Fizyoloji, Histoloji ve Embriyoloji [24 ed.] [PDF]

Citation preview

>1



TUS. YDUS. DİĞER SINAV SORULARI ve BEKLENEN SORULAR ile



TÜM TUS SORULARI Fizyoloji, Histoloji ve Embriyoloji Seri Editörü Dr. Sami SELÇUKBİRİCİK



İÇİNDEKİLER I. Hücre Fizyolojisi ve H is to lo jis i........................................................................................... 3 II. Hücre ve Doku H isto lo jisi.................................................................................................. 39



III. Kas D o k u s u ........................................................................................................................... 74



IV. N ö ro fizy o lo ji..........................................................................................................................93 V. Santral Sinir S is te m i..........................................................................................................136 VI. K a rdiyovasküler ve Hem atolojik S iste m ...................................................................159



VII. Kan Yapım ı ve H e m o sta z............................................................................................... 191



VIII. Bağışıklık Sistem i ve Lenfoid O rg a n ....................................................................... 208



IX. S o lu n u m F izy o lo jis i........................................................................................................ 215



X. Böbrek - A sit Baz F izy o lo jis i.......................................................................................... 240



XI. Genital S is te m ...................................................................................................................265



XII. End okrin Sistem F izy o lo jis i.........................................................................................271



XIII. Gastrointestinal S is te m ................................................................................................ 311



XIV. E m b riy o lo ji....................................................................................................................... 340 Ek 1: Fizyoloji’de Önemli Formüller............................................................................ 386 Ek 2: Fizyoloji'de Özel İsim ler....................................................................



389



► t



f iz y o l o j i h is t o l o j i



EMBRİYOLOJİ



I.



Hücre fizyolojisi ve histolojisi



II.



Doku fizyolojisi ve histolojisi



İli.



Kas dokusu



IV.



Nörofizyoloji



V.



Santral sinir sistem i



VI.



K a rdiyovasküler ve hem atolojik sistem



VII.



Kan yapım ı ve h em ostaz



VIII. Bağışıklık sistem i ve lenfoid org a nla r IX.



Solu nu m fizyolojisi



X.



Böbrek - asit baz fizyolojisi



XI.



Genital sistem



XII.



Endokrin fizyolojisi



XIII. Gastrointestinal sistem fizyolojisi XIV. Em briyoloji Ek -1: Fizyo lo ji’de önem li form ü lle r Ek -2: Fizyo lo ji’de özel isim ler



2 4



A ) Karyoliz C ) Karyoreksis



B ) Otoliz D) Fagositoz E ) Hidropik şişme



Hücrenin kendi kendisini sindirmesine O to liz denir. Hipokside en erken değişiklik hidropik şişmedir. Ç e ­ kirdekte izlenen değişimlerin başlıcaları piknoz, karyoreksiz ve karyolizdir. P iknoz nükleus’un küçülmesi, karyotekanın düzensiz girintili çıkıntılı bir görünüm kazanması ve kromatinin yoğunlaşması halidir. K a ryo re ksiz de nükleus parçalanır. K a ryo liz ise kroma­ tinin erimesi ve bu erime sonunda nükleusun bazik boyalarla boyanma özelliğinin kaybolmasıdır.



hangisi gerçekleşm ez? (Nisan - 88)



A) B) C) D) E)



G lik o z ve aminoasitlerin böbrekte filtrattan ve ince barsaktan geri emilimi sodyum ile beraber olmaktadır. Bu tip taşınıma sodyum bağımlı kotransport denmektedir. Burada hücre içine giren sodyumun tekrar dışarı atılması için N a + - K+ A T P a z pompasına ihtiyaç vardır. Burada A T P harcandığı için bu taşınımın diğer adı s e k o n d e r aktif taşım ındır. Böbrekte sodyumun geri emilmesi yine N a + - K+ A TP a z pompası ile gerçekleşmektedir. İskelet kasında kalsiyum un sarkoplazmik retikuluma taşınması yine aktif taşımımla (A T P gerektirir) gerçekleşir. Midede h idrojen iyonunun mide lümenine salgılanmasında görev yapan H + - K+ A TP a z pompasıda primer aktif taşınıma örnektir.



Doğru cevap: B 2. Aşağıdakilerden



girer. Buna klor şifti denmektedir. Bu olayda A TP gerekmez.



aktif



taşınım



ile



Doğru cevap: A



Eritrosit içine klor alınımı Proksimal tübülde sodyumun geri emilimi Glukozun bağırsaklardan emilimi Distal tübülde sodyumun geri emilimi Kas sarkoplazmasında kalsiyumun geri emilimi



Cl hücre dışı sıvılarda, hücre içine göre daha fazla bulunan element olduğu için aktif taşınıma gerek olmadan basit difüzyon ile hücreye girer.



Eritrositte Karbondioksit Taşınması ve Klor şifti Venöz kandaki C 0 2 kolaylıkla eritrosit içine difuze olabilmektedir. Eritrosit içinde C O z ve H 20 karbonik anh idra z yardımıyla H 2C 0 3 (Karbonik Asit) oluşmaktadır. Karbonik asit H C 0 3‘ ve H + iyonuna parçalanır. Bikarbonat eritrositten çıkarken elektronegativiteyi korumak için Cl eritrosit içine



3. Aşağıdakilerden h a ngisi gerçekleşm ez? (Nisan - 89)



aktif



taşınım la



A ) Kırmızı kan hücreleri ve plazma arasındaki klor (C l) taşınması B) Böbreğin distal tübüllerinde sodyum reabsorbsiyonu C ) Kas sarkoplazmik retikulumu tarafında kalsiyum alınımı D) Glukozun bağırsak lümeninden hücre içine taşınması E) Aksiyon potansiyelinden sonra N a+ ‘un hücre dışına taşınması Aktif Ta ş ın ım ; bir hücre mem branında molekül ve iyonların konsantrasyon gradientine karşı hareket etmesine denir.



Şekil: Gaz alışverişi C02taşınması



Histolojisi



Hiıcre Fizyolojisi ve 1. Hücrenin kendi kendisini sindirm esi olayına ne ad verilir? (Eylül - 87)



Hücre Fizyolojisi ve Histolojisi



4 < TÜM TU S SORULARI P rim e r aktif taşınım a enerji doğrudan A T P ’den veya diğer yüksek enerjili fosfat bileşiklerinin yıkılmasından türetilir. S e k o n d e r aktif taşınım a ise enerji iyonik konsantrasyon farkı şeklinde depolanmış kaynaklardan ikincil olarak üretilir.



r C O ----------------------------------------------------* B a ğ ırsa k tümenindeki glikozun intestinal hücrelere alınması ve Na ve Glikozu birlikte bağlayıp hücre içine girişi sağlayan taşıyıcı



bir protein ile olmaktadır (sekonder aktif taşınım [kotransport]). İntestinal hücrelerden glikozun kana geçişi ise yine bir taşıyıcı protein tarafından fakat kolaylaştırılmış difüzyon ile olmaktadır.



N a - K - A T P a z p om p a sıyla Na ve K ’un taşınması, sarkoplazmik retikulum ve mitokondri iki membran arasında kalsiyumun taşınması, bağırsak lümeninden glukoz ve aminoasitlerin Na ile birlikte taşınmaları, böbreklerde elektrolit ve diğer maddelerin reabsorbsiyonu, aksiyon potansiyelinden sonra Na*’un hücre dışına taşınması aktif taşınım mekanizmalarıyla gerçekleşir.



4. Aşağıdakilerden hangisi hücre özelliği değildir? (Eylül - 89)



Kalsiyumun sitoplazmadan sarkoplazmik retikuluma alınması aktif taşınımla olur. Bu yüzden ölüm­ den sonra görülen katılığın (rigor mortis) sebebi kalsiyumun, A TP yokluğu nedeniyle sarkoplazmik retikulum içine girememesidir. Rigor mortis ilk diafram ve kalpte başlar.



A) B) C) D) E)



A k tif tra nsp o rt örnekleri: tuınf- Na - K+A T P ’az pompası H - K + pompası (paryeta! hücrelerde)



H ücre m em branında bu lu n a n kolesterolün oranı;



Sarkoplazmik retikuluma kalsiyumun geri alınması a) S e k o n d e r A ktif T a ş ın ım



Yapısında lipid ve protein bulunur Karbonhidrat bulunur Simetrik yapıdadır Reseptörler vardır Flip - flop hareket gözlenir



Hücre membranı asim etrik yapıdadır, iç ve dış yüzde farklı proteinler bulunur. H ü cre m em branında Proteinler % 5 5,fosfo lipidler % 25, en fazla fosfolipid fosfotidilkolin (lesitin), kolesterol % 13, öteki lipidler % 4 ve karbonhidratlar % 3 oranında bulunurlar. Hücre membranının yüzeyinde bulunan karbonhidratların bir görevi de reseptör fonksiyonu görmeleridir. Hücre zarında bulunan kolesterol esterleşm em iş kolesteroldür. Membran karbonhidratlarının reseptör görevleri dışında glikokaliks’in yapısına katılarak hücre yüzeyinin (-) yüklü olmasını sağlarlar.



Eritrosit içindeki bikarbonat iyonları plazmaya geçerken klor iyonları da eritrosit içine girer. Bu olay bu iki iyonu zıt yönlerde taşıyan özel bir bikarbonat - k lo rü r taşıyıcı proteinin varlığı sayesinde mümkün olur ve enerji harcanmaz.



b) P rim e r A k tif T a ş ın ım



m em branının



1- Suda erir maddelerin geçirgenlik derecesini



mis#- Enterositlerden glukoz’un Na bağımlı taşınımı



2 - Membranın akışkanlığını belirler.



Enterositlerden aminoasitlerin Na bağımlı taşınımı.



Kolesterol azalır.



miktarı



arttıkça



membran



akışkanlığı



Doğru cevap: C Doğru cevap: A Tablo: Ç e ş itli ta ş ın ım s is te m le rin in ö z e llik le ri



Tip



Elektro - kimyasal



Taşıyıcı mediator



Metaboiik



Na* Gradient!



Na+- K* pompa



;aj



G ia d ie n t



i



Yokuş Aşağı



I



Yokuş Aşağı



iH S iW M êËl ]



Yok



Primer aktif taşınım



j



Yokuş yukarı



J



Var



Kotransport



|



Yokuş yukarı *



1



Indirekt



Var, aynı yönde



inhibe eder



Counter taşınım



j



Yokuş yukarı *



i



indirekt



Var, zıt yönde



İnhibe eder



Basit difüzyon Kolaylaştırılmış d if ü z y o n



e n e r ji



in h ib is y o n u



Yok



Var



»Bir veya daha fazla solüt yokuş yukarı; Na' yokuş aşağı taşınım ediliı.



W ÊBÊkM ÊM M Inhibe (Na' - K' pompası var ise)



“OD Protein / lipid oranı en yüksek olan membran: Mitokondri iç zarı Lipid / protein oranı en yüksek olan membran: Miyelin kılıf' d ır.



"O D



5. Sarkoplazm ik retikulum da kalsiyum un tutulm ası ve taşım m ında aşağıdakilerden hangisi ö ne m lidir? (Eylül - 90) A ) Kalmodulin C) Troponin C



Doğru cevap: D Unit m em branı olm ayan hücre aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan - 90)



organeli



B) Stereosilya D) Kinosilya E ) Perisit



A . M ik ro v illu s: Hücre yüzeyini arttırmak amacıyla ( 1 5 - 2 0 kat) gelişmiş olan bu uzantılar özellikle emilim işlevi sürdüren hücrelerde (örnek; barsak prizmatik epiteli) çok iyi gelişmiştir. B. K in o s ily a : Bir yöne doğru hareket eden hücre uzantılarıdır. Solunum yolları ve kadın genital sis­ temi epitel hücrelerinde izlenir. C. S t e re o s ily a : Epididim is hücrelerinin u zun ve hareketsiz olan çıkıntıları olup esasen uzun ve dallanmış mikrovillilerdir.



8. Mikrovillus örtü epiteli hangisidir? (Eylül - 92)



Z a r y a p ıs ın d a o lm a y a n o rg a n e lle r: Sentriyoller



A ) Desmozom C ) Fiagella



Doğru cevap: B



B) Golgi apareyi D) Ribozom E ) Endoplazmik retikulum



Ribozomlar, Mikrotübüllar, mikrofilamanlardır.



7. Hücre yü ze yin d e bulunan hareketsiz ve yana çıkın­ tı veren uzantıya ne ad verilir? (Nisan - 91)



A p ik a l y ü z f a rk lıla ş m a la rı:



B ) İnsülin D ) Kalsekestrin E ) Glukokortikoid



Kalsekestrin sarkoplazm ik retikulum un kalsi­ yum u bağla yıp , yüksek konsantrasyonlarda d e p o edilm esini sağlayan bir proteindir. Parvalbumin ise sitoplazmada kalsiyum depolayan proteindir.



A ) Lizozom C) Mitokondri



L iz o z o m -» Başlıca asit hidrolaz içeren bu organel fagositozla hücreye alınan yabancı maddeler ve hücre içinde oluşan artık maddelerin parçalanmasından sorumludur.



Doğru cevap: D



• H ücre zarında e ste r kolesterol ve trig lis e rit bulunmaz.



6.



G E R (G ra n ü llü endop la zm a retikulum ) Hücre dışına salgı olarak verilecek proteinlerin ve lizozomal enzimlerin sentezinden sorumludur.



ve



M itokondri - » Hücre için gerekli enerjinin (A T P ) elde edildiği organeldir. Kendi DNA, R N A , ribozom ve proteinleri olan mitokondri hücrede kendini bölerek yenileyebilen tek organeldir. Ribozom - » Protein sentezinden sorumlu olan, baş­ lıca ribozomal R N A ve proteinlerden oluşmuş küçük zarsız organellerdir. Serbest ribozom hücre içinde kullanılacak yapısal proteinlerin sentezinden sorum­ ludur. G ra n ü lsü z e ndop la zm ik retikulum - » Dış yüzüne ri­ bozomlar bağlanmaz. Başlıca görevi; steroid sentezi, ilaç detoksifikasyonu, glikojen ve lipid metabolizma­ sıdır. Bu organel kas hücrelerinde kalsiyum regulasyonu ve uyarı iletimini sağlamak amacıyla özel bir düzenleme gösterir (Sarkoplazmik Retikulum). G o lg i-» Sentezlenen proteinler transfer vezikülleriyle golgi maddelerinin eklenmesiyle olgunlaştırılarak salgı granülü golgi birleşiğine aktarılır ve burada karbonhid­ rat, sülfat gibi maddelerin eklenmesiyle olgunlaştırıla­ rak salgı granülü olarak sitoplazmaya verilir.



A ) Mide C ) Özefagus



olan



aşağıdakilerden



B ) Burun mukozası D ) ¡nce barsak E ) Böbrek



ince barsağı döşeyen epitel veya proksimal renal tübül hücreleri gibi emilim yapılan hücrelerde m ikrovillu s örtü epiteli bulunur. Bu mikrovilluslar temas yüzeyinin arttırarak emilimi kolaylaştırır. Mikrovillus özellikle ince bağırsak epitel hücrelerinde ve böbrek proksimal tübül epitel hücrelerinde bulunur.



Doğru cevap: D 9. A şağıdaki hücrelerden hangisi salgı bezlerinin etrafında b u lu n u r ve içerdiği m ikrofilam an yapıları ile kasılm ası sa ğ la n ır? (Eylül - 92) A ) Myoepitelial hücre B) Endotel C ) Tek katlı yassı epitel D) Salgı kanalları E ) Bazal membran M yoepitelyal h ü c re le r çok sayıda aktin filamentine sahip dallanmış hücrelerdir. Salgı bezi etrafında bu­ lunur ve mikrofilamantları ile kasılmayı sağlar. Başlıca meme, ter ve tükrük bezlerinin asinuslarında bulunur. İmmünohistokimyasal olarak aktin pozitif boyanır.



Doğru cevap: A



Hücre Fizyolojisi ve Histolojisi



FİZYOLOJİ - HİSTOLOJİ - EMBRİYOLOJİ ► S



Hücre Fizyolojisi ve



6 ◄TÜM TUS SORULARI



~ (D



~Q)---------------------



• Hücre içi ve dışt arasında en büyük konsantrasyon farkı olan elektrolit kalsiyumdur. Ekstrasellüler kalsiyum , in tra s e llü le r kalsiyum un 1 0 .0 0 0 katıdır.



• M iy o e p ite lya l h ücre le rin nereden geliştiği em briyoloji sorusu olarak geleb ilir. Baştaki myo sizi çeldirmesin, sonuçta epitel hücresidir. Mezenşim değil ektoderm kökenlidir.



10.



İntrasellüler kalsiyum aşağıdakilerden hangisinde en fazladır? (Nisan - 94) A) B) C) D) E)



Sitoplazma Çekirdek ve sitoplazma Hücre duvarı ve golgi cisimciği Sentriyol Mitokondri ve endoplazmik retikulum



Kalsiyum iyonları normalde intrasellüler sıvıda çok düşük konsantrasyondadır. Bunu sağlayan kalsiyum pompasıdır. Bunlardan biri h ü cre m em branında bulunur ve kalsiyumu hücre dışına pompalar. Hücrede kalsiyum agranüler (d ü z ) endop la zm ik retikulum da ve m itokondri matriksinde depolanır.



11. Plazm a m em branlarının a bsorbsiyon yüzeyini arttıran silindirik uzantılar aşağıdakilerden h angisidir? (Eylül - 94) A ) Flajella B) Pili C ) Mikrovillus D) Mikrotübül E) Sentriyol Plazma membranı absorbsiyon yüzeyini arttıran silin­ dirik uzantılara mikrovillus denir. M ikrotübül intrasellüler hareket ve hücrenin şeklini korumasını sağlar.



Doğru cevap: E



HÜCRE İSKELETİ Mikrofilamanlar Mikrofilamanlar, yani aktin filamanlarince, esnek, yak­ laşık 7 nm çapında ve birkaç mikrometre uzunluğunda yapılardır. Aktin monomerleri (G - aktin), ucuca bağla­ narak aktin filamanlarını (F - aktin) oluşturmak üzere polimerize olur. Çoğu hücrede sürekli olarak polimerizasyon - depolimerizasyon geçirirler. Aktin (bağlayıcı proteinler), iskelete desteklik sağlayan motor protein­ lerdir. En iyi örnekleri m iyozin, a = aklinin, spektrin, fimbrin, filamin, gelsolin, profilin, kofilin ve talindir.



Ara fılamanlar Görevleri hücre için yapısal destek sağlamak ve hücrenin biçimini değiştirebileceği üç boyutlu (çatısını oluşturmaktır). Hücre içi (yapıları birbirlerine) ve plazma membranına bağlar. Hücre membranı ile hücre iskeleti arasında şartlara uyabilen bir bağlantı sağlar. Çekirdeği yerinde tutar. Nükleer zarın yapısını koruması (nükleer iamina) ve mitoz sonrası reorganizasyonu için yapısal destek sağlar.



Mikrotübüiier



Şekil: Mitokondrinin şematik görünümü



- ® — ------------------------------------------------------------------------------S e r b e s t rib o z o m la r h ü c re içinde bulunması gereken proteinleri sentezlerler. Ö rn e k olarak L a k ta t D e h id ro g e n a z, m em bran p ro te in le ri, glikofiz enzim leri verilebilir.



25 nm çapında, tübülin adı verilen bir proteinden oluşmuş, boru şeklinde bir organeldir. Hücre iskeletinin oluşumunda destek ve hareketle ilgili işlevlerde görevlidir. •



Sentriyol,



•



Mitoz mekiği,



•



Silya



•



Fiagella yapısına katılır.



Sentriyoller hücre zarı Mitokondri mikrotübül



0.2 - 0.3 - 0.5 pm çaplı, hücre bölünmesinde rol oynayan, mitozun metafaz safasında iğ iplikçiklerini oluşturan silindir biçimli organellerdir. Duvarını 9 adet 3’lü yapıda mikrotübülüs oluşturur. Silyaların tutunduğu bazal cisimcikler de aynı yapıdadır.



Silyalar G övde ve bazal cisimcikten meydana gelen hareketli hücre uzantılarıdır. Hücre zarıyla çevrili bu uzantıların içindeki mikrotübülüs çatısı aksonem olarak adlandırılır. Aksonem, merkezde iki tek, periferde 9 çift olmak üzere (9 + 2) mikrotübüllerden oluşmuştur. Periferdeki mikrotübüller bazal cisim duvarındaki üçlü mikrotübülüs yapısıyla devamlılık gösterirken, merkezdekiler aksonem bitiminde sonlanır.



Flagella Spermiyum gibi hareketli hücrelerde bulunan tek ve uzun hücre uzantısıdır. Yapısı silyayla aynıdır. Hareket silya duvarındaki mikrotübüllerin dynein kolları aracılığıyla kayması ile gerçekleşir. Dynein ATP - az etkinliğine sahip proteindir. Kinezin proteini ise aktif hareket yapan silin tekrar eski konuma gelmesini sağlar. Dynein kolların genetik



intermediate filaman



olarak eksik olması sonucu hareketsiz silya sendromu olarak bilinen durum ortaya çıkar. (Kartagener



Şekil: Hücre içi iskeleti



sendromu) Doğru cevap: C



Mikrovillus î Mikrotubul üçlü lerin in Ihelikoidal düzenlenmesi



"



Y



9 + 2 düzeninde mikrotubul ç iftleri demeti



~



B azal g ö vd e



Mikrotubul düzenleyici m erkez



I- Bazal lamina



Sterosilya



Şekil: Silya, mikrovillus ve sterosilya morfolojisi



a



Hücre Fizyolojisi ve Histolojisi



FİZYOLOJİ - HİSTOLOJİ - EMBRİYOLOJİ ► 7



8 « T Ü M TU S SORULARI 14. Karaciğerde ilaç m etabolizm asında rol oynayan hücre organeii aşağıdakilerden ha ngisidir? (Nisan - 95)



M İK R O T Û B Ü L



✓ Uzamına kesit



Tubulin dimerleri (Heterodimes)



A) B) C) D) E)



Düz endoplazmik retikulum Ribozom Golgi organı Mitokondri Granüllü endoplazmik retikulum



Düz endoplazm ik retikulumun başlıca görevleri Steroid sentezi, karaciğerde ilaç detoksifikasyonu, glikojen ve lipid metabolizmasıdır. Kas hücrelerinde kalsiyum regülasyonunu ve uyarı iletimini sağlamak amacıyla özel bir düzenlenme gösterir. (Sarkoplazmik Retikulum)



Doğru cevap: A Şekil: Sentriyol yapısı 15. A şağıdakilerden hangisi h ücre hareketini sağlar? (Eylül - 95) 12. H ücre de proteine karbonhidrat bağlantısı aşağıdakilerden hangisi ile gerçekleşir? (Eylül - 94) A) B) C} D) E)



Çekirdekçik Primer iizozom Golgi cisimciği Sentriyol Granülsüz endoplazmik retikulum



A) B) C) D) E)



Mikrotübüler: Hücre gelişmesinde ve hücre şeklinin korunmasında önemli rol oynar. Hücre içindeki hareketler kompleks mikrotübül ağlarının varlığına bağlıdır. Bu hücre içi hareketler; nöronlardaki aksoplazmik taşınım, melanin taşınımı, mitoz iplikçileri boyunca kromozom hareketleri ve endoplazmik retikulum ile Golgi cisimciği arasındaki hareketlerdir. Şayet mikrotübüller kırılıp ayrılmışsa bu aktivasyonlar mümkün olmaz.



Granüler endoplazmik retikulumda sentezlenen proteinler transfer vezikülleriyle golgi cisimciğinde karbonhidrat, sülfat gibi maddelerin eklenmesiyle olgunlaştırılır ve salgı granülü olarak sitoplazmaya verilir. Golgi cisimciği hücre tarafından sentez edilmiş olan ürünleri paketler, gidecekleri yerleri belirler, posttranslasyone! modifikasyonları tamamlar. Golgi glikolizasyon yapan organeldir. G iik o liza s yo n



Hücre iskeletini bulunur:



inhibitörleri biyokimya sorusu olarak gelebilir; Örn: Tunikamisin ve Deoksijirimisidin.



A) B) C) D) E)



Sentriyol Lizozom Peroksizom Mitokondri Granüler endoplazmik retikulum



Granüler



Endoplazmik Retikulum membranı ribozom yapısındadır, ö n protein molekülü burada üretilir ve glikoprotein şekline geçmesi için Golgi cisimciğine gönderilir.



oluşturan



adet



yapı



Bunlar: -



Sentriyoller: 9 adet 3'lü mikrotübülden oluşur.



-



Silyalar: 9 adet 2 ’li mikrotübülden oluşur. Bunların ortasında bir tane ikili mikrotübül bulunur. 9 adet ikili mikrotübül birbirine dynein adlı protein ile bağlıdır. Hareket, silya duvarındaki mikrotübüllerin dynein kolları aracılığıyla kayması ile gerçekleşir. Dynein A TP az etkinliğine sahip p ro te in d ir . Kinezin proteini ise aktif hareket yapan silin tekrar eski konum a gelm esini sağlar. Dinein kolların genetik olarak eksik olm ası sonucu hareketsiz silya sendromu olarak bilinen durum ortaya çıkar.



(Kartagener sendromu)



Doğru cevap: E



3



1) M ik ro tü b ü lle r: Ökaryotik hücrelerin sitoplazma içindeki tübüler yapılardır. Tübülin adlı proteinden oluşurlar.



Doğru cevap: C



13. G o lg i cisim ciği alınm adan ö n ce ön protein m olekülü hangi hücre organelinde işlem g ö rü r? (Nisan - 95)



Mikrotübül Peroksizom Primer lizozom Ribozom Endoplazmik retikulum



2) A ra filam enier:



Tablo: H ü cre tip le rin e özgü l ara fila m a n la r , Ara filament



18.



Hücre ve ya tümoY Özgüllüğü



Sitokeratin



Epitel hücreler



Vimentin



Mezenşimal kaynaklı hücreler



Desmin



Kas hücresi



Nörofiiaman



Nöronlar



G lîal fibriler asidik protein (G F A P )



A stro sitle r, olfg o de ndro gliya, m ikrogliya, Schwann h ü creleri, ependimal hücreler ve pitüisitler.



N ükleus D N A ’sına gereksinim olm adan bölünen organel aşağıdakilerden h angisidir? (Nisan - 97) A) B) C) D) E)



Mitokondri hücrede bölünerek kendini yenileyebilen tek organeldir. Kendi D N A ’sı vardır. A z miktarda protein oluşturabilir. Hem ve üre sentezi mitokondri içindeki enzim kontrolü ile sağlanmaktadır.



M itokondri



3) M ik ro f ila m e n le r: A k tın , M iy o zin , sp e ktrin, fimbrin, fiamin, gelsolin, profilin, kofîiin ve talin mikrofilamentlerdir.



-



Hücre için gerekli A T P ’nin elde edildiği organeldir.



-



Mitokondri hücrede kendini bölünerek yenileyebilen tek organeldir.



-



Çift katlı zarı vardır. İç zar protein içeriği bakımından vücuttaki en zengin zardır.



-



Mitokondri iç zarı kristalar oluşturm ak üzere katlantılar yapmıştır.



-



İç zarda fosforilasyon enzimleri, ETS bulunur.



-



Matrikste kalsiyum içeren yoğun matriks granülleri bulunur.



-



Matrikste ise, TCAsiklusu, beta oksidasyon, porfirin m etabolizm ası, karaciğerde üre siklusunun iki basamağı gerçekleşir.



-



Süksinat dehidrogenaz mitokondri iç membranında bulunan tek T C A enzimidir.



Doğru cevap: A 16. Aşağıdakilerden hangisi hücre hareketini sa ğ la r? (Eylül - 95)



A) Mikrotübül



B) Peroksizom



C) Primer lizozom D) Ribozom E ) Endoplazmik retikulum M ikrotübülüslar: Hücre gelişmesinde ve hücre şek­ linin korunmasında önemli rol oynar. Hücre içindeki hareketler kompleks mikrotübül ağlarının varlığına bağlıdır. Bu hücre içi hareketler; nöronlardaki aksoplazmik taşınım, melanin taşmımı, mitoz iplikleri boyun­ ca kromozom hareketleri ve endoplazmik retikulum ile Golgi cisimciği arasındaki hareketlerdir. Şayet mikro­ tübülüslar kırılıp ayrılmışsa bu aktivasyonlar mümkün olmaz.



Doğru cevap: A



< 0 Çok bulunduğu hücrelere örnek olarak;



Doğru cevap: A



•iskelet ve kalp kası hücreleri •paratiroid bezin oksifîl hücreleri •midenin pariyetal hücreleri •akson sonlanmaları •salgı bezlerindeki kanal hücreleri



17. Proteinlerin glikolizasyonu aşağıdaki organellerden hangisinde olu r? (Nisan - 96) A) B) C) D) E)



Mitokondri Düz endoplazmik retikulum Golgi cisimciği Ribozom Nükleolus



Golgi cisim ciğ i: tek katlı zar yapısındadır. Endop­ lazmik retikulumda salgılanmak üzere hazırlanan proteinlerin işlenmesi, glik o liza syo n ve sülfatasyon reaksiyonlarında rol oynar. Golgi cisimciğinde yapılan proteinler, bir zarla çevrilip ekzositoz ile dışarı atılır. Golginin ayrıca intraselüler su dengesinin ayarlanma­ sında ve spermde a kro zo m reaksiyonda çok önemli rolleri vardır. A k ro z o m reaksiyonunda hyalüvanidaz ve proteinaz enzimleri kullanılır. Hyalüronidaz Corona Radiata’yı geçerken, proteinaz enzimi Zona Pellusidayı geçer. Golgi cisimciğinde sperm akrozom reaksiyo­ nu gerçekleşir.



Doğru cevap: C



Mitokondri Sentriyol Golgi cisimciği Nücleolus Peroksizom



• böbrek tübülJarmm bazal bölümleri



19.



Kalbin uyarı oluşturan ve ileten hücreleriyle, kalp kası hücrelerinin zarları arasında en co k bulunan bağlantı tipi aşağıdakilerden h a ngisidir? (Nisan - 97) A) B) C) D) E)



Desm ozom Neksus Zonula adherenes Zonula ocludens Macula adherens



N e ksu s (G a p Ju n c tio n ): Karaciğer, lens ve kalp ka­ sından izole edilebilmektedirler. Elektriksel sinapslar bir hücreden diğerine direkt olarak elektriği aktarırlar. G a p junctionlar hücreler arasında molekül ağırlığı 1500’ün altındaki molekül alışverişine izin verir. Nite-



Hücre Fizyolojisi ve Histolojisi



FİZYOLOJİ - HİSTOLOJİ - EMBRİYOLOJİ ► 9



Hücre Fizyolojisi ve Histolojisi



10 4 TÜM TU S SORULARI kim bazı h orm onlar, c A M P ve G M P ve iyo nla r gibi iletici maddeler bilgiyi dokunun hücreleri boyunca ya­ yan, sıkı bağlantılardır. Dokulardaki hücrelerin bağım­ sız üniteler şeklinde değil, birlikte hareket etmelerini sağlar. Buna tipik bir örne k: kalp kası hücreleridir. Buradaki gap junction’lar kalbin düzenli atışından sorumludur.



Doğru cevap: B



20. Proteinlerin glikozillenm esi aşağıdaki organellerden h a ngisinde o lu r? (Nisan - 97} A ) Mitokondri B ) D üz endoplazmik retikulum C ) Golgi cisimciği D) Ribozom E ) Nükleolus G o lg i cisim ciği: tek katlı za r yapısındadır. Endop­ lazmik retikulumda salgılanmak üzere hazırlanan proteinlerin işlenmesi, glikozilasyon ve sülfatasyon reaksiyonlarında rol oynar. Golgi cisimciğinde yapılan proteinler, bir zarla çevrilip ekzositoz ile dışarı atılır.



21. A şağıdakilerden hangisinde kullanılır? (Nisan - 97)



• Golgi; Endoplazmik retikulum membranmdan g e liş e n b ir o r g a n e ld ir . G o lg i'd e n salınan veziküllerin 3 akibeti vardır: 1- Üzerinde mannoz 6 - P b irim le ri varsa; iizozom 2 - M e m b ra n p ro t e in d e n z e n g in s e ; h ü c re membranında re se p tör 3 - Kiatrin proteini içeriyorsa; salgı vezikülü



rCD-------------------------------• M o + o m o t e z b e r le r s e n iz h e r zam an kaybedersiniz. Mesela glikozilasyon denince hemen beyninde şimşekler çakmalı ve aklınıza glikozilasyon inhibitörleri gelm elidir. Ö rne k: Tunikamisin ve deoksijirim isindir. E ğ e r böyle çalışırsanız çıkacak soruları önceden tahmin edebilirsiniz.



A TP



A ) Sitoplazmadaki kalsiyumun sarkoplazmik retikutuma taşınması B ) Glukozun eritrosit içine taşınması C ) Aksiyon potansiyeli sırasında sodyumun hücre içine girmesi D) Kırmızı kan hücreleri ve plazma arasında klor taşınması E ) Aksiyon potansiyeli sırasında potasyumun hücre dışına çıkması



Soruda kalsiyumun sarkoplazmik retikulumdan salınımı ve geri aliminin bilinmesi ile memhranlardan taşınımında enerji gerektirmeyen olayların bilinmesini isteniyor. Kalsiyum hücre içine riyanodin kanalından enerji harcanmadan boşalırken, SERCA isimli kanaldan enerji harcanarak geri alınır. Diğer seçeneklerdeki olaylarda enerjiye ihtiyaç yoktur.



Doğru cevap: C



rCD----------------;---------------- 1



doğrudan



PRİMER AKTİF TAŞINIM Elektrokimyasal gradiente karşı meydana gelir. ATP



bağımlıdır. En iyi örneği Na+ - K+ATPaz pompasıdır. Potasyum hücre içinde 140 mEq/Lt, hücre dışında ise 4 mEq/Lt kadardır. Bu pompa, 35 katlık bir gradiente karşı potasyumu hücre içine pompalamaktadır. Sinir aksiyon potansiyelinin depolarizasyon evresinde hücre içine sodyum girerken, repolarizasyon evresin­ de hücre dişma potasyum çıkar. Bu olaylar esnasında enerji harcanmaz. Ancak bu İyonların geriye gönde­ rilmelerinde Na - K - A TP a z pompası görev yapar ve primer aktif taşınma ile enerji harcanır. iskelet kası sitoplazmasındaki kalsiyumu sarkoplazmik retikuiuma taşıyan S E R C A isimli C a +2-A T P a z pompası ve hücre içindeki kalsiyumu hücre dışına pompalayan kalsiyum pompası (C a +2 - A TP a z) ile böbrek toplayıcı tübüllerinde ve mide bezlerinde bulunan H + - K +A TP a z primer aktif taşınmanın diğer önemli örnekleridirler.



“(D Golgi cism ciği Golgi cismciğinin biyokimyasal markerı giikozi! ve galaktozil tra n fe ra z d ır.



~ c o ----------------------------------------------------M annoz - 6 - fo s fa t G ra n ü llü e n d o p la z m ik re tik u lu m d a yapılan lizozomal enzim ler önce golgide mannoz - 6 fosfatla (M 6 P ) işaretlenir. İşaretlenm iş enzimler k la trin kaplı ve zikü lde ki M 6P re s e p tö rü n e bağlanıp, Jizozomlara tra n s fe r edilir.



~CD P R İM E R A K T İ F T A Ş I N I M A Ö R N E K L E R • H ücre membranındaki Na* - K* - A TP a z pompası • Sarkoplazm ik Retikulumdaki Ca*2 - A TP a z pompası • M ide paryetal hücresindeki H* - K* - A TP a z pompası • Lizozomlardaki H* - A TP a z pompası



Oksijen ve karbondioksitin taşınması basit difüzyonla gerçekleşir.



3 Na‘ iyonu dışarıya pompalanır



N a'/tC taşıyıcısı (pompası)



Na* Membran



Hücrede üretilen C 0 2,önce plazmaya, sonra eritrosit içine girer. Eritrosit içinde C 0 2, bikarbonat iyonuna ayrışarak plazmaya geçer ve kanda H C 0 3 ' olarak taşınır. H C 0 3' plazmaya çıkarken, elektronegativiteyi korumak için eritrosit içine klor iyonu girer ve bu olaya klor kayması (şifti) adı veriiir.



Klor kayması (şifti) olayında enerji harcanmaz. Doğru cevap: A 22. Hücre dışına salgılanacak proteinlerin yapımı aşağıdaki hangi organelde gerçekleşir? (Eylül - 97)



Şekil: Hücre bazal membranda bulunan Na+ - K*ATPaz pompası



SEKONDER AKTİF TAŞINIM İki ya da daha fazla molekülün birbirine bağımlı taşınımıdır. Eğer taşınma aynı yönde ise simport, farklı yönlerde ise antiport (counter taşınım) adını alır.



Sekonder aktif taşımının vücutta en iyi örneği, ince barsak ve böbrek tübüllerinde glukoz ve aminoasitlerin sodyumla beraber (simport) intraselüler ortama alınmasıdır. Burada sodyum; glukoz ve amino asitlerin intraselüler ortama girmesi için motor gücü oluşturmaktadır. S G L T denen taşınım proteinler bu taşımada görev alır. Hücre içine giren sodyum daha sonra, N a + - K+A TP a z pompası ile hücre dışına atılır. Bu nedenle oral rehidratasyon sıvılarında sodyum ve glukoz beraber verilmektedir. Çünkü sodyum ve glukoz ince barsaktan birlikte emilirler. Düz kas ve miyokard hücresinde bulunan pompa ise, sodyumu hücre dışına atarken, kalsiyumu içeri almaktadır (Antiport).



İnce Barsak ep'ıtel hücresi veya Böbrek tübül hücresi



L „l ; Glukoz f - .....I



j



i



A) B) C) D) E)



D üz endoplazmik retikulum Granüllü endoplazmik retikulum Golgi cisimciği Lizozomlar Ribozomlar



Tam diferansiye olmuş hücrelerde iki tip endoplazmik retikulum bulunur. D ü z ve granüler. Granüler endop­ lazmik retikuluma bağlı ribozomlar vardır.



Düz endoplazmik retikulum, daha tübüler bir yapıya sahiptir. Membran yapıları birbirine benzer ancak gra­ nüler endoplazmik retikulumda farklı olarak riboforin I ve il bulunur. Hücrenin dışına sekrete edilecek pro­ teinlerin sentezi granüllü endoplazmik retikulumda yapılır. Steroid sentezi ve detoksifikasyon dü z en­ doplazmik retikulum sorumludur. Santrifüj sırasında



endoplazmik retikulumun parçalanmasıyla oluşan partiküllere mikrosom adı verilir. Doğru cevap: B



- C D ------------------------------------------------------H ü cre içinde kalacak proteinlerin sentezi se rbe st ribozom larca gerçekleşir. Yani L D H gibi hücre içi enzimleri ve hemoglobin gibi hücre içi proteinlerin se n te z yeni se rb e s t ribozom lardtr. Ribozom lar g ra n ü llü e n d o p la z m ik re tik u lu m a r ib o f o n in isimli p roteinlerle bağlıdır. GER'deki ribozomda se n te zle n e n p ro te in ER içine SRP re s e p tö rü sayesinde alınır.



23. Hücre içi sindirim aşağıdaki organellerden hangisinde meydana gelir? (Nisan - 98) A ) Mitokondri C ) Peroksizom



¡SGLT! s t



B ) Primer lizozom D ) Sekonder lizozom E ) Ribozom



Lizozom lar hücre içi sindirimin bulunduğu ve hücrese! komponentlerin yıkılıp yapıldığı yerlerde bulunur. Sin­ t



t



Simport



Şekil: Sekonder aktif taşınım



dirim olayına karışmayan primer lizozomlardır. İç­ lerinde sindirimin meydana geldiği lizozomlar ise sekonder lizozomlardır. (Fagolizozomda denir) Doğru cevap: D



Hıicre Fizyolojisi ve Histolojisi



FİZYOLOJİ - HİSTOLOJİ - EMBRİYOLOJİ ► 1 t



Hücre Fizyolojisi ve Histolojisi



12 4 TÜM TU S SORULARI 24.



H ü cre organel - g ö re v eşleşm elerinden yanlış olan aşağtdakilerden h a ngisidir? (Nisan - 99) A) B) C) D) E)



Nukleus - R N A Sentezi Mitokondri - Oksidatif fosforilasyon Goigi - Yağ asiti sentezi G E R - Protein sentezi Lizozom - Yıkım reaksiyonları



26. S erum da en fazla bulunan a nyon aşağıdakilerden ha ngisidir? (Nisan - 2000) A) B) C) D) E)



G o lg i, posttranslasyonel değişimleri tamamlar. H üc­ re tarafından sentez edilmiş olan ürünleri paketler başlıca glikozilasyon yapar ayrıca fosforilasyon ve sülfatasyon da yapar. P ro in sü lin in insüiine d ö n ü ş ü m ü G o lgi c is im c i­ ğin d e m eydana gelen protein değişikliğinin iyi bir örneğidir.



Bikarbonat (H C 0 3 ) Klorür (CI ) Fosfat (H P 0 4 ) Sülfat (S 0 4 ) Organik asitler



İnsan vücudunun % 60 ı sudan oluşmaktadır. Bunun % 40'ı intrasellüier, % 20 ekstrasellüer sıvıdır. Ekstra sellüler sıvının % 5’i plazma, % 15'i ise interstisyel (hücreler arası) sıvıdan oluşmaktadır.



Doğru cevap: C



Intra sellüler sıvı (% 40)



25.



Total suyun iyo nlar:



N öron sitoplazm asında bulunan “Nissle cisimcikleri” ultrastrüktürel olarak hangi yapıdan o lu ş u r? (Eylül 99)



•



2/3’ünü



barındırır.



En



çok



bulunan



Potasyum [en fazla bulunan iyon(katyon)]



A ) D ü z endoplazmik retikulum



•



Magnezyum



B ) Mitokondri



•



Protein (en fazla bulunan negatif yüklü organik madde)



•



O rg a n ik fosfor (en fazla bulunan a nyon)



•



K alsiyum (en az bulunan iyo n)



C ) Granüllü endoplazmik kompleksler



retikulum



ve



ribozomal



D ) Golgi cisimcikleri E ) Lizozomal cisimcikler Nöron sitoplazmasında G ra n ü llü E R ve serbest rib o zo m la r ışık mikroskobu altında “ N issle c is im c ik ­ leri" denen bazofılik granüler alanlar şeklinde görülür. Sayısı nöron tipine ve fonksiyonuna göre değişir. Motor nöron gibi büyük sinir hücrelerinde çok sayıda bulunur.



Ekstra sellüler sıvı (% 20): Plazm a ve interstisyel sahadaki sıvıdır. •



Sodyum (en fazla bulunan katyon)



•



Bikarbonat



•



K lo r (en fazla bulunan a nyon)



e a ^



Doğru cevap: B



r li> N is s l c is m i ve k r o m a to îiz : N ö ro n sitoplazmasında bulunan granüllü endoplazmik re tik u lu m , nissl cism in i o lu ş tu ru r. A k so n kes ilerinde bu cismin sayısı azalır. Bu olaya krom atoîiz denir.



Doğru cevap: C



Şekil: Akson hasarı



27.



Na* ............... K4 .............. Mg44............. cı ............... h c o 3............. Fosfatlar........ so, ............... Glikoz............ Amino asitler. .. Kollestrol Fosfollpidler Nötrol yağ — PO, ............... PCOj............... PH ............... Proteinler-------



Ekstraselüler



İntraseiüler



142 mEq/L.............



10 mEq/L



4 mEq/L.................



140 mEq/L



2. 4 mEq/L.............



0.0001 mEq/L



1.2 mEq/L...............



58 mEq/L



103 mEq/L.............



4 mEq/L



28 mEq/L...............



10 mEq/L



4 mEq/L.................



75 mEq/L



1 mEq/L.................



2 mEq/L



90 mg/dl.................



0-20 mg/dl



30 mg/dl.................



200 mg/dl



0.5 mg/dl...............



0-95 mg/dll



40 m m H g...............



23 mmHg



45 m m Hg...............



46 mmHg



Hücredeki hidrolitik enzim ler aşağıdaki organellerden hangisinde b u lu n u r? (Nisan 2000) A ) Lizozom B ) Plazma membranı C ) Mitokondri D) Ribozom E ) Hücre çekirdeği



Lizozomlar, lipoprotein yapısında bir membranla çevrilidir. Lizozomlar; fosfat esterlerini parçalayan esteraz, sülfat gruplarını parçalayan sülfataz, proteinleri parçalayan katepsin, mukopolisakkarid moleküllerin­ den glukoronik asidini ayıran beta glukuronidaz gibi hidrolitik enzimlerin içerir. Doğru cevap: A



7 .4 .......................... 2 gm/dl...................



28.



7.0 16 gm/dl



A ) Zarla çevrili olmaları B) Hücre inklüzyonları olmaları C ) Golgi cisimciğinden boğumlanarak ayrılmaları D ) Litik enzimler içermeleri E ) Hücre içi sindirimde görev almaları



02s179



Şekil: Ekstra setlüler ve intra sellüler sıvıların kimyasal bileşimi



Seconder lizozom



A şa ğıda kile rde n hangisi lizozom ların özelliklerinden biri d e ğ ild ir? (Eylül - 2000)



Rezidüel cisim



q



O Q



Q



Otofaji Mitokondri



Pnmer lizozom



/



W È È K Ê ^~



pH -7.2 . pH -5.0 sitozol \ ATP-bağımlı H4pompası ATP



-jjADP



Şekil: Hücre organelleri



Endositoz



4



Hücre Fizyolojisi ve Histolojisi



FİZYOLOJİ - HİSTOLOJİ - EMBRİYOLOJİ ► 13



14 < TÜM TU S SORULARI Granüllü



•



Lipoprotein yapısında bir membranla çevrilidir.



endoplazmik retikulum üzerindeki ribozomlar hücre dışına gönderilecek maddelerin sentezini yapar. Kollajen, pıhtılaşma proteinleri, serum albumini ve immünglobulinler burada sentezlendikten sonra hücre dışına salgılanırlar.



•



H ü cre içinde yaşlanmış, işlevini yitirm iş organellerin sindirimini sağlarlar. Bu şekilde



Serbest



Lizozom lar; •



H id ro litik



e n z im le r



içeren



z a rla



çevrili



organellerdir



otofajik vakuoller oluşur. •



•



Olgunlaşm asını tamamlamış fakat henüz bir madde ile karşılaşmamış lizozomlara primer lizozom denir. U zu n yıllar hücrede kalan otofajik vakuoller



lipofuksin pigmenti içerirler •



Golgi cisimciğinden boğumlanarak ayrılmayla oluşurlar.



ribozom lar ise hücre içinde kalacak maddelerin sentezinden sorumludur. Laktat dehidrogenaz sitozolde bulunan ve buradaki bir çok tepkimede görev alan enzim olduğundan serbest ribozomlarda sentezlenir.



Doğru cevap: C 31. Steroid hormon sentezleyen hücrelerde hangi organel iyi gelişmiştir? (Eylül - 2002)



Lizozom ların içerdiği enzimler; A) Granülsüz endoplazmik retikulum



• Esteraz •



B ) Granüllü endoplazmik retikulum



Asit fosfataz



C) Ribozom D ) Peroksizom E ) Lizozom



•



Sülfataz



•



Katepsin; proteinleri parçalar



•



Beta glukaronidaz



ENDOPLAZMİK RETİKULUM



Doğru cevap: B 29. Peroksizomlaria ilgili olarak hangisi doğrudur? (Nisan - 2001) A) B) C) D) E)



aşağıdakilerden



Protein sentezinde görev alırlar Yağ asitlerinin oksidasyonunda rol oynar Hücre içi sindirimde rol oynar Hücre hareketlerinden sorumludur C a hücre içi depolanma yeridir



Peroksizomlar lizozomlarla birlikte gruplandırılmakla beraber, aym enzimleri (nidroiaziarı) içermedikleri için lizozomlardan ayrılırlar. Kataiaz’dan zengin ve membranla çevrili olup, içlerinde kristallin yapılara rastlanır. Peroksizomlar, hücre içerisinde çok sayıda anabolik (safra asidi ve plazmalojen sentezi de dahil) ve katabolik (çok uzun zincirli asitlerinin ve pipekolik asidin oksidasyonu da dahil) işlemlerde görev alan yapılardır.



Doğru cevap: B



"C Ö P r o t e o z o m lo r ise p r o t e in le r i y ık a b ile n organelîeridir. Ubiquitin molekülü proteinlere bağlanarak, yıkılacak proteinlerin proteozomlara gitmesini sağlamaktadır.



Hücre sitoplazmasının her tarafında yaygındır ve ka­ nalcıklar, veziküller ve keselerden oluşmuştur. Endop­ lazmik retikulum membranında sitokrom redüktaz, glukoz fosfataz gibi enzimler bulunur.



Yapı ve fonksiyon bakımından iki tipi vardır. 1. Granüler endoplazmik retikulum (G E R ) 2. Agranüler (düz = smooth) endoplazmik retikulum (S E R ) G E R , hücre dışına salgı olarak verilecek pro­ teinlerin ve lizozomal enzimlerin sentezinden sorumludur. Nükieus zarının sitoplazmik yaprağı ile G E R devamlılık gösterir. SER ribozom içermez.



S E R ’in görevleri; •



Steroid hormon sentezi



•



İlaçların detoksifikasyonu



•



Glikojen ve lipid metabolizmasına katılır.



•



Kas h ü c re le rin d e k a lsiyu m re g ü la sy o n u (sarkoplazmik retikulum) yapar.



Doğru cevap: A 32. Aşağıdakilerden hangisi tüm bağ dokusu türlerinde bulunan ara maddenin sentezinde rol alır? (Eylül - 2002)



A ) Makrofaj 30 . A şa ğıda ki



proteinlerden hangisi G ranüllü E n d o p la zm ik Retikulum üzerindeki ribozom larda se n te zle nm e z? (Eylül 2001) A) C)



Kollajen B ) Pıhtılaşma proteinleri Laktat dehidrogenaz D ) Serum albumini E ) İmmunglobulinler



B) Fibroblast D) Histiosit



C ) Mast hücresi E ) Monosit



B a ğ d o k u s u t ü r le r in d e kom ponent vardır;



g e n e l o la ra k 3



1. Hücreler (canlı) 2. Fibriller (cansız) 3. Amorf temel madde (cansız)



Tablo: B azı h ü c re o rg a n e lle ri v e fo n k s iy o n la rı v e b e lirte ç le ri



Nükleus



Transkripsiyon Marker: - DNA



■ ■



- Protein sentezi



«



- Serbest ribozom (arda: Hücre içinde kullanılacak proteinlerin sentezi



Ribozom



- Granüllü endoplazmık retikutumda salgılanacak proteinlerin sentezi Marker: - RNA - TCA - Oksidatif fosforilasyon, - Yağ asidi 6 - oksidasyon



Mıtokondri



- Yağ asidi uzatma zinciri Marker: - Glutamat dehidrogenez, - Sitokrom c - oksidaz - Hidroksilasyon - Membran sentezi - Suda çözünürleşme - Kolesterol sentezi - Fosfolipid sentezi



Endoplazmik retikulum



- Yağ asidi zincir uzatma Marker: - Glukoz 6 fosfataz (Sıt - p - 450'den zengin) - Hidrolaz enzimleri bulunur - Proteolitik enzim ler: Karboksipeptidaz, elastaz, katepsı'n asit fosfataz, TG lipaz, glikozidaz, nörominîdaz, biyalunuridaz Marker:



Lizozom



- Asit fosfataz - 8 - hekzosaminidaz - 8 - galaktosidaz Glikoliz - Pentoz fosfat yolu - Glikojenoliz - Glukoneogenez



Sitozol



- Yağ asidi sentezi - Üronik asit yolu Marker: - LDH - Yağ asit yıkılımı - Aminoasit yıkılımı Ha0 2 oluşumu ve yıkılımı



Peroksîzom



Marker: - Katalaz, - Ürik asit oksidaz - Glikozilasyon - Sülfatasyon - Glikoprotein sentezi Marker:



Gofgi



- Galaktozil transferaz (trans) - Glikozil N - asetil transferaz (Cis) - Mannosidaz 11 (Medial) - Taşınım - İntra ve ekstrasellüler iletişim



Plazma membranı



Marker: - Na‘ - K*ATP az - 5' nükleotidaz



Barsak mukozası



- Sindirim ve emilim Marker: |



- Maltaz



i



- Dipeptı’daz



Hücre Fizyolojisi ve Histolojisi



FİZYOLOJİ - HİSTOLOJİ - EMBRİYOLOJİ ► 15



Hücre Fizyolojisi ve Histolojisi



k.



i 6 4 TÜM TUS SORULARI 33.



Bağ dokusu hücreleri şunlardır: •



Fibrosit (sabit)



•



Yağ hücresi (Sabit)



•



Mezenşim hücresi (hareketli)



•



Histiosit (hareketli)



•



Retikulum hücresi (hareketli)



•



Mast hücreleri (hareketli)



•



Pigment hücresi (hareketli)



•



Kandan gelen hücreler



A şağıdaki nöroglia h ücrelerinden hangisi sinir sistem indeki boşlukları döşe r? (Eylül - 2002) A) C)



Oligodendroglia B ) Protoplazmik astrosit Mikroglia D ) Epandim E ) Fibriler astrosit



Nöroglia hücreleri 4 kısma ayrılır. 1. 2. 3. 4.



Bağ dokusu liflerinin proteinleri fîbroblastlar tarafın­ dan sentezlenir.



1.



Am orf temel maddenin büyük kısmı da fibroblastiar tarafından sentezlenir.



Astrositler Oligodendroglialar Mikrogiialar Ependim hücreleri



Astrositler



Glial hücrelerin en büyüğüdür.



Fibroblastiar bağ dokusunun sabit hücreleridir.



1. Fibröz astrosit (beyaz cevher)



Yeni bağ dokusu yapımı, rejenerasyonu ve tamir olayları fibroblastiar tarafından sağlanır.



2. Protoplazmik astrosit (Gri cevher)



MSS’deki hasardan sonra, hasar yerinde astrosit­ ler prolifere olurlar ve skar dokusu oluştururlar. ***{gliozis)***



Doğru cevap: B



~ Ö D ------------------------------------------------------



Astrositler ve oligodendrogliyalar birlikte makroglia



N öron kollajen sentezlemez.



olarak değerlendirilir.



Ektodermden gelişir. T ablo : N örog lia h ü c re le rin in k ö k e n i v e ana iş le v le ri



Kökeni



Glial hücre tipi Oligodendrosit



Yeri



| Nöraltüp



Schwann hücresi



Nörat tüp



Astrosit



Nöral tüp



Temel İşlevleri



Merkezi sinir sistemi



Miyelin yapımı, elektrik yalıtımı



Periferik sinirleri



Miyelin yapımı, elektrik yalıtımı



Merkezi sinir sistemi



|



Yapısal destek, onarım işlemleri, gliozis Kan - beyin bariyeri, metabolik değiş tokuş Merkezi sinir sisteminin hoşluklarının döşenmesi



I Nöral tüp



j Merkezi sinir sistemi



j



j Kemik iliği



j Merkezi sinir sistemi



j



Ependim hücresi Mikroglia



Makrofaj aktivitesi ID:03t024



Tablo: Bağ dokusu h ü c re le rin in fo n ksiyo n ları



HÜcrp Tipi



Esas Orun veya Aktivitesi



Esas fonksiyon



Fibroblast, kondroblast, osteoblast, odontoblast



Liflerin ve esas maddenin üretimi



Yapısal



Plazma hücresi



Antikor üretimi



İmmünolojik



Lenfosit



Bağışıklık açısından yeterli hücrelerin üretimi



İmmünolojik



FozinofiMk lökosit



Antijen - antikor kompleksinin fagositozu



İmmünolojik



Makrofaj, nöırofıiık lokosit



Yabancı maddelerin fagositozu, bakterilerin fagositozu



Savunma



Mast hücresi bazofilik lökosit



Farmakolojik aktif maddelerin (histamin gibi) ortama salıverilmesi



j



Yağ hücreleri



Nötral yağların depolanması, ısı üretimi



j Enerji depolanması, ısı üretimi



!



Savunma



lD:03t025:



Tablo: Bağ dokusu tip le rin in ö z e llik le ri Bağ dokusu



E m b riy o n ik bağ dokusu



Esas Bag dokusu



Doku tip i



H ü c re le r



L ifle r



Te m e l m adde



O rg a n iza syo n



Fo n k siyo n la r



Mezenşimal hücreler



Nisbeten az Tip 1 ve Tip 3 kollajen lifler



Sulu ana doku sıvıdır. Bazı glikoproteinler ve glukozaminoglikanlar



Stellat hücrelerin gevşek düzenlenmesi. Temel madde ile doldurulmuş geniş hücreler arası boşluklar



Embriyonik bağ dokusu aşağıdaki bütün bağ doku tiplerini oluşturur.



Embriyo vertebrası boyunca çoğunlukla baş ve boyundakiler nöral krestten diğerleri mezodermden gelişir.



Müköz



Mezenşimal hücreler ve fibroblastlar



Az sayıda esas olarak kollajen Şurup veya jet kıvamı az sayıda elastik temel olarak hyalunarik ve retiküler asit ve glukoproteinler lifler



Elastik yastık oluşturacak çevre yapıları basınçtan korur



Umblikal kordun Wharton jeli gelişen diş pulpası inter vertebral diskteki nukleus pulposus



Gevşek (areolar)



Fibroblastlar, fibrositler, mezenşimal hücreler, mast hücreleri, makrofajlar, adipositler, plazma hücreleri ve lökositler, (bazofil, eosinofil, lenfosit ve nötrofil)



Moderately vizköz, Hyoluronan, glikoproteinler, sülfatlı glikoz aminoglikonlar ve proteoglikanlar



Daha çok hücresel bağ dokusu. Hücreler gevşek olarak örülmüş liflerin oluşturduğu organize olmamış ağın içinde asılıdırlar.



Damarları sinirleri ve epi teli tutar, destekler ve korur



Damarların ve sinirlerin etrafında örtü epitelinin altında (ör. lamina propria). Seroz membranlan destekler. Diğer dokular arasındaki potansiyel boşlukları doldurur.



Lifler daha yoğundur. Geniş kollajen lifler paralel demetler şeklinde paketlenir." Hücreler (fibrositler) lif demetleri arasında uzun eksenleri liflere paralel olarak şekilde saçılmışlardır.



Kasların mekanik kuvvetlerini aktarır. Kemikleri birbirine bağlar. Bazı oranlar için koruyucu örtü oluşturur.



Tendonlar ligamentler, periost, perikondrium, eklem kapsülleri, derin fascia ve bazı organ kap - sülleri



Farklı boyutlardaki lif demetleri kollajenöz tabaka veya yapılar oluştururlar



Tüm yönlerden gelen gerilim stresine direnç gösterir. Frajil organları korur.



Dermişin retiküler tabakası organ kapsüllerinin çoğu



Esas olarak hematopoletik dokular, (ör. kemik iliği, dalak ve lenf nodları)



Mezenterik



Hemen hepsi Tip 1 kollajen. Sıklıkla elastik ve retiküler liflerde mevcuttur.



Retiküler



Retiküler hücreler diğer hücreler lokalizasyona bağlı olarak mevcuttur.



Retiküler lifler (tip - III - kollajen)



Çok ince ağ sistemi Retiküler hücreler lifleri tutunarak uzun Çok az bileşimi net değil ince hücresel uzantılarıyla lifleri örterler. Diğer hücreler aralarda asılıdır.



Hareketli hücreleri destekler. Kan ve lenf nodları filtrasyonunda önemlidir.



Elastik



Fibroblastlar çoğunluktadır. Gevşek bağ dokusundaki hücreler az miktarda mevcuttur.



Elastik lifler dominanttır. Az miktarda kollajen lif



Yoğunluktu olarak liflerin oluşturduğu paralel dalgalı Seyrektir. Bileşimi yoğun demetler kollajen ve fibroblastlar bağ dokununkine benzer tarafından ayrılır. Yoğun düzenli bağ dokusuna: benzer fakat lifler daha geniş ve daha refrackitiledir.



Vertebranın ligamentum Esnek destek sağlar flavum’u lig. vocale, lig. suspensoreum penis.



Yoğun düzensiz



bağ dokusu



Ö ze lle ş m iş bağ dokusu



Gevşek bağ dokusuna benzer ama daha az miktarlarda



F İZ Y O L O Jİ - H İS T O L O J İ - E M B R İY O L O Jİ ► 1 7



Temel olarak matür fibroblastlar (fibroblastlar (fibrositler). Gevşek bağ dokusunda sıralanan diğer hücre tipleri de bulunabilir ama çok miktarda olmazlar



Yoğun düzenli



Ö ze lle ş m iş



Kollajen (tip 1), elastik ve retiküler (tip 3 kollajen lifler)



Bol miktarda temel madde içine gelişi güzel dağılmış hücreler ve



! Lo ka liza syon



ID:03t012



Hücre Fizyolojisi ve Histolojisi



18 < TÜM TUS SORULARI 2. O ligodendrogliaiar



L izo zo m la r hemen hemen tüm hücrelerde mevcuttur, ancak özellikle fagositik aktivite gösteren hücrelerde bol miktardadır. (Makrofajlarda çok sayıdadır)



Astrositierden küçük hücrelerdir. O iig o d e n d ro g iia la r yaygın olarak yani hem gri cev­ her hem de beyaz cevherde bulunur. M S S ’de m iyelin ya p ım ın d a n so ru m lu d u r. Fonksiyon bakımından P S S ’indeki Schwann hücrele­ rinin anoloğudur. Ektodermden gelişir.



3. Mikroglialar Mikroglialar beyin m akrofajlarıdır. Beyinde hasar olduğunda mikroglialar debrisin fagosi­ tozundan sorumludur. E n kü çü k glial hücrelerdir. Ektode rm de n değil, m e zo d e rm d e n gelişirler.



4. Epandim hücreleri M S S ’deki iç boşlu kla n d ö ş e y e n bu prizm atik epitel hücreleri de nöroglialar içinde değerlendirilir. (Ventriküller ve spinal kordu döşer.) Ependimal hücrelerin arasında yerleşmiş ve onlara tight junctionlarla bağ­ lanmış olup, kan damarlarına kadar ilerleyen özelleş­ miş ependimal hücreler vardır. Bu hücrelere tanisit hücreleri adı verilir.



A şağıdakilerden hangisi so lu n u m epitelinde b u lu n m a z? (Eylül - 2002) A) C)



36. A şağıdaki hücrelerden hangisinin sitoplazm asında gra n ü lsü z e ndoplazm ik retikulum cok gelişm iştir? (Nisan 2003) A) B) C) D) E)



Plazma hücresi Eozinofil lökosit Adrenal korteks hücresi Pankreas asiner hücresi Eritroblast



G ra n ü llü endop la zm ik retikulum : Protein sekresyonu için özelleşmiş hücrelerde belirgindir. Örnekler: Pankreasın asiner hücreleri (sindirim enzimleri), fibroblastlar (kollajen), plazma hücreleri (immünglobulinler). G ra n ü ls ü z e ndoplazm ik retikulum : Esas olarak fosfolipid ve kolesterol sentezi ile ilgilidir. Steroid sentez eden hücrelerde (adrenal korteks hücreleri) düz E R sitoplazmanın büyük bir kısmını doldurur.



Doğru cevap: C 37. Aşağıdakilerden hangisi ge çe m e z? (Nisan 2004)



Doğru cevap: D 34.



Doğru cevap: C



sistem i



örtü



Silli silindirik hücre B ) Goblet hücresi Destek hücresi D ) Bazal hücre E ) Küçük granüllü hücre



A) C)



plasental



Retinoik asit Heparin



m em branı



B) İnsülin D) Fenitoin E ) Tetrasiklin



” C0 -----------------------------------------------------* Bu so ru da 2 0 0 4 N is a n T U S ’unda çok ta rtış ıla n so ru la rda n b iri oldu. Çünkü ilk bakışta iki doğru cevabı va r gibi d u ru yo r. H eparin, insülin.* •



Solu n um epiteii 5 tip hücreden oluşur. 1. Silyalı prizmatik hücreler 2. Muköz goblet hücreleri



Çoğu ara kitapta net bilgiler yok, bir kısmında her iki­ sinin de geçmediği yazıyor. Heparin kesin olarak geç­ miyor ama insuiinle ilgili rivayetler muhtelif. Netter’in İnsan Embriyoloji Atlası’nda sayfa 43’de maternal fetal kan bariyerini geçemeyen maddeler şöyle sıralanıyor.



3. Baza! hücreler 4. Fırçamsı hücreler (brush cells) 5. Küçük granüllü hücreler



Doğru cevap: C



-CD • D e s t e k h ü c r e le r i T U S 'ç u l a r t a r a f ın d a n özel ilgiye haiz olan h ü c re le rd ir. Ö ze llik le o lfa k tö r e p ite ld e , C ohleada, re tin a d a çok önemli fonksiyonları v a rd ır. Retinadaki destek hücrelerine M üller hücresi, Cohleadaki destek hücrelerine M e rte k hücre le ri denir.



35.



A şağıdaki hücrelerden h angisi çok sayıda lizozom içerir? (Nisan 2003) A)



C)



Fibroblast Makrofaj



B ) Plazmosit D ) B lenfosit E ) Mastosit



•



Bakterilerin çoğu



•



Proteinlerin çoğu (çok yavaş geçerler), protein hormonlar, insülin



•



Ig M



•



Maternal trigliserit, kolesterol ve fosfolipidler



•



Bazı ilaçlar (heparin, kürar, metil dopa)



Kadın doğumla ilgili kitaplara baktığımızda örneğin; VVilliams obstetrics 21. baskı, sayfa 138’de İnsülin, steroid h o rm on la r ve tiroid h o rm on la r plasentadan geçer ama çok yavaş bir hızda diye de belirtiliyor. Yani sonuç olarak sadece plazmada dağılım gösteren ve bir makromolekül olan heparin plasentadan geçmediği, protein tabiatta bir hormon olan ve ilaç olarak da kullanılan insülinin çok yavaş bir hızla da olsa plasentadan geçtiği kabul edilmelidir.



Doğru cevap: C



~C D ----------------------------------------------------• İmmünoglob tümlerden sadece Ig & plasentayı geçebilmektedir. Bu yüzdendir ki infantta tespit edilecek Ig M tipi immünoglobülinler kanjenıta! enfeksiyonlar açısından Hekimi uyarıcı olmalıdır!!! 38.



Histamin ve heparin içerm esi nedeni ile alerjik reaksiyonların başlam asından so ru m lu olan bağ dokusu hücresi aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan - 2004) A) C)



Eozinofil Makrofaj



B) Fibroblast D) Plazma hücresi E ) Mast hücresi



MAST HÜCRELERİ (Mastosit) •



Sitoplazmaları, bazofil boyanma özelliğine sahip granüller içerir.



•



Sitoplazmadaki granüller metakromatik boyanır ve Giemsa ve Toluidin Blue ile (+) reaksiyon verir.



• İnsan mast hücre granülleri suda erir. Bu granüller şunlardır; -



Heparin Histamin E C F - A (eozinofil kemotaktik faktör anaflaksi) - SR S - A (S lo w - reacting substance anaflaksi) •



Mast hücreleri mekanik, kimyasal travma veya an­ tijenle temastan sonra salgısını boşaltır.



•



M ast h ü c re le rin d e spesifik Ig E re se p törle ri bulunur. -



M ast h ü c re le ri çıkarabilirler.



anaflaktik



şok



orta ya



•



Anaflaksinin tek kaynağı mast hücreleri değildir.



•



Anaflakside heparin ve histamin granülleri süratle boşalır.



•



Histamin kapiller permeabiliteyi arttırır. Histamine zıt etkili adrenalin ya p ılm a zsa genellikle ölüm kaçınılmazdır.



•



Granül boşalımı sitokalazin ile durdurulabilir, (mikrofilamentin aktivitesini baskılar)



Doğru cevap: E 39.



Hücre dışına salgılanan proteinler hangi organelde sentezlenir? (Eylül - 2004)



G ra n ü llü endop la zm ik retikulum un görevleri; kollajen, pıhtılaşma proteinleri, serum albumini ve im m ünglobulinler gibi hücre dışına gönderilecek maddelerin sentezidir. Ö n protein molekülü üretir ve proteinlere karbonhidrat takılması için golgiye gönderir. G ra n ü ls ü z e ndo p la zm ik retikulum un steroid hor­ mon sentezi, ilaç detoksifikasyonu, kas hücrelerinde kalsiyum regülasyonu glikojen ve lipid metabolizma­ sında fonksiyonu vardır. Özellikle steroid sentezi ya­ pan adrenal korteks hücrelerinde çok gelişmiştir. D üz endoplazmik retikulumun kastaki adı sarkoplazmik retikulumdur.



Doğru cevap: B 40. H ü cre nin h ücreler arası matriks ile etkileşim ini sağlayan transm em bran yapıdaki a dezyon reseptörleri aşağıdakilerden ha ngisidir? (Nisan - 2007) A ) Kateninler C ) Kadherinler



B ) Selektinler D ) Integrinler E ) Vinkülinler



Hücrelerin, hücre dışı matriks proteinleriyle etkileşimlerini sağlayan; hücre membranını boydan boya geçen transmembran proteinleri olan İntearinlerdir (Hemidesmozomlarda bulunur) İntegrinler ile hücre içi matriksin etkileşimini sağlayanlar ise Vinkulin, Paksilin, Talin gibi hücre ici proteinlerdir. Hücrelerin birbirine tutunm asını sağlayan ise Zonula adherenslerde bulunan Kadherin transmembran proteinleridir yani kadherin yüzey moleküllerine sahip iki hücre birbirine bağlanabilmektedir. Kadherin molekülü ile sitoplazma arasındaki bağlantıyı ise Katenin adı verilen intrasellüler protein sağlamaktadır. Endotel üzerindeki reseptör görevi gören selektin molekülleri E - selektin, P - selektin ve C D 34’tür. Buna karşılık gelen lökösit selektinleri ise sialy Lewis X proteini ve L selektindir. Lökositlerin damar endotelinde marjinasyon ve Rolling (yuvarlanma) aşamalarısnda görevlidir



Tablo: E p ite l h ü c re le rin in b a ğ la n tı b irim le rin d e b ulu nan z a r p ro te in le ri • İntegrinler ........................... •ima*- Hemidesmozom • D esm oglein---“ " " - - - * " - ” •iiiib^ - Desmozom • Kadherin



........ •ııııa ^ Zonula adherens



• Konneksin



;



Neksus



• Okludinler, Zo proteinleri. .u ııo ^- Zonula okludens A) B) C) D) E)



Granülsüz endoplazmik retikulum Granüllü endoplazmik retikulum Golgi cisimciği Mitokondri Lizozom



Hücre içinde kalacak proteinler serbest ribozomlarda, hücre dışına salgılanacak proteinler ise granüllü en­ doplazmik retikulumda sentezlenir.



Kadherin molekülü ile sitoplazma arasındaki bağlantıyı ise Katenin adı verilen intrasellüler protein sağlamaktadır son yıllarda aktivasyonunun tümör aktivasyonu ile ilişkili olduğuna dair çalışmaların arttığı K atenin proteini gelecekte ideal b ir so ru adayı olarak durm aktadır.



Doğru cevap: D



M



Hücre Fizyolojisi ve Histolojisi



FİZYOLOJİ - HİSTOLOJİ - EMBRİYOLOJİ ► 1 9



Hücre Fizyolojisi ve Histolojisi



20 ◄TÜM TUS SORULARI



Şekil: Membranı 7 Kez Kateden (G Proteinine Bağlı) Serpentin Reseptörü ., . , (hBvIİDESMOZOM) Integrmler v—— —— — ^ (ekstraselüler matriks reseptörler)



42. Silyanın yapısında bulunan, periferdeki m ikrotübül çiftlerini birbirine bağlayan protein köprüsüne ne ad verilir? (Eylül 2007)



Şekil: Hücrelerarası bağlantılar



41.



G proteinleri aşağıdaki hücre h angisinde b u lu n u r? (Eylül - 2007) A) B) C) D) E)



yapılarından



Sitoplazma Çekirdek membranı Mitokondri membranı Hücre membranı Çekirdek matriksi



G proteinleri, reseptörlerden hücre içi hedef enzimle­ re bilginin iletiminden sorumlu moleküllerdir ve hücre zarının iç yaprağında bulunurlar. H orm onlar, nöro transm iiterier, b ü y ü m e faktörleri ve otokoidier biyo­ lojik etkilerini bu reseptörlerle etkileşerek gösterirler. Örneğin kolinerjik sistemin muskarinîk reseptörleri, G - proteini ile kenetlidirler. G proteinine bağlı resep­ törler membranı yedi kez kat ederler. Bu reseptörlere serpentin reseptörü denir. G s (Adenilat siklazı aktive eder), G i (Adenilat siklazı inhibe eder), G q (Foslipaz C yi aktive eder) olmak üzere 3 alt tipi vardır.



A) B) C) D) E)



Neksin Konneksin Konnekson Işınsal dalga Merkezi kılıf



Silvalar: Gövde ve bazal cisimcikten meydana gelen hareketli tüy biçimli uzantılardır Gövdesinde 9+2 mikrotübülden oluşan, hareketi sağlayan aksonem bulunur (çevrede 9 çift, merkezde iki tek).. Çiftli mikrotübüllerin alt birimleri Subunit A ve B olarak adlandırılır. A altbirimden uzanan dynein kollan, ışınsal bağlar (radial spokes), neksin köprüleri ile tutunurlar. N eksin: periferdeki m ikrotübül çiftlerini birbirine bağlayan protein köprüleridir. Işınsal uzantı: periferik mikrotübül çiftlerini merkezdeki mikrotübül çiftine bağlayan köprülerdir. Merkezdeki mikrotübül çiftinin etrafını saran m erkezi kılıf denilen protein kılıf mevcuttur



Doğru cevap: D



~co & P R O T E İN L E R İ * 3 parçalıdır. * Membranın iç yüzüne yapışık bulunurlar. * & proteine bağlı reseptörler membranı 7 kez kat ederler. Buna serpentin adı verilir.



Silyalar dynein kolları aracılığıyla birbirleri üzerinden kayarak hareket ederler. K o n n e ksin : Gap ju n ctio n (n e k s u s ) tipi dediğimiz,hücreden hücreye elektriksel iletimi sağlayan, iyon ve hormon alışverişini sağlayan bağlantılardaki transmembran zar proteinine verilen addır. K o n n e k so n : G ap junctionlardaki konneksin proteinleri, hücrelerin yan yüzündeki bağlantı bölgelerinde altıgen boşluk yapıları oluşturur. Bu histolojik yapıya konnekson adı verilmektedir.



Doğru cevap: A



MİKROTÜBÜL



Uzamına kesit



Sonra perikaryon şişer ve nükleus ortadan perifere kayar.



•



Wallerian dejenerasyondan sonraki rejenerasyon S c h w a n n h ücrelerinin proliferasyonuna bağlıdır.



•



W allerian rejenerasyonda aksonal tom urcuğun ile rle y e b ilm e s i için, S c h w a n n h ü c re le rin in tomurcuğun içinden geçecek şekilde proliféré olup rehberlik yapması lazımdır.



Tubulin dimerleri



Doğru cevap: A 44. Proteinlerdeki glikozila syon aşağıdaki organellerin hangisinde ge rçe kle şir? (Nisan 2009) A) B) C) D) E)



Şekil: Silya ve sentriyol molekiiler yapısı 43. Nöronların sitoplazmasında ışık mikroskobu düzeyinde Nissl tanecikleri olarak adlandırılan yapı aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül 2008) A ) Granüllü endoplazmik retikulum B) Mitokondri C ) Primer lizozom D ) Nörofibril



E) Golgi cisimciği



Birebir çıkmış eski bir tus sorusu daha (Eylül 99).... Nöron sitoplazmasında Granüllü Endoplazmik Re­ tikulum ve serbest ribozomlar: Nissl cisimcikleri olarak görülür.Motor nöron gibi büyük sinir hücrelerin­ de çok sayıda bulunur. Bu bilgiden başka mutlaka bilinmesi gereken ve olası yeni sınavlarda yine soru olarak karşımıza gelecek olan bilgi ise sinir hasarında hücre gövdesinde mey­ dana gelen ijk değişiklik: Kromatolizis’dir. (Nissl cisimciklerinin bozulması)



SİNİR DOKUSUNUN DEJENERASYONU VE REJENERASYONU •



Nöronlar bölünmezler ve dejenerasyonları kalıcı kayıp gösterir.



•



Periferik sinir lifleri, e ğ e r p e rik a ry o n la rı hasarlanmamışsa rejenere olabilir.



•



Hasar perikaryonda ise rejenerasyon olmaz.



•



M S S ’de nöron kaybı nöro glia ile doldurulur.



(Astrositlerin meydana getirdiği özel bir skar dokusu gliozis ile iyileşme vardır.) •



Periferik sinir aksonları kesildiğinde, kopan segment dejenerasyona uğrar, buna Wallerian dejenerasyon adı verilir.



• Aksonal hasarda gövdesindeyse); -



perikaryonda



(hücre



ilk değişiklik kromatolizistir (N issl cisimleri bozulur)



Mitokondri Peroksizom Endoplazmik retikulum Lizozom Çekirdek



GRANÜLLÜ ENDOPLAZMİK RETİKULUM (GER) Dış yüzüne ribozomların bağlanmış olduğu, paralel ünit zarlarla çevrelenmiş, tübül ve sisternalardan oluşan bir organeldir. Hücre dışına salgı olarak veri­ lecek proteinlerin ve lizozomal enzimlerin sentezinden sorumludur. G E R keseciklerinin içinde sentezlenen proteinler, taşı­ ma kesecikleriyle Golgi cisimciğine aktarılır. Salgının olgunlaştırılarak paketlenmesi golgide gerçekleşir. Proteinlere karbohidrat, sülfat gibi yan moleküller G ol­ gide eklenir. O lgun salgı ürünü hücre dışına verilmek üzere zarla çevrili olarak apikal sitoplazmaya aktarılır. G E R ’de bulunan ribozomlar, aktif protein sentezi ya­ pan hücrelerdeki sitoplazmik bazofılinin (ergositoplazma, Nissl cisimciği) nedenidir.



DÜZ ENDOPLAZMİK RETİKULUM Dış yüzlerinde ribozom yoktur. Başlıca görevleri; steroid sentezi, ilaç detoksifikasyonu, glikojen ve lipid metabolizması olan bu organel, kas hücrelerinde triad ve diad yapısına katılarak kalsiyumun depolanması ve sitoplazmaya salınması olaylarında da rol oynar.



GOLGİ CİSİMCİĞİ Endoplazmik retikulum gibi zarla çevrili, parelel tübül ve keseciklerden oluşmuş bir organeldir. Salgı yapan hücrelerde, G E R ’de sentezlenen proteinler, transfer vezikülleri ile Golgi cisimciğine aktarılır ve burada karbonhidrat (glikozilasyon), sülfat, fosfor gibi gruplar eklenir. Bu olaya proteinlerin posttranslasyonel modifikasyonu denir. Golgi cisimciği ayrıca, proteinlerin sınırlı proteolizinden de sorumludur. Daha önce benzer soru, 2 - 3 kez soruldu. Ancak onlarda verilen doğru cevap Golgi bileşiği idi. Bu defa ise seçeneklerde Golgi bulunmamaktadır. Proteinlerin posttra nsla syone l m odifikasyonu go lgi cis im c iğ in d e ve e ndop la zm ik retikuium da



Histolojisi



-



A



Hücre Fizyolojisi ve



FİZYOLOJİ - HİSTOLOJİ - EMBRİYOLOJİ ► 21



22 ◄TÜM TUS SORULARI gerçekleşmektedir. Golgi cisimciğinin endopiazmik retikulumun devamı şeklinde olduğu da düşünüldüğünde ve seçeneklerde de Golgi cisimciğinin olmadığı görüldüğünde cevabın endopiazmik retikuium olduğu kolaylıkla bulunabilir.



Doğru cevap: C 45. Kalp kası ve iskelet kası hücrelerinde, Z diskinin içinde y e r alan ara filam ent aşağıdakilerden h a ngisidir? (Nisan 2009) A) B) C) D) E)



Vimentin Desmin Aktin Glial filament Nörofilament



Doku tipine özgü ara filamenti sorgulayan b ir soru Kas hücrelerinde bulunan ara filament Desmin’dir. Desmin z çizgisini hücre membramna bağlayan ara filamanlardır. 46. N A D P H oksidaz kom pleksi m utasyonlarına ikincil olarak nötrofillerin süperoksit üretememesi aşağıdaki nötrofil fonksiyonlarından hangisinin bozulm asına neden olu r? (Nisan 2009)



Diğer seçeneklerde verilen; Vim entin mezenkimal kaynaklı hücrelerde, N örofilam ent nöronlarda, Glial fibriler A s id ik protein (G F A P ) Schvvann hücresi, Oligodendroglia, Mikroglia, Astrosit, Pitüisit, Ependim hücrelerinde bulunan ara filamanlardır.



A ) Adezyon C ) Migrasyon



A ktin ise kas kasılmasında görevli ve hücre iskeletine desteklik sağlayan motor proteindir.



Bu soru fizyolojiden daha çok b ir mikrobiyoloji - immünoloji sorusudur.



Epitei hücrelerinde sitokeratindir.



bulunan



ara



filament



ise



Desminin sorulması kasta bulunan diğer proteinlerin de sorulma ihtimalinin güçlü olduğunu göstermektedir. Daha sonraki sınavlar için de bilinmesinde fayda vardır. Titin ; Kalın filamentları (m iyozin) her iki taraftan Z diskine tutturan elastik proteinlerdir.



B ) Diapedez D) Degranülasyon E ) Mikrobisidal aktivite



Klinikte nötrofillerdeki N A D P H oksidaz kompleksi mutasyonu kronik gra nülom a töz hastalık olarak bilinmektedir. Bu hastalıkta nötrofil «erin fagositozla aldıkları m ikroorganizm aları öldü rm e (m ikrobisidal aktivite) yetenekleri bozulmuştur. Nötrofıller yara yerine ilk giden hücrelerdir. Yarı ömürleri 6 saat kadardır.



Sarkomerin aşırı gerilmesini önler. Fleksör grubu kaslar kasılırken, ekstensör kaslar titin ile gevşeyip, yay gibi gerilirler.



Nötrofillerde bakteri ölümüne neden olan enzimlerden birisi N A D P H oksida z’dır.



Alfa - aktinin: Fibriler aktin i Z çizgisine bağlar.



( o 2).



N e bu lin: Globuler bağlayan proteindir.



Enzimin eksikliğinde serbest oksijen radikali oluşamaz ve nötrofilier mikrobisidal aktivitelerini gösteremezler.



aktin



monomerlerini



birbirine



Globuler aktin monomerlerinin birbirine bağlanmasıyla Fibriler aktin oluşmaktadır. D e sm in : Z çizgisini, iskelet kası hücre membramna bağlar. D istrofin: Aktini kas membramna bağlar ve hücre içi stabiliteyi oluşturur



N A D P H oksidaz, 0 2'den serbest radikal oluşturur



Fa g o sito z: Yabancı bir partikülün nötrofil tarafından etkisiz hale getirilmesi olayıdır. Sırasıyla partikülün nötrofile tutunması, hücre içine alınması, fagositik va ku o l (fa gozom ) oluşması ve degranülasyon kademelerinden oluşur. A d e z y o n : Nötrofillerin damar duvarına yapışması



Duchenne müsküler distrofisinde, distrofin proteini olmadığı için kas membran stabilizasyonu sağlanamaz ve dejenerasyon olur.



M ig ra s yo n : Nötrofillerin göç etmesi



Becker’de ise distrofinin eksikliği nedeniyle daha yavaş dejenerasyon mevcuttur.



D e gra n ülasyo n : Granül içeren veziküllerin boşalması anlamlarına gelmektedir.



Doğru cevap: B



D iapedez: Lökositin damar dışına çıkması



Doğru cevap: E



47. A ksonda anterograd taşınm ada etkili, A TP a z aktivitesi gösteren m otor protein aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan - 2009) A ) Aktin C ) Kinezin



B ) Dinein D ) İntegrin E ) Katenin



Dynein kolların genetik olarak eksik olması sonucu hareketsiz silya sendromu olarak bilinen durum ortaya çıkar (K a rta ge ne r s e n d ro m u ). -



A ynı türde iki hücreyi (örneğin karaciğer hücresi) birbirine bağlayan protein K A D H E R İN ’dir.



-



Farklı türde iki hücreyi (örneğin lökositi endotele) birbirine bağlayan protein S E L E K T İN ’dir.



-



Hücreyi ekstrasellüler bağ dokusuna bağlayan protein İN T E G R İN ’dir.



Çeldiricisi çok kuvvetli ve ayrıntı bilgi gerektiren bir histoloji sorusu. Hem dyn e in hem de kinezin’in A T P a z aktivitesi vardır ama soruda “aksonda” ve “anterograd taşınmada” detayları çok önemli. Kinezinlerin ve sitoplazmik dynein moleküllerinin her ikisinin de iki A T P bağlayıcı başı ve iki kuyruğu vardır. Enerji, başta bulunan A T P a z ’ın A T P ’yi sürekli hidrolize etmesiyle karşılanır. Kinezin, nöron gövdesindeki vezikülleri akson ucuna doğru hareket (a nte rog ra d taşınım ) ettirmek için A T P hidrolizinden elde ettiği enerjiyi kullanır. Karşı yöndeki vezikül hareketi (retrograd ta şınım ) için ise sitoplazmik dynein A T P ’yi enerji kaynağı olarak kullanır. Mikrotübülün yapısında da dynein ve kinezin kolları vardır.



Kadherin proteini hücre içi iskeletinde aktin ve K A T E N İN ’e bağlıdır. Katenin kadherin proteininde herhangi bir defekt meydana geldiğinde bunu D N A ’ya bildirir. D N A ’da hücre siklusunu durduran, tümör süpresör bir gen olan A P C genini deprese eder ve hücre siklusu bölünme yönünde başlar. Kadherin proteini tekrar yapıldığında yine katenin molekülü ile sinyal gönderilerek hücre bölünmesi durdurulur.



MİKROTÜBÜL a Tubulin ß Tubulin (+ ) Uç



if



:|