Metode Kuadrat Terkecil [PDF]

  • 0 0 0
  • Suka dengan makalah ini dan mengunduhnya? Anda bisa menerbitkan file PDF Anda sendiri secara online secara gratis dalam beberapa menit saja! Sign Up
File loading please wait...
Citation preview

ABSTRAK Metode kuadrat terkecil adalah sebuah metode yang digunakan untuk mencari garis lurus terbaik dari sebaran kelompok data yang berkecenderungan mendekati persamaan linier. Metode kuadrat terkecil merupakan metode mencari garis lurus terbaik yang paling akurat dibandingkan metode-metode lainnya karena memiliki nilai kesesatan yang paling rendah. Praktikum ini bertujuan agar praktikan dapat menyajikan grafik hasil percobaan dengan baik dan benar, dapat menentukan garis lurus terbaik dari sejumlah pasangan data yang secara teoritis memiliki hubunngan linear, menentukan fungsi linier dari fungsi kuadrat, dan menentukan koefisien korelasi dari beberapa pasangan data. Percobaan dilakukan dengan cara mengolah data kelompok yang disediakan dalam modul. Percobaan ini dilakukan untuk menentukan nilai at , bt , nilai sesatan, dan korelasinya. Data-data yang telah diolah digambarkan dalam bentuk grafik linierisasi dengan metode kuadrat terkecil. Hasil dari percobaan ini kebanyakan titik-titik datanya mendekati garis terbaik dan beberapa adan yang berjauhan. Percobaan ini dilakukan agar praktikan memahami mengenai materi kuadrat terkecil, garis lurus terbaik, sesatan, fungsi linier, fungsi kuadratik, dan grafik. Kata kunci : Metode kuadrat terkecil, fungsi linier, grafik



BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Analisis regresi sering digunakan untuk melihat pengaruh antara satu atau lebih variabel bebas terhadap variabel terikat. Saat melakukan analisis hanya dengan melibatkan variabel bebas, analisis yang baik digunakan adalah analisis regresi sederhana, tetapi dalam menyelesaikan masalah di kehidupan sehari-hari manusia lebih memerlukan regresi linear berganda. Salah satu cara untuk mendapatkan nilai regresi linear berganda adalah dengan menggunakan metode kuadrat terkecil. Metode kuadrat terkecil adalah salah metode yang sering dipakai untuk mendapatkan nilai-nilai penduga parameter dalam pemodelan regresi. Seringkali dalam menyajikan dan menganalisis data perlu ditampilkan grafik suatu besaran (variabel terikat) yang berubah terhdapa besaran lain (variabel bebas). Formulasi yang sederhana adalah berupa persamaan linear. Formulasi juga dapat berupa persamaan non linear yang dilinearisasi. Berdasarkan metode ini dapat ditentukan garis lurus terbaik (trend) dari pasangan data yang secara teoritis memiliki hubungan linear. Dalam mempelajari metode kuadrat terkecil ini juga dipelajari cara melinearisasi fungsi-fungsi kuadratis sederhana dan menentukan koefisien korelasi dari beberapa pasangan data.



1.2 Tujuan Percobaan 1.2.1 Praktikan dapat menyajikan data dengan benar. 1.2.2 Praktikan dapat menyajikan grafik dengan benar. 1.2.3 Praktikan dapat menentukan garis lurus terbaik dari sejumlah pasangan data teoritis yang memiliki hubungan linear. 1.2.4 Praktikan dapat menentukan fungsi linier dari fungsi kuadratis. 1.2.5 Praktikan dapat menentukan koefisien korelasi dari beberapa jenis pasangan data.



BAB II METODE PENELITIAN



2.1 Alat dan Bahan Percobaan 2.1.1 Laptop atau Komputer Laptop atau komputer merupakan perangkat lunak yang digunakan untuk memasukkan data atau fakta yang akan diolah dalam percobaan ini menjadi data teoritis yang memiliki hubungan linear. 2.1.2 Kalkulator Kalkulator digunakan untuk menghitung data yang dimiliki dalam percobaan ini. 2.2 Kajian rumus Dalam menggunakan metode kuadrat terkecil, dimisalkan persamaan = y ax + b dengan x dan y merupakan variabel bebas, sedangkan a dan b adalah parameter. Saat praktikan memiliki sekumpulan data pasangan (x,y) dan data ini digambarkan dalam bentuk grafik di kertas grafik linear, maka akan diperoleh suatu garis lurus. Dengan menganggap bahwa x memiliki sesatan yang lebih kecil dari sesatan pada y, garis lurus terbaik dapat diperoleh berdasarkan metode kuadrat terkecil (regresi terhadap y). Nilai a terbaik dituliskan dengan notasi at dan b terbaik dituliskan dengan notasi b t dengan: N



N



N



N ∑ ( xi yi ) − ∑ xi ∑ yi



at = =i 1



=i 1 =i 1 2 N



  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1  N



N



N



2



N



................(1)



N



∑ xi 2 ∑ yi − ∑ xi ∑ ( xi yi )



bt = = i1



=i 1



=i 1 =i 1



 N  N ∑ xi 2 −  ∑ xi  =i 1 = i1  N



2



................(2)



Sesatan pada nilai a dan b bersifat statistik dan diperoleh: ∆at = Sy



N



 N  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1  N



N



∆bt = Sy



2



.....................(3)



2



....................(4)



2



∑x i =1



i



2



 N  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1  N



2



Dengan : = Sy



1 N { yi − ( at xi + bt )}2 ......................(5) ∑ N − 1 i =1



Sebaran titik-titik data garis lurus dapat diukur berdasarkan nilai koefisien korelasinya (r) berdasarkan rumus : N



N



N



N ∑ ( xi yi ) − ∑ xi ∑ yi



r=



=i 1



=i 1 =i 1



 N 2  N    N 2  N 2   N ∑ xi −  ∑ xi    N ∑ yi −  ∑ yi   =  i 1 =  i 1    i 1 =   i 1 = 2



...........(6)



Dengan nilai −1 ≤ r ≤ 1 . Jika r ≈ 1 berarti titik-titik datanya dekat dengan garis terbaik. Sedangkan jika r ≈ 0 titik-titik datanya berjauhan dengan garis lurus terbaik. Beberapa fungsi yang tidak linear dapat dilinearkan. Setelah diperoleh fungsi linear dapat digunakan metode kuadrat terkecil untuk parameter terbaiknya.



2.3 Prosedur Percobaan 1. Data dibagikan pada modul, kemudian diamati. x 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



y1 5,78 7,11 9,96 12,59 13,93 15,98 16,78 19,97 22,32 24,86



y2 3,21 6,01 14,83 22,96 31,42 45,39 57,17 73,88 93,88 114,74



y3 4,58 5,70 7,25 10,70 14,02 20,40 28,21 35,24 41,99 52,98



2. Ditentukan parameter a dan b beserta sesatannya apabila diperkirakan data tersebut memenuhi fungsi: a. = y ax + b b. = y ax 2 + bx c. = y ax 2 + b 3. Ditentukan koefisien berelasi untuk ketiga fungsi perkiraan pada nomor 2 di atas. Ditentukan fungsi mana yang paling memenuhi data yang tersedia berdasarkan nilai koefisien korelasi. 4. Dikerjakan seperti pada tugas 2 dan 3 di atas untuk ketiga pasangan data 5. Dibuatkan grafik linierisasi untuk masing-masing data tersebut dengan metode kuadrat terkecil.



BAB III HASIL DAN PEMBAHASAN 3.1 Data Percobaan 3.1.1 Data Pertama Tabel 3.1 Data Percobaan Pertama



xi



yi



1



5,78



2



7,11



3



9,96



4



12,59



5



13,93



6



15,98



7



16,78



8



19,97



9



22,32



10



24,86



3.1.2 Data Kedua Tabel 3.2 Data Percobaan Kedua



xi



yi



1



3,21



2



6,01



3



14,83



4



22,96



5



31,42



6



45,39



7



57,17



8



73,88



9



93,88



10



114,74



3.1.3 Data Ketiga Tabel 3.3 Data Percobaan Ketiga



xi



yi



1



4,58



2



5,70



3



7,25



4



10,70



5



14,02



6



20,40



7



28,21



8



35,24



9



41,99



10



52,98



3.2 Pengolahan Data 3.2.1 Mencari nilai at dan bt dengan menggunakan rumus: N



N



N



N



N ∑ ( xi yi ) − ∑ xi ∑ yi



at = =i 1



bt = = i1



=i 1 =i 1 2 N



  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1 



= Sy



N



2



  N ∑ xi 2 −  ∑ xi  =i 1 = i1  N



2



N



=i 1 =i 1



N



2



2



N



 N  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1  N



N



i =1



N



=i 1



Sy ∆at =



N



∑ xi 2



N



 N  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1 



1 N { yi − ( at xi + bt )}2 ∑ N − 1 i =1



∆bt = Sy



N



∑ xi 2 ∑ yi − ∑ xi ∑ ( xi yi )



r=



2



2



N



N



N ∑ ( xi yi ) − ∑ xi ∑ yi



=i 1



=i 1 =i 1



 N 2  N 2   N 2  N 2   N ∑ xi −  ∑ xi    ∑ yi −  ∑ yi   = i1=    i 1 =  i 1    i 1 =



3.2.2 Data Percobaan 1 dengan fungsi = y ax + b Tabel 3.4 Data Percobaan 1 dengan fungsi = y ax + b



∑ Total •



xi



yi



xi yi



xi 2



yi 2



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 55



5,78 7,11 9,96 12,59 13,93 15,98 16,78 19,97 22,32 24,86 149,28



5,78 14,22 29,88 50,36 69,65 95,88 117,46 159,76 200,88 248,6 992,47



1 4 9 16 25 36 49 64 81 100 385



33,4084 50,5521 99,2016 158,508 194,045 255,36 281,568 398,801 498,182 618,02 2587,65



Parameter N



N



at = =i 1



=i 1 =i 1 2 N



  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1  (10 × 992, 47 ) − ( 55 ×149, 28) at = (10 × 385) − 3025 N



2



at = 2, 078



• = Sy



Nilai S y 1 N ∑{ yi − ( at xi + bt )}2 N − 1 i =1



1 {149, 28 − ( 2, 078 × 55 + 3, 499 )}2 10 − 1 S y = 10, 497



= Sy



N



N



N ∑ ( xi yi ) −∑ xi ∑ yi



N



N



N



∑ x ∑ y − ∑ x ∑(x y ) 2



= i1 bt =



bt =



i =i 1



i



i =i 1 =i 1



i



2



 N  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1  ( 385 × 28) − ( 55 × 385) N



2



(10 × 385) − ( 55)



bt = 3, 499



2



i







Nilai ∆at dan ∆bt untuk mencari sesatan pada a dan b yang bersifat statistik N



∆at = Sy



N



  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1  N



∆at = 10, 497



2



N



∆bt = Sy



2



(10 × 385) − ( 55)



10, 497 ∆bt =



2



7,1708 ∆b t =



∆at = 1,1557 • Nilai Korelasi N



N



N ∑ ( xi yi ) − ∑ xi ∑ yi



r=



=i 1



=i 1 =i 1



 N 2  N    N 2  N 2   N ∑ xi −  ∑ xi    N ∑ yi −  ∑ yi   =  i 1 =  i 1    i 1 =   i 1 = 2



(10 × 992, 47 ) − ( 55 ×149, 28) (10 × 385 ) − ( 55 )2  10 × 2587, 65 − (149, 28 )2    



r=



i =1



i



2



 N  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1 



10



N



∑x



r = 0,995



• Nilai yt percobaan 1 dengan fungsi = yt at x + bt Tabel 3.5 Nilai yt percobaan 1 dengan fungsi = yt at x + bt



x



at



bt



yt



1



2.078



3.499



5,577



2



2.078



3.499



7,655



3



2.078



3.499



9,733



4



2.078



3.499



11,811



5



2.078



3.499



13,889



6



2.078



3.499



15,967



7



2.078



3.499



18,045



8



2.078



3.499



20,123



9



2.078



3.499



22,201



10



2.078



3.499



24,279



N



2



2



385 (10 × 385) − (55) 2



3.2.3 Data Percobaan 1 dengan fungsi= y ax 2 + bx y ax 2 + bx Tabel 3.6 Data Percobaan 1 dengan fungsi=



xi 2



yi 2



xi yi



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



 y yi   x 5,78 3,555 3,32 3,1475 2,786 2,66333 2,39714 2,49625 2,48 2,486



1 4 9 16 25 36 49 64 81 100



33,4084 12,638 11,0224 9,90676 7,7618 7,09334 5,74629 6,23126 6,1504 6,1802



5,78 7,11 9,96 12,59 13,93 15,98 16,78 19,97 22,32 24,86



55



31,1112



385



106,139



149,28



xi



∑ Total



• Parameter N



at =



N



N



N



N 2 i =i 1 =i 1



N ∑ ( xi yi ) −∑ xi ∑ yi



=i 1



=i 1 =i 1 2 N



  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1  (10 ×149, 28) − ( 55 × 31,1112 ) at = 2 (10 × 385) − ( 55) N



2



at = −0, 2646







bt =



bt =



N



N



∑ x ∑ y − ∑ x ∑(x y ) i



i =i 1 =i 1



i



i



2



N  N  N ∑ xi 2 −  ∑ xi  =i 1 = i1  ( 385 × 31,1112 ) − ( 55 ×149, 28)



(10 × 385) − ( 55)



2



bt = 4,5665



Nilai S y 1 N { yi − ( at xi + bt )}2 ∑ N − 1 i =1



= Sy



1 {31,1112 − ( −0, 2646 × 55 + 4,5665 )}2 10 − 1 S y = 13, 6992



= Sy







Nilai ∆at dan ∆bt untuk mencari sesatan pada a dan b yang bersifat statistik N



Sy ∆at =



N



  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1  N



13, 6992 ∆at = 1,5082 ∆at =



2



N



∆bt = Sy



2



i =1



i



2



 N  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1 



10



(10 × 385) − ( 55)



∑x



2



N



13, 6992 ∆bt = 9,3583 ∆b t =



2



2



385 (10 × 385) − (55) 2



• Nilai Korelasi N



r=



N



N



N ∑ ( xi yi ) − ∑ xi ∑ yi



=i 1



=i 1 =i 1



 N 2  N    N 2  N 2   N ∑ xi −  ∑ xi    N ∑ yi −  ∑ yi   =  i 1 =  i 1    i 1 =   i 1 = (10 ×149, 28) − ( 55 × 31,1112 ) r= (10 × 385 ) − ( 55 )2  10 ×106,139 − 31,11122     r = −0, 078 2



Tabel 3.7 Menghitung nilai yt percobaan 1 dengan fungsi = yt at x + bt



x2



at



bt



yt



1



-0,264



4,566



4,302



4



-0,264



4,566



8,076



9



-0,264



4,566



11,322



16



-0,264



4,566



14,04



25



-0,264



4,566



16,23



36



-0,264



4,566



17,892



49



-0,264



4,566



19,026



64



-0,264



4,566



19,632



81



-0,264



4,566



19,71



100



-0,264



4,566



19,26



y ax 2 + b 3.2.4 Data Percobaan 1 dengan fungsi= Tabel 3.8 Data Percobaan 1 dengan fungsi= y ax 2 + b



∑ Total



xi



xi 2



yi



1 4 9 16 25 36 49 64 81 100



1 16 81 256 625 1296 2401 4096 6561 10000



5,78 7,11 9,96 12,59 13,93 15,98 16,78 19,97 22,32 24,86



33,4084 5,78 50,5521 28,44 99,2016 89,64 158,5081 201,44 194,0449 348,25 255,3604 575,28 281,5684 822,22 398,8009 1278,08 498,1824 1807,92 618,0196 2486



385



25333



149,28



2587,647 7643,05



yi 2



xi yi



• Parameter N



at =



N



N



N ∑ ( xi yi ) −∑ xi ∑ yi



=i 1



=i 1 =i 1 2 N



  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1  (10 × 7643, 05) − ( 385 ×149, 28) at = 2 (10 × 25333) − ( 385) N



2



at = 0,180



• = Sy = Sy



Nilai S y 1 N { yi − ( at xi + bt )}2 ∑ N − 1 i =1 1 {149, 28 − ( 0,18 × 385 + 7,98 )}2 10 − 1



1 ( 5184 ) 9 S y = 24 Sy =



N



N 2 i =i 1 =i 1



bt =



bt =



N



N



∑ x ∑ y − ∑ x ∑(x y ) i



i =i 1 =i 1



i



i



2



N  N  N ∑ xi 2 −  ∑ xi  =i 1 = i1  ( 25333 ×149, 28) − ( 385 × 7643, 05)



bt = 7,983



(10 × 25333) − ( 385)



2







Nilai ∆at dan ∆bt untuk mencari sesatan pada a dan b yang bersifat statistik N



N



∆at = Sy



  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1 



∆at = 24



N



N



2



∑x



∆bt = Sy



2



i =1



i



2



 N  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1 



10



(10 × 25333) − ( 385)



24 ∆bt =



2



N



2



2



25333 (10 × 25333) − (385) 2



11, 7 ∆b t =



∆at = 0, 23



• Nilai Korelasi N



N



N



N ∑ ( xi yi ) − ∑ xi ∑ yi



r=



=i 1



=i 1 =i 1



2     N 2  N   2  N ∑ xi −  ∑ xi    N ∑ yi −  ∑ yi   =  i 1 =  i 1    i 1 =   i 1 = N



N



2



(10 × 7643, 05) − ( 385 ×149, 28) (10 × 25333) − ( 385 )2  10 × 2587, 64 − 149, 282    



r=



r = 0,36 Tabel 3.9 Menghitung nilai yt percobaan 1 dengan fungsi = yt at x + bt x2



at



bt



yt



1



0,18



7,983



8,163



4



0,18



7,983



8,703



9



0,18



7,983



9,603



16



0,18



7,983



10,863



25



0,18



7,983



12,483



36



0,18



7,983



14,463



49



0,18



7,983



16,803



64



0,18



7,983



19,503



81



0,18



7,983



22,563



100



0,18



7,983



25,983



3.2.5 Data Percobaan 2 dengan fungsi = y ax + b Tabel 3.10 Data Percobaan 2 dengan Fungsi = y ax + b



∑ Total



xi



xi 2



yi



yi 2



xi yi



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



1 4 9 16 25 36 49 64 81 100



3,21 6,01 14,83 22,96 31,42 45,39 57,17 73,88 93,88 114,74



10,3041 36,1201 219,9289 527,1616 987,2164 2060,252 3268,409 5458,254 8813,454 13165,27



3,21 12,02 44,49 91,84 157,1 272,34 400,19 591,04 844,92 1147,4



55



385



463,49



34546,37 3564,55



• Parameter N



N



N



N ∑ ( xi yi ) −∑ xi ∑ yi



at = =i 1



=i 1 =i 1 2 N



  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1  (10 × 3564,55) − ( 55 × 463, 49 ) at = 2 (10 × 385) − ( 55) N



at = 12,307



2



N



N



N



N



∑ xi 2 ∑ yi − ∑ xi ∑ ( xi yi )



bt = = i1



bt =



=i 1



=i 1 =i 1



2



 N  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1  ( 385 × 463, 49 ) − ( 55 × 3564,55) N



bt = −21,341



2



385 − ( 55 )



2







Nilai S y 1 N ∑{ yi − ( at xi + bt )}2 N − 1 i =1



= Sy



1 {463, 49 − (12,30 × 55 + ( −21,34 ) )}2 10 − 1



= Sy



1 2 ( −232, 755) 9 S y = 78, 25



= Sy







Nilai ∆at dan ∆bt untuk mencari sesatan pada a dan b yang bersifat statistik N



∆at = Sy



N



  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1 



∆at = 78, 25



N



2



N



∑x



∆bt = Sy



2



i =1



(10 × 385) − ( 55)



24 ∆bt =



2



N



• Nilai Korelasi N



N



N ∑ ( xi yi ) − ∑ xi ∑ yi



=i 1



=i 1 =i 1



 N 2  N    N 2  N 2   N ∑ xi −  ∑ xi    N ∑ yi −  ∑ yi   =  i 1 =  i 1    i 1 =   i 1 = (10 × 3564,55) − ( 55 × 463, 49 ) r= (10 × 385 ) − ( 55 )2  10 × 34546,37 − 463, 492     r = 0,97 2



2



385 (10 × 385) − (55) 2



∆b t = 36,51



∆at = 8, 61



r=



2



 N  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1 



10



N



i



2



Tabel 3.9 Menghitung nilai yt percobaan 2 dengan fungsi = yt at x + bt



x2



at



bt



yt



1



12,307



-21,341



-9,034



2



12,307



-21,341



3,273



3



12,307



-21,341



15,58



4



12,307



-21,341



27,887



5



12,307



-21,341



40,194



6



12,307



-21,341



52,501



7



12,307



-21,341



64,808



8



12,307



-21,341



77,115



9



12,307



-21,341



89,422



10



12,307



-21,341



101,729



y ax 2 + bx 3.6.2 Percobaan 2 dengan fungsi= Tabel 3.12 Data Percobaan 2 dengan fungsi= y ax 2 + bx



∑ Total



xi



xi 2



yi



yi 2



xi yi



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



1 4 9 16 25 36 49 64 81 100



3,21 3,005 4,943333 5,74 6,284 7,565 8,167143 9,235 10,43111 11,474



10,3041 9,030025 24,43654 32,9476 39,48866 57,22923 66,70222 85,28523 108,8081 131,6527



3,21 6,01 14,83 22,96 31,42 45,39 57,17 73,88 93,88 114,74



55



385



70,05459 565,8844



463,49



• Parameter N



N



N



N ∑ ( xi yi ) −∑ xi ∑ yi



at = =i 1



=i 1 =i 1 2 N



  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1  (10 × 463, 49 ) − ( 55 × 70, 054 ) at = 2 (10 × 385) − ( 55) N



2



at = 0,947



• = Sy = Sy



Nilai S y 1 N ∑{ yi − ( at xi + bt )}2 N − 1 i =1 1 {70, 05 − ( 0,94 × 55 + (1, 79 ) )}2 10 − 1



1 2 (19, 72 ) 9 S y = 6,57 Sy =



N



N



N



N



∑ xi 2 ∑ yi − ∑ xi ∑ ( xi yi )



bt = = i1



bt =



=i 1



=i 1 =i 1



2



 N  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1  ( 385 × 70, 054 ) − ( 55 × 463, 49 )



bt = 1, 792



N



2



10(385) − ( 55 )



2







Nilai ∆at dan ∆bt untuk mencari sesatan pada a dan b yang bersifat statistik N



∆at = Sy



N



  N ∑ xi 2 −  ∑ xi  =i 1 = i1 



∆at = 6,57



N



N



∆bt = Sy



2



∑x i =1



i



2



 N  N ∑ xi 2 −  ∑ xi  =i 1 = i1 



10



(10 × 385) − ( 55)



6,57 ∆bt =



2



N



2



385 (10 × 385) − (55) 2



4, 48 ∆b t =



∆at = 0, 72



• Nilai Korelasi N



N



N



N ∑ ( xi yi ) − ∑ xi ∑ yi



r=



=i 1



=i 1 =i 1



 N 2  N    N 2  N 2   N ∑ xi −  ∑ xi    N ∑ yi −  ∑ yi   =  i 1 =  i 1    i 1 =   i 1 = (10 × 463, 49 ) − ( 55 × 70, 05) r= (10 × 385 ) − ( 55 )2  10 × 565,88 − 70, 052     r = 0,993 2



Tabel 3.9 Menghitung nilai yt percobaan 2 dengan fungsi = yt at x + bt x2



at



bt



yt



1



0,947



1,792



2,739



4



0,947



1,792



7,372



9



0,947



1,792



13,899



16



0,947



1,792



22,32



25



0,947



1,792



32,635



36



0,947



1,792



44,844



49



0,947



1,792



58,947



64



0,947



1,792



74,944



81



0,947



1,792



92,385



100



0,947



1,792



112,62



y ax 2 + b 3.2.7 Data Percobaan 2 dengan Fungsi= y ax 2 + b Tabel 3.14 Data Percobaan 2 dengan Fungsi=



∑ Total



xi



xi 2



yi



yi 2



xi yi



1 4 9 16 25 36 49 64 81 100



1 16 81 256 625 1296 2401 4096 6561 10000



3.21 6,01 14,83 22,96 31,42 45,39 57,17 73,88 93,88 114,74



10.3041 36.1201 219.9289 527.1616 987.2164 2060.252 3268.409 5458.254 8813.454 13165.27



3.21 24,04 133,37 367,36 785,5



385



25333



463,49



34536,37 29555,55



1634,04 2801,33 4728,32 7604,28 11474



• Parameter N



N



N



N ∑ ( xi yi ) −∑ xi ∑ yi



at = =i 1



=i 1 =i 1 2 N



  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1  (10 × 29555,55) − ( 385 × 463, 49 ) at = 2 (10 × 25333) − ( 385) at = 1,114



N



2



N



N



N



N



∑ xi 2 ∑ yi − ∑ xi ∑ ( xi yi )



= i1 bt =



bt =



=i 1



=i 1 =i 1



2



 N  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1  ( 25333 × 463, 49 ) − ( 385 × 29555,55)



bt = 3, 450



N



2



10(25333) − ( 385 )



2







Nilai S y 1 N ∑{ yi − ( at xi + bt )}2 N − 1 i =1



= Sy



1 {463, 49 − (1,11× 385 + ( 3, 45 ) )}2 10 − 1



= Sy



1 2 ( 37,95) 9 S y = 12, 65 Sy =







Nilai ∆at dan ∆bt untuk mencari sesatan pada a dan b yang bersifat statistik N



∆at = Sy



N



  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1 



∆at = 12, 65



N



2



N



∆bt = Sy



2



(10 × 25333) − ( 385)



2



6,57 ∆bt = 3, 049 ∆b t =



∆at = 0, 0012



• Nilai Korelasi r=



N



N



N ∑ ( xi yi ) − ∑ xi ∑ yi



=i 1



=i 1 =i 1



 N 2  N    N 2  N 2   N ∑ xi −  ∑ xi    N ∑ yi −  ∑ yi   =  i 1 =  i 1    i 1 =   i 1 = (10 × 29555,55) − ( 385 × 463, 49 ) r= (10 × 25333) − ( 385 )2  10 × 34546,37 − 463, 492     r = 0,99 2



i =1



i



2



 N  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1 



10



N



∑x N



2



2



25333 (10 × 25333) − (385) 2



Tabel 3.9 Menghitung nilai yt percobaan 2 dengan fungsi = yt at x + bt



x2



at



bt



yt



1



1,114



3,45



4,564



4



1,114



3,45



7,906



9



1,114



3,45



13,476



16



1,114



3,45



21,274



25



1,114



3,45



31,3



36



1,114



3,45



43,554



49



1,114



3,45



58,036



64



1,114



3,45



74,746



81



1,114



3,45



93,684



100



1,114



3,45



114,85



3.2.8. Data Percobaan 3 dengan Fungsi = y ax + b Tabel 3.16 Data Percobaan 3 dengan Fungsi = y ax + b



∑ Total



xi



xi 2



yi



yi 2



xi yi



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



1 4 9 16 25 36 49 64 81 100



4,58 5,7 7,25 10,7 14,02 20,4 28,21 35,24 41,99 52,98



20,9764 32,49 52,5625 114,49 196,5604 416,16 795,8041 1241,858 1763,16 2806,88



4,58 11,4 21,75 42,8 70,1 122,4 197,47 281,92 377,91 529,8



55



385



221,07



7440,942 1660,13



• Parameter N



N



at = =i 1



=i 1 =i 1 2 N



  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1  (10 ×16610,13) − ( 55 × 221, 07 ) at = 2 (10 × 385) − ( 55) N



2



at = 5,384



• = Sy = Sy



N



N



N



∑ xi 2 ∑ yi − ∑ xi ∑ ( xi yi )



= i1 bt =



bt =



=i 1



1 N { yi − ( at xi + bt )}2 ∑ N − 1 i =1 1 {221, 07 − ( 5,38 × 55 + ( −7,50 ) )}2 10 − 1



=i 1 =i 1



2



 N  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1  ( 385 × 221, 07 ) − ( 55 ×1660,13) N



bt = −7,509



Nilai S y



1 ( 6823, 201) 9 S y = 27,53 Sy =



N



N



N ∑ ( xi yi ) −∑ xi ∑ yi



2



10(385) − ( 55 )



2







Nilai ∆at dan ∆bt untuk mencari sesatan pada a dan b yang bersifat statistik N



∆at = Sy



N



  N ∑ xi 2 −  ∑ xi  =i 1 = i1 



∆at = 27,53



N



N



∆bt = Sy



2



∑x i =1



i



2



 N  N ∑ xi 2 −  ∑ xi  =i 1 = i1 



10



(10 × 385) − ( 55)



6,57 ∆bt =



2



N



2



385 (10 × 385) − (55) 2



18,80 ∆b t =



∆at = 3, 03



• Nilai Korelasi N



N



N



N ∑ ( xi yi ) − ∑ xi ∑ yi



r=



=i 1



=i 1 =i 1



 N 2  N    N 2  N 2   N ∑ xi −  ∑ xi    N ∑ yi −  ∑ yi   =  i 1 =  i 1    i 1 =   i 1 = (10 ×1660,13) − ( 55 × 221, 07 ) r= (10 × 385 ) − ( 55 )2  10 × 7440,93 − 221, 07 2     r = 0,96 2



Tabel 3.9 Menghitung nilai yt percobaan 2 dengan fungsi = yt at x + bt x2



at



bt



yt



1



5,384



-7.509



-2.125



2



5,384



-7.509



3,259



3



5,384



-7.509



8,643



4



5,384



-7.509



14,027



5



5,384



-7.509



19,411



6



5,384



-7.509



24,795



7



5,384



-7.509



30,179



8



5,384



-7.509



35,563



9



5,384



-7.509



40,947



10



5,384



-7.509



46,331



y ax 2 + bx 3.2.9 Data Percobaan 3 dengan Fungsi= y ax 2 + bx Tabel 3.18 Data Percobaan 3 dengan Fungsi=



∑ Total



xi



xi 2



yi



yi 2



xi yi



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



1 4 9 16 25 36 49 64 81 100



4,58 2,85 2,416667 2,675 2,804 3,4 4,03 4,405 4,665556 5,298



20,9764 8,1225 5,840278 7,155625 7,862416 11,56 16,2409 19,40403 21,76741 28,0688



4,58 5,7 7,25 10,7 14,02 20,4 28,21 35,24 41,99 52,98



55



385



37,12422 146,9984



221,07



• Parameter N



N



at = =i 1



=i 1 =i 1 2 N



  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1  (10 × 221, 07 ) − ( 55 × 37,124 ) at = 2 (10 × 385) − ( 55) N



at = 0, 204



2



N



N



N ∑ ( xi yi ) −∑ xi ∑ yi



N



N



N



∑ xi 2 ∑ yi − ∑ xi ∑ ( xi yi )



bt = = i1



bt =



=i 1



=i 1 =i 1



2



 N  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1  ( 385 × 37,124 ) − ( 55 × 221, 07 )



bt = 2,586



N



2



10(385) − ( 55 )



2







Nilai S y 1 N { yi − ( at xi + bt )}2 ∑ N − 1 i =1



= Sy



1 {146, 7 − ( 0, 2 × 55 + ( 2,58 ) )}2 10 − 1 S y = 44,37



= Sy







Nilai ∆at dan ∆bt untuk mencari sesatan pada a dan b yang bersifat statistik N



∆at = Sy



N



  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1 



∆at = 44,37



N



2



N



∆bt = Sy



2



(10 × 385) − ( 55)



∆bt = 44,37



2



∆b t = 30,31



∆at = 4,88



• Nilai Korelasi r=



N



N



N ∑ ( xi yi ) − ∑ xi ∑ yi



=i 1



=i 1 =i 1



 N 2  N    N 2  N 2   N ∑ xi −  ∑ xi    N ∑ yi −  ∑ yi   =  i 1 =  i 1    i 1 =   i 1 = (10 × 221, 07 ) − ( 55 × 37,12 ) r= (10 × 385 ) − ( 55 )2  10 ×146,99 − 37,122     r = 0, 28 2



i =1



i



2



 N  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1 



10



N



∑x N



2



2



385 (10 × 385) − (55) 2



Tabel 3.9 Menghitung nilai yt percobaan 2 dengan fungsi = yt at x + bt



x2



at



bt



yt



1



0,204



2,586



2,79



4



0,204



2,586



5,988



9



0,204



2,586



9,594



16



0,204



2,586



13,608



25



0,204



2,586



18,03



36



0,204



2,586



22,86



49



0,204



2,586



28,098



64



0,204



2,586



33,744



81



0,204



2,586



39,798



100



0,204



2,586



46,26



3.2.10 Data Percobaan 3 dengan Fungsi= y ax 2 + b Tabel 3.20 Data Percobaan 3 dengan Fungsi= y ax 2 + b



∑ Total



xi



xi 2



yi



yi 2



xi yi



1 4 9 16 25 36 49 64 81 100



1 16 81 256 625 1296 2401 4096 6561 10000



4,58 5,7 7,25 10,7 14,02 20,4 28,21 35,24 41,99 52,98



20,9764 32,49 52,5625 114,49 196,5604 416,16 795,8041 1241,858 1763,16 2806,88



4,58 22,8 65,25 171,2 350,5



385



25333



221,07



7440,942 13685,57



734,4 1382,29 2255,36 3401,19 5298



• Parameter N



N



N



N ∑ ( xi yi ) −∑ xi ∑ yi



at = =i 1



=i 1 =i 1 2 N



  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1  (10 ×13685,57 ) − ( 385 × 221, 07 ) at = 2 (10 × 25333) − ( 385) N



2



at = 0, 492



• = Sy



Nilai S y 1 N ∑{ yi − ( at xi + bt )}2 N − 1 i =1



1 {221, 07 − ( 0, 49 × 385 + ( 3,15 ) )}2 10 − 1 S y = 11,56



= Sy



N



N



N



N



∑ xi 2 ∑ yi − ∑ xi ∑ ( xi yi )



= i1 bt =



bt =



=i 1



=i 1 =i 1



2



 N  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1  ( 25333 × 221, 07 ) − ( 385 ×13685,57 )



bt = 3,153



N



2



10(25333) − ( 385 )



2







Nilai ∆at dan ∆bt untuk mencari sesatan pada a dan b yang bersifat statistik N



∆at = Sy



N



  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1 



∆at = 11,56



N



2



N



∆bt = Sy



2



∑x i =1



i



2



 N  N ∑ xi −  ∑ xi  =i 1 = i1 



10



(10 × 25333) − ( 385)



2



11,56 ∆bt =



N



25333 (10 × 25333) − (385) 2



5, 67 ∆b t =



∆at = 0,11



• Nilai Korelasi N



N



N



N ∑ ( xi yi ) − ∑ xi ∑ yi



r=



=i 1



=i 1 =i 1



 N 2  N    N 2  N 2   N ∑ xi −  ∑ xi    N ∑ yi −  ∑ yi   =  i 1 =  i 1    i 1 =   i 1 = (10 ×1386,57 ) − ( 385 × 221, 07 ) r= (10 × 25333) − ( 385 )2  10 × 7440,94 − 221, 07 2     r = 0,99 2



Tabel 3.9 Menghitung nilai yt percobaan 2 dengan fungsi = yt at x + bt x2



at



bt



yt



1



0,492



3,153



3,645



4



0,492



3,153



5,121



9



0,492



3,153



7,581



16



0,492



3,153



11,025



25



0,492



3,153



15,453



36



0,492



3,153



20,865



49



0,492



3,153



27,261



64



0,492



3,153



34,641



81



0,492



3,153



43,005



100



0,492



3,153



52,353



2



2



3.3 Analisa Data Praktikum yang berjudul “Metode Kuadrat Terkecil” dilakukan agar praktikan lebih memahami cara menyajikan data dan grafik yang benar, menentukan garis lurus terbaik dari sejumlah pasangan data teoritis yang memiliki hubungan linear, menentukan fungsi linear serta kuadratis, dan menentukan koefisien korelasi dari beberapa jenis pasangan data. Metode kuadrat terkecil merupakan metode dalam menentukan garis lurus terbaik yang paling akurat. Dalam percobaan ini, praktikan diminta untu mengolah data dengan fungsi sebagai berikut: 1. = y ax + b y ax 2 + bx 2.=



y y Fungsi ini diubah menjadi = ax + b , di mana merupakan nilai dari yi x x 3.= y ax 2 + b diuraikan menjadi = y ax + b , di mana xi = x 2 Ketiga data tersebut kemudian dicari disertai dengan parameter a , parameter b , beserta sesatannya dan korelasinya .Berikut adalah hasil pengolahan datanya: 1. Kelompok data 1 • Fungsi = y ax + b , diperoleh at sebesar 2,077, bt sebesar 3,499, dan r sebesar 0,995. y ax 2 + bx , diperoleh at sebesar -0,264, bt sebesar 4,566, dan r sebesar • Fungsi= 0,78.



• Fungsi = y ax 2 + b , diperoleh at sebesar 0,180, bt sebesar 7,983, dan r sebesar 0,36. 2. Kelompok data 2



• Fungsi = y ax + b , diperoleh at sebesar 12,307, bt sebesar -21,341, dan r sebesar 0,97. • Fungsi = y ax 2 + bx , diperoleh at sebesar 0,947, bt sebesar 1,792, dan r sebesar 0,993. y ax 2 + b , diperoleh at sebesar 1,114, bt sebesar 3,45, dan r sebesar 0,99. • Fungsi= 3. Kelompok data 3 • Fungsi = y ax + b , diperoleh at sebesar 5,384, bt sebesar -7,509, dan r sebesar 0,96. • Fungsi = y ax 2 + bx , diperoleh at sebesar 0,204, bt sebesar 2,586, dan r sebesar 0,28. • Fungsi = y ax 2 + b , diperoleh at sebesar 0,492, bt sebesar 3,153, dan r sebesar 0,99. Grafik dan garis lurus terbaik dibuat dalam percobaa ini. Nilai korelasinya kebanyakan dekat dengan garis lurus terbaik dan beberapa memiliki data yang berjauhan dari garis lurus terbaik.



BAB IV KESIMPULAN Setelah melakukan beberapa rangkaian percobaan, berikut kesimpulan: 4.1 Praktikan dapat menyajikan data dengan benar, 4.2 Praktikan dapat menyajikan grafik hasil percobaan dengan baik dan benar, 4.3 Praktikan dapat menentukan garis lurus terbaik dari sejumlah pasangan data yang secara teoritis memiliki hubungan linier, 4.4 Praktikan dapat menentukan fungsi linier dari fungsi kuadratis, 4.5 Praktikan dapat menentukan koefisien korelasi dari beberapa jenis pasangan data.



DAFTAR PUSTAKA Ningsih, T., Heriyanto, N., & Rachmatin, D. (2019). Analisis regresi linear precewise dua segmen dengan menggunakan metode kuadrat terkecil. Jurnal Eura Matematika, 7(12). Putri, N. A. (n.d.). Studi komparatif kuadrat terkecil dengan metode regresi robust pembobot weisch pada data yang mengandung pencilan. Jurnal Matematika UNAND, 2(4). Raupong, A., & Zainuddin, S. (2010). Analisis regresi robust menggunakan kuadrat terkecil terpangkas untuk pendugaan parameter. Jurnal Matematika, Statistika, dan Komputasi, 6(2).