Reddettiğimiz Miras [1 ed.] [PDF]

Citation preview

lENiN



RE D D ETTi G i M.i l MiRAS Çeviren



. KEMAL ŞAHİN



Ünal Matbaası 1975



-



ANKARA



Birinci Baskı: Aralık 1975 ÇAÖRl YAYINEVİ: 6



ADRES: İzmir Caddesi No: 3B



ANKARA



Yazışma adresi : P. K. 568



Kızılay



-



ANKARA



İÇİNDEKİLER� ' REDDE 'TİG İMİZ MİRAS



1:



I. ·



II.



III.



. . .. .. .. .. . . ... .. ... . . ..... .



5



cMİRAS�IN BİRTEMSİLCİSİ .................................



6



' . . . . . .. .. . . . . . .• .



NARODNİZMİN cMİRAS>A EKLBDİGİ



. ...... ........



22



cMJtRAs,. NARODNİZMLE OLAN İLİŞKİDEN KA-



30 30



ZANÇLI MI ÇIKMIŞTIR?



IV.



..



.



.... ..... .. . . ............. . . .......



:.



..



:;:AYDINLANMACILAR», NARODNİKLER VE cMIJRİDLER� . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .



V. · cMÜRİDLER:.İN MİRASI ;REDDEDİŞİ KONUSUNDA



BAY M1KHAIILOVSKYİNİN DED!KLERİ , .. ,...........



·NOTLAR



43



46 55



REDDETTİGİMİZ MİRAS1



Bay Mikhailovsky, Bay Minsky'nin lrıusskoy e · Bo­ gcitstvol>daki ( sayı 10,. 1897) ·«diyalektik . ınateryalistlenı üzerine bir yorumuna işaretle, şöyle der: · «Ü» .. (Bay Minsky), «bu insanlarm geçmişle olan. herhangi bir sü­ rekli bağı tanımadıklarını ve mirası 1860-1870'lerin mirasını .-:.. reddettiklerini bilmelid ir, » (s, 179) ki bu mi­ rası Bay V. Rozanov 189l'de.Moskovskiye Veddmosti de3 (s. 178) ·ciddiyetle reddetmiştir. · �



"



'



Bay Mikhailovsky'nin «Rus müridlE�ri»4 hakkındaki ifadesi bir _yalandır, Doğrusu, . «Rus mür-idl erinin mirası reddettiği» yalanının tek ve. bağımsız yazarı o değildir. - «müridler» ile mücadele ederken liberal- Narodnik ba­ sının hemen hemen tüm temsilçileri tarafından epeyce u­ zun bir süre, şimdiye dek, tekrar tekrar söylenmiştir. Hatırlıyabildiğimiz kadarıyla, Bay Mikhailovsky «mürid­ ler» üzerine öfkeli savaşını· başlattığında, ·bu yalanı he­ nüz uydurmaınıştı ania; diğerleri ondan önce boyle yap­ mı§lardı. Daha sonra, · o da buna, , sarılmayı tercih etti. ·



«Müridler>> . Rus literatüründe gö�üşlerini



·



.



gelişt�r?ikçe,



hem teorik . heni pratik bir sürü meselede görüşlerini özen.



_



5



le ve adamakıllı koydukca, yeni akımın t�emel ilkelerine:



Rus kapitalizminin ilerici olduğu; küçük üreticinin Narod­



nılkçe idealleşti.rilrriesinin saçma olduğu; toplumsal düşün­ ce akımlarının, hukuki ve politik kurumların açıklanması­ nın Rus toplumunun çeşitli sınıflarının maddi çıkarla­ rında aranması gerektiği görüşüne, özde karşı çıkan düş­ man basın daha seyrek görülür oldu. Bu temel ilkeler ört­ bas edildi, en iyi şeyin onlar hakkında hiçbir şey söyle­ memek olduğu düşünüldü -hala da düşünülüyor- ama, bu yeni akımı gözden düşürmek için yalanlar olanca ü­ retkenliğiyle uyduruldu. Bu yalanlardan -: çey� reğinde Prusya ve Saksonya'd,a Öİduğu gibi, düzenli bir hızla neden büyümediğini soY:arsak, sorun daha açık ola­ ; rak konmuş olun. (221).' ' (109). Bu verginin ancak l897'de kaldırıl­ dığını �biliyoruz... Dördüncü makalede! şunları okuyoruz : ll



«Ortak ·kqy



·



·topluluğunun .. ve



keı:ıt duma'larıinn



kaçak



·



borçlulara pasaport basma :ve vergi k esrnede keyfi hare­



ketleri.» ... ·



«Kollektif



ve



sorumluluk, verimli



çalı§kan



çiftçilerin tembeller ve müsrifler hesabına taşımak zorun



·da.kalqığı ağır bir yüktür» (126). Skaldin, daha o zaman­



lardan



gözlenebilen köylülüğün farklılaşmasını, işi iyi gi­ denler veya kötüleşenlerin kişis el niteliklerine bağlamak­



tadır.· St.



:Petersburg'ta



yaşayan köylülerin pasaport al­



ayrın­ tılı olar-ak .anlatır ve. «Tanrıya şükürler 'olsun, bütün bu



mada:ye süresini uzatmada çektikleri zorlukları



topra.k:şız



köylüler yığını şehirlere. kaydedilip de şehirler­



delti millksüz



şehir



sakinlerinin sayısını arttırmıyorlar»



(130} diyenleri ·i:eddeder: . .: «Bu ·barbar ortak sorumluluk...



(131)



•.



;·



özgür



«Böylesi koşullarda yerleştirilen insanlara



şehirli denebilir mi? ·Eski glebae adscripti*'lerden ne fark­ ları var?» (132). ;Köylü Refçrmu suçlanıyor. «Fakat köylü



Reformu, yasanın köylüyü toprakağasına olan bağımlılı­ ğından kurtarınakla birlikte, topluluğuna ve. kayıt yerine



olan



bağından kurtarmak ·için, hiçbirşey düzenlernemesi



gerçeğinden dolayı suçlanabilir mi?.. .



Eğer



köylü ne o­



t uracağı yeri ne ere . çalışacağı . işi seçmekte ö zgür de ğil.:. se, nerede kaldı medeni özgürlük n i teli kl er i ?ı) (132) ; Skal­ .



.



din köylümüzü



pek



proleter**� diye·



·.



*



"'*



yerind'e ve



Roma !mpa�atorlu�nda, üvünleri ne kadar verimsiz olursa · olsun, ba�landıklan küçük arazi parçalarım terkedemiyen köylüler: Skı:ildin, bu (proleter') · tanınılama.sında yalnızca birinci kıs­ _ rnın değil, ikinci lusmui . da doğruluğunu çok a yrıntıl ı ola­ ırak gösterııni§tir. Köylüleı;in bağımlılıklarının ve yoksulluk­ larının, tarım işçisinin çok a�ır durumunun, d868 kıtlığının Tasviri>ne (beşdnci makalenin başlığı) ve çe:ış:itli köylü ba­ ğımlılİğı ve aşa�ahıruisı· biçim)erinin tasvirine makalelerin­ de büyük yer ayırmıştır. 189G'larda olduğu gibi, 1860'larda ·.



12



doğru olarak .. «Köylülerin cahilliği ve giderek aıt-tan vergi yükündem başka köylü',e· meğinin ve,· dolayısıyla da, köylürefahının geLişmesini geciktiren nedenlerden biri de onların topluluğa ve top· rak parçalarına bağlaiımış· olmaları gerçeğidir� Emekçiyi



bir yere bağlamak ve kırsal· topluluğu. kopma:i zincirlerle zincirlernek -bu; kendi baş�na, ·emeğih; özel teşebbüsün ve küçük toprak mülkiyetinin gelişmi�si için son ..: derece



elverişsiz bir koşuldur» (284); > demek-· ten alıkoymamıştır (s. 336) , yani «gerekli olan>>; kır bur­ juvazisinin tarımsal sanayie girişmesidir- ki bu her za.., man ve heryerde tarımsal kapitalizmin en büyük göster­ gelerindEm



biri olmuştur.



Burada bizde,



Engelhardt



m



teor�syen değil; fakat pratikte iyi bir ç;iftçi olduğu ger­



�� eği nin izl.enimi uyanıyor� Kapitalizm olmadan ilerleme­



nin olacağım savunmak başka, kendisinirt çiftçilik yapma. . sı. daha başka bir şeydir. ,Kendi çiftliğini rasyonel çizgiler ü�erinde işıemeyi amaç edinen Engelhardt, çevreleyen . . koşıillarin etkisiyle katıksız kapitalist yöntemlerle çalış­ mak



ve «çiftlik emekçilerinin istihdamı>> hakkındaki tüm teorik ve soyut kwıkularını .bir yana bırakmak zorunda .. . kalmıştır. . Teori 'alanında Skaldih, Manchester Okulu'­ nun tipik bir üyesi gibi, hem ileri sürdüklerİnİn tam bu karakterde olduğunu ve hem de bunların Rusya'nın kapi­



.. .·.



·



talist evriminin . gereksinmelerine uyduğ·tinu hiç kavra­ yamadan . . :tartıŞtı:. Engelhardt, . kapitalizme . karşı teorik itirazı ve yurdunun kendine özgü · bir yol izlediğine inan­ ma arzusuna rağmen, uygulamada tipik bir Man ches ter'li gibi hareket etmek zorunda kaldİ� ­



.



·



Engelhardt buna inanınıştı ve bizi ona, Narodnik de­



�



meye götÜren de budur. R sya'daki ekonomik gelişmenin



gerçek eğilimini . önceden sezmişti ve bu gelişmenin çe­



lişkilerini? başka bir anlam vermeye çalışmıştı. Rusya'da tarımsal kapitaliziİlİn imkansız olduğunu, . «geciktirme» özlem ve dilekleri ve buna ben­ zer gerici çığlıklar. 2) Genelde Rus ·ekonomi sisteminin ve özelde, ortak köylü topluluğu, ortak çalışma, vb. ile köy­ lülüğün istisnai karakterine olan inanç. Fai·klı sosyal sınıf­



ların ve bunların uyuşmazlıklarına ilişkin çağdaş pilimin geliştirdiği kavramların Rus ekonomik ilişkilerine uygulan­ masının gerekli sayılmaması. Ortak köy topluluğu köylü­ l üğ:ü , kapitalizmden daha yüksek ve daha iyi birşey olarak görülüyor; «kuruluşları» idealleştirme eğilimi var._ Her me­



ekonomisine ve ·· kapitalist ekonomiye özgü çelişkilerin köylüler arasinda varolduğu reddediliyor veya önemsen­ t.a



miy0r; bu çelişkilerle bunların kapıtalist sanayi ve kapi30



talist tarimdaki daha gelişmiş biçimleri arasında bir bağ olduğu reddediliyor. 3) Bir yanda «aydınlar» v� ülkenin · hukuki ve politik kurumları ile, diğer yanda belli sınıfla­ rın çıkarları arasındaki bağı hiçe sayma. Bu bağın reddi, bu sosyal etmenlerin matıeryalist açıklamasının olmayişı, bunların · (Bay V. V.) , «yoldan saptırma» (Bay N. - on, Bay Yuzhakov, .vb.) ve diğerierini yapmaya muktedir bir gücü temsil ettik. leri inancını getiriyor . . «Narodnizm»le kastettiğimiz budur. Okuyucu, bu te. rimi, aynen «Rus müridleri>> nin tüm bir görüşler sistemine -bu sistemin tektek temsilcilerine değil- karşı çıkarken kullandıkları gibi geniş anlamıyla kullandığımızı he-. men görecektir. Tek tek temsilciler arasinda, doğaldır ki ayrılıklar; hem de bazan önemli ayrılıklar vardır. Bu ay­ :nlikları kimse ihmal etmiyor. Ama adı geçen görüşler, Narodnizmin en farklı temsilcilerinin ,-örneğin, diyelim ki Bay Yuzov:dan Mikhailov�k'e kadar-: hepsiride ortak­ tır. Bu görüşlerin itiraz gÖtürtir özelliklerine Yuzovlar, Sazanov'lar V.V., ve diğerleri, örneğin, ne Mikhailovsky ne de bugünkü Russkoye B agatstv o ya yazı yazanların katıldığı, · başkalarını e kl iyorlar. Dar anlamda Narodnik­ lerle geniş anlamdaki Narodnikler arasındaki farkları red­ detmek elbetteki yanl ış olurdu; ancak yukarda belirtilen başlıca noktalar üzerinde, bütün Narodniklerin temel sos­ yo ....:.:: ekonomik görüşlerinin çakıştığını hala görmezlik­ ten gelmek daha da büyük bir yanlış olurdu. Ve yalnızca bu temel görüşlerden en kötü yönde «acıklı sapmaları» . değil, bu temel · görüşl�rin kendilerini reddettiklerinden açıktır ki; «Narodnizm» terimini ge­ niş anlamda kuİianmakta tümüyle haklıdırlar. Yalnİzca . haklı değiller; başka türlü · yapamazlardı zaten. Yukarda anahatlarıyla verilen Narodriizmin temer görllşlerine dönersek, ilk dikkat etmemiz gereken nokta



·



'



3t



·



·�



i



ıı:ı bunlarla kesinlikle hiçbir ilgisi olrnadığıdır. Na­ rodnlzmle orta� .. hiçbirşeyi olmayan, kapitalizm sorunu­ nu hiÇ bir ·şekilde ileri sürrıeyen, Rusya'nın istisnai karak­ terine; ortak köylü topluliığuna, vb. ye irianmayan ve ay­ dınları. ve _hukuki ve politi kurumlarımızı �yoldan sapma» ya muktedir bir etken dıarak görmeyen,