Semboller Nasıl Okunur? Resimli Sembol Okuma Rehberi 9789944757775 [PDF]

Citation preview

SEMBOLLER NASIL OKUNUR? Kesimli Sembol Okıımo Uehberi



Z £ E M û Yaym



Y A P I-E N D İS T R İ M E R K E Z İ Y E M Y ay ın - 2 0 0



Sem boller Nasıl O kunur'? Kesimli Sem bol Okumu R ehberi ( ilare Gibson ö z g ü n Basım : llo ır To R ead S\7nbols, Ivy P ress, 2 0 0 0 Ç eviren: C em Alpuıı Heduksiynn: V olkan A lm aca Yayın Yönetm eni: Gülçiıı İpek Yayın Sorum lusu: Mesut K aya k ita p Ed itörü : B ah ar D emirlıaıı Grafik l y g ıd am a: k em al k a r a Birinci B atk ı: Mayıs 2 0 1 3 ISBN: 9 7 8 - 9 0 4 4 - 7 5 7 - 7 7 - 5 © (m etin ) C lare G ihson. 2 0 0 0 © (ta s a rım ) Ivv P rets Lim ited. 2 0 0 0 © Y a p ı-E n d ü stri Merkezi A .Ş ., 2 0 1 2 Bıı kituhm T ü rk çe baskısının lıer hakkı -»aklı olup, tüm ünün ya da bölüm lerinin fotokopi, ofset, tekbir ya da başka yollarla çoğaltılm adı a n cak Y ap ı-E n d ü stri Merkezi A .Ş.'niıı. yazarın ve çevirm enin yazılı onayıyla olabilir. YEM Yayın (Y a p ı-E n d ü s tri Merkezi Y ayınları) Fu lya Malı. Yeşilçim en Sok. No: 1 2 / 4 3 0 3 4 3 0 4 Fu lya/İstan b u l T el: 0 2 1 2 2 6 0 7 0 7 0 F a k s : 0 2 1 2 2 6 6 7 0 10 Sertifika No: 1 2 3 7 0 e -p o sta: yem yayiii@ y cm .n et w eb: w ww .yem .net Ç in'de basılm ıştır. Ivy Press baskısında: Y aratıcı Y ö n etm en : P eter B rid gcw ater Yayıncı: Jasoıı I l o o k Y ayın Y önetm eni: C aroliııe E arle San al Y önetm eni: Miciınel YYlıitehrad T a sarın ı: JC L u ııau ay G örselleştirm e: Jo h n Fow ler G örsel Y ö n etm en : k a ıie G reenw ood



Başlangıç



S em b oller ve Sem bolizm Sembollerin Grameri



İÇ İN D E K İL E R



0



!i 20



sem bo ller



Afrika



50



Amerika



72



Asya



'*(>



Avrupa



102



Okyanusya



230



Sözliik



240



K aynakça



250



Dizin



252



Teşekkür



250



H epim iz san alın duyusal ve estrtik olarak çek ici la le lik ­ lerinden zevk a la b iliriz ; ay rıea hepim iz san atın b ü y ü le­ y ici, haz verici, sarsıcı ve yanı sıra b u n a ltıc ı, şok edici ve tik sin d irici gü eiiııii tecrü b e etm işizd ir. Ancak b ir sanal eserinin yüzeyinin altın d a y a ta n a b a k m a d ık ça ve İni volla neye b a k m a k ta oldnğnm ızn a n la m a d ık ça , göreceğiniz şey b ir resm in a n c a k k ü çü k b ir kısım d ır. Z ira sanal d aha çok sem b o ller yoluyla iletişim e g eçer ve lıer sem bol b aşk a b ir şevi tem sil eder. ip u ç la rın ı y a k a la m a k ve sa n a tçıla rın resim lerind e ve el v ap ın ıı n esn elerin d e



ko d lad ık ları



sem bolik



k a y n ak lar



arasın d a b a ğ la n tı k u rm a k , an ıştırm aların ve gizli a n la m ­ ların o zengin (liv arın a a ç a c a k tır gözlerinizi. Z ira sem b o ­ lizm in kad im gü cü nd en y a ra rla n a ra k lıeııı san atçı lıeııı izleyen , insan ru hun un en d erin lerine inebilm ek için, sa n a tsa l ü retim a ra ç la rı ve kü ltü rel u zlaşan ların g e lin liğ i k ısıtla m a la rın çok ötesin e seyahat etm e olanağı bulur. Bu k ita p ta k i sem b olik im geler sırasıyla kutsal sem b oller, kim lik sem b o lleri, sem b olik sistem ler ve bazı ö rneklerd e de alegorik sem b o ller b a şlık la rı altın d a, lıeııı leıııalik lıeııı de c.oğrafi o larak düzenlend i. !Nc ki bazı sem bollerin bu sın ırla rı a şm a sı, d olay ısıy la da b ird en fazla kalegorid e v er a lın a sı - in s a n b ilin cin in ve k ü ltü rü n ü n k a rm a ş ık lı­ ğın ın b ir d elili o la r a k - d ik k a t çek icid ir.



6



Bazı



s olloi'iıı



—ö rneğ in renk lerin va ila lıazı k u şlar ve



A n n e ve ç o c u k M o rv e ın



V*m v. İ'M B O L I .K R



vı* S t . M B O L İZM



19



Giriş A y rıc a bkz.



Anne ve çocuk, sayfa 7 Fiİ, sayfa 51



Ü n ve serv et sah ib i o lm a arzu su b ir yana., in san lar g en ellik le k u tsal v a rlık la rı y a d a k a v ra m la rı tem sil etm ek ; k işile ri ta n ım la m a k veya b a ş k a la rıy la y a k ın lık k u rm a k ; y a da o lay ları ve b ilg ileri k a y d a g eçirm ek v eya soyut fik irleri ifad e etm ek için y a ra tm a itkisi d u y m u şlard ır. G ö rü n ü m ü ve a m a c ı e ste tik açıd an h o ş, m an ev i a ç ıd a n ta tm in k â r, eğ itici, b ilg ile n d irici veya e tk iley ici o lm a k la b irlik te , k u tsa lı k o ııu a la n , k im lik b e lirte n , b ilg i ve fik ir a k ta ra n h e r s a n a t gen eld e sem b o lik tir. D a h a sı, h er y a şta n ve k ıtad an s a n a tç ıla rın ku llan d ığ ı te m a la r ve sem bo llerin b irço ğ u a ra sın d a k i d ik k a t çek ici b en ze rlik insano ğlu n u n sem bo lik d üşünm e eğilim in in k an ıtıd ır.



F a n ta s tik y a ra tık



Ai ra vata,



19. yüzyıl ortasına ait hu Fay varı elyazmasıııda olduğu gibi, 3 3 başlı olarak resm edi lehi lir. A irav ala ııırı - y a da k ra v a tı’ııı— fi İlerin kralı olduğu söylenir; lam a k arşın Budizm d e İri d ra r/m darm (gök,sel diyarların ta u n la rı) kralıdır.



20 S BM BOL L İLK İN GRAM ERİ



İsis ve H orus



P e lik a n



E n eski ana tanrıça temsillerinden biri, oturmuş vaziyette bebek yaştaki oğlu Ilorus’u emziren Mısır tanrıçası Isis’tir (inek boynuzundan tacı onun süt üretme görevini vurgular). Bu imgenin Hıristiyanlıktaki Bakire ve Çocuk tasvirlerine esin kaynağı olduğu düşünülür.



Bir zamanlar pelikanın, yavrularım kanıyla doyurmak için göğsünü gagalayarak açtığına inanılırdı. O nedenle, İsa’nın insanlık içiıı kendini kurban etmesinin ve tanrısal bir erdem olan yardımseverliğin [caritas] sembolü olarak Hıristiyan sanatında yankı bulur.



Taç



Ai ravata



T aç, ya da başuıa takanı dikkatleri çekerek diğerlerinden ayıran herhangi bir başlık, ayrıcalık anlamına gelir. Sanatta mutlak hükümdarların (göksel veya dünyevi) ya tla yücelmenin (şehit azizler tarafından takıldığında) sembolü olarak sosyal, dünyevi ya da manevi en üst otoriteyi temsil edebilir.



Hindistan’da 3 ya da 3 3 başlı olarak tasvir edilen Airavata (Tayland da Eravaıı) adlı efsanevi beyaz fil, Hindu inancında doğunun muhafızı olduğuna inamları gök tanrısı Jndra’mıı bineğidir. Tıpkı hıdra’mn şimşekle bağdaştırılması gibi, Airavata da koca bir yağmur bulutunu sembolize eder.



Kozmik Yaratılış Ayrıca bkz.



lııa ııç k o zm o lo jilerin in çoğ u n d a, ev ren in nasıl o lu ştu ğu ­



A ra p k a lig ra f is i,



sayfa 135



n a , n asıl şek illen d iğ in e ve b ileşen lerin in birb irleriv le ııasıl



M aso n s e m b o lü ,



ilişki ku rd u ğ u na d air a n la tıla r v ard ır. Ö rneğin tek tanrılı



sayfa 2 2 7



dinlerin (Y a h u d ilik , H ıristiy an lık ve M ü slü m an lık ) k i­ tap ların d a kozm osu T a n r ı’nın y a ra ttığ ı k ab u l ed ilirk en , Yutik M ısır, Y u n an , lîo ın a ve yanı sıra H induizm gibi ç o k ta ıırılı in a n ç la r b a şk a b ıışka ku tsal v a rlık la ra çeşitli k o zm ik ro lle r atfed erler. B ıı a n la tıla rın çoğu sadece o rta k u n su rlara sahip o lm a k la k alm az, ay rıca y a ra ıılış ve k o z ­ m osun yap ısı sa n a tta tem sil ed ildiğind e, b a ş ta



d aire o l­



m a k üzere b e lirli sem b o llerin te k ra rla n m a sı özellikle d ik ­ k a t çek icid ir.



Y a ra tm a e y le m i



At'iu/ta: liir K aium et ııdlı kitabı için va|>lığı kab artın a gravür



A ııcieııl o j Days\\o ((/imlerin E sk isi) hayalperest Ingiliz san atçı \\ illinin B lak e, Yahudi I h rislivaıı l am ı sıııı yaratm a eylemi içerisinde elinde b ir pıırgrile. resınutm işlir. lîlake in yaradığı imge Eski Alıit’teki “Süleym an ııı M eselleri'’ ( 9 :2 7 ) üzerine kuruludur.



22



sKHHOU



KRİ . N G I Î A M K İ I İ



P e rg e l



A m K utsal K itap



I lıristivnıı sa n alın d a. T a n rı kozm osu



■'Başlangıçta Söz v a rd ı... ve Söz Faıırı vd ı.”



y aralın a eylemi içim le resm edilirken ilahi



Veııi Ahit. Y ıılıaıın a İncili (1 :1 ) yaralan



ıııiıııar elinde b ir pergel tu la r. Bu alel ölçm e



T a ıır ı’vı açık ça “S ö z” ile birleştirir.



ve y aratm a gererid ir ve daireler çizdiği için,



T a n n h ıın kutsal Söz ü I bristiy aıılarm



kozm osu ve sonsuzluğu ifade eden dairenin



K itabı M ukaddes i. \ alıu dileriıı T evrat ı



sem bolizm ini paylaşır.



ve M üslüm anların Kuran lykı da sem bolize edilebilir.



Ta n tra y an fra s ı



O u roboros



l a ııIr a y atttra sı evreni ve onun kozmik



Kendi kııvrıığım ıı ısıran yılan sem bolü



bileşenlerini sem bolize eder. Lotus



ou ro bo ros (L sk i ^ uu aııeada “‘kuyruğunu



yaprak hırıyla bezeli dıştaki çem b erler



yem ek” an lam ın a gelir) an tik çağlard an



yaratılışa, varoluşun ve kozm osun sonsuz



kalm adır. D airesel şekli ve kendini



döngüsüne işaret ed erken, iç le biri liriyle kesişen üçgenler erkekliği ve dişiliği,



yutm ası dolayısıyla evren ve bütünlükle (A ntik M ısır ve ^ ııııaıı d a), sonsuzluk ve



m erkezdeki noktaysa m erkezi ve m utlak



samsamx\i\ (I liuduizm ve Budizm di* öliiın



olanı tem sil eder.



ve yeniden doğum un ebedi döngüsünü sim geler) ilişkileııd irilm iştir. '.rm b o l l e r i.3 t:n \\u iti 2 3



Farklı Kutsal Varlıklar Aynva bkz.



B irçok k iiltiir bor b ir üyesi in san d en eyim inin la ik li b ir



Şaııgo. sayfa -"VI



yönünü tem sil eden ku tsal p a n te o n la r tasav v u r etm işi ir: ö rneğ in gü neş ve ay ; ya da gökyü zü, yeryüzü ve deniz; güzel s a n a tla r ve el s a n a lla rı; savaş ve ö lüm . Bazı k u t­ sal v a rlık la r u zak la k ab u l edilip nad iren b e tim lem ııiştir. D iğerleri ise sık sık resm ed ilm iş ya da özel gü çlerin i ve soru m lu lu k larım tem sil eden nesnelerde sim g e leşlirilıııiştir. B ıı tip n esn eler belirli b ir kü ltü re özgü olsa da g e ­ nel özellikleri ço ğ u n lu k la ev renseld ir; öyle ki Y o ru b a ’ıım



M ız ra k



M ızrak bir silah



Ş a ııg o 'su veya İsk an d in av m itolojisi tan rısı I hor gibi y ıl­



olarak savaş



ılırım tan rıları sırasıy la iki b aşlı b alta ve çek içle sem b o ­



tan rıların a atfedilir.



lize ed ilm iştir.



Y e savaşm ak geleneksel olarak erkek işi olduğundan, bu tan rılar genellikle



B e re k e t bo yn uzu



erkek t ir: G reko-



branşa da Blois



Roıııeıı Are s/



Rulosu uda yer



Mars gibi (ayrıca



alan 1(>. yüzyıla ait



m ızrak b ir fail us sem bolüd ür).



resim panosu Aşkın A legorisi ııdr sağda



Bununla birlik te,



görülen figür sol



G rek o Romen



eli\ İr b ir boynuz



savaş tan rıçası ve



laşım akiad ır.



kah ram an ların



( 'orniK'of)i(i (herekel



koruyucusu Allıeııa/Miııerva



boynuzu), içindeki vrrvüzü m eyveleri



gibi kadın savaş



gibi bir bollıık



tan rıları da vardır.



sem bolü olup, resmin m erkezindeki çiftin çoeıığıı olacağın ı ima eder.



24



m .m u o u



i : ıd\



c ıu M t:ııi



T h o r’un ç e k ic i



K utsal dişi do m u z



İskandinav m itolojisinde Plıor, gükyiizümi



Çok sayıda yavru yapan ve onları besleyen



kut(‘.(Icrkcıı ut a rab asın ın tekerlekleri



dişi dom uz yeryiiziindoki birçok ana



gök gürültüsüne ııedeıı nkııı korkusuz ve



ta n rıça için kutsal kabu l edilm iş, onların



hiddetli b ir gök tanrısı olarak tasavvur



sim gesi olm uş veya onları tem sil etm iştir.



edilm iştir. T lıo r un öfkelendiğinde fırlattığı



Antik Mısırlı Isis, G rck o -B o ıııeıı Demeler/



(h er seferinde ona geri döner) M jöllnir adı



Ceres ve G ali i ya da Kel t Cerid\ven bu



verilen iki haslı çek iç şim şeği tem sil eder.



tan rıça la rd a n bazılarıdır.



C o r n u c o p ia



Ö re k e



('ornucof)i(i va da bereket boynuzu



Örgü kad ın ların işi olduğundan öreke



G reko-R oıneıı Demet er/Cercs gibi yeryüzü



(çevresine eğirm ek üzere keten sarılır)



tan rıçaların a atfedilen bir doğal bereket



dişilik seuıbolii olm uştur. Ayrıca, örm e



sem bolüdür. Boynuz (klasik efsanelerde



ve dokum a san atın ı icat ettiğine inanılan



Z eııs/Jüpiter i em zirdiği söylenen A m allbea



G reko-R om en ta n rıça Atlıena/M incrva yı



adınd a b ir keçiye a ittir) genellikle içinden



ve K lo llıo adlı kad er tan rıçasın ı da temsil



m eyve ve sebzelerle dolup taşınış olarak



edebilir.



betim lenir.



iyilik Kötülüğe Karşı h'rfca bkz.



Çoğıı m ito lo ji ve d iııiıı d oğasın d a, iyiliğin y ap ıcı g ü çle ri-



!skelr|,,'uvf.'ı



"'O kötü lü ğü n yıkıcı "ü ç le ri k arşısın d a cep lıe ald ığı, a ç ık ­ ça lam m lan m ış lıir ç a lış ın a vard ır. Bıı kozm ik çalışım ı sürekli ve d aim id ir. \yrıra iyiliğin "ü çle ri üslüıı d u ru m ­ da olsa hile kö tü lü ğü n "ü çle ri -b u lk i de kıv aıııel sa v a ­ şı nihayet d iu ıyaım ı som um lıah er verene k a d a r - daim i lıir telıdif un su rud u r, iyilik leııısilcileri gökyü zü, giiııeş, giim şığı, a llııı sarısı k u şla r ve beyaz k an allı v arlık larla siıııg cle ştirilirk cn , k ö lîilü k y a p a n la r yerallıv la. av ve k a ­ ra n lık la , k a ra y a ra sa la r ve sü rü ngen lerle ilişk ileııd irilir.



M e le k le r ve k ö tü ru h la r Aziz \ u " u s i ı ı ı ı ı s ‘ uıı



( 'iritas l)t’i F a n n K r a l i) aıllı yıi|iılıııııı 1 t ü l ) lıırilıli F r a n s ı z c a b a s k ı s ın a ail İm ıı Iı.Şii|> b a s k ıd a



O lu m lı a y a l a ğ a c ı n ı k e s iy o r , \ ğ n ç la k i a ıla ııı ö lm e d e n ö n e r m an evi zafer (m e l e ğ i n e lin d e k i İn ç ) ile d iiııv a ilim c ile r i (k o lu rıılııııı (d in d e k i h a z in e s a n d ığ ı) a r a c ı n d a b i r s e ç im y a p m a k z o rım d a .



26



M M İ İ O U . I ; B İ N c; r \ MK İÜ



K a rta lla r y ıla n la ra karşı



S o d /ı/s a ftv a la r



K artallar gökyüzüne hakim iyetleri., göksel



Budist inan cın da b o d h isa ttra . Nirvaııa ya



tan rılarla özdeşleştirilm rleri ve birçok



ulaşm ası için insanoğluna yardım etm ek



kü ltü n le çelişkili duygular uyandıran



üzere seçilen avduı varlıklara verilen



vılaııları y ak alam a huyları nedeniyle,



isim dir. Bodhisattra\i\r genellikle halim



kötülüğe karşı savaşan iyiliği sem bolize



görünüm lüdür, an cak bazeıı hiddetli



erm işlerdir. H indu san atın d a bu savaş



b içim de kötücül v a rlık lara karşı kıyasıya



G a m d a ile « a ğ a la r arasınd aki çarpışm ayla



savaşı ık e ıı b e t i n ilen irle r.



tem sil edilm iştir.



M e le k le r



K ötü ru h lar



İsa şevtaıı tarafın dan baştan çıkarılırken



Birçok kötü ruhun kılık değiştirm e



ya da o yürek parçalayıcı cehennem



kabiliyeti olduğuna iııaıu lsa da I lıristiyan



sahnelerinde şanlı b ir zafer kazanm ış olarak



san alın d a eıı çok siyah vü cutları, kan atları



dim dik ayakta dururken tasvir edilir. Ancak



ve ku yru kları, hayvan boynuzları ve



H ıristiyan san alın da şeytan ve zebanilerle



k u lakları, sivri ilişleri ve pençeleriyle



fiziksel olarak savaşanlar genellikle



ta n ın ırlar. A ııcak kötü ru lılar sadece



m eleklerdir. K afalarında haleleri ve o narin



11irisiiyanlığa özgü değildir. Ö rneğin I liııdu



kan atlarıyla m elekler ku şku götürm ez bir



sa n alın d a da kötü ru h lar benzer şekilde



biçim de iyiliği sem bolize ederler.



sivri dişler ve boyn uzlarla betim lenird i. MBOI. LI HİN U t \ \ U ; i i î



27



A y n e n bkz. I lor m es/M erkiir, sayfa 167 G ök k u şağ ı v ıla ııla rı. sayfa 2 3 9 '



Kutsal Kavramları İfade Etmek Bazı k ıılsal k av ram lar kelim elerle zor veya çok k a b a ca ifade edilir, görsel olarak ise çok d alıa ko lay ve z a rif b ir şekilde ifad e edilirler. E fsan ey e göre Aziz P atrick H ıris­ tiyanlığın ku tsal Ü çlüsünü M an d alılara a çık la rk e n böyle yap m ıştır. Aziz P atrick yoncayı b ir sem bole d ön ü ştü rm ek­ le, karm aşık soyul fikirleri doğadan görünü şlerle a çık lam a yönünd eki kadim geleneği devanı ettirm iştir. G erçek ten de kü ltü rlerin ve in an çların tüm ünde, ku tsalı sim gelem ek içiıı h ay v an lar, b itk ile r ve m in eraller alem inden örn ek lere —a s ­ lında, iste r doğal ister el yap ım ı olsun, gök te, denizde ve k a ra d a bulu nan gözle görülür lıe r şeye—b aşvu rulm uştu r.



MI.III



III



N e fe rta ri ve b a 'sı



A ntik Yİ ısır firavunu II. Rainsen’iu karısı K raliçe Neferi ark M ısır'ın T e b şehrinde bulunan K raliçeler V adisi ildeki m ezarının duvar resm inde, lek başına satran ç oynarken b otim lenıniştir.



'Hnntnzsi' .in



N efertari ııiıı vüz b a lla rın a ve bir a k b a b a b aşlığına sahip olan sağdaki insan başlı kuş onun h a sidir.



28



S K M H O I, I .F , R j \ GRAMI:: Kİ



Ba



G ö kkuşağı



Antik M ısır sa n a lın d a , insanın ölüm den



Rirçok k iillü r gökkuşağını yılanlarla



sonra h ay atta kalan kişiliğinin ve ruhunun



özdeşleştirir. A vustralya Alm rjinleri için



en önem li p arçası olduğuna inan ılan b a ,



gökkuşağı yağm uru ifade eder. İskandinav



insan b aşlı (ölm üşün b a şı) b ir kuş olarak



m itolojisinde ''Titreyen Y ol” {liifröst).



betim len ir. Melez görünüm ü onun göksel



yani yeryüzü ile cenneti b irbirin e bağlayan



doğasına işaret ed erken, kan atları hareket



b ir köprü olarak tasvir edilir. Yalıudi-



özgürlüğünü sim geler.



I Iıristiyaıı geleneğinde ise T a n rı im i iıısaııoğlu yla akdini, dolayısıyla da b arışı sem bolize eder ve ay rıca İsa'nın



A s k le p io s ’un asası



gökyüzüııdeki tah tı olarak görülür.



G rek o-R om en hekim lik tanrısı Asklepios/ A eseıılap iııs'a atfetlilerı en önem li özellik b ir asam ıı etra fın a dolanm ış yılarıdır (hekim liği tem sil eden bu sem bolün iki öğesi ilk halinde ayrı ayrı resiııe< 1i 11nişl,i r ). D erisini döküp



K utsal K âse



“yeniden doğm uş”



I Iıristiyaıı efsanesind e O rtaçağ ın I hrıstiyan



olarak ortaya çıkan



şövalyeleri k u tsa l K âse ııirı (İsa rıııı



yılan birçok kü ltürde



Son Y em ek te kullandığı ve sonrasınd a



m anevi iyileşm eyi



A ram atyalı ^ usııf ıın onuıı dam layan



ve yeniden doğumu



k an ın ı için e doldurduğu ku p a ya da kâse)



sem bolize eder.



peşine düşm üştür. E b ed i hayat bah şettiği söylenen K u tsal K âse İsa'n ın günahlard an a rın d ırm a gücünü sim geler.



- !: MB0 L L \i Hİ \ (; H \ME ü İ 29



Ata, Kabile ve Klan Kimlikleri A y rıc a bkz. I e z h İp li h a r t sayfa 39 k o r u , sayfa 237



T a rih ö n c e si k ay a s a n a tın d a k i el izleri in san ın sem b olik o la ra k iz b ıra k m a d ürtü sü nü n isp atıd ır. K im lik sem b o l­ leri, iste r k o le k tif iste r bireysel olsu n, örneğin b ir ailen in , k la n ın , k ab ile n in ya da ü lk en in ferd i olm ayı işa re t ederek sa n a tta da lıe r z am an y e r b u lm u ştu r. B irlik ya d a soy d aş­ lık b e y a ıııııa yö n elik bıı gü çlü arzu o rta k a ta la rın p o rt­ rele rin d e ; m ask e le rd e k o p y alan arak ço ğ a ltıla n k ab ilesel vü cu t re sim le ri veya işare tle rin d e; to tem y a ra tık la rın ın b etim len m esin d e; y a da h a n ed a n a rm a la rı y o lu y la sem ­ b o lize edilir. A skeri b irlik le r v eya gizli to p lu lu k la r g ib i özel g ru p la ra k a b u lle r ile sosyal sta tü ler de a y n ı şekild e sem b o lik o la ra k b e lirtile b ilir. İlk e rk e k ve kadın



Fransa'nın St. Amancl Maııastırıııdaki 16. yüzyıla ait bu Incil'de, Fski Ahit’teki Yaradılış bölümü, tezlıipl i harfle ayrılan iki sahneyle resmedilmiştir. Tanrı solda güııcş ve ayı, sağdaysa Âdem vc Havva vı yaratmıştır.



30 S EM B O LLE R İN OH AMERİ



 dem ve Havva



V ü c u t s an a tı



İster isim siz b îr çift isterse Adem ve



A frika, A m erika ya da O kyanus kültürlerinde görülen bazı d ekoratif sem bollerdeki insan tem sillerinin —ve vücut san atın d aki y a n k ıla rın ın - çok derin b ir önem i vardır. M aorilcrde dövm elerle betim lenen koru m otifi dinam ik büyüm eye işaret ederken, A frikalıların deriye kazıyarak y a p tık la rı işaretler kabile kim liğini ya da kabu l ayin lerin i sim geler.



Havva (Y ah u d ilik, H ıristiyanlık ya da M üslüm anlık geleneğine göre ilk erkek ve kad ın ) olsun lar, açık ça b ir çift oluşturan erkek ve kadın figürleri genellikle çeşitli insan gruplarının ilk a taların ı tem sil ederler. B öylelikle k a n bağlarını ve akrab alığı sem bolize ederler.



T o tem k a z ık la rı



M illi b a y ra k



T otem kazıkları genellikle Kuzey



Milli bayrak bir ulusu, ülkeyi ve lıalkını



A m erika’nın kuzeybatı kıyı bölgesinde



sim geler; örneğin beyaz üzerine kırm ızı



görülür. T o tem ca n lıların ın ve m itolojik



lıaçııı (Aziz Georgios lıaçı) İn g iltere’yi



varlıkların belirgin şekilde oyulm uş ve



tem sil etm esi gibi. Milli b ayrak zam an



renklend irilm iş tem sillerinden oluşan bu



içerisinde değişebilir, an cak lıer zam an



am b lem ler b ir klan ın m itolojik kökeninin



söz konusu ulusun ortak tarih in e y a da



ve k o lek tif kim liğinin çeşitli yönlerini



k a ra k terin e ait önem li b ir unsuru işaret



ve yanı sıra lıer b ir canlının ayırt edici



etm elidir.



özelliklerini sem bolize eder.



SEM BO LLE R İN ORAMFIÎİ 31



Savaşçılık ve Kabul Töreni Sembolizmi A y rıc a bkz.



Kİ izi, sayfa 40 K a r ta l ve ş im ş e k l e r ,



sayfa lö.'î



Sem boller ıızmı zam an boyunca .savaşçılıkla, (»giı.ıleşmc ve kabul içirenleriyle ilgili, bazıları savaş alanlarınd an s a ­ natçıların tuvallerine, geçen kav ram lar iletm iştir. İnsanların savaşçı seçkinler arasına katılabilecek y e d ilik le olduğunu kanıl lam ası cesaret ve kabiliyet gerek tirir ve başarı sem bol­ lerle gösterilir; örneğin b ir O rtaçağ şövalyesinin m ah m u z­ larıyla va da M asai kalkanının yüzeyindeki bir sıra tu y lu (sem bol). K alk an lar da Kuzey A m erika’daki bozkır yerlile­ rinin “g ö ç ” sem bolleri gibi koru ­ yucu im geler ya da \\ rupalılarm a m ıacılık geleneğinde olduğu gibi tanım layıcı işaretler taşıyabilirler. Askeri san cak lar ayrıca ark ad an ilerleyenlerin birliğini ve a ıııan sızhğıııı ilan etm ek için —sıklıkla yırtıcı b ir kıışrı veya hayvanı an ış­ t ır a n - sem boller ku llanırlar.



S a v aş a la n ı a rm a la rı



14. vıizvıl Alınan rlvaztıuısı M aııesse K odeksi'ııde yur aları İni çarp ışın a sahnesi Avrupa ılııki lıaııcdaıı arm acılığın ın savaş alanınd aki kükcnlcrini gösterir. I Isliiııdeki m otif alttaki lıazı k alkan lara da yansım ış olan saııeak liralının ve Lim hnrg D iikii I. .Itıhaım’ı temsil eder (yak. 1 2 5 4 -Ü 4 ) ve liraban t m şuhlanm ış altın sarısı aslanı ile 1.im lm re’ uıı kırınızı askım ın birleştirir.



32



srvitsou ı ii i\



c t t A M i ıti



Ş övalye m a h m u zla rı



K ız ıld e rili k a lk a n ı



Sü varin in çizm elerine tak ılan b ir çift



K alkan oıuı taşıyan k iş iy i—gerçek ve



m ahm uzun sivri uçlarıyla uyguladığı



sem bolik a n la m d a - korur ve dış yüzeyinde



b a sk ı, atı daha hızlı koşm ası için diirler.



sergilenen im geler de o kişi hakkında



Avrupa'da “m ahm uzunu link etm ek ”



düşm anlarına b irtak ım m esajlar verir.



deyim i b ir erkeğin şövalyeliğe layık olduğu



Örneğin kuzev \ıııerika bozkır yerlilerinin



a ıılaııııııa gelirdi. Hu nedenle m ahm uz



savaş kültüründe kırınızı el cesareti, gücü



şövalye d em ektir, aynen im tiyazı ve



ve yaşam enerjisini tem sil eder.



kendini kan ılIan ıış olm ayı sim geler.



A vru p a'n ın a rm a lı k alk an la rı



Rom a a s k e ri san cağ ı



Soylu kişileri savaş alanım lak i am açlara



Roma İm paratorluğu lejyonu nu n, bazı



göre basitçi* tan ıtan Ingiliz arm arılık



sanat eserlerinde de rastlan ılan kartal



sistem i gelişip değiştikçe çok daha



sancağında (a q n ila ). şim şeklerin üzerine



karm aşık arın alı k a lk a n la r tasarlanır.



tünem iş ve defııe çeleııgi için e alın m ış b ir



Ö rneğin K ıa l II. R iclıard in IH^T'de



kartal b etim leıım işlir; bu sem bollerin hepsi



Norfolk un ilk dıikii T h o ın a s M ovvbraye



gücü ve zaferi ifad e eder. A ltındaki SP Q R



bahşettiği im tiyaz arm ası İtira fçı l ’ dward a



h arfleri L atinced e S vn dhıs Popır.Iusqtı R A-M I-' i! İ



Koku alm a duyusu



As ya da kakım



Beş dııvıı (işitm e. görm e, koku alm a, tat



llTel bir z am an lar I lırİstiyaıı \vrupa sıııda



alına ve dokunm a) Batı sa n a lıııd a . her hiri



öyle değerli b ir vasıftı ki san al eserlerinde



temsil etliğ i d im im in özelliklerine ııygıııı



bir erdem olarak kişileşlirilird i. İllet



sim geler taşıyan beş kadın tarafından



Rönesans ve Barok tab lolarınd a, bem beyaz



resm edilir. Ö rneğin Koku, elinde hoş



kürküyle (gerçi kuyruğu siyah kalırdı)



kokulu çiçek ler tııtar. M enekşe gibi kokulu



b ekareti sim geleyen as ya da kakım la



çiçek ler farklı alegorik b ağlam lar içerisinde



tem sil edilirdi.



de kokuyu sem bolize edebilir.



İs k e le t



D ünyaıım her yerinde ölüm ün doğal sem holleı olan iskelet ve ku rukafa O rtaçağ dan beri



m em en (o m ori deyişiyle (L n tin ecd c “ l m um a D e fn e d a lla rın d a n ç e le n k



ki b ir giiıı ö lecek sin ”



D efııe d allarınd an çelenk ilk o larak G reko-



an lam ın a gelir) b irlikli



Rom cıı sa n a lın d a , giiııeş tanrısı Apolloıı/



\vrııpa sanatınd a



Apnllo daim a yeşil kalan yapraklard an



ver b u larak , hepim izi



oluşan laeıvla resm edildiğinde



ölüm ün beklediğine



görüldü. Antik K o m a d a askeri zaferle



dair sem bolik b ir m esaj verm işlerdir. Bu



bağdaşt m Isa da., gelen eksel b ir sim ge olan “deliıe yap raklarıyla .süslenm ek”



nedenle m addi başarı



kişinin oıu ırlaııd ınh n nv a layık olduğunu



sem bolleriyle yan yana



göstererek aslında şiir ve m üzikteki



konuldukları da görülür.



b aşarılara dikkat çekerdi. .-K M IİO L U '.R IN



(.»H A M K H 1 -+



Tarih öncesinden



İm i



yana iıisiinuğhı geçıııi§. bııgiin ve



gelecekle. kutsal ya 1 3 0 7 - 1 !i M ısırlılar için çok değerliydi. Naratılıştaıı sonra m eydana gelm iş ilk tepede yetiştiğine ve gökyüzünü tuttuğuna inanılan papirüs b itkisi yaşam ın serpilm esi, sağlık ve m utluluk anlam ına gelir, ayn ı zam and a da Aşağı M ısır ı sim gelerdi.



S e m a -ta u i



D je d



“ İki ülkenin K irliği" (Aşağı ve Y ukarı



Djeri sütunu başlan gıçta doğurganlık



M ısır) an lam ın a gelen sem ıı-tııııi sem bolü



sem bolüydü, a n ca k zam an la yüce (K iris in



firavunun lalıfııu sık sık süslem iştir.



belkem iğini, yani istikrarı tem sil etm eye



M erkezinde, soluk Korusunu ve ciğerleri



başladı. *D jetl in yü kselm esi" töreni



tem sil eden germi ( “K irlik ") hiyeroglifi



firavunun yıldönüm ü ya da ölüm ünde



v ard ır ve çevresindeki lotus ile papirüs



ea ııla n d ın lın lı ve sıradan M ısır balkı bu



b itkilerin i (sırasıy la ^ ııkarı ve Aşağı M ısır ı



güçlendirici sem bole ait tem sillerle birlikte



tem sil ed erler) birb irlerin e bağlam ıştır.



göm ülürdü.



Masai Kalkanları A y rıc a bkz.



Kızılderili kalkanı.



A frika m ıı doğusunda y a ş a y a n M asai h a lk ın ın savaşçı -



sayla 3 3



l arm ııı (m orcu ı) y a p tık la rı k a l k a n la r g ü n geç tik çe bire r



Avrupa'n m arınalı k alk an ları, sayfa 33



saııat form u olarak g ö rü lm e kle b irlik te, h e m s av u n m a a m a c ı la ş ır h e m de yüzeylerini süsleyen s em b o lle r volııyla sahipleri h a k k ın d a b irço k bilgi ak tarırlar. M asai halkın ın e rk ek çocuk ları uygun y a ş a geldiklerinde, tn o r a n yani savaşçı sıfatını k a z a n m a y a layık o ld u k la rım is p a t la m a ­ d a n ö n c e hep birlik te sünnet edilirlerdi. M a n d a derisiyle kaplı oval şeklindeki k a l k a n la r üzerin e resm ed ilen sem bo lle r (s ı r a t a ) onların tn o r a n olduğunu ilan ederken h e m ba ğ lı o ldu kları k la n ı ve yaş kü m e sin i h e m de (z a m a n la ) gö sterd ik le ­ ri bireysel k a h r a m a n lık l a r ı ifade e d e r­ di. K u lla n ıla n te m e l re n k le r siyah, b e y az ve griydi; k ır m ız ı kendini kan ıtla m ış s avaşçılara ayrılm ıştı.



M a s a i s a v a ş çıs ın ın iş a re tle ri



D aJıa ilk b a k ışta b ir Masai



tn oram ııa ya da savaşçısın a ail olduğu an laşılan bu m anda derisiyle kaplı k a lk an , sır a ta segirayYd. yani stilize edilm iş deniz salyangozu kabu kların d an oluşan dikey b ir çizgiyle ikiye ayrılm ış. K a lk a n oııu ku llanan kişinin savaşçı kard eşleri, kişisel geçm işi ve savaştaki perform an sı h a k k ın d a bilgi veren sem b oller de sergilem ektedir.



62 wn\K\



S ıra ta s eg ira



Yaş k ü m es i ve klan s e m b o lle ri



K alkanın o rtasın d an göçen s ir a la seg ira



Aynı yaş küm esinde ya da klan da olanların



deseni onu dikeyine keserek iki eşil p arçaya



k alk an ların d a genelde solda olm ak



böler. S ir a la seg iray ı oluşturan m otif ve



iizere ayııı elips b içim li m otifler bulunur.



ren k ler çeşitli o lsa da. geleneksel olarak



D olayısıyla b u şek iller ortak deneyim veya



güeüıı ve (alillin sem bolü olan deniz



kan b ağıyla b irb irin e kenetlenm iş b elirli bir



salyangozu kabu ğu üzerine kuruludur.



ı no ran grııb ıııı 1111 aidiyet ini sim geler.



K işisel s e m b o lle r



S ira ta e l la n g a rb w a li



Önden bakıld ığınd a, kalkan ın sağ tarafını



S ir a la e l fa ııg a rb ıo a /i denilen kım ızı



süsleyen sem b oller genelde ona sahip



leke ya da çiçek m otifi b ir askerin savaş



ola ıı rnoran h a k k ın d a kişisel bilgiler



m eydanında kazandığı m adalyaya



verir. Ö rneğin bu sem boller belirli b ir aile



b en zetilebilir, çü n kü çarp ışm a esnasında



gru b u n a aidiyetin işareti ya da takdire



sergilenen sıradışı cesareti ifade eder. M oraıı bu sem bolü an cak b ir şefin onayıyla



değer b ir kah ram an lığın kaydı olabilir.



k a lkan ın a çizebilir.



Mısır Krallığı Ayrıca bkz. Pscftenlı sayfa 48 Osiris, savla 54



Aıılik M ısır s a n a t ı t a n r ı l a r a da ö l ü m l ü le r e de y e r v e r ir ­ ke n , d ü n y a ü z e r in d e k i y a ş a m ı b o y ın ie a I l o r ııs ’ m ı k u l ­ sa! t e m s ilc is i o l d u ğ u n a in a n ıl a n ve ö l ü m ü n d e n son ra O siris ’ le ö zdeşleş! ili l e n firavun figiirii o n la r ın a ra s ın d a b enzersiz bir k o n u m a s a h ip tir, f ira v u n u n kişiliği, ç e ­ şitli kral p o r t r e l e r i n i n , b azıları Y u k a rı ve Aşağı M ısır ııı ııyıuıı iç e ris in d e k i b i rlik t e liğ in i a n ış t ır a n çeşitli s e m b o ­ lik u n s u rla rıy la - b i l h a s s a t a ç l a r l a - ayır t edilir . Vcv/te.v b a şlığ ı; ı ır a e ıı.v; t a k m a s a k a l; d e ğ n e k ve gü rz ; b o ğ a k u y ­ ruğu gibi b a ş k a k r a l i y e t s im g e leri de onıııı ku tsal h ü ­ k ü m d a rlığ ın ı s e m b o li z e eder.



N e m e s ba ş lığ ı



Y e ra ltı d ü n y a s ın ın



F ira v u n un n em es



k ra lı



b a ş lığ ı, la im a ş aşağı



Firav u n I lorem h eb’in



in ip om u zların ön



(h k . MÖ 1 3 1 9 - 1 3 0 7 )



k ısm ın d a n sa rk a ra k



K ra lla r V adisi n deki



s ır t la to p la n a ra k



m ezarın a yapılm ış



şe k ild i' şeritli sert



bir d u var



k e te n bezden



resm in d e O siris’iıı



y a p ılırd ı. Başlığın u sla n yelesine,



m u m y alan m ış figürü b etim len ir. B aşın d a



y a n i güneş



a t e f l a n , elinde



ve B a y l a



değnek ve gü rzle



ilişk ilen d irilen



görülen y erallm ın



a s la n a



k ra lın ın yeşil teni



b e n z em esin d en



b itk isel y aşam ı ve



d o la y ı sem bolik b i r a n la m ı vardı.



sim geler.



64



\H tİK \



yeniden doğum u



U ra e u s



Takm a sakal



k ra llığ a sald ıracak herhangi b ir gü re ateşli



Kiravıınım kayışla b ağlan m ış sert



z clıir tükürm ek üzere firavunun gözlerinin



görünüşlü tak m a sakalım doğalm ış gibi



iistiin d e durup salıa k alkın ış kobra yılanı



gösterm ek iyin herhangi b ir yabaya gerek



itmen,s la n rısa l koruıtıavı sim geler. / nteıt.s



duyulm am ıştır, yiiııkü bu onun büküm dür



genellikle kobra tan rıçası U djaı ı temsil



statüsünün sem bolüdür. Bu tip b ir sakal



ed er, \ tırak Ha nın gözürüi de işaret



ucu kıvrık olarak betim lendiğinde, aınay



ed ebilir.



kral ile O siris, yani yeraltı dünyasının ilabi hüküm darı arasınd a b ağ ku rm aktır.



D e ğ n e k ve g ü rz



Boğa k uyru ğu



M ısır m krallık sim gelerinin önemli



İMravıuı yoğu kez beline b ağlanm ış



sem bolik öğelerinden biri olan değnek (aslen çiftlik h ayvanlarım kontrol etm ek



stilize bir kuyrukla betim len ir. Bu boğa kuyruğunu temsil ed er ve am ay firavunun



iyin ku llan ılırd ı) ve gürz (eskiden kanıyı va



tab iatın d aki havvani kuvveti, saldırganlığı



da sinek ko v u m o la ra k ku llan ılm ış olabilir) kralın otoritesini tem sil eder. Ayrıca



ve cinsel gücü sem bolize etm ektir: b u n lar sık lıkla ‘"giiylii b o ğ a” olarak anılan



firavun ile onun gibi bu aletleri taşıyan



hükü m darların ideal n itelikleri olarak



yeraltı dünyası ııiıı kralı O siris arasınd a bağ



görülür.



oluşturu rlar. i K A 65



Mısır Hiyeroglifleri: Firavunun Beş İsmi Aync.ft bkz. II o n ıs. sav ifi ÖÖ



Antik M ısır’da her firavunu n beş “ re sm i” ismi vardı: Monıs isnıi; İki I ( a tilin in ismi; Altın l l o n ı s ismi; talıt ismi



yani p r a e n o m e n : ve doğuştan



gelen



isim



yani



n o m e n . Doğuştan gelen isimler kişiden kişiye değişse de, unvanın cinsini gö sterm ek için aynı hiyeroglif sem boller kullanılırdı. Mısır s a n atın d a karşın ıza ç ık a n bu görsel işaretler kralın b i r y a da bird en fazla ismi olduğuna dik katinizi



çek e ce k tir.



Bir p r a e n o m e n i



veya



n om en i



teşh is etm e n in b i r b a ş k a yolu d a o nla rı çevreleyen oval ka r t u ş la r a (s h e n u ) b a k m a k t ır .



H orus ism i



Firavun, krallık konutunun kerpiç cephesini ve ark asın d aki duvarları temsil eden dikdörtgen şeklinde bir çerçeven i 11 (srrrklı ) tepesine tünem iş doğanla göslerileıı la ıı rı I lorusda özdeşleştirilir. Firavun ıııı I lorııs



F ira v u n lu k ta v e ra s e t



isini hu seıv kh iıı



18. H aned an dönem ine ait T utan kaınorı m ezarınd aki duvar



için e yazılm ıştır.



resm in de, l ııtaııkaın o u (sol) ve ardılı Ay (sağ) figürlerini isim lend iren iki çift oval kartuş görülüyor. Ay, T ı ıt arı kanton ıııı m um yası üzerinde, ülcn iıı duyularım yeniden canlan d ırd ığın a in an ılan b ir ayin olan ağzın açılm ası törenini icra ediyor.



66



İki H a n ım ’ın ism i



A ltın H orus ism i



A kbaba ve şalın k alkın ış kobra



Firavunun Altın llo ru s ism ini vurgulayan



h iyeroglifleri, sırasıy la Y ukarı ve Aşağı



hiyeroglif işareti iki bileşenden oluşur:



M ıs ır ı leınsil eden an a 1a im h alar N eklıbel



gösterişli b ir tabu re (esasen “altın ”



ve l d jat ı sim geler. İ le r b irinin üstünde



an lam ın a gelen hiyeroglif sem bolik olarak



durduğu sepet (n eb ) ise “ hainin""ı



hem giiııeşi hem de yok edilem ezliği im a



- y a da e fe n d iy i-g ö s te rir. Bu gruplan d ırm a



eder) ile onun üstüne tünem iş b ir doğan



firav un un “ik i ila n ın ız ın ı ya da n eb ti



(kutsal llo ru s u işaret ed er).



yani ism ini tan ım lar.



Taht ismi



D o ğ u şta n g e le n isim



S az bitkisi ve arı hiyeroglifleri “saz



Firavunun doğuştan gelen ism inin (ııottıen)



bitkisinden ve arıdan gelen” an lam ına gelir



başın a kaz ya da ördek (.ve) ve güneş (re)



ve bu da firavunun tab i ism idir (ay rıca onun



hiyeroglifleri konur: hu nedenle buna se-ve



p ra en o m em ya da n esn -bitysi olarak b ilin ir).



ism i de denir. S e “oğu l” an lam ın a gelir, re ise Ka’v ı, y an i Güneş tan rısın ı gösterir.



S az bitkisi Y ukarı M ısır’ı, arı ise Aşağı Mısır ı sim geler ve böylece unvan “Y ukarı



Böylece bu ikili sem bol “R a nın o ğlu ”



ve Aşağı M ısır K ra lı” a n lam ın a gelir.



olarak kralın tan rısallığın ı ilan eder.



Adinkra Sembolleri Ayrıca bkz.



Batı A frik a’da G a n a ’da y a şayan Aslıanli (ya da Asaııte)



1'iŞIIH‘l‘k e /Iİ ç e m b e rle r, sayfıı 24Ö



halkı tarafın dan geliştirilm iş a d i n k r a sem b o lle r toplulu­ ğu yüzlerce motiften oluşur. Bunların b aş lan g ıç la cenaze m erasim lerind e ku llanılan k u m a ş la ra basıldığı, a n c a k son rad an giderek yay gınlaştığı düşiiniilıir. Bug ünse el yapım ı nesnelerden m im ariy e, d o k u m a d a n şoleıı k ıy a ­ fetlerine lıer tür nesneyi süslem ektedirler. Bazı a d in k r a sem bollerinin ozgiin a n la m la rı unutulm uş olsa da, çoğu popüler a d i n k r a evrensel - ö r n e ğ in ku tsa la ve ölüme dair— ilkeleri ifade eder ya da geleneksel bir deyişin sem bolik kısaltm a sı o larak kullanılır.



O w uo a tw e d e e



Tanrı a n d a ç la rı



A d in kra sem bolik sistem ine göre ow u o a h r e d e e m otifi,



geleneksel bir



(k ıııa . kıım asiM eki tap m ak ta ver alan



yeryüzü ndeki



duvar resm inden



vaktim iz sona



alın an hu detayda



erdiğinde bizi



iki a d in k r a sem bolü



bu dünyadan



sergilen m ekledir. Serlıesl çeviriyle



öteki dünyaya ç ık aran ölüm m erdivenini temsil eder. D olayısıyla, hepim izin günü gelince öleceğini h atırlatarak bize



“T a n rı cennet lir'’ an lam ın a gelen



N yam e b irib i ıro so ra sem bolünün altınd a görülen (iy e Nyu tne., T a n rı ııııı.



erdem li bir h avaî



yüzünü ona



sürm eyi tavsiye



çevirenlerin sesini



eder.



duyup o n lara yol göstereceğini söyler.



()S \VH İ K \



M m u s u y id e e



A d in k ra h e n e



M m usuyidee ad in k m m olifi kutsiyeti ve aynı zam and a iyi I al illi sem bolize eder.



A din km lten e “a d in k r a ııııı kralı dem ektir ve bu m o tif a d in k r a sem bollerinin en



Bazı yorum lara göre, hu işaret kedinin



önem lisi kabul edilir. Birçok em saline esin



titizlikle kendini tem izleyip pisliklerden



kaynağı olduğu düşünülen ad in krah en eın ıı



arınd ırm asını a k la getirir, dolayısıyla



ilk an lam ı liderlik vasfıdır: eşm erkezli üç



saflığı, kötü talihin defedilm esin! ve



çem b er şeİliği, yayılm ayı ve yandaşları



kutsanım ijlığı ifade eder.



işaret eder.



M m e re d a n e



Gye N ya m e



Mrnere d a n e m otifi a d in k r a sem bolik



Kıı popüler a d in k r a sem bollerinden



dilinde bize “zaıııaıı geçiyor” dem ektedir.



biri. "T a n rı h a riç” an lam ın a gelen ve



Birbirinin ayna imgesi üçgenler zanuııı



insanın ‘T a n rı dan b a şk a ” h içb ir şeyden



ölçen kuııı saatin i akla getirir: onları



korkm am ası gerektiğini ifade eden (İye



b irleştiren çem b er ise h içb ir şeyin sabit



N yam e m otifidir. D olayısıyla bu şekil



veva ayııı kalm ad ığın ın tem in atı olan



b ir yerde N vaıııe’nin ım ıt lak gücünü ve



zam anın sürekli h arek et halindeki



evrensel üstünlüğünü belirtm ektedir.



sonsuz çevrim ini temsil eder.



Adinkra Sembolleri Ayrıca bkz. Aziz Aııd m i s ,



Çağrış! irdik kırı alasözlerine,



hikâyelere ve kavram lara



sayfa 185



aşina o lanlar a d iı ı k m sembollerinin d ek oratif tasarım lar­



K a ç , A rie s. sayfa 219



dan ibaret olmad ığım , “ nasıl y a şam alı” sorusu hakkında anlamlı m esajl ar ve akıllıca öğiiıler içeren bir başvuru k a y ­ nağı olduğunu bilirler. INc ki bazı a d in k r a sembolleri övk stilize edilmiştir ki. konuya y a b a n ­ cı olan bir kişinin özellikle de şekillerden yola çık arak an lam lan



hak kın da



bir



talim inde bulunması zor­ dur. Gerçi, tara k biçim i­ nin kolayca seçildiği d u a fe deseni



örneğinde



olduğu



ıızere, dalıa temsili sem bol­ leri yorum lam ak o kadar da zor değildir.



A yin ta ra ğ ı



Aslımıı ileri■ı cenaze (örenlerinde kullandığı düşünülen soldaki alışap tarak ile d u a fe a d in k ra samlmli'ı arasınd a sa götürm ez lıir bağlantı varılır. Tarağın sapının ortasındaki yiiz, bir doğurganlık sem bolü olan



a k u a b a figürünü andırır.



70



I İt I h. \



N y a m e nnıvu na m aw u



D w e n n im m e n



Dört ucu nvnl şekilli lıir linçi andıran a d i tık m sem bolüne “T a n rı ölm ez, öyleyse



D u en n im m en yani 'koç b oyn u zlan ” dedeninde, bevaz b ir alanı çevreleyen



ben de ölm eyeceğim 1" anlam ım ı gelen



iki çift koç boMiıı/ıı tasvir edilir. K oçlar



n y am e m u m n a u n u m denir. Dolayısıyla



dü\üşürken boynuzlarım ku llandıkları



Nyaıııe ııiıı ye ona inan an ların ruhlarının



için dırennim ıııen saldırganlığı akla



ölüm süzlüğünü arıla!ır.



getirir. Vıırak belki de boynuzlar b irb irin e kenetlenm iş ve hıı y ılla insanlara boMiıı eğm iştir. O halde m esaj özünde alçakgönüllülüğü ifade eder.



D u a fe



D u a/e a d in k m sem bolü Aslımı t i



A ko ko na n



I k o k a ınııı '‘tav ıık b a ra ğ ı" an lam ın a gelir



kad ın ların ın kullandığı ahşap tarak la



ve bıı n d iııkm sem bolü “tavuk civcivlerini



tem sil edilir. Böylelikle, kişinin görünüşüyle



a\ağıtım altınd a ezse de on ları öldürm ez *



g ııru r duym ası, bakım lı ve güzel olm ak



geleneksel it; i11111•i' ve seınlıoller Amerikan uygarlıklarının lıcr



Ilo /.k ır w *rlil«*riııiıı üavaşçı M 'in İH ille ri.



tiirlii sanat fo ntu m d a baskın olup, b urada yaşayan insan­



sayfa Atn-fl? k o z m o s ve aş h arfler göö.siinii süslem ekle, re c m i —lıir kılıcın deşliği kalp—ise ayakların ın dillim le gösterilm ektedir. S'J



' i ; RI K \



D am b a lla



Legba



E ıı önem li hm , hepsinin b a b a sı kabul edilen



Güneş ve büyücülükle ilişkilcn dirilir.



D am balla