Aydınlar ve Toplum (Denemeler) [1 ed.] [PDF]

Citation preview

A YDINLAR ve



TOP LUM



ANTONiO GRAMSCi



C A N Y A Y I N·L A R I



Bu kitaptaki yazdar �agtdak.i eser­ lerden ahnm1�t1r o Antonio Gramsci Antologia degli scritti, I, Editori Riuniti, Roma 1963. o Oeuvres choisies d'Antonio Gramsci. Ed. sociales, Paris 1959



GRAMSCI VE YA�ANTISI



Antonio Gramsci, italyan irri hareketi tarihinde oldugu kadar, kiiltiir ve diifiince tarihinde de ilk ger­ fek ve tutarlt marksistir. 0 da, tzpkt yurttaft Campa­ nella gibi, insamn insanz somiirmedigi, zorbaltgtn, ka­ ba giiciin hif kimseye iistiinliik saglamadtgt, kurnazlt­ �rn dalaverenin gefer akfe olmadtgt, namuslu, kardq­ fe bir diinya diifiinmiiftii. Bu yiizden, 1 ttpkt Campa­ nella g;bi - ondan tam ikiyiiz seksen ytl sonra - cellat­ larzn eline diiftii, tari/siz ifkencelere ugratzldt. Gramsci, 1928 Fafist i talyasmda, iflemedigi bir SUftan yargtlamyordu. Karftsznda somiirgen ve gerici italyan burjuvazisi ile onun tcmsilcisi Mussolini var­ dt. Cellatlarz «bu .beynin iflemesini yirmi ytl onlemek zorundayzz» diyorlardt. yliyemeyiz; omegin, ozellikle Croce, Aristo'ya ve Platon'a sila s1kiya bagh oldugunu bilrnekle birlikte, senator Angelli'ye



baghhgim



da



gizlememektedir.



Groce felsefesinin en onernli ozelligini de astl burada aramak gerekir. (2 ) .



«Aydin» kavramtrun «en geni�» sm1rlan nedir?



Degi�ik ve apayri biitiin dii�iince c;abalanm belirliyen, bunlan �ka toplumsal taktmlarmkinden kesinlikle ayiran tek bir ol� bulunabilir mi? En yaygm yontem yanh�hg1, bana kahrsa, bu ol�yii dii�iince c;abalari­ nm oziinde aramaktlr. Bence, bu ol�yii. dii�iince c;a­ balartnm bir araya geldigi



�tk



toplumsal ili�ki­



lere bagltyan tiim ili�kiler sisteminde aramak gerekir. Asltnda, i�iyi, ya da proleteri belirliyen nitelik, 0zel larak kol ve bedenle, ya da arac;larla gordiigu



�



degil, belirli k�ullar altmda ve belirli toplumsal iii�-



(1) Angelli He !Jenni senator ve italyan kapitalizmi­ nin iki biiyiik temsilcisiydiler: Angelli Fiat'tn, Benni de Montecatini'nin baflzca hissedartydzlar. (2) Croce, Angelli ile Benni'yi hif tammadtgzm ileri siirmu;tur. Burada Gramsci'nin onlart tamdtl,tnt soy­ lemedigi aftkttr. 0 daha fok, Croce'nin, kiiltiir ala­ mnda, biiyiik halyan kapitali ile ilgili geli1imin belli bir a1amastndaki ekonomik ve politik gerekliligini di­ (e getirdil,ini anlatmak i:."'!mi1tir. 22



AYDINLAR VE TOPLUl\I



kiler ic;inde yapttg1 i�tir. ( Kaldt ki, salt el kol bed.en c;ah�mas1 diye bir �y de yoktur ve Taylor'un «insana ah�ml�» goril deyimi de belli bir yonde, bir smrr g&­ termek ic;in kullamlm1� bir benzetmedir sadece: Her­ hangi bir beden c;ali�masmda, hatta en mekanik ve en kaba bir c;ah�mada bile, ne kadar az da olsa, bir teknik ustahk, yani, ne kadar az da olsa, yarauc1 bir di.i�i.ince c;abas1 vardir. Daha once de gori.ildiigu gibi, i�letme sahibi, gorevi geregi, belli bir olc;i.ide,. bir ta­ k1m dii�i.insel niteliklere sahip olmak zorundadtr. Onun toplumsal ki�iligini, bu yetilerden c;ok, patro­ nun endi.istrideki durumunu niteliyen bir takim genel ili�kiler belirlemektedir.) i�te, bundan otiirii denebilir lci, biiti.in insanlar aydm ki�ilerdir. Arna bi.iti.in insanlar toplumda aydi­ nm gordilgii i�i goremezler ( 1) Aydm olanla aydm olmayan arasmda bir aynm . yapild1g1 zaman, ashnda, yalruz aydmlarm kendi mes­ lek dallarmdaki toplumsal gorevleri hesaba katthr ki, bu da, ozel meslek c;ah�malarmda ag1r basan yontem goz oniinde tutuluyor demektir. Ama, dii�tince ve be­ yin c;a:bas1 ile kol ve sinir c;abas1 arasmdaki oranu her­ keste e�it degildir, onun ic;in de, ozel dii�i.ince c;abala­ rmm c;�itli basamaklan vardir. Dii�ilncenin kan�ma­ d1g1 hie; bir insan c;abas1 yoktur ve homo faber'i homo (') Nitekim, hayatzmn herhangi bir amnda her in­ samn yumurta pifirdigi, ya .da l ceketinin sokugunu diktigi olabilir. lBuna ·bakrp, 1herkesin afft ya da terxi oldugunu ileri siiremeyiz. (Gramsci'nin notu). 2}



ANTONIO GRAMSCi



sapiens'ten ay1ramay1z. ( 1) Her insan, meslegi d1�1I1da herhangi bir dii�iince