10 حرف ح لغت‏نامه دهخدا Loğatnāme-ye Dehxodā harf-e Xe [PDF]

Citation preview

‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا )ﺑﺮ اﺳﺎس ﺣﺮوف اﻟﻔﺒﺎ(‬ ‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‪:‬‬



‫ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ دﻫﺨﺪا‬ ‫ﻧﺎﺷﺮ ﭼﺎﭘﯽ‪:‬‬



‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﮐﺸﻮر‬ ‫ﻧﺎﺷﺮ دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ‪:‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 5‬از ‪978‬‬



‫ﻓ ﻬ ﺮﺳ ﺖ‬ ‫ﻓ ﻬ ﺮﺳ ﺖ‬ ‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫‪5‬‬ ‫‪589‬‬



‫ﻣ ﺸ ﺨ ﺼ ﺎ ت ﮐﺘ ﺎ ب‬



‫‪589‬‬



‫ﺣﺮف خ‬



‫‪589‬‬



‫خ‪.‬‬



‫‪589‬‬



‫ﺧﺎ‪.‬‬



‫‪589‬‬



‫ﺧﺎء ‪.‬‬



‫‪589‬‬



‫ﺧﺎﺋﺐ‪.‬‬



‫‪589‬‬



‫ﺧﺎﺋﺒﺎً‪.‬‬



‫‪589‬‬



‫ﺧﺎﺋﺒﮥ‪.‬‬



‫‪589‬‬



‫ﺧﺎﺋﺬ‪.‬‬



‫‪589‬‬



‫ﺧﺎﺋﺮ‪.‬‬



‫‪589‬‬



‫ﺧﺎﺋﺺ‪.‬‬



‫‪589‬‬



‫ﺧﺎﺋﺾ‪.‬‬



‫‪589‬‬



‫ﺧﺎﺋﻂ‪.‬‬



‫‪589‬‬



‫ﺧﺎﺋﻊ‪.‬‬



‫‪589‬‬



‫ﺧﺎﺋﻌﺎن‪.‬‬



‫‪589‬‬



‫ﺧﺎﺋ ﻒ‪.‬‬



‫‪589‬‬



‫ﺧﺎﺋﻔًﺎﯾﺘﺮﻗﺐ‪.‬‬



‫‪589‬‬



‫ﺧﺎﺋﻔﮥ‪.‬‬



‫‪589‬‬



‫ﺧﺎﺋﻞ‪.‬‬



‫‪589‬‬



‫ﺧﺎﺋﻢ‪.‬‬



‫‪589‬‬



‫ﺧﺎﺋﻦ‪.‬‬



‫‪589‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 6‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﺋﻨﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪589‬‬



‫ﺧﺎﺋﻦ ﻃﺒﻊ‪.‬‬



‫‪589‬‬



‫ﺧﺎﺋﻨﮥ‪.‬‬



‫‪589‬‬



‫ﺧﺎﺋﻨﮥ اﻻﻋﯿﻦ‪.‬‬



‫‪589‬‬



‫ﺧﺎﺋﻮس‪.‬‬



‫‪589‬‬



‫ﺧﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫‪589‬‬



‫ﺧﺎﺋﯿﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪589‬‬



‫ﺧﺎﺋﯿﺪن‪.‬‬



‫‪589‬‬



‫ﺧﺎﺋﯿﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫‪589‬‬



‫ﺧﺎﺋﯿﺪه‪.‬‬



‫‪589‬‬



‫ﺧﺎﺋﯿﺰ‪.‬‬



‫‪589‬‬



‫ﺧﺎب‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎب‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺑﺎن‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺑﺌﮥ‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺑﺚ‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺑﺜﮥ‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺑﺪان‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺑﺮ‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺑﺮان‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺑﺮان‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺑﺮﯾﺎس‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺑﺰ‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺑﺲ‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 7‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﺑﺴﺎر‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺑﻂ‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺑﻄﯽ‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺑﻞ‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺑﻦ‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺑﻮر‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺑﻮر‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺑﻮراء ‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺑﻮراﻟﺤﺴﻨﯿﻪ‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺑﻮر ﻧﻬﺮ ﺟﻮزان‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺑﻮري‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺑﻮري‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺑﮥ‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺑﮥ‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺑﯽ‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺑﯽ ء ‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺑﯿﮥ‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺑﯿﻪ‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﭘﻮره ده‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﭘﯿﺮﺗﯽ‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎت‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺗﺎم‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺗﺎم ﺗﯽ‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺗﺎﻧﻐﻪ‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 8‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﺗﺎﻧﮕﻪ‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎت ﺗﻮﺷﯽ ﻟﻢ‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺗﺮ‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺗﻞ‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ‪.‬‬



‫‪590‬‬



‫ﺧﺎﺗﻤﺎﻧﺪو‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ اﻻﻧﺒﯿﺎء ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ اﻻوﺻﯿﺎء ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ اﻻوﻟﯿﺎء ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ اﻻوﻟﯿﺎء ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ اﻟﺤﮑﻤﺎء ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ اﻟﻤﺠﺘﻬﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ اﻟﻤﺠﺘﻬﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ اﻟﻤﺠﺘﻬﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ اﻟﻤﻠﮏ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ اﻟﻨﺒﯿﯿﻦ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ اﻟﻨﺤﺎة‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ ﺑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ ﺑﺴﺘﻪ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ ﺑﻨﺪ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ ﺑﻨﺪي‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ ﭘﺮﺳﺖ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 9‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﺗﻤﺖ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻤﺖ ﺑﯿﻦ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻤﺖ ﺑﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻤﺖ ﭘﺬﯾﺮ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ ﺟﻢ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ ﺟﻤﺸﯿﺪ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻤﺮ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ رﺳﻞ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ ﺳﺎز‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ ﺳﺎزي‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ ﺳﻠﯿﻤﺎن‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ ﺳﻬﯿﻞ ﻧﺸﺎن‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ ﻃﺮﯾﻘﺖ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ ﮐﺎر‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ ﮐﺎري‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ ﮔﻮﯾﺎ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ ﻧﺒﻮت‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻢ وﺣﯽ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻤﮥ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻤﻪ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻤﯽ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻤﯽ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻤﯽ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻤﯿﺖ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 10‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﺗﻤﯿﺖ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻤﯽ ﺗﺒﺮﯾﺰي‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻦ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻨﮥ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮره‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮﻟﻪ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮﻣﻪ‪.‬‬



‫‪591‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 11‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد زﻧﮕﯿﺎن‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎدي‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎدي‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎدي‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎدي‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎدي‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮﻧﺎن ﺷﺒﺴﺘﺎن ﺳﭙﻬﺮ‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن اﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن اﻟﻌﯿﻨﺎﺛﯽ اﻟﻌﺎﻣﻠﯽ‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن ﺑﺎرﮔﺎه‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن ﺑﺎرﮔﺎه‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن ﺑﺎغ‪.‬‬



‫‪592‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن ﺑﺎن‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن ﺑﺰرگ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن ﭘﻨﺠﺮه‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن ﺟﻬﺎن‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن ﺧﺎص‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن ﺧﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن ﺧﺮﮔﻪ ﺳﺤﺎب‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 12‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن ﺧﻢ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن در ﮐﺠﺎوه‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن دﯾﻪ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن رﮐﻨﯽ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن ﺳﺮاﺋﯽ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن ﺷﺒﺴﺘﺎن ﻓﻠﮏ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن ﺻﺒﺢ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن ﻋﺮب‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن ﻋﻨﺐ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن ﻓﻠﮏ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن ﻗﯿﺎﻣﺖ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮﻧﮏ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن ﮐﺎﺋﻨﺎت‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن ﮐﺚ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن ﮐﻨﺪي‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن ﮔﻨﺎي‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن ﻟﺮ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن ﻣﺤﺸﺮ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن ﻫﻔﺖ ﻗﻠﻌﻪ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮﻧﯽ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮﻧﯽ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮﻧﯽ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺗﻮن ﯾﻐﻤﺎ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺗﯿﺎم‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 13‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﺗﯿﻪ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺛﺮ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺛﺮه‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎج‪).‬ارﻣﻨﯽ‪ِ ،‬ا()‪ (1‬ﺑﺮ وزن ﺗﺎج ﺑﻤﻌﻨﯽ ﭼﻠﯿﭙﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺻﻠﯿﺐ ﻧﺼﺎري اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن( )آﻧﻨﺪراج( )ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﺼﻠﯿﺐ ﺷﻮد ||‪ .‬ﻧﺮﻣﻪء ﮔﻮش)‪ (2‬ﯾﻌﻨﯽ ﺟﺎﺋﯽ ﮐ‬ ‫ﺧﺎﺟﺎ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺟﺎن‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎج ﭘﺮﺳﺖ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎج ﭘﺮﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺟﺮ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺟﺮ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺟﺴﻮگ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎج ﺷﻮﯾﺎن‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎج ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺟﮑﻪ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺟﻮﺋﯽ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺟﻮﺋﯽ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺟﻮگ‪.‬‬



‫‪593‬‬



‫ﺧﺎﺟﻮل‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎﺟﯽ‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎچ‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎﭼﮏ‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎﭼﮏ‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎﭼﮑﯿﻦ‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎﭼﻤﺰ‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 14‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﭼﻪ‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎﭼﯿﮏ‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎخ‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎﺧﺎﺟﻪ ﺧﺞ‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎﺧﺎم‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎﺧﺎم ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎﺧﺎه‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎﺧﺴﺮ‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎﺧﺴﺮي‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎﺧﺴﺮي‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎﺧﺴﺮي‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎﺧﻮ‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎﺧﯿﺎن‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎد‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎدج‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎدر‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎدر‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎدر‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎدﺷﻪ‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎدع‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎدﻋﮥ‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎدم‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎدم‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎدم‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 15‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎدم‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎدم‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎدم‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎدم‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎدم‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎدم‪.‬‬



‫‪594‬‬



‫ﺧﺎدم‪.‬‬



‫‪595‬‬



‫ﺧﺎدم‪.‬‬



‫‪595‬‬



‫ﺧﺎدم‪.‬‬



‫‪595‬‬



‫ﺧﺎدم‪.‬‬



‫‪595‬‬



‫ﺧﺎدم‪.‬‬



‫‪595‬‬



‫ﺧﺎدم‪.‬‬



‫‪595‬‬



‫ﺧﺎدم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪595‬‬



‫ﺧﺎدم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪595‬‬



‫ﺧﺎدم آﺳﺎ‪.‬‬



‫‪595‬‬



‫ﺧﺎدﻣﺎﻧﻠﻮ‪.‬‬



‫‪595‬‬



‫ﺧﺎدم اﻟﻄﻠﺒﺎء ‪.‬‬



‫‪595‬‬



‫ﺧﺎدم اﻟﻌﻠﻮم‪.‬‬



‫‪595‬‬



‫ﺧﺎدم ﺑﺎﺷﯽ‪.‬‬



‫‪595‬‬



‫ﺧﺎدم ﭘﯿﺮ‪.‬‬



‫‪595‬‬



‫ﺧﺎدم زاده‪.‬‬



‫‪595‬‬



‫ﺧﺎدم ﺳﭙﻬﺮ‪.‬‬



‫‪595‬‬



‫ﺧﺎدم ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪595‬‬



‫ﺧﺎدم ﻗﯿﺮي ﻓﺎرﺳﯽ‪.‬‬



‫‪595‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 16‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎدم ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪595‬‬



‫ﺧﺎدم ﮐﻨﺪي‪.‬‬



‫‪595‬‬



‫ﺧﺎدﻣﻠﻮ‪.‬‬



‫‪595‬‬



‫ﺧﺎدﻣﻪ‪.‬‬



‫‪595‬‬



‫ﺧﺎدﻣﯽ‪.‬‬



‫‪595‬‬



‫ﺧﺎدﻣﯽ‪.‬‬



‫‪595‬‬



‫ﺧﺎدﻣﯽ‪.‬‬



‫‪595‬‬



‫ﺧﺎدﻣﯽ‪.‬‬



‫‪595‬‬



‫ﺧﺎده‪.‬‬



‫‪595‬‬



‫ﺧﺎذر‪.‬‬



‫‪595‬‬



‫ﺧﺎذل‪.‬‬



‫‪595‬‬



‫ﺧﺎر‪.‬‬



‫‪595‬‬



‫ﺧﺎر‪.‬‬



‫‪596‬‬



‫ﺧﺎر‪.‬‬



‫‪596‬‬



‫ﺧﺎر‪.‬‬



‫‪596‬‬



‫ﺧﺎر‪.‬‬



‫‪596‬‬



‫ﺧﺎر‪.‬‬



‫‪596‬‬



‫ﺧﺎر‪.‬‬



‫‪596‬‬



‫ﺧﺎر‪.‬‬



‫‪596‬‬



‫ﺧﺎرآور‪.‬‬



‫‪596‬‬



‫ﺧﺎرا‪.‬‬



‫‪596‬‬



‫ﺧﺎراﺋﯽ‪.‬‬



‫‪596‬‬



‫ﺧﺎراﺑﺎﻓﯽ‪.‬‬



‫‪596‬‬



‫ﺧﺎراﺗﺮاش‪.‬‬



‫‪596‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 17‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎر اﺳﭙﯿﺪ‪.‬‬



‫‪596‬‬



‫ﺧﺎراﺳﺘﯿﺰ‪.‬‬



‫‪596‬‬



‫ﺧﺎرا ﺳﻔﺘﻦ‪.‬‬



‫‪596‬‬



‫ﺧﺎراﺷﺘﺮ‪.‬‬



‫‪596‬‬



‫ﺧﺎراﺷﮑﺎف‪.‬‬



‫‪596‬‬



‫ﺧﺎراﺷﮑﻦ‪.‬‬



‫‪596‬‬



‫ﺧﺎراﻗﺲ‪.‬‬



‫‪596‬‬



‫ﺧﺎراﻗﯿﺎس‪.‬‬



‫‪596‬‬



‫ﺧﺎراﮐﺲ‪.‬‬



‫‪596‬‬



‫ﺧﺎراﮐﺲ‪.‬‬



‫‪596‬‬



‫ﺧﺎراﮐﺲ ﺳﭙﺎﺳﯽ ﻧﯽ‪.‬‬



‫‪596‬‬



‫ﺧﺎراﮔﺬار‪.‬‬



‫‪596‬‬



‫ﺧﺎراﮔﻮش‪.‬‬



‫‪596‬‬



‫ﺧﺎران‪.‬‬



‫‪596‬‬



‫ﺧﺎراﻧﺪاز‪.‬‬



‫‪596‬‬



‫ﺧﺎراﻧﺪن‪.‬‬



‫‪596‬‬



‫ﺧﺎر اﻧﮕﺒﯿﻦ‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎراﻧﻤﺎ‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎراﻧﻨﺪه‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎراﻧﻮ‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎراﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎراي درﯾﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎراي ﻋﺘﺎﺑﯽ‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎراي ﻧﺎﺻﺮي‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 18‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎرب‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎرﺑﺎر‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎرﺑﺎر‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎرﺑﺎن‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎرﺑﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎر ﺑﺮ دﯾﻮار ﻧﻬﺎدن‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎر ﺑﺮ ﺳﺮ دﯾﻮار ﻧﻬﺎدن‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎرﺑﺴﺖ‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎرﺑﺴﺖ‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎرﺑﺴﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎر ﺑﮕﻤﺎﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎرﺑﻦ‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎرﺑﻨﺪ‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎر ﺑﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎرﭘﺮ‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎرﭘﺮ ﺑﺮآوردن‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎرﭘﺸﺖ‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎرﭘﺸﺖ آﺑﯽ‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎرﭘﻮت‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎرﭘﻮﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎر ﭘﯿﺮاﻫﻦ‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎرﺗﺎﺗﺎري‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎر ﺗﺮازو‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎرﺗﺮﻧﺠﺒﯿﻦ‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 19‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎرﺗﻮت‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎرﺗﻮم‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎرﺗﯿﺪو‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎرج‪.‬‬



‫‪597‬‬



‫ﺧﺎرج آﻫﻨﮓ‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرج آﻫﻨﮕﯽ‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرج از ﺣﺪ‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرج از ﺣﺪ ﺑﻮدن‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرج از ﺣﺪ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرج از ﻣﻮﺿﻮع ﺣﺮف زدن‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرج اﻟﺒﻠﺪ‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرج اﻟﻤﻤﻠﮑﺘﯽ‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرج اﻟﻨﺴﺐ‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرج ﺟﻤﻊ‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرج ﺣﯿﻄﻪء ﺷﻤﺎر‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرج ﺧﻮان‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرج ﺧﻮاﻧﯽ‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرج رﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرج زدن‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرج ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرج ﺻ ﻒ‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرج ﻃﺮﯾﻖ‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرج ﻗﺴﻤﺖ‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرج ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 20‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎرج ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرج ﻣﺤﻤﻮل‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرج ﻣﺮﮐﺰ‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرج ﻧﺰدن‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرج ﻧﻮﯾﺲ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫‪598‬‬



‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫‪599‬‬



‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫‪599‬‬



‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫‪599‬‬



‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫‪599‬‬



‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫‪599‬‬



‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫‪599‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 21‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫‪599‬‬



‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫‪599‬‬



‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫‪599‬‬



‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫‪599‬‬



‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫‪599‬‬



‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫‪599‬‬



‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫‪599‬‬



‫ﺧﺎرﺟﻪ‪.‬‬



‫‪599‬‬



‫ﺧﺎرﺟﻪ‪.‬‬



‫‪599‬‬



‫ﺧﺎرﺟﮥ اﻟﻤﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫‪599‬‬



‫ﺧﺎرﺟﻪ ﭘﺮﺳﺖ‪.‬‬



‫‪599‬‬



‫ﺧﺎرﺟﻪء ﻋﺎﻣﺮي‪.‬‬



‫‪599‬‬



‫ﺧﺎر ﺟﻬﻮدان‪.‬‬



‫‪599‬‬



‫ﺧﺎرﺟﯽ‪.‬‬



‫‪599‬‬



‫ﺧﺎرﺟﯽ‪.‬‬



‫‪599‬‬



‫ﺧﺎرﺟﯽ‪.‬‬



‫‪599‬‬



‫ﺧﺎرﺟﯽ ﺷﮑﻞ‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﺬﻫﺐ‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎرﭼﻪ‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎر ﭼﯿﺪن‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎرﭼﯿﻦ‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎرﭼﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎرﭼﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎرﺧﺎر‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 22‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎرﺧﺎر‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎرﺧﺎر ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎرﺧﺎﺷﺎك‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎر ﺧﺎﺻﺮه‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎر ﺧﺮﻣﺎ‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎر ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎرﺧﺮوس‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎرﺧﺴﮏ‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎر ﺧﺸﮏ‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎر ﺧﺸﮏ زﻫﺮدار‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎر ﺧﻠﯿﺪن‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎرﺧﻮ‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎر ﺧﻮردن‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎرﺧﻮﺷﻪ‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎرﺧﻮن‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎرﺧﯿﺰ‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎرد‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎردار‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎردار‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎرداران‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎردان‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎر دراز‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎر در ﭘﺎي ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎر در ﭘﯿﺮاﻫﻦ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 23‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎر در ﺗﻦ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎر در ﺟﺎﺋﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎر در ﺟﺎﻣﻪ آوﯾﺨﺘﻦ‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎر در ﺟﮕﺮ ﺷﮑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎر در ﺟﯿﺐ اﻓﮑﻨﺪن‪.‬‬



‫‪600‬‬



‫ﺧﺎر در راه ﺷﮑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎر در راه ﻧﻬﺎدن‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎر در ره ﺷﮑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎر در ره ﻧﻬﺎدن‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎر درودن‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎر دﻟﻮﮐﺶ‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎردون‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎردون‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎردون‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎردﯾﺪه‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎر دﯾﺪه‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎر راه‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎر ره‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎرز‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎرز‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎرزار‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎرزار‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎرزﺑﺎﻧﮏ‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎرزد‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 24‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎر زدن‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎر زرد‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎر زﻣﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎرزن‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎرزن‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎرزﻧﺞ‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎرزﻧﺠﯽ‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎرزﻧﺠﯽ‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎرزﻧﮓ‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎرس‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎرس‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎرﺳﺎن‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎر ﺳﭙﯿﺪ‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎرﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎرﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎرﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎرﺳﺮ‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎرﺳﺮﺑﺮ‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎرﺳﺮك‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎر ﺳﻔﯿﺪ‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎرﺳﻢ‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎرس ﻣﯽ ﺗﯽ ﻟﻨﯽ‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎرﺳﻮ‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﺧﺎرﺳﻮﻫﮏ‪.‬‬



‫‪601‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 25‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎر ﺳﻪ ﭘﻬﻠﻮ‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎر ﺳﻪ ﮔﻮﺷﻪ‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎرش‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎرش‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎرش‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎرش اﻧﺪام‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎر ﺷﺘﺮ‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎرش ﭼﺸﻢ‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎرش دار‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎر ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎرش ﺳﺮ‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎرﺷﮏ‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎرﺷﮑﺮ‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎرش ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎرش ﮔﺎه‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎرش ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎرﺷﮕﻪ‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎر ﺷﻤﺮدن‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎرش ﻧﺎك‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎرص‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎرﺻﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎرط‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎر ﻋﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎر ﻋﻘﺮب‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 26‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎرف‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎرف‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎرف‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎرﻓﯽ‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎرﻓﯽ‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎرﻓﯽ‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎرﻓﯽ‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎرﻓﯽ‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎرﻓﯽ‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎرﻓﯽ‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎرﻓﯿﺮوزي‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎرق‪.‬‬



‫‪602‬‬



‫ﺧﺎرﻗﺎن‪.‬‬



‫‪603‬‬



‫ﺧﺎرق اﻟﻌﺎده‪.‬‬



‫‪603‬‬



‫ﺧﺎرق ﻃﺒﯿﻌﺖ‪.‬‬



‫‪603‬‬



‫ﺧﺎرق ﻋﺎدت‪.‬‬



‫‪603‬‬



‫ﺧﺎرﻗﻮف‪.‬‬



‫‪603‬‬



‫ﺧﺎرﻗﮥ‪.‬‬



‫‪603‬‬



‫ﺧﺎرك‪.‬‬



‫‪603‬‬



‫ﺧﺎرك‪.‬‬



‫‪603‬‬



‫ﺧﺎرك‪.‬‬



‫‪603‬‬



‫ﺧﺎرك‪.‬‬



‫‪603‬‬



‫ﺧﺎرك‪.‬‬



‫‪603‬‬



‫ﺧﺎرﮐﺎن‪.‬‬



‫‪603‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 27‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎر ﮐﺘ ﻒ‪.‬‬



‫‪603‬‬



‫ﺧﺎرﮐﺘﯿﺮا‪.‬‬



‫‪603‬‬



‫ﺧﺎرك ﺧﺮﻣﺎ‪.‬‬



‫‪603‬‬



‫ﺧﺎر ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪603‬‬



‫ﺧﺎرﮐﺶ‪.‬‬



‫‪603‬‬



‫ﺧﺎرﮐﺶ‪.‬‬



‫‪603‬‬



‫ﺧﺎرﮐﺶ‪.‬‬



‫‪603‬‬



‫ﺧﺎرﮐﺶ‪.‬‬



‫‪603‬‬



‫ﺧﺎرﮐﺶ‪.‬‬



‫‪603‬‬



‫ﺧﺎر ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪603‬‬



‫ﺧﺎرﮐ ﻒ‪.‬‬



‫‪603‬‬



‫ﺧﺎرﮐﻼﺗﻪ‪.‬‬



‫‪603‬‬



‫ﺧﺎرﮐﻦ‪.‬‬



‫‪603‬‬



‫ﺧﺎر ﮐﻦ‪.‬‬



‫‪603‬‬



‫ﺧﺎرﮐﻦ‪.‬‬



‫‪603‬‬



‫ﺧﺎرﮐﻦ‪.‬‬



‫‪603‬‬



‫ﺧﺎرﮐﻦ‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎرﮐﻨﺎن‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎرﮐﻨﯽ‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎرﮐﻮ‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎرﮐﻮ‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎرﮐﻮ‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎرﮐﯽ‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎرﮐﯽ‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 28‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎرﮐﯽ‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎرﮔﺮد‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎرﮔﯿﺎه‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎرم‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎرم‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎرم‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎر ﻣﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎرﻣﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎر ﻣﺮغ‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎر ﻣﻐﯿﻼن‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎرﻣﻨﺪ‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎرﻣﻬﺮه‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎر ﻣﻬﮏ‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎرﻣﯿﺎن‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎرﻧﺎك‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎرﻧﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎرﻧﺪه‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎر ﻧﺸﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎر ﻧﺸﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎر ﻧﻬﺎدن‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎروار‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎر واژﮔﻮﻧﻪ‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎروان‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎر و ﺗﺮﻧﺞ‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 29‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎروج‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎر و ﺧﺎﺷﺎك‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎر و ﺧﺮﻣﺎ‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎر و ﺧﺲ‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎر و ﺧﺴﮏ‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎر و ﺧﻮ‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎرور‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎرور‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎروس‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎرون‪.‬‬



‫‪604‬‬



‫ﺧﺎروﻧﺪاس‪.‬‬



‫‪605‬‬



‫ﺧﺎره‪.‬‬



‫‪605‬‬



‫ﺧﺎره‪.‬‬



‫‪605‬‬



‫ﺧﺎره‪.‬‬



‫‪605‬‬



‫ﺧﺎره‪.‬‬



‫‪605‬‬



‫ﺧﺎره‪.‬‬



‫‪605‬‬



‫ﺧﺎره‪.‬‬



‫‪605‬‬



‫ﺧﺎره‪.‬‬



‫‪605‬‬



‫ﺧﺎره‪.‬‬



‫‪605‬‬



‫ﺧﺎره‪.‬‬



‫‪605‬‬



‫ﺧﺎرﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺗﯿﺰ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪605‬‬



‫ﺧﺎره ﺧﻔﺘﺎن‪.‬‬



‫‪605‬‬



‫ﺧﺎره در‪.‬‬



‫‪605‬‬



‫ﺧﺎره ﺳﻨﺐ‪.‬‬



‫‪605‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 30‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎره ﺳﻨﮓ‪.‬‬



‫‪605‬‬



‫ﺧﺎره ﮐﺎﺑﻮﺳﮏ‪.‬‬



‫‪605‬‬



‫ﺧﺎره ﮐﺖ‪.‬‬



‫‪605‬‬



‫ﺧﺎره ﮐﻮه‪.‬‬



‫‪605‬‬



‫ﺧﺎري‪.‬‬



‫‪605‬‬



‫ﺧﺎري‪.‬‬



‫‪605‬‬



‫ﺧﺎرﯾﺒﺪوس‪.‬‬



‫‪605‬‬



‫ﺧﺎرﯾﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪605‬‬



‫ﺧﺎري دم‪.‬‬



‫‪605‬‬



‫ﺧﺎرﯾﺪن‪.‬‬



‫‪605‬‬



‫ﺧﺎرﯾﺪن ﮐﻮس‪.‬‬



‫‪605‬‬



‫ﺧﺎرﯾﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫‪605‬‬



‫ﺧﺎرﯾﺪه‪.‬‬



‫‪605‬‬



‫ﺧﺎرﯾﺲ‪.‬‬



‫‪605‬‬



‫ﺧﺎرﯾﮏ‪.‬‬



‫‪605‬‬



‫ﺧﺎرﯾﮏ ﻟﯿﺲ‪.‬‬



‫‪605‬‬



‫ﺧﺎرﯾﻦ‪.‬‬



‫‪606‬‬



‫ﺧﺎز‪.‬‬



‫‪606‬‬



‫ﺧﺎزﺑﺎء ‪.‬‬



‫‪606‬‬



‫ﺧﺎزﺑﺎر‪.‬‬



‫‪606‬‬



‫ﺧﺎزﺑﺎز‪.‬‬



‫‪606‬‬



‫ﺧﺎزر‪.‬‬



‫‪606‬‬



‫ﺧﺎزع‪.‬‬



‫‪606‬‬



‫ﺧﺎزﻏﺎن‪.‬‬



‫‪606‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 31‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎزق‪.‬‬



‫‪606‬‬



‫ﺧﺎزك‪.‬‬



‫‪606‬‬



‫ﺧﺎزﮔﻦ‪.‬‬



‫‪606‬‬



‫ﺧﺎزم‪.‬‬



‫‪606‬‬



‫ﺧﺎزم‪.‬‬



‫‪606‬‬



‫ﺧﺎزم‪.‬‬



‫‪606‬‬



‫ﺧﺎزم‪.‬‬



‫‪606‬‬



‫ﺧﺎزم‪.‬‬



‫‪606‬‬



‫ﺧﺎزم‪.‬‬



‫‪606‬‬



‫ﺧﺎزم‪.‬‬



‫‪606‬‬



‫ﺧﺎزم‪.‬‬



‫‪606‬‬



‫ﺧﺎزم‪.‬‬



‫‪606‬‬



‫ﺧﺎزم ﺟﻬﻨﯽ‪.‬‬



‫‪606‬‬



‫ﺧﺎزم رﺟﺒﯽ‪.‬‬



‫‪606‬‬



‫ﺧﺎزﻣﻮﮔﺎم‪.‬‬



‫‪606‬‬



‫ﺧﺎزﻣﯽ‪.‬‬



‫‪606‬‬



‫ﺧﺎزﻣﯿﻪ‪.‬‬



‫‪606‬‬



‫ﺧﺎزن‪.‬‬



‫‪606‬‬



‫ﺧﺎزن‪.‬‬



‫‪607‬‬



‫ﺧﺎزن‪.‬‬



‫‪607‬‬



‫ﺧﺎزن‪.‬‬



‫‪607‬‬



‫ﺧﺎزن‪.‬‬



‫‪607‬‬



‫ﺧﺎزن‪.‬‬



‫‪607‬‬



‫ﺧﺎزن‪.‬‬



‫‪607‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 32‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎزن‪.‬‬



‫‪607‬‬



‫ﺧﺎزن‪.‬‬



‫‪607‬‬



‫ﺧﺎزن‪.‬‬



‫‪607‬‬



‫ﺧﺎزن‪.‬‬



‫‪607‬‬



‫ﺧﺎزن‪.‬‬



‫‪607‬‬



‫ﺧﺎزن‪.‬‬



‫‪607‬‬



‫ﺧﺎزن اﻟﮑﺘﺮﯾﺴﯿﺘﻪ‪.‬‬



‫‪607‬‬



‫ﺧﺎزن ﺑﻬﺸﺖ‪.‬‬



‫‪607‬‬



‫ﺧﺎزﻧﺪار‪.‬‬



‫‪607‬‬



‫ﺧﺎزن دوزخ‪.‬‬



‫‪607‬‬



‫ﺧﺎزﻧﮥ‪.‬‬



‫‪607‬‬



‫ﺧﺎزﻧﻪ‪.‬‬



‫‪607‬‬



‫ﺧﺎزﻧﯽ‪.‬‬



‫‪607‬‬



‫ﺧﺎزﻧﯽ‪.‬‬



‫‪607‬‬



‫ﺧﺎزﻧﯿﻦ‪.‬‬



‫‪607‬‬



‫ﺧﺎزه‪.‬‬



‫‪607‬‬



‫ﺧﺎزه ﺑﻨﺪ‪.‬‬



‫‪607‬‬



‫ﺧﺎزه ﺑﻨﺪي‪.‬‬



‫‪607‬‬



‫ﺧﺎژﻏﺎن‪.‬‬



‫‪607‬‬



‫ﺧﺎژﻧﯽ‪.‬‬



‫‪607‬‬



‫ﺧﺎس‪.‬‬



‫‪607‬‬



‫ﺧﺎس‪.‬‬



‫‪607‬‬



‫ﺧﺎس‪).‬ﻟﺮي‪ ،‬ص( ﺧﻮب‪.‬‬



‫‪607‬‬



‫ﺧﺎس‪.‬‬



‫‪607‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 33‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﺳﺎن‪.‬‬



‫‪608‬‬



‫ﺧﺎﺳﺎوان‪.‬‬



‫‪608‬‬



‫ﺧﺎﺳﺐ‪.‬‬



‫‪608‬‬



‫ﺧﺎﺳﭗ‪.‬‬



‫‪608‬‬



‫ﺧﺎﺳﺖ‪.‬‬



‫‪608‬‬



‫ﺧﺎﺳﺖ‪.‬‬



‫‪608‬‬



‫ﺧﺎﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫‪608‬‬



‫ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه‪.‬‬



‫‪608‬‬



‫ﺧﺎﺳﺘﮕﯽ‪.‬‬



‫‪608‬‬



‫ﺧﺎﺳﺘﻦ‪.‬‬



‫‪608‬‬



‫ﺧﺎﺳﺘﻨﯽ‪.‬‬



‫‪608‬‬



‫ﺧﺎﺳﺖ و ﻧﺸﺴﺖ‪.‬‬



‫‪608‬‬



‫ﺧﺎﺳﺘﻪ‪.‬‬



‫‪608‬‬



‫ﺧﺎﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫‪608‬‬



‫ﺧﺎﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫‪608‬‬



‫ﺧﺎﺳﺮ‪.‬‬



‫‪608‬‬



‫ﺧﺎﺳﺮ‪.‬‬



‫‪608‬‬



‫ﺧﺎﺳﺮة‪.‬‬



‫‪608‬‬



‫ﺧﺎﺳﻊ‪.‬‬



‫‪608‬‬



‫ﺧﺎﺳ ﻒ‪.‬‬



‫‪608‬‬



‫ﺧﺎﺳ ﻒ‪.‬‬



‫‪608‬‬



‫ﺧﺎﺳﻖ‪.‬‬



‫‪608‬‬



‫ﺧﺎﺳﮏ‪.‬‬



‫‪608‬‬



‫ﺧﺎﺳﻞ‪.‬‬



‫‪608‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 34‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﺳﯽ ء ‪.‬‬



‫‪608‬‬



‫ﺧﺎش‪.‬‬



‫‪608‬‬



‫ﺧﺎش‪.‬‬



‫‪609‬‬



‫ﺧﺎش‪.‬‬



‫‪609‬‬



‫ﺧﺎش‪.‬‬



‫‪609‬‬



‫ﺧﺎش‪.‬‬



‫‪609‬‬



‫ﺧﺎش‪.‬‬



‫‪609‬‬



‫ﺧﺎﺷﺎك‪.‬‬



‫‪609‬‬



‫ﺧﺎﺷﺎﮐﺪان‪.‬‬



‫‪609‬‬



‫ﺧﺎﺷﺖ‪.‬‬



‫‪609‬‬



‫ﺧﺎﺷﺠﻮ‪.‬‬



‫‪609‬‬



‫ﺧﺎش ﺧﺶ‪.‬‬



‫‪609‬‬



‫ﺧﺎﺷﺮ‪.‬‬



‫‪609‬‬



‫ﺧﺎش رود‪.‬‬



‫‪609‬‬



‫ﺧﺎﺷﻊ‪.‬‬



‫‪609‬‬



‫ﺧﺎﺷﻊ‪.‬‬



‫‪609‬‬



‫ﺧﺎﺷﻌﮥ‪.‬‬



‫‪609‬‬



‫ﺧﺎﺷ ﻒ‪.‬‬



‫‪609‬‬



‫ﺧﺎﺷﮏ‪.‬‬



‫‪609‬‬



‫ﺧﺎﺷﮏ‪.‬‬



‫‪609‬‬



‫ﺧﺎﺷﮑﺪان‪.‬‬



‫‪609‬‬



‫ﺧﺎش ﻣﺎش‪.‬‬



‫‪609‬‬



‫ﺧﺎﺷﻤﺮ‪.‬‬



‫‪609‬‬



‫ﺧﺎﺷﻨﺸﺎر‪.‬‬



‫‪609‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 35‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎش و ﺧﺶ‪.‬‬



‫‪609‬‬



‫ﺧﺎش و ﺧﻤﺎش‪.‬‬



‫‪609‬‬



‫ﺧﺎﺷﻮش‪.‬‬



‫‪609‬‬



‫ﺧﺎﺷﻪ‪.‬‬



‫‪609‬‬



‫ﺧﺎﺷﻪ روب‪.‬‬



‫‪609‬‬



‫ﺧﺎﺷﯽ‪.‬‬



‫‪609‬‬



‫ﺧﺎص‪.‬‬



‫‪609‬‬



‫ﺧﺎص‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎص‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎﺻﺎن‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎﺻﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎص اﻟﺨﺎص‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎﺻﺒﮏ‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎﺻﺒﮏ‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎﺻﺒﮏ‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎﺻﺒﮏ ﺑﻠﻨﮕﺮي‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎص ﺑﯿﮏ‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎص ﺑﯿﮏ‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎص ﭘﻮرﺗﺎﻧﺪه‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎص ﭘﻮره‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎص ﺗﺮ‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎص ﺗﻌﻠﻖ‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎص ﺟﺎ‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎﺻﺮة‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 36‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎص زر‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎص زﻣﯿﻦ‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎص ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎﺻﻌﻠﯽ‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎﺻﮏ‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎص ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎص ﮐﻼ‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎﺻﮑﻮي‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎﺻﮑﻮي‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎﺻﮑﻮي‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎﺻﮑﻮي‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎﺻﮑﻮي‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎﺻﮑﯽ‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎﺻﮑﯿﮥ‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎﺻﮕﺎن‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎص ﮔﺮداﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎص ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫‪610‬‬



‫ﺧﺎﺻﮕﯽ‪.‬‬



‫‪611‬‬



‫ﺧﺎﺻﻞ‪.‬‬



‫‪611‬‬



‫ﺧﺎﺻﻠﻮ‪.‬‬



‫‪611‬‬



‫ﺧﺎص ﻣﺮادﭘﺎﺷﺎ‪.‬‬



‫‪611‬‬



‫ﺧﺎﺻﻮان‪.‬‬



‫‪611‬‬



‫ﺧﺎص و ﺧﺮﺟﯽ‪.‬‬



‫‪611‬‬



‫ﺧﺎص و ﻋﺎم‪.‬‬



‫‪611‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 37‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﺻﮥ‪.‬‬



‫‪611‬‬



‫ﺧﺎﺻﻪ‪.‬‬



‫‪611‬‬



‫ﺧﺎﺻﻪ‪.‬‬



‫‪611‬‬



‫ﺧﺎﺻﻪ‪.‬‬



‫‪611‬‬



‫ﺧﺎﺻﻪ‪.‬‬



‫‪611‬‬



‫ﺧﺎﺻﻪ‪.‬‬



‫‪611‬‬



‫ﺧﺎﺻﻪ‪.‬‬



‫‪611‬‬



‫ﺧﺎﺻﮥ اﻟﺸﯽ ء ‪.‬‬



‫‪611‬‬



‫ﺧﺎﺻﻪ ﺑﮏ‪.‬‬



‫‪611‬‬



‫ﺧﺎﺻﻪ ﭘﺰ‪.‬‬



‫‪611‬‬



‫ﺧﺎﺻﻪ ﭘﺰي‪.‬‬



‫‪611‬‬



‫ﺧﺎﺻﻪ ﺗﺮ‪.‬‬



‫‪611‬‬



‫ﺧﺎﺻﻪ ﺗﺮاش‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﺻﻪء ﺣﻘﯿﻘﯿﻪ‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﺻﻪ ﺧﺎن‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﺻﻪ ﺧﺮﺟﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﺻﻪ ﺧﻼﺻﻪ‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﺻﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﺻﻪ ﮐﻼ‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﺻﻪء ﻣﺮد‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﺻﻪء ﻣﺮﻣﺮ‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﺻﻪء ﻣﻄﻠﻘﻪ‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﺻﻪء ﻣﻌﺪﻟﻪ‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﺻﻪ ﻣﻠﻤﻞ‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 38‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﺻﻪ و ﺧﺮﺟﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﺻﻪء وﺳﻄﯽ‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﺻﻪء وﺳﻄﯿﻪ‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﺻﯽ‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﺻﯽ‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﺻﯿﺖ‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﺻﯿﺖ دار‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﺻﯿﺪن‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎص ﯾﻮﻧﺲ‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎض‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﺿﺐ‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﺿﺐ‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﺿﻊ‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﺿﻊ‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﺿﻌﺎً‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﺿﻌﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﺿﻌﯿﻦ‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﺿﻞ‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﺿﻮرا‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎط‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﻃﺌﻪ‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﻃﺌﻪ‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﻃﺐ‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﻃﺐ‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 39‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮ‪.‬‬



‫‪612‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮآزار‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮآزرده‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮآﺳﺎ‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮ آﺳﻮدن‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮآﺳﻮده‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮآﺷﻔﺘﻪ‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮ آوﯾﺨﺘﻦ‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮات‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮ اﺷﺮﻓﯽ‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮاﻓﺮوز‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺮداﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮﺑﺮده‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮﭘﺬﯾﺮ‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮﭘﺬﯾﺮي‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮﭘﺮﯾﺶ‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮﭘﺴﻨﺪ‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮ ﺟﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮﺟﻤﻊ‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮﺟﻤﻊ ﺑﻮدن‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮ ﺟﻤﻊ داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮﺟﻤﻊ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮﺟﻤﻌﯽ‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮﺟﻮﺋﯽ‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 40‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮﺧﺮاش‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮﺧﻮاه‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮﺧﻮاه ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮﺧﻮاﻫﯽ‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮﺧﻮش ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮ دادن‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮداري‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮداﺷﺖ‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮ ﺳﭙﺮدن‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮﺷﺎد‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮ ﺷﻮراﻧﺪن‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺎﻃﺮ‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮﻓﺮﯾﺐ‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮﮔﺮﻓﺘﻪ‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮﻧﺎﭘﺬﯾﺮ‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن‪.‬‬



‫‪613‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﯿﻦ‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮ ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮﻧﮕﻬﺪار‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 41‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮﻧﻮاز‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮة‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮه‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻃﺮي ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻃ ﻒ‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻃ ﻒ‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻃ ﻒ ﻇﻠﻪ‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻃ ﻒ ﻫﻨﺪي‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻃﻞ‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻃﻮف‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻃﯽ‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎف‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎف‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎٍف‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻓﺖ‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻓﺘﺮ‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻓﺾ‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻓﻀﮥ‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻓﻈﻪ‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻓﻖ‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻓﻘﺎت‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻓﻘﺎن‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻓﻘﺎن‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻓﻘﯿﻦ‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 42‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻓﻞ‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻓﻮر‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻓﮥ‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻓﻪ‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻓﯽ‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻓﯽ‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻓﯽ‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻓﯿﺎء ‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻓﯽ ﺧﺎن‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻓﯿﮥ‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻓﯿﻪ‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻗﺎ‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻗﺎ ﺧﺎق‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻗﺎن‪.‬‬



‫‪614‬‬



‫ﺧﺎﻗﺎن‪.‬‬



‫‪615‬‬



‫ﺧﺎﻗﺎن‪.‬‬



‫‪615‬‬



‫ﺧﺎﻗﺎن‪.‬‬



‫‪615‬‬



‫ﺧﺎﻗﺎن‪.‬‬



‫‪615‬‬



‫ﺧﺎﻗﺎن اﻟﺒﺨﺎري‪.‬‬



‫‪615‬‬



‫ﺧﺎﻗﺎن ﭘﺮﺳﺖ‪.‬‬



‫‪615‬‬



‫ﺧﺎﻗﺎن ﺗﺮك‪.‬‬



‫‪615‬‬



‫ﺧﺎﻗﺎن ﭼﯿﻦ‪.‬‬



‫‪615‬‬



‫ﺧﺎﻗﺎن ﺳﻌﯿﺪ‪.‬‬



‫‪615‬‬



‫ﺧﺎﻗﺎن ﺷﻬﯿﺪ‪.‬‬



‫‪615‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 43‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻗﺎن ﮐﺎﺷﻐﺮ‪.‬‬



‫‪615‬‬



‫ﺧﺎﻗﺎن ﮐﻼه‪.‬‬



‫‪615‬‬



‫ﺧﺎﻗﺎن ﻣﻐﻔﻮر‪.‬‬



‫‪615‬‬



‫ﺧﺎﻗﺎن ﻣﻨﺼﻮر‪.‬‬



‫‪615‬‬



‫ﺧﺎﻗﺎن ﻧﮋاد‪.‬‬



‫‪615‬‬



‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪615‬‬



‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪615‬‬



‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪615‬‬



‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪615‬‬



‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪615‬‬



‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪615‬‬



‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪615‬‬



‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪616‬‬



‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪616‬‬



‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪616‬‬



‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯿﺎن‪.‬‬



‫‪616‬‬



‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﻣﺤﻼﺗﯽ‪.‬‬



‫‪616‬‬



‫ﺧﺎق ﺑﺎق‪.‬‬



‫‪616‬‬



‫ﺧﺎﻗﻨﯽ‪.‬‬



‫‪616‬‬



‫ﺧﺎﻗﻮر‪.‬‬



‫‪616‬‬



‫ﺧﺎﻗﻮﻧﯿﻪ‪.‬‬



‫‪616‬‬



‫ﺧﺎك‪.‬‬



‫‪616‬‬



‫ﺧﺎك آب‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎك آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 44‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎك آﻟﻮد‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎك آﻟﻮد ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎك آﻟﻮد ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎك آﻟﻮد ﮔﺮدﯾﺪن‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎك آﻟﻮدن‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎك آﻟﻮده‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎك آﻟﻮده ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎك آﻟﻮده ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎك آﻣﯿﺰ‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎﮐﺎن‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎك اره‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎك اﻗﺪام‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎك اﻧﺒﺎر‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎك اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎك اﻧﺪاز‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎك اﻧﮕﯿﺨﺘﻪ‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎك ﺑﺎ ﺧﻮن ﺳﺮﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎﮐﺒﺎدك‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎﮐﺒﺎز‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎﮐﺒﺎزي‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎك ﺑﺪر‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎك ﺑﺮداري‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎك ﺑﺮﺳﺮ‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎك ﺑﺮﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 45‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎك ﺑﺮگ‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎك ﺑﺮﻟﺐ‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎك ﺑﺮ ﻟﺐ ﻣﺎﻟﯿﺪن‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎك ﺑﺴﺮ‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎك ﺑﺴﺮي‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎك ﺑﺴﺮي ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎك ﺑﻮﺗﻪ‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎك ﺑﻮدن‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎﮐﺒﻮس‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎﮐﺒﻮﺳﯽ‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎك ﺑﻪ دﻫﻦ‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎك ﺑﻬﺮ‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎﮐﺒﯿﺰ‪.‬‬



‫‪617‬‬



‫ﺧﺎﮐﺒﯿﺰي‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎك ﺑﯿﻤﺎر‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎﮐﭙﺎ‪).‬ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﮐﭙﺎي ﺧﺎك ﮐ ﻒ ﭘﺎ‪ .‬ﺧﺎﮐﯽ ﮐﻪ ﭘﺎي ﺑﺮ آن ﻓﺮود ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﻟﻔﻆ اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺼﺎﺣﺐ ﭘﺎ ﺷﻮد در اﯾﻦ ﻣﻮرد اﻏﻠﺐ ﺗﻌﻈﯿﻢ ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫ﺧﺎﮐﭙﺎش‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎﮐﭙﺎﺷﯽ‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎك ﭘﺎﺷﯿﺪن‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎك ﭘﺎك‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎﮐﭙﺎي‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎك ﭘﺘﯿﻪ‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎك ﭘﺮﺳﺖ‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎك ﭘﺮوﯾﺰ‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 46‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎك ﭘﺮي‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎك ﭘﺮﯾﺶ‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎﮐﭙﻮش‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎك ﭘﻬﻦ‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎك ﭘﯽ‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎك ﭘﯿﺮاﺳﺘﻦ‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎك ﭘﯿﺮزن‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎك ﺗﺎرﯾﮏ‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎك ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎك ﺗﻮده‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎك ﺟﺮﻋﻪ ﭼﯿﻦ‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎك ﺟﻔﺖ‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎك ﺟﮕﺮﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎك ﺟﻠﻮﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎك ﺟﻨﮕﻞ‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎك ﭼﺎه‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎك ﭼﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎك ﺣﺎﺻﻞ ﭘﺮور‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎك ﺧﺎﻣﻮش‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎك ﺧﺴﭙﻪ‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎك ﺧﺸﮏ‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎك ﺧﻔﺖ‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎك ﺧﻮار‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎك ﺧﻮر‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 47‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎك ﺧﻮرد‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎك ﺧﻮردن‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎك داﻣﻨﮕﯿﺮ‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎﮐﺪان‪.‬‬



‫‪618‬‬



‫ﺧﺎﮐﺪان دﯾﺮ‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎﮐﺪان دﯾﻮ‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎﮐﺪان ﻏﺮور‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎﮐﺪان ﮐﻬﻦ‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎك در‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎك در ﺑﻮدن‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎك دﻻن‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎك دوﺳﺖ‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎك دوﺳﺖ‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎك دﯾﻮار ﺧﻮردن‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎك دﯾﻮار ﻟﯿﺴﯿﺪن‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎك ذﻟﯿﻼن‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎك راه‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎك رس‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎك رﻧﺪ‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎك رﻧﮓ‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎك رﻧﮕﯿﻦ‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎك روب‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ اي‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 48‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ ﺑﺮ‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ دان‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ ﮐﺶ‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ ﮐﺸﯽ‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ ﮐﺸﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎﮐﺮوﺑﯽ‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎك روزي‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎك روزي‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎك رﯾﺤﺎن‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎك رﯾﺨﺘﻦ‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎﮐﺮﯾﺰ‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎك رﯾﺰ‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎك رﯾﺰ‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎك رﯾﺰ‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎك رﯾﺰه‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎك رﯾﺰي‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎك زاد‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎك زدن‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎك زرﮔﺮي‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎك زﻏﺎل‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎك زﻏﺎل ﺳﻨﮓ‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎك زﻣﺮد‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎﮐﮋي‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 49‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﮐﺴﺎر‪.‬‬



‫‪619‬‬



‫ﺧﺎﮐﺴﺎر‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎﮐﺴﺎراﻧﻪ‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎﮐﺴﺎري‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎﮐﺴﺎري‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎﮐﺴﺎري‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎﮐﺴﺎن‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎﮐﺴﺎي‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎك ﺳﭙﺎﺳﯽ‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮدﻟﻪ‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮرﻧﮓ‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﮔﻮن‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﮔﻮن ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﮔﻮﻧﯽ‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﻣﺎل ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﻧﺸﯿﻦ‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي رﻧﮓ‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎك ﺳﺮخ‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎك ﺳﻔﯿﺪ‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 50‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎك ﺳﻔﯿﺪ‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎك ﺳﻔﯿﺪ ﭘﺎﺋﯿﻦ‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎك ﺳﻨﺒﻪ‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎك ﺳﯿﺎه‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎك ﺳﯿﻪ‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎﮐﺶ‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎﮐﺸﺎن‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎك ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎﮐﺶ ﺳﺒﺰ ﺑﺎد‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎك ﺷﻔﺎ‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎك ﺷﻨﺎس‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎﮐﺸﻮ‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎﮐﺸﻮر‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎﮐﺸﻮر‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎﮐﺸﻮر‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎﮐﺸﻮري‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎﮐﺸﯽ‪.‬‬



‫‪620‬‬



‫ﺧﺎﮐﺸﯿﺮ‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎﮐﺸﯿﺮﻣﺰاج‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎﮐﺸﯽ ﻣﺰاج‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﺻﻮﻓﯽ ﺣﻤﯿﺪ‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﺿﻌﯿ ﻒ‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﻋﻠﯽ‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﻏﺮﺑﺖ‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 51‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎك ﻓﺮاﻣﻮﺷﺎن‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﻓﺸﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﻓﯿﺮوزه‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﻗﺒﺮ در ﺧﺎﻧﻪ رﯾﺨﺘﻦ‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﻗﺮﻣﺰ‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﻗﻨﺪ‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﮐﺶ‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﮐﺸﯽ‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﮐﺸﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﮐﻨﺪن‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﮔﺮان‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﮔﻞ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﮔﻮر‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﮔﻮن‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﮔﯿﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﻟﯿﺲ‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﻟﯿﺴﯽ‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﻟﯿﺴﯿﺪن‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﻟﯿﻮه‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﻣﺎل‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 52‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎك ﻣﺎل دادن‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﻣﺎل ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﻣﺎل ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﻣﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﻣﺎﻟﯿﺪن‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﻣﺎﻟﯽ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﻣﺎﻟﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﻣﺮاد‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﻣﺮادﺑﺨﺶ‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﻣﺮدان‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﻣﺮده‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﻣﺮﮐﺐ‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﻣﻄﺒﻖ‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﻣﻌﻠﻖ‪.‬‬



‫‪621‬‬



‫ﺧﺎك ﻣﻘﻞ‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎك ﻣﻮر‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎك ﻧﺮم‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎك ﻧﺸﯿﻦ‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎك ﻧﺸﯿﻦ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎك ﻧﺸﯿﻦ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎك ﻧﺸﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎك ﻧﮕﺎر‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎك ﻧﻤﮏ‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎك ﻧﻬﺎد‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 53‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﮐﻮ‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎك و آب‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎﮐﻮاﻧﻖ‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎك و ﺑﺎد‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎك و ﺧﺎﺷﺎك‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎك و ﺧﻞ‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎك و ﻣﺎك‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎﮐﻪ‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎﮐﻪ‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎﮐﻪ‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎﮐﻪ اره‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎﮐﻪ ﺑﺮگ‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎﮐﻪ ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎﮐﻪ ﺗﻮﺗﻮن‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎﮐﻪ ﭼﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎﮐﻪ زﻏﺎل‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎﮐﻪ زﻣﺮد‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎﮐﻪ ﺳﺮب‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎﮐﻪ ﺷﭙﺶ‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎﮐﻪ ﻓﯿﺮوزه‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎﮐﻪ ﻗﻨﺪ‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎﮐﻪ ﻟﯿﻮه ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎﮐﻪ ﻣﺮوارﯾﺪ‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎﮐﻪ ﻣﻮﻣﯿﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 54‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫‪622‬‬



‫ﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫‪623‬‬



‫ﺧﺎﮐﯿﺎن‪.‬‬



‫‪623‬‬



‫ﺧﺎﮐﯿﺎن‪.‬‬



‫‪623‬‬



‫ﺧﺎﮐﯽ ﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫‪623‬‬



‫ﺧﺎﮐﯽ ﺑﯿﮓ‪.‬‬



‫‪623‬‬



‫ﺧﺎﮐﯽ ﭘﺎﺋﯿﻦ‪.‬‬



‫‪623‬‬



‫ﺧﺎﮐﯽ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪623‬‬



‫ﺧﺎﮐﯽ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪623‬‬



‫ﺧﺎﮐﯽ دﻫﻠﻮي‪.‬‬



‫‪623‬‬



‫ﺧﺎك ﯾﺮد‪.‬‬



‫‪623‬‬



‫ﺧﺎﮐﯽ زﻫﯽ‪.‬‬



‫‪623‬‬



‫ﺧﺎﮐﯽ ﺷﯿﺮازي‪.‬‬



‫‪623‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 55‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﮐﯽ ﺷﯿﺮازي‪.‬‬



‫‪623‬‬



‫ﺧﺎﮐﯽ ﮐﺎﺷﻐﺮي‪.‬‬



‫‪623‬‬



‫ﺧﺎﮐﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪623‬‬



‫ﺧﺎﮐﯿﻦ‪.‬‬



‫‪623‬‬



‫ﺧﺎﮐﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫‪623‬‬



‫ﺧﺎﮐﯽ ﻧﻬﺎد‪.‬‬



‫‪623‬‬



‫ﺧﺎگ‪.‬‬



‫‪623‬‬



‫ﺧﺎﮔﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫‪623‬‬



‫ﺧﺎل‪.‬‬



‫‪623‬‬



‫ﺧﺎل‪.‬‬



‫‪623‬‬



‫ﺧﺎل‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎل‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎل‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎل‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎﻻدر‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎﻻز‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎﻻزوﮔﺎﻣﯽ‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎﻻﺳﺘﺮا‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎﻻﺳﺮا‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎل اﻏﻠﯽ‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎل اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎﻻن‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎﻻون‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎﻟﺐ‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 56‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎل ﺑﺨﺎل‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎﻟﺒﺮزن‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎﻟﺒﺮزﻧﯽ‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎﻟﺒﮥ‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎل ﺑﯿﻦ‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎﻟﺞ‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎل ﺟﯿﺮ‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎل ﺧﺎل‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎل ﺧﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪624‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 57‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 58‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪625‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 59‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪626‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪627‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪627‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪627‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪627‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪627‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪627‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪627‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪627‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 60‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪627‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪627‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪627‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪627‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪627‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪627‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪627‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪627‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪627‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪627‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪627‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪627‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪627‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪627‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪627‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪627‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪627‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪627‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪627‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪627‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪627‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪627‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 61‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 62‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪628‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 63‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪629‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 64‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 65‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪630‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 66‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 67‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪631‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 68‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪآﺑﺎدي‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪات‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪار‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪارآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪار ﺿﺮوﻣﯽ‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪاﻓﻨﺪي‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ اﻣﻮي‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺼﺮي‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻐﺪادي‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻐﺪادي‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﮑﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫‪632‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 69‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ ﺣﺮاﻧﯽ‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ رﯾﺎﺣﯽ‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ زﺑﯿﺪي ﯾﻤﻨﯽ‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ زﯾﺎت‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ ﺳﻌﯿﺪ‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ ﺳﻠﻤﯽ‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯿﻪ اي‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ ﺷﯿﺒﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ ﻃﺒﺮي‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ ﻋﺒﺪ‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ ﻗﺴﺮي‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ ﮐﺎﺗﺐ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ ﮐﺎﻫﻠﯽ‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ ﻟﺆﻟﺆﺋﯽ‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎل دﻟﯿﻞ‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ ﻣﺨﺰوﻣﯽ‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ ﻣﺪاﺋﻨﯽ‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ ﻣﺮوي‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ ﻣﻠﺠﻢ‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ ﻧﺼﺮاﻧﯽ‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ ﻧﯿﻠﯽ‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ وﻟﯿﺪ‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪوﻧﯿﻮن‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎل ده‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 70‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪه‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪه‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪه‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪه‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪه‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪﻫﺎ‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪ ﻫﺮوي‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪه ﺳﺮاي‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪي‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪي‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪي‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪي‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪي‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪي‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪي‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪي‪.‬‬



‫‪633‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪي‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪي‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪي‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪي‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪي‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪي‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪﯾﺎ‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪﯾﺎن‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 71‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪﯾﺎن‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪي ﻣﺮوزي‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪي ﻧﻘﺸﺒﻨﺪي‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪي ﻧﻘﺸﺒﻨﺪي‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪي ﻧﻘﺸﺒﻨﺪي‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪي ﻧﻘﺸﺒﻨﺪي‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪﯾﻨﮏ‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪﯾﻪ‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪﯾﻪ‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪﯾﻪ‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎﻟﺪﯾﯿﻦ‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎﻟﺮ‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎﻟﺮي‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎل زاده‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎل زﯾﺎد‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎﻟﺲ‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎﻟﺴﺪون‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎل ﺳﯿﺎه‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎﻟﺴﯿﺪاس‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎﻟﺺ‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎﻟﺺ‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎﻟﺺ‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎﻟﺺ‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎﻟﺺ‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 72‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻟﺺ‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎﻟﺺ‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎﻟﺺ‪.‬‬



‫‪634‬‬



‫ﺧﺎﻟﺺ‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﺺ‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﺺ اﻟﺨﺎص‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﺼﺠﺎت‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﺺ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﺺ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﺼﮥ‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﺼﮥ‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﺼﮥ‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﺼﮥ‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﺼﻪ‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﺼﻪ‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﺼﻪ‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﺼﯽ‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﺼﯽ‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﺼﯽ‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﻂ‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﻊ‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﻊ‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎل ﻋﺼﯽ‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﻌﮥ‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 73‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻟ ﻒ‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟ ﻒ ﺗﺸﻬﺮ‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟ ﻒ ﺗﻌﺮف‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﻔﮥ‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﻖ‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﻖ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﻖ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﻖ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﻖ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﻖ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﻖ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﻖ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﻖ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﻖ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﻖ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪635‬‬



‫ﺧﺎﻟﻖ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎﻟﻖ آﺑﺎد رﺿﻮي‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎﻟﻖ اﻟﻤﻌﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎﻟﻖ ﭘﺴﻨﺪ‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎﻟﻘﺪاد‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎل ﻗﺮﻣﺰ‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎﻟﻖ وردي‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎﻟﻘﻮﻧﺪﯾﻼس‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎﻟﻘﻮﻧﺪﯾﻼس‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 74‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻟﻘﻪ‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎﻟﻘﻪ‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎﻟﻘﯽ‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎﻟﮑﺪاري‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎل ﮐﻮب‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎل ﮐﻮﺑﯽ‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎل ﮐﻮﺑﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎﻟﮑﯽ‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎﻟﮑﯿﺪوﻧﯿﺎ‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎﻟﮑﯿﺪوﻧﯿﻪ‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎﻟﮑﯿﺪﯾﻖ‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎﻟﮑﯿﺪﯾﻮس‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎﻟﮑﯿﺲ‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎل ﮔﺬاﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎﻟﮕﺮ‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎل ﮔﻮﺷﺘﯽ‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎﻟﻢ‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎﻟﻢ‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎل ﻣﻌﺸﻮق‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎل ﻧﺎك‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎل ﻧﺎن‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎﻟﻨﺠﺎن‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎﻟﻨﺠﺎن‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎﻟﻨﺠﻮي‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 75‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻟﻨﮓ‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎﻟﻮ‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎﻟﻮان‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎﻟﻮﺧﺎﻟﻮ‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎﻟﻮدار‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎﻟﻮزاده‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎﻟﻮس‪.‬‬



‫‪636‬‬



‫ﺧﺎﻟﻮﻟﻨﺠﺎن‪.‬‬



‫‪637‬‬



‫ﺧﺎﻟﻮﻣﺎ‪.‬‬



‫‪637‬‬



‫ﺧﺎﻟﻮ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ‪.‬‬



‫‪637‬‬



‫ﺧﺎﻟﻮن‪.‬‬



‫‪637‬‬



‫ﺧﺎﻟﻮﻧﺪ‪.‬‬



‫‪637‬‬



‫ﺧﺎﻟﻮﻧﯿﺖ‪.‬‬



‫‪637‬‬



‫ﺧﺎﻟﻮي ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري‪.‬‬



‫‪637‬‬



‫ﺧﺎﻟﻮﯾﻪ‪.‬‬



‫‪637‬‬



‫ﺧﺎﻟﻮﯾﻪ‪.‬‬



‫‪637‬‬



‫ﺧﺎﻟﻮﯾﻪ اﻟﻤﮑﺪي‪.‬‬



‫‪637‬‬



‫ﺧﺎﻟﮥ‪.‬‬



‫‪637‬‬



‫ﺧﺎﻟﮥ‪.‬‬



‫‪637‬‬



‫ﺧﺎﻟﻪ‪.‬‬



‫‪637‬‬



‫ﺧﺎﻟﻪ‪.‬‬



‫‪637‬‬



‫ﺧﺎﻟﻪ ﺑﺎزه‪.‬‬



‫‪637‬‬



‫ﺧﺎﻟﻪ ﺑﯽ ﺑﯽ‪.‬‬



‫‪637‬‬



‫ﺧﺎﻟﻪ ﺟﺎن آﻏﺎ‪.‬‬



‫‪637‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 76‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻟﻪ ﺧﻮاﻧﺪه‪.‬‬



‫‪637‬‬



‫ﺧﺎﻟﻪ زاده‪.‬‬



‫‪637‬‬



‫ﺧﺎﻟﻪ ﺳﺮ‪.‬‬



‫‪637‬‬



‫ﺧﺎﻟﻪ ﺳﺮا‪.‬‬



‫‪637‬‬



‫ﺧﺎﻟﻪ ﺳﻮﺳﮑﻪ‪.‬‬



‫‪637‬‬



‫ﺧﺎﻟﻪ وارﺳﯽ‪.‬‬



‫‪637‬‬



‫ﺧﺎﻟﻬﯿﻦ‪.‬‬



‫‪637‬‬



‫ﺧﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪637‬‬



‫ﺧﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﺧﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﺧﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﺧﺎﻟﯽ ء ‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﺧﺎﻟﯽ اﻟﺬﻫﻦ‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﺧﺎﻟﯽ اﻟﺴﯿﺮ‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﺧﺎﻟﯿﺐ‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻮدن‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﺧﺎﻟﯿﺠﯽ زاده‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﺧﺎﻟﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻦ‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﺧﺎﻟﯽ داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﺧﺎﻟﯽ دﻣﺎغ‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﺧﺎﻟﯿﺪوﻣﯿﻮن‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﺧﺎﻟﯿﺪون‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﺧﺎﻟﯿﺪوﻧﯿﻮن‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﺧﺎﻟﯽ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 77‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﺧﺎﻟﯿﮓ‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﺧﺎﻟﯽ ﮔﺬاردن‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﺧﺎﻟﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﺧﺎﻟﯽ ﮔﺮداﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﺧﺎﻟﯽ ﮔﺮدﯾﺪن‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﺧﺎﻟﯿﮕﺮي‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﺧﺎﻟﯽ ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﺧﺎﻟﯽ ﻣﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﺧﺎﻟﯽ ﻧﺸﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﺧﺎﻟﯿﮥ‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﺧﺎﻟﯿﻪ‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﺧﺎﻟﯿﻪ‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﺧﺎﻟﯽ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﺧﺎم‪.‬‬



‫‪638‬‬



‫ﺧﺎم‪.‬‬



‫‪639‬‬



‫ﺧﺎم‪.‬‬



‫‪639‬‬



‫ﺧﺎﻣﺎ‪.‬‬



‫‪639‬‬



‫ﺧﺎﻣﺎاﻗﻄﯽ‪.‬‬



‫‪639‬‬



‫ﺧﺎﻣﺎﺑﻮﻗﯽ‪.‬‬



‫‪639‬‬



‫ﺧﺎﻣﺎدرﯾﻮس‪.‬‬



‫‪639‬‬



‫ﺧﺎﻣﺎذاﻓﻨﯽ‪.‬‬



‫‪639‬‬



‫ﺧﺎﻣﺎذاﻗﯽ‪.‬‬



‫‪639‬‬



‫ﺧﺎﻣﺎروان‪.‬‬



‫‪639‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 78‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻣﺎﺳﻮﻗﯽ‪.‬‬



‫‪639‬‬



‫ﺧﺎﻣﺎﻓﯿﻄﺲ‪.‬‬



‫‪639‬‬



‫ﺧﺎﻣﺎﻗﺴﺲ‪.‬‬



‫‪639‬‬



‫ﺧﺎﻣﺎﻻ‪.‬‬



‫‪639‬‬



‫ﺧﺎﻣﺎﻻﻧﺲ‪.‬‬



‫‪639‬‬



‫ﺧﺎﻣﺎﻻون‪.‬‬



‫‪639‬‬



‫ﺧﺎﻣﺎﻻون اﺑﯿﺾ‪.‬‬



‫‪639‬‬



‫ﺧﺎﻣﺎﻻون اﺳﻮد‪.‬‬



‫‪639‬‬



‫ﺧﺎﻣﺎﻻون ﺳﻔﯿﺪ‪.‬‬



‫‪639‬‬



‫ﺧﺎﻣﺎﻻون ﺳﯿﺎه‪.‬‬



‫‪639‬‬



‫ﺧﺎﻣﺎﻻون ﻟﻮﻗﺲ‪.‬‬



‫‪639‬‬



‫ﺧﺎﻣﺎﻻون ﻣﺎﻟﺲ‪.‬‬



‫‪639‬‬



‫ﺧﺎﻣﺎﻻون ﻣﺎﻟﯿﺲ‪.‬‬



‫‪639‬‬



‫ﺧﺎﻣﺎﻟﻮﻗﯽ‪.‬‬



‫‪639‬‬



‫ﺧﺎﻣﺎﻟﯿﻮس‪.‬‬



‫‪639‬‬



‫ﺧﺎﻣﺎﻟﯿﻮن‪.‬‬



‫‪639‬‬



‫ﺧﺎﻣﺎﻣﯿﻠﻦ‪.‬‬



‫‪639‬‬



‫ﺧﺎﻣﺎﻣﯿﻠﯿﻦ‪.‬‬



‫‪639‬‬



‫ﺧﺎﻣﺎن‪.‬‬



‫‪639‬‬



‫ﺧﺎﻣﺎن‪.‬‬



‫‪639‬‬



‫ﺧﺎﻣﺎﻧﯿﻄﺲ‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎﻣﺎون‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎم اﺑﻠﻪ‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎم اﻧﺠﺎم‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 79‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎم اﻧﺪﯾﺶ‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎﻣﺒﺎز‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎم ﺑﻐﺎ‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎﻣﭙﺎره‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎم ﭘﺨﺘﻦ‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎم ﭘﺨﺘﻪ‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎم ﭘﻨﺪار‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎم ﭘﻮﺳﺘﯿﻦ‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎم ﭘﻮش‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎم ﺟﺮد‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎﻣﺠﻮ‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎم ﺟﻮش‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎم ﺧﻮي‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎم ﺧﯿﺎل‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎﻣﺪ‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎﻣﺪان‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎم داﻧﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎم دراﯾﯽ‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎم دراﯾﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎم دﺳﺖ‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎم دﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎم دﺳﺘﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎﻣﺪه ﺑﯿﻞ‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎﻣﺮ‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 80‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎم راي‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎم رأي‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎم رس‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎﻣﺮك‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎم روﺋﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎم روﺋﯿﻨﻪ ﺧﻢ‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎﻣﺮي‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎم رﯾﺶ‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎﻣﺲ‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎﻣﺴﺎً‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎﻣﺴﺎن‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎم ﺳﺨﻦ‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎم ﺳﺮ‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎﻣﺲ ﻟﻮ‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎم ﺳﻮﺧﺘﮕﯽ‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎم ﺳﻮﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎم ﺳﻮﺧﺘﻪ‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎم ﺳﻮز‪.‬‬



‫‪640‬‬



‫ﺧﺎم ﺳﻮز ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎﻣﺴﻮزك‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎم ﺳﻮز ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎﻣﺴﻮزي‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎﻣﺴﮥ‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎﻣﺶ‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 81‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎم ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎﻣﺶ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎﻣﺶ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎﻣﺶ ﻣﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎم ﺷﻮ‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎم ﺷﻮب‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎﻣﺸﮥ‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎﻣﺸﻪ‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎﻣﺸﯽ‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎﻣﺸﯽ ﮔﺰﯾﺪن‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎﻣﺺ‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎﻣﻂ‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎم ﻃﺒﻊ‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎم ﻃﺒﻌﯽ‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎم ﻃﻤﻊ‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎم ﻃﻤﻌﯽ‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎم ﻋﻘﻞ‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎم ﻋﻘﻠﯽ‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎﻣﻌﮥ‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎﻣﻔﯽ‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎﻣﮑﺎر‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎﻣﮑﺎري‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎم ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎم ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 82‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎم ﮔﻔﺘﺎر‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎم ﮔﻮي‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎﻣﻞ‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎﻣﻼآ‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎﻣﻞ ذﮐﺮ‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎم ﻣﯽ‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎﻣﻦ‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎﻣﻨﮏ‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎﻣﻨﻮش‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎﻣﻨﻪ‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎﻣﻨﻪ‪.‬‬



‫‪641‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮت‪.‬‬



‫‪642‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮش‪.‬‬



‫‪642‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮش‪.‬‬



‫‪642‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮش‪.‬‬



‫‪642‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮش‪.‬‬



‫‪642‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮﺷﺎن‪.‬‬



‫‪642‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮش ﺑﻠﺨﯽ‪.‬‬



‫‪642‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮش ﺑﻮدن‪.‬‬



‫‪642‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮش ﺧﺎﻣﻮش‪.‬‬



‫‪642‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮش ﺳﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪642‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮش ﺳﺎر‪.‬‬



‫‪642‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪642‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮش ﺷﯿﺮازي‪.‬‬



‫‪642‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 83‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮش ﺷﯿﺮازي‪.‬‬



‫‪642‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮش ﮐﺎري‪.‬‬



‫‪642‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮش ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪642‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮش ﮔﺮداﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪642‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮش ﮔﺮدﯾﺪن‪.‬‬



‫‪642‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮش ﮔﺮﯾﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪642‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮش ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫‪642‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮش ﻟﺐ‪.‬‬



‫‪642‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮش ﻣﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪642‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮش ﻧﺸﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪642‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮش ﻧﻤﻮدن‪.‬‬



‫‪642‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮش ﻫﻨﺪي‪.‬‬



‫‪642‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮش ﻫﻨﺪي‪.‬‬



‫‪642‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫‪642‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫‪642‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮﺷﯿﺪن‪.‬‬



‫‪642‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮش ﯾﺰدي‪.‬‬



‫‪642‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮش ﯾﺰدي‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ ﮔﺰﯾﺪن‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎم وﺻﻮل‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻮل اﻟﮑﺘﺎن‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﮥ‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﮥ‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﮥ‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 84‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪ‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪ‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪء ازل‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪء اﻓﺸﺎن‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪ اﻗﻄﯽ‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪ اي‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪ ﺑﺮﺗﺨﺘﻪ ﻧﻬﺎدن‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪء ﺗﺼﻮﯾﺮ‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪ ﺗﻮ‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪ ﺟﻨﺒﺎن‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪء ﺣﮑﺎك‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪ دان‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪ دوز‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪء دوزﺑﺎن‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪ دوزي‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪ دوزي ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪ راﻧﯽ‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪء رﯾﮓ‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪ زدن‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪء زرﯾﻦ‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪ زن‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪء ﺳﺤﺮﺳﺎز‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪء ﺷﻨﺠﺮف‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪء ﺷﻨﮕﺮف‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 85‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪ ﻓﺸﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪء ﻓﻮﻻد‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪ ﮔﺬار‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪء ﮔﻮﻫﺮﻧﺜﺎر‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪ ﮔﯿﺮي‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﻪء ﻣﻮ‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﯽ‪.‬‬



‫‪643‬‬



‫ﺧﺎﻣﯽ‪.‬‬



‫‪644‬‬



‫ﺧﺎﻣﯽ‪.‬‬



‫‪644‬‬



‫ﺧﺎﻣﯿﺎز‪.‬‬



‫‪644‬‬



‫ﺧﺎﻣﯿﺎزه‪.‬‬



‫‪644‬‬



‫ﺧﺎﻣﯿﺰ‪.‬‬



‫‪644‬‬



‫ﺧﺎﻣﯿﮏ‪.‬‬



‫‪644‬‬



‫ﺧﺎﻣﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪644‬‬



‫ﺧﺎن‪.‬‬



‫‪644‬‬



‫ﺧﺎن‪.‬‬



‫‪644‬‬



‫ﺧﺎن‪.‬‬



‫‪644‬‬



‫ﺧﺎن‪.‬‬



‫‪644‬‬



‫ﺧﺎن‪.‬‬



‫‪644‬‬



‫ﺧﺎن‪.‬‬



‫‪644‬‬



‫ﺧﺎن آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪644‬‬



‫ﺧﺎن آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪644‬‬



‫ﺧﺎن آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪644‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 86‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎن آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪644‬‬



‫ﺧﺎن آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪644‬‬



‫ﺧﺎن آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪645‬‬



‫ﺧﺎن آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪645‬‬



‫ﺧﺎن آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪645‬‬



‫ﺧﺎن آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪645‬‬



‫ﺧﺎن آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪645‬‬



‫ﺧﺎن آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪645‬‬



‫ﺧﺎن آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪645‬‬



‫ﺧﺎن آﺑﺎد ﻗﻄﺐ‪.‬‬



‫‪645‬‬



‫ﺧﺎن آﺑﺎد ﻣﻌﺰي ﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫‪645‬‬



‫ﺧﺎن آﺑﺎد ﻣﻌﺰي ﭘﺎﺋﯿﻦ‪.‬‬



‫‪645‬‬



‫ﺧﺎن آﭘﺎن‪.‬‬



‫‪645‬‬



‫ﺧﺎن آﺗﺶ‪.‬‬



‫‪645‬‬



‫ﺧﺎن آﺧﻪ‪.‬‬



‫‪645‬‬



‫ﺧﺎن آرزو‪.‬‬



‫‪645‬‬



‫ﺧﺎن آزادﻣﺮد‪.‬‬



‫‪645‬‬



‫ﺧﺎﻧﺎت‪.‬‬



‫‪645‬‬



‫ﺧﺎﻧﺎت‪.‬‬



‫‪645‬‬



‫ﺧﺎﻧﺎت ﺑﺨﺎرا‪.‬‬



‫‪645‬‬



‫ﺧﺎﻧﺎت ﺧﯿﻮه‪.‬‬



‫‪645‬‬



‫ﺧﺎﻧﺎت ﺷﮑﯽ‪.‬‬



‫‪645‬‬



‫ﺧﺎﻧﺎت ﻏﺎزان‪.‬‬



‫‪645‬‬



‫ﺧﺎﻧﺎت ﻗﺮاﺑﺎغ‪.‬‬



‫‪645‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 87‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻧﺎت ﮔﻨﺠﻪ‪.‬‬



‫‪645‬‬



‫ﺧﺎﻧﺎت ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ‪.‬‬



‫‪645‬‬



‫ﺧﺎﻧﺎده‪.‬‬



‫‪645‬‬



‫ﺧﺎﻧﺎرﻗﻠﻌﻪ‪.‬‬



‫‪645‬‬



‫ﺧﺎﻧﺎن‪.‬‬



‫‪645‬‬



‫ﺧﺎﻧﺎن ﺑﺎﺗﻮ‪.‬‬



‫‪645‬‬



‫ﺧﺎﻧﺎن ﺧﻮﻗﻨﺪ‪.‬‬



‫‪645‬‬



‫ﺧﺎﻧﺎن ﺧﯿﻮه‪.‬‬



‫‪646‬‬



‫ﺧﺎﻧﺎن ﺳﯿﺮ اردو‪.‬‬



‫‪646‬‬



‫ﺧﺎﻧﺎن ﺷﯿﺒﺎن‪.‬‬



‫‪646‬‬



‫ﺧﺎﻧﺎن ﻏﺎزان‪.‬‬



‫‪646‬‬



‫ﺧﺎﻧﺎن ﻗﺎﺳﻤﻮف‪.‬‬



‫‪646‬‬



‫ﺧﺎﻧﺎن ﻗﺮم‪.‬‬



‫‪646‬‬



‫ﺧﺎﻧﺎن ﻗﻠﻌﻪ‪.‬‬



‫‪646‬‬



‫ﺧﺎﻧﺎن ﻫﺸﺘﺮﺧﺎن‪.‬‬



‫‪646‬‬



‫ﺧﺎﻧﺎوﯾﻦ‪.‬‬



‫‪646‬‬



‫ﺧﺎن اﺑﺪال ﻣﮑﺮي‪.‬‬



‫‪646‬‬



‫ﺧﺎن اﺑﺮار‪.‬‬



‫‪646‬‬



‫ﺧﺎن اﺣﻤﺪ‪.‬‬



‫‪646‬‬



‫ﺧﺎن اﺣﻤﺪ‪.‬‬



‫‪646‬‬



‫ﺧﺎن اﺣﻤﺪ‪.‬‬



‫‪646‬‬



‫ﺧﺎن اﺣﻤﺪﺣﺼﺎري‪.‬‬



‫‪646‬‬



‫ﺧﺎن اﺣﻤﺪي‪.‬‬



‫‪646‬‬



‫ﺧﺎن ارﻣﺎن‪.‬‬



‫‪646‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 88‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎن ازﺑﮏ‪.‬‬



‫‪646‬‬



‫ﺧﺎن اﺳﮑﻨﺪرﯾﻪ‪.‬‬



‫‪646‬‬



‫ﺧﺎن اﻋﻈﻢ‪.‬‬



‫‪646‬‬



‫ﺧﺎن اﻋﻈﻢ‪.‬‬



‫‪646‬‬



‫ﺧﺎن اﻟﺼﻌﺎﻟﯿﮏ‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎن ام ﺣﮑﯿﻢ‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎن اﻣﯿﺮ‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎن اﻧﺪﺑﯿﻞ‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎن اﯾﻠﭽﯽ‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎن ﺑﺎﺑﺎﮐﻨﺪي‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎﻧﺒﺎﺟﯽ‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎن ﺑﺎرﭼﯿﻦ‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎﻧﺒﺎز‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎن ﺑﺎﻏﯽ‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎن ﺑﺎﻏﯽ‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎن ﺑﺎﻟﻎ‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎن ﺑﺎﻟﻖ‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎن ﺑﺎﻟﯿﻎ‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎن ﺑﺎﻟﯿﻖ‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎﻧﺒﺎن‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎن ﺑﺒﻦ‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎن ﺑﺮه‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎن ﺑﻼﻏﯽ‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎن ﺑﻼﻏﯽ‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 89‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎن ﺑﻠﮏ‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎن ﺑﻠﯽ‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎن ﺑﻬﺎدر‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎن ﺑﻬﺎدرﺧﺎن‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎن ﺑﻪ ﺑﯿﻦ‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎﻧﭙﺎﯾﻪ‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎن ﭘﺮي‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎﻧﭙﻮر‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎن ﺗﭙﻪ‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎن ﺗﭙﻪء ﺛﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎن ﺗﺨﺖ‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎن ﺗﺨﺘﯽ‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎن ﺗﺨﺘﯽ‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎن ﺗﺮﮐﺎن‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎن ﺗﮑﯿﻦ‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎن ﺗﻤﺮ‪.‬‬



‫‪647‬‬



‫ﺧﺎن ﺗﻨﮕﺮي‪.‬‬



‫‪648‬‬



‫ﺧﺎن ﺗﯿﻤﻮر‪.‬‬



‫‪648‬‬



‫ﺧﺎن ﺗﯿﻤﻮر‪.‬‬



‫‪648‬‬



‫ﺧﺎﻧﺞ‪.‬‬



‫‪648‬‬



‫ﺧﺎن ﺟﺎن ﺧﺎن‪.‬‬



‫‪648‬‬



‫ﺧﺎﻧﺠﺎه‪.‬‬



‫‪648‬‬



‫ﺧﺎن ﺟﺪﯾﺪ‪.‬‬



‫‪648‬‬



‫ﺧﺎﻧﺠﺮد‪.‬‬



‫‪648‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 90‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻧﺠﺴﺖ‪.‬‬



‫‪648‬‬



‫ﺧﺎﻧﺠﺸﺖ‪.‬‬



‫‪648‬‬



‫ﺧﺎن ﺟﻤﺎل‪.‬‬



‫‪648‬‬



‫ﺧﺎﻧﺠﻮ‪.‬‬



‫‪648‬‬



‫ﺧﺎﻧﺠﻪ‪.‬‬



‫‪648‬‬



‫ﺧﺎﻧﺠﻪ ﮐﺎك‪.‬‬



‫‪648‬‬



‫ﺧﺎﻧﺠﯽ‪.‬‬



‫‪648‬‬



‫ﺧﺎﻧﺠﯽ‪.‬‬



‫‪648‬‬



‫ﺧﺎﻧﺠﯿﻦ‪.‬‬



‫‪648‬‬



‫ﺧﺎن ﭼﺎرﺑﺎغ‪.‬‬



‫‪648‬‬



‫ﺧﺎن ﭼﺎي‪.‬‬



‫‪648‬‬



‫ﺧﺎن ﭼﺎﯾﻮ‪.‬‬



‫‪648‬‬



‫ﺧﺎﻧﭽﻪ‪.‬‬



‫‪648‬‬



‫ﺧﺎﻧﭽﻪ‪.‬‬



‫‪648‬‬



‫ﺧﺎﻧﭽﻪ ﺑﺎد‪.‬‬



‫‪648‬‬



‫ﺧﺎﻧﭽﯽ ﺧﺎن اﻓﻐﺎن‪.‬‬



‫‪648‬‬



‫ﺧﺎن ﺣﺎﺗﻢ‪.‬‬



‫‪648‬‬



‫ﺧﺎن ﺣﺼﺎر‪.‬‬



‫‪648‬‬



‫ﺧﺎن ﺣﺼﺎري‪.‬‬



‫‪648‬‬



‫ﺧﺎن ﺧﺎﻧﺎن‪.‬‬



‫‪648‬‬



‫ﺧﺎن ﺧﺎﻧﺎن‪.‬‬



‫‪648‬‬



‫ﺧﺎن ﺧﺎﻧﺎن‪.‬‬



‫‪648‬‬



‫ﺧﺎن ﺧﺎﻧﻢ‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎن ﺧﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 91‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎن ﺧﺮ‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎن ﺧﺮك‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎﻧﺨﺮه‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎﻧﺪار‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎﻧﺪاري‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎﻧﺪان‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎﻧﺪان اردوا‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎﻧﺪان ﺑﺎﺗﻮ‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎﻧﺪان ﺷﯿﺒﺎن‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎﻧﺪان ﻃﻐﺎﺗﯿﻤﻮر‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎﻧﺪاﻧﻘﻠﯽ‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎﻧﺪان ﻧﻮﺑﺨﺘﯽ‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎﻧﺪﮐﯽ‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎن دل‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎﻧﺪوران ﺧﺎن‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎن دورو‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎﻧﺪوز‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎﻧﺪوﺷﻦ‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎن دوﻟﺖ‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎن دﯾﺰه‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎﻧﺪﯾﺲ‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎﻧﺪﯾﺶ‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎﻧﺮ‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎن رﺑﺎط‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 92‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎن رﺧﺶ‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎن رود‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎن زادﮔﯽ‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎن زاده‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎﻧﺰاده‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎﻧﺰاده‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎﻧﺰاده‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎﻧﺰاده ﺑﺪﯾﻊ اﻟﺠﻤﺎل‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎﻧﺰاده ﺑﯿﮕﻢ‪.‬‬



‫‪649‬‬



‫ﺧﺎﻧﺰاده ﺑﯿﮕﻢ‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎﻧﺰاده ﺑﯿﮕﻢ‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎﻧﺰاﺳﻠﻄﺎن‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎن زﻧﺒﻮر‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎن زﯾﯽ‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎﻧﺴﺎدات‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎﻧﺴﺎر‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎﻧﺴﺎﻻر‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎﻧﺴﺎﻻر‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎﻧﺴﺎﻣﺎن‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎﻧﺴﺎﻣﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎن ﺳﭙﻨﺠﯽ‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎن ﺳﺮ‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎن ﺳﺮخ‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎن ﺳﻌﯿﺪ‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 93‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎن ﺳﻠﻄﺎن‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎن ﺳﻠﻄﺎن‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎن ﺳﻬﺎﻣﯽ‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎﻧﺸﺎه‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎﻧﺸﺎه‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎن ﻃﺎووس‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎﻧﻊ‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎن ﻋﺎﻟﻢ‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎن ﻋﺒﺎﺳﯽ‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎن ﻋﻠﯽ ﺧﺎن‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎﻧﻌﻠﯽ دره ﺳﯽ‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎن ﻏﺮد‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎن ﻏﺮده‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎﻧﻐﻮ‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎﻧ ﻒ‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎﻧﻔﻮ‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎﻧﻖ‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎﻧﻖ‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎن‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪650‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪651‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪651‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪651‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪651‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 94‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪651‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪651‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪651‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪651‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪651‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪651‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪651‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪651‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪651‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪651‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪651‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪651‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪651‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪651‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪651‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪651‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪651‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪651‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪652‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪652‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪652‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪652‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪652‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪652‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 95‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪652‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪652‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪652‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪652‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪652‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪652‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪652‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه اﺑﻦ ﺗﻨﺒﯽ‪.‬‬



‫‪652‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه اﺣﻤﺪﭘﺎﺷﺎ‪.‬‬



‫‪652‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه اﺧﻼﺻﯿﻪ‪.‬‬



‫‪652‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه اﺳﺪﯾﻪ‪.‬‬



‫‪652‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه اﺳﮑﺎﻓﯿﻪ‪.‬‬



‫‪652‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه اﻧﺪﻟﺴﯿﻪ‪.‬‬



‫‪652‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﺎﺳﻄﯿﻪ‪.‬‬



‫‪652‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫‪652‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫‪652‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﺪرب ﺑﻨﺎت‪.‬‬



‫‪652‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﺪرب ﺑﻨﺎت‪.‬‬



‫‪652‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﺮ‪.‬‬



‫‪652‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﻔﺮاﺟﺮد‪.‬‬



‫‪652‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﻼط‪.‬‬



‫‪652‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﻨﺖ ﺻﺎﺣﺐ ﺷﯿﺰر‪.‬‬



‫‪652‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﻨﺖ واﻟﯽ ﻗﻮص‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﻬﺎءاﻟﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 96‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﭘﺎﯾﯿﻦ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﭘﯽ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺟﺪﯾﺪي‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺟﻮﺟﻮ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﭼﻮرس‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺣﺴﺎﻣﯿﮥ اﻟﺸﺒﻠﯿﻪ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺣﺴﻦ ﮔﺎوﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺣﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺧﺎﺗﻮﻧﯿﻪ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺧﺎدم‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺧﺎﮐﺴﺎرﯾﻪ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه دورﯾﻪ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه دوﯾﺮﯾﻪ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه روزﻧﻬﺎرﯾﻪ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺳﺎدات‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺳﺖ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺳﺤﻠﻮﻟﯿﻪ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺳﺮخ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺳﻌﺪاﻟﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺳﻠﻄﺎن اﺣﻤﺪﻣﯿﺮزا‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺳﻤﯿﺴﺎﻃﯿﻪ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺳﻨﻘﺮﺟﺎه‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺷﺎﻫﺮﺧﯿﻪ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺷﺎه ﻧﻌﻤﮥ اﷲ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 97‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺷﺒﻠﯿﻪ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺷﺘﺮ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺷﺮﯾﻔﯿﻪ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺷﻤﺴﯿﻪ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺷﻨﺒﺎﺷﯿﻪ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺷﻮﻣﺎﻧﯿﻪ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺷﻬﺎﺑﯿﻪ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺷﯿﺦ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺻﻔﯽ ﻋﻠﯿﺸﺎه‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺿﯿﻔﻪ ﺧﺎﺗﻮن‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻃﺎﺣﻮن‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻃﺎووس‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻃﺎي ﺑﻐﺎ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻃﻐﺮل ﺑﮏ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻃﻮاوﯾﺴﯿﻪ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻋﺠﻤﯽ‪.‬‬



‫‪653‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻋﺰﯾﻪ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻓﻄﯿﺴﯿﻪ‪َ] .‬ن ‪ِ /‬ن ِه ُف َط ﺳﯽ َي[)ِاخ( اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه از ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻫﺎي ﺳﻌﺪاﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﻌﻮدﺑﻦ ﻋﺰاﻟﺪﯾﻦ اﯾﺒﮏ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﻓﻄﯿﺲ‪ ،‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﺴﺎل ‪ 649‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﺤﻠﺐ ﻣ‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻗﺪس ﺧﻠﯿﻞ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻗﺪﯾﻢ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻗﺼﺎﻋﯿﻪ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻗﺼﺮ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻗﺼﺮ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻗﻠﺒﯽ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 98‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻗﻮاﻣﯿﻪ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﮐﺎﻣﻠﮥ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﮐﺎﻣﻠﯿﻪ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﮐﺠﺠﺎﻧﯿﻪ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﮐﻤﺎن‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﮐﻮﮐﺒﻮري‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﮔﯿﻠﻮان‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻪ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻣﺠﺪاﻟﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻣﺠﺪاﻟﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻦ‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻈﺎم‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻧﺎﺻﺮﯾﻪ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻧﺎﺻﺮﯾﻪ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻧﺠﯿﺒﯿﻪ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻧﺤﺎﺳﯿﻪ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻧﻮراﻟﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻧﻮرﯾﻪ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻧﻬﺮﯾﻪ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﯾﻮﻧﺴﯿﻪ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻖ اﻟﺬﺋﺐ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻖ اﻟﮑﺮﺳﻨﻪ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻖ اﻟﮑﻠﺐ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻖ اﻟﻨﻤﺮ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 99‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎن ﻗﺘﻠﻎ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎن ﻗﺰي‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎن ﻗﺸﻼﻗﯽ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎن ﻗﻞ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﻠﯽ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﻠﯽ ﻣﺤﻠﻪ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﻮ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﮥ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﮥ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﻪ‪.‬‬



‫‪654‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﯿﻦ‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎﻧﻘﯿﻦ‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎﻧﮏ‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎﻧﮏ‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎﻧﮏ‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎن ﮐﺸﺘﻪ‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎﻧﮑﺸﯽ‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎن ﮐﻠﯽ‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎن ﮐﻨﺪه‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎن ﮐﻨﺪي‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎن ﮐﻨﺪي‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎن ﮐﻨﺪي‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎن ﮐﻨﺪي‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎن ﮐﻨﺪي‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 100‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎن ﮐﻨﺪي‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎﻧﮑﻮك‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎﻧﮑﻮك‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎﻧﮑﯽ‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎﻧﮕﺎه‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎﻧﮕﺎه‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎﻧﮕﺎه‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎﻧﮕﺎه ﮐﻤﺎن‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎﻧﮕﺸﺖ‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎﻧﮕﻞ ﺧﯿﻞ‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎﻧﮕﻪ‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎﻧﮕﻪ‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎﻧﮕﻪ‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎﻧﮕﯽ‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎﻧﮕﯽ‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎﻧﮕﯽ ﮐﻮﺗﻞ‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎن ﮔﯿﻼن‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎﻧﮕﯽ ﻣﺤﺎل‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎﻧﻼر‪.‬‬



‫‪655‬‬



‫ﺧﺎﻧﻼرﺧﺎن‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎﻧﻠﺮ‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎن ﻟﻖ‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎﻧﻠﻖ‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎﻧﻠﻖ‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 101‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎن ﻟﻨﺠﺎن‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎﻧﻢ‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎﻧﻢ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎﻧﻢ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎﻧﻢ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎﻧﻤﺎن‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎﻧﻤﺎن ﺳﻮﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎﻧﻤﺎﻧﺴﻮز‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎن ﻣﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎﻧﻢ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎﻧﻢ ﺑﺎزي‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎﻧﻢ ﺑﺎزي ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎﻧﻢ ﺑﯿﺎر‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎﻧﻢ ﺑﯿﮕﻢ‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎن ﻣﺤﻤﺪ‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎن ﻣﺤﻤﺪ‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎن ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺘﺎﺟﻠﻮ‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎن ﻣﺤﻤﺪﭼﺎه‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎﻧﻢ ﺣﻮرﯾﻪ‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎﻧﻢ ﺧﺎﻧﻤﺎ‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎﻧﻢ ﺧﺎﻧﻤﻬﺎ‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎﻧﻢ رﺋﯿﺲ‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎﻧﻤﺮود‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎﻧﻢ ﺳﻪ ﻟﮏ‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 102‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻧﻢ ﺷﯿﺨﺎن‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎﻧﻢ ﻋﻠﯿﻠﻮ‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎﻧﻤﮑﺎن‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎﻧﻢ ﮐﻮﭼﮏ‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎﻧﻢ ﮐﻬﻨﻪ‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎﻧﻤﻼ‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎن ﻣﻠﮏ‪.‬‬



‫‪656‬‬



‫ﺧﺎن ﻣﻠﮏ‪.‬‬



‫‪657‬‬



‫ﺧﺎﻧﻤﯽ‪.‬‬



‫‪657‬‬



‫ﺧﺎﻧﻤﯽ‪.‬‬



‫‪657‬‬



‫ﺧﺎﻧﻤﯿﺮ‪.‬‬



‫‪657‬‬



‫ﺧﺎﻧﻤﯿﺮ‪.‬‬



‫‪657‬‬



‫ﺧﺎن ﻣﯿﺮزا‪.‬‬



‫‪657‬‬



‫ﺧﺎن ﻣﯿﺮزا‪.‬‬



‫‪657‬‬



‫ﺧﺎن ﻣﯿﺮزا‪.‬‬



‫‪657‬‬



‫ﺧﺎن ﻧﺠﺎر‪.‬‬



‫‪657‬‬



‫ﺧﺎن ﻧﺸﯿﻦ‪.‬‬



‫‪657‬‬



‫ﺧﺎﻧﻮ‪.‬‬



‫‪657‬‬



‫ﺧﺎﻧﻮ‪.‬‬



‫‪657‬‬



‫ﺧﺎﻧﻮ‪.‬‬



‫‪657‬‬



‫ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ‪.‬‬



‫‪657‬‬



‫ﺧﺎﻧﻮاده‪.‬‬



‫‪657‬‬



‫ﺧﺎﻧﻮار‪.‬‬



‫‪659‬‬



‫ﺧﺎن واﻟﺪه‪.‬‬



‫‪659‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 103‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻧﻮاﻧﻪ‪.‬‬



‫‪659‬‬



‫ﺧﺎﻧﻮردان‪.‬‬



‫‪659‬‬



‫ﺧﺎﻧﻮردي‪.‬‬



‫‪659‬‬



‫ﺧﺎﻧﻮﻗﻪ‪.‬‬



‫‪659‬‬



‫ﺧﺎﻧﻮك‪.‬‬



‫‪659‬‬



‫ﺧﺎن وﻟﯽ‪.‬‬



‫‪659‬‬



‫ﺧﺎن و ﻣﺎن‪.‬‬



‫‪659‬‬



‫ﺧﺎن و ﻣﺎن ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪659‬‬



‫ﺧﺎن و ﻣﺎن روﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪659‬‬



‫ﺧﺎن و ﻣﺎن ﻧﻬﺎدن‪.‬‬



‫‪659‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪659‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪661‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪661‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪661‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪661‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء آﺋﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫‪661‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء آب‪.‬‬



‫‪661‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪661‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ آﺑﺎدان‪.‬‬



‫‪661‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء آﺧﺮت‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ آراي‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء آﺳﯿﺎ‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء آﻓﺘﺎب‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء آﻓﺖ رﯾﺰ‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 104‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻧﻬﺎ‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ اﻓﺮوز‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﺑﺎد‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎز‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎف‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺪوش‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺪوﺷﯽ‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮاﻧﺪاز‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮاﻧﺪازي‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﺑﺎد ﺑﻮدن‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﺑﺎدي‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﺧﺮوس ﺑﺎر ﺑﻮدن‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﺧﺮوس ﺑﺎر ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﮐﻤﺎن‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮدن‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮدوش‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮق‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮه‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﻫﻢ ﺧﻮردن‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﻫﻢ زن‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮي‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 105‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﯾﺪن‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻦ‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻨﺪ‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻨﺪي‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ آب رﺳﯿﺪن‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﻦ‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺰار‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﺑﯿﮑﺴﯽ‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﺑﯿﮕﯽ‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺎ‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺎك ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺎﯾﯽ‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﭘﺮ‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﭘﺮﺑﺎد‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺮداز‪.‬‬



‫‪662‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺮدازي‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺮﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺮﺳﺘﯿﺪن‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺮور‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺮورد‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺮوردي‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 106‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺰي‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﭘﺴﺖ‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺸﺘﺎن‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﭘﻨﺞ در‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺗﺎب‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﺗﺮازو‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﺗﺮﺳﺎﯾﺎن‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﺗﺼﻮﯾﺮ‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺗﮑﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺗﮑﺎﻧﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﺗﯿﺮ‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺟﻤﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺟﻨﮓ‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺟﻨﮕﯽ‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﭼﺸﻢ‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﭼﻮﺑﯿﻦ‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﺣﺒﺎب‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻧﻪ دار‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪا‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﺧﺪا‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 107‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪا‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪاي‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪاﯾﯽ‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮاب‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮاب ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮاب ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮاب ﮐﻦ‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮاﺑﻪ‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮاﺑﯽ‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﺧﻤﺎر‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻤﯿﺮ‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﺧﻮاب‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮاه‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮاه ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮاﻫﯽ‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮدي‪.‬‬



‫‪663‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﺧﻮرﺷﯿﺪ‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮره‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﯿﺮ‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﯿﺰ‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ دار‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ داري‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ دام‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 108‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ داﻣﺎد‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ دان‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ درآﻣﺪ‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء درﮔﺸﺘﻪ‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ دروﯾﺶ‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ دﺷﻤﻦ‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء دل‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء دﻧﺪان‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ دودي‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ دوﺳﺖ‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء دوﻟﺖ‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء راﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ رس‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ رﻏﺎن‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ رﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ رﻣﯿﺪه‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ روب‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ روﺑﻪ‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ روﺑﯽ‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ روﺑﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ روﺷﻦ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ روﺷﻦ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ روﺷﻨﯽ‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ روﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 109‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ زاد‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ زادي‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء زﺣﻞ‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء زﺧﻢ‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء زر‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء زرﯾﻦ‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء زﻣﺴﺘﺎن‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء زن‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء زﻧﺒﻮر‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء زﻧﺠﯿﺮ‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ زﻧﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ زﻧﯿﺎن‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء زﻫﺮه‪.‬‬



‫‪664‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء زﯾﻦ‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎزي‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﺳﺘﺎره‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺮ‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺮ‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺮ‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺮ‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺮا‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺮخ‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺮخ‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 110‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺮخ‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺮي‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺳﻮز‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺳﻮزاﻧﺪن‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺳﯿﺎه‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﺳﯿﻞ رﯾﺰ‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺎﮔﺮد‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﺷﺒﯿﻦ‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﺷﺶ‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﺷﺶ در‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﺷﺸﻢ‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﺷﻄﺮﻧﺞ‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﺷﻄﺮﻧﺠﯽ‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻤﺎري‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻤﺮ‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﺷﯿﺮ‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺷﯿﺮ‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺷﯿﻦ‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﺻﺎﺣﺐ‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﻃﻨﺒﻮر‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﻋﺮوس‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﻋﻄﺎرد‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﻋﻠﯽ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﻋﻨﻘﺎ‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 111‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﻋﻨﮑﺒﻮت‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﻏﻮل‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﻓﺎﻧﻮس‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﻓﺮدا‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮورﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮوش‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮوﺷﺎن‪.‬‬



‫‪665‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮوﺷﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮوﺷﯽ‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﻗﺎﺋﺪ‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﻗﺎﺋﺪ‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﻗﺎﺋﺪي‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﻗﻠﻌﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﻗﻠﻢ‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺎري‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺖ‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺖ ﺑﮑﺮ‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﮐﺮدﮔﺎر‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺸﯽ‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﮐﻌﺒﻪ‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﮐﻠﮏ‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﮐﻢ‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﮐﻤﺎن‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 112‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻦ‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻨﺎر‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻮچ‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻮه‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻬﺪان‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﮐﯿﺎن‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﮔﺎه‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﮔﺪاﻫﺎ‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﮔﺮد‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﮔﺮداب‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﮔﺰان‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﮔﻞ‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﮔﻞ‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﮔﻠﯽ‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﮔﻮر‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﮔﯿﺮي‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﻻﻧﻪ‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎﻧﺪه‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﻣﺎه‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﻣﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﻣﺮد‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 113‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﻣﺮغ‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺮﻏﺰار‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﻣﺮﯾﺦ‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﻣﺸﺘﺮي‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺸﺤﻮت‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﻣﻌﻤﻮر‪.‬‬



‫‪666‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﻣﻮر‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﻣﻮرﭼﻪ‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﻣﯿﺮان‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﻣﯿﺮزا‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﻧﺮد‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺰول‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﯿﻦ‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﻧﮕﻬﺪار‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﻧﻪ در‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﻧﯿﺸﮑﺮ‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ واده‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ وار‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ واري‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء وﺣﺪت‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 114‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء وﺣﺸﺖ‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ و ﻻﻧﻪ‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ وﯾﺮان ﮐﻦ‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪء ﯾﮏ آﺷﯿﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﯾﮑﯽ‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﻪ ﯾﮑﯽ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﯽ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﯿﺎن‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﯿﺎن‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﯿﺎن‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﯽ اﺧﺘﺎﺟﯽ‪.‬‬



‫‪667‬‬



‫ﺧﺎﻧﯽ ﺑﯿﮏ‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎﻧﯽ ﺑﯿﮏ آﻏﺎ‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎﻧﯿﺖ‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎﻧﯿﺠﺎر‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎﻧﯽ ﺟﺎن ﺧﺎﻧﻢ‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 115‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻧﯿﭽﻪ‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎﻧﯽ ﺧﯿﻞ‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎﻧﯿﺰ‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎﻧﯿﺴﺎر‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎﻧﯿﺸﺎن‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎﻧﯿﺶ ﺧﺎﻧﻢ‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎﻧﯿﮏ‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎﻧﯿﮏ‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎﻧﯿﮏ‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎﻧﯿﮏ‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎﻧﯿﮏ‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎﻧﯿﮏ‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎﻧﯿﮏ‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎﻧﯿﮏ ﺑﭽﻪ‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎﻧﯿﮏ ﺷﺎه‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎﻧﯿﮑﻮف‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎﻧﯿﮑﻮك‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎﻧﯿﻠﻪ‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎن ﯾﻠﻪ‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎﻧﯽ ﻣﻦ‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎﻧﯽ ﻧﻘﺸﺒﻨﺪي‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎن ﯾﻮردي‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎﻧﯿﻪ‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎﻧﯿﻪ‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 116‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﻧﯽ ﯾﮏ‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎو‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎو‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎوات‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎوات‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎواز‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎواك‪.‬‬



‫‪668‬‬



‫ﺧﺎوال‪.‬‬



‫‪669‬‬



‫ﺧﺎوﺟﯿﺰ‪.‬‬



‫‪669‬‬



‫ﺧﺎوﺣﯿﻦ‪.‬‬



‫‪669‬‬



‫ﺧﺎوﺧﯿﺮ‪.‬‬



‫‪669‬‬



‫ﺧﺎور‪.‬‬



‫‪669‬‬



‫ﺧﺎور‪.‬‬



‫‪669‬‬



‫ﺧﺎور‪.‬‬



‫‪669‬‬



‫ﺧﺎور‪.‬‬



‫‪669‬‬



‫ﺧﺎور‪.‬‬



‫‪669‬‬



‫ﺧﺎورآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪669‬‬



‫ﺧﺎور آذرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪669‬‬



‫ﺧﺎوران‪.‬‬



‫‪669‬‬



‫ﺧﺎوران‪.‬‬



‫‪669‬‬



‫ﺧﺎوران‪.‬‬



‫‪669‬‬



‫ﺧﺎوران‪.‬‬



‫‪669‬‬



‫ﺧﺎوران ﺷﺎه‪.‬‬



‫‪669‬‬



‫ﺧﺎوراﻧﯽ‪.‬‬



‫‪669‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 117‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎوراﻧﯽ‪.‬‬



‫‪669‬‬



‫ﺧﺎوراﻧﯽ‪.‬‬



‫‪669‬‬



‫ﺧﺎور ﺗﺒﺮﯾﺰي ﮐﻮزه ﮐﻨﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪669‬‬



‫ﺧﺎور ﺧﺪاي‪.‬‬



‫‪669‬‬



‫ﺧﺎور ﺧﺪاي‪.‬‬



‫‪669‬‬



‫ﺧﺎور ﺧﺪﯾﻮ‪.‬‬



‫‪669‬‬



‫ﺧﺎور دور‪.‬‬



‫‪669‬‬



‫ﺧﺎور زﻣﯿﻦ‪.‬‬



‫‪669‬‬



‫ﺧﺎورﺷﻨﺎس‪.‬‬



‫‪669‬‬



‫ﺧﺎورﺷﻨﺎﺳﯽ‪.‬‬



‫‪669‬‬



‫ﺧﺎور ﻣﯿﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪671‬‬



‫ﺧﺎورن‪.‬‬



‫‪671‬‬



‫ﺧﺎور ﻧﺰدﯾﮏ‪.‬‬



‫‪671‬‬



‫ﺧﺎوره ﮐﻮﺗﻞ‪.‬‬



‫‪671‬‬



‫ﺧﺎوري‪.‬‬



‫‪671‬‬



‫ﺧﺎوري اﺑﯿﻮردي‪.‬‬



‫‪671‬‬



‫ﺧﺎوري ﺗﻮﻧﯽ‪.‬‬



‫‪671‬‬



‫ﺧﺎوري ﺳﻤﺮﻗﻨﺪي‪.‬‬



‫‪671‬‬



‫ﺧﺎوري ﺳﻤﻨﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪671‬‬



‫ﺧﺎوري ﺷﯿﺮازي‪.‬‬



‫‪671‬‬



‫ﺧﺎوري ﻃﺎرﻣﯽ‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﺧﺎوري ﻻﻫﯿﺠﯽ‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﺧﺎوري ﻣﻨﺎﺳﺘﺮي‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﺧﺎورﯾﻦ‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 118‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎوري ﻫﺮوي‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﺧﺎوس‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﺧﺎوش‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﺧﺎوص‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﺧﺎوﺻﯽ‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﺧﺎوﮐﻪ‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﺧﺎول‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﺧﺎول‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﺧﺎوﻟﻨﺠﺎن‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﺧﺎوﻧﺪ‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﺧﺎوﻧﺪ‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﺧﺎوﻧﺪ‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﺧﺎوﻧﺪﺷﺎه‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﺧﺎوﻧﺪﮔﺎر‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﺧﺎوﻧﺪي‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﺧﺎوﻧﺪي‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﺧﺎوه‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﺧﺎوه‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﺧﺎوه‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﺧﺎوه‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﺧﺎوه‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﺧﺎوي‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﺧﺎوﯾﺎر‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﺧﺎوﯾﺰ‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 119‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎوﯾﮥ‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﺧﺎﻫﺎك‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﺧﺎي‪.‬‬



‫‪672‬‬



‫ﺧﺎﯾﺎن‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎﯾﺎن‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎﯾﺎن‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎﯾﺐ‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎي ﺗﯿﻤﻮر‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎﯾﺪاﻟﻮ‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎﯾﺪاﻧﻪ‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎﯾﺪوﮐﻮل‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎﯾﺪﯾﺴﻪ‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎﯾﺴﺘﻪ‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎﯾﺴﮏ‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎﯾﺴﮏ‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎﯾﺴﮏ ﭘﺬﯾﺮ‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎﯾﺴﮏ ﭘﺬﯾﺮي‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎﯾﺶ‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎﯾﺸﮏ‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎﯾﺺ‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎﯾ ﻒ‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎي ﻓﺪﻧﻎ‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎﯾﻘﺎن‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎﯾﮏ‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 120‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎي ﮐﻮﺗﻞ‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎﯾﮓ‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎﯾﮕﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎﯾﻼر‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎي ﻻي ﺗﺨﻦ‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎﯾﻤﻨﺪ‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎﯾﻦ‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎﯾﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎﯾﻨﺪه‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎﯾﻨﯽ‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎﯾﻮس‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪ‪.‬‬



‫‪673‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪء اﺑﻠﯿﺲ‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪ ﺑﺮدار‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪ ﺑﺮ ﮐﻠﻪ ﺑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪ دار‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪ داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪ داﻧﻪ‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪ دﯾﺲ‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪ رﯾﺰ‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪء زر‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪء زرﯾﻦ‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪء ﺳﮓ‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪء ﺳﮓ آﺑﯽ‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 121‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪء ﻏﻼﻣﺎن‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪء ﻏﻼﻣﯽ‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪء ﻏﻮل ﺷﮑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪ ﻗﻮﭼﯽ‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪ ﮐﺸﯿﺪه‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪ ﮐﻦ‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪ ﮐﻨﺪن‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪ ﮐﻨﺪه‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪ ﮔﺮ‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪ ﮔﺰ‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪ ﮔﺰك‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪ ﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪ ﮔﯿﺮك‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪ ﮔﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪ ﻟﮕﺎم‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪ ﻣﺎل‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪ ﻣﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪ ﻣﺎﻟﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﻪ ﻧﻬﺎدن‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﯿﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺎﯾﯿﺪن‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 122‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺎﯾﯿﺪه‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺐ‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺐ‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺐ‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺐ‪.‬‬



‫‪674‬‬



‫ﺧﺐ‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺐ‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺐ‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺐ‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎء ‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎء ‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎﺋﺐ‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎﺋﺚ‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎﺋﯿﺪن‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎب‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎب‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎب‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎب‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎب‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎب‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎب‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎب‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎب‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎب ﺧﺰاﻋﯽ‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 123‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺒﺎﺑﺮة‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎﺑﺮي‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎث‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎﺛﺖ‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎﺛﺖ داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎﺛﮥ‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎج‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎﺟﺎء ‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎﺧﺮ‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎد‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎر‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎر‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎر‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎر‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎرة‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎره‪.‬‬



‫‪675‬‬



‫ﺧﺒﺎري‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﺧﺒﺎري‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﺧﺒﺎز‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﺧﺒﺎز‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﺧﺒﺎز‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﺧﺒﺎز ﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﺧﺒﺎز ﺑﻠﺪي‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﺧﺒﺎزﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 124‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺒﺎز ﻗﺎﯾﻘﯽ‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﺧﺒﺎز ﻗﺎﯾﻨﯽ‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﺧﺒﺎزة‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﺧﺒﺎزة‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﺧﺒﺎزي‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﺧﺒﺎزي‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﺧﺒﺎزي‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﺧﺒﺎزي‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﺧﺒﺎزي‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﺧﺒﺎزﯾﺎت‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﺧﺒﺎزي ﻧﺸﺎﺑﻮري‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﺧﺒﺎزي ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﺧﺒﺎس‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﺧﺒﺎس‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﺧﺒﺎﺳﺎء ‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﺧﺒﺎﺳﮥ‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﺧﺒﺎﺳﮥ‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﺧﺒﺎش‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﺧﺒﺎﺷﺎت اﻟﻌﯿﺶ‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﺧﺒﺎﺷﺎت اﻟﻨﺎس‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﺧﺒﺎﺷﮥ‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﺧﺒﺎﺷﻪ‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﺧﺒﺎﺷﯽ‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﺧﺒﺎص‪.‬‬



‫‪676‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 125‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺒﺎط‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺎط‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺎط‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺎط‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺎط‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺎط‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺎط‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺎﻗﯽ‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺎك‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺎﮐﺎ‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺎل‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺎن‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺎن‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺎن‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺎن‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺎن‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺎﻧﺪ‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺎﯾﺎ‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺎﯾﺚ‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺎﯾﺮ‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺎﯾﺮ‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺎﯾﺮي‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺎﯾﯿﺪن‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺐ ء ‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 126‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺐ ء ‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺐ ء ‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺐ ء ‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺐ ء ‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺄة‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺄة‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺌﮥ‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺌﮥ‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺐ‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺐ‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺐ‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺖ‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺖ‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺖ‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺖ‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺖ‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺖ‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺖ اﻟﺒﺰواء ‪.‬‬



‫‪677‬‬



‫ﺧﺒﺖ اﻟﺠﻤﯿﺶ‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺘﻊ‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺘﻞ‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺘﻞ‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺘﻠﮥ‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺘﻠﮥ‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 127‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺒﺘﮥ‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺚ‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺚ‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺚ‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺚ‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺚ‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺜﺎء ‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺚ اﻟﺤﺪﯾﺪ‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺚ اﻟﺤﺪﯾﺪ ﻣﺪﺑﺮ‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺚ اﻟﺬﻫﺐ‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺚ اﻟﺮﺻﺎص‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺚ اﻟﻔﻀﮥ‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺚ اﻟﻨﺤﺎس‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺚ ﭼﺸﻢ‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺜﮥ‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺜﮥ‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺞ‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺞ‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺞ‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺠﺒﮥ‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺠﺮ‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺠﻪ‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺨﺎب‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺨﺐ‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 128‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺒﺨﺒﮥ‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺨﺒﮥ‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺨﺮ‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺪع‪.‬‬



‫‪678‬‬



‫ﺧﺒﺬع‪.‬‬



‫‪679‬‬



‫ﺧﺒﺬع‪.‬‬



‫‪679‬‬



‫ﺧﺒﺬع‪.‬‬



‫‪679‬‬



‫ﺧﺒﺬﻋﯽ‪.‬‬



‫‪679‬‬



‫ﺧﺒﺬﻋﯽ‪.‬‬



‫‪679‬‬



‫ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫‪679‬‬



‫ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫‪679‬‬



‫ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫‪679‬‬



‫ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫‪679‬‬



‫ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫‪679‬‬



‫ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫‪679‬‬



‫ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫‪679‬‬



‫ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫‪679‬‬



‫ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫‪679‬‬



‫ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫‪680‬‬



‫ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫‪680‬‬



‫ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮ آﺣﺎد‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 129‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺒﺮآري‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮ آﻣﺪن‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮآور‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮ آوردن‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮاء ‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮاءاﻟﻌﺬق‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮاء ﺻﺎﺋ ﻒ‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮ ارﺧﯽ‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮ اﻓﺘﺎدن‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮاق‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮاوات‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮﺑﺞ‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮﺑﺠﻪ‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮﺑﺮ‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮ ﺑﺮدن‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮﺑﺮي‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮ ﭘﺎﺋﯿﻦ‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮﭘﺮس‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮﭘﺮﺳﺎن‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮﭘﺮﺳﻨﺪه‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮ ﭘﺮﺳﯿﺪن‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮﭘﮋوه‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮت‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮت‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 130‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺒﺮ ﺗﻮت‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮ ﺟﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮﺟﻞ‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮﺟﻮ‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮﺟﻮي‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮﺟﻮﯾﯽ‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮﭼﯿﻦ‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮﭼﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮﭼﯿﻨﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻦ‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮ ﺧﻮش‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮ دادن‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮدار‪.‬‬



‫‪681‬‬



‫ﺧﺒﺮدار‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮدار ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮدار ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮدار ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮدار ﻧﻤﻮدن‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮداري‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮ داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮ دروغ‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮ دروغ اﻓﮑﻨﺪن‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮدوﺳﺖ‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮدوﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 131‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺒﺮده‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮدﻫﻨﺪه‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮ رﺳﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮ رﺳﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮ رﺳﯿﺪن‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮ رﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮز‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮ ﺷﻨﯿﺪن‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮﻋﮥ‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎدن‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮﻗﮥ‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮك‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮ ﮐﺎذب‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮﮐﺶ‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮﮐﺸﯽ‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮﮐﺸﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮﮐﻨﻨﺪه‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮﮔﺰار‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮﮔﺰاري‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮ ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮﮔﯽ‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 132‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺒﺮﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮﮔﯿﺮي‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮﮔﯿﺮي ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮ ﻣﺘﻮاﺗﺮ‪.‬‬



‫‪682‬‬



‫ﺧﺒﺮ ﻣﺮﺳﻞ‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺮ ﻣﺴﺘﻔﯿﺾ‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺮ ﻣﺴﻨﺪ‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺮ ﻣﺸﻬﻮر‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺮﻧﺞ‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺮﻧﺠﮥ‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺮﻧﮕﺎر‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺮﻧﮕﺎري‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺮﻧﻮﯾﺲ‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺮ واﺣﺪ‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺮوع‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺮوﻗﺎن‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺮة‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺮة‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺮه‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺮه‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺮه‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺮه‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺮه ﭘﺴﻨﺪ‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺮه ﭘﺴﻨﺪي‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 133‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺒﺮه ﻧﺎﻣﻪ‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺮي‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺮي‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺮي‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺮ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺐ رﯾﺰ‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺮﯾﻨﯽ‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺮﯾﻪ‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺰ‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺰ‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺰ‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺰارزي‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺰاﻟﺤﻮاري‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺰاﻟﺨﺸﮑﺎر‪.‬‬



‫‪683‬‬



‫ﺧﺒﺰاﻟﺴﻤﯿﺪ‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺰاﻟﻀﻔﺎدع‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺰاﻟﻄﺎﺑﻖ‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺰاﻟﻄﺎﺑﻮن‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺰاﻟﻐﺮاب‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺰاﻟﻐﺮﻧﯽ‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺰاﻟﻘﺮود‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺰاﻟﻘﻄﺎﯾ ﻒ‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺰاﻟﮑﻌﮏ‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 134‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺒﺰاﻟﻤﺸﺎﯾﺦ‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺰاﻟﻤﻠﮥ‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺰدو‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺰدوك‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺰدوﮐﻪ‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺰده‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺰرزي‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺰ روﻣﯽ‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺰ ﻣﺒﺮود‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺰون‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺰوﻧﮥ‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺰة‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺰه‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺰه‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺰه‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺰي‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺲ‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺲ‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺲ‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺶ‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺶ‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺸﯽ‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺸﯽ‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺸﯽ‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 135‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺐ ﺷﯿﻦ‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﺺ‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﻂ‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﻂ‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﻂ‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﻂ‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﻂ‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﻂ‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﻂ‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﻂ‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﻂ دﻣﺎغ‪.‬‬



‫‪684‬‬



‫ﺧﺒﻂ ﻋﺸﻮاء ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻂ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻂ و ﺧﻄﺎ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻄﮥ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻄﮥ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻄﮥ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻄﮥ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻄًﮥ ﺧﺒﻄًﮥ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻊ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻌﺜﻦ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻌﺜﻦ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻌﺜﻦ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻌﺜﻨﮥ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 136‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺒﻌﺜﮥ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻌﺠﮥ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻌﻠﮥ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻌﮥ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻖ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻖ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻖ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻖ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻖ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻖ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻘﺎء ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻘﮥ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻘﯽ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﮏ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﮏ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﮏ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﮑﺎل‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﮕﺎل‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﮕﯽ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻞ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻞ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻞ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻞ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻞ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 137‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺒﻞ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻦ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻦ‪.‬‬



‫‪685‬‬



‫ﺧﺒﻦ‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻦ‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻨﺎت‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻨﺠﮥ‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻨﺪاة‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻨﺪي‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻨﻔﺜﮥ‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻨﮏ‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻨﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻨﻨﺪه‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻨﮥ‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻨﯿﺪن‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻨﯿﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻨﯿﺪه‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻮ‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻮ‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻮب‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻮب‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻮت‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻮر‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻮر‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 138‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺒﻮرة‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻮره‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻮس‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻮﺷﺎن‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻮﺷﺎن‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻮﺷﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻮط‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻮع‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻮق‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻮك‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻮل‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻮن‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻮه‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻮه‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﮥ‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻪ‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻪ‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻪ‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻪ‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻪ‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻪ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻪ ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﺧﺒﻪ ﻧﻤﻮدن‪.‬‬



‫‪686‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 139‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺒﯽ‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯿﺎري‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯽ ء ‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯽ ء‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯿﺌﮥ‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯿﺌﮥ‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯿﺐ‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯿﺐ‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯿﺐ‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯿﺐ‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯿﺐ‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯿﺐ‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯿﺐ‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯿﺐ‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯿﺐ‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯿﺐ‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯿﺐ‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯿﺐ‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯿﺒﮥ‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯿﺖ‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯿﺖ‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯿﺚ‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯿﺚ‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯿﺜﺎت‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 140‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺒﯿﺚ اﻟﻄﻌﻤﻪ‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯿﺜﻮن‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯿﺜﻮن‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯿﺜﮥ‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯿﺜﯽ‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯿﺜﯿﻦ‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯿﺜﯿﻦ‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯿﺪن‪.‬‬



‫‪687‬‬



‫ﺧﺒﯿﺪه‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﺪه‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﺪه ﺑﺎدام‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﺮ‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﺮ‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﺮ‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﺮ‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﺮاﻟﺴﻠﻄﻨﻪ‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﺮاﻟﻤﻠﮏ‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﺮ ﺑﻮدن‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﺮ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﺮه‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﺮه‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﺮه ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﺮي ﺑﯿﮏ‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 141‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺒﯿﺰ‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﺰ‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﺰه‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﺲ‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﺴﻪ‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﺶ‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﺺ‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﺺ‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﺺ‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﺺ اﻟﺒﯿﺾ‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﺼﮥ‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﺼﯽ‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﺼﯽ‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﻂ‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﻄﮥ‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﻦ‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﻨﮥ‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﻨﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﻮره‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﻮك‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﺒﯿﻮه‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﭗ‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﺧﭙﺎره‪.‬‬



‫‪688‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 142‬از ‪978‬‬



‫ﺧﭙﺎك‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﭙﭽﻪ‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﭙﮏ‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﭙﮑﻪ‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﭙﮕﯽ‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﭙﻞ‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﭙﻠﻪ‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﭙﻪ‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﭙﻪ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﭙﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﭙﻪ ﮔﺮداﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﭙﻪ ﮔﺮدﯾﺪن‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﭙﻪ ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﭙﻪ ﻧﻤﻮدن‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﭙﯿﺪن‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﭙﯿﺪه‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﺖ‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﺖ‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﺖ‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﺘﺎ‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﺘﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﺘﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﺘﺎت‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﺘﺎﺗﯽ‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 143‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺘﺎﺧﺎن‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﺘﺎر‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﺘﺎر‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﺘﺎرش‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﺘﺎع‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﺘﺎل‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﺘﺎم‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﺘﺎم‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﺘﺎﻣﮥ‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﺘﺎن‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﺘﺎن‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﺘﺎﻧﺎن‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﺘﺎن اﻟﻨﺴﺎء ‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﺘﺎﻧﮥ‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﺘﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﺘﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﺘﺎه ﻧﺎﻣﻪ‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﺘﺎي‪.‬‬



‫‪689‬‬



‫ﺧﺘﺎي‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﺎﯾﻠﻮ‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﺎﯾﯽ‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﺄ‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﺐ‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﺖ‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 144‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺘﺮ‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﺮ‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﺮ‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﺮب‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﺮب‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﺮﺑﮥ‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﺮﺷﮥ‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﺮف‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﺮف‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﺮﻓﮥ‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﺮق‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﺮﻣﮥ‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﺶ‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﻊ‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﻊ‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﻊ‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﻊ‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﻌﺮه‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﻌﻪ‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘ ﻒ‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘ ﻒ‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﻔﺮج‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﮏ‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﮏ‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 145‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺖ ﮐﻨﺪي‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﮑﻪ‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﮑﻪ‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﻞ‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﻞ‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﻞ‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﻞ‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﻞ‪.‬‬



‫‪690‬‬



‫ﺧﺘﻼب‪.‬‬



‫‪691‬‬



‫ﺧﺘﻼم‪.‬‬



‫‪691‬‬



‫ﺧﺘﻼم‪.‬‬



‫‪691‬‬



‫ﺧﺘﻼن‪.‬‬



‫‪691‬‬



‫ﺧﺘﻼﻧﺎت‪.‬‬



‫‪691‬‬



‫ﺧﺘﻼن ﺷﺎه‪.‬‬



‫‪691‬‬



‫ﺧﺘﻼﻧﯽ‪.‬‬



‫‪691‬‬



‫ﺧﺘﻠﻊ‪.‬‬



‫‪691‬‬



‫ﺧﺘﻠﻌﻪ‪.‬‬



‫‪691‬‬



‫ﺧﺘﻠﻤﻪ‪.‬‬



‫‪691‬‬



‫ﺧﺘﻠﯽ‪.‬‬



‫‪691‬‬



‫ﺧﺘﻠﯽ‪.‬‬



‫‪691‬‬



‫ﺧﺘﻠﯽ‪.‬‬



‫‪691‬‬



‫ﺧﺘﻠﯽ ﺧﺮام‪.‬‬



‫‪691‬‬



‫ﺧﺘﻢ‪.‬‬



‫‪691‬‬



‫ﺧﺘﻢ‪.‬‬



‫‪691‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 146‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺘﻢ‪.‬‬



‫‪691‬‬



‫ﺧﺘﻢ‪.‬‬



‫‪691‬‬



‫ﺧﺘﻢ‪.‬‬



‫‪691‬‬



‫ﺧﺘﻢ اﻟﺴﻨﻪ‪.‬‬



‫‪691‬‬



‫ﺧﺘﻢ اﻟﻐﺮاﺋﺐ‪.‬‬



‫‪692‬‬



‫ﺧﺘﻢ اﻟﻐﺮاﺋﺐ‪.‬‬



‫‪692‬‬



‫ﺧﺘﻢ اﻟﻤﻠﮏ‪.‬‬



‫‪692‬‬



‫ﺧﺘﻢ ﺑﻮﻻق ﺷﻮر‪.‬‬



‫‪692‬‬



‫ﺧﺘﻢ دﻋﺎ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪692‬‬



‫ﺧﺘﻢ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪692‬‬



‫ﺧﺘﻢ ﻗﺮآن ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪692‬‬



‫ﺧﺘﻢ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪692‬‬



‫ﺧﺘﻢ ﮔﺬاﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪692‬‬



‫ﺧﺘﻢ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪692‬‬



‫ﺧﺘﻢ ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫‪692‬‬



‫ﺧﺘﻤﻨﻪ‪.‬‬



‫‪692‬‬



‫ﺧﺘﻤﯽ‪.‬‬



‫‪692‬‬



‫ﺧﺘﻤﯽ‪.‬‬



‫‪692‬‬



‫ﺧﺘﻤﯽ‪.‬‬



‫‪692‬‬



‫ﺧﺘﻤﯽ‪.‬‬



‫‪692‬‬



‫ﺧﺘﻤﯽ ﻣﺂب‪.‬‬



‫‪692‬‬



‫ﺧﺘﻤﯽ ﻣﺮﺗﺒﺖ‪.‬‬



‫‪692‬‬



‫ﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪692‬‬



‫ﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪692‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 147‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪692‬‬



‫ﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪692‬‬



‫ﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪692‬‬



‫ﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪692‬‬



‫ﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻨﺒﺮ‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻦ ﺧﺎﺗﻮن‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻦ درﯾﺎ‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻦ زه آن‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻦ ﮔﺮد‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻦ ﻣﺴﺖ‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻨﻪ‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻨﻪ‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻨﻪ‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻨﻪ ﺟﺎي‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻨﻪ ﺳﻮران‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻨﻪ ﺳﻮران ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻨﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻨﻪ ﮐﺮده‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻨﻪ ﮐﻨﺎن‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻨﻪ ﮐﻨﻨﺪه‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻨﻪ ﮔﺎه‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 148‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺘﻨﻪ ﻧﺎﮐﺮده‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻨﯽ‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻨﯽ‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻨﯽ‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻮ‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻮ‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻮ‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻮ‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻮاﻧﻪ‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺖ و ﺧﻠﻮت‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻮر‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻮر‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻮع‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻮع‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻮل‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻮم‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻮن‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻮﻧﺖ‪.‬‬



‫‪693‬‬



‫ﺧﺘﻮﻧﮥ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺘﯽ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺘﯽ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺘﯽ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺘﯿﺖ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺘﯿﺮ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 149‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺘﯿﺮ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺘﯿﻊ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺘﯿﻌﻪ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺘﯿﮏ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺘﯿﻦ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺚ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﺎ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﺎءاﻟﺒﻘﺮ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﺎر‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﺎرم‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﺎرم‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﺎره‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﺎﻣﻪ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﺮ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﺮ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﺮاء ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﺮان‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﺮف‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﺮﻣﮥ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﺮﻣﮥ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﺮي‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﻌﺠﮥ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﻌﻠﻪ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﻌﻢ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 150‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺜﻌﻢ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﻌﻢ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﻌﻢ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﻌﻢ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﻌﻤﮥ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﻌﻤﻪ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﻌﻤﮥ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﻌﻤﯽ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﻌﻤﯽ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﻌﻤﯽ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﻌﻤﯽ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﻌﻤﯽ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﻌﻤﯽ‪.‬‬



‫‪694‬‬



‫ﺧﺜﻌﻤﯿﻮن‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﻼت‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﻠﻢ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﻠﻤﮥ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﻠﻪ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﻢ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﻢ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﻢ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﻢ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﻢ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﻤﺎء ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 151‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺜﻤﺎء ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﻤﺎن‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﻤﮥ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﻤﯽ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﻤﯽ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﻨﺸﺎر‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﻮ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﻮاء ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﻮر‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﻮرة‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﻮة‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﮥ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﮥ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﯽ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﯽ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﯽ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﯽ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﯿﺮ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﯿﻢ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﯿﻢ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﯿﻤﯽ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺜﯿﻤﯽ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺞ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺞ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 152‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺞ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺞ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺞ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺞ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺞ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺞ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺠﺎﺟﮥ‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺠﺎدك‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺠﺎده‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺠﺎدي‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺠﺎدي‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺠﺎدي‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺠﺎرم‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺠﺎره‪.‬‬



‫‪695‬‬



‫ﺧﺠﺎف‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺎف‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺎﻟﺖ‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺎﻟﺖ آﻟﻮد‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺎﻟﺖ آور‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺎﻟﺖ آوردن‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺎﻟﺖ ﺑﺮدن‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺎﻟﺖ دادن‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺎﻟﺖ زدﮔﯽ‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺎﻟﺖ زده‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 153‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺠﺎﻟﺖ زده ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺎﻟﺖ زده ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺎﻟﺖ ﮐﺶ‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺎﻟﺖ ﮐﺸﯽ‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺎﻟﺖ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺎﻟﺖ ﮔﺎه‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺎﻟﮥ‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺎﻟﯿﺪن‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺎم‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺎو‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺄ‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺄة‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺄة‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺖ‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺞ‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﭻ‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺨﺎج‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺨﺎج‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺨﺎﺟﻪ‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺨﺠﮥ‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺪاش‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺮ‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺮ‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺮون‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 154‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺠﺮه‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺴﺖ‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﺎن‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﮕﯽ‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ‪.‬‬



‫‪696‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪء اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺑﺨﺖ‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺑﻨﺎ‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺑﻨﺎ‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺑﻨﯿﺎد‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺑﯿﺎن‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﭘﺮﮔﺎر‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﭘﯽ‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺧﺼﺎل‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ دم‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ رﻓﯿﻖ‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ رو‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ روز‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺳﺮاي‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 155‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪء ﺳﺮﺧﺴﯽ‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺳﺮوش‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺳﻔﺮ‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺳﯿﺮ‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺷﯿﻢ‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺻﻔﺎت‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻃﺎﻟﻊ‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻃﻠﻌﺖ‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻓﺎل‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻓﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻓﺮ‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻓﺮﺟﺎم‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻓﯽ‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪء ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪697‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﮐﻼه‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻟﻘﺎ‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻧﻬﺎد‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻫﻤﺎي‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠﺶ‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠ ﻒ‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠﮏ‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠﮏ‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠﮑﺪار‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 156‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺠﮏ زدن‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠﮑﻮل‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠﻞ‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠﻞ‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠﻞ‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠﻞ‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠﻼن‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠﻠﺖ‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠﻠﺖ دادن‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠﻠﺖ زدﮔﯽ‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠﻠﺖ زده‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠﻠﺖ ﮐﺶ‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠﻠﺖ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠﻠﺖ ﮔﺮي‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠﻠﺖ ﻧﺎك‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠﻞ روي‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠﻞ روﯾﯽ‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠﻞ ﺳﺎر‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠﻞ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠﻠﮏ‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠﻞ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠﻞ ﮔﺮدﯾﺪن‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠﻞ ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﺧﺠﻞ ﮔﻮﻧﻪ‪.‬‬



‫‪698‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 157‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺠﻞ ﻣﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪699‬‬



‫ﺧﺠﻞ وار‪.‬‬



‫‪699‬‬



‫ﺧﺠﻠﻪ‪.‬‬



‫‪699‬‬



‫ﺧﺠﻠﯽ‪.‬‬



‫‪699‬‬



‫ﺧﺠﻞ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪699‬‬



‫ﺧﺠﻠﯿﺖ‪.‬‬



‫‪699‬‬



‫ﺧﺠﻨﺪ‪.‬‬



‫‪699‬‬



‫ﺧﺠﻨﺪ‪.‬‬



‫‪699‬‬



‫ﺧﺠﻨﺪة‪.‬‬



‫‪699‬‬



‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫‪699‬‬



‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫‪699‬‬



‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫‪699‬‬



‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫‪699‬‬



‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫‪699‬‬



‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫‪699‬‬



‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫‪699‬‬



‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫‪699‬‬



‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫‪699‬‬



‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫‪699‬‬



‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫‪699‬‬



‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫‪699‬‬



‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫‪699‬‬



‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫‪699‬‬



‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫‪699‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 158‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫‪699‬‬



‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫‪699‬‬



‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﺠﻨﺪﯾﺎن‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﺠﻨﮏ‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﺠﻮ‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﺠﻮ‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﺠﻮاء ‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﺠﻮج‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﺠﻮﺟﺎء ‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﺠﻮﺟﺎة‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﺠﻮﺟﯽ‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﺠﻮرﺳﻐﺪ‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﺠﻮرﺳﻐﺪ‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﺠﻮرﺳﻐﺪ‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﺠﻮل‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﺠﻮﻟﻪ‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﺠﻮﻟﯿﺪن‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﺠﻮم‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﺠﻮه‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﺠﻪ ﻟﺮ‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 159‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺠﯽ‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﺠﯽ‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﺠﯿﺪن‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﺠﯿﺮ‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﺠﯿﺮﮐﻼ‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﺠﯿﺮه‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﺠﯿﺶ‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﺠﯿ ﻒ‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﺠﯿﻔﮥ‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﭽﮑﻮل‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﭽﻮر‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﭽﻮرﺳﻐﺪ‪.‬‬



‫‪700‬‬



‫ﺧﭽﯿﺮه‪.‬‬



‫‪701‬‬



‫ﺧﺦ‪.‬‬



‫‪701‬‬



‫ﺧﺦ ﺧﺦ‪.‬‬



‫‪701‬‬



‫ﺧﺪ‪.‬‬



‫‪701‬‬



‫ﺧﺪ‪.‬‬



‫‪701‬‬



‫ﺧﺪا‪.‬‬



‫‪701‬‬



‫ﺧﺪا‪.‬‬



‫‪702‬‬



‫ﺧﺪا‪.‬‬



‫‪702‬‬



‫ﺧﺪاآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪702‬‬



‫ﺧﺪاآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪702‬‬



‫ﺧﺪاآﺑﺎدي‪.‬‬



‫‪702‬‬



‫ﺧﺪاآﺑﺎدي‪.‬‬



‫‪702‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 160‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺪاآﺑﺎدي‪.‬‬



‫‪702‬‬



‫ﺧﺪاآزار‪.‬‬



‫‪702‬‬



‫ﺧﺪاآزاري‪.‬‬



‫‪702‬‬



‫ﺧﺪاآﻓﺮﯾﺪ‪.‬‬



‫‪702‬‬



‫ﺧﺪاآﻓﺮﯾﺪ‪.‬‬



‫‪702‬‬



‫ﺧﺪاآﻓﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫‪702‬‬



‫ﺧﺪاآﻓﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫‪702‬‬



‫ﺧﺪاآﻓﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫‪702‬‬



‫ﺧﺪاآﻓﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫‪702‬‬



‫ﺧﺪاآﻓﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫‪702‬‬



‫ﺧﺪاآﻓﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫‪702‬‬



‫ﺧﺪاء ‪.‬‬



‫‪702‬‬



‫ﺧﺪاﺋﯽ‪.‬‬



‫‪702‬‬



‫ﺧﺪاﺋﯽ‪.‬‬



‫‪703‬‬



‫ﺧﺪاﺋﯽ رﺣﻢ‪.‬‬



‫‪703‬‬



‫ﺧﺪاﺋﯽ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪703‬‬



‫ﺧﺪاﺋﯽ ﻓﺮوﺷﺎن‪.‬‬



‫‪703‬‬



‫ﺧﺪاﺋﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪703‬‬



‫ﺧﺪاب‪.‬‬



‫‪703‬‬



‫ﺧﺪاﺑﺨﺶ‪.‬‬



‫‪703‬‬



‫ﺧﺪاﺑﺨﺶ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪703‬‬



‫ﺧﺪاﺑﺨﺶ ﺧﺎن‪.‬‬



‫‪703‬‬



‫ﺧﺪاﺑﺨﺶ ﺧﺎن ﮐﯿﻮاﻧﻠﻮ‪.‬‬



‫‪703‬‬



‫ﺧﺪاﺑﻨﺪه‪.‬‬



‫‪703‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 161‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺪاﺑﻨﺪه‪.‬‬



‫‪703‬‬



‫ﺧﺪاﺑﻨﺪه‪.‬‬



‫‪703‬‬



‫ﺧﺪاﺑﻨﺪه‪.‬‬



‫‪704‬‬



‫ﺧﺪاﺑﻨﺪه ﻟﻮ‪.‬‬



‫‪704‬‬



‫ﺧﺪاﺑﻨﺪه ﻟﻮ‪.‬‬



‫‪704‬‬



‫ﺧﺪاﺑﻨﺪه ﻟﻮ‪.‬‬



‫‪704‬‬



‫ﺧﺪاﺑﻨﺪه ﻟﻮ‪.‬‬



‫‪704‬‬



‫ﺧﺪا ﺑﻬﻤﺮاه‪.‬‬



‫‪704‬‬



‫ﺧﺪاﺑﯿﺎﻣﺮز‪.‬‬



‫‪704‬‬



‫ﺧﺪاﺑﯿﺎﻣﺮزي‪.‬‬



‫‪704‬‬



‫ﺧﺪاﺑﯿﺎﻣﺮزي ﺧﻮاﺳﺘﻦ‪.‬‬



‫‪704‬‬



‫ﺧﺪاﺑﯿﺎﻣﺮزي ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬



‫‪704‬‬



‫ﺧﺪاﺑﯿﻦ‪.‬‬



‫‪704‬‬



‫ﺧﺪاﺑﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫‪704‬‬



‫ﺧﺪاﭘﺮﺳﺖ‪.‬‬



‫‪704‬‬



‫ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫‪704‬‬



‫ﺧﺪا ﭘﺮﺳﺘﯿﺪن‪.‬‬



‫‪704‬‬



‫ﺧﺪاﭘﺴﻨﺪ‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪاﭘﺴﻨﺪاﻧﻪ‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪاﭘﺴﻨﺪي‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪاﭘﯿﻮﺳﺖ‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪات‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪاﺗﺮس‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪاﺗﺮﺳﯽ‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 162‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺪات زاده‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪاج‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪاﺟﻮ‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪا ﺟﻮاب دﻫﺪ‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪاﺟﻮﯾﯽ‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪاﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪاﺣﺎﻓﻆ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪاﺧﺪا داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪاﺧﺪا ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪاﺧﻮان‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪاﺧﻮاﻧﯽ‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪاﺧﻮاﻫﯽ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪاد‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪاد‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪاد‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪاداد‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪاداد‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪاداد‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪاداد‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪادادﮐﺶ‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪاداده‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪادادي‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 163‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺪادادي‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪادان‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪاداﻧﯽ‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪادوران‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪادوﺳﺖ‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪادوﺳﺖ‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪادوﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪادﻫﺎد ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪار‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪار‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪار‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪار‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪا ار‪.‬‬



‫‪705‬‬



‫ﺧﺪارت‪.‬‬



‫‪706‬‬



‫ﺧﺪارن‪.‬‬



‫‪706‬‬



‫ﺧﺪارة‪.‬‬



‫‪706‬‬



‫ﺧﺪاري‪.‬‬



‫‪706‬‬



‫ﺧﺪارﯾﮥ‪.‬‬



‫‪706‬‬



‫ﺧﺪازده‪.‬‬



‫‪706‬‬



‫ﺧﺪاﺳﺎز‪.‬‬



‫‪706‬‬



‫ﺧﺪاش‪.‬‬



‫‪706‬‬



‫ﺧﺪاش‪.‬‬



‫‪706‬‬



‫ﺧﺪاش‪.‬‬



‫‪706‬‬



‫ﺧﺪاش‪.‬‬



‫‪706‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 164‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺪاش‪.‬‬



‫‪706‬‬



‫ﺧﺪاش‪.‬‬



‫‪706‬‬



‫ﺧﺪاش‪.‬‬



‫‪706‬‬



‫ﺧﺪاش‪.‬‬



‫‪706‬‬



‫ﺧﺪاش‪.‬‬



‫‪706‬‬



‫ﺧﺪاش‪.‬‬



‫‪706‬‬



‫ﺧﺪاش‪.‬‬



‫‪706‬‬



‫ﺧﺪاش‪.‬‬



‫‪706‬‬



‫ﺧﺪاش‪.‬‬



‫‪706‬‬



‫ﺧﺪاش‪.‬‬



‫‪706‬‬



‫ﺧﺪاش‪.‬‬



‫‪706‬‬



‫ﺧﺪاﺷﺎه‪.‬‬



‫‪706‬‬



‫ﺧﺪاش دارﻣﯽ‪.‬‬



‫‪706‬‬



‫ﺧﺪاﺷﻨﺎس‪.‬‬



‫‪706‬‬



‫ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ‪.‬‬



‫‪706‬‬



‫ﺧﺪاﺷﻬﺮ‪.‬‬



‫‪708‬‬



‫ﺧﺪاﻃﻠﺐ‪.‬‬



‫‪708‬‬



‫ﺧﺪاع‪.‬‬



‫‪708‬‬



‫ﺧﺪاع‪.‬‬



‫‪708‬‬



‫ﺧﺪاع‪.‬‬



‫‪708‬‬



‫ﺧﺪاع اﻟﺮﺟﺎل‪.‬‬



‫‪708‬‬



‫ﺧﺪاﻋﮥ‪.‬‬



‫‪708‬‬



‫ﺧﺪاﻓﺮ‪.‬‬



‫‪708‬‬



‫ﺧﺪاﻓﺮوﺷﺎن‪.‬‬



‫‪708‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 165‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺪاﻓﻞ‪.‬‬



‫‪708‬‬



‫ﺧﺪا ﻗﻮت‪.‬‬



‫‪708‬‬



‫ﺧﺪاﮐﺸﺎن‪.‬‬



‫‪708‬‬



‫ﺧﺪا ﮐﻨﺪ‪.‬‬



‫‪708‬‬



‫ﺧﺪا ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪708‬‬



‫ﺧﺪا ﮔﺮﻓﺘﻪ‪.‬‬



‫‪708‬‬



‫ﺧﺪاﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫‪708‬‬



‫ﺧﺪاﮔﯿﺮ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪708‬‬



‫ﺧﺪاﮔﯿﺮي‪.‬‬



‫‪708‬‬



‫ﺧﺪال‪.‬‬



‫‪708‬‬



‫ﺧﺪاﻟﻌﺬراء ‪.‬‬



‫‪708‬‬



‫ﺧﺪاﻟﻪ‪.‬‬



‫‪708‬‬



‫ﺧﺪام‪.‬‬



‫‪708‬‬



‫ﺧﺪام‪.‬‬



‫‪708‬‬



‫ﺧﺪام‪.‬‬



‫‪708‬‬



‫ﺧﺪاﻣﺮاد‪.‬‬



‫‪708‬‬



‫ﺧﺪاﻣﺮادﺧﺎن زﻧﺪ‪.‬‬



‫‪708‬‬



‫ﺧﺪاﻣﺸﺮب‪.‬‬



‫‪708‬‬



‫ﺧﺪاﻣﯽ‪.‬‬



‫‪708‬‬



‫ﺧﺪاﻣﯽ‪.‬‬



‫‪708‬‬



‫ﺧﺪاﻣﯽ‪.‬‬



‫‪709‬‬



‫ﺧﺪاﻣﯽ‪.‬‬



‫‪709‬‬



‫ﺧﺪاﻣﯽ‪.‬‬



‫‪709‬‬



‫ﺧﺪاﻣﯽ‪.‬‬



‫‪709‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 166‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺪان‪.‬‬



‫‪709‬‬



‫ﺧﺪان‪.‬‬



‫‪709‬‬



‫ﺧﺪان‪.‬‬



‫‪709‬‬



‫ﺧﺪاﻧﺎﭘﺴﻨﺪ‪.‬‬



‫‪709‬‬



‫ﺧﺪاﻧﺎﭘﺴﻨﺪاﻧﻪ‪.‬‬



‫‪709‬‬



‫ﺧﺪاﻧﺎﭘﺴﻨﺪي‪.‬‬



‫‪709‬‬



‫ﺧﺪاﻧﺎﺗﺮس‪.‬‬



‫‪709‬‬



‫ﺧﺪاﻧﺎﺷﻨﺎس‪.‬‬



‫‪709‬‬



‫ﺧﺪاﻧﺎﺷﻨﺎﺳﯽ‪.‬‬



‫‪709‬‬



‫ﺧﺪاﻧﺎﮐﺮده‪.‬‬



‫‪709‬‬



‫ﺧﺪاﻧﺎﻣﻪ‪.‬‬



‫‪709‬‬



‫ﺧﺪاﻧﺨﻮاﺳﺘﻪ‪.‬‬



‫‪709‬‬



‫ﺧﺪاﻧﺸﻨﺎس‪.‬‬



‫‪709‬‬



‫ﺧﺪاﻧﺸﻨﺎﺳﯽ‪.‬‬



‫‪709‬‬



‫ﺧﺪاﻧﻈﺮﺧﺎن‪.‬‬



‫‪709‬‬



‫ﺧﺪاﻧﮑﺮده‪.‬‬



‫‪709‬‬



‫ﺧﺪاﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬



‫‪709‬‬



‫ﺧﺪاﻧﮕﺎﻫﺪار‪.‬‬



‫‪709‬‬



‫ﺧﺪاﻧﮕﻬﺪار‪.‬‬



‫‪709‬‬



‫ﺧﺪاﻧﮕﻬﺪاري‪.‬‬



‫‪709‬‬



‫ﺧﺪاﻧﮕﻬﺪاري ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪709‬‬



‫ﺧﺪاﻧﻪ‪.‬‬



‫‪709‬‬



‫ﺧﺪاور‪.‬‬



‫‪709‬‬



‫ﺧﺪاوردي‪.‬‬



‫‪709‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 167‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺪاوردي ﮐﻨﺪي‪.‬‬



‫‪709‬‬



‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪.‬‬



‫‪709‬‬



‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪.‬‬



‫‪710‬‬



‫ﺧﺪاوﻧﺪآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪710‬‬



‫ﺧﺪاوﻧﺪ دور‪.‬‬



‫‪710‬‬



‫ﺧﺪاوﻧﺪزاد‪.‬‬



‫‪710‬‬



‫ﺧﺪاوﻧﺪزاده‪.‬‬



‫‪710‬‬



‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪710‬‬



‫ﺧﺪاوﻧﺪﮐﺶ‪.‬‬



‫‪710‬‬



‫ﺧﺪاوﻧﺪﮐﺸﻨﺪه‪.‬‬



‫‪710‬‬



‫ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر‪.‬‬



‫‪710‬‬



‫ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر‪.‬‬



‫‪710‬‬



‫ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر‪.‬‬



‫‪710‬‬



‫ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر‪.‬‬



‫‪710‬‬



‫ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎري‪.‬‬



‫‪710‬‬



‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺮز‪.‬‬



‫‪710‬‬



‫ﺧﺪاوﻧﺪه‪.‬‬



‫‪710‬‬



‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻔﺘﻪ‪.‬‬



‫‪710‬‬



‫ﺧﺪاوﻧﺪي‪.‬‬



‫‪711‬‬



‫ﺧﺪاوﻧﺪي ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪711‬‬



‫ﺧﺪاوﯾﺮدي‪.‬‬



‫‪711‬‬



‫ﺧﺪاوﯾﺮدي ﺧﺎن‪.‬‬



‫‪711‬‬



‫ﺧﺪاه‪.‬‬



‫‪711‬‬



‫ﺧﺪاه ﮐﺶ‪.‬‬



‫‪711‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 168‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺪاه ﮐﺸﺎن‪.‬‬



‫‪711‬‬



‫ﺧﺪاﻫﻤﺘﯽ‪.‬‬



‫‪711‬‬



‫ﺧﺪاي‪.‬‬



‫‪711‬‬



‫ﺧﺪاﯾﺎر‪.‬‬



‫‪711‬‬



‫ﺧﺪاﯾﺎر‪.‬‬



‫‪711‬‬



‫ﺧﺪاي ﺑﺮدي‪.‬‬



‫‪711‬‬



‫ﺧﺪاي ﺑﺮدي ﺗﯿﻤﻮرﺗﺎش‪.‬‬



‫‪711‬‬



‫ﺧﺪاي ﺑﯿﺮدي ﺑﻬﺎدر‪.‬‬



‫‪711‬‬



‫ﺧﺪاي ﺑﯿﻦ‪.‬‬



‫‪711‬‬



‫ﺧﺪاي ﺑﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫‪711‬‬



‫ﺧﺪاي ﭘﺮﺳﺖ‪.‬‬



‫‪711‬‬



‫ﺧﺪاي ﭘﺮﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫‪711‬‬



‫ﺧﺪاي ﭘﺮﺳﺘﯿﺪن‪.‬‬



‫‪711‬‬



‫ﺧﺪاي ﭘﺴﻨﺪ‪.‬‬



‫‪711‬‬



‫ﺧﺪاي ﺗﺮس‪.‬‬



‫‪711‬‬



‫ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪711‬‬



‫ﺧﺪاي ﺧﻮان‪.‬‬



‫‪711‬‬



‫ﺧﺪاي ﺧﻮاﻧﯽ‪.‬‬



‫‪711‬‬



‫ﺧﺪاي داد‪.‬‬



‫‪711‬‬



‫ﺧﺪاي داد‪.‬‬



‫‪711‬‬



‫ﺧﺪاي داد‪.‬‬



‫‪711‬‬



‫ﺧﺪاي دادآﻏﺎ‪.‬‬



‫‪712‬‬



‫ﺧﺪاي داد ﺗﺮﮐﻤﺎن‪.‬‬



‫‪712‬‬



‫ﺧﺪاي داد ﺣﺴﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫‪712‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 169‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺪاي داد رازي‪.‬‬



‫‪712‬‬



‫ﺧﺪاي داد ﻣﻐﻮل‪.‬‬



‫‪712‬‬



‫ﺧﺪاي دان‪.‬‬



‫‪712‬‬



‫ﺧﺪاي داﻧﯽ‪.‬‬



‫‪712‬‬



‫ﺧﺪاي ﺷﻨﺎس‪.‬‬



‫‪712‬‬



‫ﺧﺪاي ﺷﻨﺎﺳﯽ‪.‬‬



‫‪712‬‬



‫ﺧﺪاﯾﻊ‪.‬‬



‫‪712‬‬



‫ﺧﺪاي ﻋﺮش‪.‬‬



‫‪712‬‬



‫ﺧﺪاي ﻓﺮوش‪.‬‬



‫‪712‬‬



‫ﺧﺪاي ﻓﺮوﺷﺎن‪.‬‬



‫‪712‬‬



‫ﺧﺪاﯾﮕﺎن‪.‬‬



‫‪712‬‬



‫ﺧﺪاﯾﮕﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪712‬‬



‫ﺧﺪاي ﻧﺎﻣﮏ‪.‬‬



‫‪712‬‬



‫ﺧﺪاي ﻧﺎﻣﻪ‪.‬‬



‫‪712‬‬



‫ﺧﺪاي ﻧﺎﻣﻪ‪.‬‬



‫‪712‬‬



‫ﺧﺪاي ﻧﻈﺮ‪.‬‬



‫‪712‬‬



‫ﺧﺪاي ﻧﻈﺮﺑﯽ‪.‬‬



‫‪712‬‬



‫ﺧﺪاي ﻧﻤﺎ‪.‬‬



‫‪712‬‬



‫ﺧﺪاﯾﻮار‪.‬‬



‫‪712‬‬



‫ﺧﺪاي وردي‪.‬‬



‫‪712‬‬



‫ﺧﺪاﯾﯽ‪.‬‬



‫‪712‬‬



‫ﺧﺪاﯾﯽ‪.‬‬



‫‪712‬‬



‫ﺧﺪاﯾﯽ‪.‬‬



‫‪712‬‬



‫ﺧﺪب‪.‬‬



‫‪712‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 170‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺪب‪.‬‬



‫‪712‬‬



‫ﺧﺪب‪.‬‬



‫‪712‬‬



‫ﺧﺪب‪.‬‬



‫‪712‬‬



‫ﺧﺪب‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪﺑﺎء ‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪﺑﮥ‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪﺑﮥ‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪﺑﮥ‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪﺗﺎن‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪج‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪﺟﮕﺎن‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪﺧﺪ‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪد‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪد‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪد‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪد‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪر‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪر‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪر‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪر‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪر‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪر‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪر‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪرآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 171‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺪرب‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪرﺑﯿﮓ‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪرﺟﮏ‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪرﺟﮏ ﺛﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪرﭼﺎه‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪرﺧﻮاﻧﯽ‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪرﺧﯿﻞ‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪرﺳﺮخ‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪرﺷﺎه‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪر ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪرﻋﮥ‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪرك‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪرﻧﻖ‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪرﻧﯽ‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪرو‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪروف‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪرة‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪرة‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪرة‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪرة‪.‬‬



‫‪713‬‬



‫ﺧﺪرة‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪرة‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪره‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪره‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 172‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺪره‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪره‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪره‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪره‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪري‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪري‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪري‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪري‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪري‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪري‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪري‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪري‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪري‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪري‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪري‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪرﯾﮥ‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪش‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪش‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪش‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪﺷﻪ‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪع‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪع‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪع‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪع‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 173‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺪع‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪع‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪع ﮔﺮ‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪﻋﻮﻧﻪ‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪﻋﻪ‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪﻋﻪ‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪﻋﻪ‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪﻋﻪ‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪﻋﻪ‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪﻋﻪ‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪﻋﻪ‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪﻋﻪ‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪﻋﻪ آﻣﯿﺰ‪.‬‬



‫‪714‬‬



‫ﺧﺪﻋﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﺧﺪﻋﻪ ﮔﺮ‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﺧﺪف‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﺧﺪف‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﺧﺪف‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﺧﺪﻓﺮ‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﺧﺪﻓﺮان‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﺧﺪﻓﺮاﻧﯽ‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﺧﺪﻓﺮاﻧﯽ‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﺧﺪﻓﺮة‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﺧﺪﻓﻠﮥ‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 174‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺪك‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﺧﺪك‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﺧﺪل‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﺧﺪل‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﺧﺪﻻء ‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﺧﺪﻟﺞ‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﺧﺪﻟﺠﮥ‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﺧﺪﻟﻢ‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﺧﺪﻟﮥ‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﺧﺪﻟﮥ‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﺧﺪﻟﻪ‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﺧﺪم‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﺧﺪم‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﺧﺪﻣﺎء ‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﺧﺪﻣﺎت‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﺧﺪﻣﺖ‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﺧﺪﻣﺖ آﻣﻮﺧﺘﻪ‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﺧﺪﻣﺖ آوردن‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﺧﺪﻣﺘﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﺧﺪﻣﺖ ﺗﻨﮓ داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪715‬‬



‫ﺧﺪﻣﺖ ﺣﻀﻮر‪.‬‬



‫‪716‬‬



‫ﺧﺪﻣﺖ ﺧﻮاﺳﺘﻦ‪.‬‬



‫‪716‬‬



‫ﺧﺪﻣﺖ دوﺳﺖ‪.‬‬



‫‪716‬‬



‫ﺧﺪﻣﺖ دوﺳﺖ‪.‬‬



‫‪716‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 175‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺪﻣﺖ رﺳﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪716‬‬



‫ﺧﺪﻣﺖ رﺳﯿﺪن‪.‬‬



‫‪716‬‬



‫ﺧﺪﻣﺘﮑﺎر‪.‬‬



‫‪716‬‬



‫ﺧﺪﻣﺘﮑﺎري‪.‬‬



‫‪716‬‬



‫ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪716‬‬



‫ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻦ‪.‬‬



‫‪716‬‬



‫ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻨﺎن‪.‬‬



‫‪716‬‬



‫ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻨﻨﺪه‪.‬‬



‫‪716‬‬



‫ﺧﺪﻣﺘﮕﺎر‪.‬‬



‫‪716‬‬



‫ﺧﺪﻣﺘﮕﺮ‪.‬‬



‫‪716‬‬



‫ﺧﺪﻣﺘﮕﺮي‪.‬‬



‫‪716‬‬



‫ﺧﺪﻣﺘﮕﺰار‪.‬‬



‫‪716‬‬



‫ﺧﺪﻣﺖ ﮔﺰاردن‪.‬‬



‫‪716‬‬



‫ﺧﺪﻣﺘﮕﺰاري‪.‬‬



‫‪716‬‬



‫ﺧﺪﻣﺖ ﻧﻤﺎي‪.‬‬



‫‪716‬‬



‫ﺧﺪﻣﺖ ﻧﻤﻮدن‪.‬‬



‫‪716‬‬



‫ﺧﺪﻣﺘﯽ‪.‬‬



‫‪716‬‬



‫ﺧﺪﻣﻌﻠﯽ ﺳﻠﻄﺎن ﺧﺎﻧﻢ‪.‬‬



‫‪716‬‬



‫ﺧﺪم و ﺣﺸﻢ‪.‬‬



‫‪716‬‬



‫ﺧﺪﻣﮥ‪.‬‬



‫‪716‬‬



‫ﺧﺪﻣﮥ‪.‬‬



‫‪716‬‬



‫ﺧﺪﻣﮥ‪.‬‬



‫‪716‬‬



‫ﺧﺪﻣﮥ‪.‬‬



‫‪716‬‬



‫ﺧﺪﻣﮥ‪.‬‬



‫‪716‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 176‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺪن‪.‬‬



‫‪717‬‬



‫ﺧﺪﻧﺎء ‪.‬‬



‫‪717‬‬



‫ﺧﺪﻧﺞ‪.‬‬



‫‪717‬‬



‫ﺧﺪﻧﻖ‪.‬‬



‫‪717‬‬



‫ﺧﺪﻧﮓ‪.‬‬



‫‪717‬‬



‫ﺧﺪﻧﮓ‪.‬‬



‫‪717‬‬



‫ﺧﺪﻧﮕﺎن‪.‬‬



‫‪717‬‬



‫ﺧﺪﻧﮓ اﻓﮑﻦ‪.‬‬



‫‪717‬‬



‫ﺧﺪﻧﮓ اﻧﺪاز‪.‬‬



‫‪717‬‬



‫ﺧﺪﻧﮥ‪.‬‬



‫‪717‬‬



‫ﺧﺪو‪.‬‬



‫‪717‬‬



‫ﺧﺪوآﻟﻮد‪.‬‬



‫‪717‬‬



‫ﺧﺪو اﻓﮑﻨﺪن‪.‬‬



‫‪717‬‬



‫ﺧﺪو اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪717‬‬



‫ﺧﺪوب‪.‬‬



‫‪717‬‬



‫ﺧﺪوج‪.‬‬



‫‪717‬‬



‫ﺧﺪوج‪.‬‬



‫‪717‬‬



‫ﺧﺪود‪.‬‬



‫‪717‬‬



‫ﺧﺪود‪.‬‬



‫‪717‬‬



‫ﺧﺪور‪.‬‬



‫‪717‬‬



‫ﺧﺪوراء ‪.‬‬



‫‪717‬‬



‫ﺧﺪوش‪.‬‬



‫‪717‬‬



‫ﺧﺪوش‪.‬‬



‫‪717‬‬



‫ﺧﺪوع‪.‬‬



‫‪717‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 177‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺪوك‪.‬‬



‫‪717‬‬



‫ﺧﺪوﻟﻪ‪.‬‬



‫‪717‬‬



‫ﺧﺪوم‪.‬‬



‫‪717‬‬



‫ﺧﺪوﻧﺎك‪.‬‬



‫‪717‬‬



‫ﺧﺪوﻧﺎك ﮔﺮدﯾﺪن‪.‬‬



‫‪717‬‬



‫ﺧﺪوﯾﻪ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪوﯾﯽ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪوﯾﯽ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪة‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪي‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪي‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪﯾﺎن‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪﯾﺞ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪﯾﺞ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪﯾﺞ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪﯾﺞ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪﯾﺞ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﮥ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﮥ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 178‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫‪718‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫‪719‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫‪719‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﮥ اﻟﺴﺖ‪.‬‬



‫‪719‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﮥ اﻟﺴﻠﺠﻮﻗﯿﻪ‪.‬‬



‫‪719‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﮥ اﻟﺸﺎﻫﺠﺎﻧﯿﻪ‪.‬‬



‫‪719‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺑﯿﮕﻢ‪.‬‬



‫‪719‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺧﺎﺗﻮن‪.‬‬



‫‪719‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺳﺠﺎﺳﯽ‪.‬‬



‫‪719‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 179‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﯽ‪.‬‬



‫‪719‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﯽ‪.‬‬



‫‪719‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﯽ‪.‬‬



‫‪719‬‬



‫ﺧﺪﯾﺠﯽ‪.‬‬



‫‪719‬‬



‫ﺧﺪﯾﺮ‪.‬‬



‫‪719‬‬



‫ﺧﺪﯾﺮة‪.‬‬



‫‪719‬‬



‫ﺧﺪﯾﺴﺮ‪.‬‬



‫‪719‬‬



‫ﺧﺪﯾﺴﺮي‪.‬‬



‫‪719‬‬



‫ﺧﺪﯾﺴﺮي‪.‬‬



‫‪719‬‬



‫ﺧﺪﯾﺶ‪.‬‬



‫‪719‬‬



‫ﺧﺪﯾﺶ‪.‬‬



‫‪719‬‬



‫ﺧﺪﯾﻊ ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪719‬‬



‫ﺧﺪﯾﻌﮥ‪.‬‬



‫‪719‬‬



‫ﺧﺪﯾﻤﻨﮑﻦ‪.‬‬



‫‪719‬‬



‫ﺧﺪﯾﻤﻨﮑﻨﯽ‪.‬‬



‫‪719‬‬



‫ﺧﺪﯾﻤﻨﮑﻨﯽ‪.‬‬



‫‪719‬‬



‫ﺧﺪﯾﻤﻨﮑﻨﯽ‪.‬‬



‫‪719‬‬



‫ﺧﺪﯾﻤﻨﮑﻨﯽ‪.‬‬



‫‪719‬‬



‫ﺧﺪﯾﻤﻨﮑﻨﯽ‪.‬‬



‫‪719‬‬



‫ﺧﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫‪719‬‬



‫ﺧﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫‪719‬‬



‫ﺧﺪﯾﻮ‪.‬‬



‫‪719‬‬



‫ﺧﺪﯾﻮ‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺪﯾﻮﭘﺮﺳﺖ‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 180‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺪﯾﻮر‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺪﯾﻮﻧﺪ‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺪﯾﻮﻧﺸﯿﻦ‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺪﯾﻪ‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬ‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬ‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬا‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬا‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬء ‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬء ‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬاآﻓﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬاء ‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬاء ‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬاﺑﺎن‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬاﺑﻮد ﻓﺎﻣﯽ‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬارق‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬارﯾ ﻒ‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬارﯾﻢ‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬاق‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬاق‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬام‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬام‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬام‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬام‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 181‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺬام‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬام‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬام‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬاﻣﮥ‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬاﻣﯽ‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬاﻣﯽ‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬاﻣﯽ‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬاﻧﺪ‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬاﻧﺪي‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬاﻧﺪي‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬاﻧﯿﮥ‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬاوﯾﮥ‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬاﻫﻮﯾﻪ‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬﺧﻮش‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬراف‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬراﻓﮥ‪.‬‬



‫‪720‬‬



‫ﺧﺬراق‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬرﻓﮥ‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬرﻓﮥ‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬرﻗﮥ‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬرﻧﻖ‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬرﻧﻮه‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬروف‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬرة‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 182‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺬع‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬع‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬﻋﺒﮥ‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬﻋﺮب‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬﻋﻞ‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬﻋﻠﮥ‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬﻋﻮﺑﮥ‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬﻋﻮﻟﮥ‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬف‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬف‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬﻓﺎن‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬﻓﺮة‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬق‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬق‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬﻗﺪوﻧﮥ‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬل‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬﻻ‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬﻻن‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬﻟﺐ‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬﻟﺒﻪ‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬﻟﻤﮥ‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬﻟﻪ‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬﻟﻪ‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬﻟﻪ‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 183‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺬﻟﻪ اﷲ‪َ] .‬خ َذ َل ُﻫْﻞ ﻻ ه[ )ع ﺟﻤﻠﻪء ﻧﻔﺮﯾﻨﯽ( ﺧﺪاي ﯾﺎري ﻧﮑﻨﺪ او را‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟ ﻒ(‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬﻟﻬﻢ اﷲ‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬم‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬم‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬم‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬم‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬﻣﺎء ‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬﻣﮥ‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬﻧﺘﺎن‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬﻧﺞ‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬﻧﻔﺮه‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬو‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬو‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬوء ‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬواء ‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬواء ‪.‬‬



‫‪721‬‬



‫ﺧﺬوات‪.‬‬



‫‪722‬‬



‫ﺧﺬوف‪.‬‬



‫‪722‬‬



‫ﺧﺬول‪.‬‬



‫‪722‬‬



‫ﺧﺬوم‪.‬‬



‫‪722‬‬



‫ﺧﺬي‪.‬‬



‫‪722‬‬



‫ﺧﺬي‪.‬‬



‫‪722‬‬



‫ﺧﺬﯾﺬ‪.‬‬



‫‪722‬‬



‫ﺧﺬﯾﻌﻪ‪.‬‬



‫‪722‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 184‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺬﯾﻔﻪ‪.‬‬



‫‪722‬‬



‫ﺧﺬﯾﻢ‪.‬‬



‫‪722‬‬



‫ﺧﺬﯾﻤﻪ‪.‬‬



‫‪722‬‬



‫ﺧﺬﯾﻦ‪.‬‬



‫‪722‬‬



‫ﺧﺬﯾﻮ‪.‬‬



‫‪722‬‬



‫ﺧﺮ‪.‬‬



‫‪722‬‬



‫ﺧﺮ‪.‬‬



‫‪723‬‬



‫ﺧﺮ‪.‬‬



‫‪723‬‬



‫ﺧﺮ‪.‬‬



‫‪723‬‬



‫ﺧﺮ‪.‬‬



‫‪723‬‬



‫ﺧﺮ‪.‬‬



‫‪723‬‬



‫ﺧﺮ‪.‬‬



‫‪723‬‬



‫ﺧﺮ‪.‬‬



‫‪723‬‬



‫ﺧﺮ‪.‬‬



‫‪723‬‬



‫ﺧﺮآﺳﯿﺎ‪.‬‬



‫‪723‬‬



‫ﺧﺮآن‪.‬‬



‫‪723‬‬



‫ﺧﺮ آوردن‪.‬‬



‫‪723‬‬



‫ﺧﺮء ‪.‬‬



‫‪723‬‬



‫ﺧﺮء ‪.‬‬



‫‪723‬‬



‫ﺧﺮاء ‪.‬‬



‫‪723‬‬



‫ﺧﺮاﺋﺐ‪.‬‬



‫‪723‬‬



‫ﺧﺮاﺋﺪ‪.‬‬



‫‪723‬‬



‫ﺧﺮاﺋﻂ‪.‬‬



‫‪723‬‬



‫ﺧﺮاﺋﻄﯽ‪.‬‬



‫‪723‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 185‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮاﺋﻄﯽ‪.‬‬



‫‪723‬‬



‫ﺧﺮاﺋ ﻒ‪.‬‬



‫‪723‬‬



‫ﺧﺮاﺋﻖ‪.‬‬



‫‪723‬‬



‫ﺧﺮءاﻟﺤﻤﺎم‪.‬‬



‫‪723‬‬



‫ﺧﺮءاﻟﻀﻔﺎدع‪.‬‬



‫‪723‬‬



‫ﺧﺮءاﻟﻔﺎر‪.‬‬



‫‪723‬‬



‫ﺧﺮاءة‪.‬‬



‫‪723‬‬



‫ﺧﺮاءة‪.‬‬



‫‪723‬‬



‫ﺧﺮاب‪.‬‬



‫‪723‬‬



‫ﺧﺮاب‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاب‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاب‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاب‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاب‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاب‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاب آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاب آﺑﺎدﮐﻦ‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاﺑﺎﺑﻪ‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاﺑﺎت‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاﺑﺎت ﭘﺮور‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاﺑﺎت ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاﺑﺎت ﻣﻐﺎن‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاﺑﺎت ﻧﺸﯿﻦ‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاﺑﺎﺗﯽ‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 186‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮاﺑﺎﻧﺎن‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاب اﻧﺪرون‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاب ﺑﺎﻃﻦ‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاﺑﺘﺎن‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاب ﺣﺎل‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاب ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاب ﺧﺴﺘﻪ‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاب دل‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاﺑﺪه‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاﺑﺪه‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاب ﺳﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاﺑﺴﺘﺎن‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاب ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاب ﺷﺪه‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاﺑﺺ‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاﺑﮑﺎر‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاﺑﮑﺎري‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاب ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاب ﮔﺮدﯾﺪن‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاﺑﻞ‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاب ﻣﻌﺘﺼﻢ‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاﺑﮥ‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاﺑﮥ‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاﺑﻪ‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 187‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮاﺑﻪ‪.‬‬



‫‪724‬‬



‫ﺧﺮاﺑﻪ‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاﺑﻪ‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاﺑﻪ‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاﺑﻪ‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاﺑﻪ‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاﺑﻪ‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاﺑﻬﺎ‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاﺑﻪء اﻣﯿﻦ‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاﺑﻪ ﭼﻮل ارخ‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاﺑﻪء رﺿﯽ‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاﺑﻪ ﺳﺮ‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاﺑﻪ ﺷﻬﺮ‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاﺑﻪء ﻗﺎدرﻟﻮ‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاﺑﻪء ﮐﻨﺪ‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاﺑﻪ ﮐﻬﻞ‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاﺑﻪ ﻣﺤﻠﻪ‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاﺑﻪء ﻣﺸﻬﺪ‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاﺑﻪء ﻣﯿﺎن رود‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاﺑﯽ‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاﺑﯽ‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاﺑﯽ ﺑﺎر آوردن‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاﺑﯽ ﺑﺎﻻ آوردن‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 188‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮاﺑﯽ ﺑﺼﺮه‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاﺑﯽ ﺧﻮاه‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاﺑﯽ زده‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاﺑﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮات‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاﺗﺎن‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاﺗﮕﯿﻦ‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاﺗﯿﻦ‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاﺗﯿﻦ‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاج‪.‬‬



‫‪725‬‬



‫ﺧﺮاج‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاج‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاج‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاج‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاج‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاج آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاج آور‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاﺟﺎت‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاج اﻟﺮأس‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاج اﻟﻤﻘﺎﺳﻤﮥ‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاج اﻟﻤﻮﻇ ﻒ‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاج ﺟﯿﺪ‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاج ﺧﺮ‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاج ﺧﻮاﺳﺘﻦ‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 189‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮاج ﺧﻮاه‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاج دادن‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاج رأس‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاﺟﺮي‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاج زﻣﯿﻦ‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاج ﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاج ﺳﺮ‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاج ﺻﻠﻮاﺗﯽ‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاج ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاﺟﮕﺰار‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاج ﮔﺰاردن‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاج ﮔﺰاري‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاج ﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاج ﻣﺼﺮ‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاج ﻣﻠﮏ‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاﺟﻮ‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاﺟﻮ‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاﺟﻮ‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاﺟﯽ‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاﺟﯽ‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاﺟﯽ‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاﺟﯽ‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاﺟﯽ‪.‬‬



‫‪726‬‬



‫ﺧﺮاﺟﯽ‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 190‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮاﺟﯿﺎن‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮاﺟﯽ ﺳﺮ‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮاﺟﯿﮥ‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮاﺧﺎه‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮاﺧﺮ‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮاد‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮاد‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮاد‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮاد‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮاد‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮادﺑﺮزﯾﻦ‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮادﺑﺮزﯾﻦ‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮادﺑﺮزﯾﻦ‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮادﻣﻬﺮ‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮادي‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮادﯾﻞ‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮادﯾﻦ‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮادﯾﻦ‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮادﯾﻨﯽ‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮادﯾﻨﯽ‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮار‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮار‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮار‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮار‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 191‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮار‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮار‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮارت‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮارق‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮارود‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮاروش‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮارة‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮاره‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮاره‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮاره‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮارﯾﺐ‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮارﯾﺖ‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮاز‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮاز‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮاز‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮاز‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮاز‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮاز‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮاز‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮاز‪.‬‬



‫‪727‬‬



‫ﺧﺮاز‪.‬‬



‫‪728‬‬



‫ﺧﺮاز‪.‬‬



‫‪728‬‬



‫ﺧﺮاز‪.‬‬



‫‪728‬‬



‫ﺧﺮاز‪.‬‬



‫‪728‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 192‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮازان‪.‬‬



‫‪728‬‬



‫ﺧﺮازان‪.‬‬



‫‪728‬‬



‫ﺧﺮازة‪.‬‬



‫‪728‬‬



‫ﺧﺮازه‪.‬‬



‫‪728‬‬



‫ﺧﺮازي‪.‬‬



‫‪728‬‬



‫ﺧﺮازﯾﺎن‪.‬‬



‫‪728‬‬



‫ﺧﺮازي ﻓﺮوش‪.‬‬



‫‪728‬‬



‫ﺧﺮازي ﻓﺮوﺷﯽ‪.‬‬



‫‪728‬‬



‫ﺧﺮازﯾﮥ‪.‬‬



‫‪728‬‬



‫ﺧﺮاس‪.‬‬



‫‪728‬‬



‫ﺧﺮاس‪.‬‬



‫‪728‬‬



‫ﺧﺮاس‪.‬‬



‫‪728‬‬



‫ﺧﺮاس‪.‬‬



‫‪728‬‬



‫ﺧﺮاس‪.‬‬



‫‪728‬‬



‫ﺧﺮاﺳﺎن‪.‬‬



‫‪728‬‬



‫ﺧﺮاﺳﺎن‪.‬‬



‫‪728‬‬



‫ﺧﺮاﺳﺎن‪.‬‬



‫‪728‬‬



‫ﺧﺮاﺳﺎن‪.‬‬



‫‪728‬‬



‫ﺧﺮاﺳﺎن ﭘﺸﺘﻪ‪.‬‬



‫‪728‬‬



‫ﺧﺮاﺳﺎﻧﮕﯿﺮ‪.‬‬



‫‪728‬‬



‫ﺧﺮاﺳﺎﻧﻠﻮ‪.‬‬



‫‪728‬‬



‫ﺧﺮاﺳﺎﻧﻠﻮ‪.‬‬



‫‪728‬‬



‫ﺧﺮاﺳﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 193‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ ﻣﺤﻠﻪ‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاس ﺑﺎن‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاﺳﺘﺮ‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاس ﺧﺮاب‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاس ﺧﺴﯿﺴﺎن‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاﺳﮑﺎن‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاﺳﮑﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاﺳﮑﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاس ﻣﯿﺲ‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاﺳﻨﯽ‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاﺳﻮﯾﻪ‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاﺳﻮﯾﻪ‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاﺳﯽ‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاش‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاش‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاش‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاش‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 194‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮاش‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاش‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاش‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاش‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاش‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاش‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاش‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاش‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاﺷﺎء ‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاﺷﺎد‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاﺷﺎدي‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاﺷﺎن‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاﺷﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاﺷﺎﻧﻨﺪه‪.‬‬



‫‪729‬‬



‫ﺧﺮاﺷﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاﺷﺎﻧﯿﺪه‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاﺷﺎه‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاش ﺑﺮداﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاش ﺧﻮردن‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاش دادن‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاش دار‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاش زار‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاﺷﺶ‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاﺷﻊ‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 195‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮاش ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاﺷﮕﻔﺖ ﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاﺷﮕﻔﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاﺷﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاﺷﻨﺪه‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاش و ﺧﺮوش‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاﺷﮥ‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاﺷﮥ‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاﺷﻪ‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاﺷﯽ‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاﺷﯿﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاﺷﯿﺪن‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاﺷﯿﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاﺷﯿﺪه‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاﺷﯿﺪه ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاﺷﯿﺪه ﮔﺮدﯾﺪن‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاص‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاص‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاص‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاﺻﻮن‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاﺻﮥ‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاﺻﯿﻦ‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاط‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاط‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 196‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮاط‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاط‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاط‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاط‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاط‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاط‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاط‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاط ﮐﻼ‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاط ﮐﻼ‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاﻃﻢ‪.‬‬



‫‪730‬‬



‫ﺧﺮاط ﻣﺤﻠﻪ‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاط ﻣﺤﻠﻪ‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاﻃﮥ‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاﻃﻪ‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاﻃﻬﺎ‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاﻃﻪ ﮐﻼﯾﻪ‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاﻃﯽ‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاﻃﯽ‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاﻃﯽ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاﻃﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاﻃﯿﻢ‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاﻃﯿﻦ‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاع‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاﻋﻪ‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 197‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮاﻋﻪ‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاف‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاف‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاﻓﺎت‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاﻓﺎﺗﯽ‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاﻓﺖ‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاﻓﺞ‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاﻓﺴﺘﺮ‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاﻓﺸﺎر‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاﻓﮥ‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاﻓﮥ‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاﻓﯽ‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاق‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاﻗﻮش‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاﻗﮥ‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاﻗﯽ‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاك‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاك‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاﻻغ‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮام‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮام‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮام‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاﻣﺎن‪.‬‬



‫‪731‬‬



‫ﺧﺮاﻣﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 198‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮاﻣﺎن رﻓﺘﺎر‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮاﻣﺎن رﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮاﻣﺎن ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮاﻣﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮاﻣﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮاﻣﺘﯿﻦ‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮاﻣﺮود‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮاﻣﺶ‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮاﻣﺶ ﮔﺎه‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮاﻣﻐﺎن‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮاﻣﻘﺎن‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮام ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮاﻣﮕﺎه‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮاﻣﻞ‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮاﻣﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮاﻣﻨﺪه‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮاﻣﮥ‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮاﻣﻪ‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮاﻣﻪ‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮاﻣﯽ‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮاﻣﯿﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮاﻣﯿﺪن‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮاﻣﯿﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮاﻣﯿﺪه‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 199‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮاﻣﯿﻦ‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮان‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮان‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮان‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮان‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮان‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮان‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮان‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮاﻧﺒﺎر‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮاﻧﺒﺎر ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮاﻧﺠﺎش‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮان راه‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮاﻧ ﻒ‪.‬‬



‫‪732‬‬



‫ﺧﺮاﻧ ﻒ‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮاﻧﻖ‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮاﻧﻖ‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮاﻧﻖ‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮاﻧﻖ‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮاﻧﻖ‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮان ﮔﻮر‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮاﻧﮕﻮر‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮاﻧﻪ‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮاﻧﯽ‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮاﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 200‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮاوان‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮﺋﻮس‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮاوﻧﺪ‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮاوي‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮاﻫﮏ‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮاﻫﻦ‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮاﻫﯿﻦ‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮاﯾﺐ‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮاﯾﺪ‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮاﯾﺾ‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮاﯾﻂ‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮاﯾﻄﯽ‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮاﯾ ﻒ‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮاﯾﻖ‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮاﯾﮓ‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮب‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮب‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮب‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮب‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮب‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮب‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮب‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮب‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮب‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 201‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮب‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮﺑﺎ‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮﺑﺎ‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮﺑﺎء ‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮﺑﺎت‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮﺑﺎت‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮﺑﺎر‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮﺑﺎزان‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮﺑﺎزي‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮﺑﺎش‪.‬‬



‫‪733‬‬



‫ﺧﺮﺑﺎق‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺎق‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺎق‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺎن‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺎن‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺎن‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺎن‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺎن‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺎن‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺎن‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 202‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﺑﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺎﻧﯿﮥ‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺎوي‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺖ‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺖ‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺖ‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺖ‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺘﺎ‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺘﮥ‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﭽﻪ‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺪ‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮ ﺑﺮ ﺑﺎم ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮ ﺑﺮﺑﻂ‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺮه‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺰ‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺰ‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺰان‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺰه‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺰهء اﺑﻮﺟﻬﻞ‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺰه اﻣﺮود‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺰه ﺑﺮﯾﺪن‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺰهء ﺗﻠﺦ‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺰهء ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 203‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﺑﺰه داﻧﻪ‪.‬‬



‫‪734‬‬



‫ﺧﺮﺑﺰهء روﺑﺎه‪.‬‬



‫‪735‬‬



‫ﺧﺮﺑﺰه زار‪.‬‬



‫‪735‬‬



‫ﺧﺮﺑﺰهء ﺷﺎﻣﯽ‪.‬‬



‫‪735‬‬



‫ﺧﺮﺑﺰهء ﺷﺨﺘﻪ‪.‬‬



‫‪735‬‬



‫ﺧﺮﺑﺰه ﻃﻠﺨﮏ‪.‬‬



‫‪735‬‬



‫ﺧﺮﺑﺰهء ﻫﻨﺪو‪.‬‬



‫‪735‬‬



‫ﺧﺮﺑﺰهء ﻫﻨﺪي‪.‬‬



‫‪735‬‬



‫ﺧﺮﺑﺴﺘﻪ‪.‬‬



‫‪735‬‬



‫ﺧﺮﺑﺴﯿﺲ‪.‬‬



‫‪735‬‬



‫ﺧﺮﺑﺸﺘﮥ‪.‬‬



‫‪735‬‬



‫ﺧﺮﺑﺸﺘﻪ‪.‬‬



‫‪735‬‬



‫ﺧﺮﺑﺸﮏ‪.‬‬



‫‪735‬‬



‫ﺧﺮﺑﺼﮥ‪.‬‬



‫‪735‬‬



‫ﺧﺮﺑﺼﯿﺺ‪.‬‬



‫‪735‬‬



‫ﺧﺮﺑﺼﯿﺼﮥ‪.‬‬



‫‪735‬‬



‫ﺧﺮﺑﻂ‪.‬‬



‫‪735‬‬



‫ﺧﺮﺑﻄﻪ‪.‬‬



‫‪735‬‬



‫ﺧﺮﺑﻐﺎ‪.‬‬



‫‪735‬‬



‫ﺧﺮﺑﻖ‪.‬‬



‫‪735‬‬



‫ﺧﺮﺑﻖ‪.‬‬



‫‪735‬‬



‫ﺧﺮﺑﻖ‪.‬‬



‫‪735‬‬



‫ﺧﺮﺑﻖ اﺑﯿﺾ‪.‬‬



‫‪735‬‬



‫ﺧﺮﺑﻖ اﺳﻮد‪.‬‬



‫‪735‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 204‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﺑﻖ ﺳﺒﺰ‪.‬‬



‫‪735‬‬



‫ﺧﺮﺑﻖ ﺳﭙﯿﺪ‪.‬‬



‫‪735‬‬



‫ﺧﺮﺑﻖ ﺳﻔﯿﺪ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﻖ ﺳﯿﺎه‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﻘﮥ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﻘﮥ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﻘﯿﻦ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﮕﯿﺮي‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﻞ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﻠﻪ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﻨﺪ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﻨﺪاد‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﻨﺪج‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﻨﺪﮔﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﻨﺪه‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﻨﺪه‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﻨﺪه‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﻨﻪ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﻮاز‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﻮﺗﯽ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﻮﺗﯽ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﻮد‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﻮر‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 205‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﺑﻮزه‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﻮس‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﻮﻃﻠﯽ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﻮﻃﻠﯽ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﻮﻃﯽ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﻮي‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﮥ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﮥ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﮥ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﮥ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﮥ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﻪ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﻪ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﻪ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﮥ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﮥ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﮥ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﮥ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﻬﺎ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﮥ اﻟﻤﻠﮏ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﯽ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﯽ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﯽ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﺧﺮﺑﯽ‪.‬‬



‫‪736‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 206‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﺑﯿﻞ‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﺑﯿﻮاز‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﭘﺎ‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﭘﺎﭘﻮ‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﭘﺎﭼﻪ‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﭘﺎﮐﻮب‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﭘﺎﮐﻮﺑﯽ‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﭘﺎ ﮐﻮﺑﯿﺪن‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﭘﺎ ﮐﻮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮپ ﺧﺮپ‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﭘﺪر‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﭘﺸﺖ‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﭘﺸﺘﻪ‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﭘﺸﺘﻪ‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﭘﺸﺘﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﭘﺸﺘﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﭘﺸﻪ‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﭘﻨﻮ‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﭘﻮت‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮپ و ﺧﺮپ‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﭘﻮر‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﭘﻮز‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﭘﻮﺳﺖ‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﭘﻮل‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 207‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﭘﻮﻟﯽ‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﭘﯽ‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﭘﯿﻮاز‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮت‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮت‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮت‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮت‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮ ﺗﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﺗﺎل‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮت ﺑﭽﻨﺪ‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﺗﺒﺮت‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﺗﭙﺮت‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮت ﺧﺮت‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﺗﮏ‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﺗﻼق‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﺗﻨﺒﻞ‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﺗﻨﺒﻠﯽ‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﺗﻨﮏ‪.‬‬



‫‪737‬‬



‫ﺧﺮﺗﻨﮑﯽ‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮﺗﻨﮑﯽ‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮﺗﻮ‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮت و ﭘﺮت‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮﺗﻮت‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮﺗﻮت ﺑﺮﺑﺮي‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 208‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﺗﻮﺧﺮ‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮﺗﻮﺧﺮ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮﺗﻮﺧﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮت و ﺧﻮرت‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮﺗﻮم‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮﺗﻪ‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮﺗﮥ‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮﺗﯿﺮ‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮﺗﯿﺮي‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮﺗﯿﺮي‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮﺗﯿﻦ‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮﺛﺎء ‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮﺛﺎء ‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮﺛﻤﮥ‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮﺛﯽ‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮج‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮج‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮج‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮج‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮج‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮج‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮج‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮج‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮج‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 209‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﺟﺎء ‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮﺟﺎء ‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮﺟﺎء ﻋﺒﺲ‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮﺟﺎل‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮﺟﺎن‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮﺟﺎن‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪738‬‬



‫ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮج ﺑﺎﻻدﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮج ﺑﺎﻻﯾﯽ‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮج ﺑﺮان‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮﺟﺒﻠﺖ‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮج ﺑﯿﺎر‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮج ﺗﺮاش‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 210‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮج ﺗﺮاﺷﯽ‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮج ﺗﺮاﺷﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮج ﺟﯿﺐ‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮج دادن‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮج دررﻓﺘﻪ‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮج راه‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮج راه ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮﺟﺮد‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮﺟﺮدﺟﺎم‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮﺟﺮدي‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮﺟﺮدي‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮﺟﺮدي‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮﺟﺮدي‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮﺟﺰﯾﻪ‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮﺟﺴﺘﻪ‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮج ﺳﻔﺮ‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮج ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮج ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮﺟﮑﻮك‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮﺟﻞ‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮﺟﻮال‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮج و ﺑﺮج‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮج و دﺧﻞ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮﺟﻮش‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 211‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﺟﻮش‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮﺟﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮﺟﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮﺟﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮﺟﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮﺟﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫‪739‬‬



‫ﺧﺮﺟﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮﺟﻮك‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮﺟﮥ‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮﺟﮥ‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮﺟﮥ‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮﺟﮥ‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮج ﻫﺠﯿﻦ‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮج ﻫﺴﺖ و ﺑﻮد‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮﺟﯽ‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮﺟﯽ‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮﺟﯽ‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮﺟﯽ ﭘﺰ‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮﺟﯿﺪن‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮﺟﯿﮏ‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮﺟﯿﻦ‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮﺟﯿﻨﮏ‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮﺟﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮچ‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 212‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﭼﺎره‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮﭼﺎل‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮچ ﺧﺮچ‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮﭼﺮان‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮﭼﺮاﻧﯽ‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮﭼﺮاﻧﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮﭼﺴﻨﻪ‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮﭼﮏ‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮچ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮﭼﮑﻮك‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮﭼﻠﻮك‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮﭼﻨﮓ‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮﭼﻮب‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮﭼﻮل‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮﭼﻪ‪.‬‬



‫‪740‬‬



‫ﺧﺮﭼﻪ‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﭼﯽ‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﭼﯽ ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﭼﯿﺪن‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﭼﯿﮏ‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﭼﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺣﻤﺎل‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺣﻤﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺣﻤﺎﻟﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 213‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﺧﺎر‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺎر‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺎري‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺎش‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺎن‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺎوﻧﺪ‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺠﯿﻮن‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺪا‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺮ‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺮ‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺮ‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺮ‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺮ‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺮا‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺮاك‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺮ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺮ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺮو‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺮة‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺮة‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 214‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﺧﺮه‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺮه‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺮه‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺮه‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺮه ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺮي‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺮي‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺮي ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺮﯾﮥ‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺰ‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺴﺮه‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺴﻪ‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺸﺖ‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﺸﻪ‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﻄﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﻔﺘﯽ‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮ ﺧﻤﺨﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﻮاره‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﻮب‪.‬‬



‫‪741‬‬



‫ﺧﺮﺧﻮر‪.‬‬



‫‪742‬‬



‫ﺧﺮﺧﻮر‪.‬‬



‫‪742‬‬



‫ﺧﺮﺧﻮر ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪742‬‬



‫ﺧﺮﺧﯿﺎر‪.‬‬



‫‪742‬‬



‫ﺧﺮﺧﯿﺮ‪.‬‬



‫‪742‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 215‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﺧﯿﺰ‪.‬‬



‫‪742‬‬



‫ﺧﺮﺧﯿﺰﺧﺎﻗﺎن‪.‬‬



‫‪742‬‬



‫ﺧﺮد‪.‬‬



‫‪742‬‬



‫ﺧﺮد‪.‬‬



‫‪742‬‬



‫ﺧﺮد‪.‬‬



‫‪742‬‬



‫ﺧﺮد‪.‬‬



‫‪742‬‬



‫ﺧﺮد‪.‬‬



‫‪742‬‬



‫ﺧﺮد‪.‬‬



‫‪742‬‬



‫ﺧﺮد‪.‬‬



‫‪742‬‬



‫ﺧﺮد‪.‬‬



‫‪742‬‬



‫ﺧﺮدآﻣﻮز‪.‬‬



‫‪742‬‬



‫ﺧﺮداب‪.‬‬



‫‪742‬‬



‫ﺧﺮداد‪.‬‬



‫‪742‬‬



‫ﺧﺮداد‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮداد اول‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدادﺑﻪ‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮداد ﭘﺮوﯾﺰ‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮداد دوم‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدادروز‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدادﮔﺎن‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدادﻣﺎه‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدادﻣﺎه ﻗﺪﯾﻢ‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدادي‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدادﯾﺸﺖ‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 216‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮداذي‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮداذﯾﮥ‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدار اردﺷﯿﺮ‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدام‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدان‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮداﻧﺪام‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮداﻧﺪﯾﺶ‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮداﻧﮕﺎر‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮداﻧﮕﺎرش‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮداﻧﮕﺎرﺷﯽ‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮداﻧﮕﺸﺖ‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدب‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮد ﺑﺎرﯾﺪن‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدﺑﺨﺶ‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدﺑﺮگ‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدﺑﯿﻦ‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدﺑﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدﭘﺎ‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدﭘﺮﺳﺖ‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدﭘﺮور‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدﭘﺮورد‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدﭘﺴﺘﺎن‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدﭘﺴﻨﺪ‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدﭘﻨﺎه‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 217‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮدﭘﻮش‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدﭘﯿﺸﻪ‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدﭘﯿﻮﻧﺪ‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدﺗﺮ‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدﺗﮑﺲ‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدﺗﯿﺮه‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮ دﺟﺎل‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدﺟﺜﻪ‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدﺟﺴﻢ‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدﭼﺎﻫﮏ‪.‬‬



‫‪743‬‬



‫ﺧﺮدﭼﺸﻢ‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدﭼﻞ‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮد ﺧﺎﺋﯿﺪن‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدﺧﺎﮐﺸﯽ‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدﺧﺎﮐﺸﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدﺧﺎم‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدﺧﺎن‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدﺧﺮد‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدﺧﺮي‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدﺧﻤﯿﺮ‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدﺧﻤﯿﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدداﺷﺖ‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮد داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮد در ﺧﻂ ﺑﻮدن‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 218‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮددﺳﺖ‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮددﻧﺪان‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮددﻧﺪان‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮددﻫﺎن‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮددﻫﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدر‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮ دراز ﺑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدرﺑﺎ‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮ در ﭘﯿﺶ ﺧﺎﻧﻪء ﺧﻮد ﺑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮ در ﭼﻤﻦ‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮ در ﺧﻼب راﻧﺪن‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮ در ﮔﻠﻪ‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدرﯾﺶ‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدزد‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدزﻧﺦ‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدﺳﺎل‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدﺳﺎﻟﮕﯽ‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدﺳﺎﻟﻪ‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدﺳﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدﺳﺒﻠﺖ‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدﺳﺮ‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدﺳﻨﺞ‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدﺳﻮز‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 219‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮدﺷﺎدﮐﻦ‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮ دﺷﺘﯽ‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮد ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدﺷﺪه‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮد ﺷﮑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدﺷﮑﻢ‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮد ﺷﻤﺮدن‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدﺷﯽ‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدﻏﺎﻗﻠﻪ‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدﻓﺮﯾﺐ‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدق‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدﻗﻄﺮه‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮدك‪.‬‬



‫‪744‬‬



‫ﺧﺮد ﮐﺎر‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدﮐﺎرﺑﻨﺪ‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدﮐﺎري‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮد ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدك ﻣﻨﺶ‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدك ﻧﮕﺮش‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدك ﻧﮕﺮﺷﯽ‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮد ﮐﻮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدﮐﻮﻫﺎن‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدﮐﻮﻫﺎن ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدﮐﯿﺸﯽ‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 220‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮدﮐﯿﻦ‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدﮔﺎم‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدﮔﺎن‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدﮔﺎه‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدﮔﻮش‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدﮔﯽ‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدﮔﯿﺎﺧﻮاره‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدل‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدل‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدل اﺑﯿﺾ‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدل ﺑﺮي‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدل ﺧﻮري‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدل زده‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدل ﺳﭙﯿﺪ‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدل ﺳﻔﯿﺪ‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدل ﺳﯿﺎه‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدل ﺷﻬﺮي‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدل ﺻﺤﺮاﺋﯽ‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدل ﻓﺎرﺳﯽ‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدﻟﮥ‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدﻟﮥ‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدﻟﯽ‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدم‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 221‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮدﻣﺎ‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدﻣﺎل‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدﻣﺮد‪.‬‬



‫‪745‬‬



‫ﺧﺮدﻣﺮد ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮدﻣﺮد ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮدﻣﻐﺰ‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮدﻣﻨﺪ‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮدﻣﻨﺪان‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧﻪ‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮدﻣﻨﺪﺧﻮي‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮدﻣﻨﺪزاده‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮدﻣﻨﺪﻃﺒﻊ‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮدﻣﻨﺪي‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮدﻣﻨﺪي ﻧﻤﻮدن‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮدﻣﻨﺶ‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮدﻣﻨﺸﯽ‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮدﻣﻮي‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮدﻧﺎﻣﻪ‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮدﻧﺪاﻧﻪ‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮدﻧﺮه‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮدﻧﻘﺶ‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 222‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮدﻧﮕﺎري‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮدﻧﮕﺮش‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮد ﻧﻮري‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮدوات‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮدواﻧﯽ‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮ دواﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮدواﻧﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮد و ﺧﺎﮐﺸﯽ‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮد و ﺧﺎﮐﺸﯽ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮد و ﺧﺎﮐﺸﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮد و ﺧﻤﯿﺮ‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮد و ﺧﻤﯿﺮ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮد و ﺧﻤﯿﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮد و درﺷﺖ‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮدور‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮدوري‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮد و رﯾﺰ‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮدوس‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮد و ﻣﺮد‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮد و ﻣﺮد ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮد و ﻣﻐﺰ‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮدوﻣﻨﺪ‪.‬‬



‫‪746‬‬



‫ﺧﺮده‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده آﺟﺮ‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 223‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮده آﻫﻦ‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده ادﯾﻢ‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده اﺳﺘﺨﻮان‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده اﻟﻤﺎس‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده اﻧﮕﺸﺖ‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده اوﺳﺘﺎ‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده ﺑﺎج‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده ﺑﺮده‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده ﺑﺮﻧﺞ‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده ﺑﯿﻦ‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده ﺑﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده ﭘﺎ‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده ﭘﺰ‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده ﭘﺰي‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده ﭘﻮل‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده ﺗﻮﺗﻮن‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده ﺟﺎﻧﻮر‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده ﭼﯿﺪن‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده ﭼﯿﻦ‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده ﭼﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده ﺣﺴﺎب‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده ﺧﺮ‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده ﺧﺮﺟﯽ‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده ﺧﺮده‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 224‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮده ﺧﺮي‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده دان‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده داﻧﯽ‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده رﯾﺰ‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده رﯾﺰه‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮدهء زر‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده زﻣﺮد‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده ﺳﺎل‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده ﺳﺮ‪.‬‬



‫‪747‬‬



‫ﺧﺮده ﺳﺮﮔﯿﻦ‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﺳﻔﺮه‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﺳﻨﺞ‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﺳﻨﺠﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﺳﻨﮓ‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﺷﻨﺎس‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﺷﯿﺸﻪ‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﻃﻠﺐ‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﻓﺮﻣﺎﯾﺶ‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﻓﺮﻣﺎﯾﺶ دادن‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﻓﺮوﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﻓﺮوش‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﻓﺮوﺷﯽ‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﻓﺮوﺷﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 225‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮده ﻗﺮض‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﻗﺸﻼق‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮدهء ﻗﻠﻢ‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﮐﺎر‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﮐﺎري‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﮐﺎﻏﺬ‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﮐﺎﻓﻮر‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮدهء ﮐﺎه‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﮐﻨﺪر‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﮔﺎه‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﮔﭻ‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﮔﻨﺎه‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﮔﯿﺮي‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﮔﯿﺮي ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﻣﺎﻟﮏ‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﻣﺮدم‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﻣﺮده‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﻣﺮوارﯾﺪ‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﻣﻘﻮا‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﻣﻮ‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﻣﯿﻨﺎ‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 226‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮده ﻧﺎن‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﻧﺒﺎت‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﻧﺠﺎري‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﻧﮕﺮش‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﻧﮕﺮﺷﻦ‪.‬‬



‫‪748‬‬



‫ﺧﺮده ﻧﮕﺮﺷﻨﯽ‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮده ﻧﮕﺮﺷﯽ‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮده ﻧﮕﺮي‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮده ﻫﺎ‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮده ﻫﯿﺰم‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮدﻫﯽ‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮده ﯾﺎب‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮده ﯾﺎﺑﯽ‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮدي‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮدي‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮد ﯾﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮدﯾﺎﻓﺘﻪ‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮدﯾﺎور‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮدي ﭘﺰ‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮ دﯾﺰه‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮدي ﻓﺮوش‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮدﯾﻖ‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮدﯾﮏ‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮدﯾﮑﮏ‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 227‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮدﯾﻦ‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮدﯾﻨﻪ‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮذاذ‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮذﻟﮥ‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮذﻣﻨﺪ‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮر‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮ رﺑﺎب‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮرﻧﮓ ﮐﻦ‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮرود‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮرة‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮز‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮز‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮز‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮز‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮزات‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮزاد‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮزاد‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮزاد اردﺷﯿﺮ‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮزاد اردﺷﯿﺮ‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮزادﺑﻦ اﺷﺘﻪ‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮزادﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮزاذﺑﻦ دارﺷﺎد‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮزاﺳ ﻒ‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮزاﻓﮥ‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 228‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮزال‪.‬‬



‫‪749‬‬



‫ﺧﺮزان‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮزان‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮز ﭼﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮزدان‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮزده‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮزده‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮزﻓﮥ‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮزل‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮزن‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮزور‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮزوري‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮزوﯾﻞ‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮزة‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮزة‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮزة‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮزة‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮزه‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮزة اﻟﺒﻘﺮ‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮزهء ﺗﺄﺧﯿﺬ‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮزﻫﺮج‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮزﻫﺮه‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮزهء ﺳﻔﻠﯽ‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮزه ﻧﺎﻣﻪ‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 229‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮزي‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮزي‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮزﯾﺲ‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮز ﯾﻤﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮزﯾﻦ‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮژ‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮس‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮس‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮس‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮس‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮس‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮس‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮس‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮس‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮس آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮﺳﺎء ‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮﺳﺎب‪.‬‬



‫‪750‬‬



‫ﺧﺮﺳﺎر‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮﺳﺎز‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮﺳﺎن‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮﺳﺎن‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮﺳﺎن‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮﺳﺎن‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮﺳﺎن ﺷﺎه‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 230‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮس ارﻣﻮت‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮس ارﻣﻮد‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮس ﺑﺎزي‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮﺳﺒﺎن‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮس ﺑﭽﻪ‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮس ﺑﺰرگ‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮس ﺑﻐﻮ‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮس ﺑﻪ رﻗﺺ درآوردن‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮﺳﭙﻮزي‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮﺳﺖ‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮﺳﺖ‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮﺳﺘﺎﺑﺎد‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮﺳﺘﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮﺳﺘﻮس‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮﺳﺘﻮن‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮﺳﺘﻪ‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮﺳﺘﯿﺎن‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮس در‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮس در‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮﺳﺮ‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮس روي‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮس ﺳﺎر‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 231‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﺳﮏ‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮﺳﮏ ﺑﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮﺳﮏ ﺑﺎز‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮﺳﮏ ﺑﺎزي‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮس ﮐﻠﻤﯿﻪ‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮﺳﮑﻠﻮ‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮس ﮐﻦ‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮس ﮐﻮﭼﮏ‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮس ﮐﻬﺘﺮ‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮس ﮔﻨﺪه‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮس ﮔﯿﺎه‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮﺳﻼك‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮﺳﻠﻮ‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮﺳﻠﻪ‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮﺳﻢ‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮس ﻣﻬﺘﺮ‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮﺳﻨﺪ‪.‬‬



‫‪751‬‬



‫ﺧﺮﺳﻨﺪ‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮﺳﻨﺪ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮﺳﻨﺪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮﺳﻨﺪ ﮔﺮدﯾﺪن‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮﺳﻨﺪ ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮﺳﻨﺪي‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮﺳﻨﺪي‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 232‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﺳﻨﺪي ﺷﯿﺮازي‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮﺳﻨﮓ‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮﺳﻨﮓ‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮﺳﻨﯽ‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮس وار‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮﺳﻮار‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮﺳﻮاري‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮﺳﻮاري ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮﺳﻮب ﻟﭙﺖ‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮﺳﻮﮐﯽ‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮﺳﻮل‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮﺳﻮن‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮﺳﻮن‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮﺳﻮن‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮﺳﻮﻧﺲ‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮﺳﻮﻧﺲ ﺗﻮرﯾﺪ‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮﺳﻮه‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮﺳﮥ‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮﺳﻪ‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮﺳﻪ ﺑﻐﻮ‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮﺳﯽ‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮﺳﯽ‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮﺳﯽ‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮﺳﯽ‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 233‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﺳﯽ‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮ ﺳﯿﺎه‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮﺳﯿﺪن‪.‬‬



‫‪752‬‬



‫ﺧﺮش‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮش‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮش‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮش‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮش‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮش‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﺎ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﺎء ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﺎد‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﺎف‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﺎن‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﺎن‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﺐ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﺐ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﺒﮥ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﺘﻪ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﺘﻪ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﻊ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﻌﮥ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷ ﻒ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 234‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﺷﻔﮥ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﮑﺖ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﻤﮥ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﻨﻪ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﻨﯽ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﻮف‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﻮم‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﮥ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﮥ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﮥ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﮥ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﻪ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﻪ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﻪ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﻪ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﯽ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﯽ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﯽ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﯿﺪ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﯿﺪ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﯿﺪ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﯿﺪ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﯿﺪ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﯿﺪ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 235‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﺷﯿﺪﮐﻼ‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﯿﺪن‪.‬‬



‫‪753‬‬



‫ﺧﺮﺷﯿﻦ‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮﺷﯿﻦ‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮص‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮص‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮص‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮص‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮص‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮص‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮص‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮ ﺻﺎﺣﺐ‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮﺻﺎن‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮﺻﺎن‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮﺻﻮﻟﻪ‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮﺻﮥ‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮﺻﯿﺎن‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮط‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮط‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮط‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮﻃﺎل‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮﻃﺎل‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮﻃﺎل‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮﻃﺎن‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 236‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﻃﺐ‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮﻃﺒﻊ‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮﻃﺒﯿﻌﺖ‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮﻃﺶ‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮﻃﻂ‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮﻃﻄﯽ‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮط ﮐﺎر‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮﻃﻢ‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮﻃﻤﺎن‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮﻃﻤﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮﻃﻤﮥ‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮﻃﻨﺒﻮر‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮﻃﻮم‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮﻃﻮم‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮﻃﻮم‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮﻃﻮﻣﺎن‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮﻃﻮم دار‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮﻃﯿﻂ‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮع‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮع‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮع‪.‬‬



‫‪754‬‬



‫ﺧﺮع‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮع‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻋﺎﻧﮑﺚ‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 237‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﻋﺐ‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮ ﻋﺘﺎﺑﯽ‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮ ﻋﺰﯾﺮ‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻋﻮب‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻋﻮﺑﮥ‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻋﻮن‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻋﻮﻧﯽ‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮ ﻋﯿﺴﯽ‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻏﺎﻧﮑﺖ‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻏﺎﻧﮑﺚ‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻏﺎﻧﮑﺚ‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻏﺎﻧﮑﺚ ﺳﻔﻠﯽ‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻏﺎﻧﮑﺜﯽ‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻏﺎﻧﮑﺜﯽ‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻏﺎﻧﮥ اﻟﻌﻠﯿﺎ‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻏﻠﺖ‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻏﻠﺖ زدن‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮ ﻏﻠﺘﯿﺪن‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻏﻠﻂ‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻏﻠﻂ زدن‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮ ﻏﻠﻄﯿﺪن‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻏﻮل‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻏﻮﻟﻪ‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻏﻮن‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 238‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮف‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮف‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮف‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮف‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮف‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮف‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮف‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮف‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮف‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻓﺎت‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻓﺎج‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻓﺎن‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻓﺎن‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻓﺎن‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻓﺖ‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻓﺞ‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻓﺞ‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻓﺠﮥ‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮف ﺧﻮي‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻓﺮوش‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻓﺮوﺷﺎن‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮﻓﺮوﺷﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﺧﺮ ﻓﺮوﻣﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪755‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 239‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﻓﺮه‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮﻓﺴﺘﺮ‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮﻓﺴﺘﺮﻏﻦ‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮﻓﺴﺘﺮﮔﺎن‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮﻓﺴﺮ‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮﻓﺶ‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮﻓﺶ‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮف ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮﻓﺸﮥ‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮﻓﻊ‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮﻓﻊ‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮﻓﻊ‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮﻓﻖ‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮﻓﻘﺎن‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮﻓﻘﮥ‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮف ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮف ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮﻓﻮف‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮﻓﻮق‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮﻓﮥ‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮﻓﮥ‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮﻓﮥ‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮﻓﻪ‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮﻓﻪ‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 240‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﻓﻪء دﺷﺘﯽ‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮﻓﻬﻢ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮﻓﻬﻢ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮﻓﯽ‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮﻓﯽ‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮﻓﯽ‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮﻓﯽ‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮﻓﯿﺞ‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮﻓﯿﺶ‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫‪756‬‬



‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 241‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎء ‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎء ‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎء ‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎء ‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎء ‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎء ‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎن‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎن‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎن‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎن‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎن‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎن‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎن اﻓﺸﺎر‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎن ﺑﮑﺸﻠﻮ‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎن رود‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎن رود‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎن ﻃﻮﯾﻞ‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎن ﻗﺘﻠﻮ‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎﻧﻪء ﻋﻠﯿﺎ‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 242‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎﻧﯿﻦ‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﺎﻫﻪ‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮق اﺟﻤﺎع‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮق اﺟﻤﺎع ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﻄﺎن‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﻊ‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮق ﻋﺎدت‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮق ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮق و اﻟﺘﯿﺎم‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﻮﻟﻪ‪.‬‬



‫‪757‬‬



‫ﺧﺮﻗﮥ‪.‬‬



‫‪758‬‬



‫ﺧﺮﻗﮥ‪.‬‬



‫‪758‬‬



‫ﺧﺮﻗﮥ‪.‬‬



‫‪758‬‬



‫ﺧﺮﻗﮥ‪.‬‬



‫‪758‬‬



‫ﺧﺮﻗﮥ‪.‬‬



‫‪758‬‬



‫ﺧﺮﻗﮥ‪.‬‬



‫‪758‬‬



‫ﺧﺮﻗﮥ‪.‬‬



‫‪758‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪء ارادت‪.‬‬



‫‪758‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 243‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪ از‪ . . .‬ﭘﻮﺷﯿﺪن‪.‬‬



‫‪758‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪ از‪ . . .‬داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪758‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪ از‪ . . .‬ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪758‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪ از دﺳﺖ‪ . . .‬ﭘﻮﺷﯿﺪن‪.‬‬



‫‪758‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪء ازرق‪.‬‬



‫‪758‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪ اﻓﺸﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪758‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪء اﻧﺠﻢ‪.‬‬



‫‪758‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪ اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪758‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪ ﺑﺎز‪.‬‬



‫‪758‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪ ﺑﺎزي‪.‬‬



‫‪758‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﮐﺴﯽ ﺗﺎزه ﮐﺮدن‬



‫‪758‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪ ﭘﻮش‪.‬‬



‫‪758‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪ ﭘﻮﺷﺎن‪.‬‬



‫‪758‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪ ﭘﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫‪758‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪء ﺗﺒﺮك‪.‬‬



‫‪758‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪء ﺗﺮﻣﻪ‪.‬‬



‫‪758‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪ ﺗﻬﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪758‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪء ﺧﺰ‪.‬‬



‫‪758‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪ دار‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪ دراﻧﺪاﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪ دراﻧﺪاﺧﺘﻪ‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪ دوز‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪ ﺳﺎزي‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 244‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪء ﺳﺎﻟﻮس‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪء ﺳﻨﺠﺎب‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪ ﺳﻮﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪ ﺳﻮز‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪ ﺳﻮزي‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪ ﺷﮑﺎف‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪء ﺷﯿﺨﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪ ﻓﮑﻨﺪن‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪ ﻗﺒﻮل ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪ ﮐﺮدن ﺟﺎﻣﻪ‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪ ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪء ﻣﻠﻮن‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﻪء وﻻﯾﺖ‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﯽ‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﯽ‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﯽ‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﯽ‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﯽ‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﯽ‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﯽ‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﯽ‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﯽ‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 245‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﻗﯽ‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﯽ‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﯽ‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﯽ‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﻗﯽ‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮك‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮك‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮك‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮك‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮك‪.‬‬



‫‪759‬‬



‫ﺧﺮﮐﺎر‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮﮐﺎري‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮﮐﺎم‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮﮐﺎن‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮﮐﺎن‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮﮐﺎن‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮﮐﺎه‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮﮐﺒﻮﺗﺮ‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮك ﺑﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮك ﭼﯽ‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮك ﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮك ﺧﺪا‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮﮐﺪه‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮك رﺑﺎب‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 246‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮك رود‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮﮐﺮه‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮ ﮐﺮﯾﻢ ﻧﻌﻞ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮك زﻣﯿﻦ‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮﮐﺲ‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮﮐﺴﯽ‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮﮐﺶ‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮﮐﺶ‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮﮐﺸﮏ‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮك ﮐﺘ ﻒ‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮﮐﻠﻮك‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮﮐﻤﺎن‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮﮐﻦ‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮﮐﻨﯽ‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮﮐﻨﯽ‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮ ﮐﻮﭼﮏ‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮﮐﻮران‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮﮐﻮس‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮﮐﻮف‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮﮐﻮن‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮ ﮐﻮﻫﯽ‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮﮐﻪ‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮﮐﻪء ﺧﺎك‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 247‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﮐﯽ‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮﮐﯽ‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮگ‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮگ‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮﮔﺎم‪.‬‬



‫‪760‬‬



‫ﺧﺮﮔﺎه‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﺎه‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﺎه‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﺎه ازرق‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﺎه ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﺎه ﺧﻀﺮا‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﺎه ﺧﻠﺦ‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﺎه زدن‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﺎه ﺳﺒﺰ‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﺎه ﺳﺒﺰﭘﺸﺖ‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﺎه ﺳﺒﺰ ﮔﺎوﭘﺸﺖ‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﺎه ﺷﺶ ﻃﺎق‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﺎه ﻃﺎرم‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﺎه ﻋﺸﻖ‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﺎه ﻓﻠﮏ‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﺎه ﻓﻠﮏ اﺷﺘﺒﺎه‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﺎه ﻗﻤﺮ‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﺎه ﮐﯿﻮان‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﺎه ﮔﺎوﭘﺸﺖ‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 248‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﮔﺎه ﻣﺎه‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﺎه ﻣﻪ‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﺎه ﻣﯿﻨﺎ‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﺎه ﻧﺸﯿﻦ‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﺖ‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮ ﮔﭽﯽ‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﺪا‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﺪاﯾﯽ‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﺮ‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﺮد‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﺮدن‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﺰ‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮ ﮔﺰﻧﺪه‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﻞ‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﻠﻪ‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﻮ‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﻮاز‪.‬‬



‫‪761‬‬



‫ﺧﺮﮔﻮر‪.‬‬



‫‪762‬‬



‫ﺧﺮﮔﻮش‪.‬‬



‫‪762‬‬



‫ﺧﺮﮔﻮش‪.‬‬



‫‪762‬‬



‫ﺧﺮﮔﻮش آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪762‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 249‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﮔﻮش ﺧﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪762‬‬



‫ﺧﺮﮔﻮش زدن‪.‬‬



‫‪762‬‬



‫ﺧﺮﮔﻮش ﺳﻔﯿﺪ‪.‬‬



‫‪762‬‬



‫ﺧﺮﮔﻮﺷﮏ‪.‬‬



‫‪762‬‬



‫ﺧﺮﮔﻮﺷﮑﯽ‪.‬‬



‫‪762‬‬



‫ﺧﺮﮔﻮش ﻟﺐ‪.‬‬



‫‪762‬‬



‫ﺧﺮﮔﻮش ﻣﺎده‪.‬‬



‫‪762‬‬



‫ﺧﺮﮔﻮش ﻧﺎك‪.‬‬



‫‪762‬‬



‫ﺧﺮﮔﻮش ﻧﺮ‪.‬‬



‫‪762‬‬



‫ﺧﺮﮔﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫‪762‬‬



‫ﺧﺮﮔﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫‪762‬‬



‫ﺧﺮﮔﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫‪762‬‬



‫ﺧﺮﮔﻮﻧﻪ‪.‬‬



‫‪762‬‬



‫ﺧﺮﮔﻪ‪.‬‬



‫‪762‬‬



‫ﺧﺮﮔﻪ ازرق‪.‬‬



‫‪762‬‬



‫ﺧﺮﮔﻪ ﺳﺤﺎب‪.‬‬



‫‪762‬‬



‫ﺧﺮﮔﻪ ﻗﻤﺮ‪.‬‬



‫‪762‬‬



‫ﺧﺮﮔﻪ ﮔﺎوﭘﺸﺖ‪.‬‬



‫‪762‬‬



‫ﺧﺮﮔﻪ ﻣﺎه‪.‬‬



‫‪762‬‬



‫ﺧﺮﮔﻪ ﻣﻪ‪.‬‬



‫‪762‬‬



‫ﺧﺮﮔﻬﯽ‪.‬‬



‫‪762‬‬



‫ﺧﺮﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫‪762‬‬



‫ﺧﺮﮔﯿﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪762‬‬



‫ﺧﺮﮔﯿﺮي‪.‬‬



‫‪762‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 250‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫‪762‬‬



‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫‪762‬‬



‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫‪763‬‬



‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫‪763‬‬



‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫‪763‬‬



‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫‪763‬‬



‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫‪763‬‬



‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫‪763‬‬



‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫‪763‬‬



‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫‪763‬‬



‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫‪763‬‬



‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫‪763‬‬



‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫‪763‬‬



‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫‪763‬‬



‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫‪763‬‬



‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫‪763‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪763‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪763‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪763‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪763‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪763‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪763‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪763‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪763‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 251‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪763‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 252‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪764‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد ﺑﻬﺎر‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد دﯾﻨﻪ ﺳﺮ‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎد ﺷﺒﺠﺮه‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮم آﺑﺎدي‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎ‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎ‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎ‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎ‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 253‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎآﻟﻮ‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎء‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎء ‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎء ‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎء ‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎء ‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎء ‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎء ﭘﺎرﺳﯽ‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎء ﻗﺴﺐ‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎء ﻫﻨﺪي‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎﺑﺎن‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎﺑﻪ رود‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎت‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎﺗﻮ‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮ ﻣﺎﭼﻪ‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎﺧﺎرك‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎدان‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮ ﻣﺎده‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎر‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎرود‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎرود‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 254‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎز‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎزرد‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫‪765‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎﻓﺮوش‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎﮐﻼ‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎﮔﺮي‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎﮔﻮن‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎﻟﮑﻪ‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎﻟﻮ‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎﻟﻮ‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎﻟﻮ‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎن‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎن‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎﻧﺪه‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎﻫﻨﺪو‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎﻫﻨﺪوي‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎﻫﻨﺪي‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎي اﺑﻮﺟﻬﻞ‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎي ارﺑﻮ‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎي ارﺑﻪ‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎي ﺑﻐﺪاد‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎي ﺑﻨﺪ‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎي ﺑﯽ ﺧﺴﺘﻪ‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎي ﺗﺮ‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 255‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎي ﺟﻨﮕﻠﯽ‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎي ﺧﺸﮏ‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎي ژاﭘﻨﯽ‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎي ﻋﻘﯿﻞ‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎي ﮐﻮر‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎي ﻫﺎرون‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎي ﻫﻨﺪو‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎي ﻫﻨﺪي‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎﯾﯿﻦ‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮم ﺑﺎش‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮم ﺑﺨﺖ‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮم ﺑﮓ‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮم ﺑﻮ‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮم ﺑﻬﺎر‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮم ﺑﻬﺎر‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮم ﺑﻬﺸﺖ‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮم ﭘﺸﺘﻪ‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮم ﭘﯽ‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮﻣﺘﺎ‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮم ﺗﺮﮐﺎن‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮﻣﺜﯿﻦ‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮم ﭼﻤﺎز‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮم ﺧﺮام‪.‬‬



‫‪766‬‬



‫ﺧﺮم ﺧﻔﺘﺎر‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 256‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮم دان‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮم درق‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮم دره‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮم دژ‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮم دﺷﺖ‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮم دل‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮم دﻟﯽ‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮم ده‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮم دﯾﻦ‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮم دﯾﻨﺎن‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮم دﯾﻨﯽ‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮم دﯾﻨﯿﻪ‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮﻣﺮد رﻧﺪ‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮﻣﺮدرﻧﺪي‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮﻣﺮدم‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮﻣﺮده‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮﻣﺮﻣﺖ‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮم روان‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮم رود‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮم رود‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮم رود‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮم روز‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮم روي‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮم زار‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 257‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﻣﺲ‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮﻣﺴﺖ‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮم ﺳﺮﺷﺖ‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮم ﺳﻨﻪء اردﻻﻧﯽ‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮم ﺷﺎه‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮم ﺷﺎه ﺳﻠﻄﺎن‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮﻣﺸﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮﻣﺸﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮم ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮﻣﺸﮥ‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‪.‬‬



‫‪767‬‬



‫ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‪.‬‬



‫‪768‬‬



‫ﺧﺮم ﺷﯿﺮازي‪.‬‬



‫‪768‬‬



‫ﺧﺮﻣﻐﺰ‪.‬‬



‫‪768‬‬



‫ﺧﺮم ﻓﻀﺎ‪.‬‬



‫‪768‬‬



‫ﺧﺮﻣﻘﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪768‬‬



‫ﺧﺮﻣﻘﺪس‪.‬‬



‫‪768‬‬



‫ﺧﺮﻣﮏ‪.‬‬



‫‪768‬‬



‫ﺧﺮﻣﮏ‪.‬‬



‫‪768‬‬



‫ﺧﺮﻣﮏ‪.‬‬



‫‪768‬‬



‫ﺧﺮﻣﮏ‪.‬‬



‫‪768‬‬



‫ﺧﺮم ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪768‬‬



‫ﺧﺮم ﮐﻮﺷﮏ‪.‬‬



‫‪768‬‬



‫ﺧﺮم ﮐﻮه‪.‬‬



‫‪768‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 258‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﻣﮕﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪768‬‬



‫ﺧﺮﻣﮕﺎه‪.‬‬



‫‪768‬‬



‫ﺧﺮﻣﮕﺲ‪.‬‬



‫‪768‬‬



‫ﺧﺮم ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫‪768‬‬



‫ﺧﺮﻣﮕﻪ‪.‬‬



‫‪768‬‬



‫ﺧﺮﻣﻞ‪.‬‬



‫‪768‬‬



‫ﺧﺮﻣﻞ‪.‬‬



‫‪768‬‬



‫ﺧﺮﻣﻼ‪.‬‬



‫‪768‬‬



‫ﺧﺮم ﻣﺎزﻧﺪراﻧﯽ‪.‬‬



‫‪768‬‬



‫ﺧﺮم ﻣﺸﻬﺪي‪.‬‬



‫‪768‬‬



‫ﺧﺮم ﻣﮑﺎن‪.‬‬



‫‪768‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ‪.‬‬



‫‪768‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ آﻓﺘﺎب‪.‬‬



‫‪768‬‬



‫ﺧﺮﻣﻨﺎن‪.‬‬



‫‪768‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ ﺑﺎن‪.‬‬



‫‪768‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ ﺑﺮدن‪.‬‬



‫‪768‬‬



‫ﺧﺮﻣﻨﺞ‪.‬‬



‫‪768‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ ﺟﺎي‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻨﺠﮏ‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻨﺠﯽ‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ ﺧﺮﻣﻦ‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻨﺪﭼﺎل‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ ده‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 259‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﻣﻨﺪي‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻨﺪﯾﭽﺎل‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻨﺪﯾﮥ‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ روﺑﻪ‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ روز‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ روﯾﻪ‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ ﺳﻮﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ ﺳﻮﺧﺘﻪ‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ ﺳﻮﺧﺘﻪ‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ ﺳﻮز‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ ﻗﻤﺮ‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ ﮐﻼ‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ ﮐﻮب‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ ﮐﻮﺑﯽ‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ ﮐﻮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ ﮐﻮﻓﺘﻪ‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ ﮐﻮه‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ ﮐﻬﻨﻪ ﺑﻪ ﺑﺎد دادن‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ ﮔﺎه‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ ﮔﺪا‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ ﮔﺪاي‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ ﮔﺪاﯾﯽ‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ ﮔﺮاي‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 260‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ ﮔﻞ‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ ﻣﺎه‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ ﻣﻪ‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻦ ﻧﺎﮐﻮﻓﺘﻪ‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮم ﻧﻬﺎد‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮم ﻧﻬﺎن‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻮج‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮم و ﺧﻨﺪان‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻮش‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮم و ﺷﺎد‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﮥ‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﮥ‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﮥ‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﮥ‪.‬‬



‫‪769‬‬



‫ﺧﺮﻣﻪ‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﺧﺮﻣﻬﺮه‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﺧﺮﻣﻪ زر‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﺧﺮﻣﻪ ﻗﻠﻌﻪ‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﺧﺮﻣﯽ‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﺧﺮﻣﯽ‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﺧﺮﻣﯽ‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﺧﺮﻣﯽ‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﺧﺮ ﻣﯿﺎن ده‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﺧﺮﻣﯿﺜﻦ‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 261‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﻣﯿﺜﯽ‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﺧﺮﻣﯿﺪس‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﺧﺮﻣﯿﺬس‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﺧﺮﻣﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﺧﺮﻣﯿﻞ‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﺧﺮﻣﯽ ﻧﻤﻮدن‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﺧﺮﻣﯿﮥ‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﺧﺮن‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﺧﺮﻧﺎ‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﺧﺮﻧﺎب‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﺧﺮﻧﺎﺑﺘﺎن‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﺧﺮﻧﺎﺑﮥ‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﺧﺮﻧﺎس ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﺧﺮﻧﺎﺳﻪ‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﺧﺮﻧﺎﺳﻪ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﺧﺮ ﻧﺎﺻﺮﺧﺎن‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﺧﺮﻧﺎي‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﺧﺮﻧﺒﺎ‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﺧﺮﻧﺒﺎر‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﺧﺮﻧﺒﺎر ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﺧﺮﻧﺒﺎز‪.‬‬



‫‪770‬‬



‫ﺧﺮﻧﺒﺎش‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﺒﻞ‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﺘﯽ‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 262‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﻧﺞ‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﺠﺎس‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﺠﺎش‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﺠﺎك‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﺠﺎن‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﺪ‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﺪ‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﺪق‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﺪه‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧ ﻒ‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﻔﮥ‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﻔﮥ‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﻔﮥ‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﻖ‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﻖ‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﻖ‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﻖ‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﻖ‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﻖ‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﮏ‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﮓ‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﮕﺎه‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 263‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﻧﻮب‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﻮب اﻟﺨﻨﺰﯾﺮ‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﻮب اﻟﺸﻮك‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﻮب اﻟﮑﻼب‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﻮب اﻟﮑﻠﺐ‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﻮب اﻟﻤﻌﺰ‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﻮب ﺑﺮي‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﻮب ﺛﻤﺮي‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﻮب ﺷﺎﺑﻮﻧﯽ‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﻮب ﺷﺎﻣﯽ‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﻮب ﺻﯿﺪﻻﻧﯽ‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﻮب ﻗﺒﻄﯽ‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﻮب ﻣﺼﺮي‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﻮب ﻧﺒﻄﯽ‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﻮﺑﻪ‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﻮب ﻫﻨﺪي‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﻮﺑﯽ‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﻮص‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﻮف‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﻮق‪.‬‬



‫‪771‬‬



‫ﺧﺮﻧﻮك‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮﻧﻪ‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮو‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮو‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 264‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮو‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮو‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮو‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮوء ‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮوات‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮواﺗﺴﺘﺎن‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮواج‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮوار‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮوارﻫﺎ‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮواري‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮواﻟﺤﻤﺎم‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮواﻟﺤﯿﻞ‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮواﻟﺪﺟﺎج‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮواﻟﺪﯾﮏ‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮواﻟﺬﺋﺐ‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮواﻟﻀﻔﺎدع‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮواﻟﻌﺼﺎﻓﯿﺮ‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮواﻟﻔﺎر‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮوان‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮوان ﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮوان ﭘﺎﯾﯿﻦ‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮواﻧﻖ‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮوب‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮوب‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 265‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮوب‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮوب‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮ و ﺑﺎر‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮوﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮوﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮوب اﻟﺒﺤﺮ‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮوب اﻟﺠﻦ‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮوب اﻟﺨﻨﺰﯾﺮ‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮوب اﻟﮑﻼب‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮوب اﻟﻤﺎﻋﺰ‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮوﺑﮥ‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮوﺑﮥ‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮو ﭘﺎﺋﯿﻦ‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮو ﭘﺎﺋﯿﻦ‪.‬‬



‫‪772‬‬



‫ﺧﺮ و ﭘ ﻒ‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﺧﺮ و ﭘ ﻒ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﺧﺮوت‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﺧﺮوج‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﺧﺮوج‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﺧﺮوج‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﺧﺮوج ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﺧﺮوﺟﯽ‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﺧﺮوچ‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﺧﺮ وﺣﺶ‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 266‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮ وﺣﺸﯽ‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﺧﺮ و ﺧﺮ‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﺧﺮ و ﺧﻨﮓ‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﺧﺮ و ﺧﻮر‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﺧﺮود‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﺧﺮود‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﺧﺮودارو‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﺧﺮور‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﺧﺮور‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﺧﺮور‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﺧﺮور‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﺧﺮوران آﻫﻮﯾﻪ‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﺧﺮورﻧﺞ‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﺧﺮورة‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﺧﺮوري‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﺧﺮوز‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﺧﺮوز‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﺧﺮوزان‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﺧﺮوس‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﺧﺮوس‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﺧﺮوس‪.‬‬



‫‪773‬‬



‫ﺧﺮوس‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوس آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوﺳﺎﮔﻨﮓ‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 267‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮوﺳﺎن‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوﺳﺎن‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوﺳﺎﻧﺜﯿﻤﻮن‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوﺳﺎن ﻃﺎووس دم‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوس اﺧﺘﻪ‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوس ﺑﺎز‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوس ﺑﺎزي‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوس ﺑﭽﻪ‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوﺳﺒﺲ‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوس ﺑﯽ ﻣﺤﻞ‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوس ﺑﯽ ﻫﻨﮕﺎم‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوس ﺟﻨﮕﯽ‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوﺳﭽﻪ‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوس ﺧﻮان‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوﺳﺪره‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوس دﺷﺘﯽ‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوس دورگ‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوس دورﮔﻪ‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوس ﻃﺎووس دم‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوس ﻋﺮش‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوس ﻗﻨﺪي‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوﺳﻘﻮﻣﯽ‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوﺳﮏ‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوس ﮐﻨﮕﺮهء ﻋﻘﻞ‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 268‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮوس ﮐﻮﻟﯽ‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوس ﻻري‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوﺳﻠﻮ‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوﺳﻮﻏﺎﻧﻦ‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوﺳﻮﻏﻮﻧﻦ‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوﺳﻮﻗﻼ‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوﺳﻮن‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوﺳﻪ‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوﺳﻪ‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوﺳﯽ ﺷﻤﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوش‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوش‪.‬‬



‫‪774‬‬



‫ﺧﺮوش‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﺧﺮوش آﻣﺪن‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﺧﺮوﺷﺎد‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﺧﺮوﺷﺎن‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﺧﺮوﺷﺎن دز‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﺧﺮوﺷﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﺧﺮوﺷﺎن رﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﺧﺮوﺷﺎن ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﺧﺮوﺷﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﺧﺮوﺷﺎﻧﯿﺪه‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﺧﺮوش ﺑﺮآﻣﺪن‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﺧﺮوش ﺑﺮآوردن‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 269‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮوش رﻋﺪ‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﺧﺮوش زدن‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﺧﺮوش ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﺧﺮوش ﻣﻐﺎن‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﺧﺮوﺷﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﺧﺮوﺷﻨﺪه‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﺧﺮوش ﻧﻤﻮدن‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﺧﺮوﺷﯽ‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﺧﺮوﺷﯿﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﺧﺮوﺷﯿﺪن‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﺧﺮوﺷﯿﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﺧﺮوﺷﯿﺪه‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﺧﺮوﺷﯿﻨﺖ‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﺧﺮوﺿﻮس‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﺧﺮوط‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﺧﺮوﻃﮥ‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﺧﺮوع‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﺧﺮوع‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﺧﺮوع‪.‬‬



‫‪775‬‬



‫ﺧﺮوف‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮوف‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮوف اﻟﺒﺤﺮ‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮوﻓﮥ‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮوﻓﯽ‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 270‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮوﻓﯽ‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮوق‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮوق‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮوك‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮوك‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮوك ﺗﺲ ﮐﺲ‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮوﮐﻮش‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮوم‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮوﻣﺎﻧﮥ‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮوﻣﯿﻨﻮن‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮون‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮون‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮوﻧﻖ‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮوﻧﻖ ﮐﻮه‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮوﻧﻪ‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮوﻧﯿﻪ‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮوة‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮوه‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮوه‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮوﻫﮏ‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮوﻫﻪ‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮوﯾﻠﻪ‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮه‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮه‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 271‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮه‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮه‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮه‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮه‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮه‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮه‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮه‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮه‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮه‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮه‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮه آب‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮﻫﺎن‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮهء اردﺷﯿﺮ‪.‬‬



‫‪776‬‬



‫ﺧﺮه ﺑﻪ ﮐﻮن ﻣﺎﻟﯿﺪن‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮه ﭘﻮر‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮهء ﭼﻮب‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮهء ﺧﺸﺖ‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮه از‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮهء ﺳﻨﮓ‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮه ﺳﯿﺎه‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮه ﺳﯿﺎه‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮه ﺷﺎﭘﻮر‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮﻫﮏ‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮه ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 272‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﻫﻨﺎك‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮه ﻧﻬﺎدن‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮﻫﯽ‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮي‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮي‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮي‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮي‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮي‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮﯾﺎﺑﻮ‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮﯾﺎر‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮﯾﺎن‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮي ﺑﺮده رﺷﺎن‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮﯾﺒﻪ‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮﯾﺒﻪ‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮﯾﺒﯽ‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮﯾﺒﯽ‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮﯾﺖ‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮﯾﺖ‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮﯾﺖ‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮﯾﺞ‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮﯾﺞ‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮﯾﺞ‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮﯾﺨﻪ‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 273‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﯾﺪ‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮﯾﺪ‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮﯾﺪار‪.‬‬



‫‪777‬‬



‫ﺧﺮﯾﺪارﺟﻮي‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺪار داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺪار ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺪار ﮔﺮدﯾﺪن‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺪار ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺪارﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺪار ﻧﺪاﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺪاري‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺪاري ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺪﮔﺮ‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺪن‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺪن‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوﺧﺖ‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوﺧﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺪه‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺪه آﻣﺪن‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺮ‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 274‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﯾﺮ‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺮ‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺮاﻟﻤﺎء ‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺮي‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺮي‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺰه‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺲ‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺴﻮﭘﻮﻟﯿﺲ‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺴﻮﺳﺘﻮم‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺴﻮﻟﻮراس‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺴﯿ ﻒ‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺶ‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺶ‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺸﮏ‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺸﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺸﻨﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺸﻨﺪه‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺸﻪ‪.‬‬



‫‪778‬‬



‫ﺧﺮﯾﺸﯿﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﺸﯿﺪه‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﺸﯿﺪه ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﺺ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 275‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﯾﺺ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﻀﻪ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﻂ ﻣﺮﯾﻂ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﻄﻪ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﻄﻪ دار‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﻄﻪء ﺷﻄﺮﻧﺞ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﻄﻪء ﻋﻄﺎر‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﻄﻪ ﮐﺶ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﻄﯽ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﻄﯽ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﻊ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﻊ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮي ﻋﺎﻗﻼن‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮي ﻋﺎﻗﻼن‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﻌﻪ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾ ﻒ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﻔﻪ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﻔﯽ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﻖ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﻖ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﻘﻪ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﮕﻮش‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﻞ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﻠﻪ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 276‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺮﯾﻢ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﻢ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﻢ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﻢ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﻢ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﻢ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﻢ اﻟﻨﺎﻋﻢ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﻤﯽ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﻤﯽ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﻤﯽ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﻤﯽ‪.‬‬



‫‪779‬‬



‫ﺧﺮﯾﻤﯽ‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺮﯾﻨﻖ‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺮﯾﻨﻪ‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺮﯾﻪ‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰ‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰ‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰ‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰا‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰاﺋﻢ‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰاﺋﻦ‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰاﺋﻨﯽ‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰاﺋﯽ‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 277‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺰاﺋﯿﻞ‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰاﺑﻞ‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰاﺧﺰ‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰاﺧﺰ‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰادﺟﺮد‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰار‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰ ارﻃﺎﻗﯽ‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰاري‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰاري‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰاز‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰاز‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰاز‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰاز‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰاز‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰاز‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰاز‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰازاﻟﺼﺨﺮ‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰازاﻟﻤﺎء ‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰازي‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰاع‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰاع‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰاﻋﻞ‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰاﻋﮥ‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰاﻋﮥ‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 278‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺰاﻋﮥ‪.‬‬



‫‪780‬‬



‫ﺧﺰاﻋﯽ‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰاﻋﯽ‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰاﻋﯽ‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰاﻋﯽ‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰاﻋﯽ‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰاﻋﯽ‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰاﻋﯽ‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰاﻋﯽ‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰاﻋﯽ ﻣﮑﯽ‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰاف‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰاق‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰاق‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰاق‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰاﻟﯽ‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰام‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰام‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰام‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰاﻣﺎ‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰاﻣﺎت‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰاﻣﮥ‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰاﻣﮥ‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰاﻣﮥ‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰاﻣﯽ‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 279‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺰاﻣﯿﻦ‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰان‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰان‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰان‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰان‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰان‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰان آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰاﻧﭽﯽ‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰان ﺣﻨﺎ‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰان ﺧﻨﮏ‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰان ﺧﻮرده‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰاﻧﺪ‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰان دﯾﺪه‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰان رﺳﯿﺪه‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰان رﻧﮓ‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰان ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰان ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰاﻧﮕﯽ‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰاﻧﮥ‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰاﻧﻪ‪.‬‬



‫‪781‬‬



‫ﺧﺰاﻧﮥ اﻟﺤﮑﻤﮥ‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰاﻧﮥ اﻟﺮؤوس‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰاﻧﮥ اﻟﺴﻼح‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰاﻧﮥ اﻟﻌﺮب‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 280‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺰاﻧﻪء ﺗﻔﻨﮓ‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰاﻧﻪء ﺗﻮپ‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰاﻧﻪ ﭼﯽ‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰاﻧﻪء ﺣﻤﺎم‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰاﻧﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰاﻧﻪ دار‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰاﻧﻪ دار ﮐﻞ‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰاﻧﻪ داري‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰاﻧﻪء ﮐﺘﺐ‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰاﻧﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰاﻧﻪء ﻧﻈﺎم‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰاﻧﯽ‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰاﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰاﻧﯿﻪ‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰاﯾﺎ‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰاﯾﻢ‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰاﯾﻦ‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰاﯾﻪ‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰب‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰب‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰب‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰب‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰﺑﺎ‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰﺑﺎء ‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 281‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺰﺑﺎء ‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰﺑﺎت‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰﺑﺎز‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰﺑﮥ‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰﺑﻪ‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰﺑﯽ‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰﺑﯽ‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰﭘﻮش‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰج‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰﺟﯽ‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰﺧﺰ‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰﺧﺰ‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰدوك‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰده‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰر‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰر‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰر‪.‬‬



‫‪782‬‬



‫ﺧﺰر‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰر‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰر‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰران‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰران‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰران‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰران‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 282‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺰراﻧﻖ‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰراﻧﯿﺎن‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰرﺑﻪ‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰرج‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰرج‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰرج‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰرﺟﻪ‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰرﺟﯽ‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰرﺟﯽ‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰرﺟﯽ‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰرﺟﯽ‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰرﺟﯽ‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰرﺟﯽ‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰرﺟﯽ‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰرﺟﯽ‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰرﺟﯽ‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰرﺟﯽ‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰرﺟﯽ اﻧﺪﻟﺴﯽ‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰرﺟﯽ اﻧﺼﺎري‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰردﺷﺖ‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰرك‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰرﮔﺸﺎ‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰرﻧﻖ‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰروان‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 283‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺰروان‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰروان‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰروان‪.‬‬



‫‪783‬‬



‫ﺧﺰروان‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰره‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰره‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰري‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰري‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰري‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰري‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰري‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰرﯾﺎن‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰرﯾﺎن‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰرﯾﻖ‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰز‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰز‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰز‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰش‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰﻃﺎروﻧﯽ‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰع‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰﻋﺎل‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰﻋﺎﻟﻪ‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰﻋﺒﻞ‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰﻋﺒﻞ‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 284‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺰﻋﺒﻼت‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰﻋﺒﻠﻪ‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰﻋﺒﯿﻞ‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰﻋﺒﯿﻼت‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰﻋﺒﯿﻠﻪ‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰﻋﻞ‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰﻋﻞ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰﻋﻞ ﺧﺎن‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰﻋﻠﻪ‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰﻋﻪ‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰﻋﻪ‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰﻋﻪ‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰف‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰف‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰﻓﺮوش‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰﻓﯽ‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰﻓﯽ‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰق‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰك‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰك‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰﮐﻦ‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰﮔﻞ‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰل‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 285‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺰل‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰل‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰل‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰل‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰل‪.‬‬



‫‪784‬‬



‫ﺧﺰﻟﺒﻪ‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰﻟﻪ‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰﻟﻪ‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰﻟﻪ‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰم‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰم‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰﻣﮏ‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰﻣﻪ‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰﻣﯽ‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰﻣﯿﺎن‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰن‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰن‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰﻧﺒﻞ‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰﻧﺪ‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰﻧﺪﮔﺎن‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰﻧﺪه‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰﻧﺰر‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰﻧﻪ‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰو‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 286‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺰوان‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰوﺑﺰ‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰوز‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰوق‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰوك‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰوم‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰوﻣﮥ‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰون‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰه‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰﻫﺮه‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰي‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰي‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰي‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰي‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰي‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰﯾﺎ‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰﯾﺎن‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰﯾﺒﻪ‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰﯾﺪن‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰﯾﺪه‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰﯾﺮ‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰﯾﺮه‪.‬‬



‫‪785‬‬



‫ﺧﺰﯾﺰ‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﺧﺰﯾﻔﻪ‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 287‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺰﯾﻤﮥ‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﺧﺰﯾﻤﮥ‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﺧﺰﯾﻤﮥ‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﺧﺰﯾﻤﮥ‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﺧﺰﯾﻤﮥ‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﺧﺰﯾﻤﮥ‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﺧﺰﯾﻤﯽ‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﺧﺰﯾﻤﯿﮥ‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﺧﺰﯾﻦ‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﺧﺰﯾﻦ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﺧﺰﯾﻨﻪ‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﺧﺰﯾﻨﻪ‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﺧﺰﯾﻨﻪ‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﺧﺰﯾﻨﻪ‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﺧﺰﯾﻨﻪ‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﺧﺰﯾﻨﻪ اﻧﺒﺎر‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﺧﺰﯾﻨﻪء ﺣﻤﺎم‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﺧﺰﯾﻨﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﺧﺰﯾﻨﻪ دار‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﺧﺰﯾﻨﻪ داري‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﺧﺰﯾﻪ‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﺧﺰﯾﯽ‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﺧﺲ‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﺧﺲ‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 288‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺲ‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﺧﺲ‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﺧﺴﺎ‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﺧﺴﺎء ‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﺧﺴﺎﺋﺲ‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﺧﺴﺎﺋﻞ‪.‬‬



‫‪786‬‬



‫ﺧﺴﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺎﺋﯿﺪن‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺎدان‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺎر‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺎر‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺎرات‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺎرت‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺎرت داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺎرت دﯾﺪن‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺎرت ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺎر و ﻏﺒﯿﻦ‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺎرة‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺎره‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺎره‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺎس‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺎﺳﺖ‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺎﺳﻪ‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺎﺳﻪ‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 289‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺴﺎﺳﻪ‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺎف‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺎق‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺎل‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺎل‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺎﻟﮥ‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺎن‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺎن‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺎﻧﺪه‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺎﯾﺲ‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺲ ء ‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺲ اﻟﺒﺮي‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺲ اﻟﺤﻤﺎر‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺲ اﻟﺴﻼﻃﻪ‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺲ اﻟﺴﻼﻃﻪ‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺲ اﻟﮑﻠﺐ‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺐ‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺐ‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺒﺎن‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺒﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺒﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺒﮏ‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 290‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺴﺒﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺒﻨﺪه‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺲ ﺑﻪ دﻧﺪان ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺲ ﺑﻪ دﻫﻦ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺒﯽ‪.‬‬



‫‪787‬‬



‫ﺧﺴﺒﯿﺠﺎن‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺴﺒﯿﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺴﺒﯿﺪن‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺴﺒﯿﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺴﺒﯿﺪه‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺴﭙﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺴﭙﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺲ ﭘﺬﯾﺮ‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺲ ﭘﺮور‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺴﭙﺶ‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺲ ﭘﻮش‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺲ ﭘﻮش داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺲ ﭘﻮش ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺴﭙﯽ‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺴﭙﯿﺪن‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺴﭙﯿﺪن‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺴﺖ‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺴﺖ‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺴﺖ‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 291‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺴﺖ‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺴﺘﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺴﺘﺎوي‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺴﺘﺠﺎن‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺴﺘﺮ‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺴﺘﮏ‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺴﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺴﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺴﺘﮕﺎن‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺴﺘﮕﯽ‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺴﺘﮕﯽ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺴﺘﮕﯽ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺴﺘﮕﯽ ﻫﺎ‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪788‬‬



‫ﺧﺴﺘﻨﺪه‪.‬‬



‫‪789‬‬



‫ﺧﺴﺘﻨﯽ‪.‬‬



‫‪789‬‬



‫ﺧﺴﺘﻮ‪.‬‬



‫‪789‬‬



‫ﺧﺴﺘﻮ‪.‬‬



‫‪789‬‬



‫ﺧﺴﺘﻮ‪.‬‬



‫‪789‬‬



‫ﺧﺴﺘﻮان‪.‬‬



‫‪789‬‬



‫ﺧﺴﺘﻮاﻧﻪ‪.‬‬



‫‪789‬‬



‫ﺧﺴﺘﻮ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪789‬‬



‫ﺧﺴﺘﻮﻧﻪ‪.‬‬



‫‪789‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ‪.‬‬



‫‪789‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 292‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ‪.‬‬



‫‪789‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ ﺑﺎزو‪.‬‬



‫‪789‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪ‪.‬‬



‫‪789‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي‪.‬‬



‫‪789‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪789‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ ﺗﻦ‪.‬‬



‫‪789‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ ﺟﺎن‪.‬‬



‫‪789‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ ﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪789‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ ﺟﮕﺮ‪.‬‬



‫‪789‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ ﺟﮕﺮي‪.‬‬



‫‪789‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ ﺣﺎل‪.‬‬



‫‪789‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ ﺧﺎﻃﺮ‪.‬‬



‫‪789‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪789‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ ﺧﺮ‪.‬‬



‫‪789‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪789‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ درون‪.‬‬



‫‪789‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ دل‪.‬‬



‫‪789‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ دﻟﯽ‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ روان‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ روي‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ ﺳﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ ﮐﻨﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 293‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ ﮔﺮداﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ ﻣﺮد‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ ﻣﺰاج‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ ﻧﻤﻮدن‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ ﻧﻬﺎن‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺘﻪ و ﻣﺮده‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺘﯿﺪن‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺨﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺲ ﺧﺲ‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺲ ﺧﺲ‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺲ ﺧﺲ ﺳﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺲ در ﭼﺸﻢ اﻓﺘﺎدن‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺲ در دﻫﺎن ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺮ‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺮ‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺮ‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺮ‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺮ‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺮان‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺮان‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺮان‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺮان‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 294‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺴﺮان دﯾﺪه‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺮان زده‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺮاﻧﮕﺮ‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺮاﻧﮕﺮي‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺮاوﯾﻪ‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺮاﻫﺎﺑﺎد‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺮﺑﺮه‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺮﭘﻮره‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺮﺧﻮاﺟﻪ‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺮق‪.‬‬



‫‪790‬‬



‫ﺧﺴﺮك‪.‬‬



‫‪791‬‬



‫ﺧﺴﺮگ‪.‬‬



‫‪791‬‬



‫ﺧﺴﺮﮔﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪791‬‬



‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪791‬‬



‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪791‬‬



‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪791‬‬



‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪791‬‬



‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪791‬‬



‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪791‬‬



‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪791‬‬



‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪791‬‬



‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪791‬‬



‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪791‬‬



‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪791‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 295‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪791‬‬



‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪791‬‬



‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪791‬‬



‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪791‬‬



‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪791‬‬



‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪791‬‬



‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪791‬‬



‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪791‬‬



‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪791‬‬



‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪791‬‬



‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪791‬‬



‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪791‬‬



‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺋﯿﻦ‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 296‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪792‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 297‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد اﻣﺠﺪي‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮوآراي‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮو آﺳﯿﺎﺑﺎن‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮوا‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮو اﺑﺮﻗﻮﻫﯽ‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮو اﺧﺘﺮان‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮو ارزﻣﻘﺎن‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮو اﺷﻐﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮو اﺷﮑﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮو اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮو اﻓﻨﺪي‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮو اﻗﻠﯿﻢ ﭼﻬﺎرم‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮوان‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮوان‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮوان‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮوان‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮو اﻧﺠﻢ‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮو اﻧﻮﺷﯿﺮوان‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮواﻧﻪ‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮواﻧﯽ‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮواﻧﯽ‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 298‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺴﺮواﻧﯿﻪ‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮو اول‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺑﭽﻪ‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺑﮏ‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮو ﺑﻬﻤﻨﯽ‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺑﯿﮏ‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮوﭘﺎﺷﺎ‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮوﭘﺎﺷﺎ‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮوﭘﺎﺷﺎ‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮوﭘﺮﺳﺖ‪.‬‬



‫‪793‬‬



‫ﺧﺴﺮوﭘﺮﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮوﭘﺮﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮو ﭘﺮوﯾﺰ‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮوﭘﻨﺎه‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺟﺮد‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺟﺮدي‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮو ﭼﻬﺎرم ﺳﺮﯾﺮ‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺧﺎن‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺧﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮو ﺧﺎور‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺧﺮام‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮو ﺧﺴﺮوان‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺧﻮاﺟﻪ‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮو ﺧﻮارزم‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 299‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺴﺮود‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮودارو‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮوداﻧﻪ‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮو دوم‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮو دﯾﻮزاد‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮوزاده‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮوزاده‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮو زرﯾﻦ ﻋﻄﺎ‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮوس‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺳﺎﺑﻮر‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺳﭙﺮﻏﻢ‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺳﺘﺎي‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮو ﺳﺮﯾﺮ ﭼﻬﺎرم‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺳﻼﺣﯽ‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮو ﺳﻮم‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮو ﺳﯿﺎرﮔﺎن‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺷﺎﭘﻮر‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺷﺎذﻓﯿﺮوز‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺷﺎذﻗﺒﺎد‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺷﺎذﻫﺮﻣﺰ‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺷﺎﻓﯿﺮوز‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺷﺎه‪.‬‬



‫‪794‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺷﺎه‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺷﺎه‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 300‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺷﺎه‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺷﺎه‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺷﺎه‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺷﺎه ﻏﺰﻧﻮي‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺷﺎه ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺷﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺷﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺷﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺷﮑﺎر‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺷﻨﺎس‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺷﻨﻮم‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺷﯿﺮ‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺷﯿﺮ‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺷﯿﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺷﯿﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺷﯿﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺷﯿﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺷﯿﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺷﯿﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﺷﯿﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﻓﯿﺮوز‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﻓﯿﺮوز‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﻓﯿﺮوز‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﮐﻮاﺗﺎن‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 301‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺴﺮو ﮔﺮﺟﯽ‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﮔﺮد‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﮔﻬﺮ‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﻣﻠﮏ‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﻣﻨﺶ‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﻣﯿﺮه‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮون‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﻧﮋاد‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوﻧﺸﺎن‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮو ﻫﺸﺘﻢ ﺑﻬﺸﺖ‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوي‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوي‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوي‪.‬‬



‫‪795‬‬



‫ﺧﺴﺮوي‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺴﺮوي‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺴﺮوي‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺴﺮوي‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺴﺮوي‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺴﺮوي‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺴﺮوي‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺴﺮوي ﺑﺨﺎراﺋﯽ‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺴﺮوي ﺳﺮﺧﺴﯽ‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺴﺮوي ﻗﺎﺟﺎر‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺴﺮوي ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 302‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺴﺮوي ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺴﺮوﯾﻨﻪ‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺴﺮوﯾﻪ‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺴﺮوﯾﻪ‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺴﺮه‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺴﺮه‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺴﺮه‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺴﺮه‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺴﺮﻫﺎﺑﺎد‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺲ ﺷﯿﺸﻪ‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺲ ﻃﺒﻊ‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺴﻊ‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺴ ﻒ‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺴ ﻒ‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺴ ﻒ‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺴ ﻒ‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺴ ﻒ‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺴ ﻒ‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺴﻔﻪ‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺴﻔﻪ‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺴﻔﻪ‪.‬‬



‫‪796‬‬



‫ﺧﺴﻔﯿﻦ‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﻖ‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﻖ‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 303‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺴﻘﺎت‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﻘﯽ‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﮏ‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﮏ‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﮏ‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﮏ‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﮑﺎﻧﺎن‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﮑﺪاﻧﻪ‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺲ ﮐﺸﯽ‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺲ ﮐﺸﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﻞ‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﻞ‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﻞ‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﻢ‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﻤﺦ‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﻨﺪه‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺲ ﻧﻬﺎد‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﻮ‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﻮ‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﻮء ‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﻮﺋﯽ‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺲ و ﺧﺎر‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺲ و ﺧﺎرﻧﻤﺎ‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺲ و ﺧﺎش‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 304‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺲ و ﺧﺎﺷﺎك‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﻮدن‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﻮر‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﻮر‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﻮردن‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﻮره‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﻮف‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﻮف‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﻮف‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﻮق‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﻮي‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﮥ‪.‬‬



‫‪797‬‬



‫ﺧﺴﯽ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺴﯽ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺴﯽ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺴﯽ ء ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺴﯿﺞ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺴﯿﺪن‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺴﯿﺮ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺴﯿﺲ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺴﯿﺲ ﺗﺮ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺴﯿﺲ رﺗﺒﻪ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺴﯿﺲ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺴﯿﺲ ﺷﻤﺮدن‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 305‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺴﯿﺲ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺴﯿﺴﮥ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺴﯿﺴﻪ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺴﯿﺴﯽ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺴﯿﻌﮥ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺴﯿ ﻒ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺴﯿﻔﻪ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺴﯿﮑﺖ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺴﯿﻞ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺶ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺶ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺶ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺶ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺶ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺶ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺸﺎ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺸﺎ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺸﺎء ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺸﺎء ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺸﺎء ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺸﺎء ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺸﺎء ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺸﺎﺋﺐ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺸﺎﺋﯿﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 306‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺸﺎﺋﯿﺪن‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺸﺎﺋﯿﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺸﺎﺋﯿﺪه‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺸﺎب‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺸﺎب‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺸﺎب‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺸﺎب‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺸﺎب‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺸﺎب‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺸﺎب‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺸﺎب‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺸﺎﺑﻪ‪.‬‬



‫‪798‬‬



‫ﺧﺸﺎﺑﯽ‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎﺛﺮاوﯾﺮﯾﺎ‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎﺧﺶ‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎده‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎر‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎر‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎردن‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎرم‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎرم‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎرم اﻟﺮأس‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎرﻣﻪ‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎره‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 307‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺸﺎره‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎره ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎرﯾﺪن‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎش‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎش‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎش‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎش‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎش‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎش‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎﺷﺎن‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎﺷﻪ‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎﺷﮥ‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎع‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎﻋﺮ‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎف‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎف‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎف‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎف‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎف‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎف‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎف‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎف‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎﻓﻪ‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎل‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 308‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺸﺎم‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎم‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎم‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎم‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎﻣﻦ‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎن‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎن‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎن‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎن‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎن‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎو‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎوره‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎوري‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎوﻧﺪ‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎوه‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎوه ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎة‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎي‪.‬‬



‫‪799‬‬



‫ﺧﺸﺎﯾﺎ‪.‬‬



‫‪800‬‬



‫ﺧﺸﺎﯾﺎرش‪.‬‬



‫‪800‬‬



‫ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ‪.‬‬



‫‪800‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 309‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺸﺎﯾﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺎﯾﻨﺪه‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺎﯾﻪ ﺛﯿﻪ‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺎﯾﯿﺪن‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺐ‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺐ‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺐ‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺐ‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺐ‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺐ‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺐ‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺐ‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺐ‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺐ‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺐ‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺒﺎء ‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺒﺎء ‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺒﺎت‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺒﺎت‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺒﺎن‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺒﺎن‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺒﺎن‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺐ اﻟﺸﻮﻧﯿﺰ‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺒﺴﺮم‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 310‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺸﺒﻞ‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺒﻪ‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺒﻪ‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺒﻪ‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺒﯽ‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺒﯽ‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺒﯽ‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺒﯿﻪ‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺒﯿﻪ‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺒﯿﻪ‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﭙﺨﺘﻪ‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺖ‪.‬‬



‫‪801‬‬



‫ﺧﺸﺖ‪.‬‬



‫‪802‬‬



‫ﺧﺸﺖ‪.‬‬



‫‪802‬‬



‫ﺧﺸﺖ‪.‬‬



‫‪802‬‬



‫ﺧﺸﺖ‪.‬‬



‫‪802‬‬



‫ﺧﺸﺖ‪.‬‬



‫‪802‬‬



‫ﺧﺸﺘﺎﻣﻦ‪.‬‬



‫‪802‬‬



‫ﺧﺸﺖ اﻓﮑﻦ‪.‬‬



‫‪802‬‬



‫ﺧﺸﺖ اﻟﻄﯿﻦ‪.‬‬



‫‪802‬‬



‫ﺧﺸﺖ ﺑﺎد‪.‬‬



‫‪802‬‬



‫ﺧﺸﺖ ﺑﺮ درﯾﺎ زدن‪.‬‬



‫‪802‬‬



‫ﺧﺸﺖ ﺑﻪ ﻗﺎﻟﺐ زدن‪.‬‬



‫‪802‬‬



‫ﺧﺸﺖ ﭘﺨﺘﻪ‪.‬‬



‫‪802‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 311‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺸﺖ ﭘﺰ‪.‬‬



‫‪802‬‬



‫ﺧﺸﺖ ﭘﺰي‪.‬‬



‫‪802‬‬



‫ﺧﺸﺖ ﭘﺴﯿﻦ‪.‬‬



‫‪802‬‬



‫ﺧﺸﺖ ﺗﺎﺑﻪ‪.‬‬



‫‪802‬‬



‫ﺧﺸﺘﭽﻪ‪.‬‬



‫‪802‬‬



‫ﺧﺸﺖ ﺧﺎم‪.‬‬



‫‪802‬‬



‫ﺧﺸﺖ ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪802‬‬



‫ﺧﺸﺖ ﺧﺸﺖ‪.‬‬



‫‪802‬‬



‫ﺧﺸﺖ ﺧﺸﮏ ﺑﺮ آب اﻓﮑﻨﺪن‪.‬‬



‫‪802‬‬



‫ﺧﺸﺖ داﻣﻦ‪.‬‬



‫‪802‬‬



‫ﺧﺸﺖ در ﮐﺎﻟﺒﺪ درﺳﺖ آﻣﺪن‪.‬‬



‫‪802‬‬



‫ﺧﺸﺘﺮ‪.‬‬



‫‪802‬‬



‫ﺧﺸﺘﺮﭘﺎون‪.‬‬



‫‪802‬‬



‫ﺧﺸﺘﺮﭘﻮان‪َ] .‬خ َت َپ[ )ِا( ﺳﺎﺗﺮاپ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج‪ 3‬ص‪ 2650‬و ‪ 2102‬و ‪ .(2092‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﺘﺮﭘﺎون ﺷﻮد‪.‬‬



‫‪802‬‬



‫ﺧﺸﺘﺮه‪.‬‬



‫‪802‬‬



‫ﺧﺸﺖ زدن‪.‬‬



‫‪802‬‬



‫ﺧﺸﺖ زر‪.‬‬



‫‪802‬‬



‫ﺧﺸﺖ زرﯾﻦ‪.‬‬



‫‪802‬‬



‫ﺧﺸﺖ زن‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺖ زﻧﯽ‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺖ زﻧﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺘﮋه‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺘﺴﺘﺎن‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺖ ﺳﺮ‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 312‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺸﺖ ﺳﺮﺧﻢ‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺖ ﺳﯿﻪ ﭘﺮ‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺖ ﺷﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺖ ﻓﺮوﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺖ ﻓﺮوش‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺖ ﻓﺮوﺷﯽ‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺖ ﻓﺮوﺷﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺘﻖ‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺖ ﻗﺎﻟﺐ زدن‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺖ ﻗﻤﺎر‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺘﮏ‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺖ ﮐﺎر‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺘﮏ ﭘﯿﺮاﻫﻦ‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺘﮏ درآوردن‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺘﮏ دران ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺘﮏ زر‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺘﮏ زرﯾﻦ‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺘﮏ ﺳﺮﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺘﮏ ﺷﻠﻮار‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺘﮏ ﻧﻤﺎ‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺘﮏ ﻧﻤﺎ ﻧﺸﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺘﮏ واروﻧﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺘﮑﯽ‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺘﮕﺮ‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 313‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺸﺖ ﻣﺎل‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺖ ﻣﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺖ ﻣﺎﻟﯿﺪن‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺖ ﻣﺴﺠﺪ‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺖ ﻣﺴﺠﺪ‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺖ ﻣﺴﺠﺪ‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺘﻨﺴﺎر‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺘﻨﺸﺎر‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺘﻮك‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺖ و ﮔﻞ‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺖ و ﮔﻠﯽ‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺘﻪ‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺘﻪ‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺘﯽ‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺘﯽ‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺘﯽ‪.‬‬



‫‪803‬‬



‫ﺧﺸﺘﯿﺎري‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺘﯿﺎﻧﮏ‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺘﯽ ﺑﻪ ﺧﯿﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺘﯿﺠﺎن‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺘﯿﺠﻪ‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺜﺮﭘﺎون‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺜﺮﭘﻮان‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 314‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺸﺠﺎن‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺤﺸﻪ‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺨﺎش‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺨﺎش‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺨﺎش اﺑﯿﺾ‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺨﺎش اﺳﻮد‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺨﺎش ﺑﺤﺮي‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺨﺎش ﺑﺮي‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺨﺎش ﺑﺴﺘﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺨﺎش زﺑﺪي‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺨﺎش زدن‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺨﺎش زن‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺨﺎش زﻧﯽ‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺨﺎش ﺳﻔﯿﺪ‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺨﺎش ﮐﺎري‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺨﺎش ﮐﺎري ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺨﺎش ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺨﺎش ﻣﺸﻮك‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺨﺎش ﻣﻘﺮن‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺨﺎش ﻣﻨﺜﻮر‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺨﺎﺷﻪ‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺨﺎﺷﯽ‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺨﺎﺷﯿﻪ‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺨﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 315‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺶ ﺧﺶ‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺶ ﺧﺸﺖ‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺶ ﺧﺶ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺨﺸﻪ‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺨﻂ‪.‬‬



‫‪804‬‬



‫ﺧﺸﺪاش‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﺪاﺷﮥ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﺪاﻣﻦ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﺮ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﺮ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﺮ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﺮب‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﺮﺑﻪ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﺮت‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﺮﺗﯽ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﺮﺷﺎاي ﺷﯿﺎ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﺮم‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﺮم‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﺮم‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﺮم‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﺮﻣﮥ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﺮﻣﻪ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﺮﻣﻪ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﺮﻣﯽ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 316‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺶ زن‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﺴﺎب‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﺴﺒﺮم‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﺴﺒﺮم‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﺶ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﺸﺎء‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﺸﺎوان‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﻊ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﻊ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﻌﺎن‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﻌﻪ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﻌﻪ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸ ﻒ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸ ﻒ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸ ﻒ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸ ﻒ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸ ﻒ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸ ﻒ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸ ﻒ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸ ﻒ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸ ﻒ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸ ﻒ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﻔﺎن‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﻔﻪ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 317‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺸﻔﻪ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﻔﻪ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﻔﻪ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﻔﻪ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﻔﻪ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﮏ‪.‬‬



‫‪805‬‬



‫ﺧﺸﮏ‪.‬‬



‫‪806‬‬



‫ﺧﺸﮏ‪.‬‬



‫‪806‬‬



‫ﺧﺸﮏ‪.‬‬



‫‪806‬‬



‫ﺧﺸﮏ‪.‬‬



‫‪806‬‬



‫ﺧﺸﮏ‪.‬‬



‫‪806‬‬



‫ﺧﺸﮏ‪.‬‬



‫‪806‬‬



‫ﺧﺸﮏ‪.‬‬



‫‪806‬‬



‫ﺧﺸﮏ‪.‬‬



‫‪806‬‬



‫ﺧﺸﮑﺂب‪.‬‬



‫‪806‬‬



‫ﺧﺸﮏ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪806‬‬



‫ﺧﺸﮏ آﺧﻮر‪.‬‬



‫‪806‬‬



‫ﺧﺸﮏ آﻣﺎر‪.‬‬



‫‪806‬‬



‫ﺧﺸﮏ آوردن‪.‬‬



‫‪806‬‬



‫ﺧﺸﮑﺎب‪.‬‬



‫‪806‬‬



‫ﺧﺸﮑﺎر‪.‬‬



‫‪806‬‬



‫ﺧﺸﮑﺎروﻧﺪان‪.‬‬



‫‪806‬‬



‫ﺧﺸﮑﺎل‪.‬‬



‫‪806‬‬



‫ﺧﺸﮑﺎن‪.‬‬



‫‪806‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 318‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺸﮑﺎﻧﺞ‪.‬‬



‫‪806‬‬



‫ﺧﺸﮑﺎﻧﺠﻪ‪.‬‬



‫‪806‬‬



‫ﺧﺸﮑﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪806‬‬



‫ﺧﺸﮑﺎﻧﺪه‪.‬‬



‫‪806‬‬



‫ﺧﺸﮑﺎﻧﻨﺪه‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮑﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮑﺎﻧﯿﺪه‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ اﺑﺰار‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ اﺳﺘﺨﺮ‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ اﺳﻄﻠﺦ‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ اﻓﺰار‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ اﻧﺎر‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ اﻧﺪام‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ اﻧﮕﺒﯿﻦ‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ اوزار‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮑﺒﺎ‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﺑﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮑﺒﺎر‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮑﺒﺎرﻓﺮوش‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮑﺒﺎرﻓﺮوﺷﯽ‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮑﺒﺎرﻓﺮوﺷﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﺑﺎزه‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﺑﺮ‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﺑﻨﺪ‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 319‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﺑﻨﺪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﺑﻮدن‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﺑﻮر‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮑﺒﯿﺠﺎر‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮑﺒﯿﺠﺎر‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﺑﯿﺦ‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﺑﯿﺪ‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﭘﺴﺘﺎن‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﭘﺸﺖ‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﭘﻮﺳﺖ‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﭘﻮﺳﺖ ﮔﺮدﯾﺪن‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﭘﻬﻠﻮ‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﭘﯽ‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮑﺘﺮ‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﺗﺮه‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﺟﺎن‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﺟﻨﺒﺎن‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﺟﻨﺒﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﺟﻨﺒﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﺟﻨﮕﻞ‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﺟﻬﺎن‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﭼﺎل‪.‬‬



‫‪807‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﭼﺸﻢ‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 320‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﭼﻮب‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﺧﺎر‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﺧﻔﻪ‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﺧﻮي‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮏ داﻣﺎن‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮑﺪاﻣﻦ‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮑﺪاﻧﻪ‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮏ در ﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮏ در ﭘﺎﯾﯿﻦ‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮏ دره‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮏ دﺳﺖ‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮑﺪﺷﺖ‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮏ دﻣﺎغ‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮏ دﻫﺎن‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮑﺮ‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮑﺮد‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮏ رﻧﺪه‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮑﺮو‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮏ رود‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮑﺮود‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮑﺮود‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮑﺮود‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮑﺮود‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮑﺮود‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 321‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺸﮑﺮود‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮑﺮود‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮑﺮود‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮑﺮود‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮑﺮود‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮑﺮود‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮑﺮودي‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮏ رﯾﺰه‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮏ رﯾﺶ‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮏ رﯾﺸﺎت‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮏ رﯾﺸﺎن‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮏ رﯾﺸﻪ‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮑﺰار‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮏ زدن‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮏ زر‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮑﺴﺎر‪.‬‬



‫‪808‬‬



‫ﺧﺸﮑﺴﺎل‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﺳﭙﻮز‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﺳﺮ‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮑﺴﺮ‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮑﺴﻞ‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﺷﺎخ‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﺷﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 322‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﺷﺎﻧﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﺷﺪه‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﺷﻨﺞ‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﺷﻨﺠﯽ‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﻃﺒﯿﻌﺖ‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﻃﯿﻨﺖ‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﻋﺒﺎرت‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﻋﻨﺎن‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮑﻔﺎ‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮑﻔﻞ‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﮐﺎم‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﮐﺮدﻧﮕﺎه‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﮐﻦ‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﮔﺬﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﮔﺮداﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﮔﺮدن‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﮔﯿﺎه‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﻻت‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮑﻼن‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﻟﺐ‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮑﻤﺎز‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 323‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺸﮑﻤﺎزو‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮑﻤﺎزه‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮑﻤﺎﻧﺎ‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮑﻤﺮود‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﻣﺰاج‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﻣﻐﺰ‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﻣﻐﺰي‪.‬‬



‫‪809‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﻣﻘﺪس‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﻣﯿﻮه‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻦ‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻨﺎب‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻨﺎب‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻨﺎد‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻨﺎﮐﻪ‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﻧﺎن‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻨﺎﻧﺞ‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻨﺎﻧﺞ ﺳﮑﺮي‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻨﺎﻧﮏ‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻨﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻨﺎي‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻨﺠﺒﯿﻦ‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻨﺪه‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻨﮕﺒﯿﻦ‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 324‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﻧﻮدﻫﺎن‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﻧﻬﺎد‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮏ ﻧﻬﺎل‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻮا‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮏ و ﺗﺮ‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮏ و ﺧﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻪ‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻪ ﺑﺎر‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻪ ﺑﺎرﻓﺮوش‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻪ ﺑﺎرﻓﺮوﺷﯽ‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻪ ﭘﺰ‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻪ ﭘﺰي‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻪ ﭘﻼو‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻪ ﭘﻠﻮ‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻪ دادن‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻪ دره‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻪ دول‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻪ دول‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻪ دﻫﻨﻪ‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻪ ره‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻪ ﺳﯿﻞ‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻪ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻪ ﮐﺎر‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻪ ﮐﺎري‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 325‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺸﮑﻪ ﻣﻘﺪس‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻪ ﻣﻘﺪﺳﯽ‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻪ ﻧﻮ‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﻪ ﻫﯿﺰم‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﯽ‪.‬‬



‫‪810‬‬



‫ﺧﺸﮑﯽ ﺑﺨﺖ‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﺧﺸﮑﯽ ﭼﺮخ‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﺧﺸﮑﯿﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﺧﺸﮑﯽ دﻣﺎغ‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﺧﺸﮑﯿﺪن‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﺧﺸﮑﯿﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﺧﺸﮑﯿﺪه‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﺧﺸﮑﯽ زدﮔﯽ‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﺧﺸﮑﯽ ﻃﺎﻟﻊ‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﺧﺸﮑﯽ ﻃﺒﻊ‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﺧﺸﮑﯿﻦ‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﺧﺸﮑﯽ و ﺗﺮي‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﺧﺸﮓ‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﺧﺸﻞ‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﺧﺸﻞ‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﺧﺸﻞ‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﺧﺸﻞ ﻓﺸﻞ‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﺧﺸﻠﮥ‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﺧﺸﻠﮥ‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 326‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺸﻢ‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﺧﺸﻢ‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﺧﺸﻢ‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﺧﺸﻢ‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﺧﺸﻢ آﻟﻮد‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﺧﺸﻢ آﻟﻮدﮔﯽ‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﺧﺸﻢ آﻟﻮده‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﺧﺸﻢ آﻟﻮدي‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﺧﺸﻢ آﻣﺪن‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﺧﺸﻢ آﻣﯿﺰ‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﺧﺸﻢ آور‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﺧﺸﻢ آوردن‪.‬‬



‫‪811‬‬



‫ﺧﺸﻢ آوري‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻢ آورﯾﺪن‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻤﺎء ‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻤﺎﻏﯿﻞ‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻢ اﻧﮕﯿﺰ‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻢ اﻧﮕﯿﺰي‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻢ ﺗﺎب‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻢ ﺗﯿﺰ‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻢ ﺟﺖ‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻢ ﺟﻨﯽ‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻢ ﭼﺮوم‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻢ ﺧﻮاﺟﻪ‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 327‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺸﻢ ﺧﻮد را ﻓﺮو ﺑﺮدن‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻢ ﺧﻮردن‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻢ در اﺑﺮو درآورده‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻢ راﻧﺪن‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻢ زدا‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻢ ﺳﺎز‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻢ ﺷﯿﺤﯽ‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻢ ﻓﺮوﺧﻮاﺑﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻢ ﻓﺮوﺧﻮردن‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻢ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻤﮕﺮ‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻢ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻢ ﮔﻞ رس‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻤﮕﻦ‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻤﮕﻨﯽ‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻤﮕﯿﺮ‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻢ ﮔﯿﺮﻧﺪه‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻤﮕﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻤﻠﻮ‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻤﻠﻮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻤﻦ‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻢ ﻧﺎﺑﺎﯾﺴﺖ‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 328‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺸﻢ ﻧﺎﺟﺎﯾﮕﺎه‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻤﻨﺎك‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻤﻨﺎك ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻤﻨﺎك ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻤﻨﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻤﻪ‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻤﻪ‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻢ ﻫﻮدو‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻤﯿﻦ‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻦ‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻦ‪.‬‬



‫‪812‬‬



‫ﺧﺸﻦ‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻦ‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻦ‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻨﺎء ‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻨﺎﺑﺎد‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻨﺎت‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻨﺎم‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻨﺎن‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻦ ﺑﺎراﻧﯽ‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻦ ﭘﻮﺳﺖ‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻦ ﭘﻮﺷﯿﺪن‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻨﺠﻪ‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻦ ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 329‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺸﻦ ﺧﻮ‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻨﺪ‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻦ درق‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻨﺪه‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻨﺪي‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻨﺴﺎر‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻨﺴﺎر‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻨﺸﺎر‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻨﮓ‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻨﻮ‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻨﻮ‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻨﻮاز‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻨﻮد‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻨﻮد ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻨﻮد ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻨﻮدي‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻨﻪ‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻨﻪ‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻨﯽ‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻨﯽ‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻨﯽ‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻨﯽ‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻨﯽ‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻨﯽ‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 330‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺸﻨﯽ‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻨﯽ‪.‬‬



‫‪813‬‬



‫ﺧﺸﻨﯽ ﯾﺮش‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﻮ‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﻮ‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﻮ‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﻮاش‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﻮاﻧﻪ‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﻮب‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺶ و ﺧﺎش‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺶ و ﺧﻤﺎش‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﻮد‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﻮدﮔﯽ‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﻮدن‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﻮدﻧﯽ‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﻮده‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﻮع‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﻮع ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﻮﻋﯽ‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺶ و ﻓﺶ‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﻮﻓﻐﻦ‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﻮﻓﻐﻨﯽ‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﻮك‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﻮﮔﺎن‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 331‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺸﻮم‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﻮن‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﻮن‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﻮﻧﺖ‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﻮﻧﻨﺠﮑﺚ‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﻮﻧﻨﺠﮑﺜﯽ‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﻮﻧﮥ‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﻮه‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﻮي‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﻮﯾﻪ‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﻪ‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﯽ‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﯽ‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﯽ‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﯽ‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﯿﺎء ‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﯿﺎرﺷﺎ‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﯿﺎرﺷﺎي اول‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﯿﺎرﺷﺎي دوم‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﯿﺎن‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﯿﺐ‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﯿﺒﻪ‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﯿﺒﯽ‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﺧﺸﯿﺖ‪.‬‬



‫‪814‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 332‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺸﯿﺞ‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺸﯿﺠﺎن‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺸﯿﺮان‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺸﯿﺶ‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺸﯿﺶ‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺸﯿﺸﺎر‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺸﯿﺸﻪ‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺸﯿﺸﯽ‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺸﯿﺸﯽ‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺸﯿ ﻒ‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺸﯿﻞ‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺸﯿﻼن‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺸﯿﻦ‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺸﯿﻦ‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺸﯿﻨﺎد‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺸﯿﻨﺎر‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺸﯿﻨﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺸﯿﻦ ﺑﺎز‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺸﯿﻦ ﺑﻨﺪ‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺸﯿﻦ ﭘﻨﺪ‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺸﯿﻦ دﯾﺰه‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺸﯿﻦ ﺳﺎر‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺸﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺸﯿﻨﻪ رﻧﮓ‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 333‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺸﯿﮥ‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺺ‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺺ‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺺ‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺼﺎ‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺼﺎ‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺼﺎء ‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺼﺎﺋﺺ‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺼﺎﺋﻞ‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺼﺎب‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺼﺎر‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺼﺎص‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺼﺎص‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺼﺎص‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺼﺎص‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺼﺎﺻﺎء ‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺼﺎﺻﺖ‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺼﺎﺻﮥ‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺼﺎﺻﮥ‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺼﺎﺻﻪ‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺼﺎف‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺼﺎف‪.‬‬



‫‪815‬‬



‫ﺧﺼﺎف‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﺎف‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 334‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺼﺎف‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﺎف‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﺎف‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﺎﻓﻪ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﺎﻓﯿﺎت‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﺎل‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﺎل‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﺎﻟﮥ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﺎم‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﺎم‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﺎن‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﺎﯾﺺ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﺎﯾﻞ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﺐ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﺐ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﺐ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﺐ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﺐ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﺒﮥ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﺒﻪ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﺒﻪ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﺮ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 335‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺼﺮ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﺮ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﺮ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﺮة‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﺺ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼ ﻒ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼ ﻒ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼ ﻒ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﻔﮥ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﻔﮥ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﻔﻪ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﻔﻪ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﻔﯽ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﻞ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﻞ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﻞ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﻞ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﻞ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﻠﺖ‪.‬‬



‫‪816‬‬



‫ﺧﺼﻠﻔﮥ اﻟﻨﺨﻞ‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻠﻮ‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻠﻮ‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻠﮥ‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻠﮥ‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 336‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺼﻠﮥ‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻠﻪ‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻠﻪ‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻢ‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻢ‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻢ‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻢ‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻢ‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻢ‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻤﺎء ‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻤﺎن‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻤﺎن‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻤﺎن ﺳﻔﻠﯽ‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻢ اﻓﮑﻦ‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻢ اﻓﮑﻨﯽ‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻢ ﺗﺎز‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻢ ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻢ ﺷﮑﻦ‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻢ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻤﮑﺶ‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻤﮑﺸﯽ‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻢ ﮔﺪاز‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻢ وار‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 337‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺼﻢ واﻟﯽ‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻤﻮن‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻤﮥ‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻤﯽ‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻢ ﯾﮏ ﭼﺸﻢ‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻤﯿﻦ‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻦ‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻮر‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻮص‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻮص‪.‬‬



‫‪817‬‬



‫ﺧﺼﻮص‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﻮص‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﻮص‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﻮص‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﻮﺻﺎً‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﻮﺻﯽ‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﻮﺻﯽ‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﻮﺻﯿﮥ‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﻮف‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﻮم‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 338‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺼﻮﻣﺎت‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﻮﻣﺖ‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﻮﻣﺖ آﻣﯿﺰ‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﻮﻣﺖ اﻓﺘﺎدن‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﻮﻣﺖ اﻧﮕﯿﺰ‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﻮﻣﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﻮﻣﺖ ﮔﺎه‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﻮﻣﺘﮕﺮ‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﻮﻣﺘﮕﺮي‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﻮﻣﺘﮕﻪ‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﻮﻣﺖ ﻧﻤﻮدن‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﻮﻣﮥ‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﻮﻣﮥ‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﻮن‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﯽ‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﯽ‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﯽ‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﯽ‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﯽ‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﯽ‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﯽ‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﯽ‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﯽ‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﯽ‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 339‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺼﯽ‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﯽ‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﯿﺎن‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﯿﺎن‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﯽ اﺑﻠﯿﺲ‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﯽ اﻟﺒﺤﺮ‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﯽ اﻟﺜﻌﻠﺐ‪.‬‬



‫‪818‬‬



‫ﺧﺼﯽ اﻟﺜﻌﻠﺐ اﻟﺼﻐﯿﺮ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯽ اﻟﺪﯾﮏ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯽ اﻟﺬﺋﺐ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯽ اﻟﮑﻠﺐ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯽ اﻟﻤﻮاﺷﯽ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯿﺐ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯿﺐ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯿﺐ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯽ ﺑﺼﯽ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯿﺘﺎن‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯿﺘﯿﻦ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯿﺮي‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯽ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯿﺺ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯿﺼﺎء ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯿﺼﮥ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯿﺼﮥ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 340‬از ‪978‬‬



‫ﺧﺼﯿﺼﯽ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯿﺼﯿﻦ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯿ ﻒ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯿﻔﮥ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯽ ﮐﺮده‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯿﻞ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯿﻞ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯿﻞ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯿﻠﮥ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯿﻢ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯿﻦ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯿﮥ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯿﮥ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯿﻪ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯿﻪ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯿﻪ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯿﮥ اﻟﺒﺤﺮ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯿﮥ اﻟﺒﻘﺮ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯿﮥ اﻟﻌﺠﺎﺟﯿﻞ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯿﮥ اﻟﻨﺴﺎء ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯿﻪ ﺑﺮ ﮐﻠﻪ ﺟﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯿﻪ ﺑﻨﺪ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﺼﯽ ﻫﺮﻣﺲ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 341‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻀﺎ‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﻀﺎب‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﻀﺎب‪.‬‬



‫‪819‬‬



‫ﺧﻀﺎب دان‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺎﺟﺮ‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺎﺧﺾ‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺎﺧﻀﮥ‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺎد‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺎر‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺎر‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺎر‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺎر‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺎرب‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺎرع‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺎرم‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺎرم‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺎرم‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺎرﻣﻪ‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺎرة‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺎري‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺎري‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺎض‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺎض‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺎﺿﮥ‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 342‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻀﺎع‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺎف‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺎف‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺎف‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺎم‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺎﻣﮥ‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺐ‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺐ‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺒﮥ‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺨﺎض‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺨﺾ‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺨﺾ‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺨﻀﮥ‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺪ‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺪ‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺪ‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪820‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 343‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 344‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻀﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮا‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮا‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮاء ‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮاء ‪.‬‬



‫‪821‬‬



‫ﺧﻀﺮاء ‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮاء ‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮاء ‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮاء ‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮاء ‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮاء ‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮاء ‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮاء ‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮاء ‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮاء ‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮاء دﻣﻦ‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮاﺧﺮام‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮادﻣﻦ‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 345‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻀﺮا ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮاوات‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮاوي‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮاوي‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮاي دﻣﻦ‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮﺑﻪ‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮﺑﯿﮏ‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮﺑﯿﮏ‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮﭘﺎﺷﺎ‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮت‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮت اﻓﺰا‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮ ﺗﯿﺮه‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮﭼﻮﭘﺎن‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮﺧﺎن‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮﺧﺎن‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮﺧﺎن‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮﺧﻮ‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮ راه‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮﺷﺎه‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮﺷﺎه‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮﺷﺎه‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮﻓﻪ‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 346‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻀﺮﮐﻨﺪي‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮﮔﻨﺒﺪ‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮﮔﻮران‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮﻟﮏ‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮﻟﻮ‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮﻟﻮ‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮﻟﻮ‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮﻟﻮ‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮم‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮم‪.‬‬



‫‪822‬‬



‫ﺧﻀﺮﻣﻘﺪم‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮ ﻣﻨﺸﯽ‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮﻣﻮن‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮﻣﻪ‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮﻣﻪ‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮﻣﯽ‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮﻣﯽ‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮوان‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮوش‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮوﻧﺪ‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮوﻧﺪ‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮوﯾﻪ‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮة‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮة‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 347‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻀﺮه‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮه‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮه‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮه‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮﯾﺎت‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮﯾﺎت‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮﯾﺎت‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 348‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻀﺮي اﺳﺘﺮاﺑﺎدي‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮﯾﺞ‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮي ﺧﻮاﻧﺴﺎري‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮي ﻗﺰوﯾﻨﯽ‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮي ﻻري‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮﯾﻪ‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺮﯾﻪ‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﺾ‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﻊ‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﻊ‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﻊ‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﻌﺎء ‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﻌﺒﮥ‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﻌﮥ‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀﻌﻪ‪.‬‬



‫‪823‬‬



‫ﺧﻀ ﻒ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀ ﻒ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻞ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻞ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻞ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻞ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻞ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻼف‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻼن‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 349‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻀﻠﻔﻪ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻠﻪ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻠﻪ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻠﻪ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻢ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻢ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻢ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻢ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻢ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻢ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻤﺎت‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻤﺎن‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻤﺎن‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻤﮥ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻤﮥ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻤﮥ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻦ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻮ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻮب‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻮب‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻮب‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻮر‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻮراء ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻮع‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 350‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻀﻮع‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻮع‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻮع ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻮع و ﺧﺸﻮع‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﻮف‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﯿﺐ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﯿﺐ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﯿﺮ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﯿﺮ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﯿﺮ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﯿﺮ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﯿﺮ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﯿﺮاء ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﯿﺮة‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﯿﺮي‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﯿﺮﯾﻪ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﯿﺾ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﯿﻌﮥ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﯿﻠﮥ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻀﯿﻤﮥ‪.‬‬



‫‪824‬‬



‫ﺧﻂ‪.‬‬



‫‪825‬‬



‫ﺧﻂ‪.‬‬



‫‪826‬‬



‫ﺧﻂ‪.‬‬



‫‪826‬‬



‫ﺧﻂ‪.‬‬



‫‪826‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 351‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻂ‪.‬‬



‫‪826‬‬



‫ﺧﻂ‪.‬‬



‫‪826‬‬



‫ﺧﻂ‪.‬‬



‫‪826‬‬



‫ﺧﻂ آب‪.‬‬



‫‪826‬‬



‫ﺧﻂ آﺗﺶ ﺧﻮان‪.‬‬



‫‪826‬‬



‫ﺧﻂ آراﺳﺘﻦ‪.‬‬



‫‪826‬‬



‫ﺧﻂ آراﻣﯽ‪.‬‬



‫‪826‬‬



‫ﺧﻂ آراي‪.‬‬



‫‪826‬‬



‫ﺧﻂ آرﯾﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪826‬‬



‫ﺧﻂ آزادي‪.‬‬



‫‪826‬‬



‫ﺧﻂ آﺳﻤﺎن‪.‬‬



‫‪826‬‬



‫ﺧﻂ آﻣﻮﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪826‬‬



‫ﺧﻂ آﻣﻮز‪.‬‬



‫‪826‬‬



‫ﺧﻂ آور‪.‬‬



‫‪826‬‬



‫ﺧﻂ آوردن‪.‬‬



‫‪826‬‬



‫ﺧﻂ آﻫﻦ‪.‬‬



‫‪826‬‬



‫ﺧﻄﺎ‪.‬‬



‫‪826‬‬



‫ﺧﻄﺎ‪.‬‬



‫‪826‬‬



‫ﺧﻄﺎ‪.‬‬



‫‪827‬‬



‫ﺧﻄﺎ‪.‬‬



‫‪827‬‬



‫ﺧﻄﺎ‪.‬‬



‫‪827‬‬



‫ﺧﻄﺎ آﻣﺪن‪.‬‬



‫‪827‬‬



‫ﺧﻄﺎء ‪.‬‬



‫‪827‬‬



‫ﺧﻄﺎء ‪.‬‬



‫‪827‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 352‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻄﺎء ‪.‬‬



‫‪827‬‬



‫ﺧﻄﺎﺋﻂ‪.‬‬



‫‪827‬‬



‫ﺧﻄﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫‪827‬‬



‫ﺧﻄﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫‪827‬‬



‫ﺧﻄﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫‪827‬‬



‫ﺧﻄﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫‪827‬‬



‫ﺧﻄﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫‪827‬‬



‫ﺧﻄﺎﺋﯽ ﺑﭽﻪ‪.‬‬



‫‪827‬‬



‫ﺧﻄﺎﺋﯿﻦ‪.‬‬



‫‪827‬‬



‫ﺧﻄﺎﺋﯿﻪ‪.‬‬



‫‪827‬‬



‫ﺧﻄﺎب‪.‬‬



‫‪827‬‬



‫ﺧﻄﺎب‪.‬‬



‫‪827‬‬



‫ﺧﻄﺎب‪.‬‬



‫‪827‬‬



‫ﺧﻄﺎب‪.‬‬



‫‪827‬‬



‫ﺧﻄﺎب‪.‬‬



‫‪827‬‬



‫ﺧﻄﺎب‪.‬‬



‫‪827‬‬



‫ﺧﻄﺎب‪.‬‬



‫‪827‬‬



‫ﺧﻄﺎﺑﺎت‪.‬‬



‫‪827‬‬



‫ﺧﻄﺎﺑﺖ‪.‬‬



‫‪827‬‬



‫ﺧﻄﺎﺑﺨﺶ‪.‬‬



‫‪827‬‬



‫ﺧﻄﺎﺑﺨﺸﯽ‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎب ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎﺑﮥ‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎﺑﮥ‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 353‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻄﺎﺑﮥ‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎﺑﻪ‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎﺑﻪ ﭘﺎﺋﯿﻦ‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎﺑﯽ‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎﺑﯽ‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎﺑﯽ‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎﺑﯽ ﺣﺴﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎﺑﯿﻪ‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎﭘﻮش‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎﭘﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎ ﺟﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎر‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎر‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎرب‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎ رﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎره‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎره‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎﺷﻮي‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎط‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎﻃﺎن‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎط اﻟﻬﺮوي‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎﻃﯽ‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎﻃﯿ ﻒ‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 354‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻄﺎف‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎف‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎﻓﯽ‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎﮐﺎر‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎﮐﺎري‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎﮔﺮ‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎ ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬



‫‪828‬‬



‫ﺧﻄﺎﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻄﺎل‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻄﺎﻟﮥ‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻄﺎم‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻄﺎم‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻄﺎم‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻄﺎن‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻄﺎي‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻄﺎﯾﺎ‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻄﺎﯾﺎن‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻄﺎﯾﺎن‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻄﺎي ﻣﻄﻠﻖ‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻄﺎي ﻧﺴﺒﯽ‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻂ ء ‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻂ ء ‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 355‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻂ اﺑﺮو‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻂ اﺟﺮي‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻂ ارﺗﺒﺎط‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻂ ارﻣﻨﯽ‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻂ ارهء ﭘﺸﺖ‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻂ از ﺧﻮن ﻧﻮﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻂ ازرق‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻂ از ﻗﻠﻢ رﯾﺨﺘﻦ‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻂ اﺳﺘﻮاء ‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻂ اﺷﮏ‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻂ اﻓﻖ‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻂ اﻓﻘﯽ‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻂ اﻟﺤﺎق‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻂ اﻟﻔﺒﺎﯾﯽ‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻂ اﻟﻤﺎس‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻂ اﻟﻤﺠﻤﻮع‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻂ اﻣﺎن‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻂ اﻧﮕﺸﺖ‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻂ اوﺳﺘﺎ‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻂ اول‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻂ اﯾﺎغ‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻄﺐ‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻄﺐ‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻄﺐ‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 356‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻄﺐ‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻄﺐ‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻄﺐ‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻄﺐ‪.‬‬



‫‪829‬‬



‫ﺧﻄﺐ‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻄﺒﺎء ‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻄﺒﺎء ‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻂ ﺑﺎﺑﻠﯽ‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻂ ﺑﺎﻃﻞ‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻂ ﺑﺎﻟﯿﺪن‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻄﺒﺎن‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻄﺒﺎن‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻄﺒﺎﻧﮥ‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻄﺒﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻂ ﺑﺒﺮﯾﺪه‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻂ ﺑﺠﻬﺎن ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻂ ﺑﺨﻮن ﮐﺴﯽ آوردن‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻂ ﺑﺨﻮن ﮐﺴﯽ ﻧﻮﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻂ ﺑﺮ آب‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻂ ﺑﺮ آب ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻂ ﺑﺮآوردن‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻂ ﺑﺮ ﺧﺎك ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻂ ﺑﺮدن‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻂ ﺑﺮ دﯾﻮار ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 357‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻂ ﺑﺮ رﺧﺴﺎر آﻣﺪن‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻂ ﺑﺮ رﺧﺴﺎر ﺑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻂ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻂ ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻂ ﺑﺮ ﻋﺎﻟﻢ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻂ ﺑﺮ ﻗﺒﺮ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻂ ﺑﺮ ﻣﺰار ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻂ ﺑﺮﯾﺪه‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻂ ﺑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻂ ﺑﺴﺮ ﺧﻮد دادن‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻂ ﺑﺴﺮ ﺧﻮﯾﺶ دادن‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻂ ﺑﺼﺮه‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻂ ﺑﻄﻼن‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻂ ﺑﻄﻼن ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻂ ﺑﻐﺪاد‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻂ ﺑﻨﺪﮔﯽ دادن‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻂ ﺑﻨﺪﮔﯽ ﺳﭙﺮدن‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻄﺒﮥ‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻄﺒﮥ‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻄﺒﻪ‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻄﺒﻪ‪.‬‬



‫‪830‬‬



‫ﺧﻄﺒﻪ آرا‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻄﺒﻪء اﺑﺘﺪاﺋﯿﻪ‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻄﺒﻪء اﻟﺤﺎﻗﯿﻪ‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 358‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻄﺒﻪ ﺧﻮاﻧﺪن‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻄﺒﻪ ﺳﺮا‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻄﺒﻪء ﻋﯿﺪي‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻄﺒﻪء ﮐﺘﺎب‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻄﺒﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻄﺒﻪ ﮔﺮداﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻄﺒﻪ ﮔﻮ‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻄﺒﻪء وﻋﻆ‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻄﺒﯽ‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﭘﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﭘﺎي ﮐﻼغ‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﭘﺮﮔﺎر‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﭘﺸﺖ ﻟﺐ‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﭘﻨﺠﻪ‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﭘﯿﺎﻟﻪ‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﺗﺎزﯾﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﺗﺮاش‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﺗﺮﺳﺎ‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﺗﺼﻮﯾﺮي‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﺗﻘﻮﯾﻢ‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﺗﻘﻮﯾﻤﯽ‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﺗﻮأﻣﺎن‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 359‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻂ ﺗﻬﻤﺖ‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﺗﯿﻎ‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﺟﺎم‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﺟﺒﯿﻦ‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﺟﺪي‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﺟﻠﯽ‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﺟﻮاز‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﺟﻮر‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﺟﻮﻫﺮي‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﭼﺸﻢ ﻣﻮري‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﭼﻠﯿﭙﺎ‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﺣﺼﺎر‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﺣﻮادث‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﺧﺴﺮوي‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﺧﻂ‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﺧﻂ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻄﺨﻄﮥ‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﺧﻄﯽ‪.‬‬



‫‪831‬‬



‫ﺧﻂ ﺧﻔﯽ‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﺧﻂ ﺧﻮان‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﺧﻂ ﺧﻮردن‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﺧﻂ ﺧﻮن‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﺧﻂ دادن‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﺧﻂ دار‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 360‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻂ درآوردن‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﺧﻂ درﺳﺖ‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﺧﻂ درﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﺧﻂ دﺳﺖ‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﺧﻂ دﻣﯿﺪن‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﺧﻂ دور ﮐﺴﯽ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﺧﻂ دﻫﺮ‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﺧﻂ دﯾﻮاﻧﯽ‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﺧﻄﺮ‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﺧﻄﺮ‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﺧﻄﺮ‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﺧﻄﺮ‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﺧﻄﺮ‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﺧﻄﺮ‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﺧﻄﺮ‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﺧﻄﺮات‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﺧﻄﺮات اﻟﻮﺳﻤﯽ‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﺧﻄﺮان‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﺧﻂ راه‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﺧﻄﺮاﯾﻪ‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﺧﻄﺮب‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﺧﻄﺮﺑﮥ‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﺧﻄﺮﭘﺬﯾﺮي‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﺧﻄﺮﭼﯽ‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 361‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻄﺮ داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﺧﻄﺮﻓﮥ‪.‬‬



‫‪832‬‬



‫ﺧﻄﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻄﺮﮔﺎه‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻄﺮﮔﻪ‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻄﺮﻣﻨﺪ‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻄﺮﻧﺎك‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻂ روان‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻄﺮوف‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻄﺮة‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻄﺮة‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻄﺮي‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻄﺮ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻂ رﯾﺤﺎن‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻂ رﯾﺶ‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻄﺮﯾ ﻒ‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻄﺮﯾﻨﮥ‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻂ زﺑﺮﺟﺪرﻧﮓ‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻂ زدن‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻂ زﻧﮕﺎري‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻂ زﯾﺮ ﻧﮕﯿﻦ‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻂ ﺳﺎز‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻂ ﺳﺎزي‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 362‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻂ ﺳﺎﻣﯿﺎ‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻂ ﺳﺒﺰ‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻂ ﺳﭙﻬﺮ‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻂ ﺳﺮﻃﺎن‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻂ ﺳﺮﻣﻪ‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻂ ﺳﻤﺖ‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻂ ﺳﯿﺎه‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻂ ﺷﺐ‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻂ ﺷﺮﯾ ﻒ‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻂ ﺷﻌﺎع‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻂ ﺷﻌﺎﻋﯽ‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻂ ﺷﻤﺸﯿﺮﺑﻨﺪ‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻂ ﺷﻨﺎس‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻂ ﺷﻨﺎﺳﯽ‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻂ ﺿﺎﻣﻨﯽ‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻄﻂ‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻄﻂ‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻂ ﻇﻞ‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻂ ﻋﺎرض‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻂ ﻋﺴﻠﯽ‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻂ ﻋﻤﻮد‪.‬‬



‫‪833‬‬



‫ﺧﻂ ﻏﺒﺎر‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻂ ﻏﻼﻣﯽ‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻂ ﻏﯿﺮﻣﺤﺪود‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 363‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻄ ﻒ‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻄ ﻒ‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻄﻔﺎن‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻂ ﻓﺮودﯾﻨﻪ‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻂ ﻓﻼن ﭼﯿﺰ دادن‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻄﻔﮥ‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻄﻔﯽ‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻄﻔﯽ‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻂ ﻗﺎﺋﻢ‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻂ ﻗﺎﻃﻊ‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻂ ﻗﺼﺎران‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻂ ﮐﺎﺳﻪ ﮔﺮ‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻂ ﮐﺒﮏ‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻂ ﮐﺮدار‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻂ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻂ ﮐﺶ‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻂ ﮐﺸﯽ‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻂ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻂ ﮐﺸﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻂ ﮔﺬار‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻂ ﮔﺮد ﭼﯿﺰي ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻂ ﮔﻠﺰار‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻄﻞ‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻄﻞ‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 364‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻄﻞ‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻄﻞ‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻄﻼء ‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻄﻠﺒﮥ‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻂ ﻟﻌﻞ‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻄﻢ‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻄﻢ‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻂ ﻣﺘﻮازي‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻂ ﻣﺠﻤﻮع‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻂ ﻣﺤﻮر‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻄﻤﺨﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻂ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻂ ﻣﺪﯾﺮ‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻂ ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻌﺪل‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻂ ﻣﺰور‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪.‬‬



‫‪834‬‬



‫ﺧﻂ ﻣﺴﻠﻤﯽ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻂ ﻣﺸﺮق و ﻣﻐﺮب‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻂ ﻣﺸﮑﻞ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻂ ﻣﺸﮑﯿﻦ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻂ ﻣﺸﯽ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻂ ﻣﻌﺰوﻟﯽ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻂ ﻣﻌﻤﺎ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻂ ﻣﻘﯿﺎس‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 365‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻂ ﻣﻼﻗﯽ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻂ ﻣﻤﺎس‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻂ ﻣﻨﺤﻨﯽ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻂ ﻣﻨﺪل‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻂ ﻣﻨﮑﺴﺮ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻄﻤﻪ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻄﻤﻪ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻄﻤﻪ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻄﻤﻪ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻄﻤﻪ ﺧﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻄﻤﯽ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻄﻤﯽ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻄﻤﯽ ﺧﻮﺷﮏ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻂ ﻣﯿﺨﯽ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻂ ﻧﺒﻄﯽ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻂ ﻧﺴﺘﻌﻠﯿﻖ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻂ ﻧﺴﺦ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻂ ﻧﺸﺴﺘﻪ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻂ ﻧﺼ ﻒ اﻟﻨﻬﺎر‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻂ ﻧﻮر‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻂ ﻧﻮﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻂ ﻧﻮﯾﺲ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻂ ﻧﯿﻞ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻄﻮ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 366‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻄﻮ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻄﻮات‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻄﻮب‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻂ وﺗﺮ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻄﻮﺗﯿﻦ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻂ و ﺧﺎل‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻂ و ﺧﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻄﻮر‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻂ و رﺑﻂ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻄﻮر ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻄﻮرة‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻂ و ﺳﻮاد‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻄﻮط‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻄﻮط ﭼﻬﺮه‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻄﻮط ﺳﯿﻤﺎ‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻄﻮط ﻗﻮه‪.‬‬



‫‪835‬‬



‫ﺧﻂ و ﮐﯿﻞ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻂ و ﻧﺸﺎن ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻂ و ﻧﻘﻄﻪ‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﻮة‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﻮة‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﻮة‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﮥ‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﮥ‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 367‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻄﯽ‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﯽ‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﯽ‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﯿﺎت‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﯿﺌﮥ‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﯿﺐ‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﯿﺐ‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﯿﺐ‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﯿﺐ‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﯿﺐ‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﯿﺐ‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﯿﺒﺎن‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﯿﺒﺎن‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﯿﺐ اﺳﮑﺎﻓﯽ‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﯿﺐ اﻣﻮي‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﯿﺐ ﺑﻐﺪادي‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﯿﺐ ﺑﻮﺷﻨﺞ‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﯿﺐ ﺗﺒﺮﯾﺰي‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﯿﺐ ﺣﺼﮑﻔﯽ‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﯿﺐ ﺧﻮارزﻣﯽ‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﯿﺐ دﻣﺸﻖ‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﯿﺐ دﻣﺸﻘﯽ‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﯿﺐ رﺳﺘﻢ ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﯿﺐ ﺷﺮﺑﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 368‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻄﯿﺐ ﻋﺮاﻗﯽ‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﯿﺐ ﻋﻤﺮي‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﯿﺐ ﻓﻠﮏ‪.‬‬



‫‪836‬‬



‫ﺧﻄﯿﺐ ﻗﺰوﯾﻨﯽ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻄﯿﺐ ﻗﻮص‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻄﯿﺐ ﻣﻐﺮﺑﯽ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻄﯿﺒﻮن‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻄﯿﺒﮥ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻄﯿﺒﯽ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻄﯿﺒﯽ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻄﯿﺒﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻄﯿﺐ ﯾﻤﻨﯽ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻄﯿﺮ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻄﯿﺮ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻄﯿﺮ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻄﯿﺮ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻄﯿﺮ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻄﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻄﯿﺮاﻟﺪﯾﻦ ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻄﯿﺮاﻟﻤﻠﮏ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻄﯿﺮاﻟﻤﻠﮏ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻄﯿﺮاﻟﻤﻠﮏ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻄﯿﺮﮐﻼ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻄﯿﺮي‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 369‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻄﯿﺮي‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻄﯿﺮي‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻄﯿﻂ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻄﯿﻄﮥ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻄﯿ ﻒ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻄﯿﻔﻪ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻄﯽ ﮔﺬار‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻄﯿﻪ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻄﯿﻪ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻆ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻈﺎ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻈًﺎﺑﻈﺎً‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧٍﻈﺒٍﻆ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻈﺮﻓﮥ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻈﻮ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻈﻮان‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻈﯽ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻈﯿﮥ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻊ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧﻌﺨﻊ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧ ﻒ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧ ﻒ‪.‬‬



‫‪837‬‬



‫ﺧ ﻒ‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧ ﻒ‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 370‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻔﺎ‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎ‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎء ‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎء ‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎﺋﺮ‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎت‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎﺛﻞ‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎﺛﻞ‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎﺟﻞ‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎﺟﻪ‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎﺟﯽ‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎﺟﯽ‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎﺟﯽ‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎﺟﯽ ﺷﻬﺎب اﻟﻤﻠﮏ‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎﺟﯿﻪ‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎﭼﻪ‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎﺧ ﻒ‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎدد‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎدﯾﺪ‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎرت‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎرة‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎرة‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎره‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎش‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 371‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻔﺎض‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎﺿﮥ‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎف‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎف‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎف‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎف‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎف‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎف ذﻓﺎف‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎﻓﯿﺶ‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎق‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎق‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎﻗﮥ‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎن‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎن‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪838‬‬



‫ﺧﻔﺎﯾﺎ‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧﻒ ء ‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧ ﻒ اﻟﻐﺮاب‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧﻔﺖ‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧﻔﺖ‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧﻔﺖ‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧﻔﺖ‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧﻔﺖ‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧﻔﺖ‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 372‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻔﺖ آﻣﯿﺰ‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧﻔﺘﺎر‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧﻔﺘﺎر‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧﻔﺘﺎن‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧﻔﺘﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧﻔﺖ اﻓﺘﺎدن‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧﻔﺖ اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧﻔﺖ روح‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧﻔﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧﻔﺖ ﮐﺶ‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧﻔﺖ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧﻔﺘﮕﺎن‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧﻔﺘﮕﯽ‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧﻔﺘﻦ‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧﻔﺘﻦ ﭘﺎي‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧﻔﺘﻦ ﺟﺎي‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧﻔﺘﻦ ﺧﻮن‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧﻔﺘﻨﺪه‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧﻔﺘﻦ ﺷﯿﺮ‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧﻔﺘﻨﮕﺎه‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧﻔﺘﻦ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧﻔﺘﻨﮕﻪ‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧﻔﺘﻨﯽ‪.‬‬



‫‪839‬‬



‫ﺧﻔﺘﻮ‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 373‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻔﺖ و ﺧﻮاري‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺖ و ﺧﯿﺰ‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺘﻪ‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺘﻪ ارﮐﺎن‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺘﻪ ﺑﺨﺖ‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺘﻪ ﺑﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺘﻪ ﭘﺸﺖ‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺘﻪ ﭼﺸﻢ‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺘﻪ دل‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺘﻪ رﺳﺘﻪ‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺘﻪ رو‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺘﻪ روي‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺘﻪ ﺳﯿﺎر‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺘﻪ ﺳﯿﺎري‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺘﻪ ﺷﮑﻞ‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺘﯿﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺘﯿﺪن‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺘﯿﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺘﯿﺪه‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺜﻞ‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺞ‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺞ‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺞ‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺞ‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 374‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻔﺠﺎ‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺠﺎق‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺠﻪ‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﭽﺎق‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﭽﻪ‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﭽﻪ‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺨﺎﻓﮥ‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺨﻔﮥ‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺨﻮف‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺪ‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺪان‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺪان‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺪان‪.‬‬



‫‪840‬‬



‫ﺧﻔﺪد‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺪود‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺪه‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺮ‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺮ‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺮ‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺮ‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺮ‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺮ‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺮ‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺮ‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 375‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻔﺮات‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺮج‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺮﺟﻪ‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺮز‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺮﺿﺾ‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺮق‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺮك‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺮك ﺳﻔﻠﯽ‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺮك ﻋﻠﯿﺎ‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺮگ‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺮﮔﺎن‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺮ ﮔﻨﺒﺪ‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺮﻧﺞ‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺮﻧﺞ‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺮة‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺮة‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺮة‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺮه‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺮي‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺮي‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺮﯾﺎن‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺮﯾﻖ‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺰدو‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺰدوك‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 376‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻔﺲ‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺴﯿﺪن‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺴﯿﺪه‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺶ‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺶ‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺶ‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺶ‪.‬‬



‫‪841‬‬



‫ﺧﻔﺸﺎء ‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﺾ‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﺾ‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﺾ ﺟﻨﺎح‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻊ‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻊ‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻌﺎن‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻖ‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻖ‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻖ‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻖ‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻘﺎت‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻘﺎن‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻘﺎن‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻘﺎن دار‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻘﺎن ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻘﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 377‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻔﻘﮥ‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻘﮥ‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻘﮥ‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﮕﯽ‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻦ‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻨﺞ‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻨﺞ‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻨﺠﻞ‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻨﺠﯽ‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻨﺪن‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻨﺪه‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻨﺸﻞ‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻮ‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻮ‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻮ‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻮ‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻮت‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻮت‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻮد‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻮر‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻮش‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻮف‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻮف‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 378‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻔﻮق‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻮق‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻮق‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻮة‪.‬‬



‫‪842‬‬



‫ﺧﻔﻮة‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﻪ‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﻪ‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﻪ‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﻪ ﮐﻦ‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﻪ ﮐﻨﻨﺪه‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﻪ ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﻪ ﮔﯿﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯽ‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯽ‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯽ‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯽ‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯽ‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯿﺎت‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯿﺎن‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯽ اﻟﺤﻨﯿﻦ‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯿﺖ‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯿﺞ‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯿﺪد‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 379‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻔﯿﺪدات‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯿﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯿﺪن‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯿﺪن‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯿﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯿﺪه‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯿﺪه‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯿﺮ‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯿﺮ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯿﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯿﺲ‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯽ ﻋﻼﺋﯽ‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯿ ﻒ‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯿ ﻒ‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯿ ﻒ‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯿ ﻒ‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯿ ﻒ آواز‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯿ ﻒ اﻟﺜﻠﺚ‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯿ ﻒ اﻟﺠﺜﻪ‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯿ ﻒ اﻟﺸﻌﺮ‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯿ ﻒ اﻟﻈﻬﺮ‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯿ ﻒ اﻟﻌﻘﻞ‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯿ ﻒ اﻟﻠﺤﯿﻪ‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﺧﻔﯿ ﻒ ﺳﺎﻟﻢ‪.‬‬



‫‪843‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 380‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻔﯿ ﻒ ﻣﺨﺒﻮن‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻔﯿ ﻒ و ﺧﻮار‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻔﯿ ﻒ و دﻓﯿ ﻒ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻔﯿﻔﮥ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻔﯿﻔﯽ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻔﯿﻔﯿﺎن‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻔﯿﻔﯽ داﺋﺮه‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻔﯿﻖ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻔﯿﻦ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻔﯿﻦ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻔﯿﮥ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻔﯿﮥ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻔﯿﮥ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻔﯿﻪ ﻧﮕﺎر‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻔﯿﻪ ﻧﻮﯾﺲ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻔﯿﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻔﯿﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻖ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻖ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻘﺎﻗﮥ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻘﺎن‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻖ ﺧﻖ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻘﺨﻘﮥ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻘﻨﮥ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 381‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻘﻮق‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻘﻮق‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻘﯿﻖ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﮑﺎو‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﮑﺸﮏ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻞ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻞ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻞ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻞ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻞ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻞ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻞ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻞ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻼ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻼ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻼ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻼء ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻼء ‪.‬‬



‫‪844‬‬



‫ﺧﻼء ‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼء ‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼﺋ ﻒ‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼﺋﻖ‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼﺋﻞ‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼب‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 382‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻼب‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼب‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼﺑﺖ‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼﺑﺮ‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼﺑﺲ‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼﺑﺲ‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼﺑﺶ‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼﺑﮥ‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼﺑﮥ‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼﺑﮥ‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼﺑﯿﺲ‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼت‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼج‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼج‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼﺟﺎي‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼﺟﻠﻮ‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼﺧﻞ‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼﺧﯿﻞ‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼد‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼر‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼزﯾﻞ‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼس‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼﺳﯽ‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 383‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻼﺳﯿﮥ‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼش‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼش‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼﺷﺎن‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼﺷﻤﻪ‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼﺷﻪ‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼﺷﯽ‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼص‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼص‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼص‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼص‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼص‪.‬‬



‫‪845‬‬



‫ﺧﻼص ﺑﺨﺶ‪.‬‬



‫‪846‬‬



‫ﺧﻼص ﺑﺨﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪846‬‬



‫ﺧﻼص ﺟﻮﯾﺎن‪.‬‬



‫‪846‬‬



‫ﺧﻼص دادن‪.‬‬



‫‪846‬‬



‫ﺧﻼص ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪846‬‬



‫ﺧﻼص ﺷﺪه‪.‬‬



‫‪846‬‬



‫ﺧﻼص ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪846‬‬



‫ﺧﻼﺻﻪ‪.‬‬



‫‪846‬‬



‫ﺧﻼﺻﮥ اﻟﺤﺴﺎب‪.‬‬



‫‪846‬‬



‫ﺧﻼﺻﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪846‬‬



‫ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻮﯾﺲ‪.‬‬



‫‪846‬‬



‫ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪846‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 384‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻼﺻﯽ‪.‬‬



‫‪846‬‬



‫ﺧﻼص ﯾﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪846‬‬



‫ﺧﻼﺻﯽ دادن‪.‬‬



‫‪846‬‬



‫ﺧﻼﺻﯽ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪846‬‬



‫ﺧﻼط‪.‬‬



‫‪846‬‬



‫ﺧﻼط‪.‬‬



‫‪846‬‬



‫ﺧﻼط‪.‬‬



‫‪846‬‬



‫ﺧﻼﻃﮥ‪.‬‬



‫‪846‬‬



‫ﺧﻼﻃﯽ‪.‬‬



‫‪846‬‬



‫ﺧﻼع‪.‬‬



‫‪846‬‬



‫ﺧﻼع‪.‬‬



‫‪846‬‬



‫ﺧﻼﻋﺖ‪.‬‬



‫‪846‬‬



‫ﺧﻼﻋﺖ‪.‬‬



‫‪846‬‬



‫ﺧﻼﻋﮥ‪.‬‬



‫‪846‬‬



‫ﺧﻼف‪.‬‬



‫‪846‬‬



‫ﺧﻼف‪.‬‬



‫‪846‬‬



‫ﺧﻼف‪.‬‬



‫‪846‬‬



‫ﺧﻼف آﻣﺪ‪.‬‬



‫‪846‬‬



‫ﺧﻼف آﻣﺪن‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف آوردن‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف اﻓﮑﻨﺪن‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف ﺑﺮي‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف ﺑﻠﺨﯽ‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 385‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻼﻓﺖ‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼﻓﺖ‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼﻓﺖ ﭘﻨﺎه‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼﻓﺖ ﭘﻨﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼﻓﺖ دار‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼﻓﺖ ﺳﺮﯾﺮ‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼﻓﺖ ﻣﺪار‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف ﺗﻮاﻟﯽ‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف ﺣﻖ‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف راي‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف ﺷﺮع‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف ﺻﻼح‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف ﺻﻠﺢ‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف ﻃﺒﯿﻌﺖ‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف ﻋﺎدت‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف ﻋﺎدت ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف ﻋﻘﻞ‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف ﻗﺎﻧﻮن‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف ﻗﯿﺎس‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف ﮐﺎر‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف ﮐﺎري‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف ﮐﻨﻨﺪه‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 386‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻼف ﮔﻮ‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف ﻣﺤﻞ‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف ﻣﺮدﻣﺎن ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف ﻣﻌﺘﺎد‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف ﻧﻔﺲ اﻻﻣﺮ‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف واﻗﻊ‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف ورز‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف ورزي‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف ورزﯾﺪن‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف وﻋﺪه‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼف وﻋﺪه ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼﻓﮥ‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼﻓﮥ‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼﻓﮥ‪.‬‬



‫‪847‬‬



‫ﺧﻼﻓﯽ‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼف ﯾﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼق‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼق‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼق‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼق اﻟﻤﻌﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼق اﻟﻮﺟﻮد‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼﻗﺖ‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼﻗﮥ‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼﻗﮥ‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 387‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻼﻗﯽ‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼﻗﯿﺖ‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼل‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼل‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼل‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼل‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼل‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼل‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼل اﻟﺪار‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼل ﭘﺴﺘﻪ‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼل ﺧﻠﯿﻞ‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼل دان‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼل ﻗﻮم‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼل ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻞ اﻟﮑﻼم‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼل ﻣﺎﺋﺪه‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼل ﻣﺄﻣﻮﻧﯽ‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼل ﻣﮑﻪ‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼل ﻧﺎرﻧﺞ‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼل ﻧﻤﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼﻟﻮش‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼﻟﮥ‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼﻟﮥ‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼﻟﮥ‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 388‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻼﻟﯿﮥ‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼﻟﯿﮥ‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼﻣﻼ‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼﻣﯿﺲ‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼن‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼن‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼن‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼﻧﺞ‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼﻧﺪن‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼﻧﻠﻮ‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼﻧﻨﺪه‪.‬‬



‫‪848‬‬



‫ﺧﻼﻧﻮش‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻼﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻼﻧﯿﺪه‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻼوش‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻼووش‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻼوه‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻼوي‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻼﯾﺎ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻼﯾﺸﻪ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻼﯾ ﻒ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻼﯾﻖ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺐ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺐ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 389‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻠﺐ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺐ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺐ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺐ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺐ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺐ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺐ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺒﺎء ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺒﺎء ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻞ ﺑﺎزي‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻞ ﺑﺎزي درآوردن‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺒﺎن‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺒﺎي‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺒﺴﮥ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺒﺼﮥ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺒﻦ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺒﻮب‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺒﻮت‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺒﻮص‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺒﮥ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺒﮥ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺒﻪ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 390‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻠﺒﯽ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺒﯿﺲ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺖ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺖ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺖ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫‪849‬‬



‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 391‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻠﺞ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺞ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺠﺎن‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺠﺎن‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺠﺎن‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺠﺎن‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺠﺎن‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺞ ﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺞ ﭘﺎﯾﯿﻦ‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺠﺴﺘﺎن‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺞ ﻋﺠﻢ‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺠﻢ‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺞ ﻣﺎﻟﻤﯿﺮ‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺞ ﻧﻮ‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻞ ﺟﻮز‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺠﮥ‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺠﯽ‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﭻ‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺦ‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺦ‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺨﺎ‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺨﺎب‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺨﺎل‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺨﺎل‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 392‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻠﺨﺎل‪.‬‬



‫‪850‬‬



‫ﺧﻠﺨﺎل ﭘﻮش‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺨﺎل زر‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺨﺎل زر‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺨﺎل ﻓﻠﮏ‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺨﺎل ﻣﺤﻠﻪ‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺨﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺨﺎﻟﯿﺎن‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺨﺎن‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺨﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺨﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺨﺴﺘﺎن‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺨﻞ‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺨﻠﮥ‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻞ ﺧﻠﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻞ ﺧﻤﺮ‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺨﯽ‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺪ‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺪ‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺪ‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺪ‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺪ‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺪآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺪآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 393‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻠﺪآﺷﯿﺎن‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺪ اﷲ ﺳﻠﻄﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺪ اﷲ ﻣﻠﮑﻪ‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺪ ﺑﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺪ ﺑﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺪﭘﯿﮑﺮ‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺪﻣﮑﺎن‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺪﻣﮑﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺪوش‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺪي‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺮ‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺮ‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺮﺧﻮري‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺮد‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻞ زﯾﺖ‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺲ‪.‬‬



‫‪851‬‬



‫ﺧﻠﺲ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﺲ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﺴﺎء ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﺴﺮ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﺴﮥ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﺴﮥ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﺴﮥ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﺶ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 394‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻠﺸﺎ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﺸﮏ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﺸﮏ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﺺ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﺺ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﺺ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﺺ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﺺ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﺼﺎء ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﺼﺎء ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﺼﺎء ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﺼﺎاﻟﺸﻨﮥ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﺼﺎن‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﺼﮥ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﺼﻪ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﺼﻪ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﻂ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﻂ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﻂ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﻂ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﻂ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﻂ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﻂ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﻂ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 395‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻠﻂ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﻄﺎء ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﻂ اﺳﻮد‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﻂ ﺑﻠﻐﻤﯽ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﻂ دان‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﻂ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﻂ ﻣﺒﺤﺚ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﻂ ﻣﻠﻂ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﻂ ﻣﻠﻂ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﻄﮥ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﻄﮥ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﻄﻪ و آﻣﯿﺰش‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﻄﯽ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﻄﯿﻦ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﻊ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﻊ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﻊ‪.‬‬



‫‪852‬‬



‫ﺧﻠﻊ‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻠﻊ‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻠﻌﺎء ‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻠﻌﺎء ‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻠﻌﺎء ‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻠﻊ اﺳﻠﺤﻪ‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻠﻊ اﺳﻠﺤﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 396‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻠﻊ ﺑﺪن‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻠﻌﺖ‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻠﻌﺖ ﭘﻮﺷﺎن‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻠﻌﺖ ﭘﻮﺷﺎن‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻠﻌﺖ ﭘﻮﺷﯿﺪن‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻠﻌﺖ ﺧﺎص‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻠﻌﺖ ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻠﻌﺖ دادن‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻠﻌﺘﯽ‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻠﻌﺖ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻠﻊ روح‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻠﻊ ﺳﻼح‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻠﻊ ﺳﻼح ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻠﻊ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻠﻌﻠﻊ‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻞ ﻋﻨﺼﻞ‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻠﻌﮥ‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻠﻌﮥ‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻠﻌﻪ‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻠﻌﻪ دوز‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻠﻌﻪ ﻧﻮرد‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻠﻌﯽ‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻠﻌﯽ‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻠﻌﯽ‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 397‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻠﻊ ﯾﺪ‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻠﻊ ﯾﺪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪853‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 398‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠﻔﺎء ‪.‬‬



‫‪854‬‬



‫ﺧﻠﻔﺎء راﺷﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠﻔﺎت‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠﻔًﺎ ﻋﻦ ﺳﻠ ٍﻒ‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠﻔﺎن‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠﻔﺎي ارﺑﻌﻪ‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠﻔﺎي اﻣﻮي‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠﻔﺎي ﺑﻨﯽ اﻣﯿﻪ‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠﻔﺎي ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺎس‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠﻔﺎي راﺷﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 399‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻠﻔﺎي ﻋﻠﻮي‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠﻔﺎي ﻓﺎﻃﻤﯽ‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠﻔﺎي ﻓﺎﻃﻤﯿﻪ‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ اﺣﻤﺪ‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ اﺣﻤﺪ ﺑﺼﺮي‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ اﻻذﻧﯿﻦ‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ اﻟﺼﺪق‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ اﻟﻄﺒﯿﺒﯽ‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ ﺑﺎدام‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ ﺑﺎﻧﻮ‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ ﺑﺰازﻣﮑﯽ‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠﻔﺘﺎن‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ ﺻﺪق‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ ﻋﻬﺪ‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ ﻋﻬﺪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠﻔ ﻒ‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠﻔ ﻒ‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠﻔﻔﮥ‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ ﻗﻮل‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ ﻗﻮل ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ ﮐﺴﯽ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠﻔﻨﺎة‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ ﻧﺤﻮي‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 400‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻠﻔﻨﮥ‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ وﻋﺪ‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ وﻋﺪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠ ﻒ وﻋﺪه‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠﻔﮥ‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠﻔﮥ‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠﻔﮥ‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠﻔﮥ‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠﻔﮥ‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠﻔﻪ‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠﻔﻪ‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠﻔﻪ ﻟﻮ‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠﻔﯽ‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠﻔﯽ‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠﻔﯽ‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠﻔﯿﺎن‪.‬‬



‫‪855‬‬



‫ﺧﻠﻔﯿﻦ‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﺧﻠﻔﯿﻦ‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﺧﻠﻔﯿﮥ‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﺧﻠﻔﯿﮥ‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﺧﻠﻖ‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﺧﻠﻖ‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﺧﻠﻖ‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﺧﻠﻖ‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 401‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻠﻖ‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﺧﻠﻖ‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﺧﻠﻖ‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﺧﻠﻖ‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﺧﻠﻖ‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﺧﻠﻖ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﺧﻠﻖ آﺗﺸﯿﻦ‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﺧﻠﻖ آﺗﺸﯿﻦ‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﺧﻠﻖ آزار‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﺧﻠﻖ آزاري‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﺧﻠﻘﺎ‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﺧﻠﻘﺎ‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﺧﻠﻘﺎء ‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﺧﻠﻘﺎن‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﺧﻠﻘﺎن‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﺧﻠﻘﺎن ﻓﺮوش‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﺧﻠﻘﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﺧﻠﻖ اﻟﺴﺎﻋﮥ‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﺧﻠﻖ اﷲ‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﺧﻠﻖ ﺑﺨﺸﯽ‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﺧﻠﻖ ﭘﺴﻨﺪ‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﺧﻠﻖ ﭘﺴﻨﺪي‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﺧﻠﻖ ﭘﻮش‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﺧﻠﻘﺖ‪.‬‬



‫‪856‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 402‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻠﻖ ﺗﺮ‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻘﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻖ ﺗﻨﮓ‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻖ ﺗﻨﮕﯽ‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻖ ﺟﻬﺎن‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻖ ﺧﻮش‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻘﺪوﻧﺲ‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻘﺪوﻧﻪ‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻘﺪوﻧﯿﻪ‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻖ ﺳﺎﻋﻪ‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻖ ﺳﻮز‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻖ ﺳﻮزي‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻖ ﺷﮑﺎر‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻖ ﻋﺎﻟﻢ‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻖ ﻋﻈﯿﻢ‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻖ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻖ ﮔﻮﻧﻪ‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻖ ﻣﺤﻤﺪي‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻘﮥ‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻘﮥ‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻘﮥ‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻘﮥ‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻘﯽ‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻘﯿﺎت ارﺳﻄﻮ‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 403‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻠﻘﯿﺪوﻧﯽ‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻘﯿﺪي‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻘﯿﺪﯾﻘﯽ‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻘﯿﺲ‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﮏ‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﮑﺎن‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﮑﺎﻧﻠﻮ‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﮑﺪوﻧﯿﻪ‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻞ ﮔﯿﺮي‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻞ ﮔﯿﺮي ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻞ‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻞ‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻞ‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻞ آﻣﺪن‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻞ اﻓﺘﺎدن‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻞ اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻞ ﭘﺬﯾﺮ‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻞ درآوردن‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻠﺮ ﮔﯿﻠﻮان‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻞ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪857‬‬



‫ﺧﻠﻞ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮي‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻞ ﻧﺎك‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻠﯽ‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻞ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 404‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻠﻢ‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻢ‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻤﺎء ‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻞ ﻣﺎش‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻤﺪه‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻤﻮس‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻤﮥ‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻤﻪ‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻤﯿﺪن‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻦ‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻨﺞ‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻨﺞ‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻨﺞ‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻨﺠﯽ‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻨﺠﯽ‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻨﺪر‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻨﺪه‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻨﮓ‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻨﮓ زار‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻮ‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻮ‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻮ‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻮء ‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 405‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻠﻮء ‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻮات‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻮاج‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻮاره‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻮاش‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻮام‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻮب‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻮت‪.‬‬



‫‪858‬‬



‫ﺧﻠﻮت ﺑﺎﺻﻔﺎ‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮﺗﺨﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮت رو‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮت ﺳﮕﺎل‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮﺗﮑﺪه‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮت ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮﺗﮕﺎه‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮت ﮔﺰﯾﺪه‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮﺗﮕﻪ‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮﺗﯽ‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮﺗﯿﺎن‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮج‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮج‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻞ و ﭼﻞ‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮد‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻞ و دﯾﻮاﻧﻪ‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 406‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻠﻮر‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮزﯾﻦ‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮص‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮص‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮص‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮﺻﺎت‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮﺻﯿﮥ‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮط‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮف‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮف‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮف‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮق‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮﻗﮥ‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮﻗﯽ‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮﮔﺮده‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮل‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮﻟﮥ‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮﻟﯿﺎ‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮﻧﺪ‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻞ و ول‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮة‪.‬‬



‫‪859‬‬



‫ﺧﻠﻮة‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﻮة‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﮥ‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 407‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻠﮥ‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﻪ‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﻪ‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﻪ ﺑﺎن‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﻪء ﭼﺸﻢ‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﻪ ﭼﻮب‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﻪ ﮐﺎﻫﻮش‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﯽ‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﯽ‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﯽ‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﯽ‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﯽ‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﯽ‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﯽ‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﯿﺎت‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﯿﺎن‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﯿﺒﯽ‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﯿﺘﻪ‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﯿﺘﻪ‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﯿﺞ‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﯿﺞ‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﯿﺞ اﺳﮑﻨﺪر‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﯿﺞ اﺳﮑﻨﺪرون‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 408‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻠﯿﺞ ﺑﺮﺑﺮي‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﯿﺞ ﭘﺎرس‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﯿﺞ ﺣﺴﯿﻨﻘﻠﯽ‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﯿﺞ ﺳﺮخ‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﯿﺞ ﺳﻮﺋﺰ‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﯿﺞ ﻋﻘﺒﻪ‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‪.‬‬



‫‪860‬‬



‫ﺧﻠﯿﺠﻢ‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿﺞ ﻣﺼﺮ‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿﺞ ﻧﺮﻣﺮﺗﻮم‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿﭽﺎن‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿﺪن‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿﺪوﻧﯿﻮن‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿﺪه‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿﺪه ﺟﮕﺮ‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿﺲ‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿﺲ‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿﺴﯽ‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿﺶ‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿﺺ‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿﻂ‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿﻂ‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿﻄﮥ‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 409‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻠﯿﻄﻪء ﻃﻮﻓﺎن‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿﻄﯽ‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿﻄﯽ‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿﻄﯽ‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿﻄﯽ‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿﻊ‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿﻊ‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿﻊ‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿﻊ اﻟﻌﺬار‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿﻊ اﻟﻌﺬاري‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿﻌﮥ‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿ ﻒ‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿ ﻒ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﺎن‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﺎن‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﺖ‪.‬‬



‫‪861‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﮥ‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﮥ‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﮥ‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﮥ‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 410‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﮥ اﻟﺨﻠﻔﺎء ‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﮥ اﻟﺪار‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﮥ اﻟﺮﺣﻤﻦ‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ اﻧﺼﺎر‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺑﺎﭘﯿﺮ‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺑﺎﻏﯽ‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺑﻼﻏﯽ‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ ﭘﻨﺎه‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺗﺮﺧﺎن‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺣﺼﺎر‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ داود‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ زاده‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪء ﺷﻬﺮ‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻗﺸﻼق‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ ﮐﻤﺎل‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ ﮐﻨﺪي‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ ﮐﻨﺪي‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ ﮐﻨﺪي ﺣﺎﺗﻢ‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ ﮐﻨﺪي ﺣﻤﯿﺪﯾﻪ‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 411‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ ﮔﺮي‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻟﻮ‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻟﻮ‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻟﻮ‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻟﻮ‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻟﻮ‪.‬‬



‫‪862‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻧﺸﺎن‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ وار‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻫﺎ‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻫﻤﻢ‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻖ‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻖ‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻘﺎء ‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻘﮥ‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 412‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪863‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 413‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ آﺑﺎد اﻟﯿﮕﺮ‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻼت‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ اﻟﺮﺣﻤﻦ‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ اﷲ‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ اﷲ‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻼن‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻼن‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻼن ﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻼن ﭘﺎﺋﯿﻦ‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ ﺑﯿﮏ‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ ﺛﻘﻔﯽ‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ زاﻏﻪ ﺷﯽ‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ ﺳﺮا‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ ﺳﻠﻄﺎن‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ ﻋﺮوﺿﯽ‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ ﻗﺰوﯾﻨﯽ‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ ﮐﻼ‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ ﮐﻼ‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ ﮐﻼ‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 414‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ ﮔﺮ‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ ﮔﺮد‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ ﻣﺤﻠﻪ‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ ﻣﺤﻠﻪ‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ ﻧﺤﻮي‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻞ وار‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻠﯽ‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻠﯽ‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻠﯽ‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻠﯽ‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻠﯽ ﻣﺮو‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻠﯽ ﻫﺎ‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻮاج‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﻮن‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﮥ‪.‬‬



‫‪864‬‬



‫ﺧﻠﯿﮥ‪.‬‬



‫‪865‬‬



‫ﺧﻠﯿﮥ‪.‬‬



‫‪865‬‬



‫ﺧﻠﯿﻪ‪.‬‬



‫‪865‬‬



‫ﺧﻢ‪.‬‬



‫‪865‬‬



‫ﺧﻢ‪.‬‬



‫‪865‬‬



‫ﺧﻢ‪.‬‬



‫‪865‬‬



‫ﺧﻢ‪.‬‬



‫‪865‬‬



‫ﺧﻢ‪.‬‬



‫‪865‬‬



‫ﺧﻢ‪.‬‬



‫‪865‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 415‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻢ‪.‬‬



‫‪865‬‬



‫ﺧﻢ‪.‬‬



‫‪865‬‬



‫ﺧﻢ آب ﺧﻮرده‪.‬‬



‫‪865‬‬



‫ﺧﻢ آوردن‪.‬‬



‫‪865‬‬



‫ﺧﻤﺎﺋﺾ‪.‬‬



‫‪865‬‬



‫ﺧﻤﺎﺋﻞ‪.‬‬



‫‪865‬‬



‫ﺧﻤﺎﺟﺮ‪.‬‬



‫‪865‬‬



‫ﺧﻤﺎﺟﯿﻦ‪.‬‬



‫‪865‬‬



‫ﺧﻤﺎح‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎر‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎر‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎر‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎر‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎر‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎر‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎرآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎرآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎرآﻟﻮد‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎرآﻟﻮده‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎرﺗﺎج‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎرﺗﺎش‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎرﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎردار‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 416‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻤﺎرزده‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎر ﺷﮑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎرﺷﮑﻦ‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎر ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎرﮐﺶ‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎرﮔﺸﺎ‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎرﮔﺸﺎﯾﯽ‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎرﻧﺎك‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎروﯾﻪ‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎري‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎري‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎري ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎس‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎﺳﯽ‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎﺳﯽ‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎﺳﯽ ﻣﺠﺮد‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎﺳﯽ ﻣﺰﯾﺪ‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎش‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎﺷﺎت‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎﺷﮥ‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎﺷﮥ‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎص‪.‬‬



‫‪866‬‬



‫ﺧﻤﺎص‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎﺻﮥ‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 417‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻤﺎﺻﮥ‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎط‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎع‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎك‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎك زدن‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎل‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎل‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎﻻت‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎﻟﮥ‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎﻟﯿﻮن‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎم‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎم‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎم‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎم رود‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎﻣﮥ‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎﻣﮥ‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎن‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎن‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎن‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎن‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎن‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎﻧﺎ‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎﻧﺎﮔﺮ‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 418‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻤﺎﻧﺎﯾﯽ‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎن اﻻرض‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎن اﻟﺼﻐﯿﺮ‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎن ﺑﻞ‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎن ﭼﻤﺎن رﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎن ﺻﻐﯿﺮ‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎن ﮐﺒﯿﺮ‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎﻧﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎﻧﻨﺪه‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎﻧﯿﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎﻧﯿﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎﻧﯿﺪه‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎﻫﺎن‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎﻫﻦ‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻤﺎﯾﮕﺎن‪.‬‬



‫‪867‬‬



‫ﺧﻢ اﺑﺮو ﺗﺮش ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻢ اﻧﺪرﺧﻢ‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﺐ‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻢ ﺑﺨﻢ‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﺒﺮك‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﺒﺮه‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﭙﺎره‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 419‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻤﭙﺎره اﻧﺪاز‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﭙﺎره ﺑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﭙﺎره ﭼﯽ‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻢ ﭘﺬﯾﺮ‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻢ ﭘﺮورد‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﺖ‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﺞ‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﺞ‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﺠﺎج‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﺠﺎن‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﺠﺮ‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﺠﺮ‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﺠﺮﯾﺮ‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﺠﺮﯾﺮة‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﺠﻠﯿﻠﮥ‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﺠﮥ‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﺠﯿﻦ‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﭽﺎخ‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻢ ﭼﺸﻢ‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻢ ﭼﻢ‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﭽﻪ‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﺨﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﺨﻢ‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﺨﻢ‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 420‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻤﺨﻢ‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻢ ﺧﻢ‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻢ ﺧﻮردن‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﺪاد‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻢ دادن‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﺪان‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﺪون‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﺪه‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﺪه‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﺮ‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﺮ‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﺮ‪.‬‬



‫‪868‬‬



‫ﺧﻤﺮ‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺮ‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺮ‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺮ‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺮ‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺮ‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺮاﺑﺨﺖ‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺮﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺮ ﺧﻮردن‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺮﻓﺮوش‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺮﮐﯽ‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺮﻣﺤﺎل‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 421‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻢ روﺋﯿﻦ‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺮوﺗﮏ‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺮوﺗﻮ‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺮوﺗﻮﺋﯿﻪ‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺮودوﺋﯿﻪ‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺮودوﺋﯿﻪ‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺮودوﺋﯿﻪ‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺮة‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺮة‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺮة‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺮة‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺮه‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺮه آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺮي‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻢ زدن‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺰه‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺲ‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺲ‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺲ‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺲ‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺲ‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺲ‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺲ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺴﺘﺎن‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 422‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻤﺴﺘﺎن‪.‬‬



‫‪869‬‬



‫ﺧﻤﺴﺘﺎن‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺲ دادن‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺲ ﻋﺸﺮة‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺲ ﻗﺮي‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺴﻠﻮ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺴﻤﺎﺋﮥ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻢ ﺳﻨﮕﯿﻦ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺴﮥ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺴﮥ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺴﻪء آل ﻋﺒﺎ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺴﻪء ﻃﺎﻫﺮه‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺴﻪء ﻃﯿﺒﻪ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺴﻪء ﻃﯿﺒﯿﻦ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺴﮥ ﻋﺸﺮ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺴﻪء ﻗﺪﻣﺎء ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺴﻪء ﻣﺘﺤﯿﺮه‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺴﻪء ﻣﺴﺘﺮﻗﻪ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺴﻪء ﻣﻔﺮده‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺴﯿﺎن‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺴﯿﺎﻧﻪء ﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺴﯿﺎﻧﻪء ﭘﺎﺋﯿﻦ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺴﯿﻦ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺴﯿﻦ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 423‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻢ ﺳﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺶ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺶ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺶ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺸﺘﺮ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻢ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺶ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺺ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺺ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺺ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺺ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺺ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺼﺎء ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺼﺎن‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺼﺎن‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺼﺎﻧﮥ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺼﺎﻧﮥ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﺼﮥ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﻂ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﻂ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﻂ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﻂ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﻄﺮﯾﺮ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﻄﮥ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 424‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻤﻄﮥ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﻊ‪.‬‬



‫‪870‬‬



‫ﺧﻤﻊ‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻤﻌﺎن‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻢ ﻋﯿﺴﯽ‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻤﮏ‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻤﮏ‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻤﮏ‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻤﮏ‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻤﮑﺪه‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻢ ﮐﺮده‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻢ ﮐﻮﭼﮏ‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻢ ﮔﺮ‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻢ ﮔﺮدﯾﺪن‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻢ ﮔﺸﺘﻪ‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻢ ﮔﻮش‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻢ ﮔﻮﺷﻪ‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻤﻞ‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻤﻞ‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻤﻞ‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻤﻞ‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻤﻞ‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻤﻞ‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 425‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻤﻞ‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻤﻼت‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻢ ﻻﺟﻮرد‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻤﻠﮥ‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻤﻤﮥ‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻢ ﻣﻬﺮه‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻤﻦ‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻤﻦ‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻢ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻢ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮي‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻤﻨﺎك‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻢ ﻧﺪادن‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻤﻨﺪه‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻤﻨﺸﺮ‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻢ ﻧﺸﯿﻦ‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻢ ﻧﻬﺮ‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻤﻮ‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻢ و ﭘﯿﭻ‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻢ و ﭘﯿﭻ‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻢ و ﭼﻢ‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻤﻮد‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻤﻮد و ﺧﻤﻮل‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻤﻮر‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻤﻮر‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 426‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻤﻮش‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻤﻮش‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻤﻮش‪.‬‬



‫‪871‬‬



‫ﺧﻤﻮش‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﻮﺷﺎن‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﻮﺷﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﻮش ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﻮص‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﻮط‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﻮع‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﻮع‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﻮل‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﻮل‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﻮﻟﺴﺘﺎن‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﻮم‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﻪء ﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﻪء ﭘﺎﺋﯿﻦ‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﯽ‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﯽ‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﯿﺎز‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﯿﺎزه‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﯿﺎزهء ﭘﺎ‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﯿﺎزه ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 427‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻤﯿﺖ‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﯿﺪ‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﯿﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﯿﺪن‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﯿﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﯿﺪه‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﯿﺪه ﻗﺎﻣﺖ‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﯿﺪه ﮔﺮداﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﯿﺪه ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﯿﺮ‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﯿﺮ‪.‬‬



‫‪872‬‬



‫ﺧﻤﯿﺮ‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﺮان‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﺮان‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﺮان‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﺮ ﺑﻨﻔﺸﻪ‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﺮ ﺑﯿﻤﺎﯾﻪ‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﺮﺗﺮش‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﺮدان‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﺮ دﻧﺪان‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﺮ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﺮﮔﺮ‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 428‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻤﯿﺮﮔﺮي‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﺮﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﺮﮔﯿﺮي‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﺮﻣﺎﯾﻪ‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﺮ ﻣﺤﻠﻪ‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﺮة‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﺮي‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﺮي ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﺲ‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﺲ‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﺲ اﻻرﺑﻌﯿﻦ‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﺴﻪ‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﺴﻪ‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﺴﯽ‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﺴﯿﺎت‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﺺ‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﺼﻪ‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﻂ‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﻞ‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﻠﺰه‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﻠﻪ‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﻢ‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﻦ‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻤﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 429‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻤﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫‪873‬‬



‫ﺧﻦ‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﺧﻦ‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﺧﻦ‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﺧﻨﺎ‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﺧﻨﺎ‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﺧﻨﺎب‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﺧﻨﺎب‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﺧﻨﺎﺑﺚ‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﺧﻨﺎﺑﺲ‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﺧﻨﺎﺑﺲ‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﺧﻨﺎﺑﺴﻮن‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﺧﻨﺎﺑﺴﮥ‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﺧﻨﺎﺑﮥ‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﺧﻨﺎﺑﮥ‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﺧﻨﺎث‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﺧﻨﺎث‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﺧﻨﺎﺛﮥ‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﺧﻨﺎﺛﯽ‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﺧﻨﺎﺛﯿﺮ‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﺧﻨﺎﺟﺮ‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﺧﻨﺎﺟﻨﯽ‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﺧﻨﺎﭼﺎه‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﺧﻨﺎدر‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 430‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻨﺎدرهء ﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﺧﻨﺎدرهء ﭘﺎﯾﯿﻦ‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﺧﻨﺎدرهء ﮐﻮﭼﮏ‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﺧﻨﺎدق‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﺧﻨﺎده‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﺧﻨﺎذﯾﺬ‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﺧﻨﺎز‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﺧﻨﺎز‪.‬‬



‫‪875‬‬



‫ﺧﻨﺎزﯾﺮ‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎزﯾﺮي‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎس‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎﺳﺮة‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎﺳﯽ‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎﺳﯿﺮ‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎﺻﺮ‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎﺻﺮه‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎﻃﻞ‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎﻃﯿﻂ‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎﻃﯿﻞ‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎف‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎﻓﺞ‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎﻓﺮه‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎﻓﺮه‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎﻓﺲ‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 431‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻨﺎﻓﺲ‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎﻓﺲ‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎﻓﮕﺎن‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎﻓﯿﺲ‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎق‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎق‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎق‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎق ﮐﻠﺒﯽ‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎﻗﮥ‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎﻗﯿﮥ‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎك‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎم‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎم‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎﻣﺎن‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎﻣﺎن‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎﻣﺖ‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎﻣﺘﯽ‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎن‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎن‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎن‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎﻧﯿﺺ‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺎوﻧﺪ‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻦ ء ‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺄﺑﮥ‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 432‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻨﺐ‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺐ‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺐ‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺐ‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺐ‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺐ‪.‬‬



‫‪876‬‬



‫ﺧﻨﺐ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺐ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺒﺎت‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺒﺎن‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺒﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺒﺚ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺒﺠﻪ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺒﺠﻪ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺒﭽﻪ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺒﺮه‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺒﺮه‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺒﺮهء دودﻧﺎك‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺒﺲ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺒﺴﮥ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺒﺶ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺒﻊ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺒﻌﮥ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺒﻖ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 433‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻨﺒﻘﮥ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺒﮏ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺒﮏ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺒﮏ زدن‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺒﻞ ﻣﻤﺒﻞ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺐ و ﺧﻨﺒﺮه‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺒﻮص‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺒﮥ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺒﮥ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺒﻪ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺒﻪ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺒﯿﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺒﯿﺪن‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺒﯿﺪن‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺒﯿﺪه‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﭙﻮر‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﭙﻮر‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺖ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺖ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺖ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺘﺎر‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺘﺐ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺘﻌﮥ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺘ ﻒ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 434‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻨﺘﻞ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺚ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺚ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺚ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺚ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺚ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺚ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺜﺒﮥ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺜﺒﮥ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺜﺮ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺜﻌﺒﮥ‪.‬‬



‫‪877‬‬



‫ﺧﻨﺜﻌﺒﮥ‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺜﻌﮥ‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺜﻞ‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺜﻞ‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺜﯽ‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺞ‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺞ‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺞ‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺞ‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺞ‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺞ‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺠﺎﺧﻨﺞ‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺞ ﭘﺎل‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 435‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻨﺞ ﺧﻨﺞ‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺠﺪه‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺠﺪه‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺠﺪه‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺠﺮ‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺠﺮ‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺠﺮ‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺠﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺠﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺠﺮاوژن‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺠﺮﺑﺎزي‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺠﺮ ﺑﺮ ﺳﻨﮓ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺠﺮ ﺑﺮ ﻓﺴﻦ زدن‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺠﺮﺑﮑ ﻒ‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺠﺮﺑﻼغ‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺠﺮ ﺧﻮردن‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺠﺮدار‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺠﺮزﺑﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺠﺮ زدن‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺠﺮ زر‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺠﺮ زرﻓﺸﺎن‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺠﺮ ﺳﯿﻢ‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺠﺮ ﺻﺒﺢ‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺠﺮ ﻓﻠﮏ‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 436‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻨﺠﺮ ﻗﺸﻼﻗﯽ‪.‬‬



‫‪878‬‬



‫ﺧﻨﺠﺮﮐﺶ‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺠﺮﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺠﺮﮔﺬار‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺠﺮﮔﺬر‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺠﺮة‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺠﺮي‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺠﺮي‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺠﺮي‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺠﺮﯾﺮ‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺠﺴﺖ‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺠ ﻒ‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺠﮏ‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺠﮏ‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺠﮏ‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺠﻞ‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺠﻠﮏ‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺠﻠﮥ‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺠﻮ‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺠﻮان‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺠﻮخ‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺠﻮر‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺠﻮرة‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺠﻮك‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 437‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻨﺠﻪ‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺠﻪ‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺠﯿﺪن‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺠﯿﺪه‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺠﯿﺪه‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺠﯿﺮ‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺠﯿﻞ‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺠﯿﻦ‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﭽﻮ‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﭽﻪ‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺨﻨﮥ‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺪ‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺪا‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺪاب‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺪاب‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺪاب‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺪاب‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺪاﺧﻨﺪ‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺪان‪.‬‬



‫‪879‬‬



‫ﺧﻨﺪان ﺧﻨﺪ‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪان ﺧﻨﺪان‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪان دل‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪاﻧﺪن‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪاﻧﺪه‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 438‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻨﺪان روي‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪان ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪان ﺷﮑﺮ‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪان ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪان ﻟﺐ‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪاﻧﻤﻨﺪ‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪاﻧﻨﺪه‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪاﻧﯽ‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪاﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪب‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪﺑﺎن‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪﺧﺮﯾﺶ‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪﺧﻨﺪ‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪﺧﻨﺪان‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪﺧﻨﺪ ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪروس‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪرﯾﺲ‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪرﯾﻠﯽ‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪﺳﺘﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪﺳﺘﺎﻧﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪع‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪع‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪف‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 439‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻨﺪﻓﮥ‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪﻓﯽ‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪق‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪق‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪق زدن‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪق ﺷﺎﭘﻮر‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪﻗﻠﻮ‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪﻗﻠﻮ‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪﻗﯽ‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪﻗﯿﻪ‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪﮔﺎر‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪﻟﺲ‪.‬‬



‫‪880‬‬



‫ﺧﻨﺪﻟﮥ‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪﻟﯿﺲ‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪﻣﻪ‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪﻧﺎك‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪﻧﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪﻧﺪه‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪ و ﺗﻨﺪ‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪور‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪوف‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪه‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪهء آﻓﺘﺎب‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 440‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻨﺪه آﻣﺪن‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪه آور‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪه آوري‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪه اﻓﺘﺎدن‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪه اﻧﮕﯿﺰ‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪهء ﺑﺮق‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪهء ﺟﺎم‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪه ﺟﻔﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪه ﺧﺮﯾﺶ‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪهء ﺧﻨﺠﺮ‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪهء ﺧﻮش‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪه ﺧﯿﺰ‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪه دار‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪه داري‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪه داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪهء دﻧﺪان ﻧﻤﺎي‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪه رو‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪه روي‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪه روﯾﯽ‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪه رﯾﺶ‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪه زدن‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪهء زﻣﯿﻦ‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪه زن‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪه زﻧﺎن‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 441‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻨﺪهء زﻫﺮآﻟﻮد‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪهء زﯾﺮﻟﺐ‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪهء ﺷﺐ‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪهء ﺷﮑﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪهء ﺷﻤﺸﯿﺮ‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪهء ﺷﻤﻊ‪.‬‬



‫‪881‬‬



‫ﺧﻨﺪهء ﺷﯿﺮ‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺪهء ﺷﯿﺸﻪ‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺪهء ﺻﺒﺢ‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺪهء ﺻﺮاﺣﯽ‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺪه ﻃﺮاز‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺪهء ﻗﺒﺎﺳﻮﺧﺘﮕﯽ‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺪه ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺪه ﮐﻨﺎن‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺪه ﮐﻨﻨﺪه‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺪه ﮔﺎه‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺪه ﮔﺮﯾﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺪهء ﮔﻞ‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺪه ﮔﻪ‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺪهء ﻣﯽ‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺪه ﻣﯿﻦ‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺪهء ﻣﯿﻨﺎ‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺪه ﻧﺎك‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 442‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻨﺪه ﻧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺪهء ﻧﻮﺷﯿﻦ‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺪﯾﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺪﯾﺪن‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺪﯾﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺪﯾﺪه‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺪﯾﻘﻮن‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺬاة‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺬأة‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺬع‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺬق‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺬﻗﮥ‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺬوة‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺬﯾﺎن‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺬﯾﺬ‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺰ‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺰ‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺰ‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺰاب‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺰب‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺰﺟﮥ‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺰرة‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺰوان‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺰوان‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 443‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻨﺰواﻧﺎت‪.‬‬



‫‪882‬‬



‫ﺧﻨﺰواﻧﮥ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺰواﻧﯿﮥ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺰوب‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺰوة‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺰﯾﺮ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺰﯾﺮاﻟﺒﺤﺮ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺰﯾﺮاﻟﻬﻨﺪ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺰﯾﺮ ﺑﺮي‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺰﯾﺮة‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺰﯾﺮي‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺰﯾﺮي‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺲ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺲ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺲ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺲ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺲ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺴﺎء ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺴﺎء ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺴﺎر‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺴﺘﺎن‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺴﺮ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺴﺮ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺴﺮي‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 444‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻨﺴﺮي‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺴﻠﻮ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺲ و ﻓﻨﺲ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺴﯿﺮ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺶ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺸﺎ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺸﺎن‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺸﻔﯿﺮ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺸﻞ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺸﻠﮥ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺸﻠﯿﻞ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺸﻠﯿﻞ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺸﻮش‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺼﺮ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﺼﯿﺺ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﻀﺎب‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﻀﺒﮥ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﻀﺞ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﻀﺮف‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﻂ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﻄﺜﮥ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﻄﺮف‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﻄﻞ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﻄﻠﯿﻠﮥ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 445‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻨﻄﻮل‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﻄﻮﻟﮥ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﻄﻮﻟﮥ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﻄﯿﺮ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﻈﺎة‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﻈﺄة‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﻈﺒﮥ‪.‬‬



‫‪883‬‬



‫ﺧﻨﻈﺮف‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻈﻮة‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻈﯿﺎن‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻊ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻊ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻊ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻊ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻌﺎﺑﮥ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻌﺐ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻌﺒﮥ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻌﺲ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻌﮥ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻌﮥ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻌﮥ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨ ﻒ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨ ﻒ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨ ﻒ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 446‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻨﻔﺜﮥ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻔﺞ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻔﺞ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻔﺮ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻔﺲ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻔﺲ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻔﺴﺎء ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻔﺴﮥ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻔﺴﮥ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻔﺴﮥ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻔﺸﺎر‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻔﻊ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻔﻘﯿﻖ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻔﮥ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻔﮥ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻖ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻖ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻖ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﻖ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﮏ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﮏ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﮏ آب‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﮑﺎ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﮑﺎر‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 447‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻨﮏ ﺟﺎن‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﮏ دل‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﮏ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﮏ ﮐﻦ‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﮏ ﮐﻨﻨﺪه‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﮏ ﻫﻮا‪.‬‬



‫‪884‬‬



‫ﺧﻨﮑﯽ‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮑﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮑﯽ ﻫﻮا‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮓ‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮓ‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮓ‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮓ‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮓ‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮓ‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮓ‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮕﺎ‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮕﺎل‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮓ اژدر‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮓ ﺑﺖ‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮓ ﺑﻮر‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮓ ﺑﯿﺪ‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮓ ﭼﻮﮔﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮓ ﺧﻨﮕﻮ‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 448‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻨﮓ زر‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮓ زﯾﻮر‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮕﺴﺎر‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮓ ﺳﻮﺳﻨﯽ‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮓ ﺷﺐ آﻫﻨﮓ‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮕﺸﺖ‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮕﺸﺖ‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮓ ﺷﺮ‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮓ ﻋﺎج‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮓ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮕﻞ‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮓ ﻣﮕﺴﯽ‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮕﻮ‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮓ و ﺧﺮف‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮓ و ﻟﻮك‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮕﯽ‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﮕﯽ زدن‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﻠﭽﮏ‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﻠﯿﻖ‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﻤﮥ‪.‬‬



‫‪885‬‬



‫ﺧﻨﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﻨﺪه‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﻨﮥ‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﻮ‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 449‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻨﻮت‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﻮخ‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﻮد‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﻮر‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﻮر‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﻮر‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﻮر‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﻮر‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﻮر‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﻮر‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﻮرآب‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﻮرك‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﻮز‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﻮز‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﻮس‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﻮس‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﻮص‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﻮﺻﮥ‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﻮع‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﻮع‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﻮف‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﻮف‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﻮة‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﮥ‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 450‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻨﯽ‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﯽ‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﯽ‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﯿﺎ‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﯿﺎﮔﺮ‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﯿﺎﮔﺮ ﭼﺮخ‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﯿﺎﮔﺮ ﺳﭙﻬﺮ‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﯿﺎﮔﺮ ﻓﻠﮏ‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﯿﺎﮔﺮي‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﯿﺜﮥ‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﯿﺪ‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﯿﺪ‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﯿﺪ‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﯿﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﯿﺪن‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﯿﺪن‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﯿﺪه‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﯿﺪه‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﯿﺪه‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﯿﺪه ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪886‬‬



‫ﺧﻨﯿﺮه‪.‬‬



‫‪887‬‬



‫ﺧﻨﯿﺰ‪.‬‬



‫‪887‬‬



‫ﺧﻨﯿﺲ‪.‬‬



‫‪887‬‬



‫ﺧﻨﯿ ﻒ‪.‬‬



‫‪887‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 451‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻨﯿﻔﻘﺎن‪.‬‬



‫‪887‬‬



‫ﺧﻨﯿﻖ‪.‬‬



‫‪887‬‬



‫ﺧﻨﯿﮏ‪.‬‬



‫‪887‬‬



‫ﺧﻨﯿﻦ‪.‬‬



‫‪887‬‬



‫ﺧﻨﯿﻮر‪.‬‬



‫‪887‬‬



‫ﺧﻨﯿﻪ‪.‬‬



‫‪887‬‬



‫ﺧﻮ‪.‬‬



‫‪887‬‬



‫ﺧﻮ‪.‬‬



‫‪887‬‬



‫ﺧﻮ‪.‬‬



‫‪887‬‬



‫ﺧﻮ‪.‬‬



‫‪887‬‬



‫ﺧﻮ‪.‬‬



‫‪887‬‬



‫ﺧﻮا‪.‬‬



‫‪887‬‬



‫ﺧﻮا‪.‬‬



‫‪887‬‬



‫ﺧﻮا‪.‬‬



‫‪887‬‬



‫ﺧﻮا‪.‬‬



‫‪887‬‬



‫ﺧﻮا‪.‬‬



‫‪887‬‬



‫ﺧﻮء ‪.‬‬



‫‪887‬‬



‫ﺧﻮاء ‪.‬‬



‫‪887‬‬



‫ﺧﻮاء ‪.‬‬



‫‪887‬‬



‫ﺧﻮاﺋ ﻒ‪.‬‬



‫‪887‬‬



‫ﺧﻮاب‪.‬‬



‫‪887‬‬



‫ﺧﻮاب آﺷﻔﺘﻪ‪.‬‬



‫‪888‬‬



‫ﺧﻮاب آﻟﻮ‪.‬‬



‫‪888‬‬



‫ﺧﻮاب آﻟﻮد‪.‬‬



‫‪888‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 452‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮاب آﻟﻮدﮔﯽ‪.‬‬



‫‪888‬‬



‫ﺧﻮاب آﻟﻮده‪.‬‬



‫‪888‬‬



‫ﺧﻮاب آﻟﻮدي‪.‬‬



‫‪888‬‬



‫ﺧﻮاب آﻣﺪن‪.‬‬



‫‪888‬‬



‫ﺧﻮاب آور‪.‬‬



‫‪888‬‬



‫ﺧﻮاب آوردن‪.‬‬



‫‪888‬‬



‫ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪888‬‬



‫ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪه‪.‬‬



‫‪888‬‬



‫ﺧﻮاﺑﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪888‬‬



‫ﺧﻮاﺑﺎﻧﯿﺪه‪.‬‬



‫‪888‬‬



‫ﺧﻮاب اﻣﻦ‪.‬‬



‫‪888‬‬



‫ﺧﻮاب ﺑﭽﺮاغ ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬



‫‪888‬‬



‫ﺧﻮاب ﺑﺮدن‪.‬‬



‫‪888‬‬



‫ﺧﻮاب ﺑﺮﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫‪888‬‬



‫ﺧﻮاب ﺑﺮﯾﺪن‪.‬‬



‫‪888‬‬



‫ﺧﻮاب ﺑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪888‬‬



‫ﺧﻮاب ﺑﻨﺪ‪.‬‬



‫‪888‬‬



‫ﺧﻮاب ﺑﻨﺪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪888‬‬



‫ﺧﻮاب ﺑﻨﺪي‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب ﺑﯿﻦ‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب ﺑﯿﻨﺎ‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب ﭘﺮﯾﺪن‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب ﭘﺮﯾﺸﺎن‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب ﺗﯿﻎ‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 453‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮاب ﺟﺎ‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب ﺟﺎﻣﻪ‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب ﺟﺎوداﻧﯽ‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب ﺟﺎوﯾﺪ‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب ﺟﺎي‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب ﭼﺎرﭘﻬﻠﻮ‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب ﭼﺎﺷﺖ‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب ﭼﻬﺎرﭘﻬﻠﻮ‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاﺑﺨﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب ﺧﺮﮔﻮش‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب ﺧﺮﮔﻮش دادن‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب ﺧﻮش‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب ﺧﯿﺰ‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب دادن‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب دار‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاﺑﺪان‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب درﺳﺮ‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب دل‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب دوﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب دﯾﺪن‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب دﯾﺪه‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب دﯾﻮ‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب راﺣﺖ‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب رﺑﺎ‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 454‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮاب رﺑﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب رﺑﻮدن‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب رﻓﺘﮕﯽ‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب رﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب رﻓﺘﻪ‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب زدﮔﯽ‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب زدن‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب زده‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب ﺳﺒﮏ‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاﺑﺴﺘﺎن‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب ﺳﺨﺖ‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب ﺳﻨﮕﯿﻦ‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب ﺳﯿﺮ‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب ﺷﮑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب ﺷﻮرﯾﺪه‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب ﺷﯿﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫‪889‬‬



‫ﺧﻮاب ﺻﯿﺎد‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﻋﺎﻓﯿﺖ‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﻋﺪم‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﻋﺮوس‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﻏﺮور‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﻏﻔﻠﺖ‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﻗﯿﻠﻮﻟﻪ‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 455‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮاﺑﮏ‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﮐﻨﻨﺪه‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاﺑﮕﺎه‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاﺑﮕﺎه ﻏﻮل‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﮔﺬار‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﮔﺬاردن‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﮔﺬاري‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﮔﺬاﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﮔﺮان‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﮔﺮﯾﺨﺘﻦ‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﮔﺰار‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﮔﺰاردن‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﮔﺰاره‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﮔﺰاري‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﮔﺰﯾﻦ‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﮔﻢ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﮔﻮ‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاﺑﮕﻪ‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﻣﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﻣﺮگ‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 456‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮاب ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﻣﻨﺠﺮه‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﻣﻮج‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﻣﻮﺣﺶ‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﻧﺎدﯾﺪه‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﻧﺎز‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاﺑﻨﺎك‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﻧﺎﮐﺮده‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﻧﺎﻣﻪ‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاب ﻧﺒﺮدن‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاﺑﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪890‬‬



‫ﺧﻮاﺑﻨﺪه‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاب ﻧﻤﺎ‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاب ﻧﻤﺎ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاﺑﻨﻮش‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاﺑﻨﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاب ﻧﻮﺷﯿﻦ‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاﺑﻨﯿﺪن‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاﺑﻨﯿﺪه‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاب ﻧﯿﻤﺮوز‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاب و ﺑﯿﺪار‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاب و ﺧﻤﺎر‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاب و ﺧﻮر‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاب و ﺧﻮراك‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 457‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮاب و ﺧﻮرد‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاب و ﺧﯿﺎل‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاﺑﻪ‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاﺑﯽ‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاب ﯾﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاﺑﯿﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاﺑﯿﺪن‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاﺑﯿﺪﻧﮏ‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاﺑﯿﺪﻧﮑﯽ‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاﺑﯿﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاﺑﯿﺪه‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاﺑﯿﺪه ﭼﺸﻢ‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاﺑﯿﺪه دﺳﺖ‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاﺑﯿﻦ‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮات‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮات‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮات‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاﺗﺎي ﻧﺎﻣﮏ‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاﺗﻢ‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاﺗﯿﻢ‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاﺗﯿﻢ اﻟﺒﺤﯿﺮة‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاﺗﯿﻢ اﻟﻤﻠﮏ‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاﺗﯿﻢ ﻟﻤﻨﯿﻪ‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 458‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮاﺗﯿﻤﯽ‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاﺗﯿﻦ‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاﺟﮕﺎن‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاﺟﮕﺎن‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاﺟﮕﯽ‪.‬‬



‫‪891‬‬



‫ﺧﻮاﺟﮕﯽ زاده‪.‬‬



‫‪892‬‬



‫ﺧﻮاﺟﮕﯿﻦ‪.‬‬



‫‪892‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻮ‪.‬‬



‫‪892‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻮ‪.‬‬



‫‪892‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻮزاده‪.‬‬



‫‪892‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻮي ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪892‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ‪.‬‬



‫‪892‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ‪.‬‬



‫‪892‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ‪.‬‬



‫‪892‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ‪.‬‬



‫‪892‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ‪.‬‬



‫‪892‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ‪.‬‬



‫‪892‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ‪.‬‬



‫‪892‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪892‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪892‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ اﺣﻤﺪ‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ اﺣﻤﺪي‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪء اﺧﺘﺮان‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ اﺳﺤﺎق اﻓﻨﺪي‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 459‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ اﻓﻨﺪي‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ اﻧﻮر‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ اﯾﻢ‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺑﺎر‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺑﭽﻪ‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺑﺪه رﺳﺎن‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺑﮏ‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺑﮏ‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺑﻼغ‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﭘﺮي‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺗﺎش‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺗﺎﺷﯽ‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺟﺮاح‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺟﻤﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺟﻤﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪء ﺟﻬﺎن‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪء ﺟﻬﺎن‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪء ﺟﻬﺎن‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪء ﭼﺮخ ازرق‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺣﺼﺎري‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪء دوﺳﺮا‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ده‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 460‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ رﺑﯿﻊ‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ رﺑﯿﻊ‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪء روز ﺟﺰاء ‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ روﺷﻨﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ زاده‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ زادهء ﺑﺮﺳﻮي‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪء ﺳﭙﻬﺮ‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺳﺮا‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺳﻪ ﯾﺎران‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺷﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺷﻤﺎر‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺿﯿﺎءاﻟﻤﻠﮏ‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻃﺎﻏﻮن‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﺒﺪاﷲ اﻧﺼﺎري‪.‬‬



‫‪893‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﺰﯾﺰان‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﺴﮑﺮ‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﻠﯽ‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﻠﯽ‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﻮر‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻏﯿﺎث‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪء ﻓﻠﮏ‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪء ﻗﻨﺒﺮ‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪء ﮐﺎﺋﻨﺎت‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 461‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﮐﻼ‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﮐﻼ‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﮐﻼ‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﮐﻨﺪي‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﮔﺮداب‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﮔﺮداﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﮔﯽ‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﮔﯿﺎه‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻟﺮ‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻟﺮ‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻟﻨﮓ‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻟﻮ‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪء ﻟﻮﻻك‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻣﺤﻤﻮد‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻣﺮاد‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻣﺮاد‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻣﺮﺟﺎن‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻣﺮوارﯾﺪ‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪء ﻣﺴﺎح‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻣﺴﻌﻮد ﻗﻤﯽ‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻣﯿﺮ‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 462‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺼﯿﺮ‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺼﯿﺮاﻟﺪﯾﻦ ﻃﻮﺳﯽ‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻈﺎم‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻈﺎم‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻈﺎم اﻟﻤﻠﮏ‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻔﺲ‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻔﺲ‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ وزﮐﯽ‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ وش‪.‬‬



‫‪894‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ وﻟﯽ‪.‬‬



‫‪895‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ وﻟﯽ‪.‬‬



‫‪895‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ وﻟﯽ ﺳﻔﻠﯽ‪.‬‬



‫‪895‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ وﻟﯽ ﻋﻠﯿﺎ‪.‬‬



‫‪895‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻫﺎ‪.‬‬



‫‪895‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪء ﻫﺮ دو ﺳﺮا‪.‬‬



‫‪895‬‬



‫ﺧﻮاﺟﻪء ﻫﻔﺖ ﺑﺎم‪.‬‬



‫‪895‬‬



‫ﺧﻮاﺟﯿﺪن‪.‬‬



‫‪895‬‬



‫ﺧﻮاچ‪.‬‬



‫‪895‬‬



‫ﺧﻮاﭼﻪ‪.‬‬



‫‪895‬‬



‫ﺧﻮاﺧﻠﮕﻪ‪.‬‬



‫‪895‬‬



‫ﺧﻮادع‪.‬‬



‫‪895‬‬



‫ﺧﻮادم‪.‬‬



‫‪895‬‬



‫ﺧﻮاذ‪.‬‬



‫‪895‬‬



‫ﺧﻮاذ‪.‬‬



‫‪895‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 463‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮار‪.‬‬



‫‪895‬‬



‫ﺧﻮار‪.‬‬



‫‪895‬‬



‫ﺧﻮار‪.‬‬



‫‪895‬‬



‫ﺧﻮار‪.‬‬



‫‪895‬‬



‫ﺧﻮار‪.‬‬



‫‪895‬‬



‫ﺧﻮار‪.‬‬



‫‪895‬‬



‫ﺧﻮار‪.‬‬



‫‪896‬‬



‫ﺧﻮارات‪.‬‬



‫‪896‬‬



‫ﺧﻮاران‪.‬‬



‫‪896‬‬



‫ﺧﻮاراﻧﺪن‪.‬‬



‫‪896‬‬



‫ﺧﻮاراﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪896‬‬



‫ﺧﻮارﺑﺎر‪.‬‬



‫‪896‬‬



‫ﺧﻮارﺑﺎرﮐﺶ‪.‬‬



‫‪896‬‬



‫ﺧﻮارﺑﯽ‪.‬‬



‫‪896‬‬



‫ﺧﻮار ﺑﯿﻬﻖ‪.‬‬



‫‪896‬‬



‫ﺧﻮار ﭘﻨﺪاﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪896‬‬



‫ﺧﻮارﺗﺮ‪.‬‬



‫‪896‬‬



‫ﺧﻮارج‪.‬‬



‫‪896‬‬



‫ﺧﻮارج‪.‬‬



‫‪896‬‬



‫ﺧﻮارج‪.‬‬



‫‪896‬‬



‫ﺧﻮارﺧﻮار‪.‬‬



‫‪896‬‬



‫ﺧﻮارﺧﻮري‪.‬‬



‫‪896‬‬



‫ﺧﻮارداﺷﺖ‪.‬‬



‫‪896‬‬



‫ﺧﻮار داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪896‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 464‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮاردﻣﯿﺮ‪.‬‬



‫‪896‬‬



‫ﺧﻮاردن‪.‬‬



‫‪896‬‬



‫ﺧﻮاردﯾﻦ‪.‬‬



‫‪896‬‬



‫ﺧﻮاردﯾﻦ‪.‬‬



‫‪896‬‬



‫ﺧﻮارري‪.‬‬



‫‪896‬‬



‫ﺧﻮارزار‪.‬‬



‫‪896‬‬



‫ﺧﻮارزم‪.‬‬



‫‪896‬‬



‫ﺧﻮارزﻣﺸﺎه‪.‬‬



‫‪897‬‬



‫ﺧﻮارزﻣﺸﺎه‪.‬‬



‫‪897‬‬



‫ﺧﻮارزﻣﺸﺎه‪.‬‬



‫‪897‬‬



‫ﺧﻮارزﻣﺸﺎه‪.‬‬



‫‪897‬‬



‫ﺧﻮارزﻣﺸﺎه‪.‬‬



‫‪897‬‬



‫ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫‪897‬‬



‫ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫‪897‬‬



‫ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯿﺎن‪.‬‬



‫‪897‬‬



‫ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯿﺎن ﻗﺪﯾﻢ‪.‬‬



‫‪897‬‬



‫ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯿﻪ‪.‬‬



‫‪897‬‬



‫ﺧﻮارزﻣﺸﻪ‪.‬‬



‫‪897‬‬



‫ﺧﻮارزم ﺷﻬﺮ‪.‬‬



‫‪897‬‬



‫ﺧﻮارزم ﻧﻮ‪.‬‬



‫‪897‬‬



‫ﺧﻮارزﻣﯽ‪.‬‬



‫‪897‬‬



‫ﺧﻮارزﻣﯽ‪.‬‬



‫‪897‬‬



‫ﺧﻮارزﻣﯽ‪.‬‬



‫‪897‬‬



‫ﺧﻮارزﻣﯽ‪.‬‬



‫‪897‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 465‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮارزﻣﯽ‪.‬‬



‫‪897‬‬



‫ﺧﻮارزﻣﯽ‪.‬‬



‫‪897‬‬



‫ﺧﻮارزﻣﯽ‪.‬‬



‫‪897‬‬



‫ﺧﻮارزﻣﯿﺎن‪.‬‬



‫‪897‬‬



‫ﺧﻮارس‪.‬‬



‫‪897‬‬



‫ﺧﻮار ﺳﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪897‬‬



‫ﺧﻮارﺳﺎر‪.‬‬



‫‪897‬‬



‫ﺧﻮارﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫‪897‬‬



‫ﺧﻮار ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪897‬‬



‫ﺧﻮار ﺷﻤﺮدن‪.‬‬



‫‪897‬‬



‫ﺧﻮار ﺷﻤﺮده ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪897‬‬



‫ﺧﻮارط‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮارق‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮارﻗﺪر‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮارﮐﺎر‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮارﮐﺎره‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮارﮐﺎري‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮار ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮارﮐﺮده‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮارﮐﻨﻨﺪه‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮار ﮔﺬاﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮار ﮔﺮداﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮار ﮔﺮدﯾﺪن‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮار ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 466‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮار ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮارﮔﯽ‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮار ﻣﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮارﻣﺎﯾﮕﯽ‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮارﻣﺎﯾﻪ‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮارﻣﻨﺪ‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮارﻣﻨﺪي‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮار ﻧﻤﻮدن‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮار و ﺣﻘﯿﺮ‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮار و ﺧﻔﯿ ﻒ‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮار و ذﻟﯿﻞ‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮار و ذﻟﯿﻞ ﮔﺮداﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮار و زار‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮار و ﺳﺒﮏ‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮار و ﺿﻌﯿ ﻒ‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮارة‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮاره‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮاره‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮاره‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮاره ﮐﺎر‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮاري‪.‬‬



‫‪898‬‬



‫ﺧﻮاري‪.‬‬



‫‪899‬‬



‫ﺧﻮاري ﺑﺨﺶ‪.‬‬



‫‪899‬‬



‫ﺧﻮاري ﺑﺮدن‪.‬‬



‫‪899‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 467‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮاري ﭘﺴﻨﺪ‪.‬‬



‫‪899‬‬



‫ﺧﻮاري ﭘﺴﻨﺪي‪.‬‬



‫‪899‬‬



‫ﺧﻮاري ﺧﻮار‪.‬‬



‫‪899‬‬



‫ﺧﻮاري دادن‪.‬‬



‫‪899‬‬



‫ﺧﻮاري دﯾﺪن‪.‬‬



‫‪899‬‬



‫ﺧﻮاري ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪899‬‬



‫ﺧﻮاري ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪899‬‬



‫ﺧﻮارﯾﻦ‪.‬‬



‫‪899‬‬



‫ﺧﻮاري ﻧﻤﻮدن‪.‬‬



‫‪899‬‬



‫ﺧﻮاري ﻧﻤﻮدن‪.‬‬



‫‪899‬‬



‫ﺧﻮاري و زاري‪.‬‬



‫‪899‬‬



‫ﺧﻮاز‪.‬‬



‫‪899‬‬



‫ﺧﻮاز‪.‬‬



‫‪899‬‬



‫ﺧﻮازﻧﺪه‪.‬‬



‫‪899‬‬



‫ﺧﻮازه‪.‬‬



‫‪899‬‬



‫ﺧﻮازه‪.‬‬



‫‪899‬‬



‫ﺧﻮازه ﺑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪899‬‬



‫ﺧﻮازه ﺑﻨﺪي‪.‬‬



‫‪899‬‬



‫ﺧﻮازه زدن‪.‬‬



‫‪899‬‬



‫ﺧﻮازه ﮔﺮ‪.‬‬



‫‪899‬‬



‫ﺧﻮاس‪.‬‬



‫‪899‬‬



‫ﺧﻮاس‪.‬‬



‫‪899‬‬



‫ﺧﻮاﺳﭗ‪.‬‬



‫‪899‬‬



‫ﺧﻮاﺳﺖ‪.‬‬



‫‪899‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 468‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮاﺳﺘﺎر‪.‬‬



‫‪899‬‬



‫ﺧﻮاﺳﺘﺎري‪.‬‬



‫‪899‬‬



‫ﺧﻮاﺳﺘﺮان‪.‬‬



‫‪899‬‬



‫ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪900‬‬



‫ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎر‪.‬‬



‫‪900‬‬



‫ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎري‪.‬‬



‫‪900‬‬



‫ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎري ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪900‬‬



‫ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎري ﻧﻤﻮدن‪.‬‬



‫‪900‬‬



‫ﺧﻮاﺳﺘﮕﯽ‪.‬‬



‫‪900‬‬



‫ﺧﻮاﺳﺘﻦ‪.‬‬



‫‪900‬‬



‫ﺧﻮاﺳﺘﻨﯽ‪.‬‬



‫‪900‬‬



‫ﺧﻮاﺳﺘﻮر‪.‬‬



‫‪900‬‬



‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ‪.‬‬



‫‪900‬‬



‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺨﺶ‪.‬‬



‫‪900‬‬



‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺨﺸﯽ‪.‬‬



‫‪900‬‬



‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ ده‪.‬‬



‫‪900‬‬



‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﮐﺎه‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﺳﺘﻪء ﮔﺮاﻧﻤﺎﯾﻪ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﺳﺮ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﺳﻪ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاش‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاش‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 469‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮاﺷﺖ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﺷﺘﯽ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﺷﻊ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﺷﯽ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﺷﯿﺪ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاص‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاص‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاص‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاص ﺧﻮان‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﺻﺮ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاص ﻣﻐﺮﺑﯽ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﺻﯽ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاض‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﺿﻊ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﻃﺐ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﻃﺮ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﻃ ﻒ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﻃﯽ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاع‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﻋﮥ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاف‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاف‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﻓﻖ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﻓﯽ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 470‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮاﻓﯽ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﻓﯽ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﻓﯽ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﻗﻨﺪي‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﻗﻪ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﻗﯿﻦ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﮐﻨﺪ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاگ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﮔﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮال‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮال‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﻟﺐ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﻟﺪ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﻟﺴﺘﺎن‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﻟﺴﺘﻪ‪.‬‬



‫‪901‬‬



‫ﺧﻮاﻟ ﻒ‪.‬‬



‫‪902‬‬



‫ﺧﻮاﻟﻖ‪.‬‬



‫‪902‬‬



‫ﺧﻮاﻟﮕﺮ‪.‬‬



‫‪902‬‬



‫ﺧﻮاﻟﻨﺠﺎن‪.‬‬



‫‪902‬‬



‫ﺧﻮاﻟﻨﺠﻦ‪.‬‬



‫‪902‬‬



‫ﺧﻮاﻟﯽ‪.‬‬



‫‪902‬‬



‫ﺧﻮاﻟﯽ‪.‬‬



‫‪902‬‬



‫ﺧﻮاﻟﯿﺪن‪.‬‬



‫‪902‬‬



‫ﺧﻮاﻟﯿﺪن‪.‬‬



‫‪902‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 471‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮاﻟﯿﮕﺮ‪.‬‬



‫‪902‬‬



‫ﺧﻮاﻟﯿﮕﺮي‪.‬‬



‫‪902‬‬



‫ﺧﻮاﻣﺰه‪.‬‬



‫‪902‬‬



‫ﺧﻮاﻣﺲ‪.‬‬



‫‪902‬‬



‫ﺧﻮاﻣﺶ‪.‬‬



‫‪902‬‬



‫ﺧﻮاﻣﻊ‪.‬‬



‫‪902‬‬



‫ﺧﻮاﻣﻞ‪.‬‬



‫‪902‬‬



‫ﺧﻮان‪.‬‬



‫‪902‬‬



‫ﺧﻮان‪.‬‬



‫‪902‬‬



‫ﺧﻮان‪.‬‬



‫‪902‬‬



‫ﺧﻮان‪.‬‬



‫‪902‬‬



‫ﺧﻮان‪.‬‬



‫‪902‬‬



‫ﺧﻮان‪.‬‬



‫‪902‬‬



‫ﺧﻮان آﺗﺶ‪.‬‬



‫‪902‬‬



‫ﺧﻮان آراﺳﺘﻦ‪.‬‬



‫‪902‬‬



‫ﺧﻮان آراﺳﺘﻪ‪.‬‬



‫‪903‬‬



‫ﺧﻮاﻧﺎ‪.‬‬



‫‪903‬‬



‫ﺧﻮاﻧﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫‪903‬‬



‫ﺧﻮاﻧﺎن‪.‬‬



‫‪903‬‬



‫ﺧﻮاﻧﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪903‬‬



‫ﺧﻮاﻧﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪903‬‬



‫ﺧﻮان اول‪.‬‬



‫‪903‬‬



‫ﺧﻮان ﺑﺮه‪.‬‬



‫‪903‬‬



‫ﺧﻮان ﭘﺎﯾﻪ‪.‬‬



‫‪903‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 472‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮان ﭘﻨﺠﻢ‪.‬‬



‫‪903‬‬



‫ﺧﻮان ﭘﻮش‪.‬‬



‫‪903‬‬



‫ﺧﻮاﻧﭽﻪ‪.‬‬



‫‪903‬‬



‫ﺧﻮان ﭼﻬﺎرم‪.‬‬



‫‪903‬‬



‫ﺧﻮاﻧﭽﻪء اﺳﻔﻨﺪ‪.‬‬



‫‪903‬‬



‫ﺧﻮاﻧﭽﻪء ﺑﺰك‪.‬‬



‫‪903‬‬



‫ﺧﻮاﻧﭽﻪ ﭘﻮش‪.‬‬



‫‪903‬‬



‫ﺧﻮاﻧﭽﻪ ﭼﯿﺪن‪.‬‬



‫‪903‬‬



‫ﺧﻮاﻧﭽﻪ ﮐﺶ‪.‬‬



‫‪903‬‬



‫ﺧﻮاﻧﭽﻪ ﮐﺸﯽ‪.‬‬



‫‪903‬‬



‫ﺧﻮاﻧﭽﻪ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪903‬‬



‫ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬



‫‪903‬‬



‫ﺧﻮاﻧﺪار‪.‬‬



‫‪903‬‬



‫ﺧﻮاﻧﺪاﻣﯿﺮ‪.‬‬



‫‪903‬‬



‫ﺧﻮاﻧﺪﺷﺎه‪.‬‬



‫‪903‬‬



‫ﺧﻮاﻧﺪﮔﺎر‪.‬‬



‫‪903‬‬



‫ﺧﻮاﻧﺪﮔﺎن‪.‬‬



‫‪903‬‬



‫ﺧﻮاﻧﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪903‬‬



‫ﺧﻮاﻧﺪﻣﺤﻤﺪ‪.‬‬



‫‪903‬‬



‫ﺧﻮاﻧﺪﻣﯿﺮ‪.‬‬



‫‪903‬‬



‫ﺧﻮاﻧﺪن‪.‬‬



‫‪903‬‬



‫ﺧﻮاﻧﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮان دوم‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮاﻧﺪه‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 473‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮاﻧﺪه‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮان رﯾﺰ‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮان رﯾﺰه‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮان زﯾﺎده ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮاﻧﺲ‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮاﻧﺴﺎر‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮاﻧﺴﺎر‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮاﻧﺴﺎﻻر‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮاﻧﺴﺎﻻري‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮان ﺳﻮم‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮاﻧﺸﺮف‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮان ﺷﺸﻢ‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮاﻧﻖ‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮان ﮐﺮم‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮان ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮاﻧﮕﺮ‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮان ﮔﺴﺘﺮدن‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮاﻧﮕﻪ‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮاﻧﻨﺪه‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮان ﻧﻬﺎدن‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 474‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮاﻧﮥ‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮان ﻫﻔﺘﻢ‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮاﻧﯽ‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮاﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮان ﯾﻐﻤﺎ‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮاﻧﯿﻖ‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮاﻧﯿﻦ‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮاﻧﯿﻦ‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮاو‪.‬‬



‫‪904‬‬



‫ﺧﻮاوﻧﺪﮔﺎر‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاه‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاه‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺎن‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺮ‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺮ اﻣﺎم‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺮ اﻣﯽ‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺮان‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺮاﻧﺪر‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺮاﻧﻪ‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺮ اوﮔﺌﯽ‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺮ ﺑﺰرگ‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺮ ﺑﻄﻨﯽ‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺮ ﭘﺪر‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 475‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺮ ﭘﺪري‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺮ ﺗﻨﯽ‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺮﺧﺎن‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺮﺧﻮاﻧﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺮﺧﻮاﻧﺪه‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺮزاده‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺮزاده‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺮزن‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺮﺷﻮﻫﺮ‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺮﺷﻮي‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺮك‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺮﮐﺶ‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺮﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺮ ﻣﺎدر‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺮ ﻣﺎدري‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺮﻣﺮده‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺮوار‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺮي‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺶ‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺶ اﻟﻬﯽ‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺶ ﭘﺬﯾﺮ‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺶ داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺶ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 476‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺶ ﮐﻨﻨﺪه‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺶ ﮔﺮ‪.‬‬



‫‪905‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺸﮕﺮي‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮاﻫﺸﻤﻨﺪ‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮاﻫﻞ‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮاه ﻣﺨﻮاه‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮاﻫﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮاﻫﻨﺪه‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮاه و ﻧﺎﺧﻮاه‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮاﻫﻪ‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮاﻫﯽ‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮاﻫﯿﺪن‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮاﻫﯽ ﻧﺨﻮاﻫﯽ‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮاي‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮاﯾﮥ‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮاﯾﮥ‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮب‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮب‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮب آﻣﺪن‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮب آواز‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮب آوردن‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮﺑﺎر‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮﺑﺎر‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮ ﺑﺎز ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 477‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮﺑﺎن‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮﺑﺎن رزﮔﺎه‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮﺑﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮب اﻧﺪام‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮب ﭘﯿﮑﺮ‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮب ﺗﺎ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮﺑﺘﺮ‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮﺑﺘﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮب ﭼﻬﺮ‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮب ﭼﻬﺮه‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮب ﺣﺎل‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮب ﺧﺮام‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮب ﺧﺼﺎل‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮب ﺧﺼﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪906‬‬



‫ﺧﻮب ﺧﻮي‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب دل‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮﺑﺪه‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب دﯾﺪار‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب راي‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب راﯾﺤﻪ‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮﺑﺮخ‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب رﺧﺴﺎر‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب رﻧﮓ‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب رﻧﮕﯽ‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 478‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮﺑﺮوي‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮﺑﺮوﯾﯽ‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮﺑﺴﺘﺎن‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب ﺳﺨﻦ‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب ﺳﺮﺷﺖ‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب ﺳﯿﺮ‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب ﺳﯿﺮت‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب ﺳﯿﻤﺎ‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب ﺷﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب ﺷﮑﻞ‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب ﺻﻨﻌﺖ‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب ﺻﻮرت‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب ﻃﻠﻌﺖ‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب ﻓﺎل‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب ﻓﺮﺟﺎم‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب ﻗﻮل‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب ﮐﺎر‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮﺑﮑﺎري‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب ﮐﺮدار‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب ﮐﺮداري‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب ﮐﺮده‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب ﮐﻼ‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 479‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮب ﮐﻼن‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮﺑﮑﻮه‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب ﮐﯿﺶ‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب ﮔﻔﺘﺎر‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب ﮔﻔﺘﺎري‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب ﮔﻤﺎن‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮﺑﮕﻮ‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب ﮔﻮﺷﺖ‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮب ﮔﻮي‪.‬‬



‫‪907‬‬



‫ﺧﻮﺑﮕﻮﯾﯽ‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮب ﻟﺸﮑﺮ‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮﺑﻠﻪ‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮب ﻣﺤﻀﺮ‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮب ﻣﺨﺒﺮ‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮب ﻣﻨﻈﺮ‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮب ﻧﮋاد‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮب ﻧﺸﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮب ﻧﻘﺶ‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮب ﻧﻮﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮﺑﻨﯿﺪه‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮب و ﺑﺪ‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮب و ﺑﺪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮﺑﻮز‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮب و زﺷﺖ‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 480‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮﺑﮥ‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮﺑﯽ‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮب ﯾﺎر‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮب ﯾﺎر‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮب ﯾﺎر‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮﺑﯿﺎران‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮﺑﯽ دﯾﺪار‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮﺑﯽ روي‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮﺑﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮﭘﺨﯿﻦ‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮﭘﺬﯾﺮ‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮﭘﻠﻪ‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮت‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮﺗﺎن‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮﺗﻊ‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮﺗﻌﮥ‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮﺗﻌﮥ‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮﺗﻞ‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮﺗﻠﯽ‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮث‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮث‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮﺛﺎء ‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮﺛﺎء ‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮﺛﻊ‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 481‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮج‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮﺟﺎﺑﺘﻮﻧﺴﻘﯿﻦ‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮﺟﺎن‪.‬‬



‫‪908‬‬



‫ﺧﻮﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮﺟﺪاش‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮﺟﺪاﺷﯿﮥ‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮﺟﻢ ﻟﯽ‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮﺟﻪ ﻟﺮ‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮﺟﻪ ورد‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮﺟﯿﺮ‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮﺟﯿﻦ‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮچ‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮﭼﺎرﯾﺪن‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮﭼﻪ‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮﭼﯿﺪن‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮخ‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮﺧﺎء ‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮﺧﺎءة‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮخ اﻗﺮع‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮﺧﻮ‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮﺧﮥ‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮد‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮد‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮد‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 482‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮد‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮدآراي‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮدآراﯾﯽ‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮدآزﻣﺎي‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮدآزﻣﺎﯾﯽ‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮدآﺷﻨﺎ‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮدآﮔﺎه‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮدآﮔﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮدآﮔﺎﻫﯽ داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮدآﻣﻮز‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮدآﻣﻮزي‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮد آﻫﻦ‪.‬‬



‫‪909‬‬



‫ﺧﻮدات‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮ دادن‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮ داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮداﻓﺘﺎده‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮداﻓﺮوز‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮداﻓﮑﻦ‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﺑﺎف‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﺑﺨﻮد‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﺑﺨﻮدي‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﺑﺪوﻟﺖ‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﺑﺴﻮز‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﺑﺸﻨﺎس‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 483‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮدﺑﻬﺎﯾﯽ‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﺑﯿﻦ‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﺑﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﭘﺮﺳﺖ‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﭘﺮﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﭘﺮور‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﭘﺮوري‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﭘﺴﻨﺪ‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﭘﺴﻨﺪاﻧﻪ‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﭘﺴﻨﺪي‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﭘﻮﺳﺖ‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﭘﯿﺮا‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﭘﯿﺮاﯾﯽ‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﺗﺎب‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﺗﺎﺑﯽ‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﺗﺎن‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﺗﺮاش‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﺗﺮاﺷﯽ‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮد ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﺣﺴﺎب‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﺣﺴﺎﺑﯽ‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﺣﮑﻢ‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﺧﺮوچ‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﺧﺮوه‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 484‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮدﺧﻮ‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﺧﻮار‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﺧﻮاه‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﺧﻮاﻫﯽ‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﺧﻮر‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮد ﺧﻮردن‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﺧﻮره‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﺧﻮري‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدﺧﻮش‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮددار‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮددار ﺑﻮدن‪.‬‬



‫‪910‬‬



‫ﺧﻮدداري‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدداري داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدداري ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدداري ﻧﻤﻮدن‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮد داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدداﻧﯽ‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮد را ﺑﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدراي‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدراﯾﻪ‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدراﯾﯽ‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدراﯾﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدرﺧﺼﺘﯽ‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 485‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮدرﺳﺘﻪ‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدرﻧﮓ‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدرﻧﮕﯽ‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدرو‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدرو‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدروي‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدروﯾﯽ‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدﺳﺎﺧﺘﮕﯽ‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدﺳﺎﺧﺘﻪ‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدﺳﺎز‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدﺳﺎز‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدﺳﺎزي‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدﺳﺘﺎ‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدﺳﺘﺎي‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدﺳﺘﺎﯾﯽ‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدﺳﺘﺎﯾﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدﺳﺮ‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدﺳﺮ زن‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدﺳﺮي‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدﺳﺮي ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدﺳﻮار‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدﺳﻮز‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 486‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮدﺳﻮز‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدﺳﻮزي‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدش‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدﺷﺎن‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدﺷﮑﻦ‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدﺷﻨﺎس‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدﺷﻨﺎﺳﯽ‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدﺷﻮ‪.‬‬



‫‪911‬‬



‫ﺧﻮدﺷﻮر‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﺷﻮي‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﺷﯿﺮﯾﻨﯽ‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﺷﯿﺮﯾﻨﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﻋﺰﯾﺰي‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﻓﺮوش‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﻓﺮوﺷﯽ‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﻓﺮوﺷﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﻓﺮﯾﺐ‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﻓﺮﯾﺒﯽ‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﻓﺮﯾﺒﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدك‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﮐﺎر‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﮐﺎره‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﮐﺎري‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﮐﺎﺷﺖ‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 487‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮدﮐﺎﺷﺘﻪ‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﮐﺎم‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﮐﺎﻣﮕﯽ‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﮐﺎﻣﻪ‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﮐﺎﻣﯽ‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﮐﺎوﻧﺪ‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮد ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮد ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﮐﺮده‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﮐﺶ‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﮐﺸﺘﻪ‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﮐﺸﯽ‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﮔﺬﺷﺘﻪ‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﮔﺮد‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﮔﻮ‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﻻن‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﻣﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﻣﺮاد‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﻣﺮاده‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 488‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮدﻣﻨﺸﯽ‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﻧﮑﻮه‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﻧﮑﻮﻫﯽ‪.‬‬



‫‪912‬‬



‫ﺧﻮدﻧﻤﺎ‪.‬‬



‫‪913‬‬



‫ﺧﻮدﻧﻤﺎ‪.‬‬



‫‪913‬‬



‫ﺧﻮدﻧﻤﺎي‪.‬‬



‫‪913‬‬



‫ﺧﻮدﻧﻤﺎﯾﯽ‪.‬‬



‫‪913‬‬



‫ﺧﻮدﻧﻤﺎﯾﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪913‬‬



‫ﺧﻮد ﻧﻤﻮدن‪.‬‬



‫‪913‬‬



‫ﺧﻮدﻧﻮﯾﺲ‪.‬‬



‫‪913‬‬



‫ﺧﻮدور‪.‬‬



‫‪913‬‬



‫ﺧﻮدوﻟﻮ‪.‬‬



‫‪913‬‬



‫ﺧﻮده‪.‬‬



‫‪913‬‬



‫ﺧﻮدي‪.‬‬



‫‪913‬‬



‫ﺧﻮدﯾﺎزي‪.‬‬



‫‪913‬‬



‫ﺧﻮد ﯾﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪913‬‬



‫ﺧﻮدي ﺧﻮد‪.‬‬



‫‪913‬‬



‫ﺧﻮدي ﺳﻮز‪.‬‬



‫‪913‬‬



‫ﺧﻮذ‪.‬‬



‫‪913‬‬



‫ﺧﻮذان‪.‬‬



‫‪913‬‬



‫ﺧﺆر‪.‬‬



‫‪913‬‬



‫ﺧﻮر‪.‬‬



‫‪913‬‬



‫ﺧﻮر‪.‬‬



‫‪913‬‬



‫ﺧﻮر‪.‬‬



‫‪913‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 489‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮر‪.‬‬



‫‪913‬‬



‫ﺧﻮر‪.‬‬



‫‪913‬‬



‫ﺧﻮر‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮر‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮر‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮر‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮر‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮر‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮر‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮر‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮر‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮر‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮر‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮر‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮرآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮرا‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮراب‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮراب‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮراب‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮراﺑﻠﻮ‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮراﺑﻪ‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮراﺑﻪ‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮراﺟﯽ‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮراﺳﺎن‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 490‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮراﺳﺐ‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮراﺳﮕﺎن‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮراك‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮراك آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮراك ﭘﺰ‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮراك ﭘﺰي‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮراك دادن‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮراﮐﯽ‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮران‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮران‪.‬‬



‫‪914‬‬



‫ﺧﻮران‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮران‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮراﻧﺎت‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮران ﺧﻮران‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮراﻧﺪن‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮراﻧﮏ‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮراﻧﻨﺪه‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮراﻧﯽ‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮراﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮراﻧﯿﺪه‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮراﻫﻪ‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮراي‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮرﺑﺎر‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮرﺑﺮان‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 491‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮرﺑﯿﺎﺑﺎﻧﮏ‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮر ﭘﺎﺋﯿﻦ‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮرﭘﺎره‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮرﭘﺮﺳﺖ‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮرﭘﺮﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮرﺗﺎب‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮرﺗﺎب رود‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮرﺗﺎﻣﯿﺶ‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮرﺟﺎن‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮرﺟﺴﺘﺎن‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮرﺟﻬﺎن‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮرﺟﯿﻦ‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮرﺟﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮرﭼﺎن‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮرﭼﺸﻢ‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮرﭼﻪ‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮرﭼﯿﻦ‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮرﺧﺠﯿﻮن‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮرﺧﺴﺮه‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮرﺧﻮر‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮرﺧﻮر‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮرﺧﻮرا‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮرﺧﻮران‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮرﺧﻮره‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 492‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮرﺧﻮره‪.‬‬



‫‪915‬‬



‫ﺧﻮرﺧﻮره‪.‬‬



‫‪916‬‬



‫ﺧﻮرﺧﻮره‪.‬‬



‫‪916‬‬



‫ﺧﻮرﺧﻮره‪.‬‬



‫‪916‬‬



‫ﺧﻮرﺧﻮره‪.‬‬



‫‪916‬‬



‫ﺧﻮرد‪.‬‬



‫‪916‬‬



‫ﺧﻮرداد‪.‬‬



‫‪916‬‬



‫ﺧﻮر دادن‪.‬‬



‫‪916‬‬



‫ﺧﻮردار‪.‬‬



‫‪916‬‬



‫ﺧﻮردﺑﺮد‪.‬‬



‫‪916‬‬



‫ﺧﻮردﭘﺰ‪.‬‬



‫‪916‬‬



‫ﺧﻮردﺗﺮ‪.‬‬



‫‪916‬‬



‫ﺧﻮرد ﺧﺎﺋﯿﺪن‪.‬‬



‫‪916‬‬



‫ﺧﻮردﺧﻮان‪.‬‬



‫‪916‬‬



‫ﺧﻮرد دادن‪.‬‬



‫‪916‬‬



‫ﺧﻮرد رﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪916‬‬



‫ﺧﻮردﺳﺎل‪.‬‬



‫‪916‬‬



‫ﺧﻮردﺳﺎﻻن‪.‬‬



‫‪916‬‬



‫ﺧﻮردﺳﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪916‬‬



‫ﺧﻮردﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫‪916‬‬



‫ﺧﻮردﮐﺎري‪.‬‬



‫‪916‬‬



‫ﺧﻮرد ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪916‬‬



‫ﺧﻮردﮔﺎن‪.‬‬



‫‪916‬‬



‫ﺧﻮردﮔﺎه‪.‬‬



‫‪916‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 493‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮرد ﮔﺮداﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪916‬‬



‫ﺧﻮردﮔﻪ‪.‬‬



‫‪916‬‬



‫ﺧﻮردﮔﯽ‪.‬‬



‫‪916‬‬



‫ﺧﻮردﻣﺤﻞ‪.‬‬



‫‪916‬‬



‫ﺧﻮردﻣﺮد‪.‬‬



‫‪916‬‬



‫ﺧﻮردﻣﺮد ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪916‬‬



‫ﺧﻮردن‪.‬‬



‫‪916‬‬



‫ﺧﻮردﻧﮏ‪.‬‬



‫‪918‬‬



‫ﺧﻮردﻧﮕﺎه‪.‬‬



‫‪918‬‬



‫ﺧﻮردن ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪918‬‬



‫ﺧﻮردﻧﮕﻪ‪.‬‬



‫‪918‬‬



‫ﺧﻮردن و ﺷﮑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪918‬‬



‫ﺧﻮردﻧﯽ‪.‬‬



‫‪918‬‬



‫ﺧﻮردﻧﯽ ﭘﺰ‪.‬‬



‫‪918‬‬



‫ﺧﻮردﻧﯿﻦ‪.‬‬



‫‪918‬‬



‫ﺧﻮردﻧﯿﻦ ﭘﺰ‪.‬‬



‫‪918‬‬



‫ﺧﻮرد و ﺑﺮد‪.‬‬



‫‪918‬‬



‫ﺧﻮرد و ﺑﺮد ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪918‬‬



‫ﺧﻮرد و ﺧﻮاب‪.‬‬



‫‪918‬‬



‫ﺧﻮرد و ﺧﻮراك‪.‬‬



‫‪918‬‬



‫ﺧﻮردوﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫‪918‬‬



‫ﺧﻮرد و ﻣﻮرد‪.‬‬



‫‪918‬‬



‫ﺧﻮردوﻧﮑﻼ‪.‬‬



‫‪918‬‬



‫ﺧﻮرده‪.‬‬



‫‪918‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 494‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮرده ادﯾﻢ‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮردهء ادﯾﻢ‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرده ﺑﺮده‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرده ﺑﻼغ‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرده ﺑﯿﻦ‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرده ﺑﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرده ﭘﺎ‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرده ﭘﺰ‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرده ﭼﺸﻤﻪ‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرده ﺧﻮان‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرده دان‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرده رﯾﺰ‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرده رﯾﺰه‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرده ﻓﺮوش‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرده ﮐﺎر‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرده ﮐﺎري‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرده ﮐﺮﯾﺰ‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرده ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرده ﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرده ﻟﻮﮐﯽ‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرده و ﺑﺮده‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮردي‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮردي ﺑﯿﻤﺎر‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮردي ﭘﺰ‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 495‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮردي ﭘﺰي‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮردي ﻓﺮوش‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮردي ﻓﺮوﺷﯽ‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮردﯾﮏ‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮردﯾﻦ‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮردﯾﻦ‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرز‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرزاد‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرزاد‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرزان‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮر زدن‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرزن‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرزن‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرزﻫﺮه‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرزﯾﻦ‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرﺳﺎر‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرﺳﺘﺎر‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرﺳﺘﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرﺳﻔﻠﻖ‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرﺳﻨﺪ‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرﺳﻨﺪ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرﺳﻨﺪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﺧﻮرﺳﻨﺪ ﮔﺮداﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪919‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 496‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮرﺳﻨﺪ ﮔﺮدﯾﺪن‪.‬‬



‫‪920‬‬



‫ﺧﻮرﺳﻨﺪ ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫‪920‬‬



‫ﺧﻮرﺳﻨﺪي‪.‬‬



‫‪920‬‬



‫ﺧﻮرﺳﻨﺪي دادن‪.‬‬



‫‪920‬‬



‫ﺧﻮرش‪.‬‬



‫‪920‬‬



‫ﺧﻮرﺷﺎد‪.‬‬



‫‪920‬‬



‫ﺧﻮرﺷﺎه‪.‬‬



‫‪920‬‬



‫ﺧﻮرش ﺑﺮ‪.‬‬



‫‪920‬‬



‫ﺧﻮرﺷﺖ‪.‬‬



‫‪920‬‬



‫ﺧﻮرﺷﺖ‪.‬‬



‫‪920‬‬



‫ﺧﻮرﺷﺨﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪920‬‬



‫ﺧﻮرش ﺧﻮري‪.‬‬



‫‪920‬‬



‫ﺧﻮرش دادن‪.‬‬



‫‪920‬‬



‫ﺧﻮرش رﺳﺘﻢ‪.‬‬



‫‪920‬‬



‫ﺧﻮرش ﺳﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪920‬‬



‫ﺧﻮرش ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪920‬‬



‫ﺧﻮرش ﮐﺸﯽ‪.‬‬



‫‪920‬‬



‫ﺧﻮرﺷﮕﺮ‪.‬‬



‫‪920‬‬



‫ﺧﻮرش و ﺧﻮراك‪.‬‬



‫‪920‬‬



‫ﺧﻮرﺷﻬﺎب‪.‬‬



‫‪920‬‬



‫ﺧﻮرﺷﻬﺎﯾﯽ‪.‬‬



‫‪920‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯽ‪.‬‬



‫‪920‬‬



‫ﺧﻮرش ﯾﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪920‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ‪.‬‬



‫‪920‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 497‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪاﻗﺘﺒﺎس‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪان‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﺑﺮق‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﭘﺮﺳﺖ‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﭘﺮﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﭘﺮﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﭘﻮش‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﭘﯿﮑﺮ‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﺗﺎب‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﺟﺎه‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﭼﺘﺮ‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﭼﻬﺮ‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﭼﻬﺮه‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﺧﺪ‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ دﻣﯿﺪن‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪدﯾﺪار‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪدﯾﺪه‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 498‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪرخ‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪرﺧﺴﺎر‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪرﺧﺶ‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪرو‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪروي‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪزرد‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺳﺮخ‪.‬‬



‫‪921‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﺳﻮاران‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﺳﯿﻤﺎ‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺻﺮاﺣﯽ‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﻃﻠﻌﺖ‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﻋﺬار‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﻓﺮ‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﻓﺶ‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﮐﺶ‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﮐﻼ‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﮐﻼه‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﮔﺮﻓﺘﮕﯽ‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﮔﻮن‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﻟﻘﺎ‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﻣﺂﺛﺮ‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﻣﺜﺎل‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻣﺮدن‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 499‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﻣﻨﻈﺮ‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪن‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﻧﺸﺎن‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﻧﮕﺎه‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﻧﮕﯿﻦ‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪﻧﻮر‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪوار‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪوش‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪي‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﺷﯿﺪي‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﺻﻼ‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮر ﻋﺒﺪاﷲ‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﻓﮑﺎن‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرق‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرك‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرك‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﮐﺎ‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﮐﺶ‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﮔﺎم‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﮔﺎه‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﮔﻮ‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرم‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرم‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﻣﺎه‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 500‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮرﻣﺬ‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﻣﮏ‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﻣﮏ‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﻣﮑﺎن‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﻣﻮج‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﻣﻮج‪.‬‬



‫‪922‬‬



‫ﺧﻮرﻣﻮج‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮرﻣﮥ‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮرﻣﻬﺮ‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮرﻣﯽ‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮرﻣﯿﺰ‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮرﻧﺪ‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮرﻧﺪ‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮرﻧﺪﮔﺎن‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮرﻧﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮرﻧﺪه‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮرﻧﺶ‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮرﻧﻖ‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮرﻧﻖ‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮرﻧﻖ‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮرﻧﻖ‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮرﻧﻖ ﺣﯿﺮه‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮرﻧﮑﺎه‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮرﻧﮑﻪ‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 501‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮرﻧﮕﺎر‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮرﻧﮕﺎه‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮرﻧﮕﻪ‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮرﻧﻤﻮ‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮرﻧﻮﯾﻦ‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮرﻧﻪ‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮرﻧﻪ‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮرﻧﯽ‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮر و ﭘﻮش‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮر و ﺧﻮاب‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮرورار‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮروران‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮروﺳﻔﻮرون‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮروﻧﺪه‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮره‪.‬‬



‫‪923‬‬



‫ﺧﻮره‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮره‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮره‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮرﻫﺎﺑﺎد‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮرهء اردﺷﯿﺮ‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮرهء اﺳﺘﺨﺮ‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮرهء ﺟﻬﺎن‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮرﻫﺪ‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮرهء داراب‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 502‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮره زاد‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮره زردي‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮرهء ﺷﺎﭘﻮر‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮرﻫﺸﺖ‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮرهء ﻓﺎرس‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮرهء ﻗﺒﺎد‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮرﻫﮏ‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮره ﻣﮏ‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮرﻫﻪ‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮرﻫﻪ‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮري‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮري‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮري‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮري‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮري‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮري‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮري‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮري‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮري‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮري‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮري‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮري‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮري آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﺧﻮري آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪924‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 503‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮرﯾﺎد‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮرﯾﺎدي‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮرﯾﺎن‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮرﯾﺎن‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮرﯾﺎن ﻣﻮرﯾﺎن‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮرﯾﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮرﯾﮏ‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮرﯾﻦ ﮔﯿﻼن‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮرﯾﻪ‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮز‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮز‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮز‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮز‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮز‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮز‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮزا‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮزان‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮزان‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮزان‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮزان‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮزان‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮزان‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮزاﻧﯽ‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮزب‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 504‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮزدوك‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮزده‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮزر‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮزري‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮززن‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮزع‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮزﻋﮥ‪.‬‬



‫‪925‬‬



‫ﺧﻮزﻓﮥ‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮزﻟﯽ‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮزم‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮزﻣﮥ‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮزﻧﺎن‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮزن ﮐﻼﯾﻪ‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮزﻧﯿﻦ‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮزه‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮزه ﺑﺨﺖ‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮزﻫﺮج‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮزي‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮزي‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮزي‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮزﯾﺎن‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮزﯾﺎن‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 505‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮزﯾﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮزي ﭘﺰ‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮزي ﭘﺰي‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮزي ﺧﻮار‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮزﯾﺪن‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮزﯾﻨﻪ‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮزﯾﮥ‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮژه‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮس‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮس‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮس‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮﺳﺎن‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮﺳﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮﺳﺖ‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮﺳﺖ‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮﺳﺖ‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮﺳﺘﺎر‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮﺳﺘﻦ‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮﺳﺘﻦ‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮﺳﺘﻪ‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮﺳﺮ‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮﺳﺮه‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮﺳ ﻒ‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 506‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮﺳ ﻒ‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮﺳ ﻒ‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮﺳ ﻒ‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮﺳﻪ‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮﺳﯿﺪن‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮﺳﯿﺪن‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮش‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮش‪.‬‬



‫‪926‬‬



‫ﺧﻮش‪.‬‬



‫‪927‬‬



‫ﺧﻮش‪.‬‬



‫‪927‬‬



‫ﺧﻮش‪.‬‬



‫‪927‬‬



‫ﺧﻮش‪.‬‬



‫‪927‬‬



‫ﺧﻮش آب‪.‬‬



‫‪927‬‬



‫ﺧﻮش آب‪.‬‬



‫‪927‬‬



‫ﺧﻮش آب‪.‬‬



‫‪927‬‬



‫ﺧﻮش آب‪.‬‬



‫‪927‬‬



‫ﺧﻮش آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪927‬‬



‫ﺧﻮش آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪927‬‬



‫ﺧﻮش آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪927‬‬



‫ﺧﻮش آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪927‬‬



‫ﺧﻮش آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪927‬‬



‫ﺧﻮش آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪927‬‬



‫ﺧﻮش آب ورﻧﮓ‪.‬‬



‫‪927‬‬



‫ﺧﻮش آب ورﻧﮕﯽ‪.‬‬



‫‪927‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 507‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮش آب وﻫﻮا‪.‬‬



‫‪927‬‬



‫ﺧﻮش آب وﻫﻮاﺋﯽ‪.‬‬



‫‪927‬‬



‫ﺧﻮش آداب‪.‬‬



‫‪927‬‬



‫ﺧﻮش آرزو‪.‬‬



‫‪927‬‬



‫ﺧﻮش آرزوﺋﯽ‪.‬‬



‫‪927‬‬



‫ﺧﻮش آﻏﺎل‪.‬‬



‫‪927‬‬



‫ﺧﻮش آﻏﺮ‪.‬‬



‫‪927‬‬



‫ﺧﻮش آﻏﻮر‪.‬‬



‫‪927‬‬



‫ﺧﻮش آﻻن‪.‬‬



‫‪927‬‬



‫ﺧﻮش آﻣﺪ‪.‬‬



‫‪927‬‬



‫ﺧﻮش آﻣﺪ ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬



‫‪927‬‬



‫ﺧﻮش آﻣﺪﮔﻮ‪.‬‬



‫‪927‬‬



‫ﺧﻮش آﻣﺪﮔﻮي‪.‬‬



‫‪927‬‬



‫ﺧﻮش آﻣﺪﮔﻮﯾﯽ‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮش آﻣﺪﮔﻮﯾﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮش آﻣﺪن‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮش آوا‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮش آواﺋﯽ‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮش آواز‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮش آوازي‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮش آورد‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮش آوردن‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮش آﻫﻨﮓ‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮش آﻫﻨﮕﯽ‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 508‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮش آﯾﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮش آﯾﻨﺪه‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮش آﯾﻨﺪي‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮش آﯾﯿﻦ‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎ‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎ‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎب‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎب‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎب‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎب‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎب‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎب‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎب‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎب‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎب‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎب‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎب‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎب‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎب‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎب‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎب‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎب‪.‬‬



‫‪928‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎب ﺟﺎن‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎﺑﻪ‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 509‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎﺑﯽ‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎﺑﯽ‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎرزوه‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎره‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎك‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎﮔﺮي‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎﻣﻦ‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎﻣﯿﺎن‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎن‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎن‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎﻧﻨﺪه‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎﻧﯿﺪه‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎو‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎي‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮش اﺧﻼق‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮش اﺧﻼﻗﯽ‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮش ادا‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮش اﺳﭙﺮم‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮش اﺳﺘﻘﺒﺎل‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮش اﺻﻞ‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 510‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮش اﻃﻮار‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮش اﻋﺘﻘﺎد‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮش اﻏﺮ‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮش اﻏﻮر‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮش اﻓﺘﺎدن‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮش اﻗﺒﺎل‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮش اﻗﺒﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮش اﻟﺤﺎن‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮش اﻟﺤﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮش اﻧﺎم‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮش اﻧﺪازﮔﯽ‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮش اﻧﺪازه‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮش اﻧﺪام‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮش اﻧﺪاﻣﯽ‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮش اﻧﺪرﺧﻮش‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮش اﻧﺼﺎف‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮش اﻧﮕﺸﺖ‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮش اوﻓﺘﺎدن‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﺎد‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﺎد‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﺎش‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﺎش‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﺎش زدن‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 511‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﺎش ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬



‫‪929‬‬



‫ﺧﻮﺷﺒﺎﺷﯽ‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﺎﻃﻦ‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﺎﻃﻨﯽ‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﺎور‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﺎوراﻧﻪ‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﺎوري‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﺨﺖ‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﺨﺘﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﯽ‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﺪه‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﺪﻫﯽ‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﺮﺧﻮرد‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﺮﺧﻮردن‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﺮﺧﻮردي‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﺮ ﺳﺮ ﭘﺎ آﻣﺪن‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﺮش‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﺮﺷﯽ‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﺮگ‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﻨﯿﮕﯽ‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﻨﯿﻪ‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﻮ‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 512‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮﺷﺒﻮﺋﯽ‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﻮدار‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﻮدن‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮﺷﺒﻮ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮﺷﺒﻮﻓﺮوش‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮﺷﺒﻮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮﺷﺒﻮي‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮﺷﺒﻮي ﺳﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮﺷﺒﻮي ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮﺷﺒﻮي ﻓﺮوش‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮﺷﺒﻮي ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮﺷﺒﻮي ﮔﺮداﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮﺷﺒﻮي ﻧﺎك‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﻪ ﺣﺎل ﺗﻮ‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﯿﺎر‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﯿﺎري‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﯿﺎن‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﯿﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﯿﻦ‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﺑﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﭘﺎﺋﯿﻦ‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﭘﺬﯾﺮاﺋﯽ‪.‬‬



‫‪930‬‬



‫ﺧﻮش ﭘﺮﮔﺎر‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 513‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮش ﭘﺮواز‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﭘﺮوازي‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﭘﺰ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﭘﺰي‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﭘﺴﺮ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﭘﺸﺖ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﭘﻨﺠﻪ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﭘﻮز‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮﺷﭙﻮزي‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﭘﻮﺷﺎك‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﭘﯽ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﭘﯿﺎم‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﭘﯿﭻ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﭘﯿﭽﻤﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﭘﯿﻐﺎم‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﭘﯿﮑﺮ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮﺷﺖ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﺗﺎﺑﯽ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮﺷﺘﺎﻣﻦ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﺗﺨﻢ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮﺷﺘﺮ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﺗﺮاش‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﺗﺮش‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 514‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮﺷﺘﺮك‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﺗﺮﮐﯿﺐ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮﺷﺘﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﺗﻌﺎرف‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﺗﻌﺎرﻓﯽ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﺗﻌﺒﯿﺮ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﺗﻘﺮﯾﺮ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﺗﻘﺮﯾﺮي‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﺗﻦ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮﺷﺠﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﺟﺒﻠﺖ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﺟﻤﺎل‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﺟﻤﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﺟﻨﺲ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﺟﻨﺴﯽ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﺟﻮش‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﭼﺸﻢ و اﺑﺮو‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﭼﻢ و ﺧﻢ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮﺷﭽﻪ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﭼﻬﺮه‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﺣﺎﻓﻈﻪ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮﺷﺤﺎل‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮش ﺣﺎﻟﺖ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 515‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﺘﯽ‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪931‬‬



‫ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺣﺪﯾﺚ‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺣﺪﯾﺜﯽ‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺣﺮﮐﺎت‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺣﺮﮐﺖ‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺣﺴﺎب‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺣﺴﺎﺑﯽ‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺣﻀﻮر‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺣﻨﺠﺮه‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺣﻨﯿﻦ‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﺎﻃﺮ‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮﺷﺨﺎك‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﺎل‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﺒﺮي‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﺪﻣﺖ‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﺪﻣﺘﯽ‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﺪﻣﺘﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﺮام‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﺮاﻣﯽ‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﺮﯾﺪ‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﺴﺒﯿﺪن‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 516‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﺼﺎل‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﺼﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﺼﻠﺖ‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﻂ‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﻂ و ﺧﺎل‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮﺷﺨﻄﯽ‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﻠﻖ‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﻠﻘﯽ‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﻨﺪ‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﻨﺪه‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮﺷﺨﻮ‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮﺷﺨﻮاب‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﻮاﺑﯽ‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﻮار‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮﺷﺨﻮارﮔﯽ‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮﺷﺨﻮاره‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮﺷﺨﻮاري‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮﺷﺨﻮان‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﻮاﻧﺪن‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮﺷﺨﻮاﻧﯽ‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮﺷﺨﻮاﻧﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﻮاﻫﺶ‪.‬‬



‫‪932‬‬



‫ﺧﻮﺷﺨﻮﺋﯽ‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮﺷﺨﻮر‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 517‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﻮراك‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﻮراﮐﯽ‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﻮردن‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﻮش‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﻮﺷﮏ‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮﺷﺨﻮي‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮﺷﺨﻮﯾﯽ‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﯿﺎل‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﯿﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮش ﺧﯿﻢ‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮﺷﺪاﺷﺖ‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮش داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮﺷﺪاﻣﻦ‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮش داﻣﻨﻪ‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮﺷﺪره‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮﺷﺪﺳﺖ‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮﺷﺪﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮش دﺳﺖ و ﭘﻨﺠﮕﯽ‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮش دﺳﺖ و ﭘﻨﺠﻪ‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮﺷﺪل‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮﺷﺪﻟﯽ‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮﺷﺪﻟﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮﺷﺪم‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮش دﻣﺎغ‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 518‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮش دﻣﺎﻏﯽ‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮش دو‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮش دوﺧﺖ‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮﺷﺪوز‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮش دﻫﻦ‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮش دﻫﻨﯽ‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮش ذاﺋﻘﻪ‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮش ذات‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮش ذاﺗﯽ‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮش ذوق‪.‬‬



‫‪933‬‬



‫ﺧﻮش ذوﻗﯽ‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش راه‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش راﻫﯽ‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش رزق‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮﺷﺮﻓﺘﺎر‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮﺷﺮﻓﺘﺎري‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮﺷﺮﻓﺘﺎري ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش رﻗﺼﯽ‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش رﻗﺼﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش رﮐﺎب‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش رﮐﺎﺑﯽ‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش رگ‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮﺷﺮﻧﮓ‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮﺷﺮﻧﮕﯽ‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 519‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮﺷﺮو‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮﺷﺮو‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮﺷﺮودﭘﯽ‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش روز‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش روزﮔﺎر‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش روزﮔﺬار‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش روزي‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش روش‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش روي‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮﺷﺮوي‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش رؤﯾﺖ‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮﺷﺮوﯾﯽ‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش ره‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش رﯾﺨﺖ‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش رﯾﺨﺘﯽ‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش زﺑﺎن‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش زﺑﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش زﺧﻤﻪ‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش زﯾﺴﺖ‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش ﺳﺎﺑﻘﻪ‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش ﺳﺎﺧﺘﯽ‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش ﺳﺎي‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 520‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮش ﺳﺨﺮه‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش ﺳﺨﻦ‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش ﺳﺨﻨﯽ‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش ﺳﺮاي‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش ﺳﺮﺷﺖ‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش ﺳﺮﺷﺘﯽ‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش ﺳﺮود‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش ﺳﺮ و وﺿﻊ‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش ﺳﺮي‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش ﺳﺮﯾﺮت‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش ﺳﻔﺮ‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش ﺳﻠﻮك‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش ﺳﻠﻮﮐﯽ‪.‬‬



‫‪934‬‬



‫ﺧﻮش ﺳﻠﯿﻘﮕﯽ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﺳﻠﯿﻘﻪ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﺳﻤﺎع‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﺳﻮدا‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﺳﻮداﺋﯽ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﺳﻮز‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﺳﯿﺮ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﺳﯿﺮ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﺳﯿﺮت‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﺳﯿﺮﺗﯽ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﺳﯿﻤﺎ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 521‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮش ﺳﯿﻤﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﺷﺎﻧﺲ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﺷﺎﻧﺴﯽ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﺷﮑﻞ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﺷﮕﻮن‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﺷﮕﻮن ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﺷﮕﻮﻧﯽ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﺷﻨﻮ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﺷﯿﺮ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﺷﯿﻮه‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﺻﺒﺎح‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﺻﺤﺒﺖ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﺻﺤﺒﺘﯽ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﺻﻔﺎت‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﺻﻔﯿﺮ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﺻﻮت‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﺻﻮﺗﯽ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﺻﻮرت‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﺻﻮرﺗﯽ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﻃﺎﻟﻊ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﻃﺎﻟﻌﯽ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﻃﺒﻊ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﻃﺒﻊ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 522‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮش ﻃﺒﻌﯽ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﻃﺒﻌﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﻃﺮح‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﻃﻌﻢ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﻃﻠﻌﺖ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﻃﯿﻨﺖ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﻃﯿﻨﺘﯽ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﻇﺎﻫﺮ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﻇﺎﻫﺮي‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﻋﺎدت‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﻋﺎﻗﺒﺖ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﻋﺒﺎرت‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﻋﺬار‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﻋﻘﯿﺪت‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﻋﻘﯿﺪه‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﻋﻠ ﻒ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﻋﻤﻞ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﻋﻤﻠﯽ‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﻋﻨﺎن‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﻋﯿﺎر‪.‬‬



‫‪935‬‬



‫ﺧﻮش ﻋﯿﺶ‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻋﯿﺸﯽ‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻏﻼف‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻏﻤﺰه‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 523‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮش ﻏﯿﺮت‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻓﺮاش‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻓﺮﺟﺎم‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻓﺮم‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻓﻄﺮت‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻓﻄﺮﺗﯽ‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻓﮑﺮ‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻓﮑﺮي‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻓﻬﻢ‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻓﻬﻤﯽ‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻗﺎﻣﺖ‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻗﺎﻣﺘﯽ‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻗﺪ‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻗﺪم‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻗﺪم‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻗﺪم‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻗﺪﻣﯽ‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻗﺪ و ﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻗﺪ و ﻗﺎﻣﺖ‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻗﺪ و ﻗﻮاره‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻗﺮﯾﺤﮕﯽ‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻗﺮﯾﺤﻪ‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻗﺸﻼق‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻗﻄﻊ‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 524‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮش ﻗﻄﻌﯽ‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻗﻠﺐ‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻗﻠﺒﯽ‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻗﻠﻖ‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻗﻠﻘﯽ‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻗﻠﻢ‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻗﻤﺎر‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻗﻤﺎش‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻗﻮارﮔﯽ‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻗﻮاره‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻗﻮل‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻗﻮﻟﯽ‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻗﯿﺎﻓﮕﯽ‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﻗﯿﺎﻓﻪ‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮﺷﮏ‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﮐﺎر‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮﺷﮑﺎن‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﮐﺮدار‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﮐﺮداري‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﮐﺮده‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﮐﺸﺶ‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﮐﻼم‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﺧﻮش ﮐﻼﻣﯽ‪.‬‬



‫‪936‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 525‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮش ﮐﻤﺮ‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮش ﮐﻨﺎر‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮﺷﮑﯽ‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮﺷﮕﺎم‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮﺷﮕﺎه‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮش ﮔﺪاز‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮش ﮔﺬران‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮش ﮔﺬراﻧﺪن‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮش ﮔﺬراﻧﯽ‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮش ﮔﺬراﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮش ﮔﺬراﻧﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮش ﮔﺬﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮش ﮔﺮداﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮش ﮔﺮﯾﺰ‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮش ﮔﺮﯾﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮش ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮش ﮔﻔﺘﺎر‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮش ﮔﻔﺘﺎري‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮﺷﮕﻞ‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮﺷﮕﻠﮏ‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮﺷﮕﻞ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮﺷﮕﻠﯽ‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮش ﮔﻤﺎن‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮش ﮔﻤﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 526‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮﺷﮕﻮ‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮﺷﮕﻮار‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮﺷﮕﻮارد‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮﺷﮕﻮار ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮﺷﮕﻮار ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮﺷﮕﻮار ﮔﺮداﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮﺷﮕﻮار ﮔﺮدﯾﺪن‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮﺷﮕﻮاري‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮﺷﮕﻮﺋﯽ‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮش ﮔﻮﺷﺖ‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮش ﮔﻮﺷﺘﯽ‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮش ﮔﻮﻫﺮ‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮش ﮔﻮﻫﺮي‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮﺷﮕﻮي‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮﺷﮕﻮﯾﯽ‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮش ﮔﻬﺮ‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮش ﮔﻬﺮي‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮﺷﻞ‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮش ﻟﺐ‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮش ﻟﺒﺎس‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮش ﻟﺒﺎﺳﯽ‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮش ﻟﺤﻦ‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮش ﻟﺤﻨﯽ‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮش ﻟﻌﺎب‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 527‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮش ﻟﻌﺎﺑﯽ‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮش ﻟﻘﺎ‪.‬‬



‫‪937‬‬



‫ﺧﻮش ﻟﻘﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻟﮕﺎم‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻟﮕﺎﻣﯽ‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻟﻬﺠﮕﯽ‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻟﻬﺠﻪ‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﺠﻠﺲ‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﺤﺎﺳﻦ‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﺤﺎﺿﺮه‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﺤﺎوره‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﺤﻀﺮ‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﺨﺒﺮ‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﺬاق‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﺮد‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﺮدان‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﺮوت‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﺰاج‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﺰاح‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮﺷﻤﺰﮔﯽ‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮﺷﻤﺰﮔﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮﺷﻤﺰه‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﮋﮔﺎن‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﺴﻠﮏ‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 528‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﺴﻠﮑﯽ‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﺸﺮب‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﺸﺮﺑﯽ‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﻄﻠﻊ‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﻄﻠﻌﯽ‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﻌﺎﺷﺮت‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﻌﺎﻣﻠﮕﯽ‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﻐﺰ‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﻐﺰي‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﻘﺎل‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﻘﺎم‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﮑﺎن‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﮑﺎن‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﮑﺎن‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﮑﺎن‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﻨﺰل‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﻨﺰل‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﻨﺶ‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﻨﺶ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﻨﺸﯽ‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﻨﺸﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﻨﻈﺮ‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﻨﻈﺮي‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 529‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﻮر‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮش ﻣﻮر‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮﺷﻤﻪ‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮﺷﻦ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪938‬‬



‫ﺧﻮﺷﻨﺎم‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮﺷﻨﺎم‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮﺷﻨﺎﻣﻪ‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮﺷﻨﺎﻣﯽ‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮﺷﻨﺎﻣﯽ‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮﺷﻨﺎﻣﯽ‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮﺷﻨﺪ‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮﺷﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮﺷﻨﺪه‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮﺷﻨﺪي‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﺮم‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﮋاد‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﺴﻞ‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﺴﯿﻢ‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﺸﯿﻦ‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﺸﯿﻨﺎن ﭼﻤﻦ‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﺸﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﻈﺮ‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﻌﻞ‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﻌﻠﯽ‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 530‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﻐﻤﻪ‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﻔﺲ‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﻔﺲ‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﻔﺴﯽ‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﻔﺴﯽ‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﻘﺶ‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﻘﺶ‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﻘﺶ و ﻧﮕﺎر‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﻘﺸﯽ‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮﺷﻨﮕﺎن‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﮕﺎه‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﻤﺎ‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﻤﺎﯾﯽ‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﻤﮏ‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﻤﮑﯽ‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﻤﻮد‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﻤﻮدن‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﻮا‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﻮاﺋﯽ‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮﺷﻨﻮاز‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮﺷﻨﻮاز‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﻮاﯾﺎن ﭼﻤﻦ‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﻮاﯾﯽ‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﺧﻮﺷﻨﻮد‪.‬‬



‫‪939‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 531‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮﺷﻨﻮد ﺳﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮﺷﻨﻮد ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮﺷﻨﻮد ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮﺷﻨﻮد ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮﺷﻨﻮدي‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮﺷﻨﻮدي ﺧﻮاﺳﺘﻦ‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﻮﯾﺪ‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﻮﯾﺲ‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﻮﯾﺴﯽ‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﻬﺎد‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﻬﺎدي‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﯿﺖ‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮش ﻧﯿﺘﯽ‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮﺷﻮاش‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮش و ﺑﺶ‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮش و ﺑﺶ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮش و ﺧﺮم‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮش و ﺧﻨﺪان‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮش و ﺧﻨﺪاﻧﯽ‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮش و ﺧﻮار‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮش وﻋﺪه‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮﺷﻮﻗﺖ‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮﺷﻮﻗﺖ ﺑﻮدن‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮﺷﻮﻗﺖ ﺳﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 532‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮﺷﻮﻗﺖ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮﺷﻮﻗﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮﺷﻮﻗﺖ ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮﺷﻮﻗﺘﯽ‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮﺷﻪ‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮﺷﻪ ﭼﯿﺪن‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮﺷﻪ ﭼﯿﻦ‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮﺷﻪ ﭼﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮﺷﻪ ﭼﯿﻨﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮﺷﻪ ﺧﻮار‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮﺷﻪ در ﮔﻠﻮ آوردن‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮﺷﻪ دره‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮﺷﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮﺷﻪ ﻣﻬﺮ‪.‬‬



‫‪940‬‬



‫ﺧﻮش ﻫﻨﺮي‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮش ﻫﻮا‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮش ﻫﯿﺌﺖ‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮش ﻫﯿﮑﻞ‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮﺷﯿﺎر‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮﺷﯿﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮﺷﯿﺪن‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮﺷﯿﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 533‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮﺷﯿﺪه‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮش ﯾﻤﻦ‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮﺷﯿﻨﺎن‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮﺷﯿﻨﺎن‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮﺷﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮش ﯾﯿﻼق‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮص‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮص‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮﺻﺎء ‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮص ﭘﺎ‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮﺻﮥ‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮﺻﯽ‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮض‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮض‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮض اﻟﺜﻌﻠﺐ‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮض ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮﺿﮥ‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮط‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮط‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮﻃﺎن‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮﻃﺎﻧﮥ‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮﻃﺎﻧﯿﮥ‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮع‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮع‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 534‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮع‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮﻋﻠﻪ‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮﻋﻢ‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮﻋﯽ‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮﻏﻨﺪ‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮف‪.‬‬



‫‪941‬‬



‫ﺧﻮف‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮف‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮﻓﺘﻪ‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮف داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮف زده‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮﻓﻊ‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮف ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮﻓﻨﺎك‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮﻓﻨﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮﻓﯿﺪن‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮﻓﯽ ﻫﻤﺪاﻧﯽ‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮق‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮق‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮق‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮق‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮق‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮﻗﺎء ‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 535‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮﻗﻨﺪ‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮﻗﯿﺮ‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮك‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮك‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮك‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮك آب‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮﮐﺎره‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮﮐﺒﺎن‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮﮐﺒﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮك ﺑﭽﻪ‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮك ﺑﻨﺪﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮك ﺑﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮك ﭘﺎﯾﮕﺎه‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮك ﭼﺮان‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮك ﭼﺮاﻧﯽ‪.‬‬



‫‪942‬‬



‫ﺧﻮﮐﭽﻪ‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮﮐﭽﻪء ﻫﻨﺪي‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮك ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮك ﺧﻮار‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮك ﺧﻮر‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮك ﺧﻮرد‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮك دﺷﺘﯽ‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮﮐﺮدﮔﯽ‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 536‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮﮐﺮده‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮﮐﺴﺘﺎن‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮﮐﮏ‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮك ﻣﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮﮐﻨﻨﺪه‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮك وﺣﺸﯽ‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮك ﻫﻨﺪي‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮﮐﯿﺰه‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮگ‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮگ‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮﮔﺎن‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮﮔﺮ‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮﮔﺮ ﺳﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮﮔﺮ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮﮔﺮﺷﺪه‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮﮔﺮﻓﺘﮕﯽ‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮﮔﺮﻓﺘﻪ‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮﮔﺮي‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮﮔﯿﺮدوز‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮل‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 537‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮل‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮل‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮل‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮل‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮﻻن‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮﻻن‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮﻻن‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮﻻن‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮﻻن ﻫﻨﺪي‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮﻻﻧﯽ‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮﻻﻧﯽ‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮﻻﻧﯽ‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮﻻﻧﯽ‪.‬‬



‫‪943‬‬



‫ﺧﻮﻻﻧﯽ‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻻﻧﯽ‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻻﻧﯿﯿﻦ‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﺆﻟﺖ‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻟﻊ‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻟﮏ‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻟﻠﻮ‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻟﻨﺠﺎن‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻟﻨﺠﺎن‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻟﻨﺠﺎن ﻋﻘﺎﺑﯽ‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻟﻨﺠﺎن ﻗﺼﺒﯽ‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 538‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮﻟﻨﺠﺎن ﻫﻨﺪي‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻟﻨﺪﻏﻮن‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻟﻮن ﻣﮑﯽ‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻟﮥ‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻟﮥ‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻟﮥ‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻟﮥ‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﺆﻟﮥ‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻟﻪ‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻟﻪ‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻟﯽ‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻟﯽ‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻟﯽ‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻟﯽ‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻟﯽ‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻟﯽ‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻟﯽ‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻟﯿﺎ‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻟﯿﺎن‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻟﯿﺰ‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻟﯿﺰه‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻟﯿﻦ دره‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻟﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻣﺎن‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 539‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮم ﺑﺎن ﮐﺎﻟﺪاش‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻣﻪ زار‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻣﯿﻦ‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮﻣﯿﻨﮓ‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮن‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮن‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮن‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮن‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮن‪.‬‬



‫‪944‬‬



‫ﺧﻮن‪.‬‬



‫‪945‬‬



‫ﺧﻮن آﺑﯽ‪.‬‬



‫‪945‬‬



‫ﺧﻮن آﺷﺎم‪.‬‬



‫‪945‬‬



‫ﺧﻮن آﺷﺎﻣﯽ‪.‬‬



‫‪945‬‬



‫ﺧﻮن آﻟﻮد‪.‬‬



‫‪945‬‬



‫ﺧﻮن آﻟﻮد ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪945‬‬



‫ﺧﻮن آﻟﻮدﮔﯽ‪.‬‬



‫‪945‬‬



‫ﺧﻮن آﻟﻮده‪.‬‬



‫‪945‬‬



‫ﺧﻮن آﻟﻮده ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪945‬‬



‫ﺧﻮن آﻟﻮده ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪945‬‬



‫ﺧﻮن آﻟﻮده ﮔﺮداﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪945‬‬



‫ﺧﻮن آﻟﻮده ﮔﺮدﯾﺪن‪.‬‬



‫‪945‬‬



‫ﺧﻮن آﻣﺪن‪.‬‬



‫‪945‬‬



‫ﺧﻮﻧﺎب‪.‬‬



‫‪945‬‬



‫ﺧﻮﻧﺎب ﭼﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 540‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮﻧﺎﺑﻪ‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮﻧﺎﺑﻪ آﺷﺎم‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮﻧﺎﺑﻪ ﺑﺎر‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮﻧﺎﺑﻪ رﯾﺰ‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮﻧﺎن‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن اﺣﻤﺪ‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن از ﺑﯿﻨﯽ آﻣﺪن‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن از ﭘﯿﺶ ﺑﺮدن‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن از رگ راﻧﺪن‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن اﺳﯿﺎوﺷﺎن‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن اﻓﺘﺎدن‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن اﻓﺰاي‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن اﻓﺸﺎن‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن اﻓﺸﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن اﻓﺸﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن اﻧﺪوده‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن اﻧﮕﻮر‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن ﺑﺎﺑﺎ‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮﻧﺒﺎر‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮﻧﺒﺎران‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن ﺑﺎرﯾﺪن‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن ﺑﺎﻃﻞ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن ﺑﺎﻻ آوردن‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 541‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮن ﺑﺠﻮش‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن ﺑﺮ‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن ﺑﺮاه اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن ﺑﺮ ﺟﺒﯿﻦ ﻣﺎﻟﯿﺪن‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن ﺑﺴﺖ‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن ﺑﺴﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن ﺑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن ﺑﺴﺘﻪ‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن ﺑﻂ‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن ﺑﮑﺎرت‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن ﺑﮕﺮدن ﮐﺴﯽ ﺑﻮدن‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن ﺑﻨﺪ‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮن ﺑﻨﺪي‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮﻧﺒﻬﺎ‪.‬‬



‫‪946‬‬



‫ﺧﻮﻧﺒﻬﺎ دادن‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮﻧﺒﻬﺎ ﺳﺘﺪن‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﺑﻪ ﺟﻮش آﻣﺪن‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﺑﻪ دل ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﺑﻪ دل ﮐﺴﯽ رﯾﺨﺘﻦ‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﺑﻪ دﻫﺎن آﻣﺪن‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﭘﺎﺷﯿﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 542‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮن ﭘﺎﻻ‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﭘﺎﻻﯾﯽ‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﭘﺎﻟﻮدن‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﺗﺎك‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﺗﺮاوﯾﺪن‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮﻧﺞ‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﺟﺎم‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮﻧﺠﺎن‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮﻧﺠﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﺟﺒﺎل‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮﻧﺠﺪه‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﺟﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮﻧﺠﮏ‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﺟﮕﺮ‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﺟﮕﺮ ﺧﻮردن‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﺟﮕﺮي‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮﻧﺠﻮ‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﺟﻮش زدن‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﺟﻮﺷﯿﺪن‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮﻧﺠﻪ‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﺟﻬﺎن‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮﻧﺠﯿﺪه‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮﻧﭽﮏ‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﭼﮑﺎن‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 543‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮن ﭼﮑﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﭼﮑﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﭼﮑﯿﺪن‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮﻧﭽﻪ‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﺣﻼل‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﺣﯿﺾ‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﺣﯿﻮان‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﺧﺎم‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﺧﺪا‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﺧﺮاﺑﻪ‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﺧﺮوس‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﺧﺮﯾﺪن‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﺧﺴﺒﯿﺪن‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﺧﻔﺘﻦ‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﺧﻔﺘﻪ‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﺧﻢ‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮن ﺧﻮاﺑﯿﺪن‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮﻧﺨﻮار‪.‬‬



‫‪947‬‬



‫ﺧﻮﻧﺨﻮارﮔﺎن‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮﻧﺨﻮارﮔﯽ‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮﻧﺨﻮاره‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮﻧﺨﻮاري‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮﻧﺨﻮاه‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮﻧﺨﻮاﻫﯽ‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 544‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮﻧﺨﻮاﻫﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮﻧﺨﻮر‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮن ﺧﻮراﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮن ﺧﻮردن‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮﻧﺪ‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮﻧﺪاب‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮن دادن‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮﻧﺪار‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮن در ﺑﺪن داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮن در ﺟﮕﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮن در دل اﻓﺘﺎدن‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮن در ﻣﯿﺎن ﺑﻮدن‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮﻧﺪﺳﺖ‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮﻧﺪﮐﺎر‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮﻧﺪﮔﺎر‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮن دل‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮن دل‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮن دل ﺑﻪ ﻧﺎﺧﻦ رﺳﯿﺪن‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮن دل ﺧﺎك‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮن دل ﺧﻮردن‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮن دﻣﺎغ‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮن دﻣﺎغ‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮﻧﺪﻣﺮد‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮﻧﺪﻣﯿﺮ‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 545‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮﻧﺪن‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮن دوﯾﺪن‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮﻧﺪه‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮن دﯾﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮن دﯾﺪن‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮن دﯾﺪه‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮن راﻧﺪن‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮن راه اﻓﺘﺎدن‪.‬‬



‫‪948‬‬



‫ﺧﻮن راه اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮن رز‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮن رﻓﺘﮕﯽ‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮن رﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮن رﯾﺨﺘﻦ‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮﻧﺮﯾﺰ‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮﻧﺮﯾﺰﺧﻮ‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮن رﯾﺰش‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮﻧﺮﯾﺰي‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮﻧﺴﺎر‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮﻧﺴﺎر‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮﻧﺴﺎر‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮﻧﺴﺎز‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮن ﺳﺒﯿﻞ‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮن ﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮن ﺳﺘﺮدن‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 546‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮن ﺳﺮد‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮﻧﺴﺮدي‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮن ﺳﯿﺎوش‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮن ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮن ﺷﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮن ﺷﯿﺸﻪ‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮن ﻋﻤﻞ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮن ﻓﺮﻣﻮدن‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮن ﻓﺮوش‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮن ﻓﺸﺎن‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮن ﻓﺸﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮن ﻓﺸﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮن ﻗﺮﺑﺎن‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮﻧﮑﺎر‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮﻧﮑﺎر‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮن ﮐﺒﻮﺗﺮ‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮن ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪949‬‬



‫ﺧﻮن ﮐﺴﯽ را ﺧﺮﯾﺪن‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮن ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮن ﮐﺸﯿﺪه‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮﻧﮕﺎر‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮﻧﮕﺮ‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮن ﮔﺮﻓﺘﺎر‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮن ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 547‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮن ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮن ﮔﺮﻓﺘﻪ‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮن ﮔﺮم‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮن ﮔﺮﻣﯽ‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮن ﮔﺮﯾﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮن ﮔﺮﯾﻪ‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮن ﮔﺮﯾﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮن ﮔﺸﺎدن‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮﻧﮕﯿﺮ‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮﻧﮕﯿﺮ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮن ﻣﺮدﮔﯽ‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮن ﻣﺮدن‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮن ﻣﺮده‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮن ﻣﯿﺰ‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮن ﻣﯿﺰي‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮن ﻧﺎﺣﻖ‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮن ﻧﺎﻣﻮس‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮﻧﻨﺪ‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮن ﻧﺪاﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮﻧﻨﺪه‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮن ﻧﺸﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮن ﻧﺸﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮن ﻧﻔﺎس‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮن ﻧﻮﺷﯿﺪن‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 548‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮﻧﮥ‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮﻧﻪ‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮﻧﻪ‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮﻧﯽ‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮﻧﯽ‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮﻧﯽ آﺑﺎد‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮﻧﯿﺎ‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮﻧﯿﺎﮔﺮ‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮﻧﯽ ﺗﭙﻪ‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮﻧﯿﺮس‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮﻧﯽ رﻧﮓ‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮﻧﯿﻖ‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮﻧﯿﮏ‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮﻧﯿﮏ‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮﻧﯿﮏ‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮﻧﯿﮏ‪.‬‬



‫‪950‬‬



‫ﺧﻮﻧﯿﮏ‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮﻧﯿﮏ‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮﻧﯿﮏ ﺑﺎز‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮﻧﯿﮏ ﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮﻧﯿﮏ ﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮﻧﯿﮏ ﭘﺎﺋﯿﻦ‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮﻧﯿﮏ ﭘﺎﺋﯿﻦ‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮﻧﯿﮏ زﯾﺮك‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 549‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮﻧﯿﮏ ﺳﺎر‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮﻧﯿﮏ ﺷﺎرﻗﻨﺞ‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮﻧﯿﮏ ﮔﺪار‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮﻧﯿﮏ ﻣﯿﺮﻋﺒﺎس‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮﻧﯿﻦ‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮوﺧﻮس‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﺆور‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﺆورة‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﺆول‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮوﻟﮥ‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﺆون‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮون‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮه‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮه‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮه‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮة‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮه‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮﻫﺎ‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮﻫﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮﻫﺪ‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮﻫﺮ‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮﻫﺶ‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮه ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮﻫﻞ‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 550‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮﻫﻠﮕﯽ‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮﻫﻠﻪ‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮﻫﻠﯽ‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮﻫﻦ‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮﻫﻨﺪه‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮﻫﻨﮕﺎن‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮﻫﻨﮕﺎن ﺟﻠﻔﺎ‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮﻫﯽ‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮي‪.‬‬



‫‪951‬‬



‫ﺧﻮي‪.‬‬



‫‪952‬‬



‫ﺧﻮي‪.‬‬



‫‪952‬‬



‫ﺧﻮي‪.‬‬



‫‪952‬‬



‫ﺧﻮي‪.‬‬



‫‪952‬‬



‫ﺧﻮي‪.‬‬



‫‪952‬‬



‫ﺧﻮي‪.‬‬



‫‪952‬‬



‫ﺧﻮي‪.‬‬



‫‪952‬‬



‫ﺧﻮي‪.‬‬



‫‪952‬‬



‫ﺧﻮي‪.‬‬



‫‪952‬‬



‫ﺧﻮي‪.‬‬



‫‪952‬‬



‫ﺧﻮي‪.‬‬



‫‪952‬‬



‫ﺧﻮي آﻟﻮد‪.‬‬



‫‪952‬‬



‫ﺧﻮي آﻟﻮده‪.‬‬



‫‪952‬‬



‫ﺧﻮي آور‪.‬‬



‫‪952‬‬



‫ﺧﻮي آوردن‪.‬‬



‫‪952‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 551‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮﯾﺎء‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮي از ﺑﻐﻞ روان ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮي ﺑﺎز ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮي ﺑﺮ‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮي ﺑﺮآوردن‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮي ﺑﯿﺎوردن‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮﯾﺖ‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮي ﺗﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮﯾﺚ‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮي ﭼﮑﺎن‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮي ﭼﯿﻦ‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮي ﺧﻮرد‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮي ﺧﻮره‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮﯾﺨﯿﮥ‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮﯾﺪ‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮﯾﺪ‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮﯾﺪﺟﺎن‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮي درد‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮﯾﺪزار‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮﯾﺪع‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮﯾﺪك‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮﯾﺪك‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮﯾﺪن‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮﯾﺮ‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 552‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮﯾﺮان‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮﯾﺮد‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮي رﯾﺰان‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮي از‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮي زده‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮﯾﺰ ﻣﻨﺪاد‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮﯾﺲ‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮﯾﺲ‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮﯾﺴﺮه‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮﯾﺴﻪ‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮﯾﺶ‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮﯾﺶ‪.‬‬



‫‪953‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺎن‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪ‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪ‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪ‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪي‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺎز‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﺧﻮﯾﺶ ﺑﯿﻦ‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﺧﻮﯾﺶ ﭘﺮﺳﺖ‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﺎب‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ آرا‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 553‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ آراﺳﺘﻦ‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ آراي‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺑﯿﺰار‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺑﯿﻦ‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺑﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﭘﺮﺳﺖ‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﭘﺮﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﭘﺮﺳﺘﯿﺪن‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﭘﺮور‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﭘﺮوردن‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﭘﺮوري‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﭘﺮورﯾﺪن‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﭘﺮوري ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﭘﺴﻨﺪ‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﭘﺴﻨﺪي‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪن‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺧﻮاه‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺧﻮاﻫﯽ‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺧﻮﯾﺶ‪.‬‬



‫‪954‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ دار‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ داري‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ راﺋﯽ‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ رﻫﺎن‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 554‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ رﻫﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺳﺘﺎ‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺳﺘﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺳﺘﺎي‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺳﻮز‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺳﻮزي‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺷﻨﺎس‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﮐﺎم‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﻧﻤﺎ‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮﯾﺶ دان‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮﯾﺶ را ﺳﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮﯾﺶ را ﮔﺮد ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮﯾﺶ را ﮔﻢ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮﯾﺶ ﮐﺎر‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﮑﺎم‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮﯾﺶ ﻧﺸﻨﺎس‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮﯾﺶ ﻧﻤﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮﯾﺶ و ﭘﯿﻮﻧﺪ‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮﯾﺶ و ﺗﺒﺎر‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﯽ‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮﯾﺸﯽ‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮﯾﺺ‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 555‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮﯾﺼﺮه‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮﯾﺼﮥ‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮي ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮي ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮي ﮐﺮده‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮﯾﮕﺎن اراﻣﻨﻪ‪.‬‬



‫‪955‬‬



‫ﺧﻮﯾﮕﺎن ﭘﺎﺋﯿﻦ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻮي ﮔﺮ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻮي ﮔﺮ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻮي ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻮي ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻮي ﮔﺮﻓﺘﻪ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻮي ﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻮي ﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻮي ﮔﯿﺮﺳﺎز‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻮﯾﻞ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻮﯾﻞ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻮﯾﻠﺪ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻮﯾﻠﺪ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻮﯾﻠﺪ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻮﯾﻠﺪ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻮﯾﻠﺪ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻮﯾﻠﺪ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻮﯾﻠﻪ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 556‬از ‪978‬‬



‫ﺧﻮﯾﻤﻦ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻮﯾﻨﺎد‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻮﯾﻨﺎه‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻮﯾﻨﺪﯾﺰج‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻮﯾﻨﺮود‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻮﯾﻨﻪ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻮﯾﻮز‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻮﯾﮥ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻮﯾﻪ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻮﯾﻪ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻮﯾﯽ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻮﯾﯿﺪن‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻮﯾﯿﻦ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻮﯾﯿﻦ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻪ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻪ ﺧﻪ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻬﺮ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻬﻞ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻬﻞ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻬﻠﻪ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻬﯽ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﻬﯽ ﺧﻬﯽ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﯽ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﯽ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 557‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯽ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﯽ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﯽ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﯿﺎ‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﯿﺎب‪.‬‬



‫‪956‬‬



‫ﺧﯿﺎب‪.‬‬



‫‪957‬‬



‫ﺧﯿﺎﺑﺎن‪.‬‬



‫‪957‬‬



‫ﺧﯿﺎﺑﺎن‪.‬‬



‫‪957‬‬



‫ﺧﯿﺎﺑﺎن‪.‬‬



‫‪957‬‬



‫ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪957‬‬



‫ﺧﯿﺎﺑﺮة‪.‬‬



‫‪957‬‬



‫ﺧﯿﺎﺑﺮي‪.‬‬



‫‪957‬‬



‫ﺧﯿﺎدان‪.‬‬



‫‪957‬‬



‫ﺧﯿﺎر‪.‬‬



‫‪957‬‬



‫ﺧﯿﺎر‪.‬‬



‫‪957‬‬



‫ﺧﯿﺎر‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎر‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎرات‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎران‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎران‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎران درﯾﺎﯾﯽ‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎرج‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎرزار‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎرزار‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 558‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﺎرك‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎرك‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎرﮐﺎري‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎرﮐﺒﺮ‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎرك ﻃﺎﻋﻮﻧﯽ‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎرﮐﯽ‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎرﮔﺎن‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎرو‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎرة‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎره‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎره‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎره‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎره دار‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎرﻫﻨﺪي‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎري‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎري‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎري‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎري‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎرﯾﺎن‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎرﯾﻦ‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎزر‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎزﻧﻪ‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎش‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎﺷﯿﻢ‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 559‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﺎﺻﺖ‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎض‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎط‪.‬‬



‫‪958‬‬



‫ﺧﯿﺎط‪.‬‬



‫‪959‬‬



‫ﺧﯿﺎط‪.‬‬



‫‪959‬‬



‫ﺧﯿﺎط‪.‬‬



‫‪959‬‬



‫ﺧﯿﺎط‪.‬‬



‫‪959‬‬



‫ﺧﯿﺎط‪.‬‬



‫‪959‬‬



‫ﺧﯿﺎط‪.‬‬



‫‪959‬‬



‫ﺧﯿﺎط‪.‬‬



‫‪959‬‬



‫ﺧﯿﺎط‪.‬‬



‫‪959‬‬



‫ﺧﯿﺎط‪.‬‬



‫‪959‬‬



‫ﺧﯿﺎﻃﺖ‪.‬‬



‫‪959‬‬



‫ﺧﯿﺎﻃﺨﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪959‬‬



‫ﺧﯿﺎط ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪959‬‬



‫ﺧﯿﺎط ﻣﻌﺘﺰﻟﯽ‪.‬‬



‫‪959‬‬



‫ﺧﯿﺎﻃﮥ‪.‬‬



‫‪959‬‬



‫ﺧﯿﺎﻃﮥ‪.‬‬



‫‪959‬‬



‫ﺧﯿﺎﻃﻪ‪.‬‬



‫‪959‬‬



‫ﺧﯿﺎﻃﯽ‪.‬‬



‫‪959‬‬



‫ﺧﯿﺎﻃﯿﮥ‪.‬‬



‫‪959‬‬



‫ﺧﯿﺎﻋﻞ‪.‬‬



‫‪959‬‬



‫ﺧﯿﺎﻋﻞ‪.‬‬



‫‪959‬‬



‫ﺧﯿﺎﻓﺸﻪ‪.‬‬



‫‪959‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 560‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﺎل‪.‬‬



‫‪959‬‬



‫ﺧﯿﺎل‪.‬‬



‫‪959‬‬



‫ﺧﯿﺎل‪.‬‬



‫‪959‬‬



‫ﺧﯿﺎل‪.‬‬



‫‪959‬‬



‫ﺧﯿﺎل آرا‪.‬‬



‫‪959‬‬



‫ﺧﯿﺎﻻت‪.‬‬



‫‪959‬‬



‫ﺧﯿﺎﻻﺗﯽ‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎل اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎل اﻧﺪود‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎل اﻧﺪﯾﺶ‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎل اﻧﮕﯿﺰ‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎل اﻧﮕﯿﺰي‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎل ﺑﺎز‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎل ﺑﺎزي‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎل ﺑﺎﻃﻞ‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎل ﺑﺎف‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎل ﺑﺎﻓﯽ‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎل ﺑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎل ﺑﮑﺮ‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎل ﺑﻨﺪ‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎل ﺑﻨﺪي‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎل ﭘﺨﺘﻦ‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎل ﭘﺮﺳﺖ‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎل ﭘﺮﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 561‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﺎل ﭘﺮور‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎل ﺧﺎم‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎل ﺧﻼﻓﺖ‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎل دﺳﺖ‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎل ﺳﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎل ﺳﺎز‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎل ﺳﺎزي‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎل ﺳﺎن‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎﻟﺴﺘﺎن‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎل ﻃﯿ ﻒ‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎل ﮐﺪه‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎل ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎل ﻣﺤﺎل‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎل واﻫﯽ‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎﻟﮥ‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎﻟﯽ ﺑﺨﺎراﯾﯽ‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎﻟﯽ ﺑﺨﺎري‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎﻟﯿﮥ‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎم‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎم‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎم‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﺧﯿﺎم‪.‬‬



‫‪960‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 562‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﺎم‪.‬‬



‫‪961‬‬



‫ﺧﯿﺎم‪.‬‬



‫‪961‬‬



‫ﺧﯿﺎم‪.‬‬



‫‪961‬‬



‫ﺧﯿﺎم ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري‪.‬‬



‫‪961‬‬



‫ﺧﯿﺎﻣﯽ‪.‬‬



‫‪961‬‬



‫ﺧﯿﺎﻣﯽ اﻟﻨﯿﺴﺎﺑﻮري‪.‬‬



‫‪961‬‬



‫ﺧﯿﺎﻧﺖ‪.‬‬



‫‪961‬‬



‫ﺧﯿﺎﻧﺖ ﭘﺴﻨﺪ‪.‬‬



‫‪961‬‬



‫ﺧﯿﺎﻧﺖ ﭘﯿﺸﮕﯽ‪.‬‬



‫‪961‬‬



‫ﺧﯿﺎﻧﺖ ﭘﯿﺸﻪ‪.‬‬



‫‪961‬‬



‫ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﺎر‪.‬‬



‫‪961‬‬



‫ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﺎري‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﻨﻨﺪه‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮔﺮ‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮔﺮي‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺎﻧﺖ ﻧﻤﻮدن‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺎﻧﺖ ورز‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺎﻧﺖ ورزي‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺎﻧﺖ ورزﯾﺪن‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺎﻧﮏ‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺎﻧﮥ‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺎو‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺎو‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 563‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﺎوار‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺎور‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺎﯾﯿﺪن‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺐ‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺒﺖ‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺒﺮ‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺒﺮ‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺒﺮ‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺒﺮ‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺒﺮ‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺒﺮﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺒﺮﮔﺸﺎ‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺒﺮﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺒﺮي‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺒﺮي‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺒﺮﯾﮥ‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺒﮥ‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺒﮥ‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺖ‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺖ‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺖ‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺖ‪).‬ص ( ﺷﺮﻣﻨﺪه‪ .‬ﺑﻮر‪ .‬ﮐﻨﻔﺖ‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺘﺎل‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺘﺎم‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 564‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﺘﺮوع‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺖ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪962‬‬



‫ﺧﯿﺘﻌﻮر‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﺖ و ﭘﯿﺖ‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﺜﻤﮥ‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﺞ‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﺞ‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﺠﮏ‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﭻ‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﭻ‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﺪ‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﺪب‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﺪب‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﺪﺑﮥ‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﺪر‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﺪع‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﺪه‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﺪﯾﺰ‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﺬﺷﺘﺮي‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﺬع‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﺮ‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﺮ‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﺮ‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 565‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﺮ‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﺮ‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﺮ‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﺮ‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﺮ‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﺮ‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﺮ‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪963‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 566‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 567‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪964‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 568‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد اﷲ ﻗﻠﯽ‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد ﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد ﭘﺎﺋﯿﻦ‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎدﭘﺎﺋﯿﻦ‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد ﺧﺎﻟﺼﻪ‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد ﺧﺎﻟﺼﻪ‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد ﮐﺘﮏ‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 569‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد ﮐﻼﺗﻪء ﺷﯿﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎدﮐﻮﭼﮏ‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎدﻣﺎﻧﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد ﻣﺎﻧﯿﺰان‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎد ﻣﯿﺎغ‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎدي‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﺑﺎدي‪.‬‬



‫‪965‬‬



‫ﺧﯿﺮآﻣﺪن‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮات‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮات‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮات‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮات ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮاﺗﯽ‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮ ادرﻧﻮي‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮ اﻋﻠﯽ‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮاﻻﻣﺖ‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮاﻻﻧﺎم‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮاﻟﺒﺸﺮ‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮاﻟﺒﻼد‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮاﻟﺜﻨﺎء‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮاﻟﺜﯿﺎب‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮاﻟﺤﺮﮐﺎت‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮاﻟﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮاﻟﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 570‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﺮاﻟﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮاﻟﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮاﻟﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮاﻟﺪﯾﻦ ﭘﺎﺷﺎ‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮاﻟﺰﯾﺎرات‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮاﻟﺴﮑﻨﺎت‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮاﻟﻄﯿﻮر‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮاﻟﻌﻤﻞ‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮاﷲ‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮاﻟﻤﺮﺳﻠﯿﻦ‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮاﻟﻨﺎس‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮاﻟﻨﺜﺎر‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮاﻟﻨﺴﺎء‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮاﻟﻨﺴﺎء‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮان‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮاﻧﺪﯾﺶ‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮاﻧﺪﯾﺸﯽ‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮاﻧﯽ‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮاﻧﯽ‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮاﻧﯽ‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮﺑﺎد‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮﺑﺎد ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮﺑﻮا‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 571‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﺮﺑﻮاء‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮ ﺑﻮدن‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮﭘﻮر‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮت‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮﺧﻮاﺟﻪ‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮﺧﻮاﺳﺘﻦ‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮﺧﻮاه‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮﺧﻮاﻫﯽ‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮﺧﯿﺮ‪.‬‬



‫‪966‬‬



‫ﺧﯿﺮدرار‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮ رﺳﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮ رﺳﯿﺪن‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮرود‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮرود ﮐﻨﺎر‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮرودﮐﻨﺎر‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮﺳﺮ‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮﮐﺎﻓﯽ‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮﮐﺮد‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮﮐﯿﻦ‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮﮔﺎه‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮﮔﯽ‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮﮔﯽ ﭼﺸﻢ‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 572‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﺮﮔﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮﻣﺂل‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮﻣﺤﺾ‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮﻣﻄﻠﻖ‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮﻣﻘﺪم‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮﻣﻘﺪم ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮﻣﮑﯽ‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮﻣﻨﺪ‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮﻣﻪ‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮﻧﺴﺎج‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮو‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮو‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮوان‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮوج‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮودﮐﻨﺎر‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮ و ﺳﻼﻣﺖ‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮ و ﺷﺮ‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮ و ﺷﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮ و ﻋﺎﻓﯿﺖ‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮوﻣﻨﺪان‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮ و ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮة‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮة‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮة‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 573‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﺮة‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮة‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮة‪.‬‬



‫‪967‬‬



‫ﺧﯿﺮة‪.‬‬



‫‪968‬‬



‫ﺧﯿﺮة‪.‬‬



‫‪968‬‬



‫ﺧﯿﺮة‪.‬‬



‫‪968‬‬



‫ﺧﯿﺮة‪.‬‬



‫‪968‬‬



‫ﺧﯿﺮة‪.‬‬



‫‪968‬‬



‫ﺧﯿﺮه‪.‬‬



‫‪968‬‬



‫ﺧﯿﺮة‪.‬‬



‫‪968‬‬



‫ﺧﯿﺮه‪.‬‬



‫‪968‬‬



‫ﺧﯿﺮة اﻻﺻﻔﺮ‪.‬‬



‫‪968‬‬



‫ﺧﯿﺮة اﷲ‪.‬‬



‫‪968‬‬



‫ﺧﯿﺮة اﻟﻤﺪود‪.‬‬



‫‪968‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﭼﺸﻢ‪.‬‬



‫‪968‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﭼﺸﻤﯽ‪.‬‬



‫‪968‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﭼﺸﻤﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪968‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﺧﻨﺪ‪.‬‬



‫‪968‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﺧﻨﺪي‪.‬‬



‫‪968‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﺧﯿﺮ‪.‬‬



‫‪968‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﺧﯿﺮه‪.‬‬



‫‪968‬‬



‫ﺧﯿﺮه دراي‪.‬‬



‫‪968‬‬



‫ﺧﯿﺮه دﺳﺖ‪.‬‬



‫‪968‬‬



‫ﺧﯿﺮه دل‪.‬‬



‫‪968‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 574‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﺮه راي‪.‬‬



‫‪968‬‬



‫ﺧﯿﺮه راﯾﯽ‪.‬‬



‫‪968‬‬



‫ﺧﯿﺮه رﻓﺘﻦ ﭼﺸﻢ‪.‬‬



‫‪968‬‬



‫ﺧﯿﺮه رو‪.‬‬



‫‪968‬‬



‫ﺧﯿﺮه روي‪.‬‬



‫‪968‬‬



‫ﺧﯿﺮه روﯾﯽ‪.‬‬



‫‪968‬‬



‫ﺧﯿﺮه زﺑﺎن‪.‬‬



‫‪968‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﺳﺎر‪.‬‬



‫‪968‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﺳﺨﻦ‪.‬‬



‫‪969‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﺳﺮ‪.‬‬



‫‪969‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﺳﺮاﻧﻪ‪.‬‬



‫‪969‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﺳﺮي‪.‬‬



‫‪969‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﺳﺮي ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪969‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪969‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪969‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﮐﺶ‪.‬‬



‫‪969‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﮐﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫‪969‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﮐﺸﯽ‪.‬‬



‫‪969‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﮔﺮ‪.‬‬



‫‪969‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﮔﺮداﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪969‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﮔﺮدﯾﺪن‪.‬‬



‫‪969‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫‪969‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬



‫‪969‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﮔﻮش‪.‬‬



‫‪969‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 575‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﮔﻮن‪.‬‬



‫‪969‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﻣﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪969‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﻣﺴﺠﺪ‪.‬‬



‫‪969‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﻣﻐﺰ‪.‬‬



‫‪969‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﻧﮕﺎه‪.‬‬



‫‪969‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﻧﮕﺮ‪.‬‬



‫‪969‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫‪969‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﻫﺶ‪.‬‬



‫‪969‬‬



‫ﺧﯿﺮه ﻫﻮش‪.‬‬



‫‪969‬‬



‫ﺧﯿﺮي‪.‬‬



‫‪969‬‬



‫ﺧﯿﺮي‪.‬‬



‫‪969‬‬



‫ﺧﯿﺮي‪.‬‬



‫‪969‬‬



‫ﺧﯿﺮي‪.‬‬



‫‪969‬‬



‫ﺧﯿﺮي‪.‬‬



‫‪969‬‬



‫ﺧﯿﺮي‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺮي اﻟﺒﺮ‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺮي ﺑﺮي‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺮﯾﺖ‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺮي ﺧﻄﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺮي زرد‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺮي ﺷﯿﺮازي‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺮي وﻧﺪ‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺮﯾﮥ‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺰ‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 576‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﺰ‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺰآب‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺰاب‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺰاﺑﻪ‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺰاﻓﺘﺎد‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺰ اﻓﺘﺎدن‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺰان‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺰان‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺰاﻧﺪن‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺰاﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺰب‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺰﺑﺎن‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺰ ﺑﺮداﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺰﺑﮕﯿﺮ‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺰﺑﻪ‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺰران‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺰران‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺰران‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺰران‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺰران ﺑﻠﺪي‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺰران دﺳﺖ‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺰران دم‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺰران ﻣﺜﺠﺮ‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺰراﻧﮥ‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 577‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﺰراﻧﯽ‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺰري‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺰﻗﮥ‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺰك‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺰ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪970‬‬



‫ﺧﯿﺰﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺰل‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺰﻟﯽ‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺰﻧﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺰﻧﺪه‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺰوان‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺰ و ﺧﻔﺖ‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺰور‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺰ و ﻣﯿﺰ‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺰه‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺰه ﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺰه ﮔﯿﺮه‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺰي‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺰﯾﺪن‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺲ‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺲ‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺲ‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺲ‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺴﺎر‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 578‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﺴﺎن‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺴﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺴﺎﻧﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺴﺎﻧﺪه‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺴﺎﻧﻨﺪه‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺴﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺴﺎﻧﯿﺪه‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺴﺘﻪ‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺴﺨﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺲ ﺧﻮردﮔﯽ‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺲ ﺧﻮردن‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺲ ﺧﻮرده‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺴﺮي‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺴﺮي‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺲ ﺷﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺲ ﺷﺪن‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺴﻔﺎن‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺴﻔﻮج‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺴﻔﻮﺟﮥ‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺴﻖ‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺲ ﮐﺮدﮔﯽ‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺲ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺲ ﮐﺮده‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺴﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 579‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﺴﻨﺪه‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺴﮥ‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺴﻪ‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺴﯿﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺴﯿﺪن‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺴﯿﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺴﯿﺪه‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺶ‪.‬‬



‫‪971‬‬



‫ﺧﯿﺶ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﺸﺎن‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﺸﺎوه‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﺸﺨﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﺶ زدن‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﺸﻔﻮج‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﺶ ﮐﺎر‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﺸﻮم‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﺸﮥ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﺸﯽ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﺺ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﺺ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﺺ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﺼﺎء‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﺼﺎن‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﺼﯽ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 580‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﺾ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻀﻌﮥ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻀ ﻒ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻂ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻂ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻂ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻂ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻂ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻂ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻂ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻄﺎء‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻄﺎن‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻄﺎﯾﻠﻮ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻂ اﺑﯿﺾ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻂ اﺳﻮد‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻂ اﻟﺼﻮﻓﯿﺎن‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻂ رﻗﺒﻪ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻂ رﻣﻠﻪ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻂ زﺑﯿﺮ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻂ ﺷﻌﺎع‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻂ ﺷﻠﯿﺶ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻂ ﻋﻤﺎره‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻄ ﻒ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻄﻔﯽ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 581‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﻂ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻂ ﮐﺮم‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻂ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻄﻞ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻄﮥ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻄﮥ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻄﯽ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻌﺎﻣﮥ‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻌﺮه‪.‬‬



‫‪972‬‬



‫ﺧﯿﻌﻞ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿﻌﻠﮥ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿ ﻒ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿ ﻒ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿ ﻒ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿ ﻒ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿ ﻒ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿ ﻒ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿﻔﺎء‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿﻔﺎن‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿﻔﺎﻧﮥ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿﻔﺎوات‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿ ﻒ اﻟﺤﯿﻞ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿ ﻒ اﻟﻨﻌﻢ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿ ﻒ ذي اﻟﻘﺒﺮ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 582‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﻔﺮ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿ ﻒ ﺳﻼم‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿﻔﻖ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿﻔﻖ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿﻔﻘﺎن‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿﻔﻘﯿﻦ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿ ﻒ ﻣﻨﯽ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿﻔﮥ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿﻔﮥ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿﻔﮥ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿﻔﮥ اﻟﺴﻤﺎء‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿﻘﻢ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿﮏ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿﮏ آﻣﺎز‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿﮑﺎن‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿﮑﭽﻪ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿﮏ دوز‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿﮏ ﻓﺮوش‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿﮑﻠﻪ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿﮑﯽ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿﮕﺎب‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿﮕﺎن‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿﮕﭽﻪ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿﻞ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 583‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﻞ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿﻞ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿﻞ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿﻞ‪.‬‬



‫‪973‬‬



‫ﺧﯿﻞ‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻼء ‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻼء ‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻞ اﻟﺒﺤﺮ‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻼم‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻼﻣﯽ‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻼن‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻼن‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻼن‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻞ ﺑﺎش‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻞ ﺑﺎن‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻞ ﺗﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻠﺘﺎش‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻠﺨﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻞ ﺧﯿﻞ‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻠﺪار‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻠﻊ‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻠﮕﺎوان‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻠﻦ‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻠﻮ‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 584‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﻠﻮﻟﺖ‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻠﻮﻟﮥ‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻠﻮن‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻠﮥ‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻠﯽ‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻠﯽ‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻢ‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻢ‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻢ‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻢ‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻢ‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻢ آﻟﻮد‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻤﺎت‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻤﺎن‪.‬‬



‫‪974‬‬



‫ﺧﯿﻢ ﭼﺸﻢ‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﺸﺎه‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻊ‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﮕﯽ‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻨﺎك‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻮﻣﮥ‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﮥ‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﮥ‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪ‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪء ادﯾﻤﯿﻦ‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 585‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪء ازرق‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪ اﻓﮑﻨﺪن‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪء ام ﻣﻌﺒﺪ‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪ اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪ ﺑﺮﮐﻨﺪن‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪء ﺑﺰرگ‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪء ﺑﻠﻨﺪ‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪ ﺑﻪ ﺻﺤﺮا ﺑﺮدن‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪ ﺑﻪ ﺻﺤﺮا زدن‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪء ﺑﯽ در‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪء ﭘﺸﻤﯿﻦ‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪء ﭼﻬﺎرﺳﺘﻮن‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪء ﭼﻬﺎرﻃﻨﺎب‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪء ﺧﻀﺮاء‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪ در ﺧﺮاﺑﯽ زدن‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪ دوز‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪء دﻫﺮ‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪء روﺣﺎﻧﯿﺎن‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪ زدن‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪ زده‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪء زﻧﮕﺎري‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪ ﺳﺮ‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪ ﺳﺮا‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 586‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪ ﺷﺐ ﺑﺎزي‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪ ﺷﺐ ﺑﺎزي درآوردن‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪء ﺷﻬﺎدت‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪء ﻓﯿﺮوزه رﻧﮓ‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪ ﮐﻨﺪن‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪ ﮔﺎه‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪ ﮔﺴﺘﺮدن‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪ ﮔﻪ‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪء ﻣﺎه‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪ ﻣﻠﮑﻮن‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﻪ ﻧﺸﯿﻦ‪.‬‬



‫‪975‬‬



‫ﺧﯿﻤﯽ‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻤﯽ‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻦ‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻦ‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻦ‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻨﺎ‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻨﺎﮔﺮ‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻨﺎﻣﺎن‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻦ ﺟﻮك‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻦ ﮐﺐ‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻨﮕﺎن‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻨﮕﺴﺎي‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻨﻮر‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 587‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻨﯿﺪن‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻮ‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻮ اﻓﮑﻨﺪن‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻮال‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻮان‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻮان‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻮ اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻮاﻧﯽ‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻮت‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻮت‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻮدان‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻮر‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻮس‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻮش‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻮﺷﺎن‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻮﺷﮥ‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻮط‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻮﻃﮥ‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻮق‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻮﻗﯽ‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻮل‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻮم‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻮه‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 588‬از ‪978‬‬



‫ﺧﯿﻮه ﭼﯽ‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻮي‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻪ‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻬﻔﻌﺎء‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﻬﻔﻌﯽ‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﯿﻞ‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫ﺧﯿﯿﮥ‪.‬‬



‫‪976‬‬



‫درﺑﺎره ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫‪976‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 589‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﮐﺘﺎب‬



‫ﺳﻄـﺢ ﺗﻮﺻـﯿﻒ ‪:‬ﭘﺮوﻧﺪه ﻋﻨﻮان‪:‬ادﺑﯿﺎت ـ ﻟﻐﺖﻧﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا]ﺳـﻨﺪ[ ﻣﻨﺸﺎ‪:‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﮐﺸﻮر ﺗﺎرﯾﺦ ‪/‬دوره اﯾﺠﺎد‪ 1341:‬ـ‬ ‫‪ .1342‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻇﺎﻫﺮي‪ 160:‬ﺑﺮگ‪ .‬داﻣﻨﻪ و ﻣﺤﺘﻮا‪:‬ﻣﮑﺎﺗﺒـﺎت ﺳﺎزﻣـﺎن ﺑﺮﻧـﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ درﻣﻮرد ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻟﻐﺖﻧﺎﻣﻪ دﻫﺨـﺪا ‪،‬‬ ‫ﺗـﺎﻣﯿﻦ اﻋﺘﺒـﺎر ﺑـﺎﺑﺖ ﺗـﺪوﯾﻦ و ﭼـﺎپ و اﻧﺘﺸـﺎر ﺷـﺶ ﻣﺠﻠﻪ از ﻟﻐﺖﻧﺎﻣﻪ دﻫﺨـﺪا ‪ ،‬ﺻﻮرت ﺣﻖ ﺗﺎﻟﯿﻒ ﻣﻮﻟﻔﺎن‪ .‬ﺗﻮﺻـﯿﻔﮕﺮ‪:‬داﻧﺸـﮕﺎه ﺗﻬﺮان‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻮﺻﯿﻔﮕﺮ‪:‬اﺟﺘﻤﺎع ادﺑﯿﺎت ﻗﺮارداد ﻫﺎ ﺣﻖاﻟﺘﺎﻟﯿﻒ ﻃﺮحﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻋﺘﺒﺎرات ﺷﻤﺎره دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ‪220/17690 :‬‬ ‫ﺣﺮ ف خ‬ ‫خ‪.‬‬



‫)ﺣﺮف( ﺣﺮف ﻧﻬﻢ اﺳﺖ از اﻟﻔﺒـﺎي ﻓﺎرﺳـﯽ و ﻫﻔﺘﻢ از اﻟﻔﺒـﺎي ﻋﺮﺑﯽ و ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﻬﺎرم از اﻟﻔﺒﺎي اﺑﺠـﺪ و ﻧﺎم آن ﺧﺎء اﺳﺖ و در ﺣﺴﺎب‬ ‫ُﺟﱠﻤﻞ ﺷﺸـﺼﺪ ﺑـﻮد و در ﺣﺴـﺎب ﺗﺮﺗﯿـﺒﯽ ﻓﺎرﺳـﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪهء ﻋـﺪد ﻧﻪ و در ﺣﺴـﺎب ﺗﺮﺗﯿـﺒﯽ ﻋﺮﺑﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪهء ﻫﻔﺖ اﺳﺖ‪ .‬و آن از ﺣﺮوف‬ ‫روادف و از ﺣﺮوف ﺧـﺎﮐﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ در ﮐﻠﻤﻪء ﻫﻔﺖ ﺣﺮف ﺧﺎﮐﯽ(‪ .‬و از ﺣﺮوف ﻣﺎﺋﯿﻪ اﺳﺖ‪ .‬و ﯾﮑﯽ از ﺷـﺶ ﺣﺮف ﺣﻠﻖ‬ ‫اﺳﺖ و ﻫﻢ از ﺣﺮوف ﻣﮑﺴﻮر و از ﺣﺮوف ﻣﺴـﺘﻌﻠﯿﻪ و اﺳﺘﻌﻼﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن در ﮐﻠﻤﻪء ﻫﻔﺖ ﺣﺮف اﺳﺘﻌﻼء(‪ .‬و از ﺣﺮوف ﻣﺼﻤﺘﻪ اﺳﺖ و‬ ‫در ﮐﺘﺐ ﺣـﺪﯾﺚ رﻣﺰ اﺳﺖ ﺑﺨﺎري ﺻﺎﺣﺐ ﺻـﺤﯿﺢ را‪ .‬و رﻣﺰ اﺳﺖ از ﻣﺆﺧﺮ ﻣﻘﺎﺑﻞ »م« ﮐﻪ رﻣﺰ اﺳﺖ از ﻣﻘﺪم و ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺮﯾﺦ اﺳﺖ در‬ ‫ﻋﻠﻢ ﻧﺠﻮم و اﺣﮑﺎم و رﻣﺰ اﺳﺖ ﻧﺴﺨﻪ را و ﺗﺼﻐﯿﺮ آن در ﻋﺮﺑﯽ »ﺧﯿﯿﻪ« ] ُخ َي ْي َي [ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﺪاﻟﻬﺎ‪ :‬ﺣﺮف »خ« در ﻓﺎرﺳﯽ دري و ﻟﻬﺠﻪ‬ ‫ﻫﺎي آن‪ ،‬ﮔﺎه‪ :‬ﺑﻪ »ج« ﺑـﺪل ﺷﻮد‪ :‬اﺳـﭙﺎﻧﺎخ = اﺳـﭙﺎﻧﺎج ﺑﻪ »ز« ﺑﺪل ﺷﻮد‪ :‬ﻣﯿﺨﺘﻦ = ﻣﯿﺰﯾﺪن ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺻـﺮف ﺑﺮﺧﯽ اﻓﻌﺎل ﻧﯿﺰ ﺑﻪ »ز« ﺑﺪل‬ ‫ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ‪ :‬ﺑﯿـﺎﻣﻮز از آﻣﻮﺧﺘﻦ‪ .‬ﺑﯿـﺎﻣﯿﺰ از آﻣﯿﺨﺘﻦ‪ .‬ﺑﯿﺎوﯾﺰ از آوﯾﺨﺘﻦ‪ .‬ﺑﯿﻔﺮاز از اﻓﺮاﺧﺘﻦ‪ .‬ﺑﯿﻔﺮوز از اﻓﺮوﺧﺘﻦ‪ .‬ﺑﯿﻨـﺪاز از اﻧـﺪاﺧﺘﻦ‪ .‬ﺑﺒﺎز از‬ ‫ﺑـﺎﺧﺘﻦ‪ .‬ﺑـﺒﯿﺰ از ﺑﯿﺨﺘـﻦ‪ .‬ﺑـﭙﺰ از ﭘﺨﺘـﻦ‪ .‬ﺑـﭙﺮداز از ﭘﺮداﺧﺘﻦ‪ .‬ﺑﺘـﺎز از ﺗـﺎﺧﺘﻦ‪ .‬ﺑـﺪوز از دوﺧﺘﻦ‪ .‬ﺑﺮﯾﺰ از رﯾﺨﺘﻦ‪ .‬ﺑﺴـﺎز از ﺳـﺎﺧﺘﻦ‪ .‬ﺑﺴـﭙﻮز از‬ ‫ﺳﭙﻮﺧﺘﻦ‪ .‬ﺑﺴﻮز از ﺳﻮﺧﺘﻦ‪ .‬ﺑﮕﺪاز از ﮔﺪاﺧﺘﻦ‪ .‬ﺑﮕﺮﯾﺰ از ﮔﺮﯾﺨﺘﻦ ﺑﻨﻮاز از ﻧﻮاﺧﺘﻦ‪ .‬و ﻏﯿﺮه‪ ...‬ﺑﻪ »س« ﺑﺪل ﺷﻮد‪ :‬ﻧﺸﺎﺧﺘﻦ = ﻧﺸﺎﺳـﺘﻦ ﺑﺪِل‬ ‫»ش« آﯾﺪ‪ :‬اﻓﺮاﺧﺘﻦ = اﻓﺮاﺷـﺘﻦ ﻓﺮاﺧﻪ = ﻓﺮاﺷﻪ‪ .‬ﻓﺮاﺧﯿﺪن = ﻓﺮاﺷﯿﺪن ﺑﺪل از »غ« آﯾﺪ‪ :‬ﺷﺨﺎر = ﺷﻐﺎر )در ﺗﺪاول ﮔﻨﺎﺑﺎد ﺧﺮاﺳﺎن(‪ .‬آﻣﯿﺨﺘﻦ‬ ‫= آﻣﯿﻐﯿـﺪن )آﻣﯿﻎ‪ ،‬آﻣﯿﻐﻪ‪ ،‬آﻣﯿﻐﯽ(‪ .‬اﻃﺨﻢ = ادﻏﻢ ﻟﺨﺸـﯿﺪن = ﻟﻐﺰﯾﺪن ﺗﯿﺦ = ﺗﯿﻎ ﺳﺘﯿﺦ = ﺳﺘﯿﻎ رﯾﺦ = رﯾﻎ رﯾﺨﻮ = رﯾﻐﻮ ﺧﺎك = ﻏﺎك‬ ‫ﭼﺮخ = ﭼﺮغ اﻟﻔﺨﺘﻦ = اﻟﻔﻐـﺪن ﺑﻪ »ف« ﺑـﺪل ﺷﻮد‪ :‬ﻓﺮﺧﻮر = ﻓﺮﻓﻮر ﻧـﺎخ = ﻧـﺎف درﺧﺸـﺎن = درﻓﺸـﺎن ﺑﻪ »ك« ﺑـﺪل ﺷﻮد‪ :‬ﻧـﺎرﺧﻮك =‬ ‫ﻧـﺎرﮐﻮك ﺧﻢ = ﮐﻢ ﺧﺮﻧﺎ = ﮐﺮﻧﺎ ﺧﻤﺎن = ﮐﻤﺎن ﺧﻤﻨـﺪ = ﮐﻤﻨـﺪ = ﺑﻪ »ن« ﺑـﺪل ﺷﻮد‪ :‬ﻧﺸﺎﺧﺘﻦ = ﻧﺸﺎﻧـﺪن ﺑﻪ »و« ﺑـﺪل ﺷﻮد‪ :‬دﺷـﺨﻮار =‬ ‫دﺷﻮار ﻧﺸﺨﻮار = ﻧﺸﻮار ﺧﻮش = وش ﻟﺨﺖ = ﻟﻮت ﺑﺪِل »ه « آﯾﺪ‪ :‬ﺧﺴﺘﻪ = ﻫﺴﺘﻪ )ﺧﺴﺘﻪء ﺧﺮﻣﺎ = ﻫﺴﺘﻪء ﺧﺮﻣﺎ(‪ .‬ﺧﺠﯿﺮ = ﻫﺠﯿﺮ ﺧﺴﺘﻮ =‬ ‫ﻫﺴـﺘﻮ ﺧـﺎك = ﻫـﺎك ﺧﻼﻟﻮش = ﻫﻼﻟﻮش ﺧﯿﺮي = ﻫﯿﺮي ﺑﺨﻤﺎخ = ﺑﻤﺒﺎه ﺣﺮف »خ« در ﻋﺮﺑﯽ‪ ،‬ﮔﺎه‪ :‬ﺑﻪ »ح« ﺑـﺪل ﺷﻮد‪ :‬ﺑﺨﺜﺮه = ﺑﺤﺜﺮه‬ ‫ﻃﻤﺎﺧﺮ = ﻃﻤﺎﺣﺮ ﻃﻤﺨﺮﯾﺮ = ﻃﻤﺤﺮﯾﺮ ﻧﻔﺦ = ﻧﻔﺢ ﻃﻠﺨﯿﻒ = ﻃﻠﺤﯿﻒ ﻟﺘﺨﺎن = ﻟﺘﺤﺎن ﺑﺪل از »غ« آﯾﺪ‪ :‬ﺧﻨﻪ = ﻏﻨﻪ ﺣﺮف »خ« در ﺗﻌﺮﯾﺐ‪،‬‬ ‫ﮔﺎه‪ :‬ﺑﺪل ﺑﻪ »ق« ﺷﻮد‪ :‬زﻧﺦ = زﻗﻦ ﺑﻪ »ح« ﺑﺪل ﺷﻮد‪ُ :‬ﺧﻨﺐ = ُﺣّﺐ ﺧﺸﻢ = ﺣﺸﻢ ﺑﻪ »ك« ﺑﺪل ﺷﻮد‪ :‬ﺧﺴﺮو = ﮐﺴﺮي‬ ‫ﺧﺎ‪.‬‬



‫)ﻧﻒ ﻣﺮﺧﻢ( ﺧﺎي‪ .‬ﻧﻌﺖ ﻓﺎﻋﻠﯽ از ﺧﺎﺋﯿﺪن‪ .‬ﺧﺎﯾﻨﺪه‪ ،‬آﻧﮑﻪ ﭼﯿﺰي را ﺑﺨﺎﯾﺪ‪ :‬ﺷـﮑﺮﺧﺎ‪ .‬اﻧﮕﺸﺖ ﺧﺎ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺋﯿﺪن ﺷﻮد )||‪ِ .‬ا( ﮔﻮي را‬ ‫ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ آﺑﻬﺎي ﮐﺜﯿﻒ ﭼﻮن آب ﻣﻄﺒـﺦ و زﯾﺮآب ﺣﻤﺎم ﺑﺪاﻧﺠﺎ رود)‪) .(1‬ﺑﺮﻫﺎن( )آﻧﻨـﺪراج( )ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬ﭘﺎرﮔﯿﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫)‪.Egout - (1‬‬ ‫ﺧﺎء ‪.‬‬



‫)ع ِا( ﻣﻮي ﺳـﺮﯾﻦ‪) .‬ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء )||(‪ .‬اﺳﻢ ﻓﻌـﻞ( ﯾﻘـﺎل ﺧـﺎء ﺑـﮏ ﻋﻠﯿﻨـﺎ ﯾﻌﻨﯽ ﺷـﺘﺎب ﮐﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺋﺐ‪.‬‬



‫]ِء[ )ع ص( آﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﻠﻮب ﺧﻮد دﺳﺖ ﻧﯿﺎﺑـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﻣﺄﯾﻮس و ﺑﯽ ﺑﻬﺮه‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬ﻧﻮﻣﯿـﺪ‪ .‬ﻧﺎاﻣﯿـﺪ‪ .‬ﻧﻤﯿـﺪ ||‪ .‬ﺧﺎﺋﺐ و‬ ‫ﺧﺎﺳﺮ از اﺗﺒﺎع اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺋﺒًﺎ‪.‬‬



‫]ِء ﺑَْﻦ[ )ع ق( در ﺣـﺎﻟﺖ ﻧﻮﻣﯿـﺪي در ﺣـﺎﻟﺖ ﯾﺄس‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ دﺳﺖ ﻧﯿﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﻄﻠﻮب و در اﯾﻦ ﺣﺎل ﺑﺎ ﺧﺎﺳـﺮًا آﯾـﺪ ‪ :‬ﺧﺎﺋﺒًﺎ و ﺧﺎﺳـﺮًا ﺑﺎز‬ ‫ﮔﺸـﺘﻨﺪ از ﺗﺮﻣﺬ وز راه دز آﻫﻨﯿﻦ ﺳﻮي ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪ رﻓﺘﻨﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ص‪ .(474‬ﺧﺎﺋﺒًﺎ و ﺧﺎﺳـﺮًا ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ‬ ‫ص‪ .(287‬ﺧﺠﻞ و ﭘﺸﯿﻤﺎن ﺧﺎﺋﺒًﺎ و ﺧﺎﺳﺮًا ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪.‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺋﺐ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺋﺒﮥ‪.‬‬



‫]ِء َب[ )ع ص( ﺗﺄﻧﯿﺚ ﺧﺎﺋﺐ‪ ،‬ﻧﺎاﻣﯿﺪ ‪ :‬ﻫﺮ ﺻﺒﺎﺣﯽ ﻓﺮﻗﻪ اي را راﺗﺒﻪ ﺗﺎ ﻧﻤﺎﻧﺪ اﻣﺘﯽ زو ﺧﺎﺋﺒﻪ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺋﺐ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺋﺬ‪.‬‬



‫]ِء[ )ع ص( ﺳﺨﺖ‪ :‬اﻣﺮ ﺧﺎﺋﺬ ﻻﺋﺬ؛ ﮐﺎر ﺳﺨﺖ و دﺷﻮار‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺋﺮ‪.‬‬



‫]ِء[ )ع ص( ﺿﻌﯿﻒ ||‪ .‬ﻧﻌﺖ اﺳﺖ از ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﯿﮑﻮ و ﮔﺰﯾﺪه و ﺻﺎﺣﺐ ﺧﯿﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺋﺺ‪.‬‬



‫]ِء[ )ع ِا( اﻧﺪﮐﯽ از ﻋﻄﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺋﺾ‪.‬‬



‫]ِء[ )ع ص( )از‪ :‬ﺧﻮض(‪ .‬درروﻧﺪهء در آب و ﺟﺰ آن ||‪ .‬درروﻧﺪه در ﺣﺪﯾﺚ و ﻣﺸﺘﻐﻞ ﺑﺪان‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺋﻂ‪.‬‬



‫]ِء[ )ع ص( درزي‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺋﻊ‪.‬‬



‫]ِء[ )ِاخ(‪ ...‬و ﻧﺎﺋﻊ دو ﮐﻮه اﺳﺖ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺋﻌﺎن‪.‬‬



‫]ِء[ )ِاخ( دو ﺷﻌﺒﻪ اﺳﺖ )از رودي( ﯾﮑﯽ از آن ﻣﯿﺮﯾﺰد در َﻏﯿَﻘﻪ دﯾﮕﺮ در َﯾﻠَﯿﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺋﻒ‪.‬‬



‫]ِء[ )ع ص( )از‪ :‬ﺧﻮف( ﺗﺮﺳﺎن و ﺗﺮﺳـﻨﺪه‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﱠﻮف و ِﺧﯿﱠﻒ و َﺧﻮف‪ .‬ﯾﺎ اﺧﯿﺮ اﺳﻢ ﺟﻤﻊ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺗﺮﺳـﯿﺪه ﺷﺪه و ﺧﻮف‬ ‫دارﻧﺪه‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻈﺎم( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪:‬ﺗﻘﺪﯾﺮ آﺳـﻤﺎﻧﯽ ﺷـﯿﺮ ﺷـﺮزه را ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺳﻠﺴﻠﻪ ﮔﺮداﻧﺪ و ﺟﺒﺎن ﺧﺎﺋﻒ را دﻟﯿﺮ‪) ...‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﻻ‬ ‫ﺗﺨـﺎﻓﻮا ﻫﺴﺖ ﻧﺰل ﺧﺎﺋﻔـﺎن ﻫﺴﺖ درﺧـﻮر از ﺑﺮاي ﺧـﺎﺋﻒ آن‪.‬ﻣﻮﻟـﻮي‪ .‬ﺗـﻮ ﺑﯿﻨـﺎ و ﻣـﺎ ﺧـﺎﺋﻒ از ﯾﮑـﺪﮔﺮ ﮐﻪ ﺗـﻮ ﭘﺮده ﭘﻮﺷـﯽ و ﻣـﺎ ﭘﺮده‬ ‫در‪.‬ﺳﻌﺪي‪ .‬اﻧﺪروﻧﻢ ﺑﺎ ﺗﻮ ﻣﯽ آﯾﺪ وﻟﯿﮏ ﺧﺎﺋﻔﻢ ﮐﺰ دﺳﺖ ﻏﻮﻏﺎ ﻣﯿﺮوي‪.‬ﺳﻌﺪي‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﺮﺳﻮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺋﻔًﺎﯾﺘﺮﻗﺐ‪.‬‬



‫]ِء َﻓـْﻦ َي َت َرْق َق[ )ع ق ﻣﺮﮐـﺐ( ﺗﺮﺳـﺎن ﺑﺮ ﻧﻔﺲ ﺧـﻮد و اﻧﺘﻈﺎرﺑﺮﻧـﺪه ﮐـﻪ ﮐﺴـﯽ از ﭘﯽ او آﯾـﺪ ‪ :‬ﻓﺨﺮج ﻣﻨﻬـﺎ ﺧﺎﺋﻔـًﺎ ﯾـﺘﺮﻗﺐ‪) .‬ﻗﺮآن‬ ‫‪.(21/28‬‬ ‫ﺧﺎﺋﻔﮥ‪.‬‬



‫]ِء َف[ )ع ص( ﺗﺄﻧﯿﺚ ﺧﺎﺋﻒ‪ .‬ﺗﺮﺳﻮ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺎﺋﻔﺎت‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺋﻒ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺋﻞ‪.‬‬



‫]ِء[ )ع ص( رﺟـﻞ ﺧﺎﺋـﻞ؛ ﻣﺮد ﻣﺘﮑﺒﺮ ﻣﺤﺘـﺎل‪ .‬ج‪ ،‬ﺧـﺎﻟﻪ ||‪ .‬ﻧﮕﺎﻫﺪارﻧـﺪهء ﭼﯿﺰي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬و ﻫﻮ ﺧﺎﺋُﻞ ﻣﺎٍل‪ .‬او ﻧﯿﮏ‬ ‫ﺗﻌﻬﺪﮐﻨﻨــﺪهء ﻣـﺎل اﺳـﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب )||(‪ِ .‬ا( در ﻧﺰد ﺑﻌﻀــﯽ ﺧﺎﺋـﻞ ﯾﮑﯽ از ﻋﻄﺎﯾـﺎي اﻟﻬﯽ از ﻧﻌﻤﺘﻬـﺎ و ﺑﻨـﺪﮔﺎن و ﮐﻨﯿﺰان و ﻣـﺎﻧﻨﺪ‬ ‫آﻧﻬﺎﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬واﺣـﺪ ﺧﯿﻞ ﺑـﺪان ﺟﻬﺖ ﮐﻪ ﺑﮑﺒﺮ و ﺳﺮﮐﺸـﯽ در رﻓﺘﺎر ﻣﯽ آﯾـﺪ و ﯾﺎ واﺣﺪ آن ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب ||(‪ .‬ﺷﺒﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺋﻢ‪.‬‬



‫]ِء[ )ع ص( )از‪َ :‬ﺧَﯿَﻢ( ﺣﯿﻠﻪ ﮔﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺣﯿﻠﻪ ﺑﺎز و ﻏﺪار‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺗﺮﺳﺎن و ﺟﺒﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺋﻦ‪.‬‬



‫]ِء[ )ع ص( )از ﺧﻮن و ﺧﯿـﺎﻧﻪ( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬دﻏﻠﺒﺎز‪ .‬ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﻨﻨـﺪه‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ اﻣﺎﻧﺖ ﺧﻮد را اﻧﺠﺎم‬ ‫ﻧﺪﻫـﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﻧﻈﺎم(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻣﯿﻦ‪ُ ،‬ﻏﺶ‪ .‬ﻏﺎش‪ِ .‬ﻣﻐﻞ‪َ .‬ﻏﻠﻮل‪ .‬ﻏﺎﺑﺶ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺎﺋﻨﯿﻦ و َﺧَﻮﻧـﮥ و ﺧﺎﻧﻪ و ُﺧّﻮان‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪ :‬ﺑﮕﻔﺘﻤﯽ ﺗﺎ‬ ‫ﻗﻔﺎش ﺑﺪرﯾﺪﻧـﺪي و از دﯾﻮان ﺑﯿﺮون ﮐﺮدﻧﺪي ﮐﻪ دﺑﯿﺮ ﺧﺎﺋﻦ ﺑﮑﺎر ﻧﯿﺎﯾﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص‪ .(326‬ﮔﻔﺖ ] اﺑﻮﻧﺼﺮ [ ﻫﺮ دو را از‬ ‫دﯾﻮان دور ﮐﺮدﻣﯽ ﮐﻪ دﺑﯿﺮ ﺧـﺎﺋﻦ ﺑﮑﺎر ﻧﯿﺎﯾـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ص‪ .(140‬ﺗـﺎ اﯾﻦ ﻣﺮد ﺧﺎﺋﻦ ﺗﻠﺒﯿﺲ ﻧﺪاﻧـﺪ ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ص‪.(409‬‬ ‫دزدي ﻃﺮار ﺑﺒﺮدت ز راه ﺑﺮﯾﻪ)‪ (1‬ﺑﺮان ﺧﺎﺋﻦ ﻃﺮار ﮐﻦ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭼﻪ آﺗﺶ و ﭼﻪ ﺧﯿﺎﻧﺖ از روي ﺻـﻔﺎت ﺧﺎﺋﻦ رﻫﺪ از آﺗﺶ دوزخ‬ ‫ﻫﯿﻬـﺎت ﯾﮏ ﺷـﻌﻠﻪ از آﺗﺶ و زﻣﯿﻨﯽ ﺧﺮﻣﻦ ﯾﮏ ذره ﺧﯿﺎﻧﺖ و ﺟﻬﺎﻧﯽ درﮐﺎت‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬از ﭘﯿﺶ اﯾﻦ رﺋﯿﺲ ﻧﮑﻮﮐﺎر ﭘﺎﮐﺰاد اﻓﮑﻨـﺪه ﺳـﺮ‬ ‫ﭼﻮ ﺧﺎﺋﻦ ﺑﺪﮐﺎر ﻣﯿﺮوم‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﻨﺼﻒ ﮐﻪ ﺑﺼﺪق ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را ﺧﺎﺋﻦ ﺷـﻤﺮد اﻣﯿﻦ ﺷﻤﺎرش‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼﻮن زن ﺻﻮﻓﯽ ﺗﻮ ﺧﺎﺋﻦ ﺑﻮده اي‬ ‫دام ﻣﮑﺮ اﻧﺪر دﻏﺎ ﺑﮕﺸﻮده اي‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬آن ﻧﺼـﯿﺤﺖ راﺳﺘﯽ در دوﺳﺘﯽ در ﻏﻠﻮﻟﯽ‪ ،‬ﺧﺎﺋﻨﯽ‪ ،‬ﺳﮓ ﭘﻮﺳﺘﯽ ﭘﻮر ﺳﻠﻄﺎن ﮔﺮ ﺑﺮ او ﺧﺎﺋﻦ ﺷﻮد‬ ‫آن ﺳـﺮش از ﺗﻦ ﺑﺪان ﺑﺎﺋﻦ ﺷﻮد‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﭘﯿﺶ او آﺋﯿﺪ اﮔﺮ ﺧﺎﺋﻦ ﻧﻪ اﯾﺪ ﻧﯿﺸـﮑﺮ ﮔﺮدﯾﺪ از او ﮔﺮﭼﻪ ﻧﯽ اﯾﺪ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي ||‪ .‬ﺧﺎﺋﻦ و ﻧﺎراﺳـﺖ‬ ‫ﺷﺪن‪ .‬اﺳﺘﻐﺸﺎش‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - (1) .‬ن ل‪ :‬ﭘﺮه‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺋﻨﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]ِء َن ‪ِ /‬ن[ )ص ﻧﺴﺒﯽ‪ ،‬ق ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺮﮐﺐ از ﺧﺎﺋﻦ و آﻧﻪ ﭘﺴﻮﻧﺪ اﺗﺼﺎف‪ ،‬ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ از روي ﺧﯿﺎﻧﺖ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺋﻦ ﻃﺒﻊ‪.‬‬



‫]ِء َط[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﯿﺎﻧﺖ ﭘﯿﺸﻪ‪ .‬ﺧﯿﺎﻧﺘﮑﺎر ‪ :‬آب ﻧﺮم اﺳﺖ وﻟﯽ ﺧﺎﺋﻦ ﻃﺒﻊ ﺳﺎده رﻧﮓ اﺳﺖ وﻟﯽ ﭘﯿﭻ و ﺧﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺋﻨﮥ‪.‬‬



‫]ِء َن[ )ع ص( ﺗﺄﻧﯿﺚ ﺧﺎﺋﻦ ||‪ .‬ﯾﻘﺎل رﺟﻞ ﺧﺎﺋﻨﮥ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺮد ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﻨﻨﺪه و ﺗﺎ ﺑﺮاي ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب )||(‪ .‬اِﻣﺺ( ﺧﯿﺎﻧﺖ ‪ :‬و‬ ‫ﻻﺗﺰال ﺗﻄﻠﻊ ﻋﻠﯽ ﺧﺎﺋﻨﮥ ﻣﻨﻬﻢ‪) .‬ﻗﺮآن ‪(5/13‬؛ و ﻫﻤﯿﺸﻪ آﮔﺎه ﺷﻮي ﺑﺮ ﺧﯿﺎﻧﺖ اﯾﺸﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺋﻨﮥ اﻻﻋﯿﻦ‪.‬‬



‫]ِء َن ﺗُـْﻞ َا ُي[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(دزدﯾـﺪه ﻧﮕـﺎه ﮐﺮدن ﺑﺴﻮي ﻧﺎروا ﯾﺎ دﯾـﺪن ﺑﻪ ﺷﮏ‪ .‬ﻣﺼـﺪر اﺳﺖ ﺑﺮ وزن ﻓﺎﻋﻠﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ :‬ﯾﻌﻠﻢ ﺧﺎﺋﻨﮥ‬ ‫اﻻﻋﯿﻦ‪) .‬ﻗﺮآن‪ .(19 /40‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﯿﺪاﻧﺪ ﺧﺪاي ﺧﯿﺎﻧﺖ ﭼﺸﻤﻬﺎ را‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺋﻮس‪.‬‬



‫][ )ِاخ( ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻋﺘﻘﺎد ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﯾﮑﯽ از ﺧﺪاﯾﺎن ﺑﻮده و ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻇﻠﻤﺖ در ﺑﺪو ﺧﻠﻘﺖ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪) .‬ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫)ﺣﺎﻣﺺ( ﻋﻤﻞ ﺧﺎﯾﻨﺪه‪ .‬در ﺷﮑﺮ ﺧﺎﺋﯽ و ژاژﺧﺎﺋﯽ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺋﯿﺪن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺋﯿﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫]َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﻣﻀﻎ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺋﯿﺪن‪.‬‬



‫]َد[ )ﻣﺺ( ﺑﺪﻧـﺪان ﻧﺮم ﮐﺮدن و ﺟﺎوﯾـﺪن و ﺟﻮﯾـﺪن‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن( )ﻧﻈﺎم(‪ .‬اِدﻏﺎم؛ ﺧﺎﺋﯿـﺪن اﺳﺐ ﻟﮕﺎم را‪ .‬اﺿـﺰاز‪َ .‬ﺗﻠﻮﯾﺚ؛ اﻧﮕﺸﺖ ﺧﺎﺋﯿـﺪن‬ ‫ﮐـﻮدك‪َ .‬ﺧﻀـﺪ؛ ﺧﺎﺋﯿـﺪن و ﺑﺮﯾـﺪن ﭼﯿﺰي ﺗﺮ را ﭼـﻮن ﺧﯿـﺎر و ﮔﺰر و ﻣﺎﻧﻨـﺪ آن‪َ .‬ﺧﻀﻢ؛ ﺧﺎﺋﯿـﺪن ﺑﻪ اﻗﺼـﺎي دﻧـﺪاﻧﻬﺎ‪َ .‬ﺟﺪَﺛـﮥ؛ ﺧﺎﺋﯿـﺪن‬ ‫ﮔﻮﺷﺖ‪َ .‬درَدَرة اﻟﺒُﺴـَﺮة؛ ﺧﺎﺋﯿﺪن ﻏﻮرهء ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ را‪ .‬ﺿﺎَزاﻟﺘﱠﻤﺮ؛ ﺧﺎﺋﯿﺪ ﺧﺮﻣﺎ را‪َ .‬ﺿﻐـَﻀ َﻐﮥ؛ ﺧﺎﺋﯿﺪن ﻣﺮدم ﺑﯽ دﻧﺪان ﭼﯿﺰي را‪َ .‬ﻋﻀﺰَﻋﻀﺰًا؛‬ ‫ﺑﺎزداﺷﺖ و ﺧﺎﺋﯿﺪ‪َ .‬ﻏﺴﻦ؛ ﻟﻘﻤﻪ را ﺑﯽ ﺧﺎﺋﯿﺪن ﻓﺮوﺑﺮدن ﺑﻪ ﺗﺮس آﻧﮑﻪ دﯾﮕﺮان در ﻃﻌﺎم ﺑﺮ وي ﺳـﺒﻘﺖ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪َ .‬ﻗـَﺼ َﻌﺖ اﻟّﻨﺎﻗﮥ ﺑ ِِﺠﱠﺮَﺗﻬﺎ؛ ﻓﺮو‬ ‫ﺑﺮد ﻧﺎﻗِﻪ ﻧﺸـﺨﻮار ﺧﻮد را ﯾﺎ ﺧﺎﺋﯿـﺪ آن را‪َ .‬ﻗِﻀَﻢ ﻗـِﻀ ﻤًﺎ؛ ﺧﺎﺋﯿﺪ و ﺧﻮرد ﭼﯿﺰي ﺧﺮد و رﯾﺰه را ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺮاﻧﻪء دﻧﺪان ﮐﻔﺎﻧﯿﺪه ﺷﻮد‪ .‬ﻟَﺠَﻠَﺠﮥ؛‬ ‫ﺧﺎﺋﯿـﺪن ﻟﻘﻤﻪ را‪ .‬ﻟ ُﻔﺘُﺎﻟﻄﻌﺎم ﻟﻮﻓًﺎ؛ ﺧﻮردم ﻃﻌﺎم را ﯾﺎ ﺧﺎﺋﯿـﺪم‪ .‬ﻟَﻮك؛ ﺧﺎﺋﯿـﺪن ﯾﺎ ﻧﺮم ﻧﺮم ﺧﺎﺋﯿـﺪن و ﺧﺎﺋﯿﺪن اﺳﺐ ﻟﮕﺎم را‪َ .‬ﻣﺮث؛ ﺧﺎﺋﯿﺪن‬ ‫ﮐـﻮدك اﻧﮕﺸﺖ ﺧـﻮﯾﺶ را‪ .‬ﻣﺮث اﻟـّﺼ ﺒﯽ اﺻـﺒﻌﻪ؛ اﻧﮕﺸﺖ ﺧـﻮﯾﺶ ﺧﺎﺋﯿـﺪ ﮐـﻮدك‪َ .‬ﻣﺮس؛ اﻧﮕﺸﺖ ﺧـﻮﯾﺶ ﺧﺎﺋﯿـﺪن ﮐـﻮدك‪َ .‬ﻣَﻠـﺞ؛‬ ‫ﺧﺎﺋﯿـﺪن ﺧﺴـﺘﻪء ﻣﻘﻞ را‪َ .‬ﻣﻠَِﺞ َﻣَﻠﺠًﺎ؛ ﺧﺎﺋﯿﺪ ﺧﺴـﺘﻪء ﻣﻘﻞ را‪َ .‬ﻫﺮَﻣَﺰة؛ ﺧﺎﺋﯿﺪن ﻟﻘﻤﻪ را ﯾﺎ ﻧﺮم ﻧﺮم ﺧﺎﺋﯿﺪن‪َ .‬ﻫﻤﺲ؛ ﺧﺎﺋﯿﺪن ﻃﻌﺎم را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪ - .‬ﻓﻼن ﯾَُﺤﱢﺮُق َﻋَﻠﯿﻪ اُﻻﱠرم؛ ﻓﻼن دﻧﺪان ﻣﯽ ﺧﺎﯾﺪ ﺑﺮوي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪ :‬ﻧﻘﺪ اﺳﺖ ﻣﺮ آن ﺑﯿﻬﺪه را ﺳﻮي ﺷـﻤﺎ ﻧﺎم ﮐﺎن را ﻫﻤﯽ‬ ‫از ﺟﻬﻞ ﺷﺐ و روز ﺑﺨﺎﺋﯿﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ زﮐﺮﯾﺎ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﮐﺴـﯽ را ﮐﻪ ﻣﻌﺪه ﺿـﻌﯿﻒ ﺑﻮد ﻣﻐﺰ داﻧﻪء او ] ﻣﻐﺰ داﻧﻪء ﻣﺎﻫﻮﺑﺪاﻧﻪ را [‬ ‫درﺳﺖ ﺑﺎﯾـﺪ ﻓﺮو ﺑﺮدن و ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺧﺎﺋﯿﺪن‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﺧﻮردي ﮐﻪ ﺧﻮرد ﮔﻮزن ﯾﺎ ﺷـﯿﺮ اﯾﺸﺎن ﺧﺎﯾﻨﺪ و ﻣﻦ ﺷﻮم ﺳـﯿﺮ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫||دﺷـﻨﺎم دادن‪ .‬ﺳـﺨﻨﺎن ﻧﮑﻮﻫﯿﺪه ﮔﻔﺘﻦ ‪ :‬دﻫﻢ ﻣﺎه ﻣﺤﺮم ﺧﻮاﺟﻪ اﺣﻤﺪﺣﺴﻦ ﻧﺎﻻن ﺷﺪ ﻧﺎﻻﻧﯽ ﺳـﺨﺖ ﻗﻮي ﮐﻪ ﻗﻀﺎي ﻣﺮگ آﻣﺪه ﺑﻮد‪،‬‬ ‫ﺑﻪ دﯾﻮان وزارت ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ آﻣﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳـﺮاي ﺧﻮد ﻣﯽ ﻧﺸﺴﺖ و ﻗﻮﻣﯽ را ﻣﯿﮕﺮﻓﺖ و ﻣﺮدﻣﺎن او را ﻣﯿﺨﺎﺋﯿﺪﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ص‪.(367‬‬ ‫ آﻫﻦ ﺧﺎﺋﯿـﺪن؛ ﺳﻮدن آﻫﻦ ﺑﺪﻧـﺪان‪ .‬ﺟﻮﯾـﺪن زﻧﺠﯿﺮ ﮔﺮدن را از ﺷـﺪت ﺧﺸﻢ ||‪ - .‬اﻗـﺪام ﺑﺮ ﮐﺎر دﺷﻮار و ﻃﺎﻗﺖ ﻓﺮﺳﺎ ||‪ - .‬ﺳـﺨﺖ‬‫ﺧﺸـﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪن از ﭼﯿﺰي و ﭼﺎره ﺟﺰ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺪاﺷـﺘﻦ ‪ :‬ﻣﺮ ﺷـﺠﺎﻋﺖ را ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﺜﺎل ﺻﻮرت ﮐﺮده اﻧﺪ ﭼﻮ ﻧﺨﺠﯿﺮي ﺑﺎ ﻗﻮت‪ ،‬ﺳﺮ او ﭼﻮن‬ ‫ﺳﺮ ﺷـﯿﺮي ﮐﻪ آﻫﻦ ﻣﯿﺨﺎﯾـﺪ‪ ،‬ﭘـﺎي او ﭼﻮن ﭘـﺎي ﭘﯿﻠﯽ ﮐﻪ ﺳـﻨﮓ ﻣﯿﮑﻮﺑـﺪ‪) .‬ﻧﻮروزﻧـﺎﻣﻪ(‪ .‬ﭼﻮن زﻧﮓ آﻫﻦ ﺧﺎﯾﻨـﺪ و ﭼﻮن ﻧﻬﻨﮓ ﺑـﺪرﯾﺎ‬ ‫ﻓﺮوﺷﻮﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ ص‪ .(342‬او ز ﺗـﻮ آﻫـﻦ ﻫﻤﯽ ﺧﺎﯾـﺪ ﺑﺨﺸـﻢ او ﻫﻤﯽ ﺟﻮﯾـﺪ ﺗﺮا ﺑـﺎ ﺑﯿﺴﺖ ﭼﺸﻢ‪.‬ﻣﻮﻟـﻮي‪ .‬و رﺟـﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﺋﯿﺪن ﺷﻮد‪ - .‬آﻫﻦ ﺧﺎي‪ :‬ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ‪.‬؛ ﻏﻀﺒﻨﺎك ‪ :‬ﺷﯿﺮ آﻫﻨﺨﺎي آن روز ﺷﻮد از ﻧﻬﯿﺐ و ﻓﺰﻋﺶ ﺑﺎزوﺧﺎي‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ - .‬اﺳﺘﺨﻮان ﺧﺎﺋﯿﺪن؛‬ ‫اﺳﺘﺨﻮان ﺑﺪﻧﺪان ﺧﺮد ﮐﺮدن ‪ :‬دﯾﺪه اي دﻧﺪان ﮐﻪ ﺧﺎﯾﺪ اﺳﺘﺨﻮان ﮐﺎدﻣﯽ ﻫﻢ اﺳﺘﺨﻮان ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪش‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - .‬اﻧﮕﺸﺖ ﺧﺎﺋﯿﺪن؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از‬ ‫ﺣﺴـﺮت ﺧﻮردن ‪ :‬ﺗﻨﻢ از آﺗﺶ ﺗﺐ ﺳﻮﺧﺘﻪ ﭼﻮن ﻋﻮد و ﻧﯽ اﺳﺖ ﭼﻮن ﻧﯽ و ﻋﻮد ﺳـﺮاﻧﮕﺸﺖ ﺑﺨﺎﺋﯿـﺪ ﻫﻤﻪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻫﺮ ﺳﺎﻋﺘﻢ ﺑﻨّﻮي)‪(1‬‬ ‫درد ﮐﻬﻦ ﻓﺰاﺋﯽ ﭼﻮن ﻣﻦ ز دﺳﺖ رﻓﺘﻢ اﻧﮕﺸﺖ ﺑﺮ ﮐﻪ ﺧﺎﺋﯽ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻧﯿﺸـﮑﺮ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺷـﯿﺮﯾﻨﯽ اﮔﺮ ﻟﺐ ﺑﮕﺸﺎﺋﯽ ﭘﯿﺶ ﻟﻌﻞ ﺷـﮑﺮﯾﻨﺖ ﺳﺮ‬ ‫اﻧﮕﺸﺖ ﺑﺨﺎﯾـﺪ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ - .‬ﺑﺪﻧـﺪان ﺧﺎﺋﯿـﺪن؛ ﺟﻮﯾـﺪن ﭼﯿﺰي را ﺑﺪﻧـﺪان ‪ :‬ﺟﻬﺎن را ﻣﺨﻮان ﺟﺰ دﻻور ﻧﻬﻨﮓ ﺑﺨﺎﯾـﺪ ﺑﺪﻧﺪان ﭼﻮ ﮔﯿﺮد ﺑﻪ‬ ‫ﭼﻨﮓ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ ||‪ - .‬ﻧﮕﺎه ﺧﺸﻢ آﻟﻮد ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﯾﺎ ﭼﯿﺰي ﮐﺮدن‪ .‬ﻏﻀﺒﻨﺎك ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﯾﺎ ﺑﻪ ﭼﯿﺰي ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻦ ‪ :‬اﻗﺮار ﮐﻦ ﮐﻪ ﺳﻨﮓ دﻟﻢ ﺑﻌﺪ‬ ‫از آن اﮔﺮ ﻟﺐ وا ﮐﻨﻢ ﺑﺸﮑﻮه ﺑﺪﻧﺪان ﺑﺨﺎﺋﯿﻢ‪.‬ﻋﺮﻓﯽ‪ - .‬ﭘﺸﺖ دﺳﺖ ﺧﺎﺋﯿﺪن؛ ﺣﺴﺮت ﺧﻮردن‪ .‬درﯾﻎ ﺧﻮردن ‪ :‬ﺳﭙﻬﺒﺪ ﭼﻮ از ﭼﻨﮓ رﺳﺘﻢ‬ ‫ﺑﺠﺴﺖ ﺑﺨﺎﺋﯿـﺪ رﺳـﺘﻢ ﻫﻤﯽ ﭘﺸﺖ دﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﮔـﺎه ﺑﺨﺎﺋﯿـﺪ ﻫﻤﯽ ﭘﺸﺖ دﺳﺖ ﮔـﺎه ﺑﺮآورد ﻫﻤﯽ آه ﺳـﺮد‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺨﺎﯾﻢ ﭘﺸـﺖ‬ ‫دﺳﺖ از ﻏﻢ ﮐﻪ او از روي ﺷـﺮم ﭘﺸﺖ ﭘـﺎي ﺧﻮﯾﺶ ﺑﯿﻨـﺪ ﺗﺎ ﻧﺒﯿﻨـﺪ روي ﻣﻦ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﻦ ﺳـﺮ ﻧﻬﻢ ﺑﭙﺎﯾﺶ او روي ﺗﺎﺑـﺪ از ﻣﻦ ﻣﻦ ﭘﺸـﺖ‬ ‫دﺳﺖ ﺧﺎﯾﻢ ﮐﻮ زان ﭼﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﮔﻮﺋﯽ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭘﻨﺠﻪ در ﺻﯿﺪ ﺑﺮده ﺿﯿﻐﻢ را ﭼﻪ ﺗﻔﺎوت ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﮓ ﻻﯾﺪ روي در روي دوﺳﺖ ﮐﻦ‬ ‫ﺑﮕﺬار ﺗﺎ ﻋﺪو ﭘﺸﺖ دﺳﺖ ﻣﯿﺨﺎﯾﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ - .‬ﺟﮕﺮ ﺧﺎﺋﯿﺪن؛ آﺳﯿﺐ رﺳﺎﻧﯿﺪن‪ .‬آزار دادن ‪ :‬ﻋﺸﻘﺖ آن اژدﻫﺎﺳﺖ در ﺗﻦ ﻣﻦ‬ ‫ﮐﻪ دﻟﻢ درد و ﺟﮕﺮ ﺧﺎﯾﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - .‬دﺳﺖ ﺧﺎﺋﯿﺪن؛ ﺣﺴـﺮت ﺧﻮردن‪ .‬درﯾﻎ ﺧﻮردن‪ .‬اﻓﺴﻮس ﺧﻮردن ‪ :‬ﺑﺨﺎﯾﺪ ز ﻣﻦ دﺳﺖ دﯾﻮ ﺳﯿﺎه ﺳﺮ‬ ‫ﺟﺎدوان اﻧﺪر آرم ﺑﭽﺎه‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﭘﺸﺖ دﺳﺖ ﺧﺎﺋﯿﺪن ﺷﻮد‪ - .‬دﻧﺒﺎل ﺑﺒﺮ ﺧﺎﺋﯿﺪن؛ ﺑﻪ ﮐﺎري ﺧﻄﺮﻧﺎك دﺳﺖ زدن ‪ :‬ﺑﺎ ﻣﻦ ﻫﻤﯽ‬ ‫ﭼﺨﯽ ﺗﻮ و آﮔﻪ ﻧﺌﯽ ﮐﻪ ﺧﯿﺮه دﻧﺒﺎل ﺑﺒﺮﺧﺎﺋﯽ ﭼﻨﮕﺎل ﺷﯿﺮ ﺧﺎري‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪- .‬دﻧﺪان ﺧﺎﺋﯿﺪن‪:‬ﮔﺎه در روي اﯾﻦ ﻫﻤﯽ ﺧﻨﺪﯾﺪ ﮔﺎه دﻧﺪان‪،‬‬ ‫ﺑﺮ آن ﻫﻤﯽ ﺧﺎﺋﯿـﺪ‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﺰ ﺧﯿﻞ اﻋـﺪاي ﺗﻮ ﺷـﺪ ﺑﺮ روزﮔﺎر او ﻗﻀﺎ ﺧﻨـﺪان ﻫﻤﯽ آﯾـﺪ ﻗـﺪر دﻧﺪان ﻫﻤﯽ ﺧﺎﯾﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺑﺨﺎﺋﯿـﺪش از ﮐﯿﻨﻪ دﻧﺪان ﺑﺰﻫﺮ ﮐﻪ دون ﭘﺮور اﺳﺖ اﯾﻦ ﻓﺮوﻣﺎﯾﻪ دﻫﺮ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ - .‬رخ ﺧﺎﺋﯿﺪن؛ ﺟﻠﺐ ﻋﻠﻘﻪ و ﻣﺤﺒﺖ ﮐﺮدن‪ .‬دل‬ ‫ﮐﺴـﯽ را ﺑﺨﻮد ﮐﺸـﯿﺪن ‪ :‬ﻧﺮﺳـﺪ ﺑﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻌﺎﻧﯽ آﻧﮏ ُﺣﺐ دﻧﯿﺎ رﺧﺎﻧﺶ ﻣﯿﺨﺎﯾـﺪ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ - .‬ژاژ ﺧﺎﺋﯿﺪن؛ ﻫﺮزه دراﺋﯽ‪ .‬ﯾﺎوه ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬ ‫دﻋﻮي ﺑﯿﻬﻮده ﮐﺮدن ‪ :‬آﻧﺪم ﮐﻪ اﻣﯿﺮ ﻣﺎ ﺑﺎزآﻣﺪ ﭘﯿﺮوز ﻣﺮگ از ﭘﺲ دﯾﺪﻧﺶ روا ﺑﺎﺷﺪ و ﺷﺎﯾﺪ ﭘﻨﺪاﺷﺖ ﻫﻤﯽ ﺣﺎﺳﺪ ﮐﻮ ﺑﺎز ﻧﯿﺎﯾﺪ ﺑﺎز آﻣﺪ‬ ‫ﺗـﺎ ﻫﺮ ﺷـﻔﮑﯽ ژاژ ﻧﺨﺎﯾـﺪ‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬ﻫﻤﻪ دﻋﻮي ﮐﻨﯽ و ﺧـﺎﺋﯽ ژاژ در ﻫﻤﻪ ﮐﺎرﻫﺎ ﺣﻘﯿﺮي و ﻫﺎژ‪.‬اﺑﻮﺷـﮑﻮر‪ .‬ﮔﻔﺖ ] ﺣﺴـﻨﮏ [ زﻧـﺪﮔﺎﻧﯽ‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ دراز ﺑﺎد ﺑﺮوزﮔﺎر ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻔﺮﻣﺎن وي در ﺑﺎب ﺧﻮاﺟﻪ ژاژ ﻣﯿﺨﺎﺋﯿﺪﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ص‪ .(182‬دﻧﺪان ﺟﻬﺎﻧﺖ ﻣﯽ ﺑﺨﺎﯾﺪ‬ ‫اي ﺑﯿﻬـﺪه ژاژ ﭼﻨـﺪ ﺧـﺎﺋﯽ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻫﺰار آواز ﭼـﻮن داﻧـﺎ ﻫﻤﻪ ﻧﯿﮑﻮ و ﺧﻮش ﮔﻮﯾـﺪ وﻟﯿﮑﻦ زاغ ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺮد ﺟﺎﻫـﻞ ژاژﻫـﺎ ﺧﺎﯾـﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬دل ﺑﻪ ﺑﯿﻬﻮده اي ﻣﮑﻦ ﻣﺸﻐﻮل ﮐﻪ ﻓﻼن ژاژﺧﺎي ﻣﯿﺨﺎﯾﺪ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬دﻫﺮ ﺗﺮا ﻣﯽ ﺑﯿﺸﮏ ﻣﺮگ ﺑﺨﺎﯾﺪ ﭼﺎرهء آن ﺳﺎز ﺧﯿﺮه‬ ‫ژاژ ﭼﻪ ﺧﺎﺋﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ - .‬ﺳﻨﺎن ﺧﺎﺋﯿﺪن؛ ﺟﻮﯾﺪن ﺳﻨﺎن را ﺑﺪﻧﺪان ‪ :‬ﺳﻨﺎن ﮔﺮ ﺑﺪﻧﺪان ﺑﺨﺎﯾﺪ دﻟﯿﺮ ﺑﺪرد از آواي او ﭼﺮم ﺷﯿﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ ﺳـﻨﮓ ﺧﺎﺋﯿـﺪن؛ ﺳـﺨﻦ ﺑﯿﻬﻮده ﮔﻔﺘﻦ ||‪ - .‬ﺣﺴـﺮت ﺧﻮردن‪ .‬درﯾﻎ ﺧﻮردن‪ .‬اﻓﺴﻮس ﺧﻮردن ‪ :‬آﻧﮕﺎه ﺷﻮﯾﺪ آﮔﻪ از اﯾﻦ ﺑﯿﻬﺪه ﮔﻔﺘﺎر‬‫ﮐﺰ ﺣﺴـﺮت و ﻏﻢ ﺳـﻨﮓ ﺑﺨﺎﺋﯿﺪ ﺑﺪﻧﺪان‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو ||‪ - .‬اﻗﺪام ﺑﺮ ﮐﺎر دﺷﻮار‪ .‬ﺑﮑﺎر ﺑﯽ ﻓﺎﯾﺪه ﭘﺮداﺧﺘﻦ‪ - .‬ﺷﮑﺮ ﺧﺎﺋﯿﺪن؛ ﻟﺬت ﺑﺮدن‪.‬‬ ‫دﻫـﺎن را ﺷـﯿﺮﯾﻦ ﮐﺮدن ‪ :‬ﺗـﺎ ﻫﻤﯽ ﺧﻮاﻧﯽ ﺗﻮ اﺷـﻌﺎرش ﻫﻤﯽ ﺧـﺎﺋﯽ ﺷـﮑﺮ ﺗـﺎ ﻫﻤﯽ ﮔﻮﺋﯽ ﺗﻮ اﺑﯿﺎﺗﺶ ﻫﻤﯽ ﺑﻮﺋﯽ ﺳـﻤﻦ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي||‪- .‬‬ ‫ﺷﯿﺮﯾﻦ زﺑﺎﻧﯽ‪ .‬ﺳـﺨﻦ ﺑﺎ ﺣﻼوت ﮔﻔﺘﻦ ‪ :‬ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﯿﮑﻨﯽ ﺳـﻌﺪي ﺑﺪﯾﻦ ﺷـﯿﺮﯾﻦ ﺳـﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﻣﺴﻠﻢ ﻧﯿﺴﺖ ﻃﻮﻃﯽ را در اﯾﺎﻣﺖ ﺷﮑﺮ ﺧﺎﺋﯽ‪.‬‬ ‫ﺳﻌﺪي‪ .‬اي ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻮ ﺑﻠﺒﻞ ﺑﻪ ﺳـﺨﻨﺪاﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﻧﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻃﻮﻃﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﺮﺧﺎﺋﯽ ﻫﺴﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي‪ - .‬ﻓﻨﺪق ﺧﺎﺋﯿﺪن؛ ﺳﺮاﻧﮕﺸﺖ را ﺑﻪ‬ ‫ﻟﺐ ﮔﺮﻓﺘﻦ ‪ :‬ﮔﻬﯽ ﺑﺮ ﺷـﮑﺮ از ﺑﺎدام زد آب ﮔﻬﯽ ﺧﺎﺋﯿـﺪ ﻓﻨﺪق را ﺑﻌﻨﺎب‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﻟﺐ خ‪0‬اﺋﯿﺪن‪ ،‬ﺣﺴﺮت ﺧﻮردن‪.‬؛ درﯾﻎ ﺧﻮردن ‪ :‬ﭼﻮ‬ ‫ﺑﯿﻨـﺪ ﺗﺮا ﭘﯿﺸﺖ آﯾـﺪ ﺑﺠﻨﮓ ﺗﻮ ﻣﮕﺮﯾﺰ ﺗﺎ ﻟﺐ ﻧﺨﺎﺋﯽ ز ﻧﻨﮓ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻪ ﻗﻨـﺪﻫﺎﺳﺖ ﺑﻪ آن ﻟﺐ ﮐﻪ ﻟﺐ ﻫﻤﯽ ﺧﺎﯾﻨﺪ ﺑﺘﺎن ز ﺣﺴـﺮت آن‬ ‫ﻟﺐ ﺑﻪ ﻗﻨـﺪﻫﺎر اﻧـﺪر‪ .‬ادﯾﺐ ﺻﺎﺑﺮ‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﭘﺸﺖ دﺳﺖ ﺧﺎﺋﯿـﺪن ﺷﻮد ||‪ - .‬ﮔﺰﯾـﺪن و ﺳﻮراخ ﮐﺮدن و ﺟﻮﯾـﺪن ﻟﺐ ‪ :‬ﺑﺎﻣـﺪادان ﭘﺪر‬ ‫ﭼﻨﺎن دﯾﺪش ﭘﯿﺶ داﻣﺎد رﻓﺖ و ﭘﺮﺳـﯿﺪش ﮐﺎي ﻓﺮوﻣﺎﯾﻪ اﯾﻦ ﭼﻪ دﻧﺪان اﺳﺖ ﭼﻨﺪ ﺧﺎﺋﯽ ﻟﺒﺶ ﻧﻪ اﻧﺒﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪ - .‬ﻟﮕﺎم‬ ‫ﺧﺎﺋﯿـﺪن؛ آﻣﺎده ﺑﮑﺎر ﺑﻮدن ‪ :‬ﺳـﺘﺎده ﺗﻮﺳﻦ ﻃﺒﻌﻢ ﻟﮕﺎم ﻣﯿﺨﺎﯾـﺪ‪ .‬؟ )از آﻧﻨـﺪراج(‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﻫﺮ دﻧـﺪاﻧﯽ اﯾﻦ ﻟﻘﻤﻪ را ﻧﺘﻮاﻧـﺪ ﺧﺎﺋﯿﺪ؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از‬ ‫آﻧﮑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﭼﻨﺪان آﺳﺎن ﻧﯿﺴﺖ و ﻫﺮ ﮐﺲ از ﻋﻬﺪه آن ﺑﺮ ﻧﻤﯿﺎﯾﺪ‪) .‬اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ(‪ - (1) .‬ن ل‪ :‬ﺑﻨﻮﻋﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺋﯿﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫]َد[ )ص ﻟﯿﺎﻗﺖ( ﻗﺎﺑﻞ ﺧﺎﺋﯿﺪن‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺧﺎﯾﻨﺪ آن را‪ :‬ﻟَﻮاك‪ .‬و آﻧﭽﻪ ﺧﺎﯾﻨﺪ او را ﭼﻮن ﻋﻠﮏ‪ ،‬ﻣﻀﺎغ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺋﯿﺪه‪.‬‬



‫]َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ( ﺟﺎوﯾـﺪه و ﺑﺪﻧـﺪان ﻧﺮم ﺷـﺪه‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراء( )ﻧﻈﺎم(‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑﺪﻧـﺪان ﺧﺮد ﺷـﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ُ .‬ﻣﻀﺎَﻏﻪ؛ آﻧﭽﻪ ﺧﺎﺋﯿﺪه‬ ‫ﺧﻮرده ﺷﻮد‪ُ .‬ﺧﻀـﺎﻣﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( ‪ :‬ﺧﺎﺋﯿـﺪهء دﻫـﺎن ﺟﻬـﺎﻧﻢ ﭼﻮ ﻧﯿﺸـﮑﺮ اي ﮐﺎش ﻧﯿﺸـﮑﺮ ﻧﯿﻤﯽ ﻣﻦ ﮐﺒﺴـﺘﻤﯽ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اول از ﻋﻮدم‬ ‫ﺧﺎﺋﯿﺪهء دﻧﺪان ﮐﺴﺎن آﺧﺮ از ﺳﻮﺧﺘﻪء ﻋﺎﻟﻢ دﻧﺪان ﺧﺎﯾﻢ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺟﺎن ﺗﺮاﺷـﯿﺪه ﺑﻤﻨﻘﺎر ﮔﻞ ﻓﮑﺮت ﺧﺎﺋﯿﺪه ﺑﻪ دﻧﺪان دل‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻧﺸﺪ در‬ ‫ﮐﺎر او ﻣـﺪﻫﻮش و ﺣﯿﺮان ﺳـﺮ اﻧﮕﺸﺖ ﺧﺎﺋﯿﺪه ﺑﺪﻧﺪان‪.‬ﻋﻤﺎد ﻓﻘﯿﻪ ||‪ .‬ﺑﺪﻧﺪان رﺳـﯿﺪه‪ .‬ﺑﮑﺎر اﻓﺘﺎده ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ‪ ...‬ﮔﻔﺖ ﯾﺎ رﺳﻮل اﷲ ﻣﺴﻮاﮐﯽ‬ ‫ﺧﻮاﻫﯽ‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﺧﻮاﻫﻢ و اﻧﺪر ﺟﺎﻣﻪ ﺧﺎﻧﻪء ﻋﺎﯾﺸﻪ ﻣﺴﻮاﮐﯽ ﺑﻮد ﻧﺎﺧﺎﺋﯿﺪه ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﺳﺨﺖ ﺑﻮد ﺑﺨﺎﺋﯿﺪ ﺗﺎ ﻧﺮم ﺷﺪ و او را ﺑﺪاد‪ .‬او ﻣﺴﻮاك‬ ‫ﺑﺪﻧﺪان ﺑﮑﺮد و ﺑﺮ دﻧﺪان ﻧﯿﺮو ﺑﮑﺮد ﻋﺎﯾﺸﻪ ﮔﻔﺖ ﻧﯿﺮو ﺳﺨﺖ ﻣﮑﻦ ﮐﻪ دﻧﺪان اﻓﮑﺎر ﮐﻨﯽ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻃﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺋﯿﺰ‪.‬‬



‫ِا)خ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰي ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﻬﺒﻬﺎن ‪ 17‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﺑﻬﺒﻬﺎن ‪ 17‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل راه‬ ‫ﺑﻬﺒﻬﺎن ﺑﻪ اﻫﻮاز‪ ،‬ﺳﮑﻨﻪ ‪ 44‬ﺗﻦ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 590‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺎب‪.‬‬



‫)ص( ﺑﺎزﭘﺲ اﻓﮑﻨﺪه را ﮔﻮﯾﻨﺪ و در ﻋﺮﺑﯽ ﺑﯽ ﺑﻬﺮه ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن )||(‪ِ .‬ا( ﻧﻮم و ﺧﻮاب‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎب‪.‬‬



‫ِا)خ( )ﭘﻞ‪ (...‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﭘﻞ ﺧﻮاب ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺑﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( ﯾﮑﯽ از ﺳــﺮداران اﯾﺮاﻧﯽ ﮐـﻪ از ﺟـﺎﻧﺐ رﺳـﺘﻢ ﺑـﻦ ﻓﺮخ زاد ﺑﺠﻨـﮓ ﻣﺜﻨﯽ ﺑـﻦ ﺣـﺎرﺛﻪ و اﺑﻮﻋﺒﯿـﺪهء ﺛﻘﻔﯽ ﺑـﻪ ﺣﯿﺮه ﺷـﺪ و ﺑﺮ دﺳـﺖ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﯿﺮ ﮔﺸﺖ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ﺟﻨﮓ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه چ ﻋﮑﺴﯽ ص‪.(174‬‬ ‫ﺧﺎﺑﺌﮥ‪.‬‬



‫]ِب َء[ )ع ِا( ﺧﻢ‪ .‬و ﺑﺪون ﻫﻤﺰه ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺑﺚ‪.‬‬



‫]ِب[ )ع ص( ﺑﻼﯾﻪء ﮐﺮﺑﺰ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬اﻟﺮدي اﻟﺨـﺪاع‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﻧﺎﭘﺎك و ﭘﻠﯿـﺪ ||‪ .‬ﺑـﺪﮐﺎر ||‪ .‬ﻓﺮوﻣﺎﯾﻪ ||‪ .‬ﻏﺪار‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺑﺜﮥ‪.‬‬



‫]ِب َث[ )ع ﻣﺺ( ﺧﺒﺎﺛﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺎﺛﺖ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺑﺪان‪.‬‬



‫]ِب[)‪ِ) (1‬اخ( ﯾﮑﯽ از دﻫﻬـﺎي ﺧﻮزﺳـﺘﺎن ﮐﻪ ﺗـﺎ ﻧﻮﺑﻨﺠـﺎن ﭼﻬﺎر ﻓﺮﺳـﻨﮓ اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺰﻫـﮥ اﻟﻘﻠﻮب ج‪ 3‬ص‪ - (1) .(189‬ن ل‪ :‬ﺧﻮاﺑــﺪان ‪-‬‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪان‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺑﺮ‪.‬‬



‫]ِب[ )ع ص( ﻣﺮد ﺑﺎ آﮔﺎﻫﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬اﻟﻌﺎﻟﻢ ﺑﺎﻟﺨﺒﺮ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺑﺮان‪.‬‬



‫]َب[ )ِاخ( ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﻣﯿـﺎن ﺳـﺮﺧﺲ و اﺑﯿﻮرد و ﻣﻮﺿـﻌﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ و ﺷـﻬﺮي اﺳﺖ در ﺧﺮاﺳﺎن ﮐﻪ داراي ﻗﺮاي‬ ‫ﭼﻨـﺪ اﺳﺖ ﺑﯿﻦ ﺳـﺮﺧﺲ و اﺑﯿﻮرد و از ﻗﺮاي آن ﻣﯿﻬﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷـﻬﺮي ﺑﺰرگ ﺑﻮده و اﮐﻨﻮن ﻏـﺎﻟﺐ آن ﺧﺮاب ﺷـﺪه‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان(‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎوران ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺑﺮان‪.‬‬



‫]َب[ )ِاخ( ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ در اﻫﻮاز‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺑﺮﯾﺎس‪.‬‬



‫)‪ِ] (1‬ب[ )ِاخ( ﺳـﺮدار آﺗﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﮑﻤﮏ وي و ﻣﺼﺮﯾﺎن اواﮔﺮاس ﺗﻮاﻧﺴﺖ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻓﯿﻨﯿﻘﯿﻪ ﺑﯿﻨﺪازد و ﺷﻬﺮ ﺻﻮر را ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﻨﺪ‪) .‬از اﯾﺮان‬ ‫ﺑﺎﺳﺘﺎن ج‪ 2‬ص‪.Chabrias - (1) .(1123‬‬ ‫ﺧﺎﺑﺰ‪.‬‬



‫]ِب[ )ع ص( ﺑﺎ ﻧﺎن‪ .‬رﺟﻞ ﺧﺎﺑﺰ؛ ﻣﺮد ﺑﺎ ﻧﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺑﺲ‪.‬‬



‫]ِب[ )ع ِا( ﺷﯿﺮ ﮐﻪ اﺳﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺷﯿﺮ ﺑﯿﺸﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺑﺴﺎر‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﻘﻄﻪ اي ﺑﻮده اﺳﺖ در ﺣﺪود ﺳﯿﺴﺘﺎن ﺗﺎ ﻏﺰﻧﻪ‪) .‬ذﯾﻞ ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن چ ﺑﻬﺎر(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺑﻂ‪.‬‬



‫]ِب[ )ع ص( )از َﺧﺒـﻂ(‪ :‬و ﻣـﺎ ادري اي ﺧﺎﺑﻂ ﻟﯿﻞ ﻫﻮ؛ اي اﻟﻨﺎس ﻫﻮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﺎﺷﻨﺎﺳـﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑﺸﺐ درآﯾـﺪ‪) .‬اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد( )اﻟﻤﻨﺠـﺪ )||(‪ِ .‬ا( ﺷﺘﺮ‪ ،‬ﯾﻘـﺎل‪ :‬ﻣـﺎﻟﻪ ﻧﺎﻃـﺢ و ﻻـ ﺧﺎﺑﻂ؛ اي ﺑﻌﯿﺮ و ﻻﺛﻮر ﯾﻘﺎل ﻟﻤﻦ ﻻﺷـﯽ ء ﻟﻪ‪) .‬ذﯾﻞ اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺿـﺮﺑﺎن‬ ‫درﺳﺮ‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺑﻄﯽ‪.‬‬



‫]ِب[ )ِاخ( ﻧﺴـﺒﺖ اﺳﺖ ﺑﺨـﺎﺑﻄﻪ و اﯾﺸـﺎن ﻓﺮﻗﻪ اي از ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ از اﺻـﺤﺎب اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﺧﺎﺑﻂ اﻧـﺪ ﮐﻪ وي را در ﺗﻨﺎﺳـﺦ ﻣﻘﺎﻟﺘﯽ اﺳﺖ و ﮔﻤﺎن‬ ‫ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ ﮐﻪ ﻋﺎﻟﻢ را دو ﭘﺮوردﮔﺎر اﺳﺖ ﯾﮑﯽ ﻣﺤـﺪث و دﯾﮕﺮي ﻗـﺪﯾﻢ و ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺤﺪث ﻣﺴـﯿﺢ اﺳﺖ ﻣﺮاد از اﯾﻦ آﯾﺖ ﮐﻪ »و ﺟﺎء‬ ‫رﺑﮏ واﻟﻤﻠﮏ ﺻّﻔﺎ ﺻّﻔﺎ)‪ «(1‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﯽ آﯾﺪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮ و ﻓﺮﺷـﺘﮕﺎن ﺻﻒ ﺻﻒ اﯾﺴـﺘﺎده اﻧﺪ و اوﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ آﯾﺪ در ﭘﺮده ﻫﺎي اﺑﺮ و‬ ‫اوﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺼـﺪ ﮐﺮد ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ)ص( او را در ﻗﻮل ﺧﻮد ﮐﻪ اّن اﷲ ﺧﻠﻖ آدم ﻋﻠﯽ ﺻﻮرﺗﻪ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﺎﻧـﺎ ﭘﺮوردﮔـﺎر آدم را ﺑﺼﻮرت ﺧﻮﯾﺶ‬ ‫آﻓﺮﯾﺪ‪) .‬اﻻﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪ - (1) .‬ﻗﺮآن )‪.(89/22‬‬ ‫ﺧﺎﺑﻞ‪.‬‬



‫]ِب[ )ع ص( ﺗﺒﺎه ﮐﻨﻨـﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺑﺎزدارﻧـﺪه‪ .‬ﺣﺒﺲ ﮐﻨﻨﺪه‪ .‬واﷲ ﺧﺎﺑﻞ اﻟﺮﯾﺎح؛ اي ﺣﺎﺑﺴـﻬﺎ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد )||(‪ِ .‬ا( ﺷـﯿﻄﺎن‪.‬‬ ‫ﺟﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺑﻦ‪.‬‬



‫]ِب[ )ع ص( ﺳﺨﺖ ||‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ دروغ ﺑﺮﺑﺎﻓﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺑﻮر‪.‬‬



‫)‪) (1‬ع ِا( ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.Khabor - (1) .‬‬ ‫ﺧﺎﺑﻮر‪.‬‬



‫ِا)خ( )آب‪ (...‬رودي اﺳـﺖ ﮐـﻪ از رأس اﻟﻌﯿﻦ ﺧﯿﺰد‪ .‬رﺟـﻮع ﺷـﻮد ﺑﻪ ﻧﺰﻫﺖ اﻟﻘﻠـﻮب چ ﻟﯿـﺪن ج‪ 3‬ص‪ 226‬و ﺗﺎرﯾـﺦ ﻏﺎزاﻧﯽ ص‪ 147‬و‬ ‫ﻗﺎﻣﻮس ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس و ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ ص‪ 91‬و رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﻓﻬﺮﺳﺖ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن‪ .‬ﻧﺎم ﻧﻬﺮ ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﺑﯿﻦ رأس اﻟﻌﯿﻦ و ﻓﺮات و آب‬ ‫اﯾﻦ رود از ﭼﺸـﻤﻪ ﻫﺎي رأس اﻟﻌﯿﻦ ﻓﺮاﻫﻢ آﯾـﺪ و ﺑﺴـﯿﺎري از ﺷـﻬﺮﻫﺎ ﮐﻪ اﯾﻦ رود از آﻧﺠﺎ ﮔﺬرد ﺑﺪان ﻧﺎم ﻣﻮﺳﻮم ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻟﺒﻠﺪان ج‪ 3‬ص‪.(383‬‬ ‫ﺧﺎﺑﻮراء ‪.‬‬



‫ِا)خ( اﺑﻦ اﻋﺮاﺑﯽ ﮔﻮﯾـﺪ ﻣﻮﺿـﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬و ﺷﺎﯾـﺪ ﻟﻐﺘﯽ اﺳﺖ در ﺧـﺎﺑﻮر‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان ||(‪ .‬ﯾﻮم اﻟﺨﺎﺑﻮر ﻧﺎم ﺟﻨﮕﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﺎﺑﻮر‬ ‫روي داده‪ .‬ﺻـﺎﺣﺐ ﻣﺠﻤﻊ اﻻﻣﺜـﺎل ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻮﯾﺴـﺪ‪ :‬اﻟﺨـﺎﺑﻮر ﻣﻮﺿﻊ ﺑﺎﻟﺸـﺎم و ﻫﻮﯾﻮم ﻗﺘـﻞ ﻓﯿﻪ ﻋﻤﯿﺮان اﻟﺤﺒـﺎب و ﻓﯽ ذﻟـﮏ ﯾﻘﻮل‪ :‬ﻧﻘﯿﻊ ﺑﻦ‬ ‫ﺳﺎﻟﻢ‪ :‬و ﻟ َِﻮَﻗَﻌﮥ اِﻟﺨﺎﺑﻮِر َان ﺗﮏ ﺧﻠﺘﻬﺎ ﺧَﻠَﻘْﺖ ﻓﺎّن ﺳﻤﺎﻋﻬﺎ ﻟَﻢ َﯾْﺨﻠُﻖ‪) .‬ﻣﺠﻤﻊ اﻻﻣﺜﺎل ﻣﯿﺪاﻧﯽ ص‪.(762‬‬ ‫ﺧﺎﺑﻮراﻟﺤﺴﻨﯿﻪ‪.‬‬



‫]ُرْل ؟[ )ِاخ( از اﻋﻤﺎل ﻣﻮﺻﻞ در ﺷـﺮق دﺟﻠﻪ و آن ﻧﻬﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ از ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﻬﺎ آﯾﺪ و زﻣﯿﻦ ﻫﺎ و دﻫﮑﺪه ﻫﺎ را ﺳـﯿﺮاب ﮐﻨﺪ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ‬ ‫دﺟﻠﻪ ﺑﺮﯾﺰد و ﻣﺨﺮج آن زﻣﯿﻦ زوزان اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺑﻮر ﻧﻬﺮ ﺟﻮزان‪.‬‬



‫ِا)خ( )دوم ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎن ‪ (6 : 17‬ﯾﮑﯽ از ﻣﮑﺎﻧﻬـﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻐﻠﺚ ﻓﻼﺳـﺮ ﺑﻌﻀـﯽ از ﺑﻨﯽ اﺳـﺮاﺋﯿﻞ را در آﻧﺠﺎ ﺳـﮑﻮﻧﺖ داد و ﭘﺲ از وي‬ ‫ﺷﻠﻤﻨﺎﺻﺮ آﻣﺪه و اﺳﺒﺎط ﻋﺸﺮه را ﻧﯿﺰ اﺳﯿﺮ ﮐﺮده در آن ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﻨﺰل داد‪) .‬ﻗﺎﻣﻮس ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ص‪.(339‬‬ ‫ﺧﺎﺑﻮري‪.‬‬



‫)ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻧﺴﺒﺖ اﺳﺖ ﺑﺨﺎﺑﻮر‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺑﻮري‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺷـﺮﯾﺢ ﺑﻦ رﻣـﺎن ﺑﻦ ﺷـﺮﯾﺢ ﺧﺎﺑﻮري ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﯽ اﻟﺮﻣﺎن‪ .‬ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﭘﯿﺮي ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر از اﻫﻞ ﻋﺮاﺑﺎن اﺳﺖ ] ﮐﻪ در ﺳﺎﺣﻞ ﻧﻬﺮ‬ ‫ﺧﺎﺑﻮر واﻗﻊ اﺳﺖ [ اﻧـﺪﮐﯽ از وي ﺣﺪﯾﺚ ﻧﻘﻞ ﮐﺮده ام و در اواﺧﺮ ﺳﺎل ‪ 534‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ﺣـﺎﻟﯿﮑﻪ ﻫﻨﻮز ﺣﯿﺎت داﺷﺖ وي را ﺗﺮك ﮔﻔﺘﻢ‪.‬‬ ‫)ﺳﻤ ﻌ ﺎ ﻧ ﯽ( ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺑﮥ‪.‬‬



‫]ِب[ )ع ِا( ُﺧﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺑﺌﮥ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺑﮥ‪.‬‬



‫]ﺧـﺎْب َب[ )ع ِا( واﺣـﺪ َﺧﻮاّب اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺮاﺑﺖ و ﻣﺼـﺎﻫﺮت اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻘـﺎل‪ :‬ﻟﯽ ﻣﻦ ﻓﻼـن َﺧﻮاّب؛ اي ﻗﺮاﺑـﺎت و ﻣﺼﺎﻫﺮة‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺑﯽ‪.‬‬



‫)ع ص( ﻣﺴﺘﻮرﮐﻨﻨﺪه‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺑﯽ ء ‪.‬‬



‫]ِب ْء[ )ع ص( ﻧﺎاﻣﯿﺪ‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﮐﯿﺪ ﺧﺎﺑﯽ ء؛ اي ﺧﺎﺋﺐ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺑﯿﮥ‪.‬‬



‫]َي[ )ع ِا( ﺧـﺎﺑﯿﻪ‪ .‬ﺧﻢ‪ .‬ﺧﻨﺐ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( ‪ :‬ﭼﻮن ﺟﺎﻧﻬﺎﺷـﺎن ﺑﺮﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺧﻮﻧﺸـﺎن ز ﺗﻦ ﺑﭙﺮاﮐﻨـﺪ آرد ﺑﻔﺮدا اﻓﮑﻨـﺪ‪ ،‬در‬ ‫ﺧﺴﺮواﻧﯽ ﺧﺎﺑﯿﻪ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺑﻨﺖ اﻟﺨﺎﺑﯿﮥ و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺑﺌﮥ و ﺧﺎﺑﮥ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺑﯿﻪ‪.‬‬



‫]َي[ )ِاخ( ﺷﻬﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ از آﻧﺠﺎ ﺗﺎ اﯾﻠﯿﺎ ﭘﻨﺞ روز راه اﺳﺖ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﺑﺴﺎل ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻫﺠﺮت ﺑﺠﺎﻧﺐ ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس‬ ‫ﻣﯿﺮﻓﺖ از آﻧﺠﺎ ﮔﺬﺷﺖ‪) .‬ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ ‪ 1‬ﺗﻬﺮان ﺟﺰء ‪ 4‬از ج ‪ 1‬ص‪ .(161‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺑﺎب اﻟﺨﺎﺑﯿﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﭘﻮره ده‪.‬‬



‫]َر ِد[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﯿﺮده ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳﻘﺰ ‪ 42‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺳـﻘﺰ‪ ،‬دوﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫ﺳﻘﺰ ﺑﻪ ﺑﺎﻧﻪ‪ .‬ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺳﺮدﺳﯿﺮ‪ .‬ﺳﮑﻨﻪ آن ‪ 60‬ﺗﻦ ﺳـﻨﯽ و ﮐﺮد ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت‪ ،‬ﻟﺒﻨﯿﺎت‪ ،‬ﺗﻮﺗﻮن‪ ،‬ﺷﻐﻞ‬ ‫اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺳﺖ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎﭘﯿﺮﺗﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺑﻮﻣﯿﻬﺎي ﻋﯿﻼم ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺧﻮد را در ﮐﺘﯿﺒﻪ ﻫﺎ ﺑﺪﯾﻦ ﻧﺎم ﯾﺎ )ﺧﺎﺗﺎم ﺗﯽ( ﺧﻮاﻧﺪه اﻧﺪ‪) .‬از اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج‪ 1‬ص‪.(35‬‬ ‫ﺧﺎت‪.‬‬



‫)ِا( زﻏﻦ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﻏﻠﯿـﻮاژ ﯾـﺎ ﻏﻠﯿـﻮاج اﺳﺖ‪) .‬از ﻏﯿـﺎث( )آﻧﻨـﺪراج( )ﺑﺮﻫـﺎن(‪ .‬ﺧـﺎد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺷﻮد ‪ :‬ﺷﺎﻫـﺎ ز ﺗﻮ ﻏﻮري‬ ‫ﺑﻠﺒﺎﺳـﺎت ﺑﺠﺴﺖ ﻣﺎﻧﻨـﺪهء ﭼﻮزه از ﮐﻒ ﺧـﺎت ﺑﺠﺴﺖ از اﺳﺐ ﭘﯿﺎده ﮔﺸﺖ و رخ ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮد ﭘﯿﻼن ﺑﺘﻮ ﺷﺎه داد و از ﻣﺎت ﺑﺠﺴﺖ‪ .‬؟ )از‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﺎم‪.‬‬



‫)ع ِا( ﻣﻬﺮ و اﻧﮕﺸﺘﺮي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﺎﺗﻢ ﮐﻪ ﻣﻬﺮ و اﻧﮕﺸﺘﺮي ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ اﻟﻤﻌﺮب ص‪ 34‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﺎم ﺗﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺧﺎﭘﯿﺮﺗﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﭘﯿﺮﺗﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﺎﻧﻐﻪ‪.‬‬



‫]َغ[ )ِاخ( ﺧﺎﺗﺎﻧﮕﻪ)‪ .(1‬ﻧﻬﺮي اﺳـﺖ در ﺳـﯿﺒﺮﯾﻪ ﮐﻪ از ﺷـﺮق اﯾـﺎﻟﺖ ﺗﻮﻣﺴـﮓ ﺳﺮﭼﺸـﻤﻪ ﻣﯿﮕﯿﺮد و ﻗﺮﯾﺐ ﻫﺰار ﻫﺰارﮔﺰ ﺟﺮﯾـﺎن دارد و ﺑﻪ‬ ‫درﯾﺎي ﻣﻨﺠﻤﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻣﯿﺮﯾﺰد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ(‪.Khatanga - (1) .‬‬ ‫ﺧﺎﺗﺎﻧﮕﻪ‪.‬‬



‫گ[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺗﺎﻧﻐﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎت ﺗﻮﺷﯽ ﻟﻢ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﭘﺎدﺷﺎه ﻫﯿﺖ ﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﺎراﻣﺰس )راﻣﺴـﺲ( دوم ﻓﺮﻋﻮن ﻣﺼـﺮ ﻋﻬﺪي ﺑﺴـﺘﻪ و ﻧﺴـﺨﻪ اي از اﯾﻦ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ در ﻣﺼـﺮ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﺼـﺮي‬ ‫ﻗﺪﯾﻢ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬از اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج‪ 1‬ص‪.(51‬‬ ‫ﺧﺎﺗﺮ‪.‬‬



‫]ِت[ )ع ص( ﻏﺪرﮐﻨﻨﺪه و ﻓﺮﯾﺒﻨﺪه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻞ‪.‬‬



‫]ِت[ )ع ص( ﻓﺮﯾﺒﻨﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ‪.‬‬



‫]َت ‪ِ /‬ت[ )ع ِا( ﺑﮑﺴـﺮ ﺗـﺎء و ﺑﻔﺘـﺢ آن اﻧﮕﺸﺘﺮي‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬و اﯾﻦ ﻣﺆﻟﻒ ﻧﻮﯾﺴـﺪ ﮐﻪ ﻣﺨﺘﺎر ﻓﺼـﺤﺎي ﻋﺠﻢ ﺑﻔﺘـﺢ اﺳﺖ و ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﺛﻘﺎت در ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺧﻮد ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﮐﻪ ﺧﺎﺗﻢ ﺑﻔﺘـﺢ ﺗﺎء ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ ﻣﻬﺮ و اﻧﮕﺸﺘﺮي و ﺟﺰ آن ﮐﻪ ﺑـﺪان ﻣﻬﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﻪ‪ ،‬ﻓﺎﻋﻞ ] ﺑﮑﺴـﺮ [ و ﺑﻔﺘﺢ ﻋﯿﻦ‬ ‫ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻣﺎ ﯾُﻔﻌﻞ ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ ﺷﻮد ﻣﺜﻞ اﻟﻌﺎﻟﻢ ﻣﺎ ﯾﻌﻠﻢ ﺑﻪ اﻟﺼﺎﻧﻊ‪ .‬ﭘﺲ ﺧﺎﺗﻢ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻣﺎ ﯾُﺨﺘﻢ ﺑﻪ ﺑﺎﺷﺪ و آن اﻧﮕﺸﺘﺮﯾﺴﺖ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻮاﺗﯿﻢ‪) .‬ﻏﯿﺎث‬ ‫اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬و ﺑﻔﺘـﺢ و ﮐﺴـﺮ ﺗﺎء اﻧﮕﺸﺘﺮ ﮐﻪ در دﺳﺖ ﮐﻨﻨـﺪ و ﻓﺼـﺤﺎي ﻋﺠﻢ ﺑﻔﺘﺢ اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﻧﻪ ﺑﮑﺴـﺮ ‪ :‬ﺗﺎ ﺧﺎﺗﻢ اﻗﺒﺎل در اﻧﮕﺸﺖ ﺗﻮ‬ ‫ﮐﺮدﻧـﺪ ﺑﺮ ﺧﺼﻢ ﺗﻮ ﺷـﺪ ﮔﯿﺘﯽ ﭼﻮن ﺣﻠﻘﻪء ﺧـﺎﺗﻢ‪ .‬اﻣﯿﺮﻣﻌﺰي‪ .‬ﭼﻪ ﺑﻨـﺎي اﯾﻦ ﻗﺎﻓﯿﺖ ﺑﺮَدم و ِدَرم و ﻣﺎﻧﻨـﺪ آن اﺳﺖ ‪ :‬ﻓﺮﯾـﺪون را ﺳـﺮ آﻣﺪ‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﺳﻠﯿﻤﺎن را ﺑﺮﻓﺖ از دﺳﺖ ﺧﺎﺗﻢ‪.‬ﺳﻌﺪي‪ .‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﺎﻟﻢ و ﻣﺤﮑﻢ ﻗﺎﻓﯿﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻣﻬﺮ و اﻧﮕﺸﺘﺮي ﻧﮕﯿﻦ ﮐﻨﺪه ﮐﻪ ﺑﺎ‬ ‫آﻧﻬـﺎ ﮐﺎﻏـﺬ و ﻏﯿﺮه را ﻣﻬﺮ ﮐﻨﻨـﺪ و در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎ ﻓﺘـﺢ اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﺷﻮد‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻈﺎم(‪ .‬ﺧﺎﺗِﻢ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻬﺮ و اﻧﮕﺸﺘﺮي و‬ ‫ﺑـﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﭘﻨـﺞ ﻟﻐﺖ دﯾﮕﺮ آﻣـﺪه ﮐﻪ از آﻧﺠﻤﻠﻪ ﺧﺎَﺗﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺎَﺟﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺑَﻈَﺮم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬و ﺗﺨﺘﻢ ﺑﺎﻟﺨﺎﺗﻢ ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫اﻧﮕﺸﺘﺮي در دﺳﺖ ﮐﺮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬و از آﻻت و ﻟﻮازم ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن اﺳﺖ ﺑﻔﺘﺢ ﺗﺎء و ﮐﺴﺮ آن و آن را ﺑﺮاي زﯾﻨﺖ در اﻧﮕﺸﺖ ﮐﻨﻨﺪ‬ ‫و ﺑـﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺧﺎﺗﻢ ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﺷﺪه ﮐﻪ ﻣﮑﺎﺗﯿﺐ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺑﺪان اﺧﺘﺘﺎم ﻣﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﺻـﺒﺢ اﻻﻋﺸـﯽ ج‪ 2‬ص‪ .(125‬و رﺟـﻮع ﺑﻪ ﻣﻬﺮ‬ ‫ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﺷﻮد ‪ :‬ﺑـﺪﻫﺮ ﭼﻮن ﺻـﺪ و ﻫﻔﺘﺎد ﺳﺎل ﻋﻤﺮ ﺑﺮاﻧـﺪ ﮔﺬﺷﺖ و رﻓﺖ و از او ﻣﺎﻧﺪ ﺧﺎﺗﻢ و اﻓﺴـﺮ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬زوﯾﺎﻓﺖ ﺟﻬﺎن ﻗﺪر و‬ ‫ﻗﯿﻤﺖ اﯾﺮاك او ﺷﻬﺮه ﻧﮕﯿﻦ اﺳﺖ و دﻫﺮ ﺧﺎﺗﻢ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬اﮔﺮ اﯾﻤﺎﻧﺖ ﻫﺴﺖ و ﺗﻘﻮي ﻧﯿﺴﺖ ﺧﺎﺗﻢ ﻣﻠﮏ ﺑﯽ ﺳﻠﯿﻤﺎن اﺳﺖ‪.‬ادﯾﺐ ﺻﺎﺑﺮ‪.‬‬ ‫در دﯾﻦ ﭘﺎك ﺧﺎﺗﻢ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان ز ﻋـﺪل ﺗﻮ ﺧﺎﺗﻤﯽ و ﻧﺎم ﺗﻮ ﭼﻮن ﻧﻘﺶ ﺧﺎﺗﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮغ زﯾﺮك آﻣﺪ ﺑﺮ ﺧﺎﺗﻢ روزﮔﺎر‬ ‫ﻧـﺎﻣﻢ‪.‬ﻣﺠﯿﺮاﻟـﺪﯾﻦ ﺑﯿﻠﻘـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﺮا ﺑـﺎد و دﯾﻮ اﺳﺖ ﺧـﺎدم اﮔﺮ ﭼﻪ ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﻧﯿﻢ‪ ،‬ﺣﮑﻢ و ﺧـﺎﺗﻢ ﻧـﺪارم‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻋﺸﻖ دارﯾﻢ از ﺟﻬﺎن ﮔﺮﺟﺎن‬ ‫ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﮔﻮ ﻣﺒـﺎش ﭼﻮن ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺣﺎﺿـﺮ اﺳﺖ از ﺗﺨﺖ و ﺧـﺎﺗﻢ ﻓـﺎرﻏﯿﻢ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﺮ ﺧـﺎﺗﻢ را ﭼﻪ ﻧﻘﺺ اﮔﺮ ﻫﺴﺖ اﻧﮕﺸﺖ ﮐﻬﯿﻦ ﻣﺤﻞ‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﻮد ﺧﺎﺗﻢ ﺑﺰرگ ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺑـﺪﺳﺖ ﺗﺴﺖ ﮐﺎﻧﮕﺸﺖ ﮐﻮﭼﮏ ﺗﻮ ﭼﻮ درﯾﺎي ﻗﻠﺰم اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﻠﮏ و ﻋﻘﻞ و ﺷـﺮع زﯾﺮ‬ ‫ﺧـﺎﺗﻢ و ﮐﻠـﮏ ﺗﻮ ﺑـﺎد ﮐـﺎﯾﻦ ﺳﻪ را ز اﻗﺒﺎل اﯾﻦ دو ﺑﺨﺖ ﯾﺎور ﺳﺎﺧﺘﻨـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اي دل ﭼﻮ ﻓﺴـﺮده اي ﻏﻤﯽ ﭘﯿـﺪاﮐﻦ وي ﻏﻨﭽﻪ ﺗﻮ داغ‬ ‫ﺳﺘﻤﯽ ﭘﯿﺪا ﮐﻦ ﺧﻮاﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻠﮏ دل ﺳﻠﯿﻤﺎن ﺑﺎﺷﯽ از ﺻﺎﻓﯽ ﺳﯿﻨﻪ ﺧﺎﺗﻤﯽ ﭘﯿﺪا ﮐﻦ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼﻮن ﺳﻠﯿﻤﺎن ﻧﺒﻮد ﻣﺎﻫﯽ ﮔﯿﺮ ﺧﺎﺗﻢ آورد‬ ‫ﺑﺎز دﺳﺖ آﺧﺮ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺎﺗﻢ ﻣﻠﮏ ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯽ ﻧﮕﺮ ﮐﺎﻧﺪر آن ﻣﺎﻫﯽ ﻧﻬﺎن ﮐﺮد آﻓﺘﺎب‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺮ ﺳﺮ ﮔﻨﺞ ﺳﺨﺎش ﺧﺎﻣﻪء او اژدﻫﺎﺳﺖ در‬ ‫دﻫﻦ ﺧﺎﺗﻤﺶ ﻣﻬﺮهء او آﺷﮑﺎر‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺎﺗﻢ ﻣﻠﮏ ﺑﺪو ﺳﭙﺮد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ ﻧﺴﺨﻪء ﭼﺎﭘﯽ ص‪ .(372‬ﺧﺎﺗﻢ ﻣﻠﮏ ﺳﻠﯿﻤﺎن اﺳﺖ‬ ‫ﻋﻠﻢ ﺟﻤﻠﻪ ﻋـﺎﻟﻢ ﺻﻮرت و ﺟـﺎن اﺳﺖ ﻋﻠﻢ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﮐﻪ در ﺧﺮدﯾﻢ ﻟﻮح و دﻓﺘﺮ ﺧﺮﯾـﺪ ز ﺑﻬﺮم ﯾﮑﯽ ﺧـﺎﺗﻢ زر ﺧﺮﯾـﺪ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺑﺰرﮔﯽ را‬ ‫ﭘﺮﺳـﯿﺪﻧﺪ ﺑـﺎ ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﻓﻀـﯿﻠﺖ ﮐﻪ دﺳﺖ راﺳﺖ را ﻫﺴﺖ ﺧـﺎﺗﻢ در اﻧﮕﺸﺖ ﭼﭗ ﭼﺮا ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ؟ )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬اﻧﮕﺸﺖ ﺧﻮﺑﺮوي و ﺑﻨﺎﮔﻮش‬ ‫دﻟﻔﺮﯾﺐ ﺑﯽ ﮔﻮﺷﻮار و ﺧﺎﺗﻢ ﻓﯿﺮوزه ﺷﺎﻫﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪ .‬ﻫﺮ ﮐﻪ ﺗﯿﺮ از ﺣﻠﻘﻪء اﻧﮕﺸﺘﺮي ﺑﮕﺬراﻧﺪ ﺧﺎﺗﻢ او را ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﻓﺮﯾﺪون را ﺳـﺮآﻣﺪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﺳـﻠﯿﻤﺎن را ﺑﺮﻓﺖ از دﺳﺖ ﺧﺎﺗﻢ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺑﯽ ﺳـﮑﻪء ﻗﺒﻮل ﺗﻮ ﻧﻘﺪ اﻣﻞ دﻏﻞ ﺑﯽ ﺧﺎﺗﻢ رﺿﺎي ﺗﻮ ﺳﻌﯽ ﻋﻤﻞ‬ ‫ﻫﺒﺎ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﮔﺮ ﭼﻪ ﺷـﯿﺮﯾﻦ دﻫﻨﺎن ﭘﺎدﺷﻬﺎﻧﻨﺪ وﻟﯽ آن ﺳﻠﯿﻤﺎن ﺟﻬﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﺗﻢ ﺑﺎ اوﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﺑﺠﺰ ﺷﮑﺮدﻫﻨﯽ ﻣﺎﯾﻪ ﻫﺎﺳﺖ ﺧﻮﺑﯽ‬ ‫را ﺑﺨﺎﺗﻤﯽ ﻧﺘﻮان دم زد از ﺳـﻠﯿﻤﺎﻧﯽ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ - .‬ﺧﺎﺗﻢ اﻧﺒﯿﺎء؛ ﺧﺎﺗﻢ رﺳﻞ؛ ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﷲ )ص(‪ .‬و ﺧﺎﺗﻢ ﺑﮑﺴﺮ ﻫﻢ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪه‪ .‬و رﺟﻮع‬ ‫ﺑﻪ ﺧـﺎﺗﻢ اﻻﻧﺒﯿـﺎء ﺷـﻮد ‪ :‬از آن ﭘﯿﻐﻤـﺒﺮان‪ ...‬ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ از روزﮔـﺎر آدم‪ ...‬ﺗـﺎ ﺧـﺎﺗﻢ اﻧﺒﯿـﺎء )ص(‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ص ‪.(||115‬‬ ‫)اﺻـﻄﻼح ﺗﺼﻮف( در اﺻـﻄﻼح ﺻﻮﻓﯿﻪ ﻋﺒـﺎرت اﺳﺖ از ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﻗﻄﻊ ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﻘﺎﻣـﺎت را و رﺳـﯿﺪه ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﻪ ﻧﻬـﺎﯾﺖ ﮐﻤﺎل‪) .‬از‬ ‫ﻟﻄـﺎﺋﻒ اﻟﻠﻐـﺎت ||(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ ﺻـﻨﻌﺖ ﮐﻪ ﺑـﺎ رﯾﺰه ﻫﺎي اﺳـﺘﺨﻮان و ﺣﻠﻘﻪ ﻫﺎي ﻓﻠﺰﯾﻦ و ﭼﻮب ﺳـﻄﺢ ﭼﯿﺰي را ﭘﻮﺷـﻨﺪ و آن ﻋﻤﻞ را ﺧﺎﺗﻢ‬ ‫ﮐﺎري ﯾﺎ ﺧﺎﺗﻢ ﺳﺎزي ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ‪.‬‬



‫]َت[ )ِاخ( آق اوﻟﯽ زاده اﺣﻤـﺪ اﻓﻨـﺪي از ﺷـﻌﺮاي ﻣﺘـﺄﺧﺮ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ‪ 1168‬ه ‪ .‬ق‪ .‬درﮔـﺬﺷﺖ و دﯾﻮان ﻣﺮﺗـﺒﯽ دارد‪) .‬از ﻗـﺎﻣﻮس‬ ‫اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ‪.‬‬



‫]َت ‪ِ /‬ت[ )ع ِا( آﺧﺮ ﻫﺮ ﭼﯿﺰي و ﭘﺎﯾﺎن آن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪ :‬ﻫﺮ ﮐﻪ ﯾﻘﯿﻨﺶ ﺑﻪ ارادت ﮐﺸﺪ ﺧﺎﺗﻢ ﮐﺎرش ﺑﺴﻌﺎدت ﮐﺸﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻨﺪﯾﻦ‬ ‫ﻫﺰار ﺳـﮑﻪء ﭘﯿﻐﻤﺒﺮي زدﻧﺪ اول ﺑﻨﺎم آدم و ﺧﺎﺗﻢ ﺑﻪ ﻣﺼـﻄﻔﯽ‪.‬ﺳـﻌﺪي ||‪ .‬آﺧﺮ ﻗﻮم ||‪ .‬ﺣﻠﻘﻪء ﻧﺰدﯾﮏ ﭘﺴـﺘﺎن ﻣﺎده ||‪ .‬ﮔﻮ ﻗﻔﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪ .‬ﻧﻘﺮة اﻟﻘﻔﺎء‪ ،‬ﯾﻘﺎل‪ :‬اِﺣﺘﺠﻢ ﻓﯽ ﺧﺎﺗﻢ اﻟﻘﻔﺎ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﺟﺎي ﺣﺠﺎﻣﺖ ||‪ .‬ﻫﻮاﻟـﺪواء اﻟﻤﺠﻔﻒ اﻟـﺬي ﯾﺠﻔﻒ ﺳـﻄﺢ اﻟﺠﺮاﺣﮥ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 591‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺣﺘﯽ ﯾﺼـﯿﺮ ﺧﺸـﮑﺮﯾﺸﻪ ﻋﻠﯿﻪ‪ ،‬ﯾﮑّﻨﻪ ﻣﻦ اَﻻﻓـﺎت اِﻟﯽ ان ﯾﻨﺒﺖ اﻟﺠﻠـﺪاﻟﻄﺒﯿﻌﯽ‪) .‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮﻋﻠﯽ چ ﺗﻬﺮان ‪ 1295‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﮐﺘـﺎب ‪ 2‬ص‪ 150‬س‬ ‫‪ .(21‬داروﺋﯽ ﮐﻪ ﺳـﻄﺢ ﺟﺮاﺣﺖ ﺧﺸـﮏ ﮐﻨـﺪ و از آﻓﺖ ﻧﮕﺎﻫـﺪارد‪) .‬ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ ||(‪ .‬ﻣﺤﻤـﺪ )ص( ﺧـﺎﺗﻢ اﻻﻧﺒﯿـﺎء‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻢ‬ ‫اﻻﻧﺒﯿﺎء ﺷﻮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪ :‬از آن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان‪ ...‬ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬از روزﮔﺎر آدم‪ ...‬ﺗﺎ ﺧﺎﺗﻢ اﻧﺒﯿﺎ )ص(‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺷـﻤﺴﻪء ﻧﻪ‬ ‫ﻣﺴﻨﺪ ﻫﻔﺖ اﺧﺘﺮان ﺧﺘﻢ رﺳﻞ ﺧﺎﺗﻢ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻤﺎﻧﺪو‪.‬‬



‫ِا)خ()‪ (1‬ﮐﺎﺗﻤﺎﻧـﺪو‪ .‬ﺷـﻬﺮي اﺳﺖ در ﺷـﻤﺎل ﻫﻨـﺪ ﻣﺮﮐﺰ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﭙﺎل ﺑﺮ ﺑﺎﻻي وﯾﺸـﻨﻮﻣﺎﺗﯽ در ﮐﻨﺎر ﺷـﻌﺒﻪء رود ﮔﻨﮓ داراي ‪ 50‬ﻫﺰار‬ ‫ﺳﮑﻨـﻪ و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬـﺎي آﺟﺮي و ﮐـﻮﭼﻪ ﻫـﺎي ﺗﻨـﮓ و ﭘﯿﭽﺎﭘﯿـﭻ ﮐﻪ ﺧﺎرﺟﯿـﺎن را در آﻧﺠـﺎ راه ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻗﺼـﺮ ﺑﺰرگ ﻣﻬـﺎراﺟﻪ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ‬ ‫ﻣﻌﻤـﺎري داراي ارزش ﺑﺴـﯿﺎري اﺳﺖ و ﻧﻤـﺎي ﺧـﺎرﺟﯽ آن ﺑﺴـﯿﺎر زﯾﺒﺎﺳﺖ در آن ﻣﺤﻞ واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬داراي ﻣﻌﺎﺑـﺪ و ﺑﺘﮑـﺪه ﻫﺎي ﻓﺮاوان‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺣﮑـﻮﻣﺖ ﻧﭙـﺎل ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﻗـﻮاي ﻧﻈـﺎﻣﯽ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ ﻧﻈـﺎرت ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ ﻗـﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼـم ﺗﺮﮐﯽ آرد‪ :‬ﺷـﻬﺮي اﺳﺖ در ﺷـﻤﺎل‬ ‫ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن )ﻧﭙﺎل( ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﺟﺒﺎل ﻫﯿﻤﺎﻟﯿﺎ و ﺑﺮ ارﺗﻔﺎع ‪ 1323‬ﮔﺰي ﻗﺮار دارد‪ .‬در ‪ 27‬درﺟﻪ و ‪ 36‬دﻗﯿﻘﻪء ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ و ‪ 83‬درﺟﻪ و ‪4‬‬ ‫دﻗﯿﻘﻪء ﻃﻮل ﺷﺮﻗﯽ واﻗﻊ اﺳﺖ ﮐﻪ دورا دور آن را ﺑﺎروﺋﯽ اﺣﺎﻃﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ داراي ‪ 50000‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ و راﺟﻪء ﻣﺨﺼﻮﺻﯽ دارد‪.‬‬ ‫ﺑﺘﺨـﺎﻧﻪ ﻫـﺎي ﻋﻈﯿﻢ و ﺷﺎﯾـﺎن ﺗﻤﺎﺷﺎي ﺑﺴـﯿﺎر دارد‪ .‬ورود ﺧﺎرﺟﯿﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪ .‬دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن در اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻗﻮاي ﻧﻈﺎﻣﯽ‬ ‫دارد‪.Khatmandou - (1) .‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ اﻻﻧﺒﯿﺎء ‪.‬‬



‫]َت ُﻣْﻞ َاْم[ )ِاخ( ﺧﺎﺗﻢ اﻧﺒﯿﺎء ﭘﯿﻐﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﻄﻔﯽ )ص( و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻢ اﻟﻨﺒﯿﯿﻦ و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ اﻻوﺻﯿﺎء ‪.‬‬



‫]َت ُﻣْﻞ َا[ )ِاخ( ﻟﻘﺐ اﻣﺎم دوازدﻫﻢ ﺷﯿﻌﯿﺎن اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﻬﺪي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ اﻻوﻟﯿﺎء ‪.‬‬



‫]َت ُﻣْﻞ َا[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(آﻧﮑﻪ وﻻﯾﺖ ﺑـﺪو ﺧﺘﻢ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ از او ﮐﺴـﯽ ﺑـﺪان درﺟﻪ از وﻻﯾﺖ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ آﻣـﺪ‪ .‬ﻟﻘﺒﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﻮﻓﯿﺎن ﺑﺰرﮔﺎن ﺧﻮد را دﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ اﻻوﻟﯿﺎء ‪.‬‬



‫]ِت ُﻣْﻞ َا[ )ِاخ( ﻟﻘﺐ اﻣﺎم دوازدﻫﻢ ﺷﯿﻌﯿﺎن اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﻬﺪي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ اﻟﺤﮑﻤﺎء ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﻟﻘﺐ ﻏﯿﺎث اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻨﺼﻮر دﺷﺘﮑﯽ ﺷﯿﺮازي ﻓﯿﻠﺴﻮف ﻗﺮن دﻫﻢ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻏﯿﺎث اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻨﺼﻮر ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َت ُﻣْﻞ ُح َ‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ اﻟﻤﺠﺘﻬﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫]َت ُﻣْﻞ ُم َت ِه[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﺎﯾﺎن دﻫﻨﺪهء ﻣﺠﺘﻬﺪان‪ ،‬آﻧﮑﻪ اﺟﺘﻬﺎد ﺑﺪوﺧﺘﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮑﻪ در ﻓﻦ اﺟﺘﻬﺎد ﺑﻪ ﭘﺎﯾﻪ اي رﺳـﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ او ﻧﺨﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ .‬ﻟﻘﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﺘﻬﺪي ﺑﺰرگ دﻫﻨﺪ ﺗﻮﻗﯿﺮ و اﺣﺘﺮام او را‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ اﻟﻤﺠﺘﻬﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫]َت ُﻣْﻞ ُم َت ِه[ )ِاخ(اﺑﻦ اﻟﻤﺘﻮج اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ‪ .‬از ﻋﻠﻤﺎي اﻣﺎﻣﯿﻪء ﻗﺮن ﻧﻬﻢ ﻫﺠﺮي اﺳﺖ و ﺑﺴﺎل ‪ 841‬ه ‪ .‬ق‪ .‬درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻦ‬ ‫ﻣﺘﻮج و رﯾﺤﺎﻧﮥ اﻻدب ج‪ 1‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ اﻟﻤﺠﺘﻬﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫]َت ُﻣْﻞ ُم َت ِه[ )ِاخ(ﺣﺎج ﻣﻼﻣﻬﺪي ﻧﺮاﻗﯽ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻧﺮاﻗﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ اﻟﻤﻠﮏ‪.‬‬



‫]َت ُﻣـْﻞ َم ِل[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ()‪(1‬ﮔﻞ ﻣﺨﺘﻮم‪ .‬ﻃﯿﻦ ﻣﺨﺘﻮم‪ .‬ﻃﯿﻦ ﺷﺎﻣﻮس‪ .‬ﺑـﺪاﻧﺠﻬﺖ آن را ﺧﺎﺗﻢ اﻟﻤﻠﮏ ﻧﺎﻣﻨـﺪ ﮐﻪ ﻣﻬﺮ ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺮ آن زﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﻃﯿﻦ ﺷﺎﻣﻮس و ﻃﯿﻦ ﻣﺨﺘﻮم و دزي ج‪ 1‬ص‪ 352‬ﺷﻮد‪.Terre sigillee - (1) .‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ اﻟﻨﺒﯿﯿﻦ‪.‬‬



‫]َت ُﻣْﻦ َن ي[ )ِاخ(ﺧـﺎﺗﻢ اﻧﺒﯿـﺎ‪ ،‬ﻣﻬﺮ ﭘﯿﻐـﺎﻣﺒﺮان‪) .‬اﻟﺴـﺎﻣﯽ ﻓﯽ اﻻﺳـﺎﻣﯽ(‪ .‬ﻟﻘﺐ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ :‬ﻣـﺎ ﮐﺎن ُﻣﺤﻤـٌﺪ اﺑﺎ اﺣـﺪ ﻣﻦ رﺟﺎﻟﮑﻢ و ﻟﮑﻦ‬ ‫رﺳﻮل اﷲ و ﺧﺎﺗﻢ اﻟﻨﺒﯿﯿﻦ و ﮐﺎن اﷲ ﺑﮑﻞ ﺷـﯽ ء ﻋﻠﯿﻤًﺎ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(33/40‬و آﺧﺮ اﯾﺸـﺎن در ﻧﺒﻮت و اول در رﺗﺒﺖ‪ ...‬ﺧﺎﺗﻢ اﻟﻨﺒﯿﯿﻦ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و‬ ‫دﻣﻨﻪ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ...‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ اﻟﻨﺤﺎة‪.‬‬



‫]َت ُﻣْﻦ ُن[ )ِاخ( ﻟﻘﺐ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﻧﺤﻮي ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ اﺑﻦ ﻣﻼ ﯾﺎ اﺑﻦ ﻣﻨﻼ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻦ ﻣﻨﻼ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ ﺑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫]َت َب َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺮ اﺳﺘﺨﻮان ﻓﯿﻞ و ﺷﺘﺮ و ﺟﺰ آﻧﻬﺎ ﮔﻞ و ﻧﻘﺶ ﮐﺮدن‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﻧﻘﺶ ﺳﺒﺰان ﺑﺲ ﮐﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺟﺴﻢ ﭘﺮﻏﻢ‬ ‫ﺑﺴﺘﻪ ام ﺧﻮﯾﺶ را ﮔﻮﺋﯽ ز ﺳﺮ ﺗﺎ ﭘﺎي ﺧﺎﺗﻢ ﺑﺴﺘﻪ ام‪ .‬واﻟﻪ ﻫﺮوي )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ ﺑﺴﺘﻪ‪.‬‬



‫]َت َب َت ‪ِ /‬ت[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺎﺗﻢ ﮐﺎري ﺷﺪه‪ .‬ﮐﻨﺪه ﮐﺎري ﺷﺪه ﺑﺮ ﭼﯿﺰي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻢ ﺑﻨﺪ و ﺧﺎﺗﻢ ﮐﺎري ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ ﺑﻨﺪ‪.‬‬



‫]َت َب[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺑﺮ اﺳـﺘﺨﻮان ﻓﯿﻞ و ﺷﺘﺮ و ﺟﺰ آن ﮔﻠﻬﺎ و ﺗﺼﻮﯾﺮات ﮐﻨﺪه ﺑﮑﻨﺪ و اﯾﻦ ﺣﺮﻓﻪ را ﺧﺎﺗﻢ ﺑﻨﺪي و ﺧﺎﺗﻢ ﺑﺴﺘﻦ ﻧﯿﺰ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬آﻧﮑﻪ از ﻋﺎج و اﺳـﺘﺨﻮان ﺷﺘﺮ و ﭼﻮب و ﻏﯿﺮه ﮔﻠﻬﺎ و ﻧﻘﻮش ﺑﺮ ﺑﻌﻀـﯽ ﭼﯿﺰﻫﺎ ﮐﻨـﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( ‪ :‬ﺻﺪ ﻧﻘﺶ ﺑﺮ‬ ‫اﺳﺘﺨﻮاﻧﻢ اﻓﮑﻨﺪه ز داغ ﮔﻮﯾﺎ ﮐﻪ ﻟﺐ ﻟﻌﻞ ﺗﻮ ﺧﺎﺗﻢ ﺑﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻔﯿﺪ ﺑﻠﺨﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻢ ﮐﺎر و ﺧﺎﺗﻢ ﮐﺎري ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ ﺑﻨﺪي‪.‬‬



‫]َت َب[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤﻞ ﺧﺎﺗﻢ ﺑﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎﺗﻢ ﮐﺎري‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻢ و ﺧﺎﺗﻢ ﮐﺎري ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ ﭘﺮﺳﺖ‪.‬‬



‫]َت َپ َر[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(دوﺳـﺘﺪار اﻧﮕﺸﺘﺮي‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻣﺤﺒﺖ او ﺑﺨـﺎﺗﻢ ﺑﺤـﺪ ﭘﺮﺳـﺘﺶ ﺷﻮد ‪ :‬ﭼﻨـﺎن ﺑﻮد ﮐـﺎن ﻣﺮد ﺧﺎﺗﻢ ﭘﺮﺳﺖ ﺑﺨﺎﺗﻢ ﻫﻤﯽ‬ ‫ﮐﺮد ﺑﺎزي ﺑﻪ دﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻢ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻤﺖ‪.‬‬



‫]ِت َم[ )ع ِا( ﻋـﺎﻗﺒﺖ‪ .‬ﭘﺎﯾـﺎن‪ .‬ﺳـﺮاﻧﺠﺎم‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ .‬آﺧﺮ ‪ :‬در ﻧﻬﺎن ﺳﻮي ﻣﺎ ﭘﯿﻐﺎم ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﮐﻪ اﻣﺮوز اﻟﺒﺘﻪ روي ﮔﻔﺘﺎر ﻧﯿﺴﺖ‪ ...‬و ﻣﺎ آن‬ ‫ﻧﺼـﯿﺤﺖ ﻗﺒﻮل ﮐﺮدﯾﻢ و ﺧﺎﺗﻤﺖ آن ﺑﺮ اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﮔﺮ در ﮐﺎري ﺧﻮض ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ ﻋﺎﻗﺒﺘﯽ وﺧﯿﻢ و‬ ‫ﺧـﺎﺗﻤﺘﯽ ﻣﮑﺮوه دارد‪ ...‬از وﺧـﺎﻣﺖ آن او را ﺑﯿﺎﮔﺎﻫـﺎﻧﻢ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬و ﺧﺎﺗﻤﺖ ﺑﻬﻼﮐﺖ و ﻧـﺪاﻣﺖ اﻧﺠﺎﻣـﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬و ﻃﺎﻫﺮ‬ ‫ﺑﻤﻨﺎﺳـﺒﺖ او ﺑﯿﺮون رﻓﺖ و ﺣﺮﺑﯽ ﺳـﺨﺖ ﻣﯿﺎن اﯾﺸﺎن ﻗﺎﺋﻢ ﺷـﺪ و ﺧﺎﺗﻤﺖ ﮐﺎر ﻃﺎﻫﺮ ﻫﺰﯾﻤﺖ ﺷﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﯾﻤﯿﻨﯽ ص‪ .(199‬و در ﺣﻔﻆ‬ ‫آن ﭼﭗ و راﺳﺖ ﻣﯽ ﭘﻮﺋﯿـﺪ ] ارﺳـﻼن ﺟـﺎذب [ ﺗـﺎ ﺧـﺎﺗﻤﺖ ﮐﺎر ﻫﻤﻪ وﻗﺎﯾﻪء ذات و ﻋﺮﺿﻪء ﺟﺎن ﺧﻮﯾﺶ ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ‬ ‫ص‪ .(264‬و آﺧﺮﯾـﻦ دور ﮐﺎﺳـﻤﺎن راﻧـﺪ ﺧﻄﺒﻪء ﺧـﺎﺗﻤﺖ ﻫﻢ او ﺧﻮاﻧـﺪ‪ .‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ )ﻫﻔﺖ ﭘﯿﮑﺮ ص‪ .(7‬ﻋﺮوﺳـﯽ ﺑﻮد ﻧﻮﺑﺖ ﻣـﺎﺗﻤﺖ ﮔﺮت‬ ‫ﻧﯿﮑﺮوزي ﺑﻮد ﺧﺎﺗﻤﺖ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺣﮑﻢ ﻣﺴﺘﻮري و ﻣﺴﺘﯽ ﻫﻤﻪ ﺑﺮ ﺧﺎﺗﻤﺖ اﺳﺖ ﮐﺲ ﻧﺪاﻧﺴﺖ ﮐﻪ آﺧﺮ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮود‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ - .‬ﺣﺴﻦ‬ ‫ﺧﺎﺗﻤﺖ؛ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﺨﯿﺮي و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻧﯿﮑﻮ‪ - .‬ﺳﻮء ﺧﺎﺗﻤﺖ؛ ﺑﺪي ﺳﺮاﻧﺠﺎم و ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﺸﺮي‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻤﺖ ﺑﯿﻦ‪.‬‬



‫]ِت َم[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﮐﺎر را ﺑﯿﻨﺪ‪ .‬ﻧﮕﺮﻧﺪهء ﻋﺎﻗﺒﺖ‪ .‬ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﯿﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻤﺖ ﺑﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫]ِت َم[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﭘﺎﯾﺎن ﮐﺎر را دﯾﺪن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻤﺖ ﺑﯿﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻤﺖ ﭘﺬﯾﺮ‪.‬‬



‫]ِت َم َپ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﭘﺎﯾﺎن ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه‪ .‬ﺧﺎﺗﻤﺖ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ ﺟﻢ‪.‬‬



‫]َت ِم َج[ )ِاخ( ﻣﻬﺮ ﺣﻀـﺮت ﺳﻠﯿﻤﺎن اﺳﺖ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺟﻢ ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﻮده اﺳﺖ وﻟﯽ ﻫﺮ ﺟﺎ ﺧﺎﺗﻢ ﺟﻢ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﻮد ﻣﺮاد ﻣﻬﺮ ﺣﻀﺮت ﺳﻠﯿﻤﺎن‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ : (273‬ﺣﻠﻘﻪ اي ار ﮐﻢ ﺷﻮد از زﻟﻒ ﺗﻮ ﺧـﺎﺗﻢ ﺟﻢ ﺧﻮاه ﺑﺘﺎوان آن‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﯽ دم ﻣﺮدي ﺧﻄﺎﺳـﺖ‬ ‫در ﭘﯽ ﻣﺮدم ﺷﺪن ﺑﯽ ﮐﻒ ﺟﻢ اﺣﻤﻘﯽ اﺳﺖ ﺧﺎﺗﻢ ﺟﻢ داﺷﺘﻦ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺟﮕﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ ﺟﻤﺸﯿﺪ‪.‬‬



‫]َت ِم َج[ )ِاخ( ﺧـﺎﺗﻢ ﺟﻢ‪ .‬اﻧﮕﺸﺘﺮ ﺳـﻠﯿﻤﺎن ‪ :‬آﺧﺮ اي ﺧـﺎﺗﻢ ﺟﻤﺸـﯿﺪ ﻫﻤـﺎﯾﻮن آﺛـﺎر ﮔﺮ ﻓﺘـﺪ ﻋﮑﺲ ﺗﻮ ﺑﺮ ﻧﻘﺶ ﻧﮕﯿﻨﻢ ﭼﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺣﺎﻓـﻆ‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻢ ﺟﻢ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻤﺮ‪.‬‬



‫]َم[ )ِا( ﺧﻮاﻫﺮ اﺳﺖ و ﺑﮑﺴـﺮ ﻣﯿﻢ ﻫﻢ درﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﺠﺎي راي ﻗﺮﺷﺖ ﻧﻮن ﻫﻢ ﺑﻨﻈﺮ آﻣـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﺗﻤﻦ ﺑﺎﺷـﺪ)‪) .(1‬ﺑﺮﻫﺎن(‪- (1) .‬‬ ‫ﻫﺰوارش ﺧﺎﺗﻤﻦ‪ ،‬ﭘﻬﻠﻮي ﺧﻮا‪ ،‬ﺧﻮاﻫﺮ »ﯾﻮﻧﮑﺮ ‪ «95‬در ﻣﺘﻦ »ﺧﺎﺗﻤﻦ« ﺑﻪ »ﺧﺎﺗﻤﺮ« ﮔﺮداﻧﯿﺪه ﺷﺪه‪) .‬ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن چ ﻣﻌﯿﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ رﺳﻞ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( ﭘﺎﯾﺎن دﻫﻨـﺪهء ﭘﯿﻤﺒﺮان‪ .‬ﺧﺘﻢ اﻧﺒﯿﺎء‪ .‬آﺧﺮﯾﻦ ﭘﯿﻤﺒﺮ‪ .‬ﻟﻘﺐ ﺣﻀـﺮت ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ )ص( اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ و ﺑﻪ‬ ‫]َت ِم ُر ُ‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ اﻻﻧﺒﯿﺎء ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ ﺳﺎز‪.‬‬



‫]َت[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﭘﺎره ﻫﺎي اﺳﺘﺨﻮان را در ﭼﻮب ﺑﺎ ﻧﻘﺶ و ﻧﮕﺎر ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻢ ﺑﻨﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ ﺳﺎزي‪.‬‬



‫]َت[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺎﺗﻢ ﺳﺎز‪ .‬ﻧﺸﺎﻧﺪن ﭘﺎره ﻫﺎي اﺳﺘﺨﻮان ﺑﺎ ﻧﻘﺶ و ﻧﮕﺎر در ﭼﻮب‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻢ ﺑﻨﺪي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ ﺳﻠﯿﻤﺎن‪.‬‬



‫س َل[ )ِاخ( ﻣﻬﺮ ﺣﻀـﺮت ﺳـﻠﯿﻤﺎن‪ .‬ﺧﺎﺗﻢ ﺟﻢ‪ .‬ﺧﺎﺗﻢ ﺟﻤﺸﯿﺪ ‪ :‬ﭘﯿﺎﻟﻪ در ﮐﻒ ﻣﻦ ﺧﺎﺗﻢ ﺳﻠﯿﻤﺎن اﺳﺖ‪.‬ﺻﺎﺋﺐ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻢ ﺟﻢ و‬ ‫]َت ِم ُ‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ ﺟﻤﺸﯿﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ ﺳﻬﯿﻞ ﻧﺸﺎن‪.‬‬



‫س َه ‪ِ /‬ه ِن[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از دﻫﺎن ﻣﺤﺒﻮب و ﻣﻌﺸﻮق و ﺷﺎﻫﺪ و ﺳﺎﻗﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن( ‪ :‬زان ﺧﺎﺗﻢ ﺳـﻬﯿﻞ ﻧﺸﺎن‬ ‫]َت ِم ُ‬ ‫ﺑﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﭼﺸـﻤﻢ ﻧﮕﯿﻦ ﻧﮕﯿﻦ ﭼﻮ ﺛﺮﯾـﺎ ﺑﺮاﻓﮑﻨـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ رﺷـﯿﺪي ﺧـﺎﺗﻢ ﺳـﻬﯿﻞ ﻧﺸﺎن را ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻓﻮق ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﯾﻦ ﺑﯿﺖ را‬ ‫ﺑـﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﺷﺎﻫﺪ آورده اﺳﺖ‪ :‬زان ﺧﺎﺗﻢ ﺳـﻬﯿﻞ ﻧﺸﺎن ﺑﺲ ﮐﻪ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﭼﺸـﻤﻢ ﻧﮕﯿﻦ ﻧﮕﯿﻦ ﭼﻮ ﺛﺮﯾﺎ ﺑﺮاﻓﮑﻨﺪ‪ .‬ﻟﯿﮑﻦ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ اﺑﯿﺎت‬ ‫ﻗﺒﻞ ﭼﻨﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﺗﻢ ﺳـﻬﯿﻞ ﻧﺸﺎن ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻣﯽ ﯾﺎ ﺟﺎم ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و اﯾﻨﮏ اﺑﯿﺎت ﻗﺒﻞ‪ :‬ﺳﺎﻗﯽ ﺗﺬرورﻧﮓ ﺑﻄﻮق ﻏﺒﺐ ﭼﻮ ﮐﺒﮏ ﻃﻮق دﮔﺮ‬ ‫ز ﻋﻨﺒﺮ ﺳﺎرا ﺑﺮاﻓﮑﻨﺪ ﺑﺮ دﺳﺖ آن ﺗﺬرو ﭼﻮﭘﺎي ﮐﺒﻮﺗﺮان ﻣﯽ ﺑﯿﻦ ﮐﻪ رﻧﮓ ﻋﯿﺪ ﭼﻪ زﯾﺒﺎ ﺑﺮاﻓﮑﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻢ ﮔﻮﯾﺎ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ ﻃﺮﯾﻘﺖ‪.‬‬



‫]َت ِم َط َق[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( زﯾﻨﺖ ﺣﻠﻘﻪء ﻃﺮﯾﻘﺘﯿـﺎن‪ .‬ﺧـﺎﺗﻢ ﺳﻠﺴـﻠﻪء دروﯾﺸﺎن ‪ :‬ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﻫﺰار رﻫﺮو دﻋﻮي ﻋﺸﻖ ﮐﺮدﻧـﺪ ﺑﺮ‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ ﻃﺮﯾﻘﺖ ﻣﻨﺼﻮر ﭼﻮن ﻧﮕﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻄﺎر‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻢ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ ﮐﺎر‪.‬‬



‫]َت[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺧﺎﺗﻢ ﮐﺎري ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎﺗﻢ ﺳﺎز‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﮐﺎر او ﺧﺎﺗﻢ ﮐﺎري اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻢ ﺑﻨﺪ و ﺧﺎﺗﻢ ﺳﺎز ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ ﮐﺎري‪.‬‬



‫]َت[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺸﺎﻧﺪن اﺳﺘﺨﻮان در ﭼﻮب ﺑﺎ ﻧﻘﺶ و ﻧﮕﺎر‪ .‬ﺧﺎﺗﻢ ﺳﺎزي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻢ ﺑﻨﺪي و ﺧﺎﺗﻢ ﺳﺎزي ﺷﻮد ‪ :‬آﺳﻮرﯾﻬﺎ در‬ ‫ﺻﻨﺎﯾﻊ دﯾﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﻨﻌﺖ زرﮔﺮي و ﺧﺎﺗﻢ ﮐﺎري‪ ...‬ﻣﺎﻫﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪) .‬اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج‪ 1‬ص‪.(128‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ ﮔﻮﯾﺎ‪.‬‬



‫]َت ِم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﺎﺗﻢ ﺳﻬﯿﻞ ﻧﺸﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻨﺎﯾﻪ از دﻫﺎن ﻣﺤﺒﻮب و ﻣﻌﺸﻮق و ﺷﺎﻫﺪ و ﺳﺎﻗﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن( ‪:‬‬ ‫ﭼﻮن آب ﭘﺸﺖ دﺳﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻧﮕﯿﻦ ﻧﮕﯿﻦ ﭘﺲ ﻣﻬﺮ ﺟﻢ ﺑﺨﺎﺗﻢ ﮔﻮﯾﺎ ﺑﺮاﻓﮑﻨﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺨﺎﺗﻢ ﺳﻬﯿﻞ ﻧﺸﺎن رﺟﻮع ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ ﻧﺒﻮت‪.‬‬



‫]َت ِم ُن ﺑ ُْﻮ َو[ )ِاخ( ﻣﻬﺮ ﻧﺒﻮت‪ .‬اﺛﺮي ﺑﻮد ﻣﯿﺎن دو ﮐﺘﻒ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﮐﺮم ﺻﻠﻮات اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ وﺣﯽ‪.‬‬



‫]َت ِم َوْﺣْﯽ[ )ِاخ( ﺣﻀﺮت رﺳﺎﻟﺖ )ص(‪) .‬ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻤﮥ‪.‬‬



‫]ِت َم[ )ع ِا( ﺧﺎﺗﻤﻪ‪ .‬آﺧﺮ ﻫﺮ ﭼﯿﺰي و ﭘﺎﯾﺎن آن‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ .‬ﭘﺎﯾﺎن‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻮاﺗﻢ‪ ،‬ﺧﻮاﺗﯿﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻤﻪ‪.‬‬



‫]ِت َم ‪ِ /‬م[ )ع ِا( ﺧﺎﺗﻤﮥ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻤﮥ ﺷﻮد‪ .‬آن ﺧﺎﺗﻤﻪء ﮐﺎر ﻣﺮا ﺧﺎﺗﻢ دوﻟﺖ آن ﻓﺎﺗﺤﻪء ﻃﺒﻊ ﻣﺮا ﻓﺎﺗﺢ اﺑﻮاب‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﺴـﻄﺎم رﻓﺖ‬ ‫و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺧﺎﺗﻤﻪء ﮐﺎر و ﻣﺂل ﺣﺎل ﺑﻨﺸـﺴﺖ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ ص‪ - .(370‬ﺧﺎﺗﻤﻪ ﭘـﺬﯾﺮ؛ آﻧﭽﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﭘﺬﯾﺮد‪ - .‬ﺧﺎﺗﻤﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ؛ ﭘﺎﯾﺎن‬ ‫ﯾـﺎﻓﺘﻦ‪ - .‬ﺧﺎﺗﻤﻪ ﭘـﺬﯾﺮي؛ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﭘـﺬﯾﺮ ﺑﻮدن‪ - .‬ﺧﺎﺗﻤﻪ دادن؛ ﭘﺎﯾﺎن دادن‪ - .‬ﺧﺎﺗﻤﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ؛ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﯾﺎﻓﺘﻦ ||‪ .‬ﮐﻠﻤﻪ اي ﮐﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﻄﻠﺐ را‬ ‫ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﺪ و ﻧﺴﺎخ ﮐﺘﺐ در آﺧﺮ آن ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺒﺮﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﺗﻤﻪ‪ .‬اﻧﺘﻬﯽ‪ .‬ﺗﻤﺖ‪ .‬واﻟﺴﻼم‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻤﺖ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻤﯽ‪.‬‬



‫]َت[ )ِاخ( ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﺎﺗﺐ ﺧﻮﺷـﻨﻮﯾﺲ ﺑﻮده و اﯾﻦ ﺷـﻌﺮ از او دﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺑﻘﺮﺑﺎﻧﺖ ﺷﻮم ﺷﺒﻬﺎي ﻫﺠﺮان در دﻟﻢ ﻣﮕﺬر ﮐﻪ اﯾﻦ درﯾﺎي‬ ‫آﺗﺶ‪ ،‬دوﺳﺖ از دﺷﻤﻦ ﻧﻤﯿﺪاﻧﺪ‪) .‬آﺗﺸﮑﺪهء آذر(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻤﯽ‪.‬‬



‫]َت[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( اﻧﮕﺸﺘﺮﺳﺎز ﯾﺎ ﻣﻬﺮﺳﺎز‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻤﯽ‪.‬‬



‫]َت[ )ِا( ﯾـﮏ ﻧـﻮع ﮔﻠـﺪوزي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘـًﺎ در اﯾﺮان ﻣﻌﻤـﻮل ﺑﻮده ﻋﺒـﺎرت اﺳﺖ از ﻣﻘـﺪاري ﻗﻄﻌـﺎت و ﭘـﺎرﭼﻪ ﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻟﻠﻮن و‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻟﺸـﮑﻞ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳـﺘﺎدي و ﻣﻬﺎرت ﻧﺰدﯾﮏ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ دوﺧﺘﻪ ﻣﯿﺸـﺪ و ﺷـﺒﺎﻫﺖ ﮐﺎﻣﻠﯽ ﺑﺸﺎﻟﻬﺎي ﮐﺸـﻤﯿﺮ ﭘﯿـﺪا ﻣﯿﮑﺮد و ﺿـﻤﻨًﺎ ﺑﺨﯿﻪ‬ ‫دوزﯾﻬـﺎ را ﺑﺎ ﮔﻠـﺪوزي اﺑﺮﯾﺸـﻤﯿﻦ رﻧﮕﺎرﻧﮓ ﻣﯽ ﭘﻮﺷﺎﻧﯿـﺪه اﻧـﺪ و ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪء ﭘﻨـﺞ ذرﻋﯽ آن را ﺑﻘﯿﻤﺖ ﮔﺰاﻓﯽ ﻣﯿﻔﺮوﺧﺘﻨـﺪ‪) .‬ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدي ﮐﯿﻬﺎن ص‪.(285‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻤﯿﺖ‪.‬‬



‫]َت ‪ِ /‬ت ﻣﯽ َي[ )ع ﻣﺺ ﺟﻌﻠﯽ(در ﻣﺮﺗﺒﻪ و ﺻﻔﺖ آﺧﺮﯾﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎَﺗﻢ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻤﯿﺖ‪.‬‬



‫]َت ﻣﯽ َي[ )ع ﻣﺺ ﺟﻌﻠﯽ( ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎﺗﻢ ﺑﻮدن و ﮐﻨﺎﯾًﮥ ﺑﻤﻌﻨﯽ زﯾﻨﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻤﯽ ﺗﺒﺮﯾﺰي‪.‬‬



‫]َت ِي َت [ )ِاخ(ﺷﺎﻋﺮي اﺳﺖ و ﺑﻪ ﮐﺘﺎب ﻓﺮوﺷـﯽ اوﻗﺎت ﻣﯿﮕﺬراﻧﯿـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻄﻠﻊ از اوﺳﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﮐﻪ ﺣﯿﺮان رﺧﺖ ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﮔﺮﯾﺎن ﻣﺎﻧﺪه ام‬ ‫ﭼﺸﻢ ﭼﻮن ﺑﺮدارم از روي ﺗﻮ ﺣﯿﺮان ﻣﺎﻧﺪه ام‪) .‬ﺗﺤﻔﻪء ﺳﺎﻣﯽ ص‪.(147‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻦ‪.‬‬



‫]ِت[ )ع ص( ﻧﻌﺖ ﻓﺎﻋﻠﯽ از َﺧَﺘَﻦ‪ ،‬ﺧﺘﻨﻪ ﮐﻨﻨﺪه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻨﮥ‪.‬‬



‫]ِت َن[ )ع ص( ﺗﺄﻧﯿﺚ ﺧﺎﺗﻦ‪ .‬آﺳﯿﻪ‪ .‬آﻟﺖ ﺧﺘﻨﻪ ﮐﺮدن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻦ و آﺳﯿﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮره‪.‬‬



‫]َر ‪ِ /‬ر[ )ِا( ﺧﺎﺗﻮﻟﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻮﻟﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮﻟﻪ‪.‬‬



‫]َل ‪ِ /‬ل[ )ِا( دوﻧﯽ و دﻏـﺎﺋﯽ و ﺣﯿﻠـﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺻـﺤﺎح اﻟﻔﺮس ||(‪ .‬دوﺑﯿﻨﯽ و دودﻟﯽ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬ﮔﺮﻧﻪ ﺧـﺎﺗﻮﻟﻪ ﺧـﻮاﻫﯽ‬ ‫آوردن آن ﭼﻪ ﺣﯿﻠﻪ ﺳﺖ و ﺗﻨﺒﻞ و دﺳﺘﺎن؟دﻗﯿﻘﯽ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﻫﻤﯿﻨﺖ ﺑﺎز دارد ﺧﺎﺗﻮﻟﻪ ﮐﻨﯽ و ﭼﻨﺪ ﮔﻮن ﺷﺮ‪.‬؟‬ ‫ﺧﺎﺗﻮﻣﻪ‪.‬‬



‫]َم[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن زﯾﺒـﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺟﻮﯾﻤﻨـﺪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮔﻨﺎﺑـﺎد و واﻗﻊ در ‪ 26‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﮔﻨﺎﺑـﺎد و ‪11‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 592‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺧـﺎور ﺷﻮﺳﻪء ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺠﺴـﺘﺎن ﺑﻔﺮدوس‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﮔﺮم ﺳـﯿﺮ و ﺳـﮑﻨﻪء آن ‪ 20‬ﺗﻦ و ﻣـﺬﻫﺐ آﻧﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و‬ ‫ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑـﺎن اﻧـﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻋﺒﺎرت از ﻏﻼت‪ ،‬ﺗﺮﯾﺎك‪ ،‬اﺑﺮﯾﺸﻢ و زﻋﻔﺮان ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان‬ ‫ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن‪.‬‬



‫)ﺗﺮﮐﯽ‪ِ ،‬ا( ﺧﺎﻧﻢ و ﺑﺎﻧﻮ‪ .‬اﯾﻦ ﻟﻔﻆ ﺑﺮاي اﺣﺘﺮام ﺑﻨﺎم زن ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯿﺸﻮد ﻣﺜﻞ زﯾﻨﺐ ﺧﺎﺗﻮن و ﺳـﮑﯿﻨﻪ ﺧﺎﺗﻮن‪ .‬ﺳﺎﺑﻘًﺎ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻮده ﻟﯿﮑﻦ اﮐﻨﻮن‬ ‫ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻌﻀـﯽ از اﯾﻼـت و دﯾﻪ ﻫـﺎﺳﺖ و دﯾﮕﺮان ﺟـﺎي آن ﺧـﺎﻧﻢ اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و ﺑﺮاي ﻣﻘـﺪﺳﺎت دﯾﻨﯿﻪ در وﻋﻆ و ﮐﺘﺐ ﻫﻤﺎن‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬ﻟﻔﻆ ﺧﺎﺗﻮن در ﻗـﺪﯾﻤﺘﺮﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻓﺎرﺳـﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﻃﺒﺮي )ﻗﺮن ﭼﻬﺎرم ﻫﺠﺮي( ﻫﻢ ﻣﮑﺮر آﻣﺪه ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺎرﺳـﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﻬـﺎي ﺗﺮﮐﯽ آن را ﺗﺮﮐﯽ ﺿـﺒﻂ ﮐﺮده اﻧـﺪ‪ .‬در ﺳﻨﺴـﮑﺮﯾﺖ ﺑﺎﻧﻮي ﺧﺎﻧﻪ را ﮐﺘﻢ ﺑﯿﻨﯽ ﻫﻢ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ از‬ ‫رﯾﺸﻪء ﺧـﺎﺗﻮن ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﻧﻈـﺎم ||(‪ .‬ﺑﺰرگ و ﺑﯽ ﺑﯽ و ﮐـﺪﺑﺎﻧﻮي ﺧﺎﻧﻪ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن(‪ .‬از اﻟﻘﺎب زﻧﺎن ﮐﺒﺎر اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻟﻔﻆ‬ ‫ﻋﺮﺑﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺟﻤﻊ آن ﺑﻄﺮز ﻋﺮﺑﯽ ﺧﻮاﺗﯿﻦ آﻣﺪه و اﯾﻦ از ﺗﺼـﺮﻓﺎت ﻓﺎرﺳﯿﺎن ﻣﺘﻌﺮب اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬در ﺗﺮﮐﯽ از اﻟﻘﺎب زﻧﺎن ﮐﺒﺎر‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬زن اﺻـﯿﻞ‪ .‬زن ﺷـﺮﯾﻒ‪ .‬ﺧـﺪﯾﺶ‪ .‬ﺑﺎﻧﻮ‪ .‬ﺑﯿﮕﻢ‪ .‬ﺑﯿﮕﻪ‪ .‬ﺳـﯿﺪه‪ .‬ﺳﺘﯽ‪ُ .‬ﺣَﺮه‪ .‬ﺧﺎﻧﻢ‪ .‬ﻣﻠﮑﻪء ﺗﺮك‪ .‬زن ﺧﺎن‪ .‬زن‪ .‬ﺟﻔﺖ‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﺑﺎﻧﻮ و ﺧﺎﻧﻢ ﺷﻮد ‪ :‬ﺑﺎده دﻫﻨـﺪه ﺑﺘﯽ ﺑـﺪﯾﻊ ز ﺧﻮﺑﺎن ﺑﭽﻪء ﺧﺎﺗﻮن ﺗﺮك و ﺑﭽﻪء ﺧﺎﻗﺎن‪ .‬رودﮐﯽ )از ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴـﺘﺎن ص‪ .(319‬ﺑﻪ‬ ‫ﺗﯿﻎ ﻃّﺮه ﺑﺒﺮد ز ﭘﯿﭽﻪء ﺧـﺎﺗﻮن ﺑﮕﺮز ﭘﺴﺖ ﮐﻨـﺪ ﺗﺎج ﺑﺮ ﺳـﺮ ﭼﯿﭙﺎل‪.‬ﻣﻨﺠﯿﮏ‪ .‬ﺑﮕﻔﺘﻨـﺪ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﮔﻔﺖ ز ﻓﺮزﻧـﺪ ﺧﺎﺗﻮن ﮐﻪ ﺑـﺪ در‬ ‫ﻧﻬﻔﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺪاﻧﺴﺖ ﺑﯿﻨﺎدل ﭘﺎك زاد ﮐﻪ دورﻧﺪ ﺧﺎﻗﺎن و ﺧﺎﺗﻮن ز داد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺪو ﮔﻔﺖ ﺧﺎﺗﻮن ﮐﻪ ﺑﺎ راي ﺗﻮ ﻧﮕﯿﺮد ﮐﺲ اﻧﺪر‬ ‫ﺟﻬـﺎن ﺟـﺎي ﺗـﻮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼـﻮ ﺑﺸـﻨﯿﺪ ﺧﺎﻗـﺎن دﻟﺶ ﮔﺸﺖ ﺧـﻮش ﺑﺨﻨﺪﯾـﺪ ﺧـﺎﺗﻮن ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﻓﺶ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺸـﺪ ﭘﯿﺶ ﺧـﺎﺗﻮن دوان‬ ‫ﮐﺪﺧﺪاي ﮐﻪ داﻧﺎ ﭘﺰﺷـﮑﯽ ﻧﻮ آﻣﺪ ﺑﺠﺎي‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮ اﻣﯿﺪ ﺧﺎﻗﺎن ﺑﺪو ﺗﯿﺮه ﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺑﯿﭽﺎرﮔﯽ ﺳﻮي ﺧﺎﺗﻮن ﮔﺬﺷﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻧﮕﺮ ﺗﺎ‬ ‫ﮐـﺪام اﺳـﺖ ﺑـﺎ ﺷــﺮم و داد ز ﻣـﺎدر ﮐـﻪ دارد ز ﺧـﺎﺗﻮن ﻧﮋاد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑـﺪو ﮔﻔـﺖ ﺧـﺎﺗﻮن ﮐـﻪ اي ﻣﺮد ﭘﯿﺮ ﻧﮕـﻮﺋﯽ ﻫﻤﯽ ﯾـﮏ ﺳـﺨﻦ‬ ‫دﻟﭙﺬﯾﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﭼﻮن ﺧﯿﻤﻪء ﺧﺎﻗﺎن‪ ،‬دوم ﭼﻮن ﺧﺮﮔﻪ ﺧﺎﺗﻮن ﺳـﯿﻢ ﭼﻮن ﺣﺠﺮهء ﻗﯿﺼـﺮ‪ ،‬ﭼﻬﺎرم ﻗﺒﻪء ﮐﺴﺮي‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺷﻤﺸﺎد‬ ‫ﺑﺮﻧﮓ زﻟﻔﮏ ﺧﺎﺗﻮن ﺷـﺪ ﮔﻠﻨﺎر ﺑﺮﻧﮓ ﺗﻮزي و ﭘﺮﻧﻮن ﺷـﺪ وز ﺳﺒﺰه زﻣﯿﻦ ﺑﺮﻧﮓ ﺑﻮﻗﻠﻤﻮن ﺷـﺪ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬و ﺑﯿﻐﻮ دﯾﮕﺮ راه ﺑﻪ ﺳﯿﺴـﺘﺎن‬ ‫آﻣـﺪ اﻧـﺪر ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻﺧﺮ و اﻣﯿﺮ ﺑﺎﻧﺼـﺮ ﺑﺨﺮاﺳﺎن ﺷﺪ و ﺧﺎﺗﻮن را ﺑﺰﻧﯽ ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴـﺘﺎن ص‪ .(368‬و ﻧﺴـﺨﻪء ﺗﺬﮐﺮهء ﻫﺪﯾﻪ ﻫﺎ ﭼﻪ‬ ‫ﻫـﺪﯾﻪ ﻫﺎﺋﯽ ﮐﻪ اول روز‪ ...‬ﻣﺮ ﺧﺎن را و ﭘﺴـﺮش ﺑﻐﺮاﺗﮑﯿﻦ و ﺧﺎﺗﻮﻧﺎن و ﻋﺮوﺳﺎن‪ ...‬را‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ص‪ .(217‬و اﯾﻦ ﻃﻐﺮل ﻏﻼﻣﯽ ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ از ﻣﯿﺎن دو ﻫﺰار ﻏﻼم ﭼﻨﻮ ﺑﯿﺮون ﻧﯿﺎﯾﺪ‪ ..‬و وي را از ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن ارﺳـﻼن ﺧﺎﺗﻮن ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ص‪ .(253‬و دﯾﮕﺮ ﺧﺎﺗﻮن‬ ‫دﺧﺘﺮ ارﺳـﻼن ﺧﺎن ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻧﺎﻣﺰد اﻣﯿﺮ ﻣﻮدود ﺑﻮد و در راه ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ص‪ .(537‬ﮐﻪ اوﺑﺎش ﻫﻤﯽ ﺑﯽ ﺧﺎن و ﺑﯽ ﻣﺎن در‬ ‫او اﻣﺮوز ﺧﺎن ﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺧﺎﺗﻮن‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﻓﻘﯿﻪ آن ﯾﺎﺑﺪ از ﻣﯿﺮ ﺧﺮاﺳﺎن ﮐﻪ ﺧﺎﺗﻮن زو ﻓﺰوﻧﺘﺮ ﯾﺎﺑﺪ اﮐﻨﻮن‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﭼﺎﮐﺮ ﻗﺒﭽﺎق ﺷﺪ‬ ‫ﺷﺮﯾـﻒ وز دل ﺣﺮهء او ﭘﯿﺸــﮑﺎر ﺧـﺎﺗﻮن ﺷــﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴــﺮو )دﯾـﻮان چ ﺗﻘـﻮي ص ‪ .(102‬اﻣـﺎ ﺧـﺎﺗﻮن را ﻧـﺪاﻧﯿﻢ ﮐـﻪ ﮐﺠـﺎ رﻓﺘـﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)اﺳـﮑﻨﺪرﻧﺎﻣﻪ ﻧﺴـﺨﻪء آﻗﺎي ﺳـﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴـﯽ(‪ .‬ﮔﺮ ﭼﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻔﺮدوس ﺑﺴﯽ ﺧﺎﺗﻮﻧﺎن ﺗﺎ ﺗﺮا ﺑﯿﻨﺪ رﺿﻮان ﻏﻢ اﯾﺸﺎن ﻧﺒﺮد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻤﯿﺮد‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﻬﺸـﺖ را ﺧـﺎﺗﻮن وﮔﺮ ﺑﻤﺎﻧـﺪ زﯾﺒـﺪ ﻣﺴـﯿﺢ را ﺧـﻮاﻫﺮ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑـﺒﯿﻦ ﻧـﻪ ﻃﺒـﻖ ﺑﺮﺗﺮ از ﻫﻔـﺖ ﻗﻠﻌـﻪ ﺑـﺒﯿﻦ ﻫﻔـﺖ ﺧـﺎﺗﻮن ﺑﺮ از ﭼـﺎر‬ ‫ﻣﺎﻣـﺎ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬اي ﻣﻬﺮ ﻧﮕﯿـﻦ ﺗﺎﺟـﺪاري ﺧـﺎﺗﻮن ﺳـﺮاي ﮐﺎﻣﮑـﺎري‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼـﻮ ﺷـﻪ ﻣﯿﮑﺮد ﻣـﻪ را ﭘﺮده داري ﮐـﻪ ﺧـﺎﺗﻮن ﺑﺮد ﻧﺘـﻮان ﺑﯽ‬ ‫ﻋﻤـﺎري‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﻨﻮك ﺗﯿﺮ ﻫﺮ ﺧـﺎﺗﻮن ﺳﻮاري ﻓﺮوداده ز آﻫﻮ ﻣﺮﻏﺰاري‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺎﺗﻮن ﺧﺎﻃﺮم ﮐﻪ ﺑﺰاﯾـﺪ ﺑﻬﺮ دﻣﯽ آﺑﺴـﺘﻦ اﺳﺖ ﻟﯿﮏ ز‬ ‫ﻧﻮر ﺟﻼل ﺗﻮ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻏﺰﻟﯿﺎت(‪ .‬ﺧﺮ ﻫﻤﯽ ﺷـﺪ ﻻﻏﺮ و ﺧﺎﺗﻮن او ﻣﺎﻧـﺪه ﻋﺎﺟﺰ ﮐﺰ ﭼﻪ ﺷـﺪ اﯾﻦ ﺧﺮ ﭼﻮ ﻣﻮ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﭘﺲ ﮐﻨﯿﺰك آﻣـﺪ از‬ ‫اﺷـﮑﺎف در دﯾـﺪ ﺧـﺎﺗﻮن را ﺑﻤﺮده زﯾﺮ ﺧﺮ ﮔﻔﺖ اي ﺧـﺎﺗﻮن اﺣﻤـﻖ اﯾﻦ ﭼﻪ ﺑﻮد ﮔﺮ ﺗﻮ را اﺳـﺘﺎد ﺗﻮ ﻧﻘﺸـﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺧـﺎﺗﻮن ﺧﻮب‬ ‫ﺻﻮرت ﭘﺎﮐﯿﺰه روي را ﻧﻘﺶ و ﻧﮕﺎر و ﺧﺎﺗﻢ ﻓﯿﺮوزه ﮔﻮ ﻣﺒﺎش‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪ .‬ﺑﺮده ﺧﺎﺗﻮن ﺑﺘﺨﺖ ﺑﺮ ﮐﺎﻻ ﺗﺎ ﺑﻮد ﻣﺮد زﯾﺮ و زن ﺑﺎﻻ‪.‬اوﺣﺪي‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺶ ﺧﺎﺗﻮن ﺟﺰ آب و ﻧﺎن ﻧﺒﻮد وآﻧﭽﻪ اﺻﻞ اﺳﺖ در ﻣﯿﺎن ﻧﺒﻮد‪.‬اوﺣـﺪي‪ .‬ﻣﯿﺒﺎﯾﺪ ﺑﺨﺎﻧﻪء ﺗﻮ روﯾﻢ ﮐﻪ ﺧﺎﺗﻮن ﺗﻮ ﺳـﺮ ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ را ﻫﺮﯾﺴـﻪ‬ ‫ﭘﺨﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ ﺑﺨﺎري ﻧﺴـﺨﻪء ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﻣﺆﻟﻒ ص‪ .(104‬اي ﺷـﺪه زاﻧﻌﺎم ﺗﻮ در ﭼﻤﻦ از ﺳﺮﮐﺸـﯽ داﻣﻦ ﺧﺎﺗﻮن ﮔﻞ ﭘﺎره‬ ‫ﺑﻬﻔﺘﺎد ﺟﺎ‪ .‬ﺑﺪر ﺷﺎﺷﯽ )از ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ - .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﻫﺮ ﺧﺎﺗﻮن آﺷﯽ ﻣﯽ ﭘﺰد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻣﺎدر ﻃﻐﺸﺎده و زن ﺑﯿـﺪون ﺑﺨﺎراﺧـﺪاة ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﭘﺴـﺮ ﺷـﯿﺮﺧﻮارهء او ﭘﺎدﺷﺎه ﺷـﺪ ﺑﺎ ﻋﺒﯿﺪاﷲ زﯾﺎد ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 53‬ه ‪ .‬ق‪ .‬از ﺟـﺎﻧﺐ‬ ‫ﻣﻌـﺎوﯾﻪ ﺑﺤﮑﻮﻣﺖ ﺧﺮاﺳـﺎن ﻣﻨﺼﻮب ﺷـﺪه ﺑﻮد ﺟﻨﮕﯿـﺪ و ﺷـﮑﺴﺖ ﺧﻮرد‪ ،‬ﺳـﭙﺲ ﺑـﺎ ﺗﻘـﺪﯾﻢ ﻫـﺪاﯾﺎﺋﯽ ﺑﻪ او ﺑﺎ وي ﺻـﻠﺢ ﮐﺮد‪) .‬از ﻋﯿﻮن‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر ج‪ 1‬ص‪) (132‬ﺷﺮح اﺣﻮال رودﮐﯽ ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ ج‪ 1‬ص‪.(223‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن‪.‬‬



‫ِا)خ( دﺧﺘﺮ ﻗﻄﺐ اﻟـﺪﯾﻦ ﺷـﺎه ﺑﻮد ﮐﻪ در ‪ 690‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﺮادر ﺧﻮد را ﮐﻪ ﻓﺮﻣـﺎﻧﺮوا ﺑﻮد ﮐﺸﺖ و ﺑﺮ ﺳـﺮﯾﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻨﺸـﺴﺖ‪ .‬اﯾﻦ رﺑـﺎﻋﯽ از‬ ‫اوﺳﺖ‪ :‬ﺑﺲ ﻏﺼﻪ ﮐﻪ از ﭼﺸﻤﻪء ﻧﻮش ﺗﻮ رﺳﯿﺪ ﺗﺎ دﺳﺖ ﻣﻦ اﻣﺮوز ﺑﺪوش ﺗﻮ رﺳﯿﺪ در ﮔﻮش ﺗﻮ داﻧﻪ ﻫﺎي در ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻢ آب ﭼﺸﻤﻢ ﻣﮕﺮ‬ ‫ﺑﮕﻮش ﺗﻮ رﺳﯿﺪ‪) .‬ﺻﺒﺢ ﮔﻠﺸﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻋﻨﻮان ﺧﺎﺻـﯽ ﮐﻪ »ﺗﻮﻣﻦ« ﯾـﺎ »ﺑﻮﻣﯿﻦ ﺧﺎﻗﺎن« ﭘﯿﺸﻮاي ﺗﺮﮐﺎن در ﭼﯿﻦ ﺑﻪ زن ﺧﻮد داد‪) .‬از ﺷـﺮح اﺣﻮال رودﮐﯽ ﺳـﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴـﯽ ج‪1‬‬ ‫ص‪.(180‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن‪.‬‬



‫ِا)خ( ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻣﺸﺮق ﺑﻪ ﮐﻮه ﮔﻮر ﺳﻔﯿﺪ ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ و ‪ 3800‬ﮔﺰ ارﺗﻔﺎع دارد‪) .‬ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻏﺮب اﯾﺮان ص‪.(33‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن‪.‬‬



‫ِا)خ( )ﻣـﺪرﺳﻪء‪ ...‬ﻣﻬـﺪ ﻋﺮاق( ﻧﺎم ﻣـﺪرﺳﻪ اي در ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺰوﯾﻨﯽ در ﺗﻌﻠﯿﻘﺎت ﻟﺒﺎب اﻻﻟﺒﺎب )چ ﻟﯿﺪن ج ‪ 1‬ص ‪(296‬‬ ‫ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴـﺪ‪ :‬اﺑـﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ زﯾـﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ اﻻوﺳـﯽ اﻧﺼـﺎري در ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬـﻖ در ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺣـﺎل اﺑﻮاﻟﻔﻀـﻞ ﺑﯿﻬﻘﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬و از‬ ‫ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ او ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺎﺻﺮي اﺳﺖ و از اول اﯾﺎم ﺳﺒﮑﺘﮕﯿﻦ ﺗﺎ اول اﯾﺎم ﺳﻠﻄﺎن اﺑﺮاﻫﯿﻢ روزﺑﺮوز را ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ و آن ﻫﻤﺎﻧﺎ‬ ‫ﺳﯽ ﻣﺠﻠـﺪ ﻣﺼـﻨﻒ زﯾﺎدت ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬از آن ﻣﺠﻠـﺪي ﭼﻨﺪ در ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺳـﺮﺧﺲ دﯾﺪم و ﻣﺠﻠﺪي ﭼﻨﺪ در ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﻣﺪرﺳﻪء ﺧﺎﺗﻮن ﻣﻬﺪ‬ ‫ﻋﺮاق در ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪«...‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﭘﻨﮕﺠﻪء ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﺮاب واﻗـﻊ در ‪ 13‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﺳـﺮاب و ﯾـﮏ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫ﺳﺮاب و ﺗـﺒﺮﯾﺰ‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ ﺟﻠﮕﻪ اي و ﻣﻌﺘـﺪل و ﺳـﮑﻨﻪء آن ‪ 591‬ﺗﻦ و ﻣـﺬﻫﺐ اﻫـﺎﻟﯽ ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑـﺎن آﻧﻬﺎ ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از‬ ‫ﭼﺸﻤﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻت آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺳﺖ‪ .‬راه آن ﺷﻮﺳﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻗﺮه ﻟﺮ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﻣﯿﺎﻧﺪوآب ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﺮاﻏﻪ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 51‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﻣﯿﺎﻧﺪوآب و دوﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﻣﯿﺎﻧـﺪوآب و دوﻫﺰار و ﭘﺎﻧﺼـﺪﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺷﻮﺳﻪء ﺷﺎﻫﯿﻦ دژ ﺑﻤﯿﺎﻧـﺪوآب‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﺟﻠﮕﻪ اي و ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺎﻻرﯾﺎﺋﯽ‪،‬‬ ‫ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 94‬ﺗﻦ و ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از زرﯾﻨﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت و ﺗﻮﺗﻮن و ﭼﻐﻨﺪر اﺳﺖ و‬ ‫ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺳﺖ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﻬﺮاﻧﺮود ﺑﺨﺶ ﺑﺴـﺘﺎن آﺑﺎد ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ ،‬در ‪ 18‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺑﺴـﺘﺎن آﺑﺎد‪ 15 ،‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﺗﺒﺮﯾﺰ و ﺑﺴـﺘﺎن آﺑﺎد واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﺟﻠﮕﻪ اي و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ و ﺳـﮑﻨﻪء آن ‪ 439‬ﺗﻦ و ﻣﺬﻫﺐ اﻫﺎﻟﯽ ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﺗﺮﮐﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬آب آن از رود ﺳـﻬﻨﺪآﺑﺎد اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت و ﺳـﯿﺐ زﻣﯿﻨﯽ و ﯾﻮﻧﺠﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻐﻞ ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ آﻧﺠﺎ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري‬ ‫و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ واﻗﻊ در راه ﻃﻬﺮان ﺑﻪ اﯾﻮان ﮐﯽ ﻣﯿﺎن دو راه ﭘﺎرﭼﯿﻦ و ﻣﺎﻣﺎزﻧﺪ‪ ،‬در ‪ 28100‬ﮔﺰي ﻃﻬﺮان‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﭘﺎﺋﯿﻦ ﺟﺎم ﺑﺨﺶ ﺗﺮﺑﺖ ﺟﺎم ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﺸﻬﺪ‪ .‬واﻗﻊ اﺳﺖ در ‪ 42‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﺗﺮﺑﺖ ﺟﺎم‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﺟﻠﮕﻪ اي و ﻣﻌﺘﺪل و ﺳـﮑﻨﻪء آن ‪ 86‬ﺗﻦ‪ .‬ﻣﺬﻫﺐ اﻫﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ ﺑﻌﻀـﯽ ﺷـﯿﻌﻪ ﻣﺬﻫﺐ و ﺑﻌﻀﯽ ﺣﻨﻔﯽ اﻧﺪ‪ .‬زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫آب آﻧﺠـﺎ از ﻗﻨـﺎت اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻـت آن ﭘﻨﺒـﻪ و زﯾﺮه و ﺗﺮﯾـﺎك و ﻣـﻮ اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻣـﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن اوچ ﺗﭙﻪء ﺑﺨﺶ ﺗﺮﮐﻤﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﯿﺎﻧﻪ و واﻗﻊ اﺳﺖ در ﻫﯿﺠﺪه ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺗﺮﮐﻤﺎن در ﻣﺴﯿﺮ اراﺑﻪ رو‬ ‫ﺑﺴﺘﺎن آﺑﺎد و ﻣﯿﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘﺪل اﺳﺖ‪ .‬ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 851‬ﺗﻦ و ﻣﺬﻫﺐ آﻧﺎن ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ‬ ‫اﺳﺖ و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺳﺖ‪ ،‬راه آن اراﺑﻪ رو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ ﻣﺨﺮوﺑﻪ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻧﺎﺋﯿﻦ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(10‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧـﺎم ﻣﺤﻠﻪ اي اﺳﺖ در ﺻـﻔﺎﻫﺎن ﮐﻪ ﺧﺎﺗﻮن ﻧﺎم زﻧﯽ ﺑﺎﻧﯽ آن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﺷـﺮف ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬اي از رخ ﺗﻮ ﮔﺮﻓﺖ ﭘﺮﺗﻮ ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‬ ‫ﮐﻮﭼﻪء ﺗﻮ‪).‬از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬و رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﺮوﺿﺎت اﻟﺠﻨﺎت ص‪.32‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺟﯽ ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺻﻔﻬﺎن ‪ 7‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور اﺻﻔﻬﺎن و ﯾﮑﻬﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺟﺎدهء ﻗﺪﯾﻢ اﺻﻔﻬﺎن‬ ‫ﺑـﻪ ﯾﺰد اﺳﺖ؛ ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﺟﻠﮕﻪ اي و ﻣﻌﺘـﺪل‪ .‬ﺳـﮑﻨﻪء آن ‪ 254‬ﺗﻦ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ ،‬آب آﻧﺠﺎ از‬ ‫زاﯾﻨـﺪه رود و ﭼـﺎه و ﻗﻨـﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻـت آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﭘﻨﺒﻪ و ﺗﺮﯾﺎك و ﺳـﺮدرﺧﺘﯽ و ﺻـﯿﻔﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ‬ ‫داري و ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬زﻧﺎن آﻧﺠﺎ ﻗﺎﻟﯽ ﺑﺎﻓﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬راه وي ﻓﺮﻋﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(10‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﭼﮏ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﻮه ﭘﻨـﺞ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﯿﺮﺟﺎن و ‪ 95‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري ﺳـﻌﯿﺪآﺑﺎد و ﺳﺮ راه‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو ﻋﻠﯽ آﺑﺎد را ﮔﻪ و ﮐﻮه ﭘﺎرﺟﯽ و ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 25‬ﺗﻦ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﭼﮏ از دﻫﺴﺘﺎن راﺑﺮ ﺑﺨﺶ ﺑﺎﻓﺖ واﻗﻊ در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﯿﺮﺟﺎن و ‪ 45‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﺑﺎﻓﺖ و ﻧﯿﺰ ﺳﺮ راه ﻣﺎل‬ ‫رو ﺟﻮاران و راﺑﺮ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 15‬ﺗﻦ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺟﯿﺮﻓﺖ و در ‪ 40‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري ﺳﺒﺰواران اﺳﺖ ﺳـﺮ راه دوﺳـﺎري و‬ ‫ﮐﻬﻨﻮج ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﺟﻠﮕﻪ اي و ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ‪ .‬ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 69‬ﺗﻦ و ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آب‬ ‫آﻧﺠﺎ از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت و ﺑﺮﻧﺞ و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن رودﺑﺎر ﺑﺨﺶ ﮐﻬﻨﻮج ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺟﯿﺮﻓﺖ واﻗﻊ در ‪ 3‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور راه ﻓﺮﻋﯽ ﮐﻬﻨﻮج و ‪ 2‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور‬ ‫راه ﻓﺮﻋﯽ ﮐﻬﻨـﻮج و ﺳـﺒﺰواران اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﺟﻠﮕﻪ اي و ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي و داراي ‪ 100‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل‬ ‫آن ﺧﺮﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( )ﭼﯿﻞ آﺑﺎد( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺳﺒﺰواران ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺟﯿﺮﻓﺖ واﻗﻊ در ‪ 25‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﺳﺒﺰواران و ‪2‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻓﺮﻋﯽ دوﺳـﺎري ﮐﻬﻨـﻮج‪ ،‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳـﺖ ﺟﻠﮕﻪ اي و ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ‪ ،‬ﻣﺎﻻرﯾـﺎﺋﯽ‪ .‬ﺳـﮑﻨﻪء آن ‪ 226‬ﺗﻦ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و‬ ‫زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﻗﻨﺎت و رودﺧﺎﻧﻪء ﻫﻠﯿﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻت آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﺑﺮﻧـﺞ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺗﻬﺮود ﺑﺨﺶ راﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﻢ اﺳﺖ‪ 44 ،‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري راﯾﻦ و ﯾﮏ ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫ﺑﻢ ﺑﮑﺮﻣـﺎن‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ ﺟﻠﮕﻪ اي اﺳﺖ و ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺎﻻرﯾﺎﺋﯽ‪ .‬ﺳـﮑﻨﻪء آن ‪ 250‬ﺗﻦ و ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ ،‬آب آﻧﺠﺎ از‬ ‫ﭼﺸـﻤﻪ و ﻗﻨﺎت اﺳﺖ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﻼت و ﭘﺴﺘﻪ و ﭘﻨﺒﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮐﺮﺑﺎس اﺣﻤﺪي ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ راه آﻧﺠﺎ ﻓﺮﻋﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( ﯾﮑﯽ از دﯾﻪ ﻫﺎﺋﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳـﻠﻄﺎن اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ در ﻣﺮاﺟﻌﺖ از ﻧﺠﻒ اﺷﺮف ﺑﻪ ﯾﺰد در ﺣﻮﻣﻪء ﯾﺰد اﺣﺪاث ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫)از ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﺼﺮ ﺣﺎﻓﻆ ج‪ 1‬ص‪.(73‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد زﻧﮕﯿﺎن‪.‬‬



‫]ِد َز[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺳـﺒﺰواران ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺟﯿﺮﻓﺖ واﻗـﻊ در ‪ 5‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري ﺳـﺒﺰواران و ﯾﮏ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻓﺮﻋﯽ ﺳﺒﺰواران و ﮐﻬﻨﻮج اﺳﺖ؛ ﻣﺤﻠﯽ ﺟﻠﮕﻪ اي و ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ و ﻣﺎﻻرﯾﺎﺋﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﮑﻨﻪء آﻧﺠﺎ ‪ 70‬ﺗﻦ و ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ و‬ ‫زﺑﺎﻧﺸـﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻـت آﻧﺠـﺎ ﻏﻼـت و ﺧﺮﻣﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آﻧﺠﺎ ﻓﺮﻋﯽ اﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎدي‪.‬‬



‫ِا)خ( اﻣﯿﺮ ﻋﺒـﺪاﻟﺒﺎﻗﯽ ﺑﻦ اﻣﯿﺮ ﻣﺤﻤـﺪ ﺣﺴـﯿﻦ از اوﻻـد ﺣﺴﻦ اﻓﻄﺲ از اﮐـﺎﺑﺮ ﻋﻠﻤـﺎي اواﺋﻞ ﻗﺮن ﺳـﯿﺰدﻫﻢ ﻫﺠﺮي اﺳﺖ و از ﻣﺸﺎﯾـﺦ ﺳـﯿﺪ‬ ‫ﻣﻬـﺪي ﺑﺤﺮاﻟﻌﻠﻮم اﺳﺖ و در ﺳـﺎل ‪ 1207‬ﯾﺎ ‪ 1208‬ه ‪ .‬ق‪ .‬وﻓـﺎت ﯾـﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺘـﺎب اﮐﻤـﺎل اﻻﻋﻤﺎل و ﮐﺘﺎب اﻟﺠﺎﻣﻊ ازﺗﺄﻟﯿﻔﺎت اوﺳﺖ‪.‬‬ ‫)رﯾﺤﺎﻧﮥ اﻻدب ج‪ 1‬ص‪.(364‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎدي‪.‬‬



‫ِا)خ( اﻣﯿﺮﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﻦ اﻣﯿﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺒﺎﻗﯽ از اﮐﺎﺑﺮ ﻋﻠﻤﺎي اواﺋﻞ ﻗﺮن ﺳـﯿﺰدﻫﻢ ﻫﺠﺮت اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺻﺎﺣﺐ رﯾﺎض و ﻣﯿﺮزاي ﻗﻤﯽ ﻣﻌﺎﺻﺮ‬ ‫ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺳﺎﻟﻬـﺎ از ﻣﺤﻀـﺮ آﻗـﺎ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑـﺎﻗﺮ ﺑﻬﺒﻬـﺎﻧﯽ اﺳـﺘﻔﺎﺿﮥ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬او ﺻـﺎﺣﺐ ﺗﺄﻟﯿﻔـﺎﺗﯽ اﺳﺖ از ﻗﺒﯿـﻞ ﻣﻌﺠﺰات ﻣﺮﯾﺾ‪ ،‬رد‬ ‫»ﭘﺎدري ﻧﺼﺮاﻧﯽ«‪ .‬ﻣﺮﮔﺶ در ﺣﺪود ‪ 1231/1233‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪) .‬رﯾﺤﺎﻧﮥ اﻻدب ج‪ 1‬ص‪.(364‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎدي‪.‬‬



‫ِا)خ( اﻣﯿﺮﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴـﯿﻦ ﭘﺪر اﻣﯿﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺒﺎﻗﯽ و ﭘﺴﺮ اﻣﯿﺮﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎﻟﺢ اﺳﺖ‪ ،‬او از اﮐﺎﺑﺮ ﻋﻠﻤﺎي اﻣﺎﻣﯿﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ و در ﻓﻘﻪ و ادﺑﯿﺎت و ﻓﻨﻮن‬ ‫ﺣﮑﻤﺖ ﻣﻬﺎرت زﯾﺎد داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺪ ﻣﺎدري او ﻣﻼ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻗﺮ ﻣﺠﻠﺴـﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺄﻟﯿﻔﺎﺗﺶ داراي ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺑﺴـﯿﺎر اﺳﺖ از آﻧﺠﻤﻠﻪ‪ :‬ﺣﺎﺷﯿﻪ‬ ‫ﺑﺮﺷـﺮح ﺟﺪﯾﺪ ﺗﺠﺮﯾﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺷـﯿﻪ ﺑﺮ ﺷﺮح ﻟﻤﻌﻪ‪ ،‬رﺳﺎﻟﻪء ﺑﺪا‪ ،‬ﻣﻨﺎﻗﺐ اﻟﻔﻀﻼء‪ .‬ﻣﺮگ وي در ‪ 23‬ﺷﻬﺮ ﺷﻮال ‪ 1151‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در اﺻﻔﻬﺎن اﺗﻔﺎق‬ ‫اﻓﺘﺎد‪) .‬رﯾﺤﺎﻧﮥ اﻻدب ج‪ 1‬ص‪.(365‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎدي‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺳـﯿﺪ ﻣﯿﺮزا اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺣﺴـﯿﻨﯽ از ﻣﺸﺎﻫﯿﺮﻣﺪرﺳـﯿﻦ اﺻـﻔﻬﺎن و از ﺧﺎﻧﻮادهء ﻣﯿﺮﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴـﯿﻦ ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎدي ﺳـﺒﻂ ﻣﺠﻠﺴـﯽ اﺳﺖ‪ .‬از‬ ‫ﺗﺄﻟﯿﻔﺎت او ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳـﯽ‪ ،‬ﺣﺎﺷـﯿﻪء اﺳـﺘﺒﺼﺎر‪ ،‬ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺗﻬﺬﯾﺐ‪،‬ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﮐﺎﻓﯽ‪ ،‬ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﻣﻦ ﻻﯾﺤﻀﺮه اﻟﻔﻘﯿﻪ‪ ،‬ﺷﺮح ﻧﻬﺞ‬ ‫اﻟﺒﻼﻏﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ و در ﺳﺎل ‪ 1203‬ه ‪ .‬ق‪ .‬وﻓﺎت ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬رﯾﺤﺎﻧﮥ اﻻدب ج‪ 3‬ص‪.(504‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎدي‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺳـﯿﺪﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﻣﺆﻣﻦ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﻣـﺪرس از اﮐﺎﺑﺮ ﻋﻠﻤﺎي ﻗﺮن دوازدﻫﻢ اواﺧﺮ ﻋﻬﺪ ﺻـﻔﻮﯾﻪ اﺳﺖ ﮐﺘﺐ زﯾﺮ از ﺗﺄﻟﯿﻔﺎت‬ ‫اوﺳﺖ‪ :‬اﺑﻮاب اﻟﻬﺪاﯾﻪ‪ .‬ﺟﻨﺎت اﻟﺨﻠﻮد‪ .‬ﺧﺰاﺋﻦ اﻻﻧﻮار‪) .‬از رﯾﺤﺎﻧﮥ اﻻدب ج‪ 3‬ص‪.(505‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮﻧﺎن ﺷﺒﺴﺘﺎن ﺳﭙﻬﺮ‪.‬‬



‫س ِپ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﻓﺘﺎب و زﻫﺮه اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻮن ﺷﺒﺴﺘﺎن ﺳﭙﻬﺮ ﺷﻮد‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آرا(‪.‬‬ ‫ش ِب ِن ِ‬ ‫]ِن َ‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن اﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫]َا[ )ِاخ( دﻫﯽ از دﻫﺴـﺘﺎن اﯾـﻞ ﺗﯿﻤـﻮر ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﻬﺎﺑـﺎد اﺳﺖ واﻗﻊ در ‪ 17‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻣﻬﺎﺑـﺎد و ‪ 2‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﺴـﺮ دﺷﺖ‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و ﺳﺎﻟﻢ‪ .‬ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 91‬ﺗﻦ‪ .‬ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺳـﻨﯽ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﮐﺮدي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻـت آن ﻏﻼـت و ﺗﻮﺗﻮن و ﺣﺒﻮﺑـﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن اﻟﻌﯿﻨﺎﺛﯽ اﻟﻌﺎﻣﻠﯽ‪.‬‬



‫]ﻧُْﻞ ِع ﺛﯽ ﯾُْﻞ ِم[ )ِاخ( ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﺻﺎﺣﺐ روﺿﺎت وي ﭘـﺪر ﻗﺒﯿﻠﻪء ﺟﻠﯿﻠﻪء ﺧﺎﺗﻮﻧﺎن ﻋﺎﻣﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻠﻪ اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﺧﺎﺗﻮن ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫وي از ﻣﻌﺎﺻﺮﯾﻦ ﻋﻼﻣﻪ و ﻣﺤﻘﻖ ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬روﺿﺎت اﻟﺠﻨﺎت ص‪.(21‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن ﺑﺎرﮔﺎه‪.‬‬



‫ِا)خ( از ﺗﻮاﺑﻊ ﻃﻬﺮان اﺳﺖ و داراي ﻣﻌﺪن زﻏﺎل ﺳﻨﮓ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن ﺑﺎرﮔﺎه‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ در آﻣﻞ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪء ﻣﺎزﻧﺪران راﺑﯿﻨﻮ ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ص‪ 41‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن ﺑﺎغ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺷـﻬﺮ وﯾﺮان ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﻬﺎﺑـﺎد در ‪ 13‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧـﺎوري ﻣﻬﺎﺑﺎد و ‪ 6‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﻤﯿﺎﻧﺪوآب‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ دره اي و ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺎﻻرﯾﺎﺋﯽ‪ .‬ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 476‬ﺗﻦ‪ .‬زﺑﺎﻧﺸﺎن ﮐﺮدي و ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺳﻨﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب‬ ‫آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻت آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﺗﻮﺗﻮن و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺳﺖ‪ .‬ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ و ﮔﻠﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ در آﻧﺠﺎ ﻣﺮﺳﻮم‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 593‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن ﺑﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن اي ﺗﯿﻮﻧﺪ ﺑﺨﺶ دﻟﻔﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺧﺮم آﺑﺎد در ‪ 12‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﻧﻮرآﺑﺎد و ‪ 3‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ راه‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﺧﺮم آﺑـﺎد ﺑﮑﺮﻣﺎﻧﺸـﺎه؛ ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﺟﻠﮕﻪ اي و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ و ﻣﺎﻻرﯾـﺎﺋﯽ و ﺳـﮑﻨﻪء آﻧﺠـﺎ ‪ 210‬ﺗﻦ ﻣـﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻟﺮي‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از رود ﺑـﺎدآور و ﭼﺸـﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮﻻـت آﻧﺠـﺎ ﻏﻼت و ﺗﺮﯾﺎك و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﭘﺸﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري‬ ‫اﺳﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ آﻧﺠﺎ از ﻃﺎﯾﻔﻪء اي ﺗﯿﻮﻧﺪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﺳـﯿﺎه ﭼﺎدر ﺳﮑﻮﻧﺖ دارﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن ﺑﺰرگ‪.‬‬



‫]ِن ُب ُز[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻠﮑﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﻠﮑﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن ﭘﻨﺠﺮه‪.‬‬



‫]َپ َج َر ‪ِ /‬ر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﺎزﯾﭽﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ اﻃﻔﺎل از ﭘﻨﺞ ﭼﻮب ﺑﺎرﯾﮏ ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن ﺟﻬﺎن‪.‬‬



‫]ِن َج[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺧﻮرﺷـﯿﺪ اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻋﻤﯿﺪ ﻟﻮﻣﮑﯽ ﮔﻮﯾﺪ ‪ :‬ﻓﺮﻣﻮد ﺑﺨﺎﺗﻮن ﺟﻬﺎن از ﺷﺐ و از‬ ‫روز دو ﺧﺎﺗﻢ ﭼﺎﻻك ﻟﻘﺐ روﻣﯽ و ﻫﻨﺪي‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن ﺧﺎص‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن آﺧﺘﺎﭼﯽ ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﻬﺎﺑﺎد واﻗﻊ در ‪ 230‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور ﻣﻬﺎﺑﺎد و ‪ 18‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫ﺑﻮﮐﺎن ﺑﻤﯿﺎﻧﺪوآب‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘﺪل وﻟﯽ ﻣﺎﻻرﯾﺎﺋﯽ؛ ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 210‬ﺗﻦ‪ .‬ﻣﺬﻫﺐ اﻫﺎﻟﯽ ﺳﻨﯽ و زﺑﺎن آﻧﻬﺎ ﮐﺮدي اﺳﺖ‪،‬‬ ‫آب از ﭼﺸـﻤﻪ اﺳﺖ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﻼت و ﺗﻮﺗﻮن و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﭼﻐﻨـﺪر ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺳﺖ؛ ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ‬ ‫ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن ﺧﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ در ‪ 60‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻗﻮﻧﯿﻪ در آﺳﯿﺎي ﺻﻐﯿﺮ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن ﺧﺮﮔﻪ ﺳﺤﺎب‪.‬‬



‫س[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﻓﺘﺎب و ﻣﺎﻫﺘﺎب اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫گ ِه َ‬ ‫]ِن َخ َ‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن ﺧﻢ‪.‬‬



‫]ِن ُخ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺷﺮاب ﻧﺎب اﺳﺖ و ﺧﻢ ﺷﺮاب را ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن( )اﻧﺠﻤﻦ آرا(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن در ﮐﺠﺎوه‪.‬‬



‫ك َو ‪ِ /‬و[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﺴﻤﯽ ُدﻟﻤﻪ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﮐﺪو را از ﺗﺨﻢ ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮده و ﺑﺎ ﻗﯿﻤﻪ ﭘﻠﻮ ﺑﯿﻨﺒﺎرﻧﺪ‪.‬‬ ‫]َد َ‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن دﯾﻪ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ در ﭘﻨﺞ ﻓﺮﺳﻨﮕﯽ ﺳﻨﻘﺮ آﺑﺎد واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب ج‪ 3‬ص‪.(173‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن رﮐﻨﯽ‪.‬‬



‫]ُر[ )ِاخ( زن ﻃﻐﺮﻟﺸﺎه ﮐﻪ دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻮي ﺷﺎه ﺑﻮد و دو ﭘﺴـﺮ داﺷﺖ‪ :‬ﺗﻮران ﺷﺎه و ﺑﻬﺮام ﺷﺎه ﮐﻪ آﻧﻬﺎ از ﺑﻄﻦ وي ﺑﻮده اﻧـﺪ؛ ﺳﺎل ﻓﻮﺗﺶ در‬ ‫‪ 570‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ اﻓﻀﻞ ص ‪ 31‬و ‪ 32‬و ‪.(93‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن ﺳﺮاﺋﯽ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ در ﻧﺎﺣﯿﻪء ﻣﺮﮐﺰي وﻻﯾﺖ ﻗﻮﻧﯿﻪ‪) .‬ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ(‪.‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن ﺷﺒﺴﺘﺎن ﻓﻠﮏ‪.‬‬



‫ش ِب ِن َف َل[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﻓﺘﺎب اﺳﺖ و زﻫﺮه؛ ﻣﺎه را ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻤﺠﻤﻮﻋﻪء‬ ‫]ِن َ‬ ‫ﻣﺘﺮادﻓﺎت ص‪ 200‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن ﺻﺒﺢ‪.‬‬



‫ص[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺧﻮرﺷـﯿﺪ اﺳﺖ ‪ :‬ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺑﯿﺮق ﺑﻼف ﭘﺮﭼﻢ ﮔﻮﯾـﺪ ﻣﻨﻢ ﻃﺮهء ﺧﺎﺗﻮن ﺻـﺒﺢ ﺑﺮ ﺗُﺘﻖ روزﮔﺎر‪.‬‬ ‫]ِن ُ‬ ‫ﻋﻤﺎد ﻋﺰﯾﺰي )از ﺣﺎﺷﯿﻪء ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن ﻋﺮب‪.‬‬



‫]ِن َع َر[ )ِاخ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﮐﻌﺒﻪء ﻣﻌﻈﻤﻪ اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ ﮔﻮﯾـﺪ ‪ :‬ﺧـﺎل ﻣﺸـﮏ از روي ﮔﻨـﺪم ﮔـﻮن ﺧـﺎﺗﻮن ﻋﺮب ﻋﺎﺷـﻘﺎن را‬ ‫آرزوﺑﺨﺶ دل و ﺟﺎن)‪ (1‬آﻣـﺪه‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﮔﺮ ﭼﻪ زان آﯾﻨﻪ ﺧﺎﺗﻮن ﻋﺮب را ﻧﮕﺮﻧﺪ در ﭘﺲ آﯾﻨﻪ روﻣﯽ زن رﻋﻨﺎ ﺑﯿﻨﻨﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬روز‬ ‫و ﺷﺐ را ﮐﻪ ﺑﻪ اﺻـﻞ از ﺣﺒﺶ و روم آرﻧـﺪ ﭘﯿﺶ ﺧـﺎﺗﻮن ﻋﺮب ﺟـﻮﻫﺮ ﻻﻻـ ﺑﯿﻨﻨـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﻓـﺎﻃﻤﻪ)ع( را ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‬ ‫)ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﺣﻀـﺮت رﺳﺎﻟﺖ ﻣﺂب )ص( را ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬و رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪء ﻣﺘﺮادﻓﺎت ص ‪ - (1) .123‬ن ل‪ :‬آرزو ﺑﺨﺶ‬ ‫دوﺳﺘﺎن‪) .‬دﯾﻮان ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ چ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺳﻮﻟﯽ ص‪.(379‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن ﻋﻨﺐ‪.‬‬



‫]ِن ِع َن[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺷﺮاب اﻧﮕﻮر‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪء ﻣﺘﺮادﻓﺎت ص‪.224‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن ﻓﻠﮏ‪.‬‬



‫]ِن َف َل[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﻓﺘﺎب اﺳﺖ و زﻫﺮه و ﻣﺎه را ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن ﻗﯿﺎﻣﺖ‪.‬‬



‫]ِن َم[ )ِاخ( ﺑﻘﻌﻪ اي اﺳﺖ در ﺳـﻤﺖ ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺷـﯿﺮاز و ﺑﻘﻠﯿﻞ ﻣﺴﺎﻓﺘﯽ دور از ﺷـﻬﺮ و ام ﮐﻠﺜﻮم ﺑﻨﺖ اﺳـﺤﺎق ﮐﻮﮐﺒﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ زﯾﺪﺑﻦ‬ ‫ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ)ع( در آن ﻣﺪﻓﻮن اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻮﯾﻨﺪ آن ﺳـّﯿﺪهء ﻣﮑﺮﻣﻪ از ﺗﻌﺪي ﺑﻌﻀـﯽ ﺧﻠﻔﺎ ﺑﺸﯿﺮاز آﻣﺪه و از ﺑﯿﻢ ﻗﺘﻞ و ﻏﻠﺐ‬ ‫در ﺧﺎﻧﻪء ﺷـﯿﺦ اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﺣﺴـﯿﻦ ﮐﻪ از ﻋﺒﺎد ﺷـﯿﺮاز ﺑﻮده اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪه ﭘﻨﻬﺎن ﺷﺪ‪ .‬ﺟﻮﻗﯽ از ﻇﻠﻤﻪ ﺑﺮﺣﺎﻟﺶ وﻗﻮف ﯾﺎﻓﺘﻪ از ﭘﯿﺶ ﺗﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫آن ﻣﻈﻠﻮﻣﻪ ﺑﭽﺎﻫﯽ در اﻓﺘﺎد و وﻓﺎت ﯾﺎﻓﺖ و ﻫﻤﺎن ﻣﻮﺿﻊ ﻣﺰار ﮐﺜﯿﺮاﻻﻧﻮارش ﺷﺪ‪) .‬آﺛﺎراﻟﻌﺠﻢ ﻓﺮﺻﺖ ص‪.(458‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮﻧﮏ‪.‬‬



‫]َن[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ در ﯾﮏ ﻓﺮﺳـﻨﮓ و ﻧﯿﻤﯽ ﺟﻨﻮب ﺷـﯿﺮاز‪) .‬ﻓﺎرس ﻧﺎﻣﻪء ﻧﺎﺻـﺮي ج ‪ 2‬ص‪) (191‬ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي ﻏﺮب اﯾﺮان ص‪.(106‬‬ ‫دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﻗﺮه ﺑﺎغ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺷﯿﺮاز در ‪ 12‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺷﯿﺮاز در ﮐﻨﺎر راه ﻓﺮﻋﯽ ﺷﯿﺮاز ﺑﻪ ﻗﺮه ﺑﺎغ‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ‬ ‫اﺳـﺖ ﺟﻠﮕـﻪ اي ﻣﻌﺘـﺪل وﻟﯽ ﻣﺎﻻرﯾـﺎﺋﯽ و ﺳـﮑﻨﻪء آن ‪ 103‬ﺗـﻦ و ﻣـﺬﻫﺐ اﻫـﺎﻟﯽ ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸـﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳـﺖ‪ .‬آب از ﻗﻨـﺎت اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻت آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﺑﺮﻧﺞ و ﺻﯿﻔﯽ و ﻣﯿﻮه اﺳﺖ و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﺑﺎﻏﺒﺎﻧﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(7‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن ﮐﺎﺋﻨﺎت‪.‬‬



‫]ِن ِء[ )ِاخ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺣﻀـﺮت رﺳﻮل )ص( اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺣﻀـﺮت ﺑﺘﻮل ﺻـﻠﻮات اﷲ ﻋﻠﯿﻬﺎﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از‬ ‫ﻣﮑﻪء ﻣﻌﻈﻤﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﮐﻌﺒـﮥ اﷲ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( ‪ :‬ﺧـﺎﺗﻮن ﮐﺎﺋﻨـﺎت ﻣﺮﺑﻊ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺧﻮش ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺣﻠﻪ وز ﺳـﺮ اﻓﺘـﺎده‬ ‫ﻣﻌﺠﺮش‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻓﺎﻃﻤﻪ)ع( را ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن ﮐﺚ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﺷـﻬﺮﮐﯽ اﺳﺖ ﺧﺮد ] از ﻣـﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ ﺑﭽـﺎچ [ و آﺑـﺎدان و ﺑﺎرﮔـﺎه ﺳـﻐﺪ و ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪ اﺳﺖ و آن ﻓﺮﻏﺎﻧﻪ و اﯾﻼق اﺳﺖ ﻧﺰدﯾﮏ‬ ‫] َ‬ ‫دﯾﻤﻌﺎن ﮐﺚ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ ص‪.(70‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن ﮐﻨﺪي‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن اﯾﺠﺮود ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن زﻧﺠﺎن‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 45‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي زﻧﺠﺎن و ده ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫] َ‬ ‫راه ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ و ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 656‬ﺗﻦ و ﻣﺬﻫﺐ اﻫﺎﻟﯽ ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎن آﻧﻬﺎ ﺗﺮﮐﯽ و آب آن از رودﺧﺎﻧﻪء‬ ‫ﮔﻮﮔﺠﻪ ﺗﭙﻪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻋﻤﺪه ﻏﻼت و اﻧﮕﻮر و ﻣﯿﻮه اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ‪ :‬ﻣﺮدان زراﻋﺖ و ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ و زﻧﺎن ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﺎﺟﯿﻢ‬ ‫ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ و از ﻃﺮﯾﻖ اﯾﺞ ﺑﺎ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﻣﯿﺘﻮان رﻓﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن ﮔﻨﺎي‪.‬‬



‫گ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﭼﻬﺎراوﯾﻤﺎق ﺑﺨﺶ ﻗﺮه آﻏﺎج ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﺮاﻏﻪ واﻗﻊ در ‪ 24‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﻗﺮه آﻏﺎج و ‪53‬‬ ‫] َ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧـﺎوري اراﺑﻪ رو ﺷـﺎﻫﯿﻦ دژ ﺑﻪ ﺗﮑـﺎب‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺎﻻرﯾﺎﺋﯽ ﺳـﮑﻨﻪء آﻧﺠﺎ ‪ 261‬ﺗﻦ‪ .‬ﻣﺬﻫﺐ‬ ‫اﻫﺎﻟﯽ ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎن آﻧﻬﺎ ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮﻻت آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﻧﺨﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ‬ ‫و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن ﻟﺮ‪.‬‬



‫]َل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ ﺷـﻬﺮﯾﺎر ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻃﻬﺮان واﻗﻊ در ‪ 25‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺷـﻬﺮﯾﺎر و در ﯾﮏ ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻣﺎﺷﯿﻦ رو ﻓﺮﻋﯽ‬ ‫ﮐﺮج ﺑﻪ اﺷـﺘﻬﺎرد‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﺟﻠﮕﻪ اي و ﻣﻌﺘﺪل و ﺳﮑﻨﻪء آﻧﺠﺎ ‪ 317‬ﺗﻦ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺐ اﻫﺎﻟﯽ ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻫﻢ ﺗﺮﮐﯽ و ﻫﻢ ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫آب آﻧﺠﺎ از ﻗﻨﺎت‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت و ﺑﻨﺸﻦ و ﭘﻨﺒﻪ و ﭼﻐﻨﺪر ﻗﻨﺪ و ﺑﺎﻏﺎت اﻧﮕﻮر‪ ،‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ اﺳﺖ راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﺷﯿﻦ رو ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺰرﻋﻪء ﻧﻮرآﺑﺎد ﺟﺰء اﯾﻦ ده اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(1‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن ﻣﺤﺸﺮ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( ﻟﻘﺐ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﻨﺖ رﺳﻮل ﻋﻠﯿﻬﺎاﻟﺴﻼم اﺳﺖ‪.‬‬ ‫]ِن َم َ‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن ﻫﻔﺖ ﻗﻠﻌﻪ‪.‬‬



‫]ِن َه َق َع ‪ِ /‬ع[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺳﺘﺎرهء زﻫﺮه اﺳﺖ‪) .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪء ﻣﺘﺮادﻓﺎت ص‪.(200‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮﻧﯽ‪.‬‬



‫)ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻧﺴﺒﺖ اﺳﺖ ﺑﺨﺎﺗﻮن‪ ،‬ﺑﺎﻧﻮاﻧﻪ )||‪ .‬ﺣﺎﻣﺺ( ﺑﺰرﮔﯽ و ﻋﻈﻤﺖ زن ‪ :‬ﺳﺮ ﺑﺮاﻓﺮاﺧﺘﯽ ﺑﺨﺎﺗﻮﻧﯽ ﺧﻮاﺳﺘﯽ ﮔﻨﺠﻬﺎي ﻗﺎروﻧﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫)||ِا( ﻧﻮﻋﯽ از ﻟﺒﺎس اﺳﺖ ‪ :‬ﭼﻮ ﺧﺎﺗﻮﻧﺌﯽ ﺑﻮد اﺑﺮﯾﺸﻤﯿﻦ ﭼﻮ ﭼﺘﺮي و ﻓﻮﻧﮏ ﮔﻠﯽ و ﮐﮋﯾﻦ‪ .‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري )دﯾﻮان ص‪.(182‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮﻧﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ ﻣﯿﻨﺎب واﻗﻊ در ﺳﻪ ﻓﺮﺳﻨﮕﯽ ﻣﻐﺮب ﻣﯿﻨﺎب‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻨﻘﺸﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‬ ‫‪ 8‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮﻧﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮﻃـﺎﻫﺮ ﺧﺎﺗﻮﻧﯽ و آﺛﺎراﻟﺒﻼد ص‪ 259‬و ﮐﺘﺎب اﻟﻨﻘﺾ ص‪ 13‬و ﻣﻘـﺪﻣﻪء ﻟﺒﺎب اﻻﻟﺒﺎب از ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺰوﯾﻨﯽ ص‪ 14‬و ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺳﻠﺠﻮﻗﯿﻪ ﺗﺄﻟﯿﻒ ﻋﻤﺎداﻟﺪﯾﻦ ﮐﺎﺗﺐ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن ﯾﻐﻤﺎ‪.‬‬



‫]ِن َي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﻓﺘﺎب اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن( )آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﭼﻮ ﺧﺎﺗﻮن ﯾﻐﻤﺎ ﺑﺨﻠﺨﺎل زر ز ﺧﺮﮔﺎه ﺧﻠﻮت ﺑﺮآورد ﺳﺮ‪.‬‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪء ﻣﺘﺮادﻓﺎت ص‪ 200‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﯿﺎم‪.‬‬



‫][ )ع ِا( اﻧﮕﺸﺘﺮي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺗﯿﻪ‪.‬‬



‫]َي[ )ع ِا( ﻋﻘﺎب ﮐﻪ ﺑﺮ ﺻﯿﺪ ﻓﺮود آﯾﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺛﺮ‪.‬‬



‫]ِث[ )ع ص( ﺳﺘﺒﺮ )ﺷﯿﺮ(‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪ .‬ﺛﺨﻦ و اﺷﺘﺪ ﻓﻬﻮ ﺧﺎﺛﺮ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﺧﻔﺘﻪ‪ ،‬ﮐﻠﭽﯿﺪه‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ )ﺷﯿﺮ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺛﺮه‪.‬‬



‫]ِث َر[ )ع ِا( ﻓﺮﻗﻪء ﻣﺮدم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬زن ﮐﻪ اﻧـﺪك درد ﯾﺎﺑـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺟﻤﺎﻋﺖ‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬راﯾﺖ ﺧﺎﺛﺮًة ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻨﺎس؛ اي ﺟﻤﺎﻋﮥ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺎج‪).‬ارﻣﻨﯽ‪ِ ،‬ا()‪ (1‬ﺑﺮ وزن ﺗﺎج ﺑﻤﻌﻨﯽ ﭼﻠﯿﭙﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺻـﻠﯿﺐ ﻧﺼﺎري اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن( )آﻧﻨﺪراج( )ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﺼﻠﯿﺐ ﺷﻮد||‪.‬‬ ‫ﻧﺮﻣﻪء ﮔﻮش)‪ (2‬ﯾﻌﻨﯽ ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﮔﻮﺷﻮاره در آن ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن( )آﻧﻨﺪراج( ‪:‬‬



‫دوﻟﺖ از ﺧـﺎج ﮔﻮش ﺑﻨـﺪهء ﺗﻮ ﺑﻨـﺪه را ﺣﻠﻘﻪ درﮐﺸـﻨﺪ ﺑﺨـﺎج‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ ||‪ .‬دار‪ .‬ﯾﮑﯽ از اﺷـﮑﺎل ورق ﺑﺎزي )ﻗﻤﺎر(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺻـﻠﯿﺐ و‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﭼﻠﯿﭙﺎ ﺷﻮد‪.Croix. (2) - Bout de l'oreille - (1) .‬‬ ‫ﺧﺎﺟﺎ‪.‬‬



‫)ِا( ﻣﺄﺧﻮذ از ﮐﻠﻤﻪء ﺧﻮاﺟﻪ و ﻣﺤﺮف آن و ﻋﻨﻮاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ ﻧﺎم ﺑﻌﻀﯽ از اراﻣﻨﻪ آرﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎﺟﺎ ﺑ ُُﻐْﺲ و ﺧﺎﺟﺎ ﻣﺎﻃﺎوس و ﻏﯿﺮه‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺟﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﺧﻤﺎم ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن رﺷﺖ در ‪ 4‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﻤـﺎم و دو ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور ﺷﻮﺳﻪء ﺧﻤﺎم ﺑﻪ‬ ‫رﺷﺖ؛ ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﺟﻠﮕﻪ اي و ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺮﻃﻮب و ﻣﺎﻻرﯾﺎﺋﯽ ﺳﮑﻨﻪء آﻧﺠﺎ ‪ 620‬ﺗﻦ و ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﮔﯿﻠﮑﯽ‪ .‬ﻧﻬﺮ ﺧﻤﺎم رود‬ ‫از ﺳﻔﯿﺪ رود آﻧﺠﺎ را ﻣﺸﺮوب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻت آﻧﺠﺎ ﺑﺮﻧﺞ و ﮐﻨﻒ و اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﺻﯿﻔﯽ اﺳﺖ و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﺻﯿﺪ اﺳﺖ‪ .‬راه‬ ‫آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎج ﭘﺮﺳﺖ‪.‬‬



‫]َپ َر[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺻـﻠﯿﺐ ﭘﺮﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮﺳـﺘﻨﺪهء ﺧﺎج‪ .‬ﺗﺮﺳﺎ‪ .‬ﺻـﻠﯿﺒﯽ‪ .‬ﻋﯿﺴﻮي‪ .‬ﻣﺴﯿﺤﯽ‪ .‬ﻋﯿﺴﺎﺋﯽ‪ .‬ﭼﻠﯿﭙﺎﭘﺮﺳﺖ‪ .‬ﯾﮑﯽ از اﻫﻞ ﺗﺜﻠﯿﺚ‪ .‬رﺟﻮع‬ ‫ﺑﻪ ﺻﻠﯿﺐ و ﺻﻠﯿﺐ ﭘﺮﺳﺖ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎج ﭘﺮﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫]َپ َر[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺻﻠﯿﺐ ﭘﺮﺳﺘﯽ‪ .‬ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺻﻠﯿﺐ و ﺻﻠﯿﺐ ﭘﺮﺳﺖ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺟﺮ‪.‬‬



‫]ِج[ )ع ِا ﺻﻮت( آواز آﺑﯽ اﺳﺖ در ﺑﻦ ﮐﻮه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﺻﻮت اﻟﻤﺎء ﻋﻠﯽ ﺳـﻔﺢ اﻟﺠﺒﻞ‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬آواز‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺻﺪاي آب در داﻣﻨﻪء ﮐﻮه‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺟﺮ‪.‬‬



‫]ِج[ )ِاخ( ﺑﻘﻮل ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ج‪ 3‬ص‪.(384‬‬ ‫ﺧﺎﺟﺴﻮگ‪.‬‬



‫)ِا( داﺳـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﻏﻠﻪ را درو ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﺷﻌﻮري ج ‪ 1‬ص‪ .(371‬ﻣﺼـﺤﻒ ﺟﺎﺧﺴﻮگ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻟﻐﺖ در ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ و ﻧﯿﺰ‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﺟﺎﻏﺴﻮگ و ﺟﺎﺧﺴﻮگ در ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ چ ﻣﻌﯿﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎج ﺷﻮﯾﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻋﯿﺪ ﮐﻠﯿﺴﺎ در ﺷﺸﻢ ژاﻧﻮﯾﻪ ﺑﯿﺎد ﻇﻬﻮر ﻣﺴﯿﺢ در اﻧﻈﺎر ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﺎن‪ .‬ﻋﯿﺪ اول ﺳﺎل اراﻣﻨﻪ و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺬاﻫﺐ ارﺗﻮدﮐﺲ ﮐﻪ در ‪ 24‬ﺟﺪي‬ ‫واﻗﻊ ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﺨﺎج و ﺧﺎچ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎج ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺻﻠﯿﺐ ﮐﺸﯿﺪن‪ ،‬و آن ﺧﻂ ﮐﺸﯿﺪن ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺖ ﺑﺮ ﺳﯿﻨﻪ ﺑﺸﮑﻞ ﺻﻠﯿﺐ اﺳﺖ ﻧﺰد ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﻋﯿﺴﻮي ﺑﻬﻨﮕﺎم‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺣﻀﻮر ﺑﺮ ﺳﺮ اﻣﻮات و ﯾﺎ ﻣﻮاﻗﻊ ورود ﺑﮑﻠﯿﺴﺎ ﯾﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ واﻗﻌﻪ اي ﮐﻪ آن را از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯿﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺟﮑﻪ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ ﮐﻮﭼﮏ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺎﺳﻮﻟﻪ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻓﻮﻣﻦ در ‪ 17‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﻓﻮﻣﻦ‪ .‬ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 50‬ﺗﻦ‬ ‫]َج َ‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺎﺟﻮﺋﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( رﺟﻮع ﺑﻪ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﯿﻦ‪ ...‬ﻣﺎزﻧﺪراﻧﯽ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ ﺧﺎﺟﻮﺋﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺟﻮﺋﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻃﺎﯾﻔﻪ اي اﺳﺖ از ﻃﻮاﯾﻒ ﮐﺮﻣﺎن و ﺑﻠﻮﭼﺴـﺘﺎن ﻣﺮﮐﺐ از ‪ 200‬ﺗﻦ‪ .‬ﺳﺮدﺳـﯿﺮ آﻧﻬﺎ در اﻃﺮاف ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن و ﭘﺎرﯾﺰ و ﺳﻠﻮﺋﯿﻪ و ﻓﺮﯾﺪون‬ ‫و ﻣﻮردﯾﻦ و ﮔﺮﻣﺴﯿﺮ اﻃﺮاف ﮐﻮه ﺧﺎﺟﻮﺋﯽ ﭼﺎه ﻧﺎر و ﺳﺎﯾﺮ ﭼﺎه ﻫﺎﺳﺖ‪) .‬از ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﯿﻬﺎن ص‪.(94‬‬ ‫ﺧﺎﺟﻮگ‪.‬‬



‫)ِا( ﻣﺼﺤﻒ ﺟﺎﺧﺴﻮك و ﺟﺎﻏﺴﻮگ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺟﺴﻮگ و ﺟﺎﻏﺴﻮگ ﺷﻮد‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 594‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺎﺟﻮل‪.‬‬



‫)ِا( اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري آﻣﺪه و ﻣﺤﺮف ﺧﺎﺟﻮگ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺟﻮگ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺟﯽ‪.‬‬



‫)ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻧﺴﺒﺖ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺎج و ﺻﻠﯿﺐ‪.‬‬ ‫ﺧﺎچ‪.‬‬



‫)ارﻣﻨﯽ‪ِ ،‬ا( ﭼﻠﯿﭙﺎ و ﻧﺎم ﻋﺮﺑﯽ آن ﺻـﻠﯿﺐ اﺳﺖ و ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ از زﺑﺎن ارﻣﻨﯽ اﺳﺖ و ﭼﻮن در ﺟﻨﻮب ﺷﻬﺮ اﺻﻔﻬﺎن ﯾﮏ ﻗﺼﺒﻪء ارﻣﻨﯽ ﺑﻨﺎم‬ ‫ﺟﻠﻔـﺎ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ اﻫـﻞ اﺻـﻔﻬﺎن ﻫﻢ اﯾﻦ ﻟﻔﻆ را ﻣﯽ داﻧﻨـﺪ ﭼﻪ ﻫﺮ ﺳﺎل در روز ﻣﻌﯿﻨﯽ اﻫﻞ ﺟﻠﻔﺎ در ﮐﻠﯿﺴﺎﻫﺎ ﺟﻤﻊ ﺷـﺪه ﺧﺎچ ﺣﻀـﺮت‬ ‫ﻣﺴـﯿﺢ را ﻣﯽ ﺷﻮﯾﻨـﺪ و آﺑﺶ را ﺑﻪ ﺗﺒﺮك ﻣﯿﺒﺮﻧـﺪ و ﻧـﺎم آن روز ﺧﺎچ ﺷﻮﯾﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻤﺎل اﺻـﻔﻬﺎﻧﯽ اﯾﻦ ﻟﻔﻆ را در ﺷـﻌﺮ ﺧﻮد آورده و‬ ‫ﺷﻌﺮاي دﯾﮕﺮ ﺗﻘﻠﯿـﺪ ﮐﺮده اﻧـﺪ ‪ :‬ﺻـﻠﯿﺐ و ﺧﺎچ ﺑﺴﻮزد ﮐﻠﯿﺴـﯿﺎ ﺑﮑﻨﺪ ﺑﻨﺎي ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﺮ ﮔﻨﺒﺪ ﮔﺮان آرد‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻈﺎم ||(‪ .‬ﻧﺮﻣﻪء ﮔﻮش‪.‬‬ ‫)ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻈﺎم(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﺨﺎج و ﺻﻠﯿﺐ و ﭼﻠﯿﭙﺎ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﭼﮏ‪.‬‬



‫]َچ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺗﻮاﺑﻊ ﮐﺠﻮر ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻧﻮﺷﻬﺮ واﻗﻊ در ‪ 4‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﮐﺠﻮر‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ و ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 4000‬ﺗﻦ‪ .‬ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﮔﯿﻠﮑﯽ و ﻓﺎرﺳـﯽ و آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ و رودﺧﺎﻧﻪء ﻣﺤﻠﯽ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻـت آﻧﺠـﺎ ﻏﻼـت و ﻟﺒﻨﯿـﺎت و ارزن اﺳﺖ و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺳﺖ‪ .‬ﻋـﺪه اي از اﻫﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ در زﻣﺴـﺘﺎن ﺑﺸـﻐﻞ‬ ‫ﺧﺒﺎزي در ﻃﻬﺮان اﺷﺘﻐﺎل دارﻧﺪ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺎﭼﮏ‪.‬‬



‫]َچ[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﺳـﺎﺑﻖ دﻫﮑـﺪه اي ﮐﻪ اﻣﺮوز آن را ﺣـﺒﯿﺐ آﺑـﺎد )در ﮐﻨـﺎر ﭼﺸـﻤﻪ آب( ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﺳـﻔﺮﻧﺎﻣﻪء راﺑﯿﻨﻮ ص‪ 28‬و ‪ 108‬ﺑﺨﺶ‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺲ(‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺒﯿﺐ آﺑﺎد ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﭼﮑﯿﻦ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻨﺎر راه رﺷﺖ و اﻧﺰﻟﯽ ﻣﯿﺎن اﺷﮑﯿﮏ و ﺧﻤﺎم در ‪ 355‬ﻫﺰارﮔﺰي ﻃﻬﺮان‪.‬‬ ‫ﺧﺎﭼﻤﺰ‪.‬‬



‫]َم[ )ِا( ﻗﺴﻤﯽ ﭘﺎرﭼﻪء ﭘﺸﻤﯿﻦ ﯾﺎ ﭘﻨﺒﻪ اي‪.‬‬ ‫ﺧﺎﭼﻪ‪.‬‬



‫]َچ ‪ِ /‬چ[ )ِا( ﻫـﺎﭼﻪ و ﻫﭽﻪ )در ﺑﺮوﺟﺮد(‪ ،‬ﮐﭽـﮏ )در ﮔﯿﻼـن(‪ ،‬ﭼﻮب دوﺷـﺎﺧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ زﯾﺮ ﺷـﺎﺧﯽ از درﺧﺖ و ﻣﺎﻧﻨـﺪ آن زﻧﻨـﺪ ﺗـﺎ ﻓﺮو‬ ‫ﻧﯿ ﻔﺘ ﺪ ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﭼﯿﮏ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧـﺎم دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺳـﻬﻨﺪآﺑﺎد ﺑﺨﺶ ﺑﺴـﺘﺎن آﺑـﺎد ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺗـﺒﺮﯾﺰ در ‪ 26‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺑﺴـﺘﺎن آﺑـﺎد و ‪ 17‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﺑﺴـﺘﺎن آﺑﺎد ﺑﻪ ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ و ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 343‬ﺗﻦ‪ .‬ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎن ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از‬ ‫رود ﺳـﻬﻨﺪآﺑﺎد اﺳﺖ و ﻣﺤﺼﻮل ﻏﻼت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺳﺖ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان‬ ‫ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎخ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻣﻮﺿـﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﯿﻦ ﺣﺮﻣﯿﻦ )ﻣﮑﻪ و ﻣﺪﯾﻨﻪ( و آن را روﺿﻪء ﺧﺎخ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ج‪ 3‬ص‪) (384‬ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ ‪ 1‬ﺗﻬﺮان‬ ‫ج‪ 1‬ص‪.(135‬‬ ‫ﺧﺎﺧﺎﺟﻪ ﺧﺞ‪.‬‬



‫]َج ُخ[ )ِا( ﻧﺎم اﻣﺮود اﺳﺖ در زﺑﺎن ﻣﺮدم ﮔﯿﻼن و ﺷﻬﺴﻮار‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﻣﺮود در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺧﺎم‪.‬‬



‫)ِا()‪ (1‬ﺣﺎﺧﺎم‪ .‬رﺑﺎﻧﯽ‪ .‬ﭘﯿﺸﻮاي ﻣﺬﻫﺒﯽ ﯾﻬﻮد‪ .‬ﻣﻼ‪ .‬رﺋﯿﺲ ﺟﺎﻣﻌﻪء ﻣﺬﻫﺒﯽ ﯾﻬﻮد‪.Rabbin - (1) .‬‬ ‫ﺧﺎﺧﺎم ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( ﻣﺤﻞ اﺟﺘﻤﺎع و ﻣﺮﮐﺰ ﺧﺎﺧﺎﻣﻬﺎي ﯾﻬﻮد در ﻣﺼﺮ ﺑﺪﯾﻦ ﻧﺎم ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻤﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت ج‪ 1‬ص‪ 139‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺧﺎه‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﻧﻘﻄﻪ اي از ﻃﺴﻮج ﻃﺒﺮش ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ ص‪ 117‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺧﺴﺮ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ از ﻗﺮاء َدْرَﻋْﻢ در دوﻓﺮﺳﻨﮕﯽ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ‪) .‬اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎﺧﺴﺮي‪.‬‬



‫س[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺎﺧﺴﺮ‪) .‬اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎﺧﺴﺮي‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺳﻌﺪي ﺳﻌﯿﺪاﻟﺨﺎﺧﺴﺮي ﺧﺎدم اﺑﻮﻋﻠﯽ ﯾﺮﻣﺎﻧﯽ ﻓﻘﯿﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ و از روات اﺳﺖ‪) .‬اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎﺧﺴﺮي‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( ﻗﺎﺿـﯽ ﻋﺒـﺪاﻟﻘﺎدرﺑﻦ اﺣﻤـﺪﺑﻦ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ اﻟﺨﺎﺧﺴـﺮي از روات اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮﻟﺪ او در ‪ 563‬و ﻓـﻮﺗﺶ در ‪ 627‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺗﻔـﺎق اﻓﺘﺎد‪.‬‬ ‫] َ‬ ‫)اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺧﻮ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ در ارزروم ﻣﺮﮐﺐ از ﺳﻪ ﻗﺮﯾﻪ‪) .‬ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺧﯿﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰي ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن دره ﮔﺰ واﻗﻊ در ‪ 7‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ دره ﮔﺰ در ﺳـﺮ راه ﻣﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ دره‬ ‫ﮔﺰ ﺑﻪ ﻧﻮﺧﻨﺪان‪ ،‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﺟﻠﮕﻪ اي و ﮔﺮﻣﺴﯿﺮ و ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 315‬ﺗﻦ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎد‪.‬‬



‫)ِا( ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧـﺎت اﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﻠﯿـﻮاژ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬زﻏﻦ ﺑﺎﺷـﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺮغ ﮔـﻮﺷﺖ رﺑـﺎي‪ ،‬و او را ﭘﻨـﺪ و ﻏﯿﻠﻮاج ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪.‬‬ ‫)ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن چ ﻣﻌﯿﻦ(‪ .‬ﺟﺎﻧﻮري اﺳﺖ ﭘﺮﻧـﺪه در ﻏﺎﯾﺖ ﺷـﻬﺮت ﮐﻪ آن را ﺑﻨﺪ و ﭘﻨﺪه و ﭼﻮزه ﻟﻮا و ﺟﻮزه ﻟﻮا و ﭼﻨﮕﻼﻫﯽ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫)ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( ‪ :‬ﭼﻮن ﮐﻼژه ﻫﻤﻪ دزدﻧـﺪ و رﺑﺎﯾﻨـﺪه ﭼﻮ ﺧﺎد ﻫﻤﻪ ﭼﻮن ﺑﻮم ﺑﺪآﻏﺎل و ﭼﻮ دﻣﻨﻪ ﻣﺤﺘﺎل‪ .‬ﻣﻌﺮوﻓﯽ ﺑﻠﺨﯽ‪ .‬درآﻣﺪ ﯾﮑﯽ‬ ‫ﺧـﺎد ﭼﻨﮕـﺎل ﺗﯿﺰ رﺑﻮد از ﮐﻔﺶ ﮔﻮﺷﺖ و ﺑﺮد و ﮔﺮﯾﺰ‪ .‬ﺧﺠﺴـﺘﻪء ﺳﺮﺧﺴـﯽ‪ .‬ﭼﻮ زو ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﻨﯽ از ﺷـﻬﺎن ﺣـﺪﯾﺚ ﻣﮑﻦ ﺧﻄـﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﺗﺨﻠﺺ ﮐﻨﯽ ز ﺑـﺎز ﺑﺨـﺎد‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬اي ﻋﻮض آﻓﺘـﺎب روز و ﺷـﺒﺎن ﺗﺎب ﺗﺎب ﺗﻮ ﺑﻤﺜﻞ ﭼﻮن ﻋﻘﺎب ﺣﺎﺳـﺪ ﻣﻠﻌﻮﻧﺖ ﺧﺎد‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺷﺎﻫﺎن‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺗﻮ راﺳﺖ ﭼﻨﺎن ﭼﻮن ﺑﻪ ﺑﺮ ﺑﺎز ﺧﺎد‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺎز ﺗﻮﺋﯽ ﺑﻠﻨﺪ ﻫﻤﺖ ﻣﺮدار ﺧﻮرد ﻋﺪوت ﭼﻮن ﺧﺎد‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﻬﯽ ﻋﺰﯾﻤﺖ ﮐﺮد و ﮔﻬﯽ ﻫﺰﯾﻤﺖ ﺷـﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺎﺷﺪ در ﭘﯿﺶ ﺑﺎز ﮔﺮﺳـﻨﻪ ﺧﺎد‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﺷـﯿﺮ ﺑﯿﻨﻢ ﻫﻤﯽ ﻣﺘﺎﺑﻊ رﻧﮓ ﺑﺎز ﺑﯿﻨﻢ ﻫﻤﯽ‬ ‫ﻣﺴـﺨﺮ ﺧﺎد‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬از روي ﻋﺰﯾﺰﯾﺴﺖ ﺑﺴـﺘﻪ ﺑﺎز وز ﺧﻮاري ﺑﺎﺷـﺪ ﮔﺸﺎده ﺧﺎد‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺑﯽ آﮔﻬﯽ ﭼﻮ ﻣﻮش از ﺧﺎد ﻫﻤﻪ‬ ‫ﺳﺮﻣﺴﺖ ﻫﻤﭽﻮ ﺷـﺎخ از ﺑﺎد‪ .‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ )ﺳـﯿﺮاﻟﻌﺒﺎد(‪ .‬رﻫﯽ ﺧﻮش اﺳﺖ وﻟﯿﮑﻦ ز ﺟﻬﻞ ﺧﻮاﺟﻪ ﻫﻤﯽ ﺧﻮﺷـﯽ ﻧﯿﺎﺑـﺪ از او ﻫﻢ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺎد از‬ ‫ﺧﻮﯾﺪ‪ .‬ﺳﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﺑﮕﯿﺮم آﻧﮕﻪ و رﯾﺸﺶ ﯾﮑﺎن ﯾﮑﺎن ﺑﮑﻨﻢ ﭼﻮ ﭘﺮ ﭼﻮزهء اﻧﺪررﺑﻮده ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺧﺎد‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬درﯾﻎ ﺧﺎد و ﺧﺮ و ﺧﻮك و ﺧﺮس‬ ‫ﺑﺎ ﺧﺮﭼﻨﮓ ﮐﻪ ﺑﻮد رﻫﮕـﺬر ﺟﻤﻠﻪ در و دﯾﻮارم‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﻫﻨﺮ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﭼﻮ ﻋﻨﻘﺎ ﺑﻤﺎﻧـﺪ زاﻧﮑﻪ ﻧﻤﺎﻧـﺪ ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺑﺎز ﺷـﻨﺎﺳﺪ ﻫﻤﺎي را از ﺧﺎد‪.‬‬ ‫ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﮔﺮگ را ﭘﯿﺸﻪ ﭘﻮﺳﺘﯿﻦ دوزﯾﺴﺖ در دﮐـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋـﺪل ﺗﺴﺖ اﺳـﺘﺎد ﻫﻢ ﺑﺠﺎي آرد ار ﺗﻮ ﻓﺮﻣﺎﺋﯽ ﺑﺎز را داﯾﮕﯽ ﺑﭽﻪء ﺧﺎد‪ .‬ﮐﻤﺎل‬ ‫اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎدج‪.‬‬



‫]ِد[ )ع ص( از ِﺧـ ﺪاج اﺳﺖ و آن ﻧﺎﻗﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﻣﺪت وﺿﻊ ﺣﻤﻞ ﺑﺰاﯾﺪ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺪاج ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎدر‪.‬‬



‫]ِد[ )ع ص( ﻣﺮد ﺳـﺴﺖ و ﮐﺎﻫﻞ و ﺳﺮﮔﺸـﺘﻪ ||‪ .‬اﺳـﺪ ﺧﺎدر؛ ﺷـﯿﺮ در ﺑﯿﺸﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﺣﯿﺮان‪) .‬ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪.‬‬ ‫ﻣﺘﺤﯿﺮ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺎدر‪.‬‬



‫]ِد[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺛﻤﻮدﺑﻦ ﺣﺎﺛﺮ‪ .‬ﭘﺸﺖ ﭼﻬﺎرم ﺻﺎﻟﺢ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه ص‪.(29‬‬ ‫ﺧﺎدر‪.‬‬



‫]َد[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺷﺎﻧﺪﯾﺰ ﻃﺮﻗﺒﻪ در دو ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺷﺎﻧﺪﯾﺰ‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘﺪل و ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 917‬ﺗﻦ‬ ‫و ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از رودﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت و ﺑﻨﺸﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﺎﻟﺪاري‬ ‫و ﮐﺮﺑﺎس ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎدﺷﻪ‪.‬‬



‫ش[ )ع ِا( اﻃﺮاف درﺧﺖ ﺧﺎردار‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]ِد َ‬ ‫ﺧﺎدع‪.‬‬



‫]ِد[ )ع ص( ﻓﺮﯾﺒﻨـﺪه‪) .‬دﺳـﺘﻮر اﻻـﺧﻮان( ‪ :‬ﺧﺎدع دردﻧـﺪ درﻣﺎﻧﻬﺎي ژاژ ره زﻧﻨـﺪ وزرﺳـﺘﺎﻧﺎن رﺳﻢ ﺑﺎژ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي چ ﻧﯿﮑﻠﺴﻦ دﻓﺘﺮ ‪6‬‬ ‫ص‪ .(|| 1)(522‬راه ﮐﻪ ﮔﺎه ﻫﻮﯾـﺪا ﮔﺮدد و ﮔﺎه ﻣﺨﻔﯽ ||‪ .‬ﺑﻌﯿﺮ ﺧﺎدع؛ ﺷﺘﺮ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮔﺎه ﻧﺸـﯿﻨﺪ ﭘﯽ ﺳﺎق وي از ﺟﺎ رود ||‪ُ .‬ﺧﻠﻖ ﺧﺎدع؛‬ ‫ﺧﻮي ﻣﺘﻠﻮن ||‪ .‬دﯾﻨـﺎر ﺧـﺎدع؛ ﯾﻌﻨﯽ دﯾﻨـﺎر ﻧﺎﻗﺺ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬دﯾﻨﺎر ﮐﻢ از ﯾﮏ ﻣﺜﻘﺎل‪) .‬ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ - (1) .‬رﺟﻮع ﺑـﺘﺮﺟﻤﻪء‬ ‫ﻧﯿﮑﻠﺴﻦ از ﺑﯿﺖ ﻣﺰﺑﻮر )ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻣﺜﻨﻮي دﻓﺘﺮ ‪ 6‬ﺑﯿﺖ ‪ (4305‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎدﻋﮥ‪.‬‬



‫]ِد َع[ )ع ِا( دروازهء ﺧﺮد در دروازهء ﮐﻼـن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬اﻟﺒـﺎب اﻟﺼــﻐﯿﺮ ﻓﯽ اﻟﺒـﺎب اﻟﮑـﺒﯿﺮ و ﻫﻮاﻟﺨﻮﺧــﮥ ﻓﯽ ﻟﻐــﮥ ﻋﺎﻣﺘﻨـﺎ‪) .‬اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺧـﺎﻧﻪ در ﺟﻮف ﺧـﺎﻧﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬اﻟﺒﯿﺖ ﻓﯽ ﺟﻮف اﻟﺒﯿﺖ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺳﻮق ﺧﺎدﻋﻪ؛ ﺑﺎزار ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻣﺘﻠﻮن و‬ ‫ﮐﺎﺳﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎدم‪.‬‬



‫]ِد[ )ع ص( ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎر‪ .‬ﭘﺮﺳـﺘﺎر‪ .‬ﭘﺮﺳـﺘﻨﺪه‪ .‬ﻧﻮﮐﺮ‪ .‬ﮔﻤﺎﺷـﺘﻪ‪ .‬ﻣﻼزم‪ .‬ﭼﺎﮐﺮ‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧ ّﺪام‪َ ،‬ﺧ َﺪم‪ ،‬ﺧﺎدﻣﯿﻦ‪َ ،‬ﺧ َﺪﻣﻪ‪ .‬ﻣﺆﻧﺚ‪ .‬ﺧﺎدﻣﻪ ‪ :‬ﭼﻮن ﻣﻠﮏ‬ ‫اﻟﻬﻨـﺪ اﺳﺖ از آن دﯾـﺪﮔﺎﻧﺶ ﮔﺮدش ﺑﺮ ﺧـﺎدم ﻫﻨـﺪو دو رﺳﺖ‪.‬ﺧﺴـﺮوي‪ .‬ﺷـﻤﺮده ﺳﺖ ﺧـﺎدم در اﯾﻮان ﺷـﺎه ﮐﺰ اﯾﺸﺎن ﯾﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﯽ‬ ‫دﺳـﺘﮕﺎه‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﻔﺮﺧﻨﺪه ﻓﺎل و ﺑﺮوﺷﻦ روان ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ ﮔﺮد اﻧﺪرش ﺧﺎدﻣﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭘﺮﺳـﺘﻨﺪه در ﭘﯿﺶ و ﺧﺎدم ﭼﻬﻞ ﺑﺮو ﺑﺮﮔﺬﺷـﺘﻨﺪ‬ ‫ﺷﺎدان ﺑﺪل‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬زﯾﻦ ﺳﭙﺲ ﺧﺎدم ﺗﻮ ﺑﺎﺷﻢ و ﻣﻮﻻﯾﺖ ﭼﺎﮐﺮ و ﺑﻨﺪه و ﺧﺎك دو ﮐﻒ ﭘﺎﯾﺖ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺑﺮﺟﺎس او ﺑﺴﺮ ﺑﺮ ﮔﻪ ﺑﺎز و‬ ‫ﮔﻪ ﻓﺮاز ﭼﻮن ﺧﺎدﻣﯽ ﮐﻪ ﺳـﺠﺪه ﺑﺮد ﭘﯿﺶ ﺷﺎه ري‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬اﺣﻤـﺪﺑﻦ اﺑﯽ داود ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭼﻮن ﺑﺨﺎدم رﺳـﯿﺪم ﺑﺤﺎﻟﯽ ﺑﻮدم ﻋﺮق ﺑﺮ ﻣﻦ‬ ‫ﻧﺸﺴـﺘﻪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾـﺐ ص‪ .(173‬اﻣﯿﺮ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨـﻪ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﻧﺸـﺴﺖ و رﺳـﻮل و ﺧـﺎدم را ﺑﺮﻧﺸﺎﻧﺪﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ اﯾﻀـًﺎ‬ ‫ص‪ .(376‬ﮔﻔـﺘﯽ ﻗﯿـﺎﻣﺖ اﺳـﺖ از آن دﻫﺸـﺖ‪ ،‬ﭘﯿﻠﯽ ﭼﻨـﺪ ﺑﺪاﺷــﺘﻪ و رﺳـﻮل و ﺧـﺎدم را در دﻫﻠﯿﺰ ﻓﺮود آوردﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ اﯾﻀــًﺎ‬ ‫ص‪ .(376‬ﻋﻤﺮ و رﺳـﻮل را ﺻـﺪﻫﺰار درم داد‪ ...‬اﻣـﺎ رﺳـﻮل ﭼﻮن ﺑﻨﯿﺸـﺎﺑﻮر آﻣـﺪ‪ ،‬دو ﺧـﺎدم و دو ﺧﻠﻌﺖ آوردﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ اﯾﻀـًﺎ‬ ‫ص‪ .(296‬ﻓﺮﻣﻮد ﺑﻮ ﺳﻬﻞ را ﺑﻘﻬﻨﺪز‪ ...‬در راه دو ﺧﺎدم و ﺷﺼﺖ ﻏﻼم او را ﻣﯽ آوردﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ص‪ .(330‬ﮐﻨﯿﺰان و ﮐﺮﺳﯽ ﻫﺰار‬ ‫از ﭼﮕـﻞ ﭘﺮي ﭼﻬﺮه ﺧﺎدم ﻫﺰار و ﭼﻬﻞ‪ .‬اﺳـﺪي )ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺑـﺪو ﮔﻔﺖ ﺑﺮ دار ﮐﻦ ﻫﺮ ﮐﻪ ﻫﺴﺖ ﺑﺸـﺪ ﺧﺎدم و دﯾـﺪ ﺑﺘﺨﺎﻧﻪ ﭘﺴﺖ‪.‬‬ ‫اﺳﺪي )ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺳـﭙﻬﺪار را داد ﺧﺎدم ﺧﺒﺮ ﮐﻪ ﻫﺴﺖ آن ﻗﺒﺎد ﻓﺮﯾﺪون ﮔﻬﺮ‪ .‬اﺳﺪي )ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﮔﺮد ﺳﭙﻬﺒﺪ ﺑﺠﺎي‬ ‫ﯾﮑﯽ ﺳــﺮور از ﺧﺎدﻣــﺎن ﺳــﺮاي‪ .‬اﺳــﺪي )ﮔﺮﺷــﺎﺳﺐ ﻧــﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺗــﻦ ﺗــﻮ ﺧــﺎدم اﯾـﻦ ﺟــﺎن ﮔﺮاﻧﻤــﺎﯾﻪ اﺳـﺖ ﺧــﺎدم ﺟــﺎن‪ ،‬ﮔﺮاﻧﻤــﺎﯾﻪ‬ ‫ﻫﻤﯿـﺪارش‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ ...‬ﭘﺲ دﺳـﺘﻮري دﻫﯿـﺪ ﺗﺎ ﻫﻢ اﯾﻨﺠﺎ وﺻـﯿﺘﯽ ﺑﻨﻮﯾﺴﻢ و اﯾﻦ ﺧﺎدم را دﻫﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﯿﻢ رواﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺨﺎرا(‪.‬‬ ‫ﻣﻬﺮ و ﻣﻪ ﺑﻮد ﭼﻮ ﺟﻮزا دوﺑﺪو ﺧﺎدم ﻃﺎﻟﻊ ﺳـﺮﻃﺎن اﺳﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺎدم اﯾﻦ ﺟﻤﻊ دان و آب ده دﺳـﺘﺸﺎن ﻗﺒﻪء ازرق ﺷـﻌﺎر‪ ،‬ﺧﺴـﺮو زرﯾﻦ‬ ‫ﻏﻄﺎ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬و ﺑﺴـﺮاي ﺧﻠﯿﻔﻪ رﻓﺘﻨـﺪ‪ ،‬ﻫﻔﺘﺼﺪ زن و ﻫﺰار و ﺳـﯿﺼﺪ ﺧﺎدم ﺑﻮدﻧﺪ‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪ .‬ﺧﻠﯿﻔﻪ را‪ ...‬ﻃﻠﺐ ﮐﺮد‪ ...‬ﺑﺎ ﭘﻨﺞ و‬ ‫ﺷﺶ ﺧﺎدم و آن روز در آن دﯾﻪ ﮐﺎر او ﺑﻪ آﺧﺮ رﺳﯿﺪ‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪ .‬و ﻓﺮﻣﺎن ﺷﺪ ﺗﺎ ﺣﺮﻣﻬﺎي ﺧﻠﯿﻔﻪ را ﺑﺸﻤﺎرﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻔﺘﺼﺪ زن و‬ ‫ﺳﺮﯾﺖ و ﯾﮑﻬﺰار ﺧﺎدم ﺑﺘﻔﺼـﯿﻞ آﻣﺪﻧـﺪ‪) .‬ذﯾﻞ ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺘﻮارﯾـﺦ رﺷـﯿﺪي(‪ .‬ﻧﻪ ﺧﺎدم ﻣﺴﺎﺟـﺪم ﻧﻪ ﻣﺆذن ﻣﻨﺎره ام ﻧﻪ ﮐﺪﺧﺪاي ﺟﻮﺷـﻘﺎن ﻧﻪ‬ ‫ﻋﺎﻣﻞ زواره ام‪ .‬ﻗﺎآﻧﯽ ||‪ .‬ﺧﺼـﯽ‪) .‬ﻣﻘﺪﻣـﮥ اﻻدب زﻣﺨﺸـﺮي(‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﺳـﺮا‪ .‬ﺧﺎﯾﻪ ﮐﻨﺪه‪ .‬ﺧﺎدم ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺧﻮاﺟﻪ ﺳـﺮاﯾﺎﻧﯽ ﮐﻪ در‬ ‫ﺣﺮﻣﺴـﺮا و اﺑﻮاب ﺳﻼﻃﯿﻦ و اﻣﺮا ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪ .‬و ﺧﺎدﻣﺎن ﺧﺼﯽ را در دورهء ﻋﺒﺎﺳﯽ ﺟﺎه و ﻣﻘﺎﻣﯽ ﺧﺎص ﺑﻮد و اول‬ ‫ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ از اﯾﻦ دﺳـﺘﻪ اﺳـﺘﻔﺎده ﮐﺮد اﻣﯿﻦ ﭘﺴـﺮ ﻫﺎرون اﻟﺮﺷـﯿﺪ ﺑﻮد‪ .‬رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﺘﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﺗﻤـﺪن ﺟﺮﺟﯽ زﯾﺪان ج ‪ 4‬ص‪ .161‬و‬ ‫ﻏﺎﻟﺐ ﺧﺎدﻣﺎن در اﯾﻦ ﻋﻬﺪ ﺑﺮدﮔﺎن ﺳـﯿﺎه و ﺳﭙﯿﺪ ﺑﻮدﻧﺪ از ﻣﺮدان و زﻧﺎن و اﺻـﻄﻼﺣًﺎ ﺑﺒﺮدﮔﺎن ﺳﭙﯿﺪ ﻣﻤﺎﻟﯿﮏ و ﺑﺒﺮدﮔﺎن ﺳـﯿﺎه ﻋﺒﯿﺪ ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻔﺘﻨـﺪ و اﯾﻦ ﺧﺎدﻣـﺎن ﺑﺴﻪ دﺳـﺘﻪ ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﻣﯿﺸﻮﻧـﺪ‪ :‬ﺑﺮدﮔـﺎن‪ ،‬ﺧﺼـﯿﺎن و ﮐﻨﯿﺰان‪ .‬ﺟﺮﺟﯽ زﯾـﺪان از ﺑﺮاي ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﺳﻪ دﺳـﺘﻪ ﺑﺤﺚ‬ ‫ﻣﻔﺼـﻠﯽ دارد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺗﻤـﺪن ﺟﺮﺟﯽ زﯾﺪان ج ‪ 5‬ص‪ : (22‬ﮔﻔﺖ ﻧـﺎﻣﻪ ﻧﻮﯾﺲ ﺑﻪ ﻧﻌﻤـﺎن ﺗـﺎ آن دﺧﺘﺮ را ﺑـﺎ ﺧﺎدﻣـﺎن ﺳﻮي ﻣﻦ ﺑﻔﺮﺳـﺘﺪ‪.‬‬ ‫)ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻃﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪ .‬و اﯾﻦ ] ﺳﻮدان [ آن ﻧـﺎﺣﯿﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎدﻣـﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ از اﯾﻨﺠﺎ آرﻧـﺪ‪ ...‬ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن ﻓﺮزﻧـﺪان اﯾﺸﺎن را ﺑﺪزدﻧـﺪ و‬ ‫ﺑﯿﺎرﻧـﺪ و آﻧﺠﺎ ﺧﺼـﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻤﺼـﺮ آرﻧﺪ و ﺑﻔﺮوﺷـﻨﺪ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬ﮐﻨﻮن ﻧﻬﺼﺪوﺳـﯽ ﺗﻦ از دﺧﺘﺮان ﺑﺴـﺮ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ اﻓﺴـﺮ از ﮔﻮﻫﺮان‬ ‫ﺷﻤﺮده ﺳـﺖ ﺧـﺎدم ﺑﻤﺸــﮑﻮي ﺷـﺎه ﮐﺰاﯾﺸـﺎن ﯾﮑﯽ ﻧﯿﺴـﺖ ﺑﯽ دﺳــﺘﮕﺎه‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺷﺒﺴـﺘﺎن او را ﺑﺨـﺎدم ﺳـﭙﺮد وز آﻧﺠـﺎﯾﮕﻪ روﺷـﻨﺎﺋﯽ‬ ‫ﺑـﺒﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﻓﻐﻔﻮر ﺑﻨﻬـﺎد در ﮐـﺎخ ﭘـﺎي ﺑﯿﺎﻣـﺪ ﺳـﺮ ﺧﺎدﻣـﺎن ﺳـﺮاي ز ﮔﺮﺷـﺎﺳﺐ آزادي آورد ﭘﯿﺶ ﻫﻤـﺎن ﻧﯿﺰ ﺧـﺎﺗﻮن ز اﻧـﺪازه‬ ‫ﺑﯿﺶ‪.‬اﺳـﺪي‪ .‬ﺑﺎ ﺧﺎدﻣﯽ ده از ﺧﻮاص ﮐﻪ روا ﺑﻮدي ﮐﻪ ﺣﺮم را دﯾﺪﻧـﺪي‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص‪ .(402‬و ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ] ﻣﺤﻤﺪ زﮐﺮﯾﺎ [‬ ‫ﮐﻪ دو ﻣﺮد اﻧـﺪر ﯾـﮏ روز ﺣﺠﺎﻣﺖ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﻫﺮ دو ﭘﯿﺶ از ﺣﺠﺎﻣﺖ ﺧﺎﯾﻪء ﻣﺮغ ﺧﻮرده ﺑﻮدﻧـﺪ ﻫﺮ دو را ﻫﻤﺎن روز ﻟﻘﻮه ﭘﺪﯾـﺪ آﻣـﺪ‪،‬‬ ‫ﯾﮑﯽ ﭘﯿﺮي ﻓﺮﺑﻪ و دﯾﮕﺮي ﺟﻮان ﺑﻮد و ﻟﮑﻦ ﻣﺰاج او ﻣﺰاج ﺧﺎدﻣـﺎن ﺑﻮد‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬دوﻟﺖ اﻣﺮوز زن و ﺧﺎدم راﺳﺖ ﮐﺎﯾﻦ‬ ‫اﻣﯿﺮ ري و آن ﺷـﺎه ﻗﻢ اﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬دوﻟﺖ از ﺧﺎدم و زن ﭼﻮن ﻃﻠﺒﻢ ﮐﺎﻣﻠﻢ‪ ،‬ﻣﯿﻞ ﺑﻨﻘﺼﺎن ﭼﻪ ﮐﻨﻢ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺎدﻣﺎﻧﻨـﺪ و زﻧﺎن دوﻟﺖ ﯾﺎر‬ ‫ﭼﻮن ﻣﺮا آن ﻧﺸـﺪ‪ ،‬اﯾﻨﺎن ﭼﻪ ﮐﻨﻢ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ .‬دﻻك‪ .‬ﻣﺎﻟﻨـﺪه ‪ :‬و ﺧﺎدﻣﺎن ﮔﺮﻣﺎﺑﻪ رﮔﻬﺎي ﺳـﺒﺎﺗﯽ ﺑﮕﯿﺮﻧـﺪ و ﺣﺎﻟﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳـﺒﺎت و ﻏﺸـﯽ‬ ‫ﭘﺪﯾـﺪ آﯾـﺪ و اﯾﻦ رﻧـﺞ ﺑﺪان زاﯾﻞ ﺷﻮد‪ ...‬ﻟﮑﻦ ﻓﺮوﮔﺮﻓﺘﻦ اﯾﻦ رﮔﻬﺎ ﺧﻄﺮ اﺳﺖ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ ||(‪ .‬ﭘﯿﺸـﮑﺶ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎدم‪.‬‬



‫]ِد[ )ِاخ( اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻗﻄﺮﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﮑﻤﺎﻧﯽ اﻣﯿﺮاﻟﺤﺎج ﻣﺸـﻬﻮر در ﺷـﺮق و ﻏﺮب‪ .‬وي ﺳـﯽ واﻧﺪ ﺳﺎل اﻣﯿﺮاﻟﺤﺎج ﺑﻮد و از اﺑﻮاﻟﺨﻄﺎب ﻧﺼـﺮﺑﻦ‬ ‫اﺣﻤـﺪﺑﻦ اﻟﻨﻈﺮ اﻟﻘﺎري ﺣـﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ‪ .‬ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﯿﺰ از وي در ﻣﮑﻪ و ﻣـﺪﯾﻨﻪ و ﺑﻐﺪاد ﺣﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪم‪ .‬او در ﺳﺎل ‪ 512‬ه ‪ .‬ق‪.‬‬ ‫درﮔﺬﺷﺖ‪) .‬اﻻﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎدم‪.‬‬



‫]ِد[ )ِاخ( اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻣﺮﺟـﺎن ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ اﻟﻤﻘﺘـﺪري اﻟﺨـﺎدم‪ .‬ﻣﺮدي ﺻﺎﻟـﺢ ﺑﻮد و ﻣـﺪﺗﯽ در ﻣﮑﻪ ﻣﺠـﺎور ﺷـﺪ و در ﻫﻤﺎﻧﺠـﺎ وﻓـﺎت ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ ﮔﻮﯾـﺪ ﮐﺘﺎب دﻋﻮات اﺑﯽ ﻋﺒـﺪاﷲ اﻟﻤﺤﺎﻣﻠﯽ را از اﺑﻮاﻟﺨﻄﺎب ﺑﻦ اﻟﻨﻈﺮ ﮐﻪ اﯾﻦ اﺑﻮاﻟﺨﻄﺎب از اﺑﻮﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﻧﻘﻞ ﮐﺮده ﺑﺮاي‬ ‫ﻣﺎ رواﯾﺖ ﮐﺮد و در ﺣﺪود ﺳﺎل ‪ 540‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ﻣﮑﻪ وﻓﺎت ﯾﺎﻓﺖ‪) .‬اﻻﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎدم‪.‬‬



‫]ِد[ )ِاخ( اﺑﻮاﻟـ ّﺬر ﺟﻮﻫﺮﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ اﻟﺤﺒﺸـﯽ اﻟﺘـﺎﺟﺮ‪ .‬ﻣﺮدي ﻧﯿﮑﻮروش و آزادﺷـﺪهء ﺗﺎج اﻟﺤﻀـﺮة ﺑﻦ ﻋﻤﯿـﺪ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬او از اﺑﻮﻣﻈﻔﺮ‬ ‫ﻣﻮﺳـﯽ ﺑﻦ اﻧﺼﺎري ﺣﺪﯾﺚ اﺳـﺘﻤﺎع ﮐﺮد‪ .‬ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﻣﻦ از او )ﯾﻌﻨﯽ از اﺑﻮاﻟ ّﺬر( ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﮐﺘﺎب اﻧﺘﻘﺎء ﺳﯿﺪ ﺣﺴﻦ ﻋﻠﻮي را اﺳﺘﻤﺎع‬ ‫ﮐﺮدم‪ .‬وﻓﺎﺗﺶ در ﺣﺪود ‪ 530‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﻮد‪) .‬اﻻﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎدم‪.‬‬



‫]ِد[ )ِاخ( اﺑﻮاﻟﻌﻼري ﺻﻮاب ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ اﻟﺠﻤﺎﻟﯽ‪ .‬ﭘﯿﺮي ﺻﺎﻟـﺢ ﺑﻮد و از اﺑﻮﻣﺤﻤﺪ ﮐﺎﻣﮑﺎرﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮزاق اﻟﺤﺠﺎﺟﯽ ﺣﺪﯾﺚ اﺳـﺘﻤﺎع ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﻣﻦ ﻫﻢ از او )ﯾﻌﻨﯽ از اﺑﻮاﻟﻌﻼري( در ﻣﺮو ﺣﺪﯾﺚ اﺳـﺘﻤﺎع ﮐﺮدم‪ .‬اﯾﻦ اﺑﻮاﻟﻌﻼري ﻣﺮدي ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ و اﻣﻮر‬ ‫دﯾﻨﯽ ﻏﻔﻠﺖ ﻧﻤﯽ ورزﯾﺪ و در ﻣﺪرﺳﻪء ﻣﺎ ﻧﻤﺎز ﺑﭙﺎ ﻣﯽ داﺷﺖ‪ .‬وﻓﺎﺗﺶ ﺑﯿﻦ ‪ 527‬و ‪ 528‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﻮد‪) .‬اﻻﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎدم‪.‬‬



‫]ِد[ )ِاخ( اﺑﻮاﻟﻤﻨﺴـﮏ ﻋﻨـﺒﺮﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ اﻟﺘـﺒﺮي )ﮐـﺬا( اﻟﺨـﺎدم‪ .‬ﻣﺮدي ﺻﺎﻟـﺢ و ﻧﯿﮑﻮﺳـﯿﺮت ﺑـﻮد‪ .‬وي از اﺑﻮاﻟﺨﻄـﺎب ﺑـﻦ اﻟﻨﻈﺮ اﻟﻘـﺎري و‬ ‫اﺑﻮﻋﺒﺪاﷲ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻃﻠﺤﻪ ﻧﻌﺎﻟﯽ و ﺟﺰ اﯾﺸﺎن ﺣﺪﯾﺚ اﺳـﺘﻤﺎع ﮐﺮد‪ .‬ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﯿﺰ از او در ﻣﮑﻪ ﺣﺪﯾﺚ اﺳﺘﻤﺎع ﮐﺮدم‪.‬‬ ‫وﻓﺎﺗﺶ در آﺧﺮ ذي اﻟﺤﺠﻪء ‪ 534‬در اﺑﻄﺢ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪) .‬اﻻﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎدم‪.‬‬



‫]ِد[ )ِاخ( ﺑﺎﺑﺎﻗﺎﺳﻢ‪ .‬از اﻫﻞ اﺻـﻔﻬﺎن اﺳﺖ و ﻫﻤﺸـﯿﺮه زادهء ﻣﯿﺮﻧﺠﺎت‪ ،‬ﻣﺪﺗﯽ در ﻣﺴـﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺒﺎﺳـﯽ ﺧﺎدم ﺑﺎﺷـﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺻـﺤﺒﺘﺶ ﻣﮑﺮر‬ ‫اﺗﻔـﺎق اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﻣﺮدي ﻧﯿﮏ ﻧﻬﺎد و ﺧﻮش اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻮد‪ .‬ﺷـﻌﺮ ﺑﺴـﯿﺎري ﮔﻔﺘﻪ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐ دﯾﻮان اﺳﺖ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺷـﻌﺮ را ﺧﻮب ﻧﻤﯿﮕﻔﺖ اﻣﺎ در ﻓﻦ‬ ‫ﺗﺎرﯾـﺦ ﻣﻬﺎرت ﺗﻤﺎم داﺷﺖ و در اواﺧﺮ زﻣﺎن ﻧﺎدري در اﺻـﻔﻬﺎن وﻓﺎت ﯾﺎﻓﺖ ﺗﺎرﯾﺦ وﻓﺎت او اﯾﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﮔﻔﺖ ﺧﺎدم ﺑﺠﻨﺖ آﻣﺪ ﺑﺎز‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﯾﮏ ﺷﻌﺮ از او دﯾﺪه و ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ :‬ﺑﻤﻦ دﺷﻮار ﺷﺪ آﺧﺮ ره ﻣﯿﺨﺎﻧﻪ ﭘﯿﻤﻮدن ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﯿﺮي ﺑﮑﻮي ﻣﯿﻔﺮوﺷﻢ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ‪) .‬آﺗﺸﮑﺪهء آذر(‪.‬‬ ‫ﺧﺎدم‪.‬‬



‫]ِد[ )ِاخ( ﺣﺎﻓﻆ ﺧﺎدم ﻋﻠﯽ داﻣﺎد ﻗﺎدر ﻋﻠﯿﺨﺎن ﺧﻮش ﻧﻮﯾﺲ‪ .‬در ﻗﺼـﺒﻪء ﮐﯿﺘﻬﻞ ﺗﻮﻃﻦ داﺷﺖ و ﺧﻂ ﻧﺴﺦ و ﻧﺴـﺘﻌﻠﯿﻖ و ﺷـﻔﯿﻌﺎ و ﺷﮑﺴـﺘﻪ‬ ‫ﺧﻮب ﻣﯿﻨﮕﺎﺷﺖ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ ﮐﻼم اﻟﻬﯽ ﺑﻮده و ﺟﺎدهء ﺷﺎﻋﺮي ﻓﺎرﺳـﯽ و اردو ﻣﯽ ﭘﯿﻤﻮده‪ .‬از اوﺳﺖ‪ :‬ﺧﻮاب ﺑﺮ زاﻧﻮي دﻟـﺪار ﺗﻤﻨﺎﺳﺖ ﻣﺮا از‬ ‫ﺧﺪا ﻃﺎﻟﻊ ﺑﯿﺪار ﺗﻤﻨﺎﺳﺖ ﻣﺮا‪) .‬ﺻﺒﺢ ﮔﻠﺸﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎدم‪.‬‬



‫]ِد[ )ِاخ( ﺣﺴﻦ ﭘﺎﺷﺎ در زﻣﺎن ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺛﺎﻟﺚ ﺑﻪ ﻣﺴـﻨﺪ ﺻﺪارت ﻧﺸﺴﺖ و در دورهء ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺮادﺧﺎن ﺛﺎﻟﺚ ﺧﺰﯾﻨﻪ دار ﺣﺮم ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬در ‪ 988‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﻪ وزارت ﻣﺼـﺮ ﻣﻨﺼﻮب ﮔﺸﺖ و در ‪ 991‬ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺑﻮزارت رﺳـﯿﺪ در ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺛﺎﻟﺚ ادارهء‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 595‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﺑﻌﻬﺪهء او ﺑﻮد و ﺑﺴﯿﺎر ﻇﻠﻢ و ﺗﻌﺪي ﻧﻤﻮد و ﺳﺘﻢ و ﻏﺮور وي ﺑﺮ ﻋﻘﻞ و دراﯾﺘﺶ ﻣﯿﭽﺮﺑﯿﺪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎدم‪.‬‬



‫]ِد[ )ِاخ( ﻋﻠﯽ ﭘﺎﺷـﺎ‪ .‬در دورهء ﺳـﻠﻄﺎن ﺑﺎﯾﺰﯾـﺪﺧﺎن دوم دوﺑـﺎر ﺻـﺪراﻋﻈﻢ ﺷـﺪ‪ .‬در ﻣﺮﺗﺒﻪء دوم در ﮐﻤﺎل ﻋـﺪل و دراﯾﺖ ﺑﻪ ادارهء اﻣﻮر‬ ‫دوﻟﺖ ﭘﺮداﺧﺖ و در ‪ 917‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ﻃﻐﯿـﺎن ﺷﺎه ﻗﻮﻟﯽ و ﻣﺤﺎرﺑﻪء ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﮐﺸـﺘﻪ ﺷـﺪ‪ .‬ﻣﺮدي ﻋﺎﻗﻞ و ﺟﺴﻮر و وزﯾﺮي ﻗﺎدر و وﻗﻮر ﺑﻮد‪.‬‬ ‫)ﻧﻘﻞ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ(‪ .‬و رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﺘﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ادﺑﯿﺎت اﯾﺮان ﺗﺄﻟﯿﻒ ﭘﺮﻓﺴﻮر ﺑﺮاون ج ‪ 4‬ص‪.(57‬‬ ‫ﺧﺎدم‪.‬‬



‫]ِد[ )ِاخ( ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﭘﺎﺷﺎ در دورهء ﺳـﻠﻄﺎن ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺑﻤﺴﻨﺪ ﺻﺪارت ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﻣﺮدي ﺑﺎ ﮐﻔﺎﯾﺖ و در ادارهء اﻣﻮر ﺗﻮاﻧﺎ ﺑﻮد‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ 894‬ه ‪.‬‬ ‫ق‪ .‬ﺑﺼـﺪارت ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪ و در ‪ 951‬ﻣﻌﺰول ﮔﺸـﺖ و در ‪ 955‬وﻓـﺎت ﯾـﺎﻓﺖ‪ ،‬و ﻣﺎل و ﺛﺮوت ﻓﺮاوان داﺷﺖ‪) .‬ﻧﻘﻞ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر از ﻗﺎﻣﻮس‬ ‫اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎدم‪.‬‬



‫]ِد[ )ِاخ( ﺳـﻨﺎن ﭘﺎﺷﺎ‪ .‬در ﻋﺪاد وزراي ﺳـﻠﻄﺎن ﺳـﻠﯿﻢ ﺑﻮد و ﺑﻤﺴﻨﺪ ﺻﺪارت ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬در ﺳﻔﺮ اﯾﺮان ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ ﺑﺠﺎي آورد در ﺳﺎل ‪ 923‬ه ‪.‬‬ ‫ق‪ .‬در ﺳﻔﺮ ﻣﺼﺮ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺪت ﺻﺪارﺗﺶ ﺳﻪ ﺳﺎل ﺑﻮد‪) .‬ﻧﻘﻞ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎدم‪.‬‬



‫]ِد[ )ِاخ( ﻣﺴـﯿﺢ ﭘﺎﺷـﺎ‪ .‬در دورهء ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺮادﺧﺎن ﺛﺎﻟﺚ از ﺟﻤﻠﻪء وزرا ﺑﻮد‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 979‬ه ‪ .‬ق‪ .‬واﻟﯽ اﯾﺎﻟﺖ ﻣﺼـﺮ ﺷﺪ و ﺑﺨﻮﺑﯽ ﮐﺸﻮر‬ ‫ﻣﺼﺮ را اداره ﮐﺮد و در ‪ 997‬وﻓﺎت ﯾﺎﻓﺖ‪) .‬ﻧﻘﻞ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎدم‪.‬‬



‫]ِد[ )ِاخ( ﻣﻮﻟﻮي ﺧـﺎدم ﺣﺴـﯿﻦ ﺧﺎن ﺻﺪراﻟﺼـﺪور ﮐﺎﻧﭙﻮرﺑﻦ ﻣﻮﻟﻮي ﻋﺒـﺪاﻟﻘﺎدرﺧﺎن‪ ،‬اﺻـﻠﺶ از ﻗﺼـﺒﻪء ﺟﺎﯾﺲ ﻣﻦ اﻋﻤﺎل داراﻟﺴـﻠﻄﻨﻪء‬ ‫ﻟﮑﻨﻬﻮ اﺳﺖ‪ .‬از دودﻣﺎن اﻫﻞ ﺳـﻨﺖ آن ﻗﺼﺒﻪ و ﻣﺮدﻣﺎن ﻣﻬﺬب و ﻣﻮﻗﺮ و ﺧﻮﺷﺨﻮ و ﻧﯿﮑﻮ‪ .‬واﻟﺪهء ﻣﻮﻟﻮي ﺧﺎدم ﺣﺴﯿﻦ دﺧﺘﺮ ﻣﻮﻟﻮي ﺳﯿﺪ‬ ‫دﻟﺪار ﻋﻠﯽ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺷـﯿﻌﯿﺎن ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﺑﻮد و اﯾﻦ ﭘﺪر و ﭘﺴﺮ ﺑﮑﻤﺎل ﻋﺰت و ﺛﺮوت زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺪﺗﯽ در ﺷﻬﺮ ﺑﻨﺎرس و ﺳﭙﺲ در‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻪء ﻏﺪر ﻫﻨﺪ ﺧﺎدم ﺣﺴـﯿﻦ در ﺷـﻬﺮ ﺟﻮﻧﭙﻮر ﻣﺄوي ﮔﺮﻓﺖ و ﺷﺎﯾﺪ در ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ در ﺳـﻨﻪء ﺧﻤﺲ و ﺳـﺒﻌﯿﻦ از ﻣﺎﺋﻪء ﺛﺎﻟﺚ ﻋﺸـﺮ ﺟﻬﺎن‬ ‫ﮔـﺬران را ﮔـﺬاﺷﺖ‪ .‬از اوﺳﺖ‪ :‬ﮔﯿﺴﻮ ﺑـﺪوش اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﻓﺘﻨﻪ دو ﺑﺎﻻ ﺳﺎﺧﺘﻪ آن دﺷـﻤﻦ ﺟﺎن ﻣﯿﺮﺳﺪ ﻫﺎن دوﺳـﺘﺪاران ﻣﮋده اي ﻣﺮغ ﺧﻮش‬ ‫اﻟﺤﺎن ﻣﯿﺮﺳﺪ‪ ،‬زﯾﺐ ﮔﻠﺴﺘﺎن ﻣﯿﺮﺳﺪ ﺧﺎدم ﺑﺒﺴﺘﺎن ﻣﯽ رﺳﺪ‪ ،‬ﻫﺎن ﮔﻠﻌﺬاران ﻣﮋده اي‪) .‬ﺻﺒﺢ ﮔﻠﺸﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎدم‪.‬‬



‫]ِد[ )ِاخ( ﻧﻈﺮﺑﯿﮓ‪ .‬ﻣﺸﻖ ﺳـﺨﻦ از ﻣﯿﺮ ﻣﺤﻤﺪاﻓﻀﻞ ﺛﺎﺑﺖ اﷲ آﺑﺎدي ﻧﻤﻮده و ﺑﻌﻬﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺎدﺷﺎه دﻫﻠﯽ در ﺳﻨﻪء ﺳﺘﯿﻦ و ﻣﺎﺋﻪ و اﻟﻒ ﺑﺰﯾﺮ‬ ‫ﺧﺎك آﺳﻮده‪ .‬از اوﺳﺖ‪ :‬ﮔﺮ ﮐﻨﺪ از ﻗﻔﺲ آزاد ﻣﺮا ﻣﯿﮑﺸﺪ دوري ﺻـﯿﺎد ﻣﺮا‪ .‬ﺻﻮرﺗﺶ دﯾﺪ وز ﺷﺮم آب ﻧﺸﺪ ﺣﯿﺮت از آﯾﻨﻪ رو داد ﻣﺮا‬ ‫و ﻧﯿﺰ از اوﺳﺖ‪ :‬ﺧﻮﯾﺶ را ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدم ﺑﻬﻮس ﻗﺎﺻـﺪ ﺧﻮد ﭼﻮ رﺳـﯿﺪم ﺑﺘﻮ ﭘﯿﻐﺎم ﺧﻮد از ﯾﺎدم رﻓﺖ‪ .‬اي ﮐﻪ ﻣﯿﮕﻮﺋﯽ دم ﻣﺮدن ﻓﺮاﻣﻮﺷـﻢ‬ ‫ﻣﮑﻦ ﻣﻦ ﮐﻪ ﻣﯽ ﻣﯿﺮم ﺑﺮاﯾﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﻓﺮاﻣﻮﺷﺖ ﮐﻨﻢ‪) .‬ﺻﺒﺢ ﮔﻠﺸﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎدم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِد[ )ِاخ( دﻫﯽ از دﻫﺴـﺘﺎن ﭘﺎﺋﯿﻦ وﻻﯾﺖ ﺑﺨﺶ ﻓﺮﯾﻤﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﺸﻬﺪ در ‪ 84‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻓﺮﯾﻤﺎن واﻗﻊ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﺟﻠﮕﻪ اي و ﻣﻌﺘﺪل و ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 58‬ﺗﻦ‪ .‬ﻣﺬﻫﺐ آن ﻫﺎ ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﻼت و ﭼﻐﻨﺪر‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﺎﻟﺪاري اﺳﺖ‪ .‬راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎدم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِد[ )ِاخ( دﻫﯽ از ﺑﺨﺶ ﺷــﻬﺮﯾﺎر ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺗﻬﺮان اﺳـﺖ واﻗـﻊ در ‪ 6‬ﻫﺰارﮔﺰي ﻋﻠﯿﺸـﺎه ﻋـﻮض‪ ،‬ﮐﻨـﺎر راه ﻓﺮﻋﯽ ﺗﻬﺮان و ﻋﻠﯿﺸـﺎه ﻋﻮض‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ و ﻫﻮاﯾﺶ ﻣﻌﺘـﺪل اﺳﺖ‪ ،‬ﺳـﮑﻨﻪ ‪ 75‬ﺗﻦ و زﺑﺎﻧﺸـﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻت‪،‬‬ ‫ﻏﻼت و ﺑﻨﺸﻦ و ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨﺪ اﺳﺖ ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﺷﯿﻦ رو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(1‬‬ ‫ﺧﺎدم آﺳﺎ‪.‬‬



‫]ِد[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺪﻣﺘﮕﺰار‪ .‬ﻫﻤﭽﻮن ﭘﺮﺳﺘﻨﺪه ‪ :‬روز ﺟﻮﻫﺮ ﻧﺎم و ﺷﺐ ﻋﻨﺒﺮ ﻟﻘﺐ ﭘﯿﺶ ﺻﻔﻪ ش ﺧﺎدم آﺳﺎ دﯾﺪه ام‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎدﻣﺎﻧﻠﻮ‪.‬‬



‫]ِد[ )ِاخ( دﻫﯽ از دﻫﺴﺘﺎن ﻣﯿﺎﻧﮑﻮه ﺑﺨﺶ ﭼﺎﭘﺸﻠﻮ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن دره ﮔﺰ واﻗﻊ در ‪ 38‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻗﺮه ﺑﺎﺷﻠﻮ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮ راه ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ دره ﮔﺰ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 249‬ﺗﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﮐﺮدي اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ‬ ‫از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﻼت و ﭘﻨﺒﻪ و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ اﺳﺖ‪ .‬راه آن ﺟﺎ ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎدم اﻟﻄﻠﺒﺎء ‪.‬‬



‫]ِد ُﻣْﻂ ُط َل[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﻌﻠﻢ و ادﯾﺐ و ﻣﺪرس‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎدم اﻟﻌﻠﻮم‪.‬‬



‫]ِد ُﻣـْﻞ ُع[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﺒـﺎرت اﺳﺖ از ﻋﻠﻢ ﻣﻨﻄـﻖ‪ .‬ﺗﻬـﺎﻧﻮي ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬اﺑـﻮﻋﻠﯽ ﻋﻠﻢ ﻣﻨﻄﻖ را ﺧـﺎدم اﻟﻌﻠﻮم ﻧﺎﻣﯿـﺪه اﺳﺖ زﯾﺮا اﯾﻦ ﻋﻠﻢ ﺧﻮد‬ ‫ﺑﻨﻔﺴـﻪ ﻣﻘﺼـﻮد ﻧﯿﺴـﺖ ﺑﻠﮑـﻪ وﺳـﯿﻠﻪ ﺑﺮاي ﻓﻬـﻢ ﻋﻠـﻮم دﯾﮕﺮ اﺳـﺖ و در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﺜـﻞ ﺧـﺎدم اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻋﻠـﻮم دﯾﮕﺮ‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ﮐﺸـﺎف‬ ‫اﺻﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎدم ﺑﺎﺷﯽ‪.‬‬



‫]ِد[ )ِاخ( دﻫﯽ از دﻫﺴـﺘﺎن ﭼﻨﺎران ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ارداك ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﺸﻬﺪ اﺳﺖ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 62‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻣﺸﻬﺪ ﺑﯿﻦ ﮐﺸﻒ‬ ‫رود و راه ﻗﺪﯾﻤﯽ ﻣﺸـﻬﺪ ﺑﻘﻮﭼﺎن ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﺟﻠﮕﻪ اي ﻣﻌﺘﺪل و ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 31‬ﺗﻦ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ‪ ،‬زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳﯽ و ﮐﺮدي‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬آب ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﻼت‪ ،‬ﭼﻐﻨﺪر و ﻧﺨﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎدم ﭘﯿﺮ‪.‬‬



‫]ِد ِم[ )ِاخ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺳـﺘﺎرهء زﺣﻞ اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺳـﺘﺎرهء زﺣﻞ و آن را ﭘﺎﺳـﺒﺎن ﻓﻠﮏ ﻧﯿﺰ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ و ﻓﻠﮏ ﻫﻔﺘﻢ ﻣﮑﺎن اوﺳﺖ‪.‬‬ ‫)آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬از ﺑﻮي ﮔﯿﺎش ﺧﺎدم ﭘﯿﺮ ﺧﻂ ﺳﺒﺰ ﺷﻮد زﻫﯽ ﻋﻘﺎﻗﯿﺮ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎدم زاده‪.‬‬



‫]ِد َد ‪ِ /‬د[ )ص ﻣﺮﮐﺐ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻓﺮزﻧﺪي ﮐﻪ از ﺧﺎدم ﺑﻮﺟﻮد آﯾﺪ و ﻣﺠﺎزًا در ﻣﻮﻗﻊ ﺗﻮاﺿﻊ و ﻓﺮوﺗﻨﯽ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎدم ﺳﭙﻬﺮ‪.‬‬



‫س ِپ[ )ِاخ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﮐﻮﮐﺐ زﺣﻞ اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]ِد ِم ِ‬ ‫ﺧﺎدم ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﺨﺪﻣﺖ اﯾﺴﺘﺎدن‪ .‬ﺧﺪﻣﺘﮕﺰار ﺑﻮدن ‪ :‬ور ﭼﻨﯿﻦ ﺣﻮر در ﺑﻬﺸﺖ آﯾﺪ ﻫﻤﻪ ﺧﺎدم ﺷﻮﻧﺪ و ﻏﻠﻤﺎﻧﺶ‪.‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫]ِد ُ‬ ‫ﺧﺎدم ﻗﯿﺮي ﻓﺎرﺳﯽ‪.‬‬



‫]ِد ِم[ )ِاخ( ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﻮد از اﻫﺎﻟﯽ ﻗﯿﺮ و ﮐﺎزرﯾﻦ ﮐﻪ دو ﺑﻠﻮﮐﻨﺪ از ﻗﺸﻼﻗﺎت‪ ،‬و در ﻣﻼزﻣﺖ آﻗﺎي ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻌﯿﺪ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ آﻗﺎﺟﺎﻧﯽ ﻣﺘﺨﻠﺺ‬ ‫ﺑﺴﺎﺋﻞ روزﮔﺎر ﺑﺴﺮ ﻣﯿﺒﺮد‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻓﻮت ﺳﺎﺋﻞ اﻇﻬﺎر ﻣﻮزوﻧﯿﺖ ﮐﺮد و ﻏﺰﻟﯿﺎﺗﯽ ﺑﻨﻈﻢ آورد و ﺳﺮﮔﺮم دروﯾﺸﯽ و ﻋﺸﻘﺒﺎزي ﺷﺪ‪ .‬از اوﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﻣﻨﻢ آن ﻃﺎﺋﺮ ﺑﺮﮔﺸـﺘﻪ اﻗﺒﺎل ﮐﻪ اﻧﺪرﻋﯿﻦ آزادي اﺳﯿﺮم ﺟﻮاﻧﻢ ﻣﻦ وﻟﯽ ﻫﺠﺮان ﻃﻔﻠﯽ ﺑﺪﯾﻨﺴﺎن در ﻧﻈﺮﻫﺎ ﮐﺮده ﭘﯿﺮم‪ .‬و ﻧﯿﺰ از اوﺳﺖ‪ :‬ﮔﺮم‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ ز دم ﺳﺮدي دوران دل ﻣﺎ ﯾﺎ رب اﯾﻦ ﻣﻐﺒﭽﮕﺎن ﮔﺮم ﺑﻤﺎﻧﺪ دﻣﺸﺎن‪) .‬ﻧﻘﻞ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر از ﻣﺠﻤﻊ اﻟﻔﺼﺤﺎء ج ‪ 2‬ص‪.(111‬‬ ‫ﺧﺎدم ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺼﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﺟﺒﺎب ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮﯾﺪن و ﺑﺮآوردن ﺧﺼﯿﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]ِد َ‬ ‫ﺧﺎدم ﮐﻨﺪي‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ از دﻫﺴﺘﺎن ﭼﻬﺎراوﯾﻤﺎق ﺑﺨﺶ ﻗﺮه آﻏﺎج ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﺮاﻏﻪ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 7500‬ﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﺷﻮﺳﻪء ﻣﺮاﻏﻪ ﺑﻤﯿﺎﻧﻪ‪.‬‬ ‫]ِد َ‬ ‫ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘﺪل و ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 157‬ﺗﻦ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪ ،‬آب آﻧﺠﺎ از رودﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ و ﻣﺤﺼﻮل‬ ‫آﻧﺠـﺎ ﻏﻼت‪ ،‬ﻧﺨﻮد‪ ،‬ﺑﺰرك ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﺻـﻨﻌﺖ دﺳﺘﯽ ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎدﻣﻠﻮ‪.‬‬



‫]ِد[ )ِاخ( دﻫﯽ از دﻫﺴﺘﺎن ﮔﻮراﺋﯿﻢ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اردﺑﯿﻞ اﺳﺖ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 33‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب اردﺑﯿﻞ و ‪ 24‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫اردﺑﯿﻞ ‪ -‬ﺧﻠﺨﺎل‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘﺪل و ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 401‬ﺗﻦ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ‪ ،‬و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸﻤﻪ و‬ ‫رود ﺑﻮﺳﻮن ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﺎوداري‪ .‬ﺻـﻨﻌﺖ دﺳﺘﯽ آن ﻗﺎﻟﯽ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ راه آن ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫)از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎدﻣﻪ‪.‬‬



‫]ِد َم[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻣﺆﻧﺚ ﺧﺎدم‪ .‬ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻨﻨﺪه ||‪ .‬ﭘﺮﺳـﺘﺎر‪ .‬ﺧﺪﻣﺘﮑﺎر زن‪ .‬ﮐﻠﻔﺖ‪ .‬ﮐﻨﯿﺰك‪ .‬ﮐﻨﯿﺰ ‪ :‬ﺧﺎدﻣﻪء)‪ (1‬ﺳﺮاي را ﮔﻮ در ﺣﺠﺮه ﺑﻨﺪ‬ ‫ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺴـﺮ ﺣﻀﻮر ﻣﺎ ره ﻧﺒﺮد ﻣﻮﺳﻮﺳـﯽ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ - .‬اﻋﻀﺎء ﺧﺎدﻣﻪ؛ آن اﻧـﺪاﻣﻬﺎ ﮐﻪ ﺧـﺪﻣﺖ اﻧﺪاﻣﻬﺎي دﯾﮕﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ - .‬ﺧﺎدﻣﻪء ﮐﻠﯿﺴﺎ‪.‬؛ در‬ ‫اﯾـﺎم ﺳﺎﺑﻖ زﻧﺎن ﺻﺎﻟﺤﻪ و ﻣﻘـﺪس در ﮐﻠﯿﺴﺎﻫﺎ ﺑﻮده‪ ،‬ﻫﻤﻮاره زﻧﺎن را ﺧـﺪﻣﺖ ﻣﯿﻨﻤﻮده اﻧـﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺷـﻤﺎﺳﺎن ﻣﺮدان را ﺧـﺪﻣﺖ ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪.‬‬ ‫)ﻗﺎﻣﻮس ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس(‪ - .‬ﻗﻮاي ﺧﺎدﻣﻪ ﻃﺒﯿﻌﯿﻪ؛ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻣﺎﺳـﮑﻪ و ﻫﺎﺿﻤﻪ و ﺟﺎذﺑﻪ و داﻓﻌﻪ‪) .‬از ﺗﺬﮐﺮهء داود ﺿﺮﯾﺮ اﻧﻄﺎﮐﯽ ج‪1‬‬ ‫ص‪ .(13‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺘﮑﺎر ﺷﻮد‪ - (1) .‬در ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﻪ ﮐﺴﺮ ﻣﯿﻢ )ﺧﺎِدِﻣﻪ( ﺗﻠﻔﻆ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎدﻣﯽ‪.‬‬



‫]ِد[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﻋﻤﻞ ﺧﺎدم‪ .‬ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺧﺎدم‪ .‬ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎري ‪ :‬ﺑﺰﯾﺴﺖ و ﺑﻪ آب ﺧﻮد ﺑﺎزآﻣـﺪ و در ﺧﺎدﻣﯽ ﻫﺰار ﺑﺎر ﻧﯿﮑﻮﺗﺮ از آن ﺷﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص‪ .(382‬اي ﺣﺠﺖ زﻣﯿﻦ ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﺸﻌﺮ زﻫﺪ ﺟﺰ ﻃﺒﻊ ﻋﻨﺼﺮﯾﺖ ﻧﺸﺎﯾﺪ ﺑﺨﺎدﻣﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﺎدﻣﯽ‪.‬‬



‫]ِد[ )ِاخ( دﻫﯽ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮔﻮﻏﺮ ﺑﺨﺶ ﺑـﺎﻓﺖ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﯿﺮﺟﺎن واﻗﻊ در ‪ 17‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﺑﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺳـﺮ راه ﻣﺎﻟﺮو ﮔﻮﻏﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺎﻓﺖ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ و ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 126‬ﺗﻦ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸﻤﻪ اﺳﺖ‬ ‫و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت اﺳﺖ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﺻـﻨﻌﺖ دﺳﺘﯽ آن ﻗﺎﻟﯽ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ و ﺳﺎﮐﻨﺎﻧﺶ‬ ‫از ﻃﺎﯾﻔﻪء اﻓﺸﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎدﻣﯽ‪.‬‬



‫]ِد[ )ِاخ( اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺼـﻄﻔﯽ ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن اﻟﺨﺎدﻣﯽ‪ ،‬از ﻋﻠﻤﺎي ﻗﺮن ‪ 12‬ﻫﺠﺮي اﺳﺖ‪ .‬از ﺗﺄﻟﯿﻔـﺎت اوﺳﺖ‪ -1 :‬اﻟﺒﺮﯾﻘﮥ ‪-‬‬ ‫اﻟﻤﺤﻤﻮدﯾـﮥ ﻓﯽ ﺷـﺮح اﻟﻄﺮﯾﻘﮥ اﻟﻤﺤﻤﺪﯾﻪ و اﻟﺸـﺮﯾﻌﮥ اﻟﻨﺒﻮﯾﮥ‪ -2 .‬ﺣﺎﺷـﯿﮥ ﻋﻠﯽ درر اﻻﺣﮑـﺎم‪ ،‬ﺷـﺮح ﻏﺮر اﻻﺣﮑﺎم‪ -3 .‬ﺧﺰاﺋﻦ اﻟﺠـﻮاﻫﺮ و‬ ‫ﻣﺨﺎزن اﻟﺰواﻫﺮ‪ -4 .‬رﺳﺎﻟﮥ اﻟﺒﺴﻤﻠﮥ‪ -5 .‬ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺤﻘﺎﯾﻖ‪ -6 .‬ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻟﺪﻗﺎﺋﻖ ﻓﯽ ﺷﺮح ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺤﻘﺎﯾﻖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺎدﻣﯽ‪.‬‬



‫]ِد[ )ِاخ( ﺷﺎﻋﺮي اﺳﺖ از اﻫﻞ ﻗﺰوﯾﻦ‪ .‬ﺻﺎدﻗﯽ ﮐﺘﺎﺑﺪار در ﺑﺎرهء وي ﻧﻮﯾﺴﺪ‪ :‬ﻧﺎﻣﺮادي ﺑﻮد ﺧﺪﻣﺘﮑﺎر و ﺳﺮﺗﺮاش و ﺷﻌﺮ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‬ ‫و در ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺨﻮاص رﺑﺎﻋﯿﯽ از او در ﺑﯿﺎن ﻋﺎﺷـﻘﯽ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﮐﺴـﯽ و ﻣﻌﺸﻮﻗﯽ ﮔﻮر ﮐﻦ اوﻏﻠﯽ ﻧﻘﻞ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺨﻮاص‬ ‫ص‪.(266‬‬ ‫ﺧﺎده‪.‬‬



‫]َد ‪ِ /‬د[ )ِا( ﭼﻮﺑﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻠﻨﺪ و راﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺸﺘﯽ ﺑﺎﻧﺎن ﮐﺸﺘﯽ ﺑﺪان راﻧﻨﺪ ||‪ .‬ﭼﻮﺑﯽ را ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺎروﺑﯽ ﺑﺮ ﺳـﺮ آن ﺑﻨﺪﻧﺪ و دﯾﻮار‬ ‫و ﺳـﻘﻒ ﺧـﺎﻧﻪ را ﺑـﺪان ﺟﺎروب ﮐﻨﻨـﺪ ||‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻮﺑﯽ ﮐﻪ راﺳﺖ رﺳـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ||‪ .‬ﭼﻮﺑﯽ ﮐﻪ دار ﺳﺎزﻧـﺪ ﺑﺠﻬﺖ ﻗﺼﺎص دزدان‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن(‬ ‫)آﻧﻨﺪراج( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( ‪ :‬ﻧﺼـﯿﺐ دوﺳﺖ ﺗﻮ ﻫﺴﺖ ﮔﻞ ز ﺑﺎغ وﻟﯽ ﻧﺼﯿﺐ دﺷﻤﻦ ﺗﻮ ﻫﺴﺖ ﺧﺎده از ﭘﯽ دار‪.‬‬ ‫ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﮔﺮوﮔﺎن ﺧﻮﻫﯽ ﺳﺮخ و ﻣﺮﻏﻮل روﻣﻪ ﺑﺴﺨﺘﯽ ﭼﻮ ﺧﺎره ﺑﻪ ﺗﯿﺰي ﭼﻮ ﺧﺎده‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎذر‪.‬‬



‫]ِذ[ )ع ص( ﭘﻨﻬﺎن و روﭘﻮش از ﭘﺎدﺷﺎه و از داﺋﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎذل‪.‬‬



‫]ِذ[ )ع ص( ﻫﺰﯾﻤﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ ||‪ .‬آﻫﻮي ﻣﺎده ﮐﻪ از آﻫﻮان دﯾﮕﺮ ﺑﺎزﻣﺎﻧـﺪه ﺗﻔﻘـﺪ ﺑﭽﻪء ﺧﻮد ﮐﻨـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻮاذل‪.‬‬ ‫)اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺗﺮك ﻋﻮن و ﻧﺼﺮت ﮐﻨﺪ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺎر‪.‬‬



‫)ِا()‪ (1‬ﺷﻮﮐﻪ‪ .‬ﺷﻮك‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺷﻮﮐﻪء ﺗﯿﺰ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪َ .‬ﺳـ ﻔﯽ‪َ .‬ﻋﺮﯾﻦ‪َ .‬ﻋَﺴﺞ‪ .‬ﻟ ُ ّﺪاغ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻟﻢ‪ .‬ﻻم‪ .‬ﺑﻮر‪ .‬ﻏﺎز‪ .‬ﻏﺎژ‪ .‬ﺗﯿﻎ‪.‬‬ ‫ﺗﯿـﺦ‪ .‬ﺗﻠﯽ‪ .‬ﺗﻠﻮ ‪ :‬اﺷﺘﺮ ﮔﺮﺳـﻨﻪ ﮐﯿﻤﻪ )ﮐﺘﯿﺮه؟( ﺧﻮرد ﮐﯽ ﺷـﮑﻮﻓﻪ ز ﺧـﺎر ﭼﯿﺮه ﺧﻮرد‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬ﺑﻠﯽ ﮐﺸـﯿﺪن ﺑﺎﯾـﺪ ﻋﺘﺎب و ﻧﺎز ﺑﺘﺎن رﻃﺐ‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﯽ ﺧﺎر و ﮐﻨﺰ ﺑﺮ ﻣﺎرا)‪ .(2‬ﻓﺮاﻻوي‪ .‬از ﺑﯿﺦ ﺑﮑﻨﺪ او و ﻣﺮا ﺧﺎر ﺑﯿﻨﺪاﺧﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪهء ﺧﺎر ﺧﺴﮏ و ﺧﺎر ﺧﻮاﻧﺎ‪.‬اﺑﻮﺷـﮑﻮر‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﯾﺎﺑﻨﺪ‬ ‫اﻋـﺪاي او ﻗﺮار ﮐﻨﻮن زﻣﺎﻧﻪ ﭼﻮن ﺷﺘﺮي ﺷـﺪ ﻫﯿﻮن و اﯾﺸﺎن ﺧﺎر)‪ .(3‬دﻗﯿﻘﯽ‪ .‬ﭼﺸﻢ ﺑﯽ ﺷـﺮم ﺗﻮ ﮔﺮ روزي ﺑﺮآﺷﻮﺑـﺪ ز درد ﻧﻮك ﺧﺎرش‬ ‫ﺟﺎ ﮐﺸﻮﺑﺎد اي درﯾـﺪه ﭼﺸﻢ و ﮐﻮن‪ .‬ﻣﻨﺠﯿﮏ‪ .‬ﺟﻬﺎن ﻣﺎ ﺑﺪ و ﻧﯿﮏ اﺳﺖ و ﺑﺪش ﺑﯿﺶ از ﻧﯿﮏ ﮔﻞ اﯾﭻ ﻧﯿﺴﺖ اﺑﯽ ﺧﺎر و ﻫﺴﺖ ﺑﯽ ﮔﻞ‬ ‫ﺧـﺎر‪ .‬ﻗﻤﺮي )از رادوﯾﺎﻧﯽ(‪ .‬اﮔﺮ ﮔﻞ ﮐﺎرد او ﺻـﺪ ﺑﺮگ اﺑﺎ زﯾﺘﻮن ز ﺑﺨﺖ او ﺑﺮ آن زﯾﺘﻮن و آن ﮔﻠﺒﻦ ﺑﺤﺎﺻﻞ ﺧﻨﺠﮏ وﺧﺎر اﺳﺖ ﭼﺮا‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺮدم داﻧﺎ و زﯾﺮك ﺳﺎر و ﻓﺮزاﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﯿﻤﺎر و ﻋـﺬاب اﻧـﺪر اﺑﺎ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﭘﯿﮑﺎر اﺳﺖ؟ ﺧﺴـﺮوي‪ .‬ﺑﺮدار ﮐﻠﻨـﺪ و ﺗﯿﺮ و ﺗﯿﺸﻪ و ﻧﺎوه ﺗﺎ ﻧﺎوه‬ ‫ﮐﺸـﯽ ﺧـﺎر زﻧﯽ ﮔﺮد ﺑﯿﺎﺑـﺎن‪.‬ﺧﺠﺴـﺘﻪ‪ .‬ﺑﻪ ﭘﯿﺮان رﺳـﯿﺪﻧﺪ ﻫﺮ ﺳﻪ ﺳﻮار رﺧﺎن ﭘﺮ زﺧﻮن و روان ﭘﺮ ز ﺧﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﻤﯽ زرد ﮔﺮدد ﮔﻞ‬ ‫ﮐﺎﻣﮑﺎر ﻫﻤﯽ ﭘﺮﻧﯿﺎن ﮔﺮدد از رﻧﺞ ﺧﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﮑﻦ ﮐﺎر و ﮐﺮده ﺑﯿﺰدان ﺳﭙﺎر ﺑﺨﺮﻣﺎ ﭼﻪ ﯾﺎزي ﭼﻮ ﺗﺮﺳﯽ ز ﺧﺎر؟ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ز ﺷﺎﭘﻮر از‬ ‫آﻧﮕﻮﻧﻪ ﺷـﺪ روزﮔـﺎر ﮐﻪ در ﺑـﺎغ ﺑـﺎ ﮔـﻞ ﻧﺪﯾﺪﻧـﺪ ﺧﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﻪ ﮐﺎري ﮐﻪ ﭘﺎداش ﯾﺎﺑﯽ ﺑﻬﺸﺖ ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﺑﺒﺎغ ﺑﻼ ﺧﺎر ﮐﺸﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪.‬‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ راﻫﯽ‪ ،‬راه درازﻧﺎك و ﻋﻈﯿﻢ ﻫﻤﻪ ﺳﺮاﺳـﺮ ﺳﯿﻼب ﮐﻨﺪ و ﺧﺎره و ﺧﺎر‪ .‬ﺑﻬﺮاﻣﯽ‪ .‬ﭼﻮن در او ﻋﺼﯿﺎن و ﺧﺬﻻن ﺗﻮ اي ﺷﻪ راه ﯾﺎﻓﺖ‬ ‫ﮐﺎﺧﻬﺎ ﺷﺪ ﺟﺎي ﮐﻮف و ﺑﺎﻏﻬﺎ ﺷﺪ ﺟﺎي ﺧﺎر‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑﺮ ﺳـﻨﮕﻼخ دﺷﺖ ﻓﺮود آﻣﺪي ﺧﺠﻞ اﻧﺪر ﻣﯿﺎن ﺧﺎره و اﻧﺪر ﻣﯿﺎن ﺧﺎر‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑﺮ‬ ‫ﻣﺎه ﺗﺮا دو ﮔﻞ ﺳـﯿﺮاب ﺷـﮑﻔﺘﻪ ﺳﺖ در ﻫﺮ دﻟﯽ از دﯾـﺪن آن دو ﮔﻞ ﺧﺎرﯾﺴﺖ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺧﺎري ﮐﻪ ﺑﻤﻦ درﺧﻠـﺪ اﻧﺪر ﺳـﻔﺮ ﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﭼﻮن‬ ‫ﺑﺤﻀـﺮ در ﮐﻒ ﻣﻦ دﺳـﺘﻪء ﺷﺐ ﺑﻮي‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺗﺮا ﺷـﻨﺎﺳﺪ داﻧﺎ ﻣﺮا ﺷﻨﺎﺳﺪ ﻧﯿﺰ ﺗﻮ از ﻗﯿﺎس ﭼﻮ ﺧﺎري ﻣﻦ از ﻗﯿﺎس ﭼﻮ ﻧﺎژ‪ .‬ﻟﺒﯿﺒﯽ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺎد‬ ‫ﺑﺠﻨﺒــﺪ ﻧﺒـَﻮد ﺧـﻮد ز ﭘﺸـﻪ ﺑــﺎك ﭼـﻮن آﺗﺶ ﺑﺮﺧﯿﺰد ﺗﯿﺰي ﻧﮑﻨــﺪ ﺧـﺎر‪ .‬ﻣﻨـﻮﭼﻬﺮي )دﯾـﻮان ص ‪ .(153‬از ﭘــﺎي اﻓﺎﺿـﻞ ﺗـﻮ ﮐﻨﯽ ﺧـﺎر‬ ‫زﻣـﺎﻧﻪ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﮐـﺎر ﺷﻪ ﺑﻪ ﺷﻮد و ﮐـﺎر ﻋـﺪو ﺑﻪ ﻧﺸﻮد ﻧﺸﻮد ﺧﺮﻣـﺎ ﺧـﺎر و ﺧـﺎر ﺧﺮﻣﺎ ﻧﺸﻮد‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺑﺰرگ ﺑﺎش و ﻣﺸﻮ ﺗﻨﮕـﺪل ز‬ ‫ﺧﺮدي ﮐـﺎر ﮐﻪ ﺳـﺎل ﺗـﺎ ﺳـﺎل آرد ﮔﻠﯽ زﻣـﺎﻧﻪ ز ﺧـﺎر‪ .‬اﺑﻮﺣﻨﯿﻔﻪء اﺳـﮑﺎﻓﯽ )از ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص ‪ .(277‬ﮔـﻞ ز ﺗـﻮ ﭼﻮن ﺑﻮي‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺎز ﻧﺪارد ﮐﺮدﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺪﯾﺚ ﺧﺎر ﻣﻐﯿﻼن؟ اﺑﻮﺣﻨﯿﻔﻪء اﺳﮑﺎﻓﯽ )از ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ دﮐﺘﺮ ﻓﯿﺎض ص ‪ .(638‬ز ﮔﻞ ﺑﻮي و از ﺧﺎر‬ ‫ﺧﺴﺘﻦ ﺑﻮد‪.‬اﺳﺪي‪ .‬زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺪﯾﻦ داس ﮔﻨﺪم درو ﺑﮑﻦ ﭘﺎك ﭘﺎﻟﯿﺰم از ﺧﺎر و ﺧﻮ‪.‬اﺳﺪي‪ .‬ﭼﯿﺴﺖ ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ و ﻏﺎزه ﮐﻨﺪ و وﺳﻤﻪ ﮐﺸﺪ آﺑﮕﯿﻨﻪ‬ ‫ﺑﺮد آﻧﺠـﺎ ﮐﻪ درﺷﺘﯽ ﺧـﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺠﯿﺒﯽ‪ .‬ﻫﻢ ﺑﺮ اﻧﺴـﺎن دو ﺑﺎر ﺑﺮ دو درﺧﺖ ﺑﺮ ﯾﮑﯽ ﻣﯿﻮه ﺑﺮ دﮔﺮ ﺧﺎر اﺳﺖ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻧﺒﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﭼﻮن‬ ‫ﮐﯿﻨـﻪ داران ﮔــﻞ ﻧــﻮ ﭘﺮ از ﺧـﻮن دل و دﺳـﺖ ﭘﺮ ﺧــﺎر دارد‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴــﺮو‪ .‬ﺗـﻮ ﺧــﺎر ﺗـﻮاﻧﯽ ﮐـﻪ ﺑﺮ ﻧﯿــﺎري اي ﺷــﻬﺮه و داﻧــﺎ درﺧﺖ‬ ‫ﮔﻮﯾـﺎ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺧﺎر و ﺧﺲ ﺑﻔﮑﻦ از اﯾﻦ ﺷـﻬﺮه درﺧﺖ اﯾﺮا ﮐﺰ ﺧﺲ و ﺧﺎر ﻧﯿﺎﺑﯽ ﻣﺰه ﺟﺰ ﺧﺎرش‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﮔﺮ دري ﯾﺎﺑﯿﻢ زﻧﯽ‬ ‫ﺑﻨـﺪي ور ﮔﻠﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﻧﻬﯽ ﺧﺎري‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﮔﻞ را ﭼﻮ دم ﺑﺎد ﺻـﺒﺎ ﺧﺎر ﻧﻬﺎد از ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺮون آﻣﺪ و ﺑﺮ ﺧﺎك اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺑﺪﯾﻊ اﻟﺪﯾﻦ ﺗﺮﮐﻮ‪.‬‬ ‫آه ﮐﻪ ﺑﺮ ﻻﻟﻪ ﭼﯿﺮه آﻣﺪ ﺳـﻨﺒﻞ آه ﮐﻪ ﮔﻞ را ﻧﻬﺎد ﺧﺎر ﺑﻨﻔﺸﻪ‪ .‬رﻓﯿﻊ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺮزﺑﺎﻧﯽ ﻓﺎرﺳـﯽ‪ .‬ﭼﯿﺴﺖ ﺟﺮﻣﻢ ﭼﻪ ﮐﺮده ام ﺑﺎري ﮐﻪ ﻧﻬﯽ ﻫﺮ‬ ‫دﻣﻢ ز ﻧﻮ ﺧﺎري‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬و اﮔﺮ ﺧﺎر در ﭼﺸﻢ ﻣﺘﻬﻮري ﻣﺴـﺘﺒﺪ اﻓﺘﺪ و در ﺑﯿﺮون آوردن آن ﻏﻔﻠﺖ ﺑﺮزد‪ ...‬ﺑﯽ ﺷـﺒﻬﺖ ﮐﻮر ﺷﻮد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و‬ ‫دﻣﻨﻪ(‪ .‬در ﻋﺸﻖ ﮐﻢ از درﺧﺖ ﮔـﻞ ﻧﺘﻮان ﺑﻮد ﺳﺎﻟﯽ ﺑﺎﻣﯿـﺪ ﮔﻞ ﻫﻤﯽ ﺧﺎر ﮐﺸـﺪ‪ .‬ﻋﺒـﺪاﻟﻮاﺳﻊ ﺟﺒﻠﯽ‪ .‬ﺗﺎ ﻧﻤﺎﯾـﺪ زﻣﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﯾﺎ ﻧﯽ ﻧﻮ ﺑﻬﺎري‬ ‫ﭘﺲ زﻣﺴـﺘﺎﻧﻢ ﻣﯽ ﻧﻬـﺪ ﺧﺎرﻫﺎ ﮐﻨﻮن ﺑﺎري ﺑﺎﻣﯿـﺪ ﮔﻞ و ﮔﻠﺴـﺘﺎﻧﻢ‪.‬روﺣﯽ وﻟﻮاﻟﺠﯽ‪ .‬ﮔﻠﯽ ﺑﯽ زﺣﻤﺖ ﺧﺎري ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪.‬اﻧﻮري‪ .‬زﻫﯽ ﻃﺮاوت‬ ‫روﯾﺖ ﻧﻬﺎده ﮔﻞ را ﺧﺎر ﻧﺒﻮده در ﮐﻒ اﯾﺎم ﺧﻮﺷﺘﺮ از ﺗﻮ ﻧﮕﺎر رﻓﯿﻊ اﻟـﺪﯾﻦ ﻟﻨﺒﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﻧﺴـﯿﻢ ﻟﻄﻒ ﺗﻮ ﺑﺮ ﭘﺎي ﮐﺮده ﺳـﺮو وﻗﺘﯽ ﻧﻬﯿﺐ‬ ‫ﻗـﺪ ﺗﻮ ﮔﻞ را ﻧﻬﺎده ﺧﺎر‪ .‬رﻓﯿﻊ اﻟـﺪﯾﻦ ﻟﻨﺒﺎﻧﯽ‪ .‬ز دوﻟﺖ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ داد ﻟﯿﮏ از ﻏﻢ ﻧﮑﺮد اﯾﻤﻦ ﭼﻪ ﺳﻮد ار ﮔﻞ دﻫﺪ زﯾﻨﺴﻮ ﭼﻮ زاﻧﺴﻮ ﻣﯽ‬ ‫ﻧﻬـﺪ ﺧﺎرم‪ .‬ﻣﺠﯿﺮاﻟـﺪﯾﻦ ﺑﯿﻠﻘﺎﻧﯽ‪ .‬ﻓﻠﮏ ﺑﺎز از ﻧﻬﺎن ﺧﺎرم ﻧﻬﺎده ﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺮي ﭘﺎي ﺑﺮ ﮐﺎرم ﻧﻬﺎده ﺳﺖ‪ .‬ﻣﺠﯿﺮاﻟـﺪﯾﻦ ﺑﯿﻠﻘﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﻠﯽ ﺑﺪﺳـﺖ‬ ‫ﮐﻪ داده ﺳﺖ روزﮔـﺎر ﺑﮕﻮي ﮐﻪ ﺑﻌـﺪ از آن ﺑﺨﻔـﺎ ﺧﺎرﻫـﺎش ﻧﻨﻬـﺎده ﺳﺖ‪ .‬ﻣﺠﯿﺮاﻟـﺪﯾﻦ ﺑﯿﻠﻘـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﺮا ﺧﺎري ﻧﻬﺎد از ﻫﺠﺮ ﺧﻮﯾﺶ آﻧﺮوي‬ ‫ﻫﻤﭽﻮن ﮔـﻞ ﮐﻪ در ﭘـﺎي دل ﺳﺮﮔﺸـﺘﻪ داﯾﻢ ﻣﯿﺨﻠـﺪ ﺧـﺎرش‪ .‬ﻣﺠﯿﺮاﻟـﺪﯾﻦ ﺑﯿﻠﻘﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼﯿﺴﺖ زر و ﮔﻞ ﺑـﺪﺳﺖ اﻻ ﮐﻪ ﺧﺎرﭘﺎي ﻋﻘﻞ ﺻـﯿﺪ‬ ‫ﺧﺎري ﮐﯽ ﺷﻮد ﻋﻘﻞ ﺳـﺨﻦ ﭘﯿﺮاي ﻣﻦ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺎر دردﯾﺪهء ﻓﻠﮏ ﺷـﮑﻨﺪ ﺧﺎك در ﭼﺸﻤﻪء ﺧﻮر اﻧﺪازد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬زﯾﻦ ﺧﺎر ﻏﻢ ﮐﻪ در‬ ‫دل رﯾﺤﺎن و ﮔﻞ ﺧﻠﯿـﺪ ﻧﻮﺣﻪ ﮐﻨﺎن ﺑﺒﺎغ ﺻـﺒﺎي اﻧﺪر آﻣﺪه‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬وان ﮔﻠﯽ ﮐﻮ ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ ﺑﺤﺴﺪ ﺑﺮ ﻣﮑﻦ ﮔﺮ ﻫﻤﻪ ﺧﺎر ﻗﺪم اﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴـﺘﻪ ﻧﺸﻮم ز ﺧﺎر ﻧﺎ اﻫﻞ زان ﺧﺎر ﮔﻞ ﺧﺴﺎن ﺑﺒﯿﻨﻢ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺎر ﻏﻢ در راه ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﻧﻬﺎد وز ﭘﯽ ﺑﺮداﺷـﺘﻦ ﻗﺮﺿﻢ ﻧﮑﺮد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻫﺮ ﺧﺎر‬ ‫ﮐﻪ ﮔﻠﺒﻦ ﻃﻤﻊ داﺷﺖ در ﭼﺸﻢ ﻧﻤﮏ ﻓﺸﺎن ﺷﮑﺴﺘﻢ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )دﯾﻮان چ دﮐﺘﺮ ﺳﺠﺎدي ص ‪ .(787‬ﺑﺪاﻧﮑﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻨﻢ ﭼﻮن دﻫﺎن ﮔﻞ ﭘﺮ‬ ‫زر ﺑﺪﺳﺖ ﻃﻌﻨﻪ ﭼﺮا ﻫﺮ ﺧﺴﯽ ﻧﻬﺪ ﺧﺎرم‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺎر راه ﺧﻮد ﻣﻨﻢ ﺧﻮد را ز ﺧﻮد ﻓﺎرغ ﮐﻨﻢ ﺗﺎ دوﺋﯽ ﯾﮑﺴﻮ ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻢ ﻣﻦ ﺗﻮ ﮔﺮدم ﻫﻢ‬ ‫ﺗﻮ ﻣﻦ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬واﻧﺪر آن ﺑﺴـﺘﺎن ﮐﺰو دﺳﺖ ﺧﺰان را ﮔﻞ رﺳـﯿﺪ اي ﻋﺠﺐ ﮔﻮﺋﯽ ﺑﺮاي ﭼﺸﻢ ﻣﻦ ﺧﺎري ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺎ ﺧﺎر ﺧﺸـﮏ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮم آرد ﺗﺮﻧﮕﺒﯿﻦ ﺑﺎدي ﮐﻪ ﺑﺮوزد ز ﻧﯽ ﻋﺴﮑﺮ)‪ (4‬ﺳﺨﺎش‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )دﯾﻮان چ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺳﻮﻟﯽ ص ‪ .(238‬ﺑﺴﺖ ﺧﯿﺎﻟﺶ ﮐﻪ ﻫﺴﺖ ﻫﻤﺴﺮ‬ ‫ﻣﻦ اي ﻋﺠﺐ ﻧﺨـﻞ رﻃﺐ ﮐﯽ ﺷﻮد ﺧـﺎر ﻣﻐﯿﻼـن او‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اي ﻋﺎﻗﻼن را ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﺮ ﻟﺐ زده ﻣﺴـﻤﺎرﻫﺎ وي ﺧﺴـﺘﮕﺎن را ﺧﺎرﻫﺎ در ﺟﺎي‬ ‫ﺧﻮاب اﻧـﺪاﺧﺘﻪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺷـﮑﺴﺖ اﯾﻦ دﻟﻢ ﻧﺎدرﺳﺖ اﻋﺘﻘﺎدي ﺑﺴﻢ ﺧﺎر در دﯾﺪهء آرزو زد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻫﺮ ﺧﺎر ﺑﺒﺎغ اﻧﺪر دارد رﻃﺒﯽ ﯾﺎ ﮔﻞ‬ ‫ﻧﻪ ﮔـﻞ ﻧﻪ رﻃﺐ دارد اﯾﻦ ﺧﺎر ﮐﻪ ﻣﻦ دارم‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺳﺎﯾﻪء ﺧﺎر ﺗﻮ ﺳﺮوﺳـﺘﺎن اﺳﺖ ﺧﺮﻣﻦ ﻧﺸﻮ و ﻧﻤﺎ آﻣـﺪه اي‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﻠﯽ از ﺑﺎغ وﻓﺎ‬ ‫آﻣـﺪه اي ﺧﻮد ﺧﺲ و ﺧﺎرﻧﻤﺎ آﻣـﺪه اي‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺎر و ﮔﻞ ﻧﺎم ﺧـﺪا ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ اي ﺳـﻬﯽ ﻗﺪ ز ﮐﺠﺎ آﻣﺪه اي‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﻞ ز آﺗﺶ ﻇﻠﻢ‬ ‫ﺧﺎر ﻧﺎﻟﯿـﺪ ﺑـﺪرﮔﺎﻫﺶ از ﮐﯿﻦ ﮔﻞ آﺗﺶ را ﺑﺮ ﺧﺎر ﮐﺸـﺪ ﻋـﺪﻟﺶ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )چ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺳﻮﻟﯽ ص ‪ .(482‬و آن را ﮐﻪ از ﺣـﺪﯾﻘﻪء ﻟﻄﻔﺶ‬ ‫ﮔﻠﯽ ﺷـﮑﻔﺖ دوران روزﮔﺎر ﻧﯿﺎرد ﻧﻬﺎد ﺧﺎر‪.‬ﻇﻬﯿﺮ‪ .‬ﮐﻪ ﮔﺮ زﺷـﮑﺮ و ﮔﻞ ﺑﺎﺗﻮ ﺗﻠﺨﺘﺮ ﮔﻮﯾـﺪ ﻧﻬﺪ زﻣﺎﻧﻪ ﺑﺴﺎن ﺗﺮاﻧﮕﺒﯿﻨﺶ ﺧﺎر‪.‬ﻇﻬﯿﺮ‪ .‬ﻧﻮاي‬ ‫ﺧﺎرﮐﺶ از ﻋﻨـﺪﻟﯿﺐ ﻧﯿﺴﺖ ﻋﺠﺐ ﮐﻪ ﻣﺪﺗﯽ ﺳـﺮ و ﮐﺎرش ﻧﺒﻮده ﺟﺰ ﺑﺎﺧﺎر‪ .‬ﻇﻬﯿﺮ‪ .‬ﻋﺠﺐ ﺑﻤﺎﻧﺪه ام از روزﮔﺎر ﺧﻮد ﮐﻪ ﭼﺮا ﮔﻠﯽ ﻧﺪﯾﺪه‬ ‫ﻣﺮا ﺻﺪ ﻫﺰار ﺧﺎر ﻧﻬﺎد‪.‬ﻇﻬﯿﺮ‪ .‬ﺻـﺤﺒﺖ اﯾﻦ ﺧﺎك ﺗﺮا ﺧﺎر ﮐﺮد ﺧﺎك ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺒﯿﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﺮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬دل ﺑﻨﺪهء ﺑﻮي ﻋﻨﺒﺮ آﻣﯿﺰ ﮔﻞ اﺳﺖ‬ ‫ﺟـﺎن ﭼـﺎﮐﺮ ﻋـﺎرض دﻻوﯾﺰ ﮔﻞ اﺳﺖ ﺑﻠﺒﻞ ﮐﻪ ﻫﺰار ﺧﺎرﮐﺶ ﺑﻨـﺪهء اوﺳﺖ او ﻧﯿﺰ ﻏﻼم ﺧﺎر ﺳـﺮﺗﯿﺰ ﮔﻞ اﺳﺖ‪ .‬اوﺣﺪاﻟـﺪﯾﻦ‪ .‬ﺧﺎر اﺳـﺖ‬ ‫ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎر ﺧﺮﻣﺎ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﻫﻨﺮ ﺑﭽﺸﻢ ﻋـﺪاوت ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﻋﯿﺐ اﺳﺖ ﮔﻞ اﺳﺖ ﺳـﻌﺪي و در ﭼﺸﻢ دﺷـﻤﻨﺎن ﺧﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺗﺎ ﮔﻠﺖ از‬ ‫ﺧـﺎر و ﺧﺎرت از ﭘﺎي ﺑـﺪر آﻣـﺪ‪) ...‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي ﺑﺎب دوم(‪ .‬ﻧﻪ ﺑﻠﺒﻞ ﺑﺮ ﮔﻠﺶ ﺗﺴﺒﯿـﺢ ﺧﻮاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺧﺎري ﺑﻪ ﺗﺴﺒﯿﺤﺶ زﺑﺎﻧﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺧﺮﻣـﺎ ﻧﺘﻮان ﺧﻮرد از اﯾﻦ ﺧﺎر ﮐﻪ ﮐﺸﺘﯿﻢ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺮا ﺑﺎ ﮔﻞ آﺷـﻨﺎﺋﯽ ﺑﻮد ﮔﻮ ﺑﺮو ﺑﺎ ﺟﻔﺎي ﺧﺎر ﺑﺴﺎز‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺟﺎي‬ ‫ﮔﻞ ﮔﻞ ﺑﺎش و ﺟﺎي ﺧﺎر ﺧﺎر‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ز ﺗﻬﻤﺖ ﺑﯽ ﮔﻨﺎﻫﯽ را ﻣﻨﻪ ﺧﺎر ﮐﻪ ﻧﻪ ﮔﻞ دﯾﺪ از ﺑﺴﺘﺎن ﻧﻪ ﮔﻠﺰار‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴﺮو دﻫﻠﻮي‪ .‬ﺑﺎ دوﻟﺘﯿﺎن‬ ‫ﻧﺸـﯿﻦ ﮐﻪ ﺧـﺎري در ﺻـﺤﺒﺖ ﮔـﻞ ﺷﻮد ﺑﻬﺎري‪.‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬از آن زﻣﺎن ﮐﻪ ﺑـﺪﻧﯿﺎ ﺷـﮑﻔﺖ ﭼﻮن ﺗﻮ ﮔﻠﯽ ﻧﻬﺎد دﺳﺖ ﻗﻀﺎ ﺧﺎر ﺑﺎغ ﻋﻘﺒﯽ‬ ‫را‪.‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ‪ .‬ﻣﺮا دﺳﺖ ﻫﺠﺮاﻧﺖ ﺧﺎري ﻧﻬﺎد ﮔﻞ دﻟﮕﺸﺎي ﺗﻮ ﻧﺎﭼﯿﺪه ﻫﯿﭻ‪.‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ‪ .‬ﭼﺸﻢ ﺑﺪ دور ﮐﻪ ﺑﺴﺘﺎن ارم را ﮔﻪ ﺣﺴﻦ ﺧﺎر اﻧﺪوه‬ ‫ﻧﻬﺎده ﺳﺖ ﮔﻞ ﺧﻮدروﯾﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ‪ .‬زاﻧﮑﻪ ﭼﻮن ﮔﻞ اﮔﺮ زرم ﺑﻮدي دﺳﺖ ﮔﯿﺘﯽ ﻣﺮا ﻧﻬﺎدي ﺧﺎر‪.‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ‪ .‬ﺧﺎر ﮐﺂﺗﺶ ﺑﺪو ﺑﻮد زﻧﺪه‬ ‫آﺗﺶ ﮐﺸـﺘﻨﯿﺶ ﻣﯽ ﺳﻮزد‪.‬ﺳـﻠﻤﺎن ﺳـﺎوﺟﯽ‪ .‬ﺧـﺎر آﺗﺶ ﻓﺮوز ﺳﻮﺧﺘﻨﯽ ﮔﺮ ز ﮔﻞ ﺟﺎه و ﺷﻮﮐﺖ اﻧـﺪوزد‪ ...‬ﺳـﻠﻤﺎن ﺳﺎوﺟﯽ‪ .‬زادهء ﺧﺎر‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 596‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫اﺳﺖ ﮔﻞ زان ﻧﯿﺴـﺘﺶ ﺑﻮي وﻓﺎ ﺧﻮد ﮐﺴﯽ ﺑﻮي وﻓﺎ ﻧﺸﻨﯿﺪ ز اﺑﻨﺎي ﻟﺌﺎم‪ .‬ﺳﻠﻤﺎن ﺳﺎوﺟﯽ‪ .‬از ﺧﺎرﺧﺎر ﻋﺸﻖ ﺗﻮ در ﺳﯿﻨﻪ دارم ﺧﺎرﻫﺎ ﻫﺮ دم‬ ‫ﺷﮑﻔﺘﻪ ﺑﺮ رﺧﻢ زان ﺧﺎرﻫﺎ ﮔﻠﺰارﻫﺎ‪ .‬ﺟﺎﻣﯽ )دﯾﻮان ص ‪ .(138‬ﺧﺎرﮐﺶ ﭘﯿﺮي ﺑﺎ دﻟﻖ درﺷﺖ ﭘﺸﺘﻪء ﺧﺎر ﻫﻤﯽ ﺑﺮد ﺑﻪ ﭘﺸﺖ‪.‬ﺟﺎﻣﯽ‪ .‬ﻧﻬﺎده‬ ‫زﻫﺮ ﺑِﺮﻧﻮش و ﺧﺎر ﻫﻤﺒﺮ ﮔﻞ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﺟﯿﻼﻧﺶ از ﺑﺮ ﻋﻨﺎب‪.‬اﺑﻮﻃﺎﻫﺮ ||‪ .‬در ﺗﺪاول ﻋﻠﻢ ﺗﺸـﺮﯾﺢ ﺗﯿﻐﻪ ﻫﺎي ﻣﻬﺮهء ﮔﺮدن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻋﺮﺑﯽ ﺷــﻮك ﻣﯿﮕﻮﯾﻨــﺪ ﺻــﺎﺣﺐ ذﺧﯿﺮه ﮔﻮﯾــﺪ ‪ :‬از آن ﻣﻮﺿــﻊ ﺑﺮآﻣــﺪه اﺳــﺖ و ﺑﺨﺎرﻫــﺎي ﻣﻬﺮهء ﮔﺮدن ﭘﯿﻮﺳــﺘﻪ اﺳـﺖ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء‬ ‫ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺧﺎرﻫﺎ و ﻣﻬﺮه ﻫﺎ رﺳـﯿﺪ و ﺑﺪان ﺧﺎرﻫﺎ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ ||(‪ .‬ﺧﺎرﺳﯿﺦ و ﺳﯿﺨﮏ و ﺧﺎر ﺧﺮوس‬ ‫و آن ﺑﺮآﻣـﺪﮔﯽ ﻧﻮك ﺗﯿﺰي اﺳﺖ ﺑﺮ ﺳـﺎق ﻣﺎﮐﯿﺎن و ﺧﺮوس ﮐﻪ ﭘﯿﺮي و ﺟﻮاﻧﯽ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﯽ و ﺧﺮدي آن ﺷﻨﺎﺳـﻨﺪ‪ .‬ﺻـﯿﺼﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺷﻮد ||‪ .‬ﺧﻮش ﻗﺪ ||‪ .‬ﻋﻘﺪه ﮔﺸﺎ‪) .‬آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬از ﺻـﻔﺎت ﺳﻮزن ‪ :‬ﮔﻞ ﮐﻪ ﺧﻮاﻫﺪ دل ﺻﺪﭘﺎرهء ﺑﻠﺒﻞ‬ ‫دوزد ﻏﺮﺿـﺶ ﺳـﺮزﻧﺶ ﺳﻮزن ﺧﺎر اﺳﺖ ﻫﻨﻮز‪ .‬آﺻـﻔﯽ )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﻣﺎه ﺷﺐ ﭼﻬﺎرده‪ .‬ﻣﺎه ﺑﺪر)‪) .(5‬آﻧﻨﺪراج( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري‬ ‫ج‪ 1‬ص‪ : (361‬ﭼﻮ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﺗﺎﺑﺎن ﻧﻬﺎن ﮐﺮد روي ﻫﻤﯽ ﺗﺎﺧﺖ ﺧﺎر از ﭘﺲ ﭘﺸﺖ اوي ﻓﺮدوﺳـﯽ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪.(||361‬‬ ‫ﻧﺎز و ﮐﺮﺷـﻤﻪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ : (361‬ﺑـﺎده ﺑﯿـﺎر اي ﭘﺴـﺮ ﺧﻮش ﮐﻪ ﭘﺎك ﺑﺎده ﺑﺮد زﯾﻦ دل ﻏﻤﮕﯿﻦ ﻏﺒﺎر اي ﻣﯽ و‬ ‫ﮔـﻞ ﺑﺨﺶ ﻟﺐ و روي ﺗﻮ ﺑﻬﺮهء ﭼﺸﻢ ﺗﻮ ﺧﻤﺎر اﺳﺖ و ﺧﺎر‪ .‬ﻣﺨﺘﺎري )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ - .(361‬ﺧﺎر از ﭘﺎ ﺑـﺪر آﻣﺪن؛ رﻓﻊ‬ ‫ﻣﺰاﺣﻤﺖ ﮐﺮدن‪ .‬اﻧـﺪوه ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺘﻦ ‪ :‬ﮔﻠﻢ ز دﺳﺖ ﺑـﺪر ﺑﺮد روزﮔﺎر ﻣﺨﺎﻟﻒ اﻣﯿﺪ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺎرم ز ﭘﺎي ﻫﻢ ﺑﺪر آﯾﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻏﺰﻟﯿﺎت‬ ‫چ ﻓﺮوﻏﯽ چ ﮐﺘﺎﺑﻔﺮوﺷﯽ ﺑﺮوﺧﯿﻢ ص‪ - .(115‬ﺧﺎر از ﭘﺎ ﺑﺮآوردن؛ رﻓﻊ اﯾﺬاء و ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﮐﺮدن ‪ :‬ﻏﻢ ﻋﺸﻖ آﻣﺪ و ﻏﻤﻬﺎي دﮔﺮ ﭘﺎك ﺑﺒﺮد‬ ‫ﺳﻮزﻧﯽ ﺑﺎﯾـﺪ ﮐﺰ ﭘﺎي ﺑﺮ آرد ﺧﺎري‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ - .‬ﺧﺎر از ﭘﺎي ﮐﺴـﯽ ﺑﺮﮐﻨﺪن؛ ﻧﺎراﺣﺘﯽ را ﺑﺮﻃﺮف ﮐﺮدن ‪ :‬دل ﺷﮑﺴـﺘﻪ ﮐﻪ ﻣﺮﻫﻢ ﻧﻬﺪ دﮔﺮ‬ ‫ﺑﺎرش ﯾﺘﯿﻢ ﺧﺴـﺘﻪ ﮐﻪ از ﭘﺎي ﺑﺮﮐﻨﺪ ﺧﺎرش‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ - .‬ﺧﺎر از ﭘﺎي ﮔﺬﺷﺘﻦ؛ آب از ﺳﺮﮔﺬﺷﺘﻦ ‪ :‬ﮔﻔﺘﻤﺶ ﭼﺎره ﮐﻦ از ﺑﻬﺮ ﺧﺪاي ﮐﺂﺑﻢ‬ ‫از ﺳـﺮﮔﺬﺷﺖ و ﺧـﺎر از ﭘـﺎي‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺧﺎراﻧـﺪاز؛ ﻧﻮﻋﯽ ﺧﺎرﭘﺸﺖ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﺧﺎرﻫﺎي ﺧﻮد را ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺗﯿﺮ اﻧـﺪازد و ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ آن را ﻗﻨﻔﺬ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻨﻮان ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺎر ﺑﺮآوردن ﺧﻮﺷﻪ؛ َﺧﻠﻊ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﺨﻠﻊ ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺎر ﺑﺮﭼﯿﺪه؛ ﺧﺎر‬ ‫ﮔﺮد ﮐﺮد ﺷـﺪه‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ - .‬ﺧـﺎر ﺑﺮ ﺳـﺮ دﯾﻮار ﻧﻬﺎدن‪.‬؛ رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻨﻮان ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺎرﺑﺴﺖ؛ آﻧﭽﻪ از ﺧﺎرﺑﻨﺎن و ﺧﺎر و ﺧﻼﺷﻪ و‬ ‫اﻣﺜـﺎل آن ﺑﺮﮔﺮد دﯾﻮار ﺑـﺎغ و ﮐﺸﺖ ﺑﺮاي ﻣﺤـﺎﻓﻈﺖ آن ﻓﺮو ﺑﺮﻧـﺪ ﺑﺮاي ﻋـﺪم دﺧﻮل ﺳﻮار و ﭘﯿﺎده و دﯾﮕﺮ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻣﻮذﯾﻪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻨﻮان ﺷﻮد‪ - .‬ﺧـﺎرﺑ ُﻦ؛ ﺑﻮﺗﻪء ﺧﺎر‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻨﻮان ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺎرﺑﻨـﺪ‪.‬؛ رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎرﺑﺴﺖ در ﺷﻮد‪- .‬‬ ‫ﺧـﺎر ﭘﺸﺖ؛ ﺟـﺎﻧﻮري اﺳﺖ ﻣﻌﺮوف‪ ،‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻣـﺎر اﻓﻌﯽ را ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﺳـﺮ ﺑﺨﻮد ﻓﺮو ﻣﯿﮑﺸـﺪ و ﻣﺎر ﺧﻮد را ﭼﻨـﺪان ﺑﺮ ﺧﺎرﻫﺎي ﭘﺸﺖ او‬ ‫ﻣﯿﺰﻧـﺪ ﮐﻪ ﻫﻼـك ﻣﯽ ﺷﻮد‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻨﻮان ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺎر ﭘﯿﺮاﻫﻦ؛ ﻣﺨﻞ و ﻣﻮذي‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻨﻮان‬ ‫ﺷﻮد‪ - .‬ﺧـﺎر ﺗﺮازو‪.‬؛ رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻨﻮان ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺎر ﺗﺮﻧﺠﺒﯿﻦ؛ ﺧﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﺮﻧﺠﺒﯿﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻨﻮان ﺷﻮد‪- .‬‬ ‫ﺧﺎر ﭼﯿﺪن‪.‬؛ رﺟﻮع ﺑﺨﺎر در راه ﺷﮑﺴـﺘﻦ ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺎرﭼﯿﻦ؛ ﺧﺎرﺑﺴﺖ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎرﺑﺴﺖ و ﺧﺎرﺑﻨﺪ و ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻨﻮان ﺷﻮد‪- .‬‬ ‫ﺧﺎرﭼﯿﻨﻪ؛ ﻣﻮﭼﯿﻨﻪ و ﻣﻨﻘﺎش ﺳـﺮﺗﺮاﺷﺎن ﺑﺎﺷﺪ و ﺳـﺮﻫﺎي دو اﻧﮕﺸﺖ ﮐﻪ دو ﻧﺎﺧﻦ ﺳـﺒﺎﺑﻪ و اﺑﻬﺎم را ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﮔﻮﺷﺖ و ﭘﻮﺳـﺖ‬ ‫ﺑـﺪن آدﻣﯽ را ﭼﻨـﺎن ﮔﯿﺮﻧـﺪ ﮐﻪ ﺑـﺪرد آﯾـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻨﻮان ﺷﻮد‪ - .‬ﺧـﺎر ﺧﺮﻣﺎ؛ ﺳـﯿﺦ ﺧﺮﻣﺎ‪ُ .‬ﺳـ ّﻼ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻨﻮان ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺎرﺧﺴﮏ؛ ﺧﺎري ﺑﺎﺷـﺪ ﺳﻪ ﭘﻬﻠﻮ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ آن ﺑﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﻮد و آن را ﻣﻐﺮﺑﯿﺎن ﺣﻤﺺ اﻻﻣﯿﺮ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﮔﻮﯾﻨﺪ‬ ‫ﻣﻌﺘـﺪل اﺳﺖ و ﻋﺼـﺎرهء آن را در ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﮐﮏ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﯿﻔﺸﺎﻧﻨـﺪ ﻫﻤﻪ ﺑﻤﯿﺮﻧـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻨﻮان ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺎر‬ ‫ﺧﻠﯿـﺪن‪.‬؛ رﺟـﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻨﻮان و ﺑﺨـﺎر ﻧﺸﺎﻧـﺪن ﺷﻮد‪ - .‬ﺧـﺎر و ﺧﺲ؛ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ و رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻨﻮان ﺷﻮد‪ - .‬ﺧـﺎر در ﭘﯿﺮاﻫﻦ‬ ‫رﯾﺨﺘﻦ؛ اﯾـﺬاء ﻧﻤﻮدن ‪ :‬در ﺑﺮ ﻋـﺎﺷﻖ ﭼﻪ راﺣﺖ ﻧﺎزك اﻧـﺪاﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﺧﺎر ﻣﯿﺮﯾﺰد ﻋﺒﯿﺮ ﻧﺎز در ﭘﯿﺮاﻫﻨﺶ‪ .‬ﻓﻄﺮت )از آﻧﻨـﺪراج(‪ - .‬ﺧﺎر در‬ ‫ﺟﮕﺮ ﺷﮑﺴـﺘﻦ؛ ﺑﯿﻘﺮار ﮐﺮدن‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺪﺧﻞ ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺎر از راه ﺑﺮداﺷﺘﻦ؛ رﻓﻊ ﻣﺰاﺣﻤﺖ ﮐﺮدن ‪ :‬ﺟﻮاﻧﻤﺮدي ﮐﻦ از‬ ‫ﻣﻦ ﺑﺎر ﺑﺮدار ﮔﻞ اﻓﺸﺎﻧﯽ ﮐﻦ از ره ﺧﺎر ﺑﺮدار‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺧﺎر در ﺟﯿﺐ اﻓﮑﻨـﺪن؛ اﯾـﺬاء ﮐﺮدن‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺧﺎر در ﺟﯿﺐ ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﻓﮑﻨﺪ‬ ‫ﮔﻠﺨﻦ ﻣﺎ ﺧﻨـﺪه ﺑﺮ ﻧﻐﻤﻪء داود زﻧـﺪ ﺷـﯿﻮن ﻣﺎ‪ .‬ﻃﺎﻟﺐ آﻣﻠﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻨﻮان ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺎر در راه ﺷﮑﺴـﺘﻦ؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از‬ ‫ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﮐﺮدن ﺑﺎﺷـﺪ و ﺧﺎرﭼﯿﺪن را ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﻣﺮا ﺗﺎ ﺧﺎر در ره ﻣﯽ ﺷـﮑﺴﺘﯽ ﮐﻤﺎن در ﮐﺎر ده ده ﻣﯽ ﺷـﮑﺴﺘﯽ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‬ ‫)ﺧﺴﺮو ﺷﯿﺮﯾﻦ(‪ - .‬ﺧﺎر رﻓﺘﻦ در ﭼﯿﺰي‪.‬؛ رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎر ﻧﺸﺎﻧﺪن ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺎر ﻧﺸﺎﻧﺪن؛ ﻧﺸﺎﻧﺪن ﺧﺎر در ﭼﯿﺰي ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع‬ ‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻨﻮان ﺷﻮد‪ - .‬ﺧـﺎر ﻧﻬـﺎدن ﺑﺮ ﭼﯿﺰي؛ اﯾـﺬاء و ﻧﺎراﺣﺖ ﮐﺮدن‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺑﻮﺗﻪ ﺑﺮ ﻋﺎرض آن ﻧﮕﺎر ﻧﻬﺎد دل ﻣﺎ را ز ﻋﺸﻖ ﺧﺎر‬ ‫ﻧﻬﺎد‪) .‬از ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﺪي ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻨﻮان ﺷﻮد‪ - .‬دﯾﻮﺧﺎر؛ درﺧﺘﯽ اﺳﺖ ﭘﺮﺧﺎر و آن را ﺳـﻔﯿﺪ ﺧﺎر و ﺧﻔﭽﻪ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺷـﺠﺮة اﻟﺠﻦ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ دﯾﻮﺧﺎر ﺷﻮد‪ - .‬ﺳﭙﯿـﺪﺧﺎر‪ ،‬ﺳـﻔﯿﺪ ﺧﺎر؛ ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ آن را‬ ‫ﺷﻮﮐـﮥ اﻟﺒﯿﻀـﺎء ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻨـﻮان ﺷـﻮد‪ - .‬ﺷﺘﺮﺧـﺎر‪ ،‬اﺷﺘﺮﺧـﺎر؛ رﺟـﻮع ﺑﻪ اﺷﺘﺮﺧـﺎر و اﺷﺘﺮﻏـﺎژ ﺷـﻮد‪- (1) .‬‬ ‫‪ - (Aiguillon, epine, Chardon. (2‬ظ ‪ :‬ﮐﻨﺰ )ﮔﻨـﺞ( ﺑﯽ ﻣـﺎرا‪ - (3) .‬ظ ‪ :‬ﺧـﻮار‪ - (4) .‬ﻧﯽ ﻋﺴـﮑﺮ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﯿﺸﮑﺮ ﻋﺴﮑﺮ ﻣﮑﺮم‬ ‫)ﺷﻬﺮي ﺑﻪ ﺧﻮزﺳﺘﺎن(‪ - (5) .‬ﺑﻨﻘﻞ ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي از رﺷﯿﺪي اﯾﻦ دو ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ واو ﻣﻌﺪوﻟﻪ )ﺧﻮار( آﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎر‪.‬‬



‫)ص( ﺧﻮب )ﺑﻠﻬﺠﻪء ﻃﺒﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎر‪.‬‬



‫)ع ِا( اﺧﺘﯿﺎر ﺗﻨﻔﯿـﺬ ﯾﺎ ﻓﺴـﺦ ﯾﮏ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ در ﻇﺮف زﻣﺎن ﻣﻌﯿﻦ ﺑﺮاي اﯾﻦ اﺧﺘﯿﺎر‪) .‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻟﻐﺎت ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ ﺳﺎﻟﻢ اﻟﻘﺮﺑﻪ ﻓﯽ اﺣﮑﺎم‬ ‫اﻟﺤﺴﺒﮥ ص‪ - (1) .(1)(102‬اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﺧﯿﺎر ﻋﺮﺑﯽ اﺳﺖ و ﺧﯿﺎر ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺣﻖ ﻓﺴﺦ ﯾﺎ ﺗﻨﻔﯿﺬ ﻋﻘﺪ ﻻزم در ﻣﻮارد ﻣﻌﯿﻨﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎر‪.‬‬



‫)ِا( ﺧﺎر‪ .‬ﺧﯿﺎر اﺳﺖ ﺑﻪ ﻟﻐﺖ ﻫﻨﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺎر‪.‬‬



‫)ِا( ﺳـﻨﮓ ﺧﺎرا‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺧﺎر ﭘﺎرﺳﯽ ﻣﻄﻠﻖ ﻓﻠﺰ را ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺳﻨﮓ را ﻧﯿﺰ ﭼﻮن ﺧﺎﮐﯽ اﺳﺖ ﻣﺘﮑﻮن در آب ﺗﺸﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﻓﻠﺰ ﻧﻤﻮده و ﻫﺎي‬ ‫ﻣﺸﺎﺑﻪ در او اﻟﺤﺎق ﻧﻤﻮده ﺧﺎره ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( ‪ :‬ﺗﯿﺮ در ﺳﻨﮓ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺗﺎ ﺳﻮﻓﺎر ﺧﺎر ﭘﺸﺘﯽ ﻧﻤﻮده ﭘﺸﺘﻪ ﺧﺎر‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴﺮو‬ ‫)از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪.(361‬‬ ‫ﺧﺎر‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧـﺎم ﻗﺼـﺒﻪ اي اﺳﺖ از ﻣﻀﺎﻓﺎت ري‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري ج ‪ 1‬ص‪ : (361‬ﺑﺠـﺎي ﺟﺎﺋﺰهء ﺷـﻌﺮ ﮔﺮ در اﯾﻦ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺒﻨـﺪه‬ ‫ﻟﻄﻒ ﮐﻨﯽ ﺷـﻬﺮﯾﺎري ري و ﺧﺎر‪ ...‬اﻣﯿﺪي )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري ج ‪ 1‬ص‪ .(361‬و اﺣﺘﻤـﺎل ﻗﻮي ﻣﯿﺮود ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻫﻤﺎن ﺧﻮار ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻮار ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎر‪.‬‬



‫ِا)خ( ده ﻣﻬﻤﯽ ﺑﻮده از دﻫﺴـﺘﺎن ﺧﺎروﻃﻮران ﺑﺨﺶ ﺑﯿﺎرﺟﻤﻨـﺪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷﺎﻫﺮود ﮐﻪ وﯾﺮان ﺷـﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‬ ‫‪. (3‬‬ ‫ﺧﺎر‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺟﺎﭘﻠﻖ ﺑﺨﺶ اﻟﯿﮕﻮدرز ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﺮوﺟﺮد واﻗﻊ در ‪ 30‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎور اﻟﯿﮕﻮدرز و ‪ 3‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور‬ ‫راه ﻣﺎﻟﺮو ﺧﻮرزن ﺑﻪ اﻗﺪاش ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﺟﻠﮕﻪ اي و ﻣﻌﺘﺪل‪ ،‬ﺳـﮑﻨﻪء آن ‪ 377‬ﺗﻦ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ‪ ،‬زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻟﺮي ﺑﺨﺘﯿﺎري و ﻓﺎرﺳﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺎه و ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﭼﻐﻨﺪر و ﭘﻨﺒﻪ اﺳﺖ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ‬ ‫زﻧﺎن ﻗﺎﻟﯽ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ ،‬راه آن اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﺎرآور‪.‬‬



‫]َو[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﺮﺧـﺎر‪ .‬ﺧـﺎرور‪ .‬ﺧـﺎردار )||‪ِ .‬ا ﻣﺮﮐﺐ( درﺧﺖ ﺧـﺎرآور‪ .‬آن را ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ اﻟﻌﻀﺎة ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬اﺳﻢ ﻣﺮﮐﺒﯽ اﺳﺖ از ﺧﺎر و‬ ‫ﻓﻌﻞ آوردن‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ .(|| 361‬ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﭘﺎرﭼﻪء ﺧﺎرا‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﻮﺟﺪار‪.‬‬ ‫ﺧﺎرا‪.‬‬



‫)ِا( ﺳـﻨﮓ ﺳﺨﺖ و ﺻﻠﺐ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻟﻐﺖ ﻓﺮس اﺳﺪي( )ﺻﺤﺎح اﻟﻔﺮس( )ﻓﺮﻫﻨﮓ رﺷﯿﺪي( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﺑﻬﺎر ﻋﺠﻢ( )ﻣﺼﻄﻠﺤﺎت(‬ ‫)ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﮥ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ : (357‬ﭘﺲ آﻧﮕﻪ ﮐﻪ ﺧﻮاﻫﯽ ﺗﻮاش ﺑﺸﮑﻨﯽ ﭼﻨﺎن ﮐﻦ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﻨﮓ ﺧﺎرا زﻧﯽ‪.‬اﺑﻮﺷﮑﻮر‪ .‬آن ﮐﻮ‬ ‫زﺳـﻨﮓ ﺧﺎرا آﻫﻦ ﺑﺮون ﮐﺸـﺪ ﻧﺴـﮑﯽ ز ﮐﻒ ﺗﻮ ﻧﺘﻮاﻧـﺪ ﺑﺮون ﮐﺸـﯿﺪ‪.‬ﻣﻨﺠﯿﮏ‪ .‬ﭼﻮ در ﻫﻨﮓ رﻓﺘﻢ ﺑﺠﺴﺖ او زﺟﺎي ﻫﻤﺎن ﺳـﻨﮓ ﺧﺎرا‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﺶ دو ﭘﺎي‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻓﺮاﻣﺮز ﻧﺸـﮕﻔﺖ اﮔﺮ ﺳﺮﮐﺶ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻮﻻد را دل ﭘﺮ از آﺗﺶ اﺳﺖ ﭼﻮ آورد ﺑﺎ ﺳﻨﮓ ﺧﺎرا ﮐﻨﺪ ز دل راز‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ آﺷـﮑﺎرا ﮐﻨﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ز ﺟﻮش ﺳﻮاران و ﺑﺎﻧﮓ ﺗﺒﺮ ﻫﻤﯽ ﺳـﻨﮓ ﺧﺎرا ﺑﺮآورد ﭘﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ز آواز اﺳﺒﺎن و زﺧﻢ ﺗﺒﺮ ﻫﻤﻪ ﮐﻮه‬ ‫ﺧﺎرا ﻓﺮو ﺑﺮد ﺳـﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﯿﺎراﺳﺖ آﺧﺮ ﺑﺴـﻨﮓ اﻧﺪرون زﭘﻮﻻد و ﻣﯿﺦ و ز ﺧﺎرا ﺳﺘﻮن‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻫﺮ آﻧﮕﻪ ﮐﻪ ﺧﺸﻢ آورد ﺑﺨﺖ ﺷﻮم‬ ‫ﺷﻮد ﺳـﻨﮓ ﺧﺎرا ﺑﮑﺮدار ﻣﻮم‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ رزم ﺳﺎزم در اﯾﻦ ﺑﺮز ﮐﻮه ﮐﻪ ﮔﺮدد ﻫﻤﻪ ﮐﻮه ﺧﺎرا ﺳﺘﻮﻫﻔﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ ﺑﺮ ﮐﻮه ﺧﺎرا‬ ‫ﺑﺮﻧﺞ وزوﺧﯿﺮه ﺷﺪ ﻣﺮد ﺑﺎرﯾﮏ ﺳﻨﺞ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﮑﻮﺷﺶ ﻧﺮوﯾﺪ ز ﺧﺎرا ﮔﯿﺎ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻧﮕﺮدد ﭼﻮ ﯾﺎﻗﻮت ﺧﺎراي اﺣﻤﺮ ﻧﻪ ﺳﻨﮓ ﺳﯿﻪ ﭼﻮن‬ ‫ﻋﻘﯿﻖ ﯾﻤﺎﻧﯽ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑﺮ اﻣﯿـﺪ آﻧﮑﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺮ ﻧﻬـﺪ روزي ﺑﺴـﺮ زر ﺳـﺮخ اﻧـﺪر دل ﺧﺎرا ﻫﻤﯽ ﮔﻮﻫﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬اي ﺧﺪاوﻧﺪي ﮐﻪ ﺑﻮي‬ ‫ﮐﯿﻤﯿـﺎي ﺧﻠـﻖ ﺗـﻮ ﮐﻮه ﺧـﺎرا را ﻫﻤﯽ ﭼﻮن ﻋﻨـﺒﺮ ﺳـﺎرا ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ز دﻧـﺪان ﻫﻤﯿﺮﯾﺨﺖ آﺗﺶ ﺑﺠﻨـﮓ ز ﺧـﺎرا ﻫﻤﯽ ﮐﺮد ﺳﻮﻫـﺎن‬ ‫ﺑﭽﻨﮓ‪.‬اﺳﺪي‪ .‬ﺑﺎران ﺑﺼﺒﺮ ﭘﺴﺖ ﮐﻨﺪ ﮔﺮ ﭼﻪ ﻧﺮم اﺳﺖ روي آن ﮐﻪ ﺧﺎرا را‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬و ﺻﻔﻪء اﯾﻦ ﺳﺮاي آن اﺳﺖ ﮐﻪ در ﭘﺎﯾﺎن ﮐﻮه‬ ‫دﮐﻪ اي ﺳـﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ از ﺳـﻨﮓ ﺧﺎرا ﺳـﯿﺎه رﻧﮓ‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص ‪ .(126‬ﮐﻪ ز ﺗﺄﺛﯿﺮ ﭼﺸـﻤﻪء ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﺳﻨﮓ ﺧﺎرا ﺑﮑﻮه زر‬ ‫ﮔﺮدد‪.‬ﻋﺒﺪاﻟﻮاﺳﻊ ﺟﺒﻠﯽ‪ .‬ﺷﺒﯿﺨﻮن ﻗﻬﺮ ﺗﻮ ُﮐﻪ ﺑﺮﻧﺪارد ﮐﻪ از ﺳـﻬﻢ و ﺑﯿﻢ ﺗﻮ ﺧﺎرا ﺷﻮد ﺧﻮن‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺑﺎده ﺧﻮر ﭼﻮن ﻻﻟﻪء ﮔﻞ زاﻧﮑﻪ اﻧﺪر‬ ‫ﮐـﻮه و دﺷـﺖ ﻻـﻟﻪ ﻣﯽ روﯾـﺪ ز ﺧـﺎرا ﮔـﻞ ﻫﻤﯽ زاﯾـﺪ ز ﺧـﺎر‪ .‬اﻧـﻮري‪ .‬ﭼﻨـﺪان ﮔﺮﯾﺴـﺘﻪ دل ﺧـﺎرا ﺑﺴـﻮگ ﺗـﻮ ﺗـﺎ آﺑﮕﯿﻨـﻪ ﺑﺮ دل ﺧـﺎرا‬ ‫ﮔﺮﯾﺴـﺘﻪ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﺮﯾﻪ آن ﮔﺮﯾﻪ ﮐﻪ از دﯾـﺪهء آﺗﺶ ﺑﯿﻨﻨـﺪ ﻧﺎﻟﻪ آن ﻧﺎﻟﻪ ﮐﻪ از ﺳـﯿﻨﻪء ﺧﺎرا ﺷـﻨﻮﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )دﯾﻮان چ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺳﻮﻟﯽ ص‬ ‫‪ .(102‬وز ﺑﻦ ﻧﯿﺰه ش ﺳـﺮ ﮔـﺎو زﻣﯿﻦ ﻟﺮزد از اﻧـﮏ ذره ﺑﺎر ﮐﻮه ﺧﺎرا ﺑﺮﻧﺘﺎﺑـﺪ ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﮔﺸﺎد ﺗﯿﺮ ﻏﻤﺰه ز ﺧﻢ ﮐﻤﺎن اﺑﺮو‬ ‫ﮔﺬرد ز ﺳـﻨﮓ ﺧﺎرا ﺳـﺮ ﻧﺎوك ﺧﺪﻧﮕﺶ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺷﮑﺴﺘﻪ دل ﺗﺮ از آن ﺳﺎﻏﺮ ﺑﻠﻮرﯾﻨﻢ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎﻧﻪء ﺧﺎرا ﮐﻨﯽ ز دﺳﺖ رﻫﺎ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫ﺗﯿﺸﻪ روي ﺧﺎرا ﻣﯽ ﺧﺮاﺷـﯿﺪ ﭼﻮ ﺑﯿﺪ از ﺳـﻨﮓ ﻣﺠﺮا ﻣﯽ ﺗﺮاﺷـﯿﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﻪ ﭘﯿﺸﻪ دﺳﺖ ﺑﻮﺳـﻨﺪش ﻫﻤﻪ روم ﺑﻪ ﺗﯿﺸﻪ ﺳـﻨﮓ ﺧﺎرا را ﮐﻨﺪ‬ ‫ﻣﻮم‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬رخ ﺧﺎرا ﺑﺨﻮن ﻟﻌﻞ ﻣﯽ ﺷﺴﺖ ﻣﮕﺮ در ﺳﻨﮓ ﺧﺎرا ﻟﻌﻞ ﻣﯽ ﺟﺴﺖ ﭼﻮ از ﻟﻌﻞ ﻟﺐ ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﯾﺎﻓﺖ ﺑﺴﻨﮓ ﺧﺎره در ﮔﻔﺘﻦ‬ ‫ﮔﻬﺮ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺑﺮق ﻧﯿﺰه را ﺑﺮ ﺳـﻨﮓ راﻧﺪي ﺳﻨﺎن در ﺳﯿﻨﻪء ﺧﺎرا ﻧﺸﺎﻧﺪي‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﺨﻮر ﻏﻢ ﺧﻮد و اﻧﮕﺎر ﺷﯿﺸﻪ اي ﻧﺎﮔﻪ‬ ‫ز دﺳﺖ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺧﺎرا دراوﻓﺘﺎد‪.‬ﻋﻄﺎر‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻔﻊ ﮐﺲ در ﻧﻬﺎد ﺗﻮ ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﺟﻮﻫﺮ و ﺳـﻨﮓ ﺧﺎرا ﯾﮑﯿﺴﺖ‪).‬ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬دﻓﻊ ﯾﺄﺟﻮج ﺳﺘﻢ را‬ ‫در ﺑﺴـﯿﻂ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻋﺪل ﺗﻮ ﺣﺼﻦ ﺣﺼﯿﻦ ﭼﻮن ﮐﻮه ﺧﺎرا ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ .‬ﻣﺒﺎرﮐﺸﺎه ﻏﺰﻧﻮي‪ .‬اﮔﺮ ﺧﻮاﻫﯽ ﺑﺮون آري زﺳﻨﮓ ﺧﺎره ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﺑﺴﺎن‬ ‫ﻧﺎﻗﻪء ﺻﺎﻟـﺢ ﮐﻪ ﺑﯿﺮون آﻣـﺪ از ﺧﺎرا‪ .‬ﻫﻨـﺪوﺷﺎه ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ‪ .‬داد ﻣﯿﺨﻮاﻫﻢ ز ﺑﯿـﺪادي ﮐﻪ ﮔﻮﺋﯽ ﺑﺮ دﻟﺶ ﻧﻘﺶ ﺑﯿﺪادي ﻫﻤﻪ ﺑﺮ ﺳـﻨﮓ ﺧﺎرا‬ ‫ﮐﺮده اﻧـﺪ‪ .‬ﻫﻨـﺪو ﺷـﺎه ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ‪ .‬ﻧﻪ ﻫﺮ ﮐﻮ ﻧﻌﻤﺘﯽ دارد ﺷـﺮﯾﻒ اﺳﺖ و ﻋﺰﯾﺰ آﻧﮑﺲ ﮐﻪ ﮔـﻞ در داﻣﻦ ﺧﺎراﺳﺖ و زر در ﮐﯿﺴﻪء ﺧﺎرا‪.‬‬ ‫ﺳﻠﻤﺎن ﺳﺎوﺟﯽ‪ .‬ﺳﺮﮐﺶ ﻣﺸﻮ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺷﻤﻊ از ﻏﯿﺮﺗﺖ ﺑﺴﻮزد دﻟﺒﺮ ﮐﻪ در ﮐﻒ او ﻣﻮم اﺳﺖ ﺳﻨﮓ ﺧﺎرا‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﯾﮑﺰﻣﺎن ﺑﺤﺮ ﭘﺮ زﻣﻮج‬ ‫ﭼﻮ ﺣﺒﺮ ﮔﺎه ﮐﻮه ﺛﺒﺎت ﭼﻮن ﺧﺎرا‪.‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري‪ .‬ﻣﺪار ﭘﻨﺪ ﺧﻮد از ﻫﯿﭽﮑﺲ درﯾﻎ و ﺑﮕﻮ اﮔﺮ ﭼﻪ از ﻃﺮف ﻣﺴﺘﻤﻊ ﺑﻮد ﺗﻘﺼﯿﺮ ﮐﻪ ﻓﯿﺾ ﺑﺎز‬ ‫ﻧﮕﯿﺮد ﺳـﺤﺎب از ﮐﻬﺴـﺎر ﭼﻮ ﻗﻄﺮه در دل ﺧـﺎرا ﻧﻤﯽ ﮐﻨـﺪ ﺗﺄﺛﯿﺮ‪ .‬؟ )از ﺗﺎرﯾـﺦ ﮔﯿﻼن ﺳـﯿﺪ ﻇﻬﯿﺮاﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺮﻋﺸـﯽ ||(‪ .‬ﺧﺎرا )ِا( ﻧﻮﻋﯽ از‬ ‫ﻗﻤـﺎش اﺑﺮﯾﺸـﻤﯽ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺟﻨﺴـﯽ از ﻗﻤﺎش اﺑﺮﯾﺸـﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﻬﺎ دارد ﻣﺜﻞ ﺻﻮف‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺧﻄﯽ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﭘﺎرﭼﻪ اي اﺑﺮﯾﺸـﻤﯿﻦ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ .(357‬ﺟـﺎﻣﻪ اي اﺳﺖ ﻗﯿﻤﺘﯽ و ﻣﺨﻄـﻂ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻌﺘـﺎب ﮐﻪ ﻧﺎم ﻣﺮدي اﺳﺖ واﺿﻊ آن و‬ ‫آن را ﺧﺎره و ﺻﺎﺣﺒﯽ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ ﺑﺎﻓﺘﻪء اﺑﺮﯾﺸـﻤﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﻮف ﻣﻮج دارد و آن ﺳﺎده و ﻣﺨﻄﻂ ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ و ﻣﺨﻄﻂ آن را ﻋﺘﺎﺑﯽ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و ﻋﺘﺎب ﻧﺎم ﺷﺨﺼـﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﺎرا ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ ﺑﻪ او‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺟﺎﻣﻪء ﺣﺮﯾﺮ‪) .‬ﺻـﺤﺎح‬ ‫اﻟﻔﺮس(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ از ﺑـﺎﻓﺘﻪء اﺑﺮﯾﺸـﻤﯿﻦ و ﺣﺮﯾﺮ ﺳـﺎده و ﻣﺨﻄﻂ را ﺧﺎراي ﻋﺘﺎﺑﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻋﺘﺎب ﻧﺎم آﻏﺎز ﺑﺎﻓﻨـﺪه آن ﺑﻮد‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي‬ ‫ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﻗﺴـﻤﯽ ﻗﻤـﺎش‪) .‬ﻟﻐﺖ ﻓﺮس اﺳـﺪي(‪ .‬در زﻣﺎن ﻣﺎ ﺧﺎرا ﭘﺎرﭼﻪ اي ﺑﻮد اﺑﺮﯾﺸـﻤﯿﻦ و ﺳـﻄﺒﺮ و ﻧﯿﮑﻮ ﺑﺎﻓﺘﻪ رﻧﮕﯿﻦ ﯾﺎ ﺳﭙﯿـﺪ و رﻧﮓ‬ ‫آﻣﯿﺰي ﺑـﺪان ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﻮج درﯾـﺎ ﺑﭽﺸﻢ ﻣﺼﻮر ﻣﯽ ﺷـﺪ و اﯾﻦ ﺟﺎﻣﻪ در ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻗـﺪﯾﻢ اﯾﺮان ﮐﺮدﻧـﺪي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪:‬‬ ‫ﺟﯿﺐ ﻣﻦ ﺑﺮ ﺻـﺪرهء ﺧـﺎرا ﻋﺘـﺎﺑﯽ ﺷـﺪ ز اﺷـﮏ ﮐﻮه ﺧﺎرا زﯾﺮ ﻋﻄﻒ داﻣﻦ ﺧﺎراي ﻣﻦ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )دﯾﻮان چ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺳﻮﻟﯽ ص ‪ .(327‬ﭼﻮ‬ ‫ﮐﻒ و ﺧﻠﻘﺖ ﺑﺘﺎزي ﻫﺴﺖ ﺧﺎرا و ﻧﺴـﯿﺞ ﺧﺎﻧﻪء ﻣﻦ ﺣﻠﻪ و ﺑﻐﺪاد و ﺷﺸﺘﺮ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺠﺎي ﺻﺪرهء ﺧﺎرا ﭼﻮ ﺑﻄﺮﯾﻖ ﭘﻼﺳﯽ ﭘﻮﺷﻢ‬ ‫اﻧـﺪر ﺳـﻨﮓ ﺧﺎرا‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺎد زﻧﺪﭘﯿﭽﯽ ﮐﻬﺴﺎر ﺑﺮﮐﺸﺪ ﺑﺮ ﺧﺎك و ﺧﺎره ﺳـﻨﺪس و ﺧﺎرا ﺑﺮاﻓﮑﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬دﺳـﺘﺎر ﺧﺰ و ﺟّﺒﻪ ﺧﺎرا‬ ‫ﻧﮑﻮﺳﺖ ﻟﯿـﮏ ﺗﺸـﺮﯾﻒ وﻋـﺪه دادن اﺳﺘﺮ ﻧﮑﻮﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬دﻟﻖ ﻫﺰار ﻣﯿـﺦ ﺷﺐ آن ﻣﻦ اﺳﺖ و ﻣﻦ ﭼﻮن روز ﺳـﺮ ز ﺻـﺪرهء ﺧﺎرا‬ ‫ﺑﺮآورم‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻫﻢ ﭼﻮ ﺧـﺎرا ﺑﺴﻮز دل ﺑـﺪرم ﮔﺮ ز ﺧﺎرا ﮐﻨﻨـﺪ ﭘﯿﺮﻫﻨﻢ‪.‬ﮐﻤﺎل اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ‪ .‬ﺑﮕﻮش ﺻـﺨﺮهء ﺻـّﻤﺎ اﮔﺮ ﻓﺮوﺧﻮاﻧﻢ ز ذوق‬ ‫ﭼـﺎك زﻧـﺪ ﮐﻮه ﺻـﺪرهء ﺧـﺎرا‪ .‬ﮐﻤﺎل اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ‪ .‬آﺳـﻤﺎن ﺧﺮﮔﻪ و زﯾﻠﻮﺳﺖ زﻣﯿﻦ ﺧﺎرا ﮐﻮه اﻃﻠﺲ و ﺗﺎﻓﺘﻪ دان ﻣﻬﺮ و ﻣﻪ ﭘﺮ اﻧﻮار‪ .‬ﻧﻈﺎم‬ ‫ﻗـﺎري‪ .‬ﻧﺮﻣـﺪﺳﺖ و ﻗﻄﻨﯽ و ﺧـﺎرا و ﺣﺒﺮ ﺑﺮد و اﺑﯿـﺎري و ﻣﺨﻔﯽ و آﺷـﮑﺎر‪.‬ﻧﻈـﺎم ﻗﺎري‪ .‬ﮐﺴـﯽ دﯾـﺪه ﺳﺖ ﮔﺮدون در ﺣﺮﯾﺮ و ﺳـﻨﺪس و‬ ‫اﮐﺴﻮن ﮐﺴـﯽ دﯾـﺪه ﺳﺖ ﺟﯿﺤﻮن در ﭘﺮﻧﺪ و اﻃﻠﺲ و ﺧﺎرا؟ )ﺻﺎﺣﺐ اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي )||(‪ِ .‬ا( ﻧﺎم ﻧﻮاﺋﯽ از ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‬ ‫)ﻣﺠﻠﻪء ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ دورهء ﺳﻮم ﺷـﻤﺎرهء ‪ 26‬ﻣﻬﺮ ‪ 1337‬ص‪ .(21‬ﻧـﺎم ﺷـﻌﺒﻪ اي اﺳﺖ از ﻣﻘـﺎم ﻧﻮا ﮐﻪ آن ﻧـﺎم ﻧﻐﻤﻪ اي اﺳﺖ از ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ و‬ ‫ﺑﺼﻮرت ﻧﻮروز ﺧـﺎرا ﻣﯽ آﯾـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ ‪ :‬در ﻧﻮروز ﺧﺎرا(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻧﻮروز ﻧﻮا ﺷﻮد ‪ :‬زﻣﺰﻣﻪ ﺟﻮ ﮔﺮ ﺷﻮد ﮐﻮﻫﮑﻦ ﺑﯿﻨﻮا ﺑﯿﺸﺘﺮ او را‬ ‫ﻓﻠﮏ ﻧﻐﻤﻪء ﺧﺎرا دﻫﺪ‪ .‬ﻃﻐﺮا )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎراﺋﯽ‪.‬‬



‫)ﺣﺎﻣﺺ( ﺳـﺨﺘﯽ و درﺷﺘﯽ ﺗﻤﺎم‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺳـﺨﺘﯽ ﺑﻪ ﻋﯿﺎر‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺻـﻼﺑﺖ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ .(384‬ﭼﻮن ﺳﻨﮓ‬ ‫ﺳﺨﺖ ‪ :‬ﭼﺎر ﭼﯿﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳـﻨﮓ اﮔﺮ ﺟﻤﻊ ﺷﻮد ﻟﻌﻞ و ﻓﯿﺮوزه ﺷﻮد ﺳﻨﮓ ﺑﺪان ﺧﺎراﺋﯽ ﭘﺎﮐﯽ ﻃﯿﻨﺖ و اﺻﻞ ﮔﻬﺮ و اﺳﺘﻌﺪاد ﺗﺮﺑﯿﺖ‬ ‫ﮐﺮدن ﻣﻬﺮ از ﻓﻠﮏ ﻣﯿﻨﺎﺋﯽ در ﻣﻦ اﯾﻦ ﻫﺮ ﺳﻪ ﺻـﻔﺖ ﻫﺴﺖ وﻟﯽ ﺗﺮﺑﯿﺖ از ﺗﻮ ﮐﻪ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﺟﻬﺎن آراﺋﯽ‪ .‬ﺳﯿﺪ ﺟﻼل ﻋﻀﺪ )از ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء‬ ‫ﻣﻨﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎراﺑﺎﻓﯽ‪.‬‬



‫)ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺑﺎﻓﺘﻦ ﭘﺎرﭼﻪء ﺧﺎرا رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎره ﺑﺎﻓﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎراﺗﺮاش‪.‬‬



‫]َت[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺳﻨﮓ ﺗﺮاش‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ز ﺧﺎراﺗﺮاﺷﺎن اِﺣﮑﺎم ﮐﺎر ﮐﻪ ﺑﺮ ﮐﻮه داﻧﻨﺪ ﺑﺴﺘﻦ ﺣﺼﺎر‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎر اﺳﭙﯿﺪ‪.‬‬



‫]ِر ِا[ )ﺗﺮﮐﯿـﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐـﺐ(ﺧﻨـﮓ ﺑﯿـﺪ‪ .‬ﻧـﺎم داروﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﺑـﺎد آورد ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج()‪ .(1‬رﺟﻮع ﺑﺨـﺎر ﺳﭙﯿـﺪ و‬ ‫اﺳﭙﯿﺪﺧﺎر ﺷﻮد‪.epine blanche. Cirsium - (1) .‬‬ ‫ﺧﺎراﺳﺘﯿﺰ‪.‬‬



‫س[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( زورﻣﻨﺪ‪ .‬ﺷﺠﺎع‪ .‬ﻣﺤﮑﻢ‪ .‬ﺻﻠﺐ ‪ :‬ز ﺑﺲ زﺧﻢ ﮐﻮﭘﺎل ﺧﺎراﺳﺘﯿﺰ زﻣﯿﻦ را ﺷﺪه اﺳﺘﺨﻮان رﯾﺰرﯾﺰ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎرا ﺳﻔﺘﻦ‪.‬‬



‫س َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺷﮑﺴـﺘﻦ ﺳـﻨﮓ ﺧـﺎرا ‪ :‬ﮐﻮﻫﮑﻦ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﺧـﺎرا ﺳـﻔﺘﻦ از اﺳـﺘﺎد داﺷﺖ ﻫﺮ ﭼﻪ ﮐﺮد از ﮐـﺎوش ﻣﮋﮔـﺎن ﺷـﯿﺮﯾﻦ ﯾـﺎد‬ ‫] ُ‬ ‫داﺷﺖ‪ .‬ﻇﻬﻮري )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎراﺷﺘﺮ‪.‬‬



‫]ُا ُت[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﻨﺴـﯽ از ﺧـﺎر ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﺷﺘﺮ ﺑﻪ رﻏﺒﺖ ﺗﻤﺎم ﺧﻮرد و ﻫﻤﺎن ﺷﺘﺮﺧﺎر اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺷﺘﺮ ﺧﺎر‪ ،‬ﺷﺘﺮ ﻏﺎژ و‬ ‫ﺧﺎر ﺷﺘﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎراﺷﮑﺎف‪.‬‬



‫ش[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺷـﮑﺎﻓﻨﺪهء ﺧﺎرا و ﺳـﻨﮓ ﺳـﯿﺎه ﺳـﺨﺖ ‪ :‬ز ﺧﺎرﯾﺪن ﮐﻮس ﺧﺎراﺷﮑﺎف ﭘﺮ اﻓﮑﻨﺪ ﺳﯿﻤﺮغ در ﮐﻮه ﻗﺎف‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﺎ‬ ‫] ِ‬ ‫ﮐﻪ آن ﻫﺎﺗﻒ ﺧﻀـﺮﻧﺎم ﮐﻪ ﺧﺎراﺷـﮑﺎف اﺳﺖ و ﺧﻀـﺮاﺧﺮام‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از زورﻣﻨـﺪ و ﻗﻮي ‪ :‬ﻃﻠﺐ ﻓﺮﻣﻮد ﺷﻪ ﺧﺎراﺷـﮑﺎﻓﯽ ز ﺧﺎرا‬ ‫ﻣﻮج ﺧﻮن ﺑﺮ ﺧﺎره ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬ﻻﻟﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎراﺷﮑﻦ‪.‬‬



‫ك[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺳـﺨﺖ ﻣﺤﮑﻢ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺳـﻨﮓ ﺧﺎرا ﺑﺸـﮑﻨﺪ‪ .‬ﻗﻮي‪ .‬ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ ‪ :‬ﯾﮑﯽ اﺳﺐ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺮا ﮔﺎم زن ﺳﻢ او ز ﭘﻮﻻد‬ ‫ش َ‬ ‫ش‪ِ /‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎراﺷـﮑﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺣﺒﺬا اﺳﺒﯽ ﻣﺤّﺠﻞ ﻣﺮﮐﺒﯽ ﺗﺎزي ﻧﮋاد ﻧﻌﻞ او ﭘﺮوﯾﻦ ﻧﺸﺎن و ﺳﻢ او ﺧﺎراﺷـﮑﻦ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻫﻤﻮاره ﭘﺸﺖ و ﯾﺎر ﻣﻦ‬ ‫ﭘﻮﺋﯿﺪه ﺑﺮ ﻫﻨﺠﺎر ﻣﻦ ﺧﺎراﺷﮑﻦ رﻫﻮار ﻣﻦ ﺷﺒﺪﯾﺰﺧﺎل و رﺧﺶ ﻋﻢ‪ .‬ﻻﻣﻌﯽ ||‪ .‬ﻧﺎم ﻧﺴﯿﺠﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺴﻤﯽ ﺟﺎﻣﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎراﻗﺲ‪.‬‬



‫][ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻗـﺪﯾﻢ ﺷـﻬﺮي در ﻧـﺎﺣﯿﻪء ﻗﺮﯾـﻢ)‪ (1‬ﮐـﻪ اﻣﺮوز ﺑﻨــﺎم ﻗﺮه ﻗﯿــﺎ ﻣﻌﺮوف اﺳـﺖ‪) .‬ﻗـﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼـم ﺗﺮﮐﯽ ج ‪. .(3‬ﮐﺮﯾﻤـﻪ )‪- (1‬‬ ‫‪Crimee‬‬



‫ﺧﺎراﻗﯿﺎس‪.‬‬



‫)ِا( ﻗﺴﻤﯽ از ﻓﺮﻓﯿﻮن اﺳﺖ)‪.Euphorbe Kharacais - (1) .(1‬‬ ‫ﺧﺎراﮐﺲ‪.‬‬



‫]ِا[ )ِاخ( ﺗﯿﻮﺧﻮس در ﮐﻨﺎر اوﻟ ِﻪ اوس ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺮﺧﻪء ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺷﻬﺮي ﺑﺎﺳﻢ اﻧﻄﺎﮐﯿﻪ ﺳﺎﺧﺖ و اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺎراﮐﺲ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪ‪) .‬اﯾﺮان‬ ‫ﺑﺎﺳﺘﺎن ج ‪ 3‬ص‪.(2213‬‬ ‫ﺧﺎراﮐﺲ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺷـﻬﺮي ﻗـﺪﯾﻢ ﺑـﻮده ﮐـﻪ ﺳـﻠﻮﮐﯽ ﻫـﺎ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺧـﻮار در ﻣﺤـﻞ ﻗﺸـﻼق ﻓﻌﻠﯽ ﺑﻨـﺎ ﻧﻬﺎدﻧـﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘـﻪ در ﻣﺤـﻞ واﻗﻌﯽ اﯾـﻦ ﻧﻘﻄـﻪ ﺑﯿﻦ‬ ‫ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان اﺧﺘﻼف اﺳﺖ و آن ﺑﻨﺎم ﺧﺎراﮐﺲ ﻣﺎدي ﻧﯿﺰ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‪) .‬اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج ‪ 3‬ص‪.(2218‬‬ ‫ﺧﺎراﮐﺲ ﺳﭙﺎﺳﯽ ﻧﯽ‪.‬‬ ‫ِا)خ()‪ (1‬ﺷـﻬﺮي ﺑﻮد در دﻫﻨﻪء دﺟﻠﻪ و ﺑﻨﺎم ﺧﺎراﮐﺲ ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج ‪ 3‬ص‪Charax - (1) .(2218‬‬ ‫‪.Spasini‬‬



‫ﺧﺎراﮔﺬار‪.‬‬



‫گ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﺬرﻧﺪه از ﺳﻨﮓ ‪ :‬ﻋﺠﺐ ﺣﺼﻦ اﻓﮑﻦ ﺧﺎراﮔﺬار اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ‪.‬‬ ‫] ُ‬ ‫ﺧﺎراﮔﻮش‪.‬‬



‫)ِا ﻣﺮﮐﺐ( اﻓﺴﻨﻄﯿﻦ‪ .‬اﻓﺴﻨﺘﯿﻦ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﻓﺴﻨﻄﯿﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎران‪.‬‬



‫)ﻧﻒ‪ ،‬ق( ﺧﺎرﻧﺪه‪ .‬در ﺣﺎل ﺧﺎرﯾﺪن‪.‬‬ ‫ﺧﺎراﻧﺪاز‪.‬‬



‫]َا[ )ﻧـﻒ ﻣﺮﮐﺐ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﻋﯽ از ﺧـﺎرﭘﺸﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎرﻫـﺎي ﺧﻮد را ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺗﯿﺮ اﻧـﺪازد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﻗﻨﻔـﺬ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ‬ ‫ﺧـﺎرﭘﺸﺖ اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻫﻤﺎن ﭼﻮﻟﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎر اﺑﻠﻖ اﻧـﺪازد و ﺧﺎردار ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﺗﺸـﯽ‪) .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﺗﺸﯽ ﺷﻮد(‪ .‬ﻫﻤﺎن اُﺳُﻘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎرﻫﺎي اﺑﻠﻖ دارد و ﻫﺮ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ او ﮐﻨﺪ ﺑﺴﻮي او آن ﺧﺎرﭼﻮن ﺗﯿﺮ اﻧﺪازد‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ رﺷﯿﺪي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎراﻧﺪن‪.‬‬



‫]َد[ )ﻣﺺ( ﺑـﺎ ﻧﻮك ﻧﺎﺧﻨﻬـﺎ ﺑﺴﻮدن ﺗﻦ ﺑـﺎ ﮐﻤﯽ ﺳـﺨﺘﯽ آﻧﮕﺎه ﮐﻪ در آن ﺧﺎرﺷـﯽ ﺑﻄﺒﻊ ﯾﺎ از ﮔﺰﯾـﺪن ﭘﺸﻪ و ﺟﺰ آن ﭘﺪﯾـﺪ آﯾـﺪ‪ ،‬ﺣﮏ‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﺨﺎراﻧﯿﺪن و ﺧﺎرﯾﺪن ﺷﻮد‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 597‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺎر اﻧﮕﺒﯿﻦ‪.‬‬



‫گ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( از ﺧﺎر ﺷﺘﺮي ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد و در وﻻﯾﺖ ﺧﻮاف ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب ﺧﻄﯽ(‪.‬‬ ‫]ِر َا َ‬ ‫ﺧﺎراﻧﻤﺎ‪.‬‬



‫]ُن ‪ِ /‬ن ‪َ /‬ن[ )ﻧـﻒ ﻣﺮﮐـﺐ( ﻣﺎﻧﻨــﺪ ﺧـﺎرا‪ .‬ﻓﺮﻫﻨﮕﺴــﺘﺎن اﯾـﻦ ﻟﻐـﺖ را ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﻟﻐـﺖ ﻓﺮاﻧﺴـﻮي ﮔﺮاﻧﯽ ﺗﻮﺋﯿـﺪ)‪ (1‬ﻗﺮار داده اﺳـــﺖ‪- (1) .‬‬ ‫‪.Granitioide‬‬ ‫ﺧﺎراﻧﻨﺪه‪.‬‬



‫]َن َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ( اﺳﻢ ﻓﺎﻋﻞ از ﺧﺎراﻧﺪن و ﺧﺎراﻧﯿﺪن‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺑﺨﺎراﻧﺪ )ﺳﺮ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن را(‪.‬‬ ‫ﺧﺎراﻧﻮ‪.‬‬



‫)ِا( ﺟﻮﺟﻪ ﺗﯿﻐﯽ)‪.Herisson - (1) .(1‬‬ ‫ﺧﺎراﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫]َد[ )ﻣﺺ( ﺧﺎراﻧـﺪن‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨﮓ آﻧﻨـﺪراج آن را ﻣﺼﺪر دو ﻣﻔﻌﻮﻟﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺎرﯾﺪن ﻓﺮﻣﻮدن ﮐﺴـﯽ را‪.‬‬ ‫ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺎرﯾﺪن ﮐﻨﺎﻧﯿﺪن و ﻓﺮﻣﻮدن‪ .‬اﯾﻦ دو ﻣﻌﻨﯽ ﺑﻬﯿﭽﻮﺟﻪ در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﮐﻨﻮﻧﯽ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﺧﺎراي درﯾﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫]ِي َدْر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﯿﻮاﻧﺎﺗﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ در درﯾﺎ زﯾﺴﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و اﺳﻢ آﻧﻬﺎ در اﺻـﻄﻼح ﺟﺎﻧﻮرﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺧﺎرﭘﻮﺳـﺘﺎن‬ ‫اﺳﺖ و ﻋﻠﺖ اﯾﻦ ﻧـﺎم ﮔـﺬاري ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﺟﻠـﺪ ﺳـﺨﺖ ﺧـﺎردارﯾﺴﺖ ﮐﻪ از اﺧﺘﺼﺎﺻﺎت ﻃﺒﻘﻪء اﭘﯿـﺪرﻣﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ و ﻫﻤﯿﻦ ﻃﺒﻘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺻﻔﺤـﺎت ﺳـﺨﺖ آﻫﮑﯽ و ﺧﺎرﻫـﺎي ﺧﺎرﭘﻮﺳـﺘﺎن را ﺑﻮﺟـﻮد ﻣﯽ آورد‪ .‬ﺗﻤـﺎم ﺧﺎرﭘﻮﺳـﺘﺎن ﮐـﻪ درﯾـﺎزي ﻣﯿﺒﺎﺷـﻨﺪ ﺑـﻪ ﭘﻨـﺞ رده ﻣﯿﺸﻮﻧـﺪ‪:‬‬ ‫ﮐﺮﯾﻨﻮﺋﯿﺪﻫﺎ)‪) (1‬ﻻــﻟﻪ وﺷــﺎن( و اﺳــﺘﻠﺮﯾﺪﻫﺎ)‪) (2‬ﺳــﺘﺎرﮔﺎن درﯾــﺎﺋﯽ( و اوﻓﯿﻮرﯾــﺪﻫﺎ)‪)(3‬ﻣﺎرﺳﺎﻧـﺎن( و اﮐﯿﻨﯿــﺪﻫﺎ)‪) (4‬ﺧـــﺎرداران( و‬ ‫ﻫﻮﻟﻮﺗﻮرﯾﺪﻫﺎ)‪) (5‬ﺧﯿــﺎران درﯾـﺎﺋﯽ(‪) .‬ﺟﺎﻧﻮرﺷﻨﺎﺳــﯽ ﻋﻤـﻮﻣﯽ ج ‪ 1‬چ ﻣﺼـــﻄﻔﯽ ﻓــﺎﻃﻤﯽ ص ‪Crinoides. (2) - - (1) .(245‬‬ ‫‪.Stellrides. (3) - Ophiurides. (4) - Echinides. (5) - Holothurides‬‬ ‫ﺧﺎراي ﻋﺘﺎﺑﯽ‪.‬‬



‫]َﻋْﺖ ﺗﺎ[)‪) (1‬ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﺴـﻤﯽ از ﺑﺎﻓﺘﻪء اﺑﺮﯾﺸـﻤﯽ ﻣﺨﻄﻂ ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻌﺘﺎب ﻧﺎم ﺑﺎﻓﻨـﺪهء آن ‪ :‬ﺟﯿﺐ ﻣﻦ ﺑﺮ ﺻـﺪرهء‬ ‫ﺧﺎراﻋﺘﺎﺑﯽ ﺷﺪ ز اﺷﮏ ﮐﻮه ﺧﺎرا زﯾﺮ ﻋﻄﻒ داﻣﻦ ﺧﺎراي ﻣﻦ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - (1) .‬و در ﺷﻌﺮ ﺑﻀﺮورت ﺑﺘﺨﻔﯿﻒ آﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎراي ﻧﺎﺻﺮي‪.‬‬



‫ص[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧـﺎم ﭘﺎرﭼﻪ اي اﺳﺖ ‪ :‬و ﺑﺎز در ﻫﺮ اﯾﺎﻣﯽ رﺧﺘﯽ ﭼﻨـﺪ ﻣﺨﺼﻮص درﻣﯿﺎن اﺳﺖ و ﺷـﻌﺎر اﻫﻞ زﻣﺎن‪...‬‬ ‫]ِي ِ‬ ‫»ﺧﺎراي ﻧﺎﺻﺮي« و »ﭘﺮدهء ﻋﺼﻤﺖ«‪) ...‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري ص‪.(138‬‬ ‫ﺧﺎرب‪.‬‬



‫]ِر[ )ع ص( دزد‪) .‬اﻟﻤﻨﺠﺪ( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺷﺘﺮدزد‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺷﺘﺮ دﯾﮕﺮي را ﺑﺪزدد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺑﺎر‪.‬‬



‫)ِا ﻣﺮﮐﺐ( رﺳﻢ اﻟﺨﻄﯽ از ﺧﻮارﺑـﺎر و ﺻـﺤﯿﺢ ﻫﻤﯿﻦ ﺻﻮرت اﺧﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﺨﻮارﺑـﺎر ﺷﻮد‪ .‬ﺑﯿﺖ ذﯾـﻞ از ﻋﻨﺼـﺮي در ﺑﻌﻀـﯽ ﻧﺴـﺦ‬ ‫ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت آﻣﺪه اﺳﺖ ‪ :‬ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن ﻫﻤﻪ اﻧﺒﺎر ﺧﺎر ﺑﺎر ﮐﻨﻨﺪ ﺳﺘﻮده ﺧﻮي ﺗﻮ از آﻓﺮﯾﻦ ﻧﻬﺪ اﻧﺒﺎر‪.‬ﻋﻨﺼﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺑﺎر‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﻪ اي ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺣﺪود ﺑﺴﺖ و ﻫﺮاة واﻗﻊ ﺑﻮده و ﻣﺼﺤﺢ ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﺎم ﺣﻘﯿﻘﯽ و ﺟﺎي واﻗﻌﯽ آن‬ ‫را ﺗﺸـﺨﯿﺺ دﻫﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﺤﺎﺷﯿﻪء ص ‪ 292‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺳﯿﺴـﺘﺎن ﺷﻮد ‪» :‬از ﺳﻮي ﺧﺎرﺑﺎر اﺣﻤـﺪﺑﻦ اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﻫﺮي رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﯿﺴﺘﺎن آﯾﺪ«‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن ص ‪.(292‬‬ ‫ﺧﺎرﺑﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( از ﻧﻮاﺣﯽ ﺑﻠﺦ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ج ‪ 3‬ص ‪.(386‬‬ ‫ﺧﺎرﺑﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺧﺎرﺑﺎﻧﯽ‪ .‬از اﻫﻞ ﺧﺎرﺑﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪاﻟﺨﺎرﺑﺎﻧﯽ از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ اﻟﻤﺮوزي ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ وﻟﯽ‬ ‫اﺑﻦ ﻣﻨﺪه ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ وي از ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺧﻠﻒ ﻧﻘﻞ ﮐﺮده‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ج ‪ 3‬ص ‪.(386‬‬ ‫ﺧﺎر ﺑﺮ دﯾﻮار ﻧﻬﺎدن‪.‬‬



‫]َب ِن ‪َ /‬ن َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺮ روي دﯾﻮار ﺧﺎر ﻗﺮار دادن و ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ آن را ﺗﺸﻮﯾﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎر ﺑﺮ ﺳﺮ دﯾﻮار ﻧﻬﺎدن‪.‬‬



‫س ِر ِن ‪َ /‬ن َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎر ﺑﺮ ﺳـﺮ دﯾﻮار ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺗﺎ ﮐﺴﯽ ﺑﺮ آن آﻣﺪن ﻧﺘﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺧﺰاﻟﺤﺎﺋﻂ ﺑﺎﻟﺸﻮك‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع‬ ‫]َب َ‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺎر ﺑﺮ دﯾﻮار ﻧﻬﺎدن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺑﺴﺖ‪.‬‬



‫]َب[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﭽﻪ از ﺧﺎرﺑﻨـﺎن و ﺧﺎرﺧﻼـﺷﻪ و اﻣﺜـﺎل آن ﺑﺮﮔﺮد دﯾﻮار و ﺑـﺎغ و ﮐﺸﺖ ﺑﺮاي ﺣﻔﺎﻇﺖ آن ﻓﺮوﺑﺮﻧـﺪ ﺑﺮاي ﻋـﺪم دﺧﻮل‬ ‫ﺳـﻮار و ﭘﯿـﺎده و دﯾﮕﺮ ﺣﯿﻮاﻧـﺎت ﻣﻮذﯾﻪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑﺮ دور زراﻋﺖ و ﺳـﺮﻫﺎي دﯾﻮار ﺑـﺎغ از ﺧـﺎر و ﺧﻼـﺷﻪ اﺳﺖ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي‬ ‫ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬آﻧﭽﻪ از ﺧﺎرﺑﻨـﺎن و اﻣﺜﺎل آن ﮔﺮد ﺑﺎغ و ﮔﻠﺰار ﻓﺮوﺑﺮﻧـﺪ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ را و آن را ﭘﺮﭼﯿﻦ و ﻓﻠﻐﻨـﺪ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪.‬‬ ‫آﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﮔﺮد دﯾﻮار ﺑﺎ ﮔﻞ ﻣﺴـﺘﺤﮑﻢ ﮐﻨﻨﺪ و ﭘﺮﭼﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻄﯽ(‪ .‬آﻧﭽﻪ در زراﻋﺖ و ﺳﺮﻫﺎي دﯾﻮار ﺑﺎغ از ﺧﺎر و ﺧﻼﺷﻪ‬ ‫ﺑﻨﺪﻧﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬آﻧﭽﻪ از ﺧﺎر ﮔﺮد ﺑﺎغ و زراﻋﺖ ﺣﺼﺎر ﺳﺎزﻧﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﮥ( )ﺳـﺮاج اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬دﯾﻮارﭼﻪ اي از ﺧﺎر‪ .‬ﭘﻮﺷـﺶ ﺑﺮ ﺳﺮ‬ ‫دﯾﻮار از ﺧﺎر‪ .‬ﻟﻮﺳـﯽ‪) .‬در ﺗـﺪاول ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪء ﻣﺮدم ﺷـﻤﯿﺮان(‪ .‬در اﺻـﻄﻼح ﻋﺎﻣﻪ آن را ﭘﺮچ ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻃﺮاف ﺑﺎﻏﻬﺎ و‬ ‫ﺑـﺎﻏﭽﻪ ﻫـﺎ ﺑﺮاي ﻣﻨﻊ آﻣـﺪ و ﺷـﺪ ﻣﺮدم ﻣﯿﺴﺎزﻧـﺪ و آن را از ﺑﻮﺗﻪ ﻫـﺎي ﺧﺎردار و درﺧﺘﺎن درﻫﻢ ﺗﺮﺗﯿﺐ دﻫﻨـﺪ‪) .‬ﻗﺎﻣﻮس ﮐﺘﺎب ﻣﻘـﺪس(‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﻟﻐﺖ ﭘﺮﭼﯿﻦ ﺷﻮد ‪ :‬ﺟﻨﺖ ز ﺷـﺮم ﻃﻠﻌﺖ او ﮔﺸـﺘﻪ ﺧـﺎرﺑﺴﺖ دوزخ ز ﮔﺮد اﺑﻠﻖ او ﮔﺸـﺘﻪ ﮔﻠﺴـﺘﺎن‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﮕﺮد دﯾـﺪهء ﺧﻮد‬ ‫ﺧﺎرﺑﺴﺘﯽ از ﻣﮋه ﮐﺮدم ﮐﻪ ﻧﻪ ﺧﯿﺎل ﺗﻮ ﺑﯿﺮون رود ﻧﻪ ﺧﻮاب درآﯾﺪ‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو دﻫﻠﻮي‪ .‬ﺑﺮ ﮔﺮد ﻟﻌﻞ ﺗﻮ ﮐﻪ زﻣﺮد ﮐﺸـﯿﺪ ﺳﺮ از ﺳﺒﺰه ﺧﺎر‬ ‫ﺑﺴﺖ ﺑﻪ ﺷﮑﺮ ﮐﺸﯿﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺼﯿﺮي ﺑﺪﺧﺸﺎﻧﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺑﺴﺖ‪.‬‬



‫]َب[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎرﺑﺴﺖ ﮐﺮدن ﺑﺎغ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎرﺑﺴﺖ ﮐﺮدن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺑﺴﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﺎ ﺧﺎر ﭘﺮﭼﯿﻦ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﮐﺮدن ﻣﻨﻊ دﺧﻮل را‪.‬‬ ‫]َب َ‬ ‫ﺧﺎر ﺑﮕﻤﺎﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫گ َت[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ م( ﺧﺎر در ﻣﮑﺎﻧﯽ ﻗﺮار دادن ‪ :‬دل ﺑﺮده و ﺑﮕﺬاﺷـﺘﻪ ﺑﺮ ﺳـﯿﻨﻪء ﻣﺎ ﻏﻢ ﮔﻞ ﺑﺮده و ﺑﮕﻤﺎﺷـﺘﻪ ﺑﺮ دﯾﺪهء‬ ‫گ ‪ُ /‬ب ‪ْ /‬‬ ‫]ِب ُ‬ ‫ﻣﺎ ﺧﺎر‪.‬ﺳﻨﺎﺋﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺑﻦ‪.‬‬



‫]ُب[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺘﻪء ﺧﺎر‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺎرﺑﻨﺎن ‪ :‬ور ﺧﺎرﺑﻨﯽ ﺑﯿﻨـﺪ در دﺷﺖ ﺑﺘﺮﺳـﺪ ﮔﻮﯾـﺪ ﻣﮕﺮ آن ﺧﺎر ز ﺧﯿﻞ ﺗﻮ ﺳﻮارﯾﺴﺖ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﮐﺒﮑﺎن ﺑﯽ‬ ‫آزار ﮐﻪ در ﮐﻮه ﺑﻠﻨﺪﻧﺪ ﺑﯽ ﻗﻬﻘﻬﻪ ﯾﮑﺒﺎر ﻧﺪﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﺨﻨﺪﻧﺪ ﺟﺰ ﺧﺎرﺑﻨﺎن ﺟﺎﯾﮕﻪ ﺧﻮد ﻧﭙﺴـﻨﺪﻧﺪ ﺑﺮ ﭘﻬﻠﻮ از اﯾﻦ ﻧﯿﻤﻪ ﺑﺪان ﻧﯿﻤﻪ ﺑﺪﻧﺪﻧﺪ)‪.(1‬‬ ‫ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬اﮔﺮ ﭼﯿﺰ از ﻣﺮاد ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻮدي ﻧﮕﺸﺘﯽ ﺧـﺎرﺑﻦ ﺟﺰ ﻧـﺎژ و ﻋﺮﻋﺮ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻣﺎﻫـﺎن ﭼﻪ ﺟﺎي اﯾﻦ ﺳـﺨﻦ اﺳﺖ ﺧﺎرﺑﻦ‬ ‫ﮐﯽ ﺳـﺰاي ﺳـﺮوﺑﻦ اﺳﺖ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺷـﮑﻔﺘﻪ ﮔﻠﯽ ﺧﻮرد او ﺧـﺎرﺑﻦ ﺑﺪﯾـﺪار ﺗﺎزه ﺑﻪ ﮔﻮﻫﺮ ﮐﻬﻦ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺟﻮاب داد ﮐﻪ ﺑﻐﺎث اﻟﻄﯿﻮر ﮐﻪ از‬ ‫ﻣﺨـﺎﻟﺐ ﺑﺎز ﺑﻪ ﺧﺎرﺑﻨﯽ ﭘﻨﺎﻫـﺪ از ﺻﻮﻟﺖ او اﻣﺎن ﯾﺎﺑـﺪ‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪ .‬ﮔﺮدش ﮔﯿﺘﯽ ﮔﻞ روﯾﺶ ﺑﺮﯾﺨﺖ ﺧﺎرﺑﻨﺎن ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺧﺎﮐﺶ‬ ‫ﺑﺮﺳﺖ‪).‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﻓﻀـﺎي دل ﺧﻼـص از ﺧﺎرﺧـﺎر ﻏﻢ ﮐﺠـﺎ ﮔﺮدد ز ﭼﻨـﮓ ﺧـﺎرﺑﻦ داﻣـﺎن ﺻـﺤﺮا ﮐﯽ رﻫـﺎ ﮔﺮدد؟ واﻋﻆ ﻗﺰوﯾﻨﯽ )از‬ ‫آﻧﻨﺪراج(‪ - (1) .‬ن ل‪ :‬ﺑﺮ ﭘﻬﻠﻮ از اﯾﻦ ﻧﯿﻤﻪ ﺑﺪان ﻧﯿﻤﻪ ﺑﮕﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺑﻨﺪ‪.‬‬



‫]َب[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﭽﻪ از ﺧﺎر و ﭼﻮب ﮔﺮد ﺑﺎغ و ﮐﺸﺖ ﻧﻬﻨﺪ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﮥ( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎرﺑﺴﺖ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎر ﺑﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫]ِر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(در ﺑﯿﻦ دو اﺳـﺘﺨﻮان ﻓـﮏ ﺑﺎﻻـ ﺳـﻮراخ ﻗـﺪاﻣﯽ ﺣﻔﺮه ﻫـﺎي ﺑﯿﻨﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﭘـﺎﺋﯿﻦ اﯾﻦ ﺳﻮراخ ﺑﺮﺟﺴـﺘﮕﯽ‬ ‫ﮐﻮﭼﮏ اﺳﺘﺨﻮاﻧﯽ اﺳﺖ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﺧﺎر ﺑﯿﻨﯽ ﻗﺪاﻣﯽ و ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻘﺎﻋﺪهء ﺑﯿﻨﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﮐﺎﻟﺒﺪﺷﻨﺎﺳﯽ ﻫﻨﺮي ص ‪.(62‬‬ ‫ﺧﺎرﭘﺮ‪.‬‬



‫]َپ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﯿﺦ ﭘﺮ‪ .‬ﺗﯿﻎ ﭘﺮ‪ .‬ﭘﺮﻫﺎي اﺑﺘﺪاﺋﯽ ﻣﺮﻏﺎن ﮐﻪ ﺑﺼﻮرت ﺧﺎر اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﯿﻎ ﭘﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﭘﺮ ﺑﺮآوردن‪.‬‬



‫]َپ َب َو َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎرﭘﺮﻫﺎ ﺑﺮ آوردن ﭼﻮزه ﭘﯿﺶ از ﺳﯿﺎه ﺷﺪن‪ .‬اﺳﻠﻐﺒﺎب‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﭘﺸﺖ‪.‬‬



‫]ُپ[)‪ِ) (1‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﺎﻧﻮري اﺳﺖ ﻣﻌﺮوف‪ .‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻣﺎر اﻓﻌﯽ را ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﺳـﺮ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻓﺮوﻣﯽ ﮐﺸـﺪ و ﻣﺎر ﺧﻮد را ﭼﻨـﺪان ﺑﺮ ﺧﺎرﻫﺎي‬ ‫ﭘﺸﺖ او ﻣﯽ زﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻼك ﻣﯽ ﺷﻮد و در زﻣﯿﻦ ﺳﻮراخ ﮐﺮده ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ و ﺑﺮ ﭘﺸﺖ و دم آن ﻣﺜﻞ دوك ﺧﺎرﻫﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﮥ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻈﺎم( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬اﯾﻦ ﺣﯿﻮان از ﻫﻮا ﺧﻮﺷـﺶ ﻣﯽ آﯾﺪ و در ﻣﺴـﮑﻦ ﺧﻮد دو ﺑﺎب اﺗﺨﺎذ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﯾﮏ در‬ ‫ﺷﻤـﺎﻟﯽ و دﯾﮕﺮ در ﺟﻨﻮﺑﯽ و ﭼﻮن ﺑﭽﻪ دار ﺷﻮد از درﺧﺖ اﻧﮕﻮر ﺑﺎﻻـ ﻣﯿﺮود و ﺣﺒﻪ ﻫﺎي اﻧﮕﻮر را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻣﯿﺮﯾﺰاﻧـﺪ و ﺳـﭙﺲ روي ﺣﺒﻪ‬ ‫ﻫـﺎي اﻓﺘـﺎده ﻣﯽ ﻏﻠﻄـﺪ ﺗـﺎ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﺣﺒـﺎت ﺑﺮ روي ﺗﯿﻎ ﻫـﺎﯾﺶ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و ﺳـﭙﺲ آن ﻫﺎ را ﺑﻤﻨﺰل ﺟﻬﺖ ﺗﻐـﺬﯾﻪء ﺑﭽﻪ ﻫﺎﯾﺶ ﻣﯽ ﺑﺮد‪.‬‬ ‫)ﻣﺠﺎﻧﯽ اﻻدب ج ‪ 2‬ص ‪ُ .(286‬ژژو‪ .‬ﺧﻮﮐﻞ‪) .‬ﻧﺴﺨﻪ اي از اﺳﺪي(‪ِ .‬ﺷﱠﮑﺮ‪ .‬ﺳﯿﺨﻮل را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺎرﭘﺸﺖ ﺗﯿﺮاﻧﺪاز اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫زاَﻓﻪ‪ .‬ﻣﺮﻧﮕـﻮ‪ .‬ﮐـﻮﻟﻪ‪ .‬ﺑﻬﯿﻦ‪ .‬ﺧﺠـﻮ‪) .‬از ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﻓﺮﻫﻨـﮓ اﺳـﺪي ﻧﺨﺠـﻮاﻧﯽ(‪َ .‬ﭼﺰك‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪َ .‬ﭼﺰغ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺳﻨﮕﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺟﺎﻧﻮري اﺳﺖ ﺧﺰﻧﺪه ﮐﻪ ﭼﻮن ﮐﺴﯽ ﻗﺼﺪش ﮐﻨﺪ اﻧﺪام را ﺑﯿﻔﺸﺎﻧﺪ ﺧﺎرﻫﺎﯾﺶ ﭼﻮن ﺗﯿﺮ ﺟﻬﻨﺪ‬ ‫و در اﻧـﺪام ﻗﺎﺻـﺪ ﻧﺸـﯿﻨﻨﺪ و آن را ﺗﺸـﯽ‪ ،‬ﭼﯿﺰو‪ ،‬ﺟﺒﺮوز‪ ،‬ﺟﺒﺮوزه‪ ،‬ﺟﺸـﺮك‪ ،‬ﭼﯿﺰك‪ ،‬ﺟﻐـﺪ‪ ،‬ﺟﮑـﺎﺳﻪ‪ ،‬رﯾﮑـﺎس‪ ،‬روﺑـﺎه ﺗﺮﮐﯽ‪ ،‬ﻟﮑـﺎﺳﻪ‪،‬‬ ‫ﻧﮑﺎﺷﻪ‪ ،‬ﺳـﻌﺮ‪ ،‬ﺳﻔﺮ)‪ ،(2‬ﺷـﻐﺮﻧﻪ‪ ،‬ﺳﯿﺤﻮن)‪ ،(3‬ﺳـﮑﺎﺷﻪ‪ ،‬ﺷـﮑﺮ ﻧﺎﻣﻨـﺪ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﭼـﻮﻟﻪ‪ .‬ﺗـﻮره‪ .‬ﺳـﯿﺨﻮل‪ .‬ﺟﻮﺟﻪ ﺗﯿﻐﯽ‪ .‬رﯾﮑـﺎﺷﻪ‪.‬‬ ‫رﯾﮑﺎﺳﻪ‪ .‬ﺟﻮﺟﻮ‪ .‬ﺧﺎرﭘﺸﺖ ﺗﯿﺮاﻧﺪاز‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ ﺗﺸﯽ اﺳﺖ ﻗُﻨُﻔﺬ‪َ .‬اﻧَﻘﺪ‪َ .‬اﻧَﻘﺬ‪ُ .‬دﻟُﺪل‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )اﻟﻤﻨﺠﺪ( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ِﻫﻠﯿﺎغ‪َ .‬ﺣﺴﯿَﮑﻪ‪ِ .‬ﺣﺴِﮑﮏ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻗُﺒﺎع‪ .‬ﻗُﺒُﻊ‪) .‬اﻟﻤﻨﺠﺪ( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪َ .‬ﺟَﻠﻌَﻠﻊ‪ .‬ﻗُﻨُﻔ َﺬه؛ ﺧﺎرﭘﺸﺖ‬ ‫ﻣـﺎده‪َ .‬ﺷﻮَﻫﺐ؛ ﺧـﺎرﭘﺸﺖ ﻧﺮ‪ .‬ﻗُﻨُﻘَﻌﻪ؛ ﺧـﺎر ﭘﺸﺖ ﻣـﺎده‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪َ .‬ﺷـ ﯿَﻬﻢ؛ ﺧـﺎرﭘﺸﺖ ﻧﺮ ﯾﺎ ﺧﺎرﭘﺸﺖ ﻧﺮ ﮐﻼن ﺧﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )اﻟﻤﻨﺠﺪ( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪َ .‬ﺷـ ﯿَﻈﻢ؛ ﺧﺎرﭘﺸﺖ ﺑﺰرگ ﮐﻼن ﺳﺎل‪ُ .‬ﻋﺠﺎِﻫﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﺷﺮح ﻗﺎﻣﻮس(‪َ .‬ازَﯾﺐ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب(‪َ .‬دَرص؛ ﺑﭽﻪء ﺧـﺎرﭘﺸﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺷـﺮح ﻗـﺎﻣﻮس( )اﻟﻤﻨﺠـﺪ( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس(‪َ .‬ﻧﯿﺺ؛ ﺧﺎرﭘﺸﺖ ﻗﻮي و‬ ‫ﺑﺰرگ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺷـﺮح ﻗـﺎﻣﻮس( )اﻟﻤﻨﺠـﺪ( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس(‪َ .‬ﻗـﺪاد‪ .‬ﻟ ُﺘُﻨﱠﻪ‪َ .‬ﻣّﺰاغ‪َ .‬ﻋﺴـَﻌﺲ؛ ﻧﻮﻋﯽ ﺧﺎرﭘﺸﺖ اﺳـﺖ‬ ‫ﺑـﺪاﻧﺠﻬﺖ ﮐﻪ ﺷـﺒﮕﺮد ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬اﻟﻌﺴـﺎﻋﺲ اﻟﻘﻨﺎﻓـﺬ ﯾﻘـﺎل ذﻟـﮏ ﻟﻬـﺎﻟﮑﺜﺮة ﺗﺮددﻫـﺎ ﺑﺎﻟﻠﯿـﻞ‪) .‬ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ُ .‬دﻟَﻊ؛ ﻧﻮﻋﯽ‬ ‫ﺧـﺎرﭘﺸﺖ اﺳﺖ‪َ .‬دراﻣﻪ‪َ .‬دّراج‪ِ .‬ﻫَﻨَﻨـﮥ‪ِ .‬ﺻـ ﱠﻤﻪ؛ ﺧـﺎرﭘﺸﺖ ﻣـﺎده‪ُ .‬ﻣﺪﻟـِ ﺞ‪ُ .‬ﻣـ َﺪﱠﺟﺞ‪ .‬اﺑُﻮﻣﺪﻟـِ ﺞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺎرﭘﺸﺖ ﻧﮕﻪ ﮐﻦ ﮐﻪ از‬ ‫درﺷﺘﯽ ﻣﻮي ﺑﭙﻮﺳﺖ او ﻧﮑﻨـﺪ ﻃﻤﻊ ﭘﻮﺳﺘﯿﻦ ﭘﯿﺮاي‪.‬ﮐﺴـﺎﺋﯽ‪ .‬ﺑـﺪ از ﺗﯿﺮ و ﭘﯿﮑﺎﻧﻬـﺎي درﺷﺖ ﻫﺮ اﻓﮑﻨـﺪه اي ﭼﻮن ﯾﮑﯽ ﺧـﺎرﭘﺸﺖ‪ .‬اﺳـﺪي‬ ‫)ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ز ﺑﺲ زﺧﻢ ﺧﺸﺖ و ﺧـﺪﻧﮓ درﺷﺖ ﺷﺪه ﭘﯿﻞ ﻣﺎﻧﻨﺪهء ﺧﺎرﭘﺸﺖ‪ .‬اﺳﺪي )ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﭘﺸﺘﯽ ﺿـﻌﯿﻒ ﺑﻮدت اﯾﻦ‬ ‫روزﮔـﺎر ﭼﻮن دي ﻃـﺎووس وار ﺑﻮدي‪ ،‬اﻣﺮوز ﺧـﺎرﭘﺸﺘﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑﺪﯾـﺪه ﮔﺮز ﮔﺮان ﺳـﻨﮓ‪ ،‬ﻣـﺎه ﺑﺮ ﮐﺘﻔﺶ ﭼﻮ ﺧﺎرﭘﺸﺖ ﺳـﺮاﻧﺪر‬ ‫ﮐﺘﻒ ﮐﺸﺪ ﻫﺮ ﻣﺎه‪ .‬اﺑﻮاﻟﻔﺮج روﻧﯽ‪ .‬ﺳﺮدرﮐﺸـﯿﺪه ﺑﻮد ﺑﮑﺮدار ﺧﺎرﭘﺸﺖ ﺑﺮ ﻧﯿﺰه ﻫﺎ ز ﺑﯿﻢ ﺑﺠﻨﮓ اﻧﺪرون ﺳـﻨﺎن‪.‬ازرﻗﯽ‪ .‬ﮔﺮ ﺑﺸﻨﻮد ﻧﻬﻨﮓ‬ ‫ﺑﺪرﯾﺎ ز زﺧﻢ ﺗﻮ ﭼﻮن ﺧﺎرﭘﺸﺖ ﺳـﯿﻨﻪ ﮐﻨﺪ ﭘﯿﺶ ﺳـﺮﺣﺼﺎر‪ .‬ازرﻗﯽ‪ .‬ز ﺷـﺮم ﻫﻤﺖ ﺗﻮ ﻫﺮ زﻣﺎن ﺑﺮ اوج ﻓﻠﮏ ﭼﻮ ﺧﺎرﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﻧﺪر ﮐﺸﺪ‬ ‫زﺣﻞ ﺑﺸـﮑﻢ‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻮاﺳﻊ ﺟﺒﻠﯽ‪ .‬ﺧﺎرﭘﺸﺖ اﺳﺖ اﻋﺎدﯾﺶ ﺗﻮ ﮔﻮﺋﯽ ﮐﻪ ﻣﺪام ﺳﺮﮐﺸـﯿﺪه ز ﺳﺮ ﺧﻨﺠﺮ او در ﺷﮑﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻮاﺳﻊ ﺟﺒﻠﯽ‪.‬‬ ‫از ﻫﯿﺒﺖ ﺑﻼرك ﺧﺎرا ﺷـﮑﺎف ﺗﻮ دﺷﻤﻦ ﭼﻮ ﺧﺎرﭘﺸﺖ ﺳﺮاﻧﺪر ﺷﮑﻢ ﮐﺸﯿﺪ‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻮاﺳﻊ ﺟﺒﻠﯽ‪ .‬زﺑﯿﻠﮏ ﻓﺘﻨﻪ را ﮐﺮدﻧﺪ ﻫﻤﭽﻮن ﺧﺎرﭘﺸﺖ‬ ‫اﮐﻨﻮن ﻧﻤﯿﺪاﻧﺪ ﮐﻪ در ﻋﺎﻟﻢ ﮐﺠﺎ و ﭼﻮن ﮐﻨﺪ ﺳﺮ ﺑﺮ‪ .‬ﺳﯿﺪﺣﺴﻦ ﻏﺰﻧﻮي‪ .‬ﭼﻮ ﺧﺎرﭘﺸﺘﯽ ﮔﺸﺘﻢ ز ﺗﯿﺮ آزارش ﮐﻪ ﻣﻮي ﺑﺮ ﺗﻦ ﺻﺒﺮم ز زﺧﻢ‬ ‫او ﺑﺸـﺨﻮد‪ .‬ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮزاق‪ .‬ﺻـﻌﺐ ﺗﻐﺎﺑﻨﯽ ﺑﻮد ﺣﻮر ﺣﺮﯾﺮﺳـﯿﻨﻪ را ﻻف زﻧﯽ ﺧﺎرﭘﺸﺖ از ﺻـﻔﺖ ﺳﻤﻦ ﺑﺮي‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺎرﭘﺸﺖ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻢ آزار و درﺷﺖ ﻣـﺎر ﻧﺮم اﺳﺖ و ﺳـﺮاﭘﺎي ﺳﻢ اﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔـﻞ از ﺷـﺮم روي ﺗـﻮ ﭼـﻮن ﺧـﺎرﭘﺸﺖ ﮐﺸـﯿﺪه ﺳـﺮاﻧﺪر ﮔﺮﯾﺒـﺎن‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ‪ .‬رﺿـﯽ اﻟـﺪﯾﻦ ﻧﯿﺸـﺎﺑﻮري‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻮﺑـﺪان ﭘﺸـﺘﻪء ﺧـﺎرﭘﺸﺖ ﺑﺮاﻧـﺪاﺧﺘﯽ ﺟـﺎن ﺑﭽﻨﮕـﺎل و ﻣﺸﺖ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﮐﻪ از ﻗـﺎﻗﻢ ﻧﯿﺎﯾـﺪ ﺧﺎر‬ ‫ﭘﺸﺘﯽ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺟﻬﺎن ﺧﺎر در ﭘﺸﺖ و ﻣﺎ ﺧﺎرﭘﺸﺖ ﺑﻬﻢ ﻻﯾﻖ اﺳﺖ اﯾﻦ درﺷﺖ آن درﺷﺖ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬از ﻧﻨﮓ ﻫﻤـﺪﻣﺎن ﮐﻪ ﭼﻮ ﻣﻮﺷـﻨﺪ زﯾﺮ‬ ‫رو ﭼـﻮن ﺧـﺎرﭘﺸﺖ ﺳــﺮ ﺑـﻪ ﺷــﮑﻢ در ﮐﺸــﯿﺪه اﯾـﻢ‪ .‬ﺳــﯿﻒ اﺳـﻔﺮﻧﮓ‪ .‬راﺳـﺖ ﻣﯿﺨـﻮاﻫﯽ ﺑﭽﺸـﻢ ﺧـﺎرﭘﺸﺖ ﺧـﺎرﭘﺸﺘﯽ ﺑﻬـﺘﺮ اﺳـﺖ از‬ ‫ﻗﺎﻗﻤﯽ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬در ﺧﻮاﺑﮕﺎه ﻋﺎﺷﻖ ﺳـﺮ ﺑﺮ ﮐﻨﺎر دوﺳﺖ ﮐﯿﻤﺨﺖ ﺧﺎرﭘﺸﺖ ز ﺳـﻨﺠﺎب ﺧﻮﺷﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺳـﻨﺠﺎب در ﺑﺮ ﻣﯿﮑﻨﻢ ﯾﮏ‬ ‫ﻟﺤﻈﻪ ﺑﯽ اﻧـﺪام او ﭼﻮن ﺧﺎرﭘﺸـﺘﻢ ﮔﻮﺋﯿـﺎ ﺳﻮزن در اﻋﻀﺎ ﻣﯿﺮود‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬از ﻧﻨﮓ ﺳﻮزﻧﯽ ﻃﻠﺒﯿـﺪن ز ﺳـﻔﻠﻪ اي ﭼﻮن ﺧﺎرﭘﺸﺖ ﺑﺮ ﺑـﺪﻧﻢ‬ ‫ﻣﻮي ﺳﻮزن اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﻫﺴﺖ ﻣﺎدرزاد ازوﺻﻞ ﺑﺘﺎن ﻣﺤﺮوﻣﯽ ام ﺑﺎ ﮔﻠﯽ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﭙﯿﻮﺳﺘﻢ ﭼﻮ ﺧﺎر ﺧﺎرﭘﺸﺖ‪ .‬وﺣﯿﺪ )از آﻧﻨﺪراج(‪(1) .‬‬ ‫ ‪ - (Pore-epic (2‬اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﺼﺤﻒ »ﺳﻐﺮ« اﺳﺖ‪ - (3) .‬ﻣﺼﺤﻒ »ﺳﯿﺨﻮل« اﺳﺖ‪.‬‬‫ﺧﺎرﭘﺸﺖ آﺑﯽ‪.‬‬



‫]ُپ ِت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﻗﻨﻔـﺬ اﻟﺒﺤﺮ‪ .‬ﺣﯿﻮاﻧﯽ اﺳﺖ درﯾﺎﺋﯽ از ﮔﺮوه اﺷـﯿﻨﯿﺪ)‪Oursin. (2) - echinde - (1) .(2‬ﻫﺎ‬ ‫ﺣﯿﻮاﻧـﺎت درﯾـﺎﺋﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑـﺪﻧﺸﺎن در ﯾـﮏ ﭘﻮﺳﺖ آﻫﮑﯽ ﻣﺤﮑﻢ و ﺧـﺎردار ﻗﺮار دارد‪) .‬ﻻروس ﺑﺰرگ(‪ .‬و از ﺷﺎﺧﻪء ﺧﺎرﭘﻮﺳـﺘﺎن‬ ‫ﻣﺤﺴﻮﺑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﭘﻮت‪.‬‬



‫)ِا( ِﺧﺮت و ﭘِﺮت‪ ،‬آﺷﻐﺎل‪ ،‬ﻣﻮاد ﮐﻮﭼﮏ ﻣﻮرد اﺣﺘﯿﺎج‪ ،‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮت و ﭘﺮت ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﭘﻮﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫)ِا ﻣﺮﮐﺐ( اﺳﻢ ﺷـﺎﺧﻪ اي از ﺟـﺎﻧﻮران اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻬﯿﭽـﻮﺟﻪ ﻧﻤﯿﺘـﻮان وﺟﻪ ﺷـﺒﺎﻫﺘﯽ ﺑﯿﻦ آﻧﻬـﺎ و ﺟـﺎﻧﻮران دﯾﮕﺮ ﯾـﺎﻓﺖ و ﺑﻌﻘﯿـﺪهء ﯾﮑﯽ از‬ ‫داﻧﺸـﻤﻨﺪان ﻋﻠﻮم ﻃﺒﯿﻌﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯿﺮﺳـﺪ ﮐﻪ ﺧﺎرﭘﻮﺳـﺘﺎن از ﻋﺎﻟﻢ دﯾﮕﺮ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎده اﻧـﺪ زﯾﺮا در ﺑﺪن آﻧﻬﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻗﺮﯾﻨﻪء دو‬ ‫ﻃﺮﻓﯽ‪ ،‬ﻗﺮﯾﻨﻪء ﺷﻌﺎﻋﯽ )ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﺑﺎ ﭘﻨﺞ ﺷﻌﺎع( ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯿﮕﺮدد و اﯾﻦ ﺧﺎﺻﯿﺖ در ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از دﺳﺘﻪ ﻫﺎي ﺟﺎﻧﻮران دﯾﮕﺮ دﯾﺪه ﻧﻤﯿﺸﻮد‪ .‬اﺳﻢ‬ ‫ﺧﺎرﭘﻮﺳـﺘﺎن ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺟﻠـﺪ ﺳـﺨﺖ ﺧﺎردارﯾﺴﺖ ﮐﻪ از اﺧﺘﺼﺎﺻﺎت ﻃﺒﻘﻪء زﯾﺮ اﭘﯿﺪرﻣﯽ ﯾﻌﻨﯽ درم ﺑﻮده و ﻫﻤﯿﻦ ﻃﺒﻘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻـﻔﺤﺎت‬ ‫ﺳﺨﺖ آﻫﮑﯽ و ﺧﺎرﻫـﺎي ﺧﺎرﭘﻮﺳـﺘﺎن را ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ آورد‪ .‬ﺗﻨﻬـﺎ در درم ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﺗﺸـﮑﯿﻞ آﻫـﮏ ﺻﻮرت ﻣﯿﮕﯿﺮد زﯾﺮا در آن ﻣﺤﻞ‬ ‫ﻣﻮاد آﻫﮑﯽ ﻓﻀﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺑﯿﻦ ﻗﺴـﻤﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎﻓﺖ ﭘﯿﻮﻧـﺪي را ﭘﺮ ﻧﻤﻮده و آن را ﺗﻘﺮﯾﺒًﺎ ﺑﺤﺎﻟﺖ ﺟﺎﻣـﺪ در ﻣﯽ آورد‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﺑﺎﻓﺘﻬﺎ‬ ‫را ﺑﺎﻓﺖ آﻫﮑﯽ)‪ (1‬ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨـﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺧﺎرﭘﻮﺳـﺘﺎن در درﯾﺎ زﯾﺴﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و ﭘﻨﺞ رده ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺮﯾﻨﻮﺋﯿﺪﻫﺎ)‪) (2‬ﻻﻟﻪ وﺷﺎن(‪،‬‬ ‫اﺳﺘﻠﺮﯾﺪﻫﺎ)‪) (3‬ﺳــﺘﺎرﮔﺎن درﯾـﺎﺋﯽ( و اوﻓﯿﻮرﯾــﺪﻫﺎ)‪)(4‬ﻣﺎرﺳﺎﻧـﺎن( و اﮐﯿﻨﯿـﺪﻫﺎ)‪) (5‬ﺧـﺎرداران( و ﻫﻮﻟﻮﺗﻮرﯾــﺪﻫﺎ)‪) (6‬ﺧـﺎران درﯾـﺎﺋﯽ(‪.‬‬ ‫)ﺟﺎﻧﻮرﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ دﮐﺘﺮ ﻓـﺎﻃﻤﯽ ص‪Tissu calcifere. (2) - Crinoides. (3) - Stellerides. (4) - - (1) .(245‬‬ ‫‪.Ophiurides. (5) - echinides. (6) - Holothurides‬‬ ‫ﺧﺎر ﭘﯿﺮاﻫﻦ‪.‬‬



‫]ِر َه[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﺨﻞ و ﻣﻮذي اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺧﺎر ﭘﯿﺮاﻫﻦ ﻓﺎﻧﻮس ﺷﻮد رﺷـﺘﻪء ﺷـﻤﻊ ﺟﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺑﺰم ﮐﻪ آن‬ ‫آﺗﺶ ﺳﻮزان دارد‪ .‬ﻓﻄﺮت )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺗﺎﺗﺎري‪.‬‬



‫]ِر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم آن را ﺧﺎرﻫﺎي ﺑﺴـﯿﺎر ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻧﻬﻨـﺞ آن ﺷﺒﯿﻪ ﺑﮕﻞ ﮔﻨـﺪم اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻨﺲ آن‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد و در ﻧﻘﺎط ﺧﺸﮏ ﻣﯿﺮوﯾﺪ‪) .‬از ﮔﯿﺎه ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﺄﻟﯿﻒ ﮔﻞ ﮔﻼب ص‪.Carduus - (1) .(261‬‬ ‫ﺧﺎر ﺗﺮازو‪.‬‬



‫]ِر َت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺎر آﻫﻨﯽ ﮐﻪ در ﺗﺮازوي ﺻـﺮاﻓﺎن و زرﮔﺮان و ﺟﻮﻫﺮﯾﺎن ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﺮاي اﺣﺘﯿﺎط وزن ﭼﯿﺰي ﮐﻪ آن را‬ ‫وزن ﮐﻨﻨـﺪ ﭼﻮن ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه و ﺟﻮاﻫﺮ و ﻣﺎﻧﻨـﺪ آن و ﻟﻬـﺬا ﺗﺮازوي ﻣـﺬﮐﻮر را در ﻋﺮف ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﮐﺎﻧﺘﺎ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺧﺎر اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ز وزﻧﺖ ﭼﻨﺎن ﻓﺼﻞ دي ﺷﺪ ﺑﻬﺎر ﮐﻪ ﺧﺎر ﺗﺮازو ﮔﻞ آورد ﺑﺎر‪ .‬ﺣﺎﺟﯽ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﻗﺪﺳـﯽ )در ﺻﻔﺖ وزن ﺣﻀﺮت اﻋﻠﯽ از‬ ‫آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﮔﻞ ﺗﯿﮑﻪ ﺑﺮ ﻃﺎق اﺑﺮوي او ﺑﻮد ﺧﺎر ﻣﺸﮑﯿﻦ ﺗﺮازوي او‪ .‬ﻃﻐﺮا )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺗﺮﻧﺠﺒﯿﻦ‪.‬‬



‫]ِر َت َر َج[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎري ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﺮﻧﺠﺒﯿﻦ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻋﺎﻗﻮل‪َ ،‬ﻣّﻦ رﺟﻮع ﺑﻪ َﻣّﻦ و ﺗﺮاﻧﮕﺒﯿﻦ و ﺗﺮﻧﺠﺒﯿﻦ ﺷﻮد ‪:‬‬ ‫ﭼﻮن ﺧﺎر ﺗﺮﻧﺠﺒﯿﻦ در اﯾﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﺗﻠﺦ ﻧﯿﺸﻢ ﺑﮕﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﻧﻮﺷﻢ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﯿﺢ ﮐﺎﺷﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺗﻮت‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﻬﻮﯾـﺪ ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻓﺮدوس واﻗﻊ در ‪ 24‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري ﻓﺮدوس و ﺑﺮ ﺳـﺮ راه ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮔﻨﺎﺑﺎد ﺑﻪ ﻓﺮدوس‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘﺪل و ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 14‬ﺗﻦ و ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از‬ ‫ﻗﻨﺎت اﺳﺖ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ زﯾﺮه و اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﭘﻨﺒﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎرﺗﻮم‪.‬‬



‫ِا)خ( ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﺳﻮدان اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﻃﻮم ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺗﯿﺪو‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﯿـﺎن ﺗﮑـﺎب ﺑﺨﺶ ﺑﺠﺴـﺘﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮔﻨﺎﺑـﺎد واﻗـﻊ در ‪ 20‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺷـﻮﺳﻪء ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮔﻨﺎﺑـﺎد ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺠﺴـﺘﺎن‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﮔﺮﻣﺴﯿﺮ و ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 280‬ﺗﻦ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ و ﻣﺬﻫﺐ اﻫﺎﻟﯽ ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از‬ ‫ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت و ارزن و زﯾﺮه ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ و ﺑﻪ اﺻـﻄﻼح ﻣﺤﻠﯽ آﻧﺠﺎ را ﺧﺮﺗﻮران ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎرج‪.‬‬



‫]ِر[ )ع ص( ﺑﯿﺮون روﻧـﺪه‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻈﺎم(‪ .‬ﺑﯿﺮون ﺷﻮﻧﺪه‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻟﻤﻨﺠﺪ( )ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﺑﯿﺮون ﺷـﺪه‪ :‬او ﻣﻦ ﮐـﺎن ﻣﯿﺘـًﺎ ﻓﺎﺣﯿﯿﻨـﺎه و ﺟﻌﻠﻨـﺎ ﻟﻪ ﻧﻮرًا ﯾﻤﺸـﯽ ﺑﻪ ﻓﯽ اﻟﻨـﺎس ﮐﻤﻦ ﻣﺜﻠﻪ ﻓﯽ اﻟﻈﻠﻤﺎت ﻟﯿﺲ ﺑﺨﺎرج ﻣﻨﻬﺎ‪) .‬ﻗﺮآن‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 598‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫‪ .(6/122‬و ﻣـﺎﻫﻢ ﺑﺨـﺎرﺟﯿﻦ ﻣﻦ اﻟﻨـﺎر‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(2/167‬ﯾﺮﯾـﺪون ان ﯾﺨﺮﺟﻮا ﻣﻦ اﻟﻨـﺎر و ﻣـﺎ ﻫﻢ ﺑﺨـﺎرﺟﯿﻦ ﻣﻨﻬـﺎ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(|| 5/37‬آﻧﮑﻪ‬ ‫ﺷﻮرش ﮐﻨـﺪ و ﺧﺮوج ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء )||(‪ِ .‬ا( ﺑﯿﺮون‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﻧﻈـﺎم( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﮐﻨﺎر‪ .‬ﻇﺎﻫﺮ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﯿﺮون ﻣﻘﺎﺑﻞ داﺧﻞ‪ .‬ﺑﯿﺮون ﺷـﻬﺮ )||‪ .‬اﺻﻄﻼح ﻓﻘﻬﯽ( درس ﺧﺎرج ﻣﻘﺎﺑﻞ درس ﺳﻄﺢ و اﯾﻦ در دروس ﻓﻘﻬﯽ و اﺻﻮﻟﯽ درﺳﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ از روي ﺳـﻄﺢ و ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺪرس از ﻣﺤﻔﻮﻇﺎت درس ﻣﯿﺪﻫﺪ )||‪ .‬اﺻـﻄﻼح ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ( ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺠﺎي ﺧﺎرج آﻫﻨﮓ‬ ‫ﮐﻪ اﺻﻄﻼح ﻣﻮﺳﯿﻘﯿﺎن اﺳﺖ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺟﺎم ﺧﺎرج ﺷﻤﺮد زﻣﺰﻣﻪء ﻗﻠﻘﻞ را ﺑَﻠَﺒﻠﯽ ﮔﺮ ﻧﺒﻮد دﻟﮑﺶ ﻣﯿﻨﺎ در ﺑﺎغ‪ .‬ﻃﻐﺮا )از‬ ‫آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﻧﻮاي ﺟﻬﺎن ﺧﺎرج ﭘﺮده رود ﭼﻮن ﺗﻮ در اﯾﻦ ﻣﺠﻠﺴﯽ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ دم ﺳﺎﺧﺘﻦ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬دﺳﺖ ﺟﺰﯾﻦ ﭘﺮده ﺑﺠﺎﺋﯽ ﻣﺰن ﺧﺎرج‬ ‫از اﯾﻦ ﭘﺮده ﻧﻮاﺋﯽ ﻣﺰن‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﺧﺎرج در ﻣﻘﺎﺑﻞ ذواﻟﯿﺪ اﺳﺖ و ذواﻟﯿﺪ ﻣﺘﺼﺮف در ﭼﯿﺰي را ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ ﮐﻪ از آن ﭼﯿﺰ ﺑﻨﺤﻮي از اﻧﺤﺎء‬ ‫اﺳـﺘﻔﺎدت ﻣﯿﺒﺮد ﭘﺲ ﺧﺎرج در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺧﺎرج از ﺗﺼـﺮف اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ از ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺮﻣﻮز در ﮐﺘﺎب دﻋﻮي ﻣﺴﺘﻔﺎد ﻣﯿﺸﻮد و ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻌﻨﯽ در ﻋﺮف ﻓﻘﻬـﺎ ﺑﺴـﯿﺎر اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻣﯽ ﮔﺮدد‪) .‬ﮐﺸـﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن ج‪ 1‬ص‪ .(||) 447‬اﺻـﻄﻼح رﯾﺎﺿـﯽ( ﺧﺎرج در ﻋﺮف‬ ‫ﻣﺤﺎﺳﺒﯿﻦ اﻃﻼق ﺑﺮ ﺧﺎرج ﻗﺴـﻤﺖ ﻋﺪدي ﻣﺮ ﻋﺪد دﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد )ﮐﺸﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن ج‪ 1‬ص‪ .(447‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎرج ﻗﺴﻤﺖ‬ ‫ﺷﻮد )||‪ .‬اﺻـﻄﻼح ﻓﻠﺴـﻔﻪ( ﺧﺎرج اﻃﻼق ﺑﺮ َﻋَﺮﺿﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻋﺮﺿﯽ آن ﭼﯿﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺟﺰء ﻣﺎﻫﯿﺖ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺧﻮد ﻣﺎﻫﯿﺖ‪ .‬ﺧﺎرج‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﻘﺎﺑـﻞ ذاﺗﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و ذاﺗﯽ اﻣﻮري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎرج از ﺷـﯽ ء ﻧﺒﻮده ﺑﻠﮑﻪ ﺟﺰء ﺷـﯽ ء ﯾﺎ ﻋﯿﻦ ﺷـﯽ ء اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ‬ ‫ﺟﻨﺲ و ﻓﺼـﻞ و ﻧـﻮع از ذاﺗﯿﺎﺗﻨـﺪ‪ .‬ذاﺗﯽ ﻃﺒـﻖ اﯾﻦ ﺗﻌـﺒﯿﺮ ﺧﻼـف آن ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷـﺪه ﭼﻪ ﻣﻄـﺎﺑﻖ آن ﮔﻔﺘﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ذاﺗﯽ ﻓﻘﻂ‬ ‫ﺷﺎﻣـﻞ ﺟﺰو ﺷـﯽ ء ﻣﯿﺸـﺪ و ﺑﺎﻟﻨﺘﯿﺠﻪ ﻧﻮع از ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺧﺎرج ﻣﯽ ﻣﺎﻧـﺪ‪) .‬ﮐﺸﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن ج‪ 1‬ص‪ .(|| 447‬ﺧـﺎرج ﻣﻘﺎﺑﻞ ذﻫﻦ‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬ﮐﺸﺎف اﺻﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن ج‪ 1‬ص‪ .(447‬رﺟﻮع ﺑﻪ ذﻫﻦ ﺷﻮد ||‪ .‬ﺧﺎرج آن ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺎم واﻗﻊ ﻣﺼـﻄﻠﺢ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ و واﻗﻊ‬ ‫ﺑﺮ اﻣﻮري اﻃﻼق ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺧﺎرج از ﺗﻌﻘﻞ ﺑﻮده و ﺑﺴـﺘﮕﯽ ﺑﻪ آن ﻧﺪارد‪ .‬ﺧﺎرﺟﯽ ﮐﻪ ﻣﺪار ﺻﺪق و ﮐﺬب ﻗﻀﺎﯾﺎﺳﺖ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎرج اﺳﺖ‬ ‫ﻧﻪ ﺧﺎرج ﻣﻘﺎﺑﻞ ذﻫﻦ ﭼﻪ اﮔﺮ ﻣﺮاد در اﯾﻨﺠﺎ ﺧﺎرج ﻣﻘﺎﺑﻞ ذﻫﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﺻﺪق و ﮐﺬﺑﻬﺎي ذﻫﻨﯽ ﺑﺪون ﻣﻼك و ﻣﺪار ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ اﻃﻮل‬ ‫در ﻣﺒﺤﺚ ﺻﺪق ﺧﺒﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺗﺼـﺮﯾﺢ ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬ﮐﺸﺎف اﺻﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن ج‪ 1‬ص ‪ .(|| 447‬ﮔﺎه ﺧﺎرج ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ و از آن ﺑﻪ‬ ‫ﺣﺲ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ در وﻗﺖ ﺑﯿﺎن ﻟﻔﻆ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪) .‬ﮐﺸﺎف اﺻﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن ج‪ 1‬ص‪ .(|| 447‬دﯾﮕﺮ از ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻟﻔﻆ‬ ‫ﺧﺎرج ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺼـﻄﻠﺢ اﻫﻞ رﻣﻞ اﺳﺖ و در ﻟﻔﻆ ﺷﮑﻞ ﺑﯿﺎن آن ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪) .‬ﮐﺸﺎف اﺻﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن ج‪ 1‬ص‪ .(|| 447‬در ﻧﺰد اﻫﻞ‬ ‫ﻫﯿـﺄت ﺧـﺎرج ﮐﻪ ﺑﻨـﺎم ﺧﺎرج ﻣﺮﮐﺰ ﻧﯿﺰ ﻣﻮﺳﻮم اﺳﺖ اﻃﻼق ﺑﺮ ﻓﻠﮏ ﺟﺰﺋﯽ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ زﻣﯿﻦ اﺳﺖ و ﻣﺮﮐﺰش ﺧﺎرج از ﻣﺮﮐﺰ ﻋﺎﻟﻢ‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺗﺤـﺪب ﺳـﻄﺤﯽ آن در ﻧﻘﻄﻪء ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ اوج ﻣﻤﺎس ﺑﺎ ﺗﺤـﺪب ﺳـﻄﺤﯽ ﻓﻠﮏ دﯾﮕﺮي ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ در ﺗﺤﺖ آن ﻗﺮار دارد و‬ ‫ﺗﻘﻌﺮ ﺳـﻄﺤﯿﺶ ﻧﯿﺰ در ﻧﻘﻄﻪء ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻘﻄﻪء اوج ﻣﺴـﻤﺎة ﺑﻨﻘﻄﻪء ﺣﻀـﯿﺾ ﺑﺎ ﺗﻘﻌﺮ ﺳـﻄﺤﯽ ﻫﻤﺎن ﻓﻠﮏ ﻣﻤﺎس اﺳﺖ‪) .‬ﮐﺸﺎف اﺻﻄﻼﺣﺎت‬ ‫اﻟﻔﻨﻮن ج‪ 1‬ص‪.(447‬‬ ‫ﺧﺎرج آﻫﻨﮓ‪.‬‬



‫]ِر َه[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻫﻨﮓ ﻧﺎﻣﻮاﻓﻖ و ﻧﺎﻣﻮزون‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ آن دو ﺳـﺮﻫﻨﮓ را دو ﮐﺞ زﺧﻤﻪء ﺧﺎرج آﻫﻨﮓ را‪...‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺑﻤﻦ ﺑﺮ ﺷﺪه ﻟﺸﮑﺮي دﯾﺪه ﺑﺎن ﻫﻤﻪ ﺧﺎرج آﻫﻨﮓ و ﻧﺎﺧﻮش زﺑﺎن‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪ ص ‪.(470‬‬ ‫ﺧﺎرج آﻫﻨﮕﯽ‪.‬‬



‫]ِر َه[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺣﺎﻟﺖ و ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺧﺎرج آﻫﻨﮓ‪ .‬ﺑﯿﺮون ﺷـﺪن ﻧﻐﻤﻪ از ﭘﺮده و از ﺑﺤﺮ و ﻗﻮاﻋﺪ ﺧﻮد‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ رأي و ﻧﻈﺮ‬ ‫ﺻـﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨﮓ آﻧﻨـﺪراج اﺻـﻄﻼح ﻣﻮﺳـﯿﻘﯿﺎن ﺧﺎرج آﻫﻨﮓ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺧﺎرج آﻫﻨﮕﯽ)‪ : (1‬ﻧﻮاي ﺟﻬـﺎن ﺧـﺎرج آﻫﻨﮕﯽ اﺳﺖ ﺧﻠـﻞ در‬ ‫ﺑﺮﯾﺸـﻢ ﻧﻪ در ﭼﻨﮕﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ - (1) .‬ﻣﺨﻔﯽ ﻧﻤﺎﻧـﺪ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﺤﻤـﻮل ﻣﯿﺸـﻮد ﺑﺮ ﻧﻮا ﺧـﺎرج آﻫﻨـﮓ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺧـﺎرج‬ ‫آﻫﻨﮕﯽ ﭘﺲ در اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ :‬ﻧﻮاي ﺟﻬـﺎن ﺧـﺎرج آﻫﻨﮕﯽ اﺳﺖ ﺧﻠـﻞ در ﺑﺮﯾﺸﻢ ﻧﻪ در ﭼﻨﮕﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻤـﻞ اﯾﻦ ﺑﺮ آن ﻃﺮﯾﻖ‬ ‫ﻣﺠﺎز ﻟﻐﻮي اﺳﺖ از ﻗﺒﯿﻞ زﯾﺪ ﻋﺪل ﮐﻪ ذات را ﻋﯿﻦ ﻋﺪل ﮔﻔﺘﻪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرج از ﺣﺪ‪.‬‬



‫]ِر َا َﺣﺪد[ )ص ﻣﺮﮐﺐ()‪(1‬ﺑﯿﺮون از اﻧﺪازه‪.Sur mesure - (1) .‬‬ ‫ﺧﺎرج از ﺣﺪ ﺑﻮدن‪.‬‬



‫]ِر َا َﺣﺪد َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﯿﺮون از اﻧﺪازه ﺑﻮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺎرج از ﺣﺪ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( از اﻧﺪازهء ﺧﻮد ﺗﺠﺎوز ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫]ِر َا َﺣﺪد ُ‬ ‫ﺧﺎرج از ﻣﻮﺿﻮع ﺣﺮف زدن‪.‬‬



‫]ِر َا َم َح َز َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( در ﺿﻤﻦ ﻣﺤﺎوره ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﮔﻔﺘﻦ ﮐﻪ ﺑﻤﻮﺿﻮع ﺑﺤﺚ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﭘﺮت ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﺣﺮﻓﻬﺎي ﻧﺎﻣﺮﺑﻮط‬ ‫ﮔ ﻔﺘ ﻦ ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرج اﻟﺒﻠﺪ‪.‬‬



‫]ِر ُﺟْﻞ َب َل[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﯿﺮون ﺷﻬﺮ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪ .‬اﻃﺮاف ﺷﻬﺮ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرج اﻟﻤﻤﻠﮑﺘﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ص ﻧﺴـﺒﯽ ﻣﺮﮐـﺐ( ﺑﺮون ﻣﺮزي‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ﺑﺮون ﻣﺮزي ﺷـﻮد ||‪ .‬ﺣـﻖ ﺧـﺎرج اﻟﻤﻤﻠﮑـﺘﯽ‪ .‬ﺣـﻖ ﺑﺮون ﻣﺮزي ﺑﺮاي ﻫﺮ‬ ‫]ِر ُﺟـ ْﻞ َم َل َ‬ ‫ﮐﺸﻮري‪.‬‬ ‫ﺧﺎرج اﻟﻨﺴﺐ‪.‬‬



‫س[ )ع ص ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﻧﺴﺐ ﺧﻮد را از ﻋﺸـﯿﺮهء ﺧﻮد ﺧﺎرج داﻧـﺪ ﭼﻮن ﺳـﯿﺪي ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺳـﯿﺪ ﻧﺪاﻧـﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ داﺧﻞ‬ ‫]ِر ُﺟْﻦ َن َ‬ ‫اﻟﻨﺴﺐ و دﺧﯿﻞ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرج ﺟﻤﻊ‪.‬‬



‫]ِر ِج َج[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺴـﺘﻐﻞ)‪ (1‬و اﻣﻼك ﻣﻔﺮوز و ﻣﻮﺿﻮع از ﻃﻮﻣﺎر ﺟﻤﻊ ﺑﻨـﺪي‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬اﺿﺎﻓﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺴـﺘﮕﯽ‬ ‫ﺑﻤﺠﻤﻮﻋﻪ اي دارد وﻟﯽ در ﺟﻤﻊ آن ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ رأﺳًﺎ داﺧﻞ ﻧﻤﯿﺒﺎﺷﺪ‪ - (1) .‬در اﺻﻞ‪ :‬ﻣﺴﺘﻘﻞ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرج ﺣﯿﻄﻪء ﺷﻤﺎر‪.‬‬



‫ش[)ص ﻣﺮﮐﺐ( )ﺧـﺎرج از ﺣﯿﻄﻪء ﺷـﻤﺎر( ﺑﯽ ﺣﺴـﺎب‪ ،‬ﺑﯽ ﺣـﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬در ﺗﺤﺖ ﺷـﻤﺎرش ﻧﯿﺎﻣـﺪﻧﯽ‪ .‬ﺑﯽ ﻧﻬﺎﯾﺖ‪.‬‬ ‫]ِر ِج َط ِي ُ‬ ‫ﻻﯾ ﺘ ﻨ ﺎ ﻫ ﯽ ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرج ﺧﻮان‪.‬‬



‫]ِر ﺧﻮا ‪ /‬ﺧﺎ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(اﺻﻄﻼح ﻣﻮﺳﯿﻘﯿﺎن اﺳﺖ و ﺑﺮ ﮐﺴﯽ اﻃﻼق ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺧﺎرج از دﺳﺘﮕﺎه آواز ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎرج ﺧﻮاﻧﯽ‬ ‫ﺷﻮد ||‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻄﺢ ﺧﻮان‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎرﺟﯽ ﺧﻮاﻧﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرج ﺧﻮاﻧﯽ‪.‬‬



‫]ِر ﺧﻮا ‪ /‬ﺧﺎ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺎرج ﺧﻮان‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف اﺻﻮل ﺧﻮاﻧﺪن ُﻣَﻐّﻨﯽ ||‪ .‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻓﻘﻬﺎ درس را ﺷـﻔﺎﻫﯽ و ﺑﯿﺮون از ﺳﻄﻮح‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻤﺮﺣﻠﻪ اي رﺳـﯿﺪن ﮐﻪ دورهء ﺳـﻄﺢ ﺗﻤﺎم ﮔﺸـﺘﻪ اﺳﺖ و اﺳﺘﺎد ﻣﺴﺎﺋﻞ را ﻓﯽ اﻟﻤﺠﻠﺲ و ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮐﺘﺎب ﺧﺎﺻﯽ ﻃﺮح‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﺷﺮوع ﺑﺒﺤﺚ و ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرج رﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫]ِر َر َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎرج ﺷﺪن ﺷﻮد‪ .‬از ﻣﻨﺰل ﯾﺎ ﺷﻬﺮ ﯾﺎ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺑﯿﺮون ﺷﺪن‪.‬‬ ‫ﺧﺎرج زدن‪.‬‬



‫]ِر َز َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( زر ﻗﻠﺐ ﻧﺎروا ﺑﺴـﮑﻪ زدن ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺎرج از داراﻟﻀـﺮب‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬زر ﻗﻠﺐ را ﺧﺎرج از داراﻟﻀـﺮب ﺳﮑﻪ زدن‪ .‬از‬ ‫ﻣﺼـﻄﻠﺤﺎت‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐـﮥ(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ راﺋـﺞ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ راﺋﺞ ﺷﻮد ‪ :‬ﺑﯽ اﺻﻮل ﻗﺪﻣﺶ ﺳـﮑﻪء راﺋﺞ ﻧﺰﻧﯽ ﺧﺎرﺟﯽ واﻗﻒ دم ﺑﺎش‬ ‫ﮐﻪ ﺧﺎرج ﻧﺰﻧﯽ‪ .‬ﻣﯿﺮﻧﺠﺎت )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎرج ﻧﺰدن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرج ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ‪ .‬ﺑﯿﺮون آﻣﺪن‪ .‬ﺑﺮون آﻣﺪن‪.‬‬ ‫]ِر ُ‬ ‫ﺧﺎرج ﺻﻒ‪.‬‬



‫ص[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(اﺻـﻄﻼح ﻧﻈﺎﻣﯿـﺎن اﺳﺖ و اﻃﻼـق ﺑﺮ ﺳـﺮﺑﺎزاﻧﯽ ﻣﯿﺸـﻮد ﮐﻪ در ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﻧﻈـﺎﻣﯽ و ﻣﺸﻖ ﻫـﺎي ﺳـﺮﺑﺎزي ﺷـﺮﮐﺖ‬ ‫]ِر ِج َ‬ ‫ﻧﻤﯿﮑﻨﻨـﺪ ||‪ .‬ﻣﺠـﺎزًا اﻃﻼـق ﺑﺮ ﻫﺮ ﻓﺮدي ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ در زﻣﺮهء ﮔﺮوﻫﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و از ﻣﺰاﯾﺎي آن ﮔﺮوه اﺳـﺘﻔﺎدت ﺑﺮد ﺑـﺪون آﻧﮑﻪ در اﻧﺠﺎم‬ ‫وﻇﺎﯾﻒ ﻣﺤﻮﻟﻪ ﺑﺮ آن ﮔﺮوه ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرج ﻃﺮﯾﻖ‪.‬‬



‫]ِر ِج َط[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺑﯿﺮون ﺟﺎده ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرج ﻗﺴﻤﺖ‪.‬‬



‫]ِر ِج ِق َم[ )ﺗﺮﮐﯿـﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﻋـﺪدي را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻗﺴـﻤﺖ ﻋـﺪدي ﺑﺮ ﻋﺪد دﯾﮕﺮي ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺗﻌﺪاد دﻓﻌﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﺴﻮم ﻋﻠﯿﻪ در ﻣﻘﺴﻮم ﻣﯽ ﮔﻨﺠﺪ‪ .‬ﺑﻬﺮ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺑﻬﺮ ﺷﻮد‪.Quotient - (1) .‬‬ ‫ﺧﺎرج ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻫﻼﻧﯿﺪن و ﺑﯿﺮون ﮐﺮدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﺮآوردن‪ .‬ﺑﯿﺮون ﺑﺮﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬ ‫]ِر َ‬ ‫ﺧﺎرج ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫گ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﯿﺮون ﺷﺪن‪ .‬ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ داﺧﻞ ﺷﺪن‪.‬‬ ‫]ِر َ‬ ‫ﺧﺎرج ﻣﺤﻤﻮل‪.‬‬



‫]ِر ِج َم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﺮﺿـﯽ ﻫﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺧﺎرج از ذات ﻫﺴﺘﻨﺪ وﻟﯽ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎ ذات ﻫﻤﺮاﻫﻨﺪ ﭼﻮن وﺣﺪت ﺑﺮاي وﺟﻮد‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﻋﺮﺿﯿﺎت در ﺑﺎب ﺑﺮﻫﺎن ذاﺗﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرج ﻣﺮﮐﺰ‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻪ اﺻـﻄﻼح ﻫﯿﺄت دور از ﻣﺮﮐﺰ را ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬اﺿﺎﻓﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎرﻣﻨﺪ دوﻟﺖ در‬ ‫]ِر ِج َم َ‬ ‫وﻗﺖ اﻧﺠﺎم وﻇﯿﻔﻪ در ﺧﺎرج از ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرج ﻧﺰدن‪.‬‬



‫]ِر َن َز َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(اداي ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﮑﺮدن و در ﻣﻘﺎم ﮔﻮز دادن ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ و از اﻫﻞ زﺑﺎن ﺑﺘﺤﻘﯿﻖ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج در ﻟﻐﺖ ﺧﺎرج‬ ‫ﻧﺰﻧﯽ(‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎرج زدن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرج ﻧﻮﯾﺲ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( اﻗﻼﻣﯽ از ﺣﺴﺎﺑﯽ را ﻋﻠﯿﺤﺪه ﻧﻮﺷﺘﻦ‪ .‬ﺑﺨﺸﯽ از ﻣﻄﺎﻟﺐ ﮐﺘﺎﺑﯽ را ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ‪.‬‬ ‫]ِر ِن َ‬ ‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫]ِر َج[ )ِاخ( ﻧﺎم ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﻣﺮد اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎدرﺷﺎن را ام اﻟﺨﺎرﺟـﮥ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨـﺪ و ﮔﻮﯾﻨﺪ ام اﻟﺨﺎرﺟﮥ ﻧﺎم زﻧﯽ ﺑﻮد از ﻗﺒﯿﻠﻪء ﺑﺠﯿﻠﮥ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪان‬ ‫زﯾـﺎدي از ﻗﺒﺎﺋـﻞ ﺑﻮﺟﻮد آورد او را َﺧِﻄﺐ )ﺑﺴـﯿﺎرﺷﻮﻫﺮﺧﻮاه( ﺧﻄـﺎب ﻣﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐﻪ او ﺧﻮد را ﻧﮑـﺢ )ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻮرد ﺗﻘﺎﺿﺎي‬ ‫زﻧﺎﺷﻮﺋﯽ واﻗﻊ ﺷﻮﻧﺪه( ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﻨﻪ اﻟﻤﺜﻞ‪ :‬اﺳﺮع ﻣﻦ ﻧﮑﺎح ام ﺧﺎرﺟﮥ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺷﺮح ﻗﺎﻣﻮس و ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﯾﮑﯽ از روات اﺳﺖ و در ﮐﺘﺎب ﻣﺼﺎﺣﻒ ﻧﺎم او آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺣـﺪﺛﻨﺎ ﻋﺒـﺪاﷲ ﻗﺎل ﺣـﺪﺛﻨﺎ اﺑﻮﻃﺎﻫﺮ ﻗﺎل اﺧﺒﺮﻧﺎ اﺑﻦ وﻫﺐ ﻗﺎل اﺧﺒﺮﻧﯽ‬ ‫ﻣﺎﻟﮏ ﻋﻦ اﺑﻦ ﺷﻬﺎب ﻋﻦ ﺳﺎﻟﻢ و ﺧﺎرﺟﮥ‪ :‬ان اﺑﺎﺑﮑﺮ اﻟﺼﺪﯾﻖ ﮐﺎن ﺟﻤﻊ اﻟﻘﺮآن ﻓﯽ ﻗﺮاﻃﯿﺲ‪) .‬ص ‪ 9‬ﺳﻄﺮ ‪ 16‬ﮐﺘﺎب ﻣﺼﺎﺣﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫]ِر َج[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ از اﻓﺮﯾﻘﺎ از ﻧﻮاﺣﯽ ﺗﻮﻧﺲ‪ .‬و اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺧﺎرﺟﯽ ﻓﻘﯿﻪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺬﻫﺐ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ اﻧﺲ‬ ‫ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻗﺒﻞ از ﺷﺸﺼﺪ ﻫﺠﺮي ﻣﺮده اﺳﺖ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ آﻧﺠﺎﺳﺖ‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ج ‪ 3‬ص ‪.(386‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫]ِر َج[ )ِاخ( اﺑﻦ اﻟﻨﻌﻤـﺎن‪ .‬اﯾﻦ ﻧـﺎم را اﺑﻮﻣﻮﺳـﯽ ﭼﻨﯿﻦ از ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﻟﻌﺴـﮑﺮي آورده اﺳﺖ و ﺣـﺎل آﻧﮑﻪ در آن ﺧﻄﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﺷـﯽ از‬ ‫ﺗﺼـﺤﯿﻒ و اﻓﺘﺎدﮔﯽ اﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺒﯿﺐ ﺷـﯿﺦ اﻟﻌﺴـﮑﺮي ﻓﺮدي از ﻃﺮﯾﻖ ﺷـﻌﺒﻪ از ﺣﺒﯿﺐ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ از ﻣﻌﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﯾﺎ ﻋﺒﺪاﷲ‬ ‫ﺑﻦ ﻣﻌﻦ از ﺧﺎرﺟـﮥ ﺑﻦ اﻟﻨﻌﻤـﺎن اﺳﺖ آرد ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻟﻘـﺪ رأﯾﺘﻨﺎ و ان ﺗﻨﻮرﻧﺎ و ﺗﻨﻮر رﺳﻮل اﷲ ﻟﻮاﺣـﺪ ‪ -‬اﻟﺤـﺪﯾﺚ ‪ -‬ﻟﮑﻦ اﯾﻦ ﺣـﺪﯾﺚ از‬ ‫رواﯾﺖ ﺷﻌﺒﻪ از ﺣﺒﯿﺐ از ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻌﻦ از ام ﻫﺸﺎم دﺧﺘﺮ ﺣﺎرﺛﻪ ﺑﻦ اﻟﻨﻌﻤﺎن ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‪) .‬اﻻﺻﺎﺑﻪ ﺟﺰء دوم ص‪.(153‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫]ِر َج[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺟﺒﻠـﮥ‪ .‬اﺑﻦ ﺣﺒﺎن و ﮔﺮوﻫﯽ دﯾﮕﺮ او را از ﺻـﺤﺎﺑﻪ داﻧﺴـﺘﻪ اﻧـﺪ و در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ اﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﺟﺰ وﻫﻢ ﭼﯿﺰي دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺴﺖ و ﻋﻠﺖ‬ ‫آن ﺗﺼـﺤﯿﻒ و اﻧﻘﻼﺑﯽ اﺳﺖ ﭼﻪ اﯾﻦ ﮔﺮوه از ﻃﺮﯾﻖ ﺷـﺮﯾﮏ و او از اﺑﯽ اﺳـﺤﺎق و اﺑﯽ اﺳـﺤﺎق از ﻓﺮوة ﺑﻦ ﻧﻮﻓﻞ و ﻓﺮوة از ﺧﺎرﺟـﮥ ﺑﻦ‬ ‫ﺟﺒﻠﮥ در ﺳﻮرهء ﻗﻞ ﻫﻮاﷲ اﺣﺪ ﺣﺪﯾﺜﯽ اﺧﺮاج ﮐﺮده اﻧﺪ و ﻫﻤﯿﻦ ﻗﻮل را ﺑﺸﺮﺑﻦ اﻟﻮﻟﯿﺪ از ﺷﺮﯾﮏ ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ وﻟﯽ ﺳﻌﯿﺪﺑﻦ ﺳﻠﯿﻤﺎن از‬ ‫ﺷﺮﯾﮏ ﺑﺠﺎي ﺧﺎرﺟﮥ ﺑﻦ ﺟﺒﻠﻪ‪ ،‬ﺟﺒﻠﮥ ﺑﻦ ﺧﺎرﺟﮥ آورده اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺻـﺤﯿﺢ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ و ﻫﻤﯿﻦ ﻧﻈﺮ را اﺻـﺤﺎب اﺑﯽ اﺳﺤﺎق دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎوردي‬ ‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﻣﺮا ﺗﺮس از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷـﺮﯾﮏ ﺑﺸـﺮ را در آﻧﭽﻪ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺑﺨﻄﺎ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﯾﺎ آﻧﮑﻪ ﺑﺸـﺮ در اﯾﻨﺠﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺸﺮﯾﮏ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﻄﺎ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪) .‬اﻻﺻﺎﺑﮥ ﺟﺰء دوم ص ‪.(153‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫]ِر َج[ )ِاخ( اﺑﻦ َﺟِﺰء ﯾﺎ َﺟﺰي ﺧﻔﯿﻔـﮥ اﻟﻌـﺬري‪ .‬اﺑﻦ اﻟﺴـﮑﻦ و ﺟﺰ او ﻧﺎم وي را ﺑﺮده اﻧﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺑﻦ ﻣﻨﺪه و ﺑﯿﻬﻘﯽ و اﺑﻦ اﻟﺴـﮑﻦ از او‬ ‫اﺧﺮاج ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮده اﻧـﺪ و ﺧﻄﯿﺐ و ﻣﺆﺗﻠﻒ از ﻃﺮﯾﻖ ﺳـﻌﯿﺪﺑﻦ ﺳـﻨﺎن از رﺑﯿﻌـﮥ ﺑﻦ ﯾﺰﯾـﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻘـﻞ ﺣـﺪﯾﺚ از او ﮐﺮده اﺳﺖ‪ :‬ﺣـﺪﺛﻨﯽ‬ ‫ﺧﺎرﺟﮥ ﺑﻦ ﺟﺰء اﻟﻌﺬري ﺳﻤﻌﺖ رﺟﻼ ﯾﻘﻮل ﯾﻮم ﺗﺒﻮك ﯾﺎ رﺳﻮل اﷲ اﺗﺒﺎﺿﻊ اﻫﻞ اﻟﺠﻨﮥ‪...‬؟ ‪-‬اﻟﺤﺪﯾﺚ‪ .‬در اﺳﻨﺎد اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺿﻌﻒ اﺳﺖ‬ ‫و در رواﯾﺖ ﺧﻄﯿﺐ از رﺑﯿﻌـﮥ اﻟﺤﺮﺷـﯽ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺣـﺪﺛﻨﯽ ﺧﺎرﺟـﮥ ﺳـﻤﻌﺖ رﺟﻼًـ ﺑﺘﺒـﻮك ﻗـﺎل ﯾـﺎ رﺳﻮل اﷲ‪ ...‬اﻟﺤـﺪﯾﺚ اﺑﻮﻋﻤﺮو در‬ ‫ﺳﻠﺴﻠﻪء روات در ذﯾﻞ اﺳﻢ ﺧﺎرﺟﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﯾﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺎرﺟﮥ ﺟﺒﯿﺮﺑﻦ ﻧﻔﯿﺮ‪) .‬ﮐﺘﺎب اﻻﺻﺎﺑﻪ ﺟﺰء ﺛﺎﻧﯽ ﺻﻔﺤﻪء ‪.(84‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫]ِر َج[ )ِاخ( اﺑﻦ ُﺟَﻤﯿﺮ اﻻﺷـﺠﻌﯽ‪ .‬در اﺳﻢ وي ﻧﻈﺮﻫـﺎ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ ﺑﻌﻀـﯽ او را ﺣﺎرﺛﻪ و ﺑﻌﻀـﯽ دﯾﮕﺮ ﺟﺎرﯾﻪ آورده اﻧـﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در‬ ‫اﺳﻢ ﭘﺪر او ﻧﯿﺰ اﺧﺘﻼف اﺳﺖ ﺑﻌﻀـﯽ ﻫﺎ ِﺣﻤَﯿﺮ و ﺑﻌﻀـﯽ دﯾﮕﺮ ُﺣَﻤﯿﺮ و ﮔﺮوﻫﯽ ُﺣَﻤﯿﱠﺮ و ﺟﻤﻌﯽ ُﺧَﻤﯿﺮ داﻧﺴـﺘﻪ اﻧﺪ او ﺻﺤﺎﺑﯽ ﺑﺪري ﺑﻮده‬ ‫اﺳﺖ و در ﮐﺘـﺎب اﻻﺻـﺎﺑﻪ ذﯾﻞ ﮐﻠﻤﻪء ﺣﺎرﺛﻪ ذﮐﺮ ﻧﺎم او و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﺎم ﺿﺎﺑﻄﯿﻦ اﯾﻦ اﺳـﻤﺎء آﻣـﺪه اﺳﺖ‪) .‬اﻻﺻﺎﺑﻪ ج ‪ 1‬ص‪ 310‬و ج ‪2‬‬ ‫ص‪.(84‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫]ِر َج[ )ِاخ( اﺑﻦ ُﺣَﺜﯿﻞ اَﻻْﺷَﺠﻌﯽ در ﮐﺘﺎب اﻣﺘﺎع اﻻﺳﻤﺎع اﯾﻦ ﻧﺎم آﻣﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ ﻣﺤﺸﯽ ﮐﺘﺎب در ذﯾﻞ ادﻋﺎي ﻋﺪم رؤﯾﺖ و ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ‬ ‫ﻧﺎم را در ﺟﺎي دﯾﮕﺮ ﮐﺮده و ﺣﺪس زده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ وي ﻫﻤﺎن ﺧﺎرﺟﮥ ﺑﻦ ﺟﻤﯿﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﮐﺘﺎب اﻣﺘﺎع اﻻﺳﻤﺎع ﺟﺰء اول ص ‪.(271‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫]ِر َج[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺣﺬاﻓـﮥ ﺑﻦ ﻏﺎﻧﻢ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪﺑﻦ ﻋﻮﯾﺞ ﺑﻦ ﻋﺪي ﺑﻦ ﮐﻌﺐ ﺑﻦ ﻟﺆي‪ ...‬و ﻣﺎدرش ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﻨﺖ ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺑﺤﯿﺮة‬ ‫اﻟﻌﺪوﯾﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬او ﯾﮑﯽ از ﺷـﺠﻌﺎن ﻋﺮب اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﺰار ﺳﻮار ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ و از ﻣﺴﻠﻤﯿﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﻗﺒﻮل‬ ‫اﺳـﻼم ﮐﺮد‪ .‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب او را ﺑﮑﻤﮏ ﻋﻤﺮوﺑﻦ اﻟﻌﺎص ﺑﺮاي ﻓﺘﺢ ﻣﺼـﺮ ﻓﺮﺳـﺘﺎد و او ﺷﺎﻫﺪ ﻓﺘﺢ ﻣﺼﺮ ﺑﻮد و در ﺷﺒﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﺑﺮ ﻗﺘﻞ‬ ‫ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﻋـﺎص ﺷـﺪه ﺑﻮد او آﻧﺸﺐ ﺑﺠـﺎي ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﻋـﺎص ﻧﻤـﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧـﺪ و او را ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺑﮑﺮ ﺧﺎرﺟﯽ ﮐﻪ ﻣﺄﻣﻮر ﻗﺘﻞ ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﻋﺎص‬ ‫ﺷـﺪه ﺑﻮد ﺑﻘﺘﻞ رﺳﺎﻧـﺪ‪ .‬از وي ﺣـﺪﯾﺚ واﺣﺪي در وﺗﺮ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬اﻻﺻﺎﺑﻪ ج ‪ 2‬ص ‪) (84‬اﻻﻋﻼم زرﮐﻠﯽ ج ‪ 1‬ص ‪) (282‬ﮐﺘﺎب‬ ‫ﺣﺴﻦ اﻟﻤﺤﺎﺿﺮه ﻓﯽ اﺧﺒﺎر ﻣﺼﺮ و ﻗﺎﻫﺮه ﺟﺰء اول ص ‪) (89‬ﻋﻘﺪاﻟﻔﺮﯾﺪ ج ‪ 3‬ص ‪) (265‬ﻋﻘﺪاﻟﻔﺮﯾﺪ ج ‪ 5‬ص ‪.(120‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫]ِر َج[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺣﺼﻦ ﺑﻦ ﺣﺬﯾﻔـﮥ ﺑﻦ ﺑﺪر ﺑﺮادر ﻋﯿﯿﻨﮥ ﺑﻦ ﺣﺼﻦ‪ ...‬اﯾﻦ ﺷـﺨﺺ ﭘﺪر اﺳـﻤﺎءﺑﻦ ﺧﺎرﺟﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮐﻮﻓﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺰﻟﺘﯽ‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬اﺑﻦ ﺷﺎﻫﯿﻦ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺪاﺋﻨﯽ و ﻣﺪاﺋﻨﯽ از اﺑﯽ ﻣﻌﺸـﺮ و اﺑﯽ ﻣﻌﺸـﺮ از ﯾﺰﯾﺪﺑﻦ روﻣﺎن ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎرﺟﮥ ﺑﻦ ﺣﺼﻦ و ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ‬ ‫ﺑﺮ رﺳﻮل اﷲ وارد ﺷﺪﻧﺪ و از ﺗﻨﮕﯽ و ﺧﺸـﮑﯽ ﺳﺎل ﺷﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و از او ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ ﺧﺪاﯾﺶ ﺷﻔﯿﻊ اﯾﺸﺎن ﺷﻮد‪ .‬ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫اﻟﻠﻬﻢ اﺳـﻘﻨﺎ‪ ...‬ﭘﺲ آﻧﻬﺎ اﺳـﻼم آوردﻧـﺪ و ﺑﺎز ﮔﺸـﺘﻨﺪ‪ .‬واﻗـﺪي در اﻟﺮدة ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ او از ﺟﻤﻠﻪء آﻧﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﻮم ﺧﻮد را ﻣﻨﻊ از‬ ‫ﺻـﺪﻗﻪ دادن ﮐﺮد ﺳـﭙﺲ او ﻧﻮﻓـﻞ ﺑﻦ ﻣﻌـﺎوﯾﻪ اﻟـﺪﺋﻠﯽ را ﺑﺪﯾـﺪ و ﺻـﺪﻗﻪ ﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﺎ او ﺑﻮد ﺑﺴـﺘﺪ و ﺑﺼﺎﺣﺒﺎﻧﺶ ﺑـﺪاد و ﭘﺲ از اﯾﻦ ﻋﻤﻞ از‬ ‫ﮐﺮدار ﺧﻮد ﭘﺸـﯿﻤﺎن ﺷﺪ و ﺗﻮﺑﻪ آورد‪ .‬ﻣﺮزﺑﺎﻧﯽ او را از ﻣﺨﻀـﺮﻣﯿﻦ داﻧﺴﺘﻪ و اﺷﻌﺎري ﭼﻨﺪ از او ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬اﻻﺻﺎﺑﻪ ﺟﺰء دوم ص‬ ‫‪) (84‬ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﻼم دﮐﺘﺮ ﻓﯿﺎض ص ‪.(117‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫]ِر َج[ )ِاخ( اﺑﻦ ُﺣـَﺼ ﯿﻦ‪ .‬در ﮐﺘﺎب اﻣﺘﺎع اﻻﺳـﻤﺎع ﻧﺎم اﯾﻦ ﺷـﺨﺺ در زﻣﺮهء وﻓﺪ ﻓﺮازة آﻣﺪه اﺳﺖ و ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﺧﺎرﺟﮥ ﻫﻤﺎن ﺧﺎرﺟﮥ ﺑﻦ‬ ‫ﺣﺼﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﭘﯿﺶ ﻧﺎﻣﺶ ﮔﺬﺷﺖ‪) .‬اﻣﺘﺎع اﻻﺳﻤﺎع ﺟﺰء اول ص‪.(495‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫]ِر َج[ )ِاخ( اﺑﻦ زﯾﺪاﻟﺨﺰرﺟﯽ‪ .‬اﯾﻦ آن ﮐﺲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ ﺑﺴﺨﻦ آﻣﺪ‪ .‬اﺑﻮﻧﻌﯿﻢ او را ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺎم ﻧﺎﻣﯿﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ واﻗﻊ‬ ‫آن اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻧﺎم ﺧﻠﻄﯽ ﮐﺮده و ﺻﻮاب زﯾﺪﺑﻦ ﺧﺎرﺟﮥ اﺳﺖ‪) .‬اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ راﺑﻊ ص‪.(153‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫]ِر َج[ )ِاخ( اﺑﻦ زﯾـﺪﺑﻦ اﺑﯽ ُزَﻫﯿﺮﺑﻦ ﻣﺎﻟـﮏ ﺑﻦ اﻣﺮي ء اﻟﻘﯿﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ اﻻﻧﺼﺎري اﻟﺨﺰرﺟﯽ‪ ...‬ﻣﻮﺳـﯽ ﺑﻦ ﻋﻘﺒﻪ از اﺑﻦ ﺷـﻬﺎب و ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﺑﻦ اﺳـﺤﺎق و ﺗﻨﯽ ﭼﻨﺪ ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎرﺟﮥ از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﺷـﺮﺑﺖ ﺷـﻬﺎدت ﭼﺸـﯿﺪﻧﺪ ﺑﻨﻈﺮ او روز ﮐﺸﺘﻪ‬ ‫ﺷـﺪن ﺧﺎرﺟـﮥ روز ﺷـﻨﺒﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻـﺪﯾﻖ دﺧﺘﺮ او را ﺑﺤﺒـﺎﻟﻪء ﻧﮑـﺎح آورد و ﺑﻬﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ او ﺣﺎﻣﻠﻪ ﺑﻮد اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑـﺪرود ﺣﯿﺎت‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ .‬ﻣﺮوي اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﯿﻦ اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﺧﺎرﺟﻪ ﺑﺮادري اﻧـﺪاﺧﺖ‪ .‬ﺑﻐﻮي اﯾﻦ ﻗﻮل را از زﻫﯿﺮﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪﺑﻨﻘﻞ زﻫﯿﺮ از ﺻﺪﻗﻪ ﺑﻦ ﺳﺎﺑﻖ و‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 599‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻـﺪﻗﻪ از ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﺳـﺤﺎق آورده اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎرﺟـﮥ ﭘﺪر زﯾﺪﺑﻦ ﺧﺎرﺟﮥ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﻮت ﺗﮑﻠﻢ ﮐﺮد‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﺟﺰء دوم ص ‪(84‬‬ ‫)اﻣﺘﺎع اﻻﺳﻤﺎع ﺟﺰء اول ص ‪ 48‬و ‪ 144‬و ‪ 145‬و ‪) (151‬ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه ص ‪.(224‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫]ِر َج[ )ِاخ( اﺑﻦ زﯾـﺪﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ اﻻﻧﺼﺎري‪ .‬ﺑﻨﻘﻞ وﻓﯿﺎت اﻻﻋﯿﺎن ص ‪ 185‬ﯾﮑﯽ از ﻓﻘﻬﺎي ﺳـﺒﻌﻪ ﺑﻮده و در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﺴﮑﻦ داﺷﺖ او از ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ‬ ‫ﺟﻠﯿﻞ اﻟﻘـﺪري ﺑﻮد ﮐﻪ ادراك زﻣﺎن ﻋﺜﻤﺎن را ﻧﯿﺰ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﭘـﺪرش زﯾﺪﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ از اﮐﺎﺑﺮ ﺻـﺤﺎﺑﻪ اﺳﺖ و آن ﮐﺲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ در‬ ‫ﺣﻖ او ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻓﺮﺿـﮑﻢ زﯾـﺪ‪ .‬ﺑﺎري ﺑﻨﻘﻞ ﺻﺎﺣﺐ وﻓﯿﺎت اﻻﻋﯿﺎن )ص ‪ (185‬ﺧﺎرﺟﻪ در ﺳﻨﻪء ‪ 99‬ﯾﺎ ‪ 100‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ﻣـﺪﯾﻨﻪ ﺑﺪرود ﺣﯿﺎت‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ .‬ﺳﻦ وي ﻃﺒﻖ داﺳـﺘﺎﻧﯽ ﮐﻪ در وﻓﯿﺎت از ﻗﻮل اﺑﻦ واﻗـﺪي در ﻃﺒﻘﺎت آﻣﺪه اﺳﺖ ‪ 70‬ﺳﺎل ﺑﻮده‪ ،‬ﭼﻪ اﺑﻦ واﻗـﺪي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﺧﺎرﺟﻪ‬ ‫ﮔﻔﺖ ﻣﻦ در ﺧﻮاب دﯾﺪم ﮐﻪ ﻧﺮدﺑﺎن ‪ 70‬ﭘﻠﻪ ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺘﻢ و ﭼﻮن از ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻓﺎرغ آﻣﺪم آن ﭘﻠﻪ ﻫﺎ ﯾﮑﺒﺎره ﻓﺮورﯾﺨﺖ‪ .‬اﺗﻔﺎﻗًﺎ در ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺎل‬ ‫ﮐﻪ ﺳﻨﺶ ﻧﯿﺰ ﺑﻬﻔﺘﺎد ﮐﺎﻣﻞ رﺳﯿﺪه ﺑﻮد از ﺟﻬﺎن ﭼﺸﻢ ﺑﺮﺑﺴﺖ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ در ج ‪ 1‬چ ﺗﻬﺮان ص ‪ 258‬ﻣﺮگ او را در ذﯾﻞ وﻗﺎﯾﻊ‬ ‫ﺳﺎل ‪ 101‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻣﯽ آورد و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﺧﺎرﺟﮥ ﺑﻦ زﯾﺪﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ اﻻﻧﺼﺎري ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﻓﻘﻬﺎي ﺳﺒﻌﻪء ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ در اﯾﻦ ﺳﺎل ﺑﻌﺎﻟﻢ‬ ‫آﺧﺮت رﻓﺖ و در ص ‪ 255‬ﻧﺎم او را در ﺿﻤﻦ اﺳﺎﻣﯽ ﻓﻘﻬﺎي ﺳﺒﻌﻪ ﺑﺪﯾﻨﻄﺮﯾﻖ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ :‬ﻋﺒﯿﺪاﷲ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺘﺒﮥ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد اﻟﺒﺪري و ﻋﺮوة‬ ‫ﺑﻦ زﺑﯿﺮ و ﻗﺎﺳﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ و ﺳـﻌﯿﺪﺑﻦ ﻣﺴﯿﺐ و اﺑﻮﺑﮑﺮﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﺣﺎرث ﺑﻦ ﻫﺸﺎم اﻟﻤﺨﺰوﻣﯽ و ﺧﺎرﺟﮥ ﺑﻦ زﯾﺪ اﻟﺜﺎﺑﺖ اﻻﻧﺼﺎري‬ ‫و ﺗﻨﯽ ﭼﻨـﺪ دﯾﮕﺮ‪ ...‬آﻧﭽﻪ ﻣﺴـﻠﻢ اﺳﺖ ﺧـﺎرﺟﻪ از ﻓﻘﯿﻬـﺎن ﺑﻨـﺎم ﺑﻮده اﺳﺖ و از او در ﻣﻮارد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺴﺐ ﺧﯿﺮ ﻣﯿﺸـﺪه اﺳﺖ ﻣﺜﻞ ﻣﻮارد‬ ‫زﯾﺮ‪ :‬اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ از اﺻـﻤﻌﯽ و اﺻﻤﻌﯽ از اﺑﯽ اﻟﺰﻧﺎد و اﺑﯽ اﻟﺰﻧﺎد از ﭘﺪرش ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ روزي ﺑﺨﺎرﺟﮥ ﺑﻦ زﯾﺪ ﮔﻔﺘﻢ آﯾﺎ ﻏﻨﺎء در‬ ‫ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ در آن اﯾﺎم ﺑﻮده اﺳﺖ او ﮔﻔﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ اﻣﺎ ﻧﻪ ﺑﻪ آن ﺷـﮑﻞ ﮐﻪ ﻣﺎ اﻣﺮوز از روي ﻧﺎداﻧﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ و ﺳـﭙﺲ داﺳـﺘﺎﻧﯽ‬ ‫ﻣﻄﻮل ﺑﯿـﺎن ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ در ﻋﯿﻮن اﻻﺧﺒﺎر آﻣـﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﺟﺰء ﺳﻮم ﻋﯿﻮن اﻻﺧﺒﺎر ص ‪ .(321‬در ﺳـﯿﺮهء ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ص ‪ 20‬آﻣﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺧﺎرﺟـﮥ ﺑﻦ زﯾﺪﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﻋﺒﺪاﻟﺨﺎﻟﻖ ﻣﻮﻟﯽ ﺣﺎزم از ﻋﺒﺪاﻟﻮﻫﺎب ﺑﻦ ﺑﺤﺖ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‬ ‫در ﺧـﺪﻣﺖ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ﺣﺎﺿـﺮ ﺑﻮدم و ﻣﻮاﻟﯿـﺎن ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﻧﮑـﺎﯾﺖ و ﺟﺮاﺟﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ آﻧﻬـﺎ ﺟﺮﯾـﺎن داﺷﺖ ﭘﯿﺶ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ﺣﺎﺿـﺮ ﺷﺪﻧﺪ اﺗﻔﺎق را ﺳﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ ﺣﺒﯿﺐ اﻟﻤﺤﺎرﺑﯽ ﻧﯿﺰ آﻧﺠﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ ﺑﺮﺧﯿﺰ و ﻗﻀﺎوت ﮐﻦ و ﺑﺪاﻧﮑﻪ رﺳﻮل)ص(‬ ‫ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﻟﻢ ﯾﻘﺾ ﻓﯽ ﺷـﺠﮥ دون اﻟﻤﻮﺿـﺤﻪ‪ .‬داﺳـﺘﺎن ﺑﺎز در ﮐﺘﺎب ﻣﺼﺎﺣﻒ ص ‪ 3‬آﻣـﺪه اﺳﺖ ﻋﺒـﺪاﷲ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ‬ ‫ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮده از اﺑﻮﺻﺎﻟـﺢ ﮐﻪ او ﮔﻔﺖ ﻟﯿﺚ از اﺑﯽ ﻋﺜﻤﺎن اﻟﻮﻟﯿﺪﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﻮﻟﯿﺪ از ﺳـﻠﯿﻤﺎن و ﺳـﻠﯿﻤﺎن از ﺧﺎرﺟﮥ ﺑﻦ زﯾﺪ و ﺧﺎرﺟﻪ از زﯾﺪ‬ ‫ﭘـﺪرش ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮده ﮐﻪ ﮔﺮوﻫﯽ ﻧﺰد زﯾـﺪﺑﻦ ﺛـﺎﺑﺖ آﻣﺪﻧـﺪ و ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ :‬ﻣـﺎ را از ﭘﯿﻐﻤـﺒﺮ ﺣـﺪﯾﺜﯽ ﮔـﻮ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﻨﻢ؟ ﻣﻦ‬ ‫ﻫﻤﺴـﺎﯾﻪء ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﻮدم و او ﻫﺮ وﻗﺖ وﺣﯽ ﻧـﺎزل ﻣﯿﺸـﺪ ﮐﺲ ﻧﺰد ﻣﻦ ﻣﯽ ﻓﺮﺳـﺘﺎد و آن ﮔـﺎﻫﯽ ﮐﻪ ذﮐﺮ آﺧﺮت ﻣﯽ ﮐﺮدﯾﻢ و او ﻧﯿﺰ ﺑـﺎ ﻣﺎ‬ ‫ذﮐﺮ آن ﻣﯽ ﮐﺮد و ﭼﻮن ذﮐﺮ دﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﯽ آوردﯾﻢ او ﻧﯿﺰ ذﮐﺮ دﻧﯿﺎ ﺑﻤﯿﺎن ﻣﯽ آورد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ذﮐﺮ ﻃﻌﺎم ﻣﯽ ﮐﺮدﯾﻢ او ﻧﯿﺰ ذﮐﺮ ﻃﻌﺎم‬ ‫ﻣﯿﮑﺮد ﺗـﺎ آﺧﺮ رواﯾﺖ‪ ،‬و ﻧﯿﺰ در ﺻـﺺ ‪ 29 - 19‬ﻫﻤـﺎن ﮐﺘـﺎب ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ دﯾﮕﺮ در ﺑﺎرهء او آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ .‬زرﮐﻠﯽ در ج ‪ 1‬اﻋﻼم ﺧﻮد ص‬ ‫‪ 282‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ ﺧﺎرﺟـﮥ ﺑﻦ زﯾـﺪﺑﻦ ﺛـﺎﺑﺖ اﻻﻧﺼﺎري ﯾﮑﯽ از ﻓﻘﯿﻬﺎن ﻫﻔﺘﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣـﺪﯾﻨﻪ ﺑﻮد و او ﺗﺎﺑﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ادراك زﻣﺎن‬ ‫ﻋﺜﻤﺎن را ﮐﺮد و در ﻣـﺪﯾﻨﻪ ﺑﺪرود ﺣﯿﺎت ﮔﻔﺖ‪ .‬در ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻠﻔﺎ ص ‪ 163‬ﻧﯿﺰ آﻣـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎرﺟﮥ ﺑﻦ زﯾﺪ در زﻣﺎن ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ‬ ‫ﻓﻮت ﮐﺮده در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﻦ اﻗﻮال ﻋﻘﺪاﻟﻔﺮﯾـﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ .‬ﺧﺎرﺟﮥ ﺑﻦ زﯾﺪﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ از ﻃﺮف ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﻋﺎﻣﻞ دﯾﻮان ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻮد‪) .‬ﻋﻘﺪاﻟﻔﺮﯾﺪ‬ ‫ﺟﺰء ﭼﻬـﺎرم ص ‪ .(255‬و ﻫﻤـﻮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ ﭼـﻮن ﺧﺎرﺟـﮥ ﺑـﻦ زﯾـﺪ ﻃﻠـﺐ ﺧﻼـﻓﺖ ﮐﺮد ﺳـﺮ ﺧـﻮدرا ﺑﺮ اﺛﺮ آن در اﯾﻦ راه از دﺳﺖ داد‪.‬‬ ‫)ﻋﻘﺪاﻟﻔﺮﯾﺪ ﺟﺰء ﭼﻬﺎرم ص ‪ .(253‬و رﺟﻮع ﺑﺮوﺿﺎت اﻟﺠﻨﺎت ص ‪ 269‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫]ِر َج[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺳﺎﺋﺐ ﺑﻦ اﻟـَﺤ ّﺬاذ ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺎرﯾـﺦ ﮔﺰﯾﺪه در ج ‪ 1‬ص ‪ 224‬آن را در ذﯾﻞ اﺳﺎﻣﯽ ﺑﻌﻀـﯽ از ﺻـﺤﺎﺑﻪ ﺑﺼﻮرت ﺧﺎرج ﺑﻦ‬ ‫ﺳﺎﺋﺐ اﻟﺤـﺬاذ از ﻗﻮم ﺑﻨﯽ ﺣﺎرث ﺧﺰرﺟﯽ ﺿـﺒﻂ ﮐﺮده اﺳﺖ ﻣﺮﺣﻮم ﻗﺰوﯾﻨﯽ در ﺗﺎرﯾـﺦ ﮔﺰﯾـﺪه ص ‪ 55‬او را ﺧﺎرﺟـﮥ ﺑﻦ ﺳﺎﺋﺐ اﻟﺤﺬاذ‬ ‫آورده اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫]ِر َج[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺳـﻨﺎن‪ .‬در ﻋﻘﺪاﻟﻔﺮﯾﺪ ج ‪ 6‬ص ‪ 25‬ذﯾﻞ ﯾﻮم ﻗﻄﻦ اﯾﻦ ﻧﺎم ﭼﻨﯿﻦ آورده اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺎرﺟـﮥ ﺑﻦ ﺳـﻨﺎن ﭘﺴـﺮش را ﺑﻨﺰد اﺑﺎﺗﯿﺤﺎن‬ ‫آورد و او را ﻧﺰد اﺑﺎﺗﯿﺤﺎن ﮔﺬاﺷﺖ و ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﭘﺴﺮ ﺑﺠﺎي ﭘﺴﺮ ﺗﻮ‪ .‬اﺑﺎﺗﯿﺤﺎن آن ﭘﺴﺮ را اﯾﺎﻣﯽ ﭼﻨﺪ ﻧﺰد ﺧﻮد ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ و ﺳﭙﺲ ﺧﺎرﺟﻪ‬ ‫ﺻﺪ ﺷﺘﺮ ﻧﺰد اﺑﺎﺗﯿﺤﺎن آورد و ﺻﻠﺢ و ﻋﻘﺪ ﻣﺤﺒﺖ ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫]ِر َج[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻨـﺬر اﻻﻧﺼﺎري‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﺎم اﺑﯽ ﻟﺒﺎﺑﮥ راﺳﺖ و اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪء اﺑﻦ اﺑﯽ داود اﺳﺖ‪ .‬از ﻋﻄﺎردي رواﯾﺖ‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﻦ ﻓﻀـﯿﻞ از ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ و ﻋﻤﺮو از اﺑﻦ ﻋﻘﯿﻞ و اﺑﻦ ﻋﻘﯿﻞ از ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ و ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ از ﺧﺎرﺟﮥ ﺑﻦ اﻟﻤﻨﺬر‬ ‫ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬ﭘﯿﻐﻤـﺒﺮ ﻓﺮﻣـﻮد »ﺳـﺮور و ﺑﺰرگ روزﻫـﺎ روز ﺟﻤﻌﻪ اﺳﺖ«‪ .‬دﯾﮕﺮي ﺟﺰ ﻋﻄـﺎردي ﻫﻤﯿﻦ رواﯾﺖ را ﭼﻨﯿﻦ آورده‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﻦ ﻓﻀـﯿﻞ ﺑﭽﻨـﺪ واﺳـﻄﻪ از اﺑﯽ ﻟﺒﺎﺑﮥ ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﮔﺮوه ﭼﻨﺪي ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ )ﮐﻪ ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ( ﺣﺪﯾﺚ را ﻃﺒﻖ‬ ‫ﻗﻮل دوم ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬ﻋﺒﺪان ﻧﯿﺰ از ﺑﻌﻀـﯽ از ﭘﯿﺮوان اﺑﯽ ﻟﺒﺎﺑﮥ آورده اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﻢ اﺑﯽ ﻟﺒﺎﺑﮥ ﺧﺎرﺟﮥ ﺑﻦ اﻟﻤﻨﺬر اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻮﻣﻮﺳـﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ‬ ‫ﻫﻤﯿﻦ ﺷـﮑﻞ او را ﻧـﺎم ﺑﺮده اﺳﺖ وﻟﯽ اﯾﻦ ﻗﻮل ﻏﻠـﻂ اﺳﺖ زﯾﺮا اﯾﻦ ﻧـﺎم ﺑﺎﯾـﺪ اﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻨـﺬر ﺑﺎﺷـﺪ )و در اﯾﻦ ﻗﻮل اﺗﻔـﺎق اﺳﺖ(‪ .‬ﺑـﺎري‬ ‫ﻣﺸﻬﻮر در اﺳﻢ اﺑﯽ ﻟﺒﺎﺑﮥ رﻓﺎﻋﮥ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻨﺬر اﺳﺖ‪) .‬اﻻﺻﺎﺑﮥ ﺟﺰء دوم ص ‪.(85‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫]ِر َج[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﻔﻘﺎن اﻟﺜﻘﻔﯽ‪ .‬اﺑﻦ اﺑﯽ ﺣﺎﺗﻢ ﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ اﺑﻦ ﻣﺮزوق از ام دﻫﯿﻢ دﺧﺘﺮ ﻣﻬﺪي ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺟﻤﯿﻊ ﺑﻦ ﺧﺎرﺟﮥ ﺑﻦ ﻋﻔﻘﺎن از‬ ‫ﭘـﺪرش )ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻬـﺪي ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ( و ﭘـﺪرش از اﺟﺪادش‪ ...‬از ﺧﺎرﺟﮥ ﺑﻦ ﻋﻔﻘﺎن آورده اﺳﺖ ﮐﻪ روزي ﺧﺎرﺟﮥ ﺑﻦ ﻋﻔﻘﺎن ﺑﺨﺪﻣﺖ ﻧﺒﯽ‬ ‫ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ آﻣﺪ و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻣﺮﯾﺾ ﺑﻮد و ﻋﺮق ﻣﯿﺮﯾﺨﺖ و ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺳﻼم اﷲ ﻋﻠﯿﻬﺎ ﺑﺮ ﺣﺎل ﭘﺪر اﻧﺪوه ﻣﯽ ﺧﻮرد و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻣﯽ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد ﺑﺮ ﺣﺎل ﭘﺪرت ﭘﺲ از اﻣﺮوز اﻧﺪوﻫﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﻣﻨﺪه از ﻃﺮﯾﻖ اﺑﻦ ﻣﺮزوق از ام ﺳﻌﯿﺪ دﺧﺘﺮ اﻋﯿﻦ رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ام ﻓﻠﯿﺤﮥ‬ ‫دﺧﺘﺮ داود از ﭘـﺪرش و ﭘـﺪرش از ﻋﻔﻘـﺎن ﺑﻦ ﺳـﻘﯿﻢ رواﯾﺖ ﻧﻤﻮده ﮐﻪ روزي ﻋﻔﻘـﺎن و دو ﻓﺮزﻧـﺪش ﺧـﺎرﺟﻪ و ﻣﺮداس ﺧـﺪﻣﺖ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ‬ ‫رﺳﯿﺪﻧﺪ و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻣﺮ آﻧﻬﺎ را دﻋﺎ ﮔﻔﺖ‪) .‬اﻻﺻﺎﺑﻪ ﺟﺰء دوم ص ‪.(85‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫]ِر َج[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﻘـﺎل اﻟﺮﻋﯿﻨﯽ اﻟﺮﻣـﺎدي )ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻧﻘﻞ اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ﺛﺎﻟﺚ ص ‪ (146‬ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺼـﺮ او را اﺑﻦ ﻋﺮاك اﻟﺮﻋﯿﻨﯽ اﻟﺮﻣﺎدي‬ ‫ﺿﺒـﻂ ﮐﺮده اﺳﺖ وي از آﻧﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﻋﺎص در ﻓﺘـﺢ ﻣﺼـﺮ ﺷـﺮﮐﺖ ﮐﺮد‪) .‬اﻻﺻﺎﺑـﮥ ﻗﺴﻢ ﺛﺎﻟﺚ ص ‪) (146‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺼﺮ ص‬ ‫‪.(90‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫]ِر َج[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﻤﺮواﻻﻧﺼﺎري‪ .‬وي ﺑﻪ اﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ اﺑﯽ ﺣﺎﺗﻢ از ﭘـﺪرش ﻧﻘﻞ ﮐﺮده ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﺎرﺟﻪ از آﻧﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ در‬ ‫روز ﺟﻨﮓ اُُﺣﺪ ﮐﻤﮏ ﮐﺮده اﻧﺪ‪) .‬اﻻﺻﺎﺑﻪ ﺟﺰء دوم ص‪.(85‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫]ِر َج[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﻤﺮواﻟﺠﻤﺤﯽ‪ .‬ﻃﺒﺮاﻧﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﻋﺒـﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻦ ﻗﺪاﻣـﮥ اﻟﺠﻤﺤﯽ و او از ﭘـﺪرش و ﭘـﺪرش از ﺧﺎرﺟـﮥ ﺑﻦ ﻋﻤﺮواﻟﺠﻤﺤﯽ‬ ‫ﻧﻘـﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤـﺒﺮ)ص( ﻓﺮﻣـﻮد در ﯾـﻮم اﻟﻔﺘـﺢ‪ ،‬وﺻـﯿﺘﯽ ﻣﺮ وارﺛﯽ را ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﻟﺤـﺪﯾﺚ اﺑﻮﻣﻮﺳـﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ اﯾﻦ ﺣـﺪﯾﺚ ﺑﻨـﺎم‬ ‫ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺧﺎرﺟﻪ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺎﯾـﺪ اﯾﻦ ﻧﺎم ﺧﺎرﺟﮥ ﺑﻦ ﻋﻤﺮواﻟﺠﻤﺤﯽ ﻗﻠﺐ ﻧﺎم ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻧﺎﻗﻞ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﺣﺠﺮ ﻧﻮﯾﺴـﺪ‬ ‫ﺣﺪﯾﺚ ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺧﺎرﺟﻪ را اﺣﻤﺪ و اﺻـﺤﺎب ﺳﻨﻦ اﺧﺮاج ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺪﻟﻮل آن ﻣﻐﺎﯾﺮ ﺣﺪﯾﺚ ﺧﺎرﺟﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻇﺎﻫﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺧـﺎرﺟﻪ ﮐﺴـﯽ ﺟﺰ ﺧﺎرﺟـﮥ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺎري ﻣﺘﻦ از اﺑﻮاﻣﺎﻣـﮥ و اﻧﺲ و اﺑﻦ ﻋﺒﺎس و ﻣﻌﻘﻞ ﺑﻦ ﯾﺴﺎر ﻧﯿﺰ رواﯾﺖ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)اﻻﺻﺎﺑﻪ ﺟﺰء دوم ص‪.(85‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫]ِر َج[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﻤﺮو‪ .‬ﺣﻠﯿـﻒ آل اﺑﯽ ﺳـﻔﯿﺎن‪ .‬اﺑﻦ ﻣﻨـﺪه از ﻃﺮﯾﻖ ﻋﺒﺪاﻟﺤﻤﯿـﺪ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﺣﻠﯿﻒ اﺑﯽ ﺳـﻔﯿﺎن ﺑﻮدن را در ﺑـﺎرهء او رواﯾﺖ‬ ‫ﮐﺮده اﺳﺖ وﻟﯽ ﺻﻮاب آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﻦ ﺑﻬﺮام از ﺷـﻬﺮﺑﻦ ﺣﻮﺷﺐ ﺣﻠﯿﻒ ﺑﻮدن را ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ ﭼﻪ او ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺧﺎرﺟـﮥ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو‬ ‫)آن ﺧﺎرﺟـﮥ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﮐﻪ ﺣﻠﯿﻒ اﺑﯽ ﺳـﻔﯿﺎن در ﺟـﺎﻫﻠﯿﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ( ﮔﻔﺖ از رﺳﻮل اﷲ )ص( در وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ دو ﻗﺴـﻤﺖ رﺣﻞ ﺑﻮد‪،‬‬ ‫ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻧﻪ ﺑﺮﻣﻦ و ﻧﻪ ﺑﺮ ﻓﺮدي از اﻫﻞ ﺑﯿﺖ ﻣﻦ ﺻﺪﻗﻪ ﺣﻼل ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﻣﻨﺪه ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﻓﺮﯾﺎﺑﯽ ﺑﺨﻄﺎ اﻓﺘﺎده و ﻧﺎم اﯾﻦ ﺷﺨﺺ را‬ ‫ﺧﺎرﺟـﮥ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻧﺎم او ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺧﺎرﺟـﮥ اﺳﺖ اﺑﻦ ﺣﺠﺮ ﮔﻮﯾـﺪ ﺟﻨﺎدة ﺑﻦ اﻟﻤﻔﻠﺲ ﻧﯿﺰ از او ﺗﺒﻌﯿﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﭼﻪ‬ ‫او ﻫﻢ ﺧﺎرﺟﮥ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺿﺒﻂ ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬اﻻﺻﺎﺑﻪ ﺟﺰء دوم ص ‪.(85‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫]ِر َج[ )ِاخ( اﺑﻦ ُﻣﺼَﻌﺐ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻧﻘﻞ ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه ص ‪ 247‬او اﻓﻘﻪ ﻓﻘﻬﺎء ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﻮد در اﻟﻤﺼﺎﺣﻒ ص ‪ 143‬وﮐﯿﻊ از ﺧﺎرﺟﮥ ﺑﻦ ﻣﺼﻌﺐ‬ ‫و او از ﺧﺎﻟﺪ اﻟﺤﺬاء ﺣﺪﯾﺚ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ »ﻣﻦ اﺑﻦ ﺳـﯿﺮﯾﻦ را دﯾﺪم ﮐﻪ از ﻣﺼـﺤﻒ ﻣﻨﻘﻮط ﻗﺮاﺋﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد« در ﺳـﯿﺮهء ﻋﻤﺮ ﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ص ‪ 59‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﻟﺤﺴـﯿﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺎرﺟﮥ ﺑﻦ ﻣﺼـﺤﻒ از اﺑﻦ ﻋﻮن و او از ﻣﺠﺎﻫﺪ ﺧﺒﺮداد ﮐﻪ ﻣﻬﺪي ﻫﺎ ﻫﻔﺖ ﺗﻦ‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷـﻨﺪ ﭘﻨـﺞ ﺗﻦ آﻧﻬﺎ درﮔﺬﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ و دو ﺗﻦ دﯾﮕﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه اﻧﺪ‪ .‬در ﻋﯿﻮن اﻻﺧﺒﺎر ﺟﺰء ﺳﻮم ص ‪ 296‬آﻣـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﺰﯾﺪﺑﻦ ﻋﻤﺮو‬ ‫ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﻟﻤﻨﻬـﺎل ﺑﻦ ﺣّﻤﺎد از ﺧﺎرﺟـﮥ ﺑﻦ ﻣﺼـﻌﺐ از ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮﺑﻦ ﺣﺰم از ﭘـﺪرش ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﺎﻧﺖ ﻣﻠﺤﻔﮥ‬ ‫رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺳﻠﻢ اﻟﺘﯽ ﯾﻠﺒﺲ ﻓﯽ اﻫﻠﻪ ﻣﻮرﺳًﮥ ﺣﺘﯽ اﻧﻬﺎ ﻟﺘﺮدع ﻋﻠﯽ ﺟﻠﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫]ِر َج[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﺼـﻌﺐ اﻟﺴﺮﺧﺴﯽ ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﯽ اﻟﺤﺠﺎج‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺗﺎﺑﻌﯿﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ﻫﻤﺎن ﺧﺎرﺟﮥ ﺑﻦ ﻣﺼﻌﺐ ﻧﺎم ﺑﺮده در‬ ‫ﻓﻮق ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫]ِر َج[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮر‪ .‬در ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻖ رواﯾﺘﯽ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻀـﻤﻮن از او ﻣﻨﻘﻮل اﺳﺖ‪ :‬ﻗﺎل ﻋﺒﺪان ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺤﻠﯿﻢ اﺧﺒﺮﻧﺎ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ‬ ‫ﯾﺤﯿﯽ اﺧﺒﺮﻧﺎ ﺧﺎرﺟـﮥ ﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮر اﺧﺒﺮﻧﺎ رﺑﻌﯽ ﻋﻦ اﻟﻤﻌﺮور ﻋﻦ اﺑﯽ ذر اﻟﻐﻔﺎري اﻧﻪ ﻗﺎل ﻗﺎل رﺳﻮل اﷲ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻗﺎل اﷲ ﻋﺰ و ﺟﻞ‪ :‬ﯾﺎ‬ ‫اﺑﻦ آدم ان ﻋﻤﻠﺖ ﻗﺮاب اﻻرض ﺧﻄﯿﺌﮥ و ﻟﻢ ﺗﺸﺮك ﻓﯽ ﺷﯿﺌًﺎ ﺟﻌﻠﺖ ﻟﮏ ﻗﺮاب اﻻرض ﻣﻐﻔﺮة‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻖ ص ‪.(142‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﮥ‪.‬‬



‫]ِر َج[ )ِاخ( اﺑﻮﻣﺴﮑﯿﻦ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺗﺎﺑﻌﺎن اﺳﺖ‪ .‬راوي ﺣﺪﯾﺚ ﻧﯿﺰ ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﻪ‪.‬‬



‫]ِر َج ‪ِ /‬ج[ )از ع‪ ،‬ص‪ِ ،‬ا( ﻣﺆﻧﺚ ﺧـﺎرج‪ .‬ﻣﻠـﮏ ﻏﯿﺮ از وﻃﻦ ﺑﺮاي ﺷـﺨﺺ ||‪ .‬ﺑﻪ اﺻـﻄﻼح ﮐﺘﺎب ﭘﺎورﻗﯽ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء||(‪.‬‬ ‫ﺑﯿﮕـﺎﻧﻪ‪ .‬اﺟﻨﺒﯽ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑـﻞ داﺧﻠﻪ‪َ .‬اﻧﯿﺮان‪ .‬ﻧﯿﺮان‪ - .‬وزارت ﺧـﺎرﺟﻪ و وزارت اﻣﻮر ﺧـﺎرﺟﻪ؛وزارت ﺧﺎﻧﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎرﻫﺎي ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ را‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻈﺎم(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﻮاﺷﯽ ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ چ ﻣﻌﯿﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﻪ‪.‬‬



‫]ِر َج[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻣﺮدي ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺣﮑـﺎﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧـﺎرﺟﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﻌﺘﺒﺮان رؤﺳـﺎ و ﻣﻨﻌﻤـﺎن ﮐﺪﺧـﺪاﯾﺎن اﺻـﻔﻬﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﺑﺴـﺒﺐ آﻧﮑﻪ‬ ‫ﺗﻤﺎﻣﺖ ﻣﺎل و ﻣﻨﺎل و ﺿـﯿﺎع و ﻋﻘﺎرات ﺑﻐﺼﺐ و ﺗﻌـﺪي از دﺳﺖ او اﻧﺘﺰاع ﻧﻤﻮده ﺑﻮدﻧـﺪ در ﭘﯽ رﮐﻦ اﻟـﺪوﻟﻪ اﻓﺘﺎد و ﻣﺼﺎﺣﺐ او روي ﺑﻪ‬ ‫ري ﻧﻬﺎد ﺗﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از آن اﺳﺘﺨﻼص ﮐﺮده اﺳﺘﺮداد ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﺘﺰﺟﯿﮥ اﻟﯿﻮﻣﯽ ﺑﺪان ﻣﯽ ﮔﺬراﻧﺪ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ رﮐﻦ اﻟﺪوﻟﻪ ﭘﺎي ارﺗﺤﺎل‬ ‫از ﻣﻨﺰل در رﮐﺎب ﻋﺰﯾﻤﺖ ﻧﻬﺎدي ﺧﺎرﺟﻪ ﺑﺮ دﻫﺎﻧﻪء راه در ﺗﻨﮕﻨﺎي ﮔـﺬاري ﺑﻤﺮﺻﺪ او ﭘﯿﺎده ﮔﺎﻣﯽ ﻣﯿﺰدي‪ .‬رﮐﻦ اﻟﺪوﻟﻪ از ﺟﻬﺖ دﻓﻊ و‬ ‫ﺗﻔـﺎدي ﺗﻈﻠﻢ و ﺗﺸـﻨﯿﻊ او و ﺣﺴﻢ ﻣـﺎدهء ﺧﺸﻢ و ﺗـﺄﻟﻢ ﺑﺎرﻫـﺎ ﺑﭽﺸﻢ ﺗﺠﺸﻢ ﺗﻔﻘـﺪ و ﻣﺮاﻋـﺎت ﺣﺎل او ﻣﯽ ﻧﻤﻮد و اﺑﻮاب ﺟﻮاﯾﺰ و ﻣﺒّﺮات و‬ ‫اﺣﺴـﺎن و اﻧﻌـﺎم ﺑﺮ وي ﻣﯽ ﮔﺸـﻮد و او ﻫﻤﭽﻨـﺎن از راه اﺑﺮام دور ﻧﻤﯽ ﻧﻤـﻮد و ﺑﺘﻌﺠﯿـﻞ و ﺳـﻌﯽ در ﭘﯽ ﻣﻄﻠـﺐ و ﻣﺮام زﻣﯿﻦ و ﮐـﻮه ﻣﯽ‬ ‫ﭘﯿﻤﻮد‪ .‬روزي رﮐﻦ اﻟـﺪوﻟﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﭘﯿﺮ ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﺗﺮا در ﭘﯽ ﻣـﺎ اﻧـﺪاﺧﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﻤﺴﺎﻓﺮت ﻣﺎ ﻣﺤﺒﻮس و ﻣﻮﻗﻮف ﮔﺮداﻧﯿـﺪه‪ ،‬ﻣﻦ ﻣﻘـﺪار‬ ‫ﯾﮏ درم از اﺳـﺒﺎب و اﻣﻮال ﺑﺎ ﺗﻮ ﻧﺨﻮاﻫﻢ داد‪ .‬اﻧﺘﻈﺎر ﺑﯽ ﻓﺎﯾـﺪه و ﺑﯽ ﺣﺎﺻﻞ و آﻣﺪن ﺑﺒﺎﻃﻞ را ﻣﻮﺟﺐ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﺧﺎرﺟﻪ ﺑﺰﺑﺎن اﺻـﻔﻬﺎﻧﯽ‬ ‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺧﻮاﻫﻢ آﻣﺪن ﯾﺎ ﺧﺮ ﻣﺮو ﯾﺎ ﺧﺮ ﺧﺪا‪ .‬رﮐﻦ اﻟﺪوﻟﻪ اﯾﻦ ﺳـﺨﻦ را ﻓﻬﻢ ﻧﮑﺮد و در ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﻧﺰول ﻓﺮﻣﻮد و ﺑﻌﺪ از‬ ‫آﺳـﺎﯾﺶ ﻣﺠﻠﺲ اﻧﺲ و ﻣﻨﺎدﻣﻪ ﮔﺮم ﺷﺪﻧـﺪ‪ .‬در ﻣﯿﺎن ﻣﻔﺎوﺿﺎت آن ﺳـﺨﻦ در ﻣﺠﻠﺲ اﺳـﺘﺠﺮار ﻧﻤﻮدﻧـﺪ و ﻣﻐﺰ آن ﺑـﺪﻣﺎغ رﮐﻦ اﻟـﺪوﻟﻪ‬ ‫رﺳﺎﻧﯿﺪﻧـﺪ دود ﺧﺸﻢ و ﮐﯿﻨﻪ از آﺗﺶ اﻧﻔﻌﺎل او ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و در ﺳـﻔﮏ ﺧﻮن اﺳـﺒﺎب ﻧـﺬر و ﻋﻬـﺪ ﺑﯿﺎراﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎرﺟﻪ را از اﯾﻦ ﺣﺎل اﻋﻼم‬ ‫داده ﺑﺮ ارﺗﺤـﺎل داﺷـﺘﻨﺪ و رﮐﻦ اﻟـﺪوﻟﻪ را ﭼﻨﺎن ﻏﻀﻮب و ﺣﻘﻮد ﺑﮕﺬاﺷـﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﭘﺲ از روزﮔﺎري ﮐﻪ اﺗﻔﺎق ﺣﻀﻮر اﻓﺘﺎد ﺑﺎ ﭘﺴـﺮان‪ ،‬اول‬ ‫روز ﮐﻪ ﺑﺮ ﻧﺸﺴﺖ و در ﻣﻮﮐﺐ او ﻫﺮ ﺳﻪ ﭘﺴﺮ در ﻣﯿﺎن اﺻﻔﻬﺎن روان‪ ،‬ﺧﺎرﺟﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﻮﭼﻪ اي ﻓﺮا ﭘﯿﺶ آﻣﺪ و ﻗﺼﻪ اي در دﺳﺖ‪ .‬رﮐﻦ‬ ‫اﻟـﺪوﻟﻪ را ﭼﻮن ﻧﻈﺮ ﺑﺮ وي اﻓﺘﺎد و آن ﺳـﺨﻦ ﯾﺎد آورد‪ ،‬زﺑﺎن ﺑﺴـﻔﺎﻫﺖ و ﺗﺰﻧﯿﻪ و ﺳﺐ او ﺑﺮﮔﺸﻮد و ﺧـﺪم و ﺣﻮاﺷـﯽ را ﺑـﺪﻓﻊ و ذب او‬ ‫ﻓﺮﻣـﻮد‪ ،‬ﺧـﺎرﺟﻪ دﮔﺮ ﺑﺰﺑـﺎن اﺻـﻔﻬﺎﻧﯽ ﮔﻔﺖ »اﻟﯿﺴﻪ ﮔﻮا ﺗﺠـﺎء ﺑﯽ ﻣﺮدي ﭘﯿﺮي« ﯾﻌﻨﯽ اي اﺣﻤﻖ ﺗـﺎ ﭼﻨـﺪ ژاژﺧـﺎﺋﯽ ﻧﻪ ﻣﺮدي ﭘﯿﺮي‪ ،‬رﮐﻦ‬ ‫اﻟـﺪوﻟﻪ ﺳـﺮ ﺷـﺮم و ﺧﺠـﺎﻟﺖ در ﭘﯿﺶ ﺧﺸﻢ ﻓﺮو ﺧﻮردن اﻧـﺪاﺧﺖ و ﮐﺮم و ﻋﺠﺎﻟﺖ ﻣﻄﻠﻮب او را ﻓﺮﻣﺎن داد و ﮐﺎر او ﺑﺴﺎﺧﺖ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء‬ ‫ﻣﺤﺎﺳﻦ اﺻﻔﻬﺎن از ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﺮﺿﺎء آوي چ ﻋﺒﺎس اﻗﺒﺎل ص ‪ 89‬و ‪.(90‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﮥ اﻟﻤﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫]ِر َج ﺗُْﻞ َم َد ﻧﯽ ي[)ِاخ( اﺑﻦ زﯾـﺪﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ اﻻﻧﺼﺎري‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻓﻘﻬﺎء ﺳـﺒﻌﻪء ﻣﺪﯾﻨﻪ اﺳﺖ‪) .‬روﺿﺎت اﻟﺠﻨﺎت ص ‪ .(269‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎرﺟﮥ‬ ‫ﺑﻦ زﯾﺪﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ اﻻﻧﺼﺎري ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﻪ ﭘﺮﺳﺖ‪.‬‬



‫]ِر َج ‪ِ /‬ج َپ َر[ )ﻧـﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﯿﮕـﺎﻧﻪ ﭘﺮﺳﺖ‪ .‬اﺟﻨـﺒﯽ ﭘﺮﺳﺖ‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺑـﺎ ﺑﯿﮕﺎﻧﮕـﺎن ﺳـﺮو ﺳـﺮي دارد‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﻓـﻆ و دوﺳـﺘﺪار‬ ‫ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺮدم ﻏﯿﺮ وﻃﻦ ﺧﻮد ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﻪء ﻋﺎﻣﺮي‪.‬‬



‫]ِر َج ِي ِم[ )ِاخ( ﻣﺆﻟﻒ ﻣﺠﻤـﻞ اﻟﺘﻮارﯾـﺦ آرد‪) :‬ﺳـﺎل ﭼﻬـﻞ( ﺑﺎول ﺳﺎل از ﺟﻤﻠﻪء ﺧﻮارج ﺳﻪ ﮐﺲ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻣﻠﺠﻢ‬ ‫اﻟﻤﺮادي‪ ،‬و دﯾﮕﺮ ﻣﺒـﺎرك ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ و ﺳﻪ دﯾﮕﺮ ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺑﮑﺮ اﻟﺘﻤﯿﻤﯽ و ﻫﻤﻮاره ﺑﺮ ﻋﻠﯽ و ﻣﻌﺎوﯾﻪ و ﻋﻤﺮو ﻋﺎص ﻟﻌﻨﺖ ﮐﺮدﻧـﺪي‪ ،‬ﭘﺲ‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﺨﺪاي ﺑﺨﺸـﯿﻢ و اﯾﻦ ﺳﻪ ﮐﺲ را ﺑﮑﺸـﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﻤﻪء ﻓﺘﻨﻪ از اﯾﻦ ﺳﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎﺳﺘﺎدﻧﺪ و ﺷﻤﺸﯿﺮﻫﺎ را زﻫﺮآب دادﻧﺪ‬ ‫و ﻣﯿﻌـﺎد ﮐﺮدﻧـﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﻣﻀـﺎن اﻧـﺪر روز آدﯾﻨﻪ ﺑﺎﻣـﺪاد ﭘﮕـﺎه ﺑﻪ اول ﺻﻒ اﻧـﺪر ﭘﯿﺶ ﻣﺤﺮاب ﺑﺎﺳـﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﻫﺮﮐﺴـﯽ ﯾﮑﯽ را ﺑﮑﺸـﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ‬ ‫ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺑﮑﺮ ﺑﻪ ﻣﺼـﺮ رﻓﺖ ﺳﻮي ﻣﻌﺎوﯾﻪ‪ ،‬و ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﻠﺠﻢ ﺑﮑﻮﻓﻪ ﺑﺎزاﺳﺘﺎد ﺑﮑﺸﺘﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ‪ ،‬ﭘﺲ از اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻤﺮوﻋﺎص‬ ‫را ﻗﻀﺎ را آن روز ﻗﻮﻟﻨﺞ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺎرﺟﻪ را ‪ -‬ﺻﺎﺣﺐ ﺷـﺮط را ‪ -‬ﻓﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﻧﻤﺎز ﺑﮑﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اﻧﺪر رﻓﺖ ﻫﻨﻮز ﺗﺎرﯾﮏ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻤﺮو ﺷﻤﺸﯿﺮ ﺑﺰد‬ ‫و ﺧﺎرﺟﻪ ﮐﺸـﺘﻪ ﺷـﺪ‪ ،‬ﭘﺲ او را ﺑﮕﺮﻓﺘﻨـﺪ و از ﺣﺎل ﭘﺮﺳـﯿﺪﻧﺪ‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾـﺦ و اﻟﻘﺼـﺺ ص ‪ .(292‬ﺑﻨـﺎ ﺑﺮ ﻗﻮل ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴـﯿﺮ ﻧﺎم اﯾﻦ‬ ‫ﺷﺨﺺ ﺧﺎرﺟﻪء ﻋﺎﻣﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ ‪ 1‬ﺗﻬﺮان ﺟﺰو ‪ 4‬از ج ‪ 1‬ص ‪.(195‬‬ ‫ﺧﺎر ﺟﻬﻮدان‪.‬‬



‫]ِر ُج[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻇﺎﻫﺮًا ﺟﻬﻮداﻧﻪ و آن درﺧﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺷﺎﺋﮑﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺻﻤﻎ آن را ﻋﻨﺰروت ﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﯽ‪.‬‬



‫]ِر[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( آن ﮐﻪ ﺑﻨﻔﺲ ﺧﻮد ﻣﻬﺘﺮ ﺷﻮد ﺑﯽ اﺻـﺎﻟﺖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺎرج‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﻧﻈﺎم( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﯿﺮوﻧﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء()‪ .(1‬ﺑ ِﺮوﻧﯽ ﻣﻘﺎﺑﻞ داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻧﺪروﻧﯽ و دروﻧﯽ‪ ،‬ﻏﯿﺮ ﻫﻢ وﻃﻦ‪ .‬اﺟﻨﺒﯽ ||‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ‬ ‫ذﻫﻨﯽ‪ :‬وﺟﻮد ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﻘﺎﺑﻞ وﺟﻮد ذﻫﻨﯽ‪ .‬وﺟﻮد ﻋﯿﻨﯽ ||‪ .‬ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﻨﻮاﻟﺨﺎرﺟﯿﻪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب||(‪.‬‬ ‫وﺣﺸـﯽ ||‪ .‬اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﺧـﺎرﺟﯽ‪ ،‬دارو و ﺿـﻤﺎد و ﻣﺮﻫﻢ ﺗـﺪﻫﯿﻦ و اﻣﺜـﺎل آن ﺑﮑـﺎر رود ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺳـﺘﻌﻤﺎل داﺧﻠﯽ ||‪ .‬دﯾﻨﺎر ﺧﺎرﺟﯽ‪ .‬دﯾﻨﺎر‬ ‫ﺑﯿﺮوﻧﯽ ||‪ .‬ﻗﻀـﯿﻪ اي ﮐﻪ ﺣﮑﻢ در آن ﻓﻘـﻂ روي اﻓﺮاد ﺧـﺎرﺟﯽ ﻣﯿﺮود‪) .‬ﮐﺸـﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨـﻮن ج ‪ 1‬ص ‪ .(448‬در ﮐﺘـﺐ ﻣﻨﻄﻖ‬ ‫ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﺻـﻔﺖ ﺑﺎ ﻣﻮﺻﻮف ﺑﺎﻧﺘﻬﺎي آن ﺗﺎء اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و ﻗﻀـﯿﻪء ﺧﺎرﺟﯿﮥ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﻨﻪ ﻗﻮل ﺻﺎﺣﺐ اﻟﻤﻨﻈﻮﻣﮥ‪ :‬ﺗﺴـﻤﯽ‬ ‫اﻟﻘﻀـﯿﮥ ﺧﺎرﺟﯿﮥ و ﻫﯽ اﻟﺘﯽ ﺣﮑﻢ ﻓﯿﻬﺎ ﻋﻠﯽ اﻓﺮاد ﻣﻮﺿﻮﻋﻬﺎ اﻟﻤﻮﺟﻮدة ﻓﯽ اﻟﺨﺎرج ﻣﺤﻘﻘﮥ ﻣﺜﻞ‪ :‬ﮐﻞ ﻣﻦ ﻓﯽ اﻟﻌﺴـﮑﺮ ﻗﺘﻞ‪) .‬ﺷﺮح ﻣﻨﻈﻮﻣﻪء‬ ‫ﺣﺎﺟﯽ ﻣﻼﻫﺎدي ﺳﺒﺰواري چ ﻧﺎﺻﺮي ص ‪ .(|| 49‬آﻓﺎﻗﯽ)‪ .(|| 2‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻣﺬﻫﺐ ﺧﻮارج ﺑﺎﺷﺪ او را ﺧﺎرﺟﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﮐﯿﺶ‬ ‫او را ﺧﺎرﺟﯿﻪ ﻧﺎﻣﻨـﺪ و آﻧﻬﺎ ﻓﺮﻗﻪء ﺑﺰرﮔﯽ از ﻓﺮق اﺳـﻼﻣﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﺑﺮ ﻫﻔﺖ ﺷـﻌﺒﻪ ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﻣﯿﺸﻮﻧـﺪ‪ .‬ﻣﺤﮑﻤﯿـﮥ ‪ -‬ﯾﻬﯿﺸـﯿﻪ ‪ -‬ازراﻗﯿﻪ)‪- (3‬‬ ‫ﻧﺠﺪات ‪ -‬اﺻـﻔﺮﯾﻪ ‪ -‬اﺑﺎﺿﯿﻪ ‪ -‬ﻋﺠﺎردة‪) .‬ﮐﺸﺎف اﺻﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن ج ‪ 1‬ص ‪ .(448‬و از اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ اﻧﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻋﻠﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم‬ ‫ﺧﺮوج ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬اﻻﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ ||(‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺑﺮ ﺧﻠﯿﻔﻪ ﯾﺎ اﻣﺎم وﻗﺖ ﺧﺮوج ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎﻓﺮ ﺧﺮوج ﮐﻨﻨﺪه ﺑﺮ دوﻟﺖ ﻣﺴﻠﻢ‪ .‬ج‪) ،‬ﺑﺴﯿﺎق ﻓﺎرﺳﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﯿﺎن ‪:‬آذرج ] ﺑﺸﺎم [ ﺷﻬﺮي اﺳﺖ ﺧﺮم و ﺑﺎ ﻧﻌﻤﺖ و در وي ﺧﺎرﺟﯿﺎﻧﻨﺪ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ ص ‪ .(100‬اﻣﺴﺎل ﮐﻪ ﺟﻨﺒﺶ ﮐﻨﺪ آن ﺧﺴﺮو‬ ‫ﭼﺎﻻك روي ﻫﻤﻪ ﮔﯿﺘﯽ ﮐﻨﺪ از ﺧﺎرﺟﯿﺎن ﭘﺎك‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد در ﻧﺸﺎﻧﺪن آﺗﺶ ﻓﺘﻨﻪء اﯾﻦ ﺧﺎرﺟﯽ ﻋﺎﺻﯽ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ص‬ ‫‪ 411‬چ ادﯾﺐ ﭘﯿﺸـﺎوري(‪ .‬ﻓﺮق ﻣﯿـﺎن ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎن ﻣﺆﯾـﺪ‪ ...‬و ﻣﯿـﺎن ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﺘﻐﻠﺐ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﭼﻮن دادﮔﺮ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﻃﺎﻋﺖ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫داﺷﺖ‪ ...‬و ﻣﺘﻐﻠﺒﺎن را ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻣﺘﻐﻠﺒﺎن را ﮐﻪ ﺳـﺘﻤﮑﺎر ﺑﺪﮐﺮدار ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ‬ ‫ادﯾﺐ ص ‪ .(93‬در ﺳﺎل ﺳـﯿﺼﺪ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ اﻣﯿﺮ اﺣﻤﺪﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺳﭙﺎﻫﯽ ﺑﮕﺸﺎدن ﺳﯿﺴﺘﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد زﯾﺮا ﮐﻪ ﻣﺮدم آن دﯾﺎر ﺑﺮ او ﺷﻮرﯾﺪه و‬ ‫ﺧﻼـف آورده ﺑﻮدﻧـﺪ و آن ﺑـﺪﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻫﺮﻣﺰ ﻣﻌﺮوف ﺑﺼـﻨﺪﻟﯽ ﮐﯿﺶ ﺧﺎرﺟﯿـﺎن داﺷﺖ و در ﺑﺨـﺎرا ﻣﯽ ﺑﻮد وﻟﯽ از‬ ‫ﻣﺮدم ﺳﯿﺴﺘﺎن ﺑﻮد و ﭘﯿﺮي ﺑﺰرگ ﺑﻮد‪) .‬اﺣﻮال و اﺷﻌﺎر رودﮐﯽ ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ ج ‪ 1‬ﺻﺺ ‪ .(30 - 32‬اﻣﯿﺮ ﺳﻌﯿﺪ را ﺳﯽ و ﯾﮏ ﺳﺎل ﻣﻠﮏ‬ ‫ﺑﻮد و ﭘﺎدﺷﺎه ﻋﺎدل ﺑﻮد و او از ﭘﺪر ﺧﻮﯾﺶ ﻋﺎدل ﺗﺮ ﺑﻮد و ﺷـﻤﺎﯾﻞ او ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﻮده ﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن اﻣﯿﺮ ﺷﻬﯿﺪ را ﮐﺸﺘﻨﺪ ﺑﺒﺨﺎرا ﻣﺸﺎﯾﺦ و ﺣﺸﻢ‬ ‫ﮔﺮد ﺷﺪﻧـﺪ و اﺗﻔﺎق ﺑﺮ اﯾﻦ ﭘﺴـﺮ او ﮐﺮدﻧـﺪ ﻧﺼـﺮﺑﻦ اﺣﻤـﺪ‪ ...‬ﭘﺲ او را ﺳـﻌﺪ ﺧﺎدم ﺑﺮ ﮔﺮدن ﺧﻮﯾﺶ ﻧﺸﺎﻧـﺪ و ﺑﯿﺮون ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺮوي ﺑﯿﻌﺖ‬ ‫ﮐﺮدﻧـﺪ و ﺻﺎﺣﺐ ﺗـﺪﺑﯿﺮش اﺑﻮﻋﺒﺪاﷲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺟﯿﻬﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﮐﺎرﻫﺎ ﺑﻮﺟﻪ ﻧﯿﮑﻮ ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺖ و آن رﺳـﻤﻬﺎي ﻧﯿﮑﻮ را ﮔﺮﻓﺖ ﭼﻨﺪ‬ ‫ﺗﻦ از ﺧﺎرﺟﯿﺎن ﺑﯿﺮون آﻣﺪﻧﺪ و ﭘﯿﺶ ﻫﺮ ﯾﮏ ﻟﺸـﮑﺮ ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻣﻨﺼﻮر و ﻣﻈﻔﺮ ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻨﺪ‪) .‬ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ در اﺣﻮال و اﺷﻌﺎر رودﮐﯽ‬ ‫ج ‪ 1‬ص ‪ 293‬ﺑﻨﻘـﻞ از ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﺨـﺎرا ||(‪ .‬ﻫﺮ ﻓﺮدي ﮐﻪ از اﻓﺮاد ﯾـﮏ ﮐﺸـﻮر ﻧﺒـﻮده وﻟﯽ در داﺧـﻞ آن ﮐﺸﻮر زﯾﺴﺖ ﮐﻨـﺪ ||‪ .‬ﺣﻘﻮق‬ ‫ﺧـﺎرﺟﯽ‪ :‬ﻏﺮض از ﺑﺤﺚ ﺣﻘـﻮق ﺧـﺎرﺟﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑـﺪاﻧﯿﻢ ﺧﺎرﺟﯿـﺎن در ﻣﻤﻠﮑﺖ دﯾﮕﺮ داراي ﭼﻪ ﺣﻘـﻮﻗﯽ ﺑﻮده و ﯾـﺎ آﻧﮑﻪ در آن‬ ‫ﻣﻤﻠﮑﺖ از ﭼﻪ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻣﺤﺮوم ﻣﯿﺒﺎﺷـﻨﺪ و ﺑﻌﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻓﺮق ﺑﯿﻦ ﺣﻘﻮق اﺗﺒﺎع ﺧﺎرﺟﯽ و اﺗﺒﺎع داﺧﻠﯽ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ روﺷﻬﺎي‬ ‫ﺧﺎﺻـﯽ در اﻋﻄـﺎء ﺣﻘﻮق ﺑﺨﺎرﺟﯿـﺎن دارﻧـﺪ و ﻣﯽ ﺗﻮان آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻗﺴﻢ ﻣﻨﻘﺴﻢ ﻧﻤﻮد‪ -1 :‬ﻣﻤـﺎﻟﮑﯽ ﮐﻪ رﻋﺎﯾﺖ ﺣﻘﻮق ﺧﺎرﺟﯿﺎن را‬ ‫ﻧﻤﻮده و آن ﻫـﺎ را در ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺧﻮد ذي ﺣﻘﻮق ﻣﯿﺸﻨﺎﺳـﻨﺪ وﻟﯽ ﻃﺮﯾﻘﻪء ﺧﺎﺻـﯽ ﻗﺒﻼًـ اﺗﺨـﺎذ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨـﺪ ﮐﻪ ﻣﻠﺰم ﺑﺎﺟﺮاء آن ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﭼﻮن‬ ‫اﺗـﺎزوﻧﯽ و ﺑﺮﯾﻄﺎﻧﯽ ﮐﺒﯿﺮ‪ -2 .‬ﻣﻤـﺎﻟﮑﯽ ﮐﻪ ﺑﻄﺮﯾﻖ ﻋﻤـﻞ ﻣﺘﻘﺎﺑـﻞ ﺳﯿﺎﺳـﯽ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺎرﺟﯿﺎن در اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ داراي ﺣﻘﻮﻗﯽ‬ ‫ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﻋﻘﺪﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﺑﯿﻦ ﮐﺸﻮر آن ﺧﺎرﺟﯽ و آن ﻣﻤﻠﮑﺘﯽ ﮐﻪ در آن ﺧﺎرﺟﯽ زﯾﺴﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﻌﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ ﭼﻮن ﻓﺮاﻧﺴﻪ‬ ‫و ﺑﻠﮋﯾﮏ‪ -3 .‬ﻣﻤـﺎﻟﮑﯽ ﮐﻪ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﻗﻮاﻧﯿﻦ داﺧﻠﯽ ﺧﻮد ﺣﻘﻮق ﺧﺎرﺟﯿﺎن را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و ﻓﺮق آن ﺑﺎ ﻗﺴﻢ دوم در اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬ ‫ﻗﺴﻢ دوم ﺣﻘﻮق ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﯾﮏ ﻋﻤﻞ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﻌﺎﻫﺪه و ﻋﻘﺪﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯿﺸﻮد و در اﯾﻦ ﻗﺴﻢ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء ﻗﺎﻧﻮن ﮐﻪ ﺳﻬﻠﺘﺮ‬ ‫از ﻃﺮﯾـﻖ دوم اﺳـﺖ‪ -4 .‬ﻣﺸـﺎﺑﻬﺖ ﺑـﺎ اﺗﺒـﺎع داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﺑﻌﻀـﯽ از ﮐﺸﻮرﻫـﺎ در ﻋﻤـﻞ ﺣﻘﻮق ﺧﺼﻮﺻـﯽ ﻓﺮﻗﯽ ﺑﯿﻦ اﺗﺒـﺎع داﺧﻠﯽ و ﺧـﺎرﺟﯽ‬ ‫ﻧﻤﯿﮕﺬارﻧﺪ‪) .‬از ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺧﺼﻮﺻﯽ چ ارﺳﻼن ﺧﻠﻌﺖ ﺑﺮي ج ‪ 1‬ص ‪ 52‬و ‪ 54‬و ‪ 55‬ﺑﺎ ﺗﺼﺮف ||(‪ .‬ﺧﺎرﺟﯽ ﻣَﻨﺎﻟَﺨﯿﻞ‪ .‬اﺳﺒﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻧﺴـﺒﺶ ﻣﻌﺮوف ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﻐﯿﺮ ﻣﻌﺮوف ﻧﺴـﺒﻪ‪) .‬ﺣﺎﺷـﯿﻪ اﻟﺒﯿﺎن و اﻟﺘﺒﯿﯿﻦ ﺟﺰء اول ص ‪ .(41‬ﻣﻨﻪ ‪ :‬ﻻـ ﺗﺸـﻬﺪن ﺑﺨﺎرﺟّﯽ ﻣﻄﺮف ﺣﺘﯽ ﺗﺮي ﻣﻦ‬ ‫ﻧﺠﻠﻪ اﻓﺮاﺳـًﺎ‪ .‬ﺟﺎﺣـﻆ )اﻟﺒﯿـﺎن و اﻟﺘـﺒﯿﯿﻦ ﺟﺰء ‪ 1‬ص ‪ - (1) .(41‬ﻓﺮﻫﻨﮕﺴــﺘﺎن ﻧﯿﺰ »ﺑﯿﺮوﻧﯽ« را ﺑﺠـﺎي »ﺧـﺎرﺟﯽ« ﺑﺮﮔﺰﯾـﺪه اﺳـﺖ‪- (2) .‬‬ ‫‪ - (Objectif. (3‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ازارﻗﻪ اﺳﺖ ﻧﻪ ازراﻗﯿﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﻻﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ و ازارﻗﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﯽ‪.‬‬



‫]ِر[ )ِاخ( ﻣﻨﺠﻢ ﻣﺼـﺮي ﮐﻪ از ﻋﻠﻤﺎء اﺣﮑﺎم و ﻣﻌﺮوف ﺑﻤﻨﺠﻢ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻮده وي در ﺳﺎل ‪ 898‬ه ‪ .‬ق‪ .‬زﻣﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﺰﯾﺰﺑﻦ ﻣﻌﺰ ﺑﺼﻌﯿﺪ‬ ‫ﻣﺼـﺮ رﻓﺖ و ﻣﺮدم را دﻋﻮت ﺑﺴﻮي ﻣﻬﺪي ﻣﻮﻋﻮد ﻣﯿﻨﻤﻮد و از ‪ 313‬ﺗﻦ ﺑﯿﻌﺖ ﮔﺮﻓﺖ و ﻫﻔﺖ روز ﮔﺬﺷـﺘﻪ از ﺻﻔﺮ از ﺻﻌﯿﺪ ﺧﺒﺮ رﺳﯿﺪ‬ ‫ﮐﻪ او را ﺑﺴـﺒﺐ دﻋﻮي ﺑﺎﻃﻞ ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ و ﺑﺪﺳﺖ اﺑﻮاﻟﻔﺘﻮح ﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﺻﺎﻟﺢ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪ )در روز ﺳﻪ ﺷـﻨﺒﻪء ‪ 12‬ﺻﻔﺮ ‪ (898‬و ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ‬ ‫روز وي را در ﻣﺤﺒﺲ ﮐﺸﺘﻨﺪ‪) .‬ﮔﺎﻫﻨﺎﻣﻪء ﺳﯿﺪ ﺟﻼل ﻃﻬﺮاﻧﯽ ﺳﺎل ‪ 1310‬ص ‪.(59‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﯽ‪.‬‬



‫]ِر[ )ِاخ( ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻟﻘﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺷـﮏ ﺑﯿﺴـﺘﻢ ﺑﻪ ﭘﺴـﺮش ﻣﻬﺮداد داد‪ .‬ﭼﻮن ﯾﮑﯽ از ﺳـﺮداران ﻣﻬﺮداد ﺑﻨﺎم ﮐﺎرن ﻟﺸـﮑﺮ ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ را‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ داده ﺑﯿﺶ از آﻧﭽﻪ ﻣﻘﺘﻀـﯽ ﺑـﻮد آن را ﺗﻌﻘﯿﺐ ﮐﺮده دور رﻓﺖ وﻗـﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺸﺖ راه او را ﻗـﻮاي ﺗـﺎزه ﻧﻔﺴـﯽ ﻗﻄﻊ ﮐﺮد و‬ ‫ﺧﻮد او اﺳـﯿﺮ ﮔﺮدﯾﺪ ﯾﺎ ﮐﺸـﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﻀـﯿﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻓﺮار ﻗﺸﻮن ﻣﻬﺮداد ﮔﺮدﯾﺪ و ﺷﺎﻫﺰادهء اﺷﮑﺎﻧﯽ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ ﺑﺸﺨﺼﯽ ﭘﺎراراﮐﺲ ﻧﺎم‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 600‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﯾﮑﯽ از ﺗﺒﻌﻪء ﭘـﺪرش ﭘﻨﺎه ﺑﺮد و او ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﺮده ﻣﻬﺮداد را در زﻧﺠﯿﺮ ﻧﺰد ﮔﻮدرز ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ .‬ﺷﺎه ﺑﺎ ﻣﻬﺮداد ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻼﯾﻤﺘﺮ از آن ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر‬ ‫ﻣﯿﺮﻓﺖ رﻓﺘﺎر ﮐﺮد ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺠﺎي آﻧﮑﻪ او را ﺑﮑﺸـﺪ اﮐﺘﻔﺎ ﮐﺮد ﺑﺎﯾﻨﮑﻪ او را »ﺧﺎرﺟﯽ« ﯾﺎ »روﻣﯽ« ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﻧﻪ اﺷـﮑﺎﻧﯽ‪) .‬از اﯾﺮان ﺑﺎﺳـﺘﺎن ج ‪3‬‬ ‫ص ‪.(2421‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﯽ ﺷﮑﻞ‪.‬‬



‫ش[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺷـﮑﻞ و ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺧﺎرﺟﯽ دارد‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﺧﺎرﺟﯽ دارد ‪ :‬اوﻻ ﻟﺸﮑﺮ آن ﻣﺮﺗﻀﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬ ‫ش‪ِ /‬‬ ‫]ِر َ‬ ‫ﺷﯿﺮ ﻣﺮدان‪ ...‬ﻧﻪ ﻣﺸﺘﯽ اﻣﻮي ﻃﺒﻊ‪ ،‬ﻣﺮواﻧﯽ رﻧﮓ‪ ،‬ﺧﺎرﺟﯽ ﺷﮑﻞ‪) .‬ﮐﺘﺎب اﻟﻨﻘﺾ ص ‪.(475‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﺬﻫﺐ‪.‬‬



‫]ِر َم َه[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﻣـﺬﻫﺐ و آﺋﯿﻦ ﺧﺎرﺟﯽ دارد‪ .‬ﻃﺮﻓﺪاران ﻣﺬﻫﺐ ﺧﻮارج‪ .‬ﭘﯿﺮوان آﺋﯿﻦ ﺧﺎرﺟﯿﺎن ‪ :‬در ﺟﻬﺎن دﺷـﻤﻦ ﺟﺎن‬ ‫ﺗﻮ ﻧﺒﺎﺷﺪ اﻻ ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﺬﻫﺐ و از ﻣﺬﻫﺐ و ﻣﻠﺖ ﺑﻄﺮف‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﭼﻪ‪.‬‬



‫]َچ ‪ِ /‬چ[ )ِا( ﻧﺎم ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺗﺎزهء آن ﺗﺮﺷﯽ ﻟﺬﯾﺬ ﺳﺎزﻧﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج ‪ 1‬ورق ‪.(378‬‬ ‫ﺧﺎر ﭼﯿﺪن‪.‬‬



‫]َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﮐﺮدن‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎر ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﭼﯿﻦ‪.‬‬



‫)ِا ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﭽﻪ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﮔﺮد ﺑﺎغ و زراﻋﺖ و دﯾﻮار ﺧﺎﻧﻪ از ﺧﺎر و ﭼﻮب ﺑﻨـﺪ ﺳﺎزﻧـﺪ ﺑﺮاي ﻋـﺪم دﺧﻮل ﻣﺮدم و ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻣﻮذﯾﻪ‪.‬‬ ‫)ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت( )آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﭼﻨـﺎن ﺑـﺎﻏﯽ ﮐﺰو ﮔﻠﭽﯿﻦ ﻧﯿﺎرد ﮔﻞ ﺑﺮون ﺑﺮدن ﻧﻪ آن ﺑﺎﻏﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺧﺎرﭼﯿﻦ از ﺑﯿﻢ دزداﻧﺶ‪ .‬ﻋﺮﻓﯽ )از‬ ‫آﻧﻨــﺪراج(‪ .‬رﺟـﻮع ﺑـﻪ ﺧــﺎر ﺷـﻮد )||‪ .‬ص ﻣﺮﮐـﺐ( ﮐـﻪ ﺧــﺎر ﺑﯿﺮون آرد ‪ :‬آن ﺣﮑﯿـﻢ ﺧــﺎرﭼﯿﻦ اﺳــﺘﺎد ﺑـﻮد دﺳـﺖ ﻣﯿﺰد ﺟﺎﺑﺠـﺎ ﻣﯽ‬ ‫آزﻣﻮد‪.‬ﻣﻮﻟﻮي ||‪ .‬ﻣﻨﻘﺎش‪) .‬زﻣﺨﺸﺮي(‪ .‬ﻣﻨﻤﺎص‪) .‬زﻣﺨﺸﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﭼﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻮﭼﯿﻨﻪ‪ .‬ﻣﻨﻘـﺎش ﺳـﺮ ﺗﺮاﺷـﺎن‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻣﻮي ﭼﯿﻦ‪ .‬ﻣﻨﺘﺎش‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري ج ‪ 1‬ورق ‪.(||378‬‬ ‫ﺳﺮﻫﺎي دو اﻧﮕﺸﺖ دو ﻧﺎﺧﻦ ﺳﺒﺎﺑﻪ و اﺑﻬﺎم را ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺪان ﮔﻮﺷﺖ و ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺪن آدﻣﯽ را ﭼﻨﺎن ﮔﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺪرد آﯾﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‬ ‫)ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬آﻟـﺖ ﻧﯿﻠـﮏ زدن‪ ،‬و ﻧﯿﻠـﮏ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔـﻮﺷﺖ و ﭘـﻮﺳﺖ را ﺑﺴـﺮ دو اﻧﮕﺸﺖ ﮔﯿﺮﻧـﺪ ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ ﺑـﺪرد آﯾـﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫رﺷﯿﺪي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﭼﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫)ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺎده اي ﺳـﺨﺖ و ﺻـﻠﺐ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﭼﯿﻦ از آن آﺋﯿﻨﻪ ﺳﺎزﻧـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺧﺎﮐﯽ را ﻧﺎﻣﻨـﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺟﻮﺷﺎﻧـﺪن از آن‬ ‫ﺷﯿﺸﻪ ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج ‪ 1‬ورق ‪ .(|| 384‬ﭘﯿﮑﺎن ﺗﯿﺮي را ﻧﺎﻣﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﺮ اﻧﺴﺎن ﮔﺬرد ﻫﻼﮐﺖ آرد‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري‬ ‫ج ‪ 1‬ورق ‪ .(384‬ﭘﯿﮑـﺎن ﺗﯿﺮ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺷﻮد ﻣﺎﻧﻊ وﺻﻞ ﯾﺎر ﮐﻨـﺪ ﺳـﯿﻨﻪ اش ﺧﺎرﭼﯿﻨﯽ ﮔـﺬار‪ .‬اﺑﻮاﻟﻤﻌﺎﻧﯽ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ورق ‪ .(|| 384‬زﺧﻢ ﻣﻬﻠﮏ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺧﺎر‪.‬‬



‫)ِا( ﮐﻨﺎﯾﻪ از دﻏﺪﻏﻪ و ﺧﻮاﻫﺶ ﺧﻮاه اﻣﺮ ﻣﺮﻏﻮب ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﻮاه ﻏﯿﺮ ﻣﺮﻏﻮب ﭼﻮن ﺧﺎرﺧﺎر ﻏﻢ‪ ،‬و ﺑﺎ ﻟﻔﻆ در ﺳـﺮ داﺷﺘﻦ و در ﺳﯿﻨﻪ داﺷﺘﻦ‬ ‫و در دل داﺷـﺘﻦ ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺧﻠﺠﺎن و ﺗﻌﻠﻖ ﺧﺎﻃﺮ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ اﺑﺘـﺪاي ﻣﯿﻞ و ﺧﻮاﻫﺶ ﺑﭽﯿﺰي ﺑﺎﺷـﺪ و ﺑﻘﯿﻪء‬ ‫ﻣﯿـﻞ و ﺧـﻮاﻫﺶ را ﻫـﻢ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺧﻠﺠـﺎن و ﺗﻌﻠـﻖ ﺧـﺎﻃﺮ و اﻧـﺪﯾﺸﻪ اي ﮐﻪ ﺿـﻤﯿﺮ آدﻣﯽ ﺑﺮ ﻃﻠﺐ و ﮐﻨﺠﮑـﺎوي دارد‪.‬‬ ‫)ﺗﻌﻠﯿﻘـﺎت ﻓﯿﻪ ﻣﺎﻓﯿﻪ چ ﻓﺮوزاﻧﻔﺮ ص ‪ 283‬از ﺣﺎﺷـﯿﻪء دﮐﺘﺮ ﻣﻌﯿﻦ ﺑﺮ ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺧﻠﺠﺎن ﺧﺎﻃﺮ ﮐﻪ در اﯾﺎم ﺗﻌﻠﻖ و ﻣﯿﻞ و ﻋﺸﻖ ﺑﺮ ﻋﺎﺷـﻖ‬ ‫ﭘﯿـﺪا ﺷﻮد‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﺗﺮدد و ﺗﻔﮑﺮ و اﻧﺪﯾﺸﻪء ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺑﺮاي اﻣﺮ ﻣﺮﻏﻮب‪) .‬ﺑﻬﺎر ﻋﺠﻢ( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬ﺧﻠﺠﺎن‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء‬ ‫ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﺗﻌﻠﻖ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﻪ اﺑﺘـﺪاي ﻣﯿﻞ و ﺧﻮاﻫﺶ ﺑﻮد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﻠﺠﺎن ﺧﺎﻃﺮ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻈﺎم(‪ .‬دﻏـﺪﻏﻪء ﺧﺎﻃﺮ و اﻟﻢ دل و ﺧﻠﺠﺎن‪.‬‬ ‫)ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري ج ‪ 1‬ص ‪ .(361‬وﺳﻮﺳﻪ‪ .‬وﺳـﺎوس ﺗﺴﻮﯾـﻞ‪ ،‬ﺗﺴﺎوﯾـﻞ‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﺎرﺧـﺎر دﯾﻮار ‪ :‬دﮔﺮ ره ﺑﺎز ﺑﺎ ﻫﺮ ﮐﻮﻫﺴﺎري ﺑﺨﺎر آورد‬ ‫ﭘﯿـﺪا ﺧﺎرﺧﺎري‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو )دﯾﻮان چ ﺗﻘﻮي ص ‪ .(441‬ﺗﻮ ﭼﺸﻢ روﺷﻦ و دﻟﺸـﺎد زي ﮐﻪ در دل و ﭼﺸﻢ ﺧﻠـﺪ ﻋـﺪوي ﺗﺮا ﺧﺎرﺧـﺎر از‬ ‫آﺗﺶ و آب‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ )دﯾﻮان چ رﺷﯿﺪ ﯾﺎﺳﻤﯽ ص ‪ .(28‬در آدﻣﯽ ﻋﺸـﻘﯽ و دردي و ﺧﺎرﺧﺎري و ﺗﻘﺎﺿﺎﯾﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺻﺪﻫﺰار‬ ‫ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻠﮏ او ﺷﻮد ﮐﻪ ﻧﯿﺎﺳﺎﯾـﺪ و آرام ﻧﯿﺎﺑﺪ‪) .‬ﻓﯿﻪ ﻣﺎﻓﯿﻪ ﻣﻮﻟﻮي ‪ 64‬از ﺣﺎﺷـﯿﻪء دﮐﺘﺮ ﻣﻌﯿﻦ ﺑﺮ ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺧﺎرﺧﺎر دو ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﻧﻬﺸﺖ‬ ‫ﺗﺎ ﮐﻪ ﺗﺨﻢ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﯿﻨﯽ را ﻧﮑﺸﺖ‪).‬ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬از ﺧﺎرﺧﺎر ﻋﺸﻖ ﺗﻮ در ﺳﯿﻨﻪ دارم ﺧﺎرﻫﺎ ﻫﺮ دم ﺷﮑﻔﺘﻪ در دﻟﻢ زان ﺧﺎرﻫﺎ ﮔﻠﺰارﻫﺎ‪ .‬ﺟﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫دل را ز ﺧﺎر ﺧﺎر ﺗﻤﻨﺎي وﺻﻞ ﺧﻮﯾﺶ ﺧﻮﺑﺎن ﻓﺮﯾﺐ ﺑﺴﺘﺮ ﺳـﻨﺠﺎب داده اﻧـﺪ‪ .‬ﻓﯿﺎض ﻻﻫﯿﺠﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺧﺎرﺧﺎر آن ﭘﺮﯾﺮو داﺷـﺘﻪ ﺑﺮ‬ ‫ﻣﺰار ﻫﺮ ﮐﻪ ﮔﻞ ﭘﺎﺷـﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻠﯿﻢ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻓﻀﺎي دل ﺧﻼص از ﺧﺎرﺧﺎر ﻏﻢ ﮐﺠﺎ ﮔﺮدد ز ﭼﻨﮓ ﺧﺎرﺑﻦ داﻣﺎن ﺻﺤﺮا ﮐﯽ رﻫﺎ‬ ‫ﮔﺮدد‪ .‬واﻋﻆ ﻗﺰوﯾﻨﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬اﺑﺮ داﻣﻦ ﮐﺶ و ﮔﻠﺸﻦ ﺧﻮش و ﺳﺎﻗﯽ اﺳﺖ ﮐﺮﯾﻢ ﺧﺎرﺧﺎر ﻏﻢ اﯾﺎم ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮدن‪ .‬ﺣﻀﺮت ﺷﯿﺦ‬ ‫)از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﮔـﻞ اﻧـﺪاﻣﯽ ﮐﻪ دارد ﻏﻨﭽﻪ در ﺳـﺮ ﺧﺎرﺧـﺎر او ﺻـﺒﺎ در رﻗﺺ ﻃـﺎوس اﺳﺖ از رﻧﮓ ﺑﻬﺎر او‪ .‬ﻣﯿﺮﻣﺤﻤـﺪاﻓﻀﻞ ﺛﺎﺑﺖ )از‬ ‫آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻣﺤﻤـﺪﺧﺎن ﮐﻪ ﺣﺮﮐـﺎت او ﺑﺮ ﻃﺒﻌﺶ ﻧـﺎﮔﻮار و از اﻃﻮار او ﺧﺎرﺧـﺎر در دل داﺷﺖ در آن روز ﻋﻨـﺎن اﺧﺘﯿـﺎر از دﺳﺖ داده‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾـﺦ ﮔﻠﺴـﺘﺎﻧﻪ(‪ .‬ﯾـﺎر رﻓﺖ از ﭼﺸﻢ و در دل ﺧﺎرﺧـﺎر او ﺑﻤﺎﻧـﺪ ﺑﺮ ﺟﮕﺮ ﺻـﺪ داغ ﺣﺴـﺮت ﯾﺎدﮔـﺎر او ﺑﻤﺎﻧـﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري||(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرش‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ص ‪ : (361‬ﻓﮑﺮ ﻋﺼﯿﺎن اﺑﺘﺪاي ﮐﺎر‬ ‫ﺷﯿﻄـﺎﻧﯽ ﺑﻮد در ﺑـﺪن ﭼﻮن ﺧﺎرﺧـﺎر اﻓﺘـﺪ ﻋﻼﻣﺎت ﮔﺮﺳﺖ‪ .‬ﻋﻄﺎر‪ .‬ﺧﻮاﻫـﺪ رﺳـﯿﺪ زر ﺑﮑﻒ ﻣﻦ ز دﺳﺖ ﺗﻮ ﭼﻮن ﮔﻞ ازان ﮐﻪ ﻣﯿﮑﻨـﺪم‬ ‫ﺧﺎرﺧـﺎر دﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻠﻤﺎن ﺳﺎوﺟﯽ‪ .‬ﺧﺎرﺧﺎر دل ﻣﻦ ﮔﺸـﺘﻪ ﻏﻢ ﻫﺠﺮاﻧﺶ زان ﺳـﺒﺐ ﮐﺮده ﺗﻨﻢ ﻣﺤﻨﺖ دل وﯾﺮاﻧﺶ‪ .‬اﺑﻮاﻟﻤﻌﺎﻧﯽ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺷﻌﻮري ص‪ .(|| 361‬ﺣﺴﺪ و رﺷﮏ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺧﺎر‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮔﻮي آﻏﺎج ﺑﺨﺶ ﺷﺎﻫﯿﻦ دژ واﻗﻊ در ﻫﻔﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب راه اراﺑﻪ رو ﺷﺎﻫﯿﻦ دژ ﺑﻪ ﺗﮑﺎب ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ‪ .‬داراي ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و ﺳﺎﻟﻢ‪ ،‬ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 405‬ﺗﻦ ﻣﺮدم آﻧﺠﺎ ﮐﺮد و ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺗﺴﻨﻦ اﺳﺖ آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻت‬ ‫ﻏﻼـت و ﺣﺒﻮﺑـﺎت و ﮐﺮﭼـﮏ و ﺑﺎدام و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎرﺧﺎر ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ( ﺳﺘﯿﺰه ﮐﺮدن‪ .‬دراﻓﺘـﺎدن ‪ :‬اﻧـﺪر دو ﭼﺸﻢ ﺧﻮﯾﺶ زﻧـﺪ ﺧﺎر ﺧﺸﮏ ﻣﺮ دﺷـﻤﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﮐﻨـﺪ ﺧﺎرﺧﺎر‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺗﺎ ﺑﺮ ﮐﺴـﯽ‬ ‫] َ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺧﺪاي ﺧﺸﻢ ﭘﯿﺶ ﺗﻮ ﻧﺎﯾﺪ و ﻧﮑﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺧﺎرﺧﺎر‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺧﺎﺷﺎك‪.‬‬



‫)ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎر و ﺧﺎﺷﺎك ‪:‬ﺑﺮاي او از ﺗﻠﻮ و ﺧﺎرﺧﺎﺷﺎك ﺗﺎج ﺑﺎﻓﺘﻨﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء دﯾﺎﺗﺴﺎرون ص ‪.(350‬‬ ‫ﺧﺎر ﺧﺎﺻﺮه‪.‬‬



‫ص َر ‪ِ /‬ر[)‪) (1‬ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺮﺟﺴـﺘﮕﯽ ﻫﺎي اﺳـﺘﺨﻮاﻧﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ روي اﺳﺘﺨﻮان ﺧﺎﺻﺮه و ﺑﺮ دو ﻗﺴﻢ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺎرﺧﺎﺻﺮه‬ ‫]ِر ِ‬ ‫ﺧﻠﻔﯽ و ﺧﺎرﺧﺎﺻـﺮه ﻗـﺪاﻣﯽ‪ .‬ﺧﺎر ﺧﺎﺻـﺮه ﺧﻠﻔﯽ اﺑﺘـﺪاي ﻓﺮورﻓﺘﮕﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮﺟﺴـﺘﻪء ﻣﻘﺎﺑﻞ آن ﺑﻪ ﺧﺎر ﻧﺴﺎﺋﯽ ﻣﻮﺳﻮم اﺳﺖ اﯾﻦ‬ ‫ﺧﺎرﻫـﺎي ﺧﺎﺻـﺮه ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻧﻮع ﺣﯿﻮاﻧـﺎت ﻣﺘﻔـﺎوت اﻧـﺪ‪) .‬ﺷـﺮح از ﮐﺎﻟﺒﺪﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻫﻨﺮي ص‪ .(172‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ﺣﺮﻗﻔﯽ )اﺳـﺘﺨﻮان( ﺷـﻮد‪.‬‬ ‫‪(euqoili enipe - (1.‬‬ ‫ﺧﺎر ﺧﺮﻣﺎ‪.‬‬



‫]ِرُخ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺎرﺧﺮﻣﺎﺑﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎرﯾﺴﺖ ﮐﻪ در درﺧﺖ ﻧﺨﻞ ﻣﯽ روﯾﺪ‪ُ .‬ﺳـ ّﻼَءة ﺟﻤﻊ ﺳـّﻼء‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع‬ ‫ﺑﻪ ﻟﻐﺖ ﺧﺎر ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎر ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ‪.‬‬



‫]ِر ُخ ُب[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎر درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻟﻐﺖ َﻃﻤﯿﻞ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺧﺮوس‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺳـﯿﺨﮏ ﭘﺎي ﺧﺮوس‪ .‬ﺻﯿﺼﻪ‪ ،‬ﺻﯿﺼﯿﻪ‪ ،‬ﺷﻮﮐﮥ اﻟﺪﯾﮏ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻟﻤﻨﺠﺪ(‪ .‬رﺟﻮع‬ ‫ﺑﻪ ﺻﯿﺼﻪ و ﺻﯿﺼﯿﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺧﺴﮏ‪.‬‬



‫س[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎري ﺑﺎﺷﺪ ﺳﻪ ﭘﻬﻠﻮ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ آن ﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﻮد و آن را ﻣﻐﺮﺑﯿﺎن ﺣﻤﺺ اﻻﻣﯿﺮ ﺧﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻌﺘﺪل اﺳﺖ و آن را در ﺟﺎي ﮐﻪ‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﮐﮏ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﯿﻔﺸﺎﻧﻨـﺪ ﻫﻤﻪ ﺑﻤﯿﺮﻧﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻧﺎم ﻧﺒﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﺮاﺑﻪ ﻫﺎ و ﻧﺰدﯾﮏ آﺑﻬﺎ ﻣﯽ روﯾﺪ ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي‬ ‫آن ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ ﭘﻬﻦ ﺷﻮد و ﺧﺎر آن ﭼﻮن ﺑﺮ ﭘﺎي ﭘﯿﻞ رود ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺮآورد و در دواﻫﺎ ﺑﮑﺎر ﺑﺮﻧﺪ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ داراي ﺳـﺎﻗﻪ ﻫـﺎي دراز و ﭼﺘﺮﻫـﺎﺋﯽ ﮐﻢ ﮔـﻞ و داﻧﻪ ﻫﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺟﺴـﺘﮕﯿﻬﺎي روي آن ﺑﺼﻮرت ﺧﺎرﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ و ﻣﻨﺤﻨﯽ در‬ ‫آﻣـﺪه و ﺑﻪ ﻟﺒـﺎس ﻣﯽ ﭼﺴـﺒﺪ‪) .‬ﮔﯿﺎه ﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺣﺴـﯿﻦ ﮔﻞ ﮔﻼب ص ‪ .(236‬ﺑﺴﺘﯿﺒـﺎج‪ .‬ﺷـﮑﻮﻫﻨﺞ‪ .‬ﺷـﮑﻮﻫﺞ ||‪ .‬ﺗﺨﻤﯽ اﺳﺖ ﺧﺎردار ﮐﻪ‬ ‫ﺑـﺪواﻫﺎ ﺑﮑﺎر آﯾـﺪ‪) .‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﺨﺰن اﻻدوﯾﻪ( )ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﮏ ﺷﻮد ||‪َ .‬ﺧﻨَﺠﮏ و آن ﺧﺎري ﺑﺎﺷـﺪ ﺳﻪ ﭘﻬﻠﻮ از آﻫﻦ ﮐﻪ‬ ‫در روز ﺟﻨـﮓ ﺑﺮاي ﻣﺠﺮوح ﺷـﺪن دﺳـﺖ اﺳـﺒﺎن در ﻣﯿـﺪان رﯾﺰﻧـﺪ و ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ ﮔﻔﺘـﻪ اﻧـﺪ ‪ :‬ﺧﺴـﮏ در ﮔـﺬرﮔﺎه ﮐﯿـﻦ رﯾﺨﺘﻨـﺪ ﻧﻘﯿﺒـﺎن‬ ‫ﺧﺮوﺷﯿﺪن اﻧﮕﯿﺨﺘﻨﺪ‪).‬از آﻧﻨﺪراج(‪َ .‬ﺣَﺴﮏ‪.‬‬ ‫ﺧﺎر ﺧﺸﮏ‪.‬‬



‫]ِر ُخ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎري ﮐﻪ از ﺳﺒﺰي اﻓﺘﺎده و ﺧﺸﮏ ﺷﺪه اﺳﺖ‪َ .‬ﺿﺮﯾﻊ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎر ﺧﺸﮏ زﻫﺮدار‪.‬‬



‫ك َز[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎرﺧﺸﮑﯽ ﮐﻪ ﺳﻢ دارد و اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﺶ ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ آرد‪ .‬ﺿﺮﯾﻊ‪) .‬ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ(‪.‬‬ ‫]ِر ُخ ِ‬ ‫ﺧﺎر ﺧﻠﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎر ﻧﺸﺴﺘﻦ در ﭼﯿﺰي‪ .‬ﺧﺎر در ﭼﯿﺰي ﻓﺮورﻓﺘﻦ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎر ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺧﻮ‪.‬‬



‫)ِا( ﻧﺎم ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎر ﺧﻮردن‪.‬‬



‫]ﺧَﻮْر ‪ُ /‬ﺧْﺮ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻮردن ﺧﺎر‪ .‬ﭼﺮﯾـﺪن ﺧﺎر‪ .‬ﺗﻐـﺬﯾﻪ از ﺧﺎر ﮐﺮدن‪ُ .‬ﻣﮑﺎﻟََﺒﻪ ﮐﻪ آن ﺧﺎر ﺧﻮردن ﺷﺘﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪:‬‬ ‫اﺷﺘﺮ آﻣﺪ اﯾﻦ وﺟﻮد ﺧﺎرﺧﻮار ﻣﺼﻄﻔﯽ زادي ﺑﺮ اﯾﻦ اﺷﺘﺮ ﺳﻮار‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺣﺎﺟﯽ ﺗﻮ ﻧﯿﺴﺘﯽ ﺷﺘﺮ اﺳﺖ از ﺑﺮاي آﻧﮏ ﺑﯿﭽﺎره ﺧﺎر ﻣﯿﺨﻮرد و‬ ‫ﺑﺎر ﻣﯿﺒﺮد ﺳﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن چ ﯾﻮﺳﻔﯽ ص‪ .(|| 159‬ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺎراﺣﺘﯽ و ﺳﺨﺘﯽ از ﭼﯿﺰي ﮐﺮدن‪ .‬ﻏﺮاﻣﺖ ﭼﯿﺰي ﺑﺮدن ﮐﻪ از آن ﭼﯿﺰ ﻏﻨﯿﻤﺖ‬ ‫ﺑﺮده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺑﺮده ﺷﻮد ‪ :‬درﺧﺘﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎرش ﺧﻮري ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻦ آﻧﮕﻪ ﮐﻪ ﺧﺎرش ﺧﻮري‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﺑﺮﻧﺪ از ﺑﺮاي دﻟﯽ‬ ‫ﺑﺎرﻫﺎ ﺧﻮرﻧﺪ از ﺑﺮاي ﮔﻠﯽ ﺧﺎرﻫﺎ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻠﺒﻨﯽ ﺑﺮﺳـﯿﺪم ﻣﺠﺎل ﺻﺒﺮ ﻧﺪﯾﺪم ﮔﻠﯽ ﺗﻤﺎم ﻧﭽﯿﺪم ﻫﺰار ﺧﺎر ﺑﺨﻮردم‪ .‬ﺳﻌﺪي‬ ‫)ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﺑﭙﺮﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﺰ ﻃﻔﻼن ﺧﻮري ﺧﺎر ز ﭘﯿﺮان ﮐﯿﻦ ﮐﺸﯽ ﭼﻮن ﺑﺎﺷﺪ اﯾﻨﮑﺎر‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺧﻮﺷﻪ‪.‬‬



‫ش[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎري ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻮﺷﻪء ﻧﺒﺎﺗﺎت روﯾـﺪ‪ .‬ﺧﺎري ﮐﻪ ﺑﺮ ﮔﯿﺎه ﻣﯿﺮوﯾـﺪ‪َ .‬ﺳـ ﻔﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪َ .‬ﺷـ ﻌﺎع‪.‬‬ ‫ش‪ِ /‬‬ ‫]ِر َ‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪َ .‬ﻣﺮق‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺧﻮن‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن درﮐﺎﺳـﻌﯿﺪه ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرداﻧﮕﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﺎري‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﺟﻨﮕﻠﯽ و ﻫﻮاي آن ﻣﺮﻃﻮب و‬ ‫ﻣﺎﻻرﯾﺎﺋﯽ واﻗﻊ در ‪ 18‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﮐﯿﺎﺳﺮ و ‪ 3‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل راه ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮐﯿﺎﺳﺮ ﺑﺴﺎري ﺳﮑﻨﻪء آن در ﺣﺪود ‪ 200‬ﺗﻦ و ﻣﺬﻫﺐ‬ ‫آﻧﻬﺎ ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻣﺎزﻧﺪراﻧﯽ و ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸﻤﻪ و رودﺧﺎﻧﻪء ﮔﺮم آب‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﻼت و ﺑﺮﻧﺞ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫زراﻋﺖ و ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﮐﺮﺑﺎس و ﺷﺎل ﺑﺎﻓﯽ و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﻣﻌﺪن زﻏﺎل ﺳﻨﮓ ﻧﯿﺰ در آﻧﺠﺎ وﺟﻮد دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺎرﺧﯿﺰ‪.‬‬



‫)ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎرﺑﺴﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرد‪.‬‬



‫]ِر[ )ع ص( ﺳﺎﮐﺖ ﺑﻮاﺳﻄﻪء ﺣﯿﺎ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬زن ﺷﺮﻣﮕﯿﻦ‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﱠﺮد‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎردار‪.‬‬



‫)ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﺧـﺎرآور‪ .‬ﺻـﺎﺣﺐ ﺧـﺎر‪ .‬ﺧﺎرور‪ .‬ﺷﺎﺋﮏ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ُ .‬ﻣَﺸﱠﻮك‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻟﻤﻨﺠـﺪ( )اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﺷﺎﺋﮑـﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺧﺎرﻧﺎك‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬درﺧﺘﺎن ﺳﺒﺰي ﮐﻪ ﺧﺎر دارﻧـﺪ‪ُ .‬ﺟﻠَﺒﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺳـﯿﻢ ﺧﺎردار‬ ‫ﺳﯿﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻃﺮاف آن ﺧﺎرﻫـﺎي آﻫﻨﯽ وﺟـﻮد دارد و آن را ﺑﺮاي ﻣﻨﻊ دﺧﻮل در ﻣﺤﻮﻃﻪ در ﭘﯿﺮاﻣﻦ آن ﻣﺤﻮﻃﻪ روي ﭘـﺎﯾﻪ ﻫـﺎي‬ ‫ﭼﻮﺑﯽ ﯾﺎ ﺟﺰ آن ﻧﺼﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.Epineux - (1) .‬‬ ‫ﺧﺎردار‪.‬‬



‫)ِا( ﮐﺮﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺼـﺮ و ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن زﯾﺎد دﯾﺪه ﻣﯿﺸﻮد و ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ آﻓﺎت ﭘﻨﺒﻪ اﺳﺖ ﭘﺮواﻧﻪء ﮐﺮم ﺧﺎردار ﻃﻮل ﭘﺮﻫﺎي ﺑﺎزش‬ ‫‪ 22‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ و ﻃﻮل ﺑﺪﻧﺶ ﺗﺎ ‪ 9‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ ﻣﯽ رﺳـﺪ رﻧﮓ ﭘﺮﻫﺎي ﺟﻠﻮي آن ﺳﺒﺰ ﮔﻼﺑﯽ رﻧﮓ و ﮔﺎﻫﯽ زرد و ﻗﻬﻮه اي رﻧﮓ اﺳﺖ و ﻋﻠﺖ‬ ‫ﺳﺒﺰي رﻧـﮓ آن ﺑﻮاﺳـﻄﻪء اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺮم ﻣﺰﺑﻮر در اواﺧﺮ ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن و ﭘﺎﺋﯿﺰ ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﻣﯿﺸﻮد و ﭘﺮﻫﺎي ﻋﻘﺒﯽ آن ﺳـﻔﯿﺪ رﻧﮓ و ﺣﺎﺷـﯿﻪء‬ ‫ﭘﺮﻫـﺎي ﻣﺰﺑﻮر ﺗﯿﺮه رﻧـﮓ اﺳﺖ ﺗﺨﻤﻬـﺎي ﭘﺮواﻧﻪء ﻣﺰﺑﻮر ﻣـﺪور اﺳﺖ و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﺨﺼﻮﺻـﯽ دارد‪ .‬ﮐﺮﻣﻬﺎي ﺧﺎردار ﺗﺎ ‪ 15‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ ﻃﻮل‬ ‫ﯾـﺎﻓﺘﻪ و رﻧـﮓ آﻧﻬـﺎ ﺳـﺒﺰ زﯾﺘـﻮﻧﯽ و ﻗﻬﻮه اي ﻗﺮﻣﺰرﻧـﮓ اﺳﺖ و ﺧﺎﻟﻬـﺎي ﺗﯿﺮه رﻧﮕﯽ دارد‪ .‬روي ﺑـﺪن ﮐﺮم ﻣﺰﺑﻮر ﺑﺮآﻣـﺪﮔﯿﻬﺎي ﮐﻮﺗـﺎه‬ ‫ﺿﺨﯿﻤﯽ )ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺧـﺎر( اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷـﮑﻞ ﻣﺨﺼﻮص ﮐﺮم ﺧﺎردار ﻧﺘﯿﺠﻪ وﺟﻮد آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﮐﺮم ﺧﺎردار ﺑﻪ ﺷـﻔﯿﺮه ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﭘﯿﻠﻪ ﻫﺎي‬ ‫ﻣﺰﺑﻮر ﺳـﻔﯿﺪ و ﯾـﺎ ﻗﻬﻮه اي رﻧـﮓ اﺳﺖ در ﻣﻤﺎﻟـﮏ ﺧـﺎرﺟﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻘﻮزه ﻫﺎي ﭘﻨﺒﻪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺸﺎﺧﻪ ﻫﺎي ﺟﻮان آن ﻧﯿﺰ ﺻـﺪﻣﻪ ﻣﯿﺰﻧـﺪ‪ .‬ﻃﻮل‬ ‫ﻣﺪت زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﮐﺮم ﺧﺎردار از ‪ 15‬ﺗﺎ ‪ 28‬روز اﺳﺖ و ﺟﺮﯾﺎن ﻧﺸﻮ و ﻧﻤﺎي ﺷﻔﯿﺮهء آن از ‪ 10‬اﻟﯽ ‪ 25‬روز ﻃﻮل ﻣﯽ ﮐﺸﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرداران‪.‬‬



‫)ِا ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﺧـﺎرداران ﮐﻪ ﺑﻨـﺎم اﮐﯿﻨﯿـﺪﻫﺎ ﯾﺎ ﺗﻮﺗﯿﺎﻫﺎي درﯾﺎﺋﯽ ﯾﺎ اورﺳﻦ ﻫﺎ ﻣﻮﺳﻮم ﻣﯿﺒﺎﺷـﻨﺪ ﺧﺎرﭘﻮﺳـﺘﺎﻧﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑـﺪﻧﺸﺎن را ﺟﻠﺪ‬ ‫ﺳﺨﺘﯽ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﺟﻠﺪ ﺳـﺨﺖ از ﺻـﻔﺤﺎت ﺑﻬﻢ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ اي ﺗﺮﮐﯿﺐ ﮔﺮدﯾﺪه ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎرﭘﻮﺳـﺘﺎن دﯾﮕﺮ در درون درم ﺑﻮﺟﻮد‬ ‫آﻣـﺪه اﻧـﺪ و روي آﻧﻬﺎ را اﭘﯽ ﺗﻠﯿﻮم ﻧﺎزك ﺑﺎ ﺳـﻠﻮﻟﻬﺎي ﭘﯽ و ﭘﻮﺷﺸـﯽ ﭘﻮﺷﺎﻧـﺪه اﺳﺖ ﺑﺮ روي ﺑـﺪن ﺧﺎرﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﺧﯿﻠﯽ ﻣﺘﺤﺮك ﻗﺮار‬ ‫دارﻧـﺪ )اﺳﻢ اﯾﻦ رده ﻧﯿﺰ ﺑﻮاﺳـﻄﻪء وﺟـﻮد ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎرﻫـﺎ اﺳﺖ(‪ .‬اﮐﯿﻨﯿـﺪﻫﺎ را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ وﺿﻊ ﺻـﻔﺤﺎت ﺟﻠـﺪي و ﻃﺮز ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺨﺮج‬ ‫ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﺪﻫﺎن ﺑـﺪو زﯾﺮ رده ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﻣﯿﻨﻤﺎﺋﯿﻢ اﮐﯿﻨﯿـﺪﻫﺎي ﻣﻨﻈﻢ و اﮐﯿﻨﯿـﺪﻫﺎي ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ‪ .‬زﯾﺮ ردهء اول ﯾﻌﻨﯽ اﮐﯿﻨﯿـﺪﻫﺎي ﻣﻨﻈﻢ‪ - :‬ﺑـﺪن اﯾﻦ‬ ‫ﺟـﺎﻧﻮران ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﮐﺮه اي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﯾﮑﯽ از دو ﻗﻄﺐ ﭘﻬﻦ ﺗﺮ ﺑﻮده و در ﻣﺮﮐﺰ آن دﻫـﺎن ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺟﻠـﺪ ﺷـﺒﯿﻪ ﺟﻌﺒﻪء ﮐﺎﻣﻼًـ ﺑﺴـﺘﻪ اي‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻮاﺳﻄﻪء دو ﺳﻮراخ ﺑﺰرگ ﺑﺨﺎرج ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ‪) .‬ﺗﻮﺗﯿﺎي ﺑﺤﺮي ﺟﺰء اﯾﻦ زﯾﺮ رده اﺳﺖ(‪ .‬زﯾﺮ ردهء دوم ﯾﻌﻨﯽ اﮐﯿﻨﯿﺪﻫﺎي‬ ‫ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ‪ :‬ﮐﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪء آﻧﻬﺎ ﯾﮑﯽ ﮐﻠﯿﭙﻪ آﺳﺘﺮوﺋﯿـﺪﻫﺎ)‪ (2‬ﮐﻪ دﻫﺎن در ﻣﺮﮐﺰ آرواره ﻫﺎ ﺑﺎز ﮔﺸـﺘﻪ و اﻋﻀﺎي اﺧﯿﺮ ﻣﺎﻧﻨـﺪ اﮐﯿﻨﯿـﺪﻫﺎي ﻣﻨﻈﻢ از‬ ‫ﭘﻨـﺞ ﻫﺮم درﺳﺖ ﺷـﺪه ﮐﻪ ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﻣـﺎﻫﯿﭽﻪ ﻫﺎ ﺑﭙﺮه ﻫﺎ ﻣﺘﺼـﻠﻨﺪ و دﯾﮕﺮ ﺳـﭙﺘﺎﻧﮕﻮﺋﯿﺪﻫﺎ)‪ (3‬ﮐﻪ دﻫـﺎن از ﻣﺮﮐﺰ ﺧﺎرج ﮔﺸـﺘﻪ و دﺳـﺘﮕﺎه‬ ‫آرواره اي وﺟـﻮد ﻧـﺪارد‪) .‬ﻧﻘـﻞ ﺑـﻪ اﺧﺘﺼـﺎر از ﺟﺎﻧﻮرﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻋﻤـﻮﻣﯽ دﮐـﺘﺮ ﻓـﺎﻃﻤﯽ ج ‪ 1‬ص ‪ 263‬و ‪ 264‬و ‪ 270‬و ‪- (1) .(271‬‬ ‫‪.echinides. (2) - Clypeastroides. (3) - Spatangoides‬‬ ‫ﺧﺎردان‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﻣﺸـﯿﺰ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﯿﺮﺟﺎن واﻗﻊ در ‪ 30‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻣﺸـﯿﺰ ﺳـﺮراه ﻣﺎﻟﺮو ﺗﮑﯿﻪ و‬ ‫ﻣﺸـﯿﺰ‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳـﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺳﺮدﺳـﯿﺮ ﺳـﮑﻨﻪء آن ‪ 59‬ﺗـﻦ و زﺑـﺎن آﻧﻬـﺎ ﻓﺎرﺳــﯽ و ﻣـﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ اﺳـﺖ آب آﻧﺠـﺎ از رودﺧـﺎﻧﻪ و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎر دراز‪.‬‬



‫]ِر ِد[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺎري ﮐﻪ ﺑﺰرگ اﺳﺖ و دراز‪َ .‬اَﺳﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪء اﺳﻞ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎر در ﭘﺎي ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ م( ﺧﺎر و ﺗﯿﻎ در ﭘﺎي اﻧﺴﺎن ﺷﺪن‪ .‬ﺷﺎﮐﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫]َد ُ‬ ‫ﺧﺎر در ﭘﯿﺮاﻫﻦ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( اﯾـﺬاء رﺳﺎﻧـﺪن‪) .‬ﺗـﺎج اﻟﻤﺼـﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( )آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﮔـﻞ اﻧـﺪاﻣﯽ ﮐﻪ در ﭘﯿﺮاﻫﻦ ﻣﻦ ﺧـﺎر ﻣﯿﺮﯾﺰد‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از‬ ‫]َد َه ُ‬ ‫آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺎر ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎر در ﺗﻦ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎر ﺑﻪ ﺗﻦ اﻧﺴﺎن ﻓﺮورﻓﺘﻦ‪ .‬ﺧﺎر در ﺗﻦ اﻧﺴﺎن ﻧﺸﺴﺘﻦ‪ .‬ﺷﻮك‪) .‬دﻫﺎر(‪.‬‬ ‫]َد َت ُ‬ ‫ﺧﺎر در ﺟﺎﺋﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ( ﺧـﺎر در ﻣﺤﻠﯽ ﻗﺮار دادن ﺑﺠﻬـﺖ ﻣﻨـﻊ دﺧـﻮل‪ .‬ﺧﺎرﻧﺸـﯿﻦ ﮐﺮدن ﺷـﯿﺌﯽ‪ .‬اﯾﺠـﺎد ﻣـﺎﻧﻊ ﮐﺮدن‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪء‬ ‫]َد َ‬ ‫ﺗﺸﻮﯾﮏ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎر در ﺟﺎﻣﻪ آوﯾﺨﺘﻦ‪.‬‬



‫]َد َم ‪ِ /‬م َت[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﺴﺒﯿﺪن ﺧﺎر ﺑﺠﺎﻣﻪ‪ .‬ﺗﻌﻠﯿﻖ ﺧﺎر ﺑﻠﺒﺎس‪ .‬ﻋﻠﻖ‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻟﻐﺖ ﻋﻠﻖ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎر در ﺟﮕﺮ ﺷﮑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫ك َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﯿﻘﺮار ﮐﺮدن‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻣﺠﻤﻮﻋﻪء ﻣﺘﺮادﻓﺎت ص ‪ .(336‬اﯾﺬاء ﮐﺮدن‪ .‬ﻧﺎراﺣﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ش َ‬ ‫گ ِ‬ ‫]َد ِج َ‬ ‫ﺧﺎر در ﺟﯿﺐ اﻓﮑﻨﺪن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( اﯾـﺬاء ﮐﺮدن‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﻣﺠﻤﻮﻋﻪء ﻣﺘﺮادﻓـﺎت ص ‪ : (53‬ﺧﺎر در ﺟﯿﺐ ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﻓﮑﻨـﺪ ﮔﻠﺨﻦ ﻣﺎ ﺧﻨﺪه ﺑﺮ‬ ‫]َد َج َا َ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 601‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﻧﻐﻤﻪء داود زﻧﺪ ﺷﯿﻮن ﻣﺎ‪ .‬ﻃﺎﻟﺐ آﻣﻠﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﺬﯾﻞ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺎر ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎر در راه ﺷﮑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫ك َت[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ( ﻣﺤـﺎﻓﻈﺖ ﮐﺮدن‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( ‪ :‬ﻣﺮا ﺗـﺎ ﺧـﺎر در ره ﻣﯽ ﺷـﮑﺴﺘﯽ ﮐﻤـﺎن در ﮐـﺎر ده ده ﻣﯽ‬ ‫ش َ‬ ‫]َد ِ‬ ‫ﺷﮑﺴﺘﯽ ﭼﻮ ﮐﺎرم را ﺑﺮﺳﻮاﺋﯽ ﻓﮑﻨﺪي ﺳﭙﺮ ﺑﺮ آب رﻋﻨﺎﺋﯽ ﻓﮑﻨﺪي‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )ﺧﺴﺮو و ﺷﯿﺮﯾﻦ ||(‪ .‬ﺧﺎر ﭼﯿﺪن‪.‬‬ ‫)آﻧﻨﺪراج( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﻣﻬّﻢ ﻣﺸﮑﻞ ﭘﯿﺶ ﻣﺮدم ﻧﻬﺎدن ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎر ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎر در راه ﻧﻬﺎدن‪.‬‬



‫]َد ِن ‪َ /‬ن َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﭘﯿﺶ ﻧﻬﺎدن‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )ﻣﺠﻤﻮﻋﻪء ﻣﺘﺮادﻓﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺎر در ره ﺷﮑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫ك َت[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎر در راه ﺷﮑﺴﺘﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ش َ‬ ‫]َد َرْه ِ‬ ‫ﺧﺎر در ره ﻧﻬﺎدن‪.‬‬



‫]َد َرْه ِن ‪َ /‬ن َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎر در راه ﻧﻬﺎدن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎر درودن‪.‬‬



‫]ُد َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﭘـﺎك ﮐﺮدن ﺑـﺎغ و ﺑﻮﺳـﺘﺎن از ﺧﺎر‪ .‬ﮐﻨـﺪن و ﭘﯿﺮاﺳـﺘﻦ ﻣﺰرﻋﻪ از ﺧﺎر ‪ :‬ﺧﺎر ﺗﺮم ﮐﻪ ﺗﺎزه ز ﺑﺎﻏﻢ دروده اﻧـﺪ ﻣﺤﺮوم‬ ‫ﺑﻮﺳﺘﺎﻧﻢ و ﻣﺮدود آﺗﺸﻢ‪ .‬ﻓﺼﯿﺤﯽ ﻫﺮوي )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎر دﻟﻮﮐﺶ‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎري اﺳﺖ از آﻫﻦ‪ ،‬ﺑﺪان دﻟﻮ ﮐﻪ در ﭼﺎه اﻓﺘﺎده ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮآورﻧﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]ِر َدﻟ ْْﻮ َ‬ ‫ﺧﺎردون‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺧﺒﺮ ﺑﺨﺶ ﺑﺎﻓﺖ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳﯿﺮﺟﺎن واﻗﻊ در ‪ 70‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺑﺎﻓﺖ ﺳـﺮ راه ﻣﺎﻟﺮو ﺧﺒﺮ ﺑﺪﺷﺖ‬ ‫ﺑﺮ‪ ،‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ و ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 180‬ﺗﻦ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳﯽ و ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ اﺳﺖ آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن‬ ‫ﻏﻼت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎردون‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از ﺑﺨﺶ ﺳـﺎردوﺋﯿﻪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺟﯿﺮﻓﺖ واﻗـﻊ در ‪ 18‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧـﺎور ﺳـﺎردوﺋﯿﻪ و ‪ 2‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب راه ﻣـﺎﻟﺮو ﺑﺎﻓﺖ‬ ‫ﺑﺴﺎردوﺋﯿﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ‪ ،‬ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 70‬ﺗﻦ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ و ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از رودﺧﺎﻧﻪ و‬ ‫ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮل ﻏﻼـت و ﺣﺒﻮﺑـﺎت و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ و راه ﻣـﺎﻟﺮو و ﺳـﺎﮐﻨﯿﻦ از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﻓﺎرﯾﺎﺑﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎردون‪.‬‬



‫ِا)خ( ده ﮐـﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻫﻨﺰا ﺑﺨﺶ ﺳـﺎردوﺋﯿﻪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺟﯿﺮﻓﺖ واﻗـﻊ در ﻧﻪ ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﺳـﺎردوﺋﯿﻪ و ﯾـﮏ ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺟﻨﻮب راه ﻣﺎﻟﺮو ﺳﺎردوﺋﯿﻪ ﺑﺒﺎﻓﺖ ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 100‬ﺗﻦ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎردﯾﺪه‪.‬‬



‫]دي َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﻪ او آﻓﺖ ﺧﺎر رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ ‪ :‬ﻓﻠﮏ ﺑﻪ آﺑﻠﻪء ﺧﺎر دﯾﺪه ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ زﻣﯿﻦ ﺑﺪاﻣﻦ در ﺧﻮن ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯽ‬ ‫ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎر دﯾﺪه‪.‬‬



‫]ِر دي َد ‪ِ /‬د[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎر ﭼﺸﻢ‪ .‬ﻣﻮذي‪ .‬ﻣﺰاﺣﻢ‪ .‬ﻣﺎﻧﻊ‪ .‬رﻧﺞ دﻫﻨﺪه‪ .‬ﺧﺎر راه‪.‬‬ ‫ﺧﺎر راه‪.‬‬



‫]ِر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺎﻧﻊ و ﺣﺎﯾﻞ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻣﺰاﺣﻢ‪ .‬ﻣﺎﻧﻊ‪ .‬ﺳﺪ راه ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎر ره‪.‬‬



‫]ِر َرْه[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺨﻔﻒ ﺧﺎر راه‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎر راه ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرز‪.‬‬



‫]ِر[ )ع ص( ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺻﺮاﺣﯽ ﭼﺮﻣﯽ ﻣﯽ دوزد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرز‪.‬‬



‫]ِر[ )ِاخ( از ازﻫﺮي ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ او آن را ﺑﺎ ﻓﺘﺢ ﺿﺒﻂ ﮐﺮد وﻟﯽ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﻣﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺿﺒﻄﯽ را ﺑﺨﻂ او‬ ‫ﻧﺪﯾﺪه ام‪ .‬ﺑﺎري آن ﻧﻬﺮي اﺳﺖ ﺑﯿﻦ ارﺑﻞ و ﻣﻮﺻﻞ و ﺑﯿﻦ زاب اﻋﻠﯽ و ﻣﻮﺻﻞ و ﺑﺮ ﮐﻨﺎر آن دﻫﮑﺪه اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺎم ﻧﺨﻼ ﻣﻮﺳﻮم اﺳـﺖ‬ ‫و اﻫـﻞ ﻧﺨﻼـ ﺧـﺎرز را ﺑَّﺮﯾﺸﻮا ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨـﺪ‪ .‬ﻣﺒـﺪأ ﺧﺎرز از ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ارﺑﻮن از ﻧﻮاﺣﯽ ﻧﺨﻼ و آن از ﺑﯿﻦ ﮐﻮه ﺧﻠﺒﺘﺎ و ﻋﻤﺮاﻧﯿﻪ‬ ‫ﺧـﺎرج ﻣﯿﺸﻮد و ﺑﺴﻮي آﺑـﺎدي ﻣﺮج از اﻋﻤﺎل ﻗﻠﻌﻪء ﺷﻮش و ﻋﻘﺮ ﺟﺎري ﻣﯿﺸﻮد ﺗﺎ ﺑـﺪﺟﻠﻪ رﯾﺰد‪ ،‬و اﯾﻦ ﻫﻤﺎن ﻣﻮﺿـﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ‬ ‫ﺟﻨـﮓ ﺑﯿﻦ ﻋﺒﯿـﺪاﷲ زﯾـﺎد و اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﺎﻟـﮏ اﺷﺘﺮ ﻧﺨﻌﯽ در اﯾـﺎم ﻣﺨﺘﺎر واﻗﻊ و در آﻧﺮوز زﯾﺎد ﮐﺸـﺘﻪ ﺷـﺪ ﺑﺴﺎل ‪ 66‬ه ‪ .‬ق‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻟﺒﻠﺪان ج ‪ 3‬ص ‪ .(388‬رﺟﻮع ﺑﻤﺎدهء ﺑﻌﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرزار‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰي ﺑﺨﺶ ﻓﺮﯾﻤﺎن ﻣﺸﻬﺪ واﻗﻊ در ‪ 16‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻓﺮﯾﻤﺎن ﺑﺮ ﺳﺮ راه ﻣﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻓﺮﯾﻤﺎن‬ ‫ﺑﻪ ﺑﺎ ﻗﻠﻌﻪ ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ داراي ‪ 199‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ ﻣﺤﺼﻮﻻت آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و‬ ‫ﺑﻨﺸﻦ و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ آب ﻣﺸﺮوب ﮐﻨﻨﺪهء آﻧﺠﺎ از ﻗﻨﺎت ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎرزار‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﭘﺎﺋﯿﻦ وﻻﯾﺖ ﺑﺨﺶ ﻓﺮﯾﻤﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﺸﻬﺪ واﻗﻊ در ‪ 73‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺟﺎدرن ﻓﺮﯾﻤﺎن ﺑﺮ ﺳﺮ راه ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺸـﻬﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﺟﻠﮕﻪ اي و ﻫﻮاي آن ﻣﻌﺘﺪل داراي ‪ 182‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳﯽ‬ ‫اﺳﺖ آب آﻧﺠﺎ از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻت آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﭼﻐﻨـﺪر ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎرزﺑﺎﻧﮏ‪.‬‬



‫]َز َن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎرﭘﺸﺖ‪ .‬ﻧﺎم ﻧﻮﻋﯽ از ﺧﺎرﭘﺸﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺮم و ﻣﻮرﭼﻪ ﻣﯽ ﺧﻮرد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرزد‪.‬‬



‫]َر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎم ﺧﺎرﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺪان ﺧﺎرﭼﺎﻗﺮ و ﺧﺎرﻗﻠﻔﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج ‪ 1‬ص ‪.(360‬‬ ‫ﺧﺎر زدن‪.‬‬



‫]َز َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻓﺮوﺑﺮدن ﭼﯿﺰي ﻧﻮك ﺗﯿﺰ در ﺗﻦ ﯾـﺎ ﺟـﺎي دﯾﮕﺮ‪ .‬ﻧﺨﺲ‪) .‬ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ(‪ .‬ﻧﺨﺲ ﻣﻌﻨﯿﺶ ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻤﻌﻨﯽ َدﺧﺰ اﺳﺖ ﺟﺰ‬ ‫آﻧﮑﻪ ﺣﺎﻟﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﭼﻮب و اﻧﮕﺸﺖ ﺑﮑﺎر رود‪) .‬ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎر زرد‪.‬‬



‫]ِر َز[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ‪َ ،‬ﻋﺮَﻓﺞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )اﻟﻤﻨﺠﺪ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﺮﻓﺞ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎر زﻣﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]ِر َز َن ‪ِ /‬ن[ )ﺗﺮﮐﯿـﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐـﺐ( ﺳــﺨﺘﯽ‪ .‬ﻧـﺎراﺣﺘﯽ ‪ :‬ﺧﺎرزﻣـﺎﻧﻪ ﺑﺎﺧﺮﻣـﺎﺳﺖ ﻫﺮ ﺗﻨﮕﯽ را ﻓﺮاﺧﯽ و ﻫﺮ ﻋﺴـﺮي را ﯾﺴـﺮي اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫)آﻧﻨﺪراج( )ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪.‬ان ﻣﻊ اﻟﻌﺴﺮ ﯾﺴﺮًا‪.‬‬ ‫ﺧﺎرزن‪.‬‬



‫]َز[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺎرﮐﻨﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎرﮐﻦ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎرﮐﻦ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرزن‪.‬‬



‫]َز[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻧﺎﺋﯿﻦ واﻗﻊ در ‪ 12‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﻧﺎﺋﯿﻦ و ‪ 2‬ﻫﺰارﮔﺰي راه اردﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﻧﺎﺋﯿﻦ ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﺟﻠﮕﻪ اي و ﻣﻌﺘﺪل و ﺳﮑﻨﻪء آﻧﺠﺎ ‪ 126‬ﺗﻦ زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳﯽ و ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻت آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﺷﻐﻞ‬ ‫اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻣﺎﺷﯿﻦ رو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﻘﻞ از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(10‬‬ ‫ﺧﺎرزﻧﺞ‪.‬‬



‫]َز[ )ِاخ( ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ از ﻧﻮاﺣﯽ ﭘﺸﺖ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر و آن را ﺧﺎرزﻧﮓ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ ،‬از اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از اﻫﻞ ﻋﻠﻢ و ادب ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ اﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ از اﯾﺸﺎن اﺳﺖ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺘﺎب اﻟﺘﮑﻤﻠﮥ در ﻟﻐﺖ و ﻧﯿﺰ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ‬ ‫ﺧﺎرزﻧﺠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻓﻀﻼي زﻣﺎن اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ج ‪ 3‬ص ‪) (386‬ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ج‪ 3‬ص‪.(2010‬‬ ‫ﺧﺎرزﻧﺠﯽ‪.‬‬



‫]َز[ )ِاخ( اﺑﻮﺣﺎﻣـﺪ اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪاﻟﺨﺎرزﻧﺠﯽ‪ ،‬اﻣـﺎم اﻫﻞ ادب ﺧﺮاﺳﺎن در زﻣﺎن ﺧﻮد ﺑﻮده اﺳﺖ و ﭼﻮن ﺑﻌـﺪ از ﺳﺎل ‪ 303‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺣﺞ‬ ‫ﮔﺰارد اﺑﻮﻋﻤﺮ اﻟﺰاﻫﺪ ﻋﺎﻟﻢ ﺣﻠﺐ و ﻣﺸﺎﯾﺦ ﻋﺮاق ﺑﺘﻘﺪم و ﻓﻀـﯿﻠﺖ او در ﻋﻠﻢ ادب ﮔﻮﻫﯽ دادﻧﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد در آﻣﺪ ﺑﻐﺪادﯾﺎن را‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ او در ﻟﻐﺖ ﺑﺸـﮕﻔﺖ آورد و ﮔﻔﺘﻨـﺪي اﯾﻦ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ ﺑﺎدﯾﻪ درﻧﺴﭙﺮده اﺳﺖ وﻟﯽ از ﻋﺎﻟﻤﺎن ادب ﻋﺮب اﺳﺖ‪ .‬او ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﺑﯿﻦ دو ﻋﺮب ﺑﺴﺖ و ﻃﻮس رﺷـﺪ ﮐﺮده ام‪ .‬ﮐﺘـﺎب او ﺑﻪ ﺗﮑﻤﻠـﮥ اﻟﺒﺮﻫـﺎن )ﺑﻨـﺎ ﺑﺮ ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ ﺗﮑﻤﻠـﮥ اﻟﻌﯿﻦ ﺧﻠﯿﻞ( ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ .‬او‬ ‫ﺣـﺪﯾﺚ از اﺑﯽ ﻋﺒـﺪاﷲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻗﻮﺷـﭽﯽ ﺷـﻨﯿﺪ و اﻟﺤﺎﮐﻢ اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﺤﺎﻓﻆ ﻧﯿﺰ از او ﺣﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ‪ .‬ﺳﺎل ﻣﺮﮔﺶ ‪ 408‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﻤـﺎه‬ ‫رﺟﺐ ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرزﻧﺠﯽ‪.‬‬



‫]َز[ )ِاخ( ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ ﻧﻮﯾﺴـﺪ ﺟﻮاﻧﯽ از ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر ﺑﻮده اﺳﺖ و او را ﻓﻘﯿﮥ اﻟﺨﺎرزﻧﺠﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪي‪ .‬ﭘﯿﺶ از زﻣﺎن ﻣﺎ از ﺷـﯿﻮخ ﻣﺎ ﺣﺪﯾﺚ ﻧﻮﺷﺖ و‬ ‫ﻣﻼزﻣﺖ ﺷﯿﺦ ﻣﺎ زاﻫﺮ را ﮐﺮده اﺳﺖ و در ﺣﺪود ‪ 424‬ه ‪ .‬ق‪ .‬درﮔﺬﺷﺖ و ﮐﺘﺐ ﭼﻨﺪي ﻧﮕﺎﺷﺖ‪) .‬اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرزﻧﮓ‪.‬‬



‫]َز[ )ِاخ( ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ از ﺑﺴﺖ ﺑﻪ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر و ﻣﺆﻟﻒ ﺗﮑﻤﻠﮥ از آﻧﺠﺎﺳﺖ رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎررﻧﺞ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرس‪.‬‬



‫]ِر[)‪ِ) (1‬اخ( ﻣﺮد آﺗﻨﯽ ﺑـﻮده اﺳـﺖ ﮐﻪ آرﺗﻪ ﺑـﺎذواﻟﯽ ﻓﺮﯾﮕﯿﻪ ﺳـﻔﺮ او را ﺑـﺎ ﺧـﻮد ﯾـﺎد ﮐﺮد در ﺗﺎرﯾـﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳـﺘﺎن آﻣـﺪه‪ :‬ارﺗﻪ ﺑـﺎذواﻟﯽ‬ ‫ﻓﺮﯾﮕﯿﻪء ﺳﻔﻠﯽ )ﻓﺮﯾﮕﯿﻪ ﻫﻠﺲ ﭘﻮﻧﺖ( در ‪ 356‬ق‪.‬م‪ .‬ﺑﺮ او ] اردﺷﯿﺮ [ ﯾﺎﻏﯽ ﺷﺪه ﺧﺎرس ﻧﺎم آﺗﻨﯽ را ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯽ از ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺑﺨﺪﻣﺖ‬ ‫ﺧﻮد اﺟﯿﺮ ﮐﺮد‪ .‬اردﺷـﯿﺮ ﻗﺸﻮﻧﯽ ﻣﺮﮐﺐ از ﻫﻔﺘﺎد ﻫﺰار ﺗﻦ ﺑﻘﺼﺪ او ﻓﺮﺳـﺘﺎد و ﺗﯿﺮوس ﺗﺲ ﺳﺮدار اردﺷﯿﺮ ﺷﮑﺴﺖ ﯾﺎﻓﺖ‪ ...‬اردﺷﯿﺮ دوﻟﺖ‬ ‫ﻣﺰﺑﻮر را ﺗﻬﺪﯾـﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ ارﺗﻪ ﺑﺎذ ﮐﻤﮏ ﮐﻨـﺪ ﺑﺤﺮﯾﻪ اي ﮐﻪ از ﺳـﯿﺼﺪ ﮐﺸﺘﯽ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺟﺰاﺋﺮ ﻣﺰﺑﻮر ﺧﻮاﻫﺪ‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬آﺗﻨﯽ ﻫﺎ ﺗﺮﺳﯿﺪه ﻓﻮرًا ﺧﺎرس را اﺣﻀﺎر ﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم آﺗﻦ ﺑﺎ ﺧﺎرس ﻫﻤﺮاه ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪) .‬از اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج‪ 2‬ص‪ 1166‬و‬ ‫‪.Chares - (1) .(1167‬‬ ‫ﺧﺎرس‪.‬‬



‫]ِر[)‪ِ) (1‬اخ( ﯾﮑﯽ از ﻣﻮرﺧﯿﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج‪ 2‬ص ‪ 1649‬ﺷﻮد‪.Chares - (1) .‬‬ ‫ﺧﺎرﺳﺎن‪.‬‬



‫)ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎرﺳـﺘﺎن‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺮﮐﺐ از ﺧـﺎر و ﺳـﺎن اﺳﺖ ﭼﻮن ﺑﯿﻤﺎرﺳـﺎن ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺑﯿﻤﺎرﺳـﺘﺎن و ﺷﺎرﺳـﺎن ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺷﺎرﺳـﺘﺎن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪء وﻟﻒ ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﺎرﺳﺘﺎن ‪ :‬ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﻣﺮدم از آن ﺷﺎرﺳﺎن ﮔﺰﯾﺪه ﺑﻬﺎﻣﻮن ﯾﮑﯽ ﺧﺎرﺳﺎن‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ )ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ چ ﺑﺮوﺧﯿﻢ ج‪1‬‬ ‫ص‪ 209‬ﻧﻤﺮهء ‪ .(1435‬ﺑﺮآورد ﭘﺮﻣﺎﯾﻪ ده ﺷﺎرﺳﺎن ﺷـﺪ آن ﺷﺎرﺳﺎﻧﻬﺎ ﮐﻨﻮن ﺧﺎرﺳﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺮﻓﺘﻨـﺪ ﺷﺎدان ﺑﺪان ﺷﺎرﺳﺎن ﮐﺠﺎ ﮔﺸـﺘﻪ‬ ‫ﺑﻮد آﻧﺰﻣﺎن ﺧﺎرﺳﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻮ ﺑﮑﻮﺑﯽ در ﺷﺎرﺳﺎن ﺑﺸﺎﻫﯽ ﻧﯿﺎﺑﯽ ﻣﮕﺮ ﺧﺎرﺳﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﺧﺎرﺳﺎن اﯾﻦ ﺳﺮاي ﺳﭙﻨﺞ ﮐﻪ ﻫﻢ‬ ‫ﻧﺎز و ﮔﻨـﺞ اﺳﺖ و ﻫﻢ درد و رﻧﺞ‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻧﮕﻪ ﮐﺮد ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺪ ﺧﺎرﺳﺎن از او ﮐﺮد ﺧﺮم ﯾﮑﯽ ﺷﺎرﺳﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻣﻦ از ﺑﻬﺮ اﯾﺸﺎن‬ ‫ﯾﮑﯽ ﺷﺎرﺳﺎن ﺑﺮ آرم ﺑﻪ ﺑﻮﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺪ ﺧﺎرﺳﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﮕﺸﺘﻨﺪ ﺑﺮﮔﺮد آن ﺷﺎرﺳﺎن ﮐﻪ ﺑﺪ ﭘﯿﺶ از آن ﺳﺮﺑﺴﺮ ﺧﺎرﺳﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﭙﯿﺶ‬ ‫اﻧﺪر آﻣﺪ ﯾﮑﯽ ﺧﺎرﺳﺎن ﭘﯿﺎده ﺑﺒﻮد اﻧﺪر آن ﮐﺎرﺳﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺴﺎﺷﺎرﺳﺎن ﮔﺸﺖ ﺑﯿﻤﺎرﺳﺎن ﺑﺴﺎ ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﺷﺪ ﺧﺎرﺳﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ||‪.‬‬ ‫وﯾﺮاﻧﻪ ‪ :‬ﮐﻪ ﺗﻮران زﻣﯿﻦ را ﮐﻨﻨﺪ ﺧﺎرﺳﺎن ﻧﻤﺎﻧﺪ ﺑﺮﯾﻦ ﺑﻮم و ﺑﺮ ﺷﺎرﺳﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﺷﺪ دژ و ﺑﺎرهء ﺷﺎرﺳﺎن ﮐﺰﯾﻦ ﺧﻮد ﻧﻪ ﺑﯿﻨﯽ ﺑﺠﺰ‬ ‫ﺧﺎرﺳﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻫﻤﯽ ﮔﺸﺖ ﺑﺮﮔﺮد آن ﺷﺎرﺳﺎن ﺑﺪﺳﺘﯽ ﻧﺪﯾﺪ اﻧﺪر آن ﺧﺎرﺳﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎر ﺳﭙﯿﺪ‪.‬‬



‫س[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧـﺎم داروﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﺑـﺎدآورد ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻧـﺎم داروﺋﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﺧﺎرﯾﺴﺖ ﺳﭙﯿﺪ‬ ‫]ِر ِ‬ ‫رﻧـﮓ ﮐﻪ آن را ﺧـﺎرﭼﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ ...‬ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ آن را ﻧﻤـﺎﻣﻪ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺷـﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ .(360‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧـﺎر اﺳﭙﯿـﺪ و‬ ‫ﺳﭙﯿﺪﺧﺎر ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫]َر ‪ِ /‬ر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻋـﺎﻟﻢ )از ﻗﺒﯿـﻞ( ﮔﻠﺴـﺘﺎن‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺟـﺎي ﭘﺮﺧـﺎر‪ .‬دﯾﻮﻻخ‪ ،‬ﺟﺎﺋﯽ دﺷﻮار ﺑﻮد‪) .‬ﻟﻐﺖ ﻓﺮس اﺳـﺪي(‪ .‬زﻣﯿﻦ‬ ‫ﭘﺮﺧﺎر‪ .‬ﺧﺎرﺳﺎن‪ .‬ﺧﻠﻨﮓ زار ‪ :‬ﺷـﻬﺮﯾﺎري ﮐﻪ ﺧﻼف ﺗﻮ ﮐﻨﺪ زود ﻓﺘﺪ از ﺳﻤﻦ زار ﺑﺨﺎرﺳﺘﺎن وز ﮐﺎخ ﺑﮑﺎز‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﺳﻨﮕﻼﺧﯽ و‬ ‫ﯾـﺎ ﺧﺎرﺳـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﻟﺸـﮑﺮﮔﺎه آﻧﺠـﺎ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص ‪ .(594‬ﮔﻔـﺖ در ﻫﯿـﭻ ﺧﺎرﺳـﺘﺎن رﻓﺘـﻪ اي؟ ﮔﻔـﺖ ﻫـﺎ ﺑﻠﯽ‪.‬‬ ‫)اﺑﻮاﻟﻔﺘﻮح رازي(‪ .‬ﺑﺨﺎرﺳـﺘﺎﻧﺖ اﻧﺪر ﮔﻠﺴﺘﺎن اﺳﺖ ﺑﺮﯾﮕﺴﺘﺎﻧﺖ اﻧﺪر ﺟﻮﯾﺒﺎر اﺳﺖ‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ‪ .‬ﻋﻨﺪﻟﯿﺒﻢ ﭼﻪ ﮐﻨﻢ ﺧﺎرﺳﺘﺎن ﺑﮕﻠﺴﺘﺎن ﺷﻮم‬ ‫ان ﺷﺎءاﷲ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺣﻔﺖ اﻟﻨﺎر ﻫﻤﻪ راه ﺳﻘﺮ ﮔﻠﺰار اﺳﺖ ﺑﺎز ﺧﺎرﺳﺘﺎن ﺳﺮ ﺗﺎﺳﺮ ﺻﺤﺮا ﺑﯿﻨﻨﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﻠﺒﻠﻢ در ﻣﻀﯿﻖ ﺧﺎرﺳﺘﺎن ﮐﻪ اﻣﯿﺪم ز‬ ‫ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺑﺮﺧـﺎﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬و اﮔﺮ در ﺧﺎرﺳـﺘﺎن روزﮔـﺎر ﮔﻠﯽ ﺷـﮑﻔﺪ از ﻧﻔﺎﯾﺲ اﻋﻼق و ذﺧﺎﯾﺮ ﻣﻮاﻫﺐ ﺳـﻌﺎدت ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺳـﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ص‪ .(102‬ﻧﻘـﻞ ﺧﺎرﺳـﺘﺎن ﻏـﺬاي آﺗﺶ اﺳﺖ ﺑﻮي ﮔـﻞ ﻗﻮت دﻣـﺎغ ﺳـﺮﺧﻮش اﺳﺖ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬در ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺑﻐـﺎﯾﺖ ﺑﯽ ﻃﺮاوت ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﮔﻮﺋﯿﺎ‬ ‫ﺧﺎرﺳﺘﺎﻧﯽ و ﺷﻮرﺳﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ ﻧﺴﺨﻪء ﺧﻄﯽ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﻣﺆﻟﻒ ص‪.(142‬‬ ‫ﺧﺎرﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫]ِر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﺮﺑﺎل ﺑﺨﺶ زرﻗﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺷﯿﺮاز در ‪ 80‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎور زرﻗﺎن و ﺷﺶ ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻓﺮﻋﯽ‬ ‫ﺧﺮاﻣﻪ ﺑﻪ ﺳﻬﻞ آﺑﺎد ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﺟﻠﮕﻪ اي و ﻫﻮاي آن ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺎﻻرﯾﺎﺋﯽ و ﺳﮑﻨﻪ آﻧﺠﺎ ‪ 285‬ﺗﻦ‪ ،‬زﺑﺎن آﻧﻬﺎ ﻓﺎرﺳﯽ و ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن‬ ‫ﺷﯿﻌـﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ آب آﻧﺠـﺎ از رودﮐﺮ و ﻣﺤﺼﻮﻻـت ﻏﻼـت و ﺑﺮﻧـﺞ اﺳـﺖ و ﺷــﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋـﺖ و راه آن ﻣـﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(7‬‬ ‫ﺧﺎرﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫]ِر[ )ِاخ( دﻫﯽ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﻮﺷﻪ در ﺑﺨﺶ ﺧﺎش ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن زاﻫﺪان واﻗﻊ در ‪ 50‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور ﺷﻮﺳﻪ زاﻫﺪان ﺑﺨﺎش ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳـﺖ‬ ‫ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﮔﺮم ﻣﻌﺘﺪل ﺳـﮑﻨﻪ آن ‪ 70‬ﻧﻔﺮ ﻣـﺬﻫﺒﺸﺎن ﺳـﻨﯽ و زﺑـﺎن آن ﻫـﺎ ﺑﻠﻮﭼﯽ اﺳﺖ آب آﻧﺠـﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻟﺒﻨﯿﺎت و‬ ‫ﻏﻼـت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ ﮔﻠﻪ داري و زراﻋﺖ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو و ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ آﻧﺠﺎ از ﻃﺎﯾﻔﻪ رﯾﮕﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان‬ ‫ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎرﺳﺮ‪.‬‬



‫س[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺧﺎر ﺑﺎرﯾﮏ و ﺳـﺮ ﺗﯿﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﻧﻮك دار‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺎر ﺑﺴـﯿﺎر ﺳـﺮﺗﯿﺰ و ﻫﺮ‬ ‫] َ‬ ‫ﭼﯿﺰ ﺗﯿﺰ ﻧﻮﮐﺪار‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪.(361‬‬ ‫ﺧﺎرﺳﺮﺑﺮ‪.‬‬



‫س ُب[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( اﺑﺰاري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎر را ﺑﺎ آن ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ داس‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎرﺳﺮك‪.‬‬



‫س َر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬از ﮐﺮﻣﻬـﺎي ﻃﻔﯿﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﻠﻖ ﺑﮕﺮوه ﮐﺮﻣﻬـﺎي ﺑـﺎﻟﻎ دارد اﯾﻦ ﮔﺮوه در روده ﻫﺎي ﺣﯿﻮاﻧﺎت ذي ﻓﻘﺎر از ﮔﺮوه‬ ‫] َ‬ ‫ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ زﯾﺴﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.Acanthocephales - (1) .‬‬ ‫ﺧﺎر ﺳﻔﯿﺪ‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎرزد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎر ﺳﭙﯿﺪ و ﺳﭙﯿﺪ ﺧﺎر ﺷﻮد‪.‬‬ ‫س‪ِ /‬‬ ‫]ِر َ‬ ‫ﺧﺎرﺳﻢ‪.‬‬



‫س[ )ِا( ِﺷِﺮق‪ .‬ﺿﺮﯾﻊ‪ .‬ﺧﺮوب‪ .‬ﺧﺮﻧﻮب‪ .‬ﻓﺶ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪.‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎرس ﻣﯽ ﺗﯽ ﻟﻨﯽ‪.‬‬



‫]ِر ِل[ )ِاخ()‪ (1‬ﯾﮑﯽ از راوﯾﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﮐﺎﻟﯿﺲ ﺗﻦ را ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻮﻗﯿﻒ ﮐﺮدﻧـﺪ ﻫﻔﺖ ﻣﺎه در زﻧﺪان ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ وي را در‬ ‫ﻣﺠﻠﺲ ﻣﺸﻮرﺗﯽ ﻣﺤـﺎﮐﻤﻪ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﻌـﺪ زﻣـﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﺳـﮑﻨﺪر ﺑـﺎ ﻣـﺎﻟﯽ ﯾﻦ ﻫﺎي اﮐﺲ دراك )ﯾﮑﯽ از ﻣﺮدﻣﺎن ﻫﻨـﺪ( ﻣﯽ ﺟﻨﮕﯿـﺪ زﺧﻤﯽ‬ ‫ﺑﺮداﺷﺖ‪ ،‬و در ﻫﻤﯿﻦ اوان ﮐﺎﻟﯿﺲ ﺗﻦ از ﻓﺮﺑﻬﯽ و ﻣﺮﺿـﯽ ﮐﻪ از ﺷـﭙﺶ زﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد درﮔﺬﺷﺖ‪) .‬اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج ‪ 2‬ص ‪(1) .(1756‬‬ ‫ ‪.Chares de Mitylene‬‬‫ﺧﺎرﺳﻮ‪.‬‬



‫)ِا ﻣﺮﮐـﺐ( ﻣـﺎدرزن‪) .‬ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﻧﻈـﺎم(‪ .‬ﺧﻮاﻫﺮﺷـﻮﻫﺮ‪ .‬اﯾـﻦ ﻟﻐﺖ را ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﻧﻈـﺎم از ﺗﮑﻠﻢ اﺻـﻔﻬﺎﻧﯿﺎن ﺿـﺒﻂ ﮐﺮده اﺳﺖ وﻟﯽ در ﻟﻬﺠﻪء‬ ‫ﺗﻬﺮاﻧﯿﺎن ﻫﻤﺎن ﺧﻮاﻫﺮ اﺳﺖ ‪ :‬ﻣﯿﺮوم ﺗﺎ ﻫﻤﺪان ﺷﻮ ﮐﻨﻢ ﺑﺎ رﻣﻀﺎن ﻗﻠﯿﺎن ﺑﻠﻮري ﺑﮑﺸﻢ‪ ،‬ﻣﻨﺖ ﺧﺎرﺳﻮ ﻧﮑﺸﻢ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎرﺷﻮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺳﻮﻫﮏ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 602‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]َه[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﻤﺺ اﻻﻣﯿﺮ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﻤﺺ اﻻﻣﯿﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎر ﺳﻪ ﭘﻬﻠﻮ‪.‬‬



‫س َپ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎرﺳﻪ ﮔﻮﺷﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎر ﺳﻪ ﮔﻮﺷﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ِر ِ‬ ‫ﺧﺎر ﺳﻪ ﮔﻮﺷﻪ‪.‬‬



‫ش[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎرﺳﻪ ﭘﻬﻠﻮ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪َ .(378‬ﺣَﺴﮏ‪ .‬ﺧﺎرﺳﻪ ﺳﻮ‪.‬‬ ‫ش‪ِ /‬‬ ‫س َ‬ ‫]ِر ِ‬ ‫ﺧﺎرش‪.‬‬



‫]ِر[ )اِﻣﺺ( ﺧﺎرﯾﺪن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺧﺎرﯾﺪن‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري ج ص‪ِ .(366‬ﺣﱠﮑﻪ‪ .‬ﺧﺎرﺧﺎر‪ .‬ﺧﺎِرَﺷﮏ ‪ :‬ﺧﺎرش ﮔﯿﺘﯽ ز ﺳـﺮت‬ ‫ﮐﯽ ﺷﻮد ﺗـﺎت ﺑﺮ اﻧﮕﺸﺖ ﯾﮑﯽ ﻧـﺎﺧﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﯾﮏ ﺷﺒﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﺎي ﻓﻼن ﺑﺮﺧﯿﺰ ﺧﺎرش ﭘﺸﺖ ﭘﺎي ﺑﻨﺸﺎﻧﻢ‪.‬روﺣﯽ وﻟﻮاﻟﺠﯽ‪.‬‬ ‫اﻧﺠﯿﺮ ﺗـﻮ ﭼـﻮن ﺑﻪ ﺧـﺎرش اﻓﺘـﺪ ﺑﺴـﺘﻦ ﻧﺘـﻮان ﺗـﻮ را ﺑﺰﻧﺠﯿﺮ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺧـﺎرش ﮐﻪ ﺑـﺎ آن ﺧـﺎره ﮐﺮدي ﯾﮑﯽ ﺑﺮج از ﺣﺼـﺎرش ﭘـﺎره‬ ‫ﮐﺮدي‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﻮاﻫﺸـﯽ ﮐﻮ ز ﺑﻬﺮ ﺧﻮد ﻣﯽ ﮐﺮد ﺧـﺎرﺷﻢ را ﯾﮑﯽ ﺑﺼـﺪ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﻧﻈﺮ ﮐﺮدم ز روي ﺗﺠﺮﺑﺖ ﻫﺴﺖ ﺧﻮﺷـﯿﻬﺎي‬ ‫ﺟﻬـﺎن ﭼﻮن ﺧـﺎرش دﺳﺖ‪ .‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺧـﺎرش ﻟﺐ ﺷـﺘﺮ؛ ﺧﺎرﺷـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻟﺐ ﺷـﺘﺮ ﻋـﺎرض ﻣﯽ ﺷﻮد‪ُ .‬ﺷـ ﺮس‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪- .‬‬ ‫ﺧﺎرﺷـﻬﺎي ذﻫﻦ؛ ﺷﻮاﯾﺐ‪ .‬ﺷـﮑﻮك وارد ﺑﺮ ذﻫﻦ‪ .‬ﺗﺮدﯾﺪ‪ .‬دودﻟﯽ ||‪ .‬ﮔﺮ‪ُ .‬ﺟَﺮْب‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪َ .(366‬ﻧﻘﺲ‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪َ .‬ﻋَﺮر‪ .‬اِﮐَﻠﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪َ .‬ﺷـ ﺬا‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻧُﻘﺐ‪) .‬ﻟﻐﺖ ﻧـﺎﻣﻪء ﻣﻘﺎﻣـﺎت ﺣﺮﯾﺮي( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺣّﮑﻪ‪) .‬دﺳـﺘﻮراﻻﺧﻮان( ‪ :‬ﭼﻮ ﺳﮓ ﮔﺮ ز ﻋﻠﺖ ﺧﺎرش‬ ‫ﻣﺘﺼـﻞ ﻋﻀﻮﻫﺎش ﻣﯿﺨﺎرد‪ .‬اﺑﻮاﻟﻤﻌﺎﻧﯽ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ِ .(||) 366‬ا( ﻧـﺎم ﻣﺮﺿـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻧﺸﺴـﺘﻨﮕﺎه ﺧﺎرش ﺷﻮد‪ .‬اُﺑَﻨﻪ‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرش‪.‬‬



‫]ِر[ )ِا( ﺧﻨﺎق‪) .‬ﻧﺎم ﻣﺮﺿﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮔﻠﻮ ﻋﺎرض ﻣﯿﺸﻮد(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرش‪.‬‬



‫]ِر[ )ع ص( آﺧﺬ از روي ﻋﻨﻒ‪ .‬درﯾﺎﺑﻨﺪه‪ .‬ﮔﯿﺮﻧﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﺎرش اﻧﺪام‪.‬‬



‫ش َا[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﺮ‪ِ .‬ﺣﱠﮑﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]ِر ِ‬ ‫ﺧﺎر ﺷﺘﺮ‪.‬‬



‫ش ُت[ )ﺗﺮﮐﯿـﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﺧـﺎري ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ و آن ﺟﻨﺴـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ از ﺧـﺎر ﮐﻪ ﺷﺘﺮ از ﺧﻮردن آن ﻓﺮﺑﻪ ﺷﻮد‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن‬ ‫]ِر ُ‬ ‫ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻧـﺎم ﮔﯿـﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﺧـﺎردار ﮐﻪ ﺷﺘﺮ از ﺧﻮردن آن ﻓﺮﺑﻪ ﺷﻮد‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻧﺎم ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﺧﺎردار ﮐﻪ ﺷﺘﺮ آن را ﺑﺮﻏﺒﺖ ﺗﻤﺎم‬ ‫ﺧﻮرد آن را اﺷﺘﺮ ﺧﻮار ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬اﺷﺘﺮ ﻏﺎژ‪ .‬اﺷﺘﺮﺧﺎر‪ .‬ﺧﺎر اﺷﺘﺮ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺎر از دﺳـﺘﻪء اﺳﭙﺮس ﻫﺎ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ و داراي ﺧﺎر‬ ‫ﺑﺴـﯿﺎر اﺳﺖ و در ﻧﻘﺎط ﺧﺸﮏ ﻣﯽ روﯾﺪ و از آن ﺗﺮﻧﺠﺒﯿﻦ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪) .‬ﮔﯿﺎه ﺷﻨﺎﺳـﯽ ﮔﻞ ﮔﻼب ص ‪ .(221‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎر اﺷﺘﺮ و‬ ‫اﺷﺘﺮﺧﺎر ﺷﻮد‪.Hedysarum - (1) .‬‬ ‫ﺧﺎرش ﭼﺸﻢ‪.‬‬



‫ش َچ ‪ِ /‬چ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎرﺷﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﭼﺸﻢ ﻋﺎرض ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺳﺎِﻫﮏ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]ِر ِ‬ ‫ﺧﺎرش دار‪.‬‬



‫]ِر[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( َﺟَﺮب‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎر ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎر ﺷﺪن زﻟﻒ ﯾﺎ ﮔﯿﺴﻮ‪ .‬ﺑﺸﺪن ژوﻟﯿﺪﮔﯽ آن ﺑﺎ ﺷﺎﻧﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫] ُ‬ ‫ﺧﺎرش ﺳﺮ‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎرﺷـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳـﺮ ﭘﯿﺪا ﻣﯿﺸﻮد ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺻﺎﺣﺐ او ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﺷﭙﺶ ﺳﺮ او را ﺟﻮﯾﺪ‪.‬‬ ‫ش َ‬ ‫]ِر ِ‬ ‫ﺻﻮَره‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺷﮏ‪.‬‬



‫ش[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﯿﻤﺎر)‪(1‬اﺑﻨﻪ زدﮔﯽ‪ِ .‬ﺣﱠﮑﻪ‪ .‬ﺧﺎرش ||‪ .‬ﺧﺎرش ﻣﻘﻌﺪ ﮐﻪ آن را ِﮐﺮَﻣﮏ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.Perurit - (1) .‬‬ ‫]ِر َ‬ ‫ﺧﺎرﺷﮑﺮ‪.‬‬



‫ش[)‪ِ) (1‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﯿـﺎﻫﯽ اﺳﺖ از دﺳـﺘﻪء ﻟﻮﻟﻪ ﮔﻠﯽ ﻫـﺎ و ﻧﻬﻨـﺞ آن ﮐﺮوي و ﭘﺮﺧـﺎر اﺳﺖ و ﻣـﺎدهء ﻗﻨـﺪي ﺗﺮﺷـﺢ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ آن را‬ ‫] ِ‬ ‫ﺷﮑﺮﺗﯿﻐﺎل ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺑﺮاي ﺗﺴﮑﯿﻦ ﺳﺮﻓﻪ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﮔﯿﺎه ﺷﻨﺎﺳﯽ ﮔﻞ ﮔﻼب ص ‪.echinops - (1) .(261‬‬ ‫ﺧﺎرش ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺎراﻧﺪن ‪ :‬ﭼﻮ آن ﺗﺮﮐﯿﺐ را ﮐﺮدﻧﺪ ﺧﺎرش ﮔﺰارﻧﺪه ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮدش ﮔﺰارش‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫]ِر َ‬ ‫ﺧﺎرش ﮔﺎه‪.‬‬



‫]ِر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( اِﺳﺖ‪ُ .‬دﺑ ُﺮ ‪ :‬ﺑﺰﯾﺮ ﺑﺎر ﻫﺠﻮ ﻣﻦ ﺧﺮك ژاژي ﻫﻤﯽ ﺧﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺗﯿﺰ آورده ام ﺧﺮ را و ﺧﺎرﺷﮕﺎه ﻣﯽ ﺧﺎرم)‪ .(1‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ - (1) .‬ن‬ ‫ل‪ :‬ﺑﻪ ﺗﯿﺰ آورده ام او را و ﺧﺎرش ﮔﺎه ﻣﯽ ﺧﺎرم‪.‬‬ ‫ﺧﺎرش ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫گ ِر َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧـﺎرش ﮐﻪ در ﺑـﺪن ﺑﺮ اﺛﺮ ﮔﺰﯾـﺪﮔﯽ ﭘﺸﻪ و ﺟﺰ آن ﭘﯿـﺪا ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺎرش ﮐﻪ در اﺛﺮ َﮐﻬﯿﺮ در ﺑـﺪن اﻧﺴﺎن ﭘﯿـﺪا‬ ‫]ِر ِ‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺷﮕﻪ‪.‬‬



‫]ِر َﮔْﻪ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺨﻔﻒ ﺧﺎرش ﮔﺎه‪ُ .‬دﺑ ُﺮ‪ .‬اِﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎرﺷﮕﺎه ﺷﻮد ‪ :‬زﻫﯽ ﺧﻔﺘﻨﮕﻪ ﻧﺮﻣﺶ زﻫﯽ ﺧﺎرﺷﮕﻪ ﺗﻨﮕﺶ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎر ﺷﻤﺮدن‪.‬‬



‫ش َم ‪ُ /‬م َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎﭼﯿﺰ اﻧﮕﺎﺷﺘﻦ‪ .‬ﺑﻬﯿﭻ ﻧﺎﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬ﭘﺴﺖ ﺷﻤﺮدن‪ .‬ﺣﻘﯿﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬اﺣﺘﻘﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ش‪ُ /‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎرش ﻧﺎك‪.‬‬



‫]ِر[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﭽﻪ ﺧﺎرش آرد‪َ .‬اَﻋّﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﻣﺮد ﺧﺎرش ﻧﺎك‪ .‬ﻣﺮدي ﮐﻪ ﺧﺎرش در ﻋﻀﻮي از اﻧﺪاﻣﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرص‪.‬‬



‫]ِر[ )ع ص( دروغ زن‪ .‬دروﻏﮕـﻮ‪ .‬ﮐـﺎذب‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺑﺎزدﯾـﺪ ﮐﻨـﺪ ﻣﯿـﻮه را ﺑﺮ درﺧﺖ و ﮐﺸﺖ را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬دﯾﺪَزْن ||‪ .‬ﮔﺮﺳﻨﻪء ﺳﺮﻣﺎزده‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﺻﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫)ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﻮﻫﺮ ﻏﺮﯾﺒﯽ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻤﻌﺪوم اﺳﺖ و آن ﯾﮑﯽ از اﺟﺴﺎد ﺻﻨﺎﻋﺖ ﮐﯿﻤﯿﺎﺳﺖ و از آن در ﺻﻨﺎﻋﺖ ﺑﻌﻄﺎرد ﮐﻔﺎﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﻣﻔﺎﺗﯿﺢ‬ ‫ﺧﻮارزﻣﯽ(‪ .‬اﺟﺴﺎد ﻫﻔﺖ اﺳﺖ و ﯾﮑﯽ از آن ﻫﺎ ﺧﺎرﺻـﯿﻨﯽ اﺳﺖ و ﺧﺎرﺻـﯿﻨﯽ زر اﺳﺖ ﻟﯿﮑﻦ ﻧﻀﺞ ﺗﻤﺎم ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ‪) .‬از ﺷﺎﻫﺪ ﺻﺎدق(‪َ ،‬ﺷَﺒﻪ‪.‬‬ ‫روح ﺗﻮﺗﯿﺎ‪ .‬دﻫﺸﻪ‪ .‬ﺣﺠﺮ اﺳـﻤﺎء‪ُ .‬ﻣﺼـّﻔﯽ‪) .‬از ﺿﺮﯾﺮ اﻧﻄﺎﮐﯽ(‪ .‬روي‪) .‬دزي ج ‪ 1‬ص ‪ .(346‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻟﻐﺎت اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎﺋﯽ و ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽ ﻣﺸﺘﻖ از‬ ‫ﻟﻐﺎت ﻋﺮب ﻣﺆﻟﻒ دزي و اﻧﮕﻞ ﻣﺎن و ﮔﻠﻮﺳﺮ ﺷﻮد‪) .‬دزي ج ‪ 1‬ص ‪ .(346‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ زﮐﺮﯾﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﺧﺎرﺻﯿﻨﯽ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ آﯾﻨﻪ ﻫﺎي‬ ‫ﭼﯿﻨﯽ اﺳﺖ و ﻓﻊ ﻫﻢ ﻣﻌـﺪوم اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺘﺎب اﻟﺠﻤﺎﻫﺮ ﻓﯽ ﻣﻌﺮﻓـﮥ اﻟﺠﻮاﻫﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ زﮐﺮﯾﺎ آن را ﻣﻌﺪوم داﻧﺴـﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ ﺣﺘﻤًﺎ ﻋﺪﻣﺶ را ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ دﯾﺎر ﻣﺎ داﻧﺪ ﭼﻪ اﮔﺮ ﻣﻄﻠﻘﺎ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ ﻫﺮ آﯾﻨﻪ ﺗﺸﺒﯿﻪ اﺷـﯿﺎء ﺑﻪ آن ﺻـﺤﯿﺢ ﻧﺒﻮد و ﻓﻘﻂ ﻣﯿﺒﺎﯾﺴﺖ اﺳﻢ‬ ‫ﺻﺮف ﺑﺎﺷـﺪ ﭼﻮن ﻋﻨﻘـﺎ و ﻏﺒﺮاﯾـﻞ واوي‪ .‬در ﮐﺘﺎب ﻧﺨﺐ آﻣـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎرﺻـﯿﻨﯽ ﺷﺒﯿﻪ ارزﯾﺮ اﺳﺖ از ﺟﻬﺖ ﻟﻮن و ذوب و ﺑﻌﺾ از‬ ‫ﻣﻌﺎرف ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ در ﻧﻮاﺣﯽ ﮐﺮان ﺑﯿﻦ ﮐﺎﺑﻞ و ﺑـﺪﺧﺸﺎن ﻣﺎﺑﯿﻦ ﺳـﻨﮕﻬﺎ اﺣﺠﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ذوب ﺷﻮﻧـﺪ ذوﺑﺸﺎن ﻣﺎﻧﻨـﺪ ذوب ارزﯾﺰ‬ ‫اﺳﺖ و ﺑﻬﻨﮕﺎم ذوب رﻧﮓ ﻣﺬاب ﺑﺮﻧﮓ ﺧﻮد ﺧﺎرﺻـﯿﻨﯽ اﺳﺖ ﺟﺰ آﻧﮑﻪ آن ﭼﻮن ﺷﯿﺸﻪ ﻣﯽ ﺷﮑﻨﺪ و ﻧﯿﺰ ﻗﺒﻮل ﭼﮑﺶ ﺧﻮردن ﻧﻤﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻟﺠﻤﺎﻫﺮ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ اﻟﻘﺰوﯾﻨﯽ در آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﻣﺴﺒﻮق ﺑﻈﻦ از ﺧﺎرﺻﯿﻨﯽ آن اﺳﺖ ﮐﻪ آن‬ ‫ﺟﻮﻫﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ از آن در ﮐﺎﺷﻐﺮ اﺟﺮاص)‪ (1‬و در ﺑﺮﺷﺨﺎن دﯾﮓ ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﻮاﺣﯽ اﻧﺴﯽ ﮐﻮل)‪ (2‬و ﻧﯿﺰ ﻇﺮﻓﯽ در ﻧﻬﺎﯾﺖ زﺷﺘﯽ از‬ ‫آن درﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در زروﯾﺎن زاﺑﻠﺴـﺘﺎن اﺣﺠﺎرﯾﺴﺖ ﻣﺴـﻤﯽ ﺑﻪ ﻣﺮداﺳـﻨﮓ و ﺑﻪ اﺷﮑﺎل ﻣﺨﺘﻠﻒ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد و آن را آب ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و‬ ‫از آن در ﻗﻮاﻟﺐ ﺗﻌﺎوﯾﺬ ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ و ﻣﺴﻤﯽ ﺑﻪ ﺧﺎرﺻﯿﻨﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻧﻘﻞ از اﻟﺠﻤﺎﻫﺮﻓﯽ ﻣﻌﺮﻓﮥ اﻟﺠﻮاﻫﺮ ﺑﯿﺮوﻧﯽ از ﺻﺺ ‪ .(262 - 261‬ﻓﻠﺰي‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ از ﭼﯿﻦ آرﻧـﺪ و از آن آﯾﻨﻪ ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬ﻧﺨﺒـﮥ اﻟﺪﻫﺮ دﻣﺸـﻘﯽ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﺎل ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺎرﺻـﯿﻨﯽ در اﯾﺮان ﻣﻌﺪوم و ﺣﮑﻤﺎ در ﺣﻘﺶ‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ و ﻫﻮ ﺗﺸﺒﯿﻪ ﺑﺎﻟﻤﻌﺪوم و در ﺑﻌﻀﯽ ﮐﺘﺐ دﯾﺪم ﮐﻪ در ﺑﻼد ﭼﯿﻦ ﻣﻌﺪﻧﯽ دارد و از آن آﻻت ﺣﺮب ﺳﺎزﻧﺪ ﻣﻀﺮﺑﺶ ﺳﺨﺖ ﺗﺮ از‬ ‫آﻫﻦ ﺑﻮد‪) .‬ﻧﺰﻫـﮥ اﻟﻘﻠﻮب ج‪ 3‬ص‪ .(203‬ﺗﻮﻟـﺪ ﺧﺎرﺻـﯿﻨﯽ ﭼﻨـﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺨـﺎر زﯾﺒﻘﯽ و ﮐﺒﺮﯾﺘﯽ در ﻏﺎﯾﺖ ﺻﺎﻓﯽ ﺑﻮد و ﻫﺮ ﯾﮑﯽ ﻧﻀـﺠﯽ‬ ‫ﺗﻤﺎم ﯾﺎﺑﺪ و ﭼﻮن ﺑﻬﻢ ﺑﯿﺎﻣﯿﺰﻧﺪ ﭘﯿﺶ ﺗﺮ از آﻧﮑﻪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﻀﺞ ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﺴﺘﺤﯿﻞ ﮔﺮدﻧﺪ ﺑﺮودت ﺑﺮ وي ﭘﯿﻮﻧﺪد و آن را ﺑﺴﺘﻪ ﮔﺮداﻧﺪ و‬ ‫ﺟﻮﻫﺮ ﺧﺎرﺻـﯿﻨﯽ ﮔﺮدد و ﻓﺮق ﻣﯿﺎن او و ﺟﻮﻫﺮ زر آن اﺳﺖ ﮐﻪ زر از ﭘﺲ آﻣﯿﺨﺘﻦ ﻧﻀﺞ ﮐﺎﻣﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺧﺎرﺻـﯿﻨﯽ آن ﻧﻀﺞ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ‬ ‫از آن ﺳـﺒﺐ ﺑﻪ آﺗﺶ ﺑﺴﻮزد و ﺑﺮﻃﻮﺑﺖ زﻧﮕـﺎر ﺷﻮد‪) .‬از ﮐﺎﺋﻨـﺎت ﺟﻮ اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ اﺳـﻔﺰاري ||(‪ .‬آﯾﻨﻪء ﺧﺎرﺻـﯿﻨﯽ‪ ،‬آﯾﻨﻪ ﺧﺎرﺻـﯿﻨﯽ ﺑﺴـﺒﺐ‬ ‫آﻧﮑﻪ ﻟﻮن او ﻣﻘﺪاري زردي دارد ﻣﺮد اﺳـﻤﺮ اﻧﺪر وي ﻧﮕﺎه ﮐﻨﺪ رﻧﮓ روﯾﺶ زرد ﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺐ ﺑﺎﺷﺪ از ﺻـﻔﺮت و ﺳﻤﺮت‪) .‬اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ‬ ‫اﺳـﻔﺰاري‪ ،‬ﮐﺎﺋﻨﺎت ﺟﻮ(‪ - (1) .‬در ﻣﺘﻦ »اﺟﺮاص« آﻣـﺪه وﻟﯽ اﯾﻦ ﻟﻐﺖ در ﻗـﻮاﻣﯿﺲ دﯾـﺪه ﻧﺸـﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا ﺣـﺪس زده اﻧـﺪ اﺻـﻞ‬ ‫»اﺟﺮاس« ﺑﺎﺷﺪ ﺟﻤﻊ ﺟﺮس ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ زﻧﮕﻬﺎ‪ - (2) .‬ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ در ﻣﺘﻦ وﻟﯽ ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا اﻧﺴﯽ ﮐﻮل را ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﮐﺮده اﻧﺪ‪ :‬اﯾﺴﯽ‬ ‫ﮔﻮل ﮐﻪ اﯾﺴﯽ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﮔﺮم اﺳﺖ و ﮔﻮل ﺑﻤﻌﻨﯽ ﭼﺸﻤﻪ و ﻫﻢ درﯾﺎﭼﻪ و اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرط‪.‬‬



‫]ِر[ )ع ص( رﺟﻮع ﺑﻤﺼـﺪر َﺧﺮط ﺷﻮد ||‪ .‬ﺑﻌﯿﺮ ﺧـﺎرط؛ ﺷﺘﺮ رﯾـﺢ زﻧﻨـﺪه از ﺧﻮردن ﮔﯿـﺎه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )اﻟﻤﻨﺠـﺪ(‬ ‫)ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﻧﺎﻗـﮥ او ﺷﺎة ﺧﺎرط؛ ﺷﺘﺮ ﯾﺎ ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪي ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﭼﺸﻢ زﺧﻢ رﺳـﯿﺪن ﯾﺎ ﻧﺸﺴـﺘﻦ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ ﻧﻤﻨﺎك از ﭘﺴـﺘﺎن آن‬ ‫زردآب ﯾﺎ ﺷﯿﺮ ﻣﻨﺠﻤﺪ ﺑﯿﺮون آﯾﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )اﻟﻤﻨﺠﺪ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎر ﻋﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]ِر َن ‪ِ /‬ن[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﻧﺰدﯾﮏ ارﺗﻔﺎق ﻋﺎﻧﻪ ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﯿﯽ اﺳﺖ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﺧﺎر ﻋﺎﻧﻪ‪) .‬ﻧﻘﻞ از ﮐﺎﻟﺒﺪﺷﻨﺎﺳﯽ ﻫﻨﺮي ﺗﺄﻟﯿﻒ‬ ‫ﻧﻌﻤﺖ اﷲ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ چ ‪ 1325‬ه ‪ .‬ش‪ .‬ص ‪.epine du pubis - (1) .(40‬‬ ‫ﺧﺎر ﻋﻘﺮب‪.‬‬



‫]ِر َع َر[ )ِاخ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺑﻬﺮام ﮐﻪ ﺻـﺎﺣﺐ ﺑﺮج ﻋﻘﺮب اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﺮﯾـﺦ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺮج ﻋﻘﺮب ﺧﺎﻧﻪء ﻣﺮﯾـﺦ اﺳﺖ‪) .‬ﻏﯿﺎث‬ ‫اﻟﻠﻐﺎت( ‪ :‬در اﺛﺮ ﺑﻬﺮ ﻣﺮاﻋﺎت و ﻟﯿﺶ؟؟ ﺧﺎر ﻋﻘﺮب ﭼﻮ ﮔﻞ ﻣﯿﺰان اﺳﺖ‪ .‬اﻧﻮري اﺑﯿﻮردي )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرف‪.‬‬



‫]ِر[ )ع ص( ﻧﮕﻬﺒﺎن ﻧﺨﻠﻬﺎ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرف‪.‬‬



‫]ِر[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﮐﺒﯿﺮﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ از ﺑﻨﯽ ﻫﻤﺪان و از ﻣﺮدم ﻗﺤﻄﺎن‪ ،‬ﺟﺪ اﻋﺮاب ﺟﺎﻫﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﮑﻦ آﻧﻬﺎ در ﯾﻤﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻧﺒﯽ‬ ‫ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم ﺑﻪ او ﻧـﺎﻣﻪ اي ﻧﻮﺷﺖ‪) .‬اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ ج‪ 1‬ص‪) (282‬آﻧﻨـﺪراج( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬و ﻧﺎﻣﻪء ﻣﺰﺑﻮر را ﺻﺎﺣﺐ ﻋﻘﺪاﻟﻔﺮﯾـﺪ ﻧﻘﻞ‬ ‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪ :‬ﻫـﺬا ﮐﺘﺎب ﻣﻦ ﻣﺤﻤـﺪ رﺳﻮل اﷲ اﻟﯽ ﻣﺨﻼف ﺧﺎرف و اﻫﻞ ﺟﻨﺎب اﻟﻬﻀﺐ و ﺣﻘﺎف اﻟﺮﻣﻞ ﻣﻊ واﻓﺮ ﻫﺎذي اﻟﻤﺸـﻌﺎر ﻣﺎﻟﮏ‬ ‫ﺑﻦ ﻧﻤـﻂ و ﻣﻦ اﺳـﻠﻢ ﻣﻦ ﻗﻮﻣﻪ‪ِ .‬اّن ﻟﻬﻢ ﻓﺮاﻋﻬـﺎ و وﻫﺎﻃﻬـﺎ و ﻋﺰازﻫﺎ‪ .‬ﻣﺎ اﻗﺎﻣﻮااﻟﺼـﻼة و آﺗﻮااﻟﺰﮐﺎة ﯾﺄﮐﻠﻮن ﻋﻼﻓﻬﺎ و ﯾﺮﻋﻮن ﻋﺎﻓﯿﻬﺎ‪ ،‬ﻟﻨﺎ ِﻣﻦ‬ ‫دﻓﺌﻬﻢ و ﺻـﺮاﻣﻬﻢ ﻣﺎﺳﻠﻤﻮا ﺑﺎﻟﻤﯿﺜﺎق و اﻻﻣﺎﻧﮥ و ﻟﻬﻢ ﻣﻦ اﻟﺼﺪﻗﮥ اﻟﺜﻠﺐ و اﻟﻨﺎب و اﻟﻔﺼﯿﻞ و اﻟﻔﺎرض و اﻟﮑﺒﺶ اﻟﺤﻮري و ﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟﺼﺎﻟﻎ و‬ ‫اﻟﻘﺎرح‪) .‬ﻋﻘﺪاﻟﻔﺮﯾﺪ ج ‪ 1‬ص ‪.(275 - 274‬‬ ‫ﺧﺎرف‪.‬‬



‫]ِر[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از ﻗﺮاء ﯾﻤﻦ اﺳﺖ از اﻋﻤﺎل ﺻـﻨﻌﺎ از ﻣﺨﻼف ﺻـﺪاء اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ج‪ 2‬ص‪ .(386‬در ﻣﺮاﺻﺪاﻻﻃﻼع چ ‪ 1315‬ه ‪.‬‬ ‫ق‪ .‬ﺑﺨﻄﺎ ﺧﺎدر آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﻓﯽ‪.‬‬



‫]ِر[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻧﺴﺒﺖ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺎرف و آن ﺑﻄﻨﯽ از ﻫﻤﺪان ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در ﮐﻮﻓﻪ ﺳﮑﻮﻧﺖ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﻓﯽ‪.‬‬



‫]ِر[ )ِاخ( اﺑﻮزﻫﯿﺮاﻟﺤﺮث ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ اﻟﻬﻤـﺪاﻧﯽ اﻟﺨـﺎرﻓﯽ اﻻـﻋﻮر‪ .‬از اﻫﻞ ﮐﻮﻓﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺑﻌﻀـﯽ او را اﺑﻮزﻫﯿﺮاﻟﺤﺮث ﺑﻦ ﻋﺒﯿـﺪاﷲ ﻣﯽ‬ ‫داﻧﻨﺪ و اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ اﯾﻦ اﺳﻢ ﻋﺒﯿﺪاﷲ ﺗﺼـﻐﯿﺮ ﻋﺒﺪاﷲ اﺳﺖ‪ .‬وي از ﻋﻠﯽ رواﯾﺖ دارد و اﺑﻮاﺳـﺤﺎق اﻟﺴﺒﯿﻌﯽ از او رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬وي‬ ‫در ﺗﺸﯿﻊ ﻏﺎﻟﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺒﯿﻌﯽ او را ﺣﺮث ﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪاﷲ ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد و ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ او از ﮐﺬاﺑﯿﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﻓﯽ‪.‬‬



‫]ِر[ )ِاخ( ﻋﻼـءﺑﻦ ﻋﻮازاﻟﺨـﺎرﻓﯽ از ﺗـﺎﺑﻌﯿﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬وي از اﺑﻦ ﻋﻤﺮو رواﯾﺖ دارد و اﺑﻮاﺳـﺤﺎق اﻟﻬﻤـﺪاﻧﯽ از او رواﯾﺖ ﮐﻨـﺪ‪) .‬اﻧﺴﺎب‬ ‫ﺳﻤ ﻌ ﺎ ﻧ ﯽ( ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﻓﯽ‪.‬‬



‫]ِر[ )ِاخ( ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺮة اﻟﻬﻤﺪاﻧﯽ اﻟﺨﺎرﻓﯽ‪ .‬وي از ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو رواﯾﺖ دارد و اﻋﻤﺶ و اﺑﻮاﺳـﺤﺎق و ﻣﻨﺼﻮر از او رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫)اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﻓﯽ‪.‬‬



‫]ِر[ )ِاخ( ﻋﻼءﺑﻦ ازداراﻟﺨﺎرﻓﯽ‪ .‬وي از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رواﯾﺖ دارد و از او اﺑﻮاﺳﺤﺎق ﺳﺒﯿﻌﯽ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪) .‬اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﻓﯽ‪.‬‬



‫]ِر[ )ِاخ( ﻓﺮاس ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ اﻟﻬﻤﺪاﻧﯽ اﻟﺨﺎرﻓﯽ‪ ،‬از اﻫﻞ ﮐﻮﻓﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬وي از اﺷﻌﺒﯽ و ﻋﻄﯿﻪ رواﯾﺖ دارد و ﺛﻮري از او رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫وﻓﺎﺗﺶ ﺑﺴﺎل ‪ 129‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﻓﯽ‪.‬‬



‫]ِر[ )ِاخ( ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻧﻤﯿﺮاﻟﺨﺎرﻓﯽ اﻟﻬﻤﺪاﻧﯽ اﻟﮑﻮﻓﯽ‪ .‬رواﯾﺖ از اﺑﻦ ﻋﻠﺒﻪ و ﻋﺒﺪاﻟﺴـﻼم ﺑﻦ ﺣﺮب و اﺑﯽ ﺑﮑﺮﺑﻦ ﻋﯿﺎش دارد و از‬ ‫او اﺑﻮزرﻋﻪء رازي و اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ رازي رواﯾﺖ دارﻧﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﻓﯿﺮوزي‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﯿﺎن ﺗﮑﺎب ﺑﺨﺶ ﺑﺠﺴـﺘﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮔﻨﺎﺑﺎد در ‪ 18‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور ﺑﺠﺴﺘﺎن و ‪ 3‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮔﻨﺎﺑﺎد ﺑﻪ ﺑﺠﺴـﺘﺎن‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي ﺳـﮑﻨﻪء آن ‪ 46‬ﺗﻦ ﻣـﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸـﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﻗﻨﺎت و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ارزن و زﯾﺮه و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮐﺮﺑﺎس ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎرق‪.‬‬



‫]ِر[ )ع ص( ﻧﻌﺖ ﻓـﺎﻋﻠﯽ از َﺧﺮق‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )اﻟﻤﻨﺠـﺪ( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮق ﺷﻮد‪ .‬ازﻫﻢ درﻧـﺪه و ﭘﺎره‬ ‫ﮐﻨﻨـﺪه و ﻣﺠﺎزًا ﺑﻤﻌﻨﯽ ﮐﺮاﻣﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ آن ﻧﯿﺰ ﻋﺎدت را ﭘﺎره ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺷـﮑﺎﻓﻨﺪه ‪ :‬ﻧﺨﻮاﺳـﺖ‬ ‫ﺧﺎرق آن ﺣﺸﻤﺖ و ﻫﺎﺗﮏ آن ﭘﺮده او ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ ص ‪ 166‬ﻧﺴﺨﻪء ﺧﻄﯽ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ و ‪ 203‬ﻧﺴﺨﻪء ﭼﺎﭘﯽ(‪.‬‬ ‫ﭼﺸﻢ او ﯾﻨﻈﺮ ﺑﻨﻮراﷲ ﺷﺪه ﭘﺮده ﻫﺎي ﺟﻬﻞ را ﺧﺎرق ﺑ ُﺪه‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي ||(‪ .‬اﻃﻼق ﺑﻪ ﺗﯿﺮي ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﮔﺬران از ﻫﺪف اﺳﺖ‪) .‬دﮐﺮي‬ ‫ج ‪ 1‬ص ‪ .(|| 604‬ﺗﻬـﺎﻧﻮي آرد‪ :‬در ﻋﺮف ﻋﻠﻤـﺎء از ﻣﻌﻨﯽ ﻟﻐﻮي آن اﺳـﺘﻔﺎدت ﺷـﺪه و ﺑﻌﻤﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺴـﺒﺐ ﻇﻬﻮرش ﺧﺮق ﻋﺎدت ﻣﯿﺸﻮد‬ ‫اﻃﻼق ﻣﯿﮕﺮدد‪ ،‬و آن ﺑﻨﺎﺑﺮﻗﻮل ﺻـﺤﯿﺢ ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻇﻬﻮرش ﺑﺸﺶ ﻗﺴﻢ ﻣﻨﻘﺴﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد ﭼﻪ اﻣﺮ ﺧﺎرق ﯾﺎ از ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺳﺮﻣﯽ زﻧﺪ ﯾﺎ از ﮐﺎﻓﺮ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ از ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﺑﺮوز ﮐﺮد ﻫﺮ ﮔﺎه اﺑﺮازﮐﻨﻨـﺪهء آن ﺑﻪ ﮐﻤﺎل ﻋﺮﻓﺎن ﻧﺮﺳـﯿﺪه ﺑﺎﺷـﺪ ﻋﻤﻞ او ﻣﻌﻮﻧﺖ اﺳﺖ و ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ رﺳـﯿﺪه ﺑﺎﺷـﺪ در اﯾﻦ‬ ‫ﺻﻮرت ﺻـﺎﺣﺐ اﻣﺮ ﺧﺎرق ﯾﺎ دﻋﻮي ﭘﯿﻐﻤﺒﺮي دارد ﻋﻤﻞ او ﻣﻌﺠﺰه اﺳﺖ و ﯾﺎ دﻋﻮي ﭘﯿﻐﻤﺒﺮي ﻧـﺪارد در اﯾﻦ ﺻﻮرت اﮔﺮ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺧﺎرق‬ ‫ﻗﺒﻞ از دﻋﻮي ﺑﺎﺷﺪ ﻋﻤﻞ او را ارﻫﺎض ﻧﺎﻣﻨﺪ ﯾﺎ آﻧﮑﻪ اص اﻣﺮ ﺧﺎرق ﺷﺨﺺ ﻣﻘﺮون ﺑﻪ دﻋﻮي ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺲ ﮐﺮاﻣﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ‬ ‫اﮔﺮ اﻣﺮ ﺧﺎرق از ﮐﺎﻓﺮ ﺳـﺮزﻧﺪ ﻋﻤﻞ او ﯾﺎ ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎ دﻋﻮي او ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ آن را اﺳﺘﺪراج ﮔﻮﯾﻨﺪ ﯾﺎ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎ دﻋﻮي اوﺳﺖ ﻋﻤﻞ او را اﻫﺎﻧﺖ‬ ‫ﻧﺎﻣﻨـﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ اﻣﺮ ﺧﺎرق را ﺑﺮ ﭼﻬﺎر ﻗﺴـﻤﺖ ﻣﻨﻘﺴﻢ ﻧﻤﻮده اﻧـﺪ و ارﻫﺎض را ﻃﺒﻖ ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﺧﻮد داﺧﻞ در ﮐﺮاﻣﺖ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪء ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان از ﻣﺮﺗﺒﻪء اوﻟﯿﺎء ﭘﺴﺖ ﺗﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﺑﺎز ﻃﺒﻖ ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﺧﻮد اﺳـﺘﺪراج را ﻧﯿﺰ داﺧﻞ در اﻫﺎﻧﺖ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ‬ ‫اﺳـﺘﺪراج آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﯿﻄﺎن آدﻣﯽ را ﭼﻨﺪان ﺑﻪ ﻓﺴﺎد و ﺗﺒﺎﻫﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽ ﺳﺎزد ﺗﺎ او را وادار ﺑﻪ ارﺗﮑﺎب ﻫﺮ ﻧﻮع ﻓﺴﺎدي ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺧﻮاه‬ ‫آن ﻓﺴﺎد ﻣﻮاﻓﻖ ﻏﺮض آدﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﻮاه ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻋﺎﻗﺒﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﺟﺰ ﺧﺬﻻن و ﭘﺸـﯿﻤﺎﻧﯽ ﭼﯿﺰي ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬از اﯾﻦ رو اﻣﺮ ﺧﺎرق ﺑﻪ اﻫﺎﻧﺖ ﺑﺎز‬ ‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺳـﺤﺮ را ﺧﺎرق ﻧﺘﻮان ﮔﻔﺖ زﯾﺮا ﻣﻌﻨﯽ ﻇﻬﻮر ﺧﺎرق آن اﺳﺖ ﮐﻪ آدﻣﯽ ﮐﺎري ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ ﻇﻬﻮر آن ﻋﻤﻞ از ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﻨﯿﻦ آدﻣﯽ‬ ‫ﻣﻌﻬﻮد ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬و در ﺳـﺤﺮ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ زﯾﺮا ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﻣﺒﺎﺷـﺮ اﺳـﺒﺎب ﻣﺨﺘﺼﻪء ﺳـﺤﺮ ﺷﻮد ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ ﻋﻤﻞ ﺳﺎﺣﺮ را ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺟﺮﯾﺎن‬ ‫ﻋﺎدت ﻣﺮﺗﺐ ﮐﺮده اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺷـﻔﺎء ﺑﯿﻤﺎران را ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء ادﻋﯿﻪ ﺧﺎرق ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﻔﺎء آﻧﺎن را ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء داروﻫﺎي ﭘﺰﺷﮑﯽ ﺧﺎرق‬ ‫ﻧﻤﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﺣﺎل ﻃﻠﺴﻢ و ﺷـﻌﺒﺪه و ﺑﻌﻀـﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮔﻬﮕﺎه ﻣﯽ ﺗﻮان ﺧﺎرق را ﺑﺮ ﺳـﺤﺮ اﻃﻼق ﻧﻤﻮد زﯾﺮا ﺑﺴـﯿﺎر اﺗﻔﺎق ﻣﯽ‬ ‫اﻓﺘﺪ ﮐﻪ در ﻋﻤﻞ ﺳـﺤﺮ ﺷـﺨﺺ ﺑﺸﺮاﺋﻄﯽ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺑﺸﺮ ﻋﺎدي اﻧﺠﺎم و ﺗﻬﯿﻪء آن ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻘﺪور ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻮن وﻗﺖ و ﻣﮑﺎن‬ ‫و ﺟﺰ آن‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ در ﺧﺎرق ﻧﺒﻮدن اﻓﻌﺎل ﺷﺮط ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﯿﻊ ﺷﺮاﯾﻂ آﻧﻬﺎ ﻣﻘﺪور ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺒﺎﺷﺮت اﺳﺒﺎب آن‬ ‫اﻣﺮ ﻏﯿﺮ ﺧﺎرق دﯾﮕﺮ اﻫﻤﯿﺘﯽ ﻧـﺪارد ﮐﻪ اﺳـﺒﺎب آن اﻣﺮ ﻣﻘـﺪور ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﭼﻪ در ﺻﻮرت ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﻮدن ﻻزم ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﺚ ﺣﺮﮐﺖ‬ ‫ﺑﻄﺶ از ﺧﻮارق ﺑﺎﺷﺪ زﯾﺮا آن ﺣﺮﮐﺖ ﺗﻮﻗﻒ ﺑﺮ ﺻـﺤﺖ و ﺳـﻼﻣﺖ اﻋﺼﺎب و ﻋﻀﻼت دارد ﮐﻪ آن از ﻗﺪرت ﺑﺸﺮ ﺧﺎرج اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ اﻃﻼـق ﺧـﺎرق ﺑﺮ ﺳـﺤﺮ ﺑﺮ ﺳﺒﯿﻞ ﻣﺠﺎز اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎم ﻓﺨﺮرازي در ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﮐﺒﯿﺮ در ﺳﻮرهء ﮐﻬﻒ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬وﻗﺘﯽ اﻣﺮ ﺧﺎرﻗﯽ ﺑﺮ‬ ‫دﺳﺖ ﮐﺴـﯽ ﻇـﺎﻫﺮ ﺷـﺪ ﯾـﺎ آن ﮐﺲ را دﻋﻮي ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﯾﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ اﻣﺮ ﺧﺎرق ﻣﻘﺮون ﺑـﺪﻋﻮي ﺑﺎﺷـﺪ آن دﻋﻮي ﺧﺎرج از اﯾﻦ ﭼﻬﺎر‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ دﻋﻮي ﺧﺪاﺋﯽ ﯾﺎ دﻋﻮي ﭘﯿﻐﻤﺒﺮي ﯾﺎ دﻋﻮي وﻻﯾﺖ و ﯾﺎ دﻋﻮي ﺳﺤﺮ و ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺮي ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ دﻋﻮي ﺧﺪاﺋﯽ‪ :‬ﺧﺎرﻗﯽ ﮐﻪ‬ ‫از دﻋﻮي ﮐﻨﻨﺪهء ﺧﺪاﺋﯽ ﺑﺮوز ﮐﻨﺪ ﻣﺴﻤﯽ ﺑﻪ اﺑﺘﻼء ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﺷﻤﺎﺋﻞ ﻣﺤﻤﺪﯾﻪ ﻣﺬﮐﻮر اﺳﺖ‪ .‬اﺻﺤﺎب ﻇﻬﻮر ﺧﻮارق را از دﺳﺖ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺲ ﺟﺎﯾﺰ داﻧﺴـﺘﻪ اﻧـﺪ ﺑـﺪون ﻣﻌﺎرﺿﻪ و اﺷـﮑﺎل‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ از ﻓﺮﻋﻮن و دﺟﺎل‪ ،‬ﻇﻬﻮر ﺧﻮارق ﺑﺮ دﺳﺖ آﻧﻬﺎ ﻧﻘﻞ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﺒﺐ‬ ‫ﺟﻮاز آﻧﻬﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷـﮑﻞ و آﻓﺮﯾﻨﺶ اﯾﻦ ﻧﻮع اﺷـﺨﺎص دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﮐـﺬب دﻋﻮي آﻧﻬﺎ ﮐﻨﺪ‪ .‬و ﻇﻬﻮر ﺧﺎرق از دﺳﺖ اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﻣﺮدم‬ ‫ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ از راه راﺳﺖ ﻣﻨﺤﺮف ﺳـﺎﺧﺘﻦ دﯾﮕﺮان ﻧﺸﻮد‪ .‬اﻣـﺎ دﻋﻮي ﭘﯿﻤﺒﺮي و آن ﺑﺮ دو ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﭼﻪ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻣـﺪﻋﯽ ﯾـﺎ در ادﻋﺎي‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 603‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺧﻮد راﺳﺘﮕﻮ اﺳﺖ ﯾﺎ ﮐﺎذب‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ در دﻋﻮي ﺧﻮد ﺻﺎدق ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ ﻇﻬﻮر ﺧﻮارق ﺑﺮ دﺳﺖ او ﺑﺎﻻﺗﻔﺎق واﺟﺐ اﺳﺖ و ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺼـﺤﺖ دﻋﻮي ﭘﯿﻤﺒﺮي ﭘﯿﻤﺒﺮان اﻗﺮار دارد ﺑﺪﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﯿﺰ ﻣﻘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ اﮔﺮ ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ در دﻋﻮي ﺧﻮد ﮐﺎذب ﺑﻮد ﻇﻬﻮر ﺧﻮارق ﺑﺮ‬ ‫دﺳﺖ او ﺟﺎﺋﺰ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﺑﻮد‪ .‬و ﺑﺘﻘـﺪﯾﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺎرﻗﯽ ﻫﻢ ﺑﺮ دﺳﺖ او ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻌﺎرﺿﻪ ﺑﺎ او واﺟﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ دﻋﻮي وﻻﯾﺖ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﮐﺮاﻣﺎت اوﻟﯿﺎء ﻣﯿﺒﺎﺷـﻨﺪ اﺧﺘﻼف دارﻧـﺪ در اﯾﻨﮑﻪ آﯾﺎ دﻋﻮي ﮐﺮاﻣﺖ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ و آﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﺮاﻣﺖ ﺑﻮﻓﻖ دﻋﻮي ﺻﺎﺣﺒﺶ ﺣﺎﺻـﻞ‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد ﯾﺎ ﻧﻪ‪ .‬و اﻣﺎ ادﻋﺎء ﺳـﺤﺮ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري از ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ‪ ،‬اﺻﺤﺎب ﻇﻬﻮر ﺧﻮارق را ﺑﺮ دﺳﺖ اﯾﻦ ﻧﻮع اﺷﺨﺎص ﺟﺎﺋﺰ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ‬ ‫ﺟـﺎﯾﺰ ﻧﻤﯽ داﻧﻨـﺪ‪ .‬ﺑﺎﻻـﺧﺮه ﻇﻬﻮر ﺧﻮارق ﺑﺮ دﺳﺖ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ آﻧﺎن را ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ دﻋﻮي ﻧﻤﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﺎن ﺑﺮ دو ﮔﻮﻧﻪ اﻧـﺪ‪ ،‬ﯾﺎ آﻧﮑﻪ‬ ‫ﻣﺮدﻣـﺎن ﺻﺎﻟـﺢ و ﺧـﺪاي ﺗﻌـﺎﻟﯽ از آﻧﻬـﺎ ﺧﺸـﻨﻮد اﺳﺖ ﯾـﺎ ﺑﺮ ﺧﻼف ذواﺗﯽ ﭘﻠﯿـﺪ و ﮔﻨﻬﮑﺎر ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ از ﻗﺴﻢ اول ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﮑﺮاﻣﺎت اوﻟﯿﺎء ﻗﺎﺋﻠﻨـﺪ‪ ،‬ﻗﻮﻟﺸﺎن درﺑﺎرهء آﻧﺎن ﺻﺎدق ﻣﯽ آﯾـﺪ و اﺻـﺤﺎب ﻧﯿﺰ ﺑﺎﻻﺗﻔﺎق ﻇﻬﻮر ﺧﻮارق را ﺑﺮ دﺳﺖ آﻧﻬﺎ ﺟﺎﯾﺰ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ ﺟﺰ‬ ‫اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﺑﺼـﺮي ﻋﻠﻤـﺎء دﯾﮕﺮ ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ در اﯾﻦ ﻋﻘﯿـﺪه ﺑـﺎ ﻣـﺎ ﻣﺨـﺎﻟﻒ ﻣﯿﺒﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﻮد ﺧﻮارزﻣﯽ رﻓﯿﻖ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ او ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮده‬ ‫اﺳﺖ اﮔﺮ از ﻗﺴﻢ دوم ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدود ﺑﺎرﮔﺎه اﻟﻬﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻇﻬﻮر ﺧﻮارق ﺑﺮ دﺳﺖ آﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﺟﺎﺋﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻇﻬﻮر اﯾﻦ ﺧﻮارق‬ ‫را اﺳـﺘﺪراج ﻧﺎﻣﻨـﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺲ از ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﭼﯿﺰي ﻃﻠﺒﯿﺪ و ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﻘﺼﻮد او را ﺑﺪو ﻋﻄﺎ ﻓﺮﻣﻮد‪ ،‬اﯾﻦ دﻟﯿﻞ آن‬ ‫ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴـﯽ ﻧﺰد ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ وﺟﯿﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮاه آن ﻋﻄﯿﻪء اﻟﻬﯽ ﺑﺮ وﻓﻖ ﻋﺎدت ﯾﺎ ﺑﺮ ﺧﻼف ﻋﺎدت ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﮔﺎﻫﯽ اﯾﻦ اﻣﺮ‬ ‫ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻨـﺪه اي ﺑﺰرگ داﺷﺖ ﺟﺎﻧﺐ اوﺳﺖ و ﮔﺎه ﺻـﺮف اﺳـﺘﺪراج اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﻌﻨﯽ اﺳـﺘﺪراج آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧـﺪاي ﺣﺎﺟﺖ ﺑﻨﺪهء ﺑﯽ‬ ‫اﯾﻤـﺎن را ﺑﺮآورد ﺗـﺎ ﮔﻤﺮاﻫﯽ و ﺿـﻼﻟﺖ او ﺑﯿﺸﺘﺮ و در ﺟﻬـﻞ و ﻋﻨﺎد زﯾﺎدﺗﺮ ﺑﻤﺎﻧـﺪ و ﻫﺮ روز از ﺑﺎرﮔﺎه اﻟﻬﯽ دورﺗﺮ ﺷﻮد و اﯾﻦ ﺑﺮاي آن‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻋﻠﻮم ﻋﻘﻠﯿﻪ ﻣﻘﺮر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﮑﺮار اﻓﻌﺎل ﺳـﺒﺐ ﺣﺼﻮل ﻣﻠﮑﻪء راﺳﺨﻪ از آن اﻓﻌﺎل ﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﭼﻮن دل ﺑﻨﺪه ﺑﺪﻧﯿﺎ ﻣﯿﻞ ﮐﺮد و‬ ‫روي آورد و در اﯾﻦ ﺣﺎل آﻧﭽﻪ ﻧﻔﺲ او ﺑﺪان ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻮد از ﺣﻖ ﻃﻠﺒﯿﺪ و ﺣﻖ ﻧﯿﺰ ﻣﺸـﺘﻬﯿﺎت او را ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻃﻠﺒﯿﺪه اﺳﺖ ﻓﺮاﻫﻢ آورد در اﯾﻦ‬ ‫ﺣﺎل ﺑﻨﺪه ﻣﻄﻠﻮب ﺧﻮد را درﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺣﺼﻮل ﻟﺬﺗﺶ اﻓﺰون ﮔﺮدﯾﺪه و ﺧﻮاﻫﺶ او روزاﻓﺰون ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬و اﯾﻦ ﭘﯿﺶ آﻣﺪ ﻣﻮﺟﺐ ﺳـﻌﯽ او در‬ ‫ﭘﯿﺮوي از ﻧﻔﺲ ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﻫﺮ ﺳـﺎﻋﺖ ﺣﺲ ﻓﺮﻣـﺎﻧﺒﺮداري ﻧﻔﺲ اﻣﺎره در وﺟﻮد او ﻧﯿﺮوﻣﻨـﺪﺗﺮ ﻣﯿﺸﻮد و ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ اﯾﻦ ﺣﺎﻻت در او ﺑﭙﺎﯾﻪ‬ ‫ﻫﺎي ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺗﺮﻗﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺤﺪ ﮐﻤﺎل رﺳﺪ و ﻧﻬﺎﯾﺖ دوري از ﺳﺎﺣﺖ ﻋﺮش اﻟﻬﯽ او را ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد و ﺻﺎﺣﺐ اﺳـﺘﺪراج ﺑﺪﯾﻦ ﺣﺎﻻت‬ ‫اُﻧﺲ ﯾﺎﺑـﺪ و ﮔﻤـﺎن ﺑﺮد ﮐﻪ او را در ﺑﺎرﮔـﺎه اﻟﻬﯽ ﻣﻨﺰﻟﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﭽﻨﯿﻦ ﮐﺮاﻣﺘﯽ ﻧﺎﺋـﻞ آﻣـﺪه و ﺧﻮد را ﺳـﺰاوار و ﻣﺴـﺘﺤﻖ آن ﺷـﻨﺎﺳﺪ‪.‬‬ ‫اﻧـﺪك اﻧـﺪك ﻏﯿﺮ ﺧﻮد را ﺧﻮار و ﮐﻮﭼﮏ ﺷـﻤﺎرد و اﻋﻤﺎل آﻧﺎن را ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻫﻢ ﻣﺮﺿـﯿًﺎ ﻋﻨﺪاﷲ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻨﮑﺮ ﮔﺮدد و از ﻣﮑﺮ اﻟﻬﯽ ﻏﺎﻓﻞ‬ ‫ﺷﻮد‪ .‬اﻣـﺎ اﮔﺮ اﯾﻦ اﻗﺒـﺎل ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺣﻖ ﺑﺴﻮي ﺑﻨـﺪهء اﺳـﯿﺮ ﻧﻔﺲ اﻣﺎره روي آورد ﺑﺠﺎﻧﺐ ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺮاﻣﺖ واﻗﻌﯽ روي آورد در ﺣﺎل‬ ‫آن را اﺳـﺘﺪراج ﯾﺎﺑـﺪ و ﻫﯿﭽﮕـﺎه ﺑﻪ آن اﻧﺲ ﻧﮕﯿﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﻫﺮ آن و ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﯿﻢ ﺻـﺎﺣﺐ ﮐﺮاﻣﺖ ﺣﻘﯿﻘﯽ از ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ زﯾﺎده ﺷﻮد و‬ ‫ﻓﺮار او از ﻗﻬﺮ ﺧـﺪا ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﮔﺮدد ﻫﺮ ﭼﻨـﺪ ﻫﻢ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ واﻗﻊ ﺣﻖ ﻋﺰ اﺳـﻤﻪ از روي اﺳـﺘﺤﻘﺎق ﺑﻨـﺪهء ﻓﺮﻣـﺎﻧﺒﺮدار و ﺻﺎﻟـﺢ ﺧﻮد را ﺑـﺪﯾﻦ‬ ‫ﮐﺮاﻣﺎت ﻣﺨﺼﻮص داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و از اﯾﻦ رو ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻘﻘﺎن ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪ :‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮﯾﺪﮔﯽ راه ﺑﺴﻮي ﺧﺪا در ﻣﻘﺎم ﮐﺮاﻣﺎت ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻻﺟﺮم‬ ‫ﻣﺤﻘﻘـﺎن و ﺑﻨـﺪﮔﺎن ﺧـﺎص اﻟﻬﯽ از ﮐﺮاﻣـﺎت ﺑﯿﻤﻨـﺎك ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ از ﺑـﺪﺗﺮﯾﻦ ﺑﻠﯿﺎت ﺑﺮ ﺣﺬرﻧـﺪ و اﯾﻦ اﺳﺖ ﻓﺮق ﺑﯿﻦ ﮐﺮاﻣﺖ و‬ ‫اﺳـﺘﺪراج‪ .‬ﺑﺪاﻧﮑﻪ اﺳـﺘﺪراج را در ﮐﻼم ﻣﺠﯿﺪ ﻧﺎﻣﻬﺎي ﺑﺴـﯿﺎر اﺳﺖ‪ - 1 :‬اﺳـﺘﺪراج ﭼﻮن آﯾﻪء ﺳﻨﺴـﺘﺪرﺟﻬﻢ ﻣﻦ ﺣﯿﺚ ﻻـﯾﻌﻠﻤﻮن‪) .‬ﻗﺮآن‬ ‫‪ 7/182‬و ‪ - 2 . (68/44‬ﻣﮑﺮ‪ ،‬ﭼـــﻮ‪ :‬ﻣﮑﺮوا و ﻣﮑﺮاﷲ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ - 3 ( 3/54‬ﮐﯿـﺪ‪ ،‬ﭼﻮن‪ :‬ان ﮐﯿـﺪي ﻣـﺘﯿﻦ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ 7/183‬و ‪- 4 . (68/45‬‬ ‫ﺧﺪﻋﻪ‪ ،‬ﭼﻮن‪ :‬ﯾﺨﺎدﻋﻮن اﷲ و ﻫﻮ ﺧﺎدﻋﻬﻢ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ - 5 .(4/142‬اﻣﻼء‪ ،‬ﭼﻮن‪ :‬اﻧﻤﺎ ﻧﻤﻠﯽ ﻟﻬﻢ ﻟﯿﺰدادوا اﺛﻤًﺎ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ - 6 .(3/178‬اﻫﻼك‪،‬‬ ‫ﭼﻮن‪ :‬اذا اردﻧﺎ ان ﻧﻬﻠﮏ‪)...‬ﻗﺮآن ‪) .(17/16‬ﮐﺸﺎف اﺻﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن ج‪ 1‬از ﺻﺺ ‪.(446 - 444‬‬ ‫ﺧﺎرﻗﺎن‪.‬‬



‫]ِر[ )ِاخ( ﻧـﺎم دﻫﯽ اﺳﺖ ﻧﺰدﯾـﮏ ﺑﺴـﻄﺎم از ﻟﻄـﺎﺋﻒ‪) .‬ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﮥ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﻗـﺎن ﺷﻮد ‪ :‬رﻓﺖ دروﯾﺸـﯽ ز ﺷـﻬﺮ ﻃﺎﻟﻘﺎن ﺑﻬﺮ ﺻـﯿﺖ‬ ‫ﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﺗﺎ ﺧﺎرﻗﺎن‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬ﺑﻮي ﺧﻮش آﻣﺪ ﻣﺮاو را ﻧﺎﮔﻬﺎن در ﺳﻮاد ري ز ﺣﺪ ﺧﺎرﻗﺎن‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرق اﻟﻌﺎده‪.‬‬



‫]ِر ﻗُـْﻞ َد[ )ع ص ﻣﺮﮐﺐ( اﻣﺮ ﻏﯿﺮﻣﻌﻤـﻮل‪ .‬اﻣﻮري ﮐﻪ ﻋـﺎدًة وﻗﻮﻋﺶ ﻣﯿﺴـﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﻣﻮري ﮐﻪ وﻗﻮﻋﺶ در ﻋـﺎدت ﺑﻨﻈﺮ ﻣﺤـﺎل ﻣﯽ آﯾـﺪ‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎرق ﻋﺎدت ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرق ﻃﺒﯿﻌﺖ‪.‬‬



‫]ِر ِق َط َع[ )ص ﻣﺮﮐـﺐ()‪(1‬ﻓﻮق ﻃﺒﯿﻌﺖ‪ .‬ﺧـﺎرق اﻟﻌـﺎده‪ ،‬اﻣﻮري ﮐﻪ در ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺟﺮﯾـﺎﻧﺶ ﺑﺮ ﺧﻼف اﯾﻦ اﻣﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺎﺋﻖ اﻟﻄﺒﯿﻌـﮥ‪- (1) .‬‬ ‫‪.Surnaturel‬‬ ‫ﺧﺎرق ﻋﺎدت‪.‬‬



‫]ِر ِق َد[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ ،‬ص ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻼف ﻋﺎدت ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻌﺠﺰهء اﻧﺒﯿﺎء و ﮐﺮاﻣﺖ اوﻟﯿﺎء‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﻌﺠﺰه‬ ‫ﻫﺎي اﻧﺒﯿﺎء و ﮐﺮاﻣﺘﻬﺎي اوﻟﯿﺎء‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬اﻣﻮر ﻏﯿﺮﻣﻌﻤﻮﻟﯽ‪ .‬اﻋﺠﻮﺑﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻟﻐﺖ اﻋﺠﻮﺑﻪ ﺷﻮد‪.Extraordinaire - (1) .‬‬ ‫ﺧﺎرﻗﻮف‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺗﻠﻔﻆ ﺗﺮﮐﯽ ﺧﺎرﮐﻒ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻬﺮ ﻣﻌﺮوف روﺳﯿﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪ 2‬ص ‪ .(2010‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎرﮐﻒ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﻗﮥ‪.‬‬



‫]ِر َق[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﮐﺮاﻣﺖ‪ .‬ﻣﻌﺠﺰه‪ .‬آﯾﺖ‪ .‬ﻧﺎﺑ َِﻐﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﮑﻠﻤﻪء ﺧﺎرق ﺷﻮد‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻮارق‪.‬‬ ‫ﺧﺎرك‪.‬‬



‫]َر[ )ِا ﻣﺼـﻐﺮ( ﺗﺼـﻐﯿﺮ ﺧـﺎر اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﺧﺎرﺧﺮد ‪ :‬آدﻣﯽ را ﮐﻪ ﺧﺎرﮐﯽ درﭘﺎي ﻧﺮود ﻃﺮﻓﻪ‬ ‫ﺟﺎﻧﻮر ﺑﺎﺷﺪ‪.‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺎرك‪.‬‬



‫]َر[ )ِا( ﻧﻮﻋﯽ از ﺧﺮﻣﺎ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺧﺮﻣﺎ ﺧﺎرك‪ .‬ﺧﺮﻣﺎ َﺧَﺮك‪ .‬ﺑ ُﺴـﺮ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪.‬‬ ‫ﻏﻮرهء ﺧﺮﻣﺎ‪ .‬ﺧﺮﻣﺎي ﻧﺮﺳـﯿﺪه )ﻣﺆﻟﻒ ﺑﺎ اﺳﺘﺸـﻬﺎد ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ اﻟﺨﺎﻟﻊ‪ ،‬ﺧﺎرك ﭘﺨﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﺎرك ﺧﺮﻣﺎي ﻧﺮﺳﯿﺪه ﻧﯿﺴﺖ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣـﺎي ﺧﺸـﮏ ‪ :‬اﮔﺮ ﺟﺰوي ﺑﺴﺎﺋﯽ و ﺑﺎ ﺷـﯿﺮهء ﺧﺎرك ﺳﺒﺰ ﮐﻪ ﺧﺮﻣﺎي ﺧﺸﮏ ﺧﻮاﻧﻨـﺪش ﺑﻪ ﺑﯿﻨﯽ ﺑﺎز اﻓﮑﻨﯽ رﻋﺎف ﺑﺎز ﮔﯿﺮد‪) .‬اﻻﺑﻨﯿﻪ‬ ‫ﻋﻦ ﺣﻘﺎﯾﻖ اﻻدوﯾﻪ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرك‪.‬‬



‫]َر[ )ِا( ﮔﻮش ﺧﺎرك‪.‬‬ ‫ﺧﺎرك‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺟﺰﯾﺮه اي اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺣﯿﺎت داود ﺑﺨﺶ ﮔﻨﺎوه ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﻮﺷﻬﺮ واﻗﻊ در ‪ 37‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮ ﮔﻨﺎوه در ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس و‬ ‫ﻃﻮل اﯾﻦ ﺟﺰﯾﺮه ‪ 85‬ﻫﺰار ﮔﺰ و ﻋﺮض آن ‪ 4‬ﻫﺰار ﮔﺰ‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﻣﺮﻃﻮﺑﯽ و ﻣﺎﻻرﯾﺎ ﺧﯿﺰ و ﺳـﮑﻨﻪ آن ‪ 700‬ﺗﻦ و ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺳﻨﯽ و‬ ‫ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ و ﻋﺮﺑﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺎه و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و ﻣﺮﮐﺒﺎت و ﺧﺮﻣﺎ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﺻـﯿﺪ‬ ‫ﻣـﺎﻫﯽ و درﯾـﺎﻧﻮردي اﺳـﺖ داراي ﮔـﺎرد ﻣﺴـﻠﺢ ﮔﻤﺮك و دﺑﺴـﺘﺎن اﺳـﺖ ارﺗﺒـﺎط آن ﺑـﺎ ﺳﺎﺣـﻞ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﮐﺮﺟﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪ .(7‬ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان آن را ﺧﺎَرك ﺿـﺒﻂ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﺟﺰﯾﺮه اي اﺳﺖ در وﺳﻂ درﯾﺎي ﻓﺎرس و‬ ‫اﯾﻦ ﺟﺰﯾﺮه ﭼﻮن ﮐﻮه ﺑﻠﻨـﺪي اﺳﺖ در ﻣﯿﺎن درﯾﺎ و ﭼﻮن ﺑﺎد ﻣﻨﺎﺳﺐ وزد ﻣﺮاﮐﺒﯽ ﮐﻪ از ﻋﺒﺎدان ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻗﺼﺪ ﻋﻤﺎن دارﻧﺪ در‬ ‫ﻇﺮف ﯾـﮏ ﺷـﺒﺎﻧﺮوز ﺑﻪ آﻧﺠـﺎ ﻣﯿﺮﺳـﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﺰﯾﺮه از اﻋﻤﺎل ﻓﺎرس اﺳﺖ و َﺟﻨﺎﺑَﻪ )ﻫﻤﺎن ﮔﻨﺎوه اﺳﺖ( و َﻣﻬﺮوﺑﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ آن ﺑﺨﺸـﮑﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﭼﻮن ﺷﺨﺼـﯽ ﻗﻮي ﭼﺸﻢ از ﺧـﺎرك ﺑﻪ آﻧﺠـﺎ ﺑﻨﮕﺮد آﻧﺠﺎ ﺑﻬﺮ او ﮐﺎﻣﻼ ﻫﻮﯾـﺪاﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ رؤﯾﺖ ﮐﻮﻫﻬﺎي ﺧﺸـﮑﯽ ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﮐﺎم‬ ‫آﺷـﮑﺎرا ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﺎﻗﻮت ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﻣﻦ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﺴـﯿﺎر رﻓﺘﻪ ام و در آﻧﺠﺎ ﻗﺒﺮي ﯾﺎﻓﺘﻪ ام ﮐﻪ ﻣﻮرد زﯾﺎرت اﻫﺎﻟﯽ اﺳﺖ و ﻣﺮدم ﺑﺮ آن ﻧﺬرﻫﺎ‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﻫﻞ ﺟﺰﯾﺮه اﯾﻦ ﻗﺒﺮ را ﻗﺒﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﯿﻔﻪ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ ﻣﯽ ﭘﻨﺪارﻧﺪ وﻟﯽ ﺗﻮارﯾﺦ از اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺑﺎ دارﻧﺪ‪ .‬اﺑﻮﻋﺒﯿﺪه ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‬ ‫اﺑﻮﺻـﻔﺮه ﭘﺪر ﻣﻬﻠﺐ‪ ،‬اﯾﺮاﻧﯽ و از اﻫﻞ ﺧﺎرك ﺑﻮده و در آﻧﺠﺎ ﺑﻨﺎم ﺳـﺨﺮه ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯿﺸﺪه اﺳﺖ و ﭼﻮن از آﻧﺠﺎ ﺑﻌﻤﺎن آﻣﺪ اﯾﻦ ﻧﺎم ﻣﻌﺮب‬ ‫ﺷﺪ ﺑﻪ اﺑﻮﺻﻔﺮه ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺑﻮﺻﻔﺮه در ﺧﺎرك ﺑﺠﻮﻻﻫﮕﯽ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮد وﻟﯽ ﭼﻮن ﺑﺒﺼﺮه آﻣﺪ از ﺳﺎﺋﺴﯿﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﻌﺎﺻﯽ‬ ‫اﻟﺜﻘﻔﯽ ﺷـﺪ و ﭼﻮن ازد ﺑﻪ ﺑﺼـﺮه ﻣﻬـﺎﺟﺮت ﮐﺮد او ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﻮد و ﺑﺮ اﺛﺮ ﺑﺴﺎﻟﺖ و ﺷـﺠﺎﻋﺘﺶ در ﺣﺮب او را ﭼﻮن ﭘﺴـﺮ ﺧﻮاﻧـﺪه اي ﺑﺨﻮد‬ ‫ﺑﺴـﺘﻨﺪ و اﻣﺜﺎل اﯾﻦ ﻧﻮع ﭘﺴﺮ ﺧﻮاﻧﺪه در ﻋﺮب ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮزدق ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬و ﮐﺎﯾﻦ ﻻﺑﻦ ﺻﻔﺮه ﻣﻦ ﻧﺴﯿﺐ ﺗﺮي ﺑﻠﺒﺎﻧﻪ اﺛﺮ اﻟﺰﯾﺎر ﺑﺨﺎرك‬ ‫ﻟﻢ َﯾُﻘـﺪ ﻓﺮﺳًﺎ وﻟﮑﻦ ﯾﻘﻮداﻟﺴـﻔﻦ ﺑﺎﻟﻤﺮس اﻟﻤﻐﺎر ﺻـﺮارﯾﻮن ﯾﻨﻀﺢ ﻓﯽ ﻟﺤﺎﻫﻢ ﻧﻔّﯽ اﻟﻤﺎء ﻣﻦ ﺧﺸﺐ وﻗﺎر و ﻟﻮ رد اﺑﻦ ﺻـﻔﺮة ﺣﯿﺚ ﺿـﻤﺖ‬ ‫ﻋﻠﯿﻪ اﻟﻐﺎف ارض اﺑﯽ ﺻـﻔﺎر‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ج‪ 3‬ص‪ 387‬و ﭘـﺎورﻗﯽ اﻟﻤﻌﺮب ج‪ 1‬ص‪ .(137‬اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ در ﺿـﻤﻦ ﻧﺎم ﺑﺮدن ﺟﺰاﯾﺮي ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻘﺒـﺎد ﺧﻮره ﻣﺘﻌﻠﻖ اﺳﺖ ﺟﺰﯾﺮهء ﻫﻨﮕﺎم و ﺟﺰﯾﺮهء ﺧﺎرك را ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص ‪ 150‬چ ﻟﯿﺪن(‪ .‬در ﺣﺪوداﻟﻌﺎﻟﻢ اﯾﻦ‬ ‫ﺟﺰﯾﺮه ﭼﻨﯿﻦ وﺻﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺳﯿﺰدﻫﻢ ﺟﺰﯾﺮهء ﺧﺎرك ﺧﻮاﻧﻨﺪ اﻧﺪر ﺟﻨﻮب ﺑﺼﺮه و ﻣﯿﺎن ﺑﺼﺮه و ﺧﺎرك ﭘﻨﺠﺎه ﻓﺮﺳﻨﮓ اﺳﺖ و اﻧﺪرو‬ ‫ﺷﻬﺮي اﺳﺖ ﺑﺰرگ و ﺧﺮم ﻣﺮ او را ﺧـﺎرك ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و ﺑﻨﺰدﯾـﮏ او ﻣﺮوارﯾـﺪ ﯾﺎﺑﻨـﺪ ﻣﺮﺗﻔﻊ و ﺑـﺎ ﻗﯿﻤﺖ‪) .‬ﺣـﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ چ ﺗﻬﺮان ص‪.(14‬‬ ‫ﺣﻤـﺪاﷲ ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ در ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب اﯾﻦ ﺟﺰﯾﺮه را ﭼﻨﯿﻦ وﺻﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ :‬ﺧﺎرك ﺟﺰﯾﺮه اي اﺳﺖ ﻓﺮﺳـﻨﮕﯽ در ﻓﺮﺳـﻨﮕﯽ در آﻧﺠﺎ زرع و‬ ‫ﻧﺨـﻞ اﺳﺖ و ﻣﯿـﻮه و ﻏﻠﻪ ﻧﯿﮑﻮ ﺑﻮد و ﻏﻮص ﻣﺮوارﯾـﺪ آﻧﺠـﺎ ﺑﻬـﺘﺮ و ﺑﯿﺸـﺘﺮ از ﺟﺰاﯾﺮ دﯾﮕﺮ اﺳﺖ و ﻏﻠﺒﻪء ﻏﻮص آﻧﺠـﺎﺳﺖ ازو ﺗـﺎ ﺳـﺎﺣﻞ‬ ‫ﻓﺮﺳـﻨﮕﯽ اﺳﺖ و آن را از ﮐﻮرهء ﻗﺒﺎدﺧﻮره ﺷـﻤﺮده اﻧﺪ‪) .‬ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب ج ‪ 3‬چ ﻟﯿﺪن ص‪ 137‬و ‪ .(138‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻧﻘﻞ ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ‬ ‫ﺧﺎرك در ﺧﻠﯿـﺞ ﺑﺼـﺮه واﻗﻊ اﺳﺖ و ﻧﺰدﯾﮏ ﺳﺎﺣﻞ اﯾﺮان ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ ﺟﻤﻌﯿﺘﺶ در ﺣﺪود ﻫﺰار ﺗﻦ و ﻣﺴﺎﺣﺘﺶ ‪ 5‬ﻫﺰار ﮔﺰ ﻣﺮﺑﻊ اﺳﺖ اﯾﻦ‬ ‫ﺟﺰﯾﺮه در ‪ 29‬درﺟـﻪ و ‪ 18‬دﻗﯿﻘﻪء ﻋﺮض ﺷـﻤﺎﻟﯽ و ‪ 48‬درﺟﻪء ﻃـﻮل ﺷـﺮﻗﯽ واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺼﺐ ﺷـﻂ اﻟﻌﺮب در ‪ 176‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب‬ ‫ﺷﺮﻗﯽ آﻧﺠﺎ و ﺑﻨﺪر ﺑﻮﺷﻬﺮ در ‪ 55‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﯽ اﯾﻦ ﺟﺰﯾﺮه اﺳﺖ‪) .‬ﻧﻘﻞ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪ 3‬ص‪ .(2011‬در‬ ‫اﯾﻦ اﯾـﺎم )ﺳـﺎل ‪ (1338‬دوﻟـﺖ اﯾﺮان ﻣﺸــﻐﻮل ﺗﺄﺳــﯿﺲ ﺑﻨـﺪر ﺑﺰرگ ﻧﻔـﺘﯽ در اﯾـﻦ ﺟﺰﯾﺮه اﺳـﺖ و ﺑﺰودي در آﻧﺠـﺎ ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرﮔـﺘﺮﯾﻦ‬ ‫ﭘﺎﯾﮕﺎﻫﻬﺎي ﺣﻤﻞ ﻧﻔﺖ در ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرك‪.‬‬



‫ِا)خ( ده ﮐـﻮﭼﮑﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺗﻤﯿـﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﯿﺮﺟـﺎوه ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن زاﻫـﺪان واﻗـﻊ در ‪ 44‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﻣﯿﺮﺟـﺎوه و ‪18‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻓﺮﻋﯽ ﻣﯿﺮﺟﺎوه ﺑﺨﺎش ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﺳﮑﻨﻪ آﻧﺠﺎ در ﺣﺪود ‪ 35‬ﺗﻦ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎرﮐﺎن‪.‬‬



‫]ِر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺳـﯿﺎخ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺷﯿﺮاز واﻗﻊ در ‪ 52‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺷـﯿﺮاز و در ‪ 28‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﺷـﯿﺮاز ﺑﻪ ﮐﺎزرون ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﺟﻠﮕﻪ اي ﺑﺎ ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﺳـﮑﻨﻪ آن ‪ 128‬ﺗﻦ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ و ﻟﺮي اﺳﺖ و ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن‬ ‫ﺷﯿﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از رودﺧﺎﻧﻪ ﻗﺮه آﻏﺎج و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺣﺒﻮﺑﺎت ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺳﺖ‬ ‫و راه آن ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(7‬‬ ‫ﺧﺎر ﮐﺘﻒ‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬دو اﺳـﺘﺨﻮان ﮐﺘﻒ در ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑـﺪن و در ﺧﻠﻒ ﺷﺎﻧﻪ در ﻗﺴـﻤﺖ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ ﭘﺸﺖ ﺑﯿﻦ دﻧـﺪهء دوم و‬ ‫]ِر ِ‬ ‫دﻧـﺪهء ﻫﺸـﺘﻢ و در ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺧـﻂ وﺳـﻂ )ﺗﯿﺮهء ﭘﺸﺖ( ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﺑﻮاﺳـﻄﻪء زاﺋـﺪهء ﺧـﺎرﺟﯿﺶ ﺑـﺎ اﺳـﺘﺨﻮان ﭼﻨـﺒﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫اﺳـﺘﺨﻮان ﮐﻪ از اﺳـﺘﺨﻮاﻧﻬﺎي ﭘﻬﻦ اﺳﺖ ﻣﺜﻠﺜﯽ ﺷـﮑﻞ ﺑﻮده و ﺷﮑﻞ آن در زﯾﺮ ﭘﻮﺳﺖ ﻣﺤﺴﻮس ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﺳﺘﺨﻮان ﮐﺘﻒ ﺑﻮاﺳﻄﻪء ﻋﻀﻠﻪ‬ ‫ﻫﺎ ﺑﺮ ﻗﻔﺴﻪء ﺳـﯿﻨﻪ ﻧﺼﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ آن ﻋﻀـﻠﻪ ﻫﺎ ﮐﻢ ﻗﻮه و ﺿـﻌﯿﻒ ﺑﺎﺷﺪ اﯾﻦ ﻃﻮر ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ اﺳـﺘﺨﻮان ﺑﺸـﮑﻞ ﺑﺎل در‬ ‫ﺣﺎل ﺟﺪا ﺷﺪن از ﻗﻔﺴﻪء ﺳـﯿﻨﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ و ﻣﺨﺼﻮﺻًﺎ ﮐﻨﺎر داﺧﻠﯿﺶ ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬اﺳـﺘﺨﻮان ﮐﺘﻒ داراي ﯾﮏ ﺳـﻄﺢ ﻗﺪاﻣﯽ و‬ ‫ﯾﮏ ﺳـﻄﺢ ﺧﻠﻔﯽ و ﺳﻪ ﮐﻨﺎر داﺧﻠﯽ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺳـﻄﺢ ﻗﺪاﻣﯽ اﺳـﺘﺨﻮان ﮐﻪ ﺑﻄﺮف دﻧﺪه ﻫﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ اﺳﺖ ﻣﻘﻌﺮ و ﺑﺤﻔﺮهء‬ ‫ﺗﺤﺖ ﮐﺘﻔﯽ ﻣﻮﺳﻮم ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﻄﺢ ﺧﻠﻔﯽ اﺳﺘﺨﻮان از ﻧﻈﺮ ﺷﮑﻞ ﺧﺎرﺟﯽ داراي اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺖ زﯾﺮا ﺑﻮاﺳﻄﻪء زاﺋﺪهء ﺑﺮآﻣﺪه اي ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎر ﮐﺘﻒ ﺑﺪو ﺣﻔﺮهء ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺎوي ﻓﻮق ﺧﺎري و ﺗﺤﺖ ﺧﺎري ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬ﮐﺘﺎب ﮐﺎﻟﺒﺪﺷﻨﺎﺳﯽ ﻫﻨﺮي ﺗﺄﻟﯿﻒ دﮐﺘﺮ ﻧﻌﻤﺖ اﷲ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ‬ ‫ص ‪ 23‬و ‪.epine de l'omoplate - (1) .(24‬‬ ‫ﺧﺎرﮐﺘﯿﺮا‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(َﮔَﻮن‪ .‬ﺧﺎر ﺻﻤﻎ ﮐﺘﯿﺮا‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮔﻮن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ِر َ‬ ‫ﺧﺎرك ﺧﺮﻣﺎ‪.‬‬



‫]َر ُخ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ِرَﻣَﺨﻪ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎرك ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎر ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ژوﻟﯿﺪﮔﯽ ﻣﻮ را ﺑﺎ ﺷﺎﻧﻪ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن‪ .‬از ﻫﻢ ﺟﺪا ﮐﺮدن ﻣﻮي ژوﻟﯿﺪه و آﺷـﻔﺘﻪ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﺷﺎﻧﻪ و ﺧﺎﺻﻪ ﺷﺎﻧﻪء دﻧﺪه‬ ‫] َ‬ ‫درﺷﺖ‪ .‬ﻏﺎز ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﮐﺶ‪.‬‬



‫ك[ )ِا( ﺳـﺮ ﻣﻮزه را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ آن ﮐﻔﺸـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﺎﻻي ﻣﻮزه ﭘﻮﺷـﻨﺪ و آن در ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺘﻌﺎرف اﺳﺖ و ﻋﺮﺑﯽ ﺟﺮﻣﻮق‬ ‫] ُ‬ ‫ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ رﺷﯿﺪي(‪ .‬ﺳﺮ ﻣﻮزه ﮐﻪ ﺧﺮﮐﺶ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺟﺮﻣﻮق ﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬ ‫)ﻓﺮﻫﻨﮓ رﺷـﯿﺪي( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﺳـﺮﻣﻮزه و آن را ﺧﺮﮐﺶ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺑﻌﻠﺖ آﻧﮑﻪ ﭼﻮن ﺧﺎر ﺑﺮ ﺳـﺮ آن ﻧﺸـﯿﻨﺪ از ﺑﯿﻦ ﻣﯽ رود و در‬ ‫ﻣﻮزه ﻓﺮو ﻧﻤﯿﺮود‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪.(366‬‬ ‫ﺧﺎرﮐﺶ‪.‬‬



‫ك[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺷﺨﺼـﯽ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﺧﺎر ﺑﮑﺸـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺧﺎرﮐﻦ‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ در ﺑﯿﺎﺑﺎن ﺧﺎر ﻣﯽ‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫] َ‬ ‫ﮐﻨـﺪ و آن را ﺑﺮاي ﻓﺮوش ﺑﺒـﺎزار ﻣﯽ آورد ‪ :‬ﻣﻦ ﺧﺎرﮐﺸﻢ ﺗﻮ ﺑﺎرﮐﺶ ﺑﺎش ﻣﻦ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺧﻮﺷﻢ ﺗﻮ ﻧﯿﺰ ﺧﻮش ﺑﺎش‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺑﯿﻨﻨـﺪ در ﮔﻞ‬ ‫ﺧﺮ ﺧـﺎرﮐﺶ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬اي ﮐـﻪ ﺑﺮ ﻣﺮﮐـﺐ ﺗﺎزﻧـﺪه ﺳـﻮاري ﻫﺸـﺪار ﮐـﻪ ﺧﺮﺧـﺎرﮐﺶ ﺳـﻮﺧﺘﻪ در آب و ﮔـﻞ اﺳـﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫)ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪ .‬ﺧﺎرﮐﺸﯽ را دﯾﺪم ﮐﻪ ﭘﺸﺘﻪء ﺧﺎر ﻓﺮاﻫﻢ آورده‪).‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ||(‪ .‬ﺷﺨﺺ رﻧﺞ ﮐﺶ‪ .‬ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﺑﺎر ﻧﺎﻣﻼﯾﻤﺎت ﮐﺸﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﮐﺶ‪.‬‬



‫ك[ )ِا( ﻧﺎم ﺳـﺮودي و ﻧﻮاﺋﯽ اﺳﺖ از ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ و ﺷﺨﺼـﯽ ﮐﻪ ﺳـﺮود ﺧﺎرﮐﺶ ﺑـﺪو ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫] َ‬ ‫رﺷﯿﺪي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( ‪ :‬ﻧﻮاي ﺧﺎرﮐﺶ)‪ (1‬از ﻋﻨﺪﻟﯿﺐ ﻧﯿﺴﺖ ﻋﺠﺐ ﮐﻪ ﻣﺪﺗﯽ ﺳﺮ و‬ ‫ﮐﺎرش ﻧﺒﻮده ﺟﺰ ﺑﺎ ﺧﺎر‪ .‬ﻇﻬﯿﺮ ﻓﺎرﯾﺎﺑﯽ )از آﻧﻨـﺪراج( )ﻓﺮﻫﻨﮓ رﺷـﯿﺪي( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﺑﻠﺒﻞ ﺷﻮرﯾﺪه ﻣﯽ ﮔﺮدﯾﺪ ﺧﻮش ﭘﯿﺶ‬ ‫ﮔﻞ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ راه ﺧﺎرﮐﺶ‪ .‬ﻋﻄﺎر )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ رﺷـﯿﺪي(‪ - (1) .‬ن ل‪ :‬ﺧﺎرﮐﻦ و در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺷﺎﻫـﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎرﮐﻦ )ﻧﺎم ﺷﺨﺼﯽ( ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﮐﺶ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﻨﮕـﺎور ﺑﺨﺶ ﮐﻨﮕﺎور ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫﺎن واﻗﻊ در ‪ 13‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﮐﻨﮕﺎور و ‪ 3‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫] َ‬ ‫ﻗﺮه ﮔﺰﻟﻮ‪ ،‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ و ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 145‬ﺗﻦ و ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﮐﺮدي و ﻓﺎرﺳـﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از‬ ‫ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻت آﻧﺠﺎ ﻏﻼت ﻣﺨﺘﺼﺮ و ﻗﻠﻤﺴﺘﺎن ﻣﯿﻮﺟﺎت‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‬ ‫‪. (5‬‬ ‫ﺧﺎرﮐﺶ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن اﻧـﺪرود ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﺎري واﻗﻊ در ‪ 13‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﺳﺎري‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳـﺖ‬ ‫] َ‬ ‫واﻗﻊ در داﻣﻨﻪء ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن و ﻫﻮاﯾﺶ ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺮﻃﻮب و ﻣﺎﻻرﯾﺎﺋﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﮑﻨﻪ آن ‪ 800‬ﺗﻦ و ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻣﺎزﻧﺪراﻧﯽ و‬ ‫ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸﻤﻪ ﺳﺎر و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﭘﻨﺒﻪ و ﻏﻼت و ﺗﻮﺗﻮن ﺳﯿﮕﺎر و ﺻﯿﻔﯽ و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫)از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺎر ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺣﻤﻞ ﺧﺎر ﮐﺮدن ||‪ .‬ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﻧﻤﻮدن‪ .‬ﮐﺎرﻫﺎي ﺳﺨﺖ و ﺻﻌﺐ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ آﻧﻨﺪراج ﻣﻌﺘﻘﺪ‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫] َ‬ ‫اﺳﺖ ﺗﺨﺼـﯿﺺ ﺧﺎر ﺑﺼـﻠﻪء »ﺑﻪ« ﺑﯿﺠﺎﺳﺖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﺨﺼﯿﺼـﺶ ﺑﻪ »از« ﻧﯿﺰ ﺻـﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﺧﺎر ﮐﺸﯿﺪن ﺑﻤﻌﻨﯽ درآوردن و از‬ ‫ﺧـﺎر ﮐﺸـﯿﺪن ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺑﺮآوردن‪ .‬ﭼﻮن ‪ :‬اول ﺳـﺮي ﺑﺮﺧﻨﻪء دﯾﻮار ﻣﯽ ﮐﺸﻢ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ آﺷـﯿﺎﻧﻪء ﺧﻮد ﺧـﺎر ﻣﯽ ﮐﺸﻢ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨـﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺑﯿﺖ ﻓﻮق ﻣﺜﺎل ﺑﺮاي ﺑﻪ ﺧﺎر ﮐﺸـﯿﺪن اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ آﺷﯿﺎﻧﻪء ﺧﻮد ﺧﺎر ﻣﯽ ﮐﺸﻢ‪ .‬ﺳﻮزن ﺗﻤﺎم ﭼﺸﻢ ﺷﺪ از اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻦ ﺑﺎ ﻧﺎﺧﻦ ﺷﮑﺴﺘﻪ ز ﭘﺎ‬ ‫ﺧﺎر ﻣﯽ ﮐﺸﻢ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺑﯿﺖ ﻓﻮق ﻣﺜﺎل ﺑﺮاي از ﺧﺎر ﮐﺸﯿﺪن ﯾﻌﻨﯽ از ﭘﺎ ﺧﺎر ﻣﯽ ﮐﺸﻢ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﮐﻒ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﻧﺎﺣﯿﻪء اوﮐﺮاﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺷﻮروي اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ واﻗﻊ در ‪ 834‬ﻫﺰارﮔﺰي ﻣﺴـﮑﻮ در ﮐﻨﺎر رودﺧﺎﻧﻪء ﻟ ُﭙﺎت ﻣﻨﺸﻌﺐ از‬ ‫] ُ‬ ‫دﻧﺘﺰ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ ﺑﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﻧﺎﺣﯿﻪ اي ﭘﺮﺟﻤﻌﯿﺖ و ﺣﺎﺻـﻠﺨﯿﺰ اﺳﺖ و ﺳـﮑﻨﻪء آن ‪ 877000‬ﺗﻦ‪ .‬از ﺟﻬﺖ ارﺗﺒـﺎط ﺑـﺎ ﻧﻮاﺣﯽ دﯾﮕﺮ در ﺣﮑﻢ‬ ‫ﮔﺮه ﻣﻮاﺻـﻼﺗﯽ راﻫﻬﺎي ﻣﺘﻌـﺪد اﺳﺖ‪ .‬در آﻧﺠﺎ داﻧﺸـﮕﺎه و ﺑﺎزارﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻟﺒﻨﯿﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺠﺎرت ﻣﻬﻤﺶ ﻣﺤﺼﻮﻻت زراﻋﺘﯽ و از اﯾﻦ‬ ‫ﻗﺮار اﺳﺖ‪ :‬ﮔﻨـﺪم‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ ﺧﺎم‪ ،‬اﺳﺐ و ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻫﯽ ﺗﺎزه و ﻣﺎﻫﯽ ﺷﻮر‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1650‬م‪ .‬اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء ﻗﺰاﻗﯽ ﺑﻨﺎم ﺧﺎرﮐﻒ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‬ ‫و ﻫﻤﯿﻦ ﺷـﺨﺺ ﻧـﺎم ﺧﻮد را ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ داد و از ﺳﺎل ‪ 1780‬م‪ .‬ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ اوﮐﺮاﯾﻦ ﮔﺮدﯾـﺪ‪ .‬در زﻣﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺗﺰارﻫﺎ اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﭼﻬﺎر ﺷﻬﺮ ﺑﺰرگ ﺣﮑﻮﻣﺖ روﺳﯿﻪ ﺑﻮد و ﻓﻊ اﯾﻦ ﻧﺎم ﺑﺮ اﯾﺎﻟﺖ ﺑﺰرﮔﯽ اﻃﻼق ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﮐﻼﺗﻪ‪.‬‬



‫ك َت[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﺘﻮل ﺑﺨﺶ ﻋﻠﯽ آﺑـﺎد ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮔﺮﮔـﺎن ﻣﺘﺼـﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﯽ آﺑـﺎد‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ واﻗﻊ در داﻣﻨﻪء ﮐﻮه‬ ‫] َ‬ ‫داراي ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺮﻃﻮب و ﻣﺎﻻرﯾـﺎﺋﯽ داراي ‪ 1100‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ و ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از رودﺧﺎﻧﻪء‬ ‫زرﯾﻦ ﮔـﻞ و ﻣﺤﺼﻮﻻـت آﻧﺠـﺎ ﻏﻼـت و ﺑﺮﻧـﺞ و ﺗﻮﺗﻮن ﺳـﯿﮕﺎر اﺳﺖ ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ و ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧـﺎن‬ ‫ﮐﺮﺑﺎﺳـﺒﺎﻓﯽ و ﺷﺎﻟﺒـﺎﻓﯽ اﺳـﺖ اﯾـﻦ ده در ﮐﻨـﺎر راه ﺷـﻮﺳﻪ ﻗﺮار دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿـﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪ .(3‬ﺑﻨـﺎﺑﺮ ﻧﻘﻞ راﺑﯿﻨﻮ در ﺳـﻔﺮﻧﺎﻣﻪء‬ ‫)اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ( ﺧﻮد ﺑﻨﺎم ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪء ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد ص ‪ 128‬اﯾﻦ ﻧﺎم ﺧﺎرﮐﻼ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﮐﻦ‪.‬‬



‫ك[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﻨﺪهء ﺧﺎر‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﺷﺨﺼـﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﺧﺎر را از زﻣﯿﻦ ﺑﮑﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از‬ ‫] َ‬ ‫زﻣﯿﻦ ﺧﺎر ﮐﻨﺪ و ﺑﻔﺮوﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎِﻃﺐ ‪ :‬ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ ﺑﺎ ﺧﺎرﮐﻦ ﺷـﻬﺮﯾﺎر ﮐﻪ از ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪش ﺑﺪاﻧﯽ ﺷـﻤﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺧﺎر ﮐﻦ داد دﯾﻨﺎر‬ ‫ﭼﻨـﺪ ﺑـﺪو ﮔﻔﺖ ﮐﺎﮐﻨﻮن ﺷﻮي ارﺟﻤﻨﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺗﺒﺮدار ﻣﺮدي ﻫﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﺧﺎر ز ﻟﺸـﮑﺮ ﺑﺸﺪ ﻧﺰد او ﺷـﻬﺮﯾﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﺎﻣﻮن ﮔﺬاري‬ ‫ﮐﻮه ﻓﺶ‪ ،‬دل ﺑﺮ ﺗﺤﻤـﻞ ﮐﺮده ﺧﻮش ﺗـﺎ روز ﻫﺮ ﺷﺐ ﺑـﺎر ﮐﺶ‪ ،‬ﻫﺮ روز ﺗﺎ ﺷﺐ ﺧﺎر ﮐﻦ‪ .‬اﻣﯿﺮﻣﻌﺰي‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺑﻠﯽ روزي ﭼﻬﻞ ﺷﺘﺮ ﻗﺮﺑﺎن‬ ‫ﮐﺮده ﺑﻮدم‪ ...‬ﺑﮕﻮﺷﻪء ﺻﺤﺮاﺋﯽ رﻓﺘﻢ و ﺧﺎرﮐﻨﯽ را دﯾﺪم ﭘﺸﺘﻪء ﺧﺎر ﻓﺮاﻫﻢ آورده‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺎر ﮐﻦ‪.‬‬



‫ك[ )ﻓﻌﻞ اﻣﺮ ﻣﺮﮐﺐ( ﺻﯿﻐﻪء اﻣﺮ ﻣﻔﺮد اﺳﺖ از ﻣﺼﺪر ﺧﺎر ﮐﻨﺪن‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ورق ‪.(373‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎرﮐﻦ‪.‬‬



‫ك[ )ِا( ﺑﻮﺗﻪء ﺧﺎر‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري( )ﻓﺮﻫﻨﮓ رﺷﯿﺪي(‪.‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎرﮐﻦ‪.‬‬



‫ك[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎم ﻧﻮاﺋﯽ اﺳﺖ از اﻟﺤﺎن ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﮐﻪ از ﻏﺎﯾﺖ ﻓﺮح ﺧﺎر ﻏﻢ از دل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬ﻧﺎم ﻧﻮاﺋﯽ و ﺻﻮﺗﯽ‬ ‫] َ‬ ‫اﺳﺖ از ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري ج ‪ 1‬ورق ‪ 373‬ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺧﻄﯽ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﮑﺘﺎﺑﺨـﺎﻧﻪء ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ( ‪ :‬ﻧﻮاي ﺧﺎر‬ ‫ﮐﻦ)‪ (1‬از ﻋﻨﺪﻟﯿﺐ ﻧﯿﺴﺖ ﻋﺠﺐ ﮐﻪ ﻣﺪﺗﯽ ﺳـﺮ و ﮐﺎرش ﻧﺒﻮده ﺟﺰ ﺑﺎ ﺧﺎر‪ .‬ﻇﻬﯿﺮ ﻓﺎرﯾﺎﺑﯽ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري( )ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪- (1) .‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 604‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ن ل‪ :‬ﺧﺎرﮐﺶ و در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺷﺎﻫﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﮐﻦ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﺷﺨﺼـﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧـﻮا ﺑﻪ آن ﺷـﺨﺺ ﻣﻨﺴـﻮب اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫] َ‬ ‫ﺷﻌﻮري(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎرﮐﻦ )ﻧﺎم ﻧﻮاﯾﯽ( و ﺑﻪ ﺧﺎرﮐﺶ )ﻧﺎم ﺳﺮودي( ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﮐﻨﺎن‪.‬‬



‫ك[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬ق ﻣﺮﮐﺐ( در ﺣـﺎل ﺧـﺎر ﮐﻨـﺪن ‪ :‬ﮐﻒ ﭼﺮخ زﻧﺎن ﺑﺮ ﻣﯽ‪ ،‬ﻣﯽ رﻗﺺ ﮐﻨﺎن در دل دل ﺧﺎرﮐﻨﺎن از رخ‪ ،‬ﮔﻠﺰار ﻧﻤﻮد‬ ‫] َ‬ ‫اﯾﻨﮏ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﮐﻨﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺎر ﮐﻨﺪن‪.‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎرﮐﻮ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﺮﺟﻨـﺪ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮐﺮﻣـﺎن واﻗـﻊ در ‪ 33‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﮐﺮﻣـﺎن ﺳـﺮ راه ﻣـﺎﻟﺮو ﮐﺮﻣﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﺣﺮﺟﻨـﺪ ﻣﺤﻠﯽ اﺳـﺖ ﮐﻮﻫﺴــﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ داراي ‪ 52‬ﺗـﻦ ﺳـﮑﻨﻪ و ﻣـﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸـﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳـﺖ آب آﻧﺠـﺎ از ﻗﻨـﺎت و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎرﮐﻮ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﻦ ﻣﻌﻼ ﺑﺨﺶ ﺷﻮش ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن دزﻓﻮل واﻗﻊ در ‪ 19‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺷﻮش و ‪ 2‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮي‬ ‫راه ﺷﻮﺳﻪء اﻫﻮاز ﺑـﺪزﻓﻮل ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي و ﻣﺎﻻرﯾﺎﺋﯽ داراي ‪ 250‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ و ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻟﺮي آب آﻧﺠﺎ از‬ ‫رودﺧﺎﻧﻪء ﮐﺮﺧﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﻼت و ﺑﺮﻧﺞ و ﮐﻨﺠﺪ‪ ،‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﺎرﮐﻮ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺟﺰﯾﺮه اي اﺳﺖ در ده ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺟﺰﯾﺮهء ﺧـﺎرك ﺑﻄﻮل ‪ 5/4‬ﻫﺰار ﮔﺰ و ﻋﺮض آن ‪ 700‬ﮔﺰ و ﺧﺎﻟﯽ از ﺳـﮑﻨﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(7‬‬ ‫ﺧﺎرﮐﯽ‪.‬‬



‫]َر[ )ِاخ( ﺷـﺎﻋﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ در اﯾـﺎم ﻣـﺄﻣﻮن و ﺣـﺪود آن اﯾـﺎم‪ .‬اﯾﻦ اﺑﯿـﺎت از اوﺳﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﮐﻞ ﺷـﯽ ء ﻗﻀﺖ ﻧﻔﺴـﯽ ﻣﺂرﺑﻬﺎ اﻻ ﻣﻦ اﻟﻄﻌﻦ‬ ‫ﺑﺎﻟﺒﺘﺎر ﺑﺎﻟﺘﯿﻦ ﻻ اﻏﺮس اﻟﺰﻫﺮ اﻻ ﻓﯽ ﻣﺴﺮﻗﻨﮥ و اﻟﻐﺮس اﺟﻮد ﻣﺎﯾﺄﺗﯽ ﺑﺴﺮﻗﯿﻦ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ج‪ 3‬ص‪.(387‬‬ ‫ﺧﺎرﮐﯽ‪.‬‬



‫][ )ِاخ( اﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺨﺎرﮐﯽ اﻟﺒﺼـﺮي‪ .‬وي از اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﻋﻠﯽ اﻻﺗﺮوﻧﯽ اﻟﻘﺎﺿـﯽ ﺣـﺪﯾﺚ رواﯾﺖ‬ ‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ج ‪ 3‬ص ‪) (387‬اﻻﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﮐﯽ‪.‬‬



‫]َر[ )ِاخ( اﺑﻮﻫﻤﺎم اﻟﺼﻠﺖ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﻤﻐﯿﺮة اﻟﺒﺼﺮي ﺛﻢ اﻟﺨﺎرﮐﯽ‪ .‬وي ﺣﺪﯾﺚ از ﺳﻔﯿﺎن ﺑﻦ ﻋﯿﯿﻨﻪ و ﺣﻤﺎد رواﯾﺖ‬ ‫ﮐﺮده اﺳﺖ و اﺑﻮاﺳـﺤﺎق ﯾﻌﻘﻮب ﺑﻦ اﺳـﺤﺎق اﻟﻘﻠﻮﺳـﯽ و ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ اﻟﺒﺨﺎري از او رواﯾﺖ دارﻧـﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان ج ‪ 3‬ص‬ ‫‪) (387‬اﻻﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﮔﺮد‪.‬‬



‫گ[ )ِاخ( ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﺑﺨﺮاﺳـﺎن و در آﻧﺠـﺎ ﻣـﺪرﺳﻪ اي و ﻣﺴـﺠﺪ ﺟﺎﻣﻌﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮًا در ﻗﺮن ﻧﻬﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه اﻧـﺪ‪) .‬از‬ ‫] ِ‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺻﻨﺎﯾﻊ اﯾﺮان ﺗﺄﻟﯿﻒ دﮐﺘﺮ ج ﮐﺮﯾﺴﺘﯽ وﯾﻠﺴﻮن ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺮﯾﺎر ص‪.(234‬‬ ‫ﺧﺎرﮔﯿﺎه‪.‬‬



‫)ِا ﻣﺮﮐﺐ( َﺳﻔﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )اﻟﻤﻨﺠﺪ(‪ .‬ﺧﺎرﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺠﺎﻧﻮران ﺑﺮاي ﺧﻮراك ﻣﯿﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرم‪.‬‬



‫]ِر[ )ع ص( ﺷـﮑﺎﻓﻨﺪهء ﭘﺮه ﺑﯿﻨﯽ و ﺑﺮﻧﺪه‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﮥ ||(‪ .‬ﻣﻔﺴﺪ و ﺷﺮﯾﺮ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﮥ ||(‪ .‬ﺗﺮك ﮐﻨﻨﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرم‪.‬‬



‫]ِر[ )ع ص( ﺳﺮد ||‪ .‬ﺑﺎد ﺳﺮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻮارم‪.‬‬ ‫ﺧﺎرم‪.‬‬



‫]ِر[ )ِا( ﺗﯿﺮي ﮐﻪ ﯾﮏ ﺗﮑﻪ از ﻫﺪف را ﺑﮑﻨﺪ‪) .‬دﮐﺮي ج‪ 1‬ص‪.(604‬‬ ‫ﺧﺎر ﻣﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫]ْر ‪ِ /‬ر[ )ﺗﺮﮐﯿـﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( اﺳـﺘﺨﻮان ﻣـﺎﻫﯽ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺗﯿـﻎ ﻣـﺎﻫﯽ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺷـﻌﻮري ج ‪ 1‬ورق ‪ - (1) .(1)(384‬ﺻـﺎﺣﺐ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري در اﯾﻦ ﺟﺎ ﺷﻌﺮ ﻧﺎﻣﻔﻬﻮم زﯾﺮ را آورده اﺳﺖ‪ :‬ﮐﺴﯽ را ﭼﻮن ﺧﻮرد ﻣﺎل دواﻫﯽ ﺑﺤﻠﻘﻮﻣﺶ ﺷﻮد آن ﺧﺎرﻣﺎﻫﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﻣﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫)ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﻋﯽ ﻣـﺎﻫﯽ اﺳﺖ)‪ .(1‬اﯾﻦ ﻣﺎﻫﯽ ﺑﺎ ﺷـﮑﻞ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻧﻮاﺣﯽ ﺳﺮدﺳـﯿﺮ و آب و ﻫﻮاي ﻧﯿﻤﮑﺮهء ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﭘﺮاﮐﻨـﺪه اﺳـﺖ‬ ‫ﺑﺨﺼﻮص در اروﭘﺎ و آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﻧﯿﺰ آﺑﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﯿﻮان در آن زﯾﺴﺖ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ آب ﺷﻮر ﯾﺎ ﺷـﯿﺮﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻻﻧﻪ اش در ﺳﺒﺰه‬ ‫و ﮐﺮوي ﺷﮑﻞ و داراي دو ﺳﺮ اﺳﺖ و ﻗﻄﺮ آن در ﺣﺪود ‪ 10‬ﺳﺎﻧﺘﯿﻤﺘﺮ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪epinoche - (1) .‬‬ ‫ﺧﺎر ﻣﺮغ‪.‬‬



‫]ُم[ )ِاخ( ﻇﺎﻫﺮًا ﻧﺎﺣﯿﻪ اي ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﺳـﻼﻃﯿﻦ ﺷـﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬ﻣﺼـﺤﺤﯿﻦ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ )ﻓﯿﺎض ‪ -‬ﻏﻨﯽ( ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻪ اﻧﺪ اﯾﻦ‬ ‫ﻧﻘﻄﻪ را ﻣﺸـﺨﺺ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﻀـﯽ از ﻧﺴﺦ اﯾﻦ ﻧﺎم را رﺧﺎ ﻣﺮغ ﺿـﺒﻂ ﮐﺮده اﻧﺪ ‪» :‬و ﺳﻮم ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﻣﯿﺮ ﺣﺎﺟﺐ ﺑﺰرگ‬ ‫ﺑﻠﮑﺎﺗﮕﯿﻦ را ﮔﻔﺖ ﮐﺴﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﺗﺎ ﺣﺸـﺮ راﺳﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺮ ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺎرﻣﺮغ ﮐﻪ ﺷـﮑﺎر ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد‪ ،‬ﺣﺎﺟﺐ ﺑﺪﯾﻮان ﻣﺎ آﻣﺪ و ﭘﺴﺮان‬ ‫ﻗﻮدﻗﺶ را ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷـﻐﻞ ﺑﺪﯾﺸﺎن ﻣﻔﻮض ﺑﻮدي ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺟﺮﯾﺪه اي ﮐﻪ ﺑﺪﯾﻮان ﻣﺎ ﺑﻮدي ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰﻫﺎ را ﺑﺨﻮاﺳﺘﻨﺪ و ﻣﺜﺎﻟﻬﺎ ﻧﺒﺸﺘﻪ آﻣﺪ و‬ ‫ﺧﯿﻠﺘﺎﺷﺎن ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ و ﭘﯿﺎدهء ﺣﺸـﺮ راﺳﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و اﻣﯿﺮ روز ﺷـﻨﺒﻪء ﺳـﯿﺰدﻫﻢ اﯾﻦ ﻣﺎه ﺳﻮي ﺧﺮوار و ﺧﺎرﻣﺮغ ﺑﺮﻓﺖ و ﺷﮑﺎري ﺳﺨﺖ ﻧﯿﮑﻮ‬ ‫ﮐﺮده آﻣﺪ و ﺑﻐﺮﻧﯿﻦ ﺑﺎز آﻣﺪ روز ﯾﮑﺸﻨﺒﻪ ﻫﻔﺖ روز ﻣﺎﻧﺪه از اﯾﻦ ﻣﺎه«‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ﻓﯿﺎض و ﻏﻨﯽ ص ‪.(275‬‬ ‫ﺧﺎر ﻣﻐﯿﻼن‪.‬‬



‫]ِر ُم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎر درﺧﺖ ام ﻏﯿﻼن ﮐﻪ ﻫﻨـﺪش ﮐﯿﮕﺮ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺒﻮل‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ام ﻏﯿﻼن‪ ،‬ﻣﻐﯿﻼن‪َ ،‬ﺳـ ﻤﺮ‪َ ،‬ﻃﻠﺢ‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ام ﻏﯿﻼـن ﺷﻮد‪ ،‬ﻗﺘـﺎدة‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪َ .‬ﺣَﺴـ ﮏ‪) .‬ﺻـﺮاح اﻟﻠﻐـﮥ( ‪ :‬ﺟﻤﺎل ﮐﻌﺒﻪ ﭼﻨﺎن ﻣﯽ ﮐﺸﺎﻧـﺪم ﺑﻨﺸﺎط ﮐﻪ ﺧﺎرﻫﺎي ﻣﻐﯿﻼن‬ ‫ﺣﺮﯾﺮ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬اي ﺑﺎدﯾﻪء ﻫﺠﺮان ﺗﺎ ﻋﺸﻖ ﺣﺮم ﺑﺎﺷﺪ ﻋﺸﺎق ﻧﯿﻨﺪﯾﺸـﻨﺪ از ﺧﺎر ﻣﻐﯿﻼﻧﺖ‪.‬ﺳﻌﺪي‪ .‬در ﺑﯿﺎﺑﺎن ﮔﺮ ﺑﺸﻮق ﮐﻌﺒﻪ ﺧﻮاﻫﯽ‬ ‫زد ﻗﺪم ﺳﺮزﻧﺸﻬﺎ ﮔﺮ ﮐﻨﺪ ﺧﺎر ﻣﻐﯿﻼن ﻏﻢ ﻣﺨﻮر‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﻣﻨﺪ‪.‬‬



‫]َم[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺸﮑﻞ ﺧﺎر‪ .‬ﭼﻮن ﺧﺎر‪ .‬ﺣﻘﯿﺮ‪ .‬ﭘﺴﺖ‪ .‬ﺧﻮار ‪ :‬ﮐﻮدﮐﺎن ﺧﺎﻧﻪ دﻣﺶ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ اﻧﺪر دﺳﺖ ﻃﻔﻼن ﺧﺎرﻣﻨﺪ‪).‬ﻣﺜﻨﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﻣﻬﺮه‪.‬‬



‫]ُم َر ‪ِ /‬ر[ )ِا ﻣﺮﮐـﺐ( ﺗﯿـﻎ ﻣﻬﺮه ‪:‬رﺑـﺎط ﭼﻬـﺎرم از ﺧـﺎرﻣﻬﺮهء ﮔﺮدن رﺳــﺘﻪ اﺳـﺖ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸـﺎﻫﯽ(‪ .‬و رﺑـﺎط ﺟﻔـﺖ ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ از‬ ‫ﺧﺎرﻣﻬﺮهء دوم رﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬و ﺟﻔﺖ ﭼﻬﺎرم را رﺑﺎﻃﻬﺎ از ﺧﺎر ﻣﻬﺮهء دوم رﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎر ﻣﻬﮏ‪.‬‬



‫]ِر َم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(ﺻـﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء آن را ﺧﺎْرَﻣﻬﮏ ﻧﯿﺰ ﺿـﺒﻂ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺸﯿﺸـﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﻫﯽ ﮐﻪ در‬ ‫ﺳﻨﮕﺴـﺘﺎن روﯾـﺪ و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ آن ﺳﺒﺰ ﺑﺎﺷـﺪ ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ اﺳﺖ در ﺳﻮم‪ .‬ﮔﻮﯾﻨﺪ اﮔﺮ ﻗﺪري از آن در زﯾﺮ ﺑﺎﻟﯿﻦ ﻃﻔﻠﯽ ﮐﻪ از دﻫﻦ او آب‬ ‫رﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﮕﺬارﻧـﺪ ﺑﺮ ﻃﺮف ﺷﻮد و آن را ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺷﻮﮐـﮥ اﻟﻌﺮﺑﯿﻪ و ﺷـّﮑﺎﻋﯽ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﯾﮑﻨﻮع ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ روﺳﺘﺎﺋﯿﺎن ﺑﺮاي ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻧﯿﺰ آن را ﺑﮑﺎر ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﻣﯿﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺷـﻬﺮ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﺎري واﻗﻊ در ‪ 8‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺳﺎري و ‪ 5/3‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﺷﻮﺳﻪء ﺳﺎري ﻓﺮح آﺑﺎد ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ دﺷﺘﯽ داراي آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺮﻃﻮب و ﻣﺎﻻرﯾﺎﺋﯽ ﺳـﮑﻨﻪء آن ‪ 80‬ﺗﻦ و ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن‬ ‫ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻣﺎزﻧﺪراﻧﯽ و ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻت آﻧﺠﺎ ﺑﺮﻧﺞ و ﻏﻼت و ﭘﻨﺒﻪ و ﺻـﯿﻔﯽ و ذرت ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﺷﻐﻞ‬ ‫اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ ﺑﻨﺎﻫﺎي آن ﻗﺪﯾﻤﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪ .(3‬راﺑﯿﻨﻮ اﯾﻦ ده را ﺑﻨﺎم ﺧﺎَرﻣﯿﺎن در ﺟﺰء‬ ‫ﻓﺮح آﺑﺎد ذﯾﻞ دﻫﺎت و ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد آورده اﺳﺖ‪) .‬ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪء ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ص‪ 120‬ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﻧﺎك‪.‬‬



‫)ص ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﺮﺧﺎر‪ .‬ﺑﺴﯿﺎرﺧﺎر‪ .‬ﺑﺎﺧﺎر‪ .‬ﻣﺸﺎﺋﮏ‪ .‬ﺷﺎﺋﮑﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺧﺎردار‪ .‬ﭼﻮن زﻣﯿﻦ ﺧﺎرﻧﺎك‪ .‬ﮔﯿﺎه ﺧﺎرﻧﺎك‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﻧﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫]َر َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﻋﻤﻞ ﺧﺎرﯾﺪن‪ .‬ﺧﺎرش‪ .‬ﺣﮑﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎرﯾﺪن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﻧﺪه‪.‬‬



‫]َر َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ( ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﻞ ﺧﺎرﯾﺪن را اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﻋﻠﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺧﺎرﯾﺪن ﺷﻮد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎرﯾﺪن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎر ﻧﺸﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫]ِن َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺎرﮐﺸـﺘﻦ و ﻣﺮادف ﺧـﺎر ﺧﻠﯿـﺪن و ﺧـﺎر رﻓﺘﻦ در ﭼﯿﺰي ﺑﻮد ‪ :‬ﺧﺎر ﺳﻮداي ﺗﻮ در دل ﺑﻬﻮاي ﮔﻞ وﺻﻞ ﺑﻨﺸﺎﻧـﺪﯾﻢ‬ ‫ﻫﻤﻪ ﺧﻮن ﺟﮕﺮ ﺑﺎر آورد‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﺳﻠﻤﺎن )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎر ﻧﺸﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫ش َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺮادف ﺧﺎرﺧﻠﯿـﺪن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎر ﻧﺸﺎﻧﺪن ﺷﻮد ‪ :‬اﯾﻦ ﺧﺎر ﻏﻢ ﮐﻪ در دل ﺑﻠﺒﻞ ﻧﺸﺴـﺘﻪ اﺳﺖ از ﺧﻮن ﮔﻞ‬ ‫ش‪ِ /‬‬ ‫]ِن َ‬ ‫ﺧﻤﺎر ﺧﻮد اول ﺷﮑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎر ﻧﻬﺎدن‪.‬‬



‫]ِن ‪َ /‬ن َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﻔﺎ ﮐﺮدن‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( ‪ :‬ﻋﺎرض او در ﻧﮑﻮﺋﯽ ﺧﺎر ﺑﺮ ﮔﻞ ﻣﯽ ﻧﻬﺪ ﻗﺎﻣﺖ‬ ‫او در ﺷﻤﺎﺋﻞ ﺗﺎب ﻋﺮﻋﺮ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﺠﯿﺮاﻟﺪﯾﻦ ﺑﯿﻠﻘﺎﻧﯽ )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﺮدن‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎروار‪.‬‬



‫)ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﺧﺎر‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ : (362‬ﺷـﺪه ﺑﺲ ﺧﺎرواري ﻫﺮ ﻣﮋه از ﮔﺮﯾﻪء ﺣﺴـﺮت ﮐﻪ ﺷﺪ ﭘﺎي ﻧﮕﻪ ﻣﺠﺮوح و‬ ‫ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﺳﺖ در دﯾﺪه‪ .‬اﺑﻮاﻟﻤﻌﺎﻧﯽ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪.(362‬‬ ‫ﺧﺎر واژﮔﻮﻧﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻪ ﻟﻐﺖ ﻫﻨﺪي ﭼﭽﺮا اﺳﺖ‪) .‬اﻟﻔﺎظ اﻻدوﯾﻪ ص‪ 106‬و ص‪.(89‬‬ ‫ﺧﺎروان‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺰواوﻧﺪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اردﺳﺘﺎن واﻗﻊ در ‪ 51‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري اردﺳﺘﺎن و ‪ 7‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور راه ﺷﻮﺳﻪ‬ ‫اردﺳـﺘﺎن ﺑﻪ ﻧﺎﺋﯿﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و ﺳﮑﻨﻪء آن در ﺣﺪود ‪ 248‬ﺗﻦ ﻣﺬﻫﺐ آﻧﻬﺎ ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳﯽ‬ ‫اﺳﺖ آب آﻧﺠـﺎ از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﺧﺸـﮑﺒﺎر و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻓﺮﻋﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان‬ ‫ج‪.(10‬‬ ‫ﺧﺎر و ﺗﺮﻧﺞ‪.‬‬



‫]ُر ُت َر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از رﻧـﺞ و راﺣﺖ اﺳﺖ ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ ﻓﺮدا از ﺧﺎر و ﺗﺮﻧـﺞ ﮐـﺪام ﯾﮏ در‬ ‫ﭘ ﯿ ﺶ آﯾ ﺪ ‪.‬‬ ‫ﺧﺎروج‪.‬‬



‫)ع ِا( ﻧﺨﻠﯽ اﺳﺖ ﻣﺸﻬﻮر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺧﺮﻣﺎﺑﻨﯽ اﺳﺖ ﻣﺸﻬﻮر‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎر و ﺧﺎﺷﺎك‪.‬‬



‫]ُر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺎر و ﺷﺎﺧﻬـﺎي ﺧﺸـﮏ درﺧﺖ‪ .‬آﺷـﻐﺎﻟﻬﺎﺋﯽ از ﺟﻨﺲ ﻧﺒﺎﺗـﺎت و ﮔﯿـﺎه ﺧﺮده ﺷـﺎﺧﻪ و ﺧـﺎر ‪ :‬از ﺧـﺎر و‬ ‫ﺧﺎﺷﺎك و ﺷﺎخ و ﻣﺎل ﺑﯿﺸﻪ ﮐﻪ در آن ﺣﻮاﻟﯽ ﺑﻮد دﺳﺘﻪ ﻫﺎي ﻓﺮاوان ﺑﺘﻌﺎون‪) ...‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ ص‪.(204‬‬ ‫ﺧﺎر و ﺧﺮﻣﺎ‪.‬‬



‫]ُر ُخ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺗﻨﮕﯽ و ﻓﺮاﺧﯽ و ﺷﺪت و ﻓﺮج و ﻏﻢ و ﺷﺎدي و ﻋﺴﺮ و ﯾﺴﺮ و اﻣﺜﺎل آﻧﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎر و ﺧﺲ‪.‬‬



‫]ُر َخ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﺼﺪ از اﯾﻨﺪو ﻟﻔﻆ ﻧﻮع ﻣﺨﺼﻮﺻﯽ از ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻘﺼﻮد از ﻫﺮ ﮔﯿﺎﻫﯽ ﮐﻪ داراي ﺧﺎر و ﺧﺲ‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ و ﻣﺮدم را اذﯾﺖ ﮐﻨـﺪ و از ﮐـﺎر ﺑـﺎز دارد‪ .‬واﺿـﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻃﺮف ﻣﺸـﺮق ﻧﺒﺎﺗـﺎت ﺧـﺎردار در زﻣﯿﻦ ﺑﺴـﯿﺎرﻧﺪ‪) .‬ﻗـﺎﻣﻮس ﮐﺘﺎب‬ ‫ﻣﻘـﺪس(‪ .‬ﺧـﺎر و ﺧﺮدهء ﮐـﺎه‪ .‬ﺧـﺎر و ﺧﺎﺷـﺎك ‪ :‬ﺧـﺎر و ﺧﺲ ﺑﻔﮑﻦ از اﯾﻦ ﺷـﻬﺮه درﺧﺖ اﯾﺮا ﮐﺰ ﺧﺲ و ﺧـﺎر ﻧﯿـﺎﺑﯽ ﻣﺰه ﺟﺰ ﺧـﺎرش‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﻧﯿﮏ ﺑﻨﮕﺮ ﺑﺮوزﻧﺎﻣﻪء ﺧﻮﯾﺶ در ﻣﭙﯿﻤﺎي ﺧﺎر و ﺧﺲ ﺑﺠﺮاب‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬دام دراﻓﮑﻨﺪ ﻣﺸﻌﺒﺪوار ﭘﺲ ﺑﭙﻮﺷﺪ ﺑﺨﺎر و ﺧﺲ‬ ‫داﻣﺶ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺳـﻨﮓ اﻧﺪر ﺑﺮ ﺑﺴـﯽ دوﯾﺪﯾﻢ ﭼﻮ آب ﺑﺎر ﻫﻤﻪ ﺧﺎر و ﺧﺲ ﮐﺸﯿﺪﯾﻢ ﭼﻮ آب آﺧﺮ ﺑﻪ وﻃﻦ ﻧﯿﺎرﻣﯿﺪﯾﻢ ﭼﻮ آب رﻓﺘﯿﻢ و ز‬ ‫ﭘﺲ ﺑﺎز ﻧﺪﯾﺪﯾﻢ ﭼﻮ آب‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ور ﺟﻬﺎﻧﯽ ﭘﺮﺷﻮد از ﺧﺎر و ﺧﺲ آﺗﺸﯽ ﻣﺤﻮش ﮐﻨﺪ در ﯾﮏ ﻧﻔﺲ)‪.(1‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﮔﻬﯽ ﺧﺎر و ﺧﺲ در‬ ‫ره اﻧــﺪاﺧﺘﯽ ﮔﻬﯽ ﻣﺎﮐﯿـﺎن در ﭼـﻪ اﻧــﺪاﺧﺘﯽ‪ .‬ﺳــﻌﺪي )ﺑﻮﺳــﺘﺎن(‪ .‬در زﻣﯿـﻦ آﻧﮑـﻪ ﺧـﺎر و ﺧﺲ ﺑﮕــﺬاﺷﺖ ﺗﺨـﻢ در وي ﮐﺠـﺎ ﺗـﻮاﻧﺪ‬ ‫ﮐﺎﺷﺖ‪.‬اوﺣﺪي‪ - (1) .‬ن ل‪ :‬ﮔﺮ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﭘﺮ ﺷﻮد از ﺧﺎر و ﺧﺲ ﻋﺎﻟﻤﯽ ﮔﺮ ﭘﺮ ﺷﻮد از ﺧﺎر و ﺧﺲ‪.‬‬ ‫ﺧﺎر و ﺧﺴﮏ‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎر و ﺧﺲ‪ .‬رﯾﺰهء ﺧﺎر و ﮐﺎه ‪ :‬ﺧﺎر و ﺧﺴﮏ را ﺑﺴﺨﻦ ﭼﻮن ﮐﻨﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫]ُر َخ َ‬ ‫ﺧﺎر و ﺧﻮ‪.‬‬



‫]ُر َخ ‪ُ /‬ﺧـ ﻮ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﭽﻪ از ﮔﯿـﺎه ﻫﺮزه از ﮐﺸﺖ زار ﺑﺮﮐﻨﻨـﺪ ﻧﻤـﺎ و ﻧﺸﻮ ﮐﺸﺖ را ‪ :‬ﮔﺮ اﯾـﺪوﻧﮑﻪ رﺳـﺘﻢ ﺑﻮد ﭘﯿﺸـﺮو‬ ‫ﻧﻤﺎﻧﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﻮم و ﺑﺮ ﺧﺎر و ﺧﻮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺳﻮاران و اﺳـﺒﺎن ﭘﺮﻣﺎﯾﻪ اﻧﺪ ز ﮔﺮدﻧﮑﺸﺎن ﺑﺮﺗﺮﯾﻦ ﭘﺎﯾﻪ اﻧﺪ ﺳﻼح اﺳﺖ و ﺑﻬﺮاﻣﺸﺎن ﭘﯿﺸﺮو ﮐﻪ‬ ‫ﮔﺮدد ﺳـﻨﺎن ﭘﯿﺶ او ﺧﺎر و ﺧﻮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﮑﻮﺷﻢ ﮐﻪ آﺑﺎد ﮔﺮدد زﻧﻮ ﻧﻤﺎﻧﻢ ﮐﻪ ﻣﺎﻧـﺪ ﭘﺮ از ﺧﺎر و ﺧﻮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﻮد اﻧـﺪر او‬ ‫ﺧﺎر و ﺧﻮ ﺳﺮاﺳـﯿﻤﻪ در وي ﺳـﭙﻬﺪار ﮔﻮ‪ .‬؟ )ﻧﺴـﺨﻪ اي از ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪء اﺳـﺪي(‪ .‬زﻣﺎﻧﯽ ﺑـﺪﯾﻦ داس ﮔﻨﺪم درو ﺑﮑﻦ ﭘﺎك ﭘﺎﻟﯿﺰم از ﺧﺎر و‬ ‫ﺧﻮ‪.‬اﺳﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺎرور‪.‬‬



‫]َو[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎروار‪ .‬ﺧﺎرآور‪.‬‬ ‫ﺧﺎرور‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﯿـﺎن آب )ﺑﻠـﻮك ﻋﻨـﺎﻓﺠﻪ( ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﻫـﻮاز واﻗـﻊ در ‪ 34‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل اﻫـﻮاز و ﯾﮏ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي اﯾﺴـﺘﮕﺎه راه آﻫﻦ ﺧﺎور‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ دﺷﺘﯽ و ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ ﺑﺎ ‪ 500‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻋﺮﺑﯽ و ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ‬ ‫آب آﻧﺠـﺎ از رودﺧـﺎﻧﻪ ﺷـﺎﻫﻮر و ﻣﺤﺼﻮﻻـت آﻧﻬـﺎ ﻏﻼـت و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري‪ .‬ﺻـﻨﺎﯾﻊ آن ﻗـﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑﺎﻓﯽ و راه آﻧﺠﺎ در‬ ‫ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو و ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ آن از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﺳﺎدات ﻣﯿﺒﺎﺷﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﺎروس‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از ﺳـﺮﮔﺮدان ﻣﻘـﺪوﻧﯽ اﺳﺖ‪ :‬اﺳـﮑﻨﺪر ﺷـﻬﺮ ار ] ُا ْر [ را ﮔﺮﻓﺖ و ﭼﻨـﺪ ﻓﯿـﻞ در آﻧﺠـﺎ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﺛﺮ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺎزﯾﺮ‬ ‫ﻣـﺄﯾﻮس ﮔﺸـﺘﻪ ﺷـﺒﺎﻧﻪ ﺷـﻬﺮ را ﺗﺨﻠﯿﻪ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﺧﺎرﺟﯿﻬﺎ ﺑﻘﻠﻪء ﮐﻮه آارن)‪ (1‬ﭘﻨـﺎه ﺑﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﻣﻮﻗﻊ اﯾﻦ ﮐﻮه ﺑﻘـﺪري ﻣﺤﮑﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯿﮕﻔﺘﻨﺪ ﻫﺮﮐﻮل )ﭘﻬﻠﻮان داﺳـﺘﺎﻧﯽ ﯾﻮﻧﺎن( ﻫﻢ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ اﯾﻦ ﻣﺤﻞ را ﺗﺴـﺨﯿﺮ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﺳـﮑﻨﺪر ﭼﻮن اﯾﻦ ﻗﻠﻌﻪ را ﮐﻪ از ﻫﺮ ﻃﺮف ﺷـﯿﺐ ﻫﺎي‬ ‫ﺗﻨﺪ داﺷﺖ و ﻣﺎﻧﻨﺪ دﯾﻮاري ﺳـﺮ ﺑﻪ آﺳـﻤﺎن ﮐﺸـﯿﺪه ﺑﻮد دﯾﺪ در ﻓﮑﺮ ﻓﺮورﻓﺖ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﯾﻨﺠﺎ را ﺑﺘﺼﺮف آرد‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎل ﭘﯿﺮ ﻣﺮدي ﺑﺎ‬ ‫دو ﭘﺴـﺮش ﻧﺰد او آﻣـﺪه ﮔﻔﺖ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﻦ ﭘﺎداش ﺧﻮﺑﯽ ﺑـﺪﻫﯽ ﻣﻦ راﻫﯽ را ﺑﺘﻮ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻢ‪ .‬اﺳـﮑﻨﺪر در ﺣﺎل وﻋﺪه داد ﻫﺸـﺘﺎد ﺗﺎﻻن ﺑﺎو‬ ‫ﺑﺪﻫﻨﺪ و ﯾﮑﯽ از ﭘﺴـﺮﻫﺎي ﭘﯿﺮ ﻣﺮد را ﮔﺮوي ﻧﮕﺎﻫﺪاﺷـﺘﻪ اﻣﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻨﺸﯽ اش ﻣﻮﻟﯽ ﻧﻮس)‪ (2‬ﺑﺎ دﺳﺘﻪ اي از ﻣﻘﺪوﻧﯿﻬﺎي ﺳﺒﮏ اﺳﻠﺤﻪ‬ ‫دﺷـﻤﻦ را اﻏﻔﺎل ﮐﺮده از ﺑﯿﺮاﻫﻪ ﺑﺎﻻ روﻧـﺪ‪ .‬ﭘﺎي ﮐﻮه ﻣﺰﺑﻮر وﺳـﯿﻊ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻫﺮ ﻗـﺪر ﮐﻮه ﺑﺎﻻ ﻣﯿﺮود ﺑﺎرﯾﮏ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺘﮏ ﺗﯿﺰي‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯿﮕﺮدد از ﯾـﮏ ﻃﺮف ﮐﻮه‪ ،‬رود ﺳـﻨﺪ ﺟﺎري و از ﺳـﻤﺖ ﻫﺎي دﯾﮕﺮ دره ﻫﺎي ﻋﻤﯿﻘﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ وﺣﺸﺖ آور ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬اﺳـﮑﻨﺪر‬ ‫دﯾـﺪ ﺗـﺎ ﻗﺴـﻤﺘﯽ از اﯾﻦ دره ﻫﺎ ﭘﺮ ﻧﺸﻮد ﯾﻮرش ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻣﺮ ﮐﺮد از ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎي اﻃﺮاف درﺧﺘﺎن زﯾﺎدي اﻧـﺪاﺧﺘﻪ دره را ﭘﺮ‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺎر ﻫﻔﺖ روز ﻃﻮل ﮐﺸـﯿﺪ و ﺧﻮد اﺳـﮑﻨﺪر اول درﺧﺖ را اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﺑﻪ ﺗﯿﺮاﻧﺪازان اﺳﮑﻨﺪر واﮔﺮﯾﺎﻧﻬﺎ اﻣﺮ ﺷﺪ از‬ ‫ﮐﻮه ﺑﺎﻻ روﻧـﺪ‪ ،‬و ﺳـﯽ ﻧﻔﺮ ﻫﻢ از دﺳـﺘﻪء ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﻘـﺪوﻧﯽ ﺑﻪ ﺳـﺮﮐﺮدﮔﯽ ﺧﺎروس و اﻟﮑﺴﺎﻧـﺪر ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ آﺧﺮي اﺳـﮑﻨﺪر‬ ‫ﮔﻔﺖ ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﮑﻦ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻦ و ﺗﻮ ﻫﻢ ﻧﺎﻣﯿﻢ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻣﺸﯿﺮاﻟﺪوﻟﻪ ج ‪ 2‬ص ‪.Aorne. (2) - Mullinus - (1) .(1774‬‬ ‫ﺧﺎرون‪.‬‬



‫]ُر[ )ص( ﺳﺮﮐﺶ‪ .‬ﻓﺮارﮐﻨﻨﺪه‪ .‬ﺧﺎرﯾﻦ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪.(373‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 605‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺎروﻧﺪاس‪.‬‬



‫ِا)خ( ﯾﮑﯽ از ﺣﮑﻤﺎي ﻓﯿﺜﺎﻏﻮرﺛﯿﺎن اﺳﺖ و در ﺣـﺪود ‪ 600‬ق‪.‬م‪ .‬ﺑﺮاي ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﻓﺘﺎﻧﯿﻪ و رﺟﯿﻮم ﻗﻮاﻧﯿﻨﯽ وﺿﻊ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﯾﮑﯽ از ﻣﻮاد‬ ‫اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺴـﻠﺢ ﺑﻮدن در ﺷـﻬﺮ را ﻣﻨﻊ ﮐﺮد‪ .‬ﯾﮏ روز ﺧﻮد ﺑﻪ اﺷـﺘﺒﺎه ﻣﺴـﻠﺤًﺎ داﺧﻞ ﺷـﻬﺮ ﺷﺪ و ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﻗﺎﻧﻮن و اﺟﺮاي آن ﺷﻤﺸـﯿﺮ‬ ‫ﮐﺸﯿﺪ و ﺑﺸﮑﻢ ﺧﻮد ﻓﺮوﺑﺮد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪ 3‬ص‪.(2011‬‬ ‫ﺧﺎره‪.‬‬



‫]َر ‪ِ /‬ر[ )ِا( ﺳـﻨﮓ ﺧﺎرا ||‪ .‬ﺳـﻨﮓ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺳﻨﮓ ﺳﺨﺖ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﮥ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ رﺷﯿﺪي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( ‪ :‬از‬ ‫آن ﮐﻮﻫﺴﺎر آﺗﺶ اﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ ﺑﺮآن ﺧﺎره ﺑﺮ ﺧﺎر ﻣﯽ ﺳﻮﺧﺘﻨﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﻪ راﻫﯽ‪ ،‬راﻫﯽ درازﻧﺎك و ﻋﻈﯿﻢ ﻫﻤﻪ ﺳﺮاﺳﺮ ﺳﯿﻼب ﮐﻨﺪ‬ ‫و ﺧﺎره ﺧﺎر)‪ .(1‬ﺑﻬﺮاﻣﯽ‪ .‬ﻣﻠﮏ را ﻋﻮﻧﯽ و اﻧـﺪﯾﺸﻪ ﺑﻪ وي ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻒ ﻫﯿﺒﺘﺶ از ﺧﺎره ﮐﻨﺪ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ )چ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺳﻮﻟﯽ ص‬ ‫‪ .(57‬ﺗﺎ ﻫﻤﯽ ﭘﯿـﺪا ﺑﻮد ﻧﯿﮏ از ﺑـﺪ و ﻧﺮم از درﺷﺖ ﻫﻤﭽﻮ ﺳـﻨﮓ ﺧﺎره از ﺑﯿﺠﺎده و ﻟﯿﻞ از ﻧﻬﺎر‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑﺮ ﺳـﻨﮕﻼخ دﺷﺖ ﻓﺮود آﻣﺪي‬ ‫ﺧﺠـﻞ اﻧـﺪر ﻣﯿـﺎن ﺧﺎره و اﻧـﺪر ﻣﯿﺎن ﺧﺎر‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺷـﮑﻔﺘﻪ ﻻﻟﻪ رﺧﺴﺎره ﺣﺠﺎب ﻻﻟﻪ ﺟﺮاره ﺑﺮ از ﻋﺎج و دل از ﺧﺎره ﺗﻦ از ﺳـﯿﻢ و ﻟﺐ از‬ ‫ﺷﮑﺮ‪ .‬ﻋﻨﺼـﺮي )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻧﺒﺸـﺘﻪ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﺑﺮﺧﺎره ﺳـﻨﮓ ﮐﻪ ﮔﯿﺘﯽ ﺑﮑﺲ ﺑﺮﻧﺪارد درﻧﮓ‪) .‬ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬آﺗﺶ ﺑﻪ ﻣﺮاد ﺗﺴـﺖ‬ ‫زﻧﺪه در آﻫﻦ و ﺳـﻨﮓ ﺧﺎره ﭘﻨﻬﺎن‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﮐﻬﻦ ﮔﺸﺘﯽ و ﻧﻮ ﺑﻮدي ﺗﻮ ﺑﯽ ﺷﮏ ﮐﻬﻦ ﮔﺮدد ﻧﻮ ار ﺳـﻨﮓ اﺳﺖ ﺧﺎره‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫از ﺳـﻨﮓ ﺧﺎره رﻧﺞ ﺑﻮد ﺣﺎﺻﻞ ﺑﯽ ﻋﻘﻞ ﻣﺮد ﺳـﻨﮓ ﺑﻮد ﺧﺎره‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬از ﺧﺎك و ﺧﺎر و ﺧﺎره ﺑﻪ اردﯾﺒﻬﺸﺖ ﻣﺎه روﯾﺪ ﺑﻨﻔﺸﻪ زار و‬ ‫ﺳﻤﻦ زار و ﻻـﻟﻪ زار‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﮔﺮوﮔﺎن ﺧﻮﻫﯽ ﺳـﺮخ و ﻣﺮﻏﻮل روﻣﻪ ﺑﺴـﺨﺘﯽ ﭼﻮ ﺧﺎره ﺑﻪ ﺗﯿﺰي ﭼﻮ ﺧﺎده‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺑﺮﺷﻪ از راي ﺳـﺪﯾﺪ‬ ‫وي ﺑﻮد آﺳـﺎن ﮔﺸﺎي ﺳـﺪ اﺳـﮑﻨﺪر ﮐﻪ ﻫﺴﺖ از ﺧﺎره و روي و ﺣﺪﯾـﺪ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﻧﺴـﯿﻢ ﺧﻠﻖ ﺗﻮ ﮔﺮ در ﺿـﻤﯿﺮ وي ﭼﻮ ﺧﻀـﺮ ﺑﺨﺎره ﺑﺮ‬ ‫ﮔﺬرد ﺑﺮ دﻣﺪ زﺧﺎره ﺧﻀـﺮ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬آﺗﺶ زآﻫﻦ آﻣﺪ و زو ﮔﺸﺖ اﯾﻤﻦ آب آﻫﻦ زﺧﺎره زاد و از او ﮔﺸﺖ ﺧﺎره ﺳﺴﺖ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬زﯾﺮا‬ ‫ﺑﺨـﺎك و ﺧـﺎره دﻫـﺪ ﺧﺮﻗﻪ آﻓﺘـﺎب ﻫﺮك آﻓﺘـﺎب دﯾـﺪ ﭼﻨﯿﻦ اﻋﺘﺒـﺎر ﮐﺮد‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬دوﻟﺖ آﻧﺠـﺎ ﮐﻪ راﻫﺒﺮ ﮔﺮدد ﺧـﺎر ﺧﺮﻣـﺎ و ﺧﺎره زر‬ ‫ﮔﺮدد‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺧـﺎرش ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﺧﺎره ﮐﺮدي ﯾﮑﯽ ﺑﺮج از ﺣﺼﺎرش ﭘﺎره ﮐﺮدي ﮐﻪ اي ﮐﻮه ارﭼﻪ داري ﺳـﻨﮓ ﺧﺎره ﺟﻮاﻧﻤﺮدي‬ ‫ﮐﻦ و ﺷﻮ ﭘﺎره ﭘﺎره‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺗﯿﺮش ارﺳﻮي ﺳﻨﮓ ﺧﺎره ﺷﻮد ﺳﻨﮓ ﭼﻮن رﯾﮓ ﭘﺎره ﭘﺎره ﺷﻮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬آﻧﭽﻨﺎن دوﺧﺖ ﺳﻨﮓ ﺧﺎره ﺑﻪ ﺗﯿﺮ‬ ‫ﮐﻪ ﻧﺪوزﻧـﺪ ﭘﺮﻧﯿـﺎن و ﺣﺮﯾﺮ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬اﻓﺘـﺎد ﻣﯿﺎن ﺳـﻨﮓ ﺧﺎره ﺟﺎن ﭘﺎره و ﺟﺎﻣﻪ ﭘﺎره ﭘﺎره‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻫﺮ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﮔﻠﺸـﻨﺶ ﺑﻮي ﻣﯽ ﻋﺸـﻖ‬ ‫ﺗﺎﻓﺖ ﻣﺴﺖ ﺷﻮد ﺗﺎ اﺑـﺪ ﮔﺮ دﻟﺶ از ﺧﺎره ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻋﻄﺎر‪ .‬ﭼﺎرﻫﺎ ﮐﺮدﯾﻢ و اﯾﻨﺠﺎ ﭼﺎره ﻧﯿﺴﺖ ﺧﻮد دل اﯾﻦ ﻣﺮد ﮐﻢ از ﺧﺎره ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي‬ ‫)ﻣﺜﻨﻮي دﻓﺘﺮ ﺳﻮم ص ‪ .(256‬ﺗﻨﮓ ﮔﺮداﻧـﺪ ﺟﻬﺎن ﭼﺎره را آب ﮔﺮداﻧـﺪ ﺣﺪﯾﺪ و ﺧﺎره را‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬ﮔﺮ ﺗﻮ ﺳـﻨﮓ ﺧﺎره و ﻣﺮﻣﺮ‬ ‫ﺑﻮي ﭼﻮن ﺑﺼﺎﺣﺐ دل رﺳـﯽ ﮔﻮﻫﺮ ﺷﻮي‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬اﮔﺮ ﺧﻮاﻫﯽ ﺑﺮون آري ز ﺳﻨﮓ ﺧﺎره ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﺑﺴﺎن ﻧﺎﻗﻪء ﺻﺎﻟﺢ ﮐﻪ ﺑﯿﺮون‬ ‫آﻣﺪ از ﺧﺎرا‪ .‬ﻫﻨﺪوﺷﺎه ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ‪ .‬ز روي دوﺳﺖ ﻣﺮا ﭼﻮن ﮔﻞ ﻣﺮاد ﺷـﮑﻔﺖ ﺣﻮاﻟﺖ ﺳﺮ دﺷﻤﻦ ﺑﺴﻨﮓ ﺧﺎره ﮐﻨﻢ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﻧﮕﺮﻓﺖ در ﺗﻮ‬ ‫ﮔﺮﯾﻪء ﺣﺎﻓـﻆ ﺑﻬﯿـﭻ روي ﺣﯿﺮان آن دﻟﻢ ﮐﻪ ﮐﻢ از ﺳـﻨﮓ ﺧـﺎره ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﺧﻔﺘﻪ ﺑﺮ ﺳـﻨﺠﺎب ﺷﺎﻫﯽ ﻧﺎزﻧﯿﻨﯽ را ﭼﻪ ﻏﻢ ﮔﺮ ز ﺧﺎر و‬ ‫ﺧﺎره ﺳﺎزد ﺑﺴﺘﺮ و ﺑﺎﻟﯿﻦ ﻏﺮﯾﺐ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﺳﯿﻞ ﺳﺮﺷﮏ ﻣﺎ ز دﻟﺶ ﮐﯿﻦ ﺑﺪر ﻧﺒﺮد در ﺳﻨﮓ ﺧﺎره ﻗﻄﺮهء ﺑﺎران اﺛﺮ ﻧﮑﺮد‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ - (1) .‬ن ل‪:‬‬ ‫ﻫﻤﻪ ﺳﺮاﺳﺮ ﻓﺮﮐﻨﺪ و ﺟﺎي ﺧﺎره ﺧﺎر‪.‬‬ ‫ﺧﺎره‪.‬‬



‫]َر ‪ِ /‬ر[ )ِا( ﻇﺎﻫﺮًا آﻟﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ از ﻣﻮي درﺷﺖ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﺎﻫﻮت ﭘﺎك ﮐﻦ و دﻧﺪان ﺷﻮي ‪ :‬ﮔﺮه در ﮔﺮه َﺧﻢ ُدم ﺗﺎ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﻫﻤﻪ ﺳﺮش‬ ‫ﭼﻮن ﺧـﺎره ﻣﻮي درﺷﺖ‪.‬اﺳـﺪي ||‪ .‬ﻇـﺎﻫﺮًا ﯾﮑﯽ از ﻣﻌـﺎﻧﯽ ﺧـﺎره ﭘﺘـﮏ اﺳﺖ )ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳـﻨﺪان( و اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ از ﻓﺮﻫﻨﮕﻬﺎ ﻓﻮت ﺷـﺪه ‪ :‬آن‬ ‫ﮐﺸـﯿﺪي ز ﻏﻢ ﮐﺠﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﮑﺸﯿﺪه ﺳﺖ ﺧﺎره و ﺳﻨﺪان‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ‪ .‬زﯾﺮ ﻧﺎم ﺗﻮ ﻣﻮم ﮔﺮدد و ﮔﻞ ﺗﺎرك ﺧﺎره و دل ﺳﻨﺪان‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ‬ ‫)دﯾﻮان ص ‪ .(380‬ﺑﺰﯾﺮ ﺿﺮﺑﺖ ﺷﻤﺸﯿﺮ و ﮔﺮزﺷﺎن ﮔﻔﺘﯽ ﮐﻪ آﺑﮕﯿﻨﻪ و ﻣﻮم اﺳﺖ ﺧﺎره و ﺳﻨﺪان‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻮاﺳﻊ ﺟﺒﻠﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎره‪.‬‬



‫]َر ‪ِ /‬ر[ )ص( ﻟَِﺰج‪ :‬ارض ﻟﺰﺟـﮥ؛ زﻣﯿﻨﯽ ﺧﺎره‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء()‪ - (1) .(1‬ﻣﺆﻟﻒ آن را ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﻣﺼـﺤﻒ ﺧﺎزه ﯾﺎ ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ داﻧﺴـﺘﻪ‬ ‫اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎره‪.‬‬



‫]َر ‪ِ /‬ر[ )ِا( ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ آن ﭘﺎرﭼﻪء ﻣﻮﺟـﺪار ﺑﺎﺷـﺪ و ﻗﯿﻤﺘﯽ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ از ﻗﻤﺎش و آن در ﻧﻮر آﻓﺘﺎب ﭘﺎره‬ ‫ﭘﺎره ﺷﻮد ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﮐﺘﺎن در ﻣﻬﺘﺎب‪) .‬ﭼﺮاغ ﻫﺪاﯾﺖ( )ﺳﺮاج اﻟﻠﻐﺎت( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﻪ(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ از ﺟﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﮐﻪ ﺳﺎده و ﻣﺨﻄﻂ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺨﻄﻂ را‬ ‫ﺧـﺎراي ﻋﺘـﺎﺑﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻌﺘـﺎب ﮐﻪ ﺑﺎﻓﻨـﺪهء آن ﺑﻮد‪) .‬ﻓﺮﻫﻨـﮓ رﺷـﯿﺪي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬ﭘﺎرﭼﻪ اي ﻟﻄﯿﻒ و ﺣﺮﯾﺮ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‪.‬‬ ‫)ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ : (378‬اﮔﺮ ﺟّﺒﻪء ﺧـﺎره را ﻣﺴـﺘﺤّﻘﻢ ز ﺗـﻮ ﺑﺲ ﮐﻨﻢ ﻣﻦ ﺑﯿـﮏ زﻧـﺪ ﻧﯿﺠﯽ‪.‬ﺳـﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺑﺪﻧـﺪان ﻣﺰد از او ﺧﻮاﻫﻢ‬ ‫ﻗﻤﯿﺼـﯽ اﮔﺮ اﻃﻠﺲ ﺑﻮد ﯾﺎ ﺧﺎره ﯾﺎ ﺧﺰ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ز ﭼﺮخ اﻃﻠﺴﻢ اﻣﯿـﺪ ﻧﺒﻮد و ﮔﻪ ﮔﻪ ﮔﺮم دﻫـﺪ ز دل دوﺳـﺘﺎن دﻫـﺪ ﺧﺎره‪ .‬رﺿـﯽ اﻟـﺪﯾﻦ‬ ‫ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪.(378‬‬ ‫ﺧﺎره‪.‬‬



‫]َر ‪ِ /‬ر[ )ِا( زن را ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ رﺷـﯿﺪي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي()‪ : (1‬ﻣﺮ آن ﺧـﺎره را ﺑﻮد دﻏـﺪوي ﻧﺎم ﮐﻪ‬ ‫زردﺷﺖ ﻓﺮﺧﻨﺪه را ﺑﻮد ﻣﺎم‪ .‬؟ )ﻓﺮﻫﻨﮓ رﺷـﯿﺪي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨﮓ آﻧﻨﺪراج اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ را ﺻـﺤﯿﺢ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎره‪.‬‬



‫]ِر[ )ِا( ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧـﺎده ﻧﯿﺰ آﻣـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮب راﺳﺖ رﺳـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ()‪ - (1) .(1‬ﻣﺤﻤـﺪ ﻣﻌﯿﻦ در ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ را‬ ‫ﻣﺼﺤﻒ ﺧﺎده داﻧﺴﺘﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎره‪.‬‬



‫]َر ‪ِ /‬ر[ )ِا( ﺟﺎروﺑﯽ را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﭼﻮب درازي ﺑﻨﺪﻧﺪ و ﺳﻘﻒ ﺧﺎﻧﻪ را ﺑﺪان روﺑﻨﺪ و ﭘﺎك ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ رﺷﯿﺪي‬ ‫ج‪ 1‬ص‪.(378‬‬ ‫ﺧﺎره‪.‬‬



‫]َر ‪ِ /‬ر[ )ِا( ﻏﻮرهء ﺧﺮﻣﺎ‪ .‬ﺑﺴﺮ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎره‪.‬‬



‫]ِر[ )ِاخ( ﺷﻌﺒﻪ اي اﺳﺖ از رودﺧﺎﻧﻪء ﺟﺎﺟﺮود در وراﻣﯿﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺗﯿﺰ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳـﺮ ﺧﺎرﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺗﯿﺰ ﮐﺮدن ﺑﺨﻮد ﮔﻤﺎن ﮐﺎرﻫﺎي ﻋﻤـﺪه داﺷـﺘﻦ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﮔﻠﻬﺎ ﺑﺮاﺣﺘﺶ‬ ‫]ِي َج َ‬ ‫ﻧﺘﻮاﻧـﺪ ﺑﺮآﻣـﺪن ﮔﯿﺮم ﮐﻪ ﺧﺎرﻫـﺎي ﺟﻬـﺎن ﺗﯿﺰ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯿﺮﯾﺤﯿﯽ ﺷـﯿﺮازي )از آﻧﻨـﺪراج()‪ - (1) .(1‬ﺻـﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨﮓ آﻧﻨـﺪراج ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺻـﺎﺣﺐ اﺻـﻄﻼﺣﺎت ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻋﺎﻟﻤﯽ را آرزوﻣﻨـﺪ ﮐﺮدن ﭼﻪ ﺧﺎر ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﻮاﻫﺶ و آرزو اﺳﺖ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻓﻼﻧﻪ ﺧﺎر ﺧﺎر آن دارد‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻮاﻫﺶ آن دارد و اﯾﻦ از ﻋﺪم اﻋﺘﻨﺎء ﺑﻮد ﭼﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻣﺬﮐﻮر ﺧﺎرﺧﺎر ﺑﺘﮑﺮار اﺳﺖ و در ﻣﺎ ﻧﺤﻦ ﻓﯿﻪ ﺑﺘﮑﺮار ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎره ﺧﻔﺘﺎن‪.‬‬



‫]َر ‪ِ /‬ر ِخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻇﺎﻫﺮًا ﺧﻔﺘﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺟﻨﺲ ﺧﺎره )ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺎرﭼﻪء اﺑﺮﯾﺸـﻤﯿﻦ ﮐﻪ در ﺧﺎره ﮔﺬﺷﺖ( ﺑﺎﺷﺪ ‪ :‬ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮ ﺗﺎزي ﺗﯿﺰﺟﻮش‬ ‫ﻫﻤﻪ ﺧﺎره ﺧﻔﺘﺎن و ﭘﻮﻻدﭘﻮش‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎره در‪.‬‬



‫]َر ‪ِ /‬ر َدرر[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(ﺷـﮑﺎﻓﻨﺪهء ﺳـﻨﮓ ﺧﺎره ||‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻗﺪرت اﺳﺖ و ﺻـﻼﺑﺖ ‪ :‬ﺗﮑﺎور ﯾﮑﯽ ﺧﺎره دري ﺗﻮ ﮔﻔﺘﯽ ﭼﻮ‬ ‫ﯾﻮز از زﻣﯿﻦ ﺑﺮﺟﻬﺪ ﮐﺶ ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺑﺮآﻣﺪ ﺑﺎدي از اﻗﺼﺎي ﺑﺎﺑﻞ ﻫﺒﻮﺑﺶ ﺧﺎره در و ﺑﺎره اﻓﮑﻦ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﺎره ﺳﻨﺐ‪.‬‬



‫]َر ‪ِ /‬ر ُﺳْﻤْﺐ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺧﺎره را ﺳﻮراخ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺛﺎﻗﺐ اﻟَﺤَﺠﺮ)‪.Perce - pierre - (1) .(1‬‬ ‫ﺧﺎره ﺳﻨﮓ‪.‬‬



‫س[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺳـﻨﮓ ﺧﺎره‪ .‬ﺳـﻨﮕﯽ ﮐﻪ از ﺟﻨﺲ ﺧﺎره ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺻﺨﺮه‪ .‬ﺻﺨﺮهء ّﺻﻤﺎء ‪ :‬ﺗﻬﻤﺘﻦ ﯾﮑﯽ ﺧﺎﻧﻪ از ﺧﺎره ﺳﻨﮓ ﺑﺮآورده‬ ‫]َر ‪ِ /‬ر َ‬ ‫دﯾﺪ اﻧﺪر آن ﺟﺎي ﺗﻨﮓ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﮑﺸﺘﻨﺪ ﭼﻨﺪان در آن ﺧﺎره ﺳﻨﮓ ﮐﻪ از ﺧﻮن زﻣﯿﻦ ﮔﺸﺖ ﭘﺸﺖ ﭘﻠﻨﮓ‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﺴﻮزد ﺑﺮ اﯾﺸﺎن‬ ‫دل ﺧﺎره ﺳـﻨﮓ ﮐﻪ ﻧﺎم ﺑﺰرﮔﯽ درآﻣﺪ ﺑﻪ ﻧﻨﮓ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ز ﺑﯿﻢ ﻋﻘﺎﺑﺎن ﭘﻮﻻدﭼﻨﮓ ﻧﮕﺮدد ﮐﺴﯽ ﮔﺮد آن ﺧﺎره ﺳﻨﮓ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮐﻤﺮ در‬ ‫ﮐﻤﺮ ﮐـﻮﻫﯽ از ﺧـﺎره ﺳـﻨﮓ ﮐـﻪ آورده ﭼـﻮن ﺳﺒﺰﻣﯿﻨـﺎ ﺑﺮﻧـﮓ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬دو ﮐﺒـﮏ دري دﯾـﺪ ﺑﺮ ﺧـﺎره ﺳـﻨﮓ ﺑـﻪ آﺋﯿﻦ ﮐﺒﮑـﺎن ﺟﻨﮕﯽ‬ ‫ﺑﺠﻨﮓ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬رﻫﯽ ﭘﯿﭻ ﺑﺮ ﭘﯿﭻ ﺗﺎرﯾﮏ و ﺗﻨﮓ ﻫﻤﻪ راه ﭘﺮ ﺧﺎر و ﭘﺮﺧﺎره ﺳـﻨﮓ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺑﺮ ﭘﺸـﺘﻪء ﺧﺎره ﺳﻨﮓ آﻣﺪم ز ﺑﺲ ﺗﻨﮕﯽ‬ ‫ره ﺑﺘﻨﮓ آﻣﺪم‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﭽﻨﺪﯾﻦ ﺳﺮ ﺗﯿﻎ اﻟﻤﺎس رﻧﮓ ﻧﺴﻔﺘﻨﺪ ﭼﻮن ﺳﻨﮕﯽ از ﺧﺎره ﺳﻨﮓ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎره ﮐﺎﺑﻮﺳﮏ‪.‬‬



‫س[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻏﻮره اي ﮐﻪ از ﺧﺮﻣﺎ ﭘﺎره و ﺧﺸﮏ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﯿﺴﻒ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪.‬‬ ‫]َر ‪ِ /‬ر َ‬ ‫ﺧﺎره ﮐﺖ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ از اﻧﺎزﻧﮑﻮه ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻬﺰار ﺟﺮﯾﺐ‪) .‬ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪء ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ص ‪ 122‬ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ(‪.‬‬ ‫]َر َ‬ ‫ﺧﺎره ﮐﻮه‪.‬‬



‫]َر ‪ِ /‬ر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻮﻫﯽ ﮐﻪ از ﺟﻨﺲ ﺳـﻨﮓ ﺧﺎره ﺑﺎﺷـﺪ ||‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﺤﮑﻤﯽ و ﺻـﻼﺑﺖ اﺳﺖ ‪ :‬ﭘﺲ و ﭘﯿﺶ را ﮐﺮد ﭼﻮن ﺧﺎره ﮐﻮه‬ ‫ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺖ ﻗﻠﺒﯽ ﺛﺮﯾﺎ ﺷﮑﻮه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎري‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺗﺨﻠﺺ ﺷﺎﻋﺮي ﺗﺒﺮﯾﺰي ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﯿﺖ از اوﺳﺖ‪ :‬ﺑﺨﺖ آﻧﻢ ﮐﻮ ﮐﻪ ﺧﻮاب آﻟﻮده ﺑﺮﺧﯿﺰي ﺷﺒﯽ ﻧﺎﻟﻪ ام ﺑﺸﻨﺎﺳـﯽ و ﮔﻮﺷـﯽ‬ ‫ﺑﻔﺮﯾﺎدم ﮐﻨﯽ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪ 3‬ص‪.(2011‬‬ ‫ﺧﺎري‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺗﺨﻠﺺ ﺷـﺎﻋﺮي ﮐﻪ اص اﺻـﻔﻬﺎﻧﯽ و ﻣﺴـﮑﻨﺶ ﺳـﻤﻨﺎن ﺑﻮد اﯾﻦ ﺑﯿﺖ از اوﺳﺖ‪ :‬ﻧﺎم ﻟﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﺳـﺮ ﺗﺮﺑﺖ ﻣﺠﻨﻮن ﻣﺒﺮﯾـﺪ ﺑﮕﺬارﯾـﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﯿﭽﺎره ﻗﺮاري ﮔﯿﺮد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪ 3‬ص‪.(2011‬‬ ‫ﺧﺎرﯾﺒﺪوس‪.‬‬



‫ِا)خ()‪ (1‬ﮔﺮداب ﻣﻌﺮوف و ﻣﺨﻮﻓﯽ اﺳﺖ در ﺑﻮﻏﺎز ﻣﺴـﯿﻦ)‪ (2‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻨﺪر ﺻـﻘﻠﯿﻪ اﯾﻦ ﮔﺮداب اﻣﺮوزه ﺑﻨﺎم ﮐﺎﻟﻔﺎرو)‪ (3‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯿﺸﻮد و‬ ‫در وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎد از ﺷـﻤﺎل ﺑﺠﻨﻮب ﻣﯽ آﯾـﺪ وﺿﻊ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﺣﺴﺎس ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬روﺑﺮوي اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻧﺎﺣﯿﻪء دﯾﮕﺮﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﻟﺠﻪ‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺖ و ﺑﻨﺎم ﮔﺮداب اﺳﮑﯿﻼ)‪(4‬ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻠﻮاﻧﺎن ﮔﺎﻫﮕﺎه ﺑﻬﻨﮕﺎم ﻓﺮار از ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﺑـﺪﯾﮕﺮي ﻣﯽ اﻓﺘﻨـﺪ و از ﻗﺪﯾﻢ اﯾﻦ ﻣﺜﻞ‬ ‫ﯾﻮﻧـﺎﻧﯽ »ﺑﮕـﺎه ﻓﺮار از ﺧﺎرﯾﺒـﺪوس ﺑﻪ اﺳـﮑﯿﻼ اﻓﺘﺎد« ﻣﻌﺮوف ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬و درﺳﺖ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺿـﺮب اﻟﻤﺜﻞ ﻓﺎرﺳـﯽ »از ﭼﺎﻟﻪ در آﻣـﺪ و ﺑﭽﺎه‬ ‫اﻓﺘـﺎد« ﯾـﺎ اﯾـﻦ ﻣﺼـﺮع ﺣﺎﻓـﻆ »آه از ﭼـﺎه ﺑﺮون آﻣـﺪ و در دام اﻓﺘـﺎد« ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪Charybde. (2) - Messine. (3) - - (1) .‬‬ ‫‪.Calfaro. (4) - Scylla‬‬ ‫ﺧﺎرﯾﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫]َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﻋﻤﻞ ﺧﺎرﯾﺪن‪ .‬ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺧﺎرﯾﺪه‪ .‬رﺟﻮع ﺑﺨﺎرﯾﺪن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎري دم‪.‬‬



‫]ِد[ )ِاخ( ﺧـﺎري دم‪ .‬ﺳـﺮدار ﻣﺠﺮب آﺗﻨﯽ ﺑـﻮد ﮐﻪ ﺑﺠﻬﺖ ﺧﺼـﻮﻣﺖ اﺳـﮑﻨﺪر از آﺗﻦ ﺗﺒﻌﯿـﺪ ﺷـﺪ و ﻣـﻮرد ﺧﻄـﺎب دارﯾـﻮش واﻗـﻊ ﺷـﺪه‬ ‫دارﯾﻮش وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳـﭙﺎه ﻋﻈﯿﻢ ﺧﻮد را ﺳﺎن دﯾـﺪ ﺧﺎري دم را ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻗﺮار داد ﭘﺮﺳـﯿﺪ ﮐﻪ آﯾﺎ اﯾﻦ ﻗﻮه ﺑﺮاي اﺿـﻤﺤﻼل ﻣﻘﺪوﻧﯽ ﻫﺎ‬ ‫ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ؟ ﺧﺎري دم ﻣﻮﻗﻊ ﺧﻮد و ﻏﺮور ﺷﺎﻫﺎﻧﻪ دارﯾﻮش را در ﻧﻈﺮ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺟﻮاب داد‪ :‬ﺷﺎﻫﺎ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺧﻮش آﯾﻨﺪ‬ ‫ﺗـﻮ ﻧﺒﺎﺷـﺪ وﻟﯽ ﻣﻦ ﻣﺠﺒﻮرم آن را ﺑﺘﻮ اﻣﺮوز ﺑﮕﻮﯾﻢ زﯾﺮا اﮔﺮ ﺑﻌـﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﺑﯿﻬﻮده و ﺑﯽ ﻧـﺘﯿﺠﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻟﺸـﮑﺮ ﻋﻈﯿﻢ ﮐﻪ از ﻣﻠـﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ‬ ‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺗﺮا ﺑﮑﺎر ﻧﺎﯾﺪ‪) .‬از اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج‪ 2‬ص‪ 1293‬و ‪) (1294‬ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪ 3‬ص‪.(2011‬‬ ‫ﺧﺎرﯾﺪن‪.‬‬



‫]َد[ )ﻣﺺ( ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺟـﮏ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺗﺮﮐﯽ ﻗﯿﭽﻤـﺎق ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺧﺮاﺷـﯿﺪن و ﺧـﺎرش داﺷـﺘﻦ و ﺧـﺎرش ﻧﻤﻮدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫اﺣﺴﺎﺳـﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻧـﺎﺧﻦ ﯾـﺎ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ ﮐﺸـﯿﺪن ﺑﺮﺟـﺎﺋﯽ ﺑﯽ ﺗـﺎﺑﯽ ﻣﯽ آورد‪) .‬ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﻧﻈـﺎم(‪ .‬ـَﺣ ّﮏ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪َ .‬ﺟﺮش‪) .‬اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )اﻟﻤﻨﺠـﺪ(‪ .‬ﺻـﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺷـﻌﻮري ﻣﺼـﺪر ﺗﺮﮐﯽ اﯾﻦ ﻟﻐﺖ را ﻗﺎﺷـﻤﯿﻖ ﺿـﺒﻂ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ : (373‬ﮔـﺎو ز ﻣﺎﻫﯽ ﻓﺮوﺟﻬـﺪ ﮔﻪ رزﻣﺖ ﮔﺮ ﺗﻮ زﻣﯿﻦ را ز ﻧﻮك ﺗﯿﺮ ﺑﺨﺎري‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬زآن ﻫﻤﯽ ﻧﺎﻟـﺪ ﮐﺰ درد‬ ‫ﺷﮑﻢ ﺑـﺎ اﻟﻢ اﺳﺖ ﺳـﺮ او ﻧﻪ ﺑﮑﻨﺎر و ﺷـﮑﻤﺶ ﻧﺮم ﺑﺨﺎر‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي )دﯾﻮان چ دﺑﯿﺮﺳـﯿﺎﻗﯽ ص‪ (195‬ﺑـﺎ ﻣﻦ ﻫﻤﯽ ﭼﺨﯽ ﺗـﻮ واﮔﻪ ﻧﺌﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﯿﺮه دﻧﺒـﺎل ﺑﺒﺮ ﺧـﺎﺋﯽ ﭼﻨﮕـﺎل ﺷـﯿﺮ ﺧﺎري‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺧﺎرﯾﺴﺖ درﺷﺖ ﻫﻤﺖ ﺟﺎﻫﻞ ﮐﻮ ﭼﺸﻢ وﻓﺎ و ﻣﺮدﻣﯽ ﺧﺎرد‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬اﮐﻨﻮن‬ ‫ﭼﻮ ز ﻣﺸـﮑﻠﯽ ﺑﭙﺮﺳـﯽ ﺳـﺮ ﻻﺟﺮم و زﻧﺦ ﺑﺨﺎرم‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻣﺜﻞ اﺳﺖ اﯾﻨﮑﻪ ﭼﻮ ﻣﻮﺷﺎن ﻫﻤﻪ ﺑﯿﮑﺎر ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ دﻧﻪ ﺷﺎن ﮔﯿﺮد و آﯾﻨﺪ و ﺳـﺮ‬ ‫ﮔﺮﺑﻪ ﺑﺨﺎرﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﺨﺎر ﺧﺎرد ﻣﺮ دﯾﺪهء ﺑﺪﺧﻮاه را ﺧﯿﺎﻟﻢ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻣﺮغ ﭼﻮ در دام ﺑﺮ ﭼﻨﻪ ﻃﻤﻊ اﻓﮑﻨﺪ ﺑﺨﺖ‬ ‫ﺑﺪ آﻧﮕﺎه ﺧﺎردش رگ ﺑﺴـﻤﻞ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬راﺿـﯿﻢ ﮔﺮﭼﻪ ﻫﻮل دﯾﺪارش دﯾﺪهء ﻣﻦ ﺑﺨﺎر ﻣﯽ ﺧﺎرد‪.‬ﻣﺴـﻌﻮد‪ .‬ﭼﺸـﻤﻢ ز ﺑﺲ ﮐﻪ ﮔﺮﯾﻢ‬ ‫ﻫﻤﭽﻮن رخ ﺗـﺬرو ﭘﺸـﺘﻢ ز ﺑﺲ ﮐﻪ ﺧـﺎرم ﭼﻮن ﺳـﯿﻨﻪء ﻋﻘﺎب‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﻋﺸﻖ ﻫﺮ ﻣﺤﻨﺘﯽ ﺑﺮوي آرد ﻣﮑﻦ اي دل ﮔﺮت ﻧﻤﯽ ﺧﺎرد‪.‬‬ ‫اﻧﻮري )دﯾﻮان چ ﻣـﺪرس رﺿﻮي ص ‪ .(800‬دﺳﺖ ﭘﯿﺎﻟﻪ ﺑﮕﯿﺮ ﻗـﺪ ﻗﻨﯿﻨﻪ ﺑﭙﯿﭻ ﮔﻮش ﭼﻐﺎﻧﻪ ﺑﻤﺎل ﺳـﯿﻨﻪء ﺑﺮ ﺑﻂ ﺑﺨﺎر‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺧﺎرﯾﺪﻧﺪ‬ ‫ﺧﺎك از ﺳﻨﮓ ﺧﺎرا ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪ ﯾﮑﯽ ﻃﺎق آﺷﮑﺎرا‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ و دل ﺟﻮاب ﻣﯿﺪاد ﺧﺎرﯾﺪم و ﭼﺸﻤﻪ آب ﻣﯽ داد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻣﺮا ﭼﻮن‬ ‫ﮐﺮﮔـﺪن ﺳـﯿﻨﻪ ﭼﻪ ﺧـﺎري ﺑﯿـﺎد ﻓﯿـﻞ ﻫﻨﺪﺳـﺘﺎن ﭼﻪ آري‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﻪ ﻏﻢ ﺧـﻮارﮔﯽ ﺟﺰ ﺳـﺮ اﻧﮕﺸﺖ ﻣﻦ ﻧﺨـﺎرد ﮐﺲ اﻧـﺪر ﺟﻬـﺎن ﭘﺸـﺖ‬ ‫ﻣﻦ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ - .‬اﻣﺜـﺎل‪ :‬ﮐﺲ ﻧﺨـﺎرد ﭘﺸﺖ ﻣﻦ ﺟﺰ ﻧﺎﺧﻦ اﻧﮕﺸﺖ ﻣﻦ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا ج‪ 3‬ص‪ 1205‬ﺷﻮد‪ .‬آﻧ ْْﭽْﺖ ﻧﺨﺎرد‬ ‫ﻣﺨﺎر‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا ج ‪ 1‬ص ‪ 48‬ﺷﻮد ||‪ .‬ﺳﺘﺮدن دﻻـك ﺷﻮخ را ﺑﻤـﺎﻟﺶ ﺑﺎ ﮐﯿﺴﻪ ﯾﺎ ﻟﯿﻒ از ﺗﻦ ‪ :‬ﮔﺮﻣﺎوه ﺑﺎن را در‬ ‫اﺛﻨﺎي ﺧﺎرﯾﺪن دﺳﺖ ﺑﺮآن ﻋﻀﻮ آﻣﺪ‪) .‬ﺳﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ(‪ - .‬در ﺳﯿﻨﻪ ﺧﺎرﯾﺪن؛ در دل اﺛﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻣﺎﺣﮏ ﻓﯽ ﺻﺪري‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ ﺳـﺮ ﺧﺎرﯾـﺪن؛ ﺧﺎرﯾـﺪن ﺳـﺮ‪ .‬ﺣـﮏ رأس ‪ :‬ﭼﻮن دل ﻧﺒﻮد ﻃﺮب ﭼﻪ ﺟﻮﯾـﺪ ﭼﻮن ﻧـﺎﺧﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﺳـﺮ ﭼﻪ ﺧـﺎرد‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ ||‪ - .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از‬‫ﮐﻤـﺘﺮﯾﻦ و ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﮐـﺎر ﺧﻮد اﻧﺠـﺎم دادن اﺳﺖ ‪ :‬ﻣﻦ از ﺧﻮن ﺟﮕﺮ ﺑﺎرﯾـﺪن ﺧﻮﯾﺶ ﻧﭙﺮدازم ﺑﻪ ﺳـﺮ ﺧﺎرﯾـﺪن ﺧﻮﯾﺶ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺳـﺮم‬ ‫ﻣﯿﺨﺎرد و ﭘﺮوا ﻧـﺪارم ﮐﻪ در ﻋﺸـﻘﺶ ﺳـﺮ ﺧﻮد را ﺑﺨﺎرم‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ - .‬درﻧﮓ ﮐﺮدن ‪ :‬ﺑـﺪو ﮔﻔﺖ ﺷﺎدان زي و ﻧﻮش ﺧﻮر ﺑﯿﺎرش ﻣﺨﺎر‬ ‫اﻧﺪرﯾﻦ ﮐﺎر ﺳـﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ ﭘﯿﺮان ﺑﻪ ﻟﺸﮑﺮ ﮐﻪ ﻫﯿﻦ ﻣﺨﺎرﯾﺪ ﺳﺮﻫﺎ اﺑﺮ ﭘﺸﺖ زﯾﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺷﺐ و روز ﺑﻬﺮام ﭘﯿﺶ ﭘﺪر ﻫﻤﯽ‬ ‫از ﭘﺮﺳـﺘﺶ ﻧﺨﺎرﯾﺪ ﺳـﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺪرﯾﺎي ﻗﻠﺰم ﺑﺠﻮش آرد آب ﻧﺨﺎرد ﺳﺮ از ﮐﯿﻦ اﻓﺮاﺳﯿﺎب‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﺪﺳﺘﺎن ﺑﮕﻮ آﻧﭽﻪ دﯾﺪي ز ﮐﺎر‬ ‫ﺑﮕﻮﯾﺶ ﮐﻪ از آﻣـﺪن ﺳـﺮ ﻣﺨـﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﮔﺮ ﻣﻦ از ﻋﻬـﺪت ﺑﮕﺮدم ﻧـﺎﺟﻮاﻧﻤﺮدم ﻧﻪ ﻣﺮدم ﻋﺎﺷﻖ ﺻﺎدق ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﮐﺰ ﻣﻼﻣﺖ ﺳـﺮ ﺑﺨﺎرد‪.‬‬ ‫ﺳﻌـﺪي‪ - .‬ﮐﺎم ﺧﺎرﯾـﺪن؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﯿﻞ ﮐﺮدن و اراده ﻧﻤﻮدن ﺑﭽﯿﺰي ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬ﮔﺮاﻧﻤﺎﯾﮕﺎن ﭘﺎﺳـﺦ آراﺳـﺘﻨﺪ ﻫﻤﻪ ﯾﮑﺴـﺮ از‬ ‫ﺟﺎي ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻨﺪ ز رﺳـﺘﻢ ﭼﺮا ﺑﯿﻢ داري ﻫﻤﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎم دﺷـﻤﻦ ﭼﻪ ﺧﺎري ﻫﻤﯽ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﮐﻪ ﺑﺎﻣﺮدﻣﯽ ﮐﺎم ﮐﮋي ﻣﺨﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭘﺴﺮ‬ ‫ﭼﻮن ﮐﻨﺪ ﺑﺎ ﭘﺪر ﮐﺎرزار ﺑﺪﯾﻦ آرزو ﮐﺎم دﺷﻤﻦ ﺑﺨﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - .‬ﮐﺎم ﺷﯿﺮ ﺧﺎرﯾﺪن؛ ﺷﯿﺮ را ﺗﺤﺮﯾﮏ و اﻏﻮا ﮐﺮدن ﺑﻪ اذﯾﺖ و آزار ‪ :‬ﺗﻮ‬ ‫اﯾﻦ را ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺮد ﮐﺎري ﻣﺪار ﭼﻮ ﭼﯿﺮه ﺷﺪي ﮐﺎم ﺷﯿﺮان ﻣﺨﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - .‬وﻗﺖ ﺳﺮﺧﺎرﯾﺪن ﻧﺪاﺷﺘﻦ؛ ﻣﺠﺎل ﻧﺪاﺷﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﯾﺪن ﮐﻮس‪.‬‬



‫]َد ِن[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﮐـﻮﻓﺘﻦ ﮐﻮس اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻧﻮاﺧﺘﻦ ﮐﻮس‪ .‬زدن ﮐﻮس ‪ :‬ز ﺧﺎرﯾـﺪن ﮐﻮس ﺧـﺎرا ﺷـﮑﺎف ﭘﺮ اﻓﮑﻨﺪ‬ ‫ﺳﯿﻤﺮغ در ﮐﻮه ﻗﺎف‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﯾﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫]َد[ )ص ﻟﯿﺎﻗﺖ( ﻗﺎﺑﻞ ﺧﺎرﯾﺪن‪ .‬ﻻﺋﻖ ﺧﺎرﯾﺪن‪ .‬ﻣﻮﺻﻮف اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻪ وﺻﻔﯽ درآﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﺘﻮان ﻋﻤﻞ ﺧﺎرﯾﺪن ﺑﺮآن واﻗﻊ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﯾﺪه‪.‬‬



‫]َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ( ﺷـﯿﺌﯽ ﮐﻪ ﻋﻤـﻞ ﺧﺎرﯾـﺪن ﺑﺮ آن واﻗﻊ ﺷـﺪه‪ .‬ﺷـﯿﺌﯽ ﮐﻪ ﺣـﺎﻟﺖ ﺧﺎرﯾـﺪن ﭘﯿـﺪا ﮐﺮده ‪ :‬ﺟﻮﺋﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﮔـﻞ ﺧﺮاﺑﺴـﺖ‬ ‫ﺧﺎرﯾﺪهء ﺑﺎد و ﭼﺎك آﺑﺴﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﯾﺲ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﺷـﻬﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻠﻮﮐﯿﺪﻫﺎ ﺑﺮاي ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﮐﺮدن ﻣﺸـﺮق ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ زﯾﺎد ﮐﺮدﻧﺪ و ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺰرگ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﮐﺮدن ﻣﺸﺮق ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آپ‬ ‫ﭘﯿﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺳـﻠﻮﮐﯿﻬﺎي اول ﺗﻘﺮﯾﺒًﺎ ﺷـﺼﺖ ﺷـﻬﺮ در ﻣﺸـﺮق ﺑﻨﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﺘﯽ ﮔﻮن اول ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﻫﺎ را ﺑﻤﺸﺮق‬ ‫ﺷﺮوع ﮐﺮد و ﺷـﻬﺮ آن ﺗﯽ ﮔﻮﻧﯽ را در ﮐﻨـﺎر ارن ﺗﺴﻦ در ﺳﻮرﯾﻪ ﺳـﺎﺧﺖ و ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺷـﻬﺮ ﭘﻼ را او ﺑﻨﺎ ﮐﺮد و ﺑﻌـﺪﻫﺎ آن را آﭘﺎﻣﺎ‬ ‫ﻧﺎﻣﯿﺪﻧﺪ و اﺳـﮑﻨﺪرﯾﻪء اﯾﺴﻮس ﮐﻪ اﮐﻨﻮن اﻟﮑﺴﺎﻧﺪرت ﻧﺎﻣﻨﺪ و در ﮐﻨﺎر درﯾﺎي ﻣﻐﺮب واﻗﻊ اﺳﺖ ﻧﯿﺰ از اوﺳﺖ‪ :‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎﺋﯽ ﮐﻪ در‬ ‫زﻣﺎن ﺳـﻠﮑﻮس اول و ﺳﺎﯾﺮ ﺳـﻠﻮﮐﯿﻬﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬آپ ﭘﯿﺎن از ﺷﻬﺮﻫﺎي ُﺳﺘﯿﺮا‪ ،‬ﮐﺎل ﻟﯿﻮپ‪ ،‬ﺧﺎرﯾﺲ‪ ،‬ﻫﮑﺎﺗﻮم ﭘﯽ ﻟﺲ )ﺷﻬﺮ ﺻﺪ دروازه(‬ ‫و آﺧﻪ ﺳﺨﻦ ﻣﯽ راﻧﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج ‪ 3‬ﺻﺺ ‪.(2115 - 2110‬‬ ‫ﺧﺎرﯾﮏ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺷـﻬﺮ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﺎري واﻗﻊ در ‪ 7‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺳﺎري و ‪ 2‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ راه‬ ‫ﻓﺮح آﺑﺎد‪ ،‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در دﺷﺖ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺮﻃﻮب و ﻣﺎﻻرﯾﺎﺋﯽ‪ .‬ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 200‬ﺗﻦ و ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن‬ ‫ﻣﺎزﻧﺪراﻧﯽ و ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺮﻧﺞ و ﻏﻼت و ﺻﯿﻔﯽ اﺳﺖ ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫)از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪ .(3‬راﺑﯿﻨﻮ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ را از ﺑﺨﺶ ﺷـﻬﺮ ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻓﺮح آﺑﺎد ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪) .‬ﺳـﻔﺮﻧﺎﻣﻪء ﻣﺎزﻧﺪران و‬ ‫اﺳﺘﺮاﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ص ‪ 120‬ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﯾﮏ ﻟﯿﺲ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻣﺤﺒﻮﺑﻪء ﺷﺨﺼـﯽ ﺑﻨـﺎم اِﭘﯽ ِﻣﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻋـﺎدت ﯾﻮﻧـﺎﻧﯽ ﻫﺎﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻧﻘﻞ ﮐﻨﺖ ﮐﻮرث اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻃﻔﺎﻟﺸﺎن را وﻗﺘﯽ ﺑﺤـﺪ ﺑﻠﻮغ‬ ‫ﻣﯿﺮﺳـﯿﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻗﺼﺮ ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﯿﻔﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﺗﺎ در آﻧﺠﺎ ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻨﻨﺪ و ﺧﺪﻣﺎت آﻧﺎن ﺑﺎ ﮐﺎرﻫﺎي ﺧﺪﻣﻪ ﺗﻔﺎوت زﯾﺎدي ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﯾﻨﻬﺎ ﺑﻨﻮﺑﺖ در‬ ‫ﭘﺸﺖ اﻃـﺎق ﭘﺎدﺷﺎه ﮐﺸـﯿﮏ ﻣﯽ دادﻧـﺪ‪ .‬در ﻣﻮﻗﻊ ﺷـﮑﺎر و ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬از ﻣﺰاﯾﺎي آﻧﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺳـﺮ ﻣﯿﺰ ﭘﺎدﺷﺎه ﻏـﺬا ﺑﺎ او‬ ‫ﺻﺮف ﻣﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ ﺑﻨـﺎم ِﻫﺮﻣﻮﻻـﺋﻮس ﻧـﺎم از ﺧـﺎﻧﻮادهء ﻧﺠﯿﺒﯽ ﺟﺰو اﯾﻦ دﺳـﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬و روزي ﭼﻨﯿﻦ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد ﮐﻪ او ﮔﺮازي را‬ ‫ﻣﺠﺮوح ﺳـﺎﺧﺖ و ﺣـﺎل آﻧﮑـﻪ اﺳــﮑﻨﺪر ﻣﯽ ﺧـﻮاﺳﺖ آن را ﺷــﮑﺎر ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺛﺮ اﯾـﻦ ﻗﻀــﯿﻪ اﺳـﮑﻨﺪر او را ﻣﺠﺮوح ﮐﺮد و ﭼـﻮب زد‬ ‫ﻫﺮﻣﻮﻻـﺋﻮس ﻧﺰد ﻋـﺎﺷﻖ ﺧﻮد ﺳﻮﺳـﺘﺮات رﻓﺖ و ﺗﻦ ﺧﻮد را ﺑﻪ او ﻧﺸـﺎن داد‪ .‬ﺳﻮﺳﺘﺮات ﭘﺲ از دﯾـﺪن اﯾﻦ واﻗﻌﻪ ﺑـﺎ ﮐﯿﻨﻪ اي ﮐﻪ از ﭘﯿﺶ‬ ‫داﺷﺖ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ اﺳـﮑﻨﺪر را ﺑﮑﺸـﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺎ اﺷﺨﺎﺻـﯽ ﺑﻨﺎم‪ :‬ﻧﯿﮑﻮﺳﺘﺮات‪ ،‬آن ﺗﯽ ﭘﺎﺗِﺮ‪ ،‬آس ﮐﻠﻪ ﭘﯿﻮدور‪ ،‬ﻓﯿﻠﻮﺗﺎس‪ ،‬آن ﺗﯿﮑﻠﺲ‪،‬‬ ‫اﻻپ ﺗﻮﻧﯿﻮس‪ ،‬اﭘﯽ ﻣﻪ ﻧﺲ‪ ،‬ﻫﻤﺪاﺳﺘﺎن ﺷﺪ و ﺑﺎ ﻫﻢ ﮐﻨﮑﺎش ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﺳﮑﻨﺪر را ﺑﮑﺸﻨﺪ‪ ...‬ﭘﺲ از ‪ 32‬روز اﻧﺘﻈﺎر اﺗﻔﺎﻗًﺎ ﺷﺒﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﻪء‬ ‫آﻧﻬﺎ ﮐﺸـﯿﮑﭽﯽ ﺑﻮدﻧﺪ دم درب ﺳـﻔﺮه ﺧﺎﻧﻪء اﺳﮑﻨﺪر ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﻌﻤﻮل ﭘﺲ از ﺻﺮف ﻏﺬا او را ﺑﻪ اﻃﺎق ﺧﻮاب ﺑﺒﺮﻧﺪ وﻟﯽ‬ ‫ﺻﺮف ﻏﺬا ﺑﻄﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ و ﺑﻌﺪ ﺑﺎزﯾﻬﺎي ﺿـﯿﺎﻓﺖ ﺷﺮوع ﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ وﻗﺖ ﻫﻢ ﻗﺴﻤﻬﺎ ﻧﮕﺮان ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا ﺿﯿﺎﻓﺖ ﺗﺎ ﺻﺒﺢ اﻣﺘﺪاد ﯾﺎﺑﺪ‬ ‫زﯾﺮا رﺳـﻢ اﯾﻦ ﺑـﻮد ﮐﻪ در ﻃﻠﯿﻌﻪء ﺻـﺒﺢ ﮐﺸـﯿﮏ ﻋـﻮض ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ و اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯿﺸـﺪ زودﺗﺮ از ﻫﻔﺖ روز دﯾﮕﺮ ﻧـﻮﺑﺖ ﮐﺸـﯿﮏ آﻧـﺎن‬ ‫ﻧﻤﯿﺮﺳـﯿﺪ ﺣـﺎل آﻧﮑﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد در اﯾﻦ وﻗﺖ راز آﻧﻬـﺎ ﻓـﺎش ﺷﻮد‪ .‬ﺿـﯿﺎﻓﺖ ﺗـﺎ ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺻـﺒﺢ اﻣﺘـﺪاد ﯾﺎﻓﺖ و ﭼﻮن اﺳـﮑﻨﺪر ﺑﺮﺧﺎﺳـﺖ‬ ‫ﮐﻨﮑﺎﺷـﯿﺎن دور او را ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ ﺗـﺎ ﺑﺨﻮاﺑﮕﺎﻫﺶ ﺑﺮﻧـﺪ‪ .‬در اﯾﻦ وﻗﺖ زﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ در ﺑﺎره اش ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﻋﻘﻞ درﺳﺘﯽ ﻧـﺪارد وﻟﯽ ﻋﺎدت‬ ‫داﺷﺖ آزاداﻧﻪ داﺧـﻞ ﺧﯿﻤﻪء اﺳـﮑﻨﺪر ﮔﺮدد دوﯾـﺪه و او را در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺧﻮاﺑﮕـﺎه رواﻧﻪ ﺑـﻮد ﻧﮕﺎﻫﺪاﺷـﺘﻪ ﮔﻔﺖ ﺑﺴـﻔﺮه ﺧـﺎﻧﻪ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 606‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺑﺮﮔﺮدﯾﻢ‪ .‬اﺳـﮑﻨﺪر ﺧﻨﺪﯾـﺪه ﮔﻔﺖ ﻋﻘﯿﺪهء ﺧﺪاﯾﺎن ﺧﻮب اﺳﺖ‪ ...‬در اﯾﻦ وﻗﺖ ﮐﺸـﯿﮏ ﮐﻨﮑﺎﺷـﯿﺎن ﺑﻪ آﺧﺮ رﺳـﯿﺪ و ﮐﺸـﯿﮑﭽﯿﺎن دﯾﮕﺮ‬ ‫آﻣـﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺎي آﻧﻬﺎ را ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ وﻟﯽ ﮐﻨﮑﺎﺷـﯿﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﯿﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺠﺎي ﺧﻮد اﺻـﺮار ورزﯾﺪﻧﺪ‪ .‬اﺳـﮑﻨﺪر ﭘﺎﻓﺸﺎري‬ ‫آﻧﻬﺎ را ﺳـﺘﻮد و ﺑﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ اﻧﻌﺎﻣﯽ داده ﮔﻔﺖ ﺑﺮوﯾﺪ آﻧﻬﺎ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﺷﺒﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ اﭘﯽ ﻣﻪ ﻧﺲ ﺗﺼﻤﯿﻢ‬ ‫ﺧﻮد را ﺗﻐﯿﯿﺮ داد و راز رﻓﻘـﺎي ﺧﻮد را ﺑـﺒﺮادرش اوري ﻟﻮك ﺑﺮوز داد و ﺣـﺎل آن ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از آن او ﺑﮑﻨﮑﺎﺷـﯿﺎن ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﺑﺮادرش را‬ ‫در ﮐﻨﮑـﺎش ﺧﻮد داﺧـﻞ ﻧﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬اوري ﻟﻮك ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ از راز ﺑﺮادر آﮔـﺎه ﺷـﺪ در ﺣﺎل ﻗﻀـﯿﻪء ﻓﯿﻠﻮﺗﺎس در ﻧﻈﺮش ﻣﺠﺴﻢ ﮔﺸﺖ و اﻣﺮ‬ ‫ﮐﺮد اﭘﯽ ﻣﻪ ﻧﺲ را ﺗﻮﻗﯿﻒ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬در ﺑﺎب اﻓﺸﺎء ﺷـﺪن راز ﮐﻨﮑﺎﺷـﯿﺎن آرﯾﺎن ﮔﻮﯾـﺪ ﮐﻪ اﭘﯽ ﻣﻦ ﻧﺎﻣﯽ از آن ﻫﺎ رازﺷﺎن را ﺑﻪ ﻣﺤﺒﻮب‬ ‫ﺧﻮد ﺧﺎرﯾـﮏ ﻟﯿﺲ ﺑﺮوز داد و او ﻫﻢ ﺑﻪ اوري ﻟﻮك ﮔﻔﺖ و ﺑﻘﯿﻪء داﺳـﺘﺎن ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔـﺬﺷﺖ‪) .‬از اﯾﺮان ﺑﺎﺳـﺘﺎن ج‪ 2‬ص‪ 1746‬و‬ ‫‪ 1747‬و ‪.(1756‬‬ ‫ﺧﺎرﯾﻦ‪.‬‬



‫]ِر[ )ص( ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﺳﺮﮐﺶ و ﻓﺮارﮐﻨﻨﺪه‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ (373‬ﺷﺎﻫﺪي ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﯿﺎﻓﺘﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﺧﺎز‪.‬‬



‫)ِا( ﭼﺮك ﺑﺪن و ﺟﺎﻣﻪ را ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )رﺷﯿﺪي(‪ .‬ﭼﺮك و رﯾﻢ و ﮐﺜﺎﻓﺖ را ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﭼﺮك‬ ‫ﺑﻮد و آن را ﺷﻮخ ﻧﯿﺰ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و ﺑﺘﺎزي وﺳـﺦ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬رﯾﻢ اﻧﺪام‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪َ .‬دَﻧﺲ‪َ .‬دَرن‪َ .‬وَﺳﺦ‪) .‬ﻣﻬﺬب‬ ‫اﻻﺳـﻤﺎء(‪َ .‬ﮐَﻠﭽـﺦ ‪ :‬ﺗـﻮ ﺧـﺎز ﻏﺼـﻪ و ﻏﻢ از ﻟﺒـﺎس ﻋﯿﺶ رﻫﯽ ﺑﻪ آب ﻟﻄـﻒ و ﺑﻪ ﺻـﺎﺑﻮن اﻟﺘﻔـﺎت ﺑﺸـﻮي‪ .‬ﺑـﺪﯾﻊ ﯾﻮﺳـﻔﯽ )از آﻧﻨـﺪراج(‬ ‫)رﺷـﯿﺪي( )ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ .(|| 365‬ﺻـﻠﻤﻮخ؛ ﺧﺎز ﮔﻮش‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬ﭼﺮك‬ ‫ﮔﻮش ||‪ .‬ﺳـﻨﮓ ﭘﺎ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﺑﺮﻫﺎن( )رﺷـﯿﺪي( )ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( ‪ :‬زآرزوي ﭘﺎﯾﺒﻮس ﺷـﻬﺮﯾﺎر داﺷﺘﻢ روي دژم‬ ‫ﭼﻮن ﺳـﻨﮓ ﺧﺎز‪ .‬ﻧﺰاري ﻗﻬﺴـﺘﺎﻧﯽ )از آﻧﻨﺪراج( )رﺷـﯿﺪي( )ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ورق ‪.(||365‬‬ ‫ﻧﻮﻋﯽ از ﺟﺎﻣﻪء ﮐﺘﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )رﺷﯿﺪي( )ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( ‪ :‬ز روي ﮐﺴﻮت اﮔﺮ ﭼﻨﺪ اﻣﺘﯿﺎزي‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ وﻟﯿﮏ اﻃﻠﺲ و اﮐﺴﻮن ﺗﻮان ﺷـﻨﺎﺧﺖ از ﺧﺎز‪ .‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ )از آﻧﻨﺪراج( )رﺷـﯿﺪي( )ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ورق ‪ .(365‬و ﻓﺎﺿـﻠﺘﺮﯾﻦ ﺳـﺒﺐ از اﺳـﺒﺎب رﺟﺤﺎن اﯾﻦ ﺑﺎزار ﺑﺮ ﺑﺎزارﻫﺎي ﺟﻬﺎن آﻧﮑﻪ در ﯾﮏ رﺳﺘﻪء آن ﮐﻤﺘﺮ ﻣﺘﺎع ﺑﺎﺗﻔﺎق‬ ‫آﻓﺎق و ﺑﯿﺸﺘﺮ وﺟﻮد ﺧﺎص )؟!!( در ﻣﻤﺎﻟﮏ ﻋﺮاق رﯾﺴـﻤﺎن و ﺟﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﮐﺮﺑﺎﺳـﯿﻨﻪ ﻣﯽ ﻓﺮوﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﺜﻘﺎل ﺑﺴـﯽ و ﺷﺶ درم و از آن‬ ‫ﻣﻘﻨـﻊ و ﺧـﺎز ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨـﺪ ﮐـﻪ ﯾـﮏ ﺧﺮوار ﻗﻤـﺎش از آن ﺑﻘﯿﻤﺖ ده ﺧﺮوار ﺣﺮﯾﺮ زرﺑﻔﺖ ﻣﺼـﺮ و دﯾﮕﺮ ﺳـﻮاد اﻋﻈﻢ زﯾـﺎدت ﻣﯽ آﯾـﺪ و ﺑﺮ‬ ‫ﻣﺼـﺪاق اﯾﻦ دﻋـﻮي ﺑﻨـﺪهء ﻣـﺘﺮﺟﻢ ﻋﯿـﺎن و رأي اﻟﻌﯿﻦ ﮔـﻮاه دارد ﮐﻪ ﺧـﺒﺮ ﮐـﺎذب و ﻗﻮل اﻣﯿﻦ ﮐﻪ روزي در ﺗﺘﺒﻊ و اﺳـﺘﻘﺮاء اﯾﻦ ﻗﻀـﯿﻪ‬ ‫ﺑﺘﺤﻘﯿﻖ ﺑﺮﺧﯽ از ﻧﺮﺧﯽ از اﯾﻦ ﻣﺘﺎع ﻏﺮﯾﺐ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﺤﻀﻮر ﭼﻨﺪ ﺧﻮاﺟﻪ ﺑﺰاز ﻣﻌﺘﻤﺪ ﯾﮑﯽ دو ﺷﺨﺺ اﺳﺘﺎدان اﯾﻦ ﺻﻨﻌﺖ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و‬ ‫ﯾﮏ ﺟﻔﺖ ﻣﻘﻨﻊ ﮐﻨﻔﯽ در دﺳﺖ‪ ،‬از اﯾﺸﺎن اﺳـﺘﺪﻋﺎ رﻓﺘﻪ و ﺑﺘﻔﺮج ﻣﺸـﻐﻮل‪ ،‬از ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻣﺜﻤﻦ و ﮐﻤﯿﺖ ﺛﻤﻦ در اﺧﺬ و ﻋﻄﺎ اﺳﺘﻔﺴﺎري ﻣﯽ‬ ‫رﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻌـﺪ از اﺗﻤﺎم و ﻗﻌﻮد و ﻗﯿﺎم و ﺳـﺨﺖ و ﺳـﺴﺖ در ﮐﻼم ﮔﻔﺖ ﯾﮏ ﺳـﺨﻦ وزن اﯾﻦ ﻫﺮ دو ﺳﻪ ﻣﺜﻘﺎل اﺳﺖ و ﺑﺮ ﭼﻬﺎر ﺳﻮي ﺑﺎزار‬ ‫ﭘﻨﺞ ﺷـﺶ ﮐﺪﺧﺪاي ﻫﻔﺖ روز اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺪه ﮔﻮﻧﻪ ﺷـﻔﺎﻋﺖ ﺑﯿﺴﺖ دﯾﻨﺎر از ﻣﺎ ﻣﯽ ﺧﺮﻧﺪ و ﻣﺎ ﻧﻤﯽ ﻓﺮوﺷـﯿﻢ‪) .‬از ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻣﺤﺎﺳﻦ اﺻﻔﻬﺎن‬ ‫ص ‪.(55‬‬ ‫ﺧﺎزﺑﺎء ‪.‬‬



‫]ِز[ )ع ِا( ﺧﺎزﺑﺎز‪ .‬رﺟﻮع ﺑﺨﺎزﺑﺎز ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎزﺑﺎر‪.‬‬



‫]ِز[ )ِا( ﻟﻐﺘﯽ در ﺧﺎزﺑﺎز اﺳﺖ رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎزﺑﺎز ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎزﺑﺎز‪.‬‬



‫]َز َز ‪َ /‬ز ُز ‪ُ /‬ز ِز ‪ِ /‬ز ُز ‪ُ /‬ز ِزْن ‪ِ /‬ز ِن[)ع ِا( ﻣﮕﺴـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺮﻏﺰارﻫﺎ ﺑﺎﺷـﺪ‪ِ .‬ﺧِﺰﺑﺎز‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻟﻤﻨﺠـﺪ( )ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬ﻣﻦ اﻟﻨـﺎس ﻣﻦ ﺗﺠﻮز ﻋﻠﯿﻪ ﺷـﻌﺮاء ﮐﺎﻧﻬـﺎ اﻟﺨﺎزﺑﺎز‪.‬از ﻣﺘﻨﺒﯽ )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺻـﺪاي‬ ‫ﻣﮕﺲ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء( )اﻟﻤﻨﺠـﺪ( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ِ .‬وز ِوز ﻣﮕﺲ ||‪ .‬ﮔﺮﺑﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻧﺎم دو‬ ‫ﮔﯿـﺎه اﺳﺖ ﯾﮑﯽ ﮐﺤﻼـء و دﯾﮕﺮي درﻣـﺎء‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا ||(‪ .‬ﻋﻠﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮔﺮدن ﺷﺘﺮ و ﻣﺮدم ﻋﺎرض ﺷﻮد‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎزر‪.‬‬



‫]ِز[ )ِاخ( ﻇﺎﻫﺮًا ﻧﺎم ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ در ﺑﻐﺪاد‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺠﻤﻊ اﻻﻣﺜﺎل ﻣﯿﺪاﻧﯽ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را ﺟﺎَزر ذﮐﺮ ﮐﺮده و ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﺑﺨﻂ ازﻫﺮي اﯾﻦ‬ ‫ﮐﻠﻤﻪ ﺧـﺎزر آﻣـﺪه اﺳﺖ و ﯾﻮم ﺧـﺎزر ﺟﻨﮕﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧـﺎزر ﺑﯿﻦ اﻫﻞ ﻋﺮاق و اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ اﻻﺷﺘﺮ از ﯾﮑﺴﻮ ﺑﺎ ﻋﺒﯿـﺪاﻟﻠﻬﺒﻦ زﯾﺎد و‬ ‫اﻫـﻞ ﺷـﺎم از ﺳـﻮي دﯾﮕﺮ درﮔﯿﺮ ﺷـﺪ و در اﯾـﻦ ﺟﻨـﮓ ﻋﺒﯿـﺪاﻟﻠﻬﺒﻦ زﯾـﺎد ﮐﺸـﺘﻪ ﺷـﺪ‪) .‬ﻣﺠﻤـﻊ اﻻﻣﺜـﺎل ﻣﯿـﺪاﻧﯽ چ ﺗﻬﺮان ص‪ .(769‬در‬ ‫ﻋﻘﺪاﻟﻔﺮﯾﺪ ج ‪ 2‬ص ‪ 241‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﻔﯽ ﺑﻠﺪﺷﺎن ﻧﻤﻮد ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺳﺒﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺎﺑـﺎط ﺗﺒﻌﯿـﺪ ﺷـﺪ و ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ اﻟﺴﻮداء ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺤـﺎزر ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﺷـﺪ« ﻣﺤﺸـﯽ در ذﯾﻞ ﺻـﻔﺤﻪ از ﻗﻮل ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺘﺎب اﻟﻔﺮق ﺑﯿﻦ اﻟﻔﺮق‬ ‫ﺗﺒﻌﯿﺪﮔﺎه ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﻟﺴﻮداء را ﻣﺪاﺋﻦ ﻣﯽ داﻧﺪ و در ﻓﻬﺮﺳﺖ ﮐﺘﺎب ﻋﻘﺪاﻟﻔﺮﯾﺪ ﺟﻠﺪ ﻫﺸـﺘﻢ ﻣﺤﺸـﯽ در ﺗﺮدﯾﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺎزر اﺻﻞ اﺳﺖ‬ ‫ﯾﺎ ﺧﺎزر‪ .‬در ﻋﻘﺪاﻟﻔﺮﯾﺪ ج ‪ 4‬ص ‪ 172‬ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﻓﺨﺮﺟﻮا و ﻟﺰم ﻋﺒﯿﺪاﷲ ﯾﺰﯾﺪ ﯾﺮد ﻣﺠﻠﺴﻪ ﯾﻄﺄﻋﻘﺒﻪ اﯾﺎﻣًﺎ ﺣﺘﯽ رﻣﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﺎوﯾﮥ اﻟﯽ‬ ‫اﻟﺒﺼـﺮة واﻟﯿـًﺎ ﻋﻠﯿﻬﺎ‪ ،‬ﺛﻢ ﻟﻢ ﺗﺰل ﺗﻮ ﮐﺴﻪ اﻓﻌﺎﻟﻪ ﺣﺘﯽ ﻗﺘﻠﻪ اﷲ ﺑﺨﺎرز«‪ .‬در ج ‪ 5‬ﻋﻘﺪاﻟﻔﺮﯾﺪ ص ‪ 167‬در ﺧﺒﺮ ﻣﺨﺘﺎرﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﺒﯿﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﻟﺰﺑﯿﺮ‪ ،‬اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻃﻠﺤﻪ را اﻣﯿﺮ ﮐﻮﻓﻪ ﮐﺮد و ﺳـﭙﺲ او را ﻣﻌﺰول ﻧﻤﻮد و ﻣﺨﺘﺎرﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﺒﯿﺪ را ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﮔﺴﯿﻞ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻋﺒـﺪاﻟﻤﻠﮏ ﻫﻢ ﻋﺒﯿـﺪاﻟﻠﻬﺒﻦ زﯾﺎد را ﺑﺴﻮي ﮐﻮﻓﻪ ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ .‬ﭼﻮن ﺧﺒﺮ آﻣﺪن ﻋﺒﯿﺪاﻟﻠﻬﺒﻦ زﯾﺎد ﺑﻪ ﻣﺨﺘﺎر رﺳـﯿﺪ او اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ‬ ‫اﻻـﺷﺘﺮ را ﺑـﺎ ﻟﺸـﮑﺮي ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﻋﺒﯿـﺪاﻟﻠﻬﺒﻦ زﯾـﺎد رواﻧﻪ ﮐﺮد و دو ﻟﺸـﮑﺮ در ﺧـﺎزر ﺑﻬﻢ رﺳـﯿﺪﻧﺪ و ﻋﺒﯿـﺪاﻟﻠﻬﺒﻦ زﯾﺎد و ﺣﺼـﯿﻦ ﺑﻦ ﻧﻤﯿﺮ و‬ ‫ذواﻟﮑﻼع و ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از ﻫﻤﺮاﻫﺎن او ﮐﺸـﺘﻪ ﺷﺪﻧـﺪ و ﺳـﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ اﻟﺰﺑﯿﺮ ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﺷـﺪ‪ .‬ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﺧﺎزر را‬ ‫ﻧﯿﺎورده اﺳﺖ و ﺧﺎرز دارد ﮐﻪ در ﻗﺒﻞ ﮔـﺬﺷﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾـﺪ اﯾﻦ ﻧﺎم ﺟﺎزر ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان آﻣﺪه اﺳﺖ و آن را ﻗﺮﯾﻪ اي در ﻧﻬﺮوان‬ ‫از ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻐﺪاد ذﮐﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺟﺎرز ﺷﻮد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻤﺎدهء ﻗﺒﻞ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎزع‪.‬‬



‫]ِز[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ در ﺧﻮارزم ﺑﺮ اﻟﺐ ارﺳﻼن ﺧﺮوج ﻧﻤﻮد و ﺷﮑﺴﺖ ﯾﺎﻓﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ‬ ‫چ ﺗﻬﺮان(‪.‬‬ ‫ﺧﺎزﻏﺎن‪.‬‬



‫)ِا( دﯾـﮓ و ﭘﺎﺗﯿـﻞ و ﻏﯿﺮه‪ ،‬ﻗِـﺪر ﺑﺰﻋﻢ ﺻـﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺿـﯿﺎء اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻫﻤﺎن ﺧﺎژﻏﺎن‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺿـﯿﺎء ص‪ .(748‬و ﺻـﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺷﻌﻮري آن را ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻗﺎزﻏﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ .(373‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺎژﻏﺎن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎزق‪.‬‬



‫]ِز[ )ع ص( ﺗﯿﺮي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫـﺪف رﺳﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )دﮐﺮي ج‪ 1‬ص‪) (604‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )اﻟﻤﻨﺠﺪ( )ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء||(‪.‬‬ ‫)ِا( ﺳﻨﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺎزك‪.‬‬



‫]َز[ )ِاخ( اﺳﻢ ﺟﺰﯾﺮه اي اﺳﺖ ﺑـﺪرﯾﺎي ﻓـﺎرس‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب()‪ - (1) .(1‬ﻣﺆﻟﻒ ﺷـﮏ دارد ﮐﻪ اﯾﻦ اﺳﻢ ﻣﺼـﺤﻒ ﺧﺎرك ﯾﺎ ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‬ ‫ﻧﺒ ﺎ ﺷ ﺪ ‪.‬‬ ‫ﺧﺎزﮔﻦ‪.‬‬



‫گ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( َوِﺳﺦ‪ .‬ﭼﺮك‪َ .‬دِرن‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺛﻮب درن؛ ﺟﺎﻣﻪء ﺧﺎزﮔﻦ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء ||(‪ .‬ﺧﺎز ﮔﻮش‪ .‬ﭼﺮك ﮔﻮش‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎزم‪.‬‬



‫]ِز[ )ع ص( ﺑﺎد ﺳﺮد‪ ،‬ﻣﻨﻪ‪ :‬رﯾﺢ ﺧﺎزم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎزم‪.‬‬



‫]ِز[ )ِاخ( اﺑﻦ ِﺟﺒﱢَﻠﻪ از ﻣﺤـﺪﺛﺎن اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺻﺎﺣﺐ ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان او از ﺧﺎرﺟـﮥ ﺑﻦ ﻣﺼـﻌﺐ ﻧﻘﻞ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮده اﺳﺖ و‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺨﻠﺪ اﻟﺪوري ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﺣﺪﯾﺚ او ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪ 2‬ص ‪.(371‬‬ ‫ﺧﺎزم‪.‬‬



‫]ِز[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺧﺰﯾﻤﮥ اﻟﺒﺼـﺮي از ﻣﺤﺪﺛﺎن اﺳﺖ‪ .‬او از ﻣﺠﺎﻫﺪ و ﻏﯿﺮ ﻣﺠﺎﻫﺪ ﻧﻘﻞ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮده اﺳﺖ و ازو ﻋﺒﺪاﻟﺠﺒﺎرﺑﻦ ﻋﻤﺮ اﯾﻠﯽ ﺣﺪﯾﺚ‬ ‫رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮﻟﯽ ﺑﻦ ﺳﺪوس او را از ﺑﺼﺮﯾﺎﻧﯽ ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ در ﺑﺨﺎرا ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺪﻧﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ج‬ ‫‪ 2‬ص ‪ 371‬و ‪.(372‬‬ ‫ﺧﺎزم‪.‬‬



‫]ِز[ )ِاخ( اﺑـﻦ ﺧﺰﯾﻤـﮥ اﻟﺒﺨـﺎري اﺑﻮﺧﺰﯾﻤـﮥ‪ .‬ﺳـﻠﯿﻤﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬در اﯾـﻦ ﺷـﺨﺺ ﻧﻈﺮ اﺳـﺖ‪ .‬اﺳـﻠﻢ ﺑﻦ ﺑﺸـﺮ و ﺣﻔﺺ ﺑﻦ داود اﻟﺮﯾﻌﯽ و‬ ‫ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﻧﻘﻞ ﺣﺪﯾﺚ از او ﮐﺮده اﻧﺪ وﻟﯽ داﻧﺴـﺘﻪ ﺷﺪ اﯾﻦ ﺧﺎزم ﻫﻤﺎن ﺧﺎزم ﻗﺒﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺼـﺮي اﻻﺻﻞ ﺑﻮده ﮐﻪ ﺳﺎﮐﻦ ﺑﺨﺎرا ﺷﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪ 2‬ص ‪.(372‬‬ ‫ﺧﺎزم‪.‬‬



‫]ِز[ )ِاخ( ﺧﺰﯾﻤﻪ از ﺳـﺮداران ﺑﺰرگ ﻋﺮب اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺧﺎرﺟﯿﺎن اﺑﺎﺿـﯿﻪ رﻓﺖ‪ .‬در ﺗﺎرﯾﺦ ﺿـﺤﯽ اﻻﺳﻼم ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻫﻨﻮز‬ ‫ﺳﻔﺎح ﺑﺮ ارﯾﮑﻪء ﺧﻼﻓﺖ ﻣﺴـﺘﻘﺮ ﻧﺸـﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻮارج اﺑﺎﻇﯿﺎن ﺑﻪ ﻗﯿﺎد اﻟﺠﻠﻨﺪي ﺷﻮرﯾﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳـﻔﺎح ﻗﺸﻮﻧﯽ ﺑﺴـﺮﮐﺮدﮔﯽ ﯾﮑﯽ از ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن‬ ‫ﺑﺰرگ )ﺧﺎزم ﺑﻦ ﺧﺰﯾﻤﻪ( ﺑﺴﻮي آﻧﺎن ارﺳﺎل داﺷﺖ و او ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺘﻦ از درﯾﺎ در ﺳﺎﺣﻞ ﻋﻤﺎن ﻟﻨﮕﺮ اﻧﺪاﺧﺖ‪) ...‬ﺿﺤﯽ اﻻﺳﻼم ج ‪3‬‬ ‫ص ‪ .(337‬در ﺣﻮاﺷـﯽ ﺗﺎرﯾـﺦ ﺳﯿﺴـﺘﺎن آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در ﺳـﻨﻪء ﺧﻤﺴـﯿﻦ و ﻣـﺎﺋﻪ در ﺧﺮاﺳـﺎن و ﺣـﺪود ﻫﺮاة و ﻗﻬﺴـﺘﺎن ﻣﺮدي از اﯾﺮاﻧﯿﺎن‬ ‫ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ اﺳﺘﺎذﺳـﯿﺲ و ﻣﻌﺎون او ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺣﺮﯾﺶ ﺳﯿﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﻋﺮب ﺧﺮوج ﮐﺮدﻧﺪ و ﺧﺮاﺳﺎن را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و راﯾﺎت ﻋﺮب ﺑﺸﮑﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺑـﺎز ﻣﻨﺼﻮر »ﺧـﺎزم ﺑﻦ ﺧﺰﯾﻤﻪ« را ﺑﻪ ﺟﻨـﮓ آﻧـﺎن ﻓﺮﺳـﺘﺎد و ﺧـﺎزم ﺑﻪ ﺟﻨـﮓ و ﮔﺮﯾﺰ و ﺣﯿﻠﻪ و ﻧﯿﺮﻧـﮓ ﺑﻌـﺪ از ﯾﮏ ﺳﺎل ﺳـﭙﺎه ﻣﺰﺑﻮر را‬ ‫ﺑﺸﮑﺴﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن ص ‪ .(142‬و ﺑﺎز در ﺣﻮاﺷـﯽ ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼـﺺ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎزم ﺑﻦ ﺧﺰﯾﻤﻪ اﺳﺘﺎذﺳﯿﺲ را ﻣﻐﻠﻮب‬ ‫ﺳﺎﺧﺖ و ﻗﺎرن ﺻﺎﺣﺐ ﻃﺒﺮﺳـﺘﺎن وي را ﺑﮑﺸﺖ‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼـﺺ ص ‪ .(332‬در ﮐﺘﺎب اﺣﻮال و اﺷـﻌﺎر رودﮐﯽ ج ‪ 1‬آﻣﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺳـﺎل ‪ 141‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻣﺤﻤـﺪ اﻟﻤﻬـﺪي ﻋﻨﻮان ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ ﺧﺮاﺳـﺎن ﯾـﺎﻓﺖ و وي از ﺳﻮي ﺧﻮد ﺑﺴﺎل ‪ 141‬ﺳـﺮي ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ و ﺑﻪ ﺳﺎل‬ ‫‪ 150‬ﺧـﺎزم ﺑﻦ ﺧﺰﯾﻤﻪ را ﻧﯿـﺎﺑﺖ داد و ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 151‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻋﻨﻮان ﻇـﺎﻫﺮي ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﺎ ﻣﻬـﺪي ﺑﻮد‪) .‬اﺣﻮال رودﮐﯽ ج ‪ 1‬ﺗﺄﻟﯿﻒ‬ ‫ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ ص ‪ .(219‬در ﺳـﻔﺮﻧﺎﻣﻪء ﻣﺎزﻧـﺪران راﺑﯿﻨﻮ در ذﯾﻞ ﻧﺎم ﺣﮑﺎم ﻣﻨﺼﻮب از ﻃﺮف ﺧﻠﻔﺎء در ذﯾﻞ ﺣﮑﺎم ﻣﻨﺼﻮر ﻧﺎﻣﯽ از ﺧﺎزم‬ ‫ﺑﻦ ﺧﺰﯾﻤﻪ اﻟﺘﻤﯿﻤﯽ ﻣﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳـﺎل ﻫﺎي ‪ 143‬و ‪ 144‬ه ‪ .‬ق‪ .‬از ﻃﺮف ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﻣﺎزﻧـﺪران ﺷـﺪ‪ .‬از ﺗﻘﺎرن ﺣﻮادث ﻣﺰﺑﻮر ﺑﺎ زﻣﺎن‬ ‫ﺧﻼـﻓﺖ ﻣﻨﺼﻮر و ﺑﺮادرش ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯿﺮﺳـﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ دو ﺧﺎزم ﺑﻦ ﺧﺰﯾﻤﻪ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﯾﮏ ﻓﺮد ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ و در اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﺷـﺨﺺ از ﺑﺰرﮔﺎن‬ ‫ﻋﺮب ﺑﻮده اﺳﺖ داﺳﺘﺎﻧﯽ در ج ‪ 3‬اﻟﺒﯿﺎن و اﻟﺘﺒﯿﯿﻦ ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﺑﻦ ﻣﺒﺎرك ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ در ﻧﺰد ﺷﺨﺼـﯽ ﺑﻮدم ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﯽ ﺧﺎرﺟﮥ ﺑﺎو‬ ‫ﮔﻔﺘﻢ ﭼﺮا اﺑﻮﺧﺎرﺟﻪ ﺑﺘﻮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮔﻔﺖ ﺑﻌﻠﺖ آﻧﮑﻪ ﺗﻮﻟﺪ ﻣﻦ در روزي اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﺳـﻠﯿﻤﺎن وارد ﺑﺼـﺮه ﺷﺪ‪ .‬و ﺑﺎز اﺑﻦ ﻣﺒﺎرك ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻮﯾـﺪ ﮐﻪ در ﻧﺰد ﻣـﺎ ﻣﺮدي ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺑﻮد از ﻧﺎﮐﺴﺎن اﻫﻞ ﮐﻮه ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﯽ ﺧﺰﯾﻤﻪ‪ .‬روزي ﻣﻦ ﺑﺪوﺳـﺘﺎﻧﻢ ﮔﻔﺘﻢ آﯾﺎ ﻣﯿﻞ دارﯾـﺪ ﮐﻪ از اﯾﻦ‬ ‫ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺳﺆال ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺳـﺒﺐ ﺗﺴﻤﯿﻪء ﺗﻮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻨﯿﻪ ﭼﯿﺴﺖ ﺗﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء اﯾﻦ ﻣﺮد اﻓﺎدت ﻋﻠﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮ ﭼﻪ در ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺒﺎﯾﺪ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ اﻣﯿﺪي داﺷﺖ‪ ،‬ﭼﻪ اﯾﻦ ﮐﻨﯿﻪ ﮐﻨﯿﻪء ﺑﺰرﮔﺎن و ﺳـﯿﺪان ﻋﺮب ﭼﻮن ازرارة ﺑﻦ ﻋﺪس و ﺧﺎزم ﺑﻦ ﺧﺰﯾﻤﻪ و ﺣﻤﺰة ﺑﻦ ادرك و ﻓﻼن و‬ ‫ﻓﻼـن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﺮ ﯾـﮏ از آﻧﻬـﺎ از ﻣﺘﺒﻮﻋﯿﻦ و ﻣﻄـﺎﻋﯿﻦ ﻋﺮب ﺑﻮده اﻧـﺪ و ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ اﯾﻦ ﻧـﺎﮐﺲ ﮔﻨﮓ اﯾﻦ ﻧﺎم ﺑﺮ ﺧﻮد ﭼﻪ ﮔﻮﻧﻪ‬ ‫ﻧﻬـﺎده اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ آﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﻨﯿﻪ را ﺧﻮد ﺑﺮ ﺧﻮد ﻧﻬﺎدي ﯾﺎ دﯾﮕﺮي ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﻬﺎده اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺖ ﺧﻮد ﺑﺮ ﺧﻮد ﻧﻬﺎدم ﮔﻔﺘﻢ ﭼﺮا اﯾﻦ‬ ‫ﮐﻨﯿﻪ را اﻧﺘﺨـﺎب ﮐﺮدي؟‪) ...‬اﻟﺒﯿـﺎن و اﻟﺘـﺒﯿﯿﻦ ﺟﺎﺣـﻆ ج ‪ .(236 3‬از اﯾﻦ داﺳـﺘﺎن ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯿﺸﻮد ﻫﻤـﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﻗﺒـﻞ ﮔـﺬﺷﺖ ﺧـﺎزم ﺑﻦ‬ ‫ﺧﺰﯾﻤﻪ از ﺑﺰرﮔﺎن ﻋﺮب ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎزم‪.‬‬



‫]ِز[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ‪ .‬وي از اﺑﺎﻋﺴـﯿﺐ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ ﺣـﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ و ﺻـﺤﺎﺑﯽ ﺑﻮد‪ ،‬از او ﻫﻢ ﺗﺒﻮذﮐﯽ ﺣـﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ ﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﺗﺒﻮذﮐﯽ‬ ‫ﻣﻌﺮوف ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎري ﻧﺎم او را ﺑﺨﺎري ﺑﺮده اﺳﺖ اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ او از ﺷﯿﻮخ اﺳﺖ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪ 2‬ص ‪.(372‬‬ ‫ﺧﺎزم‪.‬‬



‫]ِز[ )ِاخ( اﺑـﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑـﻦ ﺧـﺎزم اﺑـﻮﺑﮑﺮ اﻟﻘﺮﻃـﺒﯽ‪ .‬از ﯾـﻮﻧﺲ ﺑـﻦ ﻣﻐﯿـﺚ و ﻏﯿﺮه ﺣـﺪﯾﺚ ﻧﻘـﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﺑﺸـﮑﻮال ﮔﻮﯾـﺪ اﯾﻦ ﻣﺮد‬ ‫واﻓﺮاﻻدب و ﻗﺪﯾﻢ اﻟﻄﻠﺐ در ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻮد وﻟﯽ در ﺿﺒﻂ آﻧﭽﻨﺎن دﻗﺖ ﻧﻤﯿﮑﺮد و در آﻧﭽﻪ ﻣﯽ ﺷﻨﯿﺪ ﺗﺨﻠﯿﻂ ﻣﯽ ﮐﺮد ﻣﻦ در ﻣﻮاردي ﺑﺮ او‬ ‫اﯾﺴـﺘﺎدم ﮐﻪ او در اﯾﻦ ﻣﻮارد ﻣﻀـﻄﺮب ﺑﻮد‪ .‬اﺑﻮﻣﺮوان ﺑﻦ اﻟﺴﺮاج و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻓﺮج ﻓﻘﯿﻪ او را ﺿﻌﯿﻒ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ‪ .‬اﺑﻮﺟﻌﻔﺮﺑﻦ ﺻﺎﺑﺮ اﻟﺤﺎﻓﻆ‬ ‫اﻟﻤﺎﻟﻘﯽ ﻧﯿﺰ در ﺗﺎرﯾﺨﺶ او را ﺿـﻌﯿﻒ ﻣﯽ داﻧﺪ‪ .‬وي در ﺳﻨﻪء ‪ 496‬ه ‪ .‬ق‪ .‬درﮔـﺬﺷﺖ و آﺧﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ از او رواﯾﺖ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺧﻠﯿﻞ ﺑﻮد‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪ 2‬ص ‪.(372‬‬ ‫ﺧﺎزم‪.‬‬



‫]ِز[ )ِاخ( اﺑﻦ اﻻـﻫﺘﻢ‪ .‬اﺑـﻮداود او را ﺿـﻌﯿﻒ ﻣﯽ داﻧـﺪ‪ .‬دارﻗﻄﻨﯽ ﻧﯿﺰ در ﮐﺘـﺎب ﻋﻠـﻞ ﺧﻮد او را ﻗﻮي ﻧﻤﯿﺪاﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺎري وي از ﻋﻠﯽ ﺑﻦ زﯾﺪ‬ ‫ﺣﺪﯾﺚ ﻧﻘﻞ ﮐﺮد و از او ﻣﺴﺪد رواﯾﺖ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص‪.(372‬‬ ‫ﺧﺎزم‪.‬‬



‫]ِز[ )ِاخ( اﺑﻦ َﻣﺮوان‪ .‬از ﻣﺤﺪﺛﺎن اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ او را ﺣﺎزم ﯾﺎد ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺎزم ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎزم ﺟﻬﻨﯽ‪.‬‬



‫]ِز ُج َﻫْﻦ ﻧﯽ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ‪ .‬از ﻣﺤﺪﺛﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎزم رﺟﺒﯽ‪.‬‬



‫]ِز َر[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ‪ .‬از ﻣﺤﺪﺛﺎن اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎزﻣﻮﮔﺎم‪.‬‬



‫]ُم[ )ﻓﺮاﻧﺴﻮي‪ ،‬ص()‪ (1‬ﮔﻠﻬﺎﺋﯽ را ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﭘﺲ از ﺷـﮑﻔﺘﻦ ﮔﻞ ﺑﺎرور ﮔﺮدﻧﺪ ﺧﺎزﻣﻮﮔﺎم ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬در ﻟﻘﺎح ﮔﯿﺎﻫﺎن ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺗﺨﻢ ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ ﮔـﺎﻣﺖ ﻧﺮ ﺑﺠـﺎﻧﺐ ﮔـﺎﻣﺖ ﻣﺎده ﺳﻪ دوره دارد‪ :‬دورهء اول ﮔﺮداﻓﺸﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﺮد اﻓﺸﺎﻧﯽ ﻋﺒﺎرت از دوره اي اﺳﺖ ﮐﻪ داﻧﻪء ﮔﺮده از‬ ‫ﺑﺴﺎك ﺧﺎرج ﺷـﺪه و ﺑﺮاي رﺷﺪ و ﻧﻤﻮ ﺧﻮد روي ﮐﻼﻟﻪء ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﮔﺮداﻓﺸﺎﻧﯽ ﺑﻪ دو ﻃﺮﯾﻖ اﺳﺖ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ و ﻏﯿﺮ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ‪.‬‬ ‫در ﮔﺮداﻓﺸﺎﻧﯽ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ ﮔﺎﻫﯽ اﻋﻤﺎل ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﮔﻞ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺳـﺮ ﺳـﻨﺠﺎﻗﯽ را ﺑﻪ ﻗﺎﻋﺪهء ﻣﯿﻠﻪ ﻫﺎي ﭘﺮﭼﻢ زرﺷﮏ ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﻤﺎﺋﯿﻢ‬ ‫ﭘﺮﭼﻤﻬﺎي آن ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺷـﺪه و ﺑﺮوي ﮐﻼﻟﻪء ﭘﻬﻦ ﻣﺎدﮔﯽ ﻣﺘﮑﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﺑﺎﻟﻨﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮداﻓﺸﺎﻧﯽ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫـﺪ‪ .‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺜﻞ‬ ‫ﮔﻠﻬﺎي اﺗﻮﮔﺎم ﻏﺎﻟﺒًﺎ در داﺧﻞ ﻏﻨﭽﻪ ﺑﻌﻤﻞ ﻣﯽ آﯾﺪ و ﺣﺘﯽ داﻧﻪ ﻫﺎي ﮔﺮدهء آﻧﻬﺎ ﻗﺒﻞ از ﺷـﮑﻮﻓﺎﯾﯽ ﺑﺴﺎك رﺷﺪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻟﻮﻟﻪء ﮔﺮده‬ ‫از آن ﺧﺎرج ﺷﺪه از ﺟﺪار ﺑﺴﺎك ﮔﺬﺷﺘﻪ داﺧﻞ ﺧﺎﻣﻪ ﻣﯿﺸﻮد و در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔﻪء ﮐﯿﺴﻪء ﮔﺮده در ﺑﺴﺎك ﺗﻐﯿﯿﺮ‬ ‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ ﻣﺚ ﻃﺒﻘﻪء ﻣﻘﺎوم در آﻧﻬﺎ ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﻧﻤﯿﺸﻮد و ﺣﺘﯽ در ﺑﻌﻀـﯽ از ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻣﺰﺑﻮر ﺗﻌـﺪاد ﭘﺮﭼﻢ ﻫﺎ ﻫﻢ ﺗﻘﻠﯿﻞ ﻣﯽ ﯾﺎﺑـﺪ و ﻗﺴـﻤﺘﯽ از‬ ‫آﻧﻬﺎ از ﺑﯿﻦ ﻣﯿﺮود‪ .‬اﯾﻦ ﮔﻠﻬﺎ را ﮐﻠﺌﯿﺴـﺘﻮﮔﺎم)‪ (2‬ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨـﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﻦ ﻧﺒﺎﺗﺎت‪ ،‬ﮔﻠﻬﺎﺋﯽ را ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﭘﺲ از ﺷـﮑﻔﺘﻦ ﮔﻞ ﺑﺎرور ﮔﺮدﻧﺪ‬ ‫ﺧﺎزﻣﻮﮔــﺎم ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨــﺪ‪) .‬ﻣﻠﺨﺺ از ﮐﺘــﺎب ﮔﯿــﺎه ﺷﻨﺎﺳــﯽ ﺛـﺎﺑﺘﯽ ص‪ 483‬و ‪ 486‬و ‪Chasmogame. (2) - - (1) .(487‬‬ ‫‪.Cleistogame‬‬ ‫ﺧﺎزﻣﯽ‪.‬‬



‫]ِز[ )ِاخ( اﺑﻮاﻟﻔﻀـﻞ ﺧـﺎزﻣﯽ ﯾﺎ ﺣﺎزﻣﯽ‪ .‬ﻣﻨﺠﻢ اﺣﮑﺎﻣﯽ ﺑﻐـﺪاد اﺳﺖ ﮐﻪ از اﺟﺘﻤﺎع ﮐﻮاﮐﺐ ﺳـﺒﻌﻪ در ﺑﺮج ﻣﯿﺰان ﺳﺎل ‪ 582‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺣﮑﻢ‬ ‫ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺑـﺎدي ﺷﺪﯾـﺪ ﻣﯽ وزد و ﺗﻤﺎم ﻋﺎﻟﻢ ﺧﺮاب ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺶ اذﻋﺎن ﻧﻤﻮدﻧـﺪ و در اﻓﻮاه ﺳﺎﺋﺮ ﮔﺸﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻫﻼك‬ ‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺷـﺮف اﻟﺪوﻟﻪء ﻋﺴـﻘﻼﻧﯽ ﺧﺎزﻣﯽ را ﺗﮑﺬﯾﺐ ﮐﺮد ﭼﻪ وي ﻣﺮدي دﻗﯿﻖ و ﺑﺎﻫﻮش ﺑﻮد و اﻋﻼم داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻬﯿﭻ وﺟﻪ ﺿﺮري‬ ‫ﻧﺨﻮاﻫـﺪ رﺳـﯿﺪ و اﺛﺮي ﺑﺮوز ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﮐﺮد و ﻣﺮدم را وﻋـﺪه داد ﺑﺮ اﯾﻨﮑـﻪ در ﺷـﺐ ﻣﻮﻋـﻮد ﮐـﻪ ﺧـﺎزﻣﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ اﻧـﺪك ﻧﺴـﯿﻤﯽ ﻫﻢ‬ ‫ﻧﺨﻮاﻫـﺪ وزﯾﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﮔﻮش ﻧﮑﺮدﻧﺪ و از ﺗﺮس ﺷـﺮوع ﺑﺘﻬﯿﻪء ﺳـﺮداب و زﯾﺮ زﻣﯿﻨﻬﺎﺋﯽ در زﻣﯿﻦ ﻫﺎ و اراﺿـﯽ ﺳـﺴﺖ و ﻣﻐﺎره ﻫﺎ در ﺑﻼد‬ ‫ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﺧﻮد را از آن ﺑﺎد ﻣﻮﻋﻮد ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن روز ﻣﻮﻋﻮد ﮐﻪ در اﯾﺎم ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺑﻮد رﺳﯿﺪ ﺑﻬﯿﭻ وﺟﻪ ﻧﺴﯿﻤﯽ ﻫﻢ‬ ‫ﻧﻮزﯾـﺪ و ﺣﮑﻢ ﺧـﺎزﻣﯽ ﺧﻄﺎ ﺷـﺪ و در ﻫﺠﻮ وي اﺑﻮاﻟﻐﻨﺎﺋﻢ واﺳـﻄﯽ ﺷـﻌﺮ ﮔﻔﺖ‪) .‬از ﮔﺎﻫﻨﺎﻣﻪء ﻃﻬﺮاﻧﯽ ﺳﺎل ‪ 1310‬ص‪ .(61‬و رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎزﻣﯽ اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎزﻣﯿﻪ‪.‬‬



‫]ِز ﻣﯽ َي[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از آﺋﯿﻦ ﻫﺎي اﺳـﻼﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻋﺠﺎرده ﺳﯿﺴـﺘﺎن ﺑـﺪﯾﻦ آﺋﯿﻨﻨـﺪ و درﺑﺎرهء ﻗﺪر و اﺳـﺘﻄﺎﻋﺖ و ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪا‬ ‫ﺑﺮوش اﻫﻞ ﺳـﻨﺖ رﻓﺘﻪ اﻧﺪ و ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬آﻓﺮﯾﺪﮔﺎري ﺟﺰ ﺧﺪا ﻧﯿﺴﺖ و ﭼﯿﺰي ﺟﺰ ﺧﻮاﺳﺖ او ﻧﺒﺎﺷﺪ و اﺳﺘﻄﺎﻋﺖ ﺑﺎ ﻓﻌﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯿﻤﻮﻧﯿﻪ را ﮐﻪ‬ ‫درﺑﺎرهء ﻗﺪر و اﺳـﺘﻄﺎﻋﺖ از ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ ﭘﯿﺮوي ﮐﻨﻨﺪ ﮐﺎﻓﺮ ﺷـﻤﺎرﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﺧﺎزﻣﯿﻪ ﺑﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮارج درﺑﺎرهء دوﺳﺘﯽ و دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎ ﻣﺮدﻣﺎن‬ ‫اﺧﺘﻼف ﮐﺮده اﻧـﺪ و ﮔﻔﺘﻨـﺪ آن دو در ﭘﯿﺶ ﺧﺪاي دو ﺻـﻔﺖ ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻨﺪه اي را دوﺳﺖ دارد ﮐﻪ ﺑﻪ او اﯾﻤﺎن آورد اﮔﺮ‬ ‫ﭼﻪ در ﺑﯿﺸﺘﺮ زﻧـﺪﮔﯿﺶ ﮐﺎﻓﺮ ﺑﻮده ﺑﺎﺷـﺪ و اﮔﺮ ﺑﻨـﺪه اي در ﭘﺎﯾﺎن ﻋﻤﺮ ﺧﻮد ﺑﮑﻔﺮ ﮔﺮاﯾـﺪ ﮔﺮ ﭼﻪ در ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻋﻤﺮش ﻣﺆﻣﻦ ﺑﻮده ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﺎز‬ ‫ﮐﺎﻓﺮ اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ دوﺳـﺘﺪار دوﺳـﺘﺎن و دﺷـﻤﻦ دﺷـﻤﻨﺎن ﺧﻮد ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﻮاﻓﻖ ﮔﻔﺘﺎر اﻫﻞ ﺳﻨﺖ اﺳﺖ در ﻣﻮاﻓﺎة ﺟﺰ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ اﻫـﻞ ﺳـﻨﺖ ﺧﺎزﻣﯿﻪ را اﻟﺰام ﮐﺮدﻧـﺪ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ درﺑﺎرهء ﻋﻠﯽ و ﻃﻠﺤﻪ و زﺑﯿﺮ و ﻋﺜﻤﺎن ﺧﺪاوﻧـﺪ وﻓﺎي ﺑﻌﻬـﺪ ﮐﺮده و ﺑﻨﺎ ﺑﻪ آﯾﻪء ﮐﺮﯾﻤﻪ‬ ‫»ﻟﻘـﺪ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻦ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ اذ ﯾﺒﺎﯾﻌﻮﻧـﮏ ﺗﺤﺖ اﻟﺸـﺠﺮة« )ﻗﺮآن ‪ ،(48/18‬از ﺟﻬﺖ ﺑﯿﻌـﺘﯽ ﮐﻪ در زﯾﺮ درﺧﺖ ﺑـﺎ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﮐﺮدﻧـﺪ ﺧـﺪا‬ ‫ﺧﺸـﻨﻮدي ﺧﻮد را آﺷـﮑﺎر ﺳﺎﺧﺖ و آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﺮد‪ .‬زﯾﺮا اﮔﺮ ﺧﺸـﻨﻮدي ﺧﺪاوﻧـﺪ از ﺑﻨﺪهء ﺑﺎ اﯾﻤﺎن ﻣﺮدن او ﺑﺎﺷﺪ واﺟﺐ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﻌﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن زﯾﺮ درﺧﺖ ﺑﺎ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﻋﻠﯽ و ﻃﻠﺤﻪ و زﺑﯿﺮ از اﯾﺸﺎﻧﻨﺪ و اﻣﺎ ﻋﺜﻤﺎن در آن روز ﺑﯿﻌﺖ اﺳـﯿﺮ ﺑﻮد‬ ‫و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ از ﺳﻮي وي ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮد و دﺳﺖ ﺧﻮد را ﺑﺠـﺎي دﺳﺖ او ﮔـﺬارد و ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻄﻼـن ﮔﻔﺘـﺎر ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﭼﻬـﺎر ﺗﻦ را ﮐـﺎﻓﺮ‬ ‫ﺷﻤﺎرﻧـﺪ روﺷﻦ اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺮﺟﻤﻪء اﻟﻔﺮق ﺑﯿﻦ اﻟﻔﺮق ص‪ 88‬و ‪ .(89‬ﺻﺎﺣﺐ ﺑﯿﺎن اﻻدﯾﺎن اﯾﻨﺎن را از اﺻـﺤﺎب ﺷـﻌﯿﺐ ﺑﻦ ﺧﺎزم ﻣﯽ داﻧﺪ‪.‬‬ ‫)ﺑﯿﺎن اﻻدﯾﺎن ص‪ .(49‬در ﻣﺨﺘﺼﺮاﻟﻔﺮق س ‪ 80‬اﯾﻨﺎن را ﺣﺎزﻣﯿﻪ و ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎﻧﯽ در ج‪ 1‬ص‪ 206‬چ اﺣﻤﺪ ﻓﻬﻤﯽ ﺟﺎزﻣﯿﻪ از اﺻـﺤﺎب ﺟﺎزم‬ ‫ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﻣﯽ داﻧﺪ‪ .‬در ﺗﻌﺮﯾﻔﺎت ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ‪ :‬ﺟﺎزﻣﯿﻪ اﺻـﺤﺎب ﺟﺎزم ﺑﻦ ﻋﺎﺻﻢ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷـﻌﯿﺒﯿﻪ ﻫﻤﺪاﺳﺘﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪) .‬ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺎرﺳﯽ‬ ‫اﻟﻔﺮق ﺑﯿﻦ اﻟﻔﺮق ص‪ .(88‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺟﺎزﻣﯿﻪ و ﺣﺎزﻣﯿﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎزن‪.‬‬



‫]ِز[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻧﮕﻬﺒﺎن‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺧﺰاﻧﭽﯽ و ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺧﺰاﻧﻪ از ﻟﻄﺎﯾﻒ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐـﮥ(‪ .‬ﺧﺰﯾﻨﻪ دار‪) .‬ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬ذﺧﯿﺮه ﮐﻨﻨـﺪه و‬ ‫ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨـﺪهء ﻣﺎل ذﺧﯿﺮه‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻈﺎم(‪ .‬ﺧﺰاﻧﻪ دار و ﺗﺤﻮﯾﻠـﺪار و ﺣﺎﻓﻆ و ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺧﺰاﻧﻪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻔﯿﺴـﯽ(‪َ .‬ﮔﻨﺠﻮر‪ ،‬ﮔﻨﺠﺒﺎن‪ .‬ﺧﺰاﻧﻪ‬ ‫دار‪ُ .‬ﻣـﱠﺪِﺧﺮ‪ ،‬ﻣﺘﻮﻟﯽ ﺣﻔﻆ ﻣﺎل و اﻧﻔﺎق‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )اﻟﻤﻨﺠﺪ(‪ .‬ج‪ُ :‬ﺧّﺰان و َﺧَﺰَﻧﻪ‪ ،‬ﺧﺎزﻧﺎن ‪ :‬ﻣﺎ اﻧﺘﻢ ﻟﻪ ﺑﺨﺎزﻧﯿﻦ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(15/22‬ﻟﺨﺰﻧﮥ‬ ‫ﺟﻬﻨﻢ ادﻋﻮا رﺑﮑﻢ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ (40/49‬و ﻗﺎل ﻟﻬﻢ ﺧﺰﻧﺘﻬﺎ )‪ 39/71‬و ‪ (73‬ﺳﺄﻟﻬﻢ ﺧﺰﻧﺘﻬﺎ اﻟﻢ ﯾﺄﺗﮑﻢ )‪ .(67/8‬ز ﺑﺲ ﮐﺸﯿﺪن زر ﻋﻄﺎش ﻣﺎﻧﺪه‬ ‫ﺷـﺪه ﺳﺖ ﭼﻮ ﭘـﺎي ﭘﯿﻼن دو دﺳﺖ ﺧﺎزن و وّزان‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺧﺎزﻧﺖ را ﮔﻮ ﮐﻪ ﺳـﻨﺞ و راﯾﻀﺖ را ﮔﻮ ﮐﻪ ران ﺷﺎﻋﺮت را ﮔﻮ ﮐﻪ ﺧﻮان و‬ ‫ﺻﺎﺣﺒﺖ را ﮔﻮ ﮐﻪ ﭘﺎي‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬از ﻏﺰﻧﯿﻦ ﻧﺎﻣﻪ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﺟﻤﻠﻪء ﺧﺰاﯾﻦ دﯾﻨﺎر و درم‪ ...‬و ﻫﻤﻪء اﺻﻨﺎف ﻧﻌﻤﺖ و ﺳﻼح ﺑﺨﺎزﻧﺎن ﺳﭙﺮد‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧﺎزﻧﯽ ﻧﺎﻣﺰد ﺷﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص‪ .(245‬ﭼﻮن از ﻣﺠﻠﺲ ﻋﻘﺪ ﺑﺎز ﮔﺮدي ﻧﺜﺎرﻫﺎ و ﻫﺪﯾﻬﺎ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺣﺼـﯿﺮي‬ ‫ﻓﺮﺳـﺘﺎده آﻣـﺪه اﺳﺖ ﺑﻔﺮﻣﺎي ﺧﺎزﻧﺎن را ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﺮﻧﺪ و ﺗﺴـﻠﯿﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ص‪ .(212‬آﻧﭽﻪ ﻧﺴـﺨﺖ ﮐﺮدﻧﺪ از ﺧﺰاﻧﻪ ﻫﺎ‬ ‫ﺑﯿﺎوردﻧـﺪ و ﭘﯿﺶ ﭼﺸﻢ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﺑﺮﺳﻮﻻن ﺳﭙﺮدﻧﺪ و ﺧﺎزﻧﯽ ﻧﺎﻣﺰد ﺷﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص‪ .(217‬و در آن دو ﺳﻪ روز ﭘﻮﺷـﯿﺪه‬ ‫ﺑﻮﻣﻨﺼﻮر ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ را و ﺧﺎزن و ﻣﺸﺮﻓﺎن و دﺑﯿﺮان ﺧﺰاﻧﻪ دار ﺑﻨﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ص‪ .(260‬ﮔﻔﺖ اﺣﻤﺪﺣﺴﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدارم وﻟﯽ ﺑﺎ ﻣﻦ‬ ‫دﺑﯿﺮي ﺑﺎﯾـﺪ از دﯾﻮان رﺳﺎﻟﺖ ﺗﺎ اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧـﺪ آﻧﭽﻪ ﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ ﻧﺒﺸـﺘﻪ آﯾﺪ و ﺧﺎزﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺴـﯽ را اﮔﺮ ﺧﻠﻌﺖ ﺑﺎﯾﺪ داد ﺑﺪﻫﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 607‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ص‪ .(245‬اﻣﯿﺮ ﮔﻔﺖ ﺑﻪ ﻧﯿﻢ ﺗﺮك رو ﺑﻮﺳـﻬﻞ و ﺧﺎزﻧﺎن و ﻣﺸﺮﻓﺎن را ﺑﮕﻮي ﺗﺎ ﺑﺮ ﻧﺴﺨﺘﯽ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را ﺧﻠﻌﺖ دادﻧﺪي ﻫﻤﮕﺎن را ﺧﻠﻌﺖ‬ ‫دﻫﻨـﺪ و ﭘﯿﺶ آرﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ص‪ .(241‬ﺑﻄـﺎرم دﯾﻮان رﺳﺎﻟﺖ ﺑﻨﺸﺴـﺘﻨﺪ و ﺧﺎزﻧﺎن را ﺑﺨﻮاﻧﺪﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ص‪ .(296‬ﻣﺤﻤﻮد‬ ‫ﻃﺎﻫﺮ ﭘﺪرش ﻣﺮدي ﺑﻮد ﻣﺤﺘﺸﻢ از ﺧﺎزﻧﺎن اﻣﯿﺮ ﻣﺤﻤﻮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ص‪ .(529‬اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺧﺎزﻧﺎن راﺳﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و اﻣﯿﺮ ﺑﺪﯾﺪ و ﺑﭙﺴﻨﺪﯾﺪ‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ص‪ .(296‬ﻧﻤﺎز دﯾﮕﺮ ﻧﺴـﺨﺘﻬﺎ ﺑﺨﻮاﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﮐﺮد ﺑﺎ آﻧﭽﻪ ﺧﺎزﻧﺎن ﺳﻠﻄﺎن و ﻣﺸﺮﻓﺎن ﻧﺒﺸﺘﻪ اﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ص‪.(154‬‬ ‫ﮔﺮت ﺑﺴـﯿﻢ و زر دﯾﻦ ﺣﺎﺟﺖ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻫﺮ دو ﻣﻦ از او ﺧﺎزﻧﻢ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻗﺮآن ﮐﻨﺪ ﻫﻤﯽ اﻧﺪر دل ﺗﻮ ﺣﮑﻤﺖ و ﭘﻨﺪ ﺑﺪان ﺳـﺒﺐ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺪل ﺧﺎزن ﻗﺮآن ﺷﺪه‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺟﺰ از ﺧﺎزن ﺧﺪاي ﺳﺘﺎﻧﯽ ﺟﻤﻠﻪ ﻫﻮان اﺳﺖ و ﺧﻮاري اﺳﺖ و ﮔﺪاﺋﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﻣﺸﻨﻮ‬ ‫دروغ ﺗﺎ ﻧﺸﻮي ﺧﻮار از آﻧﮏ ﭼﻮن ﺳـﯿﻢ ﻗﻠﺐ ﻗﻠﺐ ﺑﻮد ﺧﺎزﻧﺶ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺟﺰ ﮐﻪ ﻣﺎ را ﻧﯿﺴﺖ ﻣﻌﻠﻮم آﻧﮑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﺗﻮ ﺧﺎزن ﻋﻠﻤﻨﺪ‬ ‫و ﮔﻨﺠﻮر ﻗﺮاﻧﻨﺪ اي رﺳﻮل‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬دام ﺑﺪرﯾﺎ ﻓﮑﻨﺪه ﺑﻮد ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺧﺎزن اﻧﮕﺸﺘﺮي ﺑﺪام ﺑﺮآﻣﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺮ ﺧﺎزﻧﺎن ﻓﮑﺮ ﺑﯿﺎرش ز راه‬ ‫ﮔﻮش ﭼﻮن ﻣﻮم ﺧﺎزﻧـﺎﻧﺶ ﭘﺲ ﮔﻮش ﭼﻮن ﻧﻬﯽ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺗـﺎ ﮐﻪ آن ﺳـﻠﻄﺎن ﺑﺨﻮان ﻣـﺎﻫﯽ آﻣـﺪ ﻣﯿﻬﻤـﺎن ﺧﺎزﻧـﺎن ﺑﺤﺮ ُدر ﺑﺮ ﻣﯿﻬﻤـﺎن‬ ‫اﻓﺸﺎﻧـﺪه اﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺗـﺎ ﮐﻪ از ﺧﺎزﻧﯽ و ﺧﺎزن اﺣﮑﺎم ﺧﻄﺎ ﮐﺎن ﺧﻄﺎ را ﺧﻂ ﺑﻄﻼن ﺑﺨﺮاﺳﺎن ﯾﺎﺑﻢ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬دﺑﯿﺮ اﺳﺖ ﺧﺎزن ﺑﻪ اﺳـﺮار‬ ‫ﭘﻨﻬﺎن وزﯾﺮ اﺳﺖ ﺿﺎﻣﻦ ﺑﻪ اﺷـﮑﺎل ﭘﯿﺪا‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮐﺠﺎ ﺧﺎزن ﻟﺸـﮑﺮ و ﮔﻨﺞ ﻣﻦ ﺑﺮﺷﻮت ﻣﮕﺮ ﮐﻢ ﮐﻨﺪ رﻧﺞ ﻣﻦ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﺪو ﺧﺎزن‬ ‫ﻓﺮدوس داد ﺟﻤﻠﻪ در اﯾﻦ ﺣﺠﺮهء ﺷـﺸﺪر ﻧﻬﺎد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺑﺮ زد ﺑﺎﻣـﺪادان ﺧﺎزن ﭼﯿﻦ ﺑﺪرج ﮔﻮﻫﺮﯾﻦ ﺑﺮ ﻗﻔﻞ زرﯾﻦ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺎزن ﺧﻠﺪ‪،‬‬ ‫ﻫﺸﺖ ﺧﻠـﺪ ﺑﮕﺸﺖ در ﺧﻮر ﺟـﺎم ﺗﻮ ﺷـﺮاب ﻧـﺪاﺷﺖ‪.‬ﻋﻄﺎر‪ .‬ﺧﺎزﻧﺎن ﻫﺸﺖ ﺻـﻨﻌﺖ ﻋﺎﺷﻖ روﯾﺶ ﺷﺪﻧـﺪ در ﺛﻨﺎي او ﭼﻮ ﺳﻮﺳﻦ ده زﺑﺎن‬ ‫ﺑﺮداﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﻄﺎر ||‪ .‬زﺑﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻟﺴﺎن( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )اﻟﻤﻨﺠـﺪ(‪ - .‬ﺧﺎزن ﺑﻬﺸﺖ؛ ﺧﺎزن ﺧﻠـﺪ‪ .‬رﺿﻮان‪ .‬ﻧﮕﺎﻫﺒﺎن ﺑﻬﺸﺖ‪- .‬‬ ‫ﺧﺎزن ﺟﻬﻨﻢ؛ ﻣﺎﻟﮏ دوزخ‪.‬‬ ‫ﺧﺎزن‪.‬‬



‫]ِز[ )ع ِا()‪ (1‬وﻗﺘﯽ دو ﺻـﻔﺤﻪء ﻓﻠﺰي ‪A‬و ‪B‬ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﻋﺎﯾﻘﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻫﻮا ﯾﺎ ﻏﯿﺮ آن از ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺟﺪا ﺷﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ دﺳـﺘﮕﺎه ﺣﺎﺻﻞ را ﯾﮏ‬ ‫ﺧـﺎزن اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ و ﯾـﺎ ﺑﻄﻮر اﺧﺘﺼـﺎر ﺧـﺎزن ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳـﯿﻢ ﻣﺴـﯽ ﯾـﮏ ﮐﺎﺑﻞ ﺑﺎ روﭘﻮش ﻓﻠﺰي آن ﮐﻪ ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﻣﺎدهء ﻋﺎﯾﻖ‬ ‫وﺟﻮد دارد ﯾﮏ ﺧﺎزن ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ دو ﺻﻔﺤﻪء ‪ A‬و ‪ B‬ﯾﮏ ﺧﺎزن را ﺑﺪو ﻗﻄﺐ ﯾﮏ ﻣﻨﺒﻊ ﺟﺮﯾﺎن داﺋﻤﯽ ‪ S‬ﻣﺚ دو ﺳﺮ ﯾﮏ‬ ‫ﭘﯿﻞ وﺻﻞ ﻧﻤﻮده در ﻣﺪار ﺟﺮﯾﺎن دو ﮔﺎﻟﻮاﻧﻮﻣﺘﺮ ‪G‬و ‪ ,G‬و ﮐﻠﯿﺪ ‪ I‬ﻗﺮار دﻫﯿﻢ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪﻫﺪ در ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺴﺘﻦ ﮐﻠﯿﺪ ‪) I‬ﺑﺎ وﺟﻮد آﻧﮑﻪ‬ ‫ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺤﻪ ﻫﺎي ‪ A‬و ‪B‬ﻋﺎﯾﻖ اﺳﺖ و ﺟﺮﯾﺎﻧﯽ از اﯾﻦ ﻣﺪار ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ ﺑﮕﺬرد( ﮔﺎﻟﻮاﻧﻤﺘﺮﻫﺎي ‪G‬و ‪,G‬وﺟﻮد ﺟﺮﯾﺎﻧﯽ را در ﺟﻬﺖ ﺳﻬﻢ ﻫﺎي‬ ‫ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻧﺪك ﻣﺪﺗﯽ اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﮑﻠﯽ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ ﻋﻘﺮﺑﻪ ﻫﺎي ‪G‬و ‪,G‬ﺑﺴﻤﺖ ﺻﻔﺮ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ و از اﯾﻦ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻌـﺪ ﺧﺎزن ‪ B A‬ﻣﺜـﻞ ﺟﺴﻢ ﻋـﺎﯾﻘﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ دو ﺳـﺮ ﻣﻨﺒﻊ ‪S‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﺎر ﻣﯿﮑﻨـﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯿﻦ دو ﺻـﻔﺤﻪء ‪ A‬و ‪ B‬ﯾﮏ‬ ‫اﺧﺘﻼف ﺳﻄﺢ اﻟﮑﺘﺮﯾﮏ ﻣﻨﺒﻊ ‪S‬وﺟﻮد دارد ﺑﻘﺴـﻤﯽ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﺟﺒﺮي اﺧﺘﻼف ﺳﻄﺢ ﻫﺎي اﻟﮑﺘﺮﯾﮏ در ﻣﺪار ‪SABS‬ﺻﻔﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﮑﺘﺮﯾﺴﯿﺘﻪ اي ﮐﻪ در ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺴﺘﻦ ﮐﻠﯿﺪ ‪ I‬از ﺳﯿﻢ ‪SGA‬ﻣﯽ ﮔﺬرد در روي ﺻﻔﺤﻪء ‪ A‬ﺟﻤﻊ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﺷﺪت ﺟﺮﯾﺎن‬ ‫در ﻣﺪار ﺑﺎﻻ ﺻـﻔﺮ ﺷﺪ اﯾﻦ ﺻـﻔﺤﻪ داراي ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻘﺪار اﻟﮑﺘﺮﯾﺴـﯿﺘﻪء ﻣﺜﺒﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪Q‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺻـﻔﺤﻪء ‪ B‬داراي ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻘﺪار‬ ‫اﻟﮑﺘﺮﯾﺴـﯿﺘﻪء ﻣﻨﻔﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ و در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺧﺎزن ﭘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ اﺧﺘﻼف ﺳﻄﺢ اﻟﮑﺘﺮﯾﮏ ﻣﻨﺒﻊ ‪S‬را‬ ‫زﯾﺎد ﮐﻨﯿﻢ ﺟﺮﯾﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺴـﺘﻦ ‪ I‬از ﮔﺎﻟﻮاﻧﻮﻣﺘﺮﻫﺎي ‪G‬و ‪,G‬ﻣﯽ ﮔﺬرد و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪Q‬ﺑﻬﻤﺎن ﻧﺴـﺒﺖ زﯾﺎد ﻣﯿﺸﻮد و اﮔﺮ ‪ U‬اﺧﺘﻼف‬ ‫ﺳﻄﺢ اﻟﮑﺘﺮﯾﮏ ﻣﻨﺒﻊ ‪S‬ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪ Q = C . U Q :‬را ﺑﺎر ﺧﺎزن ‪) AB‬ﻣﻘﺪار اﻟﮑﺘﺮﯾﺴﺘﻪ اي ﮐﻪ روي ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻫـﺎي ﺧﺎزن ذﺧﯿﺮه ﺷـﺪه اﺳﺖ( و ‪C‬را ﻇﺮﻓﯿﺖ اﯾﻦ ﺧـﺎزن ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ دﯾـﺪه ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاي ﯾـﮏ ﺧﺎزن ﻣﻌﯿﻦ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﺎر آن‬ ‫ﺑﺎﺧﺘﻼف ﺳﻄﺢ اﻟﮑﺘﺮﯾﮏ ﺑﯿﻦ دو ﺻﻔﺤﻪء ﺧﺎزن ﯾﻌﻨﯽ ﻇﺮﻓﯿﺖ آن ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺘﯽ اﺳﺖ راﺑﻄﻪء ﺑﺎﻻ را ﻣﯿﺘﻮان ﺑﺼﻮرت زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺖ‪ :‬ﭘﺎﮔﺮ ‪Q‬‬ ‫ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﮐﻮﻟﻤﺐ و ‪ U‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ وﻟﺖ ﺑﯿـﺎن ﺷﻮد ‪ C‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ واﺣـﺪ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزن ﯾﻌﻨﯽ ﻓﺎراد ﺑﯿﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ دو ﺻـﻔﺤﻪء ﯾﮏ‬ ‫ﺧﺎزن ﭘﺮ را ﺑﻪ دو ﺳـﺮ ﯾﮏ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ وﺻﻞ ﮐﻨﯿﻢ ﯾﻌﻨﯽ در ﺷﮑﻞ ﺑﺎﻻ ﺑﺠﺎي ﻣﻨﺒﻊ ‪S‬ﯾﮏ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪R‬ﻗﺮار داده ﮐﻠﯿﺪ ‪ I‬را ﺑﺒﻨﺪﯾﻢ‬ ‫ﺑﺎز ﮔﺎﻟﻮاﻧﻤﺘﺮﻫﺎي ‪ G‬و ‪,G‬وﺟﻮد ﺟﺮﯾﺎﻧﯽ را در ﺟﻬﺖ ﻋﮑﺲ ﺳـﻬﻢ ﻫﺎي ﺷﮑﻞ ﻧﺸﺎن داده ﺑﻌﺪ از اﻧﺪك ﻣﺪﺗﯽ اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن از ﺑﯿﻦ ﻣﯿﺮود‬ ‫ﺑﻌﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎزن ‪ AB‬روي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ r‬ﺧﺎﻟﯽ ﺷﺪه اﻧﺮژي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ آن در اﯾﻦ ﺳﯿﻢ ﺑﺼﻮرت ﺣﺮارت‬ ‫ژول در ﻣﯽ آﯾـﺪ‪ .‬واﺿـﺢ اﺳﺖ ﻣﻘـﺪار اﻧﺮژي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﮐﻪ ﺧﺎزن در ﻣﻮﻗﻊ ﭘﺮ ﺷﺪن از ﻣﻨﺒﻊ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﺑﺎ ﻣﻘﺪار اﻧﺮژي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ‬ ‫ﮐﻪ در ﻣﻮﻗﻊ ﺧﺎﻟﯽ ﺷـﺪن ﻣﯿﺪﻫﺪ ﻣﺴﺎوي ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﭘﺮﺷﺪن ﯾﺎ ﺧﺎﻟﯽ ﺷﺪن ﺧﺎزن ﺑﯿﻦ ﺻـﻔﺤﻪ ﻫﺎي آن و ﻗﺴـﻤﺘﻬﺎي‬ ‫ﺧﺎرج اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ .‬ﻫﯿﭻ ﺟﺮﯾﺎﻧﯽ در داﺧﻞ ﺧﺎزن از ‪ A‬ﺑﻪ ‪ B‬ﯾﺎ از ‪ B‬ﺑﻪ ‪ A‬ﻧﻤﯿﮕﺬرد ﺑﻠﮑﻪ از ﻧﺘﯿﺠﻪء وﺟﻮد اﺧﺘﻼف ﺳﻄﺢ اﻟﮑﺘﺮﯾﮏ ﺑﯿﻦ‬ ‫دو ﺻـﻔﺤﻪء ﺧـﺎزن در ﯾﮏ زﻣﺎن ﮐﻮﭼﮏ ‪Dt‬ﺟﺮﯾﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ i‬از ﻣﻨﺒﻊ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺴـﻤﺖ ‪ A‬و از ‪B‬ﺑﺴـﻤﺖ ﻣﻨﺒﻊ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﯿﺮود و اﯾﻦ ﻣﻘﺪار‬ ‫اﻟﮑﺘﺮﯾﺴﺘﻪ ﯾﻌﻨﯽ ‪ iDt‬روي ‪ A‬و ‪ - iDt‬روي ‪B‬ﺟﻤﻊ ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺧﺎزن ﭘﺮ ﺷﺪ ﺑﺎر آن ﻣﺴﺎوي ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻘﺪارﻫﺎي ‪ Dt.i‬در ﻣﺪت‬ ‫ﭘﺮ ﺷﺪن ﺧﺎزن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪) .‬از ﮐﺘﺎب اﻟﮑﺘﺮﯾﺴﯿﺘﻪ ﺗﺄﻟﯿﻒ ﻋﺒﺪاﷲ رﯾﺎﺿﯽ ﺻﺺ ‪.Condensateur - (1) .(405 - 403‬‬ ‫ﺧﺎزن‪.‬‬



‫]ِز[ )ِاخ( اﺑـﻮﺟﻌﻔﺮ اﻟﺨـﺎزن او اﻟﺨـﺎزﻧﯽ‪ ،‬از ﻋﻠﻤـﺎء ﻗﺮن دوازدﻫـﻢ ﻣﯿﻼـدي اﺳـﺖ ﮐﻨﯿـﮥ او اﺷـﻬﺮ از اﺳﻢ ﻋﺠﻤﯽ اﻟﻨﺴﺐ اوﺳﺖ‪ .‬وي ﺧـﺒﯿﺮ‬ ‫ﺑﺤﺴﺎب و ﻫﻨﺪﺳﻪ و ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ ارﺻﺎد ﻋﻤﻞ ﺑﻪ آن ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت ج ‪ 1‬ص ‪ .(809‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎزﻧﯽ و ﺣﺎزﻧﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎزن‪.‬‬



‫]ِز[ )ِاخ( ﺧﻮاﺟﻪ ﻫﻼل‪ .‬ﺣﻤـﺪاﷲ ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ ﻧﻮﯾﺴـﺪ‪ :‬ﭼﻮن اﻣﯿﺮ ﻣﺒﺎرزاﻟـﺪﯾﻦ ﺑﺸـﻬﺮ ﮐﺮﻣﺎن آﻣـﺪ و ﺧﺎﻃﺮ از اﻣﻮر ﮐﺮﻣﺎن ﻓﺎرغ ﮔﺮداﻧﯿـﺪ ﺧﺒﺮ‬ ‫رﺳـﯿﺪ ﮐﻪ اﺧﯽ ﺷـﺠﺎع اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﻗﺮاﺑﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﻬﻠﻮان اﺑﻮﻣﺴﻠﻢ ﮐﻪ از ﻣﻘﺮﺑﺎن ﭘﺎدﺷﺎه اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺑﻮد و ﺑﺤﮑﻮﻣﺖ و ﮐﻮﺗﻮاﻟﯽ ﻗﻠﻌﻪء ﺑﻢ‬ ‫ﮐﻪ از ﻣﺤﮑﻤﯽ و ﺣﺼـﺎﻧﺖ ﺑﻌﻤـﺎرت ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﻣﺸـﻬﻮرﺳﺖ در زﻣﺎن ﺣﯿﻮة ﭘﺎدﺷﺎه آﻣـﺪه ﺑﻮد ﺑﻌـﺪ از وﻓﺎت او ﭼﻨـﺪ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﺎﺣﮑﺎم ﮐﺮﻣﺎن‬ ‫ﻣﺤﺎرﺑﻪ ﮐﺮده و ﺑﺮ ﺳﺮ آﻣﺪه ﻫﻤﺎن ﺧﯿﺎل در دﻣﺎغ او ﺟﺎي ﮔﯿﺮ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﯿﺮ ﻣﺒﺎرزاﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎه ﻗﺘﻠﻐﺸﺎه را ﮐﻪ از ﻣﻠﻮك آن ﺧﻄﻪ ﺑﻮد و ﻣﺤﺮك‬ ‫و ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﯽ از ﺧﻮاص ﺑﻈﺎﻫﺮ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﻢ ﻓﺮﺳـﺘﺎد و ﺧﻮد از ﻋﻘﺐ رواﻧﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻟﺸﮑﺮ ﺑﺮﺳﯿﺪ‪ ،‬اﺧﯽ ﺷﺠﺎع اﻟﺪﯾﻦ‬ ‫ﺑﻤﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺎﯾﺴـﺘﺎد ﺑﺎ دﻟﯿﺮان در ﺟﻨﮓ ﮐﻮﺷـﺶ ﻣﺮداﻧﻪ ﺑﻨﻤﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﻣﯿﺮ ﻣﺒﺎرزاﻟـﺪﯾﻦ ﺑﺎ ﻋﺴﺎﮐﺮ ﺑﺮﺳـﯿﺪ ﮔﺮد آن ﻃﺎﯾﻔﻪ درآﻣﺪﻧـﺪ و ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻣﺸﻐﻮل ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﯿﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎه ﻣﻈﻔﺮ را از ﮐﺮﻣﺎن ﻃﻠﺐ ﮐﺮد و ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺑﺮﺳﯿﺪ‪ .‬اﺧﯽ ﺷﺠﺎع ﻫﺮ ﭼﻨﺪ روز از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﯿﺮون آﻣﺪي‬ ‫و ﺟﻤﻌﯽ را ﻫﻼك ﮐﺮدي اﺷﺎرت ﺻﺎدر ﺷـﺪ ﺗﺎ آب در ﺧﻨـﺪق اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﻓﺼـﯿﻞ ﺷـﻬﺮ ﺧﺮاب ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺪت ﺗﻮﻗﻒ ﻣﺘﻤﺎدي ﮔﺸﺖ‪،‬‬ ‫ﺷﺎه ﻣﻈﻔﺮ را ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺻـﺮه ﺑﻨﺸﺎﻧـﺪ و ﺧﻮد ﻋﺎزم ﮐﺮﻣﺎن ﺷـﺪ و رﺳﻞ ﺑﺮ اﻋﻼم ﺣﺎل اﺧﯽ ﺷـﺠﺎع ﺑﺠﺎﻧﺐ اﻣﯿﺮ ﭘﯿﺮﺣﺴـﯿﻦ روان ﮔﺮداﻧﯿﺪ‪ .‬ﺳﺎل‬ ‫دﯾﮕﺮ وﻗﺖ ﺑﻬـﺎر ﺑﻪ اﺳـﺘﺨﻼص ﻗﻠﻌﻪء ﺑﻢ ﻣﺘـﻮﺟﻪ ﺷـﺪ‪ .‬ﭼـﻮن ﺑﺮﺳـﯿﺪ اﺧﯽ ﺷـﺠﺎع از ﻗﻠﻌﻪ ﻓﺮود آﻣـﺪ و ﺣﺮﺑﯽ ﺳـﺨﺖ واﻗـﻊ ﮔﺸﺖ و اﻣﯿﺮ‬ ‫ﻫﻨﺪوﺷﺎه ﮐﻪ از ﺧﻮاص ﻟﺸـﮑﺮ ﻣﺒﺎرزي ﺑﻮد ﮐﺸـﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻋﺴﺎﮐﺮ ﺑﯿﮑﺒﺎر در ﺣﺮﮐﺖ آﻣﺪﻧﺪ و ﺷـﻬﺮ ﺑﻢ را ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﺛﻨﺎي اﯾﻦ ﺣﺎل‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻫﻼل ﺧﺎزن ﺑﯿﺂﻣـﺪ و اﻟﺘﻤﺎس ﮐﺮد ﮐﻪ اﺧﯽ ﺷـﺠﺎع و اﻫﻞ ﻗﻠﻌﻪ اﻣﺎن ﻣﯽ ﻃﻠﺒﻨـﺪ و رﺧﺼﺖ ﻣﯽ ﻃﻠﺒﻨـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﮔﺰﯾﺪه ص ‪ 633‬و‬ ‫‪.(634‬‬ ‫ﺧﺎزن‪.‬‬



‫]ِز[ )ِاخ( دﯾﻨﻮري ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ‪ .‬از ﻣﺸﺎﻫﯿﺮ ﺧﻄﺎﻃﯿﻦ و ﺷﻌﺮا ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ اﯾﺠﺎدﮐﻨﻨﺪهء ﺧﻂ رﻗﺎع و ﺗﻮﻗﯿﻊ اﺳﺖ‪ .‬در ‪ 518‬و ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻗﻮل اﺑﻦ‬ ‫ﺧﻠﮑﺎن در ﺳﺎل ‪ 542‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﺒﻐﺪاد ﺑﺪرود ﺣﯿﺎت ﮔﻔﺖ‪ .‬ﺳـﻨﺶ ‪ 80‬ﺳﺎل و در ﺣﺪود ‪ 500‬ﻣﺼـﺤﻒ ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ دو ﺑﯿﺖ از اوﺳﺖ‪ :‬ﻣﻦ‬ ‫ﯾﺴـﺘﻘﻢ ﯾﺤﺮم ﻣﻨـﺎه و ﻣﻦ ﯾﺮع ﯾﺨﺘﺺ ﺑﺎﻻﺳـﻌﺎف و اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ اﻧﻈﺮ اﻟﯽ اﻻـﻟﻒ اﺳـﺘﻘﺎم ﻓﻔـﺎﺗﻪ ﻋﺠﻢ ﻓﻔﺎز ﺑﻪ اﻋﻮﺟﺎج اﻟﻨﻮن‪) .‬ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم‬ ‫ﺗﺮﮐﯽ ج ‪ 3‬ص ‪.(2011‬‬ ‫ﺧﺎزن‪.‬‬



‫]ِز[ )ِاخ( ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ اﺣﻤـﺪ ﺧﺎزن اﺻـﻔﻬﺎﻧﯽ ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻣﺤﻤـﺪ‪ .‬ﮐﺘﺎﺑـﺪار ﺻﺎﺣﺐ ﺑﻦ ﻋﺒﺎد و ﺟﺎﺳﻮس ﻓﺨﺮاﻟﺪوﻟﻪ ﺑﻮد‪) .‬ﯾﺘﯿﻤﮥ اﻟﺪﻫﺮ ج‪3‬‬ ‫ص‪) (148‬ﻟﺒﺎب اﻻﻟﺒﺎب ﻋﻮﻓﯽ ص‪ 562‬و ‪ 577‬چ ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎزن‪.‬‬



‫]ِز[ )ِاخ( ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺧﯿﺮﺧﺎزن ﺑﻐﺪادي ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ‪ .‬او راﺳﺖ‪ :‬ﻋﯿﻮن اﻟﺘﻮارﯾﺦ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه چ ﻟﯿﺪن ص ‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎزن‪.‬‬



‫]ِز[ )ِاخ( ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻠﯿﻞ اﻟﺸـﯿﺨﯽ اﻟﺼﻮﻓﯽ ﻣﻌﺮوف ﺑﺨﺎرن ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﻋﻼءاﻟـﺪﯾﻦ اﻟﺒﻐﺪادي‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 678‬ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻐـﺪاد ﺗﻮﻟـﺪ ﯾﺎﻓﺖ و ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 741‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ﺣﻠﺐ ﺑـﺪرود ﺣﯿـﺎت ﮔﻔﺖ‪ .‬ﮐﺘـﺎب ﻟﺒـﺎب اﻟﺘﺄوﯾـﻞ ﻓﯽ ﻣﻌـﺎﻧﯽ اﻟﺘﻨﺰﯾـﻞ از اوﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب‬ ‫ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺗﻔﺴـﯿﺮاﻟﺨﺎزن اﺳﺖ‪ .‬وي از ﺗﺄﻟﯿﻔﺶ ﺑﺴﺎل ‪ 725‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻓﺮاﻏﺖ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬اول آن اﯾﻦ اﺳﺖ‪ :‬اﻟﺤﻤﺪﻟﻠﻬﺎﻟـﺬي ﺧﻠﻖ اﻻﺷـﯿﺎء ﻓﻘﺪرﻫﺎ‬ ‫ﺗﻘﺪﯾﺮًا‪ .‬در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب آورده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﺎﻟﻢ اﻟﺘﻨﺰﯾﻞ ﺑﻐﻮي ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻮﺻﻮف ﺑﻪ اوﺻﺎف ﻣﺤﻤﻮده اﺳﺖ اﻣﺎ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻃﻮﯾﻞ اﺳﺖ و ﻣﻦ از‬ ‫آن ﻣﻨﺘﺨﺒﺎﺗﯽ ﭼﻨـﺪ ﺑﺮﮔﺰﯾـﺪه و ﺑﻪ آن ﺿﻢ ﻓﻮاﺋـﺪي ﻧﻤﻮده ام ﮐﻪ از ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺘﺐ ﺗﻔﺎﺳـﯿﺮ ﻣﻠﺨﺺ ﮐﺮده ام اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ ﺣﺬف اﺳﺎﻧﯿﺪ آن و ﺟﻌﻞ‬ ‫ﻋﻼﻣﺎﺗﯽ ﭼﻨﺪ ﺑﺮاي ـَﺻ ﺤﯿَﺤﯿﻦ و ذﮐﺮ اﺳﺎﻣﯽ ﻏﯿﺮ اﯾﻦ دو ﺻﺤﯿﺢ‪ .‬در ﻫﺎﻣﺶ ﺟﺰء ‪ 40‬آن ﻣﺪارك اﻟﺘﻨﺰﯾﻞ و ﺣﻘﺎﯾﻖ اﻟﺘﺄوﯾﻞ اﺑﯽ اﻟﺒﺮﮐﺎت‬ ‫اﻟﻨﺴـﻔﯽ ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ اﻫﺘﻤﺎم اﺑﺮاﻫﯿﻢ اﻟﻤﻮﯾﻠﺠﯽ ‪ ،1287‬ﺑﻮﻻق ‪ 1298‬و ‪ - 1300‬ازﻫﺮﯾﻪ ‪ - 1300‬اﻟﺨﯿﺮﯾﻪ ‪ - 1309‬اﻟﻤﯿﻤﻨﯿﻪ ‪ 1312‬و‬ ‫‪ 1319‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ﻫﺎﻣﺶ ﺟﺰء ‪ 7‬آن ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺑﻐﻮي اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت ج‪ 1‬ص‪.(809‬‬ ‫ﺧﺎزن‪.‬‬



‫]ِز[ )ِاخ( ﻓﺆاد ﺳـﻤﻌﺎن‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺘﺎب در ﻣﮑﻨﻮن در ﺟﻤﯿﻊ اﻧﻮاع ﺻـﻨﺎﯾﻊ و ﻓﻨﻮن اﺳﺖ‪ .‬در ﺟﺰء اول آن ﺣﺪود ‪ 100‬ﻓﺎﯾﺪهء ﺻﻨﺎﻋﯿﻪ اﺳﺖ‬ ‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب در ﻣﻄﺒﻌﻪء اﻻرز ﺑﺴﺎل ‪ 1900‬م‪ .‬ﭼﺎپ ﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت ج‪ 1‬ص‪.(810‬‬ ‫ﺧﺎزن‪.‬‬



‫]ِز[ )ِاخ( ﻓﺮﯾـﺪ‪ .‬ﻣـﺪﯾﺮ روزﻧـﺎﻣﻪء اﻻـرز در ﺟﻮﻧﯿﻪ )ﻟﺒﻨﺎن(‪ .‬از اوﺳﺖ‪ :‬ﺗﺎرﯾـﺦ ژاﻧـﺪارك ﻣﻨﻄﺒﻊ در ﻣﻄﺒﻌﻪء اﻻرز ﺟﻮﻧﯿﻪ ﺑﺴﺎل ‪ 1900‬م‪) .‬از‬ ‫ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت ج ‪ 1‬ص ‪.(809‬‬ ‫ﺧﺎزن‪.‬‬



‫]ِز[ )ِاخ( ﻓﯿﻠﯿﭗ ﻗﻌـﺪان‪ .‬ﺻـﺎﺣﺐ ﺟﺮﯾـﺪهء اﻻـرز ﺑـﺎ ﺑﺮادرش ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﯾـﺪ آﺛـﺎر ادﺑﯽ ﻧﯿﮑﻮ ﺑﺠﺎ ﮔـﺬارده اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ اﻧـﺪ‪- 1 :‬‬ ‫اﻟﻌـﺬاري اﻟﻤﺎﺋﺴﺎت ﻓﯽ اﻻزﺟﺎل و اﻟﻤﻮﺷـﺤﺎت‪ ،‬و آن ﻣﺠﻤﻮﻋﯽ اﺳﺖ از ﻗﻄﻌﻪ ﺷـﻌﺮﻫﺎ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪﮔﺎن آن اﺷـﻌﺎر در ﺿـﻤﻦ آﻧﻬﺎ از وزن‬ ‫ﺷﻌﺮ ﻋﺮﺑﯽ ﺧﺎرج ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺷـﻌﺎر از ﯾﮏ ﮐﺘﺎب ﻗﺪﯾﻤﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻔﻮظ در ﯾﮑﯽ از ﻣﺨﺎزن ﮐﺘﺐ روﻣﯽ ﺑﻮده و ﺑﺎ ﺣﺮوف ﻣﻐﺮﺑﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ‬ ‫ﺷـﺪه اﺳﺖ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه و در ﺟﻮﻧﯿﻪ ﺑﺴﺎل ‪ 1902‬م‪ .‬ﺑﭽﺎپ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ - 2 .‬ﻟﻤﺤﮥ ﺗﺎرﯾﺨﯿﮥ ﻓﯽ اﺳـﺘﻘﻼل ﻟﺒﻨﺎن ‪ -‬در ﺟﻮﻧﯿﻪ ﺑﺴﺎل ‪1910‬‬ ‫م‪ .‬ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ - 3 .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ اﻟﻤﺤﺮرات اﻟﺴﯿﺎﺳﯿﮥ و اﻟﻤﻔﺎوﺿﺎت اﻟﻠﺒﻨﺎﻧﯿﮥ ﻋﻦ ﺳﻮرﯾﮥ و ﻟﺒﻨﺎن‪ ،‬از ﺳﺎل ‪ 1840‬ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 1910‬م‪ .‬وي آن‬ ‫را ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﺮادرش ﻓﺮﯾﺪاﻟﺨﺎزن ﺑﺮ آن اﺿﺎﻓﺎﺗﯽ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت ج ‪ 1‬ص ‪.(810‬‬ ‫ﺧﺎزن‪.‬‬



‫]ِز[ )ِاخ( ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﯿﻦ اﻟﺨﺎزن ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﮐﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ‪ .‬اﺑﻦ اﺛﯿﺮ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭼﻮن ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺴﻌﻮد وزﯾﺮش )اﺑﯽ اﻟﺒﺮﮐﺎت( را ﻣﻌﺰول ﮐﺮد او‬ ‫را ﺑﺮ ﻣﺴـﻨﺪ وزارت ﻧﺸﺎﻧـﺪ‪ .‬او ﻣﺮدي ﺷـﺠﺎع و ﺷـﻬﯿﻢ و ﻋـﺎدل و ﻧﯿﮑﻮﺳـﯿﺮت ﺑﻮد ﭼﻮن ﺑﻪ وزارت رﺳـﯿﺪ رﻓﻊ ﻣﻈـﺎﻟﻢ از ﻣﻈﻠﻮﻣﯿﻦ ﻧﻤﻮد و‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺑﻮﺿﻊ ﻣﺎﻟﯽ درﺑﺎر و وﻇﺎﯾﻒ درﺑﺎري ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﺧﺰاﺋﻦ ﮐﺜﯿﺮه ﻧﻤﻮد و ﻧﯿﺰ ﮐﺸﻒ ﺑﺴـﯿﺎري از اﻣﻮال ﺧﯿﺎﻧﺖ ﺷـﺪه ﮐﺮد‪ .‬و ﭼﻮن‬ ‫ﺑﺮ ﺧـﺎﺋﻨﯿﻦ در اﻣـﻮال و ﻣﺘﺼـﺮﻓﯿﻦ ﺳـﺨﺘﮕﯿﺮﯾﻬﺎي زﯾـﺎد رواج داﺷـﺖ ﻋﻤـﺎل دوﻟـﺖ از اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧـﺎراﺣﺖ ﺷﺪﻧـﺪ و ﺑﯿﻦ اﻣﺮاء و او اﺧﺘﻼـف‬ ‫اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ ﺑﺨﺼﻮص ﻗﺮاﺳﻨﻘﺮ ﺻﺎﺣﺐ ازﺑﯿﺠﺎن )ﮐﺬا( ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺮاﺳﻨﻘﺮ از ﺳﻠﻄﺎن دوري ﺟﺴﺖ و ﺑﻨﺰد ﺷﺎه ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ و در آن ﻧﺎﻣﻪ اﻋﻼم‬ ‫داﺷﺖ ﮐﻪ ﯾـﺎ ﺳـﺮ وزﯾﺮ را ﭘﯿﺶ ﻣﻦ ﻓﺮﺳﺖ و ﯾـﺎ آﻧﮑﻪ ﻣﻦ ﺧـﺪﻣﺖ ﺳـﻠﻄﺎن دﯾﮕﺮ در ﭘﯿﺶ ﻣﯽ ﮔﯿﺮم‪ .‬ﺷـﺎه ﺑﻪ اﻣﺮاﺋﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﺣﺎﺿـﺮ‬ ‫ﺑﻮدﻧـﺪ دﺳـﺘﻮر ﻗﺘـﻞ وزﯾﺮ را داد وﻟﯽ اﻣﺮاء ﺷـﺎه را از ﻓﺘﻨﻪ ﺗﺮﺳﺎﻧﯿﺪﻧـﺪ ﺑـﺎري ﭘﺎدﺷـﺎه او را ﺑﺮ ﺧﻼـف ﻣﯿـﻞ ﺧﻮد ﮐﺸﺖ و ﺳـﺮش را ﺑﺴﻮي‬ ‫ﻗﺮاﺳﻨﻘﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻗﺮاﺳﻨﻘﺮ رﺿﺎﯾﺖ داد‪ .‬ﻣﺪت وزارﺗﺶ ﻫﻔﺖ ﻣﺎه ﺑﻮد و ﻗﺘﻠﺶ در ﺳﻨﻪء ‪ 533‬ه ‪ .‬ق‪ .‬واﻗﻊ ﺷﺪ‪) .‬از ﮐﺎﻣﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ اﺑﻦ اﺛﯿﺮ‬ ‫ج‪ 11‬ص‪ 29‬و ‪.(30‬‬ ‫ﺧﺎزن‪.‬‬



‫]ِز[ )ِاخ( ﻣﺰﻧﯽ‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﺴـﺎل ‪ 430‬ه ‪ .‬ق‪ .‬وي ﻣﺪﺗﯽ در اﻧﺪﻟﺲ و ﻣﺪﺗﯽ در ﻣﺼـﺮ ﺳـﮑﻮﻧﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺄﻟﯿﻔﺎت ﺷـﻬﯿﺮه در ﻗﻮاﻋﺪ ﻧﻮر‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ از آﻧﺠﻤﻠﻪ اﻧﺪ‪ :‬ﮐﺘﺎب اﻟﻔﺠﺮ و اﻟﺸـﻔﻖ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺒﺼﺮﯾﺎت‪ ،‬و ﮐﺘﺎﺑﯽ در وﺻﻒ آﻻت رﺻﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮد ﻣﻘﺪار اﻧﮑﺴﺎر ﻧﻮر را ﺿﻤﻦ‬ ‫ﮔـﺬﺷﺖ در ﻫﻮا اﯾﻀﺎح ﻧﻤﻮد‪ .‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ او ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺳـﺮﺟﯿﻮس در ﻋﺼـﺮ ﻣﺄﻣﻮن اﻟﻤﺠﺴـﻄﯽ را ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺮﮔﺮداﻧـﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﻣﻘﺼﻮد اﯾﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ وي ﺗﻌﺮﯾﺐ ﻫﺎي ﺗﺮﺟﻤﻪء اﻟﻤﺠﺴﻄﯽ ﺳﺮﺟﯿﻮس را ﺗﻬﺬﯾﺐ ﻧﻤﻮد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت ج ‪ 1‬ص ‪.(811‬‬ ‫ﺧﺎزن اﻟﮑﺘﺮﯾﺴﯿﺘﻪ‪.‬‬



‫]ِز ِن ِا ِل ِت ِت[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( آﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﮑﺎﺛﻒ اﻟﮑﺘﺮﯾﺴﯿﺘﻪ ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود‪ .‬رﺟﻮع ﺑﺨﺎزن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎزن ﺑﻬﺸﺖ‪.‬‬



‫]ِز ِن ِب ِه[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﺿﻮان‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺎزن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎزﻧﺪار‪.‬‬



‫]ِز[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺰاﻧﻪ دار)‪ - (1) .(1‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﯾﺎ ﻣﺼﺤﻒ »ﺧﺰاﻧﻪ دار« اﺳﺖ‪ .‬و ﯾﺎ ﺧﺎزن را ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﺰاﻧﻪ دار اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯿﻬﻮده ﺑﻪ‬ ‫»دار« اﻓﺰوده اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎزن دوزخ‪.‬‬



‫]ِز ِن َز[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺎﻟﮏ دوزخ‪ .‬ﮐﻠﯿﺪدار دوزخ‪ .‬ﺧﺰﯾﻨﻪ دار دوزخ‪.‬‬ ‫ﺧﺎزﻧﮥ‪.‬‬



‫]ِز َن[ )ع ص( ﺗﺄﻧﯿﺚ ﺧﺎزن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎزن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎزﻧﻪ‪.‬‬



‫]ِز َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﻮاﻫﺮ زن ﭼﻪ ﺧـﺎء ﻣﺨﻔـﻒ ﺧﻮاﻫﺮ اﺳﺖ و زﻧﻪ ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﻮاﻫﺮ زن ﮐﻪ ﺧﯿـﺎزﻧﻪ ﻫﻢ ﮔﻮﯾﻨـﺪش‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )رﺷـﯿﺪي( )ﺳـﺮاج اﻟﻠﻐـﮥ( )ﮐﺸﻒ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐـﮥ(‬ ‫)ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج ‪ 1‬ص ‪.(378‬‬ ‫ﺧﺎزﻧﯽ‪.‬‬



‫]ِز[ )ﺣـﺎﻣﺺ( ﺧﺰاﻧﻪ دار ﺑﻮدن‪ .‬اﻧﺒـﺎردار ﺑﻮدن ‪ :‬او را ﺑﺨﺎزﻧﯽ ﮐﺘﺐ ﮐﺮدي اﺧﺘﯿﺎر ﮐﺖ راي ﺧﺴـﺮواﻧﻪ ﻗﻮي اﺧﺘﯿﺎر ﺑﺎد‪.‬ﻣﺴـﻌﻮد‪ .‬ﺗﺎ ﮐﯽ از‬ ‫ﺧﺎزﻧﯽ و ﺧﺎزن اﺣﮑﺎم ﺧﻄﺎ ﮐﺎن ﺧﻄﺎ را ﺧﻂ ﺑﻄﻼن ﺑﺨﺮاﺳﺎن ﯾﺎﺑﻢ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎزﻧﯽ‪.‬‬



‫]ِز[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺣﮑﯿﻤﯽ اﺳﺖ داﻧﺸـﻤﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺧﺎزﻧﯽ ﻣﻌﺮوف ﺑﺰاﻫـﺪ از ﻋﻠﻤﺎء رﯾﺎﺿـﯽ و رﺻـﺪ در ﻗﺮن ﭘﻨﺠﻢ و ﺷﺸـﻢ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳـﺎل ‪ 467‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ﻣﺠﻤﻊ اﺻـﻼح ﺗﺎرﯾـﺦ و ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺟﻼﻟﯽ ﺣﻀﻮر داﺷـﺘﻪ در ‪ 513‬زﯾـﺞ ﺷﺎﻫﯽ را ﺗﺄﻟﯿﻒ ﻧﻤﻮده و در ‪525‬‬ ‫ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ زﯾـﺞ در اوﺳﺎط ﮐﻮاﮐﺐ آورده اﺳﺖ‪ .‬از ﺗﺎرﯾﺦ وﻓﺎﺗﺶ ﭼﯿﺰي ﺑﺪﺳﺖ ﻧﯿﺎﻣﺪ‪ .‬از ﺗﺄﻟﯿﻔﺎت ﺧﺎزﻧﯽ »رﺳﺎﻟﮥ ﻓﯽ اَﻻﻻت اﻟﻌﺠﯿﺒﮥ«‬ ‫اﺳﺖ و اوﻟﺶ اﯾﻦ اﺳﺖ‪» :‬اﻟﺤﻤﺪﷲ اﻟﺬي اﻧﺎر ﻗﻠﻮﺑﻨﺎ ﺑﻨﻮر اﻻﺳـﻼم و ﻫﺪاﻧﺎ اﻟﯿﻪ ﺑﺨﺎﺗﻢ اﻟﻨﺒﯿﯿﻦ ﻣﺤﻤﺪاﻟﻤﺼـﻄﻔﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ ﻓﺎن اﷲ‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻟﻤﺎ اﺑـﺪع اﻻﺷـﯿﺎء‪ «...‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﺸـﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﻫﻔﺖ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﺳﺖ در ﺷـﺮح ﺑﺮﺧﯽ از آﻻت رﺻﺪﯾﻪء ﻗﺪﻣﺎ‪ -1 .‬در آﻟﺖ ذات اﻟﺸﻌﺒﺘﯿﻦ‪.‬‬ ‫‪ -2‬ذات اﻟﺘﻘﺒﺘﯿﻦ‪ -3 .‬ذات اﻟﻤﺜﻠﺚ‪ -4 .‬رﺑﻊ‪ -5 .‬آﻟﺖ اﻧﻌﮑﺎس‪ -6 .‬اﺳﻄﺮﻻب‪ -7 .‬در اﺳﺘﺨﺮاﺟﺎت ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﻠﮑﯿﻪ‪ .‬در آن ﮐﺘﺎب ﺷﻨﺒﻪء‬ ‫‪ 12‬رﺑﯿﻊ اﻻول ‪ 525‬ه ‪ .‬ق‪ .‬را ﺑﺮاي ﻣﺜـﻞ اﻋﺘـﺪال رﺑﯿﻌﯽ ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد و ﻋﺮض ري را در آﻧﺠﺎ ‪ 35‬درﺟﻪ و ‪ 40‬دﻗﯿﻘﻪ ﺿﺒﻂ ﮐﺮده و اوﺳﺎط‬ ‫ﮐﻮاﮐﺐ ﺛـﺎﺑﺘﻪ در آن ﺑﺴـﺎل ‪ 509‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑـﻪ اول ﻣﺤﺮم ﮔـﺬارده ﺷـﺪه و ﺛـﻮاﺑﺖ را رﺻـﺪ ﻧﮑﺮده ﺑﻠﮑـﻪ ‪ 15‬درﺟﻪ ﺑﺮ ﻣﻘـﺎدﯾﺮ آﻧﻬـﺎ ﮐﻪ در‬ ‫ﻣﺠﺴـﻄﯽ اﺳﺖ اﺿـﺎﻓﻪ ﻧﻤـﻮده و اﺷـﺘﺒﺎﻫًﺎ آن را زﯾـﺞ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺧـﺎزﻧﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻧﻤـﻮده اﻧـﺪ و از ﻣﻄـﺎﻟﻌﻪء اﯾﻦ ﮐﺘـﺎب ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺧﺎزﻧﯽ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 525‬ﺣﯿﺎت داﺷﺖ‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ زﯾﺠﯽ ﺑﻨﺎم ﺳـﻨﺠﺮ ﭘﺎدﺷﺎه ﺳـﻠﺠﻮﻗﯽ ﺗﺄﻟﯿﻒ ﮐﺮده ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﺴـﺨﻪء ﺧﻄﯽ آن‬ ‫در ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء واﺗﯿﮑﺎن ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ و در آن ﮐﺘﺎب ﻣﺎﻧﻨـﺪ ادوار ﺳـﻨﺪ ﻫﻨـﺪ ﺟﺪاوﻟﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ و ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﺪ ﮐﻪ‪» :‬ﺑﻘﻮة ﻧﻈﺮ ﻧﺎﻓﯽ ادوار‬ ‫اﻟﺴـﻨﺪ و ﻫﺰارات اﺑﯽ ﻣﻌﺸـﺮ و ﻏﯿﺮﻫﻤـﺎ ﺗﻬﯿـﺄ ﻟﻨﺎ اﺳـﺘﺨﺮاج ادوار ﺗﻮاﻓﻖ اﻟﺤﺮﮐﺎت اﻟﻤﻌﺘﺒﺮه و ان ﮐﺎن اﻟﻮﺻﻮل اﻟﯽ ﻣﺜﻠﻬﺎ ﻏﺎﻣﻀًﺎ ﺟـﺪًا ﻟﮑﺜﺮة‬ ‫اﻟﺤﺴﺎﺑـﺎت ﻓﯿﻬـﺎ« ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺧـﺎزﻧﯽ در ﺣـﺪود ‪ 513‬ﺑﺮاي ﺳــﻨﺠﯿﺪن وزن ﻣﺨﺼـﻮص اﺟﺴــﺎم ﻗـﺎﻧﻮﻧﯽ وﺿـﻊ ﮐﺮده ﮐـﻪ ﺗﻌﻘﯿـﺐ ﻣﯿﺰان‬ ‫ارﺷـﻤﯿﺪس ﺑﻮده و ﻣﯿﺰان اﻟﺤﮑﻤﻪ ﺳـﺎﺧﺖ‪ .‬و ﻧﯿﺰ ﺗﺮازوﺋﯽ اﺧﺘﺮاع ﮐﺮد ﮐﻪ از ﻏﺮاﺋﺐ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺑﺸـﻤﺎر ﻣﯿﺮﻓﺖ و ﻣﯿﺰاﻧﺶ ﺗﺎ ﺳﻪ رﻗﻢ اﻋﺸﺎر‬ ‫ﺑﻮد و در ‪ 515‬ﺳﺎﻋﺖ آﺑﯽ را ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﯿﺰان اﻟﺴﺎﻋﮥ ﺳﺎﺧﺖ‪) .‬از ﮔﺎﻫﻨﺎﻣﻪء ﺳﯿﺪﺟﻼل ﻃﻬﺮاﻧﯽ ﺳﺎل ‪ 1311‬ص ‪ 185‬و ‪.(184‬‬ ‫ﺧﺎزﻧﯿﻦ‪.‬‬



‫]ِز[ )ع ص( ِج ﺧﺎزن‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺼﺒﯽ و ﺟﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﺎزه‪.‬‬



‫]َز ‪ِ /‬ز[ )ص‪ِ ،‬ا( ِﮔـ ﻞ ﺳﺮﺷـﺘﻪ و ﺧﻤﯿﺮ ﮐﺮده را ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺳﺮﺷـﺘﻪ و ﺧﻤﯿﺮ ﮐﺮده ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻋﻤﻮﻣًﺎ و ﮔﻼﺑﻪ و ﮔﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ دﯾﻮارﻫﺎ‬ ‫ﻣﺎﻟﻨـﺪ ﺧﺼﻮﺻـًﺎ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳـﺮوري( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐـﮥ(‪ .‬ﮔﻞ ﺳﺮﺷـﺘﻪ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ دﯾﻮار و ﻏﯿﺮه و ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﺳﺮﺷـﺘﻪ و ﺧﻤﯿﺮ ﮐﺮده‪.‬‬ ‫)ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج ‪ 1‬ورق ‪ .(378‬ﻃﯿﻦ ﻻزب‪ .‬ﭼﺴﺒﻨﺪه‪ .‬ﻟﺰج‪َ .‬ﺧﻀﺎر‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪ .‬ﮔﻞ ﺳﺮﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﺘﺎزﯾﺶ‬ ‫ﺣﺴـﯿﺮ )ظ‪ :‬ﺧﻤﯿﺮ( ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﮔـﻞ ﭘـﺎﮐﯿﺰهء ﺧﻮﺷـﺒﻮي‪ .‬ﺑﺮﭼﻔﺴـﺎن ﺳﺒﺰ‪ .‬ﻏﻀﺎره‪ .‬ﻏﻀﺎر ‪ :‬ﻟﻌﻞ ﮐﺮده رخ ﻣﺰﻋﻔﺮ ﺧﻮﯾﺶ‬ ‫ﺑﻤﺌﯽ ﻫﻤﭽﻮ آب ﺧـﺎزهء ﻣﻦ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﮔﻠﺶ از آب رﺣﻤﺖ ﺧـﺎزه ﮔﺮدان دﻟﺶ از ﺑـﺎد ﻗﺮﺑﺖ ﺗﺎزه ﮔﺮدان‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ رﺷـﯿﺪي(‪ .‬ﯾﺎ رب‬ ‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ ﺑﻮد ﻣﺮا دل و ﺟﮕﺮ ﺧﺴـﺘﻪء ﻟﻌﺒﺖ ﭼﮕﻞ ﺑﺴﺘﻪء دﻟﺒﺮ ﯾﻤﮏ دﺳﺖ ﻓﺸﺎﻧﺪه ام ﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬ﭘﺎي ﮔﺸﺎده ام از آن ﺟﺴﺘﻪ ز ﻫﺮ‬ ‫دو داﻣﮕﻪ ﭼﻮن ﮔـﻞ ﺧﺎزه از ﭘﻔﮏ)‪ .(1‬ﺧﻮاﺟﻪ اﻣﯿـﺪ )از آﻧﻨﺪراج(‪ - (1) .‬و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺷـﺪ ﮐﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪء ﭘﻔـﮏ را ﮐﻪ ﮔﻞ ﺧﻤﯿﺮ ﮐﺮدهء‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺷـﺪه اﺳﺖ ﮔﻞ ﺧﺎزه ﺧﻮاﻧﺪه زﯾﺮا ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳـﻨﮓ ﺧﺎره و ﺧﺎره و ﺧﺎرا ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺳـﻨﮓ ﺳـﺨﺖ اﺳﺖ‪ .‬و ﺳـﺠﯿﻞ ﮐﻪ ﻃﯿﺮ اﺑﺎﺑﯿﻞ ﺑﺮ‬ ‫اﺻﺤﺎب ﻓﯿﻞ ﻣﯿﺰدﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﻣﺮﮐﺐ از ﺳﻨﮓ و ﮔﻞ ﺑﻮد و ﺳﺠﯿﻞ را ﺑﻌﻀﯽ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎزه ﺑﻨﺪ‪.‬‬



‫]َز ‪ِ /‬ز َب[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺎزه ﺑﺪﯾﻮار ﻣﺎﻟﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎزه ﺑﻨﺪي‪.‬‬



‫]َز ‪ِ /‬ز َب[ )ﺣﺎﻣﺺ‪ِ ،‬ا( ﻋﻤﻞ ﺧﺎزه ﺑﺴﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺎژﻏﺎن‪.‬‬



‫)ِا( دﯾـﮓ و ﭘﺎﺗﯿـﻞ و اﻣﺜـﺎل آن را ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﻣﺮﺟـﻞ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬دﯾﮓ و اﯾﻦ اﺻﻞ ﮐﻠﻤﻪء ﺗﺮﮐﯽ آذري‬ ‫ﻏﺎزﻗﺎن و ﻏﺎزان اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎژﻧﯽ‪.‬‬



‫]ِژ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺣﮑﯿﻤﯽ ﺑﻮده داﻧﺸﻤﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا ﻫﻤﺎن ﺧﺎزﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺬﺷﺖ رﺟﻮع ﺑﺨﺎزﻧﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎس‪.‬‬



‫)ِا( ﻇﺮﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ِﮔﻞ و ﭘﺸـﮕﻞ ﮔﺎو ﺳﺎزﻧـﺪ و ﺑﺮاي ﺧﺸﮏ ﮐﺮدن ﺟﻮ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮐﺮم اﺑﺮﯾﺸﻢ در ﮔﯿﻼن از آن اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ||‪.‬‬ ‫درﺧﺘﭽﻪ اي ﺧﺎردار ﮐﻪ در ﻫﻤﻪء ﺟﻨﮕﻠﻬﺎي ﺷﻤﺎل اﯾﺮان در ﻫﺮ ارﺗﻔﺎﻋﯽ از ﺳﺎﺣﻞ ﺗﺎ )‪ (2000‬ﮔﺰي دﯾﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎس‪.‬‬



‫)ِا( َﻫﺲ )در ﺗﺪاول ﻣﺮدم دﯾﻠﻤﺎن(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﺲ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎس‪).‬ﻟﺮي‪ ،‬ص( ﺧﻮب‪.‬‬ ‫ﺧﺎس‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 608‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ِا)خ( ﺷﻬﺮﮐﯽ اﺳﺖ ﺑﻤﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ ﺑﺎ ﮐﺸﺖ و ﺑﺮز ﺑﺴﯿﺎر و اﻧﺪك ﻣﺮدم‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺎﺳﺖ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺳﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺧﺎﺳﺘﺎن‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن ص ‪ .(339‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺎﺳﺘﺎن و ﺧﺎﺳﺖ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺳﺎوان‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ در ‪ 709‬ﻫﺰارﮔﺰي ﻃﻬﺮان ﻣﯿﺎن آذرﺷﻬﺮ و ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ ،‬و در آﻧﺠﺎ اﯾﺴﺘﮕﺎه ﺗﺮن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺳﺐ‪.‬‬



‫)ِا( ﻧﺴﯿﺐ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج ‪ 1‬ﺑﺮگ ‪ .(357‬در زﻧﺪ و ﭘﺎزﻧﺪ ﺳﯿﺐ را ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺗﻔﺎح‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺳﭗ‪.‬‬



‫)ِا( ﺳﯿﺐ را ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺗﻔﺎح‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﮑﻠﻤﻪء ﺳﯿﺐ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺳﺖ‪.‬‬



‫)ﻣﺺ ﻣﺮﺧﻢ( ﺑﻬﻤﺮﺳـﯿﺪن‪ .‬ﭘﯿـﺪا ﺷـﺪن‪ .‬آﻣـﺪن‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﻣﺮا ﻫـﻮس ﺑﺎزرﮔـﺎﻧﯽ ﺧـﺎﺳﺖ ﺑﺴـﺒﺐ ﺗﻤﺎﺷـﺎي درﯾـﺎ‪) .‬ﻣﺠﻤـﻞ اﻟﺘﻮارﯾـﺦ و‬ ‫اﻟﻘﺼﺺ ||(‪ .‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﺸﺴﺘﻦ‪ .‬ﻗﯿﺎم ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﺮﺗﻔﻊ ﺷﺪن ||‪ .‬ﺳﻮم ﺷﺨﺺ ﻣﺎﺿﯽ از ﺧﺎﺳﺘﻦ ﻣﺮادف ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮﻃﺮف ﺷﺪ‬ ‫‪:‬ﻧﺰاع ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺰاع ﺑﺮﻃﺮف ﺷﺪ‪ .‬دﺷـﻤﻨﯽ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ دﺷﻤﻨﯽ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﺷﺪ‪ ،‬ﺻﻠﺢ ﺑﺮﻗﺮار ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺣﮑﻢ از او ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮐﻨﺎﯾﻪ از‬ ‫دﯾﻮاﻧﻪ ﺷﺪن ﯾﺎ ﻣﺮدن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﻫﺮ ﻣﻮردي ﮐﻪ ﺷـﺨﺺ ﻣﺘﮑﯿﻒ ﺑﮑﯿﻔﯿﺘﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ از ﺗﺤﺖ ﺣﮑﻤﯽ ﺧﺎرج ﮔﺮدد اﯾﻦ اﺻـﻄﻼح ﺑﺮ‬ ‫او ﺻﺎدق ﻣﯽ آﯾﺪ‪ :‬روزه داﺷـﺘﻦ و ﺧﺪاي را ﺗﻌﺒﺪ ﮐﺮدن از وي ﺧﺎﺳﺖ‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼـﺺ ||(‪ .‬ﺑﯿﺪار ﺷﺪن‪ .‬رﺧﺘﺨﻮاب ﺗﺮك‬ ‫ﮐﺮدن ‪ :‬ﻫﻤﯽ ﺧﻔﺘﻦ و ﺧﺎﺳﺖ ﺑﺎ ﺟﻔﺖ ﻣﺎر ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮان ﺑﻮدن اي ﺷﻬﺮﯾﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﺮ ﺗﻮ اﯾﻦ ﺧﻮردن و اﯾﻦ رﻓﺘﻦ و اﯾﻦ ﺧﻔﺘﻦ و ﺧﺎﺳﺖ‬ ‫ﻧﯿﮏ ﺑﻨﮕﺮ ﮐﻪ ﮐﻪ اﻓﮑﻨﺪ و زﯾﻦ ﮐﺎر ﭼﻪ ﺧﻮاﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺳﺖ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺷـﻬﺮﮐﯽ اﺳﺖ از ﻧـﻮاﺣﯽ ﺑﻠـﺦ اﻧـﺪر ﻗﺮب اﻧـﺪراب ﺑﻠـﺦ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان ج ‪ 3‬ص ‪ .(388‬ﻣﻨﺴـﻮب ﺑـﻪ اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺧـﺎﺳﺘﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)اﻻﻧﺴﺎب ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ(‪ .‬در ﺣﺪوداﻟﻌﺎﻟﻢ )ﺿﻤﯿﻤﻪء ﮔﺎﻫﻨﺎﻣﻪء ﺳﺎل ‪ (1312‬در ص ‪ 69‬ذﯾﻞ ﻧﺎﺣﯿﺖ ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ آﯾﺪ‪» :‬ﺷـﻬﺮﮐﻬﺎﺋﯽ اﻧﺪ ﺑﺮ ﺣﺪ‬ ‫ﻓﺮﻏﺎﻧﻪ و اﯾﻼق‪ ،‬ﺳﺎﻣﯽ ﺳﺒﺮك‪ ،‬ﺷـﻬﺮﮐﯽ اﺳﺖ ﺧﺮم و آﺑﺎدان‪ ،‬ﺑﺮﻓﮑﺴﻮم‪ ،‬ﺣﻨـﺢ‪ ،‬ﺧﺎس‪ ،‬ﺷـﻬﺮﮐﻬﺎﺋﯽ اﻧـﺪ ﺑﺎ ﮐﺸﺖ و ﺑﺮز ﺑﺴـﯿﺎر« ‪ -‬اﻧﺘﻬﯽ‪.‬‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ ﺧﺎس ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺣﻮاﺷـﯽ ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴـﺘﺎن ﻣﺼـﺤﺢ از اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﺖ اﺳﻢ ﺑﺮده و آن را در ﺣﺪود ﺳﯿﺴﺘﺎن ﺗﺎ ﻏﺰﻧﻪ ﺣﺪس‬ ‫زده اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴـﺘﺎن ص ‪ : (339‬اﺑﻮاﻟﻘـﺎﺳﻢ ﺑﻌـﺪ از ﻣﻔﺎرﻗﺖ اﺑﻮﻋﻠﯽ ﺑﺎ ﮔﻮﺷﻪ اي ﻧﺸـﺴﺖ ﺗﺎ راﯾﺎت ﻧﺎﺻـﺮاﻟﺪﯾﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﺳﺖ رﺳـﯿﺪ‪،‬‬ ‫روي ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﻧﻬﺎد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ ﻧﺴﺨﻪء ﺧﻄﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﺑﯿﻦ ﻫﺮات و ﺳﯿﺴـﺘﺎن‪ .‬ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ ﻧﻮﯾﺴﺪ‪ :‬از ﻫﺮات ﺗﺎ ﺟﺎﻣﺎن ﯾﮏ ﻣﺮﺣﻠﻪ از او ﺗﺎ ﮐﻮه ﺳﯿﺎه ﯾﮏ ﻣﺮﺣﻠﻪء از او‬ ‫ﺗﺎ ﻗﻨﺎت ﺳﺮي ﯾﮏ ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ ،‬از او ﺗﺎ ﺧﺎﺳﺘﺎن از ﺗﻮاﺑﻊ اﺳﻔﺰار ﯾﮏ ﻣﺮﺣﻠﻪ‪) .‬ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب ج ‪ 3‬ص ‪.(178‬‬ ‫ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه‪.‬‬



‫)ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺒﺪأ‪ .‬ﻣﺤﻞ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ‪ .‬ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن و ﻃﻠﻮع ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺳﺘﮕﯽ‪.‬‬



‫]َت ‪ِ /‬ت[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﻋﻤﻞ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺳﺘﻦ‪.‬‬



‫]َت[ )ﻣﺺ( ﺑﻬﻤﺮﺳـﯿﺪن‪ .‬ﭘﯿﺪا ﺷﺪن‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺑﻌﻤﻞ آﻣﺪن‪ .‬ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪن‪ .‬ﻇﻬﻮر ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮ آن ﺧﯿﺰﯾﺪن اﺳﺖ ‪ :‬ﺑﺨﯿﺰد ﯾﮑﯽ‬ ‫ﺗﻨﺪﮔﺮد از ﻣﯿﺎن ﮐﻪ روي اﻧﺪر آن ﮔﺮد ﮔﺮدد ﻧﻐﺎم‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬ﻫﺮ آن ﮐﯿﻨﻪ ﮐﺰ دل ﺑﻮد ﺧﺎﺳﺘﻪ ﻧﺒﯿﻨﺪش ﻫﺮﮔﺰ ﮐﺴﯽ ﮐﺎﺳﺘﻪ‪.‬اﺑﻮﺷﮑﻮر ﺑﻠﺨﯽ‪.‬‬ ‫ز دﯾـﺪار ﺧﯿﺰد ﻫﺰار آرزوي‪.‬اﺑﻮﺷـﮑﻮر ﺑﻠﺨﯽ‪ .‬دﯾﮕﺮ آن ﻣﺮدﮔﺎن ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐﻪ در اﯾﺎم داﻧﯿﺎل ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم ﺑـﺪﻋﺎي وي زﻧـﺪه ﺷﺪﻧﺪ و اﯾﻨﺎن‬ ‫آﻧﮑﻪ ﺧـﺪاي ﻋّﺰ و ﺟّﻞ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻟﻢ ﺗﺮ اﻟﯽ اﻟـﺬﯾﻦ ﺧﺮﺟﻮا ﻣﻦ دﯾﺎرﻫﻢ و ﻫﻢ اﻟﻮف ﺣـﺬر اﻟﻤﻮت« )ﻗﺮآن ‪ (2/243‬ﺗﺎ آﺧﺮ آﯾﻪ و ﺳـﺒﺐ آن‬ ‫اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺸـﻬﺮ اﯾﺸﺎن اﻧﺪر ﻣﺮگ اﻓﺘﺎد و وﺑﺎ ﺧﺎﺳﺖ و ﺧﻠﻖ از اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري و وﺑﺎ ﺑﻤﺮدﻧﺪ‪) ...‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻃﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪ .‬و ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻧﺎﺣﯿﺖ‬ ‫ﺑﺮﺑﺮﯾﺎن ﭘﻠﻨﮓ ﺧﯿﺰد‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬و از ﻧﺸﺎﺑﻮر ﺟﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺧﯿﺰد‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬و ] از ﻧﺎﺣﯿﺖ ﺗﺒﺖ [ ﻣﺸﮏ ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﯿﺰد و‬ ‫روﺑﺎه ﺳـﯿﺎه‪) ...‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬از ﺷﻮش ﺟﺎﻣﻪ و ﻋﻤﺎﻣﻪء ﺧﺰ ﺧﯿﺰد‪ .‬و ﺗﺮﻧﺞ از دﺳﺖ اﻧﺒﻮي‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬رأس اﻟﻌﯿﻦ ﺷﻬﺮي اﺳﺖ ﺧﺮم‬ ‫و اﻧﺪر وي ﭼﺸـﻤﻪ ﻫﺎﺳﺖ ﺑﺴﯿﺎر و از آن ﭼﺸﻤﻪ ﻫﺎ ﭘﻨﺞ رود ﺑﺮﺧﯿﺰد و ﺑﯿﮑﺠﺎي ﮔﺮد ﺷﻮد‪ .‬آن را ﺧﺎﺑﻮر ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬ﺑﺪاﻧﮕﻪ‬ ‫ﮐﻪ ﺧﯿﺰد ﺧﺮوش ﺧﺮوس ﺑﺒﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮ ﮐﻮﻫﻪء ﭘﯿﻞ ﮐﻮس)‪.(1‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻫﻤﺎن آرزوي ﭘﺪر ﺧﯿﺰدم ﭼﻮ اﯾﻤﻦ ﺷﻮم دل ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰدم‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ز‬ ‫ﻫﺮ ﺳﻮ ﻓﺮاوان ﺧﺮﯾـﺪار ﺧـﺎﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺑﺎﺷـﯿﺮ زور آورش ﺧـﺎﺳﺖ ﺟﻨـﮓ‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ز ﻣﺮدي ﭼﻪ ﺧﯿﺰد ﮔﻪ ﮐـﺎرزار ﮐﻪ ﭘﺮورده‬ ‫ﻣﺮﻏﺶ ﺑﻮد ﺧﻮاﺳـﺘﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﺷـﯿﺮ ﺷﺮزه ﺑﭽﻨﮕﺎل ﺗﯿﺰ ز ﺟﻨﮕﺶ ﮐﺠﺎ ﺧﺎﺳﺘﯽ رﺳﺘﺨﯿﺰ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﮔﻮﺋﯽ ﺑﺨﺪﻣﺖ ﺗﻮ ﺑﺪﯾﻦ ﺟﺎﯾﮕﻪ‬ ‫رﺳـﯿﺪ ﮐﻮ را ﺑﺮ آﺳـﻤﺎن ﺳـﺨﻦ اﻓﺘـﺎد و ﻧـﺎم ﺧﺎﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺗﺎ ز ﮐﺸـﻤﯿﺮ ﺻـﻨﻢ ﺧﯿﺰد و از ﺗﺒﺖ ﻣﺸﮏ ﻫﻤﭽﻮ ﮐﺰ ﻣﺼـﺮ ﻗﺼﺐ ﺧﯿﺰد و از‬ ‫ﻃﺎﯾﻒ ادﯾﻢ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺑﺎﻧﮓ ﺧﯿﺰد ﮐﺂﻣـﺪ اﻣﯿﺮ ﯾﻌﻘﻮب ز ﻫﯿـﭻ ﺟﺎﻧﻮر از ﺑﯿﻢ ﺑﺮ ﻧﯿﺎﯾـﺪ دم‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﭘﺴـﺮان ﺧﺎﺳﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﭘﯿﺶ رو اﻧﺪر ﻫﺮ‬ ‫ﺑـﺎب‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻧـﻪ ﻧﯿﺰ ﭼﻨـﺪان ﻃﺮﻓﻪ ﺑﺨﯿﺰد از ﺑﻐـﺪاد ﻧﻪ ﻧﯿﺰ ﭼﻨـﺪان دﯾﺒـﺎ ﺑﺨﯿﺰد از ﺷـﺸﺘﺮ‪.‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬اﺑﻦ ﺑـﺪان ﮐﺮدم ﺗـﺎ ﻓﺘﻨﻪ ﻧﺨﯿﺰد‪) .‬ﺗـﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺳﯿﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﻋﻠﻢ دوﺳﺘﯽ و ﺣﺮﻣﺖ داﺷﺖ ﺳـﻼﻃﯿﻦ آل ﺳـﻠﺠﻮق ﺑﻮد ﮐﻪ در روي زﻣﯿﻦ ﻋﻠﻤﺎ ﺧﺎﺳـﺘﻨﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﺳـﭙﻬﺴﺎﻻري ﺑﻮد‬ ‫ﻋﺮب را ﺑﺪرﮔﺎه اﻣﯿﺮ ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮآورد ﺑﭙﺎرﺳـﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﺑﺎد ﺑﺎد آن ﺷﻬﺮ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺮدم ﺧﯿﺰد و ﭘﺮورد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن(‪ .‬رﺳﻮل را‬ ‫ﺑﺮﻧﺸﺎﻧﺪﻧـﺪ و آوردﻧـﺪ‪ .‬آواز ﺑﻮق و ﮐﻮس و دﻫﻞ و ﮐﺎﺳﻪ ﭘﯿﻞ ﺑﺨﺎﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص ‪ .(290‬ﻧﻪ ﻫﺮ آﻫﻮﺋﯽ را ﺑﻮد ﻣﺸـﮏ‬ ‫ﻧﺎب ﻧﻪ از ﻫﺮ ﺻـﺪف در ﺧﯿﺰد ﺧﻮﺷﺎب‪.‬اﺳﺪي‪ .‬ﺳـﭙﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﺶ ﮔﺮاﻣﯽ ﺑﻮد از او ﻧﻨﮓ ﺧﯿﺰد ﻧﻪ ﻧﺎﻣﯽ ﺑﻮد‪.‬اﺳﺪي‪ .‬از ﻓﻠﮏ ﺧﯿﺰد ﺑﺪي‬ ‫در ﻃﺒﻊ او ﻧﺎﯾـﺪ ﺑـﺪي‪ .‬ﻗﻄﺮان‪ .‬اﮔﺮ از ﺗﻮ ﮐـﺎر ﺑﺴـﺘﻦ ﺧﯿﺰد ﺧﻮد ﭘﺴـﻨﺪ آﻣـﺪ‪) .‬ﻗـﺎﺑﻮس ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﻣﺮ آﻣﯿﺰش ﮔﻮﻫﺮان را ﺑﮕﻮي ﺳـﺒﺐ ﭼﻪ ﮐﻪ‬ ‫ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺻﻮر زو ﺑﺨﺎﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺳـﺨﻦ ﺧﯿﺰد از ﭼﻨﺪ و ﭼﻪ و ﭼﻮن‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬و ﻫﺮﮔﺎه ﮐﻪ ﻃﻌﺎم از ﻣﻌﺪه ﻓﺮوﮔﺬرد و‬ ‫ﺛﻔﻞ آﻧﺠﺎ رﺳﺪ ﮐﻪ رﯾﺶ اﺳﺖ روده را درد ﺧﯿﺰد‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬و ﺳﺤﺞ را ﮐﻪ از اﺳﻬﺎل ﺻﻔﺮاﺋﯽ ﺧﯿﺰد ﺳﻮد دارد‪) .‬ذﺧﯿﺮهء‬ ‫ﺧﻮارزﻣﺸـﺎﻫﯽ(‪ .‬و اﮔﺮ اﺳـﺘﻔﺮاغ ﻧـﺎﮐﺮده درد ﺧﯿﺰد‪) ...‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸـﺎﻫﯽ(‪ .‬و ﺧﺪاوﻧـﺪ دﻣـﺎغ ﮔﺮم را از ﻫﻮاي ﮔﺮم و از آﻓﺘﺎب و از‬ ‫ﻃﻌﺎم و از ﺷـﺮاب ﮔﺮم ﺳـﺮدرد ﺧﯿﺰد و ﺧﻮاب او ﺳـﺒﮏ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬اﯾﻦ ﺳﯿﻨﯿﺰ ﺷﻬﺮﮐﯽ اﺳﺖ ﻧﺰدﯾﮏ ﺳﺎﺣﻞ درﯾﺎ و‬ ‫در آﻧﺠـﺎ ﮐﺘﺎب ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺎﺷـﺪ و از آﻧﺠﺎ ﺟﺎﻣﻪء ﺳـﯿﻨﯿﺰي ﺧﯿﺰد‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص‪ .(114‬ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﻧﺘﻮان ﮐﺮد اﻻ ﺑﻠﺸـﮑﺮ و ﻟﺸـﮑﺮ‬ ‫ﻧﺘﻮان داﺷﺖ اﻻـ ﺑﻤـﺎل و ﻣـﺎل ﻧﺨﯿﺰد اﻻ از ﻋﻤﺎرت‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص‪ .(5‬ﻧا ﯿﻮران ﺷـﻬﺮﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از آﻧﺠﺎ ﭼﻨـﺪ ﮐﺲ از اﻫﻞ‬ ‫ﻓﻀﻞ ﺧﺎﺳﺘﻪ اﻧﺪ‪) .‬ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص‪ .(143‬و از آن ﻧﺎﺣﯿﺖ اﺑﺮﯾﺸﻢ ﺧﯿﺰد از آﻧﭻ درﺧﺖ ﺗﻮت ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ‬ ‫ص‪ .(122‬ﭘﺲ ﻣﯿـﺎن اﯾﺸـﺎن ﮔﻔـﺖ و ﮔـﻮي ﺧـﺎﺳﺖ و ﻗـﻮﻣﯽ ﮐـﻪ ﻫـﻮاي ﮐﺴـﺮي ﻣﯿﺨﻮاﺳـﺘﻨﺪ ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﻣـﺎ ﺑﺮ ﭘﺎدﺷـﺎﻫﯽ او ﺑﯿﻌـﺖ ﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬ ‫)ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص‪ .(77‬ﭼﺮﺧﯽ و از ﺗﻮ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻮن ﭼﺮخ ﻧﯿﮏ و ﺑﺪ ﺑﺤﺮي و از ﺗﻮ ﺧﯿﺰد ﭼﻮن ﺑﺤﺮ ﻧﻔﻊ و ﺿﺮ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ‪ .‬ﻣﺮدي‬ ‫ﺑﻪ آﻣﻞ زﻣﯿﻨﯽ ﺧﺮﯾﺪ وﯾﺮان و ﺑﺮﻧﺠﺴـﺘﺎن ﮐﺮد‪ .‬اﮐﻨﻮن از آن زﻣﯿﻦ ﺑﺮﻧﺞ ﻣﯽ ﺧﯿﺰد ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﺟﺎي ﭼﻨﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻫﺮ ﺳﺎل ﻫﺰار دﯾﻨﺎر از آن‬ ‫ﺑﺮﻣﯽ ﺧﯿﺰد‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪء ﺧﯿﺎم(‪ .‬ﺷﺮاب رﯾﺤﺎﻧﯽ‪ ...‬ﺑﺎد ﺑﺸﮑﻨﺪ و ﺗﺒﻬﺎ را ﮐﻪ از ﺑﯿﻤﺎري ﺧﺎﺳﺘﻪ ﺑﻮد ﺳﻮد دارد‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬از ﺧﻮردن وي‬ ‫] ﺟﻮ [ ﺧﻮن ﮐﺜﯿﻒ و ﻓﺎﺳﺪ ﻧﺨﯿﺰد ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳـﺘﻔﺮاغ ﺣﺎﺟﺖ اﻓﺘﺪ‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﻣﺜﻞ ﻧﺎن ﻓﻄﯿﺮ اﺳﺖ ﻫﺠﺎ ﺑﯽ دﺷـﻨﺎم ﻣﺮد را درد ﺷﮑﻢ ﺧﯿﺰد‬ ‫از ﻧـﺎن ﻓﻄﯿﺮ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﻧﯽ از ﻏﺒـﺎر ﺧﺎﺳـﺘﻪ ﺑﯿﺮون ﺷـﺪي ﺑﺰور ﻧﯽ از زﻣﯿﻦ ﺧﺴـﺘﻪ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﯽ ﻏﺒـﺎر‪.‬اﻧﻮري‪ .‬ﻓﻀـﻞ و ﻫﻨﺮ اﺳﺖ ﻣـﺎﯾﻪء ﻣﺮد از‬ ‫ﺧﻠﻌﺖ و از ﮐﻤﺮ ﭼﻪ ﺧﯿﺰد‪ .‬ﺟﻤـﺎل اﻟـﺪﯾﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﺮزاق‪ .‬ﮔـﻮﺋﯽ اﻧـﺪر ﮐﺸـﻮر ﻣـﺎ ﺑﺮ ﻧﻤﯿﺨﯿﺰد وﻓـﺎ ﯾـﺎ ﺧـﻮد اﻧـﺪر ﻫﻔﺖ ﮐﺸﻮر ﻫﯿـﭻ ﺟـﺎﺋﯽ‬ ‫ﺑﺮﻧﺨﺎﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﺮ ﺷﺎدي دل ز زﻋﻔﺮان ﺧﺎﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬واﻧﭽﻪ ﺧﯿﺰد ز ﻣﻄﺒـﺦ ﭼﻮ ﻣﻨﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬و از او ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﭘﺎدﺷﺎه و ﻋﺎدﻟﺘﺮ ﺑﻌﻬﺪ‬ ‫ﻣﺎ ﻧﺨﺎﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻃﺒﺮﺳـﺘﺎن اﺑﻦ اﺳـﻔﻨﺪﯾﺎر(‪ .‬و ﻣﻬﺬب ﺧﻀﺮي ﮔﻔﺘﻨﺪ او را ﻧﺪﯾﻤﯽ ﺑﻮد ﻇﺮﯾﻒ و ﻓﺎﺿﻞ در ﻫﻤﻪ اﻧﻮاع ﮐﻪ ﻣﺜﻞ او در آن‬ ‫ﻣﻌﻨﯽ ﺑﻬﯿـﭻ ﻋﻬـﺪ ﻧﺨﺎﺳﺖ و از ﻋﻠﻢ و ادب و ﻓﻘﻪ و ﺑﻼﻏﺖ ﺑﺎ ﺑﻬﺮه‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﻃﺒﺮﺳـﺘﺎن اﺑﻦ اﺳـﻔﻨﺪﯾﺎر(‪ .‬ﮐﻔﺮ از آن ﺧﺎﺳﺖ ﮐﻪ در ﮐﺎﺋﻨﺎت‬ ‫ﮐﻮﮐﺒﻪء ﻋﺸﻖ ﺗﻮ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﮐﺮد‪.‬ﻋﻄﺎر‪ .‬ﺧﻮن روان ﺷﺪ ﻫﻤﭽﻮ ﺳﯿﻞ از ﭼﭗ و راﺳﺖ ﮐﻮه ﮐﻮه اﻧﺪر ﻫﻮا زﯾﻦ ﮔﺮد ﺧﺎﺳﺖ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﻧﯿﺴﺖ ﯾﮏ‬ ‫رﻧﮕﯽ ﮐﺰو ﺧﯿﺰد ﻣﻼل ﺑﻞ ﻣﺜﺎل ﻣﺎﻫﯽ و آب زﻻل‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺑﻠﺒﻞ ﺑﺴﺘﺎﻧﺴـﺮا ﺻﺒﺢ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ وز در اﯾﻮان ﺑﺨﺎﺳﺖ ﺑﺎﻧﮓ ﺧﺮوﺳﺎن ﺑﺎم‪.‬‬ ‫ﺳﻌـﺪي )ﻃﯿﺒـﺎت(‪ .‬ﻧﻮﺷـﯿﺮوان ﮔﻔﺖ ﻧﻤـﮏ ﺑﻘﯿﻤﺖ ﺑﺴـﺘﺎن ﻧﻪ ﺑﻘـﻮت ﺗـﺎ ده ﺧﺮاب ﻧﺸـﻮد ﮔﻔﺘﻨـﺪ از اﯾﻦ ﻗـﺪر ﭼﻪ ﺧﺮاﺑﯽ ﺧﯿﺰد‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن‬ ‫ﺳﻌﺪي(‪ .‬ﻧﻪ ﻫﺮ ﺳﻨﮓ ﮐﻪ از ﺑﺪﺧﺸﺎن ﺧﯿﺰد ﮔﻮﻫﺮ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻫﺮ ﻧﯽ ﮐﻪ از ﻣﺼﺮ روﯾﺪ ﺷﮑﺮ‪) .‬ﻧﻔﺜﮥ اﻟﻤﺼﺪور زﯾﺪري(‪ .‬ﻣﺮا اﺳﺒﺎب ﻋﺸﺮت‬ ‫از دل دﯾﻮاﻧﻪ ﻣﯿﺨﯿﺰد ﺷـﺮاب و ﻣﻄﺮب و ﻣﻌﺸﻮق ﻣﻦ از ﺧـﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺧﯿﺰد‪ .‬ﺻـﺎﺋﺐ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺧـﻂ ﺳﺒﺰي ﮐﻪ ز ﭘﺸﺖ ﻟﺐ ﺟﺎﻧﺎن ﺧﯿﺰد‬ ‫رگ اﺑﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ از ﭼﺸﻤﻪء ﺣﯿﻮان ﺧﯿﺰد‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﺣﺎﺻﻞ آﻣﺪن ﺑﻪ ﺑﺴﯿﺎري ‪ :‬از ﺳﻤﻨﺪور ﺗﺎ ﺑﺨﯿﺰد ﻋﻮد ﺗﺎ ﻫﻤﯽ ﺳﺎج‬ ‫ﺧﯿﺰد از ﺳـﻨﺪور‪.‬ﺧﺴـﺮوي ||‪ .‬ﻣﺘﻔﺮع ﮔﺸﺘﻦ‪ .‬ﻧﺸﺄت ﮐﺮدن‪» :‬ﮐﺎر از ﮐﺎر ﺧﯿﺰد ||«‪ .‬ﺑﻌﺚ‪ .‬ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ ﻣﺮده‪ .‬ﺣﺸﺮ ‪ :‬ﯾﮏ ﺳﻮ ﮐﻨﻤﺶ ﭼﺎدر‪،‬‬ ‫ﯾﮏ ﺳﻮ ﻧﻬﻤﺶ ﻣﻮزه اﯾﻦ ﻣﺮده اﮔﺮ ﺧﯿﺰد‪ ،‬ورﻧﻪ ﻣﻦ و ﭼﻠﻐﻮزه‪ .‬رودﮐﯽ ||‪ .‬ﺑﻠﻨـﺪ ﺷﺪن‪ .‬ﻗﯿﺎم ﮐﺮدن ‪ :‬ﺧﯿﺰﯾﺪ و ﺧﺰ آرﯾﺪ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺧﺰان‬ ‫اﺳﺖ ﺑﺎد ﺧﻨﮏ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﻮارزم وزان اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﭼﻨﺎن ﮐﺰ روي درﯾﺎ ﺑﺎﻣـﺪادان ﺑﺨﺎر آب ﺧﯿﺰد ﻣﺎه ﺑﻬﻤﻦ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻓﺮاوان ﻣﺮا‬ ‫ﺣﺎﺳﺪان ﺧﺎﺳـﺘﻨﺪ ز ﻫﺮ ﮔﻮﺷﻪ اي و ز ﻫﺮ ﮐﺸﻮري‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬روزي ز ﺳﺮ ﺳﻨﮓ ﻋﻘﺎﺑﯽ ﺑﻬﻮا ﺧﺎﺳﺖ ﺑﻬﺮ ﻃﻠﺐ ﻃﻌﻤﻪ ﭘﺮ و ﺑﺎل ﺑﯿﺎراﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬زﺑﺎن ﺑﺮﺑﻨﺪ ﺑﺎري زﯾﻦ ﺧﺮاﻓﺎت ﺑﺨﯿﺰ از ﺟﺎ ﮐﻪ ﻓﯽ اﻟﺘﺄﺧﯿﺮ آﻓﺎت‪.‬ﺟﺎﻣﯽ‪ .‬ﺻﺪ ﮐﻮه ﺑﻪ دل ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﯿﺰم ﺻﺪ ﺧﺎر ﺑﻪ ﭘﺎي ﭼﻮن‬ ‫ﮔﺮﯾﺰم‪.‬ﻣﮑﺘـﺒﯽ ﺷــﯿﺮازي‪ - .‬ﺑﺮﺧﺎﺳــﺘﻦ؛ ﺑﻠﻨـﺪ ﺷـﺪن‪ .‬ﻗﯿـﺎم ﮐﺮدن ‪ :‬ز ﺻـﺤﺮا ﺳـﯿﻞ ﻫـﺎ ﺑﺮﺧـﺎﺳﺖ ﻫﺮ ﺳـﻮ دراز آﻫﻨـﮓ و ﭘﯿﭽـﺎن و زﻣﯿﻦ‬ ‫ﮐﻦ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ - .‬ﺣﺪﯾﺚ اﻣﺮي ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻦ؛ ﭼﯿﺰي ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ‪ :‬ﻣﻦ ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻐﻔﺎرم اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮدم ﺣﺪﯾﺚ آن ﺷﯿﺮان ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‬ ‫و ﻫﺮ ﮐﺲ ﺳـﺘﺎﯾﺶ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬زاﯾـﻞ ﺷـﺪن‪ .‬از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ ‪ :‬ﭼﻨـﺎن ﮔﺸﺖ ﺑﺎزارﻫـﺎي وﻻﯾﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ از ﭘﺎﺳـﺒﺎن‪،‬‬ ‫ﭘﺎﺳـﺒﺎﻧﯽ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻓﺮق ﺷـﺎﻫﯽ و ﺑﻨـﺪﮔﯽ ﺑﺮﺧـﺎﺳﺖ ﭼﻮن ﻗﻀﺎي ﻧﻮﺷـﺘﻪ آﻣـﺪ ﭘﯿﺶ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﻋﺸﻖ ورزﯾـﺪم و ﻋﻘﻠﻢ ﺑﻪ ﻣﻼﻣﺖ‬ ‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﻫﺮ ﮐﻪ ﻋﺎﺷﻖ ﺷـﺪ ازو ﺣﮑﻢ ﺳـﻼﻣﺖ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت ||(‪ .‬ﻇﺎﻫﺮ ﺷـﺪن‪ .‬ﭘﺪﯾـﺪ آﻣـﺪن ‪ :‬ﻋﻠﻤﺎء ﺑﺰرگ ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻨﺪ از‬ ‫ﺳﯿﺴـﺘﺎن اﻧـﺪر ﺑـﺎب ﻓﻘﻪ و ادب‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺳﯿﺴـﺘﺎن(‪ .‬ز ﺑﻮد ﺑﻨـﺪه و ﻧـﺎﺑﻮد از ﭼﻪ ﺑﺮﺧﯿﺰد ﮐﺠﺎ رﺿﺎي ﺗﻮ ﻧﺒﻮد ﻧﺒﻮد و ﺑﻮد ﻣﺒﺎد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - .‬از‬ ‫دﺳﺖ ﺧﺎﺳـﺘﻦ؛ از دﺳﺖ‪ ...‬ﺑﺮآﻣﺪن‪ .‬ﻣﯿﺴـﺮ ﺷﺪن ‪ :‬ﭼﻮ ﮔﻔﺘﻤﺶ ﮐﻪ دﻟﻢ را ﻧﮕﺎﻫﺪار ﺑﮕﻔﺖ ز دﺳﺖ ﺑﻨﺪه ﭼﻪ ﺧﯿﺰد ﺧﺪا ﻧﮕﻬﺪارد‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻦ؛ ﺻـﺪا ﺑﻠﻨـﺪ ﺷـﺪن‪ ،‬ﺑﺮآﻣـﺪن ﺻـﺪا ‪ :‬ز درﮔﺎه ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ آواي ﮐﻮس زﻣﯿﻦ آﻫﻨﯿﻦ ﺷﺪ ﻫﻮا آﺑﻨﻮس‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺑﺮﭘﺎي‬‫ﺧﺎﺳـﺘﻦ؛ اﯾﺴـﺘﺎدن‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﺸﺴـﺘﻦ ‪:‬ﻫﺮﮐﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﻫﻤﻪ ﺑﺮﭘﺎي ﺧﺎﺳـﺘﻨﺪ و ﺑﺎﯾﺴﺘﺎدﻧﺪ‪) .‬ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪء ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو(‪ - .‬ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ آﺗﺶ؛ ﺷﻌﻠﻪ‬ ‫ور ﺷـﺪن و ﻣﺸـﺘﻌﻞ ﮔﺸـﺘﻦ آن ‪ :‬ﭼﻮن آﺗﺶ ﺑﺮﺧﯿﺰد ﺗﯿﺰي ﻧﮑﻨﺪ ﺧﺎر‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ - .‬ﺑﺮﻧﺨﺎﺳـﺘﻦ؛ از ﺑﯿﻦ ﻧﺮﻓﺘﻦ‪ .‬ﻣﺤﻮ ﻧﺸﺪن ‪ :‬ﻫﻨﻮز ﮐﯿﻨﻪ و‬ ‫ﺣﺮب از ﻣﯿﺎن اﯾﺸﺎن ﺑﺮﻧﺨﺎﺳﺖ و ﻧﺨﯿﺰد ﻫﺮﮔﺰ‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼـﺺ(‪ .‬آﻧﭽﻪ از ﺷـﻬﺮي در اﯾﻦ وﻗﺖ ﺑﺠﻮر و ﻇﻠﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‬ ‫در آن روزﮔﺎر از اﻗﻠﯿﻤﯽ ﺑﺮﻧﺨﺎﺳﺘﯽ‪) .‬راﺣﮥ اﻟﺼﺪور راوﻧﺪي(‪ .‬و اﺻﻞ ﮐﺸـﺘﻦ ﺻﯿﺪ و ﻏﯿﺮ آن ذﺑﺢ اﺳﺖ و ﻋﺮوق ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ﺑﺮﯾﺪن‪ ...‬اﻻ‬ ‫آﻧﮑﻪ ﻣﺘﻌـﺬر ﺑﺎﺷـﺪ ﻋﻘﺮ و ﺟﺮاﺣﺖ روا ﺑﻮد‪ ...‬ﺗﺎ ﻗﺪرت ذﺑﺢ ﺑﺮﻧﺨﯿﺰد ﺟﺮاﺣﺖ ﻧﺸﺎﯾﺪ‪) .‬راﺣﮥ اﻟﺼﺪور راوﻧﺪي(‪ .‬ﮔﺸﻮدن ﺷـﻬﺮ اﻧﻄﺎﮐﯿﻪ از‬ ‫دﺳﺖ ﻫﯿـﭻ ﺳـﻠﻄﺎن و ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﺑﺮﻧﺨﺎﺳـﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬راﺣـﮥ اﻟﺼﺪور ||(‪ - .‬ﺑﻠﻨﺪ ﻧﺸﺪن‪ .‬ﻗﯿﺎم ﻧﮑﺮدن‪ - .‬ﺑﻮي )راﺋﺤﻪ( ﺧﺎﺳـﺘﻦ؛ ﺳﺎﻃﻊ‬ ‫ﺷـﺪن‪ .‬اﺳﺘﺸـﻤﺎم ﮔﺮدﯾـﺪن‪ .‬ﻓﺎﺋـﺢ ﺷـﺪن ‪ :‬ﺧﯿﺰد از ﺻـﺤﺮاي اﯾـﺬج ﻧـﺎﻓﻪء ﻣﺸﮏ ﺧﺘﻦ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ - .‬ﭘﻮﯾﻪ )ﺑﻮﯾﻪ( ﺧﺎﺳـﺘﻦ؛ آرزوي ﭼﯿﺰي در‬ ‫ﺷﺨﺺ اﯾﺠـﺎد ﺷـﺪن ‪ :‬ﭼـﻮن ﻣﺮا ﺑﻮﯾﻪء درﮔـﺎه ﺗﻮ ﺧﯿﺰد ﭼﮑﻨﻢ رﻫﯽ آﻣﻮز رﻫﯽ را و از اﯾﻦ ﻏﻢ ﺑﺮﻫـﺎن‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ - .‬ﺗـﮏ ﺧﺎﺳـﺘﻦ؛ ﺗـﺎﺧﺘﻦ‬ ‫دوﯾﺪن ‪ :‬ﭼﻮ ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺰاﯾﻢ زي ﻣﻌﺰم ﺑﺘﮏ ﺧﯿﺰﻧﺪ ﺛﻌﺒﺎﻧﺎن رﯾﻤﻦ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ - .‬ﺧﺎﺳـﺘﻦ ﺳﻮي دﺷﻤﻦ؛ ﻗﯿﺎم ﮐﺮدن‪ .‬آﻣﺎده ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪ ﺷﺪن‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺟﻨـﮓ دﺷـﻤﻦ رﻓﺘﻦ‪ .‬ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺮاي ﺟﻨـﮓ ﮐﺮدن‪ .‬ﻧﻬﻮد‪) .‬ﺗـﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻦ ﺷﻮد‪ - .‬دﯾﺮ ﺧﺎﺳـﺘﻦ؛ دﯾﺮ ﺑﯿـﺪار‬ ‫ﺷـﺪن‪ .‬دﯾﺮ از ﺧـﻮاب ﺑﻠﻨـﺪ ﮔﺸـﺘﻦ ‪ :‬ز زود ﺧﻔﺘـﻦ و از دﯾﺮ ﺧﺎﺳـﺘﻦ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻪ ﻣﺮد ﯾﺎﺑـﺪ ﻣﻠـﮏ و ﻧﻪ ﺑﺮ ﻣﻠـﻮك ﻇﻔﺮ‪ - .‬ﺷـﮑﻢ‪ ...‬ﺧﺎﺳـﺘﻦ؛‬ ‫آﻣﺎﺳـﯿﺪن‪ .‬ﻣﺘﻮرم ﺷـﺪن ‪ :‬ﺗﺎك رز را دﯾﺪ آﺑﺴـﺘﻦ ﭼﻮ داﻫﺎن ﺷـﮑﻤﺶ ﺧﺎﺳـﺘﻪ ﻫﻤﭽﻮ دم روﺑﺎﻫﺎن‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ - .‬ﻏﻮ ﺧﺎﺳـﺘﻦ؛ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن‬ ‫ﺑﺎﻧﮓ‪ ،‬ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻦ ‪ :‬ﻏﻮ ﭘﯿﺸﺮو ﺧﺎﺳﺖ اﻧﺪر زﻣﺎن ﮐﻪ آﻣﺪ ﺑﺮه ﭼﺎر ﺑﺒﺮ دﻣﺎن‪.‬اﺳﺪي‪ - (1) .‬ن ل‪ :‬ﺑﺪاﻧﮕﻪ ﮐﻪ ﺧﯿﺰد ﺧﺮوش ﺧﺮوس ز‬ ‫درﮔﺎه ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ آواي ﮐﻮس‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺳﺘﻨﯽ‪.‬‬



‫]َت[ )ص ﻟﯿﺎﻗﺖ( ﻻﯾﻖ ﺧﺎﺳﺘﻦ )ﺑﻤﻌﺎﻧﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺳﺖ و ﻧﺸﺴﺖ‪.‬‬



‫ش[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ ﻣﺮﺧﻢ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻠﻨـﺪ ﺷـﺪن و ﻧﺸﺴـﺘﻦ‪ .‬ﻗﯿـﺎم و ﻗﻌﻮد ﮐﺮدن ‪ :‬ﺧﺎﺳﺖ و ﻧﺸـﺴﺖ او ﺑﺎ ﻓﺮزاﻧﮕﺎن و ﺑﺮﻫﻤﻨﺎن ﺑﻮد‪.‬‬ ‫]ُت ِن َ‬ ‫)ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼﺺ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺳﺘﻪ‪.‬‬



‫]َت ‪ِ /‬ت[ )ن ﻣﻒ( ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه‪ .‬ﺑﻬﻤﺮﺳـﯿﺪه‪ .‬ﭘﯿﺪاﺷﺪه ||‪ .‬ﺧﻤﯿﺮ ﺧﺎﺳﺘﻪ‪ .‬ﺧﻤﯿﺮ ﭘُﻒ ﮐﺮده‪ .‬ﺧﻤﯿﺮ ورآﻣﺪه‪ .‬ﺗﺮش ﺷﺪه‪ .‬ﻓﻄﯿﺮ ‪ :‬ﻧﺎن ﺧﺸﮑﺎر‬ ‫ﮐﻪ ﺧﻤﯿﺮ او ﺧﺎﺳـﺘﻪ ﺑﻮد و ﻧﯿﮑﻮ ﭘﺨﺘﻪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ ||(‪ .‬ﺑﻔﺤﻞ آﻣﺪه‪ .‬ﺑﺠﻔﺖ ﻣﺎﯾﻞ ﺷﺪه ||‪ .‬ﻗﺪ ﮐﺸـﯿﺪه ‪ :‬ﮐﻪ ﯾﻮﺳﻒ ﭼﻮ ﺑﺎﻟﯿﻦ‬ ‫ﺷـﺪ و ﺧﺎﺳـﺘﻪ ﭼﻮ ﺑﺘﺨـﺎﻧﻪء ﭼﯿﻦ ﺷـﺪ آراﺳـﺘﻪ‪ .‬ﺷﻤﺴـﯽ )ﯾﻮﺳﻒ و زﻟﯿﺨﺎ ||(‪ .‬ﺑﻠﻨـﺪ ﺷـﺪه‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ||‪ .‬ﺑﺰرگ و ﺳـﺮور ﻗﻮم ﺷـﺪه ‪:‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﻫﻨﺮي ﺣﻼل زاده ﻫﻢ ﺧﺎﺳـﺘﻪ و ﻫﻢ اوﻓﺘﺎده‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )ﻟﯿﻠﯽ و ﻣﺠﻨﻮن چ وﺣﯿـﺪ ص ‪ .(199‬در اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﻧﻈﺎﻣﯽ چ وﺣﯿﺪ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﻧﺪ‬ ‫»ﺧﺎﺳـﺘﻦ« ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺑﺰرگ و رﺋﯿﺲ ﻗﻮم ﺷﺪن و »اﻓﺘﺎدن« ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﻀﻮع و ﺗﻮاﺿﻊ اﺳﺖ‪ - .‬ﻧﻮﺧﺎﺳـﺘﻪ؛ ﺗﺎزه ﺑﺪوران رﺳـﯿﺪه ‪ :‬ﻣﺪه ﮐﺎر ﻣﻌﻈﻢ‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻮﺧﺎﺳـﺘﻪ‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن ||(‪ .‬ﺗـﺎزه اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده ‪ :‬ﺷﺎد آﻣـﺪي اي ﻓﺘﻨﻪء ﻧﻮﺧﺎﺳـﺘﻪ از ﻏﯿﺐ ﻏﺎﺋﺐ ﻣﺸﻮ از دﯾـﺪه ﮐﻪ در دل ﺑﻨﺸـﺴﺘﯽ‪.‬‬ ‫ﺳﻌـﺪي )ﻃﯿﺒـﺎت ||(‪ .‬ﺗـﺎزه رﺷـﺪ ﮐﺮده‪ .‬ﺟﻮاﻧﯽ ﮐﻪ در ﻋﻨﻔﻮان ﺷـﺒﺎب اﺳﺖ ‪ :‬ﺑﻄﺎﻋـﺎت ﭘﯿﺮان آراﺳـﺘﻪ ﺑﺼـﺪق ﺟﻮاﻧﺎن ﻧﻮﺧﺎﺳـﺘﻪ‪.‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫)ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫)ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺎﺳﺖ ﮐﻪ آن ﺷﻬﺮﮐﯽ اﺳﺖ در اﻧﺪراب ﺑﻠﺦ‪) .‬ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ ﮔﻤﺎن ﺑﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺧﻮﺷﺖ ﺑﺎﺷﺪ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺻﺎﻟـﺢ اﻟﺨﺎﺳﺘﯽ‪ .‬ﻣﻮﻟﯽ ﺑﺎﻫﻠﻪ اي از اﻫﻞ ﺑﻠﺦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬وي از ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ اﻧﺲ ﺣﺪﯾﺚ رواﯾﺖ ﮐﺮده و از او ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ‬ ‫اﻟﺴﻤﺮﻗﻨﺪي ﺣﺪﯾﺚ رواﯾﺖ دارد‪ .‬وي در ﺳﺎل ‪ 213‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﺪرود ﺣﯿﺎت ﮔﻔﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺳﺮ‪.‬‬



‫س[ )ع ص( زﯾﺎﻧﮑﺎر‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )اﻟﻤﻨﺠﺪ( )زﻣﺨﺸـﺮي( )ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ در ﻣﺎل او زﯾﺎن‬ ‫] ِ‬ ‫واﻗﻊ ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﻧﻘﺼﺎن ﺧﻮد ﮐﻨﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬زﯾﺎن دﯾﺪه‪ .‬زﯾﺎن رﺳـﯿﺪه‪ .‬ﻣﺘﻀـﺮر‪ .‬زﯾﺎن زده‪ .‬زﯾﺎن ﮐﺮده‪ .‬ﺑﺰﯾﺎن‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻞ راﺑ ِﺢ‪ .‬ج‪،‬‬ ‫ﺧﺎﺳـﺮان )ﻓﺎرﺳـﯽ(‪ .‬ﺧﺎﺳﺮون‪ ،‬ﺧﺎﺳﺮﯾﻦ‪) .‬ﻋﺮﺑﯽ( ‪ :‬ﺣﺎﺳﺪان ﮔﺸﺘﻪ ﺧﺎﺳﺮ و ﺧﺎﺋﺐ دﺷﻤﻨﺎن ﮔﺸﺘﻪ ﺧﯿﺮه و ﺣﯿﺮان‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ‪ .‬ﺧﺎﺳﺮﺷﻨﺎس‬ ‫ﺧﺴﺮو و ﻃﺎﻏﯽ ﺷﻤﺮﻃﻐﺎن‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﻫﻼك ﺷﺪه ||‪ .‬ﺧﺎﺋﺐ و ﺧﺎﺳﺮ‪ .‬ﻧﺎاﻣﯿﺪ و زﯾﺎن زده‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺳﺮ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( َﺳـ ﻠﻢ ﺑﻦ ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺣﻤﺎد ﻣﻠﻘﺐ ﺑﺨﺎﺳـﺮ ﻣﻮﻟﯽ ﺗﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﺮة ﺷﺎﻋﺮي ﺧﻮش ﻃﺒﻊ از ﺷـﻌﺮاء دوﻟﺖ ﻋﺒﺎﺳﯽ و ﻣﺪﯾﺤﻪ ﺳﺮاﯾﺎن ﺑﺮاﻣﮑﻪ‬ ‫] ِ‬ ‫ﺑـﻮد در ﻋﻠﺖ ﻣﻠﻘﺐ ﺷـﺪن او ﺑﺨﺎﺳـﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﭘـﺪرش ﺑﻬﺮ او ﻣـﺎﻟﯽ ﮔـﺬارد و او آن را ﺑﺮ ادب ﺧﺮج ﮐﺮد ﭘﺲ او را ﺑﺠﻬﺖ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﻧﮏ اﻟﺨﺎﺳـﺮ اﻟﺼﻔﻘﮥ« و او را اﯾﻦ ﻟﻘﺐ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺑﻤﺪح رﺷﯿﺪ ﭘﺮداﺧﺖ و رﺷﯿﺪ او را ﺻﺪﻫﺰار درﻫﻢ ﺻﻠﻪ داد و ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ ﺑﺎ‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺎل ﮔﻮﯾﻨـﺪﮔﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺗﺮا ﺧﺎﺳـﺮ ﻧﺎﻣﯿـﺪه اﻧـﺪ ﺗﮑﺬﯾﺐ ﮐﻦ‪ .‬او ﻫﻢ ﻣﺎل را ﺑﺮداﺷﺖ و ﻧﺰد آﻧﺎن آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ آﻧﭽﻪ ﺑﺮ ادب‬ ‫اﻧﻔـﺎق ﮐﺮدم و ﻧﻔﻌﯽ ﮐﻪ از ادب ﺑﺮداﺷـﺘﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﺳـﻠﻢ راﺑﺤﻢ ﻧﻪ ﺳـﻠﻢ ﺧﺎﺳـﺮ‪ .‬و ﻗﻮﻟﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ در اﯾﻨﺠـﺎ ﻫﺴﺖ)‪(1‬ﺑﺎري ﺳﻠﻢ از ﺷﺎﮔﺮدان‬ ‫ﺑﺸـﺎرﺑﻦ ﺑﺮد از دوﺳـﺘﺎن اﺑﻮاﻟﻌﺘـﺎﻫﯿﻪ ﺑﻮد و او را ﺑﺎ ﺑﺸﺎر ﻣﻨﺎﻇﺮاﺗﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻻدﺑﺎء چ ﻣﺎرﮔﻠﯿﻮث(‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب و‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ آﻧﻨﺪراج ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ او را ﺧﺎﺳﺮ ﺑﺪان ﺟﻬﺖ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺼﺤﻒ را ﻓﺮوﺧﺖ و ﺑﺜﻤﻦ آن دﯾﻮان اﺷﻌﺎر ﺧﺮﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺳﺮة‪.‬‬



‫س َر[ )ع ص( ﺗـﺄﻧﯿﺚ ﺧﺎﺳـﺮ‪ :‬ﺻـﻔﻘﮥ ﺧﺎﺳـﺮة؛ ﺳﻮداي ﺑﻪ ﺿـﺮر و زﯾـﺎن‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ راﺑﺤﻪ‪ - .‬ﮐﺮة ﺧﺎﺳـﺮه؛ ﺣﻤﻠﻪء ﻏﯿﺮ ﻧﺎﻓﻊ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫] ِ‬ ‫)اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( ‪ :‬ﺗﻠﮏ اذا ﮐﺮة ﺧﺎﺳﺮة‪) .‬ﻗﺮآن ‪.(79/12‬‬ ‫ﺧﺎﺳﻊ‪.‬‬



‫س[ )ع ص( ﺧﺴﯿﺲ ﺗﺮﯾﻦ‪ .‬ﺧﺎﺳﻊ اﻟﻘﻮم؛ ﺧﺴﯿﺲ ﺗﺮﯾﻦ ﻗﻮم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎﺳﻒ‪.‬‬



‫س[ )ع ص( ﻻﻏﺮ‪ .‬ﻣﻬﺰول ||‪ .‬ﻣﺘﻐﯿﺮاﻟﻠﻮن ||‪ .‬ﻏﻼم ﺳﺒﮏ ||‪ .‬ﻣﺮد ﻓﻘﯿﻪ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﭼﺸﻤﻪ اي ﮐﻪ آﺑﺶ ﺑﺘﮏ‬ ‫] ِ‬ ‫رﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺳﻒ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻣﺮد اﻓﺴـﺎﻧﻪ اي اﺳﺖ در ﯾﮑﯽ از داﺳـﺘﺎﻧﻬﺎي ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾـﺦ و اﻟﻘﺼـﺺ‪ :‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﻫﻤﻦ)‪ (1‬از ﮐﺸـﺘﻦ ﭼﻨﺪان ﻣﺮدم‬ ‫] ِ‬ ‫ﭘﺸـﯿﻤﺎﻧﯽ ﺧﻮرد‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﭘﺮﺳﺘﯿـﺪن ﺑﺮ ﺳـﺮ ﮐﻮه ﺑﻤﺮدم ﮐﺸـﺘﻦ ﺑـﺪل ﮐﺮدم‪ ،‬ﭘﺲ روزي ﺑﺮﻫﻤﻨﯽ ﻧﺎم وي ﺧﺎﺳﻒ ﺑﯿﺎﻣـﺪ‪ ،‬و او را ﭘﻨـﺪﻫﺎ داد‪.‬‬ ‫ﺑﺮﻫﻤﻦ ﮔﻔﺘـﺎ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺳﺖ و ﻣﻦ ﺧﻮد ﭘﺸـﯿﻤﺎﻧﻢ‪ .‬اﮐﻨﻮن اﯾﻦ ﭘﺎدﺷـﺎﻫﯽ ﺗﺮا دادم ﺧـﺎﺳﻒ ﮔﻔﺘـﺎ ﻧﻪ ﮐـﺎر ﻣﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﻫﻤﻦ ﮔﻔﺘﺎ ﺗﻮ از ﻣﻦ‬ ‫ﺑﭙـﺬﯾﺮ و ﮐﺴـﯽ ﺑﺮ آن ﮔﻤـﺎر از دﺳﺖ ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﭘﺲ ﺧـﺪﻣﺖ ﮐﻨﻨـﺪه اي ﺑﻮد ﻧـﺎم او ﺳﻮﻧـﺎق‪ ،‬ﺧـﺎﺳﻒ وي را ﺑﭙﺎدﺷـﺎﻫﯽ ﺑﻨﺸﺎﻧـﺪ‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ‬ ‫اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼﺺ ص ‪ - (1) .(117‬ﭘﺎدﺷﺎه ﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺳﻖ‪.‬‬



‫س[ )ع ص( ﺳﻨﺎن و ﺗﯿﺮي ﮐﻪ ﺑﻬﺪف رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء( )دﮐﺮي ج ‪ 1‬ص ‪.(604‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎﺳﮏ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( ﺧﺎﺷﮏ ﯾﺎ ﺧﺎﺳﻞ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺣﺎﺷﯿﻪء ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب )چ ﻟﯿﺪن ص ‪ (233‬آﻣﺪه اﺳﺖ ﻧﺎم ﻣﮑﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺳﻞ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎﺳﻞ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﺟﺰﯾﺮه اي اﺳﺖ در ﺑﺤﺮ ﻋﻤـﺎن‪ .‬ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺑﺤﺮ ﻋﻤﺎن ﻓﺎرس و ﺑﺼـﺮه ﻟﺠﻪ اي اﺳﺖ از درﯾﺎي ﻫﻨـﺪ ﻃﺮف ﺷـﺮﻗﯿﺶ‬ ‫] ِ‬ ‫ﺑﻮﻻـﯾﺖ ﻓـﺎرس ﺑﺮﻣﯿﮕـﺬرد و ﺗـﺎ دﯾﺮ ﻣﯿﺮﺳـﺪ و ﻃﺮف ﻏﺮﺑﯽ ﺗـﺎ دﯾـﺎر ﻋﺮب و ﯾﻤﻦ و ﻋﻤـﺎن و ﺑﺎدﯾﻪ اﺳﺖ و ﺷـﻤﺎل وﻻﯾﺎت ﻋﺮاق ﻋﺮب و‬ ‫ﺧﻮزﺳـﺘﺎن و ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺑﺤﺮ ﻫﻨﺪ و ﻋﺮض اﯾﻦ ﻟﺠﻪ ﺗﺎ ﺑﺤﺮ ﻫﻨﺪ رﺳـﯿﺪن ﺻﺪ و ﻫﻔﺘﺎد ﻓﺮﺳﻨﮓ ﻧﻬﺎده اﻧﺪ و ﻋﻤﻘﺶ ﺑﺮ ﻣﻤﺮ ﮐﺸﺘﯽ ﻫﻔﺘﺎد ﺑﺎع و‬ ‫ﻫﺸـﺘﺎد ﺑﺎع ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ و از اول رﺳـﯿﺪن آﻓﺘﺎب ﺑﺒﺮج ﺳـﻨﺒﻠﻪ ﺗﺎ ﺷـﺶ ﻣﺎه ﻣﻮاج ﺑﺎﺷـﺪ و ﺑﻌـﺪ از آن ﺳﺎﮐﻦ ﮔﺮدد و ﺟﺰر و ﻣﺪ آن در ﺷـﻂ‬ ‫اﻟﻌﺮب ﺗﺎ دﯾﻪ ﻣﻄﺎره ﺑﯿﺴﺖ ﻓﺮﺳـﻨﮓ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺤﺮ ﺑﺎﻻ ﻣﯽ آﯾﺪ و ﺳـﻘﯽ ﺑﺎﻏﺴﺘﺎن ﺑﺼﺮه ﺑﺮ آن آب اﺳﺖ و از ﺑﺼﺮه در اﯾﻦ ﺑﺤﺮ ﺑﻮﻗﺖ ﻣﺪ‬ ‫ﺗﻮان رﻓﺖ ﮐﻪ آب ﺑﺎﻻ آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ و اﻻ ﮐﺸﺘﯽ در زﻣﯿﻦ ﻧﺸـﯿﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﺤﺮ ﺟﺰاﯾﺮ ﺑﺴـﯿﺎر اﺳﺖ و آﻧﭽﻪ ﻣﺸـﻬﻮر و از ﺣﺴﺎب ﻣﻠﮏ اﯾﺮان‬ ‫ﺷﻤﺎرﻧﺪ ﻣﺮدم ﻧﺸﯿﻨﺶ ﻫﺮﻣﻮز و ﻗﯿﺲ و ﺑﺤﺮﯾﻦ و ﺧﺎرك و ﺧﺎﺳﻞ)‪ (1‬و ﮐﻨﺪ و اﻧﺎﺷﺎك و ﻻدر و ارﻣﻮس و اﺑﺮﮐﺎﻓﺎن و ﻏﯿﺮ آن‪) .‬از ﻧﺰﻫﮥ‬ ‫اﻟﻘﻠﻮب چ ﻟﯿﺪن ص ‪ - (1) .(234‬در ﭘﺎورﻗﯽ ﺧﺎﺷﮏ در ﻧﺴﺨﻪء ﺧﻄﯽ ﺧﺎﺳﮏ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺳﯽ ء ‪.‬‬



‫سْء[ )ع ص( ﺧﺎﺳـﯽ‪ .‬ﺳﮓ و ﺧﻮك راﻧـﺪه و دور داﺷـﺘﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻧﮕﺬارﻧﺪ آﻧﻬﺎ را ﺗﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺮدم آﯾﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‬ ‫] ِ‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺎﺳﺌﯿﻦ‪ .‬ﺧﺎﺳﺌﻮن ‪ :‬ﮐﻮﻧﻮا ﻗﺮدة ﺧﺎﺳﺌﯿﻦ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(7/165‬ﺑﯽ ﻧﻈﯿﺮ و ﺑﺪل)‪ (1‬آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﺸﺘﻨﺪ ﺑﻘﻬﺮ ﻋﻤﺮو ﻋﻨﺘﺮ ﺑﺴِﺮ‬ ‫ﺗﯿﻐﺶ ﺧﺎﺳﯽ و ﺣﺴﯿﺮ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ - (1) .‬ن ل‪ :‬ﺑﯽ ﻧﻈﯿﺮ و ﻣﻠﯽ‪ ،‬ﺑﯽ ﻧﻈﯿﺮ و وﻟﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎش‪.‬‬



‫][ )ص‪ِ ،‬ا( ﮐﺴﯽ را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﺒﺖ آن ﻣﻔﺮط ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري‬ ‫ج‪ 1‬ص‪) (366‬ﻓﺮﻫﻨـﮓ رﺷـﯿﺪي( )ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺣﺎﻓـﻆ اوﺑﻬﯽ ||(‪ .‬ﻣـﺎدرزن و ﻣـﺎدرﺷﻮﻫﺮ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ رﺷـﯿﺪي(‬ ‫)ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي ||(‪ .‬رﯾﺰهء ﭼﻮب و ﺧﺎر و ﺧﺎﺷﺎك و آن را ﺧﺎش و ﺧﺸﮏ ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‬ ‫)ﻓﺮﻫﻨﮓ رﺷـﯿﺪي( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ : (366‬ز ﻫﺮ ﺧﺎﺷﻪ اي ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ ﭘﺮورد ﺑﺠﺰ ﺧﺎش وي را ﭼﻪ اﻧﺪر‬ ‫ﺧﻮرد‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ .(|| 366‬ﻗﻤـﺎش رﯾﺰه‪ .‬دم ﻣﻘﺮاض‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ )||(‪ .‬اِﻣﺺ( ﺧﺎﺋﯿـﺪن‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج(‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 609‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫)اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي( ‪ :‬ﻧﺸـﺴﺖ و ﺳـﺨﻦ را ﻫﻤﯽ ﺧﺎش زد ز آب دﻫﺎن ﮐﻮزه را ﺷﺎش زد‪.‬رودﮐﯽ )||‪ .‬اﺳـﻢ‬ ‫ﻓﻌﻞ( ﻫﺲ )در ﺗﺪاول ﻣﺮدم دﯾﻠﻤﺎن(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﺲ ﺷﻮد )||‪ِ .‬ا( اﺳﺘﺨﻮان )در ﺗﺪاول ﻣﺮدم دﯾﻠﻤﺎن و ﺳﯿﺎه ﮐﻞ ||(‪ .‬ﺟﻨﮓ اﺳﺖ ﺑﺎ »ﭘﺮ«‬ ‫ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﯿﺸﻮد و ﭘﺮﺧﺎش ﻣﯿﮕﺮدد‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ورق ‪ .(366‬و آن ﻇﺎﻫﺮًا ﺑﺮاﺳﺎﺳﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎش‪.‬‬



‫)ع ِا( ﻗﻤﺎش ﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺘﺎع روي آن ||‪ .‬ﺧّﺶ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﭘﯿﺎدﮔﺎن ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب )||(‪ .‬ص( در ﺣﺎﻟﺖ رﻓﻊ و ﺟﺮ ﺑـﺪون اﻟﻒ‬ ‫و ﻻم از ﺧﺸﯽ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺗﺮﺳﯿﺪن‪.‬‬ ‫ﺧﺎش‪.‬‬



‫)ِا( ﻧﺎم ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺷـﯿﺮﮐﻮه ﻣﻨﺰول ﻧﺎم دﻫﻨـﺪ‪ .‬ﻗﻄﯿﻢ‪ .‬ﻋﻮداﻟﺨﯿﺮ)‪) .(1‬ﻣﻌﺠﻢ اﻧﺠﻠﯿﺰي ﻋﺮﺑﯽ ﻓﯽ اﻟﻌﻠﻮم اﻟﻄﺒﯿـﮥ و اﻟﻄﺒﯿﻌﯿﮥ چ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﺷﺮف(‪.Ilex aquifolium - (1) .‬‬ ‫ﺧﺎش‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﺑﺮادر اﻓﺸـﯿﻦ اﺳﺖ ‪ :‬ﻣﺎزﯾﺎر ﺑﺮ ﺧﻼف اﻓﺸـﯿﻦ ﮔﻮاﻫﯽ داد ﮐﻪ ﺧﺎش ﺑﺮادر اﻓﺸـﯿﻦ ﺑﺒﺮادر او ﮐﻮﻫﯿﺎر ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻪ و اﺳـﻼم آﺷﮑﺎر‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﻃﺒﺮي ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺣﺎﺷﯿﻪء ص‪ 358‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼﺺ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎش‪.‬‬



‫ِا)خ( ﯾﮑﯽ از ﺑﺨﺸـﻬﺎي ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن زاﻫﺪان اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺨﺶ در ﺟﻨﻮب زاﻫﺪان واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬و راه ﺷﻮﺳﻪء زاﻫﺪان ﺑﻪ اﯾﺮاﻧﺸﻬﺮ از‬ ‫ﻣﺮﮐﺰ آن ﻋﺒـﻮر ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ و ﺣـﺪود آن ﺑـﻪ ﺷــﺮح زﯾﺮ اﺳـﺖ‪ :‬از ﻃﺮف ﺷـﻤﺎل ﺑـﻪ ﺑﺨﺶ زاﻫـﺪان و ﺑﺨﺶ ﻣﯿﺮﺟـﺎوه‪ ،‬از ﻃﺮف ﺧـﺎور ﺑﻪ‬ ‫ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﺮاوان از ﻃﺮف ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺑﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﯾﺮاﻧﺸﻬﺮ و از ﻃﺮف ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﻓﻬﺮج از ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﻢ‪ .‬ﺧﺎش ﻣﻨﻄﻘﻪ اي اﺳﺖ‬ ‫ﺟﻠﮕﻪ اي و ﻓﻘـﻂ دﻫﺴـﺘﺎن ﮔـﻮﺷﻪ در داﻣﻨﻪء ﮐـﻮه ﺗﻔﺘـﺎن ﻗﺮار دارد در ﺳـﺎﯾﺮ ﻗﺴـﻤﺘﻬﺎي ﺑﺨﺶ ﺗﭙﻪ ﻫـﺎي ﺧـﺎﮐﯽ وﺟـﻮد دارد‪ .‬ﻫـﻮاي آن‬ ‫ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺎﻻرﯾـﺎﺋﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻃﺒﻖ ﺳﺎزﻣﺎن ﮐﺸﻮر ﺗﺎﺑﻊ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن زاﻫـﺪان و داراي ‪ 9‬دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﻪ ﺷـﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪-1 :‬‬ ‫دﻫﺴﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪ ‪ 21‬آﺑﺎدي ‪ 1000/-‬ﻧﻔﺮ ‪ -2‬ﮔﻠﻨﮑﻮر ‪ 5‬آﺑﺎدي ‪ 1000/-‬ﻧﻔﺮ ‪ -3‬ﮔﻮﻫﺮﮐﻮه ‪ 10‬آﺑﺎدي ‪ 2000/-‬ﻧﻔﺮ ‪ -4‬ﮔﻮﺷﻪ ‪ 8‬آﺑﺎدي ‪-‬‬ ‫‪ 1500/‬ﻧﻔﺮ ‪ -5‬ﻧﺎزل ‪ 15‬آﺑﺎدي ‪ 2500/-‬ﻧﻔﺮ ‪ -6‬اﯾﺮﻧﺪﮔﺎن ‪ 24‬آﺑﺎدي ‪ 3500/-‬ﻧﻔﺮ ‪ -7‬اﺳﮕﻞ آﺑﺎد ‪ 7‬آﺑﺎدي ‪ 1000/-‬ﻧﻔﺮ ‪ -8‬ده ﺑﺎﻻ ‪12‬‬ ‫آﺑﺎدي ‪ 3000/-‬ﻧﻔﺮ ‪ -9‬ﮐﺎرواﻧﺪر ‪ 19‬آﺑﺎدي ‪ 1500/-‬ﻧﻔﺮ ﺑﻨـﺎ ﺑﺮ آﻣﺎر ﻓﻮق ﺑﺨﺶ ﺧﺎش از ‪ 9‬دﻫﺴﺘﺎن و ‪ 121‬آﺑﺎدي ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼﮏ‬ ‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺟﻤﻌﯿﺖ آن ‪ 23000‬ﻧﻔﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎش‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺷـﻬﺮي اﺳﺖ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﺮﮐﺰ ﺑﺨﺶ ﺧﺎش ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن زاﻫﺪان واﻗﻊ در ‪ 185‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺟﻨﻮب زاﻫﺪان‪ ،‬در ﻣﺴـﯿﺮ ﺷﻮﺳﻪء زاﻫﺪان ﺑﻪ‬ ‫اﯾﺮاﻧﺸـﻬﺮ و زاﻫﺪان ﺑﻪ ﺳـﺮاوان ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ آن ﺑﻪ ﺷـﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪ :‬ﻃﻮل آن ‪ 61‬درﺟﻪ ‪ 10‬دﻗﯿﻘﻪ ‪ 25‬ﺛﺎﻧﯿﻪ و ﻋﺮض آن‬ ‫‪ 28‬درﺟﻪ ‪ 13‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 35‬ﺛﺎﻧﯿﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎش در ﺟﻨﻮب ﮐﻮه ﺗﻔﺘﺎن واﻗﻊ اﺳﺖ و ﻫﻮاي آن ﮔﺮم و ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺘﻐﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎش در ﮔﺬﺷـﺘﻪ‬ ‫اﻫﻤﯿﺘﯽ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ و ﻓﻘﻂ از زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﻟﺸـﮑﺮ و ﺗﯿﭗ ﻣﮑﺮان ﺷـﺪه رو ﺑﻪ آﺑﺎدي ﻧﻬﺎده اﺳﺖ‪ .‬و در آن ﺟﺎ ﻗﻨﻮاﺗﯽ اﺣـﺪاث ﺷﺪه و روز‬ ‫ﺑﺮوز ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ آن اﻓﺰوده ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺳـﮑﻨﻪء ﻓﻌﻠﯽ ﺧﺎش در ﺣﺪود ﺳﻪ ﻫﺰار ﺗﻦ اﺳﺖ و ﺷـﻐﻞ ﻣﺮدان ﮐﺴﺐ و ﺗﺠﺎرت و ﺑﺎﻏﺒﺎﻧﯽ و زراﻋﺖ‬ ‫و ﮔﻠﻪ داري اﺳﺖ و در ﺣـﺪود ‪ 150‬ﺑﺎب دﮐﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﯾﮏ ﻣﺴـﺠﺪ و ﯾﮏ ﮔﺎراژ و ‪ 2‬دﺑﺴـﺘﺎن دارد‪ .‬از ادارات دوﻟﺘﯽ ﻣﺮﮐﺰ ﺗﯿﭗ و‬ ‫ﮔﺮوﻫـﺎن ژاﻧـﺪارﻣﺮي و ﺑﺨﺸـﺪاري و ﭘﺴـﺖ و ﺗﻠﮕﺮاف و ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه آﻣـﺎر و ﻓﺮﻫﻨـﮓ و ﺑﻬـﺪاري و ﮔـﺎرد ﻣﺴــﻠﺢ ﮔﻤﺮك و ﺷـﻬﺮداري و‬ ‫ﺷﻬﺮﺑـﺎﻧﯽ در آﻧﺠـﺎ وﺟـﻮد دارد‪ .‬در ﻫﻔﺘـﻪ دو ﻣﺮﺗﺒـﻪ ﭘﺴـﺖ و ﻫﻤﻪ روز اﺗﻮﻣﺒﯿـﻞ از زاﻫـﺪان ﺑﻪ آﻧﺠـﺎ آﻣـﺪورﻓﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎﺷﺎك‪.‬‬



‫)ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺎﺷﻪ)‪) .(1‬آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﺳـﺎق ﻋﻠﻒ و ﭼﻮب و رﯾﺰه ﻫـﺎي ﺑﺎرﯾـﮏ و ﺧـﺎر و ﺧﺲ ﺑـﺎ ﺧﺎك آﻣﯿﺨﺘﻪ‪.‬‬ ‫)ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬رﯾﺰهء ﮐـﺎه ﺑﺎ ﺧﺎك ﺑﻬﻢ آﻣﯿﺨﺘﻪ و ﺧﺎﺷﻪ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري ج ‪ 1‬ورق ‪ .(369‬ﻗـﺬاة‪َ ،‬ﻋ َﺬب‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻــرب( )اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪ .‬ﻋﻘـﺎﻗﯿﺮ‪) .‬اﻟﺴـﺎﻣﯽ ﻓﯽ اﻻﺳـﺎﻣﯽ(‪ .‬آﺷــﻐﺎل ‪ :‬ﮔﻔـﺖ ﺑـﺎ ﺧﺮﮔـﻮش ﺧـﺎﻧﻪ ﺧـﺎن ﻣـﻦ ﺧﯿﺰ ﺧﺎﺷـﺎﮐﺖ از او ﺑﯿﺮون‬ ‫ﻓﮑﻦ‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬ز ﺧﺎﺷﺎك ﻧﺎﭼﯿﺰ ﺗﺎ ﻋﺮش راﺳﺖ ﺳﺮاﺳـﺮ ﺑﻪ ﻫﺴﺘﯽ ﯾﺰدان ﮔﻮاﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬وﻟﯿﮑﻦ ﺑﻔﺮﻣﺎن ﯾﺰدان دﻟﯿﺮ ﻧﺒﺎﺷـﺪ ز ﺧﺎﺷﺎك‬ ‫ﺗﺎ ﭘﯿﻞ و ﺷـﯿﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺮآن ﺗﻮده ﺧﺎﺷﺎﮐﻬﺎ ﺑﺮ زدﻧـﺪ ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ آﺗﺶ اﻧﺪر زدﻧﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺗﺎ روي ﺑﺠﺴـﺘﻦ ﻧﻨﻬﺪ ﺑﺮق ﺷـﻐﺒﻨﺎك ﺻﺎﻓﯽ‬ ‫ﻧﺸﻮد رﻫﮕـﺬر ﺳـﯿﻞ ز ﺧﺎﺷﺎك‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﮔﺮ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺧﺎﺷﺎك ﯾﮑﯽ ﭘﺸﻪ ﺑﺠﻨﺒﺪ ﺟﻨﺒﯿﺪن آن ﭘﺸﻪ ﻋﯿﺎن در ﻧﻈﺮ ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﮐﻪ‬ ‫درﯾـﺎ در ﻧﻬـﺪ در ﻗﻌﺮ و ﺧﺎﺷـﺎك آورد ﺑﺮﺳـﺮ‪ .‬ﻣﺨﺘﺎري ﻏﺰﻧﻮي‪ .‬ﺗﻮ ﺑﺎدي و ﻣﻦ ﺧﺎك ﺗﻮ ﺗﻮ آب و ﻣﻦ ﺧﺎﺷﺎك ﺗﻮ ﺑﺎ ﺧﻮي آﺗﺸـﻨﺎك ﺗﻮ‬ ‫ﺻـﺒﺮ ﻣﻦ آوار آﻣـﺪه‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺎﺷـﺎك دورﻧـﮓ روز و ﺷﺐ را آﺗﺶ زن و در زﻣـﺎن ﺑﺮاﻓﺮوز‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺷـﺪ ﭘﮋﻣﺮده ﺧﺎﺷـﺎﮐﯽ ﺑﻮد‬ ‫ﺧﺸـﮏ‪ .‬دﻫﻠﻮي‪ .‬دﮔﺮ آﻫﻮ ﮐﻪ ﺧﺎﺷﺎك اﺳﺖ ﺧﻮردش ﺑﺠﺎي ﻣﺸﮏ ﺧﺎﺷﺎك اﺳﺖ ﮔﺮدش‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺳـﻬﯽ ﺳـﺮوش ﻓﺘﺎده ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺧﺎك‬ ‫ﺷـﺪه ﻟﺮزان ﭼﻨـﺎن ﮐﺰﺑـﺎد ﺧﺎﺷـﺎك‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬در اﻧﺪﯾﺸـﯿﺪ از آن ﮐﻪ ﯾـﺎر دﻟﮑﺶ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺳـﺎزد ﺑﻬﻢ ﺧﺎﺷـﺎك و آﺗﺶ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪- .‬اﻣﺜـﺎل‪:‬‬ ‫ﺧﺎﺷﺎك ﺑﻪ ﮔﺎﻟﻪ ارزاﻧﯽ و ﺷـﻨﺒﻪ ﺑﺠﻬﻮد؛ ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺳـﺮﺧﺮ و دﻧﺪان ﺳﮓ‪) .‬اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ ﺗﺄﻟﯿﻒ دﻫﺨﺪا ج ‪ .(2‬ﺧﺎﺷﺎك ﻧﯿﺰ ﺑﺮ در درﯾﺎ ﮔﺬر‬ ‫ﮐﻨﺪ )‪ .(2‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺑـﺎ ﭼﻨـﺎن ﺣﺸـﻤﺖ ﻧﻈﺮﻫـﺎ ﺑﻮد ﺑﺎ ﻣﻮرش‪) .‬اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ ﺗﺄﻟﯿﻒ دﻫﺨـﺪا ج ‪ - .(2‬ﺧﺎﺷﺎك ﻣﺴـﺠﺪ؛ ﻇﺎﻫﺮًا ﻧﻮﻋﯽ‬ ‫ﮔﺴﺘﺮدﻧﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﺑﻮرﯾﺎ و ﺣﺼـﯿﺮ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﺎﺷـﺪ ‪ :‬ﺑﻤﺴـﺠﺪ رﻓﺘﻢ ﺑﻮرﯾﺎ ﻧﺒﻮد ﺑﺨﺎﻧﻪ رﻓﺘﻢ و ﺧﺎدم را ﮔﻔﺘﻢ ﺗﺎ درازﮔﻮش ﺑﮕﯿﺮد ﺑﺎ او ﺑﻪ ﮐﻨﺎر آب‬ ‫ﺣﺮام ﮐـﺎم رﻓﺘﻢ و ﯾﮏ ﺧﺮوار ﺧﺎﺷﺎك ﻣﺴـﺠﺪ آوردﯾﻢ و در ﻣﺴـﺠﺪ اﻧـﺪاﺧﺘﯿﻢ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﺨﺎرا ﻧﺮﺷـﺨﯽ از اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ ﻧﺴـﺨﻪء ﺧﻄﯽ‬ ‫ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﻣﺆﻟﻒ ص ‪ .(144‬در ﻣﻨﺰل اﯾﺸﺎن در زﻣﺴـﺘﺎن ﺧﺎﺷﺎك ﻣﺴـﺠﺪ ﻣﯽ ﺑﻮد و در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن ﺑﻮرﯾﺎي ﮐﻬﻨﻪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺨﺎرا ﻧﺮﺷﺨﯽ از‬ ‫اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ اﯾﻀًﺎ(‪ - (1) .‬در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ﺧﺎﺷﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ رﺷﮏ و »ﺧﺎﺷﻪ ﺑﺮ« ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺣﺴﺪ ﺑﺮﻧﺪه آﻣﺪه اﺳﺖ و ﺷﺎﻫﺪش اﯾﻦ ﺑﯿﺖ‬ ‫اﺳﺖ ‪ :‬ﮔﺮ ﭼﻪ ﺷـﺎن ﮐـﺎر ﻫﻤﻪ ﺳـﺎﺧﺘﻪ از ﯾﮑـﺪﮔﺮ اﺳﺖ ﻫﻤﮕـﺎن ﮐﯿﻨﻪ ور و ﺧـﺎﺷﻪ ﺑﺮ ﯾﮑﺪﮔﺮﻧـﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨﮓ آﻧﻨـﺪراج ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﻟﻐﺖ در ﻧﻈﺮ ﻏﺮﯾﺐ آﻣـﺪ ﺑﺪﯾﻮان ﻧﺎﺻـﺮ ﮐﻪ از روي ﺷـﺶ دﯾﻮان ﺗﺼـﺤﯿﺢ ﺷﺪه ﺑﻮد رﺟﻮع ﮐﺮدم‬ ‫ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ﺷـﻌﺮ را ﻏﻠﻂ ﺧﻮاﻧﺪه و ﺧﺎﺳـﺘﻪ را ﺧﺎﺷﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺧﺎﺷﻪ ﺑﺮ را ﺑﺤﺴﺪ ﺑﺮﻧﺪه ﻣﻌﻨﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ و‬ ‫ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻣﻌﻨﯽ اﺻﻞ ﺑﯿﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﮐﺎر ﺧﻠﻖ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد وﻟﯽ ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺑﺠﻨﮓ و ﮐﯿﻨﻪ ورﻧﺪ‬ ‫ﭼﻮن اﯾﻦ »ﺧﺎﺳﺘﻪ« ﺑﻤﻌﻨﯽ »ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ« ﺑﯽ واو ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ ﺧﺎﺳﺘﻪ را ﺧﺎﺷﻪ ﺧﻮاﻧﺪه و ﺑﺮ را ﻋﻄﻒ ﺑﺮﺧﺎﺷﻪ ﮐﺮده و ﭼﻮن ﺑﯿﻤﻌﻨﯽ ﺑﻮد ﺧﺎﺷﻪ‬ ‫ﺑﺮ را ﺣﺴﺪ ﺑﺮ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﻤﻮده و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ اﺻﻞ ﺷـﻌﺮ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪:‬ﻫﻤﮕﺎن ﮐﻨﯿﻪ ور و ﺧﺎﺳـﺘﻪ ﺑﺮ ﯾﮑﺪﮔﺮﻧﺪ‪ .‬رﺷـﯿﺪي ﮐﻪ اﺻـﻼح ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي‬ ‫ﮐﺮده از روي ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﮐﻪ ﺧـﺎش ﮔﺮي ﯾﻌﻨﯽ ﺳـﺨﻦ ﭼﯿﻨﯽ و در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻤﻌﻨﯽ دوﺳﺘﯽ ﮔﻔﺘﻪ و از ﺣﻘﯿﻘﺖ ﮐﻼم ﻏﺎﻓﻞ ﻣﺎﻧـﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﻮل ﻧﯿﺰ ﻣﺨـﺎﻟﻔﺖ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ﺷـﺪ ﮐﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ دوﺳﺘﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻪ و اﷲ اﻋﻠﻢ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺮﻫﺎن ﻧﯿﺰ ﭘﯿﺮو ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ﺷـﺪه و ﺑـﺪو اﻗﺘﻔﺎء‬ ‫ﮐﺮده و ﺑﻤﻌﻨﯽ رﺷﮏ و ﺣﺴـﺪ آورده‪ - (2) .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري اﯾﻦ ﻣﺜﻞ را ﭼﻨﯿﻦ آورده اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮ ﺑﮕﺬرم ﺑﺨﺎﻃﺮ ﭘﺎك ﺗﻮ ﺑﺎك‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ﺧﺎﺷﺎك ﻧﯿﺰ ﺑﺮ در درﯾﺎ ﮔﺬر ﮐﻨﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ﺟﻠﺪ ‪ 1‬ورق ‪.(369‬‬ ‫ﺧﺎﺷﺎﮐﺪان‪.‬‬



‫)ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﺒﻨﮕﻮ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي در ﻟﻐﺖ ﺗﺒﻨﮕﻮ(‪ِ .‬ﻣﺰَود‪) .‬زﻣﺨﺸﺮي(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺷﮑﺪان ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺷﺖ‪.‬‬



‫ِا)خ( اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺧـﺎﺷﺖ ﺷـﻬﺮﮐﯽ ﺑـﻮده از ﻧﻮاﺣﯽ ﺑﻠـﺦ و آن را َﺧْﻮﺷﺖ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ .‬اﺑﻮﺻﺎﻟـﺢ اﻟﺤﮑﻢ ﺑﻦ اﻟﻤﺒـﺎرك اﻟﺨـﺎﺷﺘﯽ‬ ‫اﻟﺒﻠﺨﯽ ﺣﺎﻓﻆ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ اﺳﺖ‪ .‬او از ﻣﺎﻟﮏ و ﺣﻤﺎدﺑﻦ زﯾـﺪ ﺣـﺪﯾﺚ رواﯾﺖ ﮐﺮده و ﺛﻘﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬وي در ري ﺑﺴﺎل ‪ 213‬ه ‪.‬‬ ‫ق‪ .‬ﻓﺮﻣﺎن ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎم را ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ در اﻧﺴﺎب ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻤﺎن اﺑﻮﺻﺎﻟﺢ اﻟﺤﮑﻢ اﻟﻤﺒﺎرك ﺧﺎﺳﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان‬ ‫ج‪ 3‬ص‪.(388‬‬ ‫ﺧﺎﺷﺠﻮ‪.‬‬



‫)ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﻨﮕﯽ‪ .‬ﺟﻨﮓ آﻣﻮز‪ .‬ﻣﺮدآزﻣﺎي ﺟﻨﮕﺠﻮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﭘﺮﺧﺎﺷﮕﺮ‪ .‬ﭘﺮﺧﺎﺷﺠﻮ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪.(387‬‬ ‫ﺧﺎش ﺧﺶ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬از اﺗﺒﺎع( اﯾﻦ ﻟﻐﺖ از ﺗﻮاﺑﻊ اﺳﺖ و ﻣﻌﻨﯽ آن ﺧﺎش رﯾﺰه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺷﺮ‪.‬‬



‫ش[ )ع ص( ﻓﺮوﻣﺎﯾﻪ از ﻣﺮدم‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎش رود‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم رودي ﺑﻮده اﺳﺖ در ﺳﯿﺴـﺘﺎن‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺎرﯾـﺦ ﺳﯿﺴـﺘﺎن ﮔﻮﯾـﺪ‪ ...:‬و اﮐﻨﻮن ﭘﯿﺪاﺳﺖ ﮐﻪ رود ﻫﯿﺮﻣﻨﺪ و رﺧﺪرود و ﺧﺎش رود و‬ ‫ﻓﺮاخ رود و ﺧﺸﮏ رود و ﻫﺮات رود و آب دﺷـﺘﻬﺎ و ﮐﻮﻫﻬﺎ از ﻫﻤﻪ اﻃﺮاف ﺳﯿﺴﺘﺎن و از ﻫﺰار ﻓﺮﺳﻨﮓ ﻫﻤﻪ ﺑﺰره آﯾﺪ و ﯾﮑﯽ ﺳﻮراﺧﯽ‬ ‫اﺳﺖ آن را دﻫﺎن ﺷـﯿﺮ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻧﻪ ﺑﺰرگ ﻫﻤﻪ اﯾﻦ ﭼﻨﺪﯾﻦ آب ﺑﺪان ﻓﺮوﺷﻮد‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺠﺎ ﺷﻮد ﻣﮕﺮ ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ و ﺗﻘﺪس‬ ‫و اﯾﻦ از ﻋﺠﺎﺋﺒﻬﺎﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن ص ‪ 15‬و ‪ .(16‬ﻣﺤﺸﯽ ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن در ذﯾﻞ ص ‪ 179‬اﯾﻦ رود را ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﻮاش ﻣﯽ داﻧﺪ و‬ ‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﺣﺎﻻ ﺟﺰء ﺧﺎك اﻓﻐﺎن اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن ﭘﺎورﻗﯽ ص ‪.(179‬‬ ‫ﺧﺎﺷﻊ‪.‬‬



‫ش[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺟـﺎي دﮔﺮﮔﻮﻧﻪ ﺷـﺪه و ﻣﻨﺰﻟﯽ ﻧﻤﺎﻧـﺪه در وي و ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﮐﺴـﯽ در آﻧﺠﺎ رﺳـﯿﺪن ﻧﺘﻮاﻧـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫] ِ‬ ‫)ﻓﺮﻫﻨﮓ رﺷﯿﺪي ||(‪ .‬ﻓﺮوﺗﻦ و رﮐﻮع ﮐﻨﻨﺪه‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬ﺗﺮﺳﮑﺎر‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪ .‬اﻟﻤﺘﻮاﺿﻊ ﷲ ﺑﻘﻠﺒﻪ و‬ ‫ﺟﻮارﺣﻪ‪) .‬ﺗﻌﺮﯾﻔـﺎت ﺟﺮﺟـﺎﻧﯽ(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧّﺸﺎع و ُﺧﱠﺸﻊ‪ ،‬ﺧﺎﺷـﻌﻮن‪ .‬ﺧﺎﺷـﻌﯿﻦ‪ .‬ذﻟﯿﻞ‪ .‬ﻋﺠﺰ و ﻻﺑﻪ ﮐﻨﻨـﺪه‪ .‬ﺧﺎﺿﻊ‪ .‬ﺗﺮﺳـﯿﺪه ﮐﺎر ‪ :‬ﻓﯽ ﺻـﻼﺗﻬﻢ‬ ‫ﺧﺎﺷﻌﻮن‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(32/2‬ﺧﺎﺷـﻌﯿﻦ ﷲ ﻻـ ﯾﺸﺘﺮون‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(3/199‬و ﮐﺎﻧﻮا ﻟﻨﺎ ﺧﺎﺷـﻌﯿﻦ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(21/90‬ﻟﺮأﯾﺘﻪ ﺧﺎﺷـﻌًﺎ‪) .‬ﻗﺮآن ‪.(59/21‬‬ ‫ﻧﺎﻇﺮ ﻗﻠﺒﯿﻢ اﮔﺮ ﺧﺎﺷﻊ ﺑﻮد ﮔﺮﭼﻪ ﮔﻔﺖ و ﻟﻔﻆ ﻧﺎﺧﺎﺿﻊ ﺑﻮد‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺷﻊ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از ﺷـﻌﺮاي ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑـﺎن ﻫﻨـﺪ اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﺻـﻠﺶ اﯾﺮاﻧﯽ وﻟﯽ در ﮐﺸـﻤﯿﺮ زﻧـﺪﮔﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ در ﺗﺎرﯾـﺦ ‪ 1092‬ه ‪ .‬ق‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫دﯾﻮاﻧﺶ ﻣﺮﺗﺐ ﺷـﺪ و اﯾﻦ ﺑﯿﺖ از اوﺳﺖ‪ :‬ﺟﻠﻮهء ﺳـﺮو ﺗﻮ دﯾـﺪﯾﻢ و زﻣﯿﻦ ﮔﯿﺮ ﺷﺪﯾﻢ آن ﻗﺪر ﻣﺤﻮ ﺗﻮ ﮔﺸﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺷﺪﯾﻢ‪) .‬ﻗﺎﻣﻮس‬ ‫اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺎﺷﻌﮥ‪.‬‬



‫ش َع[ )ع ص( زن ﺧﺸﻮع ﮐﻨﻨﺪه‪ .‬ﻣﺆﻧﺚ ﺧﺎﺷﻊ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺎﺷـﻌﺎت ‪ :‬اﺑﺼﺎرﻫﺎ ﺧﺎﺷﻌﮥ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(9 / 79‬وﺟﻮه ﯾﻮﻣﺌﺬ ﺧﺎﺷﻌﮥ‪) .‬ﻗﺮآن ‪.(2 / 88‬‬ ‫] ِ‬ ‫اﻧﮏ ﺗﺮي اﻻرض ﺧﺎﺷﻌﮥ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(39 / 41‬و اﻟﺨﺎﺷﻌﯿﻦ و اﻟﺨﺎﺷﻌﺎت‪) .‬ﻗﺮآن ‪.(35 / 33‬‬ ‫ﺧﺎﺷﻒ‪.‬‬



‫ش[ )ع ص( روﻧﺪه در زﻣﯿﻦ و درآﯾﻨﺪه در ﭼﯿﺰي )||‪ِ .‬ا( ﺷﻤﺸﯿﺮ ﺑ ُّﺮان‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﻻﻏﺮ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎﺷﮏ‪.‬‬



‫ش[ )ِا( ﻣﺨﻔﻒ ﺧﺎﺷـﺎك اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺲ و ﺧﺎر و اﻣﺜﺎل آن ﺑﺎﺷـﺪ و ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﺮد و ﻣﺮد و رﯾﺰ و ﺑﯿﺰ ﻫﻢ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫] َ‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬آﺷﻐﺎل‪ .‬ﺧﺲ‪ .‬ﺧﺶ و ﺧﺎش‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺷﮏ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( ﺷﻬﺮ ﻣﺸﻬﻮري اﺳﺖ از ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﮑﺮان و در آﻧﺠﺎ ﻣﺴﺠﺪي ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﮔﻤﺎن ﺑﺮده اﻧﺪ آن ﻣﺴﺠﺪ از آن ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻮده‬ ‫] َ‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ج ‪ 3‬ص ‪.(388‬‬ ‫ﺧﺎﺷﮑﺪان‪.‬‬



‫ش[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺻـﻨﺪوﻗﭽﻪء زﻧﺎن را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ در آن رﯾﺰ و ﭘﯿﺰ و ﺧﺮد و ﻣﺮد و ﭼﯿﺰﻫﺎ ﻧﻬﻨﺪ و دﺧﻠﺪان اﺳـﺘﺎدان ﺑﻘﺎل و ﻧﺎﻧﺒﺎ و آش ﭘﺰ و‬ ‫] َ‬ ‫اﻣﺜـﺎل آن را ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘـﻪ اﻧـﺪ و آن ﻇﺮﻓﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﻗﯿﻤـﺖ آﻧﭽﻪ ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷـﻮد در آن ﮔﺬارﻧـﺪ و ﺻـﻨﺪوﻗﯽ را ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﻧـﺎن در آن‬ ‫ﮔﺬارﻧﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪َ .‬رﮐَﻮه‪ .‬ﺻﻨﺪوق‪) .‬ﺻﺤﺎح اﻟﻔﺮس(‪ .‬ﺗﺒﻨﮕﻮ‪) .‬ﺻﺤﺎح اﻟﻔﺮس(‪.‬‬ ‫ﺧﺎش ﻣﺎش‪.‬‬



‫)ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ِﺧﺮت و ﭘِﺮت‪ .‬ﻗﻤﺎش ﺧﺎﻧﻪ و ﺳﻘﻂ ﻣﺘﺎع‪) .‬ﻗﺎﻣﻮس(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺷﻤﺮ‪.‬‬



‫]َم[ )ِا( ﻧﻮﻋﯽ ﺟﺎﻣﻪء ﭘﻨﺒﻪ اي ﭘُﺮزدار ﺷﺒﯿﻪ ﺑﮑﺮﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در زﻣﺎن ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎه ﻣﺮﺳﻮم ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺷﻨﺸﺎر‪.‬‬



‫ش[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺮﻏﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دﻣﺶ ﻣﺎﻧﻨﺪ دم ﻓﯿﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯽ آن را ﻗﯿﻞ ﻗﺮﯾﻮق ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري‬ ‫] ِ‬ ‫ﮔﻮﯾﺪ ﻧﺎم آن ﻗﯿﻞ ﻗﻮﯾﺮق اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ دم ﻣﻮﺋﯿﻦ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪.(362‬‬ ‫ﺧﺎش و ﺧﺶ‪.‬‬



‫ش َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬از اﺗﺒﺎع(ﻗﻤﺎش رﯾﺰ را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ از دم ﻣﻘﺮاض اﺳـﺘﺎدان ﺧﯿﺎط و ﭘﻮﺳﺘﯿﻦ دوز ﺑﺪﺳﺖ آﯾﺪ‪ .‬ﻗﻤﺎش رﯾﺰه ﺑﻮد‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫] ُ‬ ‫اﺳﺪي ||(‪ .‬ﭼﯿﺰي ﮐﻪ از دم ﺗﯿﺸﻪء درودﮔﺮان ﺑﺮﯾﺰد‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬آﺷﻐﺎل‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺷﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎش و ﺧﻤﺎش‪.‬‬



‫ش َخ[ )ِا ﻣﺮﮐــﺐ‪ ،‬از اﺗﺒــﺎع( ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧــﺎش و ﺧﺶ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺧﺲ و ﺧــﺎر و رﯾﺰه ﻫــﺎي دم ﻣﻘﺮاض و ﺗﯿﺸـﻪ و ﭼﯿﺰﻫــﺎي اﻓﮑﻨــﺪه و‬ ‫] ُ‬ ‫ﺑﮑﺎرﻧﯿﺎﻣﺪﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬داس و دﻟﻮس‪ .‬ﻗﺎش و ﻗﻤﺎش ||‪ .‬آﺷﻐﺎل‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺷﻮش‪.‬‬



‫)ِا( داس درو ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬داس آﻫﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﻋﻠﻒ درو ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و آن را ﺧﺎﺟﺴﻮك و ﺧﺎﺟﺴﻮل ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ آﻟﺖ‬ ‫ﻓﻘـﻂ ﺑﺮاي درو ﻋﻠﻒ ﺑﮑـﺎر ﻣﯽ رود ﻧﻪ ﺑﺮاي درو ﻏﻼت ﭼﻪ آن ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﻏﻼت را درو ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ داس ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺷﻌﻮري ج ‪ 1‬ورق ‪.(366‬‬ ‫ﺧﺎﺷﻪ‪.‬‬



‫ش[ )ِا( ﺧﺲ و ﺧﺎﺷـﺎك و رﯾﺰﻫـﺎي ﭼﻮب و ﺳـﺮﮔﯿﻦ و اﻣﺜـﺎل آن را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑﻬﻢ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج(‪.‬‬ ‫ش‪ِ /‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎﺷﺎك‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﮥ( )ﺻﺤﺎح اﻟﻔﺮس( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ اوﺑﻬﯽ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ : (378‬ﻧﻪ‬ ‫ﮔﻮﯾﺎ زﺑﺎن و ﻧﻪ ﺟﻮﯾﺎ ﺧﺮد ز ﻫﺮ ﺧﺎﺷﻪ اي ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ ﭘﺮورد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺑـﺪاﻧﮑﻪ دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺧﺎﺷﻪء اﯾﻦ راه اﺳﺖ‪) .‬اﺳـﺮاراﻟﺘﻮﺣﯿﺪ‬ ‫ص ‪ .(168‬در اﯾﻦ ﺟﻬـﺎن ﮐﻪ ﺳـﺮاي ﻏﻢ اﺳﺖ و ﺗـﺎﺳﻪ و ﺗـﺎب ﭼﻮ ﺧﺎﺷﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮ آﺑﯿﻢ و ﺗﯿﺮه از ﺳـﺮآب‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺳـﭙﻬﺮ ﭘﯿﺶ وﻗﺎرت ﭼﻪ‬ ‫ﺧـﺎﺷﻪ ﻫﺮزه روي زﺑـﺎن ﺑﻨﺰد ﺗﻮ ﭼﻮن اﺑﺮ ﺑﺎدﭘﯿﻤـﺎﺋﯽ‪ .‬ﺷـﺮف ﺷـﻔﺮوه )از ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬در ﻇﻞ ﻫﻤﺎي راﯾﺘﺖ ﺷـﺪ ﮔﻨﺠﺸﮏ ﻫﻢ‬ ‫آﺷـﯿﺎن ﺑـﺎﺷﻪ در ﺑـﺎغ ﺑﺠـﺎي ﮔﻞ ﻧﺸﺴـﺘﻪ در ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎر ﺧﺎر و ﺧﺎﺷﻪ‪ .‬ﻣﺠـﺪ ﻫﻤﮕﺮ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺿـﯿﺎء ||(‪ .‬رﺷﮏ و ﺣﺴـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ را‬ ‫ﺻـﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ﺑﺮاي آن ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ و در ﻓﺮﻫﻨﮕﻬﺎي ﻣﺘﺄﺧﺮ ﭼﻮن ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ و آﻧﻨـﺪراج ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ آﻣـﺪه اﺳﺖ و‬ ‫ﺑﯿﺖ زﯾﺮ از ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو را ﺷﺎﻫـﺪ آن آورده اﻧﺪ ‪ :‬ﮔﺮ ﭼﻪ ﺷﺎن ﮐﺎر ﻫﻤﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ از ﯾﮑﺪﮔﺮ اﺳﺖ ﻫﻤﮕﺎن ﮐﯿﻨﻪ ور و ﺧﺎﺷﻪ ﺑﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪهء آﻧﻨـﺪراج ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي در اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ اﺷـﺘﺒﺎه ﮐﺮده اﺳﺖ و اﺻﻞ آن ﺧﺎﺳـﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺧﺎﺷﻪ و ﺣﻖ ﻫﻢ ﺑﺎ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨـﺪراج اﺳﺖ ﭼﻪ اﮔﺮ ﺧﺎﺷﻪ ﺑـﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﻮد ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﺮاي آن ﺷﻮاﻫـﺪ دﯾﮕﺮي ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻣﯿﺸـﺪ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺷﺎﻫﺪي ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ ﺑﯿﺖ‬ ‫ﺑﺪﺳﺖ ﻧﯿﺎﻣﺪ‪ .‬ﺑﺬﯾﻞ ﮐﻠﻤﻪ ﺧﺎﺷﺎك رﺟﻮع ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺷﻪ روب‪.‬‬



‫ش[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﻬـﺎ و ﻣﺤﻠﻪ ﻫـﺎ را ﭘﺎك ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪ُ .‬ﺳـ ﭙﻮر‪ .‬ﻣﺄﻣﻮر ﻧﻈﺎﻓﺖ اﻣﺎﮐﻦ ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ .‬ﺟﺎروﮐﺶ ‪ :‬ﺗﻮ در ﭘﺎي‬ ‫ش‪ِ /‬‬ ‫] َ‬ ‫ﭘﯿﻼن ﺑﺪي ﺧﺎﺷﻪ روب ﮔﻮاره ﮐﺸﯽ ﭘﯿﺸﻪ ﺑﺎ رﻧﺞ و ﮐﻮب‪ .‬اﺳﺪي )ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺷﯽ‪.‬‬



‫][ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺎش‪.‬‬ ‫ﺧﺎص‪.‬‬



‫]ﺧـﺎص ص[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺿـﺪ ﻋـﺎم‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( ‪ :‬ﻧﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﯾﻦ ﺳـﺨﻦ ﺑﺮ ﺧﺎص)‪ (1‬ﻟﻔﻈﯽ اﺳﺖ اﯾﻦ در ﻣﯿـﺎﻧﻪء‬ ‫ﻋﺎم‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻣﻦ دﮔﺮ ﯾﺎران ﺧﻮد را آزﻣﻮدم ﺧﺎص و ﻋﺎم ﻧﯽ ﯾﮑﯿﺸﺎن رازدار و ﻧﯽ وﻓﺎ اﻧﺪر دو ﺗﻦ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻏﺮض ﺗﻮ آن ﺑﻮد ﺗﺎ ﻣﻠﮏ‬ ‫ﺑﺮ ﻣﻦ ﺑﺸﻮراﻧﯽ و ﺧـﺎص و ﻋـﺎم را ﺑﺮ ﻣﻦ ﺑﯿﺮون آري‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ﭘﯿﺸﺎوري ص‪ .(340‬ﺑـﺎش ﺑﺮ ﺧﺎص و ﻋﺎم ﺧﻮﯾﺶ رﺣﯿﻢ‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ﭘﯿﺸﺎوري ص ‪ .(389‬ﯾﮑﯽ ﺗﻠﻨـﮓ ﺑﺨﻮاﻫﻢ زدن ﺑﺸـﻌﺮ ﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﻃﺮﻓﻪ ﺑﺎﺷـﺪ از ﺷﺎﻋﺮان ﺧﺎص ﺗﻠﻨﮓ‪ .‬روزﺑﻪ )از‬ ‫ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﺪي ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ(‪ .‬آﮔﺎه ﮐﻦ اي ﺑﺮادر از ﻋﺬرش دور و ﻧﺰدﯾﮏ و ﺧﺎص و ﻋﺎﻣﺶ را‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻣﺠﻮي از وﺣﺪت‬ ‫ﻣﺤﻀـﺶ ﺑﺮون از ذات او ﭼﯿﺰي ﮐﻪ او ﻋﺎﻣﺴﺖ و ﻣﺎﻫﯿﺎت ﺧﺎص اﻧﺪر ﻫﻤﻪ اﺷﯿﺎ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺑﺎ ﻋﺎﻣﻪء ﺧﻠﻖ ﮔﻮﺋﯽ از ﺧﺎﺻﻢ ﻟﯿﮑﻦ ﺳﻮي‬ ‫ﺧﺎص ﮐﻤﺘﺮ از ﻋﺎﻣﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺗﻮ ﺳﻮي ﺧﺎص ﺧﻠﻖ ﺳﯿﻪ ﺳﻨﮕﯽ ﮔﺮ ﺳﻮي ﻋﺎم ﻟﺆﻟﺆ ﻣﮑﻨﻮﻧﯽ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬اﻧﻮﺷﯿﺮوان ﺟﻮاب داد ﮐﯽ‬ ‫در ﺷـﺮع ﻣﯿﺎن ﺧﺎص و ﻋﺎم و ﭘﺎدﺷﺎه و رﻋﯿﺖ ﻓﺮﻗﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﯽ ﻫﻤﮕﺎن در آن ﯾﮑﺴﺎﻧﻨﺪ‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص ‪ .(87‬ﺟﻮدت ﺑﺨﺎص‬ ‫و ﻋـﺎم رﺳـﯿﺪه ﭼﻮ آﻓﺘـﺎب ﻓﻀـﻠﺖ ﭼﻮ روزﮔـﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺳﺖ ﺑﺮ و ﺑﺤﺮ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﺑﺴـﯿﺎر ﮔﺮد ﭘﺮدهء ﺧﺎﺻـﺎن ﺑﺮآﻣـﺪم آﺧﺮ ﺑﺮون ﭘﺮده‬ ‫ﺧﺰﯾﺪم ﺑﺼـﺒﺤﮕﺎه‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺎص را در آﺳﺘﯿﻦ ﺟﺎ ﮐﺮده اﯾﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬رﻋﺎﯾﺖ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺧﺎص و ﻋﺎم واﺟﺐ داﻧﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ‬ ‫ص ‪ .(279‬ﺷـﮑﺮ او را زﺑﺎن ﺧﺎص و ﻋﺎم ﺷﺎﯾﻊ و ﻣﺴـﺘﻔﯿﺾ ﺷـﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ ص ‪ .(288‬ﻟﺒﺎس ﺗﺸـﺮﯾﻒ و ﺧﻠﻌﺖ او ﺧﺎص و‬ ‫ﻋﺎم ﺑﭙﻮﺷـﯿﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ ص ‪ .(214‬در ﻣﺤﻔﻠﯽ ﺧـﺎص از ﻋﺎم و ﺧﺎص از ﮐﯿﻔﯿﺖ آن ﻣﺤﻀـﺮ ﺗﻔﺤﺺ رﻓﺖ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﯾﻤﯿﻨﯽ ص ‪ .(433‬ﯾـﺎ ﺗـﻮ ﺧـﺎص ﺧـﺎص ﺑـﺎش ﯾـﺎ ﻋـﺎم ﻋـﺎم ﯾـﺎ ﯾﮑﯽ ﻧﯽ ﺧـﺎص و ﻧﯽ ﻋـﺎم اي ﻏﻼـم‪.‬ﻋﻄـﺎر ||‪ .‬ﻣﺨﺼﻮص‪ .‬اﺧﺘﺼﺎﺻـﯽ‪.‬‬ ‫ﻏﯿﺮﻋﻤﻮﻣﯽ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬اﻣـﺎ ﭼﻮن ﺳﻮﮔﻨـﺪ در ﻣﯿـﺎن اﺳﺖ از ﺟـﺎﻣﻪ ﺧـﺎﻧﻪء ﺧـﺎص‪ ...‬ﺑﺮﮔﯿﺮم‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪء ﺑﻬﺮاﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬اول اﯾﻦ‬ ‫اﻣﺘﺤﺎن ﺳـﮑﻨﺪر ﮐﺮد از ارﺳﻄﻮ ﮐﻪ ﺑﻮد ﺧﺎص وزﯾﺮ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﻤﺴﺎﻣﻊ ﺳﻠﻄﺎن اﻧﻬﺎء ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻨﺎﺣﯿﺖ ﺗﺎﻧﯿﺴﺮ از ﺟﻨﺲ ﻓﯿﻼن ﺧﺎص او ﮐﻪ‬ ‫ﺻﻠﯿﻤـﺎن ﺧﻮاﻧﺪﻧـﺪي ﻓﯿﻼـن ﺑﺴـﯿﺎرﻧﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ ص‪ .(352‬ﺷـﻪ ﭼـﻮن ورق ﺻـﻼح او ﺧﻮاﻧـﺪ ﺑـﺎ ﺣـﺎﺟﺐ ﺧـﺎص ﺳـﻮي او‬ ‫راﻧـﺪ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺎص ﻧﻮاﻟﺶ ﻧﻔﺲ ﺧﺴـﺘﮕﺎن ﭘﯿﮏ رواﻧﺶ ﻗـﺪم ﺑﺴـﺘﮕﺎن‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻣﻠﮏ ﺗﺸـﺮﯾﻒ ﺧﺎص ﺧﻮﯾﺶ دادش ز دﯾﮕﺮ وﻗﺘﻬﺎ دل‬ ‫ﺑﯿﺶ دادش‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧـﺎﺻﺘﺮﯾﻦ ﻣﺤﺮم آن در ﺷـﺪم ﮔﻔﺖ درون آي درون ﺗﺮ ﺷـﺪم‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﻣﻤﺘـﺎز‪ .‬ﺑﺎﻻﺗﺮ در ﺟﻨﺲ ﺧﻮد‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﻧﻈﺎم(‪ .‬ﯾﮕﺎﻧﻪ‪ .‬اﻋﻼ‪ .‬ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﻮب‪ .‬ﺷـﺮﯾﻒ‪ .‬ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬و ﻣﻠﮏ او را ﺻﻠﺘﯽ ﮔﺮاﻧﻤﺎﯾﻪ ﻓﺮﻣﻮد از ﻧﻘﻮد و ﺟﻮاﻫﺮ و ﮐﺴﻮﺗﻬﺎي‬ ‫ﺧـﺎص‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪء ﺑﻬﺮاﻣﺸـﺎﻫﯽ ||(‪ .‬ﭘﺎرﭼﻪ اي اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎﻓﺘﻪء ﺧﺎﻧﺸﺎﻫﯽ ‪ :‬ﺳﺎﻋـﺪ دﺳﺖ از واﻻ و ﺳﺎق از ﺧﺎص ﺧﺎﻧﺸﺎﻫﯽ‪ .‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري‬ ‫)ص ‪ .(134‬ﺟﻮﻫﺮ ﺻﻮف و ﺳـﻘﺮﻻط ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮد ارﻣﮏ و ﺧﺎص ﺑﺪان ﻣﻬﺮ و ﻧﺸﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري )ص ‪ .(59‬ﺧﻄﻮط‬ ‫اﯾـﻦ ﻗﻠﻤﯽ را ﺑﺲ اﺳـﺖ ﻣﻌﻨﯽ ﺧـﺎص ﮐﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺨﻔﯽ و ﭘﻮﺷـﯿﺪه اﯾﻦ ﺑﺮاﻫـﻞ ﻫﻨﺮ‪ .‬ﻧﻈـﺎم ﻗـﺎري )ص ‪ .(|| 19‬اﺻـﯿﻞ‪ .‬ﭘـﺎك ﻧﮋاد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﺧـﺎﻟﺺ‪ .‬ﭘـﺎك‪ .‬ﭘـﺎﮐﯿﺰه‪ .‬ﺑﯽ آﻣﯿﺰش‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬زن ﻓـﺎﺣﺸﻪ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺑﺰﺑـﺎن ﻣـﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﺪي||(‪.‬‬ ‫اﺻـﻄﻼح اﺻﻮﻟﯽ‪ :‬در اﺻﻮل ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺧﺎص از ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻋﺎم ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﻘﻮل ﻣﻼ ﺻﺎﻟﺢ در ﺣﻮاﺷﯽ ﻣﻌﺎﻟﻢ )ﻣﻌﺎﻟﻢ چ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﯿﻢ‬ ‫ص ‪ (104‬ﺧﺎص ﻫﻤﺎن ﻋﺎم اﺳﺖ ﺑﺎ ﻗﯿﺪ ﺗﺨﺼـﯿﺺ ﻋﺎم ﺑﺒﻌﺾ اﻓﺮادش‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﻋﺎم ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻘﺪﻣًﮥ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﻮد ﺗﺎ از آن ﺗﻌﺮﯾﻒ‪،‬‬ ‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺧﺎص ﺑﺪﺳﺖ آﯾﺪ‪ .‬ﺑﺎز ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﻼﺻﺎﻟﺢ در ﻫﻤﺎن ﺻـﻔﺤﻪ ﺣﺪ ﻋﺎم ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪» :‬اﻧﻪ اﻟﻠﻔﻆ اﻟﻤﺴـﺘﻐﺮق ﻟﻤﺎ ﯾﺼﻠﺢ ﻟﻪ« در اﯾﻦ‬ ‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺑـﺎ ﻗﯿـﺪ »ﻟﻔﻆ« »اﺷﺎرات« و اﻣﺜﺎل آن و ﺑﺎ ﻗﯿـﺪ »اﺳـﺘﻐﺮاق« »ﻣﻀـﻤﺮات« و »ﻧﮑﺮه در ﺣﺎل اﺛﺒﺎت« از ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺧﺎرج ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺮاد از‬ ‫ﻣﻮﺻﻮل در ﺗﻌﺮﯾﻒ »ﺟﺰﺋﯿـﺎت« اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ اﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ »اﻟﺮﺟـﻞ« و »اﻟﺮﺟـﺎل« را ﻓﺮا ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻦ آن اﻟﺮﺟـﻞ را واﺿـﺢ اﺳﺖ و اﻣﺎ‬ ‫دﺧﻮل »اﻟﺮﺟـﺎل« در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺑﻮاﺳـﻄﻪء آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﻟﻒ و ﻻـم ﻣﻌﻨﯽ ﺟﻤﻌﯿﺖ آن را ﺑﺎﻃـﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬و ﭼﻮن ﻣﻌﻨﯽ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﺎﻃﻞ ﺷـﺪ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 610‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺎﺳـﺘﻐﺮاق ﺟﺰﺋﯿﺎت »اﻟﺮﺟﻞ« ﻋﻮد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬آﺧﻮﻧﺪ ﻣﻼﻣﺤﻤﺪﮐﺎﻇﻢ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ در ﮐﻔﺎﯾﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺮاي ﺧﺎص و ﻋﺎم ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‬ ‫و در ﺻﻔﺤﻪء ‪ 331‬ج ‪ 1‬ﮐﻔﺎﯾﻪ )ﮐﻔﺎﯾﻪ چ ﺗﻬﺮان ﺳﺎل ‪ 1363‬ه ‪ .‬ق‪ (.‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺗﻌﺎرﯾﻔﯽ ﮐﻪ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﺑﺮاي ﻋﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﻌﺎرﯾﻒ ﻟﻔﻈﯽ‬ ‫ﺑﻮده ﮐﻪ در ﻣﻘـﺎم ﺟﻮاب از ﻣﺎﺷـﺎرﺣﻪ آﻣـﺪه اﺳﺖ ﻧﻪ ﺗﻌﺎرﯾﻒ ﻏﯿﺮ ﻟﻔﻈﯽ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎم ﺟﻮاب از ﻣﺎ ﺣﻘﯿﻘﯿﻪ ﻣﯽ آﯾـﺪ ﻋﻼوه ﺑﺮ آﻧﮑﻪ ﻣﻌﻨﯽ‬ ‫ﻣﺮﮐﻮز از آن در اذﻫﺎن واﺿـﺢ ﺗﺮ و روﺷﻦ ﺗﺮ )ﭼﻪ ﻣﻔﻬﻮﻣًﺎ و ﭼﻪ ﻣﺼـﺪاﻗًﺎ( از ﺗﻌﺮﯾﻔﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﺑﺮاي آن ﮐﺮده اﻧـﺪ ﺑﺨﺼﻮص‬ ‫ﮐﻪ ﻫﻤـﻮاره ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺑﺎﯾـﺪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺑﻪ اﺟﻠﯽ ﺷﻮد ﻧﻪ ﺑـﺎﺧﻔﯽ زﯾﺮا ﻏﺮض از ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻋـﺎم ﺑﯿـﺎن اﻣﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻔﻬﻮم آن ﺟـﺎﻣﻊ ﺑﯿﻦ اﻓﺮادي‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺷـﺒﻬﻪ اي در ﺗﺤﺖ ﻋـﺎم ﺑﻮدن آن اﻓﺮاد ﻧﯿﺴﺖ ﺗـﺎ آﻧﮑﻪ در ﻣﻘﺎم اﺛﺒﺎت اﺣﮑﺎم ﺑﺮاي آن اﻣﺮ ﺟﺎﻣﻊ‪ ،‬ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء آن ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺑﻪ آن‬ ‫اﻣﺮ ﺟـﺎﻣﻊ اﺷـﺎره ﺷﻮد‪ .‬ﻧﻪ ﺑﯿﺎن ﺣﻘﯿﻘﺖ ﯾﺎ ﻣﺎﻫﯿﺖ آن ﺟﺎﻣﻊ‪ .‬اﯾﻨﮑﻪ آﯾﺎ در زﺑﺎن ﻋﺮب ﺑﺮاي ﺧﺎص و ﻋﺎم اﻟﻔﺎظ ﻣﺨﺼﻮﺻـﯽ وﺟﻮد دارد ﯾﺎ‬ ‫ﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮑﺘﺐ ﻣﻌﺮوف اﺻﻮل رﺟﻮع ﺷﻮد و در آﻧﻬﺎ ﻓﺼﻞ ﻣﺸـﺒﻌﯽ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ||‪ .‬اﺻﻄﻼح ﻣﻨﻄﻘﯽ‪ :‬درﻣﯿﺰان اﻟﻤﻨﻄﻖ آﻣﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪» :‬ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻋﻮارض ﻻزم و ﻣﻔﺎرق اﮔﺮ اﺧﺘﺼﺎص اﻓﺮاد ﺣﻘﯿﻘﺖ واﺣﺪي ﭘﯿﺪا ﮐﺮد آن ﻋﺮض ﺧﺎص اﺳﺖ« در ﺷﺮح آن ﮐﻪ »ﺑﺪﯾﻊ‬ ‫اﻟﻤﯿﺰان« اﺳﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺜﻞ زده ﺷﺪه »روﻧﺪه« )ﻣﺎﺷـﯽ( ﺧﺎص اﺿﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن‪ .‬اﻣﺎ ﻟﻔﻆ ﺧﺎﺻﻪ در اﯾﻨﺠﺎ اﺷـﻬﺮ از ﺧﺎص اﺳﺖ زﯾﺮا‬ ‫ﻣﺼـﻄﻠﺢ ﻣﻨﻄﻘﯿﺎن ﻣﺜﻼ ﺑﺮاي »ﺿﺎﺣﮏ« اﯾﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺿﺎﺣﮏ ﺧﺎﺻﻪء اﻧﺴﺎن ﯾﺎ »ﻣﺎﺷـﯽ« ﺧﺎﺻﻪء اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﻧﻪ ﺧﺎص‪ .‬رﺟﻮع ﺑﺨﺎﺻﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ اﺳﻢ ﺧﺎص ﯾﺎ اﺳﻢ ﻋﻠﻢ؛ اﺳﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻓﺮدي ﻣﺨﺼﻮص و ﻣﻌﯿﻦ دﻻﻟﺖ ﮐﻨﺪ ﭼﻮن ﺣﺴﻦ‪ ،‬ﺷﯿﺮاز‪ ،‬ﺷﺒﺪﯾﺰ‪ ،‬ﺳﻨﺪ‪ .‬اﺳﻢ ﺧﺎص را ﺟﻤﻊ‬‫ﺑﺴـﺘﻦ ﻧﺸﺎﯾـﺪ ﻣﮕﺮ در ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﺼﻮد از آن ﻣﺎﻧﻨـﺪ و ﻧﻮع ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻮن‪ :‬اﯾﺮان در ﮐﻨﺎر ﺧﻮد ﻓﺮدوﺳـﯿﻬﺎ و ﺳـﻌﺪﯾﻬﺎ و ﺣﺎﻓﻈﻬﺎ ﭘﺮورﯾﺪه ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻘﺼﻮد ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ و ﻧﻮع ﻓﺮدوﺳﯽ و ﺳﻌﺪي اﺳﺖ و در اﯾﻦ ﺻﻮرت در ﺣﮑﻢ اﺳﻢ ﻋﺎم اﺳﺖ و ﺑﺎ »ﻫﺎ« ﺟﻤﻊ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد اﯾﻦ ﻧﻮع ﺟﻤﻊ ﺑﺴﺘﻦ‬ ‫از اروﭘـﺎﺋﯽ ﺗﻘﻠﯿـﺪ ﺷـﺪه و در زﺑـﺎن ﭘﺎرﺳـﯽ در اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﻮارد ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨـﺪ اﻣﺜﺎل ﺳـﻌﺪي و ﺣﺎﻓﻆ‪) .‬ﻧﻘﻞ ﺑﺎﺧﺘﺼﺎر از دﺳـﺘﻮر زﺑﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ‬ ‫ﺗﺄﻟﯿﻒ ﭘﻨﺞ اﺳـﺘﺎد ج‪ 1‬ص‪ .(21‬رﺟـﻮع ﺑﻪ اﺳﻢ ﺧـﺎص و رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﻔﺮد و ﺟﻤﻊ ﺗـﺄﻟﯿﻒ دﮐـﺘﺮ ﻣﻌﯿﻦ ص‪ 52‬ﺑﺒﻌـﺪ ﺷﻮد‪ - .‬ﮐﻮﭼﻪء ﺧﺎص؛‬ ‫ﮐﻮﭼﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺰ ﯾـﮏ ﯾـﺎ ﭼﻨـﺪ ﻧﻔﺮ ﮐﺲ دﯾﮕﺮ ﺣﻖ درﺑﺎز ﮐﺮدن در آن ﻧـﺪارد‪ - (1) .‬در ﻣﺘﻦ دﯾﻮان ﻓﺮﺧﯽ چ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺳﻮﻟﯽ ص‬ ‫‪ :224‬اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﺮاﺑﺮ‪ .‬وﻟﯽ در ﺣﺎﺷﯿﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺘﻦ آﻣﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﺎص‪.‬‬



‫ِا)خ( ﯾﮑﯽ از وادﯾﻬﺎي ﺧﯿﺒﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ اﺳـﺤﺎق ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﺧﯿﺒﺮ ﺻﺎﺣﺐ دو وادي اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮑﯽ وادي ُﺳَﺮﯾﺮ و دﯾﮕﺮ وادي ﺧﺎص و اﯾﻦ دو‬ ‫وادي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﯿﺒﺮ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻗﺴﻤﺖ ﺷﺪه‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي ﺑﺎﺧﺘﺼﺎر(‪.‬‬ ‫ﺧﺎص‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﺑﺨﻮارزم‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺻﺎن‪.‬‬



‫]ﺧﺎْص ﺻﺎ[ )ِا( ﺟﻤﻊ ﻓﺎرﺳـﯽ ﺧﺎص ﮐﻪ ﺿـﺪ ﻋﺎم اﺳﺖ ‪ :‬ﻫﻤﺖ ﺧﺎﺻﺎن و دل ﻋﺎﻣﯿﺎن‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮐﻪ ﺧﺎﺻﺎن در اﯾﻦ ره ﻓﺮس راﻧـﺪه اﻧـﺪ ﺑﻼ‬ ‫اﺣﺼـﯽ از ﺗـﮏ ﻓﺮو ﻣﺎﻧـﺪه اﻧـﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﭼﺮا ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮ ﻧﯿﺎﺋﯽ ﺗﺎ ﺑﺤﻠﻘﻪء ﺧﺎﺻﺎﻧﺖ در آرد و از ﺑﻨـﺪﮔﺎن ﻣﺨﻠﺼﺖ ﺷـﻤﺎرد‪.‬‬ ‫)ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ .‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﺳﺤﺮﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎ ﺗﻨﯽ ﭼﻨﺪ از ﺧﺎﺻﺎن ﺑﺒﺎﻟﯿﻦ ﻗﺎﺿﯽ ﻓﺮاز آﻣﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺻﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ص ﻧﺴﺒﯽ‪ ،‬ق ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﻄﻮر ﺧﺎص ‪ :‬ﺧﺎﺻﺎﻧﻪ ﭼﻮن ﺧﺰﯾﻨﻪء ﺧﺮﺳﻨﺪي آن ﺗﺴﺖ ﻋﺎﻣﺎﻧﻪ ار ﻓﺮﺳﺘﺪ روزي ﺿﻤﺎن ﻣﺨﻮاه‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎص اﻟﺨﺎص‪.‬‬



‫]ﺧﺎْص ُﺻﻞ ﺧﺎص ص[)ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﺮوﻫﯽ ﮐﻪ در ﺳﯿﺮ و ﺳﻠﻮك ﺑﺒﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﻣﻘﺎم رﺳﯿﺪه اﻧﺪ ‪ :‬ﭘﺲ ﻋﻠﻢ اﻟﯿﻘﯿﻦ ﺑﻤﺠﺎﻫﺪت و ﻋﯿﻦ اﻟﯿﻘﯿﻦ‬ ‫ﺑﻤﺆاﻧﺴﺖ و ﺣﻖ اﻟﯿﻘﯿﻦ ﺑﻤﺸﺎﻫـﺪت ﺑﻮد و اﯾﻦ ﯾﮑﯽ ﻋـﺎم اﺳﺖ و دﯾﮕﺮ ﺧـﺎص و ﺳـﺪﯾﮕﺮ ﺧـﺎص اﻟﺨـﺎص‪ .‬واﻟﻠﻬﺎﻋﻠﻢ ﺑﺎﻟﺼﻮاب‪) .‬ﮐﺸـﻒ‬ ‫اﻟﻤﺤﺠﻮب ﻫﺠﻮﯾﺮي چ ژوﮐﻮﻓﺴﮑﯽ ص ‪ 497‬و ‪.(498‬‬ ‫ﺧﺎﺻﺒﮏ‪.‬‬



‫]َب[ )ِاخ()‪ (1‬ﻧـﺎم ﺷﺨﺼـﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ ﺑـﺎ ﻣﻠـﮏ و اﺗﺎﺑـﮏ ﻣﺤﻤـﺪ ﭘﯿﻮﺳﺖ و ﻣﺮدي ﻣﮑـﺎر ﺑﻮد‪ :‬ﭼﻮن ﻣﻠﮏ و اﺗﺎﺑﮏ ﻣﺤﻤـﺪ دو ﺳﻪ ﻣﺎه در‬ ‫ﺿﯿﺎﻓﺖ ﺧﺎﻧﻪء اﻣﺮاء اﯾﮓ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺮ ﻋﺰم اﺳﺘﻌﺪاد روي ﺑﻔﺎرس ﻧﻬﺎدﻧﺪ و در ﭘﺴﺎ ﺧﺎﺻﺒﮏ ﺑﺎ ﻣﻠﮏ و اﺗﺎﺑﮏ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﯿﻮﺳﺖ و ﻓﻮﺟﯽ‬ ‫از ﺳﻮار و ﭘﯿﺎده داﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺎﺻـﺒﮏ ﻣﺮدي ﺑﻮد ﻣﮑﺎر ﻧﺎﺣﻖ ﺷـﻨﺎس ﺑﺎ اﺗﺎﺑﮏ ﻣﺤﻤـﺪ آﻏﺎز ﻣﺴﺎوي اﺗﺎﺑﮏ زﻧﮕﯽ ﻧﻬﺎد و ﮔﻔﺖ از وي و‬ ‫ﻣـﺪد وي ﺣﺴﺎﺑﯽ ﺑﺮﻧﺘﻮان ﮔﺮﻓﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ اﻓﻀﻞ ص ‪ - (1) .(68‬اﯾﻦ ﻧﺎم ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷـﮑﻞ در ﯾﮏ ﻧﺴـﺨﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ در ﻣﺘﻦ ﺧﺎﭼﯿﮏ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺻﺒﮏ‪.‬‬



‫]َب[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺑﻠﻨﮕﺮي‪ .‬ﯾﮑﯽ از اﻣﺮاء ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺴﻌﻮدﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪﻃﺒﺮﺑﻦ ﻣﻠﮑﺸﺎه ﺑﻮد‪ :.‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺟﺎوﻟﯽ ﺟﺎﻧﺪار ﺑﺨﺪﻣﺖ ﺳﻠﻄﺎن رﺳﯿﺪ ﺳﻠﻄﺎن‬ ‫را ﺧـﺪﻣﺖ ﮐﺮد و ﻣﻨﺰﻟﺘﺶ در ﻧﺰد ﺳـﻠﻄﺎن ﺑﺎﻻـ رﻓـﺖ و ﺳـﻠﻄﺎن ﭼـﻮن ﺣـﺎﺟﺐ ﺗﺎﺗـﺎر را از ﻣﻘـﺎم ﺣـﺎﺟﺒﯽ ﺧﻠـﻊ و ﻋﺰل ﮐﺮد اﯾﻦ ﻣﻘـﺎم را‬ ‫ﺑﻔﺨﺮاﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻃﻐﺎﯾﺮك داد‪ .‬اﻣﯿﺮ ﺧﺎﺻﺒﮏ ﺑﻦ ﺑﻠﻨﮕﺮ ﮐﻪ از ﺧﻮاص ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻮد ﺑﺎ ﺟﺎوﻟﯽ ﺟﺎﻧﺪار و ﻋﺒﺎس ﺑﺮ ﺧﺪﻣﺖ ﺳﻠﻄﺎن‬ ‫اﯾﺴـﺘﺎدﻧﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﺧﺒﺎراﻟﺪوﻟﮥ اﻟﺴـﻠﺠﻮﻗﯿﻪ ص ‪ .(114 ،113‬و رﺟـﻮع ﺑﻪ ص ‪ 126 ،121 ،120 ،119 ،118 ،115‬و ‪ 128‬ﻫﻤﺎن ﮐﺘﺎب‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺻﺒﮏ‪.‬‬



‫]ﺧﺎص ص َب[ )ِاخ(ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺷـﻤﺲ اﻟﻤﻠﻮك ﻓﺮاﻣﺮز ﻋﻼءاﻟﺪوﻟﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ دﺷﻤﻦ زﯾﺎر ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﮐﺎﻟﻨﺠﺎر‪) .‬رودﮐﯽ چ‬ ‫ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ ج ‪ 1‬ص ‪ 27‬و ‪ .(28‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮﮐﺎﻟﻨﺠﺎر ﺷﻮد‪ .‬ﺷﻬﻤﺮدان ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﺨﯿﺮ ﮐﺘﺎب »ﻧﺰﻫﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﻋﻼﺋﯽ« را ﺑﻨﺎم او ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺻﺒﮏ ﺑﻠﻨﮕﺮي‪.‬‬



‫]َب[ )ِاخ( از ﺑﻨـﺪﮔﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺴـﻌﻮد ﻣﻠﮏ ﻓﺎرس ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻃﺒﻖ ﻗﻮل ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ در ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه وي ﺑﺎ اﺗﺎﺑﮏ اﯾﻠﺪﮔﺰ ﮐﻪ از‬ ‫ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺟﺎﻧﯽ ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻮد ﻣﺘﻔﻖ ﺷﺪ و در ﻗﺼﺪ ﻗﺘﻞ ﺳﻠﻄﺎن ﻓﺮﺻﺖ ﻣﯽ ﺟﺴﺘﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﺘﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه ص ‪ 467‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎص ﺑﯿﮏ‪.‬‬



‫]ﺧﺎص ص ِب[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از اﻣﺮاء ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﺰدﯾﮏ آل ﺳـﻠﺠﻮق ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺳـﻠﺠﻮﻗﯽ ﮐﺸـﺘﻪ ﺷﺪه اﺳـﺖ‬ ‫ﺻـﺎﺣﺐ ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴـﯿﺮ آرد‪ :‬وي در ﮐﻮﺷﮏ ﻣﺮﻏﺰار ﻫﻤـﺪان در وﻗﺘﯽ ﮐﻪ از ﻏﺮاﺋﺐ اﻗﻤﺸﻪ و ﻧﻔﺎﺋﺲ اﻣﺘﻌﻪ و اﺳـﻠﺤﻪء ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و اﺛﻮاب‬ ‫ﻗﯿﻤﺘﯽ ﺑﺮﺳﻢ ﭘﯿﺸـﮑﺶ ﻧﺰد ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ آورد ﺑﺰاﻧﻮي ادب در آﻣﺪ و در ﺑﺎب ﺗﻤﺸﯿﺖ اﻣﻮر ﺟﻬﺎﻧﺪاري ﺳﺨﻨﺎن ﺑﻌﺮض ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﯿﺪ در آن‬ ‫اﺛﻨـﺎ اﺑﻦ ﻗﯿﻤـﺎز ﻧـﺎم ﻋﺰراﺋﯿـﻞ وار ﮔﺮﯾﺒﺎﻧﺶ ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﮔﻔﺖ ﺑﺮﺧﯿﺰ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺟﺎي ﻣﻮﻋﻈﻪ ﻧﯿﺴﺖ و ﻫﻤﺎن ﺳﺎﻋﺖ ﺻﺎرم و ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﯾﻮﻧﺲ‬ ‫ﺧﺎﺻـﺒﮏ و زﻧﮕﯽ ﺟﺎﻧﺪار را ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪء ﻣﺨﺼﻮﺻﺎن وي ﺑﻮد ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻪ اي ﺑﺮدﻧﺪ و ﺳﺮ آن دو ﺑﯿﮕﻨﺎه را از ﺗﻦ ﺟﺪا ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ‬ ‫اﻟﺴﯿﺮ چ ﺧﯿﺎم ج ‪ 2‬ص ‪.(527‬‬ ‫ﺧﺎص ﺑﯿﮏ‪.‬‬



‫] [ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮﮐﺎﻟﯿﺠﺎر ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ دوم ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎص ﭘﻮرﺗﺎﻧﺪه‪.‬‬



‫]َد[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﻧﻮاﺣﯽ ﻫﻨﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺳﻢ اﻗﻄﺎع در زﻣﺎن ﺳﻠﻄﺎن اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻟﻮدي ﺑﻪ ﺣﺴﻦ ﻧﺎم دادﻧﺪ رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﺷﺎﻫﯽ ص‪174‬‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎص ﭘﻮره‪.‬‬



‫]َر ‪ِ /‬ر[ )ِا( اﻃﺎق ﺧﺪﻣﺘﮑﺎران‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎص ﺗﺮ‪.‬‬



‫]ﺧﺎص ص َت[ )ِا( ﺑﻪ ﻟﻐﺖ ﺗﻨﮑﺎﺑﻨﯽ ﺣﺮف ﺑﺎﺑﻠﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ ﮔﻨﺪﻧﺎ‪.‬‬ ‫ﺧﺎص ﺗﻌﻠﻖ‪.‬‬



‫]ﺧﺎص ص َت َﻋْﻞ ُل[ )ص ﻣﺮﮐﺐ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( اراﺿـﯽ ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻪ از اﺷـﺨﺎص ﻣﺮدهء ﺑﯽ وارث ﺿﺒﻂ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎص ﺟﺎ‪.‬‬



‫)ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﻨﺎه ﮔﺎه‪ .‬ﻣﻘﺮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺻﺮة‪.‬‬



‫ص َر[ )ع ِا( ﺗﻬﯿﮕﺎه‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻣﯿﺎن ﺳﺮ ﺳﺮﯾﻦ و ﮐﻮﺗﺎه ﺗﺮﯾﻦ اﺳﺘﺨﻮان ﭘﻬﻠﻮ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﺎﺑﯿﻦ اﻟﺤﺮﻗﻔﮥ‬ ‫] ِ‬ ‫و اﻟُﻘـَﺼ ﯿﺮي و ﻗﯿﻞ ﻣﺎ ﻓﻮق اﻟﻄﻔﻄﻔـﮥ و اﻟﺸـﺮاﺳﻒ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﺗﻬﯿﮕﺎه‪) .‬ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬اِِﻃﻞ‪) .‬ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ||(‪.‬‬ ‫ﻟﮕﻦ ﺧﺎﺻﺮه)‪ :(1‬اﺳﺘﺨﻮان ﺑﻨﺪي ﻟﮕﻦ ﺧﺎﺻﺮه داراي ﯾﮏ اﺳﺘﺨﻮان ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ اﺳﺘﺨﻮان ﺧﺎﺻﺮه اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺪام ﭘﺎﺋﯿﻦ را ﺑﻪ ﺗﻨﻪ وﺻﻞ ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨـﺪ‪ .‬اﺳـﺘﺨﻮان ﺧﺎﺻـﺮه در ﺟﻨﯿﻦ از ﻗﻄﻌﻪء اﺳـﺘﺨﻮاﻧﯽ ﺑﻮﺟـﻮد ﻣﯽ آﯾـﺪ‪ .‬ﻗﻄﻌﻪء ﺣﺮﻗﻔﯽ در ﺑﺎﻻـ‪ ،‬ﻗﻄﻌﻪء ﻋـﺎﻧﻪ در ﺟﻠﻮ‪ ،‬ﻗﻄﻌﻪء ورﮐﯽ در‬ ‫ﭘـﺎﺋﯿﻦ‪ .‬ﺳﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﻣـﺬﮐﻮر در ﺷـﺨﺺ ﺑـﺎﻟﻎ در وﺳـﻂ ﺣﻔﺮه اي ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﺣﻔﺮهء ﺣﻘﻪ اي ﺑـﺎ ﻫﻢ اﻟﺘﯿﺎم ﭘﯿـﺪا ﮐﺮده و اﺳـﺘﺨﻮان واﺣـﺪي را‬ ‫ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﻨـﺪ‪ .‬اﺳـﺘﺨﻮان ﺧﺎﺻـﺮه اﺳـﺘﺨﻮاﻧﯽ اﺳﺖ ﻋﺮﺿًﺎ ﻣﺴـﻄﺢ و ﻣﺤﯿﻂ ﻏﯿﺮ ﻣﻨﻈﻢ ﭼﻬﺎر ﺿـﻠﻌﯽ دارد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ داراي ﯾﮏ ﺳـﻄﺢ‬ ‫ﺧـﺎرﺟﯽ و ﯾـﮏ ﺳـﻄﺢ داﺧﻠﯽ و ﭼﻬﺎر ﮐﻨﺎر )ﻗـﺪاﻣﯽ‪ ،‬ﺧﻠﻔﯽ‪ ،‬ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ( و ﭼﻬﺎر زاوﯾﻪ )ﻗـﺪاﻣﯽ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ ‪ -‬ﺧﻠﻔﯽ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ ‪ -‬ﻗـﺪاﻣﯽ‬ ‫ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ ‪ -‬ﺧﻠﻔﯽ ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ( اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻄﺤﻬﺎ‪ :‬ﺳﻄﺢ ﺧﺎرﺟﯽ در وﺳﻂ ﺣﻔﺮهء ﻋﻤﯿﻖ ﻣﻔﺼﻠﯽ اﺳﺖ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﺣﻘﻪء اﺳﺘﺨﻮان ﺧﺎﺻﺮه ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺮ‬ ‫ﻣـﺪور و ﺻﺎف اﺳـﺘﺨﻮان ران ﻣﻔﺼﻞ ﺧﺎﺻـﺮه و ران را ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫـﺪ‪ .‬در ﺑﺎﻻي ﺣﻘﻪء ﺳـﻄﺢ ﭘﻬﻦ و ﭘﯿـﭻ دار و ﻧﺴـﺒﮥ ﻋﻤﯿﻘﯽ اﺳـﺖ‬ ‫ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﺣﻔﺮهء ﺧـﺎرﺟﯽ ﺧﺎﺻـﺮه ﮐﻪ ﻣﺤـﻞ اﺗﺼـﺎل ﻋﻀـﻠﻪ ﻫﺎ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﺣﻔﺮه در ﺳـﻄﺢ داﺧﻠﯽ اﺳـﺘﺨﻮان ﺣﻔﺮهء داﺧﻠﯽ‬ ‫ﺧﺎﺻـﺮه اﺳﺖ‪ .‬در ﭘـﺎﺋﯿﻦ ﺣﻘﻪ ﺳﻮراخ ﺑﯿﻀـﯽ ﺷـﮑﻞ ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﺑﻨـﺎم ﺳﻮراخ ﺳـﺪادي ﮐﻪ ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﭘﺮده اي ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﻏﺸـﺎء ﺳـﺪادي‬ ‫ﭘﻮﺷﯿﺪه و ﻣﺴﺪود اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻨﺎره ﻫﺎ‪ :‬ﻣﻬﻤﺘﺮ از ﻫﻤﻪ ﮐﻨﺎر ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﺳﺘﯿﻎ ﺣﺮﻗﻔﯽ ﯾﺎ ﺳﺘﯿﻎ ﺧﺎﺻﺮه ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻨﺎر ﭘﯿﭽﺪار‬ ‫و ﺷـﺒﯿﻪ ﺑﺤﺮف )‪ (S‬ﻻـﺗﯿﻨﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﺟﻠﻮ و ﻋﻘﺐ ﺿـﺨﯿﻢ و در وﺳـﻂ ﻧـﺎزك ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺳﺘﯿﻎ ﺑﺨﻮﺑﯽ زﯾﺮ ﭘﻮﺳﺖ اﺣﺴﺎس ﻣﯿﺸﻮد و ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻟﮑﻨﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﻮﺳﻮم اﺳﺖ و ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﻃﺮﻓﯽ ﺗﻨﻪ را از اﻧﺪام ﭘﺎﺋﯿﻦ ﺟﺪا ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬در ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺪاﻣﯽ ﮐﻨﺎر ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ ﺳﻄﺢ ﺑﯿﻀﯽ ﺷﮑﻞ ﻣﻔﺼﻠﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳـﻄﺢ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﺨﻮد از اﺳـﺘﺨﻮان ﺧﺎﺻـﺮه ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻣﻔﺼﻞ ﺷﺪه و ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ارﺗﻔﺎق ﻋﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬زواﯾﺎ‪ :‬زاوﯾﻪ ﻫﺎي ﻣﻮرد‬ ‫ﺑﺤﺚ ﻋﺒـﺎرت اﺳﺖ‪ :‬از زاوﯾﻪء ﻗـﺪاﻣﯽ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ و زاوﯾﻪء ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ ﺧﻠﻔﯽ و زاوﯾﻪء ﺧﻠﻔﯽ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اﻟﻒ ‪ -‬زاوﯾﻪء ﻗـﺪاﻣﯽ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ‪ :‬ﺑﺮﺟﺴـﺘﮕﯽ‬ ‫ﮐﻮﭼﮏ ﺻﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﺨﺎر ﺧﺎﺻـﺮهء ﻗﺪاﻣﯽ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ ﮐﻪ در زﯾﺮ ﭘﻮﺳﺖ ﻣﺤﺴﻮس اﺳﺖ اﯾﻦ ﺑﺮآﻣﺪﮔﯽ ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﺎ ﺑﮑﺎر‬ ‫ﻣﯿﺮود و ﻣﺤﻞ اﺗﺼﺎل دو ﻋﻀﻠﻪ ﺑﻨﺎم »ﺧﯿﺎﻃﻪ« و »ﮐﺸﻨﺪه ﭘﻬﻦ ﻧﯿﺎم« ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ رﺑﺎﻃﯽ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ رﺑﺎط ﻓﺎﻟﺐ ﮐﻪ ﻗﻮس ران ﻧﯿﺰ ﻧﺎﻣﯿﺪه‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد از ﺧﺎر ﻗﺪاﻣﯽ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ ﺑﭙﺎﺋﯿﻦ و داﺧﻞ ﮐﺸـﯿﺪه ﺷﺪه و ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎق ﻋﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﺟﺴـﺘﮕﯽ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﺧﺎر ﻋﺎﻧﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﯿﮕﺮدد‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫رﺑﺎط ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﻧﺴﺞ ﺳﻠﻮﻟﯽ ﻧﺎزﮐﯽ از ﭘﻮﺳﺖ ﺟﺪاﺳﺖ و ﻓﺮورﻓﺘﮕﯽ ﻗﻮﺳﯽ ﺷﮑﻠﯽ اﯾﺠﺎد ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﺪ ﺑﯿﻦ ﺷﮑﻢ و ران اﺳﺖ و ﮐﺸﺎﻟﻪء‬ ‫ران ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ب ‪ -‬زاوﯾﻪء ﺧﻠﻔﯽ ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ‪ :‬ﺗﻮدهء درﺷﺘﯽ اﺳﺖ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﺑﺮﺟﺴـﺘﮕﯽ ورﮐﯽ ﮐﻪ ﺿﺨﯿﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ اﺳﺘﺨﻮان اﺳﺖ‬ ‫و ﻣﺤﻞ اﺗﺼﺎل ﻋﻀـﻠﻪ ﻫﺎي ﺧﻠﻔﯽ ران ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ج ‪ -‬زاوﯾﻪء ﺧﻠﻔﯽ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ ﯾﺎ ﺧﺎر ﺧﺎﺻﺮهء ﺧﻠﻔﯽ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ در اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻠﻔﯽ ﺳﺘﯿﻎ ﺧﺎﺻﺮه‬ ‫و در وﺳـﻂ ﻓﺮورﻓﺘﮕﯽ ﮐﻮﭼـﮏ ﺳـﺪادي ﻗﺮار دارد ﻣﻮﺳـﻮم ﺑـﻪ ﻓﺮورﻓﺘﮕﯽ ﺗﺤﺘـﺎﻧﯽ ﮐﻤﺮ‪) .‬از ﮐﺎﻟﺒﺪﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻫﻨﺮي چ ﻧﻌﻤﺖ اﷲ ﮐﯿﻬـﺎﻧﯽ‬ ‫ص‪ 39‬و ‪ 40‬چ ﺗﻬﺮان ‪.Bassin - (1) .(1325‬‬ ‫ﺧﺎص زر‪.‬‬



‫]َز[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( زر اﻋﻼء‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎص زﻣﯿﻦ‪.‬‬



‫]َز[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻠﮏ ﺑﺪون اﺟﺎره و ﺑﺪون ﻣﺎﻟﯿﺎت‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎص ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﺮﮔﺰﯾـﺪه ﺷﺪن‪ .‬اﺧﺘﺼﺎص ﯾﺎﻓﺘﻦ‪ .‬ﺧﺎص ﮔﺮدﯾﺪن‪ .‬اِﻏﺘِﺰاز‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﺎص ﺷﺪن ﺑﭽﯿﺰي؛ اﺧﺘﺼﺎص ﯾﺎﻓﺘﻦ‬ ‫] ُ‬ ‫ﺑﻪ آن ﭼﯿﺰ‪ - .‬ﺧﺎص ﺷﺪن ﻧﻌﻤﺖ؛ ﺑﻨﻌﻤﺖ اﺧﺘﺼﺎص ﯾﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺻﻌﻠﯽ‪.‬‬



‫]َع[ )ِاخ( ﻣﺮﮐﺰ ﺑﺨﺶ ﺻﺎﻟـﺢ آﺑﺎد اﺳﺖ اﯾﻦ ﻣﺮﮐﺰ ﺑﻨﺎم ده ﺻﺎﻟـﺢ آﺑﺎد ﯾﺎ ﺧﺎﺻـﻌﻠﯽ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ و اﻣﺎ ﺻﺎﻟﺢ آﺑﺎد ﯾﮑﯽ از ﺑﺨﺸـﻬﺎي ده‬ ‫ﮔﺎﻧﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﯾﻼم اﺳﺖ و ﺣﺪودش ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮف ﺷﻤﺎل ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﭼﻮاز و از ﻃﺮف ﺟﻨﻮب ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﻣﻬﺮان و از ﻃﺮف‬ ‫ﺧﺎور ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ارﮐﻮاز و از ﺟﺎﻧﺐ ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺑﮑﺸﻮر ﻋﺮاق‪ .‬وﺿﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ :‬اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﭼﻮن از ﺷـﻤﺎل‬ ‫ﺑﺠﻨﻮب ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻮد از ارﺗﻔﺎع ﮐﻮﻫﻬﺎ و دﺷﺖ آن ﮐﺎﺳـﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻟﺤﺎظ ﻗﺴـﻤﺖ ﻋﻠﯿﺎي ﺑﺨﺶ ﺳﺮدﺳـﯿﺮ اﺳﺖ و ﻗﺴﻤﺖ وﺳﻂ‬ ‫ﻣﻌﺘﺪل و ﻗﺴـﻤﺖ ﺳـﻔﻠﯽ )ﺟﻨﻮب و ﻏﺮب( ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ اﯾﻦ ﺑﺨﺶ از ‪ 28‬آﺑـﺎدي ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷـﺪه و ﺟﻤﻌﯿﺖ آن در‬ ‫ﺣﺪود ‪5500‬ﺗﻦ و ﻣﺮﮐﺰ ﺑﺨﺶ ده ﺻﺎﻟﺢ آﺑﺎد ﯾﺎ ﺧﺎﺻﻌﻠﯽ و ﻗﺮاء ﻣﻬﻢ آن ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪ :‬ﻫﻔﺖ ﭼﺸﻤﻪ‪ ،‬ﺷﺎه آﺑﺎد ﭼﺎﻟﻪ ﭼﺸﻤﻪ ﮐﺒﻮد‪...‬‬ ‫)از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪ 5‬ص‪ 152‬و ‪.(284‬‬ ‫ﺧﺎﺻﮏ‪.‬‬



‫ص[ )ِا( ﺗـﺎﻓﺘﻪء ﺧﺎﻧﺸـﺎﻫﯽ ‪ :‬در ﻫﻢ ﮐﺸﻢ ﭼﻮ ﭼﯿﻦ ﻗﺒـﺎ روي از ﻣﻼـل ﮔﺮ ﺧﺎﺻـﮏ آورد ﮐﻪ ﮐﻨـﺪ ﭘﻮﺷـﺶ ﺗﻨﻢ‪ .‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري )دﯾﻮان ص‬ ‫] َ‬ ‫‪ .(119‬ﺧﺎﺻـﮏ ﺗﻮ ﺳـﺘﺎﻧﯽ ﺑﻘـﺪ ارﻣﮏ ﺗﻮ دﻫﯽ ﯾﺎ رب ﺗﻮ ﺑﻠﻄﻒ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺴـﺘﺎن و ﺑـﺪه‪ .‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري )دﯾﻮان‪ ،‬ص ‪ .(142‬ﯾﮑﯽ ﺻﻮﻓﮏ و‬ ‫ﺧﺎﺻﮏ دﻟﭙﺬﯾﺮ در آن ﺧﯿﻞ واﻣﺎﻧﺪه ﺑﯽ ﺑﺎرﮔﯿﺮ‪ .‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري )دﯾﻮان ص ‪.(185‬‬ ‫ﺧﺎص ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺨﺼـﻮص ﮐﺮدن‪ ،‬اﺧﺘﺼـﺎص دادن‪ .‬اﻏـﺘﺰاز‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( ‪ :‬اﯾﻦ ﭘﺴـﺮ ﺗـﺎش را از‬ ‫]ﺧـﺎص ص َ‬ ‫ﺧﺎﺻـﮕﺎن ﺧﻮد ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص ‪ .(381‬ﮐﺎي ﺷـﺪه آﮔﺎه ﺑﺎﺳـﺘﺎدﯾﻢ ﺧﺎص ﮐﻦ اﻣﺮوز ﺑﺪاﻣﺎدﯾﻢ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬در ﻃﻤﻊ آن ﺑﻮد‬ ‫دو ﻓﺮزاﻧﻪ را ﮐﺰ دو ﯾﮑﯽ ﺧﺎص ﮐﻨﺪ ﺧﺎﻧﻪ را‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺎص ﮐﻨﺪ ﺑﻨﺪه اي ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻋﺎم را‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺎص ﮐﻼ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺎﻻﺧﯿﺎﺑﺎن ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن آﻣﻞ واﻗﻊ در ‪ 12‬ﻫﺰارﮔﺰي ﭼﻨﻮب آﻣـﻞ و ﯾﮏ ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ‬ ‫] َ‬ ‫ﺷـﻮﺳﻪ آﻣـﻞ ﺑﻪ ﻻرﯾﺠـﺎن‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ دﺷـﺘﯽ و ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺮﻃـﻮب و ﻣﺎﻻرﯾـﺎﺋﯽ‪ .‬ﺳـﮑﻨﻪ آن ‪ 140‬ﺗﻦ و ﻣـﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸـﺎن‬ ‫ﻣﺎزﻧـﺪراﻧﯽ و ﻓﺎرﺳـﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﺗﺠﺮود ﻫﺰار و ﻣﺤﺼﻮﻻت آﻧﺠﺎ ﺑﺮﻧﺞ ﻣﺨﺘﺼـﺮ و ﻏﻼت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺎﺻﮑﻮي‪.‬‬



‫ِا)خ( ﯾﮑﯽ از ﺷـﺶ ﺣـﺎﮐﻢ ﻧﺸـﯿﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾـﺎﻟﺖ روم ﺷـﺮﻗﯽ را ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﻨـﺪ و آن در ﻗﺴـﻤﺖ ﺟﻨـﻮﺑﯽ اﯾـﺎﻟﺖ ﻣﺰﺑﻮر ﻗﺮار دارد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺻـﮑﻮي از ﺟﻨﻮب ﺑﻪ وﻻﯾﺘﻬﺎي ﺳﯿﺮوز و ادرﻧﻪ و از ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ادرﻧﻪ و از ﻣﺸﺮق ﺑﻪ اﺳﻤﯽ و از ﺷﻤﺎل ﺑﻪ زﻏﺰهء ﻗﺪﯾﻢ و از‬ ‫ﻣﻐﺮب ﺑﻪ ﻓﻠﺒﻪ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺎﮐﻢ ﻧﺸـﯿﻦ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺑﻨﺎﻣﻬﺎي ﺧﺎﺻﮑﻮي و ﺧﺮﻣﻨﻠﯽ و ﻏﺎﺑﺮ و وه ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬زﻣﯿﻦ آن ﺣﺎﺻﻠﺨﯿﺰ‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺎﺻﮑﻮي‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻗﺼﺒﻪء ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ در ﻧﯿﻤﻪ راه ﺑﯿﻦ ادرﻧﻪ و ﻗﺮق ﮐﻠﯿﺴﺎ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺎﺻﮑﻮي‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﺑﺰرگ در وﻻﯾﺖ ﺑﺘﻠﯿﺲ در ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ ﺣﺎﮐﻢ ﻧﺸﯿﻦ ﻣﻮﺳﯽ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺎﺻﮑﻮي‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻗﺼﺒﻪ اي اﺳﺖ در روم ﺷﺮﻗﯽ واﻗﻊ در ‪ 74‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ ﻓﻠﺒﻪ ﮐﻪ در ﺳﺎﺣﻞ ﯾﮑﯽ از رودﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي آن ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻗﺮار دارد و‬ ‫از ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﺮﯾﺞ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺎﺻﮑﻮي‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻣﺤﻠﻪ اي اﺳﺖ در داﺧـﻞ ﺧﻠﯿـﺞ اﺳـﺘﺎﻧﺒﻮل واﻗﻊ در ﺳﺎﺣـﻞ ﺷـﺮﻗﯽ آن ﺧﻠﯿـﺞ‪ ،‬اﻫـﺎﻟﯽ آن ﺟـﺎ ﻋﻤﻮﻣـًﺎ ﯾﻬﻮدي و ارﻣﻨﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷـﻨﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺎﺻﮑﯽ‪.‬‬



‫ص[ )ص ﻧﺴـﺒﯽ( ﻧـﺪﯾﻢ‪ .‬ﻣﻘﺮب‪) .‬دزي ج‪ 1‬ص‪ .(346‬دزي اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را ﻣﻌﺮب ﺧﺎﺻـﮕﯽ ﻓﺎرﺳـﯽ داﻧﺴـﺘﻪ و ﮐﺎف آن را ﮐﺎف ﺗﺼـﻐﯿﺮ‬ ‫] َ‬ ‫ﻓﺎرﺳـﯽ ﭘﻨﺪاﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ اﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﺻـﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ زﯾﺮا اﯾﻦ ﻟﻐﺖ در ﻓﺎرﺳـﯽ ﺧﺎﺻـﮕﯽ اﺳﺖ و ﻣـﺎ ﻗﺒـﻞ ﯾـﺎء ﮔﺎف اﺳﺖ ﻧﻪ ﮐﺎف و اﯾﻦ‬ ‫ﮔﺎف ﻫﻤﻮاره در وﻗﺖ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪن ﮐﻠﻤﻪء ﻣﺨﺘﻮم ﺑﻬﺎء ﻏﯿﺮ ﻣﻠﻔﻮظ ﺑﯿﺎء ﻣﺼﺪري ﯾﺎ اﻟﻒ و ﻧﻮن ﺟﻤﻊ ﺑﺠﺎي ﻫﺎء ﻏﯿﺮ ﻣﻠﻔﻮظ ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ اﺑﺪال اص در ﻟﻐﺎت ﻓﺎرﺳـﯽ واﻗﻊ ﻣﯽ ﺷﺪه ﻧﻪ در ﻟﻐﺎت ﻋﺮﺑﯽ ﭼﻪ ﮔﺎف در زﺑﺎن ﭘﻬﻠﻮي ﺑﺠﺎي ﻫﺎء ﻏﯿﺮ ﻣﻠﻔﻮظ ﮐﻨﻮﻧﯽ‬ ‫ﻣﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﻌﺪﻫﺎ اﺻﻞ ﻓﻮق در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﺗﻌﻤﯿﻢ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻫﺮ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺨﺘﻮم ﺑﻬﺎء ﻏﯿﺮ ﻣﻠﻔﻮظ را ﺷﺎﻣﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺻﮑﯿﮥ‪.‬‬



‫ص ﮐﯽ َي[ )ِا( ﻣﻘﺮﺑـﺎن‪ .‬ﺑﻨـﺪﮔﺎن ﺧﺎص‪ .‬در ﻓﺮﻫﻨﮓ دزي آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ در زﻣﺎن ﺳـﻼﻃﯿﻦ ﻣﻤﺎﻟﯿﮏ ﺑﺮ اﻓﺮادي اﻃﻼق‬ ‫]ﺧـﺎص َ‬ ‫ﻣﯿﺸﺪه ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن و ﺑﺰرﮔﺎن را ﺑﮕﺎه ﺑﯿﮑﺎري و ﺧﻠﻮت ﻣﺸﻐﻮل ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ دزي ج ‪ 1‬ص ‪.(346‬‬ ‫ﺧﺎﺻﮕﺎن‪.‬‬



‫ص[ )ِا( ِج ﺧـﺎﺻﻪ‪ .‬ﻣﻘﺮﺑـﺎن‪ .‬ﻧـﺪﯾﻤﺎن ﺧـﺎص‪ .‬ﻧﺰدﯾﮑـﺎن‪ .‬ﻣﺤﺮﻣﺎن ‪:‬ﭘﺲ ﻫﻔﺖ ﺗﻦ از ﺧﺎﺻـﮕﺎن آن ﻣﻠﮏ ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧـﺪ‪.‬‬ ‫ص‪ِ /‬‬ ‫]ﺧـﺎص َ‬ ‫)ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻃﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪ .‬ﻣﻦ از ﺗﻮ ﻫﻤﯽ ﻣﺎل ﺗﻮزﯾﻊ ﺧﻮاﻫﻢ ﺑﺪﯾﻦ ﺧﺎﺻﮕﺎﻧﺖ ﯾﮑﺎن و دوﮔﺎﻧﯽ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻏﻼﻣﯽ ﺳﯿﺼﺪ از ﺧﺎﺻﮕﺎن در‬ ‫رﺳـﺘﻪ ﻫﺎي ﺻـﻔﻪ ﻧﺰدﯾﮏ اﻣﯿﺮ ﺑﺎﯾﺴـﺘﺎدﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص ‪ .(290‬ﻧﻤﺎز ﭘﯿﺸـﯿﻦ اﺣﻤﺪ دررﺳـﯿﺪ و وي از ﻧﺰدﯾﮑﺎن و ﺧﺎﺻﮕﺎن‬ ‫ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﻣﯿﺮ ﺑﺎ ﺧﺎﺻﮕﺎن ﺧﻮد ﻓﺮود ﺳﺮاي ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ‪) ...‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص ‪ .(412‬و اﯾﻦ ﻣﻠﮏ ﺑﺮ‬ ‫ﺳﺮﺑﻠﻨـﺪي ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮد ﺑـﺎ ﺗﻨﯽ ﭼﻨـﺪ از ﺧﺎﺻـﮕﺎن ﺧﻮﯾﺶ‪) .‬ﻧﻮروزﻧـﺎﻣﻪ(‪ .‬ﻣﻠـﮏ اﺟـﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﺑـﺎ ﺗﻨﯽ ده از ﺧﺎﺻـﮕﺎن ﺑﺎز اﯾﺴـﺘﺎد‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ‬ ‫اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼﺺ(‪ .‬ﺧﺎﺻﮕﺎن ﭼﻮن ﺑﺨﺎﻧﻪ ﺑﺎز ﺷﺪﻧﺪ ﻋﺎﻣﻪ ﻫﻢ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺠﺎز ﺷﺪﻧﺪ‪.‬ﺳﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﭘﺮﺳﯿﺪ ز ﺧﺎﺻﮕﺎن ﺧﻮد ﺷﺎه ﮐﺎﯾﻦ ﺷﺨﺺ ﭼﻪ‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ در اﯾﻦ راه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺷﻪ در آن ﺣﺠﺮه ﻧﺎ ﻧﻬﺎده ﻗﺪم ﺧﺎﺻﮕﺎن و ﺧﺰﯾﻨﻪ داران ﻫﻢ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻋﺎم را ﺑﺎر داد و ﺧﻮد ﺑﻨﺸﺴﺖ ﺧﺎﺻﮕﺎن‬ ‫اﯾﺴﺘﺎده ﺗﯿﻎ ﺑﺪﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺣﯿﺮت اﻧﺪر ﺣﯿﺮت آﻣﺪ زﯾﻦ ﻗﺼﺺ ﺑﯿﻬﺸﯽ ﺧﺎﺻﮕﺎن اﻧﺪر اﺧﺺ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﺎص ﮔﺮداﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫گ َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺎص ﮐﺮدن‪ .‬ﺗﺨﺼـﯿﺺ دادن‪ .‬ﻣﺨﺼـﻮص ﻧﻤـﻮدن‪ .‬اﺧﺘﺼـﺎص دادن ||‪ .‬ﻣﻘﺮب ﺧـﻮد ﮐﺮدن‪ .‬ﻧـﺪﯾﻢ‬ ‫]ﺧـﺎص ص َ‬ ‫ﺧﺎص ﺧﻮد ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﺤﺮم ﻣﺠﻠﺲ ﺧﺎص ﺧﻮد ﮐﺮدن ||‪ .‬ﺧﺎص ﮔﺮداﻧﯿﺪن ﺑﭽﯿﺰي‪ .‬ﭼﯿﺰي را ﺑﭽﯿﺰي اﺧﺘﺼﺎص دادن‪ .‬ﻣﺨﺘﺺ ﻧﻤﻮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺎص ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 611‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫گ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺤﺮم ﺷـﺪن‪ .‬ﻧـﺪﯾﻢ ﺧﺎص ﺷـﺪن‪ .‬ﻣﻘﺮب ﺷـﺪن ‪ :‬ﺛﺮﯾﺎ ﺑﺮ ﻧـﺪﯾﻤﯽ ﺧﺎص ﮔﺸـﺘﻪ ﻋﻄﺎرد ﺑﺮ اﻓﻖ رﻗﺎص‬ ‫]ﺧﺎص ص َ‬ ‫ﮔﺸﺘﻪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺻﮕﯽ‪.‬‬



‫ص[ )ص ﻧﺴﺒﯽ‪ِ ،‬ا( ﮐﻨﯿﺰك ﺳـﺮﯾﻪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﮐﻨﯿﺰك ﺻﻮرﺗﯽ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻣﻘﺮب و ﻣﺼﺎﺣﺐ ﭘﺎدﺷﺎه و ﮐﻨﯿﺰﮐﯽ‬ ‫ص‪ِ /‬‬ ‫] َ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﺒﺎﺷـﺮت ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت ||(‪ .‬ﻧﺪﯾﻢ‪ .‬ﻧﺰدﯾﮏ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺎﺻـﮕﯿﺎن ‪ :‬ﭼﻮن ﺷﺐ ﻧﺰدﯾﮏ آﻣﺪ ﻣﺮدم ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ ﭘﺲ ﺑﺎ ﺧﺎﺻـﮕﯿﺎن‬ ‫ﻣﻠﮏ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﮐﺮدم ﺗﺎ آن ﺷﺐ ﻣﻠﮏ آن ﺟﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼﺺ(‪ .‬ﭘﺲ ﺳﺮاي وزﯾﺮ را ﻏﺎرت ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﻘﺘﺪر ﺧﺎﺻﮕﯿﺎن‬ ‫را ﺑﻪ ﺳﺮاي ﺧﻮﯾﺶ آورد‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼﺺ(‪ .‬ﺧﺼﻤﺎن ﻣﻦ ﺑﺤﻀﺮت ﺗﻮ ﺧﺎﺻﮕﯽ و ﻣﻦ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اي ﺑﺸﺒﺴﺘﺎن ﻣﻠﮏ ﺑﺎ ﺗﻮ ﻇﻔﺮ‬ ‫ﺧﺎﺻـﮕﯽ وي ﺑﺪﺑﺴـﺘﺎن ﺷـﺮع ﮔﺸـﺘﻪ ﺧﺮد درس ﺧﻮان‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺎﺻـﮕﯿﺌﯽ ﻣﺤﺮم ﺟﻤﺸـﯿﺪ ﺑﻮد ﺧﺎص ﺗﺮ از ﻣﺎه ﺑﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﻮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺑﺮادرش ﻣﻠﮏ ﻗﻠﻌﻪ‪ ...‬ﺑﺎ ﺟﻤﻠﻪء ﻣﺘﻌﻠﻘﺎن و ﺧﺎﺻـﮕﯿﺎن رﺧﺖ و اﺳـﺒﺎب و ﻣﺎﯾﺤﺘﺎج ﺑﮑﻠﯽ ﺑﺪان ﮐﺸـﯿﺪ‪) .‬از ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻣﺤﺎﺳﻦ اﺻـﻔﻬﺎن||(‪.‬‬ ‫رﺳﺎﻟﻪ دار)‪ (1‬ﻓﻮج و ﺧﺰﯾﻨﻪ دار‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬و ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ ﺑﺎ ﺧﺎﺻـﮕﯿﺎن و ﻟﺸـﮑﺮ ﺑﺮ اﺛﺮ ﮔﻮدرز ﻣﯽ رﻓﺖ‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء‬ ‫ﺑﻠﺨﯽ ص ‪ .(45‬ﺳـﺮخ ﺷﻮد روي رﻋﯿﺖ ز ﺷﺎه ﺧﺎﺻﻪ رخ ﺧﺎﺻـﮕﯿﺎن ﺳـﭙﺎه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻇﻠﻢ ﺻـﺮﯾﺢ ﺧﺎﺻﮕﯿﺎن را ﺗﻦ زدن اﺳﺖ و ﻋﺎﻣﯿﺎن را‬ ‫ﮔﺮدن زدن‪) .‬ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺳﻌﺪي ص ‪ .(|| 20‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﻧﻔﯿﺲ و ﻏﺮﯾﺐ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت ||(‪ .‬ﺟﺎﻣﻪ دار ﺷﺎه‪ .‬ﻣﻘﺮب‬ ‫اﻟﺨﺎﻗـﺎن )در ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ()‪ .(|| 2‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﮔﺮاﻧﻤــﺎﯾﻪ و ﻣﺨﺼــﻮص ﺳــﻠﻄﻨﺖ ||‪ .‬ﻧــﻮﮐﺮ ﻣﺨﺼـﻮص ﭘﺎدﺷــﺎه ||‪ .‬ﺧﺰاﻧـﻪ ﭼﯽ و ﺗﺤﻮﯾﻠــﺪار‪.‬‬ ‫ﻣﺨﺼﻮﺻـﯿﺖ‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ ||‪ .‬ﺷﺮاﻓﺖ‪ .‬ﻓﻀﯿﻠﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ زﯾﺮ ﻓﺮﻣﺎن او رﺳﺎﻟﻪ )ﭘﺎره اي از ﻟﺸـﮑﺮ( ﺑﻮد و او را ﺑﻪ‬ ‫ﻋﺮﺑﯽ ﻗﺎﺋﺪ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.Grand du corps du Sultan - (2) .‬‬ ‫ﺧﺎﺻﻞ‪.‬‬



‫ص[ )ع ص( ﺗﯿﺮي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﺪف اﺻﺎﺑﺖ ﻧﻤﻮده وﻟﯽ اﺛﺮي در آن ﺑﺎﻗﯽ ﻧﮕﺬارده اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺼﻞ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎﺻﻠﻮ‪.‬‬



‫ص[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﮔﺎوﮔﺎن واﻗﻊ در ﺑﺨﺶ دﻫﺨﻮارﻗﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺤﻞ در ﻧﻪ ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ دﻫﺨﻮارﻗﺎن و ‪2‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء ﻣﺮاﻏﻪ ﺑﺪﻫﺨﻮارﻗﺎن در ﻣﺴـﯿﺮ راه آﻫﻦ ﻗﺮار دارد‪) .‬راه آﻫﻦ ﻣﺮاﻏﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﺮﯾﺰ(‪ .‬ﺧﺎﺻﻠﻮ ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﺟﻠﮕﻪ اي ﺑﺎ ﻫﻮاي‬ ‫ﻣﻌﺘﺪل و ‪ 274‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﺗﺮﮐﯽ و ﺷﻐﻠﺸﺎن زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻت‬ ‫آن ﻏﻼت و ﺑﺎدام و ﮐﻨﺠﺪ اﺳﺖ‪ .‬و راه اراﺑﻪ رو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده ﺑﻨﺎم ﺧﺎﺻﻠﻮ ﻧﯿﺰ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.( 4‬‬ ‫ﺧﺎص ﻣﺮادﭘﺎﺷﺎ‪.‬‬



‫]ُم[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از رﺟﺎل دورهء ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺛﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﮕﻠﺮﺑﯿﮕﯽ روم اﯾﻠﯽ داﺷﺖ‪ .‬ﮔﻮﯾﻨﺪ او از ﻧﮋاد ﭘﺎﻟﯿﻮﻟﻮﮐﻠﺮك ﻗﯿﺼﺮ روم ﺑﻮده‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬وي در ﺳـﺎل ‪ 878‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻫﻨﮕـﺎم ﺟﻨـﮓ ﺑـﺎ اوزن ﺣﺴﻦ ﺳـﺮﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻣﻘﺪﻣـﮥ اﻟﺠﯿﺶ ﺑﻌﻬـﺪه اش ﺑﻮد و در آن ﺟﻨﮓ ﺟﺴﺎرت و‬ ‫ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺑﺴـﯿﺎر از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن داد و ﺑﺮ اﺛﺮ اﯾﻦ ﺟﺴﺎرت و ﺷـﺠﺎﻋﺖ زﯾﺎد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋـﺪه اي از ﺟﻨﮓ آزﻣﺎﯾﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ در ﻣﯿﺪان ﺟﻨﮓ ﮐﺮد‬ ‫ﺑﺨﻮن ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪ‪) .‬ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪ 3‬ص‪.(2021‬‬ ‫ﺧﺎﺻﻮان‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺧﺴـﺮوﺷﺎه ﺑﺨﺶ اﺳـﮑﻮ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﺒﺮﯾﺰ واﻗﻊ در ‪ 19‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﺑﺨﺶ ﻣﺰﺑﻮر و ‪ 5‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻪ اﺳﮑﻮ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﺟﻠﮕﻪ اي و ﻣﻌﺘﺪل و داراي ‪ 199‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آن ﺟﺎ از ﭼﺸﻤﻪ‬ ‫ﺳـﺎر ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠـﺎ ﻏﻼـت اﺳﺖ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺳﺖ راه آﻧﺠﺎ اراﺑﻪ رو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺎص و ﺧﺮﺟﯽ‪.‬‬



‫ص َخ[)ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎي ﻣﻮرد اﺣﺘﯿﺎج و ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎي ﺗﻔﻨﻨﯽ‪ .‬ﻣﺨﺎرج ﺿﺮوري و ﻏﯿﺮ ﺿﺮوري‪ .‬ﻣﺎﯾﺤﺘﺎج و ﻏﯿﺮ‬ ‫]ﺧﺎْص ُ‬ ‫ﻣﺤﺘﺎج‪ ،‬رﺷـﯿﺪاﻟﺪﯾﻦ ﻓﻀﻞ اﷲ ﮔﻮﯾﺪ ‪ :‬ﺗﺪارك آن ﭘﺎدﺷﺎه اﺳـﻼم ﺧﻠﺪ ﻣﻠﮑﻪ ﺑﺮ آن وﺟﻪ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ اﻫﻞ ﻫﺮ ﺣﺮﻓﺘﯽ را از اوزان ﻫﺮ ﺷﻬﺮي‬ ‫ﺑﺎ ﻫﻤـﺪﯾﮕﺮ ﺿﻢ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳﻢ ﻋﻠﻔﻪ و ﺟﺎﻣﮕﯽ ﻫﯿـﭻ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻧﺪﻫﻨـﺪ و ﻣﻌﯿﻦ ﮔﺮداﻧﻨﺪ ﮐﻪ از ﻫﺮ ﺳـﻼﺣﯽ ﭼﻨﺪﯾﻦ دﺳﺖ از‬ ‫ﺑـﺎﺑﺖ ﺧـﺎص و ﺧﺮﺟﯽ ﺑﭽﻪ ﻣﻘـﺪار ﻗﯿﻤﺖ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨـﺪ و ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد آﻧﮑﻪ اﯾﺸﺎن اوزان و اﺳـﯿﺮان ﻣﺎاﻧـﺪ ﺑﻤﻮﺟﺒﯽ ﮐﻪ دﯾﮕﺮان ﺑﻤﺎﯾﻪء‬ ‫ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ در ﺑﺎزار ﻣﯽ ﻓﺮوﺷﻨﺪ اﯾﺸﺎن ﺑﻤﺎﯾﻪء دﯾﻮان ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺣﺴﺎب ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮ ﺳﺮ ﻫﺮ ﻃﺎﯾﻔﻪ اﻣﯿﻨﯽ ﻣﺴﺘﻈﻬﺮ ﻧﺼﺐ ﻓﺮﻣﻮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻏﺎزاﻧﯽ‬ ‫ص ‪.(337‬‬ ‫ﺧﺎص و ﻋﺎم‪.‬‬



‫ص ﻋﺎم م[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻫﻤﻪ‪ .‬ﻫﻤﻪء اﻓﺮاد‪ .‬ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼﮏ‪ .‬ﻣﻘﺮب و ﻏﯿﺮ ﻣﻘﺮب‪ .‬ﻣﺤﺮم و ﻏﯿﺮ ﻣﺤﺮم‪ .‬اﻓﺮاد ﻋﺎدي‬ ‫]ﺧﺎْص ُ‬ ‫و ﻏﯿﺮ ﻋﺎدي ||‪ .‬ﺑﺎب ﺧﺎص و ﻋﺎم‪ :‬ﯾﮑﯽ از اﺑﻮاب ﻣﺒﺎﺣﺚ اﻟﻔﺎظ ﻋﻠﻢ اﺻﻮل ﻓﻘﻪ ﺑﺎب ﺧﺎص و ﻋﺎم اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺑﺤﺚ از ﺧﺎص ] ﮐﻪ‬ ‫ﺗﻌﺮﯾﻔﺶ ﮔﺬﺷﺖ [ و ﻋﺎم ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺻﮥ‪.‬‬



‫ص[ )ع ِا( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺻﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ﺧﺎص َ‬ ‫ﺧﺎﺻﻪ‪.‬‬



‫ص[ )از ع‪ ،‬ق( وﯾﮋه‪ .‬ﺳﺎﻣﻪ‪ .‬ﺧﺼﻮﺻًﺎ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﺨﺼﻮﺻًﺎ‪ .‬ﯾﻘﯿﻨًﺎ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﺎﻣﻪ ‪ :‬ﻓﺘﻨﻪ ﺷـﺪم ﺑﺮ آن ﺻـﻨﻢ ﮐﺶ ﺑﺮ‬ ‫ص‪ِ /‬‬ ‫]ﺧـﺎْص َ‬ ‫ﺧﺎﺻﻪ ﺑﺪان دو ﻧﺮﮔﺲ دﻟﮑﺶ ﺑﺮ‪.‬دﻗﯿﻘﯽ‪ .‬ﺧﻮﺷﺎ ﻋﺎﺷـﻘﯽ ﺧﺎﺻﻪ وﻗﺖ ﺟﻮاﻧﯽ ﺧﻮﺷﺎ ﺑﺎ ﭘﺮﯾﭽﻬﺮﮔﺎن زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬از ﺑﻬﺮ ﻃﻤﻊ ﺧﻮد را‬ ‫ﮐﺎرﻫـﺎ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻨﺪ ﮐﻪ دل ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺧﺎﺻﻪ ﮐﻪ ﺟﻮان ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﮐﺎﻣﺮان آن را ﺧﻮاﻫﺎن ﮔﺮدد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ﭘﯿﺸﺎوري ص ‪.(257‬‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ ﮔﻔﺖ زﻧـﺪﮔﺎﻧﯽ ﺧﺪاوﻧـﺪ دراز ﺑﺎد ﺷـﺮط آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ وﻗﺖ ﮔﻞ ﺳﺎﺗﮕﯿﻨﯽ ﺧﻮرﻧـﺪ ﮐﻪ ﻣﻬﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﭼﻬﻞ روزه ﺧﺎﺻﻪ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﮔـﻞ ﮐـﻪ از اﯾﻦ رﻧﮕﯿﻦ ﺗﺮ و ﺧﻮﺷـﺒﻮي ﺗﺮ ﻧﺘﻮاﻧـﺪ ﺑـﻮد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬آن ﻣﻼـﻋﯿﻦ ﮔﺮم درآﻣﺪﻧـﺪ‪ ...‬ﺧـﺎﺻﻪ در ﻣﻘـﺎﺑﻠﻪء اﻣﯿﺮ‪) .‬ﺗـﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑﮑﺎر آﻣـﺪه ﺗﺮ و ﻧﺎدره ﺗﺮ ﺑﻮد ﺧﺎﺻﻪ ﺑﺮداﺷـﺘﻨﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﻣﯿﺮ ﮔﻔﺖ اﻟﺤﻤـﺪﷲ‪ ...‬ﺑﻮﺑﮑﺮ دﺑﯿﺮ ﺑﺴـﻼﻣﺖ رﻓﺖ ﺑﺴﻮي‬ ‫ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ‪ ...‬دﻟﻢ از ﺟﻬﺖ وي ﻓﺎرغ ﺷـﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ اﯾﻦ ﺑﯽ ﺣﺮﻣﺘﺎن ﻧﯿﻔﺘﺎد ﺧﺎﺻﻪ ﺑﻮﺳـﻬﻞ زوزﻧﯽ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﯾﻦ ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺎ اﻣﺮوز‬ ‫ﻧﺎدرهء روزﮔﺎر اﺳﺖ ﺧﺎﺻﻪ در ﻧﺸﺴﺘﻦ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ﭘﯿﺸﺎوري ص ‪ .(397‬ﺷﺮاب ﺧﺮﻣﺎﺋﯽ ﺗﻦ را ﻓﺮﺑﻪ ﮐﻨﺪ و ﺧﻮن ﺑﺴﯿﺎر زاﯾﺪ‪،‬‬ ‫ﺧﺎﺻﻪ ﮐﻪ ﻧﻮ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺧﺎﺻﻪ در ﻋﻬﺪ اﻣﯿﺮ اﺑﻮﺳـﻌﺪ ﮐﻪ ﺑﺪﺳـﯿﺮﺗﯽ و ﻇﻠﻢ او ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﻧﺒﻮد‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص ‪ .(146‬و‬ ‫ﻫﻤﻪء ﻣﯿﻮه ﻫﺎ آﻧﺠﺎ ] ﮐﻮار [ ﺑﻐﺎﯾﺖ ﻧﯿﮑﻮﺳﺖ ﺧﺎﺻﻪ اﻧﺎر‪) .‬ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص ‪ .(134‬ﮐﻪ ﻫﯿﭻ آﻓﺮﯾﺪه را ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺣﺰم و ﺧﺮد ﻧﺘﻮاﻧﺪ‬ ‫ﺑﻮد ﺧـﺎﺻﻪ در ﻏﺮﺑﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪء ﺑﻬﺮاﻣﺸـﺎﻫﯽ(‪ .‬ﺧﺎﺻﻪ در اﯾﻦ روزﮔﺎر ﺗﯿﺮه دو ﭼﯿﺰ اﺳﺖ ﺑﺮ اﻃﻼق روي ﺑﺘﺮاﺟﻊ ﻧﻬﺎده اﺳﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ‬ ‫و دﻣﻨﻪء ﺑﻬﺮاﻣﺸـﺎﻫﯽ(‪ .‬اﻣﺎ ﻏﺮض آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻋﺰﯾﺰ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺧﺎﺻﻪ ﺑﻨﺰدﯾﮏ ﻣﻠﻮك و اﻋﯿﺎن‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و‬ ‫دﻣﻨـﻪء ﺑﻬﺮاﻣﺸـﺎﻫﯽ(‪ .‬ﺧـﺎﺻﻪ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕـﺎن ﻧﺴــﻄﻮري ﮐـﻪ ﻣﺮا ﻋﯿﺴــﯽ دوم ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧـﺎﺻﻪ ﮐـﻪ ﺑﺸـﻌﺮ ﺑﯽ ﻧﻈﯿﺮ اﺳـﺖ در ﺟﻤﻠـﻪء‬ ‫آﻓﺘـﺎﺑﮕﺮدش‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﮐـﺎر ﻣﻦ ﻣﺼـﻠﺤﺖ ﮐﺠﺎ ﮔﯿﺮد ﺧﺎﺻﻪ ﮐﺎﯾﻦ ﻓﺘﻨﻪ در ﻣﯿﺎن اﻓﺘﺎد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺗﺮا ﺑﺎد اﺳﺖ در ﺳـﺮ ﺧﺎﺻﻪ اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﮔﺮد‬ ‫ﻣﺸـﮏ ﺑﺮ ﺳﻮﺳﻦ ﻓﺸﺎﻧـﺪي‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧـﺎﺻﻪ در اﯾﻦ ﺑـﺎدﯾﻪء دﯾﻮﺳـﺎر دوزخ ﻣﺤﺮورﮐﺶ ﺗﺸـﻨﻪ ﺧﻮار‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺎﺻﻪ ﮐﻠﯿـﺪي ﮐﻪ در ﮔﻨﺞ‬ ‫راﺳﺖ زﯾﺮ زﺑـﺎن ﻣﺮد ﺳـﺨﻦ ﺳـﻨﺞ راﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻫﺴﺖ ز ﯾﺎري ﻫﻤﻪ را ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺧﺎﺻﻪ ز ﯾﺎري ﮐﻪ ﺑﻮد دﺳـﺘﮕﯿﺮ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺳـﺮخ ﺷﻮد روي‬ ‫رﻋﯿﺖ ز ﺷﺎه ﺧﺎﺻﻪ رخ ﺧﺎﺻـﮕﯿﺎن ﺳـﭙﺎه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﯾﺎد ﯾﺎران ﯾﺎر را ﻣﯿﻤﻮن ﺑﻮد ﺧﺎﺻﻪ ﮐﺎن ﻟﯿﻠﯽ و اﯾﻦ ﻣﺠﻨﻮن ﺑﻮد‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬از ادب ﻧﺒﻮد ﺑﻪ‬ ‫ﭘﯿﺶ ﺷﻪ ﻣﻘـﺎل ﺧـﺎﺻﻪ ﺧﻮد ﻻف دروﻏﯿﻦ و ﻣﺤﺎل‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬زر ﺧﺮد را واﻟﻪ و ﺷـﯿﺪا ﮐﻨـﺪ ﺧﺎﺻﻪ ﻣﻔﻠﺲ را ﮐﻪ ﺧﻮش رﺳﻮا ﮐﻨـﺪ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫وﻗﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم ره ﺻـﺤﺮا ﮔﯿﺮﻧـﺪ ﺧﺎﺻﻪ اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﺑﻬﺎر آﻣـﺪ و ﻓﺮوردﯾﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﺪاﯾﻊ(‪ .‬ﻣﯽ ﺣﻼل اﺳﺖ ﮐﺴـﯽ را ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻮد ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﺧﺎﺻﻪ از دﺳﺖ ﺣﺮﯾﻔﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﺿﻮان ﻣﺎﻧـﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﺧﻠﻖ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﺮو دل ﺑﻬﻮاي دﮔﺮي ده ﻧﮑﻨﻢ ﺧﺎﺻﻪ در اﯾﺎم‬ ‫اﺗﺎﺑﮏ دو ﻫﻮاﺋﯽ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﺣﺪ زﯾﺒﺎﺋﯽ ﻧﺪارد ﺧﺎﺻﻪ ﺑﺮ ﺑﺎﻻي ﺗﻮ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺧﻮاﺗﯿﻢ(‪ - .‬ﺑﺨﺎﺻﻪ‪.‬؛ ﺑﺨﺼﻮص‪ .‬ﻣﺨﺼﻮﺻًﺎ ‪ :‬ﺑﺮآﻧﮑﺲ‬ ‫ﮐﻪ او ﮔﺸﺖ ﺑﯿﺪادﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﺨﺎﺻﻪ ﺑﻪ ﺧﺮدك ﭘﺴﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﺨﺎﺻﻪ آﻧﮑﻪ ﺑﻪ اﺻﻞ و ﻫﻨﺮ ﭼﻮ ﺧﻮاﺟﻪ ﺑﻮد ﻧﮕﺎه ﮐﻦ ﮐﻪ ﻧﯿﺎﺑﯽ ﺷﺒﯿﻬﺶ‬ ‫از اﺷﺒﺎه‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﺻﻪ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺻﻪ‪.‬‬



‫ص[ )ع ص‪ ،‬ا‪ ،‬ق( ﺧﺎﺻـﮥ‪ .‬ﺿـﺪ ﻋﺎﻣﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺿﺪ ﻋﺎم‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬اﻟﺬي ﺗﺨّﺼﻪ ﻟﻨﻔﺴﮏ‪ .‬ﺿﺪاﻟﻌﺎﻣﮥ ﮐﺎﻟﺨﺎص‪) .‬اﻗﺮب‬ ‫]ﺧﺎْص َ‬ ‫اﻟﻤﻮارد( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻟﻤﻨﺠـﺪ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬از ﺟﻨﺲ اﻋﻠﯽ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺮﺟﯽ‪ .‬از ﻧﻮع ﻣﻤﺘﺎز‪ .‬ﭼﯿﺰ ﮔﺮان ﺑﻬﺎ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﺑﻬﺘﺮ‬ ‫ﮐﻪ ﻻـﯾﻖ ﻣﺮدم ﻓﺎﺿـﻞ و اﻣﺮاء ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت(‪ :‬ﻧـﺎن ﺧـﺎﺻﻪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﮐﺴـﯽ‪ .‬ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ ﭼﯿﺰي‪.‬‬ ‫وﻟﯿﭽﻪء او‪ .‬ﺑﻄﺎﻧﻪء او‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺎﺻـﮕﺎن ‪ :‬ﻋﻠﻢ دان ﺧﺎﺻﻪء ﺧﺪاي ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻠﻢ ﺧﻮان ﺷﻮخ و ﻧﺮ ﮔﺪاي ﺑﻮد‪ .‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ )ﺣﺪﯾﻘﮥ اﻟﺤﻘﯿﻘﻪ ص ‪.(317‬‬ ‫ﺧﺎﺻﻪء ﺳـﯿﻤﺮغ ﻧﯿﺴﺖ ﺟﺰ ﭘـﺪر روﺳـﺘﻢ ﻗﺎﺗﻞ ﺿـﺤﺎك ﮐﯿﺴﺖ ﺟﺰ ﭘﺴـﺮ آﺑﺘﯿﻦ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬او رﺣﻤﺖ ﺧـﺪاﺳﺖ ﺟﻬﺎن ﺧـﺪاي را از رﺣﻤﺖ‬ ‫ﺧـﺪاي ﺷﻮي ﺧﺎﺻﻪء ﺧـﺪا‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬دل ﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﺼـﯿﺐ ﺧﺎﺻﻪء ﺧﻮﯾﺶ ﺧﺎﯾﯿـﺪن رزق ﮐﺲ ﻣﯿﻨﺪﯾﺶ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﺸﺎه‪ .‬ﻣﻤﻠﻮك ﺷﺎه‪.‬‬ ‫ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻓﻘـﻂ ﺷﺎﻫﺎن را ﺑﻮد ﻻﻏﯿﺮ ‪ :‬ﭘﺲ دوات ﺧﺎﺻﻪ ﭘﯿﺶ آوردﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ﭘﯿﺸﺎوري ص ‪ .(295‬ﮔﻔﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﭼﻨﺎن‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴـﺮاي ﻣﺤﻤﻮدي ﮐﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑـﺎغ ﺧـﺎﺻﻪ اﺳﺖ ﻓﺮود آﯾـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ﭘﯿﺸﺎوري ص ‪ .(234‬ﻫﻤﭽﻨﺎن درﺑﺎب ﻣﺮﮐﺒﺎن‬ ‫ﺧﺎﺻﻪ ﮐﻪ ﺑﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ﭘﯿﺸﺎوري ص ‪ - .(377‬ﻃﻌـﺎم ﺧﺎﺻﻪ؛ ﻃﻌﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﻣﺮاء و ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن و ﺑﺰرﮔﺎن‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﻧﯿﺴﺖ اﻧﻌﺎم ﺧﺪا روزي اﻧﻌﺎﻣﯽ ﭼﻨﺪ ﻧﺸﻮد ﺧﺎﺻﻪء ﺣﻖ ﻣﺎﺣﻀﺮ ﻋﺎﻣﯽ ﭼﻨﺪ‪ .‬ﻣﯿﺮزاﻣﻬﺪي )از آﻧﻨﺪراج(‪- .‬ﻣﻠﮏ ﺧﺎﺻﻪ؛‬ ‫ﻣﻠﮑﯽ ﮐﻪ ﻣﺨﺼﻮص ﺷـﺨﺺ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻠﮏ ﻣﺸﺎع ‪ :‬وز ﺧﺎﺻﻪء ﺧﻮﯾﺶ اﻧﺪرﯾﻦ ﮐﺎر ﮔﻨﺠﯿﻨﻪ ﻓﺪا ﮐﻨﻢ ﺑﺨﺮوار‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﻃﻌﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮاي ﻏﻤﺪﯾـﺪﮔﺎن ﭘﺰﻧـﺪ‪) .‬ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت ||(‪ .‬ﭼـﺎﮐﺮان ﭘﺎدﺷـﺎه‪ .‬ﻧﺰدﯾﮑـﺎن ﺷـﺎه‪ .‬ﻣﻘﺮﺑـﺎن ﺷـﺎه‪ .‬ﻣﺤﺎرم ﺷﺎه‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﺮم راز ﭘﺎدﺷﺎه‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﻫﻢ ﺧﻠﻮﺗﺎن ﭘﺎدﺷﺎه‪ .‬ﺳﻮﮔﻠﯽ‪ .‬ﻧﺪﯾﻢ ﭘﺎدﺷﺎه‪ .‬ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺨﺼﻮص‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺎﺻـﮕﺎن ‪ :‬اي ﺧﺎﺻﻪء ﺷﺎه ﺷﺮق ﻓﺮﯾﺎد ﭼﺮﺧﻢ ﺑﮑﺸﺪ ﻫﻤﯽ ز‬ ‫ﺑﯿﺪاد‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﺑﺎد ﻓﺮﺧﻨﺪه ﺑﺮ ﻋﻤﯿﺪ اﺟﻞ ﺧﺎﺻﻪء ﭘﺎدﺷﺎه روي زﻣﯿﻦ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ ||‪ .‬ﻧﺎم ﻗﻤﺎﺷﯽ اﺳﺖ از ﻗﻤﺎش ﻫﺎي ﻣﻌﺮوف ﮐﻪ در‬ ‫ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﺑﺎﻓﻨـﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ از ﺟﺎﻣﻪء ﺳـﻔﯿﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت()‪ : (1‬ﺑﺘﺮك ﺗﻌﻠﻖ ﭼﻮ ﻣﯿـﺪاد ﺗﻦ ﺷـﺪ از ﺧـﺎﺻﻪء وﺣـﺪﺗﺶ ﭘﯿﺮﻫﻦ‪.‬‬ ‫ﻣﻼﻃﻐﺮا )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﺎﻣﻪ و ﺳﻨﯽ‪ .‬ﺷﯿﻌﻪ‪ .‬ﺷﯿﻌﯽ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﺎﻣﻪ ﮐﻪ ﺳﻨﯿﺎﻧﻨﺪ )||‪ .‬در اﺻﻄﻼح ﻣﻨﻄﻖ( ﻟﻔﻆ ﺧﺎﺻﻪ در ﻧﺰد ﻣﻨﻄﻘﯿﯿﻦ‬ ‫ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ در ﺷـﻔﺎء آﻣـﺪه اﺳﺖ ﻣﺸﺘﺮك ﻟﻔﻈﯽ اﺳﺖ در دو ﻣﻌﻨﯽ‪ -1 :‬ﺧـﺎﺻﻪ ﻣﯽ ﮔـﻮﺋﯿﻢ و از آن اﻣﺮي را اراده ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺨﺘﺺ ﺑﻪ ﺷـﯿﯽ ء ﻣﻌﯿﻦ اﺳﺖ و ﺑﺲ ﯾﻌﻨﯽ در ﻣﻘـﺎم ﻗﯿـﺎس آن ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﮑـﻞ اﺷـﯿﺎء ﻣﻐـﺎﯾﺮ آن ﺷـﯿﯽ ء ﻫﺴﺘﯿﻢ ﻧﻪ ﺑﻌﺾ اﺷـﯿﺎء ﻣﻐﺎﯾﺮ‪ ،‬ﭼﻮن‬ ‫ﺿﺤﮏ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺎﺻﻪ ﺑﻨﺎم ﺧﺎﺻﻪء ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ و از ﮐﻠﯿﺎت ﺧﻤﺲ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﻦ ﺧﺎﺻﻪ ﻋﺮض ﻋﺎم اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺧـﺎﺻﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ‪» :‬اﻟﻤﻘﻮﻟـﮥ ﻋﻠﯽ ﻣﺎ ﺗﺤﺖ ﻃﺒﯿﻌـﮥ واﺣـﺪة ﻓﻘﻂ ﻗﻮﻻ ﻋﺮﺿـﯿًﺎ«‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﺮاد از ﻃﺒﯿﻌﺖ »ﺣﻘﯿﻘﺖ« اﺳﺖ و‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﻟﻔﻆ ﺑﺠﺎي ﻣﺎﻫﯿﺖ در رﺳﻢ ﺧﺎﺻﻪ آﻣـﺪه اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﮕﻔﺘﻪ اﻧـﺪ‪» :‬اﻟﻤﻘﻮﻟـﮥ ﻋﻠﯽ ﻣﺎ ﺗﺤﺖ ﻣﺎﻫﯿﮥ واﺣﺪة‪ «...‬ﺑﺪاﻧﺠﻬﺖ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻫﻢ ﺧـﺎﺻﻪ و ﻫﻢ ﻋﺮض ﻋـﺎم )ﻣﻘﺎﺑـﻞ آن( ﺑﺮاي ﻣﺎﻫﯿﺎت ﻣﻌـﺪوﻣﻪ ﻧﻤﯽ آﯾﻨـﺪ زﯾﺮا ﻣﻌـﺪوم ﻓﯽ ﻧﻔﺴﻪ ﻣﺴـﻠﻮب اﺳﺖ و ﻣﺴـﻠﻮب ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫ﻣﺘﺼﻒ ﺑﺸـﯿﯽ ء ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎري »ﺣﻘﯿﻘﺖ« اﻋﻢ از ﻧﻮﻋﯿﺖ و ﺟﻨﺴﯿﺖ اﺳﺖ ﭘﺲ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺎﻣﻞ ﺧﻮاص اﺟﻨﺎس ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﺮدد و در اﯾﻨﺠﺎ ﻧﺎﭼﺎر‬ ‫از اﻋﺘﺒـﺎر ﻗﯿـﺪ ﺟﻨﺴـﯿﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﯿﻢ زﯾﺮا ﺧﻮاص اﺟﻨـﺎس در ﻣﻘـﺎس ﻗﯿـﺎس ﺑﺎ اﻧﻮاع آﻧﻬﺎ اﻋﺮاض ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮاد از ﻋﺒﺎرت »ﻣﺎ ﺗﺤﺖ‬ ‫ﻃﺒﯿﻌـﮥ« آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺗﻨﻬـﺎ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺠﻨﺲ اﻓﺮاد ﻧﻤﯿﺒﺎﺷـﺪ و ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺨﺘﺺ ﻫﺎي ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻔﺮد واﺣـﺪ ﻧﯿﺰ ﻣﯿﺸﻮد ] اﻋﻢ از آﻧﮑﻪ ﺑﺮاي آن‬ ‫ﻓﺮد ﺣﻘﯿﻘﺘﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﭼﻮن ﺧﻮاص اﺷﺨﺎﺻـﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﮐﻠﯿﻪ ﻫﺴﺖ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺧﻮاص ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﯾﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ [‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻮن در ﻣﻨﻄﻖ‬ ‫ﺑﺤﺚ از اﺣﻮال ﺟﺰﺋﯿـﺎت ﻧﻤﯿﺸﻮد اﯾﻦ ﻗﺴﻢ ﺧﻮاص را ﺑﻌﻀـﯽ ﻫـﺎ از ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺧﺎﺻﻪ ﺧﺎرج ﮐﺮده اﻧـﺪ و در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺧﺎﺻﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ‪» :‬ﻫﯽ‬ ‫اﻟﻤﻘﻮﻟـﮥ ﻋﻠﯽ اﻓﺮاد ﻃﺒﯿﻌـﮥ واﺣـﺪة ﻓﻘـﻂ ﻗﻮﻻ ﻋﺮﺿـﯿًﺎ«‪ .‬در اﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﺮاد از اﻓﺮاد‪ ،‬ﻓﻮق واﺣـﺪ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺟﻤﯿﻊ اﻓﺮاد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﺗﻌﺮﯾﻒ‬ ‫»ﺧـﺎﺻﻪ« ﻫﻢ ﺧﻮاص ﺷـﺎﻣﻠﻪ وارد ﻣﯿﺸﻮد و ﻫﻢ ﺧﻮاص ﻏﯿﺮ ﺷـﺎﻣﻠﻪ‪ .‬اﻣـﺎ ﻗﯿـﺪ »ﻓﻘﻂ« در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺑﺮاي اﺧﺮاج ﻋﺮض ﻋﺎم اﺳﺖ و ﻗﯿـﺪ »ﻗﻮﻻ‬ ‫ﻋﺮﺿـﯿًﺎ« ﺑﺠﻬﺖ اﺧﺮاج ﺟﻨﺲ و ﻧـﻮع و ﻓﺼـﻞ ﻗﺮﯾﺐ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑـﺎ ﻫﺮ ﯾـﮏ از اﯾﻦ دو ﻗﯿـﺪ ﺟﻨﺲ وﻓﺼـﻞ ﺑﻌﯿـﺪ ﻧﯿﺰ از ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﺧـﺎرج‬ ‫ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﺷـﯿﺦ اﻟﺮﺋﯿﺲ در ﺷﻔﺎء ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﺧﺎﺻﻪء ﻣﻌﺘﺒﺮه ] ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺎﺻﻪ اي ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﮐﻠﯿﺎت ﺧﻤﺲ اﺳﺖ [ ﺧﺎﺻﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﻮل‬ ‫ﺑﺮ اﺷـﺨﺎص ﻧـﻮع واﺣـﺪ ﻣﯿﺸﻮد در ﺟﻮاب »اّي ﺷـﯿﯽ ء ﻫﻮ« اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕـﺎم ﺳﺆال از ذات‪ ،‬اﻋﻢ از آﻧﮑﻪ آن ﻧﻮع اﺧﯿﺮ ﺑﺎﺷـﺪ ﯾـﺎ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻌﯿـﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺷـﺨﺺ ﺧـﺎﺻﻪ ﺑﮕﻮﯾـﺪ و از آن ﻗﺼـﺪ ﻫﺮ ﻋﺎرﺿـﯽ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﮐﻠﯽ وﻟﻮ ﺟﻨﺲ اﻋﻠﯽ ﺑﻨﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺗﻌﺎرﯾﻒ‬ ‫ﺧـﺎﺻﻪ ﺑﺮ ﺧﺎﺻﻪ ﻧﻮع و ﻓﺼﻞ ﺟﺮﯾﺎن دارد‪ -2 .‬ﺧﺎﺻﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﺋﯿﻢ و از آن ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺷـﯿﺌﯽ را ﻗﺼـﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﻌﺾ ﻣﻐﺎﯾﺮ آن ﺷـﯽ ء‬ ‫واﺟـﺪ آن ﺧـﺎﺻﻪ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺧـﺎﺻﻪ ﻣﺴـﻤﯽ ﺑﺨـﺎﺻﻪء اﺿﺎﻓﯿﻪ و ﻏﯿﺮ ﻣﻄﻠﻘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻌﺾ ﻣﻐﺎﯾﺮ دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﺷـﯽ ء واﺟـﺪ اﯾﻦ ﺧﺎﺻـﻪ‬ ‫ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﭼﻮن »ﻣﺸـﯽ« ﺑﺮاي اﻧﺴـﺎن ﮐﻪ در آن اﻧﺴﺎن و ﺑﻌﺾ ﻏﯿﺮ اﻧﺴﺎن ﺷـﺮﯾﮏ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻮد ﺧﻼﺻﻪ آﻧﭽﻪ در ﺷـﺮح ﻣﻄﺎﻟﻊ و ﺷـﺮح‬ ‫ﺷﻤﺴـﯿﻪ و ﺣﻮاﺷـﯽ آن آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻨﺠـﺎ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧـﺪ ﻓﺮق ﺑﯿﻦ ﻋﺮض ﻋﺎم و ﺧﺎﺻﻪء اﺿﺎﻓﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺟﻼﻟﯿﻪء‬ ‫ﻣﺤﺸـﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺎﺻﻪ اي ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از اﻗﺴﺎم ﮐﻠﯿﺎت ﺧﻤﺲ اﺳﺖ ﺧﺎﺻﻪء ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ اﻣﺎ اﮔﺮ ﺧﺎﺻﻪ ﺑﺮ اﻋﻢ از ﻣﻄﻠﻘﻪ و اﺿﺎﻓﯿﻪ ﻗﺮار‬ ‫ﮔﯿﺮد ] ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﺮوﻫﯽ از ﻣﺘﺄﺧﺮان ﺑﺮ آن رﻓﺘﻪ اﻧﺪ [ ﺑﻌﻀـﯽ از اﻗﺴﺎم ﮐﻠﯽ ﻣﺘﺪاﺧﻞ در ﺑﻌﻀـﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺗﻘﺴﯿﻤﺎت‪ :‬ﺧﺎﺻﻪء ﻣﻄﻠﻘﻪ ﯾﺎ‬ ‫ﺑﺴﯿﻂ اﺳﺖ ﯾﺎ ﻣﺮﮐﺐ ﭼﻪ اﺧﺘﺼﺎص آن ﺑﺤﻘﯿﻘﺘﯽ‪ ،‬ﯾﺎ از ﺟﻬﺖ ﺗﺮﮐﯿﺐ آن اﺳﺖ ﯾﺎ از ﺟﻬﺖ ﺗﺮﮐﯿﺐ آن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬دوم ﺧﺎﺻﻪء ﺑﺴﯿﻄﻪ اﺳﺖ‬ ‫ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺧﻨﺪه ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن‪ .‬اول ﺧﺎﺻﻪء ﻣﺮﮐﺒﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ و ﻫﻤﻮاره اﺣﺘﯿﺎج ﺑﺎﻟﺘﯿﺎم اﻣﻮر ﭼﻨﺪي دارد ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از آن اﻣﻮر ﺑﺘﻨﻬﺎﺋﯽ اﺧﺘﺼﺎص‬ ‫ﺑﻤﻌﺮوض ﻧﺪارﻧـﺪ وﻟﯽ ﻣﺠﻤﻮع آﻧﻬﺎ ﻣﺨﺘﺺ ﺑﻤﻌﺮوض اﺳﺖ اﻋﻢ از آﻧﮑﻪ اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺴﺎوي ﻣﻌﺮوض ﯾﺎ اﺧﺺ از ﻣﻌﺮوض ﺑﺎﺷـﺪ ﭼﻮن‬ ‫ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ اﻟﻘﺎﻣﮥ و ﻋﺮﯾﺾ اﻻﻇﻔﺎر ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﺎﻧﺴﺎن‪ .‬ﺗﻘﺴـﯿﻢ دﯾﮕﺮ‪ :‬ﺧﺎﺻﻪء ﻣﻄﻠﻘﻪ و ﻋﺮض ﻋﺎم ﺑﺮ ﺳﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻨﻘﺴﻢ ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ ﭼﻪ آﻧﻬﺎ ﯾﺎ ﺷﺎﻣﻞ‬ ‫ﺟﻤﯿﻊ اﻓﺮاد ﺧﻮد ﻣﯿﺒﺎﺷـﻨﺪ ﯾﺎ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬و در ﺻﻮرت اول ﯾﺎ ﻻزم ﻣﻌﺮوض ﺧﻮد ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﯾﺎ ﻣﻔﺎرق از آﻧﻨـﺪ‪ .‬ﺧﺎﺻﻪء ﻻزﻣﻪء ﺷﺎﻣﻠﻪ ﭼﻮن‬ ‫ﺧﻨﺪهء ﺑﺎﻟﻘﻮه ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن و ﻣﻔﺎرق ﺷﺎﻣﻠﻪ ﭼﻮن ﺧﻨﺪهء ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن و ﺧﺎﺻﻪء ﻏﯿﺮ ﺷﺎﻣﻠﻪ ﭼﻮن ﮐﺘﺎﺑﺖ ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن‪) .‬ﮐﺸﺎف‬ ‫اﺻـﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن ص ‪ 466‬و ‪ .(467‬ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ در ﺗﻌﺮﯾﻔﺎت ﺧﻮد ﺧﺎﺻﻪ را ﭼﻨﯿﻦ آرد‪ :‬ﻫﯽ ﮐﻠﯿـﮥ ﻣﻘﻮﻟـﮥ ﻋﻠﯽ اﻓﺮاد ﺣﻘﯿﻘـﮥ واﺣـﺪة ﻓﻘﻂ‬ ‫ﻗﻮﻻ ﻋﺮﺿـﯿﺎ ﺳﻮاء وﺟﺪ ﻓﯽ ﺟﻤﯿﻊ اﻓﺮاده ﮐﺎﻟﮑﺎﺗﺐ ﺑﺎﻟﻘﻮة ﺑﺎﻟﻨﺴـﺒﮥ اﻟﯽ اﻻﻧﺴﺎن او ﻓﯽ ﺑﻌﺾ اﻓﺮاده ﮐﺎﻟﮑﺎﺗﺐ ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﺑﺎﻟﻨﺴـﺒﮥ اﻟﯿﻪ‪» ،‬ﻓﺎﻟﮑﻠﯿﮥ«‬ ‫ﻣﺴـﺘﺪرﮐﮥ و ﻗﻮﻟﻨـﺎ »ﻓﻘـﻂ« ﯾﺨﺮج اﻟﺠﻨﺲ و اﻟﻌﺮض اﻟﻌـﺎم ﻻﻧﻬﻤـﺎ ﻣﻘﻮﻻـن ﻋﻠﯽ ﺣﻘـﺎﯾﻖ‪ ،‬و ﻗﻮﻟﻨﺎ »ﻗﻮﻻ ﻋﺮﺿـﯿﺎ« ﯾﺨﺮج اﻟﻨﻮع و اﻟﻔﺼﻞ ﻻن‬ ‫ﻗﻮﻟﻬﻤﺎ ﻋﻠﯽ ﻣﺎ ﺗﺤﺘﻬﻤﺎ ذاﺗﯽ ﻻﻋﺮﺿـﯽ‪) .‬ﺗﻌﺮﯾﻔﺎت ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ(‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪء ﻃﻮﺳـﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮐﻠﯽ ﻋﺮض ﯾﺎ ﺧﺎص ﺑﻮد ﺑﯿﮏ ﻧﻮع ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺿﺎﺣﮏ‬ ‫و ﮐـﺎﺗﺐ اﻧﺴـﺎن را ﯾـﺎ ﺷﺎﻣـﻞ ﺑﻮد زﯾـﺎدت از ﯾﮏ ﻧﻮع را ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣﺘﺤﺮك اﻧﺴﺎن را و اول را ﺧﺎﺻﻪ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و دوﯾﻢ را ﻋﺮض ﻋﺎم و ﺑﻬﺮي‬ ‫ﺧـﺎﺻﻪ را ﻋﺮض ﺧـﺎص ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و ﺑﻬﺮي ﻫﻢ ﺧﺎﺻﻪ را ﻓﺼﻞ ﻋﺮض ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪) .‬اﺳﺎس اﻻﻗﺘﺒﺎس چ ﻣـﺪرس رﺿﻮي ص ‪ .(28‬ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ‬ ‫ﺷﯿﺮازي ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺑـﺪاﻧﮏ ﮐﻠﯽ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﯾﺎ ﺗﻤﺎم ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺟﻤﻠﻪء ﺟﺰﺋﯿﺎﺗﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ درﺗﺤﺖ اوﺳﺖ ﯾﺎ ﻧﺒﺎﺷـﺪ و ﯾﺎ داﺧﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺧﺎرج‪ .‬اول‬ ‫ﻧﻮع ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺣﻘﯿﻘﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و دوم ﺟﻨﺲ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﮔﺮ او را ﺻـﻼﺣﯿﺖ آن ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ در ﺟﻮاب ﻣﺎﻫﻮ ﻣﻘﻮل ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬و ﻓﺼﻞ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﮔﺮ او را‬ ‫اﯾﻦ ﺻـﻼﺣﯿﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺳﻮم ﺧﺎﺻﻪ ﻣﻄﻠﻘﻪء ﻃﺒﯿﻌﯽ اﮔﺮ ﻣﺨﺘﺺ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺒﻌﻀﯽ از آﻧﭻ ﺧﺎرج اﺳﺖ از او و ﻋﺮض ﻋﺎم ﻃﺒﯿﻌﯽ اﮔﺮ ﻣﺨﺘﺺ‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺗﻌﺮﯾﻒ اول ﮐﻪ ﻧﻮع ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺣﻘﯿﻘﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ آن ﮐﻨﻨﺪ‪ :‬ﮐﻪ او ﮐﻠﯽ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎرض ﻣﻌﻘﻮل از او ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ او را ﻧﮕﻮﯾﻨﺪ‬ ‫در ﺟﻮاب ﻣﺎ ﻫﻮ اﻻ ﺑﺮ ﺑﺴـﯿﺎري ﮐﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺑﻌـﺪد ﺗﻨﻬﺎ‪ ،‬ﭼﻮن اﻧﺴﺎن‪ ،‬و ﻣﻌﻘﻮل از او ﺑﺎ آﻧﭻ ﻋﺎرض او ﻣﯽ ﺷﻮد ﻧﻮع ﻋﻘﻠﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و‬ ‫ﻋـﺎرض ﻧـﻮع ﻣﻨﻄﻘﯽ و ﺗﻌﺮﯾـﻒ دوم ﮐﻪ ﺟﻨﺲ ﻃـﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ آﻧﮑﻪ او ﮐﻠﯽ ﻃـﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋـﺎرض ﻣﻌﻘـﻮل از او ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ او ﻣﻘﻮل‬ ‫اﺳﺖ ﺑﺮ ﮐﺜﯿﺮﯾﻦ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺤﻘﺎﯾﻖ در ﺟﻮاب ﻣﺎﻫﻮ‪ ،‬و ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺳﯿﻢ ﮐﻪ ﻓﺼﻞ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﮑﻪ او ﮐﻠﯽ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎرض ﻣﻌﻘﻮل‬ ‫ازو ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ او را در ﺟﻮاب ﻣـﺎﻫﻮ ﻧﮕﻮﯾﻨـﺪ ﺑﻠﮑﻪ در ﺟﻮاب »اي ﺷـﯽ ء ﻫﻮ ﻓﯽ ﺟﻮﻫﺮه« ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﯾـﺎ در ﺟﻮاب »ﻣﺎﻫﻮ« ﻧﮕﻮﯾﻨـﺪ و ﺗﻤﯿﺰ‬ ‫ﻣـﺎﻫﯿﺖ ﮐﻨـﺪ از ﻣﺸﺎرﮐﺎت او در ﺟﻨﺲ ﯾﺎ وﺟﻮد ﺗﻤﯿﺰي ذاﺗﯽ‪ ،‬و ﺗﻌﺮﯾﻒ ﭼﻬﺎرم ﮐﻪ ﺧﺎﺻﻪ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻧﮓ او ﮐﻠﯽ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺎرج اﺳﺖ از ﺷـﯿﯽ ء و ﻋﺎرض ﻣﻌﻘﻮل از او ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ او ﻣﻘﻮل اﺳﺖ ﺑﺮ آن ﺷﯽ ء و ﻣﺘﺤﻘﻖ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﯽ او‪ .‬و ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺧﺎﻣﺲ ﮐﻪ ﻋﺮض‬ ‫ﻋـﺎم ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ آﻧﮑﻪ او ﮐﻠﯽ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﺧـﺎرج از ﺷـﯽ ء ﮐﻪ ﻋﺎرض ﻣﻌﻘﻮل ازو ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ او ﻣﻘﻮل اﺳﺖ ﺑﺮ آن ﺷـﯽ ء و ﻣﺘﺤﻘﻖ‬ ‫اﺳﺖ ﺑﯽ او‪ .‬و از آﻧـﭻ در ﻧﻮع ﻋﻘﻠﯽ و ﻧﻮع ﻣﻨﻄﻘﯽ ﮔﻔﺘﯿﻢ ﻋﻘﻠﯿﺖ ﺑﺎﻗﯽ و ﻣﻨﻄﻘﯿﺖ آن اﻋﻨﯽ ﺟﻨﺲ و ﻓﺼﻞ و ﺧﺎﺻﻪ و ﻋﺮض ﻋﺎم ﻋﻘﻠﯽ و‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻣﻌﻠﻮم ﺗﻮان ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺲ ﮐﻠﯽ ﺟﻨﺲ ﺑﺎﺷـﺪ ﺧﻤﺴﻪ را و ﺑـﺎﻗﯽ ﻗﯿﻮد ﻓﺼـﻞ ﯾـﺎ ﺧﺎﺻﻪ‪) .‬درة اﻟﺘﺎج ﻗﺴـﻤﺖ ﻣﻨﻄﻖ ﺗﺼـﻨﯿﻒ ﻗﻄﺐ اﻟـﺪﯾﻦ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺿـﯿﺎءاﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﻌﻮدﺷـﯿﺮازي چ ﺳﯿﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺸﮑﻮة ج‪ 2‬از ﺑﺨﺶ ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ ص ‪ 30‬و ‪ .(31‬ﺧﺎﺻﻪ ﻋﺮﺿـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ داﺋﻤًﺎ ﺑﺪان‬ ‫ﻧﻮع واﺣـﺪي را ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﻨـﺪه در اﻧﺴﺎن و ﻧﻬﯿﻖ در ﺧﺮ واﻻغ و ﻧﺒﺎح در ﺳﮓ‪) .‬ﻣﻔﺎﺗﯿـﺢ )||(‪ .‬اﺻـﻄﻼح ﻫﯿﺄت( در ﻧﺰد اﻫﻞ‬ ‫ﻫﯿـﺄت ﺧﺎﺻﻪ ﺑﺮ ﭼﻬﺎر ﻣﻌﻨﯽ اﻃﻼق ﻣﯿﺸﻮد‪ - 1 :‬ﺧﺎﺻﻪء وﺳـﻄﯿﻪ ﮐﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻗﻮس ﻣﻌﯿﻨﯽ اﺳﺖ از ﻣﻨﻄﻘـﮥ اﻟﺘﺪوﯾﺮ‪ - 2 .‬ﺧﺎﺻﻪء وﺳﻄﯿﻪ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺣﺮﮐـﺖ در اﯾﻦ ﻗـﻮس اﺳﺖ‪ - 3 .‬ﺧﺎﺻﻪء ﻣﺮﺋﯿﻪ ﮐﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻗﺴـﻤﺖ ﻣﻌﯿﻦ دﯾﮕﺮي اﺳﺖ از ﻣﻨﻄﻘـﮥ اﻟﺘـﺪوﯾﺮ‪ - 4 .‬ﺧـﺎﺻﻪء ﻣﺮﺋﯿﻪ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺣﺮﮐﺖ در اﯾﻦ ﻗﻮس اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﺻﻪء وﺳـﻄﯿﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻗﻮس‪ :‬آن ﻗﻮﺳـﯽ اﺳﺖ از ﻣﻨﻄﻘﮥ اﻟﺘﺪوﯾﺮ ﺑﯿﻦ ذروهء وﺳـﻄﯿﻪ و ﺑﯿﻦ ﻣﺮﮐﺰ ﺟﺮم‬ ‫ﮐﻮﮐﺐ ﺑﺮ ﺗﻮاﻟﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﺗـﺪوﯾﺮ‪ .‬و آن ﯾـﺎ ﻣﻮاﻓﻖ ﺑـﺎ ﺗﻮاﻟﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺮوج اﺳﺖ ﭼﻮن در ﻣﺘﺤﯿﺮه ﯾﺎ ﻣﺨﺎﻟﻒ آن ﺗﻮاﻟﯽ اﺳﺖ ﭼﻮن در ﻗﻤﺮ‪،‬‬ ‫اﯾﻦ اﺳﺖ آﻧﭽﻪ در »ﻧﻄﺎﻗﺎت« در اﯾﻦ ﺑﺎره آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﺻﻪء ﻣﺮﺋﯿﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻗﻮس‪ :‬آن ﻗﻮﺳـﯽ اﺳﺖ از ﻣﻨﻄﻘـﮥ اﻟﺘﺪوﯾﺮ ﺑﯿﻦ ذروهء ﻣﺮﺋﯿﻪ و‬ ‫ﻣﺮﮐﺰ ﺟﺮم ﮐﻮﮐﺐ ﺑﺮ ﺗﻮاﻟﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﺗـﺪوﯾﺮ و ﺑﺨﺎﺻﻪء ﻣﻌـﺪﻟﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﻮﺳﻮم اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﺻﻪء وﺳـﻄﯿﻪ در ازﻣﻨﻪء ﻣﺴﺎوﯾﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻤﯿﺸﻮد وﻟﯽ‬ ‫ﻣﺮﺋﯿـﻪ ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪) .‬اﯾـﻦ اﺳـﺖ آن ﭼـﻪ از ﮔﻔﺘـﺎر ﻋﺒـﺪاﻟﻌﻠﯽ ﺑﯿﺮﺟﻨـﺪي در ﺷــﺮح ﺗـﺬﮐﺮه و ﻏﯿﺮه ﻣﺴـﺘﻔﺎد ﻣﯿﺸـﻮد ﺑﻨﻘـﻞ ﮐﺸـﺎف‬ ‫اﺻـﻄﻼﺣﺎت ﻓﻨﻮن ص ‪ - .(468‬ﺣﺮﮐﺖ ﺧـﺎﺻﻪ؛ ﺣﺮﮐﺖ ﺗـﺪوﯾﺮي اﺳﺖ‪ - .‬ﺧـﺎﺻﻪء ﭼﯿﺰي؛ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﭼﯿﺰي‪ - .‬ﺧﺎﺻﻪ ﺧﺮﺟﯽ؛ اﺳـﺘﺜﻨﺎء‪- .‬‬ ‫ﺧﺎﺻـﮥ ﺷـﻤﺲ؛ ﻣﺮﮐﺰ ﺷـﻤﺲ را ﺧﺎﺻﻪء ﺷـﻤﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ - .‬ذواﻟﺨﺎﺻﮥ؛ در ﻧﺰد اﻃﺒﺎء ﺑﺮ آن داروﺋﯽ اﻃﻼق ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮش ﻣﻮاﻓﻖ‬ ‫ﻃﺒﯿﻌﺖ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻔﺴﺪ ﺣﯿﺎت ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬ﮐﺸﺎف اﺻﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن ص ‪ - (1) .(468‬ﺷﺎﯾﺪ ﺧﺎﺻﻪ ﻣﻠﻤﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺻﻪ‪.‬‬



‫ص[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از دو ﻃﺒﻘﻪء ﻣﺮدم اﺳﺖ در زﻣﺎن ﻋﺒﺎﺳـﯿﺎن‪ .‬ﺟﺮﺟﯽ زﯾﺪان ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدم در زﻣﺎن ﻋﺒﺎﺳـﯿﺎن دو ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺧﺎﺻﻪ‬ ‫]ﺧﺎْص َ‬ ‫و ﻋﺎﻣﻪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﻮاﻫﯿﻢ دﯾﺪ ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ دو ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻪ دﺳـﺘﻪ ﻫﺎي ﮐﻮﭼﮑﺘﺮي ﻧﯿﺰ ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ :‬ﻃﺒﻘﻪء ﺧﺎﺻﻪ ﺑﻪ ﭘﻨﺞ درﺟﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ‬ ‫ﻣﯿﺸﺪﻧﺪ‪ -1 :‬ﺧﻠﯿﻔﻪ ‪ -2‬ﺧﺎﻧـﺪان ﺧﻠﯿﻔﻪ ‪ -3‬رﺟـﺎل دوﻟﺘﯽ ‪ -4‬ﺧـﺎﻧﻮاده ﻫﺎي ﻣﻬﻢ ‪ -5‬اﺗﺒﺎع ﻃﺒﻘﻪء ﺧﺎﺻﻪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾـﺦ ﺗﻤﺪن اﺳـﻼم ﺗﺄﻟﯿﻒ‬ ‫ﺟﺮﺟﯽ زﯾﺪان ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻋﻠﯽ ﺟﻮاﻫﺮﮐﻼم ص‪.(21‬‬ ‫ﺧﺎﺻﻪ‪.‬‬



‫ص[ )ِاخ( اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺧـﺎﺻﻪ‪ .‬وي از ﻣﻘﺮﺑﺎن اﻟﻬﯽ ﺑﻮد و ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﺑﺮ روزه و ﺗﻼوت ﻗﺮآن و اﻋﺘﮑﺎف ﻣﺴـﺠﺪ و‬ ‫]ﺧـﺎْص َ‬ ‫رﻓﺘﻦ راه ﻧﯿﮑﻮﮐـﺎري ﻋﻤﺮ ﻣﯽ ﮔﺬراﻧـﺪ ﺗـﺎ آﻧﮑﻪ ﻓﺮﻣـﺎن ﯾـﺎﻓﺖ‪ .‬زﻧـﺪﮔﯿﺶ از ﻣـﺎل ﻣﻮروﺛﯽ ﻣﯽ ﮔـﺬﺷﺖ و از آن ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﺳﺎﯾﺮ اﻫﻞ ﻋﻠﻢ و‬ ‫ﺻﻼح اﻧﻔﺎق ﻣﯽ ﻧﻤﻮد و ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ اﻓﺮاد ﺑﺘﻨﻬﺎﺋﯽ از اﻧﻌﺎم و ﮐﺮم او ﺑﻬﺮه ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﯿﭽﮕﺎه ﻣﺠﻠﺴﺶ از ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻓﻘﯿﻪ و ﺻﻮﻓﯽ ادﯾﺐ‬ ‫ﺧﺎﻟﯽ ﻧﺒﻮد‪ .‬او اوراد ﺧﺎﺻﻪ اي داﺷﺖ و در روزﻫﺎي ﭘﻨﺠﺸـﻨﺒﻪ و ﺟﻤﻌﻪ ﺑﮑﻼم ﺑﺸـﺮ ﺳـﺨﻦ ﻧﻤﯿﮕﻔﺖ و ﭼﻮن او را ﻣﻬﻤﯽ ﭘﯿﺶ ﻣﯽ آﻣﺪ از‬ ‫ﻗﺮآن ﭼﯿﺰي ﻣﯽ ﺧﻮاﻧـﺪ و ﺧﻮد آﻧﭽﻪ اراده داﺷﺖ ﻣﯽ ﻓﻬﻤﯿـﺪ ﻣﺜﻞ »آﺗﻨﺎ ﻏﺪاءﻧﺎ« )ﻗﺮآن ‪» ،(18/62‬ﯾﺎ ﺑﻨﯽ ارﮐﺐ ﻣﻌﻨﺎ« )ﻗﺮآن ‪» ،(11/42‬و‬ ‫أﺗﻮا اﻟﺒﯿﻮت ﻣﻦ اﺑﻮاﺑﻬﺎ« )ﻗﺮآن ‪ .(2/189‬در ﻓﻀﺎء ﻣﺴﺠﺪ دﻓﻦ ﺷﺪ‪) .‬ﺷﺪاﻻزار چ ﻗﺰوﯾﻨﯽ و اﻗﺒﺎل ص ‪.(107‬‬ ‫ﺧﺎﺻﻪ‪.‬‬



‫ص[ )ِاخ( ﺟﻤﺎل اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﻣﻌﺮوف ﺑﺨﺎﺻﻪ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺴـﺠﺪي ﺑﻮد و در آن ﻣﺴـﺠﺪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ‬ ‫]ﺧﺎْص َ‬ ‫ﺑﻦ ﻋﻠﯽ اﻟﮑﺎزروﻧﯽ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ اﺻﻢ ﺑﺘـﺬﮐﯿﺮ ﻣﺮدم ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‪) .‬ﺷﺪاﻻزار ﻓﯽ ﺣﻂ اﻻوزار ﺗﺄﻟﯿﻒ ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺟﻨﯿﺪ ﺷـﯿﺮازي‬ ‫چ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺰوﯾﻨﯽ و ﻋﺒﺎس اﻗﺒﺎل ص ‪ .(106‬ﻗﺰوﯾﻨﯽ در ﺣﺎﺷﯿﻪء اﯾﻦ ﮐﺘﺎب آرد‪ :‬اﺣﻮال اﯾﻦ ﻣﺮد را در ﺟﺎﺋﯽ دﯾﮕﺮ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ ام‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺻﻪ‪.‬‬



‫ص[ )ِاخ( ﻓـﺎﻟﻖ ﺑـﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ اﻧﺪﻟﺴـﯽ روﻣﯽ ﻣﮑﻨﯽ ﺑـﻪ اﻣﯿﺮ اﺑـﻮاﻟﺤﺴﻦ‪ .‬وي از ﻧﺰدﯾﮑـﺎن ﻣﻨﺼـﻮرﺑﻦ ﻧـﻮح ﺳﺎﻣـﺎﻧﯽ ﺑـﻮد‪) .‬اﻧﺴـﺎب‬ ‫]ﺧـﺎْص َ‬ ‫ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ آﺛﺎر اﻟﺒﺎﻗﯿﻪ ﻋﻦ اﻟﻘﺮون اﻟﺨﺎﻟﯿﻪ ص ‪ 133‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺻﮥ اﻟﺸﯽ ء ‪.‬‬



‫ص ﺗُْﺶ َﺷـ ْﯽْء[)ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﭽﯿﺰي اﻃﻼق ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﻫﯿﭽﮕﺎه ﺑﺪون ﺷـﯽ ء دﯾﮕﺮي ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻧﺸﻮد وﻟﯽ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ آن ﺷـﯽ ء‬ ‫]ﺧﺎْص َ‬ ‫ﺑﺪون آن ﭼﯿﺰ ﻣﺤﻘﻖ ﺷﻮد‪ .‬ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ در ﺗﻌﺮﯾﻔﺎت آرد‪ :‬ﻣﺎﻻﯾﻮﺟﺪ ﺑﺪون اﻟﺸﯽ ء و اﻟﺸﯽ ء ﻗﺪ ﯾﻮﺟﺪ ﺑﺪوﻧﻬﺎ ﻣﺚ اﻻﻟﻒ و اﻟﻼم ﻻﯾﻮﺟﺪان‬ ‫ﺑﺪون اﻻﺳﻢ‪ ،‬واﻻﺳﻢ ﯾﻮﺟﺪ ﺑﺪوﻧﻬﺎ ﮐﻤﺎ ﻓﯽ زﯾﺪ‪) .‬ﺗﻌﺮﯾﻔﺎت ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺻﻪ ﺑﮏ‪.‬‬



‫ص[ )ص ﻣﺮﮐﺐ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺰرگ‪ .‬ﺑﺰرﮔﻮار‪ .‬ﻟﻘﺒﯽ از اﻟﻘـﺎب ﺗﺮﮐﺎن اﺳﺖ و در دورهء ﻗﺎﺟﺎرﯾﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻮده و آن ﻣﺮﮐﺐ از ﺧﺎﺻﻪء‬ ‫ص‪ِ /‬‬ ‫] َ‬ ‫ﻋﺮﺑﯽ و ﺑﮏ ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ ‪ :‬آﻧﮑﻪ ﮔﺮﻓﺖ دﺳﺖ ﺗﻮ ﺧﺎﺻﻪ ﺑﮏ زﻣﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻏﺰﻟﯿﺎت(‪ .‬ﺑﺎدهء ﺧﺎص درﻓﮑﻦ ﺧﺎﺻﻪ ﺑﮏ ﺧـﺪا ﺗﻮﺋﯽ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي )ﻏﺰﻟﯿﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺻﻪ ﭘﺰ‪.‬‬



‫ص َپ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎﻧﻮا ﮐﻪ ﻧﺎن ﺧﻮب و ﮔﺮان ﺑﻬﺎ ﭘﺰد‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻧﺎن ﺧﻮان ﺷﺎه و اﻣﯿﺮ و دﯾﮕﺮ ﺑﺰرﮔﺎن ﭘﺰد‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺮﺟﯽ‬ ‫ص‪ِ /‬‬ ‫]ﺧـﺎْص َ‬ ‫ﭘﺰ ﮐﻪ ﻧﺎﻧﻮاﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎن ارزان ﻗﯿﻤﺖ ﻣﯽ ﭘﺰد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺻﻪ ﭘﺰي‪.‬‬



‫ص َپ[)ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( دﮐﺎن ﺧﺒﺎزي ﮐﻪ ﻧﺎن از ﺟﻨﺲ ﺑﻬﺘﺮ و ﺑﺎ ﻗﯿﻤﺖ ﮔﺮان ﺗﺮ ﻣﯽ ﭘﺰد‪.‬‬ ‫ص‪ِ /‬‬ ‫]ﺧﺎْص َ‬ ‫ﺧﺎﺻﻪ ﺗﺮ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 612‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ص َت[ )ص ﺗﻔﻀﯿﻠﯽ(ﻣﺨﺼﻮص ﺗﺮ‪ .‬ﺧﯿﻠﯽ ﺧﺼﻮﺻﯽ‪ .‬اﺧﺺ ‪ :‬و در ﺷﻐﻠﻬﺎي ﺧﺎﺻﻪ ﺗﺮ اﯾﻦ ﭘﺎدﺷﺎه ﺷﺮوع ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ‬ ‫]ﺧﺎْص َ‬ ‫ادﯾﺐ ص ‪ .(150‬ﺧﺎﺻﻪ ﺗﺮ اﯾﻦ ﮔﺮوه ﮐﺰ دل ﭘﺎك ﺷﯿﻌﺖ ﻣﺮﺗﻀﺎي ﮐﺮارﻧﺪ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺻﻪ ﺗﺮاش‪.‬‬



‫گ ر را [ ﺷﺎﻫﯽ‬ ‫ص َت[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ ﻣﺨﺼﻮص ﭘﺎدﺷﺎه ﯾﺎ اﻣﯿﺮ ﯾﺎ ﺣﺎﮐﻢ‪ .‬دﻻك ﺧﺎﺻﻪ ﺷﺎه ﯾﺎ ﺑﺰرگ ﺷﻬﺮي‪ ،‬ﮔﺮاي ] َ‬ ‫]ﺧﺎْص َ‬ ‫ﯾﺎ ﺣﺎﮐﻤﯽ‪ .‬ﺧﺎﺻﻪء ﺧﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺻﻪء ﺣﻘﯿﻘﯿﻪ‪.‬‬



‫ص ِي َح ﻗﯽ َي[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﻓﺎﺻـﻠﻪء زاوﯾﻪء ﯾﮏ ﺳـﯿﺎره اﺳﺖ از ﺣﻀﯿﺾ اﻟﺸﻤﺲ آن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺨﻮرﺷﯿﺪ اﮔﺮ‬ ‫]ﺧﺎْص َ‬ ‫ﻣﺮﮐﺰ آن زاوﯾـﻪ ﺧﻮرﺷــﯿﺪ ﺑﺎﺷــﺪ‪) .‬ﻻــروس ﺑﺰرگ‪ ،‬وﺑﺴــﺘﺮ اﻧﮕﻠﯿﺴــﯽ‪ ،‬ﻗــﺎﻣﻮس ﻓﺮاﻧﺴــﻮي و ﻋﺮﺑﯽ ﺗــﺄﻟﯿﻒ ﻧﺠــﺎري ﺑــﮏ(‪- (1) .‬‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ Anomalie vraie‬واﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ‪.TrueAnomaly‬‬ ‫ﺧﺎﺻﻪ ﺧﺎن‪.‬‬



‫ص[ )ص ﻣﺮﮐﺐ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻟﻘﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﺤﻼق و ﮔﺮاي ﺧﺎص ﺷﺎه ﯾﺎ ﺣﺎﮐﻤﯽ ﻣﯽ دادﻧـﺪ‪ .‬ﻟﻘﺐ ﺣﻼق ﺷﺎﻫﯽ ﯾﺎ اﻣﯿﺮي‪ .‬ﻟﻘﺐ‬ ‫ص‪ِ /‬‬ ‫]ﺧﺎْص َ‬ ‫ﺣﻼق و ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ ﺳﻼﻃﯿﻦ ﻗﺎﺟﺎر‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺻﻪ ﺧﺮﺟﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( اﺳـﺘﺜﻨﺎء ﮔـﺬاردن‪ .‬ﺗﺒﻌﯿﺾ ﻗﺎﺋﻞ ﺷـﺪن‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ از اﻓﺮاد ﯾﮏ ﻧﻮع را ﺑﺮ اﻓﺮاد ﻫﻤﺎن ﻧﻮع ﺗﺮﺟﯿﺢ‬ ‫ص َخ َ‬ ‫ص‪ِ /‬‬ ‫]ﺧﺎْص َ‬ ‫دادن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺻﻪ ﺧﻼﺻﻪ‪.‬‬



‫ص[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( دوﺳﺘﯽ ﺳـﺨﺖ از دل‪ .‬ﯾﮕﺎﻧﻪ‪ .‬ﺑﺎ ﮐﺴـﯽ ﯾﮕﺎﻧﻪ ﺑﻮدن ] در ﺗـﺪاول ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪ [ ‪ :‬ﻓﻼﻧﯽ دوﺳـﺖ‬ ‫ص‪ِ /‬‬ ‫ص ُخ َ‬ ‫ص‪ِ /‬‬ ‫]ﺧـﺎْص َ‬ ‫ﺧﺎﺻﻪ ﺧﻼﺻﻪء او ﺑﻮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻓﻼﻧﯽ دوﺳﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺰدﯾﮏ او ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺻﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺨﺼﻮص ﮐﺮدن‪ .‬اﺧﺘﺼﺎص دادن‪ .‬اﻣﺮي را ﻣﺨﺘﺺ ﺑﻪ اﻣﺮ دﯾﮕﺮي ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﺎص ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ص َ‬ ‫ص‪ِ /‬‬ ‫]ﺧﺎْص َ‬ ‫ﺧﺎﺻﻪ ﮐﻼ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﻣﻮﺿـﻌﯽ اﺳﺖ در ﻟﯿﺘﮑﻮه آﻣﻞ‪) .‬ﺳـﻔﺮﻧﺎﻣﻪء اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ ﻣﺎزﻧـﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ص ‪ .(113‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎص ﮐﻼ‬ ‫ص َ‬ ‫ص‪ِ /‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺻﻪء ﻣﺮد‪.‬‬



‫ص ِي َم[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( اﻫﻞ و ﻋﯿﺎل ﻣﺮد‪.‬‬ ‫ص‪ِ /‬‬ ‫]ﺧﺎْص َ‬ ‫ﺧﺎﺻﻪء ﻣﺮﻣﺮ‪.‬‬



‫ص ِي َم َم[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﺎﻣﻪ اي اﺳﺖ از ﭘﻨﺒﻪء ﻧﺎزك و ﺑﯽ دوام‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺻﻪء ﻣﻠﻤﻞ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ص‪ِ /‬‬ ‫]ﺧﺎص َ‬ ‫ﺧﺎﺻﻪء ﻣﻄﻠﻘﻪ‪.‬‬



‫ص ِي ُم َل َق ‪ِ /‬ق[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﯾﮑﯽ از ﮐﻠﯿﺎت ﺧﻤﺲ در ﻣﻨﻄﻖ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ذﯾﻞ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺎﺻﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ص‪ِ /‬‬ ‫]ﺧﺎْص َ‬ ‫ﺧﺎﺻﻪء ﻣﻌﺪﻟﻪ‪.‬‬



‫ص ِي ُم َﻋْﺪ ِد َل ‪ِ /‬ل[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻌﺪ ﺳـﺘﺎره ﺑﻪ ﻓﻠﮏ ﺗﺪوﯾﺮ از ذروهء ﻣﺮﺋﯽ و ﻓﻀـﻠﻪء ﻣﯿﺎن ﻫﺮ دو ﺧﺎﺻﻪ‪.‬‬ ‫ص‪ِ /‬‬ ‫]ﺧﺎْص َ‬ ‫)ﮐﺘﺎب اﻟﺘﻔﻬﯿﻢ ص‪.(125‬‬ ‫ﺧﺎﺻﻪ ﻣﻠﻤﻞ‪.‬‬



‫ص َم َم[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﺻﻪ ﻣﺮﻣﺮ‪ .‬ﻗﺴﻤﯽ ﻣﻠﻤﻞ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎزك اﺳﺖ ﮐﻪ از آن ﭼﺎرﻗﺪ زﻧﺎن ﮐﻨﻨﺪ و داروﻫﺎي ﻣﺎﯾﻊ ﺑﺪان ﺻﺎﻓﯽ‬ ‫ص‪ِ /‬‬ ‫]ﺧﺎْص َ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪء َﻗَﺼﺐ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺻﻪ و ﺧﺮﺟﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮج ﻻزم از ﺧﺮج ﻏﯿﺮ ﻻزم ﺟﺪا ﻧﻤﻮدن‪ .‬ﻣﺨﺎرج ﺿﺮوري و ﻏﯿﺮ ﺿﺮوري را ﺟﺪا ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ص ُو َخ َ‬ ‫ص‪ِ /‬‬ ‫]ﺧﺎْص َ‬ ‫ﺧﺎﺻﻪء وﺳﻄﯽ‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﺻﻪء وﺳـﻄﯽ ﺑﻌﺪ ﺳـﺘﺎره ﺑﻮد ﺑﻪ ﻓﻠﮏ ﺗﺪوﯾﺮ از ذروهء وﺳﻄﯽ‪) .‬ﮐﺘﺎب اﻟﺘﻔﻬﯿﻢ‬ ‫ص ِي َو َ‬ ‫ص‪ِ /‬‬ ‫]ﺧﺎْص َ‬ ‫ص ‪.(125‬‬ ‫ﺧﺎﺻﻪء وﺳﻄﯿﻪ‪.‬‬



‫س ﻃﯽ َي ‪ِ /‬ي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺎدهء ﻗﺒﻞ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ص َو َ‬ ‫ص‪ِ /‬‬ ‫]ﺧﺎْص َ‬ ‫ﺧﺎﺻﯽ‪.‬‬



‫]ﺧﺎْص ﺻﯽ ي[)‪) (1‬ص ﻧﺴﺒﯽ(ﻧﻘﯿﺾ ﻋﺎﻣﯽ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﺨﻮاص‪ .‬ﻣﻨﺴﻮب ﺑﺨﻮاص ‪ :‬ﻋﻄﺎي ﺗﻮ ﺑﺮ آورده ﺳﺖ ﺧﺎﺻﯽ را و ﻋﺎﻣﯽ‬ ‫را ﭼﻮ ﻧـﺎم ﺗﻮ ﯾﻤﯿﻨﯽ و اﻣﯿﻨﯽ و ﻧﻈـﺎﻣﯽ را‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬زﯾـﺪ از ﺳـﺮ ﻣﺤﺮﻣﯽ و ﺧﺎﺻـﯽ ﺑﺮده ز ﻣﯿﺎن ﻋﻤﺮوﻋﺎﺻـﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬در‬ ‫اﺻـﻄﻼح دراﯾﻪ‪ :‬ﻫﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺷـﯿﻌﯽ اراده ﺷﻮد ﻓﻘﻂ اﻓﺎدهء ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﺮده و ﻣﺸـﻌﺮ ﺑﺮ ﻣـﺪح و ﻗﺪح ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و در‬ ‫ﻫﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻓﻮق ﻣﺮاد ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﻣﻔﯿـﺪ ﻣﺪح ﻣﻌﺘﺪﺑﻪ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻮﺛﯿﻖ و ﺟﻼﻟﺖ آن ﺷـﺨﺺ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ - (1) .‬ﺑﻀﺮورت ﺑﺘﺨﻔﯿﻒ ﺻﺎد اﺳﺘﻌﻤﺎل‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺻﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻣﻼﺧﺎﺻـﯽ‪ .‬ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺷـﻌﺮا ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬و در ﻣﺠﺎﻟﺲ اﻟﻨﻔﺎﯾﺲ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻣﻼﺧﺎﺻـﯽ در ﺑﻼﻫﺖ ﺛﺎﻧﯽ ﻧﺪارد و ﻣﺎﺧﻮﻟﯿﺎ ﺑﺮ او ﻏﺎﻟﺐ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬از اوﺳﺖ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﻊ‪ :‬ﻣﺎ ﻋﺎﺷـﻘﯿﻢ و رﻧﺪ ﺑﻤﯿﺨﺎﻧﻪ ﻣﯿﺮوﯾﻢ ﭘﯿﻤﺎن ﺷﮑﺴـﺘﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﻣﯿﺮوﯾﻢ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻣﺠﺎﻟﺲ اﻟﻨﻔﺎﯾﺲ ﺗﺄﻟﯿﻒ اﻣﯿﺮ‬ ‫ﻋﻠﯿﺸﯿﺮ ﻧﻮاﺋﯽ ص ‪.(165‬‬ ‫ﺧﺎﺻﯿﺖ‪.‬‬



‫]َي ‪ /‬ﺻـﯽ َي ‪ /‬ﺧﺎْص ﺻـﯽ َي[)ع ِا()‪ (1‬ﻃﺒﯿﻌﺖ و ﺧﻮ ﺑـﺎ ﻟﻔﻆ داﺷـﺘﻦ و ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﺑﺮدن و ﺑﺮﯾـﺪن ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ و ﺳﻮم در ﻟﻔﻆ ﺧﺎژه ﺑﯿﺎﯾـﺪ‪.‬‬ ‫)آﻧﻨﺪراج( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺎﺻـﯿﺎت‪ ،‬ﺧﻮاص ‪ :‬ﭼﻮ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﺨﺎﺻﯿﺖ ﺗﻮ و وﺻﻞ ﺗﻮ ﻋﺎرﯾﺖ ﻧﺰﻧﺪ ﻻف ﻋﺎﻓﯿﺖ دل ﮐﺲ در ﺑﻼي ﺗﻮ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺎﺻـﯿﺖ ﻫﻨﺪوان دارد ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻔﺖ ﻋﺎدت ﺧﻮارزﻣﯿﺎن ﮔﺎه ﺷـﺮاب و ﻃﻌﺎم‪.‬ﻻﻣﻌﯽ‪ .‬ﺑﺪوزد از ﻋﺪم ﻋﻨﻘﺎ ﺑﻨﺎوك ﺑﺒﺮد ﺧﺎﺻـﯿﺖ ز‬ ‫اﺷـﯿﺎ ﺑﺨﻨﺠﺮ‪ .‬اﻧﻮري )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻗﯿﻤﺖ ﺷﮑﺮ از ﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آن ﺧﻮد ﺧﺎﺻﯿﺖ وي‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ .‬ﮔﺮ اﻧﮕﺸﺖ ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﭼﻪ‬ ‫ﺧﺎﺻـﯿﺖ دﻫـﺪ ﻧﻘﺶ ﻧﮕﯿﻨﯽ‪.‬ﺣﺎﻓـﻆ‪ .‬ﻣﺮد ﺳـﺮﮐﺶ ز ﻫﻨﺮﻫﺎ ﻋﺎرﯾﺴﺖ ﭘﺸﺖ ﺧﻢ ﺧﺎﺻـﯿﺖ ﭘﺮ ﺑﺎرﯾﺴﺖ‪.‬ﺟﺎﻣﯽ‪ .‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻋﺸﻖ ﺧﺎﺻـﯿﺖ ﺳـﻨﮓ‬ ‫ﺳﺮﻣﻪ دار‪ .‬ﻣﯿﺮ ﻓﻐﻔﻮر ﻻﻫﯿﺠﺎﻧﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬و ﮔﺎه در ﻓﺎرﺳـﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺎ ﺗﺸﺪﯾﺪ ﯾﺎ ﺑﮑﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ‪ :‬ﺷﺮح ﺧﺎﺻﯿﺖ آن ﮐﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺮاﺳـﺎن ﯾﺎﺑﻢ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬وﻟﯽ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ز ﻣﺜﻘﺎل ﮐﻢ ز ﺧﺎﺻـﯿﺖ اﻓﺘـﺪ اﮔﺮ ﺻـﺪ ﺑﻬﻢ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻧﯽ ﺑﻮرﯾﺎ را ﺑﻠﻨـﺪي ﻧﮑﻮﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﺻـﯿﺖ‬ ‫ﻧﯿﺸـﮑﺮ ﺧﻮد در اوﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﻗﻠﻢ ﺧﺎﺻﯿﺘﯽ دارد ﮐﻪ ﺳﺮ ﺗﺎ ﺳﯿﻨﻪ ﺑﺸﮑﺎﻓﺪ اﮔﺮ ﺑﺎزش ﺑﻔﺮﻣﺎﺋﯽ ﺑﻪ ﻓﺮق ﺳﺮ دوان آﯾﺪ‪ .‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫از ﺑـﺪ ﮐﻪ ﺑـﺪ آﯾـﺪ ﻃﻤﻊ ﻧﯿﮏ ﻣﺪارﯾـﺪ ﺧﺎﺻـﯿﺖ ﮐﺎﻓﻮر ﻣﺠﻮﺋﯿـﺪ ز ﭘﻠﭙﻞ‪ .‬ﺳـﻠﻤﺎن ﺳﺎوﺟﯽ‪ .‬دﯾـﺪﻧﺶ از دور ﻧﺎﺧﻦ ﻣﯿﺰﻧﺪ داغ ﻣﺮا زﺧﻢ دل‬ ‫ﺧﺎﺻـﯿﺖ ﻣﺸﮏ از ﺳﻮادش ﻣﯿﺒﺮد‪ .‬ﺷﻮﮐﺖ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻣﺰﻟﻒ ﭼﻮن ﺷﻮد دﻟﺒﺮ ﺑﺪوﻟﺖ ﻣﯿﺮﺳﺪ ﻋﺎﺷﻖ ﺧﻂ ﻣﺸـﮑﯿﻦ او ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺑﺎل ﻫﻤﺎ‬ ‫دارد‪ .‬ﻋﻠﯽ ﺟﺎن ﺑﯿﮏ ﻣﻮﺟﯽ )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﻫﻨﺮ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء ||(‪ .‬در اﺻـﻄﻼح ﻃﺐ ﻗﺪﯾﻢ‪ :‬ﻣﻘﺎﺑﻞ وﺿﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﻋﻤﻞ ﻃﺒﯿﻌﯽ و‬ ‫ﺣـﺎﻟﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ و آن وﺿـﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺷـﯽ ء دارد ﺑـﺪون آﻧﮑﻪ ﺑﺮ او اﻣﺮ دﯾﮕﺮي ﻋﺎرض ﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ اﻃﺒﺎء ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺑﺨﺎﺻـﯿﺖ‬ ‫ﺳﻮد دارد‪ ،‬ﻣﻘﺼﻮدﺷـﺎن ﭼﯿﺰي ﻧﺰدﯾـﮏ ﺗﺠﺮﺑﻪ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺑـﺎ ﻣﻮازﯾﻦ ﻋﻠﻤﯽ ﻗـﺪﯾﻢ از ﺧﺸـﮑﯽ و ﺗﺮي و ﮔﺮﻣﯽ و ﺳـﺮدي ﻣﺮﺑﻮط ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪،‬‬ ‫ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻣﺠﻬﻮل اﻟﺴـﺒﺐ ﺑﻮد آن را ﺧﺎﺻﯿﺖ ﻧﺎم ﮐﺮدﻧﺪ ﭼﻮن رﺑﻮدن ﺳﻨﮓ ﻣﻘﻨﺎﻃﯿﺲ آﻫﻦ را و ﻣﻨﻔﻌﺖ آوﯾﺨﺘﻦ ﻋﻮداﻟﺼﻠﯿﺐ ﺑﺮﮔﺮدن‬ ‫ﻣﺼﺮوع را )از ﯾﻮاﻗﯿﺖ اﻟﻌﻠﻮم( ‪ :‬و ﺣﺠﺮﯾﺸﺐ را ﺑﺮ ﻣﻌﺪهء او آوﯾﺨﺘﻪ دارﻧﺪ ﺑﺨﺎﺻﯿﺖ ﺳﻮد دارد‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ اﺑﻮﻋﻠﯽ‬ ‫ﺳﯿﻨﺎ رﺣﻤـﮥ اﻟﻠﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﭼﯿﺰﻫﺎ ﺑﺨﺎﺻـﯿﺖ ﺳﻮد دارد از ﺑﻬﺮ آﻧﮑﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮐﻨﺪ و ﻗﯿﺎس آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎي ﺳـﺮد و ﻧﺮم‬ ‫ﺑﺎﯾـﺪ داد‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ - .‬ﺑﺎﻟﺨﺎﺻـﯿﮥ‪ :‬ﺑﺎﻟﺨﺎﺻـﯿﮥ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻋﻠﻢ ‪-‬ادوﯾـﮥ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎﻟﻄﺒﯿﻌﻪ اﺳﺖ‪.‬؛ ﻣﺜﻼ دواﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي‬ ‫ﻣﺤﺮورﯾﻦ ﻧـﺎﻓﻊ اﺳﺖ ﮔﻮﯾﻨـﺪ اﯾﻦ ﻧﻔـﻊ ﺑﺎﻟﺨﺎﺻـﯿﮥ اﺳﺖ ﻻﺑﺎﻟﻄﺒﯿﻌـﮥ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸـﺎﻫﯽ(‪ .‬و ﭼﻠﻐـﻮزه ﺑـﺎ ﻋﺴـﻞ ﺑﺎﻟﺨﺎﺻـﯿﮥ ﺳـﻮد دارد‪.‬‬ ‫)ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ - (1) .‬در ﻓﺎرﺳـﯽ ﺑﺘﺨﻔﯿﻒ ﺻﺎد و ﺗﺸﺪﯾﺪ ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺘﺨﻔﯿﻒ ﻫﺮ دو ﺻـﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬ﻣﺄﺧﻮذ‬ ‫از ﻋﺮﺑﯽ ﺧﺎﺻﯿﮥ ] ص ﺻﯽ َي [ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺻﯿﺖ دار‪.‬‬



‫]ﺧـﺎْص ﺻـﯽ َي[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﯿﺰي ﮐﻪ واﺟـﺪ ﺧﺎﺻـﯿﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻧـﺎﻓﻊ اﺳﺖ‪ ،‬داروﺋﯽ ﮐﻪ داراي ﻧﻔﻊ اﺳﺖ‪ :‬ﻓﻼن رﯾﺸﻪء ﮔﯿﺎه‬ ‫ﺧﺎﺻﯿﺖ دار اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮﮐﻨﮕﺒﯿﻦ در ﻣﺰاج ﺻﻔﺮاوي ﺧﺎﺻﯿﺖ دار اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺻﯿﺪن‪.‬‬



‫]َد[ )ﻣﺺ ﺟﻌﻠﯽ( ﭘﻮﺷﯿﺪن و ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎص ﯾﻮﻧﺲ‪.‬‬



‫]ُن[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﯾﻮﻧﺲ ﭘﺎﺷﺎ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎض‪.‬‬



‫]ﺧﺎض ض[ )ِا( ﻣﺮد‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي ص ‪ .(227‬ﻋﺒﺎس اﻗﺒﺎل ﻣﺼـﺤﺢ ﻟﻐﺖ ﻓﺮس اﯾﻦ ﻟﻐﺖ را از ﻟﻐﺎت اﻟﺤﺎﻗﯽ داﻧﺴﺘﻪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﺟﺰ در‬ ‫ﺣﺎﺷﯿﻪء ﻧﺴﺨﻪء »ن« در ﺟﺎي دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺴﺖ و ﻇﺎﻫﺮًا از ﻟﻬﺠﻪ ﻫﺎي ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺿﺐ‪.‬‬



‫ض[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺷﺘﺮﻣﺮغ ﻧﺮ ﮐﻪ ﺳﺎﻗﻬـﺎﯾﺶ ﺳـﺮخ ﺑﺎﺷـﺪ از ﻏﻠﺒﻪء ﺷـﻬﻮت ﺟﻤـﺎع ﯾﺎ از ﺧﻮردن ﮔﯿﺎه رﺑﯿﻊ و ﯾﺎ ﺳﺎﻗﻬﺎﯾﺶ ﺳﺒﺰ ﯾﺎ زرد ﺷـﺪه‬ ‫] ِ‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺨﺼﻮص ﻣـﺬﮐﺮ اﺳﺖ و ﺑﻪ اﻧﺜﯽ ﻧﮕﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء ||(‪ .‬ﻫﻮ اﺣﻤﺮار ﯾﺒﺪء ﻓﯽ‬ ‫وﻇﯿﻔﯿﻪ ﻋﻨﺪ ﺑﺪء اﺣﻤﺮار اﻟﺒﺴﺮ و ﯾﻨﺘﻬﯽ ﺑﺎﻧﺘﻬﺎﺋﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺿﺐ‪.‬‬



‫ض[ )ع ص( ﺧﻀﺎب ﮐﻨﻨﺪه‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎﺿﻊ‪.‬‬



‫ض[ )ع ص( ﻓﺮوﺗﻦ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻓﺮوﺗﻨﯽ و ﺗﻮاﺿﻊ ﮐﻨﻨـﺪه‪) .‬ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت(‪ .‬ﻣﻨﻘـﺎد‪) .‬ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬ﺧـﺎﺷﻊ‪ .‬اﻓﺘﺎده‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺎﺿـﻌﻮن‪،‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎﺿـﻌﯿﻦ ‪ :‬اﻋﻨﺎﻗﻬﻢ ﻟﻬﺎ ﺧﺎﺿﻌﯿﻦ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(4 / 26‬ﮔﻔﺘﻢ زﻣـﺎﻧﻪ ﺧﺎﺿﻊ او ﺑﺎد ﺳﺎل و ﻣﺎه ﮔﻔﺘﺎ ﺧـﺪاي ﻧﺎﺻـﺮ او ﺑﺎد ﺟﺎودان‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻫﻤﭽﻮ‬ ‫ﮔﻞ ﺧﺎﺿﻊ و ﭼﻮن ﻣﻞ ﺟﺒﺎر‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺗﻮ ﮐﻪ ﮐﻠﯽ ﺧﺎﺿﻊ اﻣﺮ وﻟﯽ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺿﻊ‪.‬‬



‫ض[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﺎدر اﺑﻮﻣﺤﻤـﺪﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﻟﻤﻌﺘﻀـﺪ ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ اﻟﻤﮑﺘﻔﯽ اﺳﺖ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻗﻮﻟﯽ‪ :‬و اﻣﻪ ﺟﯿﺠﮏ و ﻗﯿﻞ ﺧﺎﺿﻊ‪) .‬ﻋﻘﺪاﻟﻔﺮﯾﺪ چ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫] ِ‬ ‫ﺳﻌﯿﺪ اﻟﻌﺮﯾﺎن ج ‪ 5‬ص ‪.(406‬‬ ‫ﺧﺎﺿﻌًﺎ‪.‬‬



‫ض َﻋْﻦ[ )ق( در ﺣﺎل ﺧﻀﻮع‪ .‬در ﺣﺎل ﺧﺸﻮع‪ .‬در ﺣﺎل ﻓﺮوﺗﻨﯽ‪ .‬ﺧﺎﺿﻌﺎﻧﻪ‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎﺿﻌﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫ض َن ‪ِ /‬ن[ )ص ﻧﺴﺒﯽ‪ ،‬ق ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻄﻮر ﺧﻀﻮع‪ .‬ﺑﺤﺎل ﻓﺮوﺗﻨﯽ‪ .‬ﺧﺎﺿﻌًﺎ‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎﺿﻌﯿﻦ‪.‬‬



‫ض[ )ع ِا( ِج ﺧﺎﺿﻊ‪ .‬ﻟﻘﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻧﺎﻣﻪء ﺗﻨﺴﺮ در ﻗﺪﯾﻢ ﺑﻪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻣﯽ داده اﻧﺪ‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎﺿﻞ‪.‬‬



‫ض[ )ع ص( ﻃﺮاوت ﻧﺎك‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎﺿﻮرا‪.‬‬



‫][ )ِاخ( ﻧﺎم ﺷـﻬﺮي اﺳﺖ در ﻣﻤﻠﮑﺖ ﯾﻤﻦ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮآﻧﭽﻪ در ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ ﺳﻨﮕﯽ ﺗﻬﺮان ص‪ 53‬ج‪ 1‬ﺟﺰء ‪ 1‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬در چ ﺧﯿﺎم اﯾﻦ ﻧﺎم‬ ‫ﺣـﺎﺿﻮرا ﺑـﺎ ﺣﺎء ﻣﻬﻤﻠﻪ ﺿـﺒﻂ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺮاﺻـﺪ اﻻﻃﻼع چ ﺗﻬﺮان ﺑﺼﻮرت ﺣﺎﺻﻮرا ﺑﺎ دو ﻣﻬﻤﻠﻪ آﻣـﺪه‪ .‬ﯾﺎﻗﻮت ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻓﯽ ﮐﺘﺎب‬ ‫اﻟﻌﻤﺮاﻧﯽ ﺑﺎﻟﺼـﺎد اﻟﻤﻬﻤﻠـﮥ و آﺧﺮه اﻟﻒ ﻣﻘﺼﻮرة و ﻗـﺎل ﻣﻮﺿﻊ و ﺟـﺎء ﺑﻪ اﺑﻦ اﻟﻘﻄﺎع ﺑﺎﻟﻀﺎد ﺑﻐﯿﺮ اﻟﻒ ﻓﯽ آﺧﺮه و ﻗﺎل اﺳﻢ ﻣﺎء وﻻ ادري‬ ‫اﻫﻤﺎ ﻣﻮﺿﻌﺎن ام اﺣﺪﻫﻤﺎ ﺗﺼﺤﯿﻒ‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ج ‪ 3‬ص ‪.(115‬‬ ‫ﺧﺎط‪.‬‬



‫]ﺧﺎط ط[ )ع ص( درزي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬اﻟﺴﺎﺣﺮ ﻻﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻪ اﻟﺨﻄﻮط ﻓﯽ اﻟﺴﺤﺮ‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧّﻄﺎط‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺌﻪ‪.‬‬



‫]ِط َء[ )ع ص( وﺻﻒ ﻣﺆﻧﺚ ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺧﻄﺎ ﮐﻨﻨـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر ‪ :‬ﻧﺎﺻـﯿﮥ ﮐﺎذﺑـﮥ ﺧﺎِﻃﺌﮥ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(||) 96/16‬ﻣﺺ( ﻣﺼـﺪر اﺧﻄﺄ و‬ ‫ﻫﺬه اﻟﺼﯿﻐﮥ ﻧﺎدرة ﻓﯽ ﻣﺼﺎدر اﻟﻤﺰﯾﺪات ﮐﻌﺎﻓﯿﮥ ﻣﺼﺪر ﻋﺎﻓﯽ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( ‪ :‬و اﻟﻤﺆﺗﻔﮑﺎت ﺑﺎﻟﺨﺎﻃﺌﮥ‪) .‬ﻗﺮآن ‪.(12/29‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺌﻪ‪.‬‬



‫]ِط َء[ )ع ﻣﺺ( ﮔﻨﺎه ﮐﺮدن‪) .‬دﻫﺎر(‪ ...‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺼـﺪر ﺑﺎب ﺧﻄﺎء اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺻـﯿﻐﮥ ﺑﻨـﺪرت در ﻣﺼﺎدر ﻣﺰﯾﺪ ﻣﯽ آﯾﺪ ﭼﻮن ﻋﺎﻓﯿﻪ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺼﺪر ﻣﺰﯾﺪ ﻋﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﮔﻨﺎه‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪ .‬ﺟﺮم‪ .‬اﺛﻢ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺐ‪.‬‬



‫]ِط[ )ع ص( ﻣﺮد زن ﺧﻮاﻫﻨﺪه و ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﺧﻄﯿﺐ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻣﺮد زن ﺧﻮاﻫﻨﺪه و ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎري ﮐﻨﻨﺪه و ﺷﻮﻫﺮ و داﻣﺎد‪) .‬ﻏﯿﺎث‬ ‫اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬زن ﺧﻮاﻫﻨـﺪه ||‪ .‬ﺧﻄﯿﺐ‪ .‬ﻣﺮد ﺧﻄﺒﻪ ﺧﻮان‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺧﻄﺎﺑﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧـﺪ‪ .‬ﺧﻄﺒﻪ ﺧﻮاﻧﻨـﺪه‪ .‬داﻧﺎ در ﺧﻄﺎﺑﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪ :‬ز‬ ‫آرزوي ﺧـﺎﻃﺐ او ﻧﺎﺗﺮاﺷـﯿﺪه درﺧﺖ ﻫﺮزﻣﺎن اﻧـﺪر ﻣﯿﺎن ﺑﻮﺳـﺘﺎن ﻣﻨﺒﺮ ﺷﻮد‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﻧﺎم ﺗﻮ ﺧﺎﻃﺐ ز ﻣﻨﺒﺮ ﺑﺨﻮاﻧـﺪ ﺳـﺨﻦ ﮔﻮي ﮔﺮدد‬ ‫ﺑﻤـﺪح ﺗﻮ ﻣﻨﺒﺮ‪.‬ارزﻗﯽ‪ .‬ﺑﻠﺒﻞ ﭼﻮ ﻣـﺬﮐﺮ ﺷﻮد و ﻗﻤﺮي ﻣﻘﺮي ﻣﺤﺮاب ﭼﻤﻦ ﺗﺨﺖ ﺳـﻤﻦ ﻓﺎﺧﺘﻪ ﺧﺎﻃﺐ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺧﺎﻃﺐ او را ﺑﻤﻠﮏ ﻫﻔﺖ‬ ‫اﻗﻠﯿﻢ ﮔﺮ ﮐﻨـﺪ ﺧﻄﺒﻪ ﺑﺮ ﺣﻘﺶ داﻧﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )دﯾﻮان چ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺳﻮﻟﯽ ص ‪ .(534‬آﻧﺖ ﻣﻔﺴﺮ ﻇﻔﺮ ﺧﺎﻃﺐ اﻋﺠﻤﯽ زﺑﺎن ز اﻋﺠﻤﯿﺎن ﻋﺠﺐ‬ ‫ﺑﻮد ﺧﺎﻃﺒﯽ و ﻣﻔﺴﺮي‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺐ‪.‬‬



‫]ِط[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﻠﺘﻌﻪ رﺳﻮل ﻣﻠﮏ ﻗﺒﻂ ﻣﻘﻮﻗﺶ)‪ (1‬از ﻃﺮف ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم ﺑﻮد ‪:‬ﭘﯿﻐﺎﻣﺒﺮ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻫﺸﺖ رﺳﻮل ﺑﯿﺮون ﮐﺮد ﺑﺎ ﻧﺎﻣﻬﺎ و‬ ‫ﺳﻮي ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﺑـﺪﻋﻮت اﺳـﻼم و ﺣﺠﺖ ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺮ اﯾﺸﺎن ﻻزم ﮔﺮداﻧﯿـﺪ‪ ،‬اول ﻣﻠﮏ ﻋﺠﻢ ﭘﺮوﯾﺰ را ] ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ [ ﺣﺬاﻓﮥ‬ ‫اﻟﺴـﻬﻤﯽ ﻧﺎم رﺳﻮل ﺑﻮد‪ ،‬دوم ﻣﻠﮏ روم ﻫﺮﻗﻞ را دﺣﯿﮥ ﺑﻦ ] ﺧﻠﯿﻔﮥ [ اﻟﮑﻠﺒﯽ رﺳﻮل ﺑﻮد‪ ،‬ﺳـﯿﻢ ﻣﻠﮏ ﻗﺒﻂ ﻣﻘﻮﻗﺶ را ﺧﺎﻃﺐ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﻠﺘﻌﻪ‬ ‫رﺳﻮل ﺑﻮد‪) ...‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼﺺ ص ‪ - (1) .(249‬در ﻃﺒﺮي ﻣﻘﻮﻗﺲ ﺑﺴﯿﻦ ﻣﻬﻤﻠﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ‪.‬‬



‫]ِط[ )ع ِا(آﻧﭽﻪ در دل ﮔـﺬرد‪) .‬از ﻣﻨﺘﺨﺐ( )ﺑﻬـﺎر ﻋﺠﻢ( )ﺧﯿﺎﺑـﺎن( )ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻓﮑﺮ‪ .‬اﻧـﺪﯾﺸﻪ‪ .‬ادراك‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﯿﺎل‪ .‬ﻗﺮﯾﺤﻪ ‪ :‬ﮔﺮ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ داد اﺳﺖ ره ﺑﺴﭙﺮﯾﺪ وﮔﺮ ﻧﯿﺴﺖ از ﺧﺎﻃﺮم ﺑﺴﺘﺮﯾﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﺎ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﻄﺎردي و ﺑﺎ ﺟﻤﺎل ﻣﺎه ﺑﺎ ﻓﺮ آﻓﺘﺎﺑﯽ و‬ ‫ﺑﺎ ﺳﻌﺪ ﻣﺸﺘﺮي‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻠﻮك و ﺧﯿﺎل اﯾﺸﺎن را ﮐﺴﯽ ﺑﺠﺎي ﻧﺘﻮاﻧﺪ آورد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ﭘﯿﺸﺎوري ص ‪ .(417‬دو ﻣﻬﺘﺮ ﺑﺎز‬ ‫ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑﺴـﯽ رﻧـﺞ ﺑﺮ ﺧﺎﻃﺮﻫﺎي ﭘﺎﮐﯿﺰهء ﺧﻮﯾﺶ ﻧﻬﺎدﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص ‪ .(72‬دﺳﺖ ﻫـﺎي راﺳﺖ دادﻧـﺪ‪ ...‬در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ‬ ‫روﺷﻦ ﮔﺮداﻧﯿﺪه ﺑﻮد ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺼﯿﺮﺗﻬﺎي اﯾﺸﺎن را و ﺻﺎف ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﺧﺎﻃﺮﻫﺎي آن ﺟﻤﺎﻋﺖ را‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص ‪.(312‬‬ ‫ﻧﺎﻣﻪ ﻓﺮﻣﻮدﯾﻢ‪ ...‬ﺗﺎ از ﻓﺘﺤﻬﺎي ﺧﻮب ﮐﻪ اوﻫﺎم و ﺧﺎﻃﺮ ﮐﺴـﯽ ﺑـﺪان ﻧﺮﺳـﺪ واﻗﻒ ﺷـﺪه آﯾـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻧﻮ ﻋﺮوﺳـﯽ اﺳﺖ اﯾﻨﮑﻪ از‬ ‫روﯾﺶ ﺧﺎﻃﺮ او ﺑﺮ او ﮐﺸﯿﺪه ﻧﻘﺎب‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺑﺎ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻨﻮر روﺷﻦ ﺗﺮ از ﻗﻤﺮ ﻧﺎﯾﺪ ﺑﮑﺎر ﻫﯿﭻ ﻣﻘﺮ ﻗﻤﺮﻣﺮا‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺟﺮم ﮔﺮدون ﺗﯿﺮه‬ ‫و روﺷﻦ در او آﯾـﺎت ﺻـﺒﺢ ﮔﻮﺋﯽ اﻧـﺪر ﺟـﺎن ﻧـﺎدان ﺧـﺎﻃﺮ داﻧﺎﺳﺘﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑـﺪار دﻧﯿﺎ ﻫﺸـﺘﺎد ﺳﺎل ﻋﻤﺮ ﺑﺮاﻧـﺪ ﮐﻪ در ﻃﺮﯾﻖ ﺧﻄﺎ‬ ‫ﺧـﺎﻃﺮش ﻧﮑﺮد ﮔـﺬر‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺷـﺮاب‪ ...‬ﮔﻮﻧﻪء رو ﺳـﺮخ ﮐﻨـﺪ و ﭘﻮﺳﺖ ﺗﻦ را ﺗـﺎزه و روﺷﻦ ﮔﺮداﻧـﺪ و ﻓﻬﻢ و ﺧـﺎﻃﺮ را ﺗﯿﺰ ﮐﻨـﺪ‪.‬‬ ‫)ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺗﺎﺑﻨﺪه و ﺳﻮزﻧﺪه ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻮ ﭼﻮن ﻃﺒﻊ ﻓﻠﮏ ﻧﻮر و ﻧﺎر دارد‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ ﺳﻠﻤﺎن‪ .‬در ﺻﻔﺘﻬﺎي ﻋﻘﻞ ﺗﻮ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺎﺟﺰ و ﻧﺎﺗﻮان و‬ ‫ﺣﯿﺮان اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ ﺳﻠﻤﺎن‪ .‬ﻓﻀﻞ را ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻮ ﻣﻌﯿﺎر اﺳﺖ ﻋﻘﻞ را ﻓﮑﺮت ﺗﻮ ﻣﯿﺰان اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ ﺳﻠﻤﺎن‪ .‬ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﺑﺮ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫اﻫﻞ روزﮔﺎر ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﮔﺬﺷﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺑﺮ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻦ ﮔﺬﺷﺖ ﮐﻪ آن ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺮده آﯾﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬و ﺗﻤﻨﯽ ﻣﺮاﺗﺐ اﯾﻦ ﺟﻬﺎﻧﯽ‬ ‫ﺑﺮ ﺧـﺎﻃﺮ ﮔﺬﺷـﺘﻦ ﮔﺮﻓﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺗـﺎ ﻫﻮس ﺳـﺠﺎده ﺑﺮ روي آب اﻓﮑﻨـﺪن ﭘﯿﺶ ﺧـﺎﻃﺮ آورم‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺧـﺎﻃﺮم ﻧﯿﺰ ﻋـﺬر‬ ‫ﻣﯿﺨﻮاﻫـﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺑﺮﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬زآﺗﺶ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺮاﺳﺖ ﺷـﻌﺮ ﭼﻮ آب روان‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺎﻃﺮم وﺻﻒ او ﻧﺪاﻧـﺪ ﮔﻔﺖ ﮔﺮ ﭼﻪ‬ ‫ﻫﺮ ﭼﻨـﺪ ﮔـﺎه ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺗﺎ ﭼﻮ ﺗﯿﻐﻢ ﺑﺰر ﻧﯿﺎراﺋﯽ ﺧﺎﻃﺮم ره ﭼﻮ ﺗﯿﺮ ﻧﺘﻮان ﯾﺎﻓﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺗﺎ ﮐﺴـﯽ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ زﯾﺮﮐﺎن ﺟﻬﺎن ﺑﻔﻬﻢ و‬ ‫ﮐﯿﺎﺳﺖ و ﺧﺎﻃﺮ و ﻓﺮاﺳﺖ راﺟـﺢ ﻧﺒﻮد ﻗﺼﺪ وﻻﯾﺖ ﻣﺎ ﻧﮑﻨﺪ‪) .‬ﺳـﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺑﺪاﻧﭽﻪ ﺑﺪاﻫﺖ ﺧﺎﻃﺮ‪ ...‬دﻫﺪ ﻗﻨﺎﻋﺖ ﻧﻤﺎﺋﯽ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﺳـﻠﻄﺎن ﺑـﺪﯾﺸﺎن اﻟﺘﻔـﺎﺗﯽ ﻧﻨﻤـﻮد ﺗـﺎ ﺧـﺎﻃﺮ از ﮐـﺎر او ﭘﺮداﺧﺖ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬زآﺗﺶ ﻋﺸـﻖ ﺑـﺎزي ﺷﺐ دوش آﻣـﺪه‬ ‫ﺧـﺎﻃﺮش ﭼﻮ دﯾـﮓ ﺑﺠﻮش‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬از ﻧﻬﺎﻧﺨﺎﻧﻪ ﻫﺎي دور اﻧـﺪﯾﺶ ﺑﺎز داده ﺧﺒﺮ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺧﻮﯾﺶ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮔﺎه ﮔﻔﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﺳـﮑﻨﺪرﯾﻪ‬ ‫دارم‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬وﻟﯿﮑﻦ ﻣﯿﻞ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻦ ﺑﺮﻫﺎﻧﯿﺪن اﯾﻦ ﯾﮏ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻮد‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ .‬ﻧﻪ ﻣﺮا ﺧﺎﻃﺮ ﻏﺮﺑﺖ ﻧﻪ ﺗﺮا ﺧﺎﻃﺮ ﻗﺮﺑﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﻌﺪي )ﺧﻮاﺗﯿﻢ(‪ .‬ﺗﺮا ﺧﻮد ﯾﮑﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﻣﺎ ﺳـﺮ ﺻﺤﺮا ﻧﻤﯿﺒﺎﺷﺪ ﭼﻮ ﺷﻤﻌﺖ ﺧﺎﻃﺮ رﻓﺘﻦ ﺑﺠﺰ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻤﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﺪاﯾﻊ(‪ .‬ﻣﺎ را ﺗﻮ ﺑﺨﺎﻃﺮي‬ ‫ﻫﻤـﻪ روز ﯾﮑﺮوز ﺗـﻮ ﻧﯿﺰ ﯾـﺎد ﻣـﺎ ﮐـﻦ‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒـﺎت(‪ .‬ﻣـﻦ از ﻣﻬﺮي ﮐـﻪ دارم ﺑﺮ ﻧﮕﺮدم ﺗﺮا ﮔﺮ ﺧـﺎﻃﺮ ﻣﻬﺮ اﺳـﺖ و ﮔﺮ ﮐﯿـﻦ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫)ﻃﯿﺒـﺎت(‪ .‬ﺧـﺎﻃﺮم ﻧﮕـﺬاﺷﺖ ﯾﮑﺴـﺎﻋﺖ ﮐﻪ ﺑـﺪﻣﻬﺮي ﮐﻨﻢ ﮔﺮ ﭼﻪ داﻧﺴـﺘﻢ ﮐﻪ از ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺮا ﺑﮕـﺬاﺷﺘﯽ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﺻـﺪﺧﺎﻧﻪ اﮔﺮ‬ ‫ﺑﻄﺎﻋﺖ آﺑﺎد ﮐﻨﯽ زان ﺑﻪ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺧﺎﻃﺮي ﺷﺎد ﮐﻨﯽ ﮔﺮ ﺑﻨـﺪه ﮐﻨﯽ ﺑﻠﻄﻒ آزادي را ﺑﻬﺘﺮ ﮐﻪ ﻫﺰار ﺑﻨـﺪه آزاد ﮐﻨﯽ‪ .‬ﻋﻼءاﻟﺪوﻟﻪ ﺳـﻤﻨﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﻓﻆ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﮐﻦ از ﻧﺎزﮐﯽ ﺧﺎﻃﺮ ﯾﺎر ﺑﺮو از درﮔﻬﺶ اﯾﻦ ﻧﺎﻟﻪ و ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺒﺮ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﺣﻀﺮت ﺻﺎﺣﺒﻘﺮاﻧﯽ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ او ﺧﺎﻃﺮ ﺑﯿﺮون آﻣﺪن‬ ‫ﻧـﺪارد‪) .‬ﻇﻔﺮﻧـﺎﻣﻪء ﻋﻠﯽ ﯾﺰدي از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺧﺎﻃﺮي ﭼﻨـﺪ اﮔﺮ از ﺗﻮ ﺷﻮد ﺷﺎد ﺑﺲ اﺳﺖ زﻧـﺪﮔﺎﻧﯽ ﺑﻤﺮاد ﻫﻤﻪ ﮐﺲ ﻧﺘﻮان ﮐﺮد‪.‬ﺻﺎﺋﺐ‪.‬‬ ‫ﺻـﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨـﮓ آﻧﻨـﺪراج ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺻـﻔﺎت زﯾﺮ ﺑـﺎ ﺧـﺎﻃﺮ ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺮود‪ :‬ﻏﻤﻨﺎك‪ ،‬ﺷﻮرﯾـﺪه‪ ،‬آزرده‪ ،‬ﭘﮋﻣﺎن‪ ،‬ﻧﮋﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺮوح‪ ،‬ﻓﺎﺗﺮ‪ ،‬رﻣﯿـﺪه‪،‬‬ ‫وﺣﺸﺖ رﺳـﯿﺪه‪ ،‬آزرده‪ ،‬ﺻﺎف‪ ،‬ﻟﻄﯿﻒ‪ ،‬وﻗﺎد‪ ،‬ﻧﺎزك‪ ،‬ﺑﯿﺪار‪ ،‬اﻟﻔﺖ ﭘﺬﯾﺮ‪ ،‬ﺧﻄﯿﺮ‪ ،‬ﻋﺎﻃﺮ‪ ،‬ﮔﻨﺞ رﯾﺰ‪ ،‬ﻣﺮدآزﻣﺎي‪ .‬ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﺪ از ﻣﺸـﺒﻪ ﺑﻪ ﻫﺎي‬ ‫آن ﻋﺮوس اﺳﺖ ‪ :‬ﺷﺎﻫﺎ ﻋﺮوس ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻦ در ﺷﺎﻫﻮار آورده اﺳﺖ و ﺑﺮ درت اﯾﺜﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﺳـﻠﻤﺎن )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺎ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 613‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﻣﺼـﺎدر زﯾﺮ ﻣﯽ آﯾـﺪ و ﻣﺼـﺪر ﻣﺮﮐﺐ ﻣﯽ ﺳـﺎزد‪ :‬ﺷﮑﺴـﺘﻦ‪ ،‬ﺑﺮﻫﻢ ﺧﻮردن‪ ،‬ﺑﺮ ﻫﻢ ﺷـﺪن‪ ،‬رﻣﯿـﺪن‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬ﻣﺎﻧـﺪن در ﭼﯿﺰي‪ - .‬آﺳﻮده‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ؛ آﺳﻮده ﺧﯿﺎل ‪ :‬آﺳﻮده ﺧﺎﻃﺮ و ﺳـﻠﯿﻢ ﻧﻔﺲ ﺑﮕـﺬاﺷﺖ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻣﺤﺎﺳﻦ اﺻـﻔﻬﺎن ص ‪ - .(141‬ﺑـﺎر ﺧﺎﻃﺮ؛ آﻧﭽﻪ ﯾﺎ آﻧﮑﻪ ﻣﻮﺟﺐ‬ ‫ﮐﻠﻔﺖ و زﺣﻤﺖ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﻮﺟﺐ زﺣﻤﺖ و رﻧـﺞ‪ .‬ﮔﺮان ﺟـﺎن ‪ :‬در ﺧـﺪﻣﺖ ﻣﺮدان ﯾـﺎر ﺷـﺎﻃﺮ ﺑـﺎﺷﻢ ﻧﻪ ﺑـﺎر ﺧـﺎﻃﺮ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪- .‬‬ ‫ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺧﺎﻃﺮ؛ ﭘﺮﯾﺸﺎن ﺧﺎﻃﺮ‪ .‬ﻣﺸﻮش اﻧﺪﯾﺸﻪ‪ .‬ﺣﻮاس ﭘﺮت ‪ :‬ﺟﻤﻌﻨﺪ و ﺣﺎﺿـﺮ ﻧﻪ ﭘﺮﯾﺸﺎن و ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺧﺎﻃﺮ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ - .‬ﺗﺴﮑﯿﻦ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ؛ ﺗﺴـﻠﯽ ﺧﺎﻃﺮ ‪ :‬دروﯾﺶ را ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ در آﺗﺶ ﻓﺎﻗﻪ ﻣﯽ ﺳﻮﺧﺖ‪ ...‬و ﺗﺴـﮑﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺴـﮑﯿﻦ را ﻫﻤﯽ ﮔﻔﺖ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪- .‬‬ ‫ﺗﺸﻮﯾﺶ ﺧﺎﻃﺮ؛ ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺧﯿﺎل ‪ :‬ﭼﻮن ﺣﺎﺟﺘﺶ ﺑﺮآﻣﺪ و ﺗﺸﻮﯾﺶ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺮﻓﺖ وﻓﺎء ﻧﺬرش ﺑﻮﺟﻮد ﺷـﺮط ﻻزم آﻣﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪- .‬‬ ‫ﺗﻌﻠﻖ ﺧﺎﻃﺮ؛ ﻋﻼﻗﻪ داﺷﺘﻦ‪ .‬ﻋﺸﻖ ﺑﭽﯿﺰي داﺷﺘﻦ‪ .‬ﻣﯿﻞ ﺑﮑﺴﯽ داﺷﺘﻦ ‪ :‬ﯾﮑﯽ را ﺷﻨﯿﺪم از ﭘﯿﺮان ﮐﻪ ﻣﺮﯾﺪي را ﻫﻤﯽ ﮔﻔﺖ اي ﭘﺴﺮ ﭼﻨﺪاﻧﮑﻪ‬ ‫ﺗﻌﻠـﻖ ﺧـﺎﻃﺮ آدﻣﯿﺰاد ﺑﺮوزي اﺳﺖ‪) ...‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ - .‬ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺧـﺎﻃﺮ؛ ﺟﻤـﻊ ﺑـﻮدن ﺣﻮاس‪ .‬ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﭘﺮاﮐﻨـﺪﮔﯽ ﺧـﺎﻃﺮ ‪ :‬و ﺟﻤﻌﯿﺖ‬ ‫ﺧـﺎﻃﺮش دﺳﺖ داد‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ - .‬ﺧﺴـﺘﻪ ﺧﺎﻃﺮ؛ ﻧﺎراﺣﺖ‪ .‬ﭘﺮﯾﺸﺎن ﻓﮑﺮ ‪ :‬از ﺳﻮﺧﺎري ﺑﺤﻀـﺮت اﯾﺸﺎن آﻣـﺪ ﻗﻮي ﺧﺴـﺘﻪ ﺧﺎﻃﺮ‪.‬‬ ‫)اﻧﯿﺲ اﻟﻄـﺎﻟﺒﯿﻦ ﻧﺴـﺨﻪء ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﻣﺆﻟﻒ ص ‪ .(185‬آن دروﯾﺶ ﺧﺴـﺘﻪ ﺧـﺎﻃﺮ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷـﯿﺦ ﺧﺴـﺮو آﻣـﺪ‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ ص ‪.(149‬‬ ‫دروﯾﺶ ازاﯾﻦ واﻗﻌﺎت ﺧﺴﺘﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻫﻤﯽ ﺑﻮد‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ - .‬ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺧﺎﻃﺮ؛ ﺷﮑﺴﺘﻪ دل ‪ :‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﻦ رﺳﯿﺪ ﻗﻮي ﺷﮑﺴﺘﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﺷـﺪم‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ ص ‪ .(227‬اﺻـﺤﺎب از ﺗﻌﻨﺖ او ﺷﮑﺴـﺘﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ - .‬ﮐﻮﻓﺘﻪ ﺧﺎﻃﺮ؛ ﻣﻠﻮل ﺷﺪه‪.‬‬ ‫ﻣﺘﺄﻟﻢ ﺷﺪه ‪ :‬ﺷـﯿﺦ از آن ﺣﺎل ﮐﻮﻓﺘﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺷﺪ‪) .‬ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺳﻌﺪي(‪ - .‬ﻧﮕﺮان ﺧﺎﻃﺮ؛ آﻧﮑﻪ ﻧﮕﺮان و ﻣﻀﻄﺮب ﺑﺎﺷﺪ ‪:‬اﺻﺤﺎب ﻧﮕﺮان ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫ﺷﺪﻧـﺪ‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ ص ‪ .(203‬ﺻـﺎﺣﺐ ﻣﻨﺰل از آن ﺣﺎل ﻧﮕﺮان ﺧﺎﻃﺮ ﺷـﺪ‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ ص ‪ .(|| 167‬ﻣﮑﺎن اﻧـﺪﯾﺸﻪ‪ .‬دل را ﻧﯿﺰ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨـﺪ زﯾﺮا ﮐـﻪ در ﻋﺮف ﺻـﺎﺣﺐ ﺧﻄﺮه اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﺨﺐ( )ﺑﻬـﺎر ﻋﺠﻢ( )ﺧﯿﺎﺑـﺎن( )ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺿـﻤﯿﺮ‪ .‬ﻗﻠﺐ‪ .‬ﺟـﺎن‪.‬‬ ‫وﺟﺪان‪ .‬روح‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﺎل‪ ،‬ذﻫﻦ ‪ :‬زﯾﺮا ﮐﻪ ﻣﯿﺮداﻧﺪ از ﻓﻀﻞ او ﺗﻤﺎم ﻣﺎ را ﺑﻔﻀﻞ او ﻧﺮﺳﺪ ﺧﺎﻃﺮ و ﺿﻤﯿﺮ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻫﯿﭽﮑﺲ را‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ اﻧﺼﺎف ده اي ﺣﺎﮐﻢ ﺣﻖ اﯾﻦ زﺑﺎن ﻗﻠﻢ و ﻓﮑﺮت ﺧﺎﻃﺮ ﮐﻪ ﻣﺮاﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ ||‪ .‬ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ .‬ﯾﺎد‪) .‬ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء( ‪ :‬اﻓﺴﻮس ﮐﻪ‬ ‫اﻫـﻞ ﺧﺮد و ﻫﻮش ﺷﺪﻧـﺪ وز ﺧـﺎﻃﺮ ﯾﮑـﺪﮔﺮ ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﺪﻧـﺪ‪.‬ﻣﻘﯿﻤﯽ‪ .‬ﺧﻮد ﻧـﺎم ﻣﻦ ز ﺧـﺎﻃﺮ ﻣﻦ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﭘﺎك ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ آﻧﺰﻣﺎن ز زﺑﺎﻧﺶ‬ ‫ﺷﻨﯿـﺪه ام‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ - .‬از ﺧـﺎﻃﺮ دادن؛ از ﯾـﺎد ﺑﺮدن‪ .‬ﺑـﺪﺳﺖ ﻓﺮاﻣﻮﺷـﯽ ﺳﭙﺮدن‪ - .‬از ﺧﺎﻃﺮ رﻓﺘﻦ؛ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدن‪ .‬از ﯾﺎد رﻓﺘﻦ‪ - .‬از ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫ﮐﺮدن؛ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬از ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺤﻮ ﺷـﺪن؛ از ﺧﺎﻃﺮ رﻓﺘﻦ‪ - .‬اﻧـﺪر ﺧﺎﻃﺮ آوردن؛ ﺑﯿﺎد آوردن ‪ :‬ﻫﯿﻦ ﭼﻪ ﻻف اﺳـﺖ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ از ﺗﻮ ﻣﻬﺘﺮان در ﻧﯿﺎوردﻧـﺪ اﻧـﺪر ﺧﺎﻃﺮ آن‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ - .‬ﺑﺨﺎﻃﺮ آﻣـﺪن؛ ﺑـﺬﻫﻦ رﺳـﯿﺪن‪ .‬ﺑﯿﺎد آﻣﺪن‪ - .‬ﺑﺨﺎﻃﺮ آوردن؛ ﺑﯿﺎد آوردن‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫ذﻫﻦ آوردن ‪:‬ﻫﺮ ﭼﻪ از ﻣﺼـﻠﺤﺖ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺑﺨﺎﻃﺮ آورد ﺑﻌﻤﻞ درﻧﯿﺎورد‪) .‬ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺳـﻌﺪي(‪ - .‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺳﭙﺮدن؛ از ﺑﺮ ﮐﺮدن‪ .‬ﺣﻔﻆ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺑﯿﺎد ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ - .‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮔﺬﺷـﺘﻦ؛ ﺑﺬﻫﻦ آﻣﺪن‪ .‬ﺑﯿﺎد آﻣﺪن‪ - .‬در ﺧﺎﻃﺮ داﺷـﺘﻦ؛ در ﺣﻔﻆ داﺷـﺘﻦ‪ .‬از ﺑﺮداﺷـﺘﻦ‪ .‬در ﺣﺎﻓﻈﻪ و ﯾﺎد داﺷـﺘﻦ‪:‬‬ ‫ﺑﺨـﺎﻃﺮ ﻧـﺪارم‪ ،‬ﺑﺨـﺎﻃﺮم ﭼﯿﺰي ﻧﻤﯽ آﯾـﺪ‪ ،‬از ﺧﺎﻃﺮم رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﺒﺨﺸﺎﺋﯽ ﭘﺸـﯿﻤﺎﻧﯽ ﺧﻮري آﺧﺮ ﺑﺨﺎﻃﺮ دار اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ در‬ ‫ﺧـﺪﻣﺖ ﮐﺠـﺎ ﮔﻔﺘﻢ‪ .‬ﺣﺎﻓـﻆ ||‪ .‬ﻣﯿـﻞ‪ .‬آرزوي‪ .‬ﺧﻮاﻫﺶ‪ .‬ﻋﺸﻖ‪ .‬ﻣﺤﺒﺖ‪ .‬ﺷﻮق‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺟﻬﺖ‪ .‬ﻋﻠﺖ‪ .‬ﺑﺎﺑﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ‪ :‬از ﻣﻦ ﮐﻪ‬ ‫ﺷﻬﺮه ام ﺑﻐﻢ اﻓﺴـﺎﻧﻪ ﮔﻮش ﮐﻦ ﯾـﮏ ﺣﺮف ﻫﻢ ﺑﺨﺎﻃﺮ دﯾﻮاﻧﻪ ﮔﻮش ﮐﻦ‪ .‬ﻋﻠﯽ ﺗﺮﮐﻤﺎن )از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﻣﺮاد‪ .‬ﻗﺼـﺪ ||‪ .‬ﭘﺴـﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮرد‬ ‫ﭘـﺬﯾﺮش ||‪ .‬ﻧﮑـﺎح و ازدواج‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء )||(‪ .‬ص( ﻣﺮد ﺧﺮاﻣﻨـﺪه‪ :‬رﺟـﻞ ﺧـﺎﻃﺮ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء )||(‪ِ .‬ا( )در اﺻــﻄﻼح ﺗﺼـﻮف(‬ ‫ﻣﺘﺼـﻮﻓﯿﻦ‪ :‬وارد ﻗﻠـﺒﯽ‪ .‬در ﮐﺘـﺎب اﺻـﻄﻼﺣﺎت اﻟﺼﻮﻓﯿﻪ اﻟﻮاردة ﻓﯽ اﻟﻔﺘﻮﺣـﺎت اﻟﻤﮑﯿـﮥ آﻣـﺪه‪ :‬اﻟﺨـﺎﻃﺮ ﻣـﺎ ﯾﺮد ﻋﻠﯽ اﻟﻘﻠﺐ و اﻟﻀـﻤﯿﺮ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺨﻄـﺎب و رﺑﺎﻧﯿﺎﮐـﺎن او ﻣﻠﮑﯿـًﺎ او ﻧﻔﺴـﯿًﺎ او ﺷـﯿﻄﺎﻧﯿًﺎ ﻣﻦ ﻏﯿﺮ اﻗﺎﻣـﮥ و ﻗـﺪ ﯾﮑﻮن ﮐـﻞ وارد ﻻ ﻋﻤﻞ ﻟﮏ ﻓﯿﻪ‪) .‬ذﯾﻞ ﺗﻌﺮﯾﻔﺎت ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ ص‬ ‫‪ .(180‬ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ اﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ را ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷـﺮح ﻣﯽ دﻫـﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﯾﺮد ﻋﻠﯽ اﻟﻘﻠﺐ ﻣﻦ اﻟﺨﻄﺎب او اﻟﻮارد اﻟـﺬي ﻻ ﻋﻤﻞ ﻟﻠﻌﺒﺪ ﻓﯿﻪ‪ .‬و ﻣﺎ ﮐﺎن ﺧﻄﺎﺑًﺎ‬ ‫ﻓﻬﻮ ارﺑﻌـﮥ اﻗﺴﺎم‪ :‬رﺑﺎﻧﯽ و ﻫﻮ اول اﻟﺨﻮاﻃﺮ و ﻫﻮﻻ ﯾﺨﻄﺌﯽ اﺑـﺪًا و ﻗﺪ ﯾﻌﺮف ﺑﺎﻟﻘﻮة و اﻟﺘﺴـﻠﻂ و ﻋﺪم اﻻﻧﺪﻓﺎع‪ .‬و ﻣﻠﮑﯽ و ﻫﻮ اﻟﺒﺎﻋﺚ ﻋﻠﯽ‬ ‫ﻣﻨـﺪوب او ﻣﻔﺮوض و ﯾﺴـﻤﯽ اﻟﻬﺎﻣًﺎ‪ .‬ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ و ﻫﻮ ﻣﺎﻓﯿﻪ ﺣﻆ اﻟﻨﻔﺲ و ﯾﺴـﻤﯽ ﻫﺎﺟﺴًﺎ و ﺷـﯿﻄﺎﻧﯽ و ﻫﻮ ﻣﺎ ﯾﺪﻋﻮ اﻟﯽ ﻣﺨﺎﻟﻔﮥ اﻟﺤﻖ ﻗﺎل اﷲ‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ :‬اﻟﺸـﯿﻄﺎن ﯾﻌﺪﮐﻢ اﻟﻔﻘﺮ و ﯾﺄﻣﺮﮐﻢ ﺑﺎﻟﻔﺤﺸﺎء)‪) .(1‬ﺗﻌﺮﯾﻔﺎت ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ ﺻـﺺ ‪ .(66-65‬ﮐﻪ ﮐﺮد از ﺧـﺎﻃﺮ ﺧﻮاﺟﻪ ﻣﺆﯾـﺪ در ﺣﮑﻤﺖ‬ ‫ﮔﺸـﺎده ﺑﺮ ﺗﻮ ﯾﺰدان‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو ||‪ .‬ﻫﻤﺖ )در ﻧﺰد ﻋﺎرﻓـﺎن( ‪ :‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻫﻤﺖ دروﯾﺸﺎن اﺳﺖ و ﺻـﺪق ﻣﻌﺎﻣﻠﺖ اﯾﺸﺎن ﺧﺎﻃﺮي ﻫﻤﺮاه‬ ‫ﻣﻦ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ از دﺷﻤﻨﯽ ﺻﻌﺐ اﻧﺪﯾﺸﻨﺎﮐﻢ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ - (1) .‬ﻗﺮآن ‪.2/268‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮآزار‪.‬‬



‫]ِط[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺎراﺣﺖ ﮐﻨﻨﺪه‪ .‬آزاررﺳﺎﻧﻨﺪهء ﺧﺎﻃﺮ‪ .‬اﻣﺮ ﻧﺎراﺣﺖ ﮐﻨﻨﺪه‪ .‬اﻣﺮ ﻧﺎﻣﻼﯾﻢ‪ .‬اﻣﺮ ﻏﯿﺮﻣﻄﺒﻮع‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮآزرده‪.‬‬



‫]ِط َز ‪ُ /‬ز َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺷـﺨﺺ ﻣﻠﻮل‪ .‬ﺷـﺨﺺ ﻣﺘﺄﺛﺮ‪ .‬ﺷﺨﺼـﯽ ﮐﻪ ﺑﯽ ﻋﻠﺘﯽ او را ﻧﺎراﺣﺖ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ ﯾﺎ ﻧﺎراﺣﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ‪:‬‬ ‫ﺗﺒﻪ ﮔﺮدد آن ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻋﻦ ﻗﺮﯾﺐ ﮐﺰو ﺧﺎﻃﺮآزرده ﮔﺮدد ﻏﺮﯾﺐ‪).‬ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮآﺳﺎ‪.‬‬



‫]ِط[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻃﺮ آﺳﺎﯾﺶ دﻫﻨﺪه‪ .‬اﻣﺮ ﻣﻼﯾﻢ ﻃﺒﻊ‪ .‬اﻣﺮ ﻣﻄﺒﻮع و ﻣﻮاﻓﻖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ آﺳﻮدن‪.‬‬



‫]ِط َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(راﺿﯽ ﮐﺮدن و ﺗﺴﮑﯿﻦ دادن و ﺳﺎﮐﻦ ﻧﻤﻮدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮآﺳﻮده‪.‬‬



‫]ِط َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣـﻒ ﻣﺮﮐـﺐ(ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ او را ﻧـﺎراﺣﺘﯽ و رﻧﺠﯽ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ او را ﻓﺮاﻏﺖ ﺧـﺎﻃﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬آن ﮐﻪ او را ﻣﻼـﻟﯽ و ﺗﺸﻮﯾﺸـﯽ‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬آﺳﻮده ﺧﺎﻃﺮ‪ .‬ﺑﯽ دﻏﺪﻏﻪ‪ .‬ﺑﯽ ﺗﺸﻮﯾﺶ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮآﺷﻔﺘﻪ‪.‬‬



‫ش َت ‪ِ /‬ت[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎراﺣﺖ‪ .‬ﻣﺸﻮش‪ .‬ﭘﺮاﮐﻨﺪه دل‪ .‬ﭘﺮﯾﺸﺎن ﻓﮑﺮ‪ .‬ﭘﺮﯾﺸﺎن ﺧﯿﺎل‪ .‬آﺷـﻔﺘﻪ ﺧﺎﻃﺮ‪ .‬ﻧﺎﻣﻼﯾﻢ رﺳﯿﺪه‪ .‬ﭘﺮﯾﺸﺎن دل‬ ‫]ِط ُ‬ ‫‪ :‬دو دروﯾﺶ در ﻣﺴﺠﺪي ﺧﻔﺘﻪ ﯾﺎﻓﺖ ﭘﺮﯾﺸﺎن دل و ﺧﺎﻃﺮآﺷﻔﺘﻪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ آوﯾﺨﺘﻦ‪.‬‬



‫]ِط َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﺎﺷﻖ ﺷﺪن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات‪.‬‬



‫]ِط[ )ع ِا( ِج ﺧﺎﻃﺮه اﺳﺖ‪ - .‬دﻓﺘﺮﭼﻪء ﺧﺎﻃﺮات؛ دﻓﺘﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﺧﺎﻃﺮهء ﺧﻮد را در آن ﺛﺒﺖ ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮه ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ اﺷﺮﻓﯽ‪.‬‬



‫]ِط ِر َا َر[ )ِاخ( ﺷﺎﻋﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺪاﯾﺖ آرد‪ :‬اﺳـﻤﺶ اﻣﯿﺮ ﻣﺤﻤﺪﺣﺴـﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺘﻮﻃﻦ اﺷﺮف ﻣﺎزﻧﺪران ﺑﻮد و آﻗﺎﻣﯿﺮ اﺳﺪاﷲ اﺷﺮﻓﯽ ﻓﺮزﻧﺪ‬ ‫اوﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑـﺎرﻓﺮوش ﺳـﮑﻮﻧﺖ دارد‪ .‬اوﻻدش ﻣﻌﺮوف از ﺟﻤﻠﻪ ﺳـﯿﺪ ﺷـﮑﺮاﷲ ﻗﺮب ده ﭘﺎﻧﺰده ﺳﺎل ﺑﺎ ﻣﺆﻟﻒ )ﻫـﺪاﯾﺖ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺠﻤﻊ‬ ‫اﻟﻔﺼـﺤﺎء( در ﺳﻔﺮ و ﺣﻀﺮ ﻣﺮاﻓﻘﺖ داﺷﺖ و ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﯾﮏ ﺑﯿﺖ از اوﺳﺖ‪ :‬ﮐﺸﺘﯽ و از ﺑﺮم ﺷﺪي ﭼﺎﻻك ﺗﺎ ﺑﮑﺎر ﻣﻦ‬ ‫آﻣﺪي رﻓﺘﯽ‪) .‬ﻣﺠﻤﻊ اﻟﻔﺼﺤﺎء ج‪ 2‬ص‪.(125‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮاﻓﺮوز‪.‬‬



‫]ِط َا[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(روﺷﻦ ﮐﻨﻨـﺪهء ﺧـﺎﻃﺮ‪ .‬ﻣﻬﯿـﺞ‪ .‬ﻣﺤﺮك‪ .‬ﺷـﺎدي ﺑﺨﺶ ‪ :‬ﮐﺎﯾﻦ ﻣﻌﺮﻓﺘﯽ اﺳﺖ ﺧﺎﻃﺮ اﻓﺮوز‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﺮ ﺧﺎﻃﺮ او ﮔﺬﺷـﺖ‬ ‫ﯾﮏ روز اﻧﺪﯾﺸﻪء آن دو ﺧﺎﻃﺮاﻓﺮوز‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺮداﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫]ِط َب َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( از ﻓﮑﺮ ﮐﺴـﯽ و ﭼﯿﺰي ﺑﯿﺮون آﻣﺪن‪ .‬از ﺧﯿﺎل ﮐﺴﯽ ﻣﻨﺼﺮف ﺷﺪن‪ .‬ﻗﻄﻊ ﻋﻼﻗﻪ از ﮐﺴﯽ ﮐﺮدن ‪ :‬ﺧﺎﻃﺮ از ﻣﻬﺮ‬ ‫ﮐﺴﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻢ از ﺑﻬﺮ ﺗﻮ ﭼﻮن ﺗﺮا ﮔﺸﺘﻢ ﺗﻮ ﺧﻮد ﺧﺎﻃﺮ ز ﻣﺎ ﺑﺮداﺷﺘﯽ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﺑﺮده‪.‬‬



‫]ِط ُب َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣـﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺻـﺮﻓﻨﻈﺮﮐﺮده‪ .‬ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮده‪ .‬ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ اﻣﺮي ﺑﯽ ﻓﮑﺮ ﺷـﺪه‪ .‬اﻫﻤﯿﺖ ﺑﻪ اﻣﺮي ﻧﮕـﺬارده‪ .‬ﺑﯽ ﺧﯿـﺎل و ﺑﯽ‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮاﻗﻌﻪ اي ﺷﺪه ‪ :‬ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺎم ﺑﺮده اي‪ ،‬ﺧﻮن ﺧﻮاص ﺧﻮرده اي ﻣﺎ ﻫﻤﻪ ﺻﯿﺪ ﮐﺮده اي‪ ،‬ﺧﻮد ز ﮐﻤﻨﺪ ﺟﺴﺘﻪ اي‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﭘﺬﯾﺮ‪.‬‬



‫]ِط َپ[ )ن ﻣـﻒ ﻣﺮﮐﺐ( دﻟﭙـﺬﯾﺮ‪ .‬ﻣـﻮرد ﻋﻼـﻗﻪ واﻗﻊ ﺷﻮﻧـﺪه‪ .‬ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻨـﺪه‪ .‬دﻟﮑﺶ ‪ :‬ﻟﺐ آراﺳﺖ ﺳـﺮﺧﯿﻞ ﺧﺎﻗـﺎن ﺳـﺮﯾﺮ ﺑﺸـﯿﺮﯾﻦ‬ ‫ﺳﺨﻨﻬﺎي ﺧﺎﻃﺮﭘﺬﯾﺮ‪ .‬ﻫﺎﺗﻔﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﭘﺬﯾﺮي‪.‬‬



‫]ِط َپ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(دﻟﭙﺬﯾﺮي‪ .‬دﻟﮑﺸﯽ‪ .‬ﻣﻄﺒﻮﻋﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﭘﺮﯾﺶ‪.‬‬



‫]ِط َپ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺧﺎﻃﺮﻧﻮاز‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻣﻠﻮل ﮐﻨﻨـﺪه‪ .‬اﻣﺮ ﻏﯿﺮﻣﻼﯾﻢ‪ .‬ﻏﯿﺮﻣﻄﺒﻮع ‪ :‬ﺑﮑﺮد از ﺳـﺨﻨﻬﺎي ﺧﺎﻃﺮﭘﺮﯾﺶ درون دﻟﻢ‬ ‫ﭼﻮن در ﺧﺎﻧﻪ رﯾﺶ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺑﻪ آﺧﺮ ز وﺳﻮاس ﺧﺎﻃﺮﭘﺮﯾﺶ ﭘﺴـﻨﺪ آﻣـﺪش در ﻧﻈﺮ ﮐﺎر ﺧﻮﯾﺶ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )از آﻧﻨـﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨﮓ آﻧﻨـﺪراج ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﻌﻨﺎي ﻧﻌﺖ ﻓﺎﻋﻠﯽ ﺗﺸـﺨﯿﺺ داده اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻫﻢ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﻣﻌﻨﺎي‬ ‫ﻧﻌﺖ ﻣﻔﻌﻮﻟﯽ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﻮد و ﻫﻢ در ﻣﻌﻨﺎي ﻧﻌﺖ ﻓﺎﻋﻠﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﭘﺴﻨﺪ‪.‬‬



‫س[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(دﻟﭙﺬﯾﺮ‪ .‬ﻣﻄﺒﻮع‪ .‬ﺟﺬاب‪ .‬ﻣﻮاﻓﻖ ﻃﺒﻊ ‪ :‬ﺳـﮕﺎﻟﺶ ﮔﺮﯾﻬﺎي ﺧﺎﻃﺮﭘﺴـﻨﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬رﻗﻢ ﺳـﻨﺞ اﯾﻦ ﻧﻘﺶ ﺧﺎﻃﺮﭘﺴﻨﺪ‬ ‫]ِط َپ َ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﭼﻨﯿﻦ داﺷﺖ از ﻧﻘﺶ ﺑﻨﺪ‪ .‬ﻫﺎﺗﻔﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﺟﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫]ِط ُج َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﻮاﻓﻖ آرزوي ﮐﺴـﯽ ﻋﻤـﻞ ﮐﺮدن‪ .‬دل ﺑـﺪﺳﺖ آوردن ‪ :‬در ﺑﻬـﺎران ﺧـﺎﻃﺮ ﺑﻠﺒـﻞ ﺑﺠﻮ ﺗـﺎ در ﺧﺰان ﺑﯿﻨﻮاﺋﯽ ﮐﻢ‬ ‫ﮐﺸﯽ از ﺑﺎغ و ﺑﺴﺘﺎن ﮐﺴﯽ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﺟﻤﻊ‪.‬‬



‫]ِط َج[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﺮﯾﺸﺎن ﺧﺎﻃﺮ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﺮﯾﺸﺎن ﺧﯿﺎل‪ .‬ﻣﻄﻤﺌﻦ‪ .‬ﺑﯽ ﺗﺸﻮﯾﺶ‪ .‬دل آﺳﻮده‪ .‬ﻓﺎرغ ﺑﺎل‪ .‬آﺳﻮده ﺧﺎﻃﺮ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﺟﻤﻊ ﺑﻮدن‪.‬‬



‫]ِط َج َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدن‪ .‬ﺣﺘﻢ داﺷﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﺟﻤﻊ داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫]ِط َج َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﯿـﺎل راﺣﺖ داﺷـﺘﻦ ‪ :‬در ﻋـﺎﻟﻢ ﺻﻮرت ﺗﻮ ﻣﯿﺮوي اﻣﺎ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﻦ ﻣﯿﺮوم‪ .‬ﺧﺎﻃﺮ ﺟﻤﻊ دار‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ‬ ‫ص ‪.(206‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﺟﻤﻊ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( اﻃﻤﯿﻨﺎن ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪن‪.‬‬ ‫]ِط َج ُ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﺟﻤﻌﯽ‪.‬‬



‫]ِط َج[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺎﻃﺮﺟﻤﻊ ﺑﻮدن‪ .‬اﻃﻤﯿﻨﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﺟﻮﺋﯽ‪.‬‬



‫]ِط[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺎﻃﺮآزاري‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺧﺎﻃﺮ ﺟﺴـﺘﻦ ‪ :‬ﻧﯿﺴﺖ ﺧﺎﻃﺮﺟﻮﺋﯽ ﻣﻌﺸﻮق ﺷـﺮط ﻋﺎﺷـﻘﯽ ﻫﺮ ﮐﻪ ﻣﯿﺨﻮاﻫـﺪ ﺑﺖ‬ ‫ﺧﻮد را ﻓﺮﻧﮕﯽ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﯿﺮزا ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺴﻤﻞ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﺧﺮاش‪.‬‬



‫]ِط َخ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( اﻣﺮ ﻏﯿﺮﻣﻼﯾﻢ‪ .‬اﻣﺮ ﻧﺎراﺣﺖ ﮐﻨﻨﺪه‪ .‬اﻣﺮ ﻏﯿﺮﻣﻄﺒﻮع‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﺧﻮاه‪.‬‬



‫]ِط ﺧﻮا ‪ /‬ﺧﺎ[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﺎﺷﻖ )در اﺻـﻄﻼح ﻟﻮﻃﯿﺎن(‪ .‬ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ‪ .‬ﻣﻮرد ﻣﯿﻞ ‪ :‬ﺻﻔﺤﻪء ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻋﺎﻟﻢ دﯾﺪه اﯾﻢ ﻫﯿﭻ ﻧﻘﺸﯽ ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﺧﻮاه ﻣﺎ‪ .‬واﺿﺢ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬آه در دل ﻧﺎﻟﻪ ﺑﺮ ﻟﺐ ﺳﯿﻨﻪ ﭼﺎك آن ﭼﻨﺎن ﮔﺸﺘﻢ ﮐﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻮاه ﺗﺴﺖ‪ .‬ﺳﻨﺠﺮ ﮐﺎﺷﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫رﺷﺘﻪ اي ﺑﺮ ﮔﺮدﻧﻢ اﻓﮑﻨﺪه دوﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﺸﺪ ﻫﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻮاه اوﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﺧﻮاه ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﺎﺷﻖ ﺷﺪن‪ .‬دل ﺑﺎﺧﺘﻦ‪ .‬ﺗﻌﻠﻖ ﺧﺎﻃﺮ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫]ِط ﺧﻮا ‪ /‬ﺧﺎ ُ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﺧﻮاﻫﯽ‪.‬‬



‫]ِط ﺧﻮا ‪ /‬ﺧﺎ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﺸﻖ‪ .‬ﻓﺘﻨﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﺧﻮش ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﺎﻧﻊ و راﺿﯽ ﺷﺪن‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫]ِط ﺧَﻮْش ‪ُ /‬ﺧْﺶ ُ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ دادن‪.‬‬



‫]ِط َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( دل دادن‪ .‬ﻋﺎﺷﻖ ﺷـﺪن‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻣﻬﺮ ورزﯾﺪن ‪ :‬ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﯾﺎر ﻣﺪه ﺧﺎﻃﺮ و ﺑﻪ ﻫﯿﭻ دﯾﺎر ﮐﻪ ﺑﺮ و ﺑﺤﺮ ﻓﺮاخ اﺳﺖ و‬ ‫آدﻣﯽ ﺑﺴﯿﺎر‪.‬ﺳﻌﺪي‪ .‬ﺳﺮ از ﻣﻐﺰ و دﺳﺖ از درم ﮐﻦ ﺗﻬﯽ ﭼﻮ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﺮدم ﻧﻬﯽ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮداري‪.‬‬



‫]ِط[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺮاﻋﺎت‪ .‬ﺟﺎﻧﺒﺪاري‪ .‬ﻃﺮﻓﺪاري‪ .‬ﻋﻼﻗﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮداﺷﺖ‪.‬‬



‫]ِط[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ ﻣﺮﺧﻢ‪ ،‬اِﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺮاﻋـﺎت‪ .‬ﺟﺎﻧﺒـﺪاري‪ .‬ﻃﺮﻓـﺪاري‪ .‬ﻋﻼـﻗﻪ‪ .‬ﻣﯿـﻞ ‪ :‬ﺑﻨـﺎ ﺑﺮ ﺧـﺎﻃﺮداﺷﺖ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﻟﺸـﮑﺮﯾﺎن ﻫﺮ ﺑﯽ‬ ‫اﻋﺘﺪاﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﻣﺘﻌﺮض ﻧﻤﯿﺸﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﻠﺴﺘﺎﻧﻪ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫]ِط َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﯿﻞ داﺷـﺘﻦ‪ .‬ﻋﻼﻗﻪ داﺷﺘﻦ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻦ‪ .‬دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ‪ .‬ﭘﺴﻨﺪ ﮐﺮدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﻣﯿﺎن ﻋﺎﺷﻘﺎن ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭘﯿﺶ ﻣﻨﻈﻮري ﻧﺪارد‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ - .‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻦ؛ در ﺣﻔﻆ داﺷﺘﻦ‪ .‬از ﺑﺮ داﺷﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﺳﭙﺮدن‪.‬‬



‫س ُپ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( دل ﺑﺎﺧﺘﻦ‪ .‬ﻋﻼﻗﻤﻨـﺪ ﺷـﺪن ‪ :‬ﮔﺮت ﻫﺰار ﺑﺪﯾﻊ اﻟﺠﻤﺎل ﭘﯿﺶ آﯾﺪ ﺑﺒﯿﻦ و ﺑﮕﺬر و ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ ﻣﺴـﭙﺎر‪.‬‬ ‫]ِط ِ‬ ‫ﺳﻌﺪي‪ - .‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﭙﺮدن؛ ﺑﯿﺎد ﺳﭙﺮدن‪ .‬ﺣﻔﻆ ﮐﺮدن‪ .‬ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﺷﺎد‪.‬‬



‫]ِط[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻮﺷﺤﺎل‪ .‬ﺑﯽ ﻏﻢ‪ .‬دﻟﺨﻮش‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﺷﻮراﻧﺪن‪.‬‬



‫]ِط َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﭘﺮﯾﺸﺎن ﺧﺎﻃﺮ ﮐﺮدن‪ .‬ﭘﺮاﮐﻨـﺪه ﺣﻮاس ﻧﻤﻮدن ‪ :‬ﻫﺰار ﺑﺎر اﮔﺮ ﺧﺎﻃﺮم ﺑﺸﻮراﻧﯽ ازﯾﻦ ﻃﺮف ﮐﻪ ﻣﻨﻢ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺻـﻔﺎﺋﯽ‬ ‫ﻫﺴﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﺪاﯾﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺎﻃﺮ‪.‬‬



‫]ِط ِر ِط[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺠﺎزًا اﻧـﺪﯾﺸﻪء ﻓﯿﺾ ﺑﺨﺶ ‪ :‬ﻣﻦ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﻢ ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺎﻃﺮ ﮔﺬرم‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﺑﺎ ﻋﻨﺪﻟﯿﺐ ﺻـﺒﺢ‬ ‫ﮐﻨﻢ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺑﺎﻏﺒﺎن اي ﮔﻞ ﺗﺮا ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺎﻃﺮ ﭼﻪ ﻣﯿﺮﺳﺪ؟ ﻓﺼﺎﺣﺘﺨﺎن )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﻓﺮﯾﺐ‪.‬‬



‫]ِط ِف ‪َ /‬ف[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(دل ﻓﺮﯾﺐ‪ .‬دل رﺑﺎ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺷـﺒﺎﻧﮕﻪ ﻣﮕﺮ دﺳﺖ ﺑﺮدش ﺑﺴـﯿﺐ ﮐﻪ ﺳﯿﻤﯿﻦ زﻧﺦ ﺑﻮد و ﺧﺎﻃﺮﻓﺮﯾﺐ‪ .‬ﺳﻌﺪي‬ ‫)ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬رﺑﻮده ﺳﺖ ﺧﺎﻃﺮﻓﺮﯾﺒﯽ دﻟﺶ ﻓﺮورﻓﺘﻪ ﭘﺎي ﻧﻈﺮ در ﮔﻠﺶ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺻﻠﺢ ﮐﺮدن‪ .‬آﺷﺘﯽ ﮐﺮدن‪ .‬راﺿﯽ ﮐﺮدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]ِط َ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﮔﺮﻓﺘﻪ‪.‬‬



‫گ ِر َت ‪ِ /‬ت[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آزرده ﺧﺎﻃﺮ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫]ِط ِ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫]ِط َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﺮاﻧﯽ ﺧﺎﻃﺮ و آزردﮔﯽ ﺑﻬﻢ رﺳـﯿﺪن‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬دل ﭼﻮ روﯾﺶ دﯾـﺪ ﺟﺎن را درﻧﺒﺎﺧﺖ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﻈﯿﻢ از‬ ‫دل ﺑﻤﺎﻧﺪ)؟(‪ .‬ﺧﻮاﺟﻮي ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ - .‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺎﻧﺪن؛ در ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺎﻧﺪن‪ .‬در ﯾﺎد ﻣﺎﻧﺪن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﻧﺎﭘﺬﯾﺮ‪.‬‬



‫]ِط َپ[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﻧﺎﻣﻮاﻓﻖ ﻣﯿﻞ‪ .‬ﻏﯿﺮﻣﻄﺒﻮع‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن‪.‬‬



‫]ِط ِن[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺮﮐﻮز ذﻫﻦ‪ .‬ﻣﺮﮐﻮز ﺧـﺎﻃﺮ‪ .‬ﺧﺎﻃﺮﻧﺸـﯿﻦ‪ .‬ﺻـﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨـﮓ آﻧﻨـﺪراج آرد‪» :‬ﺧﯿﺮاﻟﻤـﺪﻗﻘﯿﻦ« ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬در روزﻣﺮه‬ ‫»ﻧﺸـﺎن« ﺑﻤﻌﻨﯽ »ﻧﺸﺎﻧـﺪه ﺷـﺪه« ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ ﻣﯿﺸﻮد ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ ﺑﮕﻮﯾﯽ‪» :‬ﻓﺘﻨﻪ ﻧﺸـﺎن«‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﻣﺚ اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت ﮐﻪ‪ :‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺪﯾـﺪهء‬ ‫ﺑﺼـﯿﺮت اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺷـﺪه »ﺧﺎﻃﺮﻧﺸـﺎن« ارﺑـﺎب ﻣﻌﻨﯽ ﺷـﺪه اﺳﺖ اﯾﻦ ﺟـﺎ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻧﺸﺎﻧﻨـﺪه ﻣﻨـﺎﺳﺐ ﻧﻤﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ »ﺧﺎﻃﺮﻧﺸـﯿﻦ«‬ ‫ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ ﮔﺮدﯾـﺪه‪ .‬اﮔﺮ »ﻧﺸﺎن« ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻋﻼﻣﺖ و رﻗﻢ اراده ﮐﺮده ﺷﻮد ﺑﻤﻌﻨﯽ »ﻧﺸﺎن ﺧﺎﻃﺮ« و ﻣﺮﻗﻮم و ﻣﺮﺗﺴﻢ ﺿـﻤﯿﺮ ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ ﺷﺪ و ﭼﻮن‬ ‫ﺧﻄﺮه در ﺿـﻤﯿﺮ ﺧﻄﻮرﮐﻨﻨـﺪه ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﺮ وي اﻃﻼـق ﺧـﺎﻃﺮ ﻣﯽ ﺗـﻮان ﮐﺮد‪ .‬اﮔﺮ »ﺧﺎﻃﺮﻧﺸـﺎن« ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻧﺸﺎﻧﻨـﺪهء ﺧﻄﺮه اراده ﮐﻨﻨـﺪ ﻫﻢ‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد ﭼﻪ ﻫﺮ ﮔـﺎه در دل آدﻣﯽ ﺑﺴـﺒﺐ اﺳـﺘﻌﻼم اﻣﺮي ﺗﺮدد واﻗﻊ ﺷﻮد ﭼﻮن ﮐﺴـﯽ آن را از ﺣﻘﯿﻘﺖ آﮔـﺎه ﺳـﺎزد آن آﮔـﺎﻫﯽ دادﻧﺶ‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﻨﺪهء ﺗﺮدد و ﺧﻄﺮهء اﺿـﻄﺮاب ﻗﻠﺐ وي ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬و »ﺳـﺮاج اﻟﻤﺤﻘﻘﯿﻦ« ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺑﻬﺘﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻤﻌﻨﯽ »ﻧﺸﺎﻧﺪه ﺷﺪه‬ ‫در ﺧﺎﻃﺮ« ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ »زرﻧﺸﺎن« ﺑﻤﻌﻨﯽ زرﻧﺸﺎﻧﺪه ﺷﺪه در ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ و ﻧﻈﯿﺮ اﯾﻦ ﻟﻔﻆ »ﭘﺮور« اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﻢ ﻓﺎﻋﻞ اﺳﺖ و ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻣﻔﻌﻮل‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 614‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ ﻣﯿﺸﻮد‪ :‬ﭼﻮن »ﻧﺎزﭘﺮور« و »ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺮور« و »ﺳﺎﯾﻪ ﭘﺮور«‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت آرد‪ :‬در ﻣﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﻟﻔﻆ »ﺗﺄﻣﻞ« اﺳﺖ و‬ ‫ﻣﻌﻨﯽ اﯾﻦ »ﻧﺸﺎﻧﻨـﺪهء ﺧﺎﻃﺮ« ﺑﺎﺷـﺪ و اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻤﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﺠﺎﯾﺶ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸـﯿﻦ ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪاﻧﮑﻪ اﮔﺮ ﻧﺸﺎن ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻋﻼﻣﺖ و‬ ‫رﻗﻢ اراده ﮐﻨﻨـﺪ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﺸﺎن ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻣﻨﻘﻮش ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ آﻧﮑﻪ آﻧﭽﻪ در ﺿـﻤﯿﺮ ﺧﻄﻮر ﮐﻨﺪ آن را ﺧﺎﻃﺮ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ »ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن«‬ ‫ﺑﻤﻌﻨﯽ »ﻧﺸﺎﻧﻨﺪه ﺧﺎﻃﺮات و ﺗﻔﮑﺮات« ﮔﻮﯾﻨﺪ درﺳﺖ ﺷﻮد ﭼﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺴﺒﺐ ﻋﺪم درﯾﺎﻓﺖ ﭼﯿﺰي ﺗﺮدد ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻮن از ﺣﻘﯿﻘﺘﺶ آﮔﺎه ﺷﻮد‬ ‫آن آﮔـﺎﻫﯽ ﻧﺸﺎﻧﻨـﺪهء ﺗﺮدد و اﺿـﻄﺮاب ﻣﯽ ﮔﺮدد‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( ‪ :‬ﻣﺤﻤﻮدﯾﺎن ﻟﺨﺘﯽ ﺧﺒﺮ ﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ از ﺣﺎل اﯾﻦ دو ﮐﺪﺧـﺪا‪ ...‬آﻏﺎزﯾـﺪن‬ ‫اﯾﺸـﺎن را ﻧﻮاﺧﺘﻦ و ﭼﯿﺰي ﺑﺨﺸـﯿﺪن و ﺑﺮﻧﺸﺎﻧـﺪن و ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﮐﺮدن‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص ‪ .(219‬ﺑﻨـﺎزم ﭼﺸﻢ ﻣﺴﺘﯽ را ﮐﻪ ﻫﺮ‬ ‫ﺳـﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﻫﺸـﯿﺎري ﮐﻨـﺪ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸـﺎﻧﻢ ﻣﻌﻨﯽ ﻟﻔـﻆ ﻣﺮوت را‪ .‬ﻇﻬﻮري )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ز ﺻـﺒﺢ ﺻﺎدق اﮔﺮ ﭘﯿﺮﻫﻦ ﮐﻨﻢ در ﺑﺮ ﺻـﺪاﻗﺘﻢ ﺑﺘﻮ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﻧﺸـﺎن ﻧﻤﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺻـﺎﺋﺐ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺗﻤﯿﺰ ﻋـﺎﺷﻖ و اﻫـﻞ ﻫﻮس ﻧﻤﯽ داﻧـﺪ ﺑﺠـﺎن ﺧﻮﯾﺶ ﮐﻪ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸـﺎن ﻧـﺎز ﮐﻨﯽ‪ .‬ﻓﯿﺎض )از‬ ‫آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﭘـﺎﯾﻪء اﺧﻼص ﻣﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﺷﺎه ﺑﺎد ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮐﺎﺧﻼص ﺷﻪ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن آﻓﺘﺎب‪ .‬ﻋﺮﻓﯽ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻣﯽ ﮐﺮد ﺷـﺮح ﺗﯿﺰي‬ ‫ﭘﯿﮑﺎﻧﺖ آﺻﻔﯽ ﺗﯿﺮ ﺗﻮ ﮐﺮد اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﻣﺮا‪ .‬آﺻﻔﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺮﮐﻮز ذﻫﻦ ﺷﺪن‪.‬‬ ‫]ِط ِن ُ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺮﮐﻮز ذﻫﻦ ﮐﺮدن‪ .‬ﺗﺬﮐﺮ دادن‪.‬‬ ‫]ِط ِن َ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﯿﻦ‪.‬‬



‫]ِط ِن[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻤﻌﻨﯽ دل ﻧﺸﯿﻦ‪ .‬ذﻫﻦ ﻧﺸﯿﻦ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫]ِط ِن َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﺮاﻋﺎت ﮐﺮدن ‪ :‬ﺷﮑﺮ ﺧﺪا ﮐﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺎ را ﻧﮕﺎه داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪاﺷﺮف )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﻧﮕﻬﺪار‪.‬‬



‫گ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﻮاﻇﺐ‪ .‬ﺟﺎﻧﺒـﺪار‪ .‬ﻣﺮاﻋـﺎت ﮐﻨﻨـﺪه ‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺎﻃﺮﻧﮕﻬـﺪار دروﯾﺶ ﺑـﺎش ﻧﻪ درﺑﻨـﺪ آﺳﺎﯾﺶ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺎش‪ .‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫]ِط ِن َ‬ ‫)ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﻧﻮاز‪.‬‬



‫]ِط َن[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( دﻟﮑﺶ‪ ،‬ﻣﻄﺒﻮع ‪ :‬ﺟﻮاﺑﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮب و ﺧﺎﻃﺮﻧﻮاز ﺑﻘﺎﺻﺪ ﺳﭙﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮد ﺑﺎز‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮة‪.‬‬



‫]ِط َر[ )ع ِا( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮه ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮه‪.‬‬



‫]ِط َر ‪ِ /‬ر[ )از ع‪ِ ،‬ا( اﻣﻮري ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷـﺨﺺ ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و آﺛـﺎري از آن در ذﻫﻦ ﺷـﺨﺺ ﻣﺎﻧـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﻫﺎي آدﻣﯽ ||‪ .‬وﻗﺎﯾﻊ‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ آن را دﯾﺪه ﯾﺎ ﺷﻨﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬دﯾﺪه ﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﯾﺎ ﺷﻨﯿﺪه ﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻮاﻃﺮ‪ ،‬ﺧﺎﻃﺮه ﻫﺎ‪ ،‬ﺧﺎﻃﺮات ||‪ .‬ﯾﺎدﮔﺎر‪- .‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮه ﻧﻮﯾﺲ؛ اﻓﺮادي ﮐﻪ ﺧﺎﻃﺮات اﻓﺮاد ﺑﺰرگ ﺗﺎرﯾﺦ زﻣﺎن ﺧﻮد را ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪ‪ - .‬ﺧﺎﻃﺮه ﻧﻮﯾﺴﯽ؛ ﻋﻤﻞ ﺛﺒﺖ ﺧﺎﻃﺮات‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮي ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ِط ِي[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از ﻋﺮﻓﺎي ﮐﺎﺷﺎن اﺳﺖ‪ .‬و ﻫﺪاﯾﺖ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻓﻘﯿﺮي آﮔﺎه و ﻃﺎﻟﺐ ﺻـﺤﺒﺖ اﻫﻞ اﷲ ﺑﻮده و در اﻗﺎﻟﯿﻢ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﺳـﯿﺎﺣﺖ ﻣﯽ‬ ‫ﻧﻤﻮد آﺧﺮاﻻﻣﺮ در ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن درﮔـﺬﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ رﺑﺎﻋﯽ از او ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷـﺪ‪ :‬ﻣﺎﺋﯿﻢ ﮐﻪ ﻧﻮﺣﻪ ﻣﺎﯾﻪء ﺷﺎدي ﻣﺎﺳﺖ در ﻋﺸﻖ اﺳـﯿﺮ ﺑﻮدن آزادي‬ ‫ﻣﺎﺳﺖ ﻫﺮ ﻏﻤﺰه ﮐﻪ ﺧﻮن ﻣﺎ ﺧﻮرد ﻣﺮﻫﻢ دل ﻫﺮ ﻋﺸﻮه ﮐﻪ راه ﻣﺎ زﻧﺪ ﻫﺎدي ﻣﺎﺳﺖ‪) .‬ﺗﺬﮐﺮهء رﯾﺎض اﻟﻌﺎرﻓﯿﻦ چ ﺗﻬﺮان ص‪.(73‬‬ ‫ﺧﺎﻃﻒ‪.‬‬



‫]ِط[ )ع ص( ﺑﺮﻗﯽ ﮐﻪ ﭼﺸﻢ را ﺧﯿﺮه ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬درﺧﺶ ﮐﻪ ﭼﺸﻢ را ﺧﯿﺮه ﮐﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺧﯿﺮه‬ ‫ﮐﻨﻨﺪه ‪ :‬و ﺑﺮق ﺧﺎﻃﻒ دواﺳﺒﻪ ﻏﺒﺎر را درﻧﯿﺎﻓﺘﯽ‪) .‬ﺳﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ ص‪ .(|| 252‬رﺑﺎﯾﻨﺪه‪ .‬در ﺻﻔﺖ ﺑﺮق ﺧﺎﻃﻒ از آن ﺟﻬﺖ واﻗﻊ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﺑﯿﻨﺎﺋﯽ ﻣﺮدم ﻣﯿﺮﺑﺎﯾﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﻒ‪.‬‬



‫]ِط[ )ع ِا( ﮔﺮگ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻟﻐﺖ ﮔﺮگ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﻒ ﻇﻠﻪ‪.‬‬



‫]ِط ُف ِﻇْﻞ ِل[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺮﻏﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﺳﺎﯾﻪ ﺧﻮد را در آب ﺑﯿﻨـﺪ ﻗﺼﺪ رﺑﻮدن ﮐﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﻓﺮاف‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( ﻣﻼﻋﺒﮥ ﻇﻠﻪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬دم ﺟﻨﺒﺎﻧﮏ‪ .‬دم ﺑﻪ آب َزَﻧﮏ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﻒ ﻫﻨﺪي‪.‬‬



‫]ِط ِف ِه[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از ﺣﮑﻤﺎﺳﺖ ﮐﻪ در ﺻﻨﻌﺖ ﮐﯿﻤﯿﺎ ﺑﺤﺚ ﮐﺮده و ﻋﻤﻞ اﮐﺴﯿﺮﺗﺎم را درﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬اﺑﻦ اﻟﻨﺪﯾﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﻞ‪.‬‬



‫]ِط[ )ع ص( ﺑﺎﻃﻞ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﮐﻼم ﺑﯽ رﺑﻂ‪ .‬ﺑﯿﻬﻮده‪ .‬ﻓﺎﺳﺪ و ﺑﯽ ﻣﻌﻨﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻄﻞ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﻮف‪.‬‬



‫)ع ِا( داس ﻣﺎﻧﻨﺪي ﮐﻪ ﺑﺪام ﺑﻨﺪﻧﺪ و ﺑﺪان آﻫﻮ ﺻﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﯽ‪.‬‬



‫)ع ص( ﺧﺎﻃﯽ ء‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ارادهء ﺧﻮد ﺧﻄﺎ ﮐﻨـﺪ و ﻣﺨﻄﯽ ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ارادهء ﺻﻮاب ﮐﻨﺪ و ﺑﯽ ﻗﺼﺪ ﺧﻄﺎ از او ﻇﺎﻫﺮ ﮔﺮدد‪) .‬ﻏﯿﺎث‬ ‫اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺑﻌﻤﺪ ﻧﺎراﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﺧﻄﺎﮐﻨﻨﺪه‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺼﯿﺐ ‪ :‬ﮔﺮ ﺧﻄﺎ‬ ‫ﮔﻮﯾـﺪ ورا ﺧﺎﻃﯽ ﻣﮕﻮ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧَﻄَﺄة‪ ،‬ﺧﺎﻃﺌﻮن‪ ،‬ﺧﺎﻃﺌﯿﻦ ‪ :‬اﻧﺎ ﮐﻨﺎ ﺧﺎﻃﺌﯿﻦ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(12/97‬ﻻﯾﺄﮐﻠﻪ اﻻ اﻟﺨﺎﻃﺌﻮن‪.(69/37) .‬‬ ‫||ﺳـﻬﻢ ﺧﺎﻃﯽ؛ ﺗﯿﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻧﺮﺳـﺪ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻮاﻃﯽ‪ .‬ﻣﺜﻞ‪» :‬ﻣﻊ اﻟﺨﻮاﻃﯽ ء ﺳـﻬﻢ ﺻﺎﺋﺐ«؛ ﯾﻌﻨﯽ از ﺷـﺨﺺ ﺧﻄﺎﮐﻨﻨﺪه ﺻﻮاب ﺳـﺮﻣﯿﺰﻧﺪ‪.‬‬ ‫)اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺎف‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺻﻮرﺗﯽ از اﻣﻼء ﺧﻮاف اﺳﺖ و آن ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ در ﺧﺮاﺳﺎن‪ ،‬در ﺗﺎرﯾـﺦ ﮔﺰﯾﺪه )ﺻـﻔﺤﻪء ‪ (616‬و ﻧﺴﺨﻪ ﺑﺪل ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب )ج ‪3‬‬ ‫ص ‪ (154‬اﯾﻦ اﻣﻼء ﺑﺮاي ﺧﻮاف ﺑﮑﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻮاف ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎف‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺑﻬﺮﺳﺘﺎق ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻻرﯾﺠﺎن‪) .‬ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪء ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ص ‪.(114‬‬ ‫ﺧﺎٍف‪.‬‬



‫]ﻓِْﻦ[ )ع ص( ﺑﺴـﯿﺎر ﺗﺮﺳـﻨﺪه‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬رﺟـﻞ ﺧﺎف؛ ﻣﺮد ﺑﺴـﯿﺎر ﺗﺮﺳـﻨﺪه‪ .‬ﮐﻤﺎ ﯾﻘﺎل »رﺟﻞ ﺻﺎت«؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺮد ﺷﺪﯾـﺪاﻟﺼﻮت‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺧﺎف ﻧﯿﺰ ﻧﻌﺖ اﺳﺖ از ﺧﻔﺎء‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﭘﻨﻬﺎن ﺷﻮﻧﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻓﺖ‪.‬‬



‫]ِف[ )ع ص( اﺑﺮ ﺑﯽ آب‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﮐﺸﺖ ﻧﺎدراز‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺿـﻌﯿﻒ آواز‪ .‬ﺿـﻌﯿﻒ اﻟﺼﻮت ‪ :‬أآﻣﻞ ان‬ ‫ﺗﺠﻠﯽ ﻋﻦ اﻟﺤﻖ ﺷﺒﻬﮥ و ﺷﺨﺼﮏ ﻣﻘﺒﻮر و ﺻﻮﺗﮏ ﺧﺎﻓﺖ‪) .‬ﺑﻮاﺣﻤﺪ در رﺛﺎء ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻦ ﻗﺮه آورده اﺳﺖ(‪ .‬و ﺑﻪ ﻫﺮ ﻣﻨﺰل ﮐﻪ ﻧﺰول ﻣﯿﮑﺮده‬ ‫اﻧـﺪ ﻫﻤـﺎن آواز ﮐﻮچ ﮐﻮچ ﺑﺴـﻤﻊ اﯾﺸﺎن ﻣﯽ رﺳـﯿﺪه ﺗﺎ ﺑﺼـﺤﺮاﺋﯽ‪ ...‬آن آواز از آﻧﺠﺎ ﺧﺎﻓﺖ ﺷـﺪه اﺳﺖ در آن ﻣﻘﺎم ﺛﺎﺑﺖ ﮔﺸـﺘﻪ اﻧـﺪ‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻓﺘﺮ‪.‬‬



‫]َت[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮔﻮﮐـﺎن‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﺧﻔﺮ‪ ،‬ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺟﻬﺮم‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 20‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎور ﺑﺎب اﻧﺎر و ‪ 6‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺟﻨـﻮب راه ﻓﺮﻋﯽ ﺧﻔﺮ ﺑﻪ ﮔﻮﮐـﺎن‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي و ﻣﺎﻻرﯾـﺎﺋﯽ داراي ‪ 177‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و‬ ‫زﺑﺎﻧﺸـﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻـت آن ﻏﻼـت و ﺧﺮﻣﺎ و ﻣﺮﮐﺒﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﺑﺎغ داري و راه‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪ .(7‬ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ در ﭼﻬﺎر ﻓﺮﺳﻨﮓ و ﻧﯿﻢ ﻣﯿﺎﻧﻪ ﺟﻨﻮب و ﻣﺸﺮق ﺷﻬﺮ ﺧﻔﺮ‪) .‬ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻓﺾ‪.‬‬



‫]ِف[ )ع ص( از ﻧﺎﻣﻬﺎي ﺑﺎري ﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺎم از اﯾﻦ‬ ‫ﺟﻬﺖ ﻣﺴﻤﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺴﺖ دارﻧﺪه و ﺧﻮارﮐﻨﻨﺪهء ﺟﺒﺎران و ﻓﺮاﻋﻨﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ||‪ .‬ﺧﻮش و ﺧﺮم‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻋﯿﺶ ﺧﺎﻓﺾ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫||ﺻﺎﺣﺐ وﻗﺎر و ﺳـﻨﮕﯿﻨﯽ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻫﻮ ﺧﺎﻓﺾ اﻟﻄﯿﺮ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺻﺎﺣﺐ وﻗﺎر اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﮐﺴـﺮه دﻫﻨـﺪه‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬ﺟﺎره‪.‬‬ ‫||ﻣﻨﺼﻮب ﺑﻨﺰع ﺧﺎﻓﺾ‪ :‬در اﺻـﻄﻼح ﻧﺤﻮﯾﺎن ﻣﻨﺼﻮب ﺑﻨﺰع ﺧﺎﻓﺾ آن ﻣﻨﺼﻮﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺼﺐ آن ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﺣﺮف ﺟﺮ اﺳﺖ از‬ ‫ﺳﺮ آن‪ .‬ﺷﺎرح اﻧﻤﻮذج ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ان ﺣﺮف اﻟﺠﺮ ﻗﺪ ﺗﺤﺬف و ﯾﻨﺼﺐ ﻣﺪﺧﻮﻟﻬﺎ و ﯾﻘﺎل اﻧﻪ ﻣﻨﺼﻮب ﻋﻠﯽ ﻧﺰع اﻟﺨﺎﻓﺾ او ﻋﻠﯽ اﻟﻤﻔﻌﻮﻟﯿﮥ‬ ‫ﮐﻘﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ »و اﺧﺘﺎر ﻣﻮﺳﯽ ﻗﻮﻣﻪ« اي »ﻣﻦ ﻗﻮﻣﻪ«‪) .‬ﺟﺎﻣﻊ اﻟﻤﻘﺪﻣﺎت ﺷﺮح اﻧﻤﻮذج ص ‪ 287‬چ ﻃﺎﻫﺮ ﺧﻮﺷﻨﻮﯾﺲ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻓﻀﮥ‪.‬‬



‫ض[ )ع ص( زﻣﯿـﻦ ﭘﺴﺖ و ﭘﺮﻧﺸـﯿﺐ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ارض ﺧﺎﻓﻀـﮥ اﻟﺴـﻘﯿﺎء؛ ﯾﻌﻨﯽ زﻣﯿﻦ ﮐﻪ آب دادﻧﺶ ﺳـﻬﻞ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب||(‪.‬‬ ‫]ِف َ‬ ‫ﺟﺎره‪ .‬ﮐﺴـﺮه دﻫﻨـﺪه ||‪ .‬زن ﺧﺘﺎﻧﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬زﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺘﻨﻪء زﻧﺎن ﮐﻨـﺪ ||‪ .‬ﻓﺮودآورﻧﺪه‪ ،‬ﻣﻨﻪ ‪ :‬ﺧﺎﻓﻀﮥ راﻓﻌﮥ )ﻗﺮآن ‪(56/3‬؛ ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﺑﺮﻣﯿﺪارد ﻗﻮﻣﯽ را ﺑﺴﻮي ﺟﻨﺖ و ﻓﺮود ﻣﯽ آورد ﻗﻮﻣﯽ را در آﺗﺶ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻓﻈﻪ‪.‬‬



‫]ِف َظ[ )ع ص( در آﻧﻨﺪراج ﺑﻬﻤﺎن ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺧﺎﻓﻀﻪ آﻣﺪه و ﺑﻨﻈﺮ ﺗﺼﺤﯿﻒ آن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻓﻖ‪.‬‬



‫]ِف[ )ع ص( ﻟﺮزﻧﺪه و ﺟﻨﺒﻨﺪه‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻣﻀﻄﺮب‪ .‬ﻃﭙﻨﺪه )||‪ِ .‬ا( ﮐﻨﺎرهء ﻋﺎﻟﻢ‪) .‬آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﮐﻨﺎرهء ﺷﻬﺮ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻓﻘﺎت‪.‬‬



‫]ِف[ )ع ص( وﺻﻒ اﯾﺎم اﺳﺖ و »اﯾﺎم اﻟﺨﺎﻓﻘﺎت« روزﻫﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﭘﺎﺷـﯿﺪﻧﺪ از ﻫﻢ ﺳﺘﺎره ﻫﺎ در زﻣﺎن اﺑﯽ اﻟﻌﺒﺎس و اﺑﯽ ﺟﻌﻔﺮ‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬روزﻫﺎي ﺗﻨﺎﺛﺮ ﻧﺠﻮم‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻓﻘﺎن‪.‬‬



‫]ِف[ )ع ِا( ﻣﺸـﺮق و ﻣﻐﺮب‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪ .‬ﻣﺸﺮق و ﻣﻐﺮب ﯾﺎ اﻓﻖ آﻧﻬﺎ ﺑﺪاﻧﺠﻬﺖ ﮐﻪ ﺷﺐ و روز در آﻧﻬﺎ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب ||(‪ .‬دو ﮐﺮاﻧﻪء آﺳـﻤﺎن و زﻣﯿﻦ ﯾﺎ ﻣﻨﺘﻬﺎي آﻧﻬﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﻫﺮ دو ﺟﺎﻧﺐ رودﺧﺎﻧﻪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺗﺜﻨﯿﻪء ﺧﺎﻓﻖ‬ ‫در ﺣﺎﻟﺖ رﻓﻌﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻓﻘﯿﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻓﻘﺎن‪.‬‬



‫]ِف[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻓﻘﯿﻦ‪.‬‬



‫]ِف َق[ )ع ِا( ﻣﺸـﺮق و ﻣﻐﺮب‪) .‬ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت( )ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬ﺧﺎﻓﻘﺎن ‪ :‬ﻣﺮﻣﺮا ﺑﺎري ﺑـﺪﯾﻦ درﮔﺎه ﺷﺎﻫﺴﺖ آرزو ﻧﺰ ري و ﮔﺮﮔﺎن‬ ‫ﻫﻤﯽ ﯾـﺎد آﯾـﺪم ﻧﺰ ﺧﺎﻓﻘﯿﻦ)‪ .(1‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺟﺰ ﮐﻪ ﻧـﺎدر ﺑﺎﺷـﺪ اﻧـﺪر ﺧـﺎﻓﻘﯿﻦ آدﻣﯽ ﺳـﺮ ﺑﺮزﻧـﺪ ﺑﯽ واﻟـﺪﯾﻦ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬اي ﮐﻤـﺎل‬ ‫ﻧﯿﮑﻤﺮدان ﺑﺮ ﺗﻮ ﺧﺘﻢ ﻧﯿﮑﻨﺎﻣﯽ ﻣﻨﺘﺸﺮ در ﺧﺎﻓﻘﯿﻦ‪.‬ﺳﻌﺪي‪ - (1) .‬ﮐﺎزﯾﻤﯿﺮﺳﮑﯽ در ﺗﺮﺟﻤﻪء دﯾﻮان ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي ص ‪» 224‬ﺧﺎﻓﻘﯿﻦ« را ﺑﻤﻌﻨﯽ‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻧﻮاﺣﯽ ﺟﻬﺎن آورده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻓﻞ‪.‬‬



‫]ِف[ )ع ص( ﮔﺮﯾﺰﻧﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻓﻮر‪.‬‬



‫)ع ِا( ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ زوان‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻧﺒﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎزه روﺋﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﺨﺰن اﻻدوﯾﻪ(‪ .‬ﻫﺮﻃﻤﺎن ﺑﻪ ﻟﻐﺖ اﻫﻞ ﻣﺼﺮ‪.‬‬ ‫)ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﺨﺰن اﻻدوﯾﻪ(‪ .‬ﺧﺮﻃﺎل‪ ،‬ﺧﺮَﻃﻞ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻓﮥ‪.‬‬



‫]ﺧﺎْف َف[ )ع ِا( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎّﻓﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻓﻪ‪.‬‬



‫]ﺧﺎْف َف[ )ع ِا( وﻋﺎء ﺣﺐ؛ ﭘﻮﺳﺘﯽ ﮐﻪ داﻧﻪء ﮔﻨـﺪم و ﺟﻮ و اﻣﺜﺎل آن دروي اﺳﺖ ||‪ .‬ﺟﺒﻪء ﭼﺮﻣﯿﻦ ﻋﺴﻞ ﭼﯿﻨﺎن ||‪ .‬ﺧﺮﯾﻄﻬﺎﺋﯽ ﮐﻪ در‬ ‫آن ﻋﺴﻞ ﻧﻬﻨﺪ ||‪ .‬ﺳﻔﺮهء ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺳﺮﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﺨﺮﯾﻄﻪ ﻣﺎﻧﺪ و در آن ﻋﺴﻞ ﭼﯿﻨﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻓﯽ‪.‬‬



‫)ع ص( ﭘﻨﻬﺎن و ﭘﻮﺷﯿﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻮاﻓﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب )||(‪ِ .‬ا( ﭘﺮي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻮاﻓﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻓﯽ‪.‬‬



‫)ص ﻧﺴﺒﯽ( اﻫﻞ ﺧﺎف‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺸﻬﺮﺳﺘﺎن ﺧﺎف ﻣﻨﺴﻮب ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻓﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﯾﮑﯽ از ﺷﻌﺮاي ﻣﺘﺄﺧﺮ اﯾﺮان اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ اي ﺑﻨﺎم ﭼﻬﺎردروﯾﺶ دارد‪) .‬ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج ‪ 3‬ص ‪.(2012‬‬ ‫ﺧﺎﻓﯿﺎء ‪.‬‬



‫)ع ِا( ﭘﺮي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻓﯽ ﺧﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻣﺤﻤـﺪ ﻫـﺎﺷﻢ ﺧـﺎﻓﯽ ﺧـﺎن ﯾﮑﯽ از ﻣﻮرﺧﯿﻦ ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ در دورهء ﻋـﺎﻟﻤﮕﯿﺮ ﺑﻪ دﻫﻠﯽ زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﯿﮑﺮد و او ﺗـﺎرﯾﺨﯽ ﺑﻨـﺎم‬ ‫»ﻣﻨﺘﺨﺐ اﻟﻠﺒﺎب« ﺗـﺪوﯾﻦ ﮐﺮد و آن ﺷـﺮح ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺳﻠﺴـﻠﻪء ﺗﯿﻤﻮرﯾﺎن ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ و ﺑﺘﺎرﯾﺦ ﺧﺎﻓﯽ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ .‬در زﻣﺎن ﻋﺎﻟﻤﮕﯿﺮ ﮐﻤﮑﯽ‬ ‫ﺑﻨﺸـﺮ اﯾـﻦ ﮐﺘـﺎب ﻧﮕﺮدﯾـﺪ و ﺑﻌـﺪﻫﺎ در دورهء ﻣﺤﻤـﺪﺷﺎه ﺑﺴـﺎل ‪ 1145‬ه ‪ .‬ق‪ .‬آن ﮐﺘــﺎب اﻧﺘﺸــﺎر ﯾــﺎﻓﺖ‪) .‬ﻗـﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼـم ﺗﺮﮐﯽ ج‪3‬‬ ‫ص‪.(2012‬‬ ‫ﺧﺎﻓﯿﮥ‪.‬‬



‫]َي[ )ع ص‪ِ ،‬ا( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻓﯿﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻓﯿﻪ‪.‬‬



‫]َي[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻧﻬﺎن‪ .‬ﭘﻨﻬﺎن‪ .‬ﭘﻮﺷـﯿﺪه‪ .‬ﭘﻮﺷـﯿﺪﮔﯽ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻮاﻓﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ :‬ﻻﯾﺨﻔﯽ ﻣﻨﮑﻢ ﺧﺎﻓﯿـﮥ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(|| 69/18‬ﭘﺮي‪) .‬ﻣﻬﺬب‬ ‫اﻻﺳـﻤﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺳﻤﻮا ﺑﺬﻟﮏ ﻻﺳﺘﺘﺎرﻫﻢ ﻋﻦ اﻻﺑﺼﺎر‪ ،‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ارض ﺧﺎﻓﯿﻪ؛ زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ در آن ﭘﺮﯾﺎن ﺑﺎﺷﺪ ||‪ .‬ﻣﻀﺮت دﯾﻮ و ﭘﺮي‪.‬‬ ‫آﺳﯿﺐ ﺟﻦ ||‪ .‬ﭘﺮﺧﺮد از ﺑﺎل ﻣﺮغ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪ .‬ﭘﺮﭘﺴﯿﻦ ﺑﺎل ﻣﺮغ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎ‪.‬‬



‫)ع ص( وﺻـﻔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﯾﺎﻗﻮت ﻣﯽ آﯾﺪ و ﭼﻮن اﺿﺎﻓﻪ ﺑﯿﺎﻗﻮت ﺷﻮد ﻧﻮﻋﯽ از ﯾﺎﻗﻮت را ﮐﻪ ﯾﺎﻗﻮت زﻋﻔﺮاﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﺪ‪) .‬دزي‬ ‫ج‪ 1‬ص‪.(346‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎ ﺧﺎق‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﺷـﻬﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ در اﯾﺎﻟﺖ اودي ﮐﻪ ﻗﺼـﺮ زﻣﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺧﺴـﺮو ﭘﺎدﺷﺎه ارﻣﻨﺴﺘﺎن در آﻧﺠﺎ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج‪3‬‬ ‫ص‪.(2593‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎن‪.‬‬



‫)ِا( ﻟﻘـﺐ ﭘﺎدﺷـﺎه ﺗﺮﮐـﺎن و ﭘﺎدﺷـﺎه ﭼﯿـﻦ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﭘﺎدﺷـﺎه ﺑﺰرگ از ﻟﻐـﺎت ﺗﺮﮐﯽ اﺳـﺖ و در ﻗـﺪﯾﻢ ﻟﻘﺐ ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎن ﭼﯿﻦ و‬ ‫ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن ﺑﻮده و ﺣﺎﻻ ﺑﺮ ﻫﺮ ﭘﺎدﺷﺎه اﻃﻼق ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺰرگ ﺗﺮك و آن اﺻـﻠﺶ ﺧﺎن ﺧﺎن اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫رﺋﯿﺲ رؤﺳﺎ‪) .‬ﻣﻔﺎﺗﯿﺢ اﻟﻌﻠﻮم ﺧﻮارزﻣﯽ(‪ .‬ﻟﻘﺐ ﭘﺎدﺷﺎه ﺗﺮﮐﺎن‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﻟﻘﺐ را ﺑﭙﺎدﺷﺎﻫﺎن‬ ‫ﺗﺮك داده اﻧـﺪ ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎن ﻋﺠﻢ را »ﮐﺴـﺮي« و ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎن ﭼﯿﻦ را »ﻓﻐﻔﻮر« و ﺳـﻼﻃﯿﻦ روم را »ﻗﯿﺼـﺮ« و ﭘﺎدﺷـﺎه ﻣﺼـﺮ ﻗـﺪﯾﻢ را‬ ‫»ﻓﺮﻋﻮن« ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﻣﻄﻠﻘًﺎ ﺑﭙﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻧﯿﺰ اﻃﻼق ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج ‪ 1‬ورق ‪ .(374‬ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻘﻮداﻟﻌﺮﺑﯿﻪ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺎﻗﺎن واﺻﻠﻬﺎ‬ ‫»ﻗﺎن ﻗﺎن« اي »ﻗﺎن اﻟﻘﺎن« او »ﻗﺎن اﻟﻘﺎﻧﺎت« ﺛﻢ ﻗﺼـﺮ و ﻫﻮ ﺧﺎص ﺑﮑﺒﺮاء اﻟﻤﻐﻮل اﯾﻀًﺎ و ﯾﻘﺎل‪» .‬ﺧﺎﻗﺎن اﻟﺒﺤﺮﯾﻦ« او »اﻟﺨﺎﻗﺎن ﺑﻦ اﻟﺨﺎﻗﺎن« او‬ ‫»اﻟﺨﺎﻗـﺎن اﻟﻌﺎدل«‪) .‬از ﻧﻘﻮداﻟﻌﺮﺑﯿﻪ ص ‪ .(134‬ﺑﺎرﺗﻠـﺪ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺿـﺒﻂ ﻋﺮﺑﯽ ﻟﻘﺐ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺗﺮك »ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺎﻗﺎن« اﺳﺖ وﻟﯽ ﻓﻊ ﺑﺮ‬ ‫ﺷﺎﻫﺰادﮔﺎن ﻗـﺪﯾﻢ ﺗﺮك اﻃﻼق ﻣﯿﺸﻮد در ﯾﮑﯽ از ﻧﺴـﺦ ﻗـﺪﯾﻤﯽ دو ﺷـﮑﻞ »ﮐﺎن« و »ﮐﺎﻗﺎن« ﺑﯿﮏ ﻣﻌﻨﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺷـﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﺣﺘﻤﺎل ﺑﺴـﯿﺎر‬ ‫»ﮐﺎن« ﻣﺨﻔﻒ »ﮐﺎﻗﺎن« اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﻌـﺪﻫﺎ ﺑﯿﻦ »ﮐﺎن« و »ﺧﺎن« و »ﮐﺎﻗﺎن« و »ﺧﺎﻗﺎن« اﻣﺘﯿﺎز ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪﻧـﺪ و ﺧﺎﻗﺎن ﻣﻌﻨﺎي ﺧﺎن ﺧﺎن ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‬ ‫ﮐﻪ ﻫﻤـﺎن ﺷﺎﻫﻨﺸـﺎه اﺳﺖ‪) .‬از ﺑﺎرﺗﻠـﺪ در داﺋﺮة اﻟﻤﻌـﺎرف اﺳـﻼﻣﯽ( ‪ :‬ﻣﻠﮏ ﮐﯿﻤﺎك را ﺧﺎﻗﺎن ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪) .‬ﺣـﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬ﻣﻠﮏ ﺧﺮﺧﯿﺰ را‬ ‫ﺧﺮﺧﯿﺰ ﺧﺎﻗﺎن ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪) .‬ﺣـﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬ﻣﻠﮏ ﺗﺒﺖ را ﺗﺒﺖ ﺧﺎﻗﺎن ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪) .‬ﺣـﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬ﭼﻮ ﺑﺸـﻨﯿﺪ ﻓﺮزﻧـﺪ ﺧﺎﻗﺎن ﮐﻪ ﺷﺎه ز ﺟﯿﺤﻮن‬ ‫ﮔـﺬر ﮐﺮد ﺧﻮد ﺑﺎ ﺳـﭙﺎه‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ز ﻟﺸـﮑﺮ ﺑﺴـﯽ زﯾﻨﻬﺎري ﺷﺪﻧـﺪ ﺑﻨﺰدﯾﮏ ﺧﺎﻗﺎن ﺑﯿﺎري ﺷﺪﻧـﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺷﺎﻫﺎن ﺑﺎ آﻓﺮﯾﻦ ﭘﺪر‬ ‫ﻣـﺎدرش ﺑـﻮد ﺧﺎﻗـﺎن ﭼﯿﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﮐﻨﻮن ﺑﺎﯾـﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﺗﻮ ﺑﺸـﻌﺮ اﻧـﺪر ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ﺗﻮ ﺑﺨﺎﻗﺎﻧـﺎن و ﻃﺮﺧﺎﻧـﺎن و ﺧـﺎن ﮐﺮدي‪.‬‬ ‫ﻣﺨﻠﺪي‪ .‬ﻗﯿﺼـﺮ ﺷﺮاﺑﺪارت و ﭼﯿﭙﺎل ﭼﻮﺑﺪار ﺧﺎﻗﺎن رﮐﺎﺑﺪارت و ﻓﻐﻔﻮر ﭘﺮده دار‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﭼﻮن رﺳﻮﻻﻧﺶ ده ﮔﺎم ﺑﺘﻌﺠﯿﻞ زﻧﻨﺪ ﻗﯿﺼﺮ‬ ‫از ﺗﺨﺖ ﻓﺮو ﮔﺮدد و ﺧﺎﻗﺎن از ﮔﺎه‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻟﯿﮑﻦ ﭼﻮ ﮐﺮد ﻗﺼـﺪ ﺟﻔﺎ ﭘﯿﺸـﺶ ﺧﺎﻗﺎن ﺧﻄﺮ ﻧﺪارد و ﻧﻪ ﻗﯿﺼـﺮ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ ... .‬و ﻫﻤﺎن‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 615‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﻋﺎدت ﺑﺎزي و ﺷـﮑﺎر و ﻟﻬﻮ ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺧﺎﻗﺎن ﺑﺰرگ ﻃﻤﻊ ﮐﺮد در ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﺑﺎ ﺳـﭙﺎﻫﯽ ﺑﺨﺮاﺳﺎن آﻣﺪ‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼـﺺ‬ ‫ص ‪ .(70‬و ﺧﻮد از آن ﻣﻮش و ﺧﺎﺻـﯿﺖ و ﻓﺴﻮن‪ ،‬آن ﮐﺎر ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺎز ﺣـﺪﯾﺚ ﺣﺮب ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻗﺎن آﻏﺎزﯾـﺪ ﺗﺎ ﺻـﻠﺢ ﮐﺮده ﺷـﺪ‪.‬‬ ‫)ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼﺺ ص‪ .(75‬ﻧﺴﺒﺖ ﺧﺎﻗﺎن ﺑﻤﻦ ﮐﻨﻨﺪ ﮔﻪ ﻓﺨﺮ ور ﻧﮕﺮد داﻧﺶ آزﻣﺎي ﺻﻔﺎﻫﺎن‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺳﺮﺧﺎﻗﺎن اﻋﻈﻢ از ﺗﻔﺎﺧﺮ‬ ‫ﺑﺪﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﯾﮑﯽ ﮔﺮدن ﺑﯿﻔﺰود‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اﯾﻦ ﻫﺮﻣﺰ از دﺧﺘﺮ ﻗﺎﻗﻢ ﺧﺎﻗﺎن آﻣﺪه ﺑﻮد‪) .‬ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص ‪ .(98‬دﺧﺖ ﺧﺎﻗﺎن ﺑﻨﺎم ﯾﻐﻤﺎ‬ ‫ﻧﺎز ﻓﺘﻨﻪء ﻟﻌﺒﺘﺎن ﭼﯿﻦ و ﻃﺮاز‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺳﺘﺎده ﻗﯿﺼﺮ و ﺧﺎﻗﺎن و ﻓﻐﻔﻮر ﯾﮏ آﻣﺎج از ﺑﺴﺎط ﭘﯿﺸﮕﻪ دور‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﺴﮑﻪ از ﻣﮑﺴﺐ ﺷﻪ و ﺧﺎﻗﺎن‬ ‫ﺷﺪه‪.‬ﻣﻮﻟﻮي ||‪ .‬اﺑﻦ ﺧﺎﻗﺎن‪ .‬دزي آورده‪ :‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪهء ﮐﺘﺎب »ﻗﻼﺋﺪ« و »ﻣﻄﻤﺢ« ﮔﻮﯾﺪ اﯾﻦ ﻟﻘﺐ ﺣﮑﺎﯾﺖ از رذاﻟﺖ و ﭘﺴﺘﯽ ﻣﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‬ ‫اﻣﺎ وي ﻧﻨﻮﺷـﺘﻪ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ واﻗﻊ ﮐﻠﻤﻪ ﭼﯿﺴﺖ‪ .‬اﺑﺘـﺪا آﻧﭽﻪ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻦ ] ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨﮓ دزي [ رﺳـﯿﺪ اﯾﻦ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻟﻘﺐ را ﺑﻪ »ﻻﻃﯽ« ﻣﯿﺪاده‬ ‫اﻧﺪ ﻟﮑﻦ ﮔﻮﺋﮋ)‪ (1‬ﺑﻌـﺪًا ﺑﻤﻦ ﮔﻔﺖ اﺑﻦ ﺧﺎﻗﺎن ﺑﺠﻮاﻧﺎن ﺗﺮﮐﯽ اﻃﻼق ﻣﯿﺸـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ در درﺑﺎرﻫﺎي ﺑﻐـﺪاد ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯿﺸﺪﻧﺪ و ﺑﺮاي اﻃﻔﺎء‬ ‫ﻏﺮاﺋﺰ ﭘﺴﺖ ﺧﻠﻔﺎء و ﺑﺰرﮔﺎن ﺑﻐﺪاد ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺮﻓﺘﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ دزي ج ‪ 1‬ص ‪.Goeje - (1) .(346‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( اﺑﻦ اﻟﻤﺆﻣﻞ ﺑﻦ ﺧﺎﻗﺎن‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺧﻄﺒﺎء ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬اﻟﺒﯿﺎن و اﻟﺘﺒﯿﯿﻦ ج ‪ 1‬ص ‪.(279‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( اﺑﻦ ﺻﺒﯿﺢ‪ .‬ﯾﮑﯽ از راوﯾﺎن اﺳﺖ و در ﻋﻘﺪاﻟﻔﺮﯾﺪ از او داﺳﺘﺎﻧﯽ ﻣﻨﻘﻮل اﺳﺖ‪) .‬ﻋﻘﺪاﻟﻔﺮﯾﺪ ج ‪ 7‬ص ‪.(196‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﻻﻫﺘﻢ از ﺧﻄﺒﺎء ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬اﻟﺒﯿﺎن و اﻟﺘﺒﯿﯿﻦ ج‪ 1‬ص‪ 279‬چ ‪ 2‬ﺣﺴﻦ ﻣﻨﺪوﺑﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺗﺨﻠﺺ ﻓﺘﺤﻌﻠﯿﺸﺎه ﻗﺎﺟﺎر ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺑﯿﺖ زﯾﺮ از ﺟﻤﻠﻪ اﺷـﻌﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ او ﺑﺮاي ﺑﺎغ دﻟﮕﺸﺎ)‪ (1‬ﺳﺎﺧﺘﻪ و در آﻧﺠﺎ ﺧﻮد را ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻧـﺎم ﺗﺨﻠﺺ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ :‬دﻟﮕﺸـﺎﯾﯽ ﯾـﺎر زﻧـﺪان ﺑﻼـﺳﺖ ﻫﺮ ﮐﺠـﺎ ﯾـﺎر اﺳﺖ آﻧﺠـﺎ دﻟﮕﺸـﺎﺳﺖ‪) .‬ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج ‪ .(3‬در ﻣﺠﻤﻊ‬ ‫اﻟﻔﺼﺤﺎء ج ‪ 1‬ص ‪ 23‬اﯾﻦ ﻧﺎم ﺑﺼﻮرت ﺻﺎﺣﺒﻘﺮان ﻗﺎﺟﺎر ﻗﻮﯾﻨﻠﻮ ﺿـﺒﻂ ﺷـﺪه اﺳﺖ و در آن ﺟﺎ ﭘﺲ از ﺷـﺮح ﻣﻔﺼـﻠﯽ از زﻧـﺪﮔﺎﻧﯽ وي‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﺋﯽ از اﺷـﻌﺎر او آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاون آرد‪ :‬ﻫـﺪاﯾﺖ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﺣﯿﺎت ادﺑﯽ و ﺑﻬﺒﻮدي و ﺳـﻼﻣﺖ ذوق ﺷـﻌﺮي را از ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻓﺘﺤﻌﻠﯿﺸﺎه‬ ‫داﻧﺴـﺘﻪ اﺳﺖ و ﻧﻮﯾﺴـﺪ ﺧﻮد او ﻫﻢ ﺑﺘﺨﻠﺺ »ﺧﺎﻗﺎن« اﺷـﻌﺎر ﻣﯿﺴـﺮود و ﻋﺪهء ﮐﺜﯿﺮي از ﺷـﻌﺮاء را در درﺑﺎر ﮔﺮد آورد‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ادﺑﯿﺎت‬ ‫اﯾﺮان ﺗﺄﻟﯿﻒ ﭘﺮﻓﺴﻮر ادوارد ﺑﺮاون ﺗﺮﺟﻤﻪء رﺷـﯿﺪ ﯾﺎﺳﻤﯽ ص ‪ .(192‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎه ﺷﻮد‪ - (1) .‬دﻟﮕﺸـﺎ ﻧﺎم ﺑﺎﻏﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺣﺴـﯿﻦ ﻗﻠﯽ ﺧـﺎن اﺑﻦ اﺣﻤـﺪﺧﺎن دﻧﺒﻠﯽ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد و ﻓﺘﺤﻌﻠﯿﺸـﺎه را در آﻧﺠـﺎ ﺑﻤﯿﻬﻤﺎﻧﯽ ﺧﻮاﻧـﺪ و ﺷـﺮح اﯾﻦ ﺿـﯿﺎﻓﺖ را ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺧﺎن در‬ ‫ﺷﻬﻨﺸﺎه ﻧﺎﻣﻪء ﺧﻮد آورده اﺳﺖ رﺟﻮع ﺑﺮﯾﺎض اﻟﺠﻨﮥ زﻧﻮزي ﻧﺴﺨﻪء وزارت ﺧﺎرﺟﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎن اﻟﺒﺨﺎري‪.‬‬



‫]ﻧُْﻞ ُب[ )ِاخ( وي ﯾﮑﯽ از ﺣﮑﺎﻣﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ اﺣﻤﺪﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ اﻟﻘﻮﺳﯽ او را ﺑﺴﻮاد ﺑﺴﺖ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن ص‪ 192‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎن ﭘﺮﺳﺖ‪.‬‬



‫]َپ َر[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(دوﺳـﺘﺪار ﭘﺎدﺷﺎه‪ .‬ﻓﺪاﺋﯽ ﺧﺎﻗﺎن‪ .‬ﭘﺮﺳـﺘﻨﺪهء ﺧﺎﻗﺎن‪ .‬ﻣﻄﯿﻊ ﺧﺎﻗﺎن ‪ :‬ﭼﻮ ﺧﺎﻗﺎن ﺷـﻨﯿﺪ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﺮﻧﺸﺴﺖ ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺮﮐﺎن‬ ‫ﺧﺎﻗﺎن ﭘﺮﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺗﻮ ﺧﻮاﻫﯽ ﺑﺪﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺷﺪ ﭘﯿﺶ دﺳﺖ وﮔﺮ ﺷﯿﺮ دل ﺗﺮك ﺧﺎﻗﺎن ﭘﺮﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎن ﺗﺮك‪.‬‬



‫]ِن ُت[ )ِاخ( ﭘﺎدﺷﺎه ﺗﺮﮐﺎن‪ .‬در ﺗﺎرﯾﺦ و ادﺑﯿﺎت ﭘﺎرﺳﯽ اﻏﻠﺐ ﭘﺎدﺷﺎه ﺗﺮﮐﺴﺘﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺎم ﯾﺎ »ﺧﺎﻗﺎن ﺗﺮﮐﺴﺘﺎن« آﻣﺪه اﺳﺖ ‪ :‬ﻓﻐﻔﻮرﭼﯿﻦ و‬ ‫ﺧﺎﻗﺎن ﺗﺮك و راي ﻫﻨﺪ و ﻗﯿﺼﺮ روم او را دﺳﺖ ﺑﻮس ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب چ ﻟﯿﺪن ص‪ .(108‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻗﺎن در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎن ﭼﯿﻦ‪.‬‬



‫]ِن[ )ِاخ( ﭘﺎدﺷﺎه ﭼﯿﻦ‪ .‬در ادﺑﯿﺎت ﭘﺎرﺳـﯽ ﭘﺎدﺷﺎه ﭼﯿﻦ ﮔﺎﻫﯽ »ﻓﻐﻔﻮر« و ﮔﺎه »ﺧﺎﻗﺎن ﭼﯿﻦ« آﻣـﺪه اﺳﺖ ‪ :‬ﭼﻮ از دور ﺧﺎﻗﺎن ﭼﯿﻦ ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ‬ ‫ﺧﺮوش ﺳﻮاران اﯾﺮان ﺷﻨﯿﺪ‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ ﺗﻬﺮان ج ‪ 1‬ص ‪ 70‬و ‪ 82‬و ‪ 89‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻗﺎن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎن ﺳﻌﯿﺪ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( ﻟﻘﺐ ﺷـﺎﻫﺰاده ﺷـﺎﻫﺮخ ﻣﯿﺮزا اﺑﻦ اﻣﯿﺮ ﺗﯿﻤﻮر ﮔﻮرﮐـﺎن اﺳﺖ رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺠﺎﻟﺲ اﻟﻨﻔﺎﺋﺲ ص ‪ 124‬و ‪ 314‬و ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ‬ ‫]ِن َ‬ ‫ﺗﻬﺮان ص ‪ 182‬و ‪ 183‬و ‪ 185‬و ‪ 187‬و ‪ 188‬و ‪ 189‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎن ﺷﻬﯿﺪ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( ﻟﻘﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺸﯿﺎن درﺑﺎري ﻗﺎﺟﺎر ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ آﻏﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﻗﺎﺟﺎر ﻣﯿﺪادﻧﺪ‪.‬‬ ‫]ِن َ‬ ‫ﺧﺎﻗﺎن ﮐﺎﺷﻐﺮ‪.‬‬



‫]ِن َغ[ )ِاخ( ﭘﺎدﺷﺎه ﮐﺎﺷـﻐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺰد ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﻠﮑﺸﺎه اﺑﻦ اﻟﺐ ارﺳـﻼن ﺗﺤﻒ و ﻫﺪاﯾﺎ ﻓﺮﺳـﺘﺎد و از او اﻟﺘﻤﺎس ﻋﻔﻮ و ﺑﺨﺸـﺶ ﮐﺮد و‬ ‫ﺑﺮﺳﻮﻟﺶ ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﭘﯿﻐـﺎم را ﺑﺴـﻠﻄﺎن رﺳـﺎن‪ :‬اذﻟﺖ ﻟـﮏ اﻻﯾﺎم اﺧﺎدﻋﻬﺎ و ﺻـﻔﺖ ﻟﮏ اﻻﻗﺎﻟﯿﻢ ﻣﺸﺎرﻋﻬﺎ ﻓﻼ ﯾﻀـﺮك ان ﺑﻘﯽ ﻓﯽ اﻻﻗﻠﯿﻢ‬ ‫ﺑﯿﺖ ﻣﻦ ﺑﯿﻮت اﻟﻤﻠـﮏ اﻟﻘـﺪﯾﻢ و ان اﻗﺘﻀـﯽ رأﯾـﮏ زوﺟﺖ ﻣﻦ ﺑﻌﺾ ﺑﻨـﺎت ﻣﻮاﻟﯿﮏ ﻟﺒﻌﺾ اوﻻدك ﻓﻨﺤﻦ ﻣﻦ ﻣﻮاﻟﯿﮏ و ﻋﺒﺎدك‪) .‬از‬ ‫اﺧﺒﺎر اﻟﺪوﻟﮥ اﻟﺴﻠﺠﻮﻗﯿﻪ ص ‪.(66‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎن ﮐﻼه‪.‬‬



‫ك[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺻﺎﺣﺐ ﮐﻼه ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﺖ از ﻋﻈﻤﺖ و ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ‪ :‬ﻓﺮﯾﺪون ﮐﻤﺮ ﺑﻠﮑﻪ ﺧﺎﻗﺎن ﮐﻼه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫] ُ‬ ‫ﺧﺎﻗﺎن ﻣﻐﻔﻮر‪.‬‬



‫]ِن َم[ )ِاخ( ﻟﻘﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎه ﻗﺎﺟﺎر ﺑﻪ او داده اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎن ﻣﻨﺼﻮر‪.‬‬



‫]ِن َم[ )ِاخ( ﻟﻘﺐ ﺳﻠﻄﺎن ﺣﺴﯿﻦ ﻣﯿﺮزا ﮐﺮت اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ ج ‪ 3‬چ ﺗﻬﺮان ﺻﺺ ‪ 260 - 241‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎن ﻧﮋاد‪.‬‬



‫]ِن[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( از دودهء ﺧﺎﻗـﺎن‪ .‬از ﻧﺴـﻞ ﺧﺎﻗـﺎن‪ .‬از ﻃـﺎﯾﻔﻪء ﺧﺎﻗـﺎن‪ .‬ﻣﻨﺴﻮب ﺑﺨﺎﻗـﺎن ‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺎﻗـﺎن ﻧﮋاد اﺳﺖ و ﺑـﺪﮔﻮﻫﺮ اﺳﺖ ﺑﺒﺎﻻ و‬ ‫دﯾﺪار ﭼﻮن ﻣﺎدر اﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺗﻮ ﺧﺎﻗﺎن ﻧﮋادي ﻧﻪ از ﮐﯿﻘﺒﺎد ﮐﻪ ﮐﺴﺮي ﺗﺮا ﺗﺎج ﺑﺮ ﺳﺮ ﻧﻬﺎد‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫)ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺎﻗﺎن‪ .‬ﻣﺠﺎزًا ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻻﯾﻖ ﺧﺎﻗﺎن و ﺧﺎﻗﺎن ﻣﺂب ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫)ِا( ﻧﻮﻋﯽ ﺧﺮﺑﺰه اﺳﺖ در ﻣﺸﻬﺪ و ﺑﻨﺎم ﺧﺮﺑﺰهء ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ در آﻧﺠﺎ ﺷﻬﺮت دارد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫)ِا( ﻧﻮع ﻣﺨﺼﻮﺻﯽ آﺟﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ از آﺟﺮ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ و ﺑﺮاي ﭘﻠﮑﺎن ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺮود‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از ﻣﻨﺠﻤﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﺎرﯾـﺦ اﻟﺤﮑﻤـﺎء اﺑﻦ ﻗﻔﻄﯽ ﻣﯿﻨﻮﯾﺴـﺪ وي در ﻋﻠﻢ ﻧﺠﻮم و ﺗﻔﺴـﯿﺮ و ﺣﻞ زﯾﺠﺎت و ﻃﺒﺎﯾﻊ ﮐﻮاﮐﺐ و‬ ‫اﺣﮑﺎم ﺣﻮادث ﺑﺼـﯿﺮ ﺑﻮده و در ﻋﺸـﺮ ﺳﻮم ﻣﺎﺋﻪء ﭘﻨﺠﻢ ﻫﺠﺮت وﻓﺎت ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒًﺎ در ﺣـﺪود ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 430 - 420‬ه ‪ .‬ق‪) .‬از‬ ‫ﮔﺎﻫﻨﺎﻣﻪء ﺳﯿﺪ ﺟﻼل ﻃﻬﺮاﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( اﺑﺮاﻫﯿﻢ درﺑﻨﺪي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﺮاﻫﯿﻢ درﺑﻨﺪي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺧﺰاﻋﯽ اﻧﻄـﺎﮐﯽ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﺴﺎل ‪ 399‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺻـﺎﺣﺐ ﮐﺘـﺎب »اﻟﺘﺎرﯾـﺦ اﻟﺨﺎﻗـﺎﻧﯽ« اﺳـﺖ و ﻣﺴـﻌﻮدي از او در ﻣﺮوج‬ ‫اﻟﺬﻫﺐ ﻧﺎم ﺑﺮده اﺳﺖ‪) .‬از ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( اﻓﻀﻞ اﻟـﺪﯾﻦ ﺑـﺪﯾﻞ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﺣﻘﺎﯾﻘﯽ َﺷـ ﺮواﻧﯽ)‪ (1‬ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﺣﺴـﺎن اﻟﻌﺠﻢ ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرﮔـﺘﺮﯾﻦ ﺷـﺎﻋﺮان و از ﻓﺤـﻮل‬ ‫ﺑﻠﻐﺎي اﯾﺮان اﺳﺖ‪ .‬ﻟﻘﺐ ﺣّﺴﺎﻧُﺎﻟَﻌَﺠﻢ را ﮐﻪ ﺑﺤﻖ در ﺧﻮر اوﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻢ او ﮐﺎﻓﯽ اﻟـﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ وي داد)‪ (2‬و ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﺧﻮد ﭼﻨﺪﺑﺎر ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ‬ ‫را ﺑـﺪﯾﻦ ﻟﻘﺐ ﺧﻮاﻧـﺪه و ﻋﻮﻓﯽ ﻫﻢ ﻫﻤﯿﻦ ﻟﻘﺐ را ﺑﺮاي وي ﯾﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ)‪ ،(3‬اﻣﺎ ﻟﻘﺐ دﯾﮕﺮ او اﻓﻀﻞ اﻟـﺪﯾﻦ ﻋﻨﻮان ﻣﺸـﻬﻮرﺗﺮ او ﺑﻮده‬ ‫اﺳـﺖ و ﻣﻌﺎﺻـﺮان وي او را ﺑـﻪ ﻫﻤﯿـﻦ ﻟﻘﺐ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧـﺪه اﻧـﺪ)‪ (4‬و ﺧـﻮد ﻫﻢ ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ را ﺑﺴـﺒﺐ ﻫﻤﯿﻦ ﻟﻘﺐ ﮔـﺎه اﻓﻀـﻞ ﯾـﺎد ﻣﯽ ﮐﺮده‬ ‫اﺳﺖ)‪ .(5‬اﺳﻢ او را ﺗﺬﮐﺮه ﻧﻮﯾﺴﺎن اﺑﺮاﻫﯿﻢ)‪ (6‬ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ وﻟﯽ او ﺧﻮد ﻧﺎم ﺧﻮﯾﺶ را »ﺑﺪﯾﻞ« ﮔﻔﺘﻪ و در ﺑﯿﺘﯽ ﭼﻨﯿﻦ آورده اﺳﺖ‪ :‬ﺑَ َﺪل ﻣﻦ‬ ‫آﻣـﺪم اﻧـﺪر ﺟﻬﺎن ﺳـﻨﺎﺋﯽ را ﺑﺪﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﭘﺪر ﻧﺎم ﻣﻦ ﺑﺪﯾﻞ ﻧﻬﺎد‪ .‬ﭘﺪر او ﻧﺠﯿﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﻣﺮوي درودﮔﺮ ﺑﻮد و ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﺑﺎرﻫﺎ در اﺷـﻌﺎر‬ ‫ﺧﻮد ﺑﻪ درود ﮔﺮي او اﺷﺎرت ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺟﺪ او ﺟﻮﻻﻫﻪ و ﻣﺎدرش ﺟﺎرﯾﻪ اي ﻧﺴـﻄﻮري و ﻃﺒﺎخ از روﻣﯿﺎن ﺑﻮده ﮐﻪ اﺳﻼم آورده)‪.(7‬‬ ‫ﻋﻤﺶ ﮐﺎﻓﯽ اﻟـﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﻣﺮدي ﻃﺒﯿﺐ و ﻓﯿﻠﺴﻮف ﺑﻮد و ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﮕﯽ در ﮐﻨﻒ ﺣﻤﺎﯾﺖ و ﺣﻀﺎﻧﻪء ﺗﺮﺑﯿﺖ او‬ ‫ﺑـﻮد و ﺑﺎرﻫـﺎ از ﺣﻘـﻮق او ﯾـﺎد ﮐﺮده و آن ﻣﺮد ﻓﯿﻠﺴـﻮف را ﺑـﻪ ﻧﯿﮑﯽ ﺳـﺘﻮده و ﻧﯿﺰ ﭼﻨـﺪي از ﺗﺮﺑﯿﺖ ﭘﺴـﺮ ﻋﻢ ﺧـﻮد وﺣﯿﺪاﻟـﺪﯾﻦ ﻋﺜﻤـﺎن‬ ‫ﺑﺮﺧـﻮردار ﺑﻮده اﺳﺖ)‪ (8‬و ﺑـﺎ آﻧﮑـﻪ در ﻧﺰد ﻋـﻢ و ﭘﺴـﺮ ﻋﻢ اﻧـﻮاع ﻋﻠـﻮم ادﺑﯽ و ﺣﮑﻤﯽ را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ ﭼﻨـﺪي ﻧﯿﺰ در ﺧـﺪﻣﺖ اﺑﻮاﻟﻌﻼـء‬ ‫ﮔﻨﺠﻮي ﺷﺎﻋﺮ ﺑﺰرگ ﻣﻌﺎﺻـﺮ ﺧﻮد ﮐﻪ در دﺳـﺘﮕﺎه ﺷـﺮواﻧﺸﺎﻫﺎن ﺑﺴـﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ ،‬ﮐﺴﺐ ﻓﻨﻮن ﺷﺎﻋﺮي ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻨﻮان ﺷﻌﺮي او در آﻏﺎز‬ ‫اﻣﺮ »ﺣﻘﺎﯾﻘﯽ« ﺑﻮد)‪ (9‬وﻟﯽ ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ اﺑﻮاﻟﻌﻼـء وي را ﺑﺨـﺪﻣﺖ ﺧﺎﻗـﺎن ﻣﻨـﻮﭼﻬﺮ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮد ﻟﻘﺐ »ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ« ﺑﺮ او ﻧﻬـﺎد)‪ .(10‬ﺑﻌﺪ از‬ ‫ورود ﺑﺨﺪﻣﺖ ﺧﺎﻗﺎن اﮐﺒﺮ ﻓﺨﺮاﻟﺪﯾﻦ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮﺑﻦ ﻓﺮﯾﺪون ﺷـﺮواﻧﺸﺎه ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﺑﺪرﺑﺎر ﺷـﺮواﻧﺸﺎﻫﺎن اﺧﺘﺼﺎص ﯾﺎﻓﺖ و ﺻﻠﺘﻬﺎي ﮔﺮان از آن‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎه ﺑـﺪو رﺳـﯿﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از ﭼﻨـﺪي از ﺧﺪﻣﺖ ﺷـﺮواﻧﺸﺎه ﻣﻠﻮل ﺷﺪ و ﺑﺎﻣﯿﺪ دﯾﺪار اﺳـﺘﺎدان ﺧﺮاﺳﺎن و درﺑﺎرﻫﺎي ﻣﺸـﺮق آرزوي ﻋﺮاق و‬ ‫ﺧﺮاﺳﺎن در ﺧﺎﻃﺮش ﺧﻠﺠﺎن ﮐﺮد و اﯾﻦ ﻣﯿﻞ از اﺷﺎرات ﻣﺘﻌﺪد ﺷﺎﻋﺮ ﻣﺸـﻬﻮد اﺳﺖ)‪ (11‬ﻟﯿﮑﻦ ﺷـﺮواﻧﺸﺎه او را رﻫﺎ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﻤﯿﻞ دل‬ ‫رﺧﺖ از آن ﺳﺎﻣﺎن ﺑﺮ ﺑﻨﺪد و اﯾﻦ ﺗﻀـﯿﯿﻖ ﻣﻮﺟﺐ دﻟﺘﻨﮕﯽ ﺷﺎﻋﺮ ﺑﻮد ﺗﺎ ﻋﺎﻗﺒﺖ روي ﺑﻌﺮاق ﻧﻬﺎد و ﺗﺎ ري رﻓﺖ ﻟﯿﮑﻦ آﻧﺠﺎ ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪ)‪.(12‬‬ ‫در ﻫﻤـﺎن ﺣﺎل ﺧﺒﺮ ﺣﻤﻠﻪء ﻏﺰان ﺑﺮ ﺧﺮاﺳﺎن و ﺣﺒﺲ ﺳـﻨﺠﺮ و ﻗﺘﻞ اﻣﺎم ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﺑـﺪو رﺳـﯿﺪ و او را از اداﻣﻪء ﺳـﻔﺮ ﺑﺎز داﺷﺖ و‬ ‫ﺑﺒﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ »ﺣﺒﺴﮕﺎه ﺷﺮوان« ﻣﺠﺒﻮر ﺳﺎﺧﺖ)‪ (13‬اﻣﺎ ﭼﯿﺰي از ﺗﻮﻗﻒ او در ﺷﺮوان و ﺣﻀﻮر در ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺷﺮواﻧﺸﺎه ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻘﺼﺪ‬ ‫ﺣﺞ و دﯾﺪن اﻣﺮاي ﻋﺮاﻗﯿﻦ اﺟﺎزت ﺳﻔﺮ ﺧﻮاﺳﺖ و در زﯾﺎرت ﻣﮑﻪ و ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻗﺼﺎﺋﺪ ﻏﺮا ﺳﺮود و در ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از رﺟﺎل ﺑﺰرگ‬ ‫و از آﻧﺠﻤﻠﻪ ﺑﺎ ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺳـﻠﺠﻮﻗﯽ )‪ 554 - 548‬ه ‪ .‬ق‪ (.‬و ﺟﻤﺎل اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ اﺻـﻔﻬﺎﻧﯽ وزﯾﺮ ﻗﻄﺐ اﻟـﺪﯾﻦ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻮﺻﻞ ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮد و ﺑﺎ ﻣﻌﺮﻓﯽ اﯾﻦ وزﯾﺮ ﺑﺨﺪﻣﺖ اﻟﻤﻘﺘﻔﯽ ﻻﻣﺮاﷲ ﺧﻠﯿﻔﻪء ﻋﺒﺎﺳـﯽ رﺳـﯿﺪ و ﮔﻮﯾﺎ ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺷﻐﻞ دﺑﯿﺮي ﺑﻪ‬ ‫وي ﮐﺮد)‪ (14‬وﻟﯽ او ﻧﭙـﺬﯾﺮﻓﺖ و در ﻫﻤﯿـﻦ اوان ﮐﻪ ﻣﺼـﺎدف ﺑـﺎ ﺣـﺪود ﺳـﺎل ‪ 551‬ﯾﺎ ‪ 552‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑـﻮده اﺳﺖ ﺳـﺮﮔﺮم ﺳـﺮودن ﺗﺤﻔﮥ‬ ‫اﻟﻌﺮاﻗﯿﻦ ﺧﻮد ﺑﻮد)‪ .(15‬در دﻧﺒﺎل ﺳـﻔﺮ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺑﻐـﺪاد‪ ،‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﮐﺎخ ﻣـﺪاﯾﻦ را دﯾـﺪ و ﻗﺼـﯿﺪهء ﻏﺮاي ﺧﻮد را درﺑﺎرهء آن ﮐﺎخ ﻣﺨﺮوب‬ ‫ﺑﺴﺎﺧﺖ و در ورود ﺑﻪ اﺻـﻔﻬﺎن ﻗﺼـﯿﺪهء ﺧﻮد را در وﺻﻒ اﺻﻔﻬﺎن و اﻋﺘﺬار از ﻫﺠﻮي ﮐﻪ ﻣﺠﯿﺮاﻟﺪﯾﻦ ﺑﯿﻠﻘﺎﻧﯽ درﺑﺎرهء آن ﺷﻬﺮ ﺳﺮوده‬ ‫و ﺑﻪ ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﻧﺴـﺒﺖ داده ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ)‪ (16‬و ﮐـﺪورﺗﯽ را ﮐﻪ رﺟـﺎل آن ﺷـﻬﺮ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬و ﻧﻤﻮداري از آن را در‬ ‫ﻗﺼﯿﺪهء ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮزاق ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ)‪ (17‬ﺑﻪ ﺻـﻔﺎ ﻣﺒﺪل ﮐﺮد‪ .‬در ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺷﺮوان ﺑﺎز ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﺑﻪ درﺑﺎر ﺷﺮواﻧﺸﺎه ﭘﯿﻮﺳﺖ‪ .‬ﻟﯿﮑﻦ‬ ‫ﻣﯿﺎن او و ﺷـﺮواﻧﺸﺎه ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺎﻣﻌﻠﻮﻣﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﺎﯾـﺪ ﺳـﻌﺎﯾﺖ ﺳﺎﻋﯿﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺎر ﺑﻪ ﻧﻘﺎر و ﮐـﺪورت ﮐﺸـﯿﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮐﺎر ﺑﺤﺒﺲ ﺷﺎﻋﺮ‬ ‫اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ و ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﯽ ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺳﺎل ﺑﻪ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻋﺰاﻟﺪوﻟﻪ ﻧﺠﺎت ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺣﺒﺲ ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ وﺳﯿﻠﻪء ﺳﺮودن ﭼﻨﺪ ﻗﺼﯿﺪهء ﺣﺒﺴﯿﻪء زﯾﺒﺎي‬ ‫او ﺷـﺪه ﮐﻪ در دﯾﻮاﻧﺶ ﺛﺒﺖ اﺳﺖ‪ .‬و او ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪي در ﺣﺪود ﺳﺎل ‪ 569‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﻪ ﺳﻔﺮ ﺣﺞ رﻓﺖ و ﺑﻌﺪ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﺸﺮوان در ﺳﺎل‬ ‫‪ 571‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻓﺮزﻧـﺪش رﺷـﯿﺪاﻟﺪﯾﻦ را ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎل داﺷﺖ از دﺳﺖ داد و ﺑﻌـﺪ از آن ﻣﺼـﯿﺒﺖ دﯾﮕﺮ ﺑﺮ او روي ﻧﻤﻮد ﭼﻨﺪاﻧﮑﻪ‬ ‫ﻣﯿﻞ ﺑﻪ ﻋﺰﻟﺖ ﮐﺮد و در اواﺧﺮ ﻋﻤﺮ در ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﺴـﺮ ﺑﺮد و در ﻫﻤﺎن ﺷـﻬﺮ درﮔﺬﺷﺖ و در ﻣﻘﺒﺮة اﻟﺸﻌﺮاء ﻣﺤﻠﻪء ﺳﺮﺧﺎب ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻣﺪﻓﻮن ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺳـﺎل وﻓﺎت او را دوﻟﺘﺸﺎه ‪ 582‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ و آن را ﺑـﺎ ﻋـﺪاد دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﻧﻘـﻞ ﮐﺮده اﻧـﺪ و از آﻧﺠﻤﻠﻪ در ﮐﺘﺎب ﻧﺘﺎﯾـﺞ اﻻﻓﮑﺎر اﯾﻦ‬ ‫واﻗﻌﻪ ﺑﺴﺎل ‪ 595‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺛﺒﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﮐﺘﺎب داﻧﺸﻤﻨﺪان آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﻣﺮﺣﻮم ﺗﺮﺑﯿﺖ ص ‪ .(130‬و اﯾﻦ ﻗﻮل اﻗﺮب ﺑﺼﻮاب اﺳﺖ )ﺳﺨﻦ‬ ‫و ﺳﺨﻨﻮران‪ ،‬چ ﻓﺮوزاﻧﻔﺮ ص ‪ .(349‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺧﺎﻗﺎن اﮐﺒﺮ اﺑﻮاﻟﻬﯿﺠﺎ ﻓﺨﺮاﻟﺪﯾﻦ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮﺑﻦ ﻓﺮﯾﺪون ﺷﺮواﻧﺸﺎه و ﭘﺴﺮش ﺧﺎﻗﺎن ﮐﺒﯿﺮ ﺟﻼل‬ ‫اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮاﻟﻤﻈﻔﺮ اﺧﺴـﺘﺎن ﺑﻦ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﺑﺎﺳـﺘﺎد ﺗﻮﺟﻪ و اﻗﺒﺎﻟﯽ ﺗﺎم داﺷـﺘﻨﺪ و وي را ﺑﺮاﺗﺒﻪ و ﺻـﻼت ﺟﺰﯾﻞ ﻣﯽ ﻧﻮاﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺻـﺮ‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ﻏﯿﺮ از ﺷﺮواﻧﺸﺎﻫﺎن ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﺑﺎ اﻣﺮاي اﻃﺮاف و ﺣﺘﯽ ﺳﻼﻃﯿﻦ دوردﺳﺘﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮارزﻣﺸﺎه ﻧﯿﺰ راﺑﻄﻪ داﺷﺖ و آﻧﺎن را ﻣﺪح ﻣﯿﮕﻔﺖ و‬ ‫از اﯾﻦ ﻣﻤﺪوﺣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻼءاﻟﺪﯾﻦ اﺗﺴﺰﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮارزﻣﺸﺎه )‪ 551 - 521‬ه ‪ .‬ق‪ (.‬ﮐﻪ ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ او را در اواﯾﻞ ﻋﻬـﺪ ﺷﺎﻋﺮي ﺧﻮد ﻣﺪح ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫ﺑﻮد)‪ (18‬و ﻧﺼﺮة اﻟﺪﯾﻦ اﺳﭙﻬﺒﺪ اﺑﻮاﻟﻤﻈﻔﺮ ﮐﯿﺎﻟﻮاﺷﯿﺮ و ﻏﯿﺎث اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ ﻣﻠﮑﺸﺎه )‪ (554 - 548‬ﮐﻪ ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ در ﺳﻔﺮ ﻋﺮاق‬ ‫او را دﯾـﺪار ﮐﺮد‪ ،‬و رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ارﺳـﻼن ﺑﻦ ﻃﻐﺮل )‪ 571 - 555‬ه ‪ .‬ق‪ (.‬و ﻣﻈﻔﺮاﻟـﺪﯾﻦ ﻋﻼءاﻟﺪﯾﻦ ﺗﮑﺶ ﺑﻦ اﯾﻞ ارﺳـﻼن ﺧﻮارزﻣﺸﺎه و‬ ‫ﭼﻨﺪ ﺗﻦ دﯾﮕﺮ از ﺷـﻬﺮﯾﺎران ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺠﺎور ﺷﺮوان‪ .‬از ﺷﺎﻋﺮان ﻋﻬﺪ ﺧﻮد ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﭼﻨﺪﺗﻦ رواﺑﻄﯽ ﺑﺪوﺳﺘﯽ ﯾﺎ دﺷﻤﻨﯽ داﺷﺖ و از ﻫﻤﻪء‬ ‫آﻧﺎن ﻗﺪﯾﻤﺘﺮ اﺑﻮاﻟﻌﻼء ﮔﻨﺠﻮي اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳـﺘﺎد ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ در ﺷﻌﺮ و ادب ﺑﻮد و او را ﺑﻌﺪ از ﺗﺮﺑﯿﺖ دﺧﺘﺮ داد و ﺑﺪرﺑﺎر ﺷﺮواﻧﺸﺎه ﺑﺮد‪ .‬ﻟﯿﮑﻦ‬ ‫ﮐﺎرﺷـﺎن ﺑﺰودي ﺑﻪ ﻧﻘﺎر و ﻫﺠﻮ ﮐﺸـﯿﺪ و در ﺗﺤﻔـﮥ اﻟﻌﺮاﻗﯿﻦ ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ اﺑﯿﺎﻧﯽ در ﻫﺠﻮ آن اﺳـﺘﺎد ﻫﺴﺖ)‪ ،(19‬ﻟﯿﮑﻦ ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ ﭘﺎداش اﯾﻦ ﺑﯽ‬ ‫ادﺑﯽ را ﺑﻪ اﺳـﺘﺎد از ﺷﺎﮔﺮد ﺧﻮد ﻣﺠﯿﺮاﻟـﺪﯾﻦ ﺑﯿﻠﻘﺎﻧﯽ ﮔﺮﻓﺖ و از ﺑـﺪزﺑﺎﻧﯿﻬﺎي او ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ آزرده ﺷﺪ‪ .‬از ﻣﻌﺎﺻـﺮان ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﻣﯿﺎن او و‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ رﺷـﺘﻪ ﻫﺎي ﻣﻮدت ﺑﺴـﺒﺐ ﻗﺮب ﺟﻮار ﻣﺴـﺘﺤﮑﻢ ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ درﮔـﺬﺷﺖ ﻧﻈﺎﻣﯽ در رﺛﺎء او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﻤﯽ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‬ ‫درﯾﻐﺎ ﮔﻮي ﻣﻦ ﺑﺎﺷﺪ درﯾﻐﺎ ﻣﻦ ﺷﺪم آﺧﺮ درﯾﻐﺎ ﮔﻮي ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬رﺷـﯿﺪاﻟﺪﯾﻦ وﻃﻮاط ﺷﺎﻋﺮ اﺳﺘﺎد ﻋﻬﺪ ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﻫﻢ ﭼﻨﺪي ﺑﺎ اﺳﺘﺎد دوﺳﺘﯽ‬ ‫داﺷـﺘﻪ و آن دو ﺑﺰرگ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ را ﺛﻨﺎ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ وﻟﯽ آﺧﺮ ﮐﺎرﺷﺎن ﺑﻬﺠﺎ ﮐﺸـﯿﺪ‪ .‬ﻓﻠﮑﯽ ﺷـﺮواﻧﯽ ﻫﻢ از ﻣﻌﺎﺻـﺮان و ﯾﺎران ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﺑﻮد و‬ ‫اﺛﯿﺮ اﺧﺴـﯿﮑﺘﯽ ﮐﻪ ﻃﺮﯾﻘﻪء ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ را ﺗﺘﺒﻊ ﻣﯽ ﮐﺮده از ﻣﻌﺎرﺿـﺎن وي ﺷـﻤﺮده ﻣﯿﺸـﺪ‪ .‬ﻋﻼـوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﮔﺮوه ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ ﺑـﺎ ﻋـﺪه اي دﯾﮕﺮ از‬ ‫ﺷـﺎﻋﺮان و ﻋﺎﻟﻤـﺎن زﻣﺎن رواﺑﻂ ﻧﺰدﯾﮏ و ﻣﮑﺎﺗﺒﻪ داﺷـﺘﻪ و ﺑﺮ روي ﻫﻢ ﮐﻤﺘﺮ ﮐﺴـﯽ از ﺷﺎﻋﺮان اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻢ در ﻋﻬـﺪ ﺧﻮد ﺑﻪ آن درﺟﻪ‬ ‫اﺷـﺘﻬﺎر رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ او رﺳﯿﺪ‪ .‬از آﺛﺎر ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﻋﻼوه ﺑﺮ دﯾﻮان او ﮐﻪ ﻣﺘﻀﻤﻦ ﻗﺼﺎﯾﺪ و ﻣﻘﻄﻌﺎت و ﺗﺮﺟﯿﻌﺎت و ﻏﺰﻟﻬﺎ و رﺑﺎﻋﯿﺎت اﺳﺖ‬ ‫ﻣﺜﻨﻮي ﺗﺤﻔـﮥ اﻟﻌﺮاﻗﯿﻦ اوﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨـﺎم ﺟﻤـﺎل اﻟـﺪﯾﻦ اﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ اﺻـﻔﻬﺎﻧﯽ وزﯾﺮ ﺻـﺎﺣﺐ ﻣﻮﺻﻞ ﮐﻪ از رﺟﺎل ﻣﻌﺮوف ﻗﺮن‬ ‫ﺷﺸﻢ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺳـﺮوده اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ را ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ در ﺷـﺮح ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﮑﻪ و ﻋﺮاﻗﯿﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ و در ذﮐﺮ ﻫﺮ ﺷـﻬﺮ از رﺟﺎل و‬ ‫ﻣﻌـﺎرﯾﻒ آن ﻧﯿﺰ ﯾـﺎد ﮐﺮده و در آﺧﺮ ﻫﻢ اﺑﯿﺎﺗﯽ در ﺣﺴﺐ ﺣﺎل ﺧﻮد آورده اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ از ﺟﻤﻠﻪء ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺷﺎﻋﺮان ﻗﺼـﯿﺪه ﮔﻮي و‬ ‫از ارﮐﺎن ﺷـﻌﺮ ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﻮت اﻧـﺪﯾﺸﻪ و ﻣﻬﺎرت او در ﺗﺮﮐﯿﺐ اﻟﻔﺎظ و ﺧﻠﻖ ﻣﻌﺎﻧﯽ و اﺑﺘﮑﺎر ﻣﻀﺎﻣﯿﻦ ﺟﺪﯾﺪ و ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ راﻫﻬﺎي‬ ‫ﺧﺎص در ﺗﻮﺻـﯿﻒ و ﺗﺸﺒﯿﻪ ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﯿﭻ ﻗﺼـﯿﺪه و ﻗﻄﻌﻪ و ﺷﻌﺮ او ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﺟﻬﺎت ﺗﺎزﮔﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻗﺪرﺗﯽ ﮐﻪ او‬ ‫در اﻟﺘﺰام ردﯾﻔﻬﺎي ﻣﺸـﮑﻞ ﻧﺸﺎن داده ﮐﻢ ﻧﻈﯿﺮ اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺑﺴـﯿﺎري از ﻗﺼﺎﺋـﺪ ﺧﻮد ﯾﮏ ﻓﻌﻞ ﻣﺎﻧﻨـﺪ »ﺑﺮاﻓﮑﻨﺪ« »ﺑﺮﻧﺨﺎﺳﺖ« »ﻧﯿﺎﻣﺪه‬ ‫اﺳﺖ« »ﻧﻤﯽ ﯾـﺎﺑﻢ« »ﺑﺮ اﻓﺮوز« »ﺷﮑﺴـﺘﻢ« و اﻣﺜـﺎل آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﯾﺎ ﯾﮏ ﻓﻌﻞ و ﻣﺘﻌﻠﻖ آن ﻣﺎﻧﻨـﺪ »درﮐﺸﻢ ﻫﺮ ﺻـﺒﺤﺪم« و »ﺑﺮ ﻧﺘﺎﺑـﺪ ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ« ﯾﺎ‬ ‫اﺳﻢ و ﺻـﻔﺖ را ردﯾﻒ ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻬﺎرت ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ در وﺻﻒ از ﻏﺎﻟﺐ ﺷﺎﻋﺮان ﻗﺼـﯿﺪه ﺳـﺮا ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬اوﺻﺎف ﻣﺨﺘﻠﻒ او ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫وﺻﻒ آﺗﺶ‪ ،‬ﺑـﺎدﯾﻪ‪ ،‬ﺻـﺒﺢ‪ ،‬ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺰم‪ ،‬ﺑﻬﺎر‪ ،‬ﺧﺰان‪ ،‬ﻃﻠﻮع آﻓﺘﺎب و اﻣﺜﺎل آﻧﻬﺎ در ﺷـﻤﺎر اوﺻﺎف راﺋﻊ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت او‬ ‫ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﺑﺎ ﺧﯿﺎﻻت ﺑﺪﯾﻊ ﻫﻤﺮاه و ﺑﺎﺳـﺘﻌﺎرات و ﮐﻨﺎﯾﺎت ﻋﺠﯿﺐ آﻣﯿﺨﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺧﺎﺻـﯽ را ﮐﻪ ﺗﺎ ﻋﻬﺪ او ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﻣﺸﺘﻤﻞ اﺳﺖ‬ ‫ﻣﺎﻧﻨـﺪ »اﮐﺴـﯿﺮ ﻧﻔﺲ ﻧـﺎﻃﻘﻪ« ﺑﺮاي »ﺳـﺨﻦ« »دو ﻃﻔﻞ ﻫﻨـﺪو« ﺑﺮاي »دو ﻣﺮدﻣﮏ ﭼﺸﻢ«‪» ،‬ﺳﻪ ﮔﻨـﺞ ﻧﻔﺲ« ﯾﻌﻨﯽ ﻗﻮاي ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﺘﻔﮑﺮه و‬ ‫ﻣﺨﯿﻠﻪ و ﺣـﺎﻓﻈﻪ‪» ،‬ﻣﻬـﺪ ﭼﺸﻢ« ‪» ،‬ﻗﺼـﺮ دﻣﺎغ« و ﺻـﺪﻫﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻧﻈﯿﺮ اﯾﻨﻬﺎ ﮐﻪ در ﻫﺮ ﻗﺼـﯿﺪه و ﻏﺎﻟﺒًﺎ در ﻫﺮ ﺑﯿﺖ از اﺑﯿﺎت ﻗﺼـﯿﺪه ﻫﺎي او‬ ‫ﻣﯿﺘﻮان ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﺑﺮ اﺛﺮ اﺣﺎﻃﻪء ﺑﻐﺎﻟﺐ ﻋﻠﻮم و اﻃﻼﻋﺎت و اﺳﻤﺎر ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻬﺪ ﺧﻮد‪ ،‬و ﻗﺪرت ﺧﺎرق اﻟﻌﺎده اي ﮐﻪ در اﺳﺘﻔﺎده از آن‬ ‫اﻃﻼﻋﺎت در ﺗﻌﺎرﯾﺾ ﮐﻼم داﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﻀﺎﻣﯿﻦ ﻋﻠﻤﯽ ﺧﺎﺻـﯽ در ﺷـﻌﺮ اﯾﺠﺎد ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺐ آﻧﻬﺎ ﭘﯿﺶ از او ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي او اﺳـﺘﻔﺎده از ﻟﻐﺎت ﻋﺮب در ﺷـﻌﺮ ﻓﺎرﺳـﯽ ﻣﺤﺪود ﺑﺤﺪي ﻧﯿﺴﺖ ﺣﺘﯽ آﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﺎن ﻏﺮاﺑﺖ اﺳﺘﻌﻤﺎل دارد‪ .‬ﺑﺎ‬ ‫ﺗﻤﺎم اﯾﻦ اﺣﻮال ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺷـﻌﺮ ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ را ﻣﺸـﮑﻞ ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪﻫﺪ و دﺷﻮار ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﺎﻧﺪ اﯾﻦ دو ﻋﻠﺖ اﺧﯿﺮ ﯾﻌﻨﯽ اﺳﺘﻔﺎده از اﻓﮑﺎر و اﻃﻼﻋﺎت‬ ‫ﻋﻠﻤﯽ و ﺑﮑـﺎر ﺑﺮدن ﻟﻐـﺎت دﺷﻮار ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ دو ﻋﺎﻣـﻞ وﻗﺘﯽ ﺑـﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از ﻗﺒﯿﻞ رﻗﺖ ﻓﮑﺮ و ﺑﺎرﯾﮏ اﻧﺪﯾﺸـﯽ او در اﺑـﺪاع‬ ‫ﻣﻀﺎﻣﯿﻦ و اﺧﺘﺮاع ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﺧﺎص ﺗﺎزه و ﺑﮑﺎر ﺑﺮدن اﺳـﺘﻌﺎرات و ﮐﻨﺎﯾﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻣﺘﻌﺪد و اﻣﺜﺎل آﻧﻬﺎ ﺟﻤﻊ ﺷﻮد‪ ،‬ﻓﻬﻢ ﺑﻌﻀﯽ از اﺑﯿﺎت‬ ‫او را دﺷﻮار ﻣﯿﮑﻨـﺪ و ﺑـﺎ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ اﺣﻮال اﮔﺮ ﮐﺴـﯽ ﺑﺎ ﻟﻬﺠﻪ و ﺳـﯿﺎق ﺳـﺨﻦ او ﺧﻮﮔﯿﺮد از وﺳـﻌﺖ داﯾﺮهء اﯾﻦ اﺷـﮑﺎﻻت ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﺎﺳـﺘﻪ‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺎﻋﺮ اﺳﺘﺎد ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﮐﺜﺮ اﺳﺘﺎدان ﻋﻬﺪ ﺧﻮد ﺑﺮوش ﺳﻨﺎﺋﯽ در زﻫﺪ و وﻋﻆ ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﺣﯿﺚ‬ ‫ﺑـﺎ او ﺑﺮاﺑﺮي ﮐﻨـﺪ و در ﻏـﺎﻟﺐ ﻗﺼﺎﺋـﺪ ﺣﮑﻤﯽ و ﻏﺰﻟﻬـﺎي ﺧﻮد از آن اﺳـﺘﺎد ﭘﯿﺮوي ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ ،‬و از ﻣﻔﺎﺧﺮات او ﯾﮑﯽ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد را‬ ‫ﺟﺎﻧﺸـﯿﻦ ﺳـﻨﺎﺋﯽ ﻣﯿﺪاﻧﺪ در ﻗﻄﻌﻪ اي ﺑﻤﻄﻠﻊ ذﯾﻞ‪ :‬ﭼﻮن ﻓﻠﮏ دور ﺳـﻨﺎﺋﯽ در ﻧﻮﺷﺖ آﺳـﻤﺎن ﭼﻮن ﻣﻦ ﺳـﺨﻦ ﮔﺴﺘﺮﺑﺰاد‪ .‬و ﺷﺎﯾﺪ ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﻋﻠﻞ اﯾﻦ اﻣﺮ ذوق و ﻋﻼﻗﻪ اي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در اواﺧﺮ ﺣﺎل ﺑﺘﺼﻮف ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮده و ﺑﻘﻮل ﺧﻮد درﺳـﯽ ﺳﺎل ﭼﻨﺪ ﭼﻠﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ در‬ ‫ﻋﯿﻦ ﻣـﺪاﺣﯽ ﻣﺮدي اﺑﯽ اﻟﻄﺒﻊ و ﺑﻠﻨـﺪ ﻫﻤﺖ و آزاده ﺑﻮد و ﺑـﺎ وﺟﻮد ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑـﺪرﺑﺎرﻫﺎي ﻣﻌﺮوف و ﻋﻼﻗﻪ اي ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺷـﺮواﻧﺸﺎه و‬ ‫ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺑﺘﻌﻬـﺪ اﻣـﻮر دﯾـﻮاﻧﯽ از ﻃﺮف او ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬ﻫﻤﻮاره از اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﺸﺎﻏـﻞ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺼـﺮاف او از ﻋﻮاﻟﻢ ﻣﻌﻨﻮي ﻣﯽ اﻧﺠﺎﻣﯿـﺪ اﺟﺘﻨـﺎب‬ ‫داﺷﺖ ﺑﺮ روﯾﻬﻢ اﯾﻦ ﺷﺎﻋﺮ از ﺑﺎب ﻋﻠﻢ و ادب و ﻣﻘﺎم و ﻣﺮﺗﺒﻪ اي ﺑﻠﻨـﺪ و اﺳـﺘﺎدي و ﻣﻬﺎرت در ﻓﻦ ﺧﻮد در ﺷـﻤﺎر ﺷﺎﻋﺮان ﮐﻢ ﻧﻈﯿﺮ و از‬ ‫ارﮐﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ و ﺷـﯿﻮهء او ﮐﻪ در ﺷـﻤﺎر ﺳـﺒﮑﻬﺎي ﻣﻄﺒﻮع ﺷـﻌﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ از وي ﻣﻮرد ﺗﻘﻠﯿﺪ و ﭘﯿﺮوي ﺑﺴﯿﺎري از ﺷﺎﻋﺮان ﭘﺎرﺳﯽ‬ ‫زﺑﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ادﺑﯿﺎت دﮐﺘﺮ ﺻـﻔﺎ ج‪ 2‬ﺻﺺ ‪ .(784 - 776‬ﺑﺮاي ﮐﺴﺐ اﻃﻼع ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﻣﯿﺘﻮان ﺑﻤﺂﺧـﺬ زﯾﺮ ﮐﻪ در‬ ‫ﭘﺎورﻗﯽ ج ‪ 1‬آﺗﺸـﮑﺪهء آذر چ ﺳﺎدات ﻧﺎﺻـﺮي آﻣﺪه اﺳﺖ رﺟﻮع ﮐﺮد‪ :‬آﺛﺎراﻟﺒﻼد ﻗﺰوﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺑﺴـﺘﺎن اﻟﺴﯿﺎﺣﻪ ص ‪ ،324‬ﺑﻬﺎرﺳﺘﺎن ﺟﺎﻣﯽ‪،‬‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ادﺑﯿﺎت دﮐﺘﺮ ﺷـﻔﻖ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺳﺎﯾﮑﺲ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه ص ‪ ،818‬ﺗﺬﮐﺮهء ﺧﻼﺻﮥ اﻻﻓﮑﺎر‪ ،‬ﺗﺬﮐﺮهء دوﻟﺘﺸﺎه ﺳﻤﺮﻗﻨﺪي چ ﻟﯿﺪن‬ ‫ﺻﺺ ‪ 83 - 78‬و ﺻـﺺ ‪ 70‬و ‪ 71‬و چ ﻫﻨــﺪ ص ‪ ،39‬داﻧﺸـﻤﻨﺪان آذرﺑﺎﯾﺠـﺎن‪ ،‬رﯾـﺎض اﻟﻌﺎرﻓﯿﻦ چ ‪ 2‬ﺻـﺺ ‪ 317‬ﺗـﺎ ‪ ،326‬ﺳـﺨﻦ و‬ ‫ﺳﺨﻨﻮران‪ ،‬ﺷﻌﺮ اﻟﻌﺠﻢ ﺷﺒﻠﯽ ﻧﻌﻤﺎﻧﯽ ج ‪ 5‬ﺻﺺ ‪ ،9 - 6‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﺷﺮواﻧﯽ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺳﻮل ﺧﯿﺎم ﭘﻮر چ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺳﺎل ‪ 1327‬ه ‪ .‬ش‪ .‬ﺷﺮوح‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ از ﻋﺒﺪاﻟﻮﻫﺎب ﺣﺴـﯿﻨﯽ و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ داود ﺷﺎدي آﺑﺎدي‪ ،‬ﻃﺮاﺋﻖ اﻟﺤﻘﺎﯾﻖ چ ﺗﻬﺮان ج ‪ 2‬ص ‪ ،280‬ﻋﺮﻓﺎت اﻟﻌﺎﺷﻘﯿﻦ‪ ،‬ﻟﺒﺎب اﻻﻟﺒﺎب‪،‬‬ ‫ﻣﺠـﺎﻟﺲ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻗﺎﺿـﯽ ﻧﻮراﷲ ﺷﻮﺷﺘﺮي ﻣﺠﻠﺲ دوازدﻫﻢ‪ ،‬ﻣﺠﻠﻪء ارﻣﻐﺎن ﺳﺎل ‪ 5‬و ‪ 6‬ﺷـﺮح ﺣﺎل ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﻧﺎﺻﺢ‪ ،‬ﻣﺠﻠﻪء ارﻣﻐﺎن‬ ‫ﺳﺎل ‪ 23‬ﺷـﻤﺎرهء اول ﻣﻘﺎﻟﻪء اﺳـﺘﺎد ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺷﺮوان‪ ،‬ﻣﺠﻠﻪء ﯾﺎدﮔﺎر ﺳﺎل ‪ 4‬ﺷﻤﺎرهء ‪ 9‬و ‪ 10‬ﺣﺒﺴّﯿﺎت ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﻧﻮاﺋﯽ‪،‬‬ ‫ﻣﺮآت اﻟﺨﯿـﺎل چ ﻫﻨـﺪ ص ‪ ،29‬ﻣﻘـﺪﻣﻪء ﺣـﺪاﺋﻖ اﻟﺴـﺤﺮ رﺷـﯿﺪ وﻃﻮاط ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﻋﺒـﺎس اﻗﺒـﺎل آﺷﺘﯿﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻘـﺪﻣﻪء دﯾﻮان ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ از ﻣﺮﺣﻮم‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺳﻮﻟﯽ‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪء دﯾﻮان دﮐﺘﺮ ﺿـﯿﺎءاﻟﺪﯾﻦ ﺳـﺠﺎدي‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪ و ﺷـﺮح ﻗﺼـﯿﺪه اي از ﺷـﯿﺦ آذري در ﺟﻮاﻫﺮ اﻻﺳﺮار ﺿﻤﯿﻤﻪء ﻣﺴﯿﺤﯿﻪ‬ ‫اﺷـﻌﮥ اﻟﻠﻤﻌﺎت‪ ،‬ﻧﺘﺎﯾﺞ اﻻﻓﮑﺎر‪ ،‬ﻧﻔﺤﺎت اﻻﻧﺲ ص ‪ 546‬و ‪ ،547‬ﻫﺪﯾـﮥ اﻻﺣﺒﺎب ﻓﯽ ذﮐﺮ اﻟﻤﻌﺮوﻓﯿﻦ ﺑﺎﻟﮑﻨﯽ و اﻻﻟﻘﺎب و اﻻﻧﺴﺎب ﻣﺮﺣﻮم‬ ‫ﺣـﺎج ﺷـﯿﺦ ﻋﺒﺎس ﻗﻤﯽ ص ‪) 129‬ﮐﻪ او را ﺷـﯿﻌﻪ داﻧﺴـﺘﻪ اﺳﺖ(‪ .‬ﺧﺎورﺷـﻨﺎﺳﺎﻧﯽ ﮐﻪ درﺑـﺎرهء ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ ﺗﺤﻘﯿﻘـﺎت ﮐﺮده اﻧـﺪ‪ :‬ﺧﺎﻧﯿﮑﻮف‬ ‫)روزﻧﺎﻣﻪء آﺳـﯿﺎﺋﯽ ﻣﺎﻫﻬﺎي اوت و ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 1836‬و ﻣـﺎرس و آورﯾـﻞ ‪ 1865‬م‪ ،(.‬ﻣﯿﻨﻮرﺳـﮑﯽ )ﻗﺼـﯿﺪهء ﻣﺴـﯿﺤﯿﻪ رﺳﺎﻟﻪ اي ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‬ ‫ﭼﺎپ ﺳﺎل ‪ 1945‬م‪ ،(.‬ﮐـﺎرل زاﻟﻤـﺎن )رﺑﺎﻋﯿـﺎت ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ(‪ ،‬ﻫﺮﻣﺎن اﺗﻪ ﮐﻪ از ﺧﺎﻧﯿﮑﻮف اﺳـﺘﻔﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ادوارد ﺑﺮون )ﮐﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت‬ ‫ﺧﺎﻧﯿﮑﻮف را در ﺗﺎرﯾﺦ ادﺑﯿﺎت ﺧﻮد آورده اﺳﺖ(‪ .‬گ‪ :‬ﭼﺎﯾﮑﯿﻦ و آ‪ :‬وﻟﺪﯾﺮف ﻧﻘﻞ از رﺳﺎﻟﻪء ﻣﯿﻨﻮرﺳﮑﯽ‪ .‬ﭘﺮﻓﺴﻮر ﯾﻮري ﻣﺎر ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ‬ ‫درﺑﺎرهء ﻗﺼـﯿﺪهء ﻣﺴـﯿﺤﯿﻪ دارد‪) .‬ﻧﻘﻞ از ﭘﺎورﻗﯽ آﺗﺸـﮑﺪهء آذر ص ‪ 150‬و ‪ .(151‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺗﻮﺻـﯿﻪء ﮐﺘﺒﯽ ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا ﻗﺼـﯿﺪهء ﻣﺪاﺋﻦ‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﺗﻤﺎﻣًﺎ ﻧﻘﻞ ﻣﯿﺸﻮد و ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻧﻘﻞ دﯾﻮان ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ چ ﺳـﺠﺎدي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدت ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ .‬ﻫﺎن اي دل ﻋﺒﺮت ﺑﯿﻦ از دﯾﺪه ﻧﻈﺮ ﮐﻦ‬ ‫ﻫﺎن اﯾﻮان ﻣـﺪاﺋﻦ را آﯾﯿﻨﻪء ﻋﺒﺮت دان ﯾﮏ ره ز ﻟﺐ دﺟﻠﻪ ﻣﻨﺰل ﺑﻤـﺪاﺋﻦ ﮐﻦ وز دﯾـﺪه دوم دﺟﻠﻪ ﺑﺮﺧﺎك ﻣـﺪاﺋﻦ ران ﺧﻮد دﺟﻠﻪ ﭼﻨﺎن‬ ‫ﮔﺮﯾﺪ ﺻﺪ دﺟﻠﻪء ﺧﻮن ﮔﻮﺋﯽ ﮐﺰ ﮔﺮﻣﯽ ﺧﻮﻧﺎﺑﺶ آﺗﺶ ﭼﮑﺪ از ﻣﮋﮔﺎن ﺑﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﻟﺐ دﺟﻠﻪ ﭼﻮن ﮐﻒ ﺑﺪﻫﺎن آرد ﮔﻮﺋﯽ ز ﺗﻒ آﻫﺶ‬ ‫ﻟـﺐ آﺑﻠﻪ زد ﭼﻨـﺪان از آﺗﺶ ﺣﺴـﺮت ﺑﯿﻦ ﺑﺮﯾـﺎن ﺟﮕﺮ دﺟﻠﻪ ﺧـﻮد آب ﺷـﻨﯿﺪﺳﺘﯽ ﮐـﺎﺗﺶ ﮐﻨـﺪش ﺑﺮﯾـﺎن ﺑﺮ دﺟﻠﻪ ﮔﺮي ﻧﻮﻧـﻮ وزدﯾـﺪه‬ ‫زﮐﺎﺗﺶ ده ﮔﺮ ﭼﻪ ﻟﺐ درﯾﺎ ﻫﺴﺖ از دﺟﻠﻪ زﮐﺎة اﺳـﺘﺎن ﮔﺮ دﺟﻠﻪ در آﻣﻮزد ﺑﺎد ﻟﺐ و ﺳﻮز دل ﻧﯿﻤﯽ ﺷﻮد اﻓﺴﺮده ﻧﯿﻤﯽ ﺷﻮد آﺗﺸﺪان ﺗﺎ‬ ‫ﺳﻠﺴـﻠﻪء اﯾﻮان ﺑﮕﺴﺴﺖ ﻣﺪاﺋﻦ را در ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺷﺪ دﺟﻠﻪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺷﺪ ﭘﯿﭽﺎن ﮔﻪ ﮔﻪ ﺑﺰﺑﺎن اﺷﮏ آواز ده اﯾﻮان را ﺗﺎ ﺑﻮ ﮐﻪ ﺑﮕﻮش دل‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ ﺷـﻨﻮي زاﯾﻮان دﻧﺪاﻧﻪء ﻫﺮ ﻗﺼﺮي ﭘﻨﺪي دﻫﺪت ﻧﻮﻧﻮ ﭘﻨﺪ ﺳﺮ دﻧﺪاﻧﻪ ﺑﺸﻨﻮ زﺑﻦ دﻧﺪان ﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ از ﺧﺎﮐﯽ ﻣﺎ ﺧﺎك ﺗﻮاﯾﻢ اﮐﻨﻮن‬ ‫ﮔـﺎﻣﯽ دو ﺳﻪ ﺑﺮ ﻣـﺎ ﻧﻪ و اﺷـﮑﯽ دو ﺳﻪ ﻫﻢ ﺑﻔﺸﺎن از ﻧﻮﺣﻪ ﺟﻐـﺪ اﻟﺤﻖ ﻣﺎﯾﯿﻢ ﺑـﺪرد ﺳـﺮ از دﯾـﺪه ﮔﻼﺑﯽ ﮐﻦ درد ﺳـﺮﻣﺎ ﺑﻨﺸﺎن آري ﭼﻪ‬ ‫ﻋﺠﺐ داري ﮐﺎﻧﺪر ﭼﻤﻦ ﮔﯿﺘﯽ ﺟﻐﺪ اﺳﺖ ﭘﯽ ﺑﻠﺒﻞ‪ ،‬ﻧﻮﺣﻪ اﺳﺖ ﭘﯽ اﻟﺤﺎن ﻣﺎ ﺑﺎرﮔﻪ دادﯾﻢ‪ ،‬اﯾﻦ رﻓﺖ ﺳﺘﻢ ﺑﺮﻣﺎ ﺑﺮ ﻗﺼﺮ ﺳﺘﻤﮑﺎران ﮔﻮﺋﯽ‬ ‫ﭼﻪ رﺳـﺪ ﺧﺬﻻن ﮔﻮﺋﯽ ﮐﻪ ﻧﮕﻮن ﮐﺮده اﺳﺖ اﯾﻮان ﻓﻠﮏ وش را ﺣﮑﻢ ﻓﻠﮏ ﮔﺮدان ﯾﺎ ﺣﮑﻢ ﻓﻠﮏ ﮔﺮدان ﺑﺮ دﯾﺪهء ﻣﻦ ﺧﻨﺪي ﮐﺎﯾﻨﺠﺎ‬ ‫ز ﭼﻪ ﻣﯽ ﮔﺮﯾـﺪ ﮔﺮﯾﻨـﺪ ﺑﺮآن دﯾـﺪه ﮐﺎﯾﻨﺠﺎ ﻧﺸﻮد ﮔﺮﯾﺎن ﻧﯽ زال ﻣـﺪاﺋﻦ ﮐﻢ از ﭘﯿﺮزن ﮐﻮﻓﻪ ﻧﯽ ﺣﺠﺮهء ﺗﻨﮓ اﯾﻦ ﮐﻤﺘﺮ ز ﺗﻨﻮر آن داﻧﯽ‬ ‫ﭼﻪ ﻣـﺪاﺋﻦ را ﺑـﺎ ﮐﻮﻓﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻪ از ﺳـﯿﻨﻪ ﺗﻨﻮري ﮐﻦ وز دﯾـﺪه ﻃﻠﺐ ﻃﻮﻓـﺎن اﯾﻦ ﻫﺴﺖ ﻫﻤﺎن اﯾﻮان ﮐﺰ ﻧﻘﺶ رخ ﻣﺮدم ﺧﺎك در او ﺑﻮدي‬ ‫دﯾﻮار ﻧﮕﺎرﺳـﺘﺎن اﯾﻦ ﻫﺴﺖ ﻫﻤـﺎن درﮔﻪ ﮐﻮ را ز ﺷـﻬﺎن ﺑﻮدي دﯾﻠﻢ ﻣﻠﮏ ﺑﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻫﻨـﺪو ﺷﻪ ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن ﭘﻨـﺪار ﻫﻤﺎن ﻋﻬـﺪ اﺳﺖ از دﯾـﺪهء‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 616‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﻓﮑﺮت ﺑﯿﻦ در ﺳﻠﺴـﻠﻪء درﮔﻪ‪ ،‬در ﮐﻮﮐﺒﻪء ﻣﯿـﺪان از اﺳﺐ ﭘﯿﺎده ﺷﻮ ﺑﺮ ﻧﻄﻊ زﻣﯿﻦ رخ ﻧﻪ زﯾﺮ ﭘﯽ ﭘﯿﻠﺶ ﺑﯿﻦ ﺷـﻬﻤﺎت ﺷﺪه ﻧﻌﻤﺎن اي ﺑﺲ‬ ‫ﺷﻪ ﭘﯿﻞ اﻓﮑﻦ ﮐﺎﻓﮑﻨﺪه ﺑﺸﻪ ﭘﯿﻠﯽ ﺷـﻄﺮﻧﺠﯽ ﺗﻘﺪﯾﺮش درﻣﺎﺗﮕﻪ ﺣﺮﻣﺎن ﻣﺴﺖ اﺳﺖ زﻣﯿﻦ زﯾﺮا ﺧﻮرده اﺳﺖ ﺑﺠﺎي ﻣﯽ در ﮐﺎس ﺳﺮ ﻫﺮﻣﺰ‬ ‫ﺧﻮن دل ﻧﻮﺷـﺮوان ﺑﺲ ﭘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻮد آﻧﮕﻪ در ﺗﺎج ﺳـﺮش ﭘﯿﺪا ﺻﺪ ﭘﻨﺪ ﻧﻮﺷﺖ اﮐﻨﻮن در ﻣﻐﺰ ﺳﺮش ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺴﺮي و ﺗﺮﻧﺞ زر‪ ،‬ﭘﺮوﯾﺰ و ﺑﻪ‬ ‫زرﯾﻦ ﺑﺮ ﺑﺎد ﺷﺪه ﯾﮑﺴـﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﺎك ﺷﺪه ﯾﮑﺴﺎن ﭘﺮوﯾﺰ ﺑﻪ ﻫﺮ ﯾﻮﻣﯽ زرﯾﻦ ﺗﺮه آوردي ﮐﺮدي ز ﺑﺴﺎط زر زرﯾﻦ ﺗﺮه را ﺑﺴـﺘﺎن ﭘﺮوﯾﺰ ﮐﻨﻮن‬ ‫ﮔﻢ ﺷـﺪ زان ﮔﻢ ﺷﺪه ﮐﻤﺘﺮ ﮔﻮي زرﯾﻦ ﺗﺮه ﮐﻮ ﺑﺮﺧﻮان؟ رو ﮐﻢ ﺗﺮﮐﻮا ﺑﺮﺧﻮان ﮔﻔﺘﯽ ﮐﻪ ﮐﺠﺎ رﻓﺘﻨﺪ آن ﺗﺎﺟﻮران اﯾﻨﮏ زﯾﺸﺎن ﺷـﮑﻢ‬ ‫ﺧﺎك اﺳﺖ آﺑﺴـﺘﻦ ﺟﺎوﯾـﺪان ﺑﺲ دﯾﺮ ﻫﻤﯽ زاﯾﺪ آﺑﺴـﺘﻦ ﺧﺎك‪ ،‬آري دﺷﻮار ﺑﻮد زادن‪ ،‬ﻧﻄﻔﻪ ﺳـﺘﺪن آﺳﺎن ﺧﻮن دل ﺷـﯿﺮﯾﻦ اﺳﺖ آن‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻪ دﻫﺪ رزﺑﻦ زآب و ﮔﻞ ﭘﺮوﯾﺰ اﺳﺖ آن ﺧﻢ ﮐﻪ ﻧﻬﺪ دﻫﻘﺎن ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺗﻦ ﺟﺒﺎران ﮐﺎﯾﻦ ﺧﺎك ﻓﺮو ﺧﻮرده اﺳﺖ اﯾﻦ ﮔﺮﺳـﻨﻪ ﭼﺸـﻢ‬ ‫آﺧﺮ ﻫﻢ ﺳـﯿﺮ ﻧﺸﺪ زاﯾﺸﺎن از ﺧﻮن دل ﻃﻔﻼن ﺳـﺮﺧﺎب رخ آﻣﯿﺰد اﯾﻦ زال ﺳﭙﯿﺪاﺑﺮو وﯾﻦ ﻣﺎم ﺳـﯿﻪ ﭘﺴﺘﺎن ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ از اﯾﻦ درﮔﻪ درﯾﻮزهء‬ ‫ﻋﺒﺮت ﮐﻦ ﺗﺎ از در ﺗﻮ زآن ﭘﺲ در ﯾﻮزه ﮐﻨﺪ ﺧﺎﻗﺎن اﻣﺮوز ﮔﺮ از ﺳـﻠﻄﺎن رﻧﺪي ﻃﻠﺒﺪ ﺗﻮﺷﻪ ﻓﺮدا ز در رﻧﺪي ﺗﻮﺷﻪ ﻃﻠﺒﺪ ﺳـﻠﻄﺎن ﮔﺮ زاد‬ ‫ره ﻣﮑﻪ ﺗﻮﺷﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷـﻬﺮي ﺗﻮ زاد ﻣﺪاﺋﻦ ﺑﺮ ﺗﺤﻔﻪ ز ﭘﯽ ﺷـﺮوان ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﺮد از ﻣﮑﻪ ﺳﺒﺤﻪ ز ﮔﻞ ﺣﻤﺰه ﭘﺲ ﺗﻮ زﻣﺪاﺋﻦ ﺑﺮ ﺗﺴﺒﯿﺢ‬ ‫ﮔﻞ ﺳﻠﻤﺎن اﯾﻦ ﺑﺤﺮ ﺑﺼﯿﺮت ﺑﯿﻦ ﺑﯽ ﺷﺮﺑﺖ از او ﻣﮕﺬر ﮐﺰ ﺷﻂ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺤﺮي ﻟﺐ ﺗﺸﻨﻪ ﺷﺪن ﻧﺘﻮان اﺧﻮان ﮐﻪ زره آﯾﻨﺪ آرﻧﺪ ره آوردي‬ ‫اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻪ ره آورد اﺳﺖ از ﺑﻬﺮ دل اﺧﻮان ﺑﻨﮕﺮ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻪ ﭼﻪ ﺳﺤﺮ ﻫﻤﯽ راﻧﺪ ﻣﻬﺘﻮه ﻣﺴﯿﺤﺎ دل‪ ،‬دﯾﻮاﻧﻪء ﻋﺎﻗﻞ ﺟﺎن‪ - (1) .‬رﺟﻮع‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪء ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ در ﻣﺠﻠﻪء ارﻣﻐﺎن ﺳﺎل ‪ 1323‬درﺑﺎرهء ﻟﻔﻆ ﺷﺮواﻧﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﺧﻮد در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﯿﺐ ﺷﺮوان ﻣﮑﻦ‬ ‫ﮐﻪ ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﻫﺴﺖ از آن ﺷﻬﺮ ﮐﺎﺑﺘﺪاش ﺷﺮ اﺳﺖ‪ - (2) .‬ﺿـﻤﻦ ﺑﯿﺎن ﺣﻘﻮق ﮐﺎﻓﯽ اﻟﺪﯾﻦ در ﺗﺤﻔﮥ اﻟﻌﺮاﻗﯿﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﭼﻮن دﯾﺪ ﮐﻪ در‬ ‫ﺳﺨﻦ ﺗﻤـﺎﻣﻢ ﺣﺴـﺎن ﻋﺠﻢ ﻧﻬﺎد ﻧﺎﻣﻢ‪ - (3) .‬ﻟﺒـﺎب اﻻﻟﺒﺎب ج ‪ 2‬ص ‪ - (4) .221‬اﻣﺎم ﻣﺠﺪاﻟـﺪﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬اﻓﻀﻞ اﻟـﺪﯾﻦ اﻣﺎم ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‬ ‫ﺗﺎﺟﺪار ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺳـﺨﻦ اوﺳﺖ‪ .‬اﺑﻮاﻟﻌﻼء ﮔﻨﺠﻮي ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﺗﻮ اي اﻓﻀﻞ اﻟﺪﯾﻦ اﮔﺮ راﺳﺖ ﭘﺮﺳﯽ ﺑﺠﺎن ﻋﺰﯾﺰت ﮐﻪ از ﺗﻮ ﻧﻪ ﺷﺎدم‪(5) .‬‬ ‫ اﻓﻀﻞ ارزﯾﻦ دروﻏﻬﺎ راﻧـﺪ ﻧﺎم اﻓﻀﻞ ﺑﺠﺰ اﺿﻞ ﻣﻨﻬﯿﺪ‪ - (6) .‬ﺗﺬﮐﺮهء دوﻟﺘﺸﺎه ﺳﻤﺮﻗﻨﺪي ص ‪ 47‬ﭼﺎپ ﻫﻨﺪ‪ :‬ﻣﺠﻤﻊ اﻟﻔﺼﺤﺎء ج ‪ 1‬ص‬‫‪ ،200‬ﺷﺎﯾـﺪ ﻧﻈﺮ ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ در اﯾﻦ ﻣﺼـﺮاع »ﺑﺨﻮان ﻣﻌﻨﯽ آراﺋﯽ ﺑﺮاﻫﯿﻤﯽ ﭘﺪﯾـﺪ آﻣـﺪ« ﺗﻌﺮﯾﻀـﯽ ﺑﻨﺎم ﺧﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ - (7) .‬ﻫﺴـﺘﻢ ز ﭘﯽ ﻏﺬاي‬ ‫ﺟﺎﻧﻮر ﻃﺒﺎخ ﻧﺴﺐ ز ﺳﻮي ﻣﺎدر ﻧﺴـﻄﻮري ﻣﻮﺑﺪي ﻧﮋادش اﺳـﻼﻣﯽ و اﯾﺰدي ﻧﻬﺎدش ﺑﮕﺮﯾﺨﺘﻪ از ﻋﺘﺎب ﻧﺴﻄﻮر آوﯾﺨﺘﻪ در ﮐﺘﺎب ﻣﺴﻄﻮر‬ ‫ﮐﺪﺑﺎﻧﻮ ﺑﻮده ﭼﻮن زﻟﯿﺨﺎ ﺑﺮده ﺷﺪه ﺑﺎز ﯾﻮﺳﻒ آﺳﺎ از روم ﺿـﻼﻟﺖ آورﯾﺪه ﻧﺨﺎس ﻫﺪﯾﺶ ﭘﺮورﯾﺪه ﺗﺎ ﻣﺼـﺤﻒ و ﻻاﻟﻪ دﯾﺪه ز اﻧﺠﯿﻞ و‬ ‫ﺻﻠﯿﺐ در رﻣﯿـﺪه‪) .‬ﺗﺤﻔﮥ اﻟﻌﺮاﻗﯿﻦ(‪ - (8) .‬ﺗﺤﻔﮥ اﻟﻌﺮاﻗﯿﻦ ﺻـﺺ ‪ - (9) .226 - 224‬ﻣﺠﻤﻊ اﻟﻔﺼـﺤﺎء ج ‪ 1‬ص ‪ - (10) .200‬ﭼﻮ ﺷﺎﻋﺮ‬ ‫ﺷﺪي ﺑﺮدﻣﺖ ﭘﯿﺶ ﺧﺎﻗﺎن ﺑﺨﺎﻗﺎﻧﯿﺖ ﻣﻦ ﻟﻘﺐ ﺑﺮﻧﻬﺎدم‪) .‬اﺑﻮاﻟﻌﻼء ﮔﻨﺠﻮي(‪ - (11) .‬اي ﻋﺮاق اﷲ ﺟﺎرك ﻧﯿﮏ ﻣﺸﻌﻮﻓﻢ ﺑﺘﻮ وي ﺧﺮاﺳﺎن‬ ‫ﻋﻤﺮاﷲ ﺳﺨﺖ ﻣﺸﺘﺎﻗﻢ ﺗﺮا‪ - (12) .‬از اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ در ﻗﺼـﯿﺪهء ذﯾـﻞ ﺧﺒﺮ داده اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺎك ﺳـﯿﺎه ﺑﺮ ﺳـﺮ آب و ﻫﻮاي ري دور از ﻣﺠﺎوران‬ ‫ﻣﮑﺎرم ﻧﻤﺎي ري‪ - (13) .‬آن ﻣﺼﺮ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﮐﻪ ﺗﻮ دﯾﺪي ﺧﺮاب ﺷﺪ و آن ﻧﯿﻞ ﻣﮑﺮﻣﺖ ﮐﻪ ﺷﻨﯿﺪي ﺳﺮاب ﺷﺪ ﮔﺮدون ﺳﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﯾﺤﯿﯽ‬ ‫ﺑﻪ ﺑـﺎد داد ﻣﺤﻨﺖ رﻗﯿﺐ ﺳـﻨﺠﺮ ﻣﺎﻟﮏ رﻗﺎب ﺷـﺪ آن ﮐﻌﺒﻪء وﻓﺎ ﮐﻪ ﺧﺮاﺳﺎﻧﺶ ﻧﺎم ﺑﻮد اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﭘﺎي ﭘﯿﻞ ﺣﻮادث ﺧﺮاب ﺷـﺪ ﻋﺰﻣﺖ ﮐﻪ‬ ‫زي ﺟﻨﺎب ﺧﺮاﺳﺎن درﺳﺖ ﺑﻮد ﺑﺮ ﻫﻢ ﺷـﮑﻦ ﮐﻪ ﺑﻮي اﻣﺎن زان ﺟﻨﺎب ﺷﺪ در ﺣﺒﺴـﮕﺎه ﺷﺮوان ﺑﺎ درد دل ﺑﺴﺎز ﮐﺎن درد راه ﺗﻮﺷﻪء ﯾﻮم‬ ‫اﻟﺤﺴﺎب ﺷﺪ‪ - (14) .‬ﺧﻠﯿﻔﻪ ﮔﻮﯾﺪ ﺧﺎﻗﺎﻧﯿﺎ دﺑﯿﺮي ﮐﻦ ﮐﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺮا ﺑﺮ ﻓﻠﮏ ﮔﺬارم ﺳﺮ‪ - (15) .‬در ﺗﺤﻔﮥ اﻟﻌﺮاﻗﯿﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از‬ ‫ﺳﯽ ﺳﺎل ﺧﺴﻒ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﻮد‪ :‬در ﮔﻮش ﻣﻘﻠﺪان اﻗﻮال دادﻧﺪ ﺧﺒﺮ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺳـﯽ ﺳﺎل ﺳـﺮﯾﺴﺖ ﺑﺴـﯿﺮ اﺧﺘﺮان در ﺧﺴـﻔﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﯿﺴﺖ و‬ ‫ﯾـﮏ ﻗﺮان در‪ .‬و ﭼﻮن ﻗﺮان ﮐﻮاﮐﺐ در ﺳﺎل ‪ 582‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ ﭘﺲ ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﻈﻢ ﺗﺤﻔﮥ اﻟﻌﺮاﻗﯿﻦ ﮐﻪ در ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺳـﻔﺮ اول‬ ‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺳﺎل ‪ 552 - 551‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺳﺖ‪ - (16) .‬ﻧﮑﻬﺖ ﺣﻮراﺳﺖ ﯾﺎ ﺻـﻔﺎي ﺻـﻔﺎﻫﺎن ﺟﺒﻬﺖ ﺟﻮزاﺳﺖ ﯾﺎ ﻟﻘﺎي ﺻﻔﺎﻫﺎن دﯾﻮ‬ ‫رﺟﯿﻢ آﻧﮑﻪ ﺑـﻮد دزد ﺑﯿـﺎﻧﻢ ﮔﺮ دم ﻃﻐﯿـﺎن زد از ﻫﻤـﺎي ﺻـﻔﺎﻫﺎن او ﺑﻘﯿـﺎﻣﺖ ﺳﭙﯿـﺪ روي ﻧﺨﯿﺰد زاﻧﮑﻪ ﺳـﯿﻪ ﺑﺴﺖ ﺑﺮﻗﻔـﺎي ﺻـﻔﺎﻫﺎن اﻫﻞ‬ ‫ﺻﻔﺎﻫـﺎن ﻣﺮا ﺑـﺪي ز ﭼﻪ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻣﻦ ﭼﻪ ﺧﻄـﺎ ﮐﺮده ام ﺑﺠـﺎي ﺻـﻔﺎﻫﺎن‪ ...‬ﮐﺮدهء ﻗﺼـﺎر‪ ،‬ﭘﺲ ﻋﻘﻮﺑﺖ ﺣـﺪاد اﯾﻦ ﻣﺜـﻞ اﺳﺖ آن اوﻟﯿـﺎي‬ ‫ﺻﻔﺎﻫﺎن‪ - (17) .‬ﮐﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﻐﺎم ﻣﻦ ﺑﺴﻮي ﺷـﺮوان ﺑﺮد ﯾﮏ ﺳـﺨﻦ از ﻣﻦ ﺑﺪان ﻣﺮد ﺳـﺨﻨﺪان ﺑﺮد ﮔﻮﯾﺪ ﺧﺎﻗﺎﻧﯿﺎ اﯾﻨﻬﻤﻪ ﻧﺎﻣﻮس ﭼﯿﺴﺖ‬ ‫ﻧـﻪ ﻫﺮ ﮐﻪ دو ﺑﯿﺖ ﮔﻔﺖ ﻟﻘﺐ ز ﺧﺎﻗـﺎن ﺑﺮد‪ - (18) .‬در ﻗﺼـﯿﺪه اي ﮐﻪ ﺑﻤـﺪح اﯾﻦ ﭘﺎدﺷـﺎه ﮔﻔﺘﻪ ﻋﻤﺮ ﺧﻮد را ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﻬـﺎر ﺳﺎل ذﮐﺮ‬ ‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪ :‬ﺳﺎﻋﺖ روز و ﺷﺐ اﺳﺖ ﺳﺎل ﺣﯿﺎﺗﻢ ﺑﻠﯽ ﺟﻤﻠﻪء ﺳﺎﻋﺎت ﻫﺴﺖ ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﻬﺎر از ﺷﻤﺎر‪ - (19) .‬ﺑﯿﻨﯽ ﺳﮓ ﮔﻨﺠﻪ را در اﯾﻦ‬ ‫ﮐﻮي ﻫﻢ ﺳﺮخ ﻗﻔﺎ و ﻫﻢ ﺳﯿﻪ روي‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( اﯾﺎس ﭘﺎﺷﺎزاده ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﮏ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﺴﺎل ‪ 1015‬ه ‪ .‬ق‪ .‬او راﺳﺖ‪» :‬اﻟﺤﻠﯿﮥ اﻟﻨﺒﻮﯾﮥ« ﯾﺎ »ﺣﻠﯿﻪء ﺷـﺮﯾﻔﻪ« و ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﻈﻢ آن ‪ 1007‬ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫وي از ﺷﻌﺮاي ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ و اﺷﻌﺎرش ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪) (3‬ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪاﷲ اﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ‪ .‬وزﯾﺮ ﻣﻘﺘﺪر ﺧﻠﯿﻔﻪء ﻋﺒﺎﺳـﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺴﺎل ‪ 313‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻣﻘﺘﺪر‬ ‫او را از وزارت ﻋﺰل ﮐﺮد و اﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪاﷲ ﺧﺼﯿﺒﯽ را ﺑﺠﺎي او ﻧﺸﺎﻧﺪ )از ﺧﺎﻧﺪان ﻧﻮﺑﺨﺘﯽ چ ﻋﺒﺎس اﻗﺒﺎل ص‪.(184‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﻋﺒﯿـﺪاﻟﻠﻬﺒﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﺧﺎﻗﺎن ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻋﻠﯽ وزﯾﺮ ﻣﻘﺘﺪر ﺧﻠﯿﻔﻪء ﻋﺒﺎﺳـﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻘﺘﺪر وي را در ﺳﺎل ‪ 299‬ه ‪.‬‬ ‫ق‪ .‬ﺑﺠﺎي اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﻟﻔﺮات ﻧﺸﺎﻧـﺪ و ﺗﺎ ﻣﺤﺮم ﺳﺎل ‪ 301‬ه ‪ .‬ق‪ .‬او ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﺴـﻨﺪ ﺗﮑﯿﻪ زده ﺑﻮد‪) .‬از ﺗﺎرﯾـﺦ ﺧﺎﻧﺪان چ‬ ‫ﻧﻮﺑﺨﺘﯽ ﻋﺒﺎس اﻗﺒﺎل ص‪.(98‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯿﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﺳﻠﺴـﻠﻪ اي ﺑﻮده اﺳﺖ از اﻣﺮاء ﺗﺮك ﮐﻪ ﺑﻨﺎﻣﻬﺎي آل ﺧﺎﻗﺎن‪ ،‬آل اﻓﺮاﺳـﯿﺎب‪ ،‬ﺧﺎﻧﯿﻪ‪ ،‬اﯾﻠﮏ ﺧﺎﻧﯿﻪ‪ ،‬اﻓﺮاﺳـﯿﺎﺑﯿﻪ ﻣﺸﻬﻮرﻧﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ ج ‪ 3‬ﺑﺨﺶ ﺗﻌﻠﯿﻘﺎت و ﭼﻬﺎر ﻣﻘﺎﻟﻪء ﻋﺮوﺿـﯽ چ ﻣﻌﯿﻦ ﺑﺨﺶ ﺗﻌﻠﯿﻘﺎت و ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ در ﮐﻠﻤﻪء آل اﻓﺮاﺳﯿﺎب‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﻣﺤﻼﺗﯽ‪.‬‬



‫]َم ـَﺣ ْﻞ ﻻـ[ )ِاخ( ﻣﯿﺮزا ﺣﺒﯿﺐ اﷲ و اﺻـﻠﺶ از ﺷـﯿﺮاز ﺑﺮادر ﮐﻬﺘﺮ ﻣﯿﺮزا ﻓﺮج اﷲ ﻣﻨﺸـﯽ ﻣﺘﺨﻠﺺ ﺑﻄﺮﻓﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺑـﺪو ﺣـﺎل ﺑﻨـﺎم ﺗﺨﻠﺺ‬ ‫ﮐﺮدي‪ .‬ﭼﻮن ﺑـﺪاراﻟﺨﻼﻓﻪء ري درآﻣـﺪ ﺑﻤﺪﺣﺖ ﺳـﻠﻄﺎن ﻧﺎﺻـﺮاﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎه ﻗﺎﺟﺎر ﭘﺮداﺧﺖ و ﺑﺤﻀﻮرﺷﺎه رﺳـﯿﺪ از ﻃﺮف ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺨﺎﻗﺎﻧﯽ‬ ‫ﻣﻠﻘﺐ ﮔﺮدﯾﺪ و ﺑﺎﻗﺘﻔﺎء ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﺷـﯿﺮواﻧﯽ )ﺷـﺮواﻧﯽ( ﺷـﻌﺮ ﻣﯽ ﺳـﺮود‪ .‬اﯾﻦ دو ﺑﯿﺖ از اﺷﻌﺎر اوﺳﺖ‪ :‬ز اﺑﺮوي و ﭼﺸﻢ او ﺑﺪل ﺗﯿﺮ ﺑﻼ رﺳﺪ‬ ‫ﻫﻤﯽ ﻣﯽ ﻧـﺒﺮد ﮐﺴـﯽ ﺑﺮون ﺟـﺎن ز ﮐﻤـﺎن ﮐﺸـﯿﺪﻧﺶ آﻫﻮي ﭼﺸﻢ او ﭼﺮا رام ﻧﻤﯿﺸﻮد ﺑﮑﺲ آه از آن ﻧﮕـﺎه او آه از آن رﻣﯿـﺪﻧﺶ‪) .‬از‬ ‫ﻣﺠﻤﻊ اﻟﻔﺼﺤﺎء ج‪ 2‬ص‪ 107‬چ ‪.(1‬‬ ‫ﺧﺎق ﺑﺎق‪.‬‬



‫)ع ِا ﺻﻮت( آواز ﺣﺮﮐﺖ ﺷـﺮم ﻣﺮد در ﺷﺮم زن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺧﺎق ﺑﺎق ﺻﻮت ﻟﻠﻨﮑﺎح‪) .‬ﺳﯿﻮﻃﯽ چ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﯿﻢ ص‪ِ .(||) 177‬ا( ﻧﺎم‬ ‫ﺷﺮم زن اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﻨﯽ‪.‬‬



‫]َق[ )ِاخ( ﻣﺨﻔـﻒ ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ ﺷـﺮواﻧﯽ ﻧـﺎم ﺧﻮد را در اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷـﮑﻞ آورده اﺳﺖ ‪ :‬ﻫﺴـﺘﯽ ﺧـﺎﻗﻨﯽ اﮔﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﺷـﺪ از ﺗﻮ‬ ‫ﺟﻮﺑﺠﻮ ﺑﺮ دل او ﺑﻪ ﻧﯿﻢ ﺟﻮ‪ ،‬ﺑﺎد ﻟﻘﺎي روي ﺗﻮ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﻮر‪.‬‬



‫)ِا( ﻧﺎم ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎم دﯾﮕﺮش ﺑﻮي ﻣﺎدران ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﻮﻧﯿﻪ‪.‬‬



‫]ﻧﯽ َي[ )ع ِا( دزي آن را ﻧﻮﻋﯽ ﭘﯿﭽﻪ و روﺑﻨﺪه ﺣﺪس زده اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺗﺮدﯾﺪ دارد ﺳﻨﺪش اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺘﺰﯾﻨﺖ ﺑﺎﺣﺴﻦ اﻟﺰﯾﻨﮥ و‬ ‫ارﺧﺖ ﻋﻠﯽ ﻋﯿﻨﯿﻬﺎ ﺧﺎﻗﻮﻧﯿﻪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ دزي ج‪ 1‬ص‪.(346‬‬ ‫ﺧﺎك‪.‬‬



‫)ِا( ﯾﮑﯽ از ﻋﻨﺎﺻﺮ ارﺑﻌﻪ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺗﺮاب ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪) (369‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺑﺮ ﻃﺒﻖ رأي ﻗـﺪﻣﺎء ﻃـﺒﯿﻌﺖ آن ﺳـﺮد و ﺧﺸـﮏ اﺳﺖ و آﻧﻬـﺎ ﻣﯽ ﭘﻨﺪاﺷـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻃﺮز ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﺑﺘﺮﺗﯿﺐ زﯾﺮ اﺳﺖ‪ :‬اﺑﺘـﺪاء ﮐﺮهء‬ ‫ﺧـﺎك اﺳـﺖ ﺑﺮ روي آن ﮐﺮهء آب و ﺑﺮ روي ﮐﺮهء آب ﮐﺮهء ﻫـﻮا و ﺑﺮ روي ﮐﺮهء ﻫـﻮا ﮐﺮهء آﺗﺶ ﻗﺮار دارد و ﺑﺮاي اﯾـﻦ ﺷـﮑﻞ ﻗﺮار‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﺑﺮ روﯾﻬﻢ دﻻـﺋﻠﯽ اﻗـﺎﻣﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ ﮐﻪ در ﮐﺘﺐ ﺟﻐﺮاﻓﯽ و ﻃﺒﯿﻌﯿـﺎت اﯾﺸـﺎن آن دﻻﺋﻞ ﻣﻔﺺ ﻣﻨـﺪرج اﺳﺖ‪َ .‬اﺛَﻠﺐ‪َ .‬ادَﻗﻊ‪.‬‬ ‫َاوَﮐـ ﺢ‪ .‬ﺑَﺮي‪ .‬ﺗُﺮاب‪َ .‬ﺗﺮﺑـﺎء‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﺗُﺮﺑﻪ‪َ .‬ﺗﺮﯾﺐ‪َ .‬ﺗـﻮراب‪َ .‬ﺗـﻮَرب‪ .‬ﺗﯿﺮاب‪ .‬ﺗﯿﺮب‪َ .‬ﺛﺮي‪) .‬دﻫـﺎر(‪َ .‬ﺟﺒـﻮب‪ .‬ﺟﻮل‪ .‬ﺟﯿﻼـن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪ .‬ﺣﺼﺎﺻﺎء‪) .‬ﻗﻄﺮ اﻟﻤﺤﯿﻂ(‪َ .‬ﺣﺼـﺤﺎص‪) .‬ﻗﻄﺮ اﻟﻤﺤﯿﻂ( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪َ .‬دﻗﺎع‪َ .‬دﻗﻌﺎع‪ِ .‬دﻗِﻌﻢ‪ .‬دﯾﺠﻮر‪َ .‬رﻏﺎم‪َ .‬ﺷﯿﺎم‪.‬‬ ‫ﺷﯿـﺎم‪ .‬ـَﺻ ﻌﯿﺪ‪ِ .‬ﻋﺜَﯿﺮ‪ .‬ﻋﻔـﺎء‪َ .‬ﻋَﻔﺮ‪َ .‬ﻏَﺒﺮ‪َ .‬ﻏﻮل‪َ .‬ﮐﺜﺒـﺎء‪َ .‬ﮐﺜَﮑﺚ‪َ .‬ﮐﻔﺮ‪ِ .‬ﮐﻠِﻤـ ﺢ‪ِ .‬ﮐﻠِﺤﻢ‪ .‬ﮐﯿﻤﻮح‪َ .‬ﻫﯿﱠﺒﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪ :‬و آن ﻣﺮدﮔﺎن در آن‬ ‫ﭼﻬﺎر دﯾﻮار ﺑﻤﺎﻧﺪﻧـﺪ ﺳﺎﻟﯿﺎن ﺑﺴـﯿﺎر و ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺮﯾﺰﯾﺪﻧﺪ و ﺧﺎك ﺷﺪﻧﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﻃﺒﺮي(‪ .‬ﺷﻮي ﺑﮕﺸﺎد آن ﻓﻠﺮزش ﺧﺎك دﯾﺪ ﮐﺮد‬ ‫زن را ﺑﺎﻧﮓ و ﮔﻔﺘﺶ اي ﭘﻠﯿـﺪ‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬ﺑﻬﺎر آﻣـﺪ و ﺧﺎك ﺷﺪ ﭼﻮن ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮوي زﻣﯿﻦ ﺑﺮ ﻫﻮا ﻻﻟﻪ ﮐﺸﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﯾﺎر ﺑﺎﺷﺪت‬ ‫ﯾﺰدان ﭘـﺎك ﺳـﺮ ﺟـﺎدوان اﻧـﺪر آري ﺑﺨـﺎك‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﻪ ﭘﯿﺸـﺶ ﺑﻐﻠﻄﯿـﺪ واﻣﻖ ﺑﺨـﺎك ز ﺧﻮن دﻟﺶ ﺧﺎك ﻫﻤﺮﻧﮓ ﻻك‪.‬ﻋﻨﺼـﺮي‪.‬‬ ‫ﺑﻐﺮاﺧﺎن ﭼﻮن ﮐﺎرش ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﯾﺎﻓﺖ و ﺑﺎ ﺧﺎك ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬زﯾﻦ ﺳﭙﺲ ﺧﺎدم ﺗﻮ ﺑﺎﺷﻢ و ﻣﻮﻻﯾﺖ ﭼﺎﮐﺮ و ﺑﻨﺪه و‬ ‫ﺧـﺎك دو ﮐﻒ ﭘـﺎﯾﺖ‪.‬؟ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﺨـﺎك دﻫﯽ از ﺧـﺎك ﺑﺎزﯾﺎﺑﯽ‪) .‬ﻗﺎﺑﻮﺳـﻨﺎﻣﻪ(‪ .‬ﮔﺮ در ﺷﻮي ﺑﺨﺎﻧﻪ اش ﺑﺮﺧﺎﮐﺖ ﺷـﻤﺸﺎد و ﻻﻟﻪ روﯾـﺪ و‬ ‫ﺳﯿﺴـﻨﺒﺮ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺟـﺎﻧﺖ ﺧـﺎك اﺳﺖ و ﺧﺮد ﺗﺨﻢ ﮔـﻞ و ﻻـﻟﻪ ﺧﺎك را ﺗﺨﻢ ﮔﻞ و ﻻﻟﻪ ﮐﻨـﺪ رﻧﮕﯿﻦ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﮔﺮ ﺑﺴـﺮ ﺧﺎك‬ ‫ﺧﻮاﻫﯽ ﮐﺮد ﻧﺎﭼﺎر اي ﭘﺴـﺮ آن ﺑﻪ آﯾﺪ ﮐﺎن ز ﺧﺎﮐﯽ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻧﯿﮑﻮﺗﺮ ﮐﻨﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺧﺎك ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺮا ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮐﺮد ﻧﺒﻮد ﺧﺎك ﻣﺮ ﻣﺮا در‬ ‫ﺧﻮرد ﺧﺎك ﺑﺮ ﺳـﺮ ﮐﻨﺪ ﺷﻬﯽ ﮐﻪ ورا ﻧﺒﻮد در زﻣﺎﻧﻪ ﺣﮑﻢ روا‪.‬ﺳﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﺧﺎك ﯾﺎﺑﯽ ز ﭘﺎي ﺗﺎ زاﻧﻮ ﺧﺎﻧﻪ اي را ﮐﻪ دو اﺳﺖ ﮐﺪﺑﺎﻧﻮ‪.‬ﺳﻨﺎﺋﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎك در ﺧﻮاب ﻣﺎﯾﻪء روزﯾﺴﺖ ﺑﺮزﮔﺮ را دﻟﯿﻞ ﺑﻬﺮوزﯾﺴﺖ‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﺳﮓ آﺑﯽ ﮐﺪام ﺧﺎك ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮد آب ﻗﻨﺪز ﺑﻠﻐﺎر‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )دﯾﻮان‬ ‫چ دﮐﺘﺮ ﺳﺠﺎدي ص ‪ .(206‬ﻏﻤﺨﻮار ﺗﺮا ﺑﺨـﺎك ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺟﺰ ﺧـﺎك ﺗﻮ ﻏﻢ ﻧﺸﺎن ﺑﯽ ﻧﺎم‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺘﻮ ﺑﺎد ﻫﻼﮐﻢ ﻣﯽ دواﻧـﺪ ﻏﻠﻂ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺎﮐﻢ ﻣﯽ دواﻧـﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺎك ذﻟﯿﻼن ﺷـﺪه ﮔﻠﺸﻦ ﺑﺘﻮ ﭼﺸﻢ ﻏﺮﯾﺒﺎن ﺷﺪه روﺷﻦ ﺑﺘﻮ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺎك ﺧﻮر و ﻧﺎن ﺑﺨﯿﻼن ﻣﺨﻮر ﺧﺎر ﻧﻪ و‬ ‫زﺧﻢ ذﻟﯿﻼـن ﻣﺨﻮر‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﭘﯿﺮ در آن ﺑﺎدﯾـﮏ ﺑـﺎد ﭘﺎك داد ﺑﻀﺎﻋﺖ ﺑﺎﻣﯿﻨﺎن ﺧﺎك‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻣﯽ ﻓﺮوﺷﻢ آﺑﺮوي ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ ﺑﺮدرت ﭼﻮن‬ ‫ﺧﺎك ارزان درﻧﮕﺮ‪.‬ﻋﻄﺎر‪ .‬ﯾﺎ ﭼﻮ ﻣﺮغ ﺧﺎك ﮐﺂﯾﺪ در ﺑﺤﺎر زان ﭼﻪ ﯾﺎﺑﺪ ﺟﺰ ﻫﻼك و ﺟﺰ ﺧﺴﺎر‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﮐﻪ ﮔﺮ ﺧﺎك ﺷﺪ ﺳﻌﺪي او را‬ ‫ﭼﻪ ﻏﻢ ﮐﻪ در زﻧـﺪﮔﯽ ﺧـﺎك ﺑﻮده ﺳﺖ ﻫﻢ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬اي ﺑﺮادر ﭼﻮ ﻋـﺎﻗﺒﺖ ﺧـﺎك اﺳﺖ ﺧﺎك ﺷﻮ ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ ﺧﺎك ﺷﻮي‪.‬ﺳـﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﻫﻤﻪ ﮐـﺎرداران ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮﻧـﺪ ﮐﻪ ﺗﺨﻢ ﺗـﻮ در ﺧـﺎك ﻣﯽ ﭘﺮورﻧـﺪ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﭼﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺧـﺎك را ﺑـﺎ رب ارﺑـﺎب وﺟـﻮد ﻣـﺎ ﻫﻤﻪ ﻣﺴـﺘﯿﺴﺖ ﯾﺎ‬ ‫ﺧﻮاب‪.‬ﺷﺒﺴﺘﺮي‪ .‬ﮔﺮ ﭼﻪ اﯾﻦ ﻗﺼﺮﻫﺎ ﻃﺮﺑﻨﺎك اﺳﺖ ﭼﻮن ﺑﮕﺮدون ﻧﻤﯿﺮﺳﺪ ﺧﺎك اﺳﺖ‪.‬اوﺣﺪي‪ .‬ﺧﺎك ﭘﺎﯾﺖ را ﻓﻠﮏ ﮔﺮ ﺗﺎج ﺳﺮ ﺧﻮاﻧﺪ‬ ‫ﻣﺮﻧـﺞ ﻧﺮخ ﮔﻮﻫﺮ ﻧﺸـﮑﻨﺪ ﻫﺮ ﮔﺰ ﺑﻄﻌﻦ ﻣﺸﺘﺮي‪ .‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ‪ .‬ﺑـﺎ آﻧﮑﻪ دل ﺗﻮ ﻃﺒﻊ آﻫﻦ دارد ﺟـﺎن در ﺳـﺮ زﻟﻔﯿﻦ ﺗﻮ ﻣﺴـﮑﻦ دارد ﮔﺮد ﺳـﺮ‬ ‫ﮐﻮي ﺗﻮ ﻫﻤﯽ ﮔﺮدم از اﻧﮏ ﺧﺎك رﻣﻪ ﭼﺸﻢ ﮔﺮگ روﺷﻦ دارد‪ .‬ﻓﺮﯾﺪاﻟـﺪﯾﻦ ﺳـﺠﺰي‪ .‬ﺧﺎك ﮔﻠﺸﻦ ﭼﺸﻢ ﻧﺮﮔﺲ را ﺑﺠﺎي ﺗﻮﺗﯿﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫وﺣﯿـﺪ ﻗﺰوﯾﻨﯽ‪ .‬زﻧـﺪه ﮐﺮدي ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﯿﻐﻢ زده ﺑﺮ ﺧـﺎك ﻓﮑﻨـﺪي ﻟﯿﮏ ﻣﯽ ﻣﯿﺮم از اﯾﻦ ﻏﻢ ﮐﻪ ﺑﻔﺘﺮاك ﻧﺒﻨـﺪي‪ .‬ﯾﻐﻤﺎ‪ .‬ﺧﺎك در اﺻـﻄﻼح‬ ‫ﮐﺸﺎورزي‪ :‬ﺟﻨﺲ ﺧﺎك اراﺿـﯽ زراﻋﺘﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺷـﻨﯽ‪ ،‬رﺳـﯽ‪ ،‬آﻫﮑﯽ و ﺳـﯿﺎه ﺑﺎﺷـﺪ ﯾﻌﻨﯽ زﻣﯿﻨﻬﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺷﻦ‪ ،‬رس‪ ،‬آﻫﮏ و ﻣﻮاد‬ ‫ﻧﺒﺎﺗﺎﺗﺸﺎن زﯾﺎدﺗﺮ از ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮاد ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﻪ اﺳﺎﻣﯽ ﻓﻮق اﻟـﺬﮐﺮ ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻮاد ﺧﺎك‪ :‬ﭼﺸﻢ ﺧﺒﺮه و دﯾـﺪهء ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻘﺪار‬ ‫ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ﻣﻮاد ﻣﺮﮐﺒﻪء ﺧﺎك را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻟﯿﮑﻦ ﺑﺠﻬﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ دﻗﯿﻖ آن وﺳﺎﺋﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ در دﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﮔﺎه در ﺷﯿﺸﻪء ﮔﺮدن درازي‬ ‫ﮐﻪ ﮔﺮدﻧﺶ ﻣـﺪرج ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻘﺪار ده ﮔﺮم ﺧﺎك رﯾﺨﺘﻪ آن را ﺗﺎ ﻧﺰدﯾﮏ دﻫﺎﻧﻪ اش ﭘﺮ از آب ﻧﻤﺎﺋﯿﻢ و ﻣﺪت ‪ 15 - 10‬دﻗﯿﻘﻪ ﺑﻘﻮت ﺷﯿﺸﻪ‬ ‫را ﺗﮑـﺎن داده واروﻧﻪ روي ﭘـﺎﯾﻪ اي ﻗﺮار دﻫﯿﻢ و ﭘﺲ از ﯾﮑﺴـﺎﻋﺖ ﺷـﯿﺸﻪ را ﺑﻪ ﻫﻤـﺎن ﺣـﺎﻟﺖ ﺗﺤﺖ ﻣﻌـﺎﯾﻨﻪ در آورﯾﻢ ﺧـﻮاﻫﯿﻢ دﯾـﺪ ﮐﻪ‬ ‫درﺷـﺖ ﺗﺮﯾـﻦ داﻧﻪ ﻫـﺎ )رﯾـﮓ( زﯾﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و روي آن ﻣﺮﺗﺒـًﺎ داﻧﻪ ﻫـﺎي رﯾﺰﺗﺮ ﺗﻪ ﻧﺸـﯿﻦ ﺷـﺪه و ﺑﺎﻻـﺧﺮه ذرات رﺳـﯽ در آب ﻣﻌﻠﻖ‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ اﻟﮑﻬﺎي ﺧﺎﻧﻪ رﯾﺰ و ﺧﺎﻧﻪ درﺷﺖ ﻣﺨﺘﻠﻒ و اﺳـﺘﻮاﻧﻪء آب‪ ،‬ﻣﻮاد ﻣﻌﺪﻧﯽ ﺧﺎك را ﻣﻌﯿﻦ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﻮاد‬ ‫ﻧﺒـﺎﺗﯽ و ﺣﯿـﻮاﻧﯽ ﺧـﺎك را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ واﺳـﻄﻪء ﮔـﺬاردن ﻇﺮف ﺧـﺎك روي ﺷـﻌﻠﻪء آﺗﺶ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺳﻮزاﻧـﺪن ﻣﻮاد اوﻟﯿﻪ و ﮐﺸـﯿﺪن‬ ‫ﺧـﺎك ﻣﻌﯿﻦ ﻧﻤﻮد ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮﺑﻨـﺎت دوﺷﻮ ﺑﺎﯾـﺪ روي ﺧـﺎك ﺟﻮﻫﺮ ﻧﻤﮏ )اﺳـﯿﺪﮐﻠﺮﺋﯿﺪرﯾﮏ( رﯾﺨﺖ و ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء آﻻت ﻣﺨﺼﻮﺻـﻪ‬ ‫ﺟﻮﻫﺮ زﻏـﺎل ﺣﺎﺻـﻠﻪ را ﮔﺮﻓﺖ و از روي آن ﻣﻘـﺪار ﮐﺮﺑﻨـﺎت دو ﺷﻮ را ﻣﻌﯿﻦ ﻧﻤﻮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ روﺳـﺘﺎﺋﯽ ﯾﺎ داﺋﺮة اﻟﻤﻌﺎرف ﻓﻼﺣﺘﯽ چ‬ ‫ﺗﻘﯽ ﺑﻬﺮاﻣﯽ ص‪- .(485‬اﻣﺜـﺎل‪ :‬ﺧـﺎك از ﺗﻮدهء ﮐﻼن ﺑﺮدار؛ ﺑﻤﻌﻨﯽ از ﻧﻮ ﮐﯿﺴﻪ ﻗﺮض ﻣﮑﻦ ﯾﺎ ﻣﺮادف »اﮔﺮ ﺧﺎك ﻫﻢ ﺑﺴـﺮ ﻣﯿﮑﻨﯽ ﭘﺎي‬ ‫ﺗﻞ ﺑﻠﻨﺪ« اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻤﺖ از ﻣﺮدﻣﺎن ﻧﯿﮏ ﻃﻠﺐ ﺧﺎك از ﺗﻮدهء ﮐﻼن ﺑﺮدار‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺎك او ﻋﻤﺮ ﺗﻮ ﺑﺎدا ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ او ﻣﯿﻤﺎﻧﯽ؛ ﻣﺜﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺖ ﺗﺸﺒﯿﻪ ﻓﺮدي ﺑﻔﺮد ﻣﺮده اي ﻣﯿﺰﻧﻨﺪ و اﯾﻦ ﻣﺜﻞ را ﺑﻘﺼﺪ اﺳﺘﺨﻔﺎف ﻣﺸﺒﻪ و ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪:‬‬ ‫ﺻﺒـﺎ ﺗﻮ ﻧﮑﻬﺖ آن زﻟﻒ ﻣﺸـﮑﺒﻮ داري ﺑﻪ ﯾﺎدﮔـﺎر ﺑﻤـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻮي او داري‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺎك ﺑﺮ آن ﺧﻮرده ﮐﻪ‬ ‫ﺗﻨﻬـﺎ ﺧﻮري‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺗﻨﻬـﺎﺧﻮر ﺑﺮادر ﺷـﯿﻄﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺰاﺣﻢ اﻻﯾـﺪي ﻓﯽ اﻟﻄﻌـﺎم ﺑﺮﮐـﮥ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺎك ﺑﺮاﯾﺶ ﺧﺒﺮ ﻧﺒﺮد؛‬ ‫ﺗﻌﺒﯿﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن از ﻣﺮده اي ﺑـﺪ ﮔﻔﺘﻦ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﮐﻼم را ﺑﺪﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ آﻏﺎز ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺎك ﺑﺮ ﻟﺐ ﻣﺎﻟﯿﺪن ‪:‬‬ ‫ﺗﻮ ﺷﻨﺎﺳـﯽ ﮐﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﻫﺰل و ﻣﺤﺎل ﻧﻮش ﮐﻦ زود و ﺧﺎك ﺑﺮ ﻟﺐ ﻣﺎل‪ .‬ﺳﻨﺎﺋﯽ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺎك ﭘﺎك ﺑﯽ ﮔﻨﺪم؛ ﻣﺰاﺣﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺼﻮرت ﮔﺰاﻓﻪ در ﻣﻐﺸﻮش ﺑﻮدن داﻧﻪ ﻫﺎ و ﻏﻼت ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺎك ﭘﺎك ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ ﮔﻨﺎه ﻣﺮدﮔﺎن را‬ ‫ﻋﻔﻮ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺎك ﺗﺎرﯾﮏ ﺑﺨﻮرﺷـﯿﺪ ﺷﻮد رﺧﺸﺎن‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺎك ﺧﻮر و ﻧﺎن‬ ‫ﺑﺨﯿﻼـن ﻣﺨﻮر‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺎك در اﻣﺎﻧﺖ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﻧﻤﯿﮑﻨـﺪ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬آﻣﻦ ﻣﻦ اﻻرض‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك در ﺧﻮاب ﻣﺎﯾﻪء روزﯾﺴﺖ ﺑﺮزﮔﺮ را دﻟﯿﻞ ﺑﻬﺮوزي اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻨﺎﺋﯽ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺎك رﻣﻪ ﭼﺸﻢ ﮔﺮگ روﺷﻦ دارد‪.‬‬ ‫ﻓﺮﯾﺪاﻟـﺪﯾﻦ ﺳـﺠﺰي‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﮔﺮد ﮔﻠـﻪ ﺗﻮﺗﯿـﺎي ﭼﺸـﻢ ﮔﺮگ‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﺑﻬـﺎﺋﯽ )از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺎك ﺷـﻮ ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ ﺧـﺎك‬ ‫ﺷﻮي‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﻣﻮﺗﻮا ﻗﺒـﻞ ان ﺗﻤﻮﺗﻮا‪) .‬از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺎك ﻋﻤـﻞ از ﻋﺒﯿﺮ ﻣﻌﺰوﻟﯽ ﺑﻪ )از ﻧﻘـﺎﯾﺲ اﻟﻔﻨﻮن(‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﻏﺒﺎر‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﺧﯿﺮ ﻣﻦ زﻋﻔﺮان اﻟﻌﻄﻞ و‪ :‬ﺷﻬﯽ ارﭼﻪ ﯾﮏ روز ﺑﺎﺷﺪ ﺧﻮش اﺳﺖ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺎك ﮐﻮﭼﻪ ﺑﺮاي ﺑﺎد ﺳﻮدا ﺧﻮب‬ ‫اﺳﺖ؛ ﺑﻪ اﺳـﺘﻬﺰاء ﺑﻪ زﻧـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻮﭼﻪ ﮔﺮدي ﻣﺎﯾـﻞ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺎك ﮔﻠﺸﻦ ﭼﺸﻢ ﻧﺮﮔﺲ را ﺑﺠﺎي‬ ‫ﺗﻮﺗﯿـﺎﺳﺖ‪ .‬وﺣﯿـﺪ ﻗﺰوﯾﻨﯽ )از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺎك ﻣﺮده ﭘﺎﺷـﯿﺪه اﻧـﺪ )ﺑﻪ ﻓﻼـن ﺟـﺎ(؛ ﺑﯿﮑـﺎري و ﻋﻄـﺎﻟﺘﯽ ﺗﻤﺎم‪ ،‬ﯾﺎ ﺳـﮑﻮت و‬ ‫ﺧﺎﻣﻮﺷـﯽ ﮐﺎﻣﻞ در آﻧﺠﺎﺳﺖ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺎك ﻣﯽ ِﮐَﺸﺪ؛ ﻋﻘﯿﺪهء ﻋﺎﻣﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮگ ﻫﺮ ﮐﺲ در ﻣﺤﻞ ﻣﻌﻠﻮﻣﯽ‬ ‫ﻣﻘـﺪر اﺳﺖ‪) .‬از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺎك ﻣﯽ دواﻧـﺪ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺧﺎك ﻣﯽ ﮐﺸـﺪ‪ :‬ﺑﺘﻮ ﺑﺎد ﻫﻼﮐﻢ ﻣﯽ دواﻧـﺪ ﻏﻠﻂ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﺧﺎﮐﻢ ﻣﯽ‬ ‫دواﻧﺪ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺎك وﻃﻦ از ﻣﻠﮏ ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺧﻮﺷﺘﺮ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬اﻟﻮﻃﻦ ام اﻟﺜﺎﻧﯽ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺎك‬ ‫و ﻧﻤـﮏ آوردن‪ ،‬ﺑﻨﺸﺎﻧﻪء ﺻـﻠﺢ و آﺷﺘﯽ‪ ،‬ﮔﻮﯾﺎ آوردن ﺧﺎك و ﻧﻤﮏ در ﻣﯿﺎن ﺗﺮﮐﺎن رﺳـﻤﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ‪ :‬رﺳﻮل ﻣﺎ ﺑـﺪان رﺿﺎ دﻫـﺪ و‬ ‫ﺧﺎك و ﻧﻤﮑﯽ ﺑﯿﺎرد ﺗﺎ اﯾﺸﺎن ﭘﻨﺪارﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺎك ﻫﻢ ﺑﺴـﺮ ﻣﯿﮑﻨﯽ ﭘﺎي ﺗﻞ ﺑﻠﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎك ﯾﺎﺑﺪ ﻣﺮاﻏﻪ‬ ‫ﺗﻮاﻧـﺪ ﮐﺮد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺮاﻏﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬اﮔﺮ آب ﺑﯿﺎﺑـﺪ ﺷـﻨﺎﮔﺮ ﻗـﺎﺑﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺧـﺎﮐﯽ ﻣﯽ ﭘﺎﺳـﯽ؛ ﺑﻠﻬﺠﻪء ﺳـﭙﺎﻫﺎن‪» .‬ﺧﺎك ﻣﯽ ﭘﺎﺷﻢ«‪) .‬از‬ ‫اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ در آن دو ﮐﺪﺑﺎﻧﻮﺳﺖ ﺧﺎك ﺗﺎ زاﻧﻮﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎك ﯾﺎﺑﯽ ز ﭘﺎي ﺗﺎ زاﻧﻮ ﺧﺎﻧﻪ اي را ﮐﻪ دو اﺳﺖ ﮐﺪﺑﺎﻧﻮ‪.‬‬ ‫ﺳﻨﺎﯾﯽ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﻣﺎﻣﺎ ﮐﻪ دو ﺗﺎ ﺷﺪ ﺳﺮ ﺑﭽﻪ ﮐﺞ درﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬رؤﯾﺎي ﺧﺎك ﺧﺎﺻﻪ ﺑﺮزﮔﺮان را ﺑﺮ ﻓﺮاﺧﯽ و ﺧﺼﺐ‬ ‫دﻟﯿﻞ ﮐﻨﺪ‪ - .‬آﮐﻨﺪهء ﺧﺎك؛ از ﺧﺎك ﭘﺮﺷﺪه ‪ :‬ﺳـﺮ ﺗﺎﺟﻮر دﯾﺪش اﻧﺪر ﻣﻐﺎك دو ﭼﺸﻢ ﺟﻬﺎن ﺑﯿﻨﺶ آﮔﻨﺪه ﺧﺎك‪).‬ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ - .‬آوردن‬ ‫ﺧـﺎك ﺟـﺎﺋﯽ ﺑﺠـﺎي دﯾﮕﺮ؛ اﺷـﺎره ﺑﺨﺮاب ﮐﺮدن آﻧﺠﺎ و آوردن آﻧﭽﻪ در آﻧﺠﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺠﺎي دﯾﮕﺮ‪ .‬اﺷﺎره ﺑﻪ وﯾﺮان ﮐﺮدن ‪ :‬ﻫﻤﻪ ﺑﺎز‬ ‫ﺧﻮاﻫﻢ ﺑﺸﻤﺸـﯿﺮ ﮐﯿﻦ ﺑﻤﺮو آورم ﺧﺎك ﺗﻮران زﻣﯿﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬از ﺧﺎك ﺑﺮآوردن؛ ﮐﺮم ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﺰرگ ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﻨﻮا رﺳﺎﻧﺪن ‪ :‬ﺳـﭙﺎﻫﯽ‬ ‫را ﺑﺮ ﺧﺎك ﻧﺸﺎﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺒﺮدي ﺟﻬﺎﻧﯽ را از ﺧﺎك ﺑﺮآرد ﺑﻨﻮاﻟﯽ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ - .‬از ﺧﺎك ﺑﺮداﺷـﺘﻦ؛ ﻟﻄﻒ ﮐﺮدن‪ .‬ﮐﺮم ﮐﺮدن ‪ :‬ﺑﺮداﺷﺖ ز ﺧﺎك‬ ‫ﻋـﺎﻟﻤﯽ را در ﺧﺎك ﻧﻬﺎد روزﮔﺎرش‪.‬اﻧﻮري‪ .‬اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﻋﻤﺎد دوﻟﻪ در ﺧﺎك آﺳﻮد از دﯾـﺪهء ﻣﻦ ﺧﺎك ﺷﻮد ﺧﻮن آﻟﻮد در ﺧﺎك ﻓﺘﺎده‬ ‫ﭼﻮن ﺗﻮاﻧﻢ دﯾـﺪن آن را ﮐﻪ ﻣﺮا ز ﺧـﺎك ﺑﺮداﺷـﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬ﻋﻤﺎدي‪ - .‬از ﺧﺎك ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻦ؛ ﻣﺮﺣﻤﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﮐﺮم ﮐﺮدن‪ .‬ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﻟﻄﻒ‬ ‫ﮐﺮدن ‪ :‬در ﻟﺐ ﺗﺸﻨﻪء ﻣﺎ ﺑﯿﻦ و ﻣﺪار آب درﯾﻎ ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﺸﺘﻪء ﺧﻮﯾﺶ آي و ز ﺧﺎﮐﺶ ﺑﺮﮔﯿﺮ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ - .‬از ﺧﺎك ﺳﺘﺎﻧﺪن و ﺑﻪ آب دادن؛‬ ‫ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻧﯿﺴﺖ و ﻧـﺎﺑﻮد ﮐﺮدن‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﭼﻮ درﯾـﺎ ﺑﺘﻠﺨﯽ ﺟﻮاﺑﺶ دﻫﻢ ز ﺧـﺎﮐﺶ ﺳـﺘﺎﻧﻢ ﺑﻪ آﺑﺶ دﻫﻢ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ - .‬ﺑﺎ‬ ‫ﺧﺎك راز ﮔﻔﺘﻦ؛ ﺑﺴﺠﺪه در اﻓﺘﺎدن ‪ :‬ﭼﻮ ﮐﺎوس را دﯾﺪ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﻋﺎج ز ﯾﺎﻗﻮت رﺧﺸﻨﺪه ﺑﺮ ﺳﺮش ﺗﺎج ﻧﺨﺴﺖ آﻓﺮﯾﻦ ﮐﺮد و ﺑﺮدش ﻧﻤﺎز‬ ‫زﻣﺎﻧﯽ ﻫﻤﯽ ﮔﻔﺖ ﺑﺎ ﺧﺎك راز‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - .‬ﺑﭽﺸﻢ ﮐﺴﯽ ﺧﺎك اﻓﮑﻨﺪن؛ ﺧﺎك در ﭼﺸﻢ ﮐﺴﯽ ﭘﺎﺷﯿﺪن ﺑﺠﻬﺖ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از دﯾﺪار او ‪:‬‬ ‫و ﮔﺮ ﺳﺘﯿﺰه ﮐﻨـﺪ در دو ﭼﺸـﻤﺶ اﻓﮑﻦ ﺧـﺎك‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ - .‬ﺑﺨـﺎك آﺑﺮوي ﮐﺴـﯽ را رﯾﺨﺘﻦ؛ آﺑﺮوي ﮐﺴـﯽ ﺑﺮدن‪ - .‬ﺑﺨـﺎك اﻓﺘﺎدن؛‬ ‫ﺳﺠـﺪه ﮐﺮدن‪ .‬زﻣﯿﻦ را ﺑﻮس ﮐﺮدن ﻣﺮ ﺗﻌﻈﯿﻢ را‪ - .‬ﺑﺨﺎك اﻓﮑﻨـﺪن؛ ﭘﺎﯾﻤﺎل ﮐﺮدن‪ .‬ﺿﺎﯾﻊ ﮐﺮدن ‪ :‬ﻫﺮ آن ﮐﺲ ﮐﻪ ﻋﻬﺪ ﻧﯿﺎ ﺑﺸـﮑﻨﺪ ﺳـﺮ‬ ‫راﺳﺘﯽ را ﺑﺨﺎك اﻓﮑﻨﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﭘﯿﻤﺎن آزادﮔﺎن ﺑﺸﮑﻨﯽ ﻧﺸﺎن ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺨﺎك اﻓﮑﻨﯽ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - .‬ﺑﺨﺎك ﺳﯿﺎه ﻧﺸﺎﻧﺪن؛ ﺑﻪ ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ‬ ‫اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪ .‬ﺑﯿﭽﺎره ﮐﺮدن‪ - .‬ﺑﺨﺎك ﺳـﯿﺎه ﻧﺸﺴﺘﻦ؛ ﺑﻪ ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ اﻓﺘﺎدن‪ .‬ﺑﯽ ﻣﺎل و ﻣﻨﺎل ﺷﺪن‪ - .‬ﺑﺨﺎك ﻏﻠﻄﯿﺪن؛ ﺑﺨﺎك اﻓﺘﺎدن‪ .‬ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن‪.‬‬ ‫ ﺑﺨﺎك ﻧﺸﺴـﺘﻦ ﺗﯿﺮ؛ ﺑﻬﺪف ﻧﺨﻮردن‪ .‬ﺑﻪ آﻣﺎج ﻧﺮﺳـﯿﺪن‪ - .‬ﺑﺨﺎك و ﺧﻮن ﮐﺸﯿﺪن؛ ﺧﺮاب ﮐﺮدن و ﮐﺸﺘﻦ‪ - .‬ﺑﺨﺎك ﻫﻼك اﻓﮑﻨﺪن؛‬‫ﮐﺸـﺘﻦ‪ .‬ﻧـﺎﺑﻮد ﮐﺮدن‪ - .‬ﺑﺮ ﺧـﺎك ﺧﻮن ﮐﺴـﯽ را رﯾﺨﺘﻦ؛ ﮐﺴـﯽ را ﮐﺸـﺘﻦ‪ .‬ﮐﺴـﯽ را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن و از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن‪ - .‬ﺑﺮ ﺧﺎك ﻧﺸﺎﻧـﺪن؛‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ دادن‪ .‬از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن‪ .‬ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن‪ .‬ذﻟﯿﻞ ﮐﺮدن ‪ :‬ﺳـﭙﺎﻫﯽ را ﺑﺮ ﺧﺎك ﻧﺸﺎﻧـﺪ ﺑﻨﺒﺮدي ﺟﻬﺎﻧﯽ را از ﺧﺎك ﺑﺮآرد ﺑﻨﻮاﻟﯽ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ - .‬ﺑﺮ‬ ‫ﺧﺎك ﻧﺸﺴـﺘﻦ؛ ﺑﯿﭽﺎره ﺷﺪن ‪ :‬ﺑﺮ ﺧﺎك ره ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺳﻌﺪي ﻋﺠﺐ ﻣﺪار ﻣﺮدان ﭼﻪ ﺟﺎي ﺧﺎك ﮐﻪ در ﺧﻮن ﻃﭙﯿﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﺪاﯾﻊ(‪- .‬‬ ‫ﺑﺮ ﺧﺎك ﻧﺸﺴـﺘﻦ ﺗﯿﺮ؛ ﺑﺨﺎك ﻧﺸﺴـﺘﻦ ﺗﯿﺮ‪ - .‬ﺑﯿﻨﯽ ﮐﺴـﯽ را ﺑﺮ ﺧﺎك ﻣﺎﻟﯿـﺪن؛ ﺧﻮار ﮐﺮدن ‪:‬ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺑﯽ دﯾﻨﺎن و ﺑﺮ ﺧﺎك ﻣﺎﻟﯿﺪن ﺑﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﻌﺎﻧـﺪان‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﭘﺸﺖ ﺑﺨﺎك آوردن ﮐﺴـﯽ؛ در ﮐﺸﺘﯽ او را ﻣﻐﻠﻮب ﮐﺮدن ﺑﺎ آوردن ﭘﺸﺖ او ﺑﺰﻣﯿﻦ ‪ :‬از روي ﻻف ﮔﻔﺘﻢ‬ ‫آرم ﺑﺨﺎك ﭘﺸﺘﺶ‪ .‬ﮐﻤﺎل اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ‪ - .‬ﭘﻮزهء ﮐﺴﯽ را در ﺧﺎك ﻣﺎﻟﯿﺪن؛ ﺗﻮدﻫﻨﯽ زدن‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺑﯿﻨﯽ ﮐﺴﯽ را ﺑﺨﺎك ﻣﺎﻟﯿﺪن‪ - .‬ﭘﯽ ﭼﯿﺰي‬ ‫را ﺑﺨـﺎك اﻓﮑﻨـﺪن؛ اﺳﺎس و ﭘﺎﯾﻪء اﻣﺮي را ﺑﺮ ﻫﻢ زدن ‪ :‬اﺑﺎ ﻫﺮ ﮐﻪ ﭘﯿﻤﺎن ﮐﻨﻢ ﺑﺸـﮑﻨﻢ ﭘﯽ و ﺑﯿـﺦ رادي ﺑﺨﺎك اﻓﮑﻨﻢ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﭼﻮن‬ ‫ﻣﺎﻫﯽ ﺑﺨﺎك ﺑﻮدن؛ در ﺗﺐ و ﺗﺎب ﺑﻮدن‪ .‬ﻣﻀـﻄﺮب ﺑﻮدن ‪ :‬ﺑـﺪو ﮔﻔﺖ ﮔﻮدرز ﮐﺎي ﭘﻬﻠﻮان ﻫﺸـﯿﻮار و ﺟﻨﮕﯽ و روﺷﻦ روان ﭼﻨﺎﻧﯿﻢ ﺑﯽ‬ ‫ﺗﻮ ﮐﻪ ﻣـﺎﻫﯽ ﺑﺨـﺎك ﺑﺴـﻨﮓ اﻧـﺪرون ﺳـﺮ ﺗﻦ اﻧـﺪر ﻣﻐـﺎك‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﺎك اﻧـﺪاﺧﺘﻦ )ﯾﺎ( ﺧﺎك در ﮐﺎري اﻧـﺪاﺧﺘﻦ؛ﮐﺎر را اﺧﻼل‬ ‫ﮐﺮدن‪ .‬راﺑﻄﻪ اي را ﺑﺮ ﻫﻢ زدن ‪ :‬دﺷـﻤﻨﺎن ﺧﺎك در اﯾﻦ ﮐﺎر ﻫﻤﯽ اﻧﺪازﻧﺪ ورﻧﻪ ﻣﻦ ﭘﺎﮐﺘﺮم ﭘﺎﮐﺘﺮ از آب زﻻل‪ .‬اﻧﻮري )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ‬ ‫دﻫﺨـﺪا(‪ - .‬ﺧـﺎك ﺑﭽﺸـﻤﻬﺎ ﭘﺎﺷـﯿﺪن‪.‬؛ رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧـﺎك در ﭼﺸﻢ ﮐﺴـﯽ اﻓﮑﻨـﺪن ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺎك ﺑﺮ ﭼﺸﻢ زدن؛ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﺎك در ﭼﺸـﻢ‬ ‫ﭘﺎﺷـﯿﺪن اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ - .‬ﺧﺎك ﺑﺮدﯾـﺪه زدن؛ ﺧﺎك در ﭼﺸﻢ ﭘﺎﺷـﯿﺪن‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﻗﺴـﻤﺖ ﮐﻠﺒﻪء ﻣﺎ ﻧﯿﺴﺖ ﻓﺮوغ ﻣﻪ و ﻣﻬﺮ ﺧﺎك‬ ‫ﻧﻮﻣﯿﺪي ﺑﺮ دﯾﺪهء روزن زده اﯾﻢ‪ .‬ﻃﺎﻟﺐ آﻣﻠﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ - .‬ﺧﺎك ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺑﻮدن؛ دﺷـﻨﺎﻣﯽ اﺳﺖ ‪ :‬از ﻣﺎل و دﺳﺘﮕﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ و ﺟﺎه‬ ‫ﭼﻮن راﺣﺘﯽ ﺑﮑﺲ ﻧﺮﺳﺪ ﺧﺎك ﺑﺮ ﺳـﺮش‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺻﺎﺣﺒﯿﻪ(‪ - .‬ﺧﺎك ﺑﺮ ﺳﺮ رﯾﺨﺘﻦ؛ ﺧﺎك ﺑﺮ ﺳﺮ ﭘﺎﺷﯿﺪن‪ .‬ﺧﺎك ﺑﺮ ﺳﺮ ﻓﮑﻨﺪن||‪- .‬‬ ‫ﻋﺰاداري ﮐﺮدن ‪ :‬ﺟـﺎﻣﻪ ﻫـﺎ ﭼﺎك زده ﺧﺎك ﺑﺮ ﺳـﺮ رﯾﺨﺘﻨـﺪ‪) .‬ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺳـﻌﺪي(‪ - .‬ﺧﺎك ﺑﺴـﺮ رﯾﺨﺘﻦ؛ ﮔﺮﯾﻪ و زاري ﮐﺮدن‪ ،‬ﻋﺰاداري‬ ‫ﮐﺮدن ‪ :‬ﻫﻤﻪ ﺟـﺎﻣﻪء ﭘﻬﻠﻮي ﮐﺮد ﭼـﺎك ﺧﺮوﺷـﺎن ﺑﺴـﺮ ﺑﺮ ﻫﻤﯿﺮﯾﺨﺖ ﺧـﺎك‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﺎك ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻓﮑﻨـﺪن؛ ﺧﺎك ﺑﺮ ﺳـﺮ رﯾﺨﺘﻦ؛‬ ‫ﻋﺰاداري ﮐﺮدن‪ - .‬ﺧﺎك ﺑﺮ ﺳـﺮ ﮐﺮدن؛ در ﻣﻮرد ﻏﯿﺒﺖ ﺗﻌﺒﯿﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎم ﺗﺤﻘﯿﺮ ﻃﺮف اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﮐﻨﻨﺪ ‪ :‬ﺧﺎك ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﻨﺪ ﺷﻬﯽ‬ ‫ﮐﻪ ورا ﻧﺒﻮد در زﻣﺎﻧﻪ ﺣﮑﻢ روا‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﮔﻨﺞ را از ﺑﯽ ﻧﯿﺎزي ﺧﺎك ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬و در ﻣﻘﺎم ﻣﺘﮑﻠﻢ ﺧﻄﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﻣﺮ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ‬ ‫را ﺑﻬﺮ ﭼـﺎره اﻧﺪﯾﺸـﯽ ﭼﻮن »ﭼﻪ ﺧﺎﮐﯽ ﺑﺴـﺮ ﮐﻨﻢ«‪ .‬و در ﻣﻘﺎم ﻣﺨﺎﻃﺒﺖ ﺧﻄﺎﺑﯽ اﺳﺖ دﯾﮕﺮي را ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﭼﺎره اﻧﺪﯾﺸـﯽ در اﻣﺮي ﭼﻮن‬ ‫»ﺑﺮو ﺧـﺎك ﺑﺮ ﺳـﺮ اﯾﻦ اﻣﺮ ﮐﻦ‪ - .«.‬ﺧـﺎك ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻧﻬـﺎدن؛ ذﻟﯿـﻞ ﮐﺮدن‪ ،‬ﻧـﺎﭼﯿﺰ ﮐﺮدن ‪ :‬ﺑﻪ ﺗﯿﻎ و رﮐﯿﺐ و ﺑﻪ ﺳـﻔﺖ و ﺑﺒﺎد ﻫﻤﻪ ﺗﺮك را‬ ‫ﺧـﺎك ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻧﻬﺎد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﺎك ﺑﺮ ﻓﺮق ﮐﺮدن؛ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﺎك ﺑﺮﺳـﺮ ﮐﺮدن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﺨﺎك ﺑﺮ ﺳـﺮ ﮐﺮدن در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪- .‬‬ ‫ﺧـﺎك ﭘـﺎي ﮐﺴـﯽ ﺑﻮدن؛ ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺗﻮاﺿﻊ ﺑﯿﺤـﺪ ﮐﺮدن ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ او ‪ :‬ﮐﻪ ﯾـﺎرا ﻣﺮو ﮐﺎﺷـﻨﺎي ﺗﻮام ﺑﻤﺮداﻧﮕﯽ ﺧـﺎك ﭘﺎك ﺗﻮام‪.‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫)ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻟﻄﻒ ﮐﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺧﺎك ﭘﺎﯾﺶ ﺑﺎش‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪ - .‬ﺧﺎك ﺟﺎﺋﯽ را ﺑﺘﻮﺑﺮه ﮐﺸﯿﺪن؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از وﯾﺮان ﮐﺮدن ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ ﺧﺎك ﺧﻮردن ﺗﯿﺮ؛ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎدن و ﺑﻬـﺪف ﻧﺮﺳـﯿﺪن ﺗﯿﺮ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺧﺪﻧﮓ ﻣﻨﺖ ﺧﺎﻗﺎن ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻢ ﺧﻮرد ﺗﻤﺎم ﻋﻤﺮ ﺧﻮرم ﺧﺎك‬‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﺗﯿﺮ ﺧﻄﺎ‪ .‬ﻗﺪﺳـﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬در ﺑﺎب ﺟﺎن ﻧﺒﺮدن ﺻـﯿﺪي ﺑﻪ ﺑﺨﺖ ﻣﺎ ﻧﯿﺴﺖ ﺗﯿﺮت ﻧﻤﯿﺨﻮرد ﺧﺎك ﺗﺎ در ﺷﮑﺎر ﻣﺎﺋﯽ‪ .‬ﻣﻼﻃﻐﺮا‬ ‫)از آﻧﻨـﺪراج(‪ - .‬ﺧـﺎك در ﺗﺮازو اﻓﮑﻨـﺪن؛ ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺳـﺒﮏ وزن ﺷـﻤﺮدن ‪ :‬ﻧﺘﺮﺳـﯿﺪي از زور ﺑـﺎزوي ﻣﻦ ﮐﻪ ﺧﺎك اﻓﮑﻨﯽ در ﺗﺮازوي‬ ‫ﻣﻦ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺧﺎك در دﻫﺎن اﻧﺪاﺧﺘﻦ؛ ﭘﺸـﯿﻤﺎﻧﯽ ﻋﻈﯿﻢ ﻧﻤﻮدن ‪ :‬ز ﺷـﺮم آﻧﮑﻪ ﺑﺮوي ﺗﻮ ﻧﺴﺒﺘﺶ ﮐﺮدم ﺳﻤﻦ ﺑﺪﺳﺖ ﺻﺒﺎ ﺧﺎك در دﻫﺎن‬ ‫اﻧـﺪاﺧﺖ‪ .‬ﺣﺎﻓـﻆ‪ - .‬ﺧـﺎك در دﯾـﺪه زدن؛ ﺧـﺎك در ﭼﺸﻢ ﭘﺎﺷـﯿﺪن‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬زدن ﺧـﺎك در دﯾـﺪهء ﺟـﻮﻫﺮي ﻫﻤﻪ ﺧـﺎﻧﻪ ﯾـﺎﻗﻮت‬ ‫اﺳـﮑﻨﺪري‪ .‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ - .‬ﺧﺎك در دﯾـﺪه ﮐﺸـﯿﺪن؛ ﺧﺎك در ﭼﺸﻢ ﮐﺸـﯿﺪن‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ - .‬ﺧﺎك درﻣﺸﺖ؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺗﻬﯽ‬ ‫دﺳﺖ و ﺑﯽ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ ‪ :‬در اﯾﻦ ﯾـﮏ ﻣﺸﺖ ﺧـﺎك اي ﺧـﺎك در ﻣﺸﺖ ﮔﺮ اﻓﺮوزي ﭼﺮاغ از ﻫﺮ دو اﻧﮕﺸﺖ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺧﺎك ﮐﻒ ﭘﺎي‬ ‫ﮐﺴـﯽ ﺑﻮدن؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺗﻮاﺿﻊ و ﻓﺮوﺗﻨﯽ ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ ‪ :‬ﺧﺎك ﮐﻒ ﭘﺎي رودﮐﯽ ﻧﺴﺰي ﺗﻮ ﻫﻢ ﻧﺸﻮي ﮔﻮش او ﭼﻪ ﺧﺎﺋﯽ ﺑﺮﻏﺴﺖ‪ .‬ﮐﺴﺎﺋﯽ‬ ‫ﻣﺮوزي‪ - .‬ﺧـﺎﮐﻢ ﺑـﺪﻫﺎن؛ ﻻل ﺑﺎدم‪ ،‬ﺧﻔﻪ ﺷﻮم! رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎك ﺑـﺪﻫﻦ« ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺎﮐﻢ ﺑـﺪﻫﺎن ﻣﮕﺮ ﺗﻮ ﻣﺴﺘﯽ رﺑﯽ‪) .‬ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﯿﺎم(‪- .‬‬ ‫ﺧﺎك و ﻧﻤﮏ ﺑﯿﺨﺘﻦ؛ ‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ و ﺗﮏ و ﺗﺎز و ﺟﻨﮓ و درﮔﯿﺮي ﻣﺨﺘﺼـﺮ ﮐﺮدن ‪ :‬و از آﻧﺠﺎ ﭘﯿﺮي آﺧﺮﺳﺎﻻر را ﺑﺎ ﻣﻘـﺪﻣﯽ ﭼﻨﺪ ﺑﻔﺮﺳـﺘﺎد‬ ‫ﺑـﺪم ﻫﺰﯾﻤﺘﯿﺎن اﯾﺸﺎن ﺑﺮﻓﺘﻨـﺪ ﮐﻮﻓﺘﻪ ﺑﺎ ﺳﻮاراﻧﯽ ﻫﻢ از اﯾﻦ ﻃﺮاز و ﺧﺎك و ﻧﻤﮑﯽ ﺑﯿﺨﺘﻨـﺪ و ﺑﯿﺎﺳﻮدﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ص ‪ 763‬از اﻣﺜﺎل و‬ ‫ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ - .‬در ﺧـﺎك ﻣﺮاﻏﻪ ﮐﺮدن‪.‬؛ رﺟـﻮع ﺑﻪ ﻣﺮاﻏﻪ ﺷﻮد ‪ :‬ﭼﻮن ﻣﺮاﻏﻪ ﮐﻨـﺪ ﮐﺴـﯽ ﺑﺮ ﺧـﺎك‪.‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ - .‬در ﺧـﺎك ﻧﺸﺎﻧـﺪن؛‬ ‫ﺑﺨﺎك ﻧﺸﺎﻧﺪن‪ .‬ﺑﯿﭽﺎره ﮐﺮدن ‪ :‬در ﺧﺎك ﭼﻮ ﻣﻦ ﺑﯿﺪل و ﺑﯽ دﯾﺪه ﻧﺸﺎﻧﺪش اﻧﺪر ﻧﻈﺮ ﻫﺮ ﮐﻪ ﭘﺮﯾﻮار ﺑﺮآﻣﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ - .‬روي ﺑﺮ‬ ‫ﺧﺎك ﻧﻬﺎدن؛ ﺳـﺠﺪه ﮐﺮدن‪ .‬ﺗﻌﻈﯿﻢ ﮐﺮدن ‪ :‬ﭼﻮ رﻓﺘﻨﺪ ﻧﺰدﯾﮏ آن ﻧﺎﻣﺠﻮي ﯾﮑﺎﯾﮏ ﻧﻬﺎدﻧﺪ ﺑﺮ ﺧﺎك روي‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺳـﺮﺑﺨﺖ ﮐﺴﯽ‬ ‫ﺑﺨﺎك اﻧﺪر آﻣﺪن؛ ﺑﺪﺑﺨﺖ ﺷﺪن ‪ :‬ﺗﻬﻤﺘﻦ ﻧﺸـﺴﺖ از ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﮔﺎه ﺑﺨﺎك اﻧﺪر آﻣﺪ ﺳﺮ ﺑﺨﺖ ﺷﺎه‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - .‬ﻋﺎﻟﻢ ﺧﺎﮐﯽ؛ ﮐﺮهء زﻣﯿﻦ‬ ‫‪ :‬آدﻣﯽ در ﻋـﺎﻟﻢ ﺧﺎﮐﯽ ﻧﻤﯽ آﯾـﺪ ﺑﭽﻨﮓ ﻋﺎﻟﻤﯽ از ﻧﻮ ﺑﺒﺎﯾـﺪ ﺳﺎﺧﺖ وز ﻧﻮ آدﻣﯽ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ - .‬ﮐﺴـﯽ را از ﺧﺎك ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻦ؛ ﺗﺮﻗﯽ دادن او‬ ‫‪:‬ﻣﻦ ﺑﻨﺪه را از ﺧﺎك ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺮ ﻓﻠﮏ رﺳﺎﻧﯿﺪه‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ ||(‪ .‬ﺑََﻠﺪ‪ .‬ﻣﻤﻠﮑﺖ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ‪ .‬ﻗﻠﻤﺮو‪ .‬ﺷـﻬﺮ‪ .‬ﮐﺸﻮر‪ .‬وﻻﯾﺖ‪ .‬ﺳـﺮزﻣﯿﻦ‪ .‬ﻣﻠﮏ‪.‬‬ ‫اﯾﺎﻟﺖ)‪ : (1‬ﻧﻤﺎﻧﻢ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﺎك ﻣﺎ ﺑﮕﺬري‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ داد ﭘﺎﺳﺦ ﮐﻪ ﯾﺰدان ﭘﺎك ﻣﺮا ﮔﺮ ﺑﻬﻨﺪوﺳـﺘﺎن داد ﺧﺎك‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻣﻦ ﺧﺎك‬ ‫ﺧﺎك او ﮐﻪ ز ﺗﺒﺮﯾﺰ ﮐﻮﻓﻪ ﺳﺎﺧﺖ ﺧﺎﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﺎﻧـﺪر او اﺳﺪاﷲ ﮐﻨﺪ ﮐﻨﺎم‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺮا در ﺧﺎك ﻏﺮﺑﺖ ﭘﺎي در ﮔﻞ ﻣﺎﻧﺪ ﻣﺎﻧﺪ ﮔﻮ‬ ‫دﮔﺮ در ﺧﻮاب ﺧﻮش ﺑﯿﻨـﺪ دﯾﺎر ﺧﻮﯾﺶ را‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺧﻮاﺗﯿﻢ(‪ .‬ﻗﻀﺎ را ﻣﻦ و ﭘﯿﺮي از ﻓﺎرﯾﺎب رﺳـﯿﺪﯾﻢ در ﺧﺎك ﻣﻐﺮب ﺑﻪ آب‪ .‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫)ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﻗﻀﺎ ﻧﻘﻞ ﮐﺮد از ﻋﺮاﻗﻢ ﺑﺸﺎم ﺧﻮش آﻣﺪ در آن ﺧﺎك ﭘﺎﮐﻢ ﻣﻘﺎم‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﺧﺎك ﻣﺼﺮ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻓﺮﻋﻮن و‬ ‫ﺟﻨـﻮد‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬آب و ﻫـﻮاي ﻓـﺎرس ﻋﺠﺐ ﺳـﻔﻠﻪ ﭘﺮور اﺳﺖ ﮐـﻮ ﻫﻤﺮﻫﯽ ﮐﻪ ﺧﯿﻤﻪ از اﯾﻦ ﺧـﺎك ﺑﺮﮐﻨﻢ‪ .‬ﺣﺎﻓـﻆ‪ .‬ﺧـﺎك وﻃﻦ از ﻣﻠﮏ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 617‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺳﻠﯿﻤﺎن ﺧﻮﺷﺘﺮ‪) .‬ﻧﻘﻞ از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪء ﻣﺨﺘﺼـﺮ اﻣﺜﺎل چ ﻫﻨﺪ ||(‪ .‬زﻣﯿﻦ‪ .‬ﮐﺮهء ارض ‪ :‬ﺧﺮوش ﺗﺒﯿﺮه ز ﻣﯿﺪان ﺑﺨﺎﺳﺖ ﻫﻤﯽ ﺧﺎك ﺑﺎ آﺳﻤﺎن‬ ‫ﮔﺸﺖ راﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺗﻦ زﻧﺪه ﭘﯿﻞ اﻧﺪر آﻣﺪ ﺑﺨﺎك‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﻤﯽ ﮔﻔﺖ و ﭘﯿﭽﯿﺪ ﺑﺮ ﺧﺸﮏ ﺧﺎك ز ﺧﻮن دﻟﺶ ﺧﺎك ﻫﻢ رﻧﮓ‬ ‫ﻻك‪.‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬داغ ﻧﻪ ﻧﺎﺻـﯿﻪ داران ﭘﺎك ﺗﺎج ده ﺗﺨﺖ ﻧﺸﯿﻨﺎن ﺧﺎك‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﻣﺰار‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪َ .‬رﻣﺲ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻗﺒﺮ‪ .‬ﮔﻮر‪.‬‬ ‫آراﻣﮕﺎه ‪ :‬اﺑﻠﻪ و ﻓﺮزاﻧﻪ را ﻓﺮﺟﺎم ﺧﺎك ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻫﺮ دو اﻧـﺪر ﯾﮏ ﻣﻐﺎك‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬ﭼﻮ اﯾﺪر ﺑﻮد ﺧﺎك ﺷﺎﻫﻨﺸـﻬﺎن ﭼﻪ ﺗﺎزﯾﺪ ﺗﺎﺑﻮت ﮔﺮد‬ ‫ﺟﻬﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺠﺎن و ﺳـﺮ ﺷﺎه ﺧﻮرﺷﯿﺪ و ﻣﺎه ﺑﺨﺎك ﺳﯿﺎوش‪ ،‬ﺑﺎﯾﺮان ﺳﭙﺎه‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻣﺸﻮ ﺗﺎ ﺗﻨﻢ را ﺳﭙﺎري ﺑﺨﺎك ﭼﻮ ﻣﻦ ﺟﺎن ﺳﭙﺎرم‬ ‫ﺑﯿﺰدان ﭘﺎك‪) .‬ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ دﻟﻢ دم رﺿﺎي ﺗﻮ زﻧـﺪ ﺟﺎن در ﺗﻦ ﻣﻦ ﻧﻔﺲ ﺑﺮاي ﺗﻮ زﻧﺪ ﮔﺮ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺧﺎك ﻣﻦ ﮔﯿﺎﻫﯽ روﯾﺪ از‬ ‫ﻫﺮ ﺑﺮﮔﯽ ﺑـﻮي وﻓـﺎي ﺗـﻮ زﻧـﺪ‪ .‬ﺧـﻮاﺟﻪ ﻋﺒـﺪاﷲ اﻧﺼـﺎري‪ .‬ﺣﻘـﺎ ﮐﻪ ﺑﺠﺰ دﺳﺖ ﺗـﻮ ﺑﺮ ﻟﺐ ﻧﻨﻬـﺎدم ﺟﺰ ﺑﺮ ﺣﺠﺮاﻻـﺳﻮد و ﺑﺮ ﺧـﺎك ﭘﯿﻤـﺒﺮ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑﻌـﺎﻗﺒﺖ ز ﺳـﺮ ﺧـﺎك ﺗﻮ ﺑﺮآﯾـﺪ ﺧـﺎر اﮔﺮ ﺗﻮ ﺧـﺎره ﺑﺨـﺎري ز ﻧﯿﺰه و زوﺑﯿﻦ‪.‬ﻣﻌﺰي‪ .‬و ﺧﺎك ﻗﺘﯿﺒﻪ ﺑﻔﺮﻏﺎﻧﻪ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ در‬ ‫ﻧﺎﺣﯿﺖ رﺑﺎط‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺨﺎراي ﻧﺮﺷـﺨﯽ ص ‪ .(69‬و ﺧﺎك اﯾﻦ اﻣﯿﺮ در آن ﻣـﺪرﺳﻪ ﺑﻮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺨﺎراي ﻧﺮﺷـﺨﯽ ص ‪ .(16‬ﻧﻬﯽ دﺳﺖ ﺑﺮ‬ ‫ﺷﻮﺷﻪء ﺧـﺎك ﻣﻦ ﺑﯿﺎد آري از ﮔﻮﻫﺮ ﭘﺎك ﻣﻦ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﺮ ﺧﺎك ﻣﻦ آن ﻏﺮﯾﺐ ﺧﺎﮐﯽ ﻧﺎﻟـﺪ ﺑـﺪرﯾﻎ و دردﻧﺎﮐﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﻮﻧﻢ ﺑﺮﯾﺰ و ﺑﺮ‬ ‫ﺳﺮ ﺧـﺎﮐﻢ ﮔـﺬار ﮐﻦ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒـﺎت(‪ .‬اﯾﻦ ﭘﻨﺠﺮوزه ﻣﻬﻠﺖ اﯾـﺎم آدﻣﯽ ﺑﺮ ﺧﺎك دﯾﮕﺮان ﺑﺘﮑﺒﺮ ﭼﺮا رود‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﺷﺎﯾـﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺨﻮن ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺧﺎﮐﻢ ﺑﻨﻮﯾﺴـﻨﺪ ﮐﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ دوﺳﺖ ﺑﺴـﺮ ﺑﺮد وﻓﺎﺋﯽ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﺪاﯾﻊ(‪ .‬اﻻ اي ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﺎك ﻣﺎ ﺑﮕﺬري ﺑﺨﺎك ﻋﺰﯾﺰان ﮐﻪ‬ ‫ﯾﺎد آوري‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﺑﺨﺎك ﺣﺎﻓﻆ اﮔﺮ ﯾﺎر ﺑﮕﺬرد ﭼﻮن ﺑﺎد ز ﺷﻮق در دل آن ﺗﻨﮕﻨﺎ ﮐﻔﻦ ﺑﺪرم‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﺑﺨﺎك ﭘﺎي ﺗﻮ اي ﺳﺮو‬ ‫ﻧﺎزﭘﺮور ﻣﻦ ﮐﻪ روز واﻗﻌﻪ ﭘﺎ را ﻣﮕﯿﺮم از ﺳـﺮ ﺧﺎك‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺻﺪ ﺳﺎل اﮔﺮ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺧﺎﮐﻢ ﮔﺬري ﺳﺮ ﺑﺮ آرد ز ﮔﻠﻢ رﻗﺺ ﮐﻨﺎن ﻋﻈﻢ‬ ‫رﻣﯿﻢ‪ .‬ﺣﺎﻓـﻆ‪ - .‬ﺑـﺎ ﺧـﺎك ﺟﻔﺖ ﺷـﺪن؛ ﻣﺮدن‪ .‬ﻣـﺪﻓﻮن ﺷـﺪن ‪ :‬ﮐﻪ ﻫﺮ ﮔﺰ ﻣﺒـﺎدي ﺗﻮ ﺑـﺎ ﺧﺎك ﺟﻔﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺑﺨﺎك رﻓﺘﻦ؛ ﻣﺮدن‪.‬‬ ‫ﻣـﺪﻓﻮن ﺷـﺪن ‪ :‬ﻫﻤﯽ ﺧﻨـﺪم از ﻟﻄﻒ ﯾﺰدان ﭘـﺎك ﮐﻪ ﻣﻈﻠﻮم رﻓﺘﻢ ﻧﻪ ﻇﺎﻟﻢ ﺑﺨﺎك‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ - .‬ﺑﺨﺎك ﺳﭙﺮدن؛ دﻓﻦ ﮐﺮدن‪- .‬‬ ‫ﭘﯿﻤﻮدن ﺧﺎك ﺑﺎﻻي ﮐﺴـﯽ را؛ ﻣﺮدن آن ﮐﺲ‪ .‬ﺑﺨﺎك ﺳﭙﺮده ﺷـﺪن او ‪ :‬ﭼﻨﯿﻦ داد ﭘﺎﺳﺦ ﮐﻪ ﺷﺎه ﺟﻬﺎن اﮔﺮ ﻣﺮگ ﻣﻦ ﺟﻮﯾﺪ اﻧﺪر ﻧﻬﺎن‬ ‫ﭼﻮ ﺧﺸـﻨﻮد ﺑﺎﺷﺪ ز ﻣﻦ ﺷﺎﯾﺪم اﮔﺮ ﺧﺎك ﺑﺎﻻ ﺑﭙﯿﻤﺎﯾﺪم‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - .‬در ﺧﺎك رﻓﺘﻦ؛ ﻣﺮدن‪ .‬ﻣﺪﻓﻮن ﺷﺪن ‪ :‬ز ﻫﺠﺮان ﻃﻔﻠﯽ ﮐﻪ در ﺧﺎك‬ ‫رﻓﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ - .‬در ﺧﺎك ﺳﭙﺮدن؛ ﺑﮕﻮر ﮐﺮدن‪ .‬دﻓﻦ ﮐﺮدن‪ - .‬ﺳﺮ ﺑﺨﺎك ﺳﯿﻪ ﺑﺮ ﻧﻬﺎدن؛ ﻣﺮدن ||‪ - .‬ﺳﺠﺪه ﺑﺠﺎي آوردن ‪:‬‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ رﺳـﺘﻢ ﺑﺎﯾﺮاﻧﯿﺎن ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﺒﺎﯾﺪ ﮔﺸﻮدن ﻣﯿﺎن ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﯿﺮوز ﮔﺮ ﻧﻪ ﮐﻮﭘﺎل ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻪ ﮔﻨﺞ و ﮐﻤﺮ ﻫﻤﻪ ﺳﺮ ﺑﺨﺎك ﺳﯿﻪ‬ ‫ﺑﺮﻧﻬﻨـﺪ از آن ﭘﺲ ﻫﻤﻪ ﺗـﺎج ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻧﻬﻨـﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺳـﺮ ﺧـﺎك رﻓﺘﻦ؛ ﺑﺰﯾﺎرت ﻗﺒﺮ ﮐﺴـﯽ رﻓﺘﻦ‪ (|| 2).‬ﻧﻔﺲ ﻣﻄﻤﺌﻨﻪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‬ ‫)آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﺧﺎك ﮐﺒﮏ ﯾﮏ ﻗﺴﻢ اﻧﮕﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﻔﯿﺲ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و در ﺷـﯿﺮاز ﺑﻮده و ﺑﻪ ﺗﺨﻢ ﮐﺒﮏ ﻣﺸـﻬﻮر و ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ آن‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي ||(‪ .‬ﭼﯿﺰﻫﺎي ﺑﯽ ﻗﺪر و ﻗﯿﻤﺖ و ﺿﺎﯾﻊ و ﺑﮑﺎر ﻧﯿﺎﻣﺪﻧﯽ ||‪ .‬ﻓﺘﻨﻪ و آﺷﻮب ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي||(‪.‬‬ ‫ﮐﻨﺎﯾﻪ اﺳﺖ از ﺷـﺨﺺ ﺳﻠﯿﻢ اﻟﻨﻔﺲ‪ .‬ﻣﻄﯿﻊ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدار‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺎك ﺗﻮ ﺧﺎﻗﺎن ﭼﯿﻦ اﺳﺖ ﭼﻨﯿﻨﺖ ﭼﻨﺪ ﺧﺎﮐﯽ‬ ‫ﺑﺮ زﻣﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ اﺳﺖ از ﻓﺮوﺗﻨﯽ و اﻓﺘﺎدﮔﯽ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ )||(‪ .‬ص( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﻄﯿﻊ‪ .‬ﻣﻨﻘﺎد‪ :‬ﺧﺎك ﺗﺴﺖ؛ ﻣﻄﯿﻊ و ﻣﻨﻘﺎد‬ ‫ﺗﺴﺖ‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج(‪ - (1) .‬ﻣﺨﻔﯽ ﻧﻤﺎﻧـﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻌـﺎﻧﯽ ﺗـﺎ ﺣـﺪي ﺑﺎ ﻫﻢ اﺧﺘﻼف دارﻧـﺪ وﻟﯽ در ﻋﯿﻦ اﺧﺘﻼف ﻗـﺪر ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ آن ﻗـﺪر ﻣﺸﺘﺮك ﻣﻮﺟﺐ آوردن آﻧﻬﺎ در ﺗﺤﺖ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ - (2) .‬ﻣﻌﺎﻧﯿﯽ را ﮐﻪ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺪﻓﻦ و ﮔﻮر و اﻣﺜﺎل‬ ‫آن اﺳﺖ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت آورده اﯾﻢ‪.‬‬ ‫ﺧﺎك آب‪.‬‬



‫)ِا ﻣﺮﮐﺐ( اوﻟﯿﻦ آﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺰراﻋﺖ ﮐﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﻣﯿﺪﻫﻨﺪ‪) .‬چ روﺳﺘﺎﺋﯽ ﯾﺎ داﺋﺮة اﻟﻤﻌﺎرف ﻓﻼﺣﺘﯽ ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺗﻘﯽ ﺑﻬﺮاﻣﯽ ص ‪ .(485‬آب‬ ‫ﺑـﺎر اول ﮐﻪ ﭘﺲ از ﭘﺎﺷـﯿﺪن ﺗﺨﻢ ﺑﻪ ﮐﺸﺖ دﻫﻨـﺪ و آن را ﮐﻠﻮخ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ||‪ .‬آﺑﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺗﺴـﻄﯿﺢ زﻣﯿﻦ و ﺷﮑﺴـﺘﻦ ﮐﻠﻮﺧﻬـﺎ ﺑﺰﻣﯿﻦ‬ ‫دﻫﻨﺪ ||‪ .‬آﺑﯽ ﮐﻪ رز را دﻫﻨﺪ ﭘﺲ از َﻫَﺮس‪) .‬در اﺻﻄﻼح ﻣﺮدم ﺷﻬﺮﯾﺎر(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك آﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺑﺮﺑﺮود ﺑﺨﺶ اﻟﯿﮕﻮدرز ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﺮوﺟﺮد واﻗﻊ در ‪ 15‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور اﻟﯿﮕﻮدرز ﮐﻨﺎر راه ﻣﺎﻟﺮو ﭼﺎﻟﺴﭙﺎر ﺑﻪ‬ ‫دره ﺳـﻔﯿﺪ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ داراي آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و ‪ 181‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻟﺮي و ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫آب آﻧﺠـﺎ از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺳﺖ‪ .‬ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﻗﺎﻟﯽ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ‬ ‫اﺳﺖ و راه آﻧﺠﺎ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﺎك آﻟﻮد‪.‬‬



‫)ن ﻣـﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺧـﺎك ﭘـﻮش‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ُ .‬ﻣَﻌﱠﻔﺮ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )اﻟﻤﻨﺠـﺪ(‪ُ .‬ﻣَﻐـ ﺒﱠﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤـﻮارد( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻟﻤﻨﺠـﺪ(‪ .‬اﻏـﺒﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( ‪ :‬روي ﺧـﺎك آﻟـﻮد ﻣﻦ ﭼﻮن ﮐـﺎه ﺑﺮ دﯾﻮار ﺣﺒﺲ از رﺧﻢ‬ ‫ﮐﻬﮕﻞ ﮐﻨﺪ اﺷﮏ زﻣﯿﻦ اﻧﺪاي ﻣﻦ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )دﯾﻮان چ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺳﻮﻟﯽ ص‪ .(327‬ﺧﻮد ﻧﺪاﻧﺴﺖ ﮐﺂن ﭼﻪ واﻗﻌﻪ ﺑﻮد ﺳﻮﺑﺴﻮ ﻣﯽ دوﯾﺪ ﺧﺎك‬ ‫آﻟﻮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬دروﯾﺶ ﺻﺎﻟﺢ ﺷﺎﻫﺪ ﺧﺎك آﻟﻮد‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪ .‬آﺗﺶ ﭼﺸﻢ ﺗﻮ ﺑﺮد آب ﻣﻦ ﺧﺎك آﻟﻮد‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺧﻮاﺗﯿﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك آﻟﻮد ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﮔﺮد و ﺧـﺎك ﺑﻪ ﮐﺴـﯽ ﯾﺎ ﭼﯿﺰي ﻧﺸﺴـﺘﻦ‪ .‬اﻧﻌﻔﺎر‪) .‬زوزﻧﯽ(‪ .‬اِﻋﺘِﻔﺎر‪) .‬ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪َ .‬ﺗَﺘﱡﺮب‪َ .‬ﺗَﺮب‪َ .‬رﻏﻢ‪) .‬اﻗﺮب‬ ‫] ُ‬ ‫اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك آﻟﻮد ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺷﯽ ء ﯾﺎ ﮐﺴﯽ را ﺑﺨﺎك آﻏﺸﺘﻦ‪َ .‬ﺗﺘﺮﯾﺐ‪َ ،‬ﺗﻌﻔﯿﺮ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎك آﻟﻮد ﮔﺮدﯾﺪن‪.‬‬



‫گ دي َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺎك آﻟﻮد ﺷـﺪن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧـﺎك آﻟﻮد ﺷـﺪن ﺷﻮد‪َ .‬ﺗَﻌﱡﻔﺮ‪ .‬اِﻋﺘِﻔـﺎر اِﻧِﻌﻔﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‬ ‫] َ‬ ‫)ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻟﻤﻨﺠﺪ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك آﻟﻮدن‪.‬‬



‫]َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( آﻏﺸـﺘﻦ ﺑﺨـﺎك ||‪ .‬در ﺧـﺎك ﺧﻔﺘﻦ ‪ :‬ﮔﺮ ز ﺧﺎك آﻟﻮدﻧﺖ آﺳﻮده ﻣﯿﮕﺮدﻧـﺪ ﺧﻠﻖ ﺗﻦ ﺑﺨﺎك ﺗﯿﺮه ده آﺳﺎﯾﺶ دﻟﻬﺎ‬ ‫ﻃﻠﺐ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ ﺗﺒﺮﯾﺰي‪.‬‬ ‫ﺧﺎك آﻟﻮده‪.‬‬



‫]َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(آﻏﺸـﺘﻪ ﺷـﺪهء ﺑﺨـﺎك‪ .‬ﺧـﺎك ﻧﺸﺴـﺘﻪ‪ .‬ﺧـﺎك ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ .‬ﻏﺒﺎرآﻟﻮد‪ُ .‬ﻣَﺮﯾﱠﻎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪ :‬و از ﺳـﺮ ﺗﺎ ﭘﺎي ﺧﺎك‬ ‫آﻟﻮده‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼﺺ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك آﻟﻮده ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ ل( ﺑﻪ ﺧـﺎك آﻏﺸـﺘﻪ ﺷـﺪن‪ .‬اﻧﻌﻔـﺎر‪) .‬ﺗـﺎج اﻟﻤﺼـﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪َ .‬ﺗَﺘﱡﺮب‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎك‬ ‫]َد ‪ِ /‬د ُ‬ ‫آﻟﻮد ﺷﺪن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎك آﻟﻮده ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻪ ﺧﺎك آﻏﺸﺘﻦ‪ .‬ﺗﺘﺮﯾﺐ‪) .‬دﻫﺎر(‪ .‬ﺗﻌﻔﯿﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎك آﻟﻮد ﮐﺮدن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َد ‪ِ /‬د َ‬ ‫ﺧﺎك آﻣﯿﺰ‪.‬‬



‫)ن ﻣـﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑـﺎ ﺧـﺎك آﻣﯿﺨﺘﻪ‪ .‬ﺧـﺎﮐﯽ ‪ :‬و ﻫﻨﺮ آن ﺑـﻮد ﮐﻪ آن ﮐـﻮه ﭘﺴﺖ ﺑﻮد و ﺧـﺎك آﻣﯿﺰ و از ﻫﺮ ﺟـﺎﻧﺒﯽ ﺑﺮ ﺷـﺪن راه داﺷﺖ‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺎن‪.‬‬



‫)ص( ﭘﺮ ﺧﺎك ﺗﺮ در اﺻﻄﻼح ﺑﻨﺎﯾﺎن ‪ :‬ﮔﻞ و ﮔﭻ را ﺧﺎﮐﺎن ﺗﺮ ﺑﺴﺎز‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك اره‪.‬‬



‫ك َا ْر َر ‪ِ /‬ر[ )ﺗﺮﮐﯿـﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐـﺐ( رﯾﺰه ﭼﻮﺑﻬـﺎﺋﯽ ﮐـﻪ ﭘﺲ از اره ﮐﺮدن ﻗﻄﻌـﻪ ﭼـﻮب ﺑـﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾـﺪ‪ .‬ﻧُﺸـﺎَره‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫ك‪ْ /‬‬ ‫] ِ‬ ‫اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻟﻤﻨﺠﺪ(‪ُ .‬وﺷﺎّره‪.‬‬ ‫ﺧﺎك اﻗﺪام‪.‬‬



‫ك َا[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از زﻣﯿﻦ اﺳﺖ ||‪ .‬در ﻣﻮرد ﺗﻮاﺿﻊ و ﻓﺮوﺗﻨﯽ ﺑﮑﺎر ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺗﺮاب اﻗﺪام‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎك اﻧﺒﺎر‪.‬‬



‫]َا ْم[ )ن ﻣـﻒ ﻣﺮﮐـﺐ(اﻧﺒﺎﺷـﺘﻪ ﺷـﺪهء از ﺧـﺎك‪ .‬ﭘﺮ از ﺧـﺎك ‪ :‬دﺳـﺖ ﮐﻔﭽـﻪ ﻣﮑـﻦ ﺑـﻪ ﭘﯿﺶ ﻓﻠـﮏ ﮐـﻪ ﻓﻠـﮏ ﮐـﺎﺳﻪ اي اﺳـﺖ ﺧـﺎك‬ ‫اﻧﺒﺎر‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎك اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]َا َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﭘﻨﻬﺎن اﻧـﺪاﺧﺘﻦ در ﺧﺎك ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑـﺪزدي رﻓﺘﻪ ﺗﺎ دزد رﺳﻮا ﻧﺸﻮد‪ .‬ﺧﺎك اﻧـﺪازان و ﺧﺎك رﯾﺨﺘﻦ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و‬ ‫اﯾﻦ در ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎك اﻧﺪاز ﺷﻮد ‪ :‬ﮔﻔﺘﻤﺶ دزدﯾﺪه اي دل را و ﺧﻮن ﮐﺮدي ﺟﮕﺮ ﮔﻔﺖ ﺳـﯿﻔﯽ‬ ‫ﺧـﺎك رﯾﺰم ﮔﺮ ﺑﻤﻦ داري ﮔﻤـﺎن‪ .‬ﺳـﯿﻔﯽ ﺑـﺪﯾﻌﯽ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺧـﺎك ﺑﺮ ﻫﺮ ﻃﺮف ﺗﻮدهء اﻓﻼك اﻧـﺪاز ﻧﺸﻮد ﯾﺎﻓﺘﻪ آن ﮔﻢ ﺷـﺪه ﺑﯽ‬ ‫ﺧﺎك اﻧﺪاز‪ .‬ﻣﻼﻃﻐﺮا )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك اﻧﺪاز‪.‬‬



‫]َا[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻇﺮﻓﯽ اﺳﺖ از آﻫﻦ ﮐﻪ ﺧـﺎك و ﺧﺎﺷﺎك ﺧﺎﻧﻪ را ﭘﺲ از روﺑﯿـﺪن در آن ﮐﺮده ﺑﯿﺮون رﯾﺰﻧـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي‬ ‫ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﺑﯿﻞ ﻣﺎﻧﻨـﺪي ﺑﺎﺷـﺪ از ﻧﻘﺮه و ﻃﻼ و ﻣﺲ و اﻣﺜﺎل آن ﮐﻪ ﺑـﺪان ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ و ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ و ﻏﯿﺮه ﺑـﺪور اﻧﺪازﻧﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬آﻟﺘﯽ‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ آﻫﻨﯿﻦ ﭼﻮن ﻧﯿﻢ داﺋﺮه و ﺟﺰ آن ﺻﻮرت ﺑـﺎ دﺳـﺘﻪ اي از آﻫﻦ و ﺟﺰ آن ﺑﺮاي ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ و ﺳـﺮخ ﮐﺮدن زﻏﺎل و ﻏﯿﺮه‪ .‬ﺑﯿﻠﭽﻪ‪.‬‬ ‫ﭼﻤﭽﻤﻪ‪ .‬ﮐﻤﭽﻪ‪ .‬ﺧﻠﯿﺴﻪ‪ .‬اﺳـﺘﺎم‪ .‬ﻣﻘﺤﺎة‪ .‬ﻣﺠﺮﻓﻪ‪ .‬ﻣﺴـﺤﺎة ||‪ .‬ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻻي ﻗﻠﻌﻪ ﺑﺮاي ﺧﺎك روﺑﻪ اﻧﺪاﺧﺘﻦ و ﺧﺎك و ﮐﻠﻮخ ﺑﺮ ﺳﺮﻏﻨﯿﻢ‬ ‫رﯾﺨﺘﻦ ﺳﺎزﻧـﺪ و آن را ﺳـﻨﮓ و ﺧﺎﮐﺮﯾﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺳـﻨﮓ اﻧـﺪاز ﺑﺮج و ﺣﺼﺎر را ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬ﺑﺴـﮑﻪ دارد‬ ‫ﺧﺲ و ﺧﺎﺷﺎك ﻏﺒﺎر ﺣﺴـﺮت ﺟﺎم ﻣﯽ را ﮐﻨـﺪ اﺻـﻼح دﻟﻢ ﺧﺎك اﻧـﺪاز‪ .‬ﺳـﻠﯿﻢ )از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﭘﺎرﭼﻪ اي را ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ دور‬ ‫ﺷﺎﻣﯿﺎﻧﻪ و ﺳﺎﯾﺒﺎن دوزﻧﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج )||(‪ .‬ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﺎﺣﺮ و ﺳـﺤﺮﮐﻨﻨﺪه‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج )||(‪ِ .‬ا ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(‬ ‫ﺧﺎك اﻧـﺪاﺧﺘﻦ‪ .‬ﻫﺮ ﮔﺎه ﮐﻪ ﭼﯿﺰ ﮐﺴـﯽ ﮔﻢ ﺷﻮد از ﻫﻤﻪ اﺷـﺨﺎص ﻣﻈﻨﻮن در ﺟﺎﯾﯽ ﺧﺎك ﺑﯿﻨﺪازﻧـﺪ ﺗﺎ دزد‪ ،‬ﭼﯿﺰ ﮔﻢ ﺷﺪه را در ﺧﺎك‬ ‫ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮده ﺑﯿﻨﺪازد ﺗﺎ دزد رﺳﻮا ﻧﺸﻮد‪) .‬از ﻣﺼﻄﻠﺤﺎت( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎك اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎك اﻧﮕﯿﺨﺘﻪ‪.‬‬



‫]َا َت ‪ِ /‬ت[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺮاد از ﮐﺮهء زﻣﯿﻦ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﺑﺎ ﺧﻮن ﺳﺮﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫س ِر َت[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪن و ﺣﺎدﺛﻪ و واﻗﻌﻪء ﻋﻈﯿﻢ روي دادن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎﮐﺒﺎدك‪.‬‬



‫][ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﭘـﺎﺋﯿﻦ ﺟـﺎم ﺑﺨﺶ ﺗﺮﺑﺖ ﺟـﺎم ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺸـﻬﺪ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 37‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري ﺗﺮﺑﺖ ﺟـﺎم و ‪3‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺷﻮﺳﻪء ﻧﻈـﺎﻣﯽ ﺟﻨﺖ آﺑـﺎد و ﺗﺮﺑﺖ ﺟـﺎم‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﺟﻠﮕﻪ اي ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ‪ 87‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺐ‬ ‫آﻧﻬـﺎ ﺷـﯿﻌﻪ و ﺣﻨﻔﯽ و زﺑﺎﻧﺸـﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻـت ﻏﻼـت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﺎﻟـﺪاري و راه ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺒﺎز‪.‬‬



‫)ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﻋﯽ از ﺑﺎزي اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء )||(‪ .‬ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻃﻔﻞ اﺳﺖ ﭼﻮن ﺑﺎ ﺧﺎك ﺑﺎزي ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺒﺎزي‪.‬‬



‫)ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤـﻞ ﺧﺎﮐﺒـﺎز و آن ﺑـﺎزﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻃﻔﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﻮع‪ :‬ﺗﻮده ﺧﺎﮐﯽ را ﭼﻨـﺪ ﻃﻔﻞ ﮔﺮد ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و در آن‬ ‫ﺷﯿﺌﯽ را ﻣﺨﻔﯽ ﻣﯽ دارﻧﺪ ﺳـﭙﺲ آن ﺗﻮده را ﺑﺘﻌﺪاد ﺧﻮد ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﮐﺮده در ﺣﺼﻪ ﻫﺮ ﻃﻔﻠﯽ ﮐﻪ آن ﺷـﯽ ء ﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪ آن ﺷﯽ ء ﺗﻌﻠﻖ ﺑﻪ او‬ ‫ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ورق ‪ .(384‬ﻃﻔﻞ ﻏﻨﭽﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﺎك ﺑﺎزي ﺳﺮﺑﺮآورده ﮐﺠﻪ اش ﺑﺼﺪ رﻧﮓ ﮔﻞ ﮐﺮده‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﺑﺪر‪.‬‬



‫]ِب َد[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻏﻤﮕﯿﻦ و دردﻣﻨﺪ ||‪ .‬ﻣﺮده )||‪ِ .‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺼﯿﺒﺖ ||‪ .‬ﻓﻘﺮ و ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﺑﺮداري‪.‬‬



‫]َب[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺎك از زﻣﯿﻦ ﺑﺮداﺷﺘﻦ‪ .‬زﯾﺎدي ﺧﺎك ﻣﺤﻠﯽ را ﺑﺠﺎي دﯾﮕﺮ ﺑﺮدن ||‪ .‬ﮔﻮدﺑﺮداري‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﺑﺮﺳﺮ‪.‬‬



‫س[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻣﺤﺘـﺎج‪ ،‬آواره‪ ،‬آﻓﺖ زده‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ذﻟﯿـﻞ ‪ :‬ﭘﺮ از درد ﻧﺰدﯾـﮏ ﻗﯿﺼـﺮ ﺷﺪﻧـﺪ اﺑـﺎ ﻧﺎﻟﻪ و ﺧﺎك ﺑﺮﺳـﺮ‬ ‫]َب َ‬ ‫ﺷﺪﻧـﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬از ﺣﺴـﺮت ﺗﻮ ﻫﺴﺖ ﺟﻬـﺎن ﭘـﺎي درﮔﻠﯽ در ﻣﺎﺗﻢ ﺗﻮ ﮐﯿﺴﺖ ﻓﻠﮏ ﺧﺎك ﺑﺮﺳـﺮي‪ .‬ﺳـﯿﺪﺣﺴﻦ ﻏﺰﻧﻮي‪ - .‬ﺧﺎك ﺑﺮﺳـﺮ‬ ‫ﺷﺪن؛ ﻣﺼﯿﺒﺖ دﯾﺪن‪ .‬ﺑﺪﺑﺨﺖ ﺷﺪن‪ .‬ﺑﯿﭽﺎره ﺷﺪن‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﺑﺮﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎك ﺑﺮﮐﺸﯿﺪن از ﭼﺎه ﯾﻌﻨﯽ ﻻروﺑﯽ ﮐﺮدن ﭼﺎه‪ .‬ﭘﺎك ﮐﺮدن ﭼﺎه‪ .‬ﺷﺎو‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َب َ‬ ‫ﺧﺎك ﺑﺮگ‪.‬‬



‫ك َب[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎك ﮐﻪ از ﺑﺮﮔﻬﺎي ﭘﻮﺳﯿﺪه ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻮد و رﺷﻮه را‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎك ﺑﺮﻟﺐ‪.‬‬



‫]َب َل[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﺴﻢ ﺧﻮردن در اﻧﮑﺎر اﻣﺮي‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺎدهء ذﯾﻞ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﺑﺮ ﻟﺐ ﻣﺎﻟﯿﺪن‪.‬‬



‫]َب َل َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( رﺳـﻤﯽ اﺳﺖ در ﻫﻨـﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﭼﯿﺰي را ﺑﺎ ﺗﺄﮐﯿﺪ اﻧﮑﺎر ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﺎك از زﻣﯿﻦ ﺑﺮداﺷـﺘﻪ ﺑﺮ ﻟﺐ‬ ‫ﻣﺎﻟﻨﺪ و ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ زﺑﺎن ﻫﻢ رﯾﺰد‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻈﺎم(‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻧﻘﻞ آﻧﻨﺪراج اﯾﻦ ﻣﺼﺪر ﺑﺪو ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ اﺳﺖ ﯾﮑﯽ در ﻣﻘﺎم ﺣﺎﺷﺎ و اﻧﮑﺎر‬ ‫و دﯾﮕﺮ در ﻣﺤﻞ اﺧﻔﺎء و اﺳـﺘﺘﺎر اﻣﺮي‪ .‬ﻣﺄﺧـﺬش آﻧﮑﻪ اﻣﯿﺮي ﻣﻄﺒﺨﯽ را ﻧﻮﮐﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﭼﻮن ﻃﻌﺎم ﺑﺮاي او ﻃﺒـﺦ ﻣﯽ ﮐﺮد ﻧﯿﻤﯽ از آن‬ ‫ﮐﻒ ﻣﯿﺮﻓﺖ و ﻧﯿﻤﯽ از آن ﭘﯿﺶ ﻣﯿﺮ ﻣﯽ آورد‪ .‬روزي ﻣﯿﺮ از او ﭘﺮﺳـﯿﺪش ﮐﻪ ﭘﺎره اي از ان ﺧﻮد ﺧﻮردي او ﺧﺎك ﺑﺮ ﻟﺐ ﻣﺎﻟﯿﺪ و اﻧﮑﺎر‬ ‫ﮐﺮد از آن ﺑﺎز ﻣﺜﻞ ﺷﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺎدهء ﻗﺒﻞ ﺷﻮد ‪ :‬ﺑﭙﺎي ﺧﻢ ﻣﻦ ﻣﺨﻤﻮر ﺑﺮ ﻟﺐ ﺧﺎك ﻣﯽ ﻣﺎﻟﻢ ﺳـﺒﻮي ﻗﺴﻤﺘﻢ ﺧﺸﮏ از دل‬ ‫ﻋﻤﺎن ﺑﺮون آﯾﺪ‪ .‬ﺳﻌﺪي )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ز ﺳﺮﻣﻪ ﺧﺎك ﺑﻠﺐ ﮔﻮﺑﻤﺎل ﻧﺮﮔﺲ ﯾﺎر ﮐﻪ ﻫﺴﺖ ﺧﻮردن ﺧﻮﻧﺶ ز آب روﺷﻦ ﺗﺮ‪ .‬ﻃﺎﻟﺐ آﻣﻠﯽ‬ ‫)از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﻣﯽ ﻣﺎﻟﯿـﺪ ﺑﺮ ﻟﺐ ﭼﺸﻢ او از ﺳـﺮﻣﻪ ﺧـﺎك ﺷـﺪ ﺑﻤﺮدم ﻋـﺎﻗﺒﺖ ﺧﻮن ﺧﻮاري او آﺷـﮑﺎر‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬از‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ آرزو ﻗﻨـﺪ ﻣﮑﺮر ﻣﯽ ﺧﻮرﯾﻢ ﺑﺮ ﻟﺐ ﺧﻮد ﺧﺎك ﻣﯿﻤﺎﻟﯿﻢ ﺷـﮑﺮ ﻣﯿﺨﻮرﯾﻢ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﺧﺎﻣﻮﺷـﯽ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﭼﻮ‬ ‫ﺷﻤﻊ ﻧﯿﻢ ﺳﻮزم ﺧﺎك ﺑﺮ ﻟﺐ ﺧﻮﺷﺘﺮ اي ﻫﻤﺪم ﻣﺸﻮراﻧﻢ ﮐﻪ اﻓﺰون ﻣﯿﮑﻨﯽ ﺳﻮز و ﮔﺪازم را‪ .‬ﺷﺎﭘﻮر ﻃﻬﺮاﻧﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﺑﺴﺮ‪.‬‬



‫س[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎك ﺑﺮﺳﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ِب َ‬ ‫ﺧﺎك ﺑﺴﺮي‪.‬‬



‫س[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤﻞ ﺧﺎك ﺑﺴـﺮي ﮐﺮدن‪ .‬ﻋﻤﻞ آراﻣﯿـﺪن زن ﺑﺎ ﺷﻮي )در ﺗـﺪاول زﻧﺎن ﻋﺎﻣﯽ(‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺑﺎ ﺣﻼل ﺧﻮد آرﻣﯿـﺪن‪.‬‬ ‫]ِب َ‬ ‫ﻋﻤﻞ آراﻣﯿﺪن ﺑﺎ زن‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﺑﺴﺮي ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( آراﻣﯿﺪن زن ﺑﺎ ﺷﻮي‪ .‬آراﻣﯿﺪن ﺑﺎ زن ||‪ .‬ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﻋﻮام ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬ﻟﻮاط‪.‬‬ ‫س َ‬ ‫]ِب َ‬ ‫ﺧﺎك ﺑﻮﺗﻪ‪.‬‬



‫]َت ‪ِ /‬ت[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﻠﯽ اﺳﺖ ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ ﮐﻪ ﺑﻮﺗﻪ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮ ﺷﯿﺸﻪ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﮔﻞ ﺑﻮﺗﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﺑﻮدن‪.‬‬



‫]َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ( ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ را ﻫﯿـﭻ و ﻧـﺎﭼﯿﺰ ﭘﻨﺪاﺷـﺘﻦ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬اﻓﺘـﺎدﮔﯽ ﮐﺮدن و ﻣﺘﻮاﺿـﻊ ﺑـﻮدن‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤـﻦ آراي‬ ‫ﻧﺎﺻﺮي( ‪ :‬ز ﻣﺎدر ﻫﻢ از ﺗﺨﻢ ﺿﺤﺎك ﺑﻮد ﺳﺮﺳﺮ ﮐﺸﺎن ﭘﯿﺶ او ﺧﺎك ﺑﻮد‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺒﻮس‪.‬‬



‫)ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻮﺳـﯿﺪن زﻣﯿﻦ ﻣﺮ اﺣﺘﺮام را‪ .‬ﺳﺠﺪه از روي ادب ﺑﺠﺎ آوردن ‪ :‬ﭘﯿﺮان ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺧﺎك ﺑﺮﺳﺮ رﻓﺘﻨﺪ ﺑﺨﺎﮐﺒﻮس آن در‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫زﯾﻦ ﭘﺲ ﻣﻦ و ﺧـﺎﮐﺒﻮس ﭘـﺎﯾﺖ ﮔﺮدن ﻧﮑﺸﻢ ز ﺣﮑﻢ و راﯾﺖ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬اﻋﻈﻢ ﻗﻮام دوﻟﺖ و دﯾﻦ آﻧﮑﻪ ﺑﺮ درش از ﺑﻬﺮ ﺧﺎﮐﺒﻮس ﻧﻤﻮدي‬ ‫ﻓﻠﮏ ﺳـﺠﻮد‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬در ﻃﻮس ﺑﺸـﺮف ﺧﺎﮐﺒﻮس ﺣﻀﺮت اﻋﻠﯽ ﻣﺴﺘﻌﺪ ﮔﺸﺖ‪) .‬ﺳﻤﻂ اﻟﻌﻠﯽ ص ‪ .(||) 35‬ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻮﺳﻨﺪهء ﺧﺎك‬ ‫ﻣﺮ اﺣﺘﺮام را ‪ :‬ﮐﻪ آﺋﯽ ﺑﻔﺮﻣـﺎﻧﺒﺮي ﺷﺎه را ﺑﻮي ﺧﺎﮐﺒﻮس آن ﮐﺌﯽ ﮔﺎه را‪) .‬ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺗﺎ ﻟﺐ ﻣﻦ ﺧﺎك ﺑﻮس ﮐﻮي ﺗﺴﺖ ﻫﺮ دم از‬ ‫ﻟﺐ ﺑﻮي ﺟﺎن ﻣﯽ آﯾﺪم‪.‬؟‬ ‫ﺧﺎﮐﺒﻮﺳﯽ‪.‬‬



‫)ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺎﮐﺒﻮس ﮐﺮدن ‪ :‬ﺣﺎﻓﻆ ﺟﻨﺎب ﭘﯿﺮ ﻣﻐﺎن ﺟﺎي دوﻟﺖ اﺳﺖ ﻣﻦ ﺗﺮك ﺧﺎﮐﺒﻮﺳﯽ اﯾﻦ در ﻧﻤﯿﮑﻨﻢ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﺑﻪ دﻫﻦ‪.‬‬



‫]ِب َد َه[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( در ﻣﺤﻞ دﻋﺎي ﺑﺪ و ﻧﻔﺮﯾﻦ ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ :‬ﺧﺎﮐﻢ ﺑﻪ دﻫﺎن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺻـﻔﺤﺎت ﻗﺒﻞ و ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﺧﺎك‬ ‫ﺷﻮد ‪ :‬ﻣﻦ ﻣﯽ ﺧﻮرم و ﺗﻮ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ ﺑﺪﻣﺴﺘﯽ ﺧﺎﮐﻢ ﺑﻪ دﻫﻦ ﻣﮕﺮ ﺗﻮ ﻣﺴﺘﯽ رﺑّﯽ‪) .‬ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﯿﺎم(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﺑﻬﺮ‪.‬‬



‫]َب[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎك ﻧﺼـﯿﺐ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻗﺴـﻤﺖ از ﺧﺎك‪ .‬ﺑﻬﺮه ور از ﺧﺎك‪ .‬ﺑﺎ ﻧﺼﯿﺐ از ﺧﺎك ‪ :‬ﭼﺮا ﭼﻮن ﮔﻨﺞ ﻗﺎرون ﺧﺎك ﺑﻬﺮي‬ ‫ﻧﻪ اﺳﺘﺎد ﺳﺨﻨﮕﻮﯾﺎن دﻫﺮي؟ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺒﯿﺰ‪.‬‬



‫)ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺷﺨﺼـﯽ را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺎك ﮐﻮﭼﻪ ﻫﺎ و ﺑﺎزارﻫﺎ را ﺑﺠﻬﺖ ﻧﻔﻊ ﺧﻮد ﺟﺎروب ﮐﻨﺪ و ﺑﺒﯿﺰد‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺑﯿﺰﻧﺪهء ﺧﺎك ‪:‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 618‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫دي ﻃﻔﻠﮏ ﺧﺎك ﺑﯿﺰ ﻏﺮﺑﺎل ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯿﺰد ﺑﺪو دﺳﺖ روي ﺧﻮد را ﻣﯽ ﺧﺴﺖ‪ .‬ﺷﯿﺦ اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻓﻠﮏ ﺧﺎك ﺑﯿﺰ اﺳﺖ ﺧﺎﻗﺎﻧﯿﺎ‬ ‫ﮐﻪ روزﯾﺖ از اﯾﻦ ﺧﺎﮐـﺪان ﻣﯽ دﻫـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﺮ او ﺑـﺎ ﺗـﻮ ﭼﻮن ﻃﺸﺖ ﺷـﺪ آب رﯾﺰ ﺗﻮ ﺑـﺎ او ﭼﻮ ﻏﺮﺑـﺎل ﺷﻮ ﺧـﺎﮐﺒﯿﺰ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﻣﻦ آن‬ ‫ﺧﺎﮐﺒﯿﺰم ﺑﻐﺮﺑﺎل راي ﮐﻪ ﺑﺴـﺘﺎﻧﻢ و ﺑﺎز ﺑﯿﺰم ﺑﺠﺎي‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﺧﺎك ﺗﻮ ﺧﺎك ﺑﯿﺰ ﺑﻐﺮﺑﺎل ﻣﯿﺰﻧـﺪ‪.‬ﻋﻄﺎر‪ .‬ﯾﺎ ﺑﯿﺎد اﯾﻦ‬ ‫ﻓﺘـﺎدهء ﺧـﺎك ﺑﯿﺰ ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺧﻮردي ﺟﺮﻋﻪ اي ﺑﺮ ﺧـﺎك رﯾﺰ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي ||‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺧـﺎك ﮐﺎرﺧـﺎﻧﻪء زرﮔﺮان و ﺧـﺎك رﻫﮕـﺬران را ﺑﻪ آب‬ ‫ﺷﻮﯾـﺪ ﺗﺎ زر ﮔﻢ ﺷـﺪه و ﺟﺰ آن در دﺳﺖ از آن ﺑﺮآﯾـﺪ‪) .‬ﺑﻬﺎر ﻋﺠﻢ از آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﻣﻦ ﻗﺮﯾﻦ ﮔﻨـﺞ و اﯾﻨﺎن ﺧﺎك ﺑﯿﺰان ﻫﻮس ﻣﻦ ﭼﺮاغ‬ ‫ﻋﻘـﻞ و آﻧﻬـﺎ روزﮐﻮران ﻫﻮا‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬زر ﺳﻮده را ﮔﺮ ﺑﻮد رﯾﺰرﯾﺰ ﺑﺴـﯿﻤﺎب ﺟﻤﻊ آورد ﺧﺎك ﺑﯿﺰ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ از ﺑﺮاي ﺣﺼﻮل‬ ‫ﻣﻘﺼﻮد ﺑﮑﺎرﻫﺎي ﺳﺨﺖ و ﺣﺮﻓﻪ ﻫﺎي ﭘﺴﺖ ﻗﯿﺎم ﻧﻤﺎﯾﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي ||(‪ .‬ﻣﺮدم دﻗﯿﻖ اﻟﻨﻈﺮ و ﺑﺎرﯾﮏ‬ ‫ﺑﯿﻦ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﭼﻮن ﺑﺪاﻧﯽ ﺣﺪ از اﯾﻦ ﺣﺪ ﻣﯽ ﮔﺮﯾﺰ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺑﯽ ﺣﺪ دررﺳﯽ اي ﺧﺎك ﺑﯿﺰ‪ .‬ﻋﻄﺎر )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﻏﺮﯾﺐ‬ ‫و ﻣﺴﺎﻓﺮ‪ ،‬ﭼﻪ ﺧﺎك ﺑﯿﺰي ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻏﺮﺑﺖ و ﺳﻔﺮ اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺒﯿﺰي‪.‬‬



‫)ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤـﻞ ﺧـﺎك ﺑﯿﺨﺘﻦ‪ .‬ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﮐﺒﯿﺰ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﺗﺎ زر ﺑـﺪﺳﺖ آرد ﯾﺎ آﻧﮑﻪ از ﺧﺎك ﺑﯿﺨﺘﻦ ﺳﻮدي ﺑﺮد ‪ :‬ﺧﺎك ﺑﯿﺰي‬ ‫ﮐﻦ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻫﻢ ﺧـﺎﮐﺒﯿﺰي ﮐﺮده ام ﺗـﺎ ز ﺧـﺎك اﯾﻦ ﻣﺎﯾﻪ ﮔﻨـﺞ ﺷﺎﯾﮕﺎن آورده ام‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺗﺮا ﮔﻔﺘﻨـﺪ از اﯾﻦ ﺑﺎزار ﺑﮕـﺬر ﺧﺎﮐﺒﯿﺰي ﮐﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻫﺮ زري ﮐﺰ ﺧﺎﮐﺒﯿﺰي ﯾﺎﻓﺘﻢ ﺑﺮ ﺳﺮ اﯾﻦ ﺧﺎﮐﺪان ﺧﻮاﻫﻢ ﻓﺸﺎﻧﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ز درﯾﺎي او آب رﯾﺰي ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺮ آن ﮔﻨﺠﺪان ﺧﺎك ﺑﯿﺰي‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺳﻔﺮ و ﻣﺴﺎﻓﺮت و ﻋﺰﯾﻤﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﺑﯿﻤﺎر‪.‬‬



‫)ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از زر ﺑﺎﺷﺪ و آن را آﺗﺶ ﻓﺴﺮده ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪ .‬زر ﺳﺮخ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﭙﺎ‪).‬ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﮐﭙﺎي ﺧﺎك ﮐﻒ ﭘﺎ‪ .‬ﺧﺎﮐﯽ ﮐﻪ ﭘﺎي ﺑﺮ آن ﻓﺮود ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﻟﻔﻆ اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺼﺎﺣﺐ ﭘﺎ ﺷﻮد در اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻮرد اﻏﻠﺐ ﺗﻌﻈﯿﻢ ﺻﺎﺣﺐ ﭘﺎ اراده ﺷﺪه اﺳﺖ ﭼﻮن ﺑﻪ ﺧﺎﮐﭙﺎي ﻋﺰﯾﺰت‪ ،‬ﻗﺴﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮﺑﺎن ﺧﺎﮐﭙﺎي ﻋﺰﯾﺰت روم ‪:‬‬



‫ﺑﮕﻔﺘـﺎ ﮐﻪ اي ﺷـﻬﺮﯾﺎر ﺟﻬـﺎن ﻫﻤﯽ ﺧﺎﮐﭙـﺎﯾﺖ ﮐﻬـﺎن و ﻣﻬـﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭘﺴـﺮ ﺑﺎﺷـﺪت زو ﯾﮑﯽ ﺧـﻮب ﭼﻬﺮ ﮐﻪ ﺑﻮﺳﻪ دﻫـﺪ ﺧﺎﮐﭙـﺎﯾﺶ‬ ‫ﺳﭙﻬﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻣﺮا ﮔﻮﺋﯽ ﭼﻪ ﺳـﺮداري ﺳـﺮ ﺳﻮداي او دارم ﺑﻪ ﺧﺎﮐﭙـﺎي او ﮐﺎﻣﯿـﺪ ﺧـﺎك ﭘـﺎي او دارم‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻗﺴﻢ ﺑﺠﺎن ﺗﻮ ﺧﻮردن‬ ‫ﻃﺮﯾﻖ ﻋﺰت ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻪ ﺧﺎك ﭘﺎي ﺗﻮ ﮐﺎن ﻫﻢ ﻋﻈﯿﻢ ﺳﻮﮔﻨـﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي ||‪ .‬ﻓﺮد ذﻟﯿﻞ‪ .‬ﻓﺮد اﻓﺘﺎده ‪ :‬اﮔﺮ ﺧﺎﮐﭙﺎﯾﺎن ﺷﻮرﯾـﺪه ﺳـﺮ ﻓﻘﯿﺮ و‬ ‫ﺣﻘﯿﺮ آﯾﺪت در ﻧﻈﺮ‪.‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﭙﺎش‪.‬‬



‫)ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺧﺎك ﭘﺎﺷـﺪ‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺧﺎك ﺑﺮاﻓﺸﺎﻧـﺪ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺎﮐﭙﺎﺷﺎن)‪ - (1) .(1‬اﯾـﻦ ﻟﻐـﺖ ﺑﺮ ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﮐـﻪ ﮔﺮد اﻓﺸﺎﻧـﺪ و‬ ‫ﺧـﺎك ﭘﺮاﮐﻨـﺪ اﻃﻼـق ﻣﯿﺸﻮد اﻋﻢ از آﻧﮑﻪ اﯾﻦ ﺧـﺎك ﭘﺮاﮐﻨﯽ در اﺛﺮ ﭼﺎﺑـﮏ ﺳﻮاري ﺑﺎﺷـﺪ ﭼﻮن ﺑﯿﺖ ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ ‪ :‬اﮔﺮ ﺑـﺎ ﺧﺎك ﭘﺎﺷﺎﻧﺖ‬ ‫ﺳﻮاري آرزو ﺑﺎﺷـﺪ ﺗﻮ از دﯾﻮان دﯾﻮان ﺧﯿﺰ و زي ﻗﺼـﺮ ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺷﻮ‪ .‬ﯾـﺎ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺣﻔﺮ زﻣﯿﻦ و ﮐﻨـﺪ و ﮐﺎو ﮐﺎري ‪ :‬ﺧﺎك ﭘﺎﺷﺎن ﮐﻪ ﺑﺮ آن‬ ‫ﺳﻨﮓ ﺳﯿﻪ ﺑﻮﺳﻪ زﻧﻨﺪ ﻧﻮر در ﺟﻮﻫﺮ آن ﺳﻨﮓ ﻣﻌﺒﺎ ﺑﯿﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﭙﺎﺷﯽ‪.‬‬



‫)ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺎك ﭘﺎﺷـﯿﺪن ‪ :‬ﺑﺨﺎﮐﭙﺎﺷـﯽ ﺑﺎد و ﺑﺒﺎدﺳﺎري آب‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ز ﺧﺎﮐﭙﺎﺷـﯽ در دﺳﺘﺨﻮن ﻓﺮوﻣﺎﻧﺪﯾﻢ ز ﭘﺎﮐﺒﺎزي ﻧﻘﺶ‬ ‫ﻓﻨﺎ ﻓﺮوﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )دﯾﻮان چ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺳﻮﻟﯽ ﺻﺺ ‪.(8-5‬‬ ‫ﺧﺎك ﭘﺎﺷﯿﺪن‪.‬‬



‫]َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺎك رﯾﺨﺘﻦ ﺑﺮ‪ .‬ﺧـﺎك ﭘﺮاﮐﻨـﺪن ﺑﺮ‪َ .‬ﺣﺜﻮ‪) .‬ﺗـﺎج اﻟﻤﺼـﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( ‪ :‬ﮔﺮش ﭘﺎي ﺑﻮﺳـﯽ ﻧـﺪاردت ﭘﺎس ورش ﺧﺎك‬ ‫ﭘﺎﺷﯽ ﻧﺪارد ﻫﺮاس‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﭘﺎك‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺰاح ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺑﯿﺎن زادﮔﺎه ﺷﺨﺼﯽ‪ :‬ﭼﻮن ﻓﻼن از ﺧﺎك ﭘﺎك ﺗﻬﺮان اﺳﺖ‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎﮐﭙﺎي‪.‬‬



‫)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﮐﭙﺎ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﭘﺘﯿﻪ‪.‬‬



‫]ِپ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن زﻟﻘﯽ ﺑﺨﺶ اﻟﯿﮕـﻮدرز ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﺮوﺟﺮد‪ .‬واﻗـﻊ در ‪ 75‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺑـﺎﺧﺘﺮي اﻟﯿﮕﻮدرز و ‪12‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب راه ﻣـﺎﻟﺮو ﭼﻠﯿﺸﻪ ﺑﻪ ﭼﺎل ﭼﻨﺎر‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﺟﻠﮕﻪ اي ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و داراي ‪ 443‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن‬ ‫ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸـﺎن ﻟﺮي و ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از ﭼﺎه و ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﻼت و ﭘﻨﺒﻪ و ﭼﻐﻨـﺪر اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ‬ ‫داري اﺳﺖ و ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﮔﻠﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﺎك ﭘﺮﺳﺖ‪.‬‬



‫]َپ َر[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﭘﺮﺳـﺘﻨﺪهء ﺧﺎك‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﮐﺴـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دوﺳـﺘﺪار اﻣﺮ ﺑﯿﻤﻘـﺪار اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮑﻪ دل ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﺑﻨﺪد‪ .‬آﻧﮑﻪ دل ﺑﺮ ﺟﻬﺎن‬ ‫ﺑﻨـﺪد ‪ :‬دﻻ ﺟﻬﺎن ﻫﻤﻪ ﺑﺎد اﺳﺖ و ﺧﻠﻖ ﺧﺎك ﭘﺮﺳﺖ ﻧﻪ آﺗﺸﻢ ﮐﻪ ﻓﺮوزي ﺑﺒﺎد رﺧﺴﺎرم‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮐﻪ ز ﻧﺎﻣﺤﺮﻣﺎن ﺧﺎك ﭘﺮﺳﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ اﯾﻨﺠﺎ ﻫﺴﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﭘﺮوﯾﺰ‪.‬‬



‫]َﭘْﺮ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﮐﺒﯿﺰ‪ .‬ﺧﺎك اﻟﮏ ﮐﻨﻨـﺪه ‪ :‬ﺗﻮ ﺧﺴـﺮوي و ﻣﻦ از ﺻـﺪق دل ﻧﻪ از ﭘﯽ زر ﺑﺮ آﺳـﺘﺎﻧﻪء ﻗﺼـﺮ ﺗﻮ ﺧﺎك ﭘﺮوﯾﺰم‪ .‬ﻧﺰاري‬ ‫ﻗﻬﺴﺘﺎﻧﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﭘﺮوﯾﺨﺘﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﭘﺮي‪.‬‬



‫]َپ[ )ِاخ( دﻫﯽ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﻮﮐﻮﺋﯽ ﺑﺨﺶ آﺧﻮره ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻓﺮﯾﺪن واﻗﻊ در ‪ 45‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ آﺧﻮره‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﺟﻠﮕﻪ اي و‬ ‫ﺳﺮدﺳﯿﺮ داراي ‪ 167‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻟﺮي اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻐﻞ‬ ‫اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(10‬‬ ‫ﺧﺎك ﭘﺮﯾﺶ‪.‬‬



‫]َپ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻪ ﺧﺎك را ﭘﺮﯾﺸﺪ ‪ :‬ﺑﺎد ﺑﺮ ﺳﺪهء ﺗﻮ ﻫﻢ ﻧﺮﺳﺪ ﺑﺎد ﻓﮑﺮت ﻧﻪ ﺑﺎد ﺧﺎك ﭘﺮﯾﺶ‪.‬اﻧﻮري‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﭙﻮش‪.‬‬



‫)ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﻮﺷـﻨﺪهء ﺧـﺎك‪ .‬آﻏﺸـﺘﻪ ﺑﺨـﺎك‪ .‬ﺧـﺎك آﻟﻮد‪ .‬ﻣﺴـﺘﻮر در ﺧﺎك ‪ :‬زﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪء ﺧﺎك ﭘﻮش ﺗﺎﮐﯽ زآن ﺧﻮردن زﻫﺮ و‬ ‫ﻧﻮش ﺗﺎﮐﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﭘﻬﻦ‪.‬‬



‫ك ِپ ِه[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﭘِِﻬﻦ اﺳﺐ ﯾﺎ ﺧﺮ را ﭼﻮن َﺳـ َﺮﻧﺪ ﮐﻨﻨﺪ و آﺷـﻐﺎﻟﺶ را ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ آﻧﭽﻪ ﻣﺎﻧﺪ ﺧﺎك ﭘﻬﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي‬ ‫] ِ‬ ‫ﮐﻮد و رﺷﻮهء ﮔﻞ ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﭘﯽ‪.‬‬



‫ك ِپ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﮐﭙﺎ‪ .‬ﺧﺎﮐﭙﺎي‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎك ﭘﯿﺮاﺳﺘﻦ‪.‬‬



‫]َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧـﺎك را ﺗﺰﯾﯿﻦ ﮐﺮدن‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﭘﯿﺮاﯾﻪ و ﻋﻼﯾﻖ دﻧﯿﺎ ﺑﺮ ﭘﯿﮑﺮ ﺧﺎﮐﯽ ﺧﻮد ﺑﺴـﺘﻦ ‪ :‬ﺧﺎك ﭘﯿﺮاﺳـﺘﻦ ﭼﻪ ﮐﺎر ﺑﻮد ﺣﺎﻣﻞ‬ ‫ﺧـﺎك ﺧﺎﮐﺴـﺎر ﺑﻮد ﮔﺮ ﮐﺴـﯽ ﭘﺮﺳـﺪت ﮐﻪ داﻧﺶ ﭘﺎك ز آدﻣﯽ ﺧﯿﺰد آدﻣﯽ از ﺧﺎك ﮔﻮ ﮔﻼب از ﮔﻞ و ﮔﻞ از ﺧﺎر اﺳﺖ ﻧﻮش در‬ ‫ﻣﻬﺮه ﻣﻬﺮه در ﻣﺎر اﺳﺖ)‪.(1‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺻﻔﺤﻪء ‪ 41‬ﻫﻔﺖ ﭘﯿﮑﺮ ﻧﻈﺎﻣﯽ )چ ‪ (2‬ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻣﺮﺣﻮم وﺣﯿﺪ دﺳﺘﮕﺮدي درﺑﺎرهء اﯾﻦ‬ ‫ﺳﻪ ﺑﯿﺖ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪» :‬ﭘﯿﺮاﯾﻪء ﻋﻼﯾﻖ دﻧﯿﺎ و ﺗﮑﺒﺮ و ﻏﺮور ﺑﺮ ﭘﯿﮑﺮ ﺧﺎﮐﯽ ﺧﻮد ﻣﺒﻨﺪ زﯾﺮا آدﻣﯽ ﭼﻮن ﺣﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪهء ﭘﯿﮑﺮ ﺧﺎﮐﯽ اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎك ﭘﺴﺖ ﺑﺎﺷﺪ و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﺧﺎك ﭘﺴﺖ ﻧﯿﺴﺖ زﯾﺮا ﺑﯿﮏ واﺳﻄﻪ ﻣﺮﮐﺰ داﻧﺶ اﺳﺖ ﺟﻮاب ﺑﮕﻮ ﮐﻪ ﺧﺎك ﺑﺎ آﻧﮑﻪ ﻣﺤﻞ‬ ‫داﻧﺶ اﺳﺖ ﭘﺴﺖ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎر و ﻣﺎر ﮐﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﮔﻞ و ﻣﻬﺮه اﻧﺪ وﻟﯽ زﺷﺖ و ﭘﺴﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﭘﯿﺮزن‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻓﻨـﺪرﺳﮏ ﺑﺨﺶ راﻣﯿﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮔﺮﮔﺎن واﻗﻊ در ‪ 40‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي راﻣﯿﺎن‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳـﺖ‬ ‫ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ داراي ‪ 270‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳﯽ و ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺮﻧﺞ‬ ‫و ﻏﻼـت و ﭘﻨﺒﻪ و ﺻـﯿﻔﯽ و ﮐﻨﻒ اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎي اﻣﺎﻣﺰاده ﻗـﺪﯾﻤﯽ ﻧﯿﺰ در آﻧﺠﺎ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺎك ﺗﺎرﯾﮏ‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺟﺴـﺪ و ﻗﺎﻟﺐ آدﻣﯽ ﺑﻮد‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﻗﺒﻀﻪء ﺧﺎﮐﯽ ﮐﻪ ﺳﺮﺷـﺖ‬ ‫] ِ‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﯽ از آن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ‪.‬‬



‫ك َﺗْﻢ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﯾﺰهء ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ‪ .‬آﻧﭽﻪ از ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﭼﻮن ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده از آن را ﺑﺮدارﻧﺪ‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎك ﺗﻮده‪.‬‬



‫]َد ‪ِ /‬د[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﻮدهء ﺧﺎﮐﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﺸﻖ ﺗﯿﺮاﻧـﺪازي ﺳﺎزﻧـﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺧﺎك ﺗﻮدهء زﻣﯿﻦ ﺑﻪ آﻣﺎﺟﺶ ﺳـﯿﻨﻪ ﺳﭙﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ .‬ﻗﺰوﯾﻨﯽ‬ ‫در اﺑﻮاب اﻟﺠﻨـﺎن‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻫـﺎي ﺧـﺎك ﮐﻪ اﻃﻔـﺎل ﺑـﺎ آن ﺑـﺎزي ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ ‪ :‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯿـﺎ ﻧﻪ ﻃﻔﻠﯽ از اﯾﻦ ﺧﺎك ﺗﻮده ﭼﻨـﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﺟﺮﻋﻪ ﭼﯿﻦ‪.‬‬



‫ك ُج َع ‪ِ /‬ع[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( وﺻﻒ ﺧـﺎك اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن آب ﺑﺮ آن رﯾﺰﻧـﺪ آب را ﮐﻢ ﮐﻢ ﻓﺮوﮐﺸـﺪ‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺷـﺨﺺ‬ ‫] ِ‬ ‫رﯾﺰه ﺧﻮار اﺳﺖ ‪ :‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﺧﺎك ﺟﺮﻋﻪ ﭼﯿﻦ اﺳﺖ ﺟﺎم زر ﺷﺎه ﮐﺎﻣﺮان را‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﺟﻔﺖ‪.‬‬



‫]ُج[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﺮﯾﻦ ﺧﺎك‪ .‬ﻣﺪﻓﻮن‪ .‬درﮔﻮر ﺷﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﺟﮕﺮﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫گ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ دل را از آﻧﺠﺎ ﺑﺮآﻣﺪن ﻧﺪﻫﺪ؟ )آﻧﻨﺪراج( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪.‬‬ ‫ك ِج َ‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎك ﺟﻠﻮﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫ك ِج َل ‪ /‬ﻟ ُﻮ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ از آﻧﺠﺎ دل ﺑﺮآﻣـﺪن ﻧﺨﻮاﻫـﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﭼﻮن ﺑﺮق ﻓﺘﺎدﯾﻢ ﺑﺨﺎﺷﺎك ﺗﻌﻠﻖ زﯾﻦ‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎك ﺟﻠﻮﮔﯿﺮ ﺑﯿﮏ ﮔﺎم ﮔﺬﺷﺘﯿﻢ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﺟﻨﮕﻞ‪.‬‬



‫گ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﮐﯽ ﮐﻪ درﺧﺘﺎن ﺟﻨﮕﻞ در آن ﻣﯿﺮوﯾـﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻧﻈﺮ ﻣﻬﻨـﺪس ﮐﺮﯾﻢ ﺳﺎﻋﯽ در ﺟﻨﮕﻞ ﺷﻨﺎﺳـﯽ‪:‬‬ ‫ك َج َ‬ ‫] ِ‬ ‫»ﺧﺎك ﺟﻨﮕﻞ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎك ﮐﺸﺘﺰارﻫﺎ از ﻣﻮاد زﯾﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﻟﻒ ‪ -‬ﻣﻮاد ﻣﻌﺪﻧﯽ‪ :‬ﮐﻪ از ﺧﺮد ﺷﺪن ﺳﻨﮕﻬﺎي ﭘﻮﺳﺘﻪء روﺋﯽ زﻣﯿﻦ‬ ‫ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ب ‪ -‬ﻣﻮاد آﻟﯽ‪ :‬ﮐﻪ از ﮔﯿﺎﻫﺎن و ﺟﺎﻧﻮران ﻣﺮده ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻘﻄﻊ ﺧﺎك ﺟﻨﮕﻞ را از ﺑﺎﻻ ﺑﭙﺎﺋﯿﻦ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﯿﻢ‬ ‫ﻻﯾﻪ ﻫﺎي)‪ (1‬زﯾﺮ را ﺗﺸﺨﯿﺺ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داد‪ - 1 :‬ﭘﻮﺷﺶ ﻣﺮده)‪ :(2‬ﭘﻮﺷﺶ ﻣﺮده از ﻣﻮاد آﻟﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪهء آن را ﺑﺮﮔﻬﺎي‬ ‫ﺧﺸـﮏ درﺧﺘـﺎن ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﻨـﺪ ﺷـﺎﺧﻪ ﻫـﺎي ﺧﺸـﮏ‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎت ﭘﻮﺳﺖ و ﻣﯿﻮه و ﺑﺮﺧﯽ ﺟﺎﻧﻮران ﮐﻮﭼﮏ ﻧﯿﺰ در آن دﯾـﺪه ﻣﯿﺸﻮﻧـﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺘﺒﺮاي اﯾﻦ ﻻﯾﻪ در ﺣـﺪود ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻧﺘﯿﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ - 2 .‬ﻻﺷﺒﺮگ)‪ :(3‬ﻻﺷﺒﺮگ ﻻﯾﻪ اي اﺳﺖ از ﻣﻮاد آﻟﯽ ﮐﻪ از ﭘﻮﺳـﯿﺪﮔﯽ ﭘﻮﺷـﺶ ﻣﺮده‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ - 3 .‬ﺧـﺎك ﮔﯿﺎﻫﯽ)‪ (4‬ﻣﺨﻠﻮﻃﯽ اﺳﺖ از ﻣﻮاد آﻟﯽ و ﻣﻮاد ﻣﻌـﺪﻧﯽ ﮐﻪ از آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺷـﺪن ﻻـﺷﺒﺮگ ﺑـﺎ ﺧﺎك ﻣﻌـﺪﻧﯽ‬ ‫ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‪ - 4 .‬ﺧﺎك ﻣﻌﺪﻧﯽ)‪ :(5‬اﯾﻦ ﻻﯾﻪ از ﺧﺮد ﺷﺪن ﺳﻨﮕﻬﺎي ﭘﻮﺳﺘﻪء زﻣﯿﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‪ - 5 .‬ﺧﺎره)‪ :(6‬ﯾﺎ ﺳﻨﮕﻬﺎي ﭘﻮﺳﺘﻪء‬ ‫زﻣﯿﻦ«‪Couche. (2) - Couverture. (3) - ILumus. (4) - Terre Vegetale. (5) - Terre Minerale. - (1) .‬‬ ‫‪.(6) - Roche‬‬ ‫ﺧﺎك ﭼﺎه‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺎﮐﯽ ﮐﻪ از ﭼﺎه ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﺧﺎﮐﯽ ﮐﻪ در اﺛﺮ ﮔﻮدﺑﺮداري ﭼﺎه ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪َ .‬ﺛﻠﱠﻪ‪ِ .‬ﺟﺒﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫] ِ‬ ‫اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﭼﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺎﮐﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﭼﯿﻨﯽ ﺳـﺎزي ﺑﮑـﺎر ﻣﯿﺮود و ﻣﻌﺎدن آن اﻏﻠﺐ در آذرﺑﺎﯾﺠﺎن و ﺑﯿﻦ ﻗﻢ و ﻃﻬﺮان ﯾﺎﻓﺖ‬ ‫] ِ‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﺣﺎﺻﻞ ﭘﺮور‪.‬‬



‫ص َﭘْﺮ َو[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( زﻣﯿﻦ ﻗﺎﺑﻞ ﮐﻪ در آن زراﻋﺖ ﺧﻮب و ﺑﺎﻟﯿـﺪه ﺷﻮد ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﺻـﺪ ﻣﯿﺸﻮد ﺗﺨﻢ ﮐـﺪورت در دل‬ ‫ك ِ‬ ‫] ِ‬ ‫ﺗﻨﮕﻢ زﻣﯿﻦ دردﻣﻨﺪان ﺧﺎك ﺣﺎﺻﻞ ﭘﺮوري دارد‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﺧﺎﻣﻮش‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از زﻣﯿﻦ ﺑﯽ ﮔﯿﺎه و ﺳﺒﺰه اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎك ﺧﺴﭙﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َپ ‪ِ /‬پ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﭘﺮﻧﺪه اي اﺳﺖ ﺻﺤﺮاﺋﯽ ﮐﻪ آن را ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﯽ ﭼﺮز و ﺑﺘﺮﮐﯽ ﭼﻘﺮق ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﺧﺸﮏ‪.‬‬



‫ك ُخ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از زﻣﯿﻦ ﺑﯽ ﮔﯿـﺎه و ﺳﺒﺰه اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬دﮔﺮ ﺑـﺎر ﺳـﺮ ﺳﺒﺰ ﺷـﺪ ﺧﺎك ﺧﺸﮏ ﺑﻨﻔﺸﻪ ﺑﺮ‬ ‫] ِ‬ ‫آﻣﯿﺨﺖ ﻋﻨﺒﺮ ﺑﻤﺸﮏ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﺧﻔﺖ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺎﮐﭙﻮش و ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ در ﺧﺎك ﺑﺨﻮاﺑﺎﻧﻨﺪ ﭼﻮن ﮔﻮﺷﺖ ﺑﻌﻀـﯽ از ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﮐﻪ ﺑﻮي ﻧﺎﺧﻮش داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺜﻞ‬ ‫ﻣﺎﻫﯽ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﻣﻄﺒﺨﯽ در ﻧﻬﻔﺖ ﻧﻬﺪ ﻟﻔﭽﻪ و آن را ﮐﻨﺪ ﺧﺎك ﺧﻔﺖ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )ازآﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﺧﻮار‪.‬‬



‫]ﺧﻮا ‪ /‬ﺧﺎ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﻮرﻧﺪهء ﺧﺎك‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﮐﺴـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺪﻧﯿﺎ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﻈﺮﮐﻨﻨﺪهء ﺑﺎﻣﻮر ﭘﺴﺖ ‪ :‬ﻧﻤﯽ ﺑﯿﻨﯽ ﮐﺰ آن آﭼﺎر اﮔﺮ‬ ‫ﺧـﺎﮐﯽ ﺗﻬﯽ ﻣﺎﻧـﺪ ﺗﺮا اي ﺧـﺎك ﺧـﻮار آن ﺧـﺎك ﺑﯽ آﭼـﺎر ﻧﮕﻮارد‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺧـﺎك ﺧﻮار اﺳﺖ رﺳـﺘﻨﯽ زآﻧﺴﺖ ﮐﺎﯾﺴـﺘﺎده ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﻧﮕﻮﻧﺴﺎر اﺳﺖ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﻣﺎر اﺳﺖ ﺧﺎك ﺧﻮار ﭘﺲ او ﺑﺎد زان ﺧﻮرد ﮐﺰ ﺧﻮان ﻋﯿﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﻏﺬاي ﻣﻘﺮرش‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﺧﻮر‪.‬‬



‫]ﺧَﻮْر ‪ُ /‬ﺧْﺮ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﻮرﻧﺪهء ﺧﺎك‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺎك ﺧﻮرد‪ .‬ﻣﺠﺎزًا ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻣﻮر ﭘﺴﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺪﻧﯿﺎ ﮐﻨﺪ ‪:‬‬ ‫ﻧﺌﯽ اي ﺧﺎك ﺧﻮر آﮔﻪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺧﺎك ﺧﻮر ﺑﺎﺷﺪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ارﭼﻪ دﯾﺮ اﺳﺖ اﯾﻦ ﻗﻮي ﺧﺎﮐﺶ ﺑﺮاوﺑﺎرد‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﻓﻠﮏ ﻣﺮ ﺧﺎك‬ ‫را اي ﺧﺎك ﺧﻮر در ﻣﯿﻮه و داﻧﻪ ز ﺑﻬﺮ ﺗﻮ ﺑﺸﻮر و ﭼﺮب و ﺷﯿﺮﯾﻦ ﻣﯽ ﺑﯿﺎﭼﺎرد‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو ||‪ .‬وﺻﻒ ﺟﺎﻣﻪ اي ﮐﻪ رﻧﮓ ﺧﺎك و ﻏﺒﺎر‬ ‫ﺑﺮ آن ﭘﺪﯾﺪ ﻧﯿﺎﯾﺪ ﭼﻪ ﺧﻮد ﻫﻢ رﻧﮓ ﺧﺎك و ﻏﺒﺎر اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﺧﻮرد‪.‬‬



‫]ﺧـَﻮْر ‪ُ /‬ﺧْﺮ[ )ن ﻣـﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧـﺎك ﺧﻮرده‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧـﺎك ﺧﻮر و ﺧـﺎك ﺧﻮار ﺷﻮد ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﻣﺮغ ﭘﺮورده ام ﺧـﺎﮐﺨﻮرد ز ﮔﯿـﺘﯽ ﻣﺮا‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺎ ﮐﺲ ﻧﺒﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﺧﻮردن‪.‬‬



‫]ﺧَﻮْر ‪ُ /‬ﺧْﺮ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻮردن ﺧﺎك‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﺪﻧﯿﺎ ﮐﺮدن و ﺑﺎﻣﻮر ﭘﺴﺖ ﻧﻈﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻦ اﺳﺖ ||‪ .‬ﺧﻮردن ﺧﺎك ﭼﯿﺰي را؛‬ ‫ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻧـﺎﺑﻮد ﺷـﺪن آن ﭼﯿﺰ اﺳﺖ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﺧـﺎك‪ .‬از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ ‪ :‬ﺑﺴـﯽ ﺑﺮ ﻧﯿﺎﯾـﺪ ﮐﻪ ﺧﺎﮐﺶ ﺧﻮرد دﮔﺮ ﺑﺎره ﺑﺎدش ﺑﻌﺎﻟﻢ ﺑﺮد‪.‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫)ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك داﻣﻨﮕﯿﺮ‪.‬‬



‫ك َم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﻠﯽ ﮐﻪ ﭘﺎي روﻧـﺪه در آن ﺑﻨـﺪ ﺷﻮد و ﭼﻮن ﺧﺸﮏ ﺷﻮد ﺳـﺨﺖ ﮔﺮدد‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﻣﯽ ﺗﻮان از‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧـﺎك داﻣﻨﮕﯿﺮ راه ﺳـﯿﻞ ﺑﺴﺖ ﺧﺎك ﮐﻮي دوﺳﺖ راه ﺑـﺪ ﺑﭽﺸﻢ ﺗﺮ ﮐﺸـﯿﺪ‪ .‬ﻣﺨﻠﺺ ﮐﺎﺷـﯽ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬از ﻃﻠﺴﻢ دﻫﺮ آزادي ﺗﺠﺮد‬ ‫ﻣﯿﺪﻫـﺪ ﭼـﺎره ﻋﺮﯾـﺎﻧﯽ ﺑﻮد اﯾﻦ ﺧـﺎك داﻣﻨﮕﯿﺮ را‪ .‬ﺳـﻠﯿﻢ )از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺑﯿﺠﻬﺘﯽ و ﺑﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ﺑﻤﺎﻧـﺪ و ﭘﺎي‬ ‫رﻓﺘﻦ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺳﯿﻞ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﮔﺬﺷﺖ از ﺧﺎك داﻣﻨﮕﯿﺮ ﻣﻦ ﺑﺎ ﺧﺮاﺑﯿﻬﺎي ﻇﺎﻫﺮ دل ﻧﺸﯿﻦ اﻓﺘﺎده ام‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺪان‪.‬‬



‫)ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺰﺑﻠﻪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﺧﺎك و ﺧﺎﺷﺎك اﻧﺪازﻧـﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺗﻬﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺒﺮز‪ .‬ﺟﺎي ﺧﺎك و آﺷﻐﺎل ﺧﺎﻧﻪ ‪ :‬ﺗﺎ ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﮐﻪ ﮔﻨﺪه ﺷﺪ ] اﯾﻮب [ و ﺑﺮ در دﯾﻪ از دور ﯾﮑﯽ ﺧﺎﮐﺪان ﺑﻮد آﻧﺠﺎ او را ﺑﯿﻔﮑﻨﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﻫﻢ‬ ‫اﯾـﺬر ﺑﻤﺮد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻃـﺒﺮي(‪ .‬ﺑﯿﻔﺘـﺪ ﻫﻤﻪ رﺳﻢ ﺟﺸﻦ ﺳـﺪه ﺷﻮد ﺧﺎﮐـﺪان ﺟﻤﻠﻪ آﺗﺸـﮑﺪه‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺎﮐـﺪان ﻃﻮﯾﻠﻪ و ﺷﻮﻏـﺎرش‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﮐﯽ ﭼﺮا ﺳﺎزد ﭼﻮ ﻣﺮغ ﺧﺎﻧﮕﯽ ﺑﺮ ﺧﺎﮐـﺪان ﻫﺮ ﮐﺮا روح اﻟﻘـﺪس ﭘﺮورده ﺑﺎﺷـﺪ زﯾﺮ ﭘﺮ‪ .‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﻣﺮد ﮐﻪ ﻓﺮدوس دﯾـﺪ ﮐﯽ‬ ‫ﻃﻠﺒـﺪ ﺧﺎﮐﺪان آﻧﮑﻪ ﺑﺪرﯾﺎ رﺳـﯿﺪ ﮐﯽ ﻃﻠﺒﺪ ﭘﺎرﮔﯿﻦ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﺮ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﭼﺮخ ﺷﺪ ﺣﺴﻮدش ﻫﻢ در ﺑﻦ ﺧﺎﮐﺪان ﺑﺒﯿﻨﻢ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﻬﺮ ﺗﻮ ﺑﺮ‬ ‫دﯾﮕﺮان ﻧﺘﻮان ﻧﻬﺎد ﮔﻮﻫﺮ اﻧﺪر ﺧﺎﮐﺪان ﻧﺘﻮان ﻧﻬﺎد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮐﺎﻟﻬﯽ ﺗﺎزه دار اﯾﻦ ﺧﺎﮐﺪان را ﺑﯿﺎﻣﺮز اﯾﻦ دو ﯾﺎر ﻣﻬﺮﺑﺎن را‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬و ﮔﻔﺖ‬ ‫ﺗﺎ ﻋﯿﺎل ﺧﻮد را ﭼﻮن ﺑﯿﻮﮔﺎن ﻧﮑﻨﯽ و ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد را ﭼﻮن ﯾﺘﯿﻤﺎن ﻧﮑﻨﯽ و در ﺷﺐ در ﺧﺎﮐﺪان ﺳﮕﺎن ﻧﺨﺴﺒﯽ ﻃﻤﻊ ﻣﺪار ﮐﻪ در ﺻﻒ‬ ‫ﻣﺮدان راه دﻫﻨـﺪت‪) .‬ﺗﺬﮐﺮة اﻻوﻟﯿﺎ ﻋﻄﺎر ||(‪ .‬ﻋﺎﻟﻢ‪ .‬دﻧﯿﺎ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬اﯾﻦ ﺳـﺮا ‪ :‬ﻫﻤﻪ زﯾﻦ ﺧﺎﮐﺪان اﻧﺪر ﮔﺬﺷـﺘﻨﺪ ﺑﺪﻧﺪ از‬ ‫ﺧﺎك‪ ،‬ﺑﺎز آن ﺧﺎك ﮔﺸـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺧﺎك در ﺗﻮ ﻣﺮا ﮔﺮ ﻧﺒﻮد دﺳـﺘﮕﯿﺮ ﺧﺎك ز دﺳﺖ ﻓﻨﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ اﯾﻦ ﺧﺎﮐﺪان‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯿﺎ ﻧﻪ‬ ‫ﻃﻔﻠﯽ از اﯾﻦ ﺧﺎك ﺗﻮده ﭼﻨـﺪ ﻣﺮد آﻧﮑﻪ ﺧﻂ ﻧﺴـﺦ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺧﺎﮐﺪان ﮐﺸﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺧﻔﺘﻪ در ﺧﺎك اﺳﺖ ﻣﻬﺮ از اﯾﻦ ﺷﻮم‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 619‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺧﺎﮐـﺪان ﺑﺮﮔﯿﺮ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﻨـﺞ اﻣـﺎن ﻧﯿﺴـﺖ در اﯾـﻦ ﺧﺎﮐـﺪان ﻣﻐﺰ وﻓـﺎ ﻧﯿﺴﺖ در اﯾﻦ اﺳـﺘﺨﻮان‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺗـﻮ آﺋﯿﻨﻪء دل را‪ ...‬ﺑﺰﯾﺮ ﺧـﺎك‬ ‫ﺳﻮداﻫـﺎي ﺧﺎﮐـﺪان دﻧﯿـﺎ ﻓﺮو ﺑﺮدي‪) .‬ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻌﺎرف(‪ .‬ازﯾﻦ ﺧﺎﮐـﺪان ﺑﻨـﺪه اي ﭘﺎك ﺷـﺪ ﮐﻪ درﭘﺎي ﮐﻤﺘﺮ ﮐﺴـﯽ ﺧﺎك ﺷـﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫)ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﭼﺸـﻤﻪ ﮐﻪ ﻣﯽ زاﯾـﺪ از اﯾﻦ ﺧﺎﮐﺪان اﺷﮏ ﻣﻘﯿﻤﺎن دل ﺧﺎك دان‪) .‬از زﻫﺮاﻟﺮﯾﺎض ||(‪ .‬ﻋﺎﻟﻢ ﺳـﻔﻠﯽ‪ .‬ارض‪ .‬زﻣﯿﻦ ‪ :‬ﭼﻮﻧﮑﻪ‬ ‫ﻣﯿﮑﺎﺋﯿﻞ ﺷـﺪ ﺗﺎ ﺧﺎﮐـﺪان دﺳﺖ ﮐﺮد او ﺗﺎ ﮐﻪ ﺑﺮﺑﺎﯾـﺪ از آن‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺣﯿﻒ اﺳﺖ ﻃﺎﺋﺮي ﭼﻮ ﺗﻮ در ﺧﺎﮐـﺪان ﻏﻢ زﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ آﺷـﯿﺎن وﻓﺎ ﻣﯽ‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﻤﺖ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬اﮔﺮ دﻟﻢ ﻧﺸﺪي ﭘﺎي ﺑﻨﺪ ﻃﺮهء او ﮐﯿﺶ ﻗﺮار در اﯾﻦ ﺗﯿﺮه ﺧﺎﮐﺪان ﺑﻮدي‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ ||‪ .‬ﺧﺮاﺑﻪ‪ .‬وﯾﺮاﻧﻪ‪ .‬ﺑﯽ آﺑﺎداﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺪان دﯾﺮ‪.‬‬



‫]ِن[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از دﻧﯿﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺪان دﯾﻮ‪.‬‬



‫]ِن ْو[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از دﻧﯿﺎ و ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺪان ﻏﺮور‪.‬‬



‫]ِن ُغ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از دﻧﯿﺎﺳﺖ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( ‪ :‬ﻓﺸﺎﻧـﺪ داﻣﻦ‬ ‫ﻫﻤﺖ ز ﺧﺎﮐﺪان ﻏﺮور‪ .‬ﻇﻬﯿﺮ ﻓﺎرﯾﺎﺑﯽ )از ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺪان ﮐﻬﻦ‪.‬‬



‫ك َه[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از دﻧﯿﺎ و ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫]ِن ُ‬ ‫ﺧﺎك در‪.‬‬



‫ك َد[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺎك آﺳﺘﺎﻧﻪء در‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از دﻧﯿﺎﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎك در ﺑﻮدن‪.‬‬



‫ك َد َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﻘﯿﻢ ﺷﺪن در ﺟﺎﺋﯽ‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎك دﻻن‪.‬‬



‫]ِد[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ِج ﺧﺎك دل‪ .‬ﺗﯿﺮه دﻻن‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﮐﺎﻓﺮان و ﺟﺎﻫﻼن و ﻓﺎﺳﻘﺎن و ﻓﺎﺟﺮان و ﻣﻔﺴﺪان ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎك دوﺳﺖ‪.‬‬



‫)ص ﻣﺮﮐﺐ( دوﺳـﺘﺪار ﺧـﺎك‪ .‬ﻋﻼﻗﻤﻨـﺪ ﺑﻪ ﺧـﺎك‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از دوﺳﺖ دار اﻣﻮر دﻧﯿﻮي اﺳﺖ ‪ :‬ﻧﻪ ﺧـﺎﮐﯽ وﻟﯽ ﭼﻮن زﻣﯿﻦ ﺧﺎك دوﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎك دوﺳﺖ‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻓﺪاﺋﯽ‪ .‬رﻓﯿﻖ‪ .‬در ﺑﺮاﺑﺮ دوﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎك ﺑﯽ ارزش ﺑﻮدن‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎك دﯾﻮار ﺧﻮردن‪.‬‬



‫ك دي ﺧَﻮْر ‪ُ /‬ﺧْﺮ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻗﻨﺎﻋﺖ ﮐﺮدن‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎك دﯾﻮار ﻟﯿﺴﯿﺪن‪.‬‬



‫ك دي َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻗﻨﺎﻋﺖ ﮐﺮدن‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎك ذﻟﯿﻼن‪.‬‬



‫ك َذ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺟﺴﺪ و ﻗﺎﻟﺐ ﮐﺎﻓﺮان و ﺟﺎﻫﻼن ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎك راه‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(ﺧـﺎك و ﮔﺮد ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﺮاه‪ .‬ﻏﺒﺎر‪ .‬ﺧﺎﮐﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻟﺒﺎس ﺷـﺨﺺ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﮐﺮده از ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻣﯽ ﻧﺸـﯿﻨﺪ||‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫رﻧﺞ ﺳﻔﺮ‪ .‬ﺧﺴﺘﮕﯽ ﺳﻔﺮ‪» :‬ﻫﻨﻮز ﺧﺎك راﻫﺶ را ﭘﺎك ﻧﮑﺮده ||«‪ .‬اﻓﺘﺎده‪ .‬ﺑﻨﺪه‪ .‬ﮐﻮﭼﮏ‪» :‬ﺧﺎك راه او ﻫﺴﺘﻢ«‪.‬‬ ‫ﺧﺎك رس‪.‬‬



‫ك ُر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﻞ رﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎك ﻗﺮﻣﺰ‪ .‬ﮔﻞ ﺳـﺮخ‪ .‬ﺧﺎك ﺳـﺮخ‪ .‬ﮔﻞ ﭼﺴـﺒﻨﺪه‪ .‬رﻧﮓ ﺧﺎك رس در وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﮐﺎم‬ ‫] ِ‬ ‫ﭘﺎك ﺑﺎﺷﺪ ﺳـﻔﯿﺪ اﺳﺖ وﻟﯽ اﻏﻠﺐ ﺧﺎك رس ﺑﺮﻧﮕﻬﺎي ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي‪ ،‬زرد‪ ،‬آﺑﯽ‪ ،‬ﻗﺮﻣﺰ‪ ،‬ﺳﺒﺰ و ﺳـﯿﺎه ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد وﻟﯽ ﺧﺎك رﺳﯽ ﮐﻪ ﮐﺎم‬ ‫ﭘﺎك ﺑﺎﺷﺪ ﻗﺮﻣﺰ اﺳﺖ و اﯾﻦ رﻧﮓ ﺑﻮاﺳﻄﻪء اﮐﺴﯿﺪ آﻫﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در او اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎك رﻧﺪ‪.‬‬



‫]َر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﺮد و ﻏﺒﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك رﻧﮓ‪.‬‬



‫]َر[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( َاﻏَﺒﺮ‪) .‬اﺑﻮاﻟﻔﺘﻮح رازي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك رﻧﮕﯿﻦ‪.‬‬



‫ك َر[ )ﺗﺮﮐﯿـﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐـﺐ( َﻃﻼـ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤـﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﻧﻘﺮه‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي‬ ‫] ِ‬ ‫ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﮔﻠﺰار و ﻻـﻟﻪ زار‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬ﮔﻠﺸﻦ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﮔﻠﺒﻦ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬آدﻣﯽ زاد‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك روب‪.‬‬



‫)ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( َﮐّﻨﺎس‪) .‬دﻫﺎر( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺧﺎك روﺑﺪ ‪ :‬ﺧﺎك روﺑﯽ اﺳﺖ ﺑﻨﺪه ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﮐﺰ ﻗﺒﻮل ﺗﻮ ﻧﺎﻣﻮر ﮔﺮدد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺷﺎﻫﻨﺸـﻪ‬ ‫دو ﮐﻮن ﻣﺤﻤـﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺻـﺒﺎح آﯾﺪ ﺑﺨﺎك روب درش ﺑﺮ ﺳـﺮ آﻓﺘﺎب‪ .‬ﻋﻠﯽ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ )از آﻧﻨﺪراج )||(‪ِ .‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺨﺞ‪ .‬ﮔﯿﺎﺋﯽ درﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﺎك روﺑﺎن ﺑﺪان زﻣﯿﻦ روﺑﻨﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي(‪ .‬ﺟﺎروب‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑﺪان ﺧﺎك روﺑﻨﺪ ‪ :‬ﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺟﻠﻮه ﮐﻨﺪ ﻣﻐﺒﭽﻪء‬ ‫ﺑﺎده ﻓﺮوش ﺧﺎﮐﺮوب در ﻣﯿﺨﺎﻧﻪ ﮐﻨﻢ ﻣﮋﮔﺎن را‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﭼﻮن ﭘﺮ و ﺑﺎل ﺳـﻤﻨﺪر ﺧﺎك روب آﺗﺸﻢ ﻧﻨﮓ ﻣﯽ آﯾـﺪ ﺑﺒﻮي ﮔﻞ ﻫﻢ آﻏﻮﺷـﯽ‬ ‫ﻣﺮا‪ .‬ﻃﺎﻟﺐ آﻣﻠﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ‪.‬‬



‫]َب ‪ِ /‬ب[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﺮد و ﺧﺎﺷـﺎك ﮐﻪ از ُرﻓَﺘﻦ ﺻـﺤﻦ و ﺟﺎ ﭘﯿـﺪا ﻣﯽ آﯾـﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬دم ﺟﺎروب‪ .‬ﻣﻄﻠﻖ ﻓﻀﻮل از‬ ‫ﺧـﺎك و ﺧﺎﺷﺎك و ﻏﯿﺮه‪ .‬آﺷـﻐﺎل‪ُ .‬ﺧﻤﺎَﻣﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ُ .‬ﺳـ ﺒﺎَﻃﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )دﻫﺎر(‪ُ .‬ﺳـ ﻔﺎَره‪ُ .‬ﮐﻨﺎَﺳﻪ‪ .‬ﻗُﻤﺎَﻣﻪ‪ُ .‬ﺣﻮاَﻗﻪ‪ .‬ﮐﺒﺄ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( ‪ :‬ﺗﺎ ﮐﻨﺪ ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪء ﺗﻮ ﻋﺒﯿﺮ ﺟﯿﺐ ﮔﺮدﯾﺪه داﻣﻦ ﻧﺴﺮﯾﻦ‪ .‬ﻇﻬﻮري )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ اي‪.‬‬



‫]َب ‪ِ /‬ب[ )ص ﻧﺴﺒﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺣﻤﻞ ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ ﻫﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ آﺷـﻐﺎل و ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ را ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ ﺑﺮ‪ .‬ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ‬ ‫ﮐ ﺶ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ ﺑﺮ‪.‬‬



‫]َب ‪ِ /‬ب َب[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺮﻧﺪهء ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ‪ .‬ﺑﺮﻧﺪهء آﺷﻐﺎل و ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ‪ .‬ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ اي‪ .‬ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ ﮐﺶ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ دان‪.‬‬



‫]َب ‪ِ /‬ب[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ در آن ﻣﯽ رﯾﺰﻧﺪ‪ .‬آﺷﻐﺎل دان‪ .‬ﺟﺎي آﺷﻐﺎل‪َ .‬ﻣﻨَﻬَﺮه‪ .‬ﺧﺎﮐﺪان‪ .‬ﺧﺎﺷﮑﺪان‪َ .‬ﺳﻠﱠﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ ﮐﺶ‪.‬‬



‫ك[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آﺷﻐﺎل و ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ را ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ اي‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َب ‪ِ /‬ب َ‬ ‫ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ ﮐﺸﯽ‪.‬‬



‫ك[)ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ ﮐﺶ‪ .‬ﻋﻤﻞ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ ﺣﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َب ‪ِ /‬ب َ‬ ‫ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﻤﻞ ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َب ‪ِ /‬ب َ‬ ‫ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ ﮐﺸﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﻤﻞ ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ك َ‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َب ‪ِ /‬ب َ‬ ‫ﺧﺎﮐﺮوﺑﯽ‪.‬‬



‫)ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ُرﻓَﺘﻦ ﺧﺎك‪ .‬ﺧﺎك را ﭘﺎك ﮐﺮدن‪ .‬ﺟﺎروب ﮐﺮدن و ﮔﺮد ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺎك روزي‪.‬‬



‫)ص ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻢ روزي‪ .‬ﮔﻨﺠﺸﮏ روزي ‪ :‬ﺧﺎك روزي اﺳﺖ دﻟﻢ ﮔﺮ ﭼﻪ ﻫﻨﺮرﯾﺰه ﺑﺴﯽ اﺳﺖ رﯾﺰه ﺑﮕﺬار ﮐﻪ روزي ﺑﻪ ﻫﻨﺮ ﻣﯽ ﻧﺮﺳﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎك روزي‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﺴـﯿﻦ آﺑﺎد ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﻨﻨﺪج‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 32‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺳﻨﻨﺪج و ‪ 12‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫دووﯾﺴﻪ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﺳﺮدﺳﯿﺮ داراي ‪ 40‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺳﻨﯽ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﮐﺮدي اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ‬ ‫از رودﺧﺎﻧﻪ و ﭼﺸﻤﻪ ﺳﺎر و ﻣﺤﺼﻮﻟﺶ ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﻟﺒﻨﯿﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎك رﯾﺤﺎن‪.‬‬



‫]َر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﭽﻪ در ﺳﻔﺎل‪ ،‬ﺧﺎك ﭘﺮ ﮐﺮده رﯾﺤﺎن و ﺳﺒﺰه ﻣﯽ ﮐﺎرﻧﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨﺪراج(‬ ‫ﺧﺎك رﯾﺨﺘﻦ‪.‬‬



‫]َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎك اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪ .‬در ﻓﺮﻫﻨﮓ آﻧﻨﺪراج آﻣﺪه‪ :‬ﺧﺎك رﯾﺨﺘﻦ ﻋﺒﺎرت از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮔﺎه ﻣﺎل ﮐﺴـﯽ ﺑﺪزدي ﻣﯿﺮود‬ ‫ﯾﮕﺎن ﯾﮕﺎﻧﻪ ﻣﺮدم ﻣﻈﻨﻮﻧﻪ ﻣﺸﺘﯽ ﺧﺎك در ﺟﺎي ﻣﻌﯿﻦ ﻣﯽ اﻧﺪازﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﮐﻪ آن دزد ﻫﻢ ﻣﺘﺎع ﻣﺴـﺮوﻗﻪ را در آﻧﺠﺎ ﺑﯿﻨﺪازد و از وﺻـﻤﺖ‬ ‫ﺳﺮﻗﺖ ﻣﺤﻔﻮظ ﺑﻤﺎﻧﺪ و اﯾﻦ در ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ ‪ :‬ﮔﻔﺘﻤﺶ دزدﯾﺪه اي دل را و ﺧﻮن ﮐﺮدي ﺟﮕﺮ ﮔﻔﺖ ﺳـﯿﻔﯽ ﺧﺎك رﯾﺰم ﮔﺮ‬ ‫ﺑﻤﻦ داري ﮔﻤﺎن‪ .‬ﺳﯿﻔﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺮﯾﺰ‪.‬‬



‫)ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﯾﺰﻧﺪهء ﺧﺎك‪ .‬ﻣﺮادف ﺧﺎك اﻧﺪاز ||‪ .‬ﺑﻤﻌﻨﯽ اول ﺳﻮراخ دﯾﻮار ﻗﻠﻌﻪ ﮐﻪ ﺑﺮاي دﻓﻊ دﺷﻤﻨﺎن ﺳﺎزﻧﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‬ ‫‪ :‬ﺷـﺪ از ﺑﺮج ﺗـﺎ ﺧـﺎﮐﺮﯾﺰ ﺣﺼـﺎر ز ﻫﻨـﺪي ﭼﻮ ﮔﺸﺘﯽ ﺑﻘﯿﺮ اﺳـﺘﻮار‪ .‬ﻋﺒـﺪاﻟﻘﺎدر ﺗﻮﻧﯽ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬زﺣـﻞ ﮐﺮده در ﺧـﺎﮐﺮﯾﺰش ﻧﮕـﺎه ز‬ ‫ﺧﻮرﺷـﯿﺪش اﻓﺘـﺎد از ﺳـﺮ ﮐﻼـه‪ .‬ﻗـﺎﺳﻢ ﮔﻨﺎﺑﺎدي )از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ اﻧﺪازﻧـﺪ ‪ :‬ﻣﻘﺎﻣﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﻏﻤﻬﺎي ﺟﻬﺎن را ﺟﺰ دل‬ ‫ﺧﺼـﻤﺶ ﮐﻪ ﮐﺮد از ﺧـﺎﮐﺮﯾﺰ ﺷـﻬﺮ ﭼﻮن ﺟـﺎﺋﯽ ﺷﻮد وﯾﺮان‪ .‬؟ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ - .‬ﺧﺎﮐﺮﯾﺰ ﺧﻨـﺪق؛ ﻃﺮف ﺑﺮﺟﺴـﺘﻪء ﺧﻨـﺪق ﮐﻪ ﺧﺎﮐﻬﺎي‬ ‫ﺑﺮﮐﻨـﺪهء از ﺧﻨﺪق را در آن ﮔﺮد ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬آن ﺳﻮي ﺧﻨﺪق ﮐﻪ ﺧﺎك ﮐﻨﺪه ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﺑﺮﻫﻢ اﻧﺒﺎﺷـﺘﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺎك رﯾﺰ ﮐﺮدن دروازه؛ از‬ ‫درون ﺳﻮي اﻧﺒﺎﺷﺘﻦ آن ﺑﺨﺎك ﺑﺴﯿﺎر‪.‬‬ ‫ﺧﺎك رﯾﺰ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن زﻧﺠﺎن واﻗﻊ در ‪ 27‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب زﻧﺠﺎن و ‪ 3‬ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻋﻤﻮﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ داراي ‪ 118‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﺑـﺎ ﻣـﺬﻫﺐ ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑـﺎن ﺗﺮﮐﯽ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ ﺳﺎر و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‬ ‫ﻏﻼـت و اﻧﮕﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻗـﺎﻟﯿﭽﻪ و ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ و راﻫﺶ ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان‬ ‫ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎك رﯾﺰ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﻐـﺎن ﺑﺨﺶ ﮔﺮﻣﯽ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اردﺑﯿـﻞ واﻗﻊ در ‪ 35‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﮔﺮﻣﯽ و ﯾـﮏ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪ ﭘﯿﻠﻪ‬ ‫ﺳﻮار اﺻـﻼﻧﺪوز‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﺟﻠﮕﻪ اي داراي آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ‪ 5‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب‬ ‫آﻧﺠﺎ از ﭼﺸﻤﻪ ﺳﺎر و ﻣﺤﺼﻮﻻت آﻧﺠﺎ ﻏﻼت ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه اراﺑﻪ رو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎك رﯾﺰ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن اﻓﺸـﺎر ﺑﺨﺶ اﺳـﺪآﺑﺎد ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻫﻤـﺪان‪ .‬واﻗـﻊ در ‪ 3‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﻗﺼـﺒﻪء اﺳـﺪآﺑﺎد و ﮐﻨـﺎر راه ﻓﺮﻋﯽ‬ ‫اﺳـﺪآﺑﺎد ﺑـﻪ آﺟﯿﻦ‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﺟﻠﮕﻪ اي و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ و ﻣﺎﻻرﯾـﺎﺋﯽ داراي ‪ 2246‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣـﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﺗﺮﮐﯽ و‬ ‫ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ آب آﻧﺠـﺎ از ﺳﻪ رﺷـﺘﻪ ﻗﻨﺎت و رودﺧﺎﻧﻪ ﺷـﻬﺎب ﻟﻮﺟﯿﻦ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و اﻧﮕﻮر و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺻـﯿﻔﯽ و ﺷـﻐﻞ‬ ‫اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﻗﺎﻟﯽ ﺑﺎﻓﯽ و راه اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو اﺳﺖ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﯾﮏ دﺑﺴـﺘﺎن و ‪ 12‬ﺑﺎب دﮐﺎن دارد‪.‬‬ ‫ﻗـﺎﻟﯿﭽﻪ ﻫـﺎي ﺑـﺎﻓﺖ اﯾﻦ ده در ﺑﺨﺶ اﺳـﺪآﺑﺎد ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ و ﺗﭙﻪ ﻣﺼـﻨﻮﻋﯽ از آﺛـﺎر اﺑﻨﯿﻪء ﻗـﺪﯾﻤﯿﻪ ﻧﯿﺰ در آﻧﺠﺎ وﺟﻮد دارد‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎك رﯾﺰه‪.‬‬



‫]َز ‪ِ /‬ز[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﮐﯽ ﮐﻪ از ﭘﺮوﯾﺰن و ﻧﻈﺎﯾﺮ آن ﺑﺪر ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺎك درﺷﺖ‪ِ .‬ﮐﺪَﯾﻮن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك رﯾﺰي‪.‬‬



‫)ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ رﯾﺨﺘﻦ ﺧﺎك‪.‬‬ ‫ﺧﺎك زاد‪.‬‬



‫)ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎك ﻧﮋاد‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺑﺒﯿﻦ ﮐﺎﺗﺸﯿﻦ ﮐﺮﻣﮏ ﺧﺎﮐﺰاد ﺟﻮاب از ﺳﺮ روﺷﻨﺎﺋﯽ ﭼﻪ داد‪.‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺎك زدن‪.‬‬



‫]َز َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺟـﺎروب ﮐﺮدن‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي()‪َ .(1‬دﮐﺲ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ - .‬ﺑﺮﭘـﺎي ﺧﺎك‬ ‫زدن؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از ذﻟﯿﻞ و ﺧﻮار ﮔﺮداﻧﯿـﺪن‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨﮓ آﻧﻨﺪراج ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اﯾﻦ ﺳـﻬﻮﻧﺴﺎخ اﺳﺖ و ﺻـﺤﯿﺢ ﺧﺎك‬ ‫روب زدن اﺳﺖ زﯾﺮا ﮐﻪ ﺧﺎﮐﺮوب ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺟﺎروب آﻣﺪه«‪.‬‬ ‫ﺧﺎك زرﮔﺮي‪.‬‬



‫گ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺎﺳﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﻗﺎﻟﺐ ﮔﯿﺮي در درﺟﻪ ﻣﯿﺮﯾﺰﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺎك را ﺑﺎ آب و ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎ روﻏﻦ‬ ‫ك َز َ‬ ‫] ِ‬ ‫آﻣﯿﺨﺘﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﮔﺎﻫﯽ اﯾﻦ ﺧﺎك را در ﺷﯿﺸﻪ درﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎك زﻏﺎل‪.‬‬



‫ك ُز[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﮐﻪ زﻏﺎل ﺷﻮد‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎك زﻏﺎل ﺳﻨﮓ‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( زﻏﺎل ﺳﻨﮕﯽ ﮐﻪ از ﭘﺮوﯾﺰن ﺑﺪر آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻈﺎﯾﺮ آن‪ .‬ﺧﺮدهء زﻏﺎل ﺳﻨﮓ‪.‬‬ ‫ك ُز َ‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎك زﻣﺮد‪.‬‬



‫]ُز ُﻣْﺮ ُر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮدهء زﻣﺮد‪ .‬رﯾﺰهء زﻣﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﮋي‪.‬‬



‫)ِا( ﺗﺨﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ آن را ﺑﺎ ﮐﺎﻓﻮر در ﭼﺸﻢ ﮐﻨﻨﺪ و در ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺰراﻟﺨﻤﺨﻢ و ﺑﺰراﻟﺠﻨﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺧﺎﮐﺸﯽ‪ .‬ﺧﺎﮐﺸﯿﺮ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺴﺎر‪.‬‬



‫)ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧـﺎك ﻣﺎﻧﻨـﺪ اﺳﺖ ﭼﻪ ﺳـﺎر ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻫﻢ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت( )آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬آﻧﮑﻪ راه‬ ‫ﺧﻼـف ﺗﻮ ﺳﭙﺮد اﮔﺮ آﺑﺴﺖ ﺧﺎﮐﺴـﺎر ﺷﻮد‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ ||‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﭼﯿﺰي ﮔﺮدآﻟﻮد اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨـﺪراج( ‪:‬‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﻦ ﯾﺘﯿﻢ و ﺳـﺮاﻓﮑﻨﺪه ﮔﺮد ﮐﻮي ﺟﺎﻣﻪ وﺳﺦ ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ﺧﺎك ﺧﺎﮐﺴﺎر‪ .‬ﮐﺴﺎﺋﯽ‪ .‬ﭼﻮن ﮐﻨﯽ از ﻧﻄﻊ ﺧﺎك رﻗﻌﻪء ﺷـﻄﺮﻧﺞ رزم از‬ ‫ﺑﺲ ﮔﺮد ﻧﺒﺮد ﭼﺮخ ﺷﻮد ﺧﺎﮐﺴـﺎر‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ )دﯾﻮان چ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺳﻮﻟﯽ ص ‪ .(198‬ﮔﻔﺖ وﯾﺤـﮏ ﭼﻪ ﮐﺲ ﺗﻮاﻧﯽ ﺑﻮد اﯾﻨﭽﻨﯿﻦ ﺧﺎﮐﺴـﺎر و‬ ‫ﺧﻮن آﻟﻮد‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧـﺎك ﭘﯿﺮاﺳـﺘﻦ ﭼﻪ ﮐـﺎر ﺑﻮد ﺣﺎﻣـﻞ ﺧـﺎك ﺧﺎﮐﺴـﺎر ﺑﻮد‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﻣﺮدم اﻓﺘـﺎده‪ .‬دروﯾﺶ‪ .‬ﻧـﺎﻣﺮاد‪ .‬ﺧﻮار‪ .‬ذﻟﯿـﻞ ‪:‬‬ ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺨﺘﺶ ﮐﻨـﺪ ﺧﺎﮐﺴﺎر ﺑﺮﻫﻨﻪ ﺷﻮد آن ﺳـﺮ ﺗﺎﺟـﺪار‪.‬دﻗﯿﻘﯽ‪ .‬ﺑﺮﻓﺘﻨـﺪ ﻫﺮ دو ﺷﺪه ﺧﺎﮐﺴﺎر ﺟﻬﺎﻧﺪارﺷﺎن راﻧﺪه و ﮐﺮده ﺧﻮار‪.‬دﻗﯿﻘﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﺷـﺎن ﺑﺮ ﺷـﻬﺮﯾﺎر آﻣﺪﻧـﺪ درﯾـﺪه ﺑﺮ و ﺧﺎﮐﺴـﺎر آﻣﺪﻧـﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑـﺪو ﮔﻔـﺖ ﮐـﺎي رﯾﻤـﻦ ﺧﺎﮐﺴـﺎر ﭼﻪ ﮐﮋي ﺑﮑـﺎر آورﯾـﺪي ﭼﻮ‬ ‫ﻣﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﻤﯽ آرزو رزم ﺷﯿﺮان ﮐﻨﯽ ﻣﺮا ﺧﺎﮐﺴﺎر دو ﮐﯿﻬﺎن ﮐﻨﯽ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﺪﮔﻮي او ﻧﮋﻧﺪ و دل اﻓﮕﺎر و ﻣﺴﺘﻤﻨﺪ ﺑﺪﺧﻮاه او اﺳﯿﺮ‬ ‫و ﻧﮕﻮﻧﺴـﺎر و ﺧﺎﮐﺴـﺎر‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺳﺎﻻر ﺧﺎﻧﯿﺎن را ﺑﺎ ﺧﯿﻞ و ﺑﺎ ﺧـﺪم ﮐﺮدي ﻫﻤﻪ ﻧﮕﻮن و ﻧﮕﻮن ﺑﺨﺖ و ﺧﺎﮐﺴﺎر‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺧﺎك ﺑﺮ ﺳـﺮ‬ ‫آن ﺧﺎﮐﺴﺎر ﮐﻪ ﺧـﺪﻣﺖ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن وﻓﺎ و ﺣﺮﻣﺖ و رﺣﻤﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬از ﻣﻦ ﺑﺮﻣﯿـﺪ ﻏﻤﮕﺴﺎرم ﭼﻮن دﯾﺪ‬ ‫ﺿﻌﯿـﻒ و ﺧﺎﮐﺴـﺎرم‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴــﺮو‪ .‬ﻫﺮ ﺣﮑﯿﻤﯽ ﮐـﺎﯾﻦ ﺷـﻨﻮد از ﺗـﻮ ﭼـﻪ ﮔﻮﯾـﺪ ﮔﻮﯾـﺪت ﺧﺎﮐﺴـﺎري ﺧﺎﮐﺴـﺎري ﺧﺎﮐﺴـﺎر اي ﻧـﺎﺻﺒﯽ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬از ﺷـﺮار ﺗﯿﻎ ﺑﻮدي ﺑﺎدﺳﺎران را ﺷـﺮاب وز ﻃﻌﺎن رﻣـﺢ ﺑﻮدي ﺧﺎﮐﺴﺎران را ﻃﻌﺎم‪ .‬اﻣﯿﺮﻣﻌﺰي‪ .‬زﻫﺮ ﺧﻨـﺪد ﺑﺨﺖ ﺑﺪ ﺑﺮ زورق‬ ‫آن ﺧﺎﮐﺴﺎر ﮐﺎﺗﺸﯿﻦ ﻗﺎروره اش ﺑﺮ ﺑﺎدﺑﺎن اﻓﺸﺎﻧﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺷﺪ ﭘﺎﯾﻤﺎل ﺗﺨﺖ و ﻧﮕﯿﻦ ﮐﺰ ﺗﻮ درﮔﺬﺷﺖ ﺷﺪ ﺧﺎﮐﺴﺎر ﺗﺎج و ﮐﻤﺮ ﮐﺰ‬ ‫ﺗﻮ ﺑﺎزﻣﺎﻧـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﺮ ﭼﻪ ﺧﺼـﻤﺎن ز رﯾـﮓ ﺑﯿﺸﺘﺮﻧـﺪ ﻫﻤﻪ را ﻣﺮگ ﺧﺎﮐﺴﺎر ﮐﻨـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺎﮐﺴﺎران ﺑﺨﺎك ﺳـﯿﺮ ﺷﻮﻧـﺪ زﯾﺮدﺳـﺘﺎن‬ ‫ﺑـﺪﺳﺖ زﯾﺮ ﺷﻮﻧـﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ... .‬ﮐﻪ ﺧﻮرده روزي ﺑﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﮐﺎم دﺷـﻤﻦ زر ﻣﺎﻧﺪه و ﺧﺎﮐﺴﺎر ﻣﺮده‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬دﮔﺮ ﺳـﺮ ﻣﻦ و ﺑﺎﻟﯿﻦ ﻋﺎﻓﯿﺖ‬ ‫ﻫﯿﻬﺎت ﺑﺪﯾﻦ ﻫﻮس ﮐﻪ ﺳﺮ ﺧﺎﮐﺴﺎر ﻣﻦ دارد‪ .‬ﺳﻌﺪي )دﯾﻮان چ ﻣﺼﻔﺎ ص ‪ .(415‬اي ﻗﻄﺮهء ﻣﻨﯽ ﺳﺮ ﺑﯿﭽﺎرﮔﯽ ﺑﻨﻪ ﮐﺎﺑﻠﯿﺲ را ﻏﺮور ﻣﻨﯽ‬ ‫ﺧﺎﮐﺴﺎر ﮐﺮد‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﮔﻨﺎه آﯾـﺪ از ﺑﻨﺪهء ﺧﺎﮐﺴﺎر ﺑﻪ اﻣﯿﺪ ﻋﻔﻮ ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﻣﻦ ارﭼﻪ در ﻧﻈﺮ ﯾﺎر ﺧﺎﮐﺴﺎر ﺷﺪم رﻗﯿﺐ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 620‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﻣﺤﺘﺮم ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ ||‪ .‬ﻏﺮﯾﺐ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت ||(‪ .‬آﻧﮑﻪ در ﺻﻒ ﻧﻌﺎل ﯾﻌﻨﯽ در ﮐﻔﺶ ﮐﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺴﺎر‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺷـﮑﺮاﻟﻠﻬﺨﺎن ﺧﺎﮐﺴـﺎر ﺷﺎﻋﺮ ﻫﻨـﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ دﯾﻮان ﻣﺮﺗﺒﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬وﻓﺎﺗﺶ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1108‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺗﻔـﺎق اﻓﺘﺎد‪) .‬ﻗﺎﻣﻮس‬ ‫اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪ 3‬ص‪.(2013‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺴﺎراﻧﻪ‪.‬‬



‫]ِن ‪َ /‬ن[ )ص ﻧﺴﺒﯽ‪ ،‬ق ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﻄﻮر ﺧﺎﮐﺴﺎري‪ .‬ﻋﺎﺟﺰاﻧﻪ‪ .‬ﺑﯿﭽﺎره وار‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺴﺎري‪.‬‬



‫)ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺎك آﻟـﻮدي‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي ||(‪ .‬ﻋﺠﺰ و ﺗﻮاﺿـﻊ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬اﻓﺘـﺎدﮔﯽ‪ .‬ﻧـﺎﻣﺮادي‪ .‬ﺧﻮاري‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‬ ‫)ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ : (384‬ﮐﻪ در ﻧﮕﻮﻧﺴﺎري و ﺧﺎﮐﺴﺎري اﯾﺸﺎن و راﺣﺖ و آﺳﺎﯾﺶ اﻧﺎم و ﺗﺎزﮔﯽ اﯾﺎم اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ ص ‪.(4‬‬ ‫ﻟﺒـﺎس ﻋـﺎﻓﯿﺘﯽ ﺑـﻪ ز ﺧﺎﮐﺴـﺎري ﻧﯿﺴـﺖ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻟﺒـﺎس ﺳـﺒﮏ از ﺟﻬـﺎن ﻗﻨـﺎﻋﺖ ﮐﻦ‪ .‬ﺻـﺎﺋﺐ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻫﺮ ﮐﻪ ﻧﻘﺶ ﺧـﻮﯾﺶ را در‬ ‫ﺧﺎﮐﺴﺎري دﯾﺪه اﺳﺖ ﻣﯽ ﻧﻬﺪ ﭼﻮن ﺑﻮرﯾﺎ ﭘﻬﻠﻮي ﻻﻏﺮ را ﺑﻪ ﺧﺎك‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺴﺎري‪.‬‬



‫)ص ﻧﺴﺒﯽ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺎﮐﺴﺎر‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺴﺎري‪.‬‬



‫ِا)خ( ﮔﺮوﻫﯽ از ﺻﻮﻓﯿﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷـﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ و ﺑﻨﺎم ﺳﻠﺴﻠﻪء ﺟﻼﻟﯽ ﺧﺎﮐﺴﺎر ﻣﻌﺮوﻓﻨﺪ‪ .‬دو ﮐﺘﺎب ﺗﺤﻔﻪء دروﯾﺶ و ﮔﻨﺠﯿﻨﻪء اوﻟﯿﺎء‬ ‫از اﯾﻦ ﻓﺮﻗﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬رﯾﺎﺳﺖ اﯾﻦ ﻓﺮﻗﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﻣﻄﻬﺮ ﻋﻠﯽ ﺷﺎه اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﻬﺮان‪ .‬ﻣﺸﻬﺪ و ﮐﻮﻓﻪ ﺧﺎﻧﻘﺎه و ﻣﺮاﮐﺰي دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺴﺎن‪.‬‬



‫)ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻮار‪ .‬زار‪ .‬ذﻟﯿﻞ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺴﺎي‪.‬‬



‫)ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( زﻣﯿﻦ ﺳﺎي‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ زﻣﯿﻦ را ﻣﯽ ﺳﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﺳﭙﺎﺳﯽ‪.‬‬



‫س[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺳـﭙﺎس ﺧﺎك ﺑﺠﺎ آوردن‪ ..‬از ﺧﺎك ﺗﻘـﺪﯾﺮ ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﺎك را اﺣﺘﺮام ﮔـﺬاردن ‪ :‬ﻗﯿﻤﺖ اﯾﻦ ﺧﺎك ﺑﻮاﺟﺐ ﺷـﻨﺎس‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎك ﺳﭙﺎﺳﯽ ﺑﮑﻦ اي ﻧﺎﺳﭙﺎس‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ‪.‬‬



‫ك َت[ )ِا( رﻣﺎد‪ .‬ﻓﺴـﺮده از ﺻـﻔﺎت اوﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬آﻧﭽﻪ از ﻫﯿﺰم و ﺟﺰ آن ﺑﻌـﺪ ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺷـﺪن ﺑﻤﺎﻧﺪ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﺑﻬﻨﺪش‬ ‫] ِ‬ ‫راﮐﻬﻪ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬آﻧﭽﻪ از آﺗﺶ ﭼﻮب ﺑﺠـﺎي ﻣﺎﻧـﺪ ﭘﺲ از ﺳﻮﺧﺘﻦ‪َ .‬ﻧﺮﻣﻪء َاﻧِﮕﺸﺖ ﭘﺲ از ﺳﻮﺧﺘﻦ‪ِ .‬رﻣـِﺪداء‪ .‬اِرـِﻣ ﺪاء‪.‬‬ ‫ض [ ‪ .‬ﺑَّﻮ‪ .‬ﺿﺎﺑﯽ‪َ .‬رﻣﻼء‪َ ،‬اوَرق‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫ض‪َ /‬‬ ‫َرﻣـﺎد‪ِ .‬دﻣﻦ‪َ .‬دﻣﺎن‪ُ .‬ﺣَﻤﻢ‪َ .‬ﺧﺼـﯿﻒ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻣﻬﻞ‪ .‬ﻣﺨﻂ‪ .‬ﺿـﺒﺢ ] ِ‬ ‫اﻻرب(‪َ .‬ﺧِﺮق‪ .‬ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي ﮐﻪ ﺑﺠﺎي ﻣﯿﻤﺎﻧﺪ و ﺻـﺮف ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن آﺗﺶ آن ﻣﯿﺮوﻧﺪ‪ِ .‬ﺻﻨﺎء‪ِ .‬ﺻﻨﯽ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪ :‬ﻫﺮ آن‬ ‫آﺗﺶ ﮐﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﺳﺮﺑﺴـﺮ دود ﻫﻤﺎن ﺑﻬﺘﺮ ﮐﻪ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﺷﻮد زود‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪ .‬ﻣﺨﻮر ﺧﺎم ﮐﺎﺗﺶ ﻧﻪ دور اﺳﺖ ﺳـﺨﺖ ﺑﺨﺎﮐﺴﺘﺮ اﻧـﺪر‬ ‫ﺑﺨﯿﺮه ﻣـﺪم‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻋﺰﯾﺰﯾﻢ در ﭼﺸﻢ داﻧﺎ ﭼﻮ زر ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺗﻮ در ﺧﺎك و ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﯾﻢ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬دﺷـﻤﻨﺎن را در ﺧﻮر ﮐﺮدارﺷﺎن‬ ‫ﺑــﺪﻫﯽ ﺟﺰا ﻋــﺪل ﺑﺎﺷـﺪ ﭼـﻮن ﺟﺰاي ﺧـﺎك ﺧـﺎﮐﺴﺘﺮ ﮐﻨﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴــﺮو‪ .‬دﺷــﻤﻨﺎن را آﺗﺶ ﺷﻤﺸــﯿﺮ او در ﻣﯿـﺎن ﺧـﺎك و ﺧـﺎﮐﺴﺘﺮ‬ ‫ﮐﺸـﯿﺪ‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﮔﻔﺖ آﺗﺶ ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻦ ﺗﺎﺑﻨﺪه و ﺳﻮزﻧﺪه ام ﺑﺎد ﺧﺸﻢ او ﮐﻨﺪ اﻧﮕﺸﺖ و ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﻣﺮا‪ .‬اﻣﯿﺮﻣﻌﺰي‪ .‬ﻧﺴـﺒﺖ از ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ‬ ‫ﮐﻨﻢ ﭼﻮ ﮔﻬﺮ ﻧﻪ ﭼﻮ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮم ﮐﺰ آﺗﺶ زاد‪ .‬؟ )از ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪء ﺑﻬﺮاﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﮔﺮ ﺟﺰ ﺗﺮا ﺳﺘﻮدم ﺑﺮ ﻣﻦ ﻣﮕﯿﺮ ازاﻧﮏ ﮔﻪ ﮔﻪ ﮐﻨﻨﺪ ﭘﺎك‬ ‫ﺑﺨـﺎﮐﺴﺘﺮ آﯾﻨﻪ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬او آﺗﺶ اﺳﺖ و ﺟـﺎن و دل ﭘﺮواﻧﻪ و ﺧـﺎﮐﺴﺘﺮش ﺧـﺎﮐﺴﺘﺮي در داﻣﻨﺶ ﭘﺮواﻧﻪ ﭘﯿﺮاﻣـﻮن ﻧﮕﺮ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﺮده را‬ ‫ﭼﻮن ﺑﺴﻮزاﻧﻨـﺪ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ او را در آن آب ﭘﺎﺷـﻨﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ ص ‪ 414‬چ ‪ .(1272‬و از ﺑﺴﺘﺮ ﻧﺮﻣﺶ ﺑﻪ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﮔﺮم ﻧﺸﺎﻧﯿـﺪ‪.‬‬ ‫)ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬آﺗﺶ اﻓﺴـﺮدهء از ﮐﺎروان واﻣﺎﻧـﺪه ام ﻫﻤﺮﻫﺎﻧﻢ رﻓﺘﻪ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﻧﺸـﯿﻨﻢ ﮐﺮده اﻧـﺪ‪ .‬واﺻﻒ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺿـﯿﺎء(‪- .‬اﻣﺜﺎل‪:‬‬ ‫آﺗﺶ از ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ زاﯾـﺪ و ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ از آﺗﺶ‪ .‬روزﮔﺎر آﺋﯿﻨﻪ را ﻣﺤﺘﺎج ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﮐﻨﺪ ||‪ .‬ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ در اﺻـﻄﻼح زراﻋﺘﯽ‪ :‬ﭘﺲ از ﺳﻮزاﻧﯿﺪن‬ ‫ﻣﻮاد ﻧﺒـﺎﺗﯽ و ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﻗﺴـﻤﺘﯽ از آﻧﮑﻪ ﺳﻮﺧﺘﻪ ﻧﻤﯿﺸﻮد ﺑـﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧـﺪ ﮐﻪ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﻫﺎي ﻧﺒﺎﺗﯽ ﻋﻤﻮﻣًﺎ ﮐﻢ و ﺑﯿﺶ‬ ‫داراي ﻣـﻮاد ﭘﻄـﺎس‪ ،‬ﺳﻮد‪ ،‬آﻫـﮏ‪ ،‬ﻣﻨﯿﺰﯾﻢ‪ ،‬آﻫﻦ ﮐﻪ ﺑﺠﻮﻫﺮ ﻓﺴـﻔﺮ و ﺟﻮﻫﺮ ﺷﻦ و ﮐﻠﺮ و ﺟﻮﻫﺮ زﻏـﺎل ﭼﺴﺒﯿـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧـﺎﮐﺴﺘﺮ ﺣﯿﻮاﻧﯽ‬ ‫ﺗﺮﮐﯿﺒﺎﺗﺶ ﺑﺎ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﻧﺒﺎﺗﯽ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ ﻣﺚ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ اﺳـﺘﺨﻮان ﺑﯿﺸﺘﺮش آﻫﮏ ﭼﺴﺒﯿـﺪه ﺑﻪ ﺟﻮﻫﺮ ﻓﺴـﻔﺮ و ﺟﻮﻫﺮ زﻏﺎل اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺠﺰﯾﻪء‬ ‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﻫﺎي ﻧﺒﺎﺗﯽ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﺑﺪﯾﻨﻘﺮار اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ‪.‬‬



‫ك َت[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻻﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﮐﻼت ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن دره ﮔﺰ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 44‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﮐﺒﻮد ﮔﻨﺒﺪ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي‬ ‫] ِ‬ ‫اﺳﺖ دره اي و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ ﺑﺎ ‪ 658‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣـﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸـﺎن ﮐﺮدي اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از رودﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و‬ ‫ﮐﻨﺠـﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﺎﻟـﺪاري و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺤﻞ داراي ﭘﺴﺖ و ﺗﻠﮕﺮاف و ﭘﺎﺳـﮕﺎه ژاﻧﺪارﻣﺮي و ﮔﻤﺮك و‬ ‫دﺑﺴﺘﺎن اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ‪.‬‬



‫ك َت[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ در ﺧﺮاﺳﺎن‪ ...‬در ﺗﻌﻠﯿﻘﻪ ﺑﺮ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ )ﺗﺼﺤﯿﺢ و ﺗﺤﺸﯿﻪء ﻓﯿﺎض و ﻏﻨﯽ( در ﺻﻔﺤﻪء ‪ 696‬ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه‪:‬‬ ‫] ِ‬ ‫در ﺧﺮاﺳﺎن دو ﻣﺤﻞ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺎم ﯾﮑﯽ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﻻﯾﻦ ﮐﻪ در ﮐﻮﻫﻬﺎي ﺳﺮﺣﺪي ﺷﻤﺎل ﺧﺮاﺳﺎن واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬دوم ﻣﺤﻠﯽ‬ ‫اﺳﺖ در ﭘـﺎﺋﯿﻦ وﻻـﯾﺖ ﺷـﻬﺮ ﻣﺸـﻬﺪ در ﺳـﺮ راه ﻫﺮات و ﺳـﺮﺧﺲ ﮐﻪ رﺑـﺎط ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﻫﻢ ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ در اﯾﻦ داﺳـﺘﺎن‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ ﻣﺤـﻞ اﺧﯿﺮ اﺳـﺖ ‪ :‬ﻣﺮا ﺳـﺒﮑﺘﮑﯿﻦ دراز ﮔﻔﺘﻨـﺪي و ﺑﻘﻀـﺎ ﺳﻪ اﺳﺐ ﺧﺪاوﻧـﺪم در زﯾﺮ ﻣﻦ رﯾﺶ ﺷـﺪه ﺑـﻮد ﭼـﻮن ﺑـﺪﯾﻦ ﺧـﺎﮐﺴﺘﺮ‬ ‫رﺳــﯿﺪﯾﻢ اﺳـﺒﯽ دﯾﮕﺮ زﯾﺮ ﻣـﻦ رﯾﺶ ﺷـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ﻓﯿـﺎض و ﻏﻨﯽ ص ‪ .(202‬ﺻـﺎﺣﺐ ﮐﺘﺎب اﺧﺒﺎراﻟﺪوﻟـﮥ اﻟﺴـﻠﺠﻮﻗﯿﻪ در ذﯾﻞ‬ ‫ﻣﺤﺎرﺑﻪء ﺳـﻠﻄﺎن ﻋﻀﺪاﻟﺪوﻟـﮥ اﺑﯽ ﺷـﺠﺎع اﻟﺐ ارﺳـﻼن ﺑﻦ داودﺑﻦ ﻣﯿﮑﺎﺋﯿﻞ ﺑﻦ ﺳـﻠﺠﻮق ﺑﺎ ﻣﻠﮏ ﻗﻄﻠﻤﺶ ﺑﻦ اﺳـﺮاﺋﯿﻞ و ﻇﻔﺮ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺑﺮ او‬ ‫ﺑﺎﻧﯽ رﺑﺎط ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ را ﺳﻮﺗﮑﯿﻦ ذﮐﺮ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ و اﯾﻦ ﺳﻮﺗﮑﯿﻦ ﻣﻨﺸﺄ و ﻣﻮﻟـﺪش ﻧﯿﺰ از ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ اﺧﺒﺎراﻟﺪوﻟﮥ اﻟﺴـﻠﺠﻮﻗﯿﻪ‬ ‫ص ‪ .(30‬ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ در ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب از دﻫﯽ ﺑﻨﺎم ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد و ﻓﺎﺻـﻠﻪء آن را از ﻣﻮاﺿﻊ ﻣﺎ ﻗﺒﻞ و ﻣﺎ ﺑﻌﺪش ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﯿﯿﻦ‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪» :‬ﻣﻦ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر اﻟﯽ ﺳـﺮﺧﺲ‪ :‬از ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر ﺗﺎ دﯾﻪ ﺑﺎد ﻫﻔﺖ ﻓﺮﺳﻨﮓ راه ﻫﺮي از اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺪﺳﺖ راﺳﺖ ﺟﺪا ﻣﯿﺸﻮد و از دﯾﻪ ﺑﺎد ﺗﺎ دﯾﻪ‬ ‫ﺧـﺎﮐﺴﺘﺮ ﭘﻨـﺞ ﻓﺮﺳـﻨﮓ‪ ،‬ازو ﺗـﺎ رﺑـﺎط ﺳـﻨﮓ ﺑﺴﺖ ﺳﻪ ﻓﺮﺳـﻨﮓ‪ «...‬ﺷﺎﯾـﺪ اﯾﻦ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﯾﮑﯽ از آن ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﻫﺎ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻧﺰﻫـﮥ اﻟﻘﻠﻮب‬ ‫ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ چ ﻟﯿﺪن ﻣﻘﺎﻟﻪء ‪ 3‬ص ‪.(175‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮدﻟﻪ‪.‬‬



‫ك َت ِد َل[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺟﺰو رادﮐﺎن ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺧﺮاب و ﺑﯽ ﺳﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬راﺑﯿﻨﻮ در ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪء ﺧﻮد اﯾﻦ ﻣﺤﻞ را ﺑﺎ ﺑﯿﺴﺖ‬ ‫] ِ‬ ‫و ﻧـﻪ دﻫﮑـﺪهء دﯾﮕﺮ از دﻫﮑـﺪه ﻫـﺎي ﻣﺘﻌﻠـﻖ ﺑـﻪ رادﮐـﺎن اﺳﻢ ﻣﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ ﻓﻌﻼـ وﯾﺮاﻧﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬رادﮐـﺎن ﻧﯿﺰ از ﻧـﻮاﺣﯽ ﺷـﺎﻫﮑﻮه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪء ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ص‪.(126‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮرﻧﮓ‪.‬‬



‫ك َت َر[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(رﻧﮓ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي‪ُ .‬ﻏﺒَﺴﻪ‪َ .‬ﻏَﺒﺲ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﮔﻮن‪.‬‬



‫ك َت[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺮﻧـﮓ ﺧـﺎﮐﺴﺘﺮ‪ .‬ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي‪َ .‬ارَﻣـ ﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )اﻟﻤﻨﺠـﺪ(‪َ .‬اﻗَﺘﻢ‪َ .‬ارﺑَـﺪ‪َ .‬اوَرق‪َ .‬اﻏَﺒﺲ‪َ .‬ﻣَﺮﺑ ﱠﺪ‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﮔﻮن ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻪ رﻧﮓ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي درآﻣـﺪن‪ .‬ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي رﻧﮓ ﺷـﺪن‪ .‬اِرِﻣـﺪاد‪ .‬اِرﺑ ِـﺪاد‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬اﻏﺒﺴﺎس‪) .‬اﻗﺮب‬ ‫ك َت ُ‬ ‫] ِ‬ ‫اﻟﻤﻮارد( )اﻟﻤﻨﺠﺪ(‪ .‬اﻏﺒﯿﺴﺎس‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﮔﻮﻧﯽ‪.‬‬



‫ك َت[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﺮﻧـﮓ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي ﺑﻮدن‪ .‬اﻏﺒﯿﺴﺎس‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪َ .‬ﻏﺒﺲ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ُ .‬رﺑـ َﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ادﻫﻤﺎم‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﻣﺎل ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﺑﻪ ﻇﺮﻓﯽ ﻣﺎﻟﯿﺪن ﺑﺠﻬﺖ ﭘﺎك ﮐﺮدن آن‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ آﻏﺸﺘﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ك َت َ‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﻧﺸﯿﻦ‪.‬‬



‫ك َت ِن[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﻧﺸﯿﻨﺪ ﻓﻘﺮ را )||‪ .‬اﺻﻄﻼح ﺗﺼﻮف( ﯾﮑﯽ از اﻋﻤﺎل ﺻﻮﻓﯿﺎن‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي‪.‬‬



‫ك َت[ )ص ﻧﺴـﺒﯽ( ﺑﺮﻧـﮓ ﺧـﺎﮐﺴﺘﺮ‪ .‬رﻧـﮓ ﺳـﺮﺑﯽ‪ .‬رﻧـﮓ ﺳـﻨﺠﺎﺑﯽ‪َ .‬اﻗَﺘﻢ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪َ .‬رﻣـﺎدّي‪َ .‬اﺷـَﻬﺐ‪ .‬ﺷـﻬﺒﺎء‪َ .‬ﻋﻮَﻫـ ﻖ‪) .‬ﺗـﺎج‬ ‫] ِ‬ ‫اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي‪.‬‬



‫ك َت[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﺎرﯾﺰﻧﻮ ﺑﺨﺶ ﺗﺮﺑﺖ ﺟﺎم ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺸـﻬﺪ واﻗﻊ در ‪ 54‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺗﺮﺑﺖ ﺟﺎم و ‪2‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور ﻣﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺗﺮﺑﺖ ﺟﺎم ﺑﻪ ﻓﺮﯾﻤﺎن‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﺟﻠﮕﻪ اي و ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي داراي ‪ 208‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ و‬ ‫زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و ﭘﻨﺒﻪ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﺎﻟـﺪاري اﺳﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي رﻧﮓ‪.‬‬



‫ك َت َر[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﺮﻧـﮓ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي ﺷﻮد ‪:‬ﯾﮏ ﻣﺠﺴـﻤﻪء ﺑﻠﻨـﺪ ﺳﻪ ﭘﻬﻠﻮ ﺟﻠﻮ ﭘﺮدهء ﻣﺨﻤﻞ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي رﻧﮕﯽ‬ ‫] ِ‬ ‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪) .‬ﺳﺎﯾﻪ روﺷﻦ ﺻﺎدق ﻫﺪاﯾﺖ ص ‪.(18‬‬ ‫ﺧﺎك ﺳﺮخ‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎك رس‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎك رس ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ك ُ‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎك ﺳﻔﯿﺪ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ ﮐﻮﭼـﮏ از دﻫﺴــﺘﺎن آﯾـﺪﻏﻤﺶ ﺑﺨﺶ ﻓﻼورﺟـﺎن ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن اﺻـﻔﻬﺎن‪ .‬واﻗـﻊ در ‪ 31‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺑـﺎﺧﺘﺮ‬ ‫] ِ‬ ‫ﻓﻼورﺟﺎن ﺑﮕﺮدﻧﻪء ﺳـﺮخ‪ .‬داراي ‪ 36‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣـﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸـﺎن ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از زاﯾﻨـﺪه رود و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ‬ ‫ﻏﻼت ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻓﺮﻋﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(10‬‬ ‫ﺧﺎك ﺳﻔﯿﺪ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﻫﻨﺰا ﺑﺨﺶ ﺳﺎردوﺋﯿﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺟﯿﺮﻓﺖ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 16‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل راه ﻣﺎﻟﺮو ﺑﺎﻓﺖ ﺑﺴﺎردوﺋﯿﻪ داراي‬ ‫] ِ‬ ‫‪ 27‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎك ﺳﻔﯿﺪ ﭘﺎﺋﯿﻦ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﭼﮏ از دﻫﺴﺘﺎن ﻫﻨﺰا ﺑﺨﺶ ﺳﺎردوﺋﯿﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺟﯿﺮﻓﺖ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 16‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺳﺎردوﺋﯿﻪ و ‪10‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل راه ﻣﺎﻟﺮو ﺑﺎﻓﺖ ﺑﺴﺎردوﺋﯿﻪ ﮐﻪ داراي ‪30‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎك ﺳﻨﺒﻪ‪.‬‬



‫س ُﺳْﻢ َب ‪ِ /‬ب[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(آﺑُﺪزَدك )ﺣﺸﺮهء ﻣﻌﺮوف(‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ آﺑﺪزدك ﺷﻮد‪.‬‬ ‫] ُ‬ ‫ﺧﺎك ﺳﯿﺎه‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎك ﺗﯿﺮه‪ .‬ﺧﺎك ﺑﺮﻧﮓ ﺳﯿﺎه‪ .‬ﺧﺎك ﺳﯿﻪ‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎك ﺳﯿﻪ‪.‬‬



‫ك َﯾْﻪ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎك ﺗﯿﺮه‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎك ﺳـﯿﺎه ﺷﻮد ‪ :‬ﭘﺎس ادب ﻣﻦ ﻫﻤﻪ را ﻣﯿﺮﺳﺪ اﯾﻨﮏ ﺑﺮ ﺧﺎك ﺳﯿﻪ ﺧﻔﺘﻪ ام‬ ‫] ِ‬ ‫اﯾﻨﮏ ﺑﻪ دِر دوﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠﯽ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺶ‪.‬‬



‫ك[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺨﻔـﻒ ﺧـﺎك ﮐﺶ اﺳﺖ و آن ﺗﺨﺘﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ دﻫﻘﺎﻧـﺎن زﻣﯿﻦ ﺷـﯿﺎر ﮐﺮده را ﺑـﺪان ﻫﻤـﻮار ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‬ ‫] َ‬ ‫)آﻧﻨﺪراج( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج ‪ 1‬ص‪ .(367‬ﻣﺎﻟﻪ ﮐﻪ زﻣﯿﻦ را ﺑﻌﺪ از ﺗﺨﻢ اﻓﺸﺎﻧﺪن ﺑﻪ آن ﻫﻤﻮار ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎك ﮐﺶ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺸﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳـﺖ ﺟﺰو دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺸﺎرﯾـﺎت ﺑﺨﺶ آﺑﯿـﮏ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻗﺰوﯾـﻦ‪ .‬واﻗـﻊ در ‪ 27‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑــﺎﺧﺘﺮ آﺑﯿـﮏ و ‪ 15‬ﻫﺰارﮔﺰي راه‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﺟﻠﮕﻪ اي ﺑﺎﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و داراي ‪ 300‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‪ .‬ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﺗﺮﮐﯽ و ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن‬ ‫داراي دو رﺷـﺘﻪ ﻗﻨـﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻـت آﻧﺠـﺎ ﻏﻼـت و ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨـﺪ و ﭘﻨﺒﻪ و ﺟﺎﻟﯿﺰ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺳﺖ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو و از ﻃﺮﯾﻖ ﮐﻮﻧﺪج اﺑﺮاﻫﯿﻢ آﺑﺎد ﻣﯿﺘﻮان ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان اﺳﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰي ج‪.(1‬‬ ‫ﺧﺎك ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ را ﻫﯿـﭻ و ﻧﺎﭼﯿﺰ ﭘﻨﺪاﺷـﺘﻦ ‪ :‬در ﺑﻬﺎران ﮐﯽ ﺷﻮد ﺳـﺮﺳﺒﺰ ﺳـﻨﮓ ﺧﺎك ﺷﻮ ﺗﺎ ﮔﻞ ﺑﺮوﯾـﺪ رﻧﮓ‬ ‫] ُ‬ ‫رﻧﮓ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬اي ﺑﺮادر ﭼﻮ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺧﺎك اﺳﺖ ﺧﺎك ﺷﻮ ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ ﺧﺎك ﺷﻮي‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ازﯾﻦ ﺧﺎﮐـﺪان ﺑﻨـﺪه اي ﭘﺎك ﺷﺪ ﮐﻪ در‬ ‫ﭘـﺎي ﮐﻤﺘﺮ ﮐﺴـﯽ ﺧـﺎك ﺷـﺪ‪.‬ﺳـﻌﺪي ||‪ .‬ﻣـﺪﻓﻮن ﺷـﺪن ||‪ .‬ﻧـﺎﺑﻮد ﺷـﺪن ‪ :‬اي ﺑﺴﺎ آرزو ﮐﻪ ﺧﺎك ﺷـﺪه‪) .‬ﺳـﻌﺪي ||(‪ .‬ﻣﺒـﺪل ﺑﺨﺎك‬ ‫ﮔﺮدﯾـﺪن ‪ :‬ﮐﻪ ﮔﺮ ﺧﺎك ﺷـﺪ ﺳـﻌﺪي او را ﭼﻪ ﻏﻢ ﮐﻪ در زﻧﺪﮔﯽ ﺧﺎك ﺑﻮده اﺳﺖ ﻫﻢ‪).‬ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﻣﺎ ﺧﺎك ﺷﻮﯾﻢ و ﻫﻢ ﻧﮕﺮدد ﺧﺎك‬ ‫درت از ﺟﺒﯿﻦ ﻣـﺎ ﭘﺎك‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺗﺮﺟﯿﻌﺎت(‪ .‬ﺳـﻌﺪي اﮔﺮ ﺧﺎك ﺷﻮد ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻧﺎﻟﻪ و زارﯾـﺪﻧﺶ آﯾـﺪ ﺑﮕﻮش‪.‬ﺳـﻌﺪي ||‪ .‬در اﺻـﻄﻼح‬ ‫ﮐﺸﺘﯽ ﮔﯿﺮان ﺑﻪ ﺟﺎي ﺳﺮ ﭘﺎ ﮐﺸﺘﯽ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬ﺑﺰﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎدن وﻟﯽ ﺑﮑﺸﺘﯽ اداﻣﻪ دادن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺶ ﺳﺒﺰ ﺑﺎد‪.‬‬



‫س[ )ﺟﻤﻠﻪء ﻓﻌﻠﯿﻪء دﻋﺎﯾﯽ( ﺑﺠﺎي رواﻧﺶ ﺷﺎد ﺑﺎد اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﺪه و در ﮐﺘﺐ ﻫﻨﺪي ﭼﻮن ﺻﺒﺢ ﮔﻠﺸﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ك َ‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎك ﺷﻔﺎ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺧﺎك ﮐﺮﺑﻼي ُﻣَﻌّﻠﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﻣﯿﮑﻨﻢ دﻋﻮي ﺳـﻠﯿﻤﺎﻧﯽ در ﮐﻔﻢ ﺳـﺒﺤﻪ اي ز ﺧﺎك ﺷـﻔﺎﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎن‬ ‫ك ِ‬ ‫] ِ‬ ‫آرزو )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬دواي ﮐﻠﻔﺖ دل ﺳﺎﯾﻪء ﻋﻤﺎرت اوﺳﺖ ﮔﻠﺶ ﺳﺮﺷﺖ ز ﺧﺎك ﺷﻔﺎ ﻣﮕﺮ اﺳﺘﺎد‪ .‬ﺷﻔﯿﻊ اﺛﺮ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﺷﻨﺎس‪.‬‬



‫ش[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( داﻧﺸﻤﻨﺪي ﮐﻪ اﺛﺮ زﻣﯿﻦ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﺑﺮاي ﮐﺸﺖ و زرﻋﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﻨﺎﺳﺪ‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎﮐﺸﻮ‪.‬‬



‫)ِا( ﺗﺨﻤﯽ اﺳـﺖ ﺳـﯿﺎﻫﺮﻧﮓ و رﯾﺰه ﮐﻪ آن را ﺑـﺎ ﮐـﺎﻓﻮر در ﭼﺸﻢ ﮐﺸـﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺰراﻟُﺨﻤُﺨﻢ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺗﺨﻤﯽ اﺳـﺖ‬ ‫داروﺋﯽ ﮐﻪ ﺳـﺮخ ﻣﯿﮕﻮن ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻐـﺎﯾﺖ رﯾﺰه ﺑﺎﺷـﺪ و ﻃﺒﯿﻌﺖ آن ﮔﺮم و ﺗﺮ اﺳﺖ و آن را ﺧﻮرده ﮔﻼن و ﺷـﻔﺘﺮك ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ‬ ‫ﺑﺰراﻟﺨﻤﺨﻢ و ﺑﺘﺮﮐﯽ ﻣﺮاﺷﻮه و ﺑﻪ ﻫﻨﺪي ﺧﻮﺑﮕﻼن و ﺧﺎﮐﺸـﯿﺮ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬داﻧﻪ اي‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﻓﻮر ﺳﺎﯾﻨﺪ و در ﭼﺸﻢ ﮐﺸـﻨﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ اوﺑﻬﯽ( ‪ :‬ﭼﺸﻢ ﺑﯽ ﺷﺮم ﺗﻮ ﮔﺮ روزي ﺑﯿﺎﺷﻮﺑﺪ ز درد ﻧﻮك ﺧﺎرش ﺧﺎﮐﺸﻮ ﺑﺎد اي‬ ‫درﯾﺪه ﭼﺸﻢ و ﮐﻮن‪ .‬ﻣﻨﺠﯿﮏ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﮐﮋي و ﺧﺎﮐﺸﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺸﻮر‪.‬‬



‫)ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺒﺪل ﺧﺎك ﺷﻮي اﺳﺖ و ﺑﻤﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺎك ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪء زرﮔﺮان و ﺧﺎك رﻫﮕﺬرﻫﺎ را ﺑﻪ آب ﺑﺸﻮﯾﺪ ﺗﺎ زر‬ ‫ﮔﻢ ﮔﺸـﺘﻪ و ﺟﺰ آن ﮐﻪ دروﺳﺖ از آن ﺑﺮآﯾـﺪ و رﯾﮓ ﺑﯿﺰ ﻋﺒﺎرت از ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺪﺳـﯽ در ﻗﺼﻪء ﺟﻬﺠﻬﺎر ﺑﻨﺪﯾﻠﻪ و اﻓﺘﺎدن زرﻫﺎي او‬ ‫ﺑـﺪﺳﺖ ﻟﺸـﮑﺮ ﭘﺎدﺷـﺎﻫﯽ ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬زر از ﺧﺎﮐﺸﻮري ﮔـﺬﺷﺖ از ﮐﺮور ﺑﻠﯽ ﮐﯿﻤﯿﺎﮔﺮ ﺑﻮد ﺧﺎﮐﺸﻮر‪).‬آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬زارع‪ .‬ﺑﺮزﮔﺮ‪ .‬ﮐﺸﺎورز‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺸﻮر‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐـﺎرﯾﺰﻧﻮ ﺑﺨﺶ ﺗﺮﺑـﺖ ﺟـﺎم ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺸـﻬﺪ واﻗـﻊ در ‪ 53‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﺗﺮﺑـﺖ ﺟـﺎم و ﯾﮏ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺧـﺎور ﻣﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺗﺮﺑﺖ ﺟﺎم ﺑﻪ ﻓﺮﯾﻤﺎن‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ‪ 112‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن‬ ‫ﺷﯿﻌـﻪ و زﺑﺎﻧﺸـﺎن ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼـت و ﭘﻨﺒﻪ اﺳﺖ و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻣـﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺸﻮر‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﭼﮏ از دﻫﺴﺘﺎن دﯾﻠﻤﺎن ﺑﺨﺶ ﺳﯿﺎﻫﮑﻞ دﯾﻠﻤﺎن داراي ‪ 30‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺸﻮري‪.‬‬



‫]ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ[ ﻋﻤﻞ ﺧﺎﮐﺸﻮر‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﮐﺸﻮر ﺷﻮد ‪ :‬زر از ﺧﺎﮐﺸﻮري ﮔﺬﺷﺖ از ﮐﺮور‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺸﯽ‪.‬‬



‫)ِا( ﺧـﺎﮐﺸﻮ ﮐﻪ ﻋﺮﺑـﺎن ﺑﺰراﻟﺨﻤﺨﻢ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و ﻋﻠﻒ آن را ﺑﻪ ﺷﺘﺮ دﻫﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻧﺎم داروﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﻨﺎم ﺧﻮب ﮔﻼن ﺷـﻬﺮت دارد‪.‬‬ ‫)ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨـﺪراج(‪ُ .‬ﺧﺒﱠﻪ )ﺑﻪ ﻟﻐﺖ اﺻـﻔﻬﺎﻧﯿﺎن(‪ .‬ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ داﻧﻪ ﻫﺎي آن ﻗﺮﻣﺰ و ﻟﻌﺎب ﺑﺴـﯿﺎر دارد و ﺑﯿﺸﺘﺮ در اﯾﺮان ﺟﻨﺲ‬ ‫ﺳﯿﺴﻨﺒﺮﯾﻮم ﺳﻮﻓﯿﺎ)‪ (1‬دﯾـﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬از ﮐﺘﺎب ﮔﯿﺎه ﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺣﺴـﯿﻦ ﮔﻞ ﮔﻼب(‪َ .‬ﺧَﻔﺒﺞ‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﺎﮐﺸـﯽ ﻧﺒﺎت ﺑﺤﻠﻘﻢ ﻧﮑﺮده اي؛ ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﻟﻄﻒ و ﻣﺤﺒﺘﯽ ﮐﻪ ﭼﻨـﺎن ﺑﺎﯾـﺪ ﻧﮑﺮده اي‪ .‬ﻓﻼن ﺧﺎﮐﺸـﯽ ﻣﺰاج اﺳﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺎزﮔﺎر و ﺳﺎزﻧـﺪه ﺑﺎ ﻫﺮ ﺟﺮﯾﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ - .‬ﺧﺮد و ﺧﺎﮐﺸـﯽ؛‬ ‫رﯾﺰرﯾﺰ‪ .‬ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﺮد‪ - .‬ﺧﺎﮐﺸـﯽ ﯾـﺦ ﻣﺎل؛ ﺧﺎﮐﺸـﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﯾـﺦ ﺳﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ ﺳـﺨﺖ ﺳـﺮد ﺷﻮد و ﺑﯿﻤﺎر را دﻫﻨﺪ در ﺑﯿﻤﺎري اﺳـﻬﺎل‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 621‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺧﺎﮐﺸﻮ و ﺧﺎﮐﮋي و ﺧﺎﮐﺸﯿﺮ ﺷﻮد )||‪ِ .‬ا( ﺣﯿﻮاﻧﻬﺎي رﯾﺰ ﺑﺮﻧﮓ ﺳﺮخ و ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺘﺪوﯾﺮ ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒًﺎ در ﺣﻮﺿﻬﺎ ﮐﻪ آب ﻣﺎﻧﺪه دارﻧﺪ ﭘﯿﺪا آﯾﺪ‪.‬‬ ‫)‪.Sisymbrium Sofia - (1‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺸﯿﺮ‪.‬‬



‫)ِا( ﺧﺎﮐﺸﻮ‪ .‬ﺧﺎﮐﺸـﯽ‪ .‬ﺧﻮب ﮔﻼن‪ُ .‬ﺧﺒﱠﻪ‪َ .‬ﺧَﻔﺒﺞ‪ .‬ﺷـﻔﺘﺮك‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﮐﺸﻮر و ﺧﺎﮐﺸﯽ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺎﮐﺸﯿﺮ ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﺧﺮد و از ﻧﺒﺎﺗﺎت ﮐﺮوﺳـﯿﻔﺮ)‪ ،(1‬ﺑﻮﺗﻪء آن ﺑﻠﻨـﺪ و در ﺣـﺪود ﻧﯿﻢ ﻣﺘﺮ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬داراي ﺳـﺎﻗﻪء ﻣﺴـﺘﻘﯿﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي ﻓﺮﻋﯽ از آن‬ ‫ﻣﻨﺸـﻌﺐ ﺷﺪه و ﺑﺮﮔﻬﺎﯾﺶ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﺮگ ﺗﺮب اﺳﺖ و ﮔﻠﻬﺎي رﯾﺰ زردش دور ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﺷﺪه دﺳـﺘﻪ ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯿﺪﻫﺪ‪ .‬ﻣﯿﻮهء آن‬ ‫ﻫﻢ ﺷـﺒﯿﻪ ﺑﻤﯿﻮهء ﺗﺮب اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﻏﻼـﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ داﻧﻪ ﻫـﺎي ﺗﺨﻤﺶ در آن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺨﻢ ﺧﺎﮐﺸـﯿﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨـﺎم ﺧﺎﮐﺸـﯿﺮ‬ ‫ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ و در ﻃﺐ اﯾﺮاﻧﯽ ﻣﺼـﺮف ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨـﮓ روﺳـﺘﺎﺋﯽ ﯾﺎ داﺋﺮة اﻟﻤﻌﺎرف ﻓﻼﺣﺘﯽ ﺗﻘﯽ ﺑﻬﺮاﻣﯽ ص ‪ 485‬و ‪- (1) .(486‬‬ ‫‪cruciferes‬‬



‫ﺧﺎﮐﺸﯿﺮﻣﺰاج‪.‬‬



‫]ِم[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﺎزﮔﺎر‪ .‬ﻣﻮاﻓﻖ ﺷﻮﻧﺪه ﺑﺎ ﻫﺮ ﭘﯿﺶ آﻣﺪ‪ .‬ﺧﺎﮐﺸﯽ ﻣﺰاج‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺸﯽ ﻣﺰاج‪.‬‬



‫]ِم[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎ ﻫﺮ ﭘﯿﺶ آﻣﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﮐﺸﯿﺮﻣﺰاج ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﺻﻮﻓﯽ ﺣﻤﯿﺪ‪.‬‬



‫ك َح[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﮐﯽ اﺳﺖ ﺳـﻔﯿﺪ و ﺧﻮﺷـﺒﻮ ﮐﻪ از ﺑﻼد ﺷﯿﺮوان از ﺑﻘﻌﻪء ﺻﻮﻓﯽ ﺣﻤﯿﺪ آرﻧﺪ و ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻦ او ﻣﺎﻧﻊ‬ ‫] ِ‬ ‫ﮔﺰﯾﺪن ﻫﻮام و ﻣﺎر اﺳﺖ‪ .‬از ﻣﺠﺮﺑﺎت اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﺪﺳـﺘﻮر ﻃﻼي آن ﺑﺮ ﻣﻮﺿﻊ ﮔﺰﯾﺪه و ﺷـﺮب او ﻫﻤﯿﻦ اﺛﺮ دارد و در ﺳﺎﯾﺮ اﻓﻌﺎل ﻣﺜﻞ ﮔﻞ‬ ‫ﻗﺒﺮﺳﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﺿﻌﯿﻒ‪.‬‬



‫ض[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺸﺮ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬اﻧﺴﺎن‪ .‬آدﻣﯽ ‪ :‬ﺧﺎك ﺿﻌﯿﻒ از ﺗﻮ ﺗﻮاﻧﺎ ﺷﺪه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ك َ‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎك ﻋﻠﯽ‪.‬‬



‫ك َع[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺸﺎرﯾﺎت ﺑﺨﺶ آﺑﯿﮏ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻗﺰوﯾﻦ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 36‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ آﺑﯿﮏ و ‪ 6‬ﻫﺰارﮔﺰي راه‬ ‫] ِ‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ داراي ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ‪ 385‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻت‬ ‫آﻧﺠـﺎ ﻏﻼـت و ﻧﺨﻮد و ﭼﻐﻨـﺪر ﻗﻨـﺪ و ﺑﺎدام و ﺗﺎﮐﺴـﺘﺎن و ﺟﺎﻟﯿﺰ اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫وﻟﯽ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﯿﺘﻮان ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان اﺳﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰي ج‪.(1‬‬ ‫ﺧﺎك ﻏﺮﺑﺖ‪.‬‬



‫ك ُغ َب[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺎك وﻃﻦ‪ .‬ﻣﻨﺰل ﻣﺴﺎﻓﺮان‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺧﺎك ﻏﺮﺑﺖ ﻧﯿﺴﺖ داﻣﻨﮕﯿﺮ ﺳـﺴﺘﯽ ﺑﻨـﺪ ﭘﺎﺳـﺖ‬ ‫] ِ‬ ‫ﺳﺨﺖ اﯾﻦ زﻧﺠﯿﺮ ﺑﺮ ﭘـﺎﯾﻢ ﮔﺮاﻧﯽ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬داﻧﺶ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﮔﺮ ﺑـﻮد ﭼﺸﻢ ﺗﺮي ﮔﺮد ﮐـﺪورت ﺗﻮﺗﯿـﺎﺳﺖ ﺧـﺎك ﺷﻮراﻧﮕﯿﺰ ﻏﺮﺑﺖ‬ ‫ﺳﺮﻣﻪء ﭼﺸﻢ ﻣﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﺳـﯿﺮ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺧـﺎك ﻏﺮﺑﺖ ﺑﻮد آﺋﯿﻨﻪء ارﺑـﺎب ﺳـﺨﻦ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬از ﺳـﻔﺮ روﺷﻦ ﮐﻨـﺪ ﺳﺎﻟﮏ‬ ‫ﭼﺮاغ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻟﻌﻞ را در دﯾﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺎك ﻏﺮﺑﺖ ﺗﻮﺗﯿﺎ‪ .‬ﺷﻔﯿﻊ اﺛﺮ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﻓﺮاﻣﻮﺷﺎن‪.‬‬



‫ك َف[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﺒﺮ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬ﺧﺎك‪ .‬زﻧﺪان ﺧﺎﻣﻮﺷﺎن‪ .‬ﮐﻮﭼﻪء ﺧﻤﻮﺷﺎن‪ .‬ﻓﺮﺟﺎﻣﮕﺎه‪) .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪء‬ ‫] ِ‬ ‫ﻣﺘﺮادﻓـﺎت( ‪ :‬ﻧﯿﻢ ﻣﻦ داﻧﻪ اي ﺻـﺎﺋﺐ ﺑﺴﺎط آﻓﺮﯾﻨﺶ را ﮐﻪ در ﺧﺎك ﻓﺮاﻣﻮﺷﺎن ﮐﻨـﺪ دﻧﯿﺎ ﻓﺮاﻣﻮﺷﻢ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪء ﻣﺘﺮادﻓﺎت(‪ .‬ﻣﺮا‬ ‫از دل ﻏﺒﺎري ﻧﯿﺴﺖ از ﺧﺎك ﻓﺮاﻣﻮﺷﺎن ﮐﻪ ﺑﯽ ﻣﺎﻧﻊ در آﻧﺠﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺧﺎﮐﯽ ﺑﺴﺮ ﮐﺮدن‪ .‬ﺷﻔﯿﻊ اﺛﺮ )از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪء ﻣﺘﺮادﻓﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﻓﺸﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫]َف ‪ِ /‬ف َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺎك ﭘﺎﺷﯿﺪن ‪ :‬ﻓﺸﺎﻧﺪش ﻗﻀﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ از ﻓﺎﻗﻪ ﺧﺎك‪) .‬ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﻓﯿﺮوزه‪.‬‬



‫ك َز ‪ِ /‬ز[ )ﺗﺮﮐﯿـﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﯾﺰهء ﻓﯿﺮوزه‪ .‬ﺧﺮدهء ﻓﯿﺮوزه‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻓﯿﺮوزه از ﮐـﺎن درﺳﺖ و ﺑﺰرگ ﺑﺮآﯾـﺪ ﻧﮕﯿﻨﻪء اﻧﮕﺸـﺘﺮي و‬ ‫] ِ‬ ‫ﻏﯿﺮه ﺳﺎزﻧﺪ و آﻧﭽﻪ رﯾﺰهء ﺑﺎرﯾﮏ ﺑﺮآﯾﺪ آن را ﺧﺎك ﻓﯿﺮوزه ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﻗﺒﺮ در ﺧﺎﻧﻪ رﯾﺨﺘﻦ‪.‬‬



‫ك َق َد َن ‪ِ /‬ن َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﻋﯽ ﺳـﺤﺮ‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ ﺟﺎدو‪ :‬ﺳﺎﺣﺮان ﺑﺮ ﺧﺎك ﻣﺮده اﻓﺴﻮﻧﯽ ﺧﻮاﻧﺪه در ﺧﺎﻧﻪء دﺷـﻤﻦ اﻧﺪازﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫] ِ‬ ‫اش ﺧﺮاب ﺷـﻮد و ﭘـﺎره اي از آن ﭼـﻮن ﺑﺮ آدﻣﯽ ﺧﻔﺘﻪ ﺑﺮﯾﺰﻧـﺪ ﺗـﺎ دﯾﺮي ﺑﺨـﻮد ﻧﯿﺎﯾـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺑﺮ ﻧﯿﺎﯾـﺪ در ﺣﻀـﻮر ﺳـﺎﺣﺮان از ﻣﺎ‬ ‫ﻧﻔﺲ)‪ (1‬ﺧﺎك ﻗﺒﺮ از دﺷـﻤﻨﯽ در ﻣﺠﻠﺲ ﻣﺎ رﯾﺨﺘﻨـﺪ‪ .‬اﺛﺮ )از آﻧﻨﺪراج(‪ - (1) .‬در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪء ﻣﺘﺮادﻓﺎت اﯾﻦ ﻣﺼـﺮع ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺑﺮ ﻧﯿﺎﯾﺪ‬ ‫در ﺣﻀﻮر زاﻫﺪان از ﻣﺎ ﻧﻔﺲ‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﻗﺮﻣﺰ‪.‬‬



‫ك ِق ِم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎك رس‪ .‬ﺧﺎك رﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎك رس ﺷﻮد‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎك ﻗﻨﺪ‪.‬‬



‫ك َق[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﻮن ﻗﻄﻌﻪء ﻗﻨﺪي را ﺑﺸـﮑﻨﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﺴﺎﯾﻨﺪ رﯾﺰهء ﻗﻨﺪ ﯾﺎ ﭘﻮدري را ﮐﻪ ﺑﺴـﺒﺐ ﺷﮑﺴﺘﻦ ﯾﺎ ﺳﺎﺋﯿﺪن از ﻗﻨﺪ‬ ‫] ِ‬ ‫ﺑﺪﺳﺖ آﯾﺪ ﺧﺎك ﻗﻨﺪ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( دﻓﻦ ﮐﺮدن‪ .‬در ﺧـﺎك ﭼﯿﺰي را ﭘﻨﻬـﺎن ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﺨﺎك ﺳﭙﺮدن‪ .‬ﭘﻮﺷﺎﻧﯿـﺪن ﺑﺰﯾﺮ ﺧﺎك ||‪ .‬در ﮔﻮر ﮐﺮدن‪ .‬در ﻗﺒﺮ‬ ‫] َ‬ ‫ﻧﻬﺎدن‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧـﺪا ﭘﺎﮐﻤﺎن ﮐﻨﺪ ﺧﺎﮐﻤﺎن ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﻼﻧﯽ دو ﺳﻪ ﺷﺎه را ﺧﺎك ﮐﺮده؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از اﯾﻨﮑﻪ دورهء آﻧﻬﺎ را دﯾﺪه ||‪ .‬ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن ‪:‬‬ ‫ﻣﺘﺮس از ﻣﺤﺒﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﮐﺖ ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﺷﻮي ﮔﺮ ﻫﻼﮐﺖ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﺟﺎن ﺑﺰﯾﺮ ﻗﺪﻣﺖ ﺧﺎك ﺗﻮان ﮐﺮد وﻟﯿﮏ ﮔﺮد ﺑﺮ‬ ‫ﮔﻮﺷﻪء ﻧﻌﻠﯿﻦ ﺗﻮ ﻧﺘﻮان دﯾﺪن‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت ||(‪ .‬در اﺻﻄﻼح ﮐﺸﺘﯽ ﮔﯿﺮان ﺣﺮﯾﻒ را از ﺳﺮ ﭘﺎ ﺑﺰﻣﯿﻦ اﻧﺪاﺧﺘﻦ و در زﻣﯿﻦ ﻧﺸﺎﻧﺪن‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﮐﺶ‪.‬‬



‫ك[ )ﻧـﻒ ﻣﺮﮐـﺐ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐـﺐ(ﺗﺨﺘﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ دﻫﻘﺎﻧـﺎن زﻣﯿﻦ ﺷـﯿﺎر ﮐﺮده را ﺑـﺪان ﻫﻤـﻮار ﮐﻨﻨـﺪ و ﺧـﺎﮐﺶ ﻣﺨﻔـﻒ آن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫] َ‬ ‫)آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻣﺎﻟ ِﻪ )در ﺗﺪاول ﻣﺮدم ﺷـﻤﯿﺮان ||(‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺧﺎك ﮐﺸـﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﻘﺎﺑﻞ آﺟﺮﮐﺶ ﯾﺎ ِﮔﻞ ﮐﺶ )از اﺻـﻄﻼح ﺑﻨﺎﯾﺎن||(‪.‬‬ ‫اراﺑﻪ اي ﮐﻪ ﺧﺎك ﺣﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﮐﺸﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤﻞ ﺧﺎك ﮐﺸﯿﺪن‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺧﺎك ﮐﺸﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺣﻤﻞ ﺧﺎك ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎك ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺣﻤﻞ ﺧﺎك ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﺎك ﺑﺮدن‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎك ﮐﺸﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎك ﺣﻤﻞ ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﺎك ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬ ‫ك َ‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎك ﮐﻨﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺪن ﺧﺎك‪ .‬ﺣﻔﺮ آن ‪ :‬زآن ﺳﺒﺐ ﮐﺎﻧﺪر ﺷﺪن واﻣﺎﻧﺪ دﯾﺮ ﺧﺎك را ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﯿﻐﺮﯾﺪ ﺷﯿﺮ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎك ﮔﺮان‪.‬‬



‫گ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎك ﺳـﻨﮕﯿﻦ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ از ﯾﮏ ﻧﻈﺮ ﻗﺪﯾﻤﯽ درﺑﺎرهء ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻧﺸﺄت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و آن اﯾﻦ ﺑﻮده‬ ‫ك ِ‬ ‫] ِ‬ ‫ﮐﻪ ﻗـﺪﻣﺎء ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﻨﺎﺻـﺮ را ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﻬـﺞ ﻣﯽ داﻧﺴـﺘﻪ اﻧﺪ‪ :‬ﺧﺎك ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﺛﻘﻞ ﺧﻮد در زﯾﺮ ﻫﻤﻪء ﻋﻨﺎﺻـﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ روي آن‬ ‫آب ﺑﻮاﺳـﻄﻪء آن ﮐﻪ ﺳـﺒﮑﺘﺮ از ﺧـﺎك اﺳﺖ ﻗﺮار دارد‪ ،‬و ﺑﺮ روي آب ﺑﺎد )ﻫﻮا( ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﺳـﺒﮑﯽ و ﺑﺮ روي ﺑﺎد )ﻫﻮا( آﺗﺶ اﺳﺖ ‪ :‬ﻣﺮ‬ ‫آﺗﺶ ﺳﻮزان را ﻣﺮﺑﺎد ﺳﺒﮏ را ﻣﺮآب روان را و ﻣﺮ اﯾﻦ ﺧﺎك ﮔﺮان را‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫گ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺎك ﺷـﺪن‪ .‬ﺑﺼﻮرت ﺧـﺎك درآﻣـﺪن‪ .‬ﺑﺨﺎك ﺗﺤﻮل ﯾﺎﻓﺘﻦ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺟﺴـﺪ ﻣﺮده ﭘﺲ از ﻣـﺪﺗﻬﺎ در زﯾﺮ ﺧﺎك‬ ‫] َ‬ ‫ﻣﺎﻧﺪن ‪ :‬ﺧﺎك ﮔﺸﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎد ﺧﺎﮐﺶ ﺑﯿﺨﺘﻪ‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬دﯾﺮ و زود اﯾﻦ ﺷﺨﺺ و ﺷﮑﻞ ﻧﺎزﻧﯿﻦ ﺧﺎك ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺸﺘﻦ و ﺧﺎﮐﺶ ﻏﺒﺎر‪.‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﮔﻞ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( آب ﯾـﺎ ﻣـﺎﯾﻊ ﺟﺰ آب را ﺑـﺎ ﺧـﺎك آﻣﯿﺨﺘﻦ ‪ :‬در ازل ﺧـﺎك وﺟﻮد ﻣـﺎ ﺑﻪ ﻣﯽ ﮔﻞ ﮐﺮده اﻧـﺪ ﻣﻨﻊ ﻣﯽ ﺧﻮردن‬ ‫گ َ‬ ‫] ِ‬ ‫ﻣﮑﻦ ﺳﻠﻤﺎن ﺑﻪ اﮐﺮاﻫﻢ ﻧﮕﺮ‪ .‬ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﺳﻠﻤﺎن )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﮔﻮر‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺎك ﻗﺒﺮ‪َ .‬ﺳﻔﯽ‪َ .‬ﺳﻔﺎة‪َ .‬رﻣﺲ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﺠﺎزًا ﮔﻮر‪ .‬ﻗﺒﺮ‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎك ﮔﻮن‪.‬‬



‫گ َو[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ َﮔَﻮن ﺳﻔﯿﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ك َ‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎك ﮔﯿﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺧﺎك ﻣﻌـﺪﻧﯽ ﺑﺎ ﻻﺷﺒﺮگ درﺳﺖ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﻬﻨﺪس ﮐﺮﯾﻢ ﺳﺎﻋﯽ در ﮐﺘﺎب‬ ‫] ِ‬ ‫ﺟﻨﮕﻞ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺧﻮد ﭼﻨﯿﻦ آرد‪ :‬ﺧﺎك ﮔﯿﺎﻫﯽ از آﻣﯿﺨﺘﻦ ﺧﺎك ﻣﻌﺪﻧﯽ ﺑﺎ ﻻﺷﺒﺮگ درﺳﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در زﻣﯿﻨﻬﺎي زراﻋﺘﯽ ﻣﻮاد آﻟﯽ ﮐﻪ‬ ‫از راه ﮐـﻮد ﺑﺰﻣﯿـﻦ داده ﻣﯿﺸـﻮد ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﺷـﺨﻢ ﺑـﺎ ﺧـﺎك آﻣﯿﺨﺘﻪ ﻣﯿﮕﺮدد وﻟﯽ در ﺟﻨﮕـﻞ اﯾﻦ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺷـﺪن ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء رﯾﺸﻪء درﺧﺘـﺎن‪،‬‬ ‫ﮐﺮﻣﻬـﺎي ﺧـﺎﮐﯽ ﯾـﺎ ﺟـﺎﻧﻮران ﺑﺰرﮔﺘﺮ و ﯾـﺎ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء آﺑﯽ ﮐﻪ در ﺧﺎك ﻓﺮو ﻣﯽ ﻧﺸـﯿﻨﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﯿﮕﯿﺮد‪ .‬رﯾﺸﻪء درﺧﺘﺎن در ﺧﺎك ﻣﻌـﺪﻧﯽ‬ ‫ﻓﺮوﻣﯿﺮوﻧﺪ‪ ،‬در آﻧﺠﺎ ﻣﯿﻤﯿﺮﻧﺪ و ﻣﯽ ﭘﻮﺳـﻨﺪ و ﺑﺎ آن آﻣﯿﺨﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﮐﺮﻣﻬﺎي ﺧﺎﮐﯽ داﻻﻧﻬﺎﺋﯽ در ﺧﺎك ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﺗﺎ ژرﻓﺎي‬ ‫ﯾﮏ ﻣﺘﺮ ﻓﺮوﻣﯿﺮود و آﺧﺎل آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺧﺎك ﮐﺎﻧﯽ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﮔﺮاز‪ ،‬روﺑﺎه‪ ،‬ﺧﺮﮔﻮش و ﻣﻮش ﺧﺎك را در ﺟﺴـﺘﺠﻮي ﺧﻮراك زﯾﺮ‬ ‫و رو ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬آﺑﯽ ﮐﻪ در ﺧـﺎك ﻓﺮوﻣﯽ ﻧﺸـﯿﻨﺪ ﺑـﺎ ﺧﻮد ذرات ﻻـﺷﺒﺮگ را ﻫﻤﺮاه ﺑﺮده و آﻧﻬـﺎ را ﺑـﺎ ﺧـﺎك ﻣﻌـﺪﻧﯽ ﻣﺨﻠﻮط ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﮔﺬﺷـﺘﻦ از ﻻﺷﺒﺮگ اﺳﯿﺪﻫﻮﻣﯿﮏ)‪ (1‬را در ﺧﻮد ﺣﻞ ﮐﺮده و آن را ﺑﻪ ﺧﺎك ﻣﻌـﺪﻧﯽ ﻣﯿﺮﺳﺎﻧـﺪ و در آﻧﺠﺎ اﯾﻦ اﺳـﯿﺪ ﺑﺎ‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻮاد ﻣﻌﺪﻧﯽ ﻫﻮﻣﺎت)‪ (2‬ﻣﯽ ﺳﺎزد‪.Acide humique. (2) - Humate - (1) .‬‬ ‫ﺧﺎك ﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫)ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺴﯿﺠﯽ ﮐﻪ ﺧﺎك ﺑﺨﻮد ﮔﯿﺮد ||‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﻏﺮﺑﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﺑﻪ آﻧﺠﺎ اﻧﺲ ﮔﯿﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﻟﯿﺲ‪.‬‬



‫)ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺎك را ﺑﻠﯿﺴﺪ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺑﮕﺮداﮔﺮد ﺗﺨﺖ ﻃﺎﻗﺪﯾﺴﺶ دﻫﺎن ﺗﺎﺟﺪاران ﺧﺎك ﻟﯿﺴﺶ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﻟﯿﺴﯽ‪.‬‬



‫)ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺎك ﻟﯿﺲ‪ .‬ﺧﺎك ﻟﯿﺴـﯿﺪن ‪ :‬ﺧﺎك ﻟﯿﺴﯽ ﭘﯿﺸﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻤﻮدن ﻫﻤﭽﻮ آب ﺑﻬﺮ ﻧﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﮑﯽ ﻫﺮ ﺳﻮ دوان ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﮐﺴﯽ‪ .‬ﻣﯿﺮزا ﺳﻌﯿﺪ اﺷﺮف )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﻟﯿﺴﯿﺪن‪.‬‬



‫]َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻟﯿﺴﯿﺪن ﺧﺎك‪ .‬ﺑﺮﺧﺎك زﺑﺎن زدن‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﻟﯿﻮه‪.‬‬



‫ك َل َو ‪ِ /‬و[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( در ﺧﺎك ﻏﻠﺘﯿﺪن‪َ .‬ﻣﺮاﻏﻪ‪) .‬ﺑﻠﻬﺠﻪء ﻗﺰوﯾﻦ(‪.‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎك ﻣﺎل‪.‬‬



‫)اِﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺎﻟﯿـﺪن ﺑـﺎ ﺧـﺎك ||‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ذﻟﯿﻞ و ﺧﻮار و ﺑﺎ ﻟﻔﻆ »ﮐﺮدن« و »دادن« و »ﺧﻮردن« ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﭼﻨﺎن‬ ‫ﭼﺴﺖ و ﭼﺎﺑـﮏ ﻧﻬـﺪ دﺳﺖ و ﭘـﺎ ﮐﻪ ﻧﻌﻠﺶ دﻫـﺪ ﺧﺎك ﻣﺎل ﻫﻮا وز آن ﻣﯿﺨﻮرد ﺳﺎﯾﻪ اﯾﻦ ﺧﺎك ﻣﺎل ﮐﻪ ﯾﮑﺠﺎي ﺑﺎﺷـﺪ ﻗﺮارش ﻣﺤﺎل‪.‬‬ ‫ﻇﻬﻮري )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﮐﯽ ﺑﻤﺮدن آﺳـﻤﺎن از ﺧﺎﮐﻤﺎﻟﻢ ﺑﮕـﺬرد ﺑﺎﻟﻢ از ﭘﺮواز ﭼﻮن ﻣﺎﻧـﺪ ﭘﺮ ﺗﯿﺮم ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺑﺮ ﮔﻮﻫﺮم‬ ‫ﻏﺒـﺎر ﯾﺘﯿﻤﯽ ﻓﺰون ﺷﻮد ﭼﻨـﺪاﻧﮑﻪ ﭼﺮخ ﺑﯿﺶ دﻫـﺪ ﺧﺎك ﻣﺎل ﻣﻦ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺻـﺒﺢ ﻧﺸﺎط ﻣﺎ ﺷـﺪه ﺑﺎ ﺷﺎم ﻏﻢ ﯾﮑﯽ ﻧﺎﺧﻮرده‬ ‫ﺧﺎك ﻣﺎل زﻣﯿﻦ آﺳﻤﺎن ﻣﺎ‪ .‬ﻣﻨﯿﺮ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﻣﺎل دادن‪.‬‬



‫]َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﻮاري دادن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎك ﻣﺎل ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﻣﺎل ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﻄﺎوﻋﻪء ﺧﺎك ﻣﺎل ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫] ُ‬ ‫ﺧﺎك ﻣﺎل ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ ﺑ(ﺮ زﻣﯿﻦ آوردن ﭘﻬﻠﻮان را‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت ||(‪ .‬ﺷﺴﺘﻦ ﺑﺎ ﻣﺎﻟﯿﺪن ﺧﺎك و آب ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﭽﯿﺰي ||‪ .‬ﺗﻄﻬﯿﺮ‪ :‬وﻟﻮغ ﮐﻠﺐ‬ ‫] َ‬ ‫را ﺧﺎك ﻣﺎل ﮐﻨﻨﺪ و ﺳﭙﺲ دوﺑﺎر ﺑﺸﻮﯾﻨﺪ ||‪ .‬ﺧﻮار و ذﻟﯿﻞ ﮐﺮدن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎك ﻣﺎل ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﻣﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫)ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺎك ﻣﺎل ﮐﺮدن و ﺧﺎك ﻣﺎل ﺷﺪن‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﻣﺎﻟﯿﺪن‪.‬‬



‫]َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺎﻟﯿـﺪن ﺧـﺎك ﺑﭽﯿﺰي‪ .‬ﺗﻌﻔﯿﺮ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﺧﺎك ﻣﺎﻟﯿـﺪن زن ﭘﺴـﺘﺎن ﺧﻮد را‪ :‬زﻧﺎن ﺷـﯿﺮده ﭼﻮن ﺧﻮاﻫﻨـﺪ اﻃﻔﺎل‬ ‫ﺧﻮد را از ﺷﯿﺮ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ﺳﺮ ﭘﺴﺘﺎن ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺧﺎك آﻏﺸﺘﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻃﻔﻞ ﺷﯿﺮﺧﻮار را رﻏﺒﺖ ﻣﮑﯿﺪن آن ﭘﺴﺘﺎن ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﻣﺎﻟﯽ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﺨﺎك آﻟﻮده ﺷﺪن‪ .‬ﻣﺎﻟﯿﺪه ﺑﻪ ﺧﺎك ﺷﺪن‪ .‬ﻣﻄﺎوﻋﻪء ﺧﺎك ﻣﺎﻟﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫] ُ‬ ‫ﺧﺎك ﻣﺎﻟﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺎك ﻣﺎل ﮐﺮدن‪ .‬ﺷﺴﺘﻦ ﺑﺎ ﻣﺎﻟﯿﺪن ﺧﺎك و آب ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﭽﯿﺰي‪.‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎك ﻣﺮاد‪.‬‬



‫ك ُم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺧﺎك زﯾﺎرﺗﮕﺎه اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎم دل ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺧﻂ روﯾﺶ ﭼﺮاغ دﯾﺪهء ﺷـﺐ‬ ‫] ِ‬ ‫زﻧـﺪه داران ﺷـﺪ ﻏﺒﺎر ﺧﻂ او ﺧﺎك ﻣﺮاد ﺧﺎﮐﺴﺎران ﺷـﺪ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬دﯾـﺪم ﻏﺒﺎر ﺧﻂ ﺗﻮ ﺣﻮري ﻧﮋاد را ﺻﺪ ﺷـﮑﺮ ﯾﺎﻓﺘﻢ ﭘﯽ‬ ‫ﺧـﺎك ﻣﺮاد را‪ .‬؟ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻧﯿﺴﺖ در روي زﻣﯿﻦ ﺟﺰ آﺳـﺘﺎن دوﻟﺘﺶ ﻫﺴﺖ اﮔﺮ ﺧـﺎك ﻣﺮادي در ﺑﺴـﺎط روزﮔـﺎر‪) .‬در ﻣـﺪح ﺷﺎه‬ ‫ﻋﺒﺎس از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺟﺰ آﺳﺘﺎن ﺧﺮاﺑﺎت ﻧﯿﺴﺖ ﺧﺎك ﻣﺮاد ﺧﻮﺷﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از اﯾﻦ آﺳﺘﺎن ﺑﺮون ﻧﺮود‪ .‬؟ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﻣﺮادﺑﺨﺶ‪.‬‬



‫ك ُم َب[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎك ﻣﺮاد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎك ﻣﺮاد در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد ‪ :‬ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﺳﺒﺤﻪ از ﮔﻞ ﻣﯿﺨﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎك ﻣﺮاد ﺑﺨﺶ ﺑﺮآرد ﻣﺮاد ﻣﻦ‪ .‬ﻧﻈﯿﺮي ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﻣﺮدان‪.‬‬



‫]َم[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن وﻟـﺪﯾﺎن ﺑﺨﺶ ﺣـﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺧـﻮي‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 21‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺧـﺎوري ﺧﻮي و ‪ 4‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺧﺎور اراﺑﻪ رو ﺳـﯿﺪ ﺣﺎﺟﯿﻦ ﻧﺠﻮي‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ دره اي و ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ﺳﺎﻟﻢ و ‪ 299‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن‬ ‫ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸـﺎن ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب اﯾﻦ ﻣﺤـﻞ از ﭼﺸـﻤﻪ و رودﺧـﺎﻧﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت و ﺣﺒﻮﺑﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ‬ ‫داري و ﺻﻨﺎﯾﻊ آﻧﺠﺎ دﺳﺘﯽ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راﻫﺶ ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎك ﻣﺮده‪.‬‬



‫ك ُم َد ‪ِ /‬د[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ رﺳـﺘﻨﯽ در آن ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﺧﺎك ﭘﻮك ﮐﻪ آب ﺑﺴـﯿﺎر‬ ‫] ِ‬ ‫ﺑﺨﻮد ﮔﯿﺮد ‪ :‬ﺳﺎﻟﮑﺎن را ﺻـﺤﺒﺖ ﺗﻦ ﭘﺮوران ﺳﻨﮓ ره اﺳﺖ ﺳﯿﻞ را اﯾﻦ ﺧﺎﮐﻬﺎي ﻣﺮده ﮐﺎﻫﻞ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج )||(‪ .‬ﺗﺮﮐﯿﺐ‬ ‫اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﺒﺮ‪ .‬ﮔﻮر ‪ :‬ﭼﺸـﻤﻪء ﺻـﺎف ﺑﻘﺎ آﻟﻮدهء ﮔﺮد ﻓﻨﺎﺳﺖ ﺑﻮي ﺧﺎك ﻣﺮده ﻣﯽ آﯾـﺪ ز آب زﻧـﺪﮔﯽ‪ .‬ﻣﯿﺮزا ﺣﺴﻦ واﻫﺐ )از‬ ‫آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﻣﺮﮐﺐ‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺮاد از ﻣﻮاﻟﯿﺪ ﺛﻼﺛﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﺗﺎت و ﺟﻤﺎدات و ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪.‬‬ ‫ك َ‬ ‫ك ُم َر ْ‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎك ﻣﻄﺒﻖ‪.‬‬



‫ك ُم َﻃْﺐ َب[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﮐﺮهء زﻣﯿﻦ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( ‪ :‬ﺷـﺮم در اﯾﻦ ﻃﺎرم‬ ‫] ِ‬ ‫ازرق ﻧﻤﺎﻧﺪ آب در اﯾﻦ ﺧﺎك ﻣﻄﺒﻖ ﻧﻤﺎﻧﺪ)‪ .(1‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي در ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺮاي »ﺧﺎك ﻣﻌﻠﻖ«‬ ‫اﯾﻦ ﺑﯿﺖ را ﭼﻨﯿﻦ آورده اﺳﺖ‪ :‬آب در اﯾﻦ ﺧﺎك ﻣﻌﻠﻖ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﺷﺮم در اﯾﻦ ﻃﺎرم ازرق ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﻣﻌﻠﻖ‪.‬‬



‫ك ُم َﻋْﻞ َل[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎك ﻣﻄﺒﻖ‪ .‬ﮐﺮهء زﻣﯿﻦ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎك ﻣﻄﺒﻖ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫] ِ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 622‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺎك ﻣﻘﻞ‪.‬‬



‫ك ُم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ُﻣﻘِﻞ َﻣّﮑﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﻘﻞ ﻣﮑﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎك ﻣﻮر‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(ﻗﺮﯾﮥ اﻟﻨﻤﻞ؛ ﻣﺄواي ﻣﻮران و ﺟﺎي ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪن ﺧﺎك آن‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎك ﻧﺮم‪.‬‬



‫ك َن[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﺮد ﮐﻪ ﺑﺒﺎد رود‪ .‬ﻏﺎر‪ .‬دﻗﻌﺎء‪ .‬ﺑﻮﻏﺎ‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎك ﻧﺸﯿﻦ‪.‬‬



‫]ِن[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺸـﯿﻨﻨﺪه ﺑﺮ ﺧﺎك‪ .‬ﻣﺠﺎزًا ﻣﺘﻮاﺿﻊ و ﻣﻨﮑﺴـﺮ و ﺧﺎﮐﺴﺎر و ﺧﻠﯿﻖ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺑﺎ ﺧﺎك ﻧﺸﯿﻨﺎن ﺑﻨﺸﯿﻦ ﺗﺎ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻫﺮ ﭼﯿﺰ‬ ‫ﺳﺒﮏ ﺗﺮ اﺳﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﻣﺮده ﭼﻮﻧﮑﻪ در ﺧﺎك ﮐﻨﻨـﺪش ‪ :‬اي دو ﺟﻬﺎن زﯾﺮ زﻣﯿﻦ از ﭼﻪ اي ﺧﺎك ﻧﻪ اي ‪ ،‬ﺧﺎك ﻧﺸـﯿﻦ از‬ ‫ﭼﻪ اي؟ﻧﻈـﺎﻣﯽ )||‪ .‬اﺻـﻄﻼح ﺗﺼﻮف( واﺻـﻞ ‪ :‬ﻧﻪ در اﺧﺘﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻮد و ﻧﻪ در ﻗﻄﺐ ﺳـﮑﻮن ﮔﺮ ﻧﺒﻮدي ﺑﺰﻣﯿﻦ ﺧـﺎك ﻧﺸـﯿﻨﺎﻧﯽ ﭼﻨـﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﺟﯽ ﻣﻼﻫﺎدي ﺳﺒﺰواري‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﻧﺸﯿﻦ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺪﺑﺨﺖ ﺷﺪن‪ .‬ﻧﺎﭼﯿﺰ و ﻓﻘﯿﺮ ﺷﺪن‪.‬‬ ‫]ِن ُ‬ ‫ﺧﺎك ﻧﺸﯿﻦ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺪﺑﺨﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﻧﺎﭼﯿﺰ و ﻓﻘﯿﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫]ِن َ‬ ‫ﺧﺎك ﻧﺸﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫]ِن[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﻠﻮس ﺑﺮ ﺧﺎك ||‪ .‬ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ‪ .‬ﻓﻘﺮ‪ .‬ﺑﯿﮑﺴـﯽ ||‪ .‬ﻓﺮوﺗﻨﯽ ‪ :‬در ﺳﺮﮐﺸﯽ اﺳﺖ ﺧﺎك ﻧﺸﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﻓﻮاره ﭼﻮن‬ ‫ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮد ﺳﺮﻧﮕﻮن ﺷﻮد‪.‬؟‬ ‫ﺧﺎك ﻧﮕﺎر‪.‬‬



‫]ِن[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﮕﺎرﻧـﺪه ﺑﺮ ﺧـﺎك‪ ،‬ﺗﺮﺳـﯿﻢ ﮐﻨﻨـﺪه ﺑﺮ ﺧـﺎك‪ .‬ﻣﺼﻮر ﺧﺎك‪ .‬رﻗﻢ ﺑﺮ ﺧﺎك زﻧﻨـﺪه ‪ :‬ﻣﻦ ﺷـﻨﺎﺳﻢ ﮐﻪ ﭼﺮخ ﺧﺎك ﻧﮕﺎر‬ ‫ﭼﻮن ﺳﺨﻨﻬﺎي ﺗﻮ ﻧﮕﺎر ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﻧﻤﮏ‪.‬‬



‫]َن َم[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﻋﯽ از ﺑﺎزي ﺑﺎﺷـﺪ و آن ﭼﻨﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﯿﺰي را در ﺗﻮدهء ﺧﺎك ﻧﻢ ﮐﺮده ﭘﻨﻬﺎن ﺳﺎزﻧـﺪ و ﺑﻌـﺪ از آن ﺧﺎك را ﺑﺪو‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﮐﻨﻨـﺪ و ﻫﺮ ﺑﺨﺸـﯽ از آن ﮐﺴـﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آن ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﭘﻨﻬﺎن اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﺮآﯾﺪ ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻮد و او ﺑﺮده ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ‬ ‫ﻋﺮﺑﯽ اﯾﻦ ﺑﺎزي را ﻓﯿﺌﺎل ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻧﺎم ﺑﺎزي و آن را ﺧﯿﺰﯾـﺪه و دوداﻟﻪ و ﮐﻮﻫﺎ ﻣﻮي ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫)ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎك ﻧﻬﺎد‪.‬‬



‫]ِن ‪َ /‬ن[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از آدﻣﯽ ﺧﻠﯿﻖ و ﻣﺘﻮاﺿﻊ ‪ :‬ﻫﺮ ﺧﺎك ﻧﻬﺎدي ﮐﻪ ﺧﻤﻮش اﺳﺖ در اﯾﻦ ﺑﺰم ﭼﻮن ﮐﻮزهء ﺳﺮﺑﺴـﺘﻪ ﭘﺮ از ﺑﺎدهء‬ ‫ﻧﺎب اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﻮ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﭼﻬـﺎر ﺑﻠﻮك ﺑﺨﺶ ﺳـﯿﻤﯿﻨﻪ رود ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻫﻤـﺪان واﻗﻊ در ﻧﻪ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻫﻤـﺪان‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳـﺖ‬ ‫ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ داراي ‪ 318‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺐ آﻧﻬﺎ ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ‪ ،‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸﻤﻪ ﺳﺎر و رودﺧﺎﻧﻪء ﻣﺤﻠﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت وﺣﺒﻮﺑﺎت و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻣﯿﻮه ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺳﺖ‪ .‬ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ‬ ‫و ﮔﻠﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬ازﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎك و آب‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺟﺴـﺪ و ﻗﺎﻟﺐ آدﻣﯽ زاد ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﻗﺎﻟﺐ ﺑََﺸـ ﺮ‪.‬‬ ‫] ُ‬ ‫)ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﻮاﻧﻖ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن دﯾﺰﻣـﺎر ﺧـﺎوري ﺑﺨﺶ ورزﻗﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﻫﺮ واﻗﻊ در ‪ 19‬ﻫﺰارﮔﺰي راه اراﺑﻪ رو ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑـﺎﻫﺮ‪ ،‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل ﮐﻪ داراي ‪ 117‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﺑﺎ ﻣﺬﻫﺐ ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎن ﺗﺮﮐﯽ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸﻤﻪ ﺳﺎر و ﻣﺤﺼﻮﻻت‬ ‫ﻏﻼت اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎك و ﺑﺎد‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﻨـﺪه‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻣﻄﯿﻊ‪ .‬ﻓﺮﻣـﺎﻧﺒﺮدار‪ :‬ﻓﻼن ﺧﺎك و ﺑﺎد ﺗﺴﺖ ||‪ .‬ﻗﺎﺻـﺪ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء‬ ‫] ُ‬ ‫ﻣﻨﯿﺮي( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﭘﯿﮏ‪.‬‬ ‫ﺧﺎك و ﺧﺎﺷﺎك‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( آﺷﻐﺎل‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺷﺎك ﺷﻮد‪.‬‬ ‫] ُ‬ ‫ﺧﺎك و ﺧﻞ‪.‬‬



‫ك ُخ[ )ﺗﺮﮐﯿـﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( آﺷـﻐﺎل‪ .‬ﮔﺮد وﺧـﺎك)‪ - (1) .(1‬ﻣﺮﺣـﻮم دﻫﺨـﺪا »ﺧـﻞ« را در اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻊ اﺣﺘﻤـﺎل داده اﻧـﺪ ﮐﻪ از‬ ‫] ُ‬ ‫»ﺧﻮال« ﺑﻤﻌﻨﯽ »دوده« ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﻠﻮاره« و »ﺧﻮال« و »ﺧﻮاﻟﯿﮕﺮ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎك و ﻣﺎك‪.‬‬



‫ك[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬از اﺗﺒﺎع(ﺧﺎك ‪ :‬ﺗﺎ ﺑﺨﺎك اﻧﺪرت ﻧﮕﺮداﻧﺪ ﺧﺎك و ﻣﺎك از ﺗﻮ ﺑﺮ ﻧﺪارد ﮐﺎر‪.‬رودﮐﯽ‪.‬‬ ‫] ُ‬ ‫ﺧﺎﮐﻪ‪.‬‬



‫ك[ )ِا( در ﻋﺮف ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺎك زﻏﺎل اﻃﻼق ﻣﯿﺸﻮد ||‪ .‬ﺑﭽﻪء ـِﺷ ﭙِﺶ ||‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺎ ﮐﻠﻤﺎﺗﯽ ﭼﻮن »اره« و »ﻗﻨـﺪ« و »زﻏﺎل« و‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫] َ‬ ‫»ﻣﺮوارﯾﺪ« و »ﺷﭙﺶ« و »ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ« و »ﭘِِﻬﻦ« و »ﺗﻮﺗﻮن« ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺪام از اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﻋﻠﯿﺤﺪه ذﮐﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﻪ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﻨـﺎر رودﺧـﺎﻧﻪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮔﻠﭙﺎﯾﮕﺎن واﻗﻊ در ‪ 8‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري ﮔﻠﭙﺎﯾﮕﺎن‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳـﺖ‬ ‫] ِ‬ ‫ﺟﻠﮕـﻪ اي و ﮔﺮﻣﺴــﯿﺮ و ﻣﺎﻻرﯾـﺎﺋﯽ‪ .‬داراي ‪ 78‬ﺗـﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐـﻪ ﻣـﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸـﺎن ﻟﺮي و ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از ﻗﻨـﺎت و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﭘﻨﺒﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﺎﮐﻪ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( وادﯾﯽ اﺳﺖ از ﺷﻬﺮ ُﻋﺬره و در اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﺟﻨﮕﯽ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ج‪.(3‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎﮐﻪ اره‪.‬‬



‫ك َاْر َر ‪ِ /‬ر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺮﻣﻪ ﻫـﺎي رﯾﺰ ﭼﻮب ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺑﺮﯾـﺪن آن ﺑـﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾـﺪ‪ .‬ﻧُﺸﺎَره‪ُ .‬وﺷﺎَره‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫] ِ‬ ‫)اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﻪ ﺑﺮگ‪.‬‬



‫ك َب[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺮﮔﻬﺎي رﯾﺰ و ﭘﻮﺳﯿﺪه ﮐﻪ ﮐﻮد و رﺷﻮه را ﺑﮑﺎر آﯾﺪ‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎﮐﻪ ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ‪.‬‬



‫ك َﺗْﻢ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮدهء ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ‪ .‬ﺗﻨﺒﺎﮐﻮي رﯾﺰه رﯾﺰه ﺷﺪه‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎﮐﻪ ﺗﻮﺗﻮن‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮدهء ﺗﻮﺗﻮن‪ .‬ﺗﻮﺗﻮن رﯾﺰه رﯾﺰه ﺷﺪه‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎﮐﻪ ﭼﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮدهء ﭼﺎﺋﯽ‪ .‬رﯾﺰهء ﭼﺎﺋﯽ‪ .‬ﭼﺎﺋﯽ ﮐﻪ از ﭘﺮوﯾﺰن ﻫﺎي رﯾﺰ ﺑﺪر ﺗﻮاﻧﺪ آﻣﺪ‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎﮐﻪ زﻏﺎل‪.‬‬



‫ك ُز[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮدهء اﻧﮕﺸﺖ‪ .‬رﯾﺰهء زﻏﺎل‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎﮐﻪ زﻣﺮد‪.‬‬



‫ك ُز ُﻣْﺮ ُر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮدهء زﻣﺮد‪ .‬ذرات زﻣﺮد ﮐﻪ از ﺗﺮاش ﻗﻄﻌﺎت زﻣﺮد ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎﮐﻪ ﺳﺮب‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﻣﺜﻞ ﺧﺎك‪ ،‬ﮐﻪ از ﮐﺎن ﺳـﺮب ﺑـﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ و ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺪﺑﻮ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪:‬‬ ‫ك ُ‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫] َ‬ ‫»ﺧﺎﮐﻪء ﮐﺎن ﻣﻮﻣﯿﺎﺋﯽ و ﺳﺮب«‪ .‬اﺷﺮف )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﻪ ﺷﭙﺶ‪.‬‬



‫ش ِپ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺷﭙﺶ ُﺧﺮُد‪ .‬ﺑﭽﻪ ﻫﺎي ﺷﭙﺶ‪ .‬ﺑﭽﻪ ﻫﺎي رﯾﺰ ﺷﭙﺶ‪ِ .‬رﺷﮏ‪ .‬ﻣﯿَﺘﻪ‪.‬‬ ‫ك ِ‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎﮐﻪ ﻓﯿﺮوزه‪.‬‬



‫ك َز ‪ِ /‬ز[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( از ﮐﺎن ﺟﻮاﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ درﺷﺖ و ﺑﺰرگ ﺑﺮآﯾﺪ از آن ﻧﮕﯿﻦ اﻧﮕﺸﺘﺮ و ﻏﯿﺮه ﺳﺎزﻧﺪ و آﻧﭽﻪ‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫] َ‬ ‫رﯾﺰه و ﺧﺮد اﺳﺖ آن را ﺧـﺎﮐﻪ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺧـﺎك ﭼﻮن ﺧـﺎﮐﻪء ﻓﯿﺮوزه درآﯾـﺪ ﺑﻨﻈﺮ ﺑﺲ ﮐﻪ ﮔﺮدﯾـﺪ زﻣﯿﻦ ﺳـﺒﺰه ﭼﻮ ﻓﯿﺮوزه‬ ‫ﻧﮕﯿﻦ‪ .‬ﻣﻼ ﻃﻐﺮا )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﻪ ﻗﻨﺪ‪.‬‬



‫ك َق[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮدهء ﻗﻨﺪ‪ .‬رﯾﺰه ﻫﺎي ﻗﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺘﻦ ﻗﻄﻌﺎت ﺑﺰرگ ﻗﻨﺪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎﮐﻪ ﻟﯿﻮه ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺮاﻏﻪ ﮐﺮدن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺮاﻏﻪ ﮐﺮدن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ك َل َو ‪ِ /‬و َ‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎﮐﻪ ﻣﺮوارﯾﺪ‪.‬‬



‫ك ُم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮده ﻣﺮوارﯾﺪ‪ .‬رﯾﺰه ﻣﺮوارﯾﺪ‪ .‬ﻣﺮوارﯾﺪ رﯾﺰ و ﮐﻮﭼﮏ‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎﮐﻪ ﻣﻮﻣﯿﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﻣﺜـﻞ ﺧﺎك و از ﮐﺎن ﻣﻮﻣﯿﺎﺋﯽ ﺑـﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾـﺪ و ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑـﺪﺑﻮ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪:‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎﮐﻪء ﮐﺎن ﻣﻮﻣﯿﺎﺋﯽ و ﺳﺮب ﺑﻮي آروغ اﻣﺘﻼي وﺗﺮ‪.‬اﺷﺮف )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫)ص ﻧﺴﺒﯽ‪ِ ،‬ا( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺎك‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺧﻼف آﺑﯽ‪ ،‬ﭼﻮن ﺣﯿﻮان ﺧﺎﮐﯽ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺎﮐﯿﺎن ‪ :‬آب و ﺧﺎك اﺟﺰاي ﺧﺎﮐﯽ‬ ‫را ﻫﻤﯽ ﮐﻠﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﺎز ﮔﻪ ﻣﺮ ﮐﻞ ﺧﺎﮐﯽ را ﻫﻤﯽ اﺟﺰا ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺟﺎﻧﺖ را اﻧﺪر ﺗﻦ ﺧﺎﮐﯽ ﺑﺪاﻧﺶ زرﮐﻨﯽ ﭼﻮن ﻫﻤﯽ ﻧﺎﯾﺪ ﺑﺮون‬ ‫ﻫﺮﮔﺰ ﻣﮕﺮ از ﺧﺎك زر‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭘﻮﺷﺪ ﻟﺒﺎس ﺧﺎﮐﯽ ﻣﺎ را رداي ﻧﻮر ﺧﺎﮐﯽ ﻟﺒﺎس ﮐﻮﺗﻪ و ﻧﻮري رداش ﺗﺎم‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺎﮐﯽ دﻟﻢ در‬ ‫آﺗﺶ و ﺧﻮن آب ﻣﯿﺸﻮد ﺗـﺎ ﺗﻮ ﮐﺠـﺎﺋﯽ اﻣﺸﺐ و ﻣﻬﻤـﺎن ﮐﯿﺴﺘﯽ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﻫﺴﺖ اﯾﻦ دﯾﺮ ﺧـﺎﮐﯽ ﺳـﺴﺖ ﺑﻨﯿﺎد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻓﺘﺎد اﻧـﺪر ﺗﻦ‬ ‫ﺧـﺎﮐﯽ زاﺑﺮ ﺑﺨﺸـﺸﺖ ﻗﻄﺮه ﻣـﺪد ﻓﺮﻣـﺎ ﺑﻔﻀـﻞ ﺧﻮﯾﺶ ﺗﺎ اﯾﻦ ﻗﻄﺮه ﯾﻢ ﮔﺮدد‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﭼﻮن آﺑﺮوي ﻻﻟﻪ و ﮔﻞ ﻓﯿﺾ ﺣﺴﻦ ﺗﺴﺖ اي اﺑﺮ‬ ‫ﻟﻄﻒ ﺑﺮ ﻣﻦ ﺧﺎﮐﯽ ﺑﺒﺎر ﻫﻢ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ ||‪ .‬ﺑﺮﻧﮓ ﺧﺎك‪ .‬اﻏﺒﺮ‪ .‬ﻏﺒﺮاء‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬آﻟﻮده ﺑﺨﺎك‪ .‬آﻏﺸـﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﺎك ||‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﺮدم‬ ‫ﺑﯽ ﺣﺮﻣﺖ و ﺧﻮار و ذﻟﯿـﻞ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( ‪ :‬ﻟﯿﻠﯽ ﺑﻬﺰار ﺷـﺮﻣﻨﺎﮐﯽ آﻣـﺪ ﺑﺮ آن ﻏﺮﯾﺐ ﺧـﺎﮐﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻪ ﻋـﺬر آري ﺗﻮ اي‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ ﺗﺮ از ﺧﺎك ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎﺋﯽ در اﯾﻦ ﺧﻂ ﺧﻄﺮﻧﺎك‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬اﺷﺎره ﺑﻤﺜﻠﺜﻪء ﺧﺎﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮج ﺛﻮر و ﺳـﻨﺒﻠﻪ و ﺟﺪي ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬اﻫﻞ زﻣﯿﻦ ||‪ .‬اﻓﺘﺎده‪ .‬ﻣﺘﻮاﺿﻊ ‪ :‬ﺧﺎﺻـﮕﺎن داﻧﻨﺪ راه ﮐﻌﺒﻪء ﺟﺎن ﮐﻮﻓﺘﻦ ﮐﺎﯾﻦ ره دﺷﻮار ﻣﺸﺘﯽ ﺧﺎﮐﯽ آﺳﺎن دﯾﺪه‬ ‫اﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬روزي ﺑﻄﺮﯾﻖ ﺧﺸـﻤﻨﺎﮐﯽ ﺷﻪ دﯾـﺪ در آن ﺟﻮان ﺧـﺎﮐﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬اﮔﺮ ﺻـﺪﺳﺎل ﺑﺮ ﺧﺎﮐﺶ ﻧﺸـﯿﻨﯽ ازو ﺧﺎﮐﯽ ﺗﺮي ﮐﺲ را‬ ‫ﻧﺒﯿﻨﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺎﮐﯽ ﺷﻮ و از ﺧﻄﺮ ﻣﯿﻨﺪﯾﺶ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﻨﯽ آدم ﺳـﺮﺷﺖ از ﺧﺎك دارد اﮔﺮ ﺧﺎﮐﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ آدﻣﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ ﻋﺎﻟﻢ ﺧﺎﮐﯽ؛ دﻧﯿﺎ ‪ :‬آدﻣﯽ در ﻋﺎﻟﻢ ﺧﺎﮐﯽ ﻧﻤﯽ آﯾﺪ ﺑﺪﺳﺖ ﻋﺎﻟﻤﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺒﺎﯾﺪ ﺳﺎﺧﺖ وز ﻧﻮ آدﻣﯽ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬‫ﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﻣﺮد ﻫﻨـﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ در رﺑﯿﻊ اﻻول ﺳﺎل ‪ 886‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻗﺪم ﺑﻤﺼـﺮ ﮔﺬاﺷﺖ و ادﻋﺎء ﮐﺮد ﮐﻪ ﺳﻨﺶ ‪ 250‬ﺳﺎل اﺳﺖ‪ .‬ﺳﯿﻮﻃﯽ در‬ ‫ﺗﺎرﯾـﺦ اﻟﺨﻠﻔﺎء ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﭼﻮن او را دﯾﺪم ﻋﻘﻞ ﺗﺠﻮﯾﺰ ﺑﯿﺶ از ‪ 70‬ﺳـﺎل را ﺑﺮ او ﻧﮑﺮد‪ ،‬ﻣﻀﺎﻓًﺎ آﻧﮑﻪ او ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣـﺪﻋﯽ ﺧﻮد دﻟﯿﻠﯽ ﻧـﺪاﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻮﺿﻊ ﻇﺎﻫﺮي‪ ،‬او ﻣﺮدي ﻗﻮي ﻫﯿﮑﻞ ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﻦ ﮐﺎم ﺳـﯿﺎه رﻧﮓ ﺑﻮد‪ .‬از آﻧﭽﻪ از او ﺷﻨﯿﺪم اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﻔﺖ در ﺳﻦ ‪ 18‬ﺳﺎﻟﮕﯽ ﻣﻦ ﺣﺞ‬ ‫ﮔﺰاردم و ﭼﻮن ﺑﻪ ﻫﻨﺪ ﺑﺎز ﮔﺸـﺘﻢ ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﺗﺎﺗﺎرﻫﺎ ﺑﺒﻐﺪاد رﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ را ﺑﺤﯿﻄﻪء ﺗﺼﺮف درآورﻧﺪ‪ .‬او ﻣﯽ ﮔﻔﺖ در زﻣﺎن ﺳﻠﻄﺎن‬ ‫ﺣﺴﻦ ﻗـﺪم ﺑﻪ ﻣﺼـﺮ ﮔﺬاﺷـﺘﻢ‪ ،‬و اﯾﻦ ﺳـﻠﻄﺎن ﻫﻨـﻮز ﻣـﺪرﺳﻪ اش را ﺑﻨـﺎ ﻧﮑﺮده ﺑـﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﺻـﺮف ادﻋـﺎ ﺑﻮد و دﻟﯿﻠﯽ ﺑﺮاي‬ ‫ﺻﺤﺖ ﻗﻮﻟﺶ ﻧﺪاﺷﺖ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﻟﺨﻠﻔﺎء ﺳﯿﻮﻃﯽ ص‪.(343‬‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( از ﺷـﻌﺮاي ﻗﺮن ﻧﻬﻢ ﻫﺠﺮي ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در زﻣﺎن ﺑﺎﯾﺰﯾـﺪﺧﺎن وﻓﺎت ﯾﺎﻓﺖ و از ﻣﺮدم اﺳـﮑﻮب ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﯿﺖ از اوﺳﺖ‪ :‬ﻣﻼﻣﺖ‬ ‫ﭼﮑﻤﺰم ﻫﺮ ﮔﺰي ﮐﻪ ﻫﺠﺮان ﺑﺮ ﮐﻤﺎل اﯾﻠﺮ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻧﺴﻨﻪ ﮐﻤﺎل اوﻟﺴﻪ ﻓﻠﮏ آﻧﯽ زوال اﯾﻠﺮ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج ‪ 3‬ص ‪.(2013‬‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺷﺎﻋﺮي اﺳﺖ از اﻫﻞ ﻗﺴـﻄﻤﻮﻧﯿﻪ و از ﺷـﻌﺮاي ﻗﺮن ﻧﻬﻢ ﻫﺠﺮي ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬وي در زﻣﺎن اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﯿﮏ آل اﺳـﻔﻨﺪﯾﺎر ﻣﯿﺰﯾﺴﺘﻪ و‬ ‫اﯾﻦ ﺑﯿﺖ او راﺳﺖ‪ :‬اي ﻣﺮاد ﻣﻮﻣﻦ و ﺗﺮﺳﺎ ﻣﻌﯿﻦ ﻣﺮد و زن ﻗﺪرﺗﮑﺪر ﻃﺎﺷـﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺟﺎن ﮐﻪ ﻣﺮ ﻣﺮد و زن‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج ‪3‬‬ ‫ص ‪.(2013‬‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از دراوﯾﺶ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﺒﻊ ﺷـﻌﺮ ﻫﻢ داﺷـﺘﻪ‪ .‬ﺻـﺎﺣﺐ ﻣﺠـﺎﻟﺲ اﻟﻨﻔـﺎﺋﺲ ﭼﻨﯿﻦ آرد‪ :‬ﻣﻮﻻﻧـﺎ ﺧـﺎﮐﯽ از ﮐﻮﺳﻮ ﺑﻮده و ﺑﺴـﯽ‬ ‫دروﯾﺶ و دردﻣﻨـﺪ ﻣﯽ ﻧﻤﻮده و ﻃﺒﻊ ﻧﻈﻢ ﻧﯿﺰ داﺷـﺘﻪ و اﯾﻦ ﻣﻄﻠﻊ از اوﺳﺖ‪ :‬ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺗﻮﺋﯿﻢ اي ﺑﻨﺎز ﭘﺮورده ﺗﺮا زﻣﺎﻧﻪ ﻋﺠﺐ دﻟﻨﻮاز ﭘﺮورده‪.‬‬ ‫)ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻣﺠﺎﻟﺲ اﻟﻨﻔﺎﺋﺲ ص ‪ .(223‬در ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻟﻄﺎﺋﻒ ﻧﺎﻣﻪ ص ‪ 49‬اﯾﻦ ﻣﺮد ﺑﻨﺎم ﺧﺎﺗﻤﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» .‬در ﺷﺎﻫﺪ ﺻﺎدق« ﺑﻨﻘﻞ اﻟﺬرﯾﻌﻪ‬ ‫ج ‪ 9‬ص ‪ 283‬ﺳﺎل وﻓﺎت او ‪ 902‬ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ و ﻗﺒﯿﻠﻪ اي اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧـﺎم ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻨﺎر راه ﺗﺒﺮﯾﺰ و ﺳـﺮاب ﻣﯿﺎن ﮐﺮد ﮐﻨـﺪي و دوز دوزان در ‪ 76800‬ﮔﺰي ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ .‬دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن اﺑﺮﻏﺎن‪.‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳﺮاب واﻗﻊ در ‪ 45‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺳـﺮاب و ‪ 2‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪ ﺳـﺮاب ﺑﻪ ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﺟﻠﮕﻪ اي ﺑﺎ‬ ‫آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ‪ 823‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣـﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸـﺎن ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از ﭼﺎه و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه اراﺑﻪ رو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺗﻨﮓ ﮔﺰي ﺑﺨﺶ اردل ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷﻬﺮ ﮐﺮد واﻗﻊ در ‪ 70‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮ اردل و ‪ 18‬ﻫﺰارﮔﺰي راه‬ ‫ﮐﻮﻫﺮﻧﮓ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و ‪ 227‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳﯽ و ﻟﺮي و ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب‬ ‫آﻧﺠﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﭘﺸﻢ و روﻏﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﮐﺮﺑﺎس و‬ ‫ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(10‬‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻣﺤﻤـﺪ‪ .‬از ﺷـﻌﺮاي ﻗﺮن ﻧﻬﻢ ﻫﺠﺮي ﻋﺜﻤـﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻـﺎﺣﺐ ﺗـﺬﮐﺮه اي ﻧﯿﺰ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ وي ﺑﺮادر ﮐﻮﭼـﮏ ﻋـﺎﺷﻖ ﭼﻠﺒﯽ اﺳﺖ و او‬ ‫راﺳﺖ اﯾﻦ ﺑﯿﺖ‪ :‬ﮐـﻮز ﻗﯿﺰار دوب ﮐﯿﺮﻣﺸﻢ ﺑﺮ ﭼﺸـﻤﯽ آﻫـﻮ ﻋﺸـﻘﻨﻪ ﭼﺸﻢ ﺧﻮﻧﺒـﺎرم ﮐﻮروب ﺻﺎﻧﻤـﺎك ﺑﻨﯽ ﺻـﺎﺣﺐ رﻣـﺪ‪) .‬از ﻗـﺎﻣﻮس‬ ‫اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج ‪ 3‬ص ‪.(2013‬‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻣﺤﻤـﺪ اﻓﻨﺪي‪ .‬از ﺷـﻌﺮاي ﻣﺘﺄﺧﺮ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ اﺻﻞ وي از ﻗﺼـﺒﻪء ﮐﻠﯿﺲ وﻻﯾﺖ ﺣﻠﺐ اﺳﺖ‪ .‬وي از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ آﻣﺪ و در‬ ‫ﺻﻒ ﺧﻮاﺟﮕﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﺷﻐﻞ دﻓﺘﺮداري و ﮐﺘﺎﺑﺖ ﯾﺎﻓﺖ ﻣﺮﮔﺶ ﺑﺴﺎل ‪ 1172‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺳﺖ‪ .‬در وﻓﺎت راﻏﺐ ﭘﺎﺷﺎ ﺻﺪراﻋﻈﻢ رﺛﺎﺋﯽ‬ ‫دارد ﮐﻪ اﯾﻦ دو ﺑﯿﺖ از آن اﺳﺖ‪ :‬ﮐﺮم ﻣﻘﺎﻃﻌﻪ ﺳـﯽ ﺗﺎ زﻣﺎن ﺣﺎﺗﻤـﺪن ﻗﺎﻟﻮب ﻣﺰاد ده ﺑﺮ ﮐﻤﺴﻪ اوﻟﻤﯿﻮب ﻃﺎﻟﺐ ﮐﯿﻤﮏ ﻧﻘﻮد ﻋﻄﺎﯾﺎﺳـﯽ‬ ‫وارآﻧﯽ آﻟﻪ ﺟﻖ ﻣﮕﺮ ﺟﻨﺎب ﺻﺪارت ﭘﻨﺎه اوﻟﻪ راﻏﺐ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج ‪ 3‬ص ‪.(2013‬‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻣﺼـﻄﻔﯽ‪ .‬از ﺷـﻌﺮاي ﻗﺮن ﻧﻬﻢ ﻫﺠﺮي ﻋﺜﻤـﺎﻧﯽ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﯿﺖ از اوﺳﺖ‪ :‬ﻗﺎﺷـﻠﺮك اوﺳـﺘﻨﺪه دﯾﺮ ﺧﺎﻟـﮏ ﮐﻮران اي ﻣﻪ ﺟﺒﯿﻦ ﺑﺎل‬ ‫آﭼﻮب ﭘﺮواز اﯾﺪرﺻﺎن ﺳﺪره دن روح اﻻﻣﯿﻦ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج ‪ 3‬ص ‪.(2013‬‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 623‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ِا)خ( ﻣﯿﺮزاﺑﯿﮏ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻼ ﺻﻮﻓﯽ ﺑﺘﺄﻟﯿﻒ »ﺑﺖ ﺧﺎﻧﻪ« ﺗـﺬﮐﺮهء ﺑﺰرگ در دو ﺟﻠـﺪ ﺑﺴﺎل ‪ 1010‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﭘﺮداﺧﺖ و ﻋﺒـﺪاﻟﻠﻄﯿﻒ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ‬ ‫اﻟﻌﺒﺎﺳﯽ در ‪ 1021‬ﺑﺮ آن ﺿﻤﯿﻤﻪ اي ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﮐﺘﺎب اﺣﻮال و اﺷﻌﺎر رودﮐﯽ ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ ج‪ 3‬ص‪.(828‬‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻣﯿﺮزا ﻋﻠﯽ ﻗﻠﯿﺨﺎن ﻟﮕﺰي از ﺷـﻌﺮاي ﻣﺘﺄﺧﺮ اﯾﺮان و از رﺟﺎل ﺷﺎه ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﺻـﻔﻮي ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﯿﺖ او راﺳﺖ‪ :‬ﻏﻢ ﮐﻪ ﭘﯿﺮ ﻋﻘﻞ‬ ‫ﺗﺪﺑﯿﺮش ﺑﻤﺮدن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﯽ ﻓﺮوﺷﺶ ﭼﺎره در ﯾﮏ آب ﺧﻮردن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪ 3‬ص‪.(2013‬‬ ‫ﺧﺎﮐﯿﺎن‪.‬‬



‫)ِا( ِج ﺧـﺎﮐﯽ )ﺣﺎﺷـﯿﻪء دﮐـﺘﺮ ﻣﻌﯿـﻦ ﺑﺮ ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ ||(‪ .‬آدﻣﯿـﺎن‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( ‪ :‬ﺧﺎﮐﯿـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ زادهء زﻣﯿﻨـﺪ ددﮔـﺎﻧﯽ ﺑﺼـﻮرت‬ ‫آدﻣﯿﻨـﺪ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺷﺎﻫـﺪ ﻧﻮ‪ ،‬ﻓﺘﻨﻪء اﻓﻼﮐﯿﺎن ﻧﻮﺧﻂ ﻓﺮد‪ ،‬آﯾﻨﻪء ﺧﺎﮐﯿﺎن‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﯽ ﻋﺰت و ﺑﯿﺤﺮﻣﺖ و ﺧﻮار و ذﻟﯿﻞ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪.‬‬ ‫)ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺧﻮاران‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج ‪ 1‬ص ‪ : (374‬ﺧﺎﮐﯿﺎن ﺟﮕﺮ آﺗﺶ زده از ﺑﺎد ﺳـﻤﻮم آﺑﺨﻮر‬ ‫ﺧﺎك در ﺣﻀـﺮت ﻋﻠﯿﺎ ﺑﯿﻨﻨﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬آﺳـﻤﺎن ﭘﻞ ﺑﺮ ﺳـﺮ آن ﺧﺎﮐﯿﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﮑﺴﺖ ﮐﺂﺑﺮوي اﻧﺪر ره آن دﻟﺴﺘﺎن اﻓﺸﺎﻧﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫از ﭘﯽ ﺧﻮﻧﺮﯾﺰ ﺟﺎن ﺧﺎﮐﯿﺎن ﺷـﻬﺮﺑﻨﺪي ﺷـﺪ ﻓﻠﮏ در ﮐﻮي ﺗﻮ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺗﺎ ز ﻣﺤﯿﻂ ﻫﻮا ﺧﺸﮏ ﺑﺮ آﺑﯽ ﭼﻮ اﺑﺮ در ﻗﺪم ﺧﺎﮐﯿﺎن ﻫﺮ ﭼﻪ ﮐﻪ‬ ‫داري ﺑﺒـﺎر‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺟﻮر ﻧﮕﺮ ﮐﺰ ﺟﻬﺖ ﺧﺎﮐﯿـﺎن ﺟﻐـﺪ ﻧﺸﺎﻧﻢ ﺑـﺪل ﻣﺎﮐﯿﺎن‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻮن ﮔﺮﯾﺰاﻧﯽ ز ﻧﺎﻟﻪء ﺧﺎﮐﯿﺎن ﻏﻢ ﭼﻪ رﯾﺰي ﺑﺮ دل‬ ‫ﻏﻤﻨﺎﮐﯿﺎن‪.‬ﻣﻮﻟﻮي ||‪ .‬ﻣﺮدﮔﺎن‪) .‬اﺷﺘﻨﮕﺎس(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﯿﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰي ﺑﺨﺶ ﺻﻮﻣﻌﻪ ﺳـﺮا‪ ،‬واﻗﻊ در ﯾﮏ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺷﻮﺳﻪ ﺻﻮﻣﻌﻪ ﺳﺮا ﺑﻪ رﺷﺖ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ‬ ‫ﺟﻠﮕﻪ اي و ﻣﺮﻃﻮب و ﻣﺎﻻرﯾـﺎﺋﯽ‪ .‬داراي ‪ 160‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﮔﯿﻠﮑﯽ و ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از رودﺧﺎﻧﻪء‬ ‫ﻣﺎﺳﻮﻟﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻت آﻧﺠﺎ ﺑﺮﻧﺞ و ﺗﻮﺗﻮن و ﺳﯿﮕﺎرو ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﮑﺎري اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ ﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﺎﮐﺎوﻧـﺪ ﺑﺨﺶ دﻟﻔﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺧﺮم آﺑﺎد‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 45‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻧﻮرآﺑﺎد و ‪ 9‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺑـﺎﺧﺘﺮ راه ﺷﻮﺳﻪء ﺧﺮم آﺑﺎد ﺑﻪ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ داراي ﺗﭙﻪ و ﻣﺎﻫﻮر و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ و ﻣﺎﻻرﯾﺎﺋﯽ داراي ‪ 360‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن‬ ‫ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻟﺮي و ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸﻤﻪ و ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﭘﺸﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ‬ ‫داري اﺳﺖ و راه ﻣـﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺳـﺎﮐﻨﯿﻦ آﻧﺠﺎ از ﻃﺎﯾﻔﻪ ﻣﻈﻔﺮوﻧـﺪ ﻣﯿﺒﺎﺷـﻨﺪ و در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﺳـﯿﺎه ﭼﺎدر ﺳـﮑﻮﻧﺖ دارﻧـﺪ و ﺑﺮاي ﺗﻬﯿﻪء‬ ‫ﻋﻠﻮﻓﻪ اﺣﺸﺎم ﺧﻮد زﻣﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﮔﺮﻣﺴﯿﺮ ﻣﯿﺮوﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ ﺑﯿﮓ‪.‬‬



‫]ِب[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن اوﺑـﺎﻧﻮ ﺑﺨﺶ دﯾﻮاﻧـﺪره ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﻨﻨﺪج‪ .‬واﻗـﻊ در ‪ 34‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل دﯾﻮاﻧـﺪره و ‪ 12‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺟﻨﻮب ﺧـﺎور ﮐﺮﻓﺘﻮ‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﺳﺮدﺳـﯿﺮ داراي ‪ 210‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣـﺬﻫﺒﺸﺎن ﺳـﻨﯽ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﮐﺮدي‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از رودﺧـﺎﻧﻪ و ﭼﺸـﻤﻪ ﺳـﺎر و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠـﺎ ﻏﻼـت و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺗﻮﺗﻮن ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ‬ ‫داري اﺳﺖ‪ .‬ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ ﭘﺎﺋﯿﻦ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﺎﮐﺎوﻧـﺪ ﺑﺨﺶ دﻟﻔﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺧﺮم آﺑﺎد‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 48‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻧﻮرآﺑﺎد و ‪ 9‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺑـﺎﺧﺘﺮ راه ﺷﻮﺳﻪء ﺧﺮم آﺑـﺎد ﺑﻪ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸـﺎه‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ داراي ﺗﭙﻪ و ﻣـﺎﻫﻮر ﺑـﺎ ﻫﻮاي ﺳـﺮد و ﻣﺎﻻرﯾـﺎﺋﯽ ﺳـﮑﻨﻪء آﻧﺠـﺎ ‪ 1200‬ﺗﻦ ﮐﻪ‬ ‫ﻣـﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻟﺮي و ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﭘﺸﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه ﻣـﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺳـﺎﮐﻨﯿﻦ آﻧﺠـﺎ از ﻃﺎﯾﻔﻪ ﻣﻈﻔﺮوﻧـﺪ و در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﺳـﯿﺎه ﭼﺎدر ﺳـﮑﻮﻧﺖ دارﻧـﺪ و ﺑﺮاي ﺗﻬﯿﻪ‬ ‫ﻋﻠﻮﻓﻪء اﺣﺸﺎم ﺧﻮد در زﻣﺴﺘﺎن ﺑﮕﺮﻣﺴﯿﺮ ﻣﯿﺮوﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺷـﻌﺮاي اﯾﺮان اﺳﺖ و ﻫﺪاﯾﺖ در رﯾﺎض اﻟﻌﺎرﻓﯿﻦ ﺷـﺮح ﺣﺎل او را ﭼﻨﯿﻦ آرد‪ :‬ﻧﺎم او ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻟﻄﻔﻌﻠﯽ واﻟﺪش از اﻫﻞ‬ ‫ﺑﺮوﺟﺮد ﺑﻮد اﻣﺎ ﺗﻮﻟﺪ او در ﻣﺸـﻬﺪ روي داد‪ .‬از ﻋﻠﻮم رﺳﻤﯿﻪ و ﻓﻨﻮن ادﺑﯿﻪ ﺑﻬﺮه ور ﮔﺮدﯾﺪه و ﺑﺎدهء ﻓﻘﺮ از ﺟﺎم ﻣﻼﻣﺖ ﮐﺸﯿﺪه ﺧﺮاﺳﺎن و‬ ‫ﭘﯿﺸﺎور و ﮐﺎﺑﻞ را ﺳـﯿﺎﺣﺖ ﮐﺮده و ﺑﺨـﺪﻣﺖ ﻣﺴـﮑﯿﻦ ﺷﺎه ﭘﯿﺸﺎوري و ﺳـﯿﺪ ﻋﺎﻟﻢ ﺷﺎه ﻫﻨﺪي رﺳـﯿﺪه از اﯾﺸﺎن ﺗﺮﺑﯿﺘﻬﺎ دﯾﺪه آﻧﮕﺎه ﺑﺠﺎﻧﺐ‬ ‫ﻋﺮاﻗﯿﻦ و ﻓﺎرس ﺷـﺘﺎﻓﺘﻪ ﺳـﻌﺎدت ﺧﺪﻣﺖ ﺳـﯿﺪ ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﺷـﯿﺮازي و آﻗﺎﻣﺤﻤﺪ ﻫﺎﺷﻢ درﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﺧﻼص ﺑﺨﺪﻣﺖ آﻗﺎﻣﺤﻤﺪ ﻫﺎﺷﻢ‬ ‫ﻧﺎم ﻓﺮزﻧﺪ ﺳـﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ ﺧﻮد را ﻣﺤﻤﺪ ﻫﺎﺷﻢ ﻧﻬﺎده‪ .‬اﻏﻠﺐ اوﻗﺎت ﺻﺎﯾﻢ و ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ ذﮐﺮ داﯾﻢ ﺑﻮده ﺑﯿﺸﺘﺮ اوﻗﺎت ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ و ﺻﺤﺒﺖ ﺣﺎج‬ ‫ﻣﯿﺮزا اﺑﻮاﻟﻘـﺎﺳﻢ ﺷـﯿﺮازي روي ﻣﯽ آورد‪ .‬ﺧﻠﻒ ﺻـﺪق او ﻣﺤﻤـﺪ ﻫـﺎﺷﻢ ﻧﯿﺰ ﺻـﺎﺣﺐ اﺧﻼق ﻧﯿﮑﻮ و اوﺻﺎف دﻟﺠﻮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺎل‬ ‫‪ 1234‬ه ‪ .‬ق‪ .‬وﻓﺎت ﯾﺎﻓﺖ و در ﺣﺎﻓﻈﯿﻪ ﻣﺪﻓﻮن ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺷﻌﺎر از اوﺳﺖ‪ :‬ﺑﻮد ﮔﻨﺞ دو ﻋﺎﻟﻢ در ﺳﻪ ﮔﻮﻫﺮ ﮐﺰ آﻧﻬﺎ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﺎﻣﺖ ﻣﯿﺴﺮ‬ ‫ﯾﮑﯽ در ﺟﻮع داﯾﻢ دوﯾﻤﯿﻦ ﺟﻮد ﺳـﯿﻢ در ذﮐﺮ ﺣﻖ آن اﺻـﻞ ﻣﻘﺼﻮد‪ .‬ﻧﻘـﻞ ﺑﻪ اﺧﺘﺼـﺎر از رﯾﺎض اﻟﻌﺎرﻓﯿﻦ چ ‪ 1‬ﺻﺺ ‪ 256‬و ‪ .257‬در‬ ‫ﻣﺠﻤﻊ اﻟﻔﺼﺤﺎء چ ‪ 1‬ج ‪ 2‬ص ‪ 109‬ﻧﯿﺰ ﻫﺪاﯾﺖ ﺷﺮح ﺣﺎل او را آورده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( اﺳـﻤﺶ اﻣﺎﻣﻘﻠﯽ و ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺷﺎه ﻋﺒﺎس اول و دوم ﺑﻮد‪ .‬وي در ﺳﺎل ‪ 1077‬ه ‪ .‬ق‪ .‬درﮔﺬﺷﺖ و ﻇﺎﻫﺮًا وﻓﺎﺗﺶ در اواﺋﻞ ﺳـﻠﻄﻨﺖ‬ ‫ﺷـﺎه ﻋﺒـﺎس ﺛـﺎﻧﯽ دﺳﺖ داد‪ .‬وي ﻣﺮدي ﻋﺎرف و از اﻫﻞ ﻗﺮﯾﻪء دژآﺑﺎد ﺑﯿﻦ ﻣﺸـﻬﺪ و ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨـﺪان ﻣﺎﯾﻪء ﻋﻠﻤﯽ ﻧـﺪاﺷﺖ‪ .‬دﯾﻮاﻧﺶ‬ ‫ﻣﺸـﺘﻤﻞ ﺑﺮ دوﯾﺴﺖ و ﺑﯿﺴﺖ ﻏﺰل و ‪ 35‬ﻗﺼـﯿﺪه اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺗﺮﺟﯿﻊ ﺑﻨﺪ و ﻣﺜﻨﻮي دارد‪ .‬اﯾﻮاﻧﻒ ﻣﺴﺘﺸـﺮق روﺳﯽ اﻻﺻﻞ ﺻﺪ ﻏﺰل از آن را‬ ‫اﻧﺘﺨـﺎب و ﺑﺎ ﻣﻘـﺪﻣﻪ اي در ﺑﯿﺴﺖ ﺻـﻔﺤﻪ در ﺑﻤﺒﺌﯽ ﺑﺴﺎل ‪ 1359‬ﭼـﺎپ ﮐﺮد‪ .‬او را ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ دﯾـﻮان ﻣﺜﻨﻮي »ﻃﻠﻮع اﻟﺸـﻤﺲ« ﯾـﺎ »ﻃﻮاﻟﻊ‬ ‫اﻟﺸﻤﺲ« ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ‪) .‬از اﻟﺬرﯾﻌﻪ ﻗﺴﻢ اول ﺟﺰء ﻧﻬﻢ ص ‪.(281‬‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ دﻫﻠﻮي‪.‬‬



‫]ِد َل[ )ِاخ( ﻣﯿﺮزا ﻣﺤﻤـﺪ ﺻﺎﻟـﺢ‪ .‬ﻣﻌﺎﺻـﺮ ﻣﺤﻤـﺪﭘﺎدﺷﺎه اﺳﺖ و ﺷـﻌﺮش در روز روﺷﻦ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪) .‬از اﻟـﺬرﯾﻌﻪ ﻗﺴﻢ اول ﺟﺰء ﻧﻬﻢ ص‬ ‫‪.(282‬‬ ‫ﺧﺎك ﯾﺮد‪.‬‬



‫][ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﭼﮏ از دﻫﺴـﺘﺎن رودﺑﺎر ﺑﺨﺶ ﻣﻌﻠﻢ ﮐﻼﯾﻪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻗﺰوﯾﻦ واﻗﻊ در ‪ 24‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﻣﻌﻠﻢ ﮐﻼﯾﻪ و‬ ‫‪ 30‬ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻋﻤﻮﻣﯽ و داراي ‪ 38‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(1‬‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ زﻫﯽ‪.‬‬



‫]ِي َز[ )ِاخ( ﺷﻌﺒﻪ اي اﺳﺖ از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﻧﺎﺣﯿﻪء ﺳﺮاوان از ﻃﻮاﺋﻒ ﮐﺮﻣﺎن و ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن و ﻣﺮﮐﺐ از ‪ 50‬ﺧﺎﻧﻮار‪) .‬از ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﯿﻬﺎن‬ ‫ص ‪.(98‬‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ ﺷﯿﺮازي‪.‬‬



‫]ِي[ )ِاخ( وي ﯾﮑﯽ از دراوﯾﺶ و ﺷﻌﺮاء اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺪاﯾﺖ در »رﯾﺎض اﻟﻌﺎرﻓﯿﻦ« ﺷﺮح ﺣﺎل او را ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ آورد‪ :‬اﺳﻢ او ﻣﯿﺮزا اﻣﯿﻦ‪ ،‬ﻓﻘﯿﺮي‬ ‫اﺳﺖ دردﻣﻨـﺪ و ﺳـﺎﻟﮑﯽ اﺳﺖ دل ﻧﮋﻧـﺪ‪ .‬ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ در زﺣﻤﺖ و اﺑﺘﻼء ﻣﺒﺘﻠﯽ و ﮔﺮﻓﺘﺎر و از ﻣﻼﻣﺖ و ﺷـﻨﺎﻋﺖ ﻣﻨﮑﺮﯾﻦ در آزار‪ .‬رﻧﺠﻬﺎي‬ ‫ﺑﯿﺸـﻤﺎر ﮐﺸـﯿﺪه و ﻣﺠﺎﻫﺪات ﺑﺴـﯿﺎر ﮔﺰﯾﺪه‪ ،‬در ﮐﻨﺞ ﻗﻨﺎﻋﺖ آرﻣﯿﺪه‪ ،‬در اﯾﺎم ﺷﺒﺎب ﺳﯿﺎﺣﺖ ﻓﺎرس و ﻋﺮاق و ﻋﺮاق ﻋﺠﻢ ﻧﻤﻮده و ﻣﺪﺗﻬﺎ‬ ‫در ﻋﺘﺒـﺎت زاﺋﺮ ﺑﻮده اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺴـﯿﺎري از ﻣﺸﺎﯾـﺦ ﻣﻌﺎﺻـﺮﯾﻦ را درﯾـﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬اﻣﺎ در وادي اﺧﻼص و ارادت ﻣﺤﺐ ﻋﻠﯽ ﺷﺎه ﭼﺸﺘﯽ ﺷـﺘﺎﻓﺘﻪ از‬ ‫ﻣﯿﺎﻣﻦ ﺧـﺪﻣﺖ او ﺑﻤﻘﺎﺻـﺪ اﺻـﻠﯽ ﮐﺎﻣﯿﺎب آﻣـﺪه ﭼﻨﺪي در ﻗﻠﻤﺮو ﻋﻠﯽ ﺗﻨﮑﺮ ﺗﻮﻗﻒ داﺷـﺘﻪ و ﺟﻤﻌﯽ ﻫﻤﺖ ﺑﺮ ارادﺗﺶ ﮔﻤﺎﺷـﺘﻪ ﻃﺮﯾﻘﻪء‬ ‫ﺳﻠﺴـﻠﻪء ﭼﺸﺘﯿﻪ درﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن در ﺧـﺎرج ﺷـﯿﺮاز در ﺑﻘﻌﻪء ﻫﻔﺖ ﺗﻨـﺎن زاوﯾﻪ و ﺧﺎﻧﻘـﺎﻫﯽ دارﻧـﺪ و اﺣﺒﺎء ﺻـﺤﺒﺖ اﯾﺸﺎن را ﻏﻨﯿﻤﺖ ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻤﺎرﻧﺪ‪ .‬ﺻـﺤﺒﺘﺶ ﻣﮑﺮر دﺳﺖ داده اﺷـﻌﺎر ﺧﻮب دارﻧﺪ اﮐﻨﻮن ﺟﺰ اﯾﻦ اﺑﯿﺎت ﺣﺎﺿﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ :‬اي دل اﮔﺮ دﻣﯽ ز ﺧﻮدي ﺑﺎ ﺧﺪا ﺷﺪي از‬ ‫ﭘـﺎي ﺗـﺎ ﺑﺴـﺮ ﻫﻤﻪ ﻧﻮر و ﺿـﯿﺎ ﺷـﺪي ﮔﻔﺘﯽ ﮐﺰ اﺧﺘﻼف ﺟﻬﺎن ﻧﯿﺴـﺘﻢ ﺧﻼص ﻫﺴـﺘﺖ ﺧﻼص ﮔﺮ ﺑﺨﻼﻓﺶ رﺿﺎ ﺷـﺪي ﯾﺎ ﺑﯽ ﻓﺮاﻏﺘﯽ ز‬ ‫ﺳﺘﻤﻬﺎي ﻧﻔﺲ اﮔﺮ ﺑﺎ ﺳﺎﻟﮑﺎن راه ﺧـﺪا آﺷـﻨﺎ ﺷﺪي‪ .‬و ﻧﯿﺰ او را اﯾﻦ رﺑﺎﻋﯽ اﺳﺖ‪ :‬ﭼﻨﺪي ﭘﯽ ﻋﻠﻢ و ﻣﺬﻫﺐ و ﮐﯿﺶ ﺷﺪم ﯾﮑﯽ ﭼﻨﺪ دﮔﺮ‬ ‫ﻃﺎﻟﺐ دروﯾﺶ ﺷﺪم دﯾﺪم ﮐﻪ دل اﺳﺖ ﻣﺒﺪأ ﻫﺮ ﻓﯿﻀـﯽ ﺑﺮﮔﺸـﺘﻢ و ﻃﺎﻟﺐ دل ﺧﻮﯾﺶ ﺷﺪم‪) .‬از رﯾﺎض اﻟﻌﺎرﻓﯿﻦ چ ‪ 1‬ص ‪ .(258‬ﻫﺪاﯾﺖ‬ ‫در ﻣﺠﻤﻊ اﻟﻔﺼﺤﺎء چ ‪ 1‬ج ‪ 2‬ص ‪ 108‬ﻧﯿﺰ از او ﯾﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ ﺷﯿﺮازي‪.‬‬



‫]ِي[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از ﺷـﻌﺮاي دورهء ﺷـﺎه ﻃﻬﻤـﺎﺳﺐ ﺻـﻔﻮي اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﯿﺖ از اوﺳﺖ‪ :‬ﺑﺮ ﺗﺮﺑﺖ ﺧﺎﮐﯽ ز ﮐﺮم ﯾﺎر ﮔـﺬر ﮐﺮد ﮐﻮﺟﺎن ﮐﻪ‬ ‫ﻓﺪاي ﻗﺪم ﯾﺎر ﮐﻨﺪ ﮐﺲ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج ‪ 3‬ص ‪.(2013‬‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ ﮐﺎﺷﻐﺮي‪.‬‬



‫]ِي َغ[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از ﺷﻌﺮاﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﮏ ﻋﺮﻓﺎن ﻧﯿﺰ داﺷﺘﻪ و اﯾﻦ ﺑﯿﺖ او راﺳﺖ‪ :‬ﺑﯿﭽﺎره آن ﮐﻪ دل ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﺎﻣﻬﺮﺑﺎن دﻫﺪ آﺧﺮ در آرزوي‬ ‫وﺻـﺎل ﺗﻮ ﺟـﺎن دﻫـﺪ‪ .‬او را ﮐﺘﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﺑﻨﺎم »ﻣﻨﺎﻗﺐ اﻟﻌﺎرﻓﯿﻦ« در ﺷـﺮح ﺣﺎل ﺑﻬﺎءاﻟـﺪﯾﻦ ﻧﻘﺸـﺒﻨﺪي و ﺑﺮﻫﺎن اﻟـﺪﯾﻦ و ﺟﻼل اﻟـﺪﯾﻦ‪) .‬از‬ ‫ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج ‪ 3‬ص ‪.(2013‬‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از اﻓﺘﺎدﮔﯽ ﮐﺮدن و ﺑﻨـﺪﮔﯽ ﻧﻤﻮدن ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺑﯿﻘﺮاري ﮐﺮدن‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‬ ‫] َ‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء()‪ .(|| 1‬ﺗﺴـﻠﯿﻢ ﮐﺮدن‪) .‬اﺷـﺘﻨﮕﺎس ||(‪ .‬ﺑﺎ ﺧﺎك آﻏﺸـﺘﻦ‪ - (1) .‬ﺻـﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨﮓ آﻧﻨـﺪراج ﮔﻮﯾـﺪ اﯾﻦ دو ﻣﻌﻨﯽ را ﺑﺮاي‬ ‫»ﺧﺎﮐﯽ ﮐﺮدن« ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ ﻟﯿﮑﻦ ﺗﺎ ﻣﻔﻌﻮل آن ﻣﺬﮐﻮر ﻧﺸﻮد ﻣﻔﯿﺪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺪ ﺑﻠﯽ »ﭘﺎي ﺧﺎﮐﯽ ﮐﺮدن« ﺑﻤﻌﻨﯽ »ﺗﻬﯿﻪء ﺳـﻔﺮ‬ ‫ﮐﺮدن و اﻟﺘﺠﺎء ﺑﺴﻮي ﭼﯿﺰي آوردن« آﻣـﺪه ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ »ﺧﺎﮐﯽ ﮐﺮدن«‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻧﻈﺮ ﻣﺆﻟﻒ آﻧﻨﺪراج اﯾﻦ ﻣﺼﺪر ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺘﻌﺪي ﺑﺎﺷـﺪ‬ ‫ﻧ ﻪ ﻻز م ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﯿﻦ‪.‬‬



‫)ص ﻧﺴﺒﯽ( ﺧﺎﮐﯽ‪ .‬ﺧﺎك آﻟﻮد ‪ :‬اﯾﻦ ﻟﺐ ﺧﺎﮐﯿﻦ ﻣﺎ را در ﺳـﻔﺎﻟﯿﻦ ﺑﺎده ده‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﻮﻧﯿﻦ دﻟﯽ ﺑﺼﺒﺮ ﺳـﺮ اﻧـﺪوده وز ﺳـﺮﺷﮓ ﺧﺎﮐﯿﻦ‬ ‫رﺧﯽ ﭼﻮ ﮐـﺎه ﮔـﻞ اﻧـﺪود ﻣﯽ ﺑﺮﯾﻢ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬و اﯾﻦ ﻧﻮاﺣﯽ در ﻣﯿﺎن ﺷﮑﺴـﺘﻪ ﻫﺎ و ﻧﺸـﯿﺐ اﻓﺰارﻫﺎي ﺧﺎﮐﯿﻦ و ﺳـﻨﮕﯿﻦ‪) ...‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ‬ ‫ﺑﻠﺨﯽ ص ‪.(143‬‬ ‫ﺧﺎﮐﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫]ِن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﻃﺎرم ﭘﺎﺋﯿﻦ ﺑﺨﺶ ﺳـﯿﺮدان ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن زﻧﺠﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 42‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎوري ﺳـﯿﺮدان و ‪ 6‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺟﻤـﺎل آﺑﺎد ﮐﻪ ﺳـﺮ راه ﺷﻮﺳﻪء ﻗﺰوﯾﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ‪ 100‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ و‬ ‫زﺑﺎﻧﺸـﺎن ﮐﺮدي اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از رود ﻧﻮ و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼت و ﺑﺮﻧـﺞ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﺎﺟﯿﻢ‬ ‫ﺑﺎﻓﯽ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﮑﻨﻪء آﻧﺠﺎ از ﻃﺎﯾﻔﻪ ﮐﺮد اﺳﺖ و اﯾﻦ ده ﻗﺸـﻼق آﻧﻬﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯿﺸﻮد و ﯾﯿﻼق آﻧﻬﺎ ﺣﺪود ﻗﺎﻗﺎزان اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ ﻧﻬﺎد‪.‬‬



‫]ِن ‪َ /‬ن[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻠﯿﻖ‪ .‬اﻓﺘـﺎده‪ .‬ﻣﺘﻮاﺿﻊ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺷـﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ .(360‬ﻓﺮوﺗﻦ ‪ :‬ﭼﻮ ﻣﺮدان ﺷـﯿﺮاز ﺧـﺎﮐﯽ ﻧﻬـﺎد‬ ‫ﻧﺪﯾﺪم ﮐﻪ رﺣﻤﺖ ﺑﺮ آن ﺧﺎك ﺑﺎد‪.‬ﺳﻌﺪي ||‪ .‬ﺧﺎك زاد‪) .‬اﺷﺘﻨﮕﺎس(‪.‬‬ ‫ﺧﺎگ‪.‬‬



‫)ِا( ﺑﯿﻀﻪء ﻣﺮغ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﺷـﺘﻨﮕﺎس(‪ .‬ﺗﺨﻢ ﭘﺮﻧـﺪه‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻈﺎم()‪ .(1‬ﻣﺮﻏﺎﻧﻪ‪ .‬ﭼﻮزي||‪.‬‬ ‫ﺧـﺎگ ﮐﺒﮏ ﯾﮏ ﻗﺴﻢ اﻧﮕﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﻔﯿﺲ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و در ﺷـﯿﺮاز ﺑﻮده و ﺑﻪ ﺗﺨﻢ ﮐﺒﮏ ﻣﺸـﻬﻮر و ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ آن اﺳﺖ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ‬ ‫آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻈﺎم در ﺷﺮح اﯾﻦ ﻟﻐﺖ آرد‪» :‬رﺷﯿﺪي اﯾﻦ ﻟﻔﻆ را ﺿﺒﻂ ﮐﺮده و ﮔﻮﯾﺪ ﻫﺎگ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ و از اﯾﻦ‬ ‫ﻣـﺄﺧﻮذ اﺳﺖ ﺧـﺎﮔﯿﻨﻪ‪ ،‬و از ﻫﻤﯿﻦ ﻣـﺄﺧﻮذ اﺳﺖ ﺧـﺎگ ﮐﺒـﮏ آن ﻗﺴﻢ اﻧﮕﻮري اﺳﺖ ﻧﻔﯿﺲ در ﺷـﯿﺮاز ﮐﻪ ﺷﺒﯿﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺨﻢ ﮐﺒـﮏ و‬ ‫ﺑﻌﻀـﯽ ﺧﺎﮔﯿﻨﻪ ﻣﺨﻔﻒ ﺧﺎﯾﻪ ﮔﯿﻨﻪ ﮔﻔﺘﻪ و اول اﺻﺢ اﺳﺖ‪ .‬رﺷـﯿﺪي ﺑﺮاي ﻟﻔﻆ ﺧﺎگ ﺳـﻨﺪ ﻧﯿﺎورده و ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ﻫﻢ آن را ﺿﺒﻂ ﻧﮑﺮده‬ ‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﻟﻔﻆ ﻫﺎگ را ﺑـﺪون ﺳـﻨﺪ ﺿـﺒﻂ ﮐﺮده‪ .‬در ﭘﻬﻠﻮي ﺧﺎﺋﯿﮓ )ﺧﺎﯾﻪ( ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ اﺳﺖ و در ﭼﻨﺪ زﺑﺎن وﻻﯾﺘﯽ اﯾﺮان ﻫﻢ ﺧﺎﯾﻪ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺷﺎﯾـﺪ ﺧـﺎﮔﯿﻨﻪ ﻫﻤـﺎن ﺧﺎﯾﻪ ﮔﯿﻨﻪ اﺳﺖ و ﺧﺎگ ﮐﺒﮏ ﻫﻢ ﻣﺒـﺪل ﺧﺎﯾﻪ ﮐﺒﮏ اﺳﺖ ﭘﺲ ﻟﻔﻆ ﺧﺎگ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﯿﺴﺖ«‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ اﯾـﻦ ﮐﻠﻤﻪ را در ذﯾـﻞ ﻟﻐﺖ »ﺧـﺎك« آورده و ﺧـﺎﮔﯿﻨﻪ را ﻣﺸـﺘﻖ از اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ داﻧﺴـﺘﻪ اﺳﺖ و آن را ﺑـﺎ »واو« ﻣﻌـﺪوﻟﻪ ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫»ﺧﻮاگ« ﻧﯿﺰ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﯽ داﻧﺪ وﻟﯽ در ذﯾﻞ ﮐﻠﻤﻪء »ﺧﺎﯾﻪ ﮔﯿﻨﻪ« »ﺧﺎﮔﯿﻨﻪ« را ﻣﺨﻔﻒ »ﺧﺎﯾﻪ ﮔﯿﻨﻪ« ﻣﯽ داﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮔﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐـﺐ()‪ (1‬ﻧـﺎن ﺧﻮرش ﻣﻌﺮوﻓﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬ﻧﺎن ﺧﻮرﺷـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺗﺨﻢ ﻣﺎﮐﯿﺎن ﻣﯽ ﺳﺎزﻧـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻮراﮐﯽ اﺳﺖ ﺳﺎﺧﺘﻪ از ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ ﮐﻪ زرده و ﺳـﻔﯿﺪه را ﺑﻬﻢ زده در روﻏﻦ ﺳﺮخ ﮐﻨﻨﺪ و ﮔﺎﻫﯽ ﺷﮑﺮ ﯾﺎ ﻗﻨﺪ ﻫﻢ رﯾﺰﻧﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻈﺎم(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻪ رﯾﺰ ﮐﻪ از ﺑﯿﻀﻪء ﻣﺮغ راﺳﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج ‪ 1‬ص‪ .(379‬ﺗﺨﻢ رﯾﺰ‪ُ .‬ﻋﱠﺠﻪ‪ .‬ﺧﺒﯿﺺ اﻟﺒﯿﺾ ‪ :‬ور ﺑﮕﻮﯾﻢ ﺻﻔﺖ‬ ‫ﻗﯿﻤﻪ و ﺧﺎﮔﯿﻨﻪء ﮔﺮم ﺑﺮود از دل ﻫﺮ ﻣﺴـﺘﻤﻌﯽ ﺻﺒﺮ و ﻗﺮار‪ .‬ﺑﺴـﺤﺎق اﻃﻌﻤﻪ‪ - (1) .‬در ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﺑﺼﻮرت »ﺧﺎﯾﻪ ﮔﯿﻨﻪ« آﻣـﺪه‬ ‫اﺳﺖ و »ﺧﺎﯾﻪ ﮔﯿﻨﻪ« ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه‪ :‬ﺧﺎﯾﻪء رﯾﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﮔﯿﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﺎﮔﯿﻨﻪ ﻣﺨﻔﻒ ﺧﺎﯾﻪ ﮔﯿﻨﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎل‪.‬‬



‫)ع ِا( ﻧﻘﻄﻪء ﺳـﯿﺎه ﺑﺮ روي‪) .‬ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ آﻧﻨﺪراج ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺘﻨﻪ زاد‪ ،‬ﻣﻮزون‪ ،‬دﻟﺮﺑﺎي‪ ،‬دﻟﺠﻮي‪ ،‬دﻟﻔﺮﯾﺐ‪ ،‬دل آراي‪ ،‬ﻣﺸـﮑﯿﻦ‪ ،‬ﻋﻨﺒﺮﯾﻦ‪ ،‬ﻋﺒﻨﺮﺑﻮي‪ ،‬ﻋﻨﺒﺮﺑﺎر‪ ،‬ﻣﻌﻨﺒﺮ‪ ،‬ﻏﺎﻟﯿﻪ‬ ‫ﺑﻮي‪ ،‬ﺳـﯿﺎه‪ ،‬ﻧﯿﮏ اﺧﺘﺮ‪ ،‬ﮔﻮﺷﻪ ﮔﯿﺮ‪ ،‬زﻣﯿﻦ ﮔﯿﺮ‪ ،‬ﺑﻨﻔﺸﻪ ﮔﻮن و ﻧﯿﻠﮕﻮن از ﺻﻔﺎت آن اﺳﺖ‪ .‬ﺳﭙﻨﺪ‪ ،‬ﺳﯿﺎه داﻧﻪ‪ ،‬ﺣﺒﮥ اﻟﺴﻮداء‪ ،‬ﺑﻪ داﻧﻪ‪ ،‬ﻓﻠﻔﻞ‪،‬‬ ‫ﺣﺐ ﻓﻠﻔﻞ‪ ،‬ﺣﺐ اﻓﯿﻮن‪ ،‬ﻧﺎﻓﻪء ﻣﺸﮏ‪ ،‬ﺳـﻨﮓ ﺳـﯿﺎه‪ ،‬ﺳـﻨﮓ ﺣﺮم‪ ،‬ﺣﺠﺮاﻻﺳﻮد‪ ،‬زﻧﮕﯽ‪ ،‬ﺳـﯿﺎﻫﯽ‪ ،‬ﺑﻼي ﺳﯿﺎه‪ ،‬ﺷﺐ ﺗﺎرﯾﮏ‪ ،‬ﮐﻮﮐﺐ اﺧﺘﺮ‪،‬‬ ‫ﺳﺘﺎره‪ ،‬ﻧﺸﺎن اﻧﺘﺨﺎب‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪء اﻧﺘﺨﺎب‪ ،‬ﻋﻘـﺪه‪ ،‬ﭘﺮواﻧﻪ‪ ،‬ﻏﺰاﻟﻪ‪ ،‬ﻧﻤﮑـﺪان‪ ،‬ﻋﺪس‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ‪ ،‬دزد‪ ،‬ﻫﻨﺪو‪ ،‬زاغ‪ ،‬ﻣﮕﺲ‪ ،‬ﻣﻮر‪ ،‬زﻧﺒﻮر‪ ،‬ﻣﻬﺮه‪ ،‬ﻣﻬﺮهء‬ ‫ﻣـﺎر‪ ،‬ﻣﻬﺮ ﮐﻮﭼـﮏ‪ ،‬ﺗﮑﻤﻪ‪ ،‬دود‪ ،‬ﻫـﺎروت‪ ،‬ﺷـﺒﻨﻢ‪ ،‬ﺳـﻮﺧﺘﻪ‪ ،‬ﻧﯿﻠﻢ‪ ،‬ﺗﺨﻢ رﯾﺤـﺎن‪ ،‬ﺗﺨﻢ ﺑﻨﻔﺸﻪ‪ ،‬ﺗﺨﻢ ﮔـﻞ‪ ،‬ﺳﻮﯾـﺪاء‪ ،‬ﺗﺨﻢ آه‪ ،‬ﺗﺨﻢ اﻣﯿـﺪ از‬ ‫ﺗﺸﺒﯿﻬﺎت آن‪ .‬و ﺑﺎ ﻣﺼﺎدر »ﮔﺬاﺷـﺘﻦ« »ﻧﻬﺎدن«‪» ،‬زدن«‪» ،‬اﻓﺘﺎدن«‪» ،‬ﻧﺸﺴـﺘﻦ«‪» ،‬ﻧﺸﺎﻧـﺪن« ﻣﯽ آﯾـﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺑﻪ ﭼﺎﺑﮑﯽ ﺑﺮﺑﺎﯾﺪ ﮐﺠﺎ ﻧﯿﺎز‬ ‫دارد ز روي ﻣﺮد ﻣﺒـﺎرز ﺑﻨﻮك ﭘﯿﮑـﺎن ﺧـﺎل‪ .‬ﻣﻨﺠﯿﮏ‪ .‬روي ﺳـﺨﻦ را ز ﺑﻬﺮ ﺣﺠﺖ ﻋﻠﻤﯽ ﭘﯿﺶ ﺣﮑﯿﻤﺎن ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻘﻄﻪء ﺧﺎﻟﻢ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪.‬‬ ‫روﯾﺖ آراﺳـﺘﻪ ﺑﺨﺎل ﻫﻤﻪ زﯾﺮ ﻫﺮ ﺧﺎل ﻣﻌﻨﯽ دﯾﮕﺮ‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﺑﺮگ ﺑﻨﻔﺸﻪ ﮐﺰ زﻣﯿﻦ ﻣﯽ روﯾﺪ ﺧﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ روي ﻧﮕﺎري ﺑﻮده‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺧﯿﺎم‪ .‬دﯾﺪه در ﮐﺎر ﻟﺐ و ﺧﺎﻟﺶ ﮐﻨﻢ ﭘﯿﺸـﮑﺶ ﻫﻢ ﺟﺎن و ﻫﻢ ﻣﺎﻟﺶ ﮐﻨﻢ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬زﻧﺠﯿﺮ ﺻﺒﺮﻣﺎ را ﺑﮕﺴﺴﺖ ﺑﻨﺪ زﻟﻔﯽ ﺑﺎزار زﻫﺪ‬ ‫ﻣﺎ را ﺑﺸﮑﺴﺖ ﻋﺸﻖ ﺧﺎﻟﯽ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺗﺎ از ﺣﺠﺮات و آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺧﺎل ﺳﯿﻪ و ﻟﺒﺎن ﮐﻌﺒﻪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﯾﺎ رب آن ﺧﺎل ﺑﺮ آن ﻟﺐ ﭼﻪ ﺧﻮش اﺳﺖ ﺑﺮ‬ ‫ﻫﻼـﻟﺶ ﻧﻘـﻂ از ﺷﺐ ﭼﻪ ﺧﻮش اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﺰن ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﮔﺮه ﺑﺮ زﻟﻒ و ﺧﺎﻟﺖ زﮐﺎﺗﯽ ده ﻗﻀﺎ ﮔﺮدان ﻣﺎﻟﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻣﻪ از ﺧﻮﺑﯿﺶ‬ ‫ﺧﻮد را ﺧﺎل ﺧﻮاﻧـﺪه ﺷﺐ از ﺧﺎﻟﺶ ﮐﺘﺎب ﻓﺎل ﺧﻮاﻧـﺪه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺎل ﺗﻮ وﻟﯽ ز روي ﺗﻮ ﻓﺮد روز ﺗﻮ ﺑﺨﺎل ﻧﯿﺴﺖ درﺧﻮرد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬از ﻏﻢ‬ ‫آن داﻧـﻪء ﺧـﺎل ﺳـﯿﺎه ﺟﻤﻠـﻪء ﺗﻦ ﺧـﺎل ﺷـﺪه روي ﻣـﺎه‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺗـﺎزه ﺷـﺪ اﯾﻦ آب و ﻧﻪ در ﺟـﻮي ﺗﺴﺖ ﻧﻐﺰ ﺷـﺪ اﯾﻦ ﺧـﺎل و ﻧﻪ ﺑﺮ روي‬ ‫ﺗﺴﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻻﺟﺮم از ﻧﻮاﺋﺐ ﺣﺪﺛﺎن ﺗﯿﺮه ﭼﻮن ﺧﺎل ﮔﺸﺖ ﺻﻮرت ﺣﺎل‪ .‬ﮐﻤﺎل اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ‪ .‬زآﻧﺮوي و ﺧﺎل دﻟﺴﺘﺎن ﺑﺮﮐﺶ ﻧﻘﺎب ﭘﺮﻧﯿﺎن‬ ‫ﺗـﺎ ﭘﯿﺶ روﯾـﺖ آﺳـﻤﺎن آن ﺧـﺎل اﺧـﺘﺮ ﺑﺮﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑـﺪاﯾﻊ(‪ .‬ﺗﻨﻬـﺎ ﻧـﻪ ﻣـﻦ ﺑـﺪاﻧﻪء ﺧـﺎﻟﺖ ﻣﻘﯿـﺪم اﯾﻦ داﻧﻪ ﻫﺮ ﮐﻪ دﯾـﺪ ﮔﺮﻓﺘـﺎر دام‬ ‫ﺷـﺪ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺧﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﺑﺪان ﺻـﻔﺤﻪء ﺳـﯿﻤﯿﻦ ﺑﻨﺎﮔﻮش ﯾﺎ ﻧﻘﻄﻪ اي از ﻏﺎﻟﯿﻪ ﺑﺮ ﯾﺎﺳـﻤﻦ اﺳﺖ آن‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﺟﻬﺎن ﭼﻮن ﺧﻂ و‬ ‫ﺧﺎل و ﭼﺸﻢ و اﺑﺮوﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﺑﺠﺎي ﺧﻮﯾﺶ ﻧﯿﮑﻮﺳﺖ‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﻣﺤﻤﻮد ﺷﺒﺴﺘﺮي‪ .‬ﻏﻤﺰه زﻧﺎن ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم ﻓﺮﯾﺐ ﺳﯿﺐ زﻧﺦ ﺧﺎل زﻧﺦ‬ ‫ﺗﺨﻢ ﺳـﯿﺐ‪ .‬ﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬اي ﮐﻪ در زﻧﺠﯿﺮ زﻟﻔﺖ ﺟﺎي ﭼﻨﺪﯾﻦ آﺷـﻨﺎﺳﺖ ﺧﻮش ﻓﺘﺎد آن ﺧﺎل ﻣﺸﮑﯿﻦ ﺑﺮ رخ رﻧﮕﯿﻦ ﻏﺮﯾﺐ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﺷـﯿﺮاز و آب رﮐﻨﯽ و آن ﺑﺎد ﺧﻮش ﻧﺴﯿﻢ ﻋﯿﺒﺶ ﻣﮑﻦ ﮐﻪ ﺧﺎل رخ ﻫﻔﺖ ﮐﺸﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ور ﭼﻨﯿﻦ زﯾﺮ ﺧﻢ زﻟﻒ ﻧﻬﺪ داﻧﻪء‬ ‫ﺧﺎل اي ﺑﺴﺎ ﻣﺮغ ﺧﺮد را ﮐﻪ ﺑـﺪام اﻧـﺪازد‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﺗﺨﻢ رﯾﺤﺎن زﻟﻒ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺎل ﮔﺮﻣﯽ ﻋﺸﻖ را ﻓﺰون ﺳﺎزد‪ .‬ﻃﺎﻟﺐ آﻣﻠﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ز‬ ‫ﺧﺎل ﮔﻮﺷﻪء اﺑﺮوي ﯾﺎر ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻢ ازﯾﻦ ﺳـﺘﺎرهء دﻧﺒﺎﻟﻪ دار ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻢ‪.‬ﺻﺎﺋﺐ‪ .‬ﺧﺎل زﯾﺮ ﻟﺐ آن ﻣﺎه ﻟﻘﺎ اﻓﺘﺎده ﺳﺖ ﭼﺸﻢ ﺑﺪ دور ﮐﻪ ﺑﺴـﯿﺎر‬ ‫ﺑﺠـﺎ اﻓﺘـﺎده ﺳﺖ‪ .‬ﺻـﺎﺋﺐ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻣﺮﮐﺰ داﺋﺮهء ﺣﺴﻦ ﻣﺼـﻮر ﮔﺮدﯾـﺪ ﺧـﺎل ﻣﺸـﮑﯿﻦ ﭼﻮ ﺑﺮ آن ﭼﻬﺮهء زﯾﺒﻨـﺪه زدﻧـﺪ‪ .‬ﺻـﺎﺋﺐ )از‬ ‫آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ز ﺧـﺎل ﻋﻨﺒﺮﯾﻦ اﻓﺰون ز زﻟﻒ ﯾﺎر ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻢ ﻫﻤﻪ از ﻣﺎر و ﻣﻦ از ﻣﻬﺮهء اﯾﻦ ﻣﺎر ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻢ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺎل از‬ ‫ازل ﺑﺮخ ﻃـﺎﻟﻌﻢ ﻧﺸـﺴﺖ اي دﯾـﺪه ﺳـﻌﯽ ﭼﯿﺴﺖ ﺑﻪ ﺑﺨﺖ ﺳـﯿﺎه ﻣﺎ‪ .‬واﺿـﺢ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻣﺸﺎﻃﻪ ﺑﺤﺴﻦ ﺳـﻌﯽ ﺑﺮ رﺧﺴﺎرش از ﻣﺮدﻣﮏ‬ ‫دﯾﺪهء ﺧﻮد ﺧﺎل ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﻇﻬﻮري )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺸﺎﻃﮕﯽ ﺳـﺮ ﺑﺮ آرد ﺷﻤﺎل ﻧﻬﺪ ﺑﺮ رخ ﻻﻟﻪ از ﻣﺸﮏ ﺧﺎل‪ .‬ﻣﻼﻃﻐﺮا در ﺳﺎﻗﯽ ﻧﺎﻣﻪ‬ ‫)از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺧـﺎل او در ﻣﺰاج ﺑﺎرد ﺷـﯿﺦ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﮐﺎر ﺣﺒـﮥ اﻟﺴﻮدا‪.‬ﺛﺎﺑﺖ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬اﺑﺮوي ﺗﻮ ﺑﺮ ﭼﺸـﻤﻪء ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﭘﻞ اﺳﺖ در‬ ‫ﺷﯿﺸﻪء دل ﺧﯿـﺎل ﻟﻌـﻞ ﺗﻮ ﻣـﻞ اﺳﺖ ﺣﺴﻦ ﺗﻮ ﺑﻬـﺎر و زﻟﻒ ﺗﻮ اﺑﺮ ﺑﻬﺎر روي ﺗﻮ ﮔﻞ اﺳﺖ و ﺧﺎل ﺗﻮ ﺗﺨﻢ ﮔﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﯿﺮ )از آﻧﻨـﺪراج(‪.‬‬ ‫زﻟﻒ و ﺧﻂ ﺗﻮ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن و ﻃﻮﻃﯽ رﺧﺴﺎر و ﺧﺎل ﻣﺸﮑﯿﻦ ﮐﺎﻓﻮر و ﺣﺐ ﻓﻠﻔﻞ‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﺳﻠﻤﺎن )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﮐﻌﺒﻪء‬ ‫ﺧﻠﻖ اﺳﺖ روﯾﺶ ﺣﻠﻘﻪء آن ﮐﻌﺒﻪ زﻟﻒ ﺧـﺎل او ﺳـﻨﮓ ﺳـﯿﺎه و ﭼﺸﻢ او زﻣﺰم ﻧﻤـﺎﺳﺖ ﻧﻘﻄﻪء ﺧـﻂ ﺷـﻬﻨﺸﺎه اﺳﺖ ﯾـﺎ ﺳـﻨﮓ ﺣﺮم ﺧﺎل‬ ‫ﻣﺸـﮑﯿﻨﺖ ﮐﻪ ﺟﺎن ﻣﻘﺒﻼن را ﺑﻮﺳﻪ ﺟﺎﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﺟﻤﺎل اﻟـﺪﯾﻦ ﺳـﻠﻤﺎن )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬اي ﮐﺮده زاغ ﺧﺎل ﺗﻮ ﺑﺮ ﻻﻟﻪ زار ﺟﺎي وي ﺑﺮده‬ ‫ﺑـﺎغ ﺣﺴﻦ ﺗﻮ از ﻧﻮ ﺑﻬﺎر دﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﺟﻤﺎل اﻟـﺪﯾﻦ ﺳـﻠﻤﺎن )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺻـﻼي دوﻟﺖ و ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺰن ﮐﻪ ﻫﺴﺖ اﻣﺮوز ﺧﻂ ﺗﻮ ﺳﺒﺰي‬ ‫ﺧﻮان ﺧﻠﯿﻞ و ﺧﺎل ﻋـﺪس‪ .‬ﮐﻤﺎل ﺧﺠﻨﺪ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺧﺎل روﯾﺶ اﺧﺘﯿﺎرت را ﻣﻔﯿﺪ از دﺳﺖ ﺑﺮد ﺗﮑﻤﻪء ﺗﻨﻬﺎ ﮔﺮﻓﺖ آﺧﺮ ﮔﺮﯾﺒﺎن ﺗﺮا‪.‬‬ ‫ﻣﻔﯿﺪ ﺑﻠﺨﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬زﻣﺎﻧﻪ ﺑﺎزي دﯾﮕﺮ ﺑﺮوي ﮐﺎر آورد ﻓﮑﻨﺪ ﻣﻬﺮهء ﺧﺎل ﺗﺮا ﺑﻪ ﺷـﺸﺪر ﺧﻂ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺤﺎق ﺷﻮﮐﺖ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﭼﻮ اﻓﯿﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯿـﻞ ﻃﺒﻊ او ﺑﺎ ﺷـﯿﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ز ذوق ﺧﺎل او ﺷـﺪ اﻟﻔﺖ دل ﺗﺎ ﺑﻨﺎﮔﻮﺷـﺶ‪ .‬ﺗﺮاب ﻓﺘﻮت )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺑﯿﺎد ﻧﯿﻠﻢ ﺧﺎﻟﺶ ز‬ ‫ﻣﻬﺮه ﺷـﺪه ﺗﺴﺒﯿـﺢ ﺗـﺎر ﭼﻨﮓ زﻫﺮه‪ .‬ﻣﻼﻃﻐﺮا )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻣﻬﺮ ﺑﺮ ﻟﺐ ﭼﻮ ﻧﻬـﺪ درج دﻫﺎن ﺗﻮ زﺧﺎل در دﻧـﺪان ﺗﺮا ﮔﻮﻫﺮ ﻧﺎﯾﺎب ﮐﻨـﺪ‪.‬‬ ‫آﺻﻔﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺧﺎﻟﺶ ﻣﺨﻮان ﮐﻪ ﺑﺮ ﻟﺐ ﺧﻨﺪان ﻧﻬﺎده اي داغ دل ﻣﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﺎن ﻧﻬﺎده اي‪ .‬ﭼﺎﭼﯽ )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﻧﻘﻄﻪء‬ ‫ﺳﯿـﺎﻫﯽ ﮐﻪ زﻧﺎن ﻣﺮ زﯾﻨﺖ را ﻣﯿﺎن دو اﺑﺮو ﻧﻬﻨـﺪ ‪ :‬ﻣﺎ ﺑﯿﻦ دو اﺑﺮوي ﺗﻮ آن ﻧﻘﻄﻪء ﺧﺎل ﭼﻮن ﮐﻮﮐﺐ ﻣﻨﺨﺴﻒ ﻣﯿﺎن دو ﻫﻼل ||‪.‬؟ ﻧﻘﻄﻪء‬ ‫ﺳﯿﺎﻫﯽ ﮐﻪ زﻧﺎن ﺑﻪ ﺗﻘﻠﯿـﺪ ﺧﺎل ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺮ رﺧﺴﺎر ﻧﻬﻨـﺪ ||‪ .‬ﻧﻘﻄﻪ اي ﮐﻪ ﺑﺮ اﻧـﺪام ﻣﺮدم اﻓﺘـﺪ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء‬ ‫ﻣﻨﯿﺮي( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨـﺪراج( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻟﮑﻪ اي ﺟﺰ رﻧﮓ ﺑـﺪن ﺑﺮ ﺑﺪن ﭘﺪﯾﺪ‬ ‫آﯾـﺪ و زﯾﺒـﺎ ﻧﻨﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﯿﻼن ‪ :‬ﺑـﺪو ﮔﻔﺖ ﺑﻬﺮام ﺑﻨﻤﺎي ﺗﻦ ﻧﺸﺎن ﺳـﯿﺎوش ﺑﻨﻤﺎ ﺑﻤﻦ ﺑﺒﻬﺮام ﺑﻨﻤﻮد ﺑﺎزو ﻓﺮود ز ﻋﻨﺒﺮ ﺑﻪ ﮔﻞ ﺑﺮ ﯾﮑﯽ ﺧﺎل‬ ‫ﺑﻮد‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﻣﺎر ﺧﻮش ﺧﻂ و ﺧﺎل؛ آدﻣﯽ ﺧﻮش ﻇﺎﻫﺮ و ﺑﺪﺑﺎﻃﻦ ||‪ .‬آﺑﻠﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﺠﺎزًا ﺑﻤﻌﻨﯽ آﺑﻠﻪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪.‬‬ ‫ ﺗﺐ ﺧﺎل؛ ﺗﺎوﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺗﺐ ﺑﺮ ﺻﻮرت ﭘﺪﯾﺪ آﯾﺪ‪ - .‬ﺧﺎل ﺧﺎل؛ ﺟﺎﻣﻪ ﯾﺎ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﻫﺎ ﺑﺮﻧﮕﯽ ﻏﯿﺮ از زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺮ آن ﺑﺎﺷـﺪ‬‫‪ :‬ﻫﻤﻪ ﺑﭽﻪ ﭼﻮن ﺑﭽﮕﺎن ﭘﻠﻨﮓ ﻫﻤﻪ ﺧﺎل ﺧﺎل و ﻫﻤﻪ رﻧﮓ رﻧﮓ‪) .‬ﯾﻮﺳﻒ و زﻟﯿﺨﺎ(‪ - .‬ﺧﺎل روي ﮐﺴﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻦ؛ ﻧﺴﺒﺖ ﻓﺴﺎد و ﺗﺒﺎﻫﯽ‬ ‫ﺑﻪ وي دادن )ﺧـﺎﺻﻪ ﺑﺰﻧـﺎن و دﺧﺘﺮان(‪ - .‬ﺧـﺎل ﺳﭙﯿـﺪ؛ ﭘﯿﺴـﯽ ‪ :‬ﺑﺮﺗﻦ دﯾﻦ ﻣـﺪار ﺧـﺎل ﺳﭙﯿـﺪ ﺗﺎ ﺧﻂ ﻋﻤﺮ ﺗﻮ ﺳـﯿﻪ ﻧﮑﻨﻨـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - .‬ﺧﺎل‬ ‫ﮔﻮﺷﺘﯽ؛ ﺑﺮآﻣـﺪﮔﯽ اﺳﺖ از ﮔﻮﺷﺖ ﺑﺮ ﺑـﺪن‪ - .‬ﺷﺐ ﺧـﺎل؛ آﺑﻠﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﺮﺳـﯿﺪن در ﺧﻮاب ﺑﺮ ﺻﻮرت‬ ‫ﭘﺪﯾـﺪ ﻣﯽ آﯾـﺪ ||‪ .‬ﻧﮕﺎر ﮐﺒﻮد ﯾﺎ ﺳﺒﺰ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﻦ آدﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ ﺑﺪﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﭘﻮﺳﺖ ﺗﻦ را ﺑﺎ ﺳﻮزﻧﯽ ﺑﯿﺎژﻧﺪ و آژده را ﻧﯿﻞ و ﯾﺎ ﮐﺤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‬ ‫ﻣﺮزﯾﻨﺖ را‪ - .‬ﺧـﺎل ﮐـﻮﺑﯽ ﮐﺮدن؛ ﭘـﻮﺳﺖ ﺗﻦ را ﺑـﺎ ﺳﻮزﻧﯽ آژدن و آژده را ﻧﯿـﻞ زدن ﺗـﺎ ﺗﺼﻮﯾﺮي ﺑﺮآﯾـﺪ‪ .‬و ﻧﯿﺰ رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻨﻮان‬ ‫ﺷﻮد ||‪ .‬ﺳﭙﯿـﺪي ﮐﻪ ﺑﺮ ﻧﺎﺧﻦ ﮔﺎﻫﯽ اﻓﺘـﺪ ||‪ .‬ﻧﺸﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪ :‬اي اﻣﺎﻣﺎن و ﻋﺎﻟﻤﺎن اﺟﻞ ﺧﺎل ﺟﻬﻞ از ﺑﺮ اﺟﻞ ﻣﻨﻬﯿﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ||‪.‬‬ ‫ﻧُﻘَﻄﻪ‪ .‬ﻧُﮑَﺘﻪ ||‪ .‬ﻟَﮏ‪ ،‬ﻟﮑﻪ‪ .‬ﻟﮑﻪء ﮐﻮﭼﮏ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻧﻘﻄﻪء ﮐﻮﭼﮑﯽ از ﻣﯿﻮه ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﺳﺎﯾﺮ ﻗﺴـﻤﺘﻬﺎي آن رﺳـﺪ‪» :‬اﻧﮕﻮر ﺧﺎل‬ ‫زده اﺳﺖ ||«‪ .‬ﻫﺮ ﯾـﮏ از ﻧﻘﻄﻪ ﻫـﺎي ﻃـﺎس ﺗﺨﺘﻪ ﻧﺮد و آن ﺑﺮ ﻫﺮ دو ﺟـﺎﻧﺒﯽ ﻫﻔﺖ اﺳﺖ ﻣﺜﻼـ ﭼﻮن ﺑﺮ ﺟﺎﻧﺒﯽ ﯾﮏ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﺮ دﯾﮕﺮ روي‬ ‫ﺷﺶ ﻧﻘﺶ اﺳﺖ‪ .‬و اﮔﺮ ﺑﺮ روﺋﯽ ﭘﻨﺞ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ ﺟﺎﻧﺐ ﻣﻘﺎﺑﻞ آن دو ﻣﻨﻘﻮش اﺳﺖ ||‪ .‬ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻧﮕﺎرﻫﺎي واﻗﻊ ﺑﺮ ورق ﺑﺎزي ﭼﻮن ﺗﮏ‬ ‫ﺧـﺎل‪ ،‬ﺧﺎل ﺧﺸﺘﯽ‪ ،‬ﺧﺎل ﮔﺸـﻨﯿﺰي ||‪ .‬ﻫﺸﺖ ﯾﮏ ِﮔِﺮه ||‪ .‬ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي ﺑﺰرگ درﺧﺘﺎن‪» .‬ﺧﺎﻻن« ﺟﻤﻊ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﺷـﻌﺎر ﻣﯿﺮزا‬ ‫ﺣﺴـﯿﻦ ﺧﺎن ﮐﺴـﻤﺎﺋﯽ ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﻧﺸـﮑﯿﻨﻢ ﺧﺎﻻﻧﺎ از ﺑﻬﺮ ﺧﻮﻣﻪ ﯾﺎ ﮐﻪ ﮐﻮﻣﻪ«‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﮔﯿﻠﮑﯽ ص ‪ - .(87‬دار ﺧﺎل؛ درﺧﺘﯽ‬ ‫ﮐﻪ آن را ﭘﯿﻮﻧـﺪ ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ ||‪ .‬ﺷﺎخ درﺧﺘﺎن ﻧﻮﻧﺸﺎﻧﺪه را ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ ||‪ .‬ﻫﺮ ﺑﻮﺗﻪء درﺧﺘﯽ ﮐﻪ از ﺟﺎﺋﯽ ﺑﺮﮐﻨﺪه ﺷﻮد و در ﺟﺎي دﯾﮕﺮ‬ ‫ﺑﻨﺸﺎﻧﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎل‪.‬‬



‫)ع ِا( ﺑﺮادر ﻣﺎدر‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻋﻼﻣﻪ ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ ص ‪) (45‬آﻧﻨﺪراج( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻨﺪي ﻣﺎﻣﻮن ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬ﮐﺎﮐﻮﯾﻪ‪ .‬داﺋﯽ‪ .‬آﺑﻮ‪ .‬آﺑﯽ‪ .‬ج‪َ ،‬اﺧﻮال‪َ ،‬اﺧَﻮﻟﮥ‪ُ ،‬ﺧﻮﻟَﮥ‪ُ ،‬ﺧﻮل‪ ،‬ﺧﺎﻻن ‪ :‬ﺑﺪ‬ ‫او ﭘﻮر ﺷﺎه ﺳﻤﻨﮕﺎن زﻣﯿﻦ ﻫﻤﺎن ﺧﺎل ﺳﻬﺮاب ﺑﺎ آﻓﺮﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﯽ ﺗﻮ آن ﻣﺮد را ﺧﺎل ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺪو ﺗﺎزه داﻧﯽ ﻣﻪ و ﺳﺎل ﺧﻮﯾﺶ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 624‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﭼﻪ ﮔﻮﺋﯽ ز ﮔﺴـﺘﻬﻢ ﯾﻞ ﺧﺎل ﺷﺎه ﺗﻮاﻧﮕﺮ ﺳـﭙﻬﺒﺪ ﺳـﺮي ﺑﺎ ﺳـﭙﺎه‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺑﺸﻨﯿﺪ ﻫﺮﻣﺰ ﮐﻪ ﺧﺴﺮو ﺑﺮﻓﺖ ﻫﻢ اﻧﺪر زﻣﺎن ﮐﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎد‬ ‫ﺗﻔـﺖ ﮐـﻪ ﮔﺴــﺘﻬﻢ و ﺑﻨـﺪوي را ﮐﺮده ﺑﻨـﺪ ﺑﺰﻧـﺪان ﮐﺸــﯿﺪﻧﺪ ﻧﺎﺳﻮدﻣﻨـﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﻫﺮ دو ﺧﺎﻻـن ﺧﺴــﺮو ﺑﺪﻧـﺪ ﺑﻤﺮداﻧﮕﯽ در ﺟﻬـﺎن ﻧﻮ‬ ‫ﺑﺪﻧﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﻤﺘﺶ آب و ﻣﻌﺎﻟﯽ ام و ﺑﯿﺪاري وﻟﺪ ﺣﮑﻤﺘﺶ ﻋﻢ و ﺟﻼﻟﺖ ﺧﺎل و ﻫﺸﯿﺎري ﺧﺘﻦ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺎم ﺑﻮﺻﺎدق ﺗﺒﺎﻧﯽ‬ ‫رﺣﻤـﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺑﻪ ﻏﺰﻧﯽ اﺳﺖ و ﺧﺎل وي ﺑﻮد ﺑﻮﺻﺎﻟﺢ ﮐﻪ ﺣﺎل او ﺑﺎز ﻧﻤﻮدم‪) ...‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻫﻤﻮاره ﭘﺸﺖ و ﯾﺎر ﻣﻦ ﭘﻮﯾﻨﺪه‬ ‫ﺑﺮ ﻫﻨﺠـﺎر ﻣﻦ ﺧﺎراﺷـﮑﻦ رﻫﻮار ﻣﻦ ﺷـﺒﺪﯾﺰﺧﺎل و رﺧﺶ ﻋﻢ‪ .‬ﻻـﻣﻌﯽ‪ .‬ﻣـﺎل و ﻣﻠـﮏ از زﻫـﺪ و از ﻃﺎﻋﺖ ﮔﺰﯾﻦ ﻋﻠﻢ ﻋﻢ ﺑﺎﯾـﺪ ﺗﺮا ﭘﺮﻫﯿﺰ‬ ‫ﺧﺎل‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﻓﻀﻞ و ادب ﻣﺮد ﻣﻬﯿﻦ ﻧﺴﺒﺖ اوﯾﺴﺖ ﺷﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﻧﭙﺮﺳﯽ ز ﭘﺪر و ز ﻋﻢ و ﺧﺎﻟﺶ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬دﯾﺪي ﮐﻪ ﻧﻪ ﻋﻢ ﺑﻮدي و‬ ‫ﻧــﻪ ﺧــﺎل ﮐﺴــﯽ را او ﮐﺮد ﺗﺮا ﻋــﻢ و ﻫﻤــﻮ ﮐﺮد ﺗﺮا ﺧــﺎل‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴــﺮو‪ .‬از ﺧــﺎل و ﻋــﻢ ﺑﻨــﺎﺣﻖ ﺑﺴــﺘﺎﻧﯽ واﻧﮕـﻪ ﺑـﻪ ﻋﻤﺮو و ﺧــﺎﻟﺪ‬ ‫ﺑﺴـﭙﺎري‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬اﭘﺮوﯾﺰ اﯾﻦ ﻋﺰم درﺳﺖ ﮔﺮداﻧﯿـﺪ و او را دو ﺧﺎل ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﺑﻨﺪوﯾﻪ ﻧﺎم ﺑﻮد و دﯾﮕﺮ ﺑﺴـﻄﺎم ﻧﺎم‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ‬ ‫اﻟﺒﻠﺨﯽ(‪ .‬آن ﮐﻪ ﻣﺮد دﻫﺎ و ﺗﻠﺒﯿﺲ اﺳﺖ او ﻧﻪ ﺧﺎل و ﻧﻪ ﻋﻢ ﮐﻪ اﺑﻠﯿﺲ اﺳﺖ‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻋﻢ ﺗﻮاﻧـﺪ و ﺧﺎل ﺗﻮاﻧـﺪ ﻫﻤﻪ در ﻗﺼـﺪ ﺟﺎن و‬ ‫ﻣﺎل ﺗﻮاﻧﺪ‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﻣﻨﺼﻮرﺑﻦ ﻋﺒﺎس از ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﻟﻔﻀﻞ ﻫﺎﺷﻤﯽ از ﺧﺎل ﺧﻮد ﺳﻠﯿﻤﺎن ﻧﻮﻓﻠﯽ از‪) ...‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ ص ‪ .(206‬ﻣﺠﺪاﻟﺪوﻟﻪ ﺧﺎل‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ را رﺳـﺘﻢ ﺑﻦ ﻣﺮزﺑﺎن ﺑﺎ ﺳﻪ ﻫﺰار ﻣﺮد ﺑﻤـﺪد او ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ چ ‪ 1‬ﺗﻬﺮان ص ‪ .(229‬ﮐﺰ ﻧﻘـﺪﮐﻨﺎن ﺣﺎل ﻣﺠﻨﻮن‬ ‫ﭘﯿﺮي ﺳـﺮه ﺑﻮد ﺧﺎل ﻣﺠﻨﻮن‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﻣﺮد ﺑﯽ زن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺟﻨﺴﯽ از ﺑﺮد ﯾﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻋﺮﺑﺎن ﺟﺎﻣﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫)ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻗﺴـﻤﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ زﻣﯿﻨﻪء ﺳـﺮخ دارد ﺑﺎ‬ ‫ﺧﻄـﻮﻃﯽ ﺳـﯿﺎه ||‪ .‬ﮐﻮﻫﭽﻪء ﻣﺘﻔﺮد‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﻻـزم ﮔﯿﺮﻧـﺪهء ﭼﯿﺰي ||‪ .‬ﻟﮕـﺎم اﺳﺐ ||‪ .‬ﻣﺮد ﺿـﻌﯿﻒ دل و‬ ‫ﺿﻌﯿﻒ ﺟﺴﻢ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﺷﺘﺮ ﺳـﯿﺎه ﺑﺰرگ را ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء‬ ‫ﻣﻨﯿﺮي( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﺷﺘﺮ ﺿـﺨﯿﻢ ||‪ .‬اﺳﺐ ﺿـﺨﯿﻢ و ﻓﺮﺑﻪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﺟﺎي ﺑﯽ‬ ‫اﻧﯿﺲ ||‪ .‬ﻇﻦ و ﺗﻮﻫﻢ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﻣﺮد ﻓـﺎرغ از ﻋﻼﻗﻪ و ﺣﺐ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬اﺑﺮي ﮐﻪ ﺧﻼف‬ ‫ﻧﮑﻨﺪ ﺑﺎرﯾﺪن را‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺧﻼﻓﺖ و ﺳـﺰاواري ﺑﺎران‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﻣﺎ‬ ‫اﺣﺴـﻦ ﺧﺎﻟﻬـﺎ؛ اي ﺧﻼﻓﺘﻬـﺎ ﻟﻠﻤﻄﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬اﺑﺮ ﺑﯽ ﺑـﺎران‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬اﺑﺮي ﮐﻪ در آن‬ ‫ﺑﺎرﯾـﺪن ﮔﻤـﺎن رود‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺑﺮق‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﺳـﻬﻢ و‬ ‫ﺗﯿﺮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬اﯾﻠﭽﯽ و رﺳﻮل‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬اﺑﺮام و ﻟﺠﺎﺟﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء||(‪.‬‬ ‫ﻣﺮد ﻧﯿﮏ ﺗﯿﻤﺎرﮐﻨﻨﺪهء ﻣﺎل‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﻫﻮ ﺧﺎل ﻣﺎل؛ ﻧﯿﮏ ﻣﺘﻌﻬﺪ و ﺗﯿﻤﺎردارﻧﺪهء ﻣﺎل اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫||ﻣﺎﻟﮏ‪ :‬اﻧﺎ ﺧﺎل ﻫﺬا اﻟﻔﺮس؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺎﻟﮏ اﯾﻦ اﺳـﺒﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺟﺎﻣﻪء ﻧﺮم ﺑﺎ ﻧﻌﻮﻣﺖ ||‪ .‬ﺟﺎﻣﻪ اي ﮐﻪ ﺑﺪان ﻣﺮده را ﭘﻮﺷـﻨﺪ‪.‬‬ ‫||ﺟﻮاﻧﻤﺮد و ﺳﺨﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﮐﺒﺮ و ﺑﺰرگ ﻣﻨﺸﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)آﻧﻨﺪراج()‪ .(|| 1‬ﭼﺸـﻤﻪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﺟﻔﺖ و زوج‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﻓﺤـﻞ ﺳـﯿﺎه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﻣﺮغ‬ ‫ﺣﻼل ﮔﻮﺷﺘﯽ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﮐﻼغ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪َ .‬ﻋَﻠﻢ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻋﻠﻢ ﻟﺸـﮑﺮ ﮐﻪ ﺑﺪﺳﺖ واﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي ||(‪ .‬اﺛﺮ ﺧﯿﺮ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﻧﺸﺎن‬ ‫ﺧﯿﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﻣﺮد ﭘﺎك از ﺗﻬﻤﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﻣﺮد ﻧﯿﮏ ﺧﯿﺎل ﮐﻨﻨـﺪه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﯾﮑﻨﻮع ﮔﯿﺎه ﺷـﮑﻮﻓﻪ دار‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب )||(‪ .‬ص( ﺳـﯿﺎه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪- (1) .‬‬ ‫ﻣﻨﻪ‪ ،‬رﺟﻞ ﺧﺎل ] ﺧﺎﻟ ِﻦ [ ‪ ...‬ﺧﺎل در اﯾﻨﺠﺎ اﺳﻢ ﻓﺎﻋﻞ اﺳﺖ از »ﺧﯿﻞ« ﮐﻪ ﻗﻠﺐ ﻣﮑﺎﻧﯽ در آن ﺑﻌﻤﻞ آﻣﺪه و ﺳـﭙﺲ ﺑﺎ اﻋﻼل ﻗﺎض ] ِﺿﻦ [‬ ‫ﺧـﺎل ﺷـﺪه اﺳﺖ و اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻗﻠﺐ ﯾﻌﻨﯽ »ﻓـﺎﻟﻊ« ﺑﺠـﺎي »ﻓﺎﻋـﻞ« در زﺑﺎن ﻋﺮب زﯾﺎد اﺳﺖ ﭼﻮن »ﻫﺎر« و »ﺷﺎك« ﺑﻨﺎﺑﺮﻗﻮﻟﯽ )ﻗﻮل ﺧﻠﯿﻞ ﺑﻦ‬ ‫اﺣﻤﺪ(‪ .‬ﺧﻠﯿﻞ »ﺟﺎء« ] ﺋِْﻦ [ را از اﯾﻦ ﻧﻮع ﻗﻠﺐ و ﺣﺬف ﻣﯽ داﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎل‪.‬‬



‫)ع ﻣﺺ( ﮔﻤـﺎن ﺑﺮدن‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬و ﻣﻨﻪ‪» ،‬ﺧـﺎل اﻟﺸـﯽ ء ﺧﺎﻻ«)‪ .(|| 1‬ﻟﻨﮓ ﺷـﺪن ﺳـﺘﻮر‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬و ﻣﻨﻪ‪ ،‬ﺧﺎل اﻟﺪاﺑﻪ ﺧﺎﻻ )||‪ِ .‬ا( در اﺻـﻄﻼح ﺻﻮﻓﯿﺎن‪ :‬ﻣﻌﺼـﯿﺖ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻃﺎرﻗﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎل ﻋﺒﺎرت از ﻇﻠﻤﺖ ﻣﻌﺼـﯿﺖ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن اﻧﻮار ﻃﺎﻋﺖ ﺑﻮده ﭼﻮن ﻧﯿﮏ اﻧﺪك ﺑﻮد ﺧﺎل ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﮐﺸﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن ج ‪ 1‬ص ‪ .(|| 494‬در ﻧﺰد ﺳﺎﻟﮑﺎن‬ ‫اﺷﺎرت ﺑﻨﻘﻄﻪء وﺣﺪت اﺳﺖ ﻣﻦ ﺣﯿﺚ اﻟﺨﻔﺎ ﮐﻪ ﻣﺒﺪأ و ﻣﻨﺘﻬﺎي ﮐﺜﺮت اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪» ،‬ﺑﺪء و اﻟﯿﻪ ﯾﺮﺟﻊ اﻻﻣﺮﮐﻠﻪ« ﭼﻪ ﺧﺎل ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﺳﯿﺎﻫﯽ‬ ‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻫﻮﯾﺖ ﻏﯿﺒﯿﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ از ادراك و ﺷـﻌﻮر ﻣﺤﺘﺠﺐ اﺳﺖ و ﻣﺨﻔﯽ‪ .‬ﻻﯾﺮي اﷲ اﻻ اﷲ و ﻻ ﯾﻌﺮف اﷲ اﻻ اﷲ‪) .‬از ﮐﺸﺎف اﺻﻄﻼﺣﺎت‬ ‫اﻟﻔﻨﻮن ج ‪ 1‬ص ‪ .(|| 494‬ﺻﻮﻓﯿﺎن وﺟﻮد ﻣﺤﻤﺪي را ﺧﺎل ﮔﻮﯾﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺴﺘﯽ ﻋﺎﻟﻢ‪) .‬از ﮐﺸﺎف اﺻﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن ج ‪ 1‬ص ‪.(||494‬‬ ‫ﺑﺪﺧﻮﺋﯽ ﺧﻮﺑﺮوﯾﺎن‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺸﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن آورده اﮔﺮ ﺧﻮﺑﺮوﺋﯽ را ذره اي ﺑﺪﺧﻮﺋﯽ ﺑﻮد آن را ﺧﺎل ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺳﺒﺐ زﯾﻨﺖ‬ ‫ﺷﻤﺮﻧﺪ‪) .‬از ﮐﺸﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن ج ‪ 1‬ص ‪ .(|| 494‬روح اﻧﺴـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﺟﻤﺎل ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎل ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻧﻘﻄﻪء روح‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ »ﮐﺸﻒ اﻟﻠﻐﺎت« را ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻘﯿﺪت اﺳﺖ‪) .‬از ﮐﺸﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن ج ‪ 1‬ص ‪ - (1) .(495-494‬اﯾﻦ ﻣﺼﺪر از‬ ‫ﻣﺼﺎدر اﻓﻌﺎل ﻗﻠﻮب اﺳﺖ و ﻣﻀﺎرع آن در ﺑﻨﯽ ﻃﯽ اِﺧﺎل و در ﻟﻐﺖ اﺳﺪ َاﺧﺎل ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ اوﻟﯽ ﻓﺼـﯿﺢ و دوﻣﯽ ﻗﯿﺎﺳﯽ اﺳﺖ و ﺑﺮاي آن‬ ‫ﻣﺼﺎدر دﯾﮕﺮي آﻣﺪه ﭼﻮن‪َ :‬ﺧﯿﻞ‪ِ ،‬ﺧﯿﻞ‪ ،‬ﺧﯿﻠﮥ ] َخ ﯾﺎ ِخ [‪َ ،‬ﺧَﯿﻼن‪َ ،‬ﻣﺨﯿَﻠﮥ‪َ ،‬ﻣﺨﺎﻟَﮥ‪َ ،‬ﺧﯿﻠُﻮﻟَﮥ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺎل‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ در ﺷﻖ اﻟﯿﻤﺎﻣﻪ‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ج ‪ 3‬ص ‪(.(391‬‬ ‫ﺧﺎل‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧـﺎم ﮐـﻮﻫﯽ اﺳﺖ روﺑﺮوي دﺑﯿﺒﻪ از ﺑﻨﯽ ﺳـﻠﯿﻢ و ﺑﻨـﺎ ﺑﺮ ﻗـﻮل دﯾﮕﺮ در زﻣﯿﻦ ﻏﻄﻔـﺎن‪ ،‬و ﻧـﺎم آن در اﯾﻦ ﺑﯿﺖ آﻣـﺪه اﺳﺖ ‪ :‬اﻫـﺎﺟﮏ‬ ‫ﺑﺎﻟﺨﺎل اﻟﺤﻤﻮل اﻟﺪواﻓﻊ ﻓﺎﻧﺖ ﻟﻤﻬﻮا ﻣﻦ اﻻرض ﻧﺎزع‪) .‬در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان از ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي ج‪ 3‬ص‪.(390‬‬ ‫ﺧﺎل‪.‬‬



‫]ﺧﺎل ل[ )ع ص( ﭘﺮﯾﺸﺎن‪ .‬ﻣﺘﻔﺮق و ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻋﺴﮑﺮ ﺧﺎّل‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻻدر‪.‬‬



‫]َد[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺷﻬﺎﺑﺎد ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﯿﺮﺟﻨﺪ واﻗﻊ در ﯾﺎزده ﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﯿﺮﺟﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﻣﻌﺘﺪل واﻗﻊ‬ ‫در داﻣﻨـﻪء ﮐﻮﻫﺴـﺎر‪ ،‬ﺳـﮑﻨﻪء آن ‪ 21‬ﻧﻔﺮ ﮐـﻪ ﻣـﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸـﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳـﺖ آب آﻧﺠـﺎ از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼـت و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﻌﻤﻞ آﻣﺪه از ﺑﺎﻏﻬﺎ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮐﺮﺑﺎس ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﻻز‪.‬‬



‫)ﻓﺮاﻧﺴﻮي‪ِ ،‬ا( ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دﺳـﺘﻪء ﭼﻮﺑﯽ و آﺑﮑﺸـﯽ در زﯾﺮ ﻧﻮﺳﻞ در آن ﺟﺎ ﻣﻨﺸـﻌﺐ ﻣﯽ ﮔﺮدد)‪) .(1‬ﮔﯿﺎه ﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺛﺎﺑﺘﯽ ص ‪.(473‬‬ ‫)‪ - (1‬ﻧـﺎم دﯾﮕﺮ ﺧﺎﻻز‪ ،‬ﺷﺎﻻز )‪ (Chalaze‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي اﻃﻼع ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺧﺎﻻز ﺗﻮﺿـﯿﺢ ذﯾﻞ داده ﻣﯿﺸﻮد‪ :‬اﮔﺮ ﺗﺨﻤـﺪان ﮐﻮﭼﮏ ﮔﻨﺪم‬ ‫ﺳﯿﺎه را ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار دﻫﯿﻢ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ دﯾﺪ ﮐﻪ از ﺳﻪ ﮐﺎرﭘﻞ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﮐﻼﻟﻪء ﺳﻪ ﺷﺎﺧﻪ اي ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺗﺨﻤﺪان ﻣﺰﺑﻮر‬ ‫داراي ﯾﮏ ﺣﺠﺮه ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﺗﺨﻤﮏ در ﻗﺎﻋـﺪهء آن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ اﮔﺮ ﻣﻘﻄﻌﯽ از ﺗﺨﻤﮏ ﻣﺰﺑﻮر را در زﯾﺮ ﻣﯿﮑﺮﺳـﮑﭗ‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﻤﺎﺋﯿﻢ ﻗﺴـﻤﺘﻬﺎي ذﯾﻞ را ﺧﻮاﻫﯿﻢ دﯾـﺪ‪ .‬ﭘﺎﯾﻪء ﮐﻮﭼﮑﯽ ﮐﻪ ﺗﺨﻤﮏ را ﺑﻪ ﺟﻔﺖ وﺻﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻓﻮﻧﯿﮑﻮل ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻓﻮﻧﯿﮑﻮل‬ ‫در ﺑﻌﻀـﯽ ﻧﺒﺎﺗﺎت ﮔﻮﺷﯽ ‪ Cactaceae‬ﻣﻨﺸـﻌﺐ ﺷـﺪه اﺳﺖ و ﻫﺮ ﯾـﮏ از اﻧﺸـﻌﺎﺑﺎت آن ﺑﻪ ﯾﮏ ﺗﺨﻤﮏ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻓﻮﻧﯿﮑﻮل‬ ‫ﻣﺠﻤﻮع ﺳـﻠﻮﻟﻬﺎي ﭘﺎراﻧﺸـﯿﻤﯽ ﺟﻮاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺸـﻌﺎب رﮔﺒﺮﮔﻬﺎي ﺟﺎﻧﺒﯽ ﺗﺨﻤﺪان از آن ﻋﺒﻮر ﻧﻤﻮده و داﺧﻞ ﺗﺨﻤﮏ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫دﺳـﺘﻪ ﻫﺎي ﭼﻮﺑﯽ و آﺑﮑﺸﯽ ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﻫﺎدروﺳﺎﻧﺘﺮﯾﮏ ‪Hadrocentrique‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي ﮐﻪ ﺗﺨﻤﮏ ﺑﻪ ﻓﻮﻧﯿﮑﻮل اﺗﺼﺎل ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‬ ‫ﻧﺎف ‪Hile‬ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺳـﻄﺢ ﺧـﺎرﺟﯽ ﺗﺨﻤـﮏ را دو ﭘﻮﺳـﺘﻪ ﺑﻨﺎم ﺗﮕﻮﻣﺎن ‪Tegument‬ﻣﯽ ﭘﻮﺷﺎﻧـﺪ‪ .‬ﺗﮕﻮﻣـﺎن ﺧﺎرﺟﯽ ﯾﺎ ﭘﺮﯾﻤﯿﻦ‬ ‫‪Primine‬ﻣﻌﻤﻮﻻ در ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﺿـﺨﯿﻤﺘﺮ از ﺗﮕﻮﻣﺎن داﺧﻠﯽ ﯾﺎ ﺳﮑﻮﻧﺪﯾﻦ ‪ Secondine‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و اﻧﺸﻌﺎب دﺳﺘﻪ ﻫﺎي ﭼﻮﺑﯽ و‬ ‫آﺑﮑﺸـﯽ از آن ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬ﺗﺨﻤـﮏ ﻫـﺎي ﺑﺎزداﻧﮕـﺎن ﻓﺎﻗـﺪ ﺳـﮑﻮﻧﺪﯾﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬در داﺧـﻞ ﺗﮕﻮﻣـﺎن ﺗﻮده اي ﺳـﻠﻮل ﺑﻨﺎم ﻧﻮﺳـﻞ‬ ‫‪ Nucelle‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺳـﻠﻮل ﻣﺎدر ﮐﯿﺴﻪء ﺟﻨﯿﻨﯽ را اﺣﺎﻃﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﻗﺴـﻤﺖ اﻧﺘﻬﺎﺋﯽ ﻧﻮﺳﻞ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء دو ﺗﮕﻮﻣﺎن ﻓﻮق ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻧﺸﺪه‬ ‫و ﻣﺠﺮاي ﺑﺎرﯾﮑﯽ ﺑﻨﺎم ﻣﯿﮑﺮوﭘﯿﻞ ‪Micropyle‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬دﺳﺘﻪ ﻫﺎي ﭼﻮﺑﯽ و آﺑﮑﺸﯽ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺪون اﻧﺸﻌﺎب وارد ﺗﮕﻮﻣﺎن ﻣﯿﺸﻮد‬ ‫)ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﺎس( وﻟﯽ ﻏﺎﻟﺒًﺎ در ﻧﺎﺣﯿﻪء ﻧﺎف ﻣﻨﺸﻌﺐ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬اﯾﻦ اﻧﺸﻌﺎﺑﺎت در ﮔﻼﺑﯽ و ﮐﺘﺎن ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻮﺗﺎه اﺳﺖ و داﺧﻞ ﺗﮕﻮﻣﺎن ﻧﻤﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ اﻧﺸـﻌﺎب دﺳـﺘﻪء ﭼﻮﺑﯽ و آﺑﮑﺸـﯽ در ﺑﻌﻀـﯽ ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﮔﻮﺟﻪ زﯾﺎد ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و در ﺗﻤﺎم ﺟﻬﺎت ﺗﮕﻮﻣﺎن ﻣﺘﻔﺮق ﻣﯽ ﮔﺮدد‬ ‫ﺣﺘﯽ در ﻣﺠـﺎورت ﻣﯿﮑﺮوﭘﯿﻞ دﯾـﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ دﺳـﺘﻪء ﭼﻮﺑﯽ و آﺑﮑﺸـﯽ در زﯾﺮ ﻧﻮﺳﻞ ﻣﻨﺸـﻌﺐ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﺷﺎﻻزﯾﺎ ﺧﺎﻻز ﻧﺎﻣﯿـﺪه‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬از ﮔﯿﺎه ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺛﺎﺑﺘﯽ ص ‪.(473-472‬‬ ‫ﺧﺎﻻزوﮔﺎﻣﯽ‪.‬‬



‫]ُز[ )ﻓﺮاﻧﺴـﻮي‪ِ ،‬ا()‪ (1‬راه ﯾـﺎﻓﺘﻦ ﻟـﻮﻟﻪء ﮔﺮده از ﻧـﺎﺣﯿﻪء ﻓﻮﻧﯿﮑـﻮل و ﺧﺎﻻـز ﺑـﻪ ﮐﯿﺴﻪء ﺟﻨﯿﻨﯽ ﺑﻨـﺎم ﺧﺎﻻزوﮔـﺎﻣﯽ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ و اﯾﻦ در‬ ‫ﺑﻌﻀـﯽ از ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻣﺎﻧﻨـﺪ درﺧﺖ ﺗﻮس و ﮐﺎزورﯾﻨﺎ)‪ (2‬اﺳﺖ‪) .‬از ﮔﯿﺎه ﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺛﺎﺑﺘﯽ ص‪Chalazogamie. (2) - - (1) .(496/497‬‬ ‫‪.Casuarina‬‬ ‫ﺧﺎﻻﺳﺘﺮا‪.‬‬



‫ِا)خ()‪ (1‬ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ در ﻣﻘـﺪوﻧﯿﻪ ﮐﻪ ﻣﺮدي ﺑﻨﺎم ﻟﯿﻢ ﻧﻮس)‪ (2‬از آﻧﺠﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪ ،‬و ﺗﻮﻃﺌﻪ اي ﺑﺮ ﺿﺪ اﺳـﮑﻨﺪر ﺗﺮﺗﯿﺐ داد و ﻗﻀﯿﻪ‬ ‫ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﻧﯿﮑﻮﻣﺎﺧﻮس)‪ (3‬ﮐـﻪ ﻣﻌﺸـﻮق او ﺑـﻮد ﮐﺸـﻒ ﺷــﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳــﺘﺎن ج ‪ 2‬ص ‪Chalastra. (2) - - (1) .(1675‬‬ ‫‪.Limnus. (3) - Nicomachus‬‬ ‫ﺧﺎﻻﺳﺮا‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( رودﺧﺎﻧﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺤﺮ ﺧﺰر ﻣﯿﺮﯾﺰد و ﻣﺤﻞ ﺻﯿﺪ ﻣﺎﻫﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﮐﯿﻬﺎن ص ‪.(32‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎل اﻏﻠﯽ‪.‬‬



‫]ُا[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎل اﻗﻠﯽ‪ .‬ﭘﺴﺮ ﺧﺎﻟﻪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ از ﺧﺎل ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺮادر ﻣﺎدر و اﻏﻞ ] ُا ُغ [ ﺗﺮﮐﯽ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﭘﺴﺮ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎل اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ‪.‬‬



‫]ﻟ ُْﻞ ُمْء ِم[ )ِاخ( ﻟﻘﺐ ﻣﻌﺎوﯾﮥ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺳﻔﯿﺎن اﺳﺖ ﭼﻪ ام ﺣﺒﯿﺒﻪ ﺑﻨﺖ اﺑﯽ ﺳﻔﯿﺎن و ام اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺮ ﻣﻌﺎوﯾﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻻن‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﮔﺮﻣﺎدوز ﺑﺨﺶ ﮐﻠﯿﺒﺮ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﻫﺮ واﻗﻊ در ‪ 25‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﮐﻠﯿﺒﺮ و ‪ 25‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫اﻫﺮ ﮐﻠﯿﺒﺮ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ داراي آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و ‪ 458‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ زﺑﺎﻧﺸﺎن ﺗﺮﮐﯽ و ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ‬ ‫از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ آن ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫)از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻻون‪.‬‬



‫]ُو[ )ِا( داﻧﻪ اي اﺳﺖ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﮔﻨﺪم و آن را ﺣﻨﻄﻪء روﻣﯿﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮم و ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﺮب ﻃﻼ ﮐﻨﻨﺪ ﻧﺎﻓﻊ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‬ ‫)آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺑﻪ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺧﻨﺪروس ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ از ﺣﺎﺷﯿﻪء دﮐﺘﺮ ﻣﻌﯿﻦ ﺑﺮ ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ()‪.Seigle - (1) .(1‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺐ‪.‬‬



‫]ِل[ )ع ص( ﻣﺮد ﻓﺮﯾﺒﻨﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺎِدع‪ .‬ﻓﺮﯾﺒﻨﺪهء ﺑﺰﺑﺎن‪ .‬زﺑﺎن ﺑﺎز‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧَﻠَﺒﮥ‪.‬‬ ‫ﺧﺎل ﺑﺨﺎل‪.‬‬



‫]ِب[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎل ﺧﺎل‪ .‬ﺧﺎل ﻣﺎﺧﺎﻟﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺒﺮزن‪.‬‬



‫]َب َز[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ از ﻗﺮاء ﺳﺮﺧﺲ‪ .‬و ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ آن ﺧﺎﻟﺒﺮزﻧﯽ اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺒﺮزﻧﯽ‪.‬‬



‫]َب َز[ )ِاخ( ﺟﻌﻔﺮﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻮﻫﺎب ﺧـﺎﻟﺒﺮزﻧﯽ از اﻫـﻞ ﺧـﺎﻟﺒﺮزن‪ .‬ﯾﮑﯽ از راوﯾـﺎن اﺳﺖ‪ .‬وي ﺧﺎل ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﻣﺤـﺪث ﺑﻮد و از ﯾﺤﯿﯽ و‬ ‫ﯾﻮﻧﺲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻻﻋﻠﯽ و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ رواﯾﺖ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺒﮥ‪.‬‬



‫]ِل َب[ )ع ص( زن ﻓﺮﯾﺒﻨﺪه‪ .‬ﻣﺆﻧﺚ ﺧﺎﻟﺐ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎل ﺑﯿﻦ‪.‬‬



‫)ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺑﻨﮕﺮﯾﺴﺘﻦ ﺧﺎل ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺪن ﻓﺎل ﮔﻮﯾﺪ ﻣﺜﻞ ﻓﺎل ﺑﯿﻦ و ﮐﻒ ﺑﯿﻦ‪ .‬ﺣﺎزي‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺞ‪.‬‬



‫]ِل[ )ع ص( رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﻠﺞ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎل ﺟﯿﺮ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳـﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰي ﺑﺨﺶ ﻟﻨﮕﺮود ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻻﻫﯿﺠـﺎن واﻗـﻊ در ﻫﺸـﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺧـﺎوري ﻟﻨﮕﺮود و ﮐﻨـﺎر‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﻟﻨﮕﺮود ﺑﻪ رودﺳـﺮ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ داراي آب و ﻫﻮاي ﻣﺮﻃﻮب و ﻣﺎﻻرﯾﺎﺋﯽ‪ .‬ﺳـﮑﻨﻪء آﻧﺠﺎ ‪ 146‬ﺗﻦ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن‬ ‫ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﮔﯿﻠﮑﯽ و ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﺑﺮﻧﺞ و اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﻧﯿﺸﮑﺮ و ﺻﯿﻔﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎل ﺧﺎل‪.‬‬



‫)ص ﻣﺮﮐـﺐ()‪ (1‬ﺑﺴــﯿﺎر ﻟﮑـﻪ دار‪) .‬ﻧــﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒــﺎء(‪ .‬ﻣﻨﻘﺶ ﺑـﻪ ﺧﺎﻟﻬـﺎ‪ .‬ﺑـﺎ ﺧﺎﻟﻬـﺎ‪ .‬ﻣﻨﻘﻄـﻪ‪ .‬ﻣﺮﻗﺶ‪ .‬رﺟـﻮع ﺑـﻪ ﻟﻐـﺖ ﺧـﺎل ﺷـﻮد‪- (1) .‬‬ ‫‪.Mouchete‬‬ ‫ﺧﺎل ﺧﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫)ص ﻧﺴﺒﯽ( ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺎﻟﻬﺎ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ع ص( ﺟﺎودان‪ .‬ﺟﺎوداﻧﻪ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪ .‬ﻫﻤﯿﺸﻪ و ﺟﺎودان‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﭘﺎﯾﻨﺪه‪ .‬ﺑﺮﺟﺎي‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪﯾﻦ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪون‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از ﻧﻪ ﻧﺒﯿﺮهء ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮد ﻏﺰﻧﻮي اﺳﺖ‪ .‬در زﻣـﺎن اﺳﺘﯿﻼـء ﻃﻐﺮل ﻧﺎﻣﯽ ﺑﺮ ﺧﺮاﺳﺎن ﮐﻪ از ﻏﻼﻣﺎن ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮد و ﺑﻨﺎم‬ ‫ﻃﻐﺮل ﮐﺎﻓﺮﻧﻌﻤﺖ ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﻪ ﻧﺒﯿﺮه ﮐﻪ در ﻗﻠﻌﻪء دﻫﮏ ﻣﺤﺒﻮس ﺑﻮدﻧـﺪ در ﺷﺐ در ﻗﻠﻌﻪ را ﺑﺸﮑﺴـﺘﻨﺪ و ﺑﯿﺮون آﻣﺪﻧﺪ و ﭘﻨﺎه ﺑﻪ‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﮑﯿﻦ ﺷﺮواﻧﯽ ﺣﺎﺟﺐ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺷﯿﺪ ﺑﺮدﻧﺪ و او آﻧﻬﺎ را ﺑﺪﺳﺖ ﻃﻐﺮل داد و وي ﻫﻤﻪ را ﺑﮑﺸﺖ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه ص ‪.(403‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( از راوﯾـﺎن اﺳﺖ و از ﻋﻮف اﻻـﻋﺮاﺑﯽ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬اﺑﻦ اﺑﯽ ﺣﺎﺗﻢ او را ﻣﺠﻬﻮل داﻧﺴـﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ﺟﺰء ‪ 2‬ص‬ ‫‪.(373‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ اﻟﺬﻫﻠﯽ ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮداود‪ .‬وي واﻟﯽ ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺑﻮﻋﺎﺻﻢ در ﺳﯿﺴﺘﺎن ﻣﺤﺘﺸﻢ ﮔﺸﺖ و ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﻗﺼﺪ‬ ‫ﺧﺮاﺳﺎن ﮐﺮد اﺑﻮداود در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ اﻟﮑﻨﺪي را ﺑﺎ ﺳـﭙﺎﻫﯽ ﺑﺰرگ ﺑﺴﯿﺴﺘﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺮب ﺑﻮﻋﺎﺻﻢ ﺑﭙﺮدازد‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺳﯿﺴﺘﺎن چ ‪ 1314‬ص ‪.(139‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺑﯽ ﺟﺒﻞ‪ .‬در رواﯾﺖ ﻧﺠﺎري و اﺑﻦ ﺑﺮﻗﯽ ﺟﯿﻞ )ﺑﯿﺎء ﺑﻌﺪ ﺟﯿﻢ( آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﻣﺎﮐﻮﻻ »ﺟﺒﻞ« را ﺑﺮ ﺟﯿﻞ ﺗﺮﺟﯿﺢ داده اﺳـﺖ‬ ‫و ﺧﻄﯿﺐ دوﻣﯽ را ﺑﺮ اوﻟﯽ راﺟـﺢ داﻧﺴـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ اﻟﺴـﮑﻦ ﮔﻔﺖ وي در ﻃﺎﺋﻒ ﺳـﮑﻨﯽ داﺷﺖ‪ .‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ او از »ﻣﺒﺎﯾﻌﯿﻦ ﺗﺤﺖ اﻟﺸـﺠﺮه«‬ ‫اﺳـﺖ‪ .‬او را ﯾـﮏ ﺣـﺪﯾﺚ ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﺣﻤـﺪ و اﺑﻦ ﺷـﯿﺒﮥ و اﺑﻦ ﺧﺰﯾﻤﻪ در ﺻـﺤﯿﺤﺶ و ﻃـﺒﺮاﻧﯽ و اﺑﻦ ﺷـﺎﻫﯿﻦ از ﻃﺮﯾـﻖ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻃﺎﺋﻔﯽ از ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ اﺑﯽ ﺟﺒﻞ اﻟﻌﺪواﻧﯽ از ﭘﺪرش اﺧﺮاج ﮐﺮده اﻧﺪ ﮐﻪ او ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ )ص( را در ﻣﺸﺮق ﺛﻘﯿﻒ دﯾﺪ در‬ ‫ﺣـﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮐﻤـﺎن ﯾـﺎ ﻋﺼـﺎﺋﯽ ﺗﮑﯿﻪ داﺷﺖ‪ ،‬آﻧﮕـﺎه ﮐﻪ ﺑﺮاي ﯾﺎري ﺧﻮاﺳـﺘﻦ ﻧﺰد آﻧﺎن آﻣـﺪه ﺑﻮد‪ .‬او ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺷـﻨﯿﺪم ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ را ﮐﻪ آﯾﻪء‬ ‫»واﻟﺴـﻤﺎء واﻟﻄﺎرق« را ﺗﺎ ﺑﻪ آﺧﺮ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﮔﻮﯾﺪ آن را در ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ و ﺣﻔﻆ ﮐﺮده ﺑﻮدم و در اﺳﻼم ﺧﻮاﻧﺪم‪ .‬اﺑﻦ ﺷﺎﻫﯿﻦ از‬ ‫ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ اﺑﯽ ﺟﺒﻞ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ اﺑﻦ ﺣﺒﺎن ﺑﯿﻦ ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﺟﺒﻞ اﻟﻌـﺪواﻧﯽ و ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ اﺑﯽ ﺟﺒﻞ اﻟﺜﻘﻔﯽ ﻓﺮق ﮔﺬارده‬ ‫اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺧﻮد ﺗﻮﻫﻤﯽ ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ اول ج ‪ 1‬ص ‪.(87‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑـﻦ اﺑﯽ ﺧﺎﻟـﺪاﻻﻧﺼﺎري‪ .‬ﺿـﺮارﺑﻦ ﺻـﺮد ﺑـﺎ اﺳـﻨﺎد ﺧـﻮد از ﻋﺒﯿـﺪاﻟﻠﻬﺒﻦ اﺑﯽ راﻓـﻊ ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ او از ﺻـﺤﺎﺑﻪ ﺑـﻮده و ﺑﺎ‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ در واﻗﻌﻪء ﺻﻔﯿﻦ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﻃﺒﺮاﻧﯽ و ﺟﺰ او ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﻗﻮل را اﺧﺮاج ﮐﺮده اﻧﺪ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ اول ج ‪ 1‬ص ‪ 88‬و ‪.(89‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺑﯽ ﺧﺎﻟﺪ اﻟﺴـﻠﻤﯽ وي از ﭘﺪرش رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﭘﺴﺮ او ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪاﻟﺴﻠﻤﯽ از ﭘﺪرش از ﺟﺪش رواﯾﺖ دارد‪ .‬ذﻫﺒﯽ‬ ‫در ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺧﺎﻟـﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ ﮐﻪ اﯾﻨﻬﺎ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸـﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﺧﺎﻟﺪ از ﭘﺪرش از رﺳﻮل )ص(‬ ‫رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬و از او ﭘﺴـﺮش ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﻣﺠﻬﻮﻟﻨـﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﺣﺒﺎن در ﺛﻘﺎت ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ ﺧﺎﻟﺪ ﻣﺮﺳﻮﻻت را رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و از او ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﭘﺴﺮش ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ رواﯾﺖ دارد وﻟﯽ ﻣﻦ اﯾﻦ دو را ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﻢ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪ 2‬ص ‪.(375‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺑﯽ دﺟﺎﻧﮥ اﻻﻧﺼﺎري‪ .‬ﺿـﺮار وي را از ﺻـﺤﺎﺑﻪ اي داﻧﺴـﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺻـﻔﯿﻦ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮده اﻧﺪ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ج ‪ 1‬ﻗﺴﻢ اول‬ ‫ص ‪.(89‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺑﯽ زﮐﺮﯾـﺎءﺑﻦ اﺑﯽ اﺳـﺤﺎق ﺑﻦ اﺑﯽ ﺣﻔﺺ‪ .‬وي از ﮐﺒﺎر آل ﺣﻔﺺ از ﺟﻬﺖ ﺳﻦ و ﻣﻨﺰﻟﺖ ﺑﻮد‪ .‬در ﻧﻬﻢ ﺟﻤﺎدي اﻻﺧﺮ ﺳﺎل‬ ‫‪ 711‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎه ﺗﻮﻧﺲ ﺷﺪ‪) .‬از اﻟﺤﻠﻞ اﻟﺴﻨﺪﺳﯿﻪ ج ‪ 2‬ص ‪.(327‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺑﯽ ﺳـﻠﯿﻤﺎن اﻟﻤﻮرﯾـﺎﻧﯽ‪ .‬وي ﺑﺮادر اﺑﻮاﯾﻮب ﻣﻮرﯾـﺎﻧﯽ و ﻣﻮرﯾﺎن ﮐﻪ زادﮔﺎه اﯾﺸﺎن اﺳﺖ از ﻗﺮاء اﻫﻮاز ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬اﺑﻮاﯾﻮب در‬ ‫دﺳـﺘﮕﺎه ﻣﻨﺼﻮر ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﺘﯽ داﺷﺖ وﻟﯽ ﺑﻌﺪًا ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﻣﻨﺼﻮر اﺑﻮاﯾﻮب و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮادرش و ﭘﺴـﺮان ﺑﺮادرش ﻣﺴـﻌﻮد و ﺳﻌﯿﺪ و ﻣﺨﻠﺪ و‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺰﻧﺪان اﻓﺘﺎدﻧﺪ و در اول ﺳﺎل ‪ 154‬ه ‪ .‬ق‪ .‬او و ﺑﺮادرش درﮔﺬﺷﺘﻨﺪ‪) .‬از اﻟﻮزراء و اﻟﮑﺘﺎب ص ‪.(85‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺑﯽ ﺻـﻠﺖ‪ ،‬اﺑﻮﻋﻮاﻧﮥ از ﻗﻮل او ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ وي ﮔﻔﺖ ﺑﺮاي ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ آﺑﯽ آوردﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ آب ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء‬ ‫زﻏـﺎل ﻣﺘﻌﻠـﻖ ﺑﻪ ﺣﮑـﻮﻣﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﺘﻌﻠـﻖ ﺑﺸـﺨﺺ ﻋﺒـﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ‪ ،‬ﮔﺮم ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ را اﯾﻦ آب ﻧـﺎﺧﻮش آﻣـﺪ و از آن وﺿـﻮ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 625‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﻧﺴﺎﺧﺖ‪) .‬از ﺳﯿﺮهء ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ص‪.(161‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺮﯾﻒ‪ .‬وي از وﻫﺐ ﺑﻦ ﻣﻨﺒﻪ رواﯾﺖ دارد‪ .‬اﺑﻦ ﻣﺪاﺋﻨﯽ و ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ او را ﺿﻌﯿﻒ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﻋﺪي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‬ ‫ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻦ او را ﺟﺰ دو ﯾﺎ ﺳﻪ ﺣﺪﯾﺚ ﺣﺪﯾﺜﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪ 2‬ص ‪.(378‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﻤﺮان ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻋﻤﺮ‪ .‬وي از ﺗﺎﺑﻌﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﻤﺮان اﻟﺘﺠﺒﯿﺒﯽ‪ ،‬وي از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ وﻟﯽ از او ﻧﺸـﻨﯿﺪه اﺳﺖ و از ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺣﺎرث ﺑﻦ ﺟﺰء رواﯾﺖ دارد‬ ‫و از او ﯾﺤﯿﯽ اﻧﺼـﺎري و اﺑﻦ ﻟﻬﯿﻌـﮥ و ﻟﯿﺚ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﺳـﻌﺪ او را ﺛﻘﻪ ﻣﯽ داﻧـﺪ و در اﻓﺮﯾﻘﺎ ﺑﺴﺎل ‪ 129‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻣﺮد‪) .‬از ﮐﺘـﺎب‬ ‫ﺣﺴﻦ اﻟﻤﺤﺎﺿﺮه ﻓﯽ اﺧﺒﺎر ﻣﺼﺮ و اﻟﻘﺎﻫﺮه ص‪.(131‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﻤﺮان اﻟﻨﻮﺑﯽ‪ .‬وي از ﻓﻘﻬـﺎء و از ﻗﻀﺎت اﻓﺮﯾﻘﯿﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺴﺎل ‪ 129‬ه ‪ .‬ق‪ .‬درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬در چ ‪ 1‬ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ اﯾﻦ ﻧﺎم ﺑﻪ‬ ‫ﺻﻮرت »ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﻤﺮان اﻟﯿﻮﻧﺲ« ﺿﺒﻂ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ ﺧﯿﺎم ج‪ 2‬ص‪.(192‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺑﯽ ﻓﺮج ﻋﻠﯽ اﺻـﺒﻬﺎﻧﯽ او راﺳﺖ‪ :‬ﮐﺘﺎب »ﻣﺮاﺗﺐ اﻟﻔﻘﻬﺎء« و »ﮐﺘﺎب اﻟﯿﺴﺮ ﺑﻌﺪ اﻟﻌﺴﺮ«)‪) .(1‬از ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن چ ‪ 2‬اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل‬ ‫ج ‪ 2‬ﺳﺘﻮن ‪ 1472‬و ‪ - (1) .(1650‬در ﺳـﺘﻮن ‪ 1472‬ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن ﺣـﺎﺟﯽ ﺧﻠﯿﻔﻪ‪ ،‬اﺑﯽ اﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪاﻟﺸﺎﺑﺸﺘﯽ اﻟﻤﺘﻮﻓﯽ ﺳـﻨﻪء‬ ‫‪ 390‬را ذﮐﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ او ﻧﯿﺰ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪهء ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺑﻨﺎم »ﮐﺘﺎب اﻟﯿﺴﺮ ﺑﻌﺪ اﻟﻌﺴﺮ« ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺑﯽ ﮐﺮﯾﻤﮥ‪ .‬وي از اﻫﻞ اﺻﻔﻬﺎن از ﻣﺤﻠﻪء ُﺳﻨﺒُﻼن اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮐﻮﻓﻪ ﺳﮑﻮﻧﺖ داﺷﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﻋﯿﯿﻨﻪ و ﻣﺴﻌﺮ و ﺛﻮري و ﺷﻌﺒﻪ از‬ ‫او ﺣـﺪﯾﺚ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬در ﮐﺘـﺎب ذﮐﺮ اﺧﺒـﺎر اﺻـﻔﻬﺎن اﺣﺎدﯾﺚ ﭼﻨـﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﻟـﺪ ﻧﺎﻗﻞ آﻧﻬﺎﺳﺖ‪) .‬از ذﮐﺮ اﺧﺒﺎر اﺻـﻔﻬﺎن ج ‪ 1‬ص‬ ‫‪.(305‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺑﯽ ﻫﯿﺎج‪ .‬وي اول ﮐﺲ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺻﺪر اول ﻣﺼﺎﺣﻒ ﻧﻮﺷﺖ و ﺑﺤﺴﻦ ﺧﻂ ﺷـﻬﺮت داﺷﺖ و ﺷﻌﺮ و اﺧﺒﺎر ﺑﺮاي وﻟﯿﺪﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺗﺤﺮﯾﺮ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺣﻤـﺪﺑﻦ اﺑﯽ زﯾـﺪ اﻟﺮﺻـﺎﻓﯽ ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮزﯾـﺪ‪ .‬وي ﻗﻀـﺎء ﻣـﺪﯾﻨﻪ ﺳـﺎﻟﻢ را داﺷﺖ و در ﻗﺘـﻞ واﻟﯽ آﻧﺠـﺎ ذي اﻟﻮزارﺗﯿﻦ اﺑﯽ‬ ‫ﻋﺒﺪاﷲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﺑﺎق اﻟﮑﺘﺎب اﻟﻘﺮﻃﺒﯽ‪ ،‬در ﺳﻨﻪء ‪ 419‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﻪ رﻧﺞ دراﻓﺘﺎد‪) .‬از اﻟﺤﻠﻞ اﻟﺴﻨﺪﺳﯿﻪ ج ‪ 2‬ص ‪.(89‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺳـﺎف اﻟﺠﻬﻨﯽ‪ .‬اﺑﻦ ﺷـﺎﻫﯿﻦ ﺑﻨﻘـﻞ از اﺑﻦ اﺑﯽ داود آرد ﮐﻪ وي در روز ﻓﺘـﺢ ﻣﮑﻪ ﺣﺎﺿـﺮ ﺑﻮد ﻋـﺪوي ﮔﻮﯾـﺪ ﮐﻪ ﺧﺎﻟـﺪ در‬ ‫ﺟﻨﮓ اﺣﺪ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮگ او در ﺟﻨﮓ ﻗﺎدﺳﯿﻪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد و ﺑﺰﻋﻢ ﺑﻨﻮاﻟﺤﺎرث ﺑﻦ اﻟﺨﺰرج او در ﺟﻨﮓ ﺟﺴﺮ اﺑﯽ ﻋﺒﯿﺪ ﺷﻬﯿﺪ‬ ‫ﺷﺪ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ج ‪ 1‬ﻗﺴﻢ اول ص ‪.(86‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻦ ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ .‬در ﻗﺮاﺋﺖ آﯾﻪء زﯾﺮ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺣـﺪﯾﺚ ﻋﺒـﺪاﷲ از ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ از ﺧﻼدﺑﻦ ﺧﺎﻟـﺪ از ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه‪ :‬ﻣﻦ آﯾﻪء »و اﻟﺠﺎر ذي اﻟﻘﺮﺑﯽ« را ﺑﺮاي ﺣﻤﺰة اﻟﺰﯾﺎت ﺧﻮاﻧﺪم و ﮔﻔﺘﻢ در ﻣﺼﺎﺣﻒ ﻣﺎ ﺑﺠﺎي »ذي« »ذا« آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬او ﮔﻔﺖ‬ ‫زﻧﻬﺎر ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺨﻮان و اﺻﻞ ﻫﻤﺎن »ذي« اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﺼﺎﺣﻒ ﺳﺠﺴﺘﺎﻧﯽ ص ‪.(41‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﻣﺨﺰوﻣﯽ‪ .‬وي از راوﯾﺎن اﺳﺖ و از ﻣﺎﻟﮏ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬و اﺣﻤﺪﺑﻦ ﯾﻌﻘﻮب ازو رواﯾﺖ دارد ﺧﻄﯿﺐ اﯾﻦ دو را‬ ‫ﻣﺠﻬﻮل داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪ 2‬ص ‪.(373‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺳﻮد ﺣﻤﯿﺮي‪ .‬وي از ﺣﯿﻮة ﺑﻦ ﺷـﺮﯾﺢ ﺣـﺪﯾﺚ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﺣﺒـﺎن او را در »ﺛﻘـﺎت« ﻧﺎم ﺑﺮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪2‬‬ ‫ص ‪.(373‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺳـﯿﺪﺑﻦ اﺑﯽ ﻣﻐﻠﺲ‪ .‬ﻋﺒﺪان او را ﻧﺎم ﺑﺮده وﻟﯽ ﺗﺼـﺤﯿﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺻﻮاب ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﻌﯿﺺ اﺳﺖ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ج ‪1‬‬ ‫ﻗﺴﻢ راﺑﻊ ص ‪ .(154‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ اﺳﯿﺪﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﯿﺺ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺳـﯿﺪﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﯿﺺ ﺑﻦ اﻣﯿـﮥ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﺷـﻤﺲ اﻻﻣﻮي‪ ...‬ﻫﺸﺎم ﺑﻦ اﻟﮑﻠﺒﯽ ﮔﻮﯾﺪ او در روز ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ اﺳـﻼم آورد و در آﻧﺠﺎ‬ ‫اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪ‪ .‬او را ﮐﺒﺮي و ﻋﺠﺒﯽ ﺳـﺨﺖ ﺑﻮد در ﻋﺪاد »ﻣﺆﻟﻔﮥ ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ« ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬اﺑﻦ درﯾﺪ ﮔﻮﯾﺪ وي ﺷـﻐﻞ ذﺑﺎﺣﯽ داﺷﺖ‪ .‬ﺳـﺮاج از‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰﺑﻦ ﻣﻌﺎوﯾﻪ آرد ﮐﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﻗﺒﻞ از ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﻣﻨﺪة از ﻃﺮﯾﻖ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﺟﻌﺪه از ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ اﺳـﯿﺪ و او‬ ‫از ﭘـﺪرش رواﯾﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤـﺒﺮ ﭼـﻮن ﺑﻪ ﻣﻨﯽ ﻣﯽ رﻓﺖ ﺗﻬﻠﯿـﻞ ﻣﯽ ﮐﺮد‪) .‬اﺑﻦ ﻣﻨـﺪه ﻣﻌﺮف اﯾﻦ ﺷـﺨﺺ را ﻫﻤﯿﻦ ﺳـﻨﺪ داﻧﺴـﺘﻪ اﺳﺖ(‪.‬‬ ‫اﺑﻮﺣﺴـﺎن زﯾـﺎدي ﮔﻔﺖ او در ﺟﻨـﮓ ﯾﻤـﺎﻣﻪ ﻣﻔﻘﻮد ﺷـﺪ وﻟﯽ ﺳـﯿﻒ در »ﻓﺘﻮح« ﻣﻌﺘﻘـﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺘﺎب ﺑﺮادر ﺧﺎﻟـﺪ وي را ﺑﺴـﺮﮐﺮدﮔﯽ‬ ‫ﺟﻤﻌﯽ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ اﻫﻞ رده ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ .‬ﻋﺒﺪان از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺸـﺮﺑﻦ ﺗﯿﻢ رواﯾﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ اﺳـﯿﺪي ﮐﻪ در »ﻣﺆﻟﻔﮥ ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ« آﻣﺪه اﺳﺖ ﻫﻤﯿﻦ‬ ‫ﺧﺎﻟـﺪ اﺳﺖ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺟـﺪ او اﺑﻮاﻟﻤﻐﻠﺲ اﺳﺖ ﻧﻪ اﺑﻮاﻟﻌﯿﺺ و آﻧﻬﻢ در اﺛﺮ ﺗﺼـﺤﯿﻒ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻼـذري ﺣﮑـﺎﯾﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ آل ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ‬ ‫اﺳـﯿﺪ را ﻧﻔﺮﯾﻦ ﮐﺮد ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ روي ﭘﯿﺮوزي ﻧﺒﯿﻨﻨـﺪ و از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﯿﮥ دﺧﺘﺮ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ‪ ،‬ﺟﻔﺖ ﻋﺒﺪاﻟﻮاﺣﺪﺑﻦ ﺳـﻠﯿﻤﺎن‬ ‫ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻤﻠﮏ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ او از ﻧﺰد اﺑﻮﺣﻤﺰهء ﺧﺎرﺟﯽ ﮔﺮﯾﺨﺖ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﺮك اﻟﻘﺘﺎل و ﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﮥ اﻻ اﻟﻮﻫﻮن و ﻋﺮﻗﻪ ﻣﻦ ﺧﺎﻟﺪ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ‬ ‫ج ‪ 1‬ﻗﺴﻢ اول ص ‪.(86‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﻧﺲ‪ .‬وي از راوﯾﺎن اﺳﺖ وﻟﯽ ﻣﻌﺮوف ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺣـﺪﯾﺚ زﯾﺮ از اوﺳﺖ وﻟﯽ ﻣﻨﮑﺮ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪» :‬ﻣﻦ اﺣﯿﺎ ﺳـﻨﺘﯽ ﻓﻘﺪ اﺣﺒﻨﯽ و ﻣﻦ‬ ‫اﺣﺒﻨﯽ ﮐﺎن ﻣﻌﯽ ﻓﯽ اﻟﺠﻨـﮥ«‪ .‬اﯾﻦ ﺣـﺪﯾﺚ را ﺑﻘﯿﻪ از ﻋﺎﺻﻢ ﺑﻦ ﺳـﻌﺪ ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد اﯾﻦ ﻧﻘﻞ از ﻋﺎﺻﻢ ﻣﺠﻬﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻘﯿﻠﯽ ﺧﺎﻟﺪ‬ ‫را از ﺿـﻌﻔﺎء داﻧﺴـﺘﻪ و ﺣﺪﯾﺚ او را ﺑﺎ اﯾﻦ ﺳﻠﺴـﻠﻪء ﺳﻨﺪ ﻣﯽ آورد‪ :‬اﺳﺤﺎق ﺑﻦ راﻫﻮﯾﻪ از ﺑﻘﯿﻪ از ﻋﺎﺻﻢ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ از ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ اﻧﺲ از اﻧﺲ‬ ‫ﻣﺮﻓﻮﻋًﺎ رواﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪» :‬ﻣﻦ اﺣﯿﺎ ﺳﻨﺘﯽ‪ «...‬و ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪ را ﺟﺰ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺣﺪﯾﺜﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪ 2‬ص ‪.(373‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﯾﺎس‪ .‬اﺑﻦ ﻣﻨـﺪة ﮔﻮﯾـﺪ اﺑﻦ ﻋﻘـﺪه از او ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد و ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ ﮐﻪ اﺑﻮاﺳـﺤﺎق از او رواﯾﺖ ﮐﺮده وﻟﯽ ﻫﯿـﭻ ﺣﺪﯾﺜﯽ از او‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ اول ج ‪ 1‬ص ‪.(86‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﯾﺎس ﺑﻦ ﺻـﺨﺮﺑﻦ اﺑﯽ ﺟﻬﻢ اﻟﻌﺪوي‪ .‬وي ﺑﺎ ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻦ ﺟﻤﺎز )ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺣﺪﯾﺚ ﻋﺒﺪاﷲ از اﺣﻤﺪﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻣﻬﺎﺟﺮ از‬ ‫ﺳﻠﯿﻤـﺎن ﺑـﻦ داود از اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ( از ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨـﺪ اﻫـﻞ ﻣـﺪﯾﻨﻪ در دوازده ﺣﺮف ﮐﻪ در ﻣﺼـﺤﻒ ﻋﺜﻤـﺎن آﻣـﺪه ﺑﺎ‬ ‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﺰاع دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽ آﻧﻬﺎ را زاﺋﺪ و ﺑﻌﻀﯽ آﻧﻬﺎ را ﻧﺎﻗﺺ ﻣﯿﺪاﻧﻨﺪ‪) .‬از ﻣﺼﺎﺣﻒ ﺳﺠﺴﺘﺎﻧﯽ ص ‪.(41‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﯾﺎس ﻣﺪﻧﯽ ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻬﯿﺜﻢ‪ .‬از ﻣﺤﺪﺛﺎن اﺳﺖ و ﺗﺎﺑﻌﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻮده‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻬﯿﺜﻢ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ اﯾﺎس ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﯾﻤﻦ ﻣﻌﺎﻓﺮي‪ .‬وي ﺗﺎﺑﻌﯽ اﺳﺖ وﻟﯽ اﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺒﺮ او را در ﺟﺰء ﺻـﺤﺎﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺷـﻌﯿﺐ از او رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و‬ ‫ﻧﯿﺰ اﯾﻦ رواﯾﺖ از ﺧﺎﻟـﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬اﻫﻞ ﻋﻮاﻟﯽ ﺑﺎ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ در روز دوﺑﺎر ﻧﻤﺎز ﻣﯿﮕﺰاردﻧـﺪ و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ آﻧﻬﺎ را از اﯾﻦ دوﺑﺎر ﻧﻤﺎز ﮔﺰاردن‬ ‫ﻣﻨﻊ ﮐﺮد‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ج ‪ 1‬ﻗﺴﻢ راﺑﻊ ص ‪.(154‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﯾﻮب‪ .‬وي از روات اﺳﺖ و از ﭘﺪرش ﺑﺼﺮي رواﯾﺖ دارد و ﺟﺮﯾﺮﺑﻦ ﺣﺎزم ﻧﯿﺰ از او رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﻣﻌﯿﻦ او را‬ ‫ﻧﺎﭼﯿﺰ و اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ او را ﻣﻨﮑﺮ داﻧﺴﺘﻪ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻌﻨﯽ ﻗﻮل ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﻣﻌﯿﻦ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ او ﭼﯿﺰي ﻧﯿﺴﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ وي از ﺛﻘﺎت ﻧﻤﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺑﯽ ﺧﺎﻟﺪ او را ﻣﺠﻬﻮل ﻣﯽ داﻧﺪ وﻟﯽ اﺑﻦ ﺣﯿﺎن در »ﺛﻘﺎت« ﻧﺎم او را آورده اﺳﺖ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪ 2‬ص ‪.(374‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﯾﻮب ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﺴـﻼم‪ .‬وي ﯾﮑﯽ از ﻣﺤﺪﺛﺎن اﻫﻞ »وﺷـﻘﮥ« اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﯾﻮﻧﺲ ازو ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد‪) .‬از اﻟﺤﻠﻞ اﻟﺴﻨﺪﺳﯿﻪ ج‬ ‫‪ 2‬ص ‪.(178‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑـﻦ ﺑـﺎب اﻟﺮﺑﻌﯽ‪ .‬وي از راوﯾـﺎن اﺳـﺖ و از ﺷـﻬﺮﺑﻦ ﺣـﻮﺷﺐ رواﯾـﺖ دارد‪ .‬اﺑﻮزرﻋـﮥ او را ﻣـﺘﺮوك اﻟﺤـﺪﯾﺚ ﻣﯽ داﻧـﺪ و اﺑﻦ‬ ‫اﺑﻮﺣـﺎﺗﻢ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ اﺑﻮزرﻋﻪ ﺣـﺪﯾﺚ ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﺑﺎب اﻟﺮﺑﻌﯽ را ﺗﺮك ﮐﺮد و ﺑﺮ ﻣﺎ ﻧﺨﻮاﻧـﺪ‪ .‬از او اﺑﻮاﻻﺷـﻬﺐ و ﻋﻮف و ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﺣﺴﺎن و‬ ‫اﺑﻮﻧﻀـﺮة و ﻣﺴـﻠﻢ ﺑﻦ وزﯾﺮ و ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﺣـﺪﯾﺚ ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ وﻟﯽ اﺑﻦ ﻣﻌﯿﻦ او را ﺿـﻌﯿﻒ ﻣﯽ داﻧـﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﺣﺒﺎن در »ﺛﻘﺎت« او را ﻧﺎم ﺑﺮده‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪ 2‬ص ‪.(375‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺑﺤﯿﺮ)‪ (1‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻋﻘﺮب‪) .‬از اﻻﺻـﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ اول ﺟﺰء ﺛـﺎﻧﯽ ص ‪ .(86‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻮﯾﻠـﺪﺑﻦ ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﺑﺠﯿﺮ و اﻻﺻﺎﺑﻪ ج ‪1‬‬ ‫ﻗﺴﻢ اول ﺟﺰء ﺛﺎﻧﯽ ص ‪ 144‬ﺷﻮد‪ - (1) .‬ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ در اﻻﺻﺎﺑﮥ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺑﺮد‪ .‬وي از راوﯾﺎن اﺳﺖ و از ﭘﺪرش رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﭘﺪرش از اﻧﺲ‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﺴﻼم ﺑﻦ ﻫﺎﺷﻢ ﺧﺒﺮ ﻣﻨﮑﺮي از او رواﯾﺖ ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨﺪ ﻋﻘﯿﻠﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺑﺮد اﻟﻌﺠﻠﯽ ﺑﺼﺮي اﺳﺖ و ﻋﺒﺪاﻟﺴﻼم ﺑﻦ ﻫﺎﺷﻢ از او از ﻗﺘﺎده از اﻧﺲ ﻣﺮﻓﻮﻋًﺎ ﺣﺪﯾﺚ زﯾﺮ را ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪:‬‬ ‫»ﻣﻦ رﻓﻊ ﻏﻀـﺒﻪ رﻓﻊ اﷲ ﻋﻨﻪ ﻋﺬاﺑﻪ و ﻣﻦ ﺣﻔﻆ ﻟﺴﺎﻧﻪ ﺳﺘﺮ اﷲ ﻋﻮرﺗﻪ«‪ .‬ﺳـﭙﺲ از راه دﯾﮕﺮ ﻋﻘﯿﻠﯽ ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﻋﺒﺪاﻟﺴﻼم ﻫﺎﺷﻢ از او و او‬ ‫از ﭘﺪرش از اﻧﺲ ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﺪ و در آن اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪» :‬ﻣﻦ اﻋﺘﺬر اﻟﯽ اﺧﯿﻪ ﻗﺒﻞ اﷲ ﻣﻌﺬرﺗﻪ«‪ .‬ﻋﻘﯿﻠﯽ اﯾﻦ را اوﻟﯽ داﻧﺴـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﻧﺠﺎر او‬ ‫را ﻧﺎم ﺑﺮده و ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﺑﺮد از ﻗﺘﺎده از اﻧﺲ ﻣﺮﻓﻮﻋًﺎ ﺣﺪﯾﺚ دارد‪ .‬اﺑﻦ ﺣﯿﺎن در »ﺛﻘﺎت« او را ﯾﺎد ﻣﯿﮑﻨﺪ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪2‬‬ ‫ص ‪.(374‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺑﺮﺻـﺎء‪ .‬ﻧﺴـﺒﺖ او ﺑﻪ ﺑﻨﯽ ﻟﯿﺚ ﻣﯿﺮﺳـﺪ‪ .‬زﺑﯿﺮﺑﻦ ﺑﮑﺎر ﮔﻔﺖ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺳـﻼم از ﯾﺰﯾـﺪﺑﻦ ﻋﯿﺎض ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮد ﮐﻪ رﺳﻮل در‬ ‫ﺟﻨـﮓ ﺣﻨﯿﻦ اﺑﻮﺟﻬﻢ ﺑﻦ ﺣـﺬﯾﻔﻪ ﻋـﺪوي را ﻋﺎﻣـﻞ ﻏﻨـﺎﺋﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﺑﺮﺻـﺎء زﻣـﺎﻣﯽ ﻣﻮﺋﯿﻦ را ﺑﺮداﺷﺖ‪ .‬اﺑﻮﺟﻬﻢ او را ﻣﻨﻊ ﮐﺮد ﺧﺎﻟﺪ‬ ‫ﮔﻔﺖ ﻧﺼﯿﺐ ﻣﻦ از ﻏﻨﺎﺋﻢ از اﯾﻦ ﻓﺰون اﺳﺖ ﭘﺲ ﺳﺘﯿﺰه ﮐﺮدﻧﺪ و اﺑﻮﺟﻬﻢ ﻗﻀﯿﻪ را ﺑﺎﻻ ﺑﺮد و ﺳﺮ او را ﺷﮑﺴﺖ‪ .‬داوري ﺑﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﺮدﻧﺪ و‬ ‫ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﯿﻦ آن دو ﺣﮑﻢ ﺷـﺪ و ﺑﺪادن ﭘﺎﻧﺰده ﻓﺮﯾﻀﻪ ﻧﺰاع را ﺧﺎﺗﻤﻪ داد‪ .‬زﺑﯿﺮ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﻮﺟﻪ دﯾﮕﺮ رواﯾﺖ ﮐﺮده و در رواﯾﺖ ﺧﻮد از‬ ‫ﺧﺎﻟـﺪ ﻧﺎم ﻧﺒﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻮداود و ﻧﺴﺎﺋﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﻌﻤﺮ از زﻫﺮي از ﻋﺮوه و او از ﻋﺎﯾﺸﻪ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را اﺧﺮاج ﮐﺮده اﺳﺖ‪» :‬ان اﻟﻨﺒﯽ )ص(‬ ‫ﺑﻌﺚ اﺑﺎﺟﻬﻢ ﺑﻦ ﺣﺬﯾﻔﮥ ﻣﺼﺪﻗًﺎ ﻓﻼﺣﺎه رﺟﻞ ﻓﻀﺮﺑﻪ اﺑﻮﺟﻬﻢ ﻓﺸﺠﻪ« ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ دﯾﺪه ﻣﯿﺸﻮد در اﯾﻨﺠﺎ از ﺧﺎﻟﺪ ﻧﺎﻣﯽ ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ‬ ‫ج ‪ 1‬ﻗﺴﻢ اول ص ‪.(86‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺑﺮﻣﮏ‪ .‬وي ﭘﺪر ﺑﺮﻣﮑﯿﺎن اﺳﺖ‪ ،‬و از ﻧﺎم آوران دوﻟﺖ ﻋﺒﺎﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻔﺎح ﺷﻐﻞ وزارت ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺎو داد و در دل ﻣﺤﺒﺖ‬ ‫او ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ روزي ﺑﻪ وي ﮔﻔﺖ اي ﺧﺎﻟﺪ راﺿـﯽ ﻧﺸﺪي ﺗﺎ ﻣﺮا ﺧﺪﻣﺘﮑﺎر ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﯽ؟ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ و ﮔﻔﺖ ﯾﺎ اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻦ ﺑﻨﺪه و ﺧﺪﻣﺘﮑﺎرم‪ .‬ﺳـﻔﺎح ﺑﺨﻨﺪﯾﺪ و ﮔﻔﺖ رﯾﻄﻪ دﺧﺘﺮ اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ و دﺧﺘﺮ ﺗﻮ ﻫﺮ دو ﺑﺮ ﯾﮏ ﻧﻬﺎﻟﯽ ﻣﯽ ﺧﺴـﺒﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ‬ ‫در ﺷﺐ اﯾﺸﺎن را ﻣﯽ ﭘﻮﺷﺎﻧﻢ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ ﯾﺎ اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﺧﺪﻣﺘﮑﺎري ﮐﻪ از ﺑﻨﺪه و ﮐﻨﯿﺰﮐﯽ ﻏﻤﺨﻮاري ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ از ﺣﻀـﺮت ﺣﻖ ﺛﻮاب‬ ‫ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﮔﻮﯾﻨﺪ اﻓﺎﺿﻞ و ﺷـﻌﺮاء ﭼﻮن آوازهء ﻣﮑﺎرم او ﺷـﻨﯿﺪﻧﺪ روي ﺑﺪو ﻧﻬﺎدﻧﺪ و ﻣﺮدم اﯾﻦ ﻗﻮم را »وﻓﻮد« و »ﺳﺎﺋﻞ« ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ‬ ‫ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ را ﺳﺎﺋﻞ ﺧﻮاﻧـﺪن ﭘﺴـﻨﺪﯾﺪه ﻧﯿﺴﺖ زﯾﺮا ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﯾﻨﺎن ﻓﻀـﻼء و اﺷـﺮاﻓﻨﺪ‪ .‬اﯾﺸﺎن را ﺑﺎﯾـﺪ »زوار« ﺧﻮاﻧـﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﺟﺒﯿﺒﺎت‬ ‫ﮐﻮﻓﯽ در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﺣـﺬا ﺧﺎﻟـﺪ ﻓﯽ ﻣﺠﺪه ﺣﺬو ﺑﺮﻣﮏ ﻓﻤﺠﺪ ﻟﻪ ﻣﺴـﺘﻄﺮف و اﺻـﯿﻞ و ﮐﺎن اوﻟﻮاﻟﺤﺎﺟﺎت ﯾﺪﻋﻮن ﻗﺒﻠﻪ ﺑﻠﻔﻆ‬ ‫ﻋﻠﯽ اﻻﻋﺪام ﻓﯿﻪ دﻟﯿﻞ ﻓﺴـﻤﺎﻫﻢ »اﻟﺰوار« ﺳﺘﺮًا ﻋﻠﯿﻬﻢ وﻟﮑﻦ ﻣﻦ ﻓﻌﻞ اﻟﮑﺮام ﺟﻠﯿﻞ‪ .‬ﮔﻮﯾﻨﺪ ﭼﻮن ﻣﻨﺼﻮر ﺑﻨﺎي ﺑﻐﺪاد را آﻏﺎز ﮐﺮد ﺑﻪ آﺟﺮ و‬ ‫آﻻت اﻓﺘﻘﺎر اﻓﺘﺎد‪ .‬ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﮐﻪ اﯾﻮان ﮐﺴـﺮي را در ﻣـﺪاﺋﻦ ﺧﺮاب ﮐﻨﻨـﺪ و آﻻت آن ﺑﺒﻐـﺪاد آرﻧـﺪ‪ .‬ﻣﻨﺼﻮر در اﯾﻦ ﺑﺎب ﺑﺎ ﺧﺎﻟـﺪ ﻣﺸﻮرت‬ ‫ﮐﺮد‪ .‬او ﮔﻔﺖ ﯾـﺎ اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ آن ﻋﻤـﺎرت ﯾﮑﯽ از آﯾـﺎت دﯾﻦ اﺳـﻼم اﺳﺖ زﯾﺮا ﮐﻪ ﻣﺮدم ﭼﻮن آن ﭼﻨـﺎن ﻋﻤﺎرﺗﯽ ﺑﺒﯿﻨﻨـﺪ داﻧﻨـﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ‬ ‫وﻗﺘﯽ ﺑﻼي آﺳـﻤﺎﻧﯽ ﻧﺎزل ﻧﺸﻮد ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺮاﺋﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ اﯾﻮان آن ﺑﺎﺷﺪ روي ﺑﻪ ﺧﺮاﺑﯽ ﻧﻨﻬﺪ و ﻧﯿﺰ اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ در آﻧﺠﺎ‬ ‫ﻧﻤﺎز ﮔﺰارده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﯿـﭻ وﺟﻪ ﻧﻘﺾ و ﺧﺮاب آن را ﻣﺘﻌﺮض ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﺷﺪ ﭼﻪ ﻣﻀـﺮت آن ﺑﯿﺶ از ﻣﻨﻔﻌﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻨﺼﻮر ﮔﻔﺖ اي ﺧﺎﻟﺪ‬ ‫ﻣﯿﻞ ﺗﻮ ﺑﺎ ﻋﺠﻢ ﺑﻐﺎﯾﺖ اﺳﺖ و ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ در ﻧﻘﺾ آن ﺷـﺮوع ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻧﺪﮐﯽ ﺑﺎز ﺷﮑﺎﻓﺘﻨﺪ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﮐﻪ اﺧﺮاﺟﺎت ﺧﺮاب ﮐﺮدن ﺑﯿﺶ از‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﺼﻮر ﺗﺮك آن ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ ﺑﺎ رأي ﺗﻮ آﻣﺪﯾﻢ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ ﯾﺎ اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ اﮐﻨﻮن رأي آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻘﺾ ﺑﻪ‬ ‫اﺗﻤﺎم رﺳﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻣﺮدم ﻧﮕﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ از ﻫـﺪم آن ﻋﺎﺟﺰ ﺷـﺪ‪ .‬ﮔﻮﯾﻨﺪ در روز ﻧﻮروزي ﺟﻬﺖ ﺧﺎﻟﺪ ﮐﺎﺳﻪ ﻫﺎ از زر و ﻧﻘﺮه ﺑﻬﺪﯾﻪ‬ ‫آورده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺷـﻌﺮا اﯾﻦ اﺑﯿﺎت ﺑﺨﺎﻟـﺪ ﻧﻮﺷﺖ‪ :‬ﻟﯿﺖ ﺷـﻌﺮي اﻣﺎ ﻟﻨﺎ ﻣﻨﮏ ﺣﻆ ﯾﺎ ﻫﺪاﯾﺎ اﻟﻮزﯾﺮ ﻓﯽ اﻟﻨﻮروز ﻣﺎ ﻋﻠﯽ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺑﺮﻣﮏ‬ ‫ﻓﯽ اﻟﺠﻮ د ﻧﻮال ﯾﻨﯿﻠﻪ ﺑﻌﺰﯾﺰ ﻟﯿﺖ ﻟﯽ ﺟـﺎم ﻓﻀـﮥ ﻣﻦ ﻫـﺪاﯾﺎ ه ﺳﻮي ﻣـﺎ ﺑﻪ اﻻـﻣﯿﺮ ﻣﺠﯿﺰي اﻧﻤﺎ اﺑﺘﻐﯿﻪ ﻟﻠﻌﺴﻞ اﻟﻤﻢ زوج ﺑﺎﻟﻤﺎء ﻻﻟﺒﻮل اﻟﻌﺠﻮز‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ ﻫﺮ ﭼﻪ در آن ﻣﺠﻠﺲ اواﻧﯽ از زر و ﻧﻘﺮه ﺑﻮد ﻫﻤﻪ ﺑﻪ آن ﺷﺎﻋﺮ ﺑﺨﺸـﯿﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﻋﺘﺒﺎر ﮐﺮدﻧﺪ ﻣﺎﻟﯽ ﻋﻈﯿﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﺧﻼﻓﺖ ﺑﻤﻨﺼﻮر‬ ‫رﺳـﯿﺪ ﺧﺎﻟﺪ را ﺑﺰرگ ﻣﯿﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻨﻮ ﺑﺮﻣﮏ ﻫﻤﻪ ﮔﺒﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﭼﻮن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ در ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﺑﻤﺮﺗﺒﻪء ﺑﺰرگ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺧﻠﯿﻔﻪ اﺑﺘﺪاء او را‬ ‫ﺑﻨﯿـﺎﺑﺖ وزﯾﺮ ﺧﻮﯾﺶ اﺑﻮاﻟﺠﻬﻢ در دﯾﻮان ﺧﺮاج و دﯾﻮان ﺟﯿﺶ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪ .‬ﭼﻮن از او آﺛـﺎر ﺑﺰرﮔﯽ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯿﺸـﺪ ﮐﻢ ﮐﻢ ﺗﺮﻗﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ‬ ‫وزارت رﺳـﯿﺪ‪ .‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻣﺎدر ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﺧﺎﻟـﺪ ﺧﻮاﻫﺮ رﺿﺎﻋﯽ رﯾﻄﻪ ﺑﻮد دﺧﺘﺮ ﺳـﻔﺎح‪ ،‬ﭼﻪ زن ﺧﺎﻟـﺪ ﺑﺮﻣﮏ و زن ﺳـﻔﺎح ﻫﺮ دو ﻫﻤﺸـﯿﺮه‬ ‫ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﺎﻟﺪ ﯾﺤﯿﯽ و ﻓﻀﻞ و ﺟﻌﻔﺮ و ﻣﺤﻤﺪ و ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪) .‬از ﺗﺠﺎرب اﻟﺴﻠﻒ ص ‪ 102 ،101‬و ‪ .(103‬ﻣﺮگ وي در ﺳﻨﻪء‬ ‫‪ 163‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﭘﺲ از ﺑـﺎزﮔﺸﺖ ﻫﺎرون از ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻪ ﻣﺄﻣﻮر آن ﺑﻮد اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد ﻣﻬـﺪي ﺑﺮاي او ﮐﻔﻦ و ﺣﻨﻮط ﻓﺮﺳـﺘﺎد و ﻫﺎرون اﻟﺮﺷـﯿﺪ ﺑﺮ‬ ‫وي ﻧﻤﺎز ﮔﺰارد‪) .‬از ﻣﻘﺪﻣﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺮاﻣﮑﻪ ﺻﻔﺤﺎت ﻻ و ﻟﺐ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺑﺮﯾـﺪﺑﻦ وﻫﺐ ﺑﻦ ﺟﺮﯾﺮﺑﻦ ﺣﺎزم اﻻزدي‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ او را »اﺑﻦ ﯾﺰﯾـﺪ« ﻧﺎم ﺑﺮده اﻧﺪ و از او ﺧﺒﺮ ﻣﻨﮑﺮي اﺳﺖ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان‬ ‫ج‪ 2‬ص‪.(374‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺑﺴﯿﻂ ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻌﺮﯾﺎن‪ .‬وي ﺗﺎﺑﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻌﺮﯾﺎن ﺧﺎﻟﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺑﮑﯿﺮﺑﻦ ﻋﺒﺪﯾﺎﻟﯿﻞ ﺑﻦ ﻧﺎﺷﺐ ﺑﻦ ﻏﯿﺮة ﺑﻦ ﺳـﻌﺪﺑﻦ ﺑﮑﺮﺑﻦ ﻟﯿﺚ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﻣﻨﺎة اﻟﻠﯿﺜﯽ‪ ...‬وي ﺣﻠﯿﻒ ﺑﻨﯽ ﻋﺪي ﺑﻦ ﮐﻌﺐ اﺳﺖ‪ ،‬او‬ ‫در واﻗﻌﻪء ﺑـﺪر ﺣﻀﻮر داﺷﺖ و در ﺟﻨﮓ رﺟﯿﻊ در ﺳﻦ ‪ 34‬ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺷـﺮﺑﺖ ﺷﻬﺎدت ﻧﻮﺷﯿﺪ‪ .‬او ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺴﺎن ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ او را در‬ ‫اﯾﻦ ﺑﯿﺖ اراده ﮐﺮده اﺳﺖ‪ :‬ﻓـﺪاﻓﻌﺖ ﻋﻦ ﺣﺒﯽ ﺧﺒﯿﺐ و ﻋﺎﺻﻢ و ﮐﺎن ﺷـﻔﺎء ﻟﻮﺗـﺪارﮐﺖ ﺧﺎﻟـﺪًا‪ .‬اﺑﻦ ﻣﻨﺪة از ﻃﺮﯾﻖ ﮐﻠﺒﯽ از اﺑﯽ ﺻﺎﻟﺢ از‬ ‫اﺑﻦ ﻋﺒـﺎس رواﯾﺖ دارد ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤـﺒﺮ ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﺑﮑﯿﺮ را ﺑـﺎ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﺟﺤﺶ در ﻃﻠﺐ ﮐـﺎروان ﻗﺮﯾﺶ ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪) .‬از اﻻﺻـﺎﺑﻪ ج‪ 1‬ﻗﺴﻢ اول‬ ‫ص‪.(87‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻦ ﻃﺎﻋﻦ اﻟﻌﺠﻼن‪ ...‬اﺑﻦ ﯾﻮﻧﺲ ﮔﻮﯾـﺪ وي در ﻓﺘﺢ ﻣﺼـﺮ ﺣﻀﻮر داﺷﺖ‪ .‬ﻟﯿﺚ از ﯾﺰﯾﺪﺑﻦ اﺑﯽ ﺣﺒﯿﺐ آرد ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ‬ ‫اﻟﺨﻄﺎب ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ اﻟﻔﻬﻤﯽ را ﺑﻔﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻗﺸﻮﻧﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻋﻤﺮ ﺧﻮد در ﺟﺎﺑﯿﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﺑﻦ ﯾﻮﻧﺲ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺴﺎل ‪ 51‬ه ‪ .‬ق‪.‬‬ ‫وﻻﯾﺖ ﺑﺤﺮ ﻣﺼـﺮ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺧﻠﯿﻔﮥ ﺑﻦ ﺧﯿﺎط ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﻣﺴﻠﻤﮥ ﺑﻦ ﻣﺨﻠﺪ ﺑﺴﺎل ‪ 54‬ﺧﺎﻟﺪ را ﺑﺠﻨﮓ اﻓﺮﯾﻘﯿﻪ ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ اول ج‪1‬‬ ‫ص ‪.(87‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ اﻟﺤﺎرث ﺑﻦ ﻋﺒـﺪ رزاح ﺑﻦ ﻇﻔﺮ اﻻﻧﺼﺎري اﻟﻈﻔﺮي‪ .‬ﻋﺪوي ﮔﻮﯾﺪ وي در ﺟﻨﮓ ﺑﺌﺮ ﻣﻌﻮﻧﮥ ﺷـﺮﺑﺖ ﺷـﻬﺎدت‬ ‫ﻧﻮﺷﯿﺪ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ اول ج‪ 1‬ص‪.(87‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺟﺎﺑﺮ ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺣﻔﺺ‪ .‬وي ﺗﺎﺑﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮﺣﻔﺺ ﺧﺎﻟﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺟﺒﻠـﮥ ﺑﻦ اﻻـﯾﻬﻢ اﻟﻐﺴـﺎﻧﯽ‪ .‬وي ﻣﻠـﮏ ﺷـﺎم در زﻣﺎن اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺧﻠﯿﻔﻪء اول ﺑﻮد‪ .‬در ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾـﺦ و اﻟﻘﺼـﺺ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫»ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ اﻟﺼﺎﻣﺖ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ از اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ ﺑﺮﺳﺎﻟﺖ رﻓﺘﻢ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﻠﮏ اﻟﺮوم و ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﺟﺒﻠﮥ ﺑﻦ اﻻﯾﻬﻢ اﻟﻐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻠﮏ‬ ‫ﺷـﺎم ﺑﻮد‪ ،‬و ﻣـﺎ اﻧـﺪر ﭘﯿﺶ وي ﺷـﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﺳـﯿﺎه ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺘﯿﻢ اﯾﻦ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﺧﺎﻟـﺪ ﮔﻔﺖ ﻧـﺬر ﮐﺮده ام ﮐﻪ ﺗﺎ از ﻣﻠﮏ ﻣﻦ‬ ‫ﺑﯿﺮون ﻧﺸﻮﯾﺪ ﻣﻦ ﺳـﯿﺎه ﺑﺮ ﻧﮑﻨﻢ‪) .«...‬از ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼـﺺ ص ‪ .(445‬و اﺑﻦ ﻋﺒـﺪ رﺑﻪ ﻧﯿﺰ داﺳـﺘﺎﻧﯽ از ﺧﺎﻟﺪ درﺑﺎرهء رﯾﺎﺳﺖ ﯾﻮم‬ ‫اﻟﺨﺰار آورده اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﻘﺪاﻟﻔﺮﯾﺪ چ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻌﯿﺪ اﻟﻌﺮﯾﺎن ج ‪ 6‬ص ‪ 97‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ اﻟﮑﻼﺑﯽ‪ .‬وي از ﺳـﺨﻨﻮران ﻋﺮب اﺳﺖ و ﻧﻌﻤﺎن ﭘﺲ از ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﮐﺴـﺮي ﭼﻮن ﺑﻪ ﺣﯿﺮه آﻣـﺪ ﭼﻨﺪ ﮐﺲ از ﺑﺰرﮔﺎن‬ ‫ﻋﺮب را ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪ ﮐﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻮد و ﻧﻌﻤﺎن آﻧﭽﻪ از ﮐﺴـﺮي ﺷﻨﯿﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ اﯾﻨﺎن ﮔﻔﺖ‪ ،‬و ﺳﭙﺲ اﯾﻨﺎن ﺑﺎ ﻫﺪاﯾﺎﺋﯽ ﺑﻪ ﻧﺰد ﮐﺴﺮي‬ ‫در ﻣـﺪاﺋﻦ آﻣﺪﻧـﺪ و ﻫﺮ ﯾـﮏ از آﻧﻬـﺎ ﮐﻼﻣﯽ در ﻧﺰد ﮐﺴـﺮي ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﮐﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﻗﻮل ﺧﺎﻟـﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﮐﻼم او را ﮐﺴـﺮي ﭘﺴـﻨﺪﯾﺪ و در‬ ‫ﺟﻮاﺑﺶ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻄﻘﺖ ﺑﻌﻘـﻞ و ﺳـﻤﻮت ﺑﻔﻀـﻞ و ﻋﻠﻮت ﺑﻨﺒﻞ« )از ﻋﻘﺪاﻟﻔﺮﯾـﺪ چ ﻣﺤﻤـﺪ ﺳـﻌﯿﺪ اﻟﻌﺮﯾﺎن ج ‪ 1‬ص ‪ 257‬و ‪ .(262‬وي از‬ ‫ﻧـﺪﯾﻤﺎن ﻧﻌﻤـﺎن ﺑﻮد و اﺑﻦ ﻗﺘﯿﺒﻪ آرد‪ :‬ﯾﮏ روز او در ﻧﺰد ﻧﻌﻤﺎن ﺧﺮﻣﺎ ﻣﯽ ﺧﻮرد ﮐﻪ ﺣﺎرث ﺑﻦ ﻇﺎﻟﻢ ﺑﺮ ﻧﻌﻤﺎن وارد ﺷـﺪ و ﺑﯿﻦ او و ﺧﺎﻟﺪ‬ ‫ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ ﭼﻨـﺪي رد و ﺑﺪل ﮔﺸﺖ‪) .‬از ﻋﯿﻮن اﻻﺧﺒﺎر ج ‪ 1‬ص ‪ .(183‬او ﺟﺪ ﺟﺎﻫﻠﯽ ﻋﺪﻧﺎن اﺳﺖ و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﺑﻄﻨﯽ از ﻋﺎﻣﺮﺑﻦ ﺻﻌﺼـﻌﻪ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 626‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ ج ‪ 1‬ص‪.(283‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺟﻨﯿﺪ‪ ،‬ﻧﺎم اﻣﯿﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺼـﺮﺑﻦ ﺳـﯿﺎر ﺑﺮاي ﺑﺨﺎرا ﻣﻌﯿﻦ ﮐﺮد‪ .‬ﻧﺮﺷـﺨﯽ ﭼﻨﯿﻦ آرد‪» :‬ﻧﺼﺮ ﺳﯿﺎر ﺑﺮ واﺻﻞ ﻋﻤﺮو ﻧﻤﺎز ﮐﺮده‬ ‫اﻧﺪر ﺳـﺮاﭘﺮدهء ﺧﻮﯾﺶ ﮔﻮر ﮐﺮدش و ﺑﺸﺮﺑﻦ ﻃﻐﺸﺎده را ﺑﺒﺨﺎر ﺧﺪاﯾﺘﯽ ﻧﺸﺎﻧﺪ و ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺟﻨﯿﺪ را ﺑﺒﺨﺎرا ﺑﻪ اﻣﯿﺮي ﻧﺸﺎﻧﺪ و اﷲ اﻋﻠﻢ«‪) .‬از‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺨﺎرا ﻧﺮﺷﺨﯽ ص ‪.(73‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺟﯿﻠﻮﯾـﮥ اﻟﮑﺎﺗﺐ‪ ،‬ﮐﺴـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺎن ﺧﻮد را ﺑﺎ اﺑﯿﺎت زﯾﺮ از دﺳﺖ ﻃﺎﻫﺮ ذواﻟﯿﻤﯿﻨﯿﻦ ﻧﺠﺎت داد و اﻧﺸﺎد اﯾﻦ اﺷـﻌﺎر ﮐﺎري‬ ‫را ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺬل ﻣﺒﻠﻎ زﯾﺎدي ﻣﺎل ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺴﺖ ﮐﺮد‪ :‬ز ﻋﻤﻮا ﺑﺎن اﻟﺼﻘﺮ ﺻﺎدف ﻣﺮة ﻋﺼﻔﻮر ﺑّﺮ ﺳﺎﻗﻪ اﻟﻤﻘﺪور ﻓﺘﮑﻠﻢ اﻟﻌﺼﻔﻮر ﺗﺤﺖ ﺟﻨﺎﺣﻪ‬ ‫واﻟﺼﻘﺮ ﻣﻨﻘﺾ ﻋﻠﯿﻪ ﯾﻄﯿﺮ ﻣﺎﮐﻨﺖ ﯾﺎ ﻫﺬاﻟﻤﺜﻠﮏ ﻟﻘﻤﮥ و ﻟﺌﻦ ﺷﻮﯾﺖ ﻓﺎﻧﻨﯽ ﻟﺤﻘﯿﺮ ﻓﺘﻬﺎون اﻟﺼﻘﺮ اﻟﻤﺪل ﺑﺼﯿﺪه ﮐﺮﻣﺎ ﻓﺎﻓﻠﺖ ذﻟﮏ اﻟﻌﺼﻔﻮر‪.‬‬ ‫ﭼﻮن ﻃﺎﻫﺮ اﯾﻦ اﺷﻌﺎر را ﺑﺸﻨﯿﺪ ﮔﻔﺖ اﺣﺴﻨﺖ و از او درﮔﺬﺷﺖ‪) .‬از ﺣﺎﺷﯿﻪء اﻟﺒﯿﺎن و اﻟﺘﺒﯿﯿﻦ چ ‪ 2‬ﺣﺴﻦ ﺳﻨﺪوﺑﯽ ج ‪ 2‬ص ‪.(255‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺣـﺎرث اﻟﻬﺠﯿﻤﯽ اﻟﺒﺼـﺮي‪ .‬وي از ﺣـﺎﻓﻈﯿﻦ ﺣـﺪﯾﺚ و از ﻋﻘﻼء و دﻫﺎة اﺳﺖ‪ .‬وﻻدﺗﺶ ﺑﺴﺎل ‪ 119‬ه ‪ .‬ق‪ .‬و ﻣﺮﮔﺶ ﺑﺴـﺎل‬ ‫‪ 189‬ق ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ ج ‪ 1‬ص ‪ .(283‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮﻋﺜﻤﺎن ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺣﺎرث ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺣﺒـﺎب‪ .‬وي از راوﯾـﺎن اﺳﺖ و در ﺣﻤـﺎة ﻣﻨﺰل ﮔﺰﯾـﺪ و از ﺳـﻠﯿﻤﺎن اﻟﺘﯿﻤﯽ رواﯾﺖ ﮐﺮد‪ .‬اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ او را ادراك ﻧﻤﻮد و از او‬ ‫ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻨﯿﺪ‪ .‬اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ او ﺣﺪﯾﺚ ﺧﻮد را ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺖ و ﺟﺰ او ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﻮد‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪ 2‬ص ‪.(375‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺣﺮﻣﻠﮥ اﻟﻌﺒﺪي‪ .‬وي از راوﯾﺎن اﺳﺖ و از زﯾﻨﺐ زن اﺑﯽ ﻧﻀﺮه و ﺟﺰ او رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻧﺼﺮﺑﻦ ﻋﻠﯽ و ﻣﻌﻠﯽ ﺑﻦ اﺳﺪ و ﺟﺰ‬ ‫اﯾﻦ دو از او رواﯾﺖ دارﻧـﺪ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ »ﺣﺎﻓﻞ« او را ﻧﺎم ﺑﺮده اﺳﺖ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ اﺑﻦ اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ او را ﻧﻤﯽ ﺷـﻨﺎﺳﻢ‪ .‬اﺑﻦ ﺣﺒﺎن ﻧﯿﺰ‬ ‫در »ﺛﻘﺎت« از او اﺳﻢ ﻣﯽ ﺑﺮد‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪ 2‬ص ‪.(375‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺣﺰام ﺑﻦ ﺧﻮﯾﻠﺪﺑﻦ اﺳﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰي ﺑﻦ ﻗﺼـﯽ اﻟﻘﺮﺷـﯽ اﻻﺳﺪي ﺑﺮادر ﺣﮑﯿﻢ ﺑﻦ ﺣﺰام اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻼذري و اﺑﻦ ﻣﻨﺪة از ﻃﺮﯾﻖ‬ ‫ﻣﻨـﺬرﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ از ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﻋﺮوة از ﭘﺪر ﺧﻮد آرد ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺣﺰام ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﮐﺮد و او را در راه ﻣﺎر ﮔﺰﯾﺪ و ﺑﺮ اﺛﺮ آن‬ ‫ﺟـﺎن ﺳﭙﺮد و در آﻧﺠـﺎ درﮔـﺬﺷﺖ‪ .‬و درﺑﺎرهء او اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷـﺪ‪» :‬ﻣﻦ ﯾﺨﺮج ﻣﻦ ﺑﯿﺘﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮًا اﻟﯽ اﷲ و رﺳﻮﻟﻪ«)‪ (1‬ﺑﻼذري ﮔﻮﯾﺪ اﯾﻦ‬ ‫وﺟـﻪ ﻧﺰول آﯾﻪ ﻣﺘﻔـﻖ ﻋﻠﯿﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﺑﻦ اﺳـﺤﺎق او را در ﺟﺰء ﻣﻬـﺎﺟﺮان ﺣﺒﺸﻪ ﻧﯿـﺎورده اﺳﺖ‪) .‬از اﻻﺻـﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ اول ج ‪ 1‬ص ‪- (1) .(87‬‬ ‫ﻗﺮآن ‪.4/100‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑـﻦ ﺣﺴـﯿﻦ ﻣﮑﻨﯽ ﺑـﻪ اﺑﻮاﻟﺠﻨﯿـﺪ‪ .‬وي از ﻋﺜﻤـﺎن ﺑﻦ ﻣﻘﺴﻢ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﻣﻌﯿﻦ ﮔﻮﯾـﺪ وي ﺛﻘﻪ ﻧﯿﺴﺖ و در ﺑﻐـﺪاد‬ ‫ﻣﯿﺰﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻮاﯾﻮب ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﻮزان از او رواﯾﺖ دارد‪ .‬ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪﺑﻦ ﻣﻌﺎوﯾﮥ اﻟﺠﺼﺎص و ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﺗﻮﺑﻪ ﻧﯿﺰ از او رواﯾﺖ دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫)از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪ 2‬ص ‪.(375‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺣﮑﯿﻢ ﺑﻦ ﺣﺰام ﺑﻦ ﺧﻮﯾﻠﺪ‪ .‬ﻫﺸﺎم ﺑﻦ اﻟﮑﻠﺒﯽ ﮔﻔﺖ وي در روز ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ اﺳﻼم آورد‪ .‬اﺑﻦ اﻟﺴﮑﻦ در ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺣﺎل ﭘﺪر او‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬وي را ﭘﺴـﺮاﻧﯽ ﺑﻨﺎم ﺧﺎﻟـﺪ و ﻫﺸﺎم و ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ اﺳـﻼم آوردﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮاﻧﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﭘﺴـﺮان ﺣﮑﯿﻢ ﻋﺒﺪاﷲ و ﺧﺎﻟﺪ و ﯾﺤﯿﯽ و‬ ‫ﻫﺸﺎم ﺑﻮده اﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﮕﯽ زﻣﺎن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ را درك ﮐﺮدﻧﺪ و در روز ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ اﺳﻼم آوردﻧﺪ‪ .‬اﺑﻮﻋﻤﺮ ذﮐﺮ او ﻧﺰد ﺑﮑﯿﺮﺑﻦ اﺷﺞ ﺑﻪ رواﯾﺖ از‬ ‫ﺿﺤﺎك ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن و او از ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ »اﻻﺻﺎﺑﻪ« ﮔﻮﯾـﺪ ﺣـﺪﯾﺚ او ﺑﺎ اﯾﻦ ﺳﻠﺴـﻠﻪ ﺳـﻨﺪ از ﭘﺪرش از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ‬ ‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺑﺨﺎري و اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ او را راوي از ﭘﺪر ﺧﻮد ﺷـﻤﺮده اﻧﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﺣﺒﺎن و ﺟﺰ او وي را از ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ‪ .‬اﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﺎﺻﻢ و ﺑﻐﻮي‬ ‫و ﺟﺰ اﯾﻦ دو ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻌﻠﻮﻟﯽ را ﺑﻪ او ﻧﺴـﺒﺖ داده ﮐﻪ ﻣﺪارش ﺑﺮ اﺑﻦ ﻋﯿﯿﻨﻪ از ﻋﻤﺮوﺑﻦ دﯾﻨﺎر اﺳﺖ‪ ،‬و اﺑﻮﻧﺠﯿﺢ از ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺣﮑﯿﻢ ﺑﻦ ﺣﺰام‬ ‫ﺑﻤﻦ ﺧﺒﺮ داد ﮐﻪ اﺑﻮﻋﺒﯿﺪه در روزﮔﺎر ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺷﺎم روزي ﺑﺮ ﻣﺮدي ﺳـﺨﺖ ﮔﺮﻓﺖ و ﺧﺎﻟﺪ ﻧﺰد او اﯾﺴـﺘﺎده ﺑﻮد و ﺳﺨﻨﯽ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﻣﺮدﻣﺎن‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ اﻣﯿﺮ را ﻏﻀـﺒﻨﺎك ﮐﺮدي او ﮔﻔﺖ ﻗﺼﺪ ﻏﻀـﺒﻨﺎك ﮐﺮدن او را ﻧﺪاﺷـﺘﻢ ﻟﮑﻦ از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﻋﻠﯽ آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ان اﺷﺪاﻟﻨﺎس ﻋﺬاﺑًﺎ ﯾﻮم اﻟﻘﯿﺎﻣﮥ اﺷﺪﻫﻢ ﻋﺬاﺑﺎ ﻟﻠﻨﺎس ﻓﯽ اﻟﺪﻧﯿﺎ« ﺻﺎﺣﺐ »اﻻﺻﺎﺑﻪ« ﮔﻮﯾﺪ در اﯾﻨﺠﺎ اﯾﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ وﻟﯿﺪ اﺷﺘﺒﺎه‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ج ‪ 1‬ﻗﺴﻢ اول ص ‪.(88‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺣﻤﯿﺪاﻟﻤﺼـﺮي اﻻﺳـﮑﻨﺪراﻧﯽ ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺣﻤﯿﺪ اﻟﻤﻬﺮي‪ ،‬وي از ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺻﺤﺎب ﮐﺘﺐ ﺳﺘﮥ ﺣﺪﯾﺚ او را ﺗﺨﺮﯾﺞ‬ ‫ﮐﺮده اﻧـﺪ‪ .‬او از ﺑﮑﺮﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﻣﻌﺎﻓﺮي و اﺑﯽ ﻋﻘﯿﻞ زﻫﺮة ﺑﻦ ﻣﻌﺒـﺪ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و اﺑﻦ وﻫﺐ و ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺻﺎﻟﺢ ﮐﺎﺗﺐ اﻟﻠﯿﺚ ﻧﯿﺰ از او‬ ‫رواﯾﺖ دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮﮔﺶ در اﺳﮑﻨﺪرﯾﻪ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 169‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪) .‬از ﺣﺴﻦ اﻟﻤﺤﺎﺿﺮه ﻓﯽ اﺧﺒﺎر اﻟﻤﺼﺮ و اﻟﻘﺎﻫﺮه ص ‪.(123‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺣﻮاري اﻟﺤﺒﺸﯽ‪ .‬اﺑﻦ اﺑﯽ ﺧﺜﯿﻤﻪ و ﺑﻐﻮي و ﻣﻄﯿﻦ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ اﻟﺘﺮﺟﻤﺎﻧﯽ ﺑﻤﺎ ﺧﺒﺮداد و ﮔﻔﺖ اﺳﺤﺎق ﺑﻦ‬ ‫ﺣﺎرث ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ اﻟﺤﻮاري را ﻣﺮدي ﺣﺒﺸﯽ ﯾﺎﻓﺘﻢ و از اﺻﺤﺎب ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﻮد‪ .‬وي ﺑﺎ زوﺟﻪ اش ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﮐﺮد و‬ ‫ﻣﺮگ او را درﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬ﭘﺲ وﺻﯿﺖ ﮐﺮد ﻣﺮا دو ﻏﺴﻞ دﻫﯿﺪ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﻏﺴﻞ ﺟﻨﺎﺑﺖ و دﯾﮕﺮ ﻣﯿﺖ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ج ‪ 1‬ﻗﺴﻢ اول ‪.(88‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺣﯿﺎن ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﯾﺰﯾﺪ‪ .‬وي از ﺗﺎﺑﻌﺎن اﺳﺖ و او را ﺣﺪﯾﺚ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮﯾﺰﯾﺪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺣﯿﺎن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺧﺎِزم‪ .‬وي از ﻣﺤﺪﺛﺎن اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺧﺮاش‪ ،‬و اﯾﻦ ﻧﺎم ﺧـﺪاش ﻫﻢ ﺿـﺒﻂ ﺷﺪه‪) .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻧﻘﻞ زﯾﺮﻧﻮﯾﺲ ﮐﺘﺎب ﺳـﯿﺮهء ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ(‪ .‬وي از ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﮔﻔﺖ ﭼﻮن ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ﻧﻤﺎز ﺑﺮ ﻣﺨﻠـﺪﺑﻦ ﯾﺰﯾـﺪﺑﻦ اﻟﻤﻬﻠﺐ ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎت اﻟﯿﻮم ﻓﺘﯽ اﻟﻌﺮب« و ﻣﺘﻤﺜﻼ اﯾﻦ ﺑﯿﺖ را ﺧﻮاﻧﺪ‪:‬‬ ‫ﻋﻠﯽ ﻣﺜﻞ ﻋﻤﺮ و ﺗﻬﻠﮏ اﻟﻨﻔﺲ ﺣﺴﺮة و ﺗﻀﺤﯽ وﺟﻮه اﻟﻘﻮم ﻣﺴﻮدة ﻏﺒﺮا‪) .‬از ﺳﯿﺮهء ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ص ‪.(234‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ِﺧﺮﻧِﻖ‪ .‬وي از ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ را دﯾـﺪ‪ .‬اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪاﻟﺨﺰاﻋﯽ از اﺑﯽ ﻋﺒﺪاﷲ اﻟﻬﺬﯾﻠﯽ از ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺧﺮﻧﻖ‬ ‫ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ را دﯾﺪم ﮐﻪ از ﺻـﻔﯿﻦ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺸﺖ‪ ...‬و ﻫﻮ اﺑﯿﺾ اﻟﺮأس ﻋﻈﯿﻢ اﻟﺒﻄﻦ‪) .‬از ذﮐﺮ اﺧﺒﺎر اﺻﻔﻬﺎن‬ ‫ج ‪ 1‬ص ‪.(307‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺧﻼد اﻻﻧﺼﺎري‪ .‬وي ﻧﺎﻗﻞ ﺣﺪﯾﺜﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﺟﺰء ﭘﻨﺠﻢ اﻣﺎﻟﯽ ﻣﺤﺎﻣﻠﯽ رواﯾﺖ اﺻﺒﻬﺎﻧﯿﯿﻦ را از او ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‬ ‫ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﺷﺒﯿﺐ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺮادرم از ﺳـﻠﯿﻤﺎن از ﻣﻮﺳـﯽ ﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪة از ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ‬ ‫دﯾﻨﺎر از ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﺧﻼد از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ آرد ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻦ اﺧﺎف اﻫﻞ اﻟﻤﺪﯾﻨـﮥ اﺧﺎﻓﻪ اﷲ و ﻋﻠﯿﻪ ﻟﻌﻨـﮥ اﷲ و ﻏﻀـﺒﻪ اﻟﯽ ﯾﻮم اﻟﻘﯿﺎﻣﮥ ﻻ ﯾﻘﺒﻞ ﻣﻨﻪ‬ ‫ﺻﺮف و ﻻ ﻋﺪل« ﻣﻌﺮوف در رواﯾﺖ ﻣﺘﻦ ﺳﺎﺋﺐ ﺑﻦ ﺧﻼد اﻻﻧﺼﺎري اﺳﺖ و ﻧﯿﺰ ﻣﻮﺳـﯽ ﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪه در ﺳﻠﺴـﻠﻪء رواة اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺿـﻌﯿﻒ‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﮥ ﻗﺴﻢ اول ج ‪ 1‬ص ‪.(89‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺧﻠﯽ ﮐﻼﻋﯽ ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ‪ .‬وي از ﺗﺎﺑﻌﺎن اﺳﺖ و ﺣﺪﯾﺚ دارد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺧﺎﻟﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺧﻮﯾﻠﺪ اﻟﻬﺬﻟﯽ ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮذؤﯾﺐ‪ .‬ﻣﺮزﺑﺎﻧﯽ از او ﻧﺎم ﺑﺮده اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺸـﻬﻮر ﺧﻮﯾﻠﺪﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ‬ ‫ﻗﺴﻢ ﺳﻮم ج ‪ 1‬ص ‪.(146‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ درﯾﮏ‪ .‬وي از ﺗﺎﺑﻌﺎن اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑـﻦ دﯾﺴـﻢ‪ .‬وي ﻋﺎﻣـﻞ ري ﺑـﻮده و ﻋﺒﺪاﻟﺼـﻤﺪﺑﻦ اﻟﻔﻀـﻞ اﻟﺮﻗﺎﺷـﯽ اﺑﯿـﺎت زﯾﺮ را درﺑـﺎرهء او ﮔﻔﺘـﻪ اﺳﺖ‪ :‬ا ﺧﺎﻟـﺪ ان اﻟﺮي ﻗﺪ‬ ‫اﺟﺤﻔﺖ ﺑﻨﺎ وﺿﺎق ﻋﻠﯿﻨﺎ رﺣﺒﻬﺎ و ﻣﻌﺎﺷـﻬﺎ و ﻗـﺪاﻃﻤﻌﺘﻨﺎ ﻣﻨﮏ ﯾﻮﻣًﺎ ﺳـﺤﺎﺑﮥ اﺿﺎءت ﻟﻨﺎ و اﺑﻄﺎر ﺷﺎﺷـﻬﺎ ﻓﻼ ﻏﯿﻤﻬﺎ ﯾﺼـﺤﻮ ﻓﯿﺒﺌﺲ ﻃﺎﻣﻌًﺎ وﻻ‬ ‫ﻣﺎؤﻫﺎﯾﺄﺗﯽ ﻓﯿﺮوي ﻋﻄﺎﺷﻬﺎ‪) .‬از ﻋﻘﺪاﻟﻔﺮﯾﺪ چ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻌﯿﺪ اﻟﻌﺮﯾﺎن ج ‪ 1‬ص‪.(189‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑـﻦ دﯾﻨـﺎر وي از راوﯾـﺎن اﺳﺖ و ﻋﺜﻤـﺎن ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﻟـﺪ از ﭘـﺪرش رواﯾﺖ دارد ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ﺑﻪ ﻣﯿﻤـﻮن ﺑﻦ ﻣﻬﺮان‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﻣﯿﻤﻮن ﺑﺮ اﻣﺮاء وارد ﻣﺸﻮ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺮاي اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف ﺑﺎﺷـﺪ ﺑـﺎ زﻧﺎن ﺧﻠﻮت ﻣﮑﻦ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺮاي ﻗﺮاﺋﺖ ﻗﺮآن ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﻋﺎق واﻟـﺪﯾﻦ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﻣﭙﯿﻮﻧـﺪ ﭼﻪ آﻧﺎن را ﺑﻪ ﭘﯿﻮﻧﺪ دﻟﺒﺴـﺘﮕﯽ ﻧﯿﺴﺖ زﯾﺮا اﮔﺮ ﺑﺮ ﭘﯿﻮﻧﺪ دﻟﺒﺴـﺘﮕﯽ ﻣﯽ داﺷـﺘﻨﺪ از ﭘﺪر ﻧﻤﯽ ﺑﺮﯾﺪﻧﺪ‪) .‬از‬ ‫ﺳﯿﺮهء ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ص ‪.(210‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ دﯾﻨـﺎر ﺳـﻌﺪي ﺗﻤﯿﻤﯽ ﺑﺼـﺮي ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺧﻠـﺪه‪ .‬وي از ﺗﺎﺑﻌﺎن اﺳﺖ و از اﻧﺲ و اﺑﻮاﻟﻌﺎﻟﯿﻪ و ﺣﺴﻦ رواﯾﺖ ﮐﻨـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫اﺑﻮﺧﻠﺪه ﺧﺎﻟﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ذؤﯾﺐ اﻟﻬـﺬﻟﯽ‪ .‬ﻋﻼﻣﻪ ﺷـﻨﻘﯿﻄﯽ وي را ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ زﻫﯿﺮ داﻧﺴـﺘﻪ و اﺑﻮذؤﯾﺐ را ﺧﺎل او ﻣﯽ داﻧـﺪ ﻧﻪ ﭘﺪر او‪ .‬اﺳـﺤﺎق از ﯾﻮﻧﺲ‬ ‫ﺣﮑـﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ اﻫﻮن ﻋﯿﻮب ﺷـﻌﺮ زﺣـﺎف اﺳﺖ و زﺣـﺎف ﻧﻘﺺ ﯾـﮏ ﺟﺰء اﺳﺖ و از ﺳﺎﯾﺮ اﺟﺰاء و اﯾﻦ ﻧﻘﺼﺎن ﯾﺎ اﺧﻔﯽ اﺳﺖ ﯾﺎ‬ ‫اﺷـﻨﻊ ﭼﻮن »ﮐﺎف« ﮐﻠﻤﻪء »ﺳﻮاك« در اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ اﺑﯽ ذؤﯾﺐ اﻟﻬﺬﻟﯽ‪ :‬ﻟﻌﻠﮏ اﻣﺎ اّم ﻋﻤﺮو ﺗﺒﺪﻟﺖ ﺳﻮاك ﺧﻠﯿﻼ ﺷﺎﺗﻤﯽ ﺗﺴﺘﺨﯿﺮﻫﺎ‪.‬‬ ‫)از اﻟﻤﻮﺷﺢ ص ‪.(83‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ذﮐﻮان ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﺤﺴﯿﻦ وي ﺗﺎﺑﻌﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﺤﺴﯿﻦ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ذﮐﻮان ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ راﻓﻊ‪ .‬ﺑﺨﺎري ﮔﻮﯾـﺪ او از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ رواﯾﺖ ﮐﻨـﺪ و از او ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﺣﺒﺎن او را از ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ‬ ‫داﻧﺴـﺘﻪ اﺳﺖ و ﮔﻮﯾﺪ رواﯾﺎﺗﺶ ﻣﺮﺳﻞ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﻣﻨﺪة از ﻃﺮﯾﻖ ﺳـﻌﯿﺪﺑﻦ اﺑﯽ ﻣﺮﯾﻢ از ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ ﻣﺼـﺮي از ﻋﯿﺎش ﺑﻦ ﻋﺒﺎس از ﻋﺒﺪﺑﻦ‬ ‫ﻣﺎﻟﮏ ﻣﻌﺎﻓﺮي از او ﺣـﺪﯾﺚ اﺧﺮاج ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﺟﻌﻔﺮﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﺣﮑﻢ از ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ راﻓﻊ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻـﻠﯽ‬ ‫اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد را ﻓﺮﻣﻮد‪) :‬ﻻ ﺗﮑﺜﺮ ﻫﻤﮏ ﻣﺎ ﯾﻘﺪر ﯾﮑﻦ و ﻣﺎﺗﺰرق ﯾﺄﺗﮏ«‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ اول ج ‪ 1‬ص ‪.(89‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ رﺑﺎح اﻟﺤﺒﺸـﯽ ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮروﯾﺤﮥ‪ .‬ﺑﺮادر ﺑﻼل ﻣﺆذن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﻋﻠﯽ آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﻋﺎزم‬ ‫ﺧﺒﺮ داد ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻮاﺣﺪﺑﻦ زﯾﺎد ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺮادر ﺑﻼل زﻧﯽ از زﻧﺎن ﻋﺮب را ﺧﻮاﺳـﺘﮕﺎري ﮐﺮد ﭘﺲ ﮔﻔﺘﻨﺪ اﮔﺮ ﺑﻼل ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪ‪ ،‬او‬ ‫را ﺑﻪ ازدواج ﺗﻮ درآورﯾﻢ‪ .‬از اﺑﻦ ﻣﻨـﺪة آرﻧـﺪ ﮐﻪ وي ﺑﺮادر ﻧﺴـﺒﯽ ﺑﻼـل ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﯿﻦ او و ﺑﻼـل ﻋﻘـﺪ اﺧﻮت ﺑﺴـﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ اول ج‪ 1‬ص‪.(89‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫ِا)خ( اﺑﻦ رﺑﺎح اﻟﻬﺬﻟﯽ‪ .‬وي از ﺣﺴﻦ ﻗﺪري رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﻋﺪي در ﺑﺎرهء او ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬رواﯾﺎت او ﻧﺰد ﻣﻦ ﺑﯽ اﺷـﮑﺎل اﺳﺖ‪ .‬وي از‬ ‫ﻋﮑﺮﻣﻪ رواﯾﺖ دارد و وﮐﯿﻊ و ﻗﻄﺎن از وي ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﺣﺒﺎن در ﺛﻘﺎت او را ﻧﺎﻣﺒﺮده و ﮔﻔﺘﻪ ﺳﻌﯿﺪﺑﻦ زﯾﺪ از او رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬اﺑﻦ‬ ‫ﻣﻌﯿﻦ او را ﺛﻘﻪ و اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ ﺻﺎﻟﺢ اﻟﺤﺪﯾﺜﺶ ﻣﯿﺪاﻧﺪ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪ 2‬ص‪.(375‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ رﺑﺎع‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ‪ .‬وي ﺗﺎﺑﻌﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ رﺑﺎع ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ رﺑﯿﻊ اﻟﻤﮑﯽ اﻟﻄﻮﻻﻧﯽ ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ اﻣﯿﺮ ﻋﻤﯿـﺪ ﻓﺨﺮاﻟـﺪﯾﻦ ﺗﺎج اﻻﻓﺎﺿﻞ‪ .‬وي از اﻓﺎﺿﻞ و ﺑﺰرﮔﺎن ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﻮده و در ﻧﻈﻢ و ﻧﺜﺮ‬ ‫دﺳﺖ داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯿـﺎن او و اﻧﻮري ﻣﮑﺎﺗﺒﺎت و ﻣﺸﺎﻋﺮات ﺑﻮد‪ ،‬و اﯾﻦ ﺑﯿﺖ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ اﯾﻦ دارد‪ :‬ﺳـﻼم ﻋﻠﯿﮏ‪ ،‬اﻧﻮري‪ ،‬ﮐﯿﻒ ﺣﺎﻟﮏ ﻣﺮا‬ ‫ﺣـﺎل ﺑﯽ ﺗﻮ ﻧﻪ ﻧﯿﮏ اﺳﺖ ﺑﺎري‪ .‬ﺑﺴـﻤﻊ ﻋﻼءاﻟـﺪﯾﻦ ﻣﻠﮏ ﺟﺒﺎل رﺳﺎﻧﺪﻧـﺪ ﮐﻪ اﻧﻮري ﺗﺮا ﻫﺠﺎ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ و ﭘﺎي از ﺣـﺪ ﺧﻮد ﻓﺮاﺗﺮ ﻧﻬﺎده‪.‬‬ ‫وي ﺑﻪ ﻣﻠﮏ ﻃﻮﻃﯽ ﻧﺒﺸﺖ ﺗﺎ اﻧﻮري را ﺑﺨـﺪﻣﺖ او ﻓﺮﺳـﺘﺪ و ﺑﻈﺎﻫﺮ اﻇﻬﺎر ﺗﻠﻄﻒ ﻣﯽ ﮐﺮد وﻟﯽ در ﺑﺎﻃﻦ ﻗﺼﺪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﻪ اﻧﻮري‬ ‫دﺳﺖ ﯾﺎﺑـﺪ او را ﻧﮑﺎل ﮐﻨـﺪ‪ .‬اﻣﯿﺮ ﻋﻤﯿـﺪ ﻓﺨﺮاﻟﺪﯾﻦ را از اﯾﻦ ﺣﺎل آﮔﺎﻫﯽ ﺑﻮد وﻟﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ واﻗﻌﻪ را ﺑﻄﻮر آﺷـﮑﺎرا ﻧﻮﯾﺴﺪ‪ ،‬ﻟﺬا اﯾﻦ‬ ‫ﺳﻪ ﺑﯿﺖ را ﻧﻮﺷﺖ و ﺑﺮاي اﻧﻮري ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ :‬ﻫﯽ اﻟـﺪﻧﯿﺎ ﺗﻘﻮل ﺑﻤﻞ ء ﻓﯿﻬﺎ ﺣـﺬار ﺣﺬار ﻣﻦ ﺑﻄﺸـﯽ و ﻓﺘﮑﯽ ﻓﻼ ﯾﻐﺮرﮐﻢ ﻃﻮل اﺑﺘﺴﺎﻣﯽ ﻓﻘﻮﻟﯽ‬ ‫ﻣﻀﺤﮏ و اﻟﻔﻌﻞ ﻣﺒﮑﯽ ﻫﯽ اﻟﺪﻧﯿﺎ اﺷﺒﻬﻬﺎ ﺑﺸﻬﺪ ﯾﺴﻢ و ﺟﯿﻔﮥ ﻣﻠﺌﺖ ﺑﻤﺴﮏ‪ .‬اﻧﻮري از اﯾﻦ اﺑﯿﺎت ﻓﻬﻤﯿﺪ ﮐﻪ ﻋﻘﻮﺑﺘﯽ در ﮐﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر‬ ‫ﺷﻔﯿﻌﺎن ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺖ ﺗﺎ ﻣﻠﮏ ﻃﻮﻃﯽ را از ﺳـﺮ اﯾﻦ دور ﮐﺮدﻧﺪ و ﭼﻮن ﻣﻠﮏ ﻋﻼءاﻟﺪﯾﻦ را از آن ﺣﺎل آﮔﺎﻫﯽ اﻓﺘﺎد رﺳﻮﻟﯽ دﯾﮕﺮ ﻓﺮﺳـﺘﺎد‬ ‫و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﺰار ﺳـﺮ ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ ﻣﯿـﺪﻫﻢ اﮔﺮ او را ﺑﻨﺰدﯾﮏ ﻣﻦ ﻓﺮﺳﺘﯽ‪ .‬ﻣﻠﮏ ﻃﻮﻃﯽ اﻧﻮري را ﻣﻮﮐﻞ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﺎﮐﺎم ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺪ و ﺑﻐﻮر‬ ‫رﻓﺖ ﭼﻪ ﻫﺰار ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ ﺑﻤﻘﺎﺑﻠﻪء ﺗﻮ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬اﻧﻮري ﮔﻔﺖ اي ﻣﻠﮏ اﺳﻼم ﭼﻮن ﻣﻦ ﻣﺮدي او را ﺑﻬﺰار ﺳﺮ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻣﯽ ارزد ﭘﺎدﺷﺎه را‬ ‫ﺑﺮاﯾﮕـﺎن ﻧﻤﯽ ارزد؟ ﺑﮕـﺬار ﺗـﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﻋﻤﺮ در ﺳـﻠﮏ ﺧـﺪم ﺗﻮ ﻣﻨﺨﺮط ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬ﻣﻠﮏ ﻃﻮﻃﯽ را ﺧﻮش آﻣـﺪ او را ﻧﮕﺎﻫـﺪاﺷﺖ‪ ...‬ﺑﺎري اﻣﯿﺮ‬ ‫ﻋﻤﯿـﺪ ﻓﺨﺮاﻟـﺪﯾﻦ ﺑﺎ اﯾﻦ اﺷـﻌﺎر ﺟﺎن اﻧﻮري را از ﺑﻼ ﺣﻔﻆ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ دو ﺑﯿﺖ از اﺷـﻌﺎر اوﺳﺖ ﮐﻪ درﺑﺎرهء ﺣﻮض ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﺣﻮﺿـﯽ‬ ‫ﭼﻮن ﺣﻮض ﮐﻮﺛﺮ و آﺑﯽ درو ﺧﻨـﮏ ﻫﻤﭽﻮن ﮔﻼـب ﺑﺮ رخ رﺧﺸـﺎن ﺣﻮر ﻋﯿﻦ ﺳـﯿﻤﯿﻦ ﺑﺮان و ﺣﻮروﺷﺎن ﺑﺮ ﮐﻨﺎر ﺣﻮض ﭼﻮﻧﺎﻧﮏ در‬ ‫ﻣﯿﺎن ﺻـﺪف ﻟﺆﻟﺆ ﺛﻤﯿﻦ‪ .‬ﻏﺰل زﯾﺮ از اوﺳﺖ‪ :‬ﻣﻬﺮت ﺑﺪل و ﺑﺠﺎن درﯾﻎ اﺳﺖ ﻋﺸﻖ ﺗﻮ ﺑﻪ اﯾﻦ و آن درﯾﻎ اﺳﺖ وﺻﻞ ﺗﻮ ﺑﺪان ﺟﻬﺎن ﺗﻮان‬ ‫ﯾـﺎﻓﺖ ﮐـﺎن ﻣﻠﮏ ﺑـﺪﯾﻦ ﺟﻬﺎن درﯾﻎ اﺳﺖ ﺑﺎ ﮐﺲ ﺑﻤﮕﻮ ﮐﻪ ﻧﺎم ﺗﻮ ﭼﯿﺴﺖ ﮐﯿﻦ ﻧﺎم ﺑﻬﺮ زﺑﺎن درﯾﻎ اﺳﺖ ﮐﺲ را ﮐﻤﺮ وﻓﺎ ﻣﻔﺮﻣﺎي ﮐﺎن‬ ‫ﻃﻮق ﺑﻬﺮ ﻣﯿﺎن درﯾﻎ اﺳﺖ ﻗﺪر ﻗﺪﻣﺖ زﻣﯿﻦ ﭼﻪ داﻧﺪ؟ ﮐﺎن ﻓﺨﺮ ﺑﻪ آﺳـﻤﺎن درﯾﻎ اﺳﺖ ﺳـﺮوي ﺗﻮ و ﺑﻮﺳـﺘﺎن ﺗﻮ ﻋﻘﻞ ﺳﺮوي ﮐﻪ ﺑﺒﻮﺳﺘﺎن‬ ‫درﯾﻎ اﺳﺖ ﻣﺮﻏﯿﺴﺖ ﻏﻤﺖ دل آﺷـﯿﺎﻧﺶ ﻣﺮﻏﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﺷـﯿﺎن درﯾﻎ اﺳﺖ در ﮐﻮي وﻓـﺎي ﺗﻮ ﺑﻪ اﻧﺼﺎف ﯾﮏ ﻏﻢ ﺑﻬﺰار ﺟﺎن درﯾﻎ اﺳـﺖ‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ ﺳﮓ ﺗﺴﺖ ﻏﻢ ﺑﺪو ده ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺎﺳﺘﺨﻮان درﯾﻎ اﺳﺖ‪ .‬وي را ﻗﺼﺎﯾﺪ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ‪) .‬از ﻟﺒﺎب اﻻﻟﺒﺎب ﻋﻮﻓﯽ چ ﻧﻔﯿﺴﯽ ص ‪ 342‬و ‪343‬‬ ‫و ‪.(347‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪء اﻓﺮﯾﻘﯽ‪ .‬وي ﻣﺘﺮﺳـﻠﯽ ﻋـﺎﻟﯽ ﻣﻘـﺎم و ﺳـﺨﻨﻮري ﺑﻠﯿـﻎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬رﺳﺎﺋـﻞ او را در دوﯾﺴﺖ ورﻗﻪ ﺟﻤﻊ ﮐﺮده اﻧـﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺑﻦ اﻟﻨﺪﯾﻢ ص ‪.(171‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ رﺑﯿﻌـﮥ ﺑﻦ ﻣﺮﺑﻦ ﺣﺎرﺛـﮥ ﺑﻦ ﻧﺎﺻـﺮة اﻟﻬـﺬﻟﯽ‪ .‬وي ﺑﻨﺎم ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﻣﻌﺒـﺪ ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺻﻮاب ﺧﺎﻟـﺪ اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬او‬ ‫ادراك ﻋﻬـﺪ ﻧﺒﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ و اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻣﻨـﺬر اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را از ﻣﻌﺒـﺪﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ از اﺑﯽ ﺷـﺮﯾﺤﮥ ﺑﻨﺎ ﺑﺮﻗﻮل ﻧﺎﻗﻠﯽ ﭼﻨﯿﻦ آورده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﻟﺪ‬ ‫ﮔﻔﺖ ﭘﺪر ﻣﻦ و ﭘﺪر ﺗﻮ از ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ اوﻟﯿﻪ اي ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﺎب ﻣﺪﯾﻨﻪ اﻟﻌﺬرا در ﺷﺎم ﺑﺎﯾﺴﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﻣﻨﺪه اﯾﻦ را از اﺑﻦ وﻫﺐ از اﺳﺤﺎق از‬ ‫ﯾﺤﯿﯽ اﻟـﺘﯿﻤﯽ از ﻣﻌﺒـﺪﺑﻦ ﺧﺎﻟـﺪ ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮزﺑـﺎﻧﯽ او را ﻣﺮدي ﺑﻠﯿﻎ ﻣﯽ داﻧـﺪ‪ .‬وي ﮔﻮﯾـﺪ ﭘﺲ از وﻓـﺎت ﻋﻠﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم ﭼﻮن‬ ‫ﻣﻌﺎوﯾﻪ ﻗﺴﻢ ﺑﺮ اﺳـﯿﺮ ﮐﺮدن رﺑﯿﻌـﮥ ﺧﻮرده ﺑﻮد ﻗﻮم رﺑﯿﻌﻪ ﻧﺰد ﺧﺎﻟﺪ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ و ﺧﺎﻟﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬و ﻣﺎ ﻓﯽ اﺑﻦ ﺣﺮب ﺣﻠﻔﮥ ﻓﯽ ﻧﺴﺎﺋﻨﺎ و‬ ‫دون اﻟـﺬي ﯾﻨﻮي ﺳـﯿﻮف ﻗﻮاﺿﺐ ﺳـﯿﻮف ﻧﻄـﺎق و اﻟﻘﻨـﺎة ﻓﺘﺴـﺘﻘﯽ ﺳﻮي ﺑﻌﻠﻬـﺎ ﺑﻌﻼـ و ﺗﺒﮑﯽ اﻟﻐﺮاﺋﺐ ﻓـﺎن ﮐﻨﺖ ﻻـ ﺗﻐﻀـﯽ ﻋﻠﯽ اﻟﺤﻨﺚ‬ ‫ﻓﺎﻋﺘﺮف ﺑﺤﺮب ﺷﺠﯽ ﺑﯿﻦ اﻟﻠﻬﺎ و اﻟﺸﻮارب‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ اول ج ‪ 1‬ص ‪.(146‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ رﺑﯿﻌـﮥ ﺷـﺮﻗﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺑﻠﻐـﺎي زﺑـﺎن ﻋﺮب اﺳﺖ و او را در ﻓﺼـﺎﺣﺖ ﮐﻼـم و ﺑﻼـﻏﺖ دﺳـﺘﯽ ﺑـﻮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺑﻦ‬ ‫اﻟﻨﺪﯾﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ رﻓﺎﻋـﮥ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻓﺮﯾﻌـﮥ اﻟﺴـﻠﻤﯽ‪ .‬وي از ﭘـﺪرش از ﺟـﺪش اﺑﯽ ﻓﺮﯾﻌـﮥ اﻟﺴـﻠﻤﯽ رواﯾﺖ دارد ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧـﺪا در ﺟﻨﮓ ﺣﻨﯿﻦ‬ ‫ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻓﻘـﻂ ﺑﻨﯽ ﺳـﻠﯿﻢ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧـﺪه و ﺑﻪ دﻓﻊ دﺷـﻤﻦ ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨـﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻻ ﯾﻨﺴـﯽ اﷲ ﻟﮑﻢ ﯾﺎ ﺑﻨﯽ ﺳـﻠﯿﻢ ﻫـﺬا اﻟﯿﻮم« اﯾﻦ را از او‬ ‫ﭘﺴﺮش ﯾﻌﻘﻮب رواﯾﺖ دارد‪ .‬اﺑﻦ ﻣﻨﺪه ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را اﺧﺮاج ﮐﺮده اﺳﺖ و ﻋﻼﺋﯽ در »اﻟﻮﺷﯽ اﻟﻤﻌﻠﻢ« ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﺻﺤﺎﺑﺖ اﺑﻮﻓﺮﯾﻌﻪ ﺟﺰ‬ ‫از ﻃﺮﯾﻖ اوﻻدش از ﺟﺎي دﯾﮕﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪ و اﯾﻨﺎن ﻧﯿﺰ از ﻣﻌﺮوﻓﯿﻦ ﻧﻤﯿﺒﺎﺷﻨﺪ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪ 2‬ص ‪.(376‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ رﯾـﺎن‪ .‬وي ﺻﺎﺣﺐ ﺣﺮس ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺑﻮد و ﻗﺒﻞ از ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺷـﻐﻞ ﺣﺮص وﻟﯿـﺪ و ﻋﺒـﺪاﻟﻤﻠﮏ را ﻧﯿﺰ داﺷﺖ‪ .‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ در زﻣﺎن‬ ‫ﺳﻠﯿﻤﺎن روزي ﻣﺮدي ﺣﺮوري را ﻧﺰد ﺳـﻠﯿﻤﺎن آوردﻧـﺪ‪ ،‬ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﮐﺲ ﻧﺰد ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ ،‬ﭼﻪ ﻋﻤﺮ اﻏﻠﺐ ﺳـﻠﯿﻤﺎن را از ﻗﺘﻞ‬ ‫ﺣﺮوري ﻫﺎ ﺑﺮ ﺣﺬر ﻣﯿﺪاﺷﺖ وي ﮔﻔﺖ ﺑﺠﺎي ﮐﺸـﺘﻦ ﻣﺤﺒﻮﺳـﺸﺎن ﮔﺮدان‪ .‬ﭼﻮن ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺳـﻠﯿﻤﺎن آﻣﺪ ﺳـﻠﯿﻤﺎن رو ﺑﻪ ﺣﺮوري ﮐﺮده‪،‬‬ ‫وي را ﺷـﻤﺎﺗﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺣﺮوري ﻧﯿﺰ در ﻣﻘـﺎم ﺟﻮاب ﺳـﻠﯿﻤﺎن را ﻓـﺎﺳﻖ ﺑﻦ اﻟﻔﺎﺳﻖ ﺧﻄﺎب ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺲ ﺳـﻠﯿﻤﺎن رو ﺑﻪ ﺑﺮادر ﺧﻮد ﻋﻤﺮ ﮐﺮد و‬ ‫ﮔﻔﺖ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﺋﯽ؟ ﻋﻤﺮ ﭘﺲ از ﮐﻤﯽ ﻣﮑﺚ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎ اري ﻋﻠﯿﻪ اﻻ ان ﺗﺸـﺘﻤﻪ ﮐﻤﺎ ﺷـﺘﻤﮏ« ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﻗﺎﻧﻊ ﻧﺸـﺪ و اﻣﺮ ﺑﻪ ﮔﺮدن زدن‬ ‫ﺣﺮوري ﮐﺮد‪ .‬ﭼﻮن ﺣﺮوري را ﮔﺮدن زدﻧﺪ ﺳـﻠﯿﻤﺎن از ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺑﯿﺮون رﻓﺖ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ اﻟﺮﯾﺎن ﻧﯿﺰ ﭘﺲ از او ﺑﺮاه اﻓﺘﺎد و ﺑﻌﻤﺮﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ رو ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ اي اﺑﺎﺣﻔﺺ ﺗﻮ ﺑﻪ اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﺋﯽ او را ﺷﻤﺎﺗﺖ ﮐﻦ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺗﺮا ﺷﻤﺎﺗﺖ ﮐﺮد؟ ﺑﺨﺪا ﻗﺴﻢ ﻣﺘﻮﻗﻊ‬ ‫ﺑﻮدم ﮐﻪ اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ دﺳﺘﻮر ﮔﺮدن زدﻧﺖ را ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ اﮔﺮ دﺳﺘﻮر ﻣﯿﺪاد ﺗﻮ ﻣﯿﺰدي؟ ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ ﺑﻪ ﺧﺪا آري‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﺗﺎ‬ ‫ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ رﺳـﯿﺪ ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺷـﻐﻞ ﺧﻮد ﺣﺎﺿـﺮ ﺷﺪ و ﻋﻤﺮ او را دﯾﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﯾﺎ ﺧﺎﻟﺪ ﺿﻊ ﻫﺬا اﻟﺴـﯿﻒ ﻋﻨﮏ‪ .‬اﻟﻠﻬﻢ اﻧﯽ ﻗﺪ‬ ‫وﺿﻌﺖ ﻟﮏ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ اﻟﺮﯾﺎن اﻟﻬﻢ ﻻﺗﺮﻓﻌﻪ اﺑﺪًا« و ﺧﺎﻟﺪ را از ﺻﺎﺣﺐ ﺣﺮﺳﯽ ﺑﺮﮐﻨﺎر ﮐﺮد‪) .‬از ﺳﯿﺮهء ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ﺻﺺ ‪.(41-40‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ زﺑﺮﻗﺎن‪ ،‬از ﺳﻠﯿﻤﺎن اﻟﻤﺤﺎرﺑﯽ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ او را ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ وي ﻣﻨﮑﺮ اﻟﺤﺪﯾﺚ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ‬ ‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺣﻤﺎدﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﮑﻠﺒﯽ و ﺟﺰ او از او رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و از ﭘﺪرم ﻧﯿﺰ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ وي ﺻﺎﻟﺢ اﻟﺤﺪﯾﺚ ﺑﻮده‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 627‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫اﺳﺖ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪ 2‬ص ‪.(376‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ زﺑﯿﺮ‪ .‬وي ﭘﺴـﺮ زﺑﯿﺮ اﺳﺖ زﺑﯿﺮ را ده ﭘﺴﺮ ﺑﻮد و ﭘﻨﺞ ﭘﺴﺮ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻬﺎي ﻋﺒﺪاﷲ‪ ،‬ﻋﺎﺻﻢ‪ ،‬ﻋﺮوه‪ ،‬ﻣﻨﺬر و ﻣﺼﻌﺐ ﮐﻪ از اﺳﻤﺎء ﺑﻨﺖ‬ ‫اﺑﯽ ﺑﮑﺮ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﭘﻨﺞ ﭘﺴﺮ ﺑﻨﺎﻣﻬﺎي‪ :‬ﺣﻤﺰه‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺮو‪ ،‬ﻋﺒﯿﺪه و ﺟﻌﻔﺮ ﮐﻪ از اﻣﻬﺎت دﯾﮕﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ ﺧﯿﺎم‬ ‫ج‪ 1‬ص‪.(533‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑـﻦ زﻫﯿﺮﺑﻦ ﺣـﺎرث اﻟﻬـﺬﻟﯽ‪ ،‬ﺧـﻮاﻫﺮزادهء اﺑـﻮذؤﯾﺐ‪ .‬ﺑﻨـﺎ ﺑﺮ ﻗـﻮل رﯾﺎﺷـﯽ وي راﺑـﻂ ﺑﯿﻦ اﺑـﻮذؤﯾﺐ و زﻧﯽ از ﻗـﻮم او ﺑـﻮد ﮐﻪ‬ ‫اﺑـﻮذوﯾﺐ ﺑﻪ او دﻟﺒﺴـﺘﮕﯽ داﺷﺖ‪ .‬اﺗﻔﺎﻗـًﺎ ﺧﺎﻟـﺪ در اﯾﻦ ﮐـﺎر ﺧﯿـﺎﻧﺖ ﮐﺮد و اﺑﻮذؤﯾﺐ در ﺑـﺎرهء او اﯾﻦ دو ﺑﯿﺖ را ﺳـﺎﺧﺖ‪ :‬ﺗﺮﯾـﺪﯾﻦ ﮐﯿﻤﺎ‬ ‫ﺗﺠﻤﻌﯿﻨﯽ و ﺧﺎﻟﺪًا و ﻫﻞ ﯾﺠﻤﻊ اﻟﺴـﯿﻔﺎن وﯾﺤﮏ ﻓﯽ ﻏﻤﺪ اﺧﺎﻟﺪ ﻣﺎ راﻋﯿﺖ ﻣﻨﯽ ﻗﺮاﺑﮥ ﻓﺘﺤﻔﻈﻨﯽ ﺑﺎﻟﻐﯿﺐ او ﺑﻌﺾ ﻣﺎﺗﯿﺪي‪ .‬از ﻗﻀﺎ اﺑﻮذؤﯾﺐ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﭘﺴـﺮ ﻋﻢ ﺧﻮد ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﻣﺎﻟـﮏ ﺑﻦ ﻋﻮﯾﻤﺮ را ﮐﻪ ﺑـﺪﯾﻦ زن ﻋﻼﻗﻪ داﺷﺖ و ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺎﻟـﺪ در ﺟﻮاﺑﺶ ﺳﺎﺧﺖ‪ :‬و ﻻ ﺗﻌﺠﺒﻦ‬ ‫ﻣﻦ ﺳـﯿﺮة اﻧﺖ ﺳـﺮﺗﻬﺎ و اول راض ﺳـﻨﮥ ﻣﻦ ﯾﺴـﯿﺮﻫﺎ اﻟﻢ ﺗﺘﻨﻘﺬﻫﺎ ﻣﻦ اﺑﻦ ﻋﻮﯾﻤﯿﺮ و اﻧﺖ ﺻﻔﯽ ﻧﻔﺴﻪ و وزﯾﺮﻫﺎ‪) .‬از ﻋﯿﻮن اﻻﺧﺒﺎر ج ‪ 4‬ص‬ ‫‪ .(109‬و رﺟﻮع ﺑﻪ اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ﺳﻮم ج‪ 1‬ص ‪ 146‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ زﯾﺎدﺑﻦ ﺟﻬﻮر‪ .‬وي از ﭘﺪرش رواﯾﺖ دارد‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪ 2‬ص ‪.(376‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ زﯾﺎد دﻣﺸـﻘﯽ‪ .‬از زﻫﯿﺮﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ از ﻧﺎﻓﻊ از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬رد ﺳﻪ ﭼﯿﺰ ﺳـﺰاوار ﻧﯿﺴﺖ‪ :‬ﺷﯿﺮ و روﻏﻦ و ﻣﺨﺪه‪.‬‬ ‫رؤﯾﺎﻧﯽ در ﻣﺴﻨﺪش از ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺑﻮاﻟﺮﺑﯿﻊ ﺳﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ داودﺑﻦ رﺷﯿﺪاﻟﺨﺘﻠﯽ اﯾﻦ ﻗﻮل را ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺣﺪﯾﺚ‬ ‫ﮐﺮد‪ .‬اﺑﻦ ﻋﺴﺎﮐﺮ در ﺗﺎرﯾﺨﺶ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﻪ ﺧﺎﻟﺪ را ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ و ﻧﻪ اﺑﻮاﻟﺮﺑﯿﻊ را‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪ 2‬ص ‪.(376‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ زﯾﺪ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﯾﻮب‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺧﺰرﺟﯿﺎن اﺳﺖ‪) .‬ﻋﻘﺪاﻟﻔﺮﯾﺪ چ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻌﯿﺪ اﻟﻌﺮﯾﺎن ج ‪ 3‬ص ‪.(327‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ زﯾـﺪﺑﻦ ﺣﺎرﺛـﮥ‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ او را ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪﺑﻦ ﺣﺎرﺛﮥ اﻻﻧﺼﺎري ذﮐﺮ ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬اﺑﻮﯾﻌﻠﯽ و ﻃﺒﺮاﻧﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺠﻤﻊ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ‬ ‫ﺑﻦ زﯾﺪﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ از ﻋﻤﻮﯾﻢ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ زﯾﺪﺑﻦ ﺣﺎرﺛﮥ اﻻﻧﺼﺎري ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا )ص( ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐﻪ‬ ‫زﮐﻮة دﻫﺪ و از ﻣﯿﻬﻤﺎن ﭘﺬﯾﺮاﺋﯽ ﮐﻨﺪ و در ﺳﺨﺘﯽ ﮐﻤﮏ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .«...‬اﺳﻨﺎد او در اﯾﻦ ﻗﻮل ﺣﺴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺨﺎري و اﺑﻦ ﺣﺒﺎن او را از ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ‬ ‫داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﮥ ﻗﺴﻢ‪ 1‬ج ‪ 1‬ص ‪.(90‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ زﯾـﺪﺑﻦ ﮐﻠﯿﺐ ﺑﻦ ﺛﻌﻠﺒـﮥ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪ ﻋـﻮف ﺑﻦ ﻏﻨﻢ ﺑﻦ ﻣﺎﻟـﮏ ﺑﻦ اﻟﻨﺠـﺎر‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﯾﻮب اﻻﻧﺼـﺎري‪ .‬ﻣـﺎدرش ﻫﻨـﺪ دﺧـﺘﺮ‬ ‫ﺳﻌﯿـﺪﺑﻦ ﻋﻤﺮ از ﺑﻨﯽ ﺣﺎرث ﺑﻦ ﺧﺰرج و از ﺳﺎﺑﻘﺎن اﺳﺖ‪ .‬او از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ )ص( و از اﺑﯽ ﮐﻌﺐ رواﯾﺖ دارد و از او ﺑﺮاءﺑﻦ ﻋﺎزب و زﯾـﺪﺑﻦ‬ ‫ﺧﺎﻟـﺪ و ﻣﻘـﺪام ﺑﻦ ﻣﻌﺪي ﮐﺮب و اﺑﻦ ﻋﺒﺎس و ﺟﺎﺑﺮﺑﻦ ﺳـﻤﺮة و اﻧﺲ و ﺟﺰ اﯾﺸﺎن از ﺻـﺤﺎﺑﻪ و ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ رواﯾﺖ ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬وي‬ ‫واﻗﻌﻪء ﻋﻘﺒﻪ و ﺑـﺪر و وﻗﺎﯾﻊ ﺑﻌـﺪ از آن را دﯾـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ )ص( ﭼﻮن ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ آﻣﺪ ﺑﺮ او وارد ﺷﺪ و در ﻧﺰد او اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ و ﻣﺴـﺠﺪش را ﺳﺎﺧﺖ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﮥ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ج ‪ 1‬ص ‪ .(90‬اﺑﻦ رﺑﯿﻊ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬او ﻓﺘﺢ ﻣﺼـﺮ را دﯾﺪه و در درﯾﺎي ﻣﺼﺮ ﺟﻨﮓ ﮐﺮده‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﯾﺰﯾـﺪﺑﻦ ﻣﻌـﺎوﯾﻪ در آﻧﺠـﺎ ﻣﯽ ﺟﻨﮕﯿـﺪ ﺑﻪ ﺳـﺎل ‪ 52‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﮐﺸـﺘﻪ ﺷـﺪ و ﻗﺒﺮش در آﻧﺠـﺎﺳﺖ و‬ ‫روﻣﯿـﺎن در وﻗﺖ ﻗﺤـﻂ و ﺑﯽ آﺑﯽ ﺑـﺎ ﻧﯿﺎز و دﻋﺎ ﺑﻪ آن ﻗﺒﺮ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﻧـﺪ‪) .‬از ﺣﺴﻦ اﻟﻤﺤﺎﺿـﺮه ﻓﯽ اﺧﺒﺎر ﻣﺼـﺮ و اﻟﻘﺎﻫﺮه ص ‪.(108‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮاﯾﻮب اﻻﻧﺼﺎري ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﯾﺰدي )؟( ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ زﯾـﺪ اﻧﺼﺎري‪ ،‬اﺑﻮﻣﻮﺳـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺑﻌﻀـﯽ از اﺻـﺤﺎب ﻣﺎ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ‪ :‬او ﺟﺰ اﺑﻮاﯾﻮب اﺳﺖ و ﺳـﭙﺲ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺣﻤﯿﺪﺑﻦ‬ ‫زﻧﺠﻮﯾﻪ در ﮐﺘﺎب »ﺗﺮﻏﯿﺐ« از ﻃﺮﯾﻖ ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﻦ اﺑﯽ زﯾﻨﺐ از ﭘـﺪرش و ﭘﺪرش از ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ زﯾﺪ ﺑﻪ او ﻧﺴـﺒﺖ داده ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ‬ ‫»ﻗﻞ ﻫﻮ اﷲ اﺣـﺪ« را ﺑﯿﺴﺖ ﺑﺎر ﺑﺨﻮاﻧـﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺼـﺮي در ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮاي او ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ ،‬ذﮐﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺛﻌﺎﻟﺒﯽ در ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﺧﻮد از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس‬ ‫آرد ﮐﻪ‪ :‬ﺣـﺎرث ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﺮاي ﺟﻨـﮓ ﻫﻤﺮاه ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺧـﺎرج ﺷـﺪ و ﺑﺮ اﻫـﻞ ﺑﯿﺖ ﺧﻮد ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ زﯾـﺪ را ﮐﻔﯿﻞ ﮐﺮد‪ ...‬و آﯾﻪء »ﻟﯿﺲ ﻋﻠﯽ‬ ‫اﻻﻋﻤﯽ ﺣﺮج« )ﻗﺮآن ‪ (48/17‬در ﺣﻖ او ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﮥ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ج ‪ 1‬ص ‪.(90‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺳـﻌﯿﺪ‪ .‬ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻋﺒﺪان از او ﻧﺎم ﺑﺮده وﻟﯽ اﯾﻦ ﺧﻄﺎﺳﺖ ﭼﻪ اﯾﻦ ﻧﺎم ﺑﻮاﺳﻄﻪء ﺗﺼﺤﯿﻒ و اﻓﺘﺎدﮔﯽ ﭘﯿﺶ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا در‬ ‫ﺳﻠﺴﻠﻪء رواﺗﯽ ﮐﻪ ﻋﺒﺪان آورده ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺳﻌﺪ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺳﻌﯿﺪ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﮥ ﻗﺴﻢ ‪ 4‬ج ‪ 1‬ص ‪.(154‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺳـﻌﯿﺪﺑﻦ اﻟﻌﺎص ﺑﻦ اﻣﯿﮥ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﺷﻤﺲ‪ .‬وي ﺻﺤﺎﺑﯽ اﺳﺖ و از ﻗﺪﻣﺎء ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎﻫﯽ او اﺳﻼم آورد ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ‬ ‫در ﻧﻬﺎن دﻋﻮت دﯾﻦ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد و از ﻗﺮار ﺳﻮﻣﯿﻦ ﯾﺎ ﭼﻬﺎرﻣﯿﻦ ﻧﻔﺮي ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌـﺪ از ﺑﻌﺜﺖ ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﺷﺪ و از ﻣﻼزﻣﯿﻦ رﺳﻮل ﺑﻮد و ﺑﺎ او در‬ ‫ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﮑﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﮔﺰارد‪ .‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ اﺣﯿﺤﻪ )ﮐﻪ از دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم ﺑﻮد( رﺳﯿﺪ‪ ،‬او را ﺧﻮاﺳﺖ و از اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﻨﻊ ﮐﺮد‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ در‬ ‫رأي ﺧﻮد اﯾﺴـﺘﺎدﮔﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﺑﻮاﺣﯿﺤﻪ ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ ﺷﺪ و ﻋﺼﺎي ﺧﻮد را آﻧﻘﺪر ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺧﺎﻟﺪ ﮐﻮﺑﯿﺪ ﺗﺎ ﻋﺼﺎ ﺷـﮑﺴﺖ و ﺳﭙﺲ او را ﺑﻪ زﻧﺪان‬ ‫اﻧـﺪاﺧﺖ و ﺳﻪ روز آب و ﻃﻌـﺎم را از او ﻗﻄﻊ ﮐﺮد وﻟﯽ او ﺻﺒﺮ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ رﻓﺖ و در آﻧﺠﺎ در ﺣـﺪود ده ﺳﺎل اﻗﺎﻣﺖ ﮐﺮد و‬ ‫ﺑﻌﺪ در ﺳـﻨﻪء ‪ 7‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑـﺎزﮔﺸﺖ و در ﻣﻌﯿﺖ ﭘﯿﻐﻤـﺒﺮ در ﻓﺘـﺢ ﻣﮑﻪ و واﻗﻌﻪء ﺗﺒﻮك ﺣﻀﻮر داﺷﺖ‪ .‬ﻧـﺎﻣﻪء ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﺮاي اﻫـﻞ ﻃـﺎﺋﻒ را او‬ ‫ﮐﺘﺎﺑﺖ ﮐﺮد و ﺑﻮﻓﺪ ﺛﻘﯿﻒ داد و ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﺮاي ﺻﻠﺢ رﻓﺖ‪ .‬ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ او را ﻋﺎﻣﻞ ﯾﻤﻦ ﻧﻤﻮد و ﺗﺎ زﻣﺎن اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻋﺎﻣﻠﯽ ﯾﻤﻦ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ‬ ‫ﺟﺎﻧﺸـﯿﻦ ﺑﺮاي او ﻣﻌﯿﻦ ﮐﺮد و او را ﻧﺰد ﺧﻮد ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬وي در ﻓﺘﺢ اﺟﻨﺎدﯾﻦ ﺣﻀﻮر داﺷﺖ و در واﻗﻌﻪء ﻣﺮج اﻟﺼـﻔﺮ ﻧﺰدﯾﮏ دﻣﺸﻖ ﺷﺮﺑﺖ‬ ‫ﺷﻬﺎدت ﻧﻮﺷـﯿﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﻣﻌﺪﯾﮑﺮب او را در ﻗﺼـﯿﺪه اي ﻣﺪح ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺴـﻘﻼﻧﯽ ﻋﻠﺖ اﺳﻼم آوردن او را ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ آورد‪ :‬ﮔﻮﯾﻨﺪ‬ ‫ﻋﻠﺖ اﺳـﻼم آوردن او آن ﺑﻮد ﮐﻪ وي در ﺧﻮاب دﯾـﺪ ﺑﺮ ﮐﻨﺎر آﺗﺶ اﯾﺴـﺘﺎده اﺳﺖ و ﭘـﺪرش ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ او را در آﺗﺶ اﻧﺪازد‪ .‬در اﯾﻦ‬ ‫وﻗﺖ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻨﺪ ﮐﻤﺮ او را ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺻـﺒﺢ ﻧﺰد اﺑﻮﺑﮑﺮ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻗﺼﺪ دارم از ﻣﺤﻤﺪ ﭘﯿﺮوي ﮐﻨﻢ و او رﺳﻮل ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ‬ ‫ﻧﺰد ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ آﻣـﺪ و اﺳـﻼم آورد‪ .‬ﭼﻮن ﭘـﺪرش از اﺳـﻼم آوردن او آﮔـﺎه ﺷـﺪ او را ﻋﻘﺎب ﮐﺮد و ﻣﻨﻊ ﻗﻮت از او ﻧﻤﻮد و ﺑﺮادراﻧﺶ را از‬ ‫ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ ﺑﺎ او ﺑﺎزداﺷﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﭼﺎر او دوري ﺟﺴﺖ و ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ رﻓﺖ و از ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ ﺑﻪ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺒﺸﻪ ﺷﺪ و در آﻧﺠﺎ دﺧﺘﺮش ‪ -‬ام ﺧﺎﻟﺪ ‪-‬‬ ‫ﺑﺪﻧﯿﺎ آﻣﺪ‪ ...‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا او را ﺑﺎ دﺳﺘﻪ اي از ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﺎدﺷﺎه ﺣﺒﺸﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬زﻧﺶ در آﻧﺠﺎ دﺧﺘﺮي آورد و در آﻧﺠﺎ‬ ‫ﺑﺰرگ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺳـﺨﻦ آﻣﺪ‪ .‬اﺑﻦ اﺑﯽ داود در ﻣﺼﺎﺣﻒ از ام ﺧﺎﻟﺪ دﺧﺘﺮ ﺧﺎﻟﺪ ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺪر ﻣﻦ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺲ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺟﻤﻠﻪء »ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ« را ﻧﻮﺷﺖ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﮥ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ج ‪ 1‬ص ‪) (91‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ ج ‪ 1‬ص ‪.(284‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺳـﻌﯿﺪ اﻟﻤـﺪﻧﯽ‪ .‬وي از اﺑﻮﺣﺎزم رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻋﻘﯿﻠﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺣﺪﯾﺚ وي ﻗﺎﺑﻞ اﺗﺒﺎع ﻧﯿﺴﺖ و ﺳـﭙﺲ ﺳﻠﺴـﻠﻪء ﺣﺪﯾﺚ‬ ‫ازرق ﺑﻦ ﻋﻠﯽ را ﺑﻪ او ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﮐﻪ ﺣﺴﺎن ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ از ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺳـﻌﯿﺪ از اﺑﯽ ﺣﺎزم از ﺳـﻬﻞ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد ﮐﻪ »ﻫﺮ ﭼﯿﺰي را‬ ‫ﮐﻮﻫﺎﻧﯽ اﺳﺖ و ﮐﻮﻫﺎن ﻗﺮآن ﺳﻮرهء ﺑﻘﺮه اﺳﺖ«‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪ 2‬ص ‪.(376‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺳﻠﻤﮥ‪ .‬وي ﯾﮑﯽ از راوﯾﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﻗﺎﻧﻊ در ﻣﻌﺠﻤﺶ از ﻃﺮﯾﻖ ﺧﺎﻟﺪ اﻟﺤﺬاء از اﺑﯽ ﻗﻼﺑﮥ از ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺳﻠﻤﮥ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ‪ :‬ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ )ص( ﻏﻼﻣﯽ را آزاد ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ »وﻻؤه ﻟﮏ«‪ .‬اﺑﻦ ﻗﺎﻧﻊ اﯾﻦ ﺣـﺪﯾﺚ را از ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﻦ اﻻﺷـﻨﺎﻧﯽ اﺧﺮاج ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫اﻻﺻﺎﺑﮥ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ج ‪ 1‬ص‪.(92‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺳـﻠﻤﮥ اﻟﺠﻬﻤﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺳـﻠﻤﮥ ﮐﻮﻓﯽ‪ .‬وي از ﻣﻨﺼﻮرﺑﻦ اﻟﻤﻌﺘﻤﺮ و اﻋﻤﺶ و ﺟﺰ اﯾﻦ دو رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨـﺪ و از او ﻋﺒـﺎدﺑﻦ‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ و اﺑﻮﺑﺪر و ﺟﺰ اﯾﻦ دو رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬دارﻗﻄﻨﯽ او را ﺿﻌﯿﻒ ﻣﯿﺪاﻧﺪ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪ 2‬ص ‪.(377‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺳـﻠﻤﮥ اﻟﻘﺮﺷـﯽ‪ .‬وي ﯾﮑﯽ از ﻣﺨﺰوﻣﯿﺎن اﺳﺖ و ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻋﺒـﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻦ ﻣﺮوان ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ :‬ﻗﺎل ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻦ ﻣﺮوان‬ ‫ﻟﺨﺎﻟﺪﺑﻦ ﺳﻠﻤﮥ اﻟﻘﺮﺷﯽ‪ :‬ﻣﻦ اﺧﻄﺐ اﻟﻨﺎس؟ ﻗﺎل َاَﻧﺎ‪ .‬ﻗﺎل ﺛﻢ ﻣﻦ؟ ﻗﺎل‪ :‬ﺷﯿﺦ ﺟﺬام؛ ﯾﻌﻨﯽ روح ﺑﻦ زﻧﺒﺎع‪ .‬ﻗﺎل‪ :‬ﺛﻢ ﻣﻦ؟ ﻗﺎل‪ :‬اُﺧﯿﻔﺶ ﺛﻘﯿﻒ؛‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ اﻟﺤﺠﺎج‪ .‬ﻗﺎل‪ :‬ﺛﻢ ﻣﻦ؟ ﻗﺎل‪ :‬اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ‪) .‬از ﻋﻘﺪاﻟﻔﺮﯾﺪ چ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻌﯿﺪ اﻟﻌﺮﯾﺎن ج ‪ 4‬ص ‪.(139‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑـﻦ ﺳـﻠﯿﻤﺎن‪ .‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻣﻌـﺎذ اﻟﺒﺠﻠﯽ‪ .‬اﺑﻦ ﻣﻌﯿﻦ او را ﺿـﻌﯿﻒ ﻣﯽ داﻧـﺪ‪ .‬وي از ﺛـﻮري و ﻣﺎﻟـﮏ ﺣـﺪﯾﺚ دارد‪ .‬دارﻗﻄﻨﯽ در‬ ‫»ﻏﺮاﺋﺐ ﻣﺎﻟﮏ« ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻣﺤﻤـﺪ ﻧﻮح اﻟﺠﻨـﺪﯾﺴﺎﺑﻮري از ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ اﺑﯽ ﻫﻮده از اﺑﻮﻣﻌﺎذ از ﺟﺮﯾـﺢ از ﻋﻤﺮوﺑﻦ دﯾﻨﺎر ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد ﮐﻪ‬ ‫»اﻟﻮزن وزن اﻫﻞ اﻟﻤﺪﯾﻨﮥ و اﻟﻤﮑﯿﺎل ﻣﮑﯿﺎل اﻫﻞ ﻣﮑﮥ« ﺧﻠﯿﻠﯽ در ارﺷﺎد ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬وي ﻣﻌﺮوف اﻟﺤﺪﯾﺚ و ﻣﻨﮑﺮاﻟﺤﺪﯾﺚ اﺳﺖ‪) .‬از ﻟﺴﺎن‬ ‫اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص ‪.(377‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺻﺪﻓﯽ‪ .‬دارﻗﻄﻨﯽ در ﺳـﻨﻦ ﺧﺒﺮ ﻣﻨﮑﺮي از او ﺗﺨﺮﯾﺞ ﮐﺮده و ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺣﺴـﯿﻦ ﮐﻮﮐﺒﯽ از ﺧﺎﻟﺪ از اﺑﻮﻋﺎﺻﻢ از اﺑﻦ‬ ‫ﺟﺮﯾﺢ از اﺑﻮزﺑﯿﺮ از ﺷﺮﯾﺢ ﺣﺪﯾﺜﯽ آورده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺨﺎري در »ﺗﺎرﯾﺦ« اﯾﻦ ﺧﺒﺮ را از اﺑﯽ ﻋﺎﺻﻢ ﻧﻘﻞ و در »ﺻﺤﯿﺢ« آن را ﺑﻪ ﺷﺮﯾﺢ ﻣﻨﺴﻮب‬ ‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪ 2‬ص ‪.(377‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ َﺳـ ﻤﯿﺮ‪ .‬ﻧﺎم ﻣﺮدي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪ :‬ﯾﮑﯽ از ﻣﻠﻮك ﻗﺼـﺪ اﺻـﻔﻬﺎن ﮐﺮد و ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺎ اﺻـﻔﻬﺎﻧﯿﺎن ﺑﺪرﻓﺘﺎري‬ ‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺮزﻧﯽ از اﻫﻞ اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﻪ ﻫﻤﺸﻬﺮي ﻫﺎي ﺧﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﻦ ﺷﻤﺎ را از اﯾﻦ رﻧﺞ ﺧﻼص ﮐﻨﻢ ﭼﻪ ﻋﻮض ﻣﯿﺪﻫﯿﺪ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻫﺮ ﭼﻪ‬ ‫ﺑﺨﻮاﻫﯽ‪ .‬ﭘﺲ ﭘﯿﺮزن ﻧﺰد ﭘﺎدﺷﺎه رﻓﺖ و ﺑﻌﺪ از ﻧﺼﺎﯾﺢ زﯾﺎد و ﮔﻔﺘﻦ ﻗﺼﻪء ﮔﻮدرز ﺑﺎ اﻫﻞ اﺻـﻔﻬﺎن و ﻟﺸﮑﺮ ﻧﻤﺮود ﭘﺎدﺷﺎه را از اﯾﻦ آزار‬ ‫ﻣﻨﻊ ﮐﺮد‪ .‬ﮐﻼم او در ﻣﻠﮏ ﻣﺆﺛﺮ اﻓﺘﺎد و دردم ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد‪) .‬از ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻣﺤﺎﺳﻦ اﺻﻔﻬﺎن ص ‪.(84‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺳـﻨﺎن ﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﺒﯿـﺪﺑﻦ وﻫﺐ ﺑﻦ ﻟﻮذان ﺑﻦ ﻋﺒـﺪودﺑﻦ ﺛﻌﻠﺒـﮥ اﻻوﺳـﯽ‪ .‬ﻋـﺪوي ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬او در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ ﺣﻀﻮر داﺷﺖ و در‬ ‫واﻗﻌﻪء ﺟﺴﺮ ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ج‪ 1‬ص ‪.(92‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺳﻨﺎن ﻋﺒﺴﯽ‪ .‬وي ﺣﮑﯿﻢ ﺟﺎﻫﻠﯽ اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮﻟﯽ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬او داﺧﻞ آﺗﺶ ﺳﻮزاﻧﯽ ﺷﺪ و آﺗﺶ ﺧﺎﻣﻮش‬ ‫ﮔﺸﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل دﯾﮕﺮ در ﺑﻨﯽ اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮي ﻏﯿﺮ از او ﻗﺒﻞ از ﻣﺤﻤـﺪ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬دﺧﺘﺮش ﭼﻮن ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳـﻼم آﻣﺪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ‬ ‫رداء ﺧـﻮد را ﺑﻬﺮ او ﭘﻬﻦ ﮐﺮد و او را ﺑﺮ آن ﻧﺸﺎﻧﯿـﺪ و ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اﺑﻨـﮥ ﻧـﺒﯽ ﺿـﯿﻌﻪ اﻫﻠﻪ« و در ﺣـﺪﯾﺚ آﻣـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤـﺒﺮ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫»ﻣﺮﺣﺒـﺎ ﺑﻪ اﺑﻨـﮥ اﺧﯽ«‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ ج‪ 1‬ص‪ .(284‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﻻﺻـﺎﺑﻪ ج‪ 1‬ﻗﺴﻢ ‪ 4‬ص‪ 154‬ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ ﺗﺎرﯾـﺦ ﮔﺰﯾﺪه آرد‪ :‬ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ‬ ‫ﺳﻨﺎن اﻟﻌﯿﺴﯽ)‪ (1‬ﻣﻌﺎﺻـﺮ اﻧﻮﺷـﯿﺮوان ﻋﺎدل ﺑﻮد و دﻋﻮت دﯾﻦ ﻋﯿﺴـﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد و در زﻣﯿﻦ ﺑﻨﯽ ﻏﻄﻔﺎن‪ ،‬در آن وﻗﺖ آﻧﺠﺎ آﺗﺸﯽ از زﻣﯿﻦ‬ ‫ﺑﺮآﻣﺪي ﻫﺮ ﮐﻪ در آن ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﮕﺬﺷﺘﯽ او را ﺑﺴﻮﺧﺘﯽ‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ از اﻋﺮاب آن آﺗﺶ را ﺑﻪ ﺧﺪاﯾﯽ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﺘﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ ده رﻓﯿﻖ آن را‬ ‫ﻣﻨﻊ ﮐﺮد و اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ دﯾﻦ ﻋﯿﺴـﯽ ﺧﻮاﻧـﺪ‪ .‬او را ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ :‬ﺗﻮ آن آﺗﺶ را دﻓﻊ ﮐﻦ ﺗﺎ ﻣﺎ دﯾﻦ ﻋﯿﺴـﯽ ﻗﺒﻮل ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ ده رﻓﯿﻖ روي ﺑﻪ‬ ‫آﺗﺶ ﻧﻬﺎد‪ .‬آﺗﺶ آﻫﻨﮓ اﯾﺸﺎن ﮐﺮد‪ .‬ﺧﺎﻟـﺪ دّره اي داﺷﺖ ﺑﺮ آن آﺗﺶ ﻣﯿﺰد‪ ،‬رﻓﯿﻘﺎن را ﮔﻔﺖ ﺗﺎ ﻧﻌﻠﯿﻦ ﺑﺮ آن ﻣﯽ زدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺿـﺮب‬ ‫ﺑﺴـﯿﺎر آﺗﺶ ﺑﮕﺮﯾﺨﺖ و ﺑﻪ ﭼﺎﻫﯽ ﻓﺮورﻓﺖ‪ .‬ﺧﺎﻟـﺪ از ﻋﻘﺐ آﺗﺶ ﺑﻪ ﭼﺎه ﻓﺮوﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از زﻣﺎﻧﯽ ﺑﯿﺮون آﻣﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻪ ﻫﺎ از ﻋﺮق ﺗﺮ ﺷﺪه‪ ،‬اّﻣﺎ‬ ‫ﻧﺴـﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮد و دﯾﮕﺮ آن آﺗﺶ ﮐﺲ ﻧﺪﯾـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻟـﺪ ﻫﺮ وﻗﺖ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳـﺘﯽ ﺑـﺎران ﺑـﺎرد ﺳـﺮ ﺑﻪ ﺟﯿﺐ ﻓﺮوﺑﺮدي و ﺑـﺎران ﺑﺎرﯾـﺪي و ﺗـﺎ ﺳـﺮ‬ ‫ﺑﺮﻧﯿﺎوردي ﺑﺎزﻧﺎﯾﺴـﺘﺎدي‪ .‬ﺑﻪ وﻗﺖ وﻓﺎت وﺻـﯿﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺮا ﺑﺮ ﻓﻼن ﭘﺸﺘﻪ دﻓﻦ ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﻌﺪ از ﺳﻪ روز ﮐﻪ ﺷﺘﺮ دم ﺑﺮﯾﺪه ﺑﺮ ﺳﺮ ﮔﻮر آﯾﺪ‬ ‫ﻣﺮا از ﮔﻮر ﺑﺮآرﯾـﺪ ﺗـﺎ ﺷـﻤﺎ را ﻫﺮ ﭼﻪ ﺗﺎ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﻮد ﺣﮑﺎﯾﺖ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﭼﻮن وﻓﺎت ﮐﺮد ﻗﻮﻣﺶ ﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ وﺻـﯿﺖ او ﺑﺠﺎي آوردن‪.‬‬ ‫اﻗﺮﺑﺎي او ﻣﺎﻧﻊ ﺷﺪﻧـﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﻧﻨﮓ ﺑﺮ ﺧﻮد ﻧﭙﺴـﻨﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﺮدهء ﻣﺎ را از ﮔﻮر ﺑﺮآورﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه ص ‪ - (1) .(68 ،67‬اﯾﻦ ﻧﺎم‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ دو ﺻﻮرت در »اﺻﺎﺑﻪ« و »ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه« ﺿﺒﻂ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺳﻮﯾﺪ‪ .‬ﻧﺎم ﻋﺎﻣﻠﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻤﺰة ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ اﻟﺨﺰاﻋﯽ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﺧﻮد در ﺳﯿﺴﺘﺎن ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺗﻮﺿﯿﺢ آﻧﮑﻪ‪ :‬ﻣﻬﺪي ﺑﻦ‬ ‫ﻣﻨﺼﻮر ﭼﻮن ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ ﻧﺸـﺴﺖ ﺣﻤﺰة ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ اﻟﺨﺰاﻋﯽ را ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬وي ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺳﻮﯾﺪ را ﺧﻠﯿﻔﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮ ﺳﯿﺴﺘﺎن ﮐﺮد و‬ ‫ﺧﺎﻟـﺪ روز ﭼﻬﺎرﺷـﻨﺒﻪ ﭼﻬﺎر روز ﻣﺎﻧﺪه از رﺑﯿﻊ اﻻول ﺳـﻨﻪء ﺗﺴﻊ و ﺧﻤﺴـﯿﻦ و ﻣﺎﺋﻪ )‪ 159‬ه ‪ .‬ق‪ (.‬ﺑﻪ ﺳﯿﺴـﺘﺎن آﻣﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴـﺘﺎن چ‬ ‫‪ 1314‬ه ‪ .‬ش‪ .‬ص ‪.(149‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺳـﯿﺎرﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﻋﻮف ﺑﻦ ﻣﻌﺴـﺮﺑﻦ ﺑﺬر اﻟﻐﻔﺎري‪ .‬اﺑﻦ ﮐﻠﺒﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬او و ﺣﺴﺎن اﻻﺳﻠﻤﯽ از ﺳﺎﺋﻘﯿﻦ ﺷﺘﺮﻫﺎي ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ )ص( ﺑﻮده‬ ‫اﻧﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﺷﺎﻫﯿﻦ و ﻃﺒﺮي ﻧﯿﺰ از وي ﻧﺎم ﺑﺮده اﻧﺪ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ج‪ 1‬ص‪.(92‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺷـﺮﯾﮏ‪ .‬وي ﺣﺪﯾﺚ زﯾﺮ را از ﻋﺮﺑﺎض ﺑﻦ ﺳﺎرﯾﮥ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و از او ﺳـﻔﯿﺎن ﺑﻦ ﺣﺴـﯿﻦ‪» :‬اذا ﺳﻘﯽ اﻟﺮﺟﻞ اﻣﺮأﺗﻪ اﻟﻤﺎء‬ ‫اﺟﺮ« ﻋﻘﯿﻠﯽ و ازدي ﺣﺪﯾﺚ او را ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﺗﺒﺎع ﻣﯽ داﻧﻨﺪ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص ‪.(378‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺷـﻌﺒﮥ ﺑﻦ اﻟﻘﻠﻌﻢ‪ .‬وي از ﺑﻨﯽ اﻟﺤﺮﻗـﻮس اﺳﺖ و ﭘـﺪرش ﺷـﻌﺒﮥ ﺑﻦ اﻟﻘﻠﻌﻢ ﻣﺮدي زﺑﺎﻧـﺪار و وﺻـﺎف ﻓﺼـﯿﺤﯽ ﺑـﻮد ﭘﺴـﺮاﻧﺶ‬ ‫ﻋﺒـﺪاﷲ و ﻋﻤﺮ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺻـﻔﺖ ﭘﺪر ﻣﺘﺼﻒ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻓﺼﺎﺣﺖ و ﺑﻼﻏﺖ‪ ،‬ﻋﻠﻢ و ﺣﻼوت و ﻇﺮاﻓﺖ را‬ ‫ﻧﯿﺰ اﻓﺰون داﺷﺖ‪) .‬از اﻟﺒﯿﺎن و اﻟﺘﺒﯿﯿﻦ چ ﺣﺴﻦ ﺳﻨﺪوﺑﯽ ج‪ 1‬ص ‪.(255‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺷﻮذب‪ .‬وي از ﺣﺴﻦ ﺑﺼـﺮي و از او ﻗﺘﯿﺒـﮥ ﺣـﺪﯾﺚ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑﺨﺎري ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬در اﯾﻦ ﻧﻈﺮ اﺳﺖ ﻋﻘﯿﻠﯽ از ﻃﺮﯾﻖ‬ ‫ﻣﻘـﺪﻣﯽ ﻣﯽ آورد‪ :‬ﮐـﻪ ﻣﺮ ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﺷـﻮذب را ﮔﻔﺘـﻢ ﺗﺮا ﭼﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ از ﺣﺴﻦ ﺣـﺪﯾﺚ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﯽ؟ ﮔﻔﺖ ﯾـﻮﻧﺲ ﺑﯿﺶ از ﻣﻦ ﺑـﺎ ﺣﺴـﻦ‬ ‫ﻫﻤﻨﺸـﯿﻨﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺲ ﮐﺘﺎب ﯾﻮﻧﺲ را ﺑﯿﺎورﯾـﺪ ﺗﺎ آن را ﺑﻬﺮ ﺷـﻤﺎ ﺑﺨﻮاﻧﻢ‪ .‬ﻣﻘـﺪﻣﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﻪ او رﺟﻮع ﻧﮑﺮدم‪ .‬اﺑﻦ ﺣﺒﺎن او را در‬ ‫»ﺛﻘﺎت« ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص ‪.(378‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺻﺒﯿﺢ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻬﯿﺜﻢ‪ .‬وي از ﺗﺎﺑﻌﺎن اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻬﯿﺜﻢ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺻﺒﯿﺢ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺻﺒﯿـﺢ اﻟﺨﺮاﺳـﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻣﻌﺎذ‪ .‬او از ﻋﮑﺮﻣﻪ و اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻦ راﻓﻊ ﺣـﺪﯾﺚ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ و از او ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ اﻟﺮازي‬ ‫رواﯾﺖ دارد‪ .‬اﺑﻦ اﺑﻮﺣـﺎﺗﻢ از ﭘـﺪرش رواﯾﺖ دارد ﮐﻪ وي ﺻـﺎﺣﺐ راي و ﺻـﺪوق ﺑﻮد‪ .‬اﺑﻦ ﺣﺒﺎن از ﻗﻮل ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﺳـﻬﯿﻞ ﻣﯽ آرد ﮐﻪ‪:‬‬ ‫ﺣﻤـﺪوﯾﻪ ﻣﺎ را ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ در ﻧﺰد ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﺻﺒﯿﺢ ﺑﻮدﯾﻢ و او ﮐﺘﺐ اﺑﻮﯾﻮﺳﻒ را ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﺳـﻠﻢ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺳـﻠﻤﮥ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻻن ﺗﻤﻄﻮا اﻟﻐﻨﺎء ﺧﯿﺮ ﻣﻦ ﻫـﺬا«‪ .‬ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﯿﻢ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪ را ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻋﻤﺮ را ﻗﺮاﺋﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪» :‬اﺻـﺤﺎب اﻟﺮأي‬ ‫اﻋﺪاء اﻟﺴﻨﻦ« ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﻣﻦ ﻫﻢ؟« ﻗﺎل‪ :‬ﻧﺤﻦ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪ 2‬ص ‪.(378‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺻﺒﯿﺢ اﻟﻔﻘﯿﻪ‪ .‬وي از اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻦ راﻓﻊ رواﯾﺖ دارد‪ .‬اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ او را ﺻﺪوق ذﮐﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و اﺑﻦ ﺣﺒﺎن در »ﺗﺬﯾﯿﻞ« ﺧﻮد او را‬ ‫از ﺿﻌﻔﺎء ﻣﯽ آورد‪ .‬اﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس اﻟﻨﺒﺎﺗﯽ ﻧﯿﺰ او را ﺿﻌﯿﻒ ﻣﯽ داﻧﺪ وﻟﯽ ﻗﻮل‪ ،‬ﻗﻮل اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ اﺳﺖ‪) (1).‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪ 2‬ص ‪(1) .(378‬‬ ‫ ﻣﺆﻟﻒ ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺮﺟﻤﻪ را از ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻣﺎدهء ﻗﺒﻞ ﻣﻤﺘﺎز داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺻـﺨﺮﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮﺑﻦ ﮐﻌﺐ ﺑﻦ ﺳﻌﺪﺑﻦ ﺗﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﺮة اﻟﺘﻤﯿﻤﯽ‪ .‬ﻋﺒﺪان از او ﻧﺎم ﺑﺮده اﺳﺖ و از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ‬ ‫ﺑﻦ ﺣـﺎرث ﺑﻦ ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﺻـﺨﺮ ﮐﻪ از ﻣﻬﺎﺟﺮان ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻮد‪ ،‬از ﭘـﺪرش از ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺣـﺪﯾﺜﯽ ﻣﯽ آورد‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﻋﺒـﺪان ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬از‬ ‫ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﺻـﺨﺮ ﻧﺎﻣﯽ ﺟﺰ در اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻧﺸـﻨﯿﺪه ام‪ .‬ﻋﺴـﻘﻼﻧﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از ﻣﻬﺎﺟﺮان ﺣﺒﺸﻪ ﺣﺎرث ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻮد ﻧﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺻـﺨﺮ‪ .‬اﺑﻦ‬ ‫اﺛﯿﺮ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺻﺤﺒﺖ و ﻫﺠﺮت ﺑﺮاي ﺣﺎرث ﺑﻮده اﺳﺖ ﻧﻪ ﺧﺎﻟﺪ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 4‬ج‪ 1‬ص ‪.(156‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺻـﻔﻮان ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮوﺑﻦ اﻻﻫﺘﻢ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺻـﻔﻮان اﻟﺘﻤﯿﻤﯽ اﻟﻤﻨﻘﺮي‪ .‬وي ﯾﮑﯽ از ﻓﺼـﯿﺤﺎن ﻋﺮب و ﺧﻄﺒﺎء اﯾﺸﺎن‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬او راوي اﺧﺒﺎر و از ﻫﻤﻨﺸـﯿﻨﺎن ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ و ﺧﺎﻟﺪ ﻗﺴـﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺒﯿﺐ ﺑﻦ ﺷﺒﯿﮥ از ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺻـﻔﻮان ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺛﻘﻔﯽ ﻣﺮا در وﻓﺪ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻧﺰد ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﺮد ﭼﻮن ﺑﺮ ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ وارد ﺷﺪم ﻫﺸﺎم ﺑﺎ اﻗﺮﺑﺎ‬ ‫و ﺣﺸﻢ و ﻫﻤﻨﺸـﯿﻨﺎﻧﺶ در ﺑﯿﺎﺑﺎن ﻧﺰه و ﺑﺎﻃﺮاوت ﺳـﺮاﭘﺮده زده ﺑﻮد و ﻫﺮ ﺟﺰﺋﯽ از ﺳﺮاﭘﺮده اش را در ﺷﻬﺮي ﮐﻪ اﺧﺘﺼﺎص ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ آن‬ ‫داﺷﺖ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬اﺗﻔﺎﻗًﺎ آن ﺳﺎل ﺑﺎران ﺑﻤﻮﻗﻊ ﺑﺎرﯾـﺪه و ﺳﺒﺰه و ﮔﻞ آﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺑﺎﯾـﺪ در ﺑﯿﺎﺑﺎن ﺟﻠﻮه ﮔﺮي ﻣﯿﮑﺮد‪ .‬ﻣﻦ ﭼﻮن ﻫﺸﺎم ﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒـﺪاﻟﻤﻠﮏ را دﯾـﺪم رو ﺑﻪ او ﮐﺮده ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي اﻣﯿﺮ! ﭘﺎدﺷـﺎﻫﯽ از ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎن ﻗـﺪﯾﻢ روزي ﺑـﺎ ﺧﻮﯾﺸﺎن و ﺣﺮﻣﺶ ﺑﻪ ﻗﺼـﺪ ﺗﻔﺮج ﺑﻪ ﺑﯿﺎﺑﺎن‬ ‫آﻣـﺪ‪ .‬اﺗﻔﺎﻗـًﺎ آن ﺳـﺎل ﻧﯿﺰ ﻫـﻮا در ﻟﻄـﺎﻓﺖ و زﻣﯿﻦ در ﻃﺮاوت ﭼﻮن اﻣﺴـﺎل ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺎدﺷـﺎه ﭼﻮن ﺧﺮﻣﯽ ﻫﻮا و دﻟﮑﺸـﯽ زﻣﯿﻦ را دﯾـﺪ رو ﺑﻪ‬ ‫اﺻـﺤﺎب ﺧﻮد ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫـﻞ رأﯾﺘﻢ ﻣﺜـﻞ ﻣـﺎ أﻧﺎ ﻓﯿﻪ؟« در ﻧﺰد او ﯾﮑﯽ از ﻣﺮدان ﺧـﺪا ﺑﻮد و ﭘﺲ از ﮐﺴﺐ اﺟﺎزه در ﻣﻘﺎم ﺟﻮاب در‬ ‫آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬أراﯾﺖ ﻫﺬا اﻟﺬي أﻧﺖ ﻓﯿﻪ أ ﺷـﯽ ء ﻟﻢ ﺗﺰل ﻓﯿﻪ ام ﺷـﯽ ء ﺻﺎر اﻟﯿﮏ ﻣﯿﺮاﺛًﺎ؟« ﭘﺎدﺷﺎه او را ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﻣﯿﺮاث اﺳﺖ و از آن‬ ‫دﯾﮕﺮي ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ از آن ﻣﻦ ﺷـﺪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺲ اي ﭘﺎدﺷﺎه ﺗﻮ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﻪ ﭼﯿﺰي ﻏﺮه ﺷﺪي ﮐﻪ زﻣﺎن اﻧﺪﮐﯽ ﻧﺰد ﺗﺴﺖ و‬ ‫زﻣﺎن درازي از ﺗﻮ دور ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﻓﺮدا ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺑﺶ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺧﻮاﻫﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎه ﭼﻮن اﯾﻦ ﺷـﻨﯿﺪ ﻣﻨﻘﻠﺐ ﺷﺪ‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﺧﻠﻊ ﺧﻠﻌﺖ ﺷﺎﻫﯽ از‬ ‫ﺧﻮد ﮐﺮد‪ ،‬و ﺑﺎ اﯾﻦ ﺟﻠﯿﺲ ﺧﻮد ﺳﺮ ﺑﻪ ﺑﯿﺎﺑﺎن ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻮن اﯾﻦ داﺳﺘﺎن را ﺑﻪ ﻫﺸﺎم ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬او را ﮔﺮﯾﻪ دﺳﺖ داد ﺗﺎ آن ﺣﺪ‬ ‫ﮐﻪ رﯾﺸـﺶ ﺗﺮ ﺷـﺪ و ﻋﻤـﺎﻣﻪ اش ﺧﯿﺲ‪ .‬ﭘﺲ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻧﺰع اﺑﻨﯿﻪ و ﻧﻘﻞ ﻣﻘﺮﺑﺎن ﮐﺮد و ﻣﻠﺘﺰم ﻗﺼـﺮ ﺧﻮد ﺷـﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻗﻮم اﯾﻦ ﺷـﻨﯿﺪﻧﺪ ﻧﺰد ﻣﻦ‬ ‫آﻣﺪﻧـﺪ و ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ :‬ﻋﯿﺶ او را ﻣﻨﻐﺺ ﮐﺮدي و آﺳﺎﯾﺶ او را ﺗﺒﺎه؟ ﺧﺎﻟـﺪ ﮔﻔﺖ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬اﻟﯿﮑﻢ ﻋﻨﯽ ﻓﺄﻧﯽ ﻋﺎﻫـﺪت اﷲ ﻋﺰوﺟﻞ أﻻ‬ ‫اﺧﻠﻮ ﺑﻤﻠـﮏ أﻻـ ذﮐﺮﺗﻪ اﷲ ﻋﺰوﺟﻞ«‪ .‬وي در ﺑﯿﻦ ادﺑﺎ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ و ﻣﺮﮔﺶ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 135‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺗﻔـﺎق اﻓﺘﺎد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻻدﺑﺎء ﯾﺎﻗﻮت‬ ‫ﺣﻤﻮي ج ‪ 11‬چ داراﻟﻤﺄﻣﻮن ﺻﺺ ‪.(35 - 24‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻃﻔﯿﻞ ﺑﻦ ﻣـﺪرك اﻟﻐﻔﺎري‪ .‬اﺑﻦ ﻣﻨـﺪة ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺑﻦ ﺑﻨﺖ ﻣﻨﯿﻊ او را از ﺻـﺤﺎﺑﻪ داﻧﺴـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺴـﻘﻼﻧﯽ ] ﺻﺎﺣﺐ اﺻﺎﺑﻪ [ ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﻗﻮل اﺑﻦ ﻣﻨـﺪة درﺑﺎرهء ﺧﺎﻟـﺪ را در ﮐﺘﺎب اﺑﻦ ﺑﻨﺖ ﻣﻨﯿﻊ ﻧﯿﺎﻓﺘﻢ‪ ،‬ﻓﻘﻂ او در ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺣﺎل ﻣـﺪرك ﺣﺪﯾﺜﯽ اﯾﺮاد ﮐﺮده اﺳﺖ و‬ ‫آن را از ﻃﺮﯾﻖ ﺳـﻔﯿﺎن ﺑﻦ ﺣﻤﺰه از ﮐﺜﯿﺮﺑﻦ زﯾـﺪ از ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ اﻟﻄﻔﯿﻞ ﺑﻦ ﻣـﺪرك اﻟﻐﻔﺎري اﺧﺮاج ﻧﻤﻮده ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺟﺪ او »ﻣﺪرك« را ﺑﻪ‬ ‫ﻣﮑﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ دﺧﺘﺮش را از ﻣﮑﻪ ﺑﯿﺎورد و ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﮔﺎه ﺳﺠﻮد و رﮐﻮع ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻟﻠﻬﻢ اﻋﻮذ ﺑﺮﺿﺎك ﻣﻦ ﺳﺨﻄﮏ‪ «...‬اﻣﺎ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 628‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫در اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺮاﺣﺘﯽ ﺑﺮ ﺻﺤﺎﺑﯽ ﺑﻮدن او ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ج‪ 1‬ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ص‪ 92‬و ﻗﺴﻢ ‪ 4‬ص‪.(156‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻃﻠﯿﻖ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮان ﺑﻦ ﺣﺼـﯿﻦ اﻟﺨﺰاﻋﯽ اﻻﻧﻤﺎري‪ .‬وي از ﭘﺪرش رواﯾﺖ دارد‪ .‬اﺑﻦ اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ او را ﻗﺎﺿـﯽ ﺑﺼﺮه ذﮐﺮ‬ ‫ﮐﺮده اﺳﺖ و از ﺣﺴﻦ و ﭘﺪرش ﻃﻠﯿﻖ رواﯾﺖ دارد‪ .‬از او ﭘﺴـﺮش ﻋﻤﺮان و ﺳـﻬﯿﻞ ﺑﻦ ﻫﺎﺷﻢ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﺣﺒﺎن او را در »ﺛﻘﺎت«‬ ‫آورده‪ .‬اﺑﻦ ﻧﺪﯾﻢ در »اﻟﻔﻬﺮﺳﺖ« وي را اﺧﺒﺎري ﮔﻔﺘﻪ و ﺷﺨﺼـﯽ ﺑﺲ ﻣﺘﮑﺒﺮ ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﻬﺪي ﻗﻀﺎء ﺑﺼﺮه ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﺟﻮزي‬ ‫در »ﻣﻨﺘﻈﻢ«)‪ (1‬آرد ﮐﻪ‪ :‬ﻣﻬﺪي ﭼﻮن ﻋﻨﺒﺮي را ﻋﺰل ﮐﺮد او را ﻗﻀﺎء ﺑﺼـﺮه داد وﻟﯽ ﻗﺎﺿـﯽ ﺧﻮﺑﯽ ﻧﺒﻮد‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص‪.(379‬‬ ‫اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﭘﺎﺷﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻣﺮگ وي ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 166‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺗﻔـﺎق اﻓﺘـﺎد و او راﺳﺖ‪» :‬ﮐﺘـﺎب اﻟﺒﺮﻫـﺎن« و »اﻟﻤﺘﺰوﺟﺎت« و »اﻟﻤﻨﺎﻓﺮات«‪) .‬از‬ ‫ﻫﺪاﯾﮥ اﻟﻌﺎرﻓﯿﻦ ﺳﺘﻮن ‪ - (1) .(343‬در ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ﭼﺎﭘﯽ‪ :‬ﻣﻨﻈﻢ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻃﻬﻤﺎن‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻌﻼء اﻟﺨﻔﺎف‪ .‬وي ﺗﺎﺑﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻌﻼء اﻟﺨﻔﺎف ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺎص ﺑﻦ ﻫﺸﺎم ﺑﻦ اﻟﻤﻐﯿﺮة اﻟﻤﺨﺰوﻣﯽ‪ .‬ﭘـﺪرش در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﮐﺸـﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﺳـﻌﺪ و اﺑﻦ ﺣﺒﺎن ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ او در روز ﻓﺘﺢ‬ ‫ﻣﮑﻪ اﺳـﻼم آورد و در ﻣﮑﻪ اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾـﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮاﻧﯽ و اﺑﻦ ﻗﺎﻧﻊ در ﺗﺮﺟﻤﻪء او از رواﯾﺖ ﺣﻤﺎدﺑﻦ ﺳـﻠﻤﮥ از ﻋﮑﺮﻣـﮥ ﺑﻦ ﺧﺎﻟـﺪ از ﭘﺪرش از‬ ‫ﺟﺪش ﺣﺪﯾﺜﯽ در ﻃﺎﻋﻮن آورده اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻋﺠﯿﺐ اﺳﺖ ﭼﻪ ﺟﺪ ﻋﮑﺮﻣﮥ ﻋﺎص ﺑﻦ ﻫﺸﺎم اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺒﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻓﺮﯾﺐ ﺧﻮرده‬ ‫و ﻋﺎص ﺑﻦ ﻫﺸﺎم را در زﻣﺮهء ﺻﺤﺎﺑﻪ آورده اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺧﻮد ﻏﻠﻂ ﻓﺎﺣﺸﯽ اﺳﺖ‪) ...‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ج‪ 1‬ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ص ‪.(92‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋـﺎﻣﺮﺑﻦ ﻋﯿﺎش‪ .‬وي از ﻓﻄﺮﺑﻦ ﺧﻠﯿﻔﻪ از اﺑﻮاﺳـﺤﺎق از ﺣﺎرث از ﻋﻠﯽ اﯾﻦ ﺣـﺪﯾﺚ را رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪» :‬ﻣﻦ ﮐﻨﺖ ﻣﻮﻻه‪.«...‬‬ ‫دارﻗﻄﻨﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺣﺪﯾﺚ او ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ اﺗﺒﺎع اﺳﺖ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص‪.(379‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒـﺎدة اﻟﻐﻔـﺎري‪ .‬اﺑﻮﻋﻤﺮو ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬وي ﮐﺴـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در واﻗﻌﻪء ﺣـﺪﯾﺒﯿﻪ رﺳﻮل ﺧـﺪا او را ﺑﻪ ﻋﻤﺎﻣﻪء ﺧﻮد ﺑﺴﺖ و ﺑﻪ‬ ‫درون ﭼﺎه ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ ،‬زﯾﺮا ﻗﻮم ﺑﺴﯿﺎر ﺗﺸﻨﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ج‪ 1‬ص‪ .(93‬ﻣﻘﺮﯾﺰي ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬وي ﯾﮑﯽ از ﻣﺴـﻠﻤﯿﻦ ﺻﺪر اول اﺳﺖ و‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه وي ﺗﯿﺮ از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ)ص( ﮔﺮﻓﺖ و در ﭼﺎﻟﻪ آﺑﻬﺎي ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ ﻓﺮوﺑﺮد و آب آن ﭼﺎﻟﻪ ﻫﺎ ﺑﺮ اﺛﺮ اﯾﻦ اﻣﺮ زﯾﺎد ﺷﺪ‪) .‬از اﻣﺘﺎع اﻻﺳـﻤﺎع‬ ‫ص‪.(284‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒﺎس‪ .‬وي ﭘﺴﺮ ﻋﺒﺎس ﻋﻢ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ)ص( اﺳﺖ‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ ‪ 1‬ﺗﻬﺮان ﺟﺰو ‪ 2‬از ج‪ 2‬ص‪.(65‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﺒﺮﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﻗﺮﻃﺒﯽ‪ .‬وي ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 463‬ه ‪ .‬ق‪ .‬وﻓـﺎت ﯾﺎﻓﺖ‪) .‬ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن ج‪ 2‬ص‪ .(255‬ﺧﺎﻟﺪ ﺗﺼﺤﯿﻒ‬ ‫ﺣﺎﻓﻆ اﺳﺖ و ﻧﺎم وي ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﺒﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﭼﺎپ دوم ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ .‬وي ﻣﺆﻟﻒ »ﮐﺎﻓﯽ ﻓﯽ ﻓﺮوع اﻟﻤﺎﻟﮑﯿﻪ«‬ ‫اﺳﺖ در ‪ 15‬ﻣﺠﻠﺪ‪) .‬ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن چ ‪ 2‬ج‪ 2‬ﺳﺘﻮن ‪.(1379‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟـﺪاﺋﻢ اﻟﻤﺼـﺮي‪ .‬اﺑﻦ ﻋﺪي ﺣﺪﯾﺚ او را ﻣﺨﺪوش ﻣﯿﺪاﻧﺪ‪ .‬وي از ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﺣﺒﺎن ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬او‬ ‫ﻣﺘﻮن واﻫﯽ را ﺑﻪ اﺳﺎﻧﯿﺪ ﻣﺸـﻬﻮر اﻟﺼﺎق ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬اﺑﻮﻧﻌﯿﻢ در ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ ﻣﯽ آرد وي از ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ »اﺣﺎدﯾﺚ ﻣﻮﺿﻮﻋﻪء«‬ ‫ﭼﻨﺪي را رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎم او در ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺼـﺮ ﺳـﻌﯿﺪﺑﻦ ﯾﻮﻧﺲ دﯾﺪه ﻧﺸﺪ و در ﺟﺎي دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻨﻈﺮ ﻧﺮﺳـﯿﺪ ﺷﺎﯾﺪ وي ﺑﺼـﺮي ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ‬ ‫ﻣﺼـﺮي‪ .‬ﺣﺎﮐﻢ و ﻧﻘﺎش ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ :‬او »اﺣﺎدﯾﺚ ﻣﻮﺿﻮﻋﻪ« را رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﻃﺎﻫﺮ او را ﻣﺘﺮوك اﻟﺤﺪﯾﺚ ﻣﯽ داﻧﺪ‪) .‬از ﻟﺴﺎن‬ ‫اﻟﻤﯿﺰان ج ‪ 2‬ص ‪.(379‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ‪ .‬وي از ﮐﺴـﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻋﺴـﮑﺮ ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻮده و داﺳـﺘﺎن زﯾﺮ را ﻧﻘـﻞ ﻣﯿﮑﻨـﺪ‪ :‬ﯾـﮏ ﺷـﺐ‬ ‫آﻫﻨﮓ ﺧﻮش در ﻟﺸﮑﺮ ﺷﻨﯿﺪه ﺷﺪ‪ .‬ﺻﺒﺢ ﺳﻠﯿﻤﺎن ﮐﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن را ﺑﯿﺎورﻧﺪ ﭼﻮن آوردﻧﺪ رو ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺳﺐ ﻧﺮ‬ ‫ﺷﯿﻬﻪ ﻣﯽ زﻧـﺪ ﺗـﺎ ﻣﺎدﯾـﺎن ﺑﻪ او ﻧﻈﺮ ﮐﻨـﺪ و ﺷﺘﺮ ﻣﺴﺖ ﻓﺤـﻞ ﺑﻪ ﺑﺎﻧـﮓ ﻣﯽ آﯾـﺪ ﺗـﺎ ﻣـﺎده ﺷﺘﺮ ﺑﻪ او ﻣﯿـﻞ ﮐﻨـﺪ و ﺑﺰ ﻧﺮ ﺑﺎﻧﮓ از ﺳـﺮﻣﺴﺘﯽ‬ ‫ﺑﺮﻣﯿـﺪارد ﺗﺎ ﺑﺰ ﻣﺎده ﺑﻪ ﭘﯿﺶ او رود‪ ،‬و ﻣﺮد ﻧﯿﺰ آواز ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﻣﯿﻞ ﺑﻪ زن ﮐﺮده و ﻗﺼﺪ آن داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺳـﭙﺲ اﻣﺮ ﺑﻪ اﺧﺘﻪ ﮐﺮدن‬ ‫آﻧﺎن داد‪ .‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ﺣﺎﺿـﺮ ﺑﻮد و اﺧﺘﻪ ﮐﺮدن را ﻣﺜﻠﻪ داﻧﺴﺖ و ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﻋﺪم ﺣﻠﯿﺖ ﻣﺜﻠﻪ آﻧﻬﺎ را آزاد ﮐﺮد‪) .‬از ﺳـﯿﺮهء ﻋﻤﺮ ﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ص‪.(38‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻫﺸﺎم اﻟﻤﺨﺰوﻣﯽ ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺳﻠﯿﻤﺎن‪ .‬از ﻣﺤﺪﺛﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮﺳﻠﯿﻤﺎن ﺧﺎﻟﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﻤﻌﺮوف ﺑﺎﻟﻌﺒـﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﮐﻪ آﯾﺎ او ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﻋﺒـﺪ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺪي‪ ،‬اﺧﺘﻼف اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﻟﻘﺐ او ﻋﺒﺪ اﺳﺖ و‬ ‫اﺧﺘﻼـف ﺑﯿﻬﻮده ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬دارﻗﻄﻨﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺟﺰ ﯾﮏ ﺣـﺪﯾﺚ ﺑﺎﻃﻞ از او رواﯾﺘﯽ ﻧﺸـﺪه اﺳﺖ و اﯾﻦ رواﯾﺖ ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﯿﺴـﯽ ﺑﻦ‬ ‫اﺣﻤﺪ ﻋﺴﻘﻼﻧﯽ در ﺑﻠﺦ از اﺳﺤﺎق ﺑﻦ ﻓﺮات از ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﺑﻮاﻟﻬﯿﺜﻢ از ﺳﻤﺎك ﺑﻦ ﺣﺮب از ﻃﺎرق ﺑﻦ ﺷﻬﺎب از ﻋﻤﺮ رواﯾﺖ ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨـﺪ‪ .‬اﺑﻮﺣـﺎﺗﻢ او را ﺻـﺪوق ﻣﯿﺪاﻧـﺪ‪ ،‬و اﺑﻮاﻟﻮﻟﯿـﺪ از او رواﯾـﺖ ﻣﯽ دارد‪ .‬اﺑـﻦ ﻋـﺪي آن ﺣـﺪﯾﺚ را در ﺗﺮﺟﻤـﻪء ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ‬ ‫ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ ﻣﯽ آرد و در ﺳـﯿﺎق ﮐﻼﻣﺶ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪» :‬ﺣﺪﺛﻨﺎ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﻌﺒﺪي«‪ .‬ﺳﭙﺲ او را ﺑﺪون ﺗﺮدﯾﺪ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ ﻣﯽ داﻧﺪ‬ ‫و ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻋﺒﺪي در ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺗﻬﺬﯾﺐ آﻣﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص‪.(380‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻌﺰي ﺑﻦ ﺳـﻼﻣﮥ ﺑﻦ ﻣﺮة ﺑﻦ ﺟﻌﻮﻧـﮥ ﺑﻦ ﺟﺒﯿﺮﺑﻦ ﻋـﺪي ﺑﻦ ﺳـﻠﻮل ﺑﻦ ﮐﻌﺐ اﻟﺨﺰاﻋﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺧﻨـﺎس‪ .‬ﻧﺴﺎﯾﯽ او را‬ ‫اﺑـﻮﻣﺤﺮش ﺿـﺒﻂ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺿـﺒﻂ ﺑﻨﻈﺮ اﻗـﻮي اﺳﺖ ﭼﻪ اﺑﻮﺧﻨـﺎس ﮐﻨﯿﻪء ﭘﺴـﺮ او ﻣﺴـﻌﻮد اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﺣﺒـﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬او را ﺑـﺎ ﭘﯿﻐﻤـﺒﺮ‬ ‫ﺻﺤﺒﺖ دﺳﺖ داد‪ .‬ﯾﻌﻘﻮب ﺑﻦ ﺳـﻔﯿﺎن در ﻧﺴـﺨﻪ ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ وﻟﯿﺪ ﻣﺎ را ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻋﻢ ﻣﻦ اﺑﻮﻣﺼـﺮف از ﺳﻌﯿﺪﺑﻦ‬ ‫وﻟﯿـﺪﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴـﻌﻮدﺑﻦ ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻌﺰي ﺑﺮاي ﭘﺪرم از ﭘﺴـﺮ ﺧﺎﻟﺪ از ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰي ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪي را‬ ‫ﮐﺸﺖ‪ ،‬ﺧﻮد و ﺑﻌﻀـﯽ از اﺻـﺤﺎﺑﺶ ﮐﻤﯽ از آن ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ را ﺧﻮردﻧـﺪ و ﺑﻘﯿﻪ را ﺑﻪ ﺧﺎﻟـﺪ داد )ﭼﻮن ﻋـﺎﺋﻠﻪ اش زﯾﺎد ﺑﻮد( و آﻧﺎن از آن‬ ‫ﺧﻮردﻧﺪ و ﺑﺎز زﯾﺎد آﻣﺪ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ج‪ 1‬ص‪.(93‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﺠﻠﯽ‪ .‬وي واﻟﯽ ﻋﺮاق از ﻃﺮف ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻮد و در ﮐﺎر ﻧﻘﻮد اﺳـﻼﻣﯽ ﺟـﺪﯾﺖ ﺑﺨﺮج داد و از ﮐﺴﺎﻧﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺳﮑﻪ ﻫﺎي اﻣﻮي ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء آﻧﻬﺎ ﺿﺮب ﺷﺪ‪) .‬از ﻧﻘﻮد اﻟﻌﺮﺑﯿﮥ ج‪ 1‬ص‪ 14‬و ‪.(93‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺣﺮﻣﻠﮥ اﻟﻤﺪﻟﺠﯽ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ او و ﭘﺪر و ﺟﺪش را ﺻﺤﺒﺖ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ دﺳﺖ داده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻐﻮي ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﻤﯿﺪاﻧﻢ او‬ ‫را ﺻـﺤﺒﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﯾـﺎ ﻧﻪ‪ .‬اﺑﻦ ﻣﻨـﺪة ﺻـﺤﺎﺑﺖ او را ﺻـﺤﯿﺢ ﻧﺪاﻧﺴـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﺎﺻﻢ و ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﻧﺎم او را ذﮐﺮ ﻧﻤﻮده و از ﻃﺮﯾﻖ‬ ‫ﺳﺠﯿﻞ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﺳـﻠﻤﯽ اﯾﺮاد ﮐﺮده اﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺪرم از ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺣﺮﻣﻠﮥ اﻟﻤﺪﻟﺠﯽ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا را در‬ ‫ﻋﺴـﻔﺎن دﯾـﺪم ﮐﻪ ﻣﺮدي ﺑﻪ او ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﻞ ﻟﮏ ﻓﯽ ﻋﻘﺎﺋﻞ اﻟﻨﺴﺎء و ادم اﻻﺑﻞ ﻣﻦ ﺑﻨﯽ ﻣﺪﻟـﺞ«‪ .‬در ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﺮدي از ﺑﻨﯽ ﻣﺪﻟﺞ ﺑﻮد و‬ ‫رﺳﻮل ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﯿﺮﮐﻢ اﻟﻤﺪاﻓﻊ ﻋﻦ ﻗﻮﻣﻪ ﻣﺎ ﻟﻢ ﯾﺄﺛﻢ«‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ج‪ 1‬ص‪.(93‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ اﺳـﯿﺪ‪ .‬وي ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺼـﺮه از ﻃﺮف ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻦ ﻣﺮوان ﺑﻮد و روزي ﮐﻪ اﻣﻮال زﯾﺎدي از ﻃﺮف ﺣﺠﺎج‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻌـﺪ از او ﺣـﺎﮐﻢ ﺑﺼـﺮه ﺷـﺪه ﺑﻮد ﺑﺮاي ﻋﺒـﺪاﻟﻤﻠﮏ آوردﻧـﺪ ﻋﺒـﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻪ او و ﺑﺮادرش ] اﻣﯿـﺪ [ در ﺣﻀﻮر ﺟﻤﻌﯽ ﺧﻄﺎب ﮐﺮد و‬ ‫ﻣﻄـﺎﻟﺒﯽ ﮔﻔﺖ و ﺧﺎﻟـﺪ در ﻣﻘـﺎم ﺟـﻮاب ﺑﺮآﻣـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺟـﻮاب ﻣﯽ رﺳﺎﻧـﺪ ﮐﻪ ﺧﺎﻟـﺪ در ﺣﮑـﻮﻣﺘﺶ ﺑﺮ ﺑﺼـﺮه ﺑﻪ ﺧﻼـف ﺣﺠـﺎج ﺑـﺎ ﻣﺮدم‬ ‫ﺧﻮﺷـﺮﻓﺘﺎري ﻣﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬از ﮐﺘﺎب اﻟﻮزراء و اﻟﮑﺘﺎب ﺟﻬﺸﯿﺎري ص‪ .(181‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﻘﺪ اﻟﻔﺮﯾﺪ ج‪ 1‬ص‪ 116‬و ج‪ 4‬ص‪ 105‬و ج‪5‬‬ ‫ص‪ 192‬چ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻌﯿﺪ اﻟﻌﺮﯾﺎن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻃﻠﯿﻖ اﻟﺨﺰاﻋﯽ‪ .‬وي از ﻗﺎﺿﯿﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻬﺪي ﻗﻀﺎء ﺑﺼﺮه را ﺑﻪ او داد‪ .‬اﺑﻦ ﻣﻨﺎذر ﺑﺎ آﻧﮑﻪ از دوﺳﺘﺎن آل ﻃﻠﯿﻖ‬ ‫ﺑﻮد او را ﺑﺠﻬﺖ ﺧﺒﺚ و ﺑﯽ ﺣﯿﺎﺋﯿﺶ ﻫﺠﻮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ :‬أﺻـﺒﺢ اﻟﺤﺎﮐﻢ ﺑﺎﻟﻨﺎس ﻣﻦ آل ﻃﻠﯿﻖ ﺟﺎﻟﺴًﺎ ﯾﺤﮑﻢ ﻓﯽ اﻟﻨﺎس ﺑﺤﮑﻢ اﻟﺠﺎﺛﻠﯿﻖ ﺑﺪع‬ ‫اﻟﻘﺼﺪ و ﯾﻬﻮي ﻓﯽ ﺑﻨﯿﺎت اﻟﻄﺮﯾﻖ ﯾﺎ اﺑﺎ اﻟﻬﯿﺜﻢ ﻣﺎﮐﻨﺖ ﻟﻬﺬا ﺑﺨﻠﯿﻖ ﻻ و ﻻ ﮐﻨﺖ ﻟﻤﺎﺣﻤﻠﺖ ﻣﻨﻪ ﺑﻤﻄﯿﻖ ﺣﺒﻠﻪ ﺣﺒﻞ ﻏﺮور ﻋﻘﺪه ﻏﯿﺮ وﺛﯿﻖ‪) .‬از‬ ‫ﺣﺎﺷﯿﻪء اﻟﺒﯿﺎن واﻟﺘﺒﯿﯿﻦ چ ﺣﺴﻦ ﺳﻨﺪوﺑﯽ ج‪ 2‬ص‪.(203‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ واﺳﻄﯽ ﻃﺤﺎن‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻬﯿﺜﻢ‪ .‬وي از ﻣﺤﺪﺛﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻣﺤﻤﺪ‪ .‬وي از ﺗﺎﺑﻌﺎن و ﻣﺤﺪث اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻟﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺧﺰاﻋﯽ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ او را اﺳﻠﻤﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬اﺑﻮﻋﻤﺮ از او ﻧﺎم ﺑﺮده اﺳﺖ و ﺣﺪﯾﺚ زﯾﺮ را از او ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ :‬ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ )ص(‬ ‫در ﺟﻨﮓ ﺣﻨﯿﻦ ﺑﺎ اﺳﯿﺮان ﺑﺮﮔﺸﺖ و آﻧﺎن را در ﺟﻌﺮاﻧﮥ ﻗﺴﻤﺖ ﮐﺮد‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ج‪ 1‬ص‪.(93‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ اﻟﻌﺪوي‪ .‬اﺑﻦ ﺣﺒﺎن ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬او از ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ وارد ﺷﺪ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﮥ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ج‪ 1‬ص‪.(93‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﻗﺴـﺮي‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﯾﺰﯾﺪ‪ .‬وي ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل اﺑﻦ اﻟﻨﺪﯾﻢ از ﺧﻄﺒﺎي ﻣﻌﺮوف زﺑﺎن ﻋﺮب اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎدر او ﻧﺼـﺮاﻧﯿﻪ و ﺧﻮد او‬ ‫ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ زﻧﺪﻗﻪ ﺑﻮد؛ ﯾﻌﻨﯽ او را ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻮﯾﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺧﺮاﺳﺎن و ﻋﺮاق را ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ داد و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮادرش اﺳﺪ‬ ‫را ﺑﻪ ﺧﺮاﺳﺎن ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼﺺ ص‪ .(309‬و ﺳـﭙﺲ ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺧﺎﻟﺪ را ﻋﺰل و ﻋﺮاق و ﺧﺮاﺳﺎن را ﺑﯿﻮﺳﻒ‬ ‫ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻫﺒﯿﺮه داد‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾـﺦ واﻟﻘﺼـﺺ ص‪) (309‬ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن ص ‪ .(123‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﺰل ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻨﻘﻞ ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴـﺘﺎن‬ ‫ﺳﺎل ‪ 116‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺳﯿﺴـﺘﺎن ص‪ .(127‬و ﺗﺎرﯾـﺦ ﻗﺘـﻞ او ﺑﻨـﺎﺑﺮ ﻗﻮل اﺑﻦ اﺛﯿﺮ در ﮐﺎﻣﻞ ﺳﺎل ‪ 126‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻟـﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻣﺮ‬ ‫ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺟﻌﺪﺑﻦ درﻫﻢ ﻣﺎﻧﻮي را ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﺑﮑﺸﺖ‪) .‬ﺧﺎﻧﺪان ﻧﻮﺑﺨﺘﯽ ﺗﺄﻟﯿﻒ ﻋﺒﺎس اﻗﺒﺎل آﺷﺘﯿﺎﻧﯽ ص ‪ .(33‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻧﻘﻞ ﺣﺒﯿﺐ‬ ‫اﻟﺴـﯿﺮ ﺧﺎﻟـﺪ وﻻﯾﺖ ﺑﺼـﺮه را از ﻗﺒﻞ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺣﺠﺎز را از ﻗﺒﻞ وﻟﯿﺪ و ﻋﺮاﻗﯿﻦ را از ﻗﺒﻞ ﻫﺸﺎم داﺷﺖ‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴـﯿﺮ چ‪1‬‬ ‫ﺗﻬﺮان ﺟﺰو ‪ 2‬ج‪ 2‬ص‪ .(70 ،69 ، 68 ، 66 ، 61 ، 54‬اﺑﻦ ﻗﺘﯿﺒﻪ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬وي از ﻧـﺪﯾﻤﺎن ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺻـﻔﻮان‬ ‫ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺮ ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻤﻠﮏ وارد ﺷﺪم و از ﻧﺪﻣﺎ و ﻧﺰدﯾﮑﺎن ﻣﺠﻠﺲ او ﮔﺸـﺘﻢ‪ .‬وي ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﺧﺎﻟﺪ ﻫﯿﭻ ﻣﯿﺪاﻧﯽ ﭼﻘﺪر‬ ‫ﺧﺎﻟـﺪﻫﺎ ﭘﯿﺶ از ﺗﻮ ﺑﺮ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺗﻮ ﻧﺸﺴـﺘﻪ اﻧـﺪ و ﺣـﺪﯾﺜﺸﺎن ﻧﺰد ﻣﻦ از ﺣـﺪﯾﺚ ﺗﻮ دﻻوﯾﺰﺗﺮ ﺑﻮد؟ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺻـﻔﻮان ﮔﻔﺖ‪ :‬داﻧﺴـﺘﻢ ﻣﻘﺼﻮد‬ ‫ﻫﺸﺎم ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪﷲ اﺳﺖ‪ ...‬اﻟﻘﺼﮥ ﺑﻄﻮﻟﻬﺎ‪) .‬از ﻋﯿﻮن اﻻﺧﺒﺎر ج‪ 1‬ص‪.(42‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻤﻠﮏ اﻟﺒـﺎﻫﻠﯽ‪ .‬وي از ﺣﺠـﺎج ﺑﻦ ارﻃﺎة رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ و از او اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﯿﺎش رواﯾﺖ دارد وﻟﯽ اﺑﻮزرﻋـﮥ ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ او را ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﻢ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص‪.(380‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻤﻠﮏ ﻣﺮوروذي از راﺻـﺪﯾﻦ ﺑﺰرگ اﺳـﻼم اﺳﺖ ﮐﻪ از اﻫـﻞ ﻣﺮورود ﺧﺮاﺳـﺎن ﺑﻮده ﻣﻌﺎﺻـﺮ ﻣﺄﻣﻮن ﺧﻠﯿﻔﻪء ﻋﺒﺎﺳـﯽ‬ ‫اﺳﺖ و ﺑﻪ اﻣﺮ ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺑﻪ رﺻـﺪ ﮐﻮاﮐﺐ در ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 215‬و ‪ 216‬و ‪ 217‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺷﺘﻐﺎل ﺟﺴﺖ‪ .‬رﻓﻘﺎي او در اﻣﺮ رﺻﺪ ﺳﻨﺪﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﻣﺄﻣﻮﻧﯽ‬ ‫و ﺟﻮﻫﺮي و ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻣﻨﺼﻮر ﺑﻮده اﻧـﺪ‪ .‬ﭘﺴـﺮ ﺧﺎﻟـﺪ ﻣﺤﻤـﺪ و ﻧﻮاده اش ﻋﻤﺮ ﻫﺮ دو از ﻋﻠﻤـﺎي رﯾﺎﺿـﯽ ﺑﻮده اﻧـﺪ‪ .‬ﺻـﺎﺣﺐ ﮔﺎﻫﻨﺎﻣﻪ‬ ‫ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺳﺎل وﻓﺎت ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ را ﺑﺘﺤﻘﯿﻖ ﻧﯿﺎﻓﺘﻢ و ﺑﻨﻈﺮ ﺑﻌﺪ از ‪ 218‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﮐﻪ ﻓﻮت ﻣﺄﻣﻮن اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد ﺣﯿﺎت داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫ﮔﺎﻫﻨﺎﻣﻪء ﺳﯿﺪﺟﻼل ﻃﻬﺮاﻧﯽ ‪ 1310‬ه ‪ .‬ش‪ .‬ص ‪ .(63‬ﻫﻤﺎﯾﯽ در ﭘﺎورﻗﯽ اﻟﺘﻔﻬﯿﻢ آرد‪ :‬ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﻣﺮوروذي ﯾﺎ ﻣﺮورودي )ﺑﻨﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن اﺑﺪال »دال« و »ذال« ﻓﺎرﺳـﯽ( از ﻣﻨﺠﻤﯿﻦ ﺑﺰرگ ﻋﺎﻟﻢ اﺳﺖ و در ﺑﯿﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 215‬و ‪ 218‬ه ‪ .‬ق‪ .‬از ﻃﺮف ﻣﺄﻣﻮن ﻣﺄﻣﻮر ﺷـﺪ ﺗﺎ از‬ ‫روي اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﺳـﺘﺎرهء ﻗﻄﺒﯽ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﯾﮏ درﺟﻪء ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬﺎر زﻣﯿﻦ را ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ او ﺑﺎ ﺳـﻨﺪﺑﻦ ﻋﻠﯽ و ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﯿﺴﯽ اﺳﻄﺮﻻﺑﯽ و‬ ‫اﺑﻮاﻟﺒﺨﺘﺮي و ﺑﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻪء ﺧﻔﺮي ﺑﺎ اﺣﻤﺪ ﺳﺠﺰي در دﺷﺖ ﺳﻨﺠﺎر ﺷﺎم ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺪﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ اﻗﺪام ﮐﺮد‪ :‬از آن ﻧﻘﻄﻪ ﮐﻪ ارﺗﻔﺎع ﻗﻄﺐ را‬ ‫رﺻﺪ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ دﺳـﺘﻪ اي ﺑﺎ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﻣﺮوروذي و ﺳـﻨﺪﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﺴـﻤﺖ ﺷـﻤﺎل و دﺳـﺘﻪ اي ﺑﺎ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﯿﺴـﯽ اﺳـﻄﺮﻻﺑﯽ و‬ ‫اﺑﻮاﻟﺒﺨﺘﺮي و اﺣﻤﺪ ﺳـﺠﺰي ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﺟﻨﻮب رﻫﺴـﭙﺎر ﮔﺸﺘﻨﺪ و در رﻓﺘﻦ و ﺑﺮﮔﺸﺘﻦ ﻣﺴﺎﻓﺖ را درﺳﺖ ﭘﯿﻤﻮدﻧﺪ ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﺷﺪه ﮐﻪ ﯾﮏ‬ ‫درﺟﻪء ﻗﻮس ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬﺎر زﻣﯿﻦ ﻫﯿﺠـﺪه ﻓﺮﺳـﻨﮓ و ﻫﺸﺖ ﻧﻬﻢ ﻓﺮﺳـﻨﮓ؛ ﯾﻌﻨﯽ ‪ 65‬ﻣﯿـﻞ و دوﺛﻠﺚ ﻣﯿـﻞ اﺳﺖ‪) .‬از ﭘﺎورﻗﯽ ﮐﺘﺎب اﻟﺘﻔﻬﯿﻢ‬ ‫اﺑﻮرﯾﺤﺎن ﺑﯿﺮوﻧﯽ چ ﻫﻤﺎﯾﯽ ص ‪ 160‬و ‪.(163‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻋﺼﺎم‪ .‬وي از ﺗﺎﺑﻌﺎن اﺳﺖ و راوي ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮﻋﺼﺎم ﺧﺎﻟﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪاﻟﻠﻬﺒﻦ اﻟﺤﺠﺎج اﻟﺴـﻠﻤﯽ‪ .‬اﺑﻦ اﺑﯽ ﺣﺎﺗﻢ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬او را ﺑﺎ ﻧﺒﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ اﻟﺴﮑﻦ و ﻃﺒﺮاﻧﯽ از ﻃﺮﯾﻖ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ‬ ‫ﺑﻦ ﻋﯿﺎش رواﯾﺖ ﮐﺮده ﮐﻪ‪ :‬ﻋﻘﯿﻞ ﺑﻦ ﻣﺪرك اﻟﺴـﻠﻤﯽ از ﺣﺎرث ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ اﻟﺴـﻠﻤﯽ و او از ﭘﺪرش رواﯾﺖ دارد ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬أن اﷲ اﻋﻄـﺎﮐﻢ ﺛﻠﺚ اﻣﻮاﻟﮑﻢ ﻋﻨـﺪ وﻓﺎﺗﮑﻢ زﯾﺎدة ﻓﯽ اﻋﻤﺎﻟﮑﻢ«‪ .‬اﺑﻦ ﻣﻨـﺪة ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﻣﺸـﻬﻮر از اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ اﺳﺖ و ﺣـﺪﯾﺚ‬ ‫دﯾﮕﺮي ﺑﺮاي او اﺧﺮاج ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ج‪ 1‬ص‪.(94‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺘﺎب‪ .‬وي ﻋﺎﻣﻞ ﺣﺠﺎج ﺑﺮ ري ﺑﻮد‪ .‬روزي ﺣﺠﺎج در ﻧﺎﻣﻪ اي ﻣﺎدر او را ﮐﻪ ام وﻟـﺪ ﺑﻮد دﺷـﻨﺎم داد او ﻧﯿﺰ در ﺟﻮاب ﺧﻮد‬ ‫ﺑﻪ ﺣﺠـﺎج ﺳـﺨﻨﻬﺎي درﺷﺖ ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬ﺣﺠـﺎج ﺷـﮑﺎﯾﺖ ﺑﻪ ﻋﺒـﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﺮد و ﻗﻀـﯿﻪ ﺑﺎﻻـ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺧﺎﻟـﺪ ﺑﺮ اﺛﺮ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺗﺮﺳـﯿﺪه ﺑﻪ ﺷـﺎم ﻧﺰد‬ ‫ﻋﺒـﺪاﻟﻤﻠﮏ رﻓـﺖ و ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﺑـﺎ وﺳـﺎﻃﺖ زﻓﺮﺑﻦ اﻟﺤﺮث ﻋﺒـﺪاﻟﻤﻠﮏ از ﻋﻘـﻮﺑﺖ او درﮔـﺬﺷﺖ‪) .‬از ﻣﺨﺘﺼـﺮ اﻏـﺎﻧﯽ چ وزارت ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ص‪ .(37‬ﺟﺎﺣﻆ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬وي از ﻣﻤـﺪوﺣﯿﻦ اﻋﺸـﯽ ﻫﻤﺪان اﺳﺖ و اﺑﯿﺎت زﯾﺮ درﺑﺎرهء اوﺳﺖ‪ :‬رأﯾﺖ ﺛﻨﺎء اﻟﻨﺎس ﺑﺎﻟﻐﯿﺐ ﻃّﯿﺒﺎ ﻋﻠﯿﮏ و ﻗﺎﻟﻮا‬ ‫ﻣﺎﺟـﺪ وﺑﻦ ﻣﺎﺟـﺪ ﺑﻨﯽ اﻟﺤـﺎرث اﻟﺴـﺎﻣﯿﻦ ﻟﻠﻤﺠـﺪ اﻧّﮑﻢ ﺑﻨﯿﺘُﻢ ﺑﻨـﺎء ذﮐﺮه ﻏﯿﺮ ﺑﺎﺋـﺪ ﻫﻨﯿﺌـًﺎ ﻟﻤـﺎ اﻋﻄـﺎﮐﻢ اﷲ واﻋﻠﻤﻮا ﺑﺄﻧﯽ ﺳﺎﻃﺮي ﺧﺎﻟـﺪًا ﻓﯽ‬ ‫اﻟﻘﺼﺎﺋﺪ ﻓﺄن ﯾﮏ ﻋﺘﺎب ﻣﻀﯽ ﻟﺴﺒﯿﻠﻪ ﻓﻤﺎﻣﺎت ﻣﻦ ﯾﺒﻘﯽ ﻟﻪ ﻣﺜﻞ ﺧﺎﻟﺪ‪) .‬اﻟﺒﯿﺎن واﻟﺘﺒﯿﯿﻦ چ ﺣﺴﻦ ﺳﻨﺪوﺑﯽ ج‪ 3‬ص‪.(151‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن‪ .‬وي ﯾﮑﯽ از ﻧﻪ ﭘﺴـﺮ ﻋﺜﻤﺎن ﺧﻠﯿﻔﻪء ﺳﻮم اﺳﺖ او را ﻓﺮزﻧـﺪي ﻧﺒﻮد و ﻗﺮآﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮن ﻋﺜﻤﺎن ﺑﺮ او ﭼﮑﯿـﺪه‬ ‫ﺑﻮد ﺑﺎ او ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺜﻤـﺎن ﻋﺜﻤـﺎﻧﯽ اﻻﻣﻮي‪ .‬وي از ﻣﺎﻟﮏ رواﯾﺖ دارد‪ .‬اﺑﻦ ﺣﺒﺎن ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬ﭼﻮن او را اﺣﺎدﯾﺚ ﻣﻠﺰﻗﻪ و رواﯾﺎت ﻣﻘﻠﻮﺑﻪ ﺑﺴـﯿﺎر‬ ‫اﺳﺖ ﻟـﺬا اﺣﺘﺠﺎج ﺑﻪ ﺧﺒﺮش ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﺣﺒﺎن دو ﺣـﺪﯾﺚ از وي رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ و ﺳـﭙﺲ آن دو را از ﻃﺮﯾﻖ دﯾﮕﺮ اﺧﺮاج ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫دارﻗﻄﻨﯽ در ﻏﺮاﺋﺐ ﺿـﻤﻦ اﺧﺮاج اﯾﻦ دو ﺣـﺪﯾﺚ در ﺳﻠﺴـﻠﻪء روات از ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﻧﺎم ﻣﯿﺒﺮد ﻧﻪ از ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان‬ ‫ج‪ 2‬ص‪.(382‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺠﻼـن‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑـﻮاﻟﻬﯿﺜﻢ ﻣـﻮﻟﯽ آل اﻟﻤﻬﻠﺐ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺻـﻔﺮه‪ .‬ﻣﺘـﻮﻓﯽ ﺑﻪ ﺳـﺎل ‪ 223‬ه ‪ .‬ق‪ .‬او راﺳـﺖ‪» :‬ﮐﺘـﺎب اﻻزارﻗـﮥ و‬ ‫ﺣﺮوب اﻟﻤﻬﻠﺐ« و »ﮐﺘﺎب اﺧﺒﺎر اﻟﻤﻬﻠﺐ«‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻬﯿﺜﻢ ﺧﺎﻟﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺠﯿﺮﺑﻦ ﻋﺒـﺪ ﯾﺰﯾـﺪﺑﻦ ﻫﺎﺷﻢ ﺑﻦ اﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪ ﻣﻨﺎف‪ ...‬ﭘـﺪر وي را ﺑﺎ رﺳﻮل ﺻـﺤﺒﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﮐﻠﺒﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪:‬‬ ‫ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﺧﺎﻟﺪ را ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﺷـﺮاﺑﺨﻮاري زد‪ .‬ﻋﺴﻘﻼﻧﯽ از اﯾﻦ ﻗﻮل اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯿﮑﻨﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﮐﺴﯽ را ﺣﺪ ﻧﻤﯿﺰﻧﺪ ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺳﻦ ﺑﻠﻮغ رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺮد ﺣﺪﺧﻮرده ﺻﺤﺎﺑﺖ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ را درﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 2‬ج‪ 1‬ص ‪.(145‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺪي اﻟﺠﻬﻨﯽ‪ .‬او از ﻣﺪﻧﯿﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺷـﻌﺮ اﻗﺎﻣﺖ داﺷﺖ‪ .‬اﺣﻤﺪ و اﺑﻦ اﺑﯽ ﺷـﯿﺒﮥ و ﺣﺎرث و اﺑﻮﯾﻌﻠﯽ و ﻃﺒﺮاﻧﯽ از ﻃﺮﯾﻖ‬ ‫ﺑﺴﺮﺑﻦ ﺳﻌﯿﺪ از ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻋﺪي از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ج‪ 1‬ص‪.(94‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺮﻓﻄـﮥ ﺑﻦ اﺑﺮﻫـﮥ ﺑﻦ ﺳـﻨﺎن اﻟﻠﯿﺜﯽ‪) .‬ﻋـﺬري ﻧﯿﺰ آﻣـﺪه اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺻـﺤﯿﺢ اﺳﺖ(‪ .‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺷـﺒﮥ در اﺧﺒﺎر ﻣﮑﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬او‬ ‫ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻋﺮﻓﻄﮥ ﺑﻦ ﺻـﻌﯿﺮﺑﻦ ﺣﺰان ﺑﻦ ﮐﺎﻫﻞ ﺑﻦ ﻋﺒﺪﺑﻦ ﻋﺬرة اﺳﺖ و در ﺧﺮدﺳﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ آﻣﺪ و ﻫﻢ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﺎ ﺑﻨﯽ زﻫﺮه ﺷﺪ‪ .‬وي ﭘﺴﺮ‬ ‫ﺑﺮادر ﺛﻌﺒﮥ ﺑﻦ ﺻـﻌﯿﺮاﻟﻌﺬري و ﭘﺴﺮﻋﻢ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺛﻌﻠﺒﮥ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﻣﻨﺪة اﯾﻦ ﻗﻮل را ﺑﻌﯿﺪ داﻧﺴﺘﻪ و ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬او ﺧﺰاﻋﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺮﻣﺬي ﺑﻪ اﺳﻨﺎد‬ ‫ﺻﺤﯿﺢ ﺣﺪﯾﺚ او را اﺧﺮاج ﮐﺮده و اﺑﻮﻋﺜﻤﺎن اﻟﻨﻬﺪي از او رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ ﺳﻌﺪﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص در ﻓﺘﻮح ﻋﺮاق ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﯾﺴﺎر و اﺑﻮاﺳﺤﺎق اﻟﺴﺒﯿﻌﯽ و ﺟﺰ اﯾﺸﺎن ﻧﯿﺰ اﯾﻦ رواﯾﺖ را دارﻧﺪ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﮥ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ج‪ 1‬ص‪.(94‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺮوة ﺑﻦ اﻟﻮرد اﻟﻌﺒﺴـﯽ‪ .‬وي ادراك زﻣـﺎن ﻧﺒﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ ﭼﻪ ﭘـﺪرش ﻗﺒـﻞ از ﺑﻌﺜﺖ وﻓﺎت ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬او را ﯾﺰﯾـﺪﺑﻦ ﺧﺎﻟـﺪ ﻧﯿﺰ‬ ‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ و ﻣﺮزﺑﺎﻧﯽ در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺸـﻌﺮاء از او ﻧﺎم ﺑﺮده و اﯾﻦ اﺑﯿﺎت را ﺑﺮاي او اﻧﺸﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ‪ :‬و ﮐﺎن اﺧﯽ اذا ﻣﺎ ﻋﺪ ﻣﺎﻟﯽ و ﮐﻨﺖ ﻋﯿﺎﻟﻪ‬ ‫دون اﻟﻌﯿﺎل ﻓﺄﻧﯽ ﻻاﺟﺎرﺑﻪ ﺑﻮﻗﺮي ﻟﻨﺴﻞ اﺻﺒﺤﻮا ﻓﯽ ﻗﻞ ﻣﺎل‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﮥ ج‪ 1‬ﻗﺴﻢ ‪ 3‬ص‪.(147‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﻄـﺎء‪ .‬وي از ﭘـﺪرش رواﯾﺖ دارد‪ .‬ﺑﺨـﺎري او را ﻣﻨﮑﺮاﻟﺤـﺪﯾﺚ ﻣﯿﺪاﻧـﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬وي از ﻣﻮاﻟﯽ ﻗﺮﯾﺶ اﺳﺖ و ﺷﺎﯾـﺪ او‬ ‫ﺧﻼد ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺑﻦ اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ ﺑﯿﻦ آن دو ﻓﺮق ﮔﺬاﺷﺘﻪ و اﯾﻦ را ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻋﻄﺎء ﺑﺼﺮي ﻣﯽ ﻧﺎﻣﺪ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص‪.(382‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 629‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﻄﯿـﮥ‪ .‬وي ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ در وﻗﺖ وﻓـﺎت‪ ،‬ﭘﺴـﺮش ﻋﺒـﺪاﻟﻤﻠﮏ را ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻟﺤﻤـﺪﷲ اﻟـﺬي ﺟﻌﻞ اﻟﻤﻮت‬ ‫ﺣﺘﻤًﺎ واﺟﺒًﺎ ﻋﻠﯽ ﺧﻠﻘﻪ ﺛﻢ ﺳﻮي ﻓﯿﻪ ﺑﯿﻨﻬﻢ‪) .«...‬از ﺳﯿﺮهء ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ص‪.(270‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﻘﺒﮥ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻣﻌﯿﻂ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﻤﺮوﺑﻦ اﻣﯿﮥ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﺷﻤﺲ اﻻﻣﻮي‪ .‬وي ﺑﺮادر وﻟﯿﺪ و از ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ روز ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﮑﻨﺶ‬ ‫در رﻗﻪ ﺑﻮده و اﻋﻘﺎب او در آﻧﺠﺎ ﺳـﮑﻨﯽ داﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ »ﺗﺎرﯾﺦ رﻗﻪ« او را از ﺻـﺤﺎﺑﯿﺎن ﻣﺘﻮﻃﻦ در رﻗﻪ ﻧﺎم ﺑﺮده اﺳﺖ‪ .‬وي در »ﯾﻮم‬ ‫اﻟﺪار« در ﻣﺤﺎﺻـﺮهء ﻋﺜﻤﺎن ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮد و از ﻫﺮﺑﻦ ﺳﺤﺎن در اﯾﻦ ﺷﻌﺮ ﺧﻮد ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ :‬ﯾﻠﻮﻣﻮﻧﻨﯽ أن ﺟﻠﺖ ﻓﯽ اﻟﺪار ﺣﺎﺳﺮًا و‬ ‫ﻗﺪ ﻓﺮﻣﻨﻬﺎ و ﻫﻮ دارع‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﮥ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ج‪ 1‬ص‪.(95‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﻠﻘﻤﻪ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺣﺒﻪ‪ .‬وي از ﺗﺎﺑﻌﺎن اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮﺣﺒﮥ ﺧﺎﻟﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ‪ ...‬وي ﯾﮑﯽ از ﻓﺮزﻧﺪان اﻣﺎم ﻋﻠﯽ اﻟﻨﻘﯽ اﻣﺎم دﻫﻢ ﺷـﯿﻌﯿﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺎم را )ﯾﻌﻨﯽ اﻣﺎم ﻋﻠﯽ اﻟﻨﻘﯽ(‬ ‫ﭼﻬﺎر ﭘﺴﺮ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻬﺎي‪ :‬ﺣﺴﻦ و ﺟﻌﻔﺮ و اﺑﻮاﺑﺮاﻫﯿﻢ و ﺧﺎﻟﺪ و ﯾﮏ دﺧﺘﺮ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه ص‪.(207‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﻗﺮﺷﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ‪ .‬وي از ﺗﺎﺑﻌﺎن اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺎﻟﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﻤﺮو‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻻﺧﯿﻞ اﻟﺴـﻠﻔﯽ اﻟﺤﻤﺼـﯽ‪ .‬وي از »ﺑﻘﯿﻪ« رواﯾﺖ دارد‪ .‬ﺟﻌﻔﺮ ﻓﺮﯾﺎﺑﯽ او را ﺗﮑﺬﯾﺐ ﻣﯿﮑﻨﺪ و اﺑﻦ ﻋﺪي و‬ ‫ﺟﺰ او‪ ،‬او را واﻫﯽ ﻣﯿﺪاﻧﻨـﺪ‪ .‬در ﺳـﻨﻦ دارﻗﻄﻨﯽ آﻣـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺜﻤـﺎن ﺑﻦ اﻟﺴـﻤﺎك از اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﻋﻤﺮو اﻟﺤﻤﺼـﯽ از ﭘـﺪرش از‬ ‫ﺣـﺎرث ﺑﻦ ﮐﻼـﻋﯽ از ﻣﻘﺎﺗـﻞ ﺑﻦ ﺳـﻠﯿﻤﺎن از ﻋﻄﺎء از ﺟﺎﺑﺮ ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ)ص( ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻦ اﻓﻄﺮ ﯾﻮﻣًﺎ ﻓﯽ رﻣﻀﺎن ﻓﻠﯿﺤﺮق‬ ‫ﺑﺪﻧﮥ«‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ و در رّدش ﺳﻪ ﺷـﺨﺺ ذﯾﻞ ﮐﺎﻓﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷـﻨﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪ ﻟﯿﻦ اﺳﺖ و ﺷﯿﺨﺶ ﺿﻌﯿﻒ و ﻣﻘﺎﺗﻞ ﻏﯿﺮﺛﻘﻪ‪ .‬اﺑﻦ ﺣﺒﺎن‬ ‫او را در ﺛﻘﺎت آورده و ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬وي اﻏﻠﺐ ﺧﻄﺎ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬دارﻗﻄﻨﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬دو ﭘﺴـﺮ او اﺣﻤﺪ و ﻋﺜﻤﺎن ﺛﻘﻪ اﻧﺪ وﻟﯽ ﭘﺪرﺷﺎن ﺿـﻌﯿﻒ‪.‬‬ ‫اﺑﻦ ﻋﺪي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬وي را اﺣﺎدﯾﺚ ﻣﻨﮑﺮ ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ و از اﺣﻤﺪﺑﻦ اﺑﯽ اﻻﺧﯿﻞ ﭘﺴﺮ او ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺪرم در ﺳﺎل ‪ 287‬ه ‪ .‬ق‪.‬‬ ‫ﻓﻮت ﮐﺮد‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص‪.(382‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﻤﺮوﺑﻦ اﺑﯽ ﮐﻌﺐ اﻻﻧﺼﺎري‪ .‬اﺑﻦ اﺳـﺤﺎق او را از ﮐﺴﺎﻧﯽ داﻧﺴـﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در واﻗﻌﻪء ﻋﻘﺒﻪ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﮥ‬ ‫ج‪ 1‬ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ص‪.(95‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﻋـﺪي ﺑﻦ ﻧـﺎﺑﯽ ﺑﻦ ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺳﻮادﺑﻦ ﻋـﺪي ﺑﻦ ﻏﻨﻢ ﺑﻦ ﮐﻌﺐ ﺑﻦ ﺳـﻠﻤﮥ اﻻﻧﺼﺎري اﻟﺴـﻠﻤﯽ‪ .‬وي از ﺟﻤﻠﻪء ﮐﺴﺎﻧﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ در واﻗﻌﻪء ﻋﻘﺒﻪء ﺛـﺎﻧﯿﻪ ﺣﻀﻮر داﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ‪ .‬ﻫﺸـﺎم ﺑﻦ اﻟﮑﻠﺒﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬در واﻗﻌﻪء ﺑـﺪر او ﻧﯿﺰ ﺣﺎﺿـﺮ ﺑﻮد‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑـﮥ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ج‪1‬‬ ‫ص‪.(95‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮ اﻟﻌﺒـﺪي‪ .‬ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﺳـﻔﯿﺎن در ﻣﺴـﻨﺪش ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻌﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﻬـﺪي ﻣـﺎ را ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺸـﺮﺑﻦ اﻟﻤﻔﻀـﻞ از ﺷـﻌﺒﮥ از‬ ‫ﺳﻤـﺎك ﺑﻦ ﺣﺮب ﺑﻦ ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮ ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﮑﻪ آﻣـﺪم و ﺑﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﯾﮏ دﺳﺖ ﺷـﻠﻮار ﻓﺮوﺧﺘﻢ و او وﺟﻪ آن را ﺑﻪ ﻣﻦ‬ ‫داد‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ارﺟﺢ اﺳﺖ و رﺟﺎﻟﺶ ﺛﻘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ج‪ 1‬ص‪.(95‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮ اﻟﻌـﺪوي اﻟﺒﺼـﺮي‪ .‬اﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﺒﺮ از او ﻧﺎم ﺑﺮده و ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬وي ادراك زﻣﺎن ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬او در ﺑﺼـﺮه ﺷﺎﻫﺪ‬ ‫ﺧﻄﺒﻪء ﻋﺘﺒﮥ ﺑﻦ ﻏﺰوان ﺑﻮد‪ .‬اﺑﻦ ﺣﺒﺎن در ﺛﻘﺎت ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ از او ﻧﺎم ﺑﺮده و اﺑﻮﻣﻮﺳـﯽ از ﻋﺒﺪان ﻧﻘﻞ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻋﺒﺪان ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﻤﯿﺪاﻧﻢ آﯾﺎ او‬ ‫را رواﯾﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﯾﺎ ﻧﻪ؟ )از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 3‬ج‪ 1‬ص‪.(147‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﻨﺒﺲ‪ .‬ﺳﻌﯿﺪﺑﻦ ﻋﻔﯿﺮ او را از اﻫﻞ ﻣﺼﺮ ذﮐﺮ ﮐﺮده و ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در »ﺑﯿﻌﮥ اﻟﺮﺿﻮان« ﺣﻀﻮر داﺷﺖ‪ .‬اﺑﻦ اﺛﯿﺮ از اﺑﻦ رﺑﯿﻊ‬ ‫اﻟﺠﯿﺰي ﺣﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ او ﺧﺎﻟـﺪ را از ﺻـﺤﺎﺑﻪ ﻣﯿﺪاﻧـﺪ‪ .‬ﻣﻐﻠﻄﺎﺋﯽ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺷﮏ دارد‪ ،‬زﯾﺮا ﻧﺎم او در ﮐﺘﺎب اﺑﻦ رﺑﯿﻊ ﻧﯿﺎﻣﺪه و ﻓﻘﻂ‬ ‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از او ﻧﺎم ﺑﺮده اﺑﻦ ﯾﻮﻧﺲ اﺳﺖ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ج‪ 1‬ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ص‪.(95‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋـﻮف‪ .‬وي ﺑﺮادر ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ ﻋـﻮف ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﺤﺎرث ﺑﻦ زﻫﺮه ﺑـﻮد‪ .‬ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن در ﺳـﯽ ﺳـﺎﻟﮕﯽ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ و ﺳﻪ ﺑﺮادر داﺷﺖ‪ .‬ﻋﺒﺪاﷲ‪ ،‬اﺳﻮد‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه ص‪.(211‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﻮف ﺑﻦ ﻓﻀﻠﻪ ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ذواﻟﺴﺒﻠﮥ‪ .‬وي از رﺋﯿﺴﺎن ﻋﺮب اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﯿﺴـﯽ‪ .‬وي ﺻـﺤﺎﺑﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﺼـﺮ رﻓﺖ وﻟﯽ ﺣﺪﯾﺜﯽ از او ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﻮل اﺑﻦ رﺑﯿﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﯿﺪﺑﻦ ﻋﻔﯿﺮ‬ ‫ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬او از »ﻣﺒﺎﯾﻌﯿﻦ ﺗﺤﺖ اﻟﺸـﺠﺮة« اﺳﺖ و در ﻓﺘﺢ ﻣﺼـﺮ ﺣﻀﻮر داﺷﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﯾﻮﻧﺲ ﻧﯿﺰ او را ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻐﻠﻄﺎﺋﯽ در اﯾﻨﮑﻪ اﺑﻦ‬ ‫اﺛﯿﺮ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺑﻦ رﺑﯿﻊ او را ﯾﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ اﯾﺮاد ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺎم او در ﮐﺘﺎب اﺑﻦ رﺑﯿﻊ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺳـﯿﻮﻃﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آري در ﻣﺘﻦ ﮐﺘﺎب‬ ‫ﻧﺎم اﺑﻦ رﺑﯿﻊ ﻧﯿﺴﺖ وﻟﯽ در آﺧﺮ آن ﮐﺘﺎب ﻧﺎم او آﻣﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﺣﺴﻦ اﻟﻤﺤﺎﺿﺮة ﻓﯽ اﺧﺒﺎر ﻣﺼﺮ و اﻟﻘﺎﻫﺮه ص‪.(89‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﯿﺴﯽ‪ .‬وي از ﺛﺎﺑﺖ اﻟﺒﻨﺎﻧﯽ رواﯾﺖ دارد‪ .‬ﻋﻘﯿﻠﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬وي ﻣﺠﻬﻮل اﻟﻨﻘﻞ اﺳﺖ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص‪.(382‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻏﺴﺎن‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻋﺒﺲ اﻟـﺪارﻣﯽ‪ .‬وي از ﭘﺪرش ﺣﺪﯾﺚ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﻋﺪي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬او را دو ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ و ﺣﺎل‬ ‫آﻧﮑﻪ ﭘﺪرش ﻏﺴﺎن ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﺮد ﻣﻌﺮوﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺼـﺮﯾﻮن را ﻋﻘﯿﺪت اﺳﺖ ﮐﻪ او ﺳﺎرق ﺣﺪﯾﺚ اﺑﯽ ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در اﯾﻨﮑﻪ او ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻼﻗـﺎت ﻣﺸـﺎﯾﺨﯽ ﮐﻪ از آﻧﻬﺎ ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮده رﺳـﯿﺪه ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ اﻧﮑﺎري ﻧـﺪارد‪ .‬اﺳـﻤﺎﻋﯿﻠﯽ در ﻣﺴـﺘﺨﺮﺟﺶ از او ﺗﺨﺮﯾـﺞ ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮد و‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻏﺴﺎن ﺷﯿﺦ ﻟﯿﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﺮط ﺗﺼﺤﯿﺢ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص‪.(383‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻏﻼب‪ .‬وي ﺟﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ زﮐﺮﯾﺎ ﻏﻼﺑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و در زﻣﺎن ﻋﺜﻤﺎن وﻻﯾﺖ اﺻـﻔﻬﺎن را داﺷﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﻣﻨﺪة از ﻃﺮﯾﻖ اﺣﻮص ﺑﻦ‬ ‫اﻟﻤﻔﻀـﻞ ﺑﻦ ﻏﺴـﺎن از ﻋﻢ ﺧﻮد ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻏﺴـﺎن از ﺟـﺪ ﺧﻮد ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﻋﻤﺮو از ﭘـﺪرش ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﻣﻌﺎوﯾﻪ از ﭘـﺪرش از ﺟـﺪش ﻋﻤﺮوﺑﻦ‬ ‫ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﻏﻼب رواﯾﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻮن ﻋﺜﻤﺎن ﻣﺤﺎﺻـﺮه ﺷـﺪ ﭘـﺪرم ﺑﺮاي ﮐﻤﮏ او ﺑﯿﺮون آﻣﺪ و در اﯾﻦ وﻗﺖ ﺣﺎﮐﻢ اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﻮد‬ ‫وﻟﯽ ﻗﺒـﻞ از ﮐﻤﮏ او ﻗﺘﻞ ﻋﺜﻤﺎن اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪ .‬ﭘﺲ از اﯾﻦ واﻗﻌﻪ او ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﺧﻮد در ﻃﺎﺋﻒ رﻓﺖ و ﻣﻦ ﺑﺎ ﺑﺎر و ﺑﻨﻪء ﭘـﺪرم ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدم‪.‬‬ ‫اﺗﻔﺎﻗـًﺎ در راه ﻣﺼﺎدف ﺑﺎ واﻗﻌﻪء ﺟﻤﻞ ﺷـﺪم و ﺧـﺪﻣﺖ ﻋﻠﯽ رﺳـﯿﺪم‪ .‬ﻋﻠﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺧﺎﻟـﺪ‪ .‬ﻋﻠﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﺑﻦ‬ ‫ﻏﻼب؟ ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮔﻮاﻫﻢ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺶ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﻮدم و ﭘـﺪرت را دﯾـﺪم ﮐﻪ ذﮐﺮ ﻓﺘﻦ ﻣﯿﮑﺮد‪ .‬ﭘﺲ او ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا از‬ ‫ﺧـﺪا ﺑﺨﻮاه ﺗﺎ ﻣﺮا در ﻓﺘﻦ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬رﺳﻮل ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﺎرﺧﺪاﯾﺎ او را در ﻓﺘﻦ ﭼﻪ آﺷـﮑﺎر و ﭼﻪ ﻧﻬﺎن ﮐﻔﺎﯾﺖ ﮐﻦ‪ .‬اﺑﻦ ﻣﻨﺪة اﯾﻦ را ﻏﺮﯾﺐ‬ ‫داﻧﺴﺘﻪ و ﻓﻘﻂ اوﻻد او اﯾﻦ را ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ج‪ 1‬ص‪.(96‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻗـﺎﺳﻢ اﻟﻤـﺪاﺋﻨﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻬﯿﺜﻢ‪ .‬وي از ﻟﯿﺚ ﺑﻦ ﺳـﻌﺪ و ﺟﺰ او ﺣـﺪﯾﺚ ﻣﯿﮑﻨـﺪ‪ .‬ﻣﺆﻣـﻞ ﺑﻦ اﻫﺎب ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬از ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ‬ ‫ﺣﺴﺎن ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯿﮕﻔﺖ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﺪاﺋﻨﯽ در اﺣﺎدﯾﺚ ﻣﻨﻘﻮﻟﻪء ﻟﯿﺚ آﻧﭽﻪ از ازﻫﺮي از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رواﯾﺖ ﺷﺪه ﺑﻮد »ﺳﺎﻟﻢ« را داﺧﻞ ﻣﯿﮑﺮد‬ ‫و آﻧﭽﻪ از ازﻫﺮي از ﻋﺎﺋﺸﻪ ﺑﻮد »ﻋﺮوة« را داﺧﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬واي ﺑﺮ ﺗﻮ از ﺧﺪا ﺑﺘﺮس‪ .‬او در ﺟﻮاب ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻌﺪًا ﮐﺴـﯽ ﺧﻮاﻫﺪ‬ ‫آﻣـﺪ و ﺑﺮ اﯾﻦ واﻗﻒ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ‪ .‬اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﺣﻨﺒـﻞ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻣﻦ از ﺧﺎﻟـﺪ اﻟﻤـﺪاﺋﻨﯽ ﭼﯿﺰي رواﯾﺖ ﻧﻤﯿﮑﻨﻢ‪ .‬اﺑﻦ راﻫﻮﯾﻪ ﻣﯿﮕﻔﺖ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪ‬ ‫اﻟﻤﺪاﺋﻨﯽ ﮐﺬاب اﺳﺖ‪ .‬ازدي را ﻋﻘﯿﺪه ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺟﻤﺎع ﺑﺮ ﺗﺮك اوﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻘﻮب ﺑﻦ ﺷﯿﺒﮥ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﺪاﺋﻨﯽ ﺻﺎﺣﺐ ﺣﺪﯾﺚ‬ ‫ﻏﯿﺮﻣﺘﻘﻦ اﺳﺖ و ﻫﻤﻪء اﺻـﺤﺎب ﻣﺎ ﺑﺮ ﺗﺮك ﺣﺪﯾﺚ او اﺟﻤﺎع دارﻧﺪ ﺟﺰ اﺑﻦ اﻟﻤﺪﯾﻨﯽ ﮐﻪ وي را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ او ﺣﺴﻦ رأي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺨﺎري از‬ ‫ﻋﻠﯽ ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨـﺪ ﮐﻪ او ﻧﯿﺰ ﺧﺎﻟـﺪ را ﻣﺘﺮوك اﻟﺤـﺪﯾﺚ ﻣﯿﺪاﻧﺪ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐ ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ﭘﺲ از اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻨﻘﻞ از ﻧﺎﻗﻠﯿﻨﯽ ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ او را ﺑﺎ‬ ‫ﻟﯿﺚ و ﺳﭙﺲ اﺣﺎدﯾﺚ او را ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ﺻﺺ ‪.(383 - 384‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ ﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ ﮐﻮﻓﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻬﯿﺜﻢ‪ .‬از ﺗﺎﺑﻌﺎن اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻬﯿﺜﻢ ﺧﺎﻟﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻗﻀﺎء‪ .‬وي ﺗﺎﺑﻌﯽ اﺳﺖ و ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺮﺳـﻠﯽ دارد‪ .‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺳﻌﯿﺪ ﻋﺴﮑﺮي از ﻃﺮﯾﻖ ﺣﻤﺎدﺑﻦ زﯾﺪ از ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﺣﺴﺎن از ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﺑﻦ ﺳـﯿﺮﯾﻦ از ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﻗﻀـﺎء ﻣﯽ آورد ﮐﻪ ﺧﺎﻟـﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﭘﯿﻐﻤـﺒﺮ ﭘﺮﺳـﯿﺪﻧﺪ ﭼﻪ ﮐﺲ ﻧﯿﮑـﻮﻗﺮاﺋﺖ اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﻧﮑﻪ ﭼﻮن ﻗﺮاﺋﺘﺶ را‬ ‫ﺷﻨﯿﺪي او را ﺗﺮﺳﺎن از ﺧﺪا ﺑﯿﻨﯽ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 4‬ج‪ 1‬ص‪.(157‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻗﻄﻦ‪ .‬از وي ﻣﺼـﻌﺐ ﺑﻦ ﻗﯿﺲ ﺣـﺪﯾﺚ ﻣﯿﮑﻨـﺪ وﻟﯽ ﻣﺠﻬﻮل اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﺣﺒﺎن در ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن اﻟﺨﺮاﺳﺎﻧﯽ‬ ‫ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ او را ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ اﻟﻘﺎﺳﻢ ﮔﻤﺎن ﺑﺮده اﺳﺖ اﺷﺘﺒﺎه ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص‪.(384‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻗﯿﺲ ﺑﻦ ﻋﺮﻓﻄﮥ‪ .‬ﻣﺠﻬﻮل اﺳﺖ و ﺑﺨﺎري ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺣﺪﯾﺚ او ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص‪.(384‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻗﯿﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ اﻟﻌﺠﻼن ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮﺑﻦ ﺑﯿﺎﺿﮥ اﻻﻧﺼﺎري اﻟﺨﺰرﺟﯽ اﻟﺒﯿﺎﺿﯽ‪ .‬اﺑﻦ اﺳﺤﺎق او را در زﻣﺮهء ﮐﺴﺎﻧﯽ‬ ‫داﻧﺴـﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در واﻗﻌﻪ ﻫﺎي »ﻋﻘﺒﻪ« و »ﺑﺪر« و »اﺣﺪ« ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﺣﺒﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬او در وﻗﻌﻪء ﺑﺪر ﺳﺨﺖ ﺟﻨﮕﯿﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻣﻮﺳﯽ‬ ‫ﺑﻦ ﻋﻘﺒـﮥ او را ﻧﺎم ﻧﺒﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺑﻮﻣﻌﺸـﺮ او را از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ وﻗﻌﻪء ﻋﻘﺒﻪ را دﯾﺪه اﻧﺪ ﻧﺎم ﻧﺒﺮده اﺳﺖ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ج‪ 1‬ص‬ ‫‪ .(96‬و از اﯾﻦ ﺧﺎﻧـﺪان اﻓﺮاد دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﭼﻮن زﯾﺪﺑﻦ ﻟﺒﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺪري‪ ،‬ﻓﺮوة ﺑﻦ ﻋﻤﺮو‪ ،‬ﺑﺪري ﻋﻘﺒﯽ‪ ،‬ﺑﺪري و ﻋﻤﺮوﺑﻦ اﻟﻨﻌﻤﺎن رﺋﯿﺲ‬ ‫ﺧﺰرج در وﻗﻌﻪء ﺑﻌﺎث و ﭘﺴﺮش ﻧﻌﻤﺎن ﺻﺎﺣﺐ ﺑﯿﺮق ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ در وﻗﻌﻪء اﺣﺪ‪) .‬از ﻋﻘﺪ اﻟﻔﺮﯾﺪ ج‪ 3‬ص‪ 330‬چ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻌﯿﺪ اﻟﻌﺮﯾﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻗﯿﺲ ﺑﻦ ﻣﻀﻠﻞ‪ ،‬ﻣﺮدي از ﻗﻮم ﺑﻨﯽ اﺳﺪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻗﯿﺲ ﺳﻬﻤﯽ‪ .‬او را از زﻣﺮهء »ﻣﺆﻟﻔﮥ ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ« ﻧﺎم ﺑﺮده اﻧﺪ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ج‪ 1‬ص‪.(96‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﮐـﺜﯿﺮ‪ .‬ﻣﺘـﻮﻓﯽ ﺑﻪ ﺳـﺎل ‪ 140‬ه ‪ .‬ق‪ .‬از ﻣـﻮاﻟﯽ ﺗﻤﯿﻢ اﺳﺖ وي ﻣـﺪﺗﻬﺎ ﺑﺮ ﻗﻬﺴـﺘﺎن ﻓـﺎرس وﻻـﯾﺖ ﮐﺮد ﺗـﺎ آﻧﮑﻪ ﻋﺒـﺪاﻟﺠﺒﺎرﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﻋﺎﻣـﻞ ﺧﺮاﺳـﺎن ﺷـﺪ و وي را در ﺟﻤﻠـﻪء ﻋـﺪه اي ﮐﻪ ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ دﻋـﻮت ﺑﺮاي ﻃـﺎﻟﺒﯿﻦ ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐﺸﺖ‪) .‬از اﻋﻼـم زرﮐﻠﯽ ج‪1‬‬ ‫ص‪.(285‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﮐﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﻋﻮف ﺑﻦ ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﻏﻨﻢ ﺑﻦ ﻣـﺎزن ﺑﻦ اﻟﻨﺠﺎر اﻻﻧﺼﺎري اﻟﻤﺎزﻧﯽ‪ .‬وي را ﮐﻠﺒﯽ و ﻋـﺪوي ﻧﺎم ﺑﺮده اﻧـﺪ و از‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در وﻗﻌﻪء ﺑﺌﺮﻣﻌﻮﻧﮥ ﺷﺮﺑﺖ ﺷﻬﺎدت ﻧﻮﺷﯿﺪ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ج‪ 1‬ص‪.(96‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑـﻦ ﮐﻼـب‪ .‬وي از اﻧﺲ رواﯾـﺖ دارد‪ .‬او را ﺣـﺪﯾﺚ ﻣﻨﮑﺮي اﺳﺖ‪» :‬ان اﷲ اﮐﺮم اﻣـﺘﯽ ﺑﺎﻻﻟﻮﯾـﮥ« وﻟﯿـﺪﺑﻦ ﻣﺴـﻠﻢ از ﻋﻨﺒﺴـﮥ ﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن از او رواﯾـﺖ ﮐﺮده‪ .‬وﻟﯽ ازدي آن را ﺗﺮك ﻧﻤـﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻘﯿﻠﯽ ﺣـﺪﯾﺚ او را ﻏﯿﺮﻣﺤﻔـﻮظ و ﺑﯽ اﺻـﻞ ﻣﯿﺪاﻧـﺪ‪) .‬از ﻟﺴـﺎن‬ ‫اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص‪.(385‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﮐﻠﺜﻮم‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻋﺎﻟﻤﺎن ﺑﻪ اﺣﻮال ﺷـﻌﺮا و اﻫﻞ ادب ﻋﺮب اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﮐﻠﺜﻮم ﺑﻪ رواﯾﺖ اﺣﻤﺪﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻫﺮ از اﺑﯽ اﻟﺤﺴﻦ‬ ‫ﻃﻮﺳـﯽ از اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﺒﯿـﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ذواﻟﺮﻣﻪ در ﺷـﻌﺮ ﺻـﺎﺣﺐ ﺗﺸﺒﯿﺐ ﺑﺮ زﻧـﺎن و اوﺻﺎف و ﺑﮑﺎء ﺑﺮ دﯾﺎر اﺳﺖ و آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣـﺪح و‬ ‫ﻫﺠﻮ ﻣﯽ ﭘﺮدازد ﮐـﺎرش اﻫﻤﯿﺘﯽ ﻧـﺪارد‪) .‬از اﻟﻤﻮﺷـﺢ ص ‪ .(176‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء اﻟﻤﻌﺮب ﺟﻮاﻟﯿﻘﯽ اﯾﻦ ﻣﺼـﺮع از ﺧﺎﻟـﺪ رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﮐﺎﻟﻤﺮزﺑﺎﻧﯽ ﻋﯿﺎل ﺑﺎوﺻﺎل‪) .‬از اﻟﻤﻌﺮب ﺟﻮاﻟﯿﻘﯽ ص‪.(319‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﮐﯿﺴـﺎن‪ .‬وي از رﺑﯿﻊ ﺑﻨﺖ ﻣﻌﻮذ رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨـﺪ‪ .‬ﺑﺨـﺎري ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬در ﺣـﺪﯾﺚ او ﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ ﻫـﺎ در اﺳﻢ او راه ﺧﻄﺎ‬ ‫ﭘﯿﻤﻮده اﻧـﺪ و او را ﮐﻪ »اﺑﻦ ذﮐﻮان« اﺳﺖ ذﮐﻮان ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ! ﺻـﺎﺣﺐ ﻟﺴـﺎن اﻟﻤﯿﺰان ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺑﺨـﺎري در ﮐﺘـﺎب ﺧﻮد ﺑﻨـﺎم ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﺮاي‬ ‫ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﮐﯿﺴـﺎن دو ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﯽ آورد‪) .‬اﺑﻦ اﺑﯽ ﺣـﺎﺗﻢ ﻧﯿﺰ از او در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﭘﯿﺮوي ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ(‪ .‬ﯾﮑﯽ از آن دو ﺷـﺮح ﺣﺎل اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫وي از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨـﺪ و ﺑﺨﺎري ﻫﻢ در »ادب اﻟﻤﻔﺮد« اﺧﺮاج ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺮاي او ﮐﺮده اﺳﺖ و اﺑﻦ ﺣﺒﺎن در ﺛﻘﺎت ﻧﯿﺰ از او ﻧﺎم ﺑﺮده‬ ‫و در ﺗﻬﺬﯾﺐ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺣﺎﻟﺶ آﻣﺪه اﺳﺖ ﻣﺰي اﯾﻦ ﺷـﺮح ﺣﺎل را در ﺗﻬﺬﯾﺐ ﻣﺨﻠﻮط ﮐﺮده‪ .‬اﺑﻦ اﺑﯽ ﺣﺎﺗﻢ در اﯾﻦ ﻣﻮرد از ﺑﺨﺎري ﺗﺒﻌﯿﺖ‬ ‫ﻧﻤﻮده وﻟﯽ از ﻗﻮل ﭘـﺪرش ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ‪ :‬ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ذﮐﻮان اﺷـﺘﺒﺎه ﻋﯿﺴـﯽ ﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ اﺳﺖ در اﺳﻢ ﭘﺪر او‪ ،‬و اﯾﻦ ﻏﻠﻂ ﺑﺮاي ﺑﺨﺎري ﻧﯿﺰ‬ ‫واﻗـﻊ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻋﻘﯿﻠﯽ در ﺑﯿﻦ ﺿـﻌﻔﺎء از ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﮐﯿﺴـﺎن ﻧـﺎﻣﯽ ﻧـﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ از رﺑﯿـﻊ ﺑﻨﺖ ﻣﻌـﻮذﺑﻦ ﻋﻔﺮاء ﺣـﺪﯾﺚ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ و در‬ ‫ﺣﺪﯾﺜﺶ ﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪ .‬در ﻫﺮ ﺣﺎل ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ در اﺳﻢ ﭘﺪر او ﺧﻄﺎ ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص ‪.(385‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑـﻦ ﻟﺤﻼـح‪ .‬در اﯾﻨﮑـﻪ آﯾـﺎ او را ﺻـﺤﺎﺑﺖ دﺳﺖ داده ﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪ .‬از او ﺣـﺪﯾﺜﯽ ﺣﺴﻦ اﺳﺖ و آن را اﺑﻦ ﻋﺠﻼـن از زرﻋـﮥ ﺑﻦ‬ ‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ از او ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ رواﯾﺖ او را از ﻃﺮﯾﻖ ﻋﻤﺮ ﻣﺮﺳﻞ ﻣﯿﺪاﻧﺪ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 4‬ج‪ 1‬ص‪.(157‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ ))ِاخ( اﺑﻦ ﻣﺎﻟـﮏ ﺑﻦ رﺑﻌﯽ ﺑﻦ ﺳـﻠﻤﯽ ﺑﻦ ﺟﻨـﺪل ﺑﻦ ﻧﻬﺸـﻞ ﺑﻦ دارم ﺑﻦ ﻣﺎﻟـﮏ ﺑﻦ ﺣﻨﻈﻠـﮥ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ زﯾـﺪ ﻣﻨﺎة ﺑﻦ ﺗﻤﯿﻢ اﻟﺘﻤﯿﻤﯽ‬ ‫اﻟﻨﻬﺸﻠﯽ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺎﻟﺪ در وﻓﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺣﻖ آﻧﻬﺎ آﯾﻪء‪» :‬ان اﻟﺬﯾﻦ ﯾﻨﺎدوﻧﮏ ﻣﻦ وراء اﻟﺤﺠﺮات«‪) .‬ﻗﺮآن ‪ (94/4‬ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻻﺻﺎﺑﻪ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در ﮐﺘﺎب ﻧﺼﻮص ﺻﺎﻋﺪ رﺑﻌﯽ ﺧﻮاﻧﺪم )ﺑﺎ اﺳﻨﺎدي ﮐﻪ ﺻﺎﻋﺪ ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ( از اﺑﯽ ﻋﺒﯿﺪة ﻣﻌﻤﺮﺑﻦ اﻟﻤﺜﻨﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻗﻌﻘـﺎع ﺑﻦ ﻣﻌﺒـﺪﺑﻦ زرارة ﻣﺮدي ﺣﻠﯿﻢ ﺑـﻮد و ﺑﻪ ﻋﻤﺶ ﺣـﺎﺟﺐ ﺑﻦ زرارة در ﺣﻠﻢ ﺷـﺒﺎﻫﺖ داﺷﺖ‪ .‬روزي ﺣـﺎﺟﺐ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑـﻮد و‬ ‫ﺷﺘﺮﻫﺎﯾﺶ را ﻧﺰد او آورده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺎه ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ اﻟﻨﻬﺸـﻠﯽ ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ و ﻧﯿﺰه در دﺳﺖ ﺑﺮ ﺣﺎﺟﺐ وارد ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﺎﺟﺐ‬ ‫ﯾﺎ ﺑﺮﻗﺺ ﯾﺎ ﺗﺮا ﺑﺎ ﻧﯿﺰه ﻣﯿﺰﻧﻢ‪ .‬ﺣﺎﺟﺐ ﭼﻮن او را دﯾﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﺳـﻔﯿﻪ از ﻣﻦ دور ﺷﻮ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ اﺑﺎ ﮐﺮد ﭘﺲ ﺣﺎﺟﺐ ﺑﻨﺎﭼﺎر ﺑﺎﯾﺴـﺘﺎد و ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫رﻗﺺ ﺑﺨـﻮد ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﭼﻮن ﺑﻪ ﺷـﯿﺒﺎن ﺑﻦ ﻋﻠﻘﻤـﮥ ﺑﻦ زرارة رﺳـﯿﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺎﻟـﺪ ﻋﻢ ﻣﺮا اﺳـﺘﻬﺰاء ﻣﯿﮑﻨـﺪ؟ او را ﺑﻪ ﻣﻨـﺎﻓﺮت ﺧﻮاﻫﻢ‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﻮﺗﻤﯿﻢ ﭼﻮن اﯾﻦ ﺑﺸﻨﯿﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﺎﺟﺐ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ و ﺣﺎﺟﺐ ﻧﯿﺰ او را ﻧﻬﯽ ﮐﺮد ﺑﻌﺪ ﻗﻌﻘﺎع ﺑﻦ ﻣﻌﺒﺪ و ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻓﺮت ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺰد رﺑﯿﻌﮥ ﺑﻦ ﺣﺬار اﻻﺳﺪي رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻟﻘﺼﮥ ﺑﻄﻮﻟﻬﺎ‪) ...‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ج‪ 1‬ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ص‪.(79‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﺠﺪوح‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻣﻔﺪوح ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ِﻣﺤَﺠﻦ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﻋﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ اﻟﻤﺪاﺋﻨﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ و ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻣﺤﺠﻦ در ﻧﺰد اﺑﻮاﻟﻌﺘﺎﻫﯿﮥ ﺣﺎﺿـﺮ ﺑﻮدﯾﻢ و ﭘﺴـﺮ او‬ ‫ﺑﺮاي ﭘﺪر ﺷـﻌﺮي ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬اﺑﻮاﻟﻌﺘﺎﻫﯿﮥ او را ﻣﻨﻊ از آن ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻌﺮ ﻃﺒﻊ رﻗﯿﻖ ﻻزم دارد و ﺗﻮ واﺟﺪ آن ﻧﯿﺴﺘﯽ و ﺑﻬﺘﺮ ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺑﺎزار روي و ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺎزار اداﻣﻪ دﻫﯽ‪) .‬از اﻟﻤﻮﺷﺢ ص ‪.(374‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ‪ .‬وي از ام ﺳﻠﻤﮥ )رض( رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص ‪.(385‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻧﺼﺎري ﺑﺼﺮي‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﺮﺟﺎل‪ .‬وي ﺗﺎﺑﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﺮﺟﺎل ﺧﺎﻟﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ زﻫﯿﺮﺑﻦ اﺑﯽ اﻣﯿـﮥ ﺑﻦ ﻣﻐﯿﺮة ﻣﺨﺰوﻣﯽ‪ .‬ﺑﺨﺎري ﺣـﺪﯾﺚ او را ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ ﻧﻤﯿﺪاﻧـﺪ‪ .‬ﻣﻌﺎذﺑﻦ ﻣﻌﺎذ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺻﺎﻟﺢ ﺑﻦ‬ ‫اﺑﯽ اﻻﺧﻀـﺮ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺧﺎﻟﺪ از ﮐﻨﯿﺰﮐﯽ ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﺪاﻧﺶ ﺑﻮد و او از ﺟﺪه اش ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد ﮐﻪ‪ :‬ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ‬ ‫و ﺑﺮادرش ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﻤﮑﻪ وارد ﺷﺪﻧـﺪ و ﻃﻮاف ﮐﺮدﻧـﺪ و ﺳـﻌﯽ ﺑﺠﺎ آوردﻧـﺪ و ﺳـﭙﺲ ﺑﺎزﮔﺸـﺘﻨﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﺣﺒﺎن در ﺛﻘﺎت ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ اﻟﻤﺨﺰوﻣﯽ ﻣﺮاﺳﯿﻞ را رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص‪.(386‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ رازاﻧﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻋﻤﺮو‪ .‬وي ﭘـﺪر ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ رازاﻧﯽ و ﺛﻘﻪ اﺳﺖ‪ .‬از ﺣﺴﻦ ﺑﻦ َﻋَﺮﻓﮥ ﺣﺪﯾﺚ رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﯿﺎن از اﺑﻮﻋﻤﺮو ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ رازاﻧﯽ و او ﺑﺎ ﭼﻨﺪ واﺳـﻄﻪ از اﻧﺲ رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪» :‬اّن اﷲ ﻋّﺰوﺟّﻞ‬ ‫ﻟﯿﺲ ﺑﺘﺎرك اﺣﺪًا ﻣﻦ اﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ ﯾﻮم اﻟﺠﻤﻌﻪ اﻻ ﻏﻔﺮﻟﻪ«‪) .‬از ذﮐﺮ اﺧﺒﺎر اﺻﻔﻬﺎن ج‪ 1‬ص‪.(306‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ زﺑﯿﺮي‪ .‬وي از آل زﺑﯿﺮ اﺳﺖ و از ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﺴـﯿﻦ رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨـﺪ‪ .‬ﺑﺨﺎري او را ﻣﻨﮑﺮاﻟﺤﺪﯾﺚ ﻣﯿﺪاﻧﺪ‪ .‬اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ او را‬ ‫ﻣﺠﻬﻮل داﻧﺴـﺘﻪ‪ ،‬اﺑﻮزراﻋـﮥ و اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ‪ :‬او ﻫﻤﺎن ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ زﺑﯿﺮ اﺳﺖ و ﻋﻘﯿﻠﯽ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬از‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 630‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص‪.(386‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺮﺷـﯽ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل اﺑﻦ اﺑﯽ ﺷـﯿﺒﮥ در ﻣﻨﺼﻒ اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن اﻟﺤﻤﯿﺮي از ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﻘﺮﺷﯽ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد ﮐﻪ او ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻦ ﻣﺮوان ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﺮ ﮐﻪ ﮐﻨﯿﺰﮐﯽ ﺑﺮاي ﺗﻠﺬذ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻨﯿﺰك ﺑﺮﺑﺮي ﮔﯿﺮد‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﻟﺨﻠﻔﺎء ص‪.(144‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﻣﺮوزي‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﯾﺰﯾـﺪﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ‪ .‬وي ﺑﻨﺪار ﮐﺮﻣﺎن ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺳـﯿﻤﺠﻮر از ﺳﯿﺴـﺘﺎن ﺑﮕﺮﯾﺨﺖ و ﺑﻪ راه ﻗﻬﺴـﺘﺎن‬ ‫ﺑﺮﻓﺖ او ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺘـﺪر ﻧﻮﺷﺖ اﻧـﺪر ﺣـﺪﯾﺚ ﺳﯿﺴـﺘﺎن و او را ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﯾﺴـﯽ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺣﻤﺪان ﺗﺮﻏﯿﺐ ﮐﺮد‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴـﺘﺎن چ‬ ‫‪ 1314‬ه ‪ .‬ش‪ .‬ص ‪ .(302‬وي در ﻣﻌﯿﺖ ﻓﻀـﻞ ﺑﻦ ﺣﻤﯿـﺪ در ﺳﺎل ‪ 301‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﮐﻪ اﺣﻤﺪﺑﻦ اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ ﮐﺸـﺘﻪ ﺷﺪ و ﭘﺴـﺮش ﻧﺼﺮ‬ ‫ﺟﺎي او ﻧﺸـﺴﺖ ﺑﻪ ﺳﯿﺴـﺘﺎن رﻓﺖ و ﺳـﭙﺲ ﺑﺎ ﻓﻀﻞ ﺑﺮ ﻏﺰﻧﻪ و ﺑ ُﺴﺖ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ و ﺑﻌﺪًا ﻓﻀﻞ او را ﺗﻨﻬﺎ ﮔﺬارد و او ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﺋﯽ دﺳﺖ اﻧﺪر‬ ‫ﮐﺎر ﺷﺪ و ﺑﺮ ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻋﺼﯿﺎن آورد‪) .‬از ﺷﺮح ﺣﺎل رودﮐﯽ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ ج‪ 1‬ص‪.(400‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﻧﺨﻌﯽ اﻟﮑﻮﻓﯽ‪ .‬وي از اﺑﯽ ﺳـﻠﯿﻢ رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨـﺪ و از او اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ اﻻﺷـﺞ رواﯾﺖ دارد‪ .‬درﺑﺎرهء او از اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ ﺳﺆال‬ ‫ﺷﺪ‪ ،‬وي ﮔﻔﺖ‪ :‬او را ﻧﻤﯿﺸﻨﺎﺳﻢ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص‪.(386‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﺨﺮوج‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮروح‪ .‬وي از ﺗﺎﺑﻌﺎن اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮروح ﺧﺎﻟﺪ و ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻣﻔﺪوح ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﺨﻠﺪ ﺑﺤﻠﯽ ﻗﻄﻮاﻧﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻬﯿﺜﻢ‪ .‬از ﺗﺎﺑﻌﺎن اﺳﺖ و ﻣﺤﺪث ﻧﯿﺰ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻬﯿﺜﻢ ﺧﺎﻟﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ(اﺑﻦ ﻣﺴـﺘﻨﯿﺮ‪ .‬وي از ﻣﯿﻤﻮن از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨـﺪ‪ .‬ﻣﯿﻤﻮﻧﯽ ﮐﻪ از او رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨـﺪ و در ﮐﺘـﺎب اﺑﻦ اﺑﯽ ﺣﺎﺗﻢ آﻣـﺪه اﺳـﺖ‬ ‫ﻣﯿﻤﻮن ﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﺒـﺪاﷲ اﺳﺖ ﻧﻪ ﻣﯿﻤﻮن ﺑﻦ ﻣﻬﺮان ﮐﻪ ﻧـﺎﻣﺶ ﻫﻤﻮاره در وﻗﺖ اﻃﻼـق ﻧﺎم ﻣﯿﻤﻮن ﺑﻪ ذﻫﻦ ﺧﻄﻮر ﻣﯿﮑﻨـﺪ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان‬ ‫ج‪ 2‬ص‪.(386‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﻀـﺎ اﻟـﺬﻫﻠﯽ‪ .‬ﻧـﺎم ﻓﻘﯿﻪ ﺑـﺎورع ﺳﯿﺴـﺘﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺎل ﺻـﺪ و ﻧﻮد و ﭼﻬﺎر ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻓﺘـﺢ ﺑﻦ ﺣﺠﺎج ﻋﺎﻣﻞ‬ ‫ﻣﺄﻣﻮن ﺑﻪ ﺳﯿﺴـﺘﺎن آﻣﺪ و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﺤﻀـﯿﻦ اﻟﻘﻮﺳـﯽ ﺷـﻬﺮ را ﺑﺮ او آﺷﻔﺘﻪ ﮔﻮﻧﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﻮت ﮐﺮد‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن چ ‪ 1314‬ه ‪.‬‬ ‫ش‪ .‬ص‪.(171‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﻌﺪان اﻟﮑﻼﻋﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻋﺒﺪاﷲ‪ .‬وي از زﻫﺎد ﻋﺮب اﺳﺖ‪ .‬ﯾﺰﯾﺪﺑﻦ ﻫﺎرون ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﺣﺎل روزه درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬اﺑﻦ‬ ‫ﺳﻌـﺪ ﺳﺎل وﻓﺎت او را ﺻـﺪ و ﺳﻪ و ﻋﻔﯿﺮﺑﻦ ﻣﻌـﺪان ﺻﺪ و ﭼﻬﺎر ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي ذﮐﺮ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬وي از اﺑﯽ ﻋﺒﯿﺪة و ﻣﻌﺎذ و ﻋﺒﺎدة و اﺑﯽ ذر و‬ ‫ﺟﺰ اﯾﺸﺎن رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨـﺪ‪ .‬ﺛﻮرﺑﻦ ﯾﺰﯾـﺪ از ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻣﻌﺪان ﻣﯽ آورد ﮐﻪ وي ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﯿﭻ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﺟﺰ آﻧﮑﻪ او را ﭼﻬﺎر ﭼﺸﻢ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‬ ‫دو ﭼﺸـﻢ ﺳـﺮ و دو ﭼﺸﻢ ِﺳـ ّﺮ‪ .‬ﺑـﺎ اﯾﻦ دو ﭼﺸﻢ ﺑﻨـﺪه اﻣﺮ آﺧﺮت را ﻣﯿﻨﮕﺮد‪ ،‬و ﭼـﻮن ﺧـﺪا ﺧﯿﺮ ﮐﺴـﯽ را ﺑﺨﻮاﻫـﺪ ﻣﺮ اﯾﻦ دو ﭼﺸﻢ او را‬ ‫ﮔﺸـﺎده ﻣﯽ ﮔﺮداﻧـﺪ و ﺑـﺎ آن ﺑـﻪ ﻣﻨﻈﺮ ﻏﯿﺐ ﻣﯽ ﻧﮕﺮد و ﭼـﻮن ﺟﺰ اﯾﻦ ﺧﻮاﻫـﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﮑﻨـﺪ‪ .‬ﺳـﭙﺲ آﯾﻪء »ام ﻋﻠﯽ ﻗﻠـﻮب اﻗﻔﺎﻟﻬـﺎ« )ﻗﺮآن‬ ‫‪ (47/24‬را ﺧﻮاﻧﺪ‪) .‬از ﺻﻔﮥ اﻟﺼﻔﻮة ج‪ 4‬ص‪.(188‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﻌـﺪان ﺷـﺎﻣﯽ‪ .‬وي ﯾﮑﯽ از ﻗﺮاء اﺳﺖ و او را ﻗﺮاﺋﺘﯽ ﺧﺎص اﺳﺖ‪» .‬ﮐﺘﺎب اﻟﻌـﺪد« در آﯾﻪ ﻫﺎي ﻗﺮآن از آن اوﺳﺖ‪) .‬از اﺑﻦ‬ ‫اﻟﻨﺪﯾﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﻌﻤﺮ‪ .‬وي و ﺑﺤﺮاة ﺑﻦ ﺛﻮر و ﺑﺮادرش ﺷـﻘﯿﻖ ﺑﻦ ﺛﻮر و ﭘﺴـﺮ ﺑﺮادرش ﺳﻮﯾـﺪﺑﻦ ﻣﻨﺠﻮف ﺑﻦ ﺛﻮر و ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺣﻄﺎن و ﺳﺪوس‬ ‫از ﺷﯿﺒﺎن ﺑﻦ ذﻫﻞ ﺑﻦ ﺛﻌﻠﺒﮥ ﺑﻦ ﻋﮑﺎﺑﮥ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪) .‬از ﻋﻘﺪ اﻟﻔﺮﯾﺪ چ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻌﯿﺪاﻟﻌﺮﯾﺎن ج‪ 3‬ص‪.(311‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﻌﻤﺮﺑﻦ ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ اﻟﺤﺎرث ﺑﻦ ﺷـﺠﺎع ﺑﻦ اﻟﺤﺎرث ﺑﻦ ﺳـﺪوس اﻟﺴﺪوﺳـﯽ‪ .‬وي را ادراك زﻣﺎن ﻧﺒﯽ دﺳﺖ داد‪ .‬اﺑﻮاﺣﻤﺪ‬ ‫ﻋﺴـﮑﺮي ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬در زﻣـﺎن ﻋﻤﺮ وي رﺋﯿﺲ ﻃﺎﯾﻔﻪء ﺑﮑﺮﺑﻦ واﺋﻞ ﺑﻮد‪ .‬در ﮐﺘﺎب»اﻟﺒﯿﺎن« ﺟﺎﺣﻆ آرد‪ :‬ﭼﻮن ﻣﺠﺮاة ﺑﻦ ﺛﻮر ﺷـﻬﺎدت ﯾﺎﻓﺖ‬ ‫رﯾـﺎﺳﺖ ﺑﮑﺮ را ﻋﻤﺮ در اﯾﻦ ﻋﻬـﺪ ﺑﻪ او داد و ﻋﺜﻤـﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻌـﺪ از آن رﯾﺎﺳﺖ را ﺑﻪ ﺷـﻘﯿﻖ ﺑﻦ ﻣﺠﺮاة ﺳﭙﺮد و ﺳـﭙﺲ ﺑﻪ ﺣﺼـﯿﻦ ﺑﻦ اﻟﻤﻨـﺬر‬ ‫واﮔﺬار ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻧﻘﻞ ﯾﻌﻘﻮب ﺑﻦ ﺳـﻔﯿﺎن ﺧﺎﻟﺪ در ﺟﻨﮓ ﺟﻤﻞ و ﺻـﻔﯿﻦ ﺑﺎ ﻋﻠﯽ ﺑﻮد و در زﻣﺮهء اﻣﺮاء ﻟﺸﮑﺮ ﻋﻠﯽ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬ﺷﺎﻋﺮي‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را در ﺑﯿﺖ زﯾﺮ آورده اﺳﺖ‪ :‬ﻣﻌﺎوي اﻣﺮ ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﻣﻌﻤﺮ ﻓﺄﻧﮏ ﻟﻮﻻ ﺧﺎﻟﺪ ﻟﻢ ﺗﺆﻣﺮا‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﮥ ج‪ 1‬ﻗﺴﻢ ‪ 3‬ص‪ .(147‬در اﻋﻼم‬ ‫زرﮐﻠﯽ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻣﻌﺎوﯾﻪ وي را اﻣﺎرت ارﻣﻨﺴـﺘﺎن داد و وي ﻗﺼﺪ آن ﺑﻼد ﮐﺮد وﻟﯽ در راه ﺑﻪ ﻧﺼـﯿﺒﯿﻦ درﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﺣﺪود ‪ 50‬ه ‪ .‬ق‪.‬‬ ‫)‪ 670‬م‪) .(.‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ ج‪ 1‬ص‪.(285‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﻐﯿﺚ‪ .‬وي از ﺻـﺤﺎﺑﻪ ﺑﻮد و اﺑﻦ وﻫﺐ از ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺣﺎرث از ﺳـﻌﯿﺪﺑﻦ اﺑﯽ ﻫﻼل از ﺷﯿﺒﮥ ﺑﻦ ﻧﺼﺎح از ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻣﻐﯿﺚ ﮐﻪ از‬ ‫ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺑﻮد رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ )ص( ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬رأﯾﺖ ﻗﺮﻣﺎن ﻣﺘﻠﻔﻌًﺎ ﻓﯽ ﺧﻤﯿﻠـﮥ ﻣﻦ اﻟّﻨﺎر ﯾﺮﯾﺪ اﻟّﺬي ﻏّﻞ ﯾﻮم ﺧﯿﺒﺮ«‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ج‪1‬‬ ‫ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ص‪.(97‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﻐﯿﺚ ﺑﻦ اﻟﺤﺮب ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮑﺒﻦ ﺣﻨﻈﻠﮥ ﺑﻦ زﯾﺪ ﻣﻨﺎة‪ .‬وي از ﻋﺮﺑﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻠﻮان ﺟﺪ اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﺑﻠﻌﻤﯽ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)از ﮐﺘﺎب اﺣﻮال رودﮐﯽ ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ ص‪.(499‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﻔـﺪوح‪ .‬در ﻧـﺎم ﭘـﺪرش ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻔـﺪوح دو ﻗـﻮل دﯾﮕﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﯾﮑﯽ از آن دو ﻗﻮل ﻣﺠـﺪوح اﺳﺖ و ﻃﺒﻖ ﻗﻮل دﯾﮕﺮ‬ ‫ﻣﺨﺮوج‪ .‬او از اﻧﺲ و ﺟﺰ او رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨـﺪ‪ .‬ﯾﺰﯾـﺪﺑﻦ ﻫـﺎرون او را ﮐﺎذب ﻣﯿﺪاﻧـﺪ‪ .‬اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ او را ﺿـﻌﯿﻒ داﻧﺴـﺘﻪ و ﺑﻪ ﭼﯿﺰي ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬ ‫ﻧﺴـﺎﺋﯽ او را ﻣﺘﺮوك ﻣﯿﺪاﻧـﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﻋـﺪي ﮐﻨﯿﻪء او را اﺑﻮروح آورده اﺳﺖ‪ .‬در ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ﺑﻌﻀـﯽ از اﺣﺎدﯾﺚ ﻣﻨﻘﻮﻟﻪ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء او آﻣـﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص‪ .(387‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮروح ﺧﺎﻟﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﻠﺠﻢ‪ .‬وي از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺰرﮔﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﺟﻤﻞ راﺿﯽ ﺑﻪ ﺻﻠﺢ ﻧﺸﺪﻧﺪ‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ ‪ 2‬ﺧﯿﺎم ج‪ 1‬ص‪.(529‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻣﻬﺎﺟﺮ‪ .‬وي ﺗﺎﺑﻌﯽ اﺳﺖ و ﻋﻮف از او ﺣﺪﯾﺚ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮﻣﻬﺎﺟﺮ ﺧﺎﻟﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑـﻦ ﻣﻬﺮان ﺑﻠﺨﯽ‪ .‬وي از ﻫﺸـﺎم ﺑـﻦ ﻋﺮوة و از او اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ رواﯾﺖ دارد‪ .‬ﺧﻠﯿﻠﯽ در ارﺷـﺎد او را از ﻣﺮﺟﺌـﺎن داﻧﺴـﺘﻪ و‬ ‫ﺑﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺗﻀﻌﯿﻔﺶ ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص‪.(387‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﻬﺮان اﻟﺤﺬاء اﻟﻤﺼﺮي‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻤﻨﺎزل‪ ،‬از ﺗﺎﺑﻌﺎن اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻤﻨﺎزل ﺧﺎﻟﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﯿﺴﺮه‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ ﺑﮑﺮي زﺑﯿﺮي‪ .‬وي ﺗﺎﺑﻌﯽ و ﻣﺤﺪث اﺳﺖ و ﯾﻮﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ از او رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻧﺎﻓﻊ اﺷـﻌﺮي‪ .‬وي از ﺣﻤﺎدﺑﻦ اﺑﯽ ﺳـﻠﯿﻤﺎن رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨـﺪ‪ .‬اﺑﻮزراﻋﻪ و ﻧﺴﺎﺋﯽ او را ﺿـﻌﯿﻒ ﻣﯿﺪاﻧﻨﺪ‪ .‬وي از اوﻻد اﺑﻮﻣﻮﺳـﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﻋﺪي در ﺳﻠﺴـﻠﻪء ﺣﺪﯾﺜﯽ از او ﺑﺪﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴـﯿﻦ اﺷﻨﺎﻧﯽ از ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺳﻌﯿﺪ از ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻧﺎﻓﻊ از ﺳﻌﯿﺪﺑﻦ‬ ‫اﺑﯽ ﺑﺮده از ﭘﺪرش از اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص‪.(388‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻧﺎﻓﻊ ﺧﺰاﻋﯽ‪ .‬وي از ﺟﻤﻠﻪء »ﻣﺒﺎﯾﻌﯿﻦ ﺗﺤﺖ ﺷﺠﺮه اﺳﺖ«‪ .‬اﺑﻮﻋﻤﺮ او را ﻧﺎم ﺑﺮده و ﺑﯿﻦ او و ﺧﺎﻟﺪ ﺧﺰاﻋﯽ ﻓﺮق ﮔﺬارده اﺳﺖ‬ ‫وﻟﯽ اﯾﻦ ﺗﻮﻫﻤﯽ ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ آن اﺑﻦ اﺛﯿﺮ اﺷﺎره ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 4‬ج‪ 1‬ص‪ .(57‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺧﺰاﻋﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻧﺠﯿـﺢ ﻣﺼـﺮي‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﯾﺤﯿﯽ‪ .‬وي از ﺳـﻌﯿﺪﺑﻦ اﺑﯽ ﻣﺮﯾﻢ و أﺑﯽ ﺻﺎﻟـﺢ رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨـﺪ‪ .‬اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ او را ﮐﺎذب و ﺣﺪﯾﺚ‬ ‫ﺳﺎز ﻣﯿﺪاﻧـﺪ و ﻣﻌﺘﻘـﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺣﺎدﯾﺚ ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ در ﮐﺘﺐ اﺑﻦ اﺑﯽ ﻣﺮﯾﻢ و اﺑﯽ ﺻﺎﻟﺢ از آن اوﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﯾﻮﻧﺲ در ﺗﺎرﯾﺨﺶ او را راوي‬ ‫از ﻟﯿﺚ و ﻣﺎﻟﮏ و ﻣﻌﺎوﯾﮥ ﺑﻦ ﺻﺎﻟﺢ ﻣﯿﺪاﻧﺪ و ﺳﺎل ﻣﺮﮔﺶ را ‪ 254‬ه ‪.‬ق ﻣﯽ آورد‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص‪.(38‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻧﻀـﻠﮥ‪ .‬وي از ﺷﻌﺮاء ﻋﺮب اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﯿﺖ او راﺳﺖ‪ :‬اذا ﮐﻨﺖ ﻓﯽ ﻗﻮم ﻋﺪي ﻟﺴﺖ ﻣﻨﻬﻢ ﻓﮑﻞ ﻣﺎﻋﻠﻔﺖ ﻣﻦ ﺧﺒﯿﺚ و ﻃﯿﺐ‪.‬‬ ‫)از اﻟﺒﯿـﺎن واﻟﺘـﺒﯿﯿﻦ چ ﺣﺴﻦ ﺳـﻨﺪوﺑﯽ ج‪ 3‬ص‪ .(158‬ﺻـﻔﯽ ﭘﻮري ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﻧﻀـﻠﮥ ﺑﻦ اﺷـﺘﺮ ﻣﺮدي از ﺑﻨﯽ اﺳـﺪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ اﻟﺤﺎرث ﺑﻦ ﻋﺒﺪ رزاح ﺑﻦ ﻇﻔﺮﺑﻦ اﻟﺨﺰرج ﺑﻦ ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ اﻻوس اﻻﻧﺼﺎري اﻟﻈﻔﺮي‪ .‬اﺑﻦ ﻋﺴﺎﮐﺮ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬او از‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در وﻗﻌﻪء ﻣﻮﺗﻪ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ و در آن وﻗﻌﻪ ﺷﺮﺑﺖ ﺷﻬﺎدت ﻧﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ج‪ 1‬ص‪.(97‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ واﺷـﻤﮥ‪ .‬وي از ﻣﻌﺘﻤﺪان ﻋﺎﯾﺸﻪ در ﺟﻨﮓ ﺟﻤﻞ ﺑﻮد و ﻣﻨﺰﻟﺘﺶ در ﻧﺰد ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺑﻮاﺳﻄﻪء ﮐﻤﺎل ﻋﻘﻞ و ﻓﻄﺎﻧﺖ و دﯾﺎﻧﺖ ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫او ﺑﻮد‪ .‬او در ﭘﺎﯾﺎن وﻗﻌﻪء ﺟﻤﻞ ﻧﺰد ﻋﺎﯾﺸﻪ آﻣﺪ و ﻋﺎﯾﺸﻪ ﭼﻮن ﺳﺮاغ ﻃﻠﺤﻪ و زﺑﯿﺮ را از او ﮔﺮﻓﺖ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﺮ دو ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻋﺎﯾﺸﻪ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﻬﺎ را رﺣﻤﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﭘﯿﺮوان ﻋﻠﯽ زﯾﺪﺑﻦ ﺻﻮﺣﺎن ﻧﯿﺰ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎز ﻋﺎﯾﺸﻪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫او از ﻣﺮﺣﻮﻣـﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻟـﺪ ﭼﻮن اﯾﻦ ﺑﺸـﻨﯿﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ اﯾﺰد ﺗﻌﺎﻟﯽ اﯾﻦ دو ﻃﺎﯾﻔﻪ را ﮐﻪ ﺑﺮ روي ﻫﻢ ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﮐﺸـﯿﺪﻧﺪ در ﯾﮏ ﺟﺎ ﺟﻤﻊ‬ ‫ﻣﯿﮑﻨﺪ؟ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺣﻤﺖ ﺳـﺒﺤﺎﻧﯽ از ﻫﺮ ﭼﻪ ﺗﺼﻮر ﮐﻨﻨﺪ وﺳـﯿﻌﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﭼﻮن اﯾﻦ ﺷﻨﯿﺪ ﮔﻤﺎن در ﺿﻌﻒ راي ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺑﺮد و ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻠﯽ ﭘﯿﻮﺳﺖ‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ ﺧﯿﺎم ج‪ 1‬ص‪.(534‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ واﻟـﺪي‪ .‬او راﺳﺖ‪ :‬ﮐﺘﺎب ﻣﻮﻟـﺪاﻟﻨﺒﯽ ﮐﻪ در ﻣﻄﺒﻌﮥ اﻟﺸـﺮﻗﯿﮥ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1301‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﭼـﺎپ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت‬ ‫ﺳﺘﻮن ‪.(812‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑـﻦ وﺿـﺎح ﻣـﻮﻟﯽ ﺑـﻦ اﻻﺷـﻘﺮ‪ .‬اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﻃﻮﺳـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬وي از زﺑﯿﺮﺑـﻦ ﺑﮑـﺎر و زﺑﯿﺮ از ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ وﺿـﺎح و ﺧﺎﻟـﺪ از‬ ‫ﻋﺒـﺪاﻻﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﺒﯿـﺪاﻟﻠﻬﺒﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺻـﻔﻮان اﻟﺠﻤﺤﯽ رواﯾﺖ ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ روزي ﻣﻬـﺪي ﺿـﻤﻦ راه از اﺑﻮﻋﺒﯿﺪاﷲ و ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺑﺰﯾﻎ ﭘﺮﺳـﯿﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﻋﺮب ﭼﯿﺴﺖ؟ اﺑﻮﻋﺒﯿﺪاﷲ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﻗﻮل اﻣﺮءاﻟﻘﯿﺲ‪ :‬و ﻣﺎذرﻓﺖ ﻋﯿﻨﺎك آﻻ ﻟﺘﻀﺮﺑﯽ ﺑﺴﻬﻤﯿﮏ ﻓﯽ اﻋﺸﺎر ﻗﻠﺐ ﻣﻘﺘﻞ‪.‬‬ ‫ﻣﻦ ] ﻋﺒﯿﺪاﻟﻠﻬﺒﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺻﻔﻮان [ در ﻋﻘﺐ اﯾﺸﺎن ﺑﻮدم و ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﻬﺪي ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﺑﭽﯿﺰي ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺑﺰﯾﻎ اﯾﻦ ﻗﻮل‬ ‫ﮐﺜﯿﺮ را ﺧﻮاﻧـﺪ‪ :‬اُرﯾـﺪ ﻻﻧﺴـﯽ ذﮐﺮﻫﺎ ﻓﮑﺎﻧّﻤﺎ ﺗﻤﺜﻞ ﻟﯽ ﻟﯿﻠﯽ ﺑﮑﻞ ﺳﺒﯿﻞ‪ .‬ﺑﺎز ﻣﻬﺪي ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﻫﻢ ﭼﯿﺰي ﻧﯿﺴﺖ زﯾﺮا ﺑﺮاي ﭼﻪ او ﻣﯿﺨﻮاﻫﺪ‬ ‫ذﮐﺮ ﻟﯿﻠﯽ را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻟﯿﻠﯽ ﻧﺰد او ﺗﻤﺜﻞ ﺟﻮﯾﺪ‪) .‬از اﻟﻤﻮﺷﺢ ص‪.(148‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ وﻟﯿـﺪﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻤﻠﮏ‪ .‬وي ﺧﻠﯿﻔﻪء اﻣﻮي اﺳﺖ‪ .‬از وﻟﯿـﺪ ﭘﺴـﺮاﻧﯽ ﻣﺎﻧـﺪ ﺑﻨﺎﻣﻬـﺎي‪ :‬ﻋﺒـﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ‪ ،‬ﻋﺒـﺎس‪ ،‬اﺑﺮاﻫﯿﻢ‪ ،‬ﯾﻤـﺎم‪ ،‬ﺧﺎﻟـﺪ‪،‬‬ ‫ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ‪ ،‬ﻣﺒﺸـﺮ‪ ،‬ﻣـﻮدود‪ ،‬اﺑـﻮ ﻋﺒﯿـﺪ‪ ،‬ﺻـﺪﻗﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺼـﻮر‪ ،‬ﻣﺮوان‪ ،‬ﻋﺘﺒـﮥ‪ ،‬ﻋﻤﺮ‪ ،‬روح‪ ،‬ﺑﺸـﯿﺮ‪ ،‬ﯾﺰﯾـﺪ و ﯾﺤﯿﯽ‪) .‬از ﺣـﺒﯿﺐ اﻟﺴـﯿﺮ چ ‪ 2‬ﺧﯿﺎم‬ ‫ص‪.(167‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ وﻟﯿﺪﺑﻦ ﻣﻐﯿﺮة ﻣﺨﺰوﻣﯽ ﻗﺮﺷﯽ‪ ،‬ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﺳﯿﻒ اﷲ‪ .‬وي از ﺻﺤﺎﺑﻪ و ﻓﺎﺗﺤﺎن ﺑﺰرگ اﺳﻼم اﺳﺖ‪ .‬در زﻣﺎن ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ او ﻧﯿﺰ از‬ ‫اﺷـﺮاف ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻮد و رﯾﺎﺳﺖ ﺳﻮاران داﺷﺖ و در ﻫﻤﻪء ﺟﻨﮕﻬﺎي ﻣﺸـﺮﮐﯿﻦ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺎ ﻋﻤﺮهء ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮد‪ .‬در‬ ‫ﺳﺎل ﻫﻔﺘﻢ ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي ﻗﺒﻞ از ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ او و ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﻋﺎص اﺳـﻼم آوردﻧﺪ و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ از ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن او ﻣﺴﺮور ﺷﺪ و از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ‬ ‫ﺑﻪ رﯾﺎﺳﺖ ﺳﻮاران ﻧﺎﺋﻞ آﻣﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ رﺳﯿﺪ او ﺑﺎ ﻣﻘﺎم ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﺴﯿﻠﻤﻪء ﮐ اّﺬ ب و ﻣﺮﺗﺪان اﻋﺮاب ﻧﺠﺪ رﻓﺖ و‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺳـﺎل ‪ 12‬ه ‪.‬ق‪ .‬ﺑـﻪ ﺟﻨـﮓ ﻋﺮاق ﻓﺮﺳــﺘﺎده ﺷـﺪ و »ﺣﯿﺮه« و ﻗﺴــﻤﺖ زﯾـﺎدي از ﻧـﻮاﺣﯽ ﻋﺮاق را ﻓﺘـﺢ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺲ از آن ﺑـﺎ ﻣﻘـﺎم‬ ‫ﺳﺮﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺑﻪ ﺷﺎم اﻧﺘﻘﺎل ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از وﻓﺎت اﺑﻮﺑﮑﺮ در زﻣﺎن ﻋﻤﺮ او از اﯾﻦ ﻣﻘﺎم ﺧﻠﻊ ﺷﺪ وﻟﯽ اﯾﻦ ﺧﻠﻊ ﺷﺪن در رأي او ﺗﻐﯿﯿﺮي ﻧﺪاد‬ ‫و در ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ اﺑﻮﻋﺒﯿﺪة ﺑﻦ ﺟﺮاح )ﮐﻪ ﺑﺠﺎي او آﻣﺪه ﺑﻮد( آﻧﻘﺪر ﺑﻪ ﺟﻨﮓ اداﻣﻪ داد ﺗﺎ آن ﮐﻪ آن دو در ﺳﺎل ‪ 14‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﻪ ﻓﺘﺢ‬ ‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻧﺎﺋﻞ آﻣﺪﻧـﺪ ﺳـﭙﺲ ﺑﻪ ﻣـﺪﯾﻨﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و در آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧـﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﻋﻤﺮ او را دﻋﻮت ﺑﮑﺎر ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ وﻻﯾﺖ رﺳﺎﻧﺪ وﻟﯽ او از اﯾﻦ‬ ‫دﻋﻮت ﺳﺮﺑﺎز زد‪ .‬ﻣﺮگ او ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 21‬ه ‪ .‬ق‪ 642) .‬م‪ (.‬در ﺣﻤﺺ )واﻗﻊ در ﺳﻮرﯾﻪ( اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد وﻟﯽ ﺑﻌﻀﯽ ﻣﺮگ او را در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫اﻧﺪ‪ .‬او ﻣﺮد ﭘﯿﺮوز و ﺧﻄﯿﺐ ﻓﺼﯿﺤﯽ ﺑﻮد در ﺧﻠﻖ و ﺻﻔﺖ ﻋﻤﺮ را ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ در ﺣﻖ او ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻋﺠﺰت اﻟﻨﺴﺎء أن ﯾﻠﺪن ﻣﺜﻞ ﺧﺎﻟﺪ«‬ ‫ﺑﺨﺎري و ﻣﺴﻠﻢ از او ﺣﺪﯾﺚ دارﻧﺪ‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ ج‪ 1‬ص‪ .(286‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﻻﺻﺎﺑﮥ ج‪ 1‬ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ص‪ 99 ،98‬و ‪ 100‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ وﻟﯿـﺪ ﺳﻠﺴـﮑﯽ‪ .‬اﺑﻦ ﺣﺒﺎن او را در ﺛﻘﺎت ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ آورده ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬وي ادراك زﻣﺎن ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ ﮐﺮد و اﺣﺎدﯾﺚ ﻣﺮﺳﻞ دارد‪.‬‬ ‫)از اﻻﺻﺎﺑﮥ ج‪ 1‬ﻗﺴﻢ ‪ 3‬ص‪.(147‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ وﻟﯿﺪ ﻣﺨﺰوﻣﯽ‪ .‬وي ﻓﺮزﻧﺪ اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ اﺳﺖ و ﺑﺠﻬﺖ ﺗﺪﻟﯿﺲ ﺣﺎل او وي را ﺑﻪ ﺟﺪش ﻣﻨﺴﻮب داﺷـﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬او ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ ﮐﺬب‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬اﺑﺮاﻫﯿﻢ اﻟﺘﺮﺟﻤـﺎﻧﯽ از ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﻃﻠﺤﯽ از ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ وﻟﯿـﺪ ﻣﺨﺰوﻣﯽ از زﻫﺮي از اﻧﺲ ﺣـﺪﯾﺚ ﻣﯿﮑﻨـﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬زﻧﯽ ﺑﺎ‬ ‫ﻓﺮزﻧـﺪش رو ﺑﻪ ﭘﯿﻐﻤـﺒﺮ آورد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾـﺎ رﺳﻮل اﷲ آﯾـﺎ از ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻃﻔـﻞ ﺣـﺞ ﻫﺴﺖ؟ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﻠﯽ و ﺑﺮاي ﺗﻮ ﻧﯿﺰ اﺟﺮ اﺳﺖ‪ .‬زن‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺛﻮاب آن ﭼﯿﺴﺖ؟ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﻃﻔﻞ ﺑﻪ ﻋﺮﻓﻪ ﺑﺎﯾﺴـﺘﺪ ﺑﺮاي ﺗﻮ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻣﻮي ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮﻗﻒ اﯾﺴـﺘﺎده اﻧﺪ ﺣﺴﻨﻪ‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص‪.(389‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻫﺸﺎم ﺑﻦ اﻟﻤﻐﯿﺮة ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﻣﺨﺰوم اﻟﻘﺮﺷﯽ اﻟﻤﺨﺰوﻣﯽ‪ .‬ﺑﺮادر اﺑﻮﺟﻬﻞ‪ .‬ﻋﺒﺪان ﺑﻪ اﺳﻨﺎدش از ﺑﺸﺮﺑﻦ ﺗﻤﯿﻢ او را‬ ‫از زﻣﺮهء »ﻣﺆﻟﻔﮥ ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ« داﻧﺴـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﮐﻠﺒﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬او در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر در وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮ ﺑﻮد اﺳﯿﺮ ﺷﺪ وﻟﯽ در اﯾﻨﮑﻪ آﯾﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ‬ ‫ﯾﺎ ﻧﻪ ذﮐﺮي ﻧﺪارد‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﮥ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ج‪ 1‬ص ‪.(97‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻫﺸـﺎم اﻟﻤﺨﺰوﻣﯽ‪ .‬وي ﯾﮑﯽ از ﻋﺮﺑـﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﻨـﮓ ﺑﯿﻦ ﻣﺮوان اﻣـﻮي و ﺳـﻠﯿﻤﺎن در ﺟﺰء ﻋﺴـﺎﮐﺮ ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺑـﻮد و ﺑﺎ‬ ‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﺳﻠﯿﻤﺎن و ﻗﺮﯾﺐ ﺳﯽ ﻫﺰار ﮐﺲ از ﻟﺸﮑﺮ ﺳﻠﯿﻤﺎن ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ ﺧﯿﺎم ﺗﻬﺮان ج ص‪.(191‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻫﺸﺎم اﻣﻮي‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻨﯽ اﻣﯿﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن ج‪ 1‬ص‪.(289‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻫﻼل‪ .‬ﻃﺒﺮي او را ﺟﺰء اﻓﺮادي آورده اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺻـﺪر ﺧﻼﻓﺖ ﻋﻤﺮ در ﻓﺘﻮح ﺑﺎ ﻣﺜﻨﯽ ﺑﻦ ﺧﺎرﺟـﮥ ﺷـﻬﺎدت ﯾﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪) .‬از‬ ‫اﻻﺻﺎﺑﮥ ﻗﺴﻢ ‪ 3‬ج‪ 1‬ص‪.(147‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻫﻮدة ﺑﻦ رﺑﯿﻌﮥ اﻟﺒﮑﺎﺋﯽ‪ .‬وي »ﻗﺸﯿﺮي« ﻧﯿﺰ ﻧﺎم ﺑﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺪﯾﺚ ﭘﺴﺮش ﻋﺪاء ﻓﺮوي اﻟﺒﺎرودي از ﻃﺮﯾﻖ ﻋﺒﺪاﻟﻤﺠﯿﺪ‬ ‫»اﺑﯽ ﻋﻤﺮو« ﻧﺎم او ﺑﺮده ﺷـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋـﺪاءﺑﻦ ﺧﺎﻟـﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎ ﭘﺪرم ﺧﺎﻟﺪ ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻢ و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ را دﯾﺪم ﮐﻪ ﺧﻄﺒﻪ ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﮥ‬ ‫ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ج‪ 1‬ص‪.(97‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻫﯿﺎج ﺑﻦ ﺑﺴـﻄﺎم‪ .‬وي از ﭘﺪرش و ﺟﺰ او ﺣﺪﯾﺚ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و از او اﻫﻞ ﻫﺮات رواﯾﺖ ﻣﯿﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯽ او را ﺑﭽﯿﺰي‬ ‫ﻧﻤﯿﮕﯿﺮد‪ .‬اﺑﻦ ﺣﺒـﺎن در ﺛﻘـﺎت از او ﻧـﺎم ﻣﯿﺒﺮد‪ .‬ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ اﺣﻤـﺪﺑﻦ زﯾﺎد اﻟﻬﺮوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻫﺮ وﻗﺖ ﮐﻪ اﻧﮑﺎري ﺑﺮ ﻫﯿﺎج رود اﯾﻦ اﻧﮑﺎر‬ ‫ﻓﻘﻂ از ﺟﻬﺖ ﭘﺴﺮ او ﺧﺎﻟﺪ اﺳﺖ واﻻ ﻫﯿﺎج ﺧﻮد ﻣﺮدي ﺛﻘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﮐﻢ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪت اﺳﺖ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص‪.(389‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﺒﻘـﺎء‪ .‬ﻫﺸـﺘﻤﯿﻦ ﭘﺎدﺷـﺎه ﺑﻨﯽ ﺣﻔﺺ در ﺗـﻮﻧﺲ اﺳﺖ از ﺳـﺎل ‪ 709‬ﺗﺎ ‪ 711‬ه ‪ .‬ق‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ‬ ‫اﺑﻮاﻟﺒﻘﺎء ﺧﺎﻟﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ‪ .‬وي از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮﻣﮑﯽ اﺳﺖ و او را ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﻨﺎم‪ :‬اﺑﺮاﻫﯿﻢ و ﻣﺎﻟﮏ و ﺟﻌﻔﺮ و ﻋﻤﺮ و‬ ‫ﻣﻌﻤﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻋﻘﺪ اﻟﻔﺮﯾﺪ ج‪ 5‬چ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻌﯿﺪ اﻟﻌﺮﯾﺎن ص‪.(340‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 631‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑـﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﺳﺪوﺳـﯽ‪ .‬وي از ﯾـﻮﻧﺲ ﺑﻦ ﻋﺒﯿـﺪ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ و ﺗـﺎ ﺣـﺪي ﺻﺎﻟـﺢ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﻋـﺪي ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬او را اﺑﻮﻋـﺒﯿﺪ‬ ‫اﻟﺴﺪوﺳﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ و از او اﺣﺎدﯾﺚ زﯾﺎدي در دﺳﺖ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ وﻟﯽ ﻣﻦ ﻣﺘﻦ ﻣﻨﮑﺮي ﻧﺪﯾﺪه ام‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص‪.(389‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ‪ .‬وي از روات ﻗﺮاﺋﺖ ﺣﻤﺰة ﺑﻦ ﺣﺒﯿﺐ اﻟّﺰﯾﺎت اﺳﺖ‪) .‬از اﻟﻔﻬﺮﺳﺖ اﺑﻦ اﻟﻨﺪﯾﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﺰﯾـﺪ‪ .‬از ﻫﯿﺜﻢ ﺑﻦ ﺟﻤﯿﻞ از ﻣﺒﺎرك ﺑﻦ ﻓﻀﺎﻟـﮥ از ﺣﺴﻦ از اﻧﺲ ﺣﺪﯾﺚ ﻏﺎر را رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬از او اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺰار اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ‬ ‫را رواﯾﺖ ﻣﯽ دارد و ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻫﺮ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣـﺪﯾﺚ را ﺳﻮاي ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻋﻮف ﻃﺎﺋﯽ از ﻫﯿﺜﻢ رواﯾﺖ ﮐﺮد ﻣﺘﻬﻢ اﺳﺖ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان‬ ‫ج‪ 2‬ص‪.(391‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﺰﯾـﺪ‪ .‬وي ﻣﻮﻟﯽ ﻗﺜﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس اﺳﺖ و ﺑﻌﻀـﯽ اﺑﯿﺎت زﯾﺮ را از او ﻣﯿﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ درﺑﺎرهء ﻗﺜﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﺳـﺮوده اﺳﺖ‪ :‬ﻓﯽ ﮐّﻔﻪ‬ ‫ﺧﯿﺰران رﯾﺤﻬﺎ ﻋﺒﻖ ﺑﮑّﻒ اروع ﻓﯽ ﻋﺮﻧﯿﻨﻪ ﺷـﻤﻢ ﯾﻐﻀﯽ ﺣﯿﺎء و ﯾﻐﻀﯽ ﻣﻦ ﻣﻬﺎﺑﺘﻪ ﻓﻤﺎﯾﮑﻠﻢ اءﻻ ﺣﯿﻦ ﯾﺒﺘﺴﻢ ان ﻗﺎل ﻗﺎل ﺑﻤﺎﯾﻬﻮي ﺟﻤﯿﻌﻬﻢ‬ ‫و ان ﺗﮑﻠﻢ ﯾﻮﻣًﺎ ﺳﺎﺣﺖ اﻟﮑﻠﻢ‪) .‬از اﻟﺒﯿﺎن واﻟﺘﺒﯿﯿﻦ چ ﺳﻨﺪوﺑﯽ ج‪ 1‬ص‪ 286‬و ﭘﺎورﻗﯽ ص‪.(285‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ‪ .‬وي از ﺗﺎﺑﻌﺎن اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﺰﯾـﺪ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻮﻟﯿـﺪ‪ .‬وي از ﻣﺤـﺪﺛﺎن اﺳﺖ و از او ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻮف اﻟﺤﻤﺼـﯽ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬او ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 290‬ه ‪.‬ق‪.‬‬ ‫زﻧﺪه ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻮﻟﯿﺪ ﺧﺎﻟﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﺰﯾـﺪ‪ ،‬ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﻣﻬﻠﺒﯽ‪ .‬او را ﺧﺎﻟﻮﯾﮥ اﻟﻤﮑﺪي ﻧﯿﺰ ﻣﯿﻨﺎﻣﻨﺪ‪ .‬وي ﻣﻮﻟﯽ ﺑﻨﯽ اﻟﻤﻬﻠﺐ و از ادﺑﺎء ﻇﺮﯾﻒ اﻟﻄﺒﻊ و ﺑﯽ ﺣﺪ ﺑﺨﯿﻞ و‬ ‫در ﺟﻤﻊ آوري ﻣـﺎل ﺑﯽ ﻧﻬـﺎﯾﺖ ﮐﻮﺷﺎ ﺑﻮد‪ .‬او از ﻋﺎﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﻗﺼـﺺ و ﺣﮑﺎﯾﺎت اﺳﺖ و اﺑﻮﺳـﻠﯿﻤﺎن اﻋﻮر و اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ ﻣـﺪاﺋﻨﯽ ﮐﻪ از ﻗﺼـﻪ‬ ‫داﻧﺎن ﻣﻌﺮوﻓﻨﺪ از ﻏﻠﻤﺎن او ﻣﯿﺒﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬در وﻗﺖ ﻣﻮت وﺻﯿﺘﯽ زﯾﺒﺎ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻻدﺑﺎء ﺟﺰء ‪ 11‬چ داراﻟﻤﺄﻣﻮن ص‪ 42‬و‬ ‫‪.(43‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪﺑﻦ روﻣﺎن اﻟﻨﺼـﺮاﻧﯽ‪ .‬وي از ﭘﺰﺷـﮑﺎن ﻣﻌﺮوف ﻋﻬﺪ ﺧﻮد ﺑﻮد و در ﻗﺮﻃﺒﻪ‪ ،‬ﺑﯿﻌﻪ ﺳـﺒﺖ اﺧﻠﺞ‪ ،‬ﺳﮑﻮﻧﺖ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﻨﺰل او‬ ‫در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪء اﺑﻦ اﻟﺴـﻄﺨﯿﺮي ﺷﺎﻋﺮ ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد‪ .‬وي از ﭘﺰﺷـﮑﯽ ﻣﺎل ﺑﺴﯿﺎر ﻓﺮاﻫﻢ آورد و از او ﻧﯿﺰ ﻣﻨﻔﻌﺖ زﯾﺎد در ﺷﻬﺮ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺴـﻄﺎس ﺑﻦ ﺟﺮﯾـﺢ ﻃﺒﯿﺐ ﻣﺼـﺮي رﺳﺎﻟﻪ اي در ﺑﻮل ﺑﺮاي او ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از او ﭘﺴـﺮش ﺑﻨﺎم ﯾﺰﯾﺪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ وﻟﯽ ﭼﻨﺪان اﻫﻤﯿﺘﯽ در ﻃﺐ‬ ‫ﻧﯿﺎﻓﺖ‪) .‬از ﻋﯿﻮن اﻻﻧﺒﺎء ج‪ 2‬ص‪.(41‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪﺑﻦ ﺳّﻤﺎل‪ .‬وي از ﻣﺤﺪﺛﺎن اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﺰﯾـﺪﺑﻦ ﺻـﻔﻮان ﺷﺎﻣﯽ‪ .‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻬﯿﺜﻢ‪ .‬وي ﺗﺎﺑﻌﯽ اﺳﺖ و از ﺿـﻤﺮة رواﯾﺖ دارد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻬﯿﺜﻢ ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪﺑﻦ‬ ‫ﺻﻔﻮان ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪﺑﻦ ﻣﺰﯾﺪﺑﻦ زاﺋﺪة ﺷﯿﺒﺎﻧﯽ‪ ،‬وي از واﻟﯿﺎن ﺑﺰرگ ﻋﺼﺮ ﻋﺒﺎﺳﯽ و ﻣﻤﺪوح اﺑﯽ ﺗﻤﺎم اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺄﻣﻮن او را وﻻﯾﺖ ﻣﻮﺻﻞ داد‬ ‫و ﺑﻌﺪًا دﯾﺎر رﺑﯿﻌﮥ را ﺑﻪ آن اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد‪ .‬وي ﺗﺎ اّﯾﺎم واﺛﻖ در آﻧﺠﺎ ﺑﻮد ﭼﻮن ارﻣﻨﯿﺎن ﺷﻮرﯾﺪﻧﺪ واﺛﻖ او را ﻧﺎﻣﺰد ﺣﮑﻮﻣﺖ ارﻣﻨﺴـﺘﺎن ﮐﺮد و‬ ‫او ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮ ﻋﻈﯿﻤﯽ ﻗﺼﺪ آن ﻧﺎﺣﯿﺖ ﮐﺮد وﻟﯽ در ﺿﻤﻦ راه و ﻗﺒﻞ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ارﻣﻨﺴﺘﺎن درﮔﺬﺷﺖ‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ ج‪ 1‬ص‪.(287‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪﺑﻦ ﻣﺴـﻠﻢ اﻟﻐﻨﻮي اﻟﺒﺼـﺮي‪ .‬ﻋﻘﯿﻠﯽ ﻏﺎﻟﺐ اﺣﺎدﯾﺚ او را ﻣﻮﻫﻮم ﻣﯽ داﻧﺪ و ﺳـﭙﺲ ﺳـﯿﺎق اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺮﻓﻮع اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ‬ ‫اﻟﻤﻌﺘﻤﺮ اﻟﻌﺮوﻗﯽ را ﮐﻪ از ﺧﺎﻟـﺪ و ﺧﺎﻟـﺪ از ﺑﺮاءﺑﻦ ﯾﺰﯾـﺪ از ﻗﺘـﺎدة از اﻧﺲ آورده اﺳﺖ ﻧﯿﮑﻮ ﻣﯿﺪاﻧـﺪ‪» :‬ﯾﻮﺷـﮏ ان ﯾﻤﻼء اﷲ اﯾـﺪﯾﮑﻢ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻌﺠﻢ ﺛﻢ ﯾﺠﻌﻠﻬﻢ اﺳـﺪًا ﻻـﯾﻔﺮون ﺗﻘﺘﻠﻮن ﻣﻘـﺎﺗﻠﺘﮑﻢ و ﯾﺄﮐﻠﻮن ﻓﯿﺌﮑﻢ«‪ .‬اﯾﻦ ﺣـﺪﯾﺚ از ﺣﻤﺎدﺑﻦ ﺳـﻠﻤﮥ از ﯾﻮﻧﺲ از ﺣﺴﻦ از ﺳـﻤﺮة از ﻧﺒﯽ‬ ‫آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻘﯿﻠﯽ ﺑﺎز ﺣـﺪﯾﺚ دﯾﮕﺮي از او رواﯾﺖ ﻣﯿـﺪارد ﮐﻪ ﻧﻘﻞ آن از ﻃﺮﯾﻖ او ﻣﻌﺮوف ﻧﯿﺴﺖ و آن را ﻗﺘﺎده از اﺑﯽ اﻟﻌﺎﻟﯿـﮥ رواﯾﺖ‬ ‫ﻣﯿﮑﻨﺪ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص‪.(391‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﺰﯾـﺪﺑﻦ ﻣﻌﺎوﯾـﮥ‪ .‬وي ﭘﺴـﺮ ﯾﺰﯾﺪﺑﻦ ﻣﻌﺎوﯾﮥ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺿـﯿﺢ آﻧﮑﻪ ﯾﺰﯾﺪ را ﺳـﯿﺰده ﭘﺴـﺮ ﺑﻮد‪ :‬ﻣﻌﺎوﯾﮥ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ‪ ،‬ﻫﺎﺷﻢ‪ ،‬اﺑﻮﺳـﻔﯿﺎن‪،‬‬ ‫ﻋﺒـﺪاﷲ اﮐﺒﺮ‪ .‬ﻋﺒـﺪاﷲ اﺻـﻐﺮ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﻋﻘﺒـﮥ‪ ،‬ﺣﺮب‪ ،‬ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ‪ ،‬رﺑﯿﻊ‪ ،‬ﻣﺤﻤـﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از ﯾﺰﯾـﺪ ﭘﺴـﺮش ﻣﻌﺎوﯾـﮥ ﺑﻦ ﯾﺰﯾـﺪ ﭼﻬﻞ روز‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﮐﺮد و ﺑﻤﺮد و ﺧﻼﻓﺖ ﺑﻨﺎم ﺑﺮادرش ﺧﺎﻟـﺪ ﻣﻘﺮر ﮔﺮدﯾـﺪ‪ .‬ﻃﺒﯿﻌﺖ او از ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺘﻨﻔﺮ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺖ و ﻋﻠﻢ و ﺻـﻨﻌﺖ ﻣﺎﺋﻞ‪.‬‬ ‫ﻟﺬا از ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺟﺘﻨﺎب ﮐﺮد‪ .‬وي ﺳﺮور اﺳﺘﺎدان ﻓﻦ و ﻋﺎﻟﻢ وﻗﺖ ﺑﻮد اﺷﻌﺎر ﺧﻮب دارد‪ .‬در ﺑﻨﯽ اﻣﯿﻪ از او ﻋﺎﻟﻢ ﺗﺮ ﻧﺒﻮد و ﺑﻪ ﺳﺒﺐ داﻧﺶ‬ ‫او ﺟﺪش ﻣﻌﺎوﯾﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﻋﻘﻞ ﺧﻮد و ﮐﻮدﮐﯽ او در اﻣﻮر ﺧﻄﯿﺮ از او ﻣﺸﻮرت ﺧﻮاﺳﺘﯽ‪ .‬در رﻣﻀﺎن ﺳﻨﻪء ﺷﺼﺖ و ﺷﺶ ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي‬ ‫ﻣﺮوان در ﻣﺠﻤﻌﯽ ﺧﺎﻟـﺪ را ﮔﻔﺖ‪» :‬اﺳـﮑﺖ ﯾـﺎ اﺑﻦ اﻟﺒﺪﻧـﮥ اﻻـﺳﺖ«‪ .‬ﺧﺎﻟـﺪ از اﯾﻦ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺑﺎ ﻣﺎدر ﺷـﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮد ﻣﺎدرش ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎ ﮐﺲ‬ ‫ﻣﮕﻮي ﺗﺎ ﻣﻦ او را ﺧﺎﻣﻮش ﮐﻨﻢ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺮوان ﭘﯿﺶ زن رﺳـﯿﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪ ﺷـﮑﺎﯾﺖ ﻣﻦ ﺑﺎ ﺗﻮ ﮔﻔﺖ؟ زن ﮔﻔﺖ‪ :‬او ﺑﺎ ﻋﻘﻞ ﺗﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫از اﯾـﻦ اﻧـﻮاع ﮔﻮﯾـﺪ‪ .‬ﻣﺮوان اﯾﻤﻦ ﺷـﺪ ﭼـﻮن ﺷﺐ درآﻣـﺪ‪ ،‬زن ﺑـﺎﻟﺶ در دﻫـﺎن ﻣﺮوان ﻧﻬـﺎد و ﺑﺮو ﻧﺸـﺴﺖ ﺗـﺎ ﺑﻤﺮد‪) .‬از ﺗﺎرﯾـﺦ ﮔﺰﯾـﺪه‬ ‫ﺻﺺ‪ .(264 - 262‬ﻣﺮﺣﻮم ﺑﻬﺎر در ﺳـﺒﮏ ﺷﻨﺎﺳـﯽ آرد‪» :‬در اواﺳﻂ ﻋﻬﺪ ﺑﻨﯽ اﻣﯿﻪ ﻣﺴـﻠﻤﯿﻦ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء ﻋﻠﻤﺎﺋﯽ ﮐﻪ زﺑﺎن ﺳﺮﯾﺎﻧﯽ و ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ‬ ‫ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﺷﺮوع ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﮐﺘﺒﯽ زﯾﺎد از ﺳﺮﯾﺎﻧﯽ و ﻗﺴﻤﺘﯽ ﻫﻢ از ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪ و ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﺮدي‬ ‫ﮐﻪ از ﻣﺘﺮﺟﻤﺎن ﻣﺬﮐﻮر اﺳـﺘﻔﺎده ﮐﺮده و آﻧﺎن را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽ ﮐﺮد ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪﺑﻦ ﻣﻌﺎوﯾﮥ ﺑﻮد«‪) .‬از ﺳـﺒﮏ ﺷﻨﺎﺳﯽ ج‪ 1‬ص‪ .(153‬ﺣﺎﺟﯽ‬ ‫ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺻـﺎﺣﺐ ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن ﮐﺘﺐ زﯾﺮ را از آن او ﻣﯿﺪاﻧـﺪ‪ -1 :‬ﻓﺮدوس اﻟﺤﮑﻤـﮥ ﻓﯽ ﻋﻠﻢ اﻟﮑﯿﻤﯿـﺎء‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ اي اﺳﺖ داراي‬ ‫دوﻫﺰار و ﺳﯿﺼﺪ و ﭘﺎﻧﺰده ﺑﯿﺖ‪) .‬از ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن ج‪ 2‬ﺳﺘﻮن ‪ - 2 .(1254‬ﮐﺘﺎب اﻟﺮﺣﻤﮥ‪ ،‬ﮐﺘﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﭼﻬﺎر ﻓﺼﻞ‪ :‬ﻓﺼﻞ اول‪:‬‬ ‫در ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺣﺠﺮ‪ .‬ﻓﺼـﻞ دّوم‪ :‬در اوزان‪ .‬ﻓﺼـﻞ ﺳـﻮم‪ :‬در ﺗـﺪﺑﯿﺮ‪ .‬ﻓﺼـﻞ ﭼﻬـﺎرم‪ :‬در ﺧـﻮاص‪) .‬از ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن ج‪ 2‬ﺳﺘﻮن ‪- 3 . (1419‬‬ ‫ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺎﻟﺘﺎ ﻣﺮﯾﺎﻧﺲ اﻟﺮاﻫﺐ و آن دو رﺳﺎﻟﻪء ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ در ﮐﯿﻤﯿﺎء‪) .‬از ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن ج‪ 2‬ﺳﺘﻮن ‪ - 4 .(1784‬ﮐﺘﺎب اﻟﺴﺮ اﻟﺒﺪﯾﻊ ﻓﯽ‬ ‫ﻓﮏ اﻟﺮﻣﺰ اﻟﻤﻨﯿﻊ در ﻋﻠﻢ اﻟﮑﺎف و اّول آن »اﻋﻠﻢ اﯾﻬﺎ اﻻخ‪ «...‬اﺳﺖ‪) .‬از ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن ج‪ 2‬ﺳﺘﻮن ‪.(986‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﺰﯾـﺪﺑﻦ وﻫﺐ ﺑﻦ ﺟﺮﯾﺮ‪ .‬وي از ﭘـﺪرش رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑﺸـﺎرﺑﻦ ﺑﺮد‪ ،‬ﺻﺎﻟـﺢ ﺑﻦ داود ﺑﺮادر ﯾﻌﻘﻮب را در وﻗﺖ وﻻـﯾﺖ‬ ‫ﻫﺠﻮ ﮐﺮد و اﯾﻦ ﺑﯿﺖ از آن ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﻫﻢ ﺣﻤﻠﻮا ﻓﻮق اﻟﻤﻨﺎﺑﺮ ﺻﺎﻟﺤًﺎ أﺧﺎك ﻓﻀـﺤﺖ ﻣﻦ أﺧﯿﮏ اﻟﻤﻨﺎﺑﺮ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﻪ ﯾﻌﻘﻮب ﺑﻦ داود اﯾﻦ‬ ‫ﻫﺠـﻮ رﺳـﯿﺪ ﻧﺰد ﻣﻬـﺪي رﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾـﺎ اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ اﯾﻦ ﮐﻮر ﻣﺸـﺮك اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ را ﻫﺠﻮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪...‬اﻟﻘﺼـﮥ ﺑﻄﻮﻟﻬـﺎ‪) .‬از ﮐﺘـﺎب‬ ‫اﻟﻮزراء واﻟﮑﺘﺎب ص‪.(117‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑـﻦ ﯾﺰﯾـﺪ ﺑﻐـﺪادي ﺧﺮاﺳـﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑـﻮاﻟﻬﯿﺜﻢ‪ .‬از ﺷـﺎﻋﺮان و ﮐﺎﺗﺒـﺎن ﺑﻐـﺪادي اﺳﺖ‪ .‬اﺻـﻞ او از ﺧﺮاﺳـﺎن اﺳﺖ و ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﻟﺸـﮑﺮﻧﻮﯾﺴﺎن اﯾـﺎم ﻣﻌﺘﺼـﻢ ﻋﺒﺎﺳـﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در آﺧﺮ ﻋﻤﺮ او را ﻣﺮض ﺳـﻮدا ﻏﻠﺒﻪ ﮐﺮد و در ‪ 270‬ه ‪ .‬ق‪ .‬درﮔـﺬﺷﺖ‪ .‬ﺷـﻌﺮ او رﻗﯿـﻖ و‬ ‫ﻣﻄﺒﻮع اﺳﺖ و در آن ﻣـﺪح و ﻫﺠﻮي ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻏﺰل ﭘﺮداﺧﺘﻪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮ ﻗﻮل ﺻﺎﺣﺐ ﻓﻮات اﻟﻮﻓﯿﺎت ج‪ 1‬ص‪ 149‬او را دﯾﻮان ﺷﻌﺮي‬ ‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ ج‪ 1‬ص ‪ .(287‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻬﯿﺜﻢ ﺧﺎﻟﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ ﺟﻤﺤﯽ‪ .‬وي از ﻋﻤﺮان ﺑﻦ ﺣﺼـﯿﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﯿﮑﻨﺪ و اوزاﻋﯽ از او رواﯾﺖ دارد‪ .‬اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ او را ﻣﺠﻬﻮل ﻣﯿﺪاﻧﺪ وﻟﯽ اﺑﻦ‬ ‫ﺣـّﺒ ﺎن وي را در »ﺛﻘـﺎت« ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص‪ .(392‬در ﮐﺘﺎب »ﺣﺴﻦ اﻟﻤﺤﺎﺿـﺮة ﻓﯽ اﺧﺒﺎر ﻣﺼﺮ واﻟﻘﺎﻫﺮة« آﻣﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﯾﺰﯾـﺪ از ﻋﻄﺎء و زﻫﺮي رواﯾﺖ ﺣـﺪﯾﺚ ﻣﯿﮑﻨﺪ و ﻟﯿﺚ ﻧﯿﺰ از او رواﯾﺖ ﻣﯿﺪارد‪ .‬ﺳﺎل وﻓﺎت ﺧﺎﻟﺪ ‪ 139‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ذﮐﺮ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﮐﺘﺎب ﺣﺴﻦ اﻟﻤﺤﺎﺿﺮة ﻓﯽ اﺧﺒﺎر ﻣﺼﺮ واﻟﻘﺎﻫﺮة ص‪.(131‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ ﺣﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﯿﻢ‪ .‬از ﺗﺎﺑﻌﺎن اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﯿﻢ ﺧﺎﻟﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ ﺳـﻤﺎن‪ .‬وي از ﭘﺪر ﯾﺎ ﺑﺮادرش رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ و ﺣﺎﺗﻢ از او رواﯾﺖ دارد وﻟﯽ ﺷﺨﺺ ﻣﺠﻬﻮﻟﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان‬ ‫ج‪ 2‬ص‪.(389‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ ﺻﻔﺎر‪ .‬وي از ﻫﻤﺎم ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ و ﻫﻤﺎم از ﻗﺘﺎدة از ﺣﻀﺮﻣﯽ ﺑﻦ ﻻﺣﻖ از اﺑﯽ ﺳﻠﻤﻪ رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﻪ اﻣﺮاﯾﺶ‬ ‫ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺖ »ﭼﻮن ﺑﺮﯾﺪي ﺑﻪ ﺻﻮب ﻣﻦ رواﻧﻪ ﻣﯿﮑﻨﯿﺪ او را از ﺧﻮﺑﺮوﯾﺎن و ﻧﯿﮑﻮﻧﺎﻣﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﯿﺪ«‪) .‬از ﻋﯿﻮن اﻻﺧﺒﺎر ج‪ 1‬ص‪.(148‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﺰﯾـﺪ ﻃﺎﺋﯽ‪ .‬وي ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻌﺎوﯾـﮥ ﺑﻪ ﻋﺪي ﺑﻦ ﺣﺎﺗﻢ ﻧﻮﺷﺖ ﭼﯿﺰي از ﺗﻮ ﻣﯿﭙﺮﺳﻢ ﮐﻪ ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﺪﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺘﻞ ﻋﺜﻤﺎن‪.‬‬ ‫ﻋـﺪي ﺑﻦ ﺣﺎﺗﻢ ﻧﺎﻣﻪ را ﺑﻪ ﺳﻮي ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ ﺑﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬زن ﻫﯿﭽﮕﺎه اوﻟﯿﻦ ﻫﻤﺨﻮاﺑﻪء ﺧﻮد را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﯿﮑﻨـﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻋﺪي ﺑﻪ او‬ ‫ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ‪» :‬اّن ذﻟﮏ ﻣّﻨﯽ ﮐﻠﯿﻠﮥ ﺷﯿﺒﺎء«‪) .‬از اﻟﺒﯿﺎن واﻟﺘﺒﯿﯿﻦ ج‪ 2‬ص‪.(249‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﺰﯾـﺪ ﻋﻤﺮي‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑـﻮاﻟﻬﯿﺜﻢ اﻟﻌﻤﺮي اﻟﻤﮑﯽ‪ .‬وي از اﺑﻦ اﺑﯽ ذﺋﺐ و ﺛـﻮري رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨـﺪ وﻟﯽ اﺑﻮﺣـﺎﺗﻢ و ﯾﺤﯿﯽ او را‬ ‫ﺗﮑﺬﯾﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﻋﺪي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﺣﻤﺪان اﻟﺮﺳﻐﻨﯽ ﻣﺎ را ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد از ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ اﻟﻌﻤﺮي از ﺳﻔﯿﺎن از اﺑﺎن‬ ‫از اﻧﺲ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﯿﻐﻤـﺒﺮ ﺑﺮ اﺳـﺘﺮي ﺳﻮار ﺑﻮد و آن اﺳـﺘﺮ ﺑﻪ راه راﺳﺖ ﻧﺮﻓﺖ و ﺳﺮﮐﺸـﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺲ ﭘﯿﻐﻤـﺒﺮ آن ﺣﯿﻮان را ﺣﺒﺲ ﮐﺮد و‬ ‫دﺳـﺘﻮر داد ﺗـﺎ ﻣﺮدي ﺑﺮاي آن »ﻗﻞ أﻋﻮذ ﺑﺮب اﻟﻔﻠﻖ« را ﺑﺨﻮاﻧـﺪ‪ .‬آن ﺣﯿﻮان ﺑﻌـﺪ از آن آرام ﺷـﺪ‪ .‬ﻋﻘﯿﻠﯽ و اﺑﻦ ﺣﺒﺎن او را از ﻣﻮاﻟﯽ آل‬ ‫ﻋﻤﺮ ذﮐﺮ ﮐﺮده اﻧﺪ و ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻦ ﻫﺎروت ﻣﺮگ او را ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 229‬ه ‪ .‬ق‪ .‬آورده اﺳﺖ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص‪.(390‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﺰﯾـﺪ ﻋﻤﺮي‪ .‬وي ﮔﻔﺖ‪ :‬از وﻫﯿﺐ ﺑﻦ اﻟـﻮرد ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯿﮕﻔﺖ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺑﯿـﺎت ﺗﻤﺜـﻞ ﻣﯽ ﺟﺴﺖ‪ :‬ﯾﺮي‬ ‫ﻣﺴـﺘﮑﯿﻨﺎ و ﻫﻮ ﻟﻠﻬﻮ ﻣـﺎﻗﺖ ﺑﻪ ﻋﻦ ﺣـﺪﯾﺚ اﻟﻘﻮم ﻣـﺎﻫﻮ ﺷـﺎﻏﻠﻪ و ازﻋﺠﻪ ﻋﻠﻢ ﻋﻦ اﻟﺠﻬـﻞ ﮐﻠﻪ و ﻣـﺎ ﻋﺎﻟﻢ ﺷـﯿﺌﺎ ﮐﻤﻦ ﻫﻮ ﺟﺎﻫﻠﻪ ﻋﺒﻮس ﻋﻦ‬ ‫اﻟﺠﻬـﺎل ﺣﯿﻦ ﯾﺮاﻫﻢ ﻓﻠﯿﺲ ﻟﻪ ﻣﻨﻬﻢ ﺧـﺪﯾﻦ ﯾﻬـﺎز ﻟﻪ ﺗـﺬﮐﺮ ﻣـﺎﯾﺒﻘﯽ ﻣﻦ اﻟﻌﯿﺶ آﺟﻼ ﻓﺄﺷـﻐﻠﻪ ﻋﻦ ﻋﺎﺟﻞ اﻟﻌﯿﺶ آﺟﻠﻪ‪) .‬از ﺳـﯿﺮهء ﻋﻤﺮ ﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ص‪.(233‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ ﻟﺆﻟﺆﺋﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﯾﺰﯾﺪ‪ .‬وي از ﺗﺎﺑﻌﺎن اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮﯾﺰﯾﺪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ ﻣﺼﺮي‪ .‬وي ﻓﻘﯿﻪ و از اﻋﻼﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در زﻣﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻨﺼﻮر وﻓﺎت ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﻟﺨﻠﻔﺎء ص‪.(180‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ ﻫﺪادي‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺣﻤﺰه‪ .‬وي از ﺗﺎﺑﻌﺎن اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮﺣﻤﺰه ﺧﺎﻟﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﺴﺎر‪ .‬وي از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮة و ﺟﺎﺑﺮ رواﯾﺖ ﻣﯿﺪارد وﻟﯽ ﻣﺠﻬﻮل اﺳﺖ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص‪.(391‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ اﻟﺴﻤﺘﯽ اﻟﺒﺼﺮي‪ .‬وي ﺿﻌﯿﻒ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﻋﺪي ﺣﺪﯾﺜﯽ از ﺑﺮاي او ﺑﺪﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ‬ ‫اﺣﻤـﺪ اﻫﻮازي از ﺧﺎﻟـﺪ از ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ رﺟﺎء ﻣﮑﯽ از اﺑﻦ ﺟﺮﯾـﺢ از ﻧﺎﻓﻊ از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﻣﺎ را ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﮐﺴـﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺣﺞ و‬ ‫ﻋﻤﺮه ﺑﺮ او واﺟﺐ ﻧﺒﺎﺷـﺪ«‪ .‬اﺑﻦ ﺣﺒـﺎن در »ﺛﻘـﺎت« از او ﻧﺎم ﻣﯿﺒﺮد و ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺣـﺪﯾﺚ او ﻏﯿﺮ از رواﯾﺖ از ﭘـﺪرش ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از ﻟﺴﺎن‬ ‫اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص‪.(392‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ازﻫﺮي‪ .‬زﯾﻦ اﻟـﺪﯾﻦ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ ازﻫﺮي ﺟﺮﺟﺎوي ﻣﺼـﺮي‪ .‬وي از ﻧﺤﻮﯾﺎن اﺳﺖ و ﻣﺮﮔﺶ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 905‬ه ‪ .‬ق‪.‬‬ ‫اﺗﻔـﺎق اﻓﺘﺎد‪ .‬او راﺳﺖ‪ - 1 :‬اﻟﻐﺎز اﻟﻨﺤﻮﯾﮥ‪ - 2 .‬اﻟﺘﺼـﺮﯾﺢ ﺑﻤﻀـﻤﻮن اﻟﺘﻮﺿﯿﺢ )ﻓﯽ ﺷﺮح اﻟﻔﯿﮥ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ(‪ - 3 .‬ﺗﻔﺴـﯿﺮ آﯾﻪء ﻻاﻗﺴﻢ ﺑﻤﻮاﻗﻊ‬ ‫اﻟﻨﺠﻮم‪ - 4 .‬ﺗﻤﺮﯾﻦ اﻟﻄﻼب ﻓﯽ ﺻـﻨﺎﻋﮥ اﻻﻋﺮاب‪ - 5 .‬أﻟﺰﺑﺪة ﻓﯽ ﺷـﺮح ﻗﺼﯿﺪة اﻟﺒﺮدة‪ - 6 .‬ﺷﺮح اﻻﺟﺮوﻣﯿﮥ‪ - 7 .‬اﻟﺤﻮاﺷﯽ اﻻزﻫﺮﯾﮥ ﻓﯽ‬ ‫ﺷﺮح اﻟﻤﻘﺪﻣﮥ اﻟﺠﺰرﯾﮥ ﻓﯽ ﻋﻠﻢ اﻟﺘﺠﻮﯾﺪ‪ - 8 .‬اﻟﻘﻮل اﻟﺴﺎﻣﯽ ﻋﻠﯽ ﮐﻼم ﻣﻼ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺠﺎﻣﯽ ﻓﯽ اﻟﻨﺤﻮ‪ - 9 .‬اﻟﻤﻘﺪﻣﮥ اﻻزﻫﺮﯾﮥ ﻓﯽ ﻋﻠﻢ‬ ‫اﻟﻌﺮﺑﯿﮥ‪ - 10 .‬ﻣﻮﺻﻞ اﻟﻄﻼب اﻟﯽ ﻗﻮاﻋﺪ اﻻﻋﺮاب‪ .‬و ﭼﻨﺪ ﮐﺘﺎب دﯾﮕﺮ‪) .‬از ﻫﺪﯾﮥ اﻟﻌﺎرﻓﯿﻦ ﺳـﺘﻮن ‪) (343‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت ج‪ 1‬ﺳﺘﻮن‬ ‫‪.(811‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺷﻌﺮ ﺧﺰاﻋﯽ‪ .‬وي ﺑﺎ ﮐﺮزﺑﻦ ﺟﺎﺑﺮ ﻓﻬﺮي در ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪) .‬از اﻣﺘﺎع اﻻﺳﻤﺎع ﻣﻘﺮﯾﺰي ﺟﺰء ‪ 1‬ص‪.(380‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺻـﻔﻬﺎﻧﯽ‪ .‬ﻓﺮزﻧـﺪ اﺑﻮاﻟﻔﺮج ﻋﻠﯽ اﺻـﻔﻬﺎﻧﯽ‪ .‬او راﺳﺖ‪» :‬ﻣﺮاﺗﺐ اﻟﻔﻘﻬـﺎء« و »ﻣﻨﻬـﺎج اﻟﺘﻌـﺒﯿﺮ«‪) .‬از ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن ج‪ 2‬چ ‪ 2‬ﺳﺘﻮن‬ ‫‪) (1871‬ﮐﺘﺎب ﻫﺪﯾﮥ اﻟﻌﺎرﻓﯿﻦ ﺳﺘﻮن ‪.(343‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﻓﻨـﺪي‪ .‬وي از ﺷـﻌﺮاي ﻋﺜﻤـﺎﻧﯽ در ﻗﺮن ﺳـﯿﺰدﻫﻢ ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﯿﺖ او راﺳﺖ‪ :‬ﮔﺮﻓﺘـﺎر اوﻟـﺪم اي ﺧﺎﻟـﺪ ﺑﻼي ﻫﺠﺮ‬ ‫دﻟﺪاره دو ﭼﺸﻤﻢ ﻗﺎن دو ﮐﺮﺑﯿﻠﻤﻢ ﻋﺠﺐ ﺑﻦ ﻧﻪ ﮔﻨﺎه ﯾﺘﺪم‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪ 3‬ص‪.(2015‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﺑﺮﻣﮑﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺑﺮﻣﮏ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﺑﺮﯾﺪي‪ .‬وي از ﺳـﺮﮐﺮدﮔﺎن ﻋﺮب اﺳﺖ‪ ،‬در زﻣﺎن ﺧﻼﻓﺖ ﻫﺎدي ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ .‬وي در وﻗﻌﻪء ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ‪ ...‬اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ در‬ ‫ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﯾﺤﯿﯽ و ادرﯾﺲ دو ﭘﺴﺮ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪) .‬از ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻦ اﺛﯿﺮ ‪ 1302‬ج ‪ 6‬ص‪.(37‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﺑﻠﻮي‪ .‬ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﻋﯿﺴـﯽ ﺑﻦ اﺣﻤـﺪﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ اﺑﻮﻃـﺎﻟﺐ ﺑﻠﻮي اﻧﺪﻟﺴـﯽ ﻣـﺎﻟﮑﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﺒﻘـﺎء‪ .‬وي ﺑﻪ ﺳـﺎل ‪ 737‬ه ‪ .‬ق‪.‬‬ ‫درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬او راﺳﺖ‪» :‬ﺗﺎج اﻟﻤﻔﺮق ﻓﯽ ﺗﺤﻠﯿﮥ اﻫﻞ اﻟﻤﺸـﺮق« او اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺳـﻔﺮ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺸـﺮق ﻧﮕﺎﺷﺖ و آن ﻣﻤﻠﻮ از ﻓﻮاﺋﺪ و‬ ‫ﻓﺮاﺋﺪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻫﺪﯾﮥ اﻟﻌﺎرﻓﯿﻦ ﺳﺘﻮن ‪.(343‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﺑﯿﮏ‪ .‬وي ﯾﮑﯽ از ﺳـﺮﮐﺮدﮔﺎن ﻗﺰﻟﺒﺎش اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﯿﻬﺎ او را ﺑﺎ ﯾﮑﺼـﺪ و ﭘﻨﺠﺎه ﻧﻔﺮ ﻗﺰﻟﺒﺎش ﭘﺲ از ﻓﺘـﺢ ﭼﺎﻟﺪاران و ﯾﮑﺮوز‬ ‫ﻗﺒـﻞ از ورود ﺑﻪ ﺗﺒﺮﯾﺰ در ﻗﺮﯾﻪء ﺳﺎﻫﯿﻼـن از دم ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﮔﺬراﻧﯿﺪﻧـﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾـﺦ ادﺑﯽ اﯾﺮان ﺗـﺄﻟﯿﻒ ادوارد ﺑﺮون ﺗﺮﺟﻤﻪء رﺷـﯿﺪ ﯾﺎﺳـﻤﯽ‬ ‫ص‪.(61‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﺛﺎﻧﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﺒﻘﺎء ﺧﺎﻟﺪ ﺛﺎﻧﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﺟﺮﺟﺎوي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ازﻫﺮي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﺟﻬﻨﯽ‪ .‬وي ﺟـﺪ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺼـﻌﺐ اﺳﺖ و ﻋﺒـﺪاﷲ از ﻃﺮﯾﻖ ﭘـﺪر از ﺟﺪش ﺧﻄﺒﻪء ﻣﻨﮑﺮي را ﻣﺮﻓﻮﻋًﺎ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺣﮑﯿﻢ‬ ‫ﺗﺮﻣـﺬي در »ﻧﻮادر اﻻﺻﻮل« در اﺻﻞ »دوﯾﺴﺖ و ﭼﻬﻞ و دو« ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻧﺎﻓﻊ زﺑﯿﺮي از ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺼـﻌﺐ ﺑﻦ زﯾـﺪﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ‬ ‫ﺟﻬﻨﯽ از ﭘﺪرش از ﺟﺪش ﻣﺎ را ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺟﺪم رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬اﯾﻦ ﺧﻄﺒﻪ را ﻣﻦ از دﻫﺎن رﺳﻮل ﺧﺪا در ﺗﺒﻮك ﺷﻨﯿﺪم و‬ ‫ﺳﭙﺲ از اﯾﻦ ﺧﻄﺒﻪ اﯾﻦ ﻗﻮل ﻧﺒﯽ را‪» :‬ﺧﯿﺮﻣﺎ اﻟﻘﯽ ﻓﯽ اﻟﻘﻠﺐ اﻟﯿﻘﯿﻦ«‪ .‬ذﮐﺮ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 3‬ص‪ 362‬و ‪.(363‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﺟﯿﺎﻋﯽ‪ .‬او راﺳﺖ دﯾﻮاﻧﯽ ﺗﺮﮐﯽ‪) .‬از ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن ج‪ 1‬ﺳﺘﻮن ‪.(786‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﺣـﺪاء‪ .‬وي ﺑﻨﺎﺑﺮ رواﯾﺖ ﻋﺮاك ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ از ﺣﻤﺎدﺑﻦ ﺳـﻠﻤﮥ از ﺧﺎﻟـﺪ ﺣﺪاء از ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺻـﻠﺖ‪ ،‬ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻧﺰد ﻋﻤﺮ ﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒـﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ﺑﻮدﯾﻢ و در آﻧﺠﺎ از ﻣﺮدي ﻧﺎم ﺑﺮده ﺷـﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﺮ ادرارﮔﺎه ﻣﯽ ﻧﺸـﯿﻨﺪ رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ را اﯾﻦ ﮐﻼم ﻧﺎﺧﻮش آﻣﺪ‪.‬‬ ‫)از ﺳﯿﺮهء ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ص‪ 22‬و ‪.(23‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﺣـ ّﺬا‪ .‬وي ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﻣﻬﺮان‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻣﺒـﺎرك ﻣﻮﻟﯽ آل ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋـﺎﻣﺮ اﺳﺖ)‪ .(1‬ﻟﻘﺐ ﺣـ ّﺬا او را ﺑـﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺑـﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 632‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﮐﻔﺸـﮕﺮان ﻣﯽ ﻧﺸـﺴﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮﻟﯽ ﺣـ ّﺬا از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ او را ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯽ ﮐﺮد ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﺣـّﺬ ﻋﻠﯽ ﻫـﺬا اﻟﺤـﺪﯾﺚ«‬ ‫ﻣﺮﮔﺶ در ﺳﺎل ‪ 141‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد و از ﻣﺤﺪﺛﯿﻦ ﺑﻮد‪) .‬از ﭘﺎورﻗﯽ اﻟﺒﯿﺎن و اﻟﺘﺒﯿﯿﻦ ج‪ 1‬ص‪ 43‬و ﻣﺼﺎﺣﻒ ص‪ - (1) .(143‬ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ ﻫﻤﺎن ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻣﻬﺮان ﺑﻠﺨﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻣﻬﺮان ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﺣﻀـﺮﻣﯽ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ اﻟﺤﺴﻦ اﻟﺤﻀـﺮﻣﯽ اﻟﺸﺎﻓﻌﯽ‪ .‬ﻣﺮگ وي در ‪ 1100‬ه ‪.‬ق اﺗﻔـﺎق اﻓﺘﺎد و او راﺳﺖ‪» :‬ﻓﺘـﺢ اﷲ اﻟﮑﺮﯾﻢ« در اﺛﺒﺎت‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺤﻤﺪ)ص( ﭘﯿﻐﻤﺒﺮي ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از ﻫﺪﯾﮥ اﻟﻌﺎرﻓﯿﻦ ﺳﺘﻮن ‪.(343‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﺧﺪاش)‪(1‬ﺑﻦ ﻋﺠﻼن اﻟﺒﺼـﺮي‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻬﯿﺜﻢ ﻣﻮﻟﯽ ال ﻣﻬﻠﺐ ﺑﻦ اﺑﻮﺻﻔﺮة‪ .‬ﻣﺮگ او در ﺳﻨﻪء ‪ 223‬ه ‪.‬ق‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد و او‬ ‫راﺳﺖ‪» :‬اﺧﺒﺎر آل ﻣﻬﻠﺐ« و »ﮐﺘﺎب اﻻزارﻗﮥ و ﺣﺮوب اﻟﻤﻬﻠﺐ«‪) .‬از ﻫﺪﯾﮥ اﻟﻌﺎرﻓﯿﻦ ﺳـﺘﻮن ‪ - (1) .(343‬ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ﻫﻤﺎن ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ‬ ‫ﺧﺮاش ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺧﺮاش ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﺧﯿﻮاﻧﯽ ﺑﻦ َﻋﻠَﻘَﻤﮥ‪ .‬وي ﺷﯿﺦ ﺛﻮري اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( دﻣﺸﻘﯽ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻣﺎﻟﮏ دﻣﺸﻘﯽ ﻣﺤﺪث‪ .‬وي در ﺳﻨﻪء ‪ 105‬ه ‪.‬ق‪ .‬زاده ﺷﺪ و در ‪ 185‬ه ‪.‬ق‪ .‬ﻓﺮﻣﺎن‬ ‫ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬او راﺳﺖ‪» :‬ﺷـﺮح ﺟﻨﺎت اﻟﺨﻠﺪ«‪» ،‬ﺷـﺮح ﮐﺘﺎب اﻟﺮﺣﻤﮥ اﻟﺼـﻐﯿﺮ« »ﺷﺮح ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻠﮏ« و »ﮐﺘﺎب اﻟﺪﯾﺎت« )از ﻫﺪﯾﮥ اﻟﻌﺎرﻓﯿﻦ ﺳﺘﻮن‬ ‫‪.(343‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ذﻫﻠﯽ ﺑﻦ رﻗﺎدﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ‪ .‬وي از ﻣﺮدم اِﺳِﻔﺲ اﺳﺖ ﮐﻪ دﻫﯽ اﺳﺖ در ﻣﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( رﺑﻌﯽ‪ .‬وي ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬در ﺗـﻮرات ﻣﮑﺘـﻮب اﺳـﺖ ﮐـﻪ آﺳـﻤﺎن ﺑﺮ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ﭼﻬـﻞ روز ﮔﺮﯾﺴﺖ‪) .‬از ﺳـﯿﺮهء ﻋﻤﺮ ﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ص‪) (45‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻠﻔﺎء ﺳﯿﻮﻃﯽ ص‪.(162‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﺳﺪوﺳﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ و ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻣﻌﻤﺮ ﺳﺪوﺳﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﺳﻠﺴﮑﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ وﻟﯿﺪ ﺳﻠﺴﮑﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﺷـﺮﯾﮏ‪ .‬وي از اﻣﺮاي ﻗﺤﻄﺒـﮥ ﺑﻦ ﺷـﺒﯿﺐ در ﺗﺴـﺨﯿﺮ ﻋﺮاق ﻋﺮب و اﻧﻘﺮاض دوﻟﺖ آل ﻣﺮوان ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴـﯿﺮ چ‪1‬‬ ‫ﺗﻬﺮان ﺟﺰء ‪ 2‬از ج‪ 2‬ص‪ - (1) (1).(73‬ﻣﺤﺘﻤﻞ اﺳﺖ اﯾﻦ ﻫﻤﺎن ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺷﺮﯾﮏ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺷﺮﯾﮏ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﺻﺎﻣـﮥ‪ .‬وي ﯾﮑﯽ از ﺑﻬـﺘﺮﯾﻦ ﻧﻮازﻧـﺪﮔﺎن ﻋـﻮد ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﺑﻨـﺎ ﺑﻨﻘـﻞ زﺑﯿﺮﯾﻮن( )از ﺟﺰء ‪ 7‬ﻋﻘـﺪ اﻟﻔﺮﯾﺪ چ ﻣﺤﻤﺪ ﺳـﻌﯿﺪ اﻟﻌﺮﯾﺎن‬ ‫ص‪.(52‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﺻﻔﺎر‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ ﺻﻔﺎر ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﺿـﯿﺎءاﻟﺪﯾﻦ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺣﺴـﯿﻦ اﻟﺸﻬﺮزوري ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺷﺎﻓﻌﯽ ﻧﻘﺸﺒﻨﺪي‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ ﺿﯿﺎءاﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮاﻟﺒﻬﺎء‪ .‬وي از ﻣﺸﺎﯾﺦ ﻣﺘﺄﺧﺮ ﺻﻮﻓﯽ‬ ‫و ﻣﺆﺳـﺲ ﻃﺮﯾﻘﻪء ﺧﺎﻟﺪﯾﮥ از ﻓﺮق ﻧﻘﺸـﺒﻨﺪﯾﮥ اﺳﺖ‪ .‬اﺻﻞ او از ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯿﮥ ﺑﻮد و از ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪاﷲ دﻫﻠﻮي اﺧﺬ اﻧﺎﺑﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺪﺗﻬﺎ در دﻣﺸﻖ و‬ ‫ﺷﺎم ﺑﻪ ارﺷﺎد ﺧﻠﻖ ﭘﺮداﺧﺖ ﺗﺎ در ﺳﺎل ‪ 1242‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در آﻧﺠـﺎ وﻓﺎت ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﮔﻮرش در ﮐﻮه ارﺑﻌﯿﻦ اﺳﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪3‬‬ ‫ص‪ .(2017‬اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﭘﺎﺷﺎ از ﮐﺘﺐ او ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺎم ﻣﯿﺒﺮد‪ - 1 :‬ﺟﻼء اﻻﮐﺪار واﻟﺴﯿﻒ ﻟا ﺒﺘﺎر ﺑﺎﻟﺼﻼة ﻋﻠﯽ اﻟﻨﺒﯽ اﻟﻤﺨﺘﺎر )ص(‪ - 2 .‬ﺣﺎﺷﯿﻪ ﺑﺮ‬ ‫ﺗﺘﻤﻪء ﺳـﯿﺎﻟﮑﻮﺗﯽ )ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﺘﻤﻪ اي اﺳﺖ ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﻋﺒـﺪاﻟﻐﻔﻮر را ﺑﺮ ﺷـﺮح ﺟﺎﻣﯽ در ﻧﺤﻮ(‪ - 3 .‬ﺣﺎﺷـﯿﻪ ﺑﺮ ﺟﻤﻊ اﻟﻔﻮاﺋـﺪ در ﺣﺪﯾﺚ‪- 4 .‬‬ ‫ﺣﺎﺷـﯿﻪ ﺑﺮ ﺧﯿـﺎﻟﯽ در ﮐﻼم‪ - 5 .‬ﺣﺎﺷــﯿﻪ ﺑﺮ ﻧﻬﺎﯾـﮥ اﻟﺮﻣﻠﯽ در ﻓﻘـﻪ‪ - 6 .‬دﯾﻮان ﺷـﻌﺮ‪) .‬ﺑﻔﺎرﺳـﯽ(‪ - 7 .‬رﺳﺎﻟـﮥ اﻟﺮاﺑﻄـﮥ ﻓﯽ اﺻـﻄﻼح ﺳﺎدة‬ ‫اﻟﻨﻘﺸﺒﻨﺪﯾﮥ‪ - 8 .‬ﻓﺮاﺋـﺪ اﻟﻔﻮاﺋﺪ ﻓﯽ ﺷـﺮح ﺣﺪﯾﺚ ﺟﺒﺮﯾﻞ در ﻋﻘﺎﯾﺪ‪ - 9 .‬ﺷـﺮح ﻋﻘﺎﺋﺪ اﻟﻌﻀﺪﯾﮥ و ﭼﻨﺪ اﺛﺮ دﯾﮕﺮ‪) .‬از ﻫﺪﯾﮥ اﻟﻌﺎرﻓﯿﻦ ﺳـﺘﻮن‬ ‫‪.(344‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻋﺮﺿـﯽ ﺣﻠﺒﯽ‪ .‬ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﺳـﯿﺪ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻮﻫﺎب ﻋﺮﺿـﯽ ﺣﻠﺒﯽ‪ .‬وي ﺣﻨﻔﯽ ﻣـﺬﻫﺐ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺳـﺎل ‪ 1024‬ه ‪ .‬ق‪.‬‬ ‫درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬او راﺳﺖ‪ - 1 :‬ﺣﺎﺷﯿﻪ ﺑﺮ »ارﺷﺎد اﻟﻌﻘﻞ اﻟﺴﻠﯿﻢ« اﺑﻮﺳﻌﻮد ﻋﻤﺎدي‪» - 2 .‬ﺷﺮح ﺷﻔﺎء« ﻗﺎﺿﯽ ﻋﯿﺎض‪» - 3 .‬ﺷﺮح اﻟﻌﻘﺎﺋﺪ« و ﭼﻨﺪ‬ ‫اﺛﺮ دﯾﮕﺮ‪) .‬از ﻫﺪﯾﮥ اﻟﻌﺎرﻓﯿﻦ ﺳﺘﻮن ‪.(343‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻋﻤﺮي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻬﯿﺜﻢ ﺧﺎﻟﺪ و ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ ﻋﻤﺮي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻏﻄﺮﯾﻒ ﺑﻦ ﻋﻄـﺎء‪ .‬وي واﻟﯽ ﺧﺮاﺳـﺎن در ﻋﻬـﺪ ﻫﺎرون اﻟﺮﺷـﯿﺪ ﺑﻮد و ﻫﺎرون ﺑﺮاي ﺟﻨﮓ و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪء ﺣﺼـﯿﻦ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ او ﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﻧﻮﺷﺖ و در ج‪ 6‬ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻦ اﺛﯿﺮ ص‪ 41‬اﯾﻦ واﻗﻌﻪ ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﺣﺼـﯿﻦ ﺧﺎرﺟﯽ ﭘﺲ از ﺷﮑﺴـﺘﻦ ﺳـﭙﺎه ﺳﯿﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﺧﺮاﺳﺎن رﻓﺖ و‬ ‫ﻗﺼـﺪ ﭘﻮﺷـﻨﺞ و ﻫﺮات و ﺑـﺎدﻏﯿﺲ ﮐﺮد و ﻫﺎرون اﻟﺮﺷـﯿﺪ ﺧﺎﻟـﺪ اﻟﻐﻄﺮﯾﻒ ﺑﻦ ﻋﻄﺎء ] واﻟﯽ ﺧﺮاﺳﺎن [ را ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ ﺑﻄﻠﺐ ﺣﺼـﯿﻦ‪ ،‬و او‬ ‫داودﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ را ﺑﺎ دوازده ﻫﺰار ﺳـﭙﺎه ﺑﻪ ﺣﺮب ﺣﺼـﯿﻦ ﮔﺴـﯿﻞ ﮐﺮد و ﺣﺼﯿﻦ ﺑﺎ ﺷﺸﺼﺪ ﻣﺮد آن ﻟﺸﮑﺮ را ﻫﺰﯾﻤﺖ ﻧﻤﻮد و ﺧﻠﻘﯽ ﺑﺴﯿﺎر از‬ ‫اﯾﺸﺎن ﺑﮑﺸﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺨﺮاﺳﺎن اﻧﺪر ﻫﻤﯽ ﮔﺸﺖ ﺗﺎ در ﺳـﻨﻪء ﺳﺒﻊ و ﺳﺒﻌﯿﻦ و ﻣﺎﺋﻪ )‪ 177‬ه ‪ .‬ق‪ (.‬ﺑﻘﺘﻞ رﺳﯿﺪ‪) .«...‬از ﭘﺎورﻗﯽ ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن‬ ‫چ‪ 1‬ﺗﻬﺮان ‪ 1314‬ه ‪ .‬ش‪ .‬ص‪.(154‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻏﻨﻮي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ ﻣﺴﻠﻢ اﻟﻐﻨﻮي اﻟﺒﺼﺮي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻓﯿـﺎض‪ .‬وي از ﺷﺎﻋﺮان ﻋﺮب ﺑﻮده و در ﺣـﺪود ‪ 718‬م‪ .‬درﮔﺬﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬او واﻗﻌﻪء ﻣﺮگ ﺷـﺒﺪﯾﺰ )اﺳﺐ ﺧﺴﺮو ﭘﺮوﯾﺰ( و ﻣﻄﻠﻊ‬ ‫ﺷـﺪن ﺧﺴـﺮو از اﯾﻦ واﻗﻌﻪ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﺑﺎرﺑـﺪ را ﺑﻪ ﺷـﻌﺮ در آورده اﺳﺖ‪) .‬از ﮐﺘـﺎب اﯾﺮان در زﻣﺎن ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن ﺗﺄﻟﯿﻒ ﮐﺮﯾﺴـﺘﻦ ﺳﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪء‬ ‫رﺷﯿﺪ ﯾﺎﺳﻤﯽ چ‪ 2‬ص‪.(484‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻗﺮﻃﺒﯽ‪ .‬ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﺳـﻌﯿﺪ اﻟﻘﺮﻃﺒﯽ اﻟﺤﺎﻓﻆ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﺴـﻼم‪ .‬وي ﻣﺤﺪث ﻣﺎﻟﮑﯽ ﻣﺬﻫﺐ اﺳﺖ و ﻣﺮﮔﺶ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 352‬ه ‪.‬‬ ‫ق‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪ ،‬او راﺳﺖ ﮐﺘﺎﺑﯽ در رﺟﺎل اﻧﺪﻟﺲ‪) .‬از ﻫﺪﯾﮥ اﻟﻌﺎرﻓﯿﻦ ﺳﺘﻮن ‪.(343‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﮐﺮد ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯿﻪ اي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯿﻪ اي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻧﺒﻠﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻮﻟﯿﺪ‪ .‬وي ﺗﺎﺑﻌﯽ و ﻣﺤﺪث اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻮﻟﯿﺪ ﺧﺎﻟﺪاﻟﻨﺒﻠﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻧﺠـﺎر‪ .‬وي ﯾﮑﯽ از ﺷﺎﻋﺮان ﻋﺮب اﺳﺖ و ﻋﺘﺒﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﺧﺮاش اﯾﻦ اﺑﯿﺎت ﺧﺎﻟـﺪاﻟﻨﺠﺎر را ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺧﻮاﻧـﺪ‪ :‬اﻟﯿﻮم‬ ‫ﻣﻦ ﻫـﺎﺷﻢ ﺑـّﺦ و أﻧﺖ ﻏـﺪًا ﻣـﻮﻟﯽ و ﺑﻌـﺪ ﻏـﺪ ﺣﻠﻒ ﻣﻦ اﻟﻌﺮب أن ﺻـﺢ ﻫـﺬا ﻓـﺎﻧﺖ اﻟﻨـﺎس ﮐﻠﻬﻢ ﯾـﺎ ﻫﺎﺷـﻤﯽ‪ ،‬ﯾـﺎ ﻣﻮﻟﯽ و ﯾـﺎ ﻋﺮﺑﯽ‪) .‬از‬ ‫ﻋﻘﺪاﻟﻔﺮﯾﺪ ﺟﺰء ‪ 7‬چ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻌﯿﺪ اﻟﻌﺮﯾﺎن ص‪ .(152‬ﺻﺎﺣﺐ اﻟﻤﻮﺷﺢ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ اﻧﺒﺎري از ﭘﺪرش از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ‬ ‫ﺳﻠﻤﯽ رواﯾﺖ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺑﻦ ﻋـﺎﺋﺸﻪ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺎﻟـﺪاﻟﻨﺠﺎر ﻣﺮا ﺑـﺎ ﺷـﻌﺮ ﻧﺎزﯾﺒـﺎﺋﯽ ﻣـﺪح ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬واي ﺑﺮﺗﻮ! ﺗﻮ در‬ ‫وﻗﺖ ﻣﺪح ﺷﻌﺮ ﻧﯿﮑﻮ ﻧﻤﯽ ﺳﺮاﺋﯽ ﺑﻠﮑﻪ ﺷﻌﺮ ﺗﻮ ﺑﻮﻗﺖ ﻫﺠﻮ ﻧﯿﮑﻮﺳﺖ‪) .‬از اﻟﻤﻮﺷﺢ ص‪.(376‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻧﺤﻮي‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ‪ .‬از ﺗﺎﺑﻌﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻧﻘﺸﺒﻨﺪي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺿﯿﺎءاﻟﺪﯾﻦ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻐﺪادي و ﺧﺎﻟﺪ ﮐﺮد ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯿﻪ اي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻫﺪادي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ ﻫﺪادي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ از ﻗﺮاء ﺳﺮﺧﺲ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي ج ‪ 3‬ص ‪.(389‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺎدرود ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮐﺎﺷﺎن‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 30‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﻧﻄﻨﺰ و ‪ 24‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور ﭘﻞ‬ ‫ﻫﻨﺠﻦ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ داراي آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل ﺑﺎ ‪ 2800‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﺗﺎﺗﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ‪3‬‬ ‫رﺷـﺘﻪء ﻗﻨﺎت ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﭘﻨﺒﻪ و ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ و اﻧﮕﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﺷﺘﺮداري و ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ‬ ‫ﻗـﺎﻟﯽ ﺑـﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه ﻓﺮﻋﯽ ﺑﻪ ﺷﻮﺳﻪ دارد و داراي دﺑﺴـﺘﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺰارع ﺟﻨﺖ آﺑـﺎد و ﺣـﺎﺟﯽ آﺑﺎد و ﮐﺮﯾﻢ آﺑﺎد ﺟﺰء اﯾﻦ ده اﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴﺘﺎن ﺑﻬﻨﺎم وﺳﻂ ﺑﺨﺶ وراﻣﯿﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﻬﺮان‪ .‬واﻗﻊ در ﻫﻔﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮ وراﻣﯿﻦ ﻣﺘﺼﻞ ﺑﺮاه‬ ‫ﻓﺮﻋﯽ وراﻣﯿﻦ ﺑﻪ دﻣﺰآﺑـﺎد‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗـﻊ در ﺟﻠﮕﻪ داراي آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل ﺑـﺎ ‪ 789‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن‬ ‫ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت و ﺻـﯿﻔﯽ و ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨﺪ‪ ،‬و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج‪ .(1‬ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ج ‪ 3‬ص ‪ 389‬از دﻫﯽ ﺑﻨﺎم »ﺧﺎﻟﺪآﺑﺎد« از ﻗﺮاء ري ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻟﺪآﺑﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺳﻨﺨﻮاﺳﺖ ﺑﺨﺶ اﺳﻔﺮاﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﺠﻨﻮرد واﻗﻊ در ‪ 50‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي اﺳﻔﺮاﯾﻦ و ‪ 2‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺟﻨﻮب ﻣـﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﯿـﺎن آﺑـﺎد ﺑﻪ ﺟـﺎﺟﺮم‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ داراي آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل ﺑﺎ ‪ 141‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن‬ ‫ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸـﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ و ﮐﺮدي اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺑﻨﺸﻦ و ﺗﺮﯾﺎك و ﭘﻨﺒﻪ اﺳﺖ ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و‬ ‫ﻣﺎﻟﺪاري و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻧﺎزﻟﻮ ﺑﺨﺶ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اروﻣﯿﻪ واﻗﻊ در ‪ 20500‬ﮔﺰي ﺷﻤﺎل اروﻣﯿﻪ و ‪ 3‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور ﺷﻮﺳﻪء اروﻣﯿﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺷـﺎﻫﭙﻮر‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ داراي آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺎ ‪ 350‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﺗﺮﮐﯽ و‬ ‫ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﻧﺎزﻟﻮﭼﺎي و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﭼﻐﻨﺪر و ﺗﻮﺗﻮن و ﮐﺸـﻤﺶ و ﺣﺒﻮﺑﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣـﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ اﺷـﻨﻮﯾﻪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اروﻣﯿﻪ واﻗـﻊ در ‪ 6500‬ﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري اﺷـﻨﻮﯾﻪ و ‪ 3‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺟﻨـﻮب ﺷـﻮﺳﻪء اﺷـﻨﻮﯾﻪ ﺑﻪ ﻧﻘـﺪه‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ داراي آب و ﻫﻮاي ﺳﺮدﺳـﯿﺮ ﺑـﺎ ‪ 286‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺳـﻨﯽ و‬ ‫زﺑﺎﻧﺸﺎن ﮐﺮدي و ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﻗﺎدرﭼﺎي و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﺗﻮﺗﻮن و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ اﻫـﺎﻟﯽ ﺟـﺎﺟﯿﻢ ﺑـﺎﻓﯽ و راه اراﺑﻪ رو و ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن از ﮐﻮروش آﺑـﺎد ﻣﯽ ﺗﻮان اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان‬ ‫ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪآﺑﺎدي‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺧﺎﻟـﺪآﺑﺎدي ﻣﺮوزي ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﺳـﺤﺎق‪ .‬وي ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪآﺑﺎد ﺳـﺮﺧﺲ ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ‪ .‬او از داﻧﺸـﻤﻨﺪان ﻋﺼـﺮ‬ ‫ﺧـﻮد ﺑﻮد و ﺗﺼـﻨﯿﻒ اﺻﻮل ﮐﺮد و ﺷـﺮﺣﯽ ﺑﺮ »اﻟﻤﺨﺘﺼـﺮ ﻣﺰﻧﯽ« ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬ﻣﺮدم از ﻧﻘـﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑـﺪو رو آوردﻧـﺪ و ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء او ﻋﻠﻢ ﻓﻘﻪ‬ ‫اﻧﺘﺸﺎر ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﻫﻔﺘﺎد ﺗﻦ از ﻣﺸﺎﻫﯿﺮ ﻋﻠﻤﺎء ﻧﺰد او ﻋﻠﻢ آﻣﻮﺧﺘﻨـﺪ‪ .‬اﺑﺘـﺪاء در ﺑﻐﺪاد ﻣﺠﻠﺲ درس داﺷﺖ و ﺳـﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﺼـﺮ اﻧﺘﻘﺎل ﯾﺎﻓﺖ و در‬ ‫آﻧﺠﺎ ﻣﺠﻠﺲ درس ﺧﻮد را ﭼﻮن ﻣﺠﻠﺲ ﺷﺎﻓﻌﯽ ﺑﺮﭘﺎ ﺳﺎﺧﺖ و ﻣﺮدم از اﮐﻨﺎف دور او ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﺼـﺮ در ﺳﺎل ‪ 340‬ه ‪ .‬ق‪ .‬وﻓﺎت‬ ‫ﮐﺮد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي ج ‪ 3‬ص ‪ .(389‬و رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮاﺳﺤﺎق اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪات‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ()‪ (1‬ﻧـﺎم ﺷـﺶ ﺟﺰﯾﺮه اﺳـﺖ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﻣﻐﺮب و ﺑﻨـﺎم »ﺟﺰاﯾﺮ ﺳـﻌﺎدت« ﻧﯿﺰ ﻣﻌﺮوﻓﻨـﺪ ﻓﺎﺻـﻠﻪء ﺟﺰاﯾﺮ ﺧﺎﻟـﺪات را از ﺳـﺎﺣﻞ‬ ‫اﻗﯿﺎﻧﻮس ده درﺟﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ و از ﺧﻂ اﺳﺘﻮاء ﻣﯿﺎن ‪ 27‬درﺟﻪ و ﻧﯿﻢ ﺗﺎ ‪ 29‬درﺟﻪ و ﻧﯿﻢ ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ در ﺳﻮاﺣﻞ ﻏﺮﺑﯽ اﻓﺮﯾﻘﺎ واﻗﻊ اﻧﺪ و‬ ‫ﻃﻮل ﻏﺮﺑﯽ آﻧﻬﺎ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﭙﺎرﯾﺲ از ﺣﺪود ‪ 15‬درﺟﻪ و ﻧﯿﻢ ﺗـﺎ ‪ 20‬درﺟـﻪ و ﻧﯿﻢ ﺗﺨﻤﯿﻦ زده ﺷـﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﮐﺘـﺎب اﻟﺘﻔﻬﯿﻢ ﺑﯿﺮوﻧﯽ ﻣﺘﻦ و‬ ‫ﺣﺎﺷﯿﻪء ص ‪ .(173‬ﺣﻤـﺪاﷲ ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ در ﻧﺰﻫـﮥ اﻟﻘﻠﻮب ﻣﯽ آورد‪ :‬ﻃﻮل اﻗﺎﻟﯿﻢ از آﻧﺠﺎ )از ﺟﺰاﺋﺮ ﺧﺎﻟـﺪات( ﺷـﻤﺎرﻧﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ از ﺳﺎﺣﻞ‬ ‫ﻣﻐﺮب ﯾﮏ درﺟﻪ از آن ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻮد‪) .‬از ﻧﺰﻫـﮥ اﻟﻘﻠﻮب ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ ج ‪ 3‬ص ‪ .(237‬ﻃﺒﻖ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺟﺪﯾـﺪ ﺧﺎﻟﺪات ﻣﺮﮐﺐ از ﻫﻔﺖ‬ ‫ﺟﺰﯾﺮه ﻣﺴـﮑﻮن اﺳﺖ ﺑﻨﺎﻣﻬـﺎي زﯾﺮ‪ - 1 :‬ﺗﻨﺮﯾﻒ)‪ - 2 . (2‬ﻓﻮرﺗﻮﻧﺘﻮرا)‪ - 3 . (3‬ﮐﺎﻧـﺎري ﮐﺒﯿﺮ)‪ - 4 . (4‬ﻻﻧﺰاروت)‪ - 5 . (5‬ﭘﺎﻟﻤﺎ)‪- 6 . (6‬‬ ‫ﮔﻮﻣﺮا)‪ - 7 . (7‬ﺟﺰﯾﺮهء ﻫﯿﺮو)‪ .(8‬رﺟــﻮع ﺑــﻪ ﮐﺎﻧـــﺎري ﺷــﻮد‪iles Canaries. (2) - Teneriffe. (3) - - (1) .‬‬ ‫‪Fuerteventura. (4) - Grande Canarie. (5) - Lanzarote. (6) - Palma. (7) - Gomera. (8) - L'ile de‬‬ ‫‪.(Hierro (de fer‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪار‪.‬‬



‫)ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺧـﺎل دارد‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺎل‪ .‬ﻣﺮﻗﺶ‪ .‬اﺷـﯿﻢ‪ .‬ﻣﻨﻘﻂ ‪ :‬ز ﻟﻌﻞ ﺧﺎﻟـﺪار ﮔﻠﺮﺧﺎن ﺑﯿـﺪل ﻣﺒﺎش اﯾﻤﻦ ﺑﻼي ﺟﺎن ﺑﻮد ﺑﺎ ﻫﻢ ﭼﻮ‬ ‫آﻣﯿﺰد ﻣﯽ و اﻓﯿﻮن‪ .‬ﺑﯿﺪل )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪارآﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻻﻫﯿﺠﺎن ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﻬﺎﺑﺎد‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 57‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﻣﻬﺎﺑﺎد و ‪ 1500‬ﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﺪه‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل وﻟﯽ ﻣﺎﻻرﯾﺎﺋﯽ‪ ،‬داراي ‪ 145‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ زﺑﺎﻧﺸﺎن ﮐﺮدي و ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن‬ ‫ﺳﻨﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از رودﺧﺎﻧﻪ ﻻوﯾﻦ و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﺗﻮﺗﻮن و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺳﺖ‪ .‬راه اراﺑﻪ‬ ‫رو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪار ﺿﺮوﻣﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( وي از ﻣﺸﺎﻫﯿﺮ ﺧﻄﺎﻃﯿﻦ اﺳﺖ و در ﺧﻄﻮط ﻣﺘﻨﻮﻋﻪ ﻣﻬﺎرت زﯾﺎد داﺷﺖ‪ .‬ﺗﺎرﯾﺦ وﻓﺎت وي ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1040‬ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم‬ ‫ﺗﺮﮐﯽ ج ‪ 3‬ص ‪.(2015‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪاﻓﻨﺪي‪.‬‬



‫]ِل َا َف[ )ِاخ( ﺷـﯿﺦ ﺧﺎﻟـﺪ اﻓﻨـﺪي ﺧﻄـﺎب‪ .‬او راﺳـﺖ‪» :‬دﯾـﻮان ﺷـﺎﻋﺮ اﻟﻔﻼﺳـﻔﮥ و ﻓﯿﻠﺴـﻮف اﻟﺸـﻌﺮاء« ﯾـﺎ »ﻣﻨﺘﺨﺒـﺎت اﻟﻠﺰوﻣﯿـﺎت« ﮐـﻪ در‬ ‫اﺳـﮑﻨﺪرﯾﻪ ﺑﺪون ﺗﺎرﯾﺦ در ‪ 160‬ﺻـﻔﺤﻪ و در ﻣﺼﺮ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1319‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ‪ 174‬ﺻـﻔﺤﻪ ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت ج‪2‬‬ ‫ﺳﺘﻮن ‪.(813‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ اﻣﻮي‪.‬‬



‫]ِل ِد َا ‪ُ /‬ا َم[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻫﺸﺎم و ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪﺑﻦ ﻣﻌﺎوﯾﮥ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺼﺮي‪.‬‬



‫]ِل ِد َب[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪﺑﻦ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻦ اﻟﻨﻨﻮي اﻟﺒﺼﺮي‪ ،‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻐﺪادي‪.‬‬



‫]ِل ِد َب[ )ِاخ( ﺷﯿﺦ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻐﺪادي ﻧﻘﺸﺒﻨﺪي ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ‪ .‬او راﺳﺖ‪ - 1 :‬اﻟﺮﺳﺎﻟﮥ اﻟﺨﺎﻟﺪﯾﮥ ﻓﯽ اﻟﺮاﺑﻄﮥ اﻟﻨﻘﺸﺒﻨﺪﯾﮥ ﮐﻪ در ﻣﻄﺒﻌﻪء ﻗﺎزان ﺑﻪ ﺳﺎل‬ ‫‪ 1890‬م‪ .‬ﻃﺒـﻊ ﺷـﺪ و داراي ‪ 29‬ﺻـﻔﺤﻪ اﺳﺖ و اﯾﻀـًﺎ در ﺳﺎل ‪ 1892‬م‪ .‬ﭼﺎپ ﺷـﺪ و داراي ‪ 36‬ﺻﻔﺤﻪ اﺳﺖ‪ - 2 .‬اﻟﺮﺳﺎﻟـﮥ اﻟﺨﺎﻟﺪﯾﮥ ﻓﯽ‬ ‫آداب اﻟﻄﺮﯾﻘـﮥ اﻟﻨﻘﺸـﺒﻨﺪﯾﮥ‪ .‬در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب اﺳﻢ ﻣﺆﻟﻒ ذﮐﺮ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و ﻓﻘﻂ ﺟﻤﻠﻪء‪ :‬ﺑﻨﻈﺮ ﺧﺎدم اﻟﻌﻠﻢ ﻗﺎﻣﺠﺎن ﺑﻦ اﻟﺒﺎرودي ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت ج‪ 2‬ﺳﺘﻮن ‪.(813‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻐﺪادي‪.‬‬



‫]ِل ِد َب[ )ِاخ( ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ اﻟﺸﻬﺮزوري‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺿﯿﺎءاﻟﺪﯾﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﮑﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫]ِل ِد ُب[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻫﻮده ﺷﻮد‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 633‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ ﺣﺮاﻧﯽ‪.‬‬



‫]ِل ِد َﺣْﺮ را[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ ﺣﺮاﻧﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ رﯾﺎﺣﯽ‪.‬‬



‫]ِل ِد ري ﯾﺎ[ )ِاخ( ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻋﺘﺎب ﺑﻦ ورﻗﺎء رﯾﺎﺣﯽ‪ .‬وي از ﺷﺠﻌﺎن ﻋﺮب و اﺷﺮاف ﮐﻮﻓﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻟﺸﮑﺮ ﺣﺠﺎج ﺑﺎ ﺷﺒﯿﺐ ﺧﺎرﺟﯽ ﺟﻨﮓ‬ ‫ﮐﺮد و ﻣﺼﺎد ﺑﺮادر ﺷﺒﯿﺐ را ﮐﺸﺖ‪ .‬ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن ﺷﺒﯿﺐ ﺑﻪ ﭘﯿﺮوان ﺧﺎﻟﺪ در ﻣﺪاﺋﻦ آوﯾﺨﺘﻨﺪ و ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﻟﺸﮑﺮ ﺧﺎﻟﺪ ﻣﻨﻬﺰم ﺷﺪ و ﻓﺮارًا رو ﺑﻪ‬ ‫ﺑـﺎزﮔﺸﺖ ﮔـﺬاﺷﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﻪ ﮐﻨﺎر دﺟﻠﻪ رﺳـﯿﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻟﻮاء ﻟﺸـﮑﺮ ﺑﺪﺳـﺘﺶ ﺑﻮد ﺧﻮد را ﺑﻪ آب زد و ﻏﺮﻗﻪ ﮔﺮدﯾـﺪ‪ .‬ﺷﺒﯿﺐ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﺧﺪاﯾﺶ ﻫﻼك ﮐﻨﺎد ﮐﻪ اﺷﺪ ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺎرﯾﺦ وﻻدﺗﺶ ‪ 77‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺳﺖ‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ ج‪ 1‬ص‪.(285‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ زﺑﯿﺪي ﯾﻤﻨﯽ‪.‬‬



‫]ِل ِد َز ِي َي َم[)ِاخ( وي ﺷﺎﻋﺮ ﺗﻨﮕﺪﺳﺖ اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻮﻋﺒﯿﺪة ﻣﻌﻤﺮﺑﻦ ﻣﺜﻨﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪ زﺑﯿﺪي ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از زﺑﯿﺪ ﺑﻪ ﺳﻨﺠﺎر آﻣﺪ‬ ‫و در ﺑﯿﻦ ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺶ دو ﭘﺴـﺮﻋﻢ او ﺑﻪ اﺳﺎﻣﯽ »ﺿﺎﺋﯽ« و »ﻋﻮﯾـﺪ« ﺑﻮدﻧﺪ روزي آﻧﻬﺎ از ﺷـﺮاب ﺳـﻨﺠﺎر ﻧﻮﺷـﯿﺪﻧﺪ و ﻣﯿﻞ ﺑﻪ ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﺧﻮد‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﺧﺎﻟﺪ اﯾﻦ اﺑﯿﺎت را ﺳﺎﺧﺖ‪ :‬اﯾﺎ ﺟﺒﻠﯽ ﺳـﻨﺠﺎر ﻣﺎﮐﻨﺘﻤﺎ ﻟﻨﺎ ﻣﺼﯿﻔًﺎ و ﻻﻣﺸﺘﯽ و ﻻﻣﺘﺮﺑﻌًﺎ و ﯾﺎ ﺟﺒﻠﯽ ﺳﻨﺠﺎر ﻫﻼ ﺑﮑﯿﺘﻤﺎ ﻟﺪاﻋﯽ اﻟﻬﻮي‬ ‫ﻣﻨـﺎ ﺷﺘﯿﺘﯿﻦ ادﻣﻌـﺎ ﻓﻠﻮ ﺟﺒﻼـ ﻣﻮج ﺷـﮑﻮﻧﺎ اﻟﯿﻬﻤـﺎ ﺟﺮت ﻋﺒﺮات ﻣﻨﻬﻤﺎ او ﺗﺼـ ّﺪﻋﺎ ﺑﮑﯽ ﯾﻮم ﺗّﻞ اﻟﻤﺤﻠﺒﯿـﮥ ﺿﺎﺑﯽ ء و اﻟﻬﯽ ﻋﻮﯾـﺪًا ﺑّﺜﻪ ﻓﺘﻘﻨﻌﺎ‪.‬‬ ‫ﻣﺮدي از ﺑﻨﯽ ﺣّﯿﯽ ﺑﻨﺎم دﺛﺎر اﯾﻦ اﺷﻌﺎر ﺑﺸﻨﯿﺪ و در ﻣﻘﺎم ﺟﻮاب ﺑﺮآﻣﺪ و ﺳﭙﺲ ﺧﺎﻟﺪ ﺟﻮاب او را ﺟﻮاب ﮔﻔﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻻدﺑﺎء ﯾﺎﻗﻮت‬ ‫ﺣﻤﻮي چ داراﻟﻤﺄﻣﻮن ج‪ 11‬ص‪.(22‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ زﯾﺎت‪.‬‬



‫]ِل ِد زي ﯾﺎ[ )ِاخ( وي از ﺗﺎﺑﻌﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮﻋﺒﺪاﷲ ﺧﺎﻟﺪ اﻟﺰﯾﺎت ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ ﺳﻌﯿﺪ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺳﻌﯿﺪﺑﻦ ﻋﺎص ﺑﻦ اﻣﯿﮥ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﺷﻤﺲ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ِل ِد َ‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ ﺳﻠﻤﯽ‪.‬‬



‫س َل[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ اﺑﯽ ﺧﺎﻟﺪ اﻟﺴﻠﻤﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ِل ِد ُ‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯿﻪ اي‪.‬‬



‫س َل ﻧﯽ َي[)ِاخ( وي ﯾﮑﯽ از ﺻﻮﻓﯿﺎن اﺳﺖ و ﻫـﺪاﯾﺖ در رﯾﺎض اﻟﻌﺎرﻓﯿﻦ ﺷـﺮح ﺣﺎل او را ﭼﻨﯿﻦ آورده اﺳﺖ‪ :‬و ﻫﻮ ﻓﺨﺮاﻟﻌﺎرﻓﯿﻦ‬ ‫]ِل ِد ُ‬ ‫و زﯾﻦ اﻟﺴﺎﻟﮑﯿﻦ ﺷـﯿﺦ ﺧﺎﻟﺪ و در ﮐﻤﺎﻻت ﺻﻮري و ﻣﻌﻨﻮي واﺣﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﺻﻠﺶ از اﮐﺮاد ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯿﻪ و در ﺑﻐﺪاد ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺎﻧﻘﺎه و دﺳﺘﮕﺎه‬ ‫ﺑﻪ ﺻـﺤﺒﺖ ﻋﻠﻤﺎ و ﻓﻀـﻼي ﻣﻌﺎﺻﺮﯾﻦ رﺳﯿﺪه‪ ،‬و ﺳﺎﻟﻬﺎ در ﺑﺎدﯾﻪء ﺗﺤﺼﯿﻞ و ﻃﻠﺐ دوﯾﺪه‪ ،‬و در ﺧﺪﻣﺖ ﻋﺮﻓﺎ و ﻣﺸﺎﯾﺦ اﯾﻦ ﻋﻬﺪ رﯾﺎﺿﺎت‬ ‫ﮐﺸـﯿﺪه ﺗﺎ ﺑﺎدهء ﻣﻌﺮﻓﺖ ﭼﺸﯿﺪه‪ .‬ﻫﻤﻮاره آﺳﺘﺎﻧﺶ ﻣﻠﺠﺄ ﻓﻘﯿﺮان و ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻣﺤﻔﻠﺶ ﻣﺠﻤﻊ اﻣﯿﺮان‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﺖ و ﺳﺨﺎوت ﻣﻌﺮوف و ﺑﻪ ﻃﺎﻋﺖ‬ ‫و ﻋﺒﺎدت ﻣﻮﺻﻮف‪ .‬ﺳـﻼﺳﻞ ﺑﺴـﯿﺎر دﯾـﺪه و ﻃﺮﯾﻘﻪء ﻧﻘﺸـﺒﻨﺪﯾﮥ ﮔﺰﯾﺪه اﮐﻨﻮن ﺳﻠﺴـﻠﻪء ﻋﻠﯿﻪء ﻧﻘﺸـﺒﻨﺪﯾﮥ را ﺑﻮﺟﻮدش اﻓﺘﺨﺎر اﺳﺖ و ﺷـﯿﺦ‬ ‫ﺑﺎﻻﺳـﺘﺤﻘﺎق و اﺳـﺘﻘﻼل آن دﯾﺎر اﺳﺖ‪ .‬از ﺑﻼد ﺑﻌﯿﺪه ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺧﺪﻣﺘﺶ ﻣﺨﺼﻮص ﺗﻘﺒﯿﻞ ﺣﻀـﺮﺗﺶ ﻣﯽ آﯾﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﻔﺘﺎح ﺗﻮﺟﻪ و اﻟﺘﻔﺎﺗﺶ‬ ‫ﻗﻔﻞ ﮔﻨﺠﯿﻨﻪء ﻃﻠﺐ ﻣﯽ ﮔﺸﺎﯾﻨـﺪ از ﮐﺜﺮت ﻣﺮﯾﺪﯾﻦ ﭘﺎﺷﺎي ﺑﻐﺪاد از وي ﻣﺘﻮﻫﻢ ﺷﺪه ﺷـﯿﺦ از ﺑﻐﺪاد ﺑﻪ روم آﻣﺪه اﮐﻨﻮن در روم ﺑﺴـﺮ ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺮد اﯾﻦ ﭼﻨـﺪ ﺑﯿﺖ از اوﺳﺖ‪ :‬ﻃﺒﯿﺒﺎن ﺟﻤﻠﻪ ام از ﭼﺎره واﻣﺎﻧﺪﻧـﺪ و ﻣﻦ آﺧﺮ ﺑـﺪردي ﯾﺎﻓﺘﻢ درﻣﺎن دل دﯾﻮاﻧﻪء ﺧﻮد را‪ .‬و ﻧﯿﺰ او راﺳﺖ اﯾﻦ‬ ‫ﺑﯿﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺮد راﻫﯽ در دوﺳﺖ ﺑـﺎز اﺳﺖ وﮔﺮ ﻗﺼﻪ ﺟﻮﯾﯽ ﺣﮑـﺎﯾﺖ دراز اﺳﺖ‪) .‬از رﯾـﺎض اﻟﻌـﺎرﻓﯿﻦ ص ‪ .(167‬ﻫﺪاﯾﺖ در ج‪ 2‬ﻣﺠﻤﻊ‬ ‫اﻟﻔﺼﺤﺎء چ ‪ 1‬ﺗﻬﺮان ص‪ 111‬از او ﺑﻨﺎم ﺧﺎﻟﺪ ﮐﺮد ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯿﻪ اي ﻧﺎم ﻣﯿﺒﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ ﺷﯿﺒﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪﺑﻦ زﯾﺪ ﺷﯿﺒﺎﻧﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ِل ِد َ‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ ﻃﺒﺮي‪.‬‬



‫]ِل ِد َط َب[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻫﻼل ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ ﻋﺒﺪ‪.‬‬



‫]ِل ِد َع[ )ِاخ( وي از ﺣﺴﻦ و اﺑﻦ اﻟﻤﻨﮑـﺪر و ﺟﺰ اﯾﻦ دو ﺣـﺪﯾﺚ رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨـﺪ و از او ﺳـﻠﻢ ﺑﻦ ﻗﺘﯿﺒـﮥ ﺣﺪﯾﺚ دارد‪ .‬ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﻋﻠﯽ او را‬ ‫ﻃﺮد و دارﻗﻄﻨﯽ ﺗﮑـﺬﯾﺐ ﮐﺮده اﺳـﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﺣﺒـﺎن ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬او ﺳـﺎرق ﺣـﺪﯾﺚ ﺑـﻮده و از ﮐﺘﺐ ﻣﺮدم ﻧﻘـﻞ ﺣـﺪﯾﺚ ﻣﯿﮑﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻼـس‬ ‫ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬از ﯾﺰﯾﺪﺑﻦ زرﯾﻊ ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯿﮕﻔﺖ‪ :‬ﺑﻨﺰد ﻣﻦ ﺳـﻘﻮﻃﻢ از اﯾﻦ ﻣﻨﺎره ﻫﺮ آﯾﻨﻪ ﮔﻮاراﺗﺮ از ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮدن از ﺧﺎﻟﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎز ﻓﻼس‬ ‫ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬از اﺑﻮﻗﺘﯿﺒﮥ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯿﮕﻔﺖ‪ :‬ﻧﺰد ﺧﺎﻟﺪ ﻋﺒﺪ آﻣﺪم و او درﺟﯽ ﺑﯿﺮون آورد و ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد و ﻣﯿﮕﻔﺖ‪» :‬ﺣﺪﺛﻨﺎ‬ ‫اﻟﺤﺴﻦ«‪ .‬ﻧﺎﮔﺎه درج از دﺳﺖ او ﺑﺮ زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎد و ﭼﺸﻢ ﻣﻦ ﺑﺮ آن اﻓﺘﺎد دﯾﺪم ﺑﺮ آن ﻧﻮﺷﺘﻪ »ﺣﺪﺛﻨﺎ ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﺣﺴﺎن« و او آن را ﻣﺤﻮ ﮐﺮده‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﯾﻦ ﭼﯿﺴﺖ؟ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ و ﻫﺸﺎم ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺗﻮ ﺑﺎ ﻫﺸﺎم ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﻮدﯾﺪ و ﺑﻌﺪ ﺗﻮ ﻧﻮﺷﺘﯽ »ﺣﺪﺛﻨﺎ ﻫﺸﺎم«‪ .‬ﺷـﺮم‬ ‫ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﺎد! ﻣﺒﺎرك ﺑﻦ ﻓﻀﺎﻟـﮥ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺧﺎﻟـﺪ ﻋﺒـﺪ را ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺰد ﺣﺴﻦ ﻧﺪﯾﺪم‪ .‬اﺑﻦ ﻋﺪي او را ﻗﺪري و ﺑﺼـﺮي ﻣﯿﺪاﻧﺪ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان‬ ‫ج‪ 2‬ص‪.(393‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ ﻗﺴﺮي‪.‬‬



‫]ِل ِد َق[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ اﻟﻘﺴﺮي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ ﮐﺎﺗﺐ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ِل ِد ِت ِب ُخ[)ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ ﮐﺎﺗﺐ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ ﮐﺎﻫﻠﯽ‪.‬‬



‫]ِل ِد ِه[ )ِاخ( ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺣـﺪﯾﺚ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ وي از اﺑﯽ اﺳـﺤﺎق از ﺣﺎرث از ﻋﻠﯽ )ع( رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺜﻞ ﻣﺆﻣﻨﯽ ﮐﻪ ﻗﺮآن‬ ‫ﻣﯿﺨﻮاﻧـﺪ ﻣﺜـﻞ اﺗﺮج اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻢ ﺑﻮ و ﻫﻢ ﻃﻌﻤﺶ ﻧﯿﮑﻮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜـﻞ ﻣﺆﻣﻨﯽ ﮐﻪ ﻗﺮآن ﻧﻤﯿﺨﻮاﻧـﺪ ﻣﺜـﻞ ﺧﺮﻣﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﻌﻤﺶ ﻧﯿﮑﻮ اﺳـﺖ‬ ‫وﻟﯽ ﺑﯽ ﺑﻮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜـﻞ ﻓـﺎﺟﺮي ﮐﻪ ﻗﺮآن ﻣﯿﺨﻮاﻧـﺪ ﻣﺜـﻞ رﯾﺤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮي آن ﻧﯿﮑﻮ وﻟﯽ ﻃﻌﻤﺶ ﺗﻠـﺦ اﺳﺖ‪ .‬و ﻣﺜﻞ ﻓﺎﺟﺮي ﮐﻪ ﻗﺮآن‬ ‫ﻧﻤﯿﺨﻮاﻧﺪ ﻣﺜﻞ ﺣﻨﻈﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﻌﻤﺶ ﺗﻠﺦ و ﺑﯽ ﺑﻮ اﺳﺖ‪) .‬از ﻋﯿﻮن اﻻﺧﺒﺎر ج ‪ 2‬ﺟﺰو ‪ 5‬ص‪.(131‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ ﻟﺆﻟﺆﺋﯽ‪.‬‬



‫]ِل ِد ُلْء ُل[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ ﻟﺆﻟﺆﺋﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎل دﻟﯿﻞ‪.‬‬



‫]َد[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن اﯾﻞ ﺗﯿﻤﻮر‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﻬﺎﺑﺎد‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 25‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻣﻬﺎﺑﺎد و ‪ 9‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﻪ ﺳـﺮدﺷﺖ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ‪ .‬داراي ‪ 204‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ زﺑﺎﻧﺸﺎن ﮐﺮدي و‬ ‫ﻣـﺬﻫﺒﺸﺎن ﺳـّﻨﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت و ﺗﻮﺗﻮن و ﺣﺒﻮﺑﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و‬ ‫ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ آﻧﺎن ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬راه ده ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ ﻣﺨﺰوﻣﯽ‪.‬‬



‫]ِل ِد َم[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻫﺸﺎم و ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ وﻟﯿﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ ﻣﺪاﺋﻨﯽ‪.‬‬



‫]ِل ِد َم ِء[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ ﻣﺮوي‪.‬‬



‫]ِل ِد َﻣْﺮ[ )ِاخ()‪ (1‬ﻓﺨﺮاﻟﺪﯾﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﻣﺮوي ﯾﮑﯽ از ﺷـﻌﺮاي ﭘﺎرﺳـﯽ زﺑﺎن اﺳﺖ و اﯾﻦ دو ﺑﯿﺖ او راﺳﺖ ﮐﻪ درﺑﺎرهء ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺳـﻨﺠﺮ ﮔﻔﺘﻪ‪:‬‬ ‫آﻧﻬـﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧـﺪﻣﺘﺖ ﻧﻔﺎق آوردﻧـﺪ ﺳـﺮﺟﻤﻠﻪ ﻋﻤﺮ ﺧﻮﯾﺶ ﻃﺎق آوردﻧـﺪ دور از ﺳـﺮ ﺗﻮ ﺳﺎم ﺑﻪ ﺳـﺮﺳﺎم ﺑﻤﺮد وﯾﻨﮏ ﺳـﺮ ﺳﻮري ﺑﻪ ﻓﺮاق‬ ‫آوردﻧﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه ص‪ .(460‬در ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ ﺧﯿﺎم ﺟﺰء ‪ 4‬ج‪ 2‬ص‪ 509‬اﯾﻦ ﻧﺎم ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﺨﺮاﻟﺪﯾﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﻫﺮوي آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)‪ - (1‬ﺷﺎﯾـﺪ اﯾﻦ ﻫﻤﺎن ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ رﺑﯿﻊ اﻟﻤﮑﯽ اﻟﻄﻮﻻﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﻓﺨﺮ دﯾﻦ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ رﺑﯿﻊ اﻟﻤﮑﯽ اﻟﻄﻮﻻﻧﯽ و ﺧﺎﻟﺪ ﻫﺮوي‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ ﻣﻠﺠﻢ‪.‬‬



‫]ِل ُم َج[ )ِاخ( وي ﻓﺮزﻧـﺪ ﻣﻠﺠﻢ و ﯾﮑﯽ از ﻗﺘﻠﻪء ﻋﺜﻤـﺎن ﺑﻦ ّﻋﻔـﺎن ﺑﻮد و در ﺟﻨـﮓ ﺟﻤـﻞ ﺟﺰء ﻟﺸـﮑﺮ ﻋﻠﯽ ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﻋﻠﯽ ﺟﻨﮕﯿـﺪ‪ .‬در‬ ‫ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ اي ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻮد ﺑﯿﻦ ﻋﻠﯽ و ﻃﻠﺤﻪ و زﺑﯿﺮ ﺑﺮﻗﺮار ﺷﻮد ﻗﺮار ﺑﺮ اﯾﻦ ﮔﺮﻓﺖ آﻧﭽﻪ از ﻗﺘﻠﻪء ﻋﺜﻤﺎن در ﻟﺸـﮑﺮ ﻋﻠﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ از آن ﻟﺸـﮑﺮ‬ ‫ﺑﯿﺮون روﻧﺪ و ﺳـﭙﺲ ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ واﻗﻊ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎﻟﻨﺘﯿﺠﻪ از ﻟﺸـﮑﺮ ﻋﻠﯽ ﺑﺰرﮔﺎﻧﯽ ﭼﻮن ﻣﺎﻟﮑﺒﻦ اﺷﺘﺮ و ﻋﻠﯿﺎءﺑﻦ اﻟﻬﯿﺜﻢ و ﻋﺪي ﺑﻦ ﺣﺎﺗﻢ و ﺷـﺮﯾﺢ‬ ‫ﺑﻦ اوﻓﯽ و ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻣﻠﺠﻢ ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻨﺪ‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ ﺧﯿﺎم ﺟﺰء ‪ 4‬ج‪ 1‬ص ‪.(529‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ ﻧﺼﺮاﻧﯽ‪.‬‬



‫]ِل ِد َن[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ ﻧﺼﺮاﻧﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ ﻧﯿﻠﯽ‪.‬‬



‫]ِل ِد[ )ِاخ( ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺣﺪﯾﺚ ﻋﺒﺪاﷲ از ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺳـﻌﯿﺪ از ﯾﻮﻧﺲ ﺑﻦ ﺑﮑﯿﺮ‪ ،‬وي از اﺑﻮﻣﻌﺸﺮ و اﺑﻮﻫﺎﺷﻢ ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﺑﯿﻊ ﻣﺼﺎﺣﻒ را‬ ‫ﺧﻮش ﻧﻤﯿﺪاﺷﺖ و ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺸﺘﺮي ﺑﺮاي ﻗﺮآن ﻧﯿﺎﻓﺘﯿﺪ ﻗﺮآن ﻧﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪) .‬از ﻣﺼﺎﺣﻒ ﺳﺠﺴﺘﺎﻧﯽ چ ‪ 1‬ص ‪.(160‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ وﻟﯿﺪ‪.‬‬



‫]ِل ِد َو[ )ِاخ( وي ﯾﮑﯽ از ﺻﺤﺎﺑﻪ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ وﻟﯿﺪ‪ ،‬ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﺳﯿﻒ اﷲ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪوﻧﯿﻮن‪.‬‬



‫]ِل[ )ِا( ﻋﺮوق اﻟﺼﻔﺮ)‪) .(1‬ﺗﺬﮐﺮهء اوﻟﯽ اﻻﻟﺒﺎب ﺿـﺮﯾﺮ اﻧﻄﺎﮐﯽ ص ‪ - (1) .(139‬ﻋﺮوق اﻟﺼـﻔﺮ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل »اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد« ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ رﻧﮕﺮزان ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺒﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ اﺳﺎﻣﯽ ُﻫﺮد‪ ،‬ﻣﺎﻣﯿﺮان‪ُ ،‬ﮐﺮُﮐﻢ اﻟﺼﻐﯿﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎل ده‪.‬‬



‫]ِد[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن وراوي ﺑﺨﺶ ﮐﻨﮕـﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﻮﺷـﻬﺮ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 115‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎور ﮐﻨﮕـﺎن ﮐﻨﺎر راه ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫ﮔﻠﻪ داري ﺑﻪ وراوي‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي و ﻣﺎﻻرﯾﺎﺋﯽ‪ .‬ﺳﮑﻨﻪء آﻧﺠﺎ ‪ 177‬ﺗﻦ ﮐﻪ زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳﯽ و‬ ‫ﻣـﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از ﭼـﺎه و ﺑـﺎران و ﻣﺤﺼﻮﻟﺶ ﻏﻼت و ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ و ﺧﺮﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(7‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪه‪.‬‬



‫]ِل َد ‪ِ /‬د[ )ع ص( ﺗﺄﻧﯿﺚ ﺧﺎﻟ ِﺪ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺎﻟ ِﺪات‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪه‪.‬‬



‫]ِل َد[ )ِاخ( ﺑﻨﺖ اﺑﯽ ﻟﻬﺐ‪ .‬وي ﯾﮑﯽ از زﻧـﺎن ﻋﺮب در زﻣـﺎن رﺳﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ او را ﺑﻪ ازدواج ﻋﺜﻤـﺎن ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﻌﺎص ﺛﻘﻔﯽ درآورد‪.‬‬ ‫)از ﻋﻘﺪ اﻟﻔﺮﯾﺪ چ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻌﯿﺪ اﻟﻌﺮﯾﺎن ج‪ 7‬ص‪.(143‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪه‪.‬‬



‫]ِل َد[ )ِاخ( ﺑﻨﺖ اﺳﻮدﺑﻦ ﻋﺒﺪﯾﻐﻮث ﻗﺮﺷـﯽ‪ .‬وي ﯾﮑﯽ از زﻧﺎن ﺑﺰرگ ﻋﺮب اﺳﺖ‪ .‬او در ﻣﻌﯿﺖ ﺣﻀـﺮت رﺳﻮل ﻫﺠﺮت ﮐﺮد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس‬ ‫اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪ 3‬ص‪.(2017‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪه‪.‬‬



‫]ِل َد[ )ِاخ( ﺑﻨﺖ اﻧﺲ اﻧﺼﺎري‪ .‬وي ﺧﺎﻟﻪء ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺳﻼﻣﮏ اﺳﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪ 3‬ص‪.(2017‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪه‪.‬‬



‫]ِل َد[ )ِاخ( ﺑﻨﺖ ﺣﺎرث‪ .‬وي ﯾﮑﯽ از زﻧﺎن ﻋﺮب اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺤﺎﺑﺖ رﺳﻮل را ادراك ﮐﺮد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪ 3‬ص‪.(2017‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪﻫﺎ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﺷﺎﺧﻪ اي از ﻣﺮدﻣﺎن ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﻣﺸـﺮق ﻗـﺪﯾﻢ اﺳﺖ‪) (1).‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳـﺘﺎن ﻣﺸـﯿﺮاﻟﺪوﻟﻪ چ‪ 1‬ج‪ 1‬ص‪ - (1) .(36‬ﻣﻘﺼـﻮد از‬ ‫ﻣﺮدﻣﺎن ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﻣﺸـﺮق ﻗﺪﯾﻢ در درﺟﻪء اول ﻣﻠﻠﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ در آﺳﯿﺎي ﺻﻐﯿﺮ ﺳﮑﻨﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮاﻓﻖ ﺗﻮرﯾﮥ و آﺛﺎر ﻣﺼﺮي ﻧﻤﺎﯾﻨﺪهء اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺮدﻣﺎن را ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﺮدم »ﻫﯿﺖ« داﻧﺴﺖ‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﻣﺮدﻣﺎن را ﻧﮋاد »آﻻرد« ﻣﯿﻨﺎﻣﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻫﺮدوت اﯾﻨﻬﺎ را ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺎﻣﯿﺪه و »آرارات« را‬ ‫»آﻻـرد« ﻧﻮﺷـﺘﻪ وﻟﯽ ﺑﺎﯾـﺪ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﺖ ﻫـﺎ ﯾﮕـﺎﻧﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪهء اﯾﻦ ﻧﮋاد ﻧﺒﻮده اﻧـﺪ ﭼﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻫـﺎي ﻣﯿﺨﯽ ﻣﯿﺮﺳﺎﻧـﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدﻣﺎﻧﯽ‬ ‫دﯾﮕﺮﻧﯿﺰ از اﯾﻦ ﻧﮋاد ﺑﻮده اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮدم »ارﺛﺎو« در آﺳﯿﺎي ﺻﻐﯿﺮ‪» ،‬ﻣﯿﺘﺎﻧﯽ« در ﺑﯿﻦ اﻟﻨﻬﺮﯾﻦ‪ ،‬و »ﺧﺎﻟﺪﻫﺎ« در ﻣﻤﻠﮑﺖ وان )ﺻﻔﺤﻪ اي ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻌﺪﻫﺎ ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪ(‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻣﺸﯿﺮاﻟﺪوﻟﻪ چ‪ 1‬ج‪ 1‬ص ‪.(36‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ ﻫﺮوي‪.‬‬



‫]ِل ِد َه َر[ )ِاخ( وي ﺷﺎﻋﺮي اﺳﺖ ﻣﻌﺎﺻﺮ اﻧﻮري‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ رﺑﯿﻊ اﻟﻤﻠﮑﯽ اﻟﻄﻮﻻﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﻓﺨﺮاﻟﺪﯾﻦ و ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﻫﯿﺎج ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪه ﺳﺮاي‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ در ﻣﺎزﻧـﺪران‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻧﻘﻞ راﺑﯿﻨﻮ ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮﻣﮏ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 766‬م‪ .‬ﺣﺎﮐﻢ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎن ﺷﺪ ﻣﻘﺮ ﺧﻮد را در‬ ‫]ِل َد َ‬ ‫ﻧﺎﺣﯿﻪ اي ﻗﺮار داد ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪه ﺳﺮاي ﻣﻌﺮوف ﺷﺪ‪) .‬از ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪء اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ص‪.(33‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪي‪.‬‬



‫]ِل[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎم اﺟﺪادي ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪي‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻣﺤﺮف و ﻣﺼـﺤﻒ ﮐﻠﻤﻪء »ﮐﺮد« اﺳﺖ‪ .‬رﺷـﯿﺪ ﯾﺎﺳـﻤﯽ در ﺗﺎرﯾـﺦ ﮐﺮد ﭼﻨﯿﻦ آرد‪ :‬ﺑﻌﻀـﯽ از ﻣﺤﻘﻘﺎن ﺟﺪﯾـﺪ ﮐﺮد را ﺗﺤﺮﯾﻒ‬ ‫ﺧﺎﻟـﺪي ﺷـﻤﺮده اﻧـﺪ ﭼﻪ در ﻗﺮن ﻧﻬﻢ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد در »وان« دوﻟﺘﯽ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷـﺪ ﺑﻨﺎم ﻫﺎﻟﺪ ﯾﺎ )ﺧﺎﻟﺪي( ﮐﻪ آﺷﻮرﯾﺎن آﻧﻬﺎ را »اورارﺗﻮ« و‬ ‫»اوراﺷـﺘﻮ« ﮔﻮﯾﻨـﺪ و در ﻋﺒﺮي »اراراط« ﻧﺎﻣﻨﺪ و ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن »اﻻرودي« و »ﺧﺎﻟﺪوي« و »ﺧﺎﻟﺪ اﯾﻮي« ذﮐﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ دوﻟﺖ ﺗﺎ ﻗﺮن ﺷـﺸﻢ ﻗﺒﻞ‬ ‫از ﻣﯿﻼد ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻮد ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ اراﻣﻨﻪ ﭘﯿﺪا ﺷﺪﻧﺪ ﺧﺎﻟﺪي ﻫﺎ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪه ﺑﻪ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻬﺎ رﻓﺘﻨﺪ‪) .‬ﮐﺘﺎب ﮐﻮروﭘﺪي ﮔﺰﻧﻔﻮن ج‪ 3‬ﻓﺼﻞ ‪- 3‬‬ ‫‪ .(1‬در ﻧﻮاﺣﯽ ﺷﻤﺎل درﯾﺎﭼﻪء وان آﺛﺎر اﯾﻦ ﻗﻮم ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ و در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻃﺮاﺑﻮزان ﻧﻘﻄﻪ اي ﺑﻪ اﺳﻢ ﺧﺎﻟﺪ در ﻋﻬﺪ دوﻟﺖ ﺑﯿﺰاﻧﺲ ﺑﻮد‬ ‫و ﺷـﻬﺮ ﺧﻼط ] اﺧﻼط [ ﻧﯿﺰ ﺣﺎﮐﯽ از ﻧﺎم آﻧﺎن اﺳﺖ ﺣﺘﯽ در ﻃﺮف ﻗﻔﻘﺎز ﻫﻢ ﻧﺎم اﯾﻦ ﻃﺎﯾﻔﻪ ﻫﺴﺖ و ﺳـﻨﮓ ﻣﻌﺮوف ﮐﻠﻪ ﺷـﯿﻦ در ﻣﺮز‬ ‫اﯾﺮان از اﯾﻦ دوﻟﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎري ﺑﻌﻀـﯽ از ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻣﺜﻞ راﯾﺴﮑﻪ)‪ (1‬ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ‪» :‬ﺧﺎﻟﺪي و ﮐﺮدي و ﮐﻮرﺗﯽ و ﮔﺮدﯾﺎي ﻫﻤﻪ ﯾﮑﯽ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﺗﯿﮑﻼت ﭘﯿﻠﺴـﺮ آﺷﻮري در اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﺎدﮔﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻧﺎم ﻃﺎﯾﻔﻪء ﻗﻮرﻃﯿﻪ)‪) (2‬ﮐﻮرﺗﯽ( را ﮐﻪ در ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن آزو ﺑﻮده اﻧﺪ و ﺟﺰو‬ ‫ﻃﻮاﯾﻔﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﺧﻮد آورده ذﮐﺮ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﺮد رﺷﯿﺪ ﯾﺎﺳﻤﯽ ﺻﺺ ‪.Reiske. (2) - Kurtie - (1) .(92 - 93‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪي‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺗﯿﺮه اي اﺳﺖ از اﯾﻞ ﮐﻠﻬﺮ ﮐﻪ داراي دوﻫﺰار ﺧﺎﻧﻮار ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ آﻧﻬﺎ ﺗﺮﺑﯿﺖ اﻏﻨﺎم و اﺣﺸﺎم اﺳﺖ‪) .‬از ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي ﺳﯿﺎﺳـﯽ‬ ‫ﮐﯿﻬﺎن ص‪.(61‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪي‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺷﺎﻋﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ از وﻻﯾﺖ ﺣﺼﺎر ﺷﺎدﻣﺎن و ﺑﻪ ﺷـﻬﺮ ﻫﺮات ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺗﺤﺼـﯿﻞ آﻣـﺪ و ﻣـﺪت ﻣﺪﯾﺪ ﺳـﺒﻖ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﺴـﯿﺎر‬ ‫ﺑﺎﺻـﻼﺣﯿﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧـﺎ از اوﻻـد ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ وﻟﯿـﺪ اﺳﺖ‪ .‬از اوﺳﺖ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﻊ‪ :‬ﻣﺘﺮس از ﺗﻦ ﺧﺎﮐﯽ ﺑﻮﻗﺖ ﮐﺸـﺘﻦ ﻣﻦ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺗﯿﻎ ﺗﻮ ﮔﺮدي‬ ‫رﺳﺪ ﺑﻪ ﮔﺮدن ﻣﻦ‪) .‬از ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻣﺠﺎﻟﺲ اﻟﻨﻔﺎﺋﺲ اﻣﯿﺮ ﻋﻠﯿﺸﯿﺮ ﻧﻮاﺋﯽ ﻟﻄﺎﺋﻒ ﻧﺎﻣﻪ ص‪.(120‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪي‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻫﺎﺷﻢ ﺑﻦ وﻋﻠﮥ‪ .‬وي ﯾﮑﯽ از ﺳـﺨﻦ ﺳـﺮاﯾﺎن ﺑﻮده و ﻏﺎﻟﺒًﺎ در ﻧﻈﻢ اﺷﻌﺎر ﺑﺎ ﺑﺮادر ﺧﻮد اﺑﻮﻋﺜﻤﺎن ﺳﻌﯿﺪﺑﻦ ﻫﺎﺷﻢ‬ ‫ﺑﻦ وﻋﻠﮥ ﺧﺎﻟﺪي ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻣﯿﮑﺮده اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ اﯾﻦ دو را »اﻟﺨﺎﻟﺪﯾﺎن« ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ‪ .‬و ﻫﺮ دو از ﺧﻮاص ﺳﯿﻒ اﻟﺪوﻟﻪء ﺣﻤﺪاﻧﯽ ﺑﻮده‬ ‫اﻧﺪ‪ .‬ﻣﻮﻃﻨﺸﺎن ﻗﺮﯾﻪء ﺧﺎﻟﺪّﯾﻪ از ﻗﺮاء ﻣﻮﺻﻞ اﺳﺖ‪ .‬وﻓﺎت اﺑﻮﻋﺜﻤﺎن در ﺣﺪود ‪ 400‬ه ‪ .‬ق‪ .‬و ﺑﺮادرش در ‪ 386‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪ .‬اﺑﻮﻋﺜﻤﺎن‬ ‫ﺑﻪ ﻗﻮت ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻣﻌﺮوف ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﯿﮕﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻫﺰار اﻓﺴﺎﻧﻪ از ﺣﻔﻆ دارم و ﻫﺮ اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺻﺪ ورﻗﻪ‪ .‬اﺑﻮﻋﺜﻤﺎن ﺷـﻌﺮ ﺧﻮد و‬ ‫ﺑﺮادر ﺧﻮﯾﺶ را ﮔﺮد ﮐﺮده اﺳﺖ و ﻇﺎﻫﺮًا ﺟﻮاﻧﯽ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ »رﺷﺎء« ﻧﯿﺰ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ دﯾﻮان آن دو را ﻧﺰدﯾﮏ ﻫﺰار ورﻗﻪ ﻣﺮﺗﺐ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳـﺖ‬ ‫و ﮐﺘﺒﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﻟﺪﯾﺎن ﺑﺎ ﻫﻢ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﻧﺪ از اﯾﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪» :‬ﺣﻤﺎﺳﮥ ﺷﻌﺮ اﻟﻤﺤﺪﺛﯿﻦ« و »ﮐﺘﺎب ﻓﯽ اﺧﺒﺎر اﺑﯽ ﺗﻤﺎم و ﻣﺤﺎﺳﻦ ﺷﻌﺮه« و »اﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﻤﻮﺻﻞ« و »ﻓﯽ اﺧﺒﺎر ﺷـﻌﺮ اﺑﻦ اﻟﺮوﻣﯽ« و »اﺧﺘﯿﺎر ﺷـﻌﺮ اﻟﺒﺤﺘﺮي« و »اﺧﺘﯿﺎر ﺷـﻌﺮ ﻣﺴـﻠﻢ ﺑﻦ اﻟﻮﻟﯿﺪ«‪ .‬ﺑﺮاي ﺷـﺮح ﺣﺎل ﺑﯿﺸﺘﺮ اﯾﻦ دو ﺑﺮادر‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﯾﺘﯿﻤﮥ اﻟﺪﻫﺮ ج ‪ 1‬و ﻓﻮات اﻟﻮﻓﯿﺎت ج‪ 1‬ﺻﺺ‪ 173 - 179‬و ج‪ 2‬ص‪ 171‬و اﻟﻔﻬﺮﺳﺖ اﺑﻦ اﻟﻨﺪﯾﻢ و ﻧﺎﻣﻪء داﻧﺸﻮران ج‪ 1‬ص‪431‬‬ ‫و ‪ 428‬و ﺣﺪاﺋﻖ اﻟﺴﺤﺮ رﺷﯿﺪ و ﻃﻮاط چ ﻋﺒﺎس اﻗﺒﺎل ص‪ 125‬و اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ ص‪ 374‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪي‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﺧﺎﻟـﺪي‪ ،‬ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ ﻧﺎم او را در ﺟﺰو ﮔﺮوﻫﯽ آورده ﮐﻪ ﻣﺠﺮد ﻧﺎم آﻧﻬﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪه‬ ‫و زﻣﺎن وﻓﺎت و ﻟﻄﺎﺋﻒ ﺳﺨﻨﺎﻧﺸﺎن ﺑﺪﺳﺖ ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪهء ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ ص‪.(794‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪي‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﺟﻼـل اﻟـﺪﯾﻦ ﺧﺎﻟـﺪي ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺎن ﺑﻮده ﮐﻪ در ﻧﺎﺣﯿﺖ ﮐﺶ ﺳـﮑﻨﯽ داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ آرد‪ :‬ﺑﻄﺮف‬ ‫ﮐﺶ روم ﺑﺨﺪﻣﺖ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﺧﺎﻟﺪي‪) .‬از اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ ﻧﺴﺨﻪء ﺧﻄﯽ ﻣﺆﻟﻒ ص‪.(215‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪي‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( زﻧﺠﺎﻧﯽ‪ .‬ﺻﺪراﻟـﺪﯾﻦ اﺣﻤـﺪ ﺧﺎﻟـﺪي زﻧﺠﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺻـﺪر ﺟﻬﺎن‪ .‬وي در زﻣﺎن ﮔﯿﺨﺎﺗﻮ ﺑﻪ ﺻﺪارت رﺳـﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺎدﺷﺎه و‬ ‫وزﯾﺮ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺴـﺮف ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺑﺮ اﺛﺮ اﺳـﺮاف آﻧﻬﺎ ﺧﺰاﻧﻪ رو ﺑﻪ ﺗﻬﯽ ﮔـﺬارد و ﺑﺮاي ﺗﺮﻣﯿﻢ ﺧﺰاﻧﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ اﻧﺘﺸﺎر ﭘﻮل ﮐﺎﻏـﺬي ﺑﻨﺎم »ﭼﺎو«‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﭼﺎو اوًﻻ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﺋﯽ در وﻻﯾﺎت اﯾﺠﺎد و ﺛﺎﻧﯿًﺎ ﺑﺎ وﺿﻊ ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻓﻠﺰات ﻗﯿﻤﺘﯽ را ﺗﺎ ﺳـﺮﺣﺪ اﻣﮑﺎن ﻣﻨﻊ‬ ‫ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﭘﺲ از اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﭼﺎو اﻧﺘﺸﺎر ﯾﺎﻓﺖ و ﺻﺪر ﺟﻬﺎن ﺗﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺎﯾﺪوﺧﺎن ﺑﺮ ﻣﺴـﻨﺪ ﺻﺪرات ﺗﮑﯿﻪ زد و در اﯾﻦ دور ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ‬ ‫دﺳـﺘﺠﺮداﻧﯽ ﺑﺠﺎي او ﻧﺸﺴﺖ‪ ،‬و او از اﯾﻦ ﻣﺴﻨﺪ ﺧﻠﻊ ﺷﺪ‪) .‬از ﺳﻌﺪي ﺗﺎ ﺟﺎﻣﯽ ﺗﺄﻟﯿﻒ ادوارد ﺑﺮون ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻋﻠﯽ اﺻﻐﺮ ﺣﮑﻤﺖ ﺻﺺ‪39‬‬ ‫‪ .(41 -‬و ﻧﯿﺰ رﺟـﻮع ﺑﻪ ص ‪ 305‬ﮐﺘﺎب دﺳـﺘﻮر اﻟﻮزراء و اﻟﮑﺘﺎب و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺻﺪراﻟـﺪﯾﻦ اﺣﻤـﺪ ﺧﺎﻟـﺪي‪ ...‬و ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻐﻮل ﺗﺄﻟﯿﻒ اﻗﺒﺎل‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 634‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ص‪ 247‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪي‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﺳـﻌﺪاﻟﺪﯾﻦ ﺧﺎﻟـﺪي‪ ،‬ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ اﺑﻦ اﻟﺪﯾﺮي‪ .‬او راﺳﺖ‪» :‬اﻟﺤﺒﺲ ﻓﯽ اﻟﺘﻬﻤﮥ واﻻﻣﺘﺤﺎن ﻋﻠﯽ ﻃﻠﺐ اﻻﻗﺮار و اﻇﻬﺎر اﻟﻤﺎل« در ﻓﻘﻪ‬ ‫ﺣﻨﻔﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1321‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ﻣﺼﺮ ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت ج‪ 1‬ﺳﺘﻮن ‪.(813‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪي‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﺳـﻌﺪاﻟﺪﯾﻦ ﻗﺘﻠـﻎ ﺧﻮاﺟﻪ ﺧﺎﻟـﺪي ﻗﺰوﯾﻨﯽ‪ .‬وي ﻧـﺒﯿﺮهء ﺷـﯿﺦ ﻧﻮراﻟـﺪﯾﻦ ﮔﯿﻼـﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻏـﺎزان ﺧـﺎن و اﮐـﺜﺮ ﻣﻐﻮل ﺑﺮ دﺳﺖ او‬ ‫ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧـﺪ‪ .‬او ﻋـﺎﻟﻤﯽ ﻋﺎﻣﻞ و ﻣﺘﺒﺤﺮ ﺑﻮد‪ .‬در ﻣﺤﺮم ‪ 728‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑـﻪ ﻗﺰوﯾﻦ درﮔـﺬﺷﺖ و ‪ 80‬ﺳﺎل ﻋﻤﺮ داﺷﺖ‪) .‬از ﺗﺎرﯾـﺦ ﮔﺰﯾـﺪهء‬ ‫ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ ص‪.(793‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪي‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﺳﻌﯿﺪﺑﻦ ﻫﺎﺷﻢ ﺑﻦ وﻋﻠﮥ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻋﺜﻤﺎن‪ .‬وي ﺑﺮادر اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻫﺎﺷﻢ ﺑﻦ وﻋﻠﮥ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪي اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪي‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﺧﺎﻟﺪي‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻣﺤﻤﺪ‪ .‬از ﺑﺰرﮔﺎن ﻓﺮﻗﻪء ﻣﺮﺟﺌﻪء ﻗﺪرّﯾﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺷﺒﯿﺐ ﺑﺼـﺮي‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﻠﻞ و ﻧﺤﻞ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎﻧﯽ ص‪ 103‬و اﻟﻔﺮق ﺑﯿـﻦ اﻟﻔﺮق ص‪ 96‬و ‪ 19‬و اﻟﺘﻨﺒﯿﻪ و اﻻﺷﺮاف ص‪ 96‬ﺷﻮد‪) .‬از ﺧﺎﻧﺪان ﻧﻮﺑﺨﺘﯽ ﻋﺒﺎس‬ ‫اﻗﺒﺎل ص‪.(138‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪي‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻗﺪﺳـﯽ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ روﺣﯽ ﺑﮏ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﯾﺎﺳﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﯽ )ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1864‬م‪ .‬و ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1913‬م‪ .(.‬وي ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﺷﺨﺼـﯿﺖ ﻫﺎي ﺑﺮﺟﺴـﺘﻪء ﺳﯿﺎﺳـﯽ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﻟﺪش ﺷـﻬﺮ ﻗﺪس ﺑﻮد و در ﻣﺪارس ﻓﻠﺴـﻄﯿﻦ و اﺳـﺘﺎﻧﺒﻮل ﮐﺴﺐ داﻧﺶ ﮐﺮد و ﺳﭙﺲ‬ ‫ﻋﺎزم ﭘﺎرﯾﺲ ﮔﺮدﯾـﺪ و در آﻧﺠﺎ ﻣـﺪرﺳﻪء ﻋﻠﻮم ﺳﯿﺎﺳـﯽ را ﺑﭙﺎﯾﺎن رﺳﺎﻧﯿﺪ و ﺑﻌﺪًا در داﻧﺸـﮕﺎه ﺳﻮرﺑﻦ ﺑﻪ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻓﻠﺴـﻔﻪ و ﻋﻠﻮم اﺳـﻼﻣﯽ و‬ ‫ﺷﺮﻗﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬او را در ﭘـﺎرﯾﺲ ﺳـﺨﻨﺮاﻧﯿﻬﺎي ﭼﻨـﺪي ﺑﻪ زﺑـﺎن ﻋﺮﺑﯽ اﺳﺖ و در ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻧﺸـﺮ ﻟﻐﺎت ﺧﺎرﺟﯽ ﭘﺎرﯾﺲ ﺗـﺪرﯾﺲ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺎل ‪ 1897‬م‪ .‬در اﻧﺠﻤﻦ ﻣﺴﺘﺸـﺮﻗﯿﻦ ﻣﻨﻌﻘـﺪ در ﭘﺎرﯾﺲ ‪ -‬ﺷـﺮﮐﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﭼﻮن ﺑﻪ اﺳـﺘﺎﻧﺒﻮل ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﺎ ﺳـﻤﺖ ژﻧﺮال ﮐﻨﺴﻮل ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ در‬ ‫ﺑﺮدو دوﺑﺎره ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ رﻓﺖ‪ .‬در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪهء اﻫﻞ ﻗـﺪس در ﻣﺠﻠﺲ ﻣﺒﻌﻮﺛﺎن ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮﮔﺶ در ﻗﺪس اﺗﻔﺎق‬ ‫اﻓﺘﺎد‪ .‬او را ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ ﭼﻨﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ اﻧﺪ‪ - 1 :‬اﺳﺒﺎب اﻻﻧﻘﻼب اﻟﻌﺜﻤﺎﻧﯽ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را ﺣﺴﯿﻦ وﺻﻔﯽ رﺿﺎ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﮐﺮده و‬ ‫در ﻣﻄﺒﻌﻪء ﻣﻨﺎر ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1326‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ‪ 182‬ﺻﻔﺤﻪ ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ - 2 .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﻠﻢ اﻻدب ﻋﻨﺪ اﻻﻓﺮﻧﺞ و اﻟﻌﺮب‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﺸـﺘﻤﻞ‬ ‫ﺑﺮ ﻣﻘـﺪﻣﺎت ﺗﺎرﯾـﺦ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﻋﻠﻢ ادب ﻧﺰد ﻓﺮﻧﮕﺎن و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﺎر ﻋﺮﺑﺎن در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1904‬م‪ .‬در ‪ 272‬ﺻﻔﺤﻪ و ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺎل ‪ 1914‬م‪ .‬در ‪ 290‬ﺻـﻔﺤﻪ در ﻣﺼـﺮ ﭼﺎپ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ - 3 .‬رﺳﺎﻟـﮥ ﻓﯽ ﺳـﺮﻋﮥ اﻧﺘﺸﺎر اﻟـﺪﯾﻦ اﻟﻤﺤﻤـﺪي ﻓﯽ اﻗﺴﺎم اﻟﻌﺎﻟﻢ اﻻﺳـﻼﻣﯽ‪.‬‬ ‫درﻃﺮاﺑﺲ ﺷﺎم ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1314‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ‪ 65‬ﺻـﻔﺤﻪ ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ - 4 .‬وﯾﮑﺘـﻮر ﻫﻮﮔﻮ و ﻋﻠﻢ ادب‪) .‬از اﻋﻼـم زرﮐﻠﯽ ج‪ 1‬ص‪(328‬‬ ‫)از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت ج‪ 1‬ﺳﺘﻮن ‪.(814‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪي‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﯾﻮﺳﻒ ﺿـﯿﺎءاﻟﺪﯾﻦ ﭘﺎﺷﺎ ﺧﺎﻟـﺪي‪ .‬وي از اﻋﯿﺎن و اﻋﻼم ﻓﻠﺴـﻄﯿﻦ در ﻋﺼـﺮ اﺧﯿﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬او راﺳﺖ ﮐﺘﺎب‪» :‬اﻟﻬﺪﯾﮥ اﻟﺤﻤﯿﺪﯾﮥ‬ ‫ﻓﯽ اﻟﻠﻐﮥ اﻟﮑﺮدﯾﮥ« ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﻮﻟﺪش ‪ 1255‬ه ‪.‬ق‪ .‬و ﻓﻮﺗﺶ ‪ 1324‬ه ‪.‬ق‪ .‬اﺳﺖ‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ ج‪ 3‬ص‪.(1180‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪﯾﺎ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻧﻘﻄﻪ اي در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻃﺮاﺑﻮزان در ﻋﻬﺪ دوﻟﺖ ﺑﯿﺰاﻧﺲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﺮد رﺷـﯿﺪ ﯾﺎﺳﻤﯽ ص‪ .(92‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪي‬ ‫)ﻣﺤﺮف ﮐﻠﻤﻪء ﮐﺮد( ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪﯾﺎن‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﻃﻮاﺋﻒ ﻗﺰوﯾﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻤـﺪاﷲ ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ در ﺗﺎرﯾـﺦ ﮔﺰﯾـﺪه آرد‪ :‬اﺻﻞ اﯾﺸﺎن از ﻧﺴﻞ ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ وﻟﯿـﺪ ﻣﺨﺰوﻣﯽ‬ ‫اﺳﺖ و اﯾﺸﺎن دو ﺷـﻌﺒﻪ اﻧـﺪ‪ :‬اول ﺷـﯿﺦ ﻧﻮراﻟـﺪﯾﻦ ﮐﯿﻞ ﺟﺪ ﻣﻮﻻﻧﺎ و ﺷـﯿﺦ اﻻﺳـﻼم ﺳـﻌﺪاﻟﺪﯾﻦ ﻗﺘﻠﻎ‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ از اﯾﺸﺎن ﺑﻮده و در ﺗﺼﻮف‬ ‫درﺟﻪء ﻋﺎﻟﯽ داﺷـﺘﻪ و ﺷـﻌﺒﻪء دوم از زﻧﺠﺎن آﻣﺪﻧـﺪ از اﯾﺸﺎن ﺻﺎﺣﺐ ﺳـﻌﯿﺪ ﺧﻮاﺟﻪ ﺻﺪراﻟـﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺧﺎﻟﺪي ﮐﻪ ﭼﻬﺎر ﺳﺎل در ﻣﻠﮏ‬ ‫اﯾﺮان وزارت ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺻـﺪر ﺟﻬﺎن ﻣﻨﺼﻮب ﺷـﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾـﺦ ﮔﺰﯾـﺪه ص‪ (844‬و رﺟﻮع ﺑﻪ از ﺳـﻌﺪي ﺗـﺎ ﺟـﺎﻣﯽ ﭘﺮﻓﺴﻮر ادوارد ﺑﺮاون‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻋﻠﯽ اﺻﻐﺮ ﺣﮑﻤﺖ ص‪ 115‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪﯾﺎن‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻧﺎم دو ﺑﺮادر‪» :‬اﺑﻮﻋﺜﻤﺎن ﺳـﻌﯿﺪﺑﻦ ﻫﺎﺷﻢ ﺑﻦ وﻋﻠﮥ ﺧﺎﻟﺪي« و »اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻫﺎﺷﻢ ﺑﻦ وﻋﻠﮥ ﺧﺎﻟﺪي« اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪي‬ ‫اﺑﻮﻋﺜﻤﺎن ﺳﻌﯿﺪﺑﻦ ﻫﺎﺷﻢ ﺑﻦ وﻋﻠﮥ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪي ﻣﺮوزي‪.‬‬



‫]ِل ِي َﻣْﺮ َو[ )ِاخ(ﻗﺎﺿـﯽ اﺑﻮﻧﺼﺮ اﻟﻤﺤﺴﻦ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪي ﻣﺮوزي‪ .‬ﯾﮑﯽ از راوﯾﺎن ﺣﺪﯾﺚ اﺳﺖ و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮهء ﺑﯿﻬﻘﯽ از‬ ‫او ﺣﺪﯾﺚ دارد‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻖ ص‪.(202‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪي ﻧﻘﺸﺒﻨﺪي‪.‬‬



‫]ِل ِي َن َب[ )ِاخ(اﺳـﻌﺪ ﺧﺎﻟﺪي ﻧﻘﺸﺒﻨﺪي‪ .‬او راﺳﺖ‪ - 1 :‬ﻧﻮر اﻟﻬﺪاﯾﮥ و اﻟﻌﺮﻓﺎن ﻓﯽ ﺳـﺮ اﻟﺮﺑﻂ و اﻟﺘﻮﺟﻪ و ﺧﺘﻢ اﻟﺨﻮاﺟﮑﺎن‪ .‬ﮐﺘﺎﺑﯽ اﺳﺖ‬ ‫در ﺗﺼﻮف ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1305‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺗـﺄﻟﯿﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ و در ﻫﺎﻣﺶ آن‪ - 2 .‬اﻟﻔﯿﻮﺿﺎت اﻟﺨﺎﻟﺪّﯾﻪ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب دﯾﮕﺮ اوﺳﺖ و در ﻣﺼـﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺎل ‪ 1311‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت ج‪ 1‬ﺳﺘﻮن ‪.(814‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪي ﻧﻘﺸﺒﻨﺪي‪.‬‬



‫]ِل ِي َن َب[ )ِاخ(اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺧﺎﻟﺪي ﻧﻘﺸـﺒﻨﺪي‪ .‬او راﺳﺖ‪» :‬ﺷﺮح ﻣﻘﺪﻣﮥ اﻟﻤﺒﺘﺪي« ﮐﻪ در ﻫﺎﻣﺶ آن ﻣﺘﻦ »ﻣﻘﺪﻣﻪ« آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﻣﻄﺒﻌﻪء ﺑﻮﻻق ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 1309‬و ‪ 1310‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ‪ 180‬ﺻﻔﺤﻪ ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت ج‪ 1‬ﺳﺘﻮن ‪.(814‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪي ﻧﻘﺸﺒﻨﺪي‪.‬‬



‫]ِل ِي َن َب[ )ِاخ(داودﺑﻦ ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺑﻐـﺪادي ﺧﺎﻟـﺪي ﻧﻘﺸـﺒﻨﺪي‪ .‬وي در ﺑﻐـﺪاد زاده ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﺪر ﻋﻠﻢ آﻣﻮﺧﺖ و ﺳـﭙﺲ در ﺳﻦ ‪18‬‬ ‫ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﻪ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬از ﻓﺮط ذﮐﺎء در ﺳﻦ ‪ 15‬ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺣﻮاﺷﯽ زﯾﺎدي ﺑﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻋﺒﺎرات درﺳﺶ ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﭘﺪرش درﮔﺬﺷﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﮑﻪ رﻓﺖ و در آﻧﺠﺎ در ﺣﺪود ‪ 8‬ﯾﺎ ‪ 10‬ﺳﺎل ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﻠﻢ و ﻋﺒﺎدت ﭘﺮداﺧﺖ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد آﻣﺪ و دوﺑﺎره ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺲ ﻋﻠﻢ و ارﺷﺎد‬ ‫ﺧﻠﻖ ﻣﺸـﻐﻮل ﺷـﺪ‪ .‬او را ﺳـﻔﺮﻫﺎﺋﯽ ﺑﻪ ﺷﺎم و ﻣﻮﺻﻞ اﺳﺖ‪ .‬وﻓﺎﺗﺶ در ﺑﻐﺪاد اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪ .‬ﮐﺘﺐ زﯾﺮ از اوﺳﺖ‪ - 1 :‬اﺷﺪ اﻟﺠﻬﺎد ﻓﯽ اﺑﻄﺎل‬ ‫دﻋﻮي اﻻﺟﺘﻬﺎد‪ - 2 .‬رﺳﺎﻟﮥ ﻓﯽ اﻟﺮد ﻋﻠﯽ ﻣﺤﻤﻮد اﻻﻟﻮﺳﯽ‪ - 3 .‬ﺻـﻠﺢ اﻻﺧﻮان ﻣﻦ اﻫﻞ اﻻﯾﻤﺎن و ﺑﯿﺎن اﻟﺪﯾﻦ اﻟﻘﯿﻢ ﻓﯽ ﺗﺒﺮﺋﮥ اﺑﻦ ﺗﯿﻤﯿﮥ و‬ ‫اﺑﻦ ﻗﯿﻢ‪ .‬رﺳـﺎﻟﻪء رد ﺑﺮ ﻣﺤﻤﻮد اﻟﻮﺳـﯽ در ﻗﺴـﻤﺖ دوم اﯾﻦ ﮐﺘـﺎب ﭼﺎپ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب در ﺑﻤﺒﺌﯽ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1306‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ‪ 7‬و‬ ‫‪ 152‬و ‪ 20‬ﺻﻔﺤﻪ ﺑﻪ ﻃﺒﻊ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ - 4 .‬اﻟﻤﻨﺤـﮥ اﻟﻮﻫﺒﯿـﮥ ﻓﯽ رد اﻟﻮﻫﺎﺑﯿﮥ‪ .‬در اول اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺣﺎل ﻣﺆﻟﻒ و در آﺧﺮ آن ﮐﺘﺎب‬ ‫»اﺷـﺪ اﻟﺠﻬـﺎد ﻓﯽ اﺑﻄـﺎل دﻋـﻮي اﻻﺟﺘﻬـﺎد« ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ ﮐﻪ در ﺑﻤـﺒﺌﯽ ﺑﻪ ﺳـﺎل ‪ 1305‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ‪ 44‬ﺻـﻔﺤﻪ ﭼـﺎپ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت ج‪ 1‬ﺳﺘﻮن ‪.(815‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪي ﻧﻘﺸﺒﻨﺪي‪.‬‬



‫]ِل ِي َن َب[ )ِاخ(ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺧﺎﻧﯽ ﺷﺎﻓﻌﯽ ﺧﺎﻟﺪي ﻧﻘﺸﺒﻨﺪي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺧﺎﻧﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪﯾﻨﮏ‪.‬‬



‫]ِل َن[ )ِاخ( ده ﮐـﻮﭼﮑﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن دﺷـﺘﺎﺑﯽ ﺑﺨﺶ ﺑـﻮﺋﯿﻦ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻗﺰوﯾـﻦ‪ .‬واﻗـﻊ در ‪ 30‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﺑـﻮﺋﯿﻦ و ‪18‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 44‬ﺗﻦ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(1‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪﯾﻪ‪.‬‬



‫]ِل دي َي[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺮ ﻣﺸـﺮق ﺧﻠﯿـﺞ ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ‪ .‬ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪهء ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ آرد ‪» :‬و اﻣﺎ آن ﯾﺎزده ﻧﺎﺣﯿﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺸـﺮق‬ ‫ﺧﻠﯿﺞ )ﺧﻠﯿﺞ ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ( اﺳﺖ ﻧﺎم وي اﯾﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺑﺮﻗﺴـﯿﺲ‪ ،‬اﺑﺴـﯿﻖ‪ ،‬اﺑﻄﻤﺎط‪ ،‬ﺳﻮﻗﯿﻪ‪ ،‬ﻧﺎﻃﻠﯿﻖ‪ ،‬ﺑﻘﻼر‪ ،‬اﻓﻼﺧﻮﯾﻨﻪ‪ ،‬ﻓﯿﺎدق‪ ،‬ﺧﺮﺷﺘﻪ‪ ،‬ارﻣﯿﻨﺎق‪،‬‬ ‫ﺧﺎﻟـﺪﯾﻪ و ﻫﺮ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﺰرگ ﺑﺎ ﺷـﻬﺮﻫﺎ و دﻫﻬﺎ و ﺣﺼﺎرﻫﺎ و ﻗﻠﻌﻪ ﻫﺎ و ﮐﻮﻫﻬﺎ و آﺑﻬﺎي روان و ﻧﻌﻤﺖ ﺑﺴـﯿﺎر«‪) .‬ﺣﺪود‬ ‫اﻟﻌﺎﻟﻢ چ ﺳﯿﺪ ﺟﻼل ﻃﻬﺮاﻧﯽ ص‪.(105‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪﯾﻪ‪.‬‬



‫]ِل دي َي[ )ِاخ( ﻧـﺎم دﯾﻨـﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ اﻟﻘﺴـﺮي در ﻋﻬـﺪ ﺑﻨﯽ اﻣﯿﻪ ﺿـﺮب ﮐﺮد و از ﺑﻬـﺘﺮﯾﻦ دﻧـﺎﻧﯿﺮ ﻋﺮب ﺑﻮد‪) .‬از ﻧﻘﻮد‬ ‫اﻟﻌﺮﺑﯿﮥ ص‪.(145‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪﯾﻪ‪.‬‬



‫]ِل دي َي[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﺻﻞ‪) .‬از اﻟﻔﻬﺮﺳﺖ اﺑﻦ اﻟﻨـﺪﯾﻢ(‪ .‬و از اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻨﺪ ﺑﺮاداران ﺧﺎﻟـﺪي‪) .‬از ﺣـﺪاﺋﻖ اﻟﺴـﺤﺮﻓﯽ‬ ‫دﻗﺎﺋﻖ اﻟﺸﻌﺮ رﺷﯿﺪ وﻃﻮاط چ اﻗﺒﺎل ص‪ .(125‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪي اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻫﺎﺷﻢ ﺑﻦ وﻋﻠﮥ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪﯾﯿﻦ‪.‬‬



‫]ِل دي َي[ )ِاخ( دو ﺑﺮادر ﺧﺎﻟﺪي ﻣﯿﺒﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﯾﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﻌﺮوﻓﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﯾﺎن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺮ‪.‬‬



‫][ )ِاخ()‪ (1‬ﻧـﺎم رﺳـﺘﺎﻗﯽ اﺳﺖ از رﺳـﺎﺗﯿﻖ ﻗﺎﺳـﺎن‪ .‬ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬و از رﺳـﺘﺎق ﻗﺎﺳـﺎن رﺳـﺘﺎق‪ :‬ﺧﻮي ﻻﻟﮑﺎن‪ ،‬ازﻧﺎوه‪ ،‬وزدﻫﺮ‪،‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺮﻓﯽ ﺧﺎوب‪ ،‬ﮐﺮده ﻓﯽ اﻟﺜﺎﻟﺚ‪ ،‬ﻓﯿـﺪل ﻓﯽ اﻟﺜﺎﻟﺚ‪) .«...‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﻗﻤﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ چ ﺳـﯿﺪ ﺟﻼل‬ ‫اﻟﺪﯾﻦ ﻃﻬﺮاﻧﯽ ص‪ - (1) .(118‬ن ل‪ :‬ﺧﺎﺑﺮﻓﯽ ﺣﺎر آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺮي‪.‬‬



‫]َل[ )ِا( ﮐﺎرﻫﺎي ﻣﻠﯿﺢ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﺷﺘﯿﻨﮕﺎس(‪.‬‬ ‫ﺧﺎل زاده‪.‬‬



‫]َد ‪ِ /‬د[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﭘﺴﺮداﺋﯽ‪ .‬ﭘﺴﺮ ﺑﺮادر ﻣﺎدر‪.‬‬ ‫ﺧﺎل زﯾﺎد‪.‬‬



‫]ِل[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(آﻧﭽﻪ در آﺧﺮ ﺑﺎزي ﻧﺮد ﺣﺮﯾﻒ ﻏﺎﻟﺐ را از اﻋﺪاد ﻣﻄﻠﻮب زاﯾﺪ اﻓﺘﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﮐﺲ را ﺑﺮاي ﺑﺮدن ﺑﺎزي‬ ‫ﭼﻬﺎر ﻋﺪد ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ و ﺑﺮ ﮐﻌﺒﺘﯿﻦ ﺷـﺶ ﺧﺎل ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻧﺪ از آﻧﺠﻤﻠﻪ ﭼﻬﺎر ﺧﺎﻧﻪ را ﺑﻪ ﻣﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪ دو ﻋﺪد زاﺋﺪ را ﻓﺮوﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﭘﺲ‬ ‫اﯾﻦ دو ﻋـﺪد ﻓﺮوﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺷﺪه را ﮐﻪ از ﺣﺎﺟﺖ زاﺋﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺧﺎل زﯾﺎد ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬و در ﺳـﺮاج اﻟﻠﻐﺎت ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﮐﻪ »زﯾﺎد« ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺑﺎزﯾﻬﺎي‬ ‫ﻧﺮد اﺳﺖ ﻣﺄﺧﻮذ از ﻣﻌﻨﯽ ﻟﻔﻆ ﻋﺮﺑﯽ ﭼﺮا ﮐﻪ در ﺑﺎزي ﻣـﺬﮐﻮر در ﻫﺮ ﻧﻘﺶ ﯾﮏ ﺧﺎل زاﺋـﺪ ﮐﺮده اﻧـﺪ و آن را ﺧﺎل زﯾﺎد ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث‬ ‫اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺲ‪.‬‬



‫]ِل[ )ع ص( رﺑﺎﯾﻨﺪه‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﻠﺲ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺴﺪون‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﮑﺎﻧﯽ اﺳﺖ)‪ .(1‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻗﺎﺿﯽ ﮐﻮﺋﯽ و ﺧﺎﻟﮑﯿﺪوﻧﯿﻪ ﺷﻮد‪.Chalcedoine - (1) .‬‬ ‫ﺧﺎل ﺳﯿﺎه‪.‬‬



‫]ِل[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(ﻧﺎم ﺧﺎﻟﻬﺎي ﺳﯿﺎه رﻧﮓ ورق ﻗﻤﺎر‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺎل ﻗﺮﻣﺰ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺴﯿﺪاس‪.‬‬



‫]ِد ُا[ )ِاخ()‪ (1‬ﻧﺎم ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪهء اﺳـﭙﺎرت اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﯿﺴﺎﻓﺮن )واﻟﯽ ﻟﯿـﺪﯾﻪ از ﻃﺮف دارﯾﻮش( ﻣﻌﺎﻫـﺪه ﺑﺴﺖ و ﻣﻀـﻤﻮن آن ﻣﻌﺎﻫﺪه ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﺗﻮﺳـﯿﺪﯾﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ - 1 :‬ﺗﻤـﺎم ﻣﻤﺎﻟﮏ و ﺷـﻬﺮﻫﺎﺋﯽ ﮐﻪ در ﺗﺼـﺮف ﺷﺎه اﻧـﺪ ﯾﺎ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﺟـﺪاد او ﺑﻮده اﻧـﺪ در ﺗﺤﺖ‬ ‫اﻃﺎﻋﺖ او ﺑﺎﻗﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ - 2 .‬ﺷﺎه و ﻻﺳﺪﻣﻮﻧﯿﻬﺎ و ﻣﺘﺤﺪﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ از اﯾﻨﮑﻪ آﺗﻨﯽ ﻫﺎ از اﯾﻦ ﺷـﻬﺮﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﻋﺎﯾﺪات‬ ‫آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﺑﻪ ﻫﺮ اﺳﻢ و رﺳﻢ ﮐﻪ ﺑﺎﺷـﺪ درﯾﺎﻓﺖ دارﻧﺪ‪ - 3 .‬ﺷﺎه و ﻻﺳـﺪﻣﻮﻧﯿﻬﺎ و ﻣﺘﺤﺪﯾﻦ آﻧﺎن ﻣﻌًﺎ ﺑﺎ آﺗﻨﯽ ﻫﺎ ﺟﻨﮓ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‬ ‫و ﺟﺎﺋﺰ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﺎه ﯾﺎ ﻻﺳﺪﻣﻮﻧﯿﻬﺎ و ﯾﺎ ﻣﺘﺤﺪﯾﻦ آﻧﺎن ﺑﯽ رﺿﺎﯾﺖ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺎ آﺗﻨﯽ ﻫﺎ ﺻـﻠﺢ ﮐﻨﻨﺪ‪ - 4 .‬اﮔﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ از اﺗﺒﺎع ﺷﺎه‬ ‫ﺑﺮ ﺿـﺪ او ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬دﺷـﻤﻦ ﻻﺳﺪﻣﻮﻧﯿﻬﺎ و ﻣﺘﺤﺪﯾﻦ آﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺸـﻤﺎر ﺧﻮاﻫﻨﺪ رﻓﺖ‪ - 5 .‬اﮔﺮ ﮐﺴـﺎﻧﯽ از اﺗﺒﺎع ﻻﺳـﺪﻣﻮﻧﯿﻬﺎ ﺑﺮﺿـﺪ آﻧﺎن ﻗﯿﺎم‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ دﺷﻤﻦ ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﻣﺤﺴﻮب ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ )‪ 414‬ق ‪ .‬م‪) .(.‬از اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج‪ 2‬ص‪.Chalcideos - (1) .(966 ،965‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺺ‪.‬‬



‫]ِل[ )ع ص( ﺳﺎده‪ .‬ﺑﯽ آﻣﯿﻎ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻧﺎب‪ِ .‬ﺻﺮف‪ .‬ﺑَﺤﺖ‪َ .‬ﻣﺤﺾ‪ .‬ﺻﺎﻓﯽ‪ .‬ﺑﯽ ﻏﺶ‪ .‬ﺳﺎرا ‪ :‬دﻟﺖ ﻫﻤﺎﻧﺎ‬ ‫زﻧﮕﺎر ﻣﻌﺼـﯿﺖ دارد ﺑﻪ آب ﺗﻮﺑﻪء ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺸﻮﯾﺶ از ﻋﺼﯿﺎن‪ .‬ﺧﺴﺮواﻧﯽ‪ .‬ﮔﻨﻪ ﻧﺎب را ز ﻧﺎﻣﻪء ﺧﻮﯾﺶ ﭘﺎك ﺑﺴﺘﺮ ﺑﻪ دﯾﻦ ﺧﺎﻟﺺ و ﻧﺎب‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬اي ﮐﺮﯾﻤﯽ ﮐﻪ ﺧﻮي و ﻋﺎدت ﺗﻮ ﺧﺎﻟﺺ ﺑ ِّﺮ و ﻣﺤﺾ اﺣﺴﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬دﻋﺎي ﺧﺎﻟﺺ ﻣﻦ ﭘﺲ رِو ﻣﺮاد ﺗﻮ ﺑﺎد ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ ز ﯾﺎد ﺗﻮام ﻧﯿﺴﺖ ﭘﯿﺸﻮاي دﻋﺎ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺸﮏ ﺧﺎﻟﺺ ﺗﻮ داري ﻣﮕﻮي ﮐﻪ ﮔﺮ ﻫﺴﺖ ﺧﻮد ﻓﺎش ﮔﺮدد ﺑﻪ ﮐﻮي‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫َﺷَﺮز‪ .‬ـُﺻ ﺮاح‪ .‬ـَﺻ ﺮﯾﺢ‪ .‬ـُﺻ ﻤﺎِدح‪ .‬ـَﺻ ﻤﯿﻢ‪ .‬ﻃﺎزج‪ِ .‬ﻃﻠﻖ‪َ .‬ﻗﺮاح‪َ .‬ﻗﺮﯾﺢ‪ُ .‬ﻣﺼﺎص‪َ .‬ﻣﺼﺎﻣِﺺ‪ .‬ﻧﺎِﺻﻊ ||‪ .‬وﯾﮋه‪) .‬ﺻـﺤﺎح اﻟﻔﺮس(‪ .‬ﻟ ُّﺐ‪َ .‬ﻣّﺢ‪ .‬ﻗُّﺢ‪.‬‬ ‫)دﻫﺎر(‪ (1).‬ﻣﻨﻪ‪» :‬ﻋﺮﺑﯽ ﻗﺢ«‪ (|| 2).‬وزن ﻇﺮف اﻓﮑﻨـﺪه‪ :‬اﯾﻦ ﺟﻨﺲ ﺧﺎﻟﺺ ﭘﻨـﺞ ﻣﻦ اﺳﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺑـﺪون ﻇﺮف ﭘﻨﺞ ﻣﻦ اﺳﺖ ||‪ .‬ﭘﺎﮐﯿﺰه‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻟﺒﻦ ﺧـﺎﻟﺺ‪) .‬دﺳـﺘﻮراﻻﺧﻮان(‪ .‬ﻣـﺎء ﺧـﺎﻟﺺ؛ آب ﭘﺎك و زﻻل ||‪ .‬ﺳﭙﯿـﺪ از ﻫﺮ ﭼﯿﺰي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ‪ .‬ﻓﻘﻂ‪.‬‬ ‫ﯾﮕﺎﻧﻪ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ :‬و ﻗﺎﻟﻮا ﻣﺎ ﻓﯽ ﺑﻄﻮن ﻫـﺬه اﻻﻧﻌﺎم ﺧﺎﻟﺼـﮥ ﻟـﺬﮐﻮرﻧﺎ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(6/139‬ﺧﺎﻟﺼـًﺎ ﻟﻮﺟﻪ اﷲ؛ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﺧـﺪا ||‪ .‬رﻫﺎﺋﯽ‬ ‫ﯾﺎﺑﻨـﺪه ||‪ .‬ﺑﯿﻐﺶ‪ .‬ﺗﻤـﺎم ﻋﯿـﺎر‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬درم ﺧﺎﻟﺺ؛ درم ﺗﻤﺎم ﻋﯿﺎر‪ - (1) .‬در ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ُﮐـ ّﺢ ﺑﻬﻤﯿﻦ ﻣﻌﻨﯽ آﻣـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﯾـﺪ »ق« و‬ ‫»ك« ﺑﻬﻢ ﺑـﺪل ﺷـﺪه اﻧﺪ‪ - (2) .‬ﺻـﺎﺣﺐ ﻧﺸـﻮء اﻟﻠﻐـﮥ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬اﻟﻔـﺎظ زﯾﺮ از ﺟﻤﻠﻪء ﮐﻠﻤـﺎﺗﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺸـﺎﺑﻪ ﻟﻔﻈﯽ و ﻣﻌﻨـﻮي ﺑﯿﻦ‬ ‫آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ :‬اﻟﻒ ‪ُ -‬ﻣـّﺢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺧﺎﻟﺺ اﺳﺖ و ﺑﺎ اﺑـﺪال و ﻗﻠﺐ از اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ‪ ،‬ﮐﻠﻤﺎت َﻣﺤﺖ‪َ ،‬ﺣﺘﻢ‪ ،‬ﺑَﺤﺖ‪َ ،‬ﻣﺤﺾ ﺑﻬﻤﺎن ﻣﻌﻨﯽ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ‬ ‫آﯾـﺪ‪ .‬ب ‪ -‬از ﮐﻠﻤﻪء ﺑَﺤﺖ ﺑـﺎ ازدﯾـﺎد دو ﺣﺮف ﺑَﺤﺮﯾﺖ و از »ﺑﺤﺮﯾﺖ« ﺑـﺎ ازدﯾـﺎد ﯾـﮏ ﺣﺮف و ﻗﻠﺐ ﮐﻠﻤﻪء َﺣﻨَﺒﺮﯾﺖ ﺑﻬﻤﺎن ﻣﻌﻨﯽ ﻧﺘﯿﺠﻪ‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ج ‪ -‬از »ﻣﺤﺖ« ﺑـﺎ ﻗﻠﺐ »ﻣﯿﻢ« ﺑﻪ »ﻻـم« ﮐﻠﻤﻪء ﻟَﺤﺖ و ﺑﺎ ﻗﻠﺐ ﺑﻪ »ﻧﻮن« ﮐﻠﻤﻪء َﻧﺤﺖ و ﺑﺎ ﻗﻠﺐ و اﺑـﺪال در »ﻟﺤﺖ« ﮐﻠﻤﻪء َﺣﺘِـﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻌﻨﯽ ﺧـﺎﻟﺺ ﺣﺎﺻـﻞ ﻣﯿﺸـﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺤﺚ ﺑﺎﯾـﺪ »ﺗﺤﻤﺖ ﻟﻮﻧﯽ« اي »ﺻـﺎر ﺧﺎﻟﺼـًﺎ« را ﻧﯿﺰ اﻓﺰود‪ .‬د ‪ -‬از ُﻣـّﺢ ﮐﻠﻤﻪء »ﻣﺺ« و از اﯾﻦ‬ ‫ﮐﻠﻤﻪ ﮐﻠﻤﻪء ُﻣﺼـﺎص و از »ﻣﺼـﺎص« ﮐﻠﻤﻪء َﻣﺼـﺎِﻣﺺ ﺑﻬﻤـﺎن ﻣﻌﻨﯽ ﺧـﺎﻟﺺ ﺑـﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑـﺎز اﯾﻦ را ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﻓﺮاﻣـﻮش ﮐﺮد ﮐﻪ‬ ‫»ﻣﻀـﺎض« ] ﺑـﺎ ﺿﺎد [ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ »ﻣﺼﺎص« آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ه‪ -‬ﮐﻠﻤﻪء »ﻣﺺ« ﮐﻪ در ﺳﺎﺑﻖ ﮔـﺬﺷﺖ ﺑﺎ ﮐﻠﻤﻪء »ﻧﺺ« ﻗﺮﯾﺐ اﻟﻤﺨﺮج اﺳﺖ و از‬ ‫»ﻧﺺ« »ﻧﺎﺻـﺢ« و از اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺎ ﻗﻠﺐ و اﺑـﺪال »ﻧﺎﺻﻊ« »ﻧﺎﻃﻊ« »ﻣﺎﻃﻊ« »ﻧﺎﻋـﺞ« ﮐﻪ ﺑﺎز ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺧﺎﻟﺺ اﺳﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬و از ﻟﻐﺖ ُﻣّﺢ‬ ‫دو ﮐﻠﻤﻪء دﯾﮕﺮ ﻗُّﺢ و ُﮐّﺢ ﻧﯿﺰ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ز ‪» -‬ﻣﺺ« ﭘﺲ از ﻋﮑﺲ »ﺻﻢ« ﻣﯿﺸﻮد و از آن َﺻﻤﯿﻢ و ِﺻﻬﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺧﺎﻟﺺ ﺳﺎﺧﺘﻪ‬ ‫ﻣﯿﺸـﻮد‪ .‬از ﻏﺮاﺋـﺐ آﻧﮑﻪ در ﯾﻮﻧـﺎﻧﯽ دو ﮐﻠﻤﻪء )‪ (Khalis, lkos‬ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﻤﺮ ﺧـﺎﻟﺺ اﺳـﺖ و اﯾـﻦ دو ﮐﻠﻤﻪ ﺑـﺎ »ﺧـﺎﻟﺺ« ﻋﺮﺑﯽ ﻫﻢ از‬ ‫ﺟﻬﺖ ﻣﺒﻨﯽ و ﻫﻢ از ﺟﻬﺖ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﻘـﺎﺑﻠﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺧـﺎﻟﺺ اﻟﻔـﺎظ دﯾﮕﺮي ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎز ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﻨﺘـﺞ از ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ داﻧﺴﺖ ﭼﻮن‬ ‫»ﺻﺮح« »ﺻﺮﯾﺢ« »ﺻﺮاح« َﺻﺮد‪ِ ،‬ﺻﺮف و »ﺻﺎف« و ﻣﺜﻞ »ﺻﺮﯾﺢ« ﮐﻠﻤﻪء »ﻗﺮﯾﺢ« اﺳﺖ ﺑﻬﻤﺎن ﻣﻌﻨﯽ‪) .‬از ﻧﺸﻮء اﻟﻠﻐﮥ ﺻﺺ‪.(140 - 139‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺺ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺧﺎدﻣﺎن اﻟﻤﺴﺘﻀـﯽ ء ﺑﺎﷲ ﺧﻠﯿﻔﻪء ﻋﺒﺎﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻣﯿﺮاﻻﻣﺮاء ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻗﯿﻤﺎر ﻣﯿﺎﻧﻪء ﺧﻮﺑﯽ ﻧﺪاﺷﺖ و از او ﻧﺰد‬ ‫ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺳـﻌﺎﯾﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ در ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه آرد‪ :‬اﻟﻤﺴﺘﻀـﯽ ء ﺑﺎﷲ ﺑﻌﺪ از ﭘﺪر ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ ﻧﺸـﺴﺖ‪ .‬ﺑﺰرگ ﻣﻨﺶ و ﺑﺴﯿﺎرﻋﻄﺎ‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬از ﻣﺮوت او ﺣﮑﺎﯾﺎت ﺑﺴـﯿﺎر اﺳﺖ در اول ﻋﻬـﺪش اﻣﯿﺮاﻻﻣﺮاء ﻗﻄﺐ اﻟـﺪﯾﻦ ﻗﯿﻤﺎر ﺑﻮد و در اﻣﺎرت ﻃﻮل ﻣـﺪت ﯾﺎﻓﺘﻪ و دﯾﺎﻧﺘﯽ ﻋﻈﯿﻢ‬ ‫داﺷﺖ و ﻣﺤﺐ ﻋﻠﻤﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺎدﻣﺎن ﺻـﻨﺪل و ﺧﺎﻟﺺ را ﺑﺎ او ﻋﺪاوت ﺑﻮد و ﺧﻠﯿﻔﻪ را ﺑﺎ او ﺑﺪ ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪهء ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ‬ ‫ص‪.(268‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺺ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻧﺎﺣﯿﻪء ﻋﻈﯿﻤﯽ اﺳﺖ در ﻣﺸـﺮق ﺑﻐـﺪاد ﺗﺎ ﺳﻮر آن‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي ج ‪ 3‬ص ‪ (1).(390‬ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ‬ ‫ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟﺺ وﻻﯾﺘﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ ﺣﺎﻻ ﺧﺮاب اﺳﺖ ﺑﺮ آب ﻧﻬﺮوان اﻣﺎ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﺗﻤﺎم اﺳﺖ و ﺳﯽ ﭘﺎره دﯾﻪ ﺑﻮد ﺣﻘﻮق دﯾﻮاﻧﺶ ﻫﻔﺖ ﺗﻮﻣﺎن و‬ ‫ﺳﻪ ﻫﺰار دﯾﻨﺎر اﺳﺖ‪) .‬از ﻧﺰﻫـﮥ اﻟﻘﻠﻮب چ ﻟﯿـﺪن ج‪ 3‬ص ‪ .(41‬ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨﺪراج ﻣﯽ آورد‪ :‬ﻧﻬﺮي اﺳﺖ ﺷـﺮﻗﯽ ﺑﻐﺪاد‪ ،‬ﺑﺮ آن ﻧﻬﺮ ﺷـﻬﺮي‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻼن ﺧﺎﻟﺺ ﻧﺎم)‪ - (1) .(2‬ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬اﯾﻦ اﺳﻢ ﻣﺤﺪث اﺳﺖ وﻣﻦ در ﮐﺘﺐ اواﺋﻞ آن را ﻧﯿﺎﻓﺘﻢ ‪ -‬وﻟﯽ‬ ‫اﻣﺮوز ﻣﺸﻬﻮر ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ‪ -‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻌﺪًا ﺳﺒﺐ آن را ﮐﺸﻒ ﻧﻤﺎﯾﻢ«‪ - (2) .‬ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨﺪراج اﯾﻦ ﻗﻮل را از »ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب« ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺺ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻧﻬﺮ ﻣﻬـﺪي اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان ﯾـﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي ج‪ 3‬ص‪ - (1) .(1)(390‬ﯾـﺎﻗﻮت اﯾﻦ ﻧﺎم را از »ﮐﺘﺎب اﻟـﺪﯾﺮة« آورده‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺺ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﺳﺘﺮآﺑـﺎدي‪ .‬ﻧﺎم وي ﻧﺠﯿﺒﺎﺳﺖ و از ﺷـﻌﺮاء ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬در ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻟﻄﺎﺋﻒ اﻟﺨﯿﺎل از اﯾﻦ ﺷﺎﻋﺮ ﮐﻪ ﺗﺨﻠﺺ ﺧﺎﻟﺺ داﺷـﺘﻪ ﻧﺎم ﺑﺮده‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﻬﺮﺳﺖ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﻣﺪرﺳﻪء ﻋﺎﻟﯽ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻر ج‪ 2‬ﭘﺎورﻗﯽ ص‪.(482‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺺ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( اﻓﻨﺪي‪ .‬ﺷـﯿﺦ اﺣﻤﺪ اﻓﻨﺪي‪ .‬وي از ﺷﺎﻋﺮان ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﭘﺪرش ﺷﯿﺦ ﺛﺎﻗﺐ اﻓﻨﺪي ﻧﺎم داﺷﺖ‪ .‬او در دروﯾﺸﯽ رﯾﺎﺿﺘﻬﺎ ﮐﺸﯿﺪ و‬ ‫ﺑﻪ ﺳـﺎل ‪ 1191‬ه ‪ .‬ق‪ .‬درﮔـﺬﺷﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﺑﯿـﺖ از ﺟﻤﻠـﻪء اﺷـﻌﺎر اوﺳﺖ‪ :‬ﻏﻢ ﻟﻌﻠﯽ اﯾﻠﻪ ﺧﻮﻧـﺎﺑﻪ ﭘـﺎش ﻣﺤﻨﺖ اوﻟـﺪ ﻗﺠﻪ ﺳـﺮﺷﮏ ﭼﺸـﻤﻤﯽ‬ ‫ﺳﯿﺮاﯾﺪن آدم دم ﻗﯿﺎس اﯾﻠﺮ‪) .‬ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪ 3‬ص‪.(2018‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺺ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻣﺸـﻬﺪي‪ .‬ﻧﺎم وي ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ و ﯾﮑﯽ از ﺷﺎﻋﺮان ﭘﺎرﺳـﯽ ﮔﻮ اﺳﺖ‪ .‬از ﻗﺮار ﺷﻐﻞ او ﻧﺎﻇﺮي ﻧﺬورات ﺑﻮده و در اﺑﯿﺎت زﯾﺮ ﮐﻪ ﺑﺮ‬ ‫ﻣﻘـﺪﻣﻪء ﺧﻼﺻﻪء ﻟﻄﺎﺋﻒ اﻟﺨﯿﺎل آﻣـﺪه از ﺧﻮد ﻧﺎم ﺑﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﺑﯿﺎت ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از ﺷـﻌﺮ او را ﻣﯿﺮﺳﺎﻧـﺪ‪ :‬ﻧﺴـﺨﻪ اي ﺑﺎﮐﻤﺎل و رﻧﮕﯿﻨﯽ‬ ‫ﺗﺤﻔﻪ اي اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯽ ﺳـﻌﯽ ﺑﻨﻤﻮد ﻣﯿﺮزاﺻﺎﻟـﺢ ﺟﻤﻊ ﻓﺮﻣﻮد ﻣﯿﺮزاﺻﺎﻟﺢ آﻧﮑﻪ او را ﺑﻪ وﺻﻒ ﺣﺎﺟﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﻫﯿﭻ وﺻـﻔﯽ ﺑﻪ از‬ ‫ﺳﯿـﺎدت ﻧﯿﺴﺖ ﺧﺎﻟﺺ اﯾﻦ ﺗﺤﻔﻪء ﺗﻤﺎم ﻋﯿﺎر ﻫﺴﺖ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪء ﺑﻬﺸﺖ و ﺑﻬﺎر ﺧﻮاﻫﯽ ار زﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺗﺎرﯾﺨﺶ ﺷـﺪ ﮔﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﺗﺎرﯾﺨﺶ‪.‬‬ ‫)از ﻓﻬﺮﺳﺖ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﻣﺴﺠﺪ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻر ج‪ 2‬ص‪ 481‬و ﭘﺎورﻗﯽ ‪.(482‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺺ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻣﮑﯽ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪﺣﺴـﯿﻦ ﻣﮑﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻦ ﻋﻨﻘﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺘﺎب »اﻟﻮاح ﻓﯽ ﻣﺴﺘﻘﺮ اﻻرواح« ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪2‬‬ ‫ص‪.(2017‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 635‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺺ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻫﺎﺷـﻤﯽ‪ .‬اﺑﻮﻣﺤﻤـﺪ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﻫﺎدي ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻮادﺣﺴﻦ ﻫﺎﺷـﻤﯽ‪ .‬وي اﻣﺎم ﯾﺎزدﻫﻢ ﺷـﯿﻌﯿﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴﺎل ‪ 232‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در‬ ‫ﻣﺪﯾﻨﻪ زاده ﺷﺪ و ﺳـﭙﺲ ﺑﺎ ﭘﺪرش ﺑﺴﺎﻣﺮه رﻓﺖ و ﭼﻮن ﭘﺪرش درﮔﺬﺷﺖ ﺑﻪ اﻣﺎﻣﺖ رﺳـﯿﺪ‪ .‬وﻓﺎﺗﺶ در ﺳﺎﻣﺮه اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪ 260) .‬ه ‪ .‬ق‪(.‬‬ ‫او روش ﭘﺪر ﺧﻮد را در ﺳﻠﻮك ﺳﻨﻦ ﺻﺎﻟﺤﻪ و ﺗﻘﻮي و ﻋﺒﺎدت ﺑﺮﮔﺰﯾﺪ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺼﻮل ﻣﻬﻤﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭼﻮن ﺧﺒﺮ ﻓﻮت ﺣﺴﻦ در ﺷﻬﺮ‬ ‫اﻧﺘﺸﺎر ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺳﺎﻣﺮه ﺑﻪ ﻟﺮزه درآﻣﺪ ﺑﺎزارﻫﺎ ﺗﻌﻄﯿﻞ ﺷﺪ ﺑﻨﻮﻫﺎﺷﻢ و ﻗﻀﺎت و ُﮐّﺘﺎب و ﺳﺮداران و ﺳﺎﺋﺮ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺗﺸﯿﯿﻊ ﺟﻨﺎزه رﻓﺘﻨﺪ و ﺟﻨﺎزه‬ ‫را در ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﭘﺪرش را ﺑﺨﺎك ﺳﭙﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺨﺎك ﺳﭙﺮدﻧﺪ‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ ج‪ 1‬ص‪ 287‬و ‪.(231‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺺ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻫﻨﺪي‪ .‬ﺳـﯿﺪاﻣﺘﯿﺎزﺧﺎن‪ .‬وي ﺷﺎﻋﺮ اﯾﺮاﻧﯽ ﻧﮋاد اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺸـﻬﺪ زاده ﺷﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن رﻓﺖ‪ .‬در ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ‬ ‫ﻋﺎﻟﻤﮕﯿﺮ ﻧﻤﻮد و واﻟﯽ ﮔﺠﺮات ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬وﻓﺎﺗﺶ در ﻗﺮن ‪ 12‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪ .‬او را دﯾﻮان ﺷﻌﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﯿﺖ از آن اﺳﺖ‪ :‬دور از‬ ‫آن ﮐﻮ ﭼﻮ ﻣﺮغ ﻗﺒﻠﻪ ﻧﻤﺎ آن ﻗﺪرﻫﺎ ﻃﭙﯿﺪه ام ﮐﻪ ﻣﭙﺮس‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪ 3‬ص‪.(2018‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺺ اﻟﺨﺎص‪.‬‬



‫]ِل ُﺻْﻞ[ )ِاخ( اﻣﯿﺮ ﻣﺠﺎﻫﺪاﻟﺪﯾﻦ ﺧﺎﻟﺺ اﻟﺨﺎص‪ .‬وي ﺳـﺮدار ﻗﺸﻮن ﺧﻠﯿﻔﻪء ﻋﺒﺎﺳﯽ اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ اﻟﻨﺎﺻﺮ ﻟﺪﯾﻦ اﷲ در ﺟﻨﮓ دوم ﺑﺎ ﻃﻐﺮل‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻮﺿـﯿﺢ آﻧﮑﻪ‪ :‬ﭘﺲ از ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻪ در ﻫﻤـﺪان ﺑﯿﻦ ﻟﺸـﮑﺮﯾﺎن ﻃﻐﺮل و اﯾﻨﺎﻧﺞ ﻣﺤﻤﻮد و ﻋﺴﺎﮐﺮ اﺗﺎﺑﮏ ﭘﻬﻠﻮان از ﯾﮏ ﻃﺮف و ﺟﻼل‬ ‫اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻦ ﯾﻮﻧﺲ ﺑﻪ ﺳـﺮداري ﻟﺸـﮑﺮ ﺧﻠﯿﻔﻪ از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ واﻗﻊ ﺷﺪ ﻟﺸـﮑﺮ ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻣﻨﻬﺰم ﮔﺮدﯾﺪ و ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻦ ﯾﻮﻧﺲ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهء ﻟﺸﮑﺮ‬ ‫ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد ﺑﺎزآﻣﺪ و ﻃﻐﺮل ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﺪان ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﺑﻌﺪًا ﺧﻠﯿﻔﻪ از ﻧﻮ ﺑﻪ ﺗﺠﻬﯿﺰ ﻟﺸﮑﺮ ﺧﻮد ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و در اﯾﻦ ﺑﺎر اﻣﯿﺮ ﻣﺠﺎﻫﺪاﻟﺪﯾﻦ‬ ‫ﺧﺎﻟﺺ اﻟﺨﺎص را ﺑﻪ ﺳﺮﮐﺮدﮔﯽ ﻟﺸﮑﺮ ﮔﻤﺎﺷﺖ‪) .‬از اﺧﺒﺎر اﻟﺪوﻟﮥ اﻟﺴﻠﺠﻮﻗﯿﮥ ص‪.(178‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺼﺠﺎت‪.‬‬



‫ص[ )ِا( ِج ﺧﺎﻟﺼﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺼﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ص‪ِ /‬‬ ‫]ِل َ‬ ‫ﺧﺎﻟﺺ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﻄﺎوﻋﻪء »ﺧﺎﻟﺺ ﮐﺮدن«‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﻟﺺ ﮐﺮدن« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ِل ُ‬ ‫ﺧﺎﻟﺺ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ(وﯾﮋه ﮐﺮدن)‪ - (1) .(1‬اﮔﺮ از ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻣﻨﻘﻮل در »ﺧﺎﻟﺺ« ﺑﺨﻮاﻫﻨـﺪ در ﻓﺎرﺳـﯽ ﻓﻌﻞ ﻣﺘﻌـﺪي ﺑﺴﺎزﻧﺪ ﻣﺼﺪر آن‬ ‫]ِل َ‬ ‫ﻓﻌﻞ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻟﻔﻆ »ﮐﺮدن« آﯾﺪ و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﻓﻌﻞ ﻻزم ﺑﺴﺎزﻧﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ »ﺷﺪن« آﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺼﮥ‪.‬‬



‫ص[ )ع ص(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺼﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ِل َ‬ ‫ﺧﺎﻟﺼﮥ‪.‬‬



‫ص[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﻨﯿﺰﮐﯽ ﺳﯿﺎه ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺧﻠﻔﺎء او را ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺮاﻣﯽ ﻣﯿﺪاﺷﺘﻪ و ﺑﺮ او زﯾﻮر و زﯾﻨﺖ ﺑﺮﻣﯽ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﻋﺮي‬ ‫]ِل َ‬ ‫در اﯾﻦ ﺑﺎره ﮔﻔﺘﻪ ‪ :‬ﻟﻘﺪ ﺿﺎع ﺷﻌﺮي ﻋﻠﯽ ﺑﺎﺑﮑﻢ ﮐﻤﺎ ﺿﺎع دّر ﻋﻠﯽ ﺧﺎﻟﺼﻪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﻌﺮ ﺑﻪ ﮔﻮش آن ﺧﻠﯿﻔﻪ رﺳﯿﺪ و اﻣﺮ ﺑﻪ اﺣﻀﺎر آن ﺷﺎﻋﺮ‬ ‫ﮐﺮد و ﺑﺮ او ﺧﺮده ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺷـﺎﻋﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﺎ اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ از ﻣﻦ دروغ ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﻧـﺪ‪ ،‬ﺷـﻌﺮ ﻣﻦ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﻟﻘـﺪ ﺿﺎء ﺷـﻌﺮي ﻋﻠﯽ ﺑﺎﺑﮑﻢ‬ ‫ﮐﻤﺎ ﺿﺎء ّدر ﻋﻠﯽ ﺧﺎﻟﺼـﮥ‪ .‬ﺧﻠﯿﻔﻪ را اﯾﻦ ﺧﻼص ﺟﺴﺖ او ﻧﯿﮑﻮ آﻣـﺪ او را ﺟﺎﯾﺰه ﺑﺨﺸـﯿﺪ‪ .‬ﯾﺎﻗﻮت ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ اﯾﻦ داﺳـﺘﺎن در‬ ‫ﻣﺠﻠﺲ ﻗﺎﺿـﯽ اﺑﻮﻋﻠﯽ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﯿﻢ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري ﻧﻘﻞ ﺷـﺪ و ﻗﺎﺿـﯽ ﻣﺰﺑﻮر ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﺑﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺸـﻤﺎﻧﺶ ﺑﺮﮐﻨﺪه ﺷﺪه و ﺑﺎز ﻣﯽ‬ ‫ﺑﯿﻨـﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي ج‪ 3‬ص‪ .(390‬در ﮐﺘﺎب »اﻟﺠﻤﺎﻫﺮ« ﻧﺎم اﯾﻦ ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻫﺎرون اﻟﺮﺷـﯿﺪ آﻣـﺪه و ﻧﺎم آن ﺷﺎﻋﺮ اﺑﻮﻧﻮاس‪.‬‬ ‫)از ﮐﺘﺎب اﻟﺠﻤﺎﻫﺮ ﻓﯽ ﻣﻌﺮﻓﮥ اﻟﺠﻮاﻫﺮ اﺑﻮرﯾﺤﺎن ﺑﯿﺮوﻧﯽ چ ‪ 1‬ص‪.(58‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺼﮥ‪.‬‬



‫ص[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺷﻬﺮي اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﯿﺴﯿﻞ )ﺻﻘﻠﯿﻪ( داراي دﯾﻮار ﺳﻨﮕﯽ‪ .‬ﯾﺎﻗﻮت ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﻠﻄﺎن و ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن آن در آﻧﺠﺎ ﺳﮑﻨﯽ دارﻧﺪ وﻟﯽ‬ ‫]ِل َ‬ ‫آﻧﺠﺎ را ﻣﻬﻤﺎﻧﺴﺮاي و ﺑﺎزاري ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﺣﻮﻗﻞ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﺷﻬﺮ را ﭼﻬﺎر در اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺑﺎدﯾﺲ ﯾﺎﻗﻮت را ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد ﮐﻪ‬ ‫اﻣﺮوز ﺧﺎﻟﺼـﮥ ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ در وﺳﻂ ﺑََﻠﺮم و ﺑﻠﺮم ﺑﺮ آن ﻣﺤﯿﻂ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي ج‪ 3‬ص‪ .(390‬ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ‬ ‫آورد‪» :‬در ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻐﺮب ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در او ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ ﺻـﺤﺮاﯾﯽ ﺑﻪ ﻋﺪد ﻣﻮر و ﻣﻠﺦ اﺳﺖ و در ﻏﺎﯾﺖ ﻓﺮﺑﻬﯽ و از ﻣﺮدم ﺳﺨﺖ ﻣﺘﻮﺣﺶ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‬ ‫و ﻣﺮدم از اﯾﺸﺎن ﺻﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻓﺴﺒﺤﺎن ﻣﻦ ﻻﯾﺤﺼﯽ ﻧﻌﻤﺘﻪ ﻣﺮﺗﺒًﺎ ﻟﻌﺒﺎده ﻟﻄﻔًﺎ و اﯾﻦ ﺟﺰﯾﺮه ﺑﻪ راه روم اﺳﺖ ﺑﻪ اﺳﮑﻨﺪرﯾﻪ«‪) .‬از ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب‬ ‫ج‪ 3‬ص‪.(238‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺼﮥ‪.‬‬



‫ص[ )ِاخ( اﺑﻮﻋﺒﯿـﺪهء ﺳـﮑﻮﻧﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺑﺮﮐﻪ اي اﺳﺖ ﺑﯿﻦ اﺟُﻔﺮ و ُﺧَﺰﯾﻤﯿﻪ در راه ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﮐـﻮﻓﻪ ﺑﺮ دو ﻣﯿﻠﯽ اﻏﺮ‪ .‬ﻓﺎﺻـﻠﻪء ﺧـﺎﻟﺼﻪ از‬ ‫]ِل َ‬ ‫اﺟﻔﺮ ﯾﺎزده ﻣﯿﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان ﮔﻤﺎن ﺑﺮده اﺳﺖ ﺧﺎﻟﺼﻪ اي ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺮﮐﻪ ﺑﺪان ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ ﻧﺎم ﺟﺎرﯾﻪء ﺳـﯿﺎﻫﯽ اﺳـﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺧﻠﻔﺎء او را ﮔﺮاﻣﯽ ﻣﯿﺪاﺷﺘﻪ و ﺑﺮ او زﯾﻮر و زﯾﻨﺖ ﺑﺮﻣﯽ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي ج‪ 3‬ص‪ .(300‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫»ﺧﺎﻟﺼﻪ« ﮐﻨﯿﺰك ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺼﻪ‪.‬‬



‫ص[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از دﻫﺴـﺘﺎﻧﻬﺎي ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻗﺼـﺮ ﺷﯿﺮﯾﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن در ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻗﺼﺮﺷﯿﺮﯾﻦ ﺑﯿﻦ ﻣﺮز‬ ‫]ِل َ‬ ‫اﯾﺮان و ﻋﺮاق و رودﺧﺎﻧﻪء اﻟﻮﻧﺪ واﻗﻊ ﺷﺪه و راه ﺷﻮﺳﻪء ﻗﺼـﺮ ﺷـﯿﺮﯾﻦ ﺑﻪ ﺧﺴـﺮوي ﺗﻘﺮﯾﺒًﺎ از وﺳﻂ آن ﻣﯿﮕﺬرد‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ دﻫﺴـﺘﺎن‬ ‫ﺗﭙﻪ و ﻣـﺎﻫﻮر ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻧﻮاﺣﯽ ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي اﺳﺖ‪ .‬آب ﻗﺮاء ﻗﺴـﻤﺘﯽ از رودﺧﺎﻧﻪء اﻟﻮﻧـﺪ و ﻗﺴـﻤﺘﯽ از ﭼﺎه و ﭼﺸـﻤﻪ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل ﻋﻤﺪهء آن ﻏﻼت دﯾﻢ و ﻟﺒﻨﯿﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن از ‪ 17‬آﺑﺎدي ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺟﻤﻌﯿﺖ آن در ﺣﺪود ‪ 1800‬ﺗﻦ و‬ ‫ﻗﺮاء ﻣﻬﻢ آن ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺴﺮوي ﮐﻪ در اﻧﺘﻬﺎي ﺑﺎﺧﺘﺮي ﮐﺸﻮر ﮐﻨﺎر ﻣﺮز اﯾﺮان و ﻋﺮاق و ﻗﻠﻌﻪ ﺳﺒﺰي در ﮐﻨﺎر ﺷﻮﺳﻪء ﻗﺼﺮﺷﯿﺮﯾﻦ‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺴﺮوي و ﺧﺮاﻃﻬﺎ ﮐﻨﺎر رودﺧﺎﻧﻪء اﻟﻮﻧﺪ و ﮔﺮﺻﺪف واﻗﻊ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺼﻪ‪.‬‬



‫ص[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﻣﺮﮐﺰ دﻫﺴـﺘﺎن ده ﺗﺎزﯾﺎن ﺑﺨﺶ ﻣﺸـﯿﺰ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳﯿﺮﺟﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 87‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﻣﺸـﯿﺰ ﺳﺮراه‬ ‫]ِل َ‬ ‫ﻓﺮﻋﯽ راﯾﻦ ‪ -‬ﻣﺸـﯿﺰ‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗـﻊ در ﺟﻠﮕﻪ ﺑـﺎ آب و ﻫـﻮاي ﻧﻮاﺣﯽ ﺳﺮدﺳـﯿﺮي‪ .‬داراي ‪ 1710‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و‬ ‫زﺑﺎﻧﺸـﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب اﯾﻦ ده از رودﺧـﺎﻧﻪ و ﻗﻨﺎت ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﺗﺮﯾﺎك اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و‬ ‫ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﻗﺎﻟﯿﺒﺎﻓﯽ ﺑﺎ ﻧﻘﺸﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬راه ﻓﺮﻋﯽ اﺳﺖ و دﺑﺴـﺘﺎن دارد‪ .‬ﻣﺰارع اﺑﺮاﻫﯿﻢ آﺑﺎد‪ ،‬ﮐﻨﯿﺰآﺑﺎد‪ ،‬ﺗﻠﺦ آﺑﺎد‪ ،‬ﺟﻼل آﺑﺎد‪ ،‬دوﻟﺖ آﺑﺎد‪،‬‬ ‫ﺑﺎب ﮐﻮﭼﮏ ﺟﺰء اﯾﻦ ده اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺼﻪ‪.‬‬



‫ص[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﭼﻬﺎر ﻓﺮﺳﺦ ﺑﺨﺶ ﺷﻬﺪاد ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎن‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 14‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺷﻬﺪاد ﺳﺮ راه‬ ‫]ِل َ‬ ‫ﻣـﺎﻟﺮو ﺷـﻬﺪاد و ﮐﺮﻣـﺎن‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻧﻮاﺣﯽ ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي‪ .‬داراي ‪ 160‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﻣﺘﺪﯾﻦ ﺑﻪ دﯾﻦ اﺳﻼم‬ ‫)ﻣﺬﻫﺐ ﺷـﯿﻌﻪ( و ﻣﺘﮑﻠﻢ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت و ﺧﺮﻣﺎ و ﺣﻨﺎ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‬ ‫و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺼﯽ‪.‬‬



‫]ِل[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺎﻟ َِﺼﻪ و ﺧﺎﻟﺺ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺼﯽ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻋﺒـﺪاﻟﺤﯽ ﺧﻮاﺟﻪ زاده‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﻪ ‪ 950‬ه ‪ .‬ق‪ .‬او راﺳﺖ دﯾﻮاﻧﯽ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯽ و ﺳﺎل وﻓﺎﺗﺶ در اﯾﻦ ﻣﺼـﺮاع آﻣﺪه‪» :‬ﻗﻮدي ﺑﻮﮐﻮﻧﯽ‬ ‫ﺧﺎﻟﺺ اوﻟﺪي«‪) .‬از ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن چ‪ 2‬ج‪ 1‬ﺳﺘﻮن ‪ .(786‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪ 3‬ص‪ 2018‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺼﯽ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻣﻬﺪي ﺧﺎﻟﺼﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﻬﺪي ﺧﺎﻟﺼﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻂ‪.‬‬



‫]ِل[ )ع ص( آﻣﯿﺰﻧﺪه‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﻂ ﺷﻮد ||‪ .‬ﺷﯿﺮ ﺑﻮي ﮔﺮﻓﺘﻪ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻟﺴﻤﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻊ‪.‬‬



‫]ِل[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺧﻮﺷﻪء ﺧﺎرﺑﺮآورده‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻧﻌﺖ اﺳﺖ از ﺧﻠﻊ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺧﺎر ﺑﺮآوردن ﺧﻮﺷﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع‬ ‫ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﻠﻊ ﺷﻮد )||‪ِ .‬ا( زن ﺑﯿﺮون آﯾﻨﺪه از ﺷﻮي ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﻓﺪاﯾﯽ ﮐﻪ داده اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬زن ﺑﯿﺮون آﯾﻨﺪه از ﺷﻮي ﺑﻪ ﻓﺪا ﮐﻪ‬ ‫دﻫـﺪ و ﻣﺮد ﮐﻪ ﮔـﺬارده زن را ﺑﺮ ﻣﺎل‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻣﺮدي ﮐﻪ زوﺟﻪء ﺧﻮد را در اﺛﺮ ﺑـﺬل ﻣﺎل ﻃﻼق ﻣﯿﺪﻫـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﻟﻐﺖ ُﺧﻠﻊ ﺷﻮد ||‪ .‬ﻏﻮرهء ﭘﺨﺘﻪء ﺧﺮﻣﺎ ||‪ .‬رﻃﺐ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از وي ﭘﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ||‪ .‬ﺷﺘﺮ ﮐﻪ ﺟﺴـﺘﻦ ﻧﺘﻮاﻧـﺪ و ﺗﻮﺳـﻨﯽ ﮐﻨﺪ ﭼﻮن ﮐﺴـﯽ ﺑﺮ‬ ‫وي ﻧﺸـﯿﻨﺪ ||‪ .‬ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ ﭘﯽ ﭘﺎﺷـﻨﻪ و ﮔﺴﺴـﺘﮕﯽ آن ||‪ .‬درﺧﺖ ﻋﻀـﺎة ﮐﻪ ﮔـﺎﻫﯽ ﺑﺮﮔﺶ ﻧﯿﻔﺘـﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮرد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻟﻤﻨﺠﺪ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻊ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴـﯿﻦ راﻓﻘﯽ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺧﺎﻟﻊ‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ ﻧﺴﺐ او را ﺑﻪ ﻣﻌﺎوﯾﮥ ﺑﻦ اﺑﻮﺳـﻔﯿﺎن ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫وي از ﺑﺰرﮔﺎن ﻋﻠﻢ ﻧﺤﻮ و ﻟﻐﺖ و ادب ﻋﺮب ﺑﻮد‪ .‬از اﺑﻮﻋﻠﯽ ﻓﺎرﺳـﯽ و اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﺳـﯿﺮاﻓﯽ و ﺟﺰ اﯾﻦ دو ﮐﺴﺐ ﻋﻠﻢ ﮐﺮد‪ .‬وﻓﺎﺗﺶ ﺑﻪ ﺳﺎل‬ ‫‪ 388‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺗﻔـﺎق اﻓﺘﺎد و ﮐﺘﺐ زﯾﺮ او راﺳﺖ‪ - 1 :‬ﮐﺘﺎب اﻻودﯾﮥ واﻟﺠﺒﺎل واﻟﺮﻣﺎل‪ - 2 .‬ﮐﺘﺎب اﻻﻣﺜﺎل‪ - 3 .‬ﮐﺘﺎب ﺗﺨﯿﻼت اﻟﻌﺮب‪- 4 .‬‬ ‫ﺷﺮح ﺷﻌﺮ اﺑﻮﺗﻤﺎم‪ - 5 .‬ﮐﺘﺎب ﺻﻨﺎﯾﻊ اﻟﺸﻌﺮ و ﺟﺰ اﯾﻨﻬﺎ‪ .‬اﺑﯿﺎت زﯾﺮ از اوﺳﺖ‪ :‬رأﯾﺖ اﻟﻌﻘﻞ ﻟﻢ ﯾﮑﻦ اﻧﺘﻬﺎ ﺑﺎ و ﻟﻢ ﯾﻘﺴﻢ ﻋﻠﯽ ﻗﺪر اﻟﺴﻨﯿﻨﺎ ﻓﻠﻮ‬ ‫أن اﻟﺴـﻨﯿﻦ ﺗﻘﺴـﻤﺘﻪ ﺣﻮي اﻻﺑﺎء اﻧﺼـﺒﮥ اﻟﺒﻨﯿﻨﺎ‪ .‬و اﯾﻀًﺎ او راﺳﺖ‪ :‬ﺧﻄﺮت ﻓﻘﻠﺖ ﻟﻬﺎ ﻣﻘﺎﻟـﮥ ﻣﻐﺮم ﻣﺎذا ﻋﻠﯿﮏ ﻣﻦ اﻟﺴـﻼم ﻓﺴـّﻠﻤﯽ ﻗﺎﻟﺖ ﺑﻤﻦ‬ ‫ﺗﻌﻨﯽ ﻓﺤﺒﮏ ﺑﯿﻦ ﻣﻦ ﺳـﻘﻢ ﺟﺴـﻤﮏ ﻗﻠﺖ ﺑﺎﻟﻤﺘﮑﻠﻢ ﻓﺘﺒﺴﻤﺖ ﻓﺒﮑﯿﺖ ﻗﺎﻟﺖ ﻻﺗﺮع ﻓﻠﻌّﻞ ﻣﺜﻞ ﻫﻮاك ﺑﺎﻟﻤﺘﺒﺴﻢ ﻗﻠﺖ اﺗﻔﻘﻨﺎ ﻓﯽ اﻟﻬﻮي ﻓﺰﯾﺎرة‬ ‫او ﻣﻮﻋـﺪًا ﻗﺒـﻞ اﻟﺰﯾـﺎرة ﻗـﺪﻣﯽ ﻓﺘﻀـﺎﺣﮑﺖ ﻋﺠﺒـﺎ و ﻗـﺎﻟﺖ ﯾـﺎ ﻓﺘﯽ ﻟﻮ ﻟﻢ ادﻋـﮏ ﺗﻨـﺎم ﺑﯽ ﻟﻢ ﺗﺤﻠﻢ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻻدﺑﺎء چ داراﻟﻤﺄﻣﻮن ج‪10‬‬ ‫ﺻﺺ‪ 155 - 156‬و اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎل ﻋﺼﯽ‪.‬‬



‫]ِل َع ﺻﺎ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﮔﻨﺎه ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺛﻮاب اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء()‪- (1) .(1‬‬ ‫در ﻓﺮﻫﻨـﮓ آﻧﻨـﺪراج ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻏﻮاﻣﺾ ﺳـﺨﻦ آﻣـﺪه ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﺼﻮرت »ﺧﺎل ﻋﺼﺎ« ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷـﺪه و آن رﺳﻮاﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴـﺒﺐ‬ ‫ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ آدم رﺳـﯿﺪ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺧﺎل ﻋﺼﺎ ﺑﺮ رخ آدم ﻓﮑﻨﺪ«‪ .‬ﻣﻄﻠﻖ ﺧﺎل ﻫﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ ﻗﻀﺎ ﺧﺎل ﺑﻬﺸﺘﯽ ﺟﻤﺎل ﺗﻮ‬ ‫ﺑﺪﯾﺪ ﺷـﺴﺖ آن ﺧﺎل ﺑﺮ ﻧﺎﺻـﯿﻪء آدم زد‪ .‬ﻧﻈﯿﺮي‪ .‬در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻔﯿﺴـﯽ ﺗﻠﻔﻆ )‪ (xal-asi‬ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺿـﺒﻂ ﺷـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯽ‬ ‫آﯾﺪ اﯾﻦ از اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت ﻧﻮﯾﺴﻨﺪهء ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻌﮥ‪.‬‬



‫]ِل َع[ )ع ص( زن ﺑﯽ ﺷﺮم‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻒ‪.‬‬



‫]ِل[ )ع ص( ﮔﻮل‪ .‬اﺣﻤﻖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )اﻟﻤﻨﺠـﺪ(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬رﺟﻞ ﺧﺎﻟﻒ ||‪ .‬ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﻼف‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺑﯽ ﺧﯿﺮ‪ .‬ﻧﺎﻧﺠﯿﺐ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻫﻮ ﺧﺎﻟﻒ اﻫﻞ ﺑﯿﺘﻪ ||‪ .‬ﺳﻘﺎ‪ .‬آب ﺑﺮﮐﺸﻨﺪه ||‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ ﭘﺲ از‬ ‫رﻓﺘـﻦ ﺗـﻮ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻓﺎﻗﻌـﺪوا ﻣـﻊ اﻟﺨـﺎﻟﻔﯿﻦ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ِ .(|| 83/9‬ﺧﻼـف‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻓﯽ ُﺧﻠﻘﻪ ﺧـﺎﻟﻒ؛ اي ﺧﻼـف‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب )||(‪ِ .‬ا( ﻧﺒﯿـﺬ ﺗﺒﺎه ﺷـﺪه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻒ ﺗﺸﻬﺮ‪.‬‬



‫]ِل ُت َه[ )ع ﺟﻤﻠﻪء ﻓﻌﻠﯿﻪ(ﻧﻈﯿﺮ ﺧﺎﻟﻒ ﺗـﺬﮐﺮ‪) .‬اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا ج‪ 2‬ص‪ .(711‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﻦ ﺗﺎ ﻣﺸﻬﻮر ﺷﻮي)‪ .(1‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﻟﻒ‬ ‫ﺗﻌﺮف« ﺷﻮد‪.Bruler le temple d´Ephese - (1) .‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻒ ﺗﻌﺮف‪.‬‬



‫]ِل ُت َر[ )ع ﺟﻤﻠﻪء ﻓﻌﻠﯿﻪ(ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﻦ ﺗﺎ ﻣﻌﺮوف ﺷﻮي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﻟﻒ ﺗﺸﻬﺮ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻔﮥ‪.‬‬



‫]ِل َف[ )ع ص( زن ﮔﻮل‪ .‬زن اﺣﻤﻖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬اﻣﺮاة ﺧﺎﻟﻔـﮥ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻮاﻟﻒ ||‪ .‬رﺟﻞ ﺧﺎﻟﻔـﮥ؛ ﻣﺮد‬ ‫ﺑﺴـﯿﺎرﺧﻼف‪ .‬ﮐﺜﯿﺮاﻟﺨﻼـف‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء()‪ .(|| 1‬ﺳــﺨﻦ ﺗﺒــﺎه‪ .‬ﺧﻄـﺎ )||‪ِ .‬ا( زن‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪.‬‬ ‫ﮐﺪﺑﺎﻧﻮي ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء ||(‪ .‬ﺳﺘﻮن ﮐﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺴﯿﻦ ﺧﯿﻤﻪ و ﺧﺮﮔﺎه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء||(‪.‬‬ ‫اﻣﺖ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪهء ﺑﻌﺪ اﻣﺖ ﮔﺬﺷـﺘﻪ ||‪ .‬ﺷـﺨﺺ ﻧﺎﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ‪ .‬ﺷﺨﺺ ﻏﯿﺮﻣﻌﺮوف‪ :‬ﻣﺎادري اي ﺧﺎﻟﻔﮥ ﻫﻮ؛ ﻧﺪاﻧﻢ ﮐﺪام ﮐﺲ اﺳﺖ او‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪» - (1) .‬ﺗﺎء« در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺮاي ﺗﺄﻧﯿﺚ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﺮاي ﻣﺒﺎﻟﻐﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺑﻪ ﭼﺎه زﻣﺰم ﺷﺎﺷﯿﺪن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻖ‪.‬‬



‫]ِل[ )ع ص( ﻧﻮ ﺑﯿﺮون آورﻧـﺪه ﺑﺮ ﻣﺜﺎل ﺳﺎﺑﻖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬آﻓﺮﯾﻨﻨﺪه‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ‬ ‫ﻣﺨﻠﻮق‪ُ .‬ﻣﻮِﺟـ ﺪ‪ُ .‬ﻣﺒـِﺪع ﺑﻮﺟﻮدآورﻧـﺪه‪ .‬ﻓـﺎﻃﺮ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧـﺎﻟﻘﻮن‪ ،‬ﺧـﺎﻟﻘﯿﻦ ‪ :‬ﻫـﻞ ﻣﻦ ﺧﺎﻟﻖ ﻏﯿﺮ اﷲ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(|| 35/3‬از ﺻـﻔﺎت ﺑـﺎري ﺗﻌﺎﻟﯽ‪.‬‬ ‫)آﻧﻨﺪراج( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪ :‬و اذ ﻗﺎل رﺑﮏ ﻟﻠﻤﻼﺋﮑﮥ اﻧﯽ ﺧﺎﻟﻖ ﺑﺸـﺮًا ﻣﻦ ﺻﻠﺼﺎل ﻣﻦ ﺣﻤﺄ ﻣﺴﻨﻮن‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(15/28‬ذﻟﮑﻢ اﷲ رﺑﮑﻢ ﻻاﻟﻪ‬ ‫اﻻـﻫﻮ ﺧـﺎﻟﻖ ﮐﻞ ﺷـﯽ ء ﻓﺎﻋﺒـﺪوه و ﻫﻮ ﻋﻠﯽ ﮐﻞ ﺷـﯽ ء وﮐﯿﻞ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(40/62‬ﻫﻮ اﷲ اﻟﺨـﺎﻟﻖ اﻟﺒﺎري ء اﻟﻤﺼﻮر ﻟﻪ اﻻﺳـﻤﺎء اﻟﺤﺴـﻨﯽ‪...‬‬ ‫)ﻗﺮآن ‪ .(59/24‬اي ﻏﺎﻓﻞ از ﺷﻤﺎر ﭼﻪ ﭘﻨﺪاري ﮐﺖ آﻓﺮﯾﺪ ﺧﺎﻟﻖ ﺑﯿﮑﺎري‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬ﮐﺠﺎ ز ﻋﯿﺐ ﻣﻠﻮك زﻣﺎﻧﻪ ﯾﺎد ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺮي ﺑﻮد ز ﻧﻘﺎﺋﺺ‬ ‫ﭼﻮ ﺧـﺎﻟﻖ ﺳـﺒﺤﺎن‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬داده ﺳﺖ ﺑـﺪو ﻣﻠﮏ ﺟﻬﺎن ﺧﺎﻟﻖ ﻣﻌﺒﻮد ﺑﺎ ﺧﺎﻟﻖ ﻣﻌﺒﻮد ﮐﺴـﯽ را ﻧﺒﻮد ﮐﺎر‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻣﻘـﺪار اﻻﻋﻤﺎر و ﺧﺎﻟﻖ‬ ‫اﻟﻠﯿﻞ و اﻟﻨﻬﺎر‪ ...‬روزﮔﺎر ﻋﻤﺮ و ﻣـﺪت ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ اﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﻧﻬﺎده ﺑﻮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ﭘﯿﺸﺎوري ص‪ .(384‬ﮐﯽ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺧﻮاﻫﯽ‬ ‫زي ﺧـﺎﻟﻖ اي ﺑﺮادر آﻧﮕﻪ ﮐﻪ ﺑﻬﺮ ﺧـﺪﻣﺖ ﻣﺨﻠﻮق را ﻧﺸـﺎﺋﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬اﺧﺘﻼـف ﻣﯿﺎن اﯾﺸﺎن در ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺧﺎﻟﻖ‪ ...‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﻇﺎﻫﺮﺗﺮ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫)ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬و ﻫﻤﻪ ﺑﻪ وﺣـﺪاﻧﯿﺖ ﺧﺎﻟﻖ و رازق ﺧﻮﯾﺶ ﻣﻌﺘﺮف ﻣﯿﺒﺎﺷـﻨﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﻗﻔﻞ ﺑﺮ دﻟﻬﺎي ﻣﺎ ﺑﻨﻬﺎد ﺣﻖ ﮐﺲ ﻧﺪاﻧـﺪ ﺑﺮد‬ ‫ﺑﺮ ﺧﺎﻟﻖ ﺳﺒﻖ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي ||‪ .‬اﻧﺪازه ﮐﻨﻨﺪه‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء ||(‪ .‬ﺻﺎﻧﻊ ادﯾﻢ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻖ آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺧﺪاﺑﻨـﺪه ﻟـﻮ ﺑﺨﺶ ﻗﯿـﺪار ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن زﻧﺠـﺎن‪ .‬واﻗـﻊ در ‪ 15‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺧـﺎوري ﻗﯿـﺪار و ‪12‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻣﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ واﻗﻊ در ﮐﻨﺎر رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳـﯿﺮي‪ .‬داراي ‪ 506‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‬ ‫ﮐﻪ زﺑﺎﻧﺸـﺎن ﺗﺮﮐﯽ و ﻣـﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬رودﺧـﺎﻧﻪء ﺧﺮرود از آﻧﺠﺎ ﻣﯿﮕـﺬرد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻت اﯾﻦ ده ﻏﻼت‪ ،‬ﺑﻨﺸﻦ و ﻗﻠﻤﺴـﺘﺎن و ﺷـﻐﻞ‬ ‫اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬راه اﯾﻦ ده ﻣﺎﻟﺮوﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻖ آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ زرﻧﺪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎن‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 24‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ زرﻧﺪ ﺳـﺮ راه ﻣﺎﻟﺮو زرﻧﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺎﻓﻖ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل‪ 433 .‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ دارد ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ‬ ‫از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت و ﭘﺴـﺘﻪ و ﭘﻨﺒﻪ و ﺣﺒﻮﺑﺎت ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺰرﻋﻪء ﻃﺎﻫﺮآﺑﺎد ﺟﺰء اﯾﻦ ده‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻖ آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﻣﻠﮏ آﺑﺎد ﺑﺨﺶ ﮐﻬﻨﻮج ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺟﯿﺮﻓﺖ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 96‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﮐﻬﻨﻮج ﺳﺮ راه ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫رﯾﮕـﺎن ﺑﻪ ﮐﻬﻨﻮج‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻧﻮاﺣﯽ ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي‪ .‬داراي ‪ 200‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن‬ ‫ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﺧﺮﻣﺎ و ﻏﻼت ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻖ آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﭼﮏ از دﻫﺴـﺘﺎن اﻧﺎر ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن رﻓﺴﻨﺠﺎن‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 82‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي رﻓﺴﻨﺠﺎن و ‪ 4‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء رﻓﺴﻨﺠﺎن ﺑﻪ ﯾﺰد‪ .‬ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 50‬ﺗﻦ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻖ آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﭼﮏ از دﻫﺴﺘﺎن ﮐﺸﮑﻮﺋﯿﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن رﻓﺴﻨﺠﺎن‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 28‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي رﻓﺴﻨﺠﺎن و ‪ 8‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺧﺎور ﺷﻮﺳﻪء رﻓﺴﻨﺠﺎن ﺑﻪ ﯾﺰد‪ .‬داراي ‪ 44‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻖ آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﭼﮏ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﻏﺮﺑﯽ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن رﻓﺴﻨﺠﺎن‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 5‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل رﻓﺴﻨﺠﺎن و ‪ 3‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء رﻓﺴﻨﺠﺎن ﺑﻪ ﯾﺰد‪ .‬داراي ‪ 40‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻖ آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺧﺎﻣـﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن رﻓﺴـﻨﺠﺎن‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 35‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري رﻓﺴـﻨﺠﺎن و ‪ 15‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺷﻤﺎل ﺷﻮﺳﻪء رﻓﺴﻨﺠﺎن ﺑﻪ ﮐﺮﻣﺎن‪ .‬داراي ‪ 39‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻖ آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﭼـﮏ از ﺑﺨﺶ راور ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮐﺮﻣـﺎن‪ .‬واﻗـﻊ در ‪3‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب راور و ‪2‬ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻓﺮﻋﯽ ﮐﺮﻣـﺎن ﺑﻪ‬ ‫راور‪ .‬داراي ‪ 20‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻖ آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ده ﮐـﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ راﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﻢ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 8‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ راﯾﻦ ﮐﻨﺎر راه ﻓﺮﻋﯽ ﻗﺮﯾﮥ اﻟﻌﺮب ﺑﻪ راﯾﻦ‪ .‬ﺳـﮑﻨﻪء‬ ‫آن ‪ 2‬ﺧﺎﻧﻮار اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻖ آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻧﻬﺒﻨـﺪان ﺑﺨﺶ ﺷﻮﺳﻒ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﯿﺮﺟﻨـﺪ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ‪122‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﺷﻮﺳﻒ و ‪3‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻣﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺼـﯿﺮان ﺑﻪ ﺷﻮﺳﻒ‪ .‬اﯾﻦ ده در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ اﺳﺖ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻧﻮاﺣﯽ ﮔﺮﻣﺴﯿﺮي‪ .‬داراي ‪ 46‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 636‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﺎﻟﺪاري و‬ ‫راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻖ آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ده ﮐـﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻧـﺎﺋﯿﻦ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 50‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻧـﺎﺋﯿﻦ و ‪ 15‬ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻧﺎﺋﯿﻦ ﺑﻪ ﻫﺎﺷـﻢ‬ ‫آﺑﺎد‪ .‬داراي ‪ 20‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ده در ﮐﻨﺎر ﺟﺎدهء ﻧﻄﻨﺰ و ﻧﺎﺋﯿﻦ ﻣﯿﺎن ﺻﺪرآﺑﺎد و ﻣﻌﺎﺿﺪﯾﻪ و‬ ‫ﻣﯿﺎن ﺻﺪرآﺑﺎد و دوراﻫﻪء اﺻﻔﻬﺎن واﻗﻊ و در ‪ 468100‬ﮔﺰي ﺗﻬﺮان ﻗﺮار دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(10‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻖ آﺑﺎد رﺿﻮي‪.‬‬



‫ض[ )ِاخ( ده ﮐـﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻧﻮق ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن رﻓﺴـﻨﺠﺎن‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 63‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي رﻓﺴﻨﺠﺎن و ﮐﻨﺎر راه‬ ‫]ِل ِد َر َ‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو رﻓﺴﻨﺠﺎن ﺑﻪ ﺑﺎﻓﻖ‪ .‬داراي ‪ 35‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻖ اﻟﻤﻌﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ِل ﻗُْﻞ َم[ )ع ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﻠﻖ ﮐﻨﻨﺪهء ﻣﻌﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﻮﺟﻮدآورﻧﺪهء ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻧﻮ‪ .‬ﺧﻼق اﻟﻤﻌﺎﻧﯽ ‪ :‬ﻫﻢ ﻧﺎم ﺗﻮ ﺧﺎﻟﻖ اﻟﮑﻼم اﺳﺖ ﻫﻢ ﻧﻌﺖ ﺗﻮ ﺧﺎﻟﻖ‬ ‫اﻟﻤﻌﺎﻧﯽ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻖ ﭘﺴﻨﺪ‪.‬‬



‫س[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ ﺧﺎﻟﻖ‪ .‬ﺧﺪاﭘﺴﻨﺪ‪.‬‬ ‫]ِل َپ َ‬ ‫ﺧﺎﻟﻘﺪاد‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻧﺎروﺋﯽ ﺑﺨﺶ ﺷـﯿﺐ آب ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن زاﺑﻞ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 16‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور ﺳـﮑﻮﻫﻪ و ‪ 20‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء زاﻫـﺪان زاﺑﻞ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﮔﺮم و ﻣﻌﺘﺪل‪ .‬داراي ‪ 2395‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ و ﺳﻨﯽ و‬ ‫زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ و ﺑﻠﻮﭼﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از رودﺧﺎﻧﻪء ﻫﯿﺮﻣﻨﺪ اﺳﺖ و ﻣﺤﺼﻮل اﯾﻦ ده‪ ،‬ﻏﻼت و ﭘﻨﺒﻪ و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺻـﯿﻔﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ‬ ‫اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﻗـﺎﻟﯿﭽﻪ و ﮔﻠﯿﻢ و ﮐﺮﺑـﺎس ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه ﻓﺮﻋﯽ و ﭘﺎﺳـﮕﺎه ژاﻧـﺪارﻣﺮي دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان‬ ‫ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎل ﻗﺮﻣﺰ‪.‬‬



‫]ِل ِق ِم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( در ﺑﺎزي ورق اﻃﻼق ﺑﻮرﻗﻬﺎﺋﯽ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺧﺎل آﻧﻬﺎ ﻗﺮﻣﺰ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺎل ﺳﯿﺎه‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻖ وردي‪.‬‬



‫]ِل ِو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﻣﻬﺮﺑــﺎن ﺑﺨﺶ ﮐﺒﻮدرآﻫﻨــﮓ ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن ﻫﻤــﺪان‪ .‬واﻗــﻊ در ‪ 55‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﻗﺼـﺒﻪء‬ ‫ﮐﺒﻮدرآﻫﻨﮓ و ‪ 8‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧـﺎور ﺷﻮﺳﻪء ﻫﻤـﺪان ﺑﯿﺠﺎر‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﺳﺮدﺳـﯿﺮ و اراﺿـﯽ آن ﺗﭙﻪ و ﻣﺎﻫﻮر ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ 378 .‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‬ ‫دارد ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﮐﺮدي و ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل ﻏﻼت دﯾﻢ و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺟﺰﺋﯽ اﻧﮕﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻐﻞ‬ ‫اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧـﺎن ﻗﺎﻟﯿﺒـﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه ﻣـﺎﻟﺮو و ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن از ﮐﯿﺘﻮ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﻣﯿﺘﻮان ﺑﺮد‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻘﻮﻧﺪﯾﻼس‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺗﻠﻔﻆ ﺗﺮﮐﯽ ﺷﺎل ﮐﻨﺪﯾﻞ)‪ (1‬اﺳﺖ و آن ﻧـﺎم ﻧﺤﻮي ﻣﻌﺮوف ﯾﻮﻧـﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎم اول او دﯾﻤﺘﺮﯾﻮس)‪ (2‬ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬او ﺑﺴﺎل ‪ 1424‬م‪.‬‬ ‫در آﺗﻦ ﺑﺪﻧﯿﺎ آﻣﺪ و در ‪ 1511‬م‪ .‬در ﻣﯿﻼن وﻓﺎت ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬او ﯾﮑﯽ از ﻓﺮارﯾﺎن ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺑﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺠﺪﯾـﺪ ﺣﯿﺎت ادﺑﯽ ﯾﻮﻧﺎن‬ ‫در اﯾﺘﺎﻟﯿـﺎ ﺷـﺪ و از ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اوﻟﯿﻦ ﭼﺎپ ﻫﺎي ﮐﺘﺎب »ﻫﻤﺮ« و »اﯾﺴـﻘﺮاﻃﺲ«)‪ (3‬را ﺑﺪاﻧﻬﺎ ﻧﺴـﺒﺖ داده اﻧﺪ‪) .‬اﻣﻼي ﻻﺗﯿﻨﯽ( )‪- (1‬‬ ‫‪) Chalcondylas‬اﻣﻼي ﻓﺮاﻧﺴﻮي( ‪.Chalcondyle. (2) - Demetrius. (3) - lsocrate‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻘﻮﻧﺪﯾﻼس‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم »ﻻاﻧﯿﻘﻮس«)‪(1‬ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﺑﺮادر دﯾﻤﺘﺮﯾﻮس ﺧﺎﻟﻘﻮﻧﺪﯾﻼس اﺳﺖ‪ .‬او راﺳﺖ ﮐﺘﺎﺑﯽ درﺑﺎرهء اﻣﭙﺮاﻃﻮري ﺑﯿﺰاﻧﺲ از ﺳﺎل ‪ 1294‬م‪.‬‬ ‫ﺗﺎ ‪ 1463‬م‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﻘﻮﻧﺪﯾﻼس دﯾﻤﺘﺮﯾﻮس ﺷﻮد‪.Laonicus - (1) .‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻘﻪ‪.‬‬



‫]َق[ )ِاخ()‪ (1‬ﻧﺎم ﻧﻬﺮي اﺳﺖ در »دﮐﺎﺗﺮﯾﻨﻮﺳـﻼو« واﻗﻊ در ﺟﻨﻮب روﺳـﯿﻪ‪ .‬ﺑﺴﺎل ‪ 1223‬م‪ .‬روﺳـﻬﺎ ﺑﺮ ﺳﺎﺣﻞ اﯾﻦ رود ﻣﻐﻠﻮب ﺷﺪﻧـﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪ 3‬ص‪.Khalka - (1) .(2018‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻘﻪ‪.‬‬



‫]ِق[ )ِاخ()‪ (1‬ﺗﻠﻔﻆ ﺗﺮﮐﯽ ﻧﺎم ﻣﺮدﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻧﻮاﺣﯽ ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﻣﻐﻮﻟﺴﺘﺎن از ژوﻧﮕﺎري)‪ (2‬ﺗﺎ ﺧﻨﮕﺎم)‪ (3‬ﻣﺴﺘﻘﺮ ﻣﯿﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮدﻣﺎن‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﺗﺎه ﻗﺪ و واﺟﺪ ﺷﺮاﯾﻂ ﻧﮋاد زردﻧﺪ )ﻣﻮﻫﺎي ﺳﯿﺎه و ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي‪ ،‬رﯾﺶ ﮐﻢ و ﺗﻨﮓ‪ ،‬ﺟﻤﺠﻤﻪء ﮐﻮﺗﺎه‪ ،‬ﺻﻮرت ﭘﻬﻦ و ﺻﺎف و ﻟﺒﺎن‬ ‫ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻠﻔﺖ( و ﺑﺼﻮرت ﭼﺎدرﻧﺸـﯿﻨﯽ روزﮔﺎر ﻣﯿﮕﺬراﻧﻨـﺪ‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﮐﺸﻮر ﭼﯿﻦ و ﻟﺒﺎﺳـﻬﺎﯾﺸﺎن ﻟﺒﺎس ﻣﺮدﻣﺎن ﭼﯿﻦ و ﻣـﺬﻫﺒﺸﺎن‬ ‫ﻣﺬﻫﺐ ﺑﻮداﺋﯽ اﺳﺖ‪). .Khalkas. (2) - Dzoungarie - (1) .‬اﻣﻼي ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪.Khingam - (3‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻘﯽ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﭼﻨـﺎران ﺑﺨﺶ ﺣـﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺸـﻬﺪ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 58‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻣﺸـﻬﺪ و ‪ 3‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺷﻤـﺎل راه ﺷﻮﺳﻪء ﻣﺸـﻬﺪ ﺑﻪ ﻗﻮﭼـﺎن‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل‪ 38 ،‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ دارد ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و‬ ‫زﺑﺎﻧﺸـﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ و ﮐﺮدي اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت و ﭼﻐﻨـﺪر و ﺳـﯿﺐ زﻣﯿﻨﯽ و ﺗﺮﯾﺎك ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫زراﻋﺖ و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑﺎﻓﯽ و ﻣﺎﻟﺪاري اﺳﺖ‪ .‬راه اﯾﻦ ده ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﻟﮑﺪاري‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺎﻫﻮﮐﻼت ﺑﺨﺶ دﺷﺘﯿﺎري ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﭼﺎه ﺑﻬﺎر‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 19‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب دﺷﺘﯿﺎري ﮐﻨﺎر راه ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫ﻧﮑﻮر ﺑﻪ دﻟﮑـﺎن‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي و ﻣﺎﻻرﯾﺎﺋﯽ‪ 250 ،‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ دارد ﮐﻪ ﺳﻨﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺑﻠﻮﭼﯽ‬ ‫زﺑـﺎن ﻣﯿﺒﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از آب ﺑﺎران و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮوﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎل ﮐﻮب‪.‬‬



‫)ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺑﺎ ﺳﻮزن ﺑﺪن اﻧﺴﺎن را ﺧﺎل ﻣﯿﮑﻮﺑﺪ‪ .‬ﮐﺒﻮدي زن‪ .‬واِﺷﻢ‪ .‬واِﺷَﻤﮥ‪.‬‬ ‫ﺧﺎل ﮐﻮﺑﯽ‪.‬‬



‫)ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪان ﺑﺸﺮهء آدﻣﯽ را ﻧﮕﺎرﯾﻦ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺼﻮر ﮔﻠﻬﺎ و ﯾﺎ ﺣﯿﻮان و ﯾﺎ ﺣﺮوف‪ .‬و آن ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء آﺟﯿﺪن ﺑﺸﺮه ﺑﺎ‬ ‫ﺳﻮزن و ﻧﯿﻞ ﭘﺎﺷﯿﺪن ﺑﺠﺎي آﺟﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮐﺒﻮدزﻧﯽ‪َ .‬وﺷﻢ‪.‬‬ ‫ﺧﺎل ﮐﻮﺑﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺎل ﮐﻮﻓﺘﻦ‪ .‬ﮐﺒﻮدزﻧﯽ ﮐﺮدن‪َ .‬وﺷﻢ‪َ .‬ﺗﻮﺷﯿﻢ‪.‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎﻟﮑﯽ‪.‬‬



‫]َل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﻟﺸﺖ ﻧﺸﺎء واﻗﻊ در ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن رﺷﺖ و ‪ 7‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎزار ﻟﺸﺖ ﻧﺸﺎء‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي‬ ‫اﺳـﺖ واﻗـﻊ در ﺟﻠﮕﻪ ﺑـﺎ آب و ﻫـﻮاي ﻣﺮﻃـﻮب و ﻣﺎﻻرﯾـﺎﺋﯽ‪ 158 ،‬ﺗـﻦ ﺳـﮑﻨﻪ دارد ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣـﺬﻫﺐ و ﮔﯿﻠﮑﯽ زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از‬ ‫ﺗﻮﺷﺎﺟﻮب از ﺳﻔﯿﺪرود و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺮﻧﺞ و اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﭼﺎي و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻟﮑﯿﺪوﻧﯿﺎ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺗﻠﻔﻆ ﺧﺎﻟﮑﯿﺪوﻧﯿﻪ ﮐﻪ ﻧﺎم آن ﺗﺮﮐﯽ ﻧﺎم ﻗﺎﺿﯽ ﮐﻮﺋﯽ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻗﺎﺿﯽ ﮐﻮﺋﯽ و ﻣﺎدهء ذﯾﻞ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﮑﯿﺪوﻧﯿﻪ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺗﻠﻔﻆ دﯾﮕﺮ ﺗﺮﮐﯽ ﮐﺎﻟﺴـﺪوان)‪ (1‬ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﮐﺎﻟﺴﺪوان ﺷـﻬﺮي از ﺷـﻬﺮﻫﺎي آﺳـﯿﺎي ﺻﻐﯿﺮ )ﺑﯿﺰاﻧﺲ( در ﻣﺪﺧﻞ ﺑﺴﻔﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﺷﻬﺮ ﺑﺴﺎل ‪ 685‬ق‪.‬م ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪ و در ‪ 409‬ق‪.‬م‪ .‬ﺑﺘﻮﺳـﻂ آﺗﻨﯽ ﻫﺎ ﻣﻔﺘﻮح ﮔﺮدﯾـﺪ و در ‪ 74‬ق‪.‬م‪ .‬ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء ﻣﯿﺘﺮﯾﺪات)‪ (2‬ﺑﺪون ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ‬ ‫ﻣﺤﺎﺻـﺮه ﺷـﺪ‪ .‬ژوﺳﺘﯿﻨﯿﻦ ﺑﺰﯾﺒـﺎﺋﯽ و اﺳـﺘﺤﮑﺎم اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﮐﻤـﮏ ﻓﺮاوان ﻧﻤﻮد و ﻧﺎم آن را »ژوﺳﺘﯿﻨﯿﺎﻧﺎ«)‪(3‬ﮔﺬارد‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﻣﺮﮐﺰ‬ ‫اﺑﺮﺷﯿﻪ)‪) (4‬ﻗﻠﻤﺮو ﻣﻄﺮان( ﺷـﺪ‪ .‬ﺑﺴﺎل ‪ 451‬ق‪.‬م‪ .‬اﻧﺠﻤﻦ ﻣـﺬﻫﺒﯽ در آﻧﺠﺎ ﻣﻨﻮﻓﯿﺰﯾﺴﺖ ﻫﺎ را ﻣﺤﮑﻮم ﮐﺮد‪ .‬ﻋﺜﻤﺎﻧﯿﻬﺎ اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ را ﮐﻮﺑﯿـﺪﻧﺪ‬ ‫وﻟﯽ ﯾﺎدﮔـﺎر آن ﺗﺤـﺖ اﺳـﻢ‪» :‬اﺑﺮﺷــﯿﻪ ﺧﺎﻟﮑﯿــﺪوﻧﯿﻪ«)‪ (5‬ﺑـﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧــﺪ‪Chalcedoine. (2) - Mithtridate. (3) - - (1) .‬‬ ‫‪) .Justiniana. (4) - Archeveche. (5) - Archeveche de Chalcedoine‬اﻣﻼي ﻓﺮاﻧﺴﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﮑﯿﺪﯾﻖ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺗﻠﻔﻆ ﺗﺮﮐﯽ ﮐﺎﻟﺴﯿﺪﯾﮏ)‪(1‬ﺷﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮهء ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺳﺎﻟﻮﻧﯿﮏ ﺷﺮوع ﻣﯿﺸﻮد و در آرﺷﯿﭙﻞ)‪ (2‬ﺑﯿﻦ ﺧﻠﯿﺞ ﻫﺎي ﺳﺎﻟﻮﻧﯿﮏ)‪(3‬‬ ‫و ارﻓﺎﻧﻮ)‪ (4‬ﭘﯿﺶ ﻣﯿﺮود‪ .‬ﻓﻼـﺗﯽ اﺳﺖ داراي ﭘﺴﺖ و ﺑﻠﻨـﺪﯾﻬﺎﯾﯽ ﺑﻪ ارﺗﻔـﺎع ‪ 400‬ﻣﺘﺮ‪ .‬اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ از ﻣﻘـﺪوﻧﯿﻪ ﺟـﺪا ﻣﯿﺸﻮد و‬ ‫ﺑﻄﺮف ﺳﺎﻟﻮﻧﯿﮏ ﻣﯽ رود ﺳﻪ ﺷـﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﻣﺸـﺨﺺ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﺑﻨﺎﻣﻬﺎي‪ :‬ﮐﺎﺳﻨﺪرا)‪ (5‬ﻟﻨﮕﻮ)‪(6‬ﻫﺎژﯾﻮن ‪ -‬اروس)‪ .(7‬ﻣﺮدم آﻧﺠـﺎ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ و در‬ ‫ﻗـﺪﯾﻢ ﺧﺎﻟﮑﯿﺪﯾﻖ ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻬﻢ ﮐﻠﻨﯿﻬﺎي ﻫﻠﻨﯽ ﺑﻮد‪Chalcidique. (2) - Archipel. (3) - Salonique. (4) - Orfano. - (1) .‬‬ ‫‪.(5) - Kassandra. (6) - Longos. (7) - Hagion - Oros‬‬ ‫ﺧﺎﻟﮑﯿﺪﯾﻮس‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺗﻠﻔﻆ ﺗﺮﮐﯽ ﮐﺎﻟﺴﯿﺪﯾﻮس)‪ (1‬ﻓﯿﻠﺴﻮف ﻧﻮاﻓﻼـﻃﻮﻧﯽ و ﺻـﺮف و ﻧﺤﻮي دان ﻣﻌﺮوف ﻗﺮن ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم ﻣﯿﻼدي اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻔﺴـﯿﺮ او ﺑﺮ‬ ‫ﻃﯿﻤﺎوس)‪ (2‬اﻓﻼﻃﻮن ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‪). .Chalcidius - (1) .‬اﻣﻼي ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪.Timee - (2‬‬ ‫ﺧﺎﻟﮑﯿﺲ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺗﻠﻔﻆ ﺗﺮﮐﯽ ﮐﺎﻟﺴﯿﺲ)‪(1‬اﺳﺖ و آن ﺑﻨـﺪر ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﺰﯾﺮهء ﻧﮕﺮﭘﻮن)‪ (2‬واﻗﻊ ﺑﺮ اورﯾﭗ)‪ .(3‬ﺟﻤﻌﯿﺖ آن ‪ 13300‬ﺗﻦ‪.‬‬ ‫ﻧـﺎم ﺧـﺎﻟﮑﯿﺲ ﺑﺮ آﻧﻬـﺎ از اﯾـﻦ ﺟﻬﺖ اﻃﻼـق ﺷـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﻫـﺎﻟﯽ آن ﺟﺰﯾﺮه اوﻟﯿﻦ ﺑـﺎر ﻣﻔﺮغ)‪ (4‬ﺑﺮاي ﺳـﺎﺧﺘﻦ اﺳـﻠﺤﻪ ﺑﮑﺎر ﺑﺮده اﻧـﺪ‪.‬‬ ‫ﺧـﺎﻟﮑﯿﺲ در ﺳـﺎﺑﻖ ﮐﻠﻨﯿﻬﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺗﺮاس)‪ ،(5‬ﻣﻘﺪوﻧﯿﻪ)‪ ،(6‬ﺳﯿﺴـﯿﻞ و اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻣﯿﻔﺮﺳـﺘﺎد‪Chalcis. (2) - Negrepont. (3) - - (1) .‬‬ ‫‪.Euripe. (4) - Khalkos. (5) - Thrace. (6) - Macedoine‬‬ ‫ﺧﺎل ﮔﺬاﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫گ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺎل ﺑﺮ روي ﺑﺸـﺮه ﮔﺬاﺷـﺘﻦ ﻣﺮﺗﺰﯾﯿﻦ را ||‪ .‬ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮ ﭼﯿﺰي ﮔﺬاﺷـﺘﻦ ||‪ .‬ﻟﮑﻪء ﺑﺪﻧﺎﻣﯽ ﺑﺮ ﮐﺴـﯽ ﻧﻬﺎدن‪ .‬ﻧﺴـﺒﺖ‬ ‫] ُ‬ ‫ﻓﺴﺎد ﺑﮑﺴﯽ دادن‪ .‬ﺑﺪﻧﺎم ﮐﺮدن ||‪ .‬ﺷﺮوع ﺑﻔﺎﺳﺪ ﺷﺪن ﻣﯿﻮه‪ .‬ﻟﮏ آوردن ﻣﯿﻮه‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﮕﺮ‪.‬‬



‫گ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺨﻔﻒ ﺧﺎﻟﮕﯿﺮ)‪ : (1‬اﯾﻦ آﻓﺮوﺷﻪ)‪ (2‬ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ زاغ اﺳﺖ ﺧﺎﻟﮕﺮش ﻫﺮ دو ﻗﺮﯾﻦ ﯾﮑﺪﮔﺮ و ﻧﯿﮏ درﺧﻮرﻧﺪ‪) .‬ﮐﺴﺎﺋﯽ‬ ‫] َ‬ ‫از ﺳـﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ در ﮐﺘﺎب اﺣﻮال و اﺷﻌﺎر رودﮐﯽ ص‪ - (1) .(1200‬ﺧﺎﻟﮕﯿﺮ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻧﯿﺎﻣـﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ‬ ‫ﺧﻮاﻟﯿﮕﺮ آﻣﺪه ﮐﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻃﺒﺎخ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺧﺎﻟﮕﺮ و ﺧﺎﻟﮕﯿﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﻮاﻟﯿﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ - (2) .‬آﻓﺮوﺷﻪ‪ ،‬ﺣﻠﻮاﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از آرد ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎل ﮔﻮﺷﺘﯽ‪.‬‬



‫]ِل[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻘﻄﻪ ﻫﺎي ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ از ﮔﻮﺷﺖ ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺮ ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺪن اﻧﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻢ‪.‬‬



‫]ُل[ )ِا( ﻣﺎر ﮐﻪ ﺑﻌﺮﺑﯽ َﺣﯿﱠﮥ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻣﺎر ﮐﻪ ﺑﮕﺰﻧﺪﮔﯽ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﻣﺎر‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‬ ‫)آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺗـﺎ ﺑﺮ اﻫـﻞ ﺧﺮد ﻣﺤـﺎل ﻧﻤﺎﯾـﺪ ﮐﻪ ﺧـﺎرﭘﺸﺖ ﺑﻮد درﮔﻪ ﻣﺴـﺎس ﭼﻮ ﺧـﺎﻟﻢ ﻣﺜـﺎل ﺧﺎﻟﻢ ﺑﺮ ﺷـﮑﻞ ﺧﺎرﭘﺸﺖ ﺣﺴﻮدت‬ ‫ﮐﺸﯿﺪه ﭘﻮﺳﺖ ز ﺗﻦ ﺑﺎد و ﺳﺮ درون ﺷﮑﻢ ﮔﻢ‪ .‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ )از آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻢ‪.‬‬



‫]ِل[ )ع ِا( ﻧﯿﮏ ﻣﺴﺘﻮي‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎل ﻣﻌﺸﻮق‪.‬‬



‫]ِل َم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎل ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﺸﺮه ﯾﺎ ﺑﺪن ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ ﺑﺎﺷﺪ و در ﻧﺰد ﻋﺎﺷﻖ ﺑﺎارزش ﺟﻠﻮه ﮐﻨﺪ)‪ - (1) .(1‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪء‬ ‫ﻣﺘﺮادﻓﺎت در ص ‪ 131‬ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺻـﻔﺎت و ﻣﺸﺒٌﻪ ﺑﻪ ﻫﺎﯾﯽ ذﮐﺮ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻔﺼﯿﻞ در ذﯾﻞ ﻟﻐﺖ ﺧﺎل در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺎل ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎل ﻧﺎك‪.‬‬



‫)ص ﻣﺮﮐﺐ( داراي ﻧﻘﻄﻪ ﻫـﺎﯾﯽ ﻏﯿﺮ رﻧـﮓ ﺧﻮد‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺧـﺎل ﺑﺴـﯿﺎر دارد‪ .‬ﭘﺮﺧـﺎل‪َ .‬اﺧَﯿﻞ‪َ ،‬ﺧﯿﻼء‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪:‬‬ ‫رﺟﻞ اﺧﯿﻞ‪ ،‬اﻣﺮأة ﺧﯿﻼء‪.‬‬ ‫ﺧﺎل ﻧﺎن‪.‬‬



‫]ِل[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(ﺗﺨﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ روي ﻧﺎن ﭘﺎﺷﻨﺪ ﻣﺜﻞ ﺳﯿﺎه داﻧﻪ و ﺗﺨﻢ رﯾﺤﺎن و ﺧﺸﺨﺎش و اﻣﺜﺎل آن‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪1‬‬ ‫ص‪) (374‬آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﺳﻮﺧﺘﮕﯽ ﻫﺎي آﺗﺶ ﮐﻪ ﺑﺮ روي ﻧﺎن ﺑﻬﻢ رﺳﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻨﺠﺎن‪.‬‬



‫]َل[ )ِا()‪ (1‬ﻧﺎم داروﺋﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮﻟﻨﺠﺎن‪ .‬ﺧﻮﻟﻨﺠﺎن ﻣﺼـﺮي‪ .‬رﯾﺸﻪء ﺟﻮز‪ .‬ﻗﺴﻂ ﺗﻠﺦ‪ .‬ﻗﺴﻂ ﮐﺸﻤﯿﺮي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﻮﻟﻨﺠﺎن ﺷﻮد‪(1) .‬‬ ‫ ‪.Galanga‬‬‫ﺧﺎﻟﻨﺠﺎن‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﺮﺑـﺎل ﺑﺨﺶ زرﻗـﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷـﯿﺮاز‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 21‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري زرﻗـﺎن و ‪ 2‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو ﺧﺮاﻣﻪ ﺑﻪ ﺑﻨـﺪاﻣﯿﺮ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ‪ 52 ،‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ دارد ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و‬ ‫ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از رود ﮐﺮ و ﻣﺤﺼﻮل‪ :‬ﻏﻼـت و ﺑﺮﻧـﺞ و ﺗﺮﯾـﺎك و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ اﺳﺖ‪ .‬راه اﯾﻦ ده ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(7‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻨﺠﻮي‪.‬‬



‫]َل[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿـﻌﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺮ ﺳﻪ ﻓﺮﺳـﻨﮕﯽ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر ‪ ...:‬و اﺣﻤﺪﻋﻠﯽ ﻧﻮﺷـﺘﮑﯿﻦ ﺑﺎ ﺳﻮارهء ﺧﯿﺎره ﺗﺮ ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﻣﺨﺎذﯾﻞ ﺗﺎ ﺧﺎﻟﻨﺠﻮي‬ ‫ﺳﻪ ﻓﺮﺳـﻨﮓ ﺷـﻬﺮ ﺑﺮﻓﺖ و ﺑﺴﯿﺎر از اﯾﺸﺎن ﺑﮑﺸﺘﻨﺪ و ﺑﺴﯿﺎر ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و از آﻧﺠﺎ ﻣﻈﻔﺮ و ﻣﻨﺼﻮر ﺑﺎ ﻏﻨﯿﻤﺖ و ﺳﺘﻮر و ﺳﻼح ﺑﺴﯿﺎر ﻧﻤﺎز ﺷﺎم‬ ‫را ﺑﺸـﻬﺮ ﺑﺎزآﻣﺪﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص‪ .(436‬ﭘـﺬﯾﺮه ﺷـﺪن ﻃﻮﺳـﯿﺎن را از ﺑﮋﺧﺮد و ﯾﺸـﻘﺎن و ﺧﺎﻟﻨﺠﻮي درآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺮدم‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﭘﯿﺎده و ﺑﯽ ﻧﻈﺎم ﮐﻪ ﺳﺎﻻرﺷﺎن ﻣﻘﺪﻣﯽ ﺑﻮد ﺗﺎ رودي از ﻣﺪﺑﺮان ﺑﻘﺎﯾﺎي ﻋﺒﺪاﻟﺮزاق و ﺑﺎ ﺑﺎﻧﮓ و ﺷﻐﺐ و ﺧﺮوش ﻣﯽ آﻣﺪﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص‪.(434‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻨﮓ‪.‬‬



‫]َل[ )ِاخ( ﻇـﺎﻫﺮًا ﻧـﺎم ﻣﻮﺿـﻌﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻤـﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ ‪ :‬ﺗﻘﻮﯾﻢ ﺑﻔﺮﺗﺎن)‪ (1‬ﭼﻨـﺎن ﺧﻮار ﺷـﺪ اﻣﺴـﺎل ﭼﻮن ﺟﺨـﺞ ﺑﻪ ﺧﻤﻨﺎوز و ﭼﻮن ﻓﻨﺞ‬ ‫ﺑﺨﺎﻟﻨﮓ‪ .‬ﻗﺮﯾﻊ اﻟﺪﻫﺮ‪ - (1) .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا »ﺑﻔﺮﻏﺎﻧﻪ« اﺣﺘﻤﺎل داده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻮ‪.‬‬



‫)ِا( ﺑﺮادر ﻣـﺎدر‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )آﻧﻨــﺪراج(‪ (1).‬داﯾﯽ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺿــﯿﺎﺋﯽ(‪(2).‬ﺧـﺎل‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ .(377‬آﺑــﻮ‪ .‬آﺑﯽ||‪.‬‬ ‫ﺷﻮﻫﺮﺧـﺎﻟﻪ‪) .‬ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت( )آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﺳﻮرﻧـﺎﯾﯽ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ و آن را ﺷﺎﻫﻨـﺎﯾﯽ و ﺷـﻬﻨﺎﯾﯽ ﻫﻢ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج(‬ ‫)ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ .(377‬ﻧﻔﯿﺮ‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨﺪراج ﺑﻪ ﭘﯿﺮوي از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت اﯾﻦ ﻟﻔﻆ را ﻋﺮﺑﯽ داﻧﺴﺘﻪ‬ ‫و »واو« آن را زاﺋﺪ و ﺑﺮاي ﺗﺤﺴﯿﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﮔﻤﺎن ﺑﺮده اﺳﺖ و ﻓﺎرﺳﯽ آن را »ﮐﺎﮐﻮ« ﻣﯿﺪاﻧﺪ‪ - (2) .‬در ﻟﻬﺠﻪء ﺧﺮاﺳﺎﻧﯿﺎن ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻮان‪.‬‬



‫)ِا( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ ﺳـﻨﺠﺎﺑﯽ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫﺎن‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 5‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﮐﻮزران و ﺑـﺎﺧﺘﺮ راه ﻓﺮﻋﯽ ﮐﻮزران ﺑﻪ ﭼﻬﺎرزﺑﺮ‪.‬‬ ‫ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در دﺷﺖ ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﺳﺮدﺳـﯿﺮي‪ 150 ،‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ دارد ﮐﻪ دﯾﻦ آﻧﻬﺎ اﺳـﻼم اﺳﺖ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﮐﺮدي و ﻓﺎرﺳـﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از ﭼـﺎه و ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻـت آن ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت دﯾﻢ و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺳﺒﺰي و ﺻـﯿﻔﯽ و ﻣﯿﻮه ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ ﮔﻠﻪ‬ ‫داري و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ وﻟﯽ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺑﻪ آﻧﺠﺎ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﻣﯿﺘﻮان ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻮﺧﺎﻟﻮ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮔﯿﻼن )ﮔﯿﻼن ﻏﺮب( ﺑﺨﺶ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷﺎه آﺑﺎد‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 2‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﮔﯿﻼن ﮐﻨﺎر ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫ﮔﯿﻼن ﺑﻪ ﻗﺼـﺮ ﺷـﯿﺮﯾﻦ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در دﺷﺖ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﮔﺮﻣﺴﯿﺮي و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ‪ 100 ،‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ دارد‪ .‬ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و‬ ‫ﮐﺮدي و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از رودﺧـﺎﻧﻪء ﮔﯿﻼن و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﺑﺮﻧـﺞ و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﭘﻨﺒﻪ و ﺻـﯿﻔﯽ و ﺗﺮﯾﺎك و ﻟﺒﻨﯿﺎت‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه آن ﻣـﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﮑﻨﻪء آﻧﺠـﺎ از ﻃـﺎﯾﻔﻪء ﮐﻠﻬﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان‬ ‫ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻮدار‪.‬‬



‫)ِا( ﻧـﺎم ﯾﮏ ﻧﻮع درﺧﺘﯽ اﺳﺖ از ﺟﻨﺲ ﮔﻮﺟﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺗﻠﻔﻆ ﮔﯿﻼﻧﯿﺎن)‪) .(1‬از ﺟﻨﮕﻞ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﮐﺮﯾﻢ ﺳﺎﻋﯽ ج‪ 1‬ص‪ - (1) .(241‬اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ‬ ‫درﺧﺖ در ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎي ﮐﺮاﻧﻪء درﯾﺎي ﻣﺎزﻧﺪران از ﺟﻠﮕﻪ ﺗﺎ ﻣﺮز ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ ﺟﻨﮕﻞ ﺑﻔﺮاواﻧﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﮔﻮﺟﻪء اﻫﻠﯽ از اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ و‬ ‫آن را در ﮐﺠﻮر‪ ،‬آﺳـﺘﺎرا و ﻃﻮاﻟﺶ »آﻟﻮﭼﻪ«‪ ،‬در ﻻﻫﯿﺠـﺎن و دﯾﻠﻤﺎن و رودﺳـﺮ »آﻟﻮ« و »ﻫﻠﻮ«‪ ،‬در ﻧﻮر و آﻣﻞ »ﻫﻠﯽ« و در ﮔﯿﻼن »ﺧﻠﯽ«‬ ‫»ﺧﻮﻟﯽ« و »ﺧﺎﻟﻮدار« ﻣﯿﻨﺎﻣﻨﺪ‪) .‬از ﺟﻨﮕﻞ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﮐﺮﯾﻢ ﺳﺎﻋﯽ ج‪ 1‬ص‪.(241‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻮزاده‪.‬‬



‫]َد ‪ِ /‬د[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﭘﺴﺮﺧﺎﻟﻮ‪ .‬داﺋﯽ زاده‪ .‬ﭘﺴﺮداﯾﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻮس‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 637‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ِا)خ()‪ (1‬ﻧﺎم ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ از ﺷـﻬﺮ ﻣﯿﺮﯾﺎﻧﺪر)‪ (2‬ﻓﻨﯿﻘﯽ ﺑﯿﺴﺖ ﻓﺮﺳﻨﮓ ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ)‪) .(3‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج‪ 2‬ﺻﺺ ‪1006‬‬ ‫ ‪ - (Chalus. (2) - Myriandre. (3 - (1) .(1007‬ﭼﻮن اردﺷـﯿﺮ ﭘﺴﺮ دارﯾﻮش ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯽ ﺑﭙﺎدﺷﺎﻫﯽ ﻧﺸﺴﺖ ﺑﺮادرش ﮐﻮرش از‬‫در ﻧﺰاع ﺑﺎ او درآﻣـﺪ و ﺑﺠﻨﮓ او اﺳـﺘﺎد‪ .‬ﮐﻮرش ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﺎر ﻟﺸـﮑﺮ ﮐﺸـﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ از اﯾﺴﻮس ﺑﺪرﺑﻨﺪﻫﺎي ﮐﯿﻠﯿﮑﯿﻪ و ﺳﻮرﯾﻪ‬ ‫رﺳــﯿﺪ و ﺑﻌـﺪ از ﻋﺒـﻮر از درﺑﻨـﺪ ﺳـﻮرﯾﻪ ﺑﺸـﻬﺮ ﻣﯿﺮﯾﺎﻧـﺪر ﻓﻨﯿﻘﯽ آﻣـﺪ و در آﻧﺠـﺎ ﻫﻔـﺖ روز ﻣﺎﻧـﺪ در اﯾـﻦ ﻣﺤـﻞ ﮐﺲ ﻧﯿـﺎس آرﮐـﺎدي‬ ‫) ‪(Xenias d,Arcadie‬و ﭘﺎﺳـﯿﻮن ﻣﮕﺎري )‪(passion de Megare‬ﮐﻪ از ﺧـﺎدﻣﯿﻦ او ﺑﻮدﻧـﺪ اﺷـﯿﺎء و اﺳـﺒﺎب ﻗﯿﻤـﺘﯽ ﺧﻮد را‬ ‫ﺑﺮداﺷـﺘﻪ ﻓﺮار ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﮐﻮرش ﻧﻄﻖ ﻣﻬﯿﺠﯽ ﺑﺮاي ﺳـﺮداران ﺧﻮد ﮐﺮد و ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﺑﺘﺪا ﺑﻪ او ﻣﯿﻞ ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ ﺑﺪو ﻣﺘﻤﺎﯾﻞ‬ ‫ﺷـﺪه و ﺑﺮاي ﺟﻨـﮓ آﻣﺎده ﮔﺸـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن ﮐﻮرش ﻟﺸـﮑﺮ ﺧﻮد را از آﻧﺠﺎ ﺑﺮداﺷﺖ و ﭘﺲ از ﺑﯿﺴﺖ ﻓﺮﺳـﻨﮓ راه ﭘﯿﻤﺎﺋﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﻮس‬ ‫آﻣﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج‪ 2‬ﺻﺺ ‪.(1007 - 1006‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻮﻟﻨﺠﺎن‪.‬‬



‫]َل ‪ِ /‬ل[ )ِا( ﺧﻮﻟﻨﺠﺎن و آن رﺳـﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮ دارو را ﺑﮑﺎر رود‪ .‬دواﯾﯽ ﮐﻪ ﭼﻮب آن را ﺧﺴـﺮودارو ﮔﻮﯾﻨﺪ و درﺧﺖ آن را ﺑﮑﺴـﺮي‬ ‫ﮐﻪ اﻧﻮﺷﯿﺮوان اﺳﺖ ﻧﺴﺒﺖ داده اﻧﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻮﻟﻨﺠﺎن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻮﻣﺎ‪.‬‬



‫)ِا( ﻧﺎم داروﺋﯽ اﺳﺖ ﺑﺴﺮﯾﺎﻧﯽ ﮐﻪ آن را ﺑﻔﺎرﺳﯽ »ﺷﻨﮕﺎر« ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺑﻌﺮﺑﯽ »ﺣﺎﻓﺮاﻟﺤﻤﺎر« ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ورق آن ﺳﺮخ ﺑﺴﯿﺎﻫﯽ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻮن‬ ‫ﺑﯿﺦ آن را زﻧﺎن آﺑﺴـﺘﻦ ﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪ ﺑﭽﻪ ﺑﯿﻨﺪازﻧﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺷﻨﺠﺎر‪ .‬ﺷﺠﺮة اﻟﺪم‪ .‬ﻋﺎﻗﺮ ﺷﻤﻌﺎء ﻋﻮد اﻟﻔﺎﻟﻮذج‪ .‬رﺟﻞ اﻟﺤﻤﺎﻣﮥ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدل ﺻـﺤﺮاﯾﯽ‪ .‬اﻧﺠﺴـﺎ‪ .‬ﺧﺲ اﻟﺤﻤـﺎر‪ .‬ﻫﻮاﺟﻮا‪ .‬اﮐﻠـﮏ‪ .‬ﻫﻮه ﭼﻮﺑﻪ‪ .‬ﮐﺤﻼـء اﺑﻮﺧﻠﺴـﺎ‪ .‬ﮐﺤﯿﻼء‪ .‬ﺣﻨﺎ اﻟﻐﺰاﻟـﮥ‪ .‬ﮔﺎوزﺑﺎن ﺗﻠـﺦ)‪- (1) .(1‬‬ ‫‪.Orcanette‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻮ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ‪.‬‬



‫]ُم ـَﺣ ْﻢ َم َع[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺗﺮاﮐﻤﻪء ﺑﺨﺶ ﮐﻨﮕـﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷـﯿﺮاز‪ .‬واﻗـﻊ در ‪ 128‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺧﺎورﮐﻨﮕـﺎن و ‪2‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل راه ﻓﺮﻋﯽ ﻻر ﺑﻪ ﮔﻠﻪ دار‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﮔﺮﻣﺴﯿﺮي و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ‪ 94 .‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ دارد ﮐﻪ‬ ‫ﺷﯿﻌﯽ ﻣـﺬﻫﺐ و ﻓﺎرﺳـﯽ و ﺗﺮﮐﯽ زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از ﭼﺎه و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ و ﭘﯿﺎز اﺳﺖ ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(7‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻮن‪.‬‬



‫)ع ص( ِج ﺧﺎﻟﯽ در ﺣﺎﻟﺖ رﻓﻌﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻮﻧﺪ‪.‬‬



‫]َو[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻃـﺎﯾﻔﻪ اي از اﯾﻼـت ﮐﺮد اﯾﺮان اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒـًﺎ ‪ 100‬ﺧـﺎﻧﻮار ﺟﻤﻌﯿﺖ دارد و در ﻗﻬﺮار‪ ،‬ﮐﺎوﮐﻮﺷـﺎن و ﻣﺤـﺎل دور ﻓﺮاﻫﺎن‬ ‫ﺳﮑﻮﻧﺖ دارﻧﺪ‪) .‬از ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ اﯾﺮان ﺗﺄﻟﯿﻒ ﻣﺴﻌﻮد ﮐﯿﻬﺎن ص‪.(60‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻮﻧﯿﺖ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از ﻣﻤﺎﻟـﮏ ﺗﺎﺑﻌﻪء ﭘﺎرت ﻫﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ - (1) (1).‬ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺗﺎﺑﻌﻪء ﭘﺎرت ﺑﻌﻀـﯽ اﯾﺎﻻت ﭘﺎرت ﺑﻮده اﻧـﺪ ﯾﻌﻨﯽ وﻻﺗﯽ ﺑﺮاي‬ ‫آﻧﻬـﺎ ﻣﻌﯿـﻦ ﻣﯿﺸـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ وﻻـت را در دورهء ﭘـﺎرﺗﯽ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﻬـﺎ )ﺳـﺎﺗﺮاپ( ﮔﻔﺘـﻪ اﻧـﺪ وﻟﯽ ﺻـﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﺳـﺎﺗﺮاپ ﮐﻠﻤﻪء ﯾﻮﻧـﺎﻧﯽ ﺷـﺪهء‬ ‫)ﺧﺸﺘﺮﭘﻮان( ﭘـﺎرس ﻗـﺪﯾﻢ ﯾـﺎ »ﺷـﻬﺮﺑﺎن« زﺑﺎن ﮐﻨﻮﻧﯽ ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬در دورهء ﭘﺎرﺗﯽ واﻟﯽ را )ﺑﯿﺲ ﺗﺎﮐﺲ( ﻣﯿﮕﻔﺘﻨـﺪ ﮐﻪ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪﮔﺎن اروﭘﺎﺋﯽ‬ ‫وﯾﺘﺎﮐﺴﺎ )‪(Vitaxa‬ﻣﯿﻨﻮﯾﺴـﻨﺪ‪ .‬ﻋـﺪهء اﯾﻦ ﻧﻮع ﻣﻤﺎﻟﮏ ﭼﻬﺎرده ﯾﺎ ﭘﺎﻧﺰده ﺑﻮده وﻟﯽ آﻣﯿﻦ ﻣﺎرﺳـﻠﻦ اﯾﻦ ﻋـﺪه را ﻫﯿﺠﺪه ﻧﻮﺷـﺘﻪ و ﭘﺎرس و‬ ‫ﺧﻮزﺳـﺘﺎن را ﻫﻢ در اﯾﻦ ﻋﺪه ﺑﺸـﻤﺎر آورده‪ .‬اﻣﺎ ﭘﺎرس را ﻧﻤﯿﺘﻮان از اﯾﻦ ﻧﻮع ﻣﻤﺎﻟﮏ داﻧﺴﺖ زﯾﺮا از ﺧﻮد ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎﻧﯽ داﺷـﺘﻪ‪ .‬ﺧﻮزﺳـﺘﺎن‬ ‫ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯽ آﯾـﺪ ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ از ﺧﻮد ﻣﯿﺪاﺷـﺘﻪ‪ .‬ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺗﺎﺑﻌﻪ ﮐﻪ ﺑﻮاﺳـﻄﻪء وﻻت اداره ﻣﯿﺸﺪﻧـﺪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮده اﻧﺪ از‪- 1 :‬‬ ‫ﺑﺎﺑﻞ‪ - 2 .‬آﭘﻠﻮﻧﯿﺎﺗﯿﺲ‪ - 3 .‬ﺧﺎﻟﻮﻧﯿﺖ‪ - 4 .‬ﮐﺎرﯾﻨﺎ‪ - 5 .‬ﮐﺎﻣﺒﺎدن )ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه(‪ - 6 .‬ﻣﺎد ﺑﺎﻻ )ﻫﻤﺪان(‪ - 7 .‬ﻣﺎد ﭘﺎﺋﯿﻦ ﯾﺎ ﻣﺎد رازي )ري(‪8 .‬‬ ‫ ﺧﻮآرن‪ - 9 .‬ﮐﻤﯿﺲ )ﻗـﻮﻣﯿﺶ(‪ -10 .‬وﻫﺮﮐـﺎن )ﮔﺮﮔﺎن( ‪ - 11‬آﺳـﺘﻮﺋﯿﻦ‪ - 12 .‬ﭘـﺎرت ﺑﺎﻻﺧﺺ ‪ - 13‬آﭘﺎآوارﺗـﺎﮐﻦ ‪ - 14‬ﻣﺮﮔﯿﺎن‬‫)ﻣﺮو( ‪ - 15‬آرﯾﺎ )ﻫﺮات( ‪ - 16‬آﻧﺎﺋﻮﺋﯿﺮ‪ - 17 .‬زرﻧﮓ )ﺳﯿﺴﺘﺎن( ‪ - 18‬آراﺧﻮزﯾﺎ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج‪ 3‬ص‪.(2651‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻮي ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري‪.‬‬



‫]ِي[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از ﺻﻮﻓﯿﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ و در ﻧﻔﺤﺎت اﻻﻧﺲ آﻣـﺪه‪ :‬ﻧﺎم وي اﺣﻤـﺪ اﺳﺖ ﭘﺴـﺮﺣﺴﻦ ﺑﻮده و ﺑﺴـﺮﺧﺲ ﺑﺮﻓﺘﻪ از دﻧﯿﺎ‪ .‬ﺑﺰرگ‬ ‫ﺑﻮده و ﺑـﺎ وﻻﯾﺎت ﻇﺎﻫﺮ و ﮐﺮاﻣﺎت ﺑﺴـﯿﺎر‪ .‬وي را ﻣﺮﯾـﺪي ﺑﻮد ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﻧﺎم‪ .‬ﻫﻤﻪء دﻧﯿﺎي ﺧﻮد ﺑﺮوي ﭘﺎﺷـﯿﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺷـﯿﺦ اﻻﺳـﻼم‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﯿﺮ را ﯾـﮏ ﻣﺮﯾـﺪ ﺗﻤـﺎم ﺑﻮد ﺳـﺨﻦ را ﯾـﮏ ﮔﻮش ﺗﻤـﺎم ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﻫﻤﻪء ﺟﻬﺎن روﺷﻦ ﺷﻮد ﯾﮏ ﺻـﺒﺢ ﺗﻤﺎم ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺎﻟﻮي ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري‬ ‫ﻓﺮاوان ﺑﺎ ﻣﺤﻤـﺪﺣﺴﻦ ﮔﻔﺘﯽ آﻧﭽﻪ ﻓﺮا ﻣﻦ ﻣﯿﺪﻫﻨـﺪ ﺗﺎزه ﻓﺮا ﺗﻮ ﻣﯿـﺪﻫﻢ ﺗﺎزه‪ .‬ﺷـﯿﺦ اﻻﺳـﻼم ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺤﻘﻖ آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳـﺨﻦ ﺗﺎزه ﻓﺮا وي‬ ‫ﻣﯿﺪﻫﻨـﺪ و وي ﺗﺎزه ﻓﺮا ﻣﺮﯾـﺪان ﻣﯿﺪﻫﺪ و وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﻟﻮي از دﻧﯿﺎ ﻣﯿﺮﻓﺖ ﮐﺎرﺳﺎزي ﮐﻔﻦ وي ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﮐﻔﻦ ﺷـﻤﺎ را ﻧﺨﻮاﻫﻢ‬ ‫ﮐﻪ وي ﻣﺮا در ﮐﻨﺎر ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺖ و ﺟﺎن ﺑﺪاد‪) .‬از ﻧﻔﺤﺎت اﻻﻧﺲ ﺟﺎﻣﯽ چ ﻣﻬﺪي ﺗﻮﺣﯿﺪي ﭘﻮر ص‪.(286‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻮﯾﻪ‪.‬‬



‫]ِل َو ﯾْْﻪ[ )ِاخ( ﻓﺎرﺳـﯽ‪ .‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ ﻣﻬﺠﻮر ﻓﺎرﺳـﯽ ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ اﺑﻦ ﺧﺎﻟﻮﯾﻪ و ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﯾﮑﯽ از ﻣﺸﺎﯾﺦ ﺣﺪﯾﺚ‬ ‫در ﻗﺮن ﭼﻬـﺎرم ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬وي ﻣﺤـﻞ ﺗﻮﺛﯿﻖ ﺟﻤﻌﯽ از ﻋﻠﻤـﺎي رﺟﺎل ﺑﻮده و ﻧﺠﺎﺷـﯽ در ﺳﻠﺴـﻠﻪء ﺧﻮد از او رواﯾﺖ ﮐﺮده‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬او را ﺳﻪ ﮐﺘﺎب اﺳﺖ‪ - 1 :‬ﻋﻤﻞ رﺟﺐ‪ - 2 .‬ﻋﻤﻞ ﺷﻌﺒﺎن‪ - 3 .‬ﻋﻤﻞ رﻣﻀﺎن‪) .‬از رﯾﺤﺎﻧﮥ اﻻدب ج‪ 5‬ص‪.(213‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻮﯾﻪ‪.‬‬



‫]ِل َو ﯾْْﻪ[ )ِاخ( ﻧﺤـﻮي‪ .‬وي ﺟـﺪ ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﻦ اﺣﻤـﺪ ﻧﺤﻮي ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻋﺒـﺪاﷲ)‪(1‬اﺳﺖ‪ - (1) .‬ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﻦ اﺣﻤـﺪ در ﺑﯿﻦ ﻧﺤﻮﯾـﺎن و اﻫﻞ‬ ‫اﺷـﺘﻘﺎق ﺑﻨﺎم اﺑﻦ ﺧﺎﻟﻮﯾﻪء ﻧﺤﻮي ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﺧﺎﻟﻮﯾﻪ ﻫﻤـﺪاﻧﯽ اﻻﺻﻞ و ﺑﻐﺪادي اﻟﻨﺸﺎة و ﺣﻠﺒﯽ اﻟﻤﺴـﮑﻦ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬او از اﻓﺎﺿﻞ ﻗﺮن‬ ‫ﭼﻬـﺎر ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي اﺳﺖ و در ادب و ﻟﻐﺖ و ﺻـﺮف و ﻧﺤﻮ ﻋﺮب از ﺳـﺮآﻣﺪان ﻋﺼـﺮ ﺧﻮد ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴـﺎل ﺳـﯿﺼﺪ ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي از‬ ‫ﻫﻤـﺪان ﻣﻮﻟـﺪ ﺧـﻮد ﺑﺒﻐـﺪاد رﻓﺖ و از اﺑﻮﻋﻤﺮ زاﻫـﺪ و ﻧﻔﻄﻮﯾﻪ و اﺑﻦ اﻻﻧﺒـﺎري و دﯾﮕﺮ وﺟﻮه وﻗﺖ ادب آﻣﻮﺧﺖ و از اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ ﺳـﯿﺮاﻓﯽ‬ ‫ﻗﺮاﺋﺖ ﻓﺮاﮔﺮﻓﺖ و آوازه اش در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺑﻼد اﺳﻼم ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ و ﻧﺰد ﺳﯿﻒ اﻟﺪوﻟﮥ ﺑﻦ ﺣﻤﺪان و دﯾﮕﺮ اﮐﺎﺑﺮ آل ﺣﻤﺪان ﻗﺮﺑﯽ ﺑﺴﺰا ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫و ﺧﻮدش ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬روزي وارد ﻣﺠﻠﺲ ﺳـﯿﻒ اﻟـﺪوﻟﻪ ﺷـﺪم و در اذن ﺟﻠﻮس »اﻗﻌـﺪ« ﮔﻔﺖ و »اﺟﻠﺲ« ﻧﮕﻔﺖ ﭘﺲ درﯾﺎﻓﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳـﺮار‬ ‫ﮐﻼـم ﻋﺮب اﻃﻼـع ﮐﺎﻣـﻞ دارد‪ .‬زﯾﺮا »ﻗﻌﻮد« ﻧﺸﺴـﺘﻦ از »ﻗﯿﺎم« اﺳﺖ و »ﺟﻠﻮس« ﻧﺸﺴـﺘﻦ از »ﻧﯿﺎم« و ﻧﯿﺰ روزي ﺳـﯿﻒ اﻟـﺪوﻟﻪ ﮐﻪ ﺧﻮد از‬ ‫ﺑﺰرﮔﺎن ادب ﺑﻮد از ﺟﻤﻌﯽ از ﻋﻠﻤﺎي وﻗﺖ ﮐﻪ در ﻣﺠﻠﺴـﺶ ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﺮﺳـﯿﺪ ﮐﻪ آﯾﺎ اﺳﻢ ﻣﻤﺪودي ﺳـﺮاغ دارﯾﺪ ﮐﻪ ﺟﻤﻌﺶ ﻣﻘﺼﻮر ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﻫﻤﻪ اﻇﻬـﺎر ﺑﯽ اﻃﻼـﻋﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ اﺑﻦ ﺧـﺎﻟﻮﯾﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬آري دو اﺳﻢ ﻓﻌًﻼ ﺳـﺮاغ دارم ﯾﮑﯽ »ﺻـﺤﺮاء« ﺟﻤﻌﺶ »ﺻـﺤﺎري« و دﯾﮕﺮ »ﻋـﺬرا«‬ ‫ﺟﻤﻌﺶ »ﻋـﺬاري« اﺳـﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﭼﻨـﺪ ﻣـﺎه از ﮐﺘـﺎب ﺗﻨـﺒﯿﻪ ﺟﺮﻣﯽ ﻧﯿﺰ دو ﻟﻐـﺖ دﯾﮕﺮ ﭘﯿـﺪا ﮐﺮد‪ .‬ﯾﮑﯽ از آﻧﻬـﺎ »ﺻـﻠﻔﺎ« ﺑـﻮد ﮐﻪ ﺟﻤﻌﺶ‬ ‫»ﺻﻼﻓﯽ« و دﯾﮕﺮ »ﺧﺒﺮاء« ﺟﻤﻌﺶ »ﺧﺒﺎري« ﺿﺒﻂ ﺷﺪه ﺑﻮد اوﻟﯽ ﺑﻤﻌﻨﯽ زﻣﯿﻦ ﻏﻠﯿﻆ و درﺷﺖ و دوﻣﯽ ﺑﻤﻌﻨﯽ زﻣﯿﻦ ﻧﻤﻨﺎك ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ و ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺑﻌـﺪ از ﺑﯿﺴﺖ ﺳـﺎل اﺳﻢ ﭘﻨﺠﻤﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از »ﺳـﺒﺘﺎء« ﺑﻤﻌﻨﯽ زﻣﯿﻦ درﺷﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﻤﻌﺶ »ﺳـﺒﺎﺗﯽ« آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دو ﺑﯿﺖ از‬ ‫اﺷـﻌﺎر اﺑﻦ ﺧﺎﻟﻮﯾﻪ اﺳﺖ‪ :‬اذا ﻟﻢ ﯾﮑﻦ ﺻـﺪراﻟﻤﺠﺎﻟﺲ ﺳـﯿﺪًا ﻓﻼ ﺧﯿﺮ ﻓﯽ ﻣﻦ ﺻـﺪرﺗﻪ اﻟﻤﺠﺎﻟﺲ وﮐﻢ ﻗﺎﺋﻞ ﻣﺎﻟﯽ رأﯾﺘﮏ راج ﻓﻘﻠﺖ ﻟﻪ ﻣﻦ‬ ‫اﺟﻞ اﻧﮏ ﻓﺎرس‪ .‬او را در ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺳـﯿﻒ اﻟﺪوﻟﻪ ﻣﺒﺎﺣﺜﺎت و ﻣﺸﺎﺟﺮات زﯾﺎد ﺑﺎ ﻣﺘﻨﺒﯽ ﺷﺎﻋﺮ ﻣﻌﺮوف ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘﺐ او راﺳﺖ‪- 1 :‬‬ ‫اﻻﺷﺘﻘﺎق و اﻋﺮاب ﺛﻠﺜﯿﻦ ﺳﻮرة ﻗﺮآن‪ - 2 .‬اﻣﺎﻣﺖ ﻋﻠﯽ )ع(‪ - 4 .‬اﻟﺠﻤﻞ ﻓﯽ اﻟﻨﺤﻮ و اﻟﻘﺮاءات‪ - 5 .‬ﮐﺘﺎب ﻟﯿﺲ )اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯽ اﺻـﻞ ﺑﻮده و در زﺑﺎن ﻋﺮب وﺟﻮد ﻧـﺪارد( در اروﭘﺎ و ﻣﺼـﺮ ﭼﺎپ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ - 6 .‬ﮐﺘـﺎﺑﯽ در اﺳﺎﻣﯽ ﺣﯿﻪ )ﻣﺎر( ﮐﻪ ﺣﺎوي‬ ‫دوﯾﺴﺖ اﺳﻢ اﺳﺖ‪ - 7 .‬رﺳﺎﻟﻪ اي در اﺳﺎﻣﯽ »اﺳﺪ« ﮐﻪ ﭘﺎﻧﺼﺪ اﺳﻢ دارد‪ .‬وﻓﺎت اﺑﻦ ﺧﺎﻟﻮﯾﻪ در ﺳﯿﺼﺪ و ﻫﻔﺘﺎد ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از رﯾﺤﺎﻧﮥ اﻻدب ج‪ 5‬ﺻﺺ ‪.(323 - 322‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻮﯾﻪ اﻟﻤﮑﺪي‪.‬‬



‫]ِل َو ـِﻫ ْﻞ ُم َد[ )ِاخ( ﻧـﺎم وي ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﯾﺰﯾـﺪ اﺳﺖ و از ﻣـﻮاﻟﯽ ﺑﻨﯽ اﻟﻤﻬﻠﺐ ﺑـﻮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻻدﺑـﺎء چ داراﻟﻤـﺄﻣﻮن ج‪ 11‬ص‪.(42‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﮥ‪.‬‬



‫]َل[ )ع ِا( ﻣﺆﻧﺚ ﺧـﺎل‪ .‬ﺧﻮاﻫﺮ ﻣﺎدر‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪» :‬ﻫﻤﺎ اﺑﻨﺎ ﺧﺎﻟـﮥ« و ﻻ ﯾﻘﺎل اﺑﻨﺎﻋﻤـﮥ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﻪ‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﮥ‪.‬‬



‫]َل[ )ِاخ( ﻧـﺎم آﺑﯽ اﺳﺖ ﻣﺮ ﮐﻠﺐ ﺑﻦ وﺑﺮة را ﺑﺒـﺎدﯾﻪء ﺷـﺎم)‪ .(1‬ﻧـﺎﺑﻐﻪ آرد‪ :‬ﺑﺨـﺎﻟﻪ او ﻣﺎء اﻟﺬﻧﺎﺑـﮥ او ﺳﻮي ﻣﻈﻨـﮥ ﮐﻠﺐ او ﻣﯿﺎه اﻟﻤﻮاﻃﺮ‪) .‬از‬ ‫ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي ج‪ 3‬ص‪ - (1) .(391‬ﯾـﺎﻗﻮت ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﻧـﺎم ﺑـﺎ »ﺣﺎء« ﻣﻬﻤﻠﻪ ﻧﯿﺰ آﻣـﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ ﻫﺮ ﯾﮏ از »ﺧﺎﻟـﮥ« و‬ ‫»ﺣﺎﻟـﮥ« ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻊ ﺟـﺪاﮔﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﺎﻗﻮت اﺑﯿﺎت زﯾﺮ را ﮐﻪ از ﻋـﺪي ﺑﻦ رﻗﺎع ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﭘﺲ از ذﮐﺮ داﺳـﺘﺎﻧﯽ ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ :‬ﻏﺎﯾﺖ ﺳـﺮاة ﺑﻨﯽ‬ ‫ﺑﺤﺮو ﻟﻮﺷـﻬﺪوا ﯾﻮﻣًﺎ ﻻ ﻋﻄﯿﺖ ﻣﺎاﺑﻐﯽ واﻃﻠﺐ ﺣﺘﯽ وردﻧﺎ اﻟﻘﻨﯿﻨﯿﺎت ﺿﺎﺣﯿﻪ ﻓﯽ ﺳﺎﻋﮥ ﻣﻦ ﻧﻬﺎر اﻟﺼـﯿﻒ ﺗﻠﺘﻬﺐ ﻓﺠﺎء ﺑﺎﻟﺒﺎرد اﻟﻌﺬب اﻟﺰﻻل‬ ‫ﻟﻨﺎ ﻣﺎدام ﯾﻤﺴﮏ ﻋﻮدًا ذاوﯾﺎ ﮐﺮب ﻣﻦ ﻣﺎء ﺧﺎﻟﮥ ﺟﯿﺎش ﺑﺬﻣﺘﻪ ﻣﻤﺎﺗﻮارﺛﻪ اﻻوﺣﺎدواﻟﻌﺘﺐ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي ج‪ 3‬ص‪.(391‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻪ‪.‬‬



‫]َل ‪ِ /‬ل[ )ع ِا( ﺧﻮاﻫﺮ ﻣـﺎدر‪) .‬ﺗﺮﺟﻤـﺎن ﻋﻼﻣﻪء ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ( )ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء( )اﺷﺘﯿﻨﮑﺎس(‪ .‬ﮐﺎﮐﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري ج‪1‬‬ ‫ص‪ .(379‬داﯾَﺰه‪ِ .‬ﻣﺮﺧﺎ )در ﻟﻬﺠﻪء دﯾﻠﻤﺎن(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺎﻻت ‪ :‬ﻧﺎﻟﺶ او را ﮐﺸـﯿﺪ ﻣﺎدر و ﻓﺮزﻧﺪ ﺷﺮﺑﺖ او را ﭼﺸﯿﺪ ﻋﻤﻪ و ﺧﺎﻟﻪ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪- .‬‬ ‫اﻣﺜـﺎل‪ :‬اﮔﺮ ﺧـﺎﻟﻪ را ﺧـﺎﯾﻪ ﺑـﺪي ﺧـﺎﻟﻮ ﺷـﺪي‪ .‬اﮔﺮ ﺧـﺎﻟﻪ ام رﯾﺶ داﺷﺖ آﻗـﺎ داﺋﯿﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﺧـﺎﻟﻪ ام زاﺋﯿـﺪه ﺧـﺎﻟﻪ زام ﻫﻮ ﮐﺸـﯿﺪه‪ .‬ﺧـﺎﻟﻪ را‬ ‫ﻣﯿﺨﻮاﻫﻨـﺪ ﺑﺮاي درز و دوز اﮔﺮﻧﻪ ﭼﻪ ﺧـﺎﻟﻪ و ﭼﻪ ﯾﻮز‪ .‬وﻗﺖ ﮔﺮﯾﻪ و زاري ﺑﺮﯾـﺪ ﺧـﺎﻟﻪ را ﺑﯿﺎورﯾـﺪ‪ .‬وﻗﺖ ﻧﻘـﻞ و ﻧﻮاﻟﻪ ﺣﺎﻻـ ﻧﯿﺴﺖ ﺟﺎي‬ ‫ﺧـﺎﻟﻪ‪ - .‬ﭘﺴـﺮﺧﺎﻟﻪ؛ ﻓﺮزﻧـﺪ ذﮐﻮر ﺧﺎﻟﻪ‪ - .‬ﺧﺎﻟﻪ ﺑﺎﺟﯽ؛ ﻣﺮﮐﺐ از ﻓﺮزﻧـﺪ ﺧﺎﻟﻪ و ﺑﺎﺟﯽ‪) .‬ﺗﺮﮐﯽ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﻮاﻫﺮ( اﻃﻼق ﺑﺮ زن ﻧﮑﺮه ﻣﯿﺸﻮد‪:‬‬ ‫ﻓﻼﻧﻪ‪ - .‬ﺧﺎﻟﻪء ﺗﻨﯽ؛ ﺧﻮاﻫﺮ ﺗﻨﯽ ﻣﺎدر‪ .‬ﺧﻮاﻫﺮ ﻣﺎدر ﮐﻪ از ﭘـﺪر و ﻣﺎدر ﯾﮑﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ - .‬ﺧﺎﻟﻪ ﭼﺎدرﻧﻤﺎزي؛ زن اُّﻣﻞ‪ .‬زﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﻪ از ﺧﺎﻧﻮادهء‬ ‫ﻣﺤﺘﺮم اﺳﺖ‪ - .‬ﺧـﺎﻟﻪ ﭼﺎدري؛ زﻧﯽ ﻧﻪ از ﺧﺎﻧﻮادهء ﻣﺤﺘﺮم‪- .‬ﺧﺎﻟﻪ ﭼﺴﻮﻧﻪ؛ ﺑﻤﺰاح ﺑﻪ دﺧﺘﺮﮐﻬﺎي ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﻮﭼﮏ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﭼﺎدر ﺑﺴـﺮ‬ ‫ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و ﻣﯿﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺧﻮد را ﺑﺰرگ ﻗﻠﻤﺪاد ﮐﻨﻨﺪ‪ - .‬ﺧﺎﻟﻪ ﺧﺎك اﻧﺪاز؛ ﺑﻤﺰاح ﻓﻼﻧﻪ‪) .‬از ﮐﺘﺎب اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ - .‬ﺧﺎﻟﻪ ﺧﺎﻧﺒﺎﺟﯽ؛‬ ‫زن ﻧﻪ از ﺧﺎﻧﻮادهء ﻣﺤﺘﺮم‪ .‬ﺧﺎﻟﻪ ﭼﺎدري‪ :‬ﺑﺪﺳﺘﻮر ﺧﺎﻟﻪ ﺧﺎﻧﺒﺎﺟﯿﻬﺎ ﻣﻌﺎﻟﺠﻪء ﺑﯿﻤﺎران ﺧﻮد ﻣﮑﻨﯿﺪ‪ - .‬ﺧﺎﻟﻪ ﺧﺮﺳﻪ؛ ﮐﻪ دوﺳﺘﯽ او ﺑﻨﻔﻊ آدﻣﯽ‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﺪ)‪ (1‬و از اﯾـﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺳﺖ اﺻـﻄﻼح »دوﺳـﺘﯽ ﺧـﺎﻟﻪ ﺧﺮﺳﻪ«‪ - .‬ﺧـﺎﻟﻪ ﺧﻤﺮه؛ زن ﻓﺮﺑﻪ‪ .‬زن ﮔﻮﺷـﺘﻨﺎك‪ - .‬ﺧـﺎﻟﻪ ﺧﻤﯿﺮه؛ زن ﻓﺮﺑﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﺻﻮرﺗﯽ ﮔﻮﺷـﺘﻨﺎك‪ - .‬ﺧـﺎﻟﻪ ﺧﻮاﺑﺮﻓﺘﻪ؛ زن ﻻﻗﯿـﺪ و ﺑﯽ ﻋﻼـﻗﻪ در اﻣﺮ ﭘﯿﺮاﯾﺶ و آراﯾﺶ ﺧﻮﯾﺶ‪ .‬ﻣﺮد ﺑﯽ اﻋﺘﻨﺎ ﺑﻪ ﻟـﺬات و ﺷـﻬﻮات‪) .‬از‬ ‫اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ - .‬ﺧـﺎﻟﻪ ﺧﻮش وﻋـﺪه؛ زن ﯾـﺎ ﻣﺮدي ﮐﻪ در آﻣـﺪ و رﻓﺖ و زﯾﺎرت دوﺳـﺘﺎن و اﻗﺮﺑﺎ ﭘﺎي ﺑﺴﺖ ﺑﻤﺮاﺳﻢ دﻋﻮت و‬ ‫اﻣﺜـﺎل آن ﻧﺒﺎﺷـﺪ و ﺑﯽ ﺗﮑﻠﻔﯽ ﺑﺨـﺎﻧﻪء ﺧﻮﯾﺸـﺎن و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﺎن رود‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ - .‬ﺧﺎﻟﻪ ﺧﻮﻧـﺪه؛ زﻧﯽ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺧﺎﻟﻪء ﺧﻮد‬ ‫ﺧﻮاﻧـﺪ‪ .‬ﻣﺠـﺎزًا زﻧﯽ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑـﺎ ﻫﻤﻪ ﻃﺮح دوﺳﺘﯽ رﯾﺰد‪ - .‬ﺧﺎﻟﻪ رورو؛ ﺑﻪ اﺳـﺘﻬﺰاء ﺑﻪ آﻧﮑﻪ ﺑﺴـﯿﺎر آﯾـﺪ و رود ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و‬ ‫ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ - .‬ﺧﺎﻟﻪ زﻧﮏ؛ زﻧﯽ ﺑﯽ ﺳـﺮوﭘﺎ‪ .‬ﻣﺠﺎزًا ﺑﻤﺮداﻧﯽ اﻃﻼق ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺧﻮ و ﻋﺎدت زﻧﺎﻧﻪ دارﻧﺪ‪ - .‬ﺧﺎﻟﻪ ﻗﺮﺑﺎﻏﻪ؛ ﺧﺎﻟﻪ ﻗﻮرﺑﺎﻏﻪ‪.‬‬ ‫ ﺧـﺎﻟﻪ ﻗﺰي؛ دﺧﺘﺮ ﺧـﺎﻟﻪ‪ :‬ﻣﺮﮐﺐ از ﺧـﺎﻟﻪ )ﻋﺮﺑﯽ( و ﻗﺰ )ﺗﺮﮐﯽ(‪ - .‬ﺧـﺎﻟﻪ ﻗﻤﻘﻤﻪ؛ زن ﻓﺮﺑﻪ و ﮐﻮﺗـﺎه‪ - .‬ﺧﺎﻟﻪ ﻗﻮرﺑﺎﻏﻪ؛ ﺑﻤﺰاح ﯾﺎ ﺑﻪ ﺗﻮﻫﯿﻦ‬‫زﻧﯽ را ﺧﻄـﺎب ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬در اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﮐﻮدﮐﺎن ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻗﻮﺑﺎﻏﻪ را ﺑﺎ ﺧﺎﻟﻪ ﺑﺼﻮرت ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣـﺬﮐﻮر آرﻧـﺪ(‪ - .‬ﺧﺎﻟﻪ ﮔﺮدن دراز؛‬ ‫اﺷﺘﺮ‪ .‬ﺷﺘﺮ‪) .‬در ﻗﺼﻪ ﻫـﺎ ﮐﻪ اﻃﻔﺎل را ﮔﻮﯾﻨـﺪ(‪ - .‬ﺧﺎﻟﻪ ﻣﺎﺳﺘﯽ؛ اﺻـﻄﻼﺣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﻮاب راﺳﺘﯽ آﯾـﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺷـﮑﻞ‪ :‬راﺳﺘﯽ؟ ﺟﻮن‬ ‫ﺧﺎﻟﻪ ﻣﺎﺳﺘﯽ! ‪ -‬ﺧﺎﻟﻪ وارس؛ ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ در ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺷﮏ ﮐﻨـﺪ و آﻧﻬﺎ را ﻣﻮرد ﺟﺴـﺘﺠﻮ ﻗﺮار دﻫـﺪ‪ .‬ﮐﻨﺠﮑﺎو‪ .‬ﻣﺘﺠﺴـﺲ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﻪ‬ ‫وارﺳـﯽ ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺎﻟﻪ وارﻓﺘﻪ؛ زن ﻻﻗﯿـﺪ در اﻣﺮ ﭘﯿﺮاﯾﺶ و آراﯾﺶ ﺧﻮﯾﺶ‪ .‬ﻣﺮد ﺑﯽ اﻋﺘﻨﺎ ﺑﻪ ﻟﺬات‪ .‬ﺧﺎﻟﻪ ﺧﻮاب رﻓﺘﻪ‪ - .‬دﺧﺘﺮ ﺧﺎﻟﻪ؛ ﻓﺮزﻧﺪ‬ ‫اﻧﺎث ﺧﺎﻟﻪ‪ - .‬ﺷﻮﻫﺮ ﺧﺎﻟﻪ؛ زوج ﺧﺎﻟﻪ‪ - .‬ﻋﺮوس ﺧﺎﻟﻪ؛ زن ﭘﺴـﺮﺧﺎﻟﻪ‪ - .‬ﻧﻮه ﺧﺎﻟﻪ؛ ﻓﺮزﻧﺪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﺎﻟﻪ ||‪ .‬ﺷﺎخ و ﺷﺎﺧﻪء درﺧﺖ‪) .‬ﻓﺎرﺳـﯽ‬ ‫ﮔﯿﻠﮑﯽ ||(‪ .‬ﺷـﻌﺒﻪء رود‪ .‬ﺷﺎﺧﻪء رود‪ - (1) .‬ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ﮐﻪ دوﺳـﺘﯽ ﺧﺮس ﮐﯿﻦ اﺳﺖ و ﻣﻮﻟﻮي آرد‪ :‬ﻣﻬﺮ اﺑﻠﻪ ﻣﻬﺮ ﺧﺮس آﻣـﺪ ﯾﻘﯿﻦ‬ ‫ﮐﯿﻦ او ﻣﻬﺮ اﺳﺖ و ﻣﻬﺮ اوﺳﺖ ﮐﯿﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻪ‪.‬‬



‫]َل[ )ِاخ( ﺷـﻤﺲ اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺆﯾﺪ ﺣﺪادي ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺧﺎﻟﻪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺷـﻌﺮاي ﭘﺎرﺳـﯽ ﮔﻮﺳﺖ و ﻋﻮﻓﯽ ﭼﻨﯿﻦ آورد‪ :‬ﺷـﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ‬ ‫ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻣﺆﯾـﺪ ﺣـﺪادي ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺧﺎﻟﻪ ﮐﻪ ﻫﺎﻟﻪ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺮﻣﻦ ﻣﺎه ﮔـﺪاي ﺿـﻤﯿﺮ اوﺳﺖ و ﻋﻄﺎرد ﭼﻮن ﺳـﻨﺒﻠﻪ ﺧﻮﺷﻪ ﭼﯿﻦ ﮐﺸﺖ زار‬ ‫ﻟﻄـﺎﯾﻒ او‪ ،‬در ﮐﻤـﺎل ﻟﻄﻒ ﻃﺒﻊ و ﺟﻤﺎل ﻓﻀﻞ و ﺣﺴﻦ ﻣﻌﺎﺷـﺮت و ﻟﻄﻒ ﻣﻨﺎدﻣﺖ ﻋـﺪﯾﻢ اﻟﻤﺜﻞ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﻣﺮﺻﺎﺣﺐ اﺟﻞ را ﻫﺠﻮي ﮔﻔﺘﻪ‪:‬‬ ‫دوش دﯾﺪم ﺻﺎﺣﺐ ﭘﺮدﺧﻞ ﺧﺮج اﻧﮕﯿﺰ را آﺗﺸـﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﭼﻮ ﺷﻤﻊ و ﺗﺎﻓﺘﻪ دل ﭼﻮن ﺳﺮاج ﮔﻔﺘﻢ اي دﺳﺘﻮر ﮔﺮدون ﻣﺮﺗﺒﺖ در ﻣﻠﮏ ﺷﺎه‬ ‫ﺗـﺎ ﺑـﺪاري ﻫﻤﭽﻮ ﺑﺨﺖ و ﺳـﺮﻓﺮازي ﻫﻤﭽﻮ ﺗـﺎج اﯾﻦ ﺗﻔﮑﺮ ﭼﯿﺴﺖ ﮔﻔﺘـﺎ زﺷﺖ ﺑﺎﺷـﺪ اي ﺟﻮان ﻣﻌﺠﺰي در ﻋﻬـﺪ ﻣـﺎ ﺑـﺎ ﻣﻠﮏ واﻧﮕﻪ ﺑﯽ‬ ‫ﺧﺮاج‪) .‬از ﻟﺒﺎب اﻻﻟﺒﺎب ﻋﻮﻓﯽ چ ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ ص‪ - (1) (1).(514‬ﻋﻮﻓﯽ ﭼﻨﺪ رﺑﺎﻋﯽ دﯾﮕﺮ از او ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻪ ﺑﺎزه‪.‬‬



‫]ِل ِز[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺧﻮرﺧﻮرهء ﺑﺨﺶ دﯾﻮاﻧﺪرهء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﻨﻨﺪج‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 40‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ دﯾﻮاﻧﺪره ﺑﯿﻦ ﻋﺰﯾﺰآﺑﺎد‬ ‫و ﮔﺎوﮐﺞ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳﯿﺮي‪ 148 .‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ دارد ﮐﻪ ﺳﻨﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﮐﺮدي زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب اﯾﻦ‬ ‫ده از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺳﺖ‪ .‬ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻪ ﺑﯽ ﺑﯽ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻧﺎم آﺷـﯽ اﺳﺖ از آش ﻫﺎي آرد ﮐﻪ در آن ﺑﺮﻧﺞ ﻧﯿﺰ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬آﺷﯽ ﮐﻪ ﮐﻤﯿﻨﻪ ﺗﺮ آﺷﻬﺎﺳﺖ‪) .‬ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء‬ ‫ﻣﻨﯿﺮي( ‪ :‬ﺧﺎﻟﻪ ﺑﯽ ﺑﯽ ﭼﻮ ﺗﺮا ﻣﯿﻞ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺑﺎﺷـﺪ ﻋﻤﻪ ﺧﺎﺗﻮن ﺑﻨﻬﺪ ﺑﻬﺮ ﺗﻮ ﻃﺸﺘﯽ ﺑﺮ ﺑﺎر‪ .‬ﺑﺴـﺤﺎق اﻃﻌﻤﻪ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﮔﻠﺸـﮑﺮ ﺑﺎ‬ ‫ﻣﻨﺖ ﻏﯿﺮ ﺧﻮش اﺳﺖ ﺑﯽ اﻣﺘﻨﺎن آن ﺧﺎﻟﻪ ﺑﯽ ﺑﯽ‪ .‬؟ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪.(385‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻪ ﺟﺎن آﻏﺎ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از ﭼﻬـﺎر زن ﮐﺘـﺎب ﮐﻠﺜـﻮم ﻧـﻪ ﻧﻪ اﺳﺖ)‪ (1‬و در آن ﮐﺘـﺎب اﺷـﺎره ﺑـﻪ اﺋﻤﻪء ارﺑﻌﻪء اﻫـﻞ ﺳـﻨﺖ و ﺟﻤـﺎﻋﺖ اﺳﺖ‪- (1) .‬‬ ‫ﺑﺼﻮرت »ﺧﺎﻟﻪ ﺟﺎن آﻗﺎ« ﻫﻢ ﺿﺒﻂ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻪ ﺧﻮاﻧﺪه‪.‬‬



‫]َل ‪ِ /‬ل ﺧﻮا ‪ /‬ﺧﺎ َد ‪ِ /‬د[)ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( زﻧﯽ را ﺑﻌﻨﻮان ﺧﺎﻟﻪ ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺎدر ﺧﻮد ﻗﺮاﺑﺖ ﺧﻮاﻫﺮي ﻧـﺪارد‪ .‬ﻣﺠﺎزًا زﻧﯽ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﻫﻤﻪ ﻃﺮح دوﺳﺘﯽ رﯾﺰد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻪ زاده‪.‬‬



‫]َل ‪ِ /‬ل َد ‪ِ /‬د[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﺴـﺮﺧﺎﻟﻪ‪ .‬دﺧﺘﺮ ﺧﺎﻟﻪ‪ .‬ﺧﺎﻟﻪ زا )ﺑﻪ اﺻـﻄﻼح اﻫﻞ ﮔﯿﻼن( ‪ :‬ﻓﺮﻋﻮن ﺗﻮ را ﻣﯿﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻪ ﺑﺪل ﻗﺒﻄﯽ‬ ‫ﺑﮑﺸﺪ و آﻧﻤﺮد ﺧﺎﻟﻪ زادهء ﻓﺮﻋﻮن ﺑﻮد‪) .‬ﻗﺼﺺ اﻻﻧﺒﯿﺎء ص‪- .(92‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﺎﻟﻪ ام زاﺋﯿﺪه ﺧﺎﻟﻪ زام ﻫﻮ ﮐﺸﯿﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻪ ﺳﺮ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ ﺟﺰء دﻫﺴــﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰي ﺑﺨﺶ ﻟﻨﮕﺮود ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن ﻻﻫﯿﺠــﺎن‪ .‬واﻗــﻊ در ‪ 12‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـــﻮب ﻟﻨﮕﺮود و ﯾﮏ‬ ‫]ِل َ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺧـﺎور ﺑﺠﺎرﭘﺲ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺮﻃﻮب و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ‪ 110 .‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ دارد ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ‬ ‫ﻣﺬﻫﺐ و ﮔﯿﻠﮑﯽ و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﺷـﻠﻤﺎن رود و ﻣﺤﺼﻮل آن ﺑﺮﻧﺞ و ﭼﺎي و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ اﺳﺖ‪ .‬راه اﯾﻦ ده ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻪ ﺳﺮا‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن اﺳـﺎﻟﻢ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻃـﻮاﻟﺶ‪ .‬واﻗـﻊ در ‪ 15‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﻫﺸﺖ ﭘﺮﮐﻨـﺎر ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫]ِل َ‬ ‫اﻧﺰﻟﯽ ﺑﻪ آﺳـﺘﺎرا‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﺮﻃﻮب و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ‪ 221 .‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ دارد ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﮔﯿﻠﮑﯽ و‬ ‫ﻃﺎﻟﺸـﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از رودﺧﺎﻧﻪء ﮐﻼﺳﺮا و ﻣﺤﺼﻮل آن ﺑﺮﻧﺞ و اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ اﺳﺖ‪ 15 ،‬ﺑﺎب دﮐﺎن ﮐﻨﺎر‬ ‫ﺷﻮﺳﻪ دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻪ ﺳﻮﺳﮑﻪ‪.‬‬



‫ك[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﮔﻮﮔﺎل‪ .‬ﺧﺒﺰدو‪ .‬ﺧﺮﭼﺴﻮﻧﻪ‪ .‬ﺗﺴـﻨﻪ ﮔﻮﮔﺎل‪ .‬ﺳﻮﺳﮏ ﺳـﯿﺎه‪ :‬ﺧﺎﻟﻪ ﺳﻮﺳﮑﻪ ﮐﯿﺴﺖ؟ درد ﭘﺪرم ﺧﺎﻟﻪ ﺳﻮﺳﮑﻪ‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َل ‪ِ /‬ل َ‬ ‫ﮐﯿﺴﺖ؟ از ﮔﻞ ﺑﻬﺘﺮم‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﺎﻟﻪ ﺳﻮﺳﮑﻪ ﺑﻪ ﺑﭽﻪ اش ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﻗﺮﺑﺎن دﺳﺖ و ﭘﺎي ﺑﻠﻮرﯾﺖ ||‪ .‬دﺧﺘﺮ ﺧﺮدﺳﺎل ﭼﺎدر ﭼﺎﻗﭽﻮر ﮐﺮده‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻪ وارﺳﯽ‪.‬‬



‫]َل ‪ِ /‬ل ِر[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺟﺴﺘﺠﻮي ﺑﯿﺠﺎ‪ .‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﯽ ﻣﻮرد‪ .‬ﻓﻀﻮﻟﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻬﯿﻦ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﺷـﻬﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ در ﻫﻨـﺪ و در ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ آﻣﺪه ‪ :‬ﺧﺎﻟﻬﯿﻦ ﺷـﻬﺮي اﺳﺖ ﺑﺰرگ و ﺑﺎ ﻧﻌﻤﺖ و از وي ﺟﺎﻣﻪء ﻣﺨﻤﻞ و ﺷﺎره و‬ ‫داروﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﺧﯿﺰد‪) .‬از ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ چ ﺳﯿﺪﺟﻼل ﻃﻬﺮاﻧﯽ ﺿﻤﯿﻤﻪء ﮔﺎﻫﻨﺎﻣﻪء ﺳﺎل ‪ 1312‬ه ‪ .‬ش‪ .‬ص‪.(43‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫)ع ص( ﺗﻬﯽ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﭘﺮ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪) (385‬ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﻧﻈـﺎم(‪ .‬ﭘﺮداﺧﺘﻪ‪ِ .‬ﺧﻠْْﻮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)دﻫﺎر(‪َ .‬ﺧّﻠﯽ‪) .‬دﻫﺎر( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )اﻟﻤﻨﺠﺪ(‪ِ .‬ﺻﻔﺮ‪َ .‬ﺻِﻔﺮ‪ُ .‬ﺻُﻔﺮ‪ِ .‬ﻋﺮو‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪ :‬ﭼﻮن ﻣﯽ ﺧﻮرم ﺑﺴﺎﺗﮕﻨﯽ ﯾﺎد‬ ‫او ﺧﻮرم وز ﯾﺎد او ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺧﺎﻟﯽ ﻣﺮا ﺿـﻤﯿﺮ‪ .‬ﻋﻤﺎرهء ﻣﺮوزي‪ .‬ﺑﺮو آﻓﺮﯾﻦ ﮐﺮد ﺧﺴـﺮو ﺑﻪ ﻣﻬﺮ ﮐﻪ ﺟﺎوﯾﺪ ﺑﺎدا ﺑﮑﺎﻣﺖ ﺳﭙﻬﺮ ﻫﻤﺎن ﻧﯿﻤﺮوز از‬ ‫ﺗﻮ ﺧﺎﻟﯽ ﻣﺒﺎد ﮐﻪ ﭼﻮن ﺗﻮ ﻧﺪﯾﺪه ﺳﺖ ﮔﯿﺘﯽ ﺑﯿﺎد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺳﮕﺎﻟﺶ ﺑﮑﺮدﻧﺪ زﯾﻨﺴﺎن ﺑﻬﻢ دل ﭘﻬﻠﻮان ﮔﺸﺖ ﺧﺎﻟﯽ ز ﻏﻢ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫ﺟـﺎﺋﯽ ز ذﮐﺮ ﻣـﻦ ﺧـﺎﻟﯽ ﮔﺮﭼـﻪ ﺷـﻬﺮي اﺳـﺖ ﯾـﺎ ﺑﯿﺎﺑـﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﻧﻘﺼـﺎن ﻧﮑﻨﻢ ﮐﻪ در ﻫﻨﺮ ﺑﺤﺮم ﺧـﺎﻟﯽ ﻧﺸـﻮم ﮐﻪ در ادب‬ ‫ﮐﺎﻧﻢ‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﺑﺴﺎن ﮐﻮره و ﭼﺸﻤﻪ ﻋﺪوت را دل و ﭼﺸﻢ ﻣﺒﺎد ﺧﺎﻟﯽ ﻟﯿﻞ و ﻧﻬﺎر از آﺗﺶ و آب‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ‪ .‬ﻧﺸﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻠﮏ ﺑﺪﯾﻦ‬ ‫ﺳﺒـﺐ ﻣﮑــﺎن ﺧـﻮﯾﺶ ﺧــﺎﻟﯽ ﮔــﺬارد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠـﻪ و دﻣﻨـﻪء ﺑﻬﺮاﻣﺸــﺎﻫﯽ(‪ .‬ﻫﻤـﻪ روز آرزوي ﺗﺴـﺖ در او ﻫﻤـﻪ ﺷـﺐ ﺧــﺎﻟﯽ از ﺧﯿــﺎل ﺗﻮ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﯾﮑﺎﯾﮏ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﯿﺪاﻧﻢ ﺳـﺮ و ﭘﺎي ﺑﮕﻮﯾﻢ ﺑﺎ ﺗﻮ ﮔﺮ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﺟﺎي‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺧﺎﻟﯽ دﯾﺪ ﻣﯿﺪان آن ﺳـﺨﻨﺪان دراﻓﮑﻨﺪ از‬ ‫ﺳﺨﻦ ﮔﻮﯾﯽ ﺑﻤﯿﺪان‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬اي دل ﻣﺒﺎش ﯾﮑﺪم ﺧﺎﻟﯽ ز ﻋﺸﻖ و ﻣﺴﺘﯽ وآﻧﮕﻪ ﺑﺮو ﮐﻪ رﺳﺘﯽ از ﻧﯿﺴﺘﯽ و ﻫﺴﺘﯽ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬اﯾﻦ ﻃﺎس ﺧﺎﻟﯽ‬ ‫از ﻣﻦ و آن ﮐﻮزه اي ﮐﻪ ﺑﻮد ﭘﺎرﯾﻨﻪ ﭘﺮ ز ﺷـﻬﺪ ﻣﺼّﻔﯽ از آن ﺗﻮ‪.‬وﺣﺸﯽ‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺳﺒﻮي ﺧﺎﻟﯽ را ﺑﻪ ﺳﺒﻮي ﭘﺮ ﻣﺰن؛ ﺑﺎ وﺿﻊ ﺗﻬﯽ و ﺷﮑﻢ‬ ‫ﮔﺮﺳـﻨﻪ ﺑﺎ ﻓﺎرغ ﺑﺎﻟﻬﺎ ﻫﻢ ﻧﺸﯿﻨﯽ ﻣﮑﻦ ﯾﺎ درﻣﯿﺎوﯾﺰ‪ .‬ﺳﺒﻮي ﺧﺎﻟﯽ را ﻗﺪ ﺳﺒﻮي ﭘﺮ ﺑﺰن؛ ﺑﺎ وﺿﻊ ﺗﻬﯽ ﺧﻮد ﺑﺎ ﻓﺎرغ ﺑﺎﻟﻬﺎ درآوﯾﺰ ﯾﺎ ﻫﻢ ﻧﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﮐﻦ ﺷﺎﯾـﺪ ﻧﺼـﯿﺒﯽ ﺑﺮي‪ .‬ﻣﺸﮏ ﺧﺎﻟﯽ و ﭘﺮﻫﯿﺰ آب؟!؛)‪ (1‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑـﺎ ﻣﺸـﮏ ﺧﺎﻟﯽ دﯾﮕﺮ ﭘﺮﻫﯿﺰ آب ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﮔﻔﺖ‪ .‬و ﭼﻮن ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﺑﺎﻋﺚ‬ ‫ﺗﻌﺠﺐ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺜﻞ در ﺟﺎﯾﯽ اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﺷﯿﺌﯽ ﺗﻈﺎﻫﺮ ﺑﺪاﺷﺘﻦ آن ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺷﮑﻢ ﺧﺎﻟﯽ و ﮔﻮز ﻓﻨﺪﻗﯽ‪ - .‬اﻃﺎق ﺧﺎﻟﯽ؛‬ ‫اﻃﺎﻗﯽ ﮐﻪ ﺑﯽ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ و در اﺻﻄﻼح ﺗﻬﺮاﻧﯽ ﻫﺎ اﻃﺎﻗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﺄﺟﺮ ﻧﺪارد‪ - .‬ﺗﻔﻨﮓ ﺧﺎﻟﯽ؛ ﺗﻔﻨﮓ ﻏﯿﺮ ﭘﺮ‪ .‬ﺗﻔﻨﮓ ﺑﯽ ﻓﺸﻨﮓ‪- .‬‬ ‫اﻣﺜﺎل‪ :‬از ﺗﻔﻨﮓ ﺧﺎﻟﯽ دو ﻧﻔﺮ ﻣﯿﺘﺮﺳـﻨﺪ‪ - .‬ﺣﯿﺎط ﺧﺎﻟﯽ؛ ﺣﯿﺎط ﺑﯽ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬ﺣﯿﺎﻃﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﺄﺟﺮ ﻧﺪارد‪ - .‬ﺟﺎﺧﺎﻟﯽ و ﺟﺎﺧﺎﻟﯽ ﭘﺎي‪ ...‬رﻓﺘﻦ؛‬ ‫ﭼﻮن ﮐﺴﯽ ﺑﺴﻔﺮ رود ﻣﻼﻗﺎﺗﯽ را ﮐﻪ دوﺳﺘﺎن و آﺷﻨﺎﯾﺎن او ﺑﺮاي اﻇﻬﺎر ﻣﻬﺮ و دﻟﺪاري از ﻧﺰدﯾﮑﺎﻧﺶ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪» ،‬ﺟﺎﺧﺎﻟﯽ و ﺟﺎﺧﺎﻟﯽ ﭘﺎي‪...‬‬ ‫رﻓﺘﻦ« ﻧﺎﻣﻨـﺪ‪ - .‬ﺟـﺎي ﺧـﺎﻟﯽ؛ ﺟـﺎي ﺧﻠﻮت‪ .‬ﺟـﺎي ﻣﺨّﻠﯽ ‪ :‬از ﭼـﺎر ﭼﯿﺰ ﻣﮕـﺬر ﮔﺮ ﻋﺎﻗﻠﯽ و زﯾﺮك اﻣﻦ و ﺷـﺮاب ﺑﯿﻐﺶ ﻣﻌﺸﻮق و ﺟﺎي‬ ‫ﺧـﺎﻟﯽ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ ||‪ - .‬در اﺻـﻄﻼح ﺗﻮپ ﺑﺎزان ﻣﮑﺎن ﺑﺎزﯾﮕﺮ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎزﯾﮕﺮ آن را ﺗﺮك ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﺪ‪ - .‬ﺟﺎي ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮدن؛ اﯾﻦ ﻣﺼـﺪر‬ ‫در ﻣﻮردي ﺑﮑـﺎر ﻣﯿﺮود ﮐﻪ ﮐﺸﺘﯽ ﮔﯿﺮ ﯾـﺎ ﻣﺸﺖ ﺑﺎز از ﺟﻠﻮ ﺣﺮﯾﻒ در ﻣﯽ رود ﺗﺎ ﺣﻤﻠﻪء ﺣﺮﯾﻒ ﺑﯽ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺎﻧـﺪ‪ .‬و اﮔﺮ ﻣﻤﮑﻦ ﻫﻢ ﺷﻮد‬ ‫ﺣﺮﯾﻒ ﺧﻮد ﻧﯿﺰ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ آﯾـﺪ‪ .‬و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در وﻗﺖ ﮔﻼوﯾﺰ ﺷﺪن و ﻧﺰاع دو ﻃﺮف اﯾﻦ ﻣﺼﺪر ﻧﯿﺰ ﺑﻬﻤﯿﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﺸﻮد‪ - .‬ﺧﺎﻟﯽ‬ ‫از اﻏﺮاق؛ ﺑﺪون اﻏﺮاق‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ رازي ص‪ - .(51‬ﺧﺎﻟﯽ از ﻣﻌﻨﯽ؛ ﺑـﺪون ﻣﻌﻨﯽ‪ .‬ﺑﯽ ﻣﻌﻨﯽ ‪ :‬در ﻣﯿﺎن ﺻﻮﻣﻌﻪ ﺳﺎﻟﻮس ﭘﺮدﻋﻮي ﻣﻨﻢ ﺧﺮﻗﻪ‬ ‫ﭘﻮش ﺧﻮدﻓﺮوش ﺧﺎﻟﯽ از ﻣﻌﻨﯽ ﻣﻨﻢ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﺪاﯾﻊ(‪ - .‬ﺧﺎﻧﻪء ﺧﺎﻟﯽ؛ ﺧﺎﻧﻪء ﺑﯽ ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ :‬ﻣﻠﺤﺪ ﮔﺮﺳﻨﻪ در ﺧﺎﻧﻪء ﺧﺎﻟﯽ و ﻃﻌﺎم ﻋﻘﻞ‬ ‫ﺑﺎور ﻧﮑﻨﺪ ﮐﺰ رﻣﻀﺎن ﺑﮕﺮﯾﺰد‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ - .‬دﯾﮓ ﺧﺎﻟﯽ؛ دﯾﮓ ﺗﻬﯽ‪ - .‬ﺷﺎش ﺧﺎﻟﯽ؛ ﺑﻮل )ﺑﺰﺑﺎن اﻃﻔﺎل(‪ - .‬ﺷﮑﻢ ﺧﺎﻟﯽ؛ ﺷﮑﻢ‬ ‫ﮔﺮﺳـﻨﻪ ‪ :‬از ﺷـﮑﻢ ﺧﺎﻟﯽ ﭼﻪ ﻗﻮت آﯾﺪ و از دﺳﺖ ﺗﻬﯽ ﭼﻪ ﻣﺮوت؟ )ﺳـﻌﺪي ﮔﻠﺴﺘﺎن ||(‪ - .‬آﻧﮑﻪ ﺷﮑﻤﺶ ﺗﻬﯽ از ﻏﺬا ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﯽ ﻏﺬا ‪:‬‬ ‫ﺷﮑﻢ ﺧـﺎﻟﯽ ﭼﻮ ﻧﺮﮔﺲ ﺑـﺎش ﺗﺎ دﺳـﺘﺖ درم ﮔﺮدد‪.‬؟ ‪ -‬ﻇﺮف ﺧﺎﻟﯽ؛ ﻇﺮف ﺑﯽ ﻣﻈﺮوف‪ - .‬ﮔﻮﺷﻪء ﺧﺎﻟﯽ؛ ﮔﻮﺷﻪء ﺗﻬﯽ از ﯾﺎر و اﻏﯿﺎر ‪:‬‬ ‫در ﺧﺰﯾـﺪم ﺑﮕﻮﺷﻪ اي ﺧﺎﻟﯽ ﻓﺮض اﯾﺰد ﮔﺰاردم ﺣﺎﻟﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﻧﺎن ﺧﺎﻟﯽ؛ ﻧﺎن ﺑﯽ ﻗﺎﺗﻖ‪ .‬ﻧﺎن ﺑﯽ ﻧﺎﻧﺨﻮرش‪ .‬ﻧﺎن ﺗﻬﯽ‪ .‬ﻧﺎن ﭘﺘﯽ‪ .‬ﻗِﻔﺎر||‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 638‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﻣﺮد ﺑﯽ زن‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨـﺪراج(‪َ .‬ﻋَﺰب‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻟﻤﻨﺠـﺪ ||(‪ .‬زن ﺑﯽ ﺷﻮﻫﺮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨـﺪراج(‪.‬‬ ‫َﻋَﺰﺑَﻪ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻟﻤﻨﺠـﺪ ||(‪ .‬آﻧﮑﻪ درو ﮐﻨـﺪ و ﺑﺮﮐﻨـﺪ ﮔﯿﺎه ﺗﺮ را‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺎﻟﻮن‪ ،‬ﺧﺎﻟﯿﻦ ||‪ .‬ﻧﺎﻣﺰروع‪ .‬ﻏﯿﺮ ﻣﺴـﮑﻮن‪:‬‬ ‫دﺷﺖ ﺧـﺎﻟﯽ‪ .‬زﻣﯿﻦ ﺧـﺎﻟﯽ‪ .‬ﺻـﺤﺮاي ﺧـﺎﻟﯽ‪ .‬ﺑﯿﺎﺑﺎن ﺧﺸﮏ و ﺧﺎﻟﯽ ||‪ .‬ﺻﺎف‪ .‬ﺑﯽ آﻣﯿﺰش‪ .‬ﻣﺤﺾ‪ .‬ﺧﺎﻟﺺ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻏﯿﺮﻣﺨﻠﻮط‪.‬‬ ‫ﻧـﺎﻣﻤﺰوج ‪ :‬ﺑﺘﺎرﯾﮑﯽ دﻫـﺪ ﻣﮋده ﻫﻤﯿﺸﻪ روﺷـﻨﺎﺋﯿﻤﺎن ﮐﻪ از دﺷﻮارﻫﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﺧﺎﻟﯽ آﺳﺎﻧﻬﺎ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻧﺼـﯿﺤﺖ ﭼﻮ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻮد از‬ ‫ﻏﺮض ﭼﻮ داروي ﺗﻠـﺦ اﺳﺖ و دﻓﻊ ﻣﺮض‪ .‬ﺳـﻌﺪي)ﺑﻮﺳـﺘﺎن ||(‪ .‬آزاد‪ .‬رﻫﺎ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻣﺠﻮف‪ .‬ﻣﯿﺎن ﺗﻬﯽ ‪ :‬ﭼﻨﺪ زدن ﭼﻮن ﻧﯽ‬ ‫ﺧـﺎﻟﯽ ﺧﺮوش‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮودﻫﻠﻮي ||‪ُ .‬ﻣَﻌﱠﻄﻞ‪ .‬ﺑﯿﮑـﺎر‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﺑﻼﺷﺎﻏـﻞ‪ُ .‬ﻣﻬَﻤـ ﻞ ||‪ .‬ﺑﻼﻣـﺪﻋﯽ‪ .‬ﺑﯽ ﻣـ ّﺪﻋﯽ ||‪ .‬ﺑﺮي‪) .‬اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻟﻤﻨﺠـﺪ ||(‪ .‬ﺑﯽ ﺑﺎر‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﻣﮕﺮ ﺷﺘﺮ ﺧﺎﻟﯽ ﻧﻤﯿﺮود ||؟ زﻣﺎن ﮔﺬﺷـﺘﻪ‪ - (1) .‬ﭘﺮﻫﯿﺰ آب‪ :‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﮏ‬ ‫آب ﻣﯽ آورﻧـﺪ ﯾﺎ آﺑﭙﺎﺷـﯽ ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ ﺑﺮاي ﻫﺸـﺪار دادن و ﺑﺎﺧﺒﺮ ﮐﺮدن ﻣﺮدم از آن ﮐﻪ ﺧﯿﺲ ﻧﺸﻮﻧﺪ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ »ﭘﺮﻫﯿﺰ آب« ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻮاﻇﺐ‬ ‫ﺑﺎﺷﯿﺪ و دور ﺷﻮﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫)ِا( ﮔﻠﯿﻢ ﺑﺰرگ و ﻣﻨﻘﺶ و ﭘﺮزدار ﮐﻪ در اﯾﻦ زﻣـﺎن ﻗـﺎﻟﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ||‪ .‬داﯾﯽ و ﺧـﺎﻟﻮ ||‪ .‬ﭘﻮﺷﺎك‪ .‬ﺟﺎﻣﻪ‪ .‬ﻟﺒﺎس ||‪ .‬ﮐﻤﺎن َاﺑﺮو ||‪ .‬ﻟﻮا و‬ ‫ﻋﻠﻢ و راﯾﺖ ||‪ .‬ﺷﻌﻠﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫)ع ق( ﺗﻨﻬـﺎ ‪ :‬اﻣﯿﺮ ﺑﺮ ﺧﻀـﺮا رﻓﺖ و ﺧﻮاﺟﻪ ﺑﻄﺎرم دﯾﻮان ﺑﻨﺸـﺴﺖ ﺧﺎﻟﯽ)‪ (1‬و اﺳـﺘﺎدم را ﺑﺨﻮاﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﻣﯿﺮ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﻓﺮود‬ ‫ﺳﺮاي رﻓﺖ و ﻧﺸﺎط ﺷﺮاب ﮐﺮدي ﺧﺎﻟﯽ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص‪ - (1) .(406‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﻟﯽ ﻧﺸﺴﺘﻦ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺣﺴﻦ ﺑﯿـﮏ‪ .‬وي از ﺷـﻌﺮاي درﺑـﺎر ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮ ﭘﺎدﺷﺎه ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬وﻓﺎﺗﺶ ﺑﺴﺎل ‪ 1021‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺗﻔـﺎق اﻓﺘـﺎد و اﯾـﻦ ﺑﯿﺖ او‬ ‫راﺳﺖ‪ :‬ﻋﺸﻖ ﺧﻮﺑﺎن وﻓﺎﮐﯿﺶ ﻧﺪارد ﺳﻮدي ﺳﺮ آن ﺷﻮخ ﺑﮕﺮدم ﮐﻪ ﺟﻔﺎﮐﯿﺶ ﺑﻮد‪) .‬ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪ 3‬ص‪.(2019‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯽ ء ‪.‬‬



‫]ِلْء[ )ع ص( ﺷﺘﺮي ﮐﻪ ﻓﺮوﺧﻮاﺑـﺪ ﺑﯽ ﻋﻠﺘﯽ ﯾﺎ ﺣﺮوﻧﯽ ﮐﻨﺪ و ﻧﮕﺬارد ﺟﺎ را‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﻧﺎﻗﮥ ﺧﺎﻟﯽ ء‪) (1).‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪(1) .‬‬ ‫ ﻧﻌﺖ اﺳﺖ از ﺧﻸ‪.‬‬‫ﺧﺎﻟﯽ اﻟﺬﻫﻦ‪.‬‬



‫]ﯾُْﺬ ِذ[ )ع ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﺪون اﻃﻼع ﻗﺒﻠﯽ‪ .‬ﻋﺪم ﺳﺎﺑﻘﻪء ذﻫﻨﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻣﺮي‪ .‬اﻃﻼع ﻗﺒﻠﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯽ اﻟﺴﯿﺮ‪.‬‬



‫س[ )ع ص ﻣﺮﮐـﺐ( ﺗﻨﻬـﺎرو‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬در اﺻـﻄﻼح ﻣﻨﺠﻤـﺎن‪ :‬ﻗﻤﺮ را ﺧـﺎﻟﯽ اﻟﺴـﯿﺮ وﻗـﺘﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻧﻈﺮ ﻫﯿﭻ‬ ‫س‪ِ /‬‬ ‫]ِل ﯾُْﺲ َ‬ ‫ﮐﻮﮐﺐ ﺑﻪ او ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻫﺮﮔﺎه ﺣﯿﺎت ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﻣﺴـﻠﻮب ﮔﺮدد ﻫﯿﭻ ﮐﻮﮐﺐ را ﺑﺎ ﻃﺎﻟﻊ او ﺳـﻌﺪ ﯾﺎ ﻧﺤﺲ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫||ﮐﻮﮐﺒﯽ ﮐﻪ از ﮐﻮﮐﺒﯽ ﺑـﺎزﮔﺮدد در اول ﺑﺮج و ﺑﻬﯿـﭻ ﮐﻮﮐﺒﯽ ﻣﺘﺼﻞ ﻧﺸﻮد)‪ : (1‬اﺗﺼﺎﻻـت ﻓﻠﮏ داﻧﻢ و دل را ﺑﻘﯿﺎس ﺧﺎﻟﯽ اﻟﺴـﯿﺮ ز‬ ‫ﺷﯿﻄﺎن ﺑﺨﺮاﺳﺎن ﯾﺎﺑﻢ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺷﺪم از ﺳﻌﺪ اﺗﺼﺎل دو رﮐﻦ ﺧﺎﻟﯽ اﻟﺴﯿﺮ ز آﻓﺖ اﺷﺮار‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اﺟﺴﺎم وﺣﺶ ﮔﺸﺘﻪ ز ارواح ﺧﺎﻟﯽ اﻟﺴﯿﺮ‬ ‫از ﺗﯿﻎ ﺷﻪ ﮐﻪ دﯾﻦ را ﺳـﻌﺪ اﺳﺖ ز اﺗﺼـﺎﻟﺶ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - (1) .‬ﻫﺮﮔﺎه ﺳـﺘﺎره اي در ﺑﺮﺟﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺳـﺘﺎرهء دﯾﮕﺮ در آن ﺑﺮج درآﯾﺪ و ﺑﯽ‬ ‫ﻋﻤـﻞ ﮔﺮدد و از ﻋﻤـﻞ ﺧﺎﻟﯽ رود‪ .‬اﺑﻮرﯾﺤﺎن آرد‪ :‬ﮐﻮﮐﺒﯽ ﺑﺒﺮﺟﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺗﺎ او اﻧـﺪر آن ﺑﺮج ﺑﺎﺷـﺪ و ﺑﺮ ﻫﯿـﭻ ﮐﻮﮐﺐ ﻧﭙﯿﻮﻧـﺪد ﻫﺮﭼﻨﺪ‬ ‫اﯾﺸﺎن را ﻫﻤﯽ ﺑﯿﻨـﺪ او را ﺧﺎﻟﯽ اﻟﺴـﯿﺮ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬ﺧﻮاﻫﯽ ﻣﻨﺼـﺮف ﺑﺎﺷـﺪ از ﭘﯿﻮﻧـﺪي ﮐﻪ او را اﻧﺪر آن ﺑﺮج ﺑﻮده اﺳﺖ ﯾﺎ ﻧﻪ‪ .‬و او را ﺧﺎﻟﯽ‬ ‫اﻟﺴـﯿﺮ ﺑـﺪان ﻧـﺎم ﮐﺮدﻧـﺪي ﮐﻪ ﻣﯿـﺪان ﺧـﺎﻟﯽ ﯾـﺎﻓﺖ و ﺗﻨﻬـﺎ ﻫﻤﯽ رود ﺑﯽ ﻣﺸـﺎرﮐﺖ و اﻧﺒﺎزي ﺑﺎ ﺳـﺘﺎرﮔﺎن‪) .‬از اﻟﺘﻔﻬﯿﻢ اﺑﻮرﯾﺤﺎن ﺑﯿﺮوﻧﯽ‬ ‫ص‪.(491‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯿﺐ‪.‬‬



‫ِا)خ()‪ (1‬ﯾﮑﯽ از ﺷـﻬﺮﻫﺎي آﺳﯿﺎي ﺻﻐﯿﺮ ﺑﻮده و ﺑﺼﻮرت ﺧﺎﻟﯽ ﺑّﯿﻪ ﻧﯿﺰ ﺿﺒﻂ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در زﻣﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ دارﯾﻮش ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯽ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﻣﺘﺼـﺮﻓﺎت دوﻟﺖ اﯾﺮان ﺑﻮد‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج‪ 1‬ص‪ .(692‬اﺳـﻠﺤﻪء ﻣﺮدم ﺧﺎﻟﯿﺐ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮد از ﺳﭙﺮﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﮐﻪ از‬ ‫ﭘﻮﺳﺖ ﺧـﺎم ﮔـﺎو ﻧﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬اﯾﻨﻬﺎ ﻣﺴـﻠﺢ ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑـﺪو ﭼﻤﺎق دراز ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﭼﻮﺑﻬﺎي ﻟﯿﮑﯿﺎن ﻫﺎ ﺑﻪ آﻫﻦ ﺗﯿﺰ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯿﺸـﺪ‪ .‬ﺑﺮ ﺳـﺮ‬ ‫ﺧﻮدي داﺷـﺘﻨﺪ از ﻣﻔﺮغ ﺑـﺎ ﮔﻮﺷـﻬﺎ و ﺷﺎﺧﻬﺎي ﮔﺎو ﻧﺮ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﯿﻘﻪ اي از ﻣﻔﺮغ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺎﻗﻬﺎي اﯾﻦ ﻣﺮدم از ﭘﺎرﭼﻪ ﻫﺎي ﺳـﺮخ‬ ‫رﻧﮓ ﭘﻮﺷـﯿﺪه‪ .‬ﻣﺮدم ﺧﺎﻟﯿﺐ ﺟﺎﯾﯽ داﺷﺘﻨﺪ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ آﺋِﺮ)‪ (2‬ﮐﻪ اﻗﺎﻣﺘﮕﺎه ﻏﯿﺒﮕﻮي ﻣﺎرس اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺎرﯾـﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳـﺘﺎن ج‪ 1‬ص‪.(736‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯿﺐ ﻫﺎ ﺧﻮد ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻣﯿﮕﺬاردﻧﺪ و ﺧﻨﺠﺮي ﺑﺮ ﮐﻤﺮ ﻣﯽ ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎ آن اﺳﯿﺮان را ﻣﯿﮑﺸﺘﻨﺪ و ﭘﺲ از ﮐﺸﺘﻦ ﺳﺮ او را ﺑﺮﯾﺪه ﺑﻌﻼﻣﺖ ﻓﺘﺢ‬ ‫ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﯿﺒﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﺎدت آﻧﻬﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﻣﯽ داﻧﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ دﺷﻤﻦ آﻧﻬﺎ را ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ آواز ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪﻧﺪ و رﻗﺺ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ و در ﺟﻨﮓ‬ ‫ﻧﯿﺰه اي ﺑﮑﺎر ﻣﺒﯿﺮدﻧـﺪ ﮐﻪ ﭘﻨـﺞ ارش ﻃﻮل آن ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮدم در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﻬﺎ در ﻗﻼع ﺧﻮد ﻣﯿﻤﺎﻧﺪﻧـﺪ و ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﻣﯿﺪﯾﺪﻧـﺪ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﻬﺎ‬ ‫ﮔﺬﺷـﺘﻨﺪ از ﻗﻼع ﺑﯿﺮون آﻣـﺪه ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺟﻨﮕﯿﺪﻧـﺪ و ﮔﺎﻫﯽ ﺟﺎﻫﺎﯾﯽ ﺳـﻨﮕﺮ ﺑﺴـﺘﻪ آذوﻗﻪ را در آن ﻣﺤﻞ ﺟﻤﻊ ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ‪ .‬از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ‬ ‫ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﻬﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ در اﯾﻦ وﻻﯾﺖ آذوﻗﻪ ﺑـﺪﺳﺖ آرﻧـﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ آذوﻗﻪ اي ﮐﻪ از ﻣﺮدم ﺗﺎاوك ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺻـﺮف ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج‪ 2‬ص‪ .(1085‬ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺧﺎﻟﯿﺐ را ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ :‬ﻧﺎم ﻗﻮم ﻗﺪﯾﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ درﻧﺎﺣﯿﻪء ﺳـﯿﻨﻮب و آﻣﺎﺳـﯿﻪ واﻗﻊ‬ ‫در ﭘﺎﻓﻼﻏﻮﻧﯿﺎ ﺳـﮑﻮﻧﺖ داﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺑﻪ آﻫﻨﮕﺮي و ﭼﻠﯿﮏ ﺳﺎزي ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨـﺪ و ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن آﻧﻬﺎ را ﭼﻠﯿﮏ ﺳﺎز ﻣﯿﺨﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس‬ ‫اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪ 3‬ص‪.Chalybe. (2) - Aere - (1) .(2019‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻮدن‪.‬‬



‫]َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﻬﯽ ﺑﻮدن)‪ : (1‬ز دروﯾﺶ ﺧﺎﻟﯽ ﻧﺒﻮدي درش‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ - .‬ﺟﺎي ﻓﻼن ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻮدن‪.‬؛)‪ (2‬رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﺟﺎي‬ ‫ﻓﻼن ﺧﺎﻟﯽ ||‪ .‬ﺧﻠﻮت ﺑﻮدن ||‪ .‬ﺑﺨﻠﻮت ﺑﻮدن‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻮدن‪ .‬ﺑﺎ ﮐﺴـﯽ ﻧﺒﻮدن ||‪ .‬ﺧﺎﻟﺺ ﺑﻮدن‪ .‬ﺑﯽ آﻣﯿﻎ ﺑﻮدن ‪ :‬ﻧﺼﯿﺤﺖ ﭼﻮ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻮد از‬ ‫ﻏﺮض‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ - (1) .‬ﻣﻌـﺎﻧﯿﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي »ﺧـﺎﻟﯽ« در ﻣﻌﻨـﺎي وﺻـﻔﯽ ﯾـﺎد ﮐﺮدﯾﻢ ﻫﻤـﻮاره ﺑـﺎ ﻣﺼـﺪر »ﺑـﻮدن« ﻣﯽ آﯾـﺪ و ﻣﻌﻨﯽ‬ ‫ﻣﺼﺪري ﻣﯿﺪﻫﺪ‪ - (2) .‬اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ در ﻣﻮاردي اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﮔﻮﯾﻨـﺪه اي از ﻣﮑـﺎن ﺧﻮش )ﯾﺎ آﻧﮑﻪ ﺧﻮش ﻧﺒﻮده و ﺑﻤﺰاح ﺧﻮش‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ( ﺗﻮﺻـﯿﻒ ﻣﯿﮑﻨـﺪ و ﺑـﺎ آوردن »ﺟـﺎي ﺷـﻤﺎ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻮد« ﺗﺄﺳﻒ ﻣﯿﺨﻮرد )واﻗﻌًﺎ ﯾﺎ ﻣﺰاح ﮔﻮﻧﻪ( از اﯾﻨﮑﻪ ﭼﺮا ﻣﺨﺎﻃﺐ در آﻧﺠﺎ‬ ‫ﻧﺒﻮده اﺳﺖ و ﮔﺎﻫﯽ ﻫﻢ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ »ﺧﺎﻟﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ« اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﭼﻮن‪» :‬ﺟﺎي ﺷﻤﺎ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺎﻟﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﺎي ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻮد«‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯿﺠﯽ زاده‪.‬‬



‫]َد ‪ِ /‬د[ )ِاخ( از وزراي دورهء ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤـﺪﺧﺎن ﺛـﺎﻟﺚ ﭘﺎدﺷـﺎه ﻋﺜﻤـﺎﻧﯽ در ﻗﺮن ﯾﺎزدﻫﻢ ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي اﺳﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ‬ ‫ج‪ 3‬ص‪.(2019‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻦ‪.‬‬



‫]ﺧـﻮا ‪ /‬ﺧـﺎ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻃﻠﺐ ﺧﻠـﻮت ﮐﺮدن‪ .‬ﺗﻘﺎﺿـﺎي ﻣﻼﻗـﺎت ﺧﺼﻮﺻـﯽ ﮐﺮدن‪ .‬اﺳـﺘﺨﻼء‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( ‪:‬ﮔﻔﺘﻢ ﺑﯿﺎرﯾـﺪش‪،‬‬ ‫درآﻣﺪ و ﺧﺎﻟﯽ ﺧﻮاﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯽ داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫]َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﻬﯽ داﺷـﺘﻦ ‪ :‬اﻧﺪرون از ﻃﻌﺎم ﺧﺎﻟﯽ دار ﺗﺎ در او ﻧﻮر ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﯿﻨﯽ‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن ||(‪ .‬ﺧﻠﻮت ﮐﺮدن ﺑﺎ)‪ : (1‬اﻣﯿﺮ‬ ‫از ﺳـﺮاي ﺑﺮآﻣـﺪ و ﺑﺮ اﯾﺸﺎن ﺧﺎﻟﯽ داﺷﺖ ﺗﺎ ﻧﻤﺎز دﯾﮕﺮ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - (1) .‬ﺣﺮف اﺿـﺎﻓﻪء »ﺧﺎﻟﯽ داﺷـﺘﻦ« در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻠﻤﻪء »ﺑﺮ«‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯽ دﻣﺎغ‪.‬‬



‫]ِد[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﯽ ﻣﻐﺰ‪ .‬ﻧﺎﺑﺨﺮد‪) .‬اﺷﺘﯿﻨﮕﺎس(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯿﺪوﻣﯿﻮن‪.‬‬



‫]ُد[ )ِا( ﻣﺼﺤﻒ ﺧﺎﻟﯿﺪوﻧﯿﻮن اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﯿﺪوﻧﯿﻮن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯿﺪون‪.‬‬



‫)ِا( زرده ﭼﻮب‪ .‬زرده ﭼﺎو‪ .‬زرده ﭼﻮﺑﻪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ .(374‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﯿﺪوﻧﯿﻮن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯿﺪوﻧﯿﻮن‪.‬‬



‫)ِا( ﻟﻐﺘﯽ اﺳﺖ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ و ﻣﻌﻨﯽ آن ﺑﻌﺮﺑﯽ دواءاﻟﺨﻄﺎﻓﯽ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ دواي ﭘﺮﺳـﺘﻮك و آن ﻣﺎﻣﯿﺮان اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﭽﻪء ﭘﺮﺳﺘﻮك‬ ‫در آﺷـﯿﺎن ﻧﺎﺑﯿﻨـﺎ ﺷﻮد ﻣـﺎدرش ﺑﺮود و ﺷـﺎﺧﯽ از ﻣﺎﻣﯿﺮان ﺑﯿﺎورد و در آﺷـﯿﺎن ﻧﻬـﺪ ﺑﭽﻪء او ﺷـﻔﺎ ﯾﺎﺑـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻋﺮوق‬ ‫اﻟﺼﻔﺮ)‪ Chidoine - (1) .(1‬ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺻﻐﯿﺮ آن ﻣﺎﻣﯿﺮان و ﮐﺒﯿﺮ آن زردﭼﻮﺑﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯽ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ( ﺗﻬﯽ ﺷــﺪن‪) .‬ﻧــﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒــﺎء(‪ .‬ﻣﻄـﺎوﻋﻪء ﺧـﺎﻟﯽ ﮐﺮدن ‪ :‬ﺗﯿﺮ اﻧــﺪازد ﺑﺴـﻮي ﺳـﺎﯾﻪ او ﺗﺮﮐﺸــﺶ ﺧـﺎﻟﯽ ﺷـﻮد در‬ ‫] ُ‬ ‫ﺟﺴـﺘﺠﻮ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺣﻠﻖ ﺟﺎن از ﻓﮑﺮ ﺗﻦ ﺧﺎﻟﯽ ﺷﻮد آﻧﮕﻬﺎن روزﯾﺶ اﺟﻼﻟﯽ ﺷﻮد‪.‬ﻣﻮﻟﻮي ||‪ .‬ﺧﻠﻮت ﺷـﺪن ‪ :‬زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺮآﺳﺎي ﺑﺎ ﺷـﻬﺮه زن‬ ‫ﭼﻮ ﺧـﺎﻟﯽ ﺷﻮد ﺧـﺎﻧﻪ از اﻧﺠﻤﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬و ﺟﺎﯾﮕـﺎه ﭼﻮن ﺧﺎﻟﯽ ﺷﻮد‪ ...‬ﮐﻪ ﺟﻤﻌﯽ ﻧﺎدان ﻧﺪاﻧﻨـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص‪ .(99‬ﭼﻮ‬ ‫ﺑﺘﺨﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﯽ ﺷـﺪ از اﻧﺠﻤﻦ ﺑﺮﻫﻤﻦ ﻧﮕﻪ ﮐﺮد ﺧﻨـﺪان ﺑﻤﻦ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن ||(‪ .‬ﻣّﺒﺮي ﺷـﺪن‪ .‬ﺟﺪا ﺷﺪن ‪ :‬ﻣﯿﺮي ﺑﻮد آﻧﮑﻮ ﭼﻮ ﺑﮕﺮﻣﺎﺑﻪ‬ ‫درآﯾـﺪ ﺧﺎﻟﯽ ﺷﻮد از ﻣﻤﻠﮑﺖ و ﺟﺎه و ﺟﻼﻟﺶ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو ||‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺷـﺪن ‪ :‬ﺣﺴﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮐﻨﻮن وﻗﺖ ﺣﺞ اﺳﺖ ﺑﺮو ﺣﺞ ﺑﮕﺰار ﭼﻮن‬ ‫ﻓـﺎرغ ﺷﻮي ﺑﻤﺴـﺠﺪ ﺣﻨﯿﻒ رو ﭘﯿﺮي ﺑﯿﻨﯽ در ﻣﺤﺮاب ﻧﺸﺴـﺘﻪ‪ .‬وﻗﺖ ﺑﺮ وي ﺗﺒـﺎه ﻣﮑﻦ‪ ،‬ﺑﮕـﺬار ﺗـﺎ ﺧﺎﻟﯽ ﺷﻮد ﭘﺲ ﺑﺎ او ﺑﮕﻮ ﺗﺎ دﻋﺎ ﮐﻨـﺪ‪.‬‬ ‫)ﺗﺬﮐﺮة اﻻوﻟﯿﺎء ﺷـﯿﺦ ﻋﻄﺎر(‪ .‬ﭼﻮن وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﺷﺎم درآﻣﺪ آن ﻣﺮد ﺑﺮﻓﺖ و ﺧﻠﻖ ﺑﺎ وي ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ آن ﭘﯿﺮ ﺧﺎﻟﯽ ﺷﺪ ﭘﯿﺶ او رﻓﺘﻢ ﺳﻼم ﮐﺮد‪.‬‬ ‫)ﺗـﺬﮐﺮة اﻻوﻟﯿﺎء ﻋﻄﺎر ||(‪ .‬روان ﺷـﺪن ﺷـﮑﻢ ||‪ .‬رﻫﺎ ﺷﺪن و آزاد ﮔﺸـﺘﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﺎﻟﯽ ﺷﺪن ﺧﺎﻧﻪ ﯾﺎ ﺳـﺮاي؛ ﺑﺪون ﺳﺎﮐﻦ‬ ‫ﺷـﺪن آن‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﯿﺸـﺘﺮ در ﻣﻮردي ﺑﮑـﺎر ﻣﯿﺮود ﮐﻪ ﺧـﺎﻧﻪء اﺳﺘﯿﺠـﺎري ﺑـﺪون ﻣﺴـﺘﺄﺟﺮ ﺷﻮد‪ - .‬ﺧـﺎﻟﯽ ﺷـﺪن ﺷـﻬﺮ از ﻣﺮدم؛ ﺑـﺪون‬ ‫ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺷﺪن ﺷﻬﺮ‪ .‬ﺷﻐﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﻬﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﭘﺮداﺧﺘﻦ از‪َ .‬ﺗﺨﻠَﯿﻪ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( ‪ :‬زﯾﺒﺎ ﻧﻬﺎد ﻣﺠﻠﺲ و ﺧﺎﻟﯽ ﺑﮑﺮده ﺟﺎي)‪ (1‬ﺳﺎز‬ ‫] َ‬ ‫ﺷﺮاب ﭘﯿﺶ ﻧﻬﺎده رده رده‪ .‬ﺷﺎﮐﺮي ﺑﺨﺎري )از ﺻﺤﺎح اﻟﻔﺮس(‪ .‬ﮔﺮ ﺗﻮ اﯾﻦ اﻧﺒﺎن ز ﻧﺎن ﺧﺎﻟﯽ ﮐﻨﯽ ﭘﺮ ز ﮔﻮﻫﺮﻫﺎي اﺟﻼﻟﯽ ﮐﻨﯽ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﮐﺮدﯾﻢ ﺑﺴـﯽ ﺟـﺎم ﻟﺒـﺎﻟﺐ ﺧـﺎﻟﯽ ﺗـﺎ ﺑﻮ ﮐﻪ ﻧﻬﯿﻢ ﻟﺐ ﺑﺮ آن ﻟﺐ ﺣـﺎﻟﯽ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )رﺑﺎﻋﯿـﺎت(‪ - .‬ﺗﻔﻨﮓ ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮدن؛ ﮔﻠﻮﻟﻪء ﺗﻔﻨﮓ را رﻫﺎ‬ ‫ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻔﻨﮓ ﭘﺮ ﮐﺮدن‪ - .‬دل ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮدن؛ درد دل ﮔﻔﺘﻦ‪ .‬دل را از ﻏﻢ ﭘﺮداﺧﺘﻦ ||‪ - .‬ﺗﺮﺳﺎﻧﯿﺪن‪ - .‬ﻇﺮف ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮدن؛ ﻇﺮف‬ ‫را ﺗﻬﯽ ﮐﺮدن ||‪ .‬ﺧﻠﻮت ﮐﺮدن ‪ :‬ﭼﻮن ﺧﻮاﻧﻬﺎ ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ و اﻋﯿﺎن درﮔﺎه ﭘﺮاﮐﻨﺪن ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻠﻄﺎن ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮد و ﻋﺒﺪوس را ﺑﺨﻮاﻧﺪ و دﯾﺮ‬ ‫ﺑﺪاﺷﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص‪ .(252‬و اﮔﺮ ﻣﻬﻤﯽ ﺑﻮدي ﯾـﺎ ﻧﺒﻮدي ﺑﺮ ﻣﻦ ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮدي و ﮔﻔﺘﯽ دوش ﭼﻪ ﮐﺮدي و ﭼﻪ ﺧﻮردي و‬ ‫ﭼﻮن ﺧﻔﺘﯽ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ دو ﺗﻦ ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺣﺎﻟﻬﺎ ﺑﺎزﮔﻔﺘﻨﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص ‪ .(394‬ﺑﺨﺖ اﻟﻨﺼﺮ )ﺑﺨﺖ ﻧﺼﺮ(‬ ‫ﮔﻔﺖ ﺑﺎ داﻧﯿﺎل ﻣﻦ ﺧﻮاﺑﯽ دﯾﺪه ام ﮐﻪ ﻣﯿﺦ زدم‪ .‬داﻧﯿﺎل ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺠﻠﺲ ﺧﺎﻟﯽ ﮐﻦ‪) .‬ﻗﺼـﺺ اﻻﻧﺒﯿﺎ ص ‪ .(184‬ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮد ﺷﺎه و ﺷﺪ‬ ‫ﺑﺮون ﺗﺎ ﺑﭙﺮﺳﺪ از ﮐﻨﯿﺰك او ﻓﺴﻮن‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﺎل ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮﮔﻮي‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ار ﻣﻠﮏ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﺧﺎﻟﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﮐﺪﺧﺪاي ﺧﻮﯾﺶ ﻧﺎﺻـﺮاﻟﺪﯾﻦ ﮐﻤﺎل را ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺟﺎ ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳـﻼﺟﻘﻪء ﮐﺮﻣﺎن ||(‪ .‬روان ﮐﺮدن‬ ‫ﺷﮑﻢ ||‪ .‬ﺗﺮك ﮐﺮدن‪ .‬ﮔﺬاﺷﺘﻦ ||‪ .‬ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺘﻦ‪ .‬ﺑﺮﺑﺎد دادن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬ن ل‪ :‬زﯾﺒﺎ ﻧﻬﺎد ﻣﺠﻠﺲ و ﺧﺎﻟﯽ ﮔﺰﯾﺪه ﺟﺎي‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯿﮓ‪.‬‬



‫)ص‪ِ ،‬ا( ﻧﺎﻇﺮ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺳﻔﺮه و ﻣﯿﺰ ﺑﺰرﮔﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﺷﺘﯿﻨﮕﺎس(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯽ ﮔﺬاردن‪.‬‬



‫گ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﻟﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻦ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫] ُ‬ ‫ﺧﺎﻟﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫گ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺗﻬﯽ ﮔﺬاﺷـﺘﻦ‪ - .‬ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﯽ ﮔﺬاﺷـﺘﻦ؛ ﺧﺎﻧﻪ را ﺑـﺪون ﺳﺎﮐﻦ ﮔﺬاﺷـﺘﻦ‪ .‬در ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺴـﯽ ﻧﮕﺬاﺷـﺘﻦ ‪ :‬ﺑﻬﯿﭻ ﺣﺎل‬ ‫] ُ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﯽ ﻧﺘﻮان ﮔﺬاﺷﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص‪.(515‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯽ ﮔﺮداﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫گ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺗﻬﯽ ﮐﺮدن از ﭼﯿﺰي‪ - .‬ﺧـﺎﻟﯽ ﮔﺮداﻧﯿـﺪن ﺳـﺮاي ﯾـﺎ ﺧـﺎﻧﻪ؛ ﺧـﺎﻧﻪ را ﺗﺨﻠﯿﻪ ﮐﺮدن‪ .‬ﺳﺎﮐﻨـﺎن ﺧﺎﻧﻪ را از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺮون‬ ‫] َ‬ ‫ﺑﺮدن‪ - .‬ﺧﺎﻟﯽ ﮔﺮداﻧﯿﺪن ﻣﺠﻠﺲ؛ ﻣﺠﻠﺲ را ﺧﻠﻮت ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﺠﻠﺲ را ﺑﯽ اﻏﯿﺎر ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯽ ﮔﺮدﯾﺪن‪.‬‬



‫گ دي َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﻬﯽ ﺷﺪن از ﭼﯿﺰي‪َ .‬ﺗَﻌّﺮي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب()‪ - .(1‬ﺧﺎﻟﯽ ﮔﺮدﯾﺪن ﺳﺮاي ﯾﺎ ﺧﺎﻧﻪ؛ ﺑﺪون ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺪن آن)‪.(2‬‬ ‫] َ‬ ‫ ﺧﺎﻟﯽ ﮔﺮدﯾـﺪن ﻣﺠﻠﺲ؛ ﺧﻠﻮت ﺷﺪن آن‪ .‬ﺑﺪون ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ و اﻏﯿﺎر ﺷﺪن آن‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﻣﺼﺪر ﻣﻄﺎوﻋﻪء ﻣﺼﺪر »ﺧﺎﻟﯽ ﮔﺮداﻧﯿﺪن« اﺳﺖ‪.‬‬‫)‪ - (2‬ﻓﻊ اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﯿﺸﺘﺮ در وﻗﺘﯽ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪء اﺳﺘﯿﺠﺎري ﺑﺪون ﻣﺴﺘﺄﺟﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯿﮕﺮي‪.‬‬



‫گ[ )ﺣــﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐــﺐ( ﺿــﺒﻂ دﯾﮕﺮ »ﺧــﻮاﻟﯿﮕﺮي« ﺑﻤﻌﻨﯽ »آﺷــﭙﺰي« اﺳــﺖ ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﮔﻔـﺖ ﻣــﺎ را ﺑـﻪ ﻧﯿــﮏ اﺧــﺘﺮي ﺑﺒﺎﯾــﺪ ﺑﺮ ﺷــﻪ‬ ‫] َ‬ ‫ﺑﺨﺎﻟﯿﮕﺮي)‪.(1‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺒﺎزار ﺧﺎﻟﯿﮕﺮي ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺷـﺘﺎﻟﻨﮓ ﺑﺎ ﮐﻌﺒﺘﯿﻦ ﺑﺎﺧﺘﻦ‪ .‬اﺳـﺪي )ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻮاﻟﯿﮕﺮي ﺷﻮد‪- (1) .‬‬ ‫در ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ چ ﺑﺮوﺧﯿﻢ اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﮔﻔﺖ ﻣﺎ را ﺑﺨﻮاﻟﯿﮕﺮي ﺑﺒﺎﯾﺪ ﺑﺮ ﺷﺎه رﻓﺖ آوري‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ )ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ چ ﺑﺮوﺧﯿﻢ‬ ‫ج‪ 1‬ص‪.(35‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯽ ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫گ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﻬﯽ ﺷـﺪن‪ .‬ﺧﺎﻟﯽ ﮔﺮدﯾـﺪن ‪ :‬ﻫﺮاة از ﺷﻮاﯾﺐ ﻧﺰاع و ﻇﻠﻢ ﻣﺘﻌﺪﯾﺎن ﺧﺎﻟﯽ ﮔﺸﺖ و ﺑﻌﺪل واﻓﺮ ﺳـﻠﻄﺎن ﺣﺎﻟﯽ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫] َ‬ ‫)ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﻟﯽ ﮔﺮدﯾﺪن« و ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت آن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯽ ﻣﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫]َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﻬﯽ ﻣﺎﻧـﺪن از ||‪ .‬ﺑﯽ اﻫﻞ و ﻣﺮدم ﺷﺪن‪ .‬ﺑﯽ ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺪن‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﺑﻼد از ﻣﺮدم ﺧﺎﻟﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺷـﻐﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب||(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪن؛ از ﻋﻬﺪهء ﮐﺎري ﺑﺮآﻣﺪن ‪ :‬ﺧﺪﻣﺘﮑﺎر اﮔﺮﭼﻪ ﻓﺮوﻣﺎﯾﻪ ﺑﺎﺷﺪ از دﻓﻊ ﻣﻀﺮﺗﯽ‪ ...‬ﺧﺎﻟﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯽ ﻧﺸﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫ش َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﺨﻠﻮت ﻧﺸﺴـﺘﻦ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺸﺴـﺘﻦ ‪ :‬اﯾﻦ ﺳﻪ ﺗﻦ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻨﺸﺴـﺘﻨﺪ و ﻣﻨﺸﻮر و ﻣﻮاﺿـﻌﻪء ﺟﻮاﺑﻬﺎ ﻧﺒﺸـﺘﻪ و ﻫﺮ دو ﺑﺘﻮﻗﯿﻊ‬ ‫]ِن َ‬ ‫ﻣﺆﮐﺪﺷـﺪه ﺑﺎ اﺣﻤـﺪ ﺑﺮدﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص‪ .(280‬دﯾﮕﺮ روز ﺷـﺒﮕﯿﺮ ﻣﺮا ﺑﺨﻮاﻧـﺪ رﻓﺘﻢ ﺧﺎﻟﯽ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻪ ﮐﺮدي؟‬ ‫آﻧﭽﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺘﻤﺎﻣﯽ ﺑﻪ او ﺑﺎزﮔﻔﺘﻢ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﺮوﯾﺪ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻨﺸﯿﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه دﺑﯿﺮان اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص‪.(372‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯿﮥ‪.‬‬



‫]َي[ )ع ص( ﺗـﺄﻧﯿﺚ ﺧـﺎﻟﯽ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬زن ﺑﯿﮑﺎر و ﺑﯽ ﻋﻤﻞ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﮔﺬﺷـﺘﻪ‪ .‬ﻏﺎﺑﺮ‪ .‬ﻣﺎﺿـﯽ‪ .‬ﻣﻨﻪ ‪ :‬ﻗﺮون‬ ‫ﺧﺎﻟﯿﮥ‪ ،‬اﻣﻢ ﺧﺎﻟﯿﮥ‪ ،‬اﯾﺎم ﺧﺎﻟﯿﮥ‪ .‬ﮐﻠﻮا واﺷﺮﺑﻮا ﻫﻨﯿﺌًﺎ ﺑﻤﺎ اﺳﻠﻔﺘﻢ ﻓﯽ اﻻﯾﺎم اﻟﺨﺎﻟﯿﮥ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(69/25‬ﺗﺎ ﺑﺮ ﺳﻨﻦ ﻣﻠﻮك ﻣﺎﺿﯿﻪ ﻫﻤﯽ رود و رﻋﺎﯾﺎ‬ ‫را ﺑﺮﻗﺮار ﻗﺮون ﺧﺎﻟﯿﻪ ﻫﻤﯽ دارد‪) .‬ﭼﻬﺎر ﻣﻘﺎﻟﻪء ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻋﺮوﺿﯽ(‪ .‬در ﻋﻬﻮد ﻣﺎﺿﯿﻪ و اﻣﻢ ﺧﺎﻟﯿﻪ‪) .‬ﺳﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ ص‪.(299‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯿﻪ‪.‬‬



‫]َي[ )ع ص( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻟﯿﮥ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯿﻪ‪.‬‬



‫]َي[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻃـﺎﯾﻔﻪ اي از ﻋﺸـﺎﯾﺮ ﮐﺮد ﮐـﻪ در اﻃﺮاف ﺟﺒـﺎل ﻣﻘﯿﻤﻨـﺪ و از ﻧﺴـﻞ ﻣﻀــﺮﺑﻦ ﻧﺰار ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾـﺦ ﮐﺮد رﺷـﯿﺪ ﯾﺎﺳـﻤﯽ‬ ‫ص‪.(111‬‬ ‫ﺧﺎﻟﯽ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫]َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﻬﯽ ﯾﺎﻓﺘﻦ ‪ :‬ﻫﻤﯽ ﺟﺴﺖ و روزﯾﺶ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﯿﺎﻓﺖ ﺑﻤﺮدي ﺑﮕﻔﺘﺎر اﻧﺪر ﺷﺘﺎﻓﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ ||‪ .‬ﺑﺨﻠﻮت ﯾﺎﻓﺘﻦ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬ ‫اِﺧﻼـء‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )ﺗـﺎج اﻟﻤﺼـﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( ‪:‬ﭘﺲ وزﯾﺮ اﺑﻮﻋﺒـﺪاﷲ ﻣﻬـﺪي را ﺧـﺎﻟﯽ ﺑﯿـﺎﻓﺖ‪ ،‬آﻏـﺎﻟﺶ ﮐﺮد‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ‬ ‫اﻟﺘﻮارﯾﺦ واﻟﻘﺼﺺ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎم‪.‬‬



‫)ص‪ِ ،‬ا( ﻧـﺎﭘﺨﺘﻪ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪) (373‬ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻧﭙﺨﺘﻪ‪ .‬ﻏﯿﺮﻣﻨﻀﻮج‪ .‬ﻧﻘﯿﺾ ﭘﺨﺘﻪ‪.‬‬ ‫)ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﭘﺨﺘﻪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ رﺷـﯿﺪي( ‪ :‬ﻧﺸﺎﯾـﺪ ﺧﺎم ﺧﻮردن ﭘﯿﺶ‬ ‫آﺗﺶ ﭼﺮا ﺑﺎﺷـﯽ ﺑﺸـّﻂ و ﻧﯿﻞ ﻋﻄﺸﺎن‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬آﺗﺶ دادت ﺧـﺪاي ﺗﺎ ﻧﺨﻮري ﺧﺎم ﻧﺰ ﻗﺒﻞ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﺑـﺪو ﺳـﺮ و دﺳـﺘﺎر‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪.‬‬ ‫ﻣﺠﻠﺲ آزادﮔﺎن را از ﮔﺮاﻧﯽ ﭼﺎره ﻧﯿﺴﺖ ﻫﯿﻦ ﮐﻪ آﻣـﺪ ﺧﺎم دﯾﮕﺮ دﯾﮓ دﯾﮕﺮ ﺑﺮﻧﻬﯿﺪ‪ .‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﺧﻮﯾﺶ را ﭼﻮن ﺧﺎم ﺗﻮ دﯾﺪم ز ﺷـﺮم ﺑﺎ‬ ‫دل ﺑﺮﯾـﺎن ﺷـﺪم اي ﺟﺎن ﻣﻦ‪.‬ﻋﻄﺎر‪ .‬ﺧﻮش ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺑﻪ از ﺧﺎم‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮودﻫﻠﻮي‪ - .‬ﺧﺸﺖ ﺧﺎم؛ ﺧﺸﺖ ﻧﺎﭘﺨﺘﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻞ آﺟﺮ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺸﺖ ﭘﺨﺘﻪ ‪ :‬آﻧﭽﻪ در آﯾﻨﻪ ﺟﻮان ﺑﯿﻨﺪ ﭘﯿﺮ در ﺧﺸﺖ ﺧﺎم آن ﺑﯿﻨﺪ‪.‬؟ ‪ -‬ﺷـﯿﺮ ﺧﺎم؛ ﺷﯿﺮ ﺣﺮارت ﻧﺪﯾﺪه‪ .‬ﻟﺒﻦ اﻟﺤﻠﯿﺐ‪- .‬‬ ‫ﮔﻮﺷﺖ ﺧﺎم؛ ﮔﻮﺷﺖ ﻧﭙﺨﺘﻪ‪ - .‬ﻧﯿﻢ ﺧﺎم؛ ﻧﯿﻢ ﭘﺨﺘﻪ‪ .‬ﻧﯿﻢ ﭘﺰ‪ .‬ﻧﻪ ﻏﯿﺮﻣﻄﺒﻮخ ﻧﻪ ﻣﻄﺒﻮخ ‪ :‬ﺷﺪ آن ﭼﺮم ﻧﺎﭘﺨﺘﻪء ﻧﯿﻢ ﺧﺎم ﺑﺪرد ﺑﺨﺎﯾﺪ ﺑﺤﺮﺻـﯽ‬ ‫ﺗﻤﺎم‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﻧﺎرس‪ .‬ﻧﺮﺳـﯿﺪه )ﻣﻘﺼﻮد در دﻣﻠﻬﺎﺳﺖ( ‪ :‬و ﺗﺎ آﻣﺎس ﺧﺎم ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻏـﺬا ﮐﺸـﮑﺎب و‪ ...‬ﺑﺎﯾﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬اﮔﺮ‬ ‫ﻣـﺎده ﺧـﺎم ﺗﺮ ﺑﺎﺷـﺪ ﺿـﻤﺎد از ﮐﺮﻧﺐ ﭘﺨﺘﻪ و ﺑﺮگ ﺑﺎدﯾﺎن ﭘﺨﺘﻪ و ﮐﻮﻓﺘﻪ ﺳﺎزﻧـﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬و اﮔﺮ ﻏﻠﯿﻆ و ﺧﺎم و ﻣﺨﺎﻃﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ )ﻧﺰﻟﻪ( ﻗﻮﻟﻨـﺞ ﺗﻮﻟـﺪ ﮐﻨـﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸـﺎﻫﯽ ||(‪ .‬ﮐﺎر ﺳـﺮﺑﺮاه ﻧﺸـﺪه‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺑﺲ در ﻃﻠﺐ ﺗﻮ دﯾﮓ‬ ‫ﺳﻮدا ﭘﺨﺘﯿﻢ و ﻫﻨﻮز ﮐﺎر ﻣﺎ ﺧﺎم‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺗﺮﺟﯿﻌﺎت(‪ - .‬ﮐﺎر ﺧﺎم؛ ﮐﺎر ﺳـﺮ ﺑﺮاه ﻧﺸﺪه‪ .‬ﮐﺎر ﻧﺎﭘﺨﺘﻪ ‪ :‬ﺑﺪو ﮔﻔﺖ ﮐﺰ ﭼﻪ ز ﺑﻬﺮام ﻧﺎم ﻧﺒﺮدي‬ ‫و ﺑﮕـﺬاﺷﺘﯽ ﮐﺎر ﺧﺎم‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﮋﺑﺮي ﮐﻪ آورده ﺑﻮدي ﺑـﺪام رﻫﺎ ﮐﺮدي از دﺳﺖ و ﺷـﺪ ﮐﺎر ﺧﺎم‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬رﻋﻮﻧﺖ در دﻣﺎغ از دام‬ ‫ﺗﺮﺳﻢ ﻃﻤﻊ در دل ز ﮐـﺎر ﺧـﺎم ﺗﺮﺳﻢ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ز ﮐﺎر ﺧﺎم ﮐﺴـﯽ ﺳﻮدي ﻧـﺪاردﺟﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﺑﯽ اﺻﻞ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺑﯿﻬﻮده‪.‬‬ ‫ﯾـﺎوه‪ .‬ﺑﯽ رﺑـﻂ ‪ :‬ور آزاد ﺑﺸـﻨﯿﺪ ﮔﻔﺘـﺎر اوي ﻫﻤﻪ ﺧـﺎم داﻧﺴﺖ ﭘﯿﮑﺎر اوي‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬وزﯾﻦ ﻫﺮ ﭼﻪ ﮔﻮﯾﻢ ﭘﮋوﻫﺶ ﮐﻨﯿـﺪ اﮔﺮ ﺧﺎم ﺑﺎﺷـﺪ‬ ‫ﻧﮑﻮﻫﺶ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬دژم ﮔﯿﻮ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ از ﭘﯿﺶ اوي ﮐﻪ ﺧﺎم آﻣﺪش داﻧﺶ و ﮐﯿﺶ اوي‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻧﺸﺎﯾﺪ درﻧﮓ اﻧﺪرﯾﻦ ﮐﺎر ﻫﯿﭻ‬ ‫ﮐﻪ ﺧﺎم آﯾـﺪ آﺳﺎﯾﺶ اﻧـﺪر ﺑﺴـﯿﺞ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﯾﺎوه ﻫﻤﻪ ﺧﺎم و ﻫﻤﻪ ﺳـﺴﺖ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺑﺎژﮔﻮﻧﻪ ﺗﺎ ﭘﺴﺎوﻧﺪ)‪.(1‬ﻟﺒﯿـﺒﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﻋﻬـﺪ آن ﺧﺴﺎن ﺧﺎم ﺑﺎﺷـﺪ ﺧﺎم و زﺷﺖ و ﻧﺎرﺳﺎن‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ - .‬آرزوي ﺧﺎم؛ آرزوي ﻧﺎﭘﺨﺘﻪ ‪ :‬ﺑﺴﻮﺧﺘﯿﻢ در اﯾﻦ آرزوي ﺧﺎم و ﻧﺸﺪ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ اﻧـﺪﯾﺸﻪء ﺧﺎم؛ اﻧـﺪﯾﺸﻪء ﺑﯽ اﺻﻞ‪ .‬اﻧـﺪﯾﺸﻪء ﺑﺎﻃﻞ‪ .‬اﻧـﺪﯾﺸﻪ ﻧﺎﭘﺨﺘﻪ ‪ :‬اﻣﺮوز ﯾﻘﯿﻨﻢ ﺷـﺪ ﮐﺎﻧـﺪﯾﺸﻪء ﺧﺎم اﺳﺖ آن‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - .‬ﺑﻬﺎﻧﻪء ﺧﺎم؛‬‫ﺑﻬﺎﻧﻪء ﺑﯽ اﺻﻞ‪ .‬ﺑﻬﺎﻧﻪء ﻧﺴـﻨﺠﯿﺪه‪ .‬ﺑﻬﺎﻧﻪء ﺑﯿﻬﻮده ‪ :‬ﺳـﯿﺮ آﻣﺪم از ﺑﻬﺎﻧﻪء ﺧﺎم ﺗﻮ ﻣﻦ ﺑﺮ ﯾﺦ اﮐﻨﻮن ﻧﮕﺎﺷـﺘﻢ ﻧﺎم ﺗﻮ ﻣﻦ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ - .‬ﺗﻤﻨﺎي ﺧﺎم؛‬ ‫آرزوي ﺧـﺎم‪ .‬آرزوي ﻧـﺎﭘﺨﺘﻪ ‪ :‬ﻫﻤﻪ ﮐـﺎرم ﮐﻪ ﺑﯽ ﺗﻮ ﻧﺎﺗﻤـﺎم اﺳﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﺧـﺎم از ﺗﻤﻨﺎﻫـﺎي ﺧﺎم اﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺧﯿﺎل ﺧﺎم؛ ﺳﻮداي ﺧﺎم‪.‬‬ ‫اﻧـﺪﯾﺸﻪء ﺧـﺎم‪ - .‬دﻋﻮي ﺧـﺎم؛ دﻋﻮي ﺑﯽ اﺻﻞ‪ .‬دﻋﻮﯾﯽ ﮐﻪ از روي ﻧﺎﭘﺨﺘﮕﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ - .‬ﺳـﺨﻦ ﺧﺎم؛ ﮔﻔﺘﺎر ﻧﺎﺳـﻨﺠﯿﺪه‪ .‬ﮔﻔﺘﺎر ﺧﺎم ‪ :‬ﺑـﺪو‬ ‫ﮔﻔﺖ ﺟﻤﺸﯿﺪ ﮐﺎي ﺧﻮﺷﺨﺮام ﻧﺰﯾﺒﺪ ز ﺗﻮ اﯾﻦ ﺳﺨﻨﻬﺎي ﺧﺎم‪.‬اﺳﺪي‪ - .‬ﺳﺨﻦ ﺧﺎم ﮔﻔﺘﻦ؛ ﮐﻼم ﺑﯿﻬﻮده و ﻧﺎﺳﻨﺠﯿﺪه ﮔﻔﺘﻦ‪ .‬ﮐﻼم ﺑﯽ اﺻﻞ‬ ‫ﺑﺮ زﺑﺎن راﻧﺪن ‪ :‬ﭘﯿﺮي ﮐﻪ ﺑﺴﺎﻟﯽ ﺳﺨﻨﯽ ﺧﺎم ﻧﮕﻮﯾﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ او ﺧﺎم و ﺳﺒﮏ ﺳﻨﮓ و ﺳﺒﮑﺴﺎر‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ - .‬ﺳﻮداي ﺧﺎم؛ ﺳﻮداي ﺑﯽ اﺻﻞ‪.‬‬ ‫ﺳﻮداي ﺑﺎﻃﻞ‪ .‬ﺳﻮداي ﻧﺎﭘﺨﺘﻪ ‪ :‬اﻓﺴﻮس ﺧﻠﻖ ﻣﯿﺸـﻨﻮم در ﻗﻔﺎي ﺧﻮﯾﺶ ﮐﺎﯾﻦ ﭘﺨﺘﻪ ﺑﯿﻦ ﮐﻪ در ﺳـﺮ ﺳﻮداي ﺧﺎم ﺷﺪ‪ .‬ﺳﻌﺪي‪ - .‬ﻃﻤﻊ ﺧﺎم؛‬ ‫ﻃﻤﻊ ﺑﯿﻬﻮده‪ .‬ﻃﻤﻊ ﻧﺎﭘﺨﺘﻪ ‪ :‬دﯾﺪ ﮐﻪ درداﻧﻪ ﻃﻤﻊ ﺧﺎم ﮐﺮد ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ اﻓﮑﻨﺪهء اﯾﻦ دام ﮐﺮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻃﻤﻊ ﺧﺎم اﯾﻦ ﺑﺨﻮر ﺧﺎم اي ﭘﺴـﺮ ﺧﺎم‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 639‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺧﻮردن ﻋﻠﺖ آرد در ﺑﺸـﺮ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﭘـﺎﯾﻪ ﭘـﺎﯾﻪ رﻓﺖ ﺑﺎﯾـﺪ ﺳﻮي ﺑـﺎم ﻫﺴﺖ ﺟﺒﺮي ﺑﻮدن اﯾﻨﺠـﺎ ﻃﻤﻊ ﺧﺎم‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ - .‬ﻓﮑﺮ ﺧﺎم؛ ﻓﮑﺮ ﻧﺎﭘﺨﺘﻪ‪.‬‬ ‫ﻓﮑﺮ ﺑﯽ اﺻﻞ‪ - .‬ﻗﻮل ﺧﺎم؛ ﺳـﺨﻦ ﺧﺎم‪ .‬ﮔﻔﺘﺎر ﺧﺎم ‪ :‬ﺑﺮ ﯾﺦ ﺑﻨﻮﯾﺲ ﭼﻮن ﮐﻨﺪ وﻋﺪه ﮔﻔﺘﺎر ﻣﺤﺎل و ﻗﻮل ﺧﺎﻣﺶ را‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ - .‬ﮐﺎﻏﺬ‬ ‫ﺧـﺎم؛ ﮐﺎﻏـﺬ ﺑﯿﻬﻮده‪ .‬ﮐﺎﻏـﺬ ﭘـﺎره ‪ :‬ﮐﺎﻏـﺬ ﺧـﺎم ﺷـﮑﺮﭘﯿﭻ ﺑﻮد ﮐﺎﻏـﺬ ﭘﺨﺘﻪ ﺑﻮد ﻣﻌﻨﯽ ﭘﯿـﭻ‪.‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ‪ - .‬ﮔﻔﺘـﺎر ﺧـﺎم؛ ﻗﻮل ﻧـﺎﭘﺨﺘﻪ‪ .‬ﮔﻔﺘﺎر‬ ‫ﻧﺴـﻨﺠﯿﺪه‪ .‬ﻗﻮﻟﯽ ﮐﻪ در ذﻫﻦ ﻧﻀﺞ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ ‪ :‬ﺑﺪو ﮔﻔﺖ ﺷﺎه آﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﯽ ﮔﺬﺷﺖ ز ﮔﻔﺘﺎر ﺧﺎﻣﺖ ﻧﮕﺸﺖ آب دﺷﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﮕﻮﯾﺶ ﮐﻪ‬ ‫در ﺟﻨـﮓ ﻣﺮدن ﺑﻨـﺎم ﻣﺮا ﺑﻬﺘﺮ آﯾـﺪ ز ﮔﻔﺘـﺎر ﺧـﺎم‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﺮ ﮐﻮ ﻗﺮﯾﻦ ﺗﺴﺖ ﻧﺒﯿﻨـﺪ ز ﺗﻮ ﻣﮕﺮ ﮐﺮدارﻫـﺎي ﻧﺎﺧﻮش و ﮔﻔﺘﺎرﻫﺎي ﺧﺎم‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺣﺬر ﮐﻦ ز ﻋﺎم و ز ﮔﻔﺘﺎر ﺧﺎم ﮔﺮت ﻣﯿﻞ زي ﻣﺬﻫﺐ ﺣﯿﺪر اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ - .‬ﻫﻮس ﺧﺎم؛ ﻫﻮس ﻧﺎﭘﺨﺘﻪ‪ .‬ﻫﻮس ﺑﯿﻬﻮده‪.‬‬ ‫ﻫﻮس ﺑﯽ اﺻـﻞ ||‪ .‬ﮐـﺎل‪ .‬ﻧـﺎرس )ﻣﻘﺼﻮد در ﻣﯿﻮه اﺳﺖ(‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻓـﺞ‪ .‬ﻧﺮﺳـﯿﺪه‪ .‬ﻣﯿﻮهء ﻧﭙﺨﺘﻪ ‪ :‬ﻧﯿﺎﺑـﺪ ﻣﺮد ﺟﺎﻫﻞ در ﺟﻬﺎن ﮐﺎم‬ ‫ﻧـﺪارد ﺑﻮ و ﻟـﺬت ﻣﯿﻮهء ﺧـﺎم‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻣﯿﻮه ﺗـﺎ ﺧﺎم ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﺮ درﺧﺖ ﻣﺤﮑﻢ ﺑﻮد‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬زآن ﻣﯽ ﮔﻠﮕﻮن ﮐﻪ ﺑﯿﺪ‬ ‫ﺳﻮﺧﺘﻪ ﭘﺮورد ﺑﻮي ﮔﻞ و ﻣﺸـﮑﺒﯿﺪ ﺧﺎم ﺑﺮآﻣـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻫﯿـﭻ اﻧﮕﻮري ﻏﻮره ﻧﺸﻮد و ﻫﯿﭻ ﻣﯿﻮهء ﭘﺨﺘﻪ ﺧﺎم ﻧﮕﺮدد‪) .‬ﻓﯿﻪ ﻣﺎﻓﯿﻪ(‪ - .‬ﺧﺮﻣﺎي‬ ‫ﺧـﺎم؛ ﺑ ُﺴـﺮ‪) .‬زﻣﺨﺸـﺮي(‪ .‬ﺧﺮﻣـﺎي ﻧـﺎرس و ﮐـﺎل ||‪ .‬ﻧﺎﭘﯿﺮاﺳـﺘﻪ‪ .‬ﻧﺎآراﺳـﺘﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬دﺳﺖ ﻧﺎﺧﻮرده‪ .‬ﺧﺎﻟﺺ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪.‬‬ ‫ﻧﺎﻣﻐﺸﻮش )آﻧﻨـﺪراج(‪ - .‬زر ﺧﺎم؛ زر ﺧﺎﻟﺺ‪ .‬زر ﺑﯽ ﻏﺶ ‪ :‬ﻫﻤﭽﻮ ﻟﻮح زّﻣﺮدﯾﻦ ﮔﺸـﺘﻪ ﺳﺖ دﺳﺖ ﻫﻤﭽﻮن ﺻـﺤﯿﻔﻪء زر ﺧﺎم‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪- .‬‬ ‫ﺳﯿﻢ ﺧـﺎم؛ ﻧﻘﺮهء ﺧـﺎﻟﺺ‪ .‬ﻧﻘﺮهء ﺑﯽ ﻏﺶ‪ .‬ﻧﻘﺮه اي ﮐﻪ ﺑـﺎ ﻓﻠﺰ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺎﻣﯿﺨﺘﻪ ‪ :‬زﺑﺮﺟـﺪ ﻃﺒﻘﻬﺎ و ﻓﯿﺮوزه ﺟﺎم ﭼﻪ از زر ﺳـﺮخ و ﭼﻪ از ﺳـﯿﻢ‬ ‫ﺧﺎم‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﻢ ﺑﺴﺎﻋﺪ ﭼﻮن ﺑﻠﻮري ﻫﻢ ﺑﺘﻦ ﭼﻮن ﺳـﯿﻢ ﺧﺎم‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬درش زر ﭘﺨﺘﻪ زﻣﯿﻦ ﺳﯿﻢ ﺧﺎم‪ .‬اﺳﺪي ﻃﻮﺳﯽ )ﮔﺮﺷﺎﺳﺒﻨﺎﻣﻪ(‪ .‬ده‬ ‫در ﺑﺮ آن آوﯾﺨﺘﻪ ﭼﻬﺎر زرﯾﻦ و ﺷـﺶ از ﺳـﯿﻢ ﺧﺎم‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾـﺦ واﻟﻘﺼـﺺ(‪ .‬از ﺳـﯿﻢ ﺧﺎم ﺑﺮگ ﺑﺮآورده ﻧﺴﺘﺮن ﺑﺎ زر ﭘﺨﺘﻪ ﮔﻮﻧﻪ‬ ‫ﺑـﺪل ﮐﺮده اﻗﺤﻮان‪.‬ازرﻗﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺳـﯿﻢ ﺧﺎم ﺷﻮد ﮔﺮ ﻧﻬﯽ ﺳـﺮب ﺑﺮ دﺳﺖ ﭼﻮ زر ﭘﺨﺘﻪ ﺷﻮد ﮔﺮ ﻧﻬﯽ ﺑﺮ آﻫﻦ ﮔﺎم‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺑـﺪره ﺑﺪره زر‬ ‫ﭘﺨﺘﻪ ﮐﯿﺴﻪ ﮐﯿﺴﻪ ﺳـﯿﻢ ﺧـﺎم‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ - .‬ﻋﻨﺒﺮ ﺧـﺎم؛ ﻋﻨﺒﺮ ﺧـﺎﻟﺺ‪ .‬ﻋﻨﺒﺮ ﺑﯽ آﻣﯿﻎ ‪ :‬زﻟﻒ ﭼﻮن ﻋﻨﺒﺮ ﺧﺎﻣﺶ ﮐﻪ ﺑﺒﻮﯾـﺪ ﻫﯿﻬﺎت اي دل ﺧﺎم‬ ‫ﻃﻤﻊ اﯾﻦ ﺳـﺨﻦ از ﯾـﺎد ﺑﺒﺮ‪.‬ﺣﺎﻓـﻆ‪ - .‬ﻋﻮد ﺧﺎم؛ ﻋﻮد ﺧﺎﻟﺺ‪ .‬ﻋﻮد ﺑﯽ آﻣﯿﻎ ‪ :‬ﺑﻪ ﯾﮏ دﺳﺖ ﻣﺠﻤﺮ دﮔﺮ دﺳﺖ ﺟﺎم ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﻪ ﻋﻨﺒﺮ و ﻋﻮد‬ ‫ﺧﺎم‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺨﺮﻣﻦ ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﻪ ﻋﻮد ﺧﺎم‪.‬اﺳـﺪي‪ - .‬ﻓﯿﺮوزهء ﺧﺎم؛ ﻓﯿﺮوزهء ﭘـﺦ ﻧﺎﺧﻮرده‪ .‬ﻓﯿﺮوزهء ﺧﺎﻟﺺ دﺳﺖ ﻧﺎﺧﻮرده‪ - .‬ﻣﻮاد ﺧﺎم؛‬ ‫ﻣﻮاد اوﻟﯿﻪ‪ .‬ﻣﻮاد ﺧﺎﻟﺺ دﺳﺖ ﻧﺎﺧﻮرده‪ .‬ﻣﻮادي ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺷﮑﻞ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ‪ - .‬ﻧﻘﺮهء ﺧﺎم؛ ﺳﯿﻢ ﺧﺎم ‪ :‬ﻫﻤﻪ ﻧﻘﺮهء ﺧﺎم ﺑﺪ ﻣﯿﺦ و ﺑﺶ ﯾﮑﯽ زآن‬ ‫ﺑﻤﺜﻘﺎل ﺑﺪ ﺷـﺼﺖ و ﺷﺶ‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬دو ﺧﺎﻧﻪ ز ﺑﻬﺮ ﺳﻠﯿﺢ ﻧﺒﺮد ﺑﻔﺮﻣﻮد از ﻧﻘﺮهء ﺧﺎم ﮐﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺷﻤﺎﻣﻪ ﻧﻬﺎدﻧﺪ ﺑﺮ ﺟﺎم زر ده از ﻧﻘﺮهء‬ ‫ﺧﺎم ﻫﻢ ﭘﺮ ﮔﻬﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺷـﺨﻮده روي ﺑﺮون آﻣـﺪم ز ﺧﺎﻧﻪ ﺑﮑﻮي ﺑﺮﻧﮓ ﭼﻮن ﺷـﺒﻪ ﮐﺮده رخ ﭼﻮ ﻧﻘﺮهء ﺧﺎم‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻣﺲ ﺑﺪﻋﺖ ﺑﺰر‬ ‫ﺑﯿﺎﻻﯾـﺪ ﭘﺲ ﻓﺮوﺷـﺪ ﺑﻨﻘﺮهء ﺧـﺎﻣﺶ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬در ﺑﯿﺎﺑـﺎن ﻓﻘﯿﺮ ﺳﻮﺧﺘﻪ را ﺷـﻠﻐﻢ ﭘﺨﺘﻪ ﺑﻪ ﮐﻪ ﻧﻘﺮهء ﺧﺎم‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ - .‬ﯾﺎﻗﻮت ﺧﺎم؛‬ ‫ﯾﺎﻗﻮﺗﯽ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز دﺳﺖ ﺻﻨﻌﺘﮕﺮ ﺑﻪ آن ﻧﺮﺳﯿﺪه‪ .‬ﯾﺎﻗﻮت ﻧﺎﺗﺮاﺷﯿﺪه‪ .‬ﭘﺦ ﻧﺎﺧﻮرده‪ .‬ﯾﺎﻗﻮت ﺧﺎﻟﺺ و دﺳﺖ ﻧﺎﺧﻮرده ‪ :‬ﺑﺎدهء ﮔﻠﺮﻧﮓ و ﺗﻠﺦ و‬ ‫ﺗﯿﺰ و ﺧﻮﻧﺨـﻮار و ﺳـﺒﮏ ﻧﻘﻠﺶ از ﻟﻌـﻞ ﻧﮕـﺎر و ﻧﻘﻠﺶ از ﯾـﺎﻗﻮت ﺧـﺎم‪ .‬ﺣﺎﻓـﻆ ||‪ .‬ﺑﯽ ﺗﺠﺮﺑـﻪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤـﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‬ ‫)آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻧﺎآزﻣﻮده‪ .‬ﻣﺮدم ﺑﯽ وﻗﻮف و زﯾﺎﻧﮑﺎر‪ .‬ﺑﯽ ﺗﺮﺑﯿﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺳـﺮد و ﮔﺮم ﻧﺎﭼﺸـﯿﺪه‪ .‬ﻏﯿﺮﮐﺎﻣﻞ و ﻧﺎﭘﺨﺘﻪ‪ .‬از ﺣﻮادث دﻫﺮ‬ ‫ﭘﻨــﺪﻧﺎﮔﺮﻓﺘﻪ‪ .‬ﺑﯽ ﻣﻬــﺎرت در اﻣـﻮر ﺑﻮاﺳــﻄﻪء ﺟﺎﻧﯿﻔﺘــﺎدﮔﯽ‪ .‬ﺟﺎﻧﯿﻔﺘـﺎده ‪ :‬ﮔﺮ ﻧﮑﻨﯽ ﻫﯿــﺞ ﺑﺮﯾـﻦ وام ﺳـﻮد ﭼـﻮن ﺗـﻮ ﻧﺒﺎﺷــﺪ ﺑﺠﻬـﺎن ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺧﺎم‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬اﻣﯿﺪ ﭼﻪ داري ﮐﻪ ﮐﺎﻣﯿﺎﺑﯽ در دام ﮐﺴﯽ ﮐﺎم ﯾﺎﺑﺪ اي ﺧﺎم؟ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬آدﻣﯽ ﮔﺮﭼﻪ در زﻣﺎﻧﻪ ﻣﻬﺴﺖ زآدم ﺧﺎم دﯾﻮ‬ ‫ﭘﺨﺘﻪ ﺑﻬﺴﺖ‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﮐﺰ ﺷـﻤﺎ ﺧﺎﻣـﺎن ﻧﻪ اﮐﻨﻮن اﺳﺖ اﺳـﺘﻐﻨﺎي ﻣﻦ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺟﺎم ﺟﻢ ﮐﻦ ﺟﺮﻋﻪ ﺑﺮ ﺧﺎﻣﺎن ﺑﺮﯾﺰ ﻋـﺬر ﺗﺸﻮﯾﺮ از ﭘﺸـﯿﻤﺎﻧﯽ‬ ‫ﺑﺨﻮاه‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭘﺨﺘﻪء ﻏﻤﻬﺎي ﻋﺸـﻘﻢ ﻻﺟﺮم دم ز ﺧﺎﻣﺎن ﺟﻬﺎن در ﺑﺴـﺘﻪ ام‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼﻮ اﻓﺘﯽ ﻣﯿﺎن دو ﺑﺪﺧﻮاه ﺧﺎم ﭘﺮاﮔﻨﺪﺷﺎن ﮐﻦ ﻟﮕﺎم‬ ‫از ﻟﮕـﺎم‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬از دراﻓﺘـﺎدن ﺷـﮑﺎري ﺧـﺎم ﺻـﺪ دﯾﮕﺮ دراوﻓﺘﻨـﺪ ﺑـﺪام‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬درﻧﯿﺎﺑـﺪ ﺣـﺎل ﭘﺨﺘﻪ ﻫﯿـﭻ ﺧـﺎم ﭘﺲ ﺳـﺨﻦ ﮐﻮﺗـﺎه ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫واﻟﺴـﻼم‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺳـﻌﺪي ﺳـﺨﻦ ﯾـﺎر ﭼﻪ ﮔﻮﺋﯽ ﺑﺮ اﻏﯿـﺎر ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺒﺮد ﺳﻮﺧﺘﻪ اي ﻗّﺼﻪ ﺑﺨـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﻫﻮس ﭘﺨﺘﻦ از ﮐﻮدك‬ ‫ﻧﺎﺗﻤﺎم ﭼﻨﺎن زﺷﺖ ﻧﺂﯾـﺪ ﮐﻪ از ﭘﯿﺮ ﺧﺎم‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬اي ﺧﺎم ﻣﻦ اﯾﻨﭽﻨﯿﻦ در آﺗﺶ ﻋﯿﺒﻢ ﻣﮑﻦ ار ﺑﺮآورم ﺟﻮش‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺗﺮﺟﯿﻌﺎت(‪ .‬روﻧﺪه‬ ‫اي ﺑﺮ ﮐﻨــﺎر ﻣﺠﻠﺲ ﮔــﺬر ﮐﺮد و دور آﺧﺮ درو اﺛﺮ ﮐﺮد و ﻧﻌﺮه اي زد ﮐـﻪ دﯾﮕﺮان ﺑﻤـﻮاﻓﻘﺖ او در ﺧﺮوش آﻣﺪﻧــﺪ و ﺧﺎﻣـﺎن ﻣﺠﻠﺲ‬ ‫ﺑﺠﻮش‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ .‬ﺗﺎ ﺑﻪ دﮐﺎن و ﺧﺎﻧﻪ در ﮔﺮوي ﻫﺮﮔﺰ اي ﺧﺎم آدﻣﯽ ﻧﺸﻮي‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪ .‬ﺑﺴﻮداي ﺧﺎﻣﺎن ز ﺟﺎن ﻣﻨﻔﻌﻞ‪.‬‬ ‫ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن( ﻧﻪ در ﻣﺴﺠﺪ دﻫﻨﺪم ره ﮐﻪ ﻣﺴﺘﯽ ﻧﻪ در ﻣﯿﺨﺎﻧﻪ ﮐﺎﯾﻦ ﺧّﻤﺎر ﺧﺎم اﺳﺖ ﻣﯿﺎن ﻣﺴﺠﺪ و ﻣﯿﺨﺎﻧﻪ راﻫﯽ اﺳﺖ ﻏﺮﯾﺒﻢ ﻋﺎﺷﻘﻢ‬ ‫آن ره ﮐﺪام اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺟﺎم‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ ﻣﺮﯾﺪ ﺧﺎم ﻣﯽ ] ﺟﺎم ﻣﯽ [ اﺳﺖ اي ﺻـﺒﺎ ﺑﺮو وز ﺑﻨﺪه ﺑﻨﺪﮔﯽ ﺑﺮﺳﺎن ﺷـﯿﺦ ﺧﺎم را‪(2).‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺎن ره ﻧﺮﻓﺘﻪ ﭼﻪ داﻧﻨﺪ ذوق ﻋﺸﻖ درﯾﺎدﻟﯽ ﺑﺠﻮي دﻟﯿﺮي ﺳﺮآﻣﺪي‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﻋﯿﺐ ﻣﯽ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﮕﻔﺘﯽ ﻫﻨﺮش ﻧﯿﺰ ﺑﮕﻮ ﻧﻔﯽ ﺣﮑﻤﺖ ﭼﮑﻨﯽ‬ ‫ﺑﻬﺮ دل ﺧـﺎﻣﯽ ﭼﻨـﺪ‪ .‬ﺣﺎﻓـﻆ ||‪ .‬ﭘـﻮﺳﺖ دﺑـﺎﻏﺖ ﻧـﺎﮐﺮده‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫رﺷـﯿﺪي( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﭼﻮ ﻓﺮﻣﺎن دﻫﺪ ﺷﻬﺮﯾﺎر ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺮادرش را ﭘﺎي ﮐﺮده ﺑﺒﻨﺪ ﺑﯿﺎرﻧﺪ و ﺑﺮ‬ ‫ﮔﺮدﻧﺶ ﭼﺮم ﮔﺎو ﺑﺪوزﻧـﺪ ﺗﺎ ﮔﻢ ﮐﻨـﺪ ﺗﻮش و ﺗﺎو ﻫﻤﯽ دوﺧﺖ ﺑﺮ ﮐﺘﻒ او ﺧﺎم ﮔﺎو ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺎ ﻧﻤﺎﻧـﺪش ﻧﻪ زور و ﻧﻪ ﺗﺎو‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﺮا‬ ‫ﺑﻨﺪم از ﺧﺎم ﺧﺮ ﺳﺎﺧﺘﯽ ﺑﺨﻮاري ﺑﺨﺎك اﻧﺪر اﻧﺪاﺧﺘﯽ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﺮ ﮐﻪ را از ﺟﻨﮓ ﺟﻮﯾﺎن در ﻗﻄﺎر آري ﮐﻨﯽ زآﻫﻦ ﭘﯿﭽﯿﺪه و از ﺧﺎم‬ ‫ﮔـﺎو او را ﻣﻬـﺎر‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﮐﺸـﺪ ﺗﯿﺮ ﺗﻮ از ﺑﺮ ﺷـﯿﺮ ﭘﯽ درد ﺗﯿﻎ ﺗﻮ ﺑﺮ ﺗﻦ ﭘﯿـﻞ ﺧﺎم‪.‬ﻋﺜﻤﺎن ﻣﺨﺘﺎري‪ .‬ﻫﻤﻪ ﭘﺸـﺘﺶ از دوش ﺗﺎ دم ﻣﻐﺮﺑﻞ ﻫﻤﻪ‬ ‫ﺧﺎﻣﺶ از ﭘﺎي ﺗﺎ ﺳـﺮ ﻣﺠﺪر‪ .‬ﻋﻤﻌﻖ ﺑﺨﺎري‪ .‬ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ در ﺧﺎم ﺑﯿﻨﺪ ﻫﻤﭽﻮ دﻓﺘﺮ ﻫﺮ ﮐﻪ او ﺑﺮ ﺧﻼف ﺗﻮ زﻣﺎﻧﯽ ﺧﺎﻣﻪ و دﻓﺘﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬رﺿﯽ‬ ‫ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري‪ .‬ﺳـﮕﺎن ﺻـﯿﺪ ورا ﭼﻮن ﻗﻼده ﻧﻮ ﺑﺎﯾﺪ ز ﯾﺎل ﺷﯿﺮ ﺑﺮوز ﺷﮑﺎر ﺧﺎم ﮐﺸﺪ‪) .‬ﺳﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺑﭙﺮﺧﺎش ﺟﺴﺘﻦ ﭼﻮ ﺑﻬﺮام ﮔﻮر ﮐﻤﻨﺪي‬ ‫ﺑﮑﺘﻔﺶ ﺑﺮ از ﺧﺎم ﮔﻮر‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن ||(‪ .‬ﺟﺎﻣﻪء ﭼﺮﻣﯿﻦ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺑﻨﺎﻟﯿﺪ ﮐﯽ ﻃﺎﻟﻊ ﺑﺪﻟﮕﺎم ﺑﮕﺮﻣﺎ ﺑﭙﺨﺘﻢ درﯾﻦ‬ ‫زﯾﺮ ﺧﺎم)‪.(3‬ﺳـﻌﺪي ||‪ .‬ﮐﻤﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ رﺷـﯿﺪي( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء‬ ‫ﻣﻨﯿﺮي( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻓﺮﻫﻨﮓ اوﺑﻬﯽ( ‪ :‬ﻧﻬﻨﮓ ﺑﻼ ﺑﺮﮐﺸـﯿﺪ از ﻧﯿﺎم ﺑﯿﺎوﯾﺨﺖ از ﭘﯿﺶ زﯾﻦ ﺧﻢ ﺧﺎم‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﮐﻪ ﺗﺎ ﮐﯿﻨﻪء ﺷﺎه ﺑﺎزآورم‬ ‫ﺳﺮ دﺷـﻤﻨﺎن زﯾﺮ ﮔـﺎز آورم ﮐﻠﻪ ﺧﻮد و ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﺟﺎم ﻣﻦ اﺳﺖ ﺑﺒﺎزو ﺧﻢ ﺧﺎم دام ﻣﻦ اﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ز ﺑﺲ اﺳـﯿﺮ ﮐﻪ در ﺧﺎم ﮐﺮد ﺷﺎه‬ ‫زﻣﯿـﻦ ﺑـﺪان زﻣﯿـﻦ ﻧـﻪ ﻫﻤﺎﻧـﺎ ﮐـﻪ زﻧـﺪه ﻣﺎﻧـﺪ ﺑﻘﺮ‪ .‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬ﮔـﻪ اﯾﻦ ﺟﺴﺖ ﮐﯿﻦ و ﮔﻪ آن ﺟﺴﺖ ﻧـﺎم ﮔﻪ اﯾﻦ ﺗﯿـﻎ ﺑﺮ ﮐـﻒ ﮔﻪ آن ﺧﻢ‬ ‫ﺧﺎم‪.‬اﺳﺪي‪ .‬در ﺣﻠﻖ دﯾﻮ ﺧﺎم ﭼﻮ رﺳـﺘﻢ ﻓﮑﻨﺪ ﺧﺎم‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺎش ﺗﺎ دوﻟﺖ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮش اﻓﮑﻨﺪ ﺑﺮ ﺣﺼﺎر ﮔﺮدون ﺧﺎم‪.‬ﺷـﻤﺲ ﻓﺨﺮي||‪.‬‬ ‫رﯾﺴـﻤﺎن ﺑﻠﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬دوال ‪ :‬ﻣﯿﺎن اﻧﺪر آن ﮐﻮه ﺧﺎرا ﺑﺒﺴﺖ ﺑﺨﺎم ﮐﻤﻨﺪ از ﺑﺮ زﯾﻦ ﻧﺸـﺴﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ ||‪ .‬ﻗﺴﻤﯽ از‬ ‫ﺷﺮاب‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ رﺷـﯿﺪي(‪ .‬ﺷـﺮاب ﻧﻮرس‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷـﺮاب ﭘﺨﺘﻪ؛ ﻣﻌﺮوف‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷـﺮاب ﺧـﺎم ﺑﻬﺘﺮ از ﭘﺨﺘﻪ اﺳﺖ ‪ :‬ﺑﺮ ﻣـﺎ ﺑﺒﺎش و دﻻرام ﮔﯿﺮ ﭼﻮ ﭘﺨﺘﻪ ﻧﺨﻮاﻫﯽ ﻣﯽ ﺧﺎم ﮔﯿﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﻤﺮﻧﮓ رﺧﺴﺎر ﺧﻮﯾﺶ‬ ‫ﮔﺮدان ﺟـﺎم ﺑﻠﻮرﯾﻨﻪ از ﻣﯽ ﺧـﺎم‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑﺮ ﺳـﻤﺎع ﭼﻨﮓ او ﺑﺎﯾـﺪ ﻧﺒﯿـﺬ ﺧﺎم ﺧﻮرد ﻣﯽ ﺧﻮش آﻣـﺪ ﺧﺎﺻﻪ اﻧـﺪر ﻣﻬﺮﮔﺎن ﺑﺎ ﺑﺎﻧﮓ ﭼﻨﮓ‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﭘﺨﺘﻪ و ﺻـﺎف اﮔﺮ ﻣﯽ ﻧﺮﺳـﺪ از ﺗﻮ ﻣﺮا ﮔﻪ ﮔﻪ از ﻋﺸﻖ ﺗﻮام دردي و ﺧـﺎﻣﯽ ﺑﺮﺳـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬زاﻫـﺪ ﺧﺎم ﮐﻪ اﻧﮑﺎر ﻣﯽ و ﺟﺎم‬ ‫ﮐﻨﺪ ﭘﺨﺘﻪ ﮔﺮدد ﭼﻮ ﻧﻈﺮ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺧﺎم اﻧﺪازد‪.‬ﺣﺎﻓﻆ ||‪ .‬ﻧﺎم ﻧﻮﻋﯽ اﻧﮕﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺮب آن را ﻃﺎﺋﻔﯽ ﮔﻮﯾﺪ ||‪ .‬اﺑﺮﯾﺸﻢ ﻧﺘﺎﺑﯿﺪه‪) .‬ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء‬ ‫ﻣﻨﯿﺮي( ‪ :‬اﺑﺮهء ﻣﺎ ز ﺧﺎم و ﺧﺎﻣﺎن را ﺟﺰ ﻧﺴـﯿﺞ آﺳﺘﺮ ﻧﺪوﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ .‬زه اﺑﺮﯾﺸـﻤﯿﻦ ﺳﺎزﻫﺎ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﻣﻐﻨﯽ ﺑﯿﺎ ز اول ﺻـﺒﺢ‬ ‫ﺑـﺎم ﺑﺰن زﺧﻤﻪء ﭘﺨﺘﻪ ﺑﺮ رود ﺧـﺎم‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬اﺳﺒﯽ ﮐﻪ ﻣـﺪﺗﯽ در ﻃﻮﯾﻠﻪ ﻣﺎﻧـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺧﺎﻣﻪ‪ .‬ﻗﻠﻢ‪ .‬ﮐﻠﮏ‪ .‬ﻗﻠﻢ ﺳـﻔﯿﺪ‪.‬‬ ‫)ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ رﺷـﯿﺪي( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬ن ل‪ :‬ﻣﻌـﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﭼﮑﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺑﺎ‬ ‫ﺣﮑـﺎﯾﺖ‪ .‬ن ل‪ :‬ﻫﻤﻪ ﺑـﺎد و ﻫﻤﻪ ﺧـﺎم و ﻫﻤﻪ ﺳـﺴﺖ‪ .‬ﻣﻌـﺎﻧﯽ ﺑـﺎ ﭼﮑـﺎﻣﻪ ﺗﺎ ﭘﺴﺎوﻧـﺪ‪) .‬ﺻـﺤﺎح اﻟﻔﺮس(‪ .‬ﺷﺎﯾـﺪ‪» :‬ﻫﻤﻪ ﯾﺎﻓﻪ ﻫﻤﻪ ﺧﺎم و ﻫﻤﻪ‬ ‫ﺳﺴﺖ‪ .‬ﻣﻌﺎﻧﯽ از ﭼﮑﺎده ﺗﺎ ﭘﺴﺎوﻧﺪ« ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺎﺷﺪ‪ - (2) .‬ن ل‪ :‬ﺷﯿﺦ ﺟﺎم را )در اﯾﻨﺼﻮرت ﺷﺎﻫﺪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد(‪ - (3) .‬اﯾﻦ ﺑﯿﺖ‬ ‫ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﺪاﺳـﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳـﻌﺪي در آن ﭼﻨـﺪ ﻣﻌﻨﯽ ﺧـﺎم را آورده اﺳﺖ‪ :‬ﺑﺮﻫﻨﻪ ﺗﻨﯽ ﯾﮑـﺪرم وام ﮐﺮد ﺗﻦ ﺧﻮﯾﺶ را ﮐﺴﻮﺗﯽ ﺧﺎم ﮐﺮد‬ ‫ﺑﻨﺎﻟﯿﺪ ﮐﯽ ﻃﺎﻟﻊ ﺑﺪﻟﮕﺎم ﺑﮕﺮﻣﺎ ﺑﭙﺨﺘﻢ درﯾﻦ زﯾﺮﺧﺎم ﭼﻮ ﻧﺎﭘﺨﺘﻪ آﻣﺪ ز ﺳـﺨﺘﯽ ﺑﺠﻮش ﯾﮑﯽ ﮔﻔﺖ از ﭼﺎه زﻧﺪان ﺧﻤﻮش ﺑﺠﺎ آور اي ﺧﺎم‬ ‫ﺷﮑﺮ ﺧﺪاي ﮐﻪ ﭼﻮن ﻣﺎ ﻧﻪ اي ﺧﺎم ﺑﺮ دﺳﺖ و ﭘﺎي‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺎم‪.‬‬



‫)ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا( ﭘـﻮﺳﺖ دﺑــﺎﻏﺖ ﻧـﺎﮐﺮده ||‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻣﺮدم ﻗﺮﻃﺒـﺎن‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﮐﺮﺑـﺎس ﻧﺸﺴــﺘﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‬ ‫)آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺧﺎم ﭘﻮﺷﻨﺪ و ﻫﻤﻪ اﻃﻠﺲ ﭘﺨﺘﻪ ﺷﻤﺮﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬زﯾﻦ ﺧﺎم ﮐﻪ دارم ﺟﮕﺮ ﭘﺨﺘﻪ ﺑﺰﯾﺮش)‪ (1‬ﭘﺮزي ﺑﻬﺰار اﻃﻠﺲ‬ ‫ﻣﻌﻠﻢ ﻧﻔﺮوﺷﻢ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﮐﻪ ﻧﻔﺲ زﻧـﺪهء ﭘﺨﺘﻪ ﺳﺖ زﯾﺮ ژﻧـﺪهء ﺧـﺎﻣﺶ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺮ آن ﺟـﺎﻣﻪء ﭼﻮن ﮔـﻞ اﻓﺮوﺧﺘﻪ ز ﮐﺮﺑـﺎس ﺧﺎم آﺳﺘﺮ‬ ‫دوﺧﺘﻪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺗﻮ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﭙﻮﺷﯽ ﺑﺘﻮ زﯾﺒﺎ ﮔﺮدد ﮔﺮ ﺧﺎم ﺑﻮد اﻃﻠﺲ و دﯾﺒﺎ ﮔﺮدد‪ .‬ﺳﻌﺪي )رﺑﺎﻋﯿﺎت ||(‪ .‬ﻓﺤﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج(‬ ‫)ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬آﻧﭽﻪ در ﺷـﯿﺸﻪ ﺗﻪ ﻧﺸـﯿﻦ ﺷﻮد ﺑﻄﻮري ﮐﻪ رﻗﯿﻖ اﻻـﺟﺰاء ﺑﺎﺷـﺪ و ﺑﻮي ﻧﺪﻫـﺪ‪) .‬از ﮐﺸﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن||(‪.‬‬ ‫رﻃﻮﺑﺖ ﻫﺎي ﻧﻀـﯿﺞ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ‪ .‬رﻃﻮﺑﺖ ﻏﯿﺮ ﻣﻨﻀﻮج ‪ :‬اﻟﺨﺮوع‪ ،‬ﻣﺴﺨﻦ‪...‬ﻧﺎﻓﻊ ﻣﻦ اﻟﺨﺎم و اﻻﺑﺮدة‪) .‬اﺑﻦ اﻟﺒﯿﻄﺎر ج‪ 1‬ص‪ .(53‬اذا ﻃﺒﺦ )ﺳﻨﺎ( ﻓﯽ‬ ‫زﯾﺖ اﻧﻔـﺎق و ﺷـﺮب ﻣﻨﻪ اﺧﺮج اﻟﺨـﺎم ﺑﻠﯿﻐـﺎ‪) .‬اﺑﻦ اﻟﺒﯿﻄﺎر ||(‪ .‬ﺑﻠﻐﻢ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﮐﻪ اﺟﺰاي آن در رﻗﺖ و ﻏﻠﻈﺖ اﺧﺘﻼف دارﻧـﺪ‪) .‬از ﮐﺸﺎف‬ ‫اﺻـﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن( ‪ :‬اﻟﺼﺎﺑﻮن ﺣﺎّر ﻣﺤﺮق‪ ،‬ﻗﻮي اﻟﺠﻼء‪ ،‬ﯾﺤﻠﻞ اﻟﻘﻮﻟﻨﺞ و ﯾﺴـﻬﻞ اﻟﺨﺎم ﺣﻤﻮ‪) .‬ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ(‪ :...،‬و ﯾﺴـﻬﻞ اﻟﺒﻠﻐﻢ اﻟﻐﻠﯿﻆ‬ ‫اﻋﻨﯽ اﻟﺨﺎم‪) .‬اﺑﻦ اﻟﺒﯿﻄﺎر(‪ - (1) .‬ن ل‪ :‬ﮐﻪ دارد ﺟﮕﺮ ﭘﺨﺘﻪ ﺗﺒﺮﯾﺰش )!(‪.‬‬ ‫ﺧﺎم‪.‬‬



‫]ﺧﺎم م[ )ع ص( ﮔﻮﺷﺖ ﮔﻨﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﮔﻮﺷﺖ ﭘﺨﺘﻪ و ﺑﺮﯾﺎن ﮔﻨﺪه ﺷﺪه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﮔﻮﺷﺖ ﻧﺎﭘﺨﺘﻪء ﮔﻨﺪﺑﻮ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺎ‪.‬‬



‫)ِا( وزﻧﯽ اﺳﺖ و ﺑﺮ دو ﻗﺴﻢ اﺳﺖ ﺧﺎﻣﺎي ﺻﻐﯿﺮ و آن وزﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻌﺎدل دو ﻣﺜﻘﺎل‪ ،‬ﺧﺎﻣﺎي ﮐﺒﯿﺮ و آن وزﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻌﺎدل ﺳﻪ ﻣﺜﻘﺎل‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺎاﻗﻄﯽ‪.‬‬



‫]َا[ )ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا()‪ (1‬ﮐﻠﻤﻪ اي اﺳﺖ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ)‪ (2‬و ﻣﻌﻨﯽ آن ﺑﻌﺮﺑﯽ ﺧﻤﺎن اﻻرض ﺑﺎﺷﺪ و آن ﻣﯿﻮه اي ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻌﺮوف و ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ ﻫﺮ‬ ‫دو ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﮐﻮﭼﮏ آن درﺧﺖ ﺑﻞ اﺳﺖ و آن ﻣﯿﻮه اي اﺳﺖ ﻣﻌﺮوف در ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن؛ و ﺑﺰرگ آن را ﺷـﺒﻮﻗﻪ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪ .‬ﻫﺮ دو ﻣﺠﻔﻒ و‬ ‫ﻣﺤﻠﻞ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺑﻪ اﻋﺘﺪال‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺧﻤﺎن اﻟﺼﻐﯿﺮ)‪) .(3‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﯾﺬﻗﻪ‪ .‬اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﺑﺴـﯿﺎر ﺷﺒﯿﻪ ﺑﺪرﺧﺖ اﻗﻄﯽ و ﺧﻤﺎن‬ ‫ﺳﯿﺎه اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺪازه اش در ﺣﺪود ﯾﮑﻤﺘﺮ ﺑﺎ ﮔﻠﻬﺎي ﺳـﻔﯿﺪ و ﺑﻮي ﺑﺎدام ﺗﻠﺦ‪ .‬ﻫﻤﻪء ﻗﺴـﻤﺖ ﻫﺎﯾﺶ در ﻃﺐ ﻣﻌﺮوﻓﯿﺖ دارد‪). .‬ﻟﮑﻠﺮك( )‪(1‬‬ ‫ ‪)Hieble. (2) - Xamaiakt‬اﺷﺘﯿﻨﮕﺎس(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن چ ﻣﻌﯿﻦ ﺷﻮد‪.Petit sureau - (3) .‬‬‫ﺧﺎﻣﺎﺑﻮﻗﯽ‪.‬‬



‫)ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا()‪ (1‬ﻧـﺎم ﮔﯿـﺎﻫﯽ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﮔﯿـﺎه وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﺋﯿـﺪه ﺷﻮد و ﺑـﺎ آب آﻣﯿﺨﺘﻪ ﮔﺮدد ﺿـﻤﺎدي ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ آورد ﮐﻪ در دردﻫﺎي‬ ‫ﺗﯿﺮهء ﭘﺸﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻔﯿﺪ اﺳﺖ‪) .‬اﺑﻦ ﺑﯿﻄﺎر‪ ،‬ﻟﮑﻠﺮك(‪). .‬ﻟﮑﻠﺮك( )‪.Chamepeuce - (1‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺎدرﯾﻮس‪.‬‬



‫]َدْر[ )ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا()‪ (1‬ﮐﻠﻤﻪ اي اﺳﺖ ﯾﻮﻧـﺎﻧﯽ)‪ (2‬و ﻣﻌﻨﯽ آن ﺑﻌﺮﺑﯽ ﺑﻠﻮط اﻻرض ﺑﺎﺷـﺪ و آن ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﺳﺒﺰرﻧﮓ ﺑﻐﺎﯾﺖ ﺗﻠـﺦ‪ .‬اﺑﺘـﺪاي‬ ‫اﺳﺘﺴـﻘﺎ را ﻧـﺎﻓﻊ ﺑﺎﺷـﺪ و آن را ﮐﻤـﺎدرﯾﻮس ﻫـﻢ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬اﺑﻦ ﺑﯿﻄـﺎر( )ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﮐﻤـﺎذرﯾﻮن‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪- (1) .‬‬ ‫‪) Chamaedrys‬ﻟﮑﻠﺮك(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن چ ﻣﻌﯿﻦ ﺷﻮد‪). .‬اﺷﺘﻨﮕﺎس( )‪.Xamaidrus - (2‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺎذاﻓﻨﯽ‪.‬‬



‫)ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا()‪ (1‬ﻟﻐﺘﯽ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ)‪ (2‬و ﻣﻌﻨﯽ آن ﻏﺎراﻻـرض اﺳـﺖ و آن داروﯾﯽ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺑﺮﮔﺶ درازﺗﺮ از ﺑﺮگ ﺑﯿــﺪ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺷﺎﺧﻬـﺎﯾﺶ‬ ‫ﺑـﺪرازاي ﯾﮏ ﮔﺰ و ﻣﯿﻮهء آن ﺳـﺮخ و ﮔﺮد ﻣﯿﺸﻮد و ﻋﺼﺎرهء آن ﺑﻮل و ﺣﯿﺾ را ﺑﮕﺸﺎﯾـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ()‪ .(3‬ذاﻓﻨﻮﯾﺪاس‪.‬‬ ‫ﻣـﺎزرﯾﻮن‪ .‬ﻋﺮﯾﺾ اﻟـﻮرق‪ .‬ﻣـﺎزر‪ .‬ﺑﻘﻠﻪ‪ُ .‬ﺣَﻤﯿﺮا‪ُ .‬ﺧـَﻀ ﯿﺮا‪َ .‬ادرار‪)Ruscus - (1) .‬ﻟﮑﻠﺮك(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﺤﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ چ ﻣﻌﯿﻦ ذﯾﻞ‬ ‫»ﺧﺎﻣﺎذاﻗﯽ« ﺷﻮد‪). .‬اﺷﺘﯿﻨﮕﺎس( )‪ - (Xamaidaphne. (3 - (2‬دﮐﺘﺮ ﻣﻌﯿﻦ در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ﺧﺎﻣﺎذاﻗﯽ را ﻣﺼﺤﻒ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ‬ ‫داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺎذاﻗﯽ‪.‬‬



‫)ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا( ﺧﺎﻣﺎذاﻓﻨﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺎﻣﺎذاﻓﻨﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺎروان‪.‬‬



‫]َر[ )ِا( ﺑﯿﺪ ﻣﺼـﺮي‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﺷﺘﯿﻨﮕﺎس( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ - (1) .(1)(374‬ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ‬ ‫را ﺧﺎﻣﺎﻟﯿﻮن و ﺧﺎﻣﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﯿﻨﺎﻣﻨﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪.(374‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺎﺳﻮﻗﯽ‪.‬‬



‫)ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا()‪ (1‬ﻧﺎم ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﺧﺎﻣﺎ« ﺑﯿﻮﻧﺎﻧﯽ ﺑﻤﻌﻨﯽ »زﻣﯿﻦ« و »ﺳﻮﻗﯽ« ﺑﻤﻌﻨﯽ »اﻧﺠﯿﺮ« اﺳﺖ و آن‬ ‫ﻧﺒـﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﺑﯽ ﺳـﺎق و ﺑﯽ ﮔـﻞ و ﺷﺎﺧﻬـﺎي او ﭘﺮﺷـﯿﺮ و ﺑﻘـﺪر ﭼﻬـﺎر اﻧﮕﺸﺖ و ﻣﻨﺒﺴﻂ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ ﺑﻬﯿﺄت اﺳـﺘﺪاره و ﺑﺮﮔﺶ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺮگ ﻋـﺪس و در ﻧﺤﺖ ﺑﺮگ ﺛﻤﺮ ﻣﺴـﺘﺪﯾﺮي و ﺑﯿﺨﺶ ﺑﺎرﯾـﮏ‪ .‬در ﺳـﯿﻢ ﮔﺮم و ﺧﺸـﮏ و ﺗﻨـﺪ و ﺟـﺎﻟﯽ و ﻣﻠﯿﻦ ﻃﺒﻊ و ﻣﺴـﻬﻞ اﺧﻼط‬ ‫ﻏﻠﯿﻈﻪ و ﺧﻮردن ﻗﺪر ﻗﻠﯿﻞ او ﺑﺎ ﻧﺎن ﻣﺴـﻘﻂ ﺑﻮاﺳـﯿﺮ و ﺿﻤﺎد ﺷﺎخ و ﻃﻼي ﺷﯿﺮ او ﺟﻬﺖ اﺳﻘﺎط اﻗﺴﺎم ﺛﺂﻟﯿﻞ و ﺧﯿﻼن و ﮔﺰﯾﺪن ﻋﻘﺮب و‬ ‫اورام ﺑﻠﻐﻤﯽ و اﮐﺘﺤـﺎل او ﺑـﺎ ﻋﺴـﻞ ﺟﻬﺖ رﻓﻊ آﺛـﺎر ﻗﺮﺣﻪء ﭼﺸﻢ و ﻇﻠﻤﺖ ﺑﺼـﺮ و اﺑﺘـﺪاء ﻧﺰول آب و ﺣﻤﻮل او ﺑﺎ ﺷـﯿﺮ آب ﺟﻬﺖ درد‬ ‫رﺣﻢ ﻧﺎﻓﻊ و ﻣﻀـﺮ ﺳـﯿﻨﻪ و ﻣﺼـﻠﺤﺶ ﮐﺘﯿﺮا و ﻗﺪر ﺷـﺮﺑﺘﺶ ﯾﮏ ﻗﯿﺮاط اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺿﺮﯾﺮ اﻧﻄﺎﮐﯽ ص‪139‬‬ ‫ﺷﻮد‪). .‬ﻟﮑﻠﺮك( )‪.Chamaesyce - (1‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺎﻓﯿﻄﺲ‪.‬‬



‫]ُط[ )ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا()‪ (1‬ﻧﺎم ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﻨﺎم ﺻﻨﻮﺑﺮاﻻرض و آن را ﮐﻤﺎﻓﯿﻄﻮس ﻧﯿﺰ ﻣﯿﻨﺎﻣﻨﺪ‪). .‬ﻟﮑﻠﺮك( )‪.Chamaepytis - (1‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺎﻗﺴﺲ‪.‬‬



‫س[ )ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا()‪ (1‬ﻧﺎم ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﮔﻬﺎﯾﯽ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﮕﻠﺒﺮگ ﺧﻮﺷﻪء ﮔﻨﺪم دارد ﺟﺰ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﺑﺮﮔﻬﺎ ﮐﺸﯿﺪه ﺗﺮ و ﻓﺮاواﻧﺘﺮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫]ِق ُ‬ ‫ﮔﯿﺎه در ﺣـﺪود ﭘﻨـﺞ ﯾﺎ ﺷـﺶ ﺷﺎﺧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ ﺑﻪ اﻧﺪازهء ﯾﮏ وﺟﺐ ﺑﻮده و از رﯾﺸﻪ روﺋﯿﺪه ﺷﺪه اﻧﺪ و ﻫﻤﻪء آﻧﻬﺎ ﺑﺎﺑﺮﮔﻨﺪ‪ .‬ﮔﻞ‬ ‫آن ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﮔﻞ ﺷﺐ ﺑﻮﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ و ﺗﻠﺦ ﺗﺮ‪ .‬رﯾﺸﻪء آن ﺳﻔﯿﺪ و ﺑﺎرﯾﮏ و دراز اﺳﺖ و در ﻃﺐ ﻣﻮرد اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﺪارد و‬ ‫در زﻣﯿﻨﻬﺎي ﮐﺸﺖ ﺷﺪه ﻣﯿﺮوﯾﺪ‪) .‬ﻟﮑﻠﺮك ج‪ 2‬ص‪.Chamaecissos - (1) .(3‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺎﻻ‪.‬‬



‫)ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا()‪ (1‬ﺑﯿﻮﻧﺎﻧﯽ)‪ (2‬داروﺋﯽ اﺳـﺖ ﮐﻪ آن را ﻣـﺎزرﯾﻮن)‪ (3‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬ﺑﺮگ آن از ﺑﺮگ زﯾﺘـﻮن ﮐﻮﭼﮑـﺘﺮ و از ﺑﺮگ ﻣﻮرد ﺑﺰرﮔـﺘﺮ‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ و رﻧﮕﺶ ﺑﺰردي ﮔﺮاﯾـﺪ‪ .‬ﮔﺮم و ﺧﺸـﮏ اﺳﺖ در ﭼﻬﺎرم‪ .‬ﺑﺮ ﺑﺮص و ﺑﻬﻖ ﻃﻼ ﮐﻨﻨـﺪ ﻧﺎﻓﻊ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺑﺎ ﻋﺴﻞ ﺑﺮ رﯾﺸـﻬﺎي ﺧﺸـﮏ‬ ‫ﻣﺎﻟﻨـﺪ ﺳﻮد دﻫـﺪ و آن را ﺧﺎﻣﺎﻟﯿﻮن ﻫﻢ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﺑﻌﺮﺑﯽ زﯾﺘﻮن اﻻرض ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ ﮐﻪ ﺧﺎﻣﺎﻻ ﺑﯿﻮﻧﺎﻧﯽ ﺣﺮﺑﺎ ﺑﺎﺷـﺪ و آن‬ ‫ﻧﻮﻋﯽ از ﭼﻠﭙﺎﺳﻪ اﺳﺖ و ﺑﻌﺮﺑﯽ اﺳـﺪاﻻرض ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ .(357‬ﻧـﺎم دواﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﻣﺎزرﯾﻮن‬ ‫ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨــﺪ‪) .‬آﻧﻨــﺪراج( )اﻧﺠﻤـﻦ آراي ﻧﺎﺻــﺮي(‪ .‬ﻫﻔـﺖ ﺑﺮگ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬ﻧﯿﺰ رﺟـﻮع ﺑـﻪ ﺣﺮﺑـﺎ ﺷـﻮد‪). .‬ﻟﮑﻠﺮك( )‪- (1‬‬ ‫‪). .Chamaelea‬اﺷﺘﻨﮕﺎس( )‪ Xamelaia. (3) - .Mezereum - (2‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ چ ﻣﻌﯿﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺎﻻﻧﺲ‪.‬‬



‫]ُن[ )ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا( ﻧﺎم ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻓﯿﻮس)‪ (1‬اﻣﺎﺳﻦ اﻏﺮﯾﺎ‪ .‬اﺷﺨﯿﺺ‪.Apios - (1) .‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺎﻻون‪.‬‬



‫]ُو[ )ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا()‪ (1‬ﺑﯿﻮﻧﺎﻧﯽ)‪(2‬دواﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﻣﺎزرﯾﻮن ﮔﻮﯾﻨﺪ و آن دو ﻗﺴﻢ اﺳﺖ‪ :‬ﺳـﯿﺎه و ﺳﻔﯿﺪ‪ .‬ﺳﯿﺎه)‪ (3‬آن را ﺧﺎﻣﺎﻻون ﻣﺎﻟﺲ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﺑﻌﺮﺑﯽ ﻗﺎﺗﻞ اﻟﻨﻤﺮ و ﺧﺎﻧﻖ اﻟﻨﻤﺮ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﭘﻠﻨﮓ و ﯾﻮز آن را ﺑﺨﻮرﻧﺪ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻤﯿﺮﻧﺪ و ﺳـﻔﯿﺪ)‪ (4‬آن را ﺧﺎﻣﺎﻻون ﻟﻮﻗﺲ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺳـﭙﻨﺪ ﻣﺼـﺮي اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ از ﺳﻮﺳﻤﺎر اﺳﺖ)‪ (5‬ﮐﻪ ﺑﺴـﺮﯾﺎﻧﯽ آن را ﺣﺮﺑﺎ ﮔﻮﯾﻨﺪ و‬ ‫ﮔﻮﺷﺖ او ﺳﻢ ﻗﺎﺗﻞ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻗـﺪري از آن ﺑﺨﻮرد ﮐﺴـﯽ دﻫﻨـﺪ درﺣﺎل ﺑﻤﯿﺮد‪ .‬ﺑﻌﺮﺑﯽ اﺳـﺪاﻻرض ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺣﺮﺑﺎﯾﻪ‪ .‬ﭘﮋﻣﺮه‪ .‬ﻣﺎرﭘﻼس‪ .‬آﻓﺘﺎب ﮔﺮدگ‪ .‬آﻓﺘﺎب ﭘﺮﺳﺖ‪ .‬اﺑﻮﺣـﺬر‪ .‬ﺑﻮﻗﻠﻤﻮن)‪ (6‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺣﺮﺑـﺎ« ﺷﻮد‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ﺧﺎﻣﺎﻻون را‬ ‫اﺷـﺘﺒﺎﻫًﺎ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﺎﻣﺎﻻ و ﺧﺎﻣﺎﻟﯿﻮن ﮐﻪ ﻣﺎزرﯾﻮن اﺳﺖ آورده در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﻣﺎﻻون ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﺤﺎﺷﯿﻪء دﮐﺘﺮ ﻣﻌﯿﻦ ﺑﺮ‬ ‫ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ﺷﻮد‪). .‬ﻟﮑﻠﺮك( )‪). .Cameleon - (1‬اﺷﺘﯿﻨﮕﺎس( )‪). .Xamaileon - (2‬ﻟﮑﻠﺮك( )‪.Chameleon nior - (3‬‬ ‫‪).‬ﻟﮑﻠﺮك( )‪). .Chameleon blanc - (4‬ﻟﮑﻠﺮك( )‪ - (Cameleon. (6 - (5‬ﺑﻮﻗﻠﻤـﻮن و اﺑﻮﻗﻠﻤﻮن از ﻟﻐﺖ ﯾﻮﻧـﺎﻧﯽ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ‪ Xamaileon‬ﮐﻪ ﺗﻠﻔﻈﺶ ‪ Khamaileon‬اﺳﺖ ﻣﺄﺧﻮذ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺎﻻون اﺑﯿﺾ‪.‬‬



‫]ُو ِن َا َي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻣﺎﻻون ﻟﻮﻗﺲ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻣﺎﻻون ﻟﻮﻗﺲ و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻣﺎﻻون ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺎﻻون اﺳﻮد‪.‬‬



‫]ُو ِن َا َو[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻣﺎﻻون ﻣﺎﻟﺲ و ﺧﺎﻣﺎﻻون ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺎﻻون ﺳﻔﯿﺪ‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻣﺎﻻون ﻟﻮﻗﺲ و ﺧﺎﻣﺎﻻون ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ُو ِن ِ‬ ‫ﺧﺎﻣﺎﻻون ﺳﯿﺎه‪.‬‬



‫]ُو ِن[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻣﺎﻻون ﻣﺎﻟﺲ و ﺧﺎﻣﺎﻻون ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺎﻻون ﻟﻮﻗﺲ‪.‬‬



‫]ُو ِن ُق[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻣﺎﻻون ﺳﻔﯿﺪ‪ .‬ﻧﻮع ﺳﻔﯿﺪ ﺧﺎﻣﺎﻻون‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺎﻻون ﻣﺎﻟﺲ‪.‬‬



‫]ُو ِن ِل[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻣﺎﻻون ﺳﯿﺎه‪ .‬ﻧﻮع ﺳﯿﺎه ﺧﺎﻣﺎﻻون‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺎﻻون ﻣﺎﻟﯿﺲ‪.‬‬



‫]ُو ِن[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻣﺎﻻون ﻣﺎﻟﺲ و ﺧﺎﻣﺎﻻون ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺎﻟﻮﻗﯽ‪.‬‬



‫)ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا( ﺧﺎﻣﺎﺑﻮﻗﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻣﺎﺑﻮﻗﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺎﻟﯿﻮس‪.‬‬



‫)ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا( ﻣﺎزرﯾﻮن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺎزرﯾﻮن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺎﻟﯿﻮن‪.‬‬



‫)ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا( ﺑﻠﻐﺖ ﯾﻮﻧـﺎﻧﯽ)‪(1‬ﻣـﺎزرﯾﻮن ﺳـﯿﺎه اﺳﺖ و آن دواﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﺮص و ﺑﻬﻖ ﻃﻼـ ﮐﻨﻨـﺪ ﻧﺎﻓﻊ آﯾـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج(‬ ‫)ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ - (1) .(374‬ﺣﺎﺷﯿﻪ ﻧﻮﯾﺲ ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ اﯾﻦ ﻟﻐﺖ را ﺑﻪ »ﺧﺎﻣﺎﻻ« و »ﺧﺎﻣﺎﻻُون« ارﺟﺎع داده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺎﻣﯿﻠﻦ‪.‬‬



‫]ِل[ )ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا()‪ (1‬ﺑﯿﻮﻧﺎﻧﯽ)‪(2‬ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﺑﺎﺑﻮﻧﻪ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ اﺳﺖ در اول و ﺑﻌﺮﺑﯽ ﺗﻔﺎح اﻻرض ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﻮﯾﯿﺪن‬ ‫آن ﺧﻮاب آورد‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪء »ﺑﺎﺑﻮﻧﻪ« و »ﺑﺎﺑﻮﻧـﺞ« ﺷﻮد‪). .‬ﻟﮑﻠﺮك( )‪). .Camomille - (1‬اﺷﺘﯿﻨﮕﺎس(‬ ‫)‪.Xamaimelon - (2‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺎﻣﯿﻠﯿﻦ‪.‬‬



‫)ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا( ﺧﺎﻣﺎﻣﯿﻠﻦ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻣﺎﻣﯿﻠﻦ ﺷﻮد‪ - (1) (1).‬اﯾﻦ ﺗﻠﻔﻆ را ﺿﺮﯾﺮ اﻧﻄﺎﮐﯽ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﺿﺒﻂ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﺬﮐﺮهء‬ ‫ﺿﺮﯾﺮ اﻧﻄﺎﮐﯽ ص‪ 139‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺎن‪.‬‬



‫)ِا( ِج ﺧﺎم‪ .‬ﻧﺎﭘﺨﺘﮕﺎن‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺎر از روي ﺑﺼـﯿﺮت ﻧﮑﻨﻨـﺪ ‪ :‬در ﺳـﭙﺲ اﯾﻦ و آن ﺷﺪﻧـﺪ ﮔﺮوﻫﯽ ﺑﯽ ﺧﺮدان ﺟﻬﺎن و ﻧﺎﮐﺲ ﺧﺎﻣﺎن‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺎن‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 640‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫)ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا( ﺑﯿﺪ ﻣﺼﺮي‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ .(374‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻣﺎروان ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺎﻧﯿﻄﺲ‪.‬‬



‫]ِط[ )ِا( ﺣﺸﯿﺸـﯽ ﺑﺎﺷﺪ و آن را ﮔﻠﯽ اﺳﺖ ﺑﻨﻔﺶ رﻧﮓ ﮐﻪ ﺷﯿﺮازﯾﺎن آن را ﻣﺎش دارو ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﯾﺮﻗﺎن را ﺳﻮد دارد و آن را ﮐﻤﺎﻓﯿﻄﻮس‬ ‫ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺻﻨﻮﺑﺮاﻻرض‪) .‬اﺧﺘﯿﺎرات ﺑﺪﯾﻌﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺎون‪.‬‬



‫]ُو[ )ِا( ﺧﺎﻣﺎﻻون‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻣﺎﻻون ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎم اﺑﻠﻪ‪.‬‬



‫]َا ﻟَْﻪ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( اﺑﻠﻪ ﺧـﺎم‪ .‬آﻧﮑﻪ ﮐﺎرﻫـﺎ از روي ﺑﯿﺨﺮدي ﮐﻨـﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺧﯿﺎﻻـت واﻫﯽ در ﺳـﺮ ﭘﺮورد‪ .‬اﺣﻤﻖ‪ .‬ﻧﺎﭘﺨﺘﻪ ‪ :‬ﻣﺤﺎل اﻧـﺪﯾﺶ و‬ ‫ﺧﺎم اﺑﻠﻪ ﺑﻮد ﻫﺮ ﮐﯿﻦ ﺳﺨﻦ ﮔﻮﯾﺪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻮد ﻣﺮدم را ﻣﺤﺎل اﻧﺪﯾﺶ و ﺧﺎم اﺑﻠﻪ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎم اﻧﺠﺎم‪.‬‬



‫]َا[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﭽﻪ اﻧﺠﺎﻣﺶ ﺧﺎم و ﻧﺎﭘﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ اﻧﺠﺎﻣﺶ ﻋﻘﻼﯾﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ ‪ :‬ﻧﻪ ﺷـﮑﻨﺠﯽ ﮐﻪ ﺑﻮد ﺧﺎم اﻧﺠﺎم ﺑﻞ ﺷـﮑﻨﺠﯽ ﮐﻪ ﺑﻮد‬ ‫ﺗﯿﺰآﻫﻨﺞ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎم اﻧﺪﯾﺶ‪.‬‬



‫]َا[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧـﺎم اﻧﺪﯾﺸـﻨﺪه‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ اﻧـﺪﯾﺸﻪء ﭘﺨﺘﻪ ﻧـﺪارد ‪ :‬ﺑـﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻃـﺎﻟﻌﯽ ﮐﻪ ﺑﺮدم ﻧـﺎم ﭼﻮن ﺑﻪ اﻗﺒـﺎل زاده ﺷـﺪ ﺑﻬﺮام ﭘـﺪرش‬ ‫ﯾﺰدﮔﺮد ﺧﺎم اﻧﺪﯾﺶ ﭘﺨﺘﮕﯽ ﮐﺮد و دﯾﺪ ﻃﺎﻟﻊ ﺧﻮﯾﺶ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺒﺎز‪.‬‬



‫)ِا( دﻫﺎﻧﻪء ﮔﺸﺎد دﯾﮓ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪) (365‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎم ﺑﻐﺎ‪.‬‬



‫]َب[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻓـﺎﺣﺸﻪء ﻧﺎﭘﺨﺘﻪ و ﺗﺎزه ﮐﺎر و ﺑﯽ ﺗﺠﺮﺑﻪ ||‪ .‬ﭘﺴـﺮك ﻣﻠﻮط ﻧﺎﭘﺨﺘﻪ‪ .‬ﭘﺴـﺮك رﺳﻮا و ﺑﯽ ﺗﺠﺮﺑﻪ ‪ :‬ﺷﺎﮔﺮد ﮐﻞ ﺟﻮﻫﺮﯾﻨﺪ‬ ‫اﯾﻦ ﻫﻤﻪ در ﺣﺮص ز اﺳﺘﺎد ﻗﻮي ﺗﺮ ﺷﺪه اﯾﻦ ﺧﺎم ﺑﻐﺎﯾﺎن‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺑﻐﺎ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﭙﺎره‪.‬‬



‫]َر ‪ِ /‬ر[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( دﺷﻨﺎﻣﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪ دﺧﺘﺮي ﻣﯿﺪﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﺑﻠﻮغ ﺑﺎ وي ﻣﺠﺎﻣﻌﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬اﺷﺘﯿﻨﮕﺎس( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎم ﭘﺨﺘﻦ‪.‬‬



‫]ُپ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﯿﮏ ﻧﭙﺨﺘﻦ ﻃﻌﺎم را‪ .‬دﻫﻨﻘﻪ‪َ .‬ﺗَﻠﻬُﻮج )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎم ﭘﺨﺘﻪ‪.‬‬



‫]ُپ َت ‪ِ /‬ت[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﺴـﻤﯽ ﺟﺎﻣﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎر و ﭘﻮد آن اﺑﺮﯾﺸﻢ ﺧﺎم اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺴﻤﯽ ﭘﺎرﭼﻪء اﺑﺮﯾﺸﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﻤﺎزﻧﺪران ﮐﻨﻨﺪ ||‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ‬ ‫ﮐﺘﺎن ﮐﻪ ﺑﻤﺎزﻧﺪران ﺑﺎﻓﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺮز دارد‪.‬‬ ‫ﺧﺎم ﭘﻨﺪار‪.‬‬



‫]ِپ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آن ﮐﺲ ﮐﻪ ﭘﻨـﺪار و اﻧـﺪﯾﺸﻪء ﻧﺎﭘﺨﺘﻪ دارد‪ .‬ﺟﺎﻫﻞ ‪ :‬ﺑـﺪه ﻗﺮاﺿـﮕﮑﯽ ﺗﺎ ﻋﻄﺎت ﭘﻨﺪارم ﻣﮕﻮ ﮐﻪ ﺳﻮﺧﺘﻪء ﻣﻦ ﭼﻪ ﺧﺎم‬ ‫ﭘﻨﺪار اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺎم ﭘﻨﺪار ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺟﮕﺮان در ﻫﻮس ﭘﺨﺘﻦ وﺻﺎل ﺗﻮاﯾﻢ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎم ﭘﻮﺳﺘﯿﻦ‪.‬‬



‫)ص ﻣﺮﮐﺐ( اﺣﻤـﻖ‪ .‬اﺑﻠﻪ ‪ :‬ﯾـﮏ ﭘﺨﺘﻪ ﻧﯽ ﮐﻪ ﮔﻮﯾـﺪم اي ﺧـﺎم ﭘﻮﺳـﺘﯿﻦ ﺣﻮر و ﺳـﺮﯾﺮ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﻮد در ره ﺳـﻌﯿﺮ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺑـﺎ او ﭼﺮاغ دوﻟﺖ‬ ‫ﺧﺼﻤﺶ ﻧﺪاد ﻧﻮر ﮐﺂن ﺧﺎم ﭘﻮﺳﺘﯿﻦ ﺑﻪ ره اﻧﺪر ﭼﺮاغ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎم ﭘﻮش‪.‬‬



‫)ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﺸﻤﯿﻨﻪ ﭘﻮش‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺧﺎم ﭘﻮﺷﺪ ﻣﺮ ﻓﻘﺮ را ||‪ .‬ﺻﻮﻓﯽ ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر آﻧﮑﻪ ﺧﺎم ﭘﻮﺷﺪ ‪ :‬در ﮐﻨﻒ ﻓﻘﺮ ﺑﯿﻦ ﺳﻮﺧﺘﮕﺎن ﺧﺎم ﭘﻮش ﺑﺮ‬ ‫ﺷﺠﺮ ﻻ ﻧﮕﺮ ﻣﺮغ دﻻن ﺧﻮش ﻧﻮا‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎم ﺟﺮد‪.‬‬



‫]ِج[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻣﻮﺿـﻌﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻘﺮب ﺧﻮارزم‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 93‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﮐﻪ ﻗﺘﯿﺒﻪ ﺑـﺎ ﺧﻮارزﻣﺸﺎه ﺻـﻠﺢ ﮐﺮد ﺧﺎم ﺟﺮد را ﺑﮕﺸﺎد‪) .‬از ﮐﺘﺎب‬ ‫اﺣﻮال و اﺷﻌﺎر رودﮐﯽ ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺳﻌﯿﺪﻧﻔﯿﺴﯽ ج‪ 1‬ص‪ 267‬ﺑﻨﻘﻞ ازﻃﺒﺮي ج‪ 8‬ﺻﺺ‪ 90 - 83‬و اﺑﻦ اﺛﯿﺮ ج‪ 4‬ﺻﺺ‪.(236 - 233‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺠﻮ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﺷـﻬﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﻧﺮﯾﻤﺎن ﺑﺎ ﭘﺴـﺮ ﻓﻐﻔﻮر ﭼﯿﻦ ﻣﺤﻞ ﺟﻤﻊ آوري ﻟﺸﮑﺮ ﻧﺮﯾﻤﺎن ﺷﺪ ‪ :‬ﻧﯿﺎرﺳﺖ ﺑﻮدن در آن دﺷﺖ ﮐﺲ‬ ‫ﻧﺸﺴـﺘﻨﺪ ﯾﮑﺮوزه ره ﺑﺎز ﭘﺲ ﺑﺮ آن ﻣﺮز ﺷـﻬﺮي دﻻرام ﺑﻮد ﮐﻪ آن ﺷـﻬﺮ را ﺧﺎﻣﺠﻮ ﻧﺎم ﺑﻮد)‪ (1‬در آن ﺷـﻬﺮ ﻟﺸﮑﺮ ﺑﯿﺎراﺳﺘﻨﺪ ز ﻫﺮ ﮔﻮﺷﻪ‬ ‫دﯾﮕﺮ ﺳﭙﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪) .‬ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ چ ﺣﺒﯿﺐ ﯾﻐﻤﺎﺋﯽ ﺳﺎل ‪ 1317‬ه ‪ .‬ش‪ .‬ص‪ - (1) .(373‬ن ل‪ :‬ﮐﻪ آن ﺷﻬﺮ را ﺧﺎم ﺟﻮن ﻧﺎم ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎم ﺟﻮش‪.‬‬



‫)ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻏﺬاي ﻧﯿﮏ ﻧﺎﭘﺨﺘﻪ‪ .‬ﺧﺎم ﭘﺨﺘﻪ ||‪ .‬ﻣﺮد ﺑﯽ ﺗﺠﺮﺑﻪ‪ .‬ﻣﺮد ﻧﺎﭘﺨﺘﻪ ‪ :‬وﻟﯽ ﺑﺠﻮﺷﻢ ازﯾﻦ ﺧﺎم ﺟﻮش ﯾﮏ ﺳـﺒﻠﺖ)‪(1‬‬ ‫ﻗﺮاﻃﻐﺎﻧﺸﻪ ﭘﺸﻤﯿﻦ ﮔﻪ ﻃﻌﺎن و ﺿﺮاب‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - (1) .‬ن ل‪ :‬ﺧﺎم ﺧﺎي ﺳﮓ ﺳﺒﻠﺖ‪) .‬چ ﻋﻠﯽ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺳﻮﻟﯽ( )اﺷﺘﯿﻨﮕﺎس(‪.‬‬ ‫ﺧﺎم ﺧﻮي‪.‬‬



‫)ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺑﺮ ﯾﮏ ﭼﯿﺰ ﻗﯿﺎم ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﻠﮑﻪ در ﻫﺮ زﻣﺎﻧﯽ ﺗﻠﻮن ﭘﺪﯾـﺪ آورد‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )اﺷﺘﯿﻨﮕﺎس( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺗﻮاﻧﻢ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺎ ﺗﻮ اي ﺧﺎم ﺧﻮي ﮐﻨﻢ ﭘﺨﺘﮕﯽ ﮔﺮدم آزرم ﺟﻮي‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎم ﺧﯿﺎل‪.‬‬



‫)ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺧﯿﺎﻻت ﻓﺎﺳﺪ و اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎي ﺗﺒﺎه در ﺳﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺧﯿﺎﻻت ﻓﺎﺳﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺪ‪.‬‬



‫]ِم[ )ع ص( ﻣﺮده‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺎﻣـﺪون‪ ،‬ﺧﺎﻣـﺪﯾﻦ ‪ :‬ان ﮐﺎﻧﺖ اِﻻ ﺻـﯿﺤًﮥ واﺣـﺪًة ﻓﺎذا ﻫﻢ ﺧﺎﻣـﺪون‪) .‬ﻗﺮآن ‪.(36/29‬‬ ‫َﻓﻤﺎزاﻟﺖ ﺗﻠﮏ دﻋﻮﯾﻬﻢ ﺣﺘﯽ ﺟﻌﻠﻨﺎ ﻫﻢ ﺣﺼﯿﺪًا ﺧﺎﻣﺪﯾﻦ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(|| 21/15‬آرﻣﯿﺪه‪) .‬آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﺳﺎﮐﻦ‪ .‬ﺳﺎﮐﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء||(‪.‬‬ ‫ﻓﺮوﻧﺸﺴـﺘﻪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ - .‬ﻧﺎر ﺧﺎﻣـﺪ؛ آﺗﺶ ﻓﺮوﻧﺸﺴـﺘﻪ‪ .‬آﺗﺶ ﻣﺮده‪ :‬اﻣﺮوز ﮐﻪ ﺑﺎد ﻗﺒﻮل ﻓﻀﻞ را ﮔـﺬاﺷﺖ و آﺗﺶ ﻏﯿﺮت اﮐﺎﺑﺮ ﺧﺎﻣـﺪ و‬ ‫ﻓﻀـﻞ ﻓﻀـﻮل و ﻣﺮدم از اﻫـﻞ ﻋﻠﻢ ﻣﻠﻮل و درﺧﺖ ﺻـﻨﺎﻋﺖ ﻧـﺎﻣﺜﻤﺮ اﮔﺮ ﻧﻪ اﯾﻦ ﺣﺸـﺎﺷﻪء ﻣﮑﺮﻣﺖ و ﺑﻘﯿﻪء‪) ...‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ چ‪1‬‬ ‫ص‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺪان‪.‬‬



‫]َم ‪ِ /‬م[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﻠﻤﺪان‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪) (374‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺧﺎﻣﻪ دان‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻪ دان ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎم داﻧﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫]ِن َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎم اﻧﮕﺎﺷﺘﻦ‪ - .‬ﺧﺎم داﻧﺴﺘﻦ ﺑﺎزار؛ ﮐﺎﺳﺪ ﺷﻤﺮدن)‪ - (1) .(1‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ را ﺑﺮاي ﺧﺎم داﻧﺴﺘﻦ ﺑﺎزار‬ ‫ﺣﺪس زده اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎم دراﯾﯽ‪.‬‬



‫]َد[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺑﯿﻬﻮده ﮔﻮﯾﯽ اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )اﺷﺘﯿﻨﮕـﺎس(‪ .‬ﻫﺮزه دراﯾﯽ‪ .‬ﻟﮏ دراﯾﯽ‪ .‬ﻫﺮزه ﻻﯾﯽ‪ .‬ﯾﺎوه ﺳـﺮاﯾﯽ‪ .‬ﻫﺮزه‬ ‫ﺳﺮاﯾﯽ‪ .‬ژاژﺧـﺎﯾﯽ‪ .‬ﮔﻔﺘـﺎر ﺑﯽ ﻣﻌﻨﯽ ‪ :‬ﮔﺮ ﮐﺴـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ ﻣﺎﻧﻨـﺪهء او ﻫﯿـﭻ ﺷـﻪ اﺳـﺖ ﮔـﻮ ﺑﺮو ﺧـﺎم دراﯾﯽ ﻣﮑـﻦ و ژاژ ﻣﺨـﺎي‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ )از‬ ‫آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺗﺎ ﻋﺎﻟﻢ روﺣﯽ ﻧﺸﻮد ﻋﺎﻟﻢ ﺟﺴـﻤﯽ ﺗﺎ ﻣﺮدم ﭘﺨﺘﻪ ﻧﮑﻨﺪ ﺧﺎم دراﯾﯽ‪ .‬ﺳﻨﺎﯾﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬در ﮐﺎﺳﻪء ﺳﺮ دﯾﮓ ﻫﻮس ﭘﺨﺘﻦ ﺗﻮ‬ ‫ﭼﻨﺪ ﻫﯿﻦ ﺑﺎدهء ﺧﺎم آر و ﻣﮑﻦ ﺧﺎم دراﯾﯽ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎم دراﯾﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ژاژﺧﺎﯾﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﯿﻬﻮده ﮔﻔﺘﻦ‪ .‬ﻫﺮزه دراﯾﯽ ﮐﺮدن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎم دراﯾﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َد َ‬ ‫ﺧﺎم دﺳﺖ‪.‬‬



‫]َد[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺎم ﻣﺸﻖ‪ .‬ﻧـﺎﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐـﺎر‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪.‬ﻧﺎآزﻣﻮده‪ .‬ﺑﯽ رﺑﻂ در ﮐﺎر و ﻋﻤﻞ‪ .‬ﺑﯽ وﻗﻮف‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﺷﺘﯿﻨﮕﺎس(‪ .‬ﻏﯿﺮ‬ ‫ﻣﺎﻫﺮ ‪ :‬ﻣﺎﻧﺪ ﺣﯿﺮان در آﻧﮑﻪ ﭼﻮن ﺳﺎزد ﻧﺮد ﺑﺎ ﺧﺎم دﺳﺖ ﭼﻮن ﺑﺎزد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻧﺸﺎﯾﺪ دﯾﺪ ﺧﺼﻢ ﺧﻮﯾﺶ را ﺧﺮد ﮐﻪ ﻧﺮد از ﺧﺎم دﺳـﺘﺎن ﮐﻢ‬ ‫ﺗﻮان ﺑﺮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺎم دﺳـﺘﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﭘﺎ ﺑـﺪﻧﯿﺎ ﻣﯿﺰﻧﻨـﺪ در ﺣﻘﯿﻘﺖ دﺳﺖ رد ﺑﺮ زاد ﻋﻘﺒﯽ ﻣﯿﺰﻧﻨـﺪ‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو دﻫﻠﻮي )ازآﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ ﯾﮑﯽ روﻣﯽ ﺧﺎم دﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﺨﺘﻪ ﮐﺎران ﺷﻮد ﻫﻢ ﻧﺸـﺴﺖ‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو دﻫﻠﻮي )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺑﺒﺎزم ﺟﺎن ﮐﻪ دل ﺧﻮد ﺑﯿﺶ از آن‬ ‫ﺑﻮد ﻣﻘـﺎﻣﺮ ﭘﺨﺘﻪ و ﻣﻦ ﺧـﺎم دﺳﺘﯽ‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو دﻫﻠﻮي )از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﺗﻨﺒـﻞ‪) .‬اﺷﺘﯿﻨﮕـﺎس(‪ .‬ﮐﺎﻫـﻞ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺧﯿﺮه دﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ : (359‬ﻧﯿﺎﯾـﺪ ﺑﮑـﺎر ﺗﻮ ﻫﺮ ﺧـﺎم دﺳﺖ ﭼﻮ ﻫﺮ ﺟـﺎ ﺷﻮد ﻗـﺪر ﻧـﺎدان ﭘﺴﺖ‪ .‬ﻣﯿﺮﻧﻈﻤﯽ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري||(‪.‬‬ ‫وﺣﺸﯽ‪) .‬اﺷﺘﯿﻨﮕﺎس(‪.‬‬ ‫ﺧﺎم دﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫]َد[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻧﺎﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺎري )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( ‪ :‬ﻧﻪ ﭼﻮن ﺧﺎﻣﮑﺎري ﮐﻪ ﻣﺴﺘﯽ ﮐﻨـﺪ ﺑﺨﺎﻣﻪ زدن ﺧﺎم دﺳﺘﯽ ﮐﻨـﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬دﯾـﺪ آﺧﺮ‬ ‫ﺳﺎﻋـﺪ ﭼﻮن ﻧﻘﺮهء ﺧﺎﻣﺶ رﻗﯿﺐ ﺷـﺪ ﺧﺮاب از ﺧﺎم دﺳﺘﯿﻬﺎي ﺟﺎﻧﺎن ﺧﺎﻧﻪ ام‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺑﺪﺳﺖ ﻏﯿﺮ دادي ﺳﺎﻋﺪ ﭼﻮن ﻧﻘﺮهء‬ ‫ﺧﺎﻣﺖ ﺑﻘﺮﺑﺎن ﺳﺮت ﮔﺮدم ﻣﮑﻦ اﯾﻦ ﺧﺎم دﺳﺘﯿﻬﺎ‪ .‬ﻣﺨﻠﺺ ﮐﺎﺷﯽ )ازآﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﻣﺎل ﺑﯿﻤﺼﺮف ﺧﺮج ﮐﺮدن‪) .‬ازﻏﯿﺎث ||(‪ .‬ﻧﺎرﺿﺎﯾﺘﯽ‪.‬‬ ‫)اﺷﺘﯿﻨﮕﺎس(‪.‬‬ ‫ﺧﺎم دﺳﺘﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺎر از روي ﻧﺎﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﺎل ﺑﯿﻤﺼﺮف ﺧﺮج ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫]َد َ‬ ‫ﺧﺎﻣﺪه ﺑﯿﻞ‪.‬‬



‫][ )ِاخ()‪ (1‬ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﻧﻮاﺣﯽ ﺗﺎﺑﻊ ﺧﻠﺨﺎل‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب آرد‪ :‬ﺧﻠﺨﺎل ﺷـﻬﺮ وﺳﻂ ﺑﻮده اﺳﺖ و اﮐﻨﻮن دﯾﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻤﺎﺑﯿﺶ ﺻـﺪ‬ ‫ﻣﻮﺿﻊ ﺑﭽﻬﺎر ﻧﺎﺣﯿﻪ و ﺧﺎﻣـﺪه ﺑﯿﻞ و ﺳـﺠﺰ و اﻧﺠﯿَﻼﺑﺎد از ﺗﻮاﺑﻊ اوﺳﺖ‪) .‬از ﻧﺰﻫـﮥ اﻟﻘﻠﻮب چ ﻟﯿﺪن ﻣﻘﺎﻟﻪء ‪ 3‬ص‪ - (1) .(81‬ن ل‪ :‬ﺧﺎﺑﻨﺪهء‬ ‫ﺑﯿﻞ‪ ،‬ﺣﺎﺳﺪه ﻣﯿﻞ‪ ،‬اﺳﺪ‪ ،‬اﻧﺒﺬ‪ ،‬اﺳﺪه‪ ،‬آﻣﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺮ‪.‬‬



‫]ِم[ )ِاخ( ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ در ﺣﺠﺎز ﺑﻪ ارض َﻋّﮏ‪ .‬ﻃﺎﻫﺮﺑﻦ اﺑﯽ ﻫﺎﻟـﮥ ﮔﻮﯾﺪ ‪ :‬ﻗﺘﻠﻨﺎ ﻫﻢ ﻣﺎ ﺑﯿﻦ ﻗﻨﮥ ﺧﺎﻣﺮ اﻟﯽ اﻟﻘﯿﻌﮥ اﻟﺤﻤﺮاء ذات اﻟﻌﺜﺎﻋﺚ‪) .‬از‬ ‫ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي ج‪ 3‬ص‪.(391‬‬ ‫ﺧﺎم راي‪.‬‬



‫)ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺎم راي‪ .‬ﻧـﺎﻗﺺ ﻋﻘـﻞ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )اﺷـﺘﻨﮕﺎس( ‪ :‬ﺗﻮﯾﯽ ﻃﻔـﻞ ﻧﺎﭘﺨﺘﻪ و ﺧﺎم راي ﻣﺰن ﭘﻨﺠﻪ ﺑﺎ ﺷـﯿﺮ ﺟﻨﮓ آزﻣﺎي‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‬ ‫)ازآﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﮔﺮ ﺳﻮﺧﺘﻪ دل ﻧﻪ ﺧﺎم راﯾﯽ ﭼﻮن ﺳﻮﺧﺘﮕﺎن ﺳﯿﻪ ﭼﺮاﯾﯽ؟ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎم رأي‪.‬‬



‫]َرْءْي[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎم راي‪.‬‬ ‫ﺧﺎم رس‪.‬‬



‫]َر[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﻋﯽ ﭘﺨﺘﮕﯽ ﻣﯿﻮه ﮐﻪ ﻏﯿﺮﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ و ﻣﺰه و رﻧﮓ ﻣﯿﻮه ﺑﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺮك‪.‬‬



‫][ )ع ِا( ﻧﺎم ﻧﻮﻋﯽ ﭘﺮﻧﺪه اﺳﺖ‪) .‬دزي ج‪ 1‬ص‪.(346‬‬ ‫ﺧﺎم روﺋﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫]ِم َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﻮﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻃﺒﻞ و دﻫﻞ ﮐﺸـﻨﺪ‪) .‬اﺷـﺘﻨﮕﺎس( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء()‪ - (1) .(1‬اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻـﻮرت در دو ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﻣـﺬﮐﻮر در ﻓﻮق آﻣـﺪه و ﭼﻮن »روﺋﯿﻨﻪ« ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻃﺒـﻞ و دﻫـﻞ ﻧﯿﺎﻣـﺪه اﺳﺖ ﺷﺎﯾـﺪ از اﺻـﻞ ﮐﻠﻤﻪء »ﺧﻢ« ﺳﺎﻗﻂ ﺷـﺪه ﯾﻌﻨﯽ اﺻﻞ آن »ﺧﺎم‬ ‫روﺋﯿﻨﻪ ﺧﻢ« ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎم روﺋﯿﻨﻪ ﺧﻢ‪.‬‬



‫]ِم َن ‪ِ /‬ن ُخ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﺮم روﺋﯿﻨﻪ ﺧﻢ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺮي‪.‬‬



‫]ِم[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻧﺴﺒﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ اﺧﻤﻮر ﮐﻪ ﺑﻄﻨﯽ اﺳﺖ از اﻋﺮاب‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎم رﯾﺶ‪.‬‬



‫)ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺴـﺨﺮه‪) .‬اﺷـﺘﻨﮕﺎس( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻣﻠﻌﺒﻪ‪ .‬دﻟﻘﮏ ||‪ .‬ﺑﯽ ﻋﻘﻞ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬اﺣﻤﻖ‪ .‬ﻧﺎدان ‪ :‬ﺟﻤﻊ آﻣـﺪ ﺻﺪ ﻫﺰاران ﺧﺎم‬ ‫رﯾﺶ ﺻﯿﺪ او ﮔﺸﺘﻪ ﭼﻮ او از اﺑﻠﻬﯿﺶ‪).‬ﻣﺜﻨﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺲ‪.‬‬



‫]ِم[ )ع ﻋﺪد ص‪ِ ،‬ا( ﭘﻨﺠﻢ‪) .‬اﺷـﺘﻨﮕﺎس( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب()‪- .(1‬ﺧﺎﻣﺲ آل ﻋﺒﺎ؛ ﻟﻘﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ )ع( اﻣﺎم‬ ‫ﺳﻮم ﺷﯿﻌﯿﺎن ﻣﯿﺪﻫﻨﺪ‪ - (1) .‬در زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ ﻫﺮﮔﺎه ﻋﺪدي ﮐﻪ ﺑﺼـﯿﻐﻪء اﺳﻢ ﻓﺎﻋﻞ اﺳﺖ ﺑﻌﺪدي اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ در ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﻗﺒﻞ‬ ‫از آن ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ اﯾﻦ اﺿﺎﻓﻪ آن ﻋـﺪد را ﺑﻌـﺪدي ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﻣﯿﮑﻨـﺪ ﮐﻪ ﻣـﺪﻟﻮل ﺻـﯿﻐﻪ ﺣﺎﮐﯽ از آن اﺳﺖ ﭼﻮن ﺧﺎﻣﺲ ارﺑﻊ‪ ،‬و اﮔﺮ اﺳﻢ ﻓﺎﻋﻞ‬ ‫ﺑﻌـﺪدي اﺿـﺎﻓﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ رﺗﺒﺖ آن ﻣﺴـﺎوي ﯾـﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻣﻀﺎف ﺑﻮد اﯾﻦ اﺿﺎﻓﻪ ﺟﺎي ﻣﻀﺎف را در ﻣﯿﺎن اﻋـﺪاد ﻣﻀﺎف اﻟﯿﻪ ﻣﯿﺮﺳﺎﻧـﺪ‪) .‬از‬ ‫ﺷﺮح ﺟﺎﻣﯽ چ ﺗﻬﺮان(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺴًﺎ‪.‬‬



‫]ِم َﺳْﻦ[ )ع ق( در ﺣﺎﻟﺖ ﭘﻨﺠﻢ ﺑﻮدن‪ .‬و ﻣﻌﻤﻮًﻻ در آﻏﺎز ﻗﺴﯿﻤﻬﺎي ﯾﮏ ﻣﻘﺴﻢ ﺑﮑﺎر رود‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺴﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮔﺎورود ﺑﺨﺶ ﮐﺎﻣﯿﺎران ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﻨﻨﺪج‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 36‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﮐﺎﻣﯿﺎران و ‪ 10‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ﺑﺴﻨﻨﺪج‪ .‬اﯾﻦ ده در داﻣﻨﻪء ﮐﻮه ﻗﺮار دارد و ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﺳﺮدﺳﯿﺮ ﺑﺎ ‪ 1450‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ زﺑﺎﻧﺸﺎن ﮐﺮدي و ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن‬ ‫ﺳﻨﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت و ﺗﻮﺗﻮن و ﭘﺸﻢ و روﻏﻦ و اﻧﮕﻮر و ﮔﺮدو و ﻋﺴﻞ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‬ ‫و ﮔﻠﻪ داري و ﺑﺎﻏﺪاري اﺳﺖ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو و داراي ﯾﮏ ﺑﺎب دﺑﺴﺘﺎن اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎم ﺳﺨﻦ‪.‬‬



‫س َخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﺨﻦ ﺧﺎم و ﻧﺎﺳﻨﺠﯿﺪه ﮔﻮﯾﺪ )||‪ِ .‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﺨﻦ ﻧﺎﺳﻨﺠﯿﺪه را ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫] ُ‬ ‫ﺧﺎم ﺳﺮ‪.‬‬



‫س[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺧﯿﺎﻻـت ﻓﺎﺳـﺪ و اﻧـﺪﯾﺸﻪ ﻫـﺎي ﺗﺒـﺎه در ﺳـﺮ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﻧﻌﺖ اﺳﺖ ﻣﺮ ﮐﺴـﯽ را ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﯿﺎﻻت ﻓﺎﺳﺪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن‪» :‬آدم ﺧﺎم ﺳﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺲ ﻟﻮ‪.‬‬



‫]ِم[ )ِاخ( از اﯾﻼـت اﻃﺮاف اردﺑﯿﻞ‪ .‬و ﻣﺮﮐﺐ از ‪ 300‬ﺧﺎﻧﻮار اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻗﺮه ﺷـﯿﺦ ﻟﻮ ﻣﺴـﮑﻦ دارﻧﺪ‪ .‬ﯾﯿﻼﻗﺸﺎن ﺑﺎﻗﺮﻟﻮ و ﻗﺸﻼﻗﺸﺎن ﻣﻐﺎن‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬زارع و ﮔﻠﻪ دارﻧﺪ‪) .‬از ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﯿﻬﺎن ص‪.(106‬‬ ‫ﺧﺎم ﺳﻮﺧﺘﮕﯽ‪.‬‬



‫]َت ‪ِ /‬ت[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺣـﺎﻟﺖ آن ﭘﺨﺘﻦ ﯾـﺎ ﺑﺮﺷـﺘﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﺷـﺘﻪ ﺷـﺪه ﯾﺎ ﭘﺨﺘﻪ ﺷـﺪه را از ﺑﯿﺮون ﺳﻮزاﻧـﺪه وﻟﯽ در درون ﻫﻨﻮز اﺛﺮي‬ ‫ﻧﮕﺬارده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎم ﺳﻮﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( آن ﭘﺨﺘﻦ ﯾﺎ ﺑﺮﺷـﺘﻪ ﺷﺪﻧﯽ ﮐﻪ ﭼﯿﺰ را از درون ﻧﺎﭘﺨﺘﻪ و ﻧﺎﺑﺮﺷﺘﻪ و از ﺑﯿﺮون ﺑﺮ اﺛﺮ ﺳﻮﺧﺘﮕﯽ ﺳﯿﺎه ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺎم ﺳﻮز ﺷﺪن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎم ﺳﻮﺧﺘﻪ‪.‬‬



‫]َت ‪ِ /‬ت[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺸﻮي ﯾﺎ ﻣﻄﺒﻮﺧﯽ ﮐﻪ از درون ﺧﺎم و از ﺑﯿﺮون ﺑﺮ اﺛﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻮﺧﺘﻦ ﯾﺎ ﺑﺮﺷﺘﻪ ﺷﺪن ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎم ﺳﻮز‪.‬‬



‫)ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﯿﺰي ﮐﻪ از ﺑﺎﻻ ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و اﻧـﺪرون آن ﺧﺎم ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬آﻧﭽﯿﺰ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﻨﺪي آﺗﺶ ﻇﺎﻫﺮش ﺳﻮزد وﻟﯽ‬ ‫درون و ﺑـﺎﻃﻨﺶ ﺧـﺎم ﻣﺎﻧـﺪ ‪ :‬از ﺗﻨﻮر ﮔﺮم ﻣﺎﻟﯿﺨﻮﻟﯿـﺎي ﻣﻬﺘﺮي ﺣﺎﺳـﺪان ﺟـﺎه او را ﺧـﺎﻣﺴﻮز آﯾـﺪ ﻓﻄﯿﺮ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺧﻮاﻧﭽﻪ ﺟﻬﺎن ﻧﻬﺎده ﺑﺮ‬ ‫ﻣﺠﻤﺮ ﺧﺎم ﺳﻮز دل ﺗﺎ ﭼﻮ ﭘﺮي ﺧﯿﺎل ﺗﻮ رﻗﺺ ﮐﻨﺪ ﺑﺒﻮي آن‪ .‬ﺳـﯿﻒ اﺳـﻔﺮﻧﮕﯽ‪ .‬ﺳﺎﻗﯽ ﻧﯿﻢ ﻣﺴﺖ ﻣﻦ ﺑﺎده ﻟﺒﺎﻟﺐ آزﻣﺎ ﻧﻘﻞ ﻣﻌﺎﺷﺮان ﮐﻨﻢ‬ ‫اﯾﻦ دل ﺧﺎﻣﺴﻮز را‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو دﻫﻠﻮي‪ .‬ﺟﮕﺮ ﮐﺒﺎب ﺷﻮد ﻟﯿﮏ ﺧﺎم ﺳﻮز ﺷﻮد در او ﮔﻬﯽ ﮐﻪ ﮐﻨﺪ زودﺗﺮ اﺛﺮ آﺗﺶ‪ .‬وﻟﯽ دﺷﺖ ﺑﯿﺎﺿﯽ‪.‬‬ ‫ﺗﯿﺰ اﺳﺖ آﺗﺶ اي دل دﯾﻮاﻧﻪ دورﺗﺮ ﻫﺸـﺪار ﺧﺎم ﺳﻮز ﻧﺴﺎزي ﮐﺒﺎب را‪.‬ﻇﻬﻮري‪ .‬دل را ز درد و داغ ﺑﺘﺪرﯾﺞ ﭘﺨﺘﻪ ﮐﻦ ﻫﺸﺪار ﺧﺎم ﺳﻮز‬ ‫ﻧﺴﺎزي ﮐﺒﺎب را‪.‬ﺻﺎﺋﺐ‪ .‬ﻻﻟﻪ ﻣﯽ ﻧﺎزد ﺑﻪ داغ ﺧﺎم ﺳﻮز ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ‪ .‬رﺿـﯽ داﻧﺶ‪ .‬ﭼﻨﺎن ز ﺷﻮق ﺗﻮ ﺟﻮﺷﺪ در اﺳﺘﺨﻮاﻧﻢ ﻣﻐﺰ ﮐﻪ ﺧﺎم ﺳﻮز‬ ‫ﺑﻮد ﻫﺮ ﮐﺒـﺎب در ﻧﻈﺮم‪ .‬ﻣﺴـﯿﺢ ﮐﺎﺷـﯽ‪ .‬در ﻣﺜـﻞ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺧﺎﺗﻮﻧـﺎن ﺧﻮز ﺧـﺎم ﻧﯿﮑﻮﺗﺮ ﺑﺴـﯽ ﺗﺎ ﺧﺎم ﺳﻮز‪.‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا )||‪ِ .‬ا( ُﮐﻤﺎج ﯾﺎ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 641‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺧﺎﮔﯿﻨﻪ اي ﮐﻪ ﺑﺮ روي زﻏﺎل اﻓﺮوﺧﺘﻪ ﭘﺨﺘﻪ و ﮐﺒﺎب ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ ||‪ .‬ﻫﺮ ﮔﻮﺷﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﺑﺮﺷـﺘﮕﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﺳـﯿﺎه ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒـﺎء( )اﺷـﺘﻨﮕﺎس ||(‪ .‬ﭘﻮﺳﺖ ﺧﺎم‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﺷـﺘﻨﮕﺎس( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ .(|| 365‬ﭘﻮﺳـﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮوي زﯾﻦ ﮐﺸـﯿﺪه‬ ‫ﺷﺪه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﺷﺘﻨﮕﺎس(‪.‬‬ ‫ﺧﺎم ﺳﻮز ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( آن ﭘﺨﺘﻪ ﺷﺪن ﯾﺎ ﺑﺮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻧﯽ ﮐﻪ ﭼﯿﺰ از درون ﺧﺎم و از ﺑﯿﺮون ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫] ُ‬ ‫ﺧﺎﻣﺴﻮزك‪.‬‬



‫]َز[ )ص‪ِ ،‬ا()‪ (1‬ﻧﺎن ﺧﻤﯿﺮﻧﺎﮐﺮده‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻧﺎن ﻓﻄﯿﺮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﺷﺘﻨﮕﺎس(‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻔﯿﺴﯽ ﺿﺒﻂ دﯾﮕﺮي از اﯾﻦ‬ ‫ﻟﻐﺖ ﮐﻪ »ﺧﺎم ﺳﻮگ« اﺳﺖ آورده‪.‬‬ ‫ﺧﺎم ﺳﻮز ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﭘﺨﺘﻦ ﯾﺎ ﺑﺮﺷﺘﻨﯽ ﮐﻪ ﭼﯿﺰ را از درون ﻧﺎﭘﺨﺘﻪ و ﻧﺎﺑﺮﺷﺘﻪ و از ﺑﯿﺮون ﺑﺮ اﺛﺮ ﺳﻮﺧﺘﮕﯽ ﺳﯿﺎه ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎﻣﺴﻮزي‪.‬‬



‫)ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎم ﺳﻮز‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺴﮥ‪.‬‬



‫س[ )ع ﻋﺪد‪ ،‬ص‪ِ ،‬ا( ﺷـﺼﺖ ﯾﮏ راﺑﻌﻪ و ﺧﺎﻣﺴﻪ ﺧﻮد ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺸﺼﺖ ﺳﺎدﺳﻪ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻮاﻣﺲ ||‪ .‬ﭘﻨﺠﻢ ‪ :‬واﻟﺨﺎﻣﺴﮥ ان ﻟﻌﻨﮥ‬ ‫]ِم َ‬ ‫اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ان ﮐﺎن ﻣﻦ اﻟﮑﺎذﺑﯿﻦ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(24/7‬واﻟﺨﺎﻣﺴﮥ ان ﻏﻀﺐ اﷲ ﻋﻠﯿﻬﺎ ان ﮐﺎن ﻣﻦ اﻟﺼﺎدﻗﯿﻦ‪) .‬ﻗﺮآن ‪.(24/9‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺶ‪.‬‬



‫]ُم[ )ص( ﻣﺨﻔﻒ ﺧﺎﻣﻮش ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺧﺎﻣﻮش‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﺷـﺘﻨﮕﺎس(‪ .‬ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺧﺎﻣﻮش‪) .‬ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي()‪ .(1‬ﺳﺎﮐﺖ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ .(367‬ﺻﺎﻣﺖ ‪ :‬ﺑﺪو ﮔﻔﺖ ﺧﺎﻗﺎن ﮐﻪ ﻫﺮ ﺷﻬﺮﯾﺎر ﮐﻪ از ﻧﯿﮏ و ﺑﺪ ﺑﺮﻧﮕﯿﺮد ﺷﻤﺎر ﺑﺒﺪ ﮐﺮدن ﺑﻨﺪه ﺧﺎﻣﺶ ﺑﻮد ﺗﻮ‬ ‫او را ﭼﻨﺎن دان ﮐﻪ ﺑﯿﻬﺶ ﺑﻮد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑـﺪو ﮔﻔﺖ ﭘﻮر ﺳـﯿﺎوش ﺗﻮﯾﯽ ﺧﺮدﻣﻨﺪ و ﺑﯿﺪار و ﺧﺎﻣﺶ ﺗﻮﯾﯽ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ز ﮔﻔﺘﺎر ﺧﺎﻣﺶ ﭼﺮا‬ ‫ﻣﺎﻧﺪﯾﺪ ﭼﻨﯿﻦ از ﺟﮕﺮ ﺟﻮش ﺑﻨﺸﺎﻧﺪﯾﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺗﺮﮐﺎن ﭼﺮا ﺧﺎﻣﺸـﻨﺪ ﺑﺮاﯾﯽ درون ار ز ﻣﯽ ﺑﯿﻬﺸـﻨﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺗﺎ ﺧﺎﻣﺸﯽ ﻣﯿﺎن‬ ‫ﺧﺮدﻣﻨﺪان ﻣﺮد ﺗﻤﺎم ﺻﻮرﺗﯽ و ﮐﺎري‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭼﺮا ﺧﺎﻣﺶ ﻧﺒﺎﺷﯽ ﭼﻮن ﻧﺪاﻧﯽ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﭼﻮن ﮐﻨﯽ ﻋﻮرت ﺑﺒﺎزار‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﻓﺮزﻧﺪ ﺗﻮ‬ ‫اﯾﻦ ﺗﯿﺮه ﺗﻦ ﺧﺎﻣﺶ ﺧﺎﮐﯽ اﺳﺖ ﭘﺎﮐﯿﺰه ﺧﺮد ﻧﯿﺴﺖ ﻧﻪ اﯾﻦ ﺟﻮﻫﺮ ﮔﻮﯾﺎ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻣﺸﻮ ﺧﺎﻣﺶ ﮐﻪ ﮐﺎر اﻓﺘﺪ ﺑﺰاري ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺎﻣﺸـﯽ‬ ‫ﻧﻮﻋﯽ ز ﺧﻮاري‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬رو ﺑﮕﻮرﺳﺘﺎن دﻣﯽ ﺧﺎﻣﺶ ﻧﺸﯿﻦ آن ﺧﻤﻮﺷﺎن ﺳﺨﻨﮕﻮ را ﺑﺒﯿﻦ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺣﯿﻒ اﺳﺖ ﺑﻠﺒﻠﯽ ﭼﻮ ﻣﻦ اﮐﻨﻮن در اﯾﻦ‬ ‫ﻗﻔﺲ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻟﺴﺎن ﻋـﺬب ﮐﻪ ﺧﺎﻣﺶ ﭼﻮ ﺳﻮﺳـﻨﻢ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ )||‪ .‬ﺻﻮت( اﻣﺮ اﺳﺖ از ﺧﺎﻣﻮش ﺷـﺪن‪ .‬ﺻﻪ‪ .‬اﺳـﮑﺖ‪ .‬ﺑﯿﺶ ﻣﮕﻮي ‪ :‬ﮔﻔﺖ ﺑﺎ‬ ‫ﻟﯿﻠﯽ ﺧﻠﯿﻔﻪ ﮐـﺎﯾﻦ ﺗﻮﯾﯽ ﮐﺰ ﺗﻮ ﺷـﺪ ﻣﺠﻨﻮن ﭘﺮﯾﺸﺎن و ﻏﻮي از دﮔﺮ ﺧﻮﺑﺎن ﺗﻮ اﻓﺰون ﻧﯿﺴﺘﯽ ﮔﻔﺖ ﺧﺎﻣﺶ ﭼﻮن ﺗﻮ ﻣﺠﻨﻮن ﻧﯿﺴﺘﯽ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫)||ص( ﻣﺮده‪) .‬اﺷﺘﯿﻨﮕـﺎس( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻣﻨﻄﻔﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬رام‪) .‬اﺷﺘﯿﻨﮕﺎس ||(‪ .‬ﻣﻌـﺪوم ||‪ .‬ﺑﺎاﺣﺘﯿﺎط‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺗﻮدار‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪ ﮔﻮﯾﺪ‪َ :‬ﺧُﻤﺶ ﺑﺤﺬف »اﻟﻒ« ﻧﯿﺰ آﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎم ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( اﻏﻔﺎل ﺷـﺪن‪ .‬ﻓﺮﯾﺐ ﺧﻮردن‪ .‬ﭼﻮن‪» :‬ﺧﺎم ﻓﻼﻧﯽ ﺷﺪم« و »در اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺧﺎم ﺷﺪم«‪ .‬ﻣﻄﺎوﻋﻪء ﺧﺎم ﮐﺮدن ||‪ .‬ﺧﺎم‬ ‫] ُ‬ ‫ﺷﺪن ﻣﻌﺪه‪ .‬وﺧﻢ ﮔﺸﺘﻦ آن‪ .‬وﺧﺎﻣﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن آن‪ .‬وﺧﯿﻢ ﮔﺮدﯾﺪن آن ||‪ .‬ﺧﺎم ﺷﺪن ﮐﺎر؛ وﺧﯿﻢ ﺷﺪن آن‪ .‬رو ﺑﻪ وﺧﺎﻣﺖ ﻧﻬﺎدن آن‬ ‫‪ :‬در ﻃﻠﺒﺖ ﮐﺎر ﻣﻦ ﺧﺎم ﺷـﺪ از دﺳﺖ ﻫﺠﺮ ﭼﻮن ﺳﮓ ﭘﺎﺳﻮﺧﺘﻪ درﺑـﺪرم ﻻﺟﺮم‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬و ﮔﺮ دﯾﮓ ﻣﻌـﺪه ﻧﺠﻮﺷـﺪ ﻃﻌﺎم ﺗﻦ ﻧﺎزﻧﯿﻦ را‬ ‫ﺷﻮد ﮐﺎر ﺧﺎم‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺶ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺳﺎﮐﺖ ﺷـﺪن‪ .‬ﺻﺎﻣﺖ ﺷـﺪن‪ .‬ﺑﯽ ﺻـﺪا ﺷـﺪن‪ .‬ﺧﺎﻣﻮش ﺷـﺪن‪ .‬ﻣﻄﺎوﻋﻪء ﺧﺎﻣﺶ ﮐﺮدن ||‪ .‬ﻣﻨﻄﻔﯽ ﺷﺪن‪ .‬ﭼﻮن‪:‬‬ ‫]ُم ُ‬ ‫آﺗ ﺶ ﺧ ﺎ ﻣ ﺶ ﺷ ﺪ ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺶ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺳـﺎﮐﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﯿﺼـﺪا ﮐﺮدن‪ .‬ﺧـﺎﻣﻮش ﮐﺮدن ‪ :‬دﯾـﻮ را ﻧﻄـﻖ ﺗـﻮ ﺧـﺎﻣﺶ ﻣﯿﮑﻨـﺪ ﮔـﻮش ﻣـﺎ را ﮔﻔﺖ ﺗـﻮ ﻫﺶ‬ ‫]ُم َ‬ ‫ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﭼﻨﺎن ﺻﺒﺮش از ﺷﯿﺮ ﺧﺎﻣﺶ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺴﺘﺎن ﺷﯿﺮﯾﻦ ﻓﺮاﻣﺶ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺶ ﻣﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫]ُم َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺳـﺎﮐﺖ ﻣﺎﻧـﺪن‪ .‬ﺑﯿﺼـﺪا ﻣﺎﻧـﺪن‪ .‬ﺧـﺎﻣﻮش ﻣﺎﻧـﺪن ‪ :‬ﻧـﺪاﻧﻢ ﺗﻮ ﺧـﺎﻣﺶ ﭼﺮا ﻣﺎﻧـﺪه اي ﭘﺲ آن داﺳـﺘﺎﻧﻬﺎ ﭼﺮا ﺧﻮاﻧـﺪه‬ ‫اي‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺳﻪ ﺑﺎر آن ﺳﺨﻦ را ﺑﺮ اﯾﺸﺎن ﺑﺮاﻧﺪ ﭼﻮ ﭘﺎﺳﺦ ﻧﯿﺎﻣﺪش ﺧﺎﻣﺶ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎم ﺷﻮ‪.‬‬



‫)ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎم ﺷﻮب ‪ :‬ﺧﺎم ﺷﻮ ﮐﻦ ﮐﻪ ﺑﯿﺎﺑﯽ ﺗﻮ ﺛﺒﺎت از ﮐﺮﺑﺎس ﺳﺨﻦ ﭘﺨﺘﻪء ﭘﺮداﺧﺘﻪ از ﻣﻦ ﺑﺸﻨﻮ‪.‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري‪.‬‬ ‫ﺧﺎم ﺷﻮب‪.‬‬



‫)ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﯿﻢ ﺷﺴﺘﻪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﺷﺘﻨﮕﺎس(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺸﮥ‪.‬‬



‫ش[ )ع ِا( آﺑﺮاﻫﻪء ﺧﺮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬اﻟﻤﺴﯿﻞ اﻟﺼﻐﯿﺮ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻮاﻣﺶ‪.‬‬ ‫]ِم َ‬ ‫ﺧﺎﻣﺸﻪ‪.‬‬



‫ش[ )ِا( دواﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﺷﺘﯿﺮه ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﻋﺮﺑـﺎن ﺷـﯿﻄﺮج ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و آن ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ اﺳﺖ در آﺧﺮ درﺟﻪء دوم‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ش‪ِ /‬‬ ‫]ِم َ‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺷﺘﯿﺮه‪ .‬ﺷﺎﻫﺘﺮه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺷﯿﻄﺮج‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ .(379‬ﺷﯿﻄﺮج ﺷﺎﻣﯽ)‪ .(1‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺷﺎﻫﺘﺮه ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪).‬ﻟﮑﻠﺮك( )‪.Lepidium - (1‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺸﯽ‪.‬‬



‫]ُم[ )ﺣـﺎﻣﺺ( ﺧﺎﻣﻮﺷـﯽ‪ .‬ﺳـﮑﻮت‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )اﺷﺘﯿﻨﮕﺎس(‪ .‬ﻣﺨﻔﻒ ﺧﺎﻣﻮﺷـﯽ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻣﺨﺘﺼـﺮ ﺧﺎﻣﻮش‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‬ ‫)ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ .(385‬ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﻣﻮش ﺑﻮدن‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺎﮐﺖ ﺑﻮدن‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺻﺎﻣﺖ ﺑﻮدن ‪ :‬ﺑﺒﺨﺸـﯿﺪش ﺑـﺪل ﺑﺮ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﻧﻤﻮد از‬ ‫ﺧﺎﻣﺸـﯽ ﻫﻤﺪاﺳـﺘﺎﻧﯽ‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪ .‬ﺧﺎﻣﺸـﯽ از ﮐﻼم ﺑﯿﻬﺪه ﺑﻪ در زﺑﻮر اﺳﺖ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﺴﻄﻮر‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﮔﺸﺖ دﻟﺶ ﻣﺮا ﺑﮑﯿﻦ‬ ‫ﻫﺴـﺖ ﻟﺒﺶ ﮔـﻮا ﺑﺮﯾـﻦ ﺧﺎﻣﺸــﯽ ﮔـﻮاه ﺑﯿـﻦ ﻏﻨﭽـﻪ دﻫـﺎن ﮐﯿﺴـﺖ او‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﮐﻠﯿـﺪ زﺑـﺎن ﮔﺮ ﻧﺒـﻮدي وﺑـﺎل ﮐﯽ از ﺧﺎﻣﺸـﯽ ﻗﻔـﻞ ﻟﺐ‬ ‫ﮐﺮدﻣﯽ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﭘﺮﺳــﯿﺪ ﺳــﺨﻦ ز ﻫﺮ ﺷــﻤﺎري ﺟﺰ ﺧﺎﻣﺸــﯿﺶ ﻧﺪﯾـﺪ ﮐـﺎري‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺎﻣﺸــﯽ او ﺳـﺨﻦ دﻟﻔﺮوز دوﺳـﺘﯽ او ﻫﻨﺮ ﻋﯿﺐ‬ ‫ﺳﻮز‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻫﻤﻪ در ﮐﺎر ﺧﻮﯾﺶ ﺣﯿﺮاﻧﻨﺪ ﭼﺎره ﺟﺰ ﺧﺎﻣﺸﯽ ﻧﻤﯿﺪاﻧﻨﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺎﻣﺸﯽ ﺑﻪ ﮐﻪ ﺿﻤﯿﺮ دل ﺧﻮﯾﺶ ﺑﮑﺴﯽ ﮔﻔﺘﻦ و ﮔﻔﺘﻦ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﮕﻮي‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﭘﯿﺶ ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﺧﺎﻣﺸـﯽ ادب اﺳﺖ ﺑﻮﻗﺖ ﻣﺼـﻠﺤﺖ آن ﺑﻪ ﮐﻪ در ﺳـﺨﻦ ﮐﻮﺷـﯽ‪ .‬ﺳﻌﺪي‪ .‬ز ﮔﻔﺘﻦ ﭘﺸﯿﻤﺎن ﺑﺴﯽ‬ ‫دﯾﺪه ام ﻧﺪﯾﺪم ﭘﺸﯿﻤﺎن ﮐﺲ از ﺧﺎﻣﺸﯽ‪.‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺸﯽ ﮔﺰﯾﺪن‪.‬‬



‫گ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺎﻣﺸﯽ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪن‪ .‬ﺧﺎﻣﺸﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدن‪ .‬ﺳﮑﻮت ﮐﺮدن‪ .‬ﺳﺨﻦ ﺑﺮ ﻟﺐ ﻧﯿﺎوردن ‪ :‬وآن ﺳﻨﮓ را ز ﺳﻨﮓ ﯾﮑﯽ‬ ‫]ُم ُ‬ ‫ﻣﻬﺮ ﺑﺮﻧﻬـﺎد ﺷـﺪ ﭼﻨـﺪ ﮔـﺎه و ﺧﺎﻣﺸـﯽ و ﺻـﺎﺑﺮي ﮔﺰﯾـﺪ‪ .‬ﺑﺸـﺎرﻣﺮﻏﺰي‪ .‬ﭼﻮ ﺳﺎﻻـر ﭼﯿﻦ زآن ﻧﺸـﺎن ﻧﺎﻣﻪ دﯾـﺪ ﺑﺮآﺷـﻔﺖ و ﭘﺲ ﺧﺎﻣﺸـﯽ‬ ‫ﺑﺮﮔﺰﯾﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﺧﺎﻣﺸﯽ ﺑﺮﮔﺰﯾﻦ از ﻣﯿﺎن ﭼﻮ ﺷﺪ ﮐﻨﺪرو ﺑﺨﺖ ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺳﺨﻦ ﭼﻮن ز ﮔﻠﻨﺎر از آﻧﺴﺎن ﺷﻨﯿﺪ ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ‬ ‫و ﺧﺎﻣﺸﯽ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻣﻦ ﺧﺎﻣﺸﯽ ﮔﺰﯾﺪه ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﺘﺎن ﻫﺮ دو ﯾﮑﯽ اﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ و ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﺺ‪.‬‬



‫]ِم[ )ع ص( ﺑﺎرﯾﮏ ﺷﮑﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻂ‪.‬‬



‫]ِم[ )ع ص( ﺧﻮﺷـﺒﻮ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻟﺒﻦ ﺧﺎﻣـﻂ؛ ﺷـﯿﺮ ﺧﻮﺷـﺒﻮي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺳـﻘﺎء ﺧﺎﻣﻂ؛ ﺧﯿﮏ ﺧﻮﺷـﺒﻮي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﺷﯿﺮ ﯾﺎ ﺧﯿﮑﯽ ﮐﻪ ﺑﻮي ﻧﺒﻖ و ﺳﯿﺐ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎم ﻃﺒﻊ‪.‬‬



‫]َط[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺧﯿﺎﻻت ﻓﺎﺳـﺪ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬اﺑﻠﻪ‪ .‬اﺣﻤﻖ‪ .‬ﻧﺎدان‪ .‬ﮐﻮدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻧﻌﺖ اﺳﺖ ﻣﺮ ﮐﺴـﯽ را ﮐﻪ‬ ‫ﺻـﺎﺣﺐ ﺧﯿﺎﻻـت ﻓﺎﺳـﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻃﺒﻊ ﺧﺎم ‪ :‬ﺧﺎم ﻃﺒﻊ اﺳﺖ آﻧﮑﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﺑﭽﻨﮓ و ﮐﻒ ﻣﮕﯿﺮ زﻟﻔﮑﺎن ﺧﻢ ﺧﻢ و ﺟﺎم ﻧﺒﯿـﺬ ﺧﺎم‬ ‫را‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺑﺎز ﺧﺎﻧﺎن ﺧﺎم ﻃﺒﻊ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﺎل ﻣﯿﺮاث ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺗﺒﺬﯾﺮ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬آﺗﺶ اﻧﺪر ﭘﺨﺘﮕﺎن اﻓﺘﺎد و ﺳﻮﺧﺖ ﺧﺎم ﻃﺒﻌﺎن ﻫﻤﭽﻨﺎن اﻓﺴـﺮده اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺎم ﻃﺒﻌﯽ‪.‬‬



‫]َط[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎداﻧﯽ‪ .‬ﻧﺎآزﻣﻮدﮔﯽ‪ .‬ﻧﺎﭘﺨﺘﮕﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺧﺎم ﻃﺒﻊ ‪ :‬ﺑﻪ ارﺳـﻼن ﺧﺎن ﺷﮑﺎﯾﺖ ﻧﺎﻣﻪ اي ﻧﺒﺸﺖ و در اﯾﻦ‬ ‫ﺧﺎم ﻃﺒﻌﯽ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻧﻪ ﻧﯿﺰ آﺗﺸﯽ ﮐﺰ ﺳﺮ ﺧﺎم ﻃﺒﻌﯽ ﻏﺬا ﮐﻢ ﭘﺰي ﮔﺮ ﻏﺬاﺋﯽ ﻧﯿﺎﺑﯽ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎم ﻃﻤﻊ‪.‬‬



‫]َط َم[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ داراي آرزوي ﺑﯿﻬﻮده و ﺑﺎﻃﻞ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬آﻧﮑﻪ او را ﻃﻤﻊ ﺧﺎم اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻌﺖ اﺳﺖ ﻣﺮ ﮐﺴـﯽ را‬ ‫ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻃﻤﻊ ﺧﺎم ﺑﺎﺷﺪ ‪ :‬ﯾﮑﯿﺶ ﺧﺎم ﻃﻤﻊ ﺧﻮاﻧﺪ و ﯾﮑﯽ ﺑﺪﻧﻔﺲ ﯾﮑﯽ ﮐﻠﻨﮕﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﯾﮑﯽ ﭼﻪ ﺧﻮزﯾﺨﻮار‪ .‬ﮐﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ‪.‬‬ ‫ﻧﻪ ﻣﻦ ﺧﺎم ﻃﻤﻊ ﻋﺸﻖ ﺗﻮ ورزﯾﺪم و ﺑﺲ ﮐﻪ ﭼﻮ ﻣﻦ ﺳﻮﺧﺘﻪ در ﺧﯿﻞ ﺗﻮ ﺑﺴـﯿﺎري ﻫﺴﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﺟﺎﻧﻢ از ﭘﺨﺘﻦ ﺳﻮداي وﺻﺎل‬ ‫ﺗﻮ ﺑﺴﻮﺧﺖ ﺗﻮ ﻣﻦ ﺧـﺎم ﻃﻤﻊ ﺑﯿﻦ ﮐﻪ ﭼﻪ ﺳﻮدا دارم‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬زﻟﻒ ﭼﻮن ﻋﻨﺒﺮ ﺧـﺎﻣﺶ ﮐﻪ ﺑﺒﻮﯾـﺪ ﻫﯿﻬﺎت اي دل ﺧﺎم ﻃﻤﻊ اﯾﻦ ﻫﻮس از‬ ‫ﯾﺎد ﺑﺒﺮ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﺎم ﻃﻤﻌﯽ‪.‬‬



‫]َط َم[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺎم ﻃﻤﻊ‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺻﺎﺣﺐ ﻃﻤﻊ ﺧﺎم‪.‬‬ ‫ﺧﺎم ﻋﻘﻞ‪.‬‬



‫]َع[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎم راي‪ .‬ﻧﺎﻗﺺ راي‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺳﻮداي ﻧﺎﭘﺨﺘﻪ در ﺳﺮ ﭘﺮوراﻧﺪ‪ .‬ﻧﻌﺖ اﺳﺖ ﻣﺮ ﺻﺎﺣﺐ راي ﺧﺎم را‪.‬‬ ‫ﺧﺎم ﻋﻘﻠﯽ‪.‬‬



‫]َع[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﻤـﺎﻗﺖ‪ .‬دﯾﻮاﻧﮕﯽ‪ .‬ﮐﻢ ﻋﻘﻠﯽ‪ .‬ﻧـﺎﺗﻮاﻧﯽ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﻋﻤـﻞ ﺧـﺎم راي‪ .‬ﻋﻤـﻞ ﻧﺎﻗﺺ راي)‪ - (1) .(1‬ﺻـﺎﺣﺐ‬ ‫آﻧﻨﺪراج اﯾﻦ ﻟﻐﺖ را‪» :‬ﺧﺎم راي و ﻧﺎﻗﺺ رأي« ﻣﻌﻨﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬اّﻣﺎ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ‪ ،‬ﻣﻌﻨﯽ اﺳﻤﯽ آن اﺳﺖ ﻧﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺼﺪري‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻌﮥ‪.‬‬



‫]ِم َع[ )ع ِا( ﮐﻔﺘـﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﮐﻔﺘـﺎر ﻣـﺎده‪) .‬ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬ج‪،‬‬ ‫َﺧﻮاِﻣﻊ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻔﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﺳﻪ ﻣﻌﺒﻮد اﻓﺴﺎﻧﻪء ﻣﺼـﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺼﺮﯾﺎن آﻧﻬﺎ را ﺣﺎﻣﯽ ﻫﺎي ﺧﻮد ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ و اﯾﻦ ﺳﻪ ﻣﻌﺒﻮد ﺑﻪ اﺳﺎﻣﯽ »ﮐﺘﻒ« و »ﻓﺘﺎر«‬ ‫و »ﻓﺮه« ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻮده اﻧﺪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺎﻣﮑﺎر‪.‬‬



‫)ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺑﯽ ﺗﺠﺮﺑﻪ و ﺑﯽ وﻗﻮف اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬اي ﺧﺎﻣﮑـﺎر ﻧـﺎﺑﺨﺮدي ﺗـﺎ ﭼﻨـﺪ ||؟ آﻧﮑﻪ ﮐـﺎرش ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸﻮد و ﻧﺎﺗﻤﺎم ﺑﻤﺎﻧـﺪ‪.‬‬ ‫)آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺑﯽ ﻫﻨﺮ‪ .‬ﻧﺎﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺎر‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﮐﺎرﻧﺎآزﻣﻮده‪ .‬ﺑﯽ وﻗﻮف‪ .‬ﺑﯽ ﺗﺠﺮﺑﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻧﻌﺖ اﺳﺖ ﻣﺮ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﺑﯽ وﻗﻮف‬ ‫و ﺑﯽ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ‪ :‬ز ﺟﻮﺷـﯿﺪن زﻧﮕﯽ ﺧﺎﻣﮑﺎر ﺑﺠﻮﺷـﯿﺪ ﺧﻮن در دل ﺷـﻬﺮﯾﺎر‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻧﻪ ﭼﻮن ﻣﻦ ﺧﺎﻣﮑﺎري ﮐﻪ ﻣﺴﺘﯽ‬ ‫ﮐﻨﺪ ﺑﺨﺎﻣﻪ زدن ﺧﺎم دﺳﺘﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﮑﺎري‪.‬‬



‫)ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﯽ رﺑﻄﯽ در ﮐﺎر و ﻋﻤﻞ‪ .‬ﺧﺎم دﺳﺘﯽ‪ .‬ﺑﯽ وﻗﻮﻓﯽ‪ .‬ﮐﻮدﻧﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺧﺎﻣﮑﺎر ‪ :‬از ﺧﺎﻣﮑﺎري ﺧﻮي او اﻓﻐﺎن‬ ‫ﮐﻨﻢ در ﮐﻮي او ﮔﺮ ﺷـﺤﻨﻪء ﺑﺪﮔﻮي او در ﺣﻠﻘﻢ اﻓﻐﺎن ﻧﺸﮑﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﻮي او از ﺧﺎﻣﮑﺎري ﮐﻢ ﻧﮑﺮد ﺳﯿﻨﻪء ﻣﻦ ﺳﻮﺧﺖ ﭼﺸﻤﺶ ﻧﻢ‬ ‫ﻧﮑﺮد‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻟﯿﮑﻦ از ﺧﺎﻣﮑـﺎري ﭘـﺪرت ﺳـﺎﯾﻪء ﭼﺘﺮ دور ﺷـﺪ ز ﺳـﺮت‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﻌﺸﻖ اﻧـﺪر ﺻـﺒﻮري ﺧﺎﻣﮑـﺎرﯾﺴﺖ ﺑﻨـﺎي ﻋﺎﺷـﻘﯽ ﺑﺮ‬ ‫ﺑﯿﻘﺮارﯾﺴﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎم ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﺤﻮ ﮐﺮدن و ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﻮدن ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﺑﺮﻫﻢ زدن ‪ :‬ﺧﺎم‬ ‫] َ‬ ‫ﮐﻦ ﭘﺨﺘﻪء ﺗﺪﺑﯿﺮﻫﺎ ﻋﺬرﭘﺬﯾﺮﻧﺪهء ﺗﻘﺼﯿﺮﻫﺎ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )ازآﻧﻨﺪراج(‪- .‬ﮐﺴﯽ را ﺧﺎم ﮐﺮدن؛ ﮐﺴﯽ را ﻏﺎﻓﻞ ﮐﺮدن‪ .‬ﮐﺴﯽ را ﺑﻐﻔﻠﺖ اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺎم ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫گ ِر َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻧـﻮﻋﯽ از ﺳـﯿﺎﺳﺖ اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج()‪ .(|| 1‬ﺧـﺎم ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮐـﺎر‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻧﺎﺗﻤـﺎم و ﻧﺎﺳﺎﺧﺘﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮐﺎر اﺳﺖ‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫)آﻧﻨﺪراج(‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨـﺪراج ﻣﻔﻌﻮل اﯾﻦ ﻣﺼـﺪر را »ﮐﺲ« ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺻﻮرت دﯾﮕﺮي ﯾﻌﻨﯽ »ﺑﺨﺎم ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮐﺴـﯽ را« ﺑﺮاي آن ذﮐﺮ‬ ‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎم ﮔﻔﺘﺎر‪.‬‬



‫گ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺳـﺨﻦ ﺑﯿﻬﻮده‪ .‬ﯾـﺎوه‪ .‬ﺳـﺨﻦ ﺑﯽ رﺑـﻂ‪ .‬ﺳـﺨﻦ ﻧﺎﺳـﻨﺠﯿﺪه ‪ :‬ﺑﻪ اﯾﺮان و ﺗﻮران ﭼﻨـﺎن ﻣﺮد ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺎم ﮔﻔﺘﺎرت از ﺑﻬﺮ‬ ‫] ُ‬ ‫ﭼﯿﺴﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑـﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﮐـﺎرﯾﺴﺖ ز اﻧـﺪازه ﺑﯿﺶ ﺑﺘﺮﺳـﯽ ازﯾﻦ ﺧـﺎم ﮔﻔﺘﺎر ﺧﻮﯾﺶ )||‪ .‬ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎﺳـﻨﺠﯿﺪه ﮔﻮي‪ .‬ﯾﺎوه ﮔﻮي‪.‬‬ ‫ﺑﯿﻬﻮده ﮔﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﺎم ﮔﻮي‪.‬‬



‫)ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﯿﻬﻮده ﮔﻮي‪ .‬ﻧﺎﺳﻨﺠﯿﺪه ﮔﻮي‪ .‬ﯾﺎوه ﮔﻮي ‪ :‬ﭼﺮا ﭘﯿﺶ ﺗﻮ ﮐﺎوهء ﺧﺎم ﮔﻮي‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻞ‪.‬‬



‫]ِم[ )ع ص( ﮔﻤﻨـﺎم‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺷـﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ .(372‬ﺑﯽ ﻧـﺎم‪) .‬ﻣﻬـﺬب‬ ‫اﻻﺳـﻤﺎء( ‪ :‬در ﻣﺠﻠﺲ ﻋﺎم از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣﺮدم ﮐﺎﻓﯽ و ﺧﺎﻣﻞ ﺣﺎﺿـﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬ﺑﯽ ﻗﺪر‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻏﯿﺎث‬ ‫اﻟﻠﻐـﺎت( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﭘﺴﺖ ‪ :‬ﻫﺮ ﮐﻪ راي ﺿـﻌﯿﻒ‪ ...‬دارد از درﺟﺘﯽ ﻋﺎﻟﯽ ﺑﻪ رﺗﺒﺘﯽ ﺧﺎﻣﻞ ﻣﯿﮕﺮاﯾـﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﻣﺮد ﻫﻨﺮﻣﻨـﺪ و‬ ‫ﺑـﺎﻣﺮوت اﮔﺮ ﭼﻪ ﺧﺎﻣـﻞ ﻣﻨﺰﻟﺖ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﻌﻘـﻞ و ﻣﺮوت ﺧﻮﯾﺶ ﭘﯿـﺪا آﯾـﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺑﺎﻧـﮓ و ﺻـﯿﺘﯽ ﺟﻮ ﮐﻪ آن ﺧﺎﻣـﻞ ﻧﺸـﺪ ﺗـﺎب‬ ‫ﺧﻮرﺷﯿﺪي ﮐﻪ آن آﻓﻞ ﻧﺸﺪ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ - .‬ﺧﺎﻣﺪ و ﺧﺎﻣﻞ؛ ﮔﻤﻨﺎم‪ .‬ﺑﯽ ﻧﺎم‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻼآ‪.‬‬



‫]ِم[ )ِا()‪ (1‬ﻣﺎزرﯾﻮن‪ .‬اﺷﺨﯿﺺ‪.Khamelaa - (1) .‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻞ ذﮐﺮ‪.‬‬



‫]ِم ِذ[ )ص ﻣﺮﮐـﺐ( ﮔﻤﻨـﺎم‪ .‬ﻣﺠﻬـﻮل ﻧـﺎم‪ .‬ﻧﺎﺳﺮﺷــﻨﺎس ‪ :‬ﮐﺴـﯽ ﮐـﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﺠﻬـﻮل ﻧـﺎم و ﺧﺎﻣـﻞ ذﮐﺮ ﺑـﺬﮐﺮ او ﺷـﻮد اﻧـﺪر ﺟﻬـﺎن ﻫﻤﻪ‬ ‫ﻣـﺬﮐﻮر‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺳﺎﻻـر ﺑﮑﺘﻐـﺪي ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻃﺮﻓﻪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳـﺮاﯾﻬﺎي ﻣﺤﻤﻮدي ﺧﺎﻣﻞ ذﮐﺮﺗﺮ از اﯾﻦ دو ﮐﺲ ﻧﺒﻮده‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﻃـﺎﻋﻨﯽ‪ ...‬ﮔﻮﯾـﺪ ﮐـﻪ اﺻـﻞ ﺑﺰرﮔـﺎن اﯾﻦ ﺧﺎﻧـﺪان ﺑﺰرگ از ﮐـﻮدﮐﯽ آﻣـﺪه اﺳﺖ ﺧﺎﻣـﻞ ذﮐﺮ ﺟـﻮاب وي اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‪) ...‬ﺗـﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﭼﻨـﺎن ﺧﻮاﻧـﺪم ﮐﻪ ﻣﺮدي ﺧﺎﻣـﻞ ذﮐﺮ ﻧﺰدﯾـﮏ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﺧﺎﻟـﺪ ﺑﺮﻣﮑﯽ آﻣـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻣﺮد داﻧﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺮوت را ﺣﻘﯿﺮ‬ ‫ﻧﺸﻤﺮد اﮔﺮﭼﻪ ﺧﺎﻣﻞ ذﮐﺮ‪ ...‬ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎم ﻣﯽ‪.‬‬



‫]َم ‪ِ /‬م[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﯽ ﻧﺎﭘﺨﺘﻪ)‪ : (1‬ﺣﺎﻓﻆ ﻣﺮﯾﺪ ﺧﺎم ﻣﯽ اﺳﺖ اي ﺻﺒﺎ ﺑﺮو وز ﺑﻨﺪه ﺑﻨﺪﮔﯽ ﺑﺮﺳﺎن ﺷﯿﺦ ﺧﺎم )ﺷﯿﺦ ﺟﺎم( را‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪- (1) .‬‬ ‫در دﯾﻮاﻧﻬﺎي ﺣﺎﻓﻆ »ﺟﺎم ﻣﯽ« ﺑﺠﺎي »ﺧﺎم ﻣﯽ« آﻣـﺪه اﺳﺖ و اﺣﺘﻤﺎل »ﺧﺎم ﻣﯽ« از ﻃﺮف ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا داده ﺷﺪه و ﭼﻮن »ﻧﺒﯿﺬ ﺧﺎم« و‬ ‫»ﻣﯽ ﺧﺎم« در ﻓﺮﻫﻨﮕﻬﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ ﻟﺬا آن در ﻋﺪاد ﻟﻐﺎت آورده ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻦ‪.‬‬



‫]ِم[ )ع ص( ﮔﻤﻨﺎم ||‪ .‬ﺑﯽ ﻗﺪر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﺎﻣﻦ اﻟﺬﮐﺮ؛ ﮔﻤﻨﺎم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻨﮏ‪.‬‬



‫]ِم َن[ )ِاخ( ﻗﺮﯾـﻪ اي اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ‪ 12500‬ﮔﺰ در ﺷـﻤﺎل ﺷـﺮق ﻗﺮﯾـﻪء ﭘﺮﯾـﺎن‪ ،‬در ﻋﻼـﻗﻪء ﺣﮑـﻮﻣﺖ درﺟﻪ ‪ 3‬ﭘﻨﺠﺸـﯿﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬ ‫ﺣﮑـﻮﻣﺖ اﻋﻠﯽ ﭘﺮوان و واﻗﻊ ﺑﯿﻦ ﺧـﻂ ‪ 70‬درﺟﻪ و ‪ 6‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 48‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل اﻟﺒﻠﺪ ﺷـﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 35‬درﺟﻪ ‪ 45‬دﻗﯿﻘﻪ ‪ 43‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض‬ ‫اﻟﺒﻠﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻨﻮش‪.‬‬



‫)ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻮرﻧﺪهء ﺷـﺮاب ﻏﯿﺮﻣﻌﻄﺮ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﺷـﺮاب ﺗﺎزه و ﻧﺎرﺳﯿﺪه ﻧﻮﺷﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﻮرﻧﺪهء‬ ‫ﺷﺮاب‪) .‬آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﻓﻌﻞ اﻣﺮ اﺳﺖ از ﺧﺎم ﻧﻮﺷﯿﺪن‪) .‬ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻨﻪ‪.‬‬



‫]ِم ِن[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻗﺼـﺒﻪ اي اﺳـﺖ ﻣﺮﮐﺰ دﻫﺴـﺘﺎن ﺧـﺎﻣﻨﻪ ﺑﺨﺶ ﺷـﺒﺴﺘﺮ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺗـﺒﺮﯾﺰ‪ .‬اﯾـﻦ ﻗﺼـﺒﻪ در ﭼﻬـﺎرﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﺷـﺒﺴﺘﺮ و‬ ‫‪2‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻮﺳﻪء ﺻﻮﻓﯿـﺎن ﺳـﻠﻤﺎس ﻗﺮار دارد‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗـﻊ در ﺟﻠﮕﻪ ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و داراي ‪ 4845‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ‬ ‫ﻣـﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸـﺎن ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ و رود و ﻣﺤﺼﻮل اﯾﺸـﺎن ﻏﻼـت و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﺑﺎدام و ﺳـﯿﺐ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫ﺑﺰراﻋـﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﮐﺴﺐ ﻣﺸـﻐﻮﻟﻨﺪ‪ .‬راه ﺷـﻮﺳﻪ اﺳﺖ و ‪ 10‬ﺑﺎب دﮐﺎن دارد‪ .‬در آﻧﺠﺎ ﺷـﻌﺒﻪء ﺗﻠﮕﺮاف و ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪهء ﺑﻬـﺪاري و آﺑﻠﻪ‬ ‫ﮐﻮب ﺳﯿﺎر و ﯾﮏ ﺑﺎب دﺑﺴﺘﺎن وﺟﻮد دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻨﻪ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 642‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ِم ِن[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻫﺎي ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪء ﺑﺨﺶ ﺷﺒﺴﺘﺮ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﺒﺮﯾﺰ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺪود ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ آن‪ :‬اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎﻧﻬﺎ در ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺑﺨﺶ‬ ‫و در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارﻧـﺪ از ﺷـﻤﺎل ﺑﻪ ﮐﻮه ﻣـﺎرﻣﯿﺸﻮ و از ﺟﻨﻮب ﺑـﺪرﯾﺎﭼﻪء اروﻣّﯿﻪ و ﺑﺨﺶ دﻫﺨﻮارﻗـﺎن و از ﺧﺎور ﺑﺪﻫﺴـﺘﺎن ﺳـﯿﺲ و از‬ ‫ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﺑﺪﻫﺴـﺘﺎن ﺷـﺮﻓﺨﺎﻧﻪ ﻣﺤـﺪود ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ از ‪ 11‬آﺑـﺎدي ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼـﮏ ﺗﺸــﮑﯿﻞ ﺷـﺪه و ﺟﻤـﻊ ﻧﻔـﻮس آن ‪25010‬‬ ‫ﻧﻔﺮﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻗﺮاء ﻣﻬﻢ آن دارﯾﺎن‪ ،‬ﺑﻨﯿﺲ‪ ،‬ﺷﺎﻧﺠﺎن‪ ،‬ﻧﻮﺟﻪ ده‪ ،‬دﯾﺰج ﺧﻠﯿﻞ‪ ،‬واﯾﻘﺎن‪ ،‬ﺷـﻨﺪرآﺑﺎد و ﺧﺎﻣﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺰ دﻫﺴﺘﺎن ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬آب ﻗﺮاء‬ ‫دﻫﺴـﺘﺎن از رودﺧﺎﻧﻪء ﻣﺤﻠﯽ داﻣﻨﻪء ﮐﻮه ﻣﯿﺸﻮداغ و ﭼﺸﻤﻪ ﺳﺎرﻫﺎ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل ﻋﻤﺪهء دﻫﺴﺘﺎن ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت و زردآﻟﻮ و‬ ‫ﺑﺎدام و اﻧﮕﻮر و ﺳﯿﺐ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮت‪.‬‬



‫)ِا( ﭘﺎﻟﻬﻨﮓ‪ .‬زﻧﺠﯿﺮ)‪ - (1) .(1‬ﻣﺮﺣﻮم ﻣﺆﻟﻒ اﺣﺘﻤﺎل روﺳﯽ ﺑﻮدن اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را داده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش‪.‬‬



‫)ص()‪ِ) (1‬ا( ﺳـﺎﮐﺖ‪ .‬ﺻﺎﻣﺖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺑﯽ ﺻـﺪا‪ .‬ﺑﯽ ﺳـﺨﻦ‪ .‬ﺑﯽ ﮐﻼم‪ .‬ﺑﯽ ﺣﺮف‪ .‬ﺑﯽ ﮔﻔﺘﮕﻮ‪ .‬ﺿﺎﻣِﺮ‪ .‬ـَﺿ ﻤﻮز‪ .‬ﮐﺎِﻇﻢ‪ُ .‬ﻣﻐَﺮﻧﺒِﻖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒـﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( ‪ :‬ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﭘﺲ ﺳـﯿﺎوش را ﭼﻨﺎن ﺷﺎه ﺑﯿـﺪار و ﺧﺎﻣﻮش را‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﻤﯿﮕﻮﯾﺪ‬ ‫آن ﭘﺎدﺷـﺎ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺧﻮاﻫـﺪ ﻫﻤﻪ دﯾﮕﺮان ﻣﺎﻧـﺪه ﺧـﺎﻣﻮش و ﻣﻀـﻄﺮ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﮔـﺎو ﺧـﺎﻣﻮش ﻧﺰد ﻣﺮد ﺧﺮد ﺑﻪ از آن ژاژﺧﺎي ﺻـﺪ ﺑﺎر‬ ‫اﺳﺖ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﮔﻮﯾﻨﺪهء ﺧﺎﻣﻮش ﺑﺠﺰ ﻧﺎﻟﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﺸـﻨﻮ ﺳـﺨﻦ ﺧﻮب ز ﮔﻮﯾﻨﺪهء ﺧﺎﻣﻮش‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭼﻪ ﺧﺎﻣﻮش در اﯾﻦ ﺣﻀﺮت‬ ‫ﻋﺎﻗﻞ اﺳﺖ و ﺳـﺤﺒﺎن ﺑﺎﻗﻞ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ اﯾﻦ ﺷﺮط آدﻣﯿﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺮغ ﺗﺴﺒﯿﺢ ﮔﻮي و ﻣﻦ ﺧﺎﻣﻮش‪.‬ﺳﻌﺪي‪ .‬ﻣﻦ ﮐﻪ از آﺗﺶ دل‬ ‫ﭼﻮن ﺧﻢ ﻣﯽ در ﺟﻮﺷﻢ ﻣﻬﺮ ﺑﺮ ﻟﺐ زده ﺧﻮن ﻣﯿﺨﻮرم و ﺧﺎﻣﻮﺷﻢ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ )||‪ .‬ﺻﻮت( ﺳﺎﮐﺖ ﺷﻮ! ﻫﯿﭻ ﻣﮕﻮ! َﺻﻪ اُﺳـُﮑﺖ ‪ :‬ﺧﺎﻣﻮش ﺗﻮ‬ ‫ﮐﻪ ﮔﻮش ﺧﺮد ﮐﺮ ﮔﺮدد‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺧـﺎﻣﻮش ﻫﺮآﻧﮑﺲ ﮐﻪ ﺟﻤـﺎﻟﯽ دارد ﻫﺮ ﮐﺠـﺎ ﭘﺎي ﻧﻬـﺪ دﺳﺖ ﻧﺪارﻧـﺪش ﭘﯿﺶ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﺎ ﺷﺒﯽ ﺑﻤﺠﻤﻊ ﻗﻮﻣﯽ ﺑﺮﺳﯿﺪم ﮐﻪ در آن ﻣﯿﺎن ﻣﻄﺮﺑﯽ دﯾﺪم ﮔﺎﻫﯽ اﻧﮕﺸﺖ ﺣﺮﯾﻔﺎن از او در ﮔﻮش و ﮔﻬﯽ ﺑﺮ ﻟﺐ ﮐﻪ ﺧﺎﻣﻮش‪.‬‬ ‫ﺳﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪ .‬ﺑﮕﺮﯾﺴﺖ ﮔﯿﺎه و ﮔﻔﺖ ﺧﺎﻣﻮش!ﺳﻌﺪي‪ .‬ﺧﺎﻣﻮش ﻣﺤﺘﺸﻢ ﮐﻪ دل ﺳﻨﮓ آب ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺤﺘﺸﻢ )||‪ .‬ص( ﮔﻨﮓ‪ .‬ﺑﯽ زﺑﺎن‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﻣﻨﻄﻔﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺸﺘﻌﻞ‪) .‬ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ - .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺑﻪ ﺗﻔﯽ ﻣﺸﺘﻌﻠﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﻔﯽ‬ ‫ﺧـﺎﻣﻮش‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ ﺑﻪ ﯾﮏ ﮐﺸـﻤﺶ ﮔﺮﻣﯿﺸﺎن ﻣﯿﮑﻨـﺪ و ﺑﯿﮏ ﻏﻮره ﺳـﺮدﯾﺸﺎن ||‪ .‬ﻣﻨﻘﻄﻊ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﻣﺮده‪.‬‬ ‫)ﻧـﺎﻇﻢ ﻻﻃﺒﺎء )||(‪ِ .‬ا( ﺧﺎﻣﻮﺷـﯽ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت()‪ - (1) .(2‬ﺳﺎﻧﺴـﮑﺮﯾﺖ ‪) a + marsh -‬ﺗﺤﻤﻞ ﺻﺒﺮ ﮐﺮدن(؟ »اﺳـﻔﺎ ‪ 1:2‬ص ‪.«67‬‬ ‫)ﺣﺎﺷﯿﻪء ﻣﻌﯿﻦ ﺑﺮ ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ - (2) .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻏﯿﺎث ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ »ﺧﺎﻣﻮش« ﺑﻤﻌﻨﯽ »ﺧﺎﻣﻮﺷـﯽ« ﻣﯽ آﯾﺪ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﻟﻔﻆ »ﻣﻬﻤﺎن« ﺑﻤﻌﻨﯽ‬ ‫»ﻣﻬﻤﺎﻧﯽ« و ﻟﻔﻆ »ﻣﯿﺎﻧﺠﯽ« ﺑﻤﻌﻨﯽ »ﻣﯿﺎﻧﺠﯽ ﮔﺮي« اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش‪.‬‬



‫ِا)خ( اﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮاﻟـﺪﯾﻦ ازﺑﮏ)‪ .(1‬وي ﭘﺲ از ﭘـﺪرش ﻣﻈﻔﺮاﻟـﺪﯾﻦ ازﺑـﮏ ﮐﻪ در ﻗﻠﻌﻪء اﻟﻨﺠﻖ ﺑﻘﻮﻟﻨـﺞ درﮔـﺬﺷﺖ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻗﺮاﺟﻪ‪ ،‬ﻏﻼم‬ ‫ﭘـﺪرش‪ ،‬ﻣـﺪﺗﯽ ﮐّﺮ و ﻓّﺮ ﮐﺮد وﻟﯽ ﮐﺎر ﺑﺠﺎﺋﯽ ﻧﺮﺳـﯿﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه ص‪ .(478‬ﺑﻨﺎﺑﺮﻧﻘﻞ ﺗﺎرﯾـﺦ ﻣﻐﻮل ﻧﺎم او اﺗﺎﺑﮏ ﻗﺰل ارﺳـﻼن ﺑﻦ‬ ‫اوزﺑﮏ اﺳﺖ و ﭼﻮن ﮐﺮ و ﮔﻨﮓ ﺑﻮده او را ﺧﺎﻣﻮش ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﻣﻐﻮل ص‪ - (1) .(126‬ﻣﻈﻔﺮاﻟﺪﯾﻦ ازﺑﮏ ﺑﺮادر اﺗﺎﺑﮏ ﻧﺼﺮة‬ ‫اﻟـﺪﯾﻦ اﺑـﻮﺑﮑﺮﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﯾﻠـﺪﮔﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼـﻮن ﻗﺰل ارﺳـﻼن درﮔـﺬﺷﺖ اﺗﺎﺑـﮏ ﻧﺼـﺮة اﻟـﺪﯾﻦ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﯿﺴﺖ ﺳـﺎل ﭘﺎدﺷـﺎﻫﯽ اران‬ ‫وآذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﮐﺮد‪ .‬ودرﺳـﻨﻪء ‪ 607‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻓﺮﻣـﺎن ﯾـﺎﻓﺖ و ﭘﺲ از او ﻣﻈﻔﺮ اﻟـﺪﯾﻦ ازﺑﮏ ﺑﺠﺎي او ﻧﺸـﺴﺖ وﻣـﺪت ﭘﺎﻧﺰده ﺳﺎل ﺣﮑﻢ ﮐﺮد‬ ‫وﺑﺴﺎل ‪ 622‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺳـﻠﻄﺎن ﺟﻼـل اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﻨﮑﺒﺮﻧﯽ ﺧﻮارزﻣﺸـﺎه ﺑﺮﻣﻠـﮏ آذرﺑﺎﯾﺠـﺎن ﻣﺴـﺘﻮﻟﯽ ﺷـﺪ او ﺑﻘﻮﻟﻨـﺞ درﮔـﺬﺷﺖ‪.‬‬ ‫)ازﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه ص ‪.(478‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش‪.‬‬



‫ِا)خ( اﺑﻮﺣـﺎﺗﻢ اﺣﻤـﺪﺑﻦ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ اﻟـﺒﺰار اﻟﺮازي ﻣﻌﺮوف ﺑﺨـﺎﻣﻮش از اﺑﻮاﻟﻔﺮج اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﻣﻮﺳـﯽ اﻟﺼـﺎﻣﺖ‬ ‫ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ ص‪.(348‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺻﺎﻟﺢ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺷـﻌﺮاي ﭘﺎرﺳﯽ زﺑﺎن و داراي ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي ﺑﺸﻌﺮ ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺎوي ﭼﻬﺎرده ﻗﺼﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺼﺎﯾﺪ در ﻣﺪح‬ ‫ﭼﻬـﺎرده ﻣﻌﺼـﻮم در ‪ 66‬ﺻـﻔﺤﻪء ﺑﺰرگ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷـﺪه وﻟﯽ اﺷـﻌﺎري ﺳـﺴﺖ و ﺳـﺨﯿﻒ اﺳﺖ‪) .‬از اﻟـﺬرﯾﻌﻪ اﻟﯽ ﺗﺼـﺎﻧﯿﻒ اﻟﺸـﯿﻌﻪ ﺗـﺄﻟﯿﻒ‬ ‫آﻗﺎﺑﺰرگ ﻃﻬﺮاﻧﯽ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ﺟﺰء ‪ 9‬ص‪.(285‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮﺷﺎن‪.‬‬



‫)ِا( ِج ﺧﺎﻣﻮش‪ .‬ﺑﯽ ﺻﺪاﯾﺎن‪ .‬ﺳﺎﮐﺘﻬﺎ‪ .‬ﺳـﮑﻮت ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‪ - .‬وادي ﺧﺎﻣﻮﺷﺎن؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻗﺒﺮﺳـﺘﺎن و ﮔﻮرﺳﺘﺎن اﺳﺖ ‪ :‬ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻣﻨﺰل ﻣﺎ وادي‬ ‫ﺧﺎﻣﻮﺷﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻟﯿﺎ ﻏﻠﻐﻠﻪ در ﮔﻨﺒﺪ اﻓﻼك اﻧﺪاز‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش ﺑﻠﺨﯽ‪.‬‬



‫ش َب[ )ِاخ( ﺗﺨﻠﺺ دﯾﮕﺮ ﺟﻼـل اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻠﺨﯽ ﻣﻌﺮوف ﺑﻤﻼـي روﻣﯽ اﺳـﺖ و در ﺗﻌـﺪادي از ﻏﺰﻟﯿـﺎت ﺧـﻮد را ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺨﻠﺺ‬ ‫] ِ‬ ‫ﻧﺎﻣﯿﺪه اﺳﺖ‪) .‬از اﻟﺬرﯾﻌﻪ اﻟﯽ ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ اﻟﺸﯿﻌﻪ ﺗﺄﻟﯿﻒ آﻗﺎﺑﺰرگ ﻃﻬﺮاﻧﯽ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ﺟﺰء ‪ 9‬ص‪.(285‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش ﺑﻮدن‪.‬‬



‫]َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺳـﺎﮐﺖ ﺑـﻮدن‪ .‬ﺣﺮف ﻧﺰدن‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺻـﺎﻣﺖ ﺑـﻮدن‪ .‬زﺑـﺎن ﺑﮑﻼـم ﻧﯿـﺎوردن‪ .‬اِﻃﺮاق‪) .‬ﺗـﺎج اﻟﻤﺼـﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫اِﺧِﺮﻧﺒﺎق‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬اِﺧِﺮﻧﻤﺎس‪ .‬اِﺻﻤﺎت )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺗﺼﻤﯿﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ِ .‬ﺳﻘﺎط )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ُ .‬ﺳﮑﺎت‪َ .‬ﺳﮑﺖ‪) .‬دﻫﺎر(‪.‬‬ ‫ُﺻﻤـﺎت )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ـُﺻ ﻤﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ُ .‬ﺻـ ﻤﻮت‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )دﻫﺎر(‪.‬‬ ‫ﻗُﻨﻮت‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( ‪:‬اﮔﺮ اﯾﻦ ﻣﺮد ﺧﻮد ﺑﺮاﻓﺘﺪ ﺧﻮﯾﺸﺎن و ﻣﺮدم وي ﺧﺎﻣﻮش ﻧﺒﺎﺷـﻨﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬زن ﭼﻮن‬ ‫اﯾﻦ ﺑﺸﻨﯿﺪه ﺷﺪ ﺧﺎﻣﻮش ﺑﻮد ﮐﻔﺸﮕﺮ ﮐﺎﻧﺎ و ﻣﺮدي ﻟﻮش ﺑﻮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش ﺧﺎﻣﻮش‪.‬‬



‫)ق ﻣﺮﮐﺐ(آﻫﺴﺘﻪ آﻫﺴﺘﻪ‪ .‬ﯾﻮاش ﯾﻮاش‪ .‬ﻧﺮم ﻧﺮﻣﮏ ‪ :‬ﺑﺪر ﺑﺮ ﺣﻠﻘﻪ زد ﺧﺎﻣﻮش ﺧﺎﻣﻮش ﺑﺮون آﻣﺪ ﻏﻼﻣﯽ ﺣﻠﻘﻪ در ﮔﻮش‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش ﺳﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﺴـﯽ را از ﺳـﺨﻦ ﺑﺎزداﺷـﺘﻦ‪ .‬ﻗﻄﻊ ﮐﻼم ﮐﺮدن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺧﺎﻣﻮش ﮐﺮدن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻮش ﮐﺮدن ﺷﻮد||‪.‬‬ ‫ﮐﺴﯽ را از ﮔﺮﯾﻪ و ﺿﺠﻪ ﺑﺎزداﺷﺘﻦ ||‪ .‬ﻏﻀﺐ ﮐﺴﯽ را ﻓﺮوﻧﺸﺎﻧﺪن ||‪ .‬آﺗﺸﯽ را ﺧﺎﻣﻮش ﺳﺎﺧﺘﻦ؛ اﻃﻔﺎء ﺣﺮﯾﻖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش ﺳﺎر‪.‬‬



‫)ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺎﻣﻮش ﮔﻮﻧﻪ‪ .‬ﺑﯽ ﺳـﺮ و ﺻـﺪا‪ .‬ﺑﯽ ﻗـﺎل و ﻗﯿﻞ ||‪ .‬ﺳﺎﮐﺖ ﺗﺮ‪ .‬ﺑﯽ ﺻـﺪاﺗﺮ ‪ :‬ﮐﺰ ﻫﻤﻪ ﻣﺮﻏﺎن ﺗﻮﯾﯽ ﺧﺎﻣﻮش ﺳﺎر ﮔﻮي ﭼﺮا‬ ‫ﺑﺮده اي آﺧﺮ ﺑﯿﺎر‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ()‪(1‬ﺣﺮف ﻧﺰدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺳﺎﮐﺖ ﺷﺪن‪ .‬دم ﻓﺮوﺑﺴـﺘﻦ‪ .‬زﺑﺎن در ﮐﺎم ﮐﺸـﯿﺪن‪ .‬از ﺳـﺨﻦ ﺑﺎز اﯾﺴﺘﺎدن‪ .‬اِﺧﺮاد‪.‬‬ ‫] ُ‬ ‫)اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪ .‬اِرﻣـﺎم‪) .‬ﺗـﺎج اﻟﻤﺼـﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( )اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪ .‬اِﺳـﮑﺎﺗﮥ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪ .‬اِﺿـﺒﺎب‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس(‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬اِﺳـﻤﺎط‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬اِﻗﺮاد‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬اِﻣﺴـﺎك‪ .‬اِﺳـﻄﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬اِﻧﺼـﺎف‪) .‬ﺗـﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫َﺗﺴـﻤﯿﻂ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪َ .‬ﺗﺼـﻤﯿﺖ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪َ .‬ﺿّﺐ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪َ .‬ﺳـ ﮑﺖ‪.‬‬ ‫ُﺳﮑﻮت‪) .‬ﺗـﺎج اﻟﻤﺼـﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪َ .‬ﻧﺼﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪:‬ﺧﺎﻣﻮش ﺷـﺪم ﮐﻪ داﻧﺴـﺘﻢ ﮐﻪ راﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ اﻣﺎ ﻗﺮار ﻧﻤﯽ‬ ‫ﯾـﺎﻓﺘﻢ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻫﺮﮔﺰ ﻟﺒﻢ از ذﮐﺮ ﺗﻮ ﺧـﺎﻣﻮش ﻧﺸـﺪ ﯾـﺎد ﺗﻮ ز ﺧﺎﻃﺮم ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﺸـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﻮﯾﺎﺗﺮم ز ﺑﻠﺒﻞ ﻟﯿﮑﻦ ز ﻏﻢ ﭼﻮ ﺑﺎز‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش از آن ﺷـﺪم ﮐﻪ ﺳـﺨﻨﺪان ﻧﯿﺎﻓﺘﻢ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اﻓﺴﻮس ﮐﻪ اﻫﻞ ﺧﺮد و ﻫﻮش ﺷﺪﻧـﺪ وز ﺧﺎﻃﺮ ﯾﮑـﺪﮔﺮ ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﺪﻧﺪ آﻧﺎﻧﮑﻪ ﺑﺼـﺪ‬ ‫زﺑﺎن ﺳـﺨﻦ ﻣﯿﮕﻔﺘﻨﺪ آﯾﺎ ﭼﻪ ﺷﻨﯿﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪﻧﺪ‪.‬ﻣﻘﯿﻤﯽ ||‪ .‬ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪن از ﺧﺸﻢ‪ .‬از ﺣﺎل ﻏﻀﺐ ﺑﯿﺮون آﻣﺪن‪ .‬از ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ‬ ‫در آﻣـﺪن‪ .‬از ﺗﻨﺪي ﻓﺮوﻧﺸﺴـﺘﻦ‪ .‬ﻓﺮوﮐﺶ ﮐﺮدن‪ .‬ﻓﺮود آﻣﺪن‪َ .‬ﮐﻈﻢ‪ُ .‬ﮐﻈﻮم‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪن از ﺑﯿﻢ‪ .‬از روي ﺗﺮس دم‬ ‫ﻓﺮوﺑﺴـﺘﻦ‪ .‬اِﺳـﺒﺎط ||‪ .‬ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪن آﺗﺶ‪ .‬ﻓﺮوﻣﺮدن آﺗﺶ‪ .‬اِﻧَﻄﻔﺎء‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪن ﭼﺮاغ‪ .‬ﻓﺮوﻣﺮدن‬ ‫ﭼﺮاغ‪ .‬ﺧﻔﺘﻦ ﭼﺮاغ‪ - .‬ﺧﺎﻣﻮش ﺷـﺪن ﭼﺮاغ ﻋﻤﺮ؛ ﻣﺮدن‪ .‬ﺟﺎن ﺳﭙﺮدن‪ .‬وﻓﺎت ﮐﺮدن‪ - .‬ﺧﺎﻣﻮش ﺷـﺪن از اﻧـﺪوه؛ از اﻧـﺪوه ﺑﯿﺮون آﻣـﺪن‪.‬‬ ‫)‪ - (1‬اﯾﻦ ﻣﺼﺪر ﻣﻄﺎوﻋﻪء »ﺧﺎﻣﻮش ﺳﺎﺧﺘﻦ«‪» ،‬ﺧﺎﻣﻮش ﻧﻤﻮدن«‪» ،‬ﺧﺎﻣﻮش ﮐﺮدن«‪» ،‬ﺧﺎﻣﻮش ﮔﺮداﻧﯿﺪن« اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش ﺷﯿﺮازي‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از ﺷـﻌﺮاي اﯾﺮان اﺳﺖ ﮐﻪ اﺻـﻠﺶ از ﮐﺎﺷـﺎن ﺑﻮده وﻟﯽ در ﺷـﯿﺮاز ﻣﺮده اﺳﺖ‪) .‬از اﻟـﺬرﯾﻌﻪ اﻟﯽ ﺗﺼـﺎﻧﯿﻒ اﻟﺸـﯿﻌﻪ ﺗﺄﻟﯿﻒ‬ ‫] ِ‬ ‫آﻗﺎﺑﺰرگ ﻃﻬﺮاﻧﯽ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ﺟﺰء ‪ 9‬ص‪.(285‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش ﺷﯿﺮازي‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( ﻣﯿﺮزا اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺧﺎﻣﻮش ﺷﯿﺮازي‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺷﻌﺮاي ﭘﺎرﺳﯽ زﺑﺎن و داراي دﯾﻮاﻧﯽ اﺳﺖ‪) .‬از اﻟﺬرﯾﻌﻪ اﻟﯽ ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ اﻟﺸﯿﻌﻪ ﺗﺄﻟﯿﻒ‬ ‫] ِ‬ ‫آﻗﺎﺑﺰرگ ﻃﻬﺮاﻧﯽ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ﺟﺰء ‪ 9‬ص‪.(285‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش ﮐﺎري‪.‬‬



‫)ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ‪ .‬ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ‪ .‬دم ﻓﺮوﺑﺴﺘﮕﯽ‪ .‬ﺳﮑﻮت ‪ :‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺨﺎﻣﻮش ﮐﺎري ﺑﺴﯿﭻ ﺑﮕﻔﺘﺎر ﻧﺎﮔﻔﺘﻨﯽ درﻣﭙﯿﭻ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ( از آواز ﯾـﺎ ﺳـﺨﻦ ﺑﺎزداﺷـﺘﻦ‪ .‬ﺳـﺎﮐﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﯽ ﺻـﺪا ﮐﺮدن‪ .‬از ﮔﻔﺘـﺎر ﺑﺎزداﺷـﺘﻦ‪ .‬ﺧـﺎﻣﻮش ﺳـﺎﺧﺘﻦ‪ .‬ﺧـﺎﻣﻮش‬ ‫] َ‬ ‫ﮔﺮداﻧﯿـﺪن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧـﺎﻣﻮش ﺳـﺎﺧﺘﻦ« و »ﺧـﺎﻣﻮش ﮔﺮداﻧﯿـﺪن« ﺷﻮد‪ .‬اِﺳـﮑﺎت‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬اِﺻﻤﺎت)‪) .(1‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬اِﻧﺼﺎت)‪َ .(2‬ﺗﺴﮑﯿﺖ‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‬ ‫)ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪َ .‬ﺗﺼـﻤﯿﺖ)‪) .(3‬ﺗـﺎج اﻟﻤﺼـﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫َﺗﻌﻘﯿﻢ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس(‪َ .‬ﻃّﺲ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( ‪ :‬ﮐﺴـﯽ ﺳـﯿﺮت آدﻣﯽ‬ ‫ﮔﻮش ﮐﺮد ﮐﻪ اول ﺳﮓ ﻧﻔﺲ ﺧﺎﻣﻮش ﮐﺮد‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﺳﻌﯿﺶ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد زﺑﺎن از ﻣﺮاﻋﺎت ﺧﺎﻣﻮش ﮐﺮد‪ .‬ﺳﻌﺪي‬ ‫)ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬اﮔﺮ ﺧﺎﻣﻮش ﺑﺎﺷـﯽ ﺗﺎ دﯾﮕﺮان ﺑﺴـﺨﻨﺖ آرﻧـﺪ ﺑﻬﺘﺮ ﮐﻪ ﺳـﺨﻦ ﮔﻮﺋﯽ و ﺧﺎﻣﻮﺷﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬از ﺷﺎﻫﺪ ﺻﺎدق ||(‪ .‬ﮐﺸـﺘﻦ ﭼﺮاغ‪.‬‬ ‫ﮐﺸﺘﻦ ﺷﻤﻊ ‪ :‬ﺻﺤﺒﺖ اﺷﺮاق را ﺗﯿﻎ زﺑﺎن در ﮐﺎر ﻧﯿﺴﺖ ﺷﻤﻊ را ﺧﺎﻣﻮش ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد ﺗﺎ ﻣﻬﺘﺎب ﻫﺴﺖ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﻓﺮوﻧﺸﺎﻧﺪن‬ ‫آﺗﺶ‪ .‬ﻧﺸﺎﻧـﺪن آﺗﺶ‪ .‬ﻧﺸﺎﻧـﺪن ﺷـﻌﻠﻪ‪ .‬اِﻃﻔﺎء ‪ :‬ﻧﺨﻮاﻫﯽ آﻧﮑﻪ ﭼﻮ آﺗﺶ ﮐﻨﻨﺪ ﺧﺎﻣﻮﺷﺖ ﺧﻤﻮش ﺑﺎش و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺧﺲ ره ﮐﻤﯿﻦ ﻣﮕﺸﺎي‪ .‬؟‬ ‫||از ﻏﻀﺐ ﻓﺮوﻧﺸﺎﻧﺪن‪ .‬از ﺧﺸﻢ ﺑﺎزداﺷـﺘﻦ ||‪ .‬ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪن‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬از ﺳﺨﻦ ﺑﺎزاﯾﺴﺘﺎدن ‪ :‬ﮔﻔﺘﮕﻮي ﻇﺎﻫﺮ آﻣﺪ ﭼﻮن ﻏﺒﺎر ﻣﺪﺗﯽ‬ ‫ﺧـﺎﻣﻮش ﮐﻦ ﻫﯿﻦ ﻫﻮش دار‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺷﺘﺮ ﺑﺎﻧـﮓ ﺑﺮزد ﮐﻪ ﺧـﺎﻣﻮش ﮐﻦ ﺑﻤﻘـﺪار ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺳـﺨﻦ‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو در ﺣﮑﺎﯾﺖ اﺷﺘﺮ و‬ ‫ﻧﺼـﯿﺤﺖ ﮐﺮدن ﻣﻮش ﻣﺮدي را‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺷﺎﻫـﺪ آﻧﻮﻗﺖ ﺑﯿﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺣﺎﺿـﺮ ﺑﺎﺷـﯽ ﺳـﺨﻦ آﻧﻮﻗﺖ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺧﺎﻣﻮش ﮐﻨﯽ در‬ ‫ﺳﺨﻦ آﯾـﺪ و از ﺑﺴـﮑﻪ ﮐﻨـﺪ ﺑﯽ ﺗـﺎﺑﯽ ﭼﻮن ﮔـﻞ از ﺷـﺮم ﺑﺮاﻓﺮوزد و ﺧـﺎﻣﻮش ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤـﺪﻗﻠﯽ ﻣﯿﻠﯽ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﯾـﺎ رخ ﻣﻨﻤﺎ ﮐﺰ ﺗﻮ‬ ‫ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻨﻨـﺪ ﯾﺎ ﻟﺐ ﻣﮕﺸﺎ ﮐﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺧﺎﻣﻮش ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﻣﻨﻊ ﮐﺮدن و ﺑﺎزداﺷـﺘﻦ از ﮐﺎري‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ - (1) .‬اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺼـﺪر ﺑﺼﻮرت ﻻزم و ﻣﺘﻌـﺪي اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (2) .‬اﯾﻦ ﻣﺼـﺪر ﺑﺼﻮرت ﻻـزم و ﻣﺘﻌـﺪي اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪ - (3) .‬اﯾﻦ ﻣﺼﺪر ﺑﺼﻮرت ﻻزم و ﻣﺘﻌﺪي اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش ﮔﺮداﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫گ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﺎﮐﺖ ﮐﺮدن‪ .‬از ﺳـﺨﻦ ﺑﺎزداﺷﺘﻦ‪ .‬ﺧﺎﻣﻮش ﺳﺎﺧﺘﻦ‪ .‬ﺧﺎﻣﻮش ﮐﺮدن‪َ .‬ﺗﺼﻤﯿﺖ‪ .‬اِﺻﻤﺎت‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪َ .‬ﺗﻀﻤﯿﺰ‪.‬‬ ‫] َ‬ ‫)ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( ‪ :‬ﺣﮑﯿﻤﯽ در آن ﮐﺸـﺘﯽ ﺑـﻮد ﻣﻠـﮏ را ﮔﻔـﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﻓﺮﻣـﺎن دﻫﯽ ﻣـﻦ او را ﺑﻄﺮﯾﻘﯽ ﺧـﺎﻣﻮش ﮔﺮداﻧـﻢ‪.‬‬ ‫)ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳﻌﺪي ||(‪ .‬ﮐﺸﺘﻦ ﭼﺮاغ‪ .‬ﮐﺸﺘﻦ ﺷﻤﻊ ||‪ .‬از ﻏﻀﺐ ﻓﺮوﻧﺸﺎﻧﺪن ||‪ .‬ﻓﺮوﻧﺸﺎﻧﺪن آﺗﺶ‪ .‬ﮐﺸﺘﻦ آﺗﺶ‪ - (1) (1).‬در ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻓﻮق‬ ‫ﺑﻤﺼﺪر »ﺧﺎﻣﻮش ﮐﺮدن« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﯿﺰ رﺟﻮع ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش ﮔﺮدﯾﺪن‪.‬‬



‫گ دي َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ()‪ (1‬ﺑﯿﺼﺪا ﺷﺪن‪ .‬ﺳﺎﮐﺖ ﺷﺪن‪ .‬از ﺳـﺨﻦ ﺑﺎزاﯾﺴـﺘﺎدن‪ .‬دم ﻓﺮوﺑﺴـﺘﻦ‪ .‬ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪن‪ .‬ﺧﺎﻣﻮش ﮔﺸﺘﻦ‪ .‬اِﻃﺮاق‪.‬‬ ‫] َ‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬اِﻗﺘِﻨـﺎن‪َ .‬ﮐﺮَﺳـ َﻤﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ُ .‬ﺳـ ﻤﻮط‪َ .‬ﻋَﻘﻢ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪن« و »ﺧﺎﻣﻮش ﮔﺸـﺘﻦ« ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺎﻣﻮش ﮔﺮدﯾﺪن آﺗﺶ‬ ‫ﯾﺎ ﺷـﻌﻠﻪ؛ ﻓﺮوﻣﺮدن آن‪ .‬اﻧﻄﻔﺎء‪ - .‬ﺧﺎﻣﻮش ﮔﺮدﯾﺪن از ﻏﻀﺐ؛ از ﻏﻀﺐ ﺑﯿﺮون آﻣﺪن‪ - .‬ﺧﺎﻣﻮش ﮔﺮدﯾﺪن ﭼﺮاغ ﯾﺎ ﺷﻤﻊ؛ ﻓﺮوﻣﺮدن آن‪.‬‬ ‫)‪ - (1‬اﯾﻦ ﻣﺼﺪر ﻣﻄﺎوﻋﻪء ﻣﺼﺎدر »ﺧﺎﻣﻮش ﺳﺎﺧﺘﻦ«‪» ،‬ﺧﺎﻣﻮش ﮐﺮدن«‪» ،‬ﺧﺎﻣﻮش ﮔﺮداﻧﯿﺪن«‪» ،‬ﺧﺎﻣﻮش ﻧﻤﻮدن« اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش ﮔﺮﯾﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫گ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( آﻫﺴﺘﻪ و ﺑﯽ آواز ﮔﺮﯾﺴﺘﻦ‪.‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫گ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ()‪(1‬ﺑﯽ ﺻـﺪا ﮔﺸـﺘﻦ‪ .‬ﺑﯽ ﺳـﺨﻦ ﮔﺸـﺘﻦ‪ .‬ﺧﺎﻣﻮش ﺷـﺪن‪ .‬ﺧﺎﻣﻮش ﮔﺮدﯾﺪن‪ .‬اِﻧﺼﺎف‪ .‬اِرﻣﺎم‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﻣﻮش‬ ‫] َ‬ ‫ﺷﺪن« و »ﺧﺎﻣﺶ ﮔﺮدﯾﺪن« ﺷﻮد ‪ :‬ﺑﺮوي اﻧﺪر اﻓﺘﺎد و ﺑﯿﻬﻮش ﮔﺸﺖ ﻧﮕﻔﺘﺶ ﺳـﺨﻦ ﻫﯿﭻ و ﺧﺎﻣﻮش ﮔﺸﺖ‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﺎﻣﻮش ﮔﺸﺘﻦ‬ ‫آﺗﺶ؛ ﺧﺎﻣﻮش ﺷـﺪن آن‪ .‬اﻧﻄﻔﺎء‪ - .‬ﺧﺎﻣﻮش ﮔﺸـﺘﻦ از اﻧـﺪوه ﯾﺎ ﺧﺸﻢ؛ ﺑﯿﺮون آﻣﺪن از ﺧﺸﻢ ﯾﺎ اﻧﺪوه‪ُ .‬وﺟﻮم‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪- .‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش ﮔﺸـﺘﻦ ﭼﺮاغ ﯾﺎ ﺷﻤﻊ؛ ﻓﺮوﻣﺮدن آﻧﻬﺎ‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﻣﺼـﺪر ﻣﻄﺎوﻋﻪء »ﺧﺎﻣﻮش ﮐﺮدن« و »ﺧﺎﻣﻮش ﺳﺎﺧﺘﻦ« و »ﺧﺎﻣﻮش ﮔﺮداﻧﯿﺪن«‬ ‫و »ﺧﺎﻣﻮش ﻧﻤﻮدن« اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش ﻟﺐ‪.‬‬



‫]َل[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﯽ ﺳـﺨﻦ‪ .‬ﺑﯽ ﺻـﺪا‪ .‬ﺳـﺎﮐﺖ‪ .‬ﺑﯽ ﮐﻼم ||‪ .‬ﺑﯽ ﺣﺮﮐﺖ‪ .‬ﺳﺎﮐﻦ‪ .‬ﻏﯿﺮﻣﺘﺤﺮك ‪ :‬دﻟﻮ از ﮐﻠﻪ ﻫﺎي آﻓﺘﺎﺑﯽ ﺧﺎﻣﻮش ﻟﺐ از‬ ‫دﻫﻦ ﭘﺮآﺑﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش ﻣﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫]َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺳﺎﮐﺖ ﻣﺎﻧﺪن‪ .‬ﺑﯽ ﺻﺪا ﻣﺎﻧﺪن‪ .‬دم ﻓﺮوﺑﺴـﺘﻦ ‪ :‬ﺷﺎﻧﻪ را در ﻫﺮ ﺳـﺮي ﺳﺎزﻧﺪ ﺟﺎي زآﻧﮑﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﺪﯾﻦ زﺑﺎن ﺧﺎﻣﻮش ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫||ﺑﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪن‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪن ‪ :‬در زﻣﺎن ﻗﺼﻪ ﭘﺮدازان ﺳﺨﻦ ﺧﺎﻣﻮش ﻣﺎﻧﺪ زآﻧﮑﻪ در اﻓﺸﺎء ﻧﻤﯿﮕﻨﺠﺪ ﻏﻢ ﭘﻨﻬﺎن ﻣﺎ‪ .‬ﻇﻬﻮري )از‬ ‫آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش ﻧﺸﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫ش َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﯿﺼﺪا ﻧﺸﺴـﺘﻦ‪ .‬ﺳﺎﮐﺖ ﻧﺸﺴﺘﻦ ‪ :‬ﺟﺎي آن ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﻣﻮش ﻧﺸﯿﻨﺪ ﻣﻄﺮب ﺷﺐ آن ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ در ﺧﻮاب رود‬ ‫]ِن َ‬ ‫ﯾﺎر و ﻧـﺪﯾﻢ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑـﺪاﯾﻊ(‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﺎﻣﻮش ﻧﺸـﯿﻦ و ﻓﺎرع از اﻟﻢ ﺑﺎش ||‪ .‬دﺳﺖ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﺎزداﺷـﺘﻦ‪ .‬اﻗﺪام ﻻزم ﻧﮑﺮدن‪ .‬ﭼﻮن‪» :‬آﯾﺎ‬ ‫ﺟﺎﯾﺰ ﻣﯿﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ در اﯾﻦ ﮐﺎر ﺧﺎﻣﻮش ﻧﺸﯿﻨﻢ« ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ و ﭼﺎه اﺳﺖ اﮔﺮ ﺧﺎﻣﻮش ﺑﻨﺸﯿﻨﯽ ﮔﻨﺎه اﺳﺖ‪.‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش ﻧﻤﻮدن‪.‬‬



‫]ُن ‪ِ /‬ن ‪َ /‬ن َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺎﻣﻮش ﮐﺮدن‪ .‬ﺧـﺎﻣﻮش ﺳـﺎﺧﺘﻦ‪ .‬ﺧـﺎﻣﻮش ﮔﺮداﻧﯿـﺪن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺼـﺎدر »ﺧـﺎﻣﻮش ﮐﺮدن« و »ﺧـﺎﻣﻮش‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻦ« و »ﺧﺎﻣﻮش ﮔﺮداﻧﯿﺪن« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش ﻫﻨﺪي‪.‬‬



‫ش ِه[ )ِاخ( وي در دﻫﻠﯽ ﺑﻮﺟﻮد آﻣـﺪ و در ﺑﻨﮕﺎﻟﻪ ﺳـﮑﻮﻧﺖ ﮔﺰﯾـﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ دﯾﻮان ﻣﻮﺟﻮدش در ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﻣﻠﮏ ﻣﺸـﻌﺮ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣـﺪﻋﯽ‬ ‫] ِ‬ ‫اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ دﯾـﻮان داراي ﭘﻨﺠﻬﺰار ﺑﯿـﺖ و در ﻗﺮن ﺳـﯿﺰدﻫﻢ ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪) .‬از اﻟـﺬرﯾﻌﻪ اﻟﯽ ﺗﺼـﺎﻧﯿﻒ اﻟﺸـﯿﻌﻪ ﺗـﺄﻟﯿﻒ‬ ‫آﻗﺎﺑﺰرگ ﻃﻬﺮاﻧﯽ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ﺟﺰء ‪ 9‬ص‪.(295‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش ﻫﻨﺪي‪.‬‬



‫ش ِه[ )ِاخ( ﻧﺎﻣﺶ راي ﺻﺎﺣﺐ رام اﺳﺖ‪ .‬او راﺳﺖ‪ :‬دﯾﻮاﻧﯽ در ﺷﻌﺮ ﭘﺎرﺳﯽ‪) .‬از اﻟﺬرﯾﻌﻪ اﻟﯽ ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ اﻟﺸﯿﻌﻪ آﻗﺎﺑﺰرگ ﻃﻬﺮاﻧﯽ ﻗﺴﻢ ‪1‬‬ ‫] ِ‬ ‫ﺟﺰء ‪ 9‬ص‪ .(285‬در ﺻـﺒﺢ ﮔﻠﺸﻦ آﻣـﺪه‪ :‬ﺗﺨﻠﺺ ﯾﮑﯽ از ﺷـﻌﺮاي ﻋﺎﻟﯿﻤﻘﺎم ﻫﻨـﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﺑﺮﻫﻤﻨﺎن داﺷـﺘﻪ‪ .‬ﻧﺎم او »راي ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫رام« ﺑﻮده و در دﻫﻠﯽ زﻧـﺪﮔﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬او را دﯾﻮاﻧﯽ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﯿﺖ از اوﺳﺖ‪ :‬ﻓﺮض ﮐﺮدم ﻫﻤﻪ ﺗﻘﺼـﯿﺮ ﻣﻨﺴﺖ ﺑﻌـﺪ از اﯾﻦ ﮔﻮ ﮐﻪ‬ ‫ﭼﻪ ﺗﺪﺑﯿﺮ ﻣﻨﺴﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪) (3‬از ﺻﺒﺢ ﮔﻠﺸﻦ ص‪.(150‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻫﺎﺷـﻤﯽ‪ .‬ﻣﺘﺨﻠﺺ ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻮﺷـﯽ‪ .‬ﺷﺎه ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺰوﯾﻨﯽ ﺷﺮح ﺣﺎل او را ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﻣﻄﻠﻊ ﯾﮑﯽ از ﻏﺰﻟﯿﺎت و ﻋﺪه اي از اﺷﻌﺎرش را ﮐﻪ در‬ ‫ﻋﺼﺮ ﺳﻠﻄﺎن ﺳﻠﯿﻢ ﺧﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺳﺮوده آورده اﺳﺖ‪) .‬از اﻟﺬرﯾﻌﻪ اﻟﯽ ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ اﻟﺸﯿﻌﻪ ﺗﺄﻟﯿﻒ آﻗﺎﺑﺰرگ ﻃﻬﺮاﻧﯽ ﺟﺰء ‪ 1‬ﻗﺴﻢ ‪ 9‬ص‪.(285‬‬ ‫ﺷﺎه ﻣﺤﻤﺪ ﭼﻨﯿﻦ آرد‪ :‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻫﺎﺷﻤﯽ ﭘﺮﻫﻮش ﺑﻮد و از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ ﺗﺨﻠﺺ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد و اﯾﻦ ﻣﻄﻠﻊ ازوﺳﺖ‪ :‬ﻋﺎﻟﻢ ﻓﺎﻧﯽ ﮐﻪ در وي‬ ‫ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ ﺣﺎﺻﻠﺶ ﮔﺮ ﮔﻨﺞ ﻗﺎروﻧﺴﺖ ﺧﺎﮐﺶ ﺑﺮ ﺳﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﺠﺎﻟﺲ اﻟﻨﻔﺎﯾﺲ چ ﺗﻬﺮان ص ‪.(394‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫)ﺣـﺎﻣﺺ( ﻋـﺪم ﺗﮑﻠﻢ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺳـﺨﻦ ﻧﺎﮔﻔﺘﻦ‪ .‬ﺑﯽ ﺳـﺨﻨﯽ‪ .‬ﺑﯽ ﮐﻼم ﺑﻮدن‪ .‬ﺑـﺪون ﺣﺮف ﺑﻮدن‪ .‬ﺧﻤﻮﺷـﯽ‪ .‬ﺧﺎﻣﺸـﯽ‪ .‬اﻣﺴﺎك از‬ ‫ﮐﻼـم‪َ .‬ﺳـ ﮑﺖ‪) .‬دﻫﺎر(‪ُ .‬ﺳـ ﮑﺎت‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ُ .‬ﺳـ ﮑﻮت )دﻫﺎر( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ـُﺻ ﻤﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ُ .‬ﺻـ ﻤَﺘﮥ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )دﻫﺎر(‪ .‬ـُﺻ ﻤﻮت‪ .‬ﻧُﺼـَﺘﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫َﻧﻄﻮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪ :‬ﭼﻪ ﻧﯿﮑﻮ داﺳﺘﺎﻧﯽ زد ﯾﮑﯽ دوﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ ز ﻧﺎدان ﺳﺨﺖ ﻧﯿﮑﻮﺳﺖ‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺑﺰرگ آن‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﯾﻨـﺪ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را ﺧﻮﺷﺘﺮ آﻣـﺪ و ﻧﺮﺳـﺪ ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎران اﯾﺸﺎن را ﮐﻪ اﻋﺘﺮاض ﮐﻨﻨـﺪ و ﺧﺎﻣﻮﺷـﯽ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ‬ ‫ص‪.(273‬ﺧﺎﻣﻮﺷـﯽ دوم ﺳﻼﻣﺖ اﺳﺖ‪) .‬ﻗﺎﺑﻮﺳﻨﺎﻣﻪ(‪ .‬رو دﺳﺖ ﺑﺸﻮي و ﺟﺰ ﺑﺨﺎﻣﻮﺷﯽ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺪه اي ﭘﺴﺮ ﭘﯿﺎﻣﺶ را‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬داﻧﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ او رﺿﺎي آن اﺳﺖ‪) .‬ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ(‪ .‬و ﻋﻘﻞ ﻣﺮد را ﺑﻪ ﻫﺸﺖ ﺧﺼﻠﺖ ﺑﺘﻮان ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ...‬ﻫﺸﺘﻢ در ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ را‬ ‫ﺷﻌﺎر ﺳﺎﺧﺘﻦ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬از ﺑﺮون ﻟﺐ ﺑﻘﻔﻞ ﺧﺎﻣﻮﺷـﯽ اﺳﺖ وز درون دل ﺑﻪ ﺑﻨﺪ اﯾﻤﺎن اﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺎﻣﻮﺷـﯽ ﻟﻌﻞ او ﭼﻮ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯽ‬ ‫ﺟﻤﺎﺷـﯽ ﭼﺸﻢ ﭘﺮﻋﺘﯿﺒﺶ ﺑﯿﻦ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬آﺧﺮ ﮔﻔﺘﺎر ﺗﻮ ﺧﺎﻣﻮﺷـﯽ اﺳﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺎر ﺗﻮ ﻓﺮاﻣﻮﺷـﯽ اﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑـﺪو ﮔﻔﺘﻢ ز ﺧﺎﻣﻮﺷـﯽ ﭼﻪ‬ ‫ﺟﻮﯾﯽ زﺑـﺎﻧﺖ ﮐﻮ ﮐﻪ اﺣﺴـﻨﺘﯽ ﺑﮕﻮﯾﯽ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﮐﻪ ﻗﻮﻟﺶ ﮐﯿﻤﯿـﺎﺳﺖ ﺣﺮف واﺟﺐ ﻧﻘﺮه‪ ،‬ﺧﺎﻣﻮﺷـﯽ ﻃﻼـﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﻧﻈﺮ‬ ‫ﮐﺮدم ﺑﭽﺸﻢ رأي و ﺗـﺪﺑﯿﺮ ﻧﺪﯾـﺪم ﺑﻪ ز ﺧﺎﻣﻮﺷـﯽ ﺧﺼـﺎﻟﯽ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬دو ﭼﯿﺰ ﻃﯿﺮهء ﻋﻘـﻞ اﺳﺖ دم ﻓﺮوﺑﺴـﺘﻦ ﺑﻮﻗﺖ ﮔﻔﺘﻦ و ﮔﻔﺘﻦ ﺑﻮﻗﺖ‬ ‫ﺧﺎﻣﻮﺷـﯽ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬اﺻـﻄﻼﺣﺎت‪ :‬ﺧﺎﻣﻮﺷـﯽ ﻫﻢ داﺳـﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﺻـﻄﻼﺣﯽ اﺳﺖ ﻣﺮ ﺗﺤﺴﯿﻦ ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ را‪ - .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬اﮔﺮ ﮔﻔﺘﻦ ﺳﯿﻢ اﺳﺖ‬ ‫ﺧﺎﻣﻮﺷـﯽ زر اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺮف واﺟﺐ ﻧﻘﺮه‪ ،‬ﺧﺎﻣﻮﺷـﯽ ﻃﻼـﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي‪» .‬ﺧﺎﻣﻮﺷـﯽ ﻋﻼـﻣﺖ رﺿﺎﺳﺖ« ﯾﺎ »ﺧﺎﻣﻮﺷـﯽ ﻧﺸﺎن رﺿﺎﺳﺖ« ﭼﻮن‬ ‫رﺿﺎﯾﺖ ﯾﺎ ﻋـﺪم رﺿﺎﯾﺖ ﮐﺴـﯽ را در اﻣﺮي ﺧﻮاﻫﻨـﺪ اﮔﺮ ﺑﻮﻗﺖ اﻟﻘﺎء آن اﻣﺮ ﺑﻪ او‪ ،‬آن ﮐﺲ ﺳـﮑﻮت ﮐﺮد اﯾﻦ ﺳـﮑﻮت و ﺧﺎﻣﻮﺷـﯽ او‬ ‫ﺣﻤﻞ ﺑﺮ رﺿﺎﯾﺖ او ﻣﯿﺸﻮد ﻧﻪ ﺑﻌـﺪم رﺿﺎﯾﺖ او و از آﻧﺠﺎ اﯾﻦ اﺻـﻄﻼح ﺑﻮﺟﻮد آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﮐﻪ ﺣﺮﻓﺶ ﮐﯿﻤﯿﺎﺳﺖ‪ - .‬ﺑﺮج‬ ‫ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن اﺳﺖ‪ - .‬ﻣﺮدﮔﯽ و ُﮐﺸﺘﮕﯽ ﭼﺮاغ ﯾﺎ ﺷﻤﻊ؛ ﻣﺮدﮔﯽ آﺗﺶ ﯾﺎ ﺷﻌﻠﻪ‪ .‬اﻧﻄﻔﺎء‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮﺷﯿﺪن‪.‬‬



‫]َد[ )ﻣﺺ( ﺳﺎﮐﺖ ﺷﺪن‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪) (374‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺷـﺮﻣﮕﯿﻦ ﺑﻮدن ||‪ .‬ﭘﺮﭼﯿﻦ ﺷـﺪن ||‪ .‬ﻣﺎﻧﺪه و‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪن ||‪ .‬ﺗﺴﻠﯽ دادن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش ﯾﺰدي‪.‬‬



‫ش َي[ )ِاخ( ﻣﯿﺮزا اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ اﻟﻤـﺪرس اﻟﯿﺰدي‪ .‬ﺻـﺎﺣﺐ دﯾـﻮاﻧﯽ اﺳﺖ در ﺷـﻌﺮ ﭘﺎرﺳـﯽ‪) .‬از اﻟـﺬرﯾﻌﻪ اﻟﯽ ﺗﺼـﺎﻧﯿﻒ اﻟﺸـﯿﻌﻪ آﻗـﺎﺑﺰرگ‬ ‫] ِ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 643‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﻃﻬﺮاﻧﯽ ﺟﺰء ‪ 1‬ﻗﺴﻢ ‪ 9‬ص‪.(286‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش ﯾﺰدي‪.‬‬



‫ش َي[ )ِاخ( ﻣﯿﺮزا ﻋﻠﯽ ﺧـﺎن ﺧﺎﻣﻮش ﯾﺰدي ﺣﺎﺋﺮي ﻃﻮﯾﺮﯾﺠﯽ ﻧﺠﻔﯽ‪ .‬ﻋﻀﻮ ﻗﻮﻧﺴﻮﻟﮕﺮي اﯾﺮان در ﻧﺠﻒ اﺳﺖ‪ .‬او را ﺳﻪ دﯾﻮان درﺑﺎرهء‬ ‫] ِ‬ ‫ﻣـﺪح اﺋﻤﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ و ﺷﺎﻣﻞ ﻏﺰﻟﯿﺎت و رﺑﺎﻋﯿﺎت اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺑﯿﺴﺖ ﻫﺰار ﺑﯿﺖ ﻣﯿﺮﺳـﺪ‪ .‬ﺧﻼﻓﺖ ﻧﺎﻣﻪء اﻣﺎم ﺣﺴﻦ و ﺧﻼﻓﺖ ﻧﺎﻣﻪء ﺣﯿـﺪري از‬ ‫آن اوﺳﺖ‪) .‬از اﻟﺬرﯾﻌﻪ اﻟﯽ ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ اﻟﺸﯿﻌﻪ آﻗﺎﺑﺰرگ ﻃﻬﺮاﻧﯽ ﺟﺰء ‪ 1‬ﻗﺴﻢ ‪ 9‬ص‪.(285‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ ﮔﺰﯾﺪن‪.‬‬



‫گ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺳﺎﮐﺖ ﺷﺪن‪ .‬ﺳـﮑﻮت را ﺑﺮ ﺳـﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﺗﺮﺟﯿﺢ دادن ‪ :‬ﮐﺴﯽ از ﻣﺘﻌﻠﻘﺎن ﻣﻨﺶ ﺑﺮﺣﺴﺐ واﻗﻌﻪ ﻣﻄﻠﻊ ﮔﺮداﻧﯿﺪ ﮐﻪ‬ ‫] ُ‬ ‫ﻓﻼـن ﻋﺰم ﮐﺮده اﺳﺖ و ﻧﯿﺖ ﺟﺰم ﮐﻪ ﺑﻘﯿﺖ ﻋﻤﺮ ﻣﻌﺘﮑـﻒ ﻧﺸـﯿﻨﺪ و ﺧﺎﻣﻮﺷـﯽ ﮔﺰﯾﻨـﺪ ﺗﻮ ﻧﯿﺰ اﮔﺮ ﺗﻮاﻧﯽ ﺳـﺮ ﺧﻮﯾﺶ ﮔﯿﺮ و راه ﻣﺠـﺎﻧﺒﺖ‬ ‫ﭘﯿﺶ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎم وﺻﻮل‪.‬‬



‫]ُو[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺤﺼﻮل ﮐﻠﯽ و ﻋﻤﺪه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺟﻨﺴﯽ‪ .‬ﻣﻘﺪاري از ﻣﺤﺼﻮل ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻮل اﻟﮑﺘﺎن‪.‬‬



‫]ﻟ ُـْﻞ َﮐْﺖ ﺗﺎ[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﮐﺸﻮت‪ .‬ﮐﺸﻮث‪ .‬ﮐﺸﻮف‪ .‬ﮐﺸﻮت اﻟﻌﺮاق‪ .‬ﺳـﺒﻊ اﻟﮑﺘﺎن‪ .‬ﺳـﺒﻊ اﻟﺸﻌﺮاء‪ .‬ﺷﻦ‪ .‬زﺣﻤﻮك‪ .‬اﻓﺘﯿﻤﻮن‪ .‬ﮐﺸﻮﺛﺎء‪.‬‬ ‫ﮐﺸﻮﺗﻪ‪ .‬ﮐﺘﺎن ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ‪ .‬ﮐﺘﺎن ﺻﺤﺮاﯾﯽ‪.Cuscute - (1) .‬‬ ‫ﺧﺎﻣﮥ‪.‬‬



‫]َم[ )ع ِا( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﮥ‪.‬‬



‫]َم[ )ِاخ( ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي در اﻃﺮاف ﺑﺨـﺎرا ﮐﻪ ﻧﻬﺮ ﺧﺎﻣـﮥ آن را ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﮑﺮده اﺳﺖ‪) .‬از ﮐﺘـﺎب اﺣﻮال و اﺷـﻌﺎر رودﮐﯽ ج‪ 1‬ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺳﻌﯿﺪ‬ ‫ﻧﻔﯿﺴﯽ ص‪.(111‬‬ ‫ﺧﺎﻣﮥ‪.‬‬



‫]َم[ )ِاخ( ﻧﻬﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ از آﺑﺎداﻧﯿﻬـﺎي اﻃﺮاف ﺑﺨﺎرا ﻣﯿﮕـﺬﺷﺖ و روﺳـﺘﺎﻫﺎي ﺑﺴـﯿﺎر را ﺳـﯿﺮاب ﻣﯿﮑﺮد و ﺷـﻬﺮي ﺑﻨﺎم ﺧﺎﻣﻪ را ﻣﺸـﺮوب‬ ‫ﻣﯿﻨﻤﻮد‪) .‬از ﮐﺘﺎب اﺣﻮال و اﺷﻌﺎر رودﮐﯽ ج‪ 1‬ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ ص‪.(111‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻪ‪.‬‬



‫]َم ‪ِ /‬م[ )ِا( ﻗﻠﻢ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻓﺮﻫﻨـﮓ اوﺑﻬﯽ( )ﻧـﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﻧﯽ ﺗﺤﺮﯾﺮ )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ِ .‬ﮐﻠـﮏ‪ .‬ﺻـﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨـﮓ آﻧﻨـﺪراج ﮐﻠﻤـﺎت زﯾﺮ را از ﺻــﻔﺎت ﻗﻠـﻢ و ﺧـﺎﻣﻪ ﻣﯽ داﻧـﺪ‪» :‬ﻣﺸـﮑﺒﺎر‪،‬‬ ‫ﻣﺸـﮑﺒﻮي‪ ،‬ﻣﺸـﮏ ﺳﻮد‪ ،‬ﻣﺸـﮏ ﻓﺸـﺎن‪ ،‬ﻣﺸـﮑﯿﻦ رﻗﻢ‪ ،‬ﻧﺎﻓﻪ ﮔﺸﺎي‪ ،‬ﭘﺮﯾﺸﺎن رﻗﻢ‪ ،‬ﻣﻌﺠﺰرﻗﻢ‪ ،‬ﺳـﺤﺮآﻓﺮﯾﻦ‪ ،‬ﺻﻮرت آﻓﺮﯾﻦ‪ ،‬ﻣﻌﻨﯽ آﻓﺮﯾﻦ‪،‬‬ ‫داﻧﺸﻮر‪ ،‬ﻧﮑﺘﻪ ﺳـﻨﺞ‪ .‬ﺳﺨﻦ ﻃﺮاز‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﭘﺮداز‪ ،‬ﺗﺮزﺑﺎن‪ ،‬ﺷﯿﺮﯾﻦ زﺑﺎن‪ ،‬ﺷﻌﻠﻪء ﺗﺤﺮﯾﺮ‪ ،‬ﺟﻬﺎﻧﺴﻮز‪ ،‬ﺗﻬﯽ ﻣﻐﺰ‪ ،‬ﺷﮑﺮﺑﺎر‪ ،‬ﺷﮑﺮآﻣﯿﺰ‪ ،‬ﺷﮑﺮﻓﺸﺎن‪،‬‬ ‫ﮔﻬﺮﺑﺎر‪ ،‬ﻟﺆﻟﺆﺑﺎر‪ ،‬اﺑﺮﻧﻮال‪ ،‬ﺳﯿﻪ ﻣﺴﺖ‪ ،‬ﺟﺎدواﺛﺮ«‪ .‬و ﮐﻠﻤﺎت زﯾﺮ را از ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﻫﺎي آن ذﮐﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪» :‬ﻃﻮﻃﯽ‪ ،‬ﻃﺎووس‪ ،‬ﮐﺒﮏ‪ ،‬ﺑﻮﻗﻠﻤﻮن‪،‬‬ ‫ﻧﺨـﻞ‪ ،‬ﺷـﺎخ‪ ،‬ﺟـﻮي‪ ،‬ﮐـﻮﭼﻪ‪ ،‬ﺷـﻤﻊ‪ ،‬اﻧﮕﺸﺖ« ‪ :‬ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ ﺧـﺎﻣﻪ ز ﺷـﻨﮕﺮف ﺑﺮﮐﺸـﺪ ﻧﻘـﺎش ﮐﻨـﻮن ﺷـﻮد ﻣﮋهء ﻣﻦ ﺑﺨﻮن دﯾـﺪه ﺧﻀـﺎب‪.‬‬ ‫ﺧﺴـﺮواﻧﯽ‪ .‬ﺑﺮادران ﻣﻨﺎزﯾﻦ ﺳﭙﺲ ﺳﯿﻪ ﻣﮑﻨﯿﺪ)‪ (1‬ﺑﻤـﺪح ﺧﻮاﺟﻪء ﺧﺘﻼـن ﺑﺠﺸـﻨﻬﺎ ﺧﺎﻣﻪ‪.‬ﻣﻨﺠﯿﮏ‪ .‬ﺑﯿﺎورد ﺧﺎﻗﺎن ﻫﻢ آﻧﮕﻪ دﺑﯿﺮ اﺑﺎ ﺧﺎﻣﻪ و‬ ‫ﻣﺸﮏ و ﭼﯿﻨﯽ ﺣﺮﯾﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻨﻬﺎد دﺳﺖ ﺑﻌﻨﺒﺮ ﺳـﺮ ﺧﺎﻣﻪ را ﮐﺮد ﭘﺴﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ز اﺧﺘﺮ ﺑﺠﻮﯾﯿﺪ و ﭘﺎﺳﺦ دﻫﯿﺪ ﺳﺮ‬ ‫ﺧـﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﻧﻘﺶ ﻓﺮخ ﻧﻬﯿـﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳــﯽ‪ .‬ﺑﺮاﻧـﺪ ﺑﺮ او ﺳــﺮ ﺑﺴـﺮ ﺧـﺎﻣﻪ را‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺷـﺐ ﺗﯿﺮه ﻓﺮﻣـﻮد ﺗـﺎ ﺷـﺪ دﺑﯿﺮ ﺳـﺮ ﺧـﺎﻣﻪ را ﮐﺮد ﭘﯿﮑـﺎن‬ ‫ﺗﯿﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬دﺷـﻤﻨﺖ را ﺑﺮﯾﺪه زﺑﺎن و ﺑﺮﯾﺪه ﺳـﺮ زآن ﺧﺎﻣﻪء ﺑﺮﯾﺪه ﺳﺮ دو زﺑﺎن ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ‪ .‬ﻣﺪﺣﻬﺎي ﺗﻮ ﺑﺎرم از ﺧﺎﻣﻪ ﺷﮑﺮﻫﺎي‬ ‫ﺗﻮ ﺧﻮاﻧﻢ از دﻓﺘﺮ‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﺣﺴﺎب ﻣﻠﮏ ﺟﻬﺎن ﮔﺮﭼﻪ زﯾﺮ ﺧﺎﻣﻪء اوﺳﺖ ﺑﺮون ﺷـﺪه ﺳﺖ ﻫﻨﺮﻫﺎي او ز ﺣﺪ ﺣﺴﺎب‪ .‬اﻣﯿﺮﻣﻌﺰي‪ .‬ﭼﻮن‬ ‫ﺧـﺎﻣﻪ ﻣﻨﻢ ﻋﺸﻖ ﺗﺮا ﺑﺴـﺘﻪ ﻣﯿـﺎن راز ﺗﻮ ﭼﻮ ﻧـﺎﻣﻪ ﮐﺮده در دل ﭘﻨﻬـﺎن ﺗﻮ ﺑـﺎز ﺑﺼـﺤﺒﺖ ﻣﻦ اي ﺟـﺎن ﺟﻬـﺎن ﭼﻮ ﻧـﺎﻣﻪ دوروﯾﯽ و ﭼﻮ ﺧﺎﻣﻪ‬ ‫دوزﺑـﺎن‪ .‬ﻋﺒـﺪاﻟﻮاﺳﻊ ﺟﺒﻠﯽ‪ .‬ﺑﺴﺎن ﺧﺎﻣﻪء ﺗﻮ ﺷـﺪ ﻋﺰﯾﺰ در دﺳـﺘﺖ ﻫﺮ آﻧﮑﻪ ﺑﺴﺖ ﭼﻮ ﺧﺎﻣﻪ ﺑﺨـﺪﻣﺖ ﺗﻮ ﻣﯿﺎن‪ .‬ﻋﺒـﺪاﻟﻮاﺳﻊ ﺟﺒﻠﯽ‪ .‬ز ﻧﻘﺶ‬ ‫ﺧﺎﻣﻪء آن ﺻﺪر و ﻧﻘﺶ ﻧﺎﻣﻪء او ﺑﯿﺎض ﺻﺒﺢ و ﺳﻮاد دل ﻣﺮاﺳﺖ ﺿﯿﺎء‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺷﺎه ﻋﺮاﻗﯿﻦ ﻃﺮاز ﮐﺰ ﭘﯽ ﺗﻮﻗﯿﻊ او ﮐﺎﻏﺬ ﺷﺎﻣﯿﺴﺖ ﺻﺒﺢ‬ ‫ﺧﺎﻣﻪء ﻣﺼـﺮي ﺷﻬﺎب‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬رواﺳﺖ ﮔﻮ ﯾﺪ ﺑﯿﻀﺎي ﻣﻮﺳﻮﯾﺴﺖ دوات ﮐﻪ ﺧﺎﻣﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺛﻌﺒﺎن درﻓﺸﺎن ﻣﺎﻧﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﺎ راﺳﺖ ﻣﺮا ﺧﺎﻣﻪ‬ ‫ﻫﻢ ﻣﻬﺮه و ﻫﻢ زﻫﺮش ﺑﺮ ﮔﻨـﺞ ﻫﻨﺮ وﻗﻒ اﺳﺖ اﯾﻦ ﻣـﺎر ﮐﻪ ﻣﻦ دارم‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬اﻗﻼم ﮐﺘﺎب و ﺧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﻧﻘﺎﺷﺎن از ﺗﺤﺴـﯿﻦ و ﺗﺰﯾﯿﻦ آن‬ ‫ﻧﻘﻮش ﻋﺎﺟﺰ آﻣـﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬دﺧﺘﺮ ﭼﻮ ﺑﮑﻒ ﮔﺮﻓﺖ ﺧﺎﻣﻪ ارﺳﺎل ﮐﻨـﺪ ﺟﻮاب ﻧﺎﻣﻪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮐﺰ ﺳـﺮ آن ﺧﺎﻣﻪ ﮐﻪ ﺧﺎرﯾﺪه‬ ‫اﻧـﺪ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﻨﺰد ﺷـﺎه ﻋـﺎﻟﻢ ﻧﺎﻣﻪ آورد ﮐﻪ ﮔﻮﯾﯽ ﻧﺎﻓﻪ ﯾﯽ از ﺧﺎﻣﻪ آورد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬در ﻧﮕﺎرﺳـﺘﺎن ﻣﻌﻨﯽ ﺗﺎزه ﮔﺮدم ﺟﺎن ﺑﮑﺎر ﺧﺎﻣﻪء ﻧﻘﺎش‬ ‫ﻓﮑﺮت را ﺑﯿـﺎد وﺻﻞ ﯾﺎر‪ .‬ﺳـﯿﻒ اﺳـﻔﺮﻧﮓ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬از ﺧﺎﻣﻪء ﮐﻤﺎﻟﺖ ﯾﮏ ﻧﻢ ﻫﺰار درﯾﺎ وز ﻧﺎﻣﻪء ﺟﻼﻟﺖ ﯾﮏ ﻧﻢ ﻫﺰار‬ ‫ﻣﺨﺒﺮ‪ .‬ﺑﺪرﺷﺎﺷـﯽ )از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬رﺳـﯿﺪه اﺳﺖ ز ﺑﺲ ﮐـﺎر ﺑﺴـﺘﮕﯽ ﺑﻨﻬـﺎﯾﺖ ﮔﺮه ﺷـﺪه ﺳﺖ ﺑﺮ اﻧﮕﺸﺖ ﺧـﺎﻣﻪ ﭘﺮه ﮔﺸﺎي‪ .‬اﺛﺮ )از‬ ‫آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺗﺎ در ﺣﻀﻮر او ﮐﻨﺪ آﻏﺎز ﮔﻔﺘﮕﻮ آﻣﺪ ز ﻧﺨﻞ ﺧﺎﻣﻪء ﮔﻞ ﻣﻄﻠﺒﯽ ﺑﺒﺎر‪ .‬اﺛﺮ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻣﻦ ﮐﻪ ﻣﯿﮑﺮدم ﻣﺪام از ﺷـﮑﻮه ﻣﻨﻊ‬ ‫دﯾﮕﺮان آﻣـﺪ آﺧﺮ از ﻧﻬﺎل ﺧﺎﻣﻪ ام اﯾﻦ ﮔﻞ ﺑﺒﺎر‪ .‬اﺛﺮ )ازآﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ز ﺑﺲ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪه ﺳﺖ آرزو ﺑﻪ ﻓﯿﺾ ﺧﯿﺎل ﺑﺴﺎق ﻋﺮش رﺳـﯿﺪه ﺳـﺖ‬ ‫ﺷـﺎخ ﺧﺎﻣﻪء ﻣﺎ‪ .‬ﺧﺎن آرزو )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬اﮔﺮ ﮐﻼم ﻧﻪ از آﺳـﻤﺎن ﻓﺮودآﯾـﺪ ﭼﺮا ﺑﻬﺮ ﺳـﺨﻨﯽ ﺧﺎﻣﻪ در ﺳـﺠﻮد آﯾـﺪ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺿﯿـﺎء(‪ - .‬ﺧـﺎﻣﻪء ازل؛ ﻗﻠﻢ ﺗﻘـﺪﯾﺮ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ - .‬ﺧـﺎﻣﻪء زرﯾﻦ؛ ﻗﻠﻢ ﻃﻼـ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ - .‬ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﺑـﺎ ﻃﻼـ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﺎﻣﻪء ﺳﺤﺮﺳﺎز؛ ﻗﻠﻢ اﻓﺴﻮﻧﮕﺮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﺎﻣﻪء ﮔﻮﻫﺮﻧﺜﺎر؛ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪهء ﻓﺼﯿﺢ و ﻇﺮﯾﻒ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻫﺮ ﺗﻮده را‬ ‫ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ ...:‬و ﻫﻢ ﺑﺪان ﮐﻨﺎره ﮐﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺳـﻨﮕﯽ‬ ‫دﯾﺪﻧـﺪ ﺑﺰرگ ﺧﺎﻣﻪ‪ ،‬اﻧـﺪر ﺑﻮي ﮐﻨـﺪه و اﯾﻦ ﻣﺮﺷـﺪﺑﻦ ﺷـﺪادﺑﻦ ﻋﺎدﺑﻦ ﻋﻤﻠﯿﻖ را ﺑﺮ ﺗﺨﺘﯽ ﺧﻮاﺑﺎﻧﯿـﺪه ﺑﺪاﻧﮕﻮﻧﻪء ﭘﺪرش و ﺑﺮ ﺑﺎﻟﯿﻦ او ﻧﯿﺰ‬ ‫ﯾـﮏ ﻟﻮﺣﯽ ﺑﻮده از زر ﺧـﺎم و اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﻫﺎ در وي اﻧـﺪر ﮐﻨـﺪه‪) ...‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻃﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪ .‬ﺧﻮدﻧﻤﺎﯾﯽ ﺑﻪ آب و ﺟﺎﻣﻪ ﻣﮑﻦ ﺑﻮش ﺑﺮ اﻫﻞ‬ ‫ﺷﻮق ﺧـﺎﻣﻪ ﻣﮑﻦ‪.‬اوﺣـﺪي ||‪ .‬ﺗﻮدهء رﯾـﮓ‪ .‬ﺗﻞ رﯾﮓ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء( )ﻓﺮﻫﻨﮓ اوﺑﻬﯽ( ‪ :‬ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﺼـﺪ ﻓﮑﺮ ﺑﺮ ﺧﺎﻣﻪ ﯾﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ در اﻧﮕﺸﺖ ﺧﻮد ﺧﺎﻣﻪ ﯾﯽ‪ .‬اﺑﻮﺷـﮑﻮرﺑﻠﺨﯽ‪ .‬ﮐﻮس ﺗﻮ ﮐﺮده ﺳﺖ ﺑﺮ ﻫﺮ‬ ‫داﻣﻦ ﮐـﻮﻫﯽ ﻏﺮﯾـﻮ اﺳﺐ ﺗﻮ ﮐﺮده ﺳﺖ ﺑﺮ ﻫﺮ ﺧـﺎﻣﻪء رﯾﮕﯽ ﺻـﻬﯿﻞ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ )دﯾﻮان چ دﺑﯿﺮ ﺳـﯿﺎﻗﯽ ص ‪ .(453‬ﺗـﺎ ﻫﺴﺖ ﺧﺎﻣﻪ ﺧﺎﻣﻪ ﺑﻬﺮ‬ ‫ﺑﺎدﯾﻪ ز رﯾﮓ وز ﺑﺎد ﻏﯿﺒﻪ ﻏﯿﺒﻪ ﺑﺮ او ﻧﻘﺶ ﺑﯽ ﺷﻤﺎر‪ .‬ﻋﺴﺠﺪي‪ .‬ﮐﺮده از ﺧﻠﻖ دﺷﻤﻨﺎن ﭼﻮ ﺳﺤﺎب ﺧﺎﻣﻪء رﯾﮓ را ز ﺧﻮن ﺳﯿﺮاب‪.‬ﺳﻨﺎﺋﯽ‪.‬‬ ‫روان ﺷـﺪ رﯾـﮓ ﻫﻤﭽﻮن ﻣﻮج درﯾﺎ ﺳـﺮ ﻫﺮ ﺧﺎﻣﻪ ﺑﮕـﺬﺷﺖ از ﺛﺮﯾﺎ‪ .‬ﺣﮑﯿﻢ ﻧﺰاري ﻗﻬﺴـﺘﺎﻧﯽ ||‪ .‬روﯾﻪ ﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷـﯿﺮ ﺧﺎم ﺑﻨـﺪد و ﻟـﺬﯾﺪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺮﺷـﯿﺮ‪ .‬روﯾﻪ ﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﯿﺮ ﺟﻮﺷﺎﻧﺪه ﺑﻨﺪد‪) (2).‬ﺣﺎﺷـﯿﻪء دﮐﺘﺮ ﻣﻌﯿﻦ ﺑﺮ ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﭼﺮﺑﻮ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺷﯿﺮ ﻧﺠﻮﺷﯿﺪه آﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺮﺷـﯿﺮ‪ .‬ﭼﺮﺑﺸـﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ روي ﺷﯿﺮ ﺑﻨﺪد ﺑﺪون ﮔﺮم ﮐﺮدن آن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﺎﻣﻪء ﺑﺴﺘﻨﯽ؛ ﺧﺎﻣﻪ ﯾﯽ ﮐﻪ در ﻇﺮف ﺑﺴﺘﻨﯽ زﻧﯽ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺑﺴﺘﻨﯽ ﺑﻬﻢ ﻓﺴﺮده ﮔﺮدد ||‪ - .‬ﺧﺎﻣﻪ ﯾﯽ ﮐﻪ روي ﺑﺴﺘﻨﯽ در ﻇﺮﻓﻬﺎي ﺑﺴﺘﻨﯽ ﺧﻮري رﯾﺰﻧﺪ‪ - .‬ﻧﺎن ﺧﺎﻣﻪ ﯾﯽ؛ ﻗﺴﻤﯽ ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ ﮐﻪ‬ ‫در آن ﺧﺎﻣﻪ ﮐﻨﻨﺪ ||‪ .‬ﻣﺮﮐﺐ‪ .‬ﻣﺪاد ||‪ .‬ﺻـﺮاﺣﯽ ﮔﺮدن دراز ||‪ .‬ﭼﯿﺰ ﯾﮏ رﻧﮓ ||‪ .‬اﺑﺮﯾﺸﻢ‪ .‬ﻧﺦ ﮐﻢ ﺗﺎب ||‪ .‬ﭼﺎدر و ﺧﯿﻤﻪ اي ﮐﻪ از‬ ‫ﻣﻮي ﺑﺰ ﺳﺎزﻧـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺷﺎﺧﯽ ﮐﻪ از درﺧﺖ ﺑﺮﯾـﺪه و در زﻣﯿﻦ ﻧﺸﺎﻧﻨـﺪ ||‪ .‬رﺷـﺘﻪء ﺑﺎرﯾﮑﯽ اﺳﺖ)‪ (3‬ﮐﻪ در ﺑﺎﻻي ﺗﺨﻤـﺪان‬ ‫ﮔﯿﺎه ﻗﺮار دارد و اﻧﺘﻬﺎي آن ﻗﻄﻮر و ﻣﺴـﻄﺢ اﺳﺖ ﺑﻨﺎم ﮐﻼﻟﻪ‪) .‬از ﮔﯿﺎه ﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺛﺎﺑﺘﯽ ص‪ .(|| 418‬ﺷﺎخ ﺗﺮ و ﻧﺎزك‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪.‬‬ ‫||ﮐﺸﺖ ﺗﺎزه ﺑﺮآﻣـﺪه ﺑﺮ ﺳﺎق ||‪ .‬ﺑﻨـﺪي از ﮐﺸﺖ ﺗﺎزه و ﺗﺮ ﯾﺎ درﺧﺖ ﺗﺎزهء آن ||‪ .‬ﺗُُﺮب‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻓﺠﻠﻪ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪،‬‬ ‫ﺧﺎم‪ - (1) .‬ن ل‪ :‬ﺑﺮادران ﻣﻨﺎﺑﻌﺪ ازﯾﻦ ﺳـﯿﻪ ﻣﮑﻨﯿﺪ‪ - (2) .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ﻣﺮﮐﺐ از »ﺧﺎم« ‪» +‬ه« ﻧﺴـﺒﺖ ﻣﯿﺪاﻧﺪ‪- (3) .‬‬ ‫‪.Style‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻪ‪.‬‬



‫]َم[ )ع ص( ﻧﺎﻣﻮاﻓﻖ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ارٌض ﺧﺎﻣﮥ؛ زﻣﯿﻦ ﻧﺎﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎﺷﻨﺪﮔﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻪء ازل‪.‬‬



‫]َم ‪ِ /‬م ِي َا َز[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﻠﻢ ﺗﻘﺪﯾﺮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻗﻠﻢ ازل‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻪء اﻓﺸﺎن‪.‬‬



‫]َم ‪ِ /‬م ِي َا[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻪ ﺑﺮ آن اﻓﺸـﺎن ﻧﻘﺮه ﯾـﺎ ﻃﻼـ ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻗﻠﻢ ﻃﻼﮐﺎري‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺗﺎ ﺷـﺪ ز ﻋﺮق اﺑﺮوي او‬ ‫ﺧﺎﻣﻪء اﻓﺸﺎن ﺧﻮن ﮐﺮد دﻟﻢ را ﻫﻤﻪ ﭼﻮن ﻣﺎﻣﻪء اﻓﺸﺎن‪ .‬ﻣﻔﯿﺪ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻪ اﻗﻄﯽ‪.‬‬



‫]ِم َا[ )ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا( ﻟﻐـﺘﯽ اﺳـﺖ ﯾﻮﻧـﺎﻧﯽ و ﻣﻌﻨﯽ آن ﺑﺘـﺎزي ﺧﻤـﺎن اﻻـرض ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬و آن ﮐﻮﭼـﮏ و ﺑﺰرگ ﻫﺮ دو ﻣﯽ ﺷـﻮد‪ .‬ﮐﻮﭼـﮏ آن‬ ‫درﺧﺖ ﺑﻞ اﺳﺖ و آن ﻣﯿﻮه اي ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﻌﺮوف در ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن و ﺑﺰرگ آن را ﺷـﯿﻮﻓﻪ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪ .‬ﻫﺮ دو ﻣﺠﻔﻒ و ﻣﺤﻠﻞ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﻪ اﻋﺘـﺪال‪.‬‬ ‫)آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻣﺎاﻗﻄﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻪ اي‪.‬‬



‫]َم ‪ِ /‬م[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﺑﺮﻧﮓ ﺧﺎﻣﻪ || ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻪ‪ - .‬ﻧﺎن ﺧﺎﻣﻪ اي؛ ﻗﺴﻤﯽ ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ ﮐﻪ در آن ﺧﺎﻣﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻪ ﺑﺮﺗﺨﺘﻪ ﻧﻬﺎدن‪.‬‬



‫]َم ‪ِ /‬م َب َت َت ‪ِ /‬ت ِن ‪َ /‬ن َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از وﺳﺎﯾﻞ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدن اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺧﺎﻣﻪ ﭼﻮ ﺑﺮ ﺗﺨﺘﻪء دﯾﮕﺮ ﻧﻬﺎد ﺗﯿﺮ‬ ‫ﻗﻠﻢ ﺷﺪ ﺑﺨﻄﺶ ﺳﺮ ﻧﻬﺎد‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴﺮو )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻪء ﺗﺼﻮﯾﺮ‪.‬‬



‫]َم ‪ِ /‬م ِي َﺗْﺺ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻣﻪ اي ﮐﻪ ﺑـﺪان ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮐﺸـﻨﺪ و آن را در ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن از ﻣﻮي دم ﻣﻮش ﺧﺮﻣﺎ ﺑﻨﺪﻧـﺪ و ﺑﺎ‬ ‫ﻟﻔﻆ ﺑﺴـﺘﻦ آﯾـﺪ و از ﻣﻮي ﺳـﻤﻮر ﻧﯿﺰ ﺳﺎزﻧﺪ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬از ﻫﻮس ﻫﺮدم ﺑﺮﻧﮕﯽ ﺟﻠﻮه آرا ﻣﯽ ﺷﻮﯾﻢ از ﭘﺮ ﻃﺎوس ﮔﻮﯾﺎ ﺧﺎﻣﻪء ﺗﺼﻮﯾﺮ‬ ‫ﻣـﺎﺳﺖ‪ .‬ﺻـﺎﺋﺐ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻧﯿﺴـﺘﻢ ﺑﯽ ﭼﺸﻢ ﺗﺮ ﮔـﻮﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﻘـﺎش ﻗﻀـﺎ ﺑﺴـﺘﻪ از ﻣﮋﮔـﺎن ﺧـﻮﻧﯽ ﺧـﺎﻣﻪء ﺗﺼـﻮﯾﺮ ﻣﻦ‪ .‬ﻣﻔﯿـﺪ ﺑﻠﺨﯽ )از‬ ‫آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﺨﺎﻣﻪء ﻣﻮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻪ ﺗﻮ‪.‬‬



‫]َم ‪ِ /‬م[ )ِا( ﺧﺎﻣﻪ اي ﮐﻪ ﺑﺮوي ﺷﯿﺮ ﺧﺎم ﺑﻨﺪد‪ .‬ﺧﺎﻣﻪء ﺷﯿﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻪ ﺟﻨﺒﺎن‪.‬‬



‫]َم ‪ِ /‬م ُﺟْﻢ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪه و ﻣﺤﺮر‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬ز ﻣﮋﮔـﺎن ﺑﯽ ﻧﮕـﺎﻫﯽ ﻧﯿﺴﺖ در دﻟﻬﺎ اﺛﺮ از ﭼﺸﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﻧﺘﻮان ﮐﺮد اﻧﺸﺎ ﻧﺎﻣﻪ اي ﺑﯽ ﺧﺎﻣﻪ ﺟﻨﺒﺎﻧﯽ‪ .‬اﺛﺮ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻪء ﺣﮑﺎك‪.‬‬



‫]َم ‪ِ /‬م ِي َﺣْﮏ ﮐﺎ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﻠﻤﯽ ﮐﻪ ﺣﮑﺎﮐﺎن ﺑﮑﺎر ﺑﺮﻧﺪ ‪ :‬ﺻﺎﺣﺐ ﻧﺎم و ﻧﺸﺎن ﭼﻮن ﺧﺎﻣﻪء ﺣﮑﺎك ﺷﺪ ﮔﺮ ﭼﻪ آﻣﺪ‬ ‫ﻫﺮ ﻗﺪم ﺑﺮ ﺳﻨﮓ ﭘﺎي ﺗﯿﺮ ﻣﺎ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻪ دان‪.‬‬



‫]َم ‪ِ /‬م[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣِﻘَﻠَﻤﻪ‪ .‬ﻗﻠﻤﺪان‪) .‬زﻣﺨﺸﺮي( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻪ دوز‪.‬‬



‫]َم ‪ِ /‬م[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﻣﻪ دوزي ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﻌﺖ آﻧﮑﻪ ﺧﺎﻣﻪ دوزي ﮐﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻪ دوزي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻪء دوزﺑﺎن‪.‬‬



‫]َم ‪ِ /‬م ِي ُد َز[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﻠﻢ ﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻗﻂ ﻣﯿﺎن آن را ﺷﮑﺎﻓﯽ داده ﺗﺎ ﺑﺮاﺣﺘﯽ ﺑﻨﻮﯾﺴﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻪ دوزي‪.‬‬



‫]َم ‪ِ /‬م[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤﻞ ﺧﺎﻣﻪ دوز‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻪ دوزي ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﻠﺪوزي ﮐﺮدن ﺑﺎ ﺧﺎﻣﻪ )اﺑﺮﯾﺸﻢ ﻧﺘﺎﺑﯿﺪه( روي ﭘﺎرﭼﻪ ﻣﺮ ﺗﺰﯾﯿﻦ را‪.‬‬ ‫]َم ‪ِ /‬م َ‬ ‫ﺧﺎﻣﻪ راﻧﯽ‪.‬‬



‫]َم ‪ِ /‬م[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻪ ﺷﺘﺎب ﻧﻮﯾﺴﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺠﻠﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ‪ .‬ﺗﻨﺪﻧﻮﯾﺴﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻪء رﯾﮓ‪.‬‬



‫]َم ‪ِ /‬م ِي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺗـﻞ رﯾﮓ‪ .‬ﻧﻘﺎ‪) .‬زﻣﺨﺸـﺮي( ‪ :‬ﮐﺮده از ﺧﻠﻖ دﺷـﻤﻨﺎن ﭼﻮ ﺳـﺤﺎب ﺧﺎﻣﻪء رﯾﮓ را ﺑﺨﻮن ﺳـﯿﺮاب‪.‬‬ ‫ﺳﻨﺎﯾﯽ )از ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻪ زدن‪.‬‬



‫]َم ‪ِ /‬م َز َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﻠﻢ را ﻗـﻂ زدن‪) .‬ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت(‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺧﺎﻣﻪ ﺗﺮاﺷـﯿﺪن‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﻧﻪ ﭼﻮن ﺧﺎم ﮐﺎري ﮐﻪ ﻣﺴﺘﯽ ﮐﻨﺪ‬ ‫ﺑﺨﺎﻣﻪ زدن ﺧﺎم دﺳﺘﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺎﻣﻪ ﻣﺰن ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻋﺎﻣﻪ را آﻟﺖ ﺗﺰوﯾﺮ ﻣﮑﻦ ﺧﺎﻣﻪ را‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴﺮو )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻪء زرﯾﻦ‪.‬‬



‫]َم ‪ِ /‬م ِي َزْر ري[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺧﻄﻮط ﺷـﻌﺎﻋﯽ آﻓﺘﺎب ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫||ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻃﻼ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻪ زن‪.‬‬



‫]َم ‪ِ /‬م َز[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﯿﺰي ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﻗﻠﻢ ﺗﺮاﺷـﯿﺪه را ﺑـﺪان ﻗﻂ زﻧﻨﺪ و ﺑﻌﺮﺑﯽ آن را ﻣﻘﻂ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪.‬‬ ‫ﻣﻘﻂ ﮐﻪ ﻗﻂ ﻗﻠﻢ ﺑﺮ آن زﻧﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻗﻂ زن )||‪ .‬ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﻠﻤﺰن‪ .‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‪ .‬ﮐﺎﺗﺐ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻪء ﺳﺤﺮﺳﺎز‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﻠﻢ اﻓﺴﻮﻧﮕﺮ‪.‬‬ ‫]َم ‪ِ /‬م ِي ِ‬ ‫ﺧﺎﻣﻪء ﺷﻨﺠﺮف‪.‬‬



‫ش َج[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺎﻣﻪء ﺷـﻨﮕﺮف‪ .‬ﺧـﺎﻣﻪ ﮐﻪ ﺑـﺪان ﺑﺎ ﺷـﻨﮕﺮف ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﻋﺸﻖ ﻣﯿﺪاﻧـﺪ ﺑﺘﺤﺮﯾﺮ‬ ‫]َم ‪ِ /‬م ِي َ‬ ‫ﺷﻬﺎدت ﻧﺎﻣﻪ ام ﺧﺎﻣﻪء ﺷـﻨﺠﺮف ﻫﺮ آه ﺑﺨﻮن ﻏﻠﻄﯿـﺪه را‪ .‬ﺧﺎن آرزو )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺷﺐ ﮐﻪ وﺻﻒ ﻟﻌﻞ رﻧﮕﯿﻦ ﺗﻮ ﮐﻠﮑﻢ ﻣﯽ ﻧﮕﺎﺷـﺖ‬ ‫آب ﻣﯽ ﺷﺪ از ﺧﺠﺎﻟﺖ ﺧﺎﻣﻪء ﺷﻨﺠﺮف ﺷﻤﻊ‪ .‬ﺧﺎن آرزو )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻪء ﺷﻨﮕﺮف‪.‬‬



‫گ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻪء ﺷﻨﺠﺮف ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ش َ‬ ‫]َم ‪ِ /‬م ِي َ‬ ‫ﺧﺎﻣﻪ ﻓﺸﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َم ‪ِ /‬م ِف[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻧـﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻦ‪ .‬ﮐﺎﻏـﺬ ﻧﻮﺷـﺘﻦ ‪ :‬زﯾﺒـﺪ ﮐﻪ ﮐﻨﻢ از ﺳـﺮﻣﻌﻨﯽ و ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺮ ﻧﺎم ﭼﻨﯿﻦ دوﺳﺖ ﯾﮑﯽ ﺧﺎﻣﻪ ﻓﺸﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺳﻨﺎﺋﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻪء ﻓﻮﻻد‪.‬‬



‫]َم ‪ِ /‬م ِي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﻠﻢ ﮐﻪ از ﺟﻨﺲ ﻓﻮﻻـد ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻗﻠﻢ ﻓﻮﻻدي ‪ :‬در اﻧﺘﻈﺎم ﮐﺎر ﺟﻬﺎن اﻫﺘﻤﺎم ﺧﻠﻖ ﻣﺸﻖ ﺟﻨﻮن ﺑﺨﺎﻣﻪء‬ ‫ﻓﻮﻻد ﮐﺮدن اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻗﻠﻢ ﺳﺎﺧﺘﻦ‪ .‬ﻗﻠﻢ درﺳﺖ ﮐﺮدن ‪ :‬ﺑﺨﺎﻗﺎن ﭼﯿﻨﯽ ﯾﮑﯽ ﻧﺎﻣﻪ ﮐﺮد ﺗﻮ ﮔﻔﺘﯽ ﮐﻪ از ﺧﻨﺠﺮش ﺧﺎﻣﻪ ﮐﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫]َم ‪ِ /‬م َ‬ ‫ﺧﺎﻣﻪ ﮔﺬار‪.‬‬



‫گ[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﭼﯿﺰي ﮐﻪ آن را ﺧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷـﺪه‪ .‬ﻣﺮﻗﻮم )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻧﻘﺶ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫]َم ‪ِ /‬م ُ‬ ‫ﻧﻘﺎﺷﯽ ﺷﺪه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻬﺸﺘﯽ رﻗﻤﺶ ﺣﺮف ﺟﻮﺳﺖ ﺧﺎﻣﻪ ﮔﺬار ﻗﻠﻢ ﺻﻨﻊ اوﺳﺖ‪ .‬ﻣﯿﺮﺧﺴﺮو )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻪء ﮔﻮﻫﺮﻧﺜﺎر‪.‬‬



‫گ ‪ُ /‬ﮔﻮ َه ِن[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﯾﺴﻨﺪهء ﻓﺼﯿﺢ و ﻇﺮﯾﻒ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]َم ‪ِ /‬م ِي َ‬ ‫ﺧﺎﻣﻪ ﮔﯿﺮي‪.‬‬



‫]َم ‪ِ /‬م[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺧﺎﻣﻪ از ﺷـﯿﺮ‪ - .‬ﻣﺎﺷـﯿﻦ ﺧﺎﻣﻪ ﮔﯿﺮي؛ ﻣﺎﺷﯿﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ دوراﻧﯽ ذرات ﺧﺎﻣﻪ و ﭼﺮﺑﯽ را‬ ‫از ﺷﯿﺮ ﺟﺪا ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻪء ﻣﻮ‪.‬‬



‫]َم ‪ِ /‬م ِي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻣﻪ ﮐﻪ ﺑﺪان ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮐﺸـﻨﺪ و آن را در ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن از ﻣﻮي دم ﻣﻮش ﺧﺮﻣﺎ ﺑﻨﺪﻧﺪ و در ﺑﻌﻀﯽ از‬ ‫ﻧﻘـﺎط از ﻣﻮي ﺳـﻤﻮر و ﺑـﺎ ﻟﻔﻆ ﺑﺴـﺘﻦ ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺗﺼﻮﯾﺮ دﻫﺎن ﯾﺎر ﻧﻘﺎش ازل از ﻣﯿﺎن ﻧﺎزك او ﺧﺎﻣﻪء ﻣﻮ ﺑﺴـﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻪء ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﯽ‪.‬‬



‫)ﺣﺎﻣﺺ( ﻧﺎﭘﺨﺘﮕﯽ‪ .‬ﻧﺎآزﻣﻮدﮔﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﺨﺘﮕﯽ‪ .‬ﺑﯽ ﺗﺠﺮﺑﮕﯽ‪ .‬ﺑﯽ وﻗﻮﻓﯽ ‪ :‬ﭼﻮ ﺧﺎن ﻧﻬﺎد ﻧﻬﺎري ﻓﺮوﻧﻬـﺪ ﭘﯿﺸﺖ ﭼﻮ ﻃﺒﻊ‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺨﺎﻣﯽ ﭼﻮ ﯾﺸﻤﻪ ﺑﯽ ﭼﺮﺑﻮ‪ .‬ﻣﻨﺠﯿﮏ‪ .‬وزآن ﭘﺲ ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ ﮐﻬﺘﺮ ﭘﺴﺮ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﮕﯿﺘﯽ ﺗﻮﯾﯽ ﺗﺎﺟﻮر ﺑﻤﺮدي و ﮔﻨﺞ اﯾﻦ ﺟﻬﺎن‬ ‫را ﺑﺪار ﻧﺰاﯾﺪ ز ﻣﺎدر ﮐﺴـﯽ ﺷﻬﺮﯾﺎر ورا ﺧﻮﺷﺘﺮ آﻣﺪ ﺑﺪﯾﻨﺴﺎن ﺳﺨﻦ ﺑﻤﻬﺘﺮ ﭘﺴﺮ ﮔﻔﺖ ﺧﺎﻣﯽ ﻣﮑﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﮕﺬﺷﺖ ﺗﻤﻮز ﺳﯽ ﭼﻬﻞ ﺑﺮ‬ ‫ﺗﻮ از ﺑﻬﺮ ﭼﻪ ﻣﺎﻧﺪه اي ﺑﺪﯾﻦ ﺧﺎﻣﯽ؟ ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﮐﺒﺎب آﺗﺶ ﺣﺮﺻـﯿﻢ و آن ز ﺧﺎﻣﯽ ﻣﺎﺳﺖ ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺧﺎم را ﮐﻨﻨﺪ ﮐﺒﺎب‪.‬‬ ‫ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﭼﻮن زﯾﺮ ﻫﺮ ﻣﻮﯾﯽ ﺟـﺪا ﯾﮏ ﺷـﻬﺮ ﺟﺎن داري ﻧﻮا ﺧﺎﻣﯽ ﺑﻮد ﮔﻔﺘﻦ ﺗﺮا ﺟﺎﻧﺎ ﮐﻪ ﺟﺎن ﮐﯿﺴﺘﯽ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﮐﻪ ﺳﻮﺧﺘﻪ و‬ ‫ﭘﺨﺘﻪ ﺳﺖ ﺟﺎن و دﻟﻢ ز ﺧﺎﻣﯽ ﮔﻔﺘﺎرش‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ز ﮔﺮﻣﯽ ره ﺑﮑﺎر ﺧﻮد ﻧﺪاﻧـﺪ ز ﺧﺎﻣﯽ ﻫﯿـﭻ ﻧﯿﮏ و ﺑـﺪ ﻧﺪاﻧـﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﺎز ﻧﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ز‬ ‫ﺧـﺎﻣﯽ ﺑﻮد ﺑﺎرﮐﺸـﯽ ﮐـﺎر ﻧﻈـﺎﻣﯽ ﺑﻮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺗﺮﺳﻢ ﮐﻪ ز ﺑﯿﺨﻮدي و ﺧﺎﻣﯽ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺷﻮم ز ﻧﯿﮑﻨﺎﻣﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬دﮔﺮ ره ﺳـﺮ ازﯾﻦ اﻧـﺪﯾﺸﻪ ﺑﺮ‬ ‫ﮐﺮد ﮐﻪ از ﺧـﺎﻣﯽ ﭼﻪ ﮐـﻮﺑﻢ آﻫﻦ ﺳـﺮد‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﻓﺮدا ﺑـﺪاغ دوزخ ﻧـﺎﭘﺨﺘﻪ اي ﺑﺴـﻮزد ﮐـﺎﻣﺮوز آﺗﺶ ﻋﺸﻖ از وي ﻧـﺒﺮد ﺧـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫)ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﭘﺨﺘﮕﺎن دم ﺧﺎﻣﯽ زده اﻧـﺪ‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﻣﺠﺎﻟﺲ(‪ .‬آن ﺷـﯿﺦ ﮐﻪ ﺑﺸـﮑﺴﺖ ز ﺧﺎﻣﯽ ﺧﻢ ﻣﯽ زو ﻋﯿﺶ و ﻧﺸﺎط ﻣﯽ ﮐﺸﺎن ﺷﺪ ﻫﻤﻪ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 644‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﻃﯽ ﮔﺮ ﺑﻬﺮ ﺧﺪا ﺷـﮑﺴﺖ ﭘﺲ واي ﺑﻤﻦ ور ﺑﻬﺮ رﯾﺎ ﺷـﮑﺴﺖ ﭘﺲ واي ﺑﻪ وي‪ .‬ﻣﻬﺪي ﺧﺎن ﺷـﺤﻨﻪ‪ .‬ﻣﺮا اﻣﯿﺪ وﻓﺎ داﺷﺘﻦ ز ﺗﻮ ﺧﺎﻣﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ روي ﺧﻮب و وﻓﺎ ﻫﺮ دو ﺿﺪ ﯾﮑﺪﮔﺮﻧﺪ ||‪.‬؟ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﯿﺎري‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ رﻧﺪي‪ .‬ﺳﻠﯿﻢ دﻟﯽ‪ .‬ﺻﺎف ﺻﺎدﻗﯽ‪ .‬ﺳﺎده دﻟﯽ ‪ :‬ﺧﺎﻣﯽ و ﺳﺎده دﻟﯽ‬ ‫ﺷﯿﻮهء ﺟﺎﻧﺒـﺎزان ﻧﯿﺴﺖ ﺧﺒﺮي از ﺑﺮ آن دﻟﺒﺮ ﻋﯿﺎر ﺑﯿﺎر‪.‬ﺣﺎﻓﻆ)‪ .(|| 1‬ﮐﺎﻟﯽ‪ .‬ﻧﺎرﺳـﯿﺪﮔﯽ ‪ :‬ﭼﻮن ژاﻟﻪ ﺑﺴﺮدي اﻧﺪرون ﻣﻮﺻﻮف ﭼﻮن ﻏﻮره‬ ‫ﺑﺨـﺎﻣﯽ اﻧـﺪرون ﻣﺤﮑﻢ‪.‬ﻣﻨﺠﯿـﮏ ||‪ .‬ﮐـﺎﻫﻠﯽ ‪ :‬در ﻣـﺬﻫﺐ ﻃﺮﯾﻘﺖ ﺧـﺎﻣﯽ ﻧﺸﺎن ﮐﻔﺮ اﺳﺖ آري ﻃﺮﯾﻖ دوﺳﺘﯽ ﭼﺎﻻﮐﯽ اﺳﺖ و ﭼﺴﺘﯽ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﻓﻆ)‪ .(|| 2‬ﻧﺎﺗﻤـﺎﻣﯽ‪ .‬ﻧﻘﺼـﺎن ||‪ .‬زﯾـﺎن ||‪ .‬ﮐﻤﻨـﺪ ||‪ .‬دام ﺷـﮑﺎر‪ .‬ﺗـﻮدهء رﯾـﮓ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ - (1) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟـﻒ‪- (2) .‬‬ ‫ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﯽ‪.‬‬



‫)ع ص( ﭘﻨﺠﻢ‪ .‬ﺧﺎﻣﺲ)‪) .(1‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را ﻣﺒﺪل »ﺧﺎﻣﺲ« ﺑﻪ اﺑﺪال »ﺳﯿﻦ« ﺑﻪ »ﯾﺎء« ﻣﯽ‬ ‫داﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﭼﻨﺎران ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺸﻬﺪ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 67‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻣﺸﻬﺪ و ‪ 2‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﻣﺸـﻬﺪ ﺑﻘﻮﭼـﺎن‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و داراي ‪ 105‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ و ﮐﺮدي و‬ ‫ﻣـﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت و ﭼﻐﻨﺪر و ﻟﻮﺑﯿﺎﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﺎﻟﺪاري‪ ،‬و راه اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ‬ ‫رو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﻣﯿﺎز‪.‬‬



‫)ِا( ﺧﻤﯿﺎزه و دﻫﺎن دره را ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬دﻫﺎن از ﻫﻢ ﺑﺎز ﺷﻮد از ﮐﺎﻫﻠﯽ ﯾﺎ از ﻏﻠﺒﻪء ﺧﻮاب‪.‬‬ ‫آﺳـﺎ‪ .‬ﺑﺎﺳـﮏ‪ .‬ﭘﺎﺳـﮏ‪ .‬ﻓـﺎژ‪ .‬ﻓﺎژه‪ .‬ﺷﻮﺑﺎء‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬اﻓﺰاء‪ .‬ﻓﻨﺠﺎ‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪َ .‬ﺗﺜﺎُؤب‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪َ .‬ﺛَﺄب‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺧﺎﻣﯿﺎزه ‪ :‬اﯾﻦ ﻧﻤﯿـﺪاﻧﻢ وﻟﯽ ﻫﺴﺘّﯽ ﻣﻦ ﻣﯽ ﮔﺸﺎﯾﺪ ﺑﯽ ﻣﺮاد‬ ‫ﻣﻦ دﻫﻦ آن ﭼﻨﺎن ﮐﺰ ﻋﻄﺴﻪ و از ﺧﺎﻣﯿﺎز اﯾﻦ دﻫﻦ ﮔﺮدد ﺑﻨﺎﮔﺎه ﺗﻮ ﺑﺎز‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )از ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﻣﯿﺎزه« و »ﺧﻤﯿﺎزه« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﯿﺎزه‪.‬‬



‫]َز ‪ِ /‬ز[ )ِا( ﺧﻤﯿـﺎزه و دﻫﻦ دّره ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﻣﯿـﺎزه« و »ﺧﻤﯿـﺎزه« ﺷﻮد ‪ :‬ﮐﺲ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺎدﻣﺎﻧﻪ ﻧﮕﺸﺖ ﺑﻪ ﺗﺐ‬ ‫ﮔﺮم و ﺧﺎﻣﯿﺎزهء ﻣﻦ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﯿﺰ‪.‬‬



‫)ِا( ﻧﻮﻋﯽ ﺧﻮرش اﺳﺖ و آن ﭼﻨﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻮﺷﺖ ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ ﯾﺎ ﮔﻮﺳﺎﻟﻪ را ﺑﺎ ﭘﻮﺳﺖ دﺑﺎﻏﺖ ﮐﺮده آﻧﻬﺎ را در ﺳـﺮﮐﻪ ﭘﺮورده و ﺑﻌﺪ در‬ ‫روﻏﻦ ﭘﺨﺘﻪ و ﻣﺮق آن را ﺻﺎف ﻧﻤﻮده ﺑﺨﻮرﻧﺪ و در أﺻﻞ »ﺧﺎم آﻣﯿﺰ« ﺑﻮده ﯾﻌﻨﯽ در ﺧﺎﻣﯽ آﻣﯿﺰش ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﺮب آن را »آﻣﺺ« ﺑﺮ‬ ‫وزن »ﮐﺎﻣـﻞ« و »ﻋـﺎﻣﯿﺺ« ﺑﺮ وزن »ﻫﺎﺑﯿـﻞ« ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬اﻧﺠﻤـﻦ آراي ﻧﺎﺻــﺮي( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﮔـﻮﺷﺖ ﺧـﺎم ﮐـﻪ در ﺳــﺮﮐﻪ اﻓﮑﻨﻨـﺪ‪َ .‬ﻗﻤﯿﺰ‪.‬‬ ‫)زﻣﺨﺸـﺮي(‪ .‬ﻃﻌـﺎﻣﯽ ﺳﺖ از ﮔﻮﺷﺖ ﮔﻮﺳـﺎﻟﻪ ﺑـﺎ ﭘﻮﺳﺖ آن و ﯾﺎ ﺷﻮرﺑﺎي ﺳـﮑﺒﺎج ﮐﻪ ﺳـﺮد ﮐﺮده و روﻏﻦ آن را دور ﺳﺎزﻧـﺪ‪) .‬از ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس()‪ .(1‬آﺑﮕﻮﺷﺖ ﺑﯽ ﭼﺮﺑﺸـﯽ ﮐﻪ ﮔﺬارﻧﺪ ﺳـﺮد ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺒﻨﺪد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬آﻣﺺ‪ .‬ﻋﺎﻣﺺ‪ .‬آﻣﯿﺺ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - (1) .‬در‬ ‫ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ﭼﻨﯿﻦ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺧـﺎﻣﯿﺰ اﻫﻤﻠﻪ اﻟﺠﻮﻫﺮي و ﻗـﺎل اﻻزﻫﺮي ﻻاﻋﺮف ﺧﻤﺰ و ﻻاﺣﻔﻆ ﻟﻠﻌﺮب ﻓﯿﻪ ﺷـﯿﺌًﺎ و ﻗـﺪ ﻗﺎل اﻟﻠﯿﺚ ﻃﻌﺎم‬ ‫ﯾﺘﺨـﺬ ﻣﻦ ﻟﺤﻢ ﻋﺠﻞ ﺑﺠﻠـﺪه و ﻗﺎل اﻻﻃﺒﺎء اﻟﻬﻼم ﻫﻮ ﻣﺮق اﻟﺴـﮑﺒﺎج اﻟﻤﺒﺮد اﻟﻤﺼـﻔﯽ ﻣﻦ اﻟﺪﻫﻦ‪ .‬و ﻗﺎل اﺑﻦ ﺳـﯿﺪه اﻟﺨﺎﻣﯿﺰ اﻋﺠﻤﯽ ﺣﮑﺎه‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻟﻌﯿﻦ و ﻟﻢ ﯾﻔﺴﺮه ﻗﺎل و اراه ﺿﺮﺑًﺎ ﻣﻦ اﻟﻄﻌﺎم و ﮐﺬا ﻓﯽ اﻟﻠﺴﺎن واﻟﺘﮑﻤﻠﮥ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻣﯿﮏ‪.‬‬



‫]َي[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﺳـﺮوﻻﯾﺖ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻧﯿﺸـﺎﺑﻮر‪ .‬واﻗـﻊ در ‪ 21‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﭼﮑﻨﻪ ﺑﺎﻻـ‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳـﺖ‬ ‫ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘﺪل‪ .‬داراي ‪ 357‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده از ﻗﻨﺎت ﻣﺸﺮوب ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﮐﺮﺑﺎس ﺑﺎﻓﯽ ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﻣﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ(ﻧـﺎﭘﺨﺘﮕﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﺟﻬـﺎﻟﺖ‪ .‬ﻧـﺎآزﻣﻮدﮔﯽ ﻧﺸـﺎن دادن ‪ :‬ﻧﮑﻨـﻢ ﺑﯿﺨـﻮدي و ﺧﻮدﮐـﺎﻣﯽ ﭼـﻮن ﺷـﺪم ﭘﺨﺘـﻪ ﮐﯽ ﮐﻨﻢ‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎﻣﯽ؟ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎن‪.‬‬



‫)ِا( ﺧـﺎﻧﻪ‪ .‬ﺑﯿـﺖ‪) .‬ﺻــﺤﺎح اﻟﻔﺮس( )ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي( )ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت( )اﻧﺠﻤـﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‬ ‫)آﻧﻨـﺪراج( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﮔﻔﺖ ﺑﺎ ﺧﺮﮔﻮش ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎن ﻣﻦ ﺧﯿﺰ ﺧﺎﺷﺎﮐﺖ از او ﺑﯿﺮون ﻓﮑﻦ‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬ﺗﺎ ﺳـﻤﻮ ﺳـﺮ ﺑﺮآورﯾـﺪ ز دﺷـﺖ‬ ‫ﮔﺸﺖ زﻧﮕﺎرﮔﻮن ﻫﻤﻪ ﻟﺐ ﮐﺸﺖ ﻫﺮ ﯾﮑﯽ ﮐﺎردي ز ﺧﺎن ﺑﺮداﺷﺖ ﺗﺎ ﺑﺮﻧﺪ از ﺳﻤﻮ ﻃﻌﺎﻣﮏ ﭼﺎﺷﺖ‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬ﺑﺴﺎ ﺧﺎن و ﮐﺎﺷﺎﻧﻪ و ﺧﺎن‬ ‫ﻏﺮد ﭘﺪﯾــﺪ اﻧــﺪرو ﺷــﺎدي و ﻧـﻮش ﺧـﻮرد‪ .‬ﺑﻮﺷــﮑﻮرﺑﻠﺨﯽ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺨـﻮاﻫﻢ ﺧــﺎﻧﯽ ﮐﻨـﻢ ز ﭼﺸـﻢ و رﺧـﻢ ﺑﻨـﺎش زر و ز ﻣﺮدش آﺳــﺘﺎﻧﻪ‬ ‫ﮐﻨﻢ‪.‬ﺧﺴـﺮوي‪ .‬ﺑﺎ ﭼﻨﮓ ﺳﻐﺪﯾﺎﻧﻪ و ﺑﺎ ﺑﺎﻟﻎ و ﮐﺘﺎب آﻣﺪ ﺑﺨﺎن ﭼﺎﮐﺮ ﺧﻮد ﺧﻮاﺟﻪ ﺑﺎ ﺻﻮاب‪ .‬ﻋﻤﺎرهء ﻣﺮوزي‪ .‬ﺑﺸﺪ ﭘﺎﮐﺪل ﺗﺎ ﺑﺨﺎن ﺟﻬﻮد‬ ‫ﻫﻤﻪ ﺧﺎﻧﻪ دﯾﺒﺎ و دﯾﻨﺎر ﺑﻮد‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﭼﻨﺎن دان ﮐﻪ زاﺑﻠﺴﺘﺎن ﺧﺎن ﺗﺴﺖ ﺟﻬﺎن ﺳﺮﺑﺴﺮ زﯾﺮ ﻓﺮﻣﺎن ﺗﺴﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ز ﺑﯿﺸﻪ ﺑﺒﺮدم ﺗﺮا ﻧﺎﮔﻬﺎن‬ ‫ﮔﺮﯾﺰان ز اﯾﺮان و از ﺧﺎن و ﻣﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺷﺪ ﭘﻞ ﺗﻤﺎم او ز ﺷـﺸﺘﺮ ﺑﺮﻓﺖ ﺳﻮي ﺧﺎن ﺧﻮد روي ﺑﻨﻬﺎد ﺗﻔﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬از آن ﺟﺎي ﺑﺎ‬ ‫ﮔﻨـﺞ و دﯾﻬﯿﻢ رﻓﺖ ﺑﺪﯾﺪار ﺧﺎن ﺑﺮاﻫﯿﻢ رﻓﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭘﺪر ﻣﺮا و ﺷـﻤﺎ را ﺑﺪﯾﻦ زﻣﯿﻦ ﺑﮕﺬاﺷﺖ ﺟﺪا ﻓﮑﻨﺪ ﻣﺮا ﺑﺎ ﺷـﻤﺎ ز ﺧﺎن و ز ﻣﺎن‪.‬‬ ‫ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑﺴﺎ ﭘﯿﺎده ﮐﻪ در ﺧﺪﻣﺖ ﺗﻮ ﮔﺸﺖ ﺳﻮار ﺑﺴﺎ ﻏﺮﯾﺐ ﮐﻪ از ﺗﻮ ﺑﺨﺎن رﺳﯿﺪ و ﺑﻪ ﻣﺎن‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺗﺎ درﯾﻦ ﺑﺎغ و درﯾﻦ ﺧﺎن و درﯾﻦ ﻣﺎن‬ ‫ﻣﻨﻨـﺪ دارم اﻧـﺪر ﺳـﺮﺷﺎن ﺳﺒﺰ ﮐﺸـﯿﺪه ﺳـﻠﺒﯽ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﭼﻮ آﻣﺪ ﺑﺮ ﻣﺄﻣﻦ و ﺧﺎن ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺒﺮدش ﺑﺼﺪ ﻻﺑﻪ ﻣﻬﻤﺎن ﺧﻮﯾﺶ‪) .‬ﮔﺮﺷﺎﺳـﺐ‬ ‫ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺑﺨﺎن ﮐﺴﺎن اﻧﺪري ﭘﺴﺖ ﺑﻨﺸـﯿﻦ ﻣﺪان ﺧﺎﻧﻪء ﺧﻮﯾﺶ ﺧﺎن ﮐﺴﺎن را‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﮐﻪ ﺳﺎل و ﻣﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺟﺰ ﺑﺨﺎن اﯾﻦ و آن ﻣﻬﻤﺎن‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑﯽ آﻧﮑﻪ ﺑﺒﯿﻨﯿﺶ ﺗﻮ ﺧﻮش ﺧﻮش ﺑﺮﺑﺎﯾـﺪ ﮔـﺎﻫﯽ زن و ﻓﺮزﻧـﺪ و ﮔﻬﯽ ﺧـﺎن و ﮔﻬﯽ ﻣـﺎل‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺧـﺎﻧﻪ و ﺧﺎن ﺑﻤﺎن‬ ‫ﺑﮕﺮﺑﻪ و ﻣـﻮش‪ .‬ﺳـﻨﺎﯾﯽ )از ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬داري ﺑﺨـﺎن ﺧـﻮﯾﺶ ﻋﻘـﺎب و ﻋـﺬاب ﮔﻮر زآﻧﮕﻪ ﺑﻪ وي ﻧﯿـﺎوري اﯾﻤـﺎن و ﻧﮕﺮوي‪.‬‬ ‫ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﻣﻬﻤﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ رﯾﺶ ﻣﺮا ﺑﺮده ﺧﺎن ﺧﻮﯾﺶ آن ﻣﯿﺰﺑﺎن ﻧﻐﺰ و ﺑﻪ آﺋﯿﻦ و ﺑﺮدﺑﺎر‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬دل ﺧﺎن ﺗﻮ ﺷﺪ ﺧﻮاه روي ﺧﻮاه ﻧﺸﯿﻨﯽ ﺑﺮ‬ ‫ﺗﻮ ﻧﺮﺳـﺪ ﺣﮑﻢ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪاﯾﯽ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬دو روح و دو ﻧﻮر ﮐﺲ ﺟﺰ اﯾﺸﺎن ﺑﺮ ﯾﮏ ﺳـﺮ ﺧﻮان و ﺧﺎن ﻧﺪه ﯾﺪﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻗﺪر ﺧﻮد‬ ‫ﺑﺸﻨﺎس و ﻗﻮت از ﺧﻮان و ﺧﺎن ﮐﺲ ﻣﺨﻮر‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺧﺎن ﮐﻮ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺑﺎد دارد ﻣﺸﻮ ﻏﺮه ﮐﻪ ﺑﺪ ﺑﻨﯿﺎد دارد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬در ﺳﺘﻢ آﺑﺎد زﺑﺎﻧﻢ‬ ‫ﻧﻬﺎد ﻣﻬﺮ ﺳـﺘﻢ ﺑﺮ در ﺧﺎﻧﻢ ﻧﻬﺎد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻪ ﺷـﺪ ﭼﻪ ﺑﻮد ﭼﻪ اﻓﺘﺎد ﮐﺎﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺎﮔﺎه ﺑﻪ اﺧﺘﯿﺎر ﺟﺪا ﮔﺸـﺘﻪ اي ز ﺧﺎن و ز ﻣﺎن‪ .‬ﺳـﻠﻤﺎن )از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺿﯿﺎء(‪ .‬ﻧﺪاﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ وﻗﺖ ﭼﺎره ﺳﺎزي ﻣﺮا از ﺧﺎن و ﻣﺎن آواره ﺳﺎزي‪ .‬ﺟﺎﻣﯽ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺿﯿﺎء(‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺼﻮرت ﻣﺰﯾﺪ ﻣﺆﺧﺮ‬ ‫اﻣﮑﻨﻪ در ﮐﻠﻤـﺎﺗﯽ ﭼﻮن ﮐﻠﻤـﺎت زﯾﺮ اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﺸﻮد‪ :‬آذﯾَﻮﺧـﺎن از ﻗﺮاء ﻧﻬﺎوﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﺎﺻـﻠﻮﺧﺎن‪ ،‬ﺑﺮﺳـﺨﺎن‪ ،‬ﺑﻠﺨـﺎن‪ ،‬ﭘﯿﺶ ﺧـﺎن‪ ،‬ﭼﭙﺎﺧـﺎن‪،‬‬ ‫ﺟﺮﺧﺎن‪ ،‬ﺟﻠﻮﺧﺎن‪ ،‬ﺟﻮﺧﺎن‪ ،‬ﺟﻮﯾﺨﺎن‪ ،‬ﺧﺮﺧﺎن‪ ،‬دﻟﯿﺨﺎن‪ ،‬زازﺧﺎن‪ ،‬زﻧـﺪﺧﺎن‪ ،‬ﺳـﺮﺧﺎن ﻣﺤﻠﻪ‪ ،‬ﺷـﯿﺮﺧﺎن‪ ،‬ﮐﺒﻮﺗﺮﺧﺎن‪ ،‬ﮐﻔﺘﺮﺧﺎن‪ ،‬ﮐﻮﻣﺨﺎن‪،‬‬ ‫ﻣﺎﺧـﺎن‪ ،‬ﻧﺨـﺎن‪ - .‬ﺧـﺎن زﻧﺒﻮر )ﻋﺴﻞ(؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ زﻧﺒﻮر در آن ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻨـﺪ‪ .‬و ﻋﺴﻞ ﺑﺴـﺘﻪ ﺷﻮد‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‬ ‫)اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬اﯾﻦ ﻣﺮﺑﻊ ﺧﺎﻧﻪء ﻧﻮر از ﺧﺮوش ﺻﺎدﻗﺎن ﭼﻮن ﻣﺴـﺪس ﺧﺎن زﻧﺒﻮران ﭘﺮاﻓﻐﺎن آﻣـﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺎن زﻧﺒﻮر ﮐﻠﺒﻪء ﻗﺼﺎب ﮐﻠﺒﻪء ﻧﺤﻞ ﺻـﺤﻦ ﺑﺴـﺘﺎﻧﺴﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺷـﮑﻞ ﺧﺎن ﻋﻨﮑﺒﻮﺗﺎن ﮐﺮده اﻧـﺪ آﻧﮕﻪ ﺑﻘﺼﺪ ﺳـﺮخ زﻧﺒﻮران در‬ ‫آن ﺷﻮرﯾـﺪه ﺧـﺎن اﻓﺸﺎﻧـﺪه اﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺮآرم زﯾﻦ دل ﭼﻮن ﺧـﺎن زﻧﺒﻮر ﭼﻮ زﻧﺒﻮران ﺧﻮن آﻟﻮده ﻏﻮﻏـﺎ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - .‬ﻫﻔﺖ ﺧﺎن؛ ﻫﻔﺖ‬ ‫ﺧـﺎﻧﻪ ||‪ - .‬ﻧـﺎم ﻋﻘﺒﻪ اي ﺑﻮده اﺳﺖ)‪ .(|| 1‬ﺧﻮان‪ .‬ﻃﺒﻖ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﮐﺎرواﻧﺴـﺮاي‪ .‬ﺗﯿﻢ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﻣﻬـﺬب‬ ‫اﻻﺳـﻤﺎء( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺗﯿﻢ ﮐﺮوان‪) .‬زﻣﺨﺸﺮي(‪ .‬ﮐﺎرواﻧﮕﺎه‪.‬‬ ‫ﮐﺎرواﻧﮕﻪ‪ .‬ﻓﻨـﺪق ﺑﻠﻐﺖ اﻫﻞ ﺷﺎم)‪ .(2‬رﺑـﺎط‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺎﻧـﺎت‪ :‬ﻫﻢ آﻧﺠﺎﯾﮕـﺎه ﺧـﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﮐﺎرواﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﺰرگ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﻃﺒﺮي( ‪ :‬ﺑﻬﺮ‬ ‫راﻫﯽ رﺑـﺎﻃﯽ ﮐﺮد و ﺧـﺎﻧﯽ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﺮ ﮐﻨـﺎرش راﻫﺒـﺎﻧﯽ‪).‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪ .‬از اﯾـﺪر ﺑﺨﻮاﻫﯽ ﺷـﺪن ﺑﯽ ﮔﻤـﺎن ﮐﻪ اﯾﻨﺠـﺎت ﺧـﺎن اﺳﺖ و‬ ‫آﻧﺠﺎت ﻣﺎن‪.‬اﺳـﺪي‪ .‬دل ﭘﺮﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﺎﯾـﺪ ﮐﻪ در ﺟﺎن ﺑﺎﺷـﺪش اﯾﻤﺎن ﮐﺴـﯽ را ﭘﺎﺳـﺒﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻪ در ﺧﺎن ﺑﺎﺷﺪش ﮐﺎﻻ‪ .‬ﻗﻮاﻣﯽ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ ... .‬اي ﭘﯿﺮ ﮐﺠـﺎ ﻣﯿﺮوي؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬در اﯾﻦ ﺧـﺎن ﻣﯿﺮوم‪ .‬ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﺳـﺮاي ﭘﺎدﺷـﺎه ﺑﻠـﺦ اﺳﺖ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﺎرواﻧﺴـﺮا اﺳﺖ‪...‬‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ درﺷﻮد و ﯾﮑﯽ درآﯾﺪ ﺧﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ﺳﺮاﯾﯽ‪) .‬ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺳﻌﺪي ﻣﺠﻠﺲ‪ .(4‬و اﻣﯿﺮ ﺧﻠﻒ ﺑﻠﺐ ﭘﺎرﮔﯿﻦ رﺑﻄﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ‬ ‫ﻫﯿﭻ ﮐﺲ اﻧﺪر ﺣﺼﺎر ﻃﻌﺎﻣﯽ ﻧﯿﺎرد ﺑﺮد و ﺳـﭙﺎه ﭘﯿﺮاﻣﻮن رﺑﻂ ﻓﺮوﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺧﺮواري ﮔﻨﺪم ﺑﺪوﯾﺴﺖ و ﭼﻬﻞ دﯾﻨﺎر ﺷﺪ ﺑﺮ آﻧﺠﺎ و ﻣﺮدﻣﺎن‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮي از ﮔﺮﺳـﻨﻪ اي ﺑﻤﺮدﻧﺪ و ﺣﺴـﯿﻦ از ﺳﺒﮑﺘﮑﯿﻦ ﻣﺪد ﺧﻮاﺳﺖ و ﭼﯿﺰ ﻫﻤﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و ﺳﺒﮑﺘﮑﯿﻦ ﺑﯿﺎﻣﺪ ﺗﺎ ﺧﺎن)‪ (3‬ﺑﯿﺎري ﺣﺴﯿﻦ‪) .‬از‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن ص‪- .(339‬ﺧﺎن اﻟﻨﺠﺎر؛ ﺗﯿﻢ ﮐﻪ ﮐﺎرواﻧﺴـﺮاي ﺑﺰرگ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬اﻫﻞ ﺧﺎﻧﻪ و ﻋﯿﺎل‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻫﺮ‬ ‫ﯾﮏ از ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻧﺮد ﯾﺎ ﺷـﻄﺮﻧﺞ‪ - .‬ﺷـﺶ ﺧﺎن؛ ﺧﺎﻧﻪء ﺷﺸﻢ ﻧﺮد ||‪ .‬ﺳﺎﻣﺎن‪ .‬اﺛﺎﺛﯿﻪء ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬اﺳﺒﺎب ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺑ ُﺮج ‪ :‬ﺷﻤﺲ‬ ‫را ﺧﺎن ﺑﺮه ﻧﯿﺴﺖ ﺷﺮف ﺷﺮف ﺷﻤﺲ ﺑﻮاو ﻗﺴﻢ اﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ .‬دﮐﺎن‪ .‬ﺑﺎزارﮔﺎه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻣﯿﺨـﺎﻧﻪ و ﺟـﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺷـﺮاب ﻣﯿﻔﺮوﺷـﻨﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺣﻮض ﮐﻮﭼﮏ و آن را »ﺧﺎﻧﯽ« ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪.‬‬ ‫)اﻧﺠﻤـﻦ آراي ﻧﺎﺻــﺮي( )آﻧﻨــﺪراج(‪ .‬رﺟـﻮع ﺑـﻪ »ﺧــﺎﻧﯽ« ﺷـﻮد ||‪ .‬ﭼـﺎه ﺧﺮد و آن را »ﺧـﺎﻧﯽ« ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨــﺪ‪) .‬اﻧﺠﻤـﻦ آراي ﻧﺎﺻــﺮي(‬ ‫)آﻧﻨﺪراج()‪ .(4‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪء »ﺧـﺎﻧﯽ« ﺷﻮد ||‪ .‬ﭼﺸـﻤﻪ ‪ :‬ﺷـﺎﻫﺰاده را ﻋﻄﺶ ﻗﻮت ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ...‬و ﺑﻪ اﺗﻔـﺎق آﺳـﻤﺎﻧﯽ و ﻗﻀﺎي ﯾﺰداﻧﯽ ﺑﻠﺐ‬ ‫ﭼﺸﻤﻪ و ﺧﺎﻧﯽ رﺳﯿﺪ‪) .‬ﺳﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ ص‪ .(|| 5)(253‬ﻣﻌﺒﺪ‪ .‬آﺗﺸﮑﺪه‪ - .‬ﺧﺎن آذرﮔﺸﺘﺎﺳﺐ ﯾﺎ »ﺧﺎن ﮔﺸﺘﺎﺳﺒﯽ«؛ ﻧﺎم آﺗﺸﮑﺪهء ﮔﺸﺘﺎﺳﺐ‬ ‫ﺑﻮده در ﺑﻠﺦ‪ .‬وي ﻫﻤﻪء ﮔﻨﺠﻬﺎي ﺧﻮد را در آﻧﺠﺎ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺑﻮد ‪ :‬ﺑﻔﺮﻣﻮد ] ﮔﺸـﺘﺎﺳﺐ [ ﺗﺎ آذر اﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ ﺑﺮ او ﻋﻮد ﻫﻨﺪي ﻫﻤﯽ ﺳﻮﺧﺘﻨﺪ‬ ‫زﻣﯿﻨﺶ ﺑﮑﺮدﻧﺪ از زر ﭘﺎك ﻫﻤﻪ ﻫﯿﺰﻣﺶ ﻋﻮد و ﻋﻨﺒﺮش ﺧﺎك ﻫﻤﻪ ﮐﺎرﻫﺎ را ﺑﻪ اﻧﺪام ﮐﺮد ﭘﺴـﺶ ﺧﺎن ﮔﺸﺘﺎﺳﺒﯽ ﻧﺎم ﮐﺮد‪.‬دﻗﯿﻘﯽ‪ .‬ﻫﻤﯽ‬ ‫ﺧـﻮرد ﺑــﺎده ﻫﻤﯽ ﺗــﺎﺧﺖ اﺳـﺐ ﺑﯿﺎﻣــﺪ ﺳـﻮي ﺧــﺎن آذرﮔﺸــﺴﺐ‪.‬ﻓﺮدوﺳــﯽ‪ .‬ﺑــﺪو ﮔﻔـﺖ ﻣـﺎ ﻫﻤﭽﻨﯿـﻦ ﺑـﺎ دو اﺳـﺐ ﺑﺘـﺎزﯾﻢ ﺗـﺎ ﺧـﺎن‬ ‫آذرﮔﺸـﺴﺐ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻧﺸﺴـﺘﻨﺪ ﭼﻮن ﺑـﺎد ﻫﺮ دو ﺑﺮ اﺳﺐ دوان ﺗـﺎ در ﺧﺎن آذرﮔﺸـﺴﺐ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - (1) .‬ﺑﻌﻀـﯽ ﻫـﺎ »ﻫﻔﺖ ﺧـﻮان« را‬ ‫ﻣﺼـﺤﻒ »ﻫﻔﺘﺨـﺎن« داﻧﺴـﺘﻪ اﻧـﺪ و آن دو ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ ﯾﮑﯽ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﮐﯿﮑـﺎووس در ﻣﺎزﻧـﺪران ﺑﻪ ﺑﻨـﺪ اﻓﺘـﺎده ﺑﻮد و رﺳـﺘﻢ از ﺑﺮاي‬ ‫ﺧﻼﺻﯽ او ﻣﯿﺮﻓﺖ در اﺛﻨﺎي راه ﭼﻨﺪ ﺟﺎ دﯾﻮان و ﺟﺎدوان را ﮐﺸﺖ و ﺑﻬﻔﺖ روز ﺑﻤﺎزﻧﺪران رﻓﺘﻪ ﮐﯿﮑﺎووس را ﻧﺠﺎت داد و آن را ﻫﻔﺖ‬ ‫ﺧﻮان ﻋﺠﻢ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﺑﺴﺒﺐ آﻧﮑﻪ از ﻫﺮ ﻣﻨﺰﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﮕﺬﺷﺖ ﺑﺸﮑﺮاﻧﻪء آن ﺿﯿﺎﻓﺘﯽ و ﻣﻬﻤﺎﻧﯽ ﻣﯿﮑﺮد‪ .‬دوم ﻋﻘﺒﻪء راه روﺋﯿﻨﻪ دز ﺑﻮد ﭼﻮن‬ ‫ارﺟﺎﺳﭗ ﭘﺎدﺷﺎه ﺗﻮران زﻣﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺮان اﺳـﻔﻨﺪﯾﺎر را در ﻗﻠﻌﻪء روﺋﯿﻨﻪ دز در ﺑﻨﺪ ﮐﺸـﯿﺪه ﺑﻮد و اﺳﻔﻨﺪﯾﺎر در آن اﯾﺎم درﺑﻨﺪ ﭘﺪر ﺑﻮد ﻫﻤﯿﻦ‬ ‫ﮐﻪ ﻧﺠـﺎت ﯾـﺎﻓﺖ از راه ﻋﻘﺒﻪء ﻫﻔﺘﺨﻮان رﻓﺘﻪ ﺑﻼﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در راه ﭘﯿﺶ ﻣﯽ آﻣـﺪ دﻓﻊ ﮐﺮده ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻫﺮ وﺳـﯿﻠﻪ اي ﮐﻪ ﺑﻮد ﺑـﺪرون ﻗﻠﻌﻪ‬ ‫اﻧـﺪاﺧﺖ و ﺑﺨـﺪﻋﻪ و ﻓﺮﯾﺐ ارﺟـﺎﺳﭗ را ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯽ از ﻣﺮدم او ﮐﺸﺖ و ﺧﻮاﻫﺮان ﺧﻮد را ﺧﻼص ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﻫﺮ دو ﻋﻘﺒﻪ‬ ‫ﯾﮑﯽ اﺳﺖ و آن ﻫﻔﺖ ﻣﻨﺰل اﺳﺖ ﻣﯿـﺎن اﯾﺮان و ﺗﻮران و ﺑﻪ آن راه ﺑﻐﯿﺮ رﺳـﺘﻢ و اﺳـﻔﻨﺪﯾﺎر ﮐﺲ ﻧﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ و ﺣﺎﺷـﯿﻪء‬ ‫ﺑﺮﻫﺎن ذﯾﻞ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻠﻤﻪ(‪ - (2) .‬ﺳـﻠﻤﻪ از ﻓﺮاء ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ او ﻣﯿﮕﻔﺖ‪ :‬از ﻋﺮﺑﯽ از اﻋﺮاب ﻗﻀﺎﻋﮥ ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ »ﻓﻨﺘﻖ« ﺑﺮاي »ﻓﻨﺪق« ﺑﮑﺎر‬ ‫ﻣﯿﺒﺮد و از اﯾﻦ اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻣﻌﻨﯽ »ﺧﺎن« ﻗﺼﺪ ﻣﯿﮑﺮد‪) .‬از اﻟﻤﻌﺮب ﺟﻮاﻟﯿﻘﯽ ص ‪ - (3) .(239‬در ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن ﻣﺼﺤﺢ اﯾﻦ ﻧﺎم را‬ ‫ﻧﺎم ﺧﺎﺻـﯽ ﮔﻤﺎن ﻧﺒﺮده ﺑﻠﮑﻪ ﯾﮑﯽ از ﮐﺎرواﻧﺴﺮاﻫﺎي ﺑﯿﻦ راه داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن ص ‪ - (4) .(339‬ﺻﺎﺣﺐ »اﻧﺠﻤﻦ‬ ‫آراي ﻧﺎﺻـﺮي« اﯾﻦ دو ﺑﯿﺖ را ذﯾﻞ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺜﺎل آورده و ﺻﺎﺣﺐ »آﻧﻨـﺪراج« ﻧﯿﺰ از او ﺗﺒﻌﯿﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ :‬دو ﺧﺎﻧﯽ ﭘﺪﯾـﺪ آﯾﺪ‬ ‫اﻧـﺪر دو ﭼﺸﻢ از آن روي ﻧﺎري و زﻟﻒ دوﺧﺎﻧﯽ‪ .‬ﻗﻄﺮان‪ .‬ﮔﻮﯾـﺪ اﯾﻦ ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ درﯾﺎﻣﺜﺎﺑﺖ ﺧﻮد ﻣﻨﻢ ﺧﻮاﻧﻤﺶ ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ اﻣﺎ از ﻣﯿﺎن اﻓﺘﺎده ﻗﺎ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - (5) .‬ﻣﺆﻟﻒ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﺗﺼـﺤﯿﺢ ﻗﯿﺎﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا اﺻﻞ »ﺑﻠﺐ ﭼﺸـﻤﻪء ﺧﺎن رﺳـﯿﺪ« ﺑﻮد وﻟﯽ »ﭼﺸـﻤﻪء ﺧﺎن« ﻣﻌﻨﯽ‬ ‫ﻧﺪارد و ﺳـﺠﻊ »اﺗﻔﺎق آﺳـﻤﺎﻧﯽ« و »ﻗﻀﺎي ﯾﺰداﻧﯽ« ﻫﻢ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺼـﺤﯿﺢ را ﺗﻘﺎﺿﺎ دارد‪ .‬ﺑﺎري آﻧﭽﻪ در ﻓﺮﻫﻨﮕﻬﺎ ﺑﺮاي ﻣﻌﻨﯽ ﭼﺸـﻤﻪ ﺿـﺒﻂ‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ »ﺧﺎﻧﯽ« اﺳﺖ ﻧﻪ »ﺧﺎن«‪.‬‬ ‫ﺧﺎن‪.‬‬



‫)ﺗﺮﮐﯽ‪ِ ،‬ا( رﺋﯿﺲ‪ .‬اﻣﯿﺮ‪ .‬ﺑﺰرگ)‪) .(1‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت(‪ .‬رﺋﯿﺲ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺗﺮﮐﺎن‪) .‬ﻣﻔﺎﺗﯿـﺢ( ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺎ ﻣﯿﺮ ﺻـﺤﺒﺖ ﮐﺮد ﻣﯿﺮاﻧﻨﺪ‬ ‫ﻣﯿﺮش را و ﮔﺮ ﺑﺎ ﺧﺎن ﺑﺮادر ﺷـﺪ ﺧﯿﺎﻧﺖ دﯾﺪ از ﺧﺎﻧﺶ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑﺎز ﺧﺎﻧﺎن ﺧﺎم ﻃﻤﻊ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﺎل ﻣﯿﺮاث ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺗﺒﺬﯾﺮ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﻟﻘﺐ‬ ‫ﮔﻮﻧﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ در آﺧﺮ اﺳـﻤﺎء ﻣﺮدان درآﯾـﺪ و ﭘﺲ از ﺳـﻠﻄﻪء ﻣﻐﻮل اﯾﻦ ﻟﻘﺐ در اﯾﺮان ﻣﺘـﺪاول ﺷﺪ و ﭘﯿﺶ از آﻧﺎن اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺪﯾﻦ‬ ‫ﮔـﻮﻧﻪ دﯾـﺪه ﻧﻤﯿﺸـﻮد و ﻣـﺘﺮادف »آﻗـﺎ« و »ﺧـﻮاﺟﻪ« و »ﻣﻬـﺘﺮ« اﺳـﺖ‪ .‬ﭼـﻮن‪» :‬ﻋﻠﯽ ﺧـﺎن« »ﺣﺴـﯿﻦ ﺧـﺎن« »ﻫﺮﻣﺰﺧـﺎن« »ﻋﺒـﺪاﻟﻠﻬﺨﺎن«)‪.(2‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻣﺆﻧﺚ آن »ﺧﺎﻧﻢ« اﺳﺖ ||‪ .‬ﺑﻪ اﺻـﻄﻼح ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺻـﺤﺎح اﻟﻔﺮس( )اﺑﻦ ﻧﺪﯾﻢ(‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺧﺘﺎ‬ ‫و ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎن روم را ﻗﯿﺼـﺮ و ﭼﯿﻦ را ﻓﻐﻔﻮر ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﻠﮏ ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪ ﻫﺮ ﮐﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬ ‫)ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎه ﺗﺮﮐﺴﺘﺎن را ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎه ﺗﺮﮐﺴﺘﺎن و ﺧﺘﺎ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬ﻟﻘﺐ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺗﺮﮐﺴﺘﺎن‬ ‫اﺳـﺖ و ﺑـﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺷـﺎه اﺳﺖ ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ ﻟﻘﺐ ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎن ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن راي و ﭼﯿﭙـﺎل و ﻟﻘﺐ ﺳـﻼﻃﯿﻦ روم ﻗﯿﺼـﺮ و ﺧﻮاﻧـﺪﮔﺎر )اﻧﺠﻤﻦ آراي‬ ‫ﻧﺎﺻـﺮي( و از اﻟﻘـﺎب ﭘﺎدﺷـﺎه ﺧﺘـﺎ و ﺗﺎﺗﺎرﺳـﺘﺎن‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺎﻧـﺎن ‪ :‬ﺳـﭙﻬﺪار ﺧـﺎن اﺳﺖ و ﻓﻐﻔﻮر ﭼﯿﻦ ﺳـﭙﺎﻫﺶ ﻫﻤﯽ ﺑﺮﻧﺘـﺎﺑﺪ‬ ‫زﻣﯿﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﻤﯽ ﻧﮕﻮن ﺷﻮد از ﺑﺲ ﻧﻬﯿﺐ ﻫﯿﺒﺖ ﺗﻮ ﺑﺘﺮك ﺧﺎﻧﻪء ﺧﺎن و ﺑﻬﻨـﺪ راﯾﺖ رأي‪.‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬ﻏﻢ ﮔﺮﯾﺰد ز ﭘﯿﺶ ﻣﺎ ﭼﻮﻧﺎﻧﮏ‬ ‫ﺧـﺎن و ﻗﯿﺼـﺮ ز ﭘﯿﺶ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎه‪ .‬زﯾﻨﺒﯽ ﻋﻠﻮي )از ﻟﺒﺎب اﻻﻟﺒﺎب چ ﺳـﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴـﯽ(‪ .‬اﯾﺰد ﺑﺘﻮ داده ﺳﺖ زﻣﯿﻦ را و زﻣﺎن را ﺑﺮدار ﺗﻮ از روي‬ ‫زﻣﯿﻦ ﻗﯿﺼـﺮ و ﺧـﺎن را‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬آن ﺧﻮاﺟﻪ ﮐﻪ ﺑﺲ دﯾﺮ ﻧﻪ ﺗـﺪﺑﯿﺮ ﺻﻮاﺑﺶ در ﺑﻨـﺪﮔﯽ ﺷـﺎه ﮐﺸـﯿﺪ ﻗﯿﺼـﺮ و ﺧﺎن را‪ .‬اﻧﻮري اﺑﯿﻮردي‪.‬‬ ‫ﮐﻨﻮن ﺑﺎﯾـﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻮاﻧﻢ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﺗﻮ ﺑﺸـﻌﺮ اﻧﺪر ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ﺗﻮ ﺑﺨﺎﻗﺎﻧﺎن و ﻃﺮﺧﺎﻧﺎن و ﺧﺎن ﮐﺮدي‪ .‬ﻣﺨﻠﺪي )ﻣﺠﻠﺪي(‪ .‬ﻣﺮﮐﺐ ﻏﺰو ورا ﮐﻮه‬ ‫ﻣﻨﯽ زﯾﺒﺪ زﯾﻦ ﭘﺮدهء ﺧﺎن ﺧﺘﺎ زﯾﻦ ورا زﯾﺒﺪ ﯾﻮن‪ .‬ﻣﺨﻠﺪي)ﻣﺠﻠﺪي(‪ .‬ﻣﯿﺨﻮاﺳﺘﯿﻢ‪ ...‬در ﻣﻬﻤﺎت ﻣﻠﮑﯽ ﺑﺎ رأي وي‪ ...‬ﭼﻮن ﻣﮑﺎﺗﺒﺖ ﮐﺮدن‬ ‫ﺑﺎ ﺧﺎﻧﺎن ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص ‪ .(84‬ﺑﺸﻨﻮده ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺎن)‪ ...(3‬ﮐﻪ ﭼﻮن ﭘـﺪر ﻣﺎ درﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺷﺪ ﻣﺎ ﻏﺎﯾﺐ ﺑﻮدﯾﻢ از ﺗﺨﺖ‬ ‫ﻣﻠـﮏ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬و ﻣـﺎ در اﯾﻦ ﻫﻔﺘﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد ﺑﺮ ﺟـﺎﻧﺐ ﺑﻠـﺦ ﺗـﺎ‪ ...‬آﻧﭽﻪ ﻧﻬﺎدﻧﯽ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﺎن ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن ﻧﻬﺎده آﯾـﺪ‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اي ﺧﺴـﺮوي ﮐﻪ ﻧﺎم ﺗﺮا ﺑﻨﺪﮔﯽ ﮐﻨﺪ در ﺣﺪ روم ﻗﯿﺼـﺮ و در ﺧﺎك ﺗﺮك ﺧﺎن‪ .‬اﺑﻮاﻟﻤﺤﺎﺳﻦ ازرﻗﯽ )از ﻟﺒﺎب اﻻﻟﺒﺎب چ‬ ‫ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ(‪ .‬ﺑﺪوﻟﺖ ﭘﺪران ﺗﻮ ﺻﺪﻫﺰار ﻣﻠﮏ ﻧﮕﻮن ﺷﺪﻧﺪ ﭼﻮ ﭼﯿﭙﺎل و ﺧﺎن ﺑﺮوز ﻗﺘﺎل‪ .‬اﺑﻮاﻟﻤﺤﺎﺳﻦ ازرﻗﯽ )از ﻟﺒﺎب اﻻﻟﺒﺎب چ ﺳﻌﯿﺪ‬ ‫ﻧﻔﯿﺴـﯽ(‪ .‬ﺳـﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﺧﺴـﺮو ﮔﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﻏﻼﻣﺎﻧﺶ از ﻣﺤﺘﺸـﻤﯽ ﻫﺮ ﯾﮏ ﭼﻮن ﻗﯿﺼـﺮ و ﺧﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬ﮐﺎﻓﯽ ﻇﻔﺮ ﻫﻤﺪاﻧﯽ )از ﻟﺒﺎب اﻻﻟﺒﺎب چ‬ ‫ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴـﯽ(‪ .‬ﺷﻬﺮﯾﺎرا ﺷﺎدﻣﺎن ﺑﻨﺸﯿﻦ ﺑﻪ ﺗﺨﺖ و ﻣﻠﮏ ﺧﻮﯾﺶ ﺗﺎ ﺑﺮد ﻣﻨﺸﻮر ﺧﺎﻧﯽ از ﺗﻮ ﺻﺪﺧﺎن دﮔﺮ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﮔﻮﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫در ﻫﻤﻪ ﮐﺶ ﻣﺜـﻞ ﻣﻦ ﻫﯿـﭻ ﺧﻮاﺟﻪ و دﻫﻘـﺎن ﻣﻦ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺑﮑﺶ ﺧﺎﻧﯽ ﺗﯿﺰ در ﺳـﺒﻠﺖ ﺗﻮ اي ﮐﺶ ﺧﺎن‪ .‬دﻫﻘﺎن ﻋﻠﯽ ﺷـﻄﺮﻧﺠﯽ )از‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻻﻟﺒﺎب چ ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ(‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎ ﺧﺴﺮو ﻣﻠﮏ ﺷﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺳﺎﻟﺶ ﺧﺮاج ﻣﯿﻔﺮﺳﺘﺪ راي ﻣﺮﺟﺎن ﺧﺎن در و ﻗﯿﺼﺮ ﻋﻘﯿﻖ‪ .‬ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺳـﺮاﺟﯽ )از ﻟﺒﺎب اﻻﻟﺒﺎب چ ﺳـﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴـﯽ(‪ .‬وﮔﺮ ﺧﺎن ﺧﺘﺎ ﺑﺎ ﺗﻮ ز ﮐﯿﺶ ﺧﻮد ﺑﺮون ﻧﺎﯾﺪ ﺻﻮاب آﻧﺴﺖ ﮐﺰ ﺗﯿﻐﺶ ﮐﻨﯽ‬ ‫در رزم ﻗﺮﺑـﺎﻧﯽ‪ .‬اﺑﻮﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﺴـﯿﻦ ﻣﺮوزي )از ﻟﺒﺎب اﻻﻟﺒﺎب چ ﺳـﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴـﯽ(‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻪء ﺧﺎن ﭼﯿﻦ و آن ﮐﻤﺮ ﻗﯿﺼـﺮي‪ .‬؟ )از ﺣﺎﺷـﯿﻪء‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ(‪ .‬ﻫﺮ ذره ز ﺧﺎك ﻋﺎﻟﻢ ﭘﺴﺖ ﻧﺎزك ﺗﻦ ﻗﯿﺼﺮي و ﺧﺎﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﮐﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ‪) .‬از ﻟﺒﺎب اﻻﻟﺒﺎب ﻋﻮﻓﯽ چ‬ ‫ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ(‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه‪ :‬ﻟﻐﺘﯽ ﺗﺮﮐﯽ و آن ﻋﻨﻮاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺸﺎه ﯾﺎ اﻣﯿﺮي ﻣﻘﺘﺪر دﻫﻨﺪ‪) .‬ﺟﻐﺘﺎﯾﯽ ‪312‬‬ ‫و رﺟﻮع ﺑـﺪاﯾﺮة اﻟﻤﻌﺎرف اﺳـﻼم ﺷﻮد(‪ - (2) .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻗﺒـﻞ از ﻣﻐﻮل ﺑﺸـﮑﻞ ﻟﻘﺐ ﻣﯿﺎﻣـﺪه اﺳﺖ ﻣﻨﺘﻬﯽ در آﺧﺮ ﻧـﺎم ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎن ﻧﻪ اﻓﺮاد‬ ‫ﻋﺎدي ﭼﻮن‪» :‬ﻗﺪرﺧﺎن« ﭘﺎدﺷﺎه ﺗﺮﮐﺴﺘﺎن‪ ...:‬ﺑﻪ ﻗﺪرﺧﺎن ﻫﻢ ﺑﺒﺎﯾﺪ ﺑﻨﺸﺴﺖ ﺗﺎ رﮐﺎﺑﺪاري ﺑﺘﻌﺠﯿﻞ ﺑﺒﺮد و اﯾﻦ ﺑﺸﺎرت ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ‬ ‫چ دﮐـﺘﺮ ﻏﻨﯽ و ﻓﯿـﺎض ‪ .(77‬اﻣﯿﺮﻣﺤﻤﻮد )رض( ﭼﻮن دﯾـﺪار ﮐﺮد ﺑـﺎ ﻗـﺪرﺧﺎن ودوﺳﺘﯽ ﻣﺆﮐـﺪ ﮔﺮدﯾـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ دﮐﺘﺮ ﻏﻨﯽ و‬ ‫ﻓﯿﺎض ‪ (197‬و ﺑﺎ ﻗـﺪرﺧﺎن‪ ...‬ﮔﻔﺘﻪ آﻣـﺪه اﺳﺖ و رﺳﻮﻻن رﻓﺘﻪ اﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ دﮐﺘﺮ ﻏﻨﯽ ‪ .(283‬ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮد‪ ...‬ﺑﺎ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮﺧﺎن‬ ‫واﻟﯽ ﮔﺮﮔﺎن ﻋﻘﺪ و ﻋﻬﺪ اﺳـﺘﻮار ﮐﺮدي‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻗﺪرﺧﺎن ﮐﻪ ﺳﺎﻻر ﻫﻤﻪء ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن ﺑﻮد و ﺧﺎن ﺑﺰرگ‪) .‬زﯾﻦ اﻻﺧﺒﺎر ﮔﺮدﯾﺰي‬ ‫ص ‪ .(65‬از ﻧﺰدﯾﮏ »ﻗﺘﺎﺧﺎن« »اﻟِﻐﺮﺧﺎن« ﺑﺴﻮي اﻣﯿﺮﻣﺤﻤﻮد ﭘﯿﻐﺎﻣﻬﺎي ﻧﯿﮑﻮ آوردﻧـﺪ‪) .‬زﯾﻦ اﻻﺧﺒﺎر ﮔﺮدﯾﺰي چ ﻧﺎﻇﻢ ص ‪» .(87‬ﻗﺮاﺧﺎن«؛‬ ‫ﭘﺴـﺮ اﻓﺮاﺳـﯿﺎب‪ :‬ﺳـﭙﻪ در ﺳـﭙﺎه ﻗﺮاﺧﺎن رﺳـﯿﺪ ﻫﻤﯽ ﮔﻔﺖ ﻫﺮﮐﺲ ﺑﺠﻨﮓ آﻧﭽﻪ دﯾﺪ‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻃﻤﻐﺎج ﺧﺎن‪ :‬ﻃﻤﻐﺎج ﺧﺎن ﻋﺎدل ﺳﻠﻄﺎن‬ ‫ﮔﻮﻫﺮي از ﻧﻔﺲ ﺧﻮﯾﺶ ﺗﺎ ﻣﻠﮏ اﻓﺮاﺳﯿﺎﺑﺨﺎن‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ - (3) .‬ﻣﻘﺼﻮد »ﻗﺪرﺧﺎن« ﭘﺎدﺷﺎه ﺗﺮﮐﺴﺘﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺮ ﺷﻤﺎل ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن و در ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ ﺑﺎ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ زﯾﺮ ﻣﯿﺘﻮان ﺑﺮاي آن ﻣﺸﺨﺼﺎﺗﯽ ﯾﺎﻓﺖ‪- 1 .‬‬ ‫ﺷﺮق وي )ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن( ﻧﺎﺣﯿﺖ ﭼﯿﻦ اﺳﺖ و ﺗﺒﺖ و ﺟﻨﻮب وي درﯾﺎي اﻋﻈﻢ اﺳﺖ و ﻣﻐﺮب وي رود ﻣﻬﺮان اﺳﺖ و ﺷﻤﺎل ﻧﺎﺣﯿﺖ ﺷﮑﻨﺎن‬ ‫و ﺧﺎن اﺳﺖ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ چ ﺳـﯿﺪﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﻃﻬﺮاﻧﯽ ص‪ - 2 . (41‬رود ﺟﯿﺤﻮن از ﺣـﺪود رﺧﺎن ﺑﺮود و ﺑﺮ ﺣـﺪ ﻣﯿﺎن ﻧﺎﺣﯿﺖ ﺑﻠﻮر و‬ ‫ﻣﯿـﺎن ﺣـﺪود ﺷـﮑﻨﺎن و ﺧـﺎن ﺑﺮود‪) .‬ﺣـﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ چ ﺳـﯿﺪ ﺟﻼل اﻟـﺪﯾﻦ ﻃﻬﺮاﻧﯽ ص‪ - 3 . (27‬و دﯾﮕﺮ از ﻧــﺎﺣﯿﺖ ﮐـﻮﻟﯽ از ﮐﺒﻨــﺎﺗﻪ از‬ ‫ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﮐﻮﻫﯽ ﺑﺮﮔﯿﺮد و ﺑﺴﻮي ﻣﺸـﺮق ﻫﻤﯽ رود ﺗﺎ ﺻﻮر و از آﻧﺠﺎ ﺑﺎ ﻧﺎﺣﯿﺖ ﺷـﻤﺎل ﻓﺮودآﯾﺪ ﻣﯿﺎن ﻣﻤﻠﮑﺖ دﻫﻢ و ﻣﻤﻠﮑﺖ راي از‬ ‫ﻫﻨﺪوان ﺗﺎ ﺑﺤﺪود ﻫﯿﺘﺎل‪ ،‬آﻧﮕﻪ اﯾﻦ ﮐﻮه ﺑﺪو ﺷﺎخ ﮔﺮدد ﯾﮏ ﺷﺎخ از ﺳﻮي ﺷﻤﺎل ﺑﺤﺪود ﻃﯿﺜﺎل و ﺑﯿﺘﺎل ﻓﺮودآﯾﺪ و ﻣﯿﺎﻧﻪء آﺧﺮ از ﻫﻨﺪ و‬ ‫ﺗﺒﺖ ﺑﮕـﺬرد ﺑﺮ ﺷـﻤﺎل ﺣﺪود ﺑﺎور و ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪاق و ﺷـﮑﻨﺎن و ﺧﺎن و ﺑﺮ ﺟﻨﻮب ﺑﯿﺎﺑﺎن ﻫﻤﯽ رود ﺗﺎ ﺑﺤﺪود ژاﺳﺖ ﻓﺮودآﯾﺪ ﻣﯿﺎن ﻣﻐﺮب و‬ ‫ﺷﻤﺎل و ﺑﺤـﺪود ﺑﺘﻤﺎن از ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ ﺑﮕـﺬرد ﺗﺎ ﺑﺤﺪود ﺳﺮوﺷـﻨﻪ ﺑﺮآﯾﺪ و اﻣﺎ اﯾﻦ ﮐﻮه را از ﺣﺪود ﺷـﮑﻨﺎن و ﺧﺎن و ژاﺳﺖ ﺷﺎﺧﻬﺎﺳـﺖ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ چ ﺳﯿﺪ ﺟﻼل ﻃﻬﺮاﻧﯽ ص‪.(19‬‬ ‫ﺧﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺷﻬﺮﮐﯽ اﺳﺖ ﺑﺨﻮزﺳﺘﺎن آﺑﺎدان و ﺧﺮم و ﺗﻮاﻧﮕﺮ و ﺑﺎ ﻧﻌﻤﺖ ﺑﺴﯿﺎر و ﺑﺮ ﻟﺐ رود ﻧﻬﺎده‪) .‬از ﯾﺎدداﺷﺘﻬﺎي ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا(‪.‬‬ ‫ﺧﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿـﻌﯽ ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﺎﻗﻮت آرد‪ :‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻋﺠﻤﯽ اﻻﺻﻞ اﺳﺖ و در آن زﺑﺎن اﻃﻼق ﺑﻪ ﻣﻨﺎزﻟﯽ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺳﻮداﮔﺮان‬ ‫در راه ﺑـﺪان ﺳـﮑﻮﻧﺖ ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬ﮐﺎرواﻧﺴـﺮاي ﻣﺸـﻬﻮر ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﻮاﺣﻤـﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﮐﻮﯾﮥ اﻟﺨﺎﻧﯽ اﻻﺻـﻔﻬﺎﻧﯽ ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﻣﻨﺴﻮب‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦ ﺷـﻬﺮت ﺻـﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ و اﺑﻮاﺣﻤﺪ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ »ﺧﺎن ﻟﻨﺠﺎن« ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬زﯾﺮا »ﺧﺎن ﻟﻨﺠﺎن« ﺷﻬﺮ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎري او ﻣﺮد‬ ‫ﺻﺎﻟﺢ و از ﺑﺰرﮔﺎن ﻗﻮم ﺑﻮد‪ .‬ﮐﻪ ﺑﻪ اﺻـﻔﻬﺎن آﻣﺪ‪ ،‬و از اﺻـﻔﻬﺎﻧﯿﻦ و ﺑﻐﺪادﯾﯿﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮده و ﻣﺮﮔﺶ ﺑﺴﺎل ‪ 406‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪) .‬از‬ ‫ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن اﻟﻨﺪ ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺧﻮي واﻗﻊ در ‪ 76‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺧﻮي‪ .‬اﯾﻦ ده را راه اراﺑﻪ رو اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ‪ .‬آﺑﺎدي آن در دره ﻗﺮار دارد‪ .‬آب و ﻫﻮاي آن ﺳﺮد وﻟﯽ ﺳﺎﻟﻢ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﮑﻨﻪء آﻧﺠﺎ ‪ 18‬ﺗﻦ ﮐﻪ ﺑﺰﺑﺎن ﮐﺮدي‬ ‫ﻣﺘﮑﻠﻢ و ﺑﻤﺬﻫﺐ ﺳـﻨﯽ ﻣﺘﺪﯾﻨﻨﺪ‪ .‬آب اﯾﻦ دﻫﮑﺪه از ﭼﺸﻤﻪ و رود ﯾﮑﻤﺎﻟﻪ اﺳﺖ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎن آﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻣﺮﮐﺰ ﺑﻠﻮك ﺑﯿﺎت در ﺳﺎوه و زرﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎن آﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( درﯾـﺎﯾﯽ اﺳﺖ در ﻏﺮب ﻣﺮﮐﺰ ﺧـﺎن آﺑـﺎد ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻼـن ﻗﻨـﺪز وﻻﯾﺖ ﻗﻄﻐﻦ ﮐﻪ در ﺧﻂ ‪ 69‬درﺟﻪ ﻃﻮل اﻟﺒﻠﺪ ﺷـﺮﻗﯽ و‬ ‫ﺧﻂ ‪ 36‬درﺟﻪ ﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻗﺮار دارد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎن آﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻋﻼـﻗﻪء ﺣﮑـﻮﻣﺖ درﺟﻪ ‪ 2‬دوﻟﺖ آﺑـﺎد واﻗﻊ‪ ،‬و ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﺤﮑﻮﻣﺖ ﮐﻼن ﺑﻠـﺦ‪ ،‬و ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻮﻻﯾﺖ ﻣﺰارﺷـﺮﯾﻒ و‬ ‫ﻣﺘﺼـﻞ ﺑﺮاه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 66‬درﺟﻪ ‪ 36‬دﻗﯿﻘﻪ ‪ 45‬ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻃﻮل اﻟﺒﻠـﺪ ﺷـﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 37‬درﺟﻪ ‪ 4‬دﻗﯿﻘﻪ ‪ 11‬ﺛـﺎﻧﯿﻪ ﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ‬ ‫ﺷﻤﺎﻟﯽ واﻗﻊ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎن آﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ در ﻣﺮﮐﺰ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧـﺎن آﺑـﺎد‪ ،‬ﻣﺘﺼـﻞ ﺑﻪ ﺟﺎده‪ ،‬و ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻼن ﻗﻨـﺪز وﻻﯾﺖ ﻗﻄﻐﻦ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺑﯿﻦ ﺧﻂ‬ ‫‪ 69‬درﺟـﻪ ‪ 5‬دﻗﯿﻘـﻪ ‪ 8‬ﺛـﺎﻧﯿﻪ ﻃﻮل اﻟﺒﻠـﺪ ﺷـﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 36‬درﺟـﻪ و ‪ 41‬دﻗﯿﻘـﻪ و ‪ 34‬ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻋﺮض اﻟﺒﻠـﺪ ﺷـﻤﺎﻟﯽ واﻗﻊ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎن آﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ اﺳﺖ درﺟﻪ ‪ 2‬ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻼـن ﻗﻨـﺪز و در ﺣﻮزهء وﻻـﯾﺖ ﻗﻄﻐﻦ واﻗﻊ ﺑﻮده و ﺗﺨﻤﯿﻨًﺎ ﺑﯿﻦ ﺧﻄﻮط ‪ 68‬و ‪69‬‬ ‫درﺟﻪ ‪ 26‬و ‪ 52‬دﻗﯿﻘﻪ ‪ 3‬و ‪ 17‬ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻃﻮل اﻟﺒﻠﺪ ﺷﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 36‬درﺟﻪ ‪ 27‬و ‪ 51‬دﻗﯿﻘﻪ ‪ 24‬و ‪ 42‬ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﻬﺮ ﺧﺎن آﺑﺎد در ﯾﮏ وادي ﺷﺎداب وﻟﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﭘﺴﺖ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ‪ 25000‬ﮔﺰي ﺷـﺮق ﻗﻨـﺪز واﻗﻊ ﺷﺪه ﺑﺮ اﺛﺮ درﯾﺎي ﭘﺮآﺑﯽ ﮐﻪ از اﺟﺘﻤﺎع‬ ‫درﯾـﺎي ﻓﺮﺧﺎر ﺑﻪ ﻫﺮ ﻃﺮف آن در ﺟﺮﯾﺎن اﺳﺖ اراﺿـﯽ اﻃﺮاف و ﻧﻮاﺣﯽ ﺷـﻬﺮ ﺗﻤﺎﻣًﺎ ﺷﺎﻟﯽ ﮐﺎري ﺷـﺪه و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﭼﻮن ﭘﺎﯾﻪ ﻫﺎي‬ ‫ﻋﻤﺎرات ﺳـﻨﮓ ﻧـﺪارد )زﯾﺮا ﻣﻮاﺿﻊ ﺳـﻨﮓ از آﻧﺠﺎ ﺑﺴـﯿﺎر دور اﺳﺖ( ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﻧﻢ و ﺷﻮره ﮔﺬارده و ﻃﺒﻘﻪء اول ﻣﻨﺎزل ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﺑﺮاي ﺑﻮد و‬ ‫ﺑﺎش ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﻀـﺮ ﺻﺤﺖ اﺳﺖ وﻟﯽ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ داﺧﻞ ﺑﺎﻏﻬﺎ واﻗﻊ ﺑﻮده و ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﺪاﺧﻞ ﺧﺎﻧﻪء ﺧﻮد ﺑﺎغ و ﺑﺎﻏﭽﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ داده‬ ‫و اﺷـﺠﺎر ﻣﯿﻮه دار و ﺳـﺎﯾﻪ دار در ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﻏﺮس ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬در اﮐﺜﺮ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ آب ﺟﺎري وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﺎزارﻫﺎي ﺧﺎن آﺑﺎد از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑـﺪو دﺳـﺘﻪ ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻗﺴـﻤﺖ اول ﺑﺎزار ﺳﺎﺑﻘﻪء آن ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از دو دﺳـﺘﻪ ﺑﺎزار ﺑﻮده و ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺑﻄﻮر ﻋﻤﻮدي ﻗﻄﻊ‬ ‫ﻧﻤﻮده و در ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﭼﻬﺎرﺳﻮﻗﯽ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬دﻫﺎن ﻫﺎي اﯾﻦ ﺑﺎزار ﺑﺮﻧﺪه دار و ﺗﻨﮓ و ﺑﯽ روﻧﻖ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬دوم ﺑﺎزار ﺟﺪﯾﺪ اﺳـﺖ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 645‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﮐﻪ ﺑﻄﺮف ﺑﺎزار ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻗﺮار دارد ﺑﺪو ﻃﺮف ﺟﺎدهء ﻋﺮﯾﺾ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﻨﺎر آن ﺑﺎ اﺷﺠﺎر ﻣﺰﯾﻦ ﮔﺮدﯾﺪه دﮐﺎﮐﯿﻦ ﭘﺨﺘﻪ ﮐﺎري آﺑﺎد ﺑﺸﮑﻞ‬ ‫ﻣﺮﻏﻮﺑﯽ در آﻧﺠﺎ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﺎزار دﮐﺎﻧﻬﺎي ﻋﻤـﺪه ﻓﺮوﺷـﯽ ﺑﺼﻮرت دﺳـﺘﻪ ﺑﻨـﺪي ﺟﺎ داده ﺷـﺪه و ﺧﻮش ﻣﻨﻈﺮ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ‬ ‫ﻗﺴـﻤﺖ ﺑﺎزار‪ ،‬ﺗﻌـﺪاد ﺳـﺮاﯾﻬﺎي ﺗﺠﺎرﺗﯽ‪ ،‬ﮔﺎراژﻫﺎ و ﻫﺘﻞ ﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﻣﻨﺎزل ﺑﺮاي ﺑﻮد و ﺑﺎش ﻣﺴﺎﻓﺮﯾﻦ ﺑﻄﺮز و ﺳـﻠﯿﻘﻪء ﻣﻮزوﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺮاﮐﺰ وﻻﯾﺎت ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﻀﺎﻓًﺎ آﺑﺎدي ﻫﺎي ﭼﻨﺪي از ﻗﺒﯿﻞ ﻋﻤﺎرت دوﻟﺘﯽ و ﻣﺆﺳـﺴﺎت ﺗﺠﺎرﺗﯽ‪ ،‬ﻋﻤﺎرت ﺑﻠﺪﯾﻪ و ﻣﺴـﺠﺪ‬ ‫ﺟـﺎﻣﻊ و ﺑـﺎغ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﺗﻔﺮﯾﺤﯽ ﺑﻪ ﺗﺠﻤـﻞ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻊ اﻓﺰوده اﺳﺖ‪ .‬زراﻋﺖ ﺧﺎن آﺑﺎد‪ :‬ﮔﻨـﺪم‪ ،‬ﮐﻨﺠـﺪ‪ ،‬ﺟﻮ‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ‪ ،‬ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ و ﺳﺎﯾﺮ ﺣﺒﻮﺑﺎت‬ ‫اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﺮﻧـﺞ آن ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﻮب و ﻣﺸـﻬﻮر ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺧﺮﺑﻮزه و ﺗﺮﺑﻮزه ﻫﻢ دارد‪ .‬ﺧﺮﺑﻮزهء آﺑﯽ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﻣﺮﮐﺰ‬ ‫ﺗﺠـﺎرت وﻻـﯾﺖ ﻗﻄﻐﻦ و ﺑـﺪﺧﺸﺎن ﺑﻮده‪ ،‬داراي ﮔﻤﺮك و ﻓﺮودﮔﺎﻫﻬﺎي اﻣﻮال ﺗﺠﺎرﺗﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﺗﻮر ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺮاي ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ اﻣﻮال‬ ‫وارداﺗﯽ و ﺻﺎدراﺗﯽ دارد‪ .‬ﻣﺴﺎﻓﺮﯾﻨﯽ ﮐﻪ ﺧﯿﺎل ﻣﺴﺎﻓﺮت را داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺮاده ﻫﺎ ﺑﺴـﻬﻮﻟﺖ و ﻫﻤﻪ وﻗﺖ ﻣﯿﺘﻮاﻧﻨـﺪ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﺧﺎن آﺑﺎد ﯾﮏ ﻫﺘﻞ ﻋﺼـﺮي ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﭘـﺬﯾﺮاﺋﯽ ﻣﺴﺎﻓﺮﯾﻦ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺟﺎدهء ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮐﻪ از ﻗﻨﺪز ﺑﻄﺮف ﺑﺪﺧﺸﺎن ﻣﯿﺮود از ﺷـﻬﺮ ﺧﺎن‬ ‫آﺑﺎد ﻣﯿﮕـﺬرد‪ .‬در ﺧﺎن آﺑﺎد ﯾﮏ ﺑﺎب ﻣﮑﺘﺐ اﺑﺘﺪاﺋﯽ ﺑﻪ اﺳﻢ ﻣﮑﺘﺐ اﺑﺘﺪاﺋﯽ آق ﺗﺎش ﺑﺮاي ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻃﻔﺎل داﺋﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺎﺻـﻠﻪء ﺧﺎن آﺑﺎد از‬ ‫ﮐﺎﺑﻞ ‪ 518000‬ﮔﺰ و از ﺗﺎﻟﻘﺎن ‪ 32000‬ﮔﺰ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ و ارﺗﻔﺎع آن از ﺳـﻄﺢ درﯾﺎ ﺗﺨﻤﯿﻨًﺎ ‪ 1260‬ﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮑﻨﻔﺮ وﮐﯿﻞ از ﻃﺮف اﻫﺎﻟﯽ اﯾﻦ‬ ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻧﺘﺨﺎب و ﺑﻤﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﯽ ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ﺷﻬﺮ زﯾﺒﺎ و ﭘﺮﻧﻔﻮس از ﺳﺎﻟﻬﺎي دور و درازي ﻣﺮﮐﺰ وﻻﯾﺖ ﻗﻄﻐﻦ ﺷﻤﺮده‬ ‫ﻣﯿﺸـﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﺑﺘـﺪا آب و ﻫﻮاي ﺧـﺎن آﺑـﺎد ﺧﯿﻠﯽ ﺧﺮاب ﺑﻮد و ﺟﺰ ﯾـﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪء ﻣﺎﻻرﯾﺎﺋﯽ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﯿﺸـﺪ اﻣﺎ در اﺛﺮ‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﺑـﺎﻟﻨﺘﯿﺠﻪ ﯾﮏ ﺳﻠﺴـﻠﻪ ﻣﺠﺎﻫـﺪات ﻓﻨﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺎﻻرﯾﺎ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺧﻮﺑﯽ را ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﻮد و ﻫﻢ ذوق ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ‬ ‫آن را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﺑﺎدي اﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﺤﺮﯾﮏ ﮐﺮد و در آن اوان ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء ﯾﮏ ﻣﻬﻨﺪس و ﻣﺘﺨﺼﺺ در اﻣﻮر ﺷﻬﺮﺳﺎزي ﻧﻘﺸﻪء اﯾﻦ ﺷﻬﺮ‬ ‫ﺗﺮﺗﯿﺐ و در آن ﺳـﺎﺣﻪ ﺑﻤﺮﺣﻠﻪء اﺟﺮا ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺷـﺪ و ﺑﻔﺮﺻﺖ ﮐﻢ ﺧﺎن آﺑﺎد ﺑﺸـﮑﻞ ﯾﮏ ﺷـﻬﺮ ﻣﺨﺘﺼـﺮ و ﻣﻘﺒﻮﻟﯽ درآﻣـﺪ‪ .‬ﻣﺮدﻣﺎن اﯾﻦ‬ ‫ﻧـﺎﺣﯿﻪ ﻋﻤﻮﻣًﺎ زراﻋﺖ ﭘﯿﺸﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ در زﻣﺎن ﻣﺤﻤـﺪ ﮔﻞ ﻣﻬﻤﻨـﺪ ﻣﺮﮐﺰﯾﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺑﻐﻼن داد‪ .‬ﺑﻐﻼن ﻣﺮﮐﺰ ﻗﻄﻐﻦ ﺷـﺪ وﻟﯽ‬ ‫ﻣﺮدﻣﺎن ﺧﻮش ذوق ﺧﺎن آﺑﺎد ﻋﻼﻗﻪء ﺧﻮد را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﺷﺎن ﻗﻄﻊ ﻧﮑﺮده و ﺑﺎ ﯾﮏ ﻧﻘﺸﻪء ﮐﻠﯽ در ﺗﺰﯾﯿﻦ آن ﮐﻮﺷﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎن آﺑﺎد ﻓﻊ‬ ‫ﻣﻨﻄﻘـﻪ اي وﺳــﯿﻊ و از ﺷــﻬﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ وﻻــﯾﺖ ﻗﻄﻐـﻦ ﻣﺤﺴـﻮب ﻣﯿﮕﺮدد‪) .‬از ﻗـﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿـﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴــﺘﺎن ج‪ 2‬و ﺗـﺎ ﺣــﺪي ﺣﻔﻆ‬ ‫اﺻﻄﻼﺣﺎت و ﻋﺒﺎرات زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ اﻓﻐﺎﻧﯽ در آن ﺷﺪه اﺳﺖ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎن آﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳـﺖ ﺟﺰء دﻫﺴــﺘﺎن ﺑﺰﭼﻠـﻮ ﺑﺨﺶ وﻓﺲ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اراك‪ .‬اﯾـﻦ ده در ‪ 14‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﮐﻤﯿﺠـﺎن و ‪ 4‬ﻫﺰارﮔﺰي ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در داﻣﻨﻪء ﮐﻮه ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳـﯿﺮي‪ .‬ﺳـﮑﻨﻪء آﻧﺠﺎ ‪ 117‬ﺗﻦ و ﻣﺬﻫﺐ آﻧﻬﺎ ﺷـﯿﻌﻪ و‬ ‫زﺑﺎﻧﺸﺎن ﺗﺮﮐﯽ و ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺑﻦ ﺷﻦ و ارزن و ﭘﻨﺒﻪ و اﻧﮕﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ ،‬ﮔﻠﻪ‬ ‫داري و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑﺎﻓﯽ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎن آﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﺸﻤﺖ آﺑﺎد ﺑﺨﺶ دورود ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﺮوﺟﺮد‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 31‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮ دورود و ﮐﻨﺎر راه ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫ﺣﺴﮏ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮردي‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘـﺪل‪ ،‬داراي ‪ 78‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﻟﺮي و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده از‬ ‫ﻗﻨﺎت ﻣﺸﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﺎن آﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﺸﻤﺖ آﺑﺎد ﺑﺨﺶ دورود ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﺮوﺟﺮد‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 22‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور دورود و ﯾﮏ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل‬ ‫راه آﻫﻦ دورود ﺑﻪ اراك‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد و آب و ﻫـﻮاﯾﺶ ﻣﻌﺘـﺪل ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده داراي ‪ 300‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﻟﺮي و ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب ﺧﺎن آﺑﺎد از ﻗﻨﺎت ﻣﺸﺮوب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ و ﺣﺒﻮﺑﺎت ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري اﺷـﺘﻐﺎل دارﻧﺪ‪ .‬از ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﻗﺎﻟﯽ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه آن اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﺎن آﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺮوﺟﺮد ﺑﺨﺶ اﻟﯿﮕﻮدرز ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﺮوﺟﺮد‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 51‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب اﻟﯿﮕﻮدرز و ﮐﻨﺎر راه ﻣﺎﻟﺮو رﭼﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺟﻮﻧﻮ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘﺪل‪ .‬داراي ‪ 439‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﻟﺮي و ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب اﯾﻦ ده از ﭼﺸﻤﻪ و‬ ‫ﻗﻨﺎت ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﺎن آﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺟﺎﭘﻠﻖ اﻟﯿﮕﻮدرز ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﺮوﺟﺮد‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 39‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل اﻟﯿﮕﻮدرز و ﮐﻨﺎر راه ﻣﺎﻟﺮو ﻻﺧﻮن ﺑﻪ ﻋﻠﯽ‬ ‫آﺑـﺎد‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ و ﻣﻌﺘـﺪل‪ .‬داراي ‪ 679‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣـﺬﻫﺐ و ﻟﺮي و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آب اﯾﻦ ده از ﻗﻨﺎت‬ ‫ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت‪ ،‬ﻟﺒﻨﯿﺎت‪ ،‬ﭼﻐﻨﺪر و ﭘﻨﺒﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺰراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫)از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﺎن آﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺗﻮاﺑﻊ ارﺳـﻨﺠﺎن ﺑﺨﺶ زرﻗﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷـﯿﺮاز‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 83‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧـﺎور زرﻗـﺎن و ﯾﮏ ﻫﺰارﮔﺰي راه‬ ‫ﻓﺮﻋﯽ ﺧﻔﺮك ﺑﺘﻮاﺑﻊ ارﺳـﻨﺠﺎن‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ و ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ‪ .‬داراي ‪ 188‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﻓﺎرﺳﯽ‬ ‫زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب اﯾﻦ ده از ﭼﺸﻤﻪ ﻣﺸﺮوب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و ﭼﻐﻨﺪر اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ ﺑﺰراﻋﺖ ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ در‬ ‫آﻧﺠﺎ ﻗﺎﻟﯿﺒﺎﻓﯽ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(7‬‬ ‫ﺧﺎن آﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﺻـﻔﻬﺎن‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 13‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪ و ‪ 4‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﻪ ﯾﺰد‪ .‬اﯾﻦ ده ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و داراي ‪ 254‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از‬ ‫ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻟﺶ ﻏﻼت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ اﻫﺎﻟﯽ ﮐﺮﺑﺎس ﺑﺎﻓﯽ و ﺟﻮال ﺑﺎﻓﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻓﺮﻋﯽ اﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(10‬‬ ‫ﺧﺎن آﺑﺎد ﻗﻄﺐ‪.‬‬



‫]ِد ُق[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﻨﻮارﻧﺎﻇﺮ ﺑﺨﺶ ﺷﻮش ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن دزﻓﻮل‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 18‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺷﻮش و ‪ 2‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ‬ ‫راه ﺷﻮﺳﻪء دزﻓﻮل ﺑﻪ اﻫﻮاز‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در دﺷﺖ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ‪ .‬داراي ‪ 300‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪء ﺷﯿﻌﯽ‬ ‫ﻣـﺬﻫﺐ ﮐﻪ زﺑـﺎن آن ﻫـﺎ ﻟﺮي و ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب اﯾﻦ ده از رودﺧـﺎﻧﻪء دز و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺑﺮﻧـﺞ و ﮐﻨﺠـﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫زراﻋﺖ و راه آﻧﺠﺎ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ اﯾﻦ ده از ﻋﺸﺎﯾﺮﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﺎن آﺑﺎد ﻣﻌﺰي ﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫]ُم ِﻋْﺰ زِي[ )ِاخ(دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﻨﻮارﻧـﺎﻇﺮ ﺑﺨﺶ ﺷـﻮش ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن دزﻓـﻮل‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 19‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﺷﻮش و ‪3‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺧـﺎوري راه ﺷﻮﺳﻪء دزﻓﻮل ﺑﻪ اﻫﻮاز‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ‪ .‬ﺳـﮑﻨﻪء‬ ‫آﻧﺠﺎ ‪ 400‬ﺗﻦ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣـﺬﻫﺐ و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨـﺪ )زﺑﺎن ﻟﺮي(‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از رودﺧﺎﻧﻪء دز و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺑﺮﻧﺞ و ﮐﻨﺠﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ آﻧﺠﺎ از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﻟﺮﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﺎن آﺑﺎد ﻣﻌﺰي ﭘﺎﺋﯿﻦ‪.‬‬



‫]ِد ُم ِﻋْﺰ زِي[)ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﻨﻮارﻧـﺎﻇﺮ ﺑﺨﺶ ﺷـﻮش ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن دزﻓـﻮل‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 16‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺷﻮش و ﯾﮑﻬﺰار‬ ‫ﮔﺰي ﺧﺎور راه ﺷﻮﺳﻪء دزﻓﻮل ﺑﻪ اﻫﻮاز‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در دﺷﺖ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ‪ .‬ﺳﮑﻨﻪء آﻧﺠﺎ ‪250‬‬ ‫ﺗﻦ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣـﺬﻫﺐ و ﻋﺮﺑﯽ و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از رودﺧـﺎﻧﻪء ﮐﺮﺧﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و ﺑﺮﻧـﺞ و ﮐﻨﺠـﺪ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫زراﻋﺖ اﺳﺖ‪ .‬راه آن در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ اﯾﻦ ده ﻃﺎﯾﻔﻪ اي از ﻃﻮاﯾﻒ ﻋﺮﺑﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﺎن آﭘﺎن‪.‬‬



‫]ِن[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(ﮐـﺎن آﺑﻬﺎ)‪) .(1‬ازﻓﺮﻫﻨـﮓ اﯾﺮان ﺑﺎﺳـﺘﺎن ﺗﺄﻟﯿﻒ ﭘﻮرداود ص‪ .(69‬ﻣﻌـﺪن آﺑﻬﺎ‪ - (1) .‬آﺑـﺎن ﺑﻤﻌﻨﯽ »آﺑﻬﺎ«‬ ‫اﺳﺖ و در ﺑﻨـﺪﻫﺶ ﻧـﺎم ﻫﺸـﺘﻤﯿﻦ ﻣـﺎه از ﺳـﺎل و ﻧـﺎم دﻫﻤﯿﻦ روز از ﻣـﺎه آﺑﺎن اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ »آﺑﻬﺎ« »ﭼﺸـﻤﮏ آﭘﺎن‪ ،‬ﺧﺎن آﭘﺎن« در ﭘﻬﻠﻮي‬ ‫ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪء آﺑﻬﺎ و ﮐﺎن آﺑﻬﺎ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ص‪.(69‬‬ ‫ﺧﺎن آﺗﺶ‪.‬‬



‫]ِن َت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻟﻘﺐ اﺳﺖ ﻣﺮ رؤﺳﺎي ﻓﺮﻗﻪء ﻋﻠﯽ اﻟﻠﻬﯽ را‪) .‬از ﯾﺎدداﺷﺘﻬﺎي ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا(‪.‬‬ ‫ﺧﺎن آﺧﻪ‪.‬‬



‫][ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ‪ 19000‬ﮔﺰ در ﺷـﻤﺎل ﻗﻠﻌﻪء درزاب و ﮔﺮزﯾﻮان ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺤﮑﻮﻣﺖ اﻋﻠﯽ ﻣﯿﻤﻨﻪ و ﺑﯿﻦ ﺧـﻂ ‪ 65‬درﺟﻪ‬ ‫‪ 24‬دﻗﯿﻘﻪ ‪ 6‬ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻃﻮل اﻟﺒﻠﺪ ﺷـﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 36‬درﺟﻪ ‪ 7‬دﻗﯿﻘﻪ ‪ 24‬ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ ﺷـﻤﺎﻟﯽ واﻗﻊ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬ ‫ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎن آرزو‪.‬‬



‫]ِن ِر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺷﻌﺮاي ﻫﻨﺪ و در ﻓﺮﻫﻨﮓ آﻧﻨﺪراج ﺑﻪ اﺷﻌﺎرش در ﻣﻮارد ﻋﺪﯾﺪه اﺳﺘﺸﻬﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎن آزادﻣﺮد‪.‬‬



‫]ِن َم[ )ِاخ( ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﻔﺎرس ﮐﻪ ﻣﺮﻏﺰار ﻧﺮﮔﺲ در آن واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ آرد‪ :‬ﻣﺮﻏﺰار ﻧﺮﮔﺲ ﺑﺠﻮار ﮐﺎزرون و ﺟﺮه‬ ‫ﺑﺤـﺪود ﺧﺎن آزادﻣﺮد‪ ،‬و ﻃﻮﻟﺶ ﺳﻪ ﻓﺮﺳـﻨﮓ و ﻋﺮض دو ﻓﺮﺳـﻨﮓ و ﮔﯿﺎه اﯾﻦ ﻣﺮﻏﺰار ﻫﻤﻪ ﻧﺮﮔﺲ ﺧﻮدروﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺗﻤﺎﻣﺖ ﺻـﺤﺮا‬ ‫ﻓﺮوﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺷـﻬﺮﺗﯽ ﻋﻈﯿﻢ دارد از ﮐﺜﺮت ﺑﻮي ﻧﺮﮔﺲ در آن ﻣﺮﻏﺰار ﺳـﺮﺧﻮش ﺷﻮﻧﺪ و دل ﺗﻔﺮﯾﺢ ﯾﺎﺑﺪ‪) .‬از ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب ﺣﻤﺪاﷲ‬ ‫ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ ج‪ 3‬ص‪.(136‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺎت‪.‬‬



‫)ِا( ِج ﺧﺎن و ﺧﺎﻧﻪ و ﺑﻤﻌﻨﯽ ﮐﺎرواﻧﺴـﺮاﻫﺎ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ)‪ : (1‬ﺑﻌﻀـﯽ ﺻـﺤﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﯾﺎ رﺳﻮل اﷲ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﺎت و ﻣﺴﺎﮐﻦ ﮐﻪ در راه ﺷﺎم اﺳﺖ‪...‬‬ ‫)ﻓﺘﻮح ص‪ .(4‬ﺿـﺤﺎك ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺎﻧﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮان در او ﻓﺮودآﯾﻨـﺪ‪) .‬ﻓﺘﻮح ص‪ - (1) .(4‬ﻣﺆﻟﻒ ﮐﻠﻤﻪء »ﺧﻮاﻧـﺎت« را ﺿـﺒﻂ دﯾﮕﺮ اﯾﻦ‬ ‫ﮐﻠﻤﻪ داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺎت‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺟﻨﻮب ﻃﻬﺮان‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺎت ﺑﺨﺎرا‪.‬‬



‫]ِت ُب[ )ِاخ( ﺧﺎﻧﺎت ﺧﯿﻮه‪ .‬ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺧﻮارزم‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﻧﺎت ﺧﯿﻮه« و »ﺧﻮارزم« و »ﺧﺎﻧﺎن ﺷﯿﺒﺎن« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺎت ﺧﯿﻮه‪.‬‬



‫]ِت َو[ )ِاخ( ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺧﻮارزم اﺳﺖ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻃﺒﻖ ﻋﻬـﺪﻧﺎﻣﻪء ﮔﻠﺴـﺘﺎن در ﺳﺎل ‪ 1228‬ه ‪ .‬ق‪ .‬از اﯾﺮان ﺟـﺪا ﮔﺸﺖ و ﺑﻪ‬ ‫روﺳﯿﻪ ﻣﻨﻀﻢ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﻮارزم« و »ﺧﺎﻧﺎن ﺷﯿﺒﺎن« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺎت ﺷﮑﯽ‪.‬‬



‫]ِت َﺷْﮏ ﮐﯽ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻃﺎﯾﻔﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﮑﯽ )در ﻗﻔﻘﺎزﯾﻪ( ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺮده اﻧﺪ و اﺳﺎﻣﯽ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن اﯾﻦ ﻃﺎﯾﻔﻪ و ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻠﻮﺳﺸﺎن‬ ‫ﺑـﺪﯾﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪ :‬اﺳﺎﻣﯽ ﺳﺎل ﻫﺠﺮي ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ‪ 1212‬ﻣﺼﻄﻔﯽ ‪ 1219‬ﺟﻌﻔﺮ ﻗﻠﯽ ‪ 1221‬اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺧﺎن ‪ 1231‬در ﺳﺎل ‪ 1233‬ه ‪ .‬ق‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﺴﺨﺮ روﺳﻬﺎ ﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻻﻧﺴﺎب ﺗﺄﻟﯿﻒ زاﻣﺒﺎور چ ﻣﻄﺒﻌﻪء داﻧﺸﮑﺪهء ﻓﺆاد اول ص‪.(282‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺎت ﻏﺎزان‪.‬‬



‫]ِت[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﻧﺎن ﻗﺮم« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺎت ﻗﺮاﺑﺎغ‪.‬‬



‫]ِت َق[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻃـﺎﯾﻔﻪ اي اﺳـﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻗﺮاﺑـﺎغ ﺑﯿﻦ ﺳﺎﻟﻬـﺎي ‪ 1177‬ه ‪ .‬ق‪ .‬و ‪ 1235‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺮده اﻧـﺪ‪ .‬اﺳـﺎﻣﯽ آﻧﻬـﺎ و ﺗـﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺟﻠﻮﺳـﺸﺎن ﺑﺪﯾﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪ :‬اﺳﺎﻣﯽ ﺳﺎل ﻫﺠﺮي اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺧﻠﯿﻞ ‪ 1177‬ﻓﺘﺮة ‪ 1211‬اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺧﻠﯿﻞ )ﻣﺮﺗﺒﻪء ‪ 1211 (2‬ﻣﻬﺪي ﻗﻠﯽ ﺧﺎن ‪1221‬‬ ‫در ﺳﺎل ‪ 1235‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻗﺮاﺑﺎغ ﺑﺘﻮﺳﻂ روﺳـﻬﺎ ﺗﺴـﺨﯿﺮ ﺷـﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻻﻧﺴﺎب و اﻻﺳـﺮات اﻟﺤﺎﮐﻤﻪ ﺗﺄﻟﯿﻒ زاﻣﺒﺎور چ ﻣﻄﺒﻌﻪء داﻧﺸـﮑﺪهء‬ ‫ﻓﺆاد اول ص‪.(282‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺎت ﮔﻨﺠﻪ‪.‬‬



‫گ َج[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻃـﺎﯾﻔﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮔﻨﺠﻪ از ‪ 1160‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺗﺎ ‪ 1200‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺮده اﻧـﺪ و اﺳﺎﻣﯽ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن اﯾﻦ ﻃﺎﯾﻔﻪ و‬ ‫]ِت َ‬ ‫اﺑﺘﺪاي ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻫﺮ ﯾﮏ ﺑﺪﯾﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪ :‬اﺳﺎﻣﯽ ﺳﺎل ﻫﺠﺮي ﺷﺎه وردي ‪ 1160‬ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ‪ 1174‬از ‪ 1195‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺗﺎ ‪ 1197‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﮔﻨﺠﻪ‬ ‫ﺑـﺪﺳﺖ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺧﻠﯿـﻞ اﻣﯿﺮ ﻗﺮاﺑـﺎغ اﻓﺘـﺎد‪ .‬ﺣﺎﭼﯽ ﺑﮓ ‪ 1198‬اﻟﺠـﻮاد ‪ 1200‬در ﺳـﺎل ‪ 1220‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﮔﻨﺠـﻪ ﻣﺴـﺨﺮ روﺳـﻬﺎ ﺷـﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻻﻧﺴﺎب و اﻻﺳﺮات ﺗﺄﻟﯿﻒ زاﻣﺒﺎور چ ﻣﻄﺒﻌﻪء داﻧﺸﮑﺪهء ﻓﺆاد اول ص‪.(281‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺎت ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ‪.‬‬



‫]ِت َو َﺋـْﻦ ‪ /‬ﺋُـْﻦ َن[)ِاخ( اﺳﻢ ﺗﺎرﯾـﺦ ﺟﻠـﻮس ﺑﻪ ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي ‪ -1‬ﺟﻐﺘﺎي ‪ -2 624‬ﻗﺮاﻫﻮﻻﮔﻮ ‪ -3 639‬ﯾﺴﻮﻣﻨﮕﻮ ‪ 645‬ﻗﺮاﻫﻮﻻﮔﻮ)ﺑﺮاي‬ ‫دﻓﻌﻪء ﺛﺎﻧﯽ( ‪ -4 650‬ارﮔﻨﻪ ﺧﺎﺗﻮن ‪ -5 650‬اﻟﮕﻮ ‪) 659‬ﺑﺴﺎل ‪ 664‬درﮔﺬﺷﺖ( ‪ -6‬ﻣﺒﺎرك ﺷﺎه ‪ -7 664‬ﺑﺮاق ﺧﺎن ذواﻟﺤﺠﮥ ‪-8 664‬‬ ‫ﻧﯿﮑﭙﺎي ‪ -9 670‬ﺗﻮﻗﺎﺗﯿﻤﻮر ‪ -10 670‬دوواﺧﺎن ‪ -11 690‬ﻗﻮﻧﺠﻮق ﺧﺎن ‪ -12 706‬ﺗﺎﻟﯿﻘﻮ ‪ -13 708‬ﮐﺒﮏ ﺧﺎن ‪ -14 709‬اﺳﻦ ﺑﻐﺎ ‪709‬‬ ‫ﮐﺒـﮏ ﺧﺎن ﺑﺮاي دﻓﻌﻪء ﺛﺎﻧﯽ ‪ -15 718‬اﯾﻠﭽﯽ ﮐﺪاي ‪ -16 726‬دوواﺗﯿﻤﻮر ‪ -17 726‬ﺗﺮﻣﺎﺷﯿﺮﯾﻦ )اﺳﻼم آورد( ‪ 726‬ﺳﻨﺠﺮ ‪-18 730‬‬ ‫ﺟﻨﮕﺸﯽ )ﯾﺎ ﺟﻨﮕﺸﺎي( ‪ -19 734‬ﺑﻮزون ‪ -20 736‬اﺳﻦ ﺗﯿﻤﻮر ‪ -21 739‬ﻋﻠﯽ ﺧﻠﯿﻞ اﷲ ‪ -22 743‬ﻣﺤﻤﺪ ‪ -23 743‬ﻗﺎران ﺗﯿﻤﻮر ‪744‬‬ ‫‪ -24‬داﻧﺸﻤﻨﺪﭼﻪ ‪ -25 747‬ﺑﻮﯾـﺎن ﻗﻮﻟﯽ ‪ -26 749‬ﺷـﺎه ﺗﯿﻤﻮرﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻗﺮﻏﺎن ‪ -27 760‬ﺗﻮﻗﻠـﻖ ﺗﯿﻤﻮر ‪ -28 ...‬اﻟﯿـﺎس ﺧﻮاﺟﻪ اﺑﻦ‬ ‫ﺗﻮﻗﻠﻖ ﺗﯿﻤﻮر ‪ -29 764‬ﺧﻀﺮﺧﻮاﺟﻪ اﺑﻦ ﺗﻮﻗﻠﻖ ﺗﯿﻤﻮر ‪ -30 791‬ﺷﻤﻊ ﺟﻬﺎن ﺑﻦ ﺧﻀﺮﺧﻮاﺟﻪ ‪ -31 801‬ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﺑﻦ ﺧﻀﺮﺧﻮاﺟﻪ ‪810‬‬ ‫‪ -32‬ﻧﻘﺶ ﺟﻬـﺎن ﺑـﻦ ﺷـﻤﻊ ﺟﻬـﺎن ‪ -33 818‬اوﯾﺲ ﺧـﺎن ﺑـﻦ ﺷـﯿﺮﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺧﻀـﺮﺧﻮاﺟﻪ ‪ -34 821‬ﺷـﯿﺮﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﺷـﺎه ﺟﻬـﺎن ﺑﻦ ‪824‬‬ ‫ﺧﻀﺮﺧﻮاﺟﻪ اوﯾﺲ ﺑﺮاي دﻓﻌﻪء ﺛﺎﻧﯽ ‪ -35 828‬اﺳﻦ ﺑﻮﻏﺎﺑﻦ اوﯾﺲ ﺧﺎن ‪ -36 838‬ﯾﻮﻧﺲ ﺧﺎن ﺑﻦ اوﯾﺲ ﺧﺎن ‪ -37 866‬دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﺧـﺎن ﺑﻦ اﺳﻦ ﺑﻮﻏﺎ ‪-38 866‬ﮐﺒﮏ ﺳـﻠﻔﺎت ﺑﻦ دوس ﻣﺤﻤـﺪ ‪ 877-873‬اﺑﻦ ﯾـﻮﻧﺲ ‪ -39 892‬ﻣﺤﻤﻮدﺧﺎن ‪ -40‬اﺣﻤـﺪﺧﺎن ﺑﻦ ﯾﻮﻧﺲ‬ ‫‪ -41 908-890‬ﻣﻨﺼﻮرﺧﺎن ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ‪ -42 920-907‬ﺳﯿﺪﺧﺎن ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ‪ -43 939-920‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺷﯿﺪﺧﺎن ﺳﯿﺪ ‪ -44 950-939‬ﺷﺎه ﺧﺎن‬ ‫ﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮر ‪) 978-950‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻻﻧﺴﺎب واﻻﺳﺮات اﻟﺤﺎﮐﻤﻪ زاﻣﺒﺎور ج‪ 2‬ﺻﺺ‪.(371 - 370‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺎده‪.‬‬



‫]ِد[ )ِا( ﺑﺰﺑﺎن اﻫﻞ ﮔﯿﻼن ﺷﺨﺼـﯽ را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺳـﭙﻬﺴﺎﻻر ﺑﻪ ﻟﺸـﮑﺮ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ‬ ‫اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻣﺮادف ﮐﻠﻤﻪء ﺧﻨﺎده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺎرﻗﻠﻌﻪ‪.‬‬



‫]َق َع[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ‪ 6500‬ﮔﺰ در ﺟﻨﻮب ﻗﺮﯾﻪء ﺷـﯿﻮه ﻧﺰدﯾـﮏ درﯾـﺎي ﮐﻨﺮ‪ ،‬در ﻋﻼﻗﻪء ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻼن واﻗﻊ اﺳﺖ و‬ ‫ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 65‬درﺟﻪ ‪ 24‬دﻗﯿﻘﻪ ‪ 6‬ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻃﻮل اﻟﺒﻠـﺪ ﺷـﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 36‬درﺟﻪ ‪ 7‬دﻗﯿﻘﻪ ‪ 24‬ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻋﺮض اﻟﺒﻠـﺪ ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﻗﺮار دارد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ‪ 24500‬ﮔﺰ در ﺟﻨﻮب ﻏﺮب ﻗﺮﯾﻪ ﺗﻨﮕﯽ در ﻋﻼـﻗﻪء ﺣﮑﻮﻣﺖ درﺟﻪ اول ﺳﭙﯿﻦ ﺑﻮﻻـك ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻮﻻﯾﺖ‬ ‫ﻗﻨـﺪﻫﺎر واﻗﻊ اﺳﺖ و ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 65‬درﺟﻪ ‪ 47‬دﻗﯿﻘﻪ ‪ 4‬ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻃﻮل اﻟﺒﻠـﺪ ﺷـﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪30‬درﺟﻪ ‪ 40‬دﻗﯿﻘﻪ ‪42‬ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﻗﺮار‬ ‫دارد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺎن ﺑﺎﺗﻮ‪.‬‬



‫]ِن[ )ِاخ( ﻗﻠﻤﺮو اﯾﺸـﺎن‪ :‬دﺷﺖ ﻗﺒﭽﺎق ﻏﺮﺑﯽ)‪ (1‬و ﻣﺴـﮑﻦ ﻗﺒﺎﯾﻞ ﮔﻮگ اردو )‪ 1359 - 1224‬م‪ .(.‬ﺧﺎﻧﺪان ﺑﺎﺗﻮ ﺑﺮ ﻗﺴـﻤﺘﯽ ﺣﻖ ﺳـﻠﻄﻨﺖ‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐﻪ آن را ﺧﺎﻧﺎت ﮐﺒﯿﺮ ﻣﻐﺮب ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﻦ ﻗﺴـﻤﺖ ﺑﻤﻨﺎﺳـﺒﺖ دﺧﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ در ﺗﺮﻗﯽ روﺳـﯿﻪ داﺷـﺘﻪ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬در‬ ‫اﺑﺘﺪاء ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ از ﺧﺎﻧﺎن دﺷﺖ ﻗﺒﭽﺎق ﺑﺮ اﻣﺮاي روﺳﯿﻪ ﺗﺴﻠﻂ ﭘﯿﺪا ﻣﯿﮑﺮد اﻣﺮاي ﻣﺰﺑﻮر دﯾﮕﺮ از ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺖ ﺗﺎﺑﻊ او ﻣﯿﺸﺪﻧﺪ و ﺑﻪ‬ ‫او ﺧﺮاج ﻣﯿﺪادﻧـﺪ و ﻣﺎل و دﺧﺘﺮان اﯾﺸﺎن ﺗﺤﺖ اﺧﺘﯿﺎر ﺧﺎن ﻗﺮار ﻣﯿﮕﺮﻓﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﺎن ﺳـﯿﺮاردو ﺿـﻌﯿﻒ ﺷﺪﻧـﺪ ﺷـﻌﺒﻪء ﺧﺎﻧﺪان‬ ‫ﺑﺎﺗﻮ از ﻣﯿﺎن رﻓﺖ و از ﺧﺎﻧﺪان ﺑﺮادر او ﺷـﻌﺒﻪء دﯾﮕﺮي ﺟﺎي اﯾﺸﺎن را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻣﺪﺗﯽ ﮐﻪ زﻣﺎم ﺳﻠﻄﻨﺖ را اوﻻد ﺑﺎﺗﻮ در دﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ‬ ‫ﺗﻤـﺎم دﺷﺖ ﻗﺒﭽـﺎق ﺗﺤﺖ ﯾﮏ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻘﺘـﺪر واﺣـﺪ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻮد و ﺗﺎرﯾـﺦ آن اﯾﺎم ﺗﺎ ﻋﻬـﺪ ﺟﺎﻧﯽ ﺑﯿﮏ دﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎن اﯾﻦ ﺷـﻌﺒﻪ و آﺧﺮﯾﻦ‬ ‫ﭘﺎدﺷـﺎه ﺧﺎﻧـﺪان ﺟﻮﺟﯽ ﻧﺴـﺒًﮥ روﺷﻦ و ﮐﺎﻣﻞ اﺳﺖ وﻟﯽ ﭘﺲ از ﻣﺮگ او در ﺳﺎل ‪ 759‬ه ‪ .‬ق‪ 1357) .‬م‪ (.‬ﻫﺮج و ﻣﺮج در ﮐﺎرﻫـﺎ روي‬ ‫ﮐﺮد و ﭘﺴـﺮش ﺑﺮدي ﺑَﯿﮏ ﻓﻘﻂ دو ﺳﺎل ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬دوﺧﺎن ﻫﺮ دو ﺑﻌﻨﻮان ﭘﺴﺮ ﺟﺎﻧﯽ ﺑﯿﮏ در ﯾﮑﺴﺎل ﺑﺠﺎي او ﺑﻪ ادﻋﺎي اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻘﺎم ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻨﺪ و ﺗﺎ ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎل اﯾﻦ ﺣﺎل ﻫﺮج و ﻣﺮج و ﻧﺰاع ﻣﺪﻋﯿﺎن ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ دوام داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از زوال ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺧﺎﻧﺪان ﺑﺎﺗﻮ‬ ‫ﭘﻨـﺞ ﺷـﻌﺒﻪ از ﺧﺎﻧـﺪان ﺟﻮﺟﯽ ﺑﻪ ادﻋـﺎي ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﺧﺎﻧـﺎت ﺳـﯿﺮاردو ﻗﯿﺎم ﻧﻤﻮدﻧـﺪ‪ .‬در ﺷـﻤﺎل و ﺟﻨﻮب و ﺑﻼد ﺑﻠﻐﺎر و ﻗﺮم ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﻧﻔﺮ از‬ ‫ﻓﺮزﻧـﺪان ﻃﻐـﺎﺗﯿﻤﻮر ﺣﮑﻮﻣﺖ ﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ و در ﻗﺴـﻤﺖ ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺗﺮ ﯾﻌﻨﯽ اﻧﻬـﺎر »َﺗَﺮك« و »ﻗﻮﻣـﺎ« در ﻗﻔﻘﺎزﯾﻪ اوﻻد ﺑﺮﮐﻪ ﺧﺎن ﺑﺮادر ﺟﻮان ﺗﺮ و‬ ‫دوﻣﯿﻦ ﺟﺎﻧﺸـﯿﻦ ﺑﺎﺗﻮ اﻗﺘـﺪار ﺑﻬﻢ رﺳﺎﻧﺪﻧـﺪ و ﯾﮏ ﻣﻘﺪار از ﺷـﻬﺮت ﻗﺒﺎﯾﻞ ﺳـﯿﺮاردو در ﻗﺘﻞ و ﻏﺎرت ﺑﺮ اﺛﺮ ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﺑﺮﮐﻪ و اوﻻد اوﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻗﺴـﻤﺖ ﺷـﺮﻗﯽ ﺧﺎﻧﺎت ﺳـﯿﺮاردو ﻧﺼﯿﺐ آق اردو ﺷﺪ و ﻓﺮزﻧﺪان اردا اﯾﺸﺎن را ﺗﺤﺖ اﻣﺮ ﺧﻮد آوردﻧﺪ و از اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻧﺎﺣﯿﻪء ﺷﻤﺎل آن‬ ‫را ﻗﺒﺎﯾـﻞ ازﺑـﮏ ﺗﺤﺖ ﺳـﺮﮐﺮدﮔﯽ ﻓﺮزﻧـﺪان ﺷـﯿﺒﺎن ﻣﺘﺼـﺮف ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻗﺒﺎﯾـﻞ ﻧﻮﮔﺎي ﻧﯿﺰ در ﺳﻮاﺣﻞ ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﺑﺤﺮ ﺧﺰر ﯾﯿﻼق و ﻗﺸـﻼق‬ ‫ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ‪ .‬در ﺟـﺪوﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﯿﺎﯾﺪ اﺳﺎﻣﯽ و ﺣﻮزهء ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﺗﻌﺪادي از ﺧﺎﻧﺎن اﯾﻦ دوره ﮐﻪ ﺧﺎﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻮده اﻧﺪ ﺑﺪﺳﺖ داده‬ ‫ﺷﺪه‪ .‬ﯾﮏ ﻗﺴـﻤﺖ از اﯾﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﺗﺨﻤﯿﻨﯽ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺗﻮارﯾﺦ آﻧﻬﺎ از روي ﻣﺴـﮑﻮﮐﺎت ﻣﻌﯿﻦ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴﺎل ‪ 780‬ه ‪ .‬ق‪1378) .‬‬ ‫م‪ (.‬ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﺳـﯿﺮاردو ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﺧﺎﻧﺪان اردا ﯾﻌﻨﯽ ﺗُﻮﻗَﺘِﻤﺶ اﻧﺘﻘﺎل ﯾﺎﻓﺖ‪) .‬از ﻃﺒﻘﺎت ﺳـﻼﻃﯿﻦ در اﺳﻼم ﺗﺄﻟﯿﻒ ﻟﯿﻦ ﭘﻮل ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻋﺒﺎس‬ ‫اﻗﺒﺎل آﺷﺘﯿﺎﻧﯽ ﺻـﺺ ‪ .(201 - 198‬ﺧﺎﻧـﺎن ﺑـﺎﺗﻮ اﺳﺎﻣﯽ ﺳﺎل ﻫﺠﺮي ﺳﺎل ﻣﯿﻼدي ﺑﺎﺗﻮ ‪ 1224 621‬ﺳﺮﺗﺎق ‪ 1256 654‬ﺑﺮﮐﻪ ‪1256 654‬‬ ‫ﻣﻨﮕﻮ ﺗﯿﻤﻮر ‪ 1266 664‬ﺗﻮداﻣﻨﮕﻮ ‪ 1280 679‬ﺗﻮﻻﺑﻮﻓﺎ ‪ 1287 686‬ﺗﻮﻗﺘﻮ ‪ 1290 689‬اوزﺑﮏ ‪ 1312 712‬ﺗﯽ ﻧﯽ ﺑﯿﮏ ‪ 1340 741‬ﺟﺎﻧﯽ‬ ‫ﺑﯿـﮏ ﻣﺤﻤﻮد ‪ 1340 741‬ﺑﺮدي ﺑﯿـﮏ ﻣﺤﻤـﺪ ‪ 1357 758‬ﻗﻮﻟﻨـﺎ ‪ 1359 760‬ﻧﻮروز ﺑﯿـﮏ ‪) 1359 760‬از ﻃﺒﻘﺎت ﺳـﻼﻃﯿﻦ در اﺳـﻼم‬ ‫ﺻﺺ‪ - (1) .(205 - 204‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي ﮐﻪ ﺷـﻄﻮط دن و وﻟﮕﺎ آن را ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﮑﻨـﺪ و ﻣﺤـﺪود اﺳﺖ از ﻣﺸـﺮق ﺑﻪ اورال و ﻧﻬﺮﯾﯿﮏ و از‬ ‫ﻣﻐﺮب ﺑﺸﻂ دﻧﯽ ﭘﺮ و از ﺷﻤﺎل ﺑﺒﺤﺮ ﺧﺰر ﺗﺎ اوﮔﮏ و از ﺟﻨﻮب ﺑﺪرﯾﺎي ﺳﯿﺎه‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺎن ﺧﻮﻗﻨﺪ‪.‬‬



‫]ِن َق[ )ِاخ( ﺧﺎﻧﺎن ﺧﻮﻗﻨـﺪ ﻃﺎﯾﻔﻪ اي ﺑﻮده اﻧـﺪ ﮐﻪ در ﻓﺮﻏﺎﻧﻪ از ﺣـﺪود ‪ 1112‬ﺗﺎ ‪ 1293‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ ﮐﺮده اﻧـﺪ‪ .‬ﻟﯿﻦ ﭘﻮل در ﻃﺒﻘـﺎت‬ ‫ﺳﻼﻃﯿﻦ ﭼﻨﯿﻦ آرد‪ :‬ﺷﺎﻫﺮخ ﮐﻪ ﻣـﺪﻋﯽ رﺳﺎﻧﺪن ﻧﺴﺐ ﺧﻮد ﺑﻪ ﭼﻨﮕﯿﺰﺧﺎن ﺑﻮد در ﺣﺪود ‪ 1112‬ه ‪ .‬ق‪ 1700) .‬م‪ (.‬ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را در ﻓﺮﻏﺎﻧﻪ‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺳﻠﺴﻠﻪء ﺧﺎﻧﺎن ﺧﻮﻗﻨﺪ را ﺗﺄﺳﯿﺲ ﮐﺮد‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1215‬ه ‪ .‬ق‪ 1800) .‬م‪ (.‬ﺗﺎﺷﮑﻨﺪ ﺿﻤﯿﻤﻪء ﺧﻮﻗﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎن ﺧﻮﻗﻨﺪ در‬ ‫‪ 1293‬ه ‪ .‬ق‪ 1876) .‬م‪ (.‬ﺑﺘﺼـﺮف روﺳـﯿﻪ درآﻣﺪ‪ .‬اﺳﺎﻣﯽ ﺳـﻼﻃﯿﻦ آن ﻃﺎﯾﻔﻪ ﺑﺪﯾﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪ :‬اﺳﺎﻣﯽ ﺳﺎل ﻫﺠﺮي ﺳﺎل ﻣﯿﻼدي ﺷﺎﻫﺮخ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 646‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫‪ 1700 1112‬رﺣﯿـﻢ ‪ - -‬ﻋﺒـﺪاﻟﮑﺮﯾﻢ ‪ - -‬اردﻧﯽ ‪ - -‬ﺳــﻠﯿﻤﺎن ‪ 1770 1184‬ﺷـﺎﻫﺮخ ﺛﺎﻧﯽ ‪ 1770 1184‬ﻧﺮﺑﻮﺗﻪ ‪ 1770 1184‬ﻋﻠﯿﻢ ‪1215‬‬ ‫‪ 1800‬ﻣﺤﻤﺪﻋﻤﺮ ‪ 1809 1224‬ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ‪ 1822 1237‬ﺷﯿﺮﻋﻠﯽ ‪ 1840 1256‬ﻣﺮاد ‪ 1845 1261‬ﺧﺪاﯾﺎر ‪ 1845 1261‬ﻣﻼ ‪1858 1273‬‬ ‫ﺷـﺎه ﻣﺮاد ‪ 1859 1275‬ﺧـﺪاﯾﺎر)ﻣﺠﺪدًا( ‪ 1861 1277‬ﺳﯿﺪﺳـﻠﻄﺎن ‪ 1864 1280‬ﺧـﺪاﯾﺎر)دﻓﻌﻪء ﺳﻮم( ‪ 1871 1288‬ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﯾﻦ ‪-1292‬‬ ‫‪ .1876-1875 1293‬ﻣﺘﺼـﺮﻓﺎت اﯾﻦ ﺳﻠﺴـﻠﻪ ﻫﻢ ﺿـﻤﯿﻤﻪء روﺳـﯿﻪ ﺷﺪ‪) .‬از ﻃﺒﻘﺎت ﺳـﻼﻃﯿﻦ ﻟﯿﻦ ﭘﻮل ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻋﺒﺎس اﻗﺒﺎل ﺻـﺺ‪- 251‬‬ ‫‪.(252‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺎن ﺧﯿﻮه‪.‬‬



‫]ِن َو ‪ِ /‬و[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﺳﻠﺴـﻠﻪ اي اﺳـﺖ ﮐﻪ از ﺣـﺪود ‪ 921‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺗـﺎ ‪ 1289‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ﺧـﻮارزم ﺣﮑـﻮﻣﺖ ﮐﺮدﻧـﺪ‪» .‬ﻟﯿﻦ ﭘﻮل« »در ﻃﺒﻘـﺎت‬ ‫ﺳﻼـﻃﯿﻦ اﺳـﻼم« آرد‪ :‬ﺧﻮارزم ﯾـﺎ ﺧﯿﻮه ﮐﻪ ﻣـﺪﺗﯽ ﻣﺮﮐﺰ ﯾـﮏ ﻃﺒﻘﻪ از ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن اﯾﺮان ﺑﻮد ﭘﺲ از اﺳﺘﯿﻼي ﻣﻐﻮل ﺳـﻬﻢ اوﻟﻮس ﺟﻮﺟﯽ‬ ‫ﮔﺮدﯾﺪ و ﻫﯿﭽﻮﻗﺖ ﺑﺨﺎﻧﺎت ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ ﺗﻌﻠﻖ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در ﻋﻬﺪ اﻣﯿﺮﺗﯿﻤﻮر اﻣﺮاي دﺷﺖ ﻗﺒﭽﺎن آﻧﺠﺎ را ﺑﺘﺼـﺮف ﺧﻮد آورده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از‬ ‫ﻫﺮج و ﻣﺮﺟﯽ ﮐﻪ در اواﺧﺮ اﯾـﺎم ﺗﯿﻤﻮرﯾﺎن ﭘﯿﺶ آﻣـﺪه اوزﺑﮑﺎن ﺗﺤﺖ اﻣﺮ ﻣﺤﻤـﺪ ﺷـﯿﺒﺎﻧﯽ ﺧﯿﻮه را ﻣﺜﻞ ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ ﻣﺴـﺨﺮ ﺳﺎﺧﺘﻨـﺪ و از‬ ‫ﺣﺪود ‪ 921‬ه ‪ .‬ق‪ 1515) .‬م‪ (.‬ﺳـﻠﺴﻪ اي از اوزﺑﮑـﺎن ﺑﺮ ﺧﯿﻮه ﺣﮑﻮﻣﺖ ﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ ﮐﻪ ﺗﺎرﯾـﺦ اول روزﮔﺎر اﯾﺸﺎن درﺳﺖ ﻣﺸـﺨﺺ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺎن ﺧﯿﻮه ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﺑﺎ اﻣﺮاي ﺑﺨﺎرا در ﺟﻨﮓ ﺑﻮدﻧﺪ و در اﯾﻦ ﻣﺤﺎرﺑﺎت ﮔﺎﻫﯽ ﻇﻔﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮف ﺑﻮد و ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎ آن ﻃﺮف ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﻧﺎدرﺷﺎه‬ ‫اﻓﺸﺎر در ﺳﺎل ‪ 1153‬ه ‪ .‬ق‪ 1740 .‬م‪ .‬ﺧﯿﻮه را ﮔﺮﻓﺖ و ﻣـﺪت ﯾﮑﺴﺎل ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﺣﮑﻤﺮان اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺮ آﻧﺠﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﺧﯿﻮه را در ﺳﺎل‬ ‫‪ 1289‬ه ‪ .‬ق‪ 1872) .‬م‪ (.‬ﮐﺎﺋﻮﻓﻤـﺎن )‪(Kaufmann‬ﺳـﺮدار روﺳـﯽ ﺿـﻤﯿﻤﻪء آﺳـﯿﺎي روس ﻧﻤﻮد‪ :‬اﺳـﺎﻣﯽ ﺳﺎل ﻫﺠﺮي ﺳﺎل ﻣﯿﻼدي‬ ‫اﯾﻠﺒﺮس اول )ﺣﺪود( ‪ 1515 921‬ﺳﻠﻄﺎن ﺣﺎﺟﯽ ‪ 1525 931‬ﺣﺴﻦ ﻗﻠﯽ ‪ - -‬ﺻﻮﻓﯿـﺎن ‪ - -‬ﺑﻮﺟﻮﻏﻪ ‪ - -‬اوﻧـﮏ ‪ - -‬ﮐﻞ ‪ - -‬اﮔﺘﺎي ‪946‬‬ ‫‪ 1540‬دوﺳﺖ ‪ 1546 953‬ﺣﺎﺟﯽ ﻣﺤﻤـﺪ اول ‪ 1558 965‬ﻋﺮب ﻣﺤﻤـﺪ اول ‪ 1602 1011‬اﺳﻔﻨﺪﯾﺎر ‪ 1623 1032‬اﺑﻮاﻟﻐﺎزي اول ‪1053‬‬ ‫‪ 1643‬اﻧﻮﺷﻪ ‪ 1663 1074‬ﻣﺤﻤـﺪ ارﻧﮓ ‪ 1674 1085‬اﺳـﻤﺎق آﻗﺎﺷﺎه ﻧﯿﺎز ‪ 1687 1099‬ﻋﺮب ﻣﺤﻤـﺪ ﺛﺎﻧﯽ ‪ 1702 1114‬ﺣﺎﺟﯽ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﺛﺎﻧﯽ ‪ - -‬ﯾﺎدﮔﺎر ‪ 1714 1126‬ارﻧﮏ ‪ 1714 1126‬ﺷﯿﺮ ﻏﺎزي ‪ 1715 1127‬اﯾﻠﺒﺮس ﺛﺎﻧﯽ? ‪ 173 ?114‬دورهء اﺳﺘﯿﻼي ﻧﺎدر ‪1740 1154‬‬ ‫ﺗﺠﺮ )از ﺟﺎﻧﺐ ﻧﺎدرﺷﺎه( ‪ 1741 1154‬اﺑﻮﻣﺤﻤﺪ ‪ 1741 1154‬اﺑﻮاﻟﻐﺎزي ﺛﺎﻧﯽ? ‪ 174 ?115‬ﮐﯿﭗ ‪ 1745 1158‬اﺑﻮاﻟﻐﺎزي ﺛﺎﻟﺚ )ﺣﺪود(‬ ‫‪ 1770 1184‬اﯾﻠـﺘﺰر ‪ 1804 1219‬ﻣﺤﻤـﺪ رﺣﯿﻢ ‪ 1806 1221‬اﻟﻬﻘﻠﯽ ‪ 1825 1241‬رﺣﯿـﻢ ﻗﻠﯽ ‪ 1842 1258‬ﻣﺤﻤـﺪ اﻣﯿﻦ ‪1845 1261‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﷲ ‪ 1855 1271‬ﻗﺘﻠﻎ ﻣﺤﻤﺪ ‪ 1855 1272‬ﺳﯿﺪﻣﺤﻤﺪ? ‪ 1856 ?1272‬ﺳﯿﺪﻣﺤﻤﺪرﺣﯿﻢ ‪) 1872-1865 1289-1282‬ﻗﻠﻤﺮو اﯾﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ‬ ‫ﺑﻌﺪًا ﺟﺰء روﺳﯿﻪ ﺷﺪ(‪) .‬از ﻃﺒﻘﺎت ﺳﻼﻃﯿﻦ ﻟﯿﻦ ﭘﻮل ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻋﺒﺎس اﻗﺒﺎل ﺻﺺ ‪.(249 - 252‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺎن ﺳﯿﺮ اردو‪.‬‬



‫]ِن[ )ِاخ( ﻟﯿﻦ ﭘﻮل در ﻃﺒﻘـﺎت ﺳـﻼﻃﯿﻦ اﺳـﻼم اﯾﻦ ﺧﺎﻧـﺎن را ﮐﻪ از ﺳﺎل ‪ 621‬ﺗﺎ ‪ 907‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺮده اﻧـﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯿﮑﻨـﺪ‪:‬‬ ‫ﭼﻨﮕﯿﺰ در زﻣﺎن ﺣﯿﺎت ﺧﻮد ﻣﻤﺎﻟﮏ ﻗﺪﯾﻢ ﻗﺮاﺧﺘﺎﺋﯿﺎن ﯾﻌﻨﯽ اراﺿـﯽ واﻗﻊ در ﺷـﻤﺎل ﺳﯿﺤﻮن را ﺑﻪ ﭘﺴﺮ ارﺷﺪ ﺧﻮد »ﺟﻮﺟﯽ« واﮔﺬاﺷﺖ و‬ ‫ﭼﻮن ﺟﻮﺟﯽ ﻣﺮد‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺑﻪ ﭘﺴـﺮ ارﺷﺪ او »اردوا« رﺳﯿﺪ‪ .‬ﭘﺴﺮ ﺟﻮان ﺗﺮ ﺟﻮﺟﯽ ﯾﻌﻨﯽ »ﺑﺎﺗﻮ« ﮐﻪ در دو ﻫﺠﻮم ﺑﻪ اروﭘﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮده‬ ‫ﺑﻮد از ﻃﺮف ﻣﻐﺮب ﺑﺮ وﺳﻌﺖ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﭘﺪري اﻓﺰود و ﺧﺎﻧﺎت ﺗﺮك ﻧﺸﯿﻦ ﻗﺒﭽﺎق را ﺧﻮد ﺗﺤﺖ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در ﺷﻤﺎل ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺑﺎﺗﻮ‪،‬‬ ‫ﺑﺮادر دﯾﮕﺮ او ﻃﻐـﺎﺗﯿﻤﻮر ﻇـﺎﻫﺮًا ﺑﻼـدي را ﮐﻪ در درهء ﻋﻠﯿـﺎي ﺷـﻂ وﻟﮕـﺎ واﻗﻊ و ﺑﺒﻼـد ﺑﻠﻐـﺎر ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد ﺑﺨﻮد اﺧﺘﺼﺎص داده و ﭘﺴـﺮ‬ ‫ﭼﻬـﺎرم ﺟـﻮﺟﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﺷـﯿﺒﺎن در ﻣﻤﺎﻟـﮏ »اردا« دﺷﺖ ﻗﺮﻗﯿﺰ را ﻗﻠﻤﺮو ﺧﻮﯾﺶ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﻨﺠﻤﯿﻦ ﭘﺴـﺮ ﺟﻮﺟﯽ َﺗﻮال ﻫﻢ ﻗﺒﺎﯾـﻞ ﭘِِﭽَﻨـﮏ را ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻌـﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﻮﮔﺎي ﻣﻮﺳﻮم ﺷﺪﻧـﺪ و در ﻣﯿﺎن دره ﻫﺎي اﻧﻬﺎر »آرال« و »ﯾِﻤﺒﺎ« ﺳﺎﮐﻦ ﺑﻮدﻧـﺪ ﻣﺘﺼـﺮف ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﻗﺒﺎﯾﻞ ﮐﻢ و ﺑﯿﺶ از‬ ‫»ﺑـﺎﺗﻮ« اﻃـﺎﻋﺖ ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ و ﺑﺎﺗﻮ ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺟﻮاﻧﺘﺮ ﺑﻮد ﺑﻌﻠﺖ ﻗـﺪرت و ﺷـﻬﺮت ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﺧﻮد ﺷـﻬﺮ َﺳـ ﺮاي را ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر وﻟﮕﺎ ﻗﺮار داﺷـﺖ‬ ‫ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ُﮐﻞ ﻣﻤﺎﻟﮏ اوﻻد ﺟﻮﺟﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺒﺎﯾﻞ را ﺑﻌﻠﺖ ﭼﺎدر ﺧﺎن اﯾﺸﺎن »ﺳـﯿﺮاردو« ﯾﻌﻨﯽ اردو زرﯾﻦ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ‬ ‫در اﯾﻦ ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻓﻘﻂ ﺳـﻠﻄﻨﺖ و ﻣﻘﺎم ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﯽ را ﻣﻐﻮﻻن اﺻﻠﯽ در دﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ و اﻻ رﻋﺎﯾﺎي ﻣﻄﯿﻊ اوﻻد ﺟﻮﺟﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻧﮋاد ﺗﺮﮐﺎن و‬ ‫ﺗﺮﮐﻤﺎن ﻣﻘﻬﻮر ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﺎن ﺟﻮﺟﯽ را ﺑﺸـﺮح ذﯾﻞ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﮐﺮد‪ :‬اﻟﻒ ‪ -‬ﺧﺎﻧﺎن ﺑﺎﺗﻮ‪ :‬ﺧﺎﻧﺎن ﮔﻮگ اردو )اردوي آﺑﯽ(‪ .‬اﯾﺸﺎن‬ ‫از ‪ 621‬ﺗﺎ ‪ 761‬ه ‪ .‬ق‪ 1224) .‬ﺗﺎ ‪ 1359‬م‪ (.‬ﺑﺮ دﺷﺖ ﻗﺒﭽﺎق ﻏﺮﺑﯽ ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﺧﺎﻧﺎن ﺑﺎﺗﻮ آﻣﺪ‪ .‬ب ‪ -‬ﺧﺎﻧﺪان اردوا‪ :‬روﺳﺎي‬ ‫ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ آق اردو )اردوي ﺳـﻔﯿﺪ( در دﺷﺖ ﻗﺒﭽﺎق ﺷﺮﻗﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪) .‬از ‪ 1226‬ﺗﺎ ‪ 1427‬م‪ (.‬و ﺑﻌﺪ از اوﻟﻮس ﺑﺎﺗﻮ )از‬ ‫‪ 1378‬ﺗﺎ ‪ 1502‬م‪ (.‬ﺑﺮ ﺳﯿﺮاردو ﻧﯿﺰ رﯾﺎﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ و در آﺧﺮ ﮐﺎر ﻋﻨﻮان ﺧﺎﻧﺎن ﻫﺸﺘﺮﺧﺎن را ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﻧﺪ )از ‪ 1466‬ﺗﺎ ‪ 1554‬م‪ .(.‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﮐﻠﻤﻪء »اردا« ﺷـﻮد‪ .‬ج ‪ -‬ﺧﺎﻧـﺪان ﻃﻐـﺎﺗﯿﻤﻮر‪ :‬ﺧﺎﻧـﺎن ﺑﻼـد واﻗـﻊ در ﺷـﻤﺎل دﺷﺖ ﻗﺒﭽـﺎق و اﯾﺸـﺎن ﮔـﺎﻫﯽ ﻧﯿﺰ در دﺷﺖ ﻗﺒﭽـﺎق ﻏﺮﺑﯽ ﺑﺮ‬ ‫ﺳﯿﺮاردو رﯾﺎﺳﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﺮده اﻧﺪ و در آﺧﺮ ﮐﺎر ﺳﻠﺴﻠﻪء ﺧﺎﻧﺎن ﻏﺎزان )‪ 1552 -1488‬م‪ (.‬و ﻗﺎﺳﻤﻮف )‪ 1478 - 1450‬م‪ (.‬و ﻗِِﺮم )‪- 1420‬‬ ‫‪ 1783‬م‪ (.‬را ﺗﺸـﮑﯿﻞ داده اﻧﺪ‪ .‬د ‪ -‬ﺧﺎﻧﺎن ﺷﯿﺒﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺮ دﺷﺖ ﻫﺎي ﻣﺴﮑﻦ ازﺑﮑﺎن و ﻗﺰاﻗﺎن ﻗﺮﻗﯿﺰ ﺳﻠﻄﻨﺖ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ )‪ 1656 - 1224‬م‪(.‬‬ ‫و ﺑﻌﺪ از ﻣﻬﺎﺟﺮت از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﯽ و اﻣﺎرت ﺧﯿﻮه و ﺑﺨﺎرا رﺳﯿﺪه اﻧﺪ‪ .‬از ‪ 1500‬م‪ .‬ﺗﺎ ‪ 1872‬م‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺎن ﺷﯿﺒﺎن‪.‬‬



‫]ِن[ )ِاخ( ﻗﻠﻤﺮوﺷﺎن ﻧﺎﺣﯿﻪء ازﺑﮏ ﻧﺸـﯿﻦ )ﺑﯿﻦ اﻧﻬﺎر اورال و ﭼﻮ(‪ ،‬اﯾﺸﺎن ﮔﺎﻫﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻤﻘﺎم ﺧﺎﻧﯽ ﻗﺒﺎﯾﻞ ﺳـﯿﺮاردو رﺳـﯿﺪه اﻧـﺪ و از ﺣـﺪود‬ ‫‪ 1226‬ﺗﺎ ‪ 1656‬م‪ .‬ﺧـﺎن ﯾﺎ ﺗﺰار ﺗﯿﻮﻣﻦ و از ‪ 1500‬ﺗﺎ ‪ 1868‬م‪ .‬اﻣﯿﺮ ﺑﺨـﺎرا و از ‪ 1515‬ﺗﺎ ‪ 1872‬ﺧﺎن ﺧﯿﻮه ﺑﻮده اﻧـﺪ‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎل‬ ‫‪ 1140‬م‪ .‬ﺑﺎﺗﻮ ﺑﻤﺠﺎرﺳﺘﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد ﺑﺮادرش ﺷﯿﺒﺎن ﺑﺎ او ﺑﻮد و ﭼﻮن از ﺧﻮد ﮐﻔﺎﯾﺖ و ﻟﯿﺎﻗﺖ ﺑﺮوز داد‪ ،‬ﺑﺎﺗﻮ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ او را ﻋﻨﻮان ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ‬ ‫ﻣﺠﺎرﺳـﺘﺎن ﮐﻪ ﻣﻘﺎﻣﯽ اﺳـﻤﯽ ﺑﻮد داد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺴﺎﮐﻦ ﯾﮏ ﻋـﺪه از ﻗﺒﺎﯾﻞ ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﺧﺎﻧﺎت اردا را ﻫﻢ ﺑﻪ او واﮔـﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺷـﯿﺒﺎن ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎﻧﻬﺎ از‬ ‫ﺣﺪود ﮐﻮﻫﻬﺎي اورال ﺑﻪ اﻃﺮاف اﻧﻬﺎر »اﯾﻠﮏ« و »ارﻗﯿﺰ« و زﻣﺴـﺘﺎﻧﻬﺎ ﺑﺤﺪود ﻣﺠﺎري »ﺳـﯿﺮ« و »ﭼﻮ« و »ﺳﺎري ﺳﻮ« ﻣﯿﺮﻓﺖ‪ .‬ﭘﺸﺖ ﺷﺸﻢ او‬ ‫ﻣﻨﮕﻮﺗﯿﻤﻮر ﺑﺎ ازﺑﮏ ﺧﺎن ﮐﻞ ﺳـﯿﺮاردو ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺑﻮد و ﻗﺒﺎﯾﻞ ﺧﺎﻧﺪان ﺷﯿﺒﺎن از آن ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ازﺑﮑﺎن ﻣﺸﻬﻮر ﺷﺪ و اﯾﻦ اﺳﻢ ﺑﺮ روي‬ ‫اﯾﺸﺎن ﻣﺎﻧـﺪ و ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﻢ ﺷـﻬﺮت ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﺮاض ﺧﺎﻧﺪان ﺑﺎﺗﻮ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از ﺧﺎﻧﺎن ﺷـﯿﺒﺎن ﺑﻤﻘﺎم ﺧﺎﻧﯽ ﮐﻞ رﺳـﯿﺪﻧﺪ و در‬ ‫دورهء دوم اﯾـﺎم ﻣﻨﺎزﻋـﺎت ﺧﺎﻧـﺪاﻧﻬﺎي ﻣﺘﺨـﺎﺻﻢ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻌـﺪ از ﻃﺮد ﺗﻮﻗﺘﻤﺶ دروﯾﺶ ﺧﺎن و ﺳـﯿﺪاﺣﻤﺪ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﻗﻮي ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪهء ﺧﺎﻧﺎن‬ ‫ﺷﯿﺒﺎﻧﯽ ﺑﻮده اﻧﺪ‪ .‬ﺷـﻌﺒﻪء اﺻﻠﯽ ﺧﺎﻧﺪان ﺷﯿﺒﺎﻧﯽ در اردوﮔﺎه اوﻟﯽ ﺧﻮد ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و ﻋﻨﻮان ﺗﺰازﻫﺎي ﺗﯿﻮﻣﻦ)‪ (1‬را ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﻧﺪ و اﯾﺸﺎن ﮔﺎﻫﯽ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﺑﺮﻗﺴـﻤﺖ ﻋﻈﯿﻤﯽ از ﺳـﯿﺒﺮﯾﺎ ﻣﺴﻠﻂ ﺑﻮدﻧﺪ و اﮔﺮﭼﻪ ﺗﺎ ‪ 1659‬م‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺎ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻗﻠﻤﻮق ﻣﺴﺎﮐﻨﺸﺎن را ﻣﺘﺼـﺮف ﺷﺪﻧـﺪ وﺟﻮد‬ ‫داﺷـﺘﻨﺪ وﻟﯽ ﻣﺪﺗﻬﺎ ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ اﻋﺘﺒﺎرﺷﺎن از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ و ﻓﻘﻂ اﺳـﻤﯽ از اﯾﺸﺎن ﺑﺮﺟﺎ ﺑﻮد‪ .‬از اﯾﻦ ﺷـﻌﺒﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮ ﻓﺮزﻧﺪان ﭘﻮﻻد ﭘﺴـﺮ‬ ‫ﻣﻨﮕﻮﺗﯿﻤﻮرﻧﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺑﺎر ﻫﻢ ﺑﻤﻘﺎم ﺧﺎﻧﯽ ﮐﻞ ﺳـﯿﺮاردو رﺳـﯿﺪه اﻧﺪ‪ .‬دو ﭘﺴﺮ ﭘﻮﻻد اﺑﺮاﻫﯿﻢ و ﻋﺮﺑﺸﺎه ﺑﺘﺮﺗﯿﺐ ﺟﺪ ﺧﺎﻧﺎت ﺑﺨﺎرا و ﺧﺎﻧﺎت‬ ‫ﺧﻮارزم و ﺧﯿﻮه اﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧـﺎت اول را ﻣﺤﻤـﺪ ﺷـﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﻮادهء اﺑﻮاﻟﺨﯿﺮﺧـﺎن ﺗﺄﺳـﯿﺲ ﮐﺮد و اﺑﻮاﻟﺨﯿﺮﺧـﺎن ﺧﻮد ﻧﻮادهء اﺑﺮاﻫﯿﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬ ‫‪ 1500‬م‪ .‬ﻣﯿﺰﯾﺴـﺘﻪ‪ .‬ﺧﺎﻧـﺎت ﺑﺨـﺎرا ﺗـﺎ اﯾـﺎم اﺧﯿﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻮد و ﮐﺎﺋﻮﻓﻤﺎن ﺳـﺮدار روس آن را در ﺳﺎل ‪ 1285‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻣﻄـﺎﺑﻖ ‪ 1868‬م‪ .‬ﺗﺤﺖ‬ ‫ﺗﺒﻌﯿﺖ روﺳـﯿﻪ درآورد‪ .‬ﻋﺮﺑﺸﺎه ﻣﺆﺳـﺲ ﺧﺎﻧﺎت ﺧﯿﻮه اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﻤﻘﺎم ﺧﺎﻧﯽ ﮐﻞ ﺳـﯿﺮاردو ﻧﺮﺳـﯿﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺳﮑﻪ اي از او در دﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻗﺒﻞ از ﻫﺠﻮم ﺗﻮﻗﺘﻤﺶ در دﺷﺖ ﻗﺒﭽﺎق ﺿـﺮب ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻨﺠﻤﯿﻦ ﭘﺸﺖ او اﯾﻠﺒﺮس ﺧﺎن ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪ ﺷـﯿﺒﺎﻧﯽ ﻇﺎﻫﺮًا در ﺣﺪود‬ ‫‪ 921‬ه ‪ .‬ق‪ 1515) .‬م‪ (.‬ﺗﻤﺎم ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ را ﺑﻘﻮهء ﻗﻬﺮﯾﻪ ﺑﺘﺼﺮف ﺧﻮد آورد و ﻓﺮزﻧﺪان او ﺗﺎ اﯾﻦ اواﺧﺮ ﺑﺨﺎﻧﺎت ﺧﯿﻮه ﻣﻌﺮوف ﺑﻮدﻧﺪ وﻟﯽ‬ ‫از ﺗﺎرﯾﺦ ‪ 1289‬ه ‪ .‬ق‪ 1872) .‬م‪ (.‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ روﺳﯿﻪ اﯾﺸﺎن را ﺗﺤﺖ ﺗﺒﻌﯿﺖ ﺧﻮد آورده ﺑﻮد‪ .‬در ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﭘﺴﺮ دﯾﮕﺮ ﺟﻮﺟﯽ ﺑﻨﺎم‬ ‫ﺗِﻮال ﮐﻪ ﺑﺮ ﻗﺒﺎﯾﻞ ﭘِِﭽﻨﮓ رﯾﺎﺳﺖ داﺷﺖ در ﺟﻨﻮب روﺳﯿﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﺣﻮاﻟﯽ ﺷﻂ ﺑﻮگ ﻣﺘﻮﻟﯽ ﺑﻮد و او ﺟﺪ »ﻧﻮﮔﺎي« اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻣﻮر ﻗﺒﺎﯾﻞ‬ ‫ﺳﯿﺮاردو دﺧـﺎﻟﺖ ﻋﻈﯿﻢ داﺷﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﻣﻨـﺎﻗﺸﻪ ﺑـﺎ »ﺗﻮﻗﺘﻮ« و ﻣﻨﻬﺰم ﺷـﺪن ﻃﻮاﯾﻒ ﺧﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺒﺎﯾـﻞ »ﻧﻮﮔﺎي« ﻣﻌﺮوف ﺷـﺪه اﻧـﺪ ﺑﺤﻮاﻟﯽ‬ ‫وﻟﮕﺎ آﻣـﺪ و اراﺿـﯽ ﺑﯿﻦ ﺷـﻄﻮط وﻟﮕﺎ و ﯾﻤﺒﺎ را اردوﮔﺎه ﺧﻮﯾﺶ ﻗﺮارداد‪ .‬ﺗﺎرﯾـﺦ اﯾﻦ اردوﮔﺎه ﮐﺎم ﺑـﺪﺳﺖ ﻧﯿﺎﻣـﺪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ آن در ﮐﻮچ‬ ‫ﮐﺮدن از ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻤﺤﻞ دﯾﮕﺮ ﮔﺬﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻃﺒﻘﺎت ﺳـﻼﻃﯿﻦ اﺳـﻼم ﺗﺄﻟﯿﻒ ﻟﯿﻦ ﭘﻮل ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻋﺒﺎس اﻗﺒﺎل ﺻﺺ‪- (1) .(214 - 198‬‬ ‫‪.Czar of Tiumen‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺎن ﻏﺎزان‪.‬‬



‫]ِن[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﻧﺪان ﻃﻐﺎﺗﯿﻤﻮر« و »ﺧﺎﻧﺎن ﺳﯿﺮاردو« و »ﺧﺎﻧﺎن ﻗﺮم« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺎن ﻗﺎﺳﻤﻮف‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﻧﺪان ﻃﻐﺎﺗﯿﻤﻮر« و »ﺧﺎﻧﺎن ﺳﯿﺮاردو« »ﺧﺎﻧﺎن ﻗﺮم« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ِن ِ‬ ‫ﺧﺎﻧﺎن ﻗﺮم‪.‬‬



‫]ِن ِق ِر[ )ِاخ( اﯾﻦ ﻃـﺎﯾﻔﻪ ﺑﻨـﺎم ﺧﺎﻧـﺎن ﮐﺮﯾﻤﻪ و ﺧﺎﻧﺎت ﻏﺎزان ﻧﯿﺰ ﻣﺸـﻬﻮرﻧﺪ‪ .‬و از ﺣـﺪود ‪ 823‬ﺗﺎ ‪ 1197‬ه ‪ .‬ق‪) .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺣـﺪود ‪ 1420‬ﺗﺎ‬ ‫‪ 1783‬م‪ (.‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯿﮑﺮده اﻧـﺪ‪ .‬ﻟﯿﻦ ﭘﻮل در ﻃﺒﻘﺎت ﺳـﻼﻃﯿﻦ اﺳـﻼم اﯾﻦ ﺧﺎﻧﺎن را ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯿﮑﻨـﺪ‪ :‬ﺧﺎﻧـﺪان ﻃﻐﺎﺗﯿﻤﻮر‪ :‬ﻗﻠﻤﺮوﺷﺎن‬ ‫ﺑﻼد ﺑﻠﻐﺎر و در آﺧﺮ ﮐﺎر ﻗﺮم و ﮐﺎﻓﺎ ﺑﻮده و ﮔﺎﻫﯽ ﻫﻢ ﺑﺴـﻠﻄﻨﺖ ﺳﯿﺮاردو رﺳﯿﺪه اﻧﺪ و در اواﺧﺮ ﻣﻘﺎم ﺧﺎﻧﯽ ﻏﺎزان و ﻗﺮم و ﻗﺎﺳﻤﻮف ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻃﻐﺎﺗﯿﻤﻮر ﺟﻮاﻧﺘﺮﯾﻦ ﻓﺮزﻧﺪان ﺟﻮﺟﯽ ﺑﻮده و ﺑﺮ ﻗﺴـﻤﺖ ﭼﭗ ﺳـﯿﺮاردو ﯾﻌﻨﯽ ﺷـﻌﺒﻪء ﺧﺎﻧﺪان اردا رﯾﺎﺳﺖ داﺷﺖ و ﺑﻪ‬ ‫اﺣﺘﻤـﺎل ﻗﻮي اردوﮔـﺎه ﺷﺨﺼـﯽ او ﻻاﻗـﻞ درهء ﻋﻠﯿـﺎي ﺷـﻂ وﻟﮕـﺎ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻼـد ﺑﻠﻐﺎر را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯿﺸـﺪ در ﺑﺎب ﻣﺤﻞ اوﻟﯽ اﯾﻦ ﺷـﻌﺒﻪ اﻃﻼع‬ ‫ﺻﺤﯿﺤﯽ ﺑـﺪﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﻨﮕﻮﺗﯿﻤﻮر از ﺧﺎﻧـﺪان ﺑـﺎﺗﻮ اورﻧﮓ ﺗﯿﻤﻮر ﭘﺴـﺮ ﻃﻐﺎﺗﯿﻤﻮر را ﺑﻪ اﻣﺎرت ﻗﺮم )ﮐﺮﯾﻤﻪ( و ﮐﺎﻓﺎ ﻣﻨﺼﻮب ﻧﻤﻮد و از‬ ‫اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﺎﻧﺪان ﻃﻐﺎﺗﯿﻤﻮري ﺑﺮ ﻧﻮاﺣﯽ واﻗﻊ در ﺷـﻤﺎل و ﺟﻨﻮب ﺧﺎﻧﺎت ﺑﺎﺗﻮ ﺑﻪ ارث اﻣﺎرت ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻫﻤﯿﺖ ﻋﻤﺪهء ﺧﺎﻧﺪان ﻃﻐﺎﺗﯿﻤﻮري‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﻫﺠﻮم ﺗﯿﻤﻮر ﺷـﺮوع ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﯾﮑﯽ از اﻓﺮاد اﯾﻦ ﺷـﻌﺒﻪ ﮐﻪ اﻟﻎ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎم داﺷﺖ ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺑﺮاق ﻣﺪﺗﯽ در ﺗﺤﺼـﯿﻞ‬ ‫ﻣﻘﺎم ﺧﺎﻧﯽ ﮐﻞ ﺳـﻌﯽ ﻧﻤﻮد در ﺗﺎرﯾـﺦ ‪ 842‬ه ‪ .‬ق‪ 1438) .‬م‪ (.‬ﺑﺘﺼـﺮف ﻣﻤﺎﻟﮏ اﺟـﺪادي ﻗـﺪﯾﻢ ﺧﻮد ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻼد ﺑﻠﻐﺎر ﺗﻮﻓﯿﻖ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﻗﺴـﻤﺖ از اﯾﻦ ﺧﺎﻧﺎت ﮐﻪ ﻏﺎزان ﺧﻮاﻧـﺪه ﻣﯿﺸﻮد ﻗﻠﯿﻞ ﻣﺪﺗﯽ ﺗﺤﺖ اﻟﺸـﻌﺎع ﺧﺎﻧﺎت ﮐﻞ ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺑﻮده‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺤﮑﯿﻢ اﺳـﺘﻘﻼل ﺧﻮد در ﻣﻮﻗﻌﯽ‬ ‫ﮐﻪ دوﻟﺖ ﻋﻈﯿﻢ ﻣﺴـﮑﻮ ﺷـﺮوع ﺑﺘﺮﻗﯽ ﻣﯿﮑﺮد در ﭘﻬﻠﻮي اﯾﻦ دوﻟﺖ ﺟﺪﯾـﺪ ﺣﮑﻢ ﺧﺎري را ﭘﯿـﺪا ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻌـﺪ از ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪ اﻣﯿﻦ در ﺳﺎل‬ ‫‪ 925‬ه ‪ .‬ق‪ 1519 .‬م‪ .‬دﯾﮕﺮ از ﻓﺮزﻧـﺪان ﻣﺴـﻠﻤﺎن اﻟﻎ ﻣﺤﻤـﺪ ﮐﺴـﯽ ﻣﻘﺎم ﺧﺎﻧﯽ ﻧﯿﺎﻓﺖ و ﻣﺴـﻠﻤﯿﻦ ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮد ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﻻﯾﻘﯽ ﺟﻬﺖ‬ ‫ﺧﺎﻧﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﻨﺪ از ﺧﺎﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻗﺎﺳـﻤﻮف و ﻗﺮم و ﻫﺸﺘﺮﺧﺎن و ﺷـﻌﺐ دﯾﮕﺮ ﮐﺴﯽ را ﺑﺮﮔﺰﯾﺪﻧﺪ و اﯾﻦ ﺧﺎﻧﺎن ﻫﻤﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺒﻌﯿﺖ روﺳﯿﻪ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻫﻢ روﺳـﯿﻪ در ﺳﺎل )‪ 1552‬م‪ (.‬اﺳـﺘﻘﻼل اﯾﻦ ﺧﺎﻧﺎت را از ﻣﯿﺎن ﺑﺮد و ﺣﺎﮐﻤﯽ روﺳـﯽ ﺑﻪ ﻏﺎزان ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ اﻟﻎ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺴﺎل ‪ 849‬ه ‪ .‬ق‪ 1446) .‬م‪ (.‬ﺑﺪﺳﺖ ﭘﺴﺮ ﺧﻮد ﻣﺤﻤﻮدك ﺑﻘﺘﻞ رﺳﯿﺪ‪ .‬دو ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ از ﭘﺴﺮان او ﺑﺮوﺳﯿﻪ ﮔﺮﯾﺨﺘﻨﺪ و ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ‬ ‫ﺧـﺪﻣﺖ در ﻗﺸﻮن دوﻟﺖ ﻣﺴـﮑﻮ ﯾﮑﯽ از اﯾﺸـﺎن ﮐﻪ ﻗـﺎﺳﻢ ﻧﺎم داﺷﺖ در ﻣﻮﻗﻊ ﻗﺴـﻤﺖ رﯾﺎزان)‪ (1‬ﺷـﻬﺮ و ﻧﺎﺣﯿﻪء ﮔﺮودﺗﺰ)‪ (2‬واﮐﺎ ﺑﻪ او‬ ‫واﮔـﺬار ﮔﺮدﯾـﺪ‪ .‬ﻗﺎﺳﻢ ﺷـﻬﺮ را ﺑﻨﺎم ﺧﻮد ﻣﻮﺳﻮم ﺳﺎﺧﺖ و ﺧﺎﻧﺪان او ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺎن ﻗﺎﺳـﻤﻮف ﻣﻌﺮوف ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬روﺳـﻬﺎ اﯾﺸﺎن را آﻟﺘﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﻘـﺎﺑﻠﻪ ﺑـﺎ ﺧﺎﻧـﺎن ﻏﺎزان‪ .‬ﭘﺲ از اﻧﻘﺮاض ﺷـﻌﺒﻪء ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﺧﺎﻧـﺪان اﻟﻎ ﻣﺤﻤـﺪ از ﻃﺮف روﺳـﻬﺎ ﻣﺠﺎز ﺷﺪﻧـﺪ ﮐﻪ ﺑﺠﺎي ﻫﺮ دو ﻃﺒﻘﻪ‬ ‫ﺧﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺗﺠﺰﯾﻪء ﺧﺎﻧﺎت ﮐﻞ ﺑﯿﺮون آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻨﺸـﯿﻨﻨﺪ وﻟﯽ اﯾﺸﺎن ﻫﯿﭽﻮﻗﺖ اﺳﺘﻘﻼل واﻗﻌﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻫﻢ روﺳﯿﻪ در ﺳﺎل‬ ‫‪ 1089‬ه ‪ .‬ق‪ 1678) .‬م‪ (.‬اﯾﻦ ﺷـﻌﺒﻪ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺮداﺷﺖ‪ .‬در ﻣﯿـﺎن ﺳﻪ ﺷـﺎﺧﻪ اي ﮐﻪ از ﺧﺎﻧـﺪان ﻃﻐﺎﺗﯿﻤﻮري ﻣﻨﺸـﻌﺐ ﺷـﺪه از ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮ‬ ‫ﺧﺎﻧﺎن ﻗﺮم اﻧﺪ‪ .‬اﻟﻎ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮادري داﺷﺖ ﺑﻨﺎم ﺗﺎش ﺗﯿﻤﻮر ﮐﻪ ﻣﺪﺗﯽ ﻧﯿﺰ از ﺳـﺮان ﻟﺸـﮑﺮي ﺗﻮﻗﺘﻤﺶ ﺧﺎن ﺑﻮد و او ﻣﺆﺳﺲ ﺳﻠﺴﻠﻪء ﻣﻘﺘﺪر‬ ‫ﺧﺎﻧﺎن ﻗﺮم اﺳﺖ و ﭘﺴـﺮش ﺣﺎﺟﯽ ﮔﺮاي اوﻟﯿﻦ ﺧﺎن اﯾﻦ ﺷـﻌﺒﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ذﮐﺮ ﺧﺎﻧﺎن ﻗﺮم »در ﻣﺴﺄﻟﻪء ﺷـﺮق« ﻫﻤﻪ وﻗﺖ ﺑﻤﯿﺎن ﻣﯽ‬ ‫آﻣـﺪ و در اﯾﻦ ﺑـﺎب اﻫﻤﯿﺘﯽ ﺧﺎص دارﻧـﺪ ﭼﻪ اﯾﺸﺎن ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻌﻨﻮان ﭘﯿﺶ ﻗﺮاوﻻن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ و زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺸـﮑﻞ اﺗﺤﺎد ﺑﺎ روﺳـﯿﻪ در رواﺑﻂ ﺑﯿﻦ‬ ‫اﯾﻦ دو دوﻟﺖ ﻣـﺪاﺧﻠﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﻣﺤـﻞ ﻣﻼـﺣﻈﻪء ﻫﺮ دو ﻃﺮف ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻻﺧﺮه روﺳـﯿﻪ و ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﻫﺮ دو ﻣﻠﺘﻔﺖ اﺣﻮال ﻧﺎﭘﺎﯾـﺪار اﯾﻦ‬ ‫ﻫﻤﺴﺎﯾﮕـﺎن ﺧﻄﺮﻧـﺎك ﺧﻮد ﺷﺪﻧـﺪ و ﺑﻤﻮﺟﺐ ﻣﻌﺎﻫـﺪهء ﺳﺎل ‪ 1198‬ه ‪ .‬ق‪ 1783) .‬م‪ (.‬ﻣﺘﻔﻘـًﺎ از ﻣﯿـﺎن ﺑﺮدن اﯾﺸﺎن را ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﺨﺼـﯽ از ﻓﺮزﻧﺪان اﯾﻦ ﺧﺎﻧﺎن ﺑﺎ اﻗﺘﺪار ﺑﺎ اﺳﻢ ﺳـﻠﻄﺎن ﻗﺮام ﮔﺮاي ﮐﻨﯽ ﮔﺮاي در ﺷـﻬﺮ ادﯾﻦ ﺑﻮرگ اﻗﺎﻣﺖ ﻧﻤﻮد و ﺑﺎ ﯾﮑﯽ از ﺧﺎﻧﻤﻬﺎي‬ ‫اﺳﮑﺎﺗﻠﻨﺪي ازدواج ﮐﺮد‪.Riazan. (2) - Gorodetz - (1) .‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺎن ﻗﻠﻌﻪ‪.‬‬



‫]َق َع ‪ِ /‬ع[ )ِاخ( ﻗﻠﻌﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ‪ 13500‬ﮔﺰ در ﺟﻨﻮب ﻗﻼت ﻏﻠﺰاﺋﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻮﻻﯾﺖ ﻗﻨـﺪﻫﺎر ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 66‬درﺟﻪ ‪ 52‬دﻗﯿﻘﻪ ‪8‬‬ ‫ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل اﻟﺒﻠﺪ ﺷﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 32‬درﺟﻪ ‪ 2‬دﻗﯿﻘﻪ ‪ 41‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻗﺮار دارد‪) .‬ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺎن ﻫﺸﺘﺮﺧﺎن‪.‬‬



‫]ِن َه َت[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﻧﺪان اردوا« و »ﺧﺎﻧﺎن ﺳﯿﺮاردو« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺎوﯾﻦ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺷـﯿﻨﺘﺎل ﺑﻮرش ﺧﺸﺎﺷﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺧﻮي‪ .‬اﯾﻦ ده در ‪ 38500‬ﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺳـﻠﻤﺎس و ‪ 8‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﻣﺮز اﯾﺮان و ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳﯿﺮ و ﺳﺎﻟﻢ‪ ،‬داراي ‪ 30‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺳﻨﯽ ﻣﺬﻫﺐ و‬ ‫ﮐﺮدزﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎن اﺑﺪال ﻣﮑﺮي‪.‬‬



‫]ِن َا ُم[ )ِاخ( ﭘﺴـﺮ ﻏـﺎزي ﺑﯿـﮏ ﮐﺮد و ﻏـﺎزي ﺑﯿـﮏ از اوﻻد ﺷﺎﻫﻘﻠﯽ ﻣﺘﯿﻼن اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻋﻠﯽ ﭘﺎﺷﺎ از درﺑﺎر ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺑﯿﮕﻠﺮﺑﯿﮕﯽ ﺗﺒﺮﯾﺰ‬ ‫ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪ ﻏﺎزي ﺑﯿﮏ ﺳـﺮ از اﻃﺎﻋﺖ او ﭘﯿﭽﯿﺪ و ﻗﻠﻌﻪء ﻗﺎرﻧﯿﺎق را ﮐﻪ در ﺣﺪود ﺳـﻠﻤﺎس ﺑﻮد ﻣﺴـﺘﺤﮑﻢ ﮐﺮد و ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد ﺧﺎن اﺑﺪال‬ ‫را ﺑﺨﺪﻣﺖ ﺷﺎه ﻋﺒﺎس ﻓﺮﺳـﺘﺎد و اﺳـﺘﻤﺪاد ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﺻـﻔﺤﻪء ‪ 795‬ﻋﺎﻟﻢ آراي ﻋﺒﺎﺳـﯽ ﺧﺎن اﺑـﺪال ﺑﻨﺎم ﺧﺎن اﻣﯿﺮ ﻣﮑﺮي آﻣـﺪه اﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫ﻋﺎﻟﻢ آراي ﻋﺒﺎﺳﯽ چ ‪ 2‬ص‪.(637‬‬ ‫ﺧﺎن اﺑﺮار‪.‬‬



‫]ِن َا[ )ِاخ( ﻧﺎم دﯾﮕﺮ ﺧﺎن ﻟﻨﺠﺎن اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎن ﻟﻨﺠﺎن« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎن اﺣﻤﺪ‪.‬‬



‫]ِن َا َم[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮔﺮدﻧﻪ اي اﺳﺖ در ﻏﺮب اﯾﺮان و ﺑﻨﺎم زﯾﻨﻮﺋﯽ ﺧﺎن اﺣﻤﺪ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ )زﯾﻨﻮﺋﯽ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﮔﺮدﻧﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ( و ﺧﻂ ﺳﺮﺣﺪي‬ ‫ﻏﺮب اﯾﺮان از آن ﻣﯿﮕﺬرد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻂ ﺳـﺮﺣﺪي ﮐﻪ از ﺷﯿﺮوان ﺷﺮوع ﻣﯿﺸﻮد و ﺑﻪ رود ﻻوﯾﻦ ﻣﯿﺮﺳﺪ از ﻻوﯾﻦ ﺑﻪ رود ﯾﻞ ﻃﯿﺐ و از آﻧﺠﺎ‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﺎ زﯾﻨﻮﺋﯽ ﺧﺎن اﺣﻤﺪ و از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ زﯾﻨﻮﺋﯽ ﻟﻘﻮه ﮔﯿﺮه و ﮐﻮه اﺑﻮاﻟﻔﺘﺢ ﻣﯿﺮود‪) .‬از ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي ﻏﺮب اﯾﺮان ص‪.(136‬‬ ‫ﺧﺎن اﺣﻤﺪ‪.‬‬



‫]َا َم[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺳـﻠﻄﺎن ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﮐﺎرﮐﯿﺎ ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻧﺎﺻـﺮﮐﯿﺎي ﺑﻦ ﻣﯿﺮﺳـﯿﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻬﺪي ﮐﯿﺎي ﺑﻦ رﺿﺎي ﮐﯿﺎي ﺑﻦ ﺳﯿﺪﻋﻠﯽ‬ ‫ﮐﯿـﺎ واﻟﯽ ﺑﯿﻪ ﭘﯿﺶ ﮔﯿﻼـن در زﻣﺎن ﺷﺎه ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ اول ﺻـﻔﻮي ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺎن اﺣﻤـﺪ ﺑﺴﺎل ‪ 943‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﭘـﺪر ﺳـﻠﻄﺎن ﺣﺴـﻦ ﺑﺎ‬ ‫آﻧﮑﻪ ﻃﻔﻞ رﺿـﯿﻊ و ﯾﮑﺴﺎﻟﻪ ﺑﻮد ﺑﺠﺎي او ﻧﺸـﺴﺖ‪ .‬ﺷﺎه ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ در ﺗﺮﺑﯿﺖ او ﺳﻌﯽ ﺑﻠﯿﻎ ﮐﺮد و ﻧﯽ ﻧﯽ ﻧﺎم دﺧﺘﺮ ﺳﺮاﻓﺮازي ﺳﻠﻄﺎن را ﺑﻪ‬ ‫او داد و او از آن زن ﭘﺴـﺮي آورد ﮐﻪ ﺷﺎه ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ آن ﭘﺴـﺮ را ﺳﻠﻄﺎن ﺣﺴﻦ ﻧﺎم ﻧﻬﺎد و ﺧﻄﺎب ﻓﺮزﻧﺪي داد‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺧﺎن اﺣﻤﺪ ﺑﺮ ﺷﺎه‬ ‫ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﺧﺮوج ﮐﺮد و اﯾﺎﻟﺖ ﮐﻮﭼﺼـﻔﻬﺎن را ﮐﻪ ﺟﺰء ﺑﯿﻪ ﭘﺲ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺟﻤﺸﯿﺪﺧﺎن ﺣﺎﮐﻢ ﻣﻌﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﻪ ﺑﯿﻪ ﭘﺲ ﻧﺪاد‪ .‬ﺷﺎه ﯾﻮﻟﻘﻠﯽ ﺑﯿﮓ‬ ‫ذواﻟﻘـﺪر را ﮐﻪ ﻣﺮدي ﺧﯿﺮاﻧـﺪﯾﺶ و رﯾﺶ ﺳـﻔﯿﺪ ﺑﻮد ﺑﻨﺼـﯿﺤﺖ ﻧﺰد او ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ .‬ﺧـﺎن اﺣﻤـﺪ ﮐﻪ ﺑﻤﺤﮑﻤﯽ ﺟـﺎوﺑﯿﺸﻪ ﻏﺮه ﺷـﺪه ﺑﻮد ﺷﺎه‬ ‫ﻣﻨﺼﻮر ﻧﺎﻣﯽ را ﺑﺎ ﺑﻌﻀﯽ از اﻣﺮاء ﺧﻮد ﻣﻐﺎﻓﺼًﮥ ﺑﺮ ﺳﺮ ﯾﻮﻟﻘﻠﯽ ﺑﯿﮏ ﻓﺮﺳﺘﺎد و او را ﺑﻘﺘﻞ آورد‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ آﺗﺶ ﺧﺸﻢ ﺷﺎه را ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺖ و‬ ‫ﻟﺸـﮑﺮي ﺑﺠﻨـﮓ و ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺧﺎن اﺣﻤـﺪ ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﻟﺸـﮑﺮ ﺷﺎه ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ و ﻣﺮداﻧﮕﯽ ﺳـﭙﺎه ﺧﺎن اﺣﻤـﺪ را در ﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿـﺪ و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺧﺎن‬ ‫اﺣﻤﺪ ﮐﻪ از ﻻﻫﯿﺠﺎن ﺑﻪ اﺷﮑﻮر ﭘﻨﺎه ﺑﺮده ﺑﻮد از در ﻋﺠﺰ درآﻣﺪ و ﺑﺤﺎﻟﺖ اﺳﺎرت ﺑﻘﺰوﯾﻦ داراﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪ‪ .‬در ﻗﺰوﯾﻦ ﺧﺎن اﺣﻤﺪ‬ ‫دﺳﺖ ﺑﻪ ذﯾـﻞ ﻋﻔﻮ ﺷـﺎه زد و ﺷـﺎه ﺑـﺎ وﺟﻮد ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯿﻬـﺎي او از ﮐﺸـﺘﻦ او درﮔـﺬﺷﺖ و در ﻗﻠﻌﻪء ﻗﻬﻘﻬﻪ ﻣﺤﺒﻮﺳـﺶ ﮐﺮد‪) .‬از ﻋﺎﻟﻢ آراي‬ ‫ﻋﺒﺎﺳـﯽ چ ‪ 2‬ﺻﺺ ‪ .(113 - 111‬ﺑﻨـﺎﺑﺮ ﻗﻮل اﻟـﺬرﯾﻌﻪ‪ :‬ﺧـﺎن اﺣﻤـﺪ ﻓﺮزﻧـﺪ ﺳـﻠﻄﺎن ﺣﺴﻦ از ﻣﻠﻮك ﮐﺎرﮐﯿﺎﺳﺖ و از ﺳﺎل ‪ 943‬ﺗﺎ زﻣﺎن‬ ‫ﻋﺰﻟﺶ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء ﺷﺎه ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ در ﺳﺎل ‪ 975‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺣﺎﮐﻢ ﮔﯿﻼن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺎدﻗﯽ ﺷﺮح ﺣﺎل او و ﺑﻌﻀﯽ از اﺷﻌﺎرش را آورده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)از اﻟﺬرﯾﻌﻪ اﻟﯽ ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ اﻟﺸـﯿﻌﻪ ﺗﺄﻟﯿﻒ آﻗﺎﺑﺰرگ ﺗﻬﺮاﻧﯽ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ﺟﺰء ‪ 9‬ص‪ .(286‬ادوارد ﺑﺮون آرد‪ :‬ﺧﺎن اﺣﻤﺪ ﯾﮑﯽ از اﻓﺮاد ﺧﺎﻧﺪاﻧﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮔﯿﻼن ﺣﺪود دوﯾﺴﺖ و ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷـﺨﺺ ﯾﺎزدﻫﻤﯿﻦ ﻓﺮد اﯾﻦ ﺧﺎﻧﺪان اﺳﺖ و در ﺳﺎل ‪ 975‬ه ‪ .‬ق‪.‬‬ ‫ﭘﺲ از ﺷـﮑﺴﺖ از ﺷﺎه ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﺻـﻔﻮي در ﻗﻠﻌﻪء ﻗﻬﻘﻬﻪ ﻣﺤﺒﻮس ﮔﺮدﯾﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ادﺑﯿﺎت اﯾﺮان ﺗﺄﻟﯿﻒ ادوارد ﺑﺮاون ﺗﺮﺟﻤﻪء رﺷـﯿﺪ‬ ‫ﯾﺎﺳﻤﯽ ص‪.(77‬‬ ‫ﺧﺎن اﺣﻤﺪ‪.‬‬



‫]َا َم[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻫﻠﻮﺧﺎن‪ .‬وي ﭘﺴـﺮ ﻫﻠﻮﺧﺎن اردﻻن اﺳﺖ‪ .‬اﺣﻤـﺪﺧﺎن از ﻋﻬـﺪ ﺻـﺒﺎوت در ﻇﻞ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷﺎه ﻋﺒﺎس اول ﭘﺮورده ﺷـﺪ و ﭼﻮن‬ ‫ﺑﺴﻦ ﺗﻤﯿﯿﺰ رﺳﯿﺪ ﺷﺎه او را ﻧﺰد ﭘﺪرش ﻫﻠﻮﺧﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﻮن ﭘﺪر ﺑﺮ اﺛﺮ ﮐﺒﺮ ﺳﻦ درﮔﺬرد ﭘﺴﺮ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﭘﺪر ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﭘﺪر از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ‬ ‫ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﻤﻘﺎم ﺧﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﭘﺴـﺮ را در ﮐﺮدﺳـﺘﺎن راه ﻧﺪاد و ﺑﺼـﻼح دﯾﺪ ﺑﻌﻀـﯽ از ﻣﺼـﻠﺤﺎن در ﺷـﻬﺮزور و ﻗﻠﻌﻪء زﻟﻢ ﺟﺎﯾﺶ داد‪ .‬ﭼﻮن‬ ‫ﺧﺎن اﺣﻤﺪﺧﺎن ﺑﻪ ﺷـﻬﺮزور رﻓﺖ ﺟﻤﻌﯽ از ﻃﻮاﯾﻒ اردﻻن ﺑﺮ ﺳـﺮ او ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﯿﻦ او و ﭘﺪر ﻧﻘﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﭘﺪر از ﺣﺴﻦ آﺑﺎد‬ ‫ﺣﮑﻮﻣﺘﮕﺎه ﺧﻮد ﺑﯿﺮون رﻓﺖ و ﺑﺴﺮﮐﺸـﯽ ﯾﮑﯽ از ﻗﻼع ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﺎن اﺣﻤـﺪﺧﺎن ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از ﻫﻮﯾﺨﻮاﻫﺎن ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺣﺴﻦ آﺑﺎد رﻓﺖ و‬ ‫ﺑﻠﻄﺎﯾﻒ اﻟﺤﯿﻞ ﺧﻮد را ﺑﻪ اﻧﺪرون ﺣﺼﺎر اﻓﮑﻨﺪ و ﺑﺮ آن ﺣﺼﺎر ﻣﺴﺘﻮﻟﯽ ﺷﺪ‪ .‬آن ﺣﺼﺎر ﻣﺸﺤﻮن ﺑﺨﺰاﯾﻦ و دﻓﺎﯾﻦ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﺎﻟﻪء ﻫﻠﻮﺧﺎن‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺎن اﺣﻤـﺪﺧﺎن دﺳﺖ ﺑﺮ آن ﺧﺰاﯾﻦ ﺑﺮد و راه اﻧﻌﺎم و اﺣﺴﺎن ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﺛﺮ اﯾﻦ ﺗﺪﺑﯿﺮ ﻫﻤﻪء اﮐﺮاد اردﻻن ﻃﺮﯾﻖ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺑﺎ او‬ ‫ﭘﻮﺋﯿﺪﻧـﺪ و از ﻫﻠﻮﺧﺎن ﭘـﺪرش ﺑﺮﮔﺸـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘـﺪر ﺑﻨﺎﭼﺎر از در ﻋﺠﺰ درآﻣﺪ و دﺳﺖ در ﻓﺘﺮاك رﺿﺎﻣﻨﺪي ﭘﺴـﺮ زد ﭘﺴـﺮ در اﯾﻦ وﻗﺖ او را‬ ‫ﺑﺨـﺪﻣﺖ ﺷـﺎه ﻓﺮﺳـﺘﺎد و ﺷـﺎه ﻫﻢ رﻗﻢ ﻋﻔﻮ و اﻏﻤـﺎض ﺑﺮﮐﺮدهء او ﭘﻮﺷـﯿﺪ و او را ﺑﻪ اﺻـﻔﻬﺎن رواﻧﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﻫﻠﻮﺧـﺎن در آﻧﻮﻗﺖ ﻋﻤﺮش از‬ ‫ﻫﺸﺘﺎد ﻣﺘﺠﺎوز ﺑﻮد وﻟﯽ ﺻﻮرﺗﺶ ﺑﯿﺶ از ﻫﻔﺘﺎد ﺳﺎل را ﻧﻤﯽ رﺳﺎﻧﺪ‪) .‬از ﻋﺎﻟﻢ آراي ﻋﺒﺎﺳﯽ چ ‪ 2‬ص‪.(927‬‬ ‫ﺧﺎن اﺣﻤﺪﺣﺼﺎري‪.‬‬



‫]َا َم ِح[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺳـﺠﺎس رود ﺑﺨﺶ ﻗﯿـﺪار ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن زﻧﺠﺎن‪ .‬اﯾﻦ ده در ‪ 20‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻗﯿﺪار و ‪2‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﻣـﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳـﯿﺮي ﮐﻪ ‪ 797‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ دارد‪ .‬ﻣﺬﻫﺐ آﻧﻬﺎ‬ ‫ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸـﺎن ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ ﺳـﺎر و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت‪ ،‬ﺑﻨﺸﻦ و اﻧﮕﻮر و ﻗﻠﻤﺴـﺘﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و‬ ‫ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎن اﺣﻤﺪي‪.‬‬



‫]َا َم[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺧﻨﺞ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻻر‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 102‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻻر‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن در ﮐﻨﺎر‬ ‫راه ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺧﻨﺞ ﺑﻪ ﺑﯿﺮم ﻗﺮار دارد و ﺳﮑﻨﻪ اش ‪ 10‬ﺗﻦ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(7‬‬ ‫ﺧﺎن ارﻣﺎن‪.‬‬



‫]ِا[ )ِاخ( ﻗﺴﻤﺖ ﺧﺎك ﺳﺮﺣﺪ ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﺗﻮران‪) .‬ﻟﻐﺖ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪء وﻟﻒ()‪ - (1) .(1‬در ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ ﮐﻠﻤﻪء »ارﻣﺎن« ﺑﺪون »ﺧﺎن« آﻣﺪه و‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪» :‬ارﻣﺎن« از ﮐﺸﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ ص ‪ .(66‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ »ﺧﺎن ارﻣﺎن« ﻣﻀﺎف و ﻣﻀﺎف اﻟﯿﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎن ازﺑﮏ‪.‬‬



‫]ِن ُا َب[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ازﺑﮏ اﺳﺖ ﮐﻪ در اواﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﺳـﻠﻄﺎن اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺑﻬﺎدر از آﻟﻮس اردوي ﻃﻼﯾﯽ ﻗﺼﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻤﻤﻠﮑﺖ او‬ ‫ﮐﺮد و او ﺑﺮاي ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻟﺸـﮑﺮ آراﺳﺖ وﻟﯽ اﺟﻞ ﻣﻬﻠﺘﺶ ﻧﺪاد و در ﻗﺮاﺑﺎغ ﻧﺰدﯾﮏ اران درﮔﺬﺷﺖ و ﺳـﭙﺲ ارﭘﺎﻗﺎﺋﻮن ﺟﺎﻧﺸـﯿﻦ اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ‬ ‫ﻟﺸﮑﺮ ﺑﺠﺎﻧﺐ ﺧﺎن ازﺑﮏ ﻓﺮﺳﺘﺎد و او را درﻫﻢ ﺷﮑﺴﺖ‪) .‬از ﺳﻌﺪي ﺗﺎ ﺟﺎﻣﯽ ادوارد ﺑﺮون ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻋﻠﯽ اﺻﻐﺮ ﺣﮑﻤﺖ ص‪ 64‬و ‪.(66‬‬ ‫ﺧﺎن اﺳﮑﻨﺪرﯾﻪ‪.‬‬



‫ك َد ري َي[ )ِاخ(ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ در ﯾﺎزده ﻓﺮﺳﺨﯽ ﺑﺎﺑﻞ از ﻃﺮف ﺷﻤﺎل و ﺗﺼﻮر ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺤﻞ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺧﺮاﺑﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﻣﻮﺳﻮم‬ ‫]ِن ِا َ‬ ‫ﺑﻪ ﮐﻮﻧﯿﺶ)‪ (1‬ﻧﺎم ﻗﺪﯾﻤﯽ ﮐﻮﻧﺎﮐﺴﺎ)‪ (2‬ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در آﻧﺠـﺎ ﺟﻨﮕﯽ ﺑﯿﻦ ﮐﻮروش و اردﺷـﯿﺮ روي داد و ﮐﯿﻔﯿـﺎت آن را ﻣﻮرﺧﯿﻦ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ‬ ‫ﭼﻮن »ﮐﺰﻧﻔﻮن« و »ﮐﺘﺰﯾﺎس« و »دي ﻧﻦ« ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳـﺘﺎن ج‪ 2‬ص‪ .(1012‬ﻧﺎم ﻣﻮﺿـﻌﯽ اﺳﺖ در ﯾﺎزده ﻣﯿﻠﯽ‬ ‫ﺷﻤـﺎل ﺑﺎﺑـﻞ ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘًﺎ ﮐﻮﻧـﺦ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪﻧـﺪ در اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻊ ﺑﺴﺎل ‪ 401‬ق‪ .‬م‪ .‬ﻣﺴـﯿﺢ ﺑﯿﻦ اردﺷـﯿﺮ دوم ﻫﺨﺎﻣﻨﺸـﯽ و ﺑﺮادرش ﮐﻮرش ﺻﻐﯿﺮ‬ ‫)ﺑﻨﻘﻞ ﭘﻠﻮ ﺗﺎرك( ﺟﻨﮓ درﮔﺮﻓﺖ و ﮐﻮرش از ﭘﺎي درآﻣﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺮان ﺑﺎﺳـﺘﺎن ص‪ 327‬و ﭘﺎورﻗﯽ آن(‪Kunisch. (2) - (1) .‬‬ ‫‪.- Cunnaxa‬‬ ‫ﺧﺎن اﻋﻈﻢ‪.‬‬



‫]ِن َا َظ[ )ِاخ( ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﺗﮕﻪ از ﺷﻌﺮاي ﻫﻨﺪي اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺒﺢ ﮔﻠﺸﻦ او را ﭼﻨﯿﻦ ﯾﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﺗﮕﻪ ﻣﺘﺨﻠﺺ‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺎن اﻋﻈﻢ ﺷﻮﻫﺮ ﻣﺎﻫﻢ ﻣﺮﺿـﻌﻪء اﮐﺒﺮ ﭘﺎدﺷﺎه اﺳﺖ از اﻣﺮاء واﻻدﺳـﺘﮕﺎه و ﺑﺎﻻﺟﺎﯾﮕﺎه ﻫﻤﺎﯾﻮن ﭘﺎدﺷﺎه اﺳﺖ و دﻣﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﺎﯾﻮن ﭘﺎدﺷﺎه‬ ‫از ﺷـﯿﺮﺷﺎه ﻣﻨﻬﺰم ﺷـﺪ ﺑﻘﺼـﺪ ﻋﺒﻮر ﺧﻮد را ﺑﺪرﯾﺎي ﮔﻨﮓ زد و ﻣﺸـﺮف ﺑﻐﺮق ﺑﻮد ﺑﺪﺳـﺘﮕﯿﺮي ﺷـﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﺗﮕﻪ از آن ورﻃﻪء‬ ‫ﻫﻼك ﺧﻼص روﻧﻤﻮد از اﯾﻦ ﺣﺴﻦ ﺧـﺪﻣﺖ ﻫﻤﺎﯾﻮن ﭘﺎدﺷﺎه ﯾﻮﻣًﺎ ﻓﯿﻮﻣًﺎ در ﻣﻨﺰﻟﺘﺶ ﻣﯽ اﻓﺰود ﺗﺎ آﻧﮑﻪ در ﻋﻬﺪ اﮐﺒﺮي ﺑﮑﻤﺎل ﻋﻈﻤﺖ و‬ ‫ﺟﻼﻟﺖ رﺳـﯿﺪ‪ .‬آﺧﺮ ﮐﺎر از دﺳﺖ ادﻫﻢ ﺧﺎن ﺑﺴﺮدﯾﻮان در دوازدﻫﻢ رﻣﻀﺎن ﺳﻨﻪء ‪ 969‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺷـﻬﺎدت ﯾﺎﻓﺖ و ﻗﺎﺗﻞ ﻫﻢ در ﻗﺼﺎص ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻘﺮ اﺻـﻠﯽ ﺧﻮد ﺷـﺘﺎﻓﺖ‪ .‬ﻗﺒﺮش در ﺟﻮار ﻣﺰار ﻓﯿﺾ ﺑـﺎر ﺣﻀـﺮت ﻧﻈﺎم اﻟـﺪﯾﻦ اوﻟﯿﺎء ﻗـﺪس ﺳـﺮه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﯿﺖ از اوﺳﺖ‪ :‬ﻣﻨﻪ اي ﻃﻔﻞ‬ ‫اﺷـﮏ از ﺧﺎﻧﻪء ﭼﺸـﻤﻢ ﻗـﺪم ﺑﯿﺮون ﮐﻪ ﻣﺮدم زاده ﻫﺎ از ﺧﺎﻧﻪ ﻣﯽ آﯾﻨـﺪ ﮐﻢ ﺑﯿﺮون‪) .‬از ﺻـﺒﺢ ﮔﻠﺸﻦ چ ﻫﻨـﺪ ص‪ 150‬و ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم‬ ‫ﺗﺮﮐﯽ ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺎن اﻋﻈﻢ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 647‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ِن َا َظ[ )ِاخ( ﻣﯿﺮزا ﻋﺰﯾﺰ ﮐﻮﮐﻪ ﺧﻠﻒ ﺷـﻤﺲ اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤـﺪ اﺗﮕﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺻـﺒﺢ ﮔﻠﺸﻦ درﺑـﺎرهء او آرد‪ :‬او ﻣﺮدي دﯾﻨـﺪار‪ ،‬ﺗﻘﻮي ﺷـﻌﺎر‪،‬‬ ‫ﻣﻌـﺪﻟﺖ دﺛـﺎر و از ﺣﻀﻮر ﺷـﺎﻫﯽ ﺑﺨﻄـﺎب ﭘـﺪر ﺑﺰرﮔﻮار ﺧﻮد ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ دار اﻓﺘﺨـﺎر ﺑﻮده از اراﮐﯿﻦ اﮐـﺒﺮي و ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﻮر‬ ‫ﻋﻈﯿﻤﻪ در ﻫﺮ دو ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﺑﮑﻤﺎل ﺣﺰم و ﺗﯿﻘﻆ ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﻧﻤﻮده و ﺑﺮاه ﺗﻘﻮي و ﺗﻮرع در ﺳـﻨﻪء ‪ 1001‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﻪ ﻧﯿﺖ ﺣـﺞ و زﯾﺎرات ﮐﻤﺮ‬ ‫ﺳﻔﺮ ﺣﺮﻣﯿﻦ ﺷـﺮﯾﻔﯿﻦ ﺑﺮ ﻣﯿﺎن ﺟﺎن ﺑﺴﺖ و ﮔﻮش ﺑﺮ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ اﮐﺒﺮي ﻧﺎﻧﻬﺎده ﺑﺮ ﺟﻬﺎز ﺑﻨﺸـﺴﺖ ﺑﻌﺪ ﻣﻌﺎودت از ﺣﺠﺎز ﺑﺤﻀﻮر رﺳﯿﺪ و در‬ ‫ﺳﻨﻪء ‪ 1034‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ﮔﺠﺮات ﺑﻌﯿﻦ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﻈﺎﻣﺖ آﻧﺠﺎ از اﯾﻦ ﻋﺎﻟﻢ درﮔﺬﺷﺖ اﯾﻦ رﺑﺎﻋﯽ از اوﺳﺖ‪ :‬ﯾﺎ رب ﺑﺼﻔﺎي دل ارﺑﺎب ﺗﻤﯿﺰ‬ ‫ﮐﺂن ﭘﯿﺶ ﺗﻮ ﻫﺴﺖ ﺧﻮﺑﺘﺮ از ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﭼﻮن ﮔﺸﺖ ﺑﺘﻮﻓﯿﻖ ﺗﻮ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺗﻤﺎم از راه ﮐﺮم ﻓﺮﺳﺖ ﻣﻬﻤﺎن ﻋﺰﯾﺰ‪) .‬از ﺻﺒﺢ ﮔﻠﺸﻦ ص‪ 150‬و‬ ‫ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺎن اﻟﺼﻌﺎﻟﯿﮏ‪.‬‬



‫ص[ )ِاخ(ﻣﻮﺿـﻌﯽ ﺑﺲ ﻧـﺎﺧﻮش در ﺳـﺮﻣﻦ راي )ﺳـﺎﻣﺮه( اﺳﺖ‪ .‬در زﻣـﺎن ﻣﺘﻮﮐﻞ ﻋﺒﺎﺳـﯽ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺳـﻌﺎﯾﺖ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ واﻟﯽ‬ ‫]ﻧُْﺺ َ‬ ‫ﻣـﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﯽ اﻟﻨﻘﯽ اﻣـﺎم ﺷـﯿﻌﯿﺎن در ﻣﺼـﺎﺣﺒﺖ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﻫﺮﺛﻤـﮥ از ﻣـﺪﯾﻨﻪ ﺑﺴـﺎﻣﺮه ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﺷـﺪ‪ ،‬و او را در ﺧﺎن اﻟﺼـﻌﺎﻟﯿﮏ‬ ‫ﻓﺮودآوردﻧﺪ‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ ج‪ 2‬چ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم ص‪.(96‬‬ ‫ﺧﺎن ام ﺣﮑﯿﻢ‪.‬‬



‫]ُن ُاْم ِم َح[ )ِاخ( ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ ﻧﺰدﯾﮏ اﻟﮑﺴﻮة از اﻋﻤﺎل ﺣﻮران ﻗﺮﯾﺐ دﻣﺸﻖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ام ﺣﮑﯿﻢ دﺧﺘﺮ اﺑﯽ ﺟﻬﻞ ﺑﻦ ﻫﺸﺎم‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫ﺧﺎن اﻣﯿﺮ‪.‬‬



‫]َا[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺎل اﺳـﺪ ﺑﺨﺶ ﭼﻘﻠﻮﻧﺪي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺧﺮم آﺑﺎد‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 16‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور ﭼﻘﻠﻮﻧـﺪي و ‪ 9‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري راه ﻓﺮﻋﯽ ﭼﻘﻠﻮﻧـﺪي ﺑﻪ ﺑﺮوﺟﺮد‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﺗﭙﻪ ﻣﺎﻫﻮري و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ‪ .‬داراي ‪ 90‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ زﺑﺎن آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻟﺮي و ﻓﺎرﺳـﯽ و ﻣـﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ ﺳﺎرﻫﺎ و ﻣﺤﺼﻮل ﻏﻼت و ﺻـﯿﻔﯽ و ﺗﺮﯾﺎك و ﻟﺒﻨﯿﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﻓﺮش و ﺳﯿﺎه ﭼﺎدر ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨﺪ‪ .‬راه ﻣﺎﻟﺮو و ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ آﻧﺠﺎ از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﻣﺎل اﺳﺪﻧﺪ و در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و‬ ‫ﭼﺎدر ﺳﮑﻮﻧﺖ دارﻧﺪ و زﻣﺴﺘﺎﻧﻬﺎ ﺑﻘﺸﻼق ﻣﯿﺮوﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺎن اﻧﺪﺑﯿﻞ‪.‬‬



‫]َا َد[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻫﺮوآﺑﺎد‪ .‬ﺷـﻤﺎ و ﻏﺮﺑًﺎ ﻣﺤﺪود ﺑﺒﺨﺶ ﺳـﻨﺠﺒﺪ و ﺷـﺮﻗًﺎ ﺑﺸﻬﺮﺳﺘﺎن ﻃﺎﻟﺶ و‬ ‫ﺟﻨﻮﺑـًﺎ ﺑﺒﺨﺶ ﺷـﺎﻫﺮود‪ .‬آب و ﻫﻮاي آن ﺳـﺮد و ﻣﻨﻄﻘﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻـت آن ﻏﻼـت و ﺣﺒﻮﺑﺎت و آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ‬ ‫ﺳﺎرﻫﺎ و رودﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از داﻣﻨﻪء ﻏﺮﺑﯽ ﮐﻮه ﻫﺎي ﻃﺎﻟﺶ ﺳﺮﭼﺸـﻤﻪ ﻣﯿﮕﯿﺮﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ از ‪ 40‬آﺑﺎدي ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼﮏ‬ ‫ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷﺪه و ﺟﻤﻊ ﻧﻔﻮس آن ‪ 16690‬ﺗﻦ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻗﺮاء ﻣﻬﻢ آن ﺧﻮﻧﯿﻦ‪ ،‬اﻟﻬﺎﺷﻢ‪ ،‬اﻧﺪﺑﯿﻞ‪ ،‬ﺑﻔﺮاﺟﺮد‪ ،‬ﮐﻠﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎن اﯾﻠﭽﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( اﺑﺮاﻫﯿﻢ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺧﻄﺎﻃﺎن ﺑﺰرگ اﺳﻼم اﺳﺖ‪ .‬وي ﺑﺴﺎل ‪ 990‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ﻗﻢ زاده ﺷﺪ و ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل ﻧﺰد ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺮادﺧﺎن رﻓﺖ‪ .‬ﺧﻂ‬ ‫ﻧﺴﺦ و ﻧﺴﺘﻌﻠﯿﻖ ﻧﯿﮑﻮ ﻣﯿﻨﻮﺷﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪ 3‬ص‪.(2020‬‬ ‫ﺧﺎن ﺑﺎﺑﺎﮐﻨﺪي‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ از دﻫﺴﺘﺎن ﻣﻐﺎن ﺑﺨﺶ ﮔﺮﻣﯽ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اردﺑﯿﻞ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ در ‪ 48‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﮔﺮﻣﯽ و ‪ 3‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫] َ‬ ‫ﺷـﻮﺳﻪء ﭘﯿﻠﻪ ﺳﻮار ﺑﻪ اﺻـﻼﻧﺪوز‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در ﻣﻨﻄﻘﻪء ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﻗﺮار دارد و آب و ﻫﻮاﯾﺶ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﮑﻨﻪء آﻧﺠﺎ ‪ 20‬ﺗﻦ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸﻤﻪ و ﭼﺎه و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ‬ ‫داري اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﻣﺤﻞ ﻗﺸﻼق اﯾﻞ ﺷﺎﻫﺴﻮن ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺒﺎﺟﯽ‪.‬‬



‫]ﺧـﺎْم[)ِا ﻣﺮﮐﺐ( اﯾﻦ ﻟﻔـﻆ از دو ﻗﺴـﻤﺖ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷـﺪه ﯾﮑﯽ »ﺧـﺎن« ﮐﻪ ﻣﺨﻔﻒ »ﺧﺎﻧﻢ« اﺳﺖ و دﯾﮕﺮ »ﺑﺎﺟﯽ« ﮐﻪ ﮐﻠﻤﻪ اي اﺳﺖ ﺗﺮﮐﯽ‬ ‫ﺑﻤﻌﻨﯽ »ﺧـﻮاﻫﺮ« و ﻣﺠﻤﻮﻋـًﺎ ﯾﻌﻨﯽ »ﺧـﺎﻧﻢ ﺧﻮاﻫﺮ ||«‪ .‬ﻣـﺎدر ﺑﺰرگ‪ :‬ﻧﻮه ﻫـﺎ ﺑﻤـﺎدر ﺑﺰرگ ﺧﻮد ﺧﺎﻧﺒـﺎﺟﯽ ﺧﻄـﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ ||‪ .‬ﺧﻮاﻫﺮ‬ ‫ﺷـﻮﻫﺮ‪ :‬زﻧﻬـﺎي ﺷـﻮﻫﺮدار ﻏﺎﻟﺒـًﺎ ﺧﻮاﻫﺮﺷـﻮﻫﺮ را ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻟﻔـﻆ ﻣﯿﻨﺎﻣﻨـﺪ ||‪ .‬ﺧﻄـﺎﺑﯽ اﺳﺖ زﻧﻬـﺎي ﻏﯿﺮ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧـﺪ را ﺑﺠﻬﺖ ﺻـﻤﯿﻤﯿﺖ و‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ زﯾﺎد‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬از روي ﻻﻋﻼﺟﯽ ﺑﻪ ﺧﺮﺳﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﺧﺎﻧﺒﺎﺟﯽ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪» :‬از زور ﺑﯽ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺧﺮﺳﻪ ﮔﻔﺘﯿﻢ ﺧﺎﻟﻘﺰي«؛ اﯾﻦ ﻣﺜﻞ در‬ ‫ﻣﻮردي ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺮود ﮐﻪ ﺷﺨﺺ از روي ﻧﺎﭼﺎري دﺳﺖ ﺑﺪاﻣﺎن ﻫﺮﮐﺲ ﻣﯽ زﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎن ﺑﺎرﭼﯿﻦ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻗﺼـﺒﻪ اي اﺳﺖ در وﻻﯾﺖ »ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر« در »ﻋﺰﯾﺰﯾﻪ« واﻗﻊ در ﻗﺮه ﺣﺼﺎر‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺼﺒﻪ از ﻗﺮه ﺣﺼﺎر ‪ 45‬ﻫﺰارﮔﺰ ﻓﺎﺻﻠﻪ دارد‪ .‬ﺧﺎﮐﺶ‬ ‫ﺣﺎﺻــﻠﺨﯿﺰ و ﻣﺮﮐـﺐ از ‪ 11‬ﻗﺮﯾـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﺣﺒﻮﺑـﺎت ﻣﺘﻨـﻮع در آن ﺟـﺎ ﺑﻌﻤـﻞ ﻣﯽ آﯾـﺪ و ﭼﺮاﮔﺎﻫﻬـﺎي زﯾـﺎد دارد‪ .‬ﻧـﺎم دﯾﮕﺮ اﯾـﻦ ﻗﺼــﺒﻪ‬ ‫»ﺧﺴﺮوﭘﺎدﺷﺎ« اﺳﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪ 3‬ص‪.(2020‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺒﺎز‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﻣﺸﮑﯿﻦ ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﺸﮑﯿﻦ ﺷﻬﺮ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ در ‪ 18‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﻣﺸﮑﯿﻦ ﺷﻬﺮ‬ ‫و ‪ 8‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء ﻣﺸﮑﯿﻦ ﺷﻬﺮ اﻫﺮ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد و آب و ﻫﻮاﯾﺶ ﻣﻌﺘﺪل و داراي ‪ 93‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ‬ ‫ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از اﻫﺮﭼﺎي و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﭘﻨﺒﻪ و ﺑﺮﻧﺞ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري‬ ‫و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎن ﺑﺎﻏﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﮔﺮﻣـﺎدوز ﺑﺨﺶ ﮐﻠﯿـﺒﺮ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 41‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري ﮐﻠﯿﺒﺮ و ‪ 41‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء اﻫﺮ ﮐﻠﯿـﺒﺮ‪.‬‬ ‫ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘـﺪل ﻣﺎﯾـﻞ ﺑﮕﺮﻣﯽ و ﻣﺎﻻرﯾﺎﺋﯽ‪ .‬ﺳـﮑﻨﻪء آﻧﺠﺎ ‪ 177‬ﺗﻦ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﻪ ﻣـﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از‬ ‫رودﺧـﺎﻧﻪء ﺳـﻠﯿﻦ ﭼـﺎي و ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت اﺳﺖ‪ ،‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﮔﻠﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو و اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﯾﯿﻼق اﯾﻞ ﭼﻠﯿﭙﺎﻧﻠﻮ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎن ﺑﺎﻏﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﮔﺎوﺑﺎرهء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﯿﺠﺎر‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 28‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﭘﯿﺮﺗﺎج و ‪ 2‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور ﺷﻮﺳﻪء ﺑﯿﺠﺎر‬ ‫ﻫﻤﺪان‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﺗﭙﻪ ﻣﺎﻫﻮري و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ‪ .‬داراي ‪ 680‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ و ﺑﺰﺑﺎن ﺗﺮﮐﯽ و ﮐﺮدي و ﻓﺎرﺳﯽ‬ ‫ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻟﺶ ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺳﺖ‪ .‬ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و‬ ‫ﺟﺎﺟﯿﻢ و ﮔﻠﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎن ﺑﺎﻟﻎ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗـﺪﯾﻤﯽ ﺷـﻬﺮ ﭘﮑﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎم در ﻗﺮون وﺳـﻄﯽ ﺑﺸـﻬﺮي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯿﺸـﺪ ﮐﻪ در ﻣﺤﻞ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﭘﮑﻦ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬و اﺻﻞ آن‬ ‫ﻣﻐﻮﻟﯽ و ﺑﻤﻌﻨﯽ »ﺷـﻬﺮﺧﺎن« اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ ﺧﺎن ﺑﺎﻟﻎ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﺷﻮد ﺷﻬﺮي از ﺷﻬﺮﻫﺎي ﭼﯿﻦ ﺑﻮد و ﭼﻮن ﻗﺒﻼي ﻗﺎآن ﺑﺴﻠﻄﻨﺖ رﺳﯿﺪ‬ ‫ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ دوﻟﺖ ﻣﻐﻮﻟﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﻗﺒﻼي ﻗﺎآن ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷـﺮﻗﯽ ﭼﯿﻦ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﺧﻮد را از ﻗﺮاﻗﻮروم ﺑﻪ آﻧﺠﺎ آورد‪ .‬ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﻏﻠﺒﻪء ﻣﻐﻮل‬ ‫ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻏﺮﺑﯽ و ﺷـﺮﻗﯽ آﺳـﯿﺎ ﺑﻬﻢ ﻣﺮﺑـﻮط ﻧﺒﻮد و ﭘﺲ از ﻓﺘﻮﺣـﺎت ﻣﻐﻮﻻـن اﯾﻦ دو ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻬﻢ ﻣﺮﺑﻮط ﺷﺪﻧـﺪ و ﻣﺴـﺎﻓﺮان ﻗﺮون وﺳـﻄﺎﯾﯽ‬ ‫ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ از اروﭘـﺎ ﺑﭽﯿﻦ روﻧـﺪ و ﺑـﺎ رﻓﺘﻦ ﺧﻮد اﺳـﻤﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﭼﯿﻨﯽ از ﻣﻐﻮﻻـن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اروﭘﺎ ﺑﺒﺮﻧـﺪ‪ .‬ﻗﺒﻼي ﻗﺎآن ﺷـﻬﺮ‬ ‫ﺟﺪﯾﺪي ﺑﺠﺎي ﺷـﻬﺮ ﻗﺪﯾﻢ ﺑﻨﺎ ﮐﺮد و ﺑﻨﺎي آن ﺷـﻬﺮ ﺑﺴﺎل ‪ 1267‬م‪ .‬ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬اﻣﺮوز ﺑﻪ اﺳـﺘﺜﻨﺎي‪1‬ﻫﻤﺎن ﻗﺴﻤﺖ ﺗﺎﺗﺎرﻧﺸﯿﻦ ﭘﮑﻦ ﮐﻨﻮﻧﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯽ آﯾﺪ ﻗﺼـﺮ ﻗﺒﻼي ﻗﺎآن در ﻣﺤﻞ ﻗﺼـﺮ ﺷﺎﻫﺎن ﻣﺎﻧﭽﻮ ﻗﺮار داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل ﻣﺎرﮐﻮﭘﻮﻟﻮ ﺧﺎن ﺑﺎﻟﻎ ﺷﮑﻞ ﻣﺮﺑﻊ ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ‬ ‫داﺷﺘﻪ و ﻣﺤﯿﻄﺶ ‪ 24‬ﻣﯿﻞ ﺑﻮده و دﯾﻮارﻫﺎي آن ‪ 50‬ﭘﺎ ارﺗﻔﺎع داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎن ﺑﺎﻟﻎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﺧﺎﻧﻬﺎي ﺷﺮﻗﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﻧﺘﻬﺎي راه‬ ‫ﺗﺠـﺎرﺗﯽ زﻣﯿﻨﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ آﺳـﯿﺎي ﻏﺮﺑﯽ را ﺑﭽﯿﻦ وﺻـﻞ ﻣﯿﮑﺮد‪ .‬و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻟﯿﻪ راه ﮐـﺎرواﻧﺮو ﺗﺠﺎر اروﭘﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﭼﯿﻦ ﻗﺮار داﺷـﺖ‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺎن ﺑﺎﻟﻎ ﭼﻮن ﺷـﻬﺮ زﯾﺘﻮن ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺟﻨﻮب ﺷـﺮﻗﯽ ﭼﯿﻦ واﻗﻊ اﺳﺖ و ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻟﯿﻪ راه درﯾﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﻫﻨﺪ ﻣﯽ آﻣﺪ‪ .‬ﻣﺎرﮐﻮﭘﻮﻟﻮ‬ ‫از راه اول ﺑﭽﯿﻦ رﻓﺖ و از راه دوم ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯿﺮﺳـﺪ در زﻣﺎن ﻣﺎرﮐﻮﭘﻮﻟﻮ ﺗﻌـﺪاد ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ در داﺧﻞ ﺷـﻬﺮﺧﺎن ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺘﺠﺎرت ﻣﺎل‬ ‫اﻟﺘﺠـﺎرهء اﯾﻦ ﮐﺎرواﻧﯿﺎن اﺷـﺘﻐﺎل داﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ ﮐﻤﺘﺮ از ﻣﺮدﻣﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ در ﺧﺎرج ﺷـﻬﺮ ﺑـﺪان اﻋﺎﺷﻪ ﻣﯿﮑﺮده اﻧـﺪ‪ .‬اﺳﻢ ﺧﺎن ﺑﺎﻟﻎ در دورهء‬ ‫ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﯿﻨﮏ ﺑﻪ ﭘﮑﻦ ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﯾﺎﻓﺖ‪) .‬از داﺋﺮة اﻟﻤﻌﺎرف ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﮑﺎ(‪ - .‬اﻃﻠﺲ ﺧﺎﻧﺒﺎﻟﻐﯽ‪:‬رﺧﯽ ﮐﺰ آﺑﻠﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻘﺶ ﮐﻤﺨﺎ ﺑﻮد ﻧﻤﻮد اﻃﻠﺲ‬ ‫ﺧﺎﻧﺒـﺎﻟﻐﯽ ز ﺷﻮﮐﺖ و ﻓﺮ‪ .‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري )از دﯾﻮان اﻟﺒﺴﻪء ص‪ - .(159‬ﮐﺎﻏـﺬ ﺧﺎن ﺑﺎﻟﻎ؛ ﮐﺎﻏﺬي ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﺎن ﺑﺎﻟﻎ ﻣﯿﺴﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ و‬ ‫ﺑﻪ اﺳـﻤﺎء‪» :‬ورق ﺻـﯿﻨﯽ« »ﻗﺮﻃـﺎس ﺻـﯿﻨﯽ« ﻣﺸـﻬﻮر ﺑﻮده اﺳﺖ‪ - .‬ﮐﻤﺨـﺎي ﺧﺎﻧﺒـﺎﻟﻐﯽ؛ ﻧـﺎم ﮐﻤﺨﺎي ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﺎن ﺑﺎﻟﻎ درﺳـﺖ‬ ‫ﻣﯿﮑﺮده اﻧـﺪ و »ﮐﻤﺨﺎ« ﺟﺎﻣﻪء ﻧﻔﯿﺲ ﻣﻨﻘﺶ و ﯾﮑﺮﻧﮓ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻤﺨﺎ ﺷﻮد ‪ :‬ﮐﻤﺨﺎﯾﯽ ﺧﺎﻧﺒﺎﻟﻐﯽ و ﺷـﺮب زرﻓﺸﺎن ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ‬ ‫دﯾﺪ ﻧﻘﺶ ﭘﺮي ﺧﻮاﻧﺪ ﯾﺎ ﻣﻠﮏ‪ .‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري )از دﯾﻮان اﻟﺒﺴﻪء ص‪.(90‬‬ ‫ﺧﺎن ﺑﺎﻟﻖ‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﺿﺒﻂ دﯾﮕﺮ ﺧﺎن ﺑﺎﻟﻎ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎن ﺑﺎﻟﻎ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎن ﺑﺎﻟﯿﻎ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺿﺒﻂ دﯾﮕﺮ ﺧﺎن ﺑﺎﻟﻎ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎن ﺑﺎﻟﻎ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎن ﺑﺎﻟﯿﻖ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺿﺒﻂ دﯾﮕﺮ ﺧﺎن ﺑﺎﻟﻎ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎن ﺑﺎﻟﻎ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺒﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻨﺎر راه ﺗﺒﺮﯾﺰ و ﻣﺮاﻏﻪ ﻣﯿﺎن ﺗﺎزه ﮐﻨﺪ و ﺧﻀﺮﻟﻮ در ‪ 97000‬ﮔﺰي ﺗﺒﺮﯾﺰ‪.‬‬ ‫ﺧﺎن ﺑﺒﻦ‪.‬‬



‫]ِب ِب[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻓﻨـﺪرﺳﮏ ﺑﺨﺶ راﻣﯿﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮔﺮﮔﺎن‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 24‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ راﻣﯿﺎن و ﺷـﻤﺎل ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫راﻣﯿـﺎن ﺑﻪ ﮔﺮﮔـﺎن‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در دﺷﺖ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ‪ .‬داراي ‪ 270‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎن و‬ ‫ﺷﯿﻌﻪ ﻣﺬﻫﺒﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از رودﺧﺎﻧﻪ و ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﺑﺮﻧﺞ و ﻏﻼت و ﺗﻮﺗﻮن و ﺳـﯿﮕﺎر و ﻟﺒﻨﯿﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ‬ ‫داري و ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﺷﺎل و ﭘﺎرﭼﻪء اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ و ﮐﺮﺑﺎس ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪ .(3‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎن ﺑﻪ ﺑﯿﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎن ﺑﺮه‪.‬‬



‫]ِن َب َر ‪ِ /‬ر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺑﺮج ﺣﻤﻞ اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺷـﺮف ﺷـﻤﺲ ز ﺧﺎن ﺑﺮه ﻧﯿﺴﺖ ﺷـﺮف‬ ‫ﺷﻤﺲ ﺑﻮاو ﻗﺴﻤﺴﺖ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺿﯿﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎن ﺑﻼﻏﯽ‪.‬‬



‫]ُب[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن اﺟـﺎرود ﺑﺨﺶ ﮔﺮﻣﯽ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اردﺑﯿـﻞ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در ‪ 11‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﮔﺮﻣﯽ و ‪ 5‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﮔﺮﻣﯽ ﭘﯿﻠﻪ ﺳﻮار ﻗﺮار دارد‪ .‬دﻫﮑـﺪهء ﻣﺰﺑﻮر در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ‪ ،‬و ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳـﯿﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﮑﻨﻪء آﻧﺠﺎ ‪ 19‬ﺗﻦ ﮐﻪ‬ ‫ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ ﺳﺎر و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت اﺳﺖ‪ ،‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺳﺖ و‬ ‫راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎن ﺑﻼﻏﯽ‪.‬‬



‫]ُب[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺸـﮑﯿﻦ ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺸـﮑﯿﻦ ﺷـﻬﺮ‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ در ‪ 30‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب‬ ‫ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻣﺸـﮑﯿﻦ ﺷﻬﺮ و ‪ 10‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء ﻣﺸـﮑﯿﻦ ﺷـﻬﺮ اﻫﺮ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ و آب و ﻫﻮاي آن ﻣﻌﺘـﺪل اﺳﺖ‪ ،‬ﺳـﮑﻨﻪء‬ ‫آﻧﺠﺎ ‪ 25‬ﺗﻦ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ‪ ،‬و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎن ﺑﻠﮏ‪.‬‬



‫]َب َل[ )ِاخ( ﺷـﻬﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺰرگ و آﺑﺎدان در ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن ﺷـﺮﻗﯽ ﯾﺎ در ﭼﯿﻦ ﺑﻪ زﻣﺎن ﺷﺎﻫﺮخ ﻣﯿﺮزا اﻟﻎ ﺑﯿﮏ‪ .‬ﺷﺎﻫﺮخ از ﻃﺮف ﺧﻮد‬ ‫رﺳﻮﻻن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﮔﺴﯿﻞ داﺷﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﻓﻊ وﺿﻊ آن ﻣﺠﻬﻮل اﺳﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ج‪ 3‬ص‪.(2020‬‬ ‫ﺧﺎن ﺑﻠﯽ‪.‬‬



‫][ )ِاخ( ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ از آﻧﺴﻮي رودﯾﺎن ﺑﻪ ﮔﯿﻼن‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ چ ﺳﯿﺪ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﻃﻬﺮاﻧﯽ ﺿﻤﯿﻤﻪء ﮔﺎﻫﻨﺎﻣﻪ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎن ﺑﻬﺎدر‪.‬‬



‫]َب ُد[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻋﺎﻟﻢ و ادﯾﺐ ﻫﻨـﺪي اﺳﺖ‪ .‬ﭘـﺪرش راﺟﻪ اي ﺑﻨﺎم ﭘﺎﺗﻨﻪ ﺑﻮده و او راﺳﺖ‪» :‬ﺟﺎﻣﻊ ﺧﺎن ﺑﻬﺎدر« ﺑﻔﺎرﺳـﯽ و »ﻋﻠﻢ اﻟﻤﻨﺎﻇﺮه«‪.‬‬ ‫وي دو ﮐﺘﺎب اﺧﯿﺮ را ﺑﺴﺎل ‪ 1851‬م‪ .‬در ﮐﻠﮑﺘﻪ ﺑﻤﺠﻤﻊ ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﺎن ﺗﻘﺪﯾﻢ ﮐﺮد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪ 3‬ص‪.(2020‬‬ ‫ﺧﺎن ﺑﻬﺎدرﺧﺎن‪.‬‬



‫]ِن َب ُد[ )ِاخ( وي از ﺷـﻌﺮا و ﺑﺰرﮔـﺎن ﻫﻨـﺪ و ﭘـﺪرش ﺟﻼـل اﻟـﺪﯾﻦ ذواﻟﻔﻘـﺎرﺑﻦ رﺣﻤـﺖ ﺧـﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴـﺎل ‪ 1857‬م‪ .‬ﺧـﺎن ﺑﻬﺎدرﺧﺎن‬ ‫ﻫﻨﺪوﺳــﺘﺎن را ﺗﺮك ﮐﺮد و ﺑﻤﮑـﻪ رﻓـﺖ‪ .‬او را دﯾـﻮان اﺷــﻌﺎري اﺳـﺖ و ﺗﺨﻠﺼــﺶ ﻣﺼـﺮوف ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻗـﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼـم ﺗﺮﮐﯽ ج‪3‬‬ ‫ص‪.(2020‬‬ ‫ﺧﺎن ﺑﻪ ﺑﯿﻦ‪.‬‬



‫]ِب[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از دﻫﺎت ﻓﻨﺪرﺳﮏ اﺳﺘﺮآﺑﺎد اﺳﺖ‪) .‬از راﺑﯿﻨﻮ در ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪء ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ص‪ 82‬و ‪.(128‬‬ ‫ﺧﺎﻧﭙﺎﯾﻪ‪.‬‬



‫]ﺧﺎْم َي ‪ِ /‬ي[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﻣﯿﺰ‪ .‬ﻣﯿﺰ ﻏﺬاﺧﻮري ‪ :‬ﻋﯿﺴﯽ از ﭼﺮخ ﻓﺮودآﯾﺪ و ادرﯾﺲ ز ﺧﻠﺪ ﮐﺎﯾﻦ دو را زﻟّﻪ ز ﺧﺎﻧﭙﺎﯾﻪء ﻃﻪ ﺑﯿﻨﻨﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫)‪ - (1‬ﻣﺮﺣﻮم ﻣﺆﻟﻒ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را ﺑﺼﻮرت »ﺧﻮاﻧﭙﺎﯾﻪ« ﺿﺒﻂ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎن ﭘﺮي‪.‬‬



‫]َپ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن دره ﺷـﻬﺮ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﯾﻼم‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ‪ 14‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮ دره ﺷﻬﺮ ﮐﻨﺎر راه ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫اﯾﻼم‪ .‬اﯾﻦ ده در ﻣﻨﻄﻘﻪء ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﻗﺮار دارد و ﻫﻮاي آن ﮔﺮم و ﺳﮑﻨﻪ اش ‪ 173‬ﺗﻦ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺬﻫﺐ آﻧﻬﺎ ﺷﯿﻌﯽ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻟﺮي و ﻟﮑﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬آب اﯾﻦ ده از رودﺧـﺎﻧﻪء ﺻـﯿﻤﺮه و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠـﺎ ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﻗﺎﻟﯽ‬ ‫ﺑﺎﻓﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬راه اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎﻧﭙﻮر‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺑﺨﻄﻪء ﭘﻨﺠﺎب در ﺳﺮﺧﻂ آﻫﻦ ﮐﺮاﭼﯽ ﺑﻪ ﻣﻮﻟﺘﺎن‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪ 3‬ص‪.(2020‬‬ ‫ﺧﺎن ﺗﭙﻪ‪.‬‬



‫]َﺗْﭗ َپ[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻔﺎﺻﻠﻪء ‪ 5500‬ﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﻏﺮب زﯾﺎرت ﺧﻮاﺟﻪ ﺳﺎﻻر واﻗﻊ در ﻋﻼﻗﻪء ﺧﻤﯿﺎب ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺤﮑﻮﻣﺖ درﺟﻪ ‪3‬‬ ‫ﻗﺮﻗﯿﻦ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﺤﮑﻮﻣﺖ ﮐﻼن ﺷﺒﺮﻏﺎن وﻻﯾﺖ ﻣﺰارﺷﺮﯾﻒ‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ آن ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 66‬درﺟﻪ و ‪ 3‬دﻗﯿﻘﻪء ﻃﻮل اﻟﺒﻠﺪ ﺷﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 37‬درﺟﻪ‬ ‫و ‪ 25‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 13‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎن ﺗﭙﻪء ﺛﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َﺗْﭗ َپ ِي[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ‪ 10000‬ﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﻏﺮب زﯾـﺎرت ﺧﻮاﺟﻪ ﺳﺎﻻر ﮐﻪ در ﻋﻼﻗﻪء ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻼن ﺷﺒﺮﻏﺎن ﻗﺮار‬ ‫دارد و ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻮﻻﯾﺖ ﻣﺰارﺷـﺮﯾﻒ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 66‬درﺟﻪ و ‪ 23‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل اﻟﺒﻠﺪ ﺷـﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 37‬درﺟﻪ و ‪ 26‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 12‬ﺛﺎﻧﯿﻪء‬ ‫ﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ واﻗﻊ اﺳﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎن ﺗﺨﺖ‪.‬‬



‫]َت[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻔﺎﺻﻠﻪء ‪ 22‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﻋﻼﻗﻪ داري درﺟﻪ اول دوﻟﺖ آﺑﺎد ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﻧﻬﺮ راﻣﮕﻞ ﮐﻪ در ﻋﻼﻗﻪء ﺣﮑﻮﻣﺖ‬ ‫درﺟﻪ ‪ 2‬ﺷـﯿﺮﯾﻦ ﺗﮑـﺎب ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺤﮑﻮﻣﺖ اﻋﻠﯽ ﻣﯿﻤﻨﻪ واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺟﻐﺮاﻓﯿـﺎﯾﯽ آن‪ :‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﺑﯿﻦ دو ﺧﻂ ‪ 64‬درﺟﻪ و ‪52‬‬ ‫دﻗﯿﻘـﻪ و ‪ 1‬ﺛـﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل اﻟﺒﻠـﺪ ﺷـﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 36‬درﺟـﻪ و ‪ 39‬دﻗﯿﻘـﻪ و ‪ 34‬ﺛـﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض اﻟﺒﻠـﺪ ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﻗﺮار دارد‪) .‬از ﻗـﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‬ ‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎن ﺗﺨﺘﯽ‪.‬‬



‫]َت[ )ِاخ( ﮐـﻮﻫﯽ اﺳﺖ در ﺟﻨﻮب ﺷـﺮق اﻧـﺪﺧﻮي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺤﮑﻮﻣﺖ اﻋﻠﯽ ﻣﯿﻤﻨﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ارﺗﻔـﺎع ﺗﺨﻤﯿﻨﯽ ‪ 439‬ﮔﺰ از ﺳـﻄﺢ درﯾﺎ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺟﻐﺮاﻓﯿـﺎﯾﯽ آن‪ :‬ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 65‬درﺟﻪ و ‪ 21‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 54‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل اﻟﺒﻠﺪ ﺷـﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 36‬درﺟﻪ و ‪ 52‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 12‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض‬ ‫اﻟﺒﻠﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ واﻗﻊ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎن ﺗﺨﺘﯽ‪.‬‬



‫]َت[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن اﻧﺰل ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اروﻣّﯿﻪ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 80‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮي اروﻣّﯿﻪ در ﺳـﺮ راه ﺷﻮﺳﻪء اروﻣﯿﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺳـﻠﻤﺎس‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ در داﻣﻨﻪء ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن ﻗﺮار دارد و آب و ﻫﻮاي آن ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺎﻻرﯾـﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﮑﻨﻪء آﻧﺠـﺎ ‪ 60‬ﺗﻦ ﮐﻪ‬ ‫ﺷﯿﻌﯽ ﻣـﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت و ﭼﻐﻨـﺪر و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه‬ ‫ﺷﻮﺳﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎن ﺗﺮﮐﺎن‪.‬‬



‫]َت[ )ِاخ( دﺧﺘﺮ ﺑﺮاق ﺣـﺎﺟﺐ ﺳﺮﺳﻠﺴـﻠﻪء ﺗﺮﮐـﺎن ﻗﺮاﺧﺘﺎﯾﯽ ﮐﺮﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺮاق ﺑﺴﺎل ‪ 642‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻓﺮﻣـﺎن ﯾﺎﻓﺖ )در ﻣـﺪرﺳﻪ اي ﮐﻪ‬ ‫ﺧﻮد ﺑﻈـﺎﻫﺮ در ﮐﺮﻣـﺎن در ﻣﺤﻠﻪء ﺗﺮك آﺑـﺎد ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺨـﺎك ﺳﭙﺮده ﺷـﺪ( از او ﭼﻬـﺎر دﺧﺘﺮ و ﯾـﮏ ﭘﺴـﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧـﺪ ﺑﻪ اﺳﺎﻣﯽ زﯾﺮ‪:‬‬ ‫دﺧﺘﺮان‪ :‬ﺳﻮﻧﺞ ﺗﺮﮐﺎن‪ ،‬ﯾﺎﻗﻮت ﺗﺮﮐﺎن‪ ،‬ﺧﺎن ﺗﺮﮐﺎن‪ ،‬ﻣﺮﯾﻢ ﺗﺮﮐﺎن‪ .‬ﭘﺴـﺮ‪ :‬رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺧﻮاﺟﻪ ﺣﻖ‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ ج‪ 3‬چ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم‬ ‫ص‪ .(267‬اﯾﻦ دﺧﺘﺮ ﻣﻨﮑﻮﺣﻪء ﺑﺮادرزادهء ﺑﺮاق ﯾﻌﻨﯽ ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﺗﺎﻧﯿﮑﻮ ﺑﻮد‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه ص‪.(529‬‬ ‫ﺧﺎن ﺗﮑﯿﻦ‪.‬‬



‫]َت[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺳـﻠﯿﻤﺎن‪ .‬وي ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺣﺎﮐﻢ از ﻃﺮف ﺳﻠﻄﺎن رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮاﻟﻤﻈﻔﺮ ﺑﺮﮐﯿﺎرق ﺑﻦ ﻣﻠﮑﺸﺎه ﺑﻦ اﻟﺐ ارﺳﻼن ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ ﺑﻪ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ آﻣﺪ‪) .‬از اﺧﺒﺎر اﻟﺪوﻟﮥ اﻟﺴﻠﺠﻮﻗﯿﮥ ص‪.(78‬‬ ‫ﺧﺎن ﺗﻤﺮ‪.‬‬



‫][ )ِاخ( ﻧﺎم دﯾﮕﺮ دﻫﺴﺘﺎن ﺧﺎن ﺗﯿﻤﻮر اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎن ﺗﯿﻤﻮر ﺷﻮد‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 648‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺎن ﺗﻨﮕﺮي‪.‬‬



‫]َت[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺳﻠﺴـﻠﻪ ﺟﺒﺎﻟﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ در ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن ﮐﻪ ﺷـﻬﺮ ﻣﻌﺮوف ﮐﻮﺟﺎ در ﺷـﻤﺎل ﻧﻬﺮ ﺗﺎرﯾﻢ در ﻣﺸـﺮق اﯾﻦ ﺟﺒﺎل ﺑﻨﺎ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬در‬ ‫ﻧﯿﻤﻪء ﻗﺮن دوم ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي ﺟﻤـﺎﻋﺘﯽ از ﻗﻮم اوﯾﻐﻮر ﮐﻪ از ﻗﺒﺎﯾـﻞ ﺗﺎﺗـﺎر ﺑﻮدﻧـﺪ از ﺣﻮﺿﻪء ﻧﻬﺮ ارﻗﻮن ﻣﻨﺸـﻌﺐ از ﺷﻂ آﻣﻮر ﮔﺬﺷـﺘﻨﺪ و‬ ‫ﺑﺤﺪود ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن آﻣﺪﻧﺪ و در ﺣﻮﺿﻪء ﻧﻬﺮ ﺗﺎرﯾﻢ و ﻧﻮاﺣﯽ ﭘﺮآب و ﺧﺮم آن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺮاي ﺧﻮد در ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن ﺷـﺮﻗﯽ دوﻟﺘﯽ ﻣﻌﺘﺒﺮ‬ ‫ﺗﺸـﮑﯿﻞ دادﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﺗﻮرﻓﺎن و ﮐﻮﺟﺎ و ﺑﯿﺶ ﺑﺎﻟﯿﻎ و ﺑﺮﻗﻮل و ﻗﺮه ﺷـﻬﺮ و آﻟﻤﺎﻟﯿﻎ ﻣﯿﺸﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻐﻮل اﻗﺒﺎل ص‪ .(16‬در‬ ‫ﻗـﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼـم آﻣـﺪه اﺳـﺖ‪ :‬ﻧـﺎم ﮐـﻮﻫﯽ اﺳﺖ از ﺟﺒـﺎل »ﺗﯿـﺎن ﺷـﺎن« در ﻣﻐﺮب ﭼﯿﻦ‪ ،‬ﻗﻠـﻞ اﯾﻦ ﮐـﻮه ﻫﻤـﻮاره از ﺑﺮف ﻣﺴـﺘﻮر اﺳﺖ و‬ ‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ‪ 7200‬ﮔﺰ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪ 3‬ص‪.(2020‬‬ ‫ﺧﺎن ﺗﯿﻤﻮر‪.‬‬



‫]ِت[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﺑﺮﻣﯿﺴﺮهء ﻟﺸﮑﺮ ﺧﻮد در ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﯽ ﺑﺠﺎﻧﺐ ﺷﺎم ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﯿﺮ اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ در ﺳﻨﻪء‬ ‫‪ 712‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﻘﺼـﺪ ﻗﺸـﻼق از ﺳـﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ﻋﺎزم ﺷـﺪ و از ﺑﻐـﺪاد ﻟﺸـﮑﺮي ﺑﺠﺎﻧﺐ ﺷﺎم ﮐﺸـﯿﺪ اﻣﯿﺮ اﻋﻈﻢ اﻣﯿﺮﺟﻮﺑﺎن را ﻣﻨﻘﻼي ﻟﺸـﮑﺮ ﺗﻌﯿﯿﻦ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮده و ﻣﯿﻤﻨﻪء ﻟﺸـﮑﺮ اﻣﯿﺮﺳﯿﻮﻧﺞ و اﻣﯿﺮ ﺗﯿﻤﻮرﺗﺎش و اﻣﯿﺮﺳﻮﺗﺎي و اﻣﯿﺮﻋﻠﯽ ﭘﺎدﺷﺎه و اﻣﯿﺮ ﻗﻮرﻣﺸﯽ اﻟﺴﺎق و ﺗﻮﻗﺎاﻟﺪرﺟﯽ ﺑﻮد و ﺑﺮﻣﯿﺴﺮه‬ ‫اﻣﯿﺮ اﯾﺮﻧﺠﯿﻦ و اﻣﯿﺮﺣﺴـﯿﻦ اﻧـﺪﺟﺎﻧﯽ و اﻣﯿﺮ ﻃﻐـﺎن و اﻣﯿﺮ ﺧﺎن ﺗﯿﻤﻮر وﺑﻮر ﮐﻮﭼﮏ ﻗﺮار داﺷﺖ‪) .‬از ذﯾﻞ ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺘﻮارﯾـﺦ رﺷـﯿﺪي ﺗﺄﻟﯿﻒ‬ ‫ﺣﺎﻓﻆ اﺑﺮو ص‪.(53‬‬ ‫ﺧﺎن ﺗﯿﻤﻮر‪.‬‬



‫]ِت[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ ﺟﺰء دﻫﺴــﺘﺎن ﺳـﺠﺎس رود ﺑﺨﺶ ﻗﯿـﺪار ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن زﻧﺠـﺎن‪ .‬اﯾـﻦ ده در ‪ 15‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑـﺎﺧﺘﺮي راه ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ واﻗﻊ و ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳﯿﺮي ﮐﻪ ﺳﮑﻨﻪء آﻧﺠﺎ ‪ 443‬ﺗﻦ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺬﻫﺐ اﯾﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﺷﯿﻌﻪ و‬ ‫زﺑﺎﻧﺸﺎن ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ ﺳﺎر و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و اﻧﮕﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و ﺟﺎﺟﯿﻢ و ﮔﻠﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ده را ﺧﺎن ﺗﻤﺮ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺞ‪.‬‬



‫)ِا( َﮔﻮي ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﻃﻔﻼـن ﺑﺠﻬﺖ ﺟﻮزﺑـﺎزي ﮐﻨﻨـﺪ و ﻣﺸﺘﯽ از ﺟﻮز ﺑـﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ در آن ﻣﯿﺎن اﻧﺪازﻧـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﮔﻮي ﮐﻮﭼﮏ‬ ‫اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﮐﻮدﮐـﺎن در ﺟﻮزﺑـﺎزي ﺟـﻮز را در ﻣﯿـﺎن آن ﺑﯿﻨﺪازﻧـﺪ و از ﺟﻔـﺖ و ﻃـﺎق آن ﺑﺮد و ﺑـﺎﺧﺖ ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‬ ‫)آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺣﻔﺮه اي ﮐﻪ در ﺑﺎزي ﮔﻮز ﮐﻨﻨـﺪ و ﮔﻮز را ﻏﻠﻄﺎﻧﻨـﺪ ﺗﺎ در آن اﻓﺘﺪ‪ .‬ﻣﻐﺎﮐﯽ ﮐﻪ در آن ﮔﻮز اﻧﺪازﻧﺪ ﺑﺒﺎزي‪ .‬ﻣﻐﺎﮐﭽﻪ اي ﮐﻪ‬ ‫ﮐﻮدﮐﺎن ﮔﺎه ﮔﻮز ﺑﺎﺧﺘﻦ ﮐﻨﻨـﺪ و آﻧﮕﺎه ﭼﯿﺮه ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺑﺮ ﺣﺮﯾﻒ ﮐﻪ ﮔﻮزﺷﺎن در آن ﻣﻐﺎك اﻓﺘـﺪ و ﺑﻌﺮﺑﯽ ِﻣﺰدات ﮔﻮﯾﻨﺪ ‪ :‬ﺑﺴـﻼﻣﺖ ﭼﻮ‬ ‫ﺑﻤﻦ ﺑﺎزرﺳﯽ اي ﻓﺮزﻧﺪ راﺳﺖ ﻏﻠﻄﺪ ﺑﺴﻮي ﺧﺎﻧﺞ ﻫﻤﻪ ﮔﻮز ﭘﺪر‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎن ﺟﺎن ﺧﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ده ﭘﯿﺮ ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺧﺮم آﺑﺎد‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 10‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﺧﺮم آﺑﺎد و ﺷﺶ ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺷﻤـﺎل ﺷﻮﺳﻪء ﺧﺮم آﺑـﺎد ﺑﻪ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸـﺎه‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ و ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ‪ .‬داراي ‪ 720‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و‬ ‫ﻟﺮي و ﻟﮑﯽ و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ده از ﭼﺸـﻤﻪ ﺳـﺎر ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸـﻮد‪ .‬و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼـت‪ ،‬ﺻـﯿﻔﯽ‪ ،‬ﻟﺒﻨﯿـﺎت ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻫـﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ‬ ‫ﺑﮑﺸـﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧـﺎن ﻓﺮش و ﺳـﯿﺎه ﭼﺎدرﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو اﺳﺖ و ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ از ﻃﺎﯾﻔﻪء‬ ‫ﺑﯿﺮاﻟﻮﻧﺪ ﺑﻮده و ﺑﻪ ﯾﯿﻼق و ﻗﺸﻼق ﻣﯿﺮوﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺠﺎه‪.‬‬



‫]َن[ )ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا( ﻣﻌّﺮب ﺧﺎﻧﮕـﺎه و ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﺎﻧﮕـﺎه اﺳﺖ‪ .‬ﯾـﺎﻗﻮت در ذﯾـﻞ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺎﻧﺠـﺎه ﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬ﻻـادري اﯾﻦ ﻫﻮ‪ ،‬اّﻻ َأﱠن ﺷـﯿﺮوﯾﮥ ﻗﺎل‪...:‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪان اﻟﺼﻮﻓﯽ‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﯾﻌﺮف ﺑﺎﻟﺤﺎﻓﻆ اﻟﺨﺎﻧﺠﺎﻫﯽ روي ﻋﻦ اﺑﻦ ﻫﻼل و اﺑﻦ ﺗﺮﮐﺎن و ﻏﯿﺮﻫﻤﺎ ﻣﺎادرﮐﺘﻪ ﻟﺼﻐﺮ ﺳﻨﯽ‬ ‫و ﺣـﺪﺛﻨﯽ ﻋﻨﻪ ﻋﺒـﺪوس و ﮐﺎن ﺻـﺪوﻗًﺎ اﺣـﺪ ﻣﺸﺎﯾـﺦ اﻟﺼﻮﻓﯿﻪ ﻓﯽ وﻗﺘﻪ ذﮐﺮه ﻓﯽ اﻟﻄﺒﻘﮥ اﻟﺤﺎدﯾﮥ ﻋﺸـﺮة ﻣﻦ اﻫﻞ ﻫﻤﺬان ﻓﺎﻟﻈﺎﻫﺮ َأﻧﻪ ﻣﺤﻠﮥ‬ ‫ﺑﻬﻤـﺬان او ﻗﺮﯾـﮥ ﻣﻦ ﻗﺮاﻫـﺎ واﷲ اﻋﻠﻢ«‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را ﯾـﺎﻗﻮت ﻧﺎم ﻣﺤﻠﯽ ﮔﻤﺎن ﺑﺮده و از اﯾﻦ رو در ﻣﻮﺿﻊ آن‬ ‫درﻣﺎﻧـﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻧﺎم ﻣﻮﺿـﻌﯽ ﺑﻌﯿﻨﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﮐﻠﻤﻪ اي اﺳﺖ ﻋﺎم ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻫﺮﺟﺎي ﮐﻪ در آن ﺻﻮﻓﯿﻪ ﮔﺮد آﯾﻨـﺪ و‬ ‫اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﻨﻨـﺪ و دﯾﮕﺮ ﺻﻮﻓﯿﺎن را ﺑﻤﻬﻤﺎﻧﯽ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪ و رﯾﺎﺿﺎت ﺧﻮد را در آﻧﺠﺎ ﺑﺠﺎي آرﻧﺪ و ﻣﺠﻠﺲ ﺳـﻤﺎع آﻧﻬﺎ ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻌﺮب‬ ‫»ﺧﺎﻧﮕﺎه« ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬در ﯾﺎدداﺷﺖ دﯾﮕﺮ ﺑﺮاي ﺗﺄﯾﯿـﺪ ﺣﺪس ﺧﻮد ﮐﻪ »ﺧﺎﻧﺠﺎه« ﻣﻌﺮب »ﺧﺎﻧﮕﺎه« و »ﺧﺎﻧﮕﺎه«‬ ‫ﻫﻤﺎن »ﺧﺎﻧﻘﺎه« اﺳﺖ از ﻗﻮل ﯾﺎﻗﻮت در ذﯾﻞ ﮐﻠﻤﻪء »ﺟﺎورﺳﺎن« اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ :‬ﺟﺎورﺳﺎن ﻣﺤﻠـﮥ ﺑﻬﻤـﺪان او ﻗﺮﯾـﮥ‪ ...‬ﻗﺎل‪:‬‬ ‫ﺷﯿﺮوﯾـﮥ ﺑﻦ ﺷـﻬﺮدار ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻮﻫﺎب اﻟﮑﺮﺧﯽ اﻟﺼﻮﻓﯽ اﺑﻮاﻟﻤﻌﺎﻟﯽ اﻟﻤﻘﯿﻢ ﺑﺠﺎورﺳﺎن روي ﻋﻦ اﺑﻦ ﻋﺒﺪان و اﺑﯽ ﺳـﻌﺪﺑﻦ‬ ‫زﯾﺮك و اﺑﯽ ﺑﮑﺮ اﻟﺰادﻗـﺎﻧﯽ و اﺑﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻨـﺪارﺑﻦ ﻣﻮﺳـﯽ ﺑﻦ ﯾﻌﻘﻮب اﻻﺑﻬﺮي‪ .‬ﺳـﻤﻌﺖ ﻣﻨﻪ و ﮐﺎن ﺛﻘـﮥ ﺻـﺪوﻗًﺎ و ﮐﺎن ﺷـﯿﺦ اﻟﺼﻮﻓﯿﻪ ﻓﯽ‬ ‫اﻟﺠﺒﻞ و ﻣﻘـﺪﻣﻬﻢ و دﻓﻦ ﺑﺎﻟﺨﺎﻧﺠﺎه‪ .‬ﯾﺎﻗﻮت ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻧﺎم ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﺑﺮودﺑﺎر ﻫﻤﺪان و ﺑﺪاﻧﺠﺎﺳﺖ ﻣﺪﻓﻦ ﻋﺒﺪوس ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒﺪاﷲ ﻋﺒﺪوس اﺑﻮاﻟﻔﺘﺢ اﻟﻬﻤﺪاﻧﯽ اﻟﺮودﺑﺎري‪) .‬از ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ذﯾﻞ ﮐﻠﻤﻪء رودﺑﺎر(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻤﺎدهء ﻓﻮق ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎن ﺟﺪﯾﺪ‪.‬‬



‫]َج[ )ِاخ( ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﻣﺮﮐﺐ از ده ﻗﺮﯾﻪ در وﻻﯾﺖ ﺳﯿﻮاس‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪ 3‬ص‪.(2020‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺠﺮد‪.‬‬



‫]ِج[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﻗﺮاء اﻧﺎر از اﻋﻤﺎل ﻗﻢ اﺳﺖ‪) .‬از ﮐﺘﺎب ﺗﺎرﯾـﺦ ﻗﻢ ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﻗﻤﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﻗﻤﯽ ﺗﺼﺤﯿﺢ و ﺗﺤﺸﯿﻪء ﺳﯿﺪﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﻃﻬﺮاﻧﯽ چ ‪ 1313‬ه ‪ .‬ش‪.(.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺠﺴﺖ‪.‬‬



‫][ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﻠﻌﻪ اي ﺣﺼـﯿﻦ و رﮐﻨﯽ رﮐﯿﻦ ﺑﺤـﺪود ﻟﺮﺳـﺘﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖ اﯾﻦ ﻗﻠﻌﻪ از ﻣﻮارد ﺧﻼف ﺑﯿﻦ اﺗﺎﺑﮏ ﺗﮑﻠﻪء ﺳـﻠﻐﺮي و‬ ‫ﻫﺰارﺳـﻒ و ﺑﺮادران او ﺑـﻮد‪ .‬ﭼﻮن اﺗﺎﺑـﮏ ﺗﮑﻠﻪ را دﻓﻊ ﻫﺰارﺳﻒ ﻣﯿﺴـﺮ ﻧﺒﻮد ﻧﺎﭼـﺎر ﺑﻤﺼـﺎﻟﺤﺖ ﺑـﺎ ﻫﺰارﺳﻒ ﺗﻦ داد و ﯾـﮏ ﭼﻨـﺪي ﻧﯿﺰ‬ ‫اﺗﺎﺑـﮏ ﺗﮑﻠﻪ از ﺑﯿﻢ ﻗﺘـﻞ ﺑﺮادر ﺑـﺪان ﻗﻠﻌﻪ ﭘﻨـﺎه ﺑﺮد ﺗـﺎ آﻧﮑﻪ ﻫﻮﻻﮐﻮ ﺑﻪ او اﻣﺎن داد و اﻧﮕﺸﺘﺮي ﺧﻮد را ﺑﮕﺮو ﭘﯿﺶ او ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ ،‬و ﻧﯿﺰ ﯾﮏ‬ ‫ﭼﻨﺪ اﻓﺮاﺳـﯿﺎب ﻧﺎم ﮐﻪ از ﭘﯿﺶ ﻟﺸﮑﺮ ﻣﻐﻮﻻن ﻣﯿﮕﺮﯾﺨﺖ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﭘﻨﺎﻫﯿﺪ وﻟﯽ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻗﻠﻌﻪء ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻐﻮﻻن اﻓﺘﺎد و اﻓﺮاﺳﯿﺎب ﻣﻄﯿﻊ‬ ‫ﻣﻐﻮﻻن ﺷﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه چ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺰوﯾﻨﯽ ص ‪ 541 ،539‬و ‪ .(545‬اﯾﻦ ﻧﺎم ﺑﺼﻮرت »ﺧﺎﻧﺠﺸﺖ« ﻧﯿﺰ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺠﺸﺖ‪.‬‬



‫][ )ِاخ( ﻧﺎم دﯾﮕﺮ ﻗﻠﻌﻪء ﺧﺎﻧﺠﺴﺖ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺠﺴﺖ و ص ‪ 541‬و ‪ 545‬ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه چ ﺑﺮاون ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎن ﺟﻤﺎل‪.‬‬



‫]َج[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻓﻌﻠﻪ ﮐﺮي ﺑﺨﺶ ﺳـﻨﻘﺮ و ﮐﻠﯿﺎﯾﯽ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫﺎن‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در ‪ 15‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺳﻨﻘﺮ ﮐﻨﺎر‬ ‫راه ﻓﺮﻋﯽ ﺳـﻨﻘﺮ ﺑﻪ ﺧﺴﺮوآﺑﺎد ﻗﺮار دارد‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه در دﺷﺖ واﻗﻊ و داراي آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳﯿﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﺳﮑﻨﻪء آﻧﺠﺎ ‪ 580‬ﺗﻦ‬ ‫ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺑﺰﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ و ﮐﺮدي ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از رودﺧﺎﻧﻪء ﮔﺎورود اﺳﺖ و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت و‬ ‫ﻗﻠﻤﺴـﺘﺎن و ﺗﻮﺗﻮن و اﻧﮕﻮر ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و ﺟﺎﺟﯿﻢ و ﭘﻼس ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬دﻫﮑﺪهء ﺧﺎن ﺟﻤﺎل‬ ‫از دو ﻣﺤﻞ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻬﻢ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﺧﺎﻧﺠﻤﺎل ﻣﺤﺒﻌﻠﯽ ﺧﺎن ﯾﺎ ﭘﻨﺎﻫﯽ و دﯾﮕﺮ ﺧﺎﻧﺠﻤﺎل ﺑﯿﮕﻮﻧﺪ اﻣﺠﺪي‪ .‬ﺳﮑﻨﻪء اوﻟﯽ ‪ 335‬ﺗﻦ و‬ ‫از ﻃﺮﯾﻖ دوﻋﺒﺎي و ﭘﻠﻨﮕﯿﻦ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺠﻮ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﺷـﻄﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻮرﯾﺤﺎن ﺑﯿﺮوﻧﯽ در اﻟﺘﻔﻬﯿﻢ ﭼﻨﯿﻦ آورده ‪ :‬اﻣﺎ اﻗﻠﯿﻢ اول از ﻣﺸﺮق زﻣﯿﻦ ﭼﯿﻦ آﻏﺎزد و ﺑﺮ دره ﻫﺎي ﭼﯿﻦ ﺑﮕﺬرد و‬ ‫اﯾﻦ ﺟﻮﯾﻬﺎﺳﺖ ﮐﻪ از درﯾﺎ ﮐﺸﺘﯿﻬﺎ ﺑﺮآرﻧﺪ ﺑﺒﺎرﮔﺎﻫﻬﺎ ﭼﻮن ﺧﺎﻧﺠﻮ و ﺧﺎﻧﻔﻮ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‪) .‬از اﻟﺘﻔﻬﯿﻢ چ ﻫﻤﺎﯾﯽ ص‪.(198‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺠﻪ‪.‬‬



‫]ِج ‪َ /‬ج[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺒﺮﺳـﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﺑﻬﺮات و ﮔﻮر اﻣﯿﺮﻋﺒﺪاﻟﻮاﺣﺪﺑﻦ ﻣﺴـﻠﻢ و اﺑﻮﻧﺼـﺮﺑﻦ اﺑﯽ ﺟﻌﻔﺮﺑﻦ اﺳﺤﺎق اﻟﻬﺮوي ﺑﻪ آﻧﺠﺎﺳﺖ‪ .‬اﺑﻮﻧﺼﺮ‬ ‫از ﺑﺰرﮔﺎن ﺻﻮﻓﯽ ﺑﻮده و ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل ﺟﺎﻣﯽ در ﻧﻔﺤﺎت اﻻﻧﺲ وي ﺑﺨـﺪﻣﺖ ﺳـﯿﺼﺪ ﭘﯿﺮ رﺳـﯿﺪه و ﻣـﺪﺗﻬﺎ در ﻣﮑﻪ و ﻣﺪﯾﻨﻪ و ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس‬ ‫ﺑﻌﺒﺎدت و رﯾﺎﺿﺖ ﮔـﺬران ﮐﺮده و ﻋﻤﺮ او ﺑﻮﻗﺖ ﻣﺮگ ‪ 124‬ﺳﺎل ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴـﯿﺮ چ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم ج‪ 2‬ص‪ .(317‬رﺟﻮع‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺎﻧﭽﻪ ﺑﺎد ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺠﻪ ﮐﺎك‪.‬‬



‫]َج[ )ِاخ( ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ واﻗﻊ در ‪ 29‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺷﺮق ﺷﻬﺮ ﻗﻨﺪﻫﺎر و ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 65‬درﺟﻪ و ‪ 31‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 47‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل اﻟﺒﻠﺪ ﺷﺮﻗﯽ‬ ‫و ﺧﻂ ‪ 31‬درﺟﻪ و ‪ 28‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 30‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ واﻗﻊ اﺳﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺠﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻋﺒـﺪاﻟﻌﺰﯾﺰﺑﻦ اﻣﯿـﻦ‪ .‬وي ﻓﺮزﻧـﺪ ﻣﺤﻤـﺪ اﻣﯿﻦ ﺧـﺎﻧﺠﯽ اﺳﺖ‪ .‬او راﺳﺖ‪ :‬ﺑـﺪاﯾﻊ اﻟﺨﯿـﺎل ﮐﻪ ﺑﺮﮔﺰﯾـﺪه اي اﺳﺖ از ﻣﺒﺘﮑﺮات ﻓﯿﻠﺴـﻮف‬ ‫روﺳـﯽ ﺗﻮﻟﺴـﺘﻮي‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء او و اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﯾﻮﺳﻒ اﻟﺪوري ﺑﺰﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﺷﺪ و در ﻣﻄﺒﻌﻪء ﺻﺒﺎح ﺑﺴﺎل ‪ 1336‬ه ‪ .‬ق‪.‬‬ ‫)‪ 1918‬م‪ (.‬در ‪ 100‬ﺻﻔﺤﻪ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﯿﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺠﯽ ﻣﺤﻤﺪ اﻣﯿﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺠﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻣﺤﻤـﺪ اﻣﯿﻦ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﮐﺘـﺒﯽ‪ .‬زادﮔـﺎﻫﺶ ﺣﻠﺐ و اﻗﺎﻣﺘﮕـﺎﻫﺶ در ﻗـﺎﻫﺮه ﺑـﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺧـﺎﻧﺠﯽ ﻫﻤﺖ ﺑﻨﺸـﺮ ﮐﺘﺐ ﻋﺮﺑﯽ ﮔﻤﺎﺷـﺖ‬ ‫)ﮐﺘﺒﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از او ﭼﺎپ ﻧﺸـﺪه ﺑﻮدﻧﺪ( و او ﺑﺎ وﺟﻮد ﮐﺜﺮت ﺳﻦ ﻫﻤﻮاره وﻗﺖ ﺧﻮد را ﺑﺒﺤﺚ از ﻧﻮادر ﮐﺘﺐ ﻋﺮﺑﯽ ﻣﯽ ﮔﺬراﻧﺪ و ﺳـﻌﯽ‬ ‫در ﻧﺸـﺮ و ﺗﻌﻤﯿﻢ ﻓﻮاﯾـﺪ آﻧﻬـﺎ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬او ﻣﺠﻤﻮﻋﻪء »اﻟﻄﺮق اﻻدﺑﯿـﮥ ﻟﻄﻼـب اﻟﻌﻠﻮم اﻟﻌﺮﺑﯿـﮥ« را ﺗﺼـﺤﯿﺢ و ﭼﺎپ ﮐﺮد و آن ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي‬ ‫اﺳـﺖ ﺷﺎﻣـﻞ ﺑﺮ ﺳﻪ ﮐﺘـﺎب در ﻟﻐﺖ ﻋﺮﺑﯿـﮥ؛ ﯾﻌﻨﯽ‪» :‬ﻓﺼـﯿﺢ اﻟﻠﻐـﮥ اﺑﻮاﻟﻌﺒـﺎس ﺗﻐﻠﺐ« و »ذﯾـﻞ اﻟﻔﺼـﯿﺢ« ﺑﻐـﺪادي و »ﮐﺘـﺎب ﻓﻌﻠﺖ واﻓﻌﻠﺖ«‬ ‫اﺑﻮاﺳـﺤﺎق اﻟﺰﺟﺎج‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب در ﻣﻄﺒﻌﻪء ﺳﻌﺎدت ﺑﺴﺎل ‪ 1325‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ‪ 188‬ﺻـﻔﺤﻪ ﭼﺎپ ﺷﺪ و ﻧﯿﺰ ذﯾﻠﯽ ﺑﺮ ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺑﻨﺎم‬ ‫»ﻣﻨﺠﻢ اﻟﻌﻤﺮان ﻓﯽ اﻟﻤﺴﺘﺪرك ﻋﻠﯽ ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان« ﺗﺮﺗﯿﺐ داد و در ﻣﺼﺮ ﭼﺎپ ﮐﺮد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺠﯿﻦ‪.‬‬



‫]ِن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰو دﻫﺴـﺘﺎن اﺑﺠﯿﺮود ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن زﻧﺠﺎن و در ‪ 24‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي زﻧﺠﺎن ﺳـﺮ راه ﻋﻤﻮﻣﯽ‬ ‫ﺑﯿﺠﺎر ﺑﻪ زﻧﺠﺎن واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳﯿﺮي و داراي ‪ 537‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺐ آﻧﻬﺎ ﺷﯿﻌﻪ و‬ ‫زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ ،‬آب آﻧﺠﺎ از رودﺧﺎﻧﻪء زرﯾﻦ آﺑﺎد و ﭼﺸـﻤﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺑﻦ ﺷﻦ و ﭘﯿﺎز و ﺳﯿﺐ زﻣﯿﻨﯽ و اﻧﮕﻮر و‬ ‫ﻣﯿﻮه ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﯿﻢ و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو و ﺳـﺮ راه ﻧﯿﻤﻪ ﺷﻮﺳﻪء زﻧﺠﺎن ﺑﻪ ﯾﻨﮕﯽ ﮐﻨﺪ ﻗﺮار‬ ‫دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎن ﭼﺎرﺑﺎغ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ در ‪ 29‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ ﺷﻬﺮ ﻗﻨﺪﻫﺎر ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 65‬درﺟﻪ و ‪ 31‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 47‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل اﻟﺒﻠﺪ ﺷﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪31‬‬ ‫درﺟﻪ و ‪ 28‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 30‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض اﻟﺒﻠـﺪ ﺷـﻤﺎﻟﯽ واﻗﻊ و از ﻋﻼﻗﻪ داري درﺟﻪ اول ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ درﺟﻪ اول اﻧﺪﺧﻮي و ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ‬ ‫ﺣﮑـﻮﻣﺖ اﻋﻠﯽ ﻣﯿﻤﻨـﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﺮدم اﯾـﻦ ﻋﻼـﻗﻪ ﻫﻤـﻪ ازﺑـﮏ و ﺗﺮﮐﻤﻦ ﺑـﻮده و ﺑﺰﺑـﺎن ازﺑﮑﯽ و ﺗﺮﮐﻤﻨﯽ ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﻨـﺪ‪ ،‬و ﭘﯿﺸﻪء آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﺎﻟـﺪاري و ﺗﺠـﺎرت ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ ﻗﺮه ﻗﻠﯽ‪ ،‬ﭘﺸﻢ‪ ،‬ﻧﻤـﺪ‪ ،‬ﻗـﺎﻟﯿﻦ و ﮔﻠﯿﻢ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪﻫﺎي دﻧﺒﻪ دار و ﻗﺮه ﻗﻠﯽ در اﯾﻨﺠـﺎ ﺑﻪ ﮐﺜﺮت‬ ‫ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﺑـﺎﻟﺨﺼﻮص ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ ﻗﺮه ﻗﻠﯽ روﻧﻖ و رواج زﯾـﺎد دارد‪ ،‬ﺑﺴـﺒﺐ ﮐﻤﯽ آب در آﻧﺠـﺎ زراﻋﺖ ﮐﻢ ﻣﯿﺸﻮد و زراﻋﺖ‬ ‫آن ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﮔﻨﺪم و ﻓﺎﻟﯿﺰ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﺼﻮرت اﻧﺪك‪ .‬ﮔﻨﺪم و ﺑﺮﻧﺞ و ﺟﻮ و ﺳﺎﯾﺮ ﺧﻮردﻧﯽ ﻫﺎ را از ﻣﺰارﺷﺮﯾﻒ و ﻗﻄﻐﻦ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء ﺷﺘﺮ و‬ ‫اﺳﺐ و ﻣﻮﺗﻮر وارد ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و از اﯾﻨﺠﻬﺖ ﺷﺘﺮ و اﺳﺐ را ﺑﻪ ﮐﺜﺮت ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬اﺳﺐ را ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺑﺎرﮐﺸﯽ و ﺳﻮاري در‬ ‫ﺑﺰﮐﺸـﯽ ﻧﯿﺰ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در ﺑﺰﮐﺸﯽ ﺷﻬﺮت ﺧﻮﺑﯽ دارﻧﺪ‪ .‬ﺷﺘﺮ را ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﮐﺸﯿﺪن ﺑﺎر ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺒﺮﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ در اﯾﺎم‬ ‫ﻋﯿﺪ و ﺟﺸﻦ و ﻋﺮوﺳـﯽ و اواﯾﻞ ﺑﻬﺎر ﮐﻪ زﻣﺎن ﺳﺮور و ﻧﺸﺎط و ﺑﻬﺠﺖ اﺳﺖ در ﮐﺸﺘﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻦ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﮐﺸﺘﯽ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﺘﺮان‬ ‫در ﻣﯿـﺪان ﭘﻬﻠﻮاﻧﯽ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺧﻮﺑﯽ دارد‪ .‬ﮔﻮﯾﯽ دو ﭘﻬﻠﻮان ﻗﻮي ﻫﯿﮑﻞ در ﻣﯿـﺪان داﺧﻞ ﺷﺪه ﺑﺎ ﺷـﻄﺎرت و ﻓﻨﻮن ﭘﻬﻠﻮاﻧﯽ ﮐﻪ در ﺑﯿﻦ ﺧﻮد‬ ‫آﻧﻬﺎ ﻣﺮوج اﺳﺖ ﺑﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ در ﻣﺒﺎرزه ﻣﯽ اﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ دو ﻏﺎﻟﺐ ﺷﻮد ﻣﯿﺨﻮاﻫـﺪ ﮐﻪ ﺷﺘﺮ ﻣﻐﻠﻮب را ﻫﻼك ﺳﺎزد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺮاي‬ ‫ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻫﻼـك آن ﺳﻮاران ﻣـﺎﻫﺮ ﺑـﺎ ﻗﻤﭽﯿﻦ ﻫـﺎ آﻣـﺎده ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷـﺘﺮ ﻏـﺎﻟﺐ در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺷﺘﺮ ﻣﻐﻠﻮب را ﺧﻮاﺑﺎﻧـﺪه و زﯾﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ و‬ ‫درﺻـﺪد ﻫﻼك آن اﺳﺖ ﺳﻮاران ﺑﻀـﺮب ﻗﻤﭽﯿﻦ ﻫﺎ او را از ﺑﺎﻻي ﺷﺘﺮ ﻣﻐﻠﻮب دور ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺷﺘﺮ ﻏﺎﻟﺐ دﻧﺒﺎﻟﻪء ﺷﺘﺮ ﻣﻐﻠﻮب‬ ‫را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺣـﺪ آﺧﺮﯾﻦ آﻣﺎدهء ﮐﺸـﺘﻦ و ﻫﻼﮐﺖ او ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﻮاران ﺑﻪ ﺑﺴـﯿﺎر زﺣﻤﺖ و ﮐﻮﺷـﺶ ﺷﺘﺮﻫﺎ را از ﻫﻢ ﺟﺪا ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬از‬ ‫ﺣﺎﺻـﻼت ﺳـﺮدرﺧﺘﯽ ﺗﻨﻬﺎ اﻧﮕﻮر ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯿﺮﺳـﺪ و ﺑﺲ و آﻧﻬﻢ ﺑﻤﻘﺪار اﻧﺪك‪ .‬ﺻﺎدرات اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻫﻔﺘﻪ‬ ‫دو روز‪ ،‬روز ﺑﺎزار آن ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم از ﻗﺮي و دﻫﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در آﻧﺠﺎ ﺑﺎ اﻣﻮال ﺧﻮد آﻣـﺪه ﻣﺎل اﻟﺘﺠﺎرهء ﺧﻮد را ﺑﻔﺮوش ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪،‬‬ ‫در اﯾﻨﺠﺎ ﺗﺨﻤﯿﻨًﺎ ﯾﮏ ﻧﯿﻢ ﻫﺰار ﺧﺎﻧﻮار زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻼﻗﻪ در ﻃﺮف ﺷـﻤﺎل ﺷﺮق اﻧﺪﺧﻮي واﻗﻊ و ﻗﺮﯾﻪ ﺟﺎت ذﯾﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن‬ ‫اﺳﺖ‪ :‬ﻋﺮﺑﺸﺎه ﭘﺎﯾﺎن‪ ،‬ﻋﺮﺑﺸﺎه ﻃﻮره ﺧﺎن‪ ،‬ﮐﻬﻨﻪ ﻗﻠﻌﻪ‪ ،‬ﻋﺮﺑﺸﺎه ﺑﺎﻻ‪ ،‬اوچ ﺗﭙﻪ‪ ،‬ﭼﮑﻤﯽ ﻋﻠﯿﺎ‪ ،‬ﭼﮑﻤﯽ ﺳـﻔﻠﯽ‪ ،‬ﮔﻨﺞ ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﯾﮏ ﻣﮑﺘﺐ‬ ‫اﺑﺘﺪاﺋﯽ داﺋﺮ اﺳﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪ 2‬ﺑﺎ ﺣﻔﻆ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻓﺎرﺳﯽ اﻓﻐﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎن ﭼﺎي‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﻃـﺎرم ﺑﺎﻻـ ﺑﺨﺶ ﺳـﯿﺮدان ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن زﻧﺠﺎن‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ‪ 56‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺳـﯿﺮدان و ‪21‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻣﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ .‬اﯾﻦ ده در ﻣﻨﻄﻘﻪء ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﻗﺮار دارد و ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳـﯿﺮي ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﺳـﮑﻨﻪء آن ﺑﻪ‬ ‫‪ 198‬ﺗﻦ ﻣﯿﺮﺳـﺪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺐ آﻧﻬﺎ ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از رودﺧﺎﻧﻪء ﻣﺤﻠﯽ و ﻣﺤﺼﻮل ﻏﻼت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و‬ ‫ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه ﻣﺎﻟﺮو و ﺻﻌﺐ اﻟﻌﺒﻮر ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎن ﭼﺎﯾﻮ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺣﮑﺎم ﺗﺎﺗﺎرﺳﺘﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺸﯿﺮاﻟﺪوﻟﻪ آرد‪ :‬ﺗﻘﺮﯾﺒًﺎ در ‪ 101‬م‪ .‬ﺧﺎن ﭼﺎﯾﻮ ﺣﺎﮐﻢ ﺗﺎﺗﺎرﺳﺘﺎن از ﻃﺮف ﭼﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎﻧﯽ‬ ‫ﻣﯿﻔﺮﺳـﺘﺪ ﮐﻪ از راه درﯾﺎي ﻣﻐﺮب‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺴﯿﻦ ﺑﺰرگ )روم( ﺑﺮوﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺗﺎ درﯾﺎي ﻣﺰﺑﻮر آﻣﺪه ﺑﻮاﺳﻄﻪء وﺣﺸﺘﯽ ﮐﻪ از ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ درﯾﺎ‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﮐﺮده ﺑﺮﻣﯿﮕﺮدﻧﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج‪ 3‬ص‪.(2469‬‬ ‫ﺧﺎﻧﭽﻪ‪.‬‬



‫]َچ ‪ِ /‬چ[ )ِا ﻣﺼـﻐﺮ( ﮐﺎرواﻧﺴـﺮاي‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ و ﺳـﺮاي ﮐﻮﭼﮏ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪) (378‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻃﺒﻘﯽ ﺑﺎﺷﺪ از ﭼﻮب ﮐﻪ آن را ﻧﻘﺎﺷﯽ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﺎ »واو« ﻣﻌﺪوﻟﻪ ﻫﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﭽﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﮔﻔﺘﻢ آوازهء ﺧﺎﻧﭽﻪء او ﻫﻤﻪء ﺧﺮاﺳﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺻﺪاي ﭼﺮخ اﺑﺮﯾﺸﻢ ﺗﻮ ﺑﻪ ﻻﻫﯿﺠﺎن و اﺳﺘﺮآﺑﺎد‬ ‫رﺳﯿﺪه‪) .‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري ص‪.(132‬‬ ‫ﺧﺎﻧﭽﻪ‪.‬‬



‫]ِچ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰي ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن دره ﮔﺰ ﮐﻪ در ﺳﻪ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي دره ﮔﺰ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ‬ ‫اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ‪ ،‬ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل‪ .‬داراي ‪ 38‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳﯽ و ﺗﺮﮐﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده‬ ‫از ﻗﻨﺎت ﻣﺸﺮوب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و ﭘﻨﺒﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺰراﻋﺖ ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو و راه ﻓﺮﻋﯽ ﺑﺸﻮﺳﻪ ﻧﯿﺰ دارد‪.‬‬ ‫)از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﻧﭽﻪ ﺑﺎد‪.‬‬



‫]َچ[ )ِاخ( از ﻣﺰارات ﻫﺮات اﺳـﺖ و ﻗـﺒﺮ اﻣﯿﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻮاﺣـﺪﺑﻦ ﻣﺴـﻠﻢ و اﺑﻮﻧﺼـﺮﺑﻦ اﺑﯽ ﺟﻌﻔﺮ ﻫﺮوي ﮐﺮﻣـﺎﻧﯽ ﺑـﺪاﻧﺠﺎﺳﺖ‪) .‬از ﯾﺎدداﺷـﺘﻬﺎي‬ ‫ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺠﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﭽﯽ ﺧﺎن اﻓﻐﺎن‪.‬‬



‫]ﭼﯽ ِن َا[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از ﺳـﺮداران آزادﺧـﺎن رﻗﯿﺐ ﮐﺮﯾﻤﺨﺎن زﻧـﺪ اﺳﺖ‪ .‬آزادﺧﺎن در ﺳﺎل ‪ 1168‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﮔﯿﻼن را ﻣﺘﺼـﺮف ﺷـﺪ و‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻌﻠﯽ ﺧﺎن ﻋﺮب ﻣﯿﺶ ﻣﺴﺖ و ﺧﺎﻧﭽﯽ ﺧﺎن اﻓﻐﺎن را ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ ﺑﻤﺤﺎل رودﺳـﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﮐﻪ در آن ﻣﺮز ﺳﻨﮕﺮﺑﻨﺪي ﮐﺮده و از ﻫﺠﻮم‬ ‫دﺷـﻤﻦ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺧﺎن ﺑﺎ ﻫﻔﺖ ﻫﺰار ﺳـﭙﺎه ﺑﺮ ﺳـﺮ آن ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺗﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺟﻤﻌﯽ را ﮐﺸﺖ و ﻋﺪه اي را دﺳـﺘﮕﯿﺮ ﮐﺮد و‬ ‫ﻋﺒﺪ اﻟﻌﻠﯿﺨﺎن و ﺧﺎﻧﭽﯽ ﺧﺎن ﺑﺮﺷﺖ ﻓﺮار ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬از ﺣﻮاﺷﯽ و ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ ﮔﻠﺴﺘﺎﻧﻪ ص‪ 346‬و ‪.(351‬‬ ‫ﺧﺎن ﺣﺎﺗﻢ‪.‬‬



‫]ِن َت[ )ِاخ( ﻧـﺎم دﯾﮕﺮ ﺧـﺎن ﻋﺎﻟﻢ اﺳﺖ‪) .‬از اﻟـﺬرﯾﻌﻪ اﻟﯽ ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ اﻟﺸـﯿﻌﻪ ﺗﺄﻟﯿﻒ آﻗﺎﺑﺰرگ ﻃﻬﺮاﻧﯽ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ﺟﺰء ‪ 9‬ص‪ .(285‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎن ﻋﺎﻟﻢ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎن ﺣﺼﺎر‪.‬‬



‫]ِح[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺎﻏﺎن ﺑﺨﺶ ﺷـﯿﺮوان ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻗﻮﭼﺎن‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 17‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري ﺷﯿﺮوان و ‪ 3‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺷﻤـﺎل ﺷﻮﺳﻪء ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻗﻮﭼـﺎن ﺑﺸـﯿﺮوان‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي واﻗﻊ در داﻣﻨﻪ ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻧﺎﺣﯿﻪء ﺳﺮدﺳـﯿﺮي و داراي ‪ 208‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﮐﺮد و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده از ﻗﻨﺎت ﻣﺸﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و اﻧﮕﻮر اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي اﺷﺘﻐﺎل‬ ‫دارﻧﺪ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎن ﺣﺼﺎري‪.‬‬



‫]ِح[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﭘﯿﺸــﺨﻮز ﺑﺨﺶ رزن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻫﻤـﺪان‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪ 45‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺧـﺎوري ﻗﺼــﺒﻪء رزن و ‪1‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل راه ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻓﺎﻣﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﺮان‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ ﺑﺎ آب ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل وﻟﯽ ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ‪ .‬داراي ‪ 162‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده از ﻗﻨﺎت ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻟﺶ ﻏﻼت ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي اﺷﺘﻐﺎل دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﻣﯿﺘﻮان ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎن ﺧﺎﻧﺎن‪.‬‬



‫]ِن[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﺎدﺷﺎه ﭼﯿﻦ را ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( ‪ :‬ﺧﺎن ﺧﺎﻧﺎن رواﻧﻪ ﮔﺸﺖ ز ﭼﯿﻦ ﺗﺎ‬ ‫ﺷﻮد ﺧـﺎﻧﻪ ﮔﯿﺮ ﺷﺎه زﻣﯿﻦ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﻋﻘـﺪ ﺳـﭙﻪ ﺑﺮﻫﻢ آﺳﻮده ﺷـﺪ دل ﺧﺎن ﺧﺎﻧﺎن ﺑﺮآﺳﻮده ﺷـﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﺧﺎن ﺧﺎﻧﺎن ﺑﺨـﺪﻣﺘﮕﺮي‬ ‫ﺟﺮﯾﺪه ﺑﻬﻤﺮاﻫﯽ و رﻫﺒﺮي‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎه ﺗﺮﮐﺴﺘﺎن را ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪:‬ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻗﺒﺎﯾﻞ ﺗﺮك را ﺳﺮ و ﭘﯿﺸﻮاﯾﯽ ﺟﺪا ﺑﻮد وﻟﯽ‬ ‫ﻫﻤﻪء آﻧﻬـﺎ ﻓﺮﻣـﺎﻧﺒﺮي از ﯾـﮏ رﺋﯿﺲ ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ ﺑﻪ اﺳﻢ ﺧـﺎن ﺧﺎﻧـﺎن‪) .‬از رودﮐﯽ ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺳـﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴـﯽ ج‪ .(17‬و ﻣﻘـﺪم و اﻣﯿﺮ اﯾﺸـﺎن را‬ ‫ﮔﻮرﺧﺎن ﺧﻮاﻧﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺎن ﺧﺎﻧﺎن‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎن ﺧﺎﻧﺎن‪.‬‬



‫]ِن[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺤﻮاﻟﯽ ﺷﯿﺮاز‪ .‬ﻓﺼﯿﺤﯽ ﺧﻮاﻓﯽ در ﺣﻮادث ‪ 754‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ‪» :‬در اواﯾﻞ ﺻﻔﺮ ﺑﻈﺎﻫﺮ ﺷﯿﺮاز ﻧﺰول ﻓﺮﻣﻮد‬ ‫] اﻣﯿﺮ ﻣﺒﺎرزاﻟﺪﯾﻦ [و ﺷﯿﺦ اﺑﻮاﺳﺤﺎق در ﭘﻨﺞ ﻓﺮﺳﻨﮕﯽ ﺷﯿﺮاز در ﻣﺮﺣﻠﻪء ﺧﺎن ﺧﺎﻧﺎن ﭘﯿﺶ ﺑﺎز آﻣﺪه ﺑﻮد و ﺣﺮب ﻧﺎﮐﺮده ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻧﻤﻮد و‬ ‫ﺑﺸﯿﺮاز ﻣﺘﺤﺼﻦ ﺷﺪ و ﺣﺮﺑﻬﺎي ﺳﺨﺖ ﮐﺮدﻧﺪ«‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﺼﺮ ﺣﺎﻓﻆ ﺑﻘﻠﻢ دﮐﺘﺮ ﻏﻨﯽ ج‪ 1‬ص‪.(101‬‬ ‫ﺧﺎن ﺧﺎﻧﺎن‪.‬‬



‫]ِن[ )ِاخ( ﻣﺤﻤـﺪرﺣﯿﻢ ﺧـﺎن ﺑﻦ ﺑﯿﺮام ﺧﺎن ﻗﺮاﻣﺎﻧﻠﻮ‪ .‬ﭘـﺪر او ﺑﺎ ﻫﻤﺎﯾﻮن ﭘﺎدﺷﺎه در ﻋﺼـﺮ ﺷﺎه ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﺑﻬﻨـﺪ رﻓﺖ و در آﻧﺠﺎ ﺧﺎن ﺧﺎﻧﺎن‬ ‫ﻣﺘﻮﻟـﺪ ﺷـﺪ‪ .‬ﻧﺼـﺮآﺑﺎدي از او ﻧـﺎم ﺑﺮده و ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺸـﺂت ﺷـﯿﺦ اﺑﻮاﻟﻔﻀـﻞ و ﺗﺎرﯾـﺦ اﮐـﺒﺮي دو دﻟﯿـﻞ ﺑﺮ ﻓﻀـﻞ اﯾﻦ ﻣﺮدﻧـﺪ و ﻧﯿﺰ‬ ‫اﺑﻮاﻟﻔﻀـﻞ ﺑﻌﻀـﯽ از ﻏﺰﻟﯿـﺎت او را آورده اﺳـﺖ و ﻧـﺎﻣﯽ از ﺗﻮارﯾـﺦ او ﺑﻪ ﻓﺎرﺳـﯽ و ﻋﺮﺑﯽ و ﺗﺮﮐﯽ و ﻫﻨـﺪي ﺑﺮده و آن را ﺑﻨـﺎم »دﯾـﻮان‬ ‫رﺣﯿﻤﯽ« ﯾـﺎد ﻣﯿﮑﻨـﺪ‪ .‬زﯾﺮا اﺳﻢ او ﻋﺒـﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ ﺧـﺎن ﺑﻦ ﺑﯿﺮام ﻋﻠﯿﺨـﺎن ﺑـﻮده اﺳﺖ‪) .‬از اﻟـﺬرﯾﻌﻪ اﻟﯽ ﺗﺼـﺎﻧﯿﻒ اﻟﺸـﯿﻌﻪ ﺗـﺄﻟﯿﻒ آﻗـﺎﺑﺰرگ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 649‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﻃﻬﺮاﻧﯽ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ﺟﺰء ‪ 9‬ص‪ 286‬و ﻋﺎﻟﻢ آراي ﻋﺒﺎﺳﯽ چ ‪ 2‬ص‪ 487‬و ﻓﻬﺮﺳﺖ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺳﭙﻬﺴﺎﻻر ج‪ 2‬ص‪.(638‬‬ ‫ﺧﺎن ﺧﺎﻧﻢ‪.‬‬



‫]ْن ُن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﭼﻬﺎراوﯾﻤـﺎق ﺑﺨﺶ ﻗﺮه آﻏـﺎج ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺮاﻏـﻪ‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪ 24‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧـﺎوري ﻗﺮه آﻏـﺎج و ‪26‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺷﻮﺳﻪء ﻣﺮاﻏﻪ ﺑﻪ ﻣﯿـﺎﻧﻪ‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل داراي ‪ 163‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و‬ ‫ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺑﺰرك و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه اﯾﻦ ده‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎن ﺧﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫)ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻠﻮك اﻟﻄﻮاﯾﻔﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﻠﻮك اﻟﻄﻮاﯾﻔﯽ ﺷﻮد ||‪ .‬ﻫﺮج و ﻣﺮج‪.‬‬ ‫ﺧﺎن ﺧﺮ‪.‬‬



‫]ِن َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺎرواﻧﺴﺮاي را ﮔﻮﯾﻨﺪ و آن را ﺧﺎن ﻧﯿﺰ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎن ﺧﺮك‪.‬‬



‫]ِن َخ َر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎرواﻧﺴﺮا ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺧﺎن ﺧﺮك ﺷﺪه ﺳﺖ ﻫﻤﻪ ﺧﺎن ﻣﺎن ﻣﺎ ﺑﺮ‬ ‫ﯾﮑﺪﮔﺮ ﻧﺸﺴﺘﻪ درو ﮐﺎروان ﺑﺮف‪ .‬ﮐﻤﺎل اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ||(‪ .‬ﮐﺎرواﻧﺴﺮاي ﮐﻮﭼﮏ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺨﺮه‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻨﺎر راه آﺑﺎده ﺑﻪ ﺷﯿﺮاز ﻣﯿﺎن ﺳﻮرﻣﻖ و ﺷﻬﺮ آﺑﺎده‪ .‬در ‪ 675700‬ﮔﺰي ﻃﻬﺮان‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺪار‪.‬‬



‫)ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﺴﻤﯽ ﺗﻔﻨﮓ درﺷﺖ و ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻗﺪﯾﻤﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺪاري‪.‬‬



‫]ِن[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺎﻧﻪ داري‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺪان‪.‬‬



‫]َن[ )ِا ﻣﺮﮐـﺐ()‪ (1‬دوده‪ .‬ﺗﺒـﺎر‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬آل‪) .‬ﻣﺠﻤـﻞ اﻟﻠﻐـﮥ(‪ .‬دودﻣـﺎن‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﻗﺒﯿﻠﻪ‪ .‬اﻫﻞ ﺑﯿﺖ‪ .‬ﻋﺘﺮت‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻤﺎن‪ .‬ﺧﺎﻧﻮاده ‪ :‬ﺑﺪآﻣﺪ ﺑﺪﯾﻦ ﺧﺎﻧﺪان ﺑﺰرگ ﻫﻤﻪ ﻣﯿﺶ ﮔﺸﺘﯿﻢ و دﺷـﻤﻦ ﭼﻮ ﮔﺮك‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺗﻮ ﺑﺎ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﮔﻮي زآﻧﺴﺎن ﺳﺨﻦ ﮐﻪ‬ ‫زﯾﺒﺪ از آن ﺧﺎﻧﺪان ﮐﻬﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﻤﺎﻧﺎد ﺗﺎ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ زﻣﯿﻦ ﺑﺰرﮔﯽ و ﺷﺎﻫﯽ در اﯾﻦ ﺧﺎﻧﺪان‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺧﺎﻧﺪان ﺗﻮ ﺷـﺮﯾﻒ اﺳﺖ از آﻧﯽ‬ ‫ﺗﻮ ﺷـﺮﯾﻒ ﺗﻮ ﭼﻨﺎﻧﯽ ﺑﺸـﺮﯾﻔﯽ ﮐﻪ ﺑﻮد زر از ﮐﺎن‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻣﻌﺮوف ﮔﺸـﺘﻪ از ﮐﻒ او ﺧﺎﻧـﺪان او ﭼﻮن از ﺳـﺨﺎي ﺣﺎﺗﻢ ﻃﯽ ﺧﺎﻧـﺪان ﻃﯽ‪.‬‬ ‫ﻣﻨـﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻧـﻮروز را ﺑﮕﻔﺖ ﮐﻪ در ﺧﺎﻧـﺪان ﻣﻠـﮏ از ﻓﺮوزﯾﻨﺖ ﺗـﻮ ﮐﻪ ﭘﯿﺮار ﺑﻮد و ﭘـﺎر‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬در اﯾﻦ دﻧﯿـﺎي ﻓﺮﯾﺒﻨـﺪهء ﻣﺮدﻣﺨﻮار‬ ‫ﭼﻨـﺪاﻧﯽ ﺑﻤﺎﻧﻢ ﮐﻪ ﮐﺎرﻧﺎﻣﻪء اﯾﻦ ﺧﺎﻧـﺪان ﺑﺰرگ را ﺑﺮاﻧﻢ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص‪ .(393‬ﻋﻠﯽ در اﯾﻦ ﺑﺎب ﺗﮑﻠﻔﯽ ﺳﺎﺧﺖ از اﻧـﺪازه‬ ‫ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﮐﻪ رﺋﯿﺲ اﻟﺮؤﺳﺎء ﺑﻮد و ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎرﻫﺎ او را آﻣﺪه ﺑﻮد و ﺧﺎﻧﺪان ﻣﺒﺎرﮐﺶ را‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬و ﺧﻮاﺟﻪ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ رﻧﺠﻬﺎي ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫ﮐﺸﯿﺪ و ﻓﺮاوان ﮔﺮم و ﺳﺮد ﭼﺸﯿﺪ و ﺣﻖ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﺪان ﻧﮕﺎﻫﺪاﺷﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﯿﻨﺪﯾﺶ ﺷﺐ ﮐﺎر ﻓﺮدا ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺪان راي رو ﭘﺲ ﮐﻪ‬ ‫ﮐﺮدي درﺳﺖ ﻧﮋاد ﺷـﻬﺎن از ﺑﻨﻪ ﮔﻢ ﻣﮑﻦ ﻣﮑﻦ ﺧﺎﻧـﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻬﻦ‪.‬اﺳﺪي ﻃﻮﺳـﯽ‪ .‬ازﯾﻦ ﮐﺮد دور از ﺧﻮرﺷـﻬﺎي آن ﺧﻮان ﻣﻬﯿﻦ‬ ‫ﺧﺎﻧـﺪان دﺷـﻤﻦ ﺧﺎﻧـﺪان را‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻣﺨﻮر اﻧـﺪه ﺧﺎﻧـﺪان ﭼﻮن ﻧﻤﺎﻧـﺪ ﻫﻤﯽ ﺧﺎﻧﺪان ﻧﯿﺰ ﺳـﻠﻄﺎن و ﺧﺎن را‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬اﻧﺪر ﺟﻬﺎن‬ ‫ﺑﺪوﺳﺘﯽ ﺧﺎﻧﺪان ﺣﻖ ﭼﻮن آﻓﺘﺎب ﮐﺮد ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺸـﺘﻬﺮ ﻣﺮا‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺧﺎﻧﺪاﻧﻬﺎ و ﻣﻠﮑﻬﺎ و ﺷـﻬﺮﻫﺎ ﺑﻤﺮدي ﺑﺎز ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﺳﯿﺎﺳﺖ‬ ‫ﻧـﺎﻣﻪء ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻈـﺎم اﻟﻤﻠـﮏ(‪ .‬ﺳـﯿﺪ ﺑﻪ آواز ﺿـﻌﯿﻒ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﯿﺮوم دو ﭼﯿﺰ ﻣﯿﺎن ﺷـﻤﺎ ﻣﯿﮕـﺬارم ﯾﺎدﮔﺎري‪ .‬ﯾﮑﯽ ﻗﺮآن و ﯾﮑﯽ‬ ‫ﺧﺎﻧﺪان‪) .‬ﻗﺼﺺ ص‪ .(242‬و رﯾﺎﺳﺖ آن وﻻﯾﺖ ﺑﻤﯿﺮاث ﺧﺎﻧـﺪان ﻣﺎدر ﺑﺪو رﺳـﯿﺪ‪ ...‬و ﻫﺮﮔﺰ در ﺧﺎﻧﺪان او ﻫﯿﭻ از ﻧﻮاب ﻣﺠﻠﺲ ﺣﮑﻢ‬ ‫و‪ ...‬ﯾـﮏ درم از ﻫﯿﭽﮑﺲ ﻧﺴـﺘﺎﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص‪ .(118‬اﮐﻨﻮن اﮔﺮ ﺧﻮاﻫﯿـﺪ ﮐﻪ ﺣﻖ ﻧﻌﻤﺖ ﺧﺎﻧـﺪان ﻣﻦ ﮔﺰارده ﺑﺎﺷـﯿﺪ‬ ‫اﻣﺮوز ﺗﺎ آﺧﺮ روز ﻣﺮا ﻣﻬﻠﺖ دﻫﯿﺪ‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص‪ .(101‬و ﻣﺰﯾﺖ و رﺟﺤﺎن اﯾﻦ ﭘﺎدﺷﺎه دﯾﻨـﺪار در ﻣﮑﺎرم ﺧﺎﻧﺪان ﻣﺒﺎرك‪...‬‬ ‫ﺑﺮ ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎن ﻋﺼـﺮ‪ ...‬از آن ﻇـﺎﻫﺮﺗﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨـﺪﮔﺎن را در آن ﺑﺎﻃﻨﺎﺑﯽ و اﺳـﺒﺎﺑﯽ ﺣﺎﺟﺖ اﻓﺘـﺪ‪) .‬از ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪء ﺑﻬﺮاﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﮔﻮﯾﺪ ﺑﺮزوﯾﻪ‪ ...:‬ﮐﻪ ﭘﺪر ﻣﻦ از ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن ﺑﻮد و ﻣﺎدر از ﺧﺎﻧﺪان ﻋﻠﻤﺎء دﯾﻦ زردﺷﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺷﻌﺎر ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ و ﺟﻼل ﺟﻬﺎﻧﺪاري‬ ‫در اﯾﻦ ﺧﺎﻧـﺪان ﺑﺰرگ داﯾﻢ و ﻣﺆﯾـﺪ و ﺟﺎوﯾـﺪ و ﻣﺨﻠـﺪ ﮔﺸـﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬و ﺑﺮﮐـﺎت و ﻣﺜﻮﺑﺎت آن ﺷـﻬﻨﺸﺎه ﻏﺎزي ﻣﺤﻤﻮد و‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻣﻠﻮك اﯾﻦ ﺧﺎﻧﺪان را ﻣﺪﺧﺮ ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ز ﺧﺎﻧﺪان ﻗﺪﯾﻤﻢ ﻣﻦ و ﺗﻮ ﺧﻮد داﻧﯽ ﮐﻪ واﺟﺐ اﺳﺖ ﻣﺮاﻋﺎت ﺧﺎﻧﺪان ﻗﺪﯾﻢ‪.‬‬ ‫ﻋﺒــﺪاﻟﻮاﺳﻊ ﺟﺒﻠﯽ‪ .‬ﯾﮑﺮه ﭼـﻮ ﺧﻀــﺮ ﺟﻬـﺎن ﺑﭙﯿﻤـﺎي ﺗـﺎ ﭼﻨـﺪ ز ﺧﺎﻧـﺪان ﻣـﺎدر‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼـﻮن ﺣﯿـﺪرﺧﺎﻧﻪ دار اﺳــﻼم ﺷـﺎﻫﻨﺸﻪ ﺧﺎﻧـﺪان‬ ‫دوﻟﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭘﺴـﺮ ﺧﺎﻧﺪان را ﺑﻮد ﺧﺎﻧﻪ دار ﭼﻮ ﺟﺎن ﭘﺪر ﺷﺪ ﺑﺪﯾﮕﺮ ﺳـﺮاي‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮐﺮدﻧﺪ ﺧﺎﻧﺪان ﺗﻮ ﻏﺮﺑﺖ ﻧﻪ زﯾﻦ ﺻـﻔﺖ اي ﮐﺮده‬ ‫ﻏﺮﺑﺖ و ﺷـﺮف ﺧﺎﻧـﺪان ﺷـﺪه‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬دﯾـﺪﯾﻢ ﭼﻨﺪ ﺑﺎر و ﻧﯿﺎﯾﺪ ﻫﻤﯽ ﻧﮑﻮ ﻓﺮﺟﺎم آﻧﮏ ﻗﺼﺪ ﺑﺪﯾﻦ ﺧﺎﻧﺪان ﮐﻨﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ‬ ‫ص‪ 265‬چ‪ .(1‬ﭘﺴـﺮ ﻧﻮح ﺑﺎ ﺑﺪان ﺑﻨﺸـﺴﺖ ﺧﺎﻧﺪان ﻧﺒﻮﺗﺶ ﮔﻢ ﺷﺪ‪.‬ﺳﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪ .‬ﻣﮕﺮ دﺷﻤﻦ ﺧﺎﻧﺪان ﺧﻮدي ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻤﺎﻧﻬﺎ ﭘﺴﻨﺪي‬ ‫ﺑـﺪي‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺟﻬـﺎن ﭘﺮوردهء ﻧﻌﻤﺖ اﯾﻦ ﺧﺎﻧـﺪاﻧﻢ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﺣﻖ ﮔﺰار آن ﺧﺎﻧـﺪان ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ چ ﺳـﯿﺪﺟﻼل ﻃﻬﺮاﻧﯽ ص‪ .(221‬و او ﭘـﺪرش ﺑﺪﯾﻦ ﺧﺎﻧﺪان ﻣﻌﺮوف و ﻣﺸـﻬﻮر ﺑﻮده اﻧﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ چ ﺳـﯿﺪ ﺟﻼل ﻃﻬﺮاﻧﯽ‬ ‫ص‪- .(221‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﺎﻧـﺪان ﺑﺰن ﺑﺴـﻼﻣﺖ ﺑﺎﺷـﺪ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻓﺮزﻧﺪ ﻧﺰاﯾﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴـﺘﺎن( )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺎﻧﺪاﻧﻬﺎ و ﻣﻠﮑﻬﺎ و‬ ‫ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺑﻤﺮدي ﺑﺎزﺑﺴﺘﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻧﺎﻣﻪء ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻈﺎم اﻟﻤﻠﮏ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ - .‬ﺧﺎﻧﺪان رﺳﻮل؛ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ‪:‬‬ ‫ﺗﺎ ﺳـﺨﻨﻢ ﻣﺪح ﺧﺎﻧﺪان رﺳﻮل اﺳﺖ ﻧﺎﺑﻐﻪ ﻃﺒﻊ ﻣﺮا ﻣﺘﺎﺑﻊ و ﯾﺎر اﺳﺖ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ - .‬ﺧﺎﻧﺪان ﻋﻠﯽ؛ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن ﻋﻠﯽ )اﻣﺎم اول ﺷﯿﻌﯿﺎن(‪- .‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺪان ﻧﺒﻮت؛ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ||‪ .‬ﺧﯿﻠﺨﺎﻧﻪ‪) .‬ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻧﺴﻞ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬و ﻫﻤﻪء آﺗﺸﮑﺪه ﻫﺎ را اﻣﺖ‬ ‫او ﺑﮑﺸﺪ‪ ،‬و ﻣﻠﮏ از ﺧﺎﻧﺪان ﭘﺎرﺳـﯿﺎن ﺑﺒﺮﻧﺪ‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص‪ .(|| 97‬ﭘـﺎك ﻧﮋاد ||‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬در‬ ‫ﺗﺪاول‪ْ :‬ن ‪ِ /‬ن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺪان اردوا‪.‬‬



‫]ِن ُا ُد[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻃﻮاﯾﻔﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ در ﻗﺒﭽﺎق ﻏﺮﺑﯽ و ﺷـﺮﻗﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬دﺷﺖ ﻗﺒﭽﺎق ﺷـﺮﻗﯽ ﻣﺴﮑﻦ ﻗﺒﺎﯾﻞ آق اردو ﺑﻮده ﮐﻪ از‬ ‫‪ 1226‬م‪ .‬ﺗﺎ ‪ 1428‬م‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺮده اﻧﺪ و ﺧﺎﻧﺎن ﺳـﯿﺮاردو در دﺷﺖ ﻗﺒﭽﺎق ﻏﺮﺑﯽ از ‪ 1378‬م‪ .‬ﺗﺎ ‪ 1502‬م‪ .‬ﺣﮑﻢ راﻧﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﺧﺎﻧﺪاﻧﻨﺪ‪ .‬و ﺧﺎﻧﺎن ﻫﺸﺘﺮﺧﺎن از ‪ 1466‬ﺗﺎ ‪ 1554‬م‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪء اردوا ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺪان ﺑﺎﺗﻮ‪.‬‬



‫]ِن[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻃﺎﯾﻔﻪ اي ﺑﻮده ﮐﻪ در دﺷﺖ ﻗﺒﭽﺎق ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯿﮑﺮده اﻧﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﻧﺎن ﺳﯿﺮاردو« و »ﺧﺎﻧﺎن ﺑﺎﺗﻮ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺪان ﺷﯿﺒﺎن‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻃﺎﯾﻔﻪ اي از »ﺧﺎﻧﺎن ﺳـﯿﺮاردو« اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ دﺷـﺘﻬﺎي ﻣﺴـﮑﻦ ازﺑﮑﺎن و ﻗﺰاﻗﺎن و ﻗﺮﻗﯿﺰﻫﺎ ﺳـﻠﻄﻨﺖ داﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫]ِن َ‬ ‫»ﺧﺎﻧﺎن ﺳﯿﺮاردو« و »ﺧﺎﻧﺎن ﺷﯿﺒﺎن« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺪان ﻃﻐﺎﺗﯿﻤﻮر‪.‬‬



‫]ِن ُط ِت[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮏ ﻃﺎﯾﻔﻪ از ﺧﺎﻧﺪان ﺟﻮﺟﯽ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﻧﺎن ﺳﯿﺮاردو« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺪاﻧﻘﻠﯽ‪.‬‬



‫]ِن ُق[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﯾﯿﻼق ﺑﺨﺶ ﻗﺮوهء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﻨﻨﺪج ﮐﻪ در ‪ 76‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻗﺮوه و ده ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل‬ ‫ﺑﺎﺧﺘﺮي ﭼﺸﻤﻪ ﻣﻨﺘﺶ ﻗﺮاردارد‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در دﺷﺖ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ‪ .‬داراي ‪ 350‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻨﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﮐﺮدزﺑﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ‬ ‫ده از ﭼﺸـﻤﻪ ﻣﺸﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و ﻟﺒﯿﻨﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن‬ ‫ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ‪ ،‬ﺟﺎﺟﯿﻢ‪ ،‬ﮔﻠﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺪان ﻧﻮﺑﺨﺘﯽ‪.‬‬



‫]دا ِن َن ‪ /‬ﻧُﻮ َب[ )ِاخ(ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺧﺎﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻣﺸﻬﻮر اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻧﻮﺑﺨﺘﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺪﮐﯽ‪.‬‬



‫][ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ واﻗـﻊ در ‪ 45500‬ﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺷﺮق ﻣﺮﮐﺰ ﻋﻼﻗﻪ داري درﺟﻪء ‪ 2‬ﺑـﻮﻧﯿﻘﺮه )ﺷﻮﻟﮕﺮه( ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ درﺟﻪء ‪3‬‬ ‫ﮐﺸـﻨﺪه در ﺣﻮزهء ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻼن ﺑﻠﺦ وﻻﯾﺖ ﻣﺰارﺷﺮﯾﻒ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 67‬درﺟﻪ و ‪ 12‬دﻗﯿﻘﻪء ﻃﻮل اﻟﺒﻠﺪ ﺷﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 36‬درﺟﻪ و ‪24‬‬ ‫دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 33‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ واﻗﻊ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎن دل‪.‬‬



‫]ِن ِد[ )ِاخ( اﺷﺎره ﺑﻪ ﮐﻌﺒﻪء ﻣﻌﻈﻤﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺪوران ﺧﺎن‪.‬‬



‫]َد[ )ِاخ( ﺻـﻤﺼﺎم اﻟـﺪوﻟﻪ از اﻣﺮاي ﻣﻬﻢ ﻋﻬﺪ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎه اﺳﺖ‪ .‬او از ﺑﺰرﮔﺎن درﺑﺎر ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎه ﻫﻨﺪي ﺑﻮده و در ﺟﻨﮓ ﻧﺎدرﺷﺎه ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ‬ ‫از ﻃﺮف ﻣﺤﻤﺪﺷﺎه ﺑﻌﻬﺪهء او ﻣﺤﻮل ﺷﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1151‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﻤﯿﺎن ﻣﻌﺮﮐﻪ ﻣﻘﺘﻮل ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺑﯿﺎت از اوﺳﺖ‪ :‬ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺑﺤﺮ ﭘﺮﮔﻬﺮ ﮔﺮﭼﻪ‬ ‫ﺑﻮد ﻧﺸـﺴﺖ ﻣﺎ ﻫﻤﭽﻮ ﺣﺒﺎب ﻣﻔﻠﺴـﯿﻢ ﻣﺎ و ﻫﻮا ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺎ‪ .‬ﺳـﺤﺮ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﻟﺮزان ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﻮي ﺗﻮ ﻣﯽ آﯾﺪ دل آﯾﯿﻨﻪ را ﻧﺎزم ﮐﻪ ﺑﺮ روي ﺗﻮ‬ ‫ﻣﯽ آﯾﺪ‪) .‬از ﺻﺒﺢ ﮔﻠﺸﻦ ص‪.(151‬‬ ‫ﺧﺎن دورو‪.‬‬



‫ِا)خ( ﯾﮑﯽ از راﻫﻬﺎي ﺑﯿﻦ ﻧﻮده ﺑﺪﺷﺖ ﯾﻤﻮت اﺳﺖ‪ .‬راﺑﯿﻨﻮ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬از ﻧﻮده ﺑﻪ دﺷﺖ ﯾﻤﻮت ﺳﻪ راه ﻫﺴﺖ‪ :‬ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺗﺮﯾﻦ آن ﺧﺎن دورو‪،‬‬ ‫و وﺳﻄﯽ ﻗﺮاﺗﭙﻪ و ﺷﻤﺎﻟﯽ آن ﮔﺮدﻧﻪء ﺻﺎدﻗﺎﻧﻠﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪء ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺎرﺳﯽ ص ‪.(220‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺪوز‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ راﻣﯿﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮔﺮﮔﺎن‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 7‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري راﻣﯿﺎن‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در دﺷﺖ ﻗﺮار دارد و آب و‬ ‫ﻫﻮاي آن ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺮﻃﻮب و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬داراي ‪ 270‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺒﻨﺪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳﯽ و ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب‬ ‫آﻧﺠﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ ﺳﺎر و ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺮﻧﺞ و ﻏﻼت و ﺗﻮﺗﻮن و ﺳﯿﮕﺎر و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ ﮔﻠﻪ داري و ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﺑﺎﻓﺘﻦ ﭘﺎرﭼﻪء اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ و‬ ‫ﮐﺮﺑﺎس اﺳﺖ راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺪوﺷﻦ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﻮﮐﻼن ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮔﻨﺒـﺪ ﻗﺎﺑﻮس‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در ‪ 30‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧـﺎور ﮐﻼﻟﻪ ﻗﺮار دارد‪.‬‬ ‫] َ‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺟﻨﮕﻠﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل ﮐﻪ ‪ 26‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﺳﻨﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎن دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺎن دوﻟﺖ‪.‬‬



‫]ُدو َل[ )ِاخ( ﻗﺮﯾـﻪ اي اﺳـﺖ واﻗــﻊ در ‪ 27‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﻏﺮﺑﯽ ﻗﻠﻌـﻪء ﭘﻨﺠـﻪ‪ ،‬ﻧﺰدﯾـﮏ راه ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﻋﻼـﻗﻪ داري درﺟﻪ ‪ 2‬زﯾﺒﺎك‬ ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ درﺟﻪ ‪ 3‬اﺷﮑﺎﺷﻢ ﮐﻪ در ﺣﻮزهء ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻋﻠﯽ ﺑﺪﺧﺸﺎن و در ﺧﻂ ‪ 72‬درﺟﻪ و ‪ 20‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 12‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل اﻟﺒﻠﺪ ﺷﺮﻗﯽ و ﺧﻂ‬ ‫‪ 36‬درﺟﻪ و ‪ 56‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 47‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻗﺮار دارد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎن دﯾﺰه‪.‬‬



‫]ِز[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن رﻫـﺎل ﺑﺨﺶ ﺣـﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺧـﻮي‪ .‬واﻗـﻊ در ‪ 16500‬ﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﺧـﻮي و ‪ 6500‬ﮔﺰي‬ ‫ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺷﻮﺳﻪء ﺧﻮي ﺑﻪ ﺳﻠﻤﺎس‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ و داراي ‪ 200‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ‬ ‫ﺷﯿﻌﯽ ﻣـﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از رود ﻗﻄﻮر و ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠـﺎ ﻏﻼـت و ﭘﻨﺒﻪ و زردآﻟﻮ و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﮐﺮﭼﮏ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن ﻣﯿﺘﻮان اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﺑﻪ اﯾﻦ ده ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺪﯾﺲ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم اﯾﺎﻟﺘﯽ اﺳﺖ از اﯾﺎﻻت دﮐﻦ ﺑﻬﻨﺪوﺳﺘﺎن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺪﯾﺶ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧـﺎم ﺳﻠﺴـﻠﻪ اي ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ از ‪ 801‬ﺗﺎ ‪ 1008‬ه ‪ .‬ق‪ 1599 - 1399) .‬م‪ .(.‬در ﻗﺴـﻤﺘﯽ از ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎه اﯾﻦ ﺧﺎﻧﺪان ﻧﺎﺻـﺮﺧﺎن اوﻟﯿﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواي ﻣﺴﻠﻢ ﺧﺎﻧﺪﯾﺶ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد را از زﯾﺮ ﺑﺎر اﻃﺎﻋﺖ ﺳﻼﻃﯿﻦ دﻫﻠﯽ ﺑﯿﺮون آورد و ﻣﺪﻋﯽ‬ ‫رﺳﺎﻧـﺪن ﻧﺴﺐ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺨﻠﯿﻔﻪء ﺛﺎﻧﯽ ﻋﻤﺮ ﺷـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷـﺨﺺ از راه ﻣﻮاﺻـﻠﺖ ﺑﺎ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﮔﺠﺮات ﻧﺴـﺒﺖ داﺷﺖ و ﻣﻤﺎﻟﮏ او ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ‬ ‫درهء ﺳـﻔﻼي ﻧﻬﺮ ﺗﭙﺘﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻮد ﺑـﺎ ﺧﺎك ﮔﺠﺮات ﻓﻘﻂ ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﺑﯿﺸﻪ اي ﻣﺠﺰا ﻣﯿﺸـﺪ و ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ او ﺷـﻬﺮ ﺑﺮﻫﺎن ﭘﻮر و در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻗﻠﻌﻪء‬ ‫اﺳـﯿﺮﮔﺮه ﺑﻮد‪ .‬اﮐﺒﺮﺷﺎه ﺑﺮﻫﺎن ﭘﻮر را ﮔﺮﻓﺖ و در ‪ 970‬ه ‪ .‬ق‪ 1562) .‬م‪ (.‬ﭘﺎدﺷﺎه آن را دﺳﺖ ﻧﺸﺎﻧـﺪهء ﺧﻮد ﮐﺮد وﻟﯽ ﺧﺎﻧﺪﯾﺶ ﺗﺎ ﺳﺎل‬ ‫‪ 1008‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺿـﻤﯿﻤﻪء ﻣﻤﺎﻟـﮏ ﻣﻐﻮل ﻧﺸـﺪه ﺑﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺗﺎرﯾـﺦ ﻗﻠﻌﻪء اﺳـﯿﺮﮔﺮه ﭘﺲ از ﺷـﺶ ﻣـﺎه ﻣﺤﺎﺻـﺮه ﻣﺴـﺨﺮ ﮔﺮدﯾـﺪ و ﺳﻠﺴـﻠﻪء‬ ‫ﺳﻼﻃﯿﻦ ﺧﺎﻧﺪﯾﺶ ﺑﺮاﻓﺘﺎد‪ .‬اﯾﻦ ﺳﻠﺴﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻐﻮﻻن ﺑﺮاﻓﺘﺎد‪) .‬از ﻃﺒﻘﺎت ﺳﻼﻃﯿﻦ ﻟﯿﻦ ﭘﻮل ص‪ 285‬و ﻣﻌﺠﻢ اﻻﻧﺴﺎب زﻣﺒﺎور ﺻﺺ‪- 434‬‬ ‫‪.(435‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺮ‪.‬‬



‫]ِن[ )ع ص‪ِ ،‬ا( دوﺳﺖ ﺧﺎﻟﺺ‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﻨﱠﺮ )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﻨﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎن رﺑﺎط‪.‬‬



‫]ُر[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ‪ 41‬ﻫﺰارﮔﺰي در ﺟﻨﻮب ﺷﺒﺮﻏـﺎن وﻻﯾﺖ ﻣﺰارﺷـﺮﯾﻒ واﻗﻊ و ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 65‬درﺟﻪ و ‪ 55‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪18‬‬ ‫ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل اﻟﺒﻠﺪ ﺷﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 36‬درﺟﻪ و ‪ 20‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 30‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻗﺮاردارد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎن رﺧﺶ‪.‬‬



‫]ِن َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﻮﭼﻪ اي ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪) .‬از ﯾﺎدداﺷﺘﻬﺎي ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا(‪.‬‬ ‫ﺧﺎن رود‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن اردﻣﻪ ﺑﺨﺶ ﻃﺮﻗﺒﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺸﻬﺪ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 22‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري ﻃﺮﻗﺒﻪ و ‪ 17‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺸـﻬﺪ ﺑﻪ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘﺪل‪ .‬داراي ‪ 936‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ده از رودﺧـﺎﻧﻪ ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼـت‪ ،‬ﺑﻨﺸﻦ‪ ،‬ﻣﯿﻮه ﺟـﺎت و اﺷـﺠﺎر و اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﮐﺮﺑﺎس ﺑﺎﻓﯽ ﮔـﺬران‬ ‫ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎن زادﮔﯽ‪.‬‬



‫]َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺴﺮ ﺧﺎن ﺑﻮدن‪ .‬وﻟﺪ ﺧﺎن ﺑﻮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺎن زاده‪.‬‬



‫]َد ‪ِ /‬د[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﺴﺮ ﺧﺎن‪ .‬وﻟﺪ ﺧﺎن‪ .‬ﭘﺴﺮ آﻗﺎ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺰاده‪.‬‬



‫]َد ‪ِ /‬د[ )ِاخ( دﺧـﺘﺮ آق ﺻـﻮﻓﯽ ﺳـﻮﯾﻦ ﺑﯿـﮏ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻮﯾﻦ ﺑﯿـﮏ ﺑـﺎ ﯾﻮﺳﻒ ﺻﻮﻓﯽ و ﺣﺴـﯿﻦ ﺻﻮﻓﯽ ﺑﺮادر ﺑﻮد و ﺣﺴـﯿﻦ ﺻﻮﻓﯽ ﭼﻮن ﺑﺎ‬ ‫ﮐﯿﺨﺴـﺮو ﺧﺘﻼﻧﯽ ﻫﻤﺪاﺳـﺘﺎن ﺷﺪ ﺑﺠﻨﮓ اﻣﯿﺮﺗﯿﻤﻮر آﻣﺪ و در ﮐﻨﺎر آب ﻗﺎون ﺑﯿﻦ ﻓﺮﯾﻘﯿﻦ ﺗﻼﻗﯽ اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺣﺴـﯿﻦ ﻓﺮار ﮐﺮد و ﺑﻌﺪ از دو ﺳﻪ‬ ‫روز ﺑﻌـﺎﻟﻢ دﯾﮕﺮ ﺷـﺘﺎﻓﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﻣﺮگ او ﯾﻮﺳـﻒ ﺻﻮﻓﯽ از ﮐﺮدهء ﺑﺮادر ﻋـﺬر ﺧﻮاﺳﺖ و اﻣﯿﺮﺗﯿﻤﻮر ﻋـﺬر او را ﭘـﺬﯾﺮﻓﺖ ﺑﺸـﺮط آﻧﮑﻪ‬ ‫ﺧـﺎﻧﺰاده دﺧـﺘﺮ ﺳـﻮﯾﻦ ﺑﯿـﮏ را ﺑﻪ اﻣﯿﺮزاده ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮ دﻫـﺪ‪ .‬ﯾﻮﺳﻒ ﺻﻮﻓﯽ ﻗﺒﻮل ﮐﺮد و ﺧـﺎﻧﺰاده را ﺑﺴـﻤﺮﻗﻨﺪ ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﺗـﺎ ﺑﻌﻘـﺪ اﻣﯿﺮزاده‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮ درآﯾﺪ‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ ج‪ 3‬چ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم ص‪.(422‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺰاده‪.‬‬



‫]َد ‪ِ /‬د[ )ِاخ( ﻣﺎدر ﻣﯿﺮزاﺧﻠﯿﻞ ﺳـﻠﻄﺎن و زوﺟﻪء ﻣﯿﺮزاﻣﯿﺮاﻧﺸﺎه ﮔﻮرﮐﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ زن در ﻣﺸـﻬﺪ ﺑـﺪرود ﺣﯿﺎت ﮔﻔﺖ و رﺧﺖ ﺑﻌﺎﻟﻢ ﺑﻘﺎ‬ ‫ﮐﺸـﯿﺪ‪ .‬ﻣﯿﺮاﻧﺸﺎه زوج او ﺑﻀـﺒﻂ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻫﻼﮐﻮ ﻣﯿﭙﺮداﺧﺖ و روزي در ﺿـﻤﻦ ﺷﮑﺎر و ﺳﻮاري از اﺳﺐ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎد و ﺑﺮ اﺛﺮ اﯾﻦ زﻣﯿﻦ‬ ‫ﺧﻮردن ﻧﻘﺼـﯽ در دﻣﺎﻏﺶ راه ﯾﺎﻓﺖ ﺑﻪ ﺣﺪي ﮐﻪ ﮐﻠﻤﺎت ﺑﯿﻬﻮده ﺑﺮ زﺑﺎن ﻣﯿﺮاﻧﺪ و در ﻣﺤﻀﺮ ﺟﻤﻊ ﻣﺮاﻋﺎت اﻓﺮاد و ﺑﺰرﮔﺎن ﻧﻤﯿﮑﺮد‪ .‬در‬ ‫اﯾﻦ اوﻗﺎت ﻃﺎﯾﻔﻪء ﮔﺮﺟﯽ دﺳﺖ ﺑﺘﺎﺧﺖ آذرﺑﺎﯾﺠﺎن زدﻧـﺪ و دﻫﺎت و ﻗﺮاي آﻧﺠﺎ را ﻏﺎرﺗﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﯿﺮزاﻣﯿﺮاﻧﺸﺎه در ﻋﻮض آﻧﮑﻪ ﺑﮑﺎر ﻣﻠﮏ‬ ‫ﭘﺮدازد ﺑﻌﯿﺶ و ﻃﺮب روزﮔﺎر ﻣﯿﮕﺬارﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﮑﻪ روزي ﺧﺎﻧﺰادهء ﻣﺬﮐﻮر را ﮐﻪ ﺣﺮم او ﻣﯿﺒﻮد ﺳـﺨﻨﯽ ﺗﻬﻤﺖ آﻣﯿﺰ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﺧﺎﻧﺰاده ﺑﺤﺎل‬ ‫ﻗﻬﺮ ﻧﺰد اﻣﯿﺮﺗﯿﻤﻮر ﺑﺴـﻤﺮﻗﻨﺪ رﻓﺖ و اﻣﯿﺮﺗﯿﻤﻮر را ﮐﻪ ﺗﺎزه از ﺳـﻔﺮ ﻫﻨـﺪ ﺑﺎزﮔﺸـﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻌﺰم ﺗﺴـﺨﯿﺮ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺖ‪ .‬اﻣﯿﺮ ﺑﺮ اﺛﺮ اﺻـﺮار او‬ ‫ﻋﺰم ﺳﻔﺮ ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﺧﻮد را ﺟﺰم و ﻋﺎزم آذرﺑﺎﯾﺠﺎن و ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺷﺪ‪) .‬ازﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ ج‪ 3‬چ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم ﺻﺺ‪.(482 - 587‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺰاده‪.‬‬



‫]َد ‪ِ /‬د[ )ِاخ( ﻋﻼءاﻟﻤﻠﮏ ﺗﺮﻣـﺬي‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺎن اﺳﺖ و وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﻣﯿﺮﺗﯿﻤﻮر از ﮔﺬر ﺗﺮﻣﺬ ﺑﺮ آﻣﻮﯾﻪ ﻋﺒﻮر ﻧﻤﻮد در ﺧﺎﻧﻪء اﯾﻦ ﺧﺎﻧﺰاده‬ ‫وارد ﺷـﺪ و او آﻧﭽﻪ ﻟﻮازم ﻃﻮي و ﭘﯿﺸﮑﺸـﯽ ﺑﻮد ﺑﺘﻘـﺪﯾﻢ رﺳﺎﻧﯿـﺪ و ﺑﻌﺪ از آن اﻣﯿﺮﺗﯿﻤﻮر از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﮐﺶ رﻓﺖ‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴـﯿﺮ ج‪ 3‬چ‬ ‫ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم ص‪.(526‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺰاده ﺑﺪﯾﻊ اﻟﺠﻤﺎل‪.‬‬



‫]َد ‪ِ /‬د َب ُﻋْﻞ َج[ )ِاخ( زن ﺳﻮم اﻣﯿﺮ ﻣﺒﺎرزاﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ و ﻣﺎدر ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﻈﻔﺮاﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎﯾﺰﯾﺪ و ﺧﺎﻧﺰا ﺳـﻠﻄﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ)‪ .(1‬ﺣﺎﻓﻆ اﺑﺮو ﻣﯽ‬ ‫ﻧﻮﯾﺴﺪ‪ :‬ﭼﻮن اﻣﯿﺮ ﻣﺒﺎرزاﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ در ﺳﻨﻪء ارﺑﻊ و ﺧﻤﺴﯿﻦ و ﺳﺒﻌﻤﺎﺋﻪ )‪ 754‬ه ‪ .‬ق‪ (.‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ذﮐﺮ آن ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﭘﺎرس‬ ‫ﻣﺴﺨﺮ ﮔﺮداﻧﯿﺪ و اﻣﯿﺮ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﺷﯿﺦ اﺑﻮاﺳﺤﺎق ﺑﺠﺎﻧﺐ اﺻﻔﻬﺎن ﮔﺮﯾﺨﺖ‪ ،‬اﺗﺒﺎع اﻣﯿﺮﺷﯿﺦ اوﻟﺠﺎ و اﺳﯿﺮ اﻣﯿﺮ ﻣﺒﺎرزاﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﺸﺘﻨﺪ‬ ‫از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﻮاﻧﺪزاده ﺑﺪﯾﻌﮥ اﻟﺠﻤﺎل‪) ...‬ﺳـﻔﯿﺪﻣﺎﻧﺪه( اﻣﯿﺮ ﺷﯿﺦ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﯿﺮ ﻣﺒﺎرزاﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ در ﻋﻘﺪ ﻧﮑﺎح ﺧﻮد آورد و ﺑﻌﺪ ﯾﮑﺴﺎل ﺳﻠﻄﺎن‬ ‫اﺑﻮﯾﺰﯾـﺪ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪ‪) .‬از ﻣﺘﻦ و ﭘﺎورﻗﯽ ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﺼـﺮ ﺣﺎﻓﻆ ج‪ 1‬ص‪ - (1) .(448‬ﻣﺮﺣﻮم دﮐﺘﺮ ﻏﻨﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺴـﯿﺎر ﻗﻮي ﮐﺘﺎب‬ ‫ﻣﻌﺮوف »اﺧﺘﯿﺎرات ﺑـﺪﯾﻌﯽ« در ﻣﻔﺮدات ﻃﺐ ﮐﻪ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﻟﺤﺴـﯿﻦ اﻻﻧﺼﺎري ﻣﺸـﻬﻮر ﺑﻪ ﺣﺎﺟﯽ زﯾﻦ اﻟﻌﻄﺎر ﻃﺒﯿﺐ ﺷﺎه ﺷـﺠﺎع در ﺳـﻨﻪء‬ ‫ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﻫﻔﺘﺎد ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي آن را ﺑﻪ اﺳﻢ »ﻋﺼﻤﮥ اﻟﺪﻧﯿﺎ واﻟﺪﯾﻦ ﺑﺪﯾﻊ اﻟﺠﻤﺎل ﺧﻠﺪ اﷲ اﯾﺎم ﺳﻠﻄﻨﺘﻬﺎ و اﺑﺪ آﺛﺎر ﻣﻌﺪﻟﺘﻬﺎ« ﺗﺄﻟﯿﻒ ﻧﻤﻮده و‬ ‫ﺑﻬﻤﯿﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ آن را اﺧﺘﯿﺎرات ﺑﺪﯾﻌﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺣﺪس زده اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻨﺎم اﯾﻦ ﺧﺎﻧﺰاده ﺑﺪﯾﻊ اﻟﺠﻤﺎل زن اﻣﯿﺮ ﻣﺒﺎرزاﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻧﺎم او در ﻫﻤﻪء ﮐﺘﺐ ﺗﻮارﯾـﺦ ﻣـﺬﮐﻮر و ﻣﺎدر ﺳـﻠﻄﺎن ﺑﺎﯾﺰﯾـﺪ و زن ﻣﺤﺒﻮﺑﻪء او ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از ﭘﺎورﻗﯽ ﺗﺎرﯾـﺦ ﻋﺼـﺮ ﺣﺎﻓﻆ ﺗﺄﻟﯿﻒ دﮐﺘﺮ‬ ‫ﻏﻨﯽ ج ‪ 1‬ص ‪ .(161‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺧﺘﯿﺎرات ﺑﺪﯾﻌﯽ در اﻟﺬرﯾﻌﻪ ج‪ 1‬ص‪ 368‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺰاده ﺑﯿﮕﻢ‪.‬‬



‫گ[ )ِاخ( ﺧﻮاﻫﺮ ﺑﺎﺑﺮﺷـﺎه ﭘﺎدﺷﺎه ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣـﺪت ده ﺳﺎل در اﺳﺎرت ازﺑﮑﺎن روزﮔﺎر ﮔﺬراﻧﯿـﺪه و ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﺪﺳـﺖ‬ ‫]َد ‪ِ /‬د ِب ُ‬ ‫ﺳﻠﻄﺎن ﺻـﻔﻮي‪ ،‬ﺷﺎه اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ اول‪ ،‬ﭘﺲ از ﺷـﮑﺴﺖ اوزﺑﮑﺎن و ﮐﺸـﺘﻪ ﺷﺪن ﺧﺎن ﺷـﯿﺒﺎﻧﯽ‪ ،‬از اﺳﺎرت ﺧﻼﺻﯽ ﯾﺎﻓﺖ و ﺑﺎ اﻋﺰاز و اﮐﺮام‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 650‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺑﻨﺰد ﺑﺮادر رواﻧﻪ ﺷـﺪ و وي در ﯾﺎدداﺷـﺘﻬﺎي ﺧـﻮد ﺷـﺮح ﺟـﺎﻟﺒﯽ از ﭼﮕـﻮﻧﮕﯽ ﻣﻼﻗـﺎت ﺧﻮد ﺑـﺎ ﺧﻮاﻫﺮ ﻣﯿﻨﻮﯾﺴـﺪ‪) .‬از ﺳـﻌﺪي ﺗـﺎ ﺟـﺎﻣﯽ‬ ‫ﭘﺮوﻓﺴﻮر ادوارد ﺑﺮون ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻋﻠﯽ اﺻﻐﺮ ﺣﮑﻤﺖ ﺻﺺ‪ .(466 - 465‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل ﺧﻮاﻧﺪﻣﯿﺮ اﯾﻦ زن دﺧﺘﺮ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﻣﯿﺮزا ﻋﻤﺮ ﺷـﯿﺦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ ج‪ 4‬چ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم ص‪.(100‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺰاده ﺑﯿﮕﻢ‪.‬‬



‫گ[ )ِاخ( دﺧﺘﺮ ﺑﺰرگ ﺗﺮﻣـﺬي اﺳﺖ ﮐﻪ زن ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮدﻣﯿﺮزا ﻓﺮزﻧـﺪ ﺳـﻠﻄﺎن اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ ﮔﻮرﮐـﺎن و ﺑﺮادر اﻋﯿـﺎﻧﯽ ﺳـﻠﻄﺎن‬ ‫]َد ‪ِ /‬د ِب ُ‬ ‫اﺣﻤﺪﻣﯿﺮزا اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮدﻣﯿﺮزا از اﯾﻦ زن ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺴﻌﻮدﻣﯿﺮزا را داﺷﺖ‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ ج‪ 4‬چ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم ص‪.(98‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺰاده ﺑﯿﮕﻢ‪.‬‬



‫گ[ )ِاخ( ﻧﺎم زن ﺳـﻠﻄﺎن اﺣﻤﺪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺳـﻠﻄﺎن اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ ﮔﻮرﮐﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ زن ﻧﺴﺒﺘﺶ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺰادﮔﺎن ﺗﺮﻣﺬ اﺗﺼﺎل ﻣﯽ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫]َد ‪ِ /‬د ِب ُ‬ ‫ﺳﻠﻄﺎن اﺣﻤﺪ در ﻣﺪت ﺣﯿﺎت ﺧﻮد ﺷﺶ زن ﮔﺮﻓﺖ ﺑﻪ اﺳﺎﻣﯽ زﯾﺮ‪ - 1 :‬ﻣﻬﺮﻧﮕﺎر ﺧﺎﻧﻢ ﺑﻨﺖ ﯾﻮﻧﺲ ﺧﺎن‪ - 2 .‬ﺗﺮﺧﺎن ﺑﯿﮕﻢ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺘﺶ ﺑﻪ‬ ‫اﻣﺮاء ﺗﺮﺧﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﭘﯿﻮﺳﺖ‪ - 3 .‬ﻗﺒﻖ ﺑﯿﮕﻢ ﮐﻮﮐﻠﺘـﺎش ﺗﺮﺧﺎن ﺑﯿﮕﻢ‪ - 4 .‬ﺧﺎﻧﺰاده ﺑﯿﮕﻢ ﮐﻪ ﻧﺴـﺒﺶ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺰادﮔﺎن ﺗﺮﻣﺬ ﻣﯿﺮﺳﺪ‪ - 5 .‬ﻟﻄﯿﻒ‬ ‫ﺑﯿﮕﻢ ﺑﻨﺖ اﻣﯿﺮ اﺣﻤﺪ ﺣﺎﺟﯽ‪ - 6 .‬ﺣﺒﯿﺒﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺑﯿﮕﻢ ﺑﺮادرزادهء ﺳﻠﻄﺎن ارﻏﻮن‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ ج‪ 4‬ص‪ 99‬چ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺰاﺳﻠﻄﺎن‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( دﺧﺘﺮ اﻣﯿﺮ ﻣﺒﺎرزاﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ آل ﻣﻈﻔﺮ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﯿﺮ ﻣﺒﺎرزاﻟﺪﯾﻦ اﯾﻦ دﺧﺘﺮ و ﺳﻠﻄﺎن ﺑﺎﯾﺰﯾﺪ را از ﺑﺪﯾﻊ اﻟﺠﻤﺎل داﺷﺖ‪ .‬ﺧﺎﻧﺰاﺳﻠﻄﺎن‬ ‫] ُ‬ ‫زﻧﯽ ﺻﺎﻟﺤﻪ و ﻣﺘﻌﺒﺪه و ﺧﯿﺮه ﺑﻮد و ﺑﺰﯾﺎرت ﺣﺮﻣﯿﻦ اﺳﻌﺎد ﯾﺎﻓﺖ و ﻋﻤﺮ دراز ﮐﺮد‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﺼﺮ ﺣﺎﻓﻆ ج‪ 1‬ص‪.(161‬‬ ‫ﺧﺎن زﻧﺒﻮر‪.‬‬



‫]ِن َزْم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧﻪء زﻧﺒﻮر‪ .‬ﺷﺎﻧﻪء زﻧﺒﻮر‪ .‬ﺟﺎﯾﮕﺎه زﻧﺒﻮران‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺎن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎن زﯾﯽ‪.‬‬



‫][ )ِاخ( ﻗﺮﯾـﻪ اي اﺳـﺖ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ‪ 45500‬ﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﻏﺮب ﻗﺮﯾـﻪء ﺟﻠـﺪك در ﻋﻼـﻗﻪء ﺣﮑـﻮﻣﺖ درﺟﻪء ‪ 4‬ﺗﺮﻧـﮏ و ﺟﻠـﺪك ﻣﺮﺑﻮط‬ ‫ﺑﺤﮑﻮﻣﺖ ﮐﻼن ﻗﻼت وﻻﯾﺖ ﻗﻨـﺪﻫﺎر ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 66‬درﺟﻪ و ‪ 17‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 11‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل اﻟﺒﻠﺪ ﺷﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 31‬درﺟﻪ و ‪48‬‬ ‫دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 30‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ واﻗﻊ اﺳﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺴﺎدات‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﯿـﺎن وﻻـﯾﺖ ﺑﺨﺶ ﺣـﻮﻣﻪء وارداك ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺸـﻬﺪ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 24‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻣﺸـﻬﺪ و ‪2‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل راه ﺷﻮﺳﻪء ﻣﺸﻬﺪ ﺑﻘﻮﭼﺎن‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺪل و داراي ‪ 212‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﻓﺎرﺳﯽ‬ ‫زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده از ﻗﻨـﺎت ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼت و اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﻣﺎﻟـﺪاري ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺴﺎر‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺿـﺒﻂ دﯾﮕﺮ »ﺧﻮاﻧﺴﺎر« اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺿـﺒﻂ را ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ و ﺧﻮاﻧﺪﻣﯿﺮ در ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ ج‪ 3‬ص‪ 516‬چ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم آورده‪:‬‬ ‫»ﺧﺎﻧﺴـﺎر از اﻋﻤـﺎل ﺟﺮﺑﺎدﻗـﺎن )ﮔﻠﭙﺎﯾﮕـﺎن(« و ﯾـﺎﻗﻮت آورد‪ :‬اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﺼـﯿﺐ ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺳـﻌﺪ ﺧﺎﻧﺴﺎري‬ ‫ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ )ﺧﺎﻧﺴﺎر( اﺳﺖ‪ .‬او از اﺑﯽ ﻃﺎﻫﺮ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﯿﻢ و ﺟﺰ او ﺣـﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان ﯾﺎﻗﻮت‬ ‫ﺣﻤﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺴﺎﻻر‪.‬‬



‫)ِا ﻣﺮﮐﺐ( رﺋﯿﺲ ﻣﯿﺰ ﭘﺎدﺷـﺎﻫﯽ‪ .‬ﻧـﺎﻇﺮ ﺳـﻠﻄﻨﺘﯽ)‪) .(1‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﻮاﻧﺴﺎﻻـر« ﺷﻮد‪ - (1) .‬اﯾـﻦ ﮐﻠﻤـﻪ ﻣﺮﮐﺐ از »ﺧـﺎن« و‬ ‫»ﺳﺎﻻر« اﺳﺖ‪» .‬ﺧﺎن« در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﻌﻨﯽ ﺳـﻔﺮه و ﺿﺒﻂ آن »ﺧﻮان« )ﺑﺎ واو ﻣﻌﺪوﻟﻪ( ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻬﺎ ﻣﻌﻤﻮ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را در ذﯾﻞ »ﺧﻮان« ﻣﯽ‬ ‫آورﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺴﺎﻻر‪.‬‬



‫)ِا خ( ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺮاﺳﺎن و در ﭼﻬﺎرﻓﺮﺳﺨﯽ آن ﻣﻌﺪن ﻣﺲ وﺟﻮد دارد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺴﺎﻣﺎن‪.‬‬



‫)ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺻﺎﺣﺐ ﺳﺎﻣﺎن)‪ .(|| 1‬ﻧﺎﻇﺮ‪ .‬ﻧﺎﻇﺮي ﮐﻪ ﺷـﻐﻠﺶ ﺗﻬﯿﻪء ﻣﯿﺰ و ﺳﻔﺮهء ﺑﺰرﮔﺎن ﺑﺎﺷﺪ)‪) .(2‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫ﺛﺮوت‪ .‬ﻣﺘﻤﻮل ‪ :‬اﺛﺮ ﺑﮑﺸﻮر ﻋﺸﻖ ﺗﻮ ﺧﺎﻧﺴﺎﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﺛﺮ‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج(‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨﺪراج اﺣﺘﻤﺎل ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ ﺑﻮدن اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ‬ ‫را داده و ﻣﻌﻨﯽ ﻓـﻮق را از ﻣﺤـﺎورهء ﺑﻌﻀـﯽ از ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧـﺎن ﻫﻨـﺪ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ - (2) .‬اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﻨـﺎﺑﺮ ﻧﻘـﻞ آﻧﻨـﺪراج ﺑﯿﻦ اﻫﺎﻟﯽ اﯾﺮان‬ ‫ﻣﺘﺪاول اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺴﺎﻣﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫)ِا ﻣﺮﮐﺐ( اﻧﺒﺎر ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬اﻃﺎﻗﯽ ﮐﻪ داراي ﻫﻤﻪء ﻣﺼﺎرف ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎن ﺳﭙﻨﺠﯽ‪.‬‬



‫س َپ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺎرواﻧﺴﺮاي ﺳﭙﻨﺠﯽ و ﮐﻨﺎﯾﻪ از اﯾﻦ ﺟﻬﺎن ﮔﺬران اﺳﺖ ‪ :‬ﻧﺎﻧﺖ در اﻧﺒﺎن ﻧﻬﺎدﺳﺘﻨﺪ و ﺑﺎرت را ﺑﺨﺮ‬ ‫]ِن ِ‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ را ﺗﺎ ﺳﺎﮐﻦ ﺧﺎن ﺳﭙﻨﺠﯽ ﻧﺸﻤﺮي)‪.(1‬؟ )‪ - (1‬ن ل‪ :‬ﺗﺎ ﻣﻘﺎم ﺧﻮﯾﺶ اﯾﻦ ﺧﺎن ﺳﭙﻨﺠﯽ ﻧﺸﻤﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﺎن ﺳﺮ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( ده ﮐـﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن اﺷـﮑﻮر ﭘـﺎﯾﯿﻦ ﺑﺨﺶ رودﺳـﺮ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻻﻫﯿﺠـﺎن‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ در ‪ 24‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب‬ ‫] َ‬ ‫ﺧـﺎوري ﺳـﯽ ﭘﻞ و ‪ 60‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب رودﺳــﺮ‪ .‬اﯾـﻦ ده در ﻣﻨﻄﻘـﻪء ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﻗﺮار دارد و آب و ﻫـﻮاي آن آب و ﻫـﻮاي ﻣﻨـﺎﻃﻖ‬ ‫ﺳﺮدﺳﯿﺮي اﺳﺖ و داراي ‪ 30‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ ﮔﻠﻪ داري اﺳﺖ و زﻣﺴﺘﺎن ﻫﺎ ﺑﻪ ﮔﯿﻼن ﻣﯿﺮوﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان‬ ‫ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎن ﺳﺮخ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ در ﻋﺒﺎﺳـﯽ و ﯾﮏ ﺟﺎﻧﺐ »ﻣﻀﺎﻓﺎت« آن ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ »ﻣﻀﺎﻓﺎت« ﮐﻪ از ﺑﻠﻮﮐﻬﺎي ﻋﺒﺎﺳـﯽ اﺳﺖ ﺣـﺪودش از‬ ‫] ُ‬ ‫ﻗﺮﯾﻪء ﻧﺨﻞ ﻧﺎﺧﺪا ﺑﻪ ﺑﻨﺪر ﺧﻤﯿﺮ و از ﮐﻮش ﺗﺎ ﺧﺎن ﺳﺮخ و ﻣﺮﮐﺰش ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس اﺳﺖ‪) .‬از ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي ﻏﺮب اﯾﺮان ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺑﻬﻤﻦ ﮐﺮﯾﻤﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎن ﺳﻌﯿﺪ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﭘﺴـﺮان »اﻣﯿﺮ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ اﻣﯿﺮﻣﺴـﻼ« اﺳﺖ‪ .‬وي در اﺧﺘﻼف دﻓﻌﻪء ﺛﺎﻧﯽ ﺑﯿﻦ اﻣﯿﺮﺗﯿﻤﻮر ﮔﻮرﮐﺎن و اﻣﯿﺮﺣﺴﯿﻦ ﺑﺎ ﯾﮑﯽ‬ ‫] َ‬ ‫از ﺑﺮادراﻧﺶ ﺑﻨـﺎم ﻧﻮروزﺳـﻠﻄﺎن ﺑﻘﺘﻞ رﺳـﯿﺪ و دو ﺑﺮادر دﯾﮕﺮش ﺑﻪ اﺳﺎﻣﯽ ﺟﻬﺎن ﻣﻠﮏ و ﺧﻠﯿﻞ ﺑﻪ ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﮔﺮﯾﺨﺘﻪ در ﻏﺮﺑﺖ ﻣﺘﻮﺟﻪ‬ ‫ﻋﺎﻟﻢ آﺧﺮت ﺷﺪﻧﺪ‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم ص‪.(418‬‬ ‫ﺧﺎن ﺳﻠﻄﺎن‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( زن ﺷﺎه ﻣﺤﻤﻮد آل ﻣﻈﻔﺮ ﺑﺮادر ﺷﺎه ﺷـﺠﺎع اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌـﺪ از ﭘـﺪر )اﻣﯿﺮ ﻣﺒﺎرزاﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ( از ﻃﺮف ﺑﺮادر اﻣﺎرت اﺻـﻔﻬﺎن و‬ ‫] ُ‬ ‫اﺑﺮﻗﻮه ﯾـﺎﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ زن دﺧﺘﺮ اﻣﯿﺮ ﻏﯿـﺎث اﻟـﺪﯾﻦ ﮐﯿﺨﺴـﺮو اﯾﻨﺠﻮ و ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺎ ﺟﻤﺎل و ﮐﻤﺎل ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﺷﺎه ﻣﺤﻤﻮد )ﺷﻮﻫﺮش( ﺧﻮاﺟﻪ ﺗﺎج‬ ‫اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤـﺪ وزﯾﺮ و ﻣﺤﺮم ﺧﻮد را ﺑﺨﻮاﺳـﺘﮕﺎري ﺧﻮاﻫﺮ ﺳـﻠﻄﺎن اوﯾﺲ اﯾﻠﮑﺎﻧﯽ ﻓﺮﺳـﺘﺎد و ﺧﻮاﺟﻪ ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮ اﺛﺮ ﮐﻔﺎﯾﺖ و‬ ‫دراﯾﺖ ﺧﻮد ﻧﻈﺮ ﺳـﻠﻄﺎن اوﯾﺲ اﯾﻠﮑﺎﻧﯽ را ﺑﻪ اﯾﻦ ازدواج ﺟﻠﺐ ﮐﻨﺪ و ﻣﺎﻧﻊ ازدواج اﯾﻦ زن ﺑﺎ ﺷﺎه ﺷـﺠﺎع ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﺎن ﺳﻠﻄﺎن را ﺣﺴﺎدت‬ ‫از ﻃﺮﻓﯽ و دﺷـﻤﻨﯽ ﺑﺎ آل ﻣﻈﻔﺮ )زﯾﺮا آل ﻣﻈﻔﺮ ﺑﺮاﻧﺪازﻧـﺪهء ﺧﺎﻧﺪان اﯾﻨﺠﻮ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺎﻧﺪان ﭘﺪري ﺧﺎن ﺳـﻠﻄﺎن ﺑﻮده اﻧﺪ( از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﺮ‬ ‫آن داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻔﮑﺮ ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮد اﻓﺘﺪ‪ .‬ﻟﺬا در ﺧﻔﯿﻪ ﺷـﺮوع ﺑﻪ اﻇﻬﺎر ﻋﺸﻖ و دﻟﺒﺎﺧﺘﮕﯽ ﺑﺸﺎه ﺷـﺠﺎع ﮐﺮد و او را دﻋﻮت ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫ﺷﺎه ﺷـﺠﺎع ﭼﻮن ﭘﯿﻤﺎن ﻣﻮدت ﺑﺎ ﺑﺮادر ﺧﻮد ﺷﺎه ﻣﺤﻤﻮد ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺴﺖ ﭘﯿﻤﺎن ﺷﮑﻨﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد‪ ،‬ﻟﺬا‬ ‫در ﭘﯽ ﺑﻬـﺎﻧﻪ ﺑﺮآﻣـﺪ و ﺑﺸـﺎه ﻣﺤﻤﻮد ﻧﻮﺷﺖ ﭼﻮن اﻣﺴـﺎل ﻣﯿﺨﻮاﻫﻢ دﺧﺘﺮ ﮐﻮﭼـﮏ ﺧﻮد را ﺑﻪ زﻧﯽ ﺷـﺎه ﻣﻨﺼﻮر درآورم ﻣﺮا اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻤﺎل‬ ‫ﻓﺮاوان اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮا ﮐﻤﮏ ﮐﻦ‪ .‬ﺷﺎه ﻣﺤﻤﻮد در ﺟﻮاب ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ از ﺧﺮج ﺧﻮد ﻣﺎﻧﺪه ام ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯿﺘﻮاﻧﻢ ﮐﻤﮏ ﺗﻮ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺷﺎه ﺷﺠﺎع را اﯾﻦ‬ ‫ﺟﻮاب ﺑﻬﺎﻧﻪء ﻧﮑﻮﯾﯽ ﺷـﺪ و ﺑﺎ ﻟﺸـﮑﺮي ﻗﺼـﺪ ﺗﺴـﺨﯿﺮ اﺻـﻔﻬﺎن ﮐﺮد‪ .‬ﭼﻮن ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺷـﻬﺮ رﺳـﯿﺪ ﺷﺎه ﻣﺤﻤﻮد از در اﻃﺎﻋﺖ درآﻣـﺪ و‬ ‫اﻇﻬﺎر ﻋﺠﺰ و ﺑﻨﺪﮔﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺷﺎه ﺷﺠﺎع ﮐﻪ از آداب ﻣﺮدﻣﯽ ﺑﯽ ﺑﻬﺮه ﻧﺒﻮد دﻟﺶ ﺑﺤﺎل ﺑﺮادرش ﺳﻮﺧﺖ و از ﺗﺴﺨﯿﺮ اﺻﻔﻬﺎن درﮔﺬﺷﺖ و‬ ‫ﺑﻪ ﺷﯿﺮاز رﻓﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﺟﻤﻌﯽ از ﮐﺴﺎن ﺷﺎه ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻪ او رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن ﺧﺎن ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮف‬ ‫دﯾﮕﺮ ﺧﺎن ﺳـﻠﻄﺎن ﮐﻪ از ﺷﺎه ﻣﺤﻤﻮد ﻓﺮزﻧـﺪي ﻧـﺪاﺷﺖ و ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ ﺑﺨﻮد ﺑﯽ ﻣﻬﺮ ﻣﯽ دﯾـﺪ در ﭘﯽ ﺟﻠﺐ ﻗﻠﺐ او ﺑﺮآﻣـﺪ و اﻇﻬﺎر‬ ‫ﺣﻤﻞ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻧﻪ ﻣﺎه ﻓﺮزﻧﺪ ﮐﻨﯿﺰﮐﯽ را ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد ﺟﻠﻮه داد وﻟﯽ ﺑﻌﺪ از ﯾﮑﺴﺎل اﯾﻦ ﻓﺮزﻧﺪ ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ درﮔﺬﺷﺖ و او ﺑﻪ ﻋﺰا ﻧﺸﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﺎه ﻣﺤﻤﻮد ﺑﺮ اﺛﺮ اﯾﻦ اﻋﻤﺎل از ﻧﺎﺣﯿﻪء ﺧﺎن ﺳـﻠﻄﺎن ﺑﺎ وﺟﻮد دﻟﺒﺴـﺘﮕﯽ ﺷﺪﯾـﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ او داﺷﺖ از او زده ﺷﺪ و دﺳـﺘﻮر ﺧﺒﻪ ﮐﺮدن او را‬ ‫ﺻﺎدر ﻧﻤﻮد و ﻧﯿﺰ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ را ﺑﻪ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﺗﺎ زن ﺟﺪﯾﺪش ﺧﻮاﻫﺮ اوﯾﺲ اﯾﻠﮑﺎﻧﯽ را ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪ .‬ﺳﻠﻄﺎن اوﯾﺲ ﺧﻮاﻫﺮ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮي‬ ‫ﮐﺜﯿﺮ ﺑﻪ اﺻـﻔﻬﺎن رواﻧﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﺷﺎه ﻣﺤﻤﻮد در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ از ﮐﺸـﺘﻦ زن ﺧﻮد ﭘﺸـﯿﻤﺎن ﺷـﺪ و آﻧﻘـﺪر ﻧﺎﻟﻪ و ﻧﺪﺑﻪ ﻧﻤﻮد و ﺻﻮرت ﺧﺮاﺷـﯿﺪ ﮐﻪ‬ ‫»دوﻧﺪي« زن ﺟﺪﯾﺪ ﭘﺲ از ورود ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن در ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ از ﻓﺮط ﺣﺴﺪ و ﻏﻀﺐ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﻗﺒﺮ ﺧﺎن ﺳﻠﻄﺎن را ﺑﺸﮑﺎﻓﻨﺪ و ﺟﻨﺎزهء او را‬ ‫ﺑﺴﻮزاﻧﻨﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﺼﺮ ﺣﺎﻓﻆ ج‪ 1‬ص‪.(263 ،262 ،261 ،260‬‬ ‫ﺧﺎن ﺳﻠﻄﺎن‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﻟﯿﻠﯽ زن اﺳـﮑﻨﺪرﺑﻦ ﻗﺮاﯾﻮﺳﻒ ﺑﻮد و اﯾﻦ زن ﺑﺎ ﻗﺒﺎد ﻧﺎم ﻓﺮزﻧـﺪ اﺳـﮑﻨﺪر ﺳـﺮ و ﺳـﺮي داﺷﺖ‪ .‬ﭼﻮن اﺳـﮑﻨﺪر ﺑﻘﻠﻌﻪء‬ ‫] ُ‬ ‫اﻟﻨﺠﻖ رﻓﺖ ﺑﺎ ﻗﺒﺎد و ﻟﯿﻠﯽ آﻏﺎز ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺑﺪﻣﺰاﺟﯽ ﮔﺬارد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﺮا ﺳﺎوري و ﭘﯿﺸﮑﺶ ﺑﺮاي ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﯿﺮزا ﺷﺎﻫﺮخ ﻓﺮﺳﺘﺎده اﯾﺪ ﻗﺒﺎد‬ ‫و ﻟﯿﻠﯽ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ او ﺑﺴّﺮ آﻧﻬﺎ ﭘﯽ ﺑﺮده و ﺑﻈﺎﻫﺮ ﭘﯿﺸﮑﺶ را ﺑﻬﺎﻧﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن اﺳﮑﻨﺪر آﻧﻬﺎ را ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺑﻘﺘﻞ ﮐﺮد آﻧﺪو در ﭘﯽ دﻓﻊ‬ ‫ﺷﺮ اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﺷﺒﯽ ﮐﻪ اﺳـﮑﻨﺪر ﺳـﺨﺖ ﺷـﺮاب ﻧﻮﺷﯿﺪه و ﺑﺮ ﺑﺎﻻي ﺑﺎم ﺧﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﻟﯿﻠﯽ ﻧﺮدﺑﺎن را ﺑﺎﻻ ﻧﮑﺸﯿﺪ و ﻗﺒﺎد ﺑﺒﺎﻻي ﺑﺎم درآﻣﺪ و ﺗﯿﻎ‬ ‫ﺑﺮ اﺳﮑﻨﺪر ﭘﺪر ﺧﻮد راﻧﺪ‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ ج‪ 3‬چ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم ص‪.(627‬‬ ‫ﺧﺎن ﺳﻬﺎﻣﯽ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از ﺷـﻌﺮاﺳﺖ و ﺗﺨﻠﺺ او ﺳـﻬﺎﻣﯽ اﺳﺖ‪) .‬از اﻟـﺬرﯾﻌﻪ اﻟﯽ ﺗﺼـﺎﻧﯿﻒ اﻟﺸـﯿﻌﻪ ﺗـﺄﻟﯿﻒ آﻗﺎﺑﺰرگ ﻃﻬﺮاﻧﯽ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ﺟﺰء ‪9‬‬ ‫]ِن َ‬ ‫ص‪ .(285‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺳﻬﺎﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺸﺎه‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧـﺎم ﻣﻮﺿـﻌﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌـﺪ از ﻧﯿﺎﺳﺘﺮ ﮐﺎﺷﺎن ﻗﺮار داﺷـﺘﻪ و در ﺗﺎرﯾـﺦ ﻗﻢ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬اردﺷـﯿﺮ ﺑﻤﻮﺿﻊ ﻧﯿﺎﺳﺘﺮ ﻗﺎﺳﺎن )ﮐﺎﺷﺎن(‬ ‫ﻓﺮودآﻣﺪ و ﻧﯿﺎﺳﺘﺮ ﺑﻨﺎ ﮐﺮد ﭘﺲ از آﻧﺠﺎ رﺣﻠﺖ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻊ ﺧﺎﻧﺸﺎه ﻓﺮودآﻣﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ چ ﺳﯿﺪﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﻃﻬﺮاﻧﯽ ص‪.(70‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺸﺎه‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﺟﻮﺳـﻘﯽ )ﮐﻮﺷﮏ( ﺑﻮده اﺳﺖ ﻣﯿﺎن روﻗﺎن و ﺧﺎﻧﺸﺎه و در ﺗﺎرﯾـﺦ ﻗﻢ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬اردﺷـﯿﺮ ﺑﺎﺑﮏ ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ اﯾﻦ ﺟﻮﺳﻖ را ﻣﯿﺎن‬ ‫روﻗﺎن و ﺧﺎﻧﺸﺎه ﺑﻨﺎ ﮐﺮدﻧـﺪ ﺗﺎ ﻣﻨﻈﺮه اي ﺑﺎﺷـﺪ از ﺑﺮاي ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ در روﻗﺎن ﺑﻨﺸـﯿﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آﻧﮏ ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎدﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺸﺎه ﻣﻌﺮوف ﺷﺪ‪) .‬از‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ چ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﻃﻬﺮاﻧﯽ ص‪.(70‬‬ ‫ﺧﺎن ﻃﺎووس‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن دول ﺑﺨﺶ ﺣـﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اروﻣّﯿﻪ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 59‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري اروﻣّﯿﻪ و ‪ 8‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء اروﻣّﯿﻪ ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در داﻣﻨﻪء ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳـﯿﺮي وﻟﯽ ﺳﺎﻟﻢ‪ .‬داراي ‪ 35‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ‬ ‫ﺳﻨﯽ ﻣـﺬﻫﺐ و ﮐﺮدزﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺗﻮﺗﻮن و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫)از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻊ‪.‬‬



‫]ِن[ )ع ص( ﻣﺘﻬﻢ‪ .‬ﺑـﺪﮐﺎر‪ .‬در ﮔﻤـﺎن اﻓﮑﻨﻨـﺪه‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﻨﱠﻊ‪َ .‬ﺧَﻨَﻌﻪ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻓﺮوﺗﻦ و ﻧﺮم ﮔﺮدن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎن ﻋﺎﻟﻢ‪.‬‬



‫]ِن َل[ )ِاخ( ﺑﺮﺧﻮردارﺑﯿﮏ‪ .‬ﯾﮑﯽ از اﻣﺮاء و ﺑﺰرﮔﺎن ﻫﻨـﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ در دورهء ﺷﺎه ﻋﺒﺎس اول ﺑﺴـﻔﺎرت از ﻃﺮف ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮﺷﺎه ﻣﻠﮏ ﻫﻨﺪ‬ ‫ﺑـﺎ اﺳـﺒﺎب و ﯾﺮاق و ﺗﺠﻤﻼـت ﺑﺰرﮔـﺎﻧﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان آﻣـﺪ و در وﻗﺖ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺷﺎه ﻋﺒﺎس ﻧﯿﺰ زﯾﻨﻞ ﺑﯿﮏ ﺑﯿﮕـﺪﻟﯽ ﺷﺎﻣﻠﻮﺗﻮ ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺷـﯽ را‬ ‫ﻣﺘﻘﺎب ﻫﻤﺮاه او ﺑﻪ رﺳﺎﻟﺖ ﺑﻬﻨـﺪ ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ .‬ﺧﺎن ﻋﺎﻟﻢ ﭼﻮن ﺑﻬﻨـﺪ رﺳـﯿﺪ در اﺛﺮ ﻟﻄﻒ و ﻣﺤﺒﺖ ﺷﺎه ﻋﺒﺎس ﺷـﺮوع ﺑﻤـﺪح و ﺛﻨﺎي او ﮐﺮد و‬ ‫ﺑﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ از ﻧﻈﺮ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮﺷﺎه اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺷـﺮح ﺣﺎل او در ﺗﺬﮐﺮهء ﻧﺼﺮآﺑﺎدي و ﺻﺒﺢ ﮔﻠﺸﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﯿﺖ از اوﺳﺖ‪ :‬ﻟﺒﺎس آل ﺑﺒﺮ‬ ‫ﮐﺮده ﺷﻮخ ﻣﻬﻮش ﻣﻦ ﺑﺠﻠﻮه آﻣﺪه و ﺗﯿﺰ ﮐﺮده آﺗﺶ ﻣﻦ‪) .‬از ﻋﺎﻟﻢ آرا چ‪ 2‬ﺻﺺ ‪ 993 - 951‬و اﻟﺬرﯾﻌﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ﺟﺰء ‪ 9‬ص‪ 285‬و ﺻﺒﺢ‬ ‫ﮔﻠﺸﻦ ص‪.(151‬‬ ‫ﺧﺎن ﻋﺒﺎﺳﯽ‪.‬‬



‫]َﻋْﺐ ﺑـﺎ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﻠﯿﺠـﺎن رﺳـﺘﺎق ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﺎري‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ‪ 16‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب‬ ‫ﺧـﺎوري ﺳـﺎري و در ﺳﺎﺣـﻞ ﺧـﺎوري رود ﺗﺠﻦ‪ .‬آب و ﻫﻮاﯾﺶ ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺮﻃﻮب و ﻣﺎﻻرﯾـﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﮑﻨﻪء آﻧﺠﺎ ‪ 110‬ﺗـﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺷﯿﻌﯽ ﻣـﺬﻫﺐ و ﺑﺰﺑﺎن ﻣﺎزﻧﺪراﻧﯽ و ﻓﺎرﺳـﯽ ﻣﺘﮑﻠﻤﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از رودﺧﺎﻧﻪء ﺗﺠﻦ و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﺑﺮﻧﺞ و ﻏﻼت و ﻣﯿﻮه و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫زراﻋﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺎن ﻋﻠﯽ ﺧﺎن‪.‬‬



‫]َع[ )ِاخ( وي ﯾﮑﯽ از رﯾﺶ ﺳـﻔﯿﺪان ﻃﺎﯾﻔﻪء ﻣﺎﻓﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ رﺿﺎﺧﺎن و ﭘﺎﯾﻤﺮدي و ﻣﺮاﻓﻘﺖ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ از ﺳـﺮﮐﺮدﮔﺎن ﻃﺎﯾﻔﻪء ﻣﺎﻓﯽ‬ ‫در ﻣﻨﺰل اﯾﺰد ﺧﻮاﺳﺖ زﮐﯿﺨﺎن ﺑﺮادر ﻣﺎدري ﮐﺮﯾﻤﺨﺎن زﻧﺪ را ﮐﺸﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻗﺘﻞ ﺧﺎن ﻋﻠﯿﺨﺎن و رﺿﺎﺧﺎن ﺑﺴـﺮاﭘﺮدهء زﮐﯽ ﺧﺎن رﻓﺘﻨﺪ‬ ‫و ﺗﯿﺮي ﺑﺴـﯿﻨﻪء او زده ﺑﭽﺎﺑﮑﯽ از ﭼﺎدر او ﺑﺮآﻣﺪﻧـﺪ و رﻓﻘﺎي دﯾﮕﺮ آﻧﻬﺎ ﻃﻨﺎﺑﻬﺎي ﭼﺎدر را ﺑﺮﯾـﺪه ﺑﺮ روي زﮐﯿﺨﺎن اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪) .‬از ﻣﺠﻤﻞ‬ ‫اﻟﺘﻮارﯾﺦ ﮔﻠﺴﺘﺎﻧﻪ ص‪.(355‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻌﻠﯽ دره ﺳﯽ‪.‬‬



‫]َع َد ِر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن اﻧﮕﻮت ﺑﺨﺶ ﮔﺮﻣﯽ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اردﺑﯿﻞ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 60‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﮔﺮﻣﯽ و ‪ 6‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫ﮔﺮﻣﯽ ﺑﻪ اردﺑﯿـﻞ‪ ،‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي داراي ‪ 41‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣـﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از‬ ‫ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎن ﻏﺮد‪.‬‬



‫]َغ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧﻪء ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﯽ را ﮔﻮﯾﻨﺪ)‪) .(1‬ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺑﺴﺎ ﺧﺎن و ﮐﺎﺷﺎﻧﻪ و ﺧﺎن ﻏﺮد‬ ‫ﺑـﺪو اﻧـﺪرون ﺷﺎدي و ﻧﻮﺷـﺨﺮد‪ .‬اﺑﻮﺷـﮑﻮر ﺑﻠﺨﯽ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي(‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻪ »ﺑـﺎدﻏﺮ« و »ﺑﺎدﻏﺮد«‬ ‫ارﺟﺎع داده ﺷـﺪه اﺳﺖ و »ﺑﺎدﻏﺮد« ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺑﺎدﮔﯿﺮ و ﺧﺎﻧﻪء ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﺑﻮﺷـﮑﻮر ﺑﻠﺨﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺧﻮش آﻧﺠﺎ و ﮐﺎﺷﺎﻧﻪ و ﺑﺎدﻏﺮد ﺑﺪو‬ ‫اﻧـﺪرون ﺷﺎدي و ﻧﻮﺷـﺨﻮرد‪ .‬ﺧﺴـﺮواﻧﯽ در ﮐﻠﻤﻪء »ﺑﺎدﻏﺮ« ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﺮ آﻧﮕﻪ ﮐﻪ ﺗﯿﺮه ﺑﮕﺮدد ﺟﻬﺎن ﺑﺴﻮزد ﭼﻮ دوزخ ﺷﻮد ﺑﺎدﻏﺮ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي آن را »ﺧﺎن ﻏﺮو« ﺿﺒﻂ ﮐﺮده و ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬اﮔﺮ »ﻧﻮن« ﺳﺎﮐﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﺟﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺰﻟﮕﻪ دروﯾﺸﺎن اﺳﺖ و ﻣﻌﺮب‬ ‫آن »ﺧﺎﻧﻘـﺎه« اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﻮل ﺻـﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ﻧﻪ از ﺣﯿﺚ ﺿـﺒﻂ )ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺎن ﻏﺮد( و ﻧﻪ از ﺣﯿﺚ ﺗﻌﺮﯾﺐ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﻓﺮﻫﻨﮕﻬﺎي‬ ‫دﯾﮕﺮ ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎن ﻏﺮده‪.‬‬



‫]َغ َد ‪ِ /‬د[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧﻪء ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﯽ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪) (379‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎن ﻏﺮد« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻐﻮ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺿﺒﻂ دﯾﮕﺮ »ﺧﺎﻧﻘﻮ« اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻔﻮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻒ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ع ص( ﺑﯿﻨﯽ ﺑﺮﮐﺸـﻨﺪه از ﺗﮑـﺒﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﺷـﺘﺮ ﮐﻪ‬ ‫ﺳﺮﮔﺮداﻧﺪ ﺳﻮي ﺳﻮار در دوﯾﺪن‪» :‬ﺟﻤﻞ ﺧﺎﻧﻒ«‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻔﻮ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧـﺎم دﯾﮕﺮ آن ﮐـﺎﻧﺘﻦ)‪ (1‬اﺳـﺖ‪ .‬ﮐـﺎﻧﺘﻦ ﯾﮑﯽ از ﺑﻨـﺎدر ﻣﻬﻢ ﭼﯿﻦ و ﺑﺮ دﻟﺘـﺎي ﺳـﯽ ﮐﯿﺎﻧـﮓ)‪ (2‬ﻗﺮار دارد ﻧـﺎم دﯾﮕﺮ ﮐـﺎﻧﺘﻦ ﮐﻮﻧﮓ‬ ‫ﺗﻨﮓ)‪ (3‬اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﺎﻧﺘﻦ ﺷﻮد‪.Canton. (2) - Si-Kiang. (3) - Kouang-Tong - (1) .‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻖ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺧﻔﻪ ﮐﻨﻨـﺪهء ﮔﻠﻮ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﺷـﻌﺐ ﺗﻨﮓ‪ .‬ﺷـﮑﺎف ﺗﻨﮓ ||‪ .‬ﮐﻮﭼﻪء ﺑﺎرﯾﮏ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫||ﮐﺎﺑﻮس‪) .‬ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ(‪ .‬ﺟﺎﺛﻮم‪ .‬ﻧﯿﺪﻻن‪ .‬ﺑَﺨَﺘﮏ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻖ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ ﺑﻮده ﺑﺒﻼد ﻧﺰار‪ .‬ﯾﺎﻗﻮت ﭼﻨﯿﻦ آرد‪ :‬اﺑﻮﻣﻨـﺬر ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﻧـﺪ ﮐﻪ اﯾﺎدﺑﻦ ﻧﺰار و ﺑﺮادران در ﺗﻬﺎﻣﻪ و ﺣـﺪود‬ ‫آن زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ ﻧﺎﮔﺎه ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﺟﻨﮓ درﮔﺮﻓﺖ و ﻃﺎﯾﻔﻪء ﻣﻀـﺮ و رﺑﯿﻌﻪ دو ﻓﺮزﻧـﺪ دﯾﮕﺮ ﻧﺰار را ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺎد ﯾﺎري ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ‬ ‫در ﺧﺎﻧﻖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺣﺎل از ﺑﻼد ﮐﻨﺎﻧـﮥ ﺑﻦ ﺧﺰﯾﻤﮥ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﻨﮓ درﮔﺮﻓﺖ و در اﯾﻦ ﺟﻨﮓ اﯾﺎد ﻫﺰﯾﻤﺖ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺑﻨﯽ ﺣﻔﺼﮥ ﺑﻦ ﻗﯿﺲ ﺑﻦ‬ ‫ﻋﯿﻼـن در ذم اﯾـﺎد ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬اﯾـﺎدًا‪ ،‬ﯾﻮم ﺧـﺎﻧﻖ‪ ،‬ﻗـﺪ وﻃﺌﻨـﺎ ﺑﺨﯿـﻞ ﻣﻀـﻤﺮات ﻗـﺪ ﺑﺮﯾﻨﺎ ﺗﺮادي ﺑﺎﻟﻔﻮارس ﮐﻞ ﯾﻮم ﻏﻀﺎب اﻟﺤﺮب ﺗﺤﻤﯽ‬ ‫اﻟﻤﺤﺠﺮﯾﻨﺎ ﻓﺎﺑﻨﺎ ﺑﺎﻟﻨﻬﺎب و ﺑﺎﻟﺴﺒﺎﯾﺎ و اﺿﺤﻮا ﻓﯽ اﻟﺪﯾﺎر ﻣﺠﺪﻟﯿﻨﺎ )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎن‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( ﻣﻮﺿـﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﻤـﺪﯾﻨﻪ و آن ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ آب ﺻـﺤﺎري ﻣـﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺟﻤﻊ ﻣﯿﺸـﺪه اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ آب ﺑﻄﺤﺎن و ﻋﻘﯿﻖ و‬ ‫ﻗﻨﺎه‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐـﺐ( ﻣﮑـﺎن ﺑـﻮدن ﻣﺸﺎﯾـﺦ و دروﯾﺸـﺎن‪ .‬ﻣﻌﺮب »ﺧﺎﻧﮕـﺎه« و ﻣﺮﮐـﺐ از »ﺧـﺎﻧﻪ« و »ﮔـﺎه« اﺳـﺖ‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪» :‬ﻣﻨﺰﻟﮕـﺎه« و‬ ‫»ﻣﺠﻠﺲ ﮔﺎه« ﻓﺎرﺳـﯿﺎن ﺑﺴـﮑﻮن »ﻧﻮن« ﻧﯿﺰ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨﺪراج()‪ .(1‬ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ دروﯾﺸﺎن و ﻣﺸﺎﯾﺦ در آن ﺑﺴـﺮ‬ ‫ﺑﺮده ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺻﻮﻣﻌﻪ‪ .‬ﻋﺒﺎدﺗﮕﺎه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﺤﻞ اﻗﺎﻣﺖ دروﯾﺸﺎن و ﺻﻮﻓﯿﺎن‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻈﺎم(‪ .‬ﻣﻨﺰل ﯾﺎ ﻣﺤﻞ اﺟﺘﻤﺎع ﺻﻮﻓﯿﺎن‪.‬‬ ‫رﺑﺎط‪ .‬ﺗﮑﯿﻪ)‪ .(2‬ج‪ ،‬ﺧﻮاﻧﻖ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﺎت ‪ :‬ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻦ ﺑﮕﻪ ﻧﻈﻢ ﺳﺨﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﭘﺮ از ﭘﯿﺮ و ﻣﺮﯾﺪ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﻣﺮا ﮔﺮﯾﺰ ز ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺨﺎﻧﻘﺎه ﺑﻮد‬ ‫ﭼﻮ ﻃﻔﻞ ﮐﺎو ﺳﻮي ﻣﺎدر ﮔﺮﯾﺰد از ﺑﺮ ﺑﺎب‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻫﺮﮐﺲ ﺑﮑﺎﺷﺎن رﺳـﯿﺪه و ﯾﺎ ﺷـﮑﻞ و ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺧﯿﺮات و ﻣﺠﺎري ﺻـﺪﻗﺎت و ﺧﺎﻧﻘﺎه و‬ ‫ﻣﺨـﺎزن ﮐﺘﺐ و آن اﺧـﺎﯾﺮ ذﺧﺎﯾﺮ و ﻗﻤﺎﻃﺮ و ﻧﻔﺎﯾﺲ ﺳـﻔﺎﯾﻦ و ﻏﺮاﯾﺐ رﻏﺎﯾﺐ و اﻋﻼق اوراق ﮐﻪ آﻧﺠﺎﯾﮕﺎه ﺟﻤﻊ اﺳﺖ ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﮐﺮده‪...‬‬ ‫داﻧـﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﻮ ﻫﻤﺖ او را در اﺑﻮاب ﺧﯿﺮ و ﺗﺤﺼـﯿﻞ ﻋﻠﻢ و اﻫﺘﻤـﺎم ﺑﻪ اﻧﻮاع ﻫﻨﺮﻫﺎ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣـﺪ اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ چ ‪ 1‬ص‪.(13‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 651‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻـﺎﺣﺐ ﺳــﻔﺮ ﮐـﺪام راه اﺳـﺖ ﺳـﻔﺮه اش ﺑﮑـﺪام ﺧﺎﻧﻘـﺎه اﺳـﺖ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺻـﻮﻓﯿﯽ در ﺧﺎﻧﻘـﺎه از ره رﺳـﯿﺪ ﻣﺮﮐـﺐ ﺧـﻮد ﺑﺮد و در آﺧﺮ‬ ‫ﮐﺸـﯿﺪ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺻﻮﻓﯿﯽ ﻣﯽ ﮔﺸﺖ در دور اﻓﻖ ﺗـﺎ ﺷﺒﯽ در ﺧﺎﻧﻘـﺎﻫﯽ ﺷـﺪ ﻗﻨﻖ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺳـﻌﺪي ﺗﻮ ﻧﻪ ﻣﺮد ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ ﻣﻦ ﭼﻮن ﺗﻮ ﻗﻠﻨـﺪري‬ ‫ﻧﺪﯾـﺪم‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﺳـﻌﺪي ﺣـﺪﯾﺚ ﻣﺴﺘﯽ و ﻓﺮﯾﺎد ﻋﺎﺷـﻘﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﮑﻦ ﮐﻪ ﻋﯿﺐ ﺑﻮد ﺧﺎﻧﻘﺎه را‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺻﺎﺣﺒـﺪﻟﯽ ز ﻣﺪرﺳﻪ آﻣﺪ‬ ‫ﺑﺨﺎﻧﻘﺎه ﺑﺸـﮑﺴﺖ ﻋﻬـﺪ ﺻـﺤﺒﺖ اﻫﻞ ﻃﺮﯾﻖ را‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﻣﺤﻤـﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﺎﻧﻘﺎه را ﭼﻨﯿﻦ ذﮐﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ :‬ﺧﺎﻧﻘﺎه ﮐﻠﻤﻪء‬ ‫ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ و اﺻﻞ آن را ﺧﻮﻧﮕﺎه داﻧﺴـﺘﻪ اﻧـﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺳـﻠﻄﺎن در آﻧﺠﺎ ﻃﻌﺎم ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ .‬اﻣﺮوز اﻃﻼق ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﺰواﯾﺎي ﺻﻮﻓﯽ‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﻗﺮن ﺷـﺸﻢ ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي وﺟﻮد ﻧﺪاﺷـﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺧﺪﯾﻮي ﮐﻪ در ﻣﺼـﺮ ﺧﺎﻧﻘﺎه ﮐﺮد ﺳﻠﻄﺎن ﺻﻼح اﻟﺪﯾﻦ ﯾﻮﺳﻒ‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬او ﻋﻼـوه ﺑﺮ ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﺧﺎﻧﻘـﺎه رزق ﻣﻌﻠﻮﻣﯽ ﺑﺮاي ﺳـﺎﻟﮑﯿﻦ راه ﺣﻖ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﺮد‪) .‬ﻗﻮل ﺳـﯿﻮﻃﯽ(‪ .‬ﻣﻘﺮﯾﺰي را ﻋﻘﯿـﺪه ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬ ‫ﺧﻮاﻧﻖ از ﻣﺴـﺘﺤﺪﺛﺎت ﻋﺎﻟﻢ اﺳـﻼﻣﻨﺪ و از ﺣـﺪود ﻗﺮن ﭼﻬﺎرم ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي ﺑﻮﺟﻮد آﻣـﺪه اﻧـﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اول ﮐﺲ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻘﺎه را ﺑﺮاي‬ ‫ﻋﺒﺎدت ﺑﭙﺎ ﮐﺮد زﯾـﺪﺑﻦ ﺻﻮﺣﺎن ﺑﻦ ﺻـﺮة ﺑﻮد ﭼﻪ او رﺟﺎﻟﯽ از اﻫﻞ ﺑﺼـﺮه را دﯾـﺪ ﮐﻪ ﺑﯽ ﺗﺠﺎرت و زراﻋﺖ و درآﻣـﺪ ﻣﻌﯿﻦ ﺗﻦ ﺑﻌﺒﺎدت‬ ‫ﺣﻖ داده و ﺑﺎ آرام ﺧﯿﺎل ﺑﭙﺮﺳﺘﺶ ﻣﺤﺒﻮب ازﻟﯽ ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن او اﯾﻨﺎن را ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺎرغ ﺑﺎل ﯾﺎﻓﺖ ﺧﺎﻧﻪ اي ﺑﺮاي ﻣﺴﮑﻦ و ﻣﻄﻌﻢ و ﻣﺸﺮب‬ ‫و ﻣﻠﺒﺴـﯽ ﺑﺮاي زﻧـﺪﮔﯽ آﻧﻬـﺎ اﯾﺠـﺎد ﮐﺮد‪ .‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺧﺎﻧﻘـﺎه در اﺳـﻼم زاوﯾﻪ اي ﺑﻮد ﮐﻪ در رﻣﻠﻪء ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘـﺪس ﮐﺮده‬ ‫ﺑﻮدﻧـﺪ و اﻣﯿﺮ ﻧﺼـﺎري در زﻣـﺎن اﺳﺘﯿﻼـء ﺑﺮ دﯾـﺎر ﻗـﺪس آن را ﺑﻨـﺎ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬زﯾﺮا او ﻃﺎﯾﻔﻪ اي از ﺻﻮﻓﯿﺎن را دﯾـﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻟﻔﺖ ﺧﺎص در‬ ‫ﻃﺮﯾﻘﺖ ﺧﻮد ﻫﻤﮕـﺎﻣﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ او ﺟﻮﯾـﺎي اﯾﻦ اﻟﻔﺖ و ﺻـﺤﺒﺖ و اﺧﻮت ﺧـﺎﺻﻪ ﺷـﺪ آﻧﺎن ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ :‬اﻟﻔﺖ و ﺻـﺤﺒﺖ ﺣﻖ راه و رﺳـﻢ‬ ‫ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ او ﺑﺮاي آﻧﺎن زاوﯾﻪ اي ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺧﯿﺎل راﺣﺖ ﺑﻌﺒﺎدت ﭘﺮدازﻧـﺪ)‪ (3‬در ﮐﺘﺎب ﺗﺎج آﻣـﺪه‪ :‬ﻣﻌﺎوﯾﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ اﻃﺮاﻓﯿﺎن و‬ ‫ﻋﻤﺎل ﺧﻮد و ﻧﯿﺰ ﺑﻪ زﯾﺎد در ﻋﺮاق دﺳﺘﻮر ﻣﯿﺪاد ﮐﻪ اﺑﻦ ﺳﺒﯿﻞ و ﻓﻘﺮاء و ذوي اﻟﺤﺎﺟﻪ را درﯾﺎﺑﯿﺪ و ﺧﻮد او ﻧﯿﺰ در ﻫﺮ روز ﭼﻬﻞ ﻣﺎﺋﺪه ﻣﯽ‬ ‫ﺳـﺎﺧﺖ و ﺑﯿﻦ وﺟﻮه ﻟﺸـﮑﺮﯾﺎن ﺷـﺎم ﻗﺴـﻤﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤـﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ج‪ 5‬ص‪ .(133‬ﻋﺰاﻟـﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ آرد‪ :‬در‬ ‫اﺳـﺎس ﺧﺎﻧﻘـﺎه و ﻓﺎﯾـﺪهء آن‪ :‬ﻫﺮ ﭼﻨـﺪ ﺑﻨﺎي ﺧﺎﻧﻘﺎه و اﺧﺘﺼﺎص آن ﺑﻤﺤﻞ ﻣﺴﺎﮐﻨﺖ و اﺟﺘﻤﺎع ﻣﺘﺼﻮﻓﻪ‪ ،‬رﺳـﻤﯽ ﻣﺤـﺪث اﺳﺖ از ﺟﻤﻠﻪء‬ ‫ﻣﺴﺘﺤﺴـﻨﺎت ﺻﻮﻓﯿﺎن‪ ،‬وﻟﯿﮑﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه را ﺑﺎ ﺻـﻔﻪ ﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺴـﮑﻦ ﻓﻘﺮاي ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺑﻮد در روزﮔﺎر رﺳﻮل )ص( ﻣﺸﺎﺑﻬﺘﯽ و ﻧﺴﺒﺘﯽ ﻫﺴﺖ ﭼﻪ‬ ‫ﺻﻔﻪ ﻣﻘـﺎﻣﯽ ﺑﻮد در ﻣـﺪﯾﻨﻪ ﻣﺤﻞ ﺳـﮑﻮن و اﺟﺘﻤﺎع ﻓﻘﺮاي اﺻـﺤﺎب رﺳﻮل ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺼـﻠﻮة و اﻟﺴـﻼم ﻫﺮ ﮐﻪ او را ﻣﺴـﮑﻨﯽ ﻧﺒﻮدي در آﻧﺠﺎ‬ ‫اﻗﺎﻣﺖ ﻧﻤﻮدي‪ .‬و اﮔﺮ ﮐﺴـﯽ ﺑﻤـﺪﯾﻨﻪ آﻣـﺪي و آﺷـﻨﺎﯾﯽ ﻧﺪاﺷﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺪو ﻓﺮودآﯾﺪ ﺑﺼـﻔﻪ ﻧﺰول ﮐﺮدي‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از ﻃﻠﺤﻪ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫»ﮐﺎن اﻟﺮﺟﻞ اذا ﻗﺪم اﻟﻤﺪﯾﻨﮥ و ﮐﺎن ﻟﻪ ﺑﻬﺎ ﻋﺮﯾﻒ ﯾﻨﺰل ﻋﻠﯽ ﻋﺮﯾﻔﻪ ﻓﺄن ﻟﻢ ﯾﮑﻦ ﻟﻪ ﺑﻬﺎ ﻋﺮﯾﻒ ﻧﺰل اﻟﺼـﻔﮥ و ﮐﻨﺖ ﻓﯽ ﻣﻦ ﻧﺰل اﻟﺼـﻔﮥ«‪ .‬و‬ ‫ﻫﯿـﭻ ﺷـﮏ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻨـﺎي ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﺮ ﺻـﻔﺘﯽ ﮐﻪ اﺻﻞ وﺿﻊ اوﺳﺖ زﯾﻨﺘﯽ اﺳﺖ از زﯾﻨﺘﻬﺎي ﻣﻠﺖ اﺳـﻼم و اﺧﺘﻼﻟﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ روزﮔﺎر‬ ‫ﺑﺴـﺒﺐ اﻧـﺪراس ﻋﻠﻮم و اﻧﻄﻤﺎس رﺳﻮم ﺻﻮﻓﯿﺎن ﺑﺪﯾﻦ ﻗﺎﻋﺪه ﻣﺘﻄﺮق ﮔﺸـﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺻـﺤﺖ اﺻﻞ وﺿﻊ و ﻓﺎﯾﺪهء آن ﻗﺎدح ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻓﻮاﯾﺪ‬ ‫ﺗﺄﺳـﯿﺲ ﺧﺎﻧﻘﺎه‪ :‬در ﺗﺄﺳـﯿﺲ ﺑﻨﺎي ﺧﺎﻧﻘﺎه ﭼﻨﺪ ﻓﺎﯾﺪه ﻫﺴﺖ‪ .‬ﯾﮑﯽ آﻧﮑﻪ ﻣﺤﻞ ﻧﺰول و ﺳـﮑﻮن ﻃﺎﯾﻔﻪ اي ﺑﻮد از ﻓﻘﺮا ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را ﺳﮑﻨﯽ و‬ ‫ﻣـﺄواﯾﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬و ﻫﻤﭽﻨـﺎﻧﮑﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ را ﺧـﺎﻧﻪ و ﻣﻨﺰﻟﯽ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻘـﺎه ﻣﻨﺰل و ﺧﺎﻧﻪء اﯾﺸﺎن اﺳﺖ‪ .‬دوم آﻧﮑﻪ ﺑﺴـﺒﺐ ﻣﺴﺎﮐﻨﺖ در‬ ‫وي‪ ،‬ﻣﺘﺼﻮﻓﻪ را ﺑﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ اﺟﺘﻤﺎع و ﺻـﺤﺒﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ دﺳﺖ دﻫـﺪ‪ ،‬و در ﻋﻤﻮم اﺣﻮال از ﻋﺒﺎدات و ﻣﺆاﮐﻼت و ﻣﺠﺎﻟﺴﺎت و ﻣﺤﺎورات ﺑﺎ‬ ‫ﻫﻢ ﻣﺠﺘﻤﻊ و ﻣﺘﻔﻖ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﺑﻈﺎﻫﺮ و ﺑﺎﻃﻦ ﺑﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻣﺘﺤـﺪ و ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ‪ .‬و ﺑـﺪان واﺳـﻄﻪ رواﺑﻂ اﻟﻔﺖ و ﻣﺤﺒﺖ و ﺻـﻔﺎ ﻣﯿﺎن اﯾﺸﺎن ﻣﺆﮐﺪ‬ ‫ﮔﺮدد‪ ،‬و ﻗﻠﻮب و ﻧﻔﻮس و ارواح و اﺷـﺒﺎﺣﺸﺎن از ﭘﺮﺗﻮ اﻧﻮار ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺘﻌﺎﮐﺲ و ﻣﻘﺘﺒﺲ ﺷﻮﻧﺪ و از ﺑﺮﮐﺖ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻇﺎﻫﺮ و ﺑﺎﻃﻦ و آﺛﺎر‬ ‫ﺻﻠﻮات و دﻋﻮات اﯾﺸـﺎن‪ ،‬ﻋﮑﺲ ﺑﺮ ﭼﻬﺮهء روزﮔـﺎر ﻧﺰدﯾﮑـﺎن و دوران ﺗﺎﺑـﺪ‪ ،‬و ﻧﻮازل ﺑﻼ و ﻋـﺬاب از اﯾﺸﺎن ﻣﻨـﺪﻓﻊ ﮔﺮدد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در‬ ‫ﺧﺒﺮ اﺳﺖ از رﺳﻮل )ص(‪ :‬ان اﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻟﯿﺪﻓﻊ ﺑﺎﻟﻤﺴﻠﻢ اﻟﺼﺎﻟﺢ ﻋﻦ ﻣﺄة ﻣﻦ اﻫﻞ ﺑﯿﺘﻪ و ﻣﻦ ﺟﯿﺮاﻧﻪ اﻟﺒﻼء‪ .‬و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺧﺒﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ‪» :‬ان‬ ‫اﷲ ﻟﯿﺼﻠﺢ ﺑﺼﻼح اﻟﺮﺟﻞ وﻟﺪه و وﻟﺪ وﻟﺪه و اﻫﻞ دوﯾﺮﺗﻪ و دوﯾﺮات ﺣﻮﻟﻪ وﻻﯾﺰاﻟﻮن ﻓﯽ ﺣﻔﻆ اﷲ ﻣﺎدام ﻓﯿﻬﻢ«‪ .‬و ﺑﻌﻀﯽ از ﺣﮑﻤﺎء ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫اﻧﺪ ارﺗﻔﺎع اﻻﺻﻮات ﻓﯽ ﺑﯿﻮت اﻟﻌﺒﺎدات ﺑﺤﺴﻦ اﻟﻨﯿﺎت وﺻﻔﺎء اﻟﻄﻮﯾﺎت ﯾﺤﻞ ﻣﺎﻋﻘﺪﺗﻪ اﻻﻓﻼك اﻟﺪاﯾﺮات‪ .‬ﻓﺎﯾﺪهء ﺳﻮم آﻧﮑﻪ ﺑﺴﺒﺐ اﺗﺤﺎد‬ ‫ﻣﺴـﮑﻦ و اﻃﻼع ﺑﺮ اﺣﻮال ﻫﻢ رﻗﯿﺐ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﻧﻈﺮ ﻫﺮ ﯾﮏ ﻗﯿـﺪي ﺑﻮد ﺑﺮ دﯾﮕﺮي ﺗﺎ در ﻣﯿﺪان ﻣﺨﺎﻟﻔﺎت و ﻣﺴﺎﻫﻼت ﻣﺴﺘﺮﺳـﻞ‬ ‫ﻧﺸﻮد و ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﻣﺘﯿﻘـﻆ و ﻣﺘﺤﻔـﻆ ﺑﻮد و در رﻋـﺎﯾﺖ ﺗﻬـﺬﯾﺐ اﺧﻼـق و اﻋﻤـﺎل و اﻗﻮال و اﻓﻌـﺎل ﻏﺎﯾﺖ ﺟﻬـﺪ ﻣﺒـﺬول دارد و ﺑﺮ ﻋﯿﻮب و‬ ‫ﻫﻔﻮات ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺗﻨﺒﯿﻪ و اﻋﻼـم ﮐﻨﻨـﺪ‪ :‬ﮐـﺄّن رﻗﯿﺒـًﺎ ﻣﻨـﮏ ﯾﺮﻋﯽ ﺧﻮاﻃﺮي و آﺧﺮ ﯾﺮﻋﯽ ﻧـﺎﻇﺮي و ﻟﺴـﺎﻧﯽ‪ .‬در ﺑﯿـﺎن رﺳﻮم اﻫـﻞ ﺧﺎﻧﻘـﺎه و‬ ‫ﺧﺼﺎﯾﺺ اﯾﺸﺎن‪ :‬ﺑﺪان ﮐﻪ اﻫﻞ ﺧﺎﻧﻘﺎه دو ﻃﺎﯾﻔﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﺎﻓﺮان و ﻣﻘﯿﻤﺎن‪ .‬اﻣﺎ رﺳﻢ ﺻﻮﻓﯿﺎن در ﺳﻔﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﺨﺎﻧﻘﺎﻫﯽ ﻗﺼﺪ‬ ‫ﻧﺰول دارﻧـﺪ ﺟﻬـﺪ ﮐﻨﻨـﺪ ﺗﺎ ﭘﯿﺶ از ﻋﺼـﺮ ﺑﻤﻨﺰل رﺳـﻨﺪ‪ .‬و اﮔﺮ در راه ﺑﻌﺬري ﻣﺘﺨﻠﻒ ﺷﻮﻧﺪ و وﻗﺖ ﻋﺼـﺮ درآﯾﺪ‪ ،‬آن ﺷﺐ ﺑﻤﺴـﺠﺪ ﯾﺎ‬ ‫ﮔﻮﺷﻪء دﯾﮕﺮ ﻧﺰول ﮐﻨﻨـﺪ و روز دﯾﮕﺮ ﺑﻮﻗﺖ ارﺗﻔـﺎع آﻓﺘﺎب ﻗﺼـﺪ ﺧﺎﻧﻘﺎه ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬و ﭼﻮن در ﺧﺎﻧﻘﺎه روﻧـﺪ اول ﺗﺤﯿﺖ ﻣﻘﺎم را دو رﮐﻌﺖ‬ ‫ﺑﮕﺰارﻧـﺪ ﭘﺲ ﺳـﻼم ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﻤﻌـﺎﻧﻘﺖ و ﻣﺼﺎﻓﺤﺖ ﺑﺎ ﺣﺎﺿـﺮان ﻣﺒﺎدرت ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ‪ .‬و ﺳـﻨﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺟﻬﺖ ﻣﻘﯿﻤﺎن ﺑﻪ ﺣﻖ اﻟﻘـﺪوم‬ ‫ﻋﺮاﺿﻪ اي از ﻃﻌﺎم ﯾﺎ ﻏﯿﺮ آن در ﻣﯿﺎن آرﻧﺪ‪ .‬و ﺑﮑﻼم ﻣﺴﺎﺑﻘﺖ ﻧﻨﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺳـﺨﻦ ﺗﺎ ﻧﭙﺮﺳـﻨﺪ ﻧﮕﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬و ﺳﻪ روز از ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﻘﺼﺪ ﻣﻬﻤﯽ ﮐﻪ‬ ‫دارﻧـﺪ از زﯾـﺎرت اﺣﯿـﺎء و اﻣﻮات ﺑﯿﺮون ﻧﺮوﻧـﺪ ﺗﺎ ﻫﯿﺄت ﺑﺎﻃﻦ از ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻋﻮارض ﺳـﻔﺮ ﺑﻘﺮار ﺧﻮد ﺑﺎزآﯾـﺪ و ﺟﻤﻊ ﮔﺮدد و ﻣﺴـﺘﻌﺪ ﻟﻘﺎء‬ ‫ﻣﺸﺎﯾﺦ و اﺧﻮان ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼﻪ اﺳﺘﯿﻔﺎء ﺣﻆ ﺧﯿﺮ از ﺻـﺤﺒﺖ‪ ،‬ﺑﻨﻮر ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﺎﻃﻦ ﻣﯿﺴـﺮ ﮔﺮدد‪ .‬از ﺑﻬﺮ آﻧﮏ ﻧﻮر ﮐﻼم و ﺳـﻤﻊ ﺑﻘﺪر ﻧﻮراﻧﯿﺖ‬ ‫دل ﺗﻮاﻧـﺪ ﺑﻮد و ﭼﻮن از ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﻘﺼـﺪي ﮐﻪ دارﻧﺪ ﺑﯿﺮون ﺧﻮاﻫﻨﺪ رﻓﺖ ﺑﯽ اﺟﺎزت ﻣﻘﺪم اﻫﻞ ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﺮ ﺧﺮوج اﻗﺪام ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ‪ .‬و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬ ‫در ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﻤﻮاﻓﻘﺖ رأي و اﺳـﺘﺼﻮاب و اﺟـﺎزت او ﺷـﺮوع ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬و ﭼﻮن ﺳﻪ روز ﺑﮕـﺬرد اﮔﺮ ﻧﯿﺖ اﻗﺎﻣﺖ دارﻧـﺪ و در اوﻗﺎت اﯾﺸﺎن‬ ‫ﻣﺠﺎل ﺑﻄﺎﻧﺖ ﺑﻮد ﺧﺪﻣﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺪان ﻗﯿﺎم ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﻃﻠﺐ دارﻧﺪ‪ .‬و اﮔﺮ اوﻗﺎﺗﺸﺎن ﻣﺸﻐﻮل ﻋﺒﺎدت ﺑﻮد »ﻓﮑﻔﯽ ﺑﺎﻟﻌﺒﺎدة ﺷﻎ« و اﻣﺎ ﻣﻘﯿﻤﺎن ﺧﺎﻧﻘﺎه‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺪم ﻣﺴﺎﻓﺮان را ﺑﺘﺮﺣﯿﺐ و اﻋﺰاز ﺗﻠﻘﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺑﺘﻮدد و ﻃﺎﻗﺖ وﺟﻪ ﺑﺪﯾﺸﺎن ﺗﻘﺮب ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و ﺧﺎدم ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺳـﺒﮏ ﻃﻌﺎﻣﯽ ﭘﯿﺶ‬ ‫آورد و ﺑـﺎ اﯾﺸـﺎن ﺗـﺎزه روي و ﺧﻮش ﺳـﺨﻦ ﺑﻮد‪ .‬و اﮔﺮ ﻣﺴـﺎﻓﺮي ﺑﺨﺎﻧﻘـﺎه رﺳـﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮاﺳﻢ ﺻﻮﻓﯿﻪ ﻣﺘﺮﺳﻢ ﻧﺒﻮد ﺑﻨﻈﺮ ﺣﻘـﺎرت و ﻋـﺪم‬ ‫ﻣﺒﺎﻻت در او ﻧﻨﮕﺮﻧﺪ و او را از ﺧﺎﻧﻘﺎه اﺧﺮاج ﻧﮑﻨﻨﺪ و ﺑﺎزﻧﺰﻧﻨﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺴـﯿﺎر از اوﻟﯿﺎء و ﺻﻠﺤﺎء ﮐﻪ از رﺳﻮم اﯾﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﭘﺲ‬ ‫اﮔﺮ اﯾﺸـﺎن را ﺑﻤﮑﺮوﻫﯽ اﯾـﺬاء رﺳﺎﻧﻨـﺪ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ ﮐﻪ ﺑـﺎﻃﻦ اﯾﺸﺎن از آن ﻣﺸﻮش و ﻣﺘﺄﻟﻢ ﺷﻮد و اﺛﺮ ﺿـﺮر آن ﺑـﺪﯾﻦ و دﻧﯿﺎي ﻣﻮذي ﻻﺣﻖ‬ ‫ﺷﻮد و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ اﺧﻼق رﻓﻖ و ﻣﺪاراﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﺮدم و درﺷﺖ ﺧﻮﯾﯽ ﻗﻮًﻻ و ﻓﻌًﻼ ﻧﺘﯿﺠﻪء ﻧﻔﺲ ﺧﺒﯿﺚ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﮐﺴـﯽ ﺑﺨﺎﻧﻘﺎه رﺳﺪ و ﻣﻌﻠﻮم‬ ‫ﺷﻮد ﮐﻪ ﺻـﻼﺣﯿﺖ ﻣﻘـﺎم ﻧـﺪارد‪ ،‬او را ﺑﻮﺟﻪ ﻟﻄﻒ و ﺣﺴﻦ ﮐﻼـم ﺑﻌـﺪ از ﺗﻘـﺪﯾﻢ ﻃﻌـﺎم ﺑﺎزﮔﺮداﻧﻨـﺪ‪) .‬ﻣﺼـﺒﺎح اﻟﻬـﺪاﯾﻪ و ﻣﻔﺘﺎح اﻟﮑﻔﺎﯾﻪ‬ ‫ﻋﺰاﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﻗﺎﺷﺎﻧﯽ ﺻـﺺ‪ - .(156 - 153‬ﺧﺎﻧﻘـﺎه ﻧﺸـﯿﻦ؛ آﻧﮑﻪ در ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻧﺸـﯿﻨﺪ‪ .‬ﻣﺠﺎزًا ﺑﺮ ﺻﻮﻓﯽ و دروﯾﺶ اﻃﻼق ﮐﻨﻨـﺪ‪- (1) .‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨﺪراج ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ از »ﺧﺎن« و »ﮔﺎه« ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﭼﻮن »ﻣﺠﻠﺴﮕﺎه« و »ﻣﻨﺰﻟﮕﺎه« ﯾﻌﻨﯽ آن ﻣﻘﺪار از زﻣﯿﻦ ﮐﻪ در آن‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺗﻮان ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻏﺎﯾﺘﺶ ﺑﻤﺠﺎز ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﺎﻧﻪء ﺧﺎص اﺳﺘﻌﻤﺎل ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺣﮑﻢ ﻋﻠﻢ ﭘﯿﺪا ﮐﺮده اﺳﺖ و ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺰﯾﺪ ﻋﻠﯿﻪ ﺧﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫ﻫﺮ ﺗﻘـﺪﯾﺮ ﻓﺎرﺳـﯿﺎن ﺑﻪ »ﺳـﮑﻮن« ﻧﯿﺰ اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬اﺻـﻞ »ﺧﺎﻧﻘـﺎه« »ﺧﺎﻧﮕﺎه« اﺳﺖ ﭼﻪ ﺗﻌﺮﯾﺐ آن »ﺧﺎﻧﺠﺎه‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ :‬ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ‪ ...‬اﻟﺼﻮﻧﯽ‪ ...‬ﮐﺎن ﺷـﯿﺦ اﻟﺼﻮﻓﯿﻪ ﻓﯽ اﻟﺠﺒﻞ و ﻣﻘﺪﻣﻬﻢ و دﻓﻦ ﺑﺎﻟﺨﺎﻧﺠﺎه )ﻧﻘﻞ از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي(‪.‬‬ ‫)‪ - (2‬در »ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم« ذﯾﻞ ﮐﻠﻤﻪء »رﺑﺎط« ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬رﺑﺎط را ﺑﺘﺮﮐﯽ ﺗﮑﯿﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ و در ﻟﻔﻆ ﻋﺠﻤﯽ »ﺧﺎﻧﮕﺎه« ﺑﯿﻦ »رﺑﺎط« و‬ ‫»ﺧﺎﻧﮕـﺎه« و »زاوﯾﻪ« اﺧﺘﻼـﻓﯽ وﺟﻮد ﻧـﺪارد‪) .‬ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ج‪ 5‬ص‪ - (3) .(138‬در ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﻣﺼـﻄﻠﺤﺎت ﻋﺮﻓـﺎ ﺑﻨﻘﻞ از ﻧﻔﺤﺎت اﻻﻧﺲ و‬ ‫ﻃﺮاﺋﻖ اﻟﺤﻘـﺎﯾﻖ اﯾﻦ داﺳـﺘﺎن ﺑﺼﻮرت دﯾﮕﺮ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬اول ﺧﺎﻧﻘـﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺻﻮﻓﯿـﺎن ﺑﻨﺎ ﮐﺮدﻧـﺪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﻣﻠﻪء ﺷﺎم ﮐﺮدﻧـﺪ و‬ ‫ﺳﺒـﺐ آن ﺑـﻮد ﮐﻪ روزي اﻣﯿﺮي ﺑﺸـﮑﺎر رﻓﺘﻪ ﺑـﻮد در راه دو ﺗﻦ را دﯾـﺪ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻃـﺎﺋﻔﻪ ﻓﺮاﻫﻢ رﺳـﯿﺪﻧﺪ و دﺳﺖ در آﻏـﻮش ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ‬ ‫ﮐﺮدﻧـﺪ و ﻫﻢ آﻧﺠﺎ ﻧﺸﺴـﺘﻨﺪ و آﻧﭽﻪ را داﺷـﺘﻨﺪ از ﺧﻮردﻧﯽ ﭘﯿﺶ ﻧﻬﺎدﻧـﺪ و ﺑﺨﻮردﻧـﺪ آﻧﮕﺎه ﺑﺮﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬اﻣﯿﺮﺗﺮﺳﺎ را اﻟﻔﺖ اﯾﺸﺎن ﺑﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ‬ ‫ﺧﻮش آﻣـﺪ ﯾﮑﯽ از اﯾﺸﺎن را ﻃﻠﺐ ﮐﺮد و ﭘﺮﺳـﯿﺪ آن ﮐﻪ ﺑﻮد؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧـﺪاﻧﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﺮا ﭼﻪ ﺑﻮد؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﮐﺠﺎ ﺑﻮد؟‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧـﺪاﻧﻢ‪ .‬اﻣﯿﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺲ اﯾﻦ اﻟﻔﺖ ﭼﻪ ﺑـﻮد ﮐﻪ ﺷـﻤﺎ را ﺑـﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺑﻮد‪ .‬دروﯾﺶ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﻣـﺎ را ﻃﺮﯾﻘﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷـﻤﺎ را‬ ‫ﻣﺤﻠﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ آﻧﺠـﺎ ﻓﺮاﻫﻢ آﯾﯿـﺪ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺮاي ﺷـﻤﺎ ﺟـﺎﯾﯽ ﺑﺴﺎزم ﺗﺎ ﺑﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ آﻧﺠﺎ ﻓﺮاﻫﻢ آﯾﯿـﺪ‪ .‬ﭘﺲ آن ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﺮ‬ ‫رﻣﻠﻪ ﺑﺴﺎﺧﺖ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺼﻄﻠﺤﺎت ﻋﺮﻓﺎ ص‪.(162‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ ﺟﺰء دﻫﺴــﺘﺎن اﯾﺠﺮود ﺑﺨﺶ ﺣـﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن زﻧﺠـﺎن‪ .‬واﻗـﻊ در ‪ 48‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑـﺎﺧﺘﺮي زﻧﺠـﺎن و ‪2‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻣـﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳـﯿﺮي داراي ‪ 508‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و‬ ‫ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ و رودﺧـﺎﻧﻪء اﯾﺠﺮود ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت و اﻧﮕﻮر و ﻣﯿﻮه و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﯿﻢ و‬ ‫ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه ﻣﺎﻟﺮو و ﻧﺎم دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ده ﺧﺎﻧﮕﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﻨﺪوان ﺑﺨﺶ ﺗﺮك ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﯿﺎﻧﻪ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 8‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺨﺶ و ‪ 40‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫ﻣﯿﺎﻧﻪء ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘـﺪل‪ .‬داراي ‪ 390‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸﻤﻪ و‬ ‫ﻣﺤﺼـﻮل آن ﻏﻼـت و ﻋـﺪس و ﺑﺰرك و ﻧﺨـﻮد اﺳـﺖ‪ .‬اﻫـﺎﻟﯽ ﺑﺰراﻋـﺖ و ﮔﻠـﻪ داري اﺷـﺘﻐﺎل دارﻧـﺪ و راه ﻣـﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن اﺳـﺎﻟﻢ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻃـﻮاﻟﺶ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 11‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺧـﺎوري ﻫﺸﺖ ﭘﺮ و ‪2‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي درﯾـﺎ و ﺧـﺎور ﺷﻮﺳﻪء ﺑﻨـﺪر اﻧﺰﻟﯽ ﺑﻪ آﺳـﺘﺎرا‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺮﻃﻮب و ﻣﺎﻻرﯾـﺎﯾﯽ‪.‬‬ ‫ﺳﮑﻨﻪء آﻧﺠﺎ ‪ 100‬ﺗﻦ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ و ﺳـﻨﯽ ﻣﺬﻫﺒﻨـﺪ و ﺑﺰﺑﺎن ﻃﺎﻟﺸـﯽ و ﻓﺎرﺳـﯽ ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آب اﯾﻦ ده از رودﺧﺎﻧﻪء ﻣﺤﻠﯽ و ﻣﺤﺼﻮل‬ ‫ﻋﻤﺪهء آن ﺑﺮﻧﺞ و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﯿﺎت ﺑﺨﺶ ﻧﻮﺑﺮان ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﺎوه‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 22‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮ ﻧﻮﺑﺮان و ﺳﺮ راه ﻋﻤﻮﻣﯽ‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو ﻧﻮﺑﺮان ﺑﻪ رزن‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﺳﺮدﺳﯿﺮي و داراي ‪ 308‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺐ آﻧﻬﺎ ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﺗﺮﮐﯽ و ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب اﯾﻦ‬ ‫ده از ﻗﻨـﺎت و زﻫﺎب رود ﻣﺤﻠﯽ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت آﺑﯽ و دﯾﻤﯽ و اﻧﮕﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و ﺟﺎﺟﯿﻢ‬ ‫ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه ﻣﺎﻟﺮو دارد وﻟﯽ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﻫﻢ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(1‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ ﻧﻤﯿﻦ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اردﺑﯿـﻞ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 26‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري اردﺑﯿﻞ و ‪ 2‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء اردﺑﯿﻞ‬ ‫آﺳـﺘﺎرا‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل‪ .‬داراي ‪ 2416‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣـﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از‬ ‫رودﺧﺎﻧﻪء ﺧﺎﻧﻘﺎه و ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺰراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺷـﺘﻐﺎل دارﻧﺪ و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ از دو‬ ‫ﻣﺤـﻞ ﻧﺰدﯾـﮏ ﺑﻬﻢ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﯾـﺎﻓﺘﻪ ﯾﮑﯽ ﺧﺎﻧﻘـﺎه ﺑﺎﻻ و دﯾﮕﺮ ﺧﺎﻧﻘﺎه ﭘﺎﯾﯿﻦ‪ .‬ﺳـﮑﻨﻪء ﺧﺎﻧﻘﺎه ﭘﺎﯾﯿﻦ ‪ 153‬ﺗﻦ اﺳﺖ و در آﻧﺠـﺎ ﻣﻌـﺪن آﻫﮏ‬ ‫وﺟﻮد دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﺴﻦ آﺑﺎد ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﻨﻨﺪج‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 5‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺳﻨﻨﺪج‪ .‬داراي ‪45‬‬ ‫ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺷـﺮاﻣﯿﻦ ﺑﺨﺶ دﻫﺨﻮارﻗﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 20‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي دﻫﺨﻮارﻗﺎن در‬ ‫ﻣﺴـﯿﺮ اراﺑﻪ رو دﻫﺨﻮارﻗـﺎن ﺑﻪ ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و داراي ‪ 925‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و‬ ‫ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت و ﮔﺮدو اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺸـﻐﻞ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺷﺘﻐﺎل دارﻧﺪ و راه‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻫﻨـﺎﺟﻮ ﺑﺨﺶ ﺑﻨـﺎب ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺮاﻏﻪ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 13‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري ﺑﻨﺎب و ‪ 5‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺧﺎور ﺷﻮﺳﻪء ﻣﯿﺎﻧﺪوآب و ﻣﺮاﻏﻪ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ ﮐﻨﺎر رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل وﻟﯽ ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ‪ .‬ﺳﮑﻨﻪء آﻧﺠﺎ ‪535‬‬ ‫ﺗﻦ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣـﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬از رودﺧـﺎﻧﻪء ﺻﻮﻓﯽ و ﭼـﺎه ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻟﺶ ﻏﻼـت و ﮐﺸـﻤﺶ و ﺑـﺎدام و زردآﻟﻮ‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ زراﻋﺖ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺷـﺘﻐﺎل دارﻧـﺪ و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬از راه اراﺑﻪ رو ﻣﺮاﻏﻪ ﻣﯿﺘﻮان اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻓﺮورق ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺧﻮي‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 18‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺧﻮي و ‪ 8‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﺷـﻮﺳﻪء ﺧﻮي ﺑﻪ ﻣـﺎﮐﻮ‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل وﻟﯽ ﻣﺎﻻرﯾـﺎﯾﯽ‪ .‬داراي ‪ 483‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ‬ ‫ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب اﯾﻦ دﻫﮑﺪه از ﭼﺸـﻤﻪ ﺳﺎر و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﻼت و ﮐﺮﭼﮏ و زردآﻟﻮ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري‬ ‫و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺷﺘﻐﺎل دارﻧﺪ‪ ،‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻫﯿﺮ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اردﺑﯿـﻞ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 24‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري اردﺑﯿﻞ ﻣﺴـﯿﺮ ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫ﺑﻠﻘﺎﺑﺎد اردﺑﯿﻞ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و داراي ‪ 417‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از‬ ‫ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت و ﺣﺒﻮﺑـﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻫـﺎﻟﯽ ﺑﺰراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺷـﺘﻐﺎل دارﻧـﺪ و راه ﺷﻮﺳﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( از ﺑﻠﻮﮐـﺎت ﻧـﺎﺣﯿﻪء راﺳﺖ ﭘﯽ در ﺳﻮادﮐﻮه ﻣﺎزﻧـﺪران در ﺷـﻤﺎل دوآب اﺳﺖ‪) .‬از ﺳـﻔﺮﻧﺎﻣﻪء اﺳﺘﺮآﺑﺎد و ﻣﺎزﻧـﺪران راﺑﯿﻨﻮ‬ ‫ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﺻﺺ‪.(115 - 42‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن اوراﻣـﺎن ﻟﻬـﻮن ﺑﺨﺶ ﭘـﺎوهء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﻨﻨﺪج‪ .‬واﻗﻊ در ﺳﻪ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﭘـﺎوه و دو‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور راه اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو ﭘﺎوه ﺑﻪ رواﻧﺴـﺮ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ‪ .‬داراي ‪ 750‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺳﻨﯽ ﻣﺬﻫﺒﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺰﺑﺎن‬ ‫ﮐﺮدي و ﻓﺎرﺳـﯽ ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از رودﺧﺎﻧﻪء ﺷﻤﺸـﯿﺮ و ﭼﺸـﻤﻪ ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و اﻧﻮاع ﻣﯿﻮه ﻫﺎ و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﻋﺴﻞ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري و ﻣﮑﺎري اﺷﺘﻐﺎل دارﻧﺪ‪ .‬راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﯿﻠﻮار ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫـﺎن‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 19‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري دﯾﺰﮔﺮان و ‪6‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﮐﯿﻮﻧﺎن‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ‪ .‬داراي ‪ 585‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺳﻨﯽ ﻣﺬﻫﺒﻨﺪ و ﺑﺰﺑﺎن ﮐﺮدي و ﻓﺎرﺳﯽ ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ده از ﭼﺸـﻤﻪ و زه و رودﺧـﺎﻧﻪء ﻣﺤﻠﯽ ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺗﻮﺗﻮن و ﻗﻠﻤﺴـﺘﺎن اﺳﺖ و اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫ﺑﮑﺸﺎورزي ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬از ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ‪ ،‬ﺟﺎﺟﯿﻢ و ﮔﻠﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن از ﻃﺮﯾﻖ ﺳـﻨﻘﺮ ﺑﺴﻨﺠﺎب‬ ‫اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﻣﯿﺘﻮان ﺑﺮد‪ .‬اﯾﻦ ده در ﺳﻪ ﻣﺤﻞ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ‪ 2‬اﻟﯽ ‪ 4‬ﻫﺰارﮔﺰي واﻗﻊ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋﻠﯿﺎ وﺳـﻄﯽ و ﺳﻔﻠﯽ ﻣﺸﻬﻮر ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﮑﻨﻪء ﻋﻠﯿﺎ‬ ‫‪ 110‬ﺗﻦ و وﺳﻄﯽ ‪ 260‬ﺗﻦ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ژاوه رود ﺑﺨﺶ ﺣـﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﻨﻨﺪج‪ .‬واﻗـﻊ در ‪ 26‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﺳـﻨﻨﺪج و ‪2‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي دروﯾﺸﺎن‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ‪ .‬داراي ‪ 160‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺳﻨﯽ ﻣﺬﻫﺐ اﻧﺪ و ﺑﻪ زﺑﺎن ﮐﺮدي‬ ‫ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده از ﭼﺸـﻤﻪ ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺰراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬راه‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن اوراﻣﺎن ﺑﺨﺶ زراب ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳﻨﻨﺪج‪ .‬واﻗﻊ در ﯾﮏ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل زراب و ﺳﺮ راه اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو‬ ‫ﻣﺮﯾﻮان ﺑﻪ زراب‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘـﺪل‪ .‬داراي ‪ 50‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺳـﻨﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﮐﺮدزﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده از ﭼﺸـﻤﻪ ﻣﺸﺮوب‬ ‫ﻣﯿﺸـﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼـت‪ ،‬ﻟﺒﻨﯿـﺎت و ﺗﻮﺗـﻮن اﺳـﺖ‪ .‬اﻫـﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸـﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري اﺷـﺘﻐﺎل دارﻧـﺪ راه ﻣـﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن رﺷﺨﻮار ﺑﺨﺶ رﺷﺨﻮار ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﺮﺑﺖ ﺣﯿﺪرﯾﻪ واﻗﻊ در ﻫﻔﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري رﺷﺨﻮار‬ ‫ﺳﺮ راه ﺷﻮﺳﻪء ﻋﻤﻮﻣﯽ رﺷـﺨﻮار ﺑﻪ ﺳﻼﻣﯽ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در داﻣﻨﻪء ﮐﻮه ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺮﻣﺴﯿﺮي‪ .‬داراي ‪ 133‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‬ ‫ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ و ﺣﻨﻔﯽ ﻣـﺬﻫﺐ و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده از ﻗﻨـﺎت ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼت اﺳﺖ و اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺰراﻋﺖ و ﻣﺎﻟـﺪاري‬ ‫ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬راه اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪء ﺑﺨﺶ ﺑﺮدﺳـﮑﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮐﺎﺷﻤﺮ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 44‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﺑﺮدﺳﮑﻦ و ﺳﺮ‬ ‫راه ﻣـﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ رﯾﻮش‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي داراي ‪ 224‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و‬ ‫ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده از ﻗﻨﺎت ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و ﻋﻨﺎب و اﺑﺮﯾﺸﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و‬ ‫راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﭘﺎﯾﯿﻦ وﻻﯾﺖ ﺑﺨﺶ ﻓﺮﯾﻤﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﺸﻬﺪ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 85‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﻓﺮﯾﻤﺎن و ﺳﺮ راه‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻓﺮﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺑﻐﺒﻐﻮ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ‪ .‬داراي ‪ 233‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده از‬ ‫ﻗﻨـﺎت ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼـت‪ ،‬ﺑﻦ ﺷﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﻫـﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ ﺟﺰء دﻫﺴــﺘﺎن ﺧـﺎﻧﻤﺮود ﺑﺨﺶ ﻫﺮﯾﺲ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﻫﺮ‪ .‬واﻗـﻊ در ‪ 8‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨــﻮب ﻫﺮﯾﺲ و ‪ 23500‬ﮔﺰي‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻪ اﻫﺮ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و داراي ‪ 239‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب‬ ‫آﻧﺠﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺰراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺷـﺘﻐﺎل دارﻧﺪ و ﻓﺮش ﻧﯿﺰ ﻣﯿﺒﺎﻓﻨﺪ‪ .‬راه اراﺑﻪ رو اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ ﺟﺰء دﻫﺴــﺘﺎن دﯾﺰﻣـﺎر ﺧـﺎوري ﺑﺨﺶ ورزﻗـﺎن ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن اﻫﺮ‪ .‬واﻗـﻊ در ‪ 36‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ورزﻗـﺎن و ‪35‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي اراﺑﻪ رو ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻪ اﻫﺮ‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و داراي ‪ 321‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮك‬ ‫زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺰراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺷـﺘﻐﺎل دارﻧـﺪ‪ .‬و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺗﺮﮔﻮر ﺑﺨﺶ ﺳـﻠﻮاﻧﺎ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اروﻣّﯿﻪ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 19‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺳﻠﻮاﻧﺎ و ‪ 5‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي اراﺑﻪ رو اﻧﺒﯽ‪ ،‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در داﻣﻨﻪء ﮐﻮﻫﺴﺘﺎن ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳﯿﺮي وﻟﯽ ﺳﺎﻟﻢ‪ .‬داراي ‪ 230‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‬ ‫ﮐﻪ ﺳـﻨﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ ﺳﺎر و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت و ﺗﻮﺗﻮن ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و‬ ‫ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺷـﻬﺮ وﯾﺮان ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﻬﺎﺑﺎد‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 5‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﻣﻬﺎﺑﺎد و ‪ 500‬ﮔﺰي ﺧﺎور‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﻪ اروﻣّﯿﻪ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل وﻟﯽ ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ‪ .‬داراي ‪ 221‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺳﻨﯽ ﻣﺬﻫﺐ و‬ ‫ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده از ﭼﺸـﻤﻪ و رودﺧـﺎﻧﻪء ﻣﻬﺎﺑـﺎد ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت و ﺗﻮﺗﻮن و ﺣﺒﻮﺑـﺎت و ﺻـﯿﻔﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫ﺑﺰراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺷﺘﻐﺎل دارﻧﺪ و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 652‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴﺘﺎن ﮔﺮﻣﺎدوز ﺑﺨﺶ ﮐﻠﯿﺒﺮ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﻫﺮ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 30‬ﻫﺰارﮔﺰي ﮐﻠﯿﺒﺮ و ‪ 30‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء اﻫﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﮐﻠﯿـﺒﺮ‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳـﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑـﺎ آب و ﻫـﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و داراي ‪ 160‬ﺗـﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣـﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از‬ ‫رودﺧـﺎﻧﻪء ﮔﻮي آﻏـﺎج و ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺰراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺷـﺘﻐﺎل دارﻧـﺪ و ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ آﻧﻬﺎ ﻓﺮش و‬ ‫ﮔﻠﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﺳـﻠﻤﺎس ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺧﻮي‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 5500‬ﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺳﻠﻤﺎس‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه‬ ‫در ﻣﺴـﯿﺮ اراﺑﻪ رو ﺗﭙﻪ ور ﺑﻪ ﺳـﻠﻤﺎس و در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد‪ .‬آب و ﻫﻮاي اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺎﻻرﯾـﺎﯾﯽ اﺳﺖ و ﺳـﮑﻨﻪء آن ‪ 112‬ﺗﻦ‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣـﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬رودﺧﺎﻧﻪء زوﻻ آﻧﺠﺎ را ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﮑﻨﺪ و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت و ﺑﺰرگ و ﺣﺒﻮﺑﺎت اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻫـﺎﻟﯽ ﺑﺰراﻋـﺖ و ﮔﻠـﻪ داري اﺷـﺘﻐﺎل دارﻧـﺪ و راه اراﺑـﻪ رو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬از راه اراﺑـﻪ رو ﺗﭙـﻪ ور ﻣﯿﺘـﻮان اﺗﻮﻣﺒﯿـﻞ ﺑـﻪ آﻧﺠـﺎ ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴﺘﺎن ﮐﯿﻮان ﺑﺨﺶ ﺧﺪاآﻓﺮﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 6‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺪاآﻓﺮﯾﻦ و ‪ 27‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء اﻫﺮ ﺑﻪ ﮐﻠﯿﺒﺮ‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي وﻟﯽ ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ‪ .‬داراي ‪ 101‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ دﻫﮑﺪه از ﭼﺸـﻤﻪ ﺳﺎر ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻟﺶ ﻏﻼت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺰراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺷـﺘﻐﺎل دارﻧﺪ و ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﻓﺮش‬ ‫ﺑﺎﻓﯽ و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن روﺿـﻪ ﭼـﺎي ﺑﺨﺶ ﺣـﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اروﻣـّﯿ ﻪ‪ .‬واﻗـﻊ در ‪ 6500‬ﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑـﺎﺧﺘﺮي اروﻣّﯿﻪ و ‪2‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب اراﺑﻪ رو اروﻣّﯿﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاﻧﺎ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳـﯿﻨﻪء ﮐﻮه ﻗﺮار دارد‪ ،‬آب و ﻫﻮاي آن ﻣﻌﺘﺪل و ﺳﺎﻟﻢ و داراي ‪ 80‬ﺗﻦ‬ ‫ﺳﮑﻨﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺳـﻨﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﮐﺮد زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬از رودﺧﺎﻧﻪء ﺷـﻬﺮ ﭼﺎي و ﻗﻨﺎت و ﭼﺸـﻤﻪ ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻟﺶ ﻏﻼت و ﺗﻮﺗﻮن و‬ ‫ﭼﻐﻨﺪر و ﺣﺒﻮﺑﺎت ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي اﺷﺘﻐﺎل دارﻧﺪ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن اﯾـﻞ ﺗﯿﻤـﻮر ﺑﺨﺶ ﺣـﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﻬﺎﺑـﺎد واﻗﻊ در ‪ 27‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﻣﻬﺎﺑﺎد و ‪ 11‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﺷـﻮﺳﻪء ﻣﻬﺎﺑـﺎد ﺑﺴــﺮدﺷﺖ‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳـﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘـﺪل وﻟﯽ ﻣﺎﻻرﯾـﺎﯾﯽ‪ .‬داراي ‪ 25‬ﺗـﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺳـﻨﯽ ﻣـﺬﻫﺐ و‬ ‫ﮐﺮدزﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده از رودﺧـﺎﻧﻪء ﻣﻬﺎﺑـﺎد ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻟﺶ ﻏﻼـت و ﺣﺒﻮﺑـﺎت ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻫـﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸـﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري‬ ‫اﺷﺘﻐﺎل دارﻧﺪ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻔﺎرﯾﺎب‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( ﻧﺎم دﻫﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﻣﯿﺎن اﺳﻔﺮاﯾﻦ و ﺟﺮﺟﺎن‪) .‬ازﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( ﻋﻼـﻗﻪ داري درﺟـﻪء اول ﻣﺮﺑـﻮط ﺑﺤﮑـﻮﻣﺖ درﺟﻪء اول آﻗﭽﻪ و ﻣﺘﻌﻠـﻖ ﺑﺤﮑـﻮﻣﺖ ﮐﻼـن ﺷﺒﺮﻏـﺎن و در ﺣـﻮزهء وﻻـﯾﺖ‬ ‫ﻣﺰارﺷﺮﯾﻒ واﻗﻊ اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﻋﻼﻗﻪ در ‪ 11‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻗﻠﻌﻪء ﻗﺪﯾﻤﻪ و ﺷـﻤﺎل ﻏﺮﺑﯽ آﻗﭽﻪ ﻗﺮار دارد و ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 66‬درﺟﻪ و ‪ 9‬دﻗﯿﻘﻪ‬ ‫و ‪ 23‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل اﻟﺒﻠﺪ ﺷـﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 36‬درﺟﻪ و ‪ 52‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 16‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺪود آن ﺷﻤﺎ ﺑﻌﻼﻗﻪ داري ﻣﺮدﯾﺎن‬ ‫و ﺟﻨﻮﺑًﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻼن ﺷﺒﺮﻏﺎن و در ﺷﻤﺎل ﺷﺮق ﺑﻪ ﻋﻼﻗﻪ داري ﻣﻨﮕﻪ ﺟﮏ و از ﺟﻨﻮب ﺷﺮق ﺑﺤﮑﻮﻣﺖ آﻗﭽﻪ‪ ،‬ﻏﺮﺑًﺎ ﺑﻌﻼﻗﻪء‬ ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻋﻠﯽ ﻣﯿﻤﻨﻪ ﻣﺤـﺪود اﺳﺖ و ﻋﻼـﻗﻪ داري ﺧﺎﻧﻘـﺎه در ﺣﻮزهء ﺧﻮد ﺣـﺎوي ﻗﺮاء و ﻗﺼـﺒﺎت زﯾﺎد ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ و ﻋﻤـﺪهء آن از اﯾﻨﻘﺮار‬ ‫اﺳﺖ‪ :‬ﺑﯿﺶ ﮐﭙﻪء وﺿـﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺶ ﮐﭙﻪء ﺳـﺮخ‪ ،‬ﻗﻠﯿﭻ آﺑﺎد‪ ،‬ﮐﻠﺘﻪ ﺷﺎخ‪ ،‬اوﮔﻢ ﻓﺮك‪ ،‬ﺑﮑﺎول‪ ،‬ﯾﻨﮕﯽ ﻗﻠﻌﻪ‪ .‬ﻋﻠﯿﻠﯽ ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ .‬ﭼﻮب ﺑﺎش‪ ،‬ﺗﺎزه ﻧﻬﺮ‪،‬‬ ‫ﮐﻔﮕﯿﺮ‪ ،‬ﻋﻠﯿﻠﯽ وﻃﻨﯽ‪ ،‬ﺧـﺎن آﺑـﺎد‪ ،‬اﯾﻠـﮏ رﺑـﺎط‪ ،‬ﻗﺮه ﺑﻮﯾﻦ ﻋﻠﯿـﺎ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻘـﺎه‪ ،‬ﻗﺮه ﺑﻮﯾﻦ وﺳـﻄﯽ‪ ،‬ﻗﺮه ﺑﻮﯾﻦ ﺳـﻔﻠﯽ‪ ،‬ﺳﺎﻟﺘﻖ‪ ،‬ﮐﻮﻣﮏ ﻋﻤﺮﺧﺎن‪،‬‬ ‫ﮐﻮﻣﮏ ﺣﮑﯿﻢ‪ ،‬ﭼﮑﺶ ﺳﺮﺑﻨﺪﺑﺘﯽ و ﮐﻮﻣﮏ ﻣﻨﺼﻮر‪ .‬ﺳﺎﮐﻨﺎن اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺮﮐﺐ از ازﺑﮏ و اﻓﻐﺎن و ﻋﺮب و ﺗﺮﮐﻤﻦ و ﺗﺎﺟﯿﮑﻨﺪ و ﺗﻌﺪاد‬ ‫آن ﻫﺎ ﺗﺨﻤﯿﻨًﺎ ‪ 5000‬ﺧﺎﻧﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﭘﯿﺸﯿﻨﻪء ﻋﻤﻮﻣﯽ اﻫﺎﻟﯽ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ زراﻋﺖ و ﻣﺎﻟﺪاري و ﺑﻌﻀًﺎ دﮐﺎﻧﺪاري و ﺗﺠﺎرت اﺳﺖ‪ .‬ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ‬ ‫اﯾﻨﺠـﺎ را ﻗـﺎﻟﯿﻦ‪ ،‬ﮔﻠﯿـﻢ‪ ،‬ﻧﻬﺮ‪ ،‬اﻻـﭼﻪ‪ ،‬ﮐﺮﺑـﺎس ﻟﻨﮕﯽ ﻫـﺎي اﻻـﭼﻪ ﯾﯽ ﻣﺨﺼـﻮص ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯿﺪﻫـﺪ‪ .‬در ﺑـﺎزار آن ﺑﺮﺧﯽ دﮐـﺎﮐﻦ زرﮔﺮي‪،‬‬ ‫ﻣﺴـﮕﺮي‪ ،‬ﻧﺠـﺎري‪ ،‬آﻫﻨﮕﺮي و ﻏﯿﺮه وﺟـﻮد دارد‪ .‬ﻣﺮدم آﻧﺠـﺎ ﺑﭽﻨﯿـﻦ ﺻـﻨﺎﯾﻊ اﻫﻤﯿﺖ داده در ﺗﺮﻗﯽ و روﻧـﻖ آن ﻣﯿﮑﻮﺷـﻨﺪ‪ .‬در دو ﻗﺮﯾﻪء‬ ‫اوﮔﻢ ﻓﺮك و ﻗﺮﯾﻪء ﮐﻔﮕﯿﺮ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ و ﻧﻔﯿﺲ ﺗﺮﯾﻦ ﻗـﺎﻟﯿﻦ ﻫﺎ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ از ﺣﯿﺚ ﺧﻮﺑﯽ رﻧﮓ و ﻗﺸـﻨﮕﯽ ﺑﺎﻓﺖ و ﻧﻘﻮش ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻄﺒﻮع‬ ‫ﺑﻮده در ﺑﺎزارﻫـﺎي آﻗﭽﻪ و وﻻـﯾﺖ ﻣﺰارﺷـﺮﯾﻒ در ردﯾﻒ ﻗـﺎﻟﯿﻦ ﻫﺎي درﺟﻪ اول ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﻗﺎﻟﯿﻦ ﻫﺎي اﯾﻨﺠﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺻﺎدر ﺷـﺪه و در اﺛﺮ‬ ‫ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫـﺎي ﺧﻮﺑـﺘﺮي از آن ﺑـﺎﻓﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬و ﻫﻢ در اﯾﻦ دو ﻗﺮﯾﻪ ﺧﺮﮔﺎﻫﻬـﺎي ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻘﺒﻮل از ﭼﻮب ﺑﻨـﺪ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه و داﺧـﻞ و‬ ‫ﺧـﺎرج آن را از ﻗـﺎﻟﯿﻦ ﻫـﺎي اﻋﻠﯽ و ﻧﻤـﺪﻫﺎي ﮐﻠﻔﺖ و ﺑـﺎدوام ﺗﺰﯾﯿﻦ ﻧﻤـﻮده اﯾﻦ ﺧﺮﮔﺎﻫﻬـﺎ را ﺑﺮاي ﺑـﻮد و ﺑـﺎش ﻓـﺎﻣﯿﻠﯽ ﺧـﻮد ﺑﺼﻮرت‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﯽ در ﻫﺮ ﺣﺼﻪء ﺑﯿﺎﺑﺎن و دﺷـﺘﻬﺎي وﺳﯿﻊ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺮﮔﺎﻫﻬﺎي ﻣﺬﮐﻮر ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ رﻣﻪ دارﻫﺎ و زراﻋﺖ‬ ‫ﮐﺎران ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮔﺮﻣﺎ و ﺳـﺮﻣﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ داﺷـﺘﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺸـﻠﻪ ﻫﺎ و دﻫﮑﺪه ﻫﺎي ﯾﯿﻼﻗﯽ ﺟﻠﺐ ﻧﻈﺮ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬در ﻗﺮﯾﻪء ﭼﮑﺶ ﺳـﺮﺑﻨﺪ‬ ‫ﻧﻤـﺪﻫﺎي ﺳـﻔﯿﺪ و رﻧﮕﯽ ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻠﻔﺖ و ﺑـﺎدوام و اﻋﻠﯽ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻓﺮش زﻣﺴـﺘﺎﻧﯽ ﻣﻬﻢ و ﮐﺎرآﻣـﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺮﺑﻬﺎي اﯾﻨﺠﺎ در‬ ‫ﺑﺎﻓﺘﻦ ﺷﺎﻟﻬﺎ و ﺧﻮاﻧﭽﻪ ﻫﺎي رﻧﮕﯽ ﭘﺸـﻤﯿﻦ ﻣﻬﺎرت ﺑﺴـﺰا دارﻧﺪ‪ .‬اﺷـﯿﺎء و اﺟﻨﺎس ﭘﺸﻤﯿﻦ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در آﻗﭽﻪ و دﯾﮕﺮ ﻋﻼﻗﻪ ﻫﺎي ﺣﮑﻮﻣﺖ‬ ‫ﮐﻼـن ﺷﺒﺮﻏـﺎن ﺑﻔﺮوش ﻣﯿﺮود و ﺑﺠﺎي آن رﺧﺖ و ﻣﻮاد ﺧﻮراﮐﯽ وارد ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻗﺴـﻤﺖ ﺟﻨﻮب و ﺟﻨﻮب ﺷـﺮﻗﯽ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺴـﺒﺘًﺎ ﻣﺮﺗﻔﻊ‬ ‫ﺑﻮده ﺳـﭙﺲ ﻣﺘﺪرﺟًﺎ ﭘﺴﺖ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻧﻬﺮي ﻫﻢ در اﻃﺮاف ﺑﻨﺎم ﻧﻬﺮ ﺧﺎﻧﻘﺎه دارد ﮐﻪ از ﺷـﺮق ﺑﻪ ﻏﺮب ﺟﺮﯾﺎن دارد وﻟﯽ ﺑﻌﻀﯽ از زﻣﯿﻦ ﻫﺎي‬ ‫زراﻋﺘﯽ ﮐﻪ در اﻃﺮاف ﻧﻬﺮ و ﺟﻨﻮب آن واﻗﻊ اﺳﺖ ﺑﻌﻠﺖ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻮدن ﺳـﻄﺢ آن ﺧﺸﮏ و ﻟﻢ ﯾﺰرع ﻣﺎﻧﺪه از ﻧﻬﺮ ﻣﺬﮐﻮر اﺳـﺘﻔﺎده ﻧﻤﯿﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﺸﺖ ﻟﻠﻤﯽ در ﻣﻮاﻗﻊ ﺳﯿﻼب و ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ ﻫﺎ ﺗﺎ اﻧﺪازه اي ﺻﻮرت ﻣﯿﮕﯿﺮد‪ ،‬ﻧﻈﺮ ﺑﻘﻠﺖ آب در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺎﻏﻬﺎي ﻣﺸﺠﺮ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﻓﻘﻂ در‬ ‫ﻗﺮﯾﻪء ﺧﺎﻧﻘﺎه و ﺑﯿﺶ ﮐﭙﻪء ﺳـﺮخ ﺑﻌﻀـﯽ ﺑﺎﻏﻬﺎي اﻧﮕﻮر و در ﺑﺮﺧﯽ ﻗﺮﯾﻪ ﻫﺎ درﺧﺖ زردآﻟﻮ و ﺑﻪ و ﺷـﻔﺘﺎﻟﻮ و ﺗﻮت ﭘﯿـﺪا ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬در ﻏﺮب‬ ‫ﻋﻼﻗﻪء اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺴﺒﺐ ﻧﺒﻮدن ﮐﻮه و ﺗﻤﺎس ﺑﺮﯾﮕﺴﺘﺎن اﻧﺪﺧﻮي ﻫﻮا در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ و در زﻣﺴﺘﺎن ﺳﺮد اﺳﺖ‪ .‬ﺿﺨﺎﻣﺖ ﺑﺮف‬ ‫ﺑﺮوي ﺳـﻄﺢ اراﺿـﯽ ﺑﻌﻀﯽ اوﻗﺎت ﺑﻪ ‪ 45‬ﺳـﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﯿﺮﺳـﺪ و اﮐﺜﺮ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑـﺪون ﺑﺎرﯾـﺪن ﺑﺮف ﺳﭙﺮي ﻣﯿﮕﺮدد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻬﻢ زراﻋﺘﯽ و‬ ‫ﻓـﺎﻟﯿﺰي آن ﻋﺒـﺎرت اﺳﺖ از ﺧﺮﺑﻮزه‪ ،‬ﺗﺮﺑﻮزه‪ ،‬ﮐﻨﺠـﺪ و ﻣﺎش ﮐﻪ ﺑﻄﻮر ﻟﻠﻤﯽ ﺑﻌﻤﻞ ﻣﯽ آﯾـﺪ‪ .‬ﺧﺮﺑﻮزهء ﻟﻠﻤﯽ اﯾﻨﺠﺎ ﮐﻪ در ﻣﻮﺳﻢ ﺳـﻨﺒﻠﻪ و‬ ‫ﻣﯿﺰان ﻣﯿﺮﺳــﺪ از ﺣﯿـﺚ ﺷــﯿﺮﯾﻨﯽ و ﻟﻄـﺎﻓﺖ ﺷــﻬﺮت دارد‪ ،‬در ﺳﺎﻟﻬـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻋـﺪم ﺑﺮف ﻣﺤﺼﻮﻻـت ﻟﻠﻤﯽ ﺑﻌﻤـﻞ ﻧﻤﯽ آﯾـﺪ ﻣﺮدم‬ ‫ﺑﻤﺸـﮑﻼت ﻣـﺎﻟﯽ دﭼﺎر ﻣﯿﺸﻮﻧـﺪ و ﻣﻮاﺿﻊ ﻟﻠﻤﯽ ﮐﺎري ﺧﻮد را ﺗﺮك ﮐﺮده ﺑـﺪﯾﮕﺮ ﺟﺎ ﻧﻘﻞ ﻣﮑﺎن ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﻨـﺪ‪ .‬ﮔﻨـﺪم‪ ،‬ﺟﻮ‪ ،‬ﺟﻮاري ﺳـﻔﯿﺪ‬ ‫)ﯾﮑﻨﻮع ﺟﻮاري ﺗﺮﮐﻤﻨﯽ(‪ ،‬ﻣﺎش‪ ،‬زﻏﺮ‪ ،‬ﻟﻮﺑﯿﺎ‪ ،‬ﻧﺨﻮد‪ ،‬ﻋﺪس و ﻣﺸـﻨﮓ ﻧﯿﺰ در ﺑﻌﻀـﯽ ﺟﺎﻫﺎ زرع و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷﺪه و ﺑﻘﺪر ﮐﻔﺎف اﻫﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ‬ ‫ﺑﻌﻤـﻞ ﻣﯽ آﯾـﺪ‪ .‬ﺣﯿﻮاﻧـﺎت اﻫﻠﯽ آن‪ :‬اﺳﺐ‪ ،‬اﺷﺘﺮ‪ ،‬ﮔـﺎو‪ ،‬ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺮ و ﺳـﮓ اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺐ ﻫـﺎي اﯾﻨﺠﺎ ﻋﺎدي ﺑﻮده آﻧﻘـﺪر ﻗﺎﺑﻞ وﺻـﻒ‬ ‫ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﯾﮑﻨﻮع ﺳﮕﻬﺎي ﺑﺰرگ و ﻗﻮي ﮐﻪ ﺑﻨﺎم ﺳﮕﻬﺎي رﻣﻪ اي ﯾﺎد ﺷﺪه ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﻓﻈﻪء رﻣﻪ ﻫﺎي ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻧﮕﺎﻫﺪاﺷﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ اﮐﺜﺮ‬ ‫ﺑﺎ ﮔﺮگ و ﭘﻠﻨﮓ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ و ﺟﻨﮓ ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﭘﯿﺎده و ﺳﻮارﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﮔﺮد و ﻧﻮاﺣﯽ رﻣﻪ ﺗﺮدد ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻣﯿﺒﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺣﯿﻮاﻧﺎت‬ ‫اﻫﻠﯽ و وﺣﺸـﯽ آن از ﻗﺒﯿﻞ ﻣﺮغ ﺧﺎﻧﮕﯽ و ﺑﻌﻀـﯽ ﻓﯿﻞ‪ ،‬ﻣﺮغ‪ ،‬ﻧﯿﻠﻪ زاغ‪ ،‬ﺳﺎج و ﻏﭽﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب اﯾﺴـﺘﺎده اي ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻮل ﮔـﺪك ﻣﺸـﻬﻮر‬ ‫اﺳﺖ در ‪ 11000‬ﮔﺰي اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ واﻗﻊ اﺳﺖ و ﻣﺮغ آﺑﯽ و ﻣﺎﻫﯽ زﯾﺎدي دارد ﮐﻪ ﺑﻌﻀـﯽ از اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺸـﮑﺎر آن ﻣﯿﭙﺮدازﻧـﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬ ‫ﮐﻮه وﺟﻮد ﻧـﺪارد اﻣﺎ ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﺗﭙﻪء ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻨﺎم ﺑﺎﻧﯿﻐﻮر در آﻧﺠﺎ ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ و ﺑﻄﺮف ﺷـﺮق آن ﭼﺸـﻤﻪء ﻋﻠﯽ ﻣﻐﻞ ﺟﺎري ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ اﻣﺎ‬ ‫آب آن ﻓﻘﻂ ﻗﺎﺑﻞ ﺷـﺮب ﻧﺒﻮده ﺑﻤﺼـﺮف آﺑﯿﺎري ﻧﯿﺰ ﻣﯿﺮﺳﺪ‪ .‬ﺻﺤﺮاﻫﺎي وﺳﯿﻊ و رﯾﮕﺰارﻫﺎ ﺑﺴﻤﺖ ﺟﻨﻮب آن واﻗﻊ اﺳﺖ و ﻣﺸﻬﻮر آن ﺑﻪ‬ ‫اﺳﻢ ﻗﻮروغ ﺷـﺎﻫﻤﺰاد‪ ،‬دﺷﺖ ﻋﻠﯽ ﻣﻐـﻞ‪ ،‬ﭼﺸـﻤﻪء ﮔﺰدار اوﮔﻢ ﺳـﺎي‪ ،‬ﻗﺮاول ﺗﭙﻪ و ﺟﺮﻗﺎق ﯾﺎد ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬از اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻓﻘﻂ دﺷﺖ ﻋﻠﯽ ﻣﻐﻞ‬ ‫آﺑﯿﺎري ﺷﺪه دﯾﮕﺮ آن ﺑﺎﯾﺮ و ﻏﯿﺮﻣﺰروع اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮑﺒﺎب ﻣﮑﺘﺐ اﺑﺘﺪاﺋﯽ در ﻋﻼﻗﻪ داري ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺗﺄﺳﯿﺲ و اﻃﻔﺎل آﻧﺠﺎ ﺗﺤﺖ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ‬ ‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﻣﺴـﺠﺪ و ﯾﮏ ﻣﺴـﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒًﺎ در ‪ 3‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻣﺸـﺮق ﻋﻼﻗﻪ داري واﻗﻊ و ﻋﻼﻗﻪ داري ﺧﺎﻧﻘﺎه‬ ‫ﺗﯿﻤﻨًﺎ ﺑﻬﻤﯿﻦ اﺳﻢ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺴـﺠﺪ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺰرگ اﺳﺖ و داراي ﭼﻬﻞ ﺑﺎب ﺣﺠﺮه ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ در آن ﻃﻼب ﺑﺼﻮرت ﺧﺼﻮﺻـﯽ‬ ‫ﺑﻪ اﺧﺬ ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ دﯾﻨﯽ اﺷـﺘﻐﺎل دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎي اﯾﻦ ﻣﺴـﺠﺪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ را ﺑﻪ ﺳـﯿﺪ ﺷﺎه ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻠﺨﯽ ﻣﺸـﻬﻮر ﺑﻪ ﺷﯿﺦ آق ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 1011‬ه ‪ .‬ق‪.‬‬ ‫ﻋﺼـﺮ ﺳـﻠﻄﺎن ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﺎﯾﻘﺮا ﻣﯿﺰﯾﺴﺘﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯿﺪﻫﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺒﺮهء ﺷﯿﺦ ﻣﺬﮐﻮر ﻫﻢ ﺑﺎ ﻗﺒﻮر ﺟﻤﻌﯽ از اوﻻدش در ﺣﺼﻪء ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺬﮐﻮر‬ ‫واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻘﺮاري ﮐﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﯾﮑﻌﺪه از ﺳـﻼﻟﻪء ﺷـﯿﺦ آق ﻣﻮﺻﻮف اﮐﻨﻮن ﻫﻢ در ﻗﺮﯾﻪء ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺳﮑﻮﻧﺖ دارﻧﺪ و ﻫﮑﺬا در ﻗﺮب‬ ‫و ﺟﻮار اﯾﻦ ﻣﺴﺠﺪ آﺛﺎر ﻣﺨﺮوﺑﻪء ﻋﻤﺎراﺗﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎﺑﻖ دﻫﮑﺪه ﻫﺎي آﺑﺎدي ﺑﻮده و ﺑﻤﺮور اﯾﺎم ﻣﻨﻬﺪم ﮔﺮدﯾﺪه ﻧﯿﺰ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯿﺮﺳﺪ‪ .‬در ﻗﺮﯾﻪء‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻋﺪه اي از ﺳﺎدات ﮐﻪ ﺳﻠﺴـﻠﻪء ﻧﺴﺒﺸﺎن ﺑﻪ ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﺟﯿﻼﻧﯽ ﻣﯿﺮﺳﺪ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻣﺴﺠﺪ ﺧﺎﻧﻘﺎه آﻗﺠﻪ ﺳﮑﻮﻧﺖ اﺧﺘﯿﺎر ﻧﻤﻮده‬ ‫اﻧﺪ‪ .‬ﻧﻬﺮ ﺧﺎﻧﻘﺎه ﮐﻪ ﺑﻤﺼﺮف آﺑﯿﺎري اراﺿﯽ زراﻋﺘﯽ آﻧﺠﺎ ﻣﯿﺮﺳﺪ از ﺣﺼﻪء ﺷﺮق ﯾﻌﻨﯽ از درﯾﺎي ﺑﻠﺦ ﻣﻨﺒﻊ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻘﺮﯾﻪء ﭼﮑﺶ‬ ‫ﺑﻨـﺪ داﺧﻞ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬در ﻗﺴـﻤﺖ ﺟﻨﻮب ﺷـﺮﻗﯽ آن ﺑﻤﺴﺎﻓﺖ ﺻـﺪﻣﺘﺮ ﺑﻨﺪآب ﻣﻬﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ 8‬ﻣﺘﺮ ارﺗﻔـﺎع و ‪ 25‬ﻣـﺘﺮ ﻃﻮل و ‪ 4‬ﻣﺘﺮ ﻋﺮض‬ ‫دارد و در ﻋﺼـﺮ اﻣﯿﺮ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﺧﺎن آﺑﺎد ﺷﺪه‪ ،‬و ﻗﺮﯾﻪء ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻪ اﺳﻢ اﯾﻦ ﺑﻨﺪ ﯾﺎد ﻣﯿﺸﻮد و از ﻋﻼﻗﻪ داري ﺗﺨﻤﯿﻨًﺎ ‪ 4‬ﻫﺰارﮔﺰ ﻓﺎﺻﻠﻪ‬ ‫دارد‪ .‬از ﺑﻨـﺪآب ﻣـﺬﮐﻮر ﺳﻪ ﻧﻬﺮ ﺑﺰرگ ﻣﻨﺸـﻌﺐ ﻣﯿﮕﺮدد‪ ،‬ﻧﻬﺮي ﮐﻪ ﺑﻄﺮف ﺷـﻤﺎل ﺟﺮﯾﺎن دارد ﺑﻨﺎم ﻧﻬﺮ ﺑﺎﺟﮕﯿﺮ و ﯾﺎ ﻧﻬﺮ ﻣﺮدﯾﺎن‪ ،‬ﻧﻬﺮي‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺠﺎﻧﺐ ﺷـﻤﺎل ﻏﺮب ﺟﺎري اﺳﺖ ﺑﻪ اﺳﻢ ﻧﻬﺮ ﯾﺎ درﯾﺎي آﻗﭽﻪ و ﻫﮑﺬا ﻧﻬﺮي ﮐﻪ ﺑﺴﻤﺖ ﻏﺮب ﻣﯿﺮود ﺑﻨﺎم ﻧﻬﺮ ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻣﻮﺳﻮم ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬ ‫اﯾﻦ ﻫﻤﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﻢ آب ﺑﻮده ﺗﻨﻬـﺎ در ﻗﺮﯾﻪء ﺧﺎﻧﻘـﺎه آب ﻣﻮرد ﺿـﺮورت را ﺗﻮﺳـﻂ ارت ﺑﻪ اﺻـﻄﻼح آﻧﺠـﺎ ﺟﻐﺮو ﻧـﺎوه ﻫـﺎي ﭼﻮﺑﯽ‬ ‫ﺑﻤﺰارع ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬در ﻗﺮﯾﻪء ﺧﺎﻧﻘـﺎه ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻗﻠﺖ آب ﭘﻨﺒﻪ و ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ زرع ﻣﯿﺸﻮد و ﺗﻨﺒﺎﮐﻮي اﯾﻨﺠﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﺮﺟﺎ ﺑﺮاي‬ ‫ﻓﺮوش ﺑﺮده ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪ 2‬ﺑﺎ ﺣﻔﻆ ﺑﻌﻀﯽ از اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻓﺎرﺳﯽ اﻓﻐﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪء ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ در ﭘﺴـﻨﺘﺒﻮن ﮐﻮت ﻣﯿﻤﻨﻪ و ﻣﺮدم آن از ﻗﻮم ازﺑﮏ و ﺑﻌﻀﯽ ﻫﻢ از ﺳﺎدات ﺑﻮده و ﺑﺰﺑﺎن ازﺑﮑﯽ ﺗﮑﻠﻢ‬ ‫ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬در اﯾﻨﺠـﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒًﺎ ‪ 50‬ﺧـﺎﻧﻪء آﺑـﺎد اﺳـﺖ و زراﻋـﺖ آن ﻟﻠﻤﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻨـﺪم و ﺧﺮﺑـﻮزه و ﺗﺮﺑﺰه در آﻧﺠـﺎ ﺣﺎﺻـﻞ ﺧـﻮب ﻣﯿﺪﻫـﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﺻـﻼت ﺳـﺮدرﺧﺘﯽ آن اﻧﮕﻮر‪ ،‬ﺗﻮت‪ ،‬اﻧـﺎر‪ ،‬ﺑﻪ‪ ،‬ﻧﺎك و اﻧﺠﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﮐـﺪو ﻫﻢ ﻧﺸﻮ و ﻧﻤﺎي ﺧﻮب ﻣﯿﮑﻨـﺪ و ﺑﻪ آن ﺟﺎ ﺷـﻬﺮت ﺑﺴـﺰاﺋﯽ‬ ‫دارد‪ ،‬اﻧﮕﻮر‪ ،‬ﻧﺎك و ﺑﻪ را ﺑـﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮي در آن ﭘﯿـﺪا ﺷﻮد ﺗﺎ ﻣﺎه ﺛﻮر ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﯿﻮاﻧﺎت اﻫﻠﯽ آن ﮔﺎو‪ ،‬ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺐ و‬ ‫ﻣﺮﮐﺐ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﻣﺮﮐﺐ را زﯾﻦ ﮐﺮده ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺐ ﺳﻮاري اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬اﺳﺐ را ﺑﺮاي ﺳﻮاري و ﺑﺰﮐﺸـﯽ ﺑﮑﺎر ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﯾﮏ‬ ‫ﻣﺴـﺠﺪ ﺟـﺎﻣﻊ آﺑـﺎد اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﻧﻤﺎزﻫـﺎي ﺟﻤﻌﻪ ﺧﻮاﻧـﺪه ﻣﯿﺸﻮد ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﻋﻤﺎرﺗﯽ ﺑﺮاي ﻣﮑﺘﺐ رﺳـﻤﯽ ﭘﺴـﻨﺘﺒﻮن ﮐﻮت ﺑﻨﺎ ﺷﻮد‬ ‫ﺷﺎﮔﺮدان ﻣﮑﺘﺐ در ﻫﻤﯿﻦ ﺟﺎ ﺗﺤﺼـﯿﻞ ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ‪ .‬زﻣﯿﻦ آن ﺑﺮﻓﮕﯿﺮي ﮐﻢ دارد‪ ،‬ﻫﺮﻗﺪر ﺑﺮﻓﺒﺎري ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺠﺮدي ﮐﻪ ﻫﻮا ﺻﺎف و آﻓﺘﺎب‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺷﻮد اﺛﺮي از ﺑﺮف دﯾـﺪه ﻧﻤﯿﺸﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﺎك زﻣﯿﻦ آن ﻟﻠﻤﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎران زﯾﺎد ﻣﯿﺒﺎرد‪ ،‬از ﺳـﺒﺐ اﯾﻨﮑﻪ داﻧﻪ ﻫﺎي ﮔﻨﺪم‬ ‫در وﻗﺖ ﮐﺎه ﮔﻞ ﮐﺮدن ﺑﺎ ﮐﺎه در ﮔﻞ ﺑﺎم ﻣﺨﻠﻮط ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬در ﺑﺎﻣﻬﺎ ﮔﻨـﺪم ﺳﺒﺰ ﻣﯿﺮوﯾﺪ و در آﺧﺮ ﺧﻮﺷﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﭘﺨﺘﻪ ﺷﺪه ﻣﺮدم ﮔﻨﺪم‬ ‫را از ﺑﺎﻣﻬﺎي ﺧﻮد درو و ﺟﻤﻊ ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﮔﻨـﺪﻣﻬﺎي ﺳﺒﺰ در ﺑﺎﻣﻬﺎ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻠﻬﺎي ﺳـﺮخ ﻧﯿﺰ در ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﻄﻮر ﺧﻮدرو‬ ‫ﻣﯿﺮوﯾـﺪ و زﯾﺒـﺎﺋﯽ و ﻧﻤﺎﯾﺶ ﮔﻨـﺪﻣﻬﺎ را دوﺑﺎﻻ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻨﻈﺮهء ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮوي ﮐﺎر ﻣﯽ آورد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن ج‪ 2‬ﺑﺎ ﺣﻔﻆ‬ ‫ﺑﻌﻀﯽ از اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻓﺎرﺳﯽ اﻓﻐﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( ﻗﺮﯾــﻪ اي اﺳـﺖ ﺑﻔﺎﺻــﻠﻪء ‪ 9500‬ﮔﺰي در ﺟﻨـﻮب ﺷـﺮق ﻗﺮﯾـﻪء ﺷﻮرﺑﻼـق در ﻋﻼـﻗﻪ داري درﺟـﻪء ‪ 3‬ﭼﻬـﺎرﮐﻨﺖ ﻣﺮﺑﻮط‬ ‫ﺑﺤﮑﻮﻣﺖ درﺟﻪء ‪ 2‬ﻧﻬﺮ ﺷﺎﻫﯽ وﻻﯾﺖ ﻣﺰارﺷـﺮﯾﻒ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ آن ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 67‬درﺟﻪ و ‪ 8‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 48‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل اﻟﺒﻠﺪ ﺷـﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪36‬‬ ‫درﺟﻪ و ‪ 26‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 48‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل اﻟﺒﻠﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ واﻗﻊ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ‪ 31‬ﻫﺰارﮔﺰي در ﺟﻨﻮب ﻏﺮب ﺗﮑﺰار ﻧﺰدﯾـﮏ درهء ﺟﻮي ﺑﻮري در ﻋﻼﻗﻪء ﺣﮑﻮﻣﺖ درﺟﻪء اول‬ ‫ﺳﻨﮓ ﭼﺎرك ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺤﮑﻮﻣﺖ ﮐﻼن ﺷﺒﺮﻏﺎن وﻻﯾﺖ ﻣﺰارﺷـﺮﯾﻒ و ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 66‬درﺟﻪ و ‪ 7‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 36‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل اﻟﺒﻠﺪ ﺷﺮﻗﯽ و ﺧﻂ‬ ‫‪ 35‬درﺟﻪ و ‪ 53‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 13‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻗﺮار دارد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﻔﺎﺻﻠﻪء ‪ 24500‬ﮔﺰي در ﺟﻨﻮب ﻏﺮب ﻣﺮﮐﺰ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻼن ﺗﺎﻟﻘﺎن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻮﻻﯾﺖ ﻗﻄﻐﻦ ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 69‬درﺟﻪ‬ ‫و ‪ 17‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 57‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل اﻟﺒﻠﺪ ﺷـﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 36‬درﺟﻪ و ‪ 33‬دﻗﯿﻘﻪء ﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﻗﺮار دارد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬ ‫ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ‪ 23000‬ﮔﺰي در ﺟﻨـﻮب ﻣﺮﮐﺰ ﺣﮑـﻮﻣﺖ درﺟﻪء ‪ 2‬ﺧـﺎن آﺑﺎد ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺤﮑﻮﻣﺖ ﮐﻼن ﻗﻨـﺪز وﻻﯾﺖ‬ ‫ﻗﻄﻐﻦ‪ ،‬ﺑﯿﻦ ﺧـﻂ ‪ 69‬درﺟـﻪ و ‪ 10‬دﻗﯿﻘـﻪ و ‪ 3‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل اﻟﺒﻠـﺪ ﺷـﺮﻗﯽ وﺧﻂ ‪ 36‬درﺟـﻪ و ‪ 30‬دﻗﯿﻘﻪء ﻋﺮض اﻟﺒﻠـﺪ ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﻗﺮار دارد‪) .‬از‬ ‫ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه اﺑﻦ ﺗﻨﺒﯽ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ِا ِن َت َﻧْﺐ ﺑﯽ[ )ِاخ( اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه را اﻣﯿﺮ ﺟﻤﺎل اﻟـﺪﯾﻦ اﺑﻮاﻟﺜﻨﺎء ﻋﺒـﺪاﻟﻘﺎﻫﺮﺑﻦ ﻋﯿﺴـﯽ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ اﺑﻦ اﻟﺘﻨﺒﯽ ﺑﺤﻠﺐ در ذﯾﻞ ﻣﺤﻠﻪء‬ ‫ﻋﻘﺒﻪ ﺳﺎﺧﺖ و آن را در ﺳﺎل ‪ 639‬ه ‪ .‬ق‪) .‬زﻣﺎن وﻓﺎﺗﺶ( وﻗﻒ ﮐﺮد‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(145‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه اﺣﻤﺪﭘﺎﺷﺎ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه َا َم[ )ِاخ(اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه را اﺣﻤﺪﭘﺎﺷﺎ در دﻣﺸﻖ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬او ﻣﺪﺗﻬﺎ واﻟﯽ دﻣﺸﻖ ﺑﻮد و در آﻧﺠﺎ ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ در ﻃﺮف ﻗﺒﻠﻪء ﻗﻠﻌﻪء دﻣﺸـﻖ‬ ‫و ﭼﺴﺒﯿـﺪه ﺑﺨﻨـﺪق آن درﺳﺖ ﮐﺮد و در آن ﺣﺠﺮاﺗﯽ ﺑﺮاي ﺻﻮﻓﯿـﺎن ﻗﺮار داد‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘـﺎه ﻫﻤﻮاره آﺑـﺎدان ﺑﻮد وﻟﯽ ﻧﻪ ﺑﺮ ﺻﻮرت ﻣﻮرد‬ ‫ﻧﻈﺮ واﻗﻒ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(137‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه اﺧﻼﺻﯿﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ِا ﺻـﯽ َي[)ِاخ( ﻧﺎم ﻣﺴﺠﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺣﺎﻓﻆ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻪ اﻣﺮ ﺧﻄﺎﺑﺖ و ﭘﯿﺶ ﻧﻤﺎزي ﻗﯿﺎم ﻣﯽ ﻧﻤﻮده‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‬ ‫از ﻣﺠﺎﻟﺲ اﻟﻨﻔﺎﯾﺲ اﻣﯿﺮ ﻋﻠﯿﺸﯿﺮ ﻧﻮاﯾﯽ ص‪.(98‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه اﺳﺪﯾﻪ‪.‬‬



‫س دي َي[ )ِاخ(اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه در دﻣﺸﻖ در ﻣﺤﻞ ﻣﻌﺮوف ﺑﺪرب اﻟﻬﺎﺷـﻤﯿﮥ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ و ﺑﺎﻧﯽ آن اﺳﺪاﻟﺪﯾﻦ ﺷﯿﺮﮐﻮه ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِه َا َ‬ ‫)از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(134‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه اﺳﮑﺎﻓﯿﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ِا ﻓﯽ َي[ )ِاخ(ﺧﺎﻧﻘـﺎﻫﯽ ﺑﻮد ﺑـﺪﻣﺸﻖ ﺑﺮ ﮐﻨـﺎر ﻧﻬﺮ ﯾﺰﯾـﺪ و ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﺷـﺮف اﻟـﺪﯾﻦ اﺳـﮑﺎﻓﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(134‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه اﻧﺪﻟﺴﯿﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ُا ُد ُل ﺳـﯽ َي[)ِاخ( اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه در ﻣﺸﺮق ﻋﺰﯾﺰﯾﻪ و اﺷﺮﻓﯿﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﮐﻼﺳﻪ و ﭼﺴﺒﯿﺪه ﺑﻪ ﺟﻘﻤﻘﯿﻪ در ﻏﺮب ﺷﻤﯿﺼﺎﻧﯿﻪ واﻗﻊ و ﺑﻨﺎم‬ ‫اﺑﻮﻋﺒـﺪاﷲ اﻧﺪﻟﺴـﯽ ﻣﻌﺮوف ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻬﺎب اﻟـﺪﯾﻦ اﺣﻤـﺪ ﻗﺒـﺎﻧﯽ از ﺻﻮﻓﯿـﺎن ﻣﻌﺮوف اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘـﺎه ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﺧﻄـﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(134‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﺎﺳﻄﯿﻪ‪.‬‬



‫س ﻃﯽ َي[ )ِاخ(ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ ﺑﻮده ﺑـﺪﻣﺸﻖ در ﺟﺴـﺮ اﺑﯿﺾ‪ ،‬ﻏﺮب اﺳـﻌﺮدﯾﻪ و ﺷـﻤﺎل ﻋﺰﯾﻪ‪ .‬زﯾﻦ اﻟـﺪﯾﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﺒﺎﺳﻂ ﺑﻦ ﺧﻠﯿﻞ ﻧﺎﻇﺮ‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ِ‬ ‫ﻟﺸﮑﺮ آن را ﺳﺎﺧﺖ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(134‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻸ اﻋﻠﯽ ||‪ .‬ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎﻻ ﮐﻪ آﺳﻤﺎن اﺳﺖ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺷـﺮاءﺑﺎﻻ ﺑﺨﺶ وﻓﺲ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اراك‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 66‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﮐﻤﯿﺠﺎن‪ ،‬ﮐﻨﺎر راه‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ اراك ﺑﻤﻼﯾﺮ‪ .‬ﺳﮑﻨﻪء آﻧﺠﺎ ‪ 38‬ﺗﻦ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﺪرب ﺑﻨﺎت‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ِب َد ِب َب[ )ِاخ( ﺧﺎﻧﻘـﺎﻫﯽ ﺑـﻮده ﺑﺤﻠـﺐ ﮐـﻪ زﻣﺮدﺧـﺎﺗﻮن و ﺧـﻮاﻫﺮش ] دو دﺧـﺘﺮ ﺣﺴـﺎم اﻟـﺪﯾﻦ ﻻـﺟﯿﻦ ﻋﻤﺮ ﺑـﻦ ﻧـﻮري [ و‬ ‫ﻣﺎدرﺷﺎن دﺧﺘﺮ ﺻﻼح اﻟﺪﯾﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(146‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﺪرب ﺑﻨﺎت‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ِب َد ِب َب[ )ِاخ( ﺧﺎﻧﻘـﺎﻫﯽ ﺑﻮده ﺑﺸـﺎم در ﺷـﻤﺎل ﺑﯿﻤﺎرﺳـﺘﺎن ﮐـﺎﻣﻠﯽ ﮐﻪ ﻓﻊ اﺛﺮي از آن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺳﺖ اﻟﻌﺮاق دﺧﺘﺮ ﻧﺠﻢ اﻟـﺪﯾﻦ‬ ‫اﯾﻮب ﺑﻦ ﺷﺎدي از ﻃﺮف ﻓﺮزﻧﺪش ﺳﯿﻒ اﻟﺪﯾﻦ آن را ﺑﺴﺎل ‪ 574‬وﻗﻒ ﮐﺮد‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(146‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﺮ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َب[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴﺘﺎن ﻣﺎﺳﺎل ﺑﺨﺶ ﻣﺎﺳﺎل ﺷﺎﻧﺪرﻣﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻃﻮاﻟﺶ‪ .‬اﯾﻦ ده در ‪ 2500‬ﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﺑﺎزار‬ ‫ﻣﺎﺳـﺎل ﻗﺮار دارد و ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ و ﻣﺮﻃﻮب‪ .‬داراي ‪ 243‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ ﻣﯿﺒﺎﺷﻨﺪ‬ ‫و ﺑﺰﺑﺎن ﻃﺎﻟﺸﯽ و ﺗﺮﮐﯽ و ﮔﯿﻠﮑﯽ ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸﻤﻪ و رودﺧﺎﻧﻪء ﻣﺎﺳﺎل و اﺳﺘﺨﺮ اﺳﺖ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﺑﺮﻧﺞ و اﺑﺮﯾﺸﻢ‪،‬‬ ‫و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ ،‬و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﻔﺮاﺟﺮد‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َب ِج[ )ِاخ(دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺧﺎن اﻧـﺪﺑﯿﻞ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻫﺮوآﺑﺎد‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 6‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻫﺮوآﺑـﺎد و ‪6‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء ﻫﺮوآﺑﺎد ﺑﻪ ﻣﯿﺎﻧﻪ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘﺪل‪ .‬داراي ‪ 766‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده‬ ‫از ﭼﺸـﻤﻪ ﺳﺎر ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻟﺶ ﻏﻼت و ﻋـﺪس ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﻣﺤﻞ ﺳﮑﻨﯽ اﯾﻞ ﺷﺎﻃﺮاﻧﻠﻮ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﻼط‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه َب[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺤﻠﺐ ﮐﺮده ﺷـﺪ‪ .‬ﻋﻠﺖ ﺗﺴـﻤﯿﻪء آن ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﻢ ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﺑﺎزار ﺑﻼط اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوز‬ ‫ﺑﻨﺎم ﺑﺎزار ﺻﺎﺑﻮﻧﯽ ﻣﺸـﻬﻮر ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه را ﺷـﻤﺲ اﻟﺨﻮاص ﻟﺆﻟﺆ ﺧﺎدم ﺑﺴﺎل ‪ 509‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺳـﺎﺧﺖ‪ .‬آن را دو در ﺑﻮد ﯾﮑﯽ ﺑﺠـﺎﻧﺐ‬ ‫ﺑﺎزار ﻣﺬﮐﻮر ﮐﻪ ﺳﭙﺲ ﻣﺴﺪود و ﮐﻮﭼﮏ ﺷﺪ‪ .‬و دﯾﮕﺮ دري ﺑﻮد از ﺟﺎﻧﺐ راه ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻃﺮف ﺷﺮق آن‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻣﺪﺗﻬﺎ ﻣﻬﺠﻮر ﺷﺪ ﺗﺎ‬ ‫آﻧﮑﻪ ﺷـﯿﺦ ﻋﻼءاﻟﺪﯾﻦ ﺟﺒﺮﺗﯽ ﺑﺎ ﺧﺮج اﻣﯿﺮ ﺗﻐﺮي آن را آﺑﺎد ﮐﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺗﺮﮐﯿﻪ آن را ﭘﺎﺳﮕﺎه ﻧﻤﻮد و ﺑﻌﺪ از آن ادارهء اوﻗﺎف‬ ‫اﯾﻦ ﭘﺎﺳـﮕﺎه را ﺑﺮاي ﻣـﺪت ﻃﻮﯾﻠﯽ اﺟـﺎره ﺑﻪ اﻧﺒـﺎر ﺗﺠﺎرﺗﺨﺎﻧﻪ داد‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ در اﯾﻦ ﻣـﺪت آﺑﺎداﻧﯽ ﻧﯿﺰ در ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﻌﻤﻞ آﻣـﺪ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(144‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﻨﺖ ﺻﺎﺣﺐ ﺷﯿﺰر‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ِب ِت ِح ِز[ )ِاخ( ﺧﺎﻧﻘـﺎﻫﯽ ﺑﻮده ﺑﺤﻠﺐ ﮐﻪ ﺳـﺎﺑﻖ اﻟـﺪﯾﻦ ﻋﺜﻤـﺎن آن را ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻨﺰل ﺧﻮد اﯾﺠﺎد ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺮوز ﮔﺮﭼﻪ از آن اﺛﺮي‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ وﻟﯽ ﺟﺎﯾﮕـﺎﻫﺶ در زﻣﯿﻦ ﺷـﺮﻗﯽ ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺎدﻟﯿﻪ و ﻗﺒﻠﻪء ﮐﺎرواﻧﺴـﺮاي ﭘﻮﺳﺘﯿﻦ دوزان ﺑﻮده‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤـﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪6‬‬ ‫ص‪.(146‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 653‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﻨﺖ واﻟﯽ ﻗﻮص‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ِب ِت َق[ )ِاخ( ﺧﺎﻧﻘـﺎﻫﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺤﻠﺐ ﮐﻪ ﻓﻊ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ و ﻣﺠﻬﻮل اﻟﻤﺤـﻞ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﺧﻄـﻂ اﻟﺸـﺎم ﻣﺤﻤـﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ‬ ‫ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(147‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﻬﺎءاﻟﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه َب ﺋـِ ْﺪ دي[)ِاخ( اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه اﺑﺘـﺪا ﻣﻨﺰل ﺑﻬﺎءاﻟـﺪﯾﻦ اﺑﻮاﻟﻤﺤﺎﺳﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ راﻓﻊ ﺑﻦ ﺷﺪاد‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﺴﺎل ‪ 632‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑـﻮد ﮐﻪ در‬ ‫آن ﻣﯿﺰﯾﺴﺖ و ﺳﭙﺲ آن را وﻗﻒ ﺑﺮ ﺻﻮﻓﯿﺎن ﮐﺮد‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(146‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﭘﺎﯾﯿﻦ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺷﺮاءﺑﺎﻻ ﺑﺨﺶ وﻓﺲ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اراك‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 66‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﮐﻤﯿﺠﺎن‪ ،‬ﺳﺮ راه ﻋﻤﻮﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ‪ .‬داراي ‪ 1112‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل ﻏﻼت و‬ ‫اﻧﮕﻮر و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺳﺖ‪ .‬و در اﯾﻦ ده ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨـﺪ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﺑﺮد‪.‬‬ ‫)از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﭘﯽ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِپ[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از ﺑﻠﻮﮐﺎت ﻧﺎﺣﯿﻪء راﺳﺖ ﭘﯽ در ﺳﻮادﮐﻮه ﻣﺎزﻧﺪران در ﺷـﻤﺎل دوآب اﺳﺖ‪) .‬از ﺳـﻔﺮﻧﺎﻣﻪء ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد‬ ‫راﺑﯿﻨﻮ ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﺻﺺ‪.(115 - 42‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺟﺪﯾﺪي‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه َج[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﺧﺎﻧﻘـﺎﻫﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣﻮﻻﻧـﺎ ﻓـﺎرﻏﯽ در آﻧﺠـﺎ ﻣﯿﺰﯾﺴـﺘﻪ و وي ﻣﺮدي دروﯾﺶ وش ﺑـﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻣﺠـﺎﻟﺲ‬ ‫اﻟﻨﻔﺎﯾﺲ اﻣﯿﺮ ﻋﻠﯿﺸﯿﺮ ﻧﻮاﺋﯽ ص‪.(69‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺟﻮﺟﻮ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ُج ُج[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﻼﺗﺮزان ﺑﺨﺶ زراب‪ ،‬ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﻨﻨﺪج‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 24‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧﺎور زراب و ‪15‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﺷﻮﺳﻪء ﺳـﻨﻨﺪج ﺑﻪ ﻣﺮﯾﻮان‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ‪ .‬داراي ‪ 100‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و‬ ‫ﮐﺮدزﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده از ﭼﺸـﻤﻪ ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت‪ ،‬ﺗﻮﺗﻮن و ﻟﺒﻨﯿﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺰراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و زﻏﺎل ﻓﺮوﺷﯽ‬ ‫ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﭼﻮرس‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﭼﺎﯾﭙـﺎرهء ﺑﺨﺶ ﻗﺮه ﺿـﯿﺎءاﻟﺪﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺧـﻮي‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 7500‬ﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻗﺮه ﺿـﯿﺎءاﻟﺪﯾﻦ و‬ ‫‪ 1500‬ﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺷﻮﺳﻪء ﺧﻮي ﺑﻪ ﻗﺮه ﺿـﯿﺎءاﻟﺪﯾﻦ‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل وﻟﯽ ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ‪ ،‬داراي ‪392‬‬ ‫ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣـﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده از رود آق ﭼﺎي و ﭼﺸـﻤﻪ و ﻗﻨﺎت ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﻏﻼت و‬ ‫ﺣﺒﻮﺑـﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺰراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺷـﺘﻐﺎل دارﻧـﺪ و ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ آﻧﻬﺎ ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺣﺴﺎﻣﯿﮥ اﻟﺸﺒﻠﯿﻪ‪.‬‬



‫ش ﻟﯽ َي[ )ِاخ( اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘـﺎه ﺑـﺪﻣﺸﻖ در ﺷـﻤﺎل ﺷـﺒﻠﯿﮥ اﻟﺒﺮاﻧﯿﻪ در ﭘـﻞ ﮐﺤﯿـﻞ ﻗﺮار داﺷـﺘﻪ و ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ام ﺣﺴـﺎم‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ُح ﻣﯽ َي ﺗُْﺶ ِ‬ ‫اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻻﺟﯿﻦ اﺳﺖ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(134‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺣﺴﻦ ﮔﺎوﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫س[)ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﮐﻼﺗﺮزان ﺑﺨﺶ زراب ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﻨﻨﺪج‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 34‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎور زرآب‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِه َح َ‬ ‫و ﺷﺶ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء ﻣﺮﯾﻮان ﺑﺴﻨﻨﺪج‪ .‬اﯾﻦ ده داراي ‪ 50‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺣﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه َح[ )ِاخ(ﺧﺎﻧﻘـﺎﻫﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ ﺑﯿﺮم ﺑﻨـﺪهء ﺳﺖ ﺣﺎرم دﺧﺘﺮ ﺗﻌﺴـﻨﺎ و ﺧﺎﻟﻪء ﺻـﻼح اﻟـﺪﯾﻦ ﺑﺤﻠﺐ در دﻫﻠﯿﺰ داراﻟﻤﻠﮏ ﺳﺎﺧﺖ‪) .‬از‬ ‫ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺧﺎﺗﻮﻧﯿﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ﻧﯽ َي[ )ِاخ(ﺧﺎﻧﻘـﺎﻫﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑـﺪﻣﺸﻖ ﺑﺮ ﮐﻨـﺎر ﻧﻬﺮ ﺑﺎﻧﯿـﺎس در ﻣﺸـﺮق ﺟـﺎﻣﻊ ﺗﻨﮕﺰ و ﭼﺴﺒﯿـﺪه ﺑﻪ آن‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن ﺑﻨﺖ ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ زوﺟﻪء ﻧﻮراﻟﺪﯾﻦ ﺷﻬﯿﺪ اﺳﺖ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(134‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺧﺎدم‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ِد[ )ِاخ( اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه را ﺧﺎدﻣﯽ از آزادﺷـﺪﮔﺎن ﻋﺠﻤﯽ وﻗﻒ ﺑﺮ ﺳـﮑﻮﻧﺖ ﻓﺮزﻧـﺪان ﻋﺠﻤﯽ اﻧﺎث ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺤّﻠﺶ ﺑﺤﻠﺐ در ﺟﺎﻧﺐ‬ ‫ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻣﺘﻘﺪﻣﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(147‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺧﺎﮐﺴﺎرﯾﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ري َي[ )ِاخ(ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻗﻪء ﺧﺎﮐﺴﺎرﯾﺎن ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﻧﺰدﯾﮏ دروازه دوﻟﺖ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ و ﻓﻌًﻼ ﻫﻢ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه دورﯾﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ُدو ري َي[ )ِاخ(ﺧﺎﻧﻘـﺎﻫﯽ ﺑـﻮده ﺑﺤﻠﺐ ﮐﻪ ﺷـﻤﺲ اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺟﻤـﺎل اﻟـﺪﯾﻦ ﯾﻮﺳﻒ دوري ﺳـﺎﺧﺖ و ﭘﺴـﺮش ﺑﺮاي آن‬ ‫ﻣﻮﻗﻮﻓﺎﺗﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه وﻗﻒ ﺑﺮ ﺷﯿﺦ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ اﻃﻌﺎﻧﯽ و ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﺶ ﺑﺮ ﺳﺎﺣﻞ ﻧﻬﺮ ﻗﻮﯾﻖ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻌًﻼ ﺧﺮاب و ﻣﺠﻬﻮل‬ ‫اﻟﻤﮑﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(147‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه دوﯾﺮﯾﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ُد َو ري َي[ )ِاخ(ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺪﻣﺸﻖ ﺑﺪرب ﺳﻠﺴﻠﻪ در ﺑﺎب ﺑﺮﯾﺪ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ دﻣﺸﻘﯽ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(134‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه روزﻧﻬﺎرﯾﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ُرو َز ري َي[ )ِاخ( اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑـﺪﻣﺸﻖ در ﺧﺎرج ﺑﺎب اﻟﻔﺮادﯾﺲ ﺑﻤﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﺮوف ﺑﺒﺮج ﻣﺴـﺘﺠﺪ اﺳﺖ ﻗﺮار داﺷـﺘﻪ‪) .‬از ﺧﻄﻂ‬ ‫اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(135‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺳﺎدات‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺧـﺎن اﻧـﺪﺑﯿﻞ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻫﺮوآﺑﺎد‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 2500‬ﮔﺰي ﺧـﺎور ﻫﺮوآﺑﺎد و ‪2500‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء ﻫﺮوآﺑﺎد ﺑﻪ ﻣﯿﺎﻧﻪ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل‪ ،‬داراي ‪ 309‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮك‬ ‫زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده از ﭼﺸـﻤﻪ ﺳـﺎر ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠـﺎ ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺰراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺷـﺘﻐﺎل دارﻧـﺪ و‬ ‫ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ آﻧﻬﺎ ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺳﺖ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه را ﺑﺤﻠﺐ زوﺟﻪء ﻧﻮراﻟـﺪﯾﻦ و ﻣﺎدر ﻣﻠﮏ ﺻﺎﻟﺢ اﻻﻋﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﺎدل ﻧﻮراﻟﺪﯾﻦ ﺑﺴﺎل ‪ 587‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﻨﺎ ﮐﺮد‪ .‬زن‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ِ‬ ‫ﻣﺰﺑﻮر ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ را در ﻃﺮف ﺧﺎﮐﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﺮ ﭘﺴﺮش ﻣﻠﮏ ﺻﺎﻟﺢ ﺑﻮد ﺳﺎﺧﺖ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(144‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺳﺤﻠﻮﻟﯿﻪ‪.‬‬



‫س ﻟﯽ َي[)ِاخ( ﺧﺎﻧﻘـﺎﻫﯽ ﺑﻮده ﺑﺤﻠﺐ ﺑﺮ ﺳﺎﺣـﻞ ﻗﻮﯾﻖ ﻧﺰدﯾـﮏ ﺑﺎغ ﺣﺠﺎزي‪ .‬آن را ﮐﺎﻓﻞ ﺣﻤﺎة اﻻﺳـﻌﺮدي ﺑﺮ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِه َ‬ ‫ﺳﺤﻠـﻮل وﻗﻒ ﮐﺮد و از ﺑﺮاي آن ﻧﯿﺰ ﻣـﺪرﺳﻪ اي ﻗﺮار داد ﮐﻪ در ﺣـﺎدﺛﻪء ﺗﯿﻤﻮر ﻣﻨﻬـﺪم ﮔﺮدﯾـﺪ و ﻓﻌﻼًـ ﻣﺤﻠﺶ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از ﺧﻄﻂ‬ ‫اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(148‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺳﺮخ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻧـﺎزﻟﻮ ﺑﺨﺶ ﺣـﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اروﻣّﯿﻪ‪ .‬واﻗـﻊ در ‪ 24500‬ﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي اروﻣّﯿﻪ و ‪2500‬‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ُ‬ ‫ﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﺷﻮﺳﻪء اروﻣّﯿﻪ ﺑﻪ ﺳـﻠﻤﺎس‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در داﻣﻨﻪء ﮐﻮﻫﺴﺎر ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ﺳﺎﻟﻢ و داراي ‪ 580‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‬ ‫ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣـﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آب اﯾﻦ دﻫﮑﺪه از ﺑﺎزﻟﻮﭼﺎي و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺗﻮﺗﻮن و ﭼﻐﻨﺪر و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﮐﺸـﻤﺶ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻫﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ ﺑﮑﺸﺎورزي اﺷﺘﻐﺎل دارﻧﺪ و ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ آﻧﻬﺎ ﺟﻮراب ﺑﺎﻓﯽ و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺳﻌﺪاﻟﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫س ِدْد دي[ )ِاخ( اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه را ﺳـﻌﺪاﻟﺪﯾﻦ ﮔﻤﺸـﺘﮑﯿﻦ ﺧﺎدم ﺑﻨـﺪهء دﺧﺘﺮ اﺗﺎﺑﮏ ﻋﻤﺎداﻟﺪﯾﻦ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﺴﺎل ‪ 537‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﺤﻠﺐ و‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِه َ‬ ‫ﭼﺴﺒﯿﺪه ﺑﻤﺪرﺳﻪء ﺻﻼﺣﯿﻪ ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪًا ﺑﻨﺎم ﻗﻠﻘﺎﺳﯿﻪ ﻣﻌﺮوف ﺷﺪ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(145‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺳﻠﻄﺎن اﺣﻤﺪﻣﯿﺮزا‪.‬‬



‫س َا َم[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ ﺑﻮده ﺑﻪ ﻫﺮات و ﮐﻤﺎل اﻟـﺪﯾﻦ ﺣﺴـﯿﻦ واﻋﻆ در اواﺧﺮ اﯾﺎم ﺣﯿﺎت ﮔﻬﮕﺎﻫﯽ ﺑﺮاي وﻋﻆ ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﻣﯿﺮﻓﺘﻪ‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ُ‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﺳﻌﺪي ﺗﺎ ﺟﺎﻣﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻋﻠﯽ اﺻﻐﺮ ﺣﮑﻤﺖ ص‪ 558‬چ ‪.(1‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺳﻤﯿﺴﺎﻃﯿﻪ‪.‬‬



‫س ﻃﯽ َي[)ِاخ( اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘـﺎه ﺑـﺪﻣﺸﻖ در ﺷـﻤﺎل ﺷـﺮﻗﯽ ﺟـﺎﻣﻊ اﻣـﻮي ﻗﺮار داﺷـﺘﻪ و اﺑﻮاﻟﻘـﺎﺳﻢ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﺳـﻠﻤﯽ‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِه َ‬ ‫ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺣﺠﯿﺶ ﺳـﻤﯿﺴﺎﻃﯽ‪ ،‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﺴـﺎل ‪ 453‬ه ‪ .‬ق‪ .‬آن را ﺑﻨـﺎ ﻧﻬـﺎد )ﻗﺒﺮ اﺑﻮاﻟﻘـﺎﺳﻢ ﺑـﺎﻧﯽ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘـﺎه ﺑﻨـﺎﺑﺮ ﻗﻮﻟﯽ در ﺑﺎب ﻧﺎﻃﻔﺎﻧﯿﯿﻦ‬ ‫ﻣﻌﺮوف ﺑﺒـﺎب اﻟﻌﻤـﺎره واﻗﻊ اﺳﺖ(‪ .‬او اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘـﺎه را وﻗﻒ ﺑﺮ ﻓﻘﺮاء ﻣﻮﻣﻦ و ﺻﻮﻓﯿـﺎن ﻧﻤﻮد و ﻗﺴـﻤﺖ ﺑﺎﻻـي آن را ﺟﺎﻣﻊ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺛﺮوت‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﺮ وﺟﻮه ﺧﯿﺮ وﻗﻒ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﻤﯿﺴﺎﻃﯽ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺳﻤﯿﺴﺎط اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻬﺮﮐﯽ ﺑﺮ ﻏﺮب ﻓﺮات ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺳﻤﯿﺴﺎﻃﯿﻪ اﺑﺘﺪاء ﻣﻨﺰل‬ ‫ﻋﺒـﺪاﻟﻌﺰﯾﺰﺑﻦ وﻟﯿـﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻦ ﻣﺮوان و ﭘﺴـﺮ دﺧﺘﺮ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ﺑﻮد و ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ﭼﻮن ﺑﺨﻼﻓﺖ رﺳـﯿﺪ در اﯾﻦ ﻣﻨﺰل‬ ‫ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 728‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺗﻨﮕﺰ ﺑﻨﺎي آن را ﺗﺠﺪﯾﺪ ﮐﺮد‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﯽ از ﺗﺠﺪﯾﺪ ﺑﻨﺎي آن ﻧﮕﺬﺷـﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻣﺰﺑﻮر وﯾﺮان‬ ‫ﮔﺸﺖ‪ .‬ﺗﻨﮕﺰ ﺑﻘﺼـﺪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣـﺪرﺳﻪء ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺮاي ﻋﻠﻮم دﯾﻨﯽ ﺑﻪ ﺗﺠﺪﯾـﺪ ﺑﻨﺎي آن ﭘﺮداﺧﺖ وﻟﯽ ﺑﻨﺎي او ﺑﻪ اﺗﻤﺎم ﻧﺮﺳـﯿﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﻃﻞ‬ ‫ﭘﯿﺸﮕﺎن آن را ﻣﺴﮑﻦ ﺧﻮد ﻗﺮار دادﻧﺪ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(135‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺳﻨﻘﺮﺟﺎه‪.‬‬



‫س ُق[ )ِاخ(ﺧﺎﻧﻘـﺎﻫﯽ ﺑـﻮده ﺳـﺮ ﮐـﻮﭼﻪء ﺑﻬـﺎء در ﻗﺒﻠﻪء داراﻟﻌـﺪل ﺑﺤﻠﺐ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘـﺎه ﺑﺴـﺎل ‪ 554‬ه ‪ .‬ق‪ .‬آﺑــﺎدان ﺑـﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎ‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ُ‬ ‫داراﻟﻌﺪل وﯾﺮان ﮔﺸﺖ و اﻣﺮوز در ﻣﺤﻠﺶ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن وﻃﻨﯽ ﻗﺮار دارد‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(146‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺷﺎﻫﺮﺧﯿﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ُر ﺧﯽ َي[)ِاخ( ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻬﺮات و ﻋﺒـﺪاﻟﺮزاق ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪي در اواﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﺧﻮد ﺷـﯿﺦ آن ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺷـﺪ )‪ 867‬ه ‪ .‬ق‪ (.‬و‬ ‫ﺑﺴﺎل ‪ 887‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻧﯿﺰ در ﻫﻤﺎن ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺟﺎن ﺳﭙﺮد‪) .‬از ﺳﻌﺪي ﺗﺎ ﺟﺎﻣﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻋﻠﯽ اﺻﻐﺮ ﺣﮑﻤﺖ چ ‪ 1‬ص‪.(480‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺷﺎه ﻧﻌﻤﮥ اﷲ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ِن َم ﺗُْﻞ ﻻه[ )ِاخ( ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺮﻣﺎن در ﻗﺮﯾﻪء زﯾﺒﺎي ﻣﺎﻫﺎن و دراوﯾﺶ ﻧﻌﻤـﮥ اﻟﻠﻬﯿﻪ ﺑـﺪان ﺟﺎ اﻗﺎﻣﺖ داﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ‪ .‬ﻓﻊ‬ ‫آن ﺧﺎﻧﻘﺎه آﺑﺎد و ﻣﻌﻤﻮر وﻣﻘﺼﺪ زاﺋﺮﯾﻦ و ﮐﻌﺒﻪء ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪) .‬از ﺳﻌﺪي ﺗﺎ ﺟﺎﻣﯽ چ ‪ 1‬ص‪.(527‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺷﺒﻠﯿﻪ‪.‬‬



‫ش ﻟﯽ َي[ )ِاخ(ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺪﻣﺸﻖ ﮐﻪ آن را ﺷـﺒﻞ اﻟﺪوﻟﻪ ﮐﺎﻓﻮر ﻣﻔﻄﻤﯽ ﺑﺮ ﻧﻬﺮ ﺛﻮره ﺑﻨﺎ ﮐﺮد و ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻦ ﺑﺮﮐﺎت‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ِ‬ ‫ﺑﻦ اﻟﻘﺮﺷﯿﮥ اﻟﺒﻌﻠﯽ و ﺟﺰ او ﺑﺘﻮﻟﯿﺖ آن ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(136‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺷﺘﺮ‪.‬‬



‫ش ُت[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻧـﺎﺣﯿﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺮ ﺳـﺮ راه ﮔﻨﺠﻪ‪ .‬ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ در ﻧﺰﻫـﮥ اﻟﻘﻠﻮب آرد‪ :‬از ﻗﺮاﺑﺎغ ﺗﺎ دﯾﻪ ﻫﺮ ﺳﻪ ﻓﺮﺳـﻨﮓ‪ ،‬ازو ﺗﺎ‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ُ‬ ‫ﻏﺮق ﭘﻨﺞ ﻓﺮﺳﻨﮓ‪ ،‬ازو ﺗﺎ دﯾﻪ ﻟﺒﻨﺪان ﭼﻬﺎر ﻓﺮﺳﻨﮓ‪ ،‬ازو ﺗﺎ ﺑﺎزار ﺟﻮق ﺳﻪ ﻓﺮﺳﻨﮓ‪ ،‬ازو ﺗﺎ ﺷﻬﺮ ﺑﺮدع ﭼﻬﺎر ﻓﺮﺳﻨﮓ ازو ﺗﺎ ﺷﻬﺮ ﺟﻮزﺑﯿﻖ‬ ‫ﯾﮏ ﻓﺮﺳـﻨﮓ‪ ،‬ازو ﺗﺎ دﯾﻪء اﺻـﻔﻬﺎﻧﯽ ﭼﻬﺎر ﻓﺮﺳـﻨﮓ‪ ،‬ازو ﺗﺎ ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺷﺘﺮ ﭘﻨﺞ ﻓﺮﺳـﻨﮓ‪ ،‬و ازو ﺗﺎ ﺷـﻬﺮ ﮔﻨﺠﻪ ﭘﻨﺞ ﻓﺮﺳﻨﮓ‪ ،‬ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺎﺷﺪ از‬ ‫ﻗﺮاﺑﺎغ ﺗﺎ ﮔﻨﺠﻪ ﺳﯽ و ﭼﻬﺎر ﻓﺮﺳﻨﮓ‪) .‬از ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب ﻣﻘﺎﻟﻪء ‪ 3‬چ ﻟﯿﺪن ص‪.(181‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺷﺮﯾﻔﯿﻪ‪.‬‬



‫ش ﻓﯽ َي[ )ِاخ(ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ ﺑﻮده ﺑـﺪﻣﺸﻖ در ﺷـﺮق داراﻻﺷـﺮﻓﯿﻪ و ﭼﺴﺒﯿـﺪه ﺑﻄﻮﻣﺎﻧﯿﻪ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﺷـﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِه َ‬ ‫ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻗﻔﺎﻋﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(136‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺷﻤﺴﯿﻪ‪.‬‬



‫ش ﺳـﯽ َي[ )ِاخ(ﺧﺎﻧﻘـﺎﻫﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺤﻠﺐ در ﺳـﺮدرب ﺑﺎزﯾﺎر و ﭼﺴﺒﯿـﺪه ﺑﺨﺎﻧﻪء اﺑﻮذر ﻣﻮرخ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه از ﺑﻨﺎﻫﺎي ﺷـﻤﺲ‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِه َ‬ ‫اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮﺑﮑﺮ اﺣﻤﺪ اﺳﺖ و او ﺑﺒﺮادرش ﺷـﯿﺦ ﺷـﺮف اﻟﺪﯾﻦ ﺻﺎﺣﺐ اﻟﺸﺮﻓﯿﻪ وﺻﯿﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ آن را وﻗﻒ ﺑﺮ ﺻﻮﻓﯿﺎن ﮐﻨﺪ‪ .‬درب ﻣﺬﮐﻮر‬ ‫اﻣﺮوز ﺑﮑﻮي زﻫﺮاوي ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(147‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺷﻨﺒﺎﺷﯿﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه َﺷْﻢ ﺷـﯽ َي[)ِاخ( اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﻪ اﺳﻢ اﺑﻮﻋﺒـﺪاﷲ ﺷﻨﺒﺎﺷـﯽ ﻣﻌﺮوف و ﻣـﺪرﺳﻪ اي از آن زﻧﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺪﻣﺸﻖ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(136‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺷﻮﻣﺎﻧﯿﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ﻧﯽ َي[ )ِاخ(ﺧﺎﻧﻘـﺎﻫﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑـﺪﻣﺸﻖ ﮐﻪ ﺷﻮﻣـﺎن ﻇﻬﯿﺮاﻟـﺪﯾﻦ ﯾﮑﯽ از ﻣﻤﺎﻟﯿـﮏ ﺑﻨﯽ اﯾﻮب ﺑﻨﺎ ﮐﺮد‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(135‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺷﻬﺎﺑﯿﻪ‪.‬‬



‫ش ﺑﯽ َي[ )ِاخ(ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﺪﻣﺸﻖ در ﻏﺮب ﻋﺎدﻟﯿﻪ و ﺷـﻤﺎل ﻣﻌﯿﻨﯿﻪ‪ ،‬و آن را اﻣﯿﺮ اﯾﺪﮐﯿﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﻣﻤﻠﻮك ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِه َ‬ ‫رﺷﯿﺪ اﻟﻨﺠﻤﯽ ﺑﺴﺎل ‪ 650‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﻨﺎ ﮐﺮد و در زﻣﺎن ﺗﯿﻤﻮر ﺧﺮاب ﺷﺪ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(135‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺷﯿﺦ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮔﻞ ﺗﭙﻪء ﻓﯿﺾ اﻟﻠﻬﺒﯿﮕﯽ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﻘﺰ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 25‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور ﺳﻘﺰ و‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ِ‬ ‫ﺳﻪ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺷﻮﺳﻪء ﺳﻘﺰ ﺑﻪ ﺳﻨﻨﺪج‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ داراي ‪ 120‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺳﻨﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﮐﺮدزﺑﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ده از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻗﻨﺎت ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت‪ ،‬ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺗﻮﺗﻮن اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪.‬‬ ‫راه آﻧﺠﺎ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺻﻔﯽ ﻋﻠﯿﺸﺎه‪.‬‬



‫ص َع[)ِاخ( ﻧـﺎم ﺧﺎﻧﻘـﺎﻫﯽ اﺳـﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺮوان ﺻـﻔﯽ ﻋﻠﯿﺸـﺎه‪ ،‬ﺻـﻮﻓﯽ ﻣﻌﺮوف اواﺧﺮ دورهء ﻗﺎﺟـﺎر‪ ،‬در ﺑﻘﻌﻪء او ﺑﺘﻬﺮان در ﮐﻨـﺎر‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِه َ‬ ‫ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺎم ﺑﭙﺎ ﮐﺮده اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺿﯿﻔﻪ ﺧﺎﺗﻮن‪.‬‬



‫ض َف[)ِاخ( ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ ﺿـﯿﻔﻪ ﺧﺎﺗﻮن‪ ،‬دﺧﺘﺮ ﺳـﯿﻒ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ ﻣﺎدر ﻣﻠﮏ ﻋﺰﯾﺰﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬داﺧﻞ ﺑﺎب ارﺑﻌﯿﻦ و ﻣﻘﺎﺑﻞ‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِه َ‬ ‫ﻣﺴـﺠﺪ ﺷـﯿﺦ ﺣﺎﻓﻆ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ اﺳـﺘﺎد در ﺣﻠﺐ ﺑﺴﺎل ‪ 735‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﻨـﺎ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘـﺎه ﻓﻌﻼًـ در ﻣﺤﻠﻪء ﻓﺮاﻓﺮه ﺟﻠﻮ ﺟـﺎﻣﻊ زﯾﻨـﺒﯿﻪ و‬ ‫ﻣﺪرﺳﻪء ﻫﺎﺷـﻤﯿﻪ ﻗﺮار دارد‪ .‬آن را ﻧﺎﺻـﺮﯾﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﯿﻨﺎﻣﻨﺪ زﯾﺮا ﺑﺮ در آن ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷﺪه‪ :‬اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﺰﻣﺎن ﻧﺎﺻـﺮ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ اﯾﻮب ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(147‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻃﺎﺣﻮن‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه[ )ِاخ(ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺪﻣﺸﻖ در ﺧﺎرج ﺷـﻬﺮ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﻧﻮراﻟﺪﯾﻦ ﺷـﻬﯿﺪ و ﺷﯿﺦ ﺳﻌﯿﺪ ﻏﺜﺎﻧﯽ ﻣﺘﻮﻟﯽ آن ﺑﻮده و ﻓﻌًﻼ ﺧﺮاﺑﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(136‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻃﺎووس‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺠﺎﻧﺐ ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺳـﻌﺪاﻟﺪﯾﻦ ﮔﻤﺸـﺘﮑﯿﻦ ﺧﺎدم در ﺣﻠﺐ ﻗﺮارداﺷـﺘﻪ و اﻣﺮوز داﺧﻞ ﮐﺎرواﻧﺴﺮاي‬ ‫ﺧﯿﺮي ﺑﮏ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(145‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻃﺎي ﺑﻐﺎ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ُب[ )ِاخ( اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘـﺎه در اﺑﺘـﺪاء ﻣﻨﺰﻟﯽ ﺑﻮده و اﻣﯿﺮ ﻋﻼءاﻟـﺪﯾﻦ ﻃـﺎي ﺑﻐﺎ در آن ﺳـﮑﻮﻧﺖ داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن اﻣﯿﺮﻋﻼءاﻟـﺪﯾﻦ را‬ ‫ﻣﺮض ﻣﻮت دررﺳـﯿﺪ آن را ﺑﺴﺎل ‪ 550‬ه ‪ .‬ق‪ .‬وﻗﻒ ﺑﺮ ﺻﻮﻓﯿـﺎن ﮐﺮد و اﻣﺮوز ﺑﯿﻤﺎرﺳـﺘﺎن وﻃﻨﯽ ﺑﺠﺎي آن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﺧﻄﻂ‬ ‫اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(145‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻃﻐﺮل ﺑﮏ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ُط ُر َب[)ِاخ( اﯾـﻦ ﺧﺎﻧﻘـﺎه از ﺑﻨﺎﻫـﺎي اﻣﯿﺮﺷـﻬﺎب اﻟـﺪﯾﻦ ﻃﻐﺮل اﺗﺎﺑـﮏ ﺑﺤﻠـﺐ در ﺧـﺎرج ﺑـﺎب ارﺑﻌﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺮوز آن ﺧﺎﻧﻘـﺎه‬ ‫ﻣﺪرﺳﻪء ﻧﺠﺎة ﺷﺪه و در دﺳﺖ وزارت ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺖ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(147‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻃﻮاوﯾﺴﯿﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه َط ﺳـﯽ َي[)ِاخ( ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ ﺑﻮده ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻤﻠﮏ دﻗﺎق ﯾﺎ ﭘﺴـﺮش‪ ،‬واﻗﻊ در ﺟﺎﻧﺐ ﮐﻮﺟﺎﻧﯿﻪ ﺑـﺪﻣﺸﻖ و اﻣﺮوز ﻣﺴـﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(136‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻋﺠﻤﯽ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه َع َج ﻣﯽ ي[)ِاخ( اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه از ﺑﻨﺎﻫﺎي ﺷـﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮﺑﮑﺮ اﺣﻤﺪﺑﻦ اﻟﻌﺠﻤﯽ در ﺣﻠﺐ اﺳﺖ‪ .‬در اﺑﺘﺪا اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻣﻨﺰﻟﯽ ﺑﻮد و‬ ‫در آن ﻣﯿﺰﯾﺴـﺘﻨﺪ ﺑﻌﺪ ﺷﯿﺦ ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﺑﺮادر ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ آن را وﻗﻒ ﺑﺮ ﺻﻮﻓﯿﺎن ﮐﺮد‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء‬ ‫‪ 6‬ص‪.(145‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 654‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻋﺰﯾﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ِع زي َي[ )ِاخ(ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺪﻣﺸﻖ در ﭘﻞ ﺳﻔﺮ ﺑﺮ ﻧﻬﺮ ﺛﻮرة در ﺻﺎﻟﺤﯿﻪ و ﻏﺮﺑﯽ ﻣﺎرداﻧﯿﻪ‪ .‬ﻋﺰاﻟﺪﯾﻦ دﻋﺎدﻣﯿﺮ ﻇﺎﻫﺮي آن‬ ‫را ﺑﻨﺎ ﮐﺮد و اﻣﺮوز اﯾﺴﺘﮕﺎه ﺗﺮاﻣﻮا اﺳﺖ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(136‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻓﻄﯿﺴـﯿﻪ‪َ] .‬ن ‪ِ /‬ن ِه ُف َط ﺳﯽ َي[)ِاخ( اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه از ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻫﺎي ﺳﻌﺪاﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﻌﻮدﺑﻦ ﻋﺰاﻟﺪﯾﻦ اﯾﺒﮏ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﻓﻄﯿﺲ‪ ،‬ﻣﺘﻮﻓﯽ‬ ‫ﺑﺴﺎل ‪ 649‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﺤﻠﺐ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺨﺺ از ﺑﻨﺪه ﻫﺎي آزادﮐﺮدهء ﻋﺰاﻟﺪﯾﻦ ﻓﺮﺧﺸﺎه ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪6‬‬ ‫ص‪.(146‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻗﺪس ﺧﻠﯿﻞ‪.‬‬



‫س َخ[)ِاخ( ﻧـﺎم ﻣـﺪرﺳﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻـﻼح اﻟـﺪﯾﻦ اﯾﻮﺑﯽ ﺑﻘـﺪس ﺧﻠﯿـﻞ ﺑﻨﺎ ﮐﺮد‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴـﯿﺮ ج‪ 2‬چ ﮐﺘﺎﺑﺨـﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ُق ِ‬ ‫ص‪.(587‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻗﺪﯾﻢ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه َق[ )ِاخ( اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘـﺎه را ﻧﻮراﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ زﻧﮕﯽ ﺑﺴـﻨﻪء ‪ 534‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﺤﻠﺐ زﯾﺮ ﻗﻠﻌﻪ و ﻣﺘﺼـﻞ ﺑﻪ ﻋـﺪﻟﯿﻪ ﺑﻨﺎ ﮐﺮد وﻟﯽ ﺑﻌـﺪﻫﺎ‬ ‫ﺧﺮاب ﺷﺪ و داﺧﻞ ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن وﻃﻨﯽ ﮔﺮدﯾﺪ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(144‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻗﺼﺎﻋﯿﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ؟[ )ِاخ(ﺧﺎﻧﻘـﺎﻫﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑـﺪﻣﺸﻖ در ﻗﺼـﺎﻋﯿﻦ ﯾﺎ ﺑﺎزار ﻣـﺪﺣﺖ ﭘﺎﺷﺎ )در اﯾﻦ روزﻫﺎ( آن را ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺧﺎﺗﻮن ﺧﻄﻠﯿﺠﯽ ﺑﻨﺎ ﮐﺮد‬ ‫وﻟﯽ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺧﺮاب ﺷﺪ و ﻓﻌًﻼ اﺛﺮي از آن ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(136‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻗﺼﺮ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه َق[ )ِاخ( ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺪﻣﺸﻖ‪ ،‬ﻣﺸـﺮف ﺑﺮ ﺳﺒﺰه ﻣﯿﺪان ﮐﻪ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﺷﻤﺲ اﻟﻤﻠﻮك ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(136‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻗﺼﺮ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه َق[ )ِاخ( از ﺑﻨﺎﻫـﺎي ﻧﻮراﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤـﻮدﺑﻦ زﻧﮕﯽ اﺳـﺖ ﺑﺤﻠﺐ در ﺳـﺎل ‪ 535‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺟﺎﯾﮕـﺎه اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘـﺎه زﯾﺮ ﻗﻠﻌﻪ ﺑـﻮده و ﻋﻠﺖ‬ ‫ﺗﺴﻤﯿﻪء آن ﺑﻘﺼﺮ از آن ﺟﻬﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﻗﺼﺮي از ﺑﻨﺎﻫﺎي ﺷﺠﺎع اﻟﺪﯾﻦ ﻓﺎﺗﮏ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء‬ ‫‪ 6‬ص‪.(144‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻗﻠﺒﯽ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َق[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﮔﺮﻣﺎدوز ﺑﺨﺶ ﮐﻠﯿﺒﺮ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﻫﺮ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 30‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﮐﻠﯿﺒﺮ و ‪ 30‬ﻫﺰارﮔﺰي اﻫﺮ‬ ‫ﺑﻪ ﮐﻠﯿﺒﺮ‪ ،‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل‪ ،‬داراي ‪ 19‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸﻤﻪ‬ ‫ﺳـﺎر و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت اﺳﺖ‪ .‬اﻫـﺎﻟﯽ ﺑﺰراﻋﺖ اﺷـﺘﻐﺎل دارﻧـﺪ و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ده در ﻣﺤﻞ ﻗﺸـﻼق اﯾﻞ ﭼﻠﯿﭙﺎﻧﻠﻮ ﻗﺮار دارد‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻗﻮاﻣﯿﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه َق ﻣﯽ َي[ )ِاخ(ﻧـﺎم ﺧﺎﻧﻘـﺎﻫﯽ ﺑـﻮده ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺧﺎﻧﻘـﺎه ﺿـﯿﻔﻪ ﺧـﺎﺗﻮن ﺑﺤﻠـﺐ و اﻣﺮوز اﺛﺮي از آن ﻧﯿﺴـﺖ‪) .‬از ﺧﻄـﻂ اﻟﺸـﺎم ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(147‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﮐﺎﻣﻠﮥ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ِم َل[ )ِاخ(ﺧﺎﻧﻘـﺎﻫﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻠـﮥ زوﺟﻪء ﻋﻼءاﻟـﺪﯾﻦ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﺮﺟـﺎء در ﺧـﺎرج ﺣﻠﺐ ﺑﻨـﺎﮐﺮد‪) .‬از ﺧﻄـﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(148‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﮐﺎﻣﻠﯿﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ِم ﻟﯽ َي[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﺧﺎﻧﻘـﺎﻫﯽ اﺳـﺖ ﺑﺤﻠﺐ ﮐﻪ ﺑﻨـﺎﺑﺮ ﮐـﺘﯿﺒﻪء ﺳـﺮ در آن‪ ،‬واﻗﻔﺶ ﻓـﺎﻃﻤﻪ دﺧـﺘﺮ ﻣﻠـﮏ ﮐﺎﻣـﻞ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻋـﺎدل‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮﺑﻦ اﯾﻮب ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه در ﻣﺤﻠﻪء ﺟﻠﻮم ﮐﺒﺮي در ﮐﻮﭼﻪ اي ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺑﮑﻮﭼﻪء ﺷـﯿﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﻣﻌﺮوف اﺳـﺖ‬ ‫و ﻓﻊ ﺟﺰ ﺳﻪ اﻃﺎق ﮐﻮﭼﮏ و ﻣﺸﺮف ﺑﻪ وﯾﺮاﻧﯽ اﺛﺮي دﯾﮕﺮ از آن ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(146‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﮐﺠﺠﺎﻧﯿﻪ‪.‬‬



‫ك َج ﻧﯽ َي[ )ِاخ(ﺧﺎﻧﻘـﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ دﻣﺸﻖ در ﺷـﺮف اﻋﻠﯽ ﺑﯿﻦ ﻃﻮاوﯾﺴـﯿﮥ و ﻋﺰﯾﻪ و ﺟﻠﻮ ﺷـﺮﮐﺖ اﻟﮑﺘﺮﯾﺴـﯿﺘﻪ و ﺗﺮاﻣﻮا‪ ،‬اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘـﺎه را‬ ‫] َ‬ ‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﮐﺠﺠﺎﻧﯽ ﺳﺎﺧﺖ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(136‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﮐﻤﺎن‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﻧﻪء ﮐﻤﺎن« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِه َ‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﮐﻮﮐﺒﻮري‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ(اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘـﺎه را ﻣﻈﻔﺮاﻟـﺪﯾﻦ ﮐﻮﮐﺒﻮري ﺑﻦ زﯾﺪاﻟـﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﮐﻮﭼـﮏ ﺻـﺎﺣﺐ ارﺑـﻞ ﺑﺤﻠﺐ‪ ،‬در ﻣﺤﻠﻪ اي ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳـﻬﯿﻠﻪ‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِه َ‬ ‫ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﭙﺲ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ »ﺳﻮﯾﻘﻪء ﺣﺎﺗﻢ« ﮔﺸﺖ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(145‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﮔﯿﻠﻮان‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ ﺟﺰء دﻫﺴــﺘﺎن ﺷـﺎﻫﺮود ﺑﺨﺶ ﺷـﺎﻫﺮود ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻫﺮوآﺑـﺎد‪ .‬واﻗـﻊ در ‪ 31‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧـﺎور ﻫﺸـﺠﯿﻦ و ‪38‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء ﻫﺮوآﺑﺎد ﺑﻪ ﻣﯿﺎﻧﻪ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل‪ ،‬داراي ‪ 304‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮك‬ ‫و ﺗﺎﺟﯿﮑﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه از ﺳﻪ رﺷـﺘﻪ ﭼﺸـﻤﻪ ﺳﺎر ﻣﺸﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و ﺳﺮدرﺧﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺰراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ‬ ‫داري اﻣﺮار ﻣﻌﺎش ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و از ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﺟﺎﺟﯿﻢ و ﮔﻠﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ُم ِه دي َي[)ِاخ( ﺧﺎﻧﻘـﺎﻫﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪاﻟـﺪﯾﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﺮادر زﯾﻦ اﻟـﺪﯾﻦ اﺣﻤـﺪ اﻣﯿﺮ ﺧـﺎزن دار ﻣﻠـﮏ ﺻﺎﻟـﺢ ﻧﺠﻢ اﻟـﺪﯾﻦ ﺑﻦ‬ ‫ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬ﺑﺴﺎل ‪ 656‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در دﻣﺸﻖ ﺑﺮﭘـﺎ ﮐﺮد وﻟﯽ اﻣﺮوز اﺛﺮي از آن و ﻣﮑـﺎﻧﺶ ﻫﻮﯾـﺪا ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از ﺧﻄـﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤـﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪6‬‬ ‫ص‪.(137‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻣﺠﺪاﻟﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه َم ِدْد دي[)ِاخ( اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه را ﻣﺠﺪاﻟـﺪﯾﻦ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺪاﯾﮥ ﺑﻦ ﻧﻮﺷـﺘﮑﯿﻦ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﺴﺎل ‪ 565‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﺤﻠﺐ در ﻣﻘﺎم‬ ‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺖ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(145‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻣﺠﺪاﻟﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه َم ِدْد دي[)ِاخ( اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘـﺎه را ﻣﺠﺪاﻟـﺪﯾﻦ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ اﻟﺪاﯾـﮥ ﺑﻦ ﻧﻮﺷـﺘﮑﯿﻦ‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﺴـﺎل ‪ 565‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﺤﻠـﺐ در‬ ‫ﻋﺮﺻﻪء ﻓﺮاﺗﯽ ﺑﻨﺎﮐﺮد‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(145‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻦ‬



‫ك ﻧِـْﻞ ُم َﻗـْﺪ َد[ )ِاخ( ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺤﻠﺐ واﻗﻊ در درب ﺣﻄﺎﺑﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﻌـﺪﻫﺎ ﺑﻪ درب اﺑﻦ ﺳﺎﻻر‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ُم َﺣْﻢ َم ِد ِن َع ُدْل َم ِل ِ‬ ‫ﻣﻌﺮوف ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه در ﺳﺎل ‪ 544‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﺮﭘﺎ ﮔﺮدﯾﺪ و اﻣﺮوز از آن اﺛﺮي ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ص‪.(147‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻈﺎم‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه َم ‪ُ /‬ﻣﻮ ِن[)ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿـﻌﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ در ﻫﺮات و ﻣﻼﺷـﻬﺎب ﻧﺎم در آن ﻣﯿﺰﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﺠﺎﻟﺲ اﻟﻨﻔﺎﯾﺲ اﻣﯿﺮﻋﻠﯿﺸﯿﺮ ﻧﻮاﯾﯽ‬ ‫ص‪.(70‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻧﺎﺻﺮﯾﻪ‪.‬‬



‫ص ري َي[)ِاخ( اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه از ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻫﺎي ﻣﻠﮏ ﻧﺎﺻﺮ ﺻﻼح اﻟﺪﯾﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ ﻣﻠﮏ ﻋﺰﯾﺰ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻏﺎزي ﺑﻦ ادﯾﺐ در ﮐﻮه‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ِ‬ ‫ﻗﺎﺳﯿﻮن ﺑﺮ ﮐﻨﺎر ﻧﻬﺮ ﯾﺰﯾﺪ دﻣﺸﻖ اﺳﺖ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(137‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻧﺎﺻﺮﯾﻪ‪.‬‬



‫ص ري َي[)ِاخ( اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘـﺎه ﻣﻨﺴـﻮب ﺑﻪ ﻧﺎﺻـﺮ ﺻـﻼح اﻟـﺪﯾﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ ﻧﺠﻢ اﻟـﺪﯾﻦ اﯾﻮب ﺑﻦ ﺷـﺎدي اﺳﺖ و در درب ﺧﻠﻒ‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ِ‬ ‫ﻗﯿﺴﺎرﯾﮥ دﻣﺸﻖ واﻗﻊ ﺑﻮده و ﻓﻌًﻼ ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(137‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻧﺠﯿﺒﯿﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه َن ﺑﯽ َي[ )ِاخ( ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻣﻨـﺪرﺟﺎت »ﻣﺨﺘﺼـﺮ اﻟﺪرس« اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﺪﻣﺸﻖ در ﻧﺎﺣﯿﻪء ﺑﺎب اﻟﺒﺮﯾﺪ واﻗﻊ ﺑﻮده و ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ اﯾﻮب ﭘﺪر‬ ‫ﺻﻼح اﻟﺪﯾﻦ و ﺳـﯿﻒ اﻟﺪﯾﻦ و ﺷـﻤﺲ اﻟﺪوﻟﮥ و ﺷـﺮف اﻻﺳﻼم و ﺷﺎﻫﻨﺸﺎه و ﺗﺎج ﻟا ﻤﻠﻮك و ﺳﺖ اﻟﺸﺎم و رﺑﯿﻌﮥ و اﺧﻮاﻟﻤﻠﮏ اﺳﺪاﻟﺪﯾﻦ‬ ‫آن را ﺑﭙﺎ ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬ﻓﻌًﻼ از آن اﺛﺮي ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(137‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻧﺤﺎﺳﯿﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ُن ﺳـﯽ َي[ )ِاخ(اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه از ﺑﻨﺎﻫﺎي دﻣﺸﻖ ﻗـﺪﯾﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﺧﻮاﺟﻪء ﺑﺰرگ ﺷـﻤﺲ اﻟـﺪﯾﻦ ﺑﻦ ﻧﺤﺎس دﻣﺸـﻘﯽ ﺑﺴﺎل‬ ‫‪ 622‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(137‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻧﻮراﻟﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ِرْد دي[)ِاخ( ﻧـﺎم ﺧﺎﻧﻘـﺎﻫﯽ ﺑﺤﻠﺐ و از ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﻫـﺎي ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ زﻧﮕﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻮذر ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪» :‬ﺑﻪ ﮔﻤـﺎﻧﻢ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﺴﺎل‬ ‫‪ 553‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻧﺸﺄت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ«‪ .‬ﻓﻌًﻼ از اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه اﺛﺮي ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(146‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻧﻮرﯾﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ري َي[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﺧﺎﻧﻘـﺎﻫﯽ ﺑـﻮده اﺳﺖ ﺑﻪ ﺷـﯿﺮاز در ﻣﺤﻠﻪء ﻟﺐ آب‪ .‬ﻣـﺪﻓﻦ ﺷـﯿﺦ ﺷـﻤﺲ اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ اﻟﻼـﻫﯿﺠﯽ‬ ‫ﺑـﺪاﻧﺠﺎﺳﺖ‪ .‬از ﻗﺮاري ﮐﻪ در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﮐﺘـﺎب »از ﺳـﻌﺪي ﺗﺎ ﺟﺎﻣﯽ« آﻣـﺪه اﺳﺖ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪) .‬از ﺳـﻌﺪي ﺗﺎ ﺟﺎﻣﯽ‬ ‫ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺑﺮاون ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺣﮑﻤﺖ چ ‪ 1‬ص‪.(161‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻧﻬﺮﯾﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه َن ري َي[ )ِاخ(اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻘـﺎه ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻘـﺎه ﻋﻤﺮﺷـﺎه ﻣﻌﺮوف ﺑﻮده و ﺑﻪ دﻣﺸﻖ در اول ﺷﺎرع اﻟﻘﻨﻮات در ﺟﺎﻧﺐ ﺷـﺮﻗﯽ ﺳـﯿﺪي ﺧﻤﺎر‬ ‫ﻗﺮار داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﻓﻌًﻼ آﻧﺠﺎ ﻣﻨﺰﻟﯽ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(137‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﯾﻮﻧﺴﯿﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِه ُن ﺳــﯽ َي[ )ِاخ(ﺧﺎﻧﻘـﺎﻫﯽ ﺑـﻮده اﺳـﺖ ﺑـﺪﻣﺸﻖ در اول ﺷــﺮف اﻋﻠﯽ و ﺷـﻤﺎل ﺷـﺮﻗﯽ ﺧﺎﻧﻘـﺎه ﻃﻮاوﯾﺴـﯿﻪ‪» ،‬اﻣﯿﺮ ﺷـﺮﻓﯽ ﯾـﻮﻧﺲ‬ ‫داوداراﻟﻈﺎﻫﺮ ﺑﺮﻗﻮق« ﺑﺴﺎل ‪ 784‬ه ‪ .‬ق‪ .‬آن را ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮده و ﻓﻌًﻼ ﻣﻨﻬﺪم ﺷﺪه اﺳﺖ )از ﺧﻄﻂ اﻟﺸﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻋﻠﯽ ﺟﺰء ‪ 6‬ص‪.(137‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻖ اﻟﺬﺋﺐ‪.‬‬



‫]ِن ﻗُْﺬ ِذْءْب[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻧﻮﻋﯽ ﮔﯿﺎه ﺳﻤﯽ اﺳﺖ‪ .‬در اﺧﺘﯿﺎرات ﺑﺪﯾﻌﯽ آﻣﺪه‪» :‬ﻗﺎﺗﻞ اﻟﺬﺋﺐ ﻫﻢ ﺧﻮاﻧﻨﺪ و در ﻗﻮه ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎﻧﻖ اﻟﻨﻤﺮ ﺑﻮد اﻣﺎ‬ ‫ﻣﺨﺼﻮص اﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺮگ ﮐﻪ وي را زودﺗﺮ ﻣﯽ ﮐﺸـﺪ ﻫﻤﭽﻨـﺎﻧﮑﻪ ﺧـﺎﻧﻖ اﻟﻨﻤﺮ ﻣﺨﺼﻮص اﺳﺖ ﺑﻪ ﭘﻠﻨﮓ ﺧﺎﻧﻖ اﻟـﺬﺋﺐ ﻣﺨﺼﻮص اﺳـﺖ‬ ‫ﺑﮕﺮگ و آن ﺑﺘﺤﻘﯿـﻖ ﺧﺮﺑﻖ ﺳـﯿﺎه اﺳﺖ و ﻃـﺒﯿﻌﺖ آن ﮔﺮم و ﺧﺸـﮏ در آﺧﺮ درﺟﻪء ﺳـﯿﻢ و ﭼﻮن ﺑﮑﻮﺑﻨـﺪ و ﺑﺮ ﮔﻮﺷﺖ ﺧـﺎم اﻓﺸـﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﮔﺮگ ﭼﻮن ﺑﺨﻮرد ﺑﻤﯿﺮد و اﯾﻦ ﻣﺠﺮب اﺳﺖ«‪ .‬در ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ اﯾﻦ ﮔﯿـﺎه ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﻧﻮﻋﯽ از ﺧﺎﻧﻖ اﻟﻨﻤﺮ اﺳـﺖ‬ ‫ﺑﺮﮔﺶ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﺑﺮگ دﻟﺐ و از او ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ و ﺗﯿﺮه ﺗﺮ و ﺗﺸـﺮﯾﻔﺎت او زﯾـﺎده ﺗﺮ و از ﺳـﺎق او ﺷﺎﺧﻬـﺎي ﺑﺎرﯾـﮏ دراز رﺳـﺘﻪ و ﺑﺎﻟﺨﺎﺻـﯿﮥ‬ ‫ﮐﺸﻨﺪهء ﮔﺮگ اﺳﺖ و در ﺳﺎﯾﺮ اﻓﻌﺎل ﻣﺜﻞ ﺧﺎﻧﻖ اﻟﻨﻤﺮ‪ ،‬و اﺑﻦ ﻣﺎﺳﻮﯾﻪ ﮔﻮﯾﺪ او اﺳﻘﯿﻞ اﺳﺖ«‪ .‬ﺧﺎل زﻧﮕﯽ‪ .‬ﮐﺜﮑﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻖ اﻟﮑﺮﺳﻨﻪ‪.‬‬



‫س َن[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎم ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﺳﻤﯽ‪ .‬ﺟﻌﻔﯿﻞ‪ .‬ﻫﺎﻟﻮك‪ .‬اوروﺑﻨﺠﯽ‪ .‬اﺳﺪاﻟﻌﺪس‪.‬‬ ‫ك َ‬ ‫]ِن ﻗُْﻞ َ‬ ‫ﺧﺎﻧﻖ اﻟﮑﻠﺐ‪.‬‬



‫ك[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(اداراﻗﯽ‪ .‬اذاراﻗﯽ‪ .‬ﻗﺎﺗـﻞ اﻟﮑﻠﺐ‪ .‬ﮐﻮﭼﻮﻟﻪ‪ُ .‬ﮐﭽﻮﻟَﻪ‪ .‬ﭘﯿـﺎز ﺳﮓ‪ .‬ﻓﻠﻮس ﻣﺎﻫﯽ‪ .‬ﮐﭽﻼ‪ .‬در اﺧﺘﯿﺎرات ﺑـﺪﯾﻌﯽ آﻣـﺪه‬ ‫]ِن ﻗُـْﻞ َ‬ ‫اﺳﺖ‪ :‬آن را ﻗﺎﺗـﻞ اﻟﮑﻠﺐ ﻫﻢ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و در ﻋﻤﻞ ﻫﻤﺎن ﻓﻌﻞ ﮐﻨـﺪ ﺑﻠﮑﻪ زﯾﺎدﺗﺮ اﻣﺎ ﺳﮓ را زودﺗﺮ ﻣﯿﮑﺸـﺪ و وي ﺳﻢ ﻫﺮ ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫دﻧﺒﺎل داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و آن از ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﺧﯿﺰد و آن را ﺑﻪ ﻫﻨـﺪي و ﭘﺎرﺳـﯽ ﮐﭽﻠﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪ و آن اذاراﻗﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ آرد‪ :‬اذاراﻗﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻔﺎرﺳـﯽ ﮐﺠﻮﻟﻪ ﻧﺎﻣﻨـﺪ‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ ﻣﺎﻻـﯾﺴﻊ ﻏﯿﺮاو داﻧﺴـﺘﻪ و ﺑﯿـﺎن ﻧﻤﻮده ﮐﻪ ﮔﯿـﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﺮﮔﺶ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﻟﺒﻼب ﮐﺒﯿﺮ و اﻃﺮاف او‬ ‫ﺗﻨﺪﺗﺮ و ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺪﺑﻮ ﺑﺎ رﻃﻮﺑﺖ ﻟﺰﺟﻪ زردرﻧﮓ و ﺑﺎ ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي ﺑﺎرﯾﮏ و دراز و دﯾﺮﺷﮑﻦ و ﺛﻤﺮش در ﻏﻼﻓﯽ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﻏﻼف ﺑﺎﻗﻠﯽ و در‬ ‫ﺟﻮف آن داﻧﻪء ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺳـﯿﺎه و ﺻـﻠﺐ در ﭼﻬﺎرم ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ و از ﺳـﻤﻮم ﻗﺘﺎﻟﻪ و ﺑﺮﮔﺶ ﮐﺸﻨﺪهء ﺳﮓ و ﺳﺒﺎع‪ ،‬و ﺿﻤﺎد او ﺟﻬﺖ‬ ‫ﺗﺤﻠﯿﻞ اورام ﺑﺎرده و ﻧﻔﺦ ﺑﻐﺎﯾﺖ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺤﻔﮥ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻖ اﻟﻨﻤﺮ‪.‬‬



‫]ِن ﻗُْﻦ َن ِم[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﻋﯽ ﮔﯿـﺎه ﺳـﻤﯽ اﺳﺖ‪ .‬در اﺧﺘﯿﺎرات ﺑـﺪﯾﻌﯽ آﻣـﺪه‪ :‬ﺧﺎﻧﻖ اﻟﻨﻤﺮ را ﻗﺎﺗﻞ اﻟﻨﻤﺮ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﻣﺨﺼﻮص اﺳﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﭘﻠﻨﮓ ﮐﻪ آن را زودﺗﺮ ﻣﯿﮑﺸﺪ و آن ﻧﻮﻋﯽ از ﻣﺎزرﯾﻮن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺘﺤﻘﯿﻖ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ اﺳـﻘﯿﻞ اﺳﺖ و ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺧﺮﺑﻖ ﺳﯿﺎه‬ ‫اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻫﺮ دو ﻗﻮل ﺧﻼف اﺳﺖ و آن را »ﻗﻮﻧﯿﻄﻦ« ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و ﻃﺒﯿﻌﺖ آن ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ اﺳﺖ در ﭼﻬﺎرم‪ .‬ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ آورد‪ :‬ﺧﺎﻧﻖ‬ ‫اﻟﻨﻤﺮ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻣـﺎزرﯾﻮن ﺳـﯿﺎه اﺳﺖ و ﺑﻌﻀـﯽ را اﻋﺘﻘﺎد آﻧﮑﻪ اﺳـﻘﯿﻞ اﺳﺖ و اﻣﯿﻦ اﻟـﺪوﻟﻪ ﮔﻞ ﺳـﯿﺮ ﺻـﺤﺮاﺋﯽ داﻧﺴـﺘﻪ و ﻣﺆﻟﻒ ﻣﺎﻻﯾﺴﻊ و‬ ‫ﺻـﺎﺣﺐ ﺗـﺬﮐﺮه ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬آن ﮔﯿـﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﻏﯿﺮ ﻣـﺎزرﯾﻮن ﺑﺮﮔﺶ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﺑﺮگ ﻗﺜﺎ و از آن ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ و ﺑﺎﺧﺸﻮﻧﺖ و از ﺳﻪ ﻋـﺪد ﺗﺎ ﭼﻬﺎر‬ ‫ﻋـﺪد زﯾﺎده ﻧﻤﯿﺸﻮد و ﺳﺎﻗﺶ ﺑﻘﺪر ﺷﺒﺮي و ﺑﯿﺨﺶ ﺑﺪم ﻋﻘﺮب و ﻻﻣﻊ ﻣﺜﻞ ﺷـﯿﺸﻪ‪ ،‬در ﭼﻬﺎرم ﺳـﺮد و ﺧﺸﮏ و از ﺳـﻤﻮم ﻗﺘﺎﻟﻪ و ﺗﺄﺛﯿﺮ او‬ ‫در ﺳـﺒﺎع اﺳـﺮع و ﻣﻘـﺎرﻧﺖ او ﮐﺸـﻨﺪهء ﻋﻘﺮب و در اﻃﻠﯿﻪ رادع اورام ﺣـﺎّره و ﻣﺴـﮑﻦ درد ﭼﺸﻢ و ﻣﺴـﻘﻂ داﻧﻪء ﺑﻮاﺳـﯿﺮ و ﻧﯿﻢ درﻫﻢ او‬ ‫ﮐﺸـﻨﺪه اﺳﺖ ﺑﺴﺪر و ﺧﻨﺎق‪ ،‬و ﺗﺮﯾﺎق او‪ ،‬ﮐﻤﺎﻓﯿﻄﻮس ﺑﺎ ﺷـﺮاب و ﺻـﻌﺘﺮ و ادوﯾﻪء ﺣﺎّره اﺳﺖ‪ .‬دﻣﺸﻘﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آن ﻧﺒﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ‬ ‫از ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﭼﻮن ﺧﻮك و ﺳﮓ و ﮔﺮگ و ﭘﻠﻨﮓ ﺑﮑﺸـﺪ ﭼﻮن ﺑﺨﻮرﻧﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﻣﻨﺪوﺑﻪ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﻠﻨﮓ را ﺑﯽ ﺗﻮﻗﻒ ﻫﻼك ﮐﻨﺪ و ﻣﻨﺒﺖ او‬ ‫زﻣﯿﻦ ﻫﺮﻗﻠﻪ اﺳﺖ از ﺑﻼد روم و ﻃﻌﻢ او ﺗﻠـﺦ و ﺑﻮي در ﻏﺎﯾﺖ ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﻗﻮﻧﯿﻄﻮن دو ﻧﻮع اﺳﺖ ﯾﮑﯽ آن اﺳﺖ ﮐﻪ او را‬ ‫ﺧﺎﻧﻖ اﻟﻨﻤﺮ ﮔﻮﯾﻨـﺪ از ﺟﻤﻠﻪء ادوﯾﻪء ﻗﺘﺎﻟﻪ اﺳﺖ و ﻧﻮع دﯾﮕﺮ ﺧﺎﻧﻖ اﻟﺬﺋﺐ ﮔﻮﯾﻨﺪ و آن ﮐﺸـﻨﺪهء ﮔﺮگ ﺑﻮد و اﻃﯿﻮش ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺎﻧﻖ اﻟﻨﻤﺮ‬ ‫ﻧﺒﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﻀـﯽ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﭼﻮن ﺳﮓ و ﻣﻮش را ﺑﮑﺸﺪ‪ .‬او ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮔﺮم اﺳﺖ در اول ﺑﻮاﺳﯿﺮ را دﻓﻊ ﮐﻨﺪ و ﺣﯿﻮاﻧﺎت را ﺑﺪان ﺳﺒﺐ‬ ‫ﺑﮑﺸﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﻔﺬ ﻧﻔﺲ اﯾﺸﺎن ﺑﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻗﺘﻨﺎل‪ .‬اﻗﻮﻧﯿﻄﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺎن ﻗﺘﻠﻎ‪.‬‬



‫]ُق ُل[ )ِاخ( ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﻣﺨـﺪوﻣﺸﺎه دﺧﺘﺮ ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎه ﺟﻬﺎن از ﺳﻠﺴـﻠﻪء ﻗﺮاﺧﺘﺎﺋﯿﺎن ﮐﺮﻣﺎن اﺳﺖ)‪ .(1‬ﭘﺴﺮش ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮاﻟﻔﻮارس‬ ‫ﺷﺎه ﺷـﺠﺎع ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﮐﻮر ﮐﺮدن ﭘﺪرش اﻣﯿﺮﻣﺒﺎرزاﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ )ﺷﻮﻫﺮ ﺧﺎن ﻗﺘﻠﻎ ﻣﺨﺪوﻣﺸﺎه( و ﺣﺒﺲ او در ﻗﻠﻌﻪء ﺳـﻔﯿﺪ ﺑﭙﺎدﺷﺎﻫﯽ‬ ‫رﺳﯿﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﺼﺮ ﺣﺎﻓﻆ ج‪ 1‬ص‪» - (1) .(192‬ﺧﺎن« و »ﺑﯿﮏ« و »ﺳﻠﻄﺎن« در ﺗﺮﮐﯽ اﻋﻢ از زن و ﻣﺮد ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺷﮑﻞ ﺗﺄﻧﯿﺚ و‬ ‫ﺗـﺬﮐﯿﺮ ﯾﺎﻓﺘﻪ »ﺧﺎن« ﻣﺨﺼﻮص ﻣﺮد و »ﺧﺎﻧﻢ« ﺑﻪ زن ﮔﻔﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ و ﻧﯿﺰ »ﺑﯿﮓ« ﺑﻪ ﻣﺮد و »ﺑﯿﮕﻢ« ﺑﻪ زن ﺗﺨﺼـﯿﺺ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻠﻄﺎن‬ ‫ﻫﻢ ﻇﺎﻫﺮًا ﻧﺰد اﺗﺮاك ﺟﻐﺘﺎي »ﺳﻠﻄﺎﻧﻢ« ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﭘﺎورﻗﯽ ص ‪ 194‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﺼﺮ ﺣﺎﻓﻆ ﺗﺄﻟﯿﻒ دﮐﺘﺮ ﻗﺎﺳﻢ ﻏﻨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎن ﻗﺰي‪.‬‬



‫]ِق[ )ﺗﺮﮐﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( دﺧﺘﺮ ﺧﺎن‪) .‬ﮐﻠﻤﻪ اي اﺳﺖ ﺗﺮﮐﯽ ﻣﺮﮐﺐ از »ﺧﺎن« ‪» +‬ﻗﺰي« ﺑﻤﻌﻨﯽ دﺧﺘﺮ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎن ﻗﺸﻼﻗﯽ‪.‬‬



‫]ِق[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﻠﺨـﻮران ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اردﺑﯿـﻞ‪ .‬واﻗـﻊ در ‪ 12‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب اردﺑﯿـﻞ و ‪ 5‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﺧﻠﺨﺎل ﺑﻪ اردﺑﯿﻞ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ‪ 561‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب‬ ‫آﻧﺠﺎ از رودﺧﺎﻧﻪ و ﭼﺎه و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري اﻣﺮار ﻣﻌﺎش ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎن ﻗﻞ‪.‬‬



‫][ )ِاخ( ﺷـﯿﻠﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻔﺎﺻﻠﻪء ‪ 28500‬ﮔﺰي در ﺟﻨﻮب ﻏﺮب ﻗﺮﯾﻪء ﻧﯿـﮏ در ﻋﻼـﻗﻪء ﺣﮑﻮﻣﺖ درﺟﻪء ‪ 4‬ﯾﮑﺎوﻟﻨﮓ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺤﮑﻮﻣﺖ‬ ‫ﮐﻼـن داﯾﺰﻧﮕﯽ وﻻـﯾﺖ ﮐﺎﺑﻞ‪ .‬آب آن ﺑﻪ درﯾﺎي ﺳـﺮ ﺟﻨﮕﻞ ﻣﯿﺮﯾﺰد‪ .‬ﺟﺎﯾﮕﺎه آن ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 66‬درﺟﻪ و ‪ 40‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 38‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل اﻟﺒﻠﺪ‬ ‫ﺷﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 34‬درﺟﻪ و ‪ 37‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 52‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﻠﯽ‪.‬‬



‫]ُق[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﮔﻮي آﻏـﺎج ﺑﺨﺶ ﺷﺎﻫﯿﻦ دژ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺮاﻏﻪ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 27‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري ﺷﺎﻫﯿﻦ دژ و‬ ‫‪ 5/7‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل اراﺑﻪ رو ﺷﺎﻫﯿﻦ دژ ﺑﻪ ﺗﮑﺎب‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘﺪل و ﺳﺎﻟﻢ‪ .‬داراي ‪ 199‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺳﻨﯽ ﻣﺬﻫﺐ‬ ‫و ﮐﺮدزﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ ﺳﺎر و ﻣﺤﺼﻮل ﻏﻼت و ﺑﺎدام و ﮐﺮﭼﮏ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺎ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔـﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و‬ ‫راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﻠﯽ ﻣﺤﻠﻪ‪.‬‬



‫]ُق َم َﺣْﻞ َل[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از دﻫﺎت ﺟﺰء ﺳﺎري اﺳﺖ‪) .‬از ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪء ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ص‪.(122‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﻮ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺿﺒﻂ دﯾﮕﺮ »ﺧﺎﻧﻔﻮ« اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﻧﻔﻮ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﮥ‪.‬‬



‫]ِن َق[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻣﺆﻧﺚ ﺧﺎﻧِﻖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻖ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﮥ‪.‬‬



‫]ِن َق[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻋﺒﺎدﺗﮕﺎه ﮐّﺮاﻣّﯿﻪ اﺳﺖ در ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان و ﻣﺮاﺻﺪ اﻻﻃﻼع(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﻪ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 655‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ِن َﻗْﻪ[ )ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺨﻔﻒ ﺧﺎﻧﻘـﺎه‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻮاﻧﻖ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﯿﻖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻘـﺎه ﺷﻮد ‪ :‬ﺧـﺎﻧﻪ و ﺧﺎﻧﻘﻪ و ﻣﻨﺰل ﻣﺎ زﯾﺮ‬ ‫زﻣﯿﻦ ﻣﺎ ﺑﺘﺪﺑﯿﺮ ﺳﺮا ﺳﺎﺧﺘﻦ و ﺑﺎم و درﯾﻢ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺎﻧﻘﻪ ﺟﺎي ﺗﻮ و ﺧﺎﻧﻪء ﻣﯽ ﺟﺎي ﻣﻦ اﺳﺖ ﭘﯿﺮ ﺳﺠﺎده ﺗﺮا داده و زﻧﺎر ﻣﺮا‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻟﻮت‬ ‫ﺧﻮردﻧﺪ و ﺳﻤﺎع آﻏﺎز ﮐﺮد ﺧﺎﻧﻘﻪ ﺗﺎ ﺳﻘﻒ ﺷﺪ ﭘﺮدود و ﮔﺮد‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺷﻮري ز وﺻﻒ روي ﺗﻮ در ﺧﺎﻧﻘﻪ ﻓﺘﺎد ﺻﻮﻓﯽ ﻃﺮﯾﻖ ﺧﺎﻧﻪء ﺧﻤﺎر‬ ‫ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﺪاﯾﻊ(‪ .‬ﺑﺮون ﻧﻤﯿﺮود از ﺧﺎﻧﻘﻪ ﯾﮑﯽ ﻫﺸـﯿﺎر ﮐﻪ ﭘﯿﺶ ﺷـﺤﻨﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﺻﻮﻓﯿﺎن ﻣﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﻣﺸـﻌﻠﻪ اي‬ ‫ﺑﺮﻓﺮوﺧﺖ ﭘﺮﺗﻮ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﻋﺸﻖ ﺧﺮﻣﻦ ﺧﺎﺻﺎن ﺑﺴﻮﺧﺖ ﺧﺎﻧﻘﻪ ﻋﺎم رﻓﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬در ﻣﯿﺨﺎﻧﻪ ام ﺑﮕﺸﺎ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ از ﺧﺎﻧﻘﻪ ﻧﮕﺸﻮد‬ ‫ﮔﺮت ﺑـﺎور ﺑﻮد ور ﻧﻪ ﺳـﺨﻦ اﯾﻦ ﺑﻮد و ﻣـﺎ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ .‬ﺣﺎﻓـﻆ‪ .‬ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺑـﺎم ﺧـﺎﻧﻘﻪ ﺗﺎ ﺗﻮ ﻧﻤﻮده اي ﮔـﺬر‪ ...‬وﻗﺎرﺷـﯿﺮازي‪ - .‬ﺧﺎﻧﻘﻪ دار؛ ﻣﻼزم‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ‪ :‬ﻃﯿﻠﺴﺎن داران دﯾﻦ ﺑﻮدﻧﺪ آﻧﺠﺎ ﻧﻌﺮه زن ﺧﺎﻧﻘﻪ داران ﺟﺎن ﺑﻮدﻧﺪ آﻧﺠﺎ ﺟﺎﻣﻪ در‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ - .‬ﺧﺎﻧﻘﻪ ﻧﺸﯿﻦ؛ آﻧﮑﻪ ﻣﻨﺰل ﺑﺨﺎﻧﻘﺎه ﮐﻨﺪ‬ ‫ﻓﻘﺮ و دروﯾﺸﯽ را‪ .‬ﺻﻮﻓﯽ‪ .‬زاﻫﺪ ﺧﺮﻗﻪ ﭘﻮش‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﯿﻦ‪.‬‬



‫]ِن[ )ِاخ( ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل ﺑﺸﺎري ﻧﺎم ﺷﻬﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﻮﻓﻪ‪) .‬از ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﯿﻦ‪.‬‬



‫]ِن ِق[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﺷـﻬﺮي از ﻧـﻮاﺣﯽ ﺳـﻮاد در راه ﻫﻤـﺪان و ﺑﻐـﺪاد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ و ﻗﺼﺮﺷـﯿﺮﯾﻦ از ﻃﺮﯾﻖ ﺟﺒـﺎل ﺷـﺶ ﻓﺮﺳـﺦ و از‬ ‫ﻗﺼﺮﺷـﯿﺮﯾﻦ ﺗـﺎ ﺣﻠﻮان ﻧﯿﺰ ﺷـﺶ ﻓﺮﺳـﺦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑﺎﻟﻨﺘﯿﺠﻪ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﺗﺎ ﺣﻠﻮان در ﺣـﺪود دوازده ﻓﺮﺳـﺦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴـﻌﺮﺑﻦ ﻣﻬﻠﻬﻞ ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬در ﺧﺎﻧﻘﯿﻦ ﭼﺸـﻤﻪء ﻧﻔﺖ ﻋﻈﯿﻢ و ﭘﺮﺳﻮدي اﺳﺖ و ﻧﯿﺰ در آﻧﺠﺎ ﭘﻞ ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ ﮐﻪ داراي ‪ 24‬ﻃـﺎق و ﻫﺮ ﻃﺎﻗﺶ ﺑﯿﺴﺖ ذرع‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎدهء ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد از اﯾﻦ ﭘﻞ ﻣﯿﮕﺬرد و ﻋﺘﺒﮥ ﺑﻦ اﻟﻮﻋﻞ اﻟﺜﻌﻠﺒﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ‪ :‬ﮐَﺄﻧّﮏ ﯾﺎﺑﻦ اﻟﻮﻋﻞ ﻟﻢ ﺗﺮ ﻏﺎرة ﮐﻮرد اﻟﻘﻄﺎ اﻟﻨﻬﯽ‬ ‫اﻟﻤﻌﯿﻒ اﻟﻤﮑﱠﺪرا ﻋﻠﯽ ﮐﻞ ﻣﺤﺒﻮك اﻟﺴـﺮاة ﻣﻔّﺰع ﮐﻤﯿﺖ اَﻻدﯾﻢ ﯾﺴـﺘﺨّﻒ اﻟﺤﺰﱠورا و ﯾﻮم ﺑَﺎﻋﻠﯽ ﺧﺎﻧﻘﯿﻦ ﺷـﺮﺑﺘﻪ و ﺣﻠﻮان ﺣﻠﻮان اﻟﺠﺒﺎل و‬ ‫ﺗﺴﺘﺮا و ﷲ ﯾﻮم ﺑﺎﻟﻤﺪﯾﻨـﮥ ﺻﺎﻟـﺢ ﻋﻠﯽ ﻟﺬة ﻣﻨﻪ ِاذا ﻣﺎ ﺗﯿﺴـﺮا‪) .‬از ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪ .‬ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ در ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب آرد‪:‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﯿﻦ ﻗﺼـﺒﻪ اي ﺑﻮده اﺳﺖ و اﮐﻨﻮن ﺑﻘـﺪر دﯾﻬﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب ﺣﻠﻮان ﺑﺮ آﻧﺠﺎ ﮔﺬرد و ﺑﯿﺴﺖ ﻣﻮﺿﻊ از ﺗﻮاﺑﻊ آﻧﺠﺎﺳﺖ‪) .‬از ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب‬ ‫ﺑﺨﺶ ﻧﺨﺴﺖ ﻣﻘﺎﻟﻪء ‪ 3‬چ دﺑﯿﺮﺳﯿﺎﻗﯽ ص‪ .(43‬اﺑﻦ رﺳـﺘﻪ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ رودي اﺳﺖ ﭘﻬﻨﺎور و روي آن ﭘﻠﯽ ﺑﺰرگ از ﮔﭻ و آﺟﺮ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ و ﭼﻨﺪ دﻫﺎﻧﻪ دارد‪) .‬از ﺳﺮزﻣﯿﻨﻬﺎي ﺧﻼﻓﺖ ﺷﺮﻗﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺎرﺳﯽ ص‪.(68‬‬ ‫ﺧﺎﻧﮏ‪.‬‬



‫]َن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ﯾـﮏ ﻫﺰارﮔﺰي در ﺟﻨﻮب ﻗﺮﯾﻪء وازه ﻧﺰدﯾـﮏ درﯾـﺎي ﮐﻠﺘﻮﯾـﺎ واﻗﻊ و در ﻋﻼـﻗﻪء ﺣﮑﻮﻣﺖ درﺟﻪء ‪3‬‬ ‫ﺟـﺪران ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻮﻻﯾﺖ ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 69‬درﺟﻪ و ‪ 27‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 35‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل اﻟﺒﻠﺪ ﺷـﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 33‬درﺟﻪ و ‪ 23‬دﻗﯿﻘﻪء ﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ‬ ‫ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻗﺮاردارد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﮏ‪.‬‬



‫]َن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن رودﺑـﺎر ﺑﺨﺶ ﻃﺮﺧـﻮران ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اراك‪ .‬واﻗـﻊ در ‪ 18‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧـﺎوري ﻃﺮﺧﻮران و ‪18‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺗﻔﺮش و ‪ 6‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﻨـﺪ ﺳـﺎوه‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در داﻣﻨﻪء ﮐﻮﻫﺴﺎر ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳـﯿﺮي و داراي ‪ 400‬ﺗﻦ‬ ‫ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣـﺬﻫﺐ و ﺗﺮك و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﮔﺮدو و ﺑﺎدام و ﺗﻮﺗﻮن و ﺑﻦ ﺷﻦ و ﭘﻨﺒﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺟﺎﺟﯿﻢ و ﮔﻠﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﺰرﻋﻪ‪ :‬ﺧﺮك‪ ،‬ون آﺑﺎد‪ ،‬ﺳﺎرك‪ ،‬ﻗﻨﺎت وﻟﯽ‪،‬‬ ‫ﺣﺎﺟﯽ ﺧﻠﯿﻞ ﺟﺰء اﯾﻦ ده اﺳﺖ‪ .‬در ﮐﻮه ﻗﺰل ﻗﯿﻪ ﻃﻼ و در ﮐﻮه دﻣﺮﭘﻮﺧﯽ آﻫﻦ وﺟﻮد دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﮏ‪.‬‬



‫]َن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮔﻠﻨﮕـﻮر ﺑﺨﺶ ﺧـﺎش ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن زاﻫـﺪان‪ .‬واﻗـﻊ در ‪ 28‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﺧـﺎش و ‪ 8‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﺧﺎش ﺑﻪ زاﻫﺪان‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ‪ ،‬ﮔﺮﻣﺴﯿﺮ و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ و داراي ‪ 200‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺳﻨﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺑﻠﻮﭼﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ده از ﻗﻨﺎت ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت‪ ،‬ﻟﺒﻨﯿﺎت‪ ،‬ذرت و ﭘﻨﺒﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬راه‬ ‫آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎن ﮐﺸﺘﻪ‪.‬‬



‫ك َت[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن رﺳــﺘﻢ آﺑــﺎد ﺑﺨﺶ راﻣﻬﺮﻣﺰ ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن اﻫـﻮاز‪ .‬واﻗـﻊ در ﻫﺸـﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب راﻣﻬﺮﻣﺰ و ‪5‬‬ ‫] ُ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺧـﺎور راه اﺗﻮﻣﺒﯿـﻞ رو راﻣﻬﺮﻣﺰ ﺑﻪ ﻧﺠﻒ آﺑـﺎد‪ .‬اﯾﻦ ده از رودﺧـﺎﻧﻪء راﻣﻬﺮﻣﺰ ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼـت‪ ،‬ﺑﺮﻧـﺞ‪،‬‬ ‫ﮐﻨﺠـﺪ و ﺑﺰرك اﺳﺖ‪ .‬اﻫـﺎﻟﯽ ﺑـﺎ ﮐﺸـﺎورزي ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬راه ﻣـﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺳـﺎﮐﻨﯿﻦ آن از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﻃﻼوري ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﺎﻧﮑﺸﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ زرﻧﺪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳﺎوه‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 27‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور زرﻧﺪ و ‪ 8‬ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻋﻤﻮﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 44‬ﺗﻦ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(1‬‬ ‫ﺧﺎن ﮐﻠﯽ‪.‬‬



‫][ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ‪ 12500‬ﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻣﺸـﺮق ﻓﯿﺾ آﺑﺎد واﻗﻊ و ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻋﻠﯽ ﺑـﺪﺧﺸﺎن و ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﺟﺎده‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ده ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 70‬درﺟﻪ و ‪ 41‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 43‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل اﻟﺒﻠﺪ ﺷﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 34‬درﺟﻪ و ‪ 37‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 52‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ‬ ‫ﻗﺮار دارد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎن ﮐﻨﺪه‪.‬‬



‫ك َد[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻧـﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ واﻗﻊ ﺑﯿﻦ ﺷﻮﺷﺘﺮ و ﺷـﯿﺮاز‪ .‬ﺷـﺮف اﻟـﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﯾﺰدي در ﻇﻔﺮﻧﺎﻣﻪ آرد‪ :‬اﻣﯿﺮﺗﯿﻤﻮر در ﺳﺎل ‪ 795‬ه ‪ .‬ق‪ .‬از‬ ‫] َ‬ ‫ﺷﻮﺷﺘﺮ ﺑﻪ ﻋﺰم ﺷـﯿﺮاز ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد ﭘﺲ از ﮔـﺬﺷﺖ از آب دوداﻧﮕﻪ ﺑﻪ ﺧـﺎن ﮐﻨـﺪه آﻣـﺪ و از آﻧﺠـﺎ ﺑﻪ راﻣﻬﺮﻣﺰ رﻓﺖ‪) .‬از ﺗﺎرﯾـﺦ ﻋﺼـﺮ‬ ‫ﺣﺎﻓﻆ چ دﮐﺘﺮ ﻏﻨﯽ ج‪ 1‬ص‪.(437‬‬ ‫ﺧﺎن ﮐﻨﺪي‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺳﯿﺎه ﻣﻨﺼﻮر ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﯿﺠﺎر‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 35‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺣﺴﻦ آﺑﺎد ﺳﻮﮔﻨﺪ و ﺑﯿﺴﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﮐﻠﻪ‬ ‫] َ‬ ‫زان‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ‪ .‬داراي ‪ 240‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده از ﭼﺸﻤﻪ ﻣﺸﺮوب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼـت و ﻟﺒﻨﯿﺎت و اﻫﺎﻟﯽ آن ﺑﺰراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ و راه‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎن ﮐﻨﺪي‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن اﻧﮕﻮران ﺑﺨﺶ ﻣﺎه ﻧﺸﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن زﻧﺠﺎن‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 37‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻣﺎه ﻧﺸﺎن و ‪ 12‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫] َ‬ ‫راه ﻣﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳﯿﺮي‪ .‬داراي ‪ 125‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫رودﺧـﺎﻧﻪء ﻗﺰل اوزن آﻧﺠـﺎ را ﺳـﯿﺮاب ﻣﯿﮑﻨـﺪ و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﺑﺮﻧـﺞ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راه ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎن ﮐﻨﺪي‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ ﻧﻤﯿﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اردﺑﯿﻞ ﺑﻪ آﺳﺘﺎرا‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و داراي ‪ 297‬ﺗﻦ‬ ‫] َ‬ ‫ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣـﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آب اﯾﻦ ده از ﭼﺸـﻤﻪ ﺳـﺎر و ﭼـﺎه و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼـت اﺳﺖ‪ .‬اﻫـﺎﻟﯽ ﺑﺰراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري‬ ‫اﺷﺘﻐﺎل دارﻧﺪ و راه آن اراﺑﻪ رو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎن ﮐﻨﺪي‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن آﺧﺘﺎﭼﯽ ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﻬﺎﺑﺎد‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 40‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﻣﻬﺎﺑﺎد و ‪ 3‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫] َ‬ ‫ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﺷﻮﺳﻪء ﺑﻮﮐـﺎن ﺑﻪ ﻣﯿﺎﻧـﺪوآب‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ‪ .‬داراي ‪ 177‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺳﻨﯽ‬ ‫ﻣـﺬﻫﺐ و ﮐﺮدزﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه از رودﺧـﺎﻧﻪء ﺗﺎﺗـﺎﺋﻮ ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼـت و ﺗﻮﺗﻮن و ﺣﺒﻮﺑـﺎت ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺸـﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري اﺷـﺘﻐﺎل دارﻧـﺪ و ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ آﻧﻬـﺎ ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎن ﮐﻨﺪي‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﮔﺮﻣـﺎدوز ﺑﺨﺶ ﮐﻠﯿﺒﺮ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﻫﺮ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 33‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﮐﻠﯿﺒﺮ و ‪ 33‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫] َ‬ ‫اﻫﺮ ﺑﻪ ﮐﻠﯿﺒﺮ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘﺪل داراي ‪ 225‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه از ﭼﺸﻤﻪ ﻣﺸﺮوب‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔـﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و از ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﮔﻠﯿﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨﺪ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه از دو ﻣﺤﻞ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﯾﮑﯽ ﺑﻨﺎم ﺧﺎن ﮐﻨﺪي ﺑﺎﻻ و دﯾﮕﺮ ﺧﺎن ﮐﻨﺪي ﭘﺎﯾﯿﻦ‪ .‬ﻓﺎﺻـﻠﻪء آن دو ‪ 5/7‬ﻫﺰارﮔﺰ و ﺳﮑﻨﻪء‬ ‫ﺧﺎن ﮐﻨﺪي ﭘﺎﯾﯿﻦ ‪ 122‬ﻧﻔﺮ و ﻣﺤﻞ ﻗﺸﻼق اﯾﻞ ﭼﻠﯿﭙﺎﻧﻠﻮ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎن ﮐﻨﺪي‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺸـﮑﯿﻦ ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺧﯿـﺎو‪ .‬واﻗـﻊ در ‪ 18‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﺧﯿـﺎو و ‪1‬‬ ‫] َ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء ﺧﯿﺎو ﺑﻪ اﻫﺮ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘﺪل‪ ،‬داراي ‪ 241‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ‬ ‫از اﻫﺮﭼـﺎﯾﯽ و ﻣﺤﺼﻮﻻـت آن ﻏﻼـت و ﺣﺒﻮﺑـﺎت و ﭘﻨﺒـﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻫـﺎﻟﯽ ﺑﻪ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺷـﺘﻐﺎل دارﻧـﺪ و راه ﻣـﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﮑﻮك‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از دﻫﺴﺘﺎن ﻫﺎي ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻓﺮدوس اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن از ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﺑﻪ ﻓﺮدوس و ﺧﺎور ﺷﻮﺳﻪء ﻋﻤﻮﻣﯽ‬ ‫ﻓﺮدوس ﮔﻨﺎﺑﺎد ﻣﺤﺪود اﺳﺖ و از ‪ 19‬آﺑﺎدي ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﮐﻪ داراي ‪ 2100‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﻧﮑﻮك‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻣﺮﮐﺰ دﻫﺴـﺘﺎن ﺧﺎﻧﮑﻮك ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻓﺮدوس‪ ،‬واﻗﻊ در ﺷﺶ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﻓﺮدوس ﺑﻪ ﮔﻨﺎﺑﺎد اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ‬ ‫اي اﺳـﺖ واﻗـﻊ در ﺟﻠﮕـﻪ و ﮔﺮﻣﺴــﯿﺮي داراي ‪ 653‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣـﺬﻫﺐ و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده از ﻗﻨـﺎت ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸـﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ‪ ،‬ارزن اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي‪ ،‬ﮔﻠﻪ داري و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑﺎﻓﯽ اﺷـﺘﻐﺎل دارﻧـﺪ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ و ﯾﮏ ﺑﺎب‬ ‫دﺑﺴﺘﺎن دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﻧﮑﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻋﺰﯾﺰﺑـﮏ‪ .‬در ﺣﻠﺐ ﺑـﺪﻧﯿﺎ آﻣـﺪ و در ﻗـﺎﻫﺮه ﺳـﮑﻨﯽ ﮔﺰﯾـﺪ و از وﮐﻼـي دادﮔﺴـﺘﺮي ﺑﻮد‪ .‬او راﺳﺖ‪» - 1 :‬ﺧـﻮاﻃﺮ ﺧـﻮاﻃﺮ« ﮐﻪ در‬ ‫ﻣﻄﺒﻌﻪء اﺧﺒـﺎر در ‪ 100‬ﺻـﻔﺤﻪ ﺑﭽﺎپ رﺳـﯿﺪه اﺳﺖ‪» - 2 .‬رﺳﺎﺋـﻞ ﻓﯽ اﻟﻮﻗﻒ« ﮐﺘـﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﻣﺸـﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﺷـﺶ رﺳـﺎﻟﻪ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ آﻧﻬﺎ را در‬ ‫اﻟﻤﻘﻄﻢ ﺑﭽـﺎپ رﺳﺎﻧـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﺮﻟﻄﻔﯽ آﻧﻬـﺎ را ﺟﻤﻊ و ﺑﺎ ﮔـﺬاردن ﻣﻘـﺪﻣﻪء ﻣﺨﺘﺼـﺮي ﺑﺮ آن در ﻣﻄﺒﻌﻪء اﺧﺒﺎر ﺑﺴﺎل ‪ 1907‬م‪ .‬در ‪60‬‬ ‫ﺻﻔﺤﻪ ﭼﺎپ ﮐﺮد‪» - 3 .‬اﻟﻄﻌﻦ ﻓﯽ اﻻﺣﮑـﺎم ﺑﻄﺮﯾﻖ اﻟﻨﻘﺾ واﻻـﺑﺮام« ﮐﺘﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪهء آن ارﻧﺴﺖ ودﻫﻠﺲ اﺳﺖ و ﺧﺎﻧﮑﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺮﮔﺮداﻧـﺪه‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب از ﺗﺠﺪﯾـﺪ ﻧﻈﺮﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﺪﻋﺎوي ﺟﻨﺎﺋﯽ ﺑﺤﺚ ﻣﯿﮑﻨـﺪ‪ .‬و در ﻣﻄﺒﻌﻪء ﻣﻌﺎرف ﺑﺴﺎل ‪ 1900‬م‪ .‬ﭼﺎپ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪» - 4 .‬ﻗﻀﺎﯾـﺎ اﻟﻤﺤـﺎﮐﻢ ﻓﯽ ﻣﺴﺎﺋـﻞ اﻻوﻗﺎف«‪ .‬ﺑﻤﺼـﺮ در ﺳﺎل ‪ 1908‬م‪ .‬ﻃﺒـﻊ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪» - 5 .‬ﻣﺎﻫﻨـﺎ و ﻣﺎﻫﻨﺎﻟـﮏ« ﮐﺘﺎﺑﯽ اﺳﺖ در‬ ‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺗﺸﺮﯾﻌﯽ‪» - 6 .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪء ﻣـﺬاﮐﺮات« ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي اﺳﺖ ﺣـﺎوي ده ﯾـﺎدداﺷﺖ درﺑـﺎرهء ده دﻋﻮي ﮐﻪ او در آﻧﻬﺎ ﺷـﺮﮐﺖ ﮐﺮده و‬ ‫ﺑﻤﺼﺮ ﺑﺴﺎل ‪ 1912‬م‪ .‬ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﮕﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ْ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧﻘـﺎه‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﺑﺮ وزن و ﻣﻌﻨﯽ ﺧﺎﻧﻘﺎه اﺳﺖ و آن ﺧﺎﻧﻪ اي ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ دروﯾﺸﺎن و ﻣﺸﺎﯾـﺦ در آن ﻋﺒﺎدت‬ ‫ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﺴـﺮ ﺑﺮﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻣﻌﺮب آن و ﺑﺤﺬف »اﻟﻒ« ﻫﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ »ﺧﺎﻧﮕﻪ« ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬اﻣﺎ ﺧﺎﻧﮕﺎﻫﯽ ﻣﺤﺘﺸﻢ اﺳـﺖ‬ ‫ﮐﯽ ﻫﻤﭽـﻮن ﺣﺮﻣﯽ اﺳـﺖ از آن ﺷـﯿﺦ اﺑﻮاﺳـﺤﺎق ﺷـﯿﺮازي رﺣﻤـﻪ اﷲ‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑـﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص‪ .(146‬و ﺧـﻮد ﻣـﻮي ﺑـﺎزﻣﯿﮑﻨﻢ و ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻧﮕـﺎﻫﯽ ﻣﯽ ﺷﻮم و ﺑﻪ ﻋـﺬر ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﻣﺸـﻐﻮل‪) .‬ﺑـﺪاﯾﻊ اﻻزﻣـﺎن ||(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ‪ :‬ﺳﻪ ﺟﺎدو ﻣﺮﻣﺮا در ﺧﺎﻧﮕﺎﻫﻨـﺪ ﮐﻪ در ﻧﯿﺮﻧﮓ ﺟﺴـﺘﻦ ﺻـﺪ‬ ‫ﺳﭙﺎﻫﻨﺪ‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﮕﺎه‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻟﯿﺮﯾـﺎﺋﯽ ﺑﺨﺶ ﭘـﺎﭘﯽ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺧﺮم آﺑﺎد‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 28‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺳﭙﯿـﺪدﺷﺖ و ‪ 18‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ‬ ‫اﯾﺴـﺘﮕﺎه ﭼﻢ ﺳﻨﮕﺮ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﮔﺮﻣﺴﯿﺮي و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ‪ .‬داراي ‪ 72‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﻟﺮي و ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ده از ﭼﺸﻤﻪ ﺳﺎر ﻣﺸﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﻟﺒﻨﯿﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و‬ ‫راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ آن از ﻃﺎﯾﻔﻪ ﭘﺎﭘﯽ ﺑﻮده ﺑﻪ ﯾﯿﻼق و ﻗﺸﻼق ﻣﯿﺮوﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﺎﻧﮕﺎه‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﻗﻼع ﺧﻤﺴﻪء ﺧﻮارزم اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﮕﺎه ﮐﻤﺎن‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧﻪء ﮐﻤﺎن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪء ﮐﻤﺎن ﺷﻮد ‪ :‬ﻣﯿﺎن ﻋﻘﻞ و ﺳﺘﻢ ﭘﯿﺸﻪ آﺷﻨﺎﯾﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﮕﺎه ﮐﻤﺎن‬ ‫]ِن ِه َ‬ ‫ﺟﺎي روﺷﻨﺎﯾﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﺤﺴﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﮕﺸﺖ‪.‬‬



‫][ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي ﺑﻮده اﺳﺖ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ اﺑﺮﻗﻮ‪ .‬ﺧﻮاﻧـﺪﻣﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ ‪:‬ﺷـﺎه ﺷـﺠﺎع ﭼﻮن ﺑﻤﺮﺣﻠﻪء ﺧﺎﻧﮕﺸﺖ رﺳـﯿﺪ ﭘﻬﻠﻮان ﺧﺮم ﮐﻪ‬ ‫ﺣﺎﮐﻢ اﺑﺮﻗﻮ ﺑﻮد اﺳـﺒﺎب ﺧﺪﻣﺖ ﻣﺮﺗﺐ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻪ اﺳـﺘﻘﺒﺎل ﻣﻮﮐﺐ ﻫﻤﺎﯾﻮن ﺷـﺘﺎﻓﺖ و ﺷﺎه ﺑﻨﻈﺮ ﻋﺎﻃﻔﺖ در وي ﻧﮕﺮﯾﺴـﺘﻪ آن زﻣﺴـﺘﺎن در‬ ‫اﺑﺮﻗﻮ ﺑﻔﺮاﻏﺖ و ﻋﺸـﺮت ﺑﮕﺬراﻧﯿﺪ ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻀﺎء دوﺳﻪ ﻣﺎه اﺳـﻔﻨﺪارﻣﺬ ﻋﺎزم ﮐﺮﻣﺎن ﮔﺮدﯾﺪ‪) .‬ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ ﺗﺄﻟﯿﻒ ﻏﯿﺎث اﻟﺪﯾﻦ ﺧﻮاﻧﺪﻣﯿﺮ‬ ‫ج‪ 3‬چ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم ص‪.(299‬‬ ‫ﺧﺎﻧﮕﻞ ﺧﯿﻞ‪.‬‬



‫][ )ِاخ( ﻗﺮﯾـﻪ اي اﺳـﺖ ﮐﻪ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ‪ 59500‬ﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﻗﺮﯾﻪء ﺟﻼـك در ﻋﻼـﻗﻪء ﺣﮑـﻮﻣﺖ درﺟﻪء ‪ 4‬ﺗﺮﻧـﮏ و ﺟﻠـﺪك و ﻣﺮﺑﻮط‬ ‫ﺑﺤﮑﻮﻣﺖ ﮐﻼن ﻗﻼت‪ ،‬واﻗﻊ در وﻻﯾﺖ ﻗﻨـﺪﻫﺎر‪ .‬اﯾﻦ ده ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 66‬درﺟﻪ و ‪ 42‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 51‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل اﻟﺒﻠﺪ ﺷﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 31‬درﺟﻪ و‬ ‫‪ 44‬دﻗﯿﻘﻪء ﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻗﺮار دارد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﮕﻪ‪.‬‬



‫]ن َﮔْﻪ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧﻘـﺎه‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺎﻧﻘﻪ‪ .‬ﻣﺨﻔﻒ ﺧﺎﻧﮕﺎه ||‪ .‬ﺗﮑﯿﻪ ||‪ .‬ﻋﺎﻟﻢ‪ .‬دﻧﯿﺎ ‪ :‬در اﯾﻦ ﺧﺎﻧﮕﻪ ﻏﻢ ﻣﻘﯿﻢ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﺎو را ﺑﺠﺰ ﭘﺮدهء دل وﻃﺎﯾﯽ ﻧﯿﺎﺑﯽ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﮕﻪ‪.‬‬



‫]ْن َﮔـ ْﻪ[ )ِاخ( ﻧـﺎم دﯾﮕﺮ دﻫﮑـﺪهء ﺧﺎﻧﻘـﺎه ﺑﺨﺶ ﺣـﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن زﻧﺠـﺎن اﺳـﺖ‪ .‬رﺟـﻮع ﺑـﻪ )ﺧﺎﻧﻘـﺎه ده ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن اﯾﺠﺮود ﺑﺨﺶ‬ ‫ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن زﻧﺠﺎن( ﺷﻮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪ 2‬ص‪.(97‬‬ ‫ﺧﺎﻧﮕﻪ‪.‬‬



‫گ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﻃﺎرم ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﺨﺶ ﺳـﯿﺮوان ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن زﻧﺠﺎن‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ‪ 39‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري‬ ‫] َ‬ ‫ﺳﯿﺮوان و ‪ 34‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎﻟﯽ راه ﺷﻮﺳﻪء اﺑﻬﺮ زﻧﺠـﺎن‪ .‬اﯾﻦ ده در ﻣﻨﻄﻘﻪء ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﻗﺮاردارد‪ .‬آب و ﻫﻮاي آن آب و ﻫﻮاي ﻣﻨـﺎﻃﻖ‬ ‫ﺳﺮدﺳﯿﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻤﻌﯿﺖ آن ‪ 50‬ﺗﻦ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‬ ‫و ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬راه اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه ﻣﺎﻟﺮو و ﺻـﻌﺐ اﻟﻌﺒﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ده ﺧﻨﮕﻪ ﻫﻢ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان‬ ‫ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﮕﯽ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﺘﻌﻠﻖ و ﻣﻨﺴﻮب ﺑﺨﺎﻧﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ .(385‬ج‪ ،‬ﺧﺎﻧﮕﯿﺎن ‪ :‬ﻏﺮﯾﻮ از ﺧﺎﻧﮕﯿﺎن وي و اﻫﻞ‬ ‫ﺣﺮم ﺑﺮآﻣﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﺪرم ﺧﺎﻧﮕﯿﺎن را ﺟﮕﺮ و ﺳـﯿﻨﻪ و ﺟﻨﺐ اول از ﺟﯿﺐ وﺷﺎﻗﺎن ﺧﺰر درﮔﯿﺮم‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬از دﺷـﻤﻦ ﺧﺎﻧﮕﯽ ﺣﺬر‬ ‫ﻧﻤﺎي و داﻣﻦ درﮐﺸﯿﺪه دار‪) .‬ﺳﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ ص‪ .(338‬روي ﺑﭙﻮش اي ﻗﻤﺮي ﺧﺎﻧﮕﯽ ﺗﺎ ﻧﮑﺸﺪ ﮐﺎر ﺑﺪﯾﻮاﻧﮕﯽ‪.‬ﺳﻌﺪي‪ .‬ﺷﮑﺎﯾﺖ از ﮐﻪ ﮐﻨﻢ؟‬ ‫ﺧـﺎﻧﮕﯽ اﺳـﺖ ﻏّﻤـ ﺎزم‪ .‬ﺣﺎﻓـﻆ ||‪ .‬ﺧـﺎﻧﻪ ﭘﺮورد‪ .‬ﭼﯿﺰي ﮐـﻪ در ﻣﻨﺰل درﺳـﺖ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ در ﺑـﺎزار درﺳﺖ ﮐﻨﻨـﺪ‪ - .‬ﺟﻨﺲ‬ ‫ﺧـﺎﻧﮕﯽ؛ ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺷـﺮاب ﺧـﺎﻧﮕﯽ ‪ :‬ﻣﺤﺘﺴﺐ ﻧﻤﯿﺪاﻧـﺪ اﯾﻨﻘـﺪر ﮐﻪ ﺻﻮﻓﯽ را ﺟﻨﺲ ﺧـﺎﻧﮕﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﻫﻤﭽﻮ ﻟﻌﻞ رّﻣﺎﻧﯽ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ - .‬ﺳـﺮﮐﻪء‬ ‫ﺧﺎﻧﮕﯽ؛ ﺳـﺮﮐﻪ اي ﮐﻪ در ﻣﻨﺰل اﻧﺪازﻧﺪ‪ - .‬ﺷـﺮاب ﺧﺎﻧﮕﯽ؛ ﺷـﺮاﺑﯽ ﮐﻪ در ﻣﻨﺰل ﺑﺮاي ﻣﺼـﺮف ﺧﻮد اﻓﮑﻨﻨﺪ ﻧﻪ ﻓﺮوﺧﺘﻦ را‪ .‬ﺷـﺮاب ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﭘﺮورد ‪ :‬ﺷـﺮاب ﺧـﺎﻧﮕﯿﻢ ﺑﺲ ﻣﯽ ﻣﻐـﺎﻧﻪ ﺑﯿـﺎر ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﻤﯽ ﺷـﻨﻮم ﺑﻮي ﺧﯿﺮ ازﯾﻦ اوﺿﺎع‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﺷـﺮاب ﺧﺎﻧﮕﯽ از ﺗﺮس ﻣﺤﺘﺴﺐ ﺧﻮرده‬ ‫ﺑﺮوي ﯾﺎر ﺑﻨﻮﺷﯿﻢ و ﺑﺎﻧﮓ ﻧﻮﺷﺎﻧﻮش‪.‬ﺣﺎﻓﻆ ||‪ .‬ﺳﺮ ﺑﺨﺎﻧﻪ‪ .‬ﻏﯿﺮ وﻟﮕﺮد‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎزاري ‪ :‬ﺗﻮ روي دﺧﺘﺮ دﻟﺒﻨﺪ ﻃﺒﻊ ﻣﻦ ﺑﮕﺸﺎي ﮐﻪ ﺧﺎﻧﮕﯿﺶ‬ ‫ﺑﺮآورده ام ﻧﻪ ﺑـﺎزاري‪.‬ﺳـﻌﺪي ||‪ .‬اﻫﻠﯽ‪ .‬ﺣﯿﻮان دﺳﺖ ﭘﺮورده‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ وﺣﺸـﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﭼﻪ ﺧﻮش اﺳﺖ ﻣﺮغ وﺣﺸـﯽ ﮐﻪ ﺟﻔﺎي‬ ‫ﮐﺲ ﻧﺒﯿﻨﺪ ﻣﻦ و ﻣﺮغ ﺧﺎﻧﮕﯽ را ﺑﮑﺸـﻨﺪ و ﭘﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت ||(‪ .‬ﻫﻢ ﻣﻨﺰل‪ .‬ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﻗﺮﯾﻦ در ﻣﻨﺰل ‪ :‬اﯾﺎ ﻟﻬﻒ ﻧﻔﺴـﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻋﺸﻖ ﺑـﺎ ﻣﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺧـﺎﻧﮕﯽ ﮔﺸﺖ و ﭼﻮﻧﯿﻦ ﻋﺘﯿﻘـﺎ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي ||‪ .‬ﯾﮕـﺎﻧﮕﯽ ‪ :‬ﺗﻮ ﺟـﺎن ﺧﻮاﻫﯽ آﻧﮕﺎه ﺑﺮ دﺳﺖ ﻫﺠﺮ ﻧـﺪاﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ رﺳـﻢ‬ ‫ﺑﯿﮕـﺎﻧﮕﯽ اﺳﺖ ﺗﻮ ﺟـﺎن ﺧﻮاه ﺑﯿﺰﺣﻤﺖ ﻫﺠﺮ و وﺻﻞ ﻣﯿﺎن ﻣﻦ و ﺗﻮ ﺳـﺨﻦ ﺧﺎﻧﮕﯽ اﺳﺖ )||‪ِ .‬ا( ﻧﺎن در ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺨﺘﻪ ||‪ .‬ﻗﺴـﻤﯽ از ﮐﻠﯿﭽﻪ‬ ‫اﺳﺖ ||‪ .‬ﻣﺎﮐﯿﺎن ||‪ .‬ﮔﻨﺠﺸﮓ ||‪ .‬روﺳﭙﯽ‪ .‬ﻗﺤﺒﻪ‪ .‬ﻓﺎﺣﺸﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﮕﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﻓﺮﺳﺘﺎدهء ﻗﯿﺼﺮ روم اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺴﺮوﭘﺮوﯾﺰ‪) .‬از ﯾﺎدداﺷﺘﻬﺎي ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﮕﯽ ﮐﻮﺗﻞ‪.‬‬



‫][ )ِاخ( ﮐـﻮﺗﻠﯽ اﺳﺖ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ﯾـﮏ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻗﻠﻌﻪء ﺳـﺮﮐﺎري ﻋﻼـﻗﻪ داري درﺟﻪء اول ﺣﮑﻮﻣﺖ درﺟﻪ ‪ 2‬ارﻏﺴﺘﺎن در وﻻﯾﺖ‬ ‫ﻗﻨﺪﻫﺎر‪ .‬اﯾﻦ ده ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 67‬درﺟﻪ و ‪ 3‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 28‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل اﻟﺒﻠﺪ ﺷﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 31‬درﺟﻪ و ‪ 29‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 21‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ‬ ‫ﻗﺮار دارد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎن ﮔﯿﻼن‪.‬‬



‫]ِن[ )ِاخ( ﻧـﺎم رﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻣﺸـﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﻣﺨﺘﺼـﺮي از ﺳﻮاﻧـﺢ آﺧﺮﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪء ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ ﮐﺎرﮐﯿﺎﺧﺎن اﺣﻤـﺪ در ﮔﯿﻼن و اﻧﻘﺮاض‬ ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ او ﺑﺪﺳﺖ ﺗﻮاﻧﺎي ﺷﺎه ﻋﺒﺎس ﮐﺒﯿﺮ‪ ،‬اﯾﻦ رﻣﺎن ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ﺻﻔﺎري در ﺳﺎل ‪ 1311‬ه ‪ .‬ش‪ .‬ﺑﺮﺷﺘﻪء ﺗﺤﺮﯾﺮ درآﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﮕﯽ ﻣﺤﺎل‪.‬‬



‫]ِن َم ﺣﺎل ل[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺟﻨﺪه ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬زﻧﺎﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﻓﺎﺣﺸﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻼر‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺰﯾﻨﻪ رود ﺑﺨﺶ ﻗﯿﺪار ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن زﻧﺠﺎن‪ .‬اﯾﻦ ده در ‪ 51‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻗﯿﺪار و ‪ 6‬ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻣﺎﻟﺮو‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 656‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﻋﻤﻮﻣﯽ واﻗﻊ و ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳﯿﺮي‪ ،‬ﺳﮑﻨﻪء آﻧﺠﺎ ‪ 173‬ﺗﻦ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب‬ ‫آﻧﺠﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و اﻧﮕﻮر و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه اﯾﻦ ده ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻼرﺧﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( وي ﯾﮑﯽ از ﺷﻌﺮاﺳﺖ و ﺑﻨﺎم »ﻓﺮخ« ﺗﺨﻠﺺ ﻣﯿﮑﺮده اﺳﺖ‪) .‬از اﻟﺬرﯾﻌﻪ اﻟﯽ ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ اﻟﺸﯿﻌﻪ ﺗﺄﻟﯿﻒ آﻗﺎﺑﺰرگ ﻃﻬﺮاﻧﯽ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ﺟﺰء ‪9‬‬ ‫ص‪ (285‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻓﺮخ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻠﺮ‪.‬‬



‫]َل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ اﺷﻨﻮﯾﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اروﻣّﯿﻪ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 7‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور اﺷـﻨﻮﯾﻪ در ﻣﺴﯿﺮ ﺷﻮﺳﻪء اﺷﻨﻮﯾﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﻘﺪه‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در داﻣﻨﻪء ﮐﻮﻫﺴﺎر ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳﯿﺮي داراي ‪ 139‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺳﻨﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﮐﺮدزﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫دﻫﮑﺪه از رودﺧﺎﻧﻪء اﺷﻨﻮﯾﻪ ﻣﺸﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﺗﻮﺗﻮن ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري اﻣﺮار‬ ‫ﻣﻌﺎش ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬و از ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﺟﺎﺟﯿﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨﺪ‪ .‬راه اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﺷﻮﺳﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎن ﻟﻖ‪.‬‬



‫]ُل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴﺘﺎن ﻓﺸﺎﻓﻮﯾﻪء ﺑﺨﺶ ري ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﻬﺮان‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 51‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ري و ‪ 8‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﻗﻢ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد و آب و ﻫﻮاﯾﺶ ﻣﻌﺘـﺪل ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺳـﮑﻨﻪء آﻧﺠـﺎ ‪ 529‬ﺗﻦ ﮐﻪ ﻣـﺬﻫﺐ آﻧﻬﺎ ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن‬ ‫ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ ،‬آب آﻧﺠﺎ از ﻗﻨﺎت و رود ﮐﺮج و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺻـﯿﻔﯽ و ﺑﺎﻏﺎت و ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨﺪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ اﺳﺖ و‬ ‫آﺛﺎر ﻗﻠﻌﻪ ﺧﺮاﺑﻪ اي ﻧﯿﺰ در آﻧﺠﺎ اﺳﺖ‪ .‬راه ﻣﺎﻟﺮو وﻟﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﺣﺴﻦ آﺑﺎد ﮐﻠﯿﻦ ﻣﯿﺘﻮان ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(1‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻠﻖ‪.‬‬



‫]ُل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻗـﻞ ﺟﻖ ﺑﺨﺶ ﺷـﯿﺮوان ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻗﻮﭼـﺎن‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 4‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺷﯿﺮوان و ‪ 2‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻗﻮﭼﺎن ﺑﻪ ﺷﯿﺮوان‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ و ﻣﻌﺘﺪل و داراي ‪ 596‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ده از ﻗﻨـﺎت ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸـﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼـت‪ ،‬اﻧﮕﻮر اﺳﺖ‪ .‬اﻫـﺎﻟﯽ ﺑﻪ زراﻋﺖ ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و راه ﻣـﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻠﻖ‪.‬‬



‫]ُل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺎروﺳﮏ ﺑﺨﺶ ﺳﺮوﻻﯾﺖ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 24‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﭼﮑﻨﻪ ﺑﺎﻻ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ‬ ‫اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘـﺪل‪ .‬داراي ‪ 371‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣـﺬﻫﺐ و ﮐﺮدزﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده از ﻗﻨﺎت ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‬ ‫ﻏﻼت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎن ﻟﻨﺠﺎن‪.‬‬



‫]ِل[ )ِاخ( ﻣﻮﺿـﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻓﺎرس‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ ﻣﻮﺿﻌﯽ ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺷﻬﺮي ﺑﺴﯿﺎر ﻧﯿﮑﻮ و داراي ﺑﺎزار ﺑﺰرگ‬ ‫ﺑﻮده اﺳﺖ و از آﻧﺠﺎ ﻋﺪه اي از داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﯿﻦ ﺧﺎن ﻟﻨﺠﺎن و اﺻﻔﻬﺎن دو روز راه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻧﯽ ﻫﺎ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ اﻧﺪ‬ ‫و ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﺣﻤﺪان ﻣﻌﺮوف ﺑﻌﺠﻠﯽ از اﯾﻦ ﻃﺎﯾﻔﻪ ﺑﻮده و در ﺧﺎن ﻟﻨﺠﺎن ﺳـﮑﻮﻧﺖ داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺷـﺨﺺ از ﻃﺒﺮاﻧﯽ و اﺑﻮﺷـﯿﺦ و ﻃﺒﻘﻪ آن دو ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮده و ﺑﺴﺎل ‪ 423‬ه ‪ .‬ق‪ .‬درﮔـﺬﺷﺖ‪ .‬در ﺧﺎن ﻟﻨﺠﺎن ﻗﻠﻌﻪء ﻣﺴـﺘﺤﮑﻢ ﻗﺪﯾﻤﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻃﻨﯿﻪ ﻓﺎﺗﺢ آن ﺷﺪﻧﺪ وﻟﯽ ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺴﺎل ‪ 570‬ه ‪ .‬ق‪ .‬آن را ﺧﺮاب ﮐﺮد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي(‪ .‬ﻟﺴﺘﺮﻧﺞ آرد‪:‬‬ ‫در ﺳﺎﺣـﻞ راﺳﺖ زاﯾﻨـﺪه رود ﻧـﺎﺣﯿﻪء ﺑﺰرگ ﺧﺎن ﻟﻨﺠﺎن آﺧﺮﯾﻦ ﻧﻮاﺣﯽ ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪء ﺟﻨﻮب زاﯾﻨـﺪه رود واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﺷـﻬﺮ اﯾﻦ‬ ‫ﻧـﺎﺣﯿﻪ ﻓﯿﺮوزان ﺑـﻮده ﮐـﻪ اﻣﺮوز اﺛﺮي از آن ﺷـﻬﺮ ﺑـﺎﻗﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻇـﺎﻫﺮًا در ﻗﺮن ﻫﺸـﺘﻢ ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي ﺷـﻬﺮي ﺑﺰرگ ﺑـﻮده و در دو ﻃﺮف‬ ‫زاﯾﻨﺪه رود ﻗﺮار داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﺑﻄﻮﻃﻪ ﮐﻪ از آﻧﺠﺎ ﻋﺒﻮر ﻧﻤﻮده ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در ﺷـﺶ ﻓﺮﺳـﺨﯽ اﺻﻔﻬﺎن اﺳﺖ‪ .‬در ﻗﺮن ﭼﻬﺎرم ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي‬ ‫ﺧـﺎن ﻟﻨﺠـﺎن از ﺣﯿﺚ ﻓﺮاواﻧﯽ ﻣﯿﻮه و ﺣﺎﺻـﻠﺨﯿﺰي زﻣﯿﻦ ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ اﺳﻢ ﻏﺎﻟﺒـًﺎ ﺑﺼﻮرت ﺧﺎﻟﻨﺠﺎن ﯾﺎ ﺧﻮﻟﻨﺠﺎن ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻣﯿﺸـﺪ و ﺑﻨﺎم‬ ‫ﺧـﺎن اﺑﺮار ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺎرواﻧﺴـﺮاي ﻧﯿﮑﻮﮐـﺎران ﻧﯿﺰ ﺷـﻬﺮت داﺷﺖ‪ .‬ﺧﺎﻟﻨﺠـﺎن ﺑﻌﻨﻮان ﯾﮏ ﺷـﻬﺮ ﺑـﺪون ﺷﮏ ﺑﺎ ﻓﯿﺮوزان ﺳﺎﺑﻖ اﻟـﺬﮐﺮ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ‬ ‫ﻣﯿﮑﻨـﺪ و ﻫﻤﺎﻧﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺘﺐ ﻣﺴﺎﻟﮏ آن را اوﻟﯿﻦ ﻣﻨﺰﻟﮕﺎه ﺑﻄﺮف ﺟﻨﻮب در راه ﺑﺎﺧﺘﺮي اﺻـﻔﻬﺎن و ﺷـﯿﺮاز ﺷـﻤﺮده اﻧﺪ‪ .‬در ﻗﺮن ﭘﻨﺠﻢ‬ ‫ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو در ﺳـﻔﺮ ﺑﻪ اﺻـﻔﻬﺎن از ﺧﺎن ﻟﻨﺠﺎن ﻋﺒﻮر ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺑﺮ دروازهء اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﻧﺎم ﺳـﻠﻄﺎن ﻃﻐﺮل ﺑﯿﮏ‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻪ دﯾﺪم« )از ﺳﺮزﻣﯿﻨﻬﺎي ﺧﻼﻓﺖ ﺷﺮﻗﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺎرﺳﯽ ص‪.(223‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻢ‪.‬‬



‫]ُن[ )ﺗﺮﮐﯽ‪ِ ،‬ا()‪ (1‬ﺑﺎﻧﻮ‪ .‬ﺧﺎﺗﻮن‪ .‬ﺑﯽ ﺑﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ُ ،‬ﺟﱠﺮه‪ .‬ﺳﺘﯽ‪ .‬ﺧﺪﯾﺶ‪ .‬ﮐﺪﺑﺎﻧﻮ‪ .‬ﺑﯿﮕﻢ ‪ :‬ﺟﺎن ﺑﻪ ﻟﺐ ﻋﺎﺷﻖ ﺑﯿﺪل رﺳﺪ ﺑﺎ ﻏﻤﺰاﺗﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺗﻮ ﺧـﺎﻧﻢ ﮐﻨﯽ‪.‬اﯾﺮج ﻣﯿﺮزا ||‪ .‬ﻟﻘﺐ ﮔﻮﻧﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ در آﺧﺮ اﺳﻢ زﻧـﺎن درآﯾـﺪ ﭼﻮن ﻣﻬﺮاﻧﮕﯿﺰﺧﺎﻧﻢ ||‪ .‬ﻓﺎﺣﺸﻪ‪ .‬ﺟﻨـﺪه‪ .‬زاﻧﯿﻪ‪ - .‬ﺧﺎﻧﻢ‬ ‫ﺑﺰرگ؛ ﺑﺮﺗﺮﯾـﻦ زن ﺧـﺎﻧﻪ‪ .‬ﮔـﺎﻫﯽ ﻧﻮادﮔـﺎن‪ ،‬ﻣـﺎدر ﺑﺰرگ را ﺑـﺪﯾﻦ ﻟﻘﺐ ﺧﻄـﺎب ﮐﻨﻨـﺪ‪ - .‬ﺧـﺎﻧﻢ ﮐﻮﭼـﮏ؛ ﺑـﺎﻧﻮﭼﻪ‪ .‬دوﺷـﯿﺰه‪ - .‬ﺧـﺎﻧﻢ‬ ‫ﮐﻮﭼﻮﻟﻮ؛ ﻟﻘﺐ ﮔﻮﻧﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺧﺘﺮان دﻫﻨـﺪ‪ - .‬ﺧـﺎﻧﻢ و ﺧـﺎﺗﻮن؛ ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﺣﺮﻣﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﻗﺎر ﺗﻤﺎم‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﻣﺜﻞ ﺧﺎﻧﻢ و ﺧﺎﺗﻮن ﻫﺎ ﺑﺮو‬ ‫اﯾﻨﮑـﺎر را ﮐﻦ‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﺎﻧﻢ ﭘﺎﺷـﻨﻪ ﺗﺮﮐﯿـﺪه آﻗﺎ ﻃﻠﺒﯿـﺪه؛ ﭼﻮن زﻧﯽ را ﺷﻮﻫﺮ او ﺑﺨﻮاﻧـﺪ زﻧﺎن دﯾﮕﺮ اﯾﻦ را ﺑﻤﺰاح ﺑﻪ او ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬اﻣﺜﺎل و‬ ‫ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ - (1) .‬اﺻﻞ آن ﺧﺎﻧِﻢ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﺎن ﻣﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻢ آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﯿﺎن درﺑﻨﺪ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫﺎن‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 43‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه و ﮐﻨﺎر‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﺳـﻨﻨﺪج‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در دﺷﺖ و ﻣﻌﺘـﺪل داراي ‪ 150‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﮐﺮد و ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬از رودﺧﺎﻧﻪء‬ ‫ورﻣﻨﺠﻪ ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑﺎت‪ ،‬ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨـﺪ و ﺗﻮﺗﻮن اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي اﺷـﺘﻐﺎل دارﻧـﺪ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻢ آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﯿﻠﻮار ﺑﺨﺶ ﮐﺎﻣﯿـﺎران ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﻨﻨﺪج‪ ،‬واﻗﻊ در ﺳﻪ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري ﺷﻮﺳﻪء ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻨﻨـﺪج‪ ،‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗـﻊ در داﻣﻨﻪء ﮐﻮه و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ‪ .‬داراي ‪ 109‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺳـﻨﯽ ﻣـﺬﻫﺐ و ﮐﺮدزﺑﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ده از ﭼﺸـﻤﻪ ﺳﺎر‬ ‫ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري اﺷـﺘﻐﺎل دارﻧـﺪ و راه آن اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻢ آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن وﻟـﺪﺑﯿﮕﯽ ﺑﺨﺶ ﺛﻼـث ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 32‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧـﺎور ﻧﻬﺮآب و ‪ 12‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫رواﻧﺴـﺮ‪ ،‬اﯾﻦ ده از ﭼﺸـﻤﻪ ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸـﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼـت و ﻟﺒﻨﯿـﺎت و ﺗﻮﺗﻮن و ﺣﺒﻮﺑـﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻫـﺎﻟﯽ ﺑﻪ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري‬ ‫ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن از ﻃﺮﯾﻖ ﺳـﻨﺠﺎﺑﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﺮد‪ .‬ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ آن از ﻃﺎﯾﻔﻪء وﻟﺪﺑﯿﮕﯽ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻤﺎن‪.‬‬



‫]ْن ‪ُ /‬ن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺎﻧﻪ ﺑـﺎ اﻫﻞ ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬اﻫﻞ و ﻋﯿﺎل و ﺧﺎﻧﻪ و اﺳـﺒﺎب ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎن و ﻣﺎن ﺷﻮد ‪ :‬ﮐﻪ در ارگ‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﺮا ﺧﺎﻧﻤـﺎن ﺑﻪ آﺳﻮدﮔﯽ اﻣﺸﺐ آﻧﺠـﺎ ﺑﻤﺎن‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻟﯿﮑﻦ ﭼﻮ ﺧﺎن ﺑﺨـﺪﻣﺖ درﮔﺎه او دوﯾـﺪ ﺣّﺮي ﻧﻤﻮد و ﻧﺴـﺘﺪ ازو ﻣﻠﮏ و‬ ‫ﺧﺎﻧﻤﺎن‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺗﻮ ﻧﯿﮑﺒﺨﺘﯽ ﮐﺰ ﻣﻬﺮ ﺧﺎﻧﺪان رﺳﻮل ﻏﺮﯾﺐ و راﻧﺪه و ﺑﯽ ﻧﺎن و ﺧﺎﻧﻤﺎن ﺷﺪه اي‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﮔﺮد اﯾﺸﺎن رﻣﯿﺪه ﮐﺮد ﻣﺮا‬ ‫از ﺳـﺮ ﺧﺎﻧﻤـﺎن و ﻧﻌﻤﺖ و ﻧﺎز‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ از ﭼﺴـﺒﻨﺪﮔﯽ ﺑﺮ ﺧﺎﻧﻤﺎن ﺗﻠـﺦ آﯾـﺪﺷﺎن ﺷـﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺑﯿﺎن‪.‬ﻣﻮﻟﻮي ||‪ .‬ﺧﻮﯾﺸﺎن و اﻫﻞ و‬ ‫ﻋﯿﺎل ‪ :‬ﺟﻠﺐ ﮐﺸـﯽ و ﻫﻤﻪ ﺧﺎﻧﻤﺎﻧﺖ ﭘﺮﺟﻠﺐ اﺳﺖ ﺑﻠﯽ ﺟﻠﺐ ﮐﺶ و ﮐﺮده ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﯽ ﺟﻠﺒﯽ‪ .‬ﻋﺴﺠﺪي‪ .‬در زﯾﻨﻬﺎر ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺪاري و ﺑﻨﺪ‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ او را و ﺧﺎﻧﻤﺎن و ﺗﻨﺶ را ز روزﮔﺎر‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻏﺮﯾﺐ اﮔﺮ ﭼﻪ وزﯾﺮ ﺷﻪ ﺟﻬﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﯿﻞ دﻟﺶ ﺳﻮي ﺧﺎﻧﻤﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺑﻦ‬ ‫ﯾﻤﯿﻦ ||‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ و اﺳﺒﺎب ﺧﺎﻧﻪ ‪ :‬ﭼﻮن دﯾﻮ ﺑﺒﺮد ﺧﺎﻧﻤﺎن از ﻣﻦ ﺑﻪ زﯾﻦ ﺑﺠﻬﺎن ﻧﯿﺎﻓﺘﻢ داري‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬اﮔﺮ دوﺳﺘﯽ ﺧﺎﻧﺪان ﺑﺎﯾﺪت ﻫﻢ ﭼﻮ‬ ‫ﻧﺎﺻـﺮ ﺑﻪ دﺷـﻤﻦ ﺑـﺪه ﺧﺎﻧﻤﺎن را‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑﻮد ﺷﺨﺼـﯽ ﻣﻔﻠﺴـﯽ ﺑﯽ ﺧﺎﻧﻤﺎن ﻣﺎﻧﺪه در زﻧﺪان و ﺑﻨﺪ ﺑﯽ اﻣﺎن‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺑﻪ دوﺳـﺘﺎن ﮔﻠﻪ‬ ‫آﻏﺎز ﮐﺮد و ﺣّﺠﺖ ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻤﺎن ﻣﻦ اﯾﻦ ﺷﻮخ دﯾﺪه ﭘﺎك ﺑﺮﻓﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ - .‬از ﺧﺎﻧﻤﺎن ﺑﺮﮐﻨﺪن؛ آواره ﺳﺎﺧﺘﻦ‪ .‬رﯾﺸـﻪ‬ ‫ﮐﻦ ﻧﻤﻮدن از ﺧﺎﻧﻪ و ﻣﻨﺰل‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺑﯽ ﺧﺎﻧﻤﺎن؛ ﺑﯽ ﮐﺲ و ﮐﺎر‪ .‬ﺑﯽ ﺧﺎﻧﻮاده‪ .‬ﺑﯽ ﮐﺲ‪ - .‬ﺧﺎﻧﻤﺎن ﺑﺮاﻧـﺪاز؛ اﻣﺮي ﮐﻪ اﺳﺎس و‬ ‫ﭘﺎﯾﻪء ﺧﺎﻧﻤﺎﻧﯽ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮد‪ .‬ﻧﺎﺑﻮدﮐﻨﻨـﺪهء ﺧﺎﻧﻤﺎن‪ .‬ﭘﺮﯾﺸﺎن ﮐﻨﻨﺪهء ﺧﺎﻧﻤﺎن‪ - .‬ﻧﻮﺧﺎﻧﻤﺎن؛ ﺗﺎزه ﺑﺪوران رﺳـﯿﺪه‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺗﺎزه ﺧﺎﻧﻤﺎﻧﯽ ﺑﻬﻢ‬ ‫زده ||‪ .‬ﻣﯿﻬﻦ‪ .‬وﻃﻦ‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬از ﺧﺎﻧﻤﺎن ﺑﯿﺮون ﮐﺮدن‪ ،‬ﺑﻤﻌﻨﯽ‪ :‬از وﻃﻦ راﻧـﺪن‪ .‬اﺟﻼء‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﻠﻐـﮥ ||(‪ .‬ﺣﯿﻮان اﻫﻠﯽ‪ .‬ﺟﺎﻧﻮر ﺧﺎﻧﮕﯽ||‪.‬‬ ‫دوﻟﺖ و ﺛﺮوت ﺧﺼﻮﺻًﺎ ﺛﺮوت ﻣﻮروﺛﯽ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻤﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻤﺎن ﺳﻮﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]ُن ‪ِ /‬ن ‪ْ /‬ن َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧﻤﺎﻧﯽ را ﺑﺮﺑﺎد دادن‪ .‬ﺧﺎﻧﻤﺎﻧﯽ را ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺘﻦ ‪ :‬ﺑﯿﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻤﺎن ﺳﻮزي‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻣﻔﺮدات(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻤﺎﻧﺴﻮز‪.‬‬



‫]ُن ‪ِ /‬ن ‪ْ /‬ن[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺳﻮزاﻧﻨﺪهء ﺧﺎﻧﻤﺎن‪ .‬آﺗﺶ زﻧﻨﺪهء ﺧﺎﻧﻤﺎن‪ .‬ﺑﺮﺑﺎددﻫﻨﺪهء ﺧﺎﻧﻤﺎن‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎﻧﻤﺎﻧﺴﻮز اﻧﮕﻠﯿﺲ در اﯾﺮان‪.‬‬ ‫ﺧﺎن ﻣﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫]ِن[ )ِاخ( ﺑﺮج ﺣﻮت ‪ :‬ﺗﺎ ﮐﻪ آن ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻪ ﺧﺎن ﻣﺎﻫﯽ آﯾﺪ ﻣﯿﻬﻤﺎن ﺧﺎزﻧﺎن ﺑﺤﺮ در ﺑﺮ ﻣﯿﻬﻤﺎن اﻓﺸﺎﻧﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻢ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‪.‬‬



‫گ[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﮐﺘـﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺳـﺮﮔﺬﺷﺖ ﻣﺴﺘﺮس ﻫﻮرﺗﺴـﺘﺖ ﺧﺎﻧﻢ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ در ﻫﻨـﺪ ﺻـﺤﺒﺖ ﻣﯿﮑﻨـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء‬ ‫]ُن ِم ِا ِ‬ ‫اﻋﺘﻤﺎداﻟﺴﻠﻄﻨﻪ وزﯾﺮ اﻧﻄﺒﺎﻋﺎت ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﺑﺴﺎل ‪ 1304‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در داراﻟﻄﺒﺎﻋﻪء ﺧﺎﺻﻪء ﺗﻬﺮان ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻢ ﺑﺎزي‪.‬‬



‫]ُن[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﻨﺪه ﺑﺎزي‪ .‬زﻧﺎ‪ .‬ﻓﺤﺸﺎ‪ .‬ﻫﻢ آﻣﯿﺨﺘﮕﯽ ﺑﺎ زن آﻣﺎده ﺑﺰﻧﺎ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻢ ﺑﺎزي ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( زﻧﺎ ﮐﺮدن‪ .‬ﺟﻨﺪه ﺑﺎزي ﮐﺮدن‪ .‬ﻓﺤﺸﺎ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫]ُن َ‬ ‫ﺧﺎﻧﻢ ﺑﯿﺎر‪.‬‬



‫]ُن[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﺎﮐﺶ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻗﻮادي ﮐﻨﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺟﻨﺪه ﺑﻬﺮ اﯾﻦ و آن ﺑﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻢ ﺑﯿﮕﻢ‪.‬‬



‫گ[ )ِاخ( دﺧﺘﺮﻣﯿﺮزا ﺳـﻠﻄﺎن اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ ﮔﻮرﮐﺎن اﺳﺖ‪ .‬واﻟﺪه اش ﺳـﻠﻄﺎن ﺑﯿﮕﻢ ﺑﻨﺖ ﻣﯿﺮزا ﻋﻼءاﻟﺪوﻟﻪ ﺑﻮده ﮐﻪ در ﺳـﻠﮏ ازدواج‬ ‫]ُن ِب ُ‬ ‫ﺑﺪﯾﻊ اﻟﺰﻣﺎن ﻣﯿﺮزا اﻧﺘﻈﺎم ﯾﺎﻓﺖ و ﺑﺮاي ﺟﺸﻦ ﻋﺮوﺳﯽ آﻧﻬﺎ ﺑﺴﺎط ﺷﺎﻫﺎﻧﻪ ﭼﯿﺪه و ﻣﺠﻠﺲ ﺧﺴﺮواﻧﻪ آراﺳﺘﻪ ﮔﺸﺖ‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ ج‪ 4‬چ‬ ‫ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم ص‪.(167‬‬ ‫ﺧﺎن ﻣﺤﻤﺪ‪.‬‬



‫]ُم َﺣْﻢ َم[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ‪ 12500‬ﮔﺰي در ﺷـﻤﺎل ﺷﺮق ﻗﻠﻌﻪء ﺳﭙﯿﻦ ﺑﻮﻟﺪك ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻮﻻﯾﺖ ﻗﻨﺪﻫﺎر‪ ،‬واﻗﻊ ﺑﯿﻦ ‪ 66‬درﺟﻪ و‬ ‫‪ 31‬دﻗﯿﻘـﻪ و ‪ 48‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل اﻟﺒﻠـﺪ ﺷـﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 31‬درﺟﻪ و ‪ 4‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 48‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ ﺷـﻤﺎﻟﯽ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن‬ ‫ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎن ﻣﺤﻤﺪ‪.‬‬



‫]ُم ـَﺣ ْﻢ َم[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن اﻧﮕـﻮت ﺑﺨﺶ ﮔﺮﻣﯽ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اردﺑﯿـﻞ‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪ 25‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷــﻤﺎل ﮔﺮﻣﯽ و ‪ 5‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﮔﺮﻣﯽ ﺑﻪ ﺑﯿﻠﻪ ﺳﻮار‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺮﻣﺴﯿﺮي داراي ‪ 169‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‪ .‬ﻣﺬﻫﺐ اﻫﺎﻟﯽ ﺷﯿﻌﻪ و‬ ‫زﺑـﺎن آﻧﻬـﺎ ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه از ﭼﺸـﻤﻪ ﺳﺎر ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ ﻣﺮدم زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ‬ ‫داري و راﻫﺶ ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎن ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺘﺎﺟﻠﻮ‪.‬‬



‫]ُم َﺣْﻢ َم ِد ُا[ )ِاخ(ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺳـﺮداران ﺷﺎه اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺻـﻔﻮي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﭼﺎﻟﺪران ﻣﯿﻤﻨﻪء ﻟﺸﮑﺮ ﺷﺎه اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺻﻔﻮي را اداره‬ ‫ﻣﯿﮑﺮد‪ .‬ﺧﻮاﻧﺪﻣﯿﺮآورد‪» :‬در ﺳـﻨﻪء ﻋﺸـﺮﯾﻦ و ﺗﺴﻌﻤﺎﺋﮥ )‪ 920‬ه ‪ .‬ق‪ (.‬در ﻣﻨﺰل ﭼﺎﻟـﺪران ﮐﻪ در ﺑﯿﺴﺖ ﻓﺮﺳـﺨﯽ ﺗـﺒﺮﯾﺰ واﻗﻊ اﺳﺖ ﺗﻘـﺎرب‬ ‫ﻓﺮﯾﻘﯿﻦ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎه واﻻﻧﮋاد ﻣﯿﻤﻨﻪء ﻟﺸـﮑﺮ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﻧﻬﺎد را ﺑﻔﺮ وﺟﻮد ﺧﺎن ﻣﺤﻤﺪ و ﺑﻌﻀﯽ از اﻣﺮاء ﻣﻨﺼﻮر ﻣﺆﯾﺪ ﻣﺸﯿﺪ ﮔﺮداﻧﯿﺪ«‪.‬‬ ‫)از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ ج‪ 4‬چ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم ص‪ .(545‬اﺳـﮑﻨﺪرﺑﯿﮏ ﺗﺮﮐﻤﺎن آرد‪ :‬ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺳﺮداران ﺷﺎه اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ اول ﺻﻔﻮي اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﭘﺲ از ﻓﺘـﺢ ﻗﻠﻌﻪء دﯾﺎرﺑﮑﺮ و ﺷـﮑﺴﺖ ﻋﻼءاﻟﺪوﻟﻪء ذواﻟﻘﺪر ﺣﺎﮐﻢ دﯾﺎرﺑﮑﺮ ﺷﺪ و ﭼﻮن ﺑﺮاي ﮐﺮت ﺛﺎﻧﯽ ﻋﻼءاﻟﺪوﻟﻪء ذواﻟﻘﺪر ﺑﺎ ﭘﺎﻧﺰده‬ ‫ﻫﺰار ﮐﺲ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺧﺎن ﻣﺤﻤـﺪ اﺳـﺘﺎﺟﻠﻮ آﻣﺪ‪ ،‬ﺧﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﻟﺸـﮑﺮي ﻣﻮازي ﺳﻪ ﻫﺰارﮐﺲ ﻣﺮداﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻋﻼءاﻟﺪوﻟﻪ اﺳـﺘﺎد و او را‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ داد‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﺎﻟﻢ آراي ﻋﺒﺎﺳﯽ چ ‪ 2‬ﺻﺺ‪.(30 - 32‬‬ ‫ﺧﺎن ﻣﺤﻤﺪﭼﺎه‪.‬‬



‫]ُم َﺣْﻢ َم[ )ِاخ( ﻧﺎم اﯾﺴـﺘﮕﺎه راه آﻫﻦ ﺑﯿﻦ ﻣﯿﺮﺟﺎوه ﺑﻪ زاﻫﺪان اﺳﺖ و در ‪ 38‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻣﯿﺮﺟﺎوه و ﮐﻨﺎر راه آﻫﻦ ﻣﯿﺮﺟﺎوه‬ ‫ﺑﻪ زاﻫـﺪان ﻗﺮار دارد‪ .‬اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ در ﺟﻠﮕﻪ واﻗـﻊ و ﺑـﺎ آب و ﻫـﻮاي ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي اﺳﺖ و داراي ‪ 100‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ‬ ‫ﻣﺬﻫﺐ و ﺑﻠﻮﭼﯽ و ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﻣﯿﺮﺟﺎوه ﺑﺘﻮﺳﻂ راه آﻫﻦ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯿﮕﺮدد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻢ ﺣﻮرﯾﻪ‪.‬‬



‫]ُن ري َي[ )ِاخ( ﻧﺎم زﯾﺎرﺗﮕﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﻧﺰدﯾﮏ ﻏﺎزﯾﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻢ ﺧﺎﻧﻤﺎ‪.‬‬



‫]ُن ُن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺨﻔﻒ ﺧﺎﻧﻢ ﺧﺎﻧﻤﻬﺎ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻢ ﺧﺎﻧﻤﻬﺎ‪.‬‬



‫]ُن ِم ُن[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﻌﺒﯿﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ زﻧﯽ ﺑﮑﺎر ﺑﺮﻧﺪ‪ :‬ﻓﻼﻧﯽ ﻣﺜﻞ ﺧﺎﻧﻢ ﺧﺎﻧﻤﻬﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻢ رﺋﯿﺲ‪.‬‬



‫]ُن َر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﻓﺎﺣﺸﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬رﺋﯿﺲ ﻓﺎﺣﺸﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬رﺋﯿﺲ ﺟﻨﺪه ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻤﺮود‪.‬‬



‫]ُن[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از دﻫﺴـﺘﺎﻧﻬﺎي دوﮔﺎﻧﻪء ﺑﺨﺶ ﻫﺮﯾﺲ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﻫﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴـﺘﺎن در ﻗﺴـﻤﺖ ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﻫﺮ واﻗﻊ و از‬ ‫ﺷﻤﺎل ﺑﻪ دﻫﺴﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء اﻫﺮ و از ﺟﻨﻮب و ﺧﺎور ﺑﻪ دﻫﺴﺘﺎن آﻻن ﺑﺮاﻏﻮش و از ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺑﻪ دﻫﺴﺘﺎن ﺑﺪوﺳﺘﺎن ﻣﺤﺪود ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬آب و ﻫﻮاي‬ ‫آن ﻣﻌﺘـﺪل و آب ﻗﺮاء ﺗـﺎﺑﻌﻪ ﻋﻤﻮﻣـًﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ ﺳـﺎر و رودﺧـﺎﻧﻪ ﻫـﺎي ﻣﺤﻠﯽ و رودﺧـﺎﻧﻪء ﻗﻮري ﭼﺎي اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه از ‪ 16‬آﺑﺎدي‬ ‫ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼـﮏ ﺗﺸــﮑﯿﻞ ﺷـﺪه و ﺟﻤﻌﯿﺘﺶ در ﺣـﺪود ‪ 1230‬ﺗـﻦ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬آﺑﺎدﯾﻬـﺎي ﻣﻬﻢ آن ﻋﺒـﺎرت اﺳﺖ از‪ :‬ﺑﺮازﯾﻦ‪ ،‬ﺧﺸـﮑﻨﺎب‪،‬‬ ‫ﻣﻮﺳﺎﻟﻮ‪ ،‬ﮔﻮراوان‪ ،‬ﻫﺮﯾﺲ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻢ ﺳﻪ ﻟﮏ‪.‬‬



‫][ )ِاخ( ﻗﺮﯾـﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ‪ 15‬ﻫﺰارﮔﺰي واﻗﻊ در ﺷـﺮق ﻗﺮﯾﻪء ﺧﻮاﺟﻪ اﻣـﺎم ﺳـﯿﺪ در ﻋﻼـﻗﻪء ﺣﮑﻮﻣﺖ درﺟﻪء اول ﺣﻀـﺮت اﻣﺎم و‬ ‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺤﮑﻮﻣﺖ ﮐﻼـن ﻗﻨـﺪز وﻻﯾﺖ ﻗﻄﻐﻦ‪ .‬اﯾﻦ ده ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 69‬درﺟﻪ و ‪ 3‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 12‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل اﻟﺒﻠﺪ ﺷـﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 37‬درﺟﻪ و ‪11‬‬ ‫دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 4‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻗﺮار دارد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻢ ﺷﯿﺨﺎن‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰي ﺑﺨﺶ ﻣﺮﯾﻮان ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﻨﻨﺪج‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 27‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي دژ ﺷﺎﻫﭙﻮر و ﯾﮏ‬ ‫]ُن ِم َ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﻣﺮز اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳـﺖ ﮐﻮﻫﺴــﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ داراي ‪ 140‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺳـﻨﯽ ﻣـﺬﻫﺐ و ﮐﺮدزﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده از‬ ‫ﭼﺸـﻤﻪ ﻣﺸﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺗﻮﺗﻮن اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي اﺷﺘﻐﺎل دارﻧﺪ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺎﺷﺮ در ﻓﺼﻞ ﺧﺸﮑﯽ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﻣﯿﺘﻮان ﺑﺮد‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﭘﺎﺳﮕﺎه ﻣﺮزﺑﺎﻧﯽ دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻢ ﻋﻠﯿﻠﻮ‪.‬‬



‫]ُن َع[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ارﺷﻖ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺸـﮑﯿﻦ ﺷﻬﺮ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 38‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري ﻣﺸﮑﯿﻦ ﺷﻬﺮ و‬ ‫‪ 10‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء ﮔﺮﻣﯽ ﺑﻪ اردﺑﯿـﻞ‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و اﻫﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ زراﻋﺖ ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻤﮑﺎن‪.‬‬



‫]َم[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻃﻐﺮاﻟﺠﺮد ﺑﺨﺶ زرﻧﺪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 66‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل زرﻧﺪ و ﻫﺸﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور‬ ‫راه ﻓﺮﻋﯽ راور زرﻧـﺪ‪ ،‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ‪ .‬داراي ‪ 97‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده از ﻗﻨﺎت‬ ‫ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼـت و ﺣﺒﻮﺑﺎت ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻢ ﮐﻮﭼﮏ‪.‬‬



‫]ُن َچ[ )ِاخ( ﻧﺎم دﺧﺘﺮ ﮐﺮﯾﻤﺨﺎن زﻧـﺪ رﺋﯿﺲ ﺳﻠﺴـﻠﻪء زﻧﺪﯾﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎدر اﯾﻦ دﺧﺘﺮ اﻫﻞ اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﻮد و ﺑﺎ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺧﺎن ﭘﺴـﺮ ﻣﺤﻤﺪﺻﺎدق‬ ‫ﺧﺎن ازدواج ﮐﺮد‪) .‬از ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ ﮔﻠﺴﺘﺎﻧﻪ ص‪.(342‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻢ ﮐﻬﻨﻪ‪.‬‬



‫ك َن[ )ِاخ( ده ﮐـﻮﭼﮑﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰي ﺑﺨﺶ ﻣﺮﯾـﻮان ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﻨﻨﺪج‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪ 25‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑـﺎﺧﺘﺮي دژ‬ ‫]ُن ُ‬ ‫ﺷﺎﻫﭙﻮر و داراي ‪ 20‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻤﻼ‪.‬‬



‫]ُم[ )ِاخ( وي ﺣﺴـﯿﻦ ﺣﻨﻔﯽ ﭘﯿﺸـﺎوري و ﺷـﻬﯿﺮ ﺑﻪ »ﺧﺎﻧﻤﻼ« ﻣﻮﻟﻮي اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮگ او در ﺣـﺪود ‪ 1210‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺗﻔـﺎق اﻓﺘـﺎد‪ .‬او راﺳﺖ‪- 1 :‬‬ ‫ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺗﻘﺎن ﻓﯽ ﻋﻠﻮم اﻟﻘﺮآن‪ .‬ﮐﻪ در دﻫﻠﯽ ﺑﺴﺎل ‪ 1280‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﭼﺎپ ﺷﺪ‪ - 2 .‬ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺧﺎﻧﻤﻼ‪ .‬ﮐﺘﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺣﺎﺷﯿﻪء ﻣﯿﺮزاﻫﺪ ﺑﺮ ﺷﺮح‬ ‫دواﻧﯽ در ﻣﻨﻄﻖ ﮐﻪ در ﻗﺎزان ﺑﺴﺎل ‪ 1888‬م‪ .‬در ‪ 419‬ﺻﻔﺤﻪ ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺎن ﻣﻠﮏ‪.‬‬



‫]َم ِل[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از ﺳـﺮداران ﺳـﻠﻄﺎن ﺟﻼـل اﻟـﺪﯾﻦ ﺧﻮارزﻣﺸـﺎه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﻤﻨﻪء ﻟﺸـﮑﺮ او را اداره ﻣﯿﮑﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺷـﺨﺺ را اﺑﻦ اﺛﯿﺮ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 657‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫»ﻣﻠﮏ ﺧﺎن« و ﻧﺴﻮي »اﻣﯿﻦ ﻣﻠﮏ« و رﺷـﯿﺪاﻟﺪﯾﻦ ﻓﻀﻞ اﷲ »ﺧﺎن ﻣﻠﮏ« ﺿـﺒﻂ ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬از ﺣﻮاﺷـﯽ ﺗﺎرﯾـﺦ ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ ج‪2‬‬ ‫ص‪.(147‬‬ ‫ﺧﺎن ﻣﻠﮏ‪.‬‬



‫]َم ِل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ ﭘﺸﺖ آب ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن زاﺑـﻞ‪ ،‬واﻗﻊ در ﺷﺸـﻬﺰار ﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧـﺎوري ﺑﻨﺠﺎر و ﯾﮑﻬﺰار ﮔﺰي راه ﻣﺎﻟﺮو ده‬ ‫دوﺳﺖ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﺰاﺑﻞ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ‪ ،‬ﮔﺮم و ﻣﻌﺘﺪل‪ .‬داراي ‪ 625‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﻓﺎرﺳﯽ و ﺑﻠﻮﭼﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ده از رودﺧﺎﻧﻪء ﻫﯿﺮﻣﻨﺪ ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺰراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﮐﺮﺑﺎس ﺑﺎﻓﯽ اﺷـﺘﻐﺎل‬ ‫دارﻧﺪ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻤﯽ‪.‬‬



‫]ُن[ )ِا( ﻧﺎم ﻗﺴﻤﯽ ﻫﻨﺪواﻧﻪء ﺑﯿﻀﻮي ﺷﮑﻞ ﺑﺎ ﺗﺨﻤﻬﺎي ﮐﻮﭼﮏ و ﭘﻮﺳﺖ ﺳﺒﺰ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻤﯽ‪.‬‬



‫]ُن[ )ِاخ( ﻗﺮﯾـﻪ اي اﺳـﺖ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ‪ 32‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺷـﺮق ﺣﮑـﻮﻣﺖ درﺟﻪء اول آﻧﭽﻪ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑﺤﮑﻮﻣﺖ ﮐﻼـن ﺷﺒﺮﻏـﺎن و ﻣﺘﻌﻠﻖ‬ ‫ﺑﻮﻻﯾﺖ ﻣﺰارﺷﺮﯾﻒ و واﻗﻊ ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 66‬درﺟﻪ و ‪ 22‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 29‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل اﻟﺒﻠﺪ ﺷﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 36‬درﺟﻪ و ‪ 49‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 46‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض‬ ‫اﻟﺒﻠﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻤﯿﺮ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن دره ﮐﻮه ﺑﺨﺶ ﭼﻘﻠﻮﻧﺪي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺧﺮم آﺑﺎد‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 15‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎوري ﭼﻘﻠﻮﻧﺪي و ﺷﺸـﻬﺰار ﮔﺰي‬ ‫ﺟﻨﻮب راه ﺷﻮﺳﻪء ﺧﺮم آﺑﺎد ﺑﻪ ﭼﻘﻠﻮﻧﺪي‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ‪ .‬داراي ‪ 120‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و‬ ‫ﻟﮑﯽ و ﻟﺮي و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده از ﭼﺸﻤﻪء ده ﺗﭙﻪ دارﺗﻮت ﻣﺸﺮوب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و ﺻﯿﻔﯽ و ﻟﺒﻨﯿﺎت اﺳﺖ و اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺸـﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬از ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧـﺎن ﻓﺮش و ﺳـﯿﺎه ﭼﺎدر ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ ،‬راه ﻣﺎﻟﺮو و ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﺑﯿﺮاﻟﻮﻧﺪ‬ ‫ﺑﻮده و زﻣﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﻗﺸﻼق ﻣﯿﺮوﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻤﯿﺮ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ دﻫﺨﻮارﻗﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 3‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺨﺶ و ‪ 3‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء ﺗﺒﺮﯾﺰ‬ ‫ﺑﻪ دﻫﺨﻮارﻗﺎن‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ و ﻣﻌﺘـﺪل و داراي ‪ 436‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه از ﭼﺸﻤﻪ‬ ‫ﺳـﺎر ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼـت و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﺑﺎدام اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺰراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺷـﺘﻐﺎل دارﻧـﺪ و راه آن اراﺑﻪ رو ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎن ﻣﯿﺮزا‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم دﯾﮕﺮ ﺳـﻠﻄﺎن اوﯾﺲ ﻣﯿﺮزا اﺳﺖ‪ .‬وي ﭘﺴـﺮ ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮدﻣﯿﺮزا ﻓﺮزﻧﺪ ﺳـﻠﻄﺎن اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﮔﻮرﮐﺎﻧﯽ و ﻣﺎدرش ﺳﻠﻄﺎن ﻧﮕﺎر ﺧﺎﻧﻢ‬ ‫ﻣﯿﺮزاﻋﻤﺮ ﺷﯿﺦ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﻟﺪ آن ﺷﺎﻫﺰاده در داراﻟﺴﻠﻄﻨﻪء ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ ﺑﺴﺎل ‪ 856‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺸﺎﺷﺖ ﺧﺎﻃﺮ ﭘﺪر ﮔﺮدﯾﺪ‪) .‬از‬ ‫ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ ج‪ 4‬چ ﺧﯿﺎم ص‪.(98‬‬ ‫ﺧﺎن ﻣﯿﺮزا‪.‬‬



‫ِا)خ( وي ﯾﮑﯽ از ﻧﺒﯿﺮﮔﺎن ﻣﻌﺼﻮم ﺑﯿﮏ ﺻـﻔﻮي اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺨﻮاص ﺷـﺮح ﺣﺎل و اﺷـﻌﺎر او آﻣـﺪه و از ﺷﺪت ﺷﻮق او ﺑﻪ ﺷـﻌﺮ و‬ ‫ﺷﺎﻋﺮي ﯾﺎد ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در ﮐﺘﺎب داﻧﺸـﻤﻨﺪان آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻨﻘﻞ از ﻫﻔﺖ اﻗﻠﯿﻢ از او ﻧﺎم ﺑﺮده ﺷـﺪه و ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ او ﻣﺪﺗﻬﺎ ﯾﮑﯽ از‬ ‫وﮐﻼي ﺷﺎه ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ و ﺟﺰو ﻓﻘﻬﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از اﻟﺬرﯾﻌﻪ اﻟﯽ ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ اﻟﺸﯿﻌﻪ ﺗﺄﻟﯿﻒ آﻗﺎﺑﺰرگ ﻃﻬﺮاﻧﯽ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ﺟﺰء ‪ 9‬ص‪.(286‬‬ ‫ﺧﺎن ﻣﯿﺮزا‪.‬‬



‫ِا)خ( وي از ﺳـﻼﻟﻪء ﺗﯿﻤﻮرﯾﺎن اﺳﺖ و ﭘﺴـﺮ ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪﻣﯿﺮزاﺑﻦ ﺳـﻠﻄﺎن اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪﻣﯿﺮزا و ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮي ﺑﺎﺑﺮﺷﺎه ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬وي ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺣﺎﮐﻢ‬ ‫ﺑﺪﺧﺸﺎن ﺑﻮد و ﺑﺴﺎل ‪ 927‬ه ‪ .‬ق‪ .‬درﮔﺬﺷﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ص‪.(2020‬‬ ‫ﺧﺎن ﻧﺠﺎر‪.‬‬



‫]َﻧْﺞ ﺟﺎ[ )ِاخ( ﻣﻨﺰﻟﯽ از ﻣﻨﺎزل ﮐﺎرواﻧﯽ ﻣﯿﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫﺎن و ﮐﺎﻇﻤﯿﻦ و ﻇﺎﻫﺮًا در ﻋﺮاق ﻋﺮب اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎن ﻧﺸﯿﻦ‪.‬‬



‫]ِن[ )ِاخ( ﻗﻠﻌﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻔﺎﺻﻠﻪء ‪ 3500‬ﮔﺰي در ﺷـﻤﺎل ﻏﺮب ﻗﺮﯾﻪء ﮔﻞ آﺑﺎد‪ .‬واﻗﻊ در ﻋﻼﻗﻪء ﺣﮑﻮﻣﺖ درﺟﻪء اول ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬ ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻋﻼي ﮔﺮﺷﮏ و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ آن ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 63‬درﺟﻪ و ‪ 45‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 12‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل اﻟﺒﻠﺪ ﺷﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 30‬درﺟﻪ و ‪ 33‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪36‬‬ ‫ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻮ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﯿﺰﮐﯽ ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء وارداك ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬ﮐﻪ در ‪ 45‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻣﺸﻬﺪ و ‪ 2‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺷﻤـﺎل ﺷﻮﺳﻪء ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺸـﻬﺪ ﺑﻪ ﻗﻮﭼـﺎن ﻗﺮار دارد‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ و ﻣﻌﺘـﺪل‪ .‬داراي ‪ 51‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و‬ ‫ﻓﺎرس و ﮐﺮد زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده از ﻗﻨﺎت ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و ﭼﻐﻨـﺪر و ﻧﺨﻮد اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺰراﻋﺖ و ﻣﺎﻟﺪاري ﮔﺬران‬ ‫ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻮ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﭼﻨﺎران ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﺸﻬﺪ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 61‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻣﺸﻬﺪ و ﯾﮑﻬﺰار ﮔﺰي ﺟﻨﻮب‬ ‫راه ﻗﺪﯾﻤﯽ ﻣﺸﻬﺪ ﺑﻪ ﻗﻮﭼﺎن‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺪل و داراي ‪ 51‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﻓﺎرﺳﯽ و ﮐﺮد زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ده از ﻗﻨـﺎت ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼـت و ﭼﻐﻨـﺪر و ﻟﻮﺑﯿـﺎﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﻣﺎﻟـﺪاري ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و راه ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻮ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻗﺼﺒﻪ اي اﺳﺖ در ﺟﻨﻮب ﻻرﺳﺘﺎن و در ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس و از آﻧﺠﺎ در ﺣﺪود ‪ 150‬ﻫﺰارﮔﺰ ﻓﺎﺻﻠﻪ دارد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم‬ ‫ﺗﺮﮐﯽ ج‪ 3‬ص‪.(2020‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َد ‪ِ /‬د[ )ص ﻧﺴـﺒﯽ(ﻣﻨﺴـﻮب ﺑـﻪ ﺧـﺎﻧﻮاده‪ .‬ﻣﻨﺘﺴـﺐ ﺑـﻪ ﺧـﺎﻧﻮاده‪ :‬در ﻣﯿﻬﻤـﺎﻧﯽ ﺧـﺎﻧﻮادﮔﯽ ﻫﻤـﻪء اﻓﺮاد ﺷــﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨــﺪ‪ - .‬ﻧـﺎم‬ ‫ﺧـﺎﻧﻮادﮔﯽ؛ ﻧـﺎم دوﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷـﺨﺺ ﺑﺮ ﺧـﻮد ﻣﯿﮕـﺬارد و او را ﺑﻪ آن ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨـﺪ و اﯾﻦ ﻧـﺎم در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣـﺒﯿﻦ ﺧـﺎﻧﻮاده اي اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺷﺨﺺ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ آن ﻫﺴﺖ و ﺑﺮ ﻫﺮ ﮐﺲ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ داراي ﻧﺎم ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻮاده‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َد ‪ِ /‬د[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧـﺪان‪) .‬ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬دودﻣـﺎن‪ .‬ﺧﯿـﻞ ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺗﺒﺎر‪ .‬دوده ‪ :‬اﺻـﯿﻞ زاده و از‬ ‫ﺧﺎﻧﻮادهء ﺣﺮﻣﺖ ﺑﺰرﮔﻮار و ﺑﻪ اﻗﺒﺎل و دوﻟﺖ اﻧﺪرﺧﻮر‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ ||‪ .‬اﻫﻞ ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬اﻫﻞ اﻟﺒﯿﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﺎﻧﻮاده و اﺷـﮑﺎل آن‪:‬‬ ‫ﯾﮕﺎﻧﻪ ﺳﺎزﻣﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﻪ ﺑﺎدوام و ﻫﻤﮕﺎﻧﯽ اﺳﺖ و از دﯾﺮﺑﺎز در زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺸﺮﻫﺎي ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺗﺎرﯾﺦ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ و ﺣﺘﯽ ﻗﺒﻞ از ﻋﺒﺎدﺗﮕﺎه و‬ ‫دوﻟﺖ و ﻫﺮ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ آدﻣﯽ ﺑﻮﺟﻮد آﻣـﺪه اﺳﺖ ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻄﺮاﺗﯽ ﺑﺮاي آن ﭘﯿﺶ‬ ‫آﻣﺪه و ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻮاده از ﺑﯿﻦ ﺑﺮود وﻟﯽ ﭼﻮن رواﺑﻂ اﻧﺴﺎﻧﯽ در اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺑﻬﺘﺮ از ﺳﺎﯾﺮ رواﺑﻂ دﯾﮕﺮ‬ ‫ﺑﺮآورﻧـﺪهء ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﺧﻮاﺳـﺘﻬﺎي ﺣﯿﺎﺗﯽ اوﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﮑﺎر ﻣﺴـﺘﻤﺮش اداﻣﻪ دﻫﺪ و از ﺟﻤﻊ ﺑﻪ‬ ‫ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﻧﮕﺮاﯾﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻋﻠﺖ اﺳﺘﻤﺮار و دوام ﺧﺎﻧﻮاده از آن اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻮاده رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ وﺟﻬﯽ‬ ‫ﺣﻮاﺋـﺞ آدﻣﯽ را ﺑﺮﻣﯽ آورد و رﻓﻊ ﻧﯿﺎزﻣﻨـﺪﯾﻬﺎي او در ﻫﯿـﭻ راﺑﻄﻪ اي ﺑﻐﯿﺮ اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﻮﺑﯽ و آﺳﺎﻧﯽ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬رواﺑﻂ‬ ‫آدﻣﯿﺎن و اﺷـﮑﺎل ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ‪ ،‬ﺑﺴـﺘﮕﯽ ﺑﻘﺪرت ﺧﺎص اﻧﺴﺎﻧﯽ دارد و ﺷـﮑﻞ آن در ادوار ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان را ﻧﻈﺮ اﯾﻦ‬ ‫اﺳﺖ‪ :‬در ﻫﺮ زﻣـﺎن و ﻣﮑـﺎن ﺧﺎﺻـﯽ ﺷـﮑﻞ ﻫﺮ ﺳﺎزﻣـﺎن اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ )ﮐﻪ ﺧـﺎﻧﻮاده ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬـﺎﺳﺖ( در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺷـﮑﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از‬ ‫ﺑﺮﺧﻮرد اﺣﺘﯿﺎﺟﺎت ﮐﻠﯽ ﺑﺸـﺮ ﺑﺎ درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷـﺮاﯾﻂ ﻣﻮﺟﻮد ﺧﺎص ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯿﺸﻮد و اﯾﻦ ﺷـﮑﻞ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷـﺮاﯾﻂ ﻋﻮض ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﻧﯿﺰ‬ ‫اﮔﺮ اﺣﺘﯿﺎﺟـﺎﺗﯽ ﮐﻪ زﯾﺮﺑﻨـﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﭘـﺬﯾﺮد‪ ،‬ﺷـﮑﻞ ﺧﺎﻧﻮاده ﻧﯿﺰ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺎ ﺑﯿﺎن اﯾﻦ ﻗﺎﻋـﺪه ﻫﻤﻮاره ﻣﯿﺘﻮان اﺷـﮑﺎل‬ ‫ﻣﺘﻔﺎوت و ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎ را ﺗﺸـﺨﯿﺺ داد‪ .‬ﺑﺴـﯿﺎري از داﻧﺸـﻤﻨﺪان ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﻮده اﻧﺪ ﮐﻪ اﺷﮑﺎل ﻓﻌﻠﯽ ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﺘﺮﻗﯽ ﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﺷﮑـﻞ آن ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺷـﮑﻠﯽ ﮐﻪ در ﻧﯿﻢ ﻗﺮن ﺑﻌـﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺗﺸـﺨﯿﺺ آﻧﺎن اﺷـﮑﺎل ﺧﺎﻧﻮاده در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑـﺪﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮده‬ ‫اﺳﺖ‪» :‬ﮔﺮوﻫﻬـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻂ«‪» ،‬ﺧـﺎﻧﻮاده ﻫﺎي ﭘـﺪرﺳﺎﻻري ﺑﺎ ﭼﻨـﺪ زن«‪» ،‬ﻣﺎدرﺳﺎﻻري« و »ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎي ﻣﺮﮐﺐ از ﭘـﺪر و ﻣﺎدر و ﺑﭽﻪ ﻫﺎ«‬ ‫)اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ ﭼﻨـﺪ(‪ .‬ﺑﺎري آﻧﭽﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺗﻔﺎوت ﻣﻮﺟﻮد ﺑﯿﻦ ﻓﺮق ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎ در ﺳﺮﺗﺎﺳـﺮ ﺟﻬﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫ﺑﺴـﺘﮕﯽ ﺑﺘﺎرﯾـﺦ و ﻓﺮﻫﻨـﮓ آﻧﻬـﺎ دارد ﺗـﺎ ﺑﺴـﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻗﻀﺎﯾـﺎي ﺑﯿﻮﻟـﻮژﯾﮑﯽ‪ .‬ﻣﺚ اﻣـﻮري ﭼﻮن »ﻣﺠﺮد ﺑﻮدن و ﺑﻪ ازدواج ﺗﻦ درﻧـﺪادن«‪،‬‬ ‫»ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از آﺑﺴـﺘﻨﯽ«‪» ،‬ﺧﯿﺎﻧﺖ زﻧﺎن و ﺷﻮﻫﺮان ﺑﻬﻢ«‪» ،‬ﺣﺮاﻣﺰادﮔﯽ«‪» ،‬زﻧﺎ ﺑﺎ ﻣﺤﺎرم«‪» ،‬ﺷـﯿﺮﺧﻮاره ﮐﺸـﯽ«‪» ،‬ﺳـﺮ از ﺣﻔﻆ ﻃﻔﻞ ﺑﺎززدن«‬ ‫ﮐﻪ در ﻫﻤﻪء ﻧﻘـﺎط ﺟﻬـﺎن ﯾـﺎﻓﺖ ﻣﯿﺸﻮد و ﻧﯿﺰ ﺳﯿﺴـﺘﻤﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧـﺪي و ازدواج‪ ،‬ﭼﻮن‪ :‬ﺗﺒﻨﯽ )ﻓﺮزﻧﺪﺧﻮاﻧـﺪﮔﯽ(‪ .‬ﻣﻨﻊ زﻧﺎي ﺑﺎ‬ ‫ﻣﺤﺎرم و ﺳﺎﯾﺮ ﻗﻮاﻋﺪ اﺧﻼﻗﯽ ﮐﻪ ﻓﻊ در ﻫﻤﻪء دﻧﯿﺎ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪء آﻧﻬﺎ ﺑﺴـﺘﮕﯽ ﺑﻪ اﺟﺘﻤﺎع دارد و اﮔﺮ آن ﻫﺎ را واﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻪ اﺟﺘﻤﺎع ﻧﺪاﻧﯿﻢ و‬ ‫از ﺑﺮاي ﻫﺮ ﯾﮏ ﻋﻠﻞ ﻓﺮدي و ﺷﺨﺼـﯽ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﻮﯾﻢ ﺣﺘﻤًﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﺑﺤﺚ ﺻﺤﯿﺢ دور ﺧﻮاﻫﯿﻢ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺑﻠﯽ ﯾﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻋﻠﻞ ﻓﺮدي‬ ‫و ﺧﺼﻮﺻـﯽ در اﻣﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ دﯾـﺪه ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺑﻤﻮﺟﺐ آﻧﻬﺎ ﻓﻘﻂ اﺷـﮑﺎل ﺧﺎص ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﯿﭙﺬﯾﺮد ﻧﻪ اﺷـﮑﺎل ﮐﻠﯽ و ﻋﻤﻮﻣﯽ‬ ‫ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﭼﻨـﺪان ﻣﻬﻢ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﻇﺎﻫﺮ اﻣﺮ‪ ،‬ﺷـﮑﻞ ﺧﺎﻧﻮاده در ﻧا ﺴﺎﻧﻬﺎ ﻫﯿﭽﮕﺎه ﯾﮏ اﻣﺮ ﻏﺮﯾﺰي و ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻧﺒﻮده؛ ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫در آدﻣﯽ ﻗـﺪرت ذاﺗﯽ و ﺟﺒﻠﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﺮﺣﺴﺐ آن ﻗﺪرت ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﺤﻘﻖ ﺷﻮد و ﺑﺴﻂ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ آن اﻣﺮي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﺷﮑﺎل ﺳﺎزﻣﺎن ﺧﺎﻧﻮاده‪ :‬ﭘﺎره اي از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻧﮋادﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﺎ را ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﮐﺸﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي اﺷﮑﺎل ﻣﻮﺟﻮد در ﺧﺎﻧﻮاده‬ ‫ﺑﻨﺘﺎﯾـﺞ ﻣﻔﯿـﺪي ﺑﺮﺳـﯿﻢ‪ :‬اﺻـﻞ »ﻫﻢ ﺧﻮﻧﯽ« در ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﭘـﺎﯾﻪ و اﺳـﺎس زﻧـﺪﮔﯽ ﺧـﺎﻧﻮادﮔﯽ ﺑﻮده ﺑﺨﺼﻮص در ﺑﯿﻦ ﺟﻮاﻣﻊ اوﻟﯿﻪ‪ .‬راﻟﻒ ‪-‬‬ ‫ﻟﯿﻨﺘﻮن)‪ (1‬ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻮاده ﯾﺎ از ﻓﺮزﻧﺪان و زن و ﺷﻮﻫﺮي ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ در ﺣﻮل اوﺟﺎق ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺎ ﺻﻤﯿﻤﯿﺖ زﯾﺴﺖ‬ ‫ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و ﯾﺎ آﻧﮑﻪ از ﻓﺮزﻧـﺪان و ﻣﺎدر و ﭘـﺪري ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﮐﻪ ﭼﻨـﺪان راﺑﻄﻪء ﻣﺤﮑﻢ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻧﺪارﻧـﺪ و ﺑﻠﮑﻪ ﻓﻘﻂ ﮐﺎرﻫﺎي دﺳـﺘﺠﻤﻌﯽ‬ ‫ﻣﻮﺟﺐ اﺗﺼـﺎل آﻧﻬـﺎ ﺑﻬﻢ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻣﻮر ﻣﺎﻣﻮر ﺑﻪ ﯾﺎ ﻣﻨﻬﯽ ﻋﻨﻪ در ﻫﺮ دو اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎ ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارد‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻘﺴـﯿﻢ او در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬ ‫ﺗﻘﺴـﯿﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دﯾﮕﺮان ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﺷﺨﺼـﯽ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﻌﻤﻞ ﻣﯽ آورﻧﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺗﻘﺮﯾﺮ‪ :‬ﻫﺮ ﺷﺨﺺ ﺑﺎﻟﻎ دو ﻧﻮع ﺧﺎﻧﻮاده دارد ﯾﺎ آﻧﮑﻪ او ﻣﺘﻌﻠﻖ‬ ‫ﺑﺨﺎﻧـﺪان و ﺧـﺎﻧﻮادهء ﭘـﺪري اﺳﺖ و ﯾﺎ آﻧﮑﻪ ﺧﻮد او ﺑﻮﺟﻮدآورﻧـﺪهء ﺧﺎﻧﻮادهء ﻧﻮي اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺄﻟﻪء »ازدواج ﺑﺎ ﻣﺤﺎرم« ﮐﻪ از اﻣﻮر ﻣﻨﻬﯽ‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ ﻣﺒﯿﻦ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧـﺎﻧﻮاده ﻫـﺎي ﻫﻢ ﺧﻮن ﺳـﻌﯽ دارﻧـﺪ ﺑـﺎ ازدواﺟﻬـﺎي ﺧﻮد ﺧـﺎﻧﻮاده را از اﺳـﺘﻬﻼك ﻧﺠـﺎت دﻫﻨـﺪ‪ .‬ﻣﺜًﻼ‬ ‫ﻓﺮﻋﻮﻧﺎن)‪ (2‬در ﻣﺼﺮ ﻗﺪﯾﻢ ﻣﯿﮕﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﺑﺎ ازدواج ﺑﺎ ﺧﻮاﻫﺮان ﺧﻮد ﻫﻤﻮاره زﻧﺠﯿﺮهء ﺷﺎﻫﯽ را ﺣﻔﻆ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد وﻟﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد اﺻﻞ‬ ‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ آﻧﻬﺎ اﺻﻞ ﻋﻤﻠﯽ ﻧﺒﻮده و ﺗﻮده ﻫﺎي ﻣﺮدم ﺑﺸـﺪت آن را ﻧﻔﯽ ﻣﯿﮑﺮده اﻧـﺪ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ ﺣﻮادث واﻗﻊ ﺑﯿﻦ دو ﺟﻨﮓ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ اول‬ ‫و دوم ﻣﻮﺟﺐ ﺷـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺄﮐﯿـﺪات داﻧﺶ ﻃﻠﺒﻬـﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻘﻀﺎﯾﺎي ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ را از ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ اﺻﻮل ﺑﯿﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ﺑﺮ‬ ‫ﺗﮑﯿﻪ ﺑﻪ اﺻﻮل ﺗـﺎرﯾﺨﯽ ﮐﺸﺎﻧﻨـﺪ و ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﺗﻌﺎﺑﯿﺮ اﺻﻮل ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ از ﻃﺮﯾﻖ رواﻧﺸﻨﺎﺳـﯽ ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﮔﺮدد و ﺑﺎﻟﻨﺘﯿﺠﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪء ﺧﺎﻧﻮاده‬ ‫از ﺗﺤﺖ اﻟﺤﻤـﺎﯾﮕﯽ ﺧﺎرج ﺷﻮد و ﺑﻪ ﯾﮏ راﺑﻄﻪء دوﺳـﺘﺎﻧﻪ ﺑﮕﺮاﯾـﺪ‪ .‬ﻣﺴﺄﻟﻪء ﻓﺮزﻧـﺪ داﺷـﺘﻦ اﻣﺮوز ﺑﺮﺧﻼف ﻗـﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧـﺪﻫﺎ را ﺛﺮوت‬ ‫ﺧـﺎﻧﻮاده ﻣﯿﺸـﻤﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺼﻮرت ﻗﻠﻢ ﺧﺮج ﺟﻠﻮه ﮐﺮده و ﺑـﺎﻋﺚ ﺷـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘـﺪران و ﻣـﺎدران درﺑﺎرهء آﻧﻬﺎ ﺑﻤﺤﺎﺳـﺒﺎت دﻗﯿﻖ ﭘﺮدازﻧـﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎﻻﺧﺮه اﻣﻮر دﯾﮕﺮي ﭼﻮن اﻣﺮ ﺑﻬـﺪاﺷﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ و ﺣﻔﻆ اﻓﺮاد از ﺑﻠﯿﺎت‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻋﻬـﺪهء ﺧﺎﻧﻮاده ﻧﺒﻮد و اﺟﺘﻤﺎع ﻋﻬﺪه‬ ‫دار آن اﺳﺖ‪ .‬ﺣـﺎل ﮐﻪ ﻣﺴﺎﺋـﻞ ﮐﻠﯽ راﺟـﻊ ﺑﻪ ﺧـﺎﻧﻮاده ﻣﻄـﺎﻟﻌﻪ ﺷـﺪ ذﯾﻼًـ ﺑﻪ ﺗﺎرﯾـﺦ آن در اﯾﺮان ﻣﯽ ﭘﺮدازﯾﻢ‪ .‬ﺧـﺎﻧﻮاده در ﻧﺰد آرﯾﺎﻫـﺎ‪:‬‬ ‫ﻣﺸـﯿﺮاﻟﺪوﻟﻪ آرد‪ :‬ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺮ اﻗﺘـﺪار ﭘـﺪر ﯾﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺧﺎﻧﻮاده ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬زن اﮔﺮﭼﻪ اﺧﺘﯿﺎراﺗﯽ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﺎ وﺟﻮد‬ ‫اﯾﻦ ﺑـﺎﻧﻮي ﺧـﺎﻧﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯿﺸـﺪ و ﮐﻠﯿـًﮥ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯽ آﻣـﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺎم زﻧﻬﺎ ﻧﺰد آرﯾﺎﻧﻬﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻬﺘﺮ از ﻣﻘﺎم آﻧﻬﺎ در ﻧﺰد ﻣﺮدﻣﺎن دﯾﮕﺮ‬ ‫ﺑﻮده‪ ،‬اوﻻد ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺤﺾ ﭘـﺪر ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬رﺋﯿﺲ ﺧﺎﻧﻮاده در ﻋﻬﻮد ﺑﺴـﯿﺎر ﻗﺪﯾﻢ در آن واﺣﺪ ﻗﺎﺿـﯽ و ﻣﺠﺮي آداب ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﻮد‪ .‬زﯾﺮا در اﯾﻦ‬ ‫ادوار از ﺟﻬﺖ ﺳﺎدﮔﯽ آداب ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﻃﺒﻘﻪء روﺣﺎﻧﯿﯿﻦ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ ﺣﺘﻤﯽ رﺋﯿﺲ ﺧﺎﻧﻮاده اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺮاﻗﺐ اﺟﺎق‬ ‫ﺧـﺎﻧﻮاده ﺑﻮده ﻧﮕـﺬارد آﺗﺶ آن ﺧـﺎﻣﻮش ﺷﻮد‪ .‬اﺟﺎق ﺧﺎﻧﻮاده در ﺟﺎي ﻣﻌﯿﻦ واﻗﻊ و ﻣﻮرد اﺣﺘﺮام ﺑﻮده‪ .‬ﻋـﺪهء ﻃﺒﻘﺎت ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از اوﺳـﺘﺎ‬ ‫دﯾـﺪه ﻣﯿﺸﻮد ﺳﻪ اﺳﺖ‪ ،‬روﺣﺎﻧﯿﻮن‪ .‬ﻣﺮدان ﺟﻨﮕﯽ و ﺑﺮزﮔﺮان‪ .‬وﻟﯽ در ﻋﻬـﺪ ﻗﺪﯾﻢ ﻃﺒﻘﻪء روﺣﺎﻧﯿﻮن وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﺟﺮاي آداب ﻣﺬﻫﺒﯽ‬ ‫و ﻗﺮﺑـﺎﻧﯽ ﮐﺮدن را رؤﺳﺎي ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎ ﺑﺮ ﻋﻬـﺪه داﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷـﮑﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ در اﯾﻦ ازﻣﻨﻪ ﻣﻠﻮك اﻟﻄﻮاﯾﻔﯽ اﺳﺖ‪ ،‬از ﭼﻨـﺪ ﺧﺎﻧﻮاده ﺗﯿﺮه اي‬ ‫ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯿﺸﺪ و ﻣﺴـﮑﻦ آن ده ﺑﻮده ﮐﻪ »وﯾﺲ« ﻣﯿﮕﻔﺘﻨﺪ‪ .‬از ﭼﻨﺪ ﺗﯿﺮه‪ ،‬ﻋﺸـﯿﺮه ﯾﺎ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﯽ ﯾﺎﻓﺖ و ﻣﺤﻞ ﺳـﮑﻨﺎي آن ﺑﻠﻮك ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ در آن زﻣـﺎن »ﮐﺌﻮ« ﻣﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪﻧـﺪ‪ .‬ﭼﻨـﺪ ﻋﺸـﯿﺮه ﻗﻮم ﯾـﺎ ﻣﺮدﻣﯽ را ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯿـﺪاد و ﻣﺤـﻞ ﺳـﮑﻨﺎي آن را ﮐﻪ وﻻﯾﺖ ﺑﻮده »ده ﯾﻮ« ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ .‬رؤﺳﺎي ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎ رﺋﯿﺲ ﺗﯿﺮه و رؤﺳﺎي ﺗﯿﺮه ﻫﺎ رﺋﯿﺲ ﻗﺒﯿﻠﻪ را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬رﺋﯿﺲ ﻗﻮم ﯾﺎ وﻻﯾﺖ ﻧﯿﺰ در اواﯾﻞ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﺑﻮد‬ ‫وﻟﯽ ﭼﻮن ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ ﻟﺸـﮑﺮ را در ﻣﻮﻗﻊ ﺟﻨﮓ ﺑﻌﻬـﺪه داﺷﺖ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﺮ اﺧﺘﯿﺎرات ﺧﻮد اﻓﺰود‪ .‬وﻟﯽ ﻧﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﮐﻪ اﺧﺘﯿﺎرات رؤﺳﺎي‬ ‫ﺧـﺎﻧﻮاده ﻫـﺎ و ﺗﯿﺮه ﻫـﺎ ﺑﮑﻠﯽ ﻣﻠﻐﯽ ﮔﺮدد رﺋﯿﺲ ﺗﯿﺮه را »وﯾﺲ ﭘﺖ« و رﺋﯿﺲ ﻗﻮم ﯾـﺎ ﻣﺮدم را »ده ﯾﻮﭘﺖ« ﻣﯿﮕﻔﺘﻨـﺪ‪) .‬از اﯾﺮان ﺑﺎﺳـﺘﺎن ج‪1‬‬ ‫ص‪ .(161‬ﺧﺎﻧﻮادهء ﭘﺎرﺗﯽ‪ :‬ﺗﻌـﺪد زوﺟﺎت در ﻧﺰد ﭘﺎرﺗﯽ ﻫﺎ ﻣﺘـﺪاول ﺑﻮده وﻟﯿﮑﻦ ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ زن ﻋﻘـﺪي ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻌﺪد زﻧﺎن ﻏﯿﺮﻋﻘﺪي در ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ و ﺑﺨﺼﻮص در ﺧﺎﻧﻮادهء ﺳـﻠﻄﻨﺘﯽ از زﻣﺎﻧﯽ ﻣﺘﺪاول ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺜﺮوت رﺳﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ زﯾﺮا زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ‬ ‫ﺻﺤﺮاﮔﺮدي ﻣـﺎﻧﻊ از داﺷـﺘﻦ زﻧﻬـﺎي ﻣﺘﻌـﺪد اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﻫﺎن اﺷـﮑﺎﻧﯽ زن ﻋﻘـﺪي ﺧﻮد را از ﺷﺎﻫﺰاده ﺧﺎﻧﻢ ﻫﺎ ﯾﺎ ﻻاﻗﻞ زﻧﺎن ﭘﺎرﺗﯽ اﻧﺘﺨﺎب‬ ‫ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ‪ .‬زن ﻗﺒـﻞ از ﻓﻮت ﺷﻮﻫﺮش ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺴـﺘﻪ ﺷﻮﻫﺮ دﯾﮕﺮ اﺧﺘﯿـﺎر ﮐﻨـﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻃﻼق ﺟﺎﯾﺰ ﻧﺒﻮده وﻟﯿﮑﻦ زن ﻣﺤﺘﺮﻣﻪ در ﺻﻮرت ﻋـﺪم‬ ‫رﺿﺎﯾﺖ از ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮد ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ ﻃﻼق ﻣﯿﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮد ﻓﻘﻂ در ﭼﻬﺎر ﻣﻮرد ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻪ زن ﺧﻮد را ﻃﻼق ﺑﺪﻫـﺪ‪ - 1 :‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ زن‬ ‫ﻋﻘﯿﻤﻪ ﺑﻮد‪ - 2 .‬ﺑﺠﺎدوﮔﺮي ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‪ - 3 .‬اﺧﻼﻗﺶ ﻓﺎﺳﺪ ﺑﻮد‪ - 4 .‬اﯾﺎم ﻗﺎﻋﺪه را از ﺷﻮﻫﺮ ﭘﻨﻬﺎن ﻣﯿﮑﺮد‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﻮرﺧﺎن اروﭘﺎﯾﯽ‬ ‫ازدواج ﺷﺎﻫﺎن اﺷـﮑﺎﻧﯽ را ﺑﺎ اﻗﺮﺑﺎ و ﺧﻮﯾﺸﺎن ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﺎ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻧﻔﺮت ذﮐﺮ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺴـﺒﺘﯽ را ﻧﯿﺰ ﻫﺮدوت ﺑﻪ ﮐﻤﺒﻮﺟﯿﻪ و ﭘﻠﻮﺗﺎرك‬ ‫ﺑﻪ اردﺷـﯿﺮ دوم ﻫﺨﺎﻣﻨﺸـﯽ داده اﻧﺪ‪ .‬ﻟﯿﮑﻦ ﺑﻌﻀـﯽ از ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪﮔﺎن ﭘﺎرﺳﯽ زرﺗﺸﺘﯽ اﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ را رد ﮐﺮده ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﮐﻠﻤﻪء ﺧﻮاﻫﺮ را در‬ ‫ﻣـﻮرد اﺷـﮑﺎﻧﯿﺎن ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ واﻗﻌﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﮐﻠﯿﻪء ﺷـﺎﻫﺰاده ﺧﺎﻧﻤﻬـﺎ را ﺷﺎﻫـﺎن ﭘـﺎرﺗﯽ ﺧﻮاﻫﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧـﺪ‪ .‬زﯾﺮا از ﯾـﮏ دودﻣـﺎن و‬ ‫ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻮدﻧﺪ و دﺧﺘﺮﻋﻤﻮ ﻧﻮهء ﻋﻤﻮ و ﻏﯿﺮه ﻧﯿﺰ در ﺗﺤﺖ اﯾﻦ ﻋﻨﻮان در ﻣﯽ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﭼﻮن در ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﻮﯾﺴﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺣﻘﯿﻘﺖ را ﺟﺴﺘﺠﻮ‬ ‫ﮐﺮد و ﻧﻮﺷﺖ ﺣـﺎق ﻣﺴﺄﻟﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ازدواج ﺑﺎ اﻗﺮﺑﺎي ﺧﯿﻠﯽ ﻧﺰدﯾﮏ در اﯾﺮان ﻗـﺪﯾﻢ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ »ﺧﻮﺗﮏ دس« ﭘﺴـﻨﺪﯾﺪه ﺑﻮد و ﻇﺎﻫﺮًا‬ ‫ﺟﻬﺖ آن را ﺣﻔﻆ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ و ﭘﺎﮐﯽ ﻧﮋاد ﻗﺮار ﻣﯿﺪادﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ ﮐﻪ زرﺗﺸﺘﯽ ﻫﺎي ازﻣﻨﻪء ﺑﻌﺪ آن را ﻣﺜﻞ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻠﻞ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده‬ ‫ﻣـﺬﻣﻮم داﻧﺴـﺘﻪ اﻧـﺪ ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ اﻣﺮوز ﻫﻢ از ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺴـﺒﺘﯽ ﮐﺎﻣﻼًـ ﻣﻨﺰه ﻣﯿﺒﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬زﻧﻬﺎي ﭘﺎرﺗﻬﺎ ﺑﺎ ﻣﺮدﻫﺎ ﺧﻠﻄﻪ و آﻣﯿﺰش ﻧﺪاﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ وﻟﯿﮑﻦ‬ ‫ﺑﻌﻀـﯽ از ﻣﻠﮑﻪ ﻫﺎ ﺑﻄﻮري ﮐﻪ از ﺳﮑﻪ ﻫﺎي ﺷﺎﻫﺎن و ﺑﻌﻀﯽ از آﺛﺎر دﯾﮕﺮ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯿﺸﻮد در ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺟﺸﻦ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯿﺸﺪﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻓﺮﻫﺎد‬ ‫ﭘﻨﺠﻢ ﺑـﺎ ﻣـﺎدر ﺧﻮد ﺑﺘﺨﺖ ﻧﺸـﺴﺖ و ﺳـﮑﻪ ﻫﺎي او ﺻﻮرت ﻣﺎدر و ﻓﺮزﻧـﺪ را داراﺳﺖ و ﺣﺠﺎرﯾﻬﺎي ﺗﻨﮓ ﺳﺎاوﻟﮏ ﮐﻪ ﺑﺎرون دوﺑـﺪ در‬ ‫ﮐﻮﻫﻬﺎي ﺑﺨﺘﯿﺎري در ﺳﻨﻪء ‪ 1841‬م‪ .‬ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺪورهء اﺷﮑﺎﻧﯽ ﻣﯿﺪاﻧﻨﺪ اﯾﻦ ﻧﻈﺮ را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﻗﺎﻋﺪهء ﻋﻤﻮﻣﯽ‬ ‫ﺑﺮ ﺟـﺪا ﺑﻮدن زﻧﻬـﺎ از ﻣﺮدﻫـﺎ ﺑﻮده و زﻧﻬﺎ در زﻧـﺪﮔﺎﻧﯽ ﻣﺮدﻫﺎ ﺷـﺮﮐﺖ ﻧﻤﯿﮑﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﮐﻠﯿـًﮥ ﻣﻘﺎم زﻧﻬﺎ ﻧﺰد ﭘﺎرﺗﯿﻬﺎ ﭘﺴﺖ ﺗﺮ از ﻣﻘﺎم آﻧﻬﺎ ﻧﺰد‬ ‫ﭘﺎرﺳـﯿﻬﺎ ﺑﻮده و ﯾﮑﯽ از ﺧﺼـﺎﺋﺺ دورهء اﺷـﮑﺎﻧﯽ ﻋـﺪم ﻣـﺪاﺧﻠﻪء زﻧﻬـﺎﺳﺖ در اﻣﻮر دوﻟﺘﯽ‪ .‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻼـف ﺑﻌﻀـﯽ از ﺷﺎﻫـﺎن‬ ‫ﻫﺨﺎﻣﻨﺸـﯽ در اﯾﻦ دوره ﻧﻔﻮذ ﺣﺮم ﺳـﺮا و ﺧﻮاﺟﻪ ﺳـﺮاﯾﺎن در اﻣﻮر درﺑـﺎري و دوﻟﺘﯽ ﻫﯿـﭻ دﯾـﺪه ﻧﻤﯿﺸﻮد‪ .‬ﺟﻨﺎﯾـﺎﺗﯽ ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻮاده واﻗﻊ‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد ﻣﺜﻞ ﻗﺘﻞ زن ﺑﺪﺳﺖ ﺷﻮﻫﺮ ﯾﺎ ﭘﺴـﺮ و دﺧﺘﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﭘﺪر و ﯾﺎ ﺧﻮاﻫﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﺑﺮادر ﯾﺎ ﺟﻨﺎﯾﺎﺗﯽ ﻣﺎﺑﯿﻦ ﭘﺴـﺮان و ﺑﺮادران ﺑﻌﺪﻟﯿﻪ رﺟﻮع‬ ‫ﻧﻤﯿﺸـﺪ و ﺑـﺎﯾﺴﺘﯽ ﺧﻮد ﺧـﺎﻧﻮاده ﻗﺮاري در ﻣﻮرد اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺟﻨﺎﯾـﺎت ﺑﺪﻫـﺪ زﯾﺮا ﺑﻌﻘﯿـﺪهء ﭘﺎرﺗﯿﻬـﺎ اﯾﻦ ﻧﻮع ﺟﻨﺎﯾﺎت ﺑﺤﻘﻮق ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺮﺑﻮط‬ ‫ﻧﺒﻮده و ﺗﺼﻮر ﻣﯿﮑﺮده اﻧـﺪ ﮐﻪ ﻓﻘـﻂ ﺑﺤﻘﻮق ﺧـﺎﻧﻮاده ﺧﻠـﻞ وارد ﻣﯽ آورد‪ .‬وﻟﯿﮑﻦ اﮔﺮ دﺧﺘﺮ ﯾـﺎ ﺧﻮاﻫﺮي ﮐﻪ ﺷﻮﻫﺮ دارد ﻣﻮﺿﻮع ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﺟﻨﺎﯾﺎﺗﯽ واﻗﻊ ﻣﯿﺸـﺪ اﻣﺮ ﺑﻌﺪﻟﯿﻪ ﻣﺤﻮل ﻣﯿﮕﺸﺖ زﯾﺮا زﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﻮﻫﺮ ﻣﯿﮑﺮد ﺟﺰو ﺧﺎﻧﻮادهء ﺷﻮﻫﺮ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯿﺸﺪ‪ .‬از ﻣﺠﺎزاﺗﻬﺎي اﯾﻦ دوره‬ ‫اﻃﻼﻋـﺎﺗﯽ در دﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﻫﻤﯿﻦ ﻗـﺪر ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺠـﺎزات ﺧﯿﺎﻧﺖ زن ﺑﺸﻮﻫﺮ ﺧﯿﻠﯽ ﺳـﺨﺖ ﺑﻮده‪ .‬ﻣﺮد ﺣﻖ ﮐﺸـﺘﻦ زن را داﺷـﺘﻪ و‬ ‫دﯾﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ اﮔﺮ ﮐﺴـﯽ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻋﻤﻞ ﺷـﻨﯿﻌﯽ ﺑﺮﺿـﺪ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻣﯿﺸـﺪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺧﻮدﮐﺸـﯽ ﮐﻨـﺪ و در اﯾﻦ ﺑﺎب ﭘﺎرﺗﯿﻬﺎ ﺑﻪ اﻧـﺪازه اي ﺳـﺨﺖ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ اﺳـﺘﺜﻨﺎﺋﯽ را روا ﻧﻤﯿﺪاﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﻣﺨﺘﺼـﺮ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ از اﺧﻼق ﭘﺎرﺗﯿﻬﺎ ﺑﻤﺎ رﺳـﯿﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳـﺘﺎن‬ ‫ج‪ 3‬ﺻـﺺ ‪ .(2795 - 2693‬ﺧـﺎﻧﻮاده در دورهء ﺳﺎﺳـﺎﻧﯽ‪ :‬اﺻﻞ ﺗﻌـﺪد زوﺟﺎت اﺳﺎس ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺸـﻤﺎر ﻣﯿﺮﻓﺖ‪ .‬در ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﻋـﺪهء‬ ‫زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺮد ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺴﺒﺖ اﺳﺘﻄﺎﻋﺖ او ﺑﻮد‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا ﻣﺮدﻣﺎن ﮐﻢ ﺑﻀﺎﻋﺖ ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ زن ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬رﺋﯿﺲ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ )ﮐﺬگ ﺧﻮذاي = ﮐﺪﺧﺪا( از ﺣﻖ رﯾﺎﺳﺖ دودﻣﺎن )ﺳـﺮدارﯾﻪ ي دوذگ = ﺳﺮداري دوده( ﺑﻬﺮه ﻣﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﯾﮑﯽ از زﻧﺎن ﺳﻮﮔﻠﯽ و‬ ‫ﺻـﺎﺣﺐ ﺣﻘﻮق ﮐﺎﻣﻠﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﺷـﺪه و او را زن ي ﭘﺎدﺷﺎﯾﯿﻬﺎ )ﭘﺎدﺷﺎه زن( ﯾﺎ »زن ﻣﻤﺘﺎز« ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪﻧـﺪ‪ .‬از او ﭘﺴﺖ ﺗﺮ زﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎري داﺷﺖ و او را »زن ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎر« )زن ي ﭼﮕﺎرﯾﻬـﺎ( ﻣﯿﮕﻔﺘﻨـﺪ‪ .‬ﺣﻘـﻮق ﻗـﺎﻧﻮﻧﯽ اﯾﻦ دو ﻧﻮع زوﺟﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻮد‪ .‬ﻇـﺎﻫﺮًا ﮐﻨﯿﺰان‬ ‫زرﺧﺮﯾﺪ و زﻧﺎن اﺳـﯿﺮ ﺟﺰء ﻃﺒﻘﻪء ﭼﺎﮐﺮزن ﺑﻮده اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻋﺪهء زﻧﺎن ﻣﻤﺘﺎز ﯾﮏ ﻣﺮد ﻣﺤﺪود ﺑﻮده اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ‪ .‬اﻣﺎ در ﺑﺴﯽ‬ ‫از ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺣﻘﻮﻗﯽ از ﻣﺮدي ﮐﻪ دو زن ﻣﻤﺘﺎز دارد ﺳـﺨﻦ ﺑﻤﯿﺎن آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ زﻧﯽ از اﯾﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﻋﻨﻮان »ﺑﺎﻧﻮي ﺧﺎﻧﻪ« )ﮔﺬگ ﺑﺎﻧﻮگ =‬ ‫ﮐـﺪﺑﺎﻧﻮ( داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ و ﮔﻮﯾﺎ ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﻬﺎ داراي ﺧﺎﻧﻪء ﺟـﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﻮده اﻧـﺪ‪ .‬ﺷﻮﻫﺮ ﻣﮑﻠﻒ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺎدام اﻟﻌﻤﺮ زن ﻣﻤﺘﺎز ﺧﻮد را ﻧﺎن‬ ‫دﻫﺪ و ﻧﮕﺎﻫﺪاري ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭘﺴـﺮي ﺗﺎ ﺳﻦ ﺑﻠﻮغ و ﻫﺮ دﺧﺘﺮي ﺗﺎ زﻣﺎن ازدواج داراي ﻫﻤﯿﻦ ﺣﻘﻮق ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ زوﺟﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫ﭼﺎﮐﺮزن داﺷـﺘﻪ ﻓﻘﻂ اوﻻد ذﮐﻮر آﻧﺎن در ﺧﺎﻧﻮادهء ﭘـﺪري ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯿﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﮐﺘﺐ ﭘﺎرﺳـﯽ ﻣﺘﺄﺧﺮ ﭘﻨﺞ ﻧﻮع ازدواج ﺷـﻤﺮده ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﻇﺎﻫﺮًا در ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺟﺰ دو ﻗﺴـﻤﯽ ﮐﻪ ذﮐﺮ ﺷـﺪ ﻗﺴﻢ دﯾﮕﺮي ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺼﺎري ﺑﺮ زردﺗﺸﺘﯿﺎن ﺧﺮده ﻣﯿﮕﺮﻓﺘﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫آﺳﺎﻧﯽ ﻣﺰاوﺟﺖ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ ﻃﻼق ﻣﯿﺪﻫﻨﺪ وﻟﯽ اﯾﻦ اﯾﺮاد ﻣﺒﻨﺎي ﺻﺤﯿﺤﯽ ﻧﺪارد‪ .‬اﻫﺘﻤﺎم در ﭘﺎﮐﯽ ﻧﺴﺐ و ﺧﻮن ﺧﺎﻧﻮاده ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﺻﻔـﺎت ﺑـﺎرزهء ﺟـﺎﻣﻌﻪء اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺸـﻤﺎر ﻣﯿﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﺤـﺪي ﮐﻪ ازدواج ﺑﺎ ﻣﺤﺎرم را ﺟﺎﯾﺰ ﻣﯿﺸـﻤﺮدﻧﺪ و ﭼﻨﯿﻦ وﺻـﻠﺘﯽ را »ﺧﻮﯾـﺬ وﮔـﺪس«‬ ‫ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪﻧﺪ در اوﺳﺘﺎ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ »ﺧﻮاﯾﺖ ودث« اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ رﺳﻢ از ﻗﺪﯾﻢ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻮد ﺣﺘﯽ در ﻋﻬﺪ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯿﺎن اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻟﻔﻆ »ﺧﻮﯾﺖ‬ ‫ودث« در اوﺳﺘﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﻣﺼﺮح ﻧﯿﺴﺖ وﻟﯽ در ﻧﺴﮑﻬﺎي ﻣﻔﻘﻮد ﻣﺮاد از آن ﺑﯽ ﺷﺒﻬﻪ ﻣﺰاوﺟﺖ ﺑﺎ ﻣﺤﺎرم ﺑﻮده‪ ،‬در ﺑﻎ ﻧﺴﮏ و ورﺷﺘﻤﺎن‬ ‫ﺳﺮﻧﺴـﮏ اﺷـﺎره ﺑﻪ اﺟﺮاي اﯾﻦ ﻋﻤـﻞ ﺷـﺪه‪ .‬ﻣﺜًﻼ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺰاوﺟﺖ ﺑﯿﻦ ﺑﺮادر و ﺧﻮاﻫﺮ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﻓﺮه اﯾﺰدي روﺷﻦ ﻣﯿﺸﻮد و دﯾﻮان را ﺑـﺪور‬ ‫ﻣﯿﺮاﻧﺪ‪ .‬ﻧﺮﺳﯽ ﺑﺮزﻣﻬﺮ ﻣﻔﺴﺮ ادﻋﺎ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺧﻮﯾﺬ وﮔﺪس ﻣﻌﺎﺻﯽ ﮐﺒﯿﺮه را ﻣﺤﻮ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬در زﻣﺎن ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﮐﺘﺐ ﻣﻌﺎﺻﺮان ﻣﺜﻞ‬ ‫آﮔﺎﺛﯿـﺎس و ﮐﺘـﺎب ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ اﺑﻦ دﯾﺼﺎن ذﮐﺮ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ رﻓﺘﻪ ﺑﻠﮑﻪ در وﻗﺎﯾﻊ آن دوره ﻫﻢ ﺷﻮاﻫـﺪ ﭼﻨـﺪ ﻣﯿﺒﯿﻨﯿﻢ‪ .‬ﯾﮑﯽ از اوﻟﯿﺎء آن ﻋﻬﺪ‬ ‫ارداي وﯾﺮاز ﮐـﻪ ﻫﻔﺖ ﺧـﻮاﻫﺮ ﺧـﻮد را ﺑﺰﻧﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ وﺟـﻮد ﺧـﺎرﺟﯽ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ وﻫﺮام ﭼـﻮﺑﯿﻦ ﺧـﻮاﻫﺮ ﺧـﻮد‬ ‫ﮔﺮدﯾـﮏ )ﮔﺮدﯾﻪ( را ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﻬﺮان ﮔﺸـﻨﺴﺐ ﻧﯿﺰ ﭘﯿﺶ از ﮔﺮوﯾـﺪن ﺑﮑﯿﺶ ﻧﺼـﺎري ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻋﺎدت ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺖ و ﻧﺎﭘﺎﮐﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﻤﺮاﻫﺎن‬ ‫آن را ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ و ﺑﺤﻖ ﻣﯽ ﭘﻨﺪارﻧـﺪ ﺧﻮاﻫﺮش را ﻋﻘﺪ ﮐﺮده ﺑﻮد ﺑﻄﺮﯾﻖ ﻣﺎرﺑﻬﺎ ﻫﻢ ﻋﺼـﺮ اﻧﻮﺷـﯿﺮوان در ﮐﺘﺎب ﺣﻘﻮق ﺳـﺮﯾﺎﻧﯽ ﮐﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ‬ ‫ازدواج اﺳﺖ ﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬ﻋـﺪاﻟﺖ ﺧـﺎﺻﻪء ﭘﺮﺳـﺘﻨﺪﮔﺎن اوﻫﺮﻣﺰد ﺑﻨﺤﻮي ﺟـﺎري ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﻣﺮد ﻣﺠـﺎز اﺳﺖ ﺑـﺎ ﻣﺎدر و دﺧﺘﺮ و ﺧﻮاﻫﺮ ﺧﻮد‬ ‫ﻣﺰاوﺟﺖ ﮐﻨـﺪ«‪ .‬و ﻣﺜﺎﻟﻬﺎﯾﯽ آورده اﺳﺖ ﮐﻪ زرﺗﺸﺘﯿﺎن ﺑﺮاي ﺗﺄﯾﯿـﺪ و ﺗﻘﺪﯾﺲ اﯾﻦ اﻣﺮ رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﺮده اﻧﺪ‪ .‬ﯾﺎ وﺟﻮد اﺳـﻨﺎد ﻣﻌﺘﺒﺮي ﮐﻪ در‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ زرﺗﺸﺘﯽ و ﮐﺘﺐ ﺑﯿﮕﺎﻧﮕﺎن ﻣﻌﺎﺻـﺮ ﻋﻬـﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ دﯾﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﮐﻮﺷﺸـﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﻀـﯽ از ﭘﺎرﺳـﯿﺎن ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺮاي اﻧﮑﺎر اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫وﺻـﻠﺖ ﺑـﺎ اﻗـﺎرب ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ ﺑﯽ اﺳﺎس و ﺳﺒﮑﺴـﺮاﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜًﻼ ﺗﺄوﯾﻠﯽ ﮐﻪ »ﺑﻠﺴﺎرا« از ﮐﻠﻤﻪء ﺧﻮﯾﺬوﮔـﺪس ﮐﺮده و ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﻌﻨﯽ آن‬ ‫»ﺣﺼـﻮل راﺑﻄـﻪ اﺳﺖ ﺑﯿﻦ ﺧـﺪا و ﺑﻨـﺪه ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء زﻫـﺪ و ﭘﺮﻫﯿﺰﮔـﺎري« و ﻧﯿﺰ او ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬اﮔﺮ در زﻣـﺎن ﺗﺤﺮﯾﺮ ﮐﺘﺐ ﭘﻬﻠـﻮي ﻣﻌﻨﯽ ازدواج‬ ‫ﻧﺎﻣﺸـﺮوع ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺗﻌﻠﻖ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮًا ﻣﺮاد اﻋﻤﺎﻟﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ ﻣﻨﺤﺼـﺮًا ﺑﺤﮑﻤﺎي ﻣﺰدﮐﯽ ﻣﺬﻫﺐ ﻧﺴـﺒﺖ ﻣﯿﺪاده اﻧﺪ ﻧﻪ زرﺗﺸﺘﯿﺎن‪.‬‬ ‫وﻟﯽ ﺑﺎﯾـﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ازدواج ﺑـﺎ اﻗـﺎرب ﺑﻪ ﻫﯿﭽﻮﺟﻪ زﻧـﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﯿﺸـﺪه‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻋﻤﻞ ﺛﻮاﺑﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ از ﻟﺤﺎظ دﯾﻦ اﺟﺮي ﻋﻈﯿﻢ داﺷـﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺘﻤﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻮل ﻫﯿﻮن ﺗﺴﯿﺎﻧﮓ ﭼﯿﻨﯽ در اواﯾﻞ ﻗﺮن ﻫﻔﺘﻢ ﻣﯿﻼدي ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ازدواج ﻋﺼﺮ او ﺑﺴﯿﺎر آﺷﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻬﻤﯿﻦ‬ ‫رﺳﻢ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻮﻟـﺪ ﻃﻔﻞ ﭘﺪر ﺑﺎﯾﺪ ﺷـﮑﺮ ﺧﺪاي را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﺮاﺳﻢ دﯾﻨﯽ ﺧﺎص و دادن ﺻﺪﻗﺎت ﺑﺠﺎي آرد‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪء دﺧﺘﺮ ﺑﯿﺶ از‬ ‫ﭘﺴـﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن ﻣﺮاﺳﻢ ﻧﺎﻣﮕﺬاري ﮐﻮدك ﻓﺮاﻣﯿﺮﺳﺪ‪ ،‬در ﻧﺎﻣﮕﺬاري اﺧﺘﯿﺎر اﺳﻢ ﮐﻔﺎر را ﮔﻨﺎه ﻣﯿﺪاﻧﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻘﺮﯾﺒًﺎ ﻫﻤﻪء اﺳﻤﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬ ‫در ﻧﻘﻮش و ﻣﻬﺮﻫـﺎ ﻣﯿﺒﯿﻨﯿﻢ از ﻃﺒﻘﻪء ﻣﻤﺘـﺎز اﺳﺖ و اﮐﺜﺮ ﺻﻮرت دﯾﻨﯽ دارﻧـﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼًـ ﺑﻌﻀـﯽ از آﻧﻬـﺎ اﺳـﺎﻣﯽ ﻣﻮﺟﻮدات اﻟﻬﯽ اﺳﺖ ﻣـﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﻫﺮﻣﺰد )اوﻫﺮﻣﺰد‪ ،‬اﻫـﻮرﻣﺰدا( و وﻫﺮام )ورﺛﺮﻏـﻦ( و ﻧﺮﺳﻪ )ﻧﯿﺮﯾﻮﺳـﺌﻬﻪ( ﯾـﺎ ﺗﺮﮐﯿـﺒﯽ اﺳﺖ از اﺳﻢ دو اﯾﺰد‪ .‬ﻣﺜـﻞ ﻣﻬﺮﻧﺮﺳﻪ )ﻣﻬﺮ ﻧﺮﺳـﯽ( ﯾﺎ‬ ‫ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از دو ﺟﺰء ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﻧﺎم اﯾﺰدي اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣﻬﺮوراز )ﻣﻬﺮﮔﺮاز( و ﻣﻬﺮ ﺑﻮزﯾﺪ )ﻣﻬﺮ ﻧﺠﺎت ﻣﯿﺪﻫﺪ( و زروان داد )آﻓﺮﯾﺪهء‬ ‫زروان( و ﯾﺰدﯾﺨـﺖ )ﺧـﺪا ﻧﺠـﺎت داده( و آﻧﺎﻫﯿـﺪﭘﻨﺎه )ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ در ﭘﻨـﺎه آﻧﺎﻫﯿﺘـﺎﺳﺖ( و ﻏﯿﺮه‪ .‬اﺳـﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺐ از ﮐﻠﻤﻪء آذر ﺑﺴـﯿﺎر‬ ‫ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻮده ﻣﺜﻞ آذرﺑﻮي )ﻧﺠﺎت ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء آﺗﺶ( و ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از اﺳﺎﻣﯽ آﺗﺸـﮑﺪه ﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻣﺎﻧﻨﺪ »آذرﮔﺸـﻨﺴﺐ«‪» ،‬ﮔﺸـﻨﺴﺐ« »ﻣﻬﺮان‬ ‫ﮔﺸـﻨﺴﺐ«‪» ،‬ﮔﺸـﻨﺴﺐ ﻓﺮن«‪» ،‬آذرﻓﺮﺑﮏ«‪» ،‬ﻓﺮﺑﮏ«‪» ،‬ﺑﺮزﯾﻦ«‪» ،‬ﭘﻨﺎه ﺑﺮزﯾﻦ«‪ .‬اﺳﺎﻣﯽ ﻣﺮﮐﺐ از ﺳﻪ ﺟﺰء دﯾـﺪه ﻣﯿﺸﻮد ﻣﺜﻞ )آذر ﺧﻮرﺷـﯿﺪ‬ ‫آذر(‪ .‬اﺳﻢ ﮔـﺎﻫﯽ ﻣﺒﯿﻦ ﺷـﺮاﻓﺖ ﻧﺴﺐ ﻃﻔﻞ ﺑﻮد ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺷﺎﻫﭙﻮر )ﺷﺎه ﭘﻮر( ﯾﺎ ﺣﺎﮐﯽ از ﻓﺎل ﻧﯿﮏ ﻣﯽ ﺷـﺪه ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﭘﯿﺮوز و ﻧﺎم وﯾﻪ )ﻧﺎم ﺑﻪ(‬ ‫ﻧﺎﻣﻬﺎي ﻣﺼـﻐﺮ را ﺑﺎ ﺷـﮑﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﺟﺰو آﺧﺮ اﺳﻢ را ﻗﻄﻊ ﮐﺮده ﺑﺠﺎي آن وﯾﻪ ﻣﯿﮕﺬاﺷﺘﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻫﻮﯾﻪ ﮐﻪ از ﻣﺎه‬ ‫و ﯾـﮏ ﺟﺰء ﻣﺠﻬﻮﻟﯽ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﯾـﺎﻓﺘﻪ و ﺟﻮاﻧﻮﯾﻪ )ﺟﻮان ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺟﻮان و دﻟﯿﺮ اﺳﺖ( اﺳـﺎﻣﯽ زﻧـﺎن ﻏﺎﻟﺒـًﺎ ﺑﮑﻠﻤﻪء دﺧﺖ »دﺧﺘﺮ« ﺧﺘﻢ ﻣﯿﺸـﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺮﻣﺰددﺧﺖ و ﯾﺰدان دﺧﺖ )ﮐﻪ اﮔﺮ ﻫﺮﻣﺰد ﯾﺎ ﯾﺰدان ﻧﺎم ﭘﺪر ﺻﺎﺣﺐ اﺳﻢ ﻧﺒﻮد ﻣﻌﻨﯽ دﺧﺘﺮ ﺧﺪا ﯾﺎ دﺧﺘﺮ ﺧﺪاﯾﺎن را داﺷﺖ(‪.‬‬ ‫و آزرﻣﯿـﺪﺧﺖ )دﺧﺘﺮ ﻋﻔﯿﻒ( ﺑﻌﺾ اﺳـﺎﻣﯽ ﺑﻪ »ﮔـﺎف« ﺧﺘﻢ ﻣﯿﺸـﺪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ دﯾﻨـﮓ )از دﯾﻦ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﮐﯿﺶ( و وردگ )از ورد ﺑﻤﻌﻨﯽ ﮔﻞ‬ ‫ﺳﺮخ( ﺻـﻔﺎت ﻧﺴﺒﯽ را ﻫﻢ ﺑﺠﺎي اﺳﻢ زﻧﺎن ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺒﺮده اﻧـﺪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺷـﯿﺮﯾﻦ‪ .‬از اواﺳﻂ ﻗﺮن ﭘﻨﺠﻢ اﺳﺎﻣﯽ دﻻوران ﺗﺎرﯾـﺦ داﺳـﺘﺎﻧﯽ ﻗـﺪﯾﻢ‬ ‫اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻋﺎم ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪ .‬ﮐﻮاذ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ اﺳﻢ ﮐﻮاﺗﺪ ﭘﺎدﺷﺎه داﺳﺘﺎﻧﯽ را ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ در ﯾﺸﺘﻬﺎي اوﺳﺘﺎ از او ذﮐﺮي ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻗﺮن ﭘﻨﺠﻢ‬ ‫و ﺷـﺸﻢ و ﻫﻔﺘﻢ ﻣﯿﻼدي اﺷﺨﺎﺻـﯽ ﻣﻌﺮوﻓﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺎم ﻗﺪﻣﺎ را ﻣﺜﻞ ﺳـﯿﺎوش و ﺧﺴـﺮو و رﺳﺘﻬﻢ )رﺳﺘﻢ( ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺗﺨﺎذ دﻟﯿﻞ اﺳﺖ ﺑﺮ‬ ‫ﻋﻼﻗﻪء ﺟﺪﯾﺪي ﮐﻪ ﻣﺮدم دورهء ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪاﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﭘﺮاﻓﺘﺨﺎر ﻗﺪﯾﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﻫﻤﯿﻦ ﺳﻪ ﻗﺮن اﺧﯿﺮ داﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﻗﺪﯾﻢ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 658‬از ‪978‬‬ ‫ﺑﺼﻮرت ﻗﻄﻌﯽ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در »ﺧﻮذا ﯾﻨﺎﻣﮏ« ﺿـﺒﻂ ﺷـﺪه در آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻃﻔﻞ ﺧﺮدﺳﺎل را از آﺳـﯿﺐ ﭼﺸﻢ ﺑـﺪ ﻣﺤﻔﻮظ ﺑﺪارﻧﺪ و‬ ‫ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﮐﻨﻨـﺪ ﺗـﺎ زن ﺣﺎﺋﺾ ﻧﺰدﯾﮏ او ﻧﺸﻮد زﯾﺮا ﭘﻠﯿـﺪي ﺷـﯿﻄﺎﻧﯽ آن زن را ﻣﻮﺟﺐ ﺑـﺪﺑﺨﺘﯽ ﻃﻔﻞ ﻣﯽ ﭘﻨﺪاﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷـﯿﻄﺎن را ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء‬ ‫آﺗﺶ و روﺷـﻨﺎﯾﯽ دور ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ ﺧﺼﻮﺻـًﺎ در ﺳﻪ ﺷﺐ اول ﺗﻮﻟـﺪ ﻃﻔـﻞ ﻋﺼـﺎرهء ﻧﺒﺎت ﻫﺎﺋﻮﻣﻪ ﺑﻄﻔﻞ ﻣﯿﺪادﻧـﺪ و روﻏﻦ ﺑﻬﺎري ﺑﻪ او ﻣﯽ‬ ‫ﭼﺴـﺒﺎﻧﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺮﺳـﺘﺎري از ﻃﻔﻞ و ﺷـﯿﺮدادن و در ﻗﻨـﺪاق ﭘﯿﭽﯿﺪﻧﺶ ﻣﯿﺒﺎﯾﺴﺘﯽ ﻣﻄﺎﺑﻖ آداب ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﻌﻤﻞ آﯾﺪ‪ ،‬ﻗﻮاﻋﺪي ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ‬ ‫ﺳﺮﺗﺮاﺷـﯽ ﻃﻔـﻞ ﻣﻘﺮر ﺑﻮده‪ ،‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻃﻔـﻞ ﺑﻌﻬـﺪهء ﻣـﺎدر ﺑﻮد و در ﺻﻮرت اﺣﺘﯿـﺎج ﭘـﺪر‪ ،‬ﺧﻮاﻫﺮ ﯾﺎ دﺧﺘﺮ ﺑﺰرگ ﺧﻮد را ﺑﺘﺮﺑﯿﺖ ﮐﻮدك‬ ‫ﻣﯿﮕﻤﺎﺷﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭘﺴﺮي ﭘﺪر را ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺳﺰاوار ﺷﺄن اوﺳﺖ ﺣﺮﻣﺖ ﻧﻤﯿﮕﺬاﺷﺖ ارث ﭘﺪري او ﺗﻌﻠﻖ ﺑﻤﺎدر ﻣﯿﮕﺮﻓﺖ ﻣﺸﺮوط ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺎدر‬ ‫ﺑﯿﺶ از ﻓﺮزﻧـﺪ ﺷﺎﯾﺴـﺘﮕﯽ و اﻫﻠﯿﺖ ﻣﯿـﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻣـﺬﻫﺒﯽ دﺧﺘﺮ را ﻣﺎدر ﺑﻪ ﻋﻬـﺪه ﻣﯿﮕﺮﻓﺖ ﻟﯿﮑﻦ ﺣﻖ ﺷﻮﻫﺮ دادن او ﺑﭙـﺪر اﺧﺘﺼﺎص‬ ‫داﺷﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭘـﺪر در ﻗﯿـﺪ ﺣﯿـﺎت ﻧﺒﻮد ﺷـﺨﺺ دﯾﮕﺮي اﺟـﺎزهء ﺷﻮﻫﺮ دادن دﺧﺘﺮ را داﺷﺖ اﯾﻦ ﺣﻖ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻤـﺎدر ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯿﮕﺮﻓﺖ و اﮔﺮ‬ ‫ﻣﺎدر ﻣﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯾﮑﯽ از اﻋﻤﺎم ﯾﺎ اﺧﻮال دﺧﺘﺮ ﻣﯿﺸﺪ‪ .‬دﺧﺘﺮ ﺧﻮد ﻣﺴـﺘﻘًﻼ ﺣﻖ اﺧﺘﯿﺎر ﺷﻮي ﻧﺪاﺷﺖ از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﭘﺪر ﯾﺎ ﺷﺨﺼـﯽ‬ ‫ﮐﻪ وﻟﯽ دﺧﺘﺮ ﺑﺸـﻤﺎر ﻣﯿﺮﻓﺖ ﻣﮑﻠﻒ ﺑﻮد ﺑﻤﺠﺮد رﺳـﯿﺪن ﺑﺴﻦ ﺑﻠﻮغ او را ﺑﺸﻮﻫﺮ دﻫـﺪ زﯾﺮا ﻣﻨﻊ دﺧﺘﺮ از ﺗﻮاﻟـﺪ ﮔﻨـﺎه ﻋﻈﯿﻤﯽ ﺑﺸـﻤﺎر ﻣﯽ‬ ‫آﯾـﺪ‪ .‬ﻣﺮاﺳﻢ ﻧﺎﻣﺰدي ﻏﺎﻟﺒًﺎ در ﺳﻦ ﻃﻔﻮﻟﯿﺖ ﺑﻌﻤﻞ ﻣﯽ آﻣﺪ و ازدواج در ﺟﻮاﻧﯽ ﺻﻮرت ﻣﯿﮕﺮﻓﺖ‪ .‬در ﭘﺎﻧﺰده ﺳﺎﻟﮕﯽ دﺧﺘﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺷﻮﻫﺮدار‬ ‫ﻣﯿﺸـﺪ ﻣﻌﻤﻮ وﺻـﻠﺖ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﯾﮑﻨﻔﺮ واﺳـﻄﻪ ﺑﻌﻤﻞ ﻣﯽ آﻣـﺪ‪ .‬ﻣﻬﺮ را ﻣﻌﯿﻦ ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ ﭘﺲ آﻧﮕﺎه ﺷﻮﻫﺮ ﻣﺒﻠﻐﯽ ﺑﭙﺪر آن دﺧﺘﺮ ﻣﯿﭙﺮداﺧﺖ‪.‬‬ ‫ﻟﮑﻦ ﻣﯿﺘﻮاﻧﺴﺖ آن ﭘﻮل را در ﺑﻌﻀـﯽ ﻣﻮارد ﻣﺠـﺪدًا ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻣﺜًﻼ اﮔﺮ ﺑﻌﺪ از ﻋﺮوﺳـﯽ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯿﺸﺪ ﮐﻪ زن ارزش آن ﻣﺒﻠﻎ را ﻧﺪارد‬ ‫ﻇـﺎﻫﺮًا ﻣﻘﺼﻮد از اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت آن اﺳﺖ ﮐﻪ زن ﻋﻘﯿﻢ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑﻌﻼوه ﭘـﺪر ﻧﺒﺎﯾﺴﺘﯽ دﺧﺘﺮ را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﺧﺘﯿﺎر ﺷﻮﻫﺮي ﮐﻪ ﺧﻮد ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮده‬ ‫ﺑﻨﻤﺎﯾـﺪ و اﮔﺮ دﺧﺘﺮ اﺑﺎ ﻣﯿﮑﺮد ﭘـﺪر ﺣﻖ ﻧـﺪاﺷﺖ او را ﺑـﺪﯾﻦ ﺳـﺒﺐ از ارث ﻣﺤﺮوم ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﻋﻘﺪ ازدواج اﺟﺮ اﻋﻤﺎل ﺧﯿﺮ زن ﻣﺘﻮﺟﻪ‬ ‫ﺷﻮﻫﺮش ﻣﯿﺸﺪ‪ .‬اﮔﺮ دﺧﺘﺮ ﺟﻮاﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮﻗﻊ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﭘﺪر او را ﺑﺸﻮﻫﺮ ﻧﺪاده ﺑﻮد ارﺗﺒﺎط ﻏﯿﺮﻣﺸـﺮوع ﭘﯿﺪا ﻣﯿﮑﺮد ﺣﻖ ﻧﻔﻘﻪ از ﻃﺮف ﭘﺪر‬ ‫داﺷﺖ و از ﺑﺮدن ارث ﻣﺤﺮوم ﻧﻤﯿﺸـﺪ ﺑﺸـﺮط اﯾﻨﮑﻪ آن ارﺗﺒﺎط را ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ و ﺣﺘﯽ اﻃﻔﺎﻟﯽ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻏﯿﺮﻣﺸـﺮوع ﺑﺪﻧﯿﺎ ﻣﯽ آﻣﺪﻧﺪ‬ ‫ﻧﻔﻘﻪ ﺷﺎن ﺑﻌﻬـﺪهء ﭘﺪر آن دﺧﺘﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻮﻫﺮ ﻣﯿﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﯾﮏ ﺳـﻨﺪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ زن را ﺷـﺮﯾﮏ ﺧﻮﯾﺶ ﺳﺎزد در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺷـﺮﯾﮏ‬ ‫اﻟﻤﺎل ﻣﯿﺸﺪ و ﻣﯿﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺜﻞ ﺷﻮي ﺧﻮد در آن ﺗﺼﺮف ﮐﻨﺪ ﺑﺪﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ زوﺟﻪ ﻣﯿﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪء ﺻﺤﯿﺤﯽ ﺑﺎ ﺷﺨﺺ ﺛﺎﻟﺚ ﺑﻌﻤﻞ آورد‬ ‫زﯾﺮا در اﯾﻦ ﻗﺒﯿـﻞ اﻣﻮر و در ﻋﻮاﻗﺐ ﻗـﺎﻧﻮﻧﯽ آن زن را ﺷـﺨﺺ ﻣﺴـﺘﻘﻠﯽ ﻣﯿﺪاﻧﺴـﺘﻨﺪ ﻧﻪ ﻋﻀﻮ ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻮاده )واﻻ ﺑﻤﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮن زﻧﺎﺷﻮﯾﯽ‬ ‫ﻓﻘـﻂ ﺷﻮﻫﺮ ﺷﺨﺼـﯿﺖ ﺣﻘﻮﻗﯽ داﺷﺖ( در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻣـﺪﻋﯽ زوﺟﻪ ﻣﯿﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑـﺪون اﺣﺘﯿـﺎﺟﯽ ﺑﺮﺿﺎﯾﺖ ﺷﻮﻫﺮ ﺑﺮ ﺿـﺪ زن اﻗﺎﻣﻪء دﻋﻮي‬ ‫ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬داﺋﻦ در آن ﺻـﻮرت ﻣﯿﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺣﻘﻮق ﺧﻮد را ﺧﻮاه از زن ﻣﻄـﺎﻟﺒﻪ ﮐﻨـﺪ و ﺧﻮاه از ﺷﻮﻫﺮ‪ ،‬ﺷﻮﻫﺮ ﻣﯿﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑـﺎ دو زوﺟﻪء ﻣﻤﺘـﺎز‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ اﺷﺘﺮاك ﻣﻨﻔﻌﺘﯽ ﺑﺮﻗﺮار ﮐﻨﺪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻧﻔﻊ ﻫﺮ ﯾﮏ از آن دو زوﺟﻪ ﺑﺎ ﺷﻮﻫﺮ ﻣﺸﺘﺮك ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﯿﻤﺎﺑﯿﻦ ﺧﻮدﺷﺎن ﻫﺮ ﯾﮏ از‬ ‫زﻧﺎن ﺟـﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻣﺎﻟﮏ ﻧﻔﻊ ﺧﻮد ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﺮد ﻣﯿﺘﻮاﻧﺴﺖ در ﻫﺮ ﻣﻮﻗﻊ اﯾﻦ ﺷـﺮﮐﺖ را ﺑﻬﻢ زﻧـﺪ وﻟﯽ زﻧﺎن از اﯾﻦ ﺣﻖ ﻣﺤﺮوم ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬اﻣﺎ در‬ ‫ﺷﺮﮐﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن دو ﻣﺮد ﺑﺮاي ﻣﻨﻔﻌﺘﯽ ﻣﻨﻌﻘـﺪ ﻣﯿﺸـﺪ ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﻬﺎ ﻣﯿﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻤﯿﻞ ﺧﻮد ﻗﺮارداد را ﻟﻐﻮ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﺣﮑﺎﻣﯽ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﺣﻘﻮق زن ﻣﻤﺘﺎز را راﺟﻊ ﺑﺘﺼـﺮف در اﻣﻮال ﺷﻮﻫﺮي ﮐﻪ ﻣﺠﻨﻮن ﺷـﺪه ﺑﻮد ﻣﻌﯿﻦ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﻌﻤﻮًﻻ ﭘﺪر ﺧﺎﻧﻮاده ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ اﺧﺘﯿﺎر ﻫﻤﻪ‬ ‫ﺑﻮد از ﻋﻮاﯾـﺪ اﻣﻮال ﺧﺎص زوﺟﻪ و ﻏﻼﻣﺎن ﺧﻮد ﺗﺼـﺮف ﻣﯿﮑﺮد ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﺮد زن را ﻃﻼق ﻣﯿﺪاد ﻣﮑﻠﻒ ﺑﻮد ﻋﻮاﯾﺪ ﺧﺎص‬ ‫را ﺑﻪ او ﺑﺪﻫـﺪ ﻟﯿﮑﻦ اﮔﺮ ﺑﻨـﺪهء زرﺧﺮﯾـﺪي را آزاد ﻣﯿﮑﺮد آن ﺑﻨـﺪه ﺣﻖ ﻣﻄـﺎﻟﺒﻪء ﭼﯿﺰي از آﻗـﺎي ﺧﻮد ﻧـﺪاﺷﺖ‪ .‬در ﻣﻮرد ﻃﻼﻗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫رﺿـﺎي زوﺟﻪ واﻗـﻊ ﻣﯿﺸـﺪ زن ﺣﻖ ﻧـﺪاﺷﺖ اﻣﻮاﻟﯽ را ﮐﻪ ﺷﻮﻫﺮ در ﻣﻮﻗﻊ ﻋﺮوﺳـﯽ ﺑﻪ او داده ﻧﮕﺎﻫـﺪارد‪ .‬ﻣﻔﻬﻮم ﻣـﺦ اﻟﻒ اﯾﻦ ﺣﮑﻢ آن‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ زن ﻣﯿﺘﻮاﻧﺴـﺘﻪ اﺳﺖ در ﻣﻮﻗﻊ ﻃﻼﻗﯽ ﮐﻪ ﺑﯽ رﺿﺎﯾﺖ او واﻗﻊ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻤﻪء ﻣﺎل ﯾﺎ ﻗﺴﻤﺘﯽ از آن را ﻧﮕﺎﻫﺪارد‪ .‬اﺣﻮال ﺣﻘﻮﻗﯽ‬ ‫زن ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪء ﺗﺤﻘﯿﻘـﺎت ﺑـﺎرﺗﻠﻤﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺷـﺪه ﻣﺸـﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﻣﺴﺎﯾـﻞ ﻣﺘﻀـﺎد اﺳﺖ و ﺳـﺒﺐ اﯾﻦ ﺗﻀﺎد آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﺣﻮال ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ زن در‬ ‫ﻃﻮل ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن ﺗﺤﻮﻻﺗﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل ﺑﺎرﺗﻠﻤﻪ اﺻﻮًﻻ زن در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺷﺨﺼـﯿﺖ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻧﺪاﺷﺖ ﺣﻘﻮﻗﺶ ﺑﺘﺒﻊ ﻏﯿﺮ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ‬ ‫در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﻌﻘﯿﺪهء ﻣﺎ زن ﻧﯿﺰ داراي ﺣﻘﻮق ﻣﺴـﻠﻤﻪ اي ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن اﺣﮑﺎم ﻋﺘﯿﻘﯽ داﺷـﺘﻪ اﻧﺪ و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺟﺪﯾﺪي ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮًا ﺑﺎ ﻫﻢ‬ ‫ﻣﺘﻀﺎد ﺑﻮده اﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺶ از اﯾﻨﮑﻪ اﻋﺮاب ﻣﺴـﻠﻤﺎن اﯾﺮان را ﻓﺘﺢ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﺤﻘﻘًﺎ زﻧﺎن اﯾﺮان در ﺷـﺮف ﺗﺤﺼﯿﻞ ﺣﻘﻮق و اﺳﺘﻘﻼل ﺧﻮد ﺑﻮده اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﻣﻘﺮرات ﺧﺎﺻﻪء ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ازدواج »اﺑﺪال« اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪهء ﻧﺎﻣﻪء ﺗﻨﺴـﺮ ﺑﺸـﺮح آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺎرﺳﯽ اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ذﮐﺮ اﯾﻦ ﻗﺴﻢ ﻣﺰاوﺟﺖ را ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ و ﺗﻔﺼـﯿﻞ آن در ﮐﺘﺎب »ﻣﺎﻟﻠﻬﻨـﺪ« ﺑﯿﺮوﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻤًﺎ از ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻣﻔﻘﻮد اﺑﻦ ﻣﻘﻔﻊ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و آن اﯾﻦ اﺳﺖ‪» :‬اذا ﻣـﺎت اﻟﺮﺟﻞ و ﻟﻢ ﯾﺨﻠﻒ وﻟـﺪا ان ﯾﻨﻈﺮوا ﻓﺎن ﮐﺎﻧﺖ ﻟﻪ اﻣﺮأة زوﺟﻮﻫﺎ ﻣﻦ اﻗﺮب ﻋﺼـﺒﺘﻪ ﺑﺎﺳـﻤﻪ‪ ،‬وان ﻟﻢ‬ ‫ﺗﮑﻦ ﻟﻪ اﻣﺮأة ﻓﺎﺑﻨـﮥ اﻟﻤﺘﻮﻓﯽ او ذات ﻗﺮاﺑﺘﻪ ﻓﺎن ﻟﻢ ﺗﻮﺟﺪ ﺧﻄﺒﻮا ﻋﻠﯽ اﻟﻌﺼﺒﯿﮥ ﻣﻦ ﻣﺎل اﻟﻤﺘﻮﻓﯽ ﻓﻤﻦ ﮐﺎن ﻣﻦ وﻟﺪ ﻓﻬﻮ ﻟﻪ و ﻣﻦ اﻏﻔﻞ ذﻟﮏ‬ ‫و ﻟﻢ ﯾﻔﻌﻞ ﻓﻘـﺪ ﻗﺘﻞ ﻣﺎ ﻻﯾﺤﺼـﯽ ﻣﻦ اﻻﻧﻔﺲ َﻻﻧﻪ ﻗﻄﻊ ﻧﺴﻞ اﻟﻤﺘﻮﻓﯽ و ذﮐﺮه اﻟﯽ آﺧﺮ اﻟﺪﻫﺮ«؛ ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﻣﺮدي ﺑﻤﯿﺮد و ﻓﺮزﻧﺪي ﻧﺪاﺷـﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﺎﯾـﺪ دﯾﺪ اﮔﺮ زﻧﯽ دارد او را ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪﻫﻨﺪ و اﮔﺮ زن ﻧﺪارد دﺧﺘﺮ ﯾﺎ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ ﺑﺴـﺘﮕﺎن او را ﺑﺎ‬ ‫اﻗﺮب ﺧﻮﯾﺸﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﻧﮑﺎح ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ وﻟﯽ اﮔﺮ ﻫﯿﭻ زﻧﯽ از ﺑﺴـﺘﮕﺎن او ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺒﺎﺷﺪ از ﻣﺎل ﺷﺨﺼﯽ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﺎﯾﺪ زﻧﯽ را ﺟﻬﯿﺰه داده ﺑﻪ ﯾﮑﯽ‬ ‫از ﻣﺮدان ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧـﺪ ﻣﯿﺖ ﺑﺪﻫﻨـﺪ‪ .‬ﭘﺴـﺮي ﮐﻪ از اﯾﻦ ازدواج ﺣﺎﺻـﻞ ﺷﻮد ﻓﺮزﻧـﺪ آن ﻣﺮد ﻣﯿﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ از اداي اﯾﻦ‬ ‫ﺗﮑﻠﯿﻒ ﻏﻔﻠﺖ ورزد ﺳـﺒﺐ ﻗﺘﻞ ﻧﻔﻮس ﺑﯿﺸﻤﺎر ﺷﺪه اﺳﺖ زﯾﺮا ﮐﻪ ﻧﺴﻞ ﻣﯿﺖ را ﻗﻄﻊ و ﻧﺎم او را ﺗﺎ آﺧﺮ دﻧﯿﺎ ﺧﺎﻣﻮش ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺎﻋﺪهء‬ ‫ﻗﺒﻮل ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از رﺳﻮﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪء زرﺗﺸﺘﯿﺎن ﻓﻮق اﻟﻌﺎده ﻣﺘﺪاول ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺮدي ﻣﯽ ﻣﺮد و ﻓﺮزﻧﺪي ﺑﺎﻟﻎ ﻧﻤﯿﮕﺬاﺷﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺟﺎﻧﺸـﯿﻦ او ﺷﻮد و رﯾـﺎﺳﺖ ﺧـﺎﻧﻮاده را ﺑﻌﻬـﺪه ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺻـﻐﺎر ﻣﯿﺖ را ﺑﻘﯿﻢ ﻣﯿﺴﭙﺮدﻧـﺪ و اﮔﺮ ﻣﯿﺖ ﺗﻮاﻧﮕﺮ ﺑﻮد ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺷﺨﺼـﯽ ﺑﻌﻨﻮان‬ ‫ﭘﺴـﺮﺧﻮاﻧﺪه ﻗﺎﯾﻢ ﻣﻘﺎم او ﺷﻮد و ﺗﺮﮐﻪء او را اداره ﮐﻨـﺪ‪ .‬و اﮔﺮ آن ﻣﺮد زﻧﯽ ﻣﻤﺘﺎز داﺷﺖ و آن زن ﺑﻌﻨﻮان ﭘﺴـﺮﺧﻮاﻧﺪه ﻣـﺪﯾﺮ ﻣﺎﺗﺮك او‬ ‫ﻣﯿﺸﺪ وﻟﯽ زوﺟﻪء او ﮐﻪ ﭼﺎﮐﺮزن ﺑﻮد ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳـﻤﺖ ﻧﺼﺐ ﺷﻮد ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ او را ﻣﺜﻞ ﺻﻐﺎر دﯾﮕﺮ ﺑﻘﯿﻢ ﺑﺴﭙﺎرﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت‬ ‫ﻣﺮد ﻗﯿﻢ ﭘـﺪر آن ﭼـﺎﮐﺮزن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯿﮕﺮدﯾـﺪ‪ .‬و اﮔﺮ ﻗﯿﻢ وﻓـﺎت ﻣﯽ ﯾـﺎﻓﺖ ﺑﺮادر ﭼـﺎﮐﺮزن ﯾـﺎ ﺑﺮادري ﮐﻪ در ﻣﯿـﺎن ﭼﻨـﺪ ﻓﺮزﻧـﺪ ﻣﻘـﺎم‬ ‫ارﺷـﺪﯾﺖ داﺷﺖ و ﯾـﺎ ﯾﮑﯽ از ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧـﺪان ﻧﺰدﯾﮑﺶ ﻗﯿﻢ او ﻣﯿﺸـﺪ‪ .‬اﮔﺮ در ﺧـﺎﻧﻪء ﻣﺮد ﻣﯿﺖ زﻧﯽ ﻣﻤﺘـﺎز ﯾـﺎ دﺧﺘﺮي ﯾﮕـﺎﻧﻪ ﻧﺒﻮد ﺳـﻤﺖ‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪﺧﻮاﻧـﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﺑﺮادر و ﭘﺲ از او ﺑﺨـﻮاﻫﺮ و ﺳـﭙﺲ ﺑـﺪﺧﺘﺮ ﺑﺮادر و ﺑﻌـﺪ ﺑﻪ ﭘﺴـﺮ ﺑﺮادر ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯿﮕﺮﻓﺖ و ﭘﺲ از اﯾﻦ ﻃﺒﻘـﺎت ﺑﻪ ﺳـﺎﯾﺮ‬ ‫ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧـﺪان ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯿﺮﺳـﯿﺪ‪ .‬ﺷـﺮاﯾﻂ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ »ﺳﺘﺮ« اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﺒﯿﺮ ﺑﺎﺷـﺪ و از زرﺗﺸﺘﯿﺎن ﺑﺎﺷـﺪ و ﻋﺎﻗﻞ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﻮد ﻧﯿﺰ داراي ﻋﺎﺋﻠﻪء‬ ‫ﮐﺜﯿﺮ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ اﻣﯿﺪ و اﻣﮑﺎن ﻓﺮزﻧﺪ ﯾﺎﻓﺘﻦ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻫﯿﭽﯿﮏ از ﻣﻌﺎﺻـﯽ ﮐﺒﯿﺮه ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷـﺮاﯾﻂ‬ ‫زﻧﯽ ﮐـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺳـﺘﺮي ﻣﯽ ﯾـﺎﻓﺖ ﻗﺎﻧﻮﻧـًﺎ ﭼﻨﯿـﻦ ﻣﻘﺮر ﺑـﻮد ﮐﻪ ﺷـﻮﻫﺮ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و در ﻃﻠﺐ آن ﻫﻢ ﻧﺒﺎﺷـﺪ و ﮐﻨﯿﺰ ﮐﺴـﯽ ﻧﺒﺎﺷـﺪ و از‬ ‫ﻓﺎﺣﺸـﮕﯽ اﻣﺮار ﻣﻌـﺎش ﻧﮑﻨـﺪ و در ﺧﺎﻧﻮادهء دﯾﮕﺮ ﺳـﻤﺖ ﻓﺮزﻧﺪﺧﻮاﻧـﺪﮔﯽ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﮐﻪ زﻧﺎن ﺟﺰ در ﯾﮏ ﺟﺎ ﻧﺒﺎﯾﺴﺘﯽ »ﺳﺘﺮ«‬ ‫ﺑﺸﻮﻧـﺪ وﻟﯽ ﻣﺮد ﻣﯿﺘﻮاﻧﺴﺖ رﻓﺘﻪ در ﭼﻨـﺪ ﺧـﺎﻧﻮاده ﺳـﻤﺖ »ﻓﺮزﻧﺪﺧﻮاﻧـﺪه« ﺑﮕﯿﺮد؛ ﺳﺘﺮ ﻓﺮزﻧـﺪ ﺑﻤﺠﺮد اﻧﺘﺼـﺎب ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳـﻤﺖ واﺟـﺪ ﺣﻖ‬ ‫وﻻـﯾﺖ ﺗـﺎﻣﻪ و اﺧﺘﯿـﺎر ﻣﻄﻠﻖ ﻧﻤﯿﺸـﺪ‪ .‬ﻧﺸـﺎﻧﻪء اﯾﻦ ﻋﻨﻮان اﺧﯿﺮ ﻣﺮاﻗﺒﺖ در روﺷﻦ ﻧﮕـﺎه داﺷـﺘﻦ آﺗﺶ ﻣﻘـﺪس ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺘﺮي ﺑﺮ ﺳﻪ ﻧﻮع‬ ‫اﺳﺖ‪» :‬ﺳﺘﺮ ﻓﺮزﻧـﺪ ﺧﻮد« ﻋﻨﻮان زن ﻣﻤﺘـﺎز ﯾـﺎ دﺧﺘﺮ ﯾﮕﺎﻧﻪ و دوﺷـﯿﺰه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺼﺐ ﭼﻨﯿﻦ زﻧﯽ ﯾﺎ دﺧﺘﺮي ﺑﻤﻘﺎم ﺳﺘﺮي ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ و ﻟﺰوم‬ ‫ﻗﻬﺮي دارد ﻣﺤﺘﺎج ﻗﺎﻧﻮن ﺧﺎص ﻧﯿﺴﺖ‪» .‬ﺳﺘﺮ ﻣﻨﺼﻮص« ﮐﺴـﯽ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﻗﺒًﻼ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳـﻤﺖ ﻣﻌﯿﻦ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ و اﯾﻦ‬ ‫اﺻـﻄﻼح در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﺴـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌـﺪ از ﻓﻮت آن ﺷـﺨﺺ از ﻃﺮف اﻗﺮﺑﺎ ﻧﺼﺐ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺲ را »ﺳﺘﺮﻣﺠﻌﻮل« ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬زن ﻣﻤﺘﺎز‬ ‫ﭼﻮن ﺑﯿﻮه ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﺮاﻗﺐ اﻣﻮر ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺎﺷـﺪ و ﻣﺮاﺳﻢ دﯾﻨﯽ و اﻣﻮر ﺧﯿﺮﯾﻪ را ﮐﻪ ﺑﺮ ﻫﺮ ﺧﺎﻧﻮاده واﺟﺐ اﺳﺖ اﻧﺠﺎم دﻫـﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾـﺪ دﺧﺘﺮ ﺷﻮي‬ ‫ﺧﻮد را ﺷﻮﻫﺮ دﻫﺪ و ﺧﻮاﻫﺮان ﺷﻮي را اﮔﺮ ﺗﺤﺖ ﻗﯿﻤﻮﻣﺘﺶ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﭘﺮﺳـﺘﺎري ﮐﻨﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻨﻬﺎ‪ .‬ﻣﺸﺎٌراﻟﯿﻬﺎ ﺣﻖ دارد ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺰرﮔﯽ‬ ‫از داراﯾﯽ ﻣﺘﻮﻓﯽ را ﺑﻤﺼﺎرف ﺷﺨﺼـﯽ ﺧﻮد ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻤﺤﺾ اﯾﻨﮑﻪ دﺧﺘﺮي ﺷﻮﻫﺮ اﺧﺘﯿﺎر ﮐﺮد ﻗﺪرت ﻣﺎدر ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﻣﯿﺸﻮد و ﯾﮏ ﺑﻬﺮ‬ ‫ﺑﻪ داﻣـﺎد ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯿﮕﯿﺮد و اﯾﻦ اﺧﺘﯿـﺎر داﻣـﺎد وﻗﺘﯽ اﻓﺰوده ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﻓﺮزﻧـﺪي ﺑﯿﺎﺑـﺪ ﮐﻪ روزي اﻣﮑﺎن داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ رﯾﺎﺳﺖ ﺧﺎﻧﻮاده‬ ‫ﺑﺮﺳـﺪ‪ .‬ﻧﻮع دﯾﮕﺮ ﻫﻢ از ﻓﺮزﻧﺪﺧﻮاﻧـﺪﮔﯽ ﻣﺘـﺪاول ﺑﻮد‪ .‬و آن ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣـﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻًـ آن را »ﺗﺒﻨﯽ« ﻣﯿﮕﻮﯾﯿﻢ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﭘـﺪر و‬ ‫ﻣﺎدر ﮐﻪ ﻃﻔﻠﯽ را ﺑﻔﺮزﻧـﺪي ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ ﺣﻖ ارث ﺑﺮدن از او ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﯾﻦ ﻗﺴﻢ ﻓﺮزﻧﺪﺧﻮاﻧﺪه ﮐﻪ ﻣﺎدرش زﻧﯽ ﻣﻤﺘﺎز )ﭘﺎدﺷﺎه زن(‬ ‫ﺑﻮده ﻗﺒﻞ از ﺳﻦ ﺑﻠﻮغ ﻣﯿﻤﺮد‪ ،‬داراﯾﯽ او ﺑﻪ ﻧﺎﭘـﺪري او ﻣﯿﺮﺳـﯿﺪ‪ .‬در ﺑﺎب ارث ﻣﻘﺮر ﺑﻮد ﮐﻪ زن ﻣﻤﺘﺎز و ﭘﺴـﺮاﻧﺶ ﯾﮑﺴﺎن ارث ﺑﺒﺮﻧـﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬ ‫دﺧﺘﺮان ﺷﻮﻫﺮﻧﮑﺮده را ﻧﺼﻒ ﺳـﻬﻢ ﻣﯿﺪادﻧـﺪ‪ .‬ﭼﺎﮐﺮزن و ﻓﺮزﻧﺪان او ﺣﻖ ارث از او ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﭘﺪر ﻣﯿﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻗﺒًﻼ ﭼﯿﺰي از داراﺋﯽ‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﻪ آﻧـﺎن ﺑﺨﺸـﺪ ﯾـﺎ وﺻـﯿﺖ ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﺪﻫﻨـﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺮاﻗﺒﺖ در اﺟﺮاي ﻗﻮاﻧﯿﻦ ارث ﻧُّﻈﺎري ﻣﻌﯿﻦ ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻮن ﮐﺴـﯽ ﺑﺪرود ﺣﯿﺎت ﻣﯿﮕﻔﺖ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻣﻮﺑﺪان ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﻘﺮرات وﺻـﯿﺘﻨﺎﻣﻪ ﺑﺘﻘﺴﯿﻢ اﻣﻮال او ﺑﭙﺮدازﻧﺪ و اﮔﺮ ﻣﯿﺖ ﭼﯿﺰ ﻧﺪاﺷﺖ ﻣﺼﺎرف‬ ‫ﺗﺠﻬﯿﺰ ﺟﻨﺎزه و ﻧﮕﺎﻫﺪاﺷﺖ ﻓﺮزﻧﺪان او را ﻫﻢ ﻣﻮﺑﺪان ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﯿﻨﻦ ﻣﻘﺮر ﺑﻮد ﮐﻪ »اﺑﺪال اﺑﻨﺎء ﻣﻠﻮك ﻫﻤﻪ اﺑﻨﺎء ﻣﻠﻮك ﺑﺎﺷﻨﺪ و‬ ‫اﺑﺪال ﺧﺪاوﻧﺪ درﺟﺎت ﻫﻢ اﺑﻨﺎء درﺟﺎت« )ﻧﺎﻣﻪء ﺗﻨﺴـﺮ(‪ .‬اﮔﺮ ﮐﺴـﯽ در وﻗﺖ ﻣﺮدن ﻗﺴـﻤﺘﯽ از اﻣﻮال ﺧﻮد را ﺑﻪ اﺷـﺨﺎص ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﻣﯿﺪاد و‬ ‫وارث ﻗـﺎﻧﻮﻧﯽ ﺧﻮﯾﺶ را ﻣﺤﺮوم ﻣﯿﮑﺮد اﯾﻦ ﻋﻤـﻞ او ﺻﻮرت ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻧـﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﺮاي ﺗﺄدﯾﻪء دﯾﻨﯽ ﯾﺎ ﻧﻔﻘﻪء زﻧﯽ ﯾﺎ ﭘﺮﺳـﺘﺎري اوﻻد و‬ ‫ﭘـﺪر ﯾﺎ ﭘﯿﺮﻣﺮدي ﮐﻪ در ﻇﻞ ﺣﺮاﺳﺖ او ﺑﻮده داده ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﮐﺴـﯽ در زﻣﺎن اﺑﺘﻼء ﺑﻤﺮﺿـﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﺪان ﺧﻄﺮي ﻧﺪاﺷـﺘﻪ وﺻﺎﯾﺎﯾﯽ‬ ‫ﻣﯿﮑﺮد ﭼﻮن ﺷـﻔﺎ ﻣﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﺻﻮرت ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ داﺷﺖ ﺑﺸـﺮط آﻧﮑﻪ وﺻـﯿﺖ را در ﺣﺎل ﺷـﻌﻮر ﮐﺮده و ﻧﻘﻀﯽ در ﻗﻮاي او ﻧﺒﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن‬ ‫ﮐﺴـﯽ وﺻـﯿﺖ ﻣﯿﮑﺮد ﻣﮑﻠﻒ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳـﻬﻤﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از دﺧﺘﺮان ﺑﯽ ﺷﻮﻫﺮ و دو ﺳﻬﻢ ﺑﻪ زن ﻣﻤﺘﺎز ﺧﻮد ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻗﯿﻢ ﭘﺴﺮ ﺻﻐﯿﺮي‬ ‫ﻗﺴـﻤﺘﯽ از داراﯾﯽ ﺧﺎﻧﻮاده را ﺑﻤﺼـﺮف ﭘﺮداﺧﺖ دﯾﻨﯽ ﻣﯿﺮﺳﺎﻧـﺪ ﭼﻮن ﭘﺴـﺮ ﺑﺤـﺪ رﺷﺪ ﺑﺎﻟﻎ ﻣﯿﺸﺪ ﻣﯿﺘﻮاﻧﺴﺖ اﻋﺘﺮاض ﮐﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﮐﻨﯿﺰان زرﺧﺮﯾﺪ را ﺑﻤﻘﺪار ﯾﮏ ﻋﺸﺮ آزاد ﻣﯿﮑﺮد ﻓﺮزﻧﺪي ﮐﻪ از آن ﮐﻨﯿﺰ ﺗﻮﻟﺪ ﻣﯿﯿﺎﻓﺖ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻤﻘﺪار ﯾﮏ ﻋﺸﺮ آزاد ﻣﯿﺒﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن‬ ‫ﻋﺠﯿﺐ ﻋﯿﻨًﺎ در ﮐﺘﺎب ﻓﻘﻪ ﺳـﺮﯾﺎﻧﯽ ﺗﺄﻟﯿﻒ ﻋﯿﺸﻮﺑﺨﺖ ﻫﻢ ﻣﺴﻄﻮر اﺳﺖ‪) .‬از ﮐﺘﺎب اﯾﺮان در زﻣﺎن ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن ﺗﺄﻟﯿﻒ ﭘﺮﻓﺴﻮر آرﺗﻮر ﮐﺮﯾﺲ‬ ‫ﺗﻦ ﺳﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪء رﺷـﯿﺪ ﯾﺎﺳﻤﯽ چ‪ 2‬ﺻﺺ‪ .(358 - 346‬ﺧﺎﻧﻮاده در ﺗﻤـﺪن اﺳـﻼم‪ :‬اﺳﺎس ﺧﺎﻧﻮاده در اواﺳﻂ دورهء ﺗﻤﺪن اﺳـﻼم ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫اﻣﺮوز زن ﺑﻮد و ذﯾًﻼ ﭘﺎره اي از ﻣﻤﯿﺰات ﺧﺎﻧﻮادهء اﺳـﻼﻣﯽ را ﺷـﺮح ﻣﯿـﺪﻫﯿﻢ و آن ﻋﺒﺎرت از ﺣﺠﺎب و ﺗﻌـﺪد زوﺟﺎت و ﻃﻼق ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﻣﻘﺼﻮد از ﺣﺠﺎب ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن ﺗﻦ و ﺑﺪن زن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ وﺿﻊ ﭘﯿﺶ از ﻇﻬﻮر اﺳـﻼم و ﺣﺘﯽ ﭘﯿﺶ از ﻇﻬﻮر دﯾﺎﻧﺖ ﻣﺴﯿﺢ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻮده و‬ ‫دﯾـﺎﻧﺖ ﻣﺴـﯿﺢ ﻫﻢ ﺗﻐﯿﯿﺮي در آن ﻧـﺪاده و ﺗـﺎ اواﺧﺮ ﻗﺮون وﺳـﻄﯽ در اروﭘـﺎ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻮده و آﺛـﺎر آن ﻫﻨﻮز ﻫﻢ در ﺧﻮد اروﭘﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧـﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻘﺼﻮد از ﺣﺠﺎب زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﺎﺧﺘﻦ زن در ﺧﺎﻧﻪ و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻣﻌﺎﺷﺮت وي ﺑﺎ ﻣﺮدان اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ وﺿﻊ ﻣﯿﻮه اي‬ ‫از ﻣﯿﻮه ﻫﺎي درﺧﺖ ﺗﻤـﺪن اﺳـﻼم ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ و ﭘﯿﺶ از آن ﺷﺎﯾﻊ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ و ﻫﻤﯿﻨﮑﻪ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﺎﻣًﻼ ﺑﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﺗﺠﻤﻊ و ﻋﯿﺎﺷـﯽ آﺷـﻨﺎ‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ ﻗﻀـﯿﻪ ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ ﺷﺪت ﯾﺎﻓﺖ و راﺟﻊ ﺑﻪ آن دﻗﺘﻬﺎي ﻓﻮق اﻟﻌﺎده ﻣﺒﺬول ﮔﺸﺖ‪ .‬زن ﺑﺪوي ﻋﺮب در ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﺎ ﻣﺮد ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮد و‬ ‫ﭼﻪ ﺑﺴـﺎ ﮐﻪ از ﻣﯿﺎن ﻫﻤﺎن ﭼﺎدرﻫﺎي ﺻـﺤﺮاﺋﯽ زﻧﺎﻧﯽ درآﻣﺪﻧـﺪ ﮐﻪ در اﻣﻮر ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ و ادﺑﯽ و دﻟﯿﺮي و ﺧﺮدﻣﻨـﺪي و ﻫﺸـﯿﺎري و ﻏﯿﺮه‬ ‫ﻧﺎﺑﻐﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯿﺸﺪﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﻮر اﺳـﻼم ﮐﻨﯿﺰان و اﺳﯿﺮان ﻓﺮاوان ﮔﺸﺘﻨﺪ و ﻣﺮدان ﻫﻢ ﺧﻮاﺟﻪ ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﻌًﺎ زن و ﻣﺮد‬ ‫از ﻫﻢ ﺑـﺪﮔﻤﺎن ﺷﺪﻧـﺪ و آن ﻏﯿﺮت و ﻋﻼﻗﻤﻨﺪي ﺳﺎﺑﻖ را از دﺳﺖ دادﻧﺪ و ﭼﻮن اﺧﺘﯿﺎرات ﻣﺮد ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻮد از اواﯾﻞ ﺳـﻠﻄﻨﺖ اﻣﻮﯾﺎن زﻧﺎن‬ ‫در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺤﺒﻮس ﮔﺸـﺘﻨﺪ و ﺧﻮاﺟﮕﺎن ﺳﻔﯿﺪ و ﺳﯿﺎه ﺑﺮاي ﻣﺮاﻗﺒﺖ رﻓﺘﺎر آﻧﺎن ﻣﻌﯿﻦ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺮده ﭘﻮﺷﯽ ﺳﺨﺘﯽ ﮐﻪ اﻣﺮوز در ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎي‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ ﻣﻮﺟﺒﺶ ﻫﻤﺎن ﺑﺪﮔﻤﺎﻧﯽ ﻣﺮد از زن و ﺧﻮدﮐﺎﻣﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺨﺎﻧﻮاده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﻧﻮع ﻟﺬت و ﺧﻮﺷﯽ را ﻣﻨﺤﺼﺮًا ﺑﺮاي‬ ‫ﺧﻮد ﻣﯿﺨﻮاﻫـﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ وﺿـﻌﯽ ﺑﺎ اﺻﻮل ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ اﺳـﻼم ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧـﺪارد‪ .‬و اﮔﺮ در ﻣﻮﺿﻮع ﺣﺠﺎب ﺑﻪ آﯾﺎت ﻗﺮآﻧﯽ ﻣﺮاﺟﻌﻪ‬ ‫ﺷﻮد ﺗﻔﺴـﯿﺮ آﯾـﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎ رﻓﻊ ﺣﺠﺎب وﻓﻖ ﻣﯿﺪﻫـﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻪ ﻣﯿﺘﻮان ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻣﯿﻞ دارﻧـﺪ آﯾﺎت دﯾﻨﯽ را ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻓﮑﺮ و ﻧﻈﺮ و ﻏﺮض‬ ‫ﺧﻮدﺷﺎن ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ ﻣﺨﺼﻮص ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﭘﯿﺮوان ﻫﺮ دﯾﻨﯽ ﭘﺲ از ﻣﺘﻤﺪن ﺷﺪن ﻣﯿﻞ دارﻧﺪ اﺣﮑﺎم دﯾﻨﯽ را ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﯿﻞ‬ ‫ﺧﻮد ﺗﻌﺒﯿﺮﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜًﻼ در ﮐﺘﺐ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن راﺟﻊ ﺑﻪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ازﺗﻌﺪد زوﺟﺎت ﻧﺺ ﺻﺮﯾﺤﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﯿﺸﻮد اﻣﺎ اوﻟﯿﺎي اﻣﻮر ﮐﻠﯿﺴﺎ‬ ‫ﺗﺼﻮر ﮐﺮده اﻧﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ زن داﺷـﺘﻦ ﻣﻮﺟﺐ ﺳﻌﺎدت ﺧﺎﻧﻮاده و ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ و ﻟﺬا از روي ﭘﺎره اي ﻗﺮاﯾﻦ ﺑﻌﻀﯽ آﯾﺎت را ﺗﻔﺴﯿﺮ و ﺗﺄوﯾﻞ‬ ‫ﮐﺮده و ﺗﻌـﺪد زوﺟﺎت را ﺣﺮام داﻧﺴـﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﯿﻨﻄﻮر ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﮐﻨﯿﺰ در ﻣﯿﺎن ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﺮاوان ﺷﺪ‪ ،‬زن و ﻣﺮد ﻣﺴـﻠﻤﺎن از ﻫﻢ ﺑﺪﮔﻤﺎن‬ ‫ﺷﺪﻧـﺪ و ﻣﺮدان درﺻـﺪد ﻣﺤﺒﻮس ﺳﺎﺧﺘﻦ زﻧﺎن ﺑﺮآﻣﺪﻧـﺪ و آﯾﺎت و اﺣﮑﺎم را ﺑﺎ آن ﻧﻈﺮ ﺗﺄوﯾﻞ و ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ و زن را از ﻫﺮ ﺟﻬﺖ در‬ ‫ﺗﻨﮕﻨـﺎ ﮔﺬاردﻧـﺪ ﺗـﺎ آﻧﺠـﺎ ﮐﻪ زن ﮔﻤـﺎن ﺑﺮد ﮐﺎرﻫـﺎﯾﯽ ﺑﺮ ﻣﺮد ﺣﻼـل اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ وي ﺣﻼل ﻧﻤﯿﺒﺎﺷـﺪ و اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ اﻋﺘﻘﺎد از روي ﺗﺮس و‬ ‫ﻧﺎﭼﺎري ﭘﺪﯾـﺪ آﻣﺪ و ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ ﻣﻬﺮ و دوﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺮدان ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﺗﺮس و رﯾﺎﮐﺎري ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮد ﻫﻢ ﮐﻪ از راز زﻧﺎن آﮔﺎه ﮔﺸﺖ از‬ ‫ﻣﮑﺮ و ﺣﯿﻠﻪء وي اﻧﺪﯾﺸﻨﺎك ﺷﺪ او را ﭘﺸﺖ ﭘﺮده ﮔﺬارد و ﺧﻮدش ﺑﺎ ﮐﻨﯿﺰان و اﻣﺮدان و ﻏﻼﻣﺎن ﺳﺮﮔﺮم ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺪرت ﺑﺎ زن ﺧﻮﯾﺶ ﻫﻢ‬ ‫ﺳﻔﺮه و ﻫﻢ ﺑﺴﺘﺮ و ﻫﻢ ﻧﺸـﯿﻦ ﻣﯿﺒﻮد و او را ﻣﻮﺟﻮد ﻣﮑﺎر و ﺣﯿﻠﻪ ﺑﺎز ﻣﯿـﺪاﻧﺴﺖ و اﻓﺘﺨﺎر ﻣﺮدان ﺑﺮ اﯾﻦ ﺷـﺪ ﮐﻪ زن را از ﺣﺠﻠﻪ ﺗﺎ ﮔﻮر در‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺣﺒﺲ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺳـﺘﻤﮕﺮي ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﺰﻧﺎن و ﺧﻮار و ذﻟﯿﻞ داﺷـﺘﻦ آﻧﺎن ﺑﺎ ﻧﺺ ﺻـﺮﯾﺢ آﯾﺎت ﻗﺮآﻧﯽ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫زﯾﺮا ﻗﺮآن ﻣﺮدان را ﻣـﺄﻣﻮر ﻓﺮﻣﻮده ﮐﻪ ﺑـﺎ زﻧـﺎن ﺑـﺪوﺳﺘﯽ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ رﻓﺘﺎر ﮐﻨﻨـﺪ و اﯾﻨﮏ ﻧﺺ آﯾﻪء ﻗﺮآن‪» :‬و ﻣﻦ آﯾﺎﺗﻪ أن ﺧﻠﻖ ﻟﮑﻢ ﻣﻦ‬ ‫اﻧﻔﺴـﮑﻢ ازواﺟًﺎ ﻟﺘﺴـﮑﻨﻮا اﻟﯿﻬﺎ و ﺟﻌﻞ ﺑﯿﻨﮑﻢ ﻣﻮدة و رﺣﻤﮥ« )ﻗﺮآن ‪ (30/21‬و آﯾﻪء‪» :‬ﻟﻬﻦ ﻣﺜﻞ اﻟـﺬي ﻋﻠﯿﻬﻦ ﺑﻤﻌﺮوف« )ﻗﺮآن ‪ (2/228‬و‬ ‫آﯾﻪء‪» :‬و ﻋﺎﺷﺮوُﻫﱠﻦ ﺑﺎﻟﻤﻌﺮوف«‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(19/4‬ﻣﺮدان ﺟﺰ ﺧﻮدﮐﺎﻣﯽ و ﺷﻬﻮﺗﺮاﻧﯽ ﭼﯿﺰي ﻧﺨﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺨﺼﻮص ﺑﻌﺪ از ﭘﺎﯾﺎن دورهء ﻋﻠﻢ و‬ ‫ﺗﻤﺪن و ﺷﯿﻮع ﺟﻬﻞ و ﻓﺴﺎد ﮐﻪ ﻓﻘﯿﻬﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﻈﺮ ﺗﻮدهء ﺟﺎﻫﻞ رأي دادﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮐﺸﯿﺸﺎن ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻧﯿﺰ در دوره ﻫﺎي ﺗﺎرﯾﮏ‬ ‫ﭼﻨﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻓﮑﺮ ﮐﻮﺗﺎه و ﻧﻈﺮ ﭘﺴﺖ ﻣﺤﯿﻂ رأي و ﻓﺘﻮا ﺻﺎدر ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻮﯾﮋه ﮐﻪ ﻇﻠﻢ و اﺳـﺘﺒﺪاد در ﻣﻤﺎﻟﮏ اﺳﻼﻣﯽ ﺷﺪت ﯾﺎﻓﺖ‬ ‫و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﻮم آن ﺑﺮ زن ﺳـﺘﻤﺪﯾﺪه ﺗﺤﻤﯿﻞ ﺷﺪ ﭼﻪ در دورهء اﺳـﺘﺒﺪاد ﻣﺮد ﻇﻠﻢ ﺣﺎﮐﻢ را ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﭼﻮن زورش ﺑﻪ وي ﻧﻤﯽ رﺳﺪ‪،‬‬ ‫وﻟﯽ ﻫﻤﯿﻨﮑﻪ ﺑﻤﻨﺰل ﻣﯽ آﯾﺪ ﺧﻮدش از ﻫﺮ ﺣﺎﮐﻢ ﻇﺎﻟﻤﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻫﻞ ﺧﺎﻧﻪ اش ﻇﺎﻟﻢ ﺗﺮ ﻣﯿﺸﻮد و اﻧﺘﻘﺎم ﺣﺎﮐﻢ ﻇﺎﻟﻢ را از زن و ﺑﭽﻪ اش‬ ‫ﻣﯿﮕﯿﺮد‪ .‬اﯾﻦ وﺿﻊ در ﺗﻤﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت ﺣﺎل و ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻮده ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺷﯿﻮع ﻇﻠﻢ و ﻓﺴﺎد اوﺿﺎع ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﯿﺮه ﺗﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫و در ﻫﺮ ﮐﺸﻮري ﮐﻪ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮري ﺣﮑﻤﺮوا ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻌﻤﻮًﻻ ﻣﺮد ﺧﺎﻧﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﻫﻞ ﺧﺎﻧﻪء ﺧﻮد ﺳـﺘﻢ ﻣﯿﺪارد و ﺑﺮ ﻋﮑﺲ اﮔﺮ در ﻣﻤﻠﮑﺘﯽ ﻋﺪل‬ ‫و داد ﺣﮑـﻮﻣﺖ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬زن ﻣﯿﺘﻮاﻧـﺪ ﺣـﻖ ﺧـﻮد را ﻣﻄـﺎﻟﺒﻪ ﮐﻨـﺪ و ﻣﺮد ﻫﻢ از اداي ﺣﻖ زن ﺧﻮدداري ﻧﻤﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ و ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ ﻫﺮ‬ ‫ﺧﺎﻧﻮاده و ﺧﺎﻧﻪ اي ﯾﮏ دوﻟﺖ ﮐﻮﭼﮑﯽ را ﻣﯿﻤﺎﻧـﺪ‪ .‬زﻧﺎن ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﺗﺎ اواﺧﺮ ﻗﺮن ﮔﺬﺷـﺘﻪ )ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﻣﯿﻼدي( ﭼﻨﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن‬ ‫اﺳـﻼم ﻫﻢ ﺧﻮاه و ﻧﺎﺧﻮاه ﺳﮑﻮت داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﮐﻢ ﮐﻢ ﺑﻌﻀﯽ از ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن درﺑﺎرهء ﺣﻘﻮق زﻧﺎن ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﻧﮕﺎﺷﺘﻨﺪ و ﻣﻌﺎﯾﺐ ﭘﺮده را‬ ‫ﺑﺮﺷـﻤﺮدﻧﺪ و ﺑﺮادران ﺧﻮد را ﺑﻤﺒﺎرزه ﺑﺮ ﺿﺪ ﭘﺮده ﭘﻮﺷـﯽ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻨﺪ و ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﯿﺪاﻧﯿﻢ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ زﻧﺎن ﻣﺴـﻠﻤﺎن و‬ ‫ﺣﻘﻮق آﻧﻬﺎ ﻣﻘﺎﻻﺗﯽ اﻧﺘﺸﺎر داده ﻣﺮﺣﻮم ﺷـﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﻓﺎرس اﻟﺸﺪﯾﺎق اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺠﻠﻪء اﻟﺠﻮاﺋﺐ ﭼﺎپ اﺳـﺘﺎﻧﺒﻮل ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻔﺼـﻠﯽ ﻣﻨﺘﺸﺮ‬ ‫ﺳـﺎﺧﺖ‪ .‬ﭘﺲ از وي ﻧﯿﺰ ﺑﻌﻀـﯽ ﻫـﺎ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺨﺘﺼـﺮي ﻧﻮﺷـﺘﻪ و ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﻗﺎﺳﻢ ﺑﮏ اﻣﯿﻦ در اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﻣﯿﻼدي ﮐﺘﺎب ﻣﺸـﻬﻮر‬ ‫ﺗﺤﺮﯾﺮ اﻟﻤﺮأة را ﺗﺄﻟﯿﻒ و ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﻧﻤﻮد و ﺣﻖ ﻣﻄﻠﺐ را از ﻫﺮ ﺟﻬﺖ ادا ﮐﺮد ﺑﻘﺴﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﺟﺎي ﺳﺆال و ﺟﻮاب ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻌـﺪد زوﺟﺎت‪ :‬ﯾﮑﯽ از ﺑـﺪﺑﺨﺘﯽ ﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎي اﺳـﻼﻣﯽ ﺗﻌـﺪد زوﺟﺎت اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮد ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﺨﻮاﻫـﺪ زن ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬ﺷـﺮﯾﻌﺖ‬ ‫اﺳـﻼم ﺗﻌﺪد زوﺟﺎت را ﺑﺎ اﺟﺮاي ﺷـﺮاﯾﻂ ﺑﺴـﯿﺎر ﺳـﺨﺖ اﺟﺎزت داده ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒًﺎ آن را ﺟﺰء ﻣﺤﺎﻻت آورده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜًﻼ ﻧﺺ آﯾﻪ ﺗﺼﺮﯾﺢ‬ ‫دارد ﻣﺮد ﻣﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ از ﯾﮏ ﺗﺎ ﭼﻬﺎر زن ﺑﺴـﺘﺎﻧﺪ ﻣﺸـﺮوط ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﻪء آﻧﺎن ﻋـﺪاﻟﺖ ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﻋﺪاﻟﺖ ﮐﻨﺪ ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ زن‬ ‫ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺴـﺘﺎﻧﺪ و اﯾﻨﮏ ﻣﺘﻦ آﯾﻪ‪» :‬ﻓﺎﻧﮑﺤﻮا ﻣﺎ ﻃﺎب ﻟﮑﻢ ﻣﻦ اﻟﻨﺴﺎء ﻣﺜﻨﯽ و ﺛﻼث و رﺑﺎع ﻓﺎن ﺧﻔﺘﻢ اﻻﺗﻌﺪﻟﻮا ﻓﻮاﺣﺪة«‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(4/3‬و آﯾﻪء‬ ‫دﯾﮕﺮ‪» :‬و ﻟﻦ ﺗﺴﺘﻄﯿﻌﻮا أن ﺗﻌﺪﻟﻮا ﺑﯿﻦ اﻟﻨﺴﺎء وﻟﻮ ﺣﺮﺻﺘﻢ ﻓﻼﺗﻤﯿﻠﻮا ﮐﻞ اﻟﻤﯿﻞ ﻓﺘﺬروﻫﺎ ﮐﺎﻟﻤﻌﻠﻘﮥ«‪ .(4/129) .‬ﺣﺎل اﮔﺮ ﻣﻔﻬﻮم اﯾﻦ دو آﯾﻪ‬ ‫را ﺑـﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﮐﻨﯿـﺪ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﻣﻨﻊ ﺗﻌـﺪد زوﺟـﺎت اﻗﻮي از ﺟﻮاز آن ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ از آن رو ﻣﺮدﻣﺎن ﺧﺮدﻣﻨـﺪ و ﺑﺎاﻧﺼﺎف ﺑﻪ ﯾﮏ زن‬ ‫اﮐﺘﻔﺎء داﺷـﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﮐﻨﯿﺰان ﻫﻢ ﺑﺴﺘﺮ ﻧﻤﯿﺸﺪﻧـﺪ و از ﻗﻠﺖ ﻧﺴﻞ ﻫﻢ ﺑﯿﻢ ﻧﻤﯿﮑﺮدﻧـﺪ زﯾﺮا ﮐﻨﯿﺰان ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﯽ آوردﻧﺪ و در ﻫﺮﺣﺎل ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻫﻢ‬ ‫ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ زن ﻣﯿﺴـﺘﺎﻧﻨﺪ ﺑﻘﺴـﻤﯽ ﮐﻪ ﭘﻨﺞ و ﯾﺎ ﻣﻨﺘﻬﯽ ده درﺻﺪ ﻣﺮدم ﻋﺎدي ﯾﮏ زن دارﻧﺪ و ﺑﻘﯿﻪ ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ زن‬ ‫اﺧﺘﯿﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻃﺒﻘﻪء ﺧﻮاص ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷـﺪ ﻣﻌﻤﻮًﻻ ﯾﮏ زن ﻣﯿﮕﯿﺮﻧـﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻮﺟﺒﺎت ﻣﻬﻤﯽ ﺗﻌﺪد زوﺟﺎت را ﺑﺮاي آﻧﺎن‬ ‫اﯾﺠﺎب ﮐﻨﺪ‪ .‬دﺳـﺘﻪء دﯾﮕﺮي از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻮﺿﻮع ﻋﺪاﻟﺖ ﻣﺼﺮح در آﯾﻪ را ﺑﻌﺪاﻟﺖ در ﻧﻔﻘﻪ ﻧﻪ در ﻣﺤﺒﺖ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و در ﻫﺮ ﺻﻮرت‬ ‫در اواﺳﻂ دورهء ﺗﻤﺪن اﺳﻼم ﻣﺮدﻣﺎن ﻣﺘﻤﮑﻦ و ﺑﺎ ﺟﺎه و ﺟﻼل ﻫﻢ زﻧﺎن ﻣﺘﻌﺪد ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻫﻢ ﮐﻨﯿﺰان ﻣﺘﻨﻮع ﻧﮕﺎه ﻣﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ زن‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﺑﺎﻧﻮي ﺣﺮم ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯿﮕﺸﺖ وﻟﯽ زﻧﺎن زرﻧﮓ ﭘﺮﻫﯿﺰﮐﺎر ﺧﻮدﺷﺎن ﮐﻨﯿﺰان ﻣﺎﻫﺮو ﺑﺸﻮﻫﺮان ﻫـﺪﯾﻪ ﻣﯿﺪادﻧـﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ زﺑﯿـﺪه‬ ‫زن ﻫـﺎرون ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ از ﻋﺸﻖ ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮد ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ »دﻧﺎﺋﯿﺮ« ] ﯾﮑﯽ از ﮐﻨﯿﺰان زﯾﺒﺎي ﺣﺮم [ ﺑﮑﺎﻫـﺪ‪ ،‬ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﮐﻨﯿﺰ ﭘﺮي ﭘﯿﮑﺮ ﺑﻪ ﻫﺎرون‬ ‫ﺗﻘـﺪﯾﻢ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﮔـﺎه ﻫﻢ زﻧـﺎن ﺑﺮاي ﺛﻮاب آﺧﺮت زن ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮ ﭘﯿﺮ ﺧﻮد ﻫـﺪﯾﻪ ﻣﯿﺪادﻧـﺪ‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﺟﺒﺮوﺗﯽ ﺗﺎرﯾـﺦ ﻧﻮﯾﺲ ﻣﺼـﺮي ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬زﻧﺎن ﭘـﺪر ﻣﻦ ﺑﺴـﯿﺎر ﺧـﺪاﺗﺮس ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬از آن ﺟﻤﻠﻪ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﭘـﺪرم ﻣﺤﺒﺖ ﻣﯿﮑﺮد و از ﻣﺤﺒﺖ ﻫﺎي او اﯾﻨﮑﻪ ﮔﺎه و‬ ‫ﺑﯿﮕﺎه ﮐﻨﯿﺰان ﻣﺎﻫﺮوي ﺑﺎ ﭘﻮل ﺧﻮد ﻣﯽ ﺧﺮﯾـﺪ و آﻧﺎن را آراﯾﺶ ﻣﯿﮑﺮد و ﺟﺎﻣﻪء ﻓﺎﺧﺮ ﻣﯿﭙﻮﺷﺎﻧﯿـﺪ و ﭘﯿﺶ ﭘـﺪرم ﻣﯽ ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﺗﺎ ﺧـﺪا او را‬ ‫)زن ﭘـﺪرم را( ﭘـﺎداش ﺑﺪﻫـﺪ‪ .‬ﭘـﺪرم ﮐﻪ اﯾﻦ را ﻣﯽ دﯾـﺪ ﻋﻼـوه ﺑﺮ ﮐﻨﯿﺰان ﺗﻘـﺪﯾﻤﯽ او زﻧﺎن دﯾﮕﺮي اﺧﺘﯿﺎر ﻣﯿﮑﺮد و اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻢ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر‬ ‫ﺑﺮدﺑﺎر ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﺳﺎﯾﺮ زﻧﻬﺎ اﺑـﺪًا ﺑـﺪش ﻧﻤﯽ آﻣـﺪ و ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ اﻋﺘﺮاﺿـﯽ ﻧـﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻃﻼق‪ :‬در ﻣﻮرد ﻃﻼق ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻌﺪد زوﺟﺎت ﻣﯿﺎن‬ ‫داﻧﺸـﻤﻨﺪان اﺳـﻼﻣﯽ اﺧﺘﻼـف ﻧﻈﺮ ﻫﺴﺖ‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ ﻫﺎ آن را ﻣﮑﺮوه ﻣﯿﺪاﻧﻨـﺪ زﯾﺮا آﯾﺎت و اﺣﺎدﯾﺚ ﻣﺘﻌـﺪدي در ﻣﮑﺮوه ﺑﻮدن ﻃﻼق وارد‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ از آن ﺟﻤﻠﻪ آﯾﻪء ذﯾﻞ‪» :‬و ان ﺧﻔﺘﻢ ﺷـﻘﺎق ﺑﯿﻨﻬﻤﺎ ﻓﺎﺑﻌﺜﻮا ﺣﮑﻤﺎ ﻣﻦ اﻫﻠﻪ و ﺣﮑﻤﺎ ﻣﻦ اﻫﻠﻬﺎ َأن ﯾﺮﯾﺪا اﺻـﻼﺣًﺎ ﯾﻮﻓﻖ اﷲ ﺑﯿﻨﻬﻤﺎ«‬ ‫) ﻗﺮآن ‪ (4/35‬و آﯾﻪء‪» :‬ﻓـﺎن ﮐﺮﻫﺘﻤـﻮﻫﻦ ﻓﻌﺴـﯽ َأن ﺗﮑﺮﻫﻮا ﺷـﯿﺌًﺎ و ﯾﺠﻌـﻞ اﷲ ﻓﯿﻪ ﺧﯿﺮًا ﮐـﺜﯿﺮًا« )ﻗﺮآن ‪ .(4/19‬و ﺣـﺪﯾﺚ‪» :‬اﺑﻐﺾ اﻟﺤﻼل‬ ‫ﻋﻨﺪاﷲ اﻟﻄﻼق«‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﻃﻼق ﺣﻼل اﺳﺖ اﻣﺎ ﺧﺪا آن را دوﺳﺖ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺑﺴـﯿﺎري از ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺑﻄﻮر وﻓﻮر زن ﻣﯿﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻃﻼق‬ ‫ﻣﯿﺪادﻧﺪ‪ .‬ﻣﻐﯿﺮة ﺑﻦ ﺷـﻌﺒﮥ ﺑﯿﻦ ‪ 300 - 250‬زن ﮔﺮﻓﺖ و ﻃﻼـق داد‪ .‬وﻟﯽ در ﻫﺮ ﺣﺎل ﺑﺰرﮔﺎن اﺳـﻼم ﻃﻼق را ﻣﮑﺮوه ﻣﯿﺪاﺷـﺘﻨﺪ ﻋﻤﻮﻣًﺎ ﺗﺎ‬ ‫ﻣﻮﺟﺐ ﮐﻠﯽ ﭘﺪﯾـﺪ ﻧﻤﯽ آﻣـﺪ ﻃﻼق واﻗﻊ ﻧﻤﯿﺸـﺪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎي ﻋﺎدي ﻃﻼق رخ ﻣﯿﺪاد‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻣﻮﺟﺒﺎت ﮐﺜﺮت ﻃﻼق ﻫﻤﺎﻧﺎ‬ ‫ﺣﺠﺎب ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ زﯾﺮا ﺟﻮاﻧﯽ ﮐﻪ زن ﻧﺎدﯾﺪه را ﻣﯿﮕﯿﺮد ﯾﮕﺎﻧﻪ اﻣﯿﺪ راه ﮔﺮﯾﺰش ﻃﻼق اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ او را دﯾﺪ و ﻧﭙﺴـﻨﺪﯾﺪ ﺑﺎ ﻃﻼق ﺧﻮد را‬ ‫ﺧﻼص ﻣﯿﺴﺎزد در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﺮرات اﺳـﻼﻣﯽ ﺻﺮﯾﺤًﺎ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮد ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ و ﺑﺎﯾﺪ ﭘﯿﺶ از ﻧﺎﻣﺰدي و ﻋﻘﺪ زن ﺧﻮد را ﺑﺒﯿﻨﺪ‬ ‫و اﮔﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ رواﯾـﺎت ﻋﻤﻞ ﺷﻮد اﻟﺒﺘﻪ ﻃﻼق ﮐﻤﺘﺮ ﻣﯿﮕﺮدد‪ .‬اﯾﻦ را ﻫﻢ ﺑﺎﯾـﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ در ﭘﺎره اي ﻣﻮارد ﻃﻼق از ﻧﻈﺮ اﻣﻮر ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ و‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺳﻮد ﻓﺮاوان دارد و ﻣﻠﺘﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ آن را ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﺮده اﻧـﺪ از آن ﻓﻮاﯾـﺪ ﻣﺤﺮوم ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﻤﺪن اﺳـﻼم ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺎرﺳـﯽ‬ ‫ج‪ 5‬ﺻﺺ‪ .(112 - 106‬ﻓﻼﺳـﻔﻪء اﺳﻼم ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﺷﻌﺒﻪ اي از ﺣﮑﻤﺖ ﻋﻤﻠﯽ را ﺑﻪ ﻧﺎم ﺗﺪﺑﯿﺮ ﻣﻨﺰل‪ ،‬ﮐﻪ اﺻﻮل ﻣﺮﻋﯿﻪ ﺑﺮاي ﻗﻮام‬ ‫ﺧﺎﻧﻮاده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺪّون ﮐﺮده و در زﯾﺮ ﻣﺨﺘﺼﺮي از رأي آﻧﻬﺎ در اﯾﻦ ﺑﺎب آورده ﻣﯿﺸﻮد ﺗﺎ ﻧﻈﺮﺷﺎن در اﯾﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ از ﻟﺤﺎظ ﮐﻠﯽ و ﻓﻠﺴﻔﯽ‬ ‫روﺷﻦ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺼـﯿﺮ در اﺧﻼق ﻧﺎﺻـﺮي ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﻨﺞ ﻓﺼﻞ در ﺗﺪﺑﯿﺮ ﻣﻨﺰل ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮرد ﻟﺤﺎظ واﻗﻊ ﺷﻮد‪ :‬ﻓﺼﻞ اول در ﺳﺒﺐ اﺣﺘﯿﺎج‬ ‫ﺑﻤﻨﺎزل و ﻣﻌﺮﻓﺖ ارﮐﺎن آن‪ .‬ﻓﺼﻞ دوم در ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺳـﯿﺎﺣﺖ و ﺗﺪاﺑﯿﺮ اﻣﻮال و اﻗﻮات‪ .‬ﻓﺼﻞ ﺳﻮم در ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺳـﯿﺎﺳﺖ و ﺗﺪﺑﯿﺮ اﻫﻞ‪ .‬ﻓﺼـﻞ‬ ‫ﭼﻬﺎرم در ﺳـﯿﺎﺳﺖ ﺗﺪﺑﯿﺮ اوﻻد‪ .‬ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ در ﺳـﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎدم و ﻋﺒﯿﺪ‪ .‬ﻓﺼﻞ اول در ﺳـﺒﺐ اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻤﻨﺎزل و ﻣﻌﺮﻓﮥ ارﮐﺎن آن‪ :‬اﯾﻦ ﻓﺼﻞ‬ ‫ﺑﻄﻮر ﻣﻔﺼﻞ ذﯾﻞ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺎﻧﻪ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺎﻧﻪ رﺟﻮع ﺷﻮد‪ .‬ﻓﺼﻞ دوم در ﻣﻌﺮﻓـﮥ ﺳـﯿﺎﺳﺖ و ﺗﺪﺑﯿﺮ اﻣﻮال و اﻗﻮات‪ :‬ﭼﻮن ﻧﻮع‬ ‫ﻣﺮدم ﺑﻪ اذﺧـﺎر اﻗﻮات ﻣﻀـﻄﺮ اﺳﺖ ﺑﻘﺎي ﺑﻌﻀـﯽ اﻗﻮات در زﻣﺎﻧﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﭘﺲ ﺑﺠﻤﯿﻊ ﻣﺎﯾﺤﺘﺎج از ﻫﺮ ﺟﻨﺲ اﺣﺘﯿﺎج‬ ‫اﻓﺘـﺪ ﺗـﺎ اﮔﺮ ﺑﻌﻀـﯽ از اﺟﻨﺎس ﺗﻠﻒ ﺷﻮد ﺑﻌﻀـﯽ ﮐﻪ از ﻓﺴﺎد دورﺗﺮ ﺑﻮده‪ ،‬ﺑﻤﺎﻧـﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻧﻘﻞ ﭘﻮل از ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺑﻤﮑﺎن دﯾﮕﺮ آﺳﺎﻧﺘﺮ از‬ ‫ﻧﻘﻞ اﻗﻮات و اﺟﻨﺎس اﺳﺖ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﺎ ﺑﻮدن ﭘﻮل ﻣﯿﺘﻮان ﻣﺎﯾﺤﺘﺎج را در ﻫﺮ ﻣﮑﺎن ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﻟﺬا وﺟﻮد ﭘﻮل راﻓﻊ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮاﻧﻌﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ در زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﭘﯿﺶ آﯾﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺑﯿﺎن اﯾﻦ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﮔﻮﺋﯿﻢ ﻧﻈﺮ در ﺣﺎل ﻣﺎل ﺑﺮ ﺳﻪ وﺟﻪ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻮد‪ - 1 :‬ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر دﺧﻞ‪ - 2 .‬ﺑﻪ‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺣﻔﻆ‪ - 3 .‬ﺑﻪ اﻋﺘﺒـﺎر ﺧﺮج‪ - 1 .‬دﺧﻞ ﻣﺎل ﯾﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﮐﺎر و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑـﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾـﺪ ﯾﺎ ﻧﻤﯽ آﯾـﺪ آﻧﭽﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﮐﺎر ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ‬ ‫آﯾـﺪ ﭼﻮن اﻣﻮال ﺣﺎﺻـﻞ از ﺗﺠﺎرت و ﺻـﻨﺎﻋﺖ و آﻧﭽﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﮐﺎر ﺑـﺪﺳﺖ ﻧﻤﯽ آﯾـﺪ ﭼﻮن اﻣﻮال ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﻮارﯾﺚ و ﻋﻄﺎﯾﺎ‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ‬ ‫ﻧﺼـﯿﺮ در ذﯾﻞ اﯾﻦ ﺑﺤﺚ ﮐﺴﺐ ﻫﺎ و ﺻـﻨﺎﻋﺎت ﻧﯿﮑﻮ را ﻣﻔﺼـًﻼ ﺷـﺮح ﻣﯿﺪﻫﺪ و اﺻـﻨﺎف آن را ﻣﻌﯿﻦ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪) .‬ﺻﺺ ‪ 140 - 129‬اﺧﻼق‬ ‫ﻧﺎﺻـﺮي چ ﻫﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﺼﺮف(‪ - 2 .‬ﺣﻔـﻆ‪ :‬ﺣﻔﻆ ﻣﺎل ﺑﯽ ﺗﺜﻤﯿﺮ ﻣﯿﺴـﺮ ﻧﺸﻮد ﭼﻪ ﺧﺮج ﺿـﺮوري اﺳﺖ و در آن ﺳﻪ ﺷـﺮط ﺑﺎﯾـﺪ ﻧﮕﺎه داﺷﺖ‪.‬‬ ‫اﻟﻒ ‪ -‬اﺧﺘﻼـﻟﯽ ﺑﻤﻌﯿﺸﺖ اﻫـﻞ ﻣﻨﺰل راه ﻧﯿﺎﺑـﺪ‪ .‬ب ‪ -‬اﺧﺘﻼﻟﯽ ﺑـﺪﯾﺎﻧﺖ و ﻋﺮض راه ﻧﯿﺎﺑـﺪ‪ .‬ج ‪ -‬ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺑﻪ رذﯾﻠﺘﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺑﺨﻞ و ﺣﺮص‬ ‫ﻧﮕﺮدد‪ .‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﺷـﺮاﯾﻂ رﻋـﺎﯾﺖ ﺷﻮد ﺳﻪ اﺻـﻞ دﯾﮕﺮ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﻣﺎل رﻋﺎﯾﺖ ﮔﺮدد‪ .‬اﻟﻒ ‪ -‬ﺧﺮج ﺑﺎ دﺧﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﺒﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫ﺑـﻮد‪ .‬ب ‪ -‬در ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺗﺜﻤﯿﺮ آن ﻣﺘﻌـﺬر ﺑـﻮد ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣﻠﮑﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﻤـﺎرت آن ﻗﯿـﺎم ﻧﺘـﻮان ﮐﺮد و ﺟﻮﻫﺮي ﮐﻪ راﻏﺐ آن ﻋﺰﯾﺰاﻟﻮﺟﻮد ﺑﻮد‬ ‫ﺻﺮف ﻧﮑﻨـﺪ‪ .‬ج ‪ -‬ﻣﺎل در ﺟﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺗﺜﻤﯿﺮ ﮔـﺬارد ﮐﻪ رواج ﮐﺎر ﺑﺎﺷﺪ و ﺳﻮد ﻣﺘﻮاﺗﺮ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ اﻧﺪك ﺑﻮد و ﭼﻨﯿﻦ ﺳﻮد را ﺑﺮ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺑﺴـﯿﺎر‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮ وﺟﻪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘـﺪ ﺗﺮﺟﯿـﺢ دﻫﺪ‪ - 3 .‬ﺧﺮج‪ .‬در ﺧﺮج از ﭼﻬـﺎر ﭼﯿﺰ ﺑﺎﯾـﺪ اﺣـﺘﺮاز ﺷﻮد‪ :‬اﻟﻒ‪ :‬ﺑﺎﯾـﺪ از »ﻟﻮم و ﺗﻘﺘﯿﺮ« ] ﺗﻨـﮓ ﺑﺮ ﻋﯿـﺎل‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ [ اﺣﺘﺮاز ﮐﺮد‪ .‬ب‪ :‬ﺑﺎﯾـﺪ از »اﺳـﺮاف و ﺗﺒـﺬﯾﺮ« دوري ﺟﺴﺖ‪ .‬ج‪ :‬ﺑﺎﯾـﺪ از »رﯾـﺎ و ﻣﺒﺎﻫﺎت« اﺟﺘﻨﺎب ﮐﺮد و آن ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻄﺮﯾﻖ‬ ‫ﺗﺼـﻠﻒ و اﻇﻬﺎر ﺛﺮوت در ﻣﻘﺎم ﻣﻔﺎﺧﺮت اﻧﻔﺎق ﮐﻨﺪ‪ .‬د‪ :‬ﺳﻮء ﺗﺪﺑﯿﺮ‪ ،‬و آن ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺑﻌﻀـﯽ ﻣﻮاﺿﻊ زﯾﺎده از اﻗﺘﺼﺎد ﺑﮑﺎر ﺑﺮود و‬ ‫در ﺑﺮﺧﯽ ﮐﻤﺘﺮ از آن‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ در ﺗﺘﻤﯿﻢ اﯾﻦ ﺑﺤﺚ ﻣﺼﺎرف ﻣﺎل و اﺻـﻨﺎف آن را ﻣﻔﺼـًﻼ ﺷﺮح ﻣﯿﺪﻫﺪ‪) .‬ﺻﺺ‪ .(132 - 131‬ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬ ‫در ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺳـﯿﺎﺳﺖ و ﺗـﺪﺑﯿﺮ اﻫـﻞ‪ :‬ﺑﺎﯾـﺪ ﮐﻪ ﺑـﺎﻋﺚ ﺑﺮ ﺗﺄﻫـﻞ دو ﭼﯿﺰ ﺑﻮد‪ :‬ﺣﻔـﻆ ﻣﺎل و ﻃﻠﺐ ﻧﺴﻞ ﻧﻪ داﻋﯿﻪء ﺷـﻬﻮت ﯾﺎ ﻏﺮﺿـﯽ دﯾﮕﺮ از‬ ‫اﻏﺮاض‪ .‬زن ﺻﺎﻟﺢ ﺷﺮﯾﮏ ﻣﺮد ﺑﻮد در ﻣﺎل و ﻗﯿﻢ او در ﮐﺪﺧﺪاﯾﯽ و ﺗﺪﺑﯿﺮ ﻣﻨﺰل و ﻧﺎﯾﺐ او در وﻗﺖ ﻏﯿﺒﺖ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ زﻧﺎن زﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در‬ ‫ﻋﻘﻞ و دﯾﺎﻧﺖ و ﻋﻔﺖ و ﻓﻄﻨﺖ و ﺣﯿﺎ و رﻗﺖ و ﺗﻮدد و ﮐﻮﺗﺎه زﺑﺎﻧﯽ و اﻃﺎﻋﺖ ﺷﻮﻫﺮ و ﺑـﺬل ﻧﻔﺲ در ﺧﺪﻣﺖ او و اﯾﺜﺎر رﺿﺎي او و وﻗﺎر‬ ‫و ﻫﯿﺒﺖ ﻧﺰدﯾـﮏ اﻫـﻞ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﺘﺤﻠﯽ ﺑﻮد و ﻋﻘﯿﻢ ﻧﺒﻮد در ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﻨﺰل و ﺗﻘـﺪﯾﺮ ﻧﮕـﺎه داﺷـﺘﻦ در اﻧﻔـﺎق واﻗﻒ و ﻗـﺎدر ﺑﻮد و ﺑﻤﺠﺎﻣﻠﻪ و‬ ‫ﻣﺪارات و ﺧﻮﺷـﺨﻮﯾﯽ ﺳـﺒﺐ ﻣﺆاﻧﺴﺖ و ﺗﺴـﻠﯽ ﻫﻤﻮم و ﺟﻼي اﺣﺰان ﺷﻮﻫﺮ ﮔﺮدد‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺼـﯿﺮ در ﺧﻮاص زن و ﻋﻠﻞ ازدواج ﻣﻄﺎﻟﺐ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﻧﯿﮑﻮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪) .‬ﺻﺺ ‪ .(133 - 132‬و ﺳﭙﺲ ﺳﻪ اﺻﻞ زﯾﺮ را در زن داري ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ - 1 :‬ﻫﯿﺒﺖ‪ .‬ﻫﯿﺒﺖ آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ‬ ‫را در ﭼﺸﻢ زن ﻣﻬﯿﺐ دارد ﺗـﺎ در اﻣﺘﺜـﺎل اواﻣﺮ و ﻧﻮاﻫﯽ او اﻫﻤـﺎل ﺟﺎﯾﺰ ﻧﺸـﻤﺮد‪ - 2 .‬ﮐﺮاﻣـﺖ‪ .‬و آن اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐﻪ زن را ﻣﮑﺮم دارد و‬ ‫ﺑﭽﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺴـﺘﺪﻋﯽ ﻣﺤﺒﺖ و ﺷـﻔﻘﺖ ﺑﻮد اﻗﺪام ﮐﻨﺪ و اﺻـﻨﺎف ﮐﺮاﻣﺎت ﺷﺶ اﺳﺖ‪ .‬و ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺼﯿﺮ ﻣﻔﺼًﻼ اﯾﻦ ﺷﺶ ﺻﻨﻒ را ﺑﯿﺎن‬ ‫ﻣﯿﺪارد‪) .‬ﺻﺺ ‪ - 3 . (134 - 133‬ﺷـﻐﻞ ﺧﺎﻃﺮ‪ .‬و آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺎﻃﺮ زن ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﺑﺘﮑﻔﻞ ﻣﻬﻤﺎت ﻣﻨﺰل و ﻧﻈﺮ در ﻣﺼﺎﻟـﺢ آن و ﻗﯿﺎم آﻧﭽﻪ‬ ‫ﻣﻘﺘﻀـﯽ ﻧﻈـﺎم ﻣﻌﯿﺸﺖ ﺑـﻮد ﻣﺸـﻐﻮل ﺑـﻮد زﯾﺮا ﻓﺮاﻏﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺴـﯿﺎري از ﺧﻄﺮات ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺮد ﻧﯿﺰ در ﺑـﺎب ﺳـﯿﺎﺳﺖ زن از ﺳﻪ ﭼﯿﺰ ﺑـﺎﯾﺪ‬ ‫اﺣﺘﺰار ﺟﻮﯾـﺪ‪ :‬اول‪ :‬از ﻓﺮط ﻣﺤﺒﺖ ﺑﺰن و اﮔﺮ ﮐﺴـﯽ ﺑﭽﻨﯿﻦ ﻣﺤﺒﺘﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر آﻣـﺪ دﯾﮕﺮ ﻣﺼﺎﻟـﺢ زﻧﺪﮔﯿﺶ ﻓﺪاي آن ﻣﺤﺒﺖ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬دوم‪:‬‬ ‫در ﻣﺼﺎﻟـﺢ ﮐﻠﯽ ﺑـﺎ زن ﻣﺸـﻮرت ﻧﮑﻨـﺪ و اﻟﺒﺘﻪ او را ﺑﺮ اﺳـﺮار ﺧـﻮد وﻗﻮف ﻧﺪﻫـﺪ‪ .‬ﺳﻮم‪ :‬زﻧـﺎن را از ﻣﻼـﻫﯽ و ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﺟـﺎﻧﺐ و اﺳـﺘﻤﺎع‬ ‫ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻫﺎي ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺖ ﺑﺎزدارد‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺼـﯿﺮ ﺳﭙﺲ در ﻋﻠﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﻫﻤﯿﺖ زﻧﺎن ﻧﺰد ﺷﻮﻫﺮان ﻣﯿﺸﻮد ﺑﺤﺚ ﻣﯿﮑﻨﺪ و آن را ﭘﻨﺞ ﭼﯿﺰ‬ ‫ﻣﯿﺪاﻧﺪ‪ - 1 :‬ﻋﻔﺖ‪ - 2 .‬اﻇﻬـﺎر ﮐﻔﺎﯾﺖ‪ - 3 .‬ﻫﯿﺒﺖ داﺷـﺘﻦ از اﯾﺸﺎن‪ - 4 .‬ﺣﺴﻦ ﺗﺒﻌـﻞ و اﺣـﺘﺮاز از ﻧﺸﻮز‪ - 5 .‬ﻗﻠﺖ ﻋﺘـﺎب و ﻣﺠﺎﻣﻠﻪ در‬ ‫ﻋﺸـﺮت‪ .‬و ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮد ﺑﺎﯾﺪ از ازدواج ﺑﺎ زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺣﮑﻤﺎي ﻋﺮب ﻧﻬﯽ ﮐﺮده اﻧﺪ اﺣﺘﺮاز ﮐﻨﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ از ازدواج ﺑﺎ »ﺣﻨﺎﻧﻪ« و »ﻣﻨﺎﻧﻪ«‬ ‫و »اﻧـﺎﻧﻪ« و »ﮐﯿـﮥ اﻟﻘﻔـﺎ« و »ﺧﻀـﺮاءاﻟﺪﻣﻦ«‪ .‬ﺣﻨـﺎﻧﻪ زﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ او را ﻓﺮزﻧـﺪان ﺑﺎﺷـﻨﺪ از ﺷﻮﻫﺮ دﯾﮕﺮ و ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﺑﻤﺎل اﯾﻦ ﺷﻮﻫﺮ ﺑﺮ اﯾﺸﺎن‬ ‫ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬ﻣﻨﺎﻧﻪ زﻧﯽ ﺑﻮد ﻣﺘﻤﻮﻟﻪ ﮐﻪ ﺑﻤﺎل ﺧﻮد ﺑﺮ ﺷﻮﻫﺮ ﻣﻨﺖ ﻧﻬـﺪ‪ .‬اﻧﺎﻧﻪ زﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺸﺘﺮ از اﯾﻦ ﺷﻮﻫﺮ ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻬﺘﺮ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ‬ ‫ﺷﻮﻫﺮي ﺑﺰرﮔﺘﺮ را دﯾﺪه و ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ از اﯾﻦ ﺣﺎل و ﺷﻮﻫﺮ ﺑﺸﮑﺎﯾﺖ و اﻧﯿﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﮐﯿﮥ اﻟﻘﻔﺎ‪ :‬زﻧﯽ ﺑﻮد ﻏﯿﺮﻋﻔﯿﻔﻪ ﮐﻪ ﺷﻮﻫﺮ او از ﻫﺮ ﻣﺤﻔﻠﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻏﺎﯾﺐ ﺷﻮد ﻣﺮدﻣﺎن ﺑـﺬﮐﺮ او داﻏﯽ ﺑﺮﻗﻔﺎي آن ﻣﺮد ﻧﻬﻨـﺪ‪ .‬ﺧﻀـﺮاءاﻟﺪﻣﻦ‪ .‬زﻧﯽ ﺑﻮد ﺟﻤﯿﻠﻪ از اﺻـﻠﯽ ﺑﺪ و او را ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ ﮐﺮده اﻧﺪ ﺑﺴﺒﺰهء‬ ‫ﻣﺰاﺑﻞ‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺑﺸﺮاﯾﻂ ﺳﯿﺎﺳﺖ زﻧﺎن ﻗﯿﺎم ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﻧﻤﻮد اوﻟﯽ آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﺰب ﺑﺎﺷﺪ و داﻣﻦ از ﻣﻼﺑﺴﺖ اﻣﻮر اﯾﺸﺎن ﮐﺸﯿﺪه دارد‪ .‬ﻓﺼﻞ‬ ‫ﭼﻬﺎرم در ﺳـﯿﺎﺳﺖ و ﺗﺪﺑﯿﺮ اوﻻد‪ .‬ﭼﻮن ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﻮﺟﻮد آﯾﺪ اﺑﺘﺪاء ﺗﺴـﻤﯿﻪء او ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد ﺑﻨﺎﻣﯽ ﻧﯿﮑﻮ ﭼﻪ اﮔﺮ ﻧﺎﻣﯽ ﻧﺎﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺮ او ﻧﻬﻨﺪ ﻣﺪت‬ ‫ﻋﻤﺮ از او ﻧﺎﺧﻮﺷـﺪل ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ داﯾﻪ اﺧﺘﯿﺎر ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻌﻠﻮل و اﺣﻤﻖ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن رﺿﺎع ﻃﻔﻞ ﺗﻤﺎم ﺷﻮد ﺑﺘﺄدﯾﺐ و رﯾﺎﺿﺖ اﺧﻼق او‬ ‫ﻣﺸـﻐﻮل ﺑﺎﯾﺪ ﭘﯿﺸﺘﺮ از آﻧﮑﻪ اﺧﻼق ﺗﺒﺎه ﻓﺮاﮔﯿﺮد‪ ،‬ﭼﻪ ﮐﻮدك ﻣﺴـﺘﻌﺪ آن ﺑﻮد و ﺑﺎ اﺧﻼق ذﻣﯿﻤﻪ ﻣﯿﻞ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﻨﺪ ﺑﺴـﺒﺐ ﻧﻘﺼﺎن و ﺣﺎﺟﺘﯽ‬ ‫ﮐﻪ در ﻃﺒﯿﻌﺖ دارد و در ﺗﻬـﺬﯾﺐ اﺧﻼق او اﻗﺘـﺪاء ﺑﻄﺒﯿﻌﺖ ﺑﺎﯾـﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮ ﻗﻮت ﮐﻪ ﺣـﺪوث او در ﺑﻨﯿﻪء ﮐﻮدك ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻮد ﺗﮑﻤﯿﻞ آن‬ ‫ﻗﻮت ﻣﻘـﺪم ﺑﺎﯾـﺪ داﺷﺖ‪ .‬اول ﭼﯿﺰي از آﺛﺎر ﻗﻮت ﺗﻤﯿﯿﺰ در ﮐﻮدك ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮد ﺣﯿﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﻧﮕﺎه ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺣﯿﺎ ﺑﺮ او ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻮد‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ اوﻗﺎت ﺳﺮدر ﭘﯿﺶ اﻓﮑﻨﺪه دارد و وﻗﺎﺣﺖ ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ دﻟﯿﻞ ﻧﺠﺎﺑﺖ او ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻪ ﻧﻔﺲ از ﻗﺒﯿﺢ ﻣﺤﺘﺮز اﺳﺖ و ﺑﺠﻤﯿﻞ ﻣﺎﯾﻞ‪ .‬و اﯾﻦ ﻋﻼﻣﺖ‬ ‫اﺳـﺘﻌﺪاد ﺗﺄدب ﺑﻮد و ﭼﻮن ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺑﺘﺄدب و اﻫﺘﻤﺎم ﺑﺤﺴﻦ ﺗﺮﺑﯿﺘﺶ زﯾﺎده ﺑﺎﯾـﺪ داﺷﺖ و اﻫﻤﺎل و ﺗﺮك را رﺧﺼﺖ ﻧﺒﺎﯾـﺪ داد و‬ ‫اول ﭼﯿﺰي از ﺗﺄدب آن ﺑﻮد ﮐﻪ او را از ﻣﺨﺎﻟﻄﺖ اﺿﺪاد ﮐﻪ ﻣﺠﺎﻟﺴﺖ و ﻣﻼﻋﺒﺖ اﯾﺸﺎن ﻣﻘﺘﻀـﯽ اﻓﺴﺎد ﻃﺒﻊ او ﺑﻮد ﻧﮕﺎه دارﻧﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﻧﻔﺲ‬ ‫ﮐﻮدك ﺳﺎده ﺑﺎﺷـﺪ و ﻗﺒﻮل ﺻﻮرت از اﻗﺮان ﺧﻮد زودﺗﺮ ﮐﻨـﺪ و ﺑﺎﯾـﺪ ﮐﻪ او را ﺑﺮ ﻣﺤﺒﺖ ﮐﺮاﻣﺖ ﺗﻨﺒﯿﻪ دﻫﻨﺪ ﺧﺎﺻﻪ ﮐﺮاﻣﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﻘﻞ و‬ ‫ﺗﻤﯿﯿﺰ و دﯾﺎﻧﺖ اﺳـﺘﺤﻘﺎق آن ﮐﺴﺐ ﮐﻨـﺪ ﻧﻪ آﻧﮑﻪ ﺑﻤﺎل و ﻧﺴـﺒﺖ ﺗﻌﻠﻖ دارد‪ ،‬ﭘﺲ ﺳـﻨﻦ و وﻇﺎﯾﻒ دﯾﻦ در او آﻣﻮزﻧﺪ و او را ﺑﺮ ﻣﻮاﻇﺒﺖ‬ ‫آن ﺗﺮﻏﯿﺐ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﺮ اﻣﺘﻨﺎع از آن ﺗﺄدﯾﺐ‪ ،‬و اﺧﯿﺎر را ﻧﺰدﯾﮏ او ﻣـﺪح ﮔﻮﯾﻨـﺪ و اﺷـﺮار را ﻣـﺬﻣﺖ و اﮔﺮ ﺟﻤﯿﻠﯽ از او ﺻﺎدر ﺷﻮد او را‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 659‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﻣﺤﻤﺪت ﮔﻮﯾﻨﺪ و اﮔﺮ اﻧﺪك ﻗﺒﯿﺤﯽ ﺻﺎدر ﺷﻮد ﺑﻤﺬﻣﺖ ﺗﺨﻮﯾﻒ ﮐﻨﻨﺪ و اﺳـﺘﻬﺎﻧﺖ ﺑﻪ اﮐﻞ و ﺷﺮب و ﻟﺒﺎس ﻓﺎﺧﺮ در ﻧﻈﺮ او ﺗﺰﯾﯿﻦ دﻫﻨﺪ‬ ‫و ﺗﺮﻓﯿﻊ ﻧﻔﺲ از ﺣﺮص ﺑﺮ ﻣﻄﺎﻋﻢ و ﻣﺸﺎرب و دﯾﮕﺮ ﻟﺬات و اﯾﺜﺎر آن ﺑﺮﻏﯿﺮ در دل او ﺷـﯿﺮﯾﻦ ﮔﺮداﻧﻨﺪ و ﺑﺎ او ﺗﻘﺮﯾﺮ دﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻪ ﻫﺎي‬ ‫ﻣﻠﻮن و ﻣﻨﻘﺶ ﻻـﯾﻖ زﻧـﺎن ﺑﻮد ﺗـﺎ ﭼﻮن ﺑﺮ آن ﺑﺮآﯾـﺪ و اﻫـﻞ ﺷـﺮف و ﻧﺒـﺎﻟﺖ را ﺑﺠـﺎﻣﻪ اﻟﺘﻔﺎت ﻧﺒﻮد و ﺳـﻤﻊ او از آن ﭘﺮ ﺷﻮد و ﺗﮑﺮار و‬ ‫ﺗـﺬﮐﺎر ﻣﺘﻮاﺗﺮ ﮔﺮدد ﺑﻌﺎدت ﮔﯿﺮد و ﮐﺴـﯽ را ﮐﻪ ﺿـﺪ اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﮔﻮﯾـﺪ ﺧﺎﺻﻪ از اﺗﺮاب و اﻗﺮان او از او دور دارﻧـﺪ و او را از آداب و‬ ‫اﻓﻌـﺎل ﺑـﺪ زﺟﺮ ﮐﻨﻨـﺪ ﮐﻪ ﮐﻮدك در اﺑﺘـﺪاي ﻧﺸﻮ و ﻧﻤـﺎ اﻓﻌﺎل ﻗﺒﯿﺤﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﻨـﺪ و در اﮐﺜﺮ اﺣﻮال ﮐـﺬوب و ﺣﺴﻮد و ﺳـﺮوق و ﻧﻤﻮم و‬ ‫ﻟﺠﻮج ﺑﻮد و ﻓﻀﻮﻟﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﺮ ﮐﯿﺪ و اﺿـﺮار دﯾﮕﺮان ارﺗﮑﺎب ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن ﺑﺘﺄدﯾﺐ و ﺳﻦ و ﺗﺠﺎرب از آن ﺑﮕﺮدد‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻪ در‬ ‫ﻃﻔﻮﻟﯿﺖ او را ﺑـﺪان ﻣﺆاﺧـﺬه ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺗﻌﻠﯿﻢ او آﻏﺎزﻧـﺪ و ﻣﺤـﺎﺳﻦ اﺧﺒﺎر و اﺷـﻌﺎر ﮐﻪ ﺑﺎ آداب ﺷـﺮﯾﻒ ﻧﺎﻃﻖ ﺑﻮد او را ﺣﻔﻆ دﻫﻨـﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﻣﺆﮐـﺪ آن ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در او آﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺼـﯿﺮ در ذﯾﻞ اﯾﻦ ﺑﺤﺚ از اﻏﺬﯾﻪ و آداب ﻏﺬاﺧﻮري و ﺧﻮاب و آداب ﺳـﺨﻦ‬ ‫ﮔﻔﺘﻦ و ﺳﻮاري و ﺻـﻨﺎﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺎد ﻃﻔﻞ ﺑﺎﯾﺪ داد و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﯿﺎﻣﻮزد و ﻏﯿﺮ اﯾﻨﻬﺎ ﻣﻔﺺ ﺳـﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪) .‬ﺻﺺ‪148‬‬ ‫ ‪ .(149‬ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ در ﺳـﯿﺎﺳﺖ ﺧـﺪم و ﻋﺒﯿـﺪ‪ :‬ﺑﺒﺎﯾـﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺧـﺪم و ﻋﺒﯿـﺪ در ﻣﻨﺰل ﺑﻤﻨﺰﻟﻪء دﺳﺖ و ﭘﺎ و ﺟﻮارﺣﻨﺪ ﭼﻪ ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ‬‫ﺑﺠﻬﺖ ﻏﯿﺮي ﺗﮑﻔﻞ اﻣﺮي ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻋﺎﻧﺖ دﺳﺖ در آن ﺣﺎﺟﺖ اﻓﺘـﺪ ﻗﺎﯾﻢ ﻣﻘﺎم دﺳﺖ آن ﻏﯿﺮه ﺑﻮده ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺳـﻌﯽ ﮐﻨـﺪ در‬ ‫ﮐﺎري ﮐﻪ ﻗـﺪم را در آن ﮐﺎر رﻧﺠﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﮐﺮد ﻣﺸـﻘﺖ ﻗـﺪم ﮐﻔﺎﯾﺖ ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﺪ و ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺑﭽﺸﻢ ﻧﮕﺎﻫـﺪارد ﭼﯿﺰي را ﮐﻪ ﻧﻈﺮ در آن‬ ‫ﺻﺮف ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد زﺣﻤﺘﯽ از ﺑﺼـﺮ ﺑﺎزداﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و اﮔﺮ ﻧﻪ وﺟﻮد اﯾﻦ ﻃﺎﯾﻔﻪ ﺑﻮد اﺑﻮاب راﺣﺖ ﻣﺴﺪود ﮔﺮدد و ﺑﺘﻮﺳﻂ ﻗﯿﺎم و ﻗﻌﻮد ﻣﺘﻮاﺗﺮ‬ ‫و ﺣﺮﮐـﺎت و ﺳـﮑﻨﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ و اﻗﺒـﺎل و ادﺑـﺎر ﻣﺘﻮاﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﺘﻀـﯽ ﺗﻌﺐ اﺑـﺪان ﺳـﻘﻮط و ﻫﯿﺒﺖ و ذﻫﺎب وﻗﺎر ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﻤﻬﻤﺎت ﻗﯿﺎم ﺗﻮان‬ ‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ وﺟﻮد اﯾﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺷـﮑﺮﮔﺰاري ﺑﺸﺮط ﺑﺠﺎ آرﻧﺪ و اﯾﺸﺎن را وداﯾﻊ ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺷﻤﺮﻧﺪ و اﻧﻮاع رﻓﻖ و ﻣﺪارات و‬ ‫ﻟﻄﻒ و ﻣﻮاﺳﺎت در اﺳﺘﻌﻤﺎل اﯾﺸﺎن ﺑﮑﺎر دارﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ اﯾﻦ ﺻﻨﻒ ﻣﺮدم را ﻧﯿﺰ ﻣﻼل و ﮐﻼل و ﻓﺘﻮر و ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ اﻋﻀﺎء و ﺟﻮارح راه ﯾﺎﺑﺪ‬ ‫و دواﻋﯽ ﺣﺎﺟـﺎت و ارادات در ﻃﺒـﺎﯾﻊ اﯾﺸـﺎن ﻣﺮﮐـﻮز ﺑـﻮد ﭘﺲ دﻗﯿﻘﻪ اي ﺑﻪ اﻧﺼـﺎف و ﻋـﺪاﻟﺖ رﻋـﺎﯾﺖ ﺑﺎﯾـﺪ ﮐﺮد و از ﺗﻌﺴـﻒ و ﺟﻮر‬ ‫اﺟﺘﻨﺎب ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﺳـﯿﺎﺳﺖ ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺘﻘـﺪﯾﻢ رﺳﺎﻧﯿـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ و ﺷـﮑﺮ ﻧﻌﻤﺖ او ﮔﺰارد‪ .‬ﻃﺮﯾﻖ اﺗﺨﺎذ ﺧﺪم آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﻌﺮﻓﺖ و‬ ‫ﺗﺠﺮﺑﻪء ﺗﻤﺎم وﻗﻮف ﺑﺮ اﺣﻮال ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ او را اﺳﺘﺨﺪام ﮐﻨﺪ اﮔﺮ ﻣﯿﺴﺮ ﻧﺸﻮد ﺑﻔﺮاﺳﺖ و ﺣﺪس و ﺗﻮﻫﻢ اﺳﺘﻌﺎﻧﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و از ارﺑﺎب ﺻﻮر‬ ‫ﻣﺘﻔـﺎوت و ﺧﻠﻘﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺤﺎﺷـﯽ واﺟﺐ داﻧﻨـﺪ ﮐﻪ در اﻏﻠﺐ اﺣﻮال ﺧﻠﻖ ﺗﺎﺑﻊ ﺧﻠﻖ اﻓﺘـﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺧﺎدم ﻣﯿﺴـﺮ ﺷﻮد او را ﺑﺼـﻨﺎﻋﺘﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺼـﻼﺣﯿﺖ آن ﻣﻮﺳﻮم ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺸﻐﻮل ﮔﺮداﻧﻨﺪ و اﻣﻮر او را ﻣﮑﻔﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و از ﮐﺎري ﺑﮑﺎري و ﺻﻨﺎﻋﺘﯽ ﺑﺼﻨﺎﻋﺘﯽ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻧﻔﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻞ ﺑﺮ‬ ‫آﻧﭽﻪ ﻃﺒﻊ او ﺑﺪان ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻮد و آﻻت او را ﺣﺎﺻﻞ ﻗﻨﺎﻋﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﻫﺮ ﻃﺒﯿﻌﺘﯽ را ﺑﺎ ﺻـﻨﺎﻋﺘﯽ ﺧﺎص ﺧﺎﺻـﯿﺘﯽ ﺑﻮد‪ .‬در دل ﺧﺪم ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻘﺮر ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را ﺑﻤﻔﺎرﻗﺖ او ﻃﺮﯾﻘﯽ و ﺳﺒﯿﻠﯽ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﻬﯿﭽﻮﺟﻪ و ﺳﺒﺐ‪ ،‬ﺗﺎ ﻫﻢ ﺑﻤﺮوت ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻢ ﺑﻮﻓﺎ و ﮐﺮم‬ ‫ﻻﯾﻖ و ﻫﻢ ﺧﺎدم ﺷـﺮط ﺷـﻔﻘﺖ و ﻫﻮي داري و ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ و اﺣﺘﯿﺎط ﺑﺠﺎ آرد‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺼﯿﺮ در ذﯾﻞ اﯾﻦ ﺑﺤﺚ ﻣﻔﺼًﻼ ﺳﺨﻦ ﻣﯿﺮاﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬اﺻـﻨﺎف ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺑﺤﺴﺐ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺳﻪ اﻧﺪ‪ :‬اول »ﺣﺮ« دوﯾﻢ »ﻋﺒﺪ«‪ .‬ﺳﻮم »ﻋﺒﺪ ﺑﺸـﻬﻮت«‪ .‬اول را ﺑﻤﻨﺰﻟﻪء اوﻻد ﺑﺎﯾﺪ داﺷﺖ و ﺑﺮ‬ ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ ادب ﺻﺎﻟﺢ ﺗﺤﺮﯾﺾ ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬دوم را ﺑﻤﻨﺰﻟﻪء دواب و ﻣﻮاﺷـﯽ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد و ﻣﺮﺗﺎض ﮔﺮداﻧﯿﺪ‪ .‬ﺳﻮم را ﺑﻘﺪر ﺣﺎﺟﺖ ﺑﻤﺸﺘﻬﯽ‬ ‫ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺪ رﺳﺎﻧﯿﺪ و ﺑﻪ اﺳـﺘﻬﺎﻧﺖ و اﺳـﺘﺨﻔﺎف ﮐﺎر ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺼـﯿﺮ ﭘﺲ از ﺑﯿﺎن اﺻﻨﺎف ﻋﺒﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ آن را از ﭼﻪ ﻗﻮﻣﯽ ﺑﺎﯾﺪ اﺗﺨﺎذ‬ ‫ﮐﺮد و ﻓﺼﻞ ﻣﺸـﺒﻌﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻣﯽ آورد )ﺻﺺ‪) .(155 - 152‬از اﺧﻼق ﻧﺎﺻـﺮي ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺼﯿﺮاﻟﺪﯾﻦ ﻃﻮﺳﯽ چ ﺑﻤﺒﺌﯽ ﺳﺎل ‪.(1267‬‬ ‫||ﻗـﺒﯿﻠﻪء ﺑﺰرگ و ﻣﺸــﻬﻮر‪ .‬ﻃـﺎﯾﻔﻪء ﻧﺎﻣـﺪار‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﻧـﻮع‪ .‬رﺳـﺘﻪ‪ .‬ﺗﯿﺮه )در اﺻـﻄﻼح ﻧﺒـﺎت ﺷﻨﺎﺳـﯽ(‪ ،‬ﭼـﻮن‪ :‬اﯾـﻦ ﮔـﻞ از‬ ‫ﺧﺎﻧﻮادهء‪ ...‬ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ||‪ .‬ﻧﮋاد‪ .‬ﺗﺨﻤﻪ‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﺧﺎﻧﻮادهء ﺳﯿﺎﻫﺎن داراي ﺑﯿﻨﯽ ﭘﻬﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.Ralph Linton. (2) - Pharaon - (1) .‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻮار‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺮدم ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬اﻓﺮاد ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻮاده ﮐﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬اﯾﻦ ده داراي ﺻﺪ ﺧﺎﻧﻮار اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎن واﻟﺪه‪.‬‬



‫]ِل َد[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ اﺳـﻼﻣﺒﻮل ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﺗﺠـﺎر اﯾﺮاﻧﯽ در آﻧﺠـﺎ ﻣﺴـﮑﻦ دارﻧـﺪ‪) .‬از ﭘﺎورﻗﯽ ص ‪ 321‬ﺗﺎرﯾﺦ ادﺑﯿﺎت ﭘﺮوﻓﺴﻮر‬ ‫ادوارد ﺑﺮاون ﺗﺮﺟﻤﻪء رﺷﯿﺪ ﯾﺎﺳﻤﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻮاﻧﻪ‪.‬‬



‫]ِن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻓﻮﻣﻦ واﻗﻊ در ‪ 6‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻓﻮﻣﻦ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﮐﻨﺎر راه‬ ‫ﻓﺮﻋﯽ ﺻـﻮﻣﻌﻪ ﺳـﺮا ﺑﻪ ﻣـﺎﮐﻠﻮان‪ .‬اﯾﻦ ده در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑـﺎ آب و ﻫـﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺮﻃﻮب و ﻣﺎﻻرﯾـﺎﯾﯽ‪ .‬داراي ‪ 191‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ‬ ‫ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﻃﺎﻟﺸﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از رودﺧﺎﻧﻪء ﻣﺎﺳﻮﻟﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻت آﻧﺠﺎ ﺑﺮﻧﺞ و ﭼﺎي و اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﻋﺴﻞ و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺷﺎل ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻮردان‪.‬‬



‫]ُن َو[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺸـﺮﻗﯽ ﺑﻐﺪاد و ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ وردان ﺑﻦ ﺳـﻨﺎن ﯾﮑﯽ از ﺳﺮداران اﺑﻮﻣﻨﺼﻮر‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺮدار رﯾﺶ اﻧﺒﻮه داﺷﺘﻪ‬ ‫و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ اﺑﻦ ﻋﯿـﺎش ﮐﻪ ﻣﺮدي ﮐـﻮﺳﻪ و ﺗﻨـﮓ ﻣﻮ ﺑﻮده در ﺣﻮاﺋـﺞ ﺧﻮد ﺑﻤﻨﺼﻮر ﻧـﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ و در آﺧﺮ آن ﻧﮕـﺎﺷﺖ‪ :‬ﺧﻮب اﺳـﺖ‬ ‫اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ رﯾﺶ وردان را ﺑﻤﻦ ﺑﺨﺸـﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ آن در زﻣﺴـﺘﺎن ﺻﻮرت ﺧﻮد را از ﺳـﺮﻣﺎ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻣﻨﺼﻮر در ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ او دﺳـﺘﻮر‬ ‫داد‪ .‬وزﯾﺮ ﮐﻠﻤﻪ »رﯾﺶ وردان« ﻧﻮﺷﺖ‪» :‬ﻻ ﮐﺮاﻣﮥ و ﻻ ﻋﺰازة«‪) .‬از ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻮردي‪.‬‬



‫]ِو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﺸﻤﺖ آﺑﺎد ﺑﺨﺶ دورود ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﺮوﺟﺮد‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 15‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب دورود و ﮐﻨﺎر راه ﻣﺎﻟﺮو و‬ ‫ﻋﻤﺎرت ﺑﻪ ﺧﺎن آﺑﺎد‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ وﻟﯽ ﻣﻌﺘـﺪل‪ .‬داراي ‪ 187‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﻟﺮي و ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪.‬اﯾﻦ ده‬ ‫از ﻗﻨـﺎت ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼـت و اﻫـﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸـﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري اﻣﺮار ﻣﻌـﺎش ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﭼﻨـﺪﯾﻦ‬ ‫ﻣﺰرﻋﻪء ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼﮏ ﺟﺰو اﯾﻦ آﺑﺎدي اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻮﻗﻪ‪.‬‬



‫]َق ‪ِ /‬ق[ )ِاخ( ﻗﺼـﺒﻪ اي ﺑﻮده اﺳﺖ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ رﻗﻪ ﮐﻨـﺎر ﻓﺮات‪ ،‬وﻟﯽ اﻣﺮوز وﯾﺮان ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻗـﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼـم ﺗﺮﮐﯽ ج‪ 3‬ص‪.(6020‬‬ ‫ﯾـﺎﻗﻮت آرد‪ :‬ﻣـﺪﯾﻨﻪ اي ﺑـﻮده اﺳﺖ ﺑﺮ ﺳﺎﺣـﻞ ﻓﺮات ﻧﺰدﯾـﮏ رﻗﻪ و اﺑﻮﻋﺒـﺪاﷲ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺧـﺎﻧﻮﻗﯽ ﺑـﺪاﻧﺠﺎ ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ‪ .‬از اﺑﻮاﻟﺤﺴـﯿﻦ‬ ‫اﻟﻤﺒـﺎرك ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﺠﺒﺎر اﻟﺼـﺮد ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ اﺑﻦ اﻟﻄﯿﻮري ﺣـﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ و از او ﭘﺴـﺮش ﻣﺤﻤـﺪ ﺣـﺪﯾﺚ ﻧﻘـﻞ ﮐﺮد‪) .‬از ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻮك‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺣﺘﮑﻦ ﺑﺨﺶ زرﻧﺪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎن‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 25‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎوري زرﻧﺪ و ‪ 18‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل راه ﻓﺮﻋﯽ‬ ‫زرﻧﺪ ‪ -‬ﮐﺮﻣﺎن‪ ،‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ‪ .‬داراي ‪ 874‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده از ﻗﻨﺎت و ﭼﺸﻤﻪ‬ ‫ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼـت و ﻣﯿﻮه ﺟـﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ آﻧﻬﺎ ﻗﺎﻟﯽ ﺑﺎﻓﯽ ﺑﺎ ﻧﻘﺸـﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻓﺮﻋﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده ﻣﻮﻟﺪ ﺑﺮق ﮐﻮﭼﮑﯽ دارد‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎن وﻟﯽ‪.‬‬



‫]َو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﻫﺮ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 22‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري اﻫﺮ و ‪ 11‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫اﻫﺮ ﮐﻠﯿﺒﺮ‪ ،‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘﺪل داراي ‪ 6‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه از ﭼﺸﻤﻪ ﺳﺎر ﻣﺸﺮوب‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و راﻫﺶ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬و ﻗﺸﻼق اﯾﻞ ﭼﻠﯿﭙﺎﻧﻠﻮ ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎن و ﻣﺎن‪.‬‬



‫]ُن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﺧﺎن ﻣﺨﻔﻒ »ﺧﺎﻧﻪ« و ﻣﺎن ﺑﻤﻌﻨﯽ رﺧﺖ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ اﺛﺎﺛﯿﻪء ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ اﻫﻞ ﺧﺎﻧﻪ ‪:‬ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ‬ ‫ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان ﮔﺮاﻣﯽ را ﺑﻪ ﻫﺠﺮت ﻣﺒﺘﻼ ﮐﺮد و از ﺧﺎن و ﻣﺎن ﮔﺮﯾﺨﺘﻨـﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻃﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪ .‬ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺧـﺪاي را ﺑﻪ آﺗﺶ اﻧـﺪر اﻧﺪاﺧﺘﯽ و‬ ‫او را از ﺧـﺎن و ﻣـﺎن ﺧﻮﯾﺶ ﺑﯿﻔﮑﻨـﺪي‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻃﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪ .‬ز ﺑﯿﺸﻪ ﺑﺒﺮدم ﺗﺮا ﻧﺎﮔﻬـﺎن ﮔﺮﯾﺰان از اﯾﺮان و از ﺧـﺎن و ﻣـﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪.‬‬ ‫ﻓﺮﺳـﺘﺎد و ﮔﻔﺘـﺎر دﯾـﺪ اﯾﻦ زﻣـﺎن اﺑـﺎﺟﻬﻦ ﺧﺮم ﺳﻮي ﺧـﺎن و ﻣـﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺳـﺘﯿﺰه ﺑﺠـﺎﯾﯽ رﺳﺎﻧـﺪ ﺳـﺨﻦ ﮐﻪ وﯾﺮان ﮐﻨـﺪ ﺧـﺎن و ﻣـﺎن‬ ‫ﮐﻬﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻣﺮا دوﻧـﺎن ز ﺧـﺎن و ﻣـﺎن ﺑﺮاﻧﺪﻧـﺪ ﮔﺮوﻫﯽ از ﻧﻤﺎز ﺧﻮﯾﺶ ﺳﺎﻫﻮن‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭼﻮن ﺳـﺘﺪ زو ﻧﺎن ﺑﮕﻔﺖ اي ﻣﺴـﺘﻌﺎن‬ ‫ﺧﻮش ﺑﺨـﺎن و ﻣـﺎن ﺧﻮد ﺑـﺎزش رﺳﺎن‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺒﯿﻨـﺪ ﺳـﯿﻢ و زر آن ﺑﯿﻨﻮا ﺑﻬﺮ زر ﮔﺮدد ز ﺧﺎن و ﻣﺎن ﺟـﺪا‪.‬ﻣﻮﻟﻮي ||‪ .‬اﻫﻞ ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬ ‫)ﺻـﺤﺎح اﻟﻔﺮس(‪ .‬دودﻣﺎن‪ .‬ﺧﺎﻧﻮاده ‪ :‬ز ﺧﺎن و ﻣﺎن و ﻗﺮاﺑﺖ ﺑﻐﺮﺑﺖ اﻓﺘﺎدم‪ .‬اﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس‪ .‬ﺟﻠﺐ ﮐﺸﯽ ﻫﻤﻪء ﺧﺎن و ﻣﺎﻧﺖ ﭘﺮﺟﻠﺐ اﺳﺖ ﺑﻠﯽ‬ ‫ﺟﻠﺐ ﮐﺶ و ﮐﺮده ﺑﮑﻮدﮐﯽ ﺟﻠﺒﯽ‪ .‬ﻋﺴﺠﺪي‪ .‬ﺧﺎن و ﻣﺎن و ﭘﺴﺮ و ﻣﺮدﻣﺶ ﻫﻤﻪ در ﺳﺮ ﺧﻮارزم ﺷﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص‪.(478‬‬ ‫و ﺟﺰ ﺧﺸـﻨﻮدي و آﺑﺎداﻧﯽ ﺧﺎن و ﻣﺎن ﺗﻮ ﻧﺨﻮاﻫﯿﻢ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺨﺎراي ﻧﺮﺷـﺨﯽ ص‪ .(103‬ﺑﺮده ازآﻧﺴﻮي ﻋـﺪم رﺧﺖ و ﺗﺨﺖ ﻣﺎﻧﺪه از اﯾﻦ‬ ‫ﺳﻮي ﺟﻬﺎن ﺧﺎن و ﻣﺎن‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﺮﯾﻦ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ اي ﮐﺮدي ﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﺒﺮدي ﺧﺎن و ﻣﺎﻧﺶ را ﺧﺪاوﻧﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺧﺎن و ﻣﺎن ﻣﻦ اﺣﺴﺎن‬ ‫ﺗﺴـﺖ ﻫﻤﭽـﻮ ﮐـﺎﻓﺮ ﺟﻨﺘﻢ زﻧـﺪان ﺗﺴﺖ‪.‬ﻣﻮﻟـﻮي ||‪ .‬ﺧـﺎﻧﻪ‪) .‬ﺻـﺤﺎح اﻟﻔﺮس( ‪ :‬ﻣﻦ ﻫﻤﭽـﻮ ﻧـﺒﯽ ﺑﻪ ﻏـﺎرم و ﺗـﻮ ﭼـﻮن دﺷـﻤﻦ او ﺑﺨـﺎن و‬ ‫ﻣﺎﻧﯽ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬و ﻣﺎل او و ﺧﺎن و ﻣﺎن و ﭼﻬﺎرﭘﺎﯾﺎن او را ﺗﺎراج داد‪) .‬ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص‪ .(103‬ﻣﻦ ﺑﺸﻬﺮﺳﺘﺎن ﻋﺰﻟﺖ ﺧﺎن و ﻣﺎن‬ ‫آورده ام‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اوﻟﯿﻦ ﺑﺮج از ﻓﻠﮏ ﺻـﻔﺮ اﺳﺖ ﭼﻮن ﺗﻮ ﺑﻬﺮ ﻓﻘﺮ اوﻟﯿﻦ ﭘﺎﯾﻪ ﮔﺮﻓﺘﯽ ﺻﻔﺮ ﺑﻬﺘﺮ ﺧﺎن و ﻣﺎن‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬آواره ز ﺧﺎن و ﻣﺎن‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﻢ ﮐﺰ ﮐﻮي ﺑﺨﺎﻧﻪ ره ﻧـﺪاﻧﻢ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﺲ ﻋﺎﺷﻖ ﺳـﺮﮔﺮدان از ﻋﺸﻖ ﺗﻮ ﺑﺮ ﻟﺐ ﺟﺎن آواره ز ﺧﺎن و ﻣﺎن در ﮐﻮي ﺗﻮ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻢ‪ .‬ﻋﻄﺎر‪ .‬و‬ ‫ﺑﻌﻀﯽ را از ﺧﺎن و ﻣﺎن آواره ﮔﺮداﻧﯿﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ ص‪ .(|| 164‬اﻗﻤﺸﻪء ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬ﺻﺤﺎح اﻟﻔﺮس(‪ .‬اﺛﺎﺛﯿﻪء ﺧﺎﻧﻪ ||‪ .‬ﻣﯿﻬﻦ‪ .‬وﻃﻦ‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬از‬ ‫ﺧـﺎن و ﻣﺎن ﺑﯿﺮون ﮐﺮدن؛ از وﻃﻦ ﺑﯿﺮون ﮐﺮدن‪ .‬اﺟﻼء‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﺑﯽ ﺧﺎن و ﻣﺎن؛ رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺑﯽ ﺧﺎﻧﻤﺎن« ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺎن و‬ ‫ﻣﺎن ﺑﺮاﻧـﺪاز؛ رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﻧﻤﺎن ﺑﺮاﻧﺪاز« ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺎن و ﻣﺎن ﺧﺮاب؛ آﻧﮑﻪ ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ و زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮﺗﺒﯽ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﯽ ﺧﺎﻧﻤﺎن‪ - .‬ﺧﺎن و‬ ‫ﻣـﺎن ﺳﻮز؛ رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﻧﻤـﺎﻧﺴﻮز« ﺷﻮد‪ - .‬ﻧﻮﺧـﺎن و ﻣﺎن؛ رﺟﻮع ﺑﻪ »ﻧﻮﺧﺎﻧﻤﺎن« ﺷﻮد‪» - (1) .‬ﺧـﺎن« اﺳﻢ اﺳﺖ و »ﻣـﺎن« اﺳﻢ‪ .‬ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪء‬ ‫اﺳﺪي آن دو را ﺑﺼﻮرت »ﺧﺎن و ﻣﺎن« از اﺗﺒﺎع ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎن و ﻣﺎن ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]ُن َب َا َت[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( اﺳﺎس ﺧﺎن و ﻣﺎﻧﯽ را از ﻫﻢ ﭘﺎﺷـﯿﺪن‪ .‬ﺧﺎﻧﻤﺎﻧﯽ را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن ‪ :‬دل ﻣﺎﮐﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﺮﮔﺸﺘﻪء روﯾﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺎن‬ ‫و ﻣﺎﻧﻬﺎ ز ﺷﮑﺮﺧﻨﺪه ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺘﻪ اي‪ .‬ﻧﻈﯿﺮي )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎن و ﻣﺎن روﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫]ُن َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧﻤـﺎﻧﯽ را از ﺑﯿـﺦ و ﺑﻦ ﮐﻨـﺪن‪ .‬ﺧﺎﻧﻤـﺎﻧﯽ را ﺑﯽ اﺳـﺎس ﮐﺮدن ‪ :‬ﺑﺪوﺳـﺘﺎن ﮔﻠﻪ آﻏﺎز ﮐﺮد و ﺣﺠﺖ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺎن و ﻣﺎن ﻣﻦ اﯾﻦ ﺷﻮخ دﯾﺪه ﭘﺎك ﺑﺮﻓﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎن و ﻣﺎن ﻧﻬﺎدن‪.‬‬



‫]ُن ِن ‪َ /‬ن َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺎن و ﻣـﺎن ﺧﻮد را ﺑﺠﻬﺖ اﻣﺮي ﺻـﺮف ﮐﺮدن‪ .‬ﺧـﺎن و ﻣـﺎن ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﭼﯿﺰي ﺑﺒـﺎد دادن ‪ :‬در ﮔﻠﺴـﺘﺎن‬ ‫ﻣﺤﺒﺖ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﭼﻮن ﻓﺎﺧﺘﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﺮوي ﻧﻬﺎدم ﺧﺎن و ﻣﺎن ﺧﻮﯾﺶ را‪ .‬ﺳﻠﯿﻢ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِا( آن ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن آدﻣﯽ ﺳﮑﻨﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺳﺮا‪ .‬ﻣﻨﺰل‪ .‬ﻣﺴَﺘَﻘّﺮ ‪ (1):‬ﺑﺮﮔﺰﯾﺪم ﺑﺨﺎﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ از ﻫﻤﻪ ﮐﺲ درم‬ ‫ﺑﺒﺴـﺘﻢ ﭼﺴﺖ‪.‬ﺷـﻬﯿﺪ ﺑﻠﺨﯽ‪ .‬ﮐﻨﻮن ﻫﻤﺎﻧﻢ و ﺧﺎﻧﻪ ﻫﻤﺎن و ﺷـﻬﺮ ﻫﻤﺎن ﻣﺮا ﻧﮕﻮﯾﯽ ﮐﺰ ﭼﻪ ﺷﺪه ﺳﺖ ﺷﺎدي ﺳﻮگ‪ .‬رودﮐﯽ‪ .‬ﺳﺒﮏ ﭘﯿﺮزن‬ ‫ﺳﻮي ﺧﺎﻧﻪ دوﯾﺪ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﺑﻪ اﻧﺪام او درﻣﺨﯿﺪ‪.‬اﺑﻮﺷـﮑﻮر ﺑﻠﺨﯽ‪ .‬ﻫﻤﯽ ﮔﻔﺖ ﻧﺎﺳﺎﺧﺘﻪ ﺧﺎﻧﻪ را ﭼﺮا ﺳﺎﺧﺘﻢ رزم ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ را‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫از ﺑﯿﻢ ﺑﮕﺬاﺷـﺘﻨﺪ دل از ﺑﻮم آﺑﺎد ﺑﺮداﺷـﺘﻨﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﻫﻢ ﺑﻤﺸـﮑﻮي زرﯾﻦ ﻣﻦ ﭼﻮ در ﺧﺎﻧﻪء ﮔﻮﻫﺮآﮔﯿﻦ ﻣﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺧﻨﮏ آن‬ ‫ﻣﯿﺮ ﮐﻪ در ﺧـﺎﻧﻪء آن ﺑﺎرﺧـﺪاي‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻣﺮا رﻓﯿﻘﯽ اﻣﺮوز ﮔﻔﺖ ﺧـﺎﻧﻪ ﺑﺴﺎز ﮐﻪ ﺑﺎغ ﺗﯿﺮه ﺷـﺪ و زرد روي ﺑﯽ دﯾـﺪار‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻫﻤﯽ ﻧﮕﻮن‬ ‫ﺷـﻮد از ﺑﺲ ﻧﻬﯿـﺐ ﻫﯿﺒﺖ ﺗـﻮ ﺑـﺘﺮك ﺧـﺎﻧﻪء ﺧـﺎن و ﺑﻬﻨـﺪ راﯾﺖ راي‪.‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬ﻓﺮﻣـﻮد ﺗـﺎ ﺧـﺎﻧﻪ اي ﺑﺮآوردﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ‬ ‫ص‪ .(116‬و ﻣﮑﺎرﯾـﺎن آن ﺑﺎرﻫـﺎ را ﺑﺴﻮي ﺧﺎﻧﻪء ﺧﻮد ﺑﺮدن اوﻟﯿﺘﺮ دﯾﺪﻧـﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﭼﻮن آن دوراﻧـﺪﯾﺶ ﺑﺨﺎﻧﻪ رﺳـﯿﺪ در دﺳـﺖ‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ از آن ﮔﻨﺞ ﺟﺰ ﺣﺴﺮت و ﻧﺪاﻣﺖ ﻧﺪﯾﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﯾﮑﯽ ﺑﺨﺮام در ﺑﺴﺘﺎن ﮐﻪ ﺗﺎ ﺳﺮو روان ﺑﯿﻨﯽ دﻟﺖ ﺑﮕﺮﻓﺖ در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮون‬ ‫آ ﺗـﺎ ﺟﻬﺎن ﺑﯿﻨﯽ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺴـﻔﺮ ﺳـﻔﺮه ﮔﺰﯾﻦ ﺧﻮاﻧﭽﻪ ﻣﺨﻮاه ﻣﺮد ﺧﻮان ﺑﺎش و ﻏﻢ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺨﻮر‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬از ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ﺑﺨﻠﻞ ﺧﺎﻧﻪ و ﻧﻘﺼﺎن‬ ‫ﺟﺎه و ﻏﻀﺎﺿﺖ ﻣﻠﮏ و ﺷـﻤﺎﺗﺖ اﻋـﺪاء ﺑﺎزﮔﺮدد ﺗﺠﺎﻓﯽ ﻧﻤﺎﺋﯿـﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ چ ‪ 1‬ص‪ .(155‬ﺧـﺎﻧﻪء ﻇﺎﻟﻤﺎن ﻧﻪ دﯾﺮ ﮐﻪ زود‬ ‫ﺑﻔﻀـﯿﺤﺖ ﺧﺮاب ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬اوﺣﺪي ||‪ .‬ﺑﯿﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬اﻃﺎق)‪ (2‬ﮔﻔﺖ ﺑـﺎ ﺧﺮﮔﻮش ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎن ﻣﻦ ﺧﯿﺰ و ﺧﺎﺷﺎﮐﺖ از او ﺑﯿﺮون‬ ‫ﻓﮑﻦ‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬ﺑﯿﻨﯿﺖ ﻫﻤﯽ ﺑﯿﻨﻢ ﭼﻮن ﺧﺎﻧﻪء ﮐﺮدان‪ .‬ﻋﻤﺎره ﻣﺮوزي‪ .‬اي ﺑﭽﻪء ﺣﻤﺪوﻧﻪ ﺗﺮﺳﻢ ﮐﻪ ﻏﻠﯿﻮاج ﻧﺎﮔﻪ ﺑﺮﺑﺎﯾﺪت در اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﻬﺎن‬ ‫ﺷﻮ‪.‬ﻟﺒﯿﺒﯽ‪ .‬ﺑﺨـﺎﻧﻪء ﮐﻬﯿﻦ در ﻧﯿﺎﯾﻨـﺪ ﻫﺮﮔﺰ ﮐﻪ ﺧـﺎﻧﻪء ﻣﻬﯿﻨﺴـﺘﺸﺎن ﺟﺎ و درﺧﻮر‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو ﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺗﻮ ﺧﺎﻧﻪء ﮐﻬﯿﻦ و ﻣﻬﯿﻦ را ﺑﺠﺎن ﺗﻮ‬ ‫اﺳﺖ اﯾﻦ دو ﺗﻦ ﻧﯿـﮏ ﺑﻨﮕﺮ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑﺪاﻧﯿـﺪ ﮐﻪ ﻣﺮگ ﺧﺎﻧﻪء زﻧـﺪﮔﺎﻧﯽ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص‪ .(339‬ﺗﻦ ﻣـﺎ ﯾﮑﯽ ﺧﺎﻧﻪ دان‬ ‫ﺷﻮره ﻧﺎك ﮐﻪ رﯾﺰد ﻫﻤﯽ اﻧﺪك اﻧﺪﮐﺶ ﺧﺎك ﭼﻮ دﯾﻮار ﻓﺮﺳﻮده ﺷﺪ زﯾﺮ و ﺑﺮ ﺳﺮاﻧﺠﺎم روزي درآﯾﺪ ﺑﺴﺮ‪.‬اﺳﺪي‪ .‬ﺧﻮاب ﻧﺎﯾﺪ دﺧﺘﺮي‬ ‫را ﮐﺎﻧﺪران ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎز ﻫﻔﺘﻪء دﯾﮕﺮ ﻣﺮ او را ﺧﺎﻧﻪء ﺷﻮﻫﺮ ﺑﺮﻧﺪ اي ﺑﻬﻤﺖ از زﻧﯽ ﮐﻢ ﭼﻨﺪ ﺧﺴﺒﯽ ﭼﻮن ﺗﺮا ﻫﻢ ﮐﻨﻮن زي ﮐﺮدﮔﺎر ﻗﺎدر‬ ‫اﮐـﺒﺮ ﺑﺮﻧـﺪ‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬او در ﺧﺸـﻢ ﺷـﺪه ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺑﺮ زﺑـﺎن ﻣﻦ ﺧﻄـﺎ ﮐﺠـﺎ رود ﮐﻪ ﺗﺨﺘﻪء زرﯾﻦ در ﺧـﺎﻧﻪء ﻣﻦ اﺳﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺧـﺎﻧﻪء‬ ‫ﻣﻌﺸﻮﻗﻢ و ﻣﻌﺸﻮق ﻧﯽ ﻋﺸﻖ ﺑﺮ ﻧﻘـﺪ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺻـﻨﺪوق ﻧﯽ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء ﺧﻮد را ﺷـﻨﺎﺳﺪ ﺧﻮد دﻋﺎ ﺗﻮ ﺑﻨﺎم ﻫﺮ ﮐﻪ ﺧﻮاﻫﯽ ﮐﻦ ﺛﻨﺎ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﻗﺎرون ﻫﻼك ﺷﺪ ﮐﻪ ﭼﻬﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﮔﻨﺞ داﺷﺖ ﻧﻮﺷـﯿﺮوان ﻧﻤﺮد ﮐﻪ ﻧﺎم ﻧﮑﻮ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﺗﺮا ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺌﯿﻦ اﺳﺖ ﺑﺎزي ﻧﻪ‬ ‫اﯾـﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﻣـﺎ ﺧـﺎﻧﻪ ﺧﺮاب ﮐﺮدﮔـﺎن را در دل ﻏﻢ ﺧﺎﻧﻤـﺎن ﻧﮕﻨﺠـﺪ ﯾـﺎ دوﺳﺖ ﮔﺰﯾﻦ ﮐﻤـﺎل ﯾـﺎ ﺟـﺎن ﯾـﮏ ﺧـﺎﻧﻪ دو ﻣﯿﻬﻤـﺎن‬ ‫ﻧﮕﻨﺠـﺪ‪.‬ﮐﻤـﺎل ﺧﺠﻨـﺪي‪ .‬ﺑﺲ ﻋﻤﺎرت ﮐﻪ ﺑﻮد ﺧﺎﻧﻪء رﻧـﺞ ﺑﺲ ﺧﺮاﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﻮد ﺧﺎﻧﻪء ﮔﻨـﺞ‪.‬ﺟﺎﻣﯽ‪ - .‬آﺑﺨﺎﻧﻪ؛ ﻣﺴﺘﺮاح‪ .‬آﺑﺸـﺘﮕﺎه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ آﺑﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬آﺑﺪارﺧﺎﻧﻪ؛ ﻣﺨﺰن ﻣﺸـﺮوﺑﺎت و ﺷـﺮﺑﺖ آﻻت‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ آﺑﺪارﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬آﺗﺸـﺨﺎﻧﻪ؛‬ ‫آﺗﺸـﮑﺪه‪ .‬ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ در آن آﺗﺸﺒﺎزي ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﺨﺰﻧﯽ ﮐﻪ ﺣﺮارت ﻣﺮﮐﺰي ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﯾﺎ ﻣﺎﺷﯿﻨﻬﺎي ﻣﺘﺤﺮك ﺣﺮارﺗﯽ در‬ ‫آن اﯾﺠﺎد ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ آﺗﺸـﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬آُﺟﺮﺧﺎﻧﻪ؛ آﺟﺮي ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﺨﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺻـﻄﻼﺣًﺎ ﺑﻪ اﺷـﯿﺎء ﺿـﺮوري ﺧﺎﻧﻪ اﻃﻼق ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺜﻼًـ‪ :‬ﭼﻮن ﮔﻮﺋﯿﻢ ﻓﻼـﻧﯽ ﺣﺘﯽ آﺟﺮ ﺧـﺎﻧﻪ را ﺑﺮد‪ ،‬ﻣﻘﺼﻮد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﺨـﺎﻧﻪ ﺑﻮده و ﻧﺒـﺎﯾﺴﺘﯽ از ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻨﻔﮏ ﺷﻮد و اﮔﺮ‬ ‫ﻣﻨﻔﮏ ﺷﻮد ﺑﯽ ارزش اﺳﺖ ﻓﻼﻧﯽ ﺑﻪ آن دﺳﺖ ﯾﺎزﯾﺪه و آن را ﺑﺮده اﺳﺖ‪ - .‬آﺳﺎﯾﺶ ﺧﺎﻧﻪ؛ آﺳﺎﯾﺸـﮕﺎه‪ .‬ﻣﮑﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﻣﺮﺿﯽ ﺑﺪاﻧﺠﺎ‬ ‫ﻣﯿﺮوﻧـﺪ و دورهء ﻧﻘﺎﻫﺖ را ﻣﯽ ﮔﺬراﻧﻨـﺪ‪- .‬آﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﻃﻌﺎم ﭘﺰﻧـﺪ‪ .‬ﻣﻄﺒـﺦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ آﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪- .‬‬ ‫آﺷـﺨﺎﻧﻪ؛ ﺟـﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﻃﻌﺎم ﺑﻪ ﻣﺮدم دﻫﻨـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬آﻓﺘﺎب ﺧﺎﻧﻪ؛ ﺧﺎﻧﻪء آﻓﺘﺎب‪ .‬ﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪ‬ ‫ﺷﻮد‪ - .‬آﻓﺘـﺎﺑﻪ ﺧـﺎﻧﻪ؛ ﻟﻮﻟﻬﻨـﮓ ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ آﻓﺘﺎﺑﻪ ﻫﺎي ﻣﺴﺘﺮاح ﻗﺮار دارد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ آﻓﺘﺎﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬آﻫﻨﮕﺮﺧﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﯽ‬ ‫ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ آﻫﻨﮕﺮي ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﻠﻨﮕﺮﺧﺎﻧﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﭼﻠﻨﮕﺮﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬آﺋﯿﻨﻪ ﺧﺎﻧﻪ؛ اﻃﺎﻗﯽ ﮐﻪ دﯾﻮارﻫﺎي آن از آﯾﯿﻨﻪ ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ اﺛـﺎِث ﺧـﺎﻧﻪ؛ اﺛـﺎث و اﺳـﺒﺎب ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﺨـﺎﻧﻪ‪ .‬اﺛـﺎث اﻟﺒﯿﺖ‪ .‬ﺧﻨﻔﺮ‪ .‬داﻣﺎل‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »اﺛﺎث ﺧﺎﻧﻪ« و »اﺛﺎث اﻟﺒﯿﺖ« و »اﺳـﺒﺎب ﺧﺎﻧﻪ« ﺷﻮد‪- .‬‬‫ادﺑﺨﺎﻧﻪ؛ ﻣﮑﺘﺐ ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﻣـﺪرﺳﻪ ||‪ - .‬ﻣﺒﺎل؛ ﻣﺴﺘﺮاح‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ادﺑﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺮون ﮐﺮدن؛ از ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎرج ﮐﺮدن‪ .‬ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫را از ﻣﻨﺰل راﻧـﺪن‪ - .‬از ﺳـﺮﺧﺎﻧﻪ اﻓﺘـﺎدن؛ ﺳـﺮ ﺧـﺎﻧﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺣـﺪ ﻣﻌﯿﻦ اﺳﺖ و از ﺳـﺮ ﺧﺎﻧﻪ اﻓﺘﺎدن ﺑﻤﻌﻨﯽ از ﭘﺎﯾﻪء ﺧﻮد اﻓﺘﺎدن ﺑﻮد و آﻧﭽﻪ‬ ‫ﺑﻌﻀـﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ ﮐﻪ ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﮐﻢ زور ﺷﺪن اﺳﺖ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﻌﻨﯿﯽ اﺳﺖ ﻣﻼزم ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺬﮐﻮر و اﯾﻦ ﻣﺨﺼﻮص ﮐﺸﺘﯽ اﺳﺖ و ﮔﺮﭼﻪ‬ ‫در ﻏﯿﺮ آن ﻧﯿﺰ ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ اﺳﺖ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﻣﯿﻞ و ﺳﻨﮓ از ﺳﺮﻣﻪ دارد ﻏﻤﺰهء ﻣﺮداﻓﮑﻨﺶ ﺗﺮﺳﻢ از ﺳﺮﺧﺎﻧﻪ اﻓﺘﺪ ﻧﺮﮔﺲ ﺟﺎدوﻓﻨﺶ‪ .‬؟‬ ‫)از آﻧﻨﺪراج(‪ - .‬اﺳﺒﺎِب ﺧﺎﻧﻪ؛ اﺛﺎث اﻟﺒﯿﺖ‪ .‬اﺛﺎﺛﯿﻪ‪ .‬ﻣﺘﺎع ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﺨﺎﻧﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺳﺒﺎب ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬اﺳﻠﺤﻪ ﺧﺎﻧﻪ؛ ﻣﮑﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﺳﻠﺤﻪ در آن‬ ‫ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬ﻣﺨﺰن ﻧﮕﺎﻫﺪاري اﺳـﻠﺤﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺳـﻠﺤﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬اﻧﮕﺒﯿﻦ ﺧﺎﻧﻪ؛ ﺧﺎﻧﻪء ﻣﮕﺲ ﻧﺤﻞ‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﮕﺲ ﻋﺴﻞ در آﻧﺠﺎ‬ ‫ﻋﺴﻞ ﻣﯿﮕﺬارد ‪ :‬در آن اﻧﮕﺒﯿﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﻨﯽ ﭼﻮ ﻧﺤﻞ ﺑﺠﻮش آﻣﺪه ذوﻓﻨﻮﻧﺎن ﻓﺤﻞ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬اﯾﺮﻣﺎن ﺧﺎﻧﻪ؛ اﯾﺮﻣﺎن ﺳﺮاي‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء ﮐﺮاﯾﻪ اي و‬ ‫ﻋـﺎرﯾﺘﯽ‪ .‬ﻣـﺄواي ﻣﻌﺸﻮق‪ .‬ﺳـﺮ ﮐﻮي ﻣﺤﺒﻮب‪ .‬ﺣﺴـﺮت ﺧـﺎﻧﻪ‪ .‬دﻧﯿـﺎ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »اﯾﺮﻣـﺎن ﺧـﺎﻧﻪ« و »اﯾﺮﻣﺎن ﺳـﺮاي« ﺷﻮد‪- .‬‬ ‫ﺑﺎدﺧﺎﻧﻪ؛ ﺑﺎدﮔﯿﺮ‪ .‬ﻗﻠﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻧﻮك و ﺗﯿﺰي رأس ﮐﻮه‪ .‬ﺑﻠﻨـﺪي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺑﺎدﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺑﺎرﺧﺎﻧﻪ؛ ﺧﯿﻤﻪ و ﭼﺎدر و ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫آن ﮐﻪ در زﯾﺮ وي اﺳﺒﺎب و ﺳﺎﻣﺎن ﺳﻔﺮ را از ﺑﺎران ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺟﻮال‪ .‬ﺧﻮرﺟﯿﻦ‪ .‬ﻋﺮق ﮔﯿﺮ و ﭘﺎﻻن ﺳﺘﻮر ﺑﺎري ﮐﻪ در روي آن ﺑﺎر ﻗﺮار‬ ‫ﻣﯿﺪﻫﻨـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ - .‬اﺳـﺒﺎب و ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن و اﻣﯿﺮان در ﺳـﻔﺮ ﺣﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎل اﻟﺘﺠﺎره ﮐﻪ از ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺠﺎي دﯾﮕﺮ‬ ‫ﻣﯿﺒﺮﻧـﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ - .‬ﻣﮑﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺆﺳـﺴﺎت ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﺑﺮاي ﺟﺎي ﺑﺎر ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺑﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺑﺎزﺧﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﯽ‬ ‫ﮐﻪ در آن ﺑﺎزﻫـﺎي ﺷـﮑﺎري اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎزان را ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و در آن ﺟﺎ ﻧﮕﺎه ﻣﯿﺪارﻧـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺑﺎزﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺑﺎزﯾﮕﺮﺧﺎﻧﻪ؛‬ ‫ﺟـﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﺗﺌـﺎﺗﺮ ﯾـﺎ ﻧﻤﺎﯾﺸـﻬﺎي ﺟـﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﯿﺪﻫﻨـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺑﺎزﯾﮕﺮﺧـﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺑﺎژﺧـﺎﻧﻪ؛ ﻣﺤﻞ ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎج و ﺧﺮاج‪ .‬ﺟﺎي‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﺮاج‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺑﺎژﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺑﺎﻻﺧﺎﻧﻪ؛ ﻋﻤﺎرت ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻃﺒﻘﻪ اي از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﮐﻪ در روي ﻃﺒﻘﻪء دﯾﮕﺮ ﻗﺮار‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪء زﯾﺮ‪ - .‬ﺑﺖ ﺧـﺎﻧﻪ؛ ﺟـﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺖ را در آﻧﺠﺎ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ و ﺳـﺘﺎﯾﺶ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻣﻌﺒـﺪ ﺑﺖ ﭘﺮﺳـﺘﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺑﺘﮑـﺪه‪ .‬ﺻـﻨﻢ ﺧـﺎﻧﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺑﺘﮑـﺪه« و »ﺑﺘﺨـﺎﻧﻪ« ﺷﻮد‪ - .‬ﺑﺨﺎﻧﻪء ﻋﻘﻞ ﺑﺎزﮔﺸـﺘﻦ؛ ﺑﻌـﺪ از ﺧﺸﻢ ﯾﺎ ﻓﮑﺮ ﺑﺎﻃﻠﯽ ﺣﻘﯿﻘﺖ را ﻓﻬﻢ ﮐﺮدن و‬ ‫ﺑﺤﺎل ﻋﺎدي ﺑﺎزآﻣﺪن‪ - .‬ﺑّﻨﺎﺧﺎﻧﻪ؛ ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ ﺑّﻨﺎﺳﺎزي ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ ﺑﻨﺎﯾﺎن ﺳﺎزﻧﺪ و ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﻪ اﺳـﺘﺤﮑﺎم آن ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﺑﺮاي ﻓﺮوش‬ ‫آﻣﺎده ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﻗﺴـﻤﺘﯽ از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺑﻨﺎﯾﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﺎﺑﻘًﺎ اﺷـﺮاف و ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮏ ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي ﻣﻨﺰل و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‬ ‫ﺑﻮدﻧـﺪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﭼﻨـﺪ ﺑّﻨـﺎ ﻣﺜـﻞ ﺳـﺎﯾﺮ ﮐﺎرﮐﻨﺎن دﯾﮕﺮ در ﻣﻨﺰل ﻣﯿﺪاﺷـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه آن ﻫﺎ در ﻣﻨﺰل ﻣﺎﻟﮏ ﺑّﻨﺎﺧﺎﻧﻪ ﻧﺎم داﺷﺖ‪ - .‬ﺑﻨـﺪﺧﺎﻧﻪ؛‬ ‫ﻣﺤﺒﺲ‪ .‬زﻧﺪان‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺑﻨﺪﺧﺎﻧﻪء ﻧﺎي؛ ﻓﺎﺻﻠﻪء ﻣﺎﺑﯿﻦ دو ﺑﻨﺪ ﻧﯿﺸﮑﺮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺑﻨﺪه ﺧﺎﻧﻪ؛ ﺧﺎﻧﻪء ﺑﻨﺪه‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء ﻣﻦ‪ ] .‬اﯾﻦ‬ ‫ﻟﻔﻆ را ﮐﻮﭼﮏ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷـﺨﺺ ﺑﺰرگ ادا ﻣﯿﮑﻨـﺪ [‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﻨﺪه ﻣﻨﺰل‪ .‬ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻏﻼﻣﺎن و ﮐﻨﯿﺰان‪ .‬ﺳﺎﺑﻘًﺎ ﮐﻪ ﺑﺮدﮔﺎن در ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﻫـﺎي ارﺑﺎﺑـﺎن ﺑﺨـﺪﻣﺖ ﻣﺸـﻐﻮل ﻣﯿﺒﻮدﻧـﺪ ﻣﻨﺰل و ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﺸﺎن در آن ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻨـﺪه ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺎم داﺷﺖ‪ - .‬ﺑﻬﺎرﺧﺎﻧﻪ؛ ﺑﺘﺨﺎﻧﻪ‪ .‬ﺑﺘﮑـﺪه‪ .‬ﺑﻨﺎي رﻓﯿﻊ‪.‬‬ ‫)ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺑﻬﺎرﺧـﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺑﯿﻤﺎرﺧـﺎﻧﻪ؛ ﻣﺮﯾﻀـﺨﺎﻧﻪ‪ .‬ﺑﯿﻤﺎرﺳـﺘﺎن‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﺴﺘﺸـﻔﯽ‪ - .‬ﭘﺲ ﺧﺎﻧﻪ؛ ﭼﺎدر و ﺑﺎر و‬ ‫اﺳـﺒﺎب ﺑﺰرﮔﺎن و اﻣﺮاء ﮐﻪ در ﺳـﻔﺮ ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧـﺪ آﻧﻬﺎ را ﺣﺮﮐﺖ داده و ﯾﮏ ﻣﻨﺰل ﺟﻠﻮﺗﺮ ﺑﺮﻧﺪ و ﭼﺎدر را ﺑﺮ ﭘﺎ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ‬ ‫در ورود آﻧﺎن ﺣﺎﺿـﺮ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﯿﺸـﺨﺎﻧﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﭘﺲ ﺧﺎﻧﻪ« ﺷﻮد‪ - .‬ﭘﺴﺖ ﺧﺎﻧﻪ؛ ادارهء ﭘﺴﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪- .‬‬ ‫ﭘﯿﺶ ﺧـﺎﻧﻪ؛ رواق و ﭘﯿﺸـﮕﺎه ﺧـﺎﻧﻪ و اﯾﻮاﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﺮﺗﺒﻪء دوم ﺧـﺎﻧﻪ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﭼﺎدر و ﺧﯿﻤﻪ اي ﮐﻪ در ﻣﺴﺎﻓﺮت از ﭘﯿﺶ ﻓﺮﺳـﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﭘﺲ ﺧـﺎﻧﻪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪ؛ ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ ﺑﺨﺎري و ﺗﻨﻮر در آن ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﮐﻮره‪ .‬ﺗﻨﻮر‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ اي‬ ‫ﮐﻪ زﻣﯿﻨﺶ ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻣﯿﻦ ﺣﻤﺎم ﻣﺠﻮف ﺑﻮد و در آن آﺗﺶ اﻓﺮوزﻧﺪ ﺗﺎ ﮔﺮم ﺷﻮد و در ﻣﺪت زﻣﺴـﺘﺎن در آن ﺟﺎ ﺑﺴﺮ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ در‬ ‫و دﯾﻮارش از آﺋﯿﻨﻪ ﺑﻮد و ﻫﺮ ﮐﻪ در درون آن ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﯿﺮون را ﺗﻮاﻧـﺪ دﯾـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺗﺎرﯾﮏ ﺧﺎﻧﻪ؛ ﻣﮑﺎن‬ ‫ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﮐﻪ ﻋﮑﺎﺳﻬﺎ ﻋﮑﺴﻬﺎي ﺧﻮد را در آن ﻇﺎﻫﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﮏ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺗﺠﺎرﺗﺨﺎﻧﻪ؛ ﺣﺠﺮهء ﺗﺠﺎر ﮐﻪ در آن ﺟﺎ ﺑﻪ اﻣﺮ‬ ‫ﺑﺎزرﮔـﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﺠﺎرﺗﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺗﺸـﮑﺨﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎ و اﻃﺎﻗﯽ در ﻣﻨﺎزل ﮐﻪ در آن ﺗﺸﮏ و اﺛﺎث ﺧﻮاب‬ ‫ﻧﻬﻨﺪ‪ - .‬ﺗﺼـﻔﯿﻪ ﺧﺎﻧﻪ؛ اﻣﮑﻨﻪ اي ﮐﻪ در آن ﺟﺎ آﻻت ﺗﺼـﻔﯿﻪء ﻣﺎده اي وﺟﻮد دارد و ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء آﻧﻬﺎ آن ﻣﺎده ﺗﺼﻔﯿﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﺗﺼﻔﯿﻪ‬ ‫ﺧـﺎﻧﻪء ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﺗﺼـﻔﯿﻪ ﺧـﺎﻧﻪء ﻧﯽ ﺷـﮑﺮ‪ - .‬ﺗﻌﻤﯿﺮﺧﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﺷـﯿﺌﯽ را ﻣﺮﻣﺖ ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﻌﻤﯿﺮﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺗﻠﻔﻨﺨﺎﻧﻪ؛‬ ‫ادارهء ﺗﻠﻔﻦ‪ .‬ادارهء ﻣﺮﮐﺰي ﺗﻠﻔﻦ‪ - .‬ﺗﻠﮕﺮاف ﺧـﺎﻧﻪ؛ اداره اي ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﻣﺮدم ﺗﻠﮕﺮاﻓﻬﺎي ﺧﻮد را ﻣﺨﺎﺑﺮه ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﻠﮕﺮاف‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺗﻤﺎﺷﺎﺧﺎﻧﻪ؛ ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﺑﻌﻀـﯽ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﻣﻮﻫﻮم و ﭘﺎره اي اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻫﺎ را ﻣﺠﺴﻢ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺟﻬﺖ اﺷـﺘﻐﺎل و ﻋﺒﺮت‬ ‫ﻧﻔﺲ ﮐﺎرﻫﺎي ﺧﻮش آﯾﻨـﺪ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯿﺴﺎزﻧـﺪ و ﺗﻘﻠﯿـﺪﻫﺎي ﻧﯿﮏ درﻣﯽ آورﻧـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺗﺌﺎﺗﺮ‪ - .‬ﺗﻨﺒﻞ ﺧﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎي ﮔﺮدآﻣﺪن ﺗﻨﺒﻠﻬﺎ‪.‬‬ ‫ﻣﻌﻤﻮﻻًـ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺠﺎﯾﯽ اﻃﻼق ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﻋـﺪه اي ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ آﯾﻨـﺪ و ﺑـﺪون اﺷـﺘﻐﺎل ﺑﮑﺎري وﻗﺖ ﻣﯿﺴﻮزاﻧﻨـﺪ‪ - .‬ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ؛ آن‬ ‫ﻗﺴﻤﺖ از ادارهء ﻟﺸﮑﺮي ﮐﻪ ﺳﻼﺣﺸﺎن ﺗﻮپ اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﻟﺸﮑﺮ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮپ ﻣﺴﻠﺢ ﻣﯿﺒﺎﺷﻨﺪ ||‪ - .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﻮپ ﻫﺎ‬ ‫را در آﻧﺠـﺎ ﻣﯿﮕﺬارﻧـﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء )||(‪ِ - .‬اخ( ﻣﯿـﺪاﻧﯽ اﺳﺖ در ﺗﻬﺮان‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﻮﭘﺨـﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺗِﻪ ﺧـﺎﻧﻪ؛ دوراﻓﺘﺎده ﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪء‬ ‫ﺧـﺎﻧﻪ‪ .‬ﻧﻘـﺎط ﺑﯽ اﻫﻤﯿﺖ ﻣﻨﺰل‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﺗﻪ ﺧـﺎﻧﻪ را ﻫﻢ ﮔﺸﺖ‪ .‬اﺛـﺎﺛﻪء ﺑﯽ اﻫﻤﯿﺖ ﺧـﺎﻧﻪ‪ .‬ﺑﻨﺠـﻞ‪ - .‬ﺟـﺎﻣﻪ ﺧﺎﻧﻪ؛ رﺧﺖ ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫اﻃـﺎق ﯾـﺎ اﻧﺒـﺎري ﮐـﻪ ﺑﺮاي ﮔـﺬاردن ﺟـﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼــﯿﺺ ﻣﯽ ﯾﺎﺑـﺪ ‪ :‬ﻣﻬﻨـﺪﺳﺎن ﻃـﺒﯿﻌﺖ ز ﺟـﺎﻣﻪ ﺧـﺎﻧﻪء ﻏﯿـﺐ ﻫﺰار ﺳــﻠﻪ ﺑﺮآرﻧـﺪ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫اﻟﻮان‪.‬ﺳـﻌﺪي ||‪ - .‬ﺟـﺎﻣﻪ دان‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺟﺒﺎﺧﺎﻧﻪ؛ ﺟﺒﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬اﺳـﻠﺤﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﻗﻮرﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﻣﺨﺰن ﻟﺸـﮑﺮ‪.‬‬ ‫)ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺟﺒﺎﺧـﺎﻧﻪ و ﺟﺒﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺟﺒﻪ ﺧﺎﻧﻪ؛ اﺳـﻠﺤﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﻗﻮرﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﻣﺨﺰن ﻟﺸـﮑﺮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺟﻨـﺪه ﺧﺎﻧﻪ؛‬ ‫ﻓـﺎﺣﺸﻪ ﺧـﺎﻧﻪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ روﺳﭙﯽ ﻫﺎ در آن ﺑﻪ ﻓﺴﻖ ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺟﻨـﺪه ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺟﯿﺒﻪ ﺧﺎﻧﻪ؛ ﺟﺒﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﺟﺒﺎﺧﺎﻧﻪ‪ .‬اﺳـﻠﺤﻪ‬ ‫ﺧـﺎﻧﻪ‪ .‬ﻗﻮرﺧـﺎﻧﻪ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺟﯿﺒﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﭼﺎﭘﺎرﺧﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن اﺳﺐ ﻫﺎي ﭼﺎﭘﺎري را ﻧﮕﺎﻫﺪارﻧـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﭼﺎﭘﺎرﺧـﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﭼﺎﭘﺨـﺎﻧﻪ؛ ﺟـﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻫـﺎ را ﭼﺎپ ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻣﻄﺒﻌﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﭼﺎي ﭘﺰﺧﺎﻧﻪ؛‬ ‫ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﺟﺎ ﺳـﻤﺎور و وﺳﺎﯾﻞ درﺳﺖ ﮐﺮدن ﭼﺎي ﻗﺮار دارد و در آﻧﺠﺎ ﭼﺎي درﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ - .‬ﭼﺎي ﺧﺎﻧﻪ؛ ﻣﺤﻞ و ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬ ‫در آﻧﺠـﺎ ﺳـﻤﺎور و وﺳﺎﯾـﻞ درﺳـﺖ ﮐﺮدن ﭼـﺎي وﺟـﻮد دارد و در آن ﻣﺤـﻞ ﭼـﺎي درﺳـﺖ ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻗﻬـﻮه ﺧـﺎﻧﻪ‪ - .‬ﭼﭙﺮﺧـﺎﻧﻪ؛ ﻣﺨﻔﻒ‬ ‫ﭼﺎﭘﺎرﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﻣﺤﻞ ﻧﮕﺎﻫﺪاري اﺳـﺒﻬﺎي ﭼﺎﭘﺎري‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﭼﺎﭘﺎرﺧﺎﻧﻪ« و »ﭼﭙﺮﺧﺎﻧﻪ« ﺷﻮد‪ - .‬ﭼﺸﻢ ﺧﺎﻧﻪ؛ ﭼﺸﻤﺪان‪ .‬ﺣﻔﺮه اي در اﺳﺘﺨﻮان‬ ‫ﭘﯿﺸـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭼﺸﻢ در آن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ - .‬ﭼﻠﻨﮕﺮﺧﺎﻧﻪ؛ آﻫﻨﮕﺮﺧﺎﻧﻪ‪ - .‬ﺣﺠﻠﻪ ﺧﺎﻧﻪ؛ اﻃﺎﻗﯽ ﮐﻪ آراﺳـﺘﻪ و زﯾﻨﺖ ﮐﺮده‬ ‫اﻧـﺪ ﺗـﺎ ﻋﺮوس و داﻣـﺎد در آﻧﺠـﺎ ﺑﺴـﺮﺑﺮﻧﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺠﻠﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺣﺮﻣﺨﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺣﺮم در آن ﺟﺎ زﯾﺴـﺖ‬ ‫ﻣﯿﮑﻨـﺪ‪ .‬اﻧـﺪرون‪ .‬ﻗﺴـﻤﺘﯽ از ﻣﻨﺰل ﮐﻪ ﭘﺮدﮔﯿﺎن راﺳﺖ‪ - .‬ﺣﻮﺿـﺨﺎﻧﻪ؛ اﻃﺎﻗﯽ از ﻣﻨﺰل ﮐﻪ در آن ﺣﻮض ﻗﺮار دارد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﻮﺿـﺨﺎﻧﻪ‬ ‫ﺷﻮد‪ - .‬ﺣﻮﯾـﺞ ﺧـﺎﻧﻪ؛ ﺻـﻨﺪوق ﺧـﺎﻧﻪ‪ .‬ﻣﮑـﺎﻧﯽ از ﻣﻨﺰل ﮐﻪ در آن ﺟـﺎ ﻣﺎﯾﺤﺘﺎج زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﻧﻬﻨـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﻮﯾـﺞ ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻧﻪ؛‬ ‫ﻣﺘﺨﻠﺨـﻞ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ - .‬ﺣﺠﺮه ﺣﺠﺮه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ - .‬ﺳﻮراخ ﺳﻮراخ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ - .‬ﭘﺎرﭼﻪ اي ﮐﻪ ﻧﻘﺶ روي آن‬ ‫از ﺷـﮑﻠﻬﺎي ﭼﻬﺎرﺿـﻠﻌﯽ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﯾـﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧـﺎﻧﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺲ ﺧﺎﻧﻪ؛ ﮐﻠﺒﻪ اي ﮐﻪ از ﮔﯿﺎﻫﻬﺎي ﺳﺒﺰ ﻣﻌﻄﺮ ﻣﯽ ﺳﺎزﻧـﺪ‪.‬‬ ‫)ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ - .‬ﺧﻠﻮت ﺧـﺎﻧﻪ؛ اﻃـﺎق زن‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ - .‬اﻃـﺎق‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ - .‬اﻃﺎق ﻣﺨﺼﻮص‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء||(‪- .‬‬ ‫ﻧﻤﺎزﮔﺎه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﻮﺗﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﻢ ﺧﺎﻧﻪ؛ ﻣﯿﮑﺪه‪ .‬ﻣﯿﺨﺎﻧﻪ‪ .‬ﺷـﺮاب ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺳﺮ ﺑﻪ ﺧﻤﺨﺎﻧﻪء ﺗﺸﻨﯿﻊ ﻓﺮو‬ ‫ﺧﻮاﻫﻢ ﺑﺮد‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﺪاﯾﻊ(‪ .‬ﺧﻢ ﺧﺎﻧﻪء ﺧﻤﺎران ﺑﺸﮑﺴﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻣﺠﺎﻟﺲ(‪ .‬ﺳﺎﻗﯽ ﺑﺪه آن ﮐﻮزهء ﺧﻤﺨﺎﻧﻪ ﺑﺪروﯾﺶ ﮐﺂﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﺑﻤﺮدﻧﺪ‬ ‫ﮔـﻞ ﮐﻮزه ﮔﺮاﻧﻨـﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒـﺎت(‪ - .‬ﺧﻮرﺷـﺨﺎﻧﻪ؛ ﻣﻄﺒـﺦ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬آﺷﭙﺰﺧـﺎﻧﻪ‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﺧﻮراك ﭘﺰﻧـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 660‬از ‪978‬‬ ‫ﺧﻮرﺷـﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﻮﯾﺶ ﺧﺎﻧﻪ؛ ﺧﺎﻧﻪء ﺧﻮﯾﺶ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧـﺪ‪) .‬اﺿﺎﻓﻪء ﻣﻘﻠﻮب اﺳﺖ(‪ - .‬ﺧﯿﺎﻃﺨﺎﻧﻪ؛ درزﯾﮕﺎه‪ .‬آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻟﺒﺎس ﺑﻬﺮ‬ ‫ﻣﺮدﻣـﺎن دوزﻧـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﯿﺎﻃﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﯿﺸـﺨﺎﻧﻪ؛ ﺧﯿﻤﻪ اي ﮐﻪ از ﭘﺎرﭼﻪء ﮐﺘﺎﻧﯽ و ﯾﺎ از ﻧﯽ ﺳﺎزﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ ﺟﻬﺖ دﻓﻊ ﮔﺮﻣﺎ‬ ‫ﺳﺎزﻧـﺪ و اﻃﺮاف آن را از ﺧﺎر ﺷﺘﺮ ﺑﺮآورﻧﺪ و از ﺑﯿﺮون ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ آب ﺑﺮوي ﭘﺎﺷـﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ - .‬ﭘﯿﺮاﻫﻦ ﮐﺘﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪- .‬‬ ‫||زر ﺧﺎﻟﺺ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﯿﺸـﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﯿﻞ ﺧﺎﻧﻪ؛ ﺧﺎﻧـﺪان و دودﻣﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺳﺎﻻر ﺧﯿﻠﺨﺎﻧﻪء دﯾﻦ ﺣﺎﺟﺐ‬ ‫رﺳﻮل ﺳـﺮدﻓﺘﺮ ﺧﺪاي ﭘﺮﺳـﺘﺎن ﺑﯽ رﯾﺎ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ - .‬داروﺧﺎﻧﻪ؛ دواﺧﺎﻧﻪ‪ .‬آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ داروﻫﺎ را ﻣﯿﺴﺎزﻧﺪ و ﻣﯿﻔﺮوﺷﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ‬ ‫ﮐـﻪ دارو ﺑﺮاي ﻣﺮﺿــﯽ آﻣـﺎده ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬رﺟـﻮع ﺑـﻪ »داروﺧـﺎﻧﻪ« و »دواﺧـﺎﻧﻪ« ﺷـﻮد ‪ :‬ﭼﻨﯿـﻦ ﺳـﻘﻤﻮﻧﯿﺎي ﺷـﮑﺮآﻟﻮد ز داروﺧـﺎﻧﻪء ﺳـﻌﺪي‬ ‫ﺳﺘﺎﻧﻨﺪ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ - .‬دﺑﺎﻏﺨﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﭘﻮﺳﺖ را ﭘﯿﺮاﯾﺶ ﮐﺮده دﺑﺎﻏﯽ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ دﺑﺎﻏﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪- .‬اﻣﺜﺎل‪:‬‬ ‫ﮔﺬر ﭘﻮﺳﺖ ﺑﻪ دﺑﺎﻏﺨﺎﻧﻪ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬آﺧﺮ ﻧﺦ از ﺳﻮزن رد ﻣﯿﺸﻮد‪ - .‬دﺑﯿﺮﺧﺎﻧﻪ؛ اداره اي ﮐﻪ ﻣﺴﺆول اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﻫﺎي دﻓﺘﺮي ﻣﺆﺳـﺴﺎت‬ ‫ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬دﺑﯿﺮﺧﺎﻧﻪء داﻧﺸﮕﺎه‪ ،‬دﺑﯿﺮﺧﺎﻧﻪء ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ دﺑﯿﺮﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬در ﺟﺎﯾﯽ ﯾﺎ ﺑﺠﺎﯾﯽ ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺮدن؛ ﻣﻘﯿﻢ‬ ‫ﺷـﺪن در آﻧﺠـﺎ‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﻣﻦ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﯿﺨـﺎﻧﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺮدم‪ - .‬در ﺧﺎﻧﻪ؛ دري ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ را ﺑﻪ ﺑﯿﺮون ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ||‪ - .‬درﺑﺎر ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ و‬ ‫ﺳﺮاي ﺳـﻠﻄﻨﺘﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ - .‬ﺧﺎﻧﻮاده؛ ﻣﺤﯿﻂ ﺧﺎﻧـﺪان‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﻓﻼﻧﯽ در ﺧﺎﻧﻪء ﻓﻼن ﮐﺲ ﺑﺰرگ ﺷﺪه اﺳﺖ«‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ در ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﺷﻮد‪ - .‬دِر ﺧـﺎﻧﻪ اي ﺑﺎزداﺷـﺘﻦ؛ ﮐﻨـﺎﯾﻪ از آﻣـﺪ و ﺷـﺪ زﯾـﺎد داﺷـﺘﻦ آن ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﻓﻼﻧﯽ دِر ﺧﺎﻧﻪ اش ﺑﺎز اﺳﺖ‪ .‬وارﯾﺰ ﺧﺮﺟﯽ ﺑﯿﺶ از‬ ‫ﻋﺎدت در ﺧﺎﻧﻪ داﺷـﺘﻦ‪ - .‬درﺷﮑﻪ ﺧﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ درﺷﮑﻪ را در آن ﺟﺎ ﻗﺮار ﻣﯿﺪﻫﻨﺪ و ﻃﻮﯾﻠﻪء اﺳﺒﻬﺎي درﺷﮑﻪ ﻧﯿﺰ در آﻧﺠﺎﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع‬ ‫ﺑﻪ درﺷـﮑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬دﻓﺘﺮﺧﺎﻧﻪ؛ ﻣﺤﻀـﺮ اﺳـﻨﺎد رﺳـﻤﯽ‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدﻣﺎن در آﻧﺠﺎ ﻣﻌﺎﻣﻼت ﯾﻌﻨﯽ ﻋﻘﻮد و اﯾﻘﺎﻋﺎت و ﺑﻌﻀﯽ از اﺳﻨﺎد‬ ‫ﺧـﻮد را ﺑﻪ ﺛﺒﺖ ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ دﻓﺘﺮﺧـﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬دﻻّـِل ﺧـﺎﻧﻪ؛ آﻧﮑﻪ ﺷـﻐﻠﺶ آﻣـﺎده ﮐﺮدن ﺧﺮﯾـﺪار و ﻓﺮوﺷـﻨﺪهء ﺧـﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﺑﺮاي‬ ‫ﻣﻌـﺎﻣﻠﻪء ﺧـﺎﻧﻪ‪ .‬واﺳـﻄﻪء ﻣﻌـﺎﻣﻠﻪء ﺧـﺎﻧﻪ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ دﻻل ﺧﺎﻧﻪ در اﺟﺎره دادن ﺧﺎﻧﻪ ﻧﯿﺰ واﺳـﻄﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪ - .‬دﻧـﺪاﻧﺨﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎي دﻧـﺪان در دﻫﺎن‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ دﻧـﺪان ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬دواﺧﺎﻧﻪ؛ داروﺧﺎﻧﻪ‪ .‬آﻧﺠﺎ ﮐﻪ دارو و دوا ﺑﺮاي ﻣﺮﺿـﯽ ﺳﺎزﻧـﺪ و در اﺧﺘﯿﺎر آﻧﻬﺎ ﮔﺬارﻧـﺪ‪ - .‬دوﺳـﺘﺎﻗﺨﺎﻧﻪ؛‬ ‫زﻧـﺪان‪ .‬ﻣﺤﺒﺲ‪ .‬ﺟـﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدﻣﺎن را ﺑﺒﻨـﺪ ﮐﺸـﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »دوﺳـﺘﺎق« و »دﺳـﺘﺎق« ﺷﻮد‪ - .‬دوﻟﺖ ﺧﺎﻧﻪ؛ ﺑﺎرﮔﺎه‪ .‬ﮐﻮﺷﮏ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ - .‬ﺳـﺮاي ﺳـﻠﻄﻨﺘﯽ ﻗﺰوﯾﻦ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »دوﻟﺖ ﺧﺎﻧﻪ« ﺷﻮد‪ - .‬دوﯾﺘﺨﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ اﻣﻮر دﻓﺘﺮي ﻣﯽ‬ ‫ﭘﺮدازﻧـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »دوﯾﺖ« و »دوﯾﺖ ﺧـﺎﻧﻪ« ﺷﻮد‪ - .‬دﯾﻮان ﺧـﺎﻧﻪ؛ ﺑﺎرﮔـﺎه ﺳـﻠﻄﻨﺖ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ - .‬ﻣﺤـﻞ ﻗﻀﺎوت و ﺣﮑﻮﻣﺖ و‬ ‫ﻋـﺪاﻟﺘﺨﺎﻧﻪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ - .‬دار اﻟﺤﮑﻮﻣﻪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ - .‬اﻃـﺎق ﺷﻮرا‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ دﯾﻮاﻧﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬راﺳـﺖ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ؛ ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﮐﺲ از روي راﺳﺘﯽ و درﺳﺘﯽ و دﯾﺎﻧﺖ و اﻣﺎﻧﺖ ﻣﻌﺎش ﮐﻨـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬راﻫـﺪارﺧﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﺤﺎﻓﻈﯿﻦ‬ ‫راﻫﻬـﺎ در ﻃﻮل راه‪ .‬ﻣﺤـﻞ ﻗﺮاﺳﻮراﻧﻬـﺎ‪ .‬ﻣﺤـﻞ ﻣﺴـﺘﺤﻔﻈﯿﻦ ﺟـﺎده ﻫـﺎ‪ - .‬رﺧﺖ ﺷﻮي ﺧـﺎﻧﻪ؛ ﺟـﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﺟـﺎ ﺟـﺎﻣﻪ ﻫﺎ را ﻣﯿﺸﻮﯾﻨـﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﺎزرﮔﺎه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ رﺧﺖ ﺷﻮي ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬رﺻـﺪﺧﺎﻧﻪ؛ رﺻـﺪﮔﺎه‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ رﺻـﺪ ﺑﻨﺪﻧﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪- .‬‬ ‫رﻗﺎﺻـﺨﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ رﻗﺎﺻﺎن رﻗﺺ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻓﺤﺶ ﮔﻮﻧﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻌﻀﯽ از اﻣﮑﻨﻪ دﻫﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »رﻗﺎص ﺧﺎﻧﻪ« ﺷﻮد‪- .‬‬ ‫رودﺧـﺎﻧﻪ؛ ﺑﺴﺘﺮرود‪ .‬ﻣﺠﺮاي رود‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬رود‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ رودﺧـﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪َ - .‬زّرادﺧـﺎﻧﻪ؛ اﺳـﻠﺤﻪ ﺧـﺎﻧﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫زرادﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬زرﮔﺮﺧﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ زرﮔﺮي ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ زرﮔﺮﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬زﻧﺒﻮرﮐﺨﺎﻧﻪ؛ ﻧﻮﻋﯽ از ﺗﻮﭘﻬﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﮐﻪ‬ ‫آن را ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ﺣﻤﻞ ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ ﺑﺎ ﺷﺘﺮ ﺣﺎﻣﻞ آن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ زﻧﺒﻮرك ﺷﻮد‪ - .‬زورﺧﺎﻧﻪ؛ ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ورزﺷـﻬﺎي ﺧﺎص ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ زورﺧـﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺳـﺮﺑﺎزﺧﺎﻧﻪ؛ ﺳـﺮاي ﺳـﭙﺎﻫﯿﺎن‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﺳـﺮﺑﺎزان در آﻧﺠﺎ زﯾﺴﺖ و ﺗﻤﺮﯾﻦ و ﻣﺸﻖ ﻋﻤﻠﯿﺎت‬ ‫ﺳﺮﺑﺎزي ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺳـﺮﺑﺎزان را ﺑﺮاي روز ﺟﻨﮓ آﻣﺎده ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺳـﺮﺑﺎزﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺳﺮدﺧﺎﻧﻪ؛ ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﺑﺎ‬ ‫وﺳﺎﯾﻞ ﺧﺎص ﺳـﺮد ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و در آﻧﺠﺎ اﺷـﯿﺎء ﻓﺎﺳﺪﺷﺪﻧﯽ را ﺣﻔﻆ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺳـﺮدﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺳـﻔﺎرﺗﺨﺎﻧﻪ؛ ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ در آن‬ ‫ﻫﯿﺌﺖ ﺳـﻔﺎرت ﻣﻨﺰل ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و اﻣﻮر ﺳﯿﺎﺳـﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﮑﺸﻮر ﺧﻮﯾﺶ را اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺳـﻔﺎرﺗﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺳﻔﺮه ﺧﺎﻧﻪ؛ ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ‬ ‫از ﻣﻨﺰﻟﻬﺎ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﻏـﺬا ﺻـﺮف ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬اﻃﺎق ﻏﺬاﺧﻮري‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺳـﻘﺎﺧﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدﻣﺎن در آن آب ذﺧﯿﺮه‬ ‫ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﺸـﻨﮕﺎن ﺑﺎ ﻧﻮﺷﯿﺪن آب از آن رﻓﻊ ﻋﻄﺶ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﮑﺎن ﭼﻮن در ﻧﺰد ﻣﺮدم ﻣﻘﺪس اﺳﺖ آﻧﻬﺎ ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﺑﺎ روﺷﻦ ﮐﺮدن ﺷﻤﻊ و‬ ‫دﺧﯿﻞ ﺑﺴـﺘﻦ و اﻧﺠﺎم ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺮاﺳﻢ ﻣﺬﻫﺒﯽ رﻓﻊ ﺣﺎﺟﺖ ﺧﻮد را ﻣﯿﻄﻠﺒﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺳـﻘﺎﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺳـﻼح ﺧﺎﻧﻪ؛ ﺟﺒﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬اﺳـﻠﺤﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺳـﻼخ ﺧﺎﻧﻪ؛ ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪان را ﻣﯿﮑﺸﻨﺪ و ﭘﻮﺳﺖ آﻧﻬﺎ را از ﻻﺷﻪ ﺟﺪا ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ - .‬ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺧﺎﻧﻪ؛ ﺳﺮاي ﺳﻠﻄﻨﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎرﮔـﺎه ﺷـﺎﻫﯽ‪ .‬درﮔـﺎه ﭘﺎدﺷـﺎﻫﯽ ‪ :‬ﺗﻮ آن در ﻣﮑﻨﻮن ﯾﮑـﺪاﻧﻪ اي ﮐﻪ ﭘﯿﺮاﯾﻪء ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﺧﺎﻧﻪ اي‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ - .‬ﺳـﯿﺎه ﺧﺎﻧﻪ؛ ﺧﯿﻤﻪء‬ ‫ﺻﺤﺮاﻧﺸﯿﻨﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ - .‬زﻧﺪان‪ .‬ﻣﺤﺒﺲ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ - .‬ﺧﺎﻧﻪء ﺑﯽ ﻣﯿﻤﻨﺖ؛ ﺑﯽ ﯾﻤﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺳﯿﺎه ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﺷﻮد‪ - .‬ﺳـﯿﻪ ﺧﺎﻧﻪ؛ ﺳـﯿﺎه ﭼﺎدر‪ .‬ﭼﺎدر ﻣﺮدم ﺻﺤﺮاﻧﺸﯿﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ - .‬ﻣﺤﺒﺲ‪ .‬زﻧﺪان‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ - .‬ﺧﺎﻧﻪء ﺑﺪﯾﻤﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺳـﯿﺎه ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺷـﺒﺨﺎﻧﻪ؛ ﺷﺒﺴـﺘﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ - .‬ﺣﺮﻣﺴﺮاي ﺷﺎﻫﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ - .‬ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ ﺷﺒﻬﺎ‬ ‫دروﯾﺸـﺎن در آن ﺑﺴـﺮ ﺑﺮﻧـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ - .‬ﺧﻠﻮﺗﮕﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﺷـﺒﻬﺎ در آن ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺷـﺒﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪- .‬‬ ‫ﺷﺘﺮﺧﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﺷﺘﺮان را ﻧﮕﺎﻫـﺪاري ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ ﭼﻮن ﻃﻮﯾﻠﻪ ﮐﻪ در آن ﺷﺘﺮان را ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ‪ :‬ز ﺳـﯿﻢ و زر و ﻗﻨﺪز و‬ ‫ﻟﻌﻞ و در ﺷﺘﺮ ﺑﺎ ﺷﺘﺮﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﮔﺸﺖ ﭘﺮ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺷﺘﺮﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺷـﺮاﺑﺨﺎﻧﻪ؛ ﺧﻤﺨﺎﻧﻪ‪ .‬ﻣﯿﺨﺎﻧﻪ‪ .‬ﻣﯿﮑـﺪه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺮاﺑﺨـﺎﻧﻪ ﺷـﻮد‪ - .‬ﺷـﺮﺑﺘﺨﺎﻧﻪ؛ ﻣﺨﺰن داروﻫـﺎ‪ .‬ﺗﺒﻨﮕﻮي داروﻫـﺎ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ - .‬ﻣﺨﺰن ﺷـﺮﺑﺖ آﻻـت‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺮﺑﺘﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺷـﺮﻓﺨﺎﻧﻪ؛ ﻧﺎم ﻧﻘﻄﻪ اي اﺳﺖ در آذرﺑﺎﯾﺠﺎن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺷـﺮﻓﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺷﯿﺮﮐﺨﺎﻧﻪ؛ ﻣﯿﺨﺎﻧﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻧﺎم ﻣﺤﻠﯽ‬ ‫ﮐﻪ در آن ﻣﺸـﺮوﺑﺎت اﻟﮑﻠﯽ درﺳﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺷـﯿﺮﮐﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺷـﯿﺮه ﭘﺰﺧﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﺷـﯿﺮه درﺳﺖ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﺷﯿﺮه و ﺷـﯿﺮه ﭘﺰﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺷـﯿﺮه ﺧﺎﻧﻪ؛ ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﺷـﯿﺮه ﮐﻪ ﯾﮑﻨﻮع ﻣﺨﺪري اﺳﺖ ﻣﯿﮑﺸﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺷﯿﺮه ﮐﺸﺨﺎﻧﻪ« و‬ ‫»ﺷـﯿﺮه ﺧﺎﻧﻪ« ﺷﻮد‪ - .‬ﺷـﯿﺮه ﮐﺸـﺨﺎﻧﻪ؛ ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﺷﯿﺮه ﮐﻪ ﯾﮑﻨﻮع ﻣﺨﺪري اﺳﺖ ﻣﯿﮑﺸﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺷﯿﺮه ﮐﺸﺨﺎﻧﻪ و »ﺷﯿﺮه‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ« ﺷﻮد‪ - .‬ﺷـﯿﺸﻪ ﮔﺮﺧﺎﻧﻪ؛ ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﺷﯿﺸﻪ ﻣﯿﺴﺎزﻧﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺷﯿﺸﻪ ﮔﺮﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺻﺎﺑﻮن ﭘﺰﺧﺎﻧﻪ؛ ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫در آﻧﺠـﺎ ﺻـﺎﺑﻮن ﻣﯿﭙﺰﻧـﺪ ||‪ - .‬ﻧـﺎم ﻣﺤﻠﺘﯽ اﺳﺖ در ﺟﻨﻮب ﺗﻬﺮان‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺻـﺎﺑﻮن ﭘﺰﺧـﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺻـﺎﺣﺐ ﺧﺎﻧﻪ؛ ﻣﺎﻟﮏ ﺧﺎﻧﻪ||‪- .‬‬ ‫ﻣﻮﺟﺮ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺻـﻨﺪوق ﺧﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﮐﺎﻻ و ﻣﺘﺎع و اﺳﺒﺎﺑﻬﺎي ﻧﻔﯿﺲ و ﭼﯿﺰﻫﺎي ﻗﯿﻤﺘﯽ و ﻟﺒﺎﺳﻬﺎي ﻓﺎﺧﺮ و‬ ‫ﺟﺰ آن ﻧﻬﺎده و در ﺻـﻨﺪوق ﺣﻔﻆ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺻـﻨﺪوﻗﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺻـﻨﻢ ﺧﺎﻧﻪ؛ ﺑﺘﺨﺎﻧﻪ‪ .‬ﺑﺘﮑـﺪه ‪ :‬ﮐﺰ ﺻـﻨﻢ ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﻫﺎي ﮔﻨﺒﺪ ﺧﺎك دور ﺷﻮ ﮐﺰ ﺗﻮ دور ﺑﺎد ﻫﻼك‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺻـﻨﻢ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﭼﻮ ﺧﺮم ﺑﻬﺎر‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺻـﻨﻢ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺿﺮاﺑﺨﺎﻧﻪ؛‬ ‫ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠـﺎ ﭘﻮل ﺳـﮑﻪ ﻣﯿﺰﻧﻨـﺪ‪ .‬درﻣﺴـﺮا‪ .‬درﻣﮑـﺪه‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺿـﺮاﺑﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻃﺒﺎخ ﺧﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ‬ ‫ﻃﺒﺎﺧﺖ و آﺷﭙﺰي ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻣﻄﺒﺦ‪ .‬آﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻃﺒﺎخ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻃﺮﺑﺨﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎي ﻋﯿﺶ و ﻋﺸـﺮت‪ .‬ﻋﺸـﺮﺗﺨﺎﻧﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻃﺮﺑﺨﺎﻧﻪ‬ ‫ﺷﻮد‪ - .‬ﻃﻬـﺎرت ﺧـﺎﻧﻪ؛ ﻣﺒـﺎل‪ .‬ﮐﻨـﺎر آب‪ .‬ﺟﺎي ﺿـﺮور‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻃﻬﺎرت ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻋﺒﺎدﺗﺨﺎﻧﻪ؛ ﻣﮑﺎن ﻋﺒﺎدت‪ .‬ﻣﮑﺎن‬ ‫ﭘﺮﺳـﺘﺶ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻣﻌﺒـﺪ‪ - .‬ﻋـﺪاﻟﺘﺨﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎي ﻋـﺪل و داد ||‪ - .‬دادﮔﺴﺘﺮي؛ ﻋـﺪﻟﯿﻪ‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺮدﻣﺎن در آﻧﺠﺎ ﺷـﮑﺎﯾﺖ ﺧﻮد ﻣﯿﺒﺮﻧﺪ و رﻓﻊ ﻧﺰاع ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺘﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻋﺮوس ﺧﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻞ ﻋﺮوﺳﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ در آن ﻋﺮوﺳﯽ ﺑﺮﭘﺎﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﺮوﺳﯽ ﺷﻮد‪ - .‬ﻋﺰاﺧﺎﻧﻪ؛ ﻣﺎﺗﻢ ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﻋﺰا ﺑﺮﭘﺎ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﺰاﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻋﺰب ﺧﺎﻧﻪ؛ ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ زن و ﻣﺮد ﺑﻪ ﻓﺮاش ﻫﻢ ﻣﯿﺮوﻧﺪ ||‪ - .‬ﻓﺎﺣﺸﻪ ﺧﺎﻧﻪ؛ ﺟﻨﺪه ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﺰب‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻋﺸـﺮﺗﺨﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎي ﻋﯿﺶ و ﻋﺸـﺮت‪ .‬ﻋﺸـﺮﺗﮕﺎه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﻧﻮاي ﻧﺸﺎط و ﺧﺮﻣﯽ ﺑﻪ ﻋﺸـﺮﺗﺨﺎﻧﻪء ﻧﺎﻫﯿـﺪ رﺳﺎﻧﯿﺪ‪) .‬ﺣﺒﯿﺐ‬ ‫اﻟﺴﯿﺮ ج‪ 3‬ص‪ .(155‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﺸـﺮﺗﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻋﺼﺎرﺧـﺎﻧﻪ؛ ﺟـﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠـﺎ ﻋﺼـﺎري ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺟـﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﺷـﯿﺮهء اﻧﮕﻮر ﯾﺎ‬ ‫روﻏﻦ ﻧﺒـﺎﺗﯽ ﻣﯿﮕﯿﺮﻧـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﺼﺎرﺧـﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻋﻤـﻞ ﺧـﺎﻧﻪ؛ ﺟـﺎي ﻋﻤﻞ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺷﻮد ‪ :‬ﻋﻤﻞ ﺧﺎﻧﻪء دل ﺑﻔﺮﻣﺎن ﺗﺴﺖ زﺑﺎن‬ ‫ﺧـﻮد ﻋﻤـﻞ دار دﯾـﻮان ﺗﺴﺖ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ - .‬ﻏﺮﯾﺐ ﺧـﺎﻧﻪ؛ ﺟـﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠـﺎ ﻏﺮﺑـﺎء ﺑﺴـﺮ ﻣﯿﺒﺮﻧـﺪ‪ .‬ﺧـﺎﻧﻪء ﻏﺮﯾﺒـﺎن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻏﺮﯾﺐ ﺷﻮد‪- .‬‬ ‫ﻏﺴﺎﻟﺨـﺎﻧﻪ؛ ﻣﺮده ﺷﻮي ﺧـﺎﻧﻪ‪ .‬ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ در آن ﻣﺮدﮔﺎن را ﺑﺸﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻏﺴﺎﻟﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻏﻼﻣﺨﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎي ﻏﻼﻣﺎن‬ ‫ﺑﺴـﺮاﻫﺎ‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻏﻼﻣﺎن در ﺳﺮاﻫﺎ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻏﻼﻣﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻓﺎﺣﺸﻪ ﺧﺎﻧﻪ؛ ﺟﻨﺪه ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻞ روﺳﭙﯿﺎن اﺳﺖ و‬ ‫ﻣﺮدﻣـﺎن ﺑﺮاي زﻧﺎ ﺑـﺪاﻧﺠﺎ ﻣﯿﺮوﻧـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻓﺎﺣﺸﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻓﺮاﺷـﺨﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﻓﺮاﺷﺎن ﺑﺴـﺮ ﻣﯿﺒﺮﻧـﺪ‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ در ﺳـﺮاﻫﺎ ﯾﺎ‬ ‫ﻣﺆﺳـﺴﺎت ﮐﻪ از آن ﻓﺮاﺷﺎن اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻓﺮاﺷﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻓﯿﻠﺨﺎﻧﻪ؛ اﺻﻄﺒﻞ ﻓﯿﻞ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺟﺎي و ﻃﻮﯾﻠﻪء ﻓﯿﻼن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻓﯿﻞ‬ ‫ﺧـﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻗﺎﻃﺮﺧـﺎﻧﻪ؛ ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ در آن ﻗـﺎﻃﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻃﻮﯾﻠﻪء ﻗﺎﻃﺮان‪ .‬ﺟﺎي ﻧﮕﺎﻫـﺪاري و ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻗﺎﻃﺮان‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻗﺎﻃﺮﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪- .‬‬ ‫ﻗﺤﺒﻪ ﺧـﺎﻧﻪ؛ ﺟﻨـﺪه ﺧـﺎﻧﻪ‪ .‬ﻓـﺎﺣﺸﻪ ﺧـﺎﻧﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻗﺤﺒﻪ ﺧـﺎﻧﻪ و ﻓـﺎﺣﺸﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻗﺮاﺋﺘﺨﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﻘﺮاﺋﺖ وﻗﺖ‬ ‫ﻣﯿﮕﺬارﻧﻨـﺪ‪ .‬اﻃـﺎق ﻣﻄـﺎﻟﻌﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻗﺮاﺋﺘﺨـﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻗﺮاوﻟﺨـﺎﻧﻪ؛ ﺟـﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﺟﺎ ﻗﺮاوﻻن ﻣﻨﺰل دارﻧـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﻗﺮاوﻟﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻗﺼﺎﺑﺨﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪان را ذﺑﺢ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪان ذﺑﺢ ﺷﺪه را‬ ‫ﻣﯿﻔﺮوﺷـﻨﺪ‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ﻗﺼﺎﺑﺨـﺎﻧﻪ ﺷـﻮد‪ - .‬ﻗﻮرﺧـﺎﻧﻪ؛ ﺟﺒﻪ ﺧـﺎﻧﻪ‪ .‬اﺳـﻠﺤﻪ ﺧـﺎﻧﻪ‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ﻗﻮرﺧـﺎﻧﻪ ﺷـﻮد‪ - .‬ﻗﻮﻧﺴﻮﻟﺨـﺎﻧﻪ؛ ﻣﻨﺰل ﻗﻮﻧﺴﻮل‪.‬‬ ‫ﻗﻮﻧﺴﻮﻟﮕﺮي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﻗﻮﻧﺴﻮل« و »ﻗﻮﻧﺴﻮﻟﺨـﺎﻧﻪ« و »ﻗﻮﻧﺴﻮﻟﮕﺮي« ﺷﻮد‪ - .‬ﻗﻬﻮه ﺧﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﺟﺎ ﻣﺮدﻣﺎن ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ آﯾﻨـﺪ و ﺑﺎ‬ ‫ﻧﻮﺷﯿﺪن ﭼﺎي و ﻗﻬﻮه و ﻏﺬاﻫﺎي ﺳﺎده وﻗﺖ ﻣﯽ ﮔﺬراﻧﻨﺪ‪ .‬رﺳﺘﻮران ﺳﺎده‪ .‬ﮐﺎﻓﻪ‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﭼﺎي و ﻗﻬﻮه ﻣﯽ ﭘﺰﻧﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﻗﻬﻮه ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ؛ دﮐﺎن و ﺣﺎﻧﻮت ||‪ - .‬ﭘﯿﺸﻪ ﮔﺎه و ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﭘﯿﺸﻪ و ﺻﻨﻌﺘﯽ را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ رﺳﺎﻧﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ - .‬دﺳـﺘﮕﺎه ﮐﯿﻤﯿـﺎﮔﺮي و دواﺳـﺎزي‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ - .‬ﺟﺒﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﯾﺎ ﻗﻮرﺧﺎﻧﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ - .‬ﻫﺮ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم‬ ‫ﮐﺎرﻫـﺎي ﻋﻤـﻮﻣﯽ در آن داﯾﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ﮐﺎرﺧـﺎﻧﻪ ﺷـﻮد‪ - .‬ﮐﺎرواﻧﺨـﺎﻧﻪ؛ ﮐﺎرواﻧﺴـﺮا‪ .‬ﺑﻨﺎﻫـﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮐﻪ درآن‬ ‫ﮐﺎرواﻧﯿـﺎن ﻣﻨﺰل ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﺎرواﻧﺴـﺮا ﺷﻮد‪ - .‬ﮐﺎﻏـﺬﺧﺎﻧﻪ؛ ﮐﺎرﺧـﺎﻧﻪء ﮐﺎﻏـﺬﺳﺎزي‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﺎﻏـﺬﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪- .‬‬ ‫ﮐﺎﻟﺴـﮑﻪ ﺧـﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﺟﺎ ﮐﺎﻟﺴـﮑﻪ ﮔﺬارﻧـﺪ‪ .‬ﻣﺤﻞ ﮔـﺬاردن ﮐﺎﻟﺴـﮑﻪ در ﻣﻨﺰﻟﻬﺎ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﺎﻟﺴـﮑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ؛‬ ‫ارﻏﻨـﮓ‪ .‬ﺟـﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﮐﺘﺎﺑﻬـﺎي ﺧﻄﯽ ﯾـﺎ ﭼـﺎﭘﯽ را ﺟﻤﻊ ﮐﺮده و ﺑـﺎ ﻧﻈﻢ و ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﻌﯿﻨﯽ ﻗﺮار ﻣﯿﺪﻫﻨـﺪ‪ .‬ﻗﻔﺴﻪ اي ﮐﻪ در آن ﮐﺘـﺎب‬ ‫ﻣﯿﮕﺬارﻧﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﮐﺘﺐ ﺧﺎﻧﻪ؛ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ‪ :‬ﺑﺴﮑﻪ ﺧﺮاﺑﺎت ﺷﺪ ﺻﻮﻣﻌﻪء ﺻﻮف ﭘﻮش ﺑﺴﮑﻪ ﮐﺘﺐ ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﮔﺸﺖ ﻣﺼـﻄﺒﻪء دردﺧﻮار‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ - .‬ﮐﺮاﯾﻪ ﺧﺎﻧﻪ؛ اﺟﺎره ﺑﻬﺎ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﺮاﯾﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﮐﺮﺳﯽ ﺧﺎﻧﻪ؛ اﻃﺎﻗﯽ از ﻣﻨﺰل ﮐﻪ در‬ ‫آﻧﺠﺎ ﮐﺮﺳـﯽ ﻣﯿﻨﻬﻨـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﺮﺳـﯽ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ُ - .‬ﮐﺸﮏ ﺧﺎﻧﻪ؛ اﻧﺒﺎر ﻣﺨﺰن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﺸﮏ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﮐﺸـﯿﮏ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺣﺎرﺳـﯿﻦ و ﻧﮕﺎﻫﺒﺎﻧﻬﺎ‪ .‬آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻧﮕﺎﻫﺒﺎﻧﺎن ﺑﻮﻗﺖ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ ﺑﺴـﺮ ﺑﺮﻧـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﺸـﯿﮏ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﮐﻼش ﺧﺎﻧﻪ؛ ﺧﺎﻧﻪء‬ ‫ﻋﻨﮑﺒﻮت‪ .‬ﺗـﺎرﻋﻨﮑﺒﻮت‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻼـش ﺧـﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﮐﻤﺎن ﺧﺎﻧﻪ؛ ﮔﻮﺷﻪء ﮐﻤﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻤﺎن ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﮐﻮره‬ ‫ﭘﺰﺧـﺎﻧﻪ؛ ﺟـﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑـﺪاﻧﺠﺎ آﺟﺮ ﭘﺰﻧـﺪ‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﺟﺎ ﺧﺸﺖ را ﭘﺨﺘﻪ آﺟﺮ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ آﻫﮏ و ﮔـﭻ درﺳﺖ ﮐﻨﻨـﺪ‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻮره ﭘﺰﺧـﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﮐﻮﻟﯽ ﺧـﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﮕـﺎه ﮐﻮﻟﯿـﺎن‪ .‬آﻧﺠـﺎ ﮐﻪ ﮐﻮﻟﯿـﺎن در آن زﯾﺴﺖ ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻮﻟﯽ ﺧـﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪- .‬‬ ‫ﮔﺎرﯾﺨـﺎﻧﻪ؛ ﺟـﺎي ﮔـﺬاردن ﮔـﺎري‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠـﺎ ﮔـﺎري ﮔﺬارﻧـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮔـﺎري ﺧـﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﮔـﺪاﺧﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ‬ ‫ﮔﺪاﯾﺎن را ﺣﻔﺎﻇﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﮔﺪاﯾﺎن ﺑﺴﺮ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮔﺪاﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ؛ آﻧﺠﺎﯾﯽ از ﺣﻤﺎم ﮐﻪ زﯾﺮ آن ﺧﺎﻟﯽ‬ ‫اﺳﺖ و در آن آﺗﺶ ﻣﯽ اﻓﺮوزﻧـﺪ‪ .‬ﺣﺠﺮه اي ﻣﺮ دواﺳـﺎزان را ﮐﻪ داروﻫـﺎ را در آن ﻣﯽ ﺧﺸـﮑﺎﻧﻨﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ‬ ‫ﺷﻮد‪ - .‬ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ؛ ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ در آن ﮔﻞ و رﯾﺎﺣﯿﻦ ﻣﯽ ﭘﺮوراﻧﻨﺪ‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در زﻣﺴـﺘﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﮔﻞ و رﯾﺎﺣﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ و ﻣﺎﻧﻊ از ﺑﯿﻦ‬ ‫رﻓﺘﻦ آن ﻣﯿﺸﻮﻧـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮔﻠﺨـﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﮔﻤﺮك ﺧﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﺧﺮاج و ﮔﻤﺮك از ﻣﺎل اﻟﺘﺠﺎره ﻣﯿﮕﯿﺮﻧـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﮔﻤﺮك ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﮔﻨـﺞ ﺧﺎﻧﻪ؛ ﺧﺰاﻧﻪ و ﻣﺨﺰن‪ .‬ﮔﻨﺠﯿﻨﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬در آن ﮔﻨﺞ ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻪ زر ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ره از اژدﻫﺎ ﭘﺮﺧﻄﺮ‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮔﻨـﺞ ﺧـﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﮔﻮرﺧﺎﻧﻪ؛ ﻗﺒﺮ‪ .‬ﻣﻘﺒﺮه‪ .‬ﻣـﺪﻓﻦ‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺮده را در آﻧﺠﺎ دﻓﻦ ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮔﻮرﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﺷﻮد‪ - .‬ﻟﻮﻟﻬﻨـﮓ ﺧـﺎﻧﻪ؛ آﻓﺘـﺎﺑﻪ ﺧـﺎﻧﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻟﻮﻟﻬﯿﻦ ﺧـﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻟﻮﻟﻬﯿﻦ ﺧـﺎﻧﻪ؛ آﻓﺘـﺎﺑﻪ ﺧـﺎﻧﻪ‪ .‬ﺟـﺎﯾﯽ ﮐﻪ آﻓﺘـﺎﺑﻪ ﻫـﺎ را در آﻧﺠـﺎ ﻣﯽ‬ ‫ﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻟﻮﻟﻬﯿﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻟﻮﻟﯽ ﺧﺎﻧﻪ؛ ﻓﺎﺣﺸﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﺟﻨﺪه ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻟﻮﻟﯽ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺧﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن‬ ‫ﻣﺎﺷـﯿﻦ و دﺳـﺘﮕﺎه ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﯿﺮوي ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻗﺮار دارد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺎﺷـﯿﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻣﺒﺎرﮐﺨﺎﻧﻪ؛ ﺧﺎﻧﻪء ﻣﺒﺎرك و ﻣﯿﻤﻮن‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء ﺑﺎﻣﯿﻤﻨﺖ ‪:‬‬ ‫ﮔﺮ ﺑﺨﺎﻧﻪ در ز راه در ﺷﻮﯾـﺪ اﯾﻦ ﻣﺒﺎرﮐﺨﺎﻧﻪ را‪ ،‬در ﺣﯿـﺪر اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺒﺎرك ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻣﺮدارﺧﺎﻧﻪ؛ زﻧﺪان‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ - .‬در ﺑﺎزي ﻧﺮد آن ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﻬﺮه در وي ﺷﺸﺪر و ﯾﺎ ﻫﻔﺖ در اﻓﺘﺪ و ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﯿﺮون آﯾﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺮدارﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﺷﻮد‪ - .‬ﻣﺮده ﺷﻮي ﺧـﺎﻧﻪ؛ ﻏﺴﺎﻟﺨﺎﻧﻪ‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﻣﺮده را ﻣﯿﺸﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺮده ﺷﻮي ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻣﺮﯾﻀـﺨﺎﻧﻪ؛‬ ‫ﺑﯿﻤﺎرﺳـﺘﺎن‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ - .‬ﻣﺴﺘﺸـﻔﯽ‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻤﺎران را ﭘـﺬﯾﺮاﯾﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﻌﻼج آﻧﺎن ﭘﺮدازﻧـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺮﯾﻀـﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪- .‬‬ ‫ﻣﺴﺎﻓﺮﺧـﺎﻧﻪ؛ ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﺨـﺎﻧﻪ‪ .‬ﮐﺎرواﻧﺴـﺮاي‪ .‬ﻣﻨﺰﻟﮕـﺎه ﻣﺴـﺎﻓﺮ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮﺧـﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻣﺸﻮرﺗﺨـﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ‬ ‫راﯾﺰﻧﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻣﺤﻞ ﺑﺮاي ﻣﺸﻮرت در اﻣﺮي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺸﻮرﺗﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻣﻌﻠﻢ ﺧﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎي درس و ﺗﺤﺼـﯿﻞ و ﻣﺪرﺳﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫||‪ -‬دار اﻟﻤﻌﻠﻤﯿﻦ؛ داﻧﺸﺴـﺮاي‪ .‬ﺟـﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﻠﻢ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻣـﺪرﺳﻪء ﻋﺎﻟﯽ در ﺗﻬﺮان از ﻣﺴـﺘﺤﺪﺛﺎت ﻧﺎﺻـﺮاﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎه ﻗﺎﺟﺎر‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﻌﻠﻢ ﺧـﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻣﮑﺘﺐ ﺧـﺎﻧﻪ؛ ﺟـﺎي ﺗﻌﻠﯿﻢ ﮐﻮدﮐـﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﮑﺘﺐ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻣﻬﻤﺎن ﺧﺎﻧﻪ؛‬ ‫ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮ و ﻣﺮدم ﻏﺮﯾﺐ در آن ﻣﻨﺰل ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎرواﻧﺴﺮاي‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﻣﻬﻤﺎن‪ ،‬ﻣﯿﺰﺑﺎن ﻣﯿﺰﺑﺎﻧﯽ ﮐﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ - .‬ﺧﺎﻧﻘﺎه‬ ‫و ﺟـﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﻘﺮا و ﻣﺴـﺎﮐﯿﻦ ﻃﻌـﺎم ﻣﯿﺪﻫﻨـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ - .‬دﻧﯿﺎ‪ .‬روزﮔﺎر‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﻬﻤﺎﻧﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻣﯿﺨﺎﻧﻪ؛‬ ‫ﻣﯿﮑﺪه‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﺷـﺮاب ﻣﯿﻔﺮوﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء ﺷـﺮاب ﻓﺮوﺷﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ در آن ﺷﺮاب ﻣﯿﻔﺮوﺷﻨﺪ و در آﻧﺠﺎ ﺷﺮاب‬ ‫ﻣﯿﻨﻮﺷـﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﯿﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻣﯿﻮه ﺧﺎﻧﻪ؛ دﮐﺎن ﻣﯿﻮه ﻓﺮوﺷـﯽ‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﻮه در آن ﻓﺮاوان ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﻣﯿﻬﻤﺎن ﺧﺎﻧﻪ؛‬ ‫ﻣﻬﻤﺎﻧﺨـﺎﻧﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﻬﻤﺎﻧﺨـﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻧﺎﻧﻮاﺧـﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﻧﺎن ﭘﺰﻧـﺪ‪ .‬ﻧﺎﻧﻮاﯾﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻧﺎﻧﻮاﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻧﻘﺎره ﺧﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎﯾﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﻧﻘـﺎره ﻣﯽ ﮐﻮﺑﻨـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻧﻘـﺎره ﺧـﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻧﻘﺎﺷـﺨﺎﻧﻪ؛ ﻧﮕﺎرﺧـﺎﻧﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻧﮕﺎرﺧـﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻧﮕﺎرﺧﺎﻧﻪ؛ ﺧﺎﻧﻪء ﺑﻨﻘﺶ و ﻧﮕﺎر‬ ‫آراﺳـﺘﻪ ﺷـﺪه و ﻧﻘﺎﺷـﯽ ﮐﺮده‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ - .‬ﻧﻤﺎزﺧـﺎﻧﻪ؛ ﺟـﺎي ﻧﻤﺎزﮔﺰاري‪ .‬ﻣﻌﺒـﺪ‪ .‬ﻣﺴـﺠﺪ‪ .‬ﻣﺼـﻠﯽ‪ .‬اﺧﯿﺮًا ﺑﻪ ﮐﻠﯿﺴﺎ و ﮐﻨﯿﺴﻪ اﻃﻼق‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻧﻤﺎزﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻧﻮاﺧﺎﻧﻪ؛ زﻧـﺪان‪ .‬ﻣﺤﺒﺲ‪ .‬ﺑﻨـﺪي ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺑﺒﻮﺳـﯽ ﮔﺮت ﻋﻘﻞ و ﺗﺪﺑﯿﺮ ﻫﺴﺖ ﻣﻠﮑﺰاده را‬ ‫در ﻧﻮاﺧﺎﻧﻪ دﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ - .‬ﻧﻮاﻧﺨﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎي ﻓﻘﺮا‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﻓﻘﺮا و ﺑﯽ ﮐﺴﺎن را ﻧﮕﺎﻫﺪاري ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ - .‬ﻧﻮره ﺧﺎﻧﻪ؛ ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ‬ ‫در ﺣﻤﺎﻣﻬـﺎ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﻣﺮدﻣﺎن ﻧﻮره ﺑﮑﺎر ﺑﺮﻧـﺪ‪ .‬واﺟﺒﯽ ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻧﻮره ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻧﻬﺎرﺧﺎﻧﻪ)‪(3‬؛ ﺟﺎي ﻧﻬﺎر ﺧﻮردن‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬ ‫در آﻧﺠـﺎ ﻣﺮدم ﻏـﺬاي ﻇﻬﺮ ﺧﻮد را ﺻـﺮف ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ ||‪ - .‬ﻣﻬﻤﺎﻧﺨـﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﻏـﺬاي ﻇﻬﺮ دارد‪ .‬رﺳـﺘﻮراﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ در ﻇﻬﺮﻫﺎ داﯾﺮ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻧﺎﻫﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻧﻬﺎﻧﺨﺎﻧﻪ؛ ﺧﻠﻮت ﺧﺎﻧﻪ و ﺟﺎي ﺧﻠﻮت‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در زﯾﺮزﻣﯿﻦ ﻣﯿﺴﺎزﻧﺪ ﺟﻬﺖ ﻧﺸﺴﺘﻦ در ﻫﻮاﻫﺎي ﮔﺮم‬ ‫ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﻏﻠﻪ ذﺧﯿﺮه ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﺨﺰن ||‪ - .‬زﺑﯿﻞ دان‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﺧﺎﺷﺎك و ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ ﻣﯽ رﯾﺰﻧﺪ‪.‬‬ ‫)ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ - .‬ﻣﻘﺒﺮهء ﮔﻮر‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻧﺨـﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬واﺟﺒﯽ ﺧﺎﻧﻪ؛ ﻧﻮره ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ در ﺣﻤﺎﻣﻬﺎ ﮐﻪ در‬ ‫آﻧﺠـﺎ ﻣﺮدﻣـﺎن ﻧﻮره اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ واﺟـﺒﯽ ﺧـﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬وزارت ﺧـﺎﻧﻪ؛ ﻣﺤـﻞ وزارت‪ .‬ﺣﻮزه اي ﮐﻪ وزﯾﺮ و ﮐﺎرﻣﻨـﺪاﻧﺶ‬ ‫ﻣﺸـﻐﻮل اﻧﺠﺎم وﻇﯿﻔﻪ اﻧـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ وزارﺗﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻫﺰارﺧﺎﻧﻪ؛ ﻫﺰارﺗﻮ‪ .‬ﻣﻌﺪهء دوم ﺳـﺘﻮر‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻫﺰارﻻ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﺰارﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﺷﻮد‪ - .‬ﻫﻢ ﺧﺎﻧﻪ؛ دو ﯾﺎ ﭼﻨـﺪ ﻧﻔﺮ ﮐﻪ در ﯾﮏ ﻣﻨﺰل ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﻫﺮ ﯾﮏ ﻫﻢ ﺧﺎﻧﻪ اﻧـﺪ ﻣﺮ دﯾﮕﺮي را‪ .‬ﻫﻢ ﻣﻨﺰل‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﮐﯽ ﺑﻮد ﺟﺎي‬ ‫ﻣﻠـﮏ در ﺧﺎﻧﻪء ﺻﻮرت ﭘﺮﺳﺖ رو ﭼﻮ ﺻﻮرت ﻣﺤﻮ ﮐﺮدي ﺑﺎ ﻣﻠﮏ ﻫﻤﺨﺎﻧﻪ ﺑﺎش‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺧﻮاﺗﯿﻢ ||(‪ - .‬ﯾﺎر‪ .‬رﻓﯿﻖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪- .‬‬ ‫||ﺷﻮﻫﺮ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ - .‬زن‪ .‬زوﺟﻪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﻢ ﺧـﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﯾﺘﯿﻢ ﺧـﺎﻧﻪ؛ ﺟﺎي ﺑﺎش دزدان و ﻋﯿﺎران‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ - .‬داراﻻﯾﺘـﺎم‪ .‬ﺟـﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﯾﺘﯿﻤﺎن ﭘـﺬﯾﺮاﯾﯽ و ﻧﮕﺎﻫـﺪاري ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﯾﺘﯿﻢ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ .‬در آﻧﻨـﺪراج ﺗﺮﮐﯿﺒﺎﺗﯽ ﻏﯿﺮ از‬ ‫آﻧﭽﻪ در ﻟﻐﺖ ﻧـﺎﻣﻪ آﻣـﺪه اﺳﺖ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯿﺮﺳـﺪ اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﺗﺮﮐﯿﺒﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ در اﯾﺮان ﻧﺒﻮده و در ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن‬ ‫راﯾﺞ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ و در ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ آن ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت در ﻣﺤﻞ ﺧﻮد ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ - .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬از ﺧﺎﻧﻪء ﺳﻮﺧﺘﻪ ﻫﺮﭼﻪ آﯾﺪ ﺳﻮد اﺳﺖ‪ .‬اوﺣﺪي‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ات‬ ‫آﻣـﺪم دوﻏﻢ ﻧﺪادي ﺑﺮو از ﻋﻘﺒﺖ ﻣﺎﺳﺖ ﻣﯽ ﻓﺮﺳـﺘﻢ‪ .‬و در ﮐﺮﻣﺎن ﻣﺘﺪاول اﺳﺖ و ﺷﺒﯿﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ آن ﻧﺸﺎن ﮐﻪ ﺧﻮدم آﻣﺪم ﻧﺪادي ﻧﻮﮐﺮم‬ ‫را ﻓﺮﺳـﺘﺎدم ﺑـﺪه‪) .‬از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺎﻧﻪ از ﭘـﺎي ﺑﺴﺖ وﯾﺮان اﺳﺖ ﺧﻮاﺟﻪ در ﺑﻨـﺪ ﻧﻘﺶ اﯾﻮاﻧﺴﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ‬ ‫دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ از ﻃﺎﻋﺖ اﺳﺖ و ﺧﯿﺮ آﺑﺎد وﯾﻦ دو ﮔﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﻧﺎم ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺒﺎد‪ .‬اوﺣـﺪي )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ اي را ﮐﻪ ﭼﻮن ﺗﻮ‬ ‫ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﺳﺖ ده درم ﺳـﯿﻢ ﮐﻢ ﻋﯿﺎر ارزد‪ .‬ﺳﻌﺪي )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬اﻟﺠﺎر ﺛﻢ اﻟﺪار‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ اي را ﮐﻪ دو ﮐﺪﺑﺎﻧﻮﺳﺖ ﺧﺎك‬ ‫ﺗﺎ زاﻧﻮﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎك ﯾﺎﺑﯽ ز ﭘﺎي ﺗﺎ زاﻧﻮ ﺧﺎﻧﻪ اي را ﮐﻪ دوﺳﺖ ﮐﺪﺑﺎﻧﻮ‪ .‬ﺳﻨﺎﯾﯽ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺜﻞ ﺧﺎﻧﻪ راﺳﺖ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫ﺑـﺪو ﮐـﺪﺑﺎﻧﻮﺳﺖ ﻧﺎرﻓﺘﻪ‪ .‬ﺳـﻨﺎﯾﯽ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﺑـﺪو ﮐـﺪﺑﺎﻧﻮ ﻧﺎرﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء ﺑﭽﻪ‬ ‫داري ـِﺳ ﺮﮐﻮ را ﻫﻢ ﺑﺎﯾـﺪ ﮔﻞ ﻣﯿـﺦ ﮐﺮد؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ داراي ﺑﭽﻪ اﺳﺖ ﺑﺎﯾـﺪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ را ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﮐﺮد‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺮ از دﺷـﻤﻦ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ :‬ﭼﻮن ﻣﺮدم ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻢ ﺑﺎﺷﺪ دﻟﮕﯿﺮ و ﻧﯿﺰ ﻣﻄﻤﻊ دزدان و اﺷـﺮار ﺷﻮد‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ‬ ‫دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء ﭘﺮﺷﯿﺸﻪ را ﺳﻨﮕﯽ ﺑﺲ اﺳﺖ‪ .‬زﻻﻟﯽ ﺧﻮاﻧﺴﺎري )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺮورد ﻧﺎزﻧﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اوﺣﺪي )از اﻣﺜﺎل و‬ ‫ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﺗﺎرﯾﮏ و ﻣﺮد ﺑﯿﻤﺎﯾﻪ ﺳﺎﯾﻪ اي ﺑﺎﺷﺪ از ﺑﺮ ﺳﺎﯾﻪ‪ .‬ﺳـﻨﺎﯾﯽ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء ﺗﻨﮓ و روزي ﻓﺮاخ‪) .‬ﻧﻘﻞ‬ ‫از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺨﺘﺼـﺮ اﻣﺜـﺎل ﻫﻨـﺪ(‪ .‬ﮔﻮﯾـﺎ ﻣﺮاد ﻣﺜـﻞ اﯾﻦ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ رﻏـﺪ و رﺧﺎء ﻋﯿﺶ‪ ،‬ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﭽﯿﺰي ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ‬ ‫دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺎﻧﻪء ﺟﻮﻻـه و ﻣﮕﺲ‪ .‬ﺧـﺎﻧﻪ ﭼﻮن ﺗﯿﺮه و ﺳـﯿﺎه ﺷﻮد ﻧﻘﺶ ﺑﺮ وي ﮐﻨﯽ ﺗﺒﺎه ﺷﻮد‪ .‬اوﺣـﺪي )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء‬ ‫ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﻪ ﭘﺮ از ﺷﯿﺮ و ﮔﺮگ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء ﺧﺮس و اﻧﮕﻮر آوﻧﮓ‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺧﺎﻧﻪء ﺧﺮس و ﺑﺎدﯾﻪء ﻣﺲ‪.‬‬ ‫)از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺜﻞ در ﺟﺎﯾﯽ آورده ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ از ﻓﺎﻗﺪ ﺷـﯽ ء‪ ،‬ﺷـﯽ ء ﺧﻮاﺳـﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء ﺧﺮس و ﺑﺎدﯾﻪء ﻣﺲ‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪:‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﺧﺮس و اﻧﮕﻮر آوﻧﮓ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺜﻞ ﻗﺒﻞ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء ﺧﻮدت ﻧﺸﺴـﺘﻪ اي‪ ،‬ﺣﺮف ﻣﺮدم را ﭼﺮا ﻣﯿﺰﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﻧـﺎن ﺧﻮدش را ﻣﯿﺨﻮرد و ﻏﯿﺒﺖ ﻣﺮدم را ﻣﯿﮑﻨـﺪ‪) .‬از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺎﻧﻪء داﻣﺎد ﻋﺮوﺳـﯽ اﺳﺖ؛ ﺧﺎﻧﻪ ﻋﺮوس ﻫﯿـﭻ ﺧﺒﺮ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺧـﺎﻧﻪء داﻣﺎد ﭘﺮآﺷﻮب و ﺷـﺮ ﻗﻮم دﺧﺘﺮ را ﻧﺒﻮده زآن ﺧﺒﺮ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ در ﮐﻮي ﺑﺨﺘﯿﺎران ﮐﻦ‬ ‫دوﺳﺘﯽ ﺑـﺎ ﻟﻄﯿﻒ ﮐﺎران ﮐﻦ‪ .‬اوﺣـﺪي )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬از ﻧﻮﮐﯿﺴﻪ ﻗﺮض ﻣﮑﻦ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء دروﻏﮕﻮ آﺗﺶ ﮔﺮﻓﺖ ﻫﯿﭽﮑﺲ‬ ‫ﺑﺎور ﻧﮑﺮد‪ .‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ :‬ﻣﺮدي ﺑﻪ ﻻغ ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﺮ ﺑﺎم ﺷﺪي و ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺮآوردي ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ ام ﺑﺴﻮﺧﺖ‪ .‬ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن ﺑﻪ اﻃﻔﺎي ﺣﺮﯾﻖ ﮔﺮد آﻣﺪﻧﺪي و‬ ‫او ﺑﺮ ﺧﻮش ﺑـﺎوري و ﮔﻮﻟﯽ آﻧـﺎن ﺧﻨﺪﯾـﺪي‪ .‬ﻋـﺎﻗﺒﺖ ﺷﺒﯽ ﺑﺮاﺳﺘﯽ آﺗﺶ ﺑﺨـﺎﻧﻪء او دراﻓﺘﺎد و او ﻧﻔﯿﺮ ﺑﺮآورد وﻟﯽ اﯾﻦ ﻧﻮﺑﺖ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن‬ ‫ﺑﮕﻤﺎن ﻣﺰاح ﺑﯿﺎري او ﻧﺸـﺘﺎﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ رﺧﺖ و ﺧﺎﻧﻪ ﻃﻌﻤﻪء آﺗﺶ ﮔﺮدﯾﺪ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء دروﯾﺶ را ﺷـﻤﻌﯽ ﺑﻪ از ﻣﻬﺘﺎب‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء دوﺳـﺘﺎن ﺑﺮوب و در دﺷـﻤﻨﺎن ﻣﮑﻮب‪ .‬ﺳـﻌﺪي )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ را‬ ‫ﺑﺴﺎز ﺑﻪ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺑﺘﺎز ‪ :‬ﭼﻮ آﮔﺎﻫﯽ آﻣﺪ ﺑﺸﺎه اردﺷـﯿﺮ ﭼﻮ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺷﺪ ﺑﺮ ﻟﺐ آﺑﮕﯿﺮ ﻫﻤﯽ ﮔﻔﺖ ﻧﺎﺳﺎﺧﺘﻪ ﺧﺎﻧﻪ را ﭼﺮا ﺳﺎﺧﺘﻢ رزم ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ را‪.‬‬ ‫ﻓﺮدوﺳـﯽ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ را ﯾﺎر و راه را ﯾﺎران ‪ :‬ﺑﺎ رﻓﯿﻘﺎن ﺳـﻔﺮ ﻣﻘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﯽ رﻓﯿﻘﺎن ﺳـﻔﺮ ﺳﻘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﻨﺎﯾﯽ )از اﻣﺜﺎل و‬ ‫ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬اﻟﺮﻓﯿﻖ ﺛﻢ اﻟﻄﺮﯾﻖ‪ .‬ﺧـﺎﻧﻪ روﺷﻦ ﮐﺮدن ؛ ﻏﺎﻟﺒـًﺎ ﺑﺮاي ﺑﯿﻤـﺎراﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺮگ آﻧـﺎن ﻧﺰدﯾـﮏ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ ﭘﯿﺶ از ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫ﺳﮑﺮات اﻓـﺎﻗﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي دﺳﺖ ﻣﯿﺪﻫـﺪ و ﮐﺴـﺎن او ﭘﻨﺪارﻧـﺪ ﮐﻪ رﻧﺠﻮر ﺑﻬﺒﻮدي ﯾـﺎﻓﺘﻪ ﯾـﺎ روي در ﺑﻬﺒﻮدي دارد‪ .‬ﻟﯿﮑﻦ ﺳـﭙﺲ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺰع‬ ‫دررﺳـﺪ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ اﻓﺎﻗﻪء ﻣﺬﮐﻮر را ﺧﺎﻧﻪ روﺷـﻨﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﺜﻠﯽ را در ﻧﻈﺎﯾﺮ اﯾﻦ ﻧﯿﺰ اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺣﺎﮐﻢ ﺟﻮﺷـﻘﺎن ﭼﻨﺪ روز‬ ‫ﭘﯿﺶ از ﻣﻌﺰوﻟﯽ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﺮﺑﺎن ﺷﺪه ﺑﻮد ﺧﺎﻧﻪ روﺷﻦ ﻣﯿﮑﺮده اﺳﺖ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺟﺎﻣﻪء دوﺧﺘﻪ؛ ﻣﺜﻠﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻮﯾـﺪ ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﺧﺎﻧﻪ و دوﺧﺘﻦ ﺟﺎﻣﻪ ﺗﻌﺐ و رﻧﺠﯽ ﻓﺮاوان دارد‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء ﺷﻮﻫﺮ ﻫﻔﺖ ﺧﻤﺮهء زرداب‬ ‫دارد ﻋﺮوس را ﺳـﺰاوار اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨـﺪي ﺗﺤﻤﻞ ﺳﻮء اﺧﻼق ﺷﻮي و ﮐﺴﺎن او ﮐﻨـﺪ‪) .‬اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء ﺷـﯿﺮ ﻋﺮﯾﻦ را ﮐﺪﺧﺪا‬ ‫زﯾﺒﺪ ﻋﺮﯾﻦ‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺧﺎﻧﻪء ﻣﺤﻤﻮد را ﻣﺴـﻌﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺪﺧﺪاي‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء ﻗﺎﺿـﯽ ﮔﺮدو ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ اﻣﺎ ﺷﻤﺎره‬ ‫دارد؛ ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ او ﻣﺎﻟﯽ ﺑﺴـﯿﺎر دارد ﻣﺮا از آن ﺑﻬﺮه اي ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء ﻗﺮﺿـﺪار ﻫﺮ ﺟﺎ ﻫﺴﺖ ﻣﻠﮏ اﻟﻤﻮت را‬ ‫ﻧﻈﺮﮔﺎه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﮑﺘﺒﯽ‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬اﻧﺪر ﺟﻬﺎن ﺗﻬﯽ ﺗﺮ از آن ﻧﯿﺴﺖ ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﺰ وام ﮐﺮد ﻣﺮد ورا ﻓﺮش و اوﺳﺘﺎم‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ‬ ‫دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء ﮐﻢ آزاران در ﮐﻮي ﻣﺮدﻣﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻗﺎﺑﻮﺳـﻨﺎﻣﻪ ﺑﻨﻘﻞ اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء ﻧﺎﮐﺮده ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻓﺮوﺧﺖ ﺷﻤﻊ ﻧﯿﺎورده‬ ‫ﻧـﺪاﻧﯿﺶ ﺳﻮﺧﺖ‪ .‬ﺧﻮاﺟﻮ‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺑـﺪﺷﺖ آﻫﻮي ﻧﺎﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﺒﺨﺶ‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﻧﭙﺎﯾـﺪ اﮔﺮ ﻧﭙﺎﯾﺪ ﺑﻨﯿﺎد‪ .‬ﻣﻠﮏ‬ ‫اﻟﺸـﻌﺮا )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺘﻮان ﮐﺮد در ﮐﻮي ﻗﯿﺎس‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي زﯾﺮا ﻗﯿﺎس ﻧﺰد ﺷـﯿﻌﯿﺎن ﺻـﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮ رواﯾﺖ‪» :‬اول ﻣﻦ‬ ‫ﻗﺎس‪) .«...‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﺴـﺘﻦ ﺑﯽ ﺑﯽ از ﺑﯽ ﭼﺎدري اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬آب ﻧﻤﯽ ﺑﯿﻨﺪ و اﻻ ﺷـﻨﺎﮔﺮ ﻗﺎﺑﻠﯽ اﺳﺖ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و‬ ‫ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﺴـﺘﻦ ﺑﯽ ﺑﯽ از ﺑﯽ ﮐﺴـﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﺴـﺘﻦ ﺑﯽ ﺑﯽ از ﺑﯽ ﭼﺎدري اﺳﺖ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫وﯾﺮان ﻣﯿﺸﻮد ﮔﺮ ﻃﻔﻞ ﮔﺮدد ﺧﺎﻧﻪ دار‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺑﮑﺎرﻫﺎي ﮔﺮان ﻣﺮد ﮐﺎردﯾـﺪه ﻓﺮﺳﺖ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬در ﺧﺎﻧﻪ آرد ﻧﻤﺎﻧـﺪ‪ .‬در‬ ‫ﺧـﺎﻧﻪ اﮔﺮ ﮐﺲ اﺳﺖ ﯾﮏ ﺣﺮف ﺑﺲ اﺳﺖ‪ .‬در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﻌﺎرﻫﺎ ﺳﺎز و ﻧﻘﺎره ﻣﯽ زﻧﻨـﺪ‪ .‬در ﺧﺎﻧﻪ را ﺑﺒﻨـﺪ و ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ را دزد ﻣﺨﻮان‪ .‬در ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﻣﺨﻮاب ﺗﺎ ﺑﺮه ﻧﺸـﺘﺎﺑﯽ‪ .‬در ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﺎﯾﺪ ﺷﺪن اﻻ ﺑﺮه در‪ .‬ﻗﻄﺮان‪ .‬راﺣﺘﯽ ﻧﯿﺴﺖ در آن ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﯿﻤﺎري ﻫﺴﺖ‪ .‬رﻓﺘﻢ ﺧﺎﻧﻪء ﺧﺎﻟﻪ دﻟﻢ واﺷﻪ‬ ‫ﺧـﺎﻟﻪ ﺧﺴﺒﯿـﺪ دﻟﻢ ﭘﻮﺳـﯿﺪ‪ .‬ﺳﮓ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎش ﮐﻮﭼﮏ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺒﺎش‪ .‬ﻫﯿـﭻ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯽ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺧﺎﻧﻪ و ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎزي‪ :‬اﻧﺴﺎن ﻋﺼـﺮ‬ ‫ﺣﺠﺮ ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺷـﺮوع ﺑﺰﻧﺪﮔﯽ در ﻏﺎرﻫﺎي ﻃﺒﯿﻌﯽ ﮐﺮد ﺧﺎﺻﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻌﺘﺪﻟﻪ و ﭼﻮن ﺑﻪ ﻏﺎر ﭘﻨﺎه ﺑﺮد دﺳﺖ ﺑﺘﺰﯾﯿﻦ اﻃﺮاف دروﻧﯽ آن‬ ‫زد و ﺗﺰﯾﯿﻨـﺎت و ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ ﺑﻪ اﻃﺮاف آن داد و ﻏـﺎر ﻣﻌﺮوف ﮔﺎرون)‪ (4‬در ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﭼﻨﺪ ﻏﺎر دﯾﮕﺮ درﺷـﻤﺎل اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ ﺷﺎﻫﺪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ‬ ‫ﻣـﺪﻋﯽ اﺳﺖ‪ .‬درﻣﻨﺎﻃﻖ ﺣﺎره ﻗﺒﺎﯾﻞ ﺟﻨﮕﻞ ﻧﺸـﯿﻦ ﮐﻢ ﮐﻢ ﭘﯽ ﺑﺴﺎﺧﺘﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮدﻧـﺪ و ﻣﺤﺘﻤًﻼ ﻋﻤﻞ آﻧﻬﺎ در ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎزي ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫اﺑﺘﺪا ﭼﻮﺑﻬﺎﯾﯽ در زﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ و ﺳـﭙﺲ آن را ﺑﺸﮑﻞ ﻣﺨﺮوﻃﯽ در ﻣﯽ آوردﻧﺪ ﮐﻪ رأس آن ﻣﺨﺮوط ﺳﻘﻒ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮد ﺑﻌﺪ اﻃﺮاف‬ ‫اﯾﻦ ﮐﻠﺒﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺮوﻃﯽ را ﺑﺎ ﺑﺮگ ﯾﺎ اﻧـﺪودي از ﮔﻞ و ﺧﺎﺷﺎك ﻣﯿﭙﻮﺷﺎﻧﯿﺪﻧـﺪ‪ .‬اﻣﺮوز ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ در ﻗﺴـﻤﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻬﺎن‬ ‫وﺟﻮد دارد ﮐﻪ از آن ﻧﻮع اﺳﺖ‪ :‬ﺧـﺎﻧﻪ ﻫـﺎي ﻗﺒﺎﯾـﻞ اﻓﺮﯾﻘـﺎي ﻣﺮﮐﺰي و ﮐﻠﺒﻪ ﻫـﺎي ﺳـﺮخ ﭘﻮﺳـﺘﺎن اﻣﺮﯾﮑـﺎﯾﯽ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑـﺎ اﯾﻦ ﻓﺮق ﮐﻪ ﺳـﺮخ‬ ‫ﭘﻮﺳـﺘﺎن ﭘﻮﺷـﺶ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎ ﭼﺮم و ﭘﻮﺳﺖ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺑﺮگ و ﺑﻮﺗﻪ‪ .‬ﻏﺎرﻧﺸـﯿﻨﺎن ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﻢ ﮐﻢ درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯿﺘﻮان ﻏﺎرﻫﺎي ﺧﻮد را وﺳـﯿﻌﺘﺮ ﮐﺮده ﺑﺸـﺮط آﻧﮑﻪ ﺗﻮده اي ﺳـﻨﮓ در ﻓﺎﺻـﻠﻪء ﻣﻌﯿﻨﯽ از دﻫﺎﻧﻪء ﻏﺎر ﮔﺬارده ﺷﻮد و ﺳﭙﺲ اﯾﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﭘﻮﺳﺖ ﯾـﺎ ﺗﮑﻪ ﻫـﺎي ﭼﻮب ﻣﺴـﻘﻒ ﮔﺮدد‪ .‬ﭘﯿﺸـﺮﻓﺖ در اﯾﻦ ﻋﻤـﻞ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻬـﺎرت در ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻨـﺎزل ﻏﺎري ﺷـﺪ و در ﺑﻌﻀـﯽ از‬ ‫ﺳﻮاﺣـﻞ رودﺧـﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ اﻣﺮﯾﮑﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻨﺎزل و ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ زﻣﺎن ﭘﺪﯾـﺪ آﻣـﺪن اﯾﻦ ﻧﻮع ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﻫﻨﻮز ﻣﻌﻠﻮم‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬وﯾﻮﻟﻪ ﻟﻮدوك)‪ (5‬در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﺑﻨﺎم »ﺗﺎرﯾﺦ ﺳـﮑﻮﻧﺖ ﺑﺸﺮ«)‪ (6‬ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻏﺎر و ﻣﻨﺎزل ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه در ﺟﻨﺐ آن ﺷـﮑﻞ‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺧـﺎﻧﻪ ﻫـﺎي ﻗﻮم آرﯾـﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺧـﺎﻧﻪ ﻫـﺎ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺳﺎدﮔﯽ و اﺑﺘـﺪاﯾﯽ ﻓﻘﻂ ﯾﮏ اﻃﺎق داﺷﺖ ﺑـﺪون آﻧﮑﻪ ﺻﺎﺣﺐ اﺟﺰاﺋﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺗﻤﺪﻧﻬﺎي ﺑﻌﺪي ﻧﻈﺎﯾﺮي از اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ دﯾﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬در ﭼﺎﻣﺎﺋﯿﮕﯽ)‪ (7‬ﮐﺮت)‪) (8‬اﻗﺮﯾﻄﺶ( ﺑﺤﺪود دوﻫﺰار ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﻣﺴﯿﺢ‬ ‫ﺧـﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﺑﻨﺎم ﺗﻮﻟﻮس)‪(9‬دﯾـﺪه ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﻗﺎﻋـﺪهء آن ﺑﯿﻀﻮي ﺑﻮده و ﺗﻘﺴـﯿﻤﺎﺗﯽ ﻧﯿﺰ داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﯿﺮﯾﻦ)‪ (10‬ﻧﻈﯿﺮ آن ﺧـﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ‬ ‫دﯾﺪه ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺑﺴﺎﻟﻬﺎي ﻗﺒﻞ ﺗﺮ ﻣﯿﺮﺳﺪ‪ .‬ﻗﺒﺮﻫﺎي ﺗﻤﺪن ﻣﯿﺴـﯿﻨﯽ)‪ (11‬ﺗﺎ ﺣﺪي ﺷﺒﯿﻪ ﺑﺸـﮑﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺗﻮﻟﻮس و ﮐﻨﺪوﻫﺎي ﻋﺴﻞ اﺳﺖ و‬ ‫اﯾﻦ ﺧﻮد ﻧﻤﺎﯾﺸـﮕﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ در آن روزﻫـﺎ ﮐﺸﺸـﯽ ﺑﻪ ﺗﺒﻌﯿﺖ از ﺗﻤـﺪن ﻫـﺎي ﻗﺒﻠﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮع دﯾﮕﺮ ﺧـﺎﻧﻪ ﺳﺎزي ﮐﻪ ﻣﺸـﺨﺺ‬ ‫دورهء ﺑﺮﻧﺰ اﺳﺖ و در دﻫﮑﺪه ﻫﺎي اروﭘﺎي ﻣﺮﮐﺰي و ﺷـﻤﺎﻟﯽ رواج ﮐﺎﻣﻞ داﺷـﺘﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﺑﻨﺎم ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي درﯾﺎﭼﻪ اي ﮐﻪ ﺷـﮑﻞ‬ ‫آﻧﻬﺎ ﻣﺮﺑﻊ ﻣﺴـﺘﻄﯿﻞ و ﺑﻌﻀـﯽ از آﻧﻬﺎ واﺟـﺪ دو ﯾﺎ ﭼﻨـﺪ اﻃﺎق ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ را در ﮐﻨﺎر درﯾﺎﭼﻪ ﻫﺎ ﺑﺮ روي ﺗﻮده اي از ﺳـﻨﮓ ﻣﯿﺴﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫـﺎي ﺟﺪﯾـﺪ و ﻣﺸﺎﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻓﻌًﻼ در اﻣﺘـﺪاد رودﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺳـﯿﺎم و ﮐﺎﻣﺒﻮدﯾﺎ)‪ (12‬و ﮐﺸﻮرﻫـﺎي ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ اش ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬در ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي‬ ‫درﯾﺎﭼﻪ اي واﻗﻊ در اروﭘﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﮑﻠﻬﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ اوﻟﯿﻪ ﮐﻪ ﻫﻤﺎن ﺑﺴﻂ ﮐﻠﺒﻪ ﻫﺎﺳﺖ ﺑﭽﺸﻢ ﻣﯿﺨﻮرد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﭼﻮﺑﻬﺎي ﻣﺘﻘﺎﻃﻊ و‬ ‫ﺑﺮ روي ﻫﻢ‪ ،‬ﻧﯿﺰ در آﻧﻬﺎ دﯾـﺪه ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ آن ﻣﺒﯿﻦ ﻧﻮع ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﮐﻨﺪه اي اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺼـﺮ و آﺳـﯿﺎي ﻏﺮﺑﯽ‪ :‬در ﺗﻤﺪﻧﻬﺎي ﻣﺠﺎور ﺗﻤﺪن اژه‬ ‫اي دو ﻧﻮع ﺧﺎﻧﻪ ﻇﻬﻮر ﮐﺮد‪ .‬ﻧﻮع اول ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﯾﮏ رﺷـﺘﻪ اﻃﺎﻗﻬﺎي ﺗﺤﺖ ﯾﮏ ﺳـﻘﻒ و ﺑﻬﻢ ﻓﺸﺮده ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯿﯿﺎﻓﺖ و ﻧﻮع‬ ‫دوم ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻃﺎق‪ ،‬ﺣﯿﺎط ﻫﻢ داﺷﺖ ﺑﻄﻮري ﮐﻪ اﻃﺎﻗﻬﺎ ﺑﺤﯿﺎط ﺑﺎز ﻣﯿﺸﺪﻧـﺪ ﺑـﺪون آﻧﮑﻪ ﺳـﺘﻮن ﯾﺎ ﮐﺮﯾـﺪري در ﺑﻨﺎء‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣـﺪل ﻣﺼـﺮﯾﻬﺎ در ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎزي ﮐﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻋﺼـﺮ اﻣﭙﺮاﻃﻮري ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﯿﺮﺳـﺪ ﻫﺮ دو ﻧﻮع ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮد وﻟﯽ ﻣﺴﺄﻟﻪء ﺣﯿﺎط در ﻧﺰد‬ ‫ﻣﺼـﺮﯾﻬﺎ آن ﺑﺴـﻄﯽ را ﮐﻪ در اروﭘﺎ و ﭼﯿﻦ ﺑﺨﻮد ﮔﺮﻓﺖ ﭘﯿـﺪا ﻧﮑﺮد‪ .‬ﺣﯿﺎط در ﻣﺼـﺮ اﻏﻠﺐ ﺑﺼﻮرت ﺑﺎغ ﯾﺎ ﻃﻮﯾﻠﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء‬ ‫دﯾﻮارﻫﺎﯾﯽ ﻣﺤﺼﻮر ﻣﯿﺸـﺪ و ﺧﺎﻧﻪ را ﻫﻢ اﻏﻠﺐ ﺑﺸـﮑﻞ ‪L‬ﻣﯿﺴﺎﺧﺘﻨـﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﭘﻠﮑﺎن ﺧﺎرﺟﯽ ﮐﻪ ﺑﻄﺮف ﺳـﻘﻒ ﻣﯿﺮﻓﺘﻪ دﯾﺪه‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد و آن ﻣﻮﺟﺐ اﯾﻦ اﺣﺘﻤـﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧـﺎﻧﻪ ﻫـﺎي دو ﯾـﺎ ﭼﻨـﺪ اﺷـﮑﻮب در ﻣﺼـﺮ زﯾـﺎد ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻔﺎرﯾﻬﺎي ﻣﺘﻌـﺪد در ﺷـﻬﺮﻫﺎي‬ ‫ﻗـﺪﯾﻤﯽ ﻣﺼـﺮ ﺑﺨﺼﻮص در ﻓﯿﻮم‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﻣﻄﻠﺐ ﻓﻮق اﺳﺖ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻬﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯿﺪﻫﺪ‪ .‬از ﻧﻘﺎﺷـﯿﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫در ﻗﺒﺮﻫﺎي ﻣﺼـﺮﯾﺎن ﻓﻬﻤﯿﺪه ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﺰرگ اﺷـﺮاف ﺷﻬﺮﻧﺸـﯿﻦ واﺟﺪ ﯾﮏ رﺷـﺘﻪ اﻃﺎﻗﻬﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﺳـﮑﻮﻧﺖ ﻣﺮﮐﺰي ﺑﻮده ﮐﻪ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 661‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺑﺎﻏﻬﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ آن را اﺣﺎﻃﻪ ﻣﯿﮑﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎﻏﻬﺎ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء دﯾﻮارﻫﺎﯾﯽ از ﺑﯿﺮون ﻣﺠﺰا ﻣﯿﺸﺪﻧـﺪ و در اﻃﺮاف اﯾﻦ دﯾﻮارﻫﺎ ﻃﻮﯾﻠﻪ ﻫﺎ و‬ ‫اﻧﺒﺎرﻫﺎ ﻗﺮار داﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ را ﭘﻨﺠﺮه ﻫﺎي ﺑﺰرگ و ﺳـﺘﻮﻧﻬﺎ و ﺳﺎﯾﺒﺎﻧﻬﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻮد و ﻧﯿﺰ از آﻻت و ادوات زﯾﺎدي ﺑﺮاي ﺗﺰﯾﯿﻦ آﻧﻬﺎ‬ ‫اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯿﺸﺪ‪ .‬ﻣﻮاد ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ آﻧﻬﺎ ﺧﺎك ﻓﺨﺎري و ﺧﺸﺖ ﺧﺎم ﺑﻮد‪ ،‬و در آن ﭼﻮب و ﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺮﻓﺖ‪ .‬در ﺗﻤﺪن دورهء اژه اي ﻫﺮ‬ ‫دو ﺷـﮑﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﭽﺸﻢ دﯾـﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﻫﻢ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺻﺎﺣﺐ ﺣﯿﺎط و ﻫﻢ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺑـﺪون ﺣﯿﺎط‪ .‬دو ﻗﺼـﺮ ﮐﻨﺴﻮس)‪ (13‬و ﻓﯿﺴﻮس)‪(14‬‬ ‫)ﺑﯿﻦ دو ﻫﺰار ﺗـﺎ ﻫﺰار و ﭘﺎﻧﺼـﺪ ﺳـﺎل ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻣﺴـﯿﺢ(‪ ،‬ﭼﻮن ﻗﺼـﺮ ﺑﺴـﯿﺎر ﻋﺎﻟﯽ واﻗﻊ در ﺗﯿﺮﯾﻦ‪ ،‬واﺟـﺪ ﺣﯿﺎط ﻣﯿﺒﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﻧﻘﺸﻪء ﺷـﻬﺮ‬ ‫ﮔﻮرﻧﯿﺎ)‪ (15‬ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪﻫـﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﺑﺴـﯿﺎر ﺷـﻠﻮغ و درﻫﻢ ﻓﺸـﺮده و اﻃﺎﻗﻬﺎي ﻣﻨﺎزل آن ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻬﻢ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬از ﻧﻘﺎﺷـﯿﻬﺎ و‬ ‫ﭘﻼﮐﻬـﺎي ﺳـﻔﺎﻟﯿﻦ ﻣﻮﺟﻮد در ﮐﺮت ﺑﺮﻣﯽ آﯾـﺪ ﮐﻪ ﺧـﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﮐﺮﺗﯽ ﻣﮑﻌﺐ ﺷـﮑﻞ و اﻏﻠﺐ دو اﺷـﮑﻮﺑﻪ و ﺑﯽ ﭘﻨﺠﺮه ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎﺣﻞ‬ ‫ﻧﺸـﯿﻨﺎن دﺟﻠـﻪ و ﻓﺮات در ﺧـﺎﻧﻪ ﻫـﺎﯾﯽ زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﯿﮑﺮده اﻧـﺪ ﮐﻪ ﺑﺸـﮑﻞ ﯾﮑﯽ از ﺳﻪ ﻧـﻮع زﯾﺮ ﺑـﻮده اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺳﻪ ﻧـﻮع در ﺗﻤـﺎم دورهء‬ ‫آﺷﻮرﯾﻬﺎ و ﮐﻠﺪاﻧﯿﻬﺎ ﺑﭽﺸﻢ ﻣﯿﺨﻮرد‪ .‬ﺷـﮑﻞ اول ﮐﻪ ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺮ ﻃﺮح آﺷﻮرﯾﻬﺎﺳﺖ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺷﮑﺎل ﻣﺨﺮوﻃﯽ از ﺧﺸﺖ ﺧﺎم‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و آﻧﻬﺎ را ﮔﻨﺒﺪﻫﺎي ﻃﻮﯾﻞ و ﺑﺎرﯾﮑﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻊ ﺷـﮑﻞ ﻗﺮار داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﮑﻞ دوم ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ از ﯾﮏ ﻃﺮح ﻣﺮﺑﻊ ﻣﺴـﺘﻄﯿﻞ ﺑﺎ ﺗﻌﺪادي اﻃﺎﻗﻬﺎي ﺑﺎﺳﻘﻒ ﻣﺴﻄﺢ ﺗﺒﻌﯿﺖ ﻣﯿﮑﺮده ﮐﻪ واﺟﺪ دﺳﺖ اﻧﺪازﻫﺎي ﮐﻨﮕﺮه اي ﺷﮑﻞ و درﻫﺎي‬ ‫ﻗﻮﺳـﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ و ﭘﻨﺠﺮه ﻫﺎي ﻃﻮﯾﻞ و ﮐﻮﺗﺎه و ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﺳـﻘﻒ ﺑﻮده‪ ،‬ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ردﯾﻒ ﺳـﺘﻮﻧﻬﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻗﺴـﻤﺘﻬﺎي ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﺗﻘﺴﯿﻢ‬ ‫ﻣﯿﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﮑﻞ ﺳﻮم ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺷـﻬﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ از ﯾﮏ ﻋﺪه اﻃﺎﻗﻬﺎي ﻃﻮﯾﻞ و ﺗﻨﮓ ﺑﺎ دﯾﻮارﻫﺎي ﻋﻈﯿﻢ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯿﯿﺎﻓﺘﻪ ﮐﻪ در‬ ‫اﻃﺮاف ﯾـﮏ ﯾـﺎ ﭼﻨـﺪ اﻃﺎق ﻗﺮار داﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺰﯾﯿﻨﺎت ﻣﻌﻤﺎري در اﯾﻦ ﻣﻨﺎزل ﺑﺴـﯿﺎر ﺳﺎده و اﻏﻠﺐ واﺟـﺪ ﺑﺎﻓﺘﻨﯿﻬﺎي ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺮح‬ ‫ﮐﺎﻣﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺳﺎﻣﯽ ﻗﺪﯾﻤﯽ در ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻗﺼﺮ ﺳﻠﯿﻤﺎن در ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﺑﻌﻤﻞ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻗﺼﺮ ﭼﻮب ﺑﺴﯿﺎر ﺑﮑﺎر‬ ‫رﻓﺘﻪ و ﺳـﻘﻔﻬﺎي ﻣﺴـﻄﺢ در آن ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺳﺖ و در ﺑﻌﻀﯽ از اﻃﺎﻗﻬﺎي ﺑﺰرگ آن اﯾﻦ ﺳﻘﻔﻬﺎ ﺑﺎ ردﯾﻔﻬﺎﯾﯽ از ﺳﺘﻮﻧﻬﺎي ﭼﻮﺑﯽ ﻧﮕﺎﻫﺪاﺷﺘﻪ‬ ‫ﺷـﺪه اﻧـﺪ‪ .‬ﺗﺰﯾﯿﻦ در اﯾﻦ اﻃﺎﻗﻬـﺎ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﻓﻠﺰ ﺧﺎﺻـﯽ ﺑﺮ روي ﺳـﻄﻮح ﭼﻮﺑﯿﻦ ﺑﻪ ﻋﻤـﻞ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ .‬دورهء ﮐﻼﺳـﯿﮏ‪ :‬در ﯾﻮﻧـﺎن و روم‬ ‫ﮐﻼﺳـﯿﮏ ﺣﯿـﺎﻃﯽ ﮐﻪ در ﺗﻤـﺪن آﺷـﻮري ﺑﻪ وﺟـﻮد آﻣـﺪه ﺑﻮد ﺑﻨﻬـﺎﯾﺖ درﺟﻪء ﺧﻮد رﺳـﯿﺪ‪ .‬ﺑﻘﺎﯾـﺎي زﯾـﺎدي از ﺧـﺎﻧﻪ ﻫـﺎي ﯾﻮﻧـﺎﻧﯽ در‬ ‫ﭘﺮاﯾﻮس)‪ (16‬و ﭘﺮﯾﻦ)‪ (17‬و ُدﻟﺲ)‪ (18‬ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ واﺟﺪ ﺗﻌﺪادي اﻃﺎق در ﮔﺮداﮔﺮد ﯾﮏ ﻣﺤﻞ ﭘﺮﺳـﺘﻮن ﻣﺮﮐﺰي اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﻌﻀﯽ‬ ‫از اﯾﻦ ﺧـﺎﻧﻪ ﻫـﺎ ﻋﻼـﻣﺖ اﺷـﮑﻮب دوم ﻧﯿﺰ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯽ آﯾـﺪ‪ .‬ﺧـﺎﻧﻪ ﻫـﺎي ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺧﺼﻮﺻـﯿﺎت ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻗﺒﻠﯽ ﻣﻌﻤﻮًﻻ داراي ﯾﮏ‬ ‫ﮔﺎﻟﺮي ﺑﺰرگ در ﺳﺮﺗﺎﺳـﺮ ﻗﺴـﻤﺖ ﺟﻠﻮ ﺑﻮد‪ .‬ﻣـﺪارﮐﯽ در دﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨـﺪ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻗﺴـﻤﺘﻬﺎي ﺑﯿﺮوﻧﯽ و اﻧﺪروﻧﯽ‬ ‫ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﻣﯿﺸـﺪه اﻧـﺪ‪ .‬زﻧـﺎن ﺧـﺎﻧﻮاده ﯾﺎ در اﺷـﮑﻮب دوم زﯾﺴﺖ ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ و ﯾﺎ آﻧﮑﻪ در ﺣﯿﺎط دوم و ﺳﻮم وﻗﺖ ﻣﯿﮕﺬراﻧﺪﻧـﺪ‪ .‬در اﻧﺘﻬﺎي‬ ‫ﺣﯿﺎط ﻣﻘﺎﺑﻞ در ورودي ﺟﺎﯾﮕﺎه ﭘـﺬﯾﺮاﺋﯽ ﯾﺎ اﻃﺎق ﺧﻮاب ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻘﺎﯾﺎي ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﯿﻮﻧﺎن ﻗـﺪﯾﻢ در ﻣﻘﺪوﻧﯿﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪﻫﺪ ﮐﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ از ﭼﻨﺪ ﺣﯿﺎط ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه و ﺿﻤﻨًﺎ واﺟﺪ ﯾﮏ رﺷﺘﻪ اﻃﺎﻗﻬﺎﯾﯽ ﺑﺎ ردﯾﻒ ﺳﺘﻮﻧﻬﺎﯾﯽ در ﺟﻠﻮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺪﯾﺸﻪء اﯾﺠﺎد ﺣﯿﺎط در‬ ‫روم ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ ﯾﮏ ﺳـﻨﺖ ﻗـﺪﯾﻤﯽ اﺳﺖ و آن ﻋﺒﺎرت از ﺑﻮدن ﯾﮏ اﻃﺎق ﻗﺎﺑﻞ ﺳـﮑﻮﻧﺖ ﺑﺎ ﺳﻮراﺧﯽ در وﺳﻂ ﺳـﻘﻒ آن ﺑﺮاي ﺗﺨﻠﯿﻪء‬ ‫دود ﯾﻌﻨﯽ ﺷـﮑﻞ اﺑﺘـﺪاﯾﯽ آﺗﺮﯾﻮم‪ .‬اﺗﺮﯾﻮﻣﻬـﺎ ﺑﻌـﺪًا ﺑﺼﻮرت ﺣﯿﺎﻃﻬـﺎي اﺑﺘـﺪاﯾﯽ درﻣﯽ آﯾﻨـﺪ ﮐﻪ اﻃﺮاف آﻧﻬﺎ را اﻃﺎﻗﻬﺎي ﻧﺸـﯿﻤﻦ ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻔﺎرﯾﻬﺎي ﺷﻬﺮ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﭘﻤﭙﯽ ﺣﮑﺎﯾﺖ از اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ در ﺟﻨﻮب اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ روﻣﯿﺎن ﺷﺎﻣﻞ ﯾﮏ ﺣﯿﺎط ﺳﺘﻮن‬ ‫دار ﺑـﺎ اﻃﺎﻗﻬـﺎي ﻧﺸـﯿﻤﻦ در اﻃﺮاف آن ﺑـﻮده اﺳﺖ‪ .‬در دورهء اﻣـﭙﺮاﻃﻮري روم اﺗﺮﯾـﻮم)‪ (19‬ﺑـﺎ اﻃﺎﻗﻬـﺎي اﻃﺮاﻓﺶ ﺑﮑﺎرﻫﺎي اداري ﻣﻨﺰل‬ ‫اﺧﺘﺼﺎص ﯾﺎﻓﺖ و زﻧـﺪﮔﯽ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ در ﭘﺮﯾﺴﺘﯿﻞ)‪ (20‬ﻣﯿﮕـﺬﺷﺖ‪ .‬ﻧﻤـﺎي ﺧﺎرﺟﯽ ﻋﻤﺎرات ﺑﺰرگ روﻣﯽ در دورهء اﻣﭙﺮاﻃﻮران ﺗﻘﺮﯾﺒًﺎ‬ ‫ﻣﻮرد ﺗﻘﻠﯿﺪ ﮐﺎﻣﻞ ﺷﻬﺮﻧﺸـﯿﻨﺎن ﺷﻤﺎﻟﯽ و ﻣﺮﮐﺰي ﭼﯿﻦ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﻮﺳﮑﺮآل)‪ (21‬ﺧﺎﻧﻪ اي ﭘﯿﺪا ﺷﺪه ﮐﻪ ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﺪ ﺧﺎﻧﻪء‬ ‫دﻫﻘﺎﻧﯽ اﺳﺖ و در اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﻃﻮﯾﻠﻪ و اﻃﺎق روﻏﻦ ﮔﯿﺮي و ﺷـﺮاب اﻧـﺪازي و اﻃﺎﻗﻬﺎي اﻧﺒﺎر و ﻧﺸـﯿﻤﻦ ﺗﻤﺎم در اﻃﺮاف ﯾﮏ ﺣﯿﺎط اﺻـﻠﯽ‬ ‫ﻗﺮار دارﻧـﺪ‪ .‬آﭘﺎرﺗﻤﺎن ﻫﺎي ﭼﻨﺪاﺷـﮑﻮﺑﻪ ﻧﯿﺰ در روم ﻗﺪﯾﻢ وﺟﻮد داﺷـﺘﻪ و ﺣﮑﺎﯾﺖ از اﯾﻦ ﻣﯿﮑﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮑﯿﻦ و ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ آن ﻓﻘﺮاي‬ ‫روﻣﯽ ﺑﻮده اﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻨـﺎزل ﺗﻨﻬـﺎ در روم ﻧﺒﻮده ﺑﻠﮑﻪ در ﻏـﺎﻟﺐ ﻣﺮاﮐﺰ ﭘﺮﺟﻤﻌﯿﺖ ﻧﻈﯿﺮش دﯾـﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻋﻼـﺋﻤﯽ ﮐﻪ ﻧﻘﺸﻪء ﻣﺮﻣﺮﯾﻦ روم‬ ‫ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﺳﭙﺘﯿﻤﯿﻮس ﺳﻮروس)‪ (22‬ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪﻫﺪ ﺣﺎﮐﯽ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎ ﮐﻢ ﮐﻢ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء ﯾﮏ ﺣﯿﺎط ﻣﺤﺼﻮر ﺷﺪه‬ ‫اﻧـﺪ و در آن ﺟـﺎ ﭘﻠﻪ ﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ رﺑﻂ ﺑﯿﻦ اﺷـﮑﻮﺑﻬﺎ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺟﺒﻬﻪ ﻫﺎي اﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎ از ﺣﯿﺚ ﻇﺎﻫﺮ ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﻮ و ﺟﺪﯾـﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻌﻤﻮﻻًـ دﮐﺎﻧﻬـﺎﯾﯽ از ﮐﻒ زﻣﯿﻦ ﺑﻨـﺎ ﺷـﺪه ﺑـﺎ ردﯾﻔﯽ از ﭘﻨﺠﺮه ﻫﺎي ﺑﺰرگ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﺑﺮ روي آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻟﮑﻨﻬﺎﯾﯽ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻇﺎﻫﺮي‬ ‫ﺗﻤﺎم ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎ آﺟﺮي ﺑﻮده ﮐﻪ روي آن را ﺑﺎ ﮔﭻ ﺳﻔﯿﺪ ﻧﮑﺮده اﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻔﺎرﯾﻬﺎي اﺧﯿﺮ در اُﺳﺘﯿﺎ)‪ (23‬ﺗﺎ ﺣﺪي ﻣﺒﯿﻦ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻨﻦ‬ ‫روﻣﯽ در زﻣﺎن ﮔﺎﻟﻮ روﻣﻦ)‪ (24‬ﺗﺎ اﻣﭙﺮاﻃﻮري ﻣﺮووﻧﮋي)‪(25‬ﻫـﺎ اداﻣﻪ داﺷﺖ و در ﺟﻨﻮب ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻘﺎﯾﺎﯾﯽ از اﯾﻦ وﯾﻼﻫﺎي ﺑﺰرگ ﯾﺎﻓﺖ‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﮐـﺎم ﺷﺒﯿﻪ ﺑﺴﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬـﺎي دورهء روﻣﯿﻬـﺎﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺳـﻨﮕﯽ ﺳﻮرﯾﻪ اي ﻫﺎ ﮐﻪ ﺗﻌـﺪاد زﯾﺎدي از آﻧﻬﺎ ﺑﻘﺮﻧﻬﺎي ﺳﻮم ﺗﺎ ﻫﻔﺘﻢ‬ ‫ﻣﯿﻼدي ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﮑﺎﯾﺖ دﯾﮕﺮي از ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي روﻣﯽ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ داﺧﻞ در ﺷﻬﺮﻫﺎ و دﻫﺎﺗﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ در ﻗﺮن‬ ‫ﻫﻔﺘﻢ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻓﺘﻮﺣـﺎت اﺳـﻼﻣﯽ ﻣﻬﺠﻮر و ﻣﺘﺮوك ﻣﺎﻧـﺪه اﻧـﺪ‪ .‬ﺧـﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ اي ﮔﺎﻫﮕﺎﻫﯽ ﺑﺎ ﺳـﻨﮕﻬﺎﯾﯽ ﻣﺴـﻘﻒ ﻣﯿﺸـﺪ ﮐﻪ اﻧـﺪازه و‬ ‫ﺑﺰرﮔﯽ آن ﺳـﻨﮕﻬﺎ ﺗـﺎ ﺣـﺪ زﯾﺎدي ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻠﻮﺧﺎن اﯾﻦ ﻋﻤﺎرات را دﯾﻮارﻫﺎﯾﯽ ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﭘﺲ آن ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﮔﺎﻟﺮي‬ ‫ﺳﺘﻮﻧﺪاري در ﺟﻠﻮ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬ﻗﺮون وﺳـﻄﯽ‪ :‬ﺑﺴﻂ ﺷـﻬﺮﻫﺎ و دﻫﮑﺪه ﻫﺎ در ﻇﺮف ﻗﺮون ﯾﺎزده و دوازده ﻣﯿﻼدي در اروﭘﺎ ﺑﺎ ﺑﺴﻂ ﻧﻘﺸـﻪ‬ ‫ﻫـﺎي ﺧـﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي روﺳـﺘﺎﺋﯿﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﺼـﺮﻫﺎي ﻓﺌﻮداﻟﻬﺎ ﺗﺎ ﺣـﺪ زﯾﺎدي ﺑـﺪون ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧـﺪ و ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ داﻧﺴـﺘﻪ‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد ﺳـﺮﻓﻬﺎ در ﮐﻠﺒﻪ ﻫﺎﯾﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ دﯾﻮارﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ از ﺳـﻨﮓ و ﺧﺎك ﯾﺎ ﮐﭙﻪ ﻫﺎﯾﯽ از ﺧﺎك و ﺧﺎﺷﺎك و ﭘﻮﺷـﺶ‬ ‫از ﮐﺎﻫﮕﻠﻬـﺎي ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﺸﻦ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﯾـﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺒﯿـﻞ ﻣﻨـﺎزل ﺗﺎ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﻣﯿﻼدي ﺑﺮاي ﭘﺎره اي از ﮐﺎرﮔﺮان اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﺑﻌﻀـﯽ از‬ ‫ﺳـﺎﮐﻨﯿﻦ دﺷـﺘﻬﺎي ﻏﺮﺑﯽ آﻣﺮﯾﮑـﺎ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬از ﻗﺮن ﺳـﯿﺰدﻫﻢ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺷـﺮوع ﺑﺘﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮد ﺑﺨﺼﻮص در ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ .‬ﮐﻠﺒﻪء ﺗﮏ اﻃﺎﻗﯽ‬ ‫ﮔﻠﯿﻦ ﺟﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻨﺎزل ﺳـﻨﮕﯽ دﻫﻘﺎﻧﯽ داد ﮐﻪ از دو ﯾﺎ ﭼﻨﺪ اﻃﺎق ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯿﯿﺎﻓﺖ و آﻧﻬﺎ را دودﮐﺶ و ﺳﻘﻔﻬﺎي ﺳﻨﮕﯽ ﯾﺎ اﻧﺪودي‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬در اواﺧﺮ دورهء ﮔﻮﺗﯿﮏ رﻋﺎﯾﺎي ﻫﻤﻪء ﻧﻮاﺣﯽ ﺷـﻤﺎﻟﯽ اروﭘﺎ در ﻣﻨﺎزﻟﯽ زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ ﮐﻪ داراي دﯾﻮارﻫﺎي ﻗﺎﯾﻢ ﺑﺎ در ورودي‬ ‫ﺑﺰرگ ﺑـﻮد و ﻃﻮﯾﻠﻪ و اﻧﺒﺎرﻫـﺎي ﻣﻮرد ﻟﺰوم و ﻋﻤـﺎرات دواﺷـﮑﻮﺑﻪ داﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻨـﺎزل از ﭘﻨﺠﺮه ﻫـﺎ و دودﮐﺸـﻬﺎي ﮐـﺎﻓﯽ ﺑﯽ ﺑﻬﺮه ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻮﯾﺎن اﯾﻦ ﺑﻨﺎﻫﺎ و ﻣﻨﺎزل را از ﺳـﻨﮓ و اﻫﺎﻟﯽ ﺳﻮﯾﺲ و آﻟﻤﺎن و اﺳـﮑﺎﻧﺪﯾﻨﺎوي از ﭼﻮب ﻣﯿﺴﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﺄﻟﻪء ﮐﻤﺒﻮد زﻣﯿﻦ در ﺷـﻬﺮﻫﺎ‬ ‫ﻣﻮﺟﺐ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎي ﭼﻨﺪاﺷـﮑﻮﺑﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﮐﻠﻮﻧﯽ)‪ (26‬و ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻘﺮن دوازدﻫﻢ ﻣﯿﻼـدي ﻧﻤﺎﯾﺸـﮕﺮ اﯾﻦ ﻃﺮح اﺳﺖ‪ .‬در‬ ‫اﯾﻦ ﻃﺮح ﻫﺮ ﻗﻄﻌﻪ زﻣﯿﻦ ﺑﺪو ﻗﺴـﻤﺖ ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﻣﯿﺸﺪ ﺑﺮ روي ﯾﮏ ﻗﺴﻤﺖ آن دﮐﺎن و در ﭘﺸﺖ آن آﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﭘﻠﮑﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪء ﺑﺎﻻ ﻗﺮار‬ ‫داﺷﺖ و در ﻗﺴـﻤﺖ دﯾﮕﺮ اﻃﺎق ﻧﺸـﯿﻤﻦ در ﺟﻠﻮ و ﺧﻮاب در ﻋﻘﺐ و اﺷـﮑﻮب ﺑﺎﻻي آن‪ ،‬اﻃﺎق زﯾﺮ ﺳﻘﻔﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ دو ﻗﺴﻤﺖ را ﺣﯿﺎط‬ ‫ﮐﻮﭼﮑﯽ از ﻫﻢ ﻣﺠﺰا ﻣﯿﺴـﺎﺧﺖ وﻟﯽ ﺑـﺎ ﯾـﮏ ﮔﺎﻟﺮي ﺑﻬﻢ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯿﺸﺪﻧـﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮًﻻ در ﺣﯿﺎط ﯾﮏ ﭼﺎه وﺟﻮد داﺷﺖ و وﺳﺎﯾﻞ ﺗﻮاﻟﺖ ﻧﯿﺰ‬ ‫در آﻧﺠﺎ ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯿﺸـﺪ‪ .‬از ﻟﺤﺎظ راﺣﺘﯽ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺰﺑﻮر ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه در ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﮐﺎﻣًﻼ ﻫﻤﺴـﺮي ﻣﯿﮑﺮد و در ﻇﺮف‬ ‫ﻗﺮون ﺳﯿﺰدﻫﻢ و ﭼﻬﺎردﻫﻢ ﻣﯿﻼدي ﺟﺰ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدن ﺑﺮ اﻧﺪازه ﻫﺎي ﻃﺮح ﻗﺪﯾﻢ دﺳﺘﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻃﺮح ﺑﺮده ﻧﺸﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ از اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ در‬ ‫ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺴـﺘﺤﮑﻢ ﻧﺎﺣﯿﻪء ﮔﺎﺳﮑﻨﯽ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﭼﻮن ﺑﺎﺳﺘﯿﺪ)‪ (27‬در ﻣﻮن ﭘﺎزﯾﻪ)‪ (28‬و در آﻣﯿﻦ)‪ (29‬و ﭼﻨﺪ ﺷـﻬﺮ دﯾﮕﺮ و در ﻟﯿﻨﮑﻠﻦ)‪(30‬‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﭼﻨﺪ ﻧﻘﻄﻪء دﯾﮕﺮ آن ﮐﺸﻮر ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﻤﺤﺎذات ﺑﺴﻂ ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺷـﻬﺮي ﻧﯿﺰ در ﺑﻨﺎ و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‬ ‫ﺑﺴﻂ ﻣﯿﯿﺎﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬در اﯾﻦ دوره ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺼـﺮ ﺷـﻤﺎﻟﯽ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺼـﺮ واﺟـﺪ اﺷـﮑﻮﺑﻬﺎي ﻣﺮﺗﻔﻊ و ﻋﻈﯿﻢ اﻟﺠﺜﻪ و‬ ‫ﭘﻨﺠﺮه ﻫﺎي ﻣﻀﺎﻋﻒ و ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺎ دﺳﺖ اﻧـﺪازه ﻫﺎي ﮐﻨﮕﺮه اي ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺑﻮد و ﺑﺎ وﺿﻊ ﺧﺎص ﺧﻮد اﯾﺠﺎد ﻃﺮح ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﻣﻌﯿﻨﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد‬ ‫و ﻃﺒﻖ اﯾﻦ ﻃﺮح در ﺧﺎﻧﻪ ﻫﻤﻮاره از ﯾﮏ ﻋﺪه ﭘﻨﺠﺮه ﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺤﺖ ﺷـﮑﻞ ﮔﻮﺗﯿﮏ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯿﺸﺪ و ﺑﺎﻟﮑﻦ و دﯾﻮارﻫﺎي آن ﭘﻮﺷﺸﯽ از‬ ‫ﻣﺮﻣﺮﻫـﺎي رﻧﮕﯿﻦ ﻓﺮاﻧﺴﻮي داﺷﺖ‪ .‬در ﻫﻤﻪء ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ اﻃﺎق اﺻـﻠﯽ ﻧﺸـﯿﻤﻦ در ﻃﺒﻘﻪء دوم ﻣﺸـﺮف ﺑﺮ ﻗﺴـﻤﺖ ورودي ﺑﻮد‪ ،‬و‬ ‫ﻃﺒﻘﻪء اول زﯾﺮ آن ﺑﺮاي دﮐﺎﮐﯿﻦ و ﻟﻮازم ﺧﺎﻧﻪ ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺮﻓﺖ‪ .‬در ﺷـﻤﺎل اروﭘﺎ ﺑﯿﻦ ﻗﺮن ‪ 14‬و ‪ 15‬م‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي زﯾﺎدي ﻫﻢ در ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﻫﻢ‬ ‫در دﻫﻬـﺎ از ﻧﯿﻤﻪ ﭼﻮب ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ آﺟﺮ و ﺳـﻨﮓ ﺑﻄﺮز ﺑﺮﺟﺴـﺘﻪ اي از ﻗﺮن ﺳـﯿﺰدﻫﻢ ﻣﯿﻼدي در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎ ﺑﮑﺎر رﻓﺘﻨـﺪ وﻟﯽ از‬ ‫ﻗﺮن ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ ﺗﺎ اﻣﺮوز در ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي روﺋﻦ)‪ (31‬و ﺑﻮوه)‪ (32‬و اﺳﺘﺮاﺳﺒﻮرك)‪ (33‬و ﻫﻠﺪﺳﻬﺎﯾﻢ)‪ (34‬و ﭼﺴﺘﺮ)‪(35‬ﺑﻨﺎﻫﺎي ﻧﯿﻤﻪ ﭼﻮﺑﯽ ﻫﻨﻮز‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬در ﻫﻤﯿﻦ ﻣـﺪت ﻧﯿﺰ اﺳﺎس ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﻮب دﻫﻘﺎﻧﯽ ﮔـﺬارده ﺷـﺪ و ﺿـﻤﻨًﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي اﺷـﺮاﻓﯽ ﮐﻪ از ﻗﺼـﺮﻫﺎ و ﻗﻠﻌﻪ ﻫﺎي‬ ‫ﺑﺰرگ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮده و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ارﺑﺎﺑﯽ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻃﺮح رﯾﺰي ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﻣﺴﺄﻟﻪء ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ اﺟﺰاء ﻣﺘﻌﺪد و ﺳﻌﯽ‬ ‫ﺑﺮاي راﺣﺘﯽ و ﺗﻨـﺎﺳﺐ و اﯾﺠـﺎد اﻃﺎﻗﻬـﺎي ﺷﺨﺼـﯽ از رؤوس ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺗﺎرﯾـﺦ ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎزي در اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﯿﻦ ‪ 1400‬ﺗﺎ ‪ 1700‬م‪ .‬اﺳﺖ‪ .‬اﺑﺘﺪا‬ ‫ﺧـﺎﻧﻪ ﻫـﺎي ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﻫﺎل ﺑﺰرگ ﺑﺎ اﻃﺎﻗﻬﺎي ﻣﻮرد اﺣﺘﯿﺎج ﺧﺎﻧﻪ در ﯾﮑﻄﺮف و اﻃﺎﻗﻬﺎﯾﯽ ﺑﺮاي زﻧـﺪﮔﯽ و ﻧﺸـﯿﻤﻦ در ﻃﺮف‬ ‫دﯾﮕﺮ داﺷﺖ‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﻘﺴـﻤﺘﻬﺎي ﻣﺠﺰا ﮐﻪ از ﻫﺮ ﺟﻬﺖ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻮد ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪ ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪء اﻃﺎق ﺧﻮاب و ﻏﺬاﺧﻮري ﻋﻠﯿﺤﺪه‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﻫـﺎي ارﺑﺎﺑﯽ ﮐﯿﺮﺑﯽ ﻫﺎل)‪ 1570)(36‬م‪ (.‬و درﺑﯽ ﺷـﺎﯾﺮ)‪ (37‬ﻧﻤﺎﯾﺸـﮕﺮ اﺧﺘﻼـط ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ و ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي دورهء رﻧﺴﺎﻧﺲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺳﭙﮏ ﻫﺎل)‪ (38‬در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻟﯿﻮرﭘﻮل ﻧﻤﻮﻧﻪء ﺧـﺎﻧﻪ ﻫـﺎي ﻧﯿﻤﻪ ﭼﻮﺑﯽ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻨﺎزل اﺳـﺮاف زﯾﺎدي ﺑﺮاي ﺗﺰﯾﯿﻦ ﻗﺴـﻤﺘﻬﺎي دروﻧﯽ‬ ‫آن ﺑﻪ وﺳﺎﯾـﻞ ﭼﻮﺑﯽ ﯾﺎ اﻣﻮر دﯾﮕﺮ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ .‬دورهء رﻧﺴﺎﻧﺲ‪ (39):‬ﺧـﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻌﻬـﺪ رﻧﺴﺎﻧﺲ اروﭘﺎ ﻣﻤﺰوﺟﯽ اﺳﺖ از ﺗﺄﺛﯿﺮ دو‬ ‫ﺳﺒـﮏ ﻣﺘﻀـﺎد ﯾﮏ ﺑﺴﻂ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي راﺣﺖ ﺑﻮدن ﺧﺎﻧﻪ و دﯾﮕﺮ ﻣﯿﻞ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺗﻘﺎرن و ﺗﻨﺎﺳﺐ ﮐﻼﺳـﯿﮏ آن‪ .‬در اروﭘﺎي‬ ‫ﺷﻤﺎﻟﯽ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎي ﻧﻘﺸﻪ ﮔﻮﺗﯿﮏ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﯽ ﺗﻨﺎﺳﺐ و ﻏﯿﺮﮐﻼﺳﯿﮏ را ﺑﻮﺟﻮد آورد‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪء ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ دو ﺳﺒﮏ‬ ‫ﻣﺘﻀﺎد ﻓﻮق ﻗﺮار داﺷﺖ ﺳـﺒﮑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻇﺮف ﻗﺮون ‪ 17‬و ‪ 18‬م‪ .‬در اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺗﺤﺖ ﺗـﺄﺛﯿﺮ اﯾﻨﯿﮕﻮ ﺟﻮن)‪ (40‬و ﭘﯿﺮواﻧﺶ ﻗﺮار داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻮﯾﺎن ﺑﺮ اﺛﺮ ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ ﮐﻼﺳـﯿﺴﻢ و ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﺎﺣﯿﺎط ﺗﻨﺎﺳﺐ و راﺣﺘﯽ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﺗﺎ ﺣﺪي از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ‪ .‬ﻣﯿﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﻫﺎي ﻗﺮون ‪ 14‬و ‪ 15‬م‪ .‬راﺣﺖ ﺗﺮ از ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي دو ﻗﺮن ‪ 17‬و ‪ 18‬ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻼـوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﻫﺘﻞ ﻫﺎي زﯾﺎدي ﻫﻢ در اﯾﻦ دو ﻗﺮن ﺑﻮﺟﻮد‬ ‫آﻣﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺎن اﻫﻤﯿﺖ ﻣﯿﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬از آن ﺟﻤﻠﻪ اﻧﺪ ﻫﺘﻞ داﻣﻮﻟﺪ)‪ (41‬و ﻫﺘﻞ ﻻﻣﺒﺮت)‪ (42‬در ﭘﺎرﯾﺲ‪ .‬ﺿﻤﻨًﺎ در ﮐﺸﻮر اﺗﺎزوﻧﯽ ﻣﺴﺄﻟﻪء ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﺳﺎزي ﻣﻄﺮح ﺷﺪ و در آﻧﺠﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي اﻧﮕﻠﯿﺴـﻬﺎ ﻣﻨﺘﻬﺎ ﻓﺸـﺮده ﺗﺮ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻗﺴـﻤﺖ ﺷـﻤﺎل اﺗﺎزوﻧﯽ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي‬ ‫دواﻃﺎﻗﻪ ﺗﺎ ﭼﻬﺎراﻃﺎﻗﻪ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺟﺎﺑﺨﺎري ﻣﺮﮐﺰي ﯾﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي وﺳﯿﻌﺘﺮ ﺑﺎ ﺟﺎﺑﺨﺎرﯾﻬﺎي اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در ﺟﻨﻮب ﮐﻪ ﺗﻮده‬ ‫ﻫﺎي اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ ﻣﺴﮑﻦ داﺷﺘﻨﺪ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﺨﺎﻧﻪ ﻫﺎي اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﺑﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎﻧﻪء ﺟﺮج واﺷﻨﮕﺘﻦ)‪ (43‬و اﻣﺜﺎل آن )ﮐﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از‬ ‫ﺗـﺄﺛﯿﺮ ﺳـﺒﮏ ﺧـﺎﻧﻪ ﻫـﺎي اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ اﺳﺖ( در دورهء اﻧﻘﻼـب اﻣﺮﯾﮑـﺎ ﭼﻮن ﻓﺮاﻧﺴﻮﯾـﺎن در آن اﻧﻘﻼـب دﺳﺖ داﺷـﺘﻨﺪ و ﺑـﺎ اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺗﻤﺎس‬ ‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﺮﻗﺮار ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻮﯾﺎن در اﻣﺮﯾﮑﺎ و ﻣﻌﻤﺎران اﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ از ﻓﺮاﻧﺴﻪ آﺛﺎر زﯾﺎدي از ﻣﻌﻤﺎران ﻓﺮاﻧﺴـﻪ‬ ‫و ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎزي آﻧﻬﺎ ﺑﻮﺟﻮد آورﻧﺪ‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ آﻧﭽﻪ اﮐﻨﻮن در ﻓﯿﻼدﻟﻔﯿﺎ دﯾﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬دورهء ﺟﺪﯾﺪ‪ :‬اﻧﻘﻼب ﺻـﻨﻌﺘﯽ ﻣﻮﺟﺐ اﻧﻘﻼب در ﻃﺮح و‬ ‫ﻧﻘﺸﻪء ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﻏﺮب ﺷﺪ ﺑﺨﺼﻮص ﻣﻨﺎزل واﻗﻊ در ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ‪ .‬ﺷـﻬﺮﻫﺎي اروﭘﺎﯾﯽ و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺻـﻨﻌﺘﯽ ﺑﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن‬ ‫ﺑﺰرگ ﺷﺪﻧـﺪ‪ .‬ﺟﻤﻌﯿﺖ آﻧﻬﺎ زﯾﺎد ﺷـﺪ و ﻣﯿﻞ و ﮐﺸـﺶ واﻓﺮي ﺑﺮاي وﺳﺎﯾﻞ راﺣﺘﯽ در ﺑﯿﻦ ﻣﺮدم ﺑﻮﺟﻮد آﻣـﺪ و ﻧﯿﺰ وﺳﺎﯾﻞ ﻟﻮﻟﻪ ﮐﺸـﯽ و‬ ‫روﺷـﻨﺎﯾﯽ از اﻫﻢ ﻣﻄـﺎﻟﺐ ﮔﺮدﯾـﺪ‪ .‬ﺑﺴـﻂ ﺧـﺎﻧﻪ ﻫﺎي اروﭘﺎﯾﯽ ﺗﺎ اواﺳﻂ ﺳﺎﻟﻬﺎي ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﻣﯿﻼدي ﺑﺮ ﻫﻤﺎن ﻃﺮح ﮔﺮوه ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻗﺮن‬ ‫دوازدﻫﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻼب ﺻﻨﻌﺘﯽ اﻧﺪﯾﺸﻪ و ﻫﺪف ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎزي ﮐﺎﻣًﻼ ﺑﺎ آﻧﭽﻪ در ﻗﺪﯾﻢ ﺑﻮد ﺗﻔﺎوت ﮐﺮد ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺴﺎﺣﺖ زﻣﯿﻦ ﺑﺮاي ﻫﺮ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺗﻘﻠﯿﻞ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬اﻃﺎﻗﻬﺎ وﺳـﯿﻌﺘﺮ ﺷﺪ و در ﻧﻤﺎي ﺧﺎرﺟﯽ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺑﻤﻮﺟﺐ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ ﺗﺤﻮﻟﯽ ﺷﮕﺮف اﯾﺠﺎد ﮔﺮدﯾﺪ و آﭘﺎرﺗﻤﺎﻧﻬﺎ و‬ ‫ﻣﻨﺰﻟﻬـﺎي ﺑﺰرگ ﺑﺠـﺎي ﺧـﺎﻧﻪء ﺷﺨﺼـﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬از ﻣﻄـﺎﻟﺐ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺴﻂ ﻧﻮاﺣﯽ ﭘﺮﺟﻤﻌﯿﺖ و ﻣﺮﮐﺐ از ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ در‬ ‫ﺣﻮل و ﺣﻮش ﻣﺮاﮐﺰ ﺗﺠﺎرﺗﯽ و ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺑﻮد‪ .‬در ﻧﻘﺸﻪء اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ اﻋﻢ از آن ﻫﺎ ﮐﻪ در ﻧﻮاﺣﯽ ﺻﻨﻌﺘﯽ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﯾﺎ در دﻫﮑﺪه‪،‬‬ ‫ﭘﯿﺸـﺮﻓﺖ ﻋﻈﯿﻤﯽ ﻇـﺎﻫﺮ ﺷـﺪ‪ .‬زﻣﯿﻨﻬـﺎي ﺑﯽ ﻣﺼـﺮف در ﻣﯿـﺎن ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎ ﺗﻘﻠﯿﻞ ﯾﺎﻓﺖ و ﻣﺴﺄﻟﻪء ارﺗﺒﺎط اﺟﺰاء ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺣﻔﻆ اﺳـﺘﻘﻼل آﻧﻬﺎ‬ ‫ﮐﺎﻣًﻼ ﺣﻞ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺿـﻤﻨًﺎ ﻣﺴﺄﻟﻪء ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﻠﺰوﻣﺎت و اﯾﺠﺎد وﺳﺎﯾﻞ ﻣﻮرد ﻟﺰوم ﺑﻮﺟﻬﯽ ﮐﻪ آوردن و ﺑﺮدن ﻏﺬا ﻣﻮﺟﺐ اﺗﻼف وﻗﺖ ﻧﺸﻮد‬ ‫ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﻋﻤﻠﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺧﻮﺷـﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻧﺒﻮدن ﺳـﻨﺖ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺮاي ﺳﮑﻮﻧﺖ و ﻣﻨﺰل در اﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ‬ ‫ﮔﺮدﯾـﺪ‪ .‬ﻣﺴﺄﻟﻪء ﺣﻤﺎﻣﻬﺎي ﻣﺘﻌﺪد و ﺣﺮارت ﻣﺮﮐﺰي و آﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪء ﺟﺪﯾﺪ در ﻣﻨﺎزل ﺑﺘﻘﻠﯿﺪ از اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺴـﺮﻋﺖ در ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي اروﭘﺎﯾﯽ ﻧﻔﻮذ‬ ‫ﮐﺮد‪ .‬در اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺳـﻨﺖ ﭘﺮﺳﺘﯽ ﻣﻮﺟﺐ اﯾﺠﺎد ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺟﺪﯾـﺪ ﺑﺎ ﺷـﮑﻠﻬﺎي ﺗﻮدور)‪ (44‬و ﺟﻮرﺟﯿﻦ)‪ (45‬ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻫﺮ دو ﺷـﮑﻞ ﮐﻢ ﮐﻢ‬ ‫رﻧﮓ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺟﺪﯾﺪ و آزاد را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻗﺎرهء اروﭘﺎ ﻣﯿﻞ و ﮐﺸﺶ ﻓﻌًﻼ در روﺷﻬﺎي ﻧﻮﺳﺖ‪ .‬در ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي آﭘﺎرﺗﻤﺎﻧﻬﺎ ﺗﺴﻬﯿﻼت زﯾﺎد‬ ‫اﯾﺠﺎد ﺷـﺪه و آﭘﺎرﺗﻤﺎﻧﻬﺎي ﮐﺎﻣﻞ و ﺳﺎده و ﭼﻨﺪاﺷـﮑﻮﺑﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺳـﺮزﻣﯿﻨﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﻄﻮر ﻋﻤﯿﻖ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ اﻧﻘﻼب‬ ‫ﺻﻨﻌﺘﯽ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﭼﻮن ﺟﻬﺎن اﺳﻼﻣﯽ و آﺳﯿﺎ‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ ﺑﺎز ﺑﺮ روي ﺳﻨﻦ ﻗﺪﯾﻤﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺮاﮐﺸﯽ ﺑﺎ ﺣﯿﺎط ﺳﺘﻮن دارش‬ ‫ﺗﻘﺮﯾﺒًﺎ از ﺑﻘﺎﯾﺎي ﺷـﮑﻞ ﺣﯿﺎﻃﻬﺎي روﻣﯽ و ﺳﻮرﯾﻪ اي اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻘﺴـﻤﺘﻬﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﺧﺼﻮﺻـﯽ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪهء ﺗﻘﺴﯿﻤﺎت‬ ‫زﻣـﺎن روﻣﯽ ﻫـﺎ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺼـﺮ و ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻣﺴـﺄﻟﻪء وﺟﻮد ﺣﯿﺎط ﺗﺎ ﺣـﺪ زﯾﺎدي از ﺻـﺤﻨﻪء ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎزي ﺧﺎرج ﺷـﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ وﺟﻮد ﯾﮏ‬ ‫»ﻫـﺎل« ﺑﺰرگ و اﻏﻠﺐ ﺻﺎﺣﺐ ﻓﻮاره ﻣﺴﺄﻟﻪء ﺑﮑﺎر ﺑﺮدن ﻃﻮﯾﻞ آب در ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ را ﺑﯿﺎد ﻣﯽ آورد‪ .‬در ژاﭘﻦ ﯾﮏ واﺣـﺪ ﺑﻮدن ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻨﻈﺮ و‬ ‫ﺷﮑﻞ ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﻌﻤﻮًﻻ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﯾﮏ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﺑﯽ ﻧﻘﺸﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺳﻘﻒ آﻧﻬﺎ ﺳﻔﺎﻟﯿﻦ و اﻏﻠﺐ داراي ﭼﻨﺪ اﺷﮑﻮب ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬در‬ ‫ﭼﯿﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪء وﺟﻮد ﺣﯿﺎط ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺳـﺒﮏ اروﭘﺎﯾﯽ ﻧﻔﻮذ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ .‬رأي ﻓﻼﺳﻔﻪء اﺳﻼم در ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺧﺎﻧﻪ‪ :‬ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺼﯿﺮاﻟﺪﯾﻦ‬ ‫ﻃﻮﺳـﯽ در ﻣﺒﺤﺚ ﺗﺪﺑﯿﺮ ﻣﻨﺰل »اﺧﻼق ﻧﺎﺻـﺮي« ﺧﺎﻧﻪ را ﺑﺎ ﯾﮏ دﯾﺪ ﻓﻠﺴـﻔﯽ ﻣﯿﻨﮕﺮد و ﻣﺎ از ﺑﺮاي ﺗﺘﻤﯿﻢ اﯾﻦ ﺑﺤﺚ رأي او را ﻣﯽ آورﯾﻢ‪:‬‬ ‫اﮔﺮﭼﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﺣﺎل ﻣﻨﺰل از وﺿﻊ ﺻـﻨﺎﻋﺖ ﺧﺎرج اﺳﺖ اﻣﺎ اﻓﻀﻞ اﺣﻮال ﻣﻨﺰل ﮐﻪ ﻣﺴـﮑﻦ ﺑﻮد ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻨﯿﺎدﻫﺎي آن اﺳـﺘﻮار ﺑﺎﺷﺪ و‬ ‫ﺳﻘﻔﻬﺎي آن ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ﻣﺎﯾﻞ و درﻫﺎ ﮔﺸﺎده ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در اﺧﺘﻼف ﺑﺘﮑﻠﻔﯽ اﺣﺘﯿﺎج ﻧﯿﻔﺘﺪ و ﻣﺴﺎﮐﻦ ﻣﺮدان از ﻣﺴﺎﮐﻦ زﻧﺎن ﻣﻔﺮوز و ﻣﻘﺎﻣﮕﺎه‬ ‫ﻫﺮ ﻓﺼـﻠﯽ و ﻣﻮﺳـﻤﯽ ﺑﺤﺴﺐ آن وﻗﺖ ﻣﻌـﺪ و ﻣﻮﺿﻊ ذﺧـﺎﯾﺮ و اﻣﻮال ﺑﻪ ﺣﺼـﺎﻧﺖ ﻣﻮﺻﻮف و اﺣﺘﯿﺎﻃﯽ ﮐﻪ ﺑـﺪﻓﻊ آﻓﺎت ﺗﻌﻠﻖ دارد ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﺧﺮق و ﻏﺮق و ﻧﻘﺐ دزدان و ﺗﻌﺮض ﻫـﻮام ﺑﺘﻘـﺪﯾﻢ رﺳﺎﻧـﺪ و در ﻣﺴـﮑﻦ ﻣﺮدم آﻧﭽﻪ ﺗـﻮﻗﯽ از زﻻـل اﻗﺘﻀـﺎء ﮐﻨـﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺳـﺎﺣﺖ ﻓﺮاخ و‬ ‫دﮐﺎﻧﻬـﺎي اﻓﺮاﺷـﺘﻪ ﻣﺮﻋﯽ و ﺑـﺎ وﺟﻮد ﮐﺜﺮت ﻣﻮاﻗﻒ و ﻣﺤﺎل ﺷـﺮاﯾﻂ ﺗﻨﺎﺳﺐ اوﺿﺎع ﻣﺤﻔﻮظ و از ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮ اﻋﺘﺒﺎر اﺣﻮال ﺟﻮار اﺳﺖ ﺗﺎ‬ ‫ﺑﻤﺠـﺎورت اﻫـﻞ ﺷـﺮ و ﻓﺴـﺎد و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻮذي ﻃﺒﻊ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﻣﺒﺘﻼ ﻧﺸﻮد‪ .‬از آﻓﺖ وﺣﺸﺖ و اﻧﻔﺮاد اﯾﻤﻦ ﻣﺎﻧـﺪ‪ .‬اﻓﻼﻃﻮن ﺣﮑﯿﻢ ﻣﻨﺰل در‬ ‫ﮐﻮي زرﮔﺮان ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد از ﺣﮑﻤﺖ آن اﺳـﺘﻌﻼم ﮐﺮدﻧـﺪ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺗﺎ اﮔﺮ ﺧﻮاب ﺑﺮ ﭼﺸﻢ ﻣﻦ ﻏﺎﻟﺐ ﺷﻮد و از ﺗﻔﮑﺮ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻨﻊ ﮐﻨﺪ‬ ‫آواز ادوات اﯾﺸﺎن ﻣﺮا ﺑﯿـﺪار ﮔﺮداﻧﺪ‪) .‬از اﺧﻼق ﻧﺎﺻـﺮي چ ﺑﻤﺒﺌﯽ ‪ 1267‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ص ‪118‬م(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء اﻋﺮاب و ﻃﺮز ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن در اﺳـﻼم‪:‬‬ ‫ﻋﺮﺑﻬﺎي ﭘﯿﺶ از اﺳﻼم در ﭼﺎدرﻫﺎ ﻣﯿﺰﯾﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﺷﺘﺮ و ﮔﺎو و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺧﻮﯾﺶ از اﯾﻦ ﺻﺤﺮا ﺑﻪ آن ﺻﺤﺮا ﻣﯿﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻋﺪه اي از آﻧﺎن در‬ ‫ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﮑﻪ و ﻣﺪﯾﻨﻪ و ﻃﺎﯾﻒ اﻗﺎﻣﺖ داﺷـﺘﻨﺪ و ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺪوﺷـﯽ و ﭼﺎدرﻧﺸﯿﻨﯽ آﻧﻬﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ در ﺟﻨﮕﻬﺎ ﭘﯿﺮوز ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﺮﺑﻬﺎ‬ ‫ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﺷـﻬﺮﻫﺎ را ﮔﺸﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺎدت دﯾﺮﯾﻦ در ﺧﺎرج ﺷـﻬﺮﺗﻮي ﭼﺎدر ﻣﺎﻧﺪﻧـﺪ‪ .‬و ﯾﺎ در اردوﮔﺎه ﻫﺎي ﺧﻮﯾﺶ ﮐﻮخ ﻫﺎﯾﯽ از ﻧﯽ ﺑﻨﺎ‬ ‫ﮐﺮدﻧـﺪ و ﺳـﻌﯽ داﺷـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯿـﺎن آﻧﺎن و ﻣـﺪﯾﻨﻪ آب ﻧﺒﺎﺷـﺪ اﻣﺎ ﭘﺲ از ﭼﻨـﺪي ﮐﻮﺧﻬﺎي ﻧﯿﯿﻦ آﻧﺎن آﺗﺶ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ اﺟﺎزهء ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﻫﺎﯾﯽ در ﺧﺎرج ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﺗﺎزه ﮔﺸﻮده ﺑﺎ آﺟﺮ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﻣﯽ ﺗﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﻬﺮﻧﺸﯿﻦ و ﺗﻦ ﭘﺮور ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﻣﻮﻗﻊ ﺳﺎﺧﺘﻦ‬ ‫ﮐﻮﻓﻪ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ دﯾﻮارﻫﺎ را ﺑﻠﻨﺪ ﻧﺴﺎزﻧﺪ و ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺑﯿﺶ از ﺳﻪ اﻃﺎق ﻧﺴﺎزد و در ﻫﺮ ﺣﺎل ﺳﺎده ﺑﺴﺎزﻧﺪ ﺗﺎ دﭼﺎر اﺷﺮاﻓﯿﺖ و‬ ‫ﺗﻦ ﭘﺮوري ﻧﮕﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﺗﺎ آﺧﺮ دوران ﺧﻮد اﺟﺎزهء زراﻋﺖ ﺑﻤﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺪاد ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا ﭘﺎي ﺑﻨﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺸﺎورزي ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻤﺪن‬ ‫و ﺗﺠﻤﻞ ﺑﺮ ﺳـﺨﺘﮕﯿﺮي ﻫﺎي ﻋﻤﺮ ﻏﻠﺒﻪ ﮐﺮده و در ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺗﺎزه اي ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و در ﺷﻬﺮﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻓﺘﺢ ﮐﺮده‬ ‫ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐﺎﺧﻬـﺎي ﻋﺎﻟﯽ ﺑﻨﺎ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺑﺰرﮔﺎن اﯾﺮان و روم و ﻏﯿﺮه ﺑﻨﺎﻫﺎي ﻋﺎﻟﯽ ﺑﻬﻢ زدﻧـﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾـﺦ ﺗﻤـﺪن اﺳـﻼم ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺟﺮﺟﯽ‬ ‫زﯾﺪان ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺟﻮاﻫﺮﮐﻼم ج‪ 5‬ﺻﺺ‪ .(|| 119-118‬اﻃﺎق‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬وﺛﺎق ‪ :‬ﭘﺮ از ﻣﯿﻮه ﮐﻦ ﺧﺎﻧﻪ را ﺗﺎ ﺑﺪر ﭘﺮ از داﻧﻪ ﮐﻦ ﺧﻨﺒﻪ را‬ ‫ﺗﺎ ﺑﺴـﺮ‪.‬اﺑﻮﺷـﮑﻮر ﺑﻠﺨﯽ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪت ﮐﺮدن ﮐﻨﻮن ﺑﺎﻓﺪم ﻣﮕﺮﺧﺎﻧﻪ روﺑﯽ ﭼﻮ روﺑﻪ ﺑﺪم‪ .‬اﺑﻮﺷـﮑﻮر ﺑﻠﺨﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮﻣﻮدش اﻧﺪر ﺳـﺮاي‬ ‫ﺑﻠﻨـﺪ و ﺧـﻮش و روﺷـﻦ و دﻟﮕﺸـﺎي‪.‬ﻓﺮدوﺳــﯽ‪ .‬و زال را اﺳـﯿﺮ ﮔﺮﻓـﺖ و ﺧـﺎﻧﻪ ﻓﺮﻣـﻮد ﺳـﺎﺧﺘﻦ‪ .‬ﭼـﻮن ﻗﻔﺺ از آﻫـﻦ و زال را در آﻧﺠﺎ‬ ‫ﺑـﺎزداﺷﺖ‪ ،‬و ﺑﺮ ﭘﯿـﻞ ﻫﻤﯽ ﮔﺮداﻧﯿـﺪ ﺑـﺎ ﺧﻮد‪) .‬ﻣﺠﻤـﻞ اﻟﺘﻮارﯾـﺦ و اﻟﻘﺼـﺺ(‪ .‬ﺧـﺎﻧﻪ اي دﯾـﺪ ﻣﺠﺼـﺺ و ﻣﻨﻘﺶ‪) .‬ﭼﻬـﺎر ﻣﻘـﺎﻟﻪء ﻧﻈﺎﻣﯽ‬ ‫ﻋﺮوﺿـﯽ(‪ .‬ﻧﻘـﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳـﺮاﯾﯽ داﺷﺖ ﻋﻈﯿﻢ و در آﻧﺠﺎ ﺧﺎﻧﻪ اي ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﻮد و ﺗﺎ آن ﺳﺎﻋﺖ در آن ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻘﯿﻢ ﺑﻮدي ﮐﻪ ﺧﺮاب ﺷـﺪي‬ ‫ﭘﺲ در ﺧﺎﻧﻪء دﯾﮕﺮ ﺷـﺪي‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭼﺮا ﻋﻤﺎرت ﺧﺎﻧﻪ ﻧﮑﻨﯽ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮا ﺑﺎ ﺧﺪاي ﻋﻬﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ دﻧﯿﺎ را آﺑﺎدان ﻧﮑﻨﻢ‪) .‬ﺗﺬﮐﺮة اﻻوﻟﯿﺎء‬ ‫ﻋﻄﺎر(‪ .‬ﯾﮏ ﻏﺮﯾﺒﯽ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﯿﺠﺴﺖ از ﺷـﺘﺎب دوﺳﺘﯽ ﺑﺮدش ﺳﻮي ﺧﺎﻧﻪء ﺧﺮاب ﮔﻔﺖ او اﯾﻦ را اﮔﺮ ﺳﻘﻔﯽ ﺑﺪي ﭘﻬﻠﻮي ﻣﻦ ﻣﺮﺗﺮا ﻣﺴﮑﻦ‬ ‫ﺷـﺪي ﻫﻢ ﻋﯿـﺎل ﺗﻮ ﺑﯿـﺎﺳﻮدي اﮔﺮ در ﻣﯿـﺎﻧﻪ داﺷـﺘﯽ ﺣﺠﺮهء دﮔﺮ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي ||(‪ .‬ﺗﭙﻪء رﯾـﮓ ||‪ .‬ﭼـﺎدر‪ .‬ﺧﯿﻤﻪ‪ .‬ﺧﺮﮔـﺎه‪ .‬ﺳـﺮاﭘﺮده‪.‬‬ ‫ﺷﺎﻣﯿﺎﻧﻪ ||‪ .‬ﺗﻮدهء ﻏﻠﻪ ||‪ .‬زﺑﺎﻧﻪ ||‪ .‬ﭘﺮدهء ﻋﻨﮑﺒﻮت ||‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ‪ .‬ﺣﺼﻪ‪ .‬ﻗﻄﻌﻪ ||‪ .‬ﺑﺎزو ﮐﻪ از ﮐﺘﻒ ﺗﺎ ﻣﺮﻓﻖ ﺑﺎﺷﺪ ||‪ .‬ﻣﯿﺪان ||‪ .‬ﺻﻔﺤﻪء‬ ‫ﮐﺎﻏـﺬ ﺗﺤﺮﯾﺮ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از زن ﮐﻪ ﻧﻘﯿﺾ ﻣﺮد اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﺳﻮراخ‪ .‬ﻻﻧﻪء ﺟﺎﻧﻮراﻧﯽ ﭼﻮن ﮐﮋدم و ﻣﻮش و‬ ‫اﻣﺜﺎل آن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺷـﺮاﻧﮕﯿﺰ ﻫﻢ در ﺳﺮ ﺷﺮ رود ﭼﻮ ﮐﮋدم ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻤﺘﺮ رود‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن چ ﯾﻮﺳﻔﯽ ص‪ .(|| 36‬آﺷﯿﺎﻧﻪ‪.‬‬ ‫ﻻﻧﻪء ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ‪ :‬ﭘﺎدﺷﺎ ﺳﯿﻤﺮغ درﯾﺎ را ﺑﺒﺮد ﺧﺎﻧﻪ و ﺑﭽﻪ ﺑﺪان ﺗﯿﺘﻮ ﺳﭙﺮد)‪.(46‬رودﮐﯽ‪ .‬ﻫﻤﻮاره ﭘﺮ از ﭘﯿﭻ اﺳﺖ آن ﭼﺸﻢ ﻓﮋاﮔﻦ ﮔﻮﯾﯽ ﮐﻪ‬ ‫دو ﺑـﻮم آﻧﺠـﺎ ﺑﺮ ﺧـﺎﻧﻪ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤـﺎرهء ﻣﺮوزي )از ﺻـﺤﺎح اﻟﻔﺮس(‪ .‬زاﻏﯽ در ﺣـﻮاﻟﯽ آن ﺑﺮدرﺧـﺘﯽ ﮔﺸﻦ ﺧـﺎﻧﻪ داﺷﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و‬ ‫دﻣﻨﻪ ||(‪ .‬ﺟـﺎي ﻣﻬﺮه ﻫـﺎ در ﻧﺮد و ﺷـﻄﺮﻧﺞ‪ :‬ﻧﻄـﻊ ﺷـﻄﺮﻧﺞ ‪ 32‬ﺧـﺎﻧﻪ و ﺗﺨﺘـﻪ ﻧﺮد ‪ 24‬ﺧـﺎﻧﻪ دارد‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬ﺗـﺎ ﺟﺰ از ﺑﯿﺴﺖ و‬ ‫ﭼﻬﺎرش ﻧﺒﻮد ﺧﺎﻧﻪء ﻧﺮد ﻫﻤﭽﻮ در ﺳـﯽ و دو ﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﻧﻬﺎد ﺷﺘﺮﻧﮓ‪ .‬ﻧﺠﺎر )از ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﺪي(‪ .‬ﺑﺮ ﯾﮏ ﻧﻤﻂ ﻧﻤﺎﻧﺪه ﮐﺎر ﺑﺴﺎط ﻣﻠﮑﺖ‬ ‫ﻣﻬﺮه ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺎﻧﺪ ﭼﻮن ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺪ ﻣﺸـﺸﺪر)‪ .(47‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﮐﻮرهء ﮔـﭻ ﭘﺰي‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺧﺎﻧـﺪان رﺳﻮل ‪ :‬آن ﯾﮑﯽ ﮔﻔﺘﺶ ﮐﻪ‬ ‫ﻫﯽ دﯾﻮاﻧﻪ اي ﺗﻮ ﻧﻪ اي ﺷـﯿﻌﻪ ﻋﺪو ﺧﺎﻧﻪ اي‪.‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي ||(‪ .‬ﺟﻌﺒﻪ ﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﻣﯿﺰ‪ .‬ﺟﻌﺒﻪ ﻫﺎي ﯾﮏ ﮐﯿﻒ و ﺟﺎﻣﻪ دان ||‪ .‬ﮐﺸﻮي‬ ‫ﻣﯿﺰ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﻣﻨﺒﻊ‪) .‬وﻟﻒ( ‪ :‬ﺳﻮي ﺧﺎﻧﻪء آب ﺷـﺪ آب ﺑﺮد ﻫﻤﯽ در ﻧﻬﺎن ﺷﻮي را ﺑﺮﺷـﻤﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ ||‪ .‬ﻫﺮﯾﮏ از ﻗﻄﻌﺎت‬ ‫ﯾﮏ ﻣﺴـﻤﻂ ﮐﻪ ﺑﺮ ﯾﮏ ﻗﺎﻓﯿﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺪ ‪ :‬ﻣﻦ در اﺛﻨﺎء ﻧﻮاﯾﺐ و ﺳﻮز ﻣﺼﺎﯾﺐ ﮐﺮﻣﺎن ﺑﯿﺶ از ‪ 6‬ﻗﺼﯿﺪهء ﺗﺮﺻﯿﻊ ﮔﻔﺘﻪ ام‪ ...‬ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻪ از آن‬ ‫ﺗﺮﺻـﯿﻊ ﻻﯾﻖ اﯾﻦ ﺳـﯿﺎﻗﺖ اﺳﺖ ﻣﺤﺮر ﺷـﺪ‪) ...‬ﺑﺪاﯾﻊ اﻻزﻣﺎن ﻓﯽ وﻗﺎﯾﻊ ﮐﺮﻣﺎن ﺻـﺺ‪ .(|| 53 - 52‬ﯾـﮏ ﺷـﻌﺮ‪ .‬ﺑﯿﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء||(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻮاده‪ .‬ﺧﺎﻧـﺪان ‪:‬ﻣﻠﻮك روزﮔﺎر‪ ...‬ﺑﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ‪ ...‬ﻋﻬﺪ ﮐﻨﻨﺪ‪ ...‬و ﻋﻘﻮد و ﻋﻬﻮد ﮐﻪ ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺑﺠﺎ آرد ﺗﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﯾﮑﯽ ﺷﻮد و ﻫﻤﻪء‬ ‫اﺳـﺒﺎب ﺑﯿﮕﺎﻧﮕﯽ ﺑﺮﺧﯿﺰد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬ﮐﻌﺒﻪ‪ .‬ﻣﮑﻪ‪ .‬ﺑﯿﺖ اﻟﺤﺮام ‪:‬ﻣﺜﺎﻟﻬﺎ رﻓﺖ ﺑﺨﺮاﺳﺎن ﺑﺘﻌﺠﯿﻞ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪن ﻣﺮدﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ آرزوﻣﻨﺪ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﺧـﺪاي ﻋﺰوﺟﻞ ﺑﻮدﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص‪ .(363‬ﻣﮑﻪ ﺣﺼﺎر ﺷﺪ و ﻋﺒﺪاﷲ ﻣﺴـﺠﺪ ﻣﮑﻪ را ﺣﺼﺎر ﮔﺮﻓﺖ و ﺟﻨﮓ ﺳﺨﺖ‬ ‫ﺷـﺪ و ﻣﻨﺠﻨﯿـﻖ ﺳﻮي ﺧـﺎﻧﻪ روان ﺷـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص‪ .(186‬ﻣﻨﺠﻨﯿﻖ ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻨـﺪ‪ ...‬و ﮐﺴﻮت ﺧـﺎﻧﻪ ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺷـﺪ‪ .‬ﺑﺮواﯾﺘﯽ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺳﻮﺧﺘﻦ ﭘﻮﺷـﺶ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮﻗﺖ ﺣﺼﺎر ﺣﺼﯿﻦ‪) ...‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼﺺ(‪ .‬ﭘﺲ اﺑﺮاﻫﯿﻢ و اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﭙﺮداﺧﺘﻨﺪ از ﺧﺎﻧﻪ و ﺧﻠﻖ را‬ ‫ﺑﺤـﺞ ﺧﻮاﻧﺪﻧـﺪ‪) .‬ﻣﺠﻤـﻞ اﻟﺘﻮارﯾـﺦ و اﻟﻘﺼـﺺ(‪ .‬ﺣـﺎﺟﯽ ﺑﻪ ره ﮐﻌﺒﻪ و ﻣﻦ ﻃـﺎﻟﺐ دﯾـﺪار او ﺧـﺎﻧﻪ ﻫﻤﯽ ﺟﻮﯾـﺪ و ﻣﻦ ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺎﻧﻪ||‪.‬؟‬ ‫ﭘﻮﺷـﺶ ||‪ .‬وﻃﻦ‪ .‬ﺑََﻠـﺪ ‪ :‬دل ﻣﺮا ﻫﻤﻪ ﺳﺎل آرزوي روي ﺗﻮ ﺑﻮد ﻏﺮﯾﺐ را ﻫﻤﻪ ﺳﺎل آرزوي ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي || َﺣـَﻀ ﺮ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳـﻔﺮ‪.‬‬ ‫||ﺑﺮج )ﻓﻠـﮏ(‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﺧـﺎﻧﻪء اﺳـﺪ‪ .‬ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺑﺮج اﺳـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء ﺣﻤﻞ؛ ﺑﺮج ﺣﻤﻞ ||‪ .‬ﻫﯿﮑﻞ؛ ﺧﺎﻧﻪء ﺗﺮﺳﺎﯾﺎن ﮐﻪ در آن ﭘﯿﮑﺮ ﻣﺮﯾﻢ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ - (1) .‬ﭘﻬﻠـﻮي ‪ ،Xanak‬اﯾﺮاﻧﯽ ﻗـﺪﯾﻢ ‪) -ahana‬ﺟـﺎ‪ .‬ﻣﺤﻞ( از‪ an :‬و ‪» han‬ﻧﯿﺒﺮگ ‪ .«133‬ﻫﺮن آﻧﺮا از ﻣﺼـﺪر‬ ‫اوﺳﺘﺎﯾﯽ ‪)kan‬ﮐﻨﺪن( ﻣﺸﺘﻖ داﻧﺴﺘﻪ »اﺳﻔﺎ ‪ 1:2‬ص ‪ «66‬ﭘﺎزﻧﺪ ﻧﯿﺰ ‪»Xanak‬ﻣﺴﯿﻨﺎ ‪ «139‬اﺷﮑﺎﺷﻤﯽ ‪ ،Xan‬وﺧﯽ ‪ Xun‬زﺑﺎﮐﯽ ‪ Xan‬ﯾﺎ‬ ‫‪ ،Xa‬ﺳﻨﮕﻠﯿﭽﯽ ‪» Xan‬ﮔﺮﯾﺮﺳﻦ ‪ «85‬ﮔﯿﻠﮑﯽ ‪»Xanae‬ك‪ 1.‬ص ‪«290‬ﺷﻬﻤﯿﺮزادي ‪» Xana، Xuna‬ك‪ 2 .‬ص ‪ ،«188‬ﻣﻌﺮب آن‬ ‫ﺧﺎﻧﮥ »دزي ج ‪ 1‬ص ‪«414‬؛ ﺧﺎﻧﻪ درﻗﺪﯾﻢ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺑﯿﺖ ﻋﺮﺑﯽ و اﻃﺎق اﻣﺮوزي اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﺸﺪ و ﺳﺮاي ﺑﻤﻌﻨﯽ دار ﻋﺮﺑﯽ و ﺧﺎﻧﻪء اﻣﺮوزي‪.‬‬ ‫)از ﺣﺎﺷﯿﻪء دﮐﺘﺮ ﻣﻌﯿﻦ ﺑﺮ ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ - (2) .‬ﻗﺪﻣﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻤﻌﻨﯽ اﻃﺎق و ﺑﯿﺖ آورده اﻧﺪ‪ - (3) .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺻﺤﯿﺤﺶ »ﻧﺎﻫﺎرﺧﺎﻧﻪ« ﺑﻮده و‬ ‫در اﯾـﻦ ﺟــﺎ ﻓﻘــﻂ رﻋـﺎﯾﺖ ﺗﻠﻔـﻆ ﻣﺮدم ﺷــﺪه اﺳـﺖ‪Garonne. (5) - Viollet-le-Duc. (6) - Histoire de - (4) .‬‬ ‫‪l'habitation humaine. (7) - Chamaigi. (8) - Crete. (9) - Tholos. (10) - Tiryns. (11) - Mycenean.‬‬ ‫‪(12) - Cambodia. (13) - Cnossus. (14) - Phaisus. (15) - Gournia. (16) - Peiraeus. (17) - Priene.‬‬ ‫ )‪(18) - Delos. (19) - Atrium. (20) - Peristyle. (21) - Boscoreale. (22) - Septimius Severus. (23‬‬‫‪Ostia. (24) - Gallo - Roman. (25) - Merovingian. (26) - Cluny. (27) - Bastide. (28) - Monpazier.‬‬ ‫‪(29) - Amien. (30) - Lincoln. (31) - Rouen. (32) - Beauvais. (33) - Strasburg. (34) - Heildesheim.‬‬ ‫ )‪(35) - Chester. (36) - Kirby Hall. (37) - Derbyshire. (38) - Speke Hall. (39) - Renaissance. (40‬‬‫ )‪Inigo Jone. (41) - Hotel d´Amold. (42) - Hotel Lambert. (43) - George Washington. (44‬‬‫‪ - (Tudor. (45) - Georgian. (46‬ن ل‪ :‬ﺧﺎﻧﻪ و ﺑﭽﻪ ﺑﺪان ﻃﯿﻄﻮ ﺳﭙﺮد‪ - (47) .‬ن ل‪ :‬ﭼﻮن ﺧﺎﻧﻪ ﮔﺸﺖ ﺷﺸﺪر‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )دﯾﻮان چ‬ ‫دﮐﺘﺮ ﺳﺠﺎدي ص ‪ .(89‬ﺧﺎﻧﮥ‪َ] .‬ن ‪ِ /‬ن[ )ع ﻣﺺ( دﻏﻠﯽ و ﻧﺎدرﺳﺘﯽ ﮐﺮدن‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﯿﺎﻧﺖ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]َن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﭘﯿﺮان ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﻬﺎﺑﺎد‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 60‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﻣﻬﺎﺑﺎد و ﻣﺴﯿﺮ ﺷﻮﺳﻪء ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﺪه‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ده در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد و آب و ﻫﻮاﯾﺶ ﺳـﺮد و ﺳﺎﻟﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﮑﻨﻪء آن ‪ 51‬ﺗﻦ ﮐﻪ ﺳـﻨﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﮐﺮدي زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬دﻫﮑﺪهء ﻣﺰﺑﻮر از‬ ‫رودﺧـﺎﻧﻪء ﻻوﯾﻦ ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و ﺗﻮﺗﻮن و ﺣﺒﻮﺑﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ ﺑﻪ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺷـﺘﻐﺎل دارﻧـﺪ و‬ ‫راه آن ﺷﻮﺳﻪ و در آﻧﺠـﺎ ﭘﺎدﮔـﺎن ﻧﻈـﺎﻣﯽ و ‪ 30‬ﺑـﺎب دﮐـﺎن و ﻣﺮزﺑـﺎﻧﯽ درﺟﻪء ﯾـﮏ ﮔﻤﺮك اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻌﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪4‬‬ ‫ص‪.(187‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]ِن[ )ِاخ( ﻗﺮﯾـﻪ اي اﺳﺖ در ﻫﻔﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﻏﺮب ﺣﮑـﻮﻣﺖ درﺟﻪء ‪ 4‬ﮐﺮخ از اﻋﻤـﺎل ﻫﺮات واﻗﻊ در ﺧﻂ ‪ 62‬درﺟﻪ و ‪ 39‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪48‬‬ ‫ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل ﺷﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 34‬درﺟﻪ و ‪ 29‬دﻗﯿﻘﻪء ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻌﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]ِن[ )ِاخ( ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪء ‪ 9‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻋﻼﻗﻪء ﺷﯿﺮزاد از اﻋﻤﺎل ﺣﮑﻮﻣﺖ درﺟﻪ اول ﺧﻮﮔﯿﺎﻧﯽ وﻻﯾﺖ ﻣﺸﺮق‪ ،‬واﻗﻊ در ‪69‬‬ ‫درﺟﻪ و ‪ 54‬دﻗﯿﻘﻪء ﻃﻮل ﺷﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 34‬درﺟﻪ و ‪ 11‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 45‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻌﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]ِن[ )ِاخ( ﻣﻮﺿـﻌﯽ اﺳﺖ در ﺳـﺮ ﺣﺪ اﯾﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮ راه ﻗﺪﯾﻤﯽ ﮐﻪ ﻋﺮاق و ﺳﻮرﯾﻪ را ﺑﻪ اﯾﺮان ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯿﺴﺎزد‪) .‬از ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي ﻏﺮب‬ ‫اﯾﺮان ص ‪ .(255‬اﯾﻦ ﻣﺤﻞ در ﻫﻔﺘﺎد ﻫﺰارﮔﺰي ﺣﯿﺪرآﺑﺎد و ‪ 136‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺳﺮﺣﺪ ﻋﺮاق واﻗﻊ و داراي ﭘﺴﺘﺨﺎﻧﻪ و ﺗﻠﮕﺮاﻓﺨﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء آﺋﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َن‪ِ /‬ن[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( آﺋﯿﻨﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﭼﺸﻢ ﺑﻮد ﻣﻌـﺪن ﻧﻮر از آﯾﻨﻪ اش دﯾﺪهء ﺑﺪ ﺑﺎدا‬ ‫دور در ﺧﺎﻧﻪء آﺋﯿﻨﻪ ﭼﻮ ﺷﻪ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ ﺷﻤﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺎﮐﻨﺪ ﺑﻔﺎﻧﻮس ﺑﻠﻮر‪ .‬ﯾﺤﯿﯽ ﮐﺎﺷﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء آب‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻨﺒﻊ آب‪) .‬وﻟﻒ( ‪ :‬ﺳﻮي ﺧﺎﻧﻪء آب ﺷﺪ آب ﺑﺮد ﻫﻤﯽ در ﻧﻬﺎن ﺷﻮي را ﺑﺮﺷﻤﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ آﺑﺎد‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ﺻﻮت ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻠﻤﻪ اي اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺗﺤﺴﯿﻦ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺎﻧﻪء ﺷﻤﺎ را آﺑﺎد ﮔﺮداﻧﺪ و از آن ﺑﻬﺮه ﻣﻨﺪ ﺷﻮﯾﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻠﻤﻪء ﻧﻔﺮﯾﻦ »ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮاب« اﺳﺖ ||‪ .‬ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻌﻤﻮر‪) .‬از ﻣﺠﻌﻮﻻت دﺳﺎﺗﯿﺮ اﺳﺖ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ آﺑﺎدان‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 662‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮاب‪) .‬آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺷﺨﺺ ﺑﯽ اﻧﺪﯾﺸﻪ در ﮐﺎرﻫﺎ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء آﺧﺮت‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي ِخ َر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺮاي آن دﻧﯿﺎ ﺑﻨﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ||‪ .‬ﺳـﺮاي دﯾﮕﺮ‪ .‬آن دﻧﯿﺎ‪ .‬داراَﻻﺧﺮة ||‪ .‬ﺑﻤﺰاح‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﺑﺲ ﮐﻮﭼﮏ را ﮔﻮﯾﻨﺪ ||‪ .‬ﭼﻬﺎردﯾﻮاري ﺑﯽ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ آراي‪.‬‬



‫]ِن ‪َ /‬ن[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ را زﯾﻨﺖ داده و آراﯾﺶ ﮐﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء آﺳﯿﺎ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( اﻃﺎق ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ آﺳـﯿﺎب‪ .‬اﻃﺎﻗﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ آرد و ﻏﻠﻪ ﺟﻬﺖ آﺳﯿﺎ ﻣﯿﮕﺬارﻧﺪ ‪ :‬ﻧﻬﺎن ﺷﺎه در ﺧﺎﻧﻪء‬ ‫آﺳﯿﺎ ﻧﺸﺴﺖ از ﺑﺮ ﺧﺸﮏ ﻟﺨﺘﯽ ﮔﯿﺎ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء آﻓﺘﺎب‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺮج اﺳﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪء ﺳﺘﺎره ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء آﻓﺖ رﯾﺰ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َف[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از دﻧﯿﺎ و ﻋﺎﻟﻢ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﺟﻬﺎن‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺮاي‪ .‬ﺟﻬﺎن ﺣﻮادث و آﻻم ||‪ .‬ﺣﻮادث دﻧﯿﺎ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻬﺎ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِا( ِج ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﺑﯿﻮت ||‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺻﯿﺎدان ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺟﻬﺖ ﺻﯿﺪ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ اﻓﺮوز‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َا[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( روﺷﻦ ﮐﻨﻨﺪهء ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬اﻓﺮوزﻧﺪهء ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﺑﺎد‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑـﺎدﮔﯿﺮ‪ .‬ﻋﻤـﺎرت ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎﻧﯽ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﺎدﺧﺎﻧﻪ ||‪ .‬ﻣﺜﻠﺜﻪء ﻫﻮاﯾﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮج‬ ‫ﺟﻮزا و ﻣﯿﺰان و دﻟﻮ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي ||(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﺮج ﻣﯿﺰان اﺳـﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻌﻘﯿﺪهء ﻣﻨﺠﻤﯿﻦ از ﺑﺮوج ﻫﻮاﯾﯽ اﺳﺖ و رﺳـﯿﺪن ﺷﻤﺲ در ﺑﺮج ﻣﯿﺰان اﻋﺘﺪال ﺧﺮﯾﻔﯽ اﺳﺖ ‪ :‬ﺳﻨﺒﻠﻪء ﭼﺮخ را ﺧﺮﻣﻦ ﺷﺎدي ﺑﺴﻮﺧﺖ‬ ‫ﮐﺂﺗﺶ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﮐﺮد ﺧﺎﻧﻪء ﺑﺎد اﺧﺘﯿﺎر‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎز‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ در ﻗﻤـﺎر اﺳـﺒﺎب ﺧـﺎﻧﻪ و ﻣـﺎﯾﻌﺮف ﺧﻮد را ﺑﺒـﺎزد‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨـﺪراج( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء‬ ‫ﻣﻨﯿﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ورق ‪ .(365‬ﻗﻤﺎرﺑﺎز‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎف‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺟـﺎﻣﻪ اي ﮐﻪ در ﺧـﺎﻧﻪ ﺑـﺎﻓﺘﻪ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﻗﻤﺎﺷـﯽ ﮐﻪ آﻧﺮا ﻏﻼﻣﺎن و ﺧﺎﻧﻪ زادان ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ در اﺻـﻔﻬﺎن ﭼﯿﺰﻫﺎي ﮐﺎر ﻏﻼﻣﺎن ﺷـﻬﺮت و اﻣﺘﯿﺎز دارﻧـﺪ‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ز ﮐﺘﺎن و ﻣﺘﻘﺎﻟﯽ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎف زده ﮐﻮﻫﻪء ﮐﻮﻫﻪ ﭼﻮن‬ ‫ﮐﻮه ﻗﺎف‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﺴـﻤﺖ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﮐﻤﺎن ﻣﺎﺑﯿﻦ ﻣﺤﻞ دﺳﺖ و ﺳﺮ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﮐﻤﺎن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء ﺑﺎﻻﯾﯽ‪.‬‬ ‫ﻏﺮﻓﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺪوش‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِب[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺴـﺎﻓﺮ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐﺎت ||(‪ .‬ﻓﻘﯿﺮ‪ .‬ﺑﯽ ﺧﺎﻧﻤﺎن‪ .‬ﭘﺮﯾﺸﺎن ﺣﺎل‪ .‬آواره‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‬ ‫)ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﻔﻠﺲ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ و اﺳـﺒﺎب زﻧـﺪﮔﺎﻧﯽ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و ﻫﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﺷﺐ رﺳـﺪ ﺑﺨﻮاﺑـﺪ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي‬ ‫ﻧﺎﺻﺮي( ‪ :‬از ﺗﻬﻤﺖ ﻃﻌﻨﻢ ﭼﻮ از اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﺮاﻧﯽ زاﻫﺪ ز ﺗﻮ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺪوﺷﻢ‪ .‬ﺗﻤﮑﯿﻦ ﺷﯿﺮواﻧﯽ )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪ .‬از‬ ‫ﺣﺎدﺛﻪ ﻟﺮزﻧﺪ ﺑﺨﻮد ﮐﺎخ ﻧﺸﯿﻨﺎن ﻣﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺪوﺷﺎن ﻏﻢ ﺳﯿﻼب ﻧﺪارﯾﻢ‪.‬ﺻﺎﺋﺐ ||‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از درﺑﺪري ﺑﻮاﺳﻄﻪء ﻋﺸﻖ ‪ :‬ﺣﻠﻘﻪ زن ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺪوش‬ ‫ﺗﻮاﯾﻢ ﭼﻮن در ﺗﻮ ﺣﻠﻘﻪ ﺑﮕﻮش ﺗﻮاﯾﻢ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬اﺑﻦ ﺳﺒﯿﻞ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﺴـﺘﺄﺟﺮ ||‪ .‬رﻧﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‬ ‫)آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺪوﺷﯽ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِب[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺪوش ﺑﻮدن‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺪوش‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺪوش ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َب[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺮﻧـﺪهء اﺛﺎث ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬رﺑﺎﯾﻨﺪهء اﺛﺎث ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬دزد‪ .‬ﺳﺎرق‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮان ‪ :‬ﭼﻮ دزد ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﮐﺎﻻ ﻫﻤﯽ ﺟﺴﺖ ﺳـﺮﯾﺮ‬ ‫ﺷـﺎه را ﺑﺎﻻ ﻫﻤﯽ ﺟﺴﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺴـﺨﺘﯽ ﺑﺨﺎﻧﻪء دﮔﺮان ﺧﺎﻧﻪء ﻣﻦ ﺑـﺪﺳﺖ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮان‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮔﺮ ﺳﻪ ﺣﻤﺎل ﮐﺎرﮔﺮ داري ﭼﺎر ﺟﻤﺎل‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮداري‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻧﻘﻄﻪ ﮔﻪ ﺧﺎﻧﻪء رﺣﻤﺖ ﺗﻮﯾﯽ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﻧﻘﻄﻪء زﺣﻤﺖ ﺗﻮﯾﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َب َا َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧﻪ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮاب ﮐﺮدن ||‪ .‬ﺧﺎﻧﻮاده اي را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﺎﻧﺪاﻧﯽ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮاﻧﺪاز‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َب َا[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺴـﺮف‪ .‬ﻣﺘﻠﻒ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﻫﺮﭼﻪ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﻫﻤﻪ را ﭘﺎك ﺑﻪ ﺑﺎد دﻫـﺪ ﺧﻮاه از آن‬ ‫ﺧﻮد ﺑﺎﺷـﺪ ﺧﻮاه از آن دﯾﮕﺮي‪ .‬و اﯾﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﮕﻬـﺪار ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬وﻟﺨﺮج‪ .‬ﻣﺒـﺬر ||‪ .‬ﺧﺮاب ﮐﻨﻨـﺪهء ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮاب‬ ‫ﮐﻦ‪) .‬ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬وﯾﺮان ﮐﻨﻨﺪهء ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻦ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ روب‪ .‬وﯾﺮان ﮐﻨﻨﺪه‪ .‬از ﺑﯿﻦ ﺑﺮﻧﺪه‪ .‬ﻧﺎﺑﻮدﮐﻨﻨﺪه‪ .‬ﭼﻮن‪ ،‬ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮاﻧﺪاز‬ ‫‪ :‬ﺣﺎﻟﯿـﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮاﻧـﺪاز دل و دﯾﻦ ﻣﻦ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻫﻢ آﻏﻮش ﮐﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ و ﻫﻤﺨﺎﻧﻪء ﮐﯿﺴﺖ)‪(1‬؟ ﺣﺎﻓﻆ ||‪ .‬ﻣﺴﺎﻓﺮ‪ .‬ﺳـﯿﺎح‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﻣﻌﺸﻮق‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ اﻧﺠﻤﻦ آرا اﯾﻦ ﺑﯿﺖ را در ذﯾﻞ ﻣﻌﺸﻮق آورده‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا ﺑﯿﻦ ﻣﻌﺸﻮق و ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﺧﺮاب ﮐﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺘﯽ اﺳﺖ زﯾﺮا ﻋﺸـﻖ ﭼﻮن ﺑﻪ دل راه ﯾـﺎﻓﺖ ﻫﺮﭼﻪ در ﭘﯿﺶ دارد از ﺑﯿﻦ ﻣﯽ ﺑﺮد و ﺧـﺎﻧﻪء دل را ﺑﻪ اﺻـﻄﻼح ﺧﺮاب ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨ ﺪ ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮاﻧﺪازي‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َب َا[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮاﻧﺪاز‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺘﻦ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﺑﺎد ﺑﻮدن‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َب َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ روي آب ﺑﻮدن‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ از ﭘﺎي ﺑﺴﺖ وﯾﺮان ﺑﻮدن‪ .‬اﺻﻞ و ﻣﻨﺸﺄ اﻣﺮي ﺳﺴﺖ ﺑﻮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﺑﺎدي‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َب[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﺑﺎد ﺑﻮدن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﺑﺎد ﺑﻮدن« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﺧﺮوس ﺑﺎر ﺑﻮدن‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َب ُخ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺧـﺎﻧﻪ ﺧﺮاب ﺑﻮدن ||‪ .‬وﯾﺮان ﺑﻮدن ‪ :‬ز ﺧﻂ ﺳـﺮاي دﻧﯿﺎ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﺘﺎع راﺣﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺧﺎﻧﻪء او‬ ‫ﺑﺨﺮوس ﺑﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺤﺴﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﺧﺮوس ﺑﺎر ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺧﺮاب ﮐﺮدن ﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬وﯾﺮان ﮐﺮدن ‪ :‬در ﺧﻄﺮﮔﺎه ﺟﻬﺎن‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن َب ُخ َ‬ ‫اﺳـﺒﺎب آﺳﺎﯾﺶ ﻣﺠﻮي ﮐﺮده اﻧـﺪ از اﺑﺘـﺪاء ﺑﺎر ﺧﺮوس اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ را‪ .‬ﻣﺤﺴﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺑﺴﺎط ﻋﺮش ﺑﮕﻮﯾﯽ ﺗﻮ ﮔﺮ ﺑﻮد در ﮐﺎر‬ ‫زﻣﺎﻧﻪ ﺧﺎﻧﻪء او ﺑﺮ ﺧﺮوس ﺑﺎر ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﻗﻠﯽ ﺳﻠﯿﻢ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﮐﻤﺎن‪.‬‬



‫ك[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺞ ﺷﺪن ﮔﻮﺷﻪ ﻫﺎي ﮐﻤﺎن از وﺿﻊ اﺻـﻠﯽ ﺧﻮد‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﮐﻤﺎن اﺑﺮواﻧﺶ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﺒﯿﻨﻢ‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن َب َت ِن َ‬ ‫ﻗﺪرت اﯾﻤﺎ ﮐﻪ دارد‪ .‬ﺳﻠﻄﺎن ﻋﻠﯽ زﻫﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮدن‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ُب َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻏﺎرت ﮐﺮدن‪ .‬دزدي ﮐﺮدن‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺧﺎﻧﻪء ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان ﻣﯿﺒﺮي ﭘﺮدهء ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان ﻣﯽ دري‪ .‬ﺳﻌﺪي )از‬ ‫آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮدوش‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َب[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﯽ ﭼﯿﺰ‪ .‬ﭘﺮﯾﺸﺎن‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺑﯿﺨﺎﻧﻪ و ﺑﯽ ﺧﺎﻧﻮاده‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺪوش‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺪوش« ﺷﻮد ‪ :‬ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮدوﺷﺎن‬ ‫ﻣﺸﺮب از ﻏﺮﯾﺒﯽ ﻓﺎرﻏﻨﺪ ﭼﻮن ﮐﻤﺎن در ﺧﺎﻧﻪء ﺧﻮﯾﺸﻨﺪ ﻫﺮ ﺟﺎ ﻣﯽ روﻧﺪ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮق‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َب[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﻨـﺎﺟﻮ ﺑﺨﺶ ﺑﻨﺎب ﻣﺮاﻏﻪ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪4‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﻨـﺎب و ﯾﮑﻬﺰار ﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ راه اراﺑﻪ رو‬ ‫ﺑﻨﺎب ﺑﻪ ﻣﯿﺎﻧـﺪوآب‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ‪ ،‬ﺑﺎﺗﻼﻗﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ‪ ،‬داراي ‪ 1112‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎن‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ده از رودﺧـﺎﻧﻪء ﺻﻮﻓﯽ ﭼـﺎي و ﭼـﺎه ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻـت آن ﻏﻼـت و ﮐﺸـﻤﺶ و ﺑـﺎدام و ﺣﺒﻮﺑـﺎت اﺳﺖ و اﻫﺎﻟﯽ آن ﺑﺎ‬ ‫ﮐﺸﺎورزي ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ده از دو ﻣﺤﻞ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ‪ 5/3‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﻨﺎم ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮق ﺟﺪﯾﺪ و ﻗﺪﯾﻢ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ‬ ‫و ﺳﮑﻨﻪء ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮق ﻗﺪﯾﻢ ‪ 651‬ﺗﻦ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪ 4‬ص‪.(187‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َب ِر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﺮج ﺣﻤﻞ اﺳﺖ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( ‪ :‬ﺷـﺮف ﺷـﻤﺲ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮه ﻧﯿﺴﺖ ﺷﺮف ﺷﻤﺲ ﺑﻪ واو ﻗﺴﻢ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﻫﻢ ﺧﻮردن‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َب َه ﺧَﻮر ‪ُ /‬ﺧْﺮ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( وﯾﺮان ﺷـﺪن ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬وﯾﺮان ﺷﺪن ‪ :‬از ﺳـﺘﻮن آه ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮده ام اﻓﻼك را ﮔﺮ ﻧﻔﺲ‬ ‫دزدم ﺑﺨﻮد اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﻫﻢ ﻣﯿﺨﻮرد‪ .‬ﻣﻼﻋﺎﻣﯽ ﻧﻬﺎوﻧﺪي )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﻫﻢ زن‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َب َه َز[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﻫﻤﻪ را ﭘﺎك ﺑﺒﺎد دﻫـﺪ ﺧﻮاه از آن ﺧﻮد ﺑﺎﺷـﺪ ﺧﻮاه از آن دﯾﮕﺮ‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﮕﻬﺪار‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮي‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ُب[ )ﺣــﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ(ﻋﻤــﻞ ﺧـﺎﻧﻪ ﺑﺮدن‪ .‬ﻋﻤـﻞ ﻏـﺎرت و دزدي ‪ :‬رﻗﺺ در ﭘﺎﯾﺸـﺎن ﺑﺰﺧﻤـﻪ ﮔﺮي ﺿــﺮب در دﺳــﺘﺸﺎن ﺑﺨـﺎﻧﻪ‬ ‫ﺑﺮي‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺷﺎه داﻧﺴﺖ ﮐﺎن ﭼﻪ ﺷﯿﻮه ﮔﺮي اﺳﺖ دزد ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻘﺼﺪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮي اﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﯾﺪن‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ُب َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻏـﺎرت ﮐﺮدن‪ .‬دزدي ﮐﺮدن‪ .‬ﭼـﻮن‪ :‬ﺷﺐ ﺧـﺎﻧﻪ ﯾـﺎ دﮐـﺎﻧﺶ را ﺑﺮﯾﺪﻧـﺪ‪ ،‬ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ در ﺧـﺎﻧﻪ ﻫﯿـﭻ ﻧﻤﺎﻧـﺪ‪) .‬از‬ ‫آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﻣﯿﺘﺮاﺷﺪ ﺧﺎﻣﻪ ﺑﻬﺮ ﺷـﻌﺮ ﮔﻔﺘﻦ ﻣﺪﻋﯽ ﻣﯿﺒﺮد دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯿﺪاﻧﻢ ﮐﺪاﻣﯿﻦ ﺧﺎﻧﻪ را‪ .‬اﺷـﺮف )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﮔﺮﭼﻪ دزد ﻏﺎرت‬ ‫اﻧﺪﯾﺶ ﺑﺮﯾﺪي ﺧﺎﻧﻪء ﻣﺮدم ازﯾﻦ ﺑﯿﺶ‪.‬ﺳﻠﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َب َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(در ﺑﺎزي ﻧﺮد دو ﻣﻬﺮه ﯾﺎ زﯾﺎدﺗﺮ از دو ﻣﻬﺮه را در ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻪ ﺟﺎي دادن ﺗﺎ ﺣﺮﯾﻒ آﻧﺮا ﻧﺰﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻦ‪.‬‬



‫]َن ُب[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ در ﻣﺎزﻧـﺪران‪ .‬راﺑﯿﻨﻮ در ﭘﺎراﮔﺮاف ‪ 31‬ﯾﺎدداﺷـﺘﻬﺎي ﺧﻮد اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ را در ﺟﺰء ﻧﺎم ﯾﮏ ﻋﺪه ﮐﻮه ذﮐﺮ ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨﺪ‪) .‬از ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪء ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ص ‪ 153‬و ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺎرﺳﯽ ص‪.(204‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻨﺪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َب[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻮﻗﻮف از ﺟﺎﻧﺐ ﺣﺎﮐﻢ در ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻨﺪي‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َب[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺴﺘﻦ در ﻧﺮد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺴﺘﻦ ﺷﻮد ||‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺟﺪول ﺑﻨﺪي ﮐﺮدن ﺑﺨﺎﻧﻪ‪ .‬ﭼﯿﺰي را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪء‬ ‫ﺟﺪول ﺑﻨﺪي ﮐﺮدن ﺑﺼﻮرت ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻧﻪ در آوردن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ( ﺧـﺎﻧﻪ ﺑﺴـﺘﻦ در ﻧﺮد‪ .‬ﺧـﺎﻧﻪ ﮔﺮﻓﺘـﻦ در ﻧﺮد ||‪ .‬ﺑـﺎ ﺟـﺪول ﺑﻨـﺪي ﮐﺮدن ﭼﯿﺰي را ﺑﺼـﻮرت ﺧـﺎﻧﻪ ﺧـﺎﻧﻪ‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن َب َ‬ ‫درآوردن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ آب رﺳﯿﺪن‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِب َر ‪ِ /‬ر َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﭘـﺎﯾﻪء ﺧـﺎﻧﻪ اي ﺑﺮ روي آب اﻓﺘـﺎدن‪ ،‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺧﺮاب ﺷـﺪن و از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ ﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ ‪ :‬اي ﺑﺴﺎ ﺧﺎﻧﻪء‬ ‫ﺗﻘﻮي ﮐﻪ رﺳﯿﺪه ﺳﺖ ﺑﻪ آب ﺗﺎ ز ﻣﻨﺰل ﻋﺮق آﻟﻮد ﺑﺮون ﺗﺎﺧﺘﻪ اي‪.‬ﺻﺎﺋﺐ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﻦ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِب[ )ِاخ( ﻣﺮﮐﺰ ﺑﻠﻮك ﻓﻨﺪرﺳﮏ در اﺳﺘﺮآﺑﺎد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﻦ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺰار‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﺎﻧﻪ ﻫﯿﭽﮑﺎر ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬آﻧﮑﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﻗﺮار ﻧﮕﯿﺮد‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬دل ﻋﺎﺷﻖ ﮐﺠﺎ و‬ ‫ﮐﻌﺒﻪ و دﯾﺮ ﮐﻮدك ﺷﻮخ ﺧـﺎﻧﻪ ﺑﯿﺰار اﺳﺖ‪.‬ﺻـﺎﺋﺐ‪ .‬دل ﻧﮕﯿﺮد ﯾـﮏ ﻧﻔﺲ در ﺳـﯿﻨﻪء ﺗﻨﮕﻢ ﻗﺮار ﻋـﺎﻟﻢ اﻣﮑـﺎن ﻧـﺪارد ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺰاري ﭼﻨﯿﻦ‪.‬‬ ‫ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﺑﯿﮑﺴﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﺒﺮ‪ .‬ﮔﻮر‪ .‬ﻣﺪﻓﻦ‪.‬‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﺑﯿﮕﯽ‪.‬‬



‫]ِن ِي ِب[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺎوﻧـﺪﭘﻮر ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷـﺎه آﺑﺎد‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 35‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري ﺷﺎه آﺑﺎد و‬ ‫ﯾﮑﻬﺰار ﮔﺰي ده ﭘﯿﺮ‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در دﺷﺖ ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳـﯿﺮي‪ .‬اﯾﻦ ده ‪ 90‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ دارد ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و‬ ‫ﮐﺮدي و ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ ﻣﺸﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑﺎت دﯾﻤﯽ و ﻟﺒﻨﯿﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺰراﻋﺖ ﮔﺬران‬ ‫ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪ 5‬ص‪.(155‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺎ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺎﯾﻨﺪه‪ .‬ﺳـﺮاﯾﺪار‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ از رﻓﺘﻦ ﻫﻤﻪء اﻫﻞ ﺧﺎﻧﻪ از ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ آن ﺑﺠﺎي ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎرس ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ در ﻏﯿﺒﺖ ﺻﺎﺣﺒﺎن آن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺎك ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از وﯾﺮان ﮐﺮدن ﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬وﯾﺮان ﮐﺮدن ||‪ .‬ﺗﻤﯿﯿﺰ ﮐﺮدن و ُرﻓﺘﻦ ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن َ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺎﯾﯽ‪.‬‬



‫)ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺳﺮاﯾﺪار‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺣﺎﻓﻆ ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺎ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﭘﺮ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي ُپ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﺪاﮐﺜﺮ‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﺧﺎﻧﻪء ﭘﺮش در اﯾﻦ ﺳﻔﺮ دوﻫﺰار ﺗﻮﻣﺎن ﺧﺮج ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﭘﺮﺑﺎد‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي ُپ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از دﻧﯿﺎ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از اﯾﻦ ﺟﻬﺎن ‪ :‬ﻫﻤﯽ ﺧﻮاﻫﯽ ﮐﻪ ﺟﺎوﯾﺪان ﺑﻤﺎﻧﯽ در اﯾﻦ ﭘﺮﺑﺎدﺧﺎﻧﻪ ﺳﺴﺖ‬ ‫ﺑﻨﯿـﺎد ﺗـﻮ ﺗـﺎ ﻣﯽ ﺑـﺎد ﭘﯿﻤـﺎﯾﯽ ﺷـﺐ و روز در اﯾـﻦ ﺧـﺎﻧﻪ ﺑﺮآﻣــﺪ ﺳـﺎل ﻫﻔﺘـﺎد از اﯾـﻦ ﭘﺮﺑﺎدﺧـﺎﻧﻪ ﻫـﻢ ﺑـﻪ آﺧﺮ ﺑﺮون ﺑﺎﯾـﺪ ﺷـﺪن ﻧﺎﭼـﺎر ﺑﺎ‬ ‫ﺑﺎد‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َپ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺎﻧﻪ را آراﯾﺶ ﮐﺮدن‪ .‬ﺧـﺎﻧﻪ را زﯾﻨﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ را ﭘﺎك ﮐﺮدن ‪ :‬ﭘﺎرﺳﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﻤﺮ ﻋﺸﻖ ﭼﺸـﯿﺪ ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﮔﻮ ﺑﺎ ﻣﻌﺎﺷﺮان ﭘﺮداز‪.‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﭘﯿﺶ ازﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻦ ﺧﺎﻧﻪء ﭘﺮﻣﺸﻐﻠﻪ ﺑﻮد از ﺗﻮ ﭘﺮداﺧﺘﻤﺶ وز ﻫﻤﻪ ﻋﺎﻟﻢ رﻓﺘﻢ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺮداز‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َپ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ از اﺳـﺒﺎب ﺧﺎﻧﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﯿﮑﻨـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻧﻮﮐﺮ‪ .‬ﺧﺪﻣﺘﮑﺎر ||‪ .‬ﻣﺴـﺮف‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 663‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﻫﺮﭼﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻤﻪ را ﭘﺎك ﺑﺒﺎد دﻫﺪ‪ ،‬ﺧﻮاه از آن ﺧﻮد ﺑﺎﺷﺪ ﺧﻮاه از آن دﯾﮕﺮ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﮕﻬﺪار‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﻫﻤﻪ‬ ‫ﺧـﻮﺷﻪ ﭼﯿﻨﻨـﺪ و ﻣـﻦ داﻧﻪ ﮐـﺎر ﻫﻤﻪ ﺧـﺎﻧﻪ ﭘﺮداز و ﻣﻦ ﺧـﺎﻧﻪ دار‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﻣﺠﺮدرو ﺧـﺎﻧﻪ ﭘﺮداز ﺑـﺎش ﺟـﻮاﻧﻤﺮد دﻧﯿﺎﺑﺮاﻧـﺪاز ﺑـﺎش‪.‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫)ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺮدازي‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َپ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧﻪ داري‪ .‬آراﺳﺘﮕﯽ ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮدن ﺑﻪ ﻧﻈﻢ و ﺗﺮﺗﯿﺐ اﺳﺒﺎب ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺮﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َپ َر[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﭘﺮﺳﺘﯿﺪن ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ داﺷﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺮﺳﺘﯿﺪن‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َپ َر َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ داﺷﺘﻦ‪ .‬ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ داﺷﺘﻦ‪ .‬دوﺳﺘﺪار ﺧﺎﻧﻪ و ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺮور‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َﭘْﺮ َو[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(آﻧﮑﻪ در ﺧـﺎﻧﻪ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺑﺎغ ﻣﺮا ﭼﻪ ﺣﺎﺟﺖ ﺳـﺮو و ﺻـﻨﻮﺑﺮ اﺳﺖ ﺷـﻤﺸﺎد ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﭘﺮور ﻣـﺎ از ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻓـﻆ ||‪ .‬ﮐﺎﻻي ﻧﻔﯿﺲ ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﻧﮕﻬﺪارﻧـﺪ و ﺑﺒﻬﺎي ﮔﺮان ﺑﻔﺮوﺷـﻨﺪ ‪ :‬در وﺟﻪ ﺑﺎده ﺟﺎن ده اي ﺑﯿﺨﺒﺮ ز‬ ‫ﻫﺴﺘﯽ ﺑﺎ ﺟﻨﺲ ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺮور ﻧﺮخ دﮐﺎن ﻧﮕﻨﺠﺪ‪ .‬ﻣﻼ ﻧﺴﯿﻤﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺮورد‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َﭘْﺮ َو[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ ﻣﺮﺧﻢ( ﺧـﺎﻧﻪ ﭘﺮور‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬آﻧﮑﻪ در ﺧـﺎﻧﻪ ﭘﺮورش ﯾـﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺳـﺮد و ﮔﺮم روزﮔﺎر ﻧﭽﺸـﯿﺪه‪.‬‬ ‫)آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﮔﻔﺘﻤﺶ ﺑﮕﺬر زﻣﺎﻧﯽ ﮔﻔﺖ ﻣﻌﺬورم ﺑﺪار ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺮوردي ﭼﻪ ﺗﺎب آرد ﻏﻢ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻏﺮﯾﺐ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ ||‪ .‬ﺑﺮه و ﮔﻮﺳﺎﻟﻪء دﺳـﺖ‬ ‫ﭘﺮورده‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬آﻫﻮي ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺮورد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺮوردي‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َﭘْﺮ َو[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﺎﻟﺖ »ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺮورد«‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺮورد ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺰي‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َپ[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤـﻞ ﭘﺨﺘﻦ در ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﯿﺮون ﭘﺰي )||‪ .‬ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﺄﮐﻮﻟﯽ ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺨﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﺷـﯿﺮﯾﻨﯽ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺰي ﯾﻌﻨﯽ ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ اي ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺨﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﭘﺴﺖ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َپ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( دﻧﯿﺎ‪ .‬ﻋﺎﻟﻢ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج( ‪ .‬دﻧﯿﺎي ﻓﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﻗﺒﺮ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﮔﻮر‪ .‬ﻣﺪﻓﻦ ||‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء‬ ‫ﻓﻘﺮا‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺸﺘﺎن‪.‬‬



‫]ِن ُپ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﭘﻠﺮود ﺑﺨﺶ رودﺳـﺮ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻻﻫﯿﺠﺎن‪ .‬اﯾﻦ ده در ‪ 12‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب رودﺳﺮ و ‪ 4‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺟﻨﻮب ﺷﻮﺳﻪء رودﺳـﺮ ﺑﻪ ﺷـﻬﺴﻮار واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد و آب و ﻫﻮاي آن ﻣﺮﻃﻮب و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ و داراي ‪ 350‬ﺗﻦ‬ ‫ﺳﮑﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﮔﯿﻠﮑﯽ و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﻧﻬﺮ ﭘﻠﺮود اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن را ﺳﯿﺮآب ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﺑﺮﻧﺞ و ﭼﺎي و ﺷﻐﻞ‬ ‫اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻣـﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬در آﻧﺠـﺎ ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻨـﺎم اﻣﯿﺮ ﺑﻨـﺪه وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﻨـﺎي ﻗـﺪﯾﻤﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪2‬‬ ‫ص‪.(98‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﭘﻨﺞ در‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َپ َد[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از دﻣﺎغ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﺣﻮاس ﺧﻤﺴﻪ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( ‪ :‬ﺣﺴـﯽ اﺳﺖ اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ﭘﻨـﺞ در دارد روح ﻋﻘﻠﯽ ﯾﮑﯽ ﮔـﺬر دارد ﺧـﺎﻧﻪء ﭘﻨـﺞ در ﻣﻨـﺎﻓﻖ راﺳﺖ ﺧـﺎﻧﻪء ﯾﮑـﺪري ﻣﻮاﻓـﻖ راﺳﺖ‪ .‬ﺣﮑﯿﻢ ﺳـﻨﺎﯾﯽ )از اﻧﺠﻤﻦ آراي‬ ‫ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺗﺎب‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻫﺮﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ را روﺷﻦ ﮐﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷـﻤﻊ و ﭼﺮاغ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﮔﺮ ﺑﺴﻮزد ﻫﺰار ﭘﺮواﻧﻪ ﻣﺸﻌﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﺗﺎب را‬ ‫ﭼﻪ ﻏﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴﺮو )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي ِب[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﻬﺎ ﺑﺮاي زﯾﺴﺖ اﺧﺘﯿﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺼﯿﻒ‪) .‬دﻫﺎر(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﺗﺮازو‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﺮج ﻣﯿﺰان‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬وﻋﺎء ﻣﯿﺰان‪ .‬ﺟﺎي ﺗﺮازو‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﺗﺮﺳﺎﯾﺎن‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻫﯿﮑﻞ‪) .‬دﻫﺎر(‪ .‬ﻣﻌﺒﺪ ﻋﯿﺴﻮﯾﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﺗﺼﻮﯾﺮ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َﺗْﺺ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﭼﺸﻢ‪ .‬دﯾـﺪﮔﺎﻧﯽ‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺻﻮرﺗﻬﺎ در آن ﻧﻘﺶ ﺑﻨﺪد ‪ :‬ﺑﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﭼﻮن اﺻـﻞ‬ ‫ﺧﻮد آﯾـﺪ ﺑﻨﻈﺮﻫﺎ ﭼﻮن ﺣﺴﻦ ﺗﻮ در ﺧﺎﻧﻪء ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﺮآﯾـﺪ‪ .‬ﻣﯿﺮﺻـﯿﺪي )از آﻧﻨﺪراج(‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨـﺪراج اﯾﻦ اﺿﺎﻓﻪ را اﺿﺎﻓﻪء ﺑﯿﺎﻧﯽ‬ ‫داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﻨﻈﺮ اﺿﺎﻓﻪء ﺗﺨﺼﯿﺼﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺗﮑﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َت[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﺗﮑﺎﻧﯽ ﮐﺮدن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﻧﻪ ﺗﮑﺎﻧﯽ ﮐﺮدن« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺗﮑﺎﻧﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ُرﻓﺖ و روب ﺧـﺎﻧﻪ ﮐﺮدن‪ .‬اﺛـﺎث اﻟﺒﯿﺖ را از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺮون آوردن و ﭘﺎك ﮐﺮدن و ﺑﺠﺎي ﺧﻮد ﮔﺬاﺷـﺘﻦ‪.‬‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن َت َ‬ ‫||ﺟﺎﯾﯽ را ﺗﺨﻠﯿﻪ ﮐﺮدن و ﺑﺮون آﻣﺪن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﺗﯿﺮ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧﻪء ﻋﻄﺎرد ﮐﻪ ﺑﺮج ﺟﻮزاﺳﺖ و آن از ﺑﺮوج ﺑﺎدي اﺳﺖ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺟﻤﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫]َن َج[ )ِاخ( ﺷﺎﺧﻪ اي از ﺗﯿﺮهء ﭘﻮﻻدوﻧﺪ ﻫﯿﻬﺎوﻧﺪ از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﭼﻬﺎرﻟﻨﮓ ﺑﺨﺘﯿﺎري‪) .‬از ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﯿﻬﺎن ص‪.(76‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺟﻨﮓ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َج[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﺟﺰﺋﯽ و ﺑﯿﻘﺪري ﺑﺎ ﻣﺮدم ﭘﺮﺧﺎش ﮐﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﻣﯿﮑﻨﺪ ﻓﺘﻨﻪ ﻫﺎ ﻋﯿﺎن‬ ‫آن ﺷﻮخ ﺧﺎﻧﻪ ﺟﻨﮓ اﺳﺖ ﭼﻮن ﮐﻤﺎن آن ﺷﻮخ‪ .‬آرزو )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﺳﺘﯿﺰه ﺟﻮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺟﻨﮕﯽ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َج[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺟﻨﮓ و ﻧﺰاع داﺧﻠﯽ ||‪ .‬ﺳﺘﯿﺰه ﺟﻮﯾﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﭼﺸﻢ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َچ ‪ِ /‬چ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﺸﻢ ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﺣـﺪﻗﻪء ﭼﺸﻢ‪ .‬ﻟﺨـﺞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪ :‬ﮐﯽ دﮔﺮ از ﺧﺎﻧﻪء ﭼﺸـﻤﻢ ﻗـﺪم ﺑﯿﺮون‬ ‫ﻧﻬﯽ ز اﺳـﺘﺎﻧﺖ ﺑﺮدم آﻧﺠـﺎ ﺧﺎك داﻣﻨﮕﯿﺮ را‪ .‬ﮐﻠﯿﻢ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﭘﯿﺎم دﯾـﺪه ام اي اﺷﮏ ﺗﺮ ﺑﺨﻮاب رﺳﺎن ﺑﯿﺎ و ﺧﺎﻧﻪء ﭼﺸﻢ ﻣﺮا ﺑﻪ آب‬ ‫رﺳﺎن‪ .‬ﻣﻌﺼﻮم ﮐﺎﺷﯽ )از ﺑﻬﺎر ﻋﺠﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﭼﻮﺑﯿﻦ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ از ﭼﻮب ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﻃﺎرم‪) .‬دﻫﺎر(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﺣﺒﺎب‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي ُح[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﯿﻤﮑﺮه اي ﮐﻪ ﺣﺒﺎب درﺳﺖ ﻣﯿﮑﻨـﺪ‪ .‬ﺣﺒﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ روي آب ﯾﺎ از ﺻﺎﺑﻮن درﺳﺖ ﻣﯿﺸﻮد ‪ :‬ﺟﺰ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﺣﺒﺎب دﮔﺮ ﻣﻨﺰﻟﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﺗﺎ روي در ﺧﺮاﺑﯽ ﻋﺎﻟﻢ ﻧﻬﺎده اي‪ .‬ﮐﻠﯿﻢ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ( ﻣﻨﺰل را ﺗﺨﻠﯿـﻪ ﮐﺮدن‪ .‬ﺧـﺎﻧﻪ را ﺧـﺎﻟﯽ ﮐﺮدن ‪ :‬از ﺑـﺪ و ﻧﯿـﮏ ﺧـﺎﻧﻪ ﺧـﺎﻟﯽ ﮐﺮد ﺑـﺎ ﭘﺮﯾﺮخ ﺳـﺨﻦ ﺳـﮕﺎﻟﯽ‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن َ‬ ‫ﮐﺮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ‪َ /‬ن ‪ِ /‬ن[ )ص ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬ق ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﺨﻠﺨـﻞ‪ .‬ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ‪ .‬ﺳﻮراخ ﺳﻮراخ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺑﺴﯿﺎرﺑﺴـﯿﺎر‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ز ﮔﯿﺴﻮ ﻧﺎﻓﻪ‬ ‫ﻧـﺎﻓﻪ ﻣﺸـﮏ ﻣﯽ ﺑﯿﺨﺖ ز ﺧﻨـﺪه ﺧـﺎﻧﻪ ﺧـﺎﻧﻪ ﻗﻨـﺪ ﻣﯿﺮﯾﺨﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﻈﻬﺮي اﻣﺮوز ﺑﻮﯾﺮاﻧﻪء ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻮدﯾﻢ ﺑﻔﮑﺮ دل دﯾﻮاﻧﻪء ﺧﻮﯾﺶ اﺑﺮ‬ ‫ﮐﺮﻣﯽ ﻣﻮج زد و ﭘﺮ ﮐﺮدﯾﻢ از ﻣـﺪح ﺗﻮ ﺧـﺎﻧﻪ ﺧـﺎﻧﻪ ﮐﺎﺷـﺎﻧﻪء ﺧﻮﯾﺶ ﺣﯿﺎﺗﯽ ﮔﯿﻼﻧﯽ )از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﺣﺠﺮه ﺣﺠﺮه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﺎ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد‪ .‬ﭼﻮن‪» :‬ﺻـﻔﺤﻪء ﺷـﻄﺮﻧﺞ و ﻧﺮد ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ«‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ اﺟﺰاﺋﯽ ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﻣﺮﺑﻊ و ﻣﺘﺴﺎوي ﻗﺴـﻤﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺷـﻄﺮﻧﺠﯽ‬ ‫ﺷﮑﻞ ||‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺨﺎﻧﻪ ‪ :‬ﺷﻬﺮﺷﻬﺮ و ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻗﺼﺪ ﮐﺮد ﻧﯽ رﮔﺶ ﺟﻨﺒﯿﺪ و ﻧﯽ رخ ﮔﺸﺖ زرد‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻧﻪ دار‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َن ‪ِ /‬ن[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ ﻣﺮﺧﻢ( ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬داراي ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد‪ .‬ﺑﺸﮑﻞ ﺟﺪاول و داراي ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻊ ﺷﮑﻞ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺸﮑﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻧﻪ درآوردن‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﮐﺮدن ‪ :‬ﻣﺎ ﭼﻮ زﻧﺒﻮرﯾﻢ و ﻗﺎﻟﺒﻬﺎ ﭼﻮ ﻣﻮم ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن َن ‪ِ /‬ن َ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺮده ﻗﺎﻟﺐ را ﭼﻮ ﻣﻮم‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪا‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﺻﺎﺣﺒﺨﺎﻧﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺒﺎﻃﻞ اﺧﺘﺮان اﻓﺴﺮ ﻋﺎﺟﺰان ﺑﺮﻧﺪ اوﺳﺖ ﻣﻈﻔﺮي ﺑﺤﻖ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪاي ﻣﻤﻠﮑﺖ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬دل ﺧﻮان ﺗﻮ ﺷﺪ ﺧﻮاه روي ﺧﻮاه ﻧﺸﯿﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﺮﺳﺪ ﺣﮑﻢ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪاﯾﯽ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﺮغ ﻣﺄﻟﻮف ﮐﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪا اﻧﺲ ﮔﺮﻓﺖ ﮔﺮ ﺑﺴﻨﮕﺶ ﺑﺰﻧﯽ ﺟﺎي دﮔﺮ ﻣﯽ ﻧﺮود‪ .‬ﺳﻌﺪي‪ .‬ﮐﻌﺒﻪء دوﻟﺘﯽ و ﻇﻞ ﺧﺪا ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬ﺳﻠﻤﺎن ﺳﺎوﺟﯽ‪ .‬ﺗﻮ ﭼﻮن‬ ‫ﮔﺪاي ﮐﺎﻫﻞ ﺟﺎﻫﻞ ﻧﺸﺴﺘﻪ اي ﺑﺮ در ﺧﻤﻮش و ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪا از ﺗﻮ ﺑﯽ ﺧﺒﺮ‪ .‬ﻗﺎآﻧﯽ ||‪ .‬ﻧﻤﺎزﮔﺎه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﺴﺠﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﺧﺪا‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي ُخ[ )ِاخ( ﮐﻌﺒﻪ‪ .‬ﻣﺴﺠﺪ اﻟﺤﺮام‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪا‪.‬‬



‫]ِن ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﯿـﺎن درﺑﻨـﺪ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫـﺎن‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪ 29‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه و ﺳـﻪ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور ﺷﻮﺳﻪء ﮐﺮدﺳﺘﺎن‪ .‬اﯾﻦ ده ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ و داراي ‪ 90‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪء ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﮐﺮدي و ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎن اﺳﺖ از‬ ‫ﭼﺸـﻤﻪ ﺳﺎر ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑﺎت دﯾﻤﯽ‪ ،‬ﻟﺒﻨﯿﺎت ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪ 5‬ص‪.(154‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪاي‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺧـﺎﻧﻪ ﺧـﺪا ‪ :‬ﯾﮑﯽ از ﻟﻮازم ﺻـﺤﺒﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﭙﺮدازي ﯾﺎ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﺧـﺪاي درﺳﺎزي‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪاي ﮔﻮ در ﺑﺮج ﮐﺒﻮﺗﺮان‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻫﺰﻟﯿﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪاﯾﯽ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ُخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺻﺎﺣﺒﺨﺎﻧﮕﯽ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺻﺎﺣﺒﺨﺎﻧﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮاب‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺗﻬﯽ دﺳﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﺪﺑﺨﺖ‪ .‬ﻣﻈﻠﻮم‪ .‬ﺳـﺘﻤﺪﯾﺪه‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﻇﺎﻟﻢ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮاب اﺳﺖ ||‪ .‬دﺷﻨﺎم ﮔﻮﻧﻪ‬ ‫اي اﺳـﺖ ﮐﻪ ﮔـﺎه از روي ﺷـﻔﻘﺖ و رﻗﺖ و ﮔـﺎه از راه اﻋﺠـﺎب و اﺳـﺘﺤﺴﺎن و ﮔـﺎه از راه ﻏﻀﺐ و ﺧﺸﻢ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ||‪ .‬ﺳـﺒﮑﺒﺎر‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬دروﻏﮕﻮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮاب ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﺪﺑﺨﺖ و ﺗﻬﯿﺪﺳﺖ ﺷﺪن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﯽ ﭼﯿﺰ ﺷﺪن‪ .‬ﻓﻘﯿﺮ ﺷﺪن‪ .‬زﯾﺎن ﻓﺎﺣﺶ دﯾﺪن‪.‬‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن َخ ُ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮاب ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﺪﺑﺨﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﺗﻬﯿﺪﺳﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﯽ ﭼﯿﺰﮐﺮدن‪.‬‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن َخ َ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮاب ﮐﻦ‪.‬‬



‫ك[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ ﻣﺮﺧﻢ( ﺧﺮاب ﮐﻨﻨـﺪهء ﺧـﺎﻧﻪ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑـﺪﺑﺨﺖ ﮐﻨﻨـﺪه‪ .‬ﺗﻬﯿـﺪﺳﺖ ﮐﻨﻨـﺪه‪ .‬ﺑﺎﻋﺚ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮاﺑﯽ‪ .‬زﯾﺎن ﻓﺎﺣﺶ‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن َخ ُ‬ ‫رﺳﺎﻧﻨﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮاﺑﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َخ َب ‪ِ /‬ب[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺎﻧﻪء ﺧﺮاب‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء وﯾﺮان‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء ﻣﺨﺮوﺑﻪ ||‪ .‬دﺷـﻨﺎم ﮔﻮﻧﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ اي اﻃﻼق ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﭼﻮن‪:‬‬ ‫ﺑﺮو ﺑﺎﺑﺎ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮاﺑﻪ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺣﺮﻓﻬﺎ را ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮاﺑﯽ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َخ[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺗﻬﯿـﺪﺳﺘﯽ‪ .‬ﺑـﺪﺑﺨﺘﯽ‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬اﯾﻦ ﮐـﺎر ﻣﻮﺟﺐ ﺧـﺎﻧﻪ ﺧﺮاﺑﯽ اﺳﺖ ||‪ .‬زﯾﺎن ﺑﺴـﯿﺎر‪ .‬زﯾﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺴـﺘﻮﻋﺐ ﺗﻤﺎم‬ ‫داراﯾﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫]ِن ُخ ُر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﻠﯿﺒﺮ ﺑﺨﺶ ﮐﻠﯿﺒﺮ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﻫﺮ‪ .‬واﻗﻊ در ﭼﻬﺎر ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﮐﻠﯿﺒﺮ و ﭼﻬﺎر ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء اﻫﺮ ‪ -‬ﮐﻠﯿﺒﺮ‪ .‬اﯾﻦ ده ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘـﺪل و داراي ‪ 81‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه از ﭼﺸﻤﻪ‬ ‫ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺎ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و از ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﺟﺎﺟﯿﻢ ﻣﯿﺒﺎﻓﻨﺪ‪ .‬راه آن‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪ 4‬ص‪.(187‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﺧﻤﺎر‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َﺧْﻢ ﻣﺎ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﯿﮑﺪه‪ .‬ﻣﯿﺨﺎﻧﻪ‪ .‬آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﺎده ﻧﻮﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻤﯿﺮ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮاب ||‪ .‬ﻓﺤﺶ ﮔﻮﻧﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﮑﺴﯽ ﻣﯿﺪﻫﻨﺪ ﻣﻘﺎﺑﻞ »ﺧﺎﻧﻪ آﺑﺎد«‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﺧﻮاب‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي ﺧﻮا ‪ /‬ﺧـﺎ[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( اﻃـﺎق ﺧﻮاب‪ .‬اﻃـﺎﻗﯽ ﮐﻪ در آن ﻣﯿﺨﻮاﺑﻨـﺪ ‪ :‬ﮔﻔﺘﺎ ﻋﻬـﺪي ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮدن و اﻧـﺪر ﺧﺎﻧﻪء‬ ‫ﺧﻮاب ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻨﺸﺴﺖ و دﻫﮕﺎن و ﭘﻨﺠﮕﺎن را ﻫﻤﯽ درﺧﻮاﻧﺪﻧﺪي و ﻫﻤﯽ ﮐﺸﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻬﺘﺮان ﺳﭙﺮي ﺷﺪﻧﺪ‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ واﻟﻘﺼﺺ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮاه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ﺧﻮا ‪ /‬ﺧـﺎ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(دوﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﯽ ﮐﻠﻔﺖ در ﺧـﺎﻧﻪء ﺷـﺨﺺ آﻣـﺪ و ﺷـﺪ ﮐﻨـﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﺤﺮم‪ .‬ﺻـﻤﯿﻤﯽ‪ .‬ﮔﺴـﺘﺎخ‪.‬‬ ‫ﺧﻮدﻣﺎﻧﯽ ‪ :‬از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺒﺎغ آﻣﺪ و رﻓﺘﯽ دارﻧﺪ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮاﻫﯽ ﮐﻪ ﻣﺮا ﻫﺴﺖ ﻫﻤﯿﻦ ﺻـﯿﺎد اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻠﯿﻢ )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬آﻧﮑﻪ در ﻓﺼﻮل‬ ‫و ﻣﻮاﺳﻢ ﻋﺎدﺗًﺎ ﺧﺎﻧﻪ اي را از ﮐﺴـﯽ اﺟﺎره ﮐﻨـﺪ و ﯾﺎ آﻧﮑﻪ در ﻣﻮﺳﻢ ﮔﺮﻣﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ اﺟﺎره ﺧﻮاﻫﺪ و ﭼﻮن اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺎ ﻣﻮﺟﺮي ﻣﮑﺮر ﺷﻮد‪،‬‬ ‫اﯾﻦ دو ﻧﺴﺒﺖ ﺑﯿﮑﺪﯾﮕﺮ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮاه ﯾﻌﻨﯽ ﮔﺴﺘﺎخ و ﻣﺤﺮم و ﺧﻮدﻣﺎﻧﯽ ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ ||‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺴﺎﻓﺮي وارد ﺷﻬﺮ ﺷﻮد ﺑﺎ ﻫﺮ ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪء ﻣﻌﺮﻓﺖ‬ ‫داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﻪ ﺧـﺎﻧﻪ اش درآﯾـﺪ ﺻـﺎﺣﺐ آن ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮاه اوﺳﺖ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨـﺪراج )||(‪ِ .‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻘﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻧﺰول‬ ‫ﻣﺴـﺎﻓﺮان در دﻫﻬـﺎ و ﻗﺼـﺒﻪ ﻫـﺎ ﻣﻌﯿـﻦ ﺳﺎزﻧـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﻧﯿﺴﺖ از ﺣـﺎل دل ﻏﻤﺶ ﻏﺎﻓـﻞ دارد آﺑـﺎد ﺧـﺎﻧﻪ ﺧـﻮاﻫﺶ را‪ .‬ﻇﻬـﻮري )از‬ ‫آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻣﯿﺒﺮد ره ﻏﻢ ﺑﺴـﺮ وﻗﺖ دل ﻣـﺎ ﺑﯽ دﻟﯿـﻞ اﺑﺮ ﻧﯿﺴـﺎن ﻣﯿﺸـﻨﺎﺳﺪ ﺧـﺎﻧﻪ ﺧﻮاه ﺧﻮﯾﺶ را‪ .‬ﺻـﺎﺋﺐ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬اﺷـﮏ ﻣﺮا ﭼﻮن‬ ‫ﺧﻼف دل ﻧﭙـﺬﯾﺮد واي ﺑﺮ آﻧﮑﺲ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮاه ﻧﺪارد‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮاه ﻫﺮ ﺑﻼ واﻋﻆ ﻣﻨﻢ در ﺷـﻬﺮ ﻋﺸﻖ ﻣﻨﺰل ﺳـﯿﻼب‬ ‫را ﻧﺒﻮد ﺑﺠﺰ وﯾﺮاﻧﻪ ام‪ .‬ﻣﯿﺮزا ﺟﻼـل اﺳـﯿﺮ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻫﺴﺖ دود دل ﺑﺮﻧـﮓ زﻟﻒ در ﭼﺸﻢ ﻋﺰﯾﺰ ﺗﺎ ﮐﻪ دﯾـﺪم ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮاه ﭼﺸﻢ ﺟﺎﻧﺎن‬ ‫دوده را‪ .‬وﺣﯿﺪ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬داﺷﺖ در آن ﺑﻠﺪه ﯾﮑﯽ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮاه ﺑﺮدرش اﻓﺸﺎﻧﺪ ز ﺧﻮد ﮔﺮد راه‪ .‬ﯾﺤﯿﯽ ﮐﺎﺷﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮاه ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﯾﮕﺎﻧﻪ ﺷﺪن‪ .‬ﺻﻤﯿﻤﯽ ﺷﺪن‪ .‬رﻓﯿﻖ و ﺑﯽ ﺗﮑﻠﻒ ﺷﺪن‪.‬‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ﺧﻮا ‪ /‬ﺧﺎ ُ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮاﻫﯽ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ﺧﻮا ‪ /‬ﺧﺎ[)ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ‪ .‬ﺻﻤﯿﻤﯿﺖ‪ .‬رﻓﺎﻗﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮدي‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 664‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ِن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰي ﺑﺨﺶ ﺑﯿﺎرﺟﻤﻨـﺪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷﺎﻫﺮود واﻗﻊ در ‪ 20‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺎر‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و‬ ‫آب و ﻫـﻮاﯾﺶ ﻣﻌﺘـﺪل اﺳﺖ‪ ،‬ﺳـﮑﻨﻪء آن ‪ 400‬ﺗﻦ و ﻣـﺬﻫﺐ اﻫـﺎﻟﯽ ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸـﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‬ ‫ﻏﻼت و ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ و ﭘﻨﺒﻪ و ﺑﻨﺸﻦ و ﺑﺎدام و ﭘﺴـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺰراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري ﮔﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و راه آﻧﺠﺎ ﻓﺮﻋﯽ اﺳﺖ وﻟﯽ ﻣﯿﺘﻮان ﺑﻪ‬ ‫آﻧﺠﺎ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﺑﺮد‪ ...‬در آﻧﺠﺎ ﯾﮏ ﺑﺎب دﺑﺴﺘﺎن وﺟﻮد دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪ 3‬ص ‪.(105‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﺧﻮرﺷﯿﺪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي ُخ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺮج اﺳﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮره‪.‬‬



‫]ِن ُخ َر[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺳﻮرﻣﻖ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن آﺑﺎده‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 66‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري آﺑﺎده و ﮐﻨﺎر‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻪ ﺷﯿﺮاز‪ .‬داراي ‪ 42‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(7‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﯿﺮ‪.‬‬



‫]ِن ِخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﺑﺎﺳــﮏ ﺑﺨﺶ ﺳــﺮدﺷﺖ ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن ﻣﻬﺎﺑـﺎد‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪ 5500‬ﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺧـﺎوري ﺳــﺮدﺷﺖ و‬ ‫ﭼﻬﺎرﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺷﻮﺳﻪء ﺳـﺮدﺷﺖ ﺑﻪ ﺑﺎﻧﻪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و داراي ﺟﻨﮕﻞ‪ .‬آب و ﻫﻮاي آن ﻣﻌﺘﺪل و ﺳﺎﻟﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آﻧﺠﺎ‬ ‫‪ 100‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ دارد ﮐﻪ ﺳـﻨﯽ و ﮐﺮد زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬دﻫﮑﺪهء ﻣﺰﺑﻮر از ﭼﺸـﻤﻪ ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼت‪ ،‬ﺗﻮﺗﻮن‪ ،‬ﻣﺎزوج و ﮐﺘﯿﺮا‬ ‫اﺳﺖ و اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺎ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ده از دو ﻣﺤﻞ‪ ،‬ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ‪ 500‬ﮔﺰ‪ ،‬ﺑﻨﺎم ﺧﺎﻧﻪ ﺧﯿﺮ ﺑﺎﻻ‬ ‫و ﭘﺎﺋﯿﻦ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه و ﺧﺎﻧﻪ ﺧﯿﺮ ﭘﺎﺋﯿﻦ داراي ‪ 48‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪ 4‬ص‪.(187‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﯿﺰ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﯿﺰﻧـﺪه از ﺧﺎﻧﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﯽ ﻗﺼـﺪ از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻬﻢ رﺳـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬آﻧﭽﻪ از ﺧﺎﻧﻪ ﺑـﺪﺳﺖ آﯾﺪ ﺑﺪون آﻧﮑﻪ‬ ‫آدﻣﯽ را در ﺑـﺪﺳﺖ آوردن آن ﻗﺼﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯽ زﺣﻤﺖ آدﻣﯽ ﺑﺪﺳﺖ آﯾﺪ ‪ :‬ﮔﻬﯽ ﺑﺎ ﭼﻨﺎن ﮔﻮﻫﺮ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﯿﺰ ﭼﻮ ﺑﻮﻃﺎﻟﺒﯽ را‬ ‫ﮐﻨﯽ ﺳﻨﮓ رﯾﺰ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺑﭙﺎﺳﺦ دﮔﺮ ﺑﺎره ﺷﺪ ﺷﺎه ﺗﯿﺰ ﮐﻪ ﺧﻮاب از ﺧﯿﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﺧﺎﻧﻪ ﺧﯿﺰ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻮن ﺷﻮق ﺗﻮ ﻫﺴﺖ ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﺧﯿﺰم ﺧﻮش ﺧﺴـﺒﻢ و ﺷﺎدﻣﺎﻧﻪ ﺧﯿﺰم‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬اﮔﺮ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﯿﺰي ﻗﺮارت ﮐﺠﺎﺳﺖ ور از زر درآﯾﯽ دﯾﺎرت ﮐﺠﺎﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﮐﻮﭼﺎﻧﯿـﺪه‪.‬‬ ‫از ﻣﻨﺰل ﺑﺮﮐﻨﺪه ‪ :‬ﮐﻮﭼﺎﻧﺪن ﺑﺎ اﻫﻞ و اﺳـﺒﺎب و ﻓﺮود آوردن ﺷـﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎه را ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺎ و ﺧﺎﻧﻪ ﺧﯿﺰ ﺑﺮدن اﯾﺸﺎن را ﺑﻘﻬﺴﺘﺎن در‬ ‫ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﻫﺸﺘﺎدﻫﺸﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ دار‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺎ ﮐﻔﺎﯾﺖ‪ .‬ﻣﯿﺎﻧﻪ رو‪ .‬درﺳﺖ ﺧﺮج‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﻘﺘﺼﺪ‪ .‬ﮐﺪﺑﺎﻧﻮ‪ .‬ﮐﯿﻮاﻧﻮ‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬رﻗﯿﻪ زﻧﯽ ﺧﺎﻧﻪ دار اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ادارهء اﻣﻮر ﺧـﺎﻧﻪء ﺧﻮد را ﺑﺨﻮﺑﯽ اﻧﺠـﺎم ﻣﯿﺪﻫـﺪ‪ .‬زﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﺑﮑﺎرﻫـﺎي ﺧﺎﻧﻪء ﺧﻮد ﻣﯿﮑﻨـﺪ ||‪ .‬ﻣﺎﻟﮏ ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬رب‬ ‫اﻟﺒﯿﺖ ‪ :‬ﺧﺎﻧﻪ داران ز ﺟﻮر ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮان ﺧﺎﻧﻪء ﺧﻮﯾﺶ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﺎ دﮔﺮان‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﺧﺎدم ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺒﺎن ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﻼزم‬ ‫و ﻣﻘﯿﻢ در ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎﯾـﺪ ﭘﺎﺳـﺒﺎﻧﯽ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻌﻬـﺪهء او ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬اي ﺧﺎﻧﻪ دار ﻣﻠﮏ و دﯾﻦ ﺗﯿﻐﺖ ﺣﺼﺎر ﻣﻠﮏ و دﯾﻦ ﺑﻬﺮ‬ ‫ﻋﯿﺎر ﻣﻠﮏ و دﯾﻦ رأي ﺗﻮ ﻣﻌﯿﺎر آﻣـﺪه‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ زادﻧـﺪ و ﺑﻨـﺪهء در ﺷﺎه ﺧﺎﻧﻪ داران ﺧﺎﻧـﺪان ﻣﻠﻮك‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼﻮن ﺣﯿـﺪر ﺧﺎﻧﻪ دار‬ ‫اﺳـﻼم ﺷﺎﻫﻨﺸﻪ ﺧﺎﻧـﺪان دوﻟﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺧﻮﺷﻪ ﭼﯿﻨﻨﺪ و ﻣﻦ داﻧﻪ ﮐﺎر ﻫﻤﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺮداز و ﻣﻦ ﺧﺎﻧﻪ دار‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻧﺎز ﺑﺎ آن ﺑﯽ دﻣﺎﻏﯽ از‬ ‫ﭘﺮﺳﺘﺎران اوﺳﺖ ﻓﺘﻨﻪ ﺑﺎ آن ﺑﯿﻘﺮاري ﺧﺎﻧﻪ دار ﭼﺸﻢ ﺗﺴﺖ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻋﺎﻗﺒﺖ ﭼﺸﻢ ﺗﺮم از اﺷﮏ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﺳﻔﯿﺪ ﺧﺎﻧﻪ وﯾﺮان‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد ﭼﻮن ﻃﻔﻞ ﮔﺮدد ﺧﺎﻧﻪ دار‪ .‬ﻏﻨﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻫﻨﻮز ﮐﻠﺒﻪء ﻣﻦ از ﻣﺘﺎع ﺑﯽ ﺑﺮﮔﯽ ﭼﻨﺎن ﭘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺪ ﺟﻐﺪ ﺧﺎﻧﻪ دار ﻣﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﻠﯿﻢ )از ﺑﻬﺎر ﻋﺠﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ داري‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﯿﺎﻧﻪ روي‪ .‬درﺳﺖ ﺧﺮﺟﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺗﺪﺑﯿﺮ ﻣﻨﺰل‪ .‬ﻣﻮاﻇﺒﺖ زن در ﮐﺎرﻫﺎي ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ دام‪.‬‬



‫]ِن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻟﮑﺴـﺘﺎن ﺑﺨﺶ ﺷﺎﻫﭙﻮر ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺧﻮي واﻗﻊ در ‪ 35‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري ﺷﺎﻫﭙﻮر و ﺳﻪ ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺷﻤـﺎل ﺷﻮﺳﻪء ﺷـﺎﻫﭙﻮر ﺑﻪ ﻃﺴﻮج‪ .‬اﯾﻦ ده در داﻣﻨﻪء ﮐﻮﻫﺴـﺎر ﻗﺮار دارد و آب و ﻫﻮاﯾﺶ ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺎﻻرﯾـﺎﯾﯽ اﺳﺖ اﯾﻦ ﻣﺤـﻞ ‪ 129‬ﺗﻦ‬ ‫ﺳﮑﻨﻪ دارد ﮐﻪ ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي اﺷﺘﻐﺎل دارﻧﺪ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪ 4‬ص ‪.(187‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ داﻣﺎد‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( داﻣﺎدي ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪء ﭘﺪرزﻧﺶ ﻣﻘﯿﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬داﻣﺎد ﺳـﺮﺧﺎﻧﻪ ‪ :‬ز آﺗﺶ ﮐﻪ ﺷﺪ ﺧﺎﻧﻪ داﻣﺎد آب ﻋﺮوﺳـﯽ‬ ‫اﺳﺖ در ﺧﺎﻧﻪء ﺷﯿﺦ و ﺷﺎب‪ .‬وﺣﯿﺪ )از آﻧﻨﺪراج )||(‪ .‬ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ( ﺧﺎﻧﻪء ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ داﻣﺎد‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﻋﻘﺪﮐﻨﺎن ﺧﺎﻧﻪء داﻣﺎد ﺑﻮد ﻧﻪ ﺧﺎﻧﻪء‬ ‫ﻋﺮوس‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ دان‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﯿﻞ ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬دودﻣﺎن‪ .‬ﺧﺎﻧـﺪان‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺑﺰرﺟﻤﻬﺮ اﺻـﯿﻞ ﺑﻮد و از ﺧﺎﻧﻪ دان ﻣﻠﮏ و اﻧﺪﯾﺸـﻤﻨﺪي اﻧﻮﺷـﺮوان از‬ ‫وي ﺑﯿﺸﺘﺮ از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻮدي‪) .‬ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪءاﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص‪.(92‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ درآﻣﺪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َد َم[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻧﻮ ﻧﯿﺴﺖ و ﺧﺎﻧﻪ داري آﻧﺮا از ﭘﯿﺶ داﺷﺘﻪ و ﺳﭙﺲ ﻓﺮوﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء درﮔﺸﺘﻪ‪.‬‬



‫گ َت ‪ِ /‬ت[)ﺗﺮﮐﯿـﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐـﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺧـﺎﻧﻪء ﺧﺮاب و وﯾﺮان اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬از ﺧﺮاﺑﯽ ﺟﻤﻠﻪ درﮔﺸﺘﺴـﺖ‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َد َ‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻔﺲ ﺧﺎﻧﻪء درﮔﺸﺘﻪ اي ﭼﻮن ﻣﻦ ﻧﺪارد ﻫﯿﭽﮑﺲ‪ .‬ﻣﺨﻠﺺ ﮐﺎﺷﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ دروﯾﺶ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َدْر[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻨـﺎر راه آﺑـﺎده ﺑﻪ ﺷـﯿﺮاز ﻣﯿﺎن آﺑﺎده و ﺣﺎﺟﯽ آﺑﺎد و در ﺷﺸـﺼﺪ و ﺑﯿﺴﺖ و دو ﻫﺰار و ﻫﻔﺘﺼـﺪﮔﺰي‬ ‫ﺗﻬﺮان‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ دﺷﻤﻦ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ُد َم[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺰار‪ .‬دﺷـﻤﻦ ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬در دﯾﺪه و دﻟﻢ ﻧﺒﻮد اﺷﮏ را ﻗﺮار ﻃﻔﻠﯽ ﮐﻪ ﺷﻮخ ﻃﺒﻊ ﺑﻮد ﺧﺎﻧﻪ دﺷـﻤﻦ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺣﮑﯿﻢ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺑﺴﮑﻪ ﺳﻮدا ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﻮي ﺗﻮ ﭘﯿﭽﺪ در ﺳﺮم در ﻫﻮاﯾﺖ ﺧﺎﻧﻪ دﺷﻤﻦ ﻫﻤﭽﻮ دود ﻣﺠﻤﺮم‪ .‬ﮐﻠﯿﻢ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء دل‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي ِد[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﻮف آن‪ .‬داﺧﻞ ﺷﮑﻢ‪ .‬درون دل ||‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﮐﻌﺒﻪء ﻣﻌﻈﻤﻪ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء دﻧﺪان‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َد[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﺎي دﻧﺪان‪ .‬ﻣﺤﻞ دﻧﺪان‪ .‬ﻧﻘﺎﻃﯽ از ﻟﺜﻪ ﮐﻪ دﻧﺪان در آن ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ||‪ .‬دﻫﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ دودي‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﯾـﮏ ﺳـﻠﺴﻪ ﮐـﻮﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﯿﻦ ﻣﯿـﺎن دﺷﺖ و دﺷﺖ ﺑﯿﺎرﺟﻤﻨـﺪ ﮐﻪ در آن ﻣﻌـﺎدن ﻣﺲ وﺟﻮد دارد و اﻫـﺎﻟﯽ اﺳـﺘﻔﺎدهء‬ ‫ﺳﺮﺷﺎري از آن ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﻣﺲ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺑﺎ ﮔﻮﮔﺮد ﻣﺨﻠﻮط و ﺳﯽ درﺻﺪ ﻣﻘﺪار آن ﺧﺎﻟﺺ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ دوﺳﺖ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(دﺷـﻨﺎﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﮑﺴـﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺳـﺒﮏ ﭘﺎ ﺑﺎﺷـﺪ و ﻫﺮ روز ﺑﺨﺎﻧﻪء ﺷـﺨﺺ آﻣـﺪ و ﺷـﺪ ﮐﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ اﻗﺎﻣﺖ و ﺳﮑﻮﻧﺖ ﺧﺎﻧﻪ دوﺳﺖ ﻣﯿﺪارد و اﯾﻦ ﺑﻤﺤﻞ ذم ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء دوﻟﺖ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َد ‪ُ /‬دو َل[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از َﻣﺮﮐﺐ‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از اﺳﺐ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺷـﺎه ﺷـﺪ از ﺧـﺎﻧﻪء دوﻟﺖ ﺳـﻮار ﺧـﺎﻧﻪء‬ ‫دوﻟﺖ ﺷﺪ ازو ﺑﺨﺘﯿﺎر‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴﺮو )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء راﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي[ )ﺗﺮﮐﯿـﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐـﺐ( ﺧـﺎﻧﻪء ﻣﺮدم درﺳـﺘﮑﺎر‪ .‬ﺧـﺎﻧﻪء ﻣﺮدﻣـﺎن ﺻـﺪﯾﻖ و راﺳﺖ ‪ :‬ﺟﻬـﺎن ﺧـﺎﻧﻪء راﺳـﺘﺎن ﻧﯿﺴﺖ راﻫﺖ‬ ‫ﺑﮕﺮدان ﺳﻮي ﺧﺎﻧﻪء راﺳﺘﺎﻧﻪ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو ||‪ .‬ﮐﻌﺒﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ رس‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َر[ )ن ﻣـﻒ ﻣﺮﮐﺐ ﻣﺮﺧﻢ(ﻣﯿﻮه اي ﮐﻪ ﮐـﺎل و ﻧـﺎرس از درﺧﺖ ﭼﯿـﺪه و در ﺧـﺎﻧﻪ ﭘﺨﺘﻪ و رﺳـﯿﺪه ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‬ ‫)ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬در ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن اﻧﺒﻪ را ﭼﻨﯿﻦ ﭘﺨﺘﻪ ﻧﻤﺎ ﺳﺎزﻧـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﭼﻮ ﻣﻦ ﻣﯿﻮه در ﺳﺎﯾﻪء ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺲ ﮐﻪ ﻧﺎﺧﻮش ﺑﻮد ﻣﯿﻮهء ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫رس‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮐﻨﺪ ﻫﺮﮐﺴﯽ ﺳﯿﺐ را ﺧﺎﻧﻪ رس وﻟﯽ ﺧﻮش ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﺪﻧﺪان ﮐﺲ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ رﻏﺎن‪.‬‬



‫]ِن ِر[ )ِاخ(ده ﮐـﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻫﻨﺰا ﺑﺨﺶ ﺳـﺎردوﺋﯿﻪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺟﯿﺮﻓﺖ‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪ 31‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﺳﺎردوﺋﯿﻪ و‬ ‫ﻫﺸﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل راه ﻣﺎﻟﺮو ﺑﺎﻓﺖ ‪ -‬ﺳﺎردوﺋﯿﻪ‪ .‬اﯾﻦ ده را ‪ 15‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ رﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ُر َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧـﺎﻧﻪ را ﺗﻤﯿﺰ ﮐﺮدن‪ .‬ﺧـﺎﻧﻪ را ﭘـﺎك ﮐﺮدن‪ .‬ﮐﺜﺎﻓﺖ آﻧﺮا از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن‪َ .‬ﮐﻨْﺲ ‪ :‬ﭘﯿﺶ ازﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻦ ﺧﺎﻧﻪء ﭘﺮ‬ ‫ﻣﺸﻐﻠﻪ ﺑﻮد از ﺗﻮ ﭘﺮداﺧﺘﻤﺶ وز ﻫﻤﻪ ﻋﺎﻟﻢ رﻓﺘﻢ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ رﻣﯿﺪه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َر َد ‪ِ /‬د[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(آﻧﮑﻪ از ﺧﺎن و ﻣﺎن دور اﻓﺘﺎده ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ روب‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ ﻣﺮﺧﻢ(روﺑﻨـﺪه و ﭘـﺎك ﮐﻨﻨـﺪهء ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﺗﻤﯿﺰﮐﻨﻨـﺪهء ﺧﺎﻧﻪ ||‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮاﻧـﺪاز‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻦ‪ .‬ﻣﺒـﺬر‪ .‬ﻣﺘﻠﻒ ‪ :‬زن ﺑﭽﺸﻢ ﺗﻮ‬ ‫ﮔﺮﭼﻪ ﺧﻮب ﺷﻮد زﺷﺖ ﺑﺎﺷـﺪ ﭼﻮ ﺧـﺎﻧﻪ روب ﺷﻮد‪.‬اوﺣـﺪي ||‪ .‬ﻏـﺎرﺗﮕﺮ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﺑﺮد ‪ :‬در آوﯾﺨﺘﺶ ﻗﺎﺋـﺪ ﺧﺎﻧﻪ روب زدش ﺑﺮ‬ ‫ﮐﻒ ﭘﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﭼﻮب‪ .‬ﻧﺰاري ﻗﻬﺴﺘﺎﻧﯽ )دﺳﺘﻮرﻧﺎﻣﻪ )||(‪ِ .‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﺎرو )ﺑﺎﺻﻄﻼح ﺷﻤﯿﺮاﻧﯿﻬﺎ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ روﺑﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َب ‪ِ /‬ب[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( زﺑﯿﻞ‪ .‬ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬آﻧﭽﻪ از روﻓﺘﻦ ﺧﺎﻧﻪ از ﮔﺮد و ﺧﺎك و رﯾﺰه ﻫﺎي ﻃﻌﺎم و ﺟﺰ آن ﮔﺮد آﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ‪ .‬دم ﺟﺎرو‪ .‬ﺣﻮاﻗﻪ‪ .‬ﮐﻨﺎﺳﻪ‪ .‬ﺳﻔﺎره‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ روﺑﯽ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺎﻧﻪ روﻓﺘﻦ‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺗﻤﯿﺰ ﮐﺮدن ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﻧﻪ روب« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ روﺑﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧﻪ روﻓﺘﻦ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﺗﻤﯿﺰ ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺎك ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن َ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ روﺷﻦ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻬﺘﺮ ﻧﻤﻮده ﺷﺪن ﻣﺮﯾﺾ ﻣﺤﺘﻀﺮ‪ .‬ﻣﻄﺎوﻋﻪ ﺧﺎﻧﻪ روﺷﻦ ﮐﺮدن‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ش ُ‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن َر ‪ُ /‬رو َ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ روﺷﻦ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﺧﺮ ﺷـﺪن‪ .‬ﺑﻪ اﻧﺘﻬﺎء ﺷﺪن‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﻌﻤﻮًﻻ اﯾﻦ ﻣﺼﺪر ﺑﺮاي ﺑﻪ اﻧﺘﻬﺎء‬ ‫ش َ‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ُرو َ‬ ‫رﺳـﯿﺪن ﻋﻤﺮ ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺮود زﯾﺮا ﺷﻌﻠﻪء ﺷﻤﻊ و ﭼﺮاغ ﮐﻪ ﭘﺲ از آن ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ ﭼﺮاغ و ﺷﻤﻊ اﺳﺖ ﺷﻌﻠﻪ اي اﺳﺖ ﻧﺴﺒﺘًﺎ ﻗﻮي ﺗﺮ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮ ﻧﻤﻮدن‬ ‫ﺣﺎل ﻣﺤﺘﻀﺮ و ﺑﯽ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺮدن‪ .‬ﺟﺎن ﮐﻨﺪن ‪ :‬ﺑﺎ اﺟﺎق ﺷﺎه ﻣﺮدان ﻫﺮ ﮐﻪ ﺧﺼﻤﯽ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﺧﺎﻧﻪ اش را روﺷﻨﯽ از ﺧﺎﻧﻪ روﺷﻦ ﮐﺮدن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫واﻟﻪ ﻫﺮوي‪ .‬آﺧﺮ ﻋﻤﺮ اﺳﺖ از آن اﻓﺰود ﻗـﺪرت اي رﻗﯿﺐ ﺧﺎﻧﻪ روﺷﻦ ﻣﯿﮑﻨـﺪ در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺮدن ﭼﺮاغ‪ .‬ﺑﺎﻗﺮ ﮐﺎﺷـﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﮐﻠﺒﻪ ام‬ ‫ﻫﺮﮔﺰ ﭼﺮاغ از ﺗﯿﺮه روزﯾﻬﺎ ﻧـﺪاﺷﺖ در دم آﺧﺮ ﻋﺠﺐ ﮔﺮ ﺧﺎﻧﻪ را روﺷﻦ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﮐﻠﯿﻢ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬اﻋﺘﻤﺎدي ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺮ ﻋﻤﺮ ﺗﻮ ﭼﻮن ﻧﻮر‬ ‫ﭼﺮاغ ﺧﺎﻧﻪ روﺷﻦ ﻣﯿﮑﻨﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ دﺳـﺘﻮر ﭼﺮاغ‪ .‬وﺣﯿﺪ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺷﺐ ﺟﺎن دادن اﺳﺖ اي ﺷﻤﻊ ﯾﮑﺪم ﺧﺎﻧﻪ روﺷﻦ ﮐﻦ ﺑﺸﮑﺮ اﯾﻦ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﯿﺶ از ﻣﻦ اﻣﯿﺪ زﯾﺴﺘﻦ داري‪ .‬وﻟﯽ دﺷﺖ ﺑﯿﺎﺿﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ روﺷﻨﯽ‪.‬‬



‫ش[)ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﺑﻬﺒﻮدي و ﺷـﻔﺎء ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺑﻌﺾ ﺑﯿﻤﺎران ﻟﺤﻈﻪ اي ﭼﻨـﺪ ﭘﯿﺶ از ﺣﺎل اﺣﺘﻀﺎر ﭘـﺪﯾﺪ‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن َر ‪ُ /‬رو َ‬ ‫آﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ روﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﭘﺎك ﮐﺮدن ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﺗﻤﯿﺰ ﮐﺮدن آن‪ .‬ﺟﺎروب ﮐﺮدن‪ .‬ﮐﻨﺲ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ زاد‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﭽﻪ در ﺧﺎﻧﻪ و ﺧﺎﻧـﺪاﻧﯽ ﺑﻮﺟﻮد آﯾـﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ از ﺑﯿﺮون ﺗﻬﯿﻪ ﻧﺸﻮد ﺑﻠﮑﻪ اﺻﻞ و ﻧﺴـﺒﺶ در ﺧﺎﻧـﺪاﻧﯽ ﺑﺎﺷـﺪ||‪.‬‬ ‫ﺑﻮﻣﯽ‪ .‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﺤﻞ ‪ :‬ﺻﺪوﺳﯽ ﺗﻦ ﻃﺎوس ﻧﺮ و ﻣﺎده آورده ﺑﻮد ﮔﻔﺘﻨﺪي ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ زادﻧﺪ ﺑﺰﻣﯿﻦ داور‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬ﺑﻨﺪه زاد‪.‬‬ ‫ﭼﺎﮐﺮزاد‪ .‬ﻏﻼم زاد‪ .‬اوﻻد ﺑﻨـﺪه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺧﺎﻧﻪ زادﻧﺪ و ﺑﻨﺪهء در ﺷﺎه ﺧﺎﻧﻪ داران ﺧﺎﻧﺪان ﻣﻠﻮك‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﯽ ﻓﺮزﻧﺪي‬ ‫ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ زادي دارد ﺷﮏ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪش ﺑﺠﺎي ﻓﺮزﻧﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﻗﺪﯾﻤﯽ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﻓﻐﺎﻧﯽ زﯾﻦ ﻧﻈﺮﺑﺎزي ﺳـﯿﻪ ﺷﺪ ﻧﺎﻣﻪ ات ﺗﺎ‬ ‫ﮐﯽ ﺧﯿﺎﻟﺖ ﺑﺮ ﺧﻂ ﻧﻮﺧﯿﺰ و ﺧﺎل ﺧﺎﻧﻪ زاد اﻓﺘـﺪ‪ .‬ﺑﺎﺑﺎ ﻓﻐﺎﻧﯽ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ - .‬ﻏﻼم ﺧﺎﻧﻪ زاد؛ ﻏﻼﻣﯽ ﮐﻪ واﻟﺪﯾﻨﺶ در ﺧﺎﻧﻪء ارﺑﺎب او ﻧﯿﺰ‬ ‫ﻏﻼﻣﯽ ﮐﺮده اﻧـﺪ‪ ،‬ﻏﻼﻣﯽ ﮐﻪ ﭘـﺪر و اﺟـﺪادش ﻏﻼﻣﺎن ﭘـﺪر و اﺟـﺪاد ارﺑﺎب او ﺑﻮده اﻧـﺪ ||‪ .‬ﻟﻘﺐ ﮔﻮﻧﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﺎن ﺿـﻤﻦ‬ ‫ﻋﺮﯾﻀﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﺎن ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪ ﺑﺨﻮد ﻣﯿﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن‪» :‬ﻏﻼم ﺧﺎﻧﻪ زاد‪ ...‬ﺑﻌﺮض ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ زادي‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﻧﻪ زاد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء زﺣﻞ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي ُز َح[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺮج دﻟﻮ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪء ﺳﺘﺎره ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء زﺧﻢ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َز[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﺎي زﺧﻢ‪ .‬ﻣﺤﻞ زﺧﻢ از ﺑﺪن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء زر‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َز[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( آﻓﺘﺎب ||‪ .‬ﻓﻠﮏ ﭼﻬﺎرم ||‪ .‬ﺑﺮج اﺳﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء زرﯾﻦ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َزْر ري[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( آﻓﺘﺎب ||‪ .‬ﺳﺘﺎرﮔﺎن ||‪ .‬ﻓﻠﮏ ﻫﺸﺘﻢ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء زﻣﺴﺘﺎن‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي ِز ِم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ ﺑﺮاي زﻣﺴـﺘﺎن اﺧﺘﯿﺎر ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ زﻣﺴـﺘﺎﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﻧﺸﺴـﺘﻦ ﺑﮑﺎر ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬ ‫َﻣﺸﺘﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء زن‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َز[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺎﻧﻪء ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﺰوﺟﻪ‪ .‬ﺧـﺎﻧﻪء از آن زن‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﻓﻼـﻧﯽ در ﺧـﺎﻧﻪء زن ﺧﻮد زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﯿﮑﻨـﺪ و از‬ ‫ﺧﻮدش ﺧﺎﻧﻪ اي ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء زﻧﺒﻮر‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َزْم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻻـﻧﻪء زﻧﺒﻮر‪ .‬ﺷـﺎﻧﻪ‪ .‬ﺷﺎن‪ .‬ﺧﺎن ‪ :‬ﺑﺸـﮑﻞ ﻧﻘﻄﻪءﺳـﯿﻤﺎب ﺑﺎﺷـﺪ زﻫﺮهءﺿـﯿﻐﻢ ﺑﺴﺎن ﺧﺎﻧﻪء زﻧﺒﻮر‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﻬﺮهء ﺛﻌﺒـﺎن‪ .‬ﻋﺒـﺪاﻟﻮاﺳﻊ ﺟﺒﻠﯽ‪ .‬ﺻـﺤﺒﺖ ﻧﯿﮑﺎن ز ﺟﻬﺎن دور ﮔﺸﺖ ﺧﻮان ﻋﺴﻞ ﺧﺎﻧﻪء زﻧﺒﻮر ﮔﺸﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﺳﻮراخ ﺳﻮراخ ‪:‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء زﻧﺒﻮر ﺷﺪ ﻓﺮﺳﻮده ﭘﺎﯾﻢ ز آﺑﻠﻪ ﻃﺮﻓﻪ ﺷﻮري در ﺳﺮم زان ﮐﺠﮑﻼه اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ .‬واﻟﻪ ﻫﺮوي )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء زﻧﺠﯿﺮ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َز[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( داﻧﻪء زﻧﺠﯿﺮ‪ .‬ﺣﻠﻘﻪء زﻧﺠﯿﺮ ‪ :‬ﻫﺰار ﺣﯿﻒ ﮐﻪ در دودﻣﺎن ﻋﺸﻖ ﻧﻤﺎﻧـﺪ ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪء زﻧﺠﯿﺮ را‬ ‫ﺑﭙﺎ دارد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻣﺎ ز ﻗﯿﺪ او ﻧﻤﯿﺨﻮاﻫﯿﻢ ﭘﺎ ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﻢ ورﻧﻪ در ﺑﺎز اﺳﺖ داﯾﻢ ﺧﺎﻧﻪء زﻧﺠﯿﺮ را‪ .‬ﮐﻠﯿﻢ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ زﻧﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِز َد ‪ِ /‬د[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ()از اﺗﺒﺎع( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﺎل و ﻣﮑﻨﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن‪» :‬ﻓﻼﻧﯽ ﺧﺎﻧﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮﺑﯽ دارد«‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ زﻧﯿﺎن‪.‬‬



‫]ِن ِز[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐـﻮﻫﻤﺮه ﺳـﺮﺧﯽ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷـﯿﺮاز‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪ 47‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷـﯿﺮاز و ﮐﻨﺎر‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﺷـﯿﺮاز ﺑﻪ ﮐﺎزرون‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ و آب و ﻫﻮاﯾﺶ ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﮑﻨﻪء آن ‪ 312‬ﺗﻦ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺐ آﻧﻬﺎ ﺷﯿﻌﻪ‬ ‫و زﺑﺎﻧﺸـﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ و ﻟﺮي اﺳﺖ اﯾﻦ ده از ﭼﺸـﻤﻪ و رودﺧﺎﻧﻪ ﻗﺮه آﻏﺎچ ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت‪ ،‬ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺣﺒﻮﺑﺎت اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺰراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري ﮔﺬارن ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬و در آﻧﺠﺎ ﯾﮏ ﺑﺎب دﺑﺴﺘﺎن و ﭘﺎﺳﮕﺎه ژاﻧﺪارﻣﺮي وﺟﻮد دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان‬ ‫ج‪.(7‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء زﻫﺮه‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 665‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي ُز ِر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺮج ﺛﻮر و ﻣﯿﺰان‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪء ﺳﺘﺎره ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء زﯾﻦ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﺟﺎي ﻧﺸﺴـﺘﻦ از زﯾﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺻـﻔﻪء زﯾﻦ ‪ :‬ﺑﻐﻞ ﺑﺸﺎﻫﺴﻮاري ﮔﺸﻮده ﺳﺖ اﻣﯿـﺪم ﮐﻪ‬ ‫ﮐﺮده ﺳﺖ ﺗﻬﯽ ﺻﺪﻫﺰار ﺧﺎﻧﻪء زﯾﻦ را‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨﺪراج اﯾﻦ اﺿﺎﻓﺖ را اﺿﺎﻓﺖ ﻋﺎم اﻟﯽ اﻟﺨﺎص ﯾﺎ اﺿﺎﻓﺖ‬ ‫ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ اﻟﯽ اﻟﻤﺸﺒﻪ ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﻨﻈﺮ اﺿﺎﻓﻪء ﺗﺨﺼﯿﺼﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﻨـﺎي ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺮدن‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬درﺳﺖ ﮐﺮدن ﺧﺎﻧﻪ ‪ :‬دل اي رﻓﯿﻖ ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﺎرواﻧﺴـﺮاي ﻣﺒﻨـﺪ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ‬ ‫آﯾﯿﻦ ﮐﺎرواﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎزي‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤﻞ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﻋﻤﻞ درﺳﺖ ﮐﺮدن ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﺳﺘﺎره‪.‬‬



‫س َر ‪ِ /‬ر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( در اﺣﮑﺎم ﻧﺠﻮم ﺧﺎﻧﻪء ﺳـﺘﺎره ﯾﺎ ﺑﯿﺖ ﮐﻮﮐﺐ آن ﺑﺮﺟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻮت ﺣﺎل آن ﺳـﺘﺎره‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِي ِ‬ ‫در آن ﺑﺮج ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﺑﻮرﯾﺤﺎن ﺑﯿﺮوﻧﯽ آرد‪ :‬ﻓﻠﮏ اﻟﺒﺮوج ﺑـﺪو ﻧﯿﻢ ﮐﺮده ﺷـﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ از اول اﺳﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ آﺧﺮ ﺟﺪي و آﻓﺘﺎب را داده ﺷﺪ و‬ ‫ﺧـﺎﻧﻪء او ﺑـﻪ اول اﯾـﻦ ﻧﯿﻤـﻪ و آن ﺑﺮج اﺳـﺪ اﺳﺖ و ﻧﯿﻤﻪء دﯾﮕﺮ ﻗﻤﺮ را از اول دﻟـﻮ ﺗـﺎ ﺑﻪ آﺧﺮ ﺳـﺮﻃﺎن و ﺧـﺎﻧﻪء او ﺑﻪ آﺧﺮش و آن ﺑﺮج‬ ‫ﺳﺮﻃﺎن اﺳﺖ‪ .‬وز ﺑﻬﺮ آﻧﮏ دﯾﮕﺮ ﺳـﺘﺎرﮔﺎن را ﺑﺮﻓﺘﻦ دو ﺣﺎل اﺳﺖ ﯾﮑﯽ رﺟﻮع و دﯾﮕﺮ اﺳـﺘﻘﺎﻣﺖ‪ ،‬ﻫﺮ ﯾﮑﯽ را ﺧﺎﻧﻪ اي داده آﻣـﺪ اﻧﺪر‬ ‫ﻧﯿﻤﻪء آﻓﺘﺎب و ﺧﺎﻧﻪء دﯾﮕﺮ اﻧﺪر ﻧﯿﻤﻪء ﻣﺎه از ﻫﺮ دو ﺳﻮي ﺧﺎﻧﻪء اﯾﺸﺎن ﺑﺮ ﯾﮏ ﺑﻌﺪ و آﻏﺎز از آن ﺳﺘﺎره ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ از آﻓﺘﺎب ﺳﺨﺖ دور‬ ‫ﻧﺘﻮان ﺷﺪن‪ ،‬و آن ﻋﻄﺎرد اﺳﺖ‪ .‬و او را ﺳـﻨﺒﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﻬﻠﻮي اﺳﺪ دادﻧﺪ و ﺟﻮزا ﺑﻪ ﭘﻬﻠﻮي ﺳـﺮﻃﺎن و اﯾﻦ ﻫﺮ دو ﺧﺎﻧﻪء اواﻧﺪ‪ .‬و از ﭘﺲ او آن‬ ‫ﺳﺘﺎره ﮐﻪ زﯾﺮ اوﺳﺖ و آن زﻫﺮه اﺳﺖ‪ .‬و زﻫﺮه را دو ﺧﺎﻧﻪ دادﻧﺪ و ﻫﺮ دو ﺧﺎﻧﻪء او ﺑﻪ ﭘﻬﻠﻮي ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻋﻄﺎرد ﮐﺮدﻧﺪ اﻧﺪر ﻫﺮ دو ﻧﯿﻤﻪء‬ ‫ﻓﻠﮏ و آن ﻣﯿﺰان و ﺛﻮر اﺳﺖ‪ .‬و آﻧﮕﻪ ﻣﺮﯾـﺦ را ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺎر ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي او را ﺣﻤﻞ و ﻋﻘﺮب ﮔﺸﺖ‪ .‬و آن ﻣﺸﺘﺮي ﻗﻮس و ﺣﻮت‬ ‫و آن زﺣﻞ و دﻟﻮ و ﺑﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻧﻬﺎده ﺷﺪ‪) .‬اﻟﺘﻔﻬﯿﻢ چ ﻫﻤﺎﯾﯽ ص‪.(396‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺮ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺳﯿﺎﻫﮑﻠﺮود ﺑﺨﺶ رودﺳﺮ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻻﻫﯿﺠﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 23‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري رودﺳﺮ و ‪2‬‬ ‫]ِن َ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء رودﺳـﺮ ﺑﻪ ﺷـﻬﺴﻮار‪ .‬اﯾﻦ ده در داﻣﻨﻪء ﮐﻮﻫﺴـﺎر ﻗﺮار دارد و آب و ﻫﻮاﯾﺶ ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺮﻃﻮب و ﺳـﮑﻨﻪ اش ‪ 135‬ﺗﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﮔﯿﻠﮑﯽ و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﺑﺮﻧﺞ و ﻣﺮﮐﺒﺎت و ﭼﺎي و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و‬ ‫ﻧﻤﺪﻣﺎﻟﯽ و راه اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪ 2‬ص‪.(98‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺮ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن اﺷـﮑﻮر ﭘـﺎﯾﯿﻦ ﺑﺨﺶ رودﺳـﺮ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻻﻫﯿﺠـﺎن واﻗﻊ در ‪ 54‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب رودﺳـﺮ و‬ ‫]ِن َ‬ ‫‪4‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺋﯿـﻞ‪ .‬ﺳـﮑﻨﻪء آﻧﺠﺎ ‪ 38‬ﺗـﻦ و ﻣﺤﺼـﻮل ﻋﻤـﺪهء آن ﻏﻼـت و ﻣﺨﺘﺼـﺮي ﻓﻨـﺪق اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿـﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪2‬‬ ‫ص‪.(98‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺮ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن دﯾﺰﻣﺎر ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺑﺨﺶ ورزﻗﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﻫﺮ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 21‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺧﺮواﻧﻖ ﻣﺮﮐﺰ دﻫﺴﺘﺎن و‬ ‫]ِن َ‬ ‫ﺑﯿﺴﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻪ ﺟﻠﻔﺎ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ‪ 841‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ زﺑﺎن آﻧﻬﺎ ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫دﻫﮑﺪهء ﻣﺰﺑﻮر از ﭼﺸـﻤﻪ ﻣﺸﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻟﺶ ﻏﻼت اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و از ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ‪ ،‬و‬ ‫راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪ 4‬ص‪.(187‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺮ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻗﺮه ﻃﻘـﺎل ﺑﺨﺶ ﺑﻬﺸـﻬﺮ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﺎري‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 16‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﺑﻬﺸـﻬﺮ و ﺑﯿﻦ راه آﻫﻦ و‬ ‫]ِن َ‬ ‫ﺷﻮﺳﻪ‪ .،‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در دﺷﺖ ﻗﺮار دارد و آب و ﻫﻮاي آن ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺮﻃﻮب و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﮑﻨﻪء آﻧﺠﺎ ‪ 80‬ﺗﻦ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ‬ ‫و ﻣﺎزﻧﺪراﻧﯽ و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺎه و رود ﺷﻮراب ﺳﺮ و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﺑﺮﻧﺞ و ﻏﻼت و ﺻﯿﻔﯽ و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪ 3‬ص‪.(105‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺮا‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ راﻣﺴﺮ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺷﻬﺴﻮار‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 7‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري راﻣﺴﺮ و ‪2‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫]ِن َ‬ ‫ﺟﻨـﻮب ﺷﻮﺳﻪء راﻣﺴـﺮ ﺑﻪ ﺷـﻬﺴﻮار و ﮐﻨـﺎر راه ﻓﺮﻋﯽ ﺳـﺎدات ﻣﺤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﺎﮐﻼـﯾﻪ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در دﺷﺖ ﻗﺮار دارد‪ ،‬و آب و ﻫﻮاي آن‬ ‫ﻣﺮﻃﻮب و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﺳﮑﻨﻪء آﻧﺠﺎ ‪ 100‬ﺗﻦ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﮔﯿﻠﮑﯽ و ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از رودﺧﺎﻧﻪء ﻧﺴﺎ رود و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل آن ﺑﺮﻧﺞ و ﭼﺎي و ﻣﺨﺘﺼﺮي ﻣﺮﮐﺒﺎت و اﺑﺮﯾﺸﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ ﺑﺰراﻋﺖ ﮔﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪3‬‬ ‫ص‪.(105‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺮخ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻣﺤﻠﯽ اﺳـﺖ ﮐﻨـﺎر راه ﮐﺮﻣـﺎن و ﺳــﯿﺮﺟﺎن ﻣﯿـﺎن ﮐﺎرواﻧﺴــﺮاي ﮔﻠﻮوﺑﯿــﺪ ﺧﯿﻠﯽ در ﯾـﮏ ﻣﯿﻠﯿـﻮن و ﺻــﺪ و دوﻫﺰار و‬ ‫]ِن ُ‬ ‫ﺳﯿﺼﺪﮔﺰي ﺗﻬﺮان‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺮخ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺴﮑﻮن ﺑﺨﺶ ﺟﺒﺎل ﺑﺎرز ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺟﯿﺮﻓﺖ‪ ،‬واﻗﻊ در ﺷﺶ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻣﺴﮑﻮن و ‪12‬‬ ‫]ِن ُ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء ﺑﻢ ‪ -‬ﺳﺒﺰواران و داراي ‪ 6‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺮخ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن اﯾﺴـﯿﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﻨـﺪرﻋﺒﺎس‪ ،‬واﻗﻊ در ﺳـﯽ ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﺑﻨـﺪرﻋﺒﺎس و ﺳـﺮ راه‬ ‫]ِن ُ‬ ‫ﻣﺎﻟﺮوﺿـﻤﯿﺮ‪ -‬ﺑﻨـﺪرﻋﺒﺎس‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي‪ .‬ﺳـﮑﻨﻪء آن ‪ 573‬ﺗﻦ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ و ﺳـﻨﯽ ﻣﺬﻫﺐ و‬ ‫ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب دﻫﮑﺪهء ﻣﺰﺑﻮر از ﭼﺎه ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻟﺶ ﺧﺮﻣﺎ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﺻﯿﺪ ﻣﺎﻫﯽ ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬در‬ ‫آﻧﺠﺎ ﯾﮏ ﭘﺎﺳﮕﺎه ﮔﺎرد ﻣﺴﻠﺢ ﮔﻤﺮك و دﺑﺴﺘﺎن وﺟﻮد دارد‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺮي‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( از دﻫﺎت ﺷﺎه ﮐﻮه و ﺳﺎور ﻣﺎزﻧﺪران‪) .‬از ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪء اﺳﺘﺮآﺑﺎد و ﻣﺎزﻧﺪان راﺑﯿﻨﻮ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺎرﺳﯽ ص‪.(169‬‬ ‫]ِن َ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺳﻮز‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺳـﺒﺐ رﺳﻮاﯾﯽ ﺧـﺎﻧﻮاده ﮔﺮدد‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ آﺗﺶ زدن و ﺑﺮ ﺑـﺎد دادن ﺧـﺎﻧﻮاده‬ ‫ﺷﻮد‪ .‬ﺳﻮزﻧـﺪهء ﺧﺎﻧﻪ و ﺧﺎﻧﻤﺎن ‪ :‬در ﺧﺮﻣﻦ ﻧﺸﺎﻃﻢ اﻓﺘﺎد آﺗﺶ ﻏﻢ ﺗﺎ ﻋﺸﻖ ﺧﺎﻧﻪ ﺳﻮزم در ﺳـﯿﻨﻪ ﮐﺮد ﻣﻨﺰل‪ .‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺑﺸـﺐ‬ ‫ﺳﻨﮓ ﺑﺎﻻﯾﯽ اي ﺧﺎﻧﻪ ﺳﻮز ﭼﺮا ﺳﻨﮓ زﯾﺮﯾﻦ ﻧﺒﺎﺷﯽ ﺑﺮوز؟ ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺳﻮزاﻧﺪن‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺳﻮزاﻧﺪن ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﺮﺑﺎد دادن ﺧﺎﻧﻪ و ﺧﺎﻧﻮاده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺳﯿﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺧـﺎﻧﻪ ﺳـﯿﻪ‪ .‬ﺧـﺎﻧﻪ ﺧﺮاب‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬در ﻣﺤﻞ ﻧﻔﺮﯾﻦ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺧﺎﻧﻪ اش ﺳـﯿﺎه ‪ :‬ﮐﻤﺎل ﻫﺴﺖ ﻗﺮﯾﻦ ﺑﺎ رﻗﯿﺐ ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﺳﯿﺎه ﭼﻮ ﺑﻠﺒﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺰاﻏﺶ ﮐﻨﻨـﺪ اﺳـﯿﺮ ﻗﻔﺲ‪ .‬ﮐﻤﺎل ﺧﺠﻨـﺪي )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺑﻬﺮ ﺗﻮ در ﻣﺘﺎع ﺧﻮد آﺗﺶ زدﯾﻢ و ﻫﯿﭻ رﺣﻤﯽ ﺑﺤﺎل ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﺳﯿـﺎﻫﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﯽ‪ .‬ﺑﺎﺑـﺎ ﻓﻐـﺎﻧﯽ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ارﺑـﺎب ﻫﻨﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﭼﻮ ﻓﺎﻧﻮس درﯾﻦ ﺑﺰم از روﺷـﻨﯽ دﯾـﺪه و دل ﺧﺎﻧﻪ ﺳـﯿﺎه اﻧـﺪ‪ .‬وﺣﯿـﺪ )از‬ ‫آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬در ﻣﺤﻞ ﻧﻔﺮﯾﻦ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﺳﯿﻞ رﯾﺰ‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺷﺮاب اﻧﮕﻮري‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِي ِ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺎﮔﺮد‪.‬‬



‫گ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﭘﺴـﺮﺑﭽﻪ ﻫـﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﮐﺮي ﺑﻪ ﺧـﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺑﺮﻧـﺪ‪ .‬ﭘﺴـﺮﺑﭽﻪ ﻫـﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮐﺎرﻫـﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﺧﺎﻧﻪ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﻨـﺪ‪.‬‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِ‬ ‫وردﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﺷﺒﯿﻦ‪.‬‬



‫ش[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﮐﻤﺎن ﻣﺎﺑﯿﻦ ﻣﺤﻞ دﺳﺖ و ﺳﺮ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﮐﻤﺎن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﺷﺶ‪.‬‬



‫ش[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﺒﺎﺑﭽﻪء رﯾﻮي‪ .‬ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ رﯾﻪ‪.‬‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِي ُ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﺷﺶ در‪.‬‬



‫ش َد[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( دﻧﯿﺎ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از دﻧﯿﺎﺳﺖ ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﺷﺶ ﺟﻬﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِي ِ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﺷﺸﻢ‪.‬‬



‫ش[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﺮج ﺳـﻨﺒﻠﻪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﺑﺮﺟﯽ ﮐﻪ از ﺑﺮج ﻃﺎﻟﻊ ﺷﺸﻢ اﻓﺘﺪ و آن ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﻤﺎري‬ ‫ش ُ‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِي ِ‬ ‫و ﺧﻮف و ﺧﻄﺮ اﺳﺖ ﻧﺰد ﻣﻨﺠﻤﯿﻦ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﺷﻄﺮﻧﺞ‪.‬‬



‫ش َر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ روي ﻧﻄﻊ ﺷـﻄﺮﻧﺞ ﺑﺮاي ﻣﻬﺮﮔﺎن اﺳﺖ ‪ :‬ﭘﺮدهء ﻧﺎﻣﻮس ﻧﺒﻮد ﺑﻬﺮ ﺟﺎﻧﺒﺎزان‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َ‬ ‫ﻋﺸﻖ ﺧﺎﻧﻪء ﺷﻄﺮﻧﺞ را ﮐﯽ ﺣﺎﺟﺖ دﯾﻮارﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎن آرزو )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﺷﻄﺮﻧﺠﯽ‪.‬‬



‫ش َر[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺸﮑﻞ ﺧﺎﻧﻪء ﺷﻄﺮﻧﺞ‪ ،‬داراي ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﭼﻬﺎرﮔﻮش ﭼﻮن ﻧﻄﻊ ﺷﻄﺮﻧﺞ‪.‬‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻤﺎري‪.‬‬



‫ش[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮدن ﺷﻤﺎرهء ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻫﺮ ﺷﻬﺮ و آﺑﺎدي ||‪ .‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺧﺮاج ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ُ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻤﺮ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﭼﻨﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﺷﻮش ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن دزﻓﻮل‪ ،‬واﻗﻊ در ‪36‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺷﻮش و ‪ 38‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫]ِن ِ‬ ‫ﺑﺎﺧﺘﺮ راه ﺷﻮﺳﻪء دزﻓﻮل ﺑﻪ اﻫﻮاز اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه در دﺷﺖ واﻗﻊ و ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ 350 .‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ دارد ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ‬ ‫و ﻋﺮﺑﯽ و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬از ﭼﺎه ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي اﺷـﺘﻐﺎل دارﻧﺪ و راه آن در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن‬ ‫اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﺷﯿﺮ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﺴـﺘﺎن ||‪ .‬ﺑﺮج اﺳـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ()‪ - (1) .(1‬ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺮﻫﺎن ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‬ ‫ﻣﻌﻨﯽ »ﭘﺴـﺘﺎن« ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺸـﺮﻃﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾـﺎء ﮐﻠﻤﻪء »ﺷـﯿﺮ« ﯾـﺎء ﻣﻌﺮوف ﺑﺎﺷـﺪ و در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﯾـﺎء ﻣﺠﻬﻮل ﺑﻮد ﻣﻌﻨﯽ آن »ﺑﺮج‬ ‫اﺳﺪ« اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺷﯿﺮ‪.‬‬



‫]ِن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﮔـﻮراﺋﯿﻢ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اردﺑﯿـﻞ واﻗـﻊ در ﺳـﯽ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب اردﺑﯿـﻞ و ‪ 19‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ -‬اردﺑﯿـﻞ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ وﻟﯽ ﻣﻌﺘـﺪل اﺳﺖ‪ 945 .‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ دارد ﮐﻪ ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬دﻫﮑـﺪهء ﻣﺰﺑـﻮر از ﭼﺸـﻤﻪ‬ ‫ﻣﺸﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻟﺶ ﻏﻼت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و از ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﻗﺎﻟﯽ ﺑﺎﻓﯽ آﺷﻨﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ج‪ 4‬ص‪.(187‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺷﯿﻦ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺨﻔﻒ ﺧـﺎﻧﻪ ﻧﺸـﯿﻦ اﺳﺖ ||‪ .‬ﺧـﺎﺗﻮن ﺧـﺎﻧﻪ‪ .‬ﺧـﺎﻧﻢ ﺧـﺎﻧﻪ ‪ :‬ﺗـﺎﺟﺮي درﯾـﺎ و ﺧﺸـﮑﯽ ﻣﯿﺮود آن ﺑﻤﻬﺮ ﺧـﺎﻧﻪ ﺷـﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﯿﺮود‪.‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺻﺎﺣﺐ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِح[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺻﺎﺣﺒﺨﺎﻧﻪ ﺑﻠﻬﺠﻪء ﻣﺮدم ﮔﯿﻼن‪ .‬ﺧﺪاي ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﻃﻨﺒﻮر‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َﻃْﻢ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺎﺳﻪء ﻃﻨﺒﻮر را ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﻣﺮا ﭼﻮ ﺧﺎﻧﻪء ﻃﻨﺒﻮر ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯽ ﺑﺮگ اﺳﺖ ﻓﺮو ﮔﺬاﺷـﺘﻪ‬ ‫ﺑﻪ‪ ،‬ﺑﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻮا ﭘﺮده‪ .‬ﮐﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﻋﺮوس‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َع[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺎﻧﻪء ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻋﺮوس ﻧﻪ داﻣﺎد‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬دﯾﺸﺐ ﻋﺮوﺳـﯽ ﺑﺠﺎي آﻧﮑﻪ در ﺧﺎﻧﻪء داﻣﺎد ﺑﺎﺷـﺪ در‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﻋﺮوس ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﻋﻄﺎرد‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي ُع ِر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺮج ﺟﻮزا و ﺳﻨﺒﻠﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪء ﺳﺘﺎره ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﻋﻠﯽ آﺑﺎد‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َع[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺰاﺣﯽ ﺑﺠﺎي ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮاب!!‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﻋﻨﻘﺎ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َع[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧـﺎم ﻧـﻮاﯾﯽ از ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﻣﺴـﺎز ﺗﻮﺷﻪء راه از رﯾـﺎ ﮐﻪ ﻧﺘﻮان‬ ‫ﺳﺎﺧﺖ ﻧﻮاي ﺧﺎﻧﻪء ﻋﻨﻘﺎ ز ﭘﺮدهء زﻧﺒﻮر‪ .‬ﺳﯿﻒ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ رﺷﯿﺪي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﻋﻨﮑﺒﻮت‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﯿﺖ ﻋﻨﮑﺒـﻮت‪ .‬ﻧﺴـﺞ ﻋﻨﮑﺒـﻮت‪ .‬ﭘﺮدهء ﻋﻨﮑﺒﻮت‪) .‬ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬اﺑﺮ ﮐﺎﮐﯿـﺎ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َع َ‬ ‫ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﺑﯿﺖ اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت ‪ :‬ﭼﻮن ﺧﺎﻧﻪء ﻋﻨﮑﺒﻮت ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ در ﮐﻮي ﺗﻮ ﺳﻘﻒ و آﺳﺘﺎﻧﻢ‪ .‬واﻟﻪ ﻫﺮوي )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﻏﻮل‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( دﻧﯿﺎ‪ .‬ﻋﺎﻟﻢ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﻓﺎﻧﻮس‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي[ )ﺗﺮﮐﯿـﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﺟﺎﻓﺎﻧﻮﺳـﯽ‪ .‬ﺟـﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠـﺎ ﻓـﺎﻧﻮس ﮔﺬارﻧـﺪ ‪ :‬ﻗﻄﺮه اي ﮐـﺎﻓﯽ اﺳﺖ اي اﺑﺮ ﺑﻼ زﺣﻤﺖ‬ ‫ﻣﮑﺶ ﺑـﺎم ﻣـﺎ ﭼﻮن ﺧﺎﻧﻪء ﻓﺎﻧﻮس ﮔﻞ اﻧـﺪود ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻗﺎﺳﻢ ﻣﺸـﻬﺪي )از آﻧﻨـﺪراج(‪ - (1) .‬ﺻـﺎﺣﺐ آﻧﻨـﺪراج اﯾﻦ اﺿـﺎﻓﻪ را اﺿﺎﻓﻪء ﻋﺎم‬ ‫ﺑﺨﺎص ﯾﺎ اﺿﺎﻓﻪء ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﺑﻤﺸﺒﻪ داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻨﻈﺮ اﺿﺎﻓﻪء ﺗﺨﺼﯿﺼﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﻓﺮدا‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َف[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﺎﻟﻢ آﺧﺮت‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺳﺮاي دﯾﮕﺮ‪ .‬آن دﻧﯿﺎ‪ .‬ﻋﻘﺒﯽ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )آﻧﻨﺪراج(‬ ‫‪ :‬ﻫﺮ ﮐﻪ درﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺒﯽ داد ﮐﺮد ﺧﺎﻧﻪء ﻓﺮداي ﺧﻮد آﺑﺎد ﮐﺮد‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮورﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ُف َر َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻓﺮورﻓﺘﻦ ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ ﭘﺴﺖ ﺷﻮد و از ﺳـﻄﺤﯽ ﮐﻪ در آن ﻗﺮار داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ رود )ﺑﺮ اﺛﺮ رﺧﻮت‬ ‫زﻣﯿﻦ ﯾـﺎ ﺳـﺴﺘﯽ ﺑﻦ و ﭘﺎﯾﻪ ||(‪ .‬ﻓﺮو رﻓﺘﻦ ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ آب آن را ﻓﺮاﮔﯿﺮد و در ﺧﻮد ﭘﯿﭽـﺪ ‪ :‬ز ﮔﺮﯾﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻣﺮدم ﯾﻘﯿﻦ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪء ﭼﺸـﻢ‬ ‫ﻓﺮورود ﺷﺐ ﻫﺠﺮان ز ﺑﺲ ﮐﻪ ﺑﺎران اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻤﺎل ﺧﺠﻨﺪي )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮوش‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ُف[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﻓﺮوﺷـﻨﺪهء ﺧـﺎﻧﻪ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( ‪ :‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺣـﺎﺟﯽ ﺷـﺪه اي ﺑﻌـﺪ ﻃﻮاف ﺧـﺎﻧﻪء ﮐﻌﺒﻪ اﮔﺮ ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﻓﺮوﺷﺖ ﺑﮑﻨﺪ‪ .‬ﺣﺴﻦ ﺑﯿﮏ رﻓﯿﻊ )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﻓﺮوﺷـﻨﺪهء ﺧﺎﻧﻪ از ﻣﻔﻠﺴﯽ‪ .‬ﻣﻔﻠﺲ‪) .‬آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬دﻻل ||‪ .‬ﻏﺎرﺗﮕﺮ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ روب ‪ :‬اي‬ ‫راﯾﺖ دوﻟﺖ ز ﺗﻮ ﺑﺮ ﭼﺮخ رﺳـﯿﺪه وي ﭼﺸﻢ وزارت ﭼﻮ ﺗﻮ دﺳـﺘﻮر ﻧﺪﯾﺪه اي ﻣﺮدم آﺑﯽ ﺷﺪه ﺑﯽ ﭘﺎس ﺗﻮ ﻋﻤﺮي در دﯾﺪهء اﺣﺮار ﺟﻬﺎن‬ ‫ﻣﺮدم دﯾـﺪه وي ﺧـﺎﻧﻪ ﻓﺮوش ﺳـﺘﻢ آﻧﺮا ﮐﻪ ﺑﺮاﻧـﺪاﺧﺖ اﻧﺼﺎف ﺗﻮ اﻣﺮوز ﺑﺠﺎﻧﺶ ﺑﺨﺮﯾـﺪه‪.‬اﻧﻮري‪ .‬در ﭼﻨﺎن ﺧﺎﻧﻪء ﻣﻌﻨﺒﺮﭘﻮش ﺷـﺪ ﭼﻮ ﺑﺎد‬ ‫ﺷﻤـﺎل ﺧـﺎﻧﻪ ﻓﺮوش‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ || ﺗﺎرك دﻧﯿﺎ‪ .‬ﻣﺠﺮد‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ رﺷـﯿﺪي( )آﻧﻨـﺪراج )||(‪ِ .‬ا ﻣﺮﮐﺐ( اﺛﺎث‬ ‫اﻟﺒﯿﺖ‪ .‬اﺛـﺎﺛﯿﻪ‪ .‬اﺳـﺒﺎب ﺧﺎﻧﻪ ‪ :‬اي ﮐﺮده ﻏﻤﺖ ﻏﺎرت ﻫﻮش و دل ﻣﺎ درد ﺗﻮ ﺷـﺪه ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮوش دل ﻣﺎ ﺳـّﺮي ﮐﻪ ﻣﻘـﺪﺳﺎن از آن ﻣﺤﺮوﻣﻨﺪ‬ ‫ﻋﺸﻖ ﺗﻮ ﻓﺮوﺧﻮاﻧـﺪه ﺑﮕﻮش دل ﻣﺎ‪) .‬ﻣﻨﺴﻮب ﺑﺨﯿﺎم(‪ .‬ﺣﮑﻢ ﻣﻦ ذ اﻟـﺬي ﺷـﻨﯿﺪه ﺑﮕﻮش زده در ﭘﯿﺶ ﺣﮑﻢ ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮوش‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬دل ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﻓﺮوش ﻧﺎم و ﻧﻨﮕﻢ زد دﻟﺒﺮ ز ﺗﺘﻖ ﺑـﺪر ﻧﻤﯽ آﯾـﺪ‪ .‬اﻧﻮري‪ .‬و اﯾﻦ دوﻟﺖ ﻧﻤﺎي دل دﺷـﻤﻦ اﻋﻨﯽ ﺣﺮص ﮐﻪ دﻧـﺪان در ﺷـﮑﻢ دارد او را در‬ ‫ﻧﻔﺲ ﺧﻮد راه ﻣـﺪه ﮐﻪ ﭼﻮن درآﯾـﺪ ﺗـﺎ ﺧـﺎﻧﻪ ﻓﺮوش ﻋـﺎﻗﺒﺖ ﺗﻤـﺎم ﻧﺮوﺑـﺪ ﺑﯿﺮون ﻧﺮود‪) .‬ﻣﺮزﺑﺎن ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬دﯾﺮي ﺑﻮد ﺗﺎ ﻇﻠﻤﻪء روزﮔﺎر ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﻓﺮوش اﺳـﺘﻈﻬﺎر ﻣﻦ زده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻦ از دﺳﺖ ﻧﻬﺐ و ﻧﻬﯿﺐ ﺗﺎراج اﯾﺸﺎن ﻟﯿﺲ ﻓﯽ اﻟﺒﯿﺖ ﺳﻮي اﻟﺒﯿﺖ ﺑﺮﺧﻮاﻧﺪه‪) .‬ﻣﺮزﺑﺎن ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺣﻠﻘﻪ زن‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮوش)‪ (1‬ﺗﻮاﯾﻢ ﭼﻮن در ﺗﻮ ﺣﻠﻘﻪ ﺑﮕﻮش ﺗﻮاﯾﻢ‪ .‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ - (1) .‬ن ل‪ :‬ﺧﺎﻧﻪ ﺑـﺪوش‪ .‬و در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺷﺎﻫـﺪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪) .‬ﻣﺨﺰن‬ ‫اﻻﺳﺮار ص‪.(10‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮوﺷﺎن‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ُف[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ِج ﺧـﺎﻧﻪ ﻓﺮوش‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||( ﻣﺠﺮدان‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي ||(‪ .‬ﭘﺎﮐﺒﺎزان ||‪ .‬ﺧﺮاﺑﺎﺗﯿﺎن ||‪ .‬ﻧﺎﺧﻠﻔﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 666‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء( )ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮوﺷﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ُف َن ‪ِ /‬ن[ )ص ﻧﺴﺒﯽ ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬ق ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺸـﮑﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮوش‪ .‬ﺑﻄﺮﯾﻖ ﻓﺮوﺷﻨﺪهء ﺧﺎﻧﻪ ‪ :‬ﻫﺮ دو ﺑﺸﺒﮕﯿﺮ ﻧﻮاﯾﯽ زدﻧﺪ ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮوﺷﺎﻧﻪ‬ ‫ﺻﻼﺋﯽ زدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮوﺷﯽ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ُف[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﺮض ﺗﺠﻤـﻞ و اﻇﻬـﺎر ﺛﺮوت و ﺑﯿـﺎن ﺳﺎز و ﺑﺮگ و ﺳﺎزﻣﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻓﺮﻫﻨﮓ آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ‬ ‫آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬ﻋﺸﻖ ﺗﻮ ﻋﻘﻞ ﻣﺮا ﮐﯿﺴﻪ ﺑﺼﺎﺑﻮن زده ﺳﺖ وام ده ﺗﺎ ﻫﻮش را ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮوﺷـﯽ زﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬دﯾﺪ دﻟﻢ وﻗﻒ‬ ‫ﻋﺸﻖ ﺧـﺎﻧﻪء ﺑـﺎم آﺳـﻤﺎن ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮوﺷـﯽ ﺑﺰد دل ز ﮐﻨﺎرم ﺑﺒﺮد‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻋﺸﻖ ﺑﮕﺴﺘﺮد ﻧﻄﻊ ﭘﺎي ﻓﺮو ﮐﻮب ﻫﺎن ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮوﺷـﯽ ﺑﺰن آﺳـﺘﻨﯽ‬ ‫ﺑﺮﻓﺸﺎن)‪ .(1‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - (1) .‬ن ل‪ :‬ﻧﻄﻊ ﺑﮕﺴﺘﺮد ﻋﺸﻖ‪ ...‬ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮوﺷﯽ ﺑﺰن آﺳﺘﯿﯽ ﺑﺮﻓﺸﺎن‪) .‬دﯾﻮان چ ﺳﺠﺎدي ص‪.(330‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﻗﺎﺋﺪ‪.‬‬



‫]ِن ِء[ )ِاخ( ﺷﺎﺧﻪ اي از ﺗﯿﺮهء ﻋﯿﺴﯽ وﻧﺪ ﻫﯽ ﻫﺎوﻧﺪ از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﭼﻬﺎر ﻟﻨﮓ ﺑﺨﺘﯿﺎري‪) .‬ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﯿﻬﺎن ص‪.(77‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﻗﺎﺋﺪ‪.‬‬



‫]ِن ِء[ )ِاخ( ﺷﺎﺧﻪ اي از ﺗﯿﺮهء ﺑﺴﺤﺎق ﻫﯽ ﻫﺎوﻧﺪ از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﭼﻬﺎرﻟﻨﮓ ﺑﺨﺘﯿﺎري‪) .‬ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﯿﻬﺎن ص‪.(76‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﻗﺎﺋﺪي‪.‬‬



‫]ِن ِء[ )ِاخ( ﺷﺎﺧﻪ اي از ﺗﯿﺮهء ﭘﻮﻻدوﻧﺪ ﻫﯽ ﻫﺎوﻧﺪ از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﭼﻬﺎر ﻟﻨﮓ ﺑﺨﺘﯿﺎري‪) .‬ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﯿﻬﺎن ص‪.(76‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﻗﻠﻌﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َق ِع ِن[ )ِاخ(ﻗﻠﻌــﻪ اي اﺳـﺖ در ‪ 34500‬ﮔﺰي ﻏﺮب ﻗﻠﻌﻪ زرﻧﯽ ﻣﺘﺼـﻞ ﻧﻬﺮ آب ﺟـﻮش در ﻋﻼـﻗﻪء ﺣﮑـﻮﻣﺖ درﺟﻪ ‪ 2‬ﺑﮑﻮاه و‬ ‫ﺧﺎﺷـﺮود ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻋﻠﯽ ﻓﺮاه‪ ،‬واﻗﻊ ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 64‬درﺟﻪ و ‪ 3‬دﻗﯿﻘﻪ ﻃﻮل ﺷـﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 33‬درﺟﻪ و ‪ 9‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 34‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض‬ ‫ﺷﻤﺎﻟﯽ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻌﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﻗﻠﻢ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َق َل[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧﻪء ﮐﻠﮏ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬آن ﻗﺴﻤﺖ از ﻗﻠﻢ ﮐﻪ از وي ﺗﺮاﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺎري‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﺎرﮐﺮدن دﻻك و ﺣﻤﺎﻣﯽ و ﻧﺠﺎر و ﺻﺤﺎف و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن در ﺧﺎﻧﻪء ﻣﺮدﻣﺎن ﻣﺤﺘﺎج ﺑﺪاﻧﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺖ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻨﺎر راه ﺷﯿﺮاز ﺑﻪ ﺟﻬﺮم ﻣﯿﺎن ﻣﻬﺎرﻟﻮ و ﮐﻤﺎل آﺑﺎد در ﭼﻬﻞ و ﻧﻪ ﻫﺰار و ﭘﺎﻧﺼﺪﮔﺰي ﺷﯿﺮاز‪.‬‬ ‫]ِن ِ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺖ ﺑﮑﺮ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺧﯿﺮ )ﻣـﺎه ﻓﺮﺧـﺎن( ﺑﺨﺶ اﺻـﻄﻬﺒﺎﻧﺎت ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻓﺴـﺎ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 48‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮ‬ ‫ك ِب ِ‬ ‫]ِن ِ‬ ‫اﺻـﻄﻬﺒﺎﻧﺎت و ﮐﻨﺎر راه ﻓﺮﻋﯽ ﺧﺮاﻣﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺮﯾﺰ و اﺻﻄﻬﺒﺎﻧﺎت‪ .‬اﯾﻦ ده در داﻣﻨﻪء ﮐﻮه ﻗﺮار دارد و آب و ﻫﻮاﯾﺶ ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ‪ 361‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻮﻧﺖ دارﻧـﺪ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣـﺬﻫﺐ و ﻓﺎرﺳـﯽ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آﺑﺶ از ﭼﺸـﻤﻪ وه و ﻣﺤﺼﻮﻟﺶ ﻏﻼت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺸﺎورزي ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و از ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﻗﺎﻟﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(7‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﮐﺮدﮔﺎر‪.‬‬



‫ك ِد[ )ِاخ( ﺑﯿﺖ اﷲ‪ .‬ﮐﻌﺒﻪ ‪ :‬زﻣﯿﻦ ﺟﺎي آرام ﻫﺮ آدﻣﯽ اﺳﺖ ﻫﻤﺎن ﺧﺎﻧﻪء ﮐﺮدﮔﺎر از زﻣﯽ اﺳﺖ‪.‬اﺳﺪي‪.‬‬ ‫]ِن ِي ِ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻗﺎﯾﻢ ﺷﺪن‪ .‬ﻣﮑﺎن ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬اﻗﺎﻣﺖ ﮐﺮدن‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬اﻋﺘﻤﺎدش ﺑﻮد از روي ﻗﯿﺎس ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺘﻮان ﮐﺮد در ﮐﻮي‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن َ‬ ‫ﻗﯿـﺎس‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻼـف رأي ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺣﮑﻤﺖ اﺳﺖ اﻣﺮوز ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺮدن و ﻓﺮدا ﺗﺤﻮﻟﯽ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬در دﻟﻢ ﺗﺎ ﻣﺎه ﺣﺴـﻨﺶ ﮐﺮد اﻣﺸـﺐ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ اي اﺑﺮ ﻧﯿﺴﺎن ﺷﺪ دو ﭼﺸﻢ از ﮔﺮﯾﻪء ﻣﺴـﺘﺎﻧﻪ اي‪ .‬ﻣﯿﺮزاﺻﺪر )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ درﺳﺖ ﮐﺮدن ‪ :‬اي آﻧﮑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ‬ ‫ره ﺳـﯿﻼب ﻣﯿﮑﻨﯽ ﺑﺮ ﺧـﺎك رودﺧـﺎﻧﻪ ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﻣﻌﻮﻟﯽ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﻣﮑﻦ ﺧـﺎﻧﻪ ﺑﺮ راه ﺳـﯿﻞ اي ﻏﻼـم ﮐﻪ ﮐﺲ را ﻧﮕﺸﺖ اﯾﻦ ﻋﻤـﺎرت ﺗﻤﺎم‪.‬‬ ‫ﺳﻌـﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن ||(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺮدن آﺗﺶ؛ ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﻣﺎﻧـﺪن آﺗﺶ و ﺗﻮﺳﻊ ﯾﺎﻓﺘﻦ آن ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮐﺲ ﻧﺒﯿﻨﺪ ﺟﺎي آﻧﺮا ||‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺮدن ﮐﻤﺎن؛‬ ‫ﮐﺞ ﺷﺪن ﮔﻮﺷﻪ ﻫﺎي ﮐﻤﺎن از وﺿﻊ اﺻﻠﯽ ﺧﻮد‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺸﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( اﺳﺒﺎب ﮐﺸﯽ‪ ،‬اﺳﺒﺎب از اﯾﻦ ﻣﻨﺰل ﺑﻪ ﻣﻨﺰل دﯾﮕﺮ ﺑﺮدن‪ .‬اﺛﺎﺛﯿﻪ ﮐﺸﯽ‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن َ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﮐﻌﺒﻪ‪.‬‬



‫ك َب ‪ِ /‬ب[ )ِاخ(ﺑﯿﺖ اﻟﻌﺘﯿﻖ‪.‬‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﮐﻠﮏ‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻘﺪار ﺗﺮاش ﻗﻠﻢ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِي ِ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﮐﻢ‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﺪاﻗﻞ‪ .‬دﺳﺖ ﮐﻢ‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻢ ﻣﺨﺎرج ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺷﻤﺎ ﭼﻬﻞ ﻫﺰار ﺗﻮﻣﺎن ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﮐﻤﺎن‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﺴـﻤﺘﻬﺎي ﻣﻨﺤﻨﯽ ﮐﻤﺎن ﻣﺎﺑﯿﻦ ﻣﺤﻞ دﺳﺖ و ﺳـﺮ ﮐﻤﺎن ﮐﻪ ﻗﺴـﻤﺖ ﺑﺎﻻي آن را ﺧﺎﻧﻪء ﺑﺎﻻ و‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َ‬ ‫ﻗﺴـﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ آن را ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺒﯿﻦ ﻣﯿﻨﺎﻣﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻃﺎﯾﻒ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬ﻗﺎب ‪ :‬ازو ﺷﺎه ﺑﺴﺘﺪ ﺑﺰاﻧﻮ ﻧﺸﺴﺖ ﺑﻤﺎﻟﯿﺪ ﺧﺎﻧﻪء ﮐﻤﺎن‬ ‫را ﺑﺪﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﮔﻠﯽ ز ﻏﻨﭽﻪء ﭘﯿﮑﺎن ﯾﺎر ﺧﻮاﻫﻢ ﭼﯿﺪ ﮔﺸﺎد ﮐﺎر ﻣﻦ از ﺧﺎﻧﻪء ﮐﻤﺎن ﭘﯿﺪاﺳﺖ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻦ‪.‬‬



‫ك[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺴـﺮف‪ .‬ﺧـﺎﻧﻪ ﺑﺮاﻧﺪازﻧـﺪه‪ .‬ﻧـﺎﺧﻠﻒ‪ .‬ﻣـﺪﺑﺮ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪء ﭘـﺪر ﺑﺮاﻧـﺪازد‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ وﯾﺮان ﮐﻨﻨـﺪه‪.‬‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن َ‬ ‫)ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ روب ‪ :‬ﻣﺎ ﮐﻪ و اﺧﺘﯿﺎر ﭼﻪ ﮐﺎﯾﻦ ﺷـﺠﺮه اﺳﺖ آن ﻣﺎ ﺑﺪ ﭘﺴـﺮان‬ ‫ﺧـﺎﻧﻪ ﮐﻦ ﺑﺎدﺳـﺮان ﺳﺮﺳـﺮي‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﭘﺴـﺮ ﺳﺎده ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﺸﺎق ﺻـﺤﺒﺖ دارد و ﻫﺮﭼﻪ درﯾﺎﺑـﺪ از اﯾﺸﺎن ﺑﺘﺼـﺮف ﺧﻮد آرد‪.‬‬ ‫)آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺧﺮاﺑﺖ ﮐﻨﺪ ﺷﺎﻫﺪ ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻦ ﺑﺮو ﺧﺎﻧﻪ آﺑﺎد ﮔﺮدان ﺑﺰن‪ .‬ﺳـﻌﺪي )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي )||(‪ .‬ق ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻨﻪ ﮐﻦ‪» :‬ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﮐﻦ از اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ دﯾﮕﺮ رﻓﺘﻢ«‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﻫﻞ و ﻋﯿﺎل و ﻣﺎل و ﺣﺸﻢ و ﻣﺘﻌﻠﻘﺎت از اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﺷﺪم‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻨﺎر‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﮔﺴﮕﺮات ﺑﺨﺶ ﺻﻮﻣﻌﻪ ﺳﺮاي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻓﻮﻣﻦ‪ .‬اﯾﻦ ده در ‪ 17‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺻﻮﻣﻌﻪ‬ ‫]ِن ِ‬ ‫ﺳﺮا و ‪ 4‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﻃﺎﻫﺮ ﮔﻮراب و ‪ 4‬ﻫﺰارﮔﺰي راه ﺷﻮﺳﻪ واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤـﻞ آن در ﺟﻠﮕﻪ و آب و ﻫﻮاﯾﺶ ﻣﺮﻃﻮب و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ‪ 136‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻮﻧﺖ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﮔﯿﻠﮑﯽ و ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از رودﺧﺎﻧﻪء ﻣﺎﺳﺎل و ﻣﺤﺼﻮﻟﺶ ﺑﺮﻧﺞ و‬ ‫ﺗﻮﺗﻮن و ﺳﯿﮕﺎر و اﺑﺮﯾﺸﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ زراﻋﺖ ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪ 2‬ص‪.(98‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻮچ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ق ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻨﻪ ﮐﻦ‪ .‬ﭼﻮن‪» :‬آﻧﻬـﺎ را ﺧـﺎﻧﻪ ﮐﻮچ از اﯾﻦ ﺟـﺎ ﺑﺠـﺎي دﯾﮕﺮ ﺑﺮدم«؛ ﯾﻌﻨﯽ‪ :‬ﺑـﺎ ﺗﻤـﺎم ﮐﺴـﺎن و ﻣﺘﻌﻠﻘـﺎت و ﺧـﺎﻧﻮاده و‬ ‫ﺧﻮﯾﺸﺎن آﻧﻬﺎ را ﺣﺮﮐﺖ دادم و ﺑﺮدم‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻮه‪.‬‬



‫]ِن[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﺎرواﻧﺴﺮاﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﺎرواﻧﺴﺮاي ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻮه ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻬﺪان‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﻗﺼــﺒﻪ اي اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺧﻔﺮ ﺑﺨﺶ ﺧﻔﺮ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺟﻬﺮم‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪ 15‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري ﺑـﺎب اﻧﺎر و ﭼﻬﺎر‬ ‫]ِن َ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺷﻮﺳﻪء ﺟﻬﺮم ﺑﻪ ﺷﯿﺮاز‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﮔﺮﻣﺴﯿﺮ و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ‪ ،‬داراي ‪ 2041‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و‬ ‫ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻗﻨﺎت‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻟﺶ ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺒﺎت‪ ،‬ﺑﺎدام‪ ،‬اﻧﮕﻮر‪ ،‬اﻧﺠﯿﺮ و اﻧﺎر اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ زراﻋﺖ و ﺑﺎﻏﺪاري و‬ ‫ﮐﺴﺐ ﮔـﺬارن ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و از ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳـﺘﯽ ﻗـﺎﻟﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨـﺪ‪ .‬در آﻧﺠـﺎ ﯾـﮏ ﺑـﺎب دﺑﺴـﺘﺎن وﺟﻮد دارد‪ .‬راه آن ﻓﺮﻋﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪ .(7‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء ﻧﺎﺻﺮي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﮐﯿﺎن‪.‬‬



‫]ِن[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ در ﻣﺎزﻧـﺪران‪ .‬راﺑﯿﻨﻮ از اﯾﻦ ﮐﻮه در ﭘـﺎراﮔﺮاف ‪ 31‬ﯾﺎدداﺷﺖ و ﺣﻮاﺷـﯽ ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﻧﺎم ﻣﯿﺒﺮد‪) .‬از ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪء‬ ‫ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺎرﺳﯽ ص‪.(204‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﮔﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧﻘﺎه‪ .‬ﺑﻘﻌﻪء اﻫﻞ ﺻﻼح و ﺧﯿﺮ و ﺻﻮﻓﯿﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﻧﻘﺎه« و »ﺧﺎﻧﮕﺎه« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﮔﺪاﻫﺎ‪.‬‬



‫گ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧﻪء آﺧﺮ ﻧﺮد‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء آﺧﺮي ﺗﺨﺘﻪ ﻧﺮد‪) .‬اﺻﻄﻼح اﻫﻞ ﻧﺮد اﺳﺖ(‪.‬‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِي ِ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﮔﺮد‪.‬‬



‫گ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ در ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻪ ﻗﺮار ﻧﮕﯿﺮد و از اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪء دﯾﮕﺮ رود‪ ،‬ﮐﻮﭼﻪ ﮔﺮد‪ .‬ﻣﺘﺤﺮك ‪ :‬ﻫﻤﯽ رﻓﺘﻨـﺪ و‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن َ‬ ‫ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﺎﻧﺪرﺣﺴﻦ ﻓﺮد اﺳﺖ اﯾﻦ ﻣﻪ ﺳﯿﻨﻪ ﻧﺸﯿﻦ اﺳﺖ اﯾﻦ ﻧﻪ ﻣﺎه ﺧﺎﻧﻪ ﮔﺮد اﺳﺖ اﯾﻦ‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴﺮو )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﮔﺮداب‪.‬‬



‫گ[ )ِاخ( ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﻔﺎﺻﻠﻪء ‪ 24500‬ﮔﺰي در ﺷﻤﺎل ﺷﻬﺮ ﻗﻨﺪﻫﺎر ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 65‬درﺟﻪ و ‪ 45‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 25‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل ﺷﺮﻗﯽ و ﺧﻂ‬ ‫]ِن ِ‬ ‫‪ 31‬درﺟﻪ و ‪ 6‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 48‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫گ ِر َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻨﺰل ﮐﺮدن‪ .‬در ﻣﺤﻠﯽ اﻗـﺎﻣﺖ ﮐﺮدن‪ .‬در ﺟـﺎﯾﯽ ﺳـﮑﻨﯽ ﮔﺰﯾـﺪن ‪ :‬ﻫﻤـﻮاره ﭘﺮ از ﭘﯿـﺦ اﺳﺖ آن ﭼﺸـﻢ‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِ‬ ‫ﻓﮋاﮔﻦ ﮔﻮﯾﯽ ﮐﻪ دو ﺟﻐﺪ آﻧﺠﺎ ﺑﺮ ﺧﺎﻧﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺳﺖ‪ .‬دﻧﯿﺎ ﭘﻠﯽ اﺳﺖ رﻫﮕﺬر دار آﺧﺮت اﻫﻞ ﺗﻤﯿﺰ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ ﺑﺮ ﭘﻠﯽ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪.‬‬ ‫||دو ﮐﺮدن ﻣﻬﺮه را در ﺧﺎﻧﻪ اي از ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻧﺮد ﺗﺎ ﺣﺮﯾﻒ ﻧﺘﻮاﻧﺪ آﻧﺮا زﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺴﺘﻦ در ﻧﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﮔﺰان‪.‬‬



‫گ[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﻬﺮ آﺳـﻤﺎن ﺑﺨﺶ ﺳﺎردوﺋﯿﻪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺟﯿﺮﻓﺖ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 56‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺳﺎردوﺋﯿﻪ و‬ ‫]ِن َ‬ ‫‪ 10‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور راه ﻣﺎﻟﺮو ﺟﯿﺮﻓﺖ ‪ -‬ﺳﺎردوﺋﯿﻪ‪ .‬ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ آن از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﮔﻞ‪.‬‬



‫گ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻏﻨﭽﻪء ﮔـﻞ ||‪ .‬ﮔﻞ ‪ :‬ﮔﺮدون ﺑﻨﺎي ﺣﺴﻦ ﺗﺮا ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﮔـﺬاﺷﺖ روزي ﮐﻪ رﻧﮓ ﺧﺎﻧﻪء ﮔﻞ‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِي ُ‬ ‫را ﺑﻬﺎر رﯾﺨﺖ‪ .‬داﻧﺶ )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﮔﻞ ﺑﻌﻤﻞ ﻣﯽ آورﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﮔﻞ‪.‬‬



‫گ[ )ِاخ( ﻗﺮﯾـﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ‪ 29500‬ﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ ﻗﻼـت ﻏﻠﺰاﺋﯽ وﻻـﯾﺖ ﻗﻨـﺪﻫﺎر‪ ،‬ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 66‬درﺟﻪ و ‪ 44‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪30‬‬ ‫]ِن ُ‬ ‫ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل ﺷﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 32‬درﺟﻪ و ‪ 3‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 54‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﮔﻠﯽ‪.‬‬



‫گ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧﻪء ﮔﻠﯿﻦ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ از ﮔﻞ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ ﻣﻮاد ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯿﺶ ﻓﻘﻂ ﮔﻞ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِي ِ‬ ‫ﻧﻪ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ‪ِ .‬ﮐﺒﺲ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﮔﻮر‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗـﺒﺮ‪ .‬ﻣـﺪﻓﻦ‪ .‬ﮔـﻮر ‪ :‬ﮐﺸـﺘﻪء ﻋﺸـﻖ را ﻓﻨـﺎ ﻣﻈﻬﺮ ﺟﻠﻮهء ﺑﻘـﺎﺳﺖ ﺧـﺎﻧﻪء ﮔﻮر ﺑﻬﺮ ﻣﺮد آﺋﯿﻨﻪ ﺟﻬـﺎن‬ ‫ﻧﻤﺎﺳﺖ‪ .‬ﺷﻮﮐﺖ )از آﻧﻨﺪراج(‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﺎﻧﻪء ﮔﻮر و ﭼﺮاغ؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺧﺮج ﺑﯿﻤﻮﻗﻊ ﻧﻤﻮدن اﺳﺖ ﭼﻪ در ﺧﺎﻧﻪء ﮔﻮر ﭼﺮاغ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻓﺎﯾﺪهء‬ ‫ﻣﻌﺘﺪﺑﻪ ﻧﻤﯽ ﺑﺨﺸﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑـﺎزي ﭼﻬﺎرم از ﻫﻔﺖ ﺑﺎزي ﻧﺮد)‪) .(1‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( ‪ :‬ﮔﻔﺘﯽ ﮐﻪ ز ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ اﺳﺖ اﯾﻦ ﻧﺮد ﻧﻪ ﻧﺮد ﺧﺎﻧﻪ ﮔﯿﺮ اﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻣﻬﺮهء ﺧﻮاﺟﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﮔﯿﺮ ﺷﺪه ﻫﻤﺒﺴﺎﻃﺶ ﮔﺮو ﭘﺬﯾﺮ ﺷﺪه‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﺟﺎﻧﻮري اﺳـﺖ‬ ‫ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﮑﺒﻮت ﮐﻪ ﻟﻌﺎب او ﻣﺮدم را ﻫﻼك ﺳﺎزد و ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ رﺗﯿﻼ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ )||(‪ .‬ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﯿﺮﻧﺪهء ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء‬ ‫ﻣﻨﯿﺮي( ‪ :‬ﻋﺸــﻘﺖ ﭼـﻮ در ﺳــﺮاﭼﻪء دل ﺧـﺎﻧﻪ ﮔﯿﺮ ﺷـﺪ زﯾـﻦ ﭘﺲ ﺑﺮون رود ﺧﺮد از روي اﺿـﻄﺮار‪ .‬اﺑـﻦ ﯾﻤﯿـﻦ‪ - (1) .‬ﻫﻔـﺖ ﺑـﺎزي ﻧﺮد‬ ‫ﺑﺪﯾﻨﻘﺮارﻧﺪ‪» :‬ﻓﺎرد« »زﯾﺎد« »ﺳﺘﺎر« »ﺧﺎﻧﻪ ﮔﯿﺮ« »ﻃﻮﯾﻞ« »ﻫﺰاران« »ﻣﻨﺼﻮﺑﻪ«‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬درﯾﻦ ﺳﻪ ﺑﯿﺖ ﻫﺮ ﻫﻔﺖ ﺑﺎزي آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻓﺎرد‬ ‫ز ﻋﻘﻞ ﻣﺎﻧﺪ و ﻋﺪوﯾﺖ ﮐﻪ ﮐﻢ زﯾﺎد در ﻣﻌﺮﺿﺖ ﺳـﺘﺎده ﻣﻘﯿﺪ ز ﺷـﺸﺪر اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻮ راه ﺧﺎﻧﻪ ﮔﯿﺮ و ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺑﮑﻦ ﻃﻮﯾﻞ ﺑﺎ آﻧﮑﻪ ﺻﺪ ﻫﺰار‬ ‫ﮐﺴﺶ ﭼﻮن ﺗﻮ ﭼﺎﮐﺮ اﺳﺖ ﻣﻨﺼﻮﺑﻪء ﺣﯿﻞ ﻧﺘﻮان ﺑﺎﺧﺖ ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﺰ ﺟﺎه ﮐﻌﺒﺘﯿﻦ ﺳﭙﻬﺮش ﻣﺴﺨﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻠﻤﺎن )از ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﮔﯿﺮي‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﮔﯿﺮ در ﺑﺎزي ﻧﺮد‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺑﺎزي ﭼﻬﺎرم از ﻫﻔﺖ ﺑﺎزي ﻧﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﻻﻧﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬از اﺗﺒـﺎع(ﺧـﺎﻧﻪ‪ .‬ﻣﻨﺰل‪ .‬ﻣﺴـﮑﻦ‪ .‬ﻣﻘﺮ)‪ .(1‬آﻟﻮﻧﮏ‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ در وﻗﺘﯽ ﺑﮑـﺎر ﻣﯿﺮود ﮐﻪ ﺷـﺨﺺ ﻣﯿﺨﻮاﻫﺪ‬ ‫ﻣﻨﺰﻟﯽ را ﺑﯿﺎن ﻧﻤﺎﯾـﺪ ﻣﻨﺘﻬﺎ در ﺿـﻤﻦ ﺑﯿﺎن ﻗﺼـﺪ ﺣﻘﺎرت آﻧﺮا )ﺣﻘﺎرت واﻗﻌﯽ ﯾﺎ ﺣﻘﺎرت ﻣﺠﺎزي( ﻧﯿﺰ دارد‪» :‬اﮔﺮ ﺻـﻨﺎر )ﺻﺪ دﯾﻨﺎر( ﺳـﻪ‬ ‫ﺷﺎﻫﯽ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻢ ﺧﺎﻧﻪ ﻻﻧﻪ اي ﺑﺮاي ﺑﭽﻪ ﻫﺎﯾﻢ ﻣﯿﺴﺎزم«‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﺸﻮي ﻧﺮﻓﺘﻦ‪ .‬ازدواج ﻧﮑﺮدن دﺧﺘﺮي ﮐﻪ از ﺳﻦ ازدواﺟﺶ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎﻧﺪه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(دﺧﺘﺮي ﮐﻪ از وﻗﺖ ازدواﺟﺶ ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﻫﻨﻮز ﺷﻮﻫﺮ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ ،‬دﺧﺘﺮ ﺑﺸﻮي ﻧﺮﻓﺘﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﻣﺎه‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺮج ﺳﺮﻃﺎن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪء ﺳﺘﺎره ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﻣﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از آب اﺳﺖ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﻣﺮد‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧﻪء ﺷﻮﻫﺮ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء زوج‪ :‬ﺧﺎﻧﻪء ارﺛﯽ ﺑﭽﻪ ﻫﺎي ﻓﻼﻧﯽ ﺧﺎﻧﻪء ﻣﺮد اﺳﺖ ﻧﻪ ﺧﺎﻧﻪء زن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﻣﺮغ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي ُم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( آﺷﯿﺎن ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻻﻧﻪ‪.‬آﺷﯿﺎن‪ .‬ﻋﺶ‪) .‬دﻫﺎر(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺮﻏﺰار‪.‬‬



‫]ِن َم[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺳـﺮوﯾﺰان ﺑﺨﺶ ﺳﺎردوﺋﯿﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺟﯿﺮﻓﺖ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 16‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور ﺳﺎردوﺋﯿﻪ‪ ،‬ﺳﺮ راه‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو ﺟﯿﺮﻓﺖ‪ -‬ﺳﺎردوﺋﯿﻪ‪ .‬داراي ‪ 35‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ از ﻃﺎﯾﻔﻪ ﻣﻬﻨﯽ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﻣﺮﯾﺦ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي ِﻣْﺮ ري[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺮج ﺣﻤﻞ و ﻋﻘﺮب‪ .‬رﺟﻮع ﺑﺨﺎﻧﻪء ﺳﺘﺎره ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﻣﺸﺘﺮي‪.‬‬



‫]َن ‪ /‬ﻧِِﯽ ُم َت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺮج ﺣﻮت و ﻗﻮس‪ .‬رﺟﻮع ﺑﺨﺎﻧﻪء ﺳﺘﺎره ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺸﺤﻮت‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﭼﻨـﺎﻧﻪ ﺑﺨﺶ ﺷـﻮش ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن دزﻓـﻮل‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪ 13‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﺷـﻮش و ‪17‬‬ ‫]ِن َم ُ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي راه ﺷـﻮﺳﻪء اﻫﻮاز ﺑﻪ دزﻓﻮل‪ ،‬اﯾﻦ ده ﺑـﺪﺷﺖ ﻗﺮار دارد آب و ﻫﻮاﯾﺶ ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي و ﻣﺎﻻرﯾـﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ آﻧﺠـﺎ ‪ 550‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﯽ‬ ‫دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﻋﺮﺑﯽ و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪء ﮐﺮﺧﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي اﺷﺘﻐﺎل‬ ‫دارﻧﺪ‪ .‬راه آن در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﻣﻌﻤﻮر‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َم[ )ِاخ(ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻌﻤﻮر‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻌﻤﻮر ﺷﻮد ‪ :‬ﺑﺮ در ﮔﻬﺖ از ﺑﺴـﮑﻪ ﻃﻮاف ﻣﻠﮑﺎن اﺳﺖ ﺷﺪ درﮔﻪ ﻣﻌﻤﻮر‬ ‫ﺗﻮ ﭼﻮن ﺧﺎﻧﻪء ﻣﻌﻤﻮر‪ .‬اﻣﯿﺮ ﻣﻌﺰي )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 667‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﻣﻮر‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻻﻧﻪء ﻣﻮر‪ .‬ﻻﻧﻪء ﻣﻮرﭼﻪ‪ .‬ﻣﺎزن‪ .‬ﻗﺮﯾـﮥ اﻟﻨﻤﻞ‪ .‬ﺟﺮﺛﻮﻣﻪ‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬در ﺧﺎﻧﻪء ﻣﻮر ﺷـﺒﻨﻤﯽ ﻃﻮﻓﺎن اﺳﺖ؛‬ ‫اﺷﺎره اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ ﻃﺎﻗﺖ ﺣﻤﻞ ﻫﻤﻪ ﺟﻮر ﺑﺎر را ﻧﺪارد ﺑﺮاي ﺑﻌﻀﯽ ﻫﺎ ﺳﺒﮑﺘﺮﯾﻦ ﺑﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺗﺮﯾﻦ وزن ﻫﺎ را دارد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﻣﻮرﭼﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َچ ‪ِ /‬چ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻻﻧﻪء ﻣﻮر‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﻧﻪء ﻣﻮر« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﻣﯿﺮان‪.‬‬



‫]ِن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﻗﺮه ﮐﻬﺮﯾﺰ ﺑﺨﺶ ﺳـﺮﺑﻨﺪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اراك واﻗﻊ در ‪ 3‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري آﺳﺘﺎﻧﻪ و ‪ 4‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫اﯾﺴـﺘﮕﺎه ﺳـﻤﻨﮕﺎن‪ .‬اﯾﻦ ده ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳـﯿﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ‪ 168‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻮﻧﺖ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و‬ ‫ﺗﺮك و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ ،‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻗﺎﻟﯿﺒﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪ 2‬ص‪.(98‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﻣﯿﺮزا‪.‬‬



‫]ِن[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ در اﺻﻔﻬﺎن و ﺟﺰء ﺳﻪ ﺑﻠﻮك‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﻧﺮد‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َن[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﻬﺮه ﻫﺎي ﻧﺮد در ﺗﺨﺘﻪ ﻧﺮد اﺳﺖ ‪ :‬ﺧﺎﻧﻪء ﻇﺎﻟﻢ ﺑﻬﻢ ﺗﺎ ﭼﺸﻢ ﻣﯿﺰد روزﮔﺎر‬ ‫رﻧﮓ ﺑﻨﯿﺎدش ﺑﺠﺎ ﭼﻮن ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻧﺮد ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻮﮐﺖ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺰول‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ُن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻓﺮود آﻣـﺪن در ﺧـﺎﻧﻪ ﻫـﺎ ﺑـﺪون اﺟﺎزت ﻣﺎﻟﮏ از راه ﻏﺼﺐ‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﻏﻢ اﮔﺮ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺰول اﺳﺖ ﺣﯿﺎﺗﯽ ﭼﻪ‬ ‫ﺗﻮان ﺗﻮ ﮔﺸﺎدي در دل ﺑﺮ ﺗﻮ ﻏﺮاﻣﺖ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺣﯿﺎﺗﯽ ﮔﯿﻼﻧﯽ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺑﺪور او ﮐﻪ ﺑﺮ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺰول ز آﺑﮕﯿﻨﻪ اﺟﺎزت ﻃﻠﺐ‬ ‫ﮐﻦ از ﺗﻤﺜﺎل‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫ش َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻓﺮورﻓﺘﻦ ﺑﻌﻀـﯽ از ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﻌﺪ از ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪن و ﺗﻤﺎم ﮔﺸـﺘﻦ آن‪ .‬رﺧﺘﻪ در ﺳﻘﻒ و دﯾﻮار ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺪﯾﺪ‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِن َ‬ ‫آﻣﺪن‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻓﺮورﻓﺘﻦ ﺧﺎﻧﻪ ‪ :‬ﺧﺎﻧﻪ اي ﺳﺎﺧﺘﻢ ﺑﺮاي ﻧﺸﺴﺖ ﺧﻮد ﻧﺸﺴﺖ و ﻣﺮا ﻣﺴﺎﻓﺮ ﮐﺮد‪ .‬اﺳﺘﺎد )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ز دل ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ‬ ‫آه از ﺟﮕﺮ زﺑﺎﻧﻪ ﮐﺸـﯿﺪ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﭼﻮن ﺑﻨﺸـﯿﻨﺪ ﻏﺒﺎر ﺑﺮﺧﯿﺰد‪ .‬اﺷـﺮف )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬از ﻧﺸـﯿﻨﻨﺪﮔﺎن ﮐﺴـﯽ ﭼﻮ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﭼﻮن ﻧﺸﺴﺖ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﻣﺎ‪ .‬اﺷﺮف )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬در ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﺴﺘﻦ؛ اﻧﺰوا اﺧﺘﯿﺎر ﮐﺮدن‪ .‬ﻋﺰﻟﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬ﮔﻮﺷﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﯿﻦ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِن[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﯿﻨﺪ ||‪ .‬ﻣﻌﺰول‪ .‬ﻣﻨﻌﺰل‪ .‬ﺑﯿﮑﺎر از ﺷﻐﻞ دوﻟﺘﯽ‪ .‬ﺑﯿﮑﺎر از ﻋﻤﻞ ||‪ .‬ﻣﻨﺰوي‪ .‬ﻋﺰﻟﺖ ﮔﺰﯾﻦ ‪ :‬ﻫﺮﮐﻪ‬ ‫ﭼﻮن ﺳﺎﯾﻪ ﮔﺸﺖ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﺗﺎﺑﺶ ﻣﺎه و ﺧﻮر ﮐﺠﺎ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ ||‪ .‬ﻣﻐﻀﻮب‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻌﺰول ﺷﺪن‪ .‬ﻣﻨﻌﺰل ﺷﺪن ||‪ .‬ﻣﻨﺰوي ﺷﺪن‪.‬‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِن ُ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻌﺰول ﮐﺮدن‪ .‬از ﮐﺎر دوﻟﺖ ﺑﯿﮑﺎر ﮐﺮدن ||‪ .‬ﻣﻨﺰوي ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِن َ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِن[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﯿﻦ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﯿﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﻧﮕﻬﺪار‪.‬‬



‫گ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺎﻧﻪ دار‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِن َ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﻧﻪ در‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي ﻧُْﻪ َد[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( دﻧﯿـﺎ‪ .‬روزﮔـﺎر‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از دﻧﯿﺎ آﻣـﺪه ﺑـﺪﯾﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﮐﻪ زﻣﯿﻦ را اﻓﻼك ﻣﺤﯿﻂ‬ ‫اﺳﺖ و ﻓﻠـﮏ ﻧﻪ اﺳﺖ و در ﻫﺮ ﻓﻠـﮏ دري اﺳﺖ‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﻗﺎﻟﺐ آدﻣﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻨﺎﯾﻪ از وﺟﻮد آدﻣﯽ و ﻧﻪ ﮐﻨﺎﯾﻪ‬ ‫از ﻧﻪ ﺳﻮراخ اﺳﺖ ﮐﻪ دو ﺳﻮراخ ﭼﺸﻢ و دو ﺳﻮراخ ﮔﻮش و دو ﭘﺮدهء ﺑﯿﻨﯽ و ﯾﮏ دﻫﺎن و دو ﺳﻮراخ ﺳﻔﻠﯽ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﻧﯿﺸﮑﺮ‪.‬‬



‫ك[)ﺗﺮﮐﯿـﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐـﺐ( ﻓﺎﺻـﻠﻪء ﺑﻨﺪﺑﻨـﺪ ﻧﯿﺸـﮑﺮ ﮐﻪ در ﻋﺮف ﻫﻨـﺪ آﻧﺮا ﭘـﻮري ﭘـﻮري ﺑـﻮاو ﻣﺠﻬـﻮل‬ ‫ش َ‬ ‫ش‪ِ /‬‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َن ‪ِ /‬ن َ‬ ‫ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ واده‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َد ‪ِ /‬د[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺎﻧﻮاده‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ وار‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧﻮار‪ .‬ﺟﻤﻌﯿﺖ ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻪ و ﻧﻮﻋًﺎ ﻫﺮ ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮ را ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻮار ﯾﺎ ﺧﺎﻧﻪ وار ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪» :‬ﻫﺮ ﺧﺎﻧﻪ وار ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ده ﺗﻮﻣﺎن ﺑﭙﺮدازد«‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ از ﻫﺮ ﺧﺎﻧﻪ ﺟـﺪا ﺟـﺪا ﺑﺎﯾﺪ ده ﺗﻮﻣﺎن ﮔﺮﻓﺖ ||‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﻘﺪار ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﻌﺎﻧﯽ »وار«‬ ‫ﻣﻘـﺪار اﺳﺖ ﭼﻮن »ﺟـﺎﻣﻪ وار« و »ﮐﻼه وار« ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻤﻘـﺪار ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻪ ﯾﺎ ﯾﮏ ﮐﻼه ‪» :‬ﺧﺎﻧﻪ واري ﺣﺼـﯿﺮ از ﺷﻮﺷﻪء زر ﮐﺸـﯿﺪه اﻓﮑﻨـﺪه«‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺼﯿﺮي ﺑﻪ اﻧﺪازهء ﺧﺎﻧﻪ از زر ﮐﺸﯿﺪه در آﻧﺠﺎ ﮔﺴﺘﺮده ﺑﻮد و ﺷﻮﺷﻪ ﺑﺮ وزن ﺧﻮﺷﻪ ﺷﻤﺶ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه و اﻣﺜﺎل آﻧﺮا ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﻇﺎﻫﺮًا‬ ‫ﻣﻘﺼـﻮد از ﺷﻮﺷﻪء زر ﮐﺸـﯿﺪه ﻃﻼـﯾﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ از ﺣﺪﯾـﺪه ﮐﺸـﯿﺪه ﺑﻬﯿـﺄت رﯾﺴـﻤﺎﻧﻬﺎي ﺑﺎرﯾـﮏ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و آﻧﺮا اﮐﻨﻮن در اﯾﺮان‬ ‫ﮔﻼﺑﺘﻮن ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﺣﻮاﺷﯽ ﭼﻬﺎرﻣﻘﺎﻟﻪء ﻋﺮوﺿﯽ چ ﻣﻌﯿﻦ ص‪.(20‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ واري‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ص ﻧﺴﺒﯽ(ﺧﺎﻧﻮاري ||‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ ﻣﻮاﺟﺐ ﺗﯿﻮﻟﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ ﺗﯿﻮل اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء وﺣﺪت‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َو َد[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻗﺒﺮ‪ .‬ﮔﻮر‪ .‬ﻣﺪﻓﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء وﺣﺸﺖ‪.‬‬



‫ش[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﺒﺮ‪ .‬ﮔﻮر‪ .‬ﻣﺪﻓﻦ‪.‬‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ِي َو َ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ و ﻻﻧﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َو َن ‪ِ /‬ن[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ( ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﻣﻨﺰﻟﮕﻪ ||‪ .‬آﺷﯿﺎﻧﻪ‪ .‬ﻻﻧﻪ ||‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء ﻣﺮﻏﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ دﯾﻮار و ﮐﻮه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ وﯾﺮان ﮐﻦ‪.‬‬



‫ك[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧـﺎﻧﻪ ﺑﺮﺑـﺎدده‪ .‬ﺧـﺎﻧﻪ ﺑﺮاﻧـﺪاز‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮاب ﮐﻦ‪ .‬ﺧﺮاب ﮐﻨﻨـﺪهء ﺧﺎﻧﻪ ‪ :‬ﻣﻨﺠﻨﯿﻘﯽ ﺑﻮد ﺑﺰﯾﻮر و زﯾﺐ ﺧﺎﻧﻪ وﯾﺮان‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن ُ‬ ‫ﮐﻦ ﻋﯿﺎل ﻓﺮﯾﺐ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﯾﮏ آﺷﯿﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن ِي ‪َ /‬ي ِي َن ‪ِ /‬ن[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺧﺎﻧﻪء ﯾﮏ ﺳـﻘﻔﻪ ﮐﻪ در ﻋﺮف ﯾﮏ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬در ﺗﺪاول‬ ‫ﻋﺎﻣﻪء ﺧﺮاﺳﺎن ﺧﺎﻧﻪء ﯾﮏ ﻃﺒﻘﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﯾﮑﯽ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن َي ‪ِ /‬ي[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﺎﺷـﻨﺪﮔﺎن در ﯾـﮏ ﺧـﺎﻧﻪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﻫﻤﺨﺎﻧﻪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻧﻌﺖ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺳﺎﮐﻨﺎن در ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻪ ‪:‬‬ ‫ﺑﻨﮕﺮ ﻗﻠﻤﺘﺮاش ﭼﻪ ﺑـﺎ ﺧـﺎﻧﻪ ﻣﯿﮑﻨـﺪ از ﻫﻤـﺪﻣﺎن ﺧـﺎﻧﻪ ﯾﮑﯽ در اﻣـﺎن ﻣﺒـﺎش‪ .‬ﺗـﺄﺛﯿﺮ )ازآﻧﻨـﺪراج )||(‪ِ .‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﯾﺎر‪ .‬رﻓﯿﻖ‪ .‬ﻫﻤـﺪم‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﺴﯿﺎر ﺻﻤﯿﻤﯽ‪ .‬ﺳﺨﺖ ﺻﻤﯿﻤﯽ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‪ - .‬ﺧﺎﻧﻪ ﯾﮑﯽ ﺑﻮدن؛ ﺳﺨﺖ ﺧﻮدﻣﺎﻧﯽ و دوﺳﺖ ﺻﻤﯿﻤﯽ ﺑﻮدن‪ ،‬ﺳﺨﺖ ﺑﺎﻫﻢ ﮔﺴﺘﺎخ‬ ‫ﺑﻮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﯾﮑﯽ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( در ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﻫﻢ زﯾﺴﺘﻦ‪ .‬ﻫﻢ ﻣﻨﺰل ﺷﺪن ||‪ .‬دوﺳﺖ ﯾﮑﺪل ﺷﺪن‪.‬‬ ‫]َن ‪ِ /‬ن َي ‪ِ /‬ي ُ‬ ‫ﺧﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫)ِا( ﺣﻮض)‪ (1‬و ﭼﺸـﻤﻪء آب را ﮔﻮﯾﻨﺪ)‪) .(2‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬دو ﺧﺎﻧﯽ ﭘﺪﯾـﺪ آﯾـﺪ اﻧـﺪر دو ﭼﺸﻢ از آن روي‬ ‫ﻧـﺎري و زﻟﻒ دﺧـﺎﻧﯽ‪.‬ﻗﻄﺮان‪ .‬ﮔﻮﯾـﺪ اﯾﻦ ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ درﯾﺎﻣﺜـﺎﺑﺖ ﺧﻮد ﻣﻨﻢ ﺧﻮاﻧﻤﺶ ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ اﻣـﺎ از ﻣﯿـﺎن اﻓﺘﺎده ﻗﺎ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺻـﺪﻗﻪء ﺟﺎرﯾﻪ‬ ‫آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻣـﺪرﺳﻪ ﻫﺎ ﺳﺎزﻧـﺪ و وﻗﻔﻬﺎ ﮐﻨﻨـﺪ و ﻣﺴﺎﺟـﺪ و ﺧﺎﻧﯽ و ﭼﺸـﻤﻪ ﺳﺎرﻫﺎ و ﮐﻬﺮﯾﺰﻫﺎ آورﻧﺪ‪) .‬راﺣﮥ اﻟﺼﺪور راوﻧﺪي(‪.‬‬ ‫آب ﮐﻮﺛﺮ ﻧﻪ آب ﺧﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﭼﺸﻤﻪء آب زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ز ﺷﺮم آب آن رﺧﺸﻨﺪه ﺧﺎﻧﯽ ﺑﻈﻠﻤﺖ رﻓﺘﻪ آب زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬اوﻟﺶ‬ ‫ﮔﺮﭼﻪ آب ﺧـﺎﻧﯽ داد آﺧﺮش آب زﻧـﺪﮔﺎﻧﯽ داد‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧـﺎﻧﯿﯽ آب ﺑﻮد دور از راه ﺑﻮد از آن ﺧـﺎﻧﯽ آب آن ﺑﻨﮕـﺎه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮐﻮزه ﭘﺮ‬ ‫ﮐﺮد از آب آن ﺧـﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﺑﺮد ﺳﻮي ﺧﺎﻧﻪ ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻧﺎم ﺧﻮد ﻋﺎﺷﻖ ﻧﻬﺎدي ﭼﯿﺴﺖ اﯾﻦ اﻓﺴـﺮدﮔﯿﻬﺎ ﻋﺎﺷـﻘﺎن را ﺳـﯿﻨﻪ آﺗﺶ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫دﯾﺪه ﺧﺎﻧﯽ‪ .‬اوﺣﺪي‪ .‬ﯾﮏ روز ﻧﻤﯽ آﯾﯽ ﺗﺎ در ﻏﻢ ﺧﻮد ﺑﯿﻨﯽ ﺻﺪﺧﺎﻧﻪء ﭼﻮن دوزخ ﺻﺪ دﯾﺪهء ﭼﻮن ﺧﺎﻧﯽ‪ .‬اوﺣﺪي‪ .‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺎ ز زﻟﻒ‬ ‫و ﻋـﺎرض اوﺳﺖ اﺷـﮏ ﭼﻮن ﺧﻮن و ﭼﺸﻢ ﭼﻮن ﺧـﺎﻧﯽ‪.‬اوﺣـﺪي‪ .‬ﺗﻮ ﻣﺎه و ﻣﺮا ﭘﯿﮑﺮ از دﯾـﺪه ﻣﺎﻫﯽ ﺗﻮ ﺧﺎن و ﻣﺮا دﯾـﺪه از ﮔﺮﯾﻪ ﺧﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻮاﺟﻮ )از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي ||(‪ .‬ﺗﺎﻻـب‪ .‬ﺑﺎﺗﻼق و از اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ »ﻣﺮداب ﮔﺎوﺧﺎﻧﯽ«‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﻣﺮﻗﻮم ﺑﺮ »ﺧﺎﻧﯽ« در ﻫﻤﯿﻦ‬ ‫ﺻﻔﺤﻪ ﺷﻮد ||‪ .‬آب ﺻـﺎف‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬زري اﺳﺖ راﯾـﺞ در ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن)‪) .(3‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻏﯿﺎث‬ ‫اﻟﻠﻐـﺎت( ‪ :‬ﺧـﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮان ﺑﯿﮏ ﺧﺎﻧﯽ‪ .‬ﻇﻬﻮري )از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬زر ﺧﺎﻟﺺ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻣﺰﯾـﺪ ﻣﺆﺧﺮ‬ ‫اﻣﮑﻨﻪ ﭼﻮن‪ :‬ﺗﯿﺮﺧـﺎﻧﯽ‪ ،‬ﭼﺎﺧـﺎﻧﯽ‪) ،‬ﭼـﺎه ﺧﺎﻧﯽ(‪ ،‬ﺳـﺮﺧﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺳـﯿﺎه ﺧﺎﻧﯽ ||‪ .‬از ﻣﺒﺎدي ﮔﺎه ﺷـﻤﺎري ﭼﻮن ﻫﺠﺮي و ﯾﺰدﮔﺮدي و ﺟﻼﻟﯽ و‬ ‫ﻏﯿﺮه ‪ :‬ﻓﺎّﻣﺎ در ﻋﺼـﺮ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﻪ آن ﺷـﻬﻮر ﺳـﻨﻪء ﺗﺴﻊ و ﻋﺸـﺮﯾﻦ و ﺳـﺒﻌﻤﺎﺋﻪ ﻫﺠﺮي ﻣﯿﺸﻮد ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺛﻤﺎن و ﻋﺸﺮﯾﻦ »ﺧﺎﻧﯽ«‪) ...‬از ﺗﺮﺟﻤﻪء‬ ‫ﻣﺤﺎﺳﻦ اﺻﻔﻬﺎن ص‪ - (1) .(50‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي آﻧﺮا »ﺣﻮﺿـﺨﺎﻧﻪ و ﭼﺸـﻤﻪء آب« آورده و در ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت ﺑﻨﻘﻞ از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﺮاج‬ ‫اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ »ﺣﻮض ﮐﻮﭼﮏ« ﺿﺒﻂ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا ﺑﺎﯾﺪ ﺣﻮض ﻓﻮق ﻣﻨﺒﻊ آﺑﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در ﻣﺴﯿﺮ ﭼﺸﻤﻪ ﻫﺎ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ ﺗﺎ آب ﭼﺸﻤﻪ ﻫﺎ در‬ ‫آن ﺟﻤﻊ ﺷﻮد و ﻣـﺎزاد آن ﺟﺮﯾـﺎن ﯾﺎﺑـﺪ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻋﻮض ﮐﺮدن و ﺗﺎزه ﮐﺮدن آب‪ ،‬ﻣﻨﺒﻊ ﺧﻮﺑﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ذﺧﯿﺮه و ﺑﺮداﺷـﺖ‬ ‫آب ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ آﯾـﺪ‪ .‬در ﻋـﺎﻟﻢ آراي ﻋﺒﺎﺳـﯽ ﺑـﺎﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﺑﺴـﯿﺎر اﺷﺎره ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن‪» :‬ﺣﻮض ﺧﺎن« ‪ ...‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﻘﺼﻮد از‬ ‫ﺣﻮض در اﯾﻨﺠﺎ ﺣﻮض ﺑﺎ آب ﺟﺎري اﺳﺖ ﻧﻪ ﺣﻮض ﺑﺎ آب ﺳﺎﮐﻦ و آرام و از اﻃﻼﻗﺎت »ﺧﺎﻧﯽ« ﺑﺮﻣﯽ آﯾـﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺣﻘﯿﻘﯽ آن ﻫﻤﯿﻦ‬ ‫ﻗﺴﻢ »ﺣـﻮض« اﺳﺖ‪ - (2) .‬ﭘﻬﻠـﻮي »‪) «xanik‬ﺑﻨـﺪﻫﺶ چ اﻧﮑﻠﺴﺎرﯾـﺎ ‪ (160‬و ﻧﯿﺰ ‪) xan‬ﻓﺮﻫﻨﮓ وﻧﺪﯾـﺪاد‪ ،‬ﻫﻮﺷـﻨﮓ ﺟﺎﻣﺎﺳﺐ‪II، ،‬‬ ‫‪ :(136‬از ﻣﺼـــﺪر اوﺳـــﺘﺎﺋﯽ ‪)kan‬ﮐﻨـﺪن( )اﺳــﻔﺎ ‪ 1:2‬ص‪ .(66‬ﮐﺮدي ‪)kani.kahni‬ﺳﺮﭼﺸــﻤﻪ( )اﺳـﻔﺎ ‪ 1:2‬ص‪ ،(261‬ﻃـﺒﺮي‬ ‫‪)xun‬ﭼﺸـﻤﻪ( )ﻧﺼﺎب ﻃﺒﺮي ‪ .(332‬ﺑﺎﺗﻼق ﺟﻨﻮب ﺷـﺮﻗﯽ ﺷـﻬﺮ اﺻـﻔﻬﺎن ﮐﻪ ﺑﻨﺎم »ﮔﺎوﺧﺎﻧﯽ« و »ﮔﺎوﺧﻮﻧﯽ« ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣﯿﺸﻮد از ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺎم‬ ‫ﻣﺸﺘﻖ اﺳﺖ‪ .‬در ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ )ﺑﺎب اﻟﺒﻮم واﻟﻐﺮﺑﺎن( ذﮐﺮ ﭼﺸﻤﻪ اي ﺑﻤﯿﺎن آﻣﺪه ﮐﻪ در ﻣﺄﺧﺬ ﮐﻠﯿﻠﻪ ﯾﻌﻨﯽ »ﭘﻨﭻ ﺗﻨﺘﺮه« ﺑﻨﺎم »ﭼﻨﺪرا ﺳﺮا« ﯾﺎد‬ ‫ﺷـﺪه ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ »ﭼﺸـﻤﻪء ﻣﺎه«‪ .‬در ﻧﺴـﺨﻪء ﺳـﺮﯾﺎﻧﯽ ﮐﻠﯿﻠﻪ ﮐﻪ از ﭘﻬﻠﻮي ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷـﺪه ﻧﺎم ﻫﻤﯿﻦ ﭼﺸـﻤﻪ »ﻣﺎه ﺧﺎﻧﯽ« آﻣﺪه اﺳﺖ‪» .‬اﻗﺒﺎل‪ .‬اﺑﻦ‬ ‫اﻟﻤﻘﻔﻊ ﺻﺺ‪) «49-48‬از ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ چ ﻣﻌﯿﻦ(‪» .‬ﺑﺎدﺧـﺎﻧﯽ« ﻧـﺎم ﭼﺸـﻤﻪ اي اﺳﺖ در ﯾﮑﯽ از ﻗﺮاي داﻣﻐـﺎن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪ - (3) .‬ﺷﺎﯾﺪ وﺟﻪ ﺗﺴﻤﯿﻪ ﺑﻮاﺳﻄﻪء ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ »ﺧﺎن« ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻟﻘﺐ اﻏﻠﺐ ﻣﻠﻮك آن دﯾﺎر اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫)ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ »ﺧـﺎن ﻟﻨﺠﺎن« ﮐﻪ ﺷـﻬﺮي اﺳﺖ در ﻧﻮاﺣﯽ اﺻـﻔﻬﺎن)‪) .(1‬از اﻧﺴـﺎب ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎن ﻟﻨﺠﺎن« ﺷﻮد||‪.‬‬ ‫ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ »ﺧﺎن«)‪ (2‬را ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ :‬اﯾﻦ ﻋﻤﺎرت و ﻗﻠﻌﻪ ﺧﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﻧﻪ رﻋﯿﺘﯽ ||‪ .‬ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ‬ ‫»ﺧـﺎﻧﻪ«‪ ،‬ﺧـﺎﻧﮕﯽ‪ .‬اﻫـﻞ ﺧـﺎﻧﻪ‪ .‬ﺿـﺪ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ج‪ ،‬ﺧﺎﻧﯿﺎن ‪ :‬ﻣﻦ رﻓﺘﻢ ﺳﻮي ﻫﺮات و ﭼﻨﺎن ﮔﻤﺎن ﻣﯿﺒﺮم ﮐﻪ دﯾـﺪار ﻣﻦ ﺑﺎ ﺗﻮ و ﺧﺎﻧﯿﺎن ﺑﻘﯿﺎﻣﺖ‬ ‫اﻓﺘـﺎد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬و ﺣﮑﻢ ﺗـﺄدﯾﺐ و ﺗﺤﺮﯾـﮏ از ﻏـﺎرت ﺣﻠﻪ و اﺳـﺘﺨﺮاج اﻣﻮال ﻣﺼـﺎدره‪ ...‬ﻓﺮﻣﻮد و ﺑﺨﺎﻧﯿـﺎن اﻣـﺎن داد‪) .‬از ﺗـﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺳﻼﺟﻘﻪء ﮐﺮﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ||(‪ .‬ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﻣﺘﻌﺎﻟﯽ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان اﯾﻦ ﻣﺤﻞ را ﻣﻮﺿـﻌﯽ ﺑﻔﺎرس ﻣﯽ‬ ‫آورد‪ - (2) .‬ﻣﻘﺼﻮد از ﺧﺎن رﺋﯿﺲ ﻗﺒﯿﻠﻪ و اﻣﯿﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫)ﺣـﺎﻣﺺ( ﺧﺎن ﺑﻮدن‪ ،‬رﺋﯿﺲ ﻗﺒﯿﻠﻪ و اﯾﻞ ﺑﻮدن‪ ،‬ﻣﻘﺎم ﺧﺎن داﺷـﺘﻦ ‪ :‬از آﻧﺴﻮ ﻣﺮ او راﺳﺖ ﺗﺎ ﻏﺮب ﺷﺎﻫﯽ وزﯾﻦ ﺳﻮ ﻣﺮ او راﺳﺖ ﺗﺎ ﺷـﺮق‬ ‫ﺧﺎﻧﯽ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬اﻣﯿﺮ ﻣﺎﺿـﯽ ﭼﻨﺪ رﻧﺞ ﺑﺮد و ﻣﺎﻟﻬﺎي ﻋﻈﯿﻢ ﺑﺬل ﮐﺮد ﺗﺎ ﻗﺪرﺧﺎن)‪ (1‬ﺧﺎﻧﯽ ﯾﺎﻓﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﯾﮑﯽ آﻧﮑﻪ اﻣﯿﺮ ﻣﺎﺿـﯽ ﺑﺎ‬ ‫ﻗـﺪرﺧﺎن دﯾـﺪار ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﺪان ﺣﺸـﻤﺖ‪ ،‬ﺧﺎﻧﯽ ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن از ﺧﺎﻧﺪان اﯾﺸﺎن ﻧﺸﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - (1) .‬ﻗﺪرﺧﺎن ﯾﮑﯽ از ﺷﺎﻫﺎن ﺳﻠﺴـﻠﻪء‬ ‫اﯾﻠﮏ ﺧﺎﻧﯿﻪ اﺳﺖ و ﺷﺮح ﻣﻼﻗﺎت او ﺑﺎ ﻣﺤﻤﻮد ﻏﺰﻧﻮي در زﯾﻦ اﻻﺧﺒﺎر ﮔﺮدﯾﺰي ﻣﻔﺼﻞ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫)‪ِ) (1‬اخ( ﻧـﺎم ﻫﻤﺎي دﺧﺘﺮ دارا)‪ (2‬ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي()‪ - (1) .(3‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗـﺎﻃﻊ ﮐﻠﻤﻪء »ﺧـﺎﻧﯽ« ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺼـﺤﻒ »ﺧﻤـﺎﻧﯽ« ﻣﻌﺮب و ﻣﺒـﺪل »ﻫﻤﺎ« آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ - (2) .‬اﯾﻦ »ﻫﻤـﺎ« ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸـﺪ و ﻇﺎﻫﺮًا ﻣﺮاد‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺮﻫﺎن ﻫﻤﺎي ﻣﻌﺮوف دﺧﺘﺮ ﺑﻬﻤﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺴـﺮش »داراب« ﻧﺎم دارد‪ .‬و ﺗﺎرﯾـﺦ ﮔﺰﯾـﺪه او را ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯿﮑﻨـﺪ‪» :‬و ﻫﯽ‬ ‫ﺷﻤﯿﺮان ﺑﻨﺖ ﺑﻬﻤﻦ ﺑﺤﮑﻢ وﺻـﯿﺖ ﭘـﺪر ﭘﺎدﺷﺎه ﺷﺪ‪ ،‬از ﭘﺪر ﺣﺎﻣﻠﻪ ﺑﻮد‪ .‬وﺿﻊ ﺣﻤﻞ ﺑﭙﺴـﺮي ﺷﺪ‪ .‬ﺣﺐ ﺷﺎﻫﯽ ﺑﺮﻣﻬﺮ ﭘﺴـﺮ ﻏﺎﻟﺐ آﻣﺪ او را‬ ‫در ﺻـﻨﺪوﻗﯽ ﻧﻬﺎد و ﺑﻪ آب اﻧﺪاﺧﺖ ﮔﺎزري آن ﺻـﻨﺪوق ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﭘﺴـﺮ را داراب ﻧﺎم ﻧﻬﺎد و ﺑﭙﺮورد‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺴـﺮﺣﺪ ﺑﻠﻮغ رﺳـﯿﺪ ﮔﻮﻫﺮ‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﺑﮑﺎر آﻣﺪ ﺳـﺮ ﺑﮑﺎر ﮔﺎزري در ﻧﻤﯽ آورد‪ ،‬ﺑﺴﻼح ورزي ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮي ﮐﻪ ﻣﺎدرش ﺑﺠﻨﮓ روﻣﯿﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺿﻢ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﯿﺮ ﻟﺸـﮑﺮ در راه از او آﺛـﺎر دوﻟﺖ ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﮐﺮد‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺮوم رﺳـﯿﺪﻧﺪ او ﻣﺮدي ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﺮد‪ .‬اﻣﯿﺮ ﻟﺸـﮑﺮ اﺣﻮال او ﺑـﺎ ﻫﻤﺎي ﺗﻘﺮﯾﺮ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻫﻤـﺎي ﺗﻔﺤﺺ اﺣﻮال او واﺟﺐ داﻧﺴﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺤﻘﻖ ﺷـﺪ ﭘﺴـﺮ اوﺳﺖ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﺑﻪ او ﺗﺴـﻠﯿﻢ ﮐﺮد و ﺧﻮد ﮐﺮاﻧﻪ ﮔﺰﯾـﺪ‪ .‬ﻣـﺪت ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ‬ ‫ﻫﻤﺎي ﺑﯿﺴﺖ و دو ﺳﺎل‪ ،‬از آﺛﺎر او ﻫﺰار ﺳﺘﻮن اﺻﻄﺨﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﮑﻨﺪر آﻧﺮا ﺧﺮاب ﮐﺮد و ﺷﻬﺮ ﺳﺮه ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺟﺮﺑﺎدﻗﺎن ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ«‪.‬‬ ‫از ﻋﺒﺎرت ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه ﺑﺮ ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ اوًﻻ ﻧﺴـﺒﺖ ﻣﺬﮐﻮر در ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ و ﺛﺎﻧﯿًﺎ ﻣﻨﺘﺴﺐ اﻟﯿﻪ »داراب« اﺳﺖ ﻧﻪ »دارا«‪(3) .‬‬ ‫ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي اﯾﻦ ﻧﺎم »داراب« آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬‫ﺧﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪﮔﺎن ﻋﺮب اﺳﺖ و او راﺳﺖ‪ :‬ﻫﺪاﯾﮥ اﻟﻤﺮﺗﺎب ﻓﯽ ﻓﻀﺎﺋﻞ اﻻﺻﺤﺎب‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب در ﺳﺎل ‪ 1292‬ه ‪.‬ق‪ .‬ﭼﺎپ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫)ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﺎﮐﯽ ﺑﺨﺶ ﺧﻮرﻣﻮج ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﻮﺷﻬﺮ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 30‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري ﺧﻮرﻣﻮج و ‪1500‬‬ ‫ﮔﺰي ﺟﻨﻮب رودﻣﻨﺪ‪ 36 .‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(7‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻋﺒﺪاﻟﻤﺠﯿـﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻧﯽ دﻣﺸـﻘﯽ ﺷﺎﻓﻌﯽ )‪ 1318 - 1263‬ه ‪.‬ق‪ .(.‬ﯾﮑﯽ از ادﺑـﺎء ﻣﺘـﺄﺧﺮ ﻋﺮب اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﺎرﯾـﺦ و ﻓﻘﻪ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ و ﺷـﻌﺮ ﺳـﺮود‪ .‬ﻣﻮﻟﺪش دﻣﺸﻖ و ﻣﺮﮔﺶ ﺑﺎﺳﻼﻣﺒﻮل اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪ .‬او راﺳﺖ‪» - 1 :‬اﻟﺤﺪاﺋﻖ اﻟﻮردﯾﮥ ﻓﯽ ﺣﻘﺎﺋﻖ اﺟﻼء اﻟﻨﻘﺸـﺒﻨﺪﯾﮥ«‬ ‫ﮐﻪ ﮐﺘﺎﺑﯽ اﺳﺖ در ﺗﺮاﺟﻢ اﺣﻮال ﻧﻘﺸـﺒﻨﺪﯾﺎن و ﺗﺎرﯾـﺦ ﺗﺄﻟﯿﻒ آن )‪ 1306‬ه ‪ .‬ق‪ (1)(.‬اﺳﺖ‪ - 2 .‬ﮐﺘﺎب »ﺳـﺒﻊ ﻣﻘﺎﻣﺎت« ﮐﻪ اﺳﻨﺎد رواﯾﺖ‬ ‫آن از ﻃﺮﯾﻖ ﺳـﻌﺪﺑﻦ ﺑﺸـﯿﺮ و ﻧﺸﺄت آن از اﺑﯽ ﺣﻔﺺ ﻣﺼﺮي اﺳﺖ‪ - 3 .‬دﯾﻮان ﺷـﻌﺮ ﺑﻨﺎم »وﺟﻪ اﻟﺤﻞ ﻣﻦ ﺟﻬـﺪاﻟﻤﻘﻞ«‪) .‬اﻻﻋﻼم زرﮐﻠﯽ‬ ‫چ‪ 2‬ج‪ 4‬ص‪ - (1) .(294‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت ﺑﻨﺎم ﺧﺎﻧﯽ ﻧﻘﺸﺒﻨﺪي ﺛﺒﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻗﺎﺳﻢ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﻗﺎﺳﻢ اﻟﺨﺎﻧﯽ« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯽ آﺑﺎد‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﭼﮏ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮔﻨـﺪﻣﺎن ﺑﺨﺶ ﺑﺮوﺟﻦ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷـﻬﺮ ﮐﺮد‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 26‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﺑﺮوﺟﻦ و ﻣﺘﺼﻞ ﺑﺮاه‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ .‬ﺳـﮑﻨﻪء آﻧﺠﺎ ‪ 74‬ﺗﻦ‪ ،‬ﻣـﺬﻫﺐ آﻧﻬـﺎ ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫زراﻋﺖ و راه آن ﺟﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(10‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯿﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧـﺎم ﺳﻠﺴـﻠﻪ اي از ﺳـﻼﻃﯿﻦ ﺗﺮك اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﻣﻐﻮل ﺑﺮ ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن ﺷـﺮﻗﯽ ﺣﮑﻢ ﻣﯿﺮاﻧـﺪه اﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻃﺎﯾﻔﻪ ﺑﻪ اﺳﺎﻣﯽ‪» :‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯿﻪ« و‬ ‫»اﯾﻠﮏ ﺧﺎﻧﯿﻪ« و »ﺧﺎﻧﯿﺎن« و »آل اﻓﺮاﺳـﯿﺎب« ﻧﯿﺰ ﺷـﻬﺮت داﺷـﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »آل اﻓﺮاﺳـﯿﺎب« ﺷﻮد ‪ :‬ز ﻫﻮل رزﻣﮕﻬﺶ ﺧﺎﻧﯿﺎن ﺑﺘﺮﮐﺴﺘﺎن‬ ‫اﮔﺮ ﮐﻨﻨـﺪ ﺑﻪ ﮐﻮه و ﺑـﺪﺷﺖ ژرف ﻧﮕﺎه‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺗﺎ ﺟﻬﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﺟﻬﺎن را ﻋﺒﺮت اﺳﺖ از ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻠﺦ و ﺟﻨﮓ ﺧﺎﻧﯿﺎن‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺳﺎﻻر ﺧﺎﻧﯿﺎن‬ ‫را ﺑـﺎ ﺧﯿـﻞ و ﺑﺎﺧـﺪم ﮐﺮدي ﻫﻤـﻪ ﻧﮕـﻮن و ﻧﮕـﻮن ﺑﺨـﺖ و ﺧﺎﮐﺴـﺎر‪ .‬ﻣﻨـﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻣﻤﻠﮑـﺖ ﺧﺎﻧﯿـﺎن ﻫﻤـﻪ ﺑﺴـﺘﺎﻧﺪ ﺑﺮ در ﻣـﺎﭼﯿﻦ ﺧﻠﯿﻔـﺘﯽ‬ ‫ﺑﻨﺸﺎﻧـﺪ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬و ﺑﺎ ﺧﺎﻧﯿﺎن ﻣﮑﺎﺗﺒﺖ ﮐﻨﯿﻢ و از اﯾﻦ ﺣﺎﻟﻬﺎ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﺳـﺨﻦ ﮔﻮﯾﯿﻢ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬آﻧﮑﻪ ﭼﻮن ﺳﻮي ﺑﺨﺎرا ﺑﺮد ﻟﺸـﮑﺮ‬ ‫درﻓﺘـﺎد ﺧﺎﻧﯿـﺎن را در ﺳـﺮ او ﺧـﺎﻧﻪ ﻓﺮﯾـﺎد و اﻧﯿﻦ‪ .‬ﻻﻣﻌﯽ‪ .‬ﭘﺲ ﺳﻮي ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ رﻓﺖ و ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪ ﺑﺴـﺘﺪ ﺑﺤﺮب و ﺧﺎﻧﻪء ﺧﺎﻧﯿﺎن از ﺗﺨﻤﻪء‬ ‫اﻓﺮاﺳـﯿﺎب و ﺧﺰﯾﻨﻬـﺎي اﯾﺸـﺎن ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺎ اﺣﻤـﺪﺧﺎن ﺑﻌﺮاق آورد‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾـﺦ و اﻟﻘﺼـﺺ(‪ .‬از ﺧﺎﻧﯿﺎن ﮔﺮوﻫﯽ ﮐﺰ ﺧﻂ ﺷﺪﻧـﺪ ﺑﯿﺮون‬ ‫ﺟﻨﮓ آوران ﯾﻐﻤﺎ ﺟﺎﻧﺸﺎن زدﻧﺪ ﯾﻐﻤﺎ‪ .‬اﻣﯿﺮﻣﻌﺰي‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯿﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺳﻪ ﻫﺰار ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷـﻬﺴﻮار‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪ 33‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺷـﻬﺴﻮار‪ .‬اﯾﻦ ده ﻧـﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و‬ ‫ﺳﺮدﺳﯿﺮ ﮐﻪ ‪ 540‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ دارد‪ .‬ﻣﺬﻫﺐ اﻫﺎﻟﯽ ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﮔﯿﻠﮑﯽ و ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و‬ ‫ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﮔﺮدو و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺳﺖ‪ .‬راه اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ و در زﻣﺴﺘﺎﻧﻬﺎ ﻋﺪه اي از آﻧﻬﺎ اﺣﺸﺎم ﺧﻮد را ﺑﺮاي‬ ‫ﺗﻌﻠﯿﻒ ﺑﻪ ﺣﺪود ﺧﺮم آﺑﺎد ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯿﺎن‪.‬‬



‫])ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن دﯾﺰج رود ﺑﺨﺶ ﻋﺠﺐ ﺷـﯿﺮ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺮاﻏﻪ‪ ،‬واﻗﻊ در ﺳﻪ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﻋﺠﺐ ﺷﯿﺮ ﺑﺮ ﺳﺮ راه‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﻣﺮاﻏﻪ ﺑﻪ آذرﺷـﻬﺮ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد و آب و ﻫﻮاي آن ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ و ﻣﻌﺘﺪل اﺳﺖ‪ .‬در آﻧﺠﺎ ‪ 164‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﯽ دارﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﻣـﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸـﺎن ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از رودﺧـﺎﻧﻪء ﻗﻠﻌﻪ ﭼـﺎي و ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠـﺎ ﻏﻼـت و ﮐﺸـﻤﺶ و ﺑـﺎدام و‬ ‫زردآﻟﻮ و راه آﻧﺠﺎ ﺷﻮﺳﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺰراﻋﺖ ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﻨﺪ و از ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﺟﺎﺟﯿﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯽ اﺧﺘﺎﺟﯽ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 668‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ُا[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻓﺮﺳـﺘﺎدهء ﻏـﺎزان ﺧﺎن ﻣﻐﻮل اﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﺮاي آوردن ﺟﻤﻌﯽ از ﻣﺸﺎﯾـﺦ ﮐﻪ در ﺷـﻬﺮ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺷﺎﻫﺰاده »اﻻﻓﺮﻧﮓ« را ﺑﺸﺎﻫﯽ‬ ‫ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪) (1).‬از ﺗﺎرﯾـﺦ ﻏـﺎزان ﺧـﺎن ﺗﺄﻟﯿﻒ رﺷـﯿﺪاﻟﺪﯾﻦ ﻓﻀﻞ اﷲ چ ﮐﺎرل ﯾﺎن ص ‪ - (1) .(153‬ﻏﺎزان ﺧﺎن در ﻗﺸـﻼق ﻫﻮﻻن‬ ‫ﻣﻮﻻـن )ﻗﺰل اوزن( ﺧﻠﻮﺗﯽ ﺑﺮ ﺳﺒﯿﻞ ﭼﻬﻠﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺑﺮ آورد و ﺑﻪ اﻧـﺪك ﺻـﺒﺤﺎﻧﻪ اي ﻓﺎرغ از ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن ﮔﻮﺷﻪ ﻧﺸـﺴﺖ‪ .‬در اﺛﻨﺎي آن ﭘﯿﺮ‬ ‫ﯾﻌﻘﻮب ﺑﺎﻏﺒﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از ﻣﺸﺎﯾﺦ »اﻻﻓﺮﻧﮓ را ﺑﺴـﺒﺐ ﺣﺐ ﺟﺎه و ﻣﺎل دﻋﻮت ﮐﺮدﻧﺪ« اﯾﻦ راز از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺮﯾﺪي ﺑﻨﺎم ﻣﺤﻤﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاي‬ ‫ﺗﺒﻠﯿﻎ ﺑﻪ اردو آﻣـﺪه ﺑﻮد ﻓﺎش ﺷـﺪ و ﺑﮕﻮش ﺧﻮاﺟﻪ ﺳـﻌﺪاﻟﺪﯾﻦ ﺻﺎﺣﺒـﺪﯾﻮان رﺳـﯿﺪ‪ .‬او ﻣﺮاﺗﺐ را ﺑﻐﺎزان ﺧﺎن ﮔﺰارش داد و ﻏﺎزان ﺧﺎن‬ ‫ﺧﺎﻧﯽ اﺧﺘﺎﺟﯽ را ﺑﻪ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﻣﺸﺎﯾﺦ را ﺑﯿﺎورد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯽ ﺑﯿﮏ‪.‬‬



‫]ِب[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن دﺷﺖ ﻗﺒﭽﺎق اﺳﺖ ﮐﻪ در زﻣﺎن ﻣﻠﮏ اﺷـﺮف ﭼﻮﭘﺎﻧﯽ ﺑﻪ آذرﺑﺎﯾﺠﺎن رﻓﺖ‪) .‬از ﻋﺎﻟﻢ آراي ﻋﺒﺎﺳـﯽ چ‪2‬‬ ‫ص‪.(736‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯽ ﺑﯿﮏ آﻏﺎ‪.‬‬



‫]ِب[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از زوﺟﺎت اﻣﯿﺮ ﺗﯿﻤﻮر ﮔﻮرﮐﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﯿﺮ ﺗﯿﻤﻮر ﻫﯿﺠـﺪه زن ﺑﺤﺒﺎﻟﻪء ﻧﮑﺎح درآورد ﮐﻪ از آﻧﺠﻤﻠﻪ ﺧﺎﻧﯽ ﺑﯿﮏ آﻏﺎ‬ ‫ﺑﻮد‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ ﺧﯿﺎم ج‪ 3‬ص‪.(542‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯿﺖ‪.‬‬



‫]ﻧﯽ َي[ )ﻣﺺ ﺟﻌﻠﯽ( ﺧـﺎن ﺑـﻮدن ‪»:‬ﻗـﺪر ﻣﮑﻨﺖ اﻣﮑـﺎن ﺟـﺎدهء اﺧﻼـص در ﻋﺒﻮدﯾﺖ ﺧـﺎﻧﯿﺖ ﻣﺴـﻠﻮك دارد«‪) .‬از ﺗﺎرﯾـﺦ ﻏـﺎزان ﺧـﺎن‬ ‫رﺷﯿﺪاﻟﺪﯾﻦ ﻓﻀﻞ اﷲ چ ﮐﺎرل ﯾﺎن ص‪.(54‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯿﺠﺎر‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻗﺼـﺒﻪ اي اﺳﺖ ﻣﯿﺎن »ﺑﻐـﺪاد« و »ارﺑﻞ« ﮐﻪ ﺑﺘﻮﺳﻂ ﻫﺎﺷﻢ ﺑﻦ ﻋﺘﺒـﮥ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص ﮔﺸﻮده ﺷﺪ و در ﻗﻠﻤﺮو ﻋﺎﻟﻢ اﺳـﻼﻣﯽ درآﻣﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪ 3‬ص‪.(2020‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯽ ﺟﺎن ﺧﺎﻧﻢ‪.‬‬



‫]ُن[ )ِاخ( اﺳﻢ ﺧﻮاﻫﺮ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﯿﮏ ﭘﺴﺮ ﺧﻮاﺟﻪ ﺷﺠﺎع اﻟﺪﯾﻦ ﺷﯿﺮازي ﮐﻪ در ﺧﺪﻣﺖ ﻧﻮاب ﭘﺮي ﺧﺎن ﺧﺎﻧﻢ ﺻﻔﻮي اﻋﺘﺒﺎري ﻋﻈﯿﻢ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫او ﯾﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﻮزارت رﺳﯿﺪن ﺣﺴﯿﻦ ﺑﯿﮏ ﺑﻮد‪) .‬از ﻋﺎﻟﻢ آراي ﻋﺒﺎﺳﯽ چ‪ 2‬ص ‪.(226‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯿﭽﻪ‪.‬‬



‫]َچ ‪ِ /‬چ[ )ِا ﻣﺼـﻐﺮ( ﺣﻮض ﮐﻮﭼﮏ و ﭼﺸـﻤﻪء ﮐﻮﭼﮏ را ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪء »ﺧﺎﻧﯽ«‬ ‫ﺷﻮد ‪ :‬ﻣﻦ آن ﺧﺎﻧﯿﭽﻪ ام ﮐﺎﺑﻢ ﻋﯿﺎن اﺳﺖ ﻫﺮ آﻧﭽﻪ در دل آﯾﺪ ﺑﺮ زﺑﺎن اﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯽ ﺧﯿﻞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻔﺎﺻﻠﻪء ‪ 23‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻏﺮب ﻗﻠﻌﮥ اﻟﺴﺮاج ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻼن ﻧﻌﻤﺎن از ﺗﻮاﺑﻊ وﻻﯾﺎت ﻣﺸﺮﻗﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬واﻗﻊ‬ ‫ﺑﯿﻦ ‪ 70‬درﺟﻪ و ‪ 8‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 17‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل ﺷﺮﻗﯽ و ‪ 34‬درﺟﻪ و ‪ 31‬دﻗﯿﻘﻪء ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯿﺰ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻊ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ در ﺑﺎزارك ﭘﻨﺠﺸﯿﺮ ﻣﻐﺮب درﯾﺎي ﮐﻼن ﭘﻨﺠﺸﯿﺮ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ راه اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو ﻗﺮار‬ ‫دارد و ﺟﻤﻌﯿﺖ آن ﺗﺨﻤﯿﻨًﺎ ﭘﻨﺠﺎه ﺧﺎﻧﻮار ﺗﺎﺟﯿﮏ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺰﺑﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ از ﺳـﺮدرﺧﺘﯽ‪ :‬ﺗﻮت و اﻧﮕﻮر و از‬ ‫ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت‪ :‬ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ و ﺑﺎﻗﻼ و ارزن و از ﻣﻮاﺷﯽ‪ :‬ﮔﺎو و ﺑﺰ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ )اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻘﺪار ﮐﻢ(‪) .‬ازﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯿﺴﺎر‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﻮﻻﯾﺖ ﮔﻠﭙﺎﯾﮕﺎن ﮐﻪ ﺳﺮﭼﺸـﻤﻪء آب »ﻗﻤﺮود« ﺑﺪاﻧﺠﺎﺳﺖ‪ .‬ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ آرد‪» :‬آب ﻗﻤﺮود از ﮐﻮه ﺧﺎﻧﯿﺴﺎر و‬ ‫ﻻﻟﺴـﺘﺎن ﺑﻮﻻﯾﺖ ﺟﺮﺑﺎدﻗﺎن ﺑﺮﻣﯿﺨﯿﺰد و ﺑﺮ ﺟﺮﺑﺎدﻗﺎن و ﻗﻢ ﻣﯿﺮﯾﺰد و ﻫﺮزه اش ﺑﻤﻔﺎزه ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯿﺸﻮد ﻃﻮﻟﺶ ﺳﯽ ﻓﺮﺳﻨﮓ ﺑﺎﺷﺪ«‪) .‬از ﻧﺰﻫﺖ‬ ‫اﻟﻘﻠﻮب چ ﻟﯿﺪن ﻣﻘﺎﻟﻪء‪ 3‬ص‪.(220‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯿﺸﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻧﺎزﻟﻮ ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اروﻣﯿﻪ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 26500‬ﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري اروﻣﯿﻪ اﯾﻦ ده در ﺟﻠﮕﻪ و ﮐﻨﺎر‬ ‫درﯾﺎﭼﻪ ﻗﺮار دارد و آب و ﻫﻮاﯾﺶ ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ و ﺳـﮑﻨﻪ اش ‪ 700‬ﺗﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺬﻫﺐ اﻫﺎﻟﯽ ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎن آﻧﻬﺎ ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ و آب‬ ‫آﻧﺠﺎ از ﻧﺎزﻟﻮﭼﺎي و ﭼﺸـﻤﻪ‪ ،‬و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﺗﻮﺗﻮن و ﭼﻐﻨﺪر و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﮐﺸـﻤﺶ‪ ،‬و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و از ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ‬ ‫ﺟﻮراب ﻣﯿﺒﺎﻓﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ده راه ﺷﻮﺳﻪ ﮐﺸﯿﺪه اﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯿﺶ ﺧﺎﻧﻢ‪.‬‬



‫]ُن[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از دﺧﺘﺮﻫـﺎي ﺷـﺎه اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ اول ﺻـﻔﻮي اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺿـﯿﺢ آﻧﮑﻪ ﺷﺎه اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ اول ﺑﻮﻗﺖ ﻣﺮگ ﭼﻬﺎر ﭘﺴـﺮ داﺷﺖ ﺑﻪ‬ ‫اﺳﺎﻣﯽ‪ :‬ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﻣﯿﺮزا )ﺷﺎه ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ اول(‪ ،‬اﻟﻘﺎس ﻣﯿﺮزا‪ ،‬ﺳﺎم ﻣﯿﺮزا‪ ،‬ﺑﻬﺮام ﻣﯿﺮزا و ﭘﻨﺞ دﺧﺘﺮ داﺷﺖ ﺑﻨﺎﻣﻬﺎي‪ :‬ﺧﺎﻧﯿﺶ ﺧﺎﻧﻢ‪ ،‬ﭘﺮي ﺧﺎن‬ ‫ﺧﺎﻧﻢ‪ ،‬ﻣﻬﯿﻦ ﺑﺎﻧﻮ ﺳﻠﻄﺎﻧﻮم‪ ،‬ﻓﺮﻧﮕﯿﺲ ﺧﺎﻧﻢ‪ ،‬زﯾﻨﺐ ﺧﺎﻧﻢ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ادﺑﯿﺎت ادوارد ﺑﺮاون ج‪ 4‬ﺗﺮﺟﻤﻪء رﺷﯿﺪ ﯾﺎﺳﻤﯽ ص‪.(64‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯿﮏ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن اﻧﮕﻮران ﺑﺨﺶ ﻣـﺎه ﻧﺸـﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن زﻧﺠﺎن‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 24‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻣـﺎه ﻧﺸﺎن و ‪ 4‬ﻫﺰارﮔﺰي راه‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬اﯾﻦ ده در ﻣﻨﻄﻘﻪءﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﻗﺮار دارد و ﻫﻮاﯾﺶ ﺳﺮد اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ آن ‪ 303‬ﺗﻦ اﻧﺪ ﮐﻪ زﺑﺎﻧﺸﺎن ﺗﺮﮐﯽ و ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷﯿﻌﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از رودﺧﺎﻧﻪء ﻣﺮاش و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و اﻧﮕﻮر و ﻗﯿﺴـﯽ و ﻗﻠﻤﺴـﺘﺎن و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و‬ ‫راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯿﮏ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣـﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﺻﻮﻣـﺎي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اروﻣﯿﻪ‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪ 14‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﻫﺸﺘﯿـﺎن و ‪ 10‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل‬ ‫ﺑـﺎﺧﺘﺮي راه اراﺑﻪ رو ﻫﺸﺘﯿـﺎن ﺑﻪ ﻣﻨﮕﻮل‪ .‬اﯾﻦ ده در داﻣﻨﻪءﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن ﻗﺮار دارد و ﻫﻮاﯾﺶ ﺳـﺮد و ﺳﺎﻟﻢ و ﺳـﮑﻨﻪ اش ‪ 80‬ﺗﻦ اﺳﺖ‪ .‬زﺑﺎن‬ ‫اﻫﺎﻟﯽ ﮐﺮدي و ﻣﺬﻫﺐ آﻧﻬﺎ ﺳـﻨﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﺗﻮﺗﻮن اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺰراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري ﮔﺬران‬ ‫ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و از ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﺟﺎﺟﯿﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨﺪ‪ .‬راه اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯿﮏ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺮادوﺳﺖ ﺑﺨﺶ ﺻﻮﻣـﺎي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اروﻣﯿﻪ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 23‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﻫﺸﺘﯿﺎن و ‪ 4‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺟﻨﻮب اراﺑﻪ رو ﺳﺮ و ‪ 3‬ﻫﺰارﮔﺰي ﻣﺮز ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﻫﻮاﯾﺶ ﺳﺮد و ﺳﺎﻟﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ‪ 151‬ﺗﻦ ﺳﮑﻮﻧﺖ دارﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺳﻨﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﮐﺮدزﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ‪ ،‬و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﺗﻮﺗﻮن اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‬ ‫و از ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﺟﺎﺟﯿﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨﺪ‪ .‬راه اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯿﮏ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن اﺻـﻔﺎك ﺑﺨﺶ ﺑﺸـﺮوﯾﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻓﺮدوس‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 30‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺑﺸﺮوﯾﻪ و ‪ 8‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﻣﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ ﯾﻨﮕﯿﺎن ﺑﻪ زﯾﻦ آﺑﺎد‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه در داﻣﻨﻪء ﮐﻮﻫﺴﺘﺎن ﻗﺮار دارد و ﻫﻮاﯾﺶ ﮔﺮم اﺳﺖ‪ .‬ﺳﮑﻨﻪء آﻧﺠﺎ ‪ 49‬ﺗﻦ‬ ‫و زﺑـﺎن آﻧﻬـﺎ ﻓﺎرﺳـﯽ و ﻣـﺬﻫﺐ آﻧﻬﺎ ﺷـﯿﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب اﯾﻦ ده از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﭘﻨﺒﻪ و ارزن و ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺎﻏﯽ و اﺑﺮﯾﺸﻢ و‬ ‫ﺗﺮﯾـﺎك اﺳـﺖ‪ .‬اﻫـﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸـﺎورزي ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و از ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳـﺘﯽ ﮐﺮﺑـﺎس ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨـﺪ‪ .‬راه اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه ﻣـﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯿﮏ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن رﻗﻪ ﺑﺨﺶ ﺑﺸـﺮوﯾﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻓﺮدوس‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪ 17‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺑﺸـﺮوﯾﻪ و ‪ 7‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺸﺮوﯾﻪ ﺑﻪ ﮔﻠﺸﻦ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﻫﻮاﯾﺶ ﮔﺮم اﺳﺖ‪ .‬در آﻧﺠﺎ ‪ 76‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﯽ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺐ آﻧﻬﺎ ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎن آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﭘﻨﺒﻪ و ارزن و ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺎﻏﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺰراﻋﺖ ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و راه آﻧﺠﺎ‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯿﮏ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﺎﺧـﮏ ﺑﺨﺶ ﺟﻮﯾﻤﻨـﺪ ﺣـﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮔﻨﺎﺑـﺎد‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 26‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﺷﻮﺳﻪء ﻓﺮﻋﯽ‬ ‫ﮔﻨﺎﺑﺎد ﺑﻪ ﻓﺮدوس‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻫﻮاﯾﺶ ﮔﺮم و ﺳـﮑﻨﻪ اش ‪ 1071‬ﺗﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺬﻫﺐ اﻫﺎﻟﯽ ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎن آﻧﻬﺎ ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫آب آﻧﺠﺎ از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﭘﻨﺒﻪ و ﺗﺮﯾﺎك و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯿﮏ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ارﺳـﮏ ﺑﺨﺶ ﺑﺸـﺮوﯾﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻓﺮدوس‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪ 23‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺑﺸـﺮوﯾﻪ و ﺑﺮ ﺳـﺮ راه ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺸـﺮوﯾﻪ ﺑﻪ دﻫﮏ‪ .‬اﯾﻦ ده در داﻣﻨﻪء ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن ﻗﺮار دارد و ﻫﻮاﯾﺶ ﮔﺮم و ﺳﮑﻨﻪ اش ‪ 20‬ﺗﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺬﻫﺐ اﻫﺎﻟﯽ ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎن‬ ‫آﻧﻬـﺎ ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﭘﻨﺒﻪ و ارزن و ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺎﻏﯽ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ ﮐﺸﺎورزي و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯿﮏ ﺑﭽﻪ‪.‬‬



‫]َب َچ ‪ِ /‬چ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ارﺳـﮏ ﺑﺨﺶ ﺑﺸـﺮوﯾﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻓﺮدوس‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪ 23‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب و ﯾـﮏ ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺸـﺮوﯾﻪ ﺑﻪ دﻫﮏ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه در داﻣﻨﻪء ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن ﻗﺮار دارد و ﻫﻮاﯾﺶ ﮔﺮم و ﺳـﮑﻨﻪ اش ‪ 45‬ﺗﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺬﻫﺐ اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫ﺷﯿﻌﻪ و زﺑـﺎن آﻧﻬـﺎ ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠـﺎ ﻏﻼـت و ﭘﻨﺒﻪ و اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﺗﺮﯾﺎك و ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺎﻏﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺸﺎورزي ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و راه ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ وﻟﯽ از ﺧﺎﻧﯿﮏ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻣﯿﺘﻮان اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯿﮏ ﺷﺎه‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺮون ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻓﺮدوس‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 5‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور ﺷﻮﺳﻪء ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺠﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﻓﺮدوس‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫دﻫﮑﺪه در ﻣﻨﻄﻘﻪء ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﻗﺮار دارد و آب و ﻫﻮاﯾﺶ ﮔﺮم و ﺳـﮑﻨﻪ اش ‪ 425‬ﺗﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب‬ ‫آﻧﺠﺎ از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﭘﻨﺒﻪ و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺰرع ﺑﮑﺮي ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯽ و ﮔﻮدر ﺟﺰء آﻧﺴﺖ‪.‬‬ ‫)از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯿﮑﻮف‪.‬‬



‫ك[)‪ِ) (1‬اخ( ﻧﺎم اﯾﺮان ﺷـﻨﺎس ﻣﻌﺮوف روﺳـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﻣﯿﻼدي ﻣﯽ زﯾﺴـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬او را در ﻗﺴـﻤﺖ آﺛﺎر و اﺑﻨﯿﻪء اﯾﺮان‬ ‫] ُ‬ ‫ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻓﺮاوان اﺳﺖ ﺑﺨﺼﻮص درﺑﺎرهء وﺿﻊ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ و ﻣﺪﻧﯿﺖ ﺷـﻬﺮ ﻣﺸـﻬﺪ‪ .‬او ﻣﺸﺎﻫﺪات ﺧﻮد را در ﻣﺸﻬﺪ ﺑﺸﮑﻞ ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻬﯽ‬ ‫ﻧﻮﺷـﺘﻪ و اﻋﺘﻤﺎداﻟﺴـﻠﻄﻨﻪ در ﻣﻄﻠﻊ اﻟﺸـﻤﺲ از ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻫﺎي او ﯾﺎد ﮐﺮده و ﮔﻮﺳـﺘﺎو ﻟﻮﺑﻦ ﻧﯿﺰ در ﮐﺘﺎب ﺗﻤﺪن ﻋﺮب از ﮐﺎرﻫﺎي ﺧﺎﻧﯿﮑﻮف‬ ‫اﺳـﺘﻔﺎدهء ﻓﺮاوان ﺑﺮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺧﺎورﺷـﻨﺎﺳﺎن ﺗﺄﻟﯿﻒ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺳـﺤﺎب ص‪ 196‬و ﻣﻄﻠﻊ اﻟﺸـﻤﺲ اﻋﺘﻤﺎداﻟﺴـﻠﻄﻨﻪ ج‪- (1) .(1‬‬ ‫‪.Khanikoff‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯿﮑﻮك‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن اﺻـﻔﺎك ﺑﺨﺶ ﺑﺸـﺮوﯾﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻓﺮدوس‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 44‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺑﺸﺮوﯾﻪ و ‪ 3‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺷﻤﺎل اﺻـﻔﺎك‪ .‬اﯾﻦ ده در داﻣﻨﻪء ﮐﻮﻫﺴﺘﺎن ﻗﺮار دارد و آب و ﻫﻮاﯾﺶ ﮔﺮم و ﺳﮑﻨﻪ اش ‪ 10‬ﺗﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺬﻫﺐ اﻫﺎﻟﯽ ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎن آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬دﻫﮑﺪهء ﺧﺎﻧﯿﮑﻮك از ﻗﻨﺎت ﻣﺸﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻟﺶ ﻏﻼت و راﻫﺶ ﻣﺎﻟﺮو و ﮔﺬران اﻫﺎﻟﯽ از ﮐﺸﺎورزي اﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯿﻠﻪ‪.‬‬



‫]َل ‪ِ /‬ل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ رواﻧﺴـﺮ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﻨﻨﺪج واﻗﻊ در ‪ 9‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮ رواﻧﺴﺮ و ﺳﻪ ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ راه ﻓﺮﻋﯽ‬ ‫رواﻧﺴﺮ ﺑﻪ ﺳﻨﺠﺎﺑﯽ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه در داﻣﻨﻪء ﮐﻮه ﻗﺮار دارد و ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ ﺳﺮدﺳﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ آن ‪ 100‬ﺗﻦ اﻧﺪ و ﻣﺬﻫﺐ آﻧﻬﺎ ﺗﺴﻨﻦ و زﺑﺎﻧﺸﺎن‬ ‫ﮐﺮدي اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل اﯾﻦ ده ﻏﻼت دﯾﻢ و ﻟﺒﻨﯿﺎت اﺳﺖ‪.‬‬ ‫راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو و در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺑﻪ آﻧﺠﺎ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﻣﯿﺘﻮان ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪ 5‬ص‪.(15‬‬ ‫ﺧﺎن ﯾﻠﻪ‪.‬‬



‫]َي َل ‪ِ /‬ل[ )ِاخ( ﺑﻨﺎم ﻓﻌﻠﯽ آن »ﺣﺴﻦ آﺑﺎد« رﺟﻮع ﺷﻮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯽ ﻣﻦ‪.‬‬



‫]َم[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐـﺎﻣﻔﯿﺮوز ﺑﺨﺶ اردﮐﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷـﯿﺮاز‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 54‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧـﺎوري اردﮐﺎن و ﮐﻨﺎر راه‬ ‫ﻓﺮﻋﯽ ﭘﻞ ﺧﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻧﯽ ﻣﻦ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد و آب و ﻫﻮاﯾﺶ ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ و داراي ‪ 812‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ‬ ‫ﻣﺬﻫﺐ و ﺑﻪ ﻓﺎرﺳـﯽ ﻟﻬﺠﻪء ﻟﺮي ﺳـﺨﻦ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ده ﺧﺎﻧﯽ ﻣﻦ از رودﺧﺎﻧﻪءﮐﺮ ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻟﺶ ﻏﻼت و ﺑﺮﻧﺞ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻐﻞ‬ ‫اﻫﺎﻟﯽ ﮐﺸﺎورزي و راﻫﺶ ﻓﺮﻋﯽ و ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﯾﮏ دﺑﺴﺘﺎن اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(7‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯽ ﻧﻘﺸﺒﻨﺪي‪.‬‬



‫]ِي َن َب[ )ِاخ( ﺷـﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺧﺎﻧﯽ ﺷﺎﻓﻌﯽ ﺧﺎﻟﺪي ﻧﻘﺸﺒﻨﺪي )‪ 1279-1213‬ه ‪ .‬ق‪ (.‬ﯾﮑﯽ از ﻓﻘﻬﺎ و ﮐﺎﻣﻼن زﻣﺎن‬ ‫ﺧﻮد اﺳﺖ‪ .‬در ﺧﺎن ﺷـﯿﺨﻮن ﺑـﺪﻧﯿﺎ آﻣـﺪ و ﺑﻪ ﺣﻤﺎة رﻓﺖ و ﺑﻪ ﻋﻠﻢ و ادب ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ دﻣﺸﻖ آﻣـﺪ و ﻣﺘﻮﻃﻦ ﺷـﺪ و در ﺧـﺪﻣﺖ‬ ‫ﺷﯿـﺦ ﺧﺎﻟﺪي ﻧﻘﺸـﺒﻨﺪي رﯾﺎﺿﺖ ﺧﻮد را ﺑﭙﺎﯾﺎن ﺑﺮد و ﻣﻼزم درس او ﮔﺸﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ اﻣﺎﻣﯽ ﺟﺎﻣﻊ ﻣﺮادﯾﻪ رﺳـﯿﺪ و در آﻧﺠﺎ ﺑﺘﻌﻠﯿﻢ ﻓﻘﻪ و‬ ‫ﻗﻮاﻋـﺪ ﻋﺮﺑﯿﻪ ﭘﺮداﺧﺖ و ﺑﺮاي ﺳـﻤﺎع ﺣـﺪﯾﺚ ﺧـﺪﻣﺖ ﺷـﯿﺦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﮐﺰﺑﺮي رﻓﺖ‪ .‬او راﺳﺖ‪ -1 :‬اﻟﺒﻬﺠـﮥ اﻟﺴـﻨﯿﮥ ﻓﯽ آداب اﻟﻄﺮﯾﻘﮥ‬ ‫اﻟﻨﻘﺸﺒﻨﺪﯾﻪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب در ﺗﺼﻮف اﺳﺖ و ﻣﺆﻟﻒ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1253‬ه ‪ .‬ق‪ .‬از ﺗﺄﻟﯿﻒ آن ﻓﺮاﻏﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1303‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ﻣﻄﺒﻌﻪء‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼـﻄﻔﯽ ﺑﭽﺎپ رﺳـﯿﺪه اﺳﺖ‪ -2 .‬اﻟﺤـﺪاﯾﻖ اﻟﻮردﯾـﮥ ﻓﯽ ﺣﻘـﺎﯾﻖ اﺟﻼء اﻟﻨﻘﺸـﺒﻨﺪﯾﮥ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1308‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ﻣﻄﺒﻌــﻪء‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼـﻄﻔﯽ در ‪ 299‬ﺻـﻔﺤﻪ ﺑﭽﺎپ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ)‪ -3 . (1‬اﻟﻌـﺎدة اﻻﺑﺪﯾـﮥ ﻓﯿﻤـﺎ ﺟﺎء ﺑﻪ اﻟﻨﻘﺸـﺒﻨﺪﯾﮥ ﮐﺘﺎﺑﯽ اﺳﺖ در ﺗﺼﻮف و ﺑﻪ ﺳﺎل‬ ‫‪ 1313‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ﻣﺼﺮ ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت(‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب در اﻻﻋﻼم زرﮐﻠﯽ ﺑﻨﺎم ﺧﺎﻧﯽ دﻣﺸﻘﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎن ﯾﻮردي‪.‬‬



‫]ُي[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﯿـﺎﻧﻪ‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪ 9‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻣﯿـﺎﻧﻪ و ‪ 5‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء ﺗـﺒﺮﯾﺰ ﺑﻪ ﻣﯿـﺎﻧﻪ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫دﻫﮑﺪه ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و آب و ﻫﻮاﯾﺶ ﻣﻌﺘﺪل اﺳﺖ‪ .‬ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 137‬ﺗﻦ و ﻣﺬﻫﺐ آﻧﻬﺎ ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸﻤﻪ‬ ‫و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﻧﺨﻮد و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯿﻪ‪.‬‬



‫]ِي[ )ِاخ()‪ (1‬ﻧـﺎم ﺑﻨـﺪر ﻣﻬـﻢ ﺟﺰﯾﺮهء ﮐﺮت)‪ (2‬اﺳـﺖ ﮐﻪ ‪ 37500‬ﺗـﻦ ﺳـﮑﻨﻪ دارد‪ - (La Canee. (2 - (1) .‬ﻋﺮﺑﻬـﺎ اﯾـﻦ ﺟﺰﯾﺮه را‬ ‫اﻗﺮﯾﻄﺶ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯿﻪ‪.‬‬



‫]ﻧﯽ َي[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺳﻠﺴـﻠﻪ اي از ﺳـﻼﻃﯿﻦ ﺗﺮك ﭘﯿﺶ از ﻣﻐﻮل اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن ﺷﺮﻗﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻃﺎﯾﻔﻪ ﺑﻪ اﺳﺎﻣﯽ‬ ‫»ﺧﺎﻗﺎﻧﯿﻪ« و »ﺧﺎﻧﯿﺎن« و »اﯾﻠﮏ ﺧﺎﻧﯿﻪ« و »آل اﻓﺮاﺳﯿﺎب« ﻧﯿﺰ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻮده اﻧﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »آل اﻓﺮاﺳﯿﺎب و ﺧﺎﻧﯿﺎن« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﯽ ﯾﮏ‪.‬‬



‫]ِي[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻓﺮاﺷـﺒﻨﺪ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻓﯿﺮوزآﺑﺎد واﻗﻊ در ‪ 76‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮ ﻓﯿﺮوزآﺑﺎد و ﮐﻨﺎر راه‬ ‫ﻓﺮﻋﯽ ﻓﺮاﺷـﺒﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺎزرون‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ در ﺟﻠﮕﻪ و ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ داراي ‪ 541‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از‬ ‫ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(7‬‬ ‫ﺧﺎو‪.‬‬



‫)ِا( ﭘﺮز‪ .‬زﻏﺐ‪ .‬ﮐﺮك ||‪ .‬ﭘﺮز ﻣﺨﻤﻞ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻟﻐﺖ دﯾﮕﺮي اﺳﺖ در ﺧﻮاب ‪ :‬ﮔﺮ ﺧﺮي دﯾﻮاﻧﻪ ﺷﺪ ﯾﮏ دّم ﮔﺎو ﺑﺮ ﺳـﺮش‬ ‫ﭼﻨﺪان ﺑﺰن ﮐﺎﯾﺪ ﺑﺨﺎو‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﺎو‪.‬‬



‫ِا)خ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰي ﺑﺨﺶ ﻣﺮﯾﻮان ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﻨﻨﺪج‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 22‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي در ﺷﺎﻫﭙﻮر ﮐﻪ داراي‬ ‫‪ 30‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎوات‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم رودي اﺳﺖ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن در ﺻﺪ و ﺳـﯽ و ﭘﻨﺠﻬﺰار و ﭘﺎﻧﺼﺪﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺳﺒﺰوار وﻻﯾﺖ ﺑﻬﺴﻮد اﯾﺎﻟﺖ داﯾﺰﻧﮕﯽ ﮐﺎﺑﻞ‪ ،‬ﺑﯿﻦ ‪68‬‬ ‫درﺟﻪ و ‪ 23‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 12‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل ﺷﺮﻗﯽ و ‪ 34‬درﺟﻪ و ‪ 14‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 52‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎوات‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧـﺎم ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ در ﺳـﯽ و ﭼﻬﺎر ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ ﺳﺒﺰوار واﻗﻊ در اﯾﺎﻟﺖ ﮐﻼن داﯾﺰﻧﮕﯽ ﺗﺎﺑﻊ ﮐﺎﺑﻞ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺤﻞ‬ ‫ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 68‬درﺟﻪ و ‪ 54‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل ﺷﺮﻗﯽ و ‪ 34‬درﺟﻪ و ‪ 6‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 29‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻗﺮار دارد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻌﺎﻧﺴﺘﺎن‬ ‫ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎواز‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻧﻬﺎرﺟﺎﻧﺎت ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﯿﺮﺟﻨـﺪ واﻗﻊ در ‪ 47‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور ﺑﯿﺮﺟﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و‬ ‫داراي آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل اﺳﺖ و ‪ 46‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ دارد ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺐ آﻧﻬﺎ ﺷﯿﻌﯽ و زﺑﺎن آﻧﻬﺎ ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‬ ‫ﻏﻼـت اﺳـﺖ‪ .‬اﻫـﺎﻟﯽ ﺑـﻪ ﮐﺸـﺎورزي ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬و راه آﻧﺠـﺎ ﻣـﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬از ﭼﻬﮑﻨﻪ ﻣﯿﺘـﻮان ﺑﻪ آﻧﺠـﺎ اﺗﻮﻣﺒﯿـﻞ ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎواك‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧــﺎم ﻣﺤﻠﯽ اﺳـﺖ در ‪ 67‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺷـﺮﻗﯽ ﻗﺮﯾـﻪ »رﺧﻪ« ﻋﻼـﻗﻪ داري »ﭼـﺎرﻗﺮﯾﻪ« ﺣﮑـﻮﻣﺖ درﺟﻪء ‪ 3‬ﭘﻨﺠﺸـﯿﺮ اﯾﺎﻟﺖ ﭘﺮوان‬ ‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﯿﻦ ‪ 69‬درﺟﻪ و ‪ 54‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 37‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل ﺷﺮﻗﯽ و ‪ 35‬درﺟﻪ و ‪ 38‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 53‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل ﺷﺮﻗﯽ و ‪ 35‬درﺟﻪ و‬ ‫‪ 38‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 53‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﻣﺤﻞ آن ﺣﺪ ﻓﺎﺻﻞ ﭘﻨﺠﺸـﯿﺮ و اﻧﺪراب و ﻗﻄﻐﻦ اﺳﺖ و ﻫﻮاي آن در ﭘﺎﯾﯿﺰ و زﻣﺴـﺘﺎن و‬ ‫اواﯾﻞ ﺑﻬﺎر ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺮد ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در زﻣﺴﺘﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺑﺮف زﯾﺎد ﻣﯽ ﺑﺎرد و ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﺗﻠﻔﺎت زﯾﺎدي ﺑﻤﻮاﺷﯽ و ﺣﺘﯽ ﻋﺎﺑﺮﯾﻦ وارد ﻣﯽ‬ ‫آﯾﺪ‪ .‬ارﺗﻔﺎع آن از ﺳـﻄﺢ درﯾﺎ »‪ «3600‬ﻣﺘﺮ و در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن ﯾﮑﯽ از ﻣﺮاﺗﻊ ﻣﻬﻢ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﮐﻮچ ﻧﺸـﯿﻨﻬﺎي ﺷﻤﺎﻟﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 669‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻠﯿﻒ اﺣﺸﺎم ﺧﻮد را ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬درآﻣﺪ ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ ﺧﺎواك از ﻟﺒﻨﯿﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎواك ﮐﻪ از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﻪ ﭘﻨﺠﺸـﯿﺮ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‬ ‫ﺑﻪ اﻧﺪراب و ﻗﻄﻐﻦ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ‪ ،‬در ﻗﺴﻤﺖ ﭘﻨﺠﺸﯿﺮ ‪ 60‬ﺧﺎﻧﻮار دارد ﮐﻪ ﺗﺎﺟﯿﮏ اﻧﺪ و ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و در آن ﻗﺴﻤﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺠﺎﻧﺐ ﻗﻄﻐﻦ اﺳﺖ »ﮔﻨﺪم« و »ﺟﻮ« و »ﺑﺎﻗﻠﯽ« و »ﻣﺸـﻨﮓ« ﺧﻮب ﺑﻌﻤﻞ ﻣﯽ آﯾﺪ و ﺑﻪ ﺑﺎزارﻫﺎي رﺧﻪ و ﮔﻠﺒﻬﺎر و ﭼﺎرﯾﮑﺎر ﺑﺮده ﻣﯿﺸﻮد‬ ‫و در آﻧﺠﺎ ﺑﻔﺮوش ﻣﯿﺮﺳﺪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎوال‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ در ﭼﻬـﻞ و دو ﻫﺰار و ﭘﺎﻧﺼـﺪ ﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺳـﻨﮓ ﻣﺎﺷﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ درﺟﻪء ‪ 3‬ﺟﺎﻏﻮري ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻏﺰﻧﯽ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪.‬‬ ‫اﯾـﻦ ﻗﺮﯾﻪ ﺑﯿﻦ ‪ 67‬درﺟـﻪ و ‪ 2‬دﻗﯿﻘـﻪ و ‪ 18‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل ﺷـﺮﻗﯽ و ‪ 33‬درﺟـﻪ و ‪ 2‬دﻗﯿﻘـﻪ و ‪ 25‬ﺛـﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﻗﺮار دارد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎوﺟﯿﺰ‪.‬‬



‫)ِا( ﻧـﺎم ﻧـﻮﻋﯽ ﭘـﺎرﭼﻪ اﺳﺖ و ﺷﺎﯾـﺪ ﭘـﺎرﭼﻪ اي ﭘﺮزدار ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺧـﺎوﺧﯿﺰ ‪ :‬و از اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﺖ )ﭼﯿﻨﺴـﺘﺎن( زر ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﯿﺰد و ﺣﺮﯾﺮ و ﭘﺮﻧـﺪ و‬ ‫ﺧﺎوﺟﯿﺰ ﭼﯿﻨﯽ و دﯾﺒﺎ و ﻏﻀﺎره و دارﭼﯿﻨﯽ‪) ...‬از ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ ﺿﻤﯿﻤﻪء ﮔﺎﻫﻨﺎﻣﻪء ﺳﯿﺪ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﻃﻬﺮاﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎوﺣﯿﻦ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧـﺎم ﻧـﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ از »آﺑﻠﻪ و ﻣﯿﻼـذﺟﺮد« از وﺿـﯿﻌﻪ وﻃﺴـﻖ ﭘﻨﺠﻢ از ﻃﺴـﻮج ﺟﻬﺮود‪) .‬از »ﺗﺎرﯾـﺦ ﻗﻢ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺣﺴﻦ ﻗﻤﯽ«‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪء »ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﻗﻤﯽ« ﺑﻪ ﺗﺼﺤﯿﺢ و ﺗﺤﺸﯿﻪء ﺳﯿﺪ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﻃﻬﺮاﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎوﺧﯿﺮ‪.‬‬



‫)ِا( ﻧـﺎم ﻧﻮﻋﯽ ﭘﺎرﭼﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺼﻮرت ﺧﺎوﺟﯿﺰ)‪ (1‬ﻧﯿﺰ ﺿـﺒﻂ ﺷﺪه ‪ :‬از وي )از ﺳﺎري ﻃﺒﺮﺳـﺘﺎن( ﺟﺎﻣﻪء ﺣﺮﯾﺮ ﭘﺮﻧﯿﺎن و ﺧﺎوﺧﯿﺮ و از وي‬ ‫ﻣﺎزﻋﻔﺮان و ﻣﺎﺻـﻨﺪل و ﻣﺎﺧﻠﻮق ﺧﯿﺰد ﮐﻪ ﺑﻬﻤﻪء ﺟﻬﺎن ﺑﺒﺮﻧﺪ‪) .‬از ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ ﺿـﻤﯿﻤﻪء ﮔﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺳﯿﺪﺟﻼل ﻃﻬﺮاﻧﯽ(‪.‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎوﺟﯿﺰ‬ ‫ﺷﻮد‪ - (1) .‬ﺷﺎﯾﺪ »ﺧﺎوﺧﯿﺮ« و »ﺧﺎوﺟﯿﺰ« ﯾﮑﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺧﻄﺎي ﭼﺎپ ﯾﺎ ﺳﻬﻮ ﻧﺴﺎخ ﺑﺪو ﺷﮑﻞ آﻣﺪه اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎور‪.‬‬



‫]َو[ )ِا()‪ (1‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﺎﺧﺘﺮ اﺳﺖ)‪ (2‬ﮐﻪ ﻣﺸﺮق ﺑﺎﺷﺪ)‪) .(3‬ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‬ ‫)اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت()‪ : (4‬ز ﺧﺎور ﭼﻮ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﺑﻨﻤﻮد ﺗﺎج ﮔﻞ زرد ﺷـﺪ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ رﻧﮓ ﺳﺎج‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ آن‬ ‫ﺷﻬﺮ ﻧﯿﮑﻮﺗﺮﺳﺖ ﺗﻮ ﮔﻮﺋﯽ ﻓﺮوزﻧﺪهء ﺧﺎورﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﮐﻪ ﻫﺮ ﺑﺎﻣﺪادي ﭼﻮ زرﯾﻦ ﺳﭙﺮ ز ﺧﺎور ﺑﺮآرد ﻓﺮوزﻧﺪه ﺳـﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ز ﺧﺎور‬ ‫ﺑﯿﺎراﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎﺧﺘﺮ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪ از ﻓّﺮ او ﮐﺎن زر‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪي ﮐﻪ ﻧﺎﻇﻢ اوﺳﺖ ﭼﻮن ﺧﻮرﺷـﯿﺪ رﺧﺸﻨﺪه ز ﻣﺸﺮﻗﻬﺎ ﺑﻤﻐﺮﺑﻬﺎ ز ﺧﺎورﻫﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺎورﻫﺎ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﭼﻮن ﻧﯿﺴﺖ ﺣﺎل اﯾﺸﺎن ﯾﮑﺴﺎن و ﯾﮏ ﻧﻬﺎد ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺴﻮي ﻣﻐﺮب و ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺨﺎورﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑﺮ ﺷـﮑﺎﻓﺪ ﺻﺒﺎ‬ ‫ﻣﺸـﯿﻤﻪء ﺷﺐ ﻃﻔﻞ ﺧﻮﻧﯿﻦ ﺑﺨﺎور اﻧـﺪازد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺎدت ﺟﻼل و ﻣﺮﺗﺒﻪ ﭼﻨﺪاﻧﮑﻪ آﺳـﻤﺎن ﻫﺮ ﺻـﺒﺤﺪم ﺑﺮ آورد از ﺧﺎور آﯾﻨﻪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﺎه‬ ‫ﭼﻮن از ﺟﯿﺐ ﻣﻐﺮب ﺑﺮد ﺳـﺮ آﻓﺘـﺎب از داﻣﻦ ﺧﺎور ﺑﺰاد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮐﻮ ﻣﻬﯽ ﮐﺂﻓﺘﺎب ﭼﺎﮐﺮ اوﺳﺖ ﻧﻘﻄﻪء ﺧﺎك ﺗﯿﺮه ﺧﺎور اوﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﻧﻌـﻞ ﺑﺮاق ﻋﺰﻣﺖ اﺑﺮوي ﺷـﺎه ﻣﻨﺴﻮب دود ﭼﺮاغ ﺑﺰﻣﺖ روي ﻋﺮوس ﺧـﺎور‪ .‬ﺑـﺪر ﺷﺎﺷـﯽ ||‪ .‬ﻣﻐﺮب‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‬ ‫)آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﻣﻬﺮ دﯾـﺪم ﺑﺎﻣﺪادان ﭼﻮن ﺑﺘﺎﻓﺖ از ﺧﺮاﺳﺎن ﺳﻮي ﺧﺎور ﻣﯽ ﺷـﺘﺎﻓﺖ‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬ﺳﻮي ﺧﺎور ﻣﯽ ﺷـﺘﺎﺑﺪ ﺷﺎد و ﮐﺶ‪.‬رودﮐﯽ‪.‬‬ ‫ﭼﻮ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﺗﺎﺑﻨﺪه ﺑﻨﻤﻮد ﭘﺸﺖ دل ﺧﺎور از ﭘﺸﺖ او ﺷﺪ درﺷﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬دري را از آن ﻣﻬﺮ ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ ﻣﺸـﺮق دري را از آن ﻣﺎه‬ ‫ﺧﻮاﻧـﺪه اﺳﺖ ﺧﺎور‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﭼﻮ روز آورد ﺳﻮي ﺧﺎور ﮔﺮﯾﻎ ﻫﻢ از ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺑﺮزﻧـﺪ ﺑﺎز ﺗﯿﻎ‪.‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬ﺑﺸﺎدي و ﺟﺎم دﻣﺎدم ﻧﺒﯿـﺪ ﺑﺒﻮدﻧـﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺧﻮر ﺑﺨﺎور رﺳـﯿﺪ‪.‬اﺳﺪي‪ .‬ﺧﻮرﺷﯿﺪ را ﭼﻮن ﭘﺴﺖ ﺷﺪ در ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺎور ﻋﻠﻢ ﭘﯿﺪا ﺷﺪ اﻧﺪر ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺑﺮ آﺳﺘﯿﻦ ﺷﺐ ﻋﻠﻢ‪ .‬ﻻﻣﻌﯽ ﮔﺮﮔﺎﻧﯽ‪ .‬وز‬ ‫ﻧـﻮر ﺗـﺎ ﺑﻈﻠﻤﺖ وز اوج ﺗـﺎ ﺣﻀـﯿﺾ وز ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﺑﺨـﺎور وز ﺑﺤﺮ ﺗـﺎ ﺑـﺒﺮ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻫﻤﯽ ﺑﮕـﺬارم اﯾﻦ ﺟـﺎ ﻗﺮص ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﻧﻬﻢ روي از‬ ‫ﺿﺮورت ﺳﻮي ﺧﺎور‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﭘﺨﺖ ﻧﺎن زرﯾﻦ اﻧﺪر ﺗﻨﻮر ﻣﺸـﺮق اﻓﺘﺎد ﻗﺮص ﺳﯿﻤﯿﻦ اﻧﺪر دﻫﺎن ﺧﺎور‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ز ﺣﺪ ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺗﺎ‬ ‫ﺑﻮم ﺧﺎور)‪ (5‬ﺟﻬـﺎن را ﮔﺸـﺘﻪ ام ﮐﺸﻮر ﺑﮑﺸﻮر‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬آﻓﺘﺎب‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻧﺎﻣﯽ اﺳﺖ از ﻧﺎﻣﻬﺎي زﻧﺎن‪ .‬ﭼﻮن »ﺧﺎورﺳـﻠﻄﺎن«‪،‬‬ ‫»ﺧﺎورﺧﺎﻧﻢ«‪» ،‬ﺧﺎورﺑﯿﮕﻢ ||«‪ .‬ﺑﺘﻪء ﺧﺎر و ﺷﻮك ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﺟﺎﻧﻮر ﺧﻮد ز ﻟﺸـﮑﺮ ﻧﻤﺎﻧـﺪ ﺑـﺪان ﺑﻮم و ﺑﺮ ﺧﺎر و ﺧﺎور ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺮ آن‬ ‫ﺑﻮم ﺗﺎ ﺳﺎﻟﯿﺎن ﺑﺮ ﻧﺒﻮد ﺟﺰ از ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺧﺎك ﺧﺎور ﻧﺒﻮد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ ||‪ .‬ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻫﺎي ﺷـﺮﻗﯽ اﯾﺮان از ﻗﺒﯿﻞ ﭼﯿﻦ و ﺗﺒﺖ و ﻣﺎﭼﯿﻦ و ﻫﻨﺪ‪) ،‬در‬ ‫اﻃﻼﻗﺎت ﻓﺮدوﺳـﯽ( ‪ :‬ﯾﮑﯽ روم و ﺧﺎور دﮔﺮ ﺗﺮك و ﭼﯿﻦ ﺳﻮم دﺷﺖ ﮔﺮدان و اﯾﺮان زﻣﯿﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻓﺰون ﺗﺮ از او ﻗﺎرن رزم زن ﺑﻪ ﻫﺮ‬ ‫ﮐـﺎر ﭘﯿﺮوز و ﻟﺸﮑﺮﺷـﮑﻦ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷـﻬﺮ ﺧـﺎور ﺑـﺪ او ﭘﺎدﺷـﺎ ﺟﻬﺎﻧـﺪار و ﺑﯿـﺪار و ﻓﺮﻣﺎن روا‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ز ﻗﻨﻮج ﺗﺎ ﻣﺮز ﺧﺎور ﮔﺮﻓﺖ ﻧﺒﺮدش‬ ‫ﻧﺠﻮﯾﺪ ﮐﺴﯽ اي ﺷﮕﻔﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻓﺮﺳﺘﺎده را ﭘﺲ ﺑﺮون ﮐﺮد ﮔﺮد ﺳﺮ ﺷﺎه ﺧﺎور ﻣﺮ او را ﺳﭙﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ‬ ‫آﻣـﺪه اﺳﺖ ﺧـﺎور ﺑﺎزﻣﺎﻧـﺪهء ﮐﻠﻤﻪء ﭘﻬﻠﻮي »ﺧﻮرﺑﺮان« ﯾـﺎ »ﺧﻮروران« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﻐﺮب اﺳﺖ و ﻣﺸـﺮق را »ﺧﻮراﺳـﺎن« ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪- (2) .‬‬ ‫ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ »ﻣﺸـﺮق و ﻣﻐﺮب« آﻣﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ - (3) .‬ﻣﺤﻞ ﺑﺮآﻣﺪن ﺧﻮرﺷﯿﺪ‪ - (4) .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻏﯿﺎث ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در اﺻﻞ‬ ‫»ﺧﺎرور« ﺑﻮده ﭼﺮا ﮐﻪ ﺧﺎر ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺎه ﺷﺐ ﭼﻬﺎردﻫﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ »ﺑـﺪر« ﺧﻮاﻧﻨـﺪ ﭼﻮن ﻇﻬﻮر ﺑﺪر از ﻣﺸـﺮق ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻟﻬﺬا »راء«‬ ‫ﻣﻬﻤﻠﻪء اول را ﺟﻬﺖ ﺗﺨﻔﯿﻒ ﺣـﺬف ﮐﺮدﻧﺪ‪ - (5) .‬اﻣﺮوز ﻣﻐﺮب را ﺑﺎﺧﺘﺮ و ﻣﺸـﺮق را ﺧﺎور ﻣﯿﻨﺎﻣﻨـﺪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﻋﮑﺲ‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎور‪.‬‬



‫]َو[ )ِاخ( ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ‪ 784‬ﻫﺰارﮔﺰي ﻃﻬﺮان ﻣﯿﺎن ﺑﺎﻣﺪژ و ﻧﻈﺎﻣﯿﻪ ﺑﺮ ﮐﻨﺎر راه آﻫﻦ ﺟﻨﻮب‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ اﯾﺴـﺘﮕﺎه راه آﻫﻦ ﻗﺮار دارد‪.‬‬ ‫در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺷـﺮح داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از اﯾﺴـﺘﮕﺎﻫﻬﺎي راه آﻫﻦ ﺗﻬﺮان و اﻫﻮاز اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﯾﺴﺘﮕﺎه‬ ‫در ‪ 784‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺑــﺎﺧﺘﺮي ﺗﻬﺮان و ‪ 35‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل اﻫـﻮاز واﻗـﻊ و ﺳﺎﮐﻨـﺎن آن از ﮐﺎرﻣﻨـﺪان راه آﻫـﻦ اﻧـﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﺎور‪.‬‬



‫]َو[ )ِاخ( ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺷـﻬﺮ وﻻﯾﺖ »ﮐﺎوار« اﺳﺖ در ﺟﻨﻮب »ﻓﺰان«‪ .‬اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻋﻘﺒﮥ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﺴﺎل ‪ 47‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ ﺳﺨﺖ و‬ ‫ﮐﺸﺘﻦ و اﺳﺎرت اﻫﺎﻟﯽ آن ﮔﺸﻮده ﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎور‪.‬‬



‫]َو[ )ِاخ( ﻧـﺎم رودي اﺳـﺖ در ‪ 66‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﻗﻠﻌﻪ ﭼﻬـﺎرراه ﺣﮑـﻮﻣﺖ درﺟﻪ ‪ 2‬ﺑﮑـﻮا و ﺧﺎﺷـﺮود ﻣﺮﺑـﻮط ﺑﻪ ﺣﮑـﻮﻣﺖ ﻓﺮاه ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫رودﺧـﺎﻧﻪء »ﻓﺮاه رود« ﻣﯽ رﯾﺰد‪ .‬ﻣﺤﻞ آن ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 63‬درﺟﻪ و ‪ 6‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 6‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل ﺷﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 32‬درﺟﻪ و ‪ 46‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 27‬ﺛﺎﻧﯿﻪء‬ ‫ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ واﻗﻊ اﺳﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎور‪.‬‬



‫]َو[ )ِا( ﻣﻮرﭼﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮر ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( ‪ :‬از آرزوي ﻗﺪ ﭼﻮ ﺳﺮوت ﺑﺮاﺳﺘﯽ ﺑﺮ ﻣﻦ زﻣﺎﻧﻪ ﺗﻨﮓ‬ ‫ﺗﺮ از ﭼﺸﻢ ﺧﺎور اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎول ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎورآﺑﺎد‪.‬‬



‫]َو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺧﺴـﺮوآﺑﺎد ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﯿﺠـﺎر‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 4‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري ﺷـﻬﺮ ﺑﯿﺠﺎر و ‪ 2‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫ﺑﯿﺠﺎر‪ -‬ﻫﻤﺪان‪ .‬اﯾﻦ ده در ﻣﻨﻄﻘﻪء ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﻗﺮار دارد و آب و ﻫﻮاﯾﺶ ﺳﺮد و ﺳﮑﻨﻪ اش ‪ 70‬ﺗﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺐ آﻧﻬﺎ ﺷﯿﻌﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن‬ ‫ﮐﺮدي اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠـﺎ ﻏﻼـت و ﻟﺒﻨﯿـﺎت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راه‬ ‫آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎور آذرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َو ِر َذ ِي[ )ِاخ( ﻧﺎم او ﻣﺤﻤﻮد و ﻧﺒﯿﺮهء ﺷـﻬﺒﺎزﺧﺎن دﻧﺒﻠﯽ و از ﺷﻌﺮاي دورهء ﻗﺎﺟﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺪاﯾﺖ در ﻣﺠﻤﻊ اﻟﻔﺼﺤﺎء ج‪ 2‬ص‪ 124‬ﺷﺮح‬ ‫ﺣﺎل او را ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ آورد‪» :‬ﻧﺎم او ﻣﺤﻤﻮدﺧﺎن و ﻧﺒﯿﺮهء ﺷـﻬﺒﺎزﺧﺎن دﻧﺒﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﺧﻮي و ﺳﻠﻤﺎس و ﻣﺮﻧﺪ ﺑﻮده ﺧﻮد ﺟﻨﺎب ﺧﺎن‬ ‫ﺟﻼﻟﺖ ﻧﺸﺎن ﻧﯿﺰ اﻣﯿﺮي اﺳﺖ ﮐﺒﯿﺮ و داﻧﺸﻮري ﺑﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ و ﻧﻈﯿﺮ‪ ،‬در اﺧﻼق و ﺻﻔﺎت ﻣﺤﻤﻮد و ﺑﯽ ﻫﻤﺎل اﺳﺖ و ﺣﻀﺮﺗﺶ ﻣﺮﺟﻊ ارﺑﺎب‬ ‫ﮐﻤﺎل در ﻫﻤﻪ ﻋﻠﻮم ﻋﺎﻟﻢ اﺳﺖ و ﻋﺎﻣﻞ و در ﻫﻤﻪء ﻓﻨﻮن ﭘﺨﺘﻪ اﺳﺖ و ﮐﺎﻣﻞ‪ .‬ﭘﯿﺮي اﺳﺖ زﻧﺪه دل و ﻣﯿﺮي اﺳﺖ ﻋﺎﻗﻞ در اﻏﻠﺐ ﮐﻤﺎﻻت‬ ‫از ﻫﻤﮕﻨﺎن ﻣﻤﺘﺎز و ﺑﻤﻨﺎﺻﺐ ارﺟﻤﻨﺪ و ﺷﺄن ﺑﻠﻨﺪ ﺳﺮاﻓﺮاز در دوﻟﺖ ﺧﺎﻗﺎن ﻣﻐﻔﻮر ﺟﻨﺖ آراﻣﮕﺎه ﻣﺨﺎﻃﺐ در ﺳﻼم ﻋﺎم ﺑﻮده اﺳﺖ از آن‬ ‫ﭘﺲ در ﺣﻀـﺮت ﭘﺎدﺷﺎه اﺳـﻼم ﭘﻨﺎه ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎه ﻃﺎب ﺛﺮاه ﻣﻌﺘﺒﺮ و ﺑﺮ اﻣﺜﺎل و اﻗﺮان ﻣﻔﺘﺨﺮ و ﭼﻨﺪي ﻧﺎﯾﺐ اﻟﺤﮑﻮﻣﮥ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻮد و ﭘﺲ از‬ ‫او ﻣﻨﺼـﺒﺶ ﺑﻪ ﺷﻬﺒﺎزﺧﺎن ﻓﺮزﻧﺪش ﻣﻔﻮض آﻣﺪ »ﺗﯿﻤﻨًﺎ و ﺗﺒﺮﮐًﺎ«‪ .‬او را ﻗﺼﺎﯾﺪ و ﻏﺰﻟﯿﺎﺗﯽ اﺳﺖ‪ :‬ﺑﻬﺎر دﻟﮕﺸﺎ آﻣﺪ روان ﺑﺨﺶ و ﺟﻬﺎن آرا‬ ‫ﭼﻮ ﻋﻬـﺪ دوﻟﺖ ﺧﺴـﺮو ﭼﻮ ﺑﺰم ﻋﺸـﺮت دارا ﺑﻬـﺎري ﺧـﺎك را ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺑﺮ ﺗﻦ ﮐﺴﻮت اﮐﺴﻮن ﺑﻬـﺎري ﮐﻮه را اﻓﮑﻨـﺪه در ﺑﺮ ﺧﻠﻌﺖ دﯾﺒﺎ‬ ‫ﺻﻔﺎي او ﺑﺴﺮ آرد ﻫﻮاي ﺑﺎدهء ﺻﺎﻓﯽ ﻫﻮاي او ﺑﻪ دل ﺑﺨﺸﺪ ﺻﻔﺎي ﺳﺎﻏﺮ ﺻﻬﺒﺎ در آﻏﻮش ﻧﺴﯿﻢ آﺳﻮده ﮔﻞ ﺑﯽ ﭘﺮده در ﮔﻠﺸﻦ وﻟﯽ در‬ ‫ﻋﺸـﻘﺒﺎزي ﺑﻠﺒـﻞ ﺑﯽ ﺧﺎﻧﻤـﺎن رﺳﻮا در آن وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﭘﻮﺷـﺪ ﮔﺮد اﻏﺒﺮ ﻣﻨﻈﺮ ﮔﺮدون در آن روزي ﮐﻪ ﻧﻮﺷـﺪ ﺧﻮن اﺣﻤﺮ ﻣﺮﮐﺰ ﻏﺒﺮا ﻓﺸﺎﻧﺪ‬ ‫ﺑﺮق ﺷﻤﺸـﯿﺮت ﺷـﺮر در ﺧﻮﺷﻪء ﭘﺮوﯾﻦ ﻧﺸﺎﻧـﺪ ﻟﻌـﻞ ﺷـﺒﺪﯾﺰت ﭘﺮن در ﺻـﺨﺮهء ﺻـﻤﺎء اﮔﺮﭼﻪ در اﺷـﺎرات ﺳـﺨﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻧﻈﻢ ﻣﻦ ز ﻧﻈﻢ‬ ‫اﻓﮑﻨﺪه ﻗﺎﻧﻮن ﺷﻔﺎي ﺑﻮﻋﻠﯽ ﺳﯿﻨﺎ وﻟﯽ در ﻣﺪح ﺗﻮ ﻋﺎﺟﺰ ﭼﻮ از اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻧﺎﺑﺨﺮد وﻟﯽ از ﻣﺪح ﺗﻮ ﻗﺎﺻﺮ ﭼﻮ از آﯾﯿﻨﻪ ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﺑﻪ ﯾﺜﺮب ﺧﻮاﺑﮕﺎه و‬ ‫ﺗﮑﯿﻪ ﮔﺎه ﻓﺮش را زﯾﻮر ﺑﻔﺮش آراﻣﮕﺎه و ﺗﺨﺘﮕﺎه ﻋﺮش را زﯾﺒﺎ ﺟﻨﺎب ﻗﺼـﺮ ﺟﺎه اوﺳﺖ ﻫﺮ اوﺟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮔﺮدون ﺣﺒﺎب ﺑﺤﺮ ﻗﺪر اوﺳـﺖ‬ ‫ﻫﺮ ﻣﻮﺟﯽ ﮐﻪ در درﯾﺎ ﻇﻬﻮر دﯾﻦ ﭘﺎﮐﺶ ﺟﻤﻠﻪ ادﯾﺎن و ﻣﻠﻞ را ﺷﺪ ﭼﻨﺎن ﻧﺎﺳﺦ ﮐﻪ ﺟﺰ اﺳـﻤﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ از رﺳـﻤﺸﺎن ﺑﺮﺟﺎ ﺑﻠﯽ ﺑﺎ ﻣﺎه ﺷﺪ ﺑﯽ‬ ‫ﻧﻮر در ﺷﺐ ﮐﺮﻣﮏ روﺷﻦ ﺑﻠﯽ ﺑﺎ ﻣﺸﮏ ﺷﺪ ﺑﯽ ﺑﻮي در ﮐﻒ ﺟﻮزك ﺑﻮﯾﺎ‪.‬‬ ‫ﺧﺎوران‪.‬‬



‫]َو[ )ِا( ﻣﺸـﺮق‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﺧﺎور ‪ :‬ﻫﻢ از ﺧﺎوران ﺗﺎ در ﺑﺎﺧﺘﺮ ز ﮐﻮه و ﺑﯿﺎﺑﺎن و از ﺧﺸﮏ و ﺗﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺨﻔﺖ و ﭼﻮ‬ ‫ﺧﻮرﺷـﯿﺪ از ﺧﺎوران ﺑﺮآﻣـﺪ ﺑﺴﺎن رخ دﻟﺒﺮان‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ذره اي ﮐﺰ ﻋﺮاق ﺑﺮﺧﯿﺰد رﺷﮏ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﺧﺎوران ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺳـﻠﻤﺎن ﺳﺎوﺟﯽ||‪.‬‬ ‫ﻣﻐﺮب را ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎوران‪.‬‬



‫]َو[ )ِا( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﮔﻮﺷﻪ ﻫﺎي دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺎﻫﻮر اﺳﺖ‪) .‬از دﯾﻮان ﺟﺎﻫﺪ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎوران‪.‬‬



‫]َو[ )ِاخ( ﺧـﺎﺑﺮان‪ .‬ﻧـﺎم دﯾﮕﺮ اﺑﯿﻮرد اﺳﺖ و ﻟﺴﺘﺮﻧـﺞ ﻣﺨﺘﺼـﺎت ﺟﻐﺮاﻓﯿـﺎﯾﯽ آن را ﭼﻨﯿﻦ ذﮐﺮ ﻣﯿﮑﻨـﺪ‪» :‬در ﺧـﺎور ﻧﺴﺎ آن ﺳﻮي ﮐﻮه و در‬ ‫ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﯿﺎﺑﺎن ﻣﺮو‪ ،‬ﺧﺎوران واﻗﻊ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺮا »اﺑﯿﻮرد« و ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎورد ﻫﻢ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪﺳﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﻣﻦ اﺑﯿﻮرد را از ﻧﺴﺎ ﺑﻬﺘﺮ و ﺑﺎزارش‬ ‫را ﭘﺮ روﻧﻖ ﺗﺮ و ﺧﺎﮐﺶ را ﺣﺎﺻﻞ ﺧﯿﺰﺗﺮ دﯾﺪم و ﻣﺴـﺠﺪ آن ﺷـﻬﺮ در ﺑﺎزار اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺷﻬﺮي ﮐﻮﭼﮏ اﺳﺖ و در‬ ‫او ﻣﯿﻮه ﻓﺮاوان« و ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﺪ رﺑﺎط ﮐﻮﻓﻦ از ﺗﻮاﺑﻊ اﺑﯿﻮرد در دﻫﮑﺪه اي ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ﺷﺶ ﻓﺮﺳﺨﯽ اﺑﯿﻮرد واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ رﺑﺎط را ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ‬ ‫ﻃـﺎﻫﺮ در ﻗﺮن ﺳﻮم ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﻨﺎ ﮐﺮد و ﭼﻬﺎر دروازه داﺷﺖ و در وﺳﻂ آن ﻣﺴـﺠﺪ ﺟﺎﻣﻌﯽ ﺑﻮد‪ .‬وﻻﯾﺖ »اﺑﯿﻮرد« ﯾﺎ »ﺧﺎوران« را ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻬﻨﻪ‬ ‫ﯾـﺎ ﻣﯿﻬﻨﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﯾـﺎﻗﻮت ﻧﻘـﺎط ﻣﻬﻢ دﯾﮕﺮي را در اﯾﻦ وﻻﯾﺖ اﺳﻢ ﻣﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺖ‪ :‬ازﺟﻪ‪ ،‬ﺑﺎذان و ﺧﺮواﻟﺠﺒﻞ و ﺷﻮﮐﺎن‪ .‬ﻣﻬﻨﻪ‬ ‫در زﻣﺎن ﯾﺎﻗﻮت وﯾﺮان ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ در ﻗﺮن ﻫﺸـﺘﻢ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬در او ﺑﺎﻏﺴـﺘﺎن ﻓﺮاوان و آب ﺑﺴـﯿﺎر روان و ﺣﺎﺻـﻠﺶ ﻏﻠﻪ و‬ ‫ﻣﯿﻮه ﺑﺎﺷﺪ در ﺣﻖ ﺑﺰرﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ از دﺷﺖ ﺧﺎوران ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻪ اﻧﺪ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ‪ :‬ﺑﺮ ﺳـﭙﻬﺮ ﺻـﯿﺖ ﮔﺮدان ﺷﺪ ﺑﺨﺎك ﺧﺎوران ﺗﺎ ﺷﺒﺎﻧﮕﺎه آﻣﺪش‬ ‫ﭼﺎر آﻓﺘﺎب ﺧﺎوري ﺧﻮاﺟﻪ اي ﭼﻮن ﺑﻮﻋﻠﯽ ﺷﺎداﻧﯽ آن ﺻﺎﺣﺐ ﻗﺮان ﻣﻔﺘﯿﯽ ﭼﻮن اﺳﻌﺪ ﻣﻬﻨﻪ ز ﻫﺮ ﺷﯿﻨﯽ ﺑﺮي ﺻﻮﻓﯿﯽ ﺻﺎﻓﯽ ﭼﻮ ﺳﻠﻄﺎن‬ ‫ﻃﺮﯾﻘﺖ ﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ ﺷـﺎﻋﺮي ﻓﺎﺧﺮ ﭼﻮ ﻣﺸـﻬﻮر ﺧﺮاﺳﺎن اﻧﻮري‪ .‬ﺧﺎوران ﺑﺼﻮرت ﺧﺎواران)‪ (1‬ﻫﻢ ﺿـﺒﻂ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪) (2).‬از ﺳﺮزﻣﯿﻨﻬﺎي‬ ‫ﺧﻼـﻓﺖ ﺷــﺮﻗﯽ(‪ .‬و رﺟـﻮع ﺷـﻮد ﺑـﻪ ﻧﺰﻫـﮥ اﻟﻘﻠـﻮب چ ﻟﯿـﺪن ﻣﻘـﺎﻟﻪء ‪ 3‬ص ‪ : 157‬ﭼﻨـﺎن ﮐﺎرﮔـﺎه ﺳــﻤﺮﻗﻨﺪ ﺷــﺪ زﻣﯿـﻦ از در ﺑﻠــﺦ ﺗﺎ‬ ‫ﺧـﺎوران‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺑﻨـﺪه اي را ﺳـﻨﺪ ﺑﺨﺸـﯽ ﭘﯿﺸـﮑﺎري را ﻃﺮاز ﮐﻬـﺘﺮي را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﺧـﺎوران ﻣﻬـﺘﺮ ﮐﻨﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺳﺮﺗﺎﺳـﺮ ﺧـﺎك‬ ‫ﺧﺎوران ﺳـﻨﮕﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﺰ ﺧﻮن دل و دﯾـﺪه ﺑﺮ آن رﻧﮕﯽ ﻧﯿﺴﺖ در ﻫﯿـﭻ زﻣﯿﻦ و ﻫﯿﭻ ﻓﺮﺳـﻨﮕﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﺰ دﺳﺖ ﻏﻤﺖ ﻧﺸﺴـﺘﻪ دﻟﺘﻨﮕﯽ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ اﺑﻮاﻟﺨﯿﺮ‪ .‬ﺷﺎدﺑـﺎش اي آب و ﺧـﺎك ﺧﺎوران ﮐﺰ روي ﻟﻄﻒ ﻫﻢ ﭼﻮ آب ﺑﺤﺮ و ﺧﺎك ﮐﺎن ﮔﻬﺮ ﻣﯽ ﭘﺮوري‪ .‬اﻧﻮري‪ .‬ﺑﺎ‬ ‫ﮐﻮ ﺑـﺪﻋﺎي ﺧﯿﺮش اﻣﺮوز ﻣﺎﻧـﺪ ﺑﺴـﻄﺎم ﺧـﺎوران را‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺗﻮ ﺧﺴـﺮو ﺧﺎوري در اﻣﺮت ﺗﻌﻈﯿﻢ ﺑﺨﺎوران ﺑﺒﯿﻨﻢ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﻮﺻﻞ ﺑﺒﻘﺎي آن‬ ‫ﻧﮑﻮﻧﺎم ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهء ﺧﺎوران ﺑﺴـﻄﺎم‪ .‬ﺗﺤﻔﮥ اﻟﻌﺮاﻗﯿﻦ )از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﺷﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﻋﺮض ﻟﺸـﮑﺮ ﻣﻨﺼﻮر اﮔﺮ دﻫﺪ از ﻗﯿﺮوان ﺳﭙﻪ ﺑﮑﺸﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺑﺨﺎوران‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬دي ز دﺷﺖ ﺧﺎوران ﭼﻮن ذره ﻣﺠﻬﻮل آﻣﺪه‪ .‬ﺳﻠﻤﺎن ﺳﺎوﺟﯽ‪ - (1) .‬ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺎوران ﻣﺄﺧﻮذ از ﺧﺮوران )ﺑﻔﺘـﺢ »خ« و‬ ‫ﺳﮑﻮن »ر«( ﯾﻌﻨﯽ ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ )در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﻼد ﺷـﺮﻗﯽ( اﺳﺖ و در ﻗﺪﯾﻢ اﯾﻦ ﻧﺎم ﺑﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ اﯾﺮان اﻃﻼق ﻣﯽ‬ ‫ﺷﺪ ﮐﻪ داﺧﻞ ﺣﺪود ﺧﺮاﺳﺎن ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ - (2) .‬در »ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ« آﻣﺪه‪ :‬وﻻﯾﺘﯽ اﺳﺖ از ﺧﺮاﺳﺎن ﮐﻪ ﭼﻬﭽﻪ و ﻣﻬﻨﻪ داﺧﻞ آن وﻻﯾﺖ اﺳـﺖ‬ ‫و ﺗﻮﻟـﺪ ﺣﮑﯿﻢ اﻧﻮري ﺑﻪ آﻧﺠﺎﺳﺖ‪ .‬او در اول ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺧﺎوري ﺗﺨﻠﺺ ﻣﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬در »اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي« و »آﻧﻨﺪراج«‪ ،‬ﺷـﻬﺮﻫﺎي‬ ‫اﯾﻦ وﻻﯾﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﺷـﺮح داده ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ :‬روﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻬﻨﻪ‪ ،‬ﻧﺴﺎ‪ ،‬اﺑﯿﻮرد )ﻟﺴﺘﺮﻧـﺞ اﺑﯿﻮرد را ﻫﻤﻪء ﺧﺎوران ﻣﯽ داﻧـﺪ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ آﻧﻨﺪراج و‬ ‫اﻧﺠﻤﻦ آرا آﻧﺮا ﺷـﻬﺮي از ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﺧﺎوران ﻣﯽ آورﻧـﺪ(‪ ،‬دره ﮔﺰ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي دﺷﺖ ﺧﺎوران را ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﺴـﻄﺎم ذﮐﺮ ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨ ﺪ ‪.‬‬ ‫ﺧﺎوران‪.‬‬



‫]ُو[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ از ﻗﺮاء ﺧﻼط و ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ آن ﺧﺎوراﻧﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺎوران ﺷﺎه‪.‬‬



‫]ُو[ )ِاخ( ﻣﻬﺮ‪ .‬ﻫﻮر‪ .‬ﺧﻮر‪ .‬ﺷﻤﺲ‪ .‬ﺧﻮرﺷﯿﺪ ‪ :‬ﭼﻮ از ﺧﺎور ﺑﺮآﻣﺪ ﺧﺎوراﻧﺸﺎه ﺷﻬﯽ ﮐﺶ ﻣﻪ وزﯾﺮ اﺳﺖ آﺳﻤﺎن ﮔﺎه‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎوراﻧﯽ‪.‬‬



‫]َو ‪ِ /‬و[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺎوران‪.‬‬ ‫ﺧﺎوراﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُو[ )ِاخ( اﺣﻤﺪﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮﺑﻦ اﺑﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﯽ در ﺳﺎل ‪ 620‬ه ‪ .‬ق‪ .‬درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬وي ﯾﮑﯽ از ادﺑﺎي ﺗﺒﺮﯾﺰ اﺳﺖ‪) .‬از ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺎوراﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُو[ )ِاخ( ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎوراﻧﯽ ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻓﻀـﻼي ﻗﺮن ﺷـﺸﻢ ﻫﺠﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻗﺮﯾﻪء »ﺧﺎوران« از ﻗﺮاء ﺧﻼط‬ ‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪ .‬ﯾﺎﻗﻮت ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﻣﺴـﻤﻮﻋﺎﺗﯽ از او ﺑﺨﻂ ﻓﺮزﻧـﺪش ﯾﺎﻓﺘﻢ ﮐﻪ اﻣﻀﺎي اﺑﻮﻣﺤﻤﺪﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎوراﻧﯽ‬ ‫ﻧﻮهء ﻧﻈﺎم اﻟﻤﻠﮏ را داﺷﺖ و آﻧﭽﻪ ﺑﻨﻈﺮم رﺳـﯿﺪ او ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از اﺋﻤﻪء ﻣﺸـﻬﻮر را دﯾـﺪه ﮐﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ اﻧـﺪ در ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر ﺷـﯿﺦ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﯽ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪاﻟﺠﺒﺎرﺑﻦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ﺧﻮاري ﮐﻪ از او ﺣﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪه اﺳﺖ و از او اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻐﻔﺎر ﻓﺎرﺳﯽ و اﺑﻮﻋﺒﺪاﷲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻓﻀﻞ ﻓﺮاوي‬ ‫ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮده اﻧـﺪ‪ .‬او ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﺑﺴﻦ ﭼﻬﺎرﺳﺎﻟﮕﯽ اﺑﻮ ﺣﺎﻣـﺪ ﻏﺰاﻟﯽ را درك ﮐﺮدم و ﻧﯿﺰ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ زﻣﺨﺸـﺮي را ﻣﻼﻗﺎت‬ ‫ﮐﺮدم و از او »ﮐﺸـﺎف« و »ﻣﻔﺼﻞ« ﺷـﻨﯿﺪم‪ .‬او ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ ارﺑﻠﯽ در اﯾﺎم ﻣﻠﮏ ﻧﺎﺻـﺮ ﺻـﻼح اﻟـﺪﯾﻦ و ﭼﻨﺪ‬ ‫ﮐﺲ دﯾﮕﺮ اﺟـﺎزه داد‪ .‬ﺗﺼـﺎﻧﯿﻒ او ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧـﺎم اﻧـﺪ‪ -1 :‬ﮐﺘﺎب اﻟﺘﻠﻮﯾـﺢ ﻓﯽ ﺷـﺮح اﻟﻤﺼﺎﺑﯿﺢ‪ -2 .‬ﮐﺘﺎب اﻟﺸـﺮح واﻟﺒﯿﺎن‪ -3 .‬ﮐﺘﺎب ﺷﺮح‬ ‫ﺣﺼﺎر اﻻﯾﻤﺎن‪ -4 .‬ﮐﺘﺎب ﺳـﯿﺮ اﻟﻤﻠﻮك‪ -5 .‬ﮐﺘـﺎب ﺑﯿـﺎن ﻗﺼﻪء اﺑﻠﯿﺲ ﺑﺎ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ)ص(‪ -6 .‬ﮐﺘـﺎب ﻧﻘﺎوة در ﻓﺮاﺋﺾ‪ -7 .‬ﮐﺘﺎب اﻟﻨﺨﺐ و‬ ‫اﻟﻨﮑﺖ در ﻓﺮاﺋﺾ‪ -8 .‬ﮐﺘﺎب اﻟﻘﻮاﻋـﺪ و اﻟﻘﻮاﺋﺪ ﻓﯽ اﻟﻨﺤﻮ‪ -9 .‬ﮐﺘﺎب ﻧﺨﺒﮥ اﻻﻋﺮاب‪ -10 .‬ﮐﺘﺎب اﻻدوات‪ -11 .‬ﮐﺘﺎب اﻟﺘﺼﺮﯾﻒ و ﻏﯿﺮ‬ ‫آن‪) .‬از ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺎور ﺗﺒﺮﯾﺰي ﮐﻮزه ﮐﻨﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﻧﺎم او ﻣﯿﺮزا ﻣﻌﺼﻮم و از ﻧﺴﻞ ﺷـﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﺗﺒﺮﯾﺰي اﺳﺖ و از ﺷﻌﺮاي دورهء اول ﻗﺎﺟﺎر اﺳﺖ ﻫﺪاﯾﺖ در ﻣﺠﻤﻊ‬ ‫]َو ِر َت ِي ِز َ‬ ‫اﻟﻔﺼﺤﺎء ج‪ 2‬ص‪ 125‬ﺷﺮح ﺣﺎل او را ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ آورد‪» :‬اﺳﻤﺶ ﻣﯿﺮزا ﻣﻌﺼﻮم و از ﻧﺴﻞ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﺗﺒﺮﯾﺰي ﺑﻮده و ﺗﺠﺎرت ﻣﯽ ﻧﻤﻮده‬ ‫ﭼﻨﺪي در ﮐﺎﺷﺎن ﻣﺘﻮﻃﻦ و ﻣﺘﺄﻫﻞ ﮔﺮدﯾﺪ و از آن ﭘﺲ ﺳـﻔﺮ ﺣﺠﺎز ﮐﺮد در ﻋﺮض راه ﻧﯿﺰ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻣﺴـﻤﯽ ﺑﻪ ﺗﺤﻔﮥ اﻟﺤﺮﻣﯿﻦ ﺑﺮﺷـﺘﻪء ﻧﻈﻢ‬ ‫ﮐﺸـﯿﺪ و ﺑﻌﺪ از ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﺗﺤﻔﻪ ﺑﺎرﮔﺎه ﺻﺎﺣﺒﻘﺮان ﻋﺮش آﺷـﯿﺎن ﻧﻤﻮده و در ﻃﺮز ﺷﺎﻋﺮي ﺻﺎﺣﺐ رﺗﺒﻪء ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻮده ﺑﻪ اﯾﻦ ﭼﻨﺪ ﺑﯿﺖ از او‬ ‫اﮐﺘﻔﺎء رﻓﺖ‪ :‬ﺻـﺒﺢ اﺳﺖ و در ﻃﺮف ﭼﻤﻦ ﺑﻠﺒﻞ ﻧﻮاﺧﺎن آﻣـﺪه ﺑﺮ ﺷﺎخ ﺳـﺮو و ﻧﺎرون ﻗﻤﺮي در اﻓﻐﺎن آﻣـﺪه ﻫﻢ دﻟﮕﺸﺎ ﮔﻠﺸﻦ ﺷـﺪه ﻫﻢ‬ ‫ﻣﺮغ دﺳﺘﺎن زن ﺷﺪه ﻫﻢ ﺷﻤﻊ ﮔﻞ روﺷﻦ ﺷﺪه ﻫﻢ ﻏﻨﭽﻪ ﺧﻨﺪان آﻣﺪه اﻓﻼك ﭼﺮخ آﻓﺎق ﭼﻪ دﻟﻮي دو از وي ﻣﻬﺮ و ﻣﻪ زﯾﺮ و زﺑﺮ ﺑﯿﮕﺎه‬ ‫و ﮔﻪ اﯾﻦ رﻓﺘﻪ و آن آﻣـﺪه زان دﻟﻮ و ﭼﻪ از ﮐﻬﮑﺸـﺎن رودﯾﺴﺖ در ﮔﺮدون ﻋﯿـﺎن زان ﮐﺸﺖ زار آﺳـﻤﺎن اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ رّﯾﺎن آﻣـﺪه ﮔﺮدون‬ ‫ﻣﮕﺮ از ﻣﺮدﻣﯽ در ﻣﺪح دارا زد دﻣﯽ ﮐﺰ ﮔﻮﻫﺮ اﻧﺠﻢ ﻫﻤﯽ آﮔﻨﺪه داﻣﺎن آﻣﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﺎور ﺧﺪاي‪.‬‬



‫]َو ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺎور و ﭘﺎدﺷﺎه ﺧﺎور ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻮاﺣﯽ ﺷﺮﻗﯽ اﯾﺮان‪) .‬ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺧﺎور ﺧﺪﯾﻮ‪.‬‬ ‫ﺧﺎور ﺧﺪاي‪.‬‬



‫]َو ُخ[ )ِاخ( ﺳـﻠﻢ ﺑﻦ ﻓﺮﯾـﺪون را ﮐﻪ ﭘﺎدﺷـﺎه ﺧﺎور )ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺸـﺮق اﯾﺮان( ﺑﻮده ﺧﺎور ﺧـﺪاي ﮔﻔﺘﻨـﺪي‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )آﻧﻨـﺪراج( ‪:‬‬ ‫ﺑﻨﺨﺠﯿﺮ دارد ﻫﻤﻪ روز راي ﻧﯿﻨﺪﯾﺸﺪ از ﺗﺨﺖ ﺧﺎور ﺧﺪاي‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻨﻮﺷﺖ ﺷﺎه زﻣﯿﻦ ﺑﺨﺎور ﺧﺪاي و ﺑﺴﺎﻻر ﭼﯿﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺑﺘﺨﺖ ﮐﯿﺎن اﻧﺪر آورد ﭘﺎي ﻫﻤﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪﯾﺶ ﺧﺎور ﺧﺪاي‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎور ﺧﺪﯾﻮ‪.‬‬



‫]َو َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﺎدﺷﺎه ﺧﺎور زﻣﯿﻦ )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺧﺎور ﺧـﺪاي ‪ :‬ﺳـﭙﻪ را ﺑﺮ آراﺳﺖ ﺧﺎور ﺧﺪﯾﻮ در اﻧﺪﯾﺸﻪ زان ﻣﺮدﻣﺎن ﭼﻮ دﯾﻮ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‬ ‫)از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎور دور‪.‬‬



‫]َو ِر[ )ِاخ( ﺑﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺷﺮﻗﯽ آﺳﯿﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از ﭼﯿﻦ و ژاﭘﻦ و ﺟﺰاﯾﺮ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪء آﻧﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬اﻃﻼق ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎور زﻣﯿﻦ‪.‬‬



‫]َو َز[ )ِاخ( ﻧﻮاﺣﯽ ﺷـﺮﻗﯽ اﯾﺮان ﺑﺮ ﺣﺴﺐ رواﯾﺎت ﻗﺪﯾﻢ ||‪ .‬در اﺻﻄﻼح اﻣﺮوز ﻧﺎم دﯾﮕﺮ ﻗﺎرهء آﺳﯿﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻗﺎرهء زﻣﯿﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﻣﺴﺎﺣﺖ آن ‪ 17049660‬ﻣﯿـﻞ ﻣﺮﺑﻊ و ﺣـﺪود ﻗﺮاردادي آن ﺑـﺪﯾﻨﻘﺮار اﺳﺖ‪ :‬ﻏﺮب‪ :‬از ﮐﻮه اورال و رودﺧـﺎﻧﻪء اورال ﺗﺎ درﯾﺎﭼﻪء ﺧﺰر و‬ ‫ﮐﻮﻫﻬﺎي ﻗﻔﻘﺎز ﺗﺎ درﯾﺎي ﺳـﯿﺎه و ﺳﻮاﺣﻞ آﺳﯿﺎي ﺻﻐﯿﺮ و ﺳﺎﺣﻞ ﺷﺮﻗﯽ ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ و ﺧﻂ ﻓﺮﺿﯽ از ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ ﺗﺎ درﯾﺎي اﺣﻤﺮ‪.‬‬ ‫ﺷﺮق‪ :‬از ﻫﻨﺪ ﺷـﺮﻗﯽ و ﺳﻠﺴـﻠﻪء ﺟﺰاﯾﺮ ﻣﻤﺘﺪ ﺑﻄﺮف ﺷـﻤﺎل ﺗﺎ ﮐﺎﻣﭽﺎﺗﮑﺎ‪ .‬اﮔﺮ در روي ﮐﺮه اي ﺑﻪ ﺧﺎور زﻣﯿﻦ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد آﻧﺮا ﯾﮏ ﻣﺜﻠﺚ‬ ‫ﮐﺮوي ﻣﺘﺴﺎوي اﻟﺴﺎﻗﯿﻦ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ دو ﺳﺎق آن ﻫﺮ ﯾﮏ ‪ 6500‬ﻣﯿﻞ ﻣﺮﺑﻊ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و از ﺗﻨﮕﻪ ﺑﺮﯾﻨﮓ ﺗﺎ ﻋﺪن و ﺳـﻨﮕﺎﭘﻮر اﻣﺘﺪاد دارﻧﺪ‬ ‫و ﺿﻠﻊ ﺳﻮم ﺑﻄﻮل ‪ 4500‬ﻣﯿﻞ ﻣﺮﺑﻊ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ درﯾﺎي ﻏﺮﺑﯽ و دﻣﺎﻏﻪء ﺑﻨﮕﺎل ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎورﺷﻨﺎس‪.‬‬



‫ش[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺴﺘﺸﺮق‪ ،‬ﻋﺎرف ﺑﻤﻌﺎرف ﻣﻠﻞ ﺷﺮق‪ ،‬داﻧﺎ ﺑﻔﺮﻫﻨﮓ ﺷﺮق‪.‬‬ ‫]َو ِ‬ ‫ﺧﺎورﺷﻨﺎﺳﯽ‪.‬‬



‫ش[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺎورﺷـﻨﺎس‪ .‬ﺧﺎورﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺑﻪ رﺷﺘﻪ اي از ﻣﻌﺎرف ﺑﺸﺮي اﻃﻼق ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺑﺤﺚ از زﺑﺎن و ﻋﻠﻢ‬ ‫]َو ِ‬ ‫و ادب ﻣﻠﻞ ﺧﺎور ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻮع اﯾﻦ ﻋﻠﻢ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻠﻞ ﺧﺎور اﺳﺖ داﻣﻨﻪء آن در ﻣﻌﻨﺎي ﺧﻮد ﺑﺴﯿﺎر وﺳﯿﻊ اﺳﺖ و ﺑﺎﻃﻼق‬ ‫ﻋـﺎم ﺷﺎﻣـﻞ ﮐﻠﯿﻪ ﺷـﻨﺎﺳﺎﺋﯿﻬﺎي ﺑﺸـﺮ درﺑـﺎرهء ﻓﺮﻫﻨﮓ »ﭼﯿﻦ« و »ﻫﻨـﺪ« و »ﻣﺼـﺮ« و »ﺑﺎﺑﻞ« و ﺑﻌﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻣﻠﻞ ﻣﺘﻤـﺪن ﺧﺎور ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬وﻟﯽ‬ ‫اﻣﺮوز ﺑﺮ اﺛﺮ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪن اﻃﻼﻋﺎت وﺳـﯿﻌﯽ در زﻣﯿﻨﻪء ﻣﻌﺎرف ﻣﻠﻞ ﻗﺪﯾﻢ ﺑﺤﺚ راﺟﻊ ﺑﻤﻌﺎرف اﻏﻠﺐ آﻧﻬﺎ از رﺷﺘﻪء ﺧﺎورﺷﻨﺎﺳﯽ ﺧﺎرج‬ ‫ﺷﺪه و ﻫﺮﯾﮏ ﻋﻠﻢ ﻋﻠﯿﺤﺪه اي را ﺑﻮﺟﻮد آورده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜًﻼ ﺑﺤﺚ درﺑﺎرهء ﻣﻌﺎرف ﭼﯿﻦ ﻋﻠﻢ »ﭼﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳـﯽ« و ﻫﻨﺪ »ﻫﻨﺪﺷﻨﺎﺳـﯽ« و ﻣﺼﺮ‬ ‫»ﻣﺼﺮﺷﻨﺎﺳـﯽ« را ﺗﺄﺳـﯿﺲ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ اﻃﻼﻋـﺎت ﮐﻨﻮﻧﯽ‪ ،‬راﺟﻊ ﺑﻪ اﯾﺮان ﻗـﺪﯾﻢ آﻧﻘـﺪر زﯾﺎد اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺠﺎب ﺗﺄﺳـﯿﺲ ﻋﻠﻢ »اﯾﺮان‬ ‫ﺷﻨﺎﺳـﯽ« را ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ وﻟﯽ ﺑﺎز در ﻣﺤﺎﻓﻞ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺧﺎورﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺧﺎﺻـﯽ ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺮود و آن ﮐّﻠﯿﻪء ﻣﻌﺎرف ﻏﺮﺑﯿﺎن اﺳـﺖ‬ ‫درﺑﺎرهء ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﻼم و اﯾﺮان زﻣﯿﻦ‪ .‬ﻟـﺬا ﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﺒﻌﯿﺖ از ﻋﺮف ﻋﺎم ﺑﺤﺚ ﺧﻮد را ﺑـﺪو ﻗﺴـﻤﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ و ﺑﻮﺟﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﺑﻪ آن دو ﻣﯽ‬ ‫ﭘﺮدازﯾﻢ‪ -1 :‬ﮐﺎر ﻏﺮﺑﯿﺎن درﺑﺎرهء ﻣﻌﺎرف اﺳـﻼﻣﯽ‪ -2 .‬ﮐـﺎر آﻧﻬـﺎ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺮان زﻣﯿﻦ‪ -1 .‬در ﻗﺴـﻤﺖ اول اﺑﺘﺪا ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 670‬از ‪978‬‬ ‫ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻋﻠﻢ اﺳـﻼﻣﯽ از ﮐﺠـﺎ ﻧﺸـﺄة ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﭼﮕﻮﻧﻪ در اﺳـﻼم ﺳـﯿﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺑﻌـﺪ دﻗﺖ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﮐـﺎر ﻏﺮﺑﯿﺎن در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﭼﻪ ﺑﻮده‬ ‫اﺳﺖ؟ ﻇﺎﻫﺮًاﯾﻮﻧﺎﻧﯿﻬﺎ اوﻟﯿﻦ ﻣﻠﺘﯽ ﺑﻮده اﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﻮم رﺳـﻤﯽ را ﭘﯽ اﻓﮑﻨﺪﻧﺪ و ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻗﺪرت داﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﺳﻌﯽ در ﺗﻨﻘﯿﺢ ﻣﻌﺎرف ﮐﺎﻫﻨﺎن‬ ‫ﻣﺼـﺮي و ﺳﻮﻣﺮي ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻋﻤﯿﻖ و ﺣﯿﺮت اﻧﮕﯿﺰ ﺧﻮد اﯾﻦ ﺗﺘﺒﻌﺎت ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻪ را ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺛﺮ ﭘﯿﺸـﺮﻓﺘﻬﺎي ﺳـﺮﯾﻊ روﻣﯽ‬ ‫ﻫﺎ و ﭘﯿﺪا ﺷﺪن اﻣﭙﺮاﻃﻮري وﺳـﯿﻊ روﻣﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺎرف ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ از ﻏﺮب ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ روم رﻓﺖ و در آﻧﺠﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ روﻣﯽ‬ ‫ﻫﺎ اﯾﻦ ﭼﺮاغ ﻫﺪاﯾﺖ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ را ﻓﺮا راه ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ وﻟﯽ ﺳـﻠﺤﺸﻮري و ﺟﻨﮕﺎوري آﻧﺎن ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺟﺎزت ﻧﺪاد ﮐﻪ داﻣﻨﻪء ﻣﻌﺎرف ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ را‬ ‫از ﺟﻬﺖ ﻋﻤـﻖ وﺳـﻌﺖ دﻫﻨـﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﮐﺮدﻧـﺪ آن ﺑـﻮد ﮐﻪ ﻧﮕﺬارﻧـﺪ اﯾﻦ ﭼﺮاغ ﺑﯿﮑﺒـﺎره ﺧـﺎﻣﻮش ﺷـﻮد‪ .‬دوﻟﺖ روم در اواﺧﺮ ﻋﻬـﺪ ﺧـﻮد‬ ‫ﻣﺼﺎدف ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪء ﺑﺮﺑﺮﻫﺎ ﺷـﺪ و ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﺑـﺪو ﻗﺴـﻤﺖ ﺷـﺮﻗﯽ و ﻏﺮﺑﯽ ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ روم ﻏﺮﺑﯽ در ﻫﻤﺎن اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻣﺎﻧﺪ و از آن‬ ‫روم ﺷـﺮﻗﯽ ﺑﻘﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ رﻓﺖ‪ .‬در ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻤﺪن ﻣﺸﻌﺸﻊ ﺑﯿﺰاﻧﺴﯽ ﭘﺎﯾﻪ ﮔﺬاري ﺷﺪ‪ .‬ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﻣﻌﺎرف ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ در ﻏﺮب ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﺑﻮد‪ :‬ﺑﺎ اﻓﻮل دوﻟﺖ روم ﻏﺮﺑﯽ ﻋﻠﻢ و ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺪﯾﺮﻫﺎي ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﭘﻨﺎه ﺑﺮدﻧﺪ و ﺑﺮاي ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻗﺮن ﮐﻠﯿﺴﺎﻫﺎ ﺑﻈﺎﻫﺮ ﻧﮕﺎﻫﺪار ﻋﻠﻢ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺷﺪﻧﺪ و‬ ‫ﺗﻌﺼـﺐ ﻣــﺬﻫﺒﯽ ﺟــﺎي آزادي ﻋﻠـﻢ ﯾﻮﻧــﺎﻧﯽ را ﮔﺮﻓـﺖ و ﻣﻌـﺎرف ﮐﻠﯿﺴـﺎﯾﯽ ﺑﺮ ﺳــﺮ اروﭘـﺎﺋﯽ ﭘﻨﺠـﻪ زد و اﯾـﻦ دوره ﮐـﻪ در ﻓﻠﺴــﻔﻪ ﺑﻪ‬ ‫اﺳـﮑﻮﻻﺳﺘﯿﮏ ﻣﻮﺳﻮم اﺳﺖ دوره اي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺗﺎرﯾﺦ دﯾﭙﻠﻤﺎﺳـﯽ ﻗﺮون وﺳﻄﯽ ﻧﺎم دارد‪ .‬در اﯾﻦ دوره ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﻋﻠﻢ ﺑﺮ ﻫﻤﺎن ﻣﺒﻨﺎﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ در ﯾﻮﻧﺎن ﺑﻮد و اﮔﺮ اﺿﺎﻓﺘﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ آن ﺷﺪه اﺿﺎﻓﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ راﻫﺒﯿﻦ و ﻗﺪﯾﺴﯿﻦ ﮐﻠﯿﺴﺎ در ﺗﻠﻔﯿﻖ ﻣﺬﻫﺐ و دﯾﻦ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ در‬ ‫اﯾﻦ ﺗﻠﻔﯿﻘـﺎت ﻫﻤﻮاره ﻓﻠﺴـﻔﻪ و ﻋﻠﻢ ﺑـﺎر ﮐﻮﺗـﺎﻫﯽ ﻫـﺎي ﻣـﺬﻫﺐ را ﺑـﺪوش ﮐﺸـﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ آﻧﭽﻪ ﺑﻈﺎﻫﺮ ﻣﺒﺎﯾﻦ ﻣـﺬﻫﺐ ﺑﻮد وﻟﯽ ﺑﺎ ﺣﻘﺎﯾﻖ‬ ‫ﻣﻮاﻓﻘﺖ داﺷﺖ ﺑﻨﻔﻊ ﻣﺬﻫﺐ ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﺷﻬﺎدﺗﻬﺎ ﺑﺪورهء ﺗﻔﺘﯿﺶ و ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ)‪ (1‬اﻓﮑﺎر در دورهء ﻗﺮون وﺳﻄﯽ ﮐﺸﯿﺪ و اﯾﻦ‬ ‫ﺗﻔـﺘﯿﺶ ﻋﻘﺎﯾـﺪ آﻧﻘـﺪر در زﻣﯿﻨﻪء ﺗﺮور ﻓﮑﺮ و ﻋﻘﯿـﺪه ﭘﯿﺶ رﻓﺖ ﮐﻪ داﻧﺸـﻤﻨﺪان و رﻫﺒﺮان ﭘﺮﻣﻐﺰي را ﺑﻪ اﺗﻬـﺎم ﭘﻮچ ﻣﺨـﺎﻟﻔﺖ ﺑـﺎ دﯾﻦ ﺑﻪ‬ ‫آﺗﺶ اﻧﺪاﺧﺘﻨـﺪ و زﻧـﺪه ﺳﻮﺧﺘﻨﺪ ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﮐﻢ ﮐﻢ ﭼﺮاغ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﺣﯿﺎت ﻋﻠﻤﯽ)‪ (2‬از ﭘﺲ اﯾﻦ ﺣﺠﺎب ﻗﺮون وﺳـﻄﺎﯾﯽ ﺳﺮ ﮐﺸﯿﺪ و ﻏﺮﺑﯿﺎن‬ ‫دوﺑﺎره زﻣﺎم ﻋﻠﻢ و ادب را ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﭘﯿﺶ رﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﻤﺪن ﻋﻤﯿﻖ وﺳـﯿﻊ اﻣﺮوزي رﺳـﯿﺪ‪ .‬اﻣﺎ داﺳـﺘﺎن و ﺳـﺮﮔﺬﺷﺖ ﺳﯿﺮ ﻋﻠﻢ‬ ‫ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ در ﻣﺸﺮق و اﺳﻼم ﺑﺼﻮرت دﯾﮕﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ﻇﻬﻮر اﺳﻼم و ﮔﺴﺘﺮش ﺷﻌﺎﺋﺮ اﺳﻼﻣﯽ و ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪن اﻣﭙﺮاﻃﻮري وﺳﯿﻊ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﺸـﮑﻞ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﺰرﮔﯽ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻞ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻣﻠﻞ ﻣﻐﻠﻮب ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒًﺎ واﺟﺪ ﺗﻤﺪن ﻋﻤﯿﻖ ﺗﺮ و ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗﺮ از ﺗﻤﺪن ﻋﺮب‬ ‫ﺑـﺎدﯾﻪ ﻧﺸـﯿﻦ ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺷـﮑﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ آﻧﻬـﺎ و ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﯾـﺎﻓﺘﻦ اﯾﻦ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺎ ﺧﻠﻖ زﺣﻤﺖ ﮐﺶ اﯾﺠﺎب ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ در ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﻣﺴـﻠﻤﯿﻦ‬ ‫ﺟﻨﮓ ﻧﺎﮐﺮده ﺗﺴـﻠﯿﻢ اﺟﻨﺒﯽ ﺷﻮﻧﺪ اﮔﺮﭼﻪ آن اﺟﻨﺒﯽ از ﻣﺎر ﻏﺎﺷﯿﻪ ﺑﺪﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﻐﻠﻮب ﺷﺪن و ﺑﺰﯾﺮ ﺳﯿﻄﺮه درآﻣﺪن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺣﮑـﺎم و ﻏـﺎﻟﺒﯿﻦ ﺑﺮ آﻧﻬـﺎ آﻧﭽﻨﺎن ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎده و ﻓﻘﯿﺮﻧـﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ آﻧﯽ ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﺧﻮد را ﻏﻼف ﮐﻨﻨـﺪ و ﻣﺨﺎﻟﻒ را زﺑﺎن ﻧﺒﺮﻧـﺪ و ﭼﻤﺎق‬ ‫ﺗﮑﻔﯿﺮ ﺑﺮ ﺳـﺮش ﻧﮑﻮﺑﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺜﻞ ﻫﻤﻪء ﻣﻠﻞ ﻓﻘﯿﺮ و ﺟﺎﻫﻞ ﺑﺨﺪﻣﺖ و درﯾﻮزﮔﯽ ﻋﺎﻟﻢ روﻧﺪ و از آﻧﻬﺎ در ﻣﺸـﮑﻼت ﺧﻮد ﺻـﻼح ﺟﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫زﻣﺎﻣـﺪاران اﺳـﻼﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻓﻘﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺧﻮد واﻗﻒ ﺑﻮدﻧـﺪ در دوﯾﺴﺖ ﺳﺎل اول ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺎ ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﺑﺘﻤـﺪﻧﻬﺎ ﺗﺎﺧﺘﻨـﺪ و ﺑﺎ ازدﯾﺎد‬ ‫وﺳـﻌﺖ زﻣﯿﻦ ﻫﺎي ﻣﻔﺘﻮح ﺑﺮﺧﻮد ﺑﺎﻟﯿﺪﻧﺪ‪ .‬دورهء ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﮐﻪ در اﯾﻦ اﻣﭙﺮاﻃﻮري ﻣﺜﻞ ﻫﻤﻪء اﻣﭙﺮاﻃﻮري ﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﺴـﺘﻌﺠﻞ ﺑﻮد ﺑﺪورهء‬ ‫ﻓﺮاغ و ﻧﯿﺎم ﮐﺮدن ﺷﻤﺸـﯿﺮ رﺳـﯿﺪ و دﯾﮕﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﮐﺎر ﮐﻨـﺪ‪ .‬از ﺟﺎﻧﺐ دﯾﮕﺮ ﻣﻐﻠﻮﺑﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺰﺑﺎن اﺳـﻼم ﺷـﺮوع ﺑﺴﺆال و ﺟﻮاب ﮐﺮدﻧـﺪ و‬ ‫اﻓﺤـﺎم و اﻟﺰام ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺟـﺎي ﮐﺸـﺘﺎر و ﻗﺘﻞ ﻋﺎم را ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬دﺳـﺘﮕﺎه ﺧﻼﻓﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﻦ ﺳﺆاﻻت ﺧﻮد را ﯾﮑﺒﺎره ﺻـﻔﺮاﻟﮑﻒ ﯾﺎﻓﺖ و‬ ‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﻧﺪاي »ﺣﺴـﺒﻨﺎ ﮐﺘﺎب اﷲ« ﮐﺎر ﮐﻨﺪ و ﺳﻨﮓ ﺗﮑﻔﯿﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﮑﺎر ﻧﯿﺎﻣﺪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﺴﻠﻂ ﻋﺮب ﺑﻨﺎم اﺳﻼم ﺑﺮ ﺳﺮ دوراﻫﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﯾﮏ راه ﺑﺴـﻘﻮط و اﻧﻬـﺪام اﻣﭙﺮاﻃﻮري ﻋﺮب ﻣﯽ ﮐﺸـﯿﺪ و دﯾﮕﺮ ﺑﻐﻨﯽ ﮐﺮدن و از ﻓﻘﺮ ﺑﯿﺮون آوردن آﻧﻬﺎ ﻣﯽ اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ‪ .‬درﺑﺎر ﻋﺒﺎﺳـﯽ‬ ‫ﺧﻮﺷـﺒﺨﺘﺎﻧﻪ اﯾﻦ ﺑﺎر ﮐـﺞ ﺳـﻠﯿﻘﮕﯽ ﻧﮑﺮد و ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب راه دوم اﻣﭙﺮاﻃﻮري ﻗﺎﺋﻢ ﺑﻪ ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﺧﻮد را از ﻓﻘﺮ ﻧﺠﺎت ﺑﺨﺸـﯿﺪ و ﺑﺎ راه ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ‬ ‫ﮔﻨﺠﯿﻨﻪ ﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽ ﯾﻮﻧﺎن دﺳﺖ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﻪ ﮔﺬاري ﺗﻤﺪن و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ زد ﮐﻪ ﻣﯿﺘﻮان ﮔﻔﺖ در دورهء ﺧﻮد ﯾﮑﯽ از ﺗﻤﺪﻧﻬﺎي روﺷﻦ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﮐﻪ ﻋﻠﻢ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑـﺪﺳﺖ ﻋﺮﺑﻬﺎ اﻓﺘﺎد ﺧﻮد از داﺳـﺘﺎﻧﻬﺎي دﻟﮑﺶ ﺗﺎرﯾـﺦ ﻋﻠﻢ اﺳﺖ‪» .‬ﮐﺎرادوو«)‪ (3‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﺮﺑﻬﺎ از ﺳـﺮﯾﺎﻧﯽ ﻫﺎ‬ ‫ﻋﻠﻢ ﯾﻮﻧـﺎﻧﯽ را ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ ﺗﻮﺿـﯿﺢ آﻧﮑﻪ ﭘﯿﺶ از ﺗﺴـﻠﻂ اﻋﺮاب ﻃﺎﺋﻔﻪء »آراﻣﯽ« ﮐﻪ از ﻧﮋاد ﺳﺎﻣﯽ ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺑﺰﺑﺎن ﺳـﺮﯾﺎﻧﯽ ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﻃﻮل زﻣـﺎن دﺳﺖ ﺑﮕﻨﺠﯿﻨﻪ ﻫـﺎي ﻋﻠﻤﯽ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺑﺮدﻧـﺪ و ﺑﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻫﺎي ﺳـﺮﯾﺎﻧﯽ اﯾﻦ ﻣﻌﺎرف ﺑﺸـﺮي ﺷـﺮوع ﺑﻪ ﻧﺸـﺮ آن در ﺑﯿﻦ‬ ‫ﻫﻤﺴﺎﯾﮕـﺎن ﺧﻮد ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻋﺮﺑﻬـﺎ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﯾﻮﻧـﺎﻧﯽ را اول ﺑﺎر از ﺑﺮادران آراﻣﯽ ﺧﻮد ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬ﺷـﻬﺮ »ادس« ﮐﻪ در‬ ‫ﻗﺴـﻤﺖ ﺷـﻤﺎﻟﯽ و ﺳﺎﺣﻞ ﻏﺮﺑﯽ ﻓﺮات ﻗﺮار داﺷﺖ و ﻫﻤﺎﻧﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوز »اورﻓﻪ« ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨـﺪ از ﻣـﺪﺗﻬﺎ ﻗﺒﻞ ﻣﺮﮐﺰ ﻣـﺪﻧﯿﺖ ﺳـﺮﯾﺎﻧﯽ ﺑﻮد و‬ ‫ﻣﺪرﺳﻪء ﻣﺸﻬﻮري داﺷﺖ‪ .‬از اواﺳﻂ ﻗﺮن دوم ﻣﯿﻼدي ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒًﺎ ﭘﻨﺞ ﻗﺮن ﭘﯿﺶ از ﻫﺠﺮت ﺑﻨﯿﺎن ﮔﺬار اﺳﻼﻣﯽ دﯾﻦ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ‬ ‫آراﻣﯽ راه ﯾﺎﻓﺖ و ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس از روي ﻣﺘﻦ ﻋﺒﺮي و ﺗﺮﺟﻤﻪء ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺳﺒﻌﯿﻨﯿﻪ)‪ (4‬ﺑﺰﺑﺎن ﺳﺮﯾﺎﻧﯽ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﺷﺪ ﮐﻠﯿﺴﺎ و دﯾﺮ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺑﯿﻦ‬ ‫ﻗﻮم آراﻣﯽ ﺟـﺎي ﺧﻮد را ﺑـﺎز ﮐﺮد‪ .‬آراﻣﯽ ﻫﺎ در ﺣـﺪود ﻗﺮن ﺳﻮم ﮐﻠﯿﺴﺎي ﺧﻮد را ﺗﺎﺑﻊ ﮐﻠﯿﺴﺎي ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ و ارﺗﺒﺎط ﻋﻤﯿﻖ دﯾﮕﺮي‬ ‫ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﻫﺎ ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪ‪ .‬و ﻣﺮﺗﺒًﺎ ﻃﻼب ﻣﺴﯿﺤﯽ آراﻣﯽ ﺑﻪ »اورﻓﻪ« ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ و در ﻣﺪرﺳﻪء آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ در اﯾﻦ‬ ‫ﻣـﺪرﺳﻪ ﻋﻼـوه ﺑﺮآﻧﻬـﺎ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن ﺑﯿﻦ اﻟﻨﻬﺮﯾﻦ و اﯾﺮاﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﮐﺴﺐ داﻧﺶ ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ و ﺑﻪ آﺗﺶ ﻗﯿـﻞ و ﻗﺎﻟﻬـﺎي ﻋﻠﻤﯽ داﻣﻦ ﻣﯽ زدﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺪرﺳﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ »ﻣﺪرﺳﻪء اﯾﺮاﻧﯿﻬﺎ« ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻮد ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﺮاﮐﺰ ﻋﻠﻤﯽ ﻋﻬﺪ ﻗﺪﯾﻢ اﺳﺖ و در دورهء ﺧﻮد ﺧﺪﻣﺎت ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺑﺴـﻂ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ در ﺷـﺮق ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻪ ﭼﺮا ﻧﺎم آن »ﻣﺪرﺳﻪء اﯾﺮاﻧﯿﻬﺎ« ﺑﻮده ﻫﻨﻮز ﺑﻄﻮر دﻗﯿﻖ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﺷﺎﯾﺪ ﮐﺜﺮت ﻃﻼب‬ ‫اﯾﺮاﻧﯽ ﯾﺎ ﺑﻮدن آن در ﻗﻠﻤﺮو ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻣﻮﺟﺐ اﯾﻦ ﺗﺴـﻤﯿﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎري ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﺬﺷﺖ اﯾﻦ ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺸـﺮﻓﺖ ﻋﻠﻢ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﮐﺮد و ﻣﻮﺟﺐ ﻧﺸـﺮ آن در ﺷﺮق ﺷﺪ‪ .‬در اواﺧﺮ ﻗﺮن ﭘﻨﺠﻢ ﻣﯿﻼدي ﻣﺬﻫﺐ ﻧﺴﻄﻮري در اﯾﻦ ﻣﺪرﺳﻪ ﺷﺎﯾﻊ ﮔﺸﺖ و ﺑﺮ اﺛﺮ‬ ‫اﯾﻦ ﺷﯿﻮع ﻣﺬﻫﺐ زﯾﻨﻮن)‪ (5‬ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 489‬م‪ .‬آﻧﺮا ﺑﺴﺖ و ﺟﻤﻊ اﻫﻞ ﺗﺤﻘﯿﻖ را ﺑﻪ ﺗﻔﺮﻗﻪ و ﭘﺮﯾﺸﺎﻧﯽ ﮐﺸﯿﺪ‪ .‬داﻧﺸﻮران ﻧﺴﻄﻮري ﻣﺬﻫﺐ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺪرﺳﻪ ﮐﻪ ﻫﻢ ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ دﺳﺖ از دﯾﻦ ﺧﻮد ﺑﺮدارﻧﺪ و ﻫﻢ ﻗﯿﻞ و ﻗﺎﻟﻬﺎي ﻋﻠﻤﯽ ﺑﺮاي آﻧﺎن زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺧﺎﺻـﯽ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎر ﺳﻔﺮ ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ‬ ‫اﮐﻨﺎف رﻫﺴـﭙﺎر ﺷﺪﻧـﺪ و ﻧﺘﯿﺠﻪء اﯾﻦ ﮐﻮچ و ﻣﻬﺎﺟﺮت آﻧﻬﺎ ﺗﺄﺳـﯿﺲ دو ﻣـﺪرﺳﻪء »ﻧﺼـﯿﺒﯿﻦ« و »ﺟﻨـﺪي ﺷﺎﭘﻮر« ﮔﺮدﯾـﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 530‬م‪.‬‬ ‫اﻧﻮﺷـﯿﺮوان ﭘﺎدﺷﺎه ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﻣـﺪرﺳﻪء ﺟﻨﺪي ﺷﺎﭘﻮر را اﻓﺘﺘﺎح ﮐﺮد و داﻧﺸﻮران ﻧﺴـﻄﻮري ﻣﺬﻫﺐ آراﻣﯽ را ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﮐﺸـﯿﺪ و اﯾﻦ ﻣﺪرﺳـﻪ‬ ‫ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ اﯾﺮان ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺎز ﺑﻮد و ﺑﻘﻮل »ﮐﺎرادوو« ﺗﺎ زﻣﺎن ﻋﺒﺎﺳﯿﺎن دوام داﺷﺖ و ﺧﺪﻣﺎت ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺑﺴﻂ ﻋﻠﻢ در ﺷﺮق و‬ ‫آﺳـﯿﺎي ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ ﮐﺮد و در اﻧﺘﻘﺎل ﺷﻌﻠﻪء داﻧﺶ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﺆﺛﺮﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎري از آﻧﭽﻪ ﮔﺬﺷﺖ ﺑﺮﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ آراﻣﯽ ﻫﺎ در ﺣﺪود ﭘﻨﺞ‬ ‫ﻗﺮن ﭼﺮاغ ﺣﮑﻤﺖ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ را ﻓﺮا راه ﻃﺎﻟﺒﯿﻦ داﺷـﺘﻨﺪ و ﺑﻪ آﺧﺮ ﻧﯿﺰ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﮕﻨﺠﯿﻨﻪء ﻋﺮب ﺳﭙﺮدﻧﺪ‪ .‬آراﻣﯽ ﻫﺎ ﮐﻪ از ﻓﻼﺳﻔﻪء‬ ‫ﯾﻮﻧﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ارﺳـﻄﻮ ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨـﺪ ﮐﺎرﺷﺎن ﺑﻌـﺪًا ﺛﺮوت و ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪء ﻋﻠﻤﯽ ﻓﻠﺴـﻔﻪء ﻋﺮب ﺷـﺪ‪ .‬اﻋﺮاب ﻣﺴـﺘﻘﯿﻤًﺎ ﺑـﺪاﻧﺶ آراﻣﯽ دﺳـﺖ‬ ‫ﻧﯿﺎﻓﺘﻨﺪ و در اﯾﻦ راه واﺳـﻄﻪ دﯾﮕﺮي ﺑﺮاه ﺑﻮد و آن ﺳـﺮﯾﺎﻧﯽ ﻫﺎي ﺣﺮان ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ »ﺻﺎﺑﯽ« ﺷـﻬﺮت داﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﻮم در ﻧﺸـﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﻪ‬ ‫اﻋﺮاب ﮐﻤﮏ ذﯾﻘﯿﻤﺘﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮﺿـﯿﺢ آﻧﮑﻪ ﺻﺎﺑﯽ ﻫﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﮐﺘﺐ ﺳـﺮﯾﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ زدﻧﺪ و ﺣﺘﯽ در ﭘﺎره اي از اوﻗﺎت ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺧﻮد ﻣﺴـﺘﻘﯿﻤًﺎ ﺑﻌﻀـﯽ از ﻣﺘﻮن ﯾﻮﻧـﺎﻧﯽ را ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﺮاﺟﻢ ﺧﻮد ﻧﻘﺺ ارث و ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪء ﺳـﺮﯾﺎﻧﯽ را ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﻮدﻧـﺪ‪ .‬ورود‬ ‫ﻓﻠﺴـﻔﻪء اﻓﻼﻃﻮﻧﯿﺎن ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪ اﺳـﻼم و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﺸﺮ ﮐﺘﺐ رﯾﺎﺿﯽ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ در ﺑﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻬﺎ از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻮم ﺻﺎﺑﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫زﻣﯿﻨﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ)‪ .(6‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻫـﺎي ﺣﺮاﻧﯽ ﮔﺮﭼﻪ از ﮐﺎرﻫـﺎي ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻓﻠﺴـﻔﻪ در ﺑﯿﻦ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﻬﺎﺳﺖ وﻟﯽ از ﻟﺤﺎظ ﮐﻤﯿﺖ ﭼﻨـﺪان واﺟﺪ‬ ‫اﻫﻤﯿﺖ ﻧﯿﺴﺖ زﯾﺮا اﻏﻠﺐ آﻧﻬﺎ ﻧﺎرﺳﺎ و ﺑﺮ اﺛﺮ ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎﻟﻬﺎي ﻣﺘﻌـﺪد از ﻣـﺪارك اﺻﻞ واﺟﺪ دﺳﺖ ﺑﺮدﮔﯽ ﻫﺎ و ﻣﺸـﮑﻼت ﻣﺘﻌﺪد دﯾﮕﺮ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮﺷـﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﮔﺮوه دﺳﺘﻪ اي دﯾﮕﺮ در ﺑﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻬﺎ ﭘﯿﺪا ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒﺸﺎن واﺟﺪ ﻣﻐﺰﻫﺎي دﻗﯿﻖ ﺑﻮده و ﺑﺎ ﻋﺮﺿﻪ ﮐﺮدن‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷـﺪه ﺑﻤﻐﺰﻫﺎي ﺧﻮد ﻧﻘﺺ آﻧﺮا ﻣﺮﺗﻔﻊ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻏﺎﻟﺐ ﮐﺘﺐ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﻣﺮﺗﺒﻪ دوم ﺑﺰﯾﺮ ذره ﺑﯿﻦ دﻗﯿﻖ ﻣﻐﺰ آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﻄـﺎﻟﺐ آن ﻧﻘـﺪ و اﺻـﻼح ﺷـﺪ و ﺑـﺎ اﯾﻦ وﺳـﯿﻠﻪ رﻓﻊ ﻧﻘﺺ ﺑﯽ داﻧﺸـﯽ ﻣـﺘﺮﺟﻤﯿﻦ ﺳـﺮﯾﺎﻧﯽ ﮔﺮدﯾـﺪ‪ .‬ﭘﻮﻧﯿﻮن)‪ (7‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‬ ‫ﺳﺮﯾﺎﻧﯿﻬـﺎ آن ﻗـﺪر در ﺗﺮﺟﻤﻪ وﻟﻨﮕـﺎر ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒـًﺎ ﺑـﺎ ﺗﻌﻮﯾﺾ ﻟﻐﺖ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺳـﺮﯾﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﭘﻨﺪاﺷـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻣﺘﻦ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﺑـﺪون آﻧﮑﻪ در ﭘﯽ ﻣﻔﻬﻮم روﻧﺪ و ﻣﻘﺼﻮد ﻓﯿﻠﺴﻮف ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺘﻦ را ﺑﺰﺑﺎن ﺳـﺮﯾﺎﻧﯽ ﺑﺮﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن زﺑﺎن آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ در ﻣﻘﺎﺑﻞ زﺑﺎن‬ ‫ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﺿـﻌﯿﻒ و ﮐﻢ ﻟﻐﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻪ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺑﺰﺑﺎﻧﯽ ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯿﮑﺮد ﮐﻪ داﺋﺮهء ﻟﻐﺎﺗﺶ وﺳـﯿﻊ و ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ از اوﺳﻊ اﻟﺴـﻨﻪء ﺟﻬﺎن‬ ‫ﺑﻮده و ﻫﺴﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ زﺑﺎن ﺳـﺮﯾﺎﻧﯽ ﺑﯽ ﺣﺪ ﻣﻀﯿﻖ و ﻣﺤﺪود ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎري اﯾﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻪ داﻧﺸﻮران اﺳﻼﻣﯽ ﻋﺮﺿﻪ ﺷﺪ و آﻧﺎن ﻧﻘﺎداﻧﻪ‬ ‫در ﺗﻨﻘﯿﺢ آﻧﻬﺎ ﮐﻮﺷﯿﺪﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺘﻨﻬﺎي دﻗﯿﻖ ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺳﻼﻣﯽ را ﺑﺮ ﺧﻮد ﻋﺮﺿﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﮐﻨﺠﮑﺎوﯾﻬﺎي ﺧﺎص ﺧﻮد ﻧﺎرﺳﺎﯾﯽ ﻫﺎي ﺗﺮﺟﻤﻪ‬ ‫را از ﭘﯿﺶ ﺑﺮداﺷـﺘﻨﺪ و ﻣﻘﺼـﻮد اﺑـﻦ اﻟﻨـﺪﯾﻢ در اﻟﻔﻬﺮﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ »ﻧﻘﻠﻪ ﻓﻼـن« و »اﺻـﻠﺤﻪ ﻓﻼـن« ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻫـﺎ و ﻧﻘـﺪﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺻﻪ ﻓﻠﺴـﻔﻪ ﺑـﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻪ اﺳـﻼم راه ﯾﺎﻓﺖ و داﻧﺶ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ از اﯾﻦ راه ﺑﯿﻦ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﻬﺎ ﭘﺨﺶ ﺷـﺪ و ﺑﺎزار ﻗﯿﻞ و ﻗﺎل ﻣـﺪارس آﻧﺎن را‬ ‫ﮔﺮم ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﻬﺎ دﯾﮕﺮ آن ﻋﺮب ﺷﻤﺸﯿﺮﮐﺶ ﺑﯽ ﺗﻤﺪن ﺻﺪر اول ﻧﺒﻮدﻧﺪ و از ﺑﺮﮐﺖ ﺗﻤﺪن ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ و ﻣﻠﻞ ﻣﻔﺘﻮح ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨﮓ و‬ ‫ﺗﻤﺪن ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ذوق ﺑﺪﺋﯽ آﻧﺎن در ﻗﺎﻟﺐ اﯾﻦ ﺗﻤﺪن ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻨﯽ آﻧﺎن در اﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﺑﻪ ﻟﻄﻒ و زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪ‬ ‫و زﺑﺎن ﺗﻠﻄﯿﻒ ﺷـﺪهء آﻧﻬﺎ در ﺗﮑﻮﯾﻦ ﻋﻠﻢ اﺳـﻼﻣﯽ ﻧﻘﺸـﻬﺎ ﺑﺎزي ﮐﺮد‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺟﺰﯾﺮة اﻟﻌﺮب در ﻃﻮل ﺗﻤـﺪن اﺳـﻼﻣﯽ ﺟﺰ از ﻟﺤﺎظ ﻣﻌﻨﯽ‬ ‫ﻗﺮآن و اﺣـﺎدﯾﺚ و اﺧﺒـﺎر ﭼﯿﺰي ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﻤـﺪن ﺗﻘـﺪﯾﻢ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ وﻟﯽ ﭼـﻮن آﻧﭽﻪ ﺗﻘـﺪﯾﻢ ﮐﺮده ﺑﺨﺸـﺶ ﻏـﺎﻟﺐ ﺑﻪ ﻣﻐﻠـﻮب و ﻗﻮي ﺑﻪ‬ ‫ﺿﻌﯿﻒ ﺑﻮده‪ ،‬ﻫﺴـﺘﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و در ﻫﻤﻪء اﻧﺘﻘـﺎدات ﻋﻠﻤﯽ ﻣﻼـك و ﻣﯿﺰان ﺳـﻨﺠﺶ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺨﻔﯽ ﻧﻤﺎﻧـﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ اﻓﮑﺎر‬ ‫دﻗﯿﻘﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺮﺑﻪء ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻠﯿﻔﻪء ﺟﺎﻫﻞ در ﺑﻮﺗﻪء اﺟﻤﺎل ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ و ﯾﺎ ﭼﻮن ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﺣﻼج ﻫﺎ ﺑﻪ اﺗﻬﺎم ﻻﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﺪار رﻓﺘﻪ‬ ‫اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎري ﺳـﯿﺮ ﺗﻤﺪن و ﻋﻠﻢ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ و وارﺛﯿﻦ آﻧﻬﺎ در دﺳﺖ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﻬﺎ ﯾﮑﯽ از زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ ﺳـﯿﺮﻫﺎي ﺗﻤﺪن اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﻬﺎ ﺑﺎ اﺧﺬ ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺑﺎزار داﻧﺶ آﻧﺮوز را ﮔﺮم ﮐﺮدﻧـﺪ و در ﻣـﺪارس ﺧﻮد ﮔﺎﻫﮕﺎه ﺑﺮوي اﯾﻦ ﺗﺎروﭘﻮدﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽ ﯾﻮﻧﺎن ﻃﺮح ﻧﻮ دراﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻃﺮاﺣﺎن‬ ‫ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﻏﯿﺮ ﻋﺮب ﺑﻮدﻧﺪ آﺛﺎر ﺧﻮد را ﺑﺰﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺠﻬﺎﻧﯿﺎن ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺪﺑﺨﺘﺎﻧﻪ ﻏﺎﻟﺐ اﯾﻦ ﻧﻤﻮدﻫﺎي دﻗﯿﻖ ﻓﮑﺮ‬ ‫ﺑﺸـﺮي ﺑﻨﻔﻊ آن ﻗﻮم ﻏﺎرﺗﮕﺮ و ﭘﺎﺑﺮﻫﻨﻪ و ﺑﯽ ﺗﻤﺪن ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ .‬اروﭘﺎ ﮐﻪ در ﺧﻮاب ﻗﺮون وﺳـﻄﯽ ﻓﺮو رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و اﺳﮑﻮﻻﺳﺘﯿﮏ ﺑﺮ دﯾﺮﻫﺎ و‬ ‫ﻣﻐﺰﻫﺎ ﭘﻨﺠﻪ ﻣﯽ زد و ﻧﯿﺮوي ﺗﻌﺼﺐ ﻋﺠﯿﺐ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ اﻓﮑﺎر را در ﻧﻄﻔﮕﯽ ﺧﻔﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد اﮔﺮ ﮐﺎر ﻣﺴـﻠﻤﯿﻦ ﻏﯿﺮ ﻋﺮب ﻧﺒﻮد ﺑﯽ ﺷﮏ ﻋﻠﻢ‬ ‫ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﭼﻮن ﭼﺮاغ ﺑﯽ روﻏﻨﯽ ﻓﺮوﻣﯽ ﻣﺮد و ﻓﻘﻂ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﻔﻆ و ﺗﻨﻘﯿﺢ آن ﻋﻠﻢ روﻏﻨﯽ ﺗﺎزه ﺑﻪ اﯾﻦ ﭼﺮاغ ﮐﻬﻦ رﯾﺨﺘﻨﺪ و‬ ‫آن ﺷـﻌﻠﻪ را ﺗﺎ زﻣﺎن ﻣﺘﺮﺟﻤﯿﻦ اروﭘﺎﯾﯽ ﻓﺮوزان ﻧﮕﺎه داﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮﺿـﯿﺢ آﻧﮑﻪ اروﭘﺎ از ﻗﺮن ﭘﻨﺠﻢ ﻫﺠﺮي ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺳـﺴﺘﯽ ﻋﻠﻮم ﮐﻠﯿﺴﺎ ﺷﺪ و‬ ‫ﺑﺮاي ﺑﺴﻂ داﻧﺶ ﺧﻮد در ﭘﯽ ﻣﻨﺒﻊ ﺟﺪﯾﺪي ﮔﺸﺖ در ﮐﻮﺷـﺶ ﺧﻮد اﺑﺘﺪا دﺳـﺘﺶ ﺑﻪ داﻧﺶ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻬﺎ ﺧﻮرد و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪء آﺛﺎر ﻣﺴـﻠﻤﯿﻦ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﻣﻈﻠﻢ ﻗﺮون وﺳﻄﺎﯾﯽ ﭼﺮاغ ﻓﺮا راه ﺧﻮد دارد‪ .‬و در ﻃﻠﺐ ﻣﻘﺼﻮد رﻫﺴﭙﺮد از اﯾﻦ روز‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺧﺎورﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺑﻤﻔﻬﻮم ﺧﺎص ﺧﻮد )ﮐﻪ ﮔـﺬﺷﺖ( ﭘﺎﯾﻪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ و ﻣﻌﺮوﻓﺘﺮﯾﻦ ﻣﺘﺮﺟﻢ آﺛﺎر ﻋﺮب‬ ‫»ﻗﺴـﻄﻨﻄﯿﻦ« اﻓﺮﯾﻘﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻗﺮﻃﺎﺟﻨﻪ ﺑﺪﻧﯿﺎ آﻣﺪ و در ﻣﻮﻧﺖ ﮐﺎﺳـﯿﻨﻮ)‪ (8‬ﺑﺴﺎل ‪ 840‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑـﺪرود زﻧـﺪﮔﯽ ﮔﻔﺖ او آﺛﺎر ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ‬ ‫زﮐﺮﯾﺎي رازي و ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻣﺠﻮﺳﯽ و ﻋﺪه اي از ﮐﺘﺐ ﻃﺒﯽ ﻋﺮب را ﺑﺰﺑﺎن ﻻﺗﯿﻦ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از اﻫﺎﻟﯽ ﮐﺮﻣﻮﻧﺎ)‪(9‬ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﯾﺎم‬ ‫ﺧﻮد را در ﻃﻠﯿﻄﻠﻪ ﮔﺬراﻧﺪ و در ﻣﺪرﺳﻪ اي ﺧﺎص ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﺘﺮﺟﻤﯿﻦ داﺋﺮ ﺑﻮد ﺑﮑﺎر ﺗﺮﺟﻤﻪ دﺳﺖ زد ﺟﺮارد)‪ (10‬اﺳﺖ‪ .‬او از ﺳﺎل ‪566‬‬ ‫ه ‪ .‬ق‪ .‬در ﻃﻠﯿﻄﻠﻪ ﺳـﮑﻨﯽ ﮔﺰﯾـﺪ و ﻓﻘﻂ ﺳﺎل آﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﺧﻮد را ﮐﻪ ‪ 583‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﻮد در ﮐﺮﻣﻮﻧﺎ ﮔﺬراﻧـﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺑﺰرگ ﮐﻪ ‪ 73‬ﺳﺎل‬ ‫ﻋﻤﺮ داﺷﺖ اﮐﺜﺮ ﮐﺘﺐ »ﮐﻨـﺪي« و »ﺧﻮارزﻣﯽ« و »ﻓـﺎراﺑﯽ« و »زﻫﺮاوي« و ﻗـﺎﻧﻮن ﺑﻮﻋﻠﯽ ﺳـﯿﻨﺎ و ﮐﺘﺐ رازي را ﺑﻪ ﻻـﺗﯿﻨﯽ ﺑﺮﮔﺮداﻧـﺪ‪ .‬ﮐﺎر‬ ‫اﯾﻨﺎن ﺑﺤﺪي در اروﭘﺎ ﻣﺆﺛﺮ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ از ﻧﯿﻤﻪء دوم ﻗﺮن ﭘﻨﺠﻢ ﺗﺎ اواﯾﻞ ﻗﺮن ﻫﺸـﺘﻢ ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي ﺑﺎزار ﺗﺮﺟﻤﻪ از ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻪ ﻻﺗﯿﻨﯽ ﭼﻨﺎن ﮔﺮم‬ ‫ﺷـﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﺘـﺎﺑﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ از ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻪ ﻻﺗﯿﻨﯽ ﺑﺮﮔﺮداﻧـﺪه ﻧﺸـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻤﺎن ﻫﻢ ﮐﺎرﻫﺎي ﻋﺮﺑﯽ ﺷـﺪهء ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ را‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬و ﻫﻢ ﮐﺎرﻫﺎي ﺧﻮد ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﻬﺎ را‪ .‬ﻣﺎ اﻣﺮوز ﺑﻪ ﮐﺘﺐ ﻻﺗﯿﻨﯽ از آن دوران ﺑﺮ ﻣﯿﺨﻮرﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﺘﻦ ﻋﺮﺑﯽ آن در دﺳﺖ ﻧﯿﺴـﺖ‬ ‫وﻟﯽ ﻣﺘﻦ ﻻﺗﯿﻨﯽ آن ﺑﺪﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﮐﺘﺎب »اﻻﺳـﻄﺮﻻب و اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻬﺎ« از ﻣﺎﺷﺎءاﷲ ﻣﻨﺠﻢ ﻣﻌﺮوف ﻋﻬﺪ ﻣﻨﺼﻮر ﻋﺒﺎﺳﯽ ﮐﻪ اﺻﻞ ﻋﺮﺑﯽ‬ ‫آن ﻣﻮﺟﻮد ﻧﯿﺴﺖ وﻟﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻻﺗﯿﻨﯽ آن ﺑﺪﺳﺖ اﺳﺖ و در ﻗﺮن ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻧﯿﺰ ﻣﮑﺮر ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎري ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻬﺎ ﭼﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﭼﻪ‬ ‫ﻏﯿﺮ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ اﮐﺜﺮ ﮐﺘﺐ ﯾﻮﻧـﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ درآوردﻧـﺪ و در دوران ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻻﺗﯿﻦ ﻧﯿﺰ اﮐﺜﺮ ﮐﺘﺐ ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺰﺑﺎن ﻻﺗﯿﻦ ﺑﺮﮔﺮداﻧـﺪه ﺷـﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻫﺎ آﻧﻘﺪر اداﻣﻪ داﺷﺖ ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﻧﻬﻀﺖ رﻧﺴﺎﻧﺲ در اروﭘﺎ ﭘﯿﺶ آﻣﺪ و ﺑﺎزار داراﻟﻔﻨﻮﻧﻬﺎ و ﻣﺮاﮐﺰ ﻋﻠﻤﯽ ﮔﺮم و ﺷـﻌﺐ ﻋﻠﻮم ﺑﺸـﺮي‬ ‫ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ و اﻗﺒﺎل و ﺗﺪﻗﯿﻖ واﻗﻊ ﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ اروﭘﺎ ﺑﺪاﻧﺶ ﺧﺎورﺷﻨﺎﺳﯽ ﭼﻮن ﺳﺎﯾﺮﻋﻠﻮم ﭘﺮداﺧﺖ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻠﻞ ﺧﺎور را‬ ‫دﯾﮕﺮ از دﯾـﺪ ﺗﺮﺟﻤـﻪ ﻧﻨﮕﺮﯾﺴـﺖ و ﺑـﺘﺮﺟﻤﻪ اﮐﺘﻔـﺎء ﻧﮑﺮد‪ .‬دﯾـﻦ اﺳـﻼم و ﺗﻤـﺪن ﻣﺴـﻠﻤﯿﻦ و زﺑـﺎن ﻋﺮﺑﯽ و اﻗـﻮام ﻣﻘﯿـﻢ در ﺟﺰﯾﺮة اﻟﻌﺮب‬ ‫ﺑﺼـﻮرت دﯾﮕﺮ ﺗﺤﺖ ﻧﻘـﺎدي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و داﻧﺶ ﺧﺎورﺷﻨﺎﺳـﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺗﺮﻗﯽ ﻣﺤﺴﻮس ﮐﺮد‪ .‬ﭘﻔـﺎن ﻣﻮﻟﻠﺮ)‪ (11‬آﻟﻤﺎﻧﯽ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺑﻨﺎم‬ ‫»ﮐﺘﺎﺑﭽﻪء ادﺑﯿﺎت اﺳﻼم«‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ 1923‬م‪ .‬ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﮐﺮد و در آن ﺑﻄﻮر ﻣﺒﺴﻮط ﮐﺎرﻫﺎي ﻋﻠﻤﯿﯽ ﮐﻪ اروﭘﺎﺋﯿﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻔﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼﻣﯽ و‬ ‫ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳـﻼم و ﻗﺮآن و ﺷﺮﯾﻌﺖ و رد ﺑﺮ اﺳﻼم از ﻗﺮن ﯾﺎزدﻫﻢ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺷﺮح داد‪ .‬ﻣﺎ در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﺳﻪ ﻗﺴﻢ اﻃﻼع ﺑﺮﻣﯿﺨﻮرﯾﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﮔﺮدآورﻧﺪه ﺳـﻌﯽ در ﺗﺒﯿﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ -1 :‬اﻃﻼﻋﺎت ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ اروﭘﺎﺋﯿﺎن در زﻣﯿﻨﻪء ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺴـﻠﻤﯿﻦ و ﺑﻨﯿﺎن ﮔﺬار دﯾﻦ اﺳـﻼم‪ .‬در‬ ‫اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد در آن ﮐﺘﺎب ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻫﺎ و ﻃﻌﻦ ﻫﺎي ﺑﯽ ﺟﺎ و ﻧﺎرواﺳﺖ‪ -2 .‬اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺣﺪي ﭘﺎﯾﻪء ﻋﻠﻤﯽ‬ ‫دارد و ﻓﺮاﻫﻢ آورﻧﺪهء آن ﺳـﻌﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺗﺎ در اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻫﺎ دﺳﺖ ﺑﺮد و ﻣﺴﺎﺋﻞ را از ﻃﺮﯾﻖ ﻋﻠﻤﯽ ﺑﻨﮕﺮد‪ .‬ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﻪء اﯾﻦ ﺳﻌﯽ و‬ ‫ﮐﻮﺷـﺶ ﮔﺎﻫﮕـﺎه ﺑـﺎز ﭼﺸﻢ ﺑﻪ اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﺮﻣﯿﺨﻮرد‪ .‬در اﯾﻦ ﻗﺴـﻤﺖ داﻧﺸﻮراﻧﯽ ﭼﻮن »ﻣﻮﻧﯽ«)‪» (12‬ژان اﻧﺘﻮان ﮔﺮ«)‪»(13‬ﭘﻮﮐﻮك«)‪(14‬‬ ‫»ﻻﯾﺐ ﻧﯿﺘﺲ«)‪ (15‬و »ﻟﺴـﯿﻨﮏ«)‪ (16‬و »ﻫﺎﻣﺮﭘﻮر ﮔﺴـﺘﺎل«)‪(17‬و »ﮔﺎﻧﯿﻪ«)‪ (18‬و ﻋـﺪهء دﯾﮕﺮي ﻫﺴــﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﭘـﺎره اي از آﻧﻬـﺎ ﺑﯽ ﺟﻬﺖ‬ ‫ﺧﺼﻮﻣﺖ ورزﯾـﺪه و ﭘﺎرهء دﯾﮕﺮ ﺑﯽ دﻟﯿﻞ ﻣـﺪاﺣﯽ ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ دوره اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺸﺨﺼـﯽ ﺑﻨﺎم »ﺳـﯿﻞ«)‪ (19‬ﺑﺮﻣﯿﺨﻮرﯾﻢ ﮐﻪ ﻗﺮآن را‬ ‫ﺗﺮﺟﻤـﻪ ﮐﺮده و ﺗـﺎ ﺣــﺪي در ﮐﺎرﻫـﺎﯾﺶ ﻧﯿﺰ از ﺗﻌﺼـﺐ ﺑـﺪور اﺳـﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﮐﺎرﻫـﺎي داﻧﺸــﻤﻨﺪان ﺑﺰرﮔﯽ ﭼـﻮن‪» :‬ﺑـﻮﻟﻦ وﯾﻠﯿـﻪ«)‪ (20‬و‬ ‫»ﮐﺎرﻻﯾﻞ«)‪(21‬و »واﺷﻨﮕﺘﻦ اﯾﺮوﯾﻨﮓ«)‪ (22‬در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪ -3 .‬اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺴﯿﺎر ﻋﻤﯿﻖ و دﻗﯿﻘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺤﺚ آن‬ ‫از ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﺷـﺮوع ﺷﺪه و ﻫﻨﻮز اداﻣﻪ دارد‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1843‬م‪» .‬ﮔﻮﺳﺘﺎووﯾﻞ«)‪ (23‬ﮐﺘﺎﺑﯽ در ﺗﺎرﯾـﺦ ﺣﯿﺎت ﺑﻨﯿﺎن ﮔﺬار دﯾﻦ‬ ‫اﺳـﻼم و ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت او ﻧﮕﺎﺷﺖ و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺧﻮد را ﺑﺮ اﺳﺎس ﮐﺘﺐ اﺳـﻼﻣﯽ و ﺳـﻨﺖ و ﺳـﯿﺮت ﻗﺮار داده ﻋﻼوه ﺑﺮ او »ﺳﺮوﯾﻠﯿﺎم ﻣﻮﯾﺮ«)‪(24‬‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ ﻧﯿﺰ ﮐﺘـﺎب »ﺣﯿـﺎت ﻣﺤﻤـﺪ« و »ﺧﻼـﻓﺖ« را در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬در ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﻣﯿﻼـدي »اﺷﭙﺮﻧﮕﺮ«)‪ (25‬آﻟﻤﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﺘـﺎب ﻣﻌﺮوﻓﯽ در ﺳﻪ ﺟﻠـﺪ اﻧﺘﺸـﺎر داد ﮐﻪ ﻣﻮرد دﻗﺖ اﻫﻞ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪» .‬ﻧﻮﻟـﺪﮐﻪ«)‪ (26‬ﺑﻌـﺪ از او رﺳﺎﻟﻪ اي در ﺑﺎب ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳـﻼم‬ ‫ﺗـﺄﻟﯿﻒ ﻧﻤﻮد و ﻣﻌﺘـﺪﻻﻧﻪ و ﻧﺴـﺒﺘًﺎ ﺑﯽ ﻃﺮﻓـﺎﻧﻪ ﺗﺮ از اﯾﻨﻬـﺎ اﻇﻬـﺎر ﻧﻈﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﻧﻮﻟـﺪﮐﻪ ﻏﯿﺮاز آن ﮐﺘـﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺗﺎرﯾـﺦ ﻗﺮآن اﻧﺘﺸﺎر داد ﮐﻪ از‬ ‫ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﮐﺘﺐ زﻣﺎن ﺧﻮد اﺳﺖ اﯾﻦ ﻣﺴﺘﺸـﺮق ﻋﺎﻟﯽ ﻣﻘﺎم آﻧﻘﺪر ورزﯾﺪﮔﯽ در ﮐﺎر ﺧﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﺶ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎ ﻫﺮ ﯾﮏ‬ ‫ُﻣﺒـﺪء و ُﻣﺒـﺪع ﺳـﺒﮏ ﺟﺪﯾـﺪي ﺷﺪه اﺳﺖ‪» .‬اﮔﻮﺳﺖ ﻣﻮﻟﺮ«)‪ (27‬ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﮐﺘـﺎب ﻣﻌﺮوف ﺧﻮد ﺑﻨﺎم »اﺳـﻼم در ﺷـﺮق و ﻏﺮب« ﺷـﻬﺮت‬ ‫ﺑﺴـﺰاﺋﯽ ﭘﯿـﺪا ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘـﺎب ﮐﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻤﻄـﺎﻟﺐ ﻗﺒﻞ از اﺳـﻼم ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺟﻪ زﯾﺎدي ﮐﺮده و ﻓﺼﻮﻟﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺎرﯾـﺦ ﻋﺮب ﻗﺒﻞ از‬ ‫اﺳـﻼم در آن آﻣﺪه اﺳﺖ ﺣﺎوي ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻬﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در اﯾﻨﺠﺎ از زﺣﻤﺎت ﻓﺮاواﻧﯽ ﮐﻪ ﻏﺮﺑﯿﺎن راﺟﻊ ﺑﺰﺑﺎن و‬ ‫ﺧﻂ و ﺗﺎرﯾﺦ اﻗﻮام ﻋﺮﺑﯽ ﻗﺪﯾﻢ ﯾﻌﻨﯽ »ﻣﻌﯿﻨﯽ« و »ﺳـﺒﺎﺋﯽ« و »ﻗﺘﺒﺎﻧﯽ« و »ﺣﻀـﺮﻣﻮﺗﯽ« و »ﻧﺒﻄﯽ« و »ﺻـﻔﺎﺋﯽ« ﮐﺸـﯿﺪه اﻧﺪ ذﮐﺮي ﺑﻤﯿﺎن ﻧﻤﯽ‬ ‫آﯾـﺪ ﭼﻪ ﺧﻮد ﺣﺎوي ﺗﺎرﯾـﺦ ﻋﻠﯿﺤـﺪه اﺳﺖ و در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺳـﻌﯽ »ﻫﺎﻟﻮي«)‪ (28‬ﯾﻬﻮدي ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﮐﻪ ﭼﻬﺎرﺻـﺪ ﮐـﺘﯿﺒﻪ ﯾﻤﻨﯽ را ﺑﺰﺣﻤﺖ‬ ‫ﺧﻮاﻧـﺪ و ﮐﺎر »ﮔﻼزر«)‪ (29‬آﻟﻤـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺶ از ﻫﺰار ﮐﺘﯿﺒﻪ ﯾﻤﻨﯽ را ﺑـﺪﺳﺖ آورد ﻧﯿﺰ ﻗﺎﺑـﻞ ﺑﺤﺚ و ذﮐﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل ﮐﻪ ﺳـﺨﻦ ﺑـﺪﯾﻨﺠﺎ‬ ‫رﺳــﯿﺪ ﺳـﺰاوار اﺳـﺖ ﮐـﻪ از ﮐﺎرﻫـﺎي »ﻫﺎﻧﺮﯾـﺦ ﻣـﻮﻟﺮ«)‪ (30‬اﻃﺮﯾﺸــﯽ و »ﻟﯿﺘﻤـﺎن«)‪ (31‬آﻟﻤــﺎﻧﯽ و »ﻣﻮرﺗﻤـﺎن«)‪ (32‬و »ﻫﻮﻣــﻞ«)‪ (33‬و‬ ‫»اوﺗﯿﻨﮓ«)‪ (34‬و »ﻫﺎﻧﺲ« و »رﯾﮑﻤﺎن«)‪ (35‬ﺑﻠﮋﯾﮑﯽ ﻧﺎم ﺑﺒﺮﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ داﻧﺸﻮران ﮐﻪ در ﮐﺘﯿﺒﻪ ﻫﺎي ﻗﺪﯾﻢ ﻋﺮب زﺣﻤﺖ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ و اﻃﻼﻋﺎت‬ ‫ﺟﺎﻣﻊ و ﻣﺎﻧﻌﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻨﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﻋﺮب ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم ﺑﺪﺳﺖ آوردﻧﺪ ﮐﺎرﺷﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎ ارزش و اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﻋﺮب را از ﻫﺰار ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﻣﺴـﯿﺢ ﻣﻨﻈﻢ ﮐﺮده و ﺑﺎ ﮐﻮﺷـﺶ ﻣـﺪاوم ﺧﻮد ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﺴـﻤﺖ ﺗﺎرﯾﮏ ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﺮب روﺷـﻨﯽ داده اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﺎرﻫﺎي »ﻟﻮدوف ﮐﺮل«)‪ (36‬و »ﻫﻮﺑﺮت ﮔﺮﯾﻤﻪ«)‪ (37‬ﮐﻪ ﻫﺮ دو آﻟﻤﺎﻧﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و در زﻣﯿﻨﻪء دﯾﻦ اﺳـﻼم و ﻗﺮآن و ﺣﯿﺎت ﻣﺆﺳـﺲ اﯾﻦ‬ ‫دﯾﻦ و ﺟﺎﻧﺸـﯿﻨﺎن او ﮐﺎر ﮐﺮده اﻧﺪ ﺑﺴـﯿﺎر ﻗﺎﺑﻞ دﻗﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮﯾﻤﻪ در ﮐﺎر ﺧﻮد ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻣﻔﺼـﻠﯽ در ﺑﺎب ﻋﺮب و اﺳـﻼم دارد و ﻋﻘﺎﯾﺪ‬ ‫ﻏﺮﯾﺒﯽ در اﺻﻞ اﺳﻼم و ﻇﻬﻮر آن و ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي اﯾﻦ دﯾﻦ اﻋﻼم ﻣﯿﺪارد و ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ دﯾﻦ اﺳﻼم در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪن ﻧﻮﻋﯽ‬ ‫ﺳﻮﺳـﯿﺎﻟﯿﺰم را در ﻣﮑﻪ ﺑﺮﻗﺮار ﮐﺮد و ﺑﻌﺒـﺎرت دﯾﮕﺮ ﻧﻬﻀﺖ اﺳـﻼﻣﯽ در ﻣﮑﻪ ﻧـﻮﻋﯽ ﻧﻬﻀﺖ ﺳﻮﺳـﯿﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺳـﻨﻮك ﻫﻮرﺧﺮوﻧﯿﻪ)‪(38‬‬ ‫»ﻫﻮﻻﻧـﺪي« ﻧﯿﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺟﺎﻟﺒﯽ در ﺑﺎب زﻧـﺪﮔﯽ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ و ﻗﺮآن و اﺻﻮل اﺳﺎﺳـﯽ اﺳـﻼم دارد و ﻧﯿﺰ ﻣﺪﺗﯽ در ﻋﺮﺑﺴـﺘﺎن و ﻣﮑﻪ زﻧﺪﮔﯽ‬ ‫ﻧﻤﻮد و ﮐﺎرش درﺑﺎرهء ﻣﮑﻪ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن وي ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻗﺪﯾﻢ ﻋﺮﺑﯽ را راﺟﻊ ﺑﻤﮑﻪ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸـﺮ‬ ‫ﮐﺮد‪» .‬ﻓﺮاﻧﺘﺲ ﺑﻮﻫﻞ«)‪(39‬داﻧﻤـﺎرﮐﯽ ﻧﯿﺰ ﮐﺘـﺎﺑﯽ ﺑﺰﺑـﺎن داﻧﻤﺎرﮐﯽ درﺑﺎرهء ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ و ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺣﺎﻻت ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ‬ ‫ﻧﻮﺷﺖ و در ‪ 1906‬م‪ .‬ﻧﯿﺰ ﻣﻘﺎﻟﻪء ﻣﺒﺴﻮﻃﯽ ﺑﻪ آﻟﻤﺎﻧﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻧﮕﺎﺷﺖ‪ .‬او ﮐﻪ در ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺧﻮد ﺑﺴـﯿﺎر دﻗﯿﻖ و ﻣﻨﺼﻒ و ﻣﻌﺘﺪل ﺑﻮد‬ ‫ﻣﺤﯿﻂ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳـﻼم و ﻣﮑﻪ را ﺑﺨﻮﺑﯽ ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﺮد‪» .‬ﻣﺎرﮔﻠﯿﻮث«)‪(40‬اﺳـﺘﺎد ﻣﻌﺮوف اﮐﺴﻔﻮرد ﮐﻪ از ﯾﻬﻮدﯾﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ اﺳﺖ از‬ ‫ﺳﺎل ‪ 1905‬م‪ .‬ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت زﯾﺎدي در ﮐﺘﺐ ﺧﻮد ﮐﺮد و ﻣﻘﺎﻻت زﯾﺎدي ﻧﯿﺰ راﺟﻊ ﺑﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳـﻼم اﻧﺘﺸﺎر داد و در داﺋﺮة اﻟﻤﻌﺎرف اﺳـﻼﻣﯽ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﻣﻘﺎﻟﻪء ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳـﻼم از ﻗﻠﻢ اوﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﮔﺮﭼﻪ از ﺷﺎﻫﮑﺎرﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽ ﮐﻨﻮﻧﯽ اﺳﺖ وﻟﯽ ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ ﺗﻌﺼﺐ ﺷﺪﯾـﺪ او ﺑﺮ ﺿـﺪ‬ ‫دﯾﻦ اﺳـﻼم ﺗﺎ ﺣـﺪي ﺑﻌﻀـﯽ از ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻫﺎي او را از ﺣﻘﯿﻘﺖ دور ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ او ﮐﻪ در ﮐﺎرﻫﺎي ﺧﻮد از ﻫﯿﭻ ﻣﻨﺒﻊ ﻗﺎﺑﻞ اﺳـﺘﻔﺎده اي در‬ ‫ﻧﮕﺬﺷـﺘﻪ ﮔﺎﻫﮕﺎه ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻌﺼﺐ ﺑﯿﺠﻬﺖ ﺧﻮد ﻗـﺪري ﺧﻮد را ﻣﻮﻫﻮن ﮐﺮده اﺳﺖ‪» .‬ﮔﻮﻟـﺪزﯾﻬﺮ«)‪ (41‬ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از داﻧﺸـﻮران ﻣﻐﺮب‬ ‫زﻣﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻪ درﺑﺎرهء اﺳـﻼم و ﺗﻤـﺪن اﺳـﻼﻣﯽ و اﺣﺎدﯾﺚ و ﻣﺬاﻫﺐ ﻣﺘﻌﺪد ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﻬﺎ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻓﻘﻬﯽ دارد‬ ‫ﮐﻪ از ﺷﺎﻫﮑﺎرﻫـﺎي ﻏﺮﺑﯿـﺎن در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ اﺳﺖ ﺑـﺪﺑﺨﺘﺎﻧﻪ اﯾﻦ داﻧﺸـﻤﻨﺪ ﺑﺰرﮔﻮار ﻧﯿﺰ از ﺗﻌﺼﺐ ﺿـﺪ اﺳـﻼﻣﯽ ﺑﺮ ﮐﻨـﺎر ﻧﺒﻮده و ﺑﻌﻀـﯽ از‬ ‫ﮐﺎرﻫﺎﯾﺶ ﺑﺮ اﺛﺮ اﯾﻦ ﺗﻌﺼﺐ ﺗﺎ ﺣـﺪي ﺧﺎرج از داﺋﺮهء ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺷـﺪه اﺳﺖ »ﮐﺘﺎﻧﯽ«)‪ (42‬اﯾﻄﺎﻟﯿﺎﺋﯽ ﺳـﻨﮓ ﺑﺰرگ دﯾﮕﺮي در ﺑﻨﺎي ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫اﺳـﻼم ﮔـﺬاﺷﺖ ﮔﺮﭼﻪ ﻋﻘﺎﯾـﺪ و اﺳـﺘﻨﺘﺎج ﻫﺎي ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ واﻗﻊ ﺑﯿﻨﯽ اﻇﻬﺎر ﮐﺮد وﻟﯽ ﮐﺘﺎب ﺧﻮد را ﺑﭙﺎﯾﺎن ﻧﺮﺳﺎﻧﺪ و ﺗﺎ ﺟﻠﺪ‬ ‫ﭼﻬـﺎرم ﮐﻪ ﺑﺴـﺎل ﭼﻬﻠﻢ ﻫﺠﺮت ﻣﯽ رﺳـﺪ دﯾﮕﺮ ﭘﯿﺶ ﻧﺮﻓﺖ ﮐـﺎر او ﮐﻪ از ﺑﻬـﺘﺮﯾﻦ ﮐﺎرﻫـﺎي ﺧﺎورﺷـﻨﺎﺳﺎن در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ اﺳﺖ ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ‬ ‫ﻧﺎﺗﻤﺎم ﻣﺎﻧـﺪه و ﺑﻌـﺪًا ﻧﯿﺰ ﻓﺴـﺦ ﻋﺰﯾﻤﺖ از ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﺧﻮد ﺑﻨﮕﺎﺷـﺘﻦ و اﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﮐﺮد و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﺶ ﺑﭙﺎﯾﺎن ﻧﺮﺳـﯿﺪه ﺧﺘﻢ ﺷـﺪ‪ .‬ﺗﺘﺒﻌﺎت‬ ‫»ﻻﻣﻨﺲ«)‪ (43‬ﮐﺸـﯿﺶ ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﮐﻪ از ﭘﺮﮐـﺎرﺗﺮﯾﻦ و ﮐﺜﯿﺮاﻟﺘﺄﻟﯿﻒ ﺗﺮﯾﻦ و ﻋﻤﯿﻖ ﺗﺮﯾﻦ ﺧﺎورﺷـﻨﺎﺳﺎن ﻋﺎﻟﻢ اﺳﺖ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺎ ارزش ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﺘﺎب »ﻣﻬـﺪ اﺳـﻼم« او ﺷـﻬﺮت زﯾﺎدي ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪ .‬وﻟﯽ اﯾﻦ ﮐﺸـﯿﺶ ﭼﻮن ﻣﺎرﮔﻠﯿﻮث ﺑﻪ درد ﺗﻌﺼﺐ ﺿﺪ اﺳـﻼﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺑﻮد و ﻧﯿﺰ ﻣﯿﻞ‬ ‫واﻓﺮي ﺑﻪ ﺑﻨﯽ اﻣﯿﻪ داﺷﺖ و ﻫﻤﯿﻦ ﺗﻌﺼﺐ و ﮐﺞ ﺳﻠﯿﻘﮕﯽ او ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎد اﻫﻞ ﻓﻦ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و ﻧﻮﻟﺪﮐﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪء او را ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ‬ ‫ﺳﺴﺘﯽ و ﻣﺠﻌﻮل ﺑﻮدن ﻏـﺎﻟﺐ اﺣﺎدﯾﺚ اﺳـﻼﻣﯽ ﻧﻤﯽ ﭘﺴـﻨﺪد و ﻃﺮﻓـﺪاران ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﯿﺰ ﻧـﺪارد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﮔﻠـﺪزﯾﻬﺮ در ﻣﺴﺄﻟﻪء ﺷﮏ در اﻧﺘﺴﺎب‬ ‫اﺣﺎدﯾﺚ ﺑﻤﺼﺎدر ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺎ او ﺳﻬﯿﻢ و ﺷﺮﯾﮏ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﻬﯿﭽﻮﺟﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ او ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﺳﺴﺘﯽ و ﻣﺠﻌﻮل ﺑﻮدن اﻏﻠﺐ آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺴﺖ و ﺣﻖ ﻫﻢ‬ ‫ﺑﺮ ﺧﻼف ﻧﻈﺮ ﻻﻣﻨﺲ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪» .‬ﺗﻮراﻧـﺪره«)‪ (44‬ﺳﻮﺋـﺪي ﮐﻪ ﺑﺴﺎل ‪ 1917‬م‪ .‬در اﺳـﺘﮑﻬﻠﻢ ﮐﺘـﺎب ﺧﻮد را اﻧﺘﺸـﺎر داد در ﺑﺎب ﺑﻌﻀـﯽ از‬ ‫رواﺑﻂ اﺳـﻼم ﺑﺎ ادﯾﺎن دﯾﮕﺮ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ در ﻣﯿﺎن آورده ﮐﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﺶ ﺗﺎ ﺣـﺪي ﻗﺎﺑﻞ اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎري اﮔﺮ در زﻣﯿﻨﻪء ﺧﺎورﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺑﮑﺎر‬ ‫داﻧﺸﻮران اروﭘﺎﯾﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺎورﺷـﻨﺎﺳﺎن دﻗﺖ ﺷﻮد ﺑﻪ ﺳﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﺎورﺷﻨﺎس ﺑﺮﻣﯿﺨﻮرﯾﻢ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﮐﺎرﺷﺎن ﺑﺎ اﻧﺘﻘﺎد و دﯾﺪﺷﺎن ﺑﺮ ﻧﻘﺺ‬ ‫اﺳـﻼم اﺳﺖ و دﯾﮕﺮ روش ﻣﻌﺘﺪل دارﻧﺪ و ﭼﻮن ﻗﺒﻠﯽ ﻫﺎ ﭘﺎﺑﻨﺪ ﺗﻌﺼﺐ ﺿﺪ اﺳـﻼﻣﯽ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ و ﺳﻮم داﻧﺸﻮراﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺤﺴـﯿﻦ ﺑﻪ اﺳﻼم و‬ ‫ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﯽ ﻧﮕﺮﯾﺴـﺘﻪ و ﭼﺸﻢ ﻧﻘﺺ ﺑﯿﻨﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﻤـﺎل ﻧﮕﺮاﺋﯽ ﺑـﺪل ﮐﺮده اﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻮد ﺑﺤﺚ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺨﺘﺼـﺮي از زﺣﻤـﺎت ﻏﺮﺑﯽ ﻫﺎ‬ ‫درﺑﺎرهء ﺗﻤﺪن و ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﻼﻣﯽ و ﺣﺎل ﺑﻪ ﻗﺴـﻤﺖ دوم ﺑﺤﺚ ﺧﻮد ﮐﻪ ﮐﺎر ﺧﺎورﺷﻨﺎﺳﺎن در ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺮان اﺳﺖ ﻣﯿﭙﺮدازﯾﻢ و‬ ‫ﺑﻮﺟﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﭘﺎره اي از آﻧﻬﺎ را ﮔﻮﺷـﺰد ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ اﻃﻼﻋﺎت وﺳـﯿﻊ ﻏﺮﺑﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ آﻧﻘـﺪر ﻓﺮاوان ﺷﺪه ﮐﻪ ﺗﺄﺳـﯿﺲ ﻋﻠﻢ اﯾﺮان‬ ‫ﺷﻨﺎﺳـﯽ را اﯾﺠﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و اﺗﻔﺎﻗًﺎ ﻫﻢ اروﭘﺎﺋﯿﺎن در اﯾﻦ اواﺧﺮ ﺑﭽﻨﯿﻦ ﻋﻠﻤﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮده و در ﺑﻨﯿﺎن ﮔﺬاري آن اﻗﺪام ﻧﻤﻮده اﻧﺪ وﻟﯽ ﺑﺎز‬ ‫در ﻧﺰد ﻣﺎ اﯾﺮاﻧﯿﺎن اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻋﻠﻤﯽ در ﺗﺤﺖ اﺻﻄﻼح »ﺧﺎورﺷﻨﺎﺳﯽ« ﻗﺮار ﻣﯿﮕﯿﺮد‪ .‬درﺑﺎرهء ﮐﺎر ﻏﺮﺑﯿﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺸﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫اﯾﺮان زﻣﯿﻦ ﻇـﺎﻫﺮًا ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﻪ دو ﻗﺴـﻤﺖ ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﮐﺮد و ﺑﻪ آن ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﮐﺎرﻫـﺎﯾﯽ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ راﺟﻊ ﺑﺘﻤـﺪن اﯾﺮاﻧﯿﺎن در ﻗﺒﻞ از‬ ‫اﺳـﻼم ﮐﺮده اﻧـﺪ و دﯾﮕﺮ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ درﺑﺎرهء ﺗﻤﺪن و ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﻌﺪ از اﺳـﻼم اﻧﺠﺎم داده اﻧﺪ‪ .‬در ﻗﺴـﻤﺖ اول ﻣﺎ ذﯾًﻼ ﺑﻪ اﺟﻤﺎل‬ ‫ﺑﮑﺎرﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺧﻂ ﻣﯿﺨﯽ و اوﺳﺘﺎﯾﯽ و ﭘﻬﻠﻮي ﺗﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺗﻤﺪن اﯾﺮان ﻗﺪﯾﻢ ﺷﺪ‪ :‬اﻟﻒ ‪ -‬ﺷﻨﺎﺧﺖ‬ ‫ﺧـﻂ ﻣﯿﺨﯽ‪ :‬ﺑﻪ ﺳﺎل ‪1621‬م‪ .‬ﺳـﯿﺎح اﯾﻄﺎﻟﯿﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم »ﭘﯿﻄﺮودﻻواﻟﻪ«)‪ (45‬از ﮐﺘﯿﺒﻪ ﻫﺎي ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸـﯿﺪ ﭼﻨﺪ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﯿﺨﯽ ﻧﻘﺎﺷـﯽ ﮐﺮد و‬ ‫ﺑـﺎﺧﻮد ﺑﻪ اروﭘﺎ ﺑﺮد و ﺑﻪ ﺣـﺪس ﺧﻮد ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﻂ ﺑﺎﯾـﺪ از ﭼﭗ ﺑﻪ راﺳﺖ ﺧﻮاﻧـﺪه ﺷﻮد‪ .‬ﺷﺎردن ﺳـﯿﺎح ﻓﺮاﻧﺴﻮي در ﺳﺎل ‪1674‬م‪.‬‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﮐﺘﯿﺒﻪ ﻫـﺎي اﯾﺮاﻧﯽ را در ﺳـﯿﺎﺣﺘﻨﺎﻣﻪ ﺧﻮد ﺗﺮﺳـﯿﻢ ﮐﺮد و »ﮐﻨﺖ ﮐﺎي ﻟﻮس«)‪ (46‬در ‪ 1762‬م‪ .‬ﺗﺼـﻮﯾﺮ ﮔﻠـﺪاﻧﯽ از ﻣﺮﻣﺮ را ﮐﻪ ﺑﺮ‬ ‫روي ﺧﻮد ﮐﺘﯿﺒﻪ ﻫﺎﯾﯽ از ﺳﻪ ﺧﻂ ﻣﯿﺨﯽ و ﯾﮏ ﺧﻂ ﻣﺼﺮي داﺷﺖ اﻧﺘﺸﺎر داد و زﻣﯿﻨﻪ را ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﺎز ﮐﺮد‪ .‬در ﺳﺎل ‪1765‬م‪» .‬ﮐﺎرس‬ ‫ﺗﻨﺲ ﻧﯽ ﺑﻮر«)‪ (47‬داﻧﻤـﺎرﮐﯽ ﺳﻮاد ﮐـﺘﯿﺒﻪ ﻫـﺎﯾﯽ از ﭘﺎزارﮔـﺎد ﺑﺮداﺷﺖ و ﻣﻌﻠﻮم ﮐﺮد ﮐﻪ ﺧﻄﻮط اﯾﻦ ﮐﺘﯿﺒﻪ ﻫـﺎ از ﺳﻪ ﻧﻮع اﺳﺖ و ﺳـﺎده‬ ‫ﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬـﺎ ﻣﺮﮐﺐ از ﭼﻬـﻞ و دو ﻋﻼـﻣﺖ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻋﺎﻟﻢ داﻧﻤﺎرﮐﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﻨﺎم »ﻣﻮن ﺗﺮ«)‪(48‬ﻧﻮع دوم ﺧـﻂ ﻣﯿﺨﯽ را ﺑﺴﺎل ‪1802‬م‪ .‬ﺧﻂ‬ ‫ﺳﯿﻼـﺑﯽ ﯾـﺎ ﻫﺠـﺎﯾﯽ اﻋﻼـم ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ ﻫﺮ ﻋﻼـﻣﺖ آن ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪهء ﯾـﮏ ﻫﺠـﺎﺳﺖ و ﺧـﻂ ﺳﻮم ﻧﯿﺰ اﯾـﺪﺋﻮﮔﺮاﻣﯽ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮ ﻋﻼﻣﺖ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪهء ﯾﮏ ﻣﻔﻬﻮم ﯾﺎ ﮐﻠﻤﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺰﺑﻮر ﮔﻔﺖ در ﺟﺎﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮐﺘﯿﺒﻪ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻧﻮع ﺧﻂ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷﺪه ﻫﺮ ﺳﻪ از ﺣﯿﺚ ﻣﻀـﻤﻮن‬ ‫راﺟﻊ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﻄﻠﺐ اﻧﺪ و ﻫﺮﮐﺪام از ﺧﻂ ﻫﺎ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﯾﮏ زﺑﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪهء او ﺧﻂ اول ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﺰﺑﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺘﻦ در اﺑﺘﺪاء‬ ‫ﺑﻪ آن زﺑﺎن ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷـﺪه و ﺑﻌـﺪ آﻧﺮا ﺑﻪ دو زﺑﺎن دﯾﮕﺮ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺮده اﻧﺪ و ﭼﻮن زﺑﺎن اﻫﺎﻟﯽ ﭘﺎرس‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸـﯿﺪ در آن واﻗﻊ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫زﺑﺎن ﭘﺎرﺳﯽ ﺑﻮده ﭘﺲ ﺟﺎي اول را ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺰﺑﺎن ﭘﺎرﺳﯽ داد‪ .‬ﭘﺲ از آن او ﺑﺨﻮاﻧﺪن ﺧﻂ اول ﮐﻪ ﺳﺎده ﺗﺮ ﺑﻮد ﭘﺮداﺧﺖ و ﻓﺮض ﺧﻮد را ﺑﺮ‬ ‫اﯾـﻦ ﻗﺮار داد ﮐﻪ ﺣﺮوف ﺻـﺪادار)‪ (49‬ﺑﯿﺶ از ﺣﺮوف ﺑﯽ ﺻــﺪا)‪ (50‬ﺗﮑﺮار ﻣﯿﺸﻮﻧـﺪ و ﺑـﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ ﭼﻬـﻞ و دو ﻋﻼـﻣﺖ را ﺑﺤﺮوف‬ ‫ﺻـﺪادار و ﺑﯽ ﺻـﺪا ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﮐﺮد‪ .‬و ﭼﻮن زﺑﺎن اوﺳـﺘﺎﯾﯽ را ﻣﯿـﺪاﻧﺴﺖ ﺷـﺮوع ﺑﮑﺎوش ﮐﺮد ﺗﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺪام ﺣﺮف ﺻﺪادار ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﺸـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﺠﺎﻫـﺪﺗﻬﺎ او ﺗﻮاﻧﺴﺖ دو ﺣﺮف را ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از »آ« و »ب« ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﻣﻌﻠﻮم ﮐﻨـﺪ و ﻧﯿﺰ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ‬ ‫ﻋﻼـﻣﺖ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎﻫﻢ و ﺑﯿﮏ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﮑﺮار ﻣﯿﺸﻮﻧـﺪ وﻟﯽ ﮔﺎﻫﮕﺎه آﺧﺮ اﯾﻦ ﭼﻨـﺪ ﻋﻼﻣﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯿﮑﻨـﺪ‪ .‬او ﺑﺤـﺪس درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ از ﺻﺮف اﺳﻤﺎء)‪(51‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﺣﻤﺎت او در اﯾﻨﺠﺎ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﯾﺎﻓﺖ‪» .‬ﮔﺮوت ﻓﻨﺪ«)‪ (52‬ﻋﺎﻟﻢ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ او رﻓﺖ و اﯾﻦ ﻋﺎﻟﻢ دو ﮐﺘﯿﺒﻪء‬ ‫ﮐﻮﭼـﮏ از ﮐﺘﯿﺒﻪ ﻫـﺎي »ﮐـﺎرس ﺗﻨﺲ ﻧﯽ ﺑﻮر« را ﻣﻮرد دﻗﺖ ﻗﺮار داد و درﯾـﺎﻓﺖ ﮐﻪ در ﻫﺮ دو ﮐﺘﯿﺒﻪ ﻋﻼﻣﺎﺗﯽ ﺑﯿﮏ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﻧـﺪ و ﺑﺎﻫﻢ‬ ‫ﺗﮑﺮار ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ و ﺑﻌﺪ ﻋﻘﯿﺪهء »ﺗﯿﻪ ﺳﻦ« را ﮐﻪ ﻣﯿﮕﻔﺖ ﮐﺘﯿﺒﻪ ﻫﺎي ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﯿﺪ ﺣﺎﮐﯽ از ﻋﻨﺎوﯾﻦ ﺷﺎﻫﺎن ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯽ اﺳﺖ رﻫﺒﺮ ﺧﻮد ﮐﺮد‬ ‫ﺑﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪء دو ﮐﺘﯿﺒﻪ ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﭼﻨـﺪ ﻋﻼﻣﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺗﺮﺗﯿﺐ و ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻠﻤﻪء ﺷﺎه ﺑﺎﺷﺪ و ﮐﻠﻤﻪ اي ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از آن‬ ‫آﻣـﺪه و در دو ﮐﺘﯿﺒﻪء ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ اﺳﻢ ﺷﺎه‪ ،‬ﭘﺲ آن ﮐﺘﯿﺒﻪ ﻫﺎ را ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﺮده و ﮐﻠﻤﺎت را ﺑـﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ درآورد‪ :‬ﮐﺘﯿﺒﻪء اول‪ :‬ﻓﻼن ‪+‬‬ ‫ﺷﺎه ‪ +‬ﻣﺠﻬﻮل اول ‪ +‬ﺷﺎه ‪ +‬ﺷﺎه )آﺧﺮ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﺻـﺮف ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮده( ‪ +‬ﻓﻼن ‪ +‬ﻣﺠﻬﻮل دوم ‪ +‬ﻣﺠﻬﻮل ﺳﻮم‪ -2 .‬ﮐﺘﯿﺒﻪء دﯾﮕﺮ‪:‬‬ ‫ﻓﻼـن ‪ +‬ﺷـﺎه ‪ +‬ﻣﺠﻬﻮل اول ‪ +‬ﺷـﺎه )آﺧﺮ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﺻـﺮف ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮده( ‪ +‬ﻓﻼن ‪ +‬ﺷﺎه )آﺧﺮ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮده( ‪ +‬ﻣﺠﻬﻮل‬ ‫دوم ‪ +‬ﻣﺠﻬﻮل ﺳﻮم‪ .‬ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﺎر »ﮔﺮوت ﻓﻨـﺪ« ﮔﻔﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻨﺎوﯾﻦ ﺷﺎﻫﺎن ﻫﺨﺎﻣﻨﺸـﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻨﺎوﯾﻦ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺣﺪس زد‬ ‫ﮐـﻪ ﻣﺠﻬـﻮل اول ﮐﻠﻤﻪء »ﺑﺰرگ« اﺳﺖ و ﻧﯿﺰ ﺷـﺎه ﺑﻌﻼـوهء ﺗﻐﯿﯿﺮي ﮐﻪ در آﺧﺮ آن ﺣﺎﺻـﻞ ﺷـﺪه ﮐﻠﻤﻪء »ﺷﺎﻫـﺎن« اﺳﺖ و ﻣﺠﻬـﻮل دوم‬ ‫»ﭘﺴـﺮ« و ﻣﺠﻬﻮل ﺳﻮم »ﻫﺨﺎﻣﻨﺸـﯽ« ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از آن او ﺧﻮاﻧﺪ‪ :‬ﻓﻼن ﺷﺎه ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺷﺎه ﺷﺎﻫﺎن‪ ،‬ﻓﻼن ﭘﺴـﺮ »ﭘﺴﺮ ﻓﻼن« ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯽ‪ .‬و در‬ ‫ﮐﺘﯿﺒﻪء دﯾﮕﺮ‪ :‬ﻓﻼـن ﺷـﺎه ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺷﺎه ﺷﺎﻫﺎن‪ ،‬ﻓﻼن ﺷﺎه ﭘﺴـﺮ )ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺴـﺮ ﻓﻼن ﺷﺎه( ﻫﺨﺎﻣﻨﺸـﯽ‪ .‬ﺑﻌـﺪ ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ اﺳﺎﻣﯽ ﺷﺎﻫﺎن را‬ ‫ﻣﻌﻠﻮم ﮐﻨـﺪ و ﻓﮑﺮ ﮐﺮد و درﯾـﺎﻓﺖ ﮐﻪ در دودﻣﺎن ﻫﺨﺎﻣﻨﺸـﯽ ﻣﻮاﻓﻖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ دو ﺷﺎه ﺑﻮده ﮐﻪ ﭘـﺪراﻧﺸﺎن ﺷﺎه ﻧﺒﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﯾﮑﯽ ﮐﻮرش‬ ‫ﺑﺰرگ ﮐﻪ ﭘـﺪرش ﮐﺎﻣﺒﯿﺰ ﺑﻮد و دﯾﮕﺮي دارﯾﻮش اول ﮐﻪ ﭘﺪرش »ﻫﯿﺴـﺘﺎﺳﭗ« ﻧﺎم داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﮔﻔﺖ در اﯾﻦ ﮐﺘﯿﺒﻪ ﺟﺪ ﺷﺎه را ﺷﺎه‬ ‫ﻧﻨﻮﺷـﺘﻪ اﻧﺪ و اﯾﻦ اﺳﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﻫﯿﺴـﺘﺎﺳﭗ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻃﻮل ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺎ ﻃﻮل ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ و اﯾﻦ ﺷﺎه ﻫﻢ ﮐﻪ ﻧﻮهء ﻫﯿﺴﺘﺎﺳﭗ ﺑﻮده ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫»ﮐﺰرﺳـﺲ« ﺑﺎﺷﺪ زﯾﺮا اﺳﻢ او ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺣﺮف ﺷﺮوع ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﮐﻠﻤﻪء ﺷﺎه ﺷﺮوع ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺮاي ﻓﻬﻢ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﺎﯾﺪ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﮐﻪ »ﮔﺮوت‬ ‫ﻓﻨﺪ« زﺑﺎن اوﺳﺘﺎﺋﯽ را ﻣﯿﺪاﻧﺴﺖ و ﺗﺼﻮر ﻣﯿﮑﺮد ﮐﻪ زﺑﺎن ﭘﺎرﺳﯽ ﻗﺪﯾﻢ و اوﺳﺘﺎﺋﯽ ﯾﮑﯽ اﺳﺖ و در زﺑﺎن اوﺳﺘﺎﯾﯽ ﺣﺮف اول ﮐﻠﻤﻪء »ﺷﺎه«‬ ‫را در آن زﻣﺎن ﺑﺎ »ك« ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﻘﯿﺪهء اﯾﻦ ﻋﺎﻟﻢ اﮔﺮﭼﻪ ﺻـﺤﯿﺢ ﻧﺒﻮد وﻟﯽ ﺣﺪس او در اﯾﻦ ﻣﻮرد اﺗﻔﺎﻗًﺎ ﺻﺎﺋﺐ‬ ‫آﻣﺪه ﭼﻪ ﺷﺎه را ﺑﺰﺑﺎن ﭘﺎرﺳـﯽ ﻗﺪﯾﻢ »ﺧﺸﺎﯾﻪ ﺛﯿﻪ« ﻣﯿﮕﻔﺘﻨﺪ و »ﮐﺰرﺳﺲ« ﻫﻢ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺷﺪهء »ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ« اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﺮ دو ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺎ ﯾﮏ‬ ‫ﺣﺮف ﻣﺼـﻤﺖ ﯾﻌﻨﯽ »خ« ﺷـﺮوع ﻣﯿﺸﻮﻧـﺪ‪ .‬ﺑﺎري ﺗﺎ اﯾﻨﺠﺎ »ﮔﺮوت ﻓﻨـﺪ« درﺳﺖ آﻣـﺪ و ﭘﺲ از آن در اﺷـﺘﺒﺎه اﻓﺘﺎد زﯾﺮا ﭘﻨﺪاﺷﺖ ﮐﻪ زﺑﺎن‬ ‫اوﺳـﺘﺎﺋﯽ و ﭘﺎرﺳـﯽ ﻗـﺪﯾﻢ ﯾﮏ زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ ﻣﻮﻓﻖ ﺷـﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ ﻋﻼﻣﺖ را از روي اﺳﻢ ﺷﺎﻫﺎن ﻣﻌﻠﻮم ﮐﻨـﺪ‪ .‬در ‪ 1802‬م‪ .‬اﯾﻦ ﻋﺎﻟﻢ‬ ‫ﻧـﺘﯿﺠﻪء زﺣﻤـﺎت ﺧﻮد را در ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻠﻤﯽ »ﮔﺘﻨﮕﻦ« در آﻟﻤـﺎن ﺑﯿـﺎن ﮐﺮد وﻟﯽ ﺑﻬﺮه ﻣﻨـﺪي ﻧﯿـﺎﻓﺖ اﮔﺮﭼﻪ در ﻓﺮاﻧﺴﻪ زﺣﻤـﺎت او را ﻗـﺪر‬ ‫داﻧﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬و »ﺑﻮرﻧﻒ«)‪ (53‬اﺳـﻠﻮب او را ﭘﯿﺮوي ﮐﺮد و ﺗﻤـﺎم ﻋﻼﻣـﺎت ﺧـﻂ ﻣﯿﺨﯽ ﭘﺎرﺳـﯽ را ﻣﻌﻠـﻮم ﻧﻤـﻮد‪ .‬ﭘﺲ ازﯾﻦ دو ﻋـﺎﻟﻢ »راوﻟﯿﻦ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 671‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺳﻦ«)‪(54‬زﺣﻤـﺎت زﯾـﺎد در اﯾﻦ راه ﮐﺸـﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺼﺐ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ ﮐﻪ در ﺧـﺪﻣﺖ دوﻟﺖ اﯾﺮان ﺑﻮد‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺣـﺪود ﻏﺮﺑﯽ‬ ‫اﯾﺮان ﺗﻮﻗﻒ داﺷﺖ‪ -‬در ‪ 1835‬م‪ .‬ﻧﻤﯿـﺪاﻧﺴﺖ ﮐﻪ اروﭘﺎ در ﺧﻮاﻧﺪن ﺧﻄﻮط ﻗﺪﯾﻢ ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازه ﺗﺮﻗﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪» .‬راوﻟﯿﻦ ﺳﻦ« ﺑﺨﻮاﻧﺪن‬ ‫ﺧـﻂ ﻣﯿﺨﯽ ﭘﺮداﺧﺖ و ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ از ﮐﺘﯿﺒﻪ ﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺷـﺮوع ﮐﺮد ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺠﯽ رﺳـﯿﺪ ﮐﻪ »ﮔﺮوت ﻓﻨـﺪ« رﺳـﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ »راوﻟﯿﻦ‬ ‫ﺳﻦ« ﻋﻼوه از ﺧﻮد او ﺑﺮاي »ﮔﺮوت ﻓﻨﺪ« ﻧﯿﺰ اﻫﻤﯿﺖ داﺷﺖ ﭼﻪ او ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ زﺣﻤﺎت »ﮔﺮوت ﻓﻨﺪ« ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳـﯿﺪه و ﺣﺪﺳـﻬﺎي او‬ ‫ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬از ﮐﺸـﻔﯿﺎت ﺑﺰرگ راوﻟﯿﻦ ﺳﻦ ﮐﺘﯿﺒﻪء ﺑﯿﺴـﺘﻮن دارﯾﻮش اول اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻪ زﺑﺎن ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷﺪه )ﭘﺎرﺳـﯽ ﻗﺪﯾﻢ‪ ،‬ﻋﯿﻼﻣﯽ و‬ ‫آﺳﻮري( او ﺑﺎ ﻣﺨﺎرج زﯾﺎد و ﻣﺨﺎﻃﺮهء ﺟﺎﻧﯽ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ از اﯾﻦ ﮐﺘﯿﺒﻪ ﮐﻪ در ﺑﻠﻨﺪي ﺻﺪﭘﺎ از زﻣﯿﻦ اﺳﺖ ﺳﻮادي ﺑﺮدارد ﮐﻪ ﺑﻌﺪًا ﺑﻮاﺳﻄﻪء‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪن ﭘﻨﺠﺎه اﺳﻢ‪ ،‬ﮐﻪ در ﮐﺘﯿﺒﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺗﺤﻘﯿﻖ در ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﮐﺎرﻫﺎي ﻋﻠﻤﺎء ﻗﺒﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺛﺮ اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺗﺮدﯾﺪي ﻧﻤﺎﻧﺪ‬ ‫در اﯾﻨﮑﻪ اﻟﻔﺒﺎي زﺑﺎن ﭘﺎرﺳـﯽ ﻗـﺪﯾﻢ ﻣﻌﻠﻮم ﮔﺸـﺘﻪ و ﭼﻬﺎرﺻﺪ ﮐﻠﻤﻪ از اﯾﻦ زﺑﺎن ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﻣﻮاﻓﻖ اﯾﻦ ﮐﺘﯿﺒﻪ و ﻟﻐﺎت‬ ‫آن‪ ،‬ﻧﺤﻮ و ﺻـﺮف زﺑﺎن ﻣﺰﺑﻮر ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي آن ﺗﺮﺗﯿﺐ دادﻧﺪ‪ .‬راوﻟﯿﻦ ﺳﻦ ﭘﺲ از ﺧﻮاﻧﺪن ﺧﻂ ﻣﯿﺨﯽ اول ﺑﺨﻂ ﻣﯿﺨﯽ‬ ‫دوم ﭘﺮداﺧﺖ و ﻣﻌﻠﻮم ﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧـﻂ ﻫﺠـﺎﺋﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮ ﻋﻼـﻣﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪهء ﯾـﮏ ﻫﺠـﺎﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼﻣـﺎت اﯾﻦ ﺧـﻂ ﻫﻢ ﺑـﺎ زﺣﻤـﺎت‬ ‫»راوﻟﯿﻦ ﺳﻦ« و »ﻧﺮﯾﺲ« اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﺑﺴﺎل ‪ 1855‬م‪ .‬ﮐﺎم ﻣﻌﻠﻮم ﮔﺮدﯾـﺪ و ﻣﺤﻘﻖ ﺷﺪ ﮐﻪ زﺑﺎن آن زﺑﺎن ﻋﯿﻼﻣﯽ ﯾﺎ زﺑﺎن ﺷﻮش ﺟﺪﯾﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻌـﺪ از اﯾﻦ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧـﺪن ﺧـﻂ ﺳﻮم ﭘﺮداﺧﺘﻨـﺪ در اﯾﻨﺠﺎ ﮐﺎر ﺑﺎ اﺷـﮑﺎﻻت ﺑﺴـﯿﺎر ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد زﯾﺮا اﯾﻦ ﺧﻂ ﮐﻤﺘﺮ از دو ﺧﻂ دﯾﮕﺮ ﺟﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﺑـﻮد‪ .‬در اﺑﺘـﺪاء ﭘﻨﺪاﺷـﺘﻨﺪ ﮐﻪ »اﯾـﺪﺋﻮ ﮔﺮاﻣﯽ« اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮ ﻋﻼـﻣﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪهء ﮐﻠﻤﻪ اي اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﻌـﺪ ﮐﻪ دﻗﯿﻖ ﺷﺪﻧـﺪ ﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻗﺴـﻤﺖ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻗﺴـﻤﺖ ﭘﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ و اﺳﺎﻣﯽ ﺷﺎﻫﺎن ﺑﻮاﺳﻄﻪء ﭼﻨﺪ ﻋﻼﻣﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﭘﺲ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ اﯾﻦ ﺧﻂ اﻟﻔﺒﺎﺋﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‬ ‫ﻻاﻗﻞ ﻫﺠﺎﺋﯽ اﺳﺖ‪» .‬ﻣﻮن ﺗﺮ« در ‪ 1802‬م‪ .‬ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺾ ﻋﻼﻣﺎت ﺧﻂ ﺳﻮم ﺷﺒﯿﻪ ﻋﻼﻣﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ آﺟﺮﻫﺎي ﺑﺎﺑﻞ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷﺪه و از‬ ‫ﺧﺮاﺑﻪ ﻫﺎي اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﻗـﺪﯾﻢ ﺑـﺪﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﺛﺮ اﮐﺘﺸﺎﻓﺎت »ﻟﯿﺎرد«)‪ (55‬و »ﺑﺖ ﺗﺎ«)‪ (56‬در ﻧﯿﻨﻮا ﺛـﺎﺑﺖ ﮔﺮدﯾـﺪ ﮐﻪ ﺧﻂ ﺳﻮم ﮐﺘﯿﺒﻪ‬ ‫ﻫﺎي ﻫﺨﺎﻣﻨﺸـﯽ ﻫﻤﺎن ﺧﻂ آﺳﻮري و ﺑﺎﺑﻠﯽ اﺳﺖ و دﯾﮕﺮ ﺷـﮑﯽ ﻧﻤﺎﻧـﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻫﺎن ﻫﺨﺎﻣﻨﺸـﯽ ﺑﻌﺪ از زﺑﺎن ﭘﺎرﺳـﯽ ﻗﺪﯾﻢ و زﺑﺎن ﻋﯿﻼﻣﯽ‬ ‫ﺑﺨﻂ و زﺑﺎن آﺳﻮر و ﺑﺎﺑﻞ‪ ،‬ﮐﻪ زﺑﺎن و ﺧﻂ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﺮدم ﻣﺘﻤـﺪن آﺳـﯿﺎي ﭘﯿﺸـﯿﻦ ﺑﻮد ﺗﻮﺟﻪ داﺷـﺘﻪ و آﻧﺮا ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺒﺮده اﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﺎن‬ ‫ﻣﺒﺎﺣﺜﺎت زﯾﺎد راﺟﻊ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﻂ و زﺑﺎن ﺷـﺮوع ﺷـﺪ و ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﻣﺤﻘﻖ ﮔﺮدﯾـﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ زﺑﺎن زﺑﺎن ﺳﺎﻣﯽ اﺳﺖ و ﺧﻂ از ﺣﯿﺚ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﯿﻦ‬ ‫ﺧﻂ ﻣﻔﻬﻮم ﻧﻮﯾﺴـﯽ و ﻫﺠﺎﺋﯽ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻌﺾ ﻋﻼﻣﺎت آن ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪهء ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ و ﺑﺮﺧﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪهء ﻫﺠﺎ ﯾﺎ ﺳـﯿﻼﺑﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از آن‬ ‫ا»پ ﭘﺮ«)‪ (57‬ﻋﺎﻟﻢ ﻓﺮاﻧﺴﻮي و »ﻫﯿﻨﮑﺲ« ﺑﺨﻮاﻧﺪن ﺧﻄﻮط ﺑﺎﺑﻠﯽ ﺷـﺮوع ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ رﺷـﺘﻪ ﻫﻢ »راوﻟﯿﻦ ﺳﻦ« ﻣﺴﺘﻘًﻼ ﺑﺨﻮاﻧﺪن ﻧﺴﺨﻪء‬ ‫آﺳﻮري ﮐﺘﯿﺒﻪء ﺑﯿﺴـﺘﻮن ﭘﺮداﺧﺖ و ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺠﯽ رﺳـﯿﺪ ﮐﻪ دو ﻋﺎﻟﻢ ﻗﺒﻞ رﺳـﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬او در ‪ 1851‬م‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪء زﺣﻤﺎت ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻓﻬﺮﺳـﺖ‬ ‫‪ 246‬ﻋﻼﻣﺖ ﺧﻂ ﺑﺎﺑﻠﯽ و ﻗﺮاﺋﺖ ﺻـﺤﯿﺢ ﻋﻼﻣﺎت ﻣﺰﺑﻮر ﻃﺒﻊ و ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﮐﺮد‪ .‬در ‪1857‬م‪ .‬آﺳﻮرﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﯿﺒﺎﯾﺴﺖ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ اﻣﺘﺤﺎن ﺧﻮد را‬ ‫ﺑﺪﻫﺪ زﯾﺮا ﺑﻨﺎ ﺑﺘﻘﺎﺿﺎي اﻧﺠﻤﻦ آﺳﯿﺎﯾﯽ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ)‪ (58‬ﻟﻨﺪن ﭼﻬﺎرﻧﻔﺮ ﻋﺎﻟﻢ آﺳﻮرﺷﻨﺎس دﻋﻮت ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﯾﮏ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﯾﮑﯽ از ﮐﺘﯿﺒﻪ‬ ‫ﻫﺎي آﺳﻮري را ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬آن ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‪» :‬راوﻟﯿﻦ ﺳﻦ« و »ﺗﺎل ﺑﺖ« و »اپ ﭘﺮ« و »ﻫﯿﻨﮑﺲ«‪ .‬ﻫﺮﮐﺪام ﻣﺴـﺘﻘًﻼ ﮐﺎر ﮐﺮدﻧﺪ‬ ‫و ﻧﺘﯿﺠﻪء زﺣﻤﺎت آﻧﻬﺎ در آﺧﺮ ﺧﯿﻠﯽ ﺷﺒﯿﻪ و ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﯿﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻮد‪ .‬و ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﺎرﺷﺎن ﺑﺮ ﺧﻄﺎ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎري اﯾﻦ ﺑﻮد آن رﻧﺞ‬ ‫داﯾﺮي ﮐﻪ ﺧﺎورﺷـﻨﺎﺳﺎن ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧـﺪن ﺧـﻂ ﻣﯿﺨﯽ ﮐﺸـﯿﺪﻧﺪ و ﺑﺮ اﺛﺮ ﮐﻮﺷـﺶ ﺻـﺪوﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎﻟﻪء آﻧﻬﺎ ﻣﺎ اﻣﺮوز از ﻫﺮ ﺟﻬﺖ ﺑﺰﺑﺎن راﯾﺞ‬ ‫زﻣﺎن ﻫﺨﺎﻣﻨﺸـﯿﺎن آﮔﺎﻫﯿﻢ‪ .‬ب ‪ -‬اوﺳـﺘﺎ‪ :‬اﮔﺮﭼﻪ ﺷـﻨﺎﺳﺎﯾﯽ اوﺳـﺘﺎ و ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺷﺪه ﻣﻔﺼًﻼ در ﻣﻘﺪﻣﻪء ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ آﻣﺪه و‬ ‫ﻧﯿﺰ در ﮐﻠﻤﻪء »اوﺳـﺘﺎ« ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ وﻟﯽ ﺑﺮاي ﺗﺘﻤﯿﻢ ﺑﺤﺚ ﭼﻨﺪ ﺳﻄﺮي درﺑﺎرهء آن ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺴﺎل ‪ 1758‬م‪ .‬در ﺳﻮرت‬ ‫ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﺧﺎورﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﻨﺎم »اﻧﮑﺘﯿﻞ دوﭘﺮن«)‪ (59‬از دﺳـﺘﻮر »داراب« اوﺳـﺘﺎ آﻣﻮﺧﺖ و ﺷـﺮوع ﺑﻪ ﻧﺸـﺮ اﯾﻦ ﻋﻠﻢ در ﺑﯿﻦ ﻏﺮﺑﯿﺎن ﮐﺮد و ﺑﺎ‬ ‫ﮐـﺎر او اوﺳﺘﺎﺷﻨﺎﺳـﯽ آﻏـﺎز ﮔﺮدﯾـﺪ‪ .‬او ﭼﻮن ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﺴﺎل ‪ 1771‬م‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺮاﻧﺴﻮي »اوﺳـﺘﺎ«ي ﺧﻮد را اﻧﺘﺸـﺎر داد‪ .‬ﻋـﺎﻟﻢ‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻮي دﯾﮕﺮ ﺑﻨﺎم »ﺑﻮرﻧﻮف«)‪ (60‬ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1833‬م‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء »ﯾﺴﻨﺎ« را ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮد‪ .‬از اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺒﻌﺪ اوﺳﺘﺎﺷﻨﺎﺳﯽ ﭘﺎﯾﻪء ﻋﻠﻤﯽ‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺮ اﺛﺮ زﺣﻤﺎت ﺑﻮرﻧﻮف اﻏﻠﺐ ﮐﻠﻤﺎت اوﺳـﺘﺎﯾﯽ ﺑﺸـﮑﻞ ﺻـﺤﯿﺢ ﺧﻮاﻧـﺪه ﺷـﺪ ﭼﻪ او ﺑﺮاي راه ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ درﺳﺖ ﮐﻠﻤﺎت از‬ ‫ﺳﺎﻧﺴـﮑﺮﯾﺖ ﮐﻤﮏ ﮔﺮﻓﺖ و از ﺻـﺮف و ﻧﺤﻮ اﯾﻦ زﺑﺎن ﺑﻤﺒﺎﻧﯽ ﺟﻤﻼت اوﺳﺘﺎﯾﯽ ﭘﯽ ﺑﺮد و ﺑﻌﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺑﻮرﻧﻮف اﺳﺎس ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺧﻮد‬ ‫را ﻓﻘﻪ اﻟﻠﻐﮥ ﯾﺎ زﺑﺎﻧﺸﻨﺎﺳـﯽ ﻗﺮار داد ﻧﻪ ﺳـﻨﺖ ﮐﻪ ﭘﺎﯾﻪء ﺗﺮﺟﻤﻪء اﻧﮑﺘﯿﻞ دوﭘُﺮن ﺑﻮده‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ دو داﻧﺸـﻤﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻀﻼي آﻟﻤﺎن و اﻧﮕﻠﯿﺲ و‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎ و داﻧﻤﺎرك و روس و دﯾﮕﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎي اروﭘﺎﯾﯽ زﺣﻤﺎت ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﺑﺮاي اوﺳﺘﺎ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺎم و ﮐﺎرﻫﺎي آﻧﻬﺎ در ص ﺻﺪوﭼﻬﻞ‬ ‫و ﻫﻔﺖ ﻣﻘـﺪﻣﻪء ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ چ دﮐﺘﺮ ﻣﻌﯿﻦ ج‪ 1‬آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ج‪ -‬زﺑـﺎن و ﺧـﻂ ﭘﻬﻠﻮي‪ :‬اﯾﻦ زﺑـﺎن ﮐﻪ ﻟﻬﺠﻪء ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﭘﺎرﺗﻬﺎﺳﺖ ﻫﻤﺎن‬ ‫ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ در ﭘﺎرﺳﯽ ﺑﺎﺳﺘﺎن »ﭘﺮﺗﻬﻮه«)‪ (61‬ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯿﺸﻮد و ﻧﺎم ﺧﺮاﺳﺎن ﮐﻨﻮﻧﯽ اﺳﺖ ﻧﺰد ﺧﺎورﺷـﻨﺎﺳﺎن از ﺳﺎل ‪1836‬م‪ .‬ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻮﺿـﯿﺢ آﻧﮑﻪ »راوﻟﯿﻦ ﺳﻦ« ﻣﻌﺮوف ﺑﻮﯾﺮاﻧﻪ ﻫﺎي »ﭘﺎﯾﮑﻮﻟﯽ«)‪ (62‬در اﯾﻦ ﺳـﺎل ﺑﺮ ﺧﻮرد و ﺑﻪ ﻣﻔﺼـﻞ ﺗﺮﯾﻦ ﮐﺘﯿﺒﻪ ﻫﺎي ﻋﻬـﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ در‬ ‫ﭘـﺎﯾﮑﻮﻟﯽ دﺳﺖ ﯾـﺎﻓﺖ اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﮐﻪ در ﮐﺮدﺳـﺘﺎن و ﺷـﻤﺎل ﻗﺼـﺮ ﺷـﯿﺮﯾﻦ ﻗﺮار دارد ﮐﺘﯿﺒﻪ اش ﺑـﺪو زﺑـﺎن رﺳـﻤﯽ آن ﻋﻬـﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﭘﻬﻠﻮي‬ ‫اﺷـﮑﺎﻧﯽ و ﭘﻬﻠﻮي ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻪ و در روي ﭼﻬﺎر ﺿـﻠﻊ ﯾﮏ ﺑﺮج ﻣﺮﺑﻌﯽ رﺳﻢ ﺷـﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﮑﺮ ﺑﺮﺟﺴـﺘﻪء ﻧﺮﺳـﯽ ﭘﺎدﺷﺎه ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ در ﻫﺮ‬ ‫ﭼﻬـﺎر ﻃﺮف ﺑﺮج ﻣﺮﺗﺴﻢ ﺑﻮده اﻣـﺎ ﭼﻮن ﺑﺮج ﺧﺮاب ﺷـﺪه و ﺟﺰ ﻗﺎﻋـﺪهء آن ﭼﯿﺰي ﺑﺮﺟـﺎي ﻧﯿﺴﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳـﻨﮕﻬﺎي آن ﮐﻪ داراي ﺧﻄﻮط‬ ‫ﺑﻮده از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ و ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪهء آﻧﻬﺎ در اراﺿـﯽ اﻃﺮاف ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﮔﺸـﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﻗﺺ از ﺑﻌﻀﯽ ﻗﻄﻌﺎت اﯾﻦ ﮐﺘﯿﺒﻪ در ‪ 1868‬م‪.‬‬ ‫ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﺗﻮﻣـﺎس در ﻣﺠﻠﻪء اﻧﺠﻤﻦ ﭘﺎدﺷـﺎﻫﯽ آﺳـﯿﺎﯾﯽ اﻧﺘﺸﺎر ﯾﺎﻓﺖ و ﻣﺄﺧـﺬ آن روﻧﻮﯾﺴـﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘًﺎ راوﻟﯿﻦ ﺳﻦ ﻧﻤﻮده ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌـﺪ از‬ ‫آﻧﮑﻪ »آﻧـﺪرس« ﺗﻮﺟﻪ ﻓﻀـﻼ را ﺑﮑﺘﯿﺒﻪء ﭘـﺎﯾﮑﻮﻟﯽ ﺟﻠﺐ ﮐﺮد‪ ،‬ﻫﺮﺗﺴـﻔﻠﺪ در ‪ 1911‬م‪ .‬ﺑﺪﯾـﺪار آن ﺷـﺘﺎﻓﺖ و در ‪ 1913‬م‪ .‬ﻣﺠـﺪدًا ﺑﺎ آن‬ ‫ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﮐﺮد و ﻋﮑﺴـﻬﺎ و ﻗﺎﻟﺐ ﮔﯿﺮﯾﯽ از ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻮﺟﻮدهء ﺳـﻨﮓ ﻫﺎ ﺑﺮداﺷﺖ‪ ،‬او در ‪ 1914‬م‪ .‬ﺑﻄﻮر ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺷـﺮﺣﯽ از ﻣﻄﺎﻟﺐ‬ ‫اﯾﻦ ﮐﺘﯿﺒﻪ ﻫﺎ را در ﯾﺎدداﺷـﺘﻬﺎي آﮐﺎدﻣﯽ ﺑﺮﻟﻦ ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﮐﺮد و در ‪ 1924‬م‪ .‬ﺻﻮرت اﺻـﻠﯽ ﻧﻘﻮش ﭘـﺎﯾﮑﻮﻟﯽ را ﺑﺎ ﮐﺘﯿﺒﻪ ﻫﺎي دﯾﮕﺮ در دو‬ ‫ﻣﺠﻠﻪء ﺑﺰرگ ﻃﺒﻊ ﮐﺮد و ﺗﺮﺟﻤﻪء اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ و ﺷـﺮح و ﺗﻮﺿـﯿﺢ ﮐـﺎﻣﻠﯽ ﺑـﺎ ﻓﻬﺮﺳﺘﯽ ﺟـﺎﻣﻊ از ﻟﻐـﺎت ﻣﻨـﺪرﺟﻪ در آن اﻓﺰود و اﻧﺘﺸﺎر داد‪.‬‬ ‫ﮐﺘﯿﺒﻪء دﯾﮕﺮ ﮐﻪ در ﺧﻮاﻧـﺪن ﺧـﻂ ﭘﻬﻠﻮي و زﺑـﺎن ﭘﻬﻠﻮي ﮐﻤـﮏ ﮐﺮد ﮐﺘﯿﺒﻪ اي اﺳﺖ در ﻧﻘﺶ رﺳـﺘﻢ ﺑﺮ دﯾﻮار ﺷـﺮﻗﯽ ﺑﻨـﺎي ﻣﺸـﻬﻮر ﺑﻪ‬ ‫ﮐﻌﺒﻪء زردﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘﯿﺒﻪ ﮐﻪ ﺑﺰﺑﺎن ﭘﻬﻠﻮي ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺴﺎل ‪ 1936‬م‪ .‬ﺗﻮﺳﻂ ﻫﯿﺌﺖ ﻋﻠﻤﯽ اﻧﺴﺘﯿﻮي ﺷـﺮﻗﯽ ﺷﯿﮑﺎﮔﻮ ﺑﺴﺮﭘﺮﺳﺘﯽ‬ ‫»ارﯾﺶ اﺷﻤﯿﺖ«)‪ (63‬ﮐﺸﻒ ﺷﺪ و ﺗﻮﺳﻂ »اﺷﭙﺮﻟﯿﻨﮓ«)‪ (64‬در ﻣﺠﻠﻪء اﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ زﺑﺎن و ادﺑﯿﺎت ﺳﺎﻣﯽ)‪ (65‬ﺑﺴﺎل ‪1937‬م‪ .‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮔﺮدﯾﺪ‬ ‫ﮔﺮﭼﻪ اﺷﭙﺮﻟﯿﻨﮓ اﯾﻦ ﮐﺘﯿﺒﻪ را از ﻧﺮﺳـﯽ داﻧﺴـﺘﻪ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺳـﺮآرﺗﻮر ﮐﺮﯾﺴـﺘﻦ ﺳﻦ در ﮔﺰارش ﺧﻮد ﺑﻪ ﮐﻨﮕﺮهء ﺧﺎورﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﻨﻌﻘﺪ در‬ ‫ﺑﺮوﮐﺴﻞ ﺑﺴﺎل ‪ 1938‬م‪ .‬ﻣﻌﺘﻘـﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ آن از ﺷـﺎﭘﻮر اول اﺳﺖ و ﺑﻌـﺪ »ﻫﻨﯿﻨـﮓ«)‪ (66‬در ﺑﻮﻟﺘﻦ ﺷـﺮﻗﯽ‪ ،‬ج ‪ ،9‬ﺻﺺ ‪ 849 - 823‬ﺑﺎ‬ ‫دﻻﯾـﻞ ﻗـﺎﻃﻌﯽ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﻈﺮ را ﺛـﺎﺑﺖ ﮐﺮد‪ .‬در اﯾﻦ ﮐﺘﯿﺒﻪ ﭘﺲ از ذﮐﺮ ﻋـﺪه اي از ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﺟﻨﮕﻬـﺎي ﺷـﺎﭘﻮر اول ﺑﺎ روم و اﺳﺎرت‬ ‫واﻟﺮﯾﺎﻧﻮس ﻗﯿﺼـﺮ روم ﺑﯿﺎن ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺴـﻤﺖ ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن آﺳـﯿﺐ ﻓﺮاوان دﯾﺪه وﻟﯽ ﻫﻨﯿﻨﮓ آﻧﺮا ﺑﺎ ﮐﻤﺎل‬ ‫دﻗﺖ ﻣﻮرد ﻣﻄـﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪ .‬در آﺧﺮ ﮐﺘﯿﺒﻪ ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﺤﻔﻮظ ﻣﺎﻧـﺪه و ﻫﻨﯿﻨـﮓ ﺑﻨﻘـﻞ ﺑﺨﺸـﯽ از آن در ﻣﻘﺎﻟﻪء ﺧﻮد ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳـﺖ‬ ‫ﺷﺎﭘﻮر اول در آن ﺑﺬﮐﺮ آﺗﺸﮕﺎﻫﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮد و اﻋﻀﺎي ﺧﺎﻧﺪان ﺳﻠﻄﻨﺖ و ﻋﺪه اي از ﺑﺰرﮔﺎن دوﻟﺖ ﺗﺄﺳﯿﺲ ﮐﺮده‪ ،‬ﻣﯽ ﭘﺮدازد و‬ ‫ﻧـﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﺎرﻫﺎي ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺷـﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺧﻂ ﭘﻬﻠﻮي آن زﺑﺎن اﻧﺠﺎم ﺷـﺪ ﺗﺎ ﻟﻐﺎت آن زﺑﺎن ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﮔﺮدﯾـﺪ‪ .‬در ﺧﺎﺗﻤﻪ‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ از زﺣﻤﺎت ﻋﻤﯿﻖ و دﻗﯿﻖ »ﺳـﯿﻠﻮﺳﺘﺮ دوﺳﺎﺳﯽ«)‪ (67‬داﻧﺸـﻤﻨﺪ ﻣﻌﺮوف ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﮐﻪ در ﮐﺸﻒ ﻣﺸﮑﻼت اﯾﻦ زﺑﺎن زﺣﻤﺘﻬﺎ‬ ‫ﮐﺸﯿﺪه ﻧﯿﺰ ﯾﺎدي ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي اﻃﻼع ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪء ﭘﻬﻠﻮي ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا رﺟﻮع ﺷﻮد‪ .‬ﺣﺎل ﮐﻪ ﺑﻪ اﺟﻤﺎل ﮐﺎرﻫﺎي ﻓﺮﻧﮕﯿﺎن را درﺑﺎرهء‬ ‫ﺧﻄﻮط اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻗﺒﻞ از اﺳـﻼم ﮐﻪ ﮐﻠﯿﺪ ﻓﻬﻢ ﻓﺮﻫﻨﮓ آﻧﻬﺎﺳﺖ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬در زﯾﺮ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻧﻈﺮ ﺳﺮﯾﻊ و ﺗﻨﺪ ﮐﺎرﻫﺎي آﻧﺎﻧﺮا در زﻣﯿﻨﻪء‬ ‫ﻣﻌﺎرف اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﻌﺪ از اﺳـﻼم ﻣﯽ ﻧﮕﺮﯾﻢ‪ .‬ﺧﺎورﺷﻨﺎﺳﺎﻧﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﯽ آﯾﻨﺪ ﺑﻌﻀﯽ ﺳﯿﺎﺣﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺿﻤﻦ ﺳﯿﺎﺣﺖ ﺧﻮد‬ ‫ﺑﻪ اﯾﺮان آﺷـﻨﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﻦ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﭘﯿـﺪا ﮐﺮده در ﺿـﻤﻦ ﺳـﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﺧﻮد ﮔﻮﺷﻪ اي از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺎ را ﻧﺸﺎن داده اﻧـﺪ و زﻣﯿﻨﻪء‬ ‫ﺑﺤﺚ را ﺑﺮاي ﺧﺎرﺟﯿﺎن دﯾﮕﺮ آﻣﺎده ﮐﺮده اﻧـﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻓﻬﻤﺎﻧﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﭼﻪ رﺷـﺘﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﯿﻖ وﺟﻮد دارد و‬ ‫در ﺿـﻤﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﭼﻪ رﺷﺘﻪ ﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺑﺮ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺧﻮرد‪ .‬دﯾﮕﺮ ﺧﺎورﺷﻨﺎﺳﺎﻧﯽ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ وﻗﻮف ﺣﯿﺮت اﻧﮕﯿﺰ ﺧﻮد ﺑﮑﻠﻤﺎت ﭘﺎرﺳﯽ‬ ‫ﮐﺘﺐ ﻟﻐﺘﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺑﻌﻀـﯽ از آﻧﻬﺎ در ﻧﻮع ﺧﻮد ﺑﯽ ﻧﻈﯿﺮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺎورﺷﻨﺎﺳﺎن ﺑﺎ اﻃﻼع ﺑﺮوش ﺑﺤﺚ ﺟﺪﯾﺪ ﻟﻐﺎت‬ ‫ﻓﺎرﺳـﯽ را ﻧﻘـﺪ و اﻧﺘﻘﺎد ﮐﺮده و ﻓﺮﻫﻨﮕﻬﺎي ﻓﺎرﺳـﯽ را از آن ﺧﺸـﮑﯽ ﺧﺴـﺘﻪ ﮐﻨﻨﺪهء ﻗﺪﻣﺎ‪ ،‬ﺧﺎرج ﻧﻤﻮده اﻧﺪ‪ .‬ﺳﻪ دﯾﮕﺮ ﻋﺎﻟﻤﺎن ﺑﻔﺮﻫﻨﮓ‬ ‫اﯾﺮاﻧﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻃﺒﻊ و ﺗـﺪوﯾﻦ ﮐﺘﺐ ذي ﻗﯿﻤﺘﯽ در ﺗﺎرﯾـﺦ ادﺑﯿﺎت اﯾﺮان ﻣﻮﺟﺐ ﺷـﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ ﺳـﯿﻤﺎﯾﯽ از وﺿﻊ ادﺑﯽ اﯾﺮان را ﺑﻐﺮﺑﯿﺎن‬ ‫ﻧﺸﺎن دﻫﻨـﺪ و از اﯾﻦ ﺣﯿﺚ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﮐﻬﻦ ﻣﺎ را ﺑﻪ اروﭘﺎﺋﯿﺎن ﺑﺸـﻨﺎﺳﺎﻧﻨﺪ ﮐﻪ درﺑﺎرهء ﮐﺎر ﺑﻌﻀـﯽ از آﻧﻬﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﮔﻔﺖ آﻧﻘﺪر دﻗﯿﻖ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺣﺘﯽ ﺑﺮاي ﺧﻮد اﯾﺮاﻧﯿـﺎن ﻧﯿﺰ ﺗﺎزﮔﯽ و ارزش زﯾﺎدي دارد‪ .‬و ﺳـﺮاﻧﺠﺎم دﺳـﺘﻪء ﭼﻬﺎرم ﺧﺎورﺷـﻨﺎﺳﺎﻧﯽ اﻧـﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸـﺮ ﻧﻘﺎداﻧﻪ ﮐﺘﺐ‬ ‫ﻗـﺪﯾﻢ ﻣـﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺷـﺪه اﻧـﺪ ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﭼـﺎپ ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻪ از آن ﮐﺘﺐ در دﺳﺘﺮس ﻃﺎﻟﺒﺎن ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺎورﺷـﻨﺎﺳﺎن ﮐﻪ در ﺿـﻤﻦ ﭼﺎپ‬ ‫اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﺘﻮن اﻃﻼﻋـﺎت ﺟـﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﯿﺰ در ﺿـﻤﻦ ﺗﻌﻠﯿﻘﺎت و ﭘﺎورﻗﯿﻬﺎ ﯾﺎ ﻣﻘـﺪﻣﻪء ﺧﻮد داده اﻧـﺪ ﮔﺎﻫﮕﺎه اﻃﻼﻋﺎت آﻧﻬﺎ از دﻗﯿﻘﺘﺮﯾﻦ‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﺐ راﺟﻊ ﺑﻪ ادﺑﯿﺎت ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬از ﺳﯿﺎﺣﺎن ﻣﻌﺮوﻓﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان آﻣﺪه و اﯾﺮان را ﺑﻪ اروﭘﺎﺋﯿﻬﺎ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ ﯾﮑﯽ »ژان ﺷﺎردن« ﺳﯿﺎح‬ ‫ﻣﻌﺮوف ﻓﺮاﻧﺴﻮي اﺳﺖ‪ .‬او ﺑﺴـﺎل ‪ 1643‬م‪ .‬در ﭘﺎرﯾﺲ زاده ﺷـﺪ و ﺑﺴﺎل ‪ 1713‬م‪ .‬از ﺟﻬـﺎن رﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺳـﯿﺎح ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﺠﺎرت ﺟﻮاﻫﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﭘﺲ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ اﯾﺮان ﺗﺎﺟﺮﺑﺎﺷـﯽ ﺷﺎه ﻋﺒﺎس دوم ﺷﺪ و ﻣﺪت ﺷـﺶ ﺳﺎل در اﺻﻔﻬﺎن اﻗﺎﻣﺖ ﮐﺮد و از ﻣﺸﺎوران‬ ‫ﺗﺠﺎري درﺑﺎر ﺑﻮد‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1082‬ه ‪ .‬ق‪ .‬او ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﺳﺎل ﺑﻌﺪ دوﺑﺎره ﺑﻪ اﯾﺮان آﻣﺪ و ﻣﺪت ﯾﺎزده ﺳﺎل دﯾﮕﺮ در اﯾﺮان و ﻫﻨﺪ‬ ‫ﻣﺎﻧﺪ و ﺗﺠﺎرت و ﺳﯿﺎﺣﺖ ﮐﺮد و ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪء ﻣﻔﺼﻠﯽ ﻧﻮﺷﺖ ﮐﻪ در آن اﻃﻼﻋﺎت ذﯾﻘﯿﻤﺘﯽ راﺟﻊ ﺑﻪ اﯾﺮان و ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺮان ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬از‬ ‫ﺳﯿﺎﺣـﺎن ﻣﻌﺮوف دﯾﮕﺮ »ﺗﺎورﻧﯿﻪ«)‪ (68‬ﻓﺮاﻧﺴـﻮي اﺳـﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳـﺎل ‪ 1605‬م‪ .‬زاده ﺷــﺪ و ﺑﺴـﺎل ‪ 1685‬م‪ .‬وﻓـﺎت ﮐﺮد او ﺑـﺎ رﻓﯿـﻖ ﺧـﻮد‬ ‫»ﺑﺮﻧﯿﻪ«)‪ (69‬ﺑﻪ ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن رﻓﺖ و ﺳـﻔﺮﻧﺎﻣﻪ اي درﺑﺎرهء اﯾﺮان ﻧﻮﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﺣﻮم ﻧﻈﻢ اﻟﺪوﻟﻪ آﻧﺮا اول ﺑﺎر ﺑﻪ ﻓﺎرﺳـﯽ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬در‬ ‫اﯾﻦ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻬﻤﯽ راﺟﻊ ﺑﻪ اﯾﺮان ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬دﯾﮕﺮ از ﻣﺴﺎﻓﺮان ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺑﻪ اﯾﺮان »ﻫﺮﺑﺮت« اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ اﺳﺖ او ﮐﻪ در ﺑﺎزﮔﺸﺖ‬ ‫ﺧﻮد ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺳـﻔﺮﻧﺎﻣﻪ اش ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1688‬م‪ .‬ﭼﺎپ و ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﺷﺪ ﮐﺎرش در ﻣﻌﺮﻓﯽ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﻪ ﺧﺎرﺟﯽ ﻫﺎ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺮﺑﺮت در‬ ‫ﺿﻤﻦ ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﻧﻘﺸﻪ اي از اﯾﺮان و ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸـﯿﺪ دارد ﮐﻪ ﻣﯿﺘﻮان آﻧﻬﺎ را از ﮐﺎرﻫﺎي اوﻟﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ داﻧﺴﺖ‪ .‬ﮔﺰارﺷﻬﺎي ﺑﺮادران‬ ‫»ﺷﺮﻟﯽ«)‪ (70‬ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ ﮔﺰارﺷـﻬﺎي ﺧﺎورﺷـﻨﺎﺳﺎن درﺑـﺎرهء اﯾﺮان اﺳﺖ ﺑـﺎري از اواﺧﺮ ﻋﻬـﺪ ﺻـﻔﻮﯾﺎن ﺗﻌـﺪاد ﻣﺴـﺎﻓﺮان‬ ‫ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ اﯾﺮان زﯾﺎد ﺷـﺪ و ﭘﺎره اي از آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ درﺑﺎر ﺷﺎﻫﺎن اﯾﺮاﻧﯽ راه ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ و در ﺿـﻤﻦ ﮔﺰارﺷـﻬﺎي ﺧﻮد ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ذﮐﺮ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫واﺟـﺪ اﻫﻤﯿﺖ زﯾـﺎد درﺑـﺎرهء ﺗﺎرﯾـﺦ اﺧﯿﺮ اﯾﺮان اﺳﺖ از ﺟﻤﻠﻪء اﯾﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮان ﭘﺮﺑﺎزن)‪ (71‬ﻃﺒﯿﺐ ﻣﺨﺼﻮص ﻧﺎدرﺷـﺎه اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺿـﻤﻦ‬ ‫ﮔﺰارش ﻫﺎي ﺧﻮد ﭘﺮده ﻫﺎﯾﯽ ﻧﯿﺰ از وﺿﻊ درﺑﺎر ﻧﺎدري ﺑﺎﻻ ﻣﯿﺰﻧـﺪ ﮐﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮﯾﻦ ﮔﺎﻫﮕﺎه ﺑﻤﺄﻣﻮرﯾﻦ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳـﯽ ﻓﺎﺿـﻠﯽ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺧﻮرﯾﻢ ﮐﻪ در ﺿـﻤﻦ ﺧﺪﻣﺖ ﺧﻮد در اﯾﺮان‪ ،‬ﮐﺎرﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺧﺎورﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻧﯿﺰ ﮐﺮده اﻧﺪ ﮐﻪ واﺟﺪ اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫اﺳﺖ از آن ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺖ »ﮐﻨﺖ دو ﮔﻮﺑﯿﻨﻮ« ﮐﺎرﻣﻨـﺪ ﺳـﻔﺎرت ﻓﺮاﻧﺴﻪ در اﯾﺮان‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺎورﺷـﻨﺎس ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺧـﺪﻣﺖ در ﺳـﻔﺎرت ﻓﺮاﻧﺴﻪ در‬ ‫زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎي ﭼﻨﺪي ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﺎرف اﯾﺮان ﭘﺮداﺧﺘﻪ و اﻃﻼﻋﺎت ﺟﺎﻣﻌﯽ از اﯾﻦ ﻣﻘﻮﻟﻪ در اﺧﺘﯿﺎر ﻓﺮﻧﮕﯿﺎن ﮔﺬاﺷـﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺎوي ﻣﻄﺎﻟﺐ‬ ‫ﺟـﺎﻟﺐ ﺗـﻮﺟﻬﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻣـﺎ ﻟﻐﺖ ﻧﻮﯾﺴـﻬﺎ‪ ،‬از ﻟﻐﺖ ﻧﻮﯾﺴـﻬﺎ ﻣـﺎ ﺑﻪ دو ﻟﻐﺖ ﻧﻮﯾﺲ ﻣﻌﺮوف ﺑﺮﻣﯽ ﺧﻮرﯾﻢ ﮐﻪ ﮐﺎرﻫـﺎي آﻧـﺎن درﺑـﺎرهء ﻟﻐﺖ‬ ‫ﻓﺎرﺳـﯽ ﮐﻨﻮﻧﯽ از ﮔﺮان ﻗﯿﻤﺖ ﺗﺮﯾﻦ ﮐﺎرﻫـﺎي ﻏﺮﺑﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دو ﮐﻪ ﯾﮑﯽ »ﺟـﺎﻧﺴﻮن« و دﯾﮕﺮي »اﺷـﺘﻨﮕﺎس« اﺳﺖ‪ .‬اوﻟﯽ‬ ‫ﮐﺘﺎب ﻟﻐﺖ ﻓﺎرﺳـﯽ ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و دوﻣﯽ ﮐﺘﺎب ﻟﻐﺖ ﻓﺎرﺳـﯽ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ را ﺑﻄﺒﻊ رﺳﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﮐﺘﺐ ﻟﻐﺖ ﻓﺎرﺳﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻏﯿﺮ اﯾﻦ دو‪ ،‬ﻟﻐﺖ ﻧﻮﯾﺴـﻬﺎي دﯾﮕﺮي وﺟﻮد دارﻧﺪ و ﮐﺘﺎب ﻟﻐﺎت ﻓﺎرﺳـﯽ ﺑﻪ زﺑﺎﻧﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺎوي ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻔﯿﺪي اﻧﺪ‪ .‬از‬ ‫ﻟﻐﺖ ﻧﻮﯾﺴـﻬﺎ ﮐﻪ ﺑﮕـﺬرﯾﻢ ﺑﺨﺎورﺷـﻨﺎﺳﺎﻧﯽ ﻣﯽ رﺳـﯿﻢ ﮐﻪ ﺑـﺎ ﺗـﺪوﯾﻦ ﺗﺎرﯾـﺦ ادﺑﯿـﺎت اﯾﺮان ﮐﺎرﻫـﺎي ﺳﻮدﻣﻨـﺪي در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﮐﺮده اﻧـﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻌﺮوﻓﺘﺮﯾﻦ و آﺷـﻨﺎﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﺘﺎرﯾﺦ ادﺑﯽ اﯾﺮان »ادوارد ﺑﺮاون« اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ اﺳﺖ‪ .‬او ﮐﻪ ﺑﺴﺎل ‪ 1862‬م‪ .‬در اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑـﺪﻧﯿﺎ آﻣﺪ‪ .‬اﺑﺘﺪاء ﻃﺐ‬ ‫آﻣﻮﺧﺖ و ﺑﻌﺪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻮﺿﻊ ﺗﺮﮐﻬﺎي ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ادﺑﯿﺎت ﺗﺮك ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪ و از ادب ﺗﺮك ﺑﻪ ادﺑﯿﺎت ﻓﺎرﺳﯽ و ﻋﺮﺑﯽ آﺷﻨﺎ ﮔﺸﺖ و‬ ‫در اﯾﻨﺠـﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ زﻣﯿﻨﻪء ﺑﺤﺚ ﺧﻮد را ﯾـﺎﻓﺖ و ﺑﺎ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺧﻮد ﺑﻪ اﯾﺮان زﺑﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ ﺧﻮد را ﮐﺎﻣﻞ ﮐﺮد و ﭘﺲ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺲ‬ ‫دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺪوﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ ادﺑﯿﺎت اﯾﺮان زد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﮐﻪ در ﺣﺪود ﺳـﯽ ﺳﺎل وﻗﺖ ﺑﺮد ﯾﮑﯽ از ﮐﺘﺐ دﻗﯿﻖ در ﺗﺎرﯾﺦ ادﺑﯽ اﯾﺮان اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﺟﻠـﺪ ﺗـﺪوﯾﻦ ﺷـﺪه‪ .‬اﺻﻞ آن ﺑﻪ زﺑﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ اﺳﺖ و ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﻗﺴـﻤﺘﻬﺎي زﯾﺎدي از آن ﺑﻪ ﻓﺎرﺳـﯽ ﺑﺮﮔﺮداﻧـﺪه ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاون‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﮐﺘﺐ ﭼﻨـﺪي را ﭼﺎپ اﻧﺘﻘﺎدي ﮐﺮده و ﻧﯿﺰ ﭼﻨﺪ ﮐﺘﺎب ﭘﺎرﺳـﯽ را ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ داﻧﺸـﻤﻨﺪ ﮐﻪ در‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﯽ اﯾﺮان ﺑﻪ ﺧﺎرﺟﯿﺎن ﺑﺴـﯿﺎر زﺣﻤﺖ ﮐﺸﯿﺪ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1926‬م‪ .‬درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬از ﺧﺎورﺷـﻨﺎﺳﺎن دﯾﮕﺮي ﮐﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﻌﺮاء و ادﺑﺎء‬ ‫ﻓﺎرﺳﯽ ﯾﺎزﯾﺪﻧﺪ و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ اروﭘﺎﺋﯿﺎن ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ﯾﮑﯽ »اﺗﻪء«)‪ (72‬آﻟﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪ در ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪن ﻓﻀﻼي اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﺧﺎرﺟﯿﺎن‬ ‫زﺣﻤﺖ زﯾـﺎد ﮐﺸـﯿﺪ و ﮐﺘـﺎﺑﺶ ﻧﯿﺰ اﺧﯿﺮًا ﺑﻪ ﻓﺎرﺳـﯽ ﺑﺮﮔﺮداﻧـﺪه ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ داﻧﺸـﻤﻨﺪان و ﻓﻀـﻼﯾﯽ ﮐﻪ در ﭼﺎپ و ﻃﺒﻊ ﮐﺘﺐ ﻗـﺪﯾﻢ‬ ‫ﻓﺎرﺳـﯽ زﺣﻤﺎت زﯾﺎد ﮐﺸـﯿﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﻃﺒﻊ و اﻧﺘﺸﺎر ﻧﻘﺎداﻧﻪ ﺑﻌﻀـﯽ از ﮐﺘﺐ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ در ﺑﻮﺗﻪء ﻓﺮاﻣﻮﺷـﯽ‬ ‫ﻧﻤﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎورﺷـﻨﺎﺳﺎن ﻣﺘﻌﺪدي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺮوﻓﺘﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ »ﺳﯿﻠﻮﺳﺘﺮ دوﺳﺎﺳﯽ«)‪ (73‬و »ﻧﯿﮑﻠﺴﻦ« و »ژﮐﻮﻓﺴﮑﯽ« اﺳﺖ‪ .‬ﺳﯿﻠﻮﺳﺘﺮ دوﺳﺎﺳﯽ‬ ‫ﮐﻪ از ﻓﺎﺿـﻠﺘﺮﯾﻦ ﺧﺎورﺷـﻨﺎﺳﺎن ﻋﺎﻟﻢ در زﺑﺎن و ادﺑﯿﺎت ﻓﺎرﺳﯽ و ﻋﺮﺑﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪1750‬م‪ .‬در ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آﻣـﺪ و در ﺳﺎل ‪ 1838‬م‪.‬‬ ‫در آﻧﺠﺎ ﺑﺪرود ﺣﯿﺎت ﮔﻔﺖ‪ .‬ﺗﺴـﻠﻂ اﯾﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪ ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﺑﻪ زﺑﺎن و ادﺑﯿﺎت ﻋﺮﺑﯽ و ﻓﺎرﺳﯽ ﺣﯿﺮت اﻧﮕﯿﺰ اﺳﺖ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺪﻣﻪء‬ ‫ﭘﻨﺪﻧﺎﻣﻪء ﻋﻄﺎر ﮐﻪ ﺑﻘﻠﻢ اوﺳﺖ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺴﻠﻂ آﮔﺎﻫﯽ ﺣﺎﺻﻞ آﯾﺪ‪ .‬او از ﺑﯿﻦ ﮐﺎرﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﮐﻪ در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ و ﻋﺮﺑﯽ‬ ‫ﮐﺮده اﺳﺖ ﯾﮑﯽ ﭼـﺎپ ﭘﻨـﺪﻧﺎﻣﻪء ﻋﻄﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎدي در زﺑﺎن ﭘﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﯿﻠﻮﺳﺘﺮ دوﺳﺎﺳـﯽ‬ ‫ﺷﻌﺮ ﭘﺎرﺳـﯽ ﻧﯿﺰ ﻧﯿﮑﻮ ﻣﯽ ﺳـﺮود و در ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺧﺎورﺷـﻨﺎﺳﺎن ﻣﺘﻌـﺪدي ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮد‪ .‬دﯾﮕﺮ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺑﻪ ﭼﺎپ اﻧﺘﻘﺎدي رﺳﺎﻧﺪن‬ ‫ﮐﺘﺐ ﭘﺎرﺳـﯽ ﺳﻌﯽ ﺑﻠﯿﻎ ﮐﺮدﻧﺪ ﻧﯿﮑﻠﺴﻦ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﺎپ و ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﺗﻌﻠﯿﻘﻪء ﻣﺜﻨﻮي ﺑﻪ زﺑﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﮐﺎر ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺮاﻧﻘﯿﻤﺘﯽ در‬ ‫اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬او ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﭘﺮﮐـﺎرﺗﺮﯾﻦ ﺧﺎورﺷـﻨﺎﺳﺎن اﺳﺖ در ﻣﺸـﮑﻠﺘﺮﯾﻦ ﻗﺴـﻤﺖ ادﺑﯿﺎت ﭘﺎرﺳـﯽ ﮔﺎم ﻧﻬﺎد و ﺑﺮ اﺛﺮ ﮐﻮﺷـﺶ‬ ‫ﻣـﺪاوم ﺧﻮد ﮐﺘـﺎب ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻼـي روﻣﯽ را ﺑﻪ اروﭘﺎﯾﯿـﺎن ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮد‪ ...‬اﯾﻦ داﻧﺸـﻤﻨﺪ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ ﺑﻪ آﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﻧﺎﺑﯿﻨـﺎ ﺷـﺪ و ﺑﺎ ﻧﺎﺑﯿﻨﺎﯾﯽ ﺟﺎن‬ ‫ﺳﭙﺮد‪ .‬در ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺑﯽ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ از ژوﮐﻮﻓﺴﮑﯽ روﺳﯽ و »ﺷﯿﻔﺮ« ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﻧﯿﺰ در اﯾﻨﺠﺎ ﯾﺎدي ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ دو ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﺎﭘﻬﺎي اﻧﺘﻘﺎدي‬ ‫ﺑﻌﻀـﯽ از ﮐﺘﺐ ﻓﺎرﺳـﯽ ﮔﻮﺷﻪ اي از ﻣﻌـﺎرف اﯾﻦ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ را ﻧﺸﺎن دادﻧـﺪ ﮐﺎرﻫﺎﯾﺸﺎن در ﺣـﺪ ﺧﻮد ﺑﺴـﯿﺎر ﻗﺎﺑﻞ اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻮد‬ ‫ﻣﺨﺘﺼـﺮي از ﻫﺰاران ﻫﺰار ﮐﺎر ﻏﺮﺑﯿﺎن در ﺷـﻨﺎﺳﺎﻧﺪن زﺑﺎن و ادﺑﯿﺎت ﻗﺪﯾﻢ و ﺟﺪﯾﺪ اﯾﺮان و ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﻼم ﺑﻌﺎﻟﻤﯿﺎن‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ از ﭼﻨﺪﯾﻦ‬ ‫ﺻﺪ ﻧﻔﺮ ﺧﺎورﺷـﻨﺎس ﺟﺰ ﻧﺎم ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮي در اﯾﻦ ﻣﻘﺎل ﻧﯿﺎﻣﺪ و آﻧﭽﻪ ﻧﯿﺰ آﻣﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺨﺘﺼﺮ و ﻣﺠﻤﻞ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮاي اﻃﻼع ﺑﯿﺸﺘﺮ رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻘـﺎﻟﻪءﺗﻘﯽ زاده در ﻣﺠﻠﻪء داﻧﺸـﮑﺪهء ادﺑﯿﺎت ﺗﯿﺮﻣﺎه ﺳﺎل ‪ 1335‬ه ‪ .‬ش‪ .‬و ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳـﺘﺎن ﻣﺸـﯿﺮاﻟﺪوﻟﻪ ﺻـﺺ ‪ 48 - 44‬و ﻣﻘﺪﻣﻪء‬ ‫ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ چ دﮐﺘﺮ ﻣﻌﯿﻦ و ﮐﺘـﺎب اﯾﺮان در زﻣـﺎن ﺳﺎﺳﺎﻧﯿـﺎن ﮐﺮﯾﺴـﺘﻦ ﺳﻦ و ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺧﺎورﺷـﻨﺎﺳﺎن‪Inquisition. (2) - - (1) .‬‬ ‫‪ - (Renaissance. (3) - Carra de Vaux. (4) - Septante. (5) - Zenon. (6‬ﺑﻪ رﺳﺎﻟﻪء »دزي« و ﻣﺘﻤﻢ آن ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء‬ ‫دﺧﻮﯾﻪ »‪ «De Goeje‬ﺑﻨـﺎم ‪Nouveaux documents Pour l etude de la religion les Haraniens, par‬‬ ‫‪ Dozy‬در ﻣﺠﻠﻪء ﻣﺮﺑـﻮط ﺑﮑﺎرﻫـﺎي ﺷﺸـﻤﯿﻦ ﮐﻨﮕﺮهء ﺧﺎورﺷﻨﺎﺳـﻬﺎ در ﻟﯿـﺪن ﺳـﺎل ‪ 1883‬م‪ .‬رﺟـﻮع ﺷـﻮد‪Pognon. (8) - - (7) .‬‬ ‫‪Monte Cassino. (9) - Cermona. (10) - Gerard. (11) - Pfanne Muller. (12) - Moni. (13) - Jean‬‬ ‫ )‪Antoine Guer. (14) - Pocoke. (15) - Leibniz. (16) - Lessing. (17) - Hammer Purgstall. (18‬‬‫ )‪Gagnier. (19) - Sale. (20) - Boulann Villier. (21) - Carlyle. (22) - Washington Irving. (23‬‬‫)‪Gustavweil. (24) - Sir Wiliam Muir. (25) - Sprenger. (26) - Noeldecke. (27) - August Muller. (28‬‬ ‫ )‪- Halevi. (29) - Glaser. (30) - Heinrich Mueller. (31) - Littmann. (32) - Mordtman. (33‬‬‫ )‪Hommel. (34) - Euting. (35) - Ryckmann. (36) - Ludolf Krehl. (37) - Hubert Grimme. (38‬‬‫)‪Snouck Hurgronje. (39) - Frants Buhl. (40) - Margoliouth. (41) - Goldziher. (42) - Caetani. (43‬‬ ‫‪- Lamnez. (44) - Tor Andrea. (45) - Pietro Della Valle. (46) - Contecaylus. (47) - Carstens‬‬ ‫‪Niebuhr. (48) - Munter. (49) - Voyelles. (50) - Consonnes. (51) - Declinaison. (52) - Grotefend.‬‬ ‫‪(53) - Burnouf. (54) - Rawlinson. (55) - Layard. (56) - P. Batta. (57) - Oppert. (58) - Royal Asiatic‬‬ ‫‪Society. (59) - Anquetil Duperron. (60) - Burnouf. (61) - Parthava. (62) - Pailculi. (63) - Erich‬‬ ‫ )‪F.Schmidt. (64) - Sperling. (65) - American Journal of Semitic Language and Literature. (66‬‬‫ )‪W. B. Henning. (67) - Silvestre de Sacy. (68) - Tavernier. (69) - Bernier. (70) - Scherley. (71‬‬‫‪.Pere Bazin. (72) - Ethe. (73) - Silvestre de Sacy‬‬ ‫ﺧﺎور ﻣﯿﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]َو ِر َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( ﻣﻨﻄﻘﻪ اي اﺳﺖ از آﺳـﯿﺎي ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ ﮐﻪ در ﻏﺮب ﭘﺎﮐﺴـﺘﺎن و ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮًﻻ اﻣﺮوز ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ‬ ‫را ﺑﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﺸﻮرﻫـﺎي آﺳـﯿﺎي ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ ﻣﻨﻬﺎي ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪء ﻫﻨـﺪ و ﭘﺎﮐﺴـﺘﺎن و ﺑﺮﻣﻪ و ﺗﺒﺖ و ﻟﯿﺒﯽ و ﺣﺒﺸﻪ و ﺳﻮﻣﺎﻟﯽ اﻃﻼق‬ ‫ﻣﯿ ﮑﻨﻨ ﺪ ‪.‬‬ ‫ﺧﺎورن‪.‬‬



‫]ُو[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺻـﺤﺮاﺋﯽ اﺳﺖ ﺑﺤﺪود ﮐﺮﻣﺎن و در آﻧﺠﺎ ﺑﯿﻦ اﻣﯿﺮ ﻣﺒﺎرزاﻟﺪﯾﻦ آل ﻣﻈﻔﺮ و اوﻏﺎﻧﯿﺎن ﺟﻨﮓ درﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﺑﺘﺪاء اﻣﯿﺮ ﻣﺒﺎرزاﻟﺪﯾﻦ‬ ‫ﻓﺎﺋﻖ آﻣـﺪ وﻟﯽ ﺑﻌـﺪًا اوﻏﺎﻧﯿﺎن ﺑﺮ او ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧـﺪ و او ﺷﮑﺴـﺘﻪ اﻓﺘﺎد‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﻨﮓ اﻣﯿﺮ ﻣﺒﺎرزاﻟـﺪﯾﻦ ﻫﻔﺖ زﺧﻢ ﺧﻮرد و ﭘﻬﻠﻮان ﻋﻠﯽ ﺷﺎه‬ ‫ﺑﻤﯽ ﭼﻮن ﺧﻮاﺳﺖ اﺳﺐ ﺧﻮد را ﺑﻪ اﻣﯿﺮ ﻣﺒﺎرزاﻟﺪﯾﻦ دﻫﺪ او اﺳـﺘﻨﮑﺎف ﮐﺮد ﮔﻔﺖ در ﺣﻀﺮت اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﻠﯽ از ﺣﻖ واﻫﺐ ﺑﯽ ﻣﻨﺖ‬ ‫ﻃﻠﺐ ﺷﻬﺎدت ﮐﺮده ام و ﭘﺲ از اﻟﺤﺎح زﯾﺎد ﺑﺮ اﺳﺐ او ﺳﻮار ﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﭘﻬﻠﻮان ﻋﻠﯽ ﺷﺎه ﺑﻤﯽ ﺑﺎ ﻫﺸﺘﺼﺪ ﻣﺮد ﺟﻨﮕﯽ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه چ‪ 1‬ص‪.644‬‬ ‫ﺧﺎور ﻧﺰدﯾﮏ‪.‬‬



‫]َو ِر َن[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﺸـﺮق ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎي آﺳـﯿﺎي ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ را در ﺑﺮدارد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺳﻮرﯾﻪ‬ ‫و ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﻟﺒﻨﺎن و اﺳﺮاﺋﯿﻞ و اردن و ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ از اوﻗﺎت ﺑﺎﻟﮑﺎن و ﻣﺼﺮ را در ﺟﺰو ﺧﺎور ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽ آورﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎوره ﮐﻮﺗﻞ‪.‬‬



‫ك َت[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﻮﺗﻠﯽ اﺳﺖ در ‪ 31‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ ﻗﻠﻌﻪء ﻧﻮﻋﻼﻗﻪء ﺑﺎدﻏﯿﺴﺎت وﻻﯾﺖ ﻫﺮات‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ‪ 985‬ﻣﺘﺮ از ﺳﻄﺢ‬ ‫]َو َر ُ‬ ‫درﯾﺎ ارﺗﻔﺎع دارد و ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 63‬درﺟﻪ و ‪ 21‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 20‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل ﺷﺮﻗﯽ و ‪ 35‬درﺟﻪ و ‪ 10‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 23‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻗﺮار دارد‪.‬‬ ‫)از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎوري‪.‬‬



‫]َو[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﺨﺎور ||‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﻓﺘﺎب ﻋﺎﻟﻤﺘﺎب اﺳﺖ ‪ :‬ﻫﺮﺳـﻨﮓ را ﮐﺰ ﺳﺎﺣﺮي ﮐﺮد و ﺻـﺒﺎ ﻣﯿﻨﺎﮔﺮي از ﺧﺸﺖ زر ﺧﺎوري‬ ‫ﻣﯿﻨﺎش دﯾﻨﺎر آﻣﺪه‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎوري اﺑﯿﻮردي‪.‬‬



‫]َو ِي َا َو[ )ِاخ(ﺗﺨﻠﺺ ﯾﮑﯽ از ﺷـﻌﺮاي اﺑﯿﻮرد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌـﺪﻫﺎ »ﺳﻮداﺋﯽ« ﺗﺨﻠﺺ ﮐﺮد‪ .‬در ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴـﯿﺮ ﺷـﺮح ﺣﺎل او ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫»از وﻻﯾﺖ اﺑﯿﻮرد ﺑﻮد و ﻧﺨﺴﺖ ﺧﺎوري ﺗﺨﻠﺺ ﻣﯿﻨﻤﻮد ﻧﺎﮔﺎه ﺟـﺬﺑﻪ ﺑﻪ وي رﺳـﯿﺪه ﻣـﺪﺗﯽ ﺳـﺮو ﭘﺎي ﺑﺮﻫﻨﻪ در ﮐﻮه و ﺻـﺤﺮا ﻣﯽ ﮔﺮدﯾﺪ‬ ‫ﭼﻮن ﻧﻮﺑﺖ دﯾﮕﺮ ﺑﺤـﺎل ﺧﻮﯾﺶ آﻣـﺪ ﺳﻮداﺋﯽ ﺗﺨﻠﺺ ﮐﺮد و ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ در ﻣـﺪح ﻣﯿﺮزا ﺑﺎﯾﺴـﻨﻘﺮ ﻗﺼﺎﯾـﺪ ﻏﺮا ﺑﻨﻈﻢ ﻣﯽ آورد ﮔﺎﻫﯽ ﺑﮕﻔﺘﻦ‬ ‫ﻏﺰل ﻧﯿﺰ ﻣﯿﻞ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﻫﻤﻮاره زﺑﺎن ﺑﻪ اداء ﺳـﺨﻨﺎن ﻫﺰل آﻣﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﺸﻮد ﭼﻮن ﻋﻤﺮش از ﻫﺸﺘﺎد ﺗﺠﺎوز ﮔﺸﺖ ﺑﻪ اﺑﯿﻮرد درﮔﺬﺷﺖ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻄﻠﻊ از اﺷﻌﺎر اوﺳﺖ‪ :‬ﻏﯿﺮت ﺧﺎل و رﺧﺖ ورد و ﺧﻄﺖ رﯾﺤﺎﻧﺴﺖ دﻫﻨﺖ ﻏﻨﭽﻪ و دﻧﺪان ُدر و ﻟﺐ ﻣﺮﺟﺎﻧﺴﺖ‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ‪ 2‬ج‪4‬‬ ‫ص‪ .(18‬و رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﻣﺠﺎﻟﺲ اﻟﻨﻔﺎﯾﺲ‪.‬‬ ‫ﺧﺎوري ﺗﻮﻧﯽ‪.‬‬



‫]َو ِي[ )ِاخ( )ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ .(...‬از ﺷـﻌﺮاي ﺗﻮن اﺳﺖ و در ﺷﺎﻋﺮي ﭼﻨـﺪان ﭼﯿﺮه دﺳﺖ ﻧﺒﻮده‪ .‬در ﺗﺤﻔﻪء ﺳﺎﻣﯽ آﻣـﺪه‪ :‬از ﺷـﻌﺮاء ﺗﻮن اﺳﺖ و در‬ ‫ﺷـﺎﻋﺮي ﺑﻐـﺎﯾﺖ زﺑﻮن ﯾﮑﯽ از ﻇﺮﻓـﺎء در ﺑـﺎب ﻣﻮﻻﻧﺎ ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬ﺑﺎ ﺟﻨﺎب ﺧﺎوري ﺷﺨﺼـﯽ ﻏﺮﯾﺐ ﮔﻔﺖ ﻧﺎﻣﺖ ﭼﯿﺴﺖ ﮔﻔﺘﺎ ﺧﺎوري‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ‬ ‫ﺷﻌﺮ ﺑﺴـﯿﺎر دارد اﻣـﺎ ﺑﻐﯿﺮ از اﯾﻦ ﻣﻄﻠﻊ ﮐﺴـﯽ ازو ﭼﯿﺰي ﺑﯿـﺎد ﻧـﺪارد‪ :‬آﻧﻬـﺎ ﮐﻪ ﭼﺎﺷـﻨﯽ ﻣﺤﺒﺖ ﭼﺸـﯿﺪه اﻧـﺪ ﺧﻮن در ﭘﯿﺎﻟﻪ ﮐﺮده و دم در‬ ‫ﮐﺸﯿﺪه اﻧﺪ‪) .‬ﺗﺤﻔﻪء ﺳﺎﻣﯽ چ وﺣﯿﺪ ص‪.(173‬‬ ‫ﺧﺎوري ﺳﻤﺮﻗﻨﺪي‪.‬‬



‫س َم َق[ )ِاخ(وي از ﺷـﻌﺮاي ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ اﺳﺖ و در ﻣﺠﺎﻟﺲ اﻟﻨﻔﺎﯾﺲ ص‪ 47‬ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺧﺎوري ﻫﻢ از ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ اﺳﺖ و‬ ‫]َو ِي َ‬ ‫ﺧﯿـﺎﻃﯽ ﻣﯿﮑﺮد و ﻃﺒﻌﺶ ﻧﯿﮏ ﺑﻮد و ﺑـﺪﯾﻬﻪ را روان ﻣﯿﮕﻔﺖ ﺗﺮﺟﯿﻊ ﺑﻨـﺪي ﮔﻔﺖ ﺑﻨـﺪش اﯾﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﮔﻪ ﺑﺴـﻨﮕﻢ زﻧﯽ و ﮔﺎه ﺑﻤﺸﺖ ﺑﺎزي‬ ‫ﺑﺎزي ﻣﺮا ﺑﺨﻮاﻫﯽ ﮐﺸﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻄﻠﻊ از اوﺳﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﮐﻪ ﻋﻤﺮي ﺑﻬﻮس ﭘﯿﺮوي دل ﮐﺮدم ﻋﻤﺮ ﺑﮕـﺬﺷﺖ ﻧﺪاﻧﻢ ﮐﻪ ﭼﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮدم‪ .‬رﺟﻮع‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺠﺎﻟﺲ اﻟﻨﻔﺎﯾﺲ ص ‪ 221‬و ﺻﺒﺢ ﮔﻠﺸﻦ ص ‪ 151‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎوري ﺳﻤﻨﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( وي ﯾﮑﯽ از ﺷـﻌﺮا اﺳﺖ و در ﺗﺬﮐﺮهء روز روﺷﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺣﺎل و ﺷـﻌﺮ او آﻣﺪه اﺳﺖ‪) .‬از اﻟﺬرﯾﻌﻪ اﻟﯽ ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ اﻟﺸـﯿﻌﻪ‬ ‫]َو ِي ِ‬ ‫ﻗﺴﻢ اول از ﺟﺰء‪ 9‬ص ‪.(288‬‬ ‫ﺧﺎوري ﺷﯿﺮازي‪.‬‬



‫]َو ِي[ )ِاخ( ﻧﺎم او ﻣﯿﺮزا ﻓﻀﻞ اﷲ اﺳﺖ و ﻫﺪاﯾﺖ در ﻣﺠﻤﻊ اﻟﻔﺼﺤﺎء چ‪ 1‬ج‪ 2‬ص‪ 126‬آورده‪» :‬اﺳﻢ او ﻣﯿﺮزا ﻓﻀﻞ اﷲ و ﺑﻄﻨًﺎ ﺻﺒﯿﻪ زادهء‬ ‫ﺟﻨـﺎب آﻗﺎ ﻣﺤﻤـﺪ ﻫﺎﺷﻢ ذﻫﺒﯽ روح اﷲ روﺣﻪ و ﺻﺎﺣﺐ ﮐﻤﺎﻻت و ﺣﺎﻻت ﻧﯿﮑﻮ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﻀـﺮت ﺻﺎﺣﺒﻘﺮان ﻣﻐﻔﻮر و ﺧﺎﻗﺎن ﻣﺮﺣﻮم‬ ‫ﻣﺒﺮور ﻣﻨﺎﺻﺐ ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻋﺎﻟﯿﻪ داﺷـﺘﻨﺪ و اﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ در داراﻟﺨﻼﻓﻪ ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ ﺧﺪﻣﺘﺶ وﻗﺘﯽ دﺳﺖ داده ﺑﻮد اﺷﻌﺎر ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮب دارﻧﺪ و‬ ‫او را از ﺷـﻌﺮاي ﻧﺎﻣﯽ ﻣﻌﺎﺻﺮﯾﻦ ﻣﯿﺸﻤﺎرﻧﺪ اﮐﻨﻮن اﻓﮑﺎرش زﯾﺎده از اﯾﻦ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻗﻠﻤﯽ ﻣﯿﺸﻮد و در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻨﺪه در ﻓﺎرس‬ ‫ﺑﻮدم او در ري ﺑﻮد اﮐﻨﻮن ﺑﺨﻼـف واﻗﻊ و ﻏـﺎﯾﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﺗـﺎرﯾﺨﯽ در دوﻟﺖ ﻗﺎﺟﺎرﯾﻪ ﺗﺎ ﺧﺎﻗﺎن ﺻﺎﺣﺒﻘﺮان ﺑﺮﻧﮕﺎﺷـﺘﻪ و ﻧﺎم آﻧﺮا ذواﻟﻘﺮﻧﯿﻦ‬ ‫ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﻟﺠﻤﻠﻪ ﺑﺒﻌﻀـﯽ از اﻓﮑﺎر اﺑﮑﺎر آن ﺟﻨﺎب از ﻗﺼﺎﯾﺪ اﮐﺘﻔﺎ ﻣﯿﺮود و ﻏﺰﻟﯿﺎت ﺧﻮب ﻧﯿﺰ از آن ﺟﻨﺎب دﯾﺪه ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ« در زﯾﺮ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از اﺷـﻌﺎر او ﮐﻪ ﻫـﺪاﯾﺖ ذﮐﺮ ﮐﺮده آورده ﻣﯿﺸﻮد‪ :‬ﺧﻤـﺎر از اوﺳﺖ در ﺳـﺮﻫﺎ ﻧﺸﺎط از اوﺳﺖ در دﻟﻬﺎ ﻫﻤﻮﻣﯿﻨﺎ ﻫﻤﻮ ﺳﺎﻏﺮ ﻫﻤﻮ‬ ‫ﺳﺎﻗﯽ ﻫﻤﻮ ﺻﻬﺒﺎ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻧﻈﺎم اﯾﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻠﺨﯽ زاﯾﺪ از ﺣﻨﻈﻞ ﺗﻤﻨﺎي ﻗﻮام اﯾﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ زردي زاﯾﺪ از ﺻﻔﺮا وﮔﺮﻧﻪ دارد اﯾﻦ ﻗﺪرت ﮐﻪ‬ ‫آرد زرد ﮔﻞ ﺳﻮري وﮔﺮﻧﻪ دارد اﯾﻦ ﺷﻮﮐﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﺸﺪ ﺧﺎرﺑﻦ ﺧﺮﻣﺎ ز ﻟﻄﻔﺶ ﻫﺮدﻟﯽ ﺧﺮم ز ﻓﯿﻀـﺶ ﻫﺮ ﺗﻨﯽ راﺿـﯽ ﺑﺮاﻫﺶ ﻫﺮ ﮐﺴﯽ‬ ‫ﭘﻮﯾـﺎن ﺑـﺬﮐﺮش ﻫﺮ ﻟﺒﯽ ﮔﻮﯾـﺎ ﻫﻤﻪ آﺛـﺎر ﯾـﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﻫﻤﻪ آﯾـﺎت ﯾـﮏ ﻗـﺪرت ﯾﮑﯽ ﻫﻨـﺪي ﯾﮑﯽ روﻣﯽ ﯾـﮏ زﺷﺖ و ﯾﮑﯽ زﯾﺒـﺎ ﻫﻤﻪ‬ ‫ﺧﻮاﻫـﺎن ﯾـﮏ ﻣﻘﺼـﺪ ﻫﻤﻪ ﺟﻮﯾـﺎي ﯾـﮏ ﻣﻨﺰل ﯾﮑﯽ ﻋﺎرف ﯾﮑﯽ ﻋﺎﻣﯽ ﯾﮑﯽ ﻣﺆﻣﻦ ﯾﮑﯽ ﺗﺮﺳﺎ ﻣﺜﺎﻟﯽ ﺑﺴﺖ و ﺧﻮاﻧـﺪش ﻋﺎﻟﻢ ارواح در‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 672‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﭘﻨﻬﺎن ﺧﯿﺎﻟﯽ ﭘﺨﺖ و ﮔﻔﺘﺶ ﻋﺎﻟﻢ اﺟﺴﺎم در ﭘﯿﺪا‪.‬‬ ‫ﺧﺎوري ﻃﺎرﻣﯽ‪.‬‬



‫]َو ِي ِر[ )ِاخ( رﺳـﺘﻢ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﻃـﺎرﻣﯽ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺧـﺎوري‪ .‬ﺻـﺎﺣﺐ رﺳـﺎﻟﻪ اي اﺳﺖ در ﻋﺮوض در دو ورق و ﻫﻔﺖ ﻓﺼـﻞ‪) .‬از ﮐﺸـﻒ‬ ‫اﻟﻈﻨﻮن چ ‪ 1941‬م‪ .‬ج‪ 1‬ص‪.(877‬‬ ‫ﺧﺎوري ﻻﻫﯿﺠﯽ‪.‬‬



‫]َو ِي[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از ﺷـﻌﺮاي ﭘﺎرﺳـﯽ ﮔﻮي ﻫﻨـﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺗﺠﻠﯽ ﺗﺨﻠﺺ ﮐﺮد و در ﺗﺬﮐﺮهء ﻧﺼـﺮآﺑﺎدي ذﯾﻞ ﺗﺠﻠﯽ ﻻﻫﯿﺠﯽ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫آﻣﺪه‪ :‬ﺗﺠﻠﯽ ﻻﻫﯿﺠﯽ ﻧﺸﻮ و ﻧﻤﺎ در ﻫﻨﺪ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻃﺒﻌﺶ ﺧﺎﻟﯽ از ﻟﻄﻒ ﻧﯿﺴﺖ در اواﯾﻞ ﺧﺎوري ﺗﺨﻠﺺ داﺷﺖ آﺧﺮ ﺗﺠﻠﯽ ﮐﺮد ﺷـﻌﺮش اﯾﻦ‬ ‫اﺳﺖ‪ :‬ﻋﺸـﺎق راز ﻋﺸﻖ ﺑﺮﻣﺰي ادا ﮐﻨﻨـﺪ ﻋﺮض ﻧﯿﺎز از ﻧﮕﻪ آﺷـﻨﺎ ﮐﻨﻨـﺪ دﯾـﺪم ﭼﻬﺎر ﻓﺼﻞ ﺟﻬﺎن ﺧﺮاب را ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﭼﺎر ﻓﺼﻞ ﮐﻪ از ﮐﯿﻤﯿﺎ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬از ﺗﺬﮐﺮهء ﻧﺼﺮ آﺑﺎدي ص ‪.(304‬‬ ‫ﺧﺎوري ﻣﻨﺎﺳﺘﺮي‪.‬‬



‫س َت[ )ِاخ(ﻋﻠﯽ ﺧﺎوري‪ .‬از ﺷﺎﻋﺮان ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ در ﻗﺮن دﻫﻢ ﻫﺠﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﻟﺪش ﻣﻨﺎﺳﺘﺮ اﺳﺖ و ﭼﻨﺪي ﺑﺘﺪرﯾﺲ و ﻗﻀﺎي ﻧﺎﺣﯿﻪ‬ ‫]َو ِي َم ِ‬ ‫ﻗﺮﯾﻪء ﻓﺮﯾﻪ ﭘﺮداﺧﺖ و ﺑﻪ آﻧﺠﺎ درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﯿﺖ از اوﺳﺖ‪ :‬ﺳـﻨﯽ ﮐﻮزﻟﺮ دو ﭼﺸﻢ ﺧﻮن ﻓﺸﺎﻧﻢ ﻧﯿﺠﻪ دﻣﻠﺮﻟﻪ ﮐﻞ اي ﻟﻮز ﺑﺼـﺮ ﻣﺮدﻣﮏ‬ ‫اﯾﺖ دﻣﻠﺮ ﻟﻪ ﻗﺪ ﻣﻠﺮﻟﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎورﯾﻦ‪.‬‬



‫]َو[ ))ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء دوازده ﻫﺰار و ﭘﺎﻧﺼـﺪﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺷـﺮﻗﯽ ﺑﺮﮐﯽ راﺟـﺎن ﻋﻼـﻗﻪ ﻟﻮﮔﺮ ﺗـﺎﺑﻊ وﻻـﯾﺖ ﮐﺎﺑﻞ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن و‬ ‫ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ درﯾﺎي ﺳـﯿﺎب‪ ،‬اﯾﻦ ده ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 86‬درﺟﻪ ‪ 85‬دﻗﯿﻘﻪء ﻃﻮل ﺷﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 33‬درﺟﻪ و ‪ 05‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 71‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻗﺮار‬ ‫دارد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎوري ﻫﺮوي‪.‬‬



‫]َو ِي َه َر[ )ِاخ( ﻧﺎم وي ﻣﯿﺮزا ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﺎﻗﺮ اﺳﺖ و ﭘﺲ از ﻓﺘـﺢ ﻫﺮات ﺑﻄﻬﺮان آﻣﺪ و در ﺗﻬﺮان ﺳـﮑﻨﯽ ﮔﺰﯾﺪ در ﮐﺘﺎب ﻣﺪاﯾﺢ اﻟﻤﻌﺘﻤﺪي‬ ‫ﻓﻀﻞ او ﺳﺘﻮده ﺷﺪه و ﻗﺼﺎﯾﺪ ﭼﻨﺪي ﻧﯿﺰ از او آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺒﮑﺶ در ﺷﻌﺮ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ ﻗﺪﯾﻢ اﺳﺖ‪) .‬از اﻟﺬرﯾﻌﻪ اﻟﯽ ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ اﻟﺸﯿﻌﻪ ﻗﺴﻢ‪1‬‬ ‫از ﺟﺰء ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎوس‪.‬‬



‫]َو[)‪ِ) (1‬اخ( ﺷـﻬﺮﮐﯽ اﺳﺖ در ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ از ﺑﻼد اﻟﺸﺮوﺳـﻨﻪ و از آﻧﺠﺎ داﻧﺸﻮران و زﻫﺎد ﭼﻨـﺪي ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻨﺪ ﮔﺎﻫﯽ »ﺻﺎد« در اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ‬ ‫ﺑﺠـﺎي ﺳـﯿﻦ ﻣﯽ آﯾـﺪ و ﺧـﺎوص ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان ﯾـﺎﻗﻮت(‪ :‬ﺑﻔﻀﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن درك و ﺧﺎوس اﺳﺖ ﻣﺼﺎف دادﻧـﺪ‪) .‬از‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ - (1) .‬ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺎم »ﺧﺎوﺳﯽ« اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎوش‪.‬‬



‫]ُو[ )ِا( ﺧﯿﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺮا ﺑﺠﻬﺖ ﺗﺨﻢ ﻧﮕﺎه ﻣﯽ دارﻧﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي()‪(1‬‬ ‫)ﻓﺮﻫﻨﮓ اوﺑﻬﯽ(‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي و آﻧﻨﺪراج ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ اﺻﻞ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻏﺎوش اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎوص‪.‬‬



‫]َو[ )ِاخ( ﺿﺒﻂ دﯾﮕﺮ ﺧﺎوس اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎوس ﺷﻮد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫ﺧﺎوﺻﯽ‪.‬‬



‫]ُو ﺻـﯽ ي[ )ِاخ( ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﻮﺑﮑﺮﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺧﻄﯿﺐ ﺧﺎوﺻﯽ)‪(1‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ از اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺳـﻌﯿﺪ ﻣﻄﻬﺮي رواﯾﺖ ﮐﺮد‬ ‫و از او اﺑﻮﺣﻔﺺ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﺣﻤـﺪ ﻧﺴـﻔﯽ ﺣﺪﯾﺚ دارد‪) .‬از ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪ - (1) .‬ﻇـﺎﻫﺮًا ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺎوص اﺳﺖ وﻟﯽ ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان آﻧﺮا ﺑﻀﻢ واو ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺎُوﺻﯽ آورده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎوﮐﻪ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺳﻨﺠﺎﺑﯽ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه واﻗﻊ در ‪ 35‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﮐﻮزران و ‪ 3‬ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻓﺮﻋﯽ ﺷﺎه آﺑﺎد ﺑﻪ‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫] َ‬ ‫ﮔﻬﻮاره‪ .‬اﯾﻦ ده در ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن ﻗﺮار دارد و آب و ﻫﻮاﯾﺶ ﺳـﺮد و ﺳـﮑﻨﻪ اش ‪ 200‬ﺗﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴـﻠﻤﺎن اﻧﺪ و ﺑﻠﻬﺠﻪء ﮐﺮدي و ﻓﺎرﺳـﯽ‬ ‫ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت و ﺣﺒﻮﺑﺎت دﯾﻢ و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ ﮔﻠﻪ داري و ﺟﺰﺋﯽ زراﻋﺖ و راه‬ ‫آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ و در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ آﻧﺠﺎ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﺑﺮد‪ .‬در زﻣﺴـﺘﺎن اﮐﺜﺮ ﺳﮑﻨﻪء آن ﺑﺮاي ﺗﻌﻠﯿﻒ اﺣﺸﺎم ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮔﺮﻣﺴﯿﺮﺣﺪود‬ ‫ﻧﻔﺖ ﺷﺎه ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺎول‪.‬‬



‫]ُو[ )ِا( ﻣﻮرﭼﻪ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ از ﻣﻮذﯾﺎت اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )آﻧﻨﺪراج( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري ج‪ 1‬ورق ‪) (372‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬از آرزوي ﻗـﺪ ﭼﻮ ﺳـﺮوت ﺑﺮاﺳﺘﯽ ﺑﺮ ﻣﻦ زﻣـﺎﻧﻪ ﺗﻨـﮓ ﺗﺮ از ﭼﺸﻢ ﺧـﺎول اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎور ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎول‪.‬‬



‫][)ِاخ( ﻧﺎم ﮐﻮﺗﻠﯽ اﺳﺖ واﻗﻊ در ‪ 49‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﺮق ﺧﯿﺮآﺑﺎد ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺪﺧﺸﺎن‪ ،‬واﻗﻊ ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 71‬درﺟﻪ و ‪ 30‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 56‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل‬ ‫ﺷﺮﻗﯽ و ‪ 37‬درﺟﻪء ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎوﻟﻨﺠﺎن‪.‬‬



‫]ِل[ )ِا( ﺧﺴـﺮودارو اﺳﺖ و آﻧﺮا ﺧﻮﻟﻨﺠـﺎن ﻫﻢ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و آن ﺑﯿﺨﯽ ﺑﺎﺷـﺪ دواﺋﯽ‪ .‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑـﺎز آﺷـﯿﺎن ﺧﻮد را از آن ﺳﺎزد ﭼﻪ در‬ ‫وﻗﺖ ﺑﭽﻪ از آﺷﯿﺎن ﺑﺎزداﺷﺘﻦ در آﺷﯿﺎن آن ﺑﺎز ﺑﯿﺎﺑﻨﺪ و ﺑﺴﯿﺎر آورﻧﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺧﺴﺮودارو‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻮﻟﻨﺠﺎن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎوﻧﺪ‪.‬‬



‫]َو[ )ِا( ﻣﺨﻔﻒ ﺧﺪاوﻧـﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ و ﺑﺰرگ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷـﺪ)‪) .(1‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‬ ‫)ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ورق ‪ .(360‬ﺗﺎ دﯾﮕﺮ ﺑﺎره ﺑﻬﺰﯾﻤﺖ ﺷﺪﻧـﺪ و ﺧﻠﻘﯽ ﺑﺴـﯿﺎر از اﯾﺸﺎن ﮐﺸـﺘﻪ ﺷﺪﻧـﺪ و آﻧﮑﻪ ﻣﺎﻧﺪ ﺑﮕﺮﯾﺨﺖ و ﺧﺎوﻧﺪ‬ ‫دﯾﻬﻪ ﻧﺮﺷﺦ زﻧﯽ ﺑﻮد ﺷﻮي او را ﺷﺮف ﻧﺎم ﺑﻮد و او ﺳﺮﻫﻨﮓ اﺑﻮﻣﺴﻠﻢ ﺑﻮد‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺨﺎراي ﻧﺮﺷﺨﯽ ص ‪- .(84‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﮐﺎﻻي ﺑﺪ ﺑﺮﯾﺶ‬ ‫ﺧﺎوﻧـﺪ ||‪ .‬ﻣﺤﺪد ﮐﻪ از ﺣﺪود ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻓﻠﮏ ﻧﻬﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ »ﻣﺤﺪداﻟﺠﻬﺎت« ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ‬ ‫آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬ﺻـﺎﺣﺐ ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت ﮔﻮﯾـﺪ ﮐﻪ »ﺧـﺎ« ﻣﺨﻔﻒ »ﺧـﺎﻧﻪ« و »وﻧـﺪ« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ »ﺻـﺎﺣﺐ« اﺳﺖ ﻟﯿﮑﻦ‬ ‫»ﺧﺎوﻧﺪ« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﻄﻠﻖ ﺻﺎﺣﺐ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎوﻧﺪ‪.‬‬



‫]َو[ )ِا( ﺻـﺎﺣﺐ ﺑﺰرگ ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ()‪) (1‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺿـﯿﺎء ||(‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻠﮏ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺿـﯿﺎء ||(‪ .‬وﻟﯽ ﻧﻌﻤﺖ||‪.‬‬ ‫ﻣﻐﺮب‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺿﯿﺎء آﻧﺮا ﻣﺨﻔﻒ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎوﻧﺪ‪.‬‬



‫]َو[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻮاﺟﻪ ﺧﺎوﻧﺪ و ﺧﻮاﺟﻪ ﺧﻮاﻧﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎوﻧﺪﺷﺎه‪.‬‬



‫]َو[ )ِاخ( ﺧﺎوﻧﺪﺷﺎه ﯾﮑﯽ از اﻋﺎﻇﻢ داﻧﺸـﻤﻨﺪان و ﺻﻮﻓﯿﺎن اﺳﺖ و ﺧﻮاﻧﺪﻣﯿﺮ در ﺷﺮح ﺣﺎل او آرد‪» :‬ﻧﺴﺐ او ﺑﭽﻬﺎر واﺳﻄﻪ ﺑﻪ ﺧﺎوﻧﺪ ﺳﯿﺪ‬ ‫اﺟﻞ ﺑﺨﺎري« ﮐﻪ در ﺳـﻠﮏ اﻋﺎﻇﻢ ﺳﺎدات ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ اﻧﺘﻈﺎم داﺷﺖ‪ ،‬اﺗﺼﺎل ﻣﯽ ﯾﺎﺑـﺪ و ﺳﻠﺴـﻠﻪ آﺑﺎء و اﺟـﺪاد ﺳـﯿﺪ اﺟﻞ ﺑﻪ ﯾﺰﯾﺪﺑﻦ اﻣﺎم‬ ‫زﯾﻦ اﻟﻌﺎﺑـﺪﯾﻦ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﭘﺪر ﻋﺎﻟﯽ ﮔﻬﺮ ﺧﺎوﻧﺪﺷﺎه ﮐﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﻧﺎم داﺷﺖ و ﭼﻮن ﺳـﯿﺪ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﺮﯾﺎض رﺿﻮان اﻧﺘﻘﺎل‬ ‫ﻧﻤﻮد ﺳـﯿﺪ ﺧﺎوﻧﺪﺷﺎه در ﺻـﻐﺮ ﺳﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﻧﻮاﺋﺐ روزﮔﺎر از وﻃﻦ ﻣﺄﻟﻮف ﺳـﻔﺮ ﮐﺮده در ﻗﺒﮥ اﻻﺳﻼم ﺑﻠﺦ روي ﺑﺘﺤﺼﯿﻞ ﻋﻠﻮم و‬ ‫اﮐﺘﺴﺎب ﻓﻨﻮن ﻣﺤﺴﻮس و ﻣﻔﻬﻮم آورد و ﺑﻪ اﻧـﺪك زﻣﺎﻧﯽ در ﺳـﻠﮏ اﻋﺎﻇﻢ داﻧﺸـﻤﻨﺪان زﻣﺎن اﻧﺘﻈﺎم ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﺴـﻠﻮك راه آﺧﺮت ﻣﺸـﻐﻮل‬ ‫ﮔﺸﺖ‪ ،‬و از ﺑﻠـﺦ ﺳـﻔﺮ ﻓﺮﻣﻮده ﺧﻮد را ﺑﺼـﺤﺒﺖ ﻣﺸﺎﯾـﺦ ﻋﻈﺎم ﻫﺮات رﺳﺎﻧﯿﺪ‪ ،‬و ﺷـﯿﺦ ﺑﻬﺎءاﻟﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ آن ﺣﻀـﺮت ﻣﺤﺒﺖ ﺑﯽ‬ ‫ﻧﻬـﺎﯾﺖ داﺷﺖ ﭼﻨـﺎﻧﭽﻪ در ﺣﯿﻦ ﻣﺮض وﺻـﯿﺖ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ اﻣﯿﺮ ﺧﺎوﻧـﺪ ﺷـﺎه ﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﻤـﺎز ﮔﺰارد و ﻫﻢ در آن اﯾـﺎم روزي آن ﺣﻀـﺮت را‬ ‫ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﮔﻔﺖ ﺳـﯿﺪ ﻣﯿﺨﻮاﺳﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﯿﻢ اﻣﺎ ﺳﻠﻄﺎن اﺣﻤﺪ ﺧﻀﺮوﯾﻪ ﮔﺮﯾﺒﺎن ﺷﻤﺎ را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﺧﻮد ﮐﺸﯿﺪ‪ .‬آن ﺟﻨﺎب‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﻓﻮت ﺷـﯿﺦ ﺑﻬﺎءاﻟﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ از ﻫﺮات ﺑﻪ ﺑﻠﺦ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻓﺮﻣﻮد و در ﺳﻨﻪء ‪ ... 1‬وﻓﺎت ﯾﺎﻓﺖ و در ﭘﯿﺶ روي ﺳـﻠﻄﺎن اﺣﻤﺪ ﺧﻀﺮوﯾﻪ‬ ‫ﻣﺪﻓﻮن ﺷﺪ و از آن ﺣﻀﺮت ﺳﻪ ﭘﺴﺮ ﻣﺎﻧﺪ اﻣﯿﺮ ﺧﻮاﻧﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ واﻟﺪ ﺑﺰرﮔﻮار واﻟﺪه ﻣﺴﻮد اوراق اﺳﺖ و ﺳﯿﺪ ﻧﻈﺎم اﻟﺪﯾﻦ ﺳﻠﻄﺎن اﺣﻤﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎ در ﻣﻼزﻣﺖ ﺳـﻠﻄﺎن ﺑﺪﯾﻊ اﻟﺰﻣﺎن ﻣﯿﺮزا ﻣﻨﺼﺐ ﺻﺪارت داﺷﺖ و ﺳـﯿﺪ ﻧﻌﻤﺖ اﷲ ﮐﻪ ﻣﺠﺬوب ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد و از وي ﺧﻮارق‬ ‫ﻋـﺎدات ﻇﻬﻮر ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪) .‬رﺟﺎل ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴـﯿﺮ چ ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴـﯿﻦ ﻧﻮاﺋﯽ ص ‪ .(141‬و رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ اﻟـﺬرﯾﻌﻪ اﻟﯽ ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ اﻟﺸـﯿﻌﻪ ج‪ 9‬ﺟﺰء‬ ‫اول‪.‬‬ ‫ﺧﺎوﻧﺪﮔﺎر‪.‬‬



‫]َو ِد[ )ِا ﻣﺮﮐـﺐ( ﻣﺨﻔـﻒ ﺧﺪاوﻧــﺪﮔﺎر اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺻـﺎﺣﺐ و ﺑﺰرگ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﺣﮑﻤﺮان‪) .‬اﻧﺠﻤـﻦ آراي ﻧﺎﺻــﺮي(‬ ‫)آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺳﻮزان و ﮔﺮم آﺧﺮ ﻣﮑﺎر ﻣﺸﻮرت ﮐﻦ ﺑﺎ ﯾﮑﯽ ﺧﺎوﻧﺪﮔﺎر‪ .‬ﻣﻮﻻﻧﺎ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺿﯿﺎء ||(‪ .‬ﻟﻘﺐ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن روم)‪.(1‬‬ ‫)اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي )آﻧﻨﺪراج(‪ - (1) .‬ﻣﻘﺼﻮد ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎوﻧﺪي‪.‬‬



‫]َو[ )ِا( ﭼﺎﺷﻨﯽ‪ .‬ﻣﺰه )||‪ .‬ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻏﺮﺑﯽ )||‪ .‬ﺣﺎﻣﺺ( اﺳﺘﺎدي ||‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪي‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ‪ .‬ﺳﻠﻄﻨﺖ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎوﻧﺪي‪.‬‬



‫]َو[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ در ﺑﯿﺴﺖ ﻫﺰار و ﭘﺎﻧﺼﺪ ﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ ﻗﺮﯾﻪء ﺳـﺮوﺑﯽ وﻻﯾﺖ ﮐﺎﺑﻞ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ .‬اﯾﻦ ده ﺑﯿﻦ ‪ 69‬درﺟﻪ و‬ ‫‪ 34‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 35‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل ﺷﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 34‬درﺟﻪ و ‪ 32‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 56‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻗﺮار دارد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‬ ‫‪. (2‬‬ ‫ﺧﺎوه‪.‬‬



‫]َو ‪ِ /‬و[ )ِا( ﭼﻮب راﺳﺖ رﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ اوﺑﻬﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎوه‪.‬‬



‫]َو ‪ِ /‬و[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء ﺑﺨﺶ ﺷـﻬﺮﯾﺎر ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺗﻬﺮان واﻗﻊ در ‪ 5‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻋﻠﯿﺸـﺎه ﻋﻮض‪ .‬اﯾﻦ ده در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد و‬ ‫آب و ﻫﻮاﯾﺶ ﻣﻌﺘﺪل و ﺳﮑﻨﻪ اش ‪ 334‬ﺗﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ آن ﺷـﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آن در ﺑﻬﺎر از رودﺧﺎﻧﻪء ﮐﺮج اﺳﺖ و‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮ آن از ﻗﻨﺎت ﻧﯿﺰ ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﺻﯿﻔﯽ و ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨﺪ و ﺑﺎﻏﻬﺎي اﻧﮕﻮر و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ اﺳﺖ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫و از ﻃﺮﯾﻖ ﻋﻠﯿﺸﺎه ﻋﻮض ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ آن ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(1‬‬ ‫ﺧﺎوه‪.‬‬



‫]َو ‪ِ /‬و[ )ِاخ( از ﻗﺮاء ﺑﻬﻨﺎم و از ﺗﻮاﺑﻊ ري اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻤـﺪاﷲ ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ در ﺿـﻤﻦ ﻧﺎم ﺑﺮدن ﻧﻮاﺣﯽ ري ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ آورد‪» :‬ﻗﻠﻌﻪء ﻃﺒﺮك ﺑﺠﺎﻧﺐ‬ ‫ﺷﻤـﺎل در ﭘـﺎي ﮐﻮه اﻓﺘـﺎده اﺳﺖ وﻻـﯾﺖ ﻗﺼـﺮان در ﭘﺲ آن ﮐﻮه اﻓﺘـﺎده اﺳﺖ و دﯾﮕﺮ ﻧﻮاﺣﯽ ﭼﻮن ﻣﺮﺟـﺒﯽ و ﻗﻬـﺎﮔﻪ در ﺻـﺤﺮاﺳﺖ و‬ ‫ﺗﻤـﺎﻣﺖ وﻻـﯾﺖ ﺳـﯿﺼﺪ و ﺷـﺼﺖ ﭘـﺎره دﯾﻪ اﺳﺖ و دﯾﻪ دوﻻـب و ﻗﻮﺳـﯿﻦ و ﻗﺼـﺮان و ورزﻧﯿﻦ و ﻓﯿﺮوزرام ﮐﻪ ﻓﯿﺮوز ﺳﺎﺳـﺎﻧﯽ ﺳﺎﺧﺖ و‬ ‫اﮐﻨـﻮن ﻓﯿﺮوزﺑﺮان ﻣﯿﺨﻮاﻧﻨـﺪ‪ ،‬وراﻣﯿﻦ و ﺧـﺎوه از ﻗﺮاي ﺑﻬﻨـﺎم و ﺳـﺒﻮر ﻗﺮج اﺳﺖ«‪) .‬از ﻧﺰﻫـﮥ اﻟﻘﻠﻮب چ ﻟﯿـﺪن ﺑﺨﺶ ﻧﺨﺴﺖ ص ‪ .(53‬در‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ﺟﻠﺪ ﻧﺨﺴﺖ آﻣﺪه‪ :‬دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰو دﻫﺴﺘﺎن ﺑﻬﻨﺎم ﻏﺮب ﺑﺨﺶ وراﻣﯿﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﻬﺮان‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 20‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺟﻨﻮب ﺧﺎور وراﻣﯿﻦ و ‪ 7‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ راه آﻫﻦ ﺷﻮﺳﻪء وراﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﮔﺮﻣﺴﺎر‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد و آب و ﻫﻮاﯾﺶ ﻣﻌﺘﺪل‬ ‫و ﺳﮑﻨﻪ اش ‪ 959‬ﺗﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ و ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن ﺷـﯿﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﺻـﯿﻔﯽ و ﭼﻐﻨﺪر‬ ‫ﻗﻨـﺪ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺳﺖ‪ .‬در آﻧﺠﺎ ﯾﮏ ﺑﺎب دﺑﺴـﺘﺎن وﺟﻮد دارد و ﻧﯿﺰ ﺗﭙﻪ اي از آﺛﺎر ﻗـﺪﯾﻢ ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬راه آﻧﺠﺎ‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو و از ﻃﺮﯾﻖ ﭘﯿﺸﻮا ﻣﯿﺘﻮان ﺑﻪ آن ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺑﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎوه‪.‬‬



‫]َو ‪ِ /‬و[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴﺘﺎن ﻗﻬﺴﺘﺎن ﺑﺨﺶ ﮐﻬﮏ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻗﻢ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 15‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﮐﻬﮏ و ‪ 34‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺟﻨﻮب راه اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﻪ ﻗﻢ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه در ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن ﻗﺮار دارد و ﻫﻮاﯾﺶ ﺳـﺮد و ﺳﮑﻨﻪ اش ‪ 370‬ﺗﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﻓﺎرﺳﯽ‬ ‫زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻟﺶ ﻏﻼـت‪ ،‬و ﻣﯿﻮهء آﻧﺠﺎ ﺑﺎدام و ﮔﺮدو و ﻗﯿﺴـﯽ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮐﺮﺑﺎس ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫دﻫﮑـﺪه ﺑﺮ ﺳـﺮ راه ﻓﺮﻋﯽ ﮐﻬـﮏ ﺑـﻪ ﻓﺮود اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺰارع ﺷـﺮﯾﻒ آﺑـﺎد و ﻣﺤﻤـﺪآﺑﺎد و ﮔﻠﮑﻪ و ﺑﺎدﻧﺠـﺎن و ﻓﯿﻠﻪ ﺟﺰء آﻧﺴﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(1‬‬ ‫ﺧﺎوه‪.‬‬



‫]َو ‪ِ /‬و[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از دﻫﺴـﺘﺎﻧﻬﺎي ﺑﺨﺶ دﻟﻔﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺧﺮم آﺑﺎد اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن در ﺧﺎور ﺑﺨﺶ واﻗﻊ و ﻣﺤﺪود اﺳﺖ از ﺷﻤﺎل‬ ‫ﺑﻪ دﻫﺴـﺘﺎن اﯾﺘﯿﻮﻧـﺪ از ﺧﺎور ﺑﺪﻫﺴـﺘﺎن ﮐﻮﻟﯿﻮﻧـﺪ از ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺑﺪﻫﺴـﺘﺎن ﻧﻮرﻋﻠﯽ از ﺟﻨﻮب ﺑﻪ دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﻮﻫـﺪﺷﺖ‪ .‬ﻣﻮﻗﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ آن ﺟﻠﮕﻪ و‬ ‫ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻫﻮاي آن ﺳـﺮد و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ اﺳﺖ از ﺳـﺮاب ﻧﯿﺎز و ﺳـﺮاب دوغ و ﭼﺸﻤﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺸﺮوب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن از ‪30‬‬ ‫آﺑﺎدي ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﮔﺮدﯾﺪه و ﺟﻤﻌﯿﺖ آن در ﺣﺪود ‪ 8900‬ﺗﻦ اﺳﺖ و ﻗﺮاء ﻣﻬﻢ آن ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﮐﻔﺮاج‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮردار و ﺷـﺮﯾﻒ آﺑﺎد‪ .‬ﺳﺎﮐﻨﺎن‬ ‫اﯾﻦ دﻫﺴـﺘﺎن از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﺧﺎوه ﮐﺮﻣﻌﻠﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋـﺪهء ﮐﺜﯿﺮي از اﻫﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ زﻣﺴـﺘﺎن ﻫﺎ ﺑﻪ ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ ﻣﯿﺮوﻧﺪ‪) (1) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج‪ - (1) .(6‬در »ﺟﻐﺮاﻓﯽ ﻣﻔﺼﻞ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻏﺮب اﯾﺮان« اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﻧﻮاﺣﯽ ﭘﯿﺸـﮑﻮه ﺷـﺮﻗﯽ و ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ ﭼﻮاري آﻣﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺸﺮق ﻧﻬﺎوﻧﺪ ﻗﺮار دارد و ﺳﺎﮐﻨﺎن آن از ﻃﺎﯾﻔﻪء »ﮐﻮﻟﯿﻮﻧﺪ«اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺼﻔﺤﺎت ‪ 77‬و ‪ 81‬و ‪ 167‬آن ﮐﺘﺎب رﺟﻮع ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎوي‪.‬‬



‫)ع ص( ﺧﻮﺷـﻤﺰه‪ ،‬ﻟﺬﯾـﺬ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﻏﯿﺮ ﻣﺴـﮑﻮن‪ .‬ﺧﺮاب‪ .‬وﯾﺮان ||‪ .‬ﺑﺮوي اﻓﺘـﺎده‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )از‬ ‫اﻟﻤﻨﺠـﺪ( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺧـﺎﻟﯽ‪ .‬ﺗﻬﯽ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧـﺎوي اﻟﺒﻄﻦ؛ ﺷـﮑﻢ ﺧﺎﻟﯽ‪ .‬ﺧﺎوي اﻟﻮﻓﺎض؛ ﮐﯿﺴﻪء ﺗﻬﯽ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺎوﯾﺎر‪.‬‬



‫)ِا()‪ (1‬ﺗﺨﻢ اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺎﻫﯽ اﺳﯿﭙﻨﺴﺮ)‪ (2‬ﯾﺎ ﺳﮓ ﻣﺎﻫﯽ)‪ (3‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺼﻮرت ﻣﺎدهء ﻏﺬاﯾﯽ در آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻟﻐﺖ ﺧﺎوﯾﺎر ﮐﻪ در اﮐﺜﺮ‬ ‫زﺑﺎﻧﻬـﺎي اروﭘـﺎﯾﯽ‪ -‬ﺑﺎﺳـﺘﺜﻨﺎي روﺳـﯽ ﯾﮑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻇـﺎﻫﺮًا ﺑﺎﯾـﺪ از رﯾﺸﻪء ﺗﺮﮐﯽ ﯾـﺎ ﺗﺎﺗـﺎري ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ )ﮔﺮﭼﻪ ﺗﺮﮐﻬـﺎ اﻣﺮوز آﻧﺮا‬ ‫ﺧﺎوﯾﺎه)‪ (4‬ﻣﯿﻨﺎﻣﻨـﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﺘﻤًﻼ از ﮐﻠﻤﻪء ﮐﺎوﯾﺎﻻ)‪(5‬اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﺋﯽ ﻣﺸـﺘﻖ ﺷـﺪه اﺳﺖ(‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻮع آن ﺧﺎوﯾﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ در زﻣﺴـﺘﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد و ﺣﻔﻆ و ﻧﮕﻬﺪاري آن ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻮع ﺧﺎوﯾﺎر را ﮐﻪ ﺗﺎ ﺣﺪي ﺷﮑﻞ ﻣﺎﯾﻊ دارد ﺑﺰﺑﺎن روﺳﯽ اﯾﻠﺮا)‪ (6‬ﻣﯿﻨﺎﻣﻨﺪ‪ .‬آن را‬ ‫ﺑﺎ ﮐﻮﺑﯿﺪن و ﻓﺸﺎر دادن ﺗﺨﻤﺪان ﻣﺎﻫﯽ در اﻟﮏ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آورﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ وارد ﮐﺮدن ﺿﺮﺑﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﺗﺨﻤﺪان ﻣﻮاد ﭼﺮﺑﯽ و اﻟﯿﺎف و ﻏﺸﺎء‬ ‫را از ﺗﺨﻤﻬﺎ ﺟﺪا ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و ﺳـﭙﺲ آﻧﺮا ﺑﺎ ﻧﻤﮏ ‪ 4‬ﺗﺎ ‪ %6‬ﻣﺨﻠﻮط ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ و ﺑﺼﻮرت ﻣﺎدهء ﻏﺬاﺋﯽ در ﻣﯽ آورﻧﺪ‪ .‬اﺷﮑﺎل در ﺳﺎﺧﺘﻦ و‬ ‫ﺣﻤﻞ ﺧﺎوﯾﺎر ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ در اروﭘﺎ ﺧﺎوﯾﺎر از ﺧﻮردﻧﯿﻬﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﻋﺎﻟﯽ و ﻣﻄﺒﻮع ﮐﻨﺎر ﻣﯿﺰ ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﺪارك ﻧﺸﺎن ﻣﯽ‬ ‫دﻫﻨـﺪ اروﭘﺎ آﻧﺮا از ﻗﺮن ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻣﯽ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎوﯾﺎر ﮔﺎه ﺑﺼﻮرت ﭘﯿﺶ ﻏﺬاﺋﯽ)‪ (7‬ﺑﺨﺼﻮص در روﺳـﯿﻪ و اروﭘﺎي ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻫﻤﺮاه‬ ‫ﻋﺮق زﯾﺮه)‪(8‬و ﺳﺎﯾﺮ ﻟﯿﮑﻮرﻫﺎ ﻣﺼـﺮف ﻣﯿﺸﻮد و ﮔﺎه آﻧﺮا ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ اﻏﺬﯾﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﻄﺒﻮع ﮐﺮدن آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺧﻮرﻧﺪ‪ .‬ﺟﻨﺲ ﺑﺪ آن ﺑﺰﺑﺎن روﺳﯽ‬ ‫ﭘﺎژوﺳﻨﺎﯾﺎ)‪ (9‬ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ﻣﺸﺘﻖ از ﻟﻐﺖ ﭘﺎژوس)‪ (10‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻫﻮي ﺧﻮاه ﺗﺨﻤـﺪان ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ از آﻣﯿﺨﺘﻦ ﺗﺨﻢ ﻣﺎﻫﯽ در آب ﻧﻤﮏ‬ ‫ﻏﻠﯿـﻆ و در زﯾﺮ ﻓﺸـﺎر ﻗﺮار دادن آن ﺑـﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﻨﺲ ﮐﻪ ﮐﻤﯽ ﺳـﻔﺖ ﺗﺮ از »اﯾﻠﺮا« اﺳﺖ در ﺑﺸـﮑﻪ ﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ و ﺣﻠﺒﻬﺎي‬ ‫ﺳﺮﺑﺴـﺘﻪء ﻣﺤﮑﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﭘﺎژوﺳﻨﺎﯾﺎ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ اروﭘﺎي ﺷﺮﻗﯽ و روﺳﯿﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﺎوﯾﺎرﻫﺎي ﻋﺎﻟﻢ‬ ‫در آﻧﺠـﺎ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ آﯾـﺪ و در ﺳﺎل ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺑﺴـﯿﺎري از آن از ﻃﺮﯾﻖ »آﺳﺘﺮاﺧﺎن« ﺑﺨﺎرج ﺣﻤﻞ ﻣﯿﺸﻮد و اﻣﺮﯾﮑﺎ و آﻟﻤﺎن و ﻧﺮوژ ﺧﺮﯾـﺪار‬ ‫ﻣﻘﺪار زﯾﺎدي از آن ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬از ﺗﺨﻢ ﻣﺎﻫﯽ ﺗﻮﻧﯽ)‪ (11‬و ﺷﺎه ﻣﺎﻫﯽ)‪ (12‬ﭘﺲ از ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪن در آب ﻧﻤﮏ و ﺳـﺮﮐﻪ ﻣﺎدهء ﻏﺬاﺋﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ‬ ‫ﻣﯽ آﯾـﺪ ﺑﻪ ﻧـﺎم »ﺑﻮﺗﺎرﮔﻮ«)‪ (13‬ﮐـﻪ در ﺳﻮاﺣـﻞ ﻣـﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ و ﻣﺸـﺮق زﻣﯿـﻦ ﻃﺮﻓـﺪار ﻓﺮاوان دارد‪Caviare= caviar. (2) - - (1) .‬‬ ‫ )‪Acipenser. (3) - Sturgeon. (4) - Khavyah. (5) - Caviala. (6) - Ilela. (7) - Hors-d´oeuvre. (8‬‬‫‪.Kummel. (9) - Pajusnaya. (10) - Pajus. (11) - Tunny. (12) - Mullet. (13) - Botargo‬‬ ‫ﺧﺎوﯾﺰ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧـﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ از وﻻـﯾﺖ دﺷﺘﺴـﺘﺎن ﻓـﺎرس ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ ﺧﻮرﻣـﺞ و آن ﻗﺼـﺒﻪ اي اﺳﺖ ﻣﻌﻤـﻮر و ﻧـﺎرﻧﮕﯽ آن ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻣﺸـﻬﻮر‪) .‬از‬ ‫آﻧﻨﺪراج( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪» .‬ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﻪء ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﺑﻨﯿﺎن وﺗﻞ ﮐﺮﮔﻮﺋﯽ و ﮐﺸﯽ و ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪء ﮐﻮﭼﮏ ﮐﻪ‬ ‫ﻓﺮﺳﻨﮕﯽ درازي آن اﺳﺖ ﺑﺴﺎﺗﯿﻦ ﻣﺮﮐﺒﺎت و ﻧﺨﻠﺴﺘﺎن اﺳﺖ و ﻧﺎرﻧﮕﯽ ﺧﺎوﯾﺰ در ﺧﻮﺑﯽ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺎﻏﺴﺘﺎن ﺑﻮﺷﻬﺮ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫در داﻣﻨﻪء ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﮐﻮه ﺑﯿﺮ ﻣﯽ اﻓﺘﺎده و ﭼﻨﺪﯾﻦ ﭼﺸﻤﻪء ﭘﺮآب ﮔﻮارا دارد«)‪) .(1‬ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء ﻧﺎﺻﺮي(‪ - (1) .‬در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ آﻣـﺪه‪ :‬ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از دﻫﺴـﺘﺎﻧﻬﺎي ﭘﻨﺠﮕـﺎﻧﻪء ﺑﺨﺶ اﻫﺮم ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﻮﺷـﻬﺮ اﺳﺖ ﺑـﺎ ﺣـﺪود و ﻣﺸـﺨﺼﺎت زﯾﺮ‪ :‬از ﺧـﺎور دﻫﺴـﺘﺎن و‬ ‫ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺑﻮﺷـﮕﺎن‪ ،‬از ﺟﻨﻮب ﺑﺨﺶ و ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺧﻮرﻣﻮج‪ ،‬از ﺷﻤﺎل دﻫﺴﺘﺎن اﻫﺮم و ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﻓﺎرﯾﺎب‪ ،‬از ﺑﺎﺧﺘﺮ ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺗﻨﮓ اﻫﺮم‪.‬‬ ‫اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن در ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﺑﺨﺶ در ﻣﻨﻄﻘﻪء ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ واﻗﻊ ﺷﺪه و ﻫﻮاي آن ﮔﺮم و ﺑﺎﻟﻨﺴﺒﻪ ﻣﻌﺘﺪل اﺳﺖ و از ﭼﺸﻤﻪ ﺳﺎرﻫﺎ و ﭼﺎه‬ ‫ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﺧﺮﻣـﺎ و ﻣﺮﮐﺒـﺎت و ﻣﯿﻮه اﺳﺖ و اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﺑﺎﻏﺒﺎﻧﯽ ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻣـﺬﻫﺐ آﻧﺎن ﺷـﯿﻌﯽ و‬ ‫زﺑﺎﻧﺸـﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ و ﺗﺮﮐﯽ و ﻟﻬﺠﻪء ﻟﺮي اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴـﺘﺎن از ﻫﻔﺖ آﺑـﺎدي ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼـﮏ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ و داراي ‪ 1000‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻗﺮاء ﻣﻬﻢ آن ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از‪ :‬ﺑﻨﯿﺎن‪ ،‬ﻣﺨﺪان‪ ،‬ﮔﺸـﯽ‪ .‬ﻗﺮﯾﻪ ﺑﻨﯿﺎن ﻣﺮﮐﺰ اﯾﻦ دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯿﮕﺮدد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان‪،‬‬ ‫ج‪.(7‬‬ ‫ﺧﺎوﯾﮥ‪.‬‬



‫]َي[ )ع ص( ﻣﺆﻧﺚ ﺧـﺎوي‪ .‬زﻣﯿﻦ ﺧـﺎﻟﯽ از اﻫﻞ ﺧﻮد‪ .‬ﺧﺎﻟﯿﻪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‬ ‫)اﻟﻤﻨﺠـﺪ(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ارض ﺧﺎوﯾـﮥ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺎوﯾـﺎت ‪ :‬ﻓﺘﻠـﮏ ﺑﯿﻮﺗﻬﻢ ﺧﺎوﯾـﮥ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(|| 52 / 27‬ﺳـﺎﻗﻄﻪ‪ ،‬ﺑﺮوي اﻓﺘـﺎده‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )از‬ ‫اﻟﻤﻨﺠﺪ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ :‬ﻓﻬﯽ ﺧﺎوﯾﮥ ﻋﻠﯽ ﻋﺮوﺷﻬﺎ‪) .‬ﻗﺮآن ‪.(45 / 22‬‬ ‫ﺧﺎﻫﺎك‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم دﻫﮑـﺪه اي اﺳﺖ در ‪ 37‬ﻫﺰاروﭘﺎﻧﺼﺪﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﻏﺮﺑﯽ ﺧﺎش ﺣﮑﻮﻣﺖ درﺟﻪ ‪ 2‬ﺑﮑﻮا ﺗـﺎﺑﻊ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻋﻠﯽ ﻓﺮاه‪ ،‬واﻗﻊ ﺑﯿﻦ ﺧﻂ‬ ‫‪ 62‬درﺟﻪ و ‪ 35‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 24‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل ﺷﺮﻗﯽ و ‪ 31‬درﺟﻪ و ‪ 46‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 12‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎي‪.‬‬



‫)اِﻣﺺ()‪ (1‬ﺧﺎﯾﯿـﺪن‪ .‬در زﯾﺮ دﻧـﺪان ﻧﺮم ﮐﺮدن ﺑﺎﺷـﺪ )||‪ .‬ﻓﻌـﻞ اﻣﺮ( از ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺎﯾﯿـﺪن ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ »ﺑﺨـﺎي« ﯾﻌﻨﯽ در زﯾﺮ دﻧـﺪان ﻧﺮم ﺳـﺎز‪.‬‬ ‫)ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ )||(‪ِ .‬ا( ﺧﻮش آﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻘﺒﻮل ﻃﺒﻊ ﺑﺎﺷﺪ ||‪ .‬زﻣﯿﻦ ﮐﺎوﯾﺪه ﺷﺪه وﮐﻨﺪه ﺷﺪه ||‪ .‬زﻣﯿﻦ ﭘﺴﺖ ||‪ .‬ﺧﺎﯾﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫)||ﻧﻒ( ﺧﺎﯾﻨﺪه‪ .‬ﺟﻮﻧﺪه‪ .‬زﯾﺮدﻧﺪان ﻧﺮم ﮐﻨﻨﺪه‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( ‪ :‬دﻧﺪان ﻟﻘﻤﻪ ﺧﺎي ﭼﻮ در ﮐﺎم ﻣﻦ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﺑﻬﺮ ﻏﺬاي ﻣﻦ ﻓﻠﮏ از ﺳـﺮ‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ ﺷﯿﺮ‪ .‬ﺳﭙﺎﻫﺎﻧﯽ )از ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ - .‬آﻫﻦ ﺧﺎي؛ ﺟﻮﻧﺪهء آﻫﻦ و ﮐﻨﺎﯾﻪ از اﺳﺐ ﺳﺮﮐﺶ و ﭘﺮزور اﺳﺖ‪ - .‬ﭘﻮﻻدﺧﺎي؛ ﻣﺮد ﻗﻮي‬ ‫و ﭘﺮزور ﺑﺎﺷﺪ ‪ :‬ز آواز او اﻧﺪر آﯾﺪ ز ﺟﺎي دل ﻣﺮد ﺟﻨﮕﯽ ﭘﻮﻻدﺧﺎي‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻧﺠﻨﺒﺪ ز ﯾﺄﺟﻮج ﭘﻮﻻدﺧﺎي ﺳـﮑﻨﺪر ﭼﻮ ﺳﺪ ﺳـﮑﻨﺪر ز‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 673‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺟـﺎي‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ ||‪ - .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از اﺳـﺐ ﭘﺮزور ﺑﺎﺷـﺪ و آﻧﺮا آﻫـﻦ رگ و آﻫﻨﯿـﻦ رگ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ - .‬ﺟﮕﺮﺧـﺎي؛ ﮐﻨـﺎﯾﻪ اﺳـﺖ از آﻧﭽﻪ دل‬ ‫ﺑﺴﻮزاﻧـﺪ‪ - .‬ﺟﻮﺷﻦ ﺧـﺎي؛ ﻧﻌﺖ اﺳﺖ ﻣﺮﺗﯿﺮ را ﮐﻪ ﺟﻮﺷﻦ ﺳﻮراخ ﮐﻨـﺪ ‪ :‬ﭼﻮ ﻫﻤﺖ اﺳﺖ ﭼﻪ ﺣﺎﺟﺖ ﺑﮕﺮز ﻣﻐﻔﺮﮐﻮب ﭼﻮ دوﻟﺖ اﺳـﺖ‬ ‫ﭼﻪ ﺣﺎﺟﺖ ﺑﺘﯿﺮ ﺟﻮﺷﻦ ﺧﺎي‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﻧﻪ ﻫﺮ ﮐﻪ ﻣﻮي ﺷﮑﺎﻓﺪ ﺑﺘﯿﺮ ﺟﻮﺷﻦ ﺧﺎي ﺑﺮوز ﺣﻤﻠﻪء ﺟﻨﮓ آوران ﺑﺪارد ﭘﺎي‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ ژاژﺧﺎي؛)‪ (2‬ﻣﺰﺧﺮف ﮔﻮي‪ .‬ﺑﯿﻬـﺪه ﮔﻮي ‪ :‬ﮔﺎو ﺧﺎﻣﻮش ﻧﺰد ﻣﺮد ﺧﺮد ﺑﻪ از آن ژاژﺧﺎي ﺻـﺪﺑﺎر اﺳﺖ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭘﺎك ﻣﺮدان ﭼﻮ‬‫ﻣﺎﻫﯿﻨﺪ ﺧﻤﻮش ژاژﺧﺎﯾﺎن ﺧﻠﻖ ﭼﻮن ﻋﺼـﻔﻮر‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬دل ﺑﻪ ﺑﯿﻬﻮده اي ﻣﮑﻦ ﻣﺸﻐﻮل ﮐﻪ ﻓﻼن ژاژﺧﺎي ﻣﯽ ﺧﺎﯾﺪ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺗﺄﻣﻞ‬ ‫ﮐﻨـﺎن در ﺧﻄـﺎ و ﺻﻮاب ﺑﻪ از ژاژﺧﺎﯾـﺎن ﺣﺎﺿـﺮ ﺟﻮاب‪.‬ﺑﻮﺳـﺘﺎن‪ - .‬ﺷـﮑﺮﺧﺎي؛ ﮐﻨـﺎﯾﻪ اﺳﺖ از آﻧﮑﻪ ﺣﺮﻓﻬﺎي ﻧﯿﮑﻮ زﻧـﺪ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻤﻌﻨﺎي‬ ‫ﻋﮑﺲ آن ﻧﯿﺰ ﺑﮑﺎر رود‪ - .‬ﻟﺠﺎم ﺧﺎي؛ اﺳﺐ ﭘﺮزور و ﻣﺴﺘﻌﺪ ﺑﺮاي دوﯾﺪن‪ ،‬ﭼﻪ اﺳﺐ وﻗﺘﯽ آﻣﺎده ﺑﺮاي دوﯾﺪن اﺳﺖ ﻟﺠﺎم و دﻫﻨﻪ را ﻣﯽ‬ ‫ﺧﺎﯾﺪ)‪ : (3‬ﺷـﯿﺮان ﻣﺮگ دﻧﺪان ﺧﺎﯾﻨﺪ ﭼﻮن ﺑﺤﺮب ﮔﺮدﻧﺪ ﻣﺮﮐﺒﺎن ﺳـﭙﺎﻫﺖ ﻟﺠﺎم ﺧﺎي‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ - (1) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺼـﺪري ﺑﺮاي‬ ‫اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ آورده اﺳﺖ و در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ذﯾﻞ ﻣﺼـﺪر »ﺧﺎﯾﯿـﺪن« ﮐﻠﻤﻪء »ﺧﺎي« ﻫﻤﺮﯾﺸﻪء ﻫﻨﺪي ﺑﺎﺳـﺘﺎن ‪ khad‬و ‪khad-ati‬اوﺳﺘﺎ‬ ‫‪xad‬آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء آﻧﺮا »ﺧﺎﯾﻨـﺪه«‪» ،‬ﭼﺸـﻨﺪه«‪» ،‬در زﯾﺮ دﻧﺪان ﻧﺮم ﮐﻨﻨﺪه« آورده اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﻌﺖ ﻓﺎﻋﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﻈﺮ‬ ‫»ﺧـﺎي« ﻧﻌﺖ ﻓﺎﻋﻠﯽ ﻣﺮﺧﻢ اﺳﺖ‪ - (2) .‬ژاژ ﺑﻮﺗﻪء ﮔﯿـﺎﻫﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﻐـﺎﯾﺖ ﺳـﻔﯿﺪ و ﺷﺒﯿﻪ ﺑـﺪرﻣﻨﻪ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﯿﻤﺰﮔﯽ و ﻫﺮﭼﻨـﺪ ﺷﺘﺮ آﻧﺮا‬ ‫ﺑﺨﺎﯾﺪ ﻧﺮم ﻧﺸﻮد و ﺑﺴـﺒﺐ ﺑﯿﻤﺰﮔﯽ ﻓﺮو ﻧﺒﺮد‪ - (3) .‬در آﻧﻨـﺪراج ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت »دردﺧﺎي« »زﻧﺪان ﺧﺎي« و »ﺳﻠﺴـﻠﻪ ﺧﺎي« ﻧﯿﺰ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻫﺮﯾﮏ در ﻣﺤﻞ ﺧﻮد ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﺎن‪.‬‬



‫)ﻧـﻒ‪ ،‬ق( در ﺣـﺎل ﺧﺎﯾﯿـﺪن ‪ :‬ﺑﺮﻓﺘـﻢ دﺳﺖ و ﻟﺐ ﺧﺎﯾـﺎن ﮐﻪ ﯾـﺎرب ﭼﻪ ﺗﺐ ﺑـﻮد اﯾﻨﮑﻪ در ﺟﺎﻧـﺎن اﺛﺮ ﮐﺮد‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻧﯽ ﻣﻦ ﺧـﻮد‬ ‫ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﻢ از آن دﺳﺖ ﺧﻮد ﺧﺎﯾﺎن و اﻧﮕﺸﺘﺎن ﮔﺰان‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﺎﻏـﺬ ﺑﺨﺶ دورود ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﺮوﺟﺮد‪ .‬واﻗﻊ در ﭼﻬـﻞ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري دورود ﮐﻨﺎر راه ﮔﻠﺒﺎر ﺑﻪ‬ ‫ﻫﻮش‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ‪ ،‬داراي ‪ 1110‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻟﻬﺠﻪء ﻟﺮي ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ده از ﻗﻨﺎت و ﭼﺸـﻤﻪ‬ ‫ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼـت و ﻟﺒﻨﯿـﺎت اﺳﺖ اﻫـﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸـﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬راه آﻧﺠـﺎ ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﺎﯾﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن واﻻـﺑﺠﺮد ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﺮوﺟﺮد‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪ 27‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺑﺮوﺟﺮد و ﭼﻬـﺎر ﻫﺰارﮔﺰي ﺧـﺎور ﺷـﻮﺳﻪء‬ ‫ﺑﺮوﺟﺮد ﺑـﺪورود‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ داراي ‪ 110‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺒﻨـﺪ و ﺑﻪ ﻟﻬﺠﻪء ﻟﺮي ﻓﺎرﺳـﯽ ﺳـﺨﻦ ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده از ﻗﻨﺎت و ﭼﺸﻤﻪ ﻣﺸﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﺎﯾﺐ‪.‬‬



‫)‪ِ] (1‬ي[ )ع ص( ﻧﺎاﻣﯿـﺪ‪ .‬ﻣـﺄﯾﻮس‪ .‬ﺑﯽ ﺑﻬﺮه‪ .‬ﻧﻮﻣﯿـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ) اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )اﻟﻤﻨﺠـﺪ( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )دﻫﺎر(‪.‬‬ ‫آﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﻠﻮب ﺧﻮد دﺳﺖ ﻧﯿﺎﺑـﺪ ‪ :‬ﺣﺎﺳﺪان ﮔﺸـﺘﻪ ﺧﺎﯾﺐ و ﺧﺎﺳـﺮ دﺷـﻤﻨﺎن ﻣﺎﻧﺪه ﺧﯿﺮه و ﺣﯿﺮان‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ ﺳـﻠﻤﺎن‪ - (1) .‬در اﺳﻢ‬ ‫ﻓﺎﻋﻠﻬﺎي اﺟﻮف واوي و ﯾﺎﺋﯽ ﻫﻤﯿﺸﻪ »واو« و »ﯾﺎء« ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻫﻤﺰه ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ و در رﺳﻢ اﻟﺨﻂ ﺑﺮاي ﺗﻤﯿﯿﺰ ﺑﯿﻦ »واو« و »ﯾﺎء« ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮاي ﺗﺒﯿﯿﻦ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﺛﻼـﺛﯽ ﻣﺠﺮد آن اﺟﻮف »واوي« ﺑﻮده ﯾﺎ »ﯾﺎﺋﯽ« در زﯾﺮ ﻫﻤﺰهء اﺳﻢ ﻓﺎﻋﻞ اﺟﻮف ﯾﺎﺋﯽ دو ﻧﻘﻄﻪ ﻣﯽ ﮔﺬارﻧـﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﺎﯾﺐ و ﺑﺎﯾﻊ و‬ ‫اﻣﺜﺎل آن‪ ،‬وﻟﯽ در ﺗﻠﻔﻆ ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﺎن اﻏﻠﺐ اﯾﻦ اﺳﻢ ﻓﺎﻋﻞ اﻋﻢ از واوي و ﯾﺎﺋﯽ ﺑﺼﻮرت »ﯾﺎء« ﺗﻠﻔﻆ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎي ﺗﯿﻤﻮر‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺳﻠﻄﺎن اوﻟﯿﺠﺎﯾﺘﻮ اﺳﺖ در ﺟﻨﮓ ﮔﯿﻼن‪ .‬رﺷﯿﺪي آرد‪ :‬ﺗﻮﺿﯿﺢ آﻧﮑﻪ اوﻟﯿﺠﺎﯾﺘﻮي در ذي اﻟﻘﻌﺪهء ﺳﻨﻪء ‪706‬‬ ‫ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻓﻮﻻد ﺧﺒﮑﺴﺎن را ﺑﺮ ﺳـﺮ آﻏﺮق ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﺎ ﺳـﭙﺎﻫﯽ ﺟﺮار از ﺳـﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﮔﯿﻼن ﺷﺪ و ﺑﻄﺎرم آﻣﺪ و از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﮐﻮه ﻃﺮﻓﮏ‬ ‫رﻓﺖ و ﺳـﭙﺲ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﮔﯿﻼن ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮ ﻣﯿﻤﻨﻪء ﻟﺸﮑﺮ‪» :‬اﻣﯿﺮ ﺳﻮﻧﺞ« و »اﻣﯿﺮ ﺳﻮﺗﺎي« و »اﻣﯿﺮ ﻋﻠﯽ ﭘﺎدﺷﺎه« و »ﻃﻐﺎي ﮔﻮرﮐﺎن« و »ﺗﻮﻗﺘﯿﻤﻮر« و‬ ‫»ﺑﻬﺎدر« و ﺑﺮ ﻣﯿﺴﺮه‪» :‬اﻣﯿﺮ اﯾﺮﻧﺠﯿﻦ« و »ﺟﯿﺠﮏ ﮔﻮرﮐﺎن« و »ﺧﺎي ﺗﯿﻤﻮر« را ﮔﺬاﺷﺖ‪) .‬از ذﯾﻞ ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺘﻮارﯾﺦ رﺷﯿﺪي ص‪.(14‬‬ ‫ﺧﺎﯾﺪاﻟﻮ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻋﯿﻼﻣﯿﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﻘﯿﺪه دﻣﺮﮔﺎن در دره اي ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ از ﺷﻬﺮ ﻓﻌﻠﯽ ﺧﺮم آﺑﺎد ﻗﺮار داﺷﺘﻪ‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا ﻧﯿﺰ‬ ‫ﻫﻤﯿﻦ ﺣﺪس را زده اﻧﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺟﻐﺮاﻓﯽ ﻣﻔﺼﻞ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻏﺮب اﯾﺮان ص‪ «300‬و ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻣﺸﯿﺮاﻟﺪوﻟﻪ ص‪ 130‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﺪاﻧﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( داﻧﻪء ﺳﻔﯿﺪ رﻧﮕﯽ از ﺟﻮاﻫﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﯾﻪ داﻧﻪ‪) .‬از اﻟﺠﻤﺎﻫﺮ ﺑﯿﺮوﻧﯽ ص ‪ ،129‬ﭘﺎورﻗﯽ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﯾﻪ داﻧﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﺪوﮐﻮل‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﻬﺮي اﺳﺖ در ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن ﺷـﺮﻗﯽ ﮐﻪ از ﮐﻮﻫﻬـﺎي »ﺗﯿـﺎن ﺷﺎن« ﺳﺮﭼﺸـﻤﻪ ﻣﯿﮕﯿﺮد و ﭼﻮن از درﯾﺎﭼﻪء ﺑﻐﺮاج ﮔـﺬاﺷﺖ ﺑﻪ ﻏﻨﭽﻪ درﯾﺎ‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺎم ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺎﯾﺪﯾﺴﻪ‪.‬‬



‫س[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﯾﻪ دﯾﺲ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﯾﻪ دﯾﺲ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫س‪ِ /‬‬ ‫] َ‬ ‫ﺧﺎﯾﺴﺘﻪ‪.‬‬



‫)‪َ] (1‬ي َت ‪ِ /‬ت[ )ن ﻣﻒ( ﺧﺎﯾﯿـﺪه ﺷـﺪه‪ ،‬در زﯾﺮ دﻧـﺪان ﻧﺮم ﮔﺮدﯾـﺪه‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺑﺮ ﺧﻮان ژاژﺧﺎي ﻣﻨﻪ ﻫﺮﮔﺰ اﯾﻦ‬ ‫ﺧﻮب ﻗﻮل ﭘﺨﺘﻪء ﺧﺎﯾﺴﺘﻪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه‪ :‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ اﺳﻢ ﻣﻔﻌﻮل اﺳﺖ از ﺧﺎﯾﺴـﺘﻦ ﮐﻪ ﻟﻐﺘﯽ اﺳﺖ در‬ ‫»ﺧﺎﯾﯿﺪن«‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﺴﮏ‪.‬‬



‫]ِي[ )ِا( ﭘﺘـﮏ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ آﻫﻨﮕﺮان ﺑﮑـﺎر ﺑﺮﻧـﺪ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﺻـﯿﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﻓﻄﯿﺲ‪) .‬زﻣﺨﺸـﺮي( ‪ :‬ﺑﭙﻮﻻـد و ﺧﺎﯾﺴـﮏ‬ ‫آﻫﻨﮕﺮان ﻓﺮو ﺑﺮده ﻣﺴـﻤﺎرﻫﺎي ﮔﺮان‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﮔﺮ ز او ﻣﻐﻔﺮ ﭼﻮن ﺳـﻨﮓ ﺻـﻼﯾﻪ ﺷـﮑﻨﺪ در ﺳﺮش ﻣﻐﺰ ﭼﻮ ﺧﺎﯾﺴﮏ ﮐﻪ ﺧﺎﯾﻪ ﺷﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﮐﻪ ﮐﺮد اول آﻫﻨﮕﺮي ﭼﻮن ﻧﺒﺮد اﺳﺖ از اول ﻧﻪ اﻧﺒﺮ ﻧﻪ ﺧﺎﯾﺴـﮏ و ﺳـﻨﺪان‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﮐﺎرﮐﻦ ﺗﺮ ﺑﺴـﯽ ز ﺧﺎﯾﺴـﮑﻢ رﻧﺞ‬ ‫ﺑﺮدارﺗﺮ ز ﺳـﻨﺪاﻧﻢ‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﺗﺎرﮐﻢ زﯾﺮ زﺧﻢ ﺧﺎﯾﺴﮏ اﺳﺖ ﺟﮕﺮم ﭘﯿﺶ ﺣـﺪ ﺳﺎﻃﻮر اﺳﺖ‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻨـﺪ از ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ زﻧﻨﺪه‬ ‫ﻫﻤﭽﻮ ﺧﺎﯾﺴـﮑﯽ وﮔﺮ ﭼﻨﺪ از ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ ﺧﻮرﻧﺪه ﻫﻤﭽﻮ ﺳﻨﺪاﻧﯽ‪ .‬ﺳﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ز اﺣﺪاث ﭼﺮخ اﺳﺖ ﺗﻬﺬﯾﺐ ﻣﺮدم ﭼﻮ از زﺧﻢ ﺧﺎﯾﺴﮏ ﺗﺰﯾﯿﻦ‬ ‫ﺧﻨﺠﺮ‪ .‬رﺷـﯿﺪ وﻃﻮاط‪ .‬ﺑﺰﯾﺮ ﺿـﺮﺑﺖ ﺧﺎﯾﺴﮏ ﻣﺤﻨﺖ و ﺷـﯿﻮن ﺻﺒﻮر ﻧﯿﺴﺖ وﻟﯽ ﺻﺒﺮ ﮐﺎر ﺳﻨﺪان اﺳﺖ‪ .‬اﻧﻮري‪ .‬ﺑﻮد ﺧﺎﯾﻪء ﻣﺮغ ﺳﺨﺖ و‬ ‫ﮔﺮان ﻧﻪ ﺑـﺎ ﭘﺘـﮏ و ﺧﺎﯾﺴـﮏ آﻫﻨﮕﺮان‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺳـﻨﺪان ﮐﺴـﯽ ﺳـﺨﺖ روﯾﯽ ﻧﮑﺮد ﮐﻪ ﺧﺎﯾﺴﮏ ﺗﺄدﯾﺐ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻧﺨﻮرد‪.‬ﺳـﻌﺪي||‪.‬‬ ‫ﭼﮑﻮچ‪ .‬ﭼﮑﺶ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت(‪ .‬ﻣﯿﻘﻌﻪ‪ .‬ﻣﺤﺼـﻤﻪ‪ .‬ﻣﻄﺮﻗﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( ‪ :‬آﻧﺠـﺎ ﮐﻪ ﭘﺘـﮏ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﺧﺎﯾﺴﮏ ﺑﯿﻬـﺪه اﺳﺖ ﮔﻮز اﺳﺖ ﺧﻮاﺟﻪ ﺳـﻨﮕﯿﻦ ﻣﻐﺰ آﻫﻨﯿﻦ ﺳـﻔﺎل‪ .‬ﻣﻨﺠﯿﮏ ||‪ .‬ﭼﮑﺶ زرﮔﺮي و ﻣﺴـﮕﺮي‪ .‬ﻣﻄﺮﻗﻪء زرﮔﺮي‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﭼﮑﺶ ﮐﻮﭼﮏ ‪ :‬زر ﮐﺎﻧﯽ ﮐﯽ رواﯾﯽ ﺑﯿﻨﺪ از روي ﮐﻤﺎل ﺗﺎ ﺗﻒ و ﺗﺎﯾﯽ ﻧﺒﯿﻨﺪ زآﺗﺶ و ﺧﺎﯾﺴﮏ و ﮔﺎز‪ .‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪.‬‬ ‫ ﺧﺎﯾﺴﮏ دراز؛ ﭼﮑﺶ ﮔﺮد ﮐﺸﯿﺪه ﮐﻪ ﺗﻮي ﭼﯿﺰﻫﺎي ﮔﻮد را ﮐﻮﺑﻨﺪ‪.‬‬‫ﺧﺎﯾﺴﮏ‪.‬‬



‫]ِي[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺳـﺮوﻻﯾﺖ ﺑﺨﺶ ﺳﺮوﻻﯾﺖ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 21‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﭼﮑﻨﻪء ﺑﺎﻻ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫دﻫﮑﺪه در ﻧﺎﺣﯿﻪ اي ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﻗﺮار دارد و آب و ﻫﻮاي آن ﻣﻌﺘﺪل اﺳﺖ‪ .‬ﺳﮑﻨﻪء آن ‪ 357‬ﺗﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫آب آﻧﺠـﺎ از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮐﺮﺑـﺎس ﺑـﺎﻓﯽ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان‬ ‫ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﯾﺴﮏ ﭘﺬﯾﺮ‪.‬‬



‫]ِي َپ[)‪) (1‬ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻌﺖ اﺳﺖ ﻣﺮ ﻓﻠﺰي را ﮐﻪ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﭼﮑﺶ ﺧﻮري دارد‪.Malleable - (1) .‬‬ ‫ﺧﺎﯾﺴﮏ ﭘﺬﯾﺮي‪.‬‬



‫]ِي َپ[)‪) (1‬ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﺻـﯿﺖ ﭼﮑﺶ ﺧﻮري و آن ﺧﺎﺻﯿﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺮ ﻓﻠﺰات را ﮐﻪ در زﯾﺮ ﭼﮑﺶ اﺟﺰاءآﻧﻬﺎ از ﻫﻢ ﻧﻤﯽ ﮔﺴﻠﺪ‬ ‫و ﻓﺮو ﻧﻤﯽ رﯾﺰد‪ ،‬ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ از ﺣﺪ ﻣﻌﯿﻨﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻓﻠﺰي ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ درﮔﺬرد‪(egaletraM ,etilibaellaM - (1. .‬‬ ‫ﺧﺎﯾﺶ‪.‬‬



‫]ِي[ )اِﻣﺺ( اﺳﻢ اﺳﺖ از ﻣﺼـﺪر »ﺧﺎﯾﯿـﺪن« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻋﻤـﻞ ﺟﻮﯾـﺪن و ﻋﻤﻞ زﯾﺮ دﻧـﺪان ﻧﺮم ﮐﺮدن‪ .‬ﻋﻤﻞ ﭘﺎره ﭘﺎره ﮐﺮدن ﭼﯿﺰي در زﯾﺮ‬ ‫دﻧﺪان‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﺸﮏ‪.‬‬



‫]ِي[ )ِا( ﻣﻄﺮﻗﻪ و ﭘﺘـﮏ ﺧﺮد را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﺑـﺪان ﮐﺎر ﮐﻨﻨـﺪ)‪) .(1‬از ﻓﺮﻫﻨـﮓ اوﺑﻬﯽ(‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ اﮔﺮ ﻏﻠـﻂ ﻧﺴـﺎخ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‬ ‫ﻣﺼﺤﻒ ﺧﺎﯾﺴﮏ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﺺ‪.‬‬



‫]ِي[)‪) (1‬ع ص‪ِ ،‬ا( اﻧـﺪﮐﯽ از ﻣـﺎل‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﺋﺺ« ﺷﻮد‪ - (1) .‬ﺛﻼﺛﯽ ﻣﺠﺮد اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ اﺟﻮف‬ ‫»ﯾﺎﯾﯽ« اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ »ﻗﻠﯿﻞ« اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﯿﺺ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻒ‪.‬‬



‫]ِي[ )ع ص( ﺗﺮﺳﯿﺪه ﺷﺪه‪ .‬ﺗﺮﺳﺎن‪ .‬ﺧﻮف دارﻧﺪه‪ .‬ﺗﺮﺳﻨﺪه‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﺋﻒ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎي ﻓﺪﻧﻎ‪.‬‬



‫]ُف[ )ِاخ( ﺷـﻬﺮي اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾـﺎﻟﺖ ﻣﯿﻮﻧـﺎن از ﭼﯿﻦ در ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ ﭘﮑﻦ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ‪ 530‬ﻫﺰارﮔﺰي آن و ﺑﺮ ﮐﻨـﺎر رود »ﻫﻮﻧـﮓ ﻫﻮ«‪) .‬از‬ ‫ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻘﺎن‪.‬‬



‫]ِي[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺗﺒﺎدﮐﺎن ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺸـﻬﺪ‪ .‬واﻗﻊ در ﻫﻔﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﻣﺸﻬﺪ و ﺳﻪ ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور‬ ‫ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪء ﻗﻨﺪ آﺑﮑﻮه‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ و ﻣﻌﺘﺪل‪ .‬داراي ‪ 100‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت‬ ‫و ﻣﺤﺼﻮﻟﺶ ﻏﻼت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﺎﻟﺪاري اﺳﺖ‪ .‬راه اﯾﻦ دﻫﮑﺪه اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺎﯾﮏ‪.‬‬



‫]َي[ )ِا( ﻣﻠﺦ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﯾﮓ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎي ﮐﻮﺗﻞ‪.‬‬



‫ك َت[ )ِاخ( ﮐـﻮﺗﻠﯽ اﺳﺖ در ‪ 62‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﺮق ﻗﺮﯾﻪء ﺧـﺪرﺧﯿﻞ‪ .‬واﻗﻊ در ﻋﻼﻗﻪء ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺧﯿﻞ ﺗﺎﺑﻊ ﮐﺘﻮار ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻋﻠﯽ ﻏﺰﻧﯽ ﺑﻪ‬ ‫] ُ‬ ‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 68‬درﺟﻪ و ‪ 52‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 58‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل ﺷﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 32‬درﺟﻪ و ‪ 11‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 42‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻗﺮار‬ ‫دارد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﯾﮓ‪.‬‬



‫]َي[ )ِا( ﻣﻠﺦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ .(371‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﯾﮏ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﮕﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫]َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺎﮔﯿﻨﻪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺎﯾﻪء رﯾﺰ ﮐﻪ از ﺑﯿﻀﻪء ﻣﺮغ راﺳﺖ ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﻃﻌﺎﻣﯽ ﮐﻪ از ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ زده‬ ‫ﺳﺎزﻧﺪ‪) .‬زﻣﺨﺸﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ .(379‬ﻋﺠـﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻃﻌﺎﻣﯽ ﮐﻪ از ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ‬ ‫و ﮔﻮﺷﺖ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﺎﻫﺠﻪ‪) .‬زﻣﺨﺸﺮي ||(‪ .‬ﺗﺨﻢ ﻣﺎﮐﯿﺎن ﺑﺮﺷﺘﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻼر‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن دﯾﺰﻣﺎر ﺧﺎوري ﺑﺨﺶ ورزﻗﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﻫﺮ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 33‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ورزﻗﺎن و ‪ 31‬ﻫﺰارﮔﺰي راه اراﺑﻪ‬ ‫رو ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻪ اﻫﺮ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل داراي ‪ 96‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸﻤﻪ‬ ‫و ﻣﺤﺼﻮﻟﺶ ﻏﻼت و اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و از ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﺟﺎﺟﯿﻢ ﻣﯿﺒﺎﻓﻨﺪ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪ 4‬ص‪.(188‬‬ ‫ﺧﺎي ﻻي ﺗﺨﻦ‪.‬‬



‫] [ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻣﺤﻠﯽ اﺳـﺖ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ‪ 37‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﻏﺮﺑﯽ ﮐﺸـﮏ از ﺣﮑـﻮﻣﺖ درﺟﻪء ‪ 2‬ﮐﺸـﮏ و ﻗﺮه ﺗﭙﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺎدﻏﯿﺴـﺎت‬ ‫وﻻﯾﺖ ﻫﺮات‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 62‬درﺟﻪ و ‪ 6‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 56‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل ﺷﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 34‬درﺟﻪ و‪ 48‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 25‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻤﻨﺪ‪.‬‬



‫]َم[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﺷـﻬﺮﮐﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺨﺮاﺳـﺎن‪ .‬ﺻـﺎﺣﺐ ﺣـﺪود اﻟﻌـﺎم در وﺻﻒ آن آرد‪» :‬ﺧﺎﯾﻤﻨـﺪ ﺷـﻬﺮﮐﯽ اﺳﺖ ] ﺑﺨﺮاﺳﺎن [ از ﺣـﺪود‬ ‫ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر ﺑﺎ ﮐﺸﺖ و ﺑﺮز و از وي ﮐﺮﺑﺎس ﺧﯿﺰد«‪) .‬از ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ ﺿﻤﯿﻤﻪء ﮔﺎﻫﻨﺎﻣﻪء ﺳﯿﺪ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﻃﻬﺮاﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻦ‪.‬‬



‫]ِي[ )ع ص()‪ (1‬ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﻨﻨﺪه‪ .‬دﻏﻞ‪ .‬ﻧﺎراﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎاﺳـﺘﻮار‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺋﻦ ﺷﻮد ‪ :‬ﺑﺮﺳﺪ‬ ‫ﺑﻪ ﺷـﻤﺎ ﺧﺎﯾﻨﺎن آﻧﭽﻪ ﻣﺴـﺘﻮﺟﺐ آﻧﯿـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ز ﺧﺎﯾﻦ دور ﺑﺎش اي دوﺳﺖ ﻫﻤﻮار ﮐﻪ ﺧﺎﯾﻦ را ﻧﺒﺎﺷﺪ دﯾﻦ ﺑﯿﮑﺒﺎر‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪.‬‬ ‫ﺑﺘﻀﺮﯾﺐ ﻧﻤﺎم ﺧﺎﯾﻦ ﺑﻨﺎي آن ] دوﺳﺘﯽ [ ﺧﻠﻞ ﭘﺬﯾﺮد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ - (1) .‬ﺛﻼﺛﯽ ﻣﺠﺮد آن اﺟﻮف واوي اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ در اﻃﻼق ﻓﺎرﺳﯽ‬ ‫زﺑﺎﻧﺎن ﺧﺎﯾﻦ ﻧﯿﺰ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫]َي َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ()‪ (1‬ﺧﺎﯾﻨﺪه ﺑﻮدن‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﯾﻨﺪه داﺷﺘﻦ‪ .‬ﻋﻤﻞ و ﺣﺎﻟﺖ ﺟﻮﻧﺪﮔﯽ داﺷﺘﻦ‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺮﮐﺐ از »ﺧﺎﯾﻨﺪه« اﺳﺖ‬ ‫ﺑﺎ »ﯾﺎء« ﻣﺼـﺪري‪ .‬ﺗﻮﺿـﯿﺢ آﻧﮑﻪ ﺑﻮﻗﺖ اﺿﺎﻓﻪء ﯾﺎء ﻣﺼﺪري ﺑﺎﺳﻢ ﻣﻔﻌﻮﻟﻬﺎي ﻓﺎرﺳـﯽ ﺑﺠﺎي »ﻫﺎ« ﮔﺎف ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ اﺻﻞ ﭘﻬﻠﻮي آن ﺑﻮده‬ ‫ﭼﻮن‪» :‬ﺗﺸـﻨﮕﯽ«‪» ،‬ﺧﺴـﺘﮕﯽ«‪» ،‬ﭘﺨﺘﮕﯽ« و »ﺳﻮﺧﺘﮕﯽ« اﯾﻦ اِﺑﺪاِل »ﻫﺎ« ﻏﯿﺮ ﻣﻠﻔﻮظ ﺑﻪ »گ« در اﺳﻢ ﻣﻔﻌﻮل ﻫﺎي ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ﺑﻌﺪﻫﺎ در ﻣﻮارد‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﮑﺎررﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺣﺘﯽ در اﺳﻤﺎء ﻋﺮﺑﯽ ﻣﺨﺘﻮم ﺑﻪ »ﻫﺎء« ﻏﯿﺮ ﻣﻠﻔﻮظ و ﯾﺎ در ﻏﯿﺮ اﺳﻢ ﻣﻔﻌﻮل اﺳﻤﺎء ﭘﺎرﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻨﺪه‪.‬‬



‫]َي َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ( ﺑﺪﻧـﺪان ﻧﺮم ﮐﻨﻨـﺪه را ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨـﺪراج(‪ - .‬ژاژ ﺧﺎﯾﻨـﺪه؛ ﯾﺎوه ﮔﻮ‪ .‬ﻫﺮزه ﮔﻮ‪ .‬ﺑﯽ رﺑﻂ و‬ ‫ﯾـﺎوه ﺣﺮف زن‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺳـﺨﻨﺎن ﯾـﺎوه و ﻧـﺎﻣﺮﺑﻮط ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﯾـﺎﻓﻪ ﮔﻮﯾـﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ در ﮐﻼـم ﻣـﻮاﻇﺒﺖ ﮔﻔﺘـﺎر ﺧـﻮد ﻧﮑﻨـﺪ و ﻫﺮ ﭘﺮت و‬ ‫ﻧﺎﻣﺮﺑﻮﻃﯽ ﮐﻪ ﺑﺪﻫﺎن آﯾﺪ ﺑﯿﺮون رﯾﺰد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻨﯽ‪.‬‬



‫]ِي[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﺧﯿﺎﻧﺖ ﭘﯿﺸـﮕﯽ‪ ،‬ﻏﺪاري‪ .‬ﻧﺎدرﺳﺘﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء()‪ - (1) .(1‬در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻔﯿﺴـﯽ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ »ﺧﯿﺎﻧﺖ« و »ﻏﺪر« ﻣﻌﻨﯽ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻮس‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﺧﺪاي ﻇﻠﻤﺖ ﺑﻨﺰد ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻪ‪.‬‬



‫]َي ‪ِ /‬ي[ )ِا()‪ (1‬ﺧﺼـﯿﻪء اﻧﺴـﺎن‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )دﻫﺎر(‪ .‬ﮔﻨـﺪ‪ .‬ﺟﻨـﺪ‪ .‬ﺗﺨﻢ‪ .‬ﺑﯿﻀﻪ‪ .‬دﻧﺒﻼن‪،‬‬ ‫ﻃﻤﻼن)‪ : (2‬ﺑﻠﯿﻒ ﺧﺮﻣﺎ ﭘﯿﭽﯿـﺪه ﺑﯿﻨﻤﺖ ﻫﻤﻪ ﺗﻦ ﻓﺸـﺮده ﺧﺎﯾﻪ ﺑﻪ اﻧﺒﺮ ﺑﺮﯾـﺪه ﮐﯿﺮﺑﮕﺎز‪.‬ﻣﻨﺠﯿﮏ‪ .‬ﻋﺠﺐ آﯾﺪ ﻣﺮا ز ﺗﻮ ﮐﻪ ﻫﻤﯽ ﭼﻮن ﮐﺸـﯽ‬ ‫آن ﮐﻼـن دو ﺧـﺎﯾﻪء ﻓﻨـﺞ‪.‬ﻣﻨﺠﯿﮏ‪ .‬ﮐﻪ زﯾﻦ ﺧﺎﯾﻪ ﮔﺮﻣﺎﯾﻪ ﺑﯿﺮون ﮐﻨﻢ ز ﭘﺸﺖ ﭘـﺪر ﺧﺎﯾﻪ ﺑﯿﺮون ﮐﻨﻢ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺠﺎﯾﯽ ﺷـﺪ و ﺧﺎﯾﻪ ﺑﺒﺮﯾﺪ‬ ‫ﭘﺴﺖ ﺑﺮو داغ ﺑﻨﻬـﺎد و او را ﺑﺒﺴﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺨـﺎﯾﻪ ﻧﻤـﮏ ﺑﺮ ﭘﺮاﮔﻨـﺪ زود ﺑﺤﻘﻪ درآﮐﻨـﺪ ﺑﺮ ﺳﺎن دود ﻫﻢ اﻧـﺪر زﻣﺎن ﺣﻘﻪ را ﻣﻬﺮ ﮐﺮد‬ ‫ﺑﯿﺂﻣـﺪ ﺧﺮوﺷﺎن و رﺧﺴﺎره زرد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺮون ﺷﺪﻧﺪ ﺳـﺤﺮﮔﻪ ز ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻬﻤﺎﻧﺎﻧﺶ زﻫﺎرﻫﺎ ﺷﺪه ﭘﺮ ﮔﻮه و ﺧﺎﯾﻪ ﻫﺎ ﺷﺪه ﻏﺮ‪ .‬ﻟﺒﯿﺒﯽ‪ .‬و اﯾﻦ‬ ‫ﺳﺘﻮرﺑﺎن ﺧﺎﯾﻪ او ] ﻣﻬﺘﺪي ﺧﻠﯿﻔﻪ [ را ﺑﯿﻔﺸـﺮد ﺗﺎ ﺑﻤﺮد‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼـﺺ(‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ ﺗﯿﺰ در ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﭽﻨﮓ ﮐﺮده زي ﺧﺎﯾﻪ ﻫﺎي‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ آﻫﻨﮓ‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ - .‬ﺑﺨﺎﯾﻢ؛ در ﺗﺪاول ﻋﺎﻣﻪ وﻗﺘﯽ ﮐﺴﯽ را ﻣﻄﻠﺒﯽ از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻮن ﺑﻪ او ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﻼن ﭼﯿﺰ را از دﺳﺖ‬ ‫دادي او اﮔﺮ در ﺟﻮاب ﮔﻔﺖ »ﺑﺨـﺎﯾﻢ« ﯾﺎ »ﺑﺨﺎﯾﺖ« ﯾﺎ »ﺑﺨﺎﯾﻪء ﭘﺴـﺮم« ﮐﻨﺎﯾﻪ از اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ را ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﻼن ﭼﯿﺰ ﻧﯿﺴﺖ و از دﺳـﺖ‬ ‫رﻓﺘﻦ آن اﺛﺮي ﻧﺪارد‪ - .‬دوﺧﺎﯾﻪ؛ ﺑﯿﻀﺘﯿﻦ‪ .‬ﺧﺼـﯿﺘﯿﻦ‪ .‬اﻧﺜﯿﯿﻦ‪ .‬اﻧﺜﯿﺎن‪ - .‬ﻧﯿﻢ ﺧﺎﯾﻪ؛ آﻧﮑﻪ ﯾﮑﯽ از ﺑﯿﻀﺘﯿﻦ او را در آورده ﺑﺎﺷـﻨﺪ ||‪ .‬ﻧﯿﻤﮑﺮه‬ ‫و ﻣﺠﺎزًا ﻓﻠﮏ‪ .‬آن ﺧﺎﯾﻬﺎي زرﯾﻦ از ﺳـﻘﻒ ﻧﯿﻢ ﺧﺎﯾﻪ ﺳـﯿﻤﺎب ﺷﺪ ﭼﻮ ﺑﺮ زد ﺳـﯿﻤﺎب آﺗﺸـﯿﻦ ﺳﺮ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺑﺨﺎﯾﻪء اﺳﺐ ﺣﻀﺮت‬ ‫ﻋﺒﺎس؛ ﭼﻮن از ﮐﺴـﯽ ﭼﯿﺰي ﻓﻮت ﺷﻮد و ﺑﻪ او ﺗﺬﮐﺮ دﻫﻨﺪ او در ﺟﻮاب ﮔﻮﯾﺪ ﺑﺨﺎﯾﻪء اﺳﺐ ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺎس از ﺟﻮاب او ﻓﻬﻤﯿﺪه ﻣﯿﺸﻮد‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﻓﻮت او را اﺛﺮي ﻧـﺪارد‪ .‬ﺧـﺎﯾﻪء ﺣﻼـج ﺑﻮدن؛ ﻟﺮزان ﺑﻮدن‪ .‬ﻓﻼـﻧﯽ ﺧﺎﯾﻪء ﭼﭗ ﻓﻼن ﮐﺲ اﺳﺖ؛ ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﻣﺤﺎورهء ﻟﻮﻃﯿﺎن ﺑﮑﺎر‬ ‫رود و ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻼـﻧﯽ ﭘﯿﺶ او ﺑﺴـﯿﺎر اﻋﺘﺒـﺎر دارد‪ .‬ﻓﻼﻧﯽ ﺧﺎﯾﻪء ﭼﭗ ﻓﻼن ﮐﺲ ﻧﯿﺴﺖ؛ در ﻣﺤﺎورهء ﻟﻮﻃﯿﺎن ﺧﻄﺎﺑﯽ اﺳـﺖ‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﻮﻫﯿﻦ ﮐﺴـﯽ ||‪ .‬ﺗﺨﻢ و ﺑﯿﻀﻪء ﻫﺮ ﺟـﺎﻧﻮر‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( ‪ :‬ﭼﻮ ﮔﺸـﺘﺎﺳﺐ آن اژدﻫﺎ را‬ ‫ﺑﺪﯾـﺪ ﮐﻤـﺎن را ﺑﻤﺎﻟﯿـﺪ و اﻧـﺪر ﮐﺸـﯿﺪ ﭼﻮ ﻧﺰدﯾـﮏ اﺳﺐ اﻧـﺪر آﻣـﺪ ز راه ﺳـﺮوﻧﯽ ﺑﺰد ﺑﺮ ﺳـﺮﯾﻦ ﺳـﯿﺎه ﮐﻪ از ﺧـﺎﯾﻪ ﺗـﺎ ﻧـﺎف او ﺑﺮ درﯾﺪ‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﺠﻮي ﺗﯿﻎ از ﻣﯿﺎن ﺑﺮﮐﺸﯿﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺳﯿﻪ ﭼﺸﻢ و ﺑﻮر اﺑﺮش و ﮔﺎودم ﺳﯿﻪ ﺧﺎﯾﻪ و ﺗﻨﺪ و ﭘﻮﻻد ﺳﻢ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬و از اﺳﭙﺎن ﺧﻨﮓ آن ﺑﻪ‬ ‫ﮐﻪ ﭘﺲ ﺳـﺮ و ﻧﺎﺻـﯿﻪ و ﭘﺎ و ﺷـﮑﻢ و ﺧﺎﯾﻪ و دم و ﭼﺸـﻤﻬﺎ ﻫﻤﻪ ﺳـﯿﺎه ﺑﻮد‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬اﮔﺮ ﺧﺎﯾﻪء ﺑﺰﮐﻮﻫﯽ را ﮐﻪ ﺧﺼـﯿﮥ اﻻﺑﻞ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‬ ‫ﺧﺸﮏ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺨﻮرد ﻣﺎرﮔﺰﯾﺪه دﻫﻨﺪ ﻧﺠﺎت ﯾﺎﺑﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﻣﮕﺴـﻬﺎي ﺧﺎﯾﻪء ﺧﺮ را ﻣﯽ ﺷـﻤﺮدم؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﯿﮑﺎري و ﮐﺎر‬ ‫ﻣﻌﯿﻦ ﻧﺪاﺷـﺘﻦ اﺳﺖ ||‪ .‬ﮐﻮﻧﻪ )ﯾﻌﻨﯽ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻫـﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺑﻦ ﭘﺎره اي ﮔﯿﺎﻫﺎن ﺑﺎﺷـﺪ ﭼﻮن ﮐﻠﻢ و ﭼﻐﻨـﺪر و ﻏﯿﺮه( ‪:‬ﺧﺎﯾﻪء ﮐﺮﻧﺐ را ﺑﺘﺎزي‬ ‫ﻗﻨﺒﯿـﻂ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪َ ...‬اﻟُﻘﻨﱠﺒﯿﻂ؛ ﺧﺎﯾﻪء ﮐﺮﻧﺐ‪) .‬ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء ||(‪ .‬ﺧﺎﯾﺴﮏ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﭼﮑﺶ اﺳﺖ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ‬ ‫آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺑﺎ اﺟﻞ ﺑﺮ زدن ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮد ﺧﺎﯾﻪء ﻣﺮغ و ﺧﺎﯾﻪء ﺳـﻨﺪان‪ .‬ﺣﮑﯿﻢ ﻧﺰاري )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي ||(‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ‬ ‫ﺑﺸـﮑﻞ ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ ﺑﺎﺷﺪ ‪ :‬ﺑﺮ آن ﺑﺮﻧﻬﺎدﻧﺪ ﺳﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺷﺎه ﺳـﺘﺎﻧﺪ ز ﻗﯿﺼـﺮ ﺑﻬﺮ ﻣﻬﺮ ﻣﺎه ز زر ﺧﺎﯾﻪء رﯾﺨﺘﻪ ﺻﺪﻫﺰار اﺑﺎ ﻫﺮﯾﮑﯽ ﮔﻮﻫﺮ ﺷﺎﻫﻮار‬ ‫زره ﺑﻮد و دﯾﺒـﺎي ﭘﺮﻣـﺎﯾﻪ ﺑﻮد ز زر ﮐﺮده آﮐﻨـﺪه ﺻـﺪ ﺧـﺎﯾﻪ ﺑﻮد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ز ﺳـﯿﻢ ﺳـﺮه ﺧﺎﯾﻪ ﺻـﺪﺑﺎر ﻫﺸﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﯾﮏ ﺑﻤﺜﻘﺎل ﺻـﺪ ﺑﺮ‬ ‫ﮔـﺬﺷﺖ‪) .‬ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ ||(‪ .‬ﺑﯿﻀﻪء ﻣﺮغ‪ .‬ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ)‪ .(3‬ﺗﺨﻢ ﻣﺎﮐﯿـﺎن‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﻏﯿﺎث‬ ‫اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪ .‬ﻣﺮﻏﺎﻧﻪ‪ .‬ﭼﻮزي‪ .‬ﺧﺎگ ‪ :‬ﺗﺬرو ﺗﺎ ﮐﻪ ﻫﻤﯽ در ﺧﺮﻧﺪ ﺧﺎﯾﻪ ﻧﻬﺪ ﮔﻮزن ﺗﺎ ﻫﻤﯽ‬ ‫از ﺷـﯿﺮ ﭘﺮﮐﻨـﺪ ﭘﺴـﺘﺎن‪ .‬ﺑﻮﺷـﮑﻮر ﺑﻠﺨﯽ‪ .‬دﯾﮕﺮ ﺳﺎل دﻋﺎ ﮐﺮد ﻣﻮﺳـﯽ ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﺧﻮاﺳـﺘﻪ ﻫﺎي اﯾﺸﺎن ﺳـﻨﮓ ﮔﺮدان‪ .‬ﺧـﺪاي ﻋﺰوﺟﻞ آن‬ ‫رﺣﻤﺖ اﯾﺸﺎن از درم و دﯾﻨﺎر و از ﻏﻠﻪ و از ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﮐﻪ از درﺧﺖ ﺑﺮآﻣﺪي و از زﻣﯿﻦ ﺑﺮﺳﺘﯽ آن ﺳﺎل ﻫﻤﻪ ﺳﻨﮓ ﮔﺮداﻧﯿﺪ ﺗﺎ ﺧﺎﯾﻪ ﮐﻪ از‬ ‫ﻣﺮغ ﺑﯿﻔﺘﺎدي ﺳـﻨﮓ ﮔﺸﺘﯽ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻃﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪ .‬ﺑﮕﺎه ﺳﺎﯾﻪ ﺑﺮ او ﺗﺬرو ﺧﺎﯾﻪ ﻧﻬﺪ ﺑﮕﺎه ﺷـﯿﺐ ﺑﺪرد ﮐﻤﻨﺪ رﺳﺘﻢ زال‪.‬ﻣﻨﺠﯿﮏ‪ .‬ﺑﯿﺎورد‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 674‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺧﻮاﻧﯽ ﺑﺮ ﺷـﻬﺮﯾﺎر ﺑﺮو ﺧـﺎﯾﻪ و ﺗﺮهء ﺟﻮﯾﺒـﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﮐﻪ ﻣﺮﻏﯽ ﮐﻪ زرﯾﻦ ﻫﻤﯽ ﺧﺎﯾﻪ ﮐﺮد ﺑﻤﺮد و ﺳـﺮﺑﺎرﺑﯽ ﻣﺎﯾﻪ ﮐﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﮔﻔﺖ داﻧﻨﺪه دﻫﻘﺎن ﺳـﻐﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﻧﺎﯾﺪ از ﺧﺎﯾﻪء ﺑﺎز ﺟﻐﺪ‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ )از اﺳﺪي(‪ .‬ﺷﻮد ﺧﺎﯾﻪ در زﯾﺮ ﻣﺮﻏﺎن ﺗﺒﺎه ﻫﺮآﻧﮕﻪ ﮐﻪ ﺑﯿﺪادﮔﺮ ﮔﺸﺖ‬ ‫ﺷﺎه‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺟﻮان رﻓﺖ و آورد ﺧﺎﯾﻪ دوﯾﺴﺖ ﺑﻪ اﺳـﺘﺎد ﮔﻔﺖ اي ﮔﺮاﻣﯽ ﻣﺎﯾﺴﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧﻮرش زردهء ﺧﺎﯾﻪ دادش ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺪان‬ ‫داﺷـﺘﺶ ﭼﻨـﺪ ﮔﻪ ﺗﻦ درﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬آﺑﯽ ﭼﻮ ﯾﮑﯽ ﺟﻮژ ﮔﮏ از ﺧﺎﯾﻪ ﺟﺴـﺘﻪ‪ .‬ﭼﻮ ﻧﻢ ﺟﻮﺟﮕﮑﺎن از ﺗﻦ او ﻣﻮي ﺑﺮﺳـﺘﻪ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪.‬‬ ‫ﮔﺮز او ﻣﻐﻔﺮ ﭼﻮن ﺳـﻨﮓ ﺻﻼﯾﻪ ﺷﮑﻨﺪ در ﺳﺮش ﻣﻐﺰ ﭼﻮ ﺧﺎﯾﺴﮏ ﮐﻪ ﺧﺎﯾﻪ ﺷﮑﻨﺪ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬در ﺑﺎغ ﺑﮕﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﺧﺎﯾﻪ و ﺑﭽﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‬ ‫و ﺑﻬﺮات از اﯾﺸـﺎن ﻧﺴـﻞ ﭘﯿﻮﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ( و ﺑﺨـﺎﻧﻪ ﻣـﺎدر ﮔﻨﺒـﺪي ] ﻃﺎوﺳﺎن [ ﺧﺎﯾﻪ و ﺑﭽﻪ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻣﺮﻏﺎن‬ ‫ﮔﺮداﻧﯿﺪن ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺧﺎﯾﻪ و ﮔﻮاژه و آﻧﭽﻪ ﻻزم روز ﻣﻬﺮﮔﺎن اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬از آن ﻣﺮغ ﻫﺮ ﮐﺲ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮد ﯾﺎد ﮐﻪ ﭼﻮن آﺷﯿﺎن‬ ‫ﮐﺮد و ﺧـﺎﯾﻪ ﻧﻬـﺎد‪) .‬ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﭼﻬﻞ در دﯾﮕﺮ ﻫﻤﻪ ﻧﺎﺑﺴﻮد ﮐﻪ ﻫﺮﯾﮏ ﻣﻪ از ﺧﺎﯾﻪء ﺑﺎز ﺑﻮد‪) .‬ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬اﻧـﺪﯾﺸﻪ ﮐﻦ ﯾﮑﯽ ز‬ ‫ﻗﻠﻤﻬﺎي اﯾﺰدي در ﻧﻄﻔﻪ ﻫﺎ و ﺧﺎﯾﻪء ﻣﺮﻏﺎن و ﺑﯿﺦ و ﺣﺐ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺑﭽﻪء ﻣﺮغ ﺧﺎﻧﮕﯽ آن ﺳﺎﻋﺖ ﮐﻪ از ﺧﺎﯾﻪ ﺑﯿﺮون آﯾﺪ داﻧﻪ ﺧﻮرد و‬ ‫ﺑـﺪود‪) .‬از ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺤﮑﻤﺘﯿﻦ ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو(‪ .‬در ﺧﺴـﺮوي و ﺷﺎﻫﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ او ﮐﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﻫﺮﺧﺎﯾﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﮔﻮﻫﺮ ﻫﺮﭼﺸـﻤﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻮﺛﺮ‪ .‬ﻣﻌﺰي‪.‬‬ ‫ﭼﻮن ﺷﺘﺮ ﻣﺮغ ﻧﻪ ﭼﻮ ﻣﺮدم ﺣﺮ ﺑﺎر را ﻣﺮغ و ﺧﺎﯾﻪ را اﺷﺘﺮ‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬دو ﺧﺎﯾﻪ ﮐﺮدو ﺑﻠﻐﺪه ﺷﺪ و ﻫﻢ اﻧﺪر رﻓﺖ ﺷـﮑﺴﺖ و رﯾﺨﺖ ﻫﻢ آﻧﺠﺎ‬ ‫ﺳﭙﯿﺪه و زرده‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺑﺎ ﺳـﺮي ﭼﻮن ﺧﺎﯾﻪ از ﺧﺎﯾﻪ ﺑﺮون آورد ﺳﺮ ﻃﺮﻓﻪ ﻣﺮﻏﯽ ﻟﮑﻠﮏ و زان ﻃﺮﻓﻪ ﺗﺮ ﻟﮑﻠﮏ ﺑﭽﻪ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﮔﻨﺞ ﺧﺎﻧﻪء‬ ‫ﻫﺸﺖ ﺧﻠـﺪ و ﻧﻪ ﻓﻠـﮏ دادم ﺑـﺪو دادهء او ﭼﯿﺴﺖ ﺑﺎ ﻣﻦ ﭘﻨـﺞ ﺧﺎﯾﻪء روﺳـﺘﺎﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺨﺎﯾﻪ ﻫﺎي ﺑﻂ از ﻧﺎن ﺧﻮرده در داﻣﻦ ﺑﺸﯿﺸـﻪ‬ ‫ﻫﺎي ﺑﻠﻮر از ﺧﯿﻮ ﺑﺸـﮑﻞ ﺣﺒﺎب‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻧﻬﺎد از ﺣﻮﺻﻠﻪ زاغ ﺳﯿﻪ ﭘﺮ ﺑﺰﯾﺮ ﭘﺮ ﻃﻮﻃﯽ ﺧﺎﯾﻪء زر‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬زﻣﺎﻧﻪ دﮔﺮﮔﻮﻧﻪ آﯾﯿﻦ ﻧﻬﺎد ﺷﺪ آن‬ ‫ﻣﺮغ ﮐﻮ ﺧﺎﯾﻪ زرﯾﻦ ﻧﻬﺎد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻣﺮﻏﯽ ﮐﻪ آن ﺧﺎﯾﻪ ﻣﯿﮑﺮد ﺑﻤﺮد‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه(‪ .‬ﮐﺮك داﻧﺪ ﻧﻬﻔﺘﻦ ﺧﺎﯾﻪ‪).‬اوﺣﺪي(‪ .‬ﺑﺮ ﻋﺮوﺳﺖ ﺑﺪ‬ ‫ﮔﻤـﺎن ﮔﺸـﺘﻦ ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﺑﻬﺮ اﻧـﮏ ﻣﺎﮐﯿﺎن ﭼﻮن ﻧﯿﮏ ﺑﺎﺷـﺪ ﺧﺎﯾﻪ ﮔﺮدد ﺑﯽ ﺧﺮوس‪ .‬ﻋﻠﯽ ﺷـﻄﺮﻧﺠﯽ‪ .‬ﻧﻤﯽ ﺧﯿﺰد ﻫﻤﺎ از ﺧﺎﯾﻪء ﺧﺎد‪ .‬ﺣﺎﺟﯽ‬ ‫ﺳﯿﺪﻧﺼﺮاﻟﻠﻬﺘﻘﻮي ||‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﺳﺮا‪ .‬ﺧﺼﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺗﺨﻢ ﺟﺎﻧﻮراﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﭽﻪء آﻧﻬﺎ از آن ﺑﯿﺮون ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﭼﻮن »ﺧﺎﯾﻪء ﻣﻮر« ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ »ﻣﺎزن« ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و »ﺧﺎﯾﻪء ﻣﻠﻪ خ« ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺳـﺮاة ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨـﺪ‪ - (1) .‬ﭘﻬﻠﻮي »‪ ،«hayik‬ﮐﺮدي »‪ «ha ik‬ﺑﻠﻮﭼﯽ »‪،«haik‬‬ ‫ﺳﻤﻨﺎﻧﯽ ‪ ،xa‬ﮔﯿﻠﮑﯽ ‪) xaya‬از ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ دﮐﺘﺮ ﻣﻌﯿﻦ(‪ - (Testicule. (3 - (2) .‬ﻣﻘﺼﻮد از ﻣﺮغ ﻫﻤﻪء ﻃﯿﻮر ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻪء اﺑﻠﯿﺲ‪.‬‬



‫]َي ‪ِ /‬ي ِي ِا[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧـﺎم ﺳـﻨﮕﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺟـﺎﻧﺐ ﭼﯿﻦ ﻣﯽ آورﻧـﺪ ||‪ .‬ﻣﺮدم ﻣﮑـﺎر و ﺣﯿﻠﻪ ﺑـﺎز‪ .‬ﻋﯿـﺎر‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻪ ﺑﺮدار‪.‬‬



‫]َي ‪ِ /‬ي َب[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﭼﺎﭘﻠﻮس‪ .‬ﺧﻮش آﻣﺪﮔﻮي‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻪ ﺑﺮ ﮐﻠﻪ ﺑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫]َي ‪ِ /‬ي َب َﮐـ ْﻞ َل ‪ِ /‬ل َب َت[)‪) (1‬ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﯿﻠﯽ ﺗﺮﺳـﯿﺪن‪ .‬ﺳﺮاﺳـﯿﻤﻪ ﺷﺪن ||‪ .‬ﻏﻨﭽﻪ ﺷﺪن از ﺳﺮﻣﺎ)‪ .(|| 2‬ﻏﻨﭽﻪ ﺷﺪن در ﺣﺎل‬ ‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ - (1) .‬اﯾﻦ اﺻـﻄﻼح و ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻣﺘﺨـﺬه از آن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﯿﻦ ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﺎن ﻫﻨﺪ ﻣﺘﺪاول ﺑﺎﺷﺪ و در اﯾﺮان ﻣﺮﺳﻮم و ﻣﺘﺪاول‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ - (2) .‬ﻣﻘﺼﻮد ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن و ﺧﻮد را ﺑﻮﺿﻌﯽ درآوردن ﮐﻪ دو زاﻧﻮ در ﺗﻮي ﺳﯿﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺳﺮ ﺑﺮ روي زاﻧﻮ و دو دﺳﺖ ﺑﻪ اﻃﺮاف‬ ‫زاﻧﻮ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻪ دار‪.‬‬



‫]َي ‪ِ /‬ي[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻌﺖ اﺳﺖ ﻣﺮ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﻣﺮداﻧﮕﯽ دارد‪ .‬ﺻﻔﺖ آﻧﮑﻪ در ﮐﺎرﻫﺎ ﻗﺪرت و ﺛﺒﺎت دارد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻪ داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫]َي ‪ِ /‬ي َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺛﺒﺎت و ﻗﺪرت داﺷﺘﻦ اﺳﺖ‪ .‬دﻟﯿﺮ ﺑﻮدن‪ .‬ﺷﺠﺎﻋﺖ داﺷﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻪ داﻧﻪ‪.‬‬



‫]َي ‪ِ /‬ي َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﺴﻤﯽ ﻣﺮوارﯾﺪ ﺑﺰرگ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﻀﻪ ﻣﺎﻧﺪ‪) .‬از اﻟﺠﻤﺎﻫﺮ ﺑﯿﺮوﻧﯽ ص‪.(129‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻪ دﯾﺲ‪.‬‬



‫]َي ‪ِ /‬ي[)‪ِ) (1‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺳـﻤﺎروغ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ و آن رﺳـﺘﻨﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﺳـﻔﯿﺪ و ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ و آن ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﺟﺎﻫﺎي ﻧﻤﻨﺎك روﯾﺪ و ﻣﺮدم‬ ‫دروﯾﺶ و ﻓﻘﯿﺮ آﻧﺮا ﭘﺰﻧﺪ و ﺧﻮرﻧﺪ‪) .‬از ﻧﺴﺨﻪ اي از ﻟﻐﺖ اﺳﺪي( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﻧﺠﻤﻦ‬ ‫آراي ﻧﺎﺻﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ .(366‬دﻧﺒﻼن‪ .‬ﮐﻼه دﯾﻮ‪ .‬ﮐﻤﺎت ||‪ .‬ﺻـﻔﺖ ﻗﺴﻤﯽ ﻣﺮوارﯾﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﺨﻢ ﻣﺮغ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﯿﺮوﻧﯽ‬ ‫آرد ‪ :‬و رﺑﻤـﺎ ﺷـﺒﻪ ] اﻟﻠﺆﻟﺆ [ﺑﺎﻟﺰﯾﺘﻮﻧﻪ ﻓﻘﯿﻞ زﯾﺘﻮﻧﯽ و رﺑﻤﺎ ﻗﯿﻞ ﺧﺎﯾﻪ دﯾﺲ اي ﻣﺜﻞ اﻟﺒﯿﻀـﮥ‪) .‬از اﻟﺠﻤﺎﻫﺮ ﺑﯿﺮوﻧﯽ(‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺮﮐﺐ‬ ‫اﺳﺖ از ﺧﺎﯾﻪ‪ +‬دﯾﺲ )ﭘﺴﻮﻧﺪ ﺷﺒﺎﻫﺖ(‪) .‬از ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻪ رﯾﺰ‪.‬‬



‫]َي ‪ِ /‬ي[ )ِا ﻣﺮﮐـﺐ( ﺧـﺎﮔﯿﻨﻪ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﺑـﻪ ﻋﺮﺑﯽ َﻋﱠﺠﻪ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ)‪) .(1‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء‬ ‫ﻣﻨﯿﺮي( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪) (365‬از ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي( ‪ :‬ﺟﻮز ﮔﻮز و ﻟﻮز ﺑـﺎدام اﺳﺖ و ﻋﺠﻪ ﺧـﺎﯾﻪ رﯾﺰ‪) .‬از‬ ‫ﻧﺼﺎب اﻟﺼﺒﯿﺎن(‪ - (1) .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا در ﻣﻌﻨـﺎي »ﺧﺎﯾﻪ رﯾﺰ« ﻣﺮددﻧـﺪ ﺑﯿﻦ »ﺧﺎﮔﯿﻨﻪ« و »ﮐﻮﮐﻮ« و »ﻧﯿﻤﺮو« و ﮔﻤﺎن ﮐﺮده اﻧـﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﺎي‬ ‫آن ﮐﻮﮐﻮي اﻣﺮوزﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻪء زر‪.‬‬



‫]َي ‪ِ /‬ي ِي َز[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﻓﺘﺎب‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﮔﻠﻮﻟﻪء زر‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬در آن ﮔﻮﻫﺮﯾﻦ ﮔﻨﺞ‬ ‫ﺑﻦ ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ ﺑﺪي ﺧﺎﯾﻪء زر ﺧﺪاي آﻓﺮﯾﺪ زﻣﺎﻧﻪ دﮔﺮ ﮔﻮﻧﻪ آﯾﯿﻦ ﻧﻬﺎد ﺷﺪ آن ﻣﺮغ ﮐﻮ ﺧﺎﯾﻪ زرﯾﻦ ﻧﻬﺎد‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻪء زرﯾﻦ‪.‬‬



‫]َي ‪ِ /‬ي ِي َزْر ري[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از آﻓﺘـﺎب اﺳﺖ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬زادهء ﺧـﺎﻃﺮ ﺑﯿـﺎر ﮐﺰ دل ﺷﺐ زاد ﺻـﺒﺢ ﮐﺮد‬ ‫درﯾﻦ ﺳﺒﺰ ﻃﺸﺖ ﺧـﺎﯾﻪء زرﯾﻦ ﻏﺮاب‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﮔﺮدون ﺳـﺮ ﻃﺸﺖ ﺳـﯿﻤﯿﻦ ﮔﺸـﺎد ﻏﺮاب ﺳـﯿﻪ ﺧـﺎﯾﻪ زرﯾﻦ ﻧﻬـﺎد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از‬ ‫ﺳﺘﺎره اﺳﺖ ‪ :‬آن ﺧﺎﯾﻪ ﻫﺎي زرﯾﻦ از ﺳﻘﻒ ﻧﯿﻢ ﺧﺎﯾﻪ ﺳﯿﻤﺎب ﺷﺪ ﭼﻮ ﺑﺮ زد ﺳﯿﻤﺎب آﺗﺸﯿﻦ ﺳﺮ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻪء ﺳﮓ‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﻨـﺪ ﺑﯿـﺪﺳﺘﺮ)‪) .(1‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺰﻣﯿﺎن‪ .‬ﻓﺎﺟﺸﻪ‪ .‬ﻫﺰو ﮔﻨـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺟﻨﺪﺑﯿـﺪﺳﺘﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َي ‪ِ /‬ي ِي َ‬ ‫)‪ - (1‬ﮐﯿﺴﻪء ﻏﺪه ﻣﺎﻧﻨﺪي زﯾﺮ ﭘﻮﺳﺖ ﺷـﮑﻢ ﺑﯿﺪﺳﺘﺮ و ﺑﺮ ﻣﺎﺑﯿﻦ رﯾﺸﻪء دم آن ﺣﯿﻮان و ﺟﺰء ﺧﻠﻔﯽ ران آن‪ .‬اﯾﻦ ﮐﯿﺴﻪ ﮐﻪ زوج اﺳﺖ در‬ ‫ﻧﺮ و ﻣﺎدهء اﯾﻦ ﺣﯿﻮان ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ و ﻣﺤﺘﻮي ﻣﺎدهء ﻣﺘﺮﺷﺤﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ در دﻓﻊ ﺗﺸﻨﺞ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﮑﺎر رود‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻪء ﺳﮓ آﺑﯽ‪.‬‬



‫گ[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﻨﺪ ﺑﯿﺪﺳﺘﺮ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﯾﻪء ﺳﮓ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫س ِ‬ ‫]َي ‪ِ /‬ي ِي َ‬ ‫ﺧﺎﯾﻪء ﻏﻼﻣﺎن‪.‬‬



‫]َي ‪ِ /‬ي ِي ُغ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬اﻧﮕﻮر اﺳﺖ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ از اﻧﮕﻮر ﺳـﯿﺎه و ﺑﺰرگ اﺳﺖ ‪ :‬ﭼﻮن ﺑﺪﯾـﺪم‬ ‫ﮐﻪ ﻣﻔﺖ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ ﮔﻔﺘﻤﺶ ﺧﺎﯾﻪء ﻏﻼﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬داﻫﮑﯽ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻫﻤﺴﺎﯾﻪء ﺗﻮ ﺳـﯿﺎه ﮐﺎﻣﺎن ﮔﺮدﻧﺪ ﻣﻨﺖ ﮐﺶ ﭘﺨﺘﻪء ﺗﻮ ﺧﺎﻣﺎن‬ ‫ﮔﺮدﻧﺪ ﮔﺮ داﻫﯽ ﻧﻔﺲ ﺗﻮ ﺑﺨﻮاﻫﺪ اﻧﮕﻮر رزﻫﺎ ﻫﻤﻪ ﺧﺎﯾﻪء ﻏﻼﻣﺎن ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﯿﺮاﻟﻬﯽ ﻫﻤﺪاﻧﯽ )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬آﻟﻮ ﺳﯿﺎه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻪء ﻏﻼﻣﯽ‪.‬‬



‫]َي ‪ِ /‬ي ِي ُغ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻗﺴﻤﯽ از ﮐﺸﻮي ﮔﭽﯽ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺑﺮ ﺣﺎﺷﯿﻪ دﯾﻮار زﯾﺮﮔﯿﻠﻮﯾﯽ و ﺟﺰ آن)‪.Olive, Godrons - (1) .(1‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻪء ﻏﻮل ﺷﮑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫ك َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ( در ﻣﺤـﺎوره ﻣﺰاح ﮔـﻮﻧﻪ اي اﺳـﺖ در وﻗـﺘﯽ ﮐـﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺗﻌـﺒﯿﺮ از ﮐـﺎر ﮐﺴـﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و آﻧﺮا‬ ‫ش َ‬ ‫]َي ‪ِ /‬ي ِي ِ‬ ‫ﮐﻮﭼﮏ ﺟﻠﻮه دﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻪ ﻗﻮﭼﯽ‪.‬‬



‫]َي ‪ِ /‬ي[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﻋﯽ آوﻧﺪ از ﺷـﯿﺸﻪ ﮐﻪ ﺑﻦ ﻣﺨﺮوط ﮔﻮﻧﻪ دارد و ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻧﺎﯾﺴﺘﺪ و آﻧﺮا ﺑﭙﻬﻠﻮ ﺧﻮاﺑﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺴﻤﯽ ﺷﯿﺸﻪء ﻋﺮق ﻣﺴﮑﺮ‬ ‫را ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﻗﺴﻤﯽ ﺷﯿﺸﻪء ﮐﻮﭼﮏ‪ :‬ﯾﮏ ﺧﺎﯾﻪ ﻗﻮﭼﯽ ﻋﺮق‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺗﺨﻢ ﮔﺬاردن‪ .‬ﺗﺨﻢ ﻧﻬﺎدن‪ .‬ﺑﯿﻀﻪ ﻧﻬﺎدن‪ .‬ﺑﯿﺾ‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫]َي ‪ِ /‬ي َ‬ ‫ﺧﺎﯾﻪ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( اﺧﺘﻪ ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﺼـﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﯿﻀﻪ ﻫـﺎي اﻧﺴـﺎن ﯾﺎ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻧﺮ را از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﺎز داﺷـﺘﻦ)‪ - (1) .(1‬در‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َي ‪ِ /‬ي َ‬ ‫ﺳﺎﺑﻖ ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ ﻏﻼﻣﺎن درﺑﺎري ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﭙﺮدﮔﯿﺎن و ﺣﺮﻣﺴـﺮاﯾﺎن ﻧﮑﻨﻨﺪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ آﻧﻬﺎ را از ﻣﺮدي ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﮔﺎﻫﮕﺎه ﻧﯿﺰ ﺑﻌﻀﯽ‬ ‫از اﻓﺮاد دﺷﻤﻨﺎن ﺧﻮد را ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻪ ﮐﺸﯿﺪه‪.‬‬



‫ك َد ‪ِ /‬د[)ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺼـﯽ ﮐﺮده‪ .‬اﺧﺘﻪ ﮐﺮده‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬اﺧﺘﻪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪.(379‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َي ‪ِ /‬ي َ‬ ‫ﻣﺠﺒﻮب‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻪ ﮐﻦ‪.‬‬



‫ك[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺎﮐﯿﺎن ﮐﻪ ﺗﺨﻢ ﻧﻬﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻣﺎﮐﯿﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺨﻢ ﮐﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑَﯿﻮض‪.‬‬ ‫]َي ‪ِ /‬ي ُ‬ ‫ﺧﺎﯾﻪ ﮐﻨﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(اﺧﺘﻪ ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﯿﻀﺘﯿﻦ ﮐﺴﯽ را درآوردن‪ .‬ﺗﺨﻢ ﮐﺴﯽ را در آوردن‪ِ .‬ﺟﺒﺎب‪.‬‬ ‫]َي ‪ِ /‬ي َ‬ ‫ﺧﺎﯾﻪ ﮐﻨﺪه‪.‬‬



‫ك َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺗﺨﻢ ﻫﺎي او را در آورده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﺧﺘﻪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﺳﺮا‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]َي ‪ِ /‬ي َ‬ ‫ﺧﺎﯾﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫گ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﺨﻢ ﮔـﺬاردن‪ .‬ﺑﯿﻀﻪ ﮔـﺬاردن‪ .‬ﻫﺮ ﺟـﺎﻧﻮري ﮐﻪ ﺟﻮﺟﻪ اش از ﺗﺨﻢ درآﯾـﺪ‪ ،‬وﻗـﺘﯽ ﮐﻪ ﺗﺨﻢ را از ﺑـﺪن‬ ‫]َي ‪ِ /‬ي ُ‬ ‫ﺧﻮد ﺧﺎرج ﮐﺮد ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ »ﺧﺎﯾﻪ ﮔﺬاﺷﺖ« و ﻣﺼﺪر آن ﺧﺎﯾﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻪ ﮔﺮ‪.‬‬



‫گ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺴﯿﺎر ﺧﺎﯾﻪ ﮐﻨﻨﺪه‪ .‬ﺑَﯿﻮض‪) .‬زﻣﺨﺸﺮي(‪.‬‬ ‫]َي ‪ِ /‬ي َ‬ ‫ﺧﺎﯾﻪ ﮔﺰ‪.‬‬



‫گ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( رﺗﯿﻼ‪) .‬ﻣﻠﺨﺺ اﻟﻠﻐﺎت ﺣﺴﻦ ﺧﻄﯿﺐ(‪.‬‬ ‫]َي ‪ِ /‬ي َ‬ ‫ﺧﺎﯾﻪ ﮔﺰك‪.‬‬



‫گ َز[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﮋدم اﻫﻮازي ﮐﻪ آﻧﺮا ﺑﺘـﺎزي رﺗﯿﻼ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻗﺴـﻤﯽ از ﻋﻨﮑﺒﻮت‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺟﺎﻧﻮري ﮐﻪ‬ ‫]َي ‪ِ /‬ي َ‬ ‫ﻣﯽ ﭼﺴـﺒﺪ ﺑﺮ ﺧﺎﯾﻪء ﺣﯿﻮاﻧﺎت و ﺧﻮن آﻧﺮا ﻣﯽ ﻣﮑﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﮐﺮﻣﮑﯽ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺧﺎﯾﻪء ﺳﮓ و دﯾﮕﺮ ﭼﺎرﭘﺎﯾﺎن ﺑﭽﺴﺒﺪ و ﺧﻮن آﻧﻬﺎ‬ ‫ﺑﻤﮑﺪ و ﻇﺎﻫﺮًا ﮐﻨﻪ ﻋﺒﺎرت از آﻧﺴﺖ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬آﻓﺖ ﺧﺎﯾﻪ ﻫﻤﭽﻮ ﺧﺎﯾﻪ ﮔﺰك‪ .‬ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ ﺷﻔﺎﺋﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻪ ﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫]َي ‪ِ /‬ي[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟـﺎﻧﻮري اﺳﺖ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻌﻨﮑﺒﻮت ﮐﻪ ﻟﻌـﺎب او ﻣﺮدم را ﻫﻼك ﺳﺎزد و ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ رﺗﯿﻼ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎي ﻗﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ورق ‪) (362‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬دﻟﻤﻪ‪ .‬دﻟﻤﮏ‪ .‬ﻏﻨﺪه‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬آﺑﺨﻮرك‪ .‬ﺧﺎﯾﻪ ﮔﺰك‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻪ ﮔﯿﺮك‪.‬‬



‫]َي ‪ِ /‬ي َر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ ﻣﺼﻐﺮ(ﺗﺼﻐﯿﺮ »ﺧﺎﯾﻪ ﮔﯿﺮ« اﺳﺖ ﮐﻪ رﺗﯿﻼ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻪ ﮔﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫]َي ‪ِ /‬ي َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺧـﺎﯾﻪ رﯾﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧـﺎﮔﯿﻨﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺧـﺎﮔﯿﻨﻪ ﻣﺨﻔﻒ »ﺧـﺎﯾﻪ ﮔﯿﻨﻪ« اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻃﺒﺎﻫﺠﻪ‪) .‬دﻫﺎر(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺎﮔﯿﻨﻪ« و »ﺧﺎﯾﻪ رﯾﺰ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻪ ﻟﮕﺎم‪.‬‬



‫]َي ‪ِ /‬ي ِل[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺳﺮﮐﺸﯽ ﮐﻨﻨﺪه‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻏﯿﺮ ﻣﻄﯿﻊ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻪ ﻣﺎل‪.‬‬



‫]َي ‪ِ /‬ي[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺘﻤﻠﻖ و ﭼﺎﭘﻠﻮس‪ .‬ﺳﺨﺖ ﺑﺎ دﻧﺎﺋﺖ و ﭘﺴﺘﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﻪ ﻣﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫]َي ‪ِ /‬ي[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺗﻤﻠﻖ‪ .‬ﭼﺎﭘﻠﻮﺳـﯽ‪ .‬ﭼﺎﭘﻠﻮﺳـﯽ ﺳـﺨﺖ ﺑـﺎ دﻧـﺎﺋﺖ‪ .‬ﺗﻤﻠﻖ رذﯾﻼـﻧﻪ ‪ :‬ﻫﺮآﻧﮑﻪ ﺑﯽ ﺧﺒﺮ از ﻓﻦ ﺧﺎﯾﻪ ﻣﺎﻟﯽ ﺷـﺪ دﭼﺎر‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ ﺳﺨﺖ و ﻧﺎن ﺧﺎﻟﯽ ﺷﺪ‪.‬ﻋﺸﻘﯽ‪ .‬ﻧﻪ رﯾﺶ ﺗﺮا ﮐﻪ رﯾﺸﺨﻨﺪت ﺳﺎزم ﻧﻪ ﺧﺎﯾﻪ ﺗﻮ را ﮐﻪ ﺧﺎﯾﻪ ﻣﺎﻟﯿﺖ ﮐﻨﻢ‪.‬؟‬ ‫ﺧﺎﯾﻪ ﻣﺎﻟﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﻤﻠﻖ رذﯾﻼﻧﻪ ﮔﻔﺘﻦ‪ .‬ﺗﻤﻠﻖ ﺑﺎ دﻧﺎﺋﺖ ﮔﻔﺘﻦ ‪ :‬ﻧﻪ رﯾﺶ ﺗﺮا ﮐﻪ رﯾﺸـﺨﻨﺪت ﺳﺎزم ﻧﻪ ﺧﺎﯾﻪ ﺗﺮا ﮐﻪ ﺧﺎﯾﻪ ﻣﺎﻟﯿﺖ‬ ‫]َي ‪ِ /‬ي َ‬ ‫ﮐﻨﻢ ‪ .‬؟‬ ‫ﺧﺎﯾﻪ ﻧﻬﺎدن‪.‬‬



‫]َي ‪ِ /‬ي ِن ‪َ /‬ن َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﯿﻀﻪ دادن ﻣﺮغ‪) .‬ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت(‪ .‬ﺗﺨﻢ ﮔـﺬاردن ‪ :‬ﻫﻤﭽﻮ ﻣﺮﻏﯽ ﮐﻪ ﻫﺮزه ﮔﺮد اﻓﺘـﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﺟـﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺧـﺎﯾﻪ اي ﻧﻨﻬـﺎد‪ .‬ﺳـﻠﯿﻢ )از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﮐﺎر ﺑـﺪ و ﺷـﻨﯿﻌﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ آزار و ﺑﯿﻢ و ﻫﻼﮐﺖ ﮔﺮدد‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺗﺮﺳﯿﺪن‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت ||(‪ .‬ﺧﺠﺎﻟﺖ ﮐﺸﯿﺪن و ذﻟﯿﻞ و ﭘﺸﯿﻤﺎن ﺷﺪن‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ - (1) (1).‬ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨﺪراج ﻣﻌﺘﻘﺪ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺮﻗﻮم در »ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ« ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﻌﻨﯽ ﺻﺤﯿﺢ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺠﺎﻟﺖ ﮐﺸﯿﺪن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﯿﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫]َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﻣﻀﻎ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺟﻮﯾﺪن‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺟﻮﯾﺪن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﯿﺪن‪.‬‬



‫]َد[)‪) (1‬ﻣﺺ( ﺑﺪﻧـﺪان ﻧﺮم ﮐﺮدن‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻣﻀﻎ ﮐﺮدن‪ .‬ﺟﺎوﯾـﺪن‪ .‬ﺑﺪﻧـﺪان ﻧﺮم ﮐﺮدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﻀﻎ‪ .‬ﻟﻮك‪ .‬ﺿﻮز‪) .‬ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻤﺼـﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺟﻮﯾـﺪن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺋﯿـﺪن ﺷﻮد ‪ :‬ﯾﺸـﮓ ﻧﻬﻨﮓ دارد دل را ﻫﻤﯽ ﺷـﺨﺎﯾﺪ ﺗﺮﺳﻢ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻮارد اﯾـﺪون ﻧﻪ ﺧﺮد ﺧﺎﯾـﺪ‪.‬‬ ‫رودﮐﯽ‪ .‬ﺟﻬﺎن را ﻣﺨﻮان ﺟﺰ دﻻور ﻧﻬﻨﮓ ﺑﺨﺎﯾـﺪ ﺑﺪﻧـﺪان ﭼﻮ ﮔﯿﺮد ﺑﭽﻨﮓ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺑﯿﻨـﺪ ﺗﺮا ﭘﯿﺸﺖ آﯾﺪ ﺑﺠﻨﮓ ﺗﻮ ﻣﮕﺮﯾﺰ ﺗﺎ ﻟﺐ‬ ‫ﻧﺨﺎﯾﯽ ز ﻧﻨﮓ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺳـﻨﺎن ﮔﺮ ﺑﺪﻧﺪان ﺑﺨﺎﯾﺪ دﻟﯿﺮ ﺑﺪرد ز آواز او ﭼﺮم ﺷـﯿﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻣﺮﻏﺰاري ﮐﻪ ﻓﺴﯿﻠﻪ ﮔﻪ اﺳﺒﺎن ﺗﻮ ﮔﺸﺖ ﺷﯿﺮ‬ ‫ﮐﺂﻧﺠـﺎ ﺑﺮﺳـﺪ ﺧﺮد ﺑﺨﺎﯾـﺪ ﭼﻨﮕﺎل‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﻦ ﻫﻤﯽ ﭼﺨﯽ ﺗﻮ و آﮔﻪ ﻧﯿﯽ ﮐﻪ ﺧﯿﺮه دﻧﺒﺎل ﺑﺒﺮ ﺧﺎﯾﯽ ﭼﻨﮕﺎل ﺷـﯿﺮ ﺧﺎري‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻫﺮ‬ ‫ﺳـﺎﻋﺖ ﻋـﺎﻓﺮ ﻗﺮﺣـﺎ و ﮐﺰﻣﺎزو‪ ...‬ﺧﺎﯾﯿـﺪن‪ ...‬و ﮐﻨـﺪر و ﺳـﻌﺪ ﺧﺎﯾﯿـﺪن‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻋﻠﺖ ﺑﺴـﯿﺎرﺧﻮار ﺑﺎﺷـﺪ و‬ ‫ﺣﺮﯾﺺ ﺑﻮد و آﻧﭽﻪ ﺧﻮرد ﻧﯿﮏ ﻧﺨﺎﯾـﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﮔﻮﯾـﺪ ﮐﻪ ﺷـﻌﺮ ﺧﺎﯾﻢ ﺧﺎﯾـﺪ ﺑﻠﯽ ﭼﻨﺎﻧﮏ ﺧﺎﯾﻨـﺪ ﻋﻠﮏ ﻣﺎده ﺧﺮان از‬ ‫ﺧﺮان ﻏﻨﮓ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺑﺪوش دﯾﮕﺮان زﻧﺒﯿﻞ ﺳﺎﯾﻨﺪ ﺑﺪﻧﺪان ﮐﺴﺎن زﻧﺠﯿﺮ ﺧﺎﯾﻨﺪ)‪.(2‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬دل ده ﺑﻪ ﻧﺼﯿﺐ ﺧﺎﻧﻪء ﺧﻮﯾﺶ ﺧﺎﯾﯿﺪن رزق‬ ‫ﮐﺲ ﻣﯿﻨـﺪﯾﺶ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬او ز ﺗﻮ آﻫﻦ ﻫﻤﯽ ﺧﺎﯾـﺪ ﺑﺨﺸﻢ او ﻫﻤﯽ ﺟﻮﯾـﺪ ﺗﺮا ﺑﺎ ﺑﯿﺴﺖ ﭼﺸﻢ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ - .‬ﭘﺸﺖ دﺳﺖ ﺧﺎﯾﯿـﺪن؛ ﭘﺸﺖ دﺳـﺖ‬ ‫ﮔﺎز ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻧـﺪاﻣﺖ و ﭘﺸـﯿﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ ‪:‬ﭘﺸﺖ دﺳﺖ ﺧﺎﯾﯿـﺪن ﺳﻮد ﻧﺪارد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬روح ﺳـﻠﻄﺎﻧﯽ ز زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﺠﺴﺖ ﺟﺎﻣﻪ‬ ‫ﭼﻪ دراﻧﯿﻢ و ﭼـﻮن ﺧـﺎﯾﯿﻢ دﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﻟـﻮي‪ .‬روي در روي دوﺳﺖ ﮐﻦ ﺑﮕـﺬار ﺗـﺎ ﻋـﺪو ﭘﺸﺖ دﺳﺖ ﻣﯽ ﺧﺎﯾـﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﻫﻤﻪ‬ ‫ﻧﺨﻠﺒﻨـﺪان ﺑﺨﺎﯾﻨﺪ دﺳﺖ ز ﺣﯿﺮت ﮐﻪ ﻧﺨﻠﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺲ ﻧﺒﺴﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن ||(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﺪﮔﻔﺘﻦ و ﻧﺎﭘﺴـﻨﺪ ﮔﻔﺘﻦ ‪ :‬اﻣﯿﺮ رﺿـﯽ اﷲ‬ ‫ﻋﻨﻪ ﭘﺸـﯿﻤﺎن ﺷـﺪ از ﻓﺮﺳـﺘﺎدن ﺑﻮﻋﻠﯽ و ﮔﻔﺘﯽ ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎن اﻃﺮاف ﻣـﺎ را ﺑﺨﺎﯾﻨـﺪ و ﺑﺪﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬ﻧﺸـﺨﻮار ﮐﺮدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺟﻮﯾﺪن ﺑﺪون ﻓﺮو دادن‪ - (1) .‬ﺧﺎي ‪ +‬ﯾﺪن )ﭘﺴﻮﻧﺪ ﻣﺼﺪري(‪ .‬ﺟﺰء اول ﻫﻤﺮﯾﺸﻪء ﻫﻨﺪي ﺑﺎﺳﺘﺎن ‪ khad‬و‪ ،khad-ati‬اوﺳﺘﺎ‬ ‫‪ xad‬اﺳﺖ‪ - (2) .‬زﻧﺠﯿﺮ ﺧﺎﯾﯿﺪن ﯾﻌﻨﯽ ﺟﻮﯾﺪن زﻧﺠﯿﺮ و ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﮐﺎر ﺳﺨﺖ و دﺷﻮار ﮐﺮدن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﯾﯿﺪه‪.‬‬



‫]َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ( ﺑﺪﻧـﺪان ﻧﺮم ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري ج ‪ 1‬ورق ‪ : (379‬ﺧﺎﯾﯿـﺪهء دﻫﺎن ﺟﻬﺎﻧﻢ ﭼﻮ‬ ‫ﻧﯿﺸﮑﺮ اي ﮐﺎش ﻧﯿﺸﮑﺮ ﻧﯿﻤﯽ ﻣﻦ ﮐﺒﺴﺘﻤﯽ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺐ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻓﻌﻞ( ﺧﺎﻣﻮش‪ .‬اﻣﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ‪ .‬ﺧﻔﻪ ﺷﻮ‪ .‬ﮐﻼم ﻣﮕﻮ‪ .‬ﺑﯿﺶ ازﯾﻦ ﻣﮕﻮ ‪ :‬ﻓﻠﮏ ﭼﻮن اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﺸﻨﯿﺪ ﮔﻔﺘﺎ ﺑﺮو اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ ﺧﺐ ﺑﺎش‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ!)‪(1‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ‪ - (1) .‬ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﮐﻠﻤﻪء »ﺧﺐ« و »ﺑﺎش« ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﯽ آﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺐ‪.‬‬



‫]َﺧﺐ ب[ )ع ص( ﻣﺮد ﻓﺮﯾﺒﻨـﺪه‪ .‬ﻣﺮد ﮔﺮﺑﺰ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻟﻤﻨﺠـﺪ( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬ﻣﺮد زﯾﺮك‪.‬‬ ‫ﻫﻮﺷﯿﺎر‪ .‬ﻣﮑﺎر‪ .‬ﺣﯿﻠﻪ ﮔﺮ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( ‪:‬اﻟﺨﺐ و اﻟﻤﻐﻔﻞ داﺳﺘﺎن زﯾﺮك و ﺷﺮﯾﮏ ﻣﻐﻔﻞ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪء ﺑﻬﺮاﻣﺸﺎﻫﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺐ‪.‬‬



‫]َﺧﺐ ب[ )ع ِا( رﯾﮓ ﺗﻮده دراز ﭼﺴﺒﯿـﺪه ﺑﺰﻣﯿﻦ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻟﻤﻨﺠﺪ( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬زﻣﯿﻦ ﻧﺮم ﻣﯿﺎن دو زﻣﯿﻦ‬ ‫درﺷﺖ ﮐﻪ در آن ﻗﺎرچ روﯾﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺐ‪.‬‬



‫]َﺧﺐ ب[ )ع ﻣﺺ()‪ (1‬از ﺑﺎب ﻧﺼـﺮ ﯾﻨﺼـﺮ‪ .‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن و دراز ﮔﺮدﯾﺪن ﮔﯿﺎه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )اﻟﻤﻨﺠﺪ( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫)ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬ﻣﻨﻊ ﮐﺮدن ﻣﺮدي را از ﭼﯿﺰي ﮐﻪ در ﻧﺰد اوﺳﺖ ||‪ .‬ﻣﻨﺰل ﮔﺰﯾﺪن در زﻣﯿﻦ ﭘﺴﺖ از روي ﺑﺨﻞ ﺗﺎ ﮐﺴﯽ ﺟﺎي‬ ‫ﺑﻮدن را ﻧﺪاﻧـﺪ ||‪ .‬ﺷـﺘﺎب ﮐﺮدن و ﺗﻌﺠﯿـﻞ ﮐﺮدن در ﮐـﺎر‪) .‬ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻟﻤﻨﺠـﺪ ||(‪ .‬ﮔﺮﺑﺰ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 675‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﻓﺮﯾﺐ دادن ||‪ .‬ﺟﻮﺷـﯿﺪن درﯾﺎ و آﺷﻮب ﮔﺮدﯾﺪن آن)‪) .(2‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻟﻤﻨﺠـﺪ ||(‪ .‬ﭘﻮﯾﻪ‬ ‫دوﯾـﺪن‪ .‬ﺑﺮداﺷـﺘﻦ اﺳﺐ ﻫﺮ دو دﺳﺖ و ﭘـﺎي راﺳﺖ را ﺑﺎ ﻫﻢ و ﻫﺮ دو دﺳﺖ و ﭘﺎي ﭼﭗ را ﺑﺎ ﻫﻢ‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد||(‪.‬‬ ‫ﺗﯿﺰ رﻓﺘﻦ)‪) .(3‬ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )اﻟﻤﻨﺠـﺪ( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - (1) .‬ﻣﺼـﺪر دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ »ﺧﺒﺐ« و »ﺧـﺒﯿﺐ« اﺳﺖ‪- (2) .‬‬ ‫اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ ﻣﺼـﺪر ﻣﺼـﺪر دﯾﮕﺮي ﻧـﺪارد ﯾﻌﻨﯽ »ﺧﺒﺐ« و »ﺧﺒﯿﺐ« ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮ آن ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ - (3) .‬در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ اﻣﺮ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺼﺪر آﻣﺪه اﺳﺖ ‪ :‬رو ﺑﮕﺮداﻧﺪ ﺑﺴﻮي دﺳﺖ ﭼﭗ از ﺗﺒﺎر و ﺧﻮﯾﺶ ﮔﻮﯾﻨﺪش ﮐﻪ ﺧﺐ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﺐ‪.‬‬



‫]ِﺧﺐ ب[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺟﻮش و آﺷﻮب درﯾﺎ ||‪ .‬ﮔﺮﺑﺰ‪ .‬ادﻏﻞ ||‪ .‬ﻣﺮد ﻓﺮﯾﺒﻨﺪه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻟﻤﻨﺠﺪ( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺐ‪.‬‬



‫]ـِﺧ ﺐ ب[ )ع ﻣﺺ( ﮔﺮﺑﺰي ﮐﺮدن‪ .‬ﻓﺮﯾﻔﺘـﻦ‪ .‬ﺧﯿـﺎﻧﺖ ﮐﺮدن‪) .‬از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )ازاﻟﻤﻨﺠـﺪ( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب||(‪.‬‬ ‫ﺟﻮﺷﯿﺪن درﯾﺎ‪ .‬آﺷﻮب ﮔﺮدﯾﺪن آن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺐ‪.‬‬



‫]ُﺧﺐ ب[ )ع ِا( ﭘﻮﺳﺖ درﺧﺖ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻟﻤﻨﺠـﺪ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬زﻣﯿﻦ ﭘﺴﺖ‪ .‬ﻣﻐﺎك‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ج‪ ،‬اﺧﺒـﺎب‪ُ ،‬ﺧﺒـﻮب ||‪ .‬ﭘـﺎرﭼﻪ اي ﮐـﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮ اﻧﮕﺸﺖ ﺑﻨﺪﻧـﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ(‪ .‬ج‪،‬‬ ‫اﺧﺒﺎب‪ُ ،‬ﺧﺒﻮب ||‪ .‬زﻣﯿﻦ ﺳﺨﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪.‬‬ ‫ﺧﺐ‪.‬‬



‫]ِﺧﺐ ب[ )ِاخ( ﯾﺎﻗﻮت آﻧﺮا ﺑﻪ رواﯾﺖ از اﺳﻤﺎءﺑﻦ ﺧﺎرﺟﻪ ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻌﯽ ﻣﯽ داﻧﺪ‪ :‬ﻋﯿﺶ اﻟﺨﯿﺎم ﻟﯿﺎﻟﯽ اﻟﺨﺐ و ﻧﯿﺰ ﺑﻨﻘﻞ از اﺑﯽ داود ﺑﺎز آﻧﺮا‬ ‫ﻧﺎم ﻣﻮﺿـﻌﯽ ﻣﯽ آورد ‪ :‬اﻗﻔﺮ اﻟﺨﺐ ﻣﻦ ﻣﻨﺎزل اﺳـﻤﺎء ﻓﺠﻨﺒﺎ ﻣﻘﻠﺺ ﻓﻈﻠﯿﻢ‪ .‬ﻧﺼـﺮ آﻧﺮا آﺑﯽ از ﺑﻨﯽ ﻏﻨﯽ در ﻗﺮب ﮐﻮﻓﻪ ﻣﯽ داﻧﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( داﻏﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﻮﺿﻊ ﭘﻮﺷـﯿﺪه اي از ﻣـﺎده ﺷﺘﺮ ﻧﺠﯿﺐ زﻧﻨـﺪ‪ .‬ج‪ ،‬اﺧﺒﺌـﮥ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺧﺮﮔﺎﻫﯽ‬ ‫ﮐﻪ از ﻣﻮي ﯾﺎ ﭘﺸﻢ ﺳﺎزﻧـﺪ و داراي دو ﯾﺎ ﺳﻪ ﺳـﺘﻮن ﺑﺎﺷـﺪ)‪ .(1‬ج‪ ،‬اﺧﺒﺌﮥ و اﺧﺒﯿﮥ)‪) .(2‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‬ ‫)ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻟﻤﻨﺠـﺪ(‪ :‬اﻟﺨﺒـﺎء ﻣﻦ اﻟﺸـﻌﺮ واﻟﺼـﻮف‪ .‬ﻗـﺎل اﺑﻮﻫﻼـل‪ :‬ﻫـﻮ ﺑﺎﻟﻔﺎرﺳـﯿﮥ »ﺑﯿـﺎن« اﻋﺮب ﻓﻘﯿـﻞ ﺧﺒـﺎء‪) .‬از اﻟﻤﻌﺮب ﺟـﻮاﻟﯿﻘﯽ‬ ‫ص‪ .(|| 134‬ﻏﺸﺎء و ﻏﻼف ﮔﻨـﺪم و ﺟﻮ در ﺧﻮﺷﻪ)‪ .(3‬ج‪ ،‬اﺧﺒﯿﻪ)‪ .(4‬و ﻟﻪ ] ﻟﺠﻮز اﻟﻘﻄﺎ [ اﺧﺒﯿـﮥ ﮐﺎﺧﺒﯿـﮥ اﻟﮑﺎﮐﻨﺞ ﻓﯽ ﺟﻮف ﮐﻞ ﺧﺒﺎء‬ ‫ﻏﻠﻒ ﺻـﻐﯿﺮ‪) .‬از اﺑﻦ اﻟﺒﯿﻄـﺎر ||(‪ .‬ﻏﻨﭽﻪء ﮔـﻞ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس()‪ .(|| 5‬ﺳـﺘﺎرهء ﻣﺴﺘﺪﯾﺮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺳـﺘﺎرﮔﺎن ﮐﻼغ را ﺧﺒﺎء ﺧﻮاﻧﻨـﺪ اي ﺧﯿﻤﻪء اﻋﺮاﺑﯿﺎن و ﻧﯿﺰ ﺗﺤﺖ ﺳـﻤﺎك ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪) .‬از اﻟﺘﻔﻬﯿﻢ ص‪ .(|| 106‬ﻧﺎم‬ ‫ﻣﻨﺰﻟﯽ اﺳﺖ از ﻣﻨـﺎزل ﻗﻤﺮ ﮐﻪ آن را اﺧﺒﯿﻪ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺧﺒﯿﻪ ﺷﻮد ||‪ .‬ﻣﻨﺰل‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ج‪ ،‬اﺧﺒﯿـﮥ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺮﺣﻮم ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫)‪ - (1‬ﺑﺰرﮔﺘﺮ از آن را ﺑﯿﺖ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ‪ - (2) .‬اﺻـﻞ آن »ﯾﺎﯾﯽ« اﺳﺖ‪ - (Calice. (4 - (3) .‬اﺻﻞ آن »ﯾﺎﯾﯽ« اﺳﺖ‪ - (5) .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﺟﻤﻊ آن اﺧﺒﺌﮥ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺧﺒﺌﮥ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎء ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ()‪ (1‬ﭼﯿﺴـﺘﺎن ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺮاي در ﻏﻠﻂ اﻓﮑﻨـﺪن‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﺧﺎﺑﺎﺗﻪ ﻫﮑـﺬا ﻣﺨﺎﺑﺎة و ﺧﺒﺎء؛ ﭼﯿﺴـﺘﺎن ﮔﻔﺘﻢ ﺗﺎ او را در ﻏﻠﻂ اﻓﮑﻨﻢ‪) .‬از‬ ‫ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﺻﯿﻐﻪ ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮ ﻣﺨﺎﺑﺎة )ﺑﺎب ﻣﻔﺎﻋﻠﻪ( اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎﺋﺐ‪.‬‬



‫]َخ ِء[ )ع ص( ﭘﺎره ﭘﺎره)‪ .(1‬ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ‪ .‬ﺗﮑﻪ ﺗﮑﻪ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺛﻮب ﺧﺒﺎﺋﺐ)‪(2‬؛ اي ﺛﻮب ﻣﻘﻄﻊ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﺘﻦ‬ ‫اﻟﻠﻐﻪ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ(‪ - (1) .‬اﺻـﻞ آن »ﯾﺎﯾﯽ« اﺳﺖ‪ - (2) .‬در اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﻮﺻـﻮف ﻣﻔﺮد و وﺻـﻒ ﺟﻤﻊ اﺳﺖ و ﻋﻠﺖ آن ﺗﻌـﺪاد‬ ‫اﺟﺰاء ﻣﻮﺻﻮف اﺳﺖ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎﺋﺚ‪.‬‬



‫]َخ ِء[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج ﺧﺒﯿﺚ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺷـﯽ ء ﭘﻠﯿﺪ اﺳﺖ)‪) .(1‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ - .‬اُﱡم‬ ‫اﻟَﺨﺒﺎﺋِﺚ؛ ﺷﺮاب‪ .‬ﻣﯽ ‪ :‬آن ﺗﻠﺦ وش ﮐﻪ ﺻﻮﻓﯽ ام اﻟﺨﺒﺎﺋﺜﺶ ﺧﻮاﻧﺪ اﺷﻬﯽ ﻟﻨﺎ و اﺣﻠﯽ ﻣﻦ ﻗﺒﻠﮥ اﻟﻌﺬاري‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ - (1) .‬ﺧﺒﯿﺚ داراي ﻣﻌﺎﻧﯽ‬ ‫ﻣﺘﻌﺪد وﻟﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﭘﻠﯿﺪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻌﻨﯽ ﻓﻮق ﺟﻤﻊ آن ﺧﺒﺎﺋﺚ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﯿﺚ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎﺋﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ( ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮ »ﺧﺎﯾﯿﺪن« اﺳﺖ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ورق ‪.(374‬‬ ‫ﺧﺒﺎب‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﺟﻮش درﯾـﺎ‪ .‬آﺷﻮب درﯾـﺎ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻟﻤﻨﺠـﺪ( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ||(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧّﺐ‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺐ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎب‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ()‪ (1‬ﺟﻮﺷـﯿﺪن درﯾﺎ‪ .‬آﺷﻮب ﺷﺪن درﯾﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ - (1) .‬ﻣﺼﺪر‬ ‫دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ »ﺧّﺐ« اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎب‪.‬‬



‫]ُخ ْب ﺑﺎ[ )ِاخ( ﭘﺪر ﻋﻄﺎءﺑﻦ ﻣﻨﺪه از ﻃﺮﯾﻖ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻠﻢ از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻄﺎءﺑﻦ ﺧﺒﺎب از ﭘﺪرش از ﺟﺪش رواﯾﺖ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ ﻣﻦ در‬ ‫ﻧﺰد اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﭘﺮﻧـﺪه اي از ﻧﺰد او ﮔـﺬﺷﺖ و او ﮔﻔﺖ ﺧﻮﺷـﺎ ﺑﺤـﺎل اﯾﻦ ﻣﺮغ! ﻣﻦ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ ﺗﻮ ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺻـﺪﯾﻖ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮي‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻮﯾﯽ؟! اﺑﻦ ﻣﻨﺪه ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻏﺮﯾﺐ اﺳﺖ و ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ وﺟﻪ وﺟﻪ دﯾﮕﺮي ﺑﺮاي آن ﻧﻤﯿﺸﻨﺎﺳﻢ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ اﺻﺎﺑﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ در‬ ‫اﯾﻦ ﺣـﺪﯾﺚ دﻻـﻟﺘﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ او ادراك زﻣـﺎن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ را ﮐﺮده اﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺤﺘﻤﻞ اﺳﺖ او از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﻮده‬ ‫اﻧﺪ‪) .‬از اﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ‪ 1‬ص‪.(102‬‬ ‫ﺧﺒﺎب‪.‬‬



‫]ُﺧﺒْﺒـﺎ[ )ِاخ( ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻣﺴـﻠﻢ ﺻـﺎﺣﺐ »ﻣﻘﺼﻮره«‪ .‬وي ﻣﻮﻟﯽ ﻓـﺎﻃﻤﻪ ﺑﻨﺖ ﻋﺘﺒـﮥ ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ و ﻣـﺪرك زﻣـﺎن ﺟـﺎﻫﻠﯽ و در ﺻـﺤﺎﺑﺘﺶ ﻧﯿﺰ‬ ‫اﺧﺘﻼف اﺳﺖ‪ .‬رواﯾﺘﯽ اﺳﺖ او را از ﻧﺒﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻻ وﺿﻮء اﻻﻣﻦ ﺻﻮت اورﯾـﺢ«‪ .‬از او ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﮐﻪ اﺻـﺤﺎب ﻣﻘﺼﻮره اﻧﺪ‪ ،‬رواﯾﺖ‬ ‫ﮐﺮده اﻧـﺪ و از آن ﺟﻤﻠﻪ اﻧـﺪ ﺳﺎﺋﺐ ﺑﻦ ﺧﺒﺎب واﻟـﺪ ﻣﺴـﻠﻢ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻗﻮل اﺑﻮﻋﻤﺮ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ اﺻﺎﺑﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺬﮐﻮر در ﻧﺰد اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ از‬ ‫رواﯾﺖ ﺳﺎﺋﺐ ﺑﻦ ﺧﺒﺎب ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪» :‬ﮔﻔﺖ ﺷﻨﯿﺪم رﺳﻮل ﺧﺪا‪ .«...‬ﻣﺴﻠﻢ از ﻃﺮﯾﻖ ﻋﺎﻣﺮﺑﻦ ﺳﻌﺪﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص از ﺧﺒﺎب ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻘﺼﻮره‬ ‫از ﻋﺎﯾﺸﻪ و از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه در اﺗﺒﺎع ﺟﻨﺎﺋﺰ رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬از اﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ‪ 1‬ص‪.(102‬‬ ‫ﺧﺒﺎب‪.‬‬



‫]ُﺧْﺐ ﺑـﺎ[ )ِاخ( ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﯾﺤﯿﯽ‪ .‬وي ﻣﻮﻻـي ﻋﺘﺒـﮥ ﺑﻦ ﻏﺰوان اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ اﺳـﺤﺎق او را در ﺟﺰء ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽ آورد ﮐﻪ از ﻫﻢ ﭘﯿﻤﺎﻧﺎن ﺑﻨﯽ‬ ‫ﻧﻮﻓﻞ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪ ﻣﻨﺎف ﺑﻮده و واﻗﻌﻪء »ﺑـﺪر« را دﯾﺪه اﻧﺪ‪ .‬اﺑﻮ ﻧﻌﯿﻢ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ او را ﻋﻘﺒﯽ ﻧﺒﻮده و رواﯾﺘﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬وي در ﺧﻼﻓﺖ ﻋﻤﺮ ﺑﺴﺎل ‪19‬‬ ‫ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻓﺮﻣﺎن ﯾﺎﻓﺖ و ﻋﻤﺮ ﺑﺮ او ﻧﻤﺎز ﮔﺰارد‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ اﺻﺎﺑﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ اﺑﻦ ﻣﻨﺪه در ﺷـﺮح ﺣﺎل ﺧﺒﺎب ﺑﻦ ارث آورده ﮐﻪ او ﻣﻮﻻي ﻋﺘﺒﮥ ﺑﻦ‬ ‫ﻏﺰوان ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ اﯾﻦ ﻗﻮل و ﻧﻈﺮ اﺷـﺘﺒﺎه اﺳﺖ و اﺑﻦ اﺳـﺤﺎق اﯾﻦ اﺷـﺘﺒﺎه را ﺗﺼـﺤﯿﺢ ﮐﺮده و ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﻓﺮق ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‬ ‫اﯾﻦ دو از ﺑﺪرﯾﺎن ﺑﻮده اﻧﺪ و ﻧﻈﺮ اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﻧﯿﺰ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪) .‬از اﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ‪ 1‬ص‪.(102‬‬ ‫ﺧﺒﺎب‪.‬‬



‫]ُﺧْﺐ ﺑﺎ[ )ِاخ( ﭘـﺪر ﺳﺎﺋﺐ‪ .‬اﺑﻦ ﻣﻨـﺪه از ﻃﺮﯾﻖ ﻋﺒـﺪاﻟﻌﺰﯾﺰﺑﻦ ﻋﻤﺮان از ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﺳﺎﺋﺐ از ﭘﺪرش از ﺟﺪش رواﯾﺖ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ رﺳﻮل‬ ‫ﺧﺪا را دﯾﺪم ﮐﻪ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮﯾﺮي ﮐﺮده ﺑﻮد و ﮔﻮﺷﺖ ﭘﺎره ﭘﺎره ﺷﺪه اي را ﻣﯿﺨﻮرد و از ﺳﻔﺎﻟﯽ آب ﻣﯽ ﻧﻮﺷﯿﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﻣﻨﺪه اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را‬ ‫ﻏﺮﯾﺐ ﻣﯽ داﻧﺪ و ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ وﺟﻪ )ﻃﺮﯾﻖ ﺧﺒﺎب( ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي آن وﺟﻬﯽ ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻮ ﻧﻌﯿﻢ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ از ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ از اﺑﻮ ﻋﺒﺪاﷲ‬ ‫ﺑﻦ ﺳـﺎﺋﺐ رواﯾﺖ ﻣﯿﺸﻮد ﯾﻌﻨﯽ از ﻣﺴـﻨﺪ ﺳﺎﺋﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺘﻀـﯽ ﮐﻼم ﺑﺨﺎري آن اﺳﺖ ﮐﻪ او ﻣﻮﻻي ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﻨﺖ ﻋﺘﺒﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ زﯾﺮا او از‬ ‫ﺳﺎﺋﺐ ﺑﻦ ﺧﺒﺎب ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮ ﻣﺴـﻠﻢ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻘﺼﻮره ﻧﺎم ﻣﯿﺒﺮد‪ .‬ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ ﻗﻮل درﺑﺎرهء او ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﻻي ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﻨﺖ ﻋﺘﺒﮥ ﺑﻦ رﺑﯿﻊ‬ ‫ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺑﺮ اﯾﻦ ﻗﻮل ﻧﯿﺰ اﺑﻦ اﺛﯿﺮ اﻋﺘﻤﺎد ﮐﺮده و ﺑﺮاي ﻣﻮﻻي ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺧﺎﺻﯽ ﻧﯿﺎورده اﺳﺖ‪) .‬از اﺻﺎﺑﻪ ﺟﺰء‪ 1‬ص‪.(102‬‬ ‫ﺧﺒﺎب‪.‬‬



‫]ُﺧْﺐ ﺑﺎ[ )ِاخ( ﺑﻦ اﻻرت ﺑﻦ ﺟﻨﺪﻟـﮥ ﺑﻦ ﺳـﻌﺪﺑﻦ ﺧﺰﯾﻤـﮥ ﺑﻦ ﮐﻌﺐ ﺑﻦ ﺳـﻌﺪﺑﻦ زﯾﺪﺑﻦ ﻣﻨﺎة ﺑﻦ ﺗﻤﯿﻢ اﻟﺘﻤﯿﻤﯽ ﺑﻌﻀـﯽ او را ﺧﺰاﻋﯽ آورده‬ ‫اﻧـﺪ‪ .‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮ ﻋﺒـﺪاﷲ‪ .‬او از اﺳـﯿﺮان دورهء ﺟـﺎﻫﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﮑﻪ ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷـﺪ و ﻣﻮﻻـي ام اﻧﻤـﺎر ﺧﺰاﻋﯽ اﺳﺖ وﻟﯽ ﻧﻈﺮ ﺑﻌﻀـﯽ‬ ‫ﺧﻼـف آﻧﺴﺖ‪ .‬ﺧﺒـﺎب از ﻫﻢ ﭘﯿﻤﺎن ﻫﺎي ﺑﻨﯽ زﻫﺮه و از »ﺳﺎﺑﻘﯿﻦ اوﻟﯿﻦ« ﺑﻮد‪ .‬اﺑﻦ ﺳـﻌﺪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ او در ﻣﮑﻪ ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷـﺪ و ﺳـﭙﺲ ﺑﺎ ﺑﻨﯽ‬ ‫زﻫﺮه ﻫﻢ ﭘﯿﻤﺎن ﮔﺸﺖ و از ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن و از »ﻣﺴﺘﻀـﻌﻔﯿﻦ« اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎوردي ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﺧﺒﺎب ﺑﺴﺎل ﺷـﺸﻢ )ﺑﻌﺜﺖ( اﺳﻼم آورد و اول‬ ‫ﮐﺲ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳـﻼم ﺧﻮد را آﺷـﮑﺎر ﮐﺮد و در اﯾﻦ راه رﻧـﺞ ﻓﺮاوان ﮐﺸـﯿﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮي ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ اﻧﺘﺴﺎب او ﺑﻪ ﺑﻨﯽ زﻫﺮه از آن اﺳﺖ ﮐﻪ آل‬ ‫ﺳﺒﺎع از ﻫﻢ ﭘﯿﻤﺎن ﻫﺎي ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﻋﻮف ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺤﺎرث ﺑﻦ زﻫﺮه اﻧﺪ و ﺳـﺒﺎع ﺑﻦ ام اﻧﻤﺎر ﺧﺰاﻋﯽ از آل ﺳـﺒﺎع اﺳﺖ‪ .‬او ﺣﺎﺿـﺮ ﻫﻤﻪء‬ ‫ﺟﻨﮕﻬﺎ ﺑﻮد و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﯿﻦ او و ﺟﺒﯿﺮﺑﻦ ﻋﺘﺒﮏ ﺑﺮادري اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬او راوي ﭘﯿﻤﺒﺮ اﺳﺖ و از او اﺑﻮاﻣﺎﻣﻪ و ﭘﺴﺮش ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺧﺒﺎب و اﺑﻮﻣﻌﻤﺮ‬ ‫و ﻗﯿﺲ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺣﺎرم و ﻣﺴـﺮوق و دﯾﮕﺮان رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮاﻧﯽ از ﻃﺮﯾﻖ زﯾﺪﺑﻦ وﻫﺐ رواﯾﺖ ﮐﺮد ﭼﻮن ﻋﻠﯽ از ﺻـﻔﯿﻦ ﺑﺮﻣﯿﮕﺸﺖ ﺑﺮ‬ ‫ﻗﺒﺮ ﺧﺒﺎب ﮔﺬﺷﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬رﺣﻢ اﷲ ﺧﺒﺎﺑﺎ اﺳـﻠﻢ راﻏﺒًﺎ و ﻫﺎﺟﺮ ﻃﺎﻟﻌًﺎ و ﻋﺎش ﻣﺠﺎﻫﺪًا واﺑﺘﻠﯽ ﻓﯽ ﺟﺴﻤﻪ اﻣﻮا و ﻟﻦ ﯾﻀﯿﻊ اﷲ اﺟﺮه« ﺧﺒﺎب‬ ‫ﺷﺎﻫـﺪ واﻗﻊ ﺑـﺪر و ﺑﻌﺪ آن ﺑﻮد و ﺑﮑﻮﻓﻪ ﻓﺮود آﻣﺪ و در ﺳﺎل ‪ 37‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑـﺪاﻧﺠﺎ درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﺣﺒﺎن اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻋﻠﯽ ﺑﻮﻗﺖ‬ ‫ﺑﺎز ﮔﺸﺖ ﺻـﻔﯿﻦ ﺑﺮ ﻗﺒﺮ او ﮔـﺬﺷﺖ ﺑﺮ ﻗﺒﺮ او ﻧﻤﺎز ﮔﺰارد و درﺑﺎرهء ﺳﺎل ﻣﺮگ او ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ ﮐﻪ در ‪ 19‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﺪرود ﺣﯿﺎت ﮔﻔﺘﻪ اﺳـﺖ‬ ‫وﻟﯽ ﻗﻮل اول ﺻـﺤﯿﺢ اﺳﺖ ﺑـﺎري او در ﺟـﺎﻫﻠﯽ ﺷﻤﺸـﯿﺮﮔﺮ ﺑﻮد و اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ در »ﺻـﺤﯿﺤﯿﻦ« آﻣـﺪه و در آﻧﺠﺎ ﺗﺼـﺮﯾﺢ ﺷـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺒـﺎب در آﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﻣﺮض ﺻـﻌﺐ دﭼـﺎر آﻣـﺪ و از ﺧـﺪا ﻣﺮگ ﺧﻮاﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴـﻠﻢ از ﻃﺮﯾﻖ ﻗﯿﺲ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺣﺎزم رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨـﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺮ‬ ‫ﺧﺒـﺎب وارد ﺷـﺪﯾﻢ و او ﺧـﻮد را داغ ﻣﯿﮑﺮد و ﮔﻔﺖ اﮔﺮ ﻧﻬﯽ رﺳـﻮل ﺧـﺪا از ﺧﻮدﮐﺸـﯽ ﻧﺒﻮد ﻣﻦ ﻫﺮ آﯾﻨﻪ ﻣﺮگ ﺧﻮد را ﺑـﺪﺳﺖ ﺧﻮد‬ ‫ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ آوردم‪ .‬او اول ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻇﻬﺮ ﮐﻮﻓﻪ ﻣﺪﻓﻮن ﺷﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮي ﺑﺎ ﺳﻨﺪي ﮐﻪ در دﺳﺖ دارد و از ﻋﻠﻘﻤﻪ ﺑﻦ ﻗﯿﺲ ﻧﺨﻌﯽ اﺳﺖ‬ ‫و او از اﺑﻦ ﺧﺒﺎب رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﻋﻤﺮ او را ‪ 63‬ﺳﺎل ﻣﯽ آورد‪) .‬از اﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ص ‪.(101‬‬ ‫ﺧﺒﺎب‪.‬‬



‫]ُﺧْﺐ ﺑﺎ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺣﻤﻤـﮥ اﻟﺪوﺳـﯽ ﺑﺮادر ﺟﻨـﺪب‪ .‬ﺳـﯿﻒ در ﻓﺘﻮح ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﮐﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ وﻟﯿﺪ او را در ﺟﻨﮓ ﯾﺮﻣﻮك ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهء‬ ‫دﺳـﺘﻪ اي از ﺳﻮاران ﮐﺮد‪ .‬ﺻـﺎﺣﺐ اﺻـﺎﺑﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﮐﻪ ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﺑـﺎر آورده ام )در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب( ﮐﻪ در ﺟﻨﮕﻬﺎي اول ﺟﺰ ﺻـﺤﺎﺑﯿﺎن ﮐﺲ‬ ‫دﯾﮕﺮ را اﻣﯿﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﻘﺮﯾﺐ وي ﺻﺤﺎﺑﯽ اﺳﺖ(‪) .‬از اﺻﺎﺑﻪ ﺟﺰء‪ 2‬ص‪.(101‬‬ ‫ﺧﺒﺎب‪.‬‬



‫]ُﺧـ ْﺐ ﺑـﺎ[ )ِاخ( زﺑﯿـﺪي‪ .‬ﺑﺰاز او را از ﻣﻘﻠﯿـﻦ آورده اﺳﺖ‪ .‬و ﻧﯿﺰ از رواﯾﺖ ﻣﺎﻟـﮏ ﺑﻦ اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ از ﺷـﺮﯾﮏ از ﺟـﺎﺑﺮ )= ﺟﻌﻔﯽ( از ﻣﻌﻘﻞ‬ ‫زﺑﯿـﺪي از ﻋﺒـﺎد اﺑﯽ اﻻﺧﺼـﺮ )= اﺑﻦ اﺧﻀـﺮ( از ﺟﻨـﺪب آورده اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ)ص( ﻣﯿﮕﻔﺖ ﭼﻮن ﺑﺒﺴﺘﺮ رﻓﺘﯽ »ﻗـﻞ اﯾﻬـﺎ اﻟﮑـﺎﻓﺮون( را‬ ‫ﺑﺨﻮان و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯿﮑﺮد‪) .‬از اﺻﺎﺑﻪ ﺟﺰء‪ 2‬ص‪.(102‬‬ ‫ﺧﺒﺎب ﺧﺰاﻋﯽ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺐ ﺑـﺎ ِب ُخ[ )ِاخ( وي ﭘـﺪر اﺑﺮاﻫﯿﻢ اﺳﺖ ﻃﺒﺮاﻧﯽ و اﺑﻮﻧﻌﯿﻢ ﺑﯿﻦ او و ﺧﺒﺎب ﺑﻦ ارت ﻓﺮق ﮔﺬاﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ و ﻧﯿﺰ از ﻃﺮﯾﻖ ﻗﯿﺲ ﺑﻦ رﺑﯿﻊ از‬ ‫ﻣﺤﺮاة ﺑﻦ ﺛﻮر از اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﺧﺒﺎب از ﭘﺪرش رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ ﮔﻔﺖ از رﺳﻮل ﺧﺪا ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯿﮕﻔﺖ‪» :‬اﻟﻠﻬّﻢ اﺳﺘﺮﻋﻮرﺗﯽ و آﻣﻦ روﻋﺘﯽ‬ ‫واﻗﺾ ﻋﻨﯽ دﯾﻨﯽ«‪ .‬اﺑﻮ ﻣﻮﺳـﯽ او را اﺳـﺘﺪراك ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ اﺻﺎﺑﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﻣﻦ ﻧﻪ ﻧﺎم او را در ﺗﺠﺮﯾﺪ دﯾﺪم و ﻧﻪ اﺻﻞ او را‪) .‬از‬ ‫اﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ص‪.(102‬‬ ‫ﺧﺒﺎﺑﺮة‪.‬‬



‫]َخ ِب َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻃﺎﯾﻔﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ از اوﻻد ﺟﺒﻠـﮥ ﺑﻦ ﺳﻮاد)‪ (1‬ﺑﻮده اﻧﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬ﺟﺒﻠﮥ ﺑﻦ اﻟﺤﺎرث ﺑﻦ ﺛﻌﻠﺒﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو‬ ‫اﻟﻐﺴﺎﻧﯽ ﭘﺎدﺷﺎه ﺟﺎﻫﻠﯽ از ﻣﻠﻮك ﻏﺴﺎﻧﯿﺎن و از ﺣﮑﺎم ﺑﺎدﯾﻪء ﺷﺎم در زﻣﺎن ﺟﺎﻫﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ چ‪ 1‬ج‪ 1‬ص‪ 177‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎﺑﺮي‪.‬‬



‫]َخ ِب[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺒﺎﺑﺮه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎث‪.‬‬



‫]َخ ِث[ )ع ِا( اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﻌـﺪول از »ﺧﺒﺜـﮥ« و ﻻـزم اﻟﻨـﺪأ اﺳﺖ و ﺑﺼﻮرت »ﯾﺎ ﺧﺒﺎث«؛ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ »اي زن ﺧﺒﯿﺚ« ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺮود)‪) .(1‬از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻟﺒﺴـﺘﺎن(‪ - (1) .‬دو ﮐﻠﻤﻪء »ُﺧَﺒُﺚ« و »َﺧﺒـﺎِث« ﻣﻌـﺪول از »ﺧـﺒﯿﺚ« و‬ ‫»ﺧﺒﯿﺜـﮥ«اﻧـﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﺑﺼﻮرت ﻣﻨـﺎدي ﺑﮑـﺎر ﻣﯽ روﻧـﺪ‪» ،‬ﺧﺒﺚ« در ﻣﻨـﺎداي ﻣـﺬﮐﺮ و »ﺧﺒـﺎث« در ﻣﻨﺎداي ﻣﺆﻧﺚ‪ .‬در ﺑﮑﺎرﺑﺮدن »ﺧﺒﺎث«‬ ‫ﺻﺤﯿﺢ »ﯾﺎ ﺧﺒﺎث« اﺳﺖ ﻧﻪ »ﯾﺎ ﻫﻨﺪ ﺧﺒﺎث«‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎﺛﺖ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َث[ )ع اِﻣﺺ( ﭘﻠﯿـﺪي‪ .‬ﻧﺎﭘﺎﮐﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻋﺎدل ﺑﻦ ﻋﻠﯽ()‪) (1‬دﻫﺎر( ‪ :‬ﺳﺨﻦ ﭼﻮن زر ﭘﺨﺘﻪ ﺑﯽ ﺧﺒﺎﺋﺚ ﮔﺮدد و‬ ‫ﺻﺎﻓﯽ ﭼﻮ او را ﺧﺎﻃﺮ داﻧﺎ ﺑﻪ اﻧـﺪﯾﺸﻪ ﺑﭙﺎﻻﯾﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو ||‪ .‬ﺑﺪﮐﺎري‪ .‬ﺑﺪﻋﻤﻠﯽ ||‪ .‬ﺑﺪذاﺗﯽ‪ .‬ﺑﺪﺟﻨﺴـﯽ ||‪ .‬ﺑﯽ آﺑﺮوﯾﯽ‪ .‬ﺑﯽ ﺷـﺮﻓﯽ||‪.‬‬ ‫ﺣﻘـﺎرت‪ .‬ﭘﺴﺘﯽ ||‪ .‬ﻧﺠـﺎﺳﺖ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺎﺛـﮥ ﺷﻮد‪ - (1) .‬در »ﺗﺮﺟﻤـﺎن« اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ »ﭘﻠﯿـﺪ ﺷـﺪن« ﻣﻌﻨﯽ ﺷـﺪه )ﻣﻌﻨﯽ‬ ‫ﻣﺼﺪري( وﻟﯽ ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء آﻧﺮا در ﻣﻌﻨﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺼﺪري ﺿﺒﻂ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎﺛﺖ داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َث َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﭘﻠﯿﺪ ﺑﻮدن‪ .‬ﻧﺎﭘﺎك ﺑﻮدن ||‪ .‬ﺑﺪ ذات ﺑﻮدن ||‪ .‬ﺑﺪ ﻋﻤﻞ ﺑﻮدن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎﺛﮥ‪.‬‬



‫]َخ َث[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼـﺪر دﯾﮕﺮ ُﺧﺒـﺚ اﺳﺖ‪) .‬از ﺗـﺎج اﻟﻤﺼـﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( )از اﻗﺮب ﻟا ﻤـﻮارد( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻟﻮﺳﯿﻂ( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺚ و ﺧﺒﺎﺛﺖ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎج‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼـﺪر دﯾﮕﺮ ﮐﻠﻤـﻪء َﺧﺒـﺞ اﺳـﺖ و ﺑﻤﻌـﺎﻧﯽ »ﺿـﺮﺑﻪء ﺷﺪﯾـﺪ زدن ﺷـﺘﺮ« و »ﺑـﺎ ﻋﺼـﺎ زدن« و »ﺿـﺮﺑﺖ ﻏﯿﺮ ﺷﺪﯾـﺪ زدن« و‬ ‫»ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪن زن« ﻣﯽ آﯾﺪ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﺒﯿﺞ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎﺟﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( اﺣﻤـﻖ‪ .‬ﮔـﻮل‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ||(‪ .‬ﻓﺤـﻞ ﺑﺴـﯿﺎر ﮔﺸـﻨﯽ‪) .‬ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎﺧﺮ‪.‬‬



‫]ُخ ِخ[ )ع ص( ﻣﺮد ﻓﺮوﻫﺸﺘﻪ ﮔﻮﺷﺖ ﮐﻼن ﺷﮑﻢ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎد‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( دﺳـﺘﻪء ﺟﺎروب و ﭼﻮﺑﯽ ﺑﻠﻨـﺪ ﮐﻪ ﺟﺎروب ﺑـﺪان ﺑﻨﺪﻧـﺪ و دﯾﻮار و ﺳـﻘﻒ را ﭘﺎك ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﭼﻮب ﺟﺎرو‪ .‬دﺳـﺘﻪء‬ ‫ﺟﺎرو‪ .‬ﭼﻮن در ﺳﺎﺑﻖ ﺟﺎروﻫﺎﯾﯽ ﻣﺜﻞ اﻣﺮوز ﻧﺒﻮد )ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮﺳـﻬﺎي ﺑﺎ دﺳـﺘﻪء ﺑﻠﻨـﺪ( ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﺑﺘﻮان ﺳـﻘﻒ ﻫﺎ را ﭘﺎك ﮐﺮد‪ ،‬ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﭼﻮﺑﻬﺎي‬ ‫ﻃﻮﯾﻠﯽ را ﺑﻪ اﻧﺘﻬﺎي ﺟﺎروب ﻫﺎ ﻣﯽ ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء آن ﺳﻘﻔﻬﺎ و ﻧﻘﺎﻃﯽ را ﮐﻪ دﺳﺘﺮس ﻧﺒﻮد ﺟﺎروب و ﮔﺮدﮔﯿﺮي ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎر‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج »ـَﺧ ﺒﺮاء«)‪) .(1‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻟﺒﺴـﺘﺎن(‪.‬‬ ‫)‪» - (1‬ﺧﺒﺮاء« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ زﻣﯿﻦ ﻫﻤﻮار ﺳﺪرﻧﺎك اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺒﺮاء« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎر‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺧﺎك ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪه در ﺑﯿﺦ درﺧﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‬ ‫)از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬زﻣﯿﻦ ﺳـﺴﺖ و ﻧﺮم ﮐﻪ ﭘﺎي ﭼﺎرﭘﺎﯾﺎن در آن ﻓﺮو رود‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪- .‬اﻣﺜﺎل‪» :‬ﻣﻦ ﺗﺠﻨﺐ اﻟﺨﺒﺎر اﻣﻦ اﻟﻌﺜﺎر ||«‪ .‬ﺳﻮراﺧﻬﺎي ﮐﻼﮐﻤﻮش‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از آﻧﻨﺪراج( )ﻣﺘﻦ‬ ‫اﻟﻠﻐﮥ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎر‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺨﺎﺑﺮه ﮐﺮدن)‪ .(1‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺨﺎﺑﺮه ﺷﻮد‪ - (1) .‬ﻣﺼـﺎدر ﺛﻼﺛﯽ ﻣﺰﯾـﺪ ﺑﺎب ﻣﻔﺎﻋﻠﻪ دو وزن دارد‪ ،‬اﻟﻒ‪ :‬ﻓِﻌﺎل ﭼﻮن‪ :‬ﺧﺒﺎر‪،‬‬ ‫وﺻﺎل‪ .‬ب‪ُ :‬ﻣﻔﺎَﻋَﻠﮥ ﭼﻮن ﻣﺨﺎﺑﺮه‪ ،‬ﻣﻀﺎرﺑﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎر‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﻧﺰدﯾـﮏ ﻣـﺪﯾﻨﻪ‪ .‬ﭼﻮن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳـﻼم ﻗﺒـﻞ از واﻗﻌﻪء ﺑـﺪر ﻗﺼـﺪ ﻗﺮﯾﺶ ﮐﺮد از اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﮔـﺬﺷﺖ‪ .‬در ﮐﻼم ﻋﺮب‬ ‫»ﺧﺒﺎر« ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﺳـﺴﺘﯽ ﮐﻪ ﭘﺮﺳـﻨﮓ اﺳﺖ اﻃﻼق ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻧﺎم اﺻـﻠﯽ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻓﯿﻒ اﻟﺨﺒﺎر اﺳﺖ و آﻧﺮا »ﻓﯿﻔﺎءاﻟﺨﺒﺎر« ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬اﺑﻦ‬ ‫ﻓﻘﯿﻪ آﻧﺮا از ﻧﻮاﺣﯽ ﻋﺘﯿﻖ ﺑﻤـﺪﯾﻨﻪ و ﮐﺮ ﻣﯽ آورد‪ .‬اﺑﻦ ﺷـﻬﺎب ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﺗﻨﯽ ﭼﻨـﺪ از ﻋﺮﯾﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺮدﻣﯽ رﻧـﺞ دﯾﺪه و ﺿـﺮر ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮ‬ ‫ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ وارد ﺷﺪﻧﺪ او آﻧﺎن را ﻧﺰد ﺧﻮد ﺳـﮑﻨﯽ داد‪ .‬آﻧﻬﺎ از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ درﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ آﻧﺎن را از ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺪر ﺑﺮد او آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻟﻘﺎﺣﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ از‬ ‫آن او ﺑﻪ ﻓﯿﻒ اﻟﺨﺒـﺎر در ﭘﺸﺖ ﺣﻤﯽ ﺑﻮد‪ .‬در ﺟﻤـﺎدي اﻻـوﻟﯽ ﭼﻮن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑـﺎ ﻗﺮﯾﺶ ﺟﻨﮕﯿـﺪ از ﻧﻘﺐ ﺑﻨﯽ دﯾﻨﺎر از ﺑﻨﯽ ﻧﺠﺎر ﮔـﺬﺷﺖ و‬ ‫ﺳﭙﺲ از »ﻓﯿﻔﺎء اﻟﺤﯿﺎر« ﻋﺒﻮر ﮐﺮد‪ .‬ﺣﺎزﻣﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﻂ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ اﻟﻔﺮات اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را ﺑﺎ ﺣﺎء ﻣﻬﻤﻠﻪ و ﯾﺎء ﻣﺸـﺪده دﯾـﺪم وﻟﯽ‬ ‫ﻣﺸﻬﻮر اول اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎرة‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ِا( واﺣﺪ »ﺧﺒﺎر« اﺳﺖ)‪ .(1‬رﺟﻮع ﺑﻪ »َﺧﺒﺎر« ﺷﻮد )||‪ .‬ﻣﺺ( ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء آﻧﺮا ﻣﺼـﺪر دﯾﮕﺮ َﺧﺒُﺮ ﻣﯽ آورد)‪» - (1) .(2‬ﺗﺎء« در‬ ‫اﯾﻨﺠﺎ »ﺗﺎء وﺣﺪت« اﺳﺖ ﻧﻪ ﺗﺄﻧﯿﺚ‪ - (2) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ »ﺧﺒﺮ ﺧﺒﺎرة« )از ﺑﺎب ﮐﺮم( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ »آﮔﺎه ﺷﺪن« در »اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد« و‬ ‫»ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ« و »ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ« ﭼﻮن ﻣﺼﺎدر ﻓﻌﻞ ﺛﻼﺛﯽ ﻣﺠﺮد َﺧﺒَُﺮ ﺑﺮ ﺷﻤﺮده ﻣﯿﺸﻮد ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺼﺪري ﺑﺮاي آن ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎره‪.‬‬



‫]َخ َر ‪ِ /‬ر[ )ص( ﭼﺴﺖ و ﭼﺎﻻك و ﺟﻠـﺪ و ﻫﻮﺷـﯿﺎر در ﮐﺎرﻫﺎ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫رﺷﯿﺪي()‪) (1‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺿـﯿﺎء( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﮔﺮﺑﺰ‪ .‬ﺑﺎﻫﻮش‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺒﺎرﮔﺎن ‪ :‬ﺑﺮﻓﺖ ﺑﺮدﻣﺸﺎن ﯾﮑـﺪو ﻣﻨﺰل و ﻫﻤﻪ را ﺑﮑﺸﺖ و‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 676‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫دﺷـﻤﻦ دﯾﻦ را ﺑﮑﺸﺖ ﺑﺎﯾﺪ زار ﺧﺒﺎرﮔﺎن ﺻﻒ ﭘﯿﻞ آن ﺳـﭙﻪ ﺑﮕﺮﻓﺖ ﻧﻔﺎﯾﮕﺎن)‪ (2‬را ﭘﯽ ﮐﺮد و ﺧﺴـﺘﻪ و اﻓﮑـﺎر ﻓﺮﺧﯽ )از اﻧﺠﻤﻦ آراي‬ ‫ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﻓﻠﮏ روﻏﻦ ﮔﺮي ﮔﺸﺘﻪ ﺳﺖ ﻣﺎ را ﺑﮑﺎر ﺧﻮﯾﺶ در ﺟﻠﺪ و ﺧﺒﺎره)‪ (3‬ز ﻣﺎ اﯾﻨﺠﺎ ﻫﻤﯽ ﮔﻨﺠﺎره ﻣﺎﻧـﺪ ﭼﻮ روﻏﻦ ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ از ﻣﺎ‬ ‫ﻋﺼﺎره‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ - (1) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ رﺷـﯿﺪي آﻧﺮا ﺑﻪ »ﺟﯿﻢ« داﻧﺴـﺘﻪ و ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ »ﺧﺎء« از اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي اﺳﺖ و ﯾﺤﺘﻤﻞ‬ ‫»ﺟﺒﯿﺮه« اﻣﺎﻟﻪء آن ﺑﺎﺷـﺪ‪ - (2) .‬ﻧﻔـﺎﯾﻪ ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺧﺒﺎره اﺳﺖ‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ - (3) .‬ﻣﺼـّﺤﺢ ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ﮐﻠﻤﻪء‬ ‫ﺧﺒﯿﺮه را ﻣﻤﺎل آن ﻣﯿﺪاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎري‪.‬‬



‫]َخ را[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج َﺧﺒﺮاء‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ازﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻟﺒﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎري‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج َﺧﺒﺮاء‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )اﻟﺒﺴﺘﺎن( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎز‪.‬‬



‫]َﺧْﺐ ﺑﺎ[ )ع ص‪ِ ،‬ا()‪ (1‬ﻧﺎن ﭘﺰ‪ .‬ﻧﺎﻧﻮا‪) .‬دﻫﺎر( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻧﺴﺎب ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ(‪ .‬ﻧﺎﻧﺒﺎ ‪ :‬دﯾﻦ ز ﮐﺮار ﺟﻮﻧﻪ از ﻃﺮار ﺧﺰ ز ﺑﺰاز ﭼﻮﻧﻪ از ﺧﺒﺎز‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﻧﻤﺎز ﺷﺎم ﺧﺒﺎزي ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ اﻗـﺎﻣﺖ رواﺗﺐ ﺳـﺮاي ﻣﻦ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻮد ﭘﯿﺶ ﻣﻦ آﻣـﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻣﺮوز ﺑﺮ دﮐـﺎن ﻣﻦ ﭼﻬـﺎر ﺻـﺪ ﻣﻦ ﻧـﺎن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧـﺪ‪) .‬از ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﺗﺎ ﺑﻨﻘﺪ ﺟﺎن ﻣﻦ ﺧﺒﺎز ﻣﻦ ﻧﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﻋﺎﺷﻖ ﺑﯽ ﭼﺎره ﻧﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ و ﺟﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﺳـﯿﻔﯽ )ازآﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﮔﺎﻫﯽ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ »ﻃﺎﻫﯽ« و »ﻃﺒﺎخ« و »ﺧﻮاﻧﺴﺎﻻر« ﻧﯿﺰ اﻃﻼق ﻣﯿﺸـﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻧﺎن ﭘﺰ و ﻓﺮوﺷـﻨﺪهء آن‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ(‪.‬‬ ‫)‪ - (1‬وزن َﻓّﻌـ ﺎل در زﺑـﺎن ﻋﺮﺑﯽ ﻋﻼـوه ﺑﺮ اﻓـﺎدهء ﻣﺒـﺎﻟﻐﻪء وﺻـﻔﯽ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺸـﺘﻐﻼن ﺑﺤﺮﻓـﻪ اي ﻧﯿﺰ ﺑﮑـﺎر ﻣﯿﺮود ﭼـﻮن »ﻧﺠـﺎر«‪» ،‬ﺣـﺪاد«‪،‬‬ ‫»ﻗﺼـﺎب«‪» ،‬ﺑﻘـﺎل«؛ درﺳﺖ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ »ﮔﺮ« ﮐﻪ ﺑـﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﺷـﺪن ﺑﮑﻠﻤﺎت ﻓﺎرﺳـﯽ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻓﺎدهء ﻣﺒﺎﻟﻐﺖ در وﺻـﻔﯽ ﻣﻨﺴﻮﺑﺎن ﺑﺸـﻐﻠﯽ را ﻧﯿﺰ‬ ‫ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن »درودﮔﺮ«‪» ،‬آﻫﻨﮕﺮ«‪» ،‬رﻓﺘﮕﺮ«‪» ،‬ﺑﺮزﮔﺮ«‪» ،‬ﻣﺴﮕﺮ«‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎز‪.‬‬



‫]ُﺧْﺐ ﺑـﺎ[ )ع ِا( ﻧـﺎم ﮔﯿـﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺒـﺎزي« ﺷﻮد‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از اﻟﺒﺴـﺘﺎن( )از ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎز‪.‬‬



‫]َﺧْﺐ ﺑـﺎ[ )ِاخ( ﺣﻨﺎ اﻓﻨـﺪي‪ .‬رﺋﯿﺲ داﻧﺸـﮑﺪهء ﻣﻠﯽ ﺣﻤﺺ‪ .‬او راﺳﺖ‪» -1 :‬اﻟﺒﺮد اﻟﻘﺸـﯿﺐ ﻓﯽ ﻣﻄﺎرف اﻟﺘﻬﺬﯾﺐ« ‪ -2‬ﻣﺠﻤﻮع ﺧﻄﺎﺑﻪ ﻫﺎي‬ ‫ادﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1910‬م‪ .‬ﺑﺮاي ﺷﺎﮔﺮدان ﺧﻮد در ﺣﻤﺺ اﻟﻘﺎء ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬وي ﺳـﻔﺮي ﺑﺪور زﻣﯿﻦ ﮐﺮد و ذﮐﺮ آن در ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺘﺼﺎﻧﯿﻒ‬ ‫اﻟﺤﺪﯾﺜﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت ﺳﺘﻮن ‪.(818‬‬ ‫ﺧﺒﺎز ﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﺐ ﺑـﺎ ِز[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ ﮐﻮﭼـﮏ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻫﻨﺰا ﺑﺨﺶ ﺳـﺎردوﺋﯿﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺟﯿﺮﻓـﺖ‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪ 25‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي‬ ‫ﺳﺎردوﺋﯿﻪ و ‪ 5‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل راه ﻣﺎﻟﺮو ﺑﺎﻓﺖ ﺑﺴﺎردوﺋﯿﻪ‪ .‬در اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ‪ 20‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﯽ دارﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺒﺎز ﺑﻠﺪي‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﺐ ﺑـﺎ ِز َب َل [ )ِاخ(ﻣﺤﻤـﺪﺑﻦ اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﺣﻤـﺪان ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑـﻮﺑﮑﺮ و ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺧﺒـﺎز ﺑﻠـﺪي از »ﺑﻠـﺪة« ﺑـﻮد ﮐﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﺷـﻬﺮي از‬ ‫ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺟﺰﯾﺮه ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺎ آﻧﮑﻪ اﻣﯽ ﺑﻮد ﺷـﻌﺮ ﻧﯿﮑﻮ ﻣﯽ ﺳﺮود و ﺑﺎ آﻧﮑﻪ ﺑﻬﺮه اي از ﻋﻠﻢ ﻧﺪاﺷﺖ ﺷﻌﺮش از ﻇﺮاﯾﻒ و ﻟﻄﺎﯾﻒ‬ ‫ادﺑﯽ ﺧـﺎﻟﯽ ﻧﺒﻮد‪ .‬اﯾﻦ اﺑﯿـﺎت از اوﺳﺖ‪ :‬ﺑـﺎﻟﻐﺖ ﻓﯽ ﺷـﺘﻤﯽ و ﻓﯽ ذﻣﯽ و ﻣـﺎ ﺧﺸـﯿﺖ اﻟﺸـﺎﻋﺮ اﻻـﻣﯽ ﺟﺮﺑﺖ ﻓﯽ ﻧﻔﺴﮏ ﺳـﻤﺎﻓﻤﺎ اﺣﻤـﺪت‬ ‫ﺗﺠﺮﺑﯿـﮏ ﻟﻠﺴﻢ‪ .‬او از ﺣﺎﻓﻈـﺎن ﻗﺮآن ﺑﻮد و از ﻗﺮآن در اﺷـﻌﺎر ﺧﻮد اﻗﺘﺒـﺎس ﻣﯿﮑﺮد‪ ،‬ﭼﻮن‪ :‬اﻻ ان اﺧﻮاﻧﯽ اﻟـﺬﯾﻦ ﻋﻬـﺪﺗﻬﻢ اﻓﺎﻋﯽ رﻣﺎل ﻻ‬ ‫ﺗﻘﺼـﺮ ﻓﯽ ﻟﺴـﻌﯽ ﻇﻨﻨﺖ ﺑﻬﻢ ﺧﯿﺮًا ﻓﻠﻤـﺎ ﺑﻌـﺪﺗﻬﻢ ﻧﺰﻟﺖ ﺑﻮاد ﻣﻨﻬﻢ ﻏﯿﺮ ذي زرع و ﻟﻪ اﯾﻀـًﺎ‪ :‬ﮐـﺄّن ﯾﻤﯿﻨﯽ ﺣﯿﻦ ﺣﺎوﻟﺖ ﺑﺴـﻄﻬﺎ ﻟﺘﻮدﯾﻊ اﻟﻔﯽ‬ ‫واﻟﻬﻮي ﯾﺬرف اﻟﺪﻣﻌﺎ و ﻗﺎﺋﻠﮥ ﻫﻞ ﺗﻤﻠﮏ اﻟﺼﺒﺮ ﺑﻌﺪﻫﻢ ﻓﻘﻠﺖ ﻟﻬﺎﻻ واﻟﺬي اﺧﺮج اﻟﻤﺮﻋﯽ ﯾﻤﯿﻦ اﺑﻦ ﻋﻤﺮان و ﻗﺪ ﺣﺎول اﻟﻌﺼﺎ و ﻗﺪ ﺟﻌﻠﺖ‬ ‫ﺗﻠﮏ اﻟﻌﺼﺎ ﺣﯿـﮥ ﺗﺴـﻌﯽ‪ .‬او ﻣـﺬﻫﺐ ﺷـﯿﻌﯽ داﺷﺖ و در اﺷـﻌﺎر ﺧﻮد ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﺬﻫﺐ ﺗﻤﺜﻞ ﻣﯿﮑﺮد ﭼﻮن‪ :‬ﺷـﺒﻬﺘﻬﻦ و ﻗﺪ ﺑﮑﯿﻦ و ﻣﺎد ذرﻓﻦ‬ ‫دﻣﻮع ﻋﯿﻦ ﺑﻨﺴـﺎء آل ﻣﺤﻤـﺪ ﻟﻤـﺎ ﺑﮑﯿﻦ ﻋﻠﯽ اﻟﺤﺴـﯿﻦ و ﻟﻪ اﯾﻀًﺎ‪ :‬ﺟﺤـﺪت وﻻء ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﻠﯽ وﻗـﺪﻣﺖ اﻟـﺪﻋﯽ ﻋﻠﯽ اﻟﻮﺻـﯽ ﻣﺘﯽ ﻣﺎﻗﻠﺖ ان‬ ‫اﻟﺴﯿﻒ اﻣﻀﯽ ﻣﻦ اﻟﻠﺤﻈﺎت ﻓﯽ ﻗﻠﺐ اﻟﺸﺠﯽ ﻟﻘﺪ ﻓﻌﻠﺖ ﺟﻔﻮﻧﮏ ﻓﯽ اﻟﺒﺮاﯾﺎ ﮐﻔﻌﻞ ﯾﺰﯾﺪ ﻓﯽ آل اﻟﻨﺒﯽ وﻟﻪ اﯾﻀًﺎ‪ :‬اﻧﺎ ان رﻣﺖ ﺳﻠﻮا ﻋﻨﮏ ﯾﺎ‬ ‫ﻗﺮة ﻋﯿﻨﯽ ﮐﻨﺖ ﻓﯽ اﻻـﺛﻢ ﮐﻤﻦ ﺷﺎ رك ﻓﯽ ﻗﺘﻞ اﻟﺤﺴـﯿﻦ ﻟﮏ ﺻﻮﻻت ﻋﻠﯽ ﻗﻠﺒﯽ ﺑﻘـﺪ ﮐﺎﻟﺮدﯾﻨﯽ ﻣﺜﻞ ﺻﻮﻻت ﻋﻠﯽ ﯾﻮم ﺑـﺪر و ﺣﻨﯿﻦ‪ .‬ﻟﻪ‬ ‫اﯾﻀًﺎ‪ :‬اﻧﺎ ﻓﯽ ﻗﺒﻀﮥ اﻟﻐﺮام رﻫﯿﻦ ﺑﯿﻦ ﺳﯿﻔﯿﻦ ارﻫﻔﺎ و ردﯾﻨﯽ ﻓﮑﺎن اﻟﻬﻮي ﻓﺘﯽ ﻋﻠﻮي ﻇﻦ اﻧﯽ وﻟﯿﺖ ﻗﺘﻞ اﻟﺤﺴﯿﻦ و ﮐﺎﻧﯽ ﯾﺰﯾﺪ ﺑﯿﻦ ﯾﺪﯾﻪ ﻓﻬﻮ‬ ‫ﯾﺨﺘﺎر اوﺟﻊ اﻟﻘﺘﻠﺘﯿﻦ‪ .‬ﻟﻪ اﯾﻀًﺎ‪ :‬ﻧﻈﻦ ﺑﺎﻧﻨﯽ اﻫﻮي ﺣﺒﯿﺒﺎ ﺳﻮاك ﻋﻠﯽ اﻟﻘﻄﯿﻌﮥ و اﻟﺒﻌﺎد ﺟﺤﺪت اذا ﻣﻮاﻻﺗﯽ ﻋﻠﯿﺎ و ﻗﻠﺖ ﺑﺎ ﻧﻨﯽ ﻣﻮﻟﯽ زﯾﺎد‪) .‬از‬ ‫ﯾﺘﯿﻤﮥ اﻟﺪﻫﺮ ﺻـﺺ ‪ .(531 - 530‬اﺑـﻦ ﻧـﺪﯾﻢ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟـﺪﯾﺎن ﺷـﻌﺮ او را ﮔﺮد ﮐﺮدﻧـﺪ و ﻧﺰدﯾـﮏ ﺑﻪ ﺳـﯿﺼﺪ ورﻗﻪ اﺳﺖ‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ‬ ‫اﻟﻔﻬﺮﺳﻒ اﺑﻦ ﻧﺪﯾﻢ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎزﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]َﺧْﺐ ﺑﺎ َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻧﺎﻧﻮاﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ادارهء ﺧﺒﺎزي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻣﺠﻤﻮع ﺧﺒﺎزان ﺷﻬﺮي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎز ﻗﺎﯾﻘﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﺐ ﺑﺎ ِز ِي[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺎز ﻗﺎﯾﻨﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎز ﻗﺎﯾﻨﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﺐ ﺑـﺎ ِز ِي[ )ِاخ( ﺷـﺎﻋﺮي ﺑﻮده)‪ (1‬ﺑﺤـﺪود ﻗﺮن ﭼﻬـﺎرم و ﭘﻨﺠـﻢ ه ‪ .‬ق‪ .‬و از او ﻓﻘـﻂ ﺑﯿـﺘﯽ اﺳﺖ در ﻟﻐﺖ َﺧﺮﺑﯿـﻮاز)‪ (2‬در ﻟﻐـﺖ ﻓﺮس‬ ‫اﺳـﺪي‪ :‬ﻧﮑﻨﯽ ﻫﯿـﭻ ﮐﺎر روز دراز ﮐﺎر ﺗﻮ ﺷﺐ ﺑﻮد ﭼﻮ ﺧﺮﺑﯿﻮاز‪ - (1) (3).‬در ﻟﻐﺖ ﻓﺮس چ ﻋﺒـﺎس اﻗﺒﺎل در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ص ‪ 173‬اﯾﻦ ﻧﺎم‬ ‫ﺧﺒﺎز ﻗﺎﯾﻘﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ - (2) .‬ﻣﺮغ ﺷﺐ ﭘﺮه‪ - (3) .‬در ﺣﺎﺷﯿﻪء ص‪ 173‬ﻟﻐﺖ ﻓﺮس اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺑﺮوز ﻫﯿﭻ ﻧﺒﯿﻨﻢ ﺗﺮا ﺑﺸﻐﻞ‬ ‫و ﺑﺴﺎز ﺑﺸﺐ ﮐﻨﯽ ﻫﻤﻪ ﮐﺎري ﺑﺴﺎن ﺧﺮﺑﯿﻮاز‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎزة‪.‬‬



‫]ِخ َز[ )ع اِﻣﺺ( ﻧـﺎن ﭘﺰي‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )از ﻣﻌﺠـﻢ اﻟﻮﺳــﯿﻂ( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻧـﺎﻧﻮاﯾﯽ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﻧﺒﺎﯾﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎزة‪.‬‬



‫]ُﺧْﺐ ﺑـﺎ َز[ )ع ِا( ﻧﺎم ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺒﺎزي« ﺷﻮد‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎزي‪.‬‬



‫]ُﺧـ ْﺐ ﺑــﺎ[ )ع ِا( ﮔﯿــﺎﻫﯽ اﺳـﺖ ﺷـﺒﯿﻪ ﺑـﻪ ﺧﻄﻤﯽ و آﻧﺮا »ﺧﻄﻤﯽ ﮐﻮﭼـﮏ« و »دﺑﻮﺳـﮏ« و »دﺑـﻮﮐﯽ« و »ﺑـﺎب ﺳــﻨﺠﺎب« و »ﺧـﺒﯿﺰ« ﻧﯿﺰ‬ ‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ)‪) .(1‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ از ﺧﻄﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ و آﻧﺮا ﺷـﯿﺮازﯾﺎن ﺧﻄﻤﯽ ﮐﻮﭼﮏ ﺧﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻌﺘﺪل اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﮔﺰﯾﺪﮔﯽ زﻧﺒﻮر ﺿﻤﺎد‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ ﻧﺎﻓﻊ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ از ﺧﻄﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ و آن ﻋﺮﺑﯽ اﺳﺖ و ﮔﻠﯽ ﺳـﺮخ رﻧﮓ دارد و در دواﻫﺎ ﺑﮑﺎر آﯾﺪ ﺑﻔﺎرﺳـﯽ ﺧﺮد‬ ‫ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤـﻦ آراي ﻧﺎﺻــﺮي(‪ .‬ﺧﺮده ﺳــﻔﺮه )ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬ﺑﻘﻠـﻪء ﯾﻬـﻮدﯾﻪ‪) .‬ﺑﺤﺮاﻟﺠـﻮاﻫﺮ(‪ .‬ﻧـﺎن ﮐﻼـغ ‪ ،‬ﭘﻨﯿﺮك‬ ‫ﺧﻮرﭘﺮﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻠﻮﮐﯿﻪ‪ ،‬آﻓﺘـﺎب ﮔﺮدك‪ ،‬ﭘﻨﯿﺮه‪ ،‬دﺑﻮﺳـﮏ‪ ،‬ﺗﻮﮐﻪ‪ ،‬ﺧﯿﻠﻮ‪ ،‬ﺧﯿﺮو‪ ،‬ﺧﺮوج‪ ،‬ﻣﻠﻮﺧﯿﺎ‪ ،‬ﺧﺮو)‪ (2‬ورﺗـﺎج‪ ،‬درﺗﺎج‪ ،‬ﻫﺸﺖ دﻫﺎن‪ ،‬ﺧﺒﺰ‬ ‫اﻟﻐﺮاب‪ ،‬ﻣﻠﺨﺞ‪ ،‬ﺑﺎب ﺳـﻨﺠﺎب)‪ :(3‬ﺧﺒـﺎزي ﭘﻨﯿﺮك ﻣﻠﻮﮐﯿﻪ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﻧﺰﻫـﮥ اﻟﻘﻠﻮب(‪ .‬ﺧﺒـﺎزي ﻧﺒـﺎﺗﯽ اﺳﺖ دﺷﺘﯽ و او را ﺳـﺎق ﺑﻠﻨﺪ‬ ‫ﻧﯿﺴـﺖ و ﺷﺎﺧﻬـﺎ ﺑﺴـﯿﺎر دارد از ﯾـﮏ اﺻـﻞ‪ ،‬و ﺑﺮ ﻫﺮ ﺷـﺎﺧﯽ ﺑﺮﮔﯽ اﺳـﺖ ﭼـﻮن ﺑﺮگ ﺧﻄﻤﯽ ﻟﯿﮑﻦ ﺧﺮدﺗﺮ از ﺑﺮگ ﺧﻄﻤﯽ‪ ،‬ﻧـﻮﻋﯽ از‬ ‫ﻣﻠﻮﺧﯿـﺎت‪ ،‬و ﮔﺮوﻫﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ‪ :‬ﺧﺒﺎزي دﺷﺘﯽ اﺳﺖ و ﻣﻠﻮﺧﯿﺎ ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬و ﻧﻮﻋﯽ از ﻣﻠﻮﺧﯿﺎ ﻫﺴﺖ آﻧﺮا ﻣﻠﻮﺧﯿﺎ اﻟﺸـﺠﺮة ﮔﻮﯾﻨـﺪ و آن‬ ‫ﺧﻄﻤﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و اﮔﺮ ﺑﻘﻠـﮥ اﻟﯿﻬﻮد را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻧﻮﻋﯽ از ﻣﻠﻮﺧﯿـﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺲ دور ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ دﺷﺘﯽ ﻣﺤﻠﻞ اﺳﺖ و ﻧﺮم ﮐﻨﻨـﺪه اﺳﺖ و ﺑﺴـﺘﺎﻧﯽ‬ ‫ﺑﺴـﺒﺐ آﻧﮑﻪ آب ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺗﺨﻢ )ﮐـﺬا( ﻫﺮ دو ﻗﻮي ﺗﺮ از ﺑﺮگ ﺧﻄﻤﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و ﻣﻠﻮﺧﯿـﺎ اﻟﺸـﺠﺮة‪ ،‬از ﻫﺮ دو ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮐﻨﻨـﺪه ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻮﻟﺲ‬ ‫ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺒﺎزي دﺷﺘﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎ آﻓﺘﺎب ﻫﻤﯽ ﮔﺮدد ﻗﻮﺗﯽ ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ و ﭘﺎك ﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﺧﺒﺎزي ﺑﭙﺎرﺳـﯽ‬ ‫ﺧﺮو ﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﺑﺸـﯿﺮازي ﻧﺎن ﮐﻼغ ﮔﻮﯾﻨﺪ و آن ﻧﻮﻋﯽ از ﻣﻠﻮﮐﯿﻪ اﺳﺖ و ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﻠﻮﺧﯿﺎء ﺑﺴـﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ و ﻣﻠﻮﮐﯿﻪ ﺑﺮي و ﻧﻮﻋﯽ از ﻣﻠﻮﺧﯿﺎ‬ ‫ﺑﻘﻠـﮥ اﻟﯿﻬﻮدﯾﻪ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و ﻣﻠﻮﮐﯿﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪ و آن ﺧﻄﻤﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺮي ﻟﻄﯿﻒ ﺗﺮ و ﺧﺸﮏ ﺗﺮ از ﺑﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﻮد و ﻃﺒﯿﻌﺖ آن ﺳـﺮد و ﺗﺮ ﺑﻮد در‬ ‫اول‪ ،‬و ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻣﻌﺘـﺪل ﺑﻮد در ﮔﺮﻣﯽ و ﺳـﺮدي و ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺗﻠﯿﯿﻦ در وي ﻫﺴﺖ و ﻣﻌﺘـﺪل ﺑﻮد‪ ،‬و ﻓﻮﻟﺲ ﮔﻮﯾﺪ ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ اﺳﺖ و اﯾﻦ‬ ‫ﻗﻮل دور اﺳﺖ‪ .‬ورق وي ﭼﻮن ﺑﺮ ﮔﺰﻧﺪﮔﯽ ﻋﻘﺮب و زﻧﺒﻮر و ﻧﺤﻞ ﺿـﻤﺎد ﮐﻨﻨﺪ ﻧﯿﮑﻮ ﺑﻮد وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺎم ﺑﻮد ﺧﺎﺻﻪ ﺑﺎ زﯾﺖ‪ ،‬و ورق ﺑﺮي‬ ‫ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻮد ﺑﺎ زﯾﺘﻮن ﺑﺮ ﺳﻮﺧﺘﮕﯽ آﺗﺶ ﭼﻮن ﺑﺮ وي ﻃﻼ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﻃﺒﯿـﺦ وي ﭼﻮن زﻧﺎن در آن ﻧﺸـﯿﻨﻨﺪ ﺻـﻼﺑﺖ رﺣﻢ و ﻣﻘﻌـﺪ ﻧﺮم ﮔﺮداﻧـﺪ‪.‬‬ ‫ورق وي ﺑﺎ ﺑﯿـﺦ وي ﺑﺠﻮﺷﺎﻧﻨـﺪ ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻮد ﺟﻬﺖ زﻫﺮﻫﺎ و ادوﯾﻪ ﻫﺎي ﮐﺸـﻨﺪه و ﺑﺮ ﮔﺰﻧـﺪﮔﯽ رﺗﯿﻼ ﺿـﻤﺎد ﮐﺮدن ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻮد و ﺑﻮل ﺑﺮاﻧـﺪ و‬ ‫ﺗﺨﻢ وي ﭼﻮن ﺧﻠﻂ ﮐﻨﻨـﺪ ﺑﺎ ﺗﺨﻢ ﺣﻨـﺪﻗﻮﻗﺎ ﺑﺮي و ﺑﺎﺷـﺮاب ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﻨـﺪ درد ﻣﺜﺎﻧﻪ ﺳﺎﮐﻦ ﮔﺮداﻧﺪ و ﭼﻮن ورق وي ﺑﭙﺰﻧﺪ و ﺑﺮ دﻣﺎﻣﯿﻞ ﻧﻬﻨﺪ‬ ‫ورﻣﻬﺎ ﮐﻪ اﺣﺘﯿﺎج ﺑﺮ ﺷﮑﺎﻓﺘﻦ دارد ﺑﮕﺸﺎﯾﺪ و ﻣﺎده ﺑﯿﺮون آورد و ﺑﺪان ﺣﻘﻨﻪ ﮐﺮدن ﮔﺰﻧﺪﮔﯽ روده و ﻣﻘﻌﺪ و رﺣﻢ ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﻮد‪ ،‬و آﻧﭽﻪ‬ ‫ﺑﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﻣﻌﺪه را ﺑﺪ ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺗﺮ ﺑﻮد ﻣﺜﺎﻧﻪ را ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻮد و ﺗﺨﻢ وي ﺟﻬﺖ ﺧﺸﻮﻧﺘﯽ ﮐﻪ در ﺳﯿﻨﻪ و ﺷﺶ و ﻣﺜﺎﻧﻪ ﺣﺎدث ﺷﻮد ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻮد‬ ‫و اﮔﺮ ﺑﺎ روﻏﻦ ﺑﭙﺰﻧﺪ و ﺿـﻤﺎد ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺮ ورﻣﻬﺎي ﮔﺮم ﺳﺎﮐﻦ ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬و وي ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻮد ﺟﻬﺖ ﺳﺮﻓﻪ ﮐﻪ از ﺧﺸﮑﯽ ﺑﻮد ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﺒﺮد و ﺑﻮل‬ ‫ﺑﺮاﻧـﺪ و ﺷـﮑﻢ‪ .‬و ورق وي ﭼﻮن ﺑﺨﺎﯾﻨﺪ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺧﺎم ﺑﺎ اﻧﺪﮐﯽ ﻧﻤﮏ ﺿـﻤﺎد ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺮ ﻧﺎﺻﻮر ﮐﻪ در ﭼﺸﻢ ﺑﻮد ﭘﺎك ﮔﺮداﻧﺪ و ﮔﻮﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺮوﯾﺎﻧﺪ و ﺿﻤﺎد ﮐﻨﻨﺪ ﺧﺎﺻﻪ ﭼﻮن ﺑﺎ زﯾﺖ ﺑﻮد و ﮔﻞ وي ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻮد ﺟﻬﺖ ﻗﺮﺣﻪ ﮔﺮده و ﻣﺜﺎﻧﻪ و آﺷﺎﻣﯿﺪن و ﺿﻤﺎد ﮐﺮدن ﻗﻀﺒﺎن وي ﻧﺎﻓﻊ‬ ‫ﺑﻮد ﺟﻬﺖ روده و ﻣﺜﺎﻧﻪ و ﺷﮑﻢ ﻧﺮم دارد و ﻧﻮﻋﯽ از ﺧﺒﺎزي ﺑﺮي ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﻬﻞ ﻣﺮهء ﺧﺎم ﺑﻮد ﺗﺎ ﺣﺪي ﮐﻪ ﮔﺎﻫﮕﺎه ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﻮن ﺑﯿﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫)از اﺧﺘﯿﺎرات ﺑـﺪﯾﻌﯽ(‪ .‬و ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺒﺎزي از ﺟﻨﺲ ﺧﻄﻤﯽ اﺳﺖ و ﺑﻔﺎرﺳـﯽ ﻧﺎﻧﮑﻼغ و ﭘﻨﯿﺮك و ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯽ اﺑﻢ ﮐﻤﺎﺟﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‬ ‫و ﺑﺴـﺘﺎﻧﯽ او ﻣﻠﻮﺧﯿـﺎﺳﺖ و ﺑﺮي او را ﺑﻔﺎرﺳـﯽ ﺧﯿﺮو ﮔﻮﯾﻨـﺪ و از ﻣﻄﻠﻖ او ﻣﺮاد ﺑﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﮔﺶ ﻣﺴـﺘﺪﯾﺮ و ﺑﯿﻤﺰه و ﮔﻠﺶ ﮐﻮﭼـﮏ و‬ ‫ﺳﺮخ و ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺗﯿﺮﮔﯽ و ﺗﺨﻤﺶ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺳـﯿﺎﻫﯽ ﻣـﺪور و ﭘﻬﻦ و در وﺳﻂ او ﺗﻘﻌﯿﺮي و ﻧﺒﺎت او ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از ﺧﻄﻤﯽ در اول ﺳـﺮد و ﺗﺮ‪،‬‬ ‫ﮔﻮﯾﻨـﺪ در دوم و ﺑﺎ ﺑﻮرﻗﯿـﮥ و ﻗﻮه ﻣﺘﻀﺎده و ﻣﻠﯿﻦ ﻃﺒﻊ و ﻟﻄﯿﻔﺘﺮ از ﻣﻠﻮﺧﯿﺎ و ﻣـﺪر ﺑﻮل و ﻣﻨﻀـﺞ و رادع و ﻣﻔﺘﺢ ﺳﺪه و ﻧﯿﻢ رﻃﻞ از ﻃﺒﯿﺦ‬ ‫ﺷﺎخ او ﺑﺎ ﺷـﮑﺮ ﺟﻬﺖ ﺟﺮب و ﻗﺮﺣﻪء اﻣﻌﺎء و زﺣﯿﺮ و ﻗﺮﺣﻪ ﻣﺜﺎﻧﻪ و ﺑﻮل و درد ﺳﭙﺮز و ﯾﺮﻗﺎن و ﻃﺒﯿـﺦ ﺑﺮگ و ﺑﯿﺦ او ﺟﻬﺖ ادوﯾﻪء ﻗﺘﺎﻟﻪ‬ ‫و درد ﮔﺮده و ﺿـﻤﺎد او ﺟﻬﺖ اورام ﺣـﺎره و ﺷﮑﺴـﺘﮕﯽ اﻋﻀـﺎء و ﺑـﺎ ﻧﻤـﮏ ﺟﻬﺖ ﺗﻨﻘﯿﻪء ﻧﻮاﺻـﯿﺮ ﭼﺸﻢ و ﺑﯽ ﻧﻤﮏ ﺟﻬﺖ اﻟﺘﯿﺎم آن و‬ ‫ﮔﺰﯾـﺪن زﻧﺒﻮر و ﻣﮕﺲ ﻋﺴـﻞ و ﺑـﺎ روﻏﻦ زﯾﺘﻮن ﺟﻬﺖ ﺳﻮﺧﺘﮕﯽ آﺗﺶ و ﺑـﺎد ﺳـﺮخ و ﺿـﻤﺎد ﺧﺸﮏ او ﺑﺎ ﺑﻮل ﺟﻬﺖ ﻗﺮوح ﺳـﺮ و رﻓﻊ‬ ‫ﻧﺨﺎﻟﻪ ﻧﺎﻓﻊ و ﺗﺨﻢ او ﺳـﺮد و ﺗﺮ و ﮐﺜﯿﺮ اﻟﻠﻌﺎب و ﻣﺰﻟﻖ و ﻣﻠﯿﻦ و ﺟﻬﺖ ﺳـﺮﻓﻪء ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ و ﻗﺮﺣﻪء ﮔﺮده و ﻣﺜﺎﻧﻪ و ﺳـﺠﺢ و ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ‬ ‫آواز و ﺗﻘﻮﯾﺖ اﻣﻌـﺎء و رﻓﻊ ﻟـﺪغ ادوﯾﻪ ﺣـﺎره و ﮔﺰﯾـﺪن رﺗﯿﻼ و رﻓﻊ ﻧﺰﻟﻪ و ﺑﺎ ﺗﺨﻢ ﺣﻨـﺪ ﻗﻮﻗﯽ ﺑﺮي ﺑﺎﻟﺴﻮﯾﻪ ﺟﻬﺖ درد ﻣﺜﺎﻧﻪ و ﺣﻘﻨﻪء او‬ ‫ﺟﻬﺖ ﺳﻮزش اﻣﻌﺎء و رﺣﻢ و ﻣﻘﻌـﺪ و ﺑﺎ ﻋﺴﻞ ﺟﻬﺖ درد ﺟﮕﺮ و ﺿـﻤﺎد او ﺟﻬﺖ اورام ﺣﺎره ﻧﺎﻓﻊ و ﻣﻀـﺮ ﻣﻌﺪهء ﺿـﻌﯿﻒ و ﻣﺼـﻠﺤﺶ‬ ‫رﺑﻮب ﻓﻮاﮐﻪ‪ ،‬و ﻗـﺪر ﺷـﺮﺑﺘﺶ از آب ﺧﺒـﺎزي ﺗـﺎ ﭘﻨـﺞ درﻫﻢ‪ ،‬و او ﻣﻮﻟـﺪ رﯾـﺎح و ﻣﺼـﻠﺤﺶ ﭘﺨﺘﻦ ﺑﺎ ﮔﻮﺷﺖ ﻣﺮغ و ادوﯾﻪ ﺣﺎره اﺳﺖ و‬ ‫ﺧﺒـﺎزي ﺑﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺮﮔﺶ دراز و ﮔﻠﺶ زرد و ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از ﮔﻞ ﺧﯿﺎر و در ﭘﻨﺒﻪ زار ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯽ روﯾـﺪ و ﺑﻘـﺪر ﮔﯿﺎه ﭘﻨﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺗﺨﻤﺶ‬ ‫ﺳﯿﺎه و دراز ﺷﺒﯿﻪ ﺑﺸﻮﻧﯿﺰ و ﺑﺴـﯿﺎر ﺗﻠﺦ و ﻏﻼف او ﺷﺒﯿﻪ ﺑﮑﺮم و ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺳﺒﺰي و ﺑﺮودت و رﻃﻮﺑﺖ او زﯾﺎده از ﺑﺮي و ﻣﻠﯿﻦ ﻃﺒﻊ و ﺳﯿﻨﻪ و‬ ‫ﻣﻬﯿﺞ ﺣﺮارت ﺑﺴـﺒﺐ ﻟﻄﺎﻓﺖ و ﺟﻬﺖ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺳـﯿﻨﻪ و ﺗﺒﻬﺎي ﺣﺎره و ﺗﺼـﻔﯿﻪء ﺻﻮت ﻧﺎﻓﻊ و ﻣﻀـﺮ ﻣﻌﺪه ﺑﺎرده و ﻣﺼـﻠﺤﺶ ادوﯾﻪء ﺣﺎره‬ ‫اﺳﺖ و ﺗﺨﻢ او ﻣﺴـﻬﻞ ﻗﻮي اﺧﻼط ﻏﻠﯿﻈﻪ و ﻣﻔﺘﺢ ﺳﺪه و ﺟﻬﺖ ﻋﺮق اﻟﻨﺴﺎء و آب او ﺑﺎ ﺷﮑﺮ ﺟﻬﺖ ﺗﺤﻠﯿﻞ اورام و ﺗﺴﮑﯿﻦ درد ﮔﺰﯾﺪن‬ ‫ﻋﻘﺮب ﻧـﺎﻓﻊ و ﻗـﺪر ﺷـﺮﺑﺘﺶ دو درﻫﻢ اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪ - (1) .‬در ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ آﻣـﺪه‪ :‬ﺑﻘﻠـﮥ ﻣﻌﺮوﻓﮥ ﻋﺮﯾﻀﮥ اﻟﻮرق ﺗﺪور ﻣﻊ‬ ‫اﻟﺸـﻤﺲ‪ ،‬ﺛﻤﺮﺗﻬـﺎ ﻣﺴـﺘﺪﯾﺮة و ﻫﯽ ﻧﻮع ﻣﻦ اﻟﻤﻠﻮﺧﯿـﮥ‪ .‬در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ آﻣـﺪه‪ :‬ﺟﻨﺲ ﻧﺒـﺎت ﻣﻦ اﻟﻔﺼـﯿﻠﮥ اﻟﺨﺒﺎزﯾـﮥ ﻣﻨﻪ ﻧﻮع ﯾﻄﻬﯽ ورﻗﻪ‬ ‫ﻓﯿُْﺆﮐﻞ‪ - (2) .‬ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺒﺪل »ﺧﺮد« ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در آﻧﻨﺪراج آﻣﺪه ﯾﺎ ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪) . .‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( ‪) Mauve‬ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ( )‪Malaxe - (3‬‬ ‫ﺧﺒﺎزي‪.‬‬



‫]ُخ زا[ )ِا( ﻧﻮﻋﯽ ﮔﯿﺎه اﺳﺖ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺧّﺒﺎزي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎزي‪.‬‬



‫]َﺧْﺐ ﺑـﺎ[ )ﺣـﺎﻣﺺ( ﻋﻤـﻞ ﺧﺒـﺎز‪ .‬ﻋﻤـﻞ ﻧـﺎﻧﻮا‪ .‬ﻧﺎﻧﻮاﯾﯽ‪ .‬ﻧﺎﻧﺒﺎﯾﯽ )||‪ِ .‬ا( دﮐﺎن ﺧﺒﺎز‪ ،‬ﻧﺎﻧﻮاﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻧﺎﻧﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﺗﻨﻮرﺳـﺘﺎن‪ِ ،‬ﻣﺨَﺒﺰ )||‪ .‬ص ﻧﺴﺒﯽ(‬ ‫ﻣﻨﺴﻮب ﺑﺨﺒﺎز‪) .‬اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎزي‪.‬‬



‫]ُﺧْﺐ ﺑـﺎ زا[ )ع ِا( ﻧـﺎم ﮔﯿـﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ُﺧﺒﺎزي« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎزي‪.‬‬



‫]َﺧْﺐ ﺑﺎ [ )ِاخ( ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺨﺒﺎزي ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﺴﺎل ‪ 691‬ه ‪ .‬ق‪ .‬وي ﺻﺎﺣﺐ ﺣﺎﺷﯿﻪء ﻣﺸﻬﻮري اﺳﺖ ﺑﺮ ﻫﺪاﯾﻪ ﺑﺮﻫﺎن اﻟﺪﯾﻦ‬ ‫ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﺰﻏﯿﻨﺎﻧﯽ ﺣﻨﻔﯽ )ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﺴﺎل ‪ 593‬ه ‪ .‬ق‪ (.‬و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﻗﻮﻧﻮي اﯾﻦ ﺣﺎﺷـﯿﻪ را ﺗﮑﻤﯿﻞ ﮐﺮده و آﻧﺮا »ﺗﮑﻤﻠﮥ اﻟﻔﻮاﺋﺪ«‬ ‫ﻧﺎم ﮔﺬارده اﺳﺖ‪) .‬از ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن ج‪ 2‬ص‪.(2031‬‬ ‫ﺧﺒﺎزﯾﺎت‪.‬‬



‫]ُﺧْﺐ ﺑـﺎ زي ﯾـﺎ[ )ع ِا( در ﮔﯿـﺎه ﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺑﻪ ﺷـﺎﺧﻪ اي از ﮔﯿﺎﻫـﺎن اﻃﻼـق ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ »ﺧﺒﺎزي«‪» ،‬ﺧﻄﻤﯽ« و »ﭘﻨﺒﻪ« از اﯾﻦ ﺷﺎﺧﻪ اﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎزي ﻧﺸﺎﺑﻮري‪.‬‬



‫]َﺧْﺐ ﺑﺎ ِي ِن[ )ِاخ(رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺎزي ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎزي ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري‪.‬‬



‫]َﺧْﺐ ﺑﺎ ِي ِن[)‪ِ) (1‬اخ(ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺷـﻌﺮاي ﻣﺘﻘـﺪم و از ﺷﺎﻋﺮان دوران ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺠﻤﻊ اﻟﻔﺼـﺤﺎء ﺟﻠﺪ اول ﺷـﺮح ﺣﺎل او ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬از اﺳـﺘﺎدان ﻗﺪﯾﻢ و ﺳـﺨﻨﮕﻮﯾﺎن زﻣﺎن آل ﺳﺎﻣﺎن‪ ،‬در ﻧﻈﻢ ﺳـﺨﻦ ﭘﺎرﺳـﯽ ﻣﺘﻔﺮد و ﻣﻌﺎﺻﺮ اﺳﺘﺎد ﻋﻤﺎرهء ﻣﺮوزي و اﺑﻮاﻟﻤﺆﯾﺪ‬ ‫ﺑﻠﺨﯽ و رودﮐﯽ و ﮐﺴـﺎﺋﯽ و دﻗﯿﻘﯽ و اﻋﺠﻤﯽ و ﻃﺨـﺎري و ﺟﻮﯾﺒـﺎري و اﺑﻮاﻟﻌﺒـﺎس ﺑـﻦ ﻋﺒـﺎس رﻧﺠﯽ و اﺑﻮاﻟﻤﺜـﻞ ﺑﺨـﺎري و ﺑﻨﺖ ﮐﻌﺐ‬ ‫ﻗﺰداري و ﺷﻬﯿﺪ ﺑﻠﺨﯽ و دﯾﮕﺮان ﺑﻮده)‪ (2‬از اﺷـﻌﺎرش ﭼﯿﺰي در ﻣﯿﺎن ﻧﻤﺎﻧﺪه و وﻓﺎﺗﺶ در ﺳﻨﻪء ‪ 342‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﯾـﻦ دو ﺑﯿﺖ از اوﺳﺖ‪ :‬ﻣﯽ‬ ‫ﺑﯿﻨﯽ آن دو زﻟﻒ ﮐﻪ ﺑﺎدش ﻫﻤﯽ ﺑﺮد ﮔﻮﯾﯽ ﮐﻪ ﻋﺎﺷﻘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭽﺶ ﻗﺮار ﻧﯿﺴﺖ ﯾﺎ ﻧﻪ ﮐﻪ دﺳﺖ ﺣﺎﺟﺐ ﺳﺎﻻر ﻟﺸﮑﺮ اﺳﺖ ﮐﺰ دور‬ ‫ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﺪ ﮐﺎﻣﺮوز ﺑﺎر ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از ﻣﺠﻤﻊ اﻟﻔﺼـﺤﺎء چ‪ 1‬ج‪ 1‬ص ‪ - (1) .(9‬ﻋﻮﻓﯽ در ﻟﺒﺎب اﻻﻟﺒﺎب ﺷـﺮح ﺣﺎل اﯾﻦ ﺷﺎﻋﺮ را ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮح داده‬ ‫اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺒﺎزي ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري ﺑﻔﻀﻞ و ﻫﻨﺮ ﻧﺎن ﺧﺒﺎزي ﭘﺨﺘﻪ و در ﻓﻀﻞ ﺑﻤﻌﯿﺎر ﻫﻨﺮ ﺳـﻔﺘﻪ‪ - (2) .‬ﻫﺪاﯾﺖ در ﻣﺠﻤﻊ اﻟﻔﺼـﺤﺎء اﯾﻦ اﺳﺎﻣﯽ را از‬ ‫ﭼﻬﺎر ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﻣﻨﺘﻬﺎ ﺑﺎ اﻏﻼط زﯾﺎد و ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ او ﺗﺎرﯾﺦ ‪ 342‬ه ‪ .‬ق‪ .‬را از ﮐﺠﺎ آورده‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ دﮐﺘﺮ ﻣﻌﯿﻦ در‬ ‫ﺣﻮاﺷﯽ ﭼﻬﺎرﻣﻘﺎﻟﻪء ﻋﺮوﺿﯽ واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎس‪.‬‬



‫]َﺧْﺐ ﺑﺎ[ )ع ِا( ﻏﻨﯿﻤﺖ ||‪ .‬ﺑﻨﺪه ||‪ .‬ﺷﯿﺮ ﺑﯿﺸﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎس‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم اﺳﺐ ﻓﻘﯿﻢ ﺑﻦ ﺟﺮﯾﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎﺳﺎء ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﻏﻨﯿﻤﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از ﺧﺼﻢ ﺑـﺪﺳﺖ آﯾـﺪ‪ ،‬آﻧﭽﻪ دﺷـﻤﻦ ﺟﺎ ﮔﺬارد و دﺷـﻤﻦ‬ ‫دﯾﮕﺮ ﺑﺮ آن دﺳﺖ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺧﺒﺎﺳﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪء »ﺧﺒﺎﺳﻪ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎﺳﮥ‪.‬‬



‫س[ )ع ِا()‪ (1‬ﻏﻨﯿﻤﺖ‪) .‬ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻟﺒﺴـﺘﺎن(‬ ‫]ُخ َ‬ ‫)آﻧﻨـﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء )||(‪ .‬ص( ﺑﺴـﯿﺎر ﻇﺎﻟﻢ‪ .‬ﻇﻼﻣﮥ‪) .‬ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ()‪ - (1) .(2‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ از ﻣﺼـﺪر »ﺧﺒﺲ« ﺑﻤﻌﻨـﺎي‬ ‫»اﺧـﺬ ﮐﺮدن« و »ﻏﻨﯿﻤﺖ ﺑﺮدن« اﺳﺖ‪ - (2) .‬در »ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ« ﻟﻐﺖ »ﺧﺒﺎس« ﺑﻤﻌﻨﺎي »ﻇﻠﻮم« آﻣﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ از ﺷﻮاﻫﺪ »ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ« و‬ ‫»ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ« ﺑﺮ ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ اﺳﻢ ﻓﺎﻋﻞ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﺧﺒﺲ ﻓﻼﻧًﺎ ﺣﻘﻪ؛ ﻇﻠﻤﻪ‪ .‬ﻓﻬﻮ »ﺧﺎﺑﺲ« و »ﺧﺒﺎس« و »ﺧﺒﻮس«‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎﺳﮥ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻋﺒﯿﺪﯾﯿﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺒﺎش‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻧﺨﻠﯽ اﺳﺖ ﻣﺮ ﺑﻨﯽ ﯾﺸﮑﺮ را در ﯾﻤﺎﻣﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎﺷﺎت اﻟﻌﯿﺶ‪.‬‬



‫]ُخ ﺗُـْﻞ َع[ )ع ِا ﻣﺮﮐـﺐ(آﻧﭽـﻪ ﺑﮕﯿﺮ آورده ﺑﺎﺷــﻨﺪ از ﻃﻌـﺎم و ﻣﺎﻧﻨــﺪ آن‪)(1).‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻣﺘـﻦ اﻟﻠﻐــﮥ( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫آﻧﻨﺪراج(‪» - (1) .‬ﺧﺒﺎﺷـﺎت« ﺟﻤﻊ »ﺧﺒـﺎﺷﻪ« اﺳﺖ و »ﺧﺒﺎﺷﻪ« وزن ﻓُﻌﺎﻟﻪ از »ﺧﺒﺶ« اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ وزن ﺑﺮاي ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧـﺪهء ﭼﯿﺰي ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻓﻌﻞ ﺑﺮ آن ﭼﯿﺰ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎﺷﺎت اﻟﻨﺎس‪.‬‬



‫]ُخ ﺗُﻦ ﻧﺎ[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﮔﺮوه ﻣﺮدم از ﻗﺒﺎﺋﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ()‪ - (1) .(1‬در »ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ« اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻌﻨﯽ‬ ‫ﺷـﺪه اﺳﺖ‪» :‬اﻟﺠﻤﺎﻋـﺎت ﻣﻦ ﻗﺒﺎﺋـﻞ ﺷـﺘﯽ«‪ .‬در اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﺒﺎﺷـﺎت ﺟﻤـﻊ »ﺧﺒـﺎﺷﻪ« اﺳﺖ ﺷـﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ وﻟﯽ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ »ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ« و‬ ‫»ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب« ﺑﻪ ﭼﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﻔﺮد آﻧﺮا ﺿﺒﻂ ﻧﮑﺮده اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎﺷﮥ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺟ ّﺪ رزﺑﻦ ﺧﺒﯿﺶ و ﭘﺪر ﺷﺮﯾﻒ ﻣﺤﺪث)‪ (1‬اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - (1) .‬در ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ذﯾﻞ »ﺧﺒﺎﺷﺎت اﻟﻌﯿﺶ« آﻣﺪه‪:‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫»ﺧﺒﺎﺷﻪ ﻣﻦ اﺳﻤﺎﺋﻬﻢ« وﻟﯽ ﻣﺘﻌﺮض ﻧﺎم اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎﺷﻪ‪.‬‬



‫ش[)‪) (1‬ع ِا( آﻧﭽـﻪ از ﻃﻌـﺎم و ﺟﺰ آن ﺑﮕﯿﺮ آورده ﺷــﺪه ﺑﺎﺷــﺪ‪ (|| 2).‬ﺟﻤـﺎﻋﺖ و ﮔﺮوﻫﯽ ﮐـﻪ از ﯾـﮏ ﻗـﺒﯿﻠﻪ ﻧﺒﺎﺷـﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫]ُخ َ‬ ‫اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ از ﻣﺼـﺪر ﺧﺒﺶ ﺑﻤﻌﻨﺎي ﺟﻤﻊ آوري ﮐﺮدن اﺳﺖ‪ - (2) .‬در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﻣﺎﯾﺨﺒﺶ ﻣﻦ‬ ‫ﻃﻌﺎم و ﻧﺤﻮه«‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎﺷﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ي ي[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ »ﺧﺒﺎﺷﻪ« ﮐﻪ آن »ﺷﺮﯾﮏ ﺑﻦ ﺧﺒﺎﺷﻪ« اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎص‪.‬‬



‫]َﺧْﺐ ﺑﺎ[ )ع ص()‪ (1‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺒﯿﺼﻪ)‪ (2‬ﻣﯿﺴﺎزد‪ .‬اﻟﺬي ﯾﺼﻨﻊ اﻟﺨﺒﯿﺼﮥ‪ - (1) .‬ﺧﺒﺎص ﺻـﯿﻐﻪء ﻓﻌﺎل اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ »ﺧﺒﺺ« ﻧﻪ‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﺒـﺎﻟﻐﺖ‪ .‬ﺗﻮﺿـﯿﺢ آﻧﮑﻪ در زﺑـﺎن ﻋﺮب ﻣﻨﺴﻮب ﺑﺸـﻐﻠﯽ اﻏﻠﺐ ﺑـﺎ ﺻـﯿﻐﻪء ﻓﻌﺎل ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد از ﻣﺼـﺪر ﻣﺒﯿﻦ ﻓﻌﻞ آن ﺷـﻐﻞ ﭼﻮن‪:‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 677‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺣﺪاد‪ ،‬ﻗﺼﺎب‪ ،‬ﻧﺠﺎر‪ ،‬ﻋﻄﺎر‪ - (2) .‬ﺷﯿﺮﯾﻨﯿﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺧﺮﻣﺎ و روﻏﻦ ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎط‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِع ِا( ﻋﻼـﻣﺘﯽ ﮐـﻪ در ﺻـﻮرت ﮔﺬارﻧـﺪ و آن از ﺟﻬـﺖ ﭘﻬﻨـﺎ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻼـﻣﺖ از آن ﺑﻨﯽ ﺳـﻌﺪ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤـﻮارد( )از ﻣﺘـﻦ اﻟﻠﻐﻪ( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از اﻟﺒﺴـﺘﺎن( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬داﻏﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ران‬ ‫ﮔﺬارﻧـﺪ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺒﻂ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﮔﺸـﻨﯽ‪ .‬ﺿـﺮاب‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎط‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﻏﺒـﺎر و ﮔﺮد ﮐﻪ از ﺣﺮﮐﺖ ﭘـﺎ ﺧﯿﺰد‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻟﺒﺴـﺘﺎن( )ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎط‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﻣﺮﺿـﯽ اﺳﺖ ﺟﻨـﻮن ﮔـﻮﻧﻪ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫اﻟﺒﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﺣﺎﻟﺘﯽ اﺳﺖ ﭼﻮن ﺣﯿﺮت و ﺳﺮﮔﺸـﺘﮕﯽ ‪ :‬ﻟﺮزﻟﺮزان و ﺑﺘﺮس و اﺣﺘﯿﺎط ﻣﯽ ﻧﻬﺪ ﭘﺎ ﺗﺎ ﻧﯿﻔﺘﺪ در ﺧﺒﺎط‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬در ره اﺳـﻼم و ﺑﺮ‬ ‫ﭘُِﻞ ﺻـﺮاط ﺳـﺮدرآﯾﺪ ﻫﻤﭽﻮ آن ﺧﺮ از ﺧﺒﺎط‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﻻﺟﺮم ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﻮﺷـﺪ از ﻧﺸﺎط ﻣﺴﺖ ادب ﺑﮕﺬاﺷﺖ آﻣﺪ در ﺧﺒﺎط‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺳـﺮ‬ ‫ﺑﺮﯾﺪﻧـﺪش ﮐﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ اﺣﺘﯿـﺎط ﺗـﺎ ﻧﺰاﯾـﺪ ﺧﺼﻢ و ﻧﻔﺰاﯾـﺪ ﺧﺒـﺎط‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬اﺣﺘﯿـﺎﻃﺶ ﮐﺮد از ﺳـﻬﻮ و ﺧﺒﺎط ﭼﻮن ﻗﻀﺎ آﯾـﺪ ﭼﻪ ﺳﻮد از‬ ‫اﺣﺘﯿﺎط‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎط‪.‬‬



‫]َﺧْﺐ ﺑﺎ[ )ع ص( آﻧﮑﻪ ﺧﺒﻂ)‪(1‬ﻓﺮوﺷﺪ‪) .‬از ﻟﺒﺎب اﻻﻧﺴﺎب اﺑﻦ اﺛﯿﺮ(‪ - (1) .‬ﺧﺒﻂ ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي رﯾﺨﺘﻪء درﺧﺖ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺗﻌﻠﯿﻒ اﺷﺘﺮان‪.‬‬ ‫)از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎط‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿـﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﺰﻣﯿﻦ ﺟﻬﻨﯿﮥ در ﻗﺒﻠﯿﮥ‪ ،‬و از آﻧﺠﺎ ﺗﺎ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﭘﻨﺞ روز راه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮ ﺳﺎﺣﻞ درﯾﺎ ﻗﺮار دارد‪) .‬از ﻣﺮاﺻﺪ‬ ‫اﻻﻃﻼع(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎط‪.‬‬



‫]َﺧْﺐ ﺑﺎ[ )ِاخ( ﻋﯿﺴـﯽ ﺑﻦ اﺑﻮﻋﯿﺴﯽ ﺧﺒﺎط‪ .‬اﻫﻞ ﮐﻮﻓﻪ اﺳﺖ و از ﺷﻌﺒﯽ و ﻧﺎﻓﻊ رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬او در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل درزﯾﮕﺮ ﺑﻮده و او را ﺧﯿﺎط‬ ‫ﻧﯿﺰ ﻣﯿﻨﺎﻣﻨﺪ و ﭼﻮن ﮔﻨﺪم ﻣﯽ ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺣﻨّﺎط ﻧﯿﺰ ﻟﻘﺐ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﻘﻮل اﺑﻦ اﺛﯿﺮ ﺑﺴﺎل ‪ 151‬ه ‪.‬ق‪ .‬درﮔﺬﺷﺖ‪) .‬از ﻟﺒﺎب اﻻﻧﺴﺎب اﺑﻦ اﺛﯿﺮ‬ ‫ص‪.(342‬‬ ‫ﺧﺒﺎط‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ از ﻗﺮاء ﻣﺮو ﻧﺰدﯾﮏ ﺟﯿﺮﻧﺞ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎﻗﯽ‪.‬‬



‫]َخ [ )ِاخ( اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ اﻟﺨﺒﺎﻗﯽ اﻟﺼﻮﻓﯽ‪ .‬از زﻫﺎد زﻣﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﺻﻞ وي از ﺧﺒﺎق و ﺑﺸﺎم و ﻋﺮاق ﺣﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ و از اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ‬ ‫اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻘﺎﻫﺮ ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ رواﯾﺖ ﮐﺮد و اﺑﻮﺳـﻌﺪ او را در زﻣﺮهء ﺷـﯿﻮخ ﺧﻮد ﻧﺎم ﺑﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮگ او ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 519‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺗﻔﺎق‬ ‫اﻓﺘﺎد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎك‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﭼﻬـﺎر دﯾﻮار ﺳـﺮﮔﺸﺎده را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺷـﺒﻬﺎ ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ و ﮔﺎو و ﺧﺮ و اﻣﺜﺎل آﻧﺮا در آن ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي‬ ‫ﻧﺎﺻـﺮي( )از آﻧﻨﺪراج( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ رﺷـﯿﺪي( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬ﺣﻈﯿﺮهء ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ‪ .‬اﯾﺴـﺘﮕﺎه ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ‪ .‬آﻏﻞ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ‪ :‬ﺗﻦ ژﻧﺪه‬ ‫ﭘﯿﻞ اﻧﺪرآﻣـﺪ ﺑﺨﺎك ﺟﻬﺎن ﮔﺸﺖ از اﯾﻦ درد ﺑﺮ ﻣﺎ ﺧﺒﺎك‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﺰارﺗﻦ را ﺧﺮ ﺑﯿﺶ ﺑﺮده ام ﺑﻘﺮار ﻫﺰارﺗﻦ را ﮔﻮﺳﺎﻟﻪ راﻧـﺪه ام ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺒـﺎك‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ ||‪ .‬ﮔﻠﻮ ﻓﺸـﺮدﮔﯽ‪َ ،‬ﺧـَﺒ ﮏ)‪ .(1‬ﺧﻔﻪ‪ .‬ـَﺧ َﻮه‪ - (1) .‬در »اﻧﺠﻤـﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي« آﻣـﺪه‪ :‬اﯾـﻦ ﮐﻠﻤـﻪ را ﺻـﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ﺑﺒﺎي ﻓﺎرﺳـﯽ )ﺧﭙﺎك( آورده و ﻇﻦ ﻣﺆﻟﻒ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻔﺎك ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ »ﺧﭙﻪ ﮐﺮدن« ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ »ﺗﭙﺎك« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻃﭙﯿﺪن‬ ‫و اﺿﻄﺮاب و ﺑﯽ آراﻣﯽ و ﺧﭙﺎﮔﺎه ﻧﯿﺰ ﺟﺎي ﺧﺒﻪ ﮐﺮدن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎﮐﺎ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﭼﺎردﯾﻮار ﺳـﺮﮔﺸﺎده ﮐﻪ ﺷﺒﺎﻧﺎن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان در آن ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي ||(‪ .‬ﺧﻔﻪ ﮐﺮدن‪ .‬ﮔﻠﻮ ﻓﺸﺮدن ‪:‬‬ ‫ﺧﺪﻧﮕﺶ ﺑﯿﺸﻪ ﺑﺮ ﺷﯿﺮان ﮐﻨﺪ ﺗﻨﮓ ﮐﻤﻨﺪش دﺷﺖ ﺑﺮ ﮔﻮران ﺧﺒﺎﮐﺎ‪.‬دﻗﯿﻘﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎل‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﻓﺴﺎد‪ .‬ﺗﺒﺎﻫﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از‬ ‫اﻟﺒﺴـﺘﺎن( )ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻋﺎدل ﺑﻦ ﻋﻠﯽ( )ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء( ‪» :‬ﯾﺎ اﯾﻬﺎ اﻟـﺬﯾﻦ آﻣﻨﻮا ﻻﺗﺘﺨﺬوا ﺑﻄﺎﻧﮥ ﻣﻦ دوﻧﮑﻢ ﻻﯾﺄﻟﻮﻧﮑﻢ ﺧﺒﺎﻻ ودوا ﻣﺎ ﻋﻨﺘﻢ ﻗﺪ‬ ‫ﺑـﺪت اﻟﺒﻐﻀـﺎء ﻣﻦ اﻓﻮاﻫﻬﻢ«‪) .‬ﻗﺮآن ‪» .(3/118‬ﻟـﻮ ﺧﺮﺟﻮا ﻓﯿﮑﻢ ﻣـﺎ زادوﮐﻢ اِّﻻﺧﺒﺎﻻـ«‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(9/47‬ز ﺟـﺪ ﭼﻮن ﺑـﺪو ِﺟ ّﺪ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﺑﻮد‬ ‫ﺑﺮﺣﻤﺖ ﻣﺮا ﺑﻬﺮه داد از ﺧﺒـﺎل‪(1).‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو ||‪ .‬ﻧﻘﺼـﺎن‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻟﺒﺴـﺘﺎن( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﻫﻼـك‪) .‬ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬رﻧـﺞ‪) .‬از‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻟﺒﺴـﺘﺎن( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﮐﻮﻓﺘﮕﯽ‪) .‬از‬ ‫ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻋﯿﺎل‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻟﺒﺴـﺘﺎن ||(‪ .‬ﺟﻨﻮن و ﺷـﺒﻪ ﺟﻨﻮن‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ ||(‪ .‬زﻫﺮ ﮐﺸﻨﺪه‪) .‬ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از اﻟﺒﺴـﺘﺎن( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﻣﻨﻊ‪ .‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ||‪ .‬رﻓﺘﻦ ﭼﯿﺰي‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ(‪.‬‬ ‫||زرداﺑﻪء دوزﺧﯿﺎن)‪) .(2‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( ‪» :‬ﻣﻦ ﺷـﺮب اﻟﺨﻤﺮ ﺳـﻘﺎه اﷲ ﻣﻦ ﻃﯿﻨﮥ‬ ‫اﻟﺨﺒﺎل ﯾﻮم اﻟﻘﯿﺎﻣﮥ«‪) .‬ﺣﺪﯾﺚ ﻧﺒﻮي‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬ﮔﻨﺪﯾﺪﮔﯽ ﮔﺮداﮔﺮد ﭼﺎه ﺑﺮ اﺛﺮ ﮐﻬﻨﮕﯽ و ﺧﻮردن آب ﺳﻨﮓ ﭼﯿﻦ آﻧﺮا‬ ‫ﮐﻪ ﭼﻮن دﻟﻮ در ﻣﻐﺎﮐﻬـﺎي آن درآﯾـﺪ درﯾـﺪه ﮔﺮدد‪) .‬از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب )||(‪ .‬ﻣﺺ(‬ ‫ﺷﻞ ﺷﺪن دﺳﺖ ﮐﺴﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب()‪ - (1) .(3‬ن ل‪ :‬ﺧﯿﺎل‪) .‬دﯾﻮان چ ﻣﯿﻨﻮي ‪ -‬ﻣﺤﻘﻖ ص ‪ - (2) .(251‬ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺒﺎل‪ :‬ﻣﺎ ﯾﺴﯿﻞ ﻣﻦ ﺻﺪﯾﺪ اﻟﺠﺜﮥ ﻋﻨﺪ اﺣﺘﺮاﻗﻬﺎ و ﻫﻮ ﻋﺼﺎرة اﻫﻞ اﻟﻨﺎر‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﭼﺮك و ﺧﻮﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫از ﻓﺮج زﻧﺎن ﺑـﺪﮐﺎره در ﺟﻬﻨﻢ ﺑﯿﺮون ﻣﯽ آﯾﺪ‪ - (3) .‬در آﻧﻨﺪراج ذﯾﻞ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺒﺎل آﻣﺪه اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻤﺜﻨﺎة ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ ﻧﻪ ﺑﻤﻮﺣﺪه ﻧﺎم اﺳـﺐ‬ ‫ﻟﺒﯿﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎن‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( درﻧﻮﺷـﺘﻦ ﺟـﺎﻣﻪ و دوﺧﺘﻦ آن ﺗﺎ ﮐﻮﺗﺎه ﺷﻮد‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ()‪) (1‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‬ ‫)از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻟﺒﺴﺘﺎن( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﺗﻮ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﭘﺎرﭼﻪ‪ .‬ﻻﮔﺬاﺷﺘﻦ ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﺮاي ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن آن ||‪ .‬ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮدن ﻏﺬا ﺑﺮاي‬ ‫روز ﺳﺨﺘﯽ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻟﺒﺴﺘﺎن||(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻦ در ﺷـﻌﺮ ﻋﺒﺎرت از ﺣـﺬف ﺟﺰء ﺛﺎﻧﯽ در ﺷـﻌﺮ اﺳﺖ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﮐﻦ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﻣﺨﻔﯽ ﮐﺮدن ﺷـﯽ ء‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﺷﺎﯾﺪ اﺻﻞ ﻣﻌﻨﯽ ﺧﺒﺎن ﻫﻤﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﻣﻌﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮ از اﯾﻦ اﺻﻞ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮ ِﺧﺒﺎن اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺎن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎن‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﯿﻦ ﻣﻌﺪن ﻧﻘﺮه و ﻓﺪك ﺑﻌﺮﺑﺴﺘﺎن‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم وادﯾﺌﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﯾﻤﻦ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎن‪.‬‬



‫]ُﺧْﺐ ﺑﺎ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﯾﻤﻦ در وادي ﺧﺒﺎن‪ .‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ اﯾﻦ ﻗﺮﯾﻪ در ﺣﺮان اﺳﺖ و آﻧﺮا »ﻗﺮﯾـﮥ اﻻﺳﻮد اﻟﮑـّﺬاب« و »ﮐﻬﻒ« ﻧﺎﻣﻨـﺪ‪.‬‬ ‫)از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎﻧﺪ‪.‬‬



‫]َخ ِن[ )ع ص( ِج‪َ ،‬ﺧَﺒﻨﺪي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﻨﺪي)‪ (1‬ﺷﻮد‪ - (1) .‬ﻣﺮد ﭘﺮﮔﻮﺷﺖ ﻧﺮم اﺳﺘﺨﻮان‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎﯾﺎ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ِج »ﺧﺒﯿﺌـﮥ« و »ﺧـﺒﯽ ء« »اﻟﺘﻤﺴـﻮا اﻟﺮزق ﻓﯽ ﺧﺒﺎﯾـﺎ اﻻـرض«‪) .‬از ﺣـﺪﯾﺚ ﻧﺒﻮي ﺑﻨﻘـﻞ اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬و ﺧﻔﺎﯾـﺎي آن ﻣـﺎﺟﺮي و‬ ‫ﺧﺒﺎﯾﺎي آن ﺣﺎدﺛﻪ ﻣﺤﻘﻖ ﺷﺪ‪) .‬ﺳﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ ص‪ .(86‬ﭘﺴـﺮ را از ﺑﻬﺮ ﺗﺠﺪﯾﺪ وﺻﯿﺖ و ﺗﻤﮑﯿﻦ از ﺧﺒﺎﯾﺎي ودﯾﻌﺖ ﭘﯿﺶ ﺧﻮاﻧﺪ‪) .‬از ﺗﺮﺟﻤﻪء‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ چ‪ 1‬ﺗﻬﺮان ص‪ - .(203‬ﺳﻌﺪاﻟﺨﺒﺎﯾﺎ)‪(1‬؛ ﻣﻨﺰل ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨﺠﻢ از ﻣﻨـﺎزل ﻗﻤﺮ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﺼﻮرت‬ ‫ﺳﻌﺪاﻻﺧﺒﯿﻪ ﻧﯿﺰ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎﯾﺚ‪.‬‬



‫]َخ ِي[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺧﺒﺎﺋﺚ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺎﺋﺚ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎﯾﺮ‪.‬‬



‫]َخ ِي[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ از ﻧﻮاﺣﯽ ذي ﺟﺒﻠﻪ در ﯾﻤﻦ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎﯾﺮ‪.‬‬



‫]َخ ِي[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺑﻄﻨﯽ اﺳﺖ از ﮐﻼع ﺑﻌﺮﺑﺴﺘﺎن‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎﯾﺮي‪.‬‬



‫]َخ ِي[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺒﺎﯾﺮ ﮐﻪ ﺑﻄﻨﯽ از ﮐﻼع اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎﯾﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ( ﺧﺎﯾﯿـﺪن‪ .‬دﻧـﺪان ﻧﺮم ﮐﺮدن‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬از آن ﮐﺮده ﺳﺖ ﻣﺤﻨﺖ ﺗﯿﺰدﻧـﺪان ﮐﻪ ﺣﻠـﻖ دﺷـﻤﻨﺎﻧﺖ را‬ ‫ﺧﺒﺎﯾﺪ‪.‬؟‬ ‫ﺧﺐ ء ‪.‬‬



‫]َخ ْء[ )ع ِا( ﭼﯿﺰ ﭘﻨﻬـﺎن ﮐﺮده‪ .‬ﺷـﯽ ء ﻣﺨﻔﯽ ﺷـﺪه‪ .‬اﻣﺮ ﭘﻨﻬـﺎﻧﯽ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻟﻤﻨﺠـﺪ( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از‬ ‫ﺗﺮﺟﻤـﺎن ﻋﺎدل ﺑﻦ ﻋﻠﯽ()‪ .(1‬ﭘﻮﺷـﯿﺪﮔﯽ‪) .‬از ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت( )ﺗـﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬ﺑﮑﻨﺎﯾﻪ دل‪ ،‬ﻗﻠﺐ‪ ،‬اﻧـﺪرون ||‪ .‬ﺧﺐ ء اﻻرض؛‬ ‫ﮔﯿـﺎه‪ ،‬روﯾﯿـﺪﻧﯽ ||‪ .‬ﺧﺐ ء اﻟﺴـﻤﻮات؛ ﺑـﺎران‪ .‬ﻣﻄﺮ‪ .‬ﻏﯿﺚ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪» :‬اﺧﺮج ﺧﺐ ء‬ ‫اﻟﺴﻤﺎء‪ ،‬ﺧﺐ ء اﻻرض«‪ - (1) .‬ﺻﻔﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺠﺎي ﻣﻮﺻﻮف ﻣﯽ ﻧﺸﯿﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺐ ء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ()‪ (1‬ﺣﻔـﻆ ﮐﺮدن‪ .‬ﭘﻨﻬـﺎن ﮐﺮدن‪) .‬از ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻋﺎدل ﺑﻦ ﻋﻠﯽ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻟﻤﻨﺠـﺪ( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب( )از ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬ﺛﻼـﺛﯽ ﻣﺠﺮد آن از ﺑـﺎب ﺳـﻤﻊ ﯾﺴـﻤﻊ و ﻣﺘﻌـﺪي اﺳﺖ و ﺑﺎب ﺗﻔﻌﯿﻞ آن ﻧﯿﺰ ﺑﻬﻤﯿﻦ‬ ‫ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺐ ء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﺻﺤﺮاﺋﯽ اﺳﺖ در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺟﻨﺐ ﻗُﺒﺎء‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺐ ء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺠﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺐ ء ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( وادﯾﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﮐﻪ از »ﮐﺎﺛﺐ« ﺷﺮوع ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺗﺎ ﭘﺸﺖ رﯾﮕﺰار »ﮐﺸﺐ« ﻣﯽ رود و ﺑﻌﺪ از آن ﺑﻪ ﺑﯿﺎﺑﺎن »ﺟﻤﻮح« ﮐﻪ‬ ‫ﭘﺎﺋﯿﻦ »ﻗﺒﺎء« اﺳﺖ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯿﮕﺮدد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺄة‪.‬‬



‫]ُخ َء[ )ع ِا( دﺧﺘﺮ)‪ .(1‬ﺑﻨﺖ و ﻣﻨﻪ‪» :‬ﺧﺒﺄة ﺧﯿﺮ ﻣﻦ ﯾﻔﻌـﮥ ﺳﻮء«؛ ﯾﻌﻨﯽ دﺧﺘﺮ ﻣﻼزم ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ از ﻏﻼم ﺑـﺪﮐﺎر اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ(‪ - (1) .‬در‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب و در ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ﮐﻠﻤﻪ ﺧﺒﺄة ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ »ﻧﺒﺎت« آﻣـﺪه اﺳﺖ ﻇﺎﻫﺮًا ﺧﺒﺄة ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺆﻧﺚ َﺧﺒْﺄ اﺳﺖ ﻣﻨﺘﻬﯽ »ﺧﺒﺄة« در ﻣﻌﻨﺎي‬ ‫»ﻧﺒﺎت« ﻫﻤﻮاره ﺑﺼﻮرت اﺿﺎﻓﻪ ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ »ﺧﺒﺄة اﻻرض« ﻧﻪ ﺑﺼﻮرت ﻣﻔﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺄة‪.‬‬



‫]ُخ َب َء[ )ع ص‪ِ ،‬ا( زن ﻣﻠﺘﺰم ﺑﯿﺖ‪ .‬زﻧﯽ ﮐﻪ از ﻣﻨﺰل ﺑﯿﺮون ﻧﺮود‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻟﺒﺴـﺘﺎن||(‪.‬‬ ‫آن زن ﮐﻪ ﭘﺪﯾـﺪ آﯾـﺪ و ﭘﺲ ﭘﻨﻬﺎن ﺷﻮد‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪» :‬ان اﺑﻐﺾ ﮐﻨﺎﺋﺘﯽ‬ ‫اﻟﯽ اﻟﺨﺒﺎة اﻟﻄﻠﻌﮥ ||«‪ .‬ﻗﻄﻌﻪ اي از ﭘﻨﺒﻪ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺌﮥ‪.‬‬



‫]َخ َء[ )ِاخ( اﺑﻦ ﮐﻨﺎز‪ .‬وي واﻟﯽ اﺑﻠﻪ ﺑﻮد ﺑﺰﻣﺎن ﻋﻤﺮ‪ .‬ﻋﻤﺮ در ﺣﻖ او ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻻﺟﺎﺣﮥ ﻟﻨﺎ ﻓﯿﻪ ﻫﻮ ﯾﺨﺒﺎ و اﺑﻮه ﯾﮑﻨﺰ«‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺌﮥ‪.‬‬



‫]َخ َء[ )ِاخ( اﺑﻦ راﺷﺪ‪ .‬وي از ﻣﺤﺪﺛﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺐ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ع ﻣﺺ( ﻧﻮﻋﯽ از دوﯾـﺪن‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ(‪» :‬اﻧﻪ ﮐﺎن‬ ‫اذا ﻃـﺎف ﺧﺐ ﺛﻼﺛـًﺎ« )ﺣـﺪﯾﺚ ﻧﺒﻮي از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬ﭘﻮﯾﻪ دوﯾـﺪن‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب( )از ﺗـﺎج اﻟﻤﺼـﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬ﺑﺮداﺷـﺘﻦ ﻫﺮ دو دﺳﺖ و ﭘﺎي راﺳﺖ را ﻣﻌًﺎ و ﻫﺮ دو دﺳﺖ و ﭘﺎي ﭼﭗ را ﻣﻌًﺎ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از‬ ‫ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد ||(‪ .‬ﮔـﺎه ﺑﺮ اﯾﻦ دﺳﺖ و ﮔـﺎه ﺑﺮ آن دﺳـﺖ‬ ‫اﺳﺘﺎدن اﺳﺐ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺗﯿﺰ رﻓﺘﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‬ ‫)از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( ‪ :‬رﻓﺖ ﺳﻮي رز ﺑـﺎ ﺗﺎﺧﺘﻨﯽ و ﺧﺒﺒﯽ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي ||‪ .‬در ﮐﺎرﻫﺎ ﺳـﺮﻋﺖ داﺷـﺘﻦ||‪.‬‬ ‫ﺑﺮآﻣـﺪن ﮔﯿـﺎه‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ )||(‪ِ .‬ا( ﻧـﺎم ﺑﺤﺮي اﺳﺖ ﻧﺰد ﻋﺮوﺿـﯿﺎن ﻣﺴـﻤﯽ ﺑﻪ »ﻣﺨﺘﺮع« و »رﮐﺾ اﻟﺨﯿﻞ« و »ﻣﺘﻘﺎرب« و ﻣﻌﺮوف‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻌﯿﺪﺑﻦ ﻣﺴﻌﺪ آﻧﺮا ﺑﺮ اوزان ﺧﻠﯿﻞ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ اﻓﺰود‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺑﺤﺮ« ﻣﺼﻄﻠﺢ ﻋﺮوﺿﯿﺎن در اﯾﻦ ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺐ‪.‬‬



‫]ِخ َب[ )ع ِا( ِج ِﺧﺒﻪ‪ُ ،‬ﺧﺒﻪ و َﺧﺒﱠﻪ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ(‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﻪ ﺷـﻮد )||‪ .‬ص( ﭘـﺎره ﭘـﺎره‪ :‬ﺛـﻮب ﺧﺒﺐ؛ ﺟـﺎﻣﻪء ﭘـﺎره ﭘـﺎره‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺐ‪.‬‬



‫]ُخ ُب[ )ع ِا( ِج ﱠﺧﺒﻪ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺖ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( زﻣﯿﻦ ﺑـﺪون ﺳـﻨﮕﻼخ ﮐﻪ در آن ﺷﻦ رﯾﺰه ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ||(‪ .‬زﻣﯿﻦ ﮔﻮد وﺳـﯿﻊ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از‬ ‫ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪» :‬ﻧﺰﻟﻮا ﻓﯽ ﺧﺒﺖ ﻣﻦ اﻻـرض«‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬زﻣﯿﻦ ﺻﺎف در ﺑﯿﺎﺑﺎن ﭘﺮ از ﺳـﻨﮓ ﺳـﯿﺎه ﺣﺮه‪) .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ‬ ‫ﻗﻮل اﺑﻮﻋﻤﺮ و ﺑﻨﻘﻞ ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان ||(‪ .‬زﻣﯿﻦ ﻓﺮورﻓﺘﻪ و ﻣﺸـﮑﻠﯽ ﮐﻪ ﭼﻮن از آن ﺑﺮآﻣـﺪن ﺣﺎﺻﻞ آﯾـﺪ ﺑﺰﻣﯿﻦ ﺻﺎف و ﺳـﻬﻞ‬ ‫رﺳـﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺒﻮت‪ ،‬اﺧﺒﺎت ||‪ .‬ﮔﻮداﻟﯽ ﮐﻪ در آن رﯾﮓ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺒﻮت‪ ،‬اﺧﺒﺎت||‪.‬‬ ‫درهء ﻃﻮﻻﻧﯽ ﮐﻪ در آن ﻧﺒﺎﺗﯽ از ﻧﻮع ﻋﻀﺎء ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺖ‪.‬‬



‫)‪َ] (1‬خ[ )ع ﻣﺺ( ﻓﺮو ﻧﺸﺴـﺘﻦ زﻣﯿﻦ‪ .‬ﭘﺴﺖ ﺷـﺪن زﻣﯿﻦ‪ .‬اﻧﺨﻔـﺎض ﯾـﺎﻓﺘﻦ آن‪ .‬ﺑﺼـﻮرت ﺧﺒﺖ درآﻣـﺪن زﻣﯿﻦ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ||(‪.‬‬ ‫ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺷﺪن ﻧﺎم ﮐﺴـﯽ‪ .‬در ﺗﻮاري و ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ رﻓﺘﻦ ﻧﺎم ﮐﺴـﯽ‪ .‬ﻓﺮو ﻧﺸﺴـﺘﻦ ﻧﺎم ﮐﺴﯽ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪ - (1) .‬در ﻣﺘﻦ‬ ‫اﻟﻠﻐﮥ آﻣﺪه اﺻﻞ ﻣﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ »ﻓﺮو ﻧﺸﺴﺘﻦ« و »ﻣﺨﻔﯽ ﺷﺪن« اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺖ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺻـﺤﺮاﯾﯽ اﺳﺖ ﺑﯿﻦ ﻣﮑﻪ و ﻣـﺪﯾﻨﻪ ﮐﻪ آﻧﺮا ﺧﺒﺖ اﻟﺠﻤﯿﺶ ﻧﯿﺰ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺖ اﻟﺠﻤﯿﺶ‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺖ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﺸﺎم‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺖ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ از ﻗﺮاي زﺑﯿﺪ ﺑﯿﻤﻦ‪) .‬از ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺖ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( آﺑﯽ اﺳﺖ ﻣﺮ ﮐﻠﺐ را‪) .‬از ﯾﺎﻗﻮت( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺖ اﻟﺒﺰواء ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 678‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]َخ ﺗُْﻞ َب[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﯿﻦ ﻣﮑﻪ و ﻣﺪﯾﻨﻪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺖ اﻟﺠﻤﯿﺶ‪.‬‬



‫]َخ ﺗُْﻞ َج[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺻـﺤﺮاﺋﯽ اﺳﺖ ﻣﯿﺎن ﺣﺮﻣﯿﻦ ﺷﺮﯾﻔﯿﻦ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﯿﻦ ﻣﮑﻪ و ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ را ﺧﺒﺖ ﻫﻢ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺖ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺘﻊ‪.‬‬



‫]ُخ َت[)‪ِ) (1‬اخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿـﻌﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ اﺳﻢ ﻣﻮﺿـﻌﯽ اﺳﺖ وﻟﯽ ﻣﻦ از ﻣﺤﻞ‬ ‫آن ﺑﯽ اﻃﻼﻋﻢ‪ - (1) .‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺿﺒﻂ ﯾﺎﻗﻮت از ﻗﻮل ﻋﻤﺮاﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺘﻞ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ع ص‪ِ ،‬ا( زن ﮐﻮﺗـﺎه ﻗـﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ازﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﻟﺴﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب( )از اﻟﺒﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺘﻞ‪.‬‬



‫]ُخ ُت[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻣﺮد ﮔﻮل ﺷـﺘﺎب زده ﮐﻪ اﻗـﺪام ﮐﻨـﺪ ﺑﺮ ﻣﮑﺮوه ﻣﺮدم‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ(‬ ‫)اﻟﺒﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺘﻠﮥ‪.‬‬



‫]َخ َت َل[ )ع ص‪ِ ،‬ا( زن ﮔﻮل ﺷﺘﺎب زده ﮐﻪ اﻗﺪام ﮐﻨﺪ ﺑﺮ ﻣﮑﺮوه ﻣﺮدم‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺘﻠﮥ‪.‬‬



‫]َخ َت َل[ )ع ﻣﺺ( ﺑﻼﻫﺖ ورزﯾـﺪن و ﺑﺮ اﺛﺮ آن اﻗﺪام ﺑﺮ ﻋﻤﻠﯽ ﮐﺮدن ﮐﻪ زﯾﺎن ﻣﺮدم را در ﺑﺮداﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﻣﺘﻦ‬ ‫اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻟﺒﺴﺘﺎن( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺘﮥ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َت[ )ع اِﻣﺺ( ﺗﻮاﺿﻊ‪ .‬ﺧﺸﻮع‪ .‬ﻓﺮوﺗﻨﯽ‪) .‬ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )اﻟﺒﺴـﺘﺎن( )ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺚ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( زﻧـﺎ ﮐﺮدن ﺑﺎ زن ﮐﺴـﯽ‪ .‬ﺣﺮام آﻣﯿﺨﺘﻦ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﺎﭘﺎك ﺑﺎ زﻧﯽ ﻫﻢ آﻏﻮش ﺷـﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از آﻧﻨـﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻟﻮاط ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﺎ ﭘﺴـﺮان ﺟﻔﺖ ﺷﺪن‪ .‬ﺑﺎ اﻣﺮدان درآﻣﯿﺨﺘﻦ ||‪ .‬ﺑﻼﯾﻪ و ﮔﺮﺑﺰ‬ ‫ﮔﺮدﯾـﺪن ﻣﺮد‪ .‬ﮔﺮﺑﺰﺷـﺪن‪ .‬زﯾﺮك ﺷـﺪن‪ .‬ﺑـﺪ ﺷـﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‬ ‫)ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﭘﻠﯿﺪ ﺷﺪن‪ .‬ﻧﺎﭘﺎك ﺷﺪن‪ .‬ﺿﺪ ﻃﯿﺐ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‬ ‫)از اﻟﺒﺴﺘﺎن( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )از آﻧﻨﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺚ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع اِﻣﺺ( زﻧـﺎ‪ .‬آﻣﯿﺰش ﺣﺮام‪ .‬ﻧﺎﭘـﺎك درآﻣﯿﺨﺘﮕﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از‬ ‫ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از اﻟﺒﺴـﺘﺎن( )از آﻧﻨﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻟﻮاﻃﻪ؛ درآﻣﯿﺨﺘﮕﯽ ﻣﺮد ﺑﺎ ﻣﺮد ||‪ .‬ﮔﺮﺑﺰي‪ .‬زﯾﺮﮐﯽ||‪.‬‬ ‫ﮐﯿﺪ‪ .‬ﻣﮑﯿﺪت‪ .‬ﻏﺪر‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻧﺎﺧﻮﺷـﯽ‪) .‬از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﮐﯿﻨﻪ‪ .‬ﺑﺪﺧﻮاﻫﯽ‪ .‬دﺷـﻤﻨﯽ ||‪ .‬ﻇﻠﻢ‪ .‬ﺑﯿﺮﺣﻤﯽ||‪.‬‬ ‫ﺧﯿـﺎﻧﺖ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﺑـﺪﮔﻮﯾﯽ‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺑﮑﺎم و آرزوي دل ﭼﻮ دارم ﺧﻠﻮﺗﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﭼﻪ ﻓﮑﺮ از ﺧﺒﺚ ﺑـﺪﮔﻮﯾﺎن ﻣﯿﺎن‬ ‫اﻧﺠﻤﻦ دارم‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﭘﯿﺮ ﯾﮏ رﻧﮓ ﻣﻦ اﻧﺪر ﺣﻖ ازرق ﭘﻮﺷﺎن رﺧﺼﺖ ﺧﺒﺚ ﻧﺪاد ارﻧﻪ ﺣﮑﺎﯾﺘﻬﺎ ﺑﻮد‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﮔﻮﭼﻮ ﻣﻦ در ﺻﻒ ﻣﺴـﺘﺎن‬ ‫ﻣﻨﺸﯿﻦ ﺧﺒﺚ اﺻﺤﺎب ﻧﻤﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد‪.‬ﺳﻨﺠﺮﮐﺎﺷﯽ‪ .‬در ﺳﭙﺎس ﻫﻤﻪ ﺑﮕﺸﺎده زﺑﺎﻧﻢ واﻟﻪ ﺧﺒﺚ اﯾﻦ ﻃﺎﯾﻔﻪ را از ره دﯾﮕﺮ ﮐﺮدم‪ .‬دروﯾﺶ واﻟﻪ‬ ‫ﻫﺮوي ||‪ .‬ﭘﻠﯿـﺪي‪ .‬ﻧﺎﭘﺎﮐﯽ)‪ .(1‬آﻻـﯾﺶ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از اﻟﺒﺴـﺘﺎن( )از ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬ﭘﺸﺖ زﻣﯿﻦ را از ﺧﺒﺚ ﺷـﺮك اﯾﺸﺎن ﭘﺎك ﮔﺮداﻧﯿـﺪ‪) .‬از ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪء ﺑﻬﺮاﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﺧﺒﺚ ﻣﺎ را‬ ‫ﺑﺎرﮔﺎه ﻗـﺪس دور اﻓﮑﻨﺪ از اﻧﮏ ﺧﻮك را ﻣﺤﺮاب اﻗﺼـﯽ ﺑﺮﻧﺘﺎﺑﺪ ﺑﯿﺶ ازﯾﻦ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اﺑﻮاﻟﻔﺘﺢ واﻟﯽ ﻣﻮﻟﺘﺎن ﺑﺨﺒﺚ ﻧﺠﻠﮥ و ﻓﺴﺎد دﺧﻠﮥ و‬ ‫رﺟﺲ اﻋﺘﻘﺎد و ﻗﺒـﺢ اﻟﺤﺎد ﻣﻮﺻﻮف و ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ چ‪ 1‬ص ‪ .(26‬زآﻧﮑﻪ ﺧﺒﺚ ذات او ﺑﯽ ﻣﻮﺟﺒﯽ ﻫﺴﺖ ﺳﻮي‬ ‫ﻇﻠﻢ و ﻋﺪوان ﺟﺎذﺑﯽ‪).‬ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬زآﻧﮑﻪ ﺣﻠﻮا ﮔﺮﻣﯽ و ﺻـﻔﺮا ﮐﻨﺪ ﺳـﯿﻠﯿﺶ از ﺧﺒﺚ ﻣﺴـﺘﻨﻘﺎ ﮐﻨﺪ‪).‬ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬آب ﺑﻬﺮ آن ﺑﺒﺎرد از ﺳﻤﺎك ﺗﺎ‬ ‫ﭘﻠﯿﺪان را ﮐﻨﺪ از ﺧﺒﺚ ﭘﺎك‪).‬ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬ﻣﻠﮏ روي از اﯾﻦ ﺳـﺨﻦ درﻫﻢ ﮐﺸﯿﺪ و ﮔﻔﺖ آن دروغ وي ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه ﺗﺮ آﻣﺪ زﯾﻦ راﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮ‬ ‫ﮔﻔﺘﯽ ﮐﻪ روي آن در ﻣﺼـﻠﺤﺘﯽ ﺑﻮد و ﺑﻨﺎي اﯾﻦ ﺑﺮ ﺧﺒﺜﯽ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪ .‬ﺷﻬﻨﺸﻪ ﻧﯿﺎرﺳﺖ ﮐﺮدن ﺣﺪﯾﺚ ﮐﻪ ﺑﺮ وي ﭼﻪ آﻣﺪ ز ﺧﺒﺚ ﺧﺒﯿﺚ‪.‬‬ ‫ﺳﻌـﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ - .‬ﺧﺒﺚ اﻋﺘﻘﺎد؛ ﻧﺎﭘﺎﮐﯽ ﻋﻘﯿـﺪت‪ .‬ﺑﯽ اﯾﻤﺎﻧﯽ‪ .‬ﭘﻠﯿـﺪي در اﯾﻤﺎن ‪ :‬ﭼﻮن ﭼﯿﭙﺎل ﭼﻨـﺪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺮﻓﺖ و ﺑﻤﺄﻣﻦ رﺳـﯿﺪ و در‬ ‫واﺳـﻄﻪء ﻣﻤﺎﻟـﮏ ﺧﻮﯾﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻓﺴـﺎد و ﺧﺒﺚ اﻋﺘﻘـﺎد او را ﺑﺮ ﻧﻘﺾ ﻋﻬـﺪ داﺷﺖ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ - .‬ﺧﺒﺚ ﺑﺎﻃﻦ؛‬ ‫ﻧﺎﭘـﺎﮐﯽ ﺳـﺮﯾﺮت‪ .‬ﭘﻠﯿـﺪي درون ‪ :‬ﺷـﺨﺼﻢ ﺑﭽﺸﻢ ﻋﺎﻟﻤﯿﺎن ﺧﻮب ﻣﻨﻈﺮ اﺳﺖ وز ﺧﺒﺚ ﺑﺎﻃﻨﻢ ﺳـﺮ ﺧﺠﻠﺖ ﻓﺘﺎده ﭘﯿﺶ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ - .‬ﺧﺒﺚ‬ ‫ذات؛ ﺧﺒﺚ ﻧﻬﺎد‪ .‬ﭘﻠﯿـﺪي درون ‪ :‬زآﻧﮑﻪ ﺧﺒﺚ ذات او ﺑﯽ ﻣﻮﺟﺒﯽ ﻫﺴﺖ ﺳﻮي ﻇﻠﻢ و ﻋـﺪوان ﺟﺎذﺑﯽ‪).‬ﻣﺜﻨﻮي(‪ - .‬ﺧﺒﺚ ﺳـﺮﯾﺮت؛ زﺷﺘﯽ‬ ‫درون‪ .‬ﻧﺎﭘﺎﮐﯽ ﺑﺎﻃﻦ‪ .‬ﭘﻠﯿﺪي ﻧﻬﺎد‪ - .‬ﺧﺒﺚ ﻃﺒﯿﻌﺖ؛ زﺷﺘﯽ درون‪ .‬ﻧﺎﭘﺎﮐﯽ ﺳﺮﺷﺖ ‪ :‬ﮐﮋدم از ﺧﺒﺚ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺑﺰﻧﺪ ﺳﻨﮓ ﺑﻪ ﻧﯿﺶ‪ .‬ﺳﻌﺪي‪- .‬‬ ‫ﺧﺒﺚ ﻃﯿﻨﺖ؛ زﺷﺘﯽ درون‪ .‬ﻧﺎﭘﺎﮐﯽ ﺳـﺮﺷﺖ‪ .‬ﭘﻠﯿـﺪي ﻧﻬﺎد‪ - .‬ﺧﺒﺚ ﻋﻘﯿﺪت؛ ﻧﺎﭘﺎﮐﯽ در اﻋﺘﻘﺎد‪ .‬ﺑﯽ اﯾﻤﺎﻧﯽ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﻬﺘﺮ ﻧﮕﺮﯾﺴـﺘﻪ ﺷﻮد ﺧﺒﺚ‬ ‫ﻋﻘﯿـﺪت او ﻣﺸﺎﻫﺪت اﻓﺘﺪ‪) .‬از ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪء ﺑﻬﺮاﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ - .‬ﺧﺒﺚ ﻧﻔﺲ؛ ﭘﻠﯿﺪي ﻃﯿﻨﺖ‪ .‬زﺷﺘﯽ ﻃﺒﯿﻌﺖ‪ .‬ﻧﺎﭘﺎﮐﯽ ﺳـﺮﯾﺮت ‪ :‬وﻟﯽ ز ﺑﺎﻃﻨﺶ‬ ‫اﯾﻤﻦ ﻣﺒﺎش و ﻏّﺮه ﻣﺸﻮ ﮐﻪ ﺧﺒﺚ ﻧﻔﺲ ﻧﮕﺮدد ﺑﺴﺎﻟﻬﺎ ﻣﻌﻠﻮم‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪ - .‬ﺧﺒﺚ ﻧﯿﺖ؛ زﺷﺘﯽ ﻧﯿﺖ‪ .‬ﭘﻠﯿﺪي در ﻧﯿﺖ‪ - (1) .‬ﻣﻘﺼﻮد‬ ‫از ﻧﺎﭘﺎﮐﯽ ﻧﺎﭘﺎﮐﯽ ذاﺗﯽ اﺳﺖ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﺎﭘﺎﮐﯽ ﺣﮑﻤﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺚ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ع ِا( ﭘﻠﯿــﺪي‪ .‬رﯾـﻢ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻣﺘـﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠـﻢ اﻟﻮﺳــﯿﻂ( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﻬـﺬب‬ ‫اﻻﺳـﻤﺎء ||(‪ .‬ذواﻟﺒﻄﻦ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ||(‪ .‬ﻧﺠﺎﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣـﺪث ﭼﻪ ﺣـﺪث ﻧﺠﺎﺳﺖ ﻋﺎرﺿـﯽ و ﺣﮑﻤﯽ اﺳﺖ و ﺧﺒﺚ ﻧﺠﺎﺳﺖ ذاﺗﯽ ‪:‬‬ ‫ﮐﻮزهء ﻧﻮ ﮔﺮ ﺑﺨﻮد ﺑﻮﻟﯽ ﮐﺸـﺪ آن ﺧﺒﺚ را آب ﻧﺘﻮاﻧـﺪ ﮐﺸـﺪ‪).‬ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬ﻧﻮر ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ار ﺑﯿﻔﺘـﺪ ﺑﺮ ﺣـﺪث او ﻫﻤﺎن ﻧﻮر اﺳﺖ و ﻧﭙـﺬﯾﺮد‬ ‫ﺧﺒﺚ‪).‬ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬زﯾﻦ ﺗﻮﺑﻪء ﭘﺮ از ﺧﺒﺚ و ﻏﺶ ﮔﺮﯾﺰ از اﻧﮏ ﺧﻮش ﻧﯿﺴﺖ در ﺑﻼي ﺳـﺮب ﻣﺎﻧـﺪه ﮐﯿﻤﯿﺎ‪ .‬ﺳـﺮاج اﻟـﺪﯾﻦ ﻗﻤﺮي ||‪ .‬زﻧﮕﺎر‪.‬‬ ‫زﻧـﮓ ||‪ .‬ﺟﺮم اﺟﺴـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ در ﺣﯿـﻦ ﮔـﺪاﺧﺘﻦ از آن ﺟـﺪا ﺷـﻮد و ﻣﺠﻤـﻮع ﺧﺒﺜﻬـﺎ ﮔﺮم و ﺧﺸـﮑﻨﺪ‪ .‬رﯾـﻢ آﻫـﻦ‪ .‬رﯾﺮ آﻫـﻦ‪ .‬و ﺗﻮﺑـﺎل‬ ‫اﻟﺸﺎﺑﻮرﻗﺎن ] ﻓﻮﻻد اﻟﻄﺒﯿﻌﯽ [ ﻗﺮﯾﺐ ﻣﻦ ﺗﻮﺑﺎل اﻟﻨﺤﺎس و زﻧﺠﺎره ﻗﺎﺑﺾ اﮐﺎل و ﺧﺒﺜﻪ اﺿﻌﻒ ﻣﻦ زﻧﺠﺎره‪) .‬از ﮐﺘﺎب ﻣﻔﺮدات ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮﻋﻠﯽ‬ ‫ﺳﯿﻨ ﺎ ( ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺚ‪.‬‬



‫]ُخ ُب[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج ﺧﺒﯿﺚ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)از اﻟﺒﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺚ‪.‬‬



‫]ُخ َب[ )ع ص( ﻧﺎﭘﺎك‪ .‬ﻧﺠﺲ‪ :‬ﯾﺎ ﺧﺒﺚ)‪(1‬؛ اي ﻣﺮد ﻧﺎﭘﺎك‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )از‬ ‫ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻟﺒﺴـﺘﺎن(‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺟﺰ در ﺣﺎﻟﺖ ﻧـﺪا ﻣﻮرد اﺳـﺘﻌﻤﺎل دﯾﮕﺮي ﻧﺪارد‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )اﯾﻦ‬ ‫ﮐﻠﻤﻪ در ﻟﮑﻠﺮك آﻣﺪه وﻟﯽ ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا اﺣﺘﻤﺎل اﺷﺘﺒﺎه آﻧﺮا ﻣﯿﺪﻫﻨﺪ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺜﺎء ‪.‬‬



‫]ُخ َب[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج ﺧﺒﯿﺚ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻗﺎﻣﻮس( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از‬ ‫اﻟﺒﺴﺘﺎن( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺚ اﻟﺤﺪﯾﺪ‪.‬‬



‫]َخ َب ﺛُْﻞ َح[)‪) (1‬ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﭽﻪ از آﻫﻦ ﮐﻪ از ﮐﻮرهء آﻫﻨﮕﺮي ﺑﯿﺮون اﻓﺘﺪ‪ .‬اﻓﮑﻨﺪهء آﻫﻦ)‪) .(2‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)از ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬رﯾﻢ آﻫﻦ‪) .‬از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬رﯾﺮ‬ ‫آﻫﻦ‪ .‬ﺑﻪ ﭘﺎرﺳـﯽ رﯾﻢ آﻫﻦ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﺑﺸـﯿﺮازي رﻣﻪ آﻫﻦ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﻗﻮﯾﺘﺮ از ﻫﻤﻪء ﺧﺒﺜﻬﺎ ﺑﻮد و آﻧﺮا ﻓﻨﺠﻨﻮش ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ وي ﭘﻮﻻد‬ ‫اﻣﻠﺲ ﭘـﺎره ﻫـﺎي ﮐﻮﭼـﮏ ﺗﻨـﮓ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ وي ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻧﺒﻮد و ﻃﺒﯿﻌﺖ وي ﮔﺮم و ﺧﺸـﮏ ﺑﻮد در ﺳـﯿﻢ ﻣﺠﻔﻒ رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻮد و ﻣﺤﻠﻞ‬ ‫ورﻣﻬﺎي ﮔﺮم و ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻮد ﺟﻬﺖ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺟﻔﻦ و ﻣﻘﻮي ﻣﻌﺪه ﺑﻮد ﭼﻮن ﺑﺎ ﺷﺮاب ﮐﻬﻦ ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﻨﺪ ﺧﻮن ﺑﻮاﺳﯿﺮ ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ و ﻣﻨﻊ ﺑﺴﺘﻨﯽ ﻧﮑﻨﺪ‬ ‫و ﭼﻮن ﺑﺨﻮد ﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﺸﻢ ﭘﺎره ﺧﻮن رﻓﺘﻦ ﺑﺎز دارد وﻟﯽ ﻗﻄﻊ ﺳـﻠﺲ اﻟﺒﻮل ﮐﻨﺪ و ﺳﻔﻞ را ﻣﺤﮑﻢ دارد و ﻃﻼ ﮐﺮدن و ﭼﻮن ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﻨﺪ‬ ‫ﺟﻬﺖ ﺷـﯿﺮ ﮐﻪ در ﭘﺴـﺘﺎن ﺑﺴـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﺳـﻮد دﻫـﺪ ﻣﻘـﺪار داﻧﮕﯽ ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ ﺑﻮد و ﺧﺒﺚ اﻟﺤﺪﯾـﺪ ﺑﻘﻮه ﻣﺎﻧﻨـﺪ زﻧﺠﺮاﻟﺤﺪﯾـﺪ ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺑﺎ‬ ‫ﺳﮑﻨﺠﺒﯿﻦ ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﻨﺪ ﻣﻨﻊ ﻣﻀﺮت دواﺋﯽ ﮐﻪ ﮐﺸﻨﺪه ﺑﻮد ﺑﮑﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎذرﯾﻮن و از ﺧﻮردن ﺧﺒﺚ اﻟﺤﺪﯾﺪ ﻫﻤﺎن ﻋﺎرض ﺷﻮد ﮐﻪ از ﺧﻮردن‬ ‫ﺑﺮادهء ﺣﺪﯾـﺪ ﻋـﺎرض ﺷﻮد و ﻋﻼج وي ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮐﻨﻨـﺪ ﮐﻪ ﮐﺴـﯽ ﺑﺮادهء ﺣﺪﯾـﺪ ﺧﻮرده ﺑﺎﺷـﺪ و اوﻟﯽ آن ﮐﻪ ﻣـﺪﺑﺮ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺻـﻨﻌﺖ آن‬ ‫ﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪ ﺧﺒﺚ اﻟﺤﺪﯾﺪ و ﺳـﺤﻖ ﮐﻨﻨﺪ و در ﺳـﺮﮐﻪء اﻧﮕﻮري ﺧﯿﺴﺎﻧﻨﺪ ﭼﻬﺎرده ﺷﺒﺎﻧﺮوز ﭘﺲ ﺧﺸﮏ و ﺳﺤﻖ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎ روﻏﻦ ﺑﺎدام ﺑﺮﯾﺎن‬ ‫ﮐﻨﻨـﺪ ﺑﻌـﺪًا از آن ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﻨﻔﻌﺖ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎه را زﯾﺎده ﮐﻨﺪ و ورم ﺳﭙﺮز را ﺗﺤﻠﯿﻞ دﻫﺪ و ﻣﻌﺪه و ﺟﮕﺮ و ﺳﭙﺮز و ﻫﺮ اﻋﻀﺎء ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺤﺘﺎج ﺑﻪ ﺗﺨﻔﯿﻒ ﺑﻮد و ﻗﺒﺾ و ﺗﻘﻄﯿﺮ اﻟﺒﻮل و ﻗﺮﺣﻪء اﻣﻌﺎء و ﻣﺜﺎﻧﻪ ﺑﻐﺎﯾﺖ ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻮد و ﺑـﺪل ﺧﺒﺚ اﻟﺤﺪﯾـﺪ ﻣـﺪﺑﺮ اﻃﺮﯾﻔﻞ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻮده و‬ ‫ﺑـﺪل ﻏﯿﺮ ﻣﺪﺑﺮ ﺧﺰف ﺑﻮد‪) .‬از اﺧﺘﯿﺎرات ﺑﺪﯾﻌﯽ(‪ .‬ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ آرد‪ :‬ﺑﻔﺎرﺳـﯽ رﯾﻢ آﻫﻦ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﺒﺜﻬﺎ و ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ او آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﺳﺮﮐﻪ ﺳﺎﯾﯿﺪه و ﺧﺸﮏ ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ در ﺳﺤﻖ آن ﻧﻤﻮده در دوم ﮔﺮم و در ﺳﯿﻢ ﺧﺸﮏ و ﺑﻐﺎﯾﺖ ﻣﺠﻔﻒ و ﻣﻘﻮي ﻣﻘﻌﺪ‬ ‫و ﻣﻌـﺪه و ﺑﻮاﺳـﯿﺮ و ﻃﺤـﺎل رﻃﺒﻪ و رﻓﻊ رﻃﻮﺑـﺎت ﺑـﺎﻃﻨﯽ و ﺟﻬﺖ ﻗﺮﺣﻪء اﻣﻌﺎء و ﻣﺜﺎﻧﻪ ﻣﺠﺮب و ﺑﺎ زردهء ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ ﺑﻘـﺪر ﯾﮏ داﻧﮓ او‬ ‫ﺟﻬﺖ ﺗﺤﺮﯾـﮏ ﺑﺎه ﻣﺮﻃﻮﺑﯿﻦ ﮐﻪ ﻣﺄﯾﻮس ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺑﻪ ﻏﺎﯾﺖ ﻣﺆﺛﺮ و ﺑﺎ ﺳـﮑﻨﺠﺒﯿﻦ ﺟﻬﺖ ادوﯾﻪء ﻗﺘﺎﻟﻪ و ﺿـﻤﺎد او ﺟﻬﺖ ﺗﺤﻠﯿﻞ اورام ﺣﺎره و‬ ‫ﺷﯿﺮ ﻣﻨﻌﻘﺪ در ﭘﺴﺘﺎن و اﮐﺘﺤﺎل او ﺟﻬﺖ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﭘﻠﮏ ﭼﺸﻢ و ﻗﻄﻮر او ﺟﻬﺖ ﭘﺎك ﮐﺮدن ﭼﺮك ﮔﻮش ﻧﺎﻓﻊ و ﻣﻀﺮ ﺷﺶ و ﻣﺼﻠﺤﺶ‬ ‫ﮐﺘﯿﺮا و ﻋﺴﻞ و ﻗـﺪر ﺷـﺮﺑﺘﺶ ﺗﺎ دو داﻧﮓ و دو درﻫﻢ او ﮐﺸـﻨﺪه اﺳﺖ و ﭼﻮن او را ﺑﯿﺴﺖ ﺑﺎر ﺑﺎ آب و ﻋﺴﻞ ﺑﺴﺎﯾﻨـﺪ و ﺧﺸﮏ ﮐﻨﻨﺪ و‬ ‫ﺑﻌـﺪ از آن ﺑـﺎ روﻏﻦ زﯾﺘﻮن ﺑﻘـﺪري ﮐﻪ ﺳﻪ اﻧﮕﺸﺖ ﺑﺮ ﺑﺎﻻـي او ﺑﺮ آﯾـﺪ ﺑﺠﻮﺷﺎﻧﻨـﺪ ﺗـﺎ ﺛﻠﺚ روﻏﻦ ﺑﺴﻮزد و ﺣﺮف ﺑـﺎﺑﻠﯽ و ﻋﺴـﻞ ﻟﻌﻮق‬ ‫ﺑﺴﺎزﻧﺪ و ﻫﺮ روز ﯾﮏ دو اﻧﮕﺸﺖ از آن ﺗﻨﺎول ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺟﻬﺖ ﺻﺎف ﮐﺮدن آواز و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺑﺪن و ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ رﺧﺴﺎر و اﺧﺮاج ﻓﻀﻼت ﺑﺪن‬ ‫ﺑﯽ ﻋـﺪﯾﻞ اﺳﺖ و ﻫﺮ ﮔـﺎه در روﻏﻦ زﯾﺘﻮن ﺑﺠﻮﺷﺎﻧﻨـﺪ و ﺑـﺎ ﻋﺴﻞ ﻣﻌﺠﻮن ﮐﻨﻨـﺪ ﺑﺪﺳـﺘﻮر ﻫﻤﯿﻦ آﺛﺎر دارد‪) .‬از ﺗﺤﻔـﮥ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ||(‪ .‬آن‬ ‫ذراﺗﯽ از آﻫـﻦ ﮐـﻪ در آن ﺧﯿﺮي ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد ||(‪ .‬ﻏﺸـﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه آﻫﻦ اﺳﺖ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪.ref ed serutittaB - (1) (2) - Scorie de fer. .‬‬ ‫ﺧﺒﺚ اﻟﺤﺪﯾﺪ ﻣﺪﺑﺮ‪.‬‬



‫]َخ َب ﺛُـْﻞ َح ِد ُﻣـْﺪ َد َب[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( آﻫﻦ را ﺳـﺮخ ﮐﻨﻨـﺪ در ﮐﻮره و در آب ﻓﺮو ﺑﺮﻧـﺪ و ﺗﺎ ﻫﻔﺖ ﺑﺎر اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺗﮑﺮار‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺚ اﻟﺬﻫﺐ‪.‬‬



‫]َخ َب ﺛُْﺬ َذ َه[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﭼﻮن ﮐﻔﮑﯽ ﮐﻪ ﮔﺎه ذوﺑﺎن زر ﺑﺮ ﺳـﺮ آﯾﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻏﺸﯽ ﮐﻪ در ﻃﻼﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻟﺒﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﺛﻔﻞ ﻃﻼ اﺳﺖ ﻟﻄﯿﻒ ﺗﺮ از ﻫﻤﻪ و در‬ ‫اﻓﻌـﺎل ﻗﻮﯾﺘﺮ از ﺧﺒﺚ اﻟﻔﻀﻪ اﺳﺖ و ﻃﻼـي او ﺑﺎ آب ﺟﻬﺖ ﺑـﺪﺑﻮﯾﯽ زﯾﺮ ﺑﻐﻞ و ﮐﻨـﺞ ران ﻣﺠﺮب و در اﻓﻌﺎل ﻧﺎﯾﺐ ﻣﻨﺎب اﻗﻠﯿﻤﯿﺎﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪ .‬ﺑﭙﺎرﺳﯽ ﭼﺮك ﻃﻼ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻃﺒﯿﻌﺖ او ﺑﮕﺮﻣﯽ و ﺧﺸﮑﯽ ﻣﺎﯾﻞ اﺳﺖ ﭼﻮن ﺳﻮﺧﺘﻪ و ﻣﻐﺴﻮل ﺳﺎﺧﺘﻪ در ﭼﺸﻢ ﮐﺸﻨﺪ‬ ‫ﺑﺎﺻﺮه را ﻗﻮت دﻫﺪ و دﻣﻌﻪ را ﮐﻪ از ﺳﺮدي ﺑﺎﺷﺪ ﺳﻮدﻣﻨﺪ آﯾﺪ و ﺑﯿﺎص را ﺑﺒﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺚ اﻟﺮﺻﺎص‪.‬‬



‫)‪َ] (1‬خ َب ﺛُْﺮ َر[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺎك ار زﯾﺮ ﮔـﺪاﺧﺘﻪ‪) .‬از ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸـﺎﻫﯽ(‪ .‬ﺛﻔـﻞ ﻗﻠﻤﯽ اﺳﺖ ﺑﻐـﺎﯾﺖ ﻗـﺎﺑﺾ و ﻣﻐﺴـﻮل او ﺟﻬﺖ‬ ‫اﻟﺘﯿﺎم ﺟﺮاﺣﺖ ﭼﺸﻢ و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺑﺎﺻـﺮه و ﻣﻨﻊ رﯾﺨﺖ ﻣﻮاد ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪ ...‬و ﻃﺒﯿﻌﺖ آن ﺳـﺮد و ﺧﺸﮏ ﺑﻮد ﺟﻬﺖ‬ ‫رﯾﺶ ﭼﺸﻢ و ﺑﺪل آن اﺳﻔﯿﻨﺎج رﺻﺎص ﺑﻮد‪) .‬از اﺧﺘﯿﺎرات ﺑﺪﯾﻌﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺚ اﻟﻔﻀﮥ‪.‬‬



‫ض[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﯿﺰي ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻒ ﮐﻪ ﺑﺮ روي ﺳـﯿﻢ ﮔﺪاﺧﺘﻪ اﯾﺴـﺘﺪ ‪ :‬ﻣﺎﻟﯿﺪن ﺳـﯿﻤﺎب ﮐﺸـﺘﻪ و ﺧﺒﺚ اﻟﻔﻀﻪ‪) .‬از‬ ‫]َخ َب ﺛُْﻞ ﻓِْﺾ َ‬ ‫ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸـﺎﻫﯽ(‪ .‬ﺛﻔـﻞ ﻧﻘﺮه ﺑﻮد و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺒﺰ رﻧﮓ و ﺗﻨﮓ ﺑﻮد و ﻗﺎﺑﺾ ﺑﻮد ﺑﻐﺎﯾﺖ و در وي ﺟـﺬب و ﺗﺨﻔﯿﻒ ﺑﻮد‬ ‫ﺟﺮب و ﺳﻌﻔﻪ و رﯾﺶ را ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻮد و ﭼﻮن در ﻣﺮﻫﻢ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﻨﻊ ﺧﻮن از ﻧﺎﺻﻮر و ﺑﻮاﺳﯿﺮ ﺑﮑﻨﺪ‪) .‬از اﺧﺘﯿﺎرات ﺑﺪﯾﻌﯽ(‪ .‬ﺑﭙﺎرﺳﯽ ﭼﺮك ﻧﻘﺮه‬ ‫ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻃﺒﯿﻌﺘﺶ ﺑﺴـﺮدي و ﺧﺸـﮑﯽ ﻣﺎﯾـﻞ اﺳﺖ ﭼﻮن ﺳﻮﺧﺘﻪ و ﻣﻐﺴﻮل ﺳﺎﺧﺘﻪ در ﭼﺸﻢ ﮐﺸـﻨﺪ روﺷـﻨﯽ ﭼﺸﻢ ﺑﯿﻔﺰاﯾـﺪ و دﻣﻌﻪ را ﮐﻪ از‬ ‫ﮔﺮﻣﯽ ﺑﻮد ﻧﻔﻊ دﻫـﺪ و ﺳﻮزش ﭼﺸﻢ را ﺳﻮد دارد و ﻫﺮﯾﮏ از ﺧﺒﺚ اﻟـﺬﻫﺐ و ﺧﺒﺚ اﻟﻔﻀﻪ را ﭼﻨﯿﻦ ﺳﻮزﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﻮزه ﻧﻮ ﺳـﻔﺎﻟﯿﻦ ﮐﺮده‬ ‫در ﮔﻞ ﺣﮑﻤﺖ ﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺷﺐ در زﯾﺮ آﺗﺶ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ روز ﺑﯿﺮون آرﻧﺪ‪ .‬ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ آرد‪ :‬ﺛﻔﻞ ﻧﻘﺮه اﺳﺖ ﻟﻄﯿﻒ و ﻗﻮي اﻟﻘﺒﺾ و ﻃﻼي‬ ‫او ﺟﻬﺖ ﻗﺮوح ﭼﺸﻢ و ﺳﻌﻔﻪ و ﺟﺮب و ﺑﻮاﺳﯿﺮ و ﻧﻮاﺻﯿﺮ و اﻟﺘﯿﺎم ﺟﺮاﺣﺖ ﻧﺎﻓﻊ اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺚ اﻟﻨﺤﺎس‪.‬‬



‫]َخ َب ﺛُْﻦ َن ‪ُ /‬ن ‪ِ /‬ن[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺛﻔـﻞ ﻣﺲ اﺳﺖ و در ﻗﻮة ﻗﺮﯾﺐ ﺑﺨﺒﺚ اﻟﺤﺪﯾـﺪ و ﻣﻠﻄﻒ و ﺟﺎﻟﯽ و ﺧﻮردن او ﺳﻢ ﻗﺎﺗﻞ و در ادوﯾﻪء‬ ‫ﭼﺸﻢ و زﺧﻤﻬـﺎ ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣـﺆﻣﻦ(‪ .‬ﺧﺒﺚ اﻟﻨﺤـﺎس در ﻗـﻮة ﻧﺰدﯾـﮏ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺒﺚ اﻟﺤﺪﯾـﺪ و ﻣﺲ ﺳـﻮﺧﺘﻪ و اﻣﺎ‬ ‫ﺿﻌﯿﻒ ﺗﺮ از ﻣﺲ ﻧﺎﺳﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪) .‬از اﺧﺘﯿﺎرات ﺑﺪﯾﻌﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺚ ﭼﺸﻢ‪.‬‬



‫]ُخ ِث َچ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻪ اﺷﺎرهء ﭼﺸﻢ و اﺑﺮو و ﺗﻌﻨﺖ و ﺗﺸـﻨﯿﻊ ﮐﺮدن و آﻧﺮا ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺧﺒﺚ ﺣﺪﻗﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( ‪:‬‬ ‫ز ﯾﮏ ﻏﻔﻠﺖ ﺑﺨﺒﺚ ﭼﺸﻢ و اﺑﺮو ﺳﯿﻪ رو واﻧﻤﺎﯾﻨﺪت ﭼﻮ زﻧﮕﯽ‪ .‬ﯾﺤﯿﯽ ﮐﺎﺷﯽ )ازآﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺜﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َث[ )ع اِﻣﺺ( ﺑﻨـﺪه ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ از ﻗﻮﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮده ﮐﺮدن آﻧﻬـﺎ ﺣﻼـل ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از‬ ‫آﻧﻨﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻧﺎﭘﺎﮐﯽ‪ .‬ﻧﺎراﺳﺘﯽ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺜﮥ‪.‬‬



‫]َخ َب َث[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج ﺧﺒﯿﺚ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﮐﺴـﯽ را ﺑـﺎ ﻋﺼـﺎ زدن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻗـﺎﻣﻮس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﻣﺘـﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠـﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻤﺼـﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻟﺒﺴـﺘﺎن(‪ :‬ﺧﺒﺠﻪ ﺑﺎﻟﻌﺼﺎ؛ او را ﺑﺎ ﻋﺼﺎ زد ||‪ .‬ﺗﯿﺰ دادن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫ﻗﺎﻣﻮس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪َ .‬ﺣﺒِﻖ‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧﺒـﺞ ﺑﺎﻻﺳﺖ‪ :‬ﺗﯿﺰ داد‪.‬‬ ‫||ﺟﻤﺎع ﮐﺮدن‪ .‬ﮔﺎﺋﯿﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻗﺎﻣﻮس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬آرﻣﯿﺪن ﺑﺎ زن‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺞ‪.‬‬



‫]َخ ِب[ )ع ص( ﮔﻮل‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از‬ ‫ا ﻟﺒ ﺴﺘ ﺎ ن ( ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺞ‪.‬‬



‫]ُخ َب[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ از اﻋﻤﺎل ﯾﻤﻦ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺠﺒﮥ‪.‬‬



‫]َخ َج َب[ )ِاخ()‪ (1‬ﻧﺎم ﺑﻘﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﺑﻘﯿﻊ اﻟﺨﺒﺠﺒﻪ و ذﮐﺮ آن در ﺳـﻨﻦ اﺑﯽ داود آﻣـﺪه اﺳﺖ و ﻧﯿﺰ ﻧﺎم درﺧﺘﯽ اﺳﺖ ﺑـﺪاﻧﺠﺎ ﮐﻪ‬ ‫ﻧﺎم آن ﻣﺤﻞ را ﺑﺨﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ‪) .‬از ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪ - (1) .‬در ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب و آﻧﻨﺪراج ﮐﻠﻤﻪء »ﺧﺒﺨﺒﻪ« ﺑﻬﺮ دو ﻣﻌﻨﯽ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ‬ ‫ﯾﺎﻗﻮت آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ دو ﻣﺼﺤﻒ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺨﺒﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺠﺮ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻣﺮد ﻓﺮو ﻫﺸـﺘﻪ ﮔﻮﺷﺖ ﮐﻼن ﺷﮑﻢ‪ .‬اﻟﻤﺴﺘﺮﺧﯽ اﻟﻌﻈﯿﻢ اﻟﺒﻄﻦ)‪) .(1‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﺒﺎِﺟﺮ‪ - (1) .‬در ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب‬ ‫اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ »ﺧﺒﺨﺮ« و در ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ »ﺧﺒﺠﺮ« آﻣﺪه اﺳﺖ ﻣﺤﺘﻤًﻼ ﯾﮑﯽ ﻣﺼﺤﻒ دﯾﮕﺮي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِا( ﺗﻤﺮ ﻫﻨـﺪي‪ .‬ﺧﺮﻣـﺎي ﻫﻨـﺪي‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﺮي( )از آﻧﻨـﺪراج( )از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ورق ‪.(379‬‬ ‫ﺧﺒﺨﺎب‪.‬‬



‫]َخ[ )ع اِﻣﺺ( ﻓﺮوﻫﺸـﺘﮕﯽ ﭼﯿﺰي ﺳـﺨﺖ ﺟﻨﺒﺎن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺳـﺴﺘﯽ ﺷـﯿﺌﯽ ﺟﻨﺒﻨـﺪه‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺨﺐ‪.‬‬



‫]َخ َخ[ )ِا ﺻـﻮت()‪ (1‬آواز ﺑـﻮﺳﻪ‪) .‬از ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت( )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﭼﭙﭽـﺎپ ‪ :‬ﺳﻮداي ﭘﯿﺮﻣﺮد ﺣﺮﯾﺺ و زن ﺟﻮان ﺗـﺎ روز ﺑﻮﺳﻪ ﻫـﺎي‬ ‫ﺟﻮاﻧﺎﻧﻪ ﺧﺒﺨﺐ اﺳﺖ‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج(‪ - (1) .‬در ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺧﺒﺨﺮ و در ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ﺧﺒﺠﺮ آﻣـﺪه اﺳﺖ ﻣﺤﺘﻢ ﯾﮑﯽ ﻣﺼـﺤﻒ‬ ‫دﯾﮕﺮي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺨﺒﮥ‪.‬‬



‫]َخ َخ َب[ )ع ﻣﺺ( ﺑﯿﻮﻓـﺎﺋﯽ ﮐﺮدن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﻓﺮو‬ ‫ﻫﺸـﺘﻪ ﺷﺪن ﺷـﮑﻢ ﮐﺴﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ||(‪ .‬از ﺣﺮﮐﺖ در ﮔﺮﻣﺎ ﺑﺎز اﯾﺴﺘﺎدن و‬ ‫ﻇﻞ و ﺳﺎﯾﻪ ﮔﺰﯾﺪن‪ :‬ﺧﺒﺨﺐ ﻋﻦ ﻧﻔﺴﻪ ﻓﯽ اﻟﻈﻬﯿﺮة ||‪ .‬ﻧﻤﺎز ﭘﯿﺸﯿﻦ و ﺟﺰ آن در ﺧﻨﮑﯽ ﮔﺰاردن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺨﺒﮥ‪.‬‬



‫]َخ َخ َب[ )ِاخ( ﻧﺎم درﺧﺘﯽ اﺳﺖ در ﺑﻘﯿﻊ اﻟﺨﺒﺨﺒﻪ ﮐﻪ ﺑﻨﺰدﯾﮏ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺨﺮ‪.‬‬



‫]َخ َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻣﺮد ﻓﺮوﻫﺸﺘﻪ ﮔﻮﺷﺖ ﮐﻼن ﺷﮑﻢ‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﺒﺎِﺧﺮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺠﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺪع‪.‬‬



‫]ُخ ُد[ )ع ِا( ﻏﻮك‪ ،‬ﻗﻮرﺑﺎﻏﻪ‪ .‬ﺿﻔﺪع‪) .‬ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﭘﮓ‪ .‬ﭼﻐﺰ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 679‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺒﺬع‪.‬‬



‫]ُخ ُذ[ )ع ِا( ﻏﻮك‪ .‬ﻗﻮرﺑﺎﻏﻪ‪ .‬ﺿﻔﺪع‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬ﺧﺒﺬع‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺬع‪.‬‬



‫]ِخ َذ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺒﯿﻠﻪ اي اﺳﺖ از ﻫﻤﺪان‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺬع‪.‬‬



‫]ِخ َذ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ ذي ﺑﺎرق اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ‪ ...‬اﺑﻦ ﻫﻤﺪان ﺟﺪ ﺑﻄﻦ ﺧﺒﺬع )ﮐﻪ ﺑﻄﻨﯽ از ﻫﻤﺪان اﺳﺖ(‪) .‬از ﻟﺒﺎب اﻻﻧﺴﺎب اﺑﻦ اﺛﯿﺮ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺬﻋﯽ‪.‬‬



‫]ِخ َذ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺒﺬع ﺑﻄﻨﯽ از ﻫﻤﺪان‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺬﻋﯽ‪.‬‬



‫]ِخ َذ[ )ِاخ( اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻦ ﺑﻬﺮام وي از ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ ﻣﻐﻮل رواﯾﺖ دارد و از او ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺳﻌﯿﺪ رازي رواﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( درﺧﺖ ُﮐﻨـﺎر‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬درﺧﺖ اراك و ﺳـﺪر و آﻧﭽﻪ از ﻋﻠـﻒ ﮐﻪ در دور آن روﯾـﺪ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﺘﻦ‬ ‫اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻟﺒﺴـﺘﺎن(‪َ .‬ﺧﺒِﺮ‪ .‬واﺣـﺪ آن »ﺧﺒﺮة« اﺳﺖ ||‪ .‬ﮔﻮدال آب در ﮐﻮه‪) .‬از‬ ‫ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻟﺒﺴـﺘﺎن( )از ﻗـﺎﻣﻮس ||(‪ .‬ﺷـﺘﺮ ﭘﺮﺷـﯿﺮ‪ .‬ﺷﺘﺮ‬ ‫ﺷﯿﺮﻧﺎك و او را از ﺟﻬﺖ ﭘﺮﺷـﯿﺮي ﺗﺸﺒﯿﻪ ﺑﻤﺸﮏ آب و ﺗﻮﺷﻪ دان ﺑﺰرگ ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ(‬ ‫)از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻟﺒﺴـﺘﺎن ||(‪ .‬ﺗﻮﺷﻪ دان ﺑﺰرگ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬زراﻋـﺖ‪ .‬ﮐﺸﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب( )از اﻟﺒﺴـﺘﺎن ||(‪ .‬ﮐﺸﺎورزي ﺑﻨﺼﻒ ﻣﺤﺼﻮل و ﻣﺎﻧﻨـﺪ آن‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ()‪ - (1) .(1‬ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را ﺑﻔﺘـﺢ »ﺧﺎء« آورده‬ ‫وﻟﯽ ﻓﺮﻫﻨﮕﻬـﺎي دﯾﮕﺮ ﺑﮑﺴـﺮ »ﺧـﺎء« ﮔﺮﭼﻪ ﺻـﺎﺣﺐ ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ اﺣﺘﻤـﺎل ﮐﺴـﺮ ﺧـﺎء را ﻧﯿﺰ در آن داده اﺳﺖ‪ .‬ﺧـﺒﺮ در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺣﺎﺻـﻞ‬ ‫ﻣﺼﺪري اﺳﺖ در ﻣﺨﺎﺑﺮه و ﻣﺨﺎﺑﺮه ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از آﻧﮑﻪ ﻣﺎﻟﮏ‪ ،‬زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورز دﻫﺪ و ﺑﺎ او ﻗﺮار ﮔﺬارد ﮐﻪ‬ ‫ﭘﺲ از زرع ﻧﺼﻒ ﯾﺎ ﺛﻠﺚ ﯾﺎ رﺑﻊ ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺮا ﺑﻪ او دﻫﺪ و در ﺣﺪﯾﺚ اﺳﺖ‪» :‬اﻧﻪ ﻧﻬﯽ ﻋﻦ اﻟﻤﺨﺎﺑﺮة«‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺷـﯿﺎر ﮐﺮدن زﻣﯿﻦ ﺑﺮاي زراﻋﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬اﻣﺘﺤﺎن ﮐﺮدن‪ .‬آزﻣﻮدن‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪.‬‬ ‫آﮔـﺎﻫﯽ ﺑـﻪ ﭼﯿﺰي ﯾـﺎﻓﺘﻦ‪) .‬ﻣﻌﺠـﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﺧـﺒﺮ ﮐﺴـﯽ را راﺳﺖ ﯾـﺎﻓﺘﻦ ||‪ .‬ﻃﻌـﺎم را ﭼﺮب ﮐﺮدن)‪) .(1‬از ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪ - (1) .‬در ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ اﯾﻦ ﻣﺼﺪر ﺑﻀﻢ ﺧﺎء ﻧﯿﺰ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ص( ﻋـﺎﻟﻢ ﺑﺨﺒﺮ‪ .‬ﻣﻄﻠﻊ‪ .‬ﺧﺒﺮدار‪ .‬واﻗﻒ‪ .‬داﻧـﺎ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼـﺪر دﯾﮕﺮي اﺳﺖ در ِﺧﺒﺮ و آن ﻋﻠﻢ ﺑﺤﻘﯿﻘﺖ ﭼﯿﺰي ﭘﯿـﺪا ﮐﺮدن‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‬ ‫)از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪» .‬ﻣﺎ ﻟﯽ ﺑﻪ ﺧﺒﺮ«‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( ‪ :‬ﺑﮑﻨﻢ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺪاﻧﻢ ﮐﻪ دروﺧﯿﺮﺳﺖ ﻧﮑﻨﻢ آﻧﭽﻪ ﺑﺪاﻧﻢ ﮐﻪ ﻧﻤﯿﺪاﻧﻢ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو||‪.‬‬ ‫اﻣﺘﺤـﺎن ﮐﺮدن‪ .‬آزﻣـﻮدن‪ .‬اﺧﺘﺒـﺎر‪) .‬از ﻣﺘـﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )از ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( ‪ :‬و اﺳﺘﮑﺒﺮ اﻻﺧﺒﺎر ﻗﺒﻞ ﻟﻘﺎﺋﻪ ﻓﻠﻤﺎ اﻟﺘﻘﯿﻨﺎ ﺻﻐﺮاﻟﺨﺒﺮاﻟﺨﺒﺮ‪).‬ﻣﺘﻨﺒﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( آﮔـﺎﻫﯽ ﯾـﺎﻓﺘﻦ ﺑﭽﯿﺰي‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء||(‪.‬‬ ‫ﮐﺸﺎورزي ﮐﺮدن ﺑﻨﺼﻒ ﻣﺤﺼﻮل ﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﯾﺎ ﮐﻤﺘﺮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﺗﻮﺷﻪ دان ﺑﺰرگ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫]َخ ِب[ )ع ص( ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺨﺒﺮ‪ .‬ﻣﻄﻠﻊ ﺑﺨﺒﺮ‪ .‬واﻗﻒ ﺑﺨﺒﺮ‪ .‬ﻣﻄﻠﻊ‪ .‬داﻧﺎ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‬ ‫)از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫]َخ ِب[ )ع ِا( ﺳﺪر‪ .‬درﺧﺖ ُﮐﻨﺎر‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪َ .‬ﺧﺒﺮ ||‪ .‬ﺟﺎي و ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ در‬ ‫آﻧﺠﺎ درﺧﺖ ﮐﻨﺎر اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﺒَِﺮة‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ع ِا( آﮔــﺎﻫﯽ‪ .‬آﮔﻬﯽ‪ .‬اﻃﻼــع‪ .‬وﻗـﻮف‪) .‬از ﻧــﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒــﺎء( ‪ :‬ﺧـﺒﺮ ﺷــﺪ ورا زآﻧﮑـﻪ اﻓﺮاﺳــﯿﺎب ﭼـﻮ ﮐﺸـﺘﯽ ﺑﺮآﻣــﺪ اﺑﺮ روي‬ ‫آب‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮ اﻧـﺪر ﻧﺼـﯿﺒﯿﻦ ﺧﺒﺮ ﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ ﻫﻤﻪ ﺟﻨﮓ را ﺗﯿﺰ ﺑﺸـﺘﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﯿﺰﻫﺎ ﺧﻮاﺳﺘﯽ ﭘﻨﻬﺎن ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‪ ...‬ﮐﺲ ﺧﺒﺮ ﻧـﺪاﺷﺖ‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﻣﯿﺮ را ﺑﺮ آن آورده ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﭼـﺎر آﻟﺘﻮﻧﺘﺎش را ﻓﺮو ﺑﺎﯾـﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ ...‬ﺗﺎ ﺧﺒﺮ ﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ ده دوازده ﻓﺮﺳـﻨﮓ ﺟﺎﻧﺐ وﻻﯾﺖ‬ ‫ﺧﻮد رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺧﻮارزﻣﺸﺎه از اﯾﻦ ﭼﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﺧﺒﺮ ﻧﺪارد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬درﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺧﺒﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﺳﻮي ﺟﺎﻧﻮران‬ ‫ﺧﺮد ﮔﻮاي ﻣﻦ اﺳﺖ اﻧﺪرﯾﻦ ﻗﻮي دﻋﻮي‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﻣﺮا ﺧﺒﺮ ﻧﻪ از اﻧﮏ اﯾﻦ ﺟﻬﺎن ﻣﺮدﻓﺮﯾﺐ ﺑﺪﺳﺖ راﺳﺖ ﺷﮑﺮ دارد و ﺑﭽﭗ ﺣﻨﻈﻞ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬زآن رﻃﺐ آن ﺷﺐ ﮐﻪ ﺑﺮي داﺷﺘﻢ ﺑﯽ ﺧﺒﺮم ﮔﺮ ﺧﺒﺮي داﺷﺘﻢ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺟﺎن ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺟﺰ ﺧﺒﺮ در آزﻣﻮن ﻫﺮ ﮐﺮا اﻓﺰون ﺧﺒﺮ‬ ‫ﺟﺎﻧﺶ ﻓﺰون ﺟﺎن ﻣﺎ از ﺟﺎن ﺣﯿﻮان ﺑﯿﺸﺘﺮ زاﻧﮑﻪ زو ﻣﺎ را ﻓﺰون ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺒﺮ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺗﺎ ﺧﺒﺮ دارم ازو ﺑﯽ ﺧﺒﺮ از ﺧﻮﯾﺸﺘﻨﻢ ﺑﺎ وﺟﻮدش ز ﻣﻦ‬ ‫آواز ﻧﯿﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﻢ‪.‬ﺳﻌﺪي‪ .‬درد ﻧﻬﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ از درد ﻣﻦ اﻻ ﺧﺒﺮ‪.‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﺧﺒﺮت ﻫﺴﺖ ﮐﻪ دﯾﺮﯾﺴﺖ ز ﻣﺎ‬ ‫ﺑﯽ ﺧﺒﺮي‪ .‬ﺳﻌﺪي‪ .‬آن ﺗﻬﯽ ﻣﻐﺰ را ﭼﻪ ﻋﻠﻢ و ﺧﺒﺮ ﮐﻪ ﺑﺮ او ﻫﯿﺰم اﺳﺖ ﯾﺎ دﻓﺘﺮ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪ .‬دوران ﺑﺎﺧﺒﺮ در ﺣﻀﻮر و ﻧﺰدﯾﮑﺎن ﺑﯽ‬ ‫ﺑﺼـﺮ دور‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﺗﺮا ﮐﻪ ﻫﯿـﭻ ز اﺣﻮال ﺧﻮد ﺧﺒﺮ ﻧﺒﻮد ز ﺣـﺎل ﺧﻮد دﮔﺮي را ﺧﺒﺮ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮐﻨﯽ‪ .‬ﻣﻐﺮﺑﯽ‪ - .‬ﺑﺎﺧﺒﺮ؛ ﺑﺎاﻃﻼع‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫وﻗﻮف‪ .‬آﮔﺎه‪ .‬داﻧﺎ ‪ :‬اوﻟﯿﺎ اﻃﻔﺎل ﺣﻘﻨـﺪ اي ﭘﺴـﺮ در ﺣﻀﻮر و ﻏﯿﺒﺖ اﯾﺸﺎن ﺑﺎﺧﺒﺮ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬درد ﻧﻬﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ از درد‬ ‫ﻣﻦ اﻻـﺧﺒﺮ‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬دﻣﯽ ﺳﻮزﻧﺎك از دل ﺑﺎﺧﺒﺮ ﻗﻮي ﺗﺮ ز ﻫﻔﺘﺎد ﺗﯿﺮ و ﺗﺒﺮ‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬از اﺧﺒﺎر و اﺣﻮال ﻣﻠﻮك و ﻣﻠﮏ‬ ‫واﻗﻒ و ﺑـﺎﺧﺒﺮ‪) .‬از ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻣﺤﺎﺳﻦ اﺻـﻔﻬﺎن ص‪ .(96‬ﻧﺨﻮاﺳـﺘﻢ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﻫﯿﭽﮑﺲ از ﻣﺘﻌﻠﻘـﺎن از ﺣـﺎل ﻣﻦ ﺑـﺎﺧﺒﺮ ﺷﻮد‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄـﺎﻟﺒﯿﻦ‬ ‫ص‪ - .(30‬ﺑـﺎﺧﺒﺮ ﺑﻮدن؛ ﺑـﺎ اﻃﻼـع ﺑﻮدن‪ .‬ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻮدن‪ .‬واﻗﻒ ﺑﻮدن‪ - .‬ﺑﯽ ﺧﺒﺮ؛ ﺑﯽ اﻃﻼع‪ .‬ﻧﺎآﮔﺎه‪ .‬ﺑﯽ وﻗﻮف ‪ :‬ﺑﺲ ﺑﯽ ﺧﺒﺮﺳﺖ زاﻧـﺪﮐﯽ‬ ‫ﻋﻤﺮ زان ﺧﻨـﺪهء ﻏﺎﻓﻼن زﻧﺪ ﺻـﺒﺢ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ز ﺣﺎل ﺟﻬﺎن ﺑﯽ ﺧﺒﺮ ﻧﯿﺴـﺘﻢ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬زان رﻃﺐ آن ﺷﺐ ﮐﻪ ﺑﺮي داﺷﻢ ﺑﯽ ﺧﺒﺮم ﮔﺮ ﺧﺒﺮي‬ ‫داﺷـﺘﻢ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺗﻮ اي ﺑﯽ ﺧﺒﺮ ﻫﻤﭽﻨﺎن در دﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ ﻣﻨﺼﺒﯽ ﻣﯽ ﻧﻬﯽ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﯾﮑﯽ ﻃﺸﺖ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮش ﺑﯽ ﺧﺒﺮ ﻓﺮو‬ ‫رﯾﺨﺘﻨـﺪ از ﺳـﺮاﯾﯽ ﺑﺴـﺮ‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﺧﯿـﺎل روي ﺗﻮام دوش در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﺸﺖ وﺟﻮد ﺧﺴـﺘﻪ ام از ﻋﺸﻖ ﺑﯿﺨـﺒﺮ ﻣﯿﮕﺸﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫)ﺑـﺪاﯾﻊ(‪ .‬ﮔﺮﻣﻦ از دوﺳﺖ ﺑﻨـﺎﻟﻢ ﻧﻔﺴﻢ ﺻـﺎدق ﻧﯿﺴﺖ ﺧـﺒﺮ از دوﺳﺖ ﻧـﺪارد ﮐﻪ ز ﺧﻮد ﺑﯽ ﺧﺒﺮﺳﺖ ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒـﺎت(‪ - .‬ﺑﯽ ﺧﺒﺮي؛ ﺑﯽ‬ ‫اﻃﻼﻋﯽ‪ :‬ﻋﺎﻟﻢ ﺑﯽ ﺧﺒﺮي؛ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﯽ اﻃﻼﻋﯽ‪ ،‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﺴﺘﯽ‪ ،‬ﻧﺎﻫﻮﺷﯿﺎري‪ - .‬ﺧﺒﺮ آﻣﺪن؛ اﻃﻼﻋﯽ راﺟﻊ ﺑﻪ اﻣﺮي ﺑﮕﻮش رﺳﯿﺪن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺒﺮ آﻣـﺪن در ردﯾﻒ ﺧﻮد ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺒﺮ آوردن؛ ﭘﯿﻐـﺎم آوردن‪ .‬اﻃﻼع راﺟﻊ ﺑﻪ اﻣﺮي دادن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺮ آوردن در ردﯾﻒ ﺧﻮد ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ ﺧﺒﺮ ﺑﺮدن؛ ﻣﻄﻠﺒﯽ را ﺑﮕﻮش ﻃﺎﻟﺐ آن رﺳﺎﻧﯿﺪن ||‪ - .‬ﺳـﺨﻦ ﭼﯿﻨﯽ ﮐﺮدن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺮ ﺑﺮدن در ردﯾﻒ ﺧﻮد ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺒﺮ ﭘﺮﺳﯿﺪن؛‬‫ﮐﺴﺐ اﻃﻼع ﮐﺮدن ‪ :‬زﻧﻬﺎر ﮐﻪ ﭼﻮن ﻣﯿﮕﺬري ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻣﺠﺮوح از وي ﺧﺒﺮي ﭘﺮس ﮐﻪ ﭼﻮن ﻣﯿﮕﺬراﻧﺪ‪ .‬ﺳﻌﺪي‪ - .‬ﺧﺒﺮﭼﯿﻨﯽ؛ ﻧﻘﻞ ﻣﻄﻠﺒﯽ‬ ‫از ﯾﮑﯽ ﺑﻪ دﯾﮕﺮي ﺑﯽ رﺿـﺎي او‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺮﭼﯿﻨﯽ در ردﯾﻒ ﺧﻮد ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺒﺮ ﺧﻮاﺳـﺘﻦ؛ ﺗﻘﺎﺿـﺎي ﮐﺴﺐ اﻃﻼـع ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﻄـﺎﻟﺒﯽ را‬ ‫ﺟﻮﯾـﺎ ﺷـﺪن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺮ ﺧﻮاﺳـﺘﻦ در ردﯾﻒ ﺧﻮد ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺒﺮ دادن؛ اﻃﻼع دادن‪ .‬آﮔﻬﯽ دادن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺮ دادن در ردﯾﻒ ﺧﻮد‬ ‫ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺒﺮدار؛ ﻣﻄﻠﻊ ﺑـﺎش‪ .‬آﮔـﺎه ﺑـﺎش‪ .‬ﺑﺮداﺑﺮد )||‪ .‬ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﮔـﺎه‪ .‬ﻣﻄﻠﻊ‪ - .‬ﺧﺒﺮ داﺷـﺘﻦ؛ ﺑﺎ اﻃﻼع ﺑﻮدن‪ ،‬آﮔﻬﯽ داﺷـﺘﻦ‪ .‬واﻗﻒ‬ ‫ﺑﻮدن ‪ :‬زان رﻃﺐ آن ﺷﺐ ﮐﻪ ﺑﺮي داﺷﺘﻢ ﺑﯽ ﺧﺒﺮم ﮔﺮ ﺧﺒﺮي داﺷﺘﻢ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮔﺮ ﻣﻦ از دوﺳﺖ ﺑﻨﺎﻟﻢ ﻧﻔﺴﻢ ﺻﺎدق ﻧﯿﺴﺖ ﺧﺒﺮ از دوﺳﺖ‬ ‫ﻧـﺪارد ﮐﻪ ز ﺧﻮد ﺑﯽ ﺧﺒﺮﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒـﺎت(‪ - .‬ﺧﺒﺮ رﺳـﯿﺪن؛ اﻃﻼـع راﺟﻊ ﺑﻪ اﻣﺮي ﺑـﺪﺳﺖ آﻣـﺪن‪ .‬وﺻﻮل آﮔﺎﻫﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺮ‬ ‫رﺳـﯿﺪن در ردﯾﻒ ﺧﻮد ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺒﺮ ﺷـﺪن؛ ﻣﻄﻠﻊ ﺷـﺪن‪ .‬آﮔﺎﻫﯽ ﯾﺎﻓﺘﻦ ‪ :‬اﯾﻦ ﻣﺪﻋﯿﺎن در ﻃﻠﺒﺶ ﺑﯽ ﺧﺒﺮاﻧﻨﺪ آﻧﺮا ﮐﻪ ﺧﺒﺮ ﺷﺪ ﺧﺒﺮي ﺑﺎز‬ ‫ﻧﯿﺎﻣﺪ‪.‬ﺳﻌﺪي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺮ ﺷﺪن در ردﯾﻒ ﺧﻮد ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺒﺮ ﮐﺮدن؛ ﻣﻄﻠﻊ ﮐﺮدن‪ .‬اﻃﻼع راﺟﻊ ﺑﻪ اﻣﺮي دادن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺮ ﮐﺮدن در‬ ‫ردﯾﻒ ﺧﻮد ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺒﺮﮐﺶ؛ آﻧﮑﻪ ﮐﺴﺐ اﻃﻼع ﮐﻨـﺪ ﺗﺎ ﺑﮕﻮش دﯾﮕﺮي رﺳﺎﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺒﺮﭼﯿﻦ‪ .‬ﺳـﺨﻦ ﭼﯿﻦ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺮﮐﺶ در ردﯾﻒ‬ ‫ﺧﻮد ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺒﺮﮐﺸـﯽ؛ ﻋﻤـﻞ ﺧـﺒﺮﮐﺶ‪ - .‬ﺧﺒﺮ ﮐﺸـﯿﺪن؛ ﮐﺴﺐ اﻃﻼـع ﮐﺮدن و ﺑﮕﻮش دﯾﮕﺮي رﺳﺎﻧﯿـﺪن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺮ ﮐﺸـﯿﺪن در‬ ‫ردﯾﻒ ﺧﻮد ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺒﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ؛ ﮐﺴﺐ اﻃﻼـع ﮐﺮدن‪ .‬ﮐﺴﺐ آﮔﺎﻫﯽ ﮐﺮدن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ در ردﯾﻒ ﺧﻮد ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺒﺮ ﮔﻔﺘﻦ؛‬ ‫اﻃﻼـع دادن‪ .‬آﮔﻬﯽ دادن‪ .‬ﻣﻄﻠﻊ ﻧﻤﻮدن‪ .‬ﻧﻘـﻞ اﻃﻼـع ﮐﺮدن ‪ :‬ﺑﺎﻫﺮ ﮐﻪ ﺧﺒﺮ ﮔﻔﺘﻢ از اوﺻﺎف ﺟﻤﺎﻟﺶ ﻣﺸـﺘﺎق ﭼﻨﺎن ﺷـﺪ ﮐﻪ ﭼﻮ ﻣﻦ ﺑﯽ‬ ‫ﺧﺒﺮ اﻓﺘـﺎد‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒـﺎت(‪ - .‬ﺧﺒﺮﮔﯿﺮ؛ ﺧﺒﺮﮐﺶ‪ .‬ﺳـﺨﻦ ﭼﯿﻦ‪ .‬ﺧﺒﺮﺑﺮ‪ - .‬ﺧﺒﺮﮔﯿﺮي؛ ﻋﻤﻞ ﺧﺒﺮﮔﯿﺮ‪ - .‬ﺧﺒﺮﮔﯿﺮي ﮐﺮدن‪.‬؛ ﮐﺴﺐ اﻃﻼع‬ ‫ﮐﺮدن‪ .‬ﮐﺴﺐ آﮔـﺎﻫﯽ ﮐﺮدن ||‪ .‬ﺧﺒﺮﮐﺸـﯽ ﮐﺮدن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺒﺮﮔﯿﺮي ﮐﺮدن«در ردﯾﻒ ﺧﻮد ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺒﺮ ﯾﺎﻓﺘﻦ؛ ﻣﻄﻠﻊ ﺷـﺪن‪ .‬واﻗﻒ‬ ‫ﺷـﺪن‪ ،‬آﮔﺎﻫﯽ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪ .‬ﻋﻠﻢ ﭘﯿـﺪا ﮐﺮدن ‪ :‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ از آﻧﮕﻪ ﮐﻪ ﺧﺒﺮ ﯾﺎﻓﺖ ز ﻋﺸـﻘﺖ از ﺑﯽ ﺧﺒﺮي زو ﺑﺠﻬﺎن رﻓﺖ ﺧﺒﺮﻫﺎ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺒﺮ ﯾﺎﻓﺘﻦ در ردﯾﻒ ﺧﻮد ﺷﻮد‪ - .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺒﺮ؛ ﻣﻄﻠﻊ‪ .‬واﻗﻒ‪ .‬آﮔﺎه ||‪ .‬آن ﭼﻪ ﻧﻘﻞ و ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻮد اﻋﻢ از آﻧﮑﻪ ﻗﻮل ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﮐﺘﺎﺑﺖ‪ .‬ﻣﺎ‬ ‫ﯾﻨﻘﻞ و ﯾﺤـﺪث ﺑﻪ ﻗﻮًﻻ او ﮐﺘﺎﺑـﮥ)‪) .(1‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﯿﺎن‪ ،‬ﻧﺒﺄ‪ .‬ج‪،‬‬ ‫اﺧﺒـﺎر ‪ :‬ﮐﻨـﻮن از ﻣﻨـﻮﭼﻬﺮ ﮔﻮﯾﻢ دﮔﺮ وزان ﺷـﺎه آزاده ﮔﻮﯾﻢ ﺧـﺒﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ز ﺧﻮﺑﯽ و دﯾـﺪار و ﻓّﺮ و ﻫﻨﺮ ﺑـﺪاﻧﻢ ﮐﻪ دﯾـﺪﻧﺶ ﺑﯿﺶ از‬ ‫ﺧﺒﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻧﻪ را ﯾـﺎﻓﺘﻪ ﺧﺼﻢ اﻧـﺪر آن ﺣﺼـﺎر ﺑﺠﻬـﺪ ﻧﻪ زان ﺣﺼـﺎر ﻓﺮود آﻣـﺪي ﯾﮑﯽ ﺑﺨﺒﺮ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﭼﻮن ﻫﺴﺖ ﻋﯿﺎن ﺗﮑﯿﻪ ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﺑﺨﺒﺮ ﺑﺮ‪ .‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬ز ﺧﺒﺮ ﺑﺮ ﻋﯿـﺎن ﻗﯿـﺎس ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ ﻋﯿـﺎن را ﺑﻮد دﻟﯿﻞ ﺧﺒﺮ‪.‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬دروغ زﯾﺮ ﺧﺒﺮ دان و راﺳﺖ زﯾﺮ ﻋﯿﺎن اﮔﺮ دروغ ﺗﻮ‬ ‫ﻧﯿﮑﻮﺳﺖ راﺳﺖ ﻧﯿﮑﻮﺗﺮ‪ .‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬ﺧﺒﺮ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻋﯿـﺎن اﺳﺖ ﯾﻘﯿﻦ دل ﻧﻪ ﻫﻤﺘﺎي ﮔﻤﺎن اﺳﺖ‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪ .‬و ﺧﺒﺮ در ﭘﺎرﺳـﯽ‬ ‫اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﺑﺎزداﺷـﺘﻪ را ﻓﺮدا ﺑﺨﻮاﻫﻨـﺪ ﺑﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻣﺮدم رزان ﭼﻮن ﺧﺒﺮ اﯾﻦ ﺣﺼﺎر ﺑـﺪﯾﺸﺎن رﺳـﯿﺪه ﺑﻮد ﺑﯿﺸﺘﺮي ﮔﺮﯾﺨﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧﺒﺮ آن ﺑـﺪور و ﻧﺰدﯾﮏ رﺳـﯿﺪ و دوﺳﺖ و دﺷـﻤﻦ ﺑـﺪاﻧﺴﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﭼﻮن ﺧﺒﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺎ از ﻧﺸﺎﺑﻮر ﺑﺪﯾﺸﺎن‬ ‫رﺳـﯿﺪ ﺑﺮادر ﻣﺎ را ﻣﻮﻗﻮف ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧﺒﺮ زآﻧﭽﻪ ﺑﮕﺬﺷﺖ ﯾﺎ ﺑﻮد ﺧﻮاﺳﺖ ز ﮐﺲ ﻧﺎﺷـﻨﯿﺪه ﻫﻤﻪ ﮔﻔﺖ راﺳﺖ‪.‬اﺳﺪي‪ .‬ﻋﯿﺎن‬ ‫اﯾﻦ ﮐﺠﺎ ﮔﻔﺘﻢ ﻓﺰون اﺳﺖ از ﺧﺒﺮ اﯾﺮا‪ .‬ﻗﻄﺮان‪ .‬اي ﮐﺮده ﻗﺎل و ﻗﯿﻞ ﺗﺮا ﺷﯿﺪا ﻫﯿﭻ از ﺧﺒﺮ ﺷﺪت ﺑﻌﯿﺎن ﭘﯿﺪا‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺑﺮ ﻣﻦ ﺗﻮ ﮐﯿﻨﻪ ور‬ ‫ﺷـﺪي و دام ﺳـﺎﺧﺘﯽ وز دام ﺗﻮ ﻧﺒﻮد اﺛﺮ ﻧﻪ ﺧﺒﺮ ﻣﺮا‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻧﮕـﺎه ﮐﻦ ﮐﻪ ﺑـﺪﯾﻦ ﺣﺮﻓﻬـﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﺒﺮ ﺑﺠﺎن زﯾـﺪ رﺳﺎﻧـﺪ زﺑﺎن ﻋﻤﺮو‬ ‫ﻫﻤﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺗﺎ ﻏﺮه ﮔﺸـﺘﻪ اي ﺑﺴـﺨﻨﻬﺎﯾﯽ ﮐﺎﯾﻨﻬﺎ ﺧﺒﺮ دﻫﻨﺪ ﻫﻤﯽ زاﻧﻬﺎ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﯾﮏ ﻋﯿﺎن ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﻦ ﻓﺎﺿﻠﺘﺮ از ﺳﯿﺼﺪ ﺧﺒﺮ‪.‬‬ ‫ازرﻗﯽ‪ .‬ﮐﺮا ﻋﯿﺎﻧﯿﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺒﺮ ﭼﻪ ﺳﻮد ﮐﻨﺪ؟ )از اﺳـﺮار اﻟﺘﻮﺣﯿﺪ ﻓﯽ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺷـﯿﺦ اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ(‪ .‬ﻋﺸﻮهء ﺻﺒﺢ ﮐﺎذب اﺳﺖ ﮐﺰ او ﺧﺒﺮ آﻓﺘﺎب‬ ‫ﻧﺸـﻨﯿﺪم‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺒﺮ ﺑﺮآﻣـﺪ ﮐﺎن آﻓﺘﺎب ﺷـﺮع ﻓﺮو ﺷـﺪ ﻫﺰار آه ز ﻫﺮك آن ﺧﺒﺮ ﺷـﻨﻮد ﺑﺮآﻣﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﺮ آن ﺻﻮرت ﺑﺪﯾﻦ رﺧﺸـﻨﺪه‬ ‫ﺟـﺎﻧﺴﺖ ﺧﺒﺮ ﺑﻮد آن و اﯾﻦ ﺑﺎري ﻋﯿﺎﻧﺴﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺒﺮي ﮐﻪ داﻧﯽ دﻟﯽ ﺑﯿﺎزارد ﻣﮕﻮي ﺗﺎ دﯾﮕﺮي ﺑﯿﺎرد‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻋﯿﺎن اﺳـﺖ‬ ‫ﭼﻪ ﺟـﺎي ﺧﺒﺮﺳﺖ‪ .‬ﻣﻐﺮﺑﯽ‪ - .‬اﻣﺜـﺎل‪ :‬ﺧﺒﺮ ﺑﺎ واﮔﻮن ﻋﻘﺒﯽ اﺳﺖ؛ ﺑﻤﺰاح‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻫﺮﻗـﺪر ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﺎﺷـﯿﺪ ﺛﻤﺮي ﻧـﺪارد‪ .‬ﺧﺒﺮ ﺑـﺪ ﭘﻨﻬﺎن ﻧﻤﯽ‬ ‫ﻣﺎﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺒﺮ ﺑـﺪ زود ﻣﯿﺮﺳـﺪ‪ .‬ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ زود ﻣﯿﺮﺳـﺪ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ ﻣﺨﻔﯽ ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺒﺮ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﯿﺎن‬ ‫اﺳﺖ ﯾﻘﯿﻦ دل ﻧﻪ ﻫﻤﺘـﺎي ﮔﻤـﺎن اﺳﺖ‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺒﺮي ﮐﻪ داﻧﯽ دل ﺑﯿـﺎزارد ﻣﮕـﻮ ﺗـﺎ دﯾﮕﺮي ﺑﯿـﺎرد‪.‬‬ ‫ﺳﻌـﺪي )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ - .‬ﺑـﺪﺧﺒﺮ؛ آﻧﮑﻪ ﺧﺒﺮ ﺑـﺪ ﺑﮕﻮش ﻣﺮدم رﺳﺎﻧﺪ ‪ :‬ﭼﻮن ﺑﻮم ﺑﺪﺧﺒﺮ ﻣﻔﮑﻦ ﺳﺎﯾﻪ ﭘﺮﺧﺮاب در اوج ﺳﺪره‬ ‫ﮐﻮش ﮐﻪ ﻓﺮﺧﻨـﺪه ﻃـﺎﯾﺮي‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ - .‬ﺧﺒﺮ ﭘﺮاﮐﻨـﺪن؛ اﻧﺘﺸﺎر ﺧﺒﺮ دادن‪ .‬در اﯾﻦ روزﻫﺎ اﻏﻠﺐ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺮاي ﻧﺸـﺮ ﺧﺒﺮ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء رادﯾﻮﻫﺎ‬ ‫ﺑﮑـﺎر ﻣﯿﺮود‪ .‬ﭘﺨﺶ ﮐﺮدن ﺧﺒﺮ‪ - .‬ﺧﺒﺮﭘﺮاﮐﻨﯽ؛ ﻋﻤـﻞ ﭘﺨﺶ ﺧﺒﺮ‪ .‬ﻋﻤـﻞ اﻧﺘﺸـﺎر ﺧﺒﺮ‪ .‬ﭼﻮن ﻋﻤﻞ ﭘﺨﺶ ﺧﺒﺮ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء رادﯾﻮ‪ - .‬ﺧﺒﺮﮔﺰار؛‬ ‫ﻣﺨﺒﺮ‪ - .‬ﺧﺒﺮﮔﺰاري؛ ﻋﻤﻞ ﻓﺮاﻫﻢ آوردن ﺧﺒﺮ و در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭘﺨﺶ‪ ،‬ﭼﻮن رادﯾﻮ و روزﻧﺎﻣﻪ ﮔﺬاردن ||‪ .‬ﻫﻮﺷـﯿﺎري‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺴﺘﯽ ‪ :‬ﺗﺎ‬ ‫ﻧﭙﻨـﺪاري ﮐﺎﺷـﻔﺘﮕﯽ از ﺳـﺮ ﺑﻨﻬﺎد ﺗﺎ ﻧﮕﻮﯾﯽ ﮐﻪ ز ﻣﺴﺘﯽ ﺑﺨﺒﺮ ﺑﺎز آﻣـﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺧﻮاﺗﯿﻢ ||(‪ .‬آن ﺧﺎﻃﺮه اي ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﮐﺴـﯽ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪ و‬ ‫ﯾﺎدي از او ﺑﺎﺷﺪ ‪ :‬اي ﺳـﻬﯽ ﺳﺮو ﻧﺪاﻧﻢ ﭼﻪ اﺛﺮﻣﺎﻧﺪ از ﺗﻮ ﺗﻮ ﻧﻤﺎﻧﺪي و در آﻓﺎق ﺧﺒﺮ ﻣﺎﻧﺪ از ﺗﻮ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ .‬اﻃﻼع و آﮔﻬﯽ‪ ،‬ﮐﻪ درﺑﺎرهء‬ ‫ﻣﺮگ ﮐﺴﯽ رﺳﺪ‪ .‬ﻧﻌﯽ‪ .‬ﺑﺮو اﻧﺸﺎءاﷲ ﺧﺒﺮت ﺑﺒﺎﯾﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺒﺮ ﻣﺮﮔﺖ ﺑﺮﺳﺪ ||‪ .‬در اﺻﻄﻼح ﻣﻄﺎﺑﻊ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﮐﻪ اﻓﺮاد دﺳﺖ ﻧﻮﯾﺲ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‬ ‫و ﺑﻪ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﻣﯽ دﻫﻨـﺪ ﺗﺎ از روي آن ﺑﭽﺎپ رﺳـﺪ‪ .‬اﺻﻞ دﺳﺖ ﻧﻮﯾﺲ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﭼﺎپ ﺷﺪه ||‪ .‬در اﺻـﻄﻼح روزﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎري‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ‬ ‫ﮐﻪ در روزﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻮﻗﺎﯾﻊ ﺟﻬﺎن ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪ و اﻧﺘﺸﺎر ﻣﯽ دﻫﻨـﺪ‪ - .‬ﺧﺒﺮﻧﮕﺎر؛ آﻧﮑﻪ ﺑﺮاي روزﻧﺎﻣﻪ ﯾﺎ ﻣﺠﻠﻪ اي ﮐﺴﺐ ﺧﺒﺮ ﮐﻨـﺪ‪- .‬‬ ‫ﺧﺒﺮﻧﮕﺎري؛ ﻋﻤﻞ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎر‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻓﺮاﻫﻢ آوردن ﺧﺒﺮ‪،‬ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﺧﺒﺮﻧﮕﺎر ﺑﺮاي روزﻧﺎﻣﻪ ﯾﺎ ﻣﺠﻠﻪ ||‪ .‬ﺧﺒﺮ در اﺻـﻄﻼح ﻧﺤﻮي و دﺳـﺘﻮري‪:‬‬ ‫در ﮐﺘﺎب »اﻧﻤﻮذج« ﺿـﻤﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ »ﻣﺒﺘـﺪا« و »ﺧﺒﺮ« ﺧﺒﺮ ﭼﻨﯿﻦ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﻟﻤﺒﺘﺪا و ﺧﺒﺮه اﺳـﻤﺎن ﻣﺠﺮدان ﻋﻦ اﻟﻌﻮاﻣﻞ اﻟﻠﻔﻈﯿﮥ ﻟﻼﺳـﻨﺎد‬ ‫ﮐﺰﯾﺪ ﻗﺎﺋﻢ ﻓﺎﻧﻬﻤﺎ اﺳﻤﺎن ﻣﺠﺮدان ﻋﻦ اﻟﻌﻮاﻣﻞ اﻟﻠﻔﻈﯿﮥ و اﺳﻨﺪ اﺣﺪﻫﻤﺎ و ﻫﻮ »ﻗﺎﺋﻢ« اﻟﯽ اﻻﺧﺮ و ﻫﻮ »زﯾﺪ« و اﻟﻤﺴﻨﺪاﻟﯿﻪ اﻋﻨﯽ »زﺑﺪًا« ﯾﺴﻤﯽ‬ ‫»ﻣﺒﺘﺪا« و اﻟﻤﺴـﻨﺪ اﻋﻨﯽ ﻗﺎﺋﻤًﺎ ﯾﺴـﻤﯽ »ﺧﺒﺮًا«‪ .‬در »ﺻـﻤﺪﯾﻪ« ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﻟﻤﺒﺘﺪء ﻫﻮ اﻟﻤﺠﺮد ﻋﻦ اﻟﻌﻮاﻣﻞ اﻟﻠﻔﻈﯿﮥ ﻣﺴﻨﺪًا اﻟﯿﻪ او اﻟﺼﻔﮥ‬ ‫اﻟﻮاﻗﻌـﮥ ﺑﻌـﺪ ﻓﯽ او اﺳـﺘﻔﻬﺎم راﻓﻌـﮥ ﻟﻈﺎﻫﺮ او ﺣﮑﻤﻪ‪ ...‬و اﻟﺨﺒﺮ ﻫﻮاﻟﻤﺠﺮد اﻟﻤﺴـﻨﺪ ﺑﻪ و ﻫﻮ ﻣﺸـﺘﻖ و ﺟﺎﻣـﺪ‪ .‬در اﻟﻔﯿﮥ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﺧﺒﺮ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻣﺒﺘـﺪأ زﯾﺪ و ﻋﺎذر ﺧﺒﺮ ان ﻗﻠﺖ زﯾﺪ ﻋﺎذر ﻣﻦ اﻋﺘﺬر و اول ﻣﺒﺘﺪأ واﻟﺜﺎﻧﯽ ﻓﺎﻋﻞ اﻋﻨﯽ ﻓﯽ اﺳﺎرذان وﻗﺲ و ﮐﺎﺳـﺘﻔﻬﺎم‬ ‫اﻟﻨﻔﯽ و ﻗﺪ ﯾﺠﻮز ﻧﺤﻮ ﻓﺎﺋﺰ اوﻟﻮاﻟﺮﺷﺪ واﻟﺜﺎﻧﯽ ﻣﺒﺘﺪا و ذااﻟﻮﺻﻒ ﺧﺒﺮ ان ﻓﯽ ﺳﻮي اﻻﻓﺮاد ﻃﺒﻘﺎ اﺳـﺘﻘﺮ‪ .‬در ﺷـﺮح ﺟﺎﻣﯽ ﺧﺒﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ‬ ‫ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﻟﺨﺒﺮ ﻫﻮ اﻟﻤﺠﺮد )اي ﻫﻮ اﻻﺳﻢ اﻟﻤﺠﺮد ﻋﻦ اﻟﻌﻮاﻣﻞ اﻟﻠﻔﻈﯿﻪ( اﻟﻤﺴـﻨﺪ ﺑﻪ )اي ﻣﺎ ﯾﻮﻗﻊ ﺑﻪ اﻻﺳـﻨﺎد( اﻟﻤﻐﺎﯾﺮ ﻟﻠﺼـﻔﮥ اﻟﻤـﺬﮐﻮرة‬ ‫ا)ي اﻟﺼـﻔﮥ اﻟﻮاﻗﻌـﮥ ﺑﻌـﺪ ﺣﺮف اﻟﻨﻔﯽ ﮐﻤﺎ و ﻻ و اﻟﻒ اﻻﺳـﺘﻔﻬﺎم راﻓﻌـﮥ ﻟﺼﺎﻫﺮ(‪ .‬از آﻧﭽﻪ ﮔـﺬﺷﺖ ﺧﺒﺮ ﺑﻨﺰد ﻧﺤﻮﯾﺎن و اﻫﻞ دﺳـﺘﻮر ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺎﺷـﺪ‪ :‬ﺧﺒﺮ ﮐﻠﻤﻪ اي ﻣﻔﺮد ﯾﺎ ﺑﺘﺄوﯾﻞ ﻣﻔﺮد رﻓﺘﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻤﺒﺘﺪا ﻧﺴـﺒﺖ داده ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ آن ﮐﻼﻣﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ ﭼﻮن اﯾﻦ‬ ‫ﮐﻼم ﺑﻤﺨﺎﻃﺐ اﻟﻘﺎء ﺷﺪ او از ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻨﺘﻈﺮه اي ﮐﻪ دارد در آﯾﺪ و ﺑﺎﺻﻄﻼح ﺳﮑﻮت او در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺟﺎﯾﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻧﺘﺴﺎب ﺧﺒﺮ ﺑﻤﺒﺘﺪا‬ ‫ﯾﺎ راﺑﻄﻪ اي ﻓﯿﻤﺎﺑﯿﻦ ﻫﺴﺖ ﯾﺎ ﻧﯿﺴﺖ اﮔﺮ ﻧﺒﻮد ﭼﻮن »زﯾﺪ ﻗﺎﺋﻢ« ﺧﺒﺮ ﻣﺸـﺘﻖ ﺣﺎوي ذاﺗﯽ اﺳﺖ ﺑﻨﺤﻮ اﺟﻤﺎل ﮐﻪ ﻣﺒﺘﺪا ﺻﻮرت ﺗﻔﺼـﯿﻠﯽ اﯾﻦ‬ ‫ذات ﻣﺠﻤـﻞ اﺳﺖ و راﺑﻄﻪ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺎن راﺑﻄﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻣﺠﻤﻞ ﺑﺎ ﻣﺒﯿﻦ ﺧﻮد دارد ﭼﻪ ﻣﺸـﺘﻖ ﻫﻤﻮاره ﻗﺎﺋﻢ ﺑـﺬات ﺑﻨﺤﻮ اﺟﻤﺎل اﺳﺖ و‬ ‫ﻫﻤﯿﻦ ذات اﺟﻤـﺎﻟﯽ ﻣﻮﺟﺐ رﺑـﻂ ﺧـﺒﺮ ﺑﻤﺒﺘـﺪا ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺑﻌﺾ ﻗﻮاﻋـﺪ راﺟﻊ ﺑﺨﺒﺮ‪ -1 :‬ﮔـﺎﻫﯽ ﺧﺒﺮ در ﮐﻼـم ﺣـﺬف ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد‬ ‫ﺣـﺬف ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﻗﺮﯾﻨﻪ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺒﺮ ﻓﯽ اﻟﺤﻘﯿﻘﻪ در ﮐﻼم ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﻣﻨﺘﻬﺎ ﺑﺮاي رﻓﻊ ﺗﮑﺮار ﺣﺬف ﺷﺪه اﺳﺖ‪ -2 .‬ﻗﺎﻋﺪًة ﻣﺒﺘﺪا ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﻣﻘـﺪم ﺑﺮ ﺧﺒﺮ ﺑﺎﺷـﺪ زﯾﺮا ﻣﺒﺘـﺪا ذات ﻣﺒﯿﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ذات ﻣﺠﻤﻞ ﻣﻨﻄﻮي در ﺧﺒﺮ واﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻪ آﻧﺴﺖ از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻣﻀـﻤﯿﺮي ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺒﻞ از‬ ‫ﺿﻤﯿﺮ ﺧﻮد آﯾﺪ‪ .‬ﺧﺒﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺒﺘﺪا آﯾﺪ ﺗﺎ اﺿـﻤﺎر ﻗﺒﻞ از ذﮐﺮي ﻣﺤﻘﻖ ﻧﺸﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻮارد ﺧﺒﺮ ﻣﻘﺪم ﺑﺮ ﻣﺒﺘﺪا ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ‬ ‫اﻫﻢ آن ﻣﻮارد ﯾﮑﯽ وﺟﻮد ﺿـﻤﯿﺮ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻤﺒﺘـﺪا در ﺧﺒﺮ اﺳﺖ و دﯾﮕﺮ ﻣﻮردي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﺗﺄﺧﯿﺮ ﺧﺒﺮ ﺑﺮ ﻣﺒﺘﺪا ﻣﻌﻨﯽ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ‬ ‫ﮐﻨﺪ)‪ .(|| 2‬ﺧﺒﺮ در اﺻﻄﻼح ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﻮﯾﺴﺎن‪ :‬در ﻧﻈﺮ ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﻮﯾﺲ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﺑﯿﺎن وﻗﻮع ﺣﺎدﺛﻪ اي اﻃﻼق ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﯿﺎن ﮐﻨﻨﺪه آﻧﺮا دﯾﺪه‬ ‫ﯾﺎ ﺷـﻨﯿﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺧﯿﺮ ﺑﺎ اﻗﻮال ﻣﺴـﺘﻨﺪ ﻓﺮق دارد ﭼﻪ ﺧﺒﺮ ﻫﻤﻮاره ﺑﺤﺚ در ﻣﻮرد وﻗﺎﯾﻊ ﻣﯿﮑﻨـﺪ وﻟﯽ اﻗﻮال ﻣﺴـﺘﻨﺪ ﺑﺒﺤﺚ در‬ ‫ﺑـﺎب ﻧﻈﺮﯾﺎت و آراء ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ آﻧﻬﺎ از ﺣﯿﺚ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻧﯿﺰ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧـﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ اﯾﻦ اﺧﺘﻼف ﻣﻮﺿﻮع ﺧﺒﺮ ﻏﯿﺮ از ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫اﻗﻮال ﻣﺴـﺘﻨﺪ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﻀﺎﻓـًﺎ ﻫـﺪف و ﻏـﺎﯾﺖ اﯾﻦ دو ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻫﻢ اﺧﺘﻼف دارﻧـﺪ زﯾﺮا ﺧﺒﺮ ﻣﻮﺟﺐ آﮔﺎﻫﯽ ﻣﯿﺸﻮد ﻧﻪ اﻋﺘﻘﺎد و اﻗﻮال ﻣﺴـﺘﻨﺪ‬ ‫ﻣﻮﺟﺐ اﻋﺘﻘﺎد و اﯾﻤﺎن ﻣﯿﺸﻮد و ﺑﺼـﺮف آﮔﺎﻫﯽ اﮐﺘﻔﺎء ﻧﻤﯿﮑﻨﺪ‪ .‬در ﻋﻠﻢ ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﻘﺶ ﺧﺒﺮ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺎ اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺖ زﯾﺮا وﺟﻮد اﺧﺒﺎر ﺑﺎﻋﺚ‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ آدﻣﯽ از ﻗﻮاي ﻇﺎﻫﺮه و ﺑﺎﻃﻨﻪء ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ دﯾﮕﺮ اﺳـﺘﻔﺎده ﺑﺮد و ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﻫﻢ ﻗﻮاي ﺧﻮد را ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﺪ و ﺑﺎ اﺣﺎﻃﻪء ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺒﺤﺚ‬ ‫ﭘﺮدازد و ﻫﻢ اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت ﺧﻮد را ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﺎﯾﺪ و داﯾﺮهء اﻃﻼﻋﺎت ﺧﻮد را از ﺣﯿﺚ زﻣﺎن و ﻣﮑﺎن اﻧﺒﺴﺎط دﻫﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﺧﺒﺎر ﻧﺒﻮد داﯾﺮهء ﻋﻠﻢ‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﺎﯾﺮ ﻋﻠﻮم ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻀـﯿﻖ ﺑﻮد ﭼﻪ در آن ﺻﻮرت ﻋﻠﻮم ﺑﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪات و ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت اﻓﺮاد ﺧﺎص ﺗﮑﯿﻪ ﻣﯿﮑﺮد و اﺳﺘﻨﺒﺎﻃﻬﺎي‬ ‫ﮐﻠﯽ و ﻣﻌﻠﻮﻣـﺎت ﭘﺮداﻣﻨﻪ از ﺑﯿﻦ ﻣﯿﺮﻓﺖ‪ ...‬اﯾﻨﮑﻪ ﭼﺮا اﺧﺒﺎر دﯾﮕﺮان در ﻧﺰد ﻣﺎ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ و ﻣﺎ ﺑﭽﻪ رو دل در ﺧﺒﺮ آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺑﻨـﺪﯾﻢ و ﺑﻨﯿﺎن‬ ‫ﺗﺼـﺪﯾﻖ اﺧﺒـﺎر ﺑﺮ ﭼﯿﺴﺖ ﻣﻄﻠﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ذﻫﻦ اﻫـﻞ ﻓﻦ را ﺑﺴﻮي ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻣﯿﮑﻨـﺪ و ﻫﺮ ﮐﺲ در اﯾﻦ ﺑـﺎره ﺳـﺨﻨﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫رﯾﺪ)‪ (3‬ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺷﻮق و ﻋﻼﻗﻪء اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﭘـﺬﯾﺮش اﺧﺒﺎر ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ دو اﺻﻞ و ﺑﻨﯿﺎن اﺳﺖ ﺑﺪﯾﻨﻘﺮار‪ -1 :‬اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ذاﺗًﺎ راﺳﺘﮕﻮ و ﺻﺎدﻗﻨﺪ و‬ ‫اﮔﺮ ﺷـﻬﺮﺗﯽ ﯾﺎ ﺟﻠﺐ ﻣﻨﻔﻌﺘﯽ آﻧﺎن را ﺑﻪ دروغ ﻧﮑﺸـﺪ و ﭼﺮاغ ﺑﯽ ﻓﺮوغ ﮐـﺬب را در ﻧﻈﺮ آﻧﺎن روﺷﻦ و درﺧﺸﺎن ﻧﮕﺮداﻧﺪ آدﻣﯽ ﺑﺪروغ‬ ‫ﻧﻤﯽ ﭘﺮدازد و ﺗـﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﯿﺘﻮاﻧـﺪ از اﯾﻦ ﻧﻮع ﺳـﺨﻦ اﺟﺘﻨﺎب ﻣﯿﮑﻨـﺪ ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ ﻧﻔﻊ ﯾﺎ ﺷـﻬﺮﺗﯽ داﻋﯽ او ﺑـﺪروغ ﮔﻮﯾﯽ و ﮔﺰاﻓﻪ ﭘﺮدازي‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ -2 .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﻧﻬﺎد ﻣﺎ راﺳﺘﮕﻮﯾﯽ ﻣﮑﻮن اﺳﺖ اﯾﻦ ﭘﻨﺪار ﻧﯿﺰ در ﻣﺎ ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ دﯾﮕﺮان را راﺳﺘﮕﻮ اﻧﮕﺎرﯾﻢ و ﺑﻘﻮل‬ ‫آﻧﻬـﺎ اﻋﺘﻤـﺎد ﮐﻨﯿﻢ اﯾﻦ اﺻﻞ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮش ﺑﺎوري ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد اﻣﺮي اﺳﺖ ﻓﻄﺮي و ذاﺗﯽ و ﺧﻼف آن ﮐﻪ ﺗﮑـﺬﯾﺐ ﻗﻮل دﯾﮕﺮان اﺳـﺖ‬ ‫اﻣﺮي ﻋﺎرﺿـﯽ و ﻏﯿﺮذاﺗﯽ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻃﻔﻞ ﭼﻮن ذاﺗًﺎ ﺧﻮش ﺑﺎور و ﺧﻮش ﭘـﺬﯾﺮ اﺳﺖ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻪ او ﺑﮕﻮﯾﻨـﺪ ﺑﺎور ﻣﯿـﺪارد و آﻧﭽﻪ ﺑﺎور‬ ‫داﺷـﺘﻪ ﺑﺰﺑـﺎن ﻣﯽ آورد و ﻓﻘـﻂ آﻧﮕـﺎه اﻧﮕﯿﺰهء ﺷﮏ در او ﭘﯿـﺪا ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ دروغ ﮔﻔﺘﻦ را ﺑﯿﺎﻣﻮزد‪ .‬ﻗﻮل رﯾـﺪ ﺑﺎ ﻫﻤﻪء اﺗﻘﺎن ﺧﻮد ﺑﻌـﺪﻫﺎ‬ ‫ﻣﻮرد ﻧﻘﺾ و اﻧﺘﻘﺎض دﯾﮕﺮان درﺑﺎرهء آن واﻗﻊ ﺷـﺪه و ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﺗﻔﺼـﯿﻞ و ﺗﻘﺴـﯿﻢ او زاﯾﺪ و ﺣﺸﻮ اﺳﺖ ﭼﻪ اوًﻻ اﺻﻞ ﺧﻮش ﺑﺎوري از‬ ‫ﻣﺘﻔﺮﻋﺎت اﺻﻞ راﺳﺖ ﮔﻔﺘﺎري اﺳﺖ ﻧﻪ ﻗﺴـﯿﻢ آن‪ ،‬زﯾﺮا اﮔﺮ اﺻﻞ ﺻﺪق و راﺳﺖ ﮔﻔﺘﺎري ﻓﻄﺮي ﺑﺎﺷﺪ آﻧﮑﻪ او را ﻓﻄﺮﺗﯽ درﺳﺖ اﺳـﺖ‬ ‫و ﻣﻮرد ﻓﺴﺎدي واﻗﻊ ﻧﺸـﺪه ﻫﻤﯿﺸﻪ اﻗﻮال دﯾﮕﺮان را ﺻﺎدق ﻣﯿﺪاﻧﺪ‪ .‬و اﻣﺎ درﺑﺎرهء اﺻﻞ راﺳﺖ ﮔﻔﺘﺎري ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﻗﻀـﯿﻪ ﻧﻪ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ‬ ‫رﯾـﺪ ﮔﻔﺘﻪ زﯾﺮا در ﻧﻬﺎد آدﻣﯽ اﺻـﻠﯽ ﺑﻨﺎم راﺳﺖ ﮔﻔﺘﺎري وﺟﻮد ﻧـﺪارد ﺑﺮ اﯾﻦ ﺗﻘـﺪﯾﺮ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﻮردي ﭘﯿـﺪا ﺷﺪ ﮐﻪ اﻣﺮ داﯾﺮ ﺑﯿﻦ راﺳـﺖ‬ ‫ﮔﻔﺘﺎري و دروغ ﺑﻮد اﯾﻦ اﺻﻞ ﻣﺎ را ﺑﺮاﺳﺖ ﮔﻔﺘﺎري ﮐﺸﺎﻧﺪ و از ﮐﺬب ﺑﺮ ﺣﺬر ﮐﻨﺪ ﭼﻪ اﮔﺮ اﯾﻦ اﺻﻞ ﻓﻄﺮي ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﯾﺪ از ﺑﺪو ﺗﻮﻟﺪ در‬ ‫ﻣﺎ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻣﺎ ﻣﯿﺪاﻧﯿﻢ راﺳﺖ ﮔﻔﺘﺎري ﻣﻮﻗﻌﯽ ﻣﺤﻘﻖ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﮐﺬب و دروغ ﭘﺮدازي ﻣﺤﻘﻖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻠﯽ اﯾﻦ‬ ‫ﻫﺴﺖ ﮐﻪ آدﻣﯽ ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ ﺳـﺮ آن دارد ﮐﻪ ﺑﺪﯾـﺪه ﻫﺎي ﺧﻮدﺑﺎور ﮐﻨـﺪ و آن وﻗﺖ از دﯾـﺪه ﻫﺎ و ﺷـﻨﯿﺪه ﻫﺎ ﺳـﺮ ﺑﺎز زﻧـﺪ ﮐﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪء ﮐﺬب‬ ‫ﺑﻮدن ﺑﻌﻀـﯽ ﭼﯿﺰﻫـﺎ را ﺑﻪ او ﺑﻨﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯿﻞ و ﺷﻮق ﻣﺴـﺘﻠﺰم آن ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﺠﻌﻞ اﺻـﻠﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم راﺳﺖ ﮔﻔﺘﺎري ﺑﺎﺷـﯿﻢ‪ .‬اﮔﺮ‬ ‫ﺑﻄﻔﻞ ﮐﻪ ﻏـﺬا ﻣﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ ﻏﺬا داده ﺷﻮد آن ﻃﻔﻞ ﻫﻤﻮاره از ﺷـﻨﯿﺪن ﻟﻔﻆ آن ﻏﺬا ﻣﻌﻨﯽ آﻧﺮا در ذﻫﻦ ﻣﺠﺴﻢ ﻣﯿﮑﻨﺪ وﻟﯽ ﭼﻮن ﯾﮏ ﺑﺎر‬ ‫ﺑﻪ او ﺑﺠﺎي آن ﻏﺬا ﻏﺬاي دﯾﮕﺮ دﻫﻨﺪ ﻃﻔﻞ در آن وﻗﺖ ﭘﯽ ﻣﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻌﻨﯽ اﺻﻠﯽ ﻟﻔﻆ ﻣﻌﻨﯽ ﻏﯿﺮ اﺻﻠﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺟﺎ‬ ‫ﮔﯿﺮد و ﮐـﺬﺑﯽ در ﻗﺒﺎل راﺳﺘﯽ ﻣﺤﻘﻖ ﺷﻮد وﻟﯽ ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ واﻗﻊ اﺻـًﻼ او را ﺻـﺮاﻓﺘﯽ ﺑﮑﺬب و دروغ ﭘﺮدازي ﻧﺒﻮده ﺗﺎ ﺑﺮاﺑﺮ آن راﺳـﺖ‬ ‫ﮔﻔﺘﺎري اﺻـﻠﯽ در او ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑﺎري اﮔﺮ ﻗﻮل ﺻـﺤﯿﺢ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﺎز ﭼﻮن اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ در ﺟﻮاﻣﻊ از راﺳﺖ ﻣﻨﺤﺮف ﻣﯿﺸﻮﻧـﺪ و ﺑﮑﺬب ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﻋﻤﺪًا ﯾﺎ ﺳﻬﻮًا دروﻏﯽ را در ﻗﺎﻟﺐ راﺳﺘﯽ ﺟﺎ ﻣﯿﺰﻧﻨﺪ ﻫﻤﻮاره اﯾﻦ ﺣﻖ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﮐﺲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻣﺨﺒﺮي ﺑﻪ او ﺧﺒﺮي داد از ﻣﺨﺒﺮ‬ ‫ﺑﭙﺮﺳـﺪ آﯾـﺎ ﺧﻮد آﻧﺮا ﻣﺴـﺘﻘﯿﻤًﺎ دﯾـﺪه و ﺷـﻨﯿﺪه اﺳﺖ ﯾﺎ ﻧﻪ و در ﺻﻮرت دﯾـﺪن آﯾﺎ ﺣﻮاس او در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺧﻄﺎ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ؟ و ﺗﺎزه اﮔﺮ‬ ‫ﺣﻮاس اﺷـﺘﺒﺎه ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷـﺪ آﯾﺎ ﺗﺎﺑﻊ ﺷـﻬﻮات و اﻣﯿﺎل ﺧﻮد ﻧﺸـﺪه اﺳﺖ؟ و ﯾﺎ ﺑﻌﻤﺪي ﺧﺒﺮ ﺧﻮد را ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺪاده ﯾﺎ ﺟﻌﻠﯽ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ؟ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺮاﺗﺐ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯿﺸﻮد ﻫﺮ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﯾـﺎﺗﯽ ﭼﻨـﺪ ﺗﻘﺴـﯿﻤﺎﺗﯽ ﭼﻨـﺪ ﭘـﺬﯾﺮد ﺑﺮ اﯾﻦ ﺗﻘـﺪﯾﺮ‪ :‬ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﺧﺒﺮ از ﻧﻈﺮ ﻣﺨﺒﺮ‪ :‬ﺧﺒﺮ از ﻧﻈﺮ ﺑﻪ دو ﻗﺴـﻢ‬ ‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯿﺸﻮد‪ -1 .‬ﺧﺒﺮ واﺣﺪ ‪ -2‬ﺧﺒﺮ ﻣﺘﻌـﺪد‪ .‬ﺧﺒﺮ واﺣـﺪ آن ﺧﺒﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﻗﻞ آن ﺷﺨﺼـﯽ واﺣﺪ ﺑﻮده و در ﻧﻘﻞ آن ﮐﺜﯿﺮي ﺗﻮاﻃﺆ‬ ‫ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺒﺮي را دو ﻋﯿﺐ اﺳﺖ‪ -1 :‬اﺷﺘﺒﺎه و ﺳﻬﻮ ﻣﺨﺒﺮ ‪ -2‬دروغ و ﮐﺬب ارادي ﻣﺨﺒﺮ‪ .‬اﻣﺎ در ﻗﺴﻤﺖ اول ﯾﻌﻨﯽ اﺷﺘﺒﺎه‬ ‫و ﺧﻄـﺎي ﻣﺨﺒﺮ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ اﯾﻦ اﺷـﺘﺒﺎه ﯾـﺎ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺑﯽ اﻃﻼـﻋﯽ و ﺟﻬـﻞ ﻣﺨﺒﺮ اﺳﺖ ﺑﻤﻀـﻤﻮن ﺧﺒﺮ ﯾﺎ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺑﻼﻫﺖ و ﮐﻮدﻧﯽ او اﺳﺖ در‬ ‫درك و ﻧﻘـﻞ ﻣﻄـﺎﻟﺐ‪ .‬درﺑـﺎرهء ﺟﻬـﻞ ﻣﺨﺒﺮ ﻣﯿﮕﻮﯾﯿﻢ اﮔﺮ اﻫﻞ ﻓﻨﯽ در ﻣﻮرد ﻓﻦ ﺧﻮد ﺧﺒﺮي داد ﺧﺒﺮش ذي اﻋﺘﺒﺎر اﺳﺖ و ﻣﯿﺘﻮان ﺑﻪ آن‬ ‫رﺳـﯿﺪﮔﯽ ﮐﺮد وﻟﯽ اﮔﺮ ﻣﺨﺒﺮي در اﻣﺮي ﺻـﺎﺣﺐ اﻃﻼـع ﻧﺒﺎﺷـﺪ و ﺧﺒﺮي داد ﺧﺒﺮ او ﻣﻮرد اﻋﺘﻨـﺎء ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻓﯽ اﻟﻤﺜﻞ اﮔﺮ ﻣﻨﺠﻤﯽ در اﻣﺮ‬ ‫ﻧﺠﻮﻣﯽ ﺧﺒﺮي داد ﺧﺒﺮ او ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ و اﻋﺘﻨﺎﺳﺖ وﻟﯽ اﮔﺮ ﺟﺎﻫﻠﯽ ﺧﺒﺮ داد ﺧﺒﺮش ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﺒﺎر و ارزش ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ ﻣﺸـﻬﻮدات او ﺑﺎ‬ ‫ﻣﺸﺎﻫـﺪات ﺷﺎﻫـﺪان دﯾﮕﺮ ﺿﻢ ﺷـﻮد و ﻣﺆﯾـﺪ آن واﻗﻊ ﺷﻮد و ﻧﯿﺰ از ﺑﯿﻦ دو ﻣﺨـﺒﺮ ذي ﺻـﻼﺣﯿﺖ در اﻣﺮي آن ﮐﻪ ﺣﺎﺿـﺮ ﺑﺎﺷـﺪ ﻗﻮل او‬ ‫راﺟﺢ ﺑﺮ ﻏﺎﯾﺐ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻮرد ﺑﯽ اﻃﻼﻋﯽ و ﺑﻼﻫﺖ ﻣﺨﺒﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ دﻣﺎغ و ﻗﻮهء درك ﺑﻌﻀـﯽ اﻓﺮاد ذاﺗًﺎ ﺷﺎﯾﺴـﺘﻪ درك و ﺗﻤﯿﯿﺰ‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ رواﯾﺎت و اﺧﺒﺎر ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﺎن ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﻤﯿﺸﻮد‪ -2 .‬دروغ و ﮐﺬب ﻋﻤﺪي‪ :‬ﺑﻌﻀﯽ از اﻓﺮاد را ﻋﺎدت‬ ‫ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻓﻄﺮت راﺳـﺘﮕﻮﯾﯽ ﺧﻮد ﻣﻨﺤﺮف ﺷﻮﻧـﺪ و دﺳﺖ ﺑـﺪروغ ﯾﺎزﻧﺪ ﯾﺎ آﻧﮑﻪ ﭼﻮن ﻧﻔﻌﯽ در ﺧﺒﺮ دروغ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻨﺪ ﺧﺒﺮ دروغ‬ ‫ﺑﮕﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬ﺧﺒﺮ ﭼﻨﯿﻦ اﻓﺮادي ﻗﺎﺑـﻞ اﻋﺘﺒﺎر ﻧﯿﺴﺖ وﻟﯽ اﮔﺮ ﮐﺴـﯽ ﻋﺎري از ﻧﻘﯿﺼﻪء دروغ ﮔﻮﯾﯽ ﺑﻮد و ﺧﺒﺮي داد ﺧﺒﺮ او ﻗﺎﺑﻞ ارزش اﺳـﺖ‬ ‫ﺧـﺎﺻﻪ در وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻣﻨﻔﻌﺖ ﻣﺨﺒﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺧﺒﺮ ﻣﺨﺒﺮﯾﻦ ﻣﺘﻌـﺪد‪ :‬اﺧﺒﺎر ﻣﺨﺒﺮﯾﻦ ﻣﺘﻌـﺪد ﻗﺎﺑﻞ ارزش اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫اﯾﻦ را ﻧﯿﺰ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺻـﺮف ﺗﻌـﺪد ﻣﺨﺒﺮﯾﻦ ﮐـﺎﻓﯽ ﺑﺮاي اﻋﺘﺒـﺎر ﺧﺒﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻪ ﺑﻌﯿـﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺨﺒﺮﯾﻦ ﻣﺘﻌـﺪد در ﻣﯿـﻞ ﺧﺎﺻـﯽ‬ ‫ﺷﺮﯾـﮏ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﺧﺒﺮي ﺟﻌـﻞ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﭘﺲ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻧﯿﺰ اﺣﺘﯿﺎط و اﻧﺘﻘﺎد را ﻧﺒﺎﯾـﺪ از دﺳﺖ داد‪ .‬ﺧﺒﺮﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎدل و ﻣﺮﺟـﺢ‪:‬‬ ‫ﻫﺮﮔـﺎه دو ﺧﺒﺮ در ﺗﻤـﺎم ﺷـﺮاﯾﻂ ﻣﺘﻌـﺎدل ﺑﻮدﻧـﺪ در اﻧﺘﺨـﺎب و اﺧﺘﯿﺎر ﻫﺮﯾﮏ از آن دو ﻣﺨﯿﺮﯾﻢ و اﯾﻦ در وﻗﺘﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﻧﺘﻮان‬ ‫اﺣـﺪﻫﻤﺎ را ﺑﺮ دﯾﮕﺮي ﺗﺮﺟﯿـﺢ داد وﻟﯽ اﯾﻦ اﻧﺘﺨـﺎب ﻻـﻋﻠﯽ اﻟﺘﻌﯿﯿﻦ در ﻣﻮردي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﻊ ﺑﯿﻦ آن دو اﻣﮑﺎن ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و اﻻ در‬ ‫ﺻﻮرت ﺟﻤﻊ ﻣﯿﺘﻮان ﻫﺮ دو ﺧﺒﺮ را ﺑﮑـﺎر ﺑﺴﺖ و ﻫﺮ دو را اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ دو ﺧﺒﺮ ﻣﺘﻌﺎدل ﻧﺒﺎﺷـﻨﺪ و وﺟﻮه ﺗﺮﺟﯿﺤﯽ در ﺑﯿﻦ ﺑﺎﺷـﺪ‬ ‫ﺑﺎﯾـﺪ ﺧـﺒﺮ راﺟـﺢ را ﮔﺮﻓﺖ و از ﺧـﺒﺮ ﻣﺮﺟـﻮح ﻋﻠﯿﻪ درﮔـﺬﺷﺖ‪ .‬وﺟﻮه ﺗﺮﺟﯿـﺢ اﺧﺒـﺎر در اﻣﻮر زﯾﺮ اﺳﺖ‪ -1 .‬ﺗﺮﺟﯿـﺢ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ رواﯾﺖ‪:‬‬ ‫اﺧﺒـﺎري ﮐﻪ ﺑـﺎ ﻋﯿﻦ ﻟﻔﻆ ﻣﻨﻘﻮل اﻧـﺪ ﺑﺮ اﺧﺒﺎري ﮐﻪ رواﯾﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺷـﺪه اﻧـﺪ ﺗﺮﺟﯿـﺢ دارﻧـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻌﻀـﯽ از ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮان را در اﯾﻨﺠﺎ‬ ‫ﻋﻘﯿـﺪﺗﯽ دﯾﮕﺮ اﺳﺖ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺗﻘﺮﯾﺮ‪ :‬اﮔﺮ دو ﺧﺒﺮ ﻣﺘﻌـﺎرض ﯾﮑﯽ ﻣﻨﻘﻮل ﺑﻠﻔﻆ ﺑﻮد و دﯾﮕﺮي ﻣﺮوي ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺮوي ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ‬ ‫از ﻃﺮﯾﻖ راوي ﻣﻌﺮوف ﺑﻀـﺒﻂ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ ﺧﺒﺮ ﻣﻨﻘﻮل ﺑﻠﻔﻆ ﺗﺮﺟﯿﺢ دارد ﺑﻠﯽ اﮔﺮ ﻣﻨﻘﻮل ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ را ﻧﯿﺰ راوي ﻣﻌﺮوف ﺑﻀـﺒﻂ ﻧﻘﻞ‬ ‫ﻧﮑﺮد در اﯾﻦ ﺻـﻮرت دﯾﮕﺮ ﻣﯿـﺎن آن دو ﺧـﺒﺮ ﺗﺮﺟﯿﺤﯽ در ﺑﯿﻦ ﻧﺒـﻮده و ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﻨﻘﻮل ﺑﻠﻔـﻆ را ﮔﺮﻓﺖ‪ -2 .‬ﺗﺮﺟﯿﺢ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺳـﻨﺪ‪ :‬اﻟﻒ‪:‬‬ ‫ﮐﺜﺮت راوﯾﺎن‪ :‬ﻫﺮ ﺧﺒﺮي ﮐﻪ راوﯾﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ ﺧﺒﺮي ﮐﻪ راوﯾﺎﻧﺶ ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ راﺟﺢ اﺳﺖ زﯾﺮا ﻗﻮت ﻇﻦ در ﻋﺪد اﮐﺜﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫از ﻋـﺪد اﻗﻞ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﻫﺮ ﺧﺒﺮي اﯾﺠﺎد ﻇﻦ ﻣﯿﮑﻨـﺪ و از ﻣﺠﻤﻮع ﻇﻨﻮن ﺧﺒﺮ ﻗﻮت ﻣﯿﮕﯿﺮد ﺗﺎ ﺑـﺪاﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺑﺘﻮاﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اﻓﺎدهء‬ ‫ﯾﻘﯿﻦ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ب‪ :‬ﺗﺮﺟﯿﺢ در راوي‪ :‬روات ﻫﻤﻪ ﺑﺮ ﯾﮏ وﺻﻒ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽ اﻋﻠﻢ ﺑﻌﻀﯽ ﺿﺎﺑﻂ و ﺑﺮﺧﯽ اﺿﺒﻂ و ﭘﺎره‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 680‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫اي واﺟﺪ ﺻﻔﺎﺗﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻏﻠﺒﻪء ﻇﻦ ﺻﺪق ﻣﯿﺸﻮد ﭼﻮن ﺛﻘﻪ ﺑﻮدن و ﺧﻮش ﺣﺎﻓﻈﮕﯽ‪ .‬در ﻫﺮﮐﻪ اﯾﻦ ﺻﻔﺎت ﻗﻮﯾﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻗﻮل او‬ ‫ارﺣﺞ ﺑﺮ ﻗﻮل ﻣﺮﺟﻮح ﻋﻠﯿﻪ ﺧﻮد ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ج‪ :‬اﮔﺮ وﺳﺎﯾﻂ ﺧﺒﺮي ﮐﻤﺘﺮ از ﺧﺒﺮ دﯾﮕﺮ ﺑﻮد اﯾﻦ ﻗﻠﺖ وﺳﺎﯾﻂ ﮐﻪ ﻋﻠﻮاﻻﺳﻨﺎد ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ ﻣﻮﺟﺐ‬ ‫رﺣﺠـﺎن آن ﺧﺒﺮ ﺑﺮ دﯾﮕﺮي ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻋﻠﻮاﻻﺳـﻨﺎد در ﻣﻮردي اﺳﺖ ﮐﻪ رواﯾﺖ دو ﺧﺒﺮ از ﺣﯿﺚ ﺻـﻔﺎت ﻣﺮﺟﺤﻪ ﻣﺴﺎوي ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪-3 .‬‬ ‫ﺗﺮﺟﯿـﺢ از ﻟﺤـﺎظ ﻣﺘﻦ‪ :‬اﯾﻦ ﻗﺴﻢ ﺗﺮﺟﯿـﺢ ﺑﺮ ﭼﻨـﺪ ﻧﻮع اﺳﺖ‪ :‬اﻟﻒ‪ -‬ﻫﺮﮔﺎه ﺟﻬﺎت دﻻﻟﺖ در ﯾﮑﯽ از دو ﺧﺒﺮ ﻣﺆﮐـﺪ ﺑﺮ ﺟﻬﺎت دﻻﻟﺖ در‬ ‫دﯾﮕﺮي ﺑﺎﺷـﺪ آﻧﮑﻪ ﻣﺆﮐﺪاﻟـﺪﻻﻟﻪ اﺳﺖ ﺑﺮ دﯾﮕﺮي ﺗﺮﺟﯿﺢ دارد‪ .‬ب‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺪﻟﻮل ﻟﻔﻆ در ﯾﮑﯽ ﺣﻘﯿﻘﯽ و در دﯾﮕﺮي ﻣﺠﺎزي ﺑﺎﺷﺪ آﻧﮑﻪ‬ ‫ﺣﻘﯿﻘﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ آﻧﮑﻪ ﻣﺠﺎزي اﺳﺖ و ﻣﺠﺎز ﻣﺸﻬﻮر و ﻏﺎﻟﺐ ﻧﯿﺴﺖ ﻏﻠﺒﻪ دارد اﮔﺮ ﻣﺪﻟﻮل ﻫﺮ دو ﻣﺠﺎزي ﺑﺎﺷﺪ آﻧﮑﻪ ﻋﻼﻗﻪء ﻣﺠﺎزﯾﺖ آن‬ ‫اﺷـﻬﺮ و اﻗﻮي و اﻇﻬﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ آﻧﮑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﺗﺮﺟﯿﺢ دارد‪ .‬ج‪ :‬اﮔﺮ دو ﺧﺒﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ دﻻﻟﺖ ﯾﮑﯽ ﺑﺮ ﻣﺮاد ﻣﺤﺘﺎج ﺑﻪ اﻣﺮ دﯾﮕﺮي‬ ‫ﻧﺒﺎﺷـﺪ و دﻻﻟﺖ دﯾﮕﺮي ﭼﻨﯿﻦ اﺣﺘﯿﺎﺟﯽ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ آﻧﮑﻪ ﻏﯿﺮ ﻣﺤﺘﺎج اﺳﺖ ﺗﺮﺟﯿﺢ ﺑﺮ ﻣﺤﺘﺎج دارد‪ .‬د‪ :‬ﺧﺒﺮ ﻋﺎم ﺗﺨﺼـﯿﺺ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ ﺑﺮ ﺧﺒﺮ‬ ‫ﻋﺎم ﺗﺨﺼـﯿﺺ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻣﺮﺟـﺢ اﺳﺖ و ﺧﺒﺮ ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺮ ﺧﺒﺮ ﻣﻘﯿـﺪ راﺟـﺢ اﺳﺖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﺒﺮي ﮐﻪ ﻋﻠﺖ آن ﺑﺎ آن ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ ﺑﺮ ﺧﺒﺮي ﮐﻪ‬ ‫ﻋﻠﺘﺶ ﻫﻤﺮاه آن ﻧﯿﺴﺖ ﺗﺮﺟﯿـﺢ دارد و ﺑﺎﻻﺧﺮه اﮔﺮ ﺧﺒﺮي ﻣﺸﺘﺮك ﺑﯿﻦ دوﻣﻌﻨﯽ ﺑﺎﺷـﺪ راﺟـﺢ ﺑﺮ ﺧﺒﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺸﺘﺮك ﺑﯿﻦ ﺳﻪ ﻣﻌﻨﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪ -4 .‬رﺣﺠـﺎن ﺑﻮاﺳـﻄﻪء اﻣﻮر ﺧـﺎرﺟﯽ‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه دو ﺧﺒﺮ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﻢ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از آن دو ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﺧﺒﺮ ﺧﺎرﺟﯽ ﺳﻮﻣﯽ ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﺪ و‬ ‫دﯾﮕﺮي ﻓﺎﻗـﺪ ﭼﻨﯿﻦ اﻋﺘﻀﺎدي ﺑﺎﺷـﺪ آﻧﮑﻪ اﻋﺘﻀﺎد ﺑﺮ ﺧﺒﺮ ﺧﺎرﺟﯽ دارد ﻣﺮﺟـﺢ ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ او را ﭼﻨﯿﻦ اﻋﻀﺎدي ﻧﯿﺴﺖ و ﻧﯿﺰ ﻫﺮ ﮔﺎه‬ ‫ﯾﮑﯽ از دو ﺧﺒﺮ ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎ اﻣﻮر ﻃﺒﯿﻌﯽ ﯾﺎ اﻣﻮر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﺼـﺮ ﻧﻘﻞ ﺧﺒﺮ ﺑﺎﺷﺪ و دﯾﮕﺮي ﻓﺎﻗﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮاﻓﻘﺘﯽ‪ ،‬آﻧﮑﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺑﺎ اﻣﻮر ﻃﺒﯿﻌﯽ‬ ‫و ﻋﺼـﺮي دارد راﺟـﺢ اﺳﺖ ﺑﺮ آن ﺧﺒﺮي ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮاﻓﻘﺘﯽ ﻧـﺪارد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره اﻣﻮر ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎ ﻃﺒﯿﻌﺖ و‬ ‫ﻋﺼـﺮ راﺟـﺢ ﺑﺮ اﻣﻮر ﻣﺨـﺎﻟﻒ ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻪ ﮔﺎﻫﮕـﺎﻫﯽ دﻻـﺋﻠﯽ در ﭘﯿﺶ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﺟـﺢ اﺧﺒـﺎر ﻣﺨـﺎﻟﻒ ﺑـﺎ ﻃﺒﯿﻌﺖ و ﻋﺼـﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﺧﺒـﺎر‬ ‫ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺑﯽ ﻣﻌﺎرض‪ :‬در ﺳﺎﺑﻖ ﮔﻔﺘﯿﻢ اﮔﺮ اﺧﺒﺎري در ﺗﺎرﯾـﺦ ﻣﻌﺎرض ﻫﻢ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ آﻧﻬﺎ را از ﻣﻮارد ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻗﺮار داد ﺗﺎ ﭘﯽ‬ ‫ﺑﺤﻘﯿﻘﺖ ﺑﺮد و ﮐﺸﻒ از واﻗﻊ ﮐﺮد وﻟﯽ اﮔﺮ اﺧﺒـﺎر ﺑﺴـﯿﺎري راﺟﻊ ﺑﻪ ﺣﺎدﺛﻪ اي ﺑـﺪﺳﺖ آﻣـﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺎرﺿـﯽ ﻧـﺪاﺷﺖ اﯾﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﭘﯿﺶ ﻣﯽ‬ ‫آﯾﺪ ﮐﻪ آﯾﺎ واﻗﻌﻪء ﻣﻮرد ﺧﺒﺮ ﺻـﺤﯿﺢ اﺳﺖ ﯾﺎ ﻧﻪ‪ .‬ﻧﻈﺮ دﻗﯿﻖ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﺑﺎﯾﺪ اﺧﺒﺎر را ﺑﺼﺮف ﮐﺜﺮت ﻣﺨﺒﺮﯾﻦ ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﻨﮕﺎرﯾﻢ ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫در وﺿﻊ ﻣﺨﺒﺮ و ﻏﺚ و ﺳـﻤﯿﻦ آﻧﻬـﺎ ﻏﻮر ﮐﻨﯿﻢ ﺗـﺎ ﺑﺠـﺎﯾﯽ ﺑﺮﺳـﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺴـﺄﻟﻪ ﺗﻮاﻃﻮء ﺑﺮ ﮐـﺬب آﻧﻬﺎ ﻣﻨﺘﻔﯽ ﺷﻮد‪ ،‬آن وﻗﺖ ﺧﺒﺮ آن ﮔﺮوه‬ ‫ﺻﺤﯿـﺢ اﺳﺖ ||‪ .‬ﺧﺒﺮ در اﺻـﻄﻼح اﺻﻮل ﻓﻘﻪ ذراﯾﻪ‪ :‬ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻓﻘﻬـﺎ ﻧﻘﻞ ﻗﻮل و ﻓﻌﻞ و ﺗﻘﺮﯾﺮ ﻧﺒﯽ ﯾﺎ ﻣﻌﺼﻮم اﺳﺖ‪ .‬ﺣـﺪﯾﺚ‪ :‬و در ﺧﺒﺮ‬ ‫آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻣﻦ اﺻـﺒﺢ اﻣﻨﺎ ﻓﯽ ﺳﺮﺑﻪ ﯾﻌﺎﻓﯽ ﻓﯽ ﺑﺪﻧﻪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬و در ﺧﺒﺮ ﭼﻨﺎن آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‪) ...‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪء ﺧﯿﺎم(‪ .‬در ﺧﺒﺮ اﺳﺖ‬ ‫از ﺳـﯿﺪ ﮐﺎﺋﻨـﺎت و ﺳـﺮور ﻣﻮﺟﻮدات‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬ﻋﻠﻤـﺎي اﺻﻮل ﺧﺒﺮ را ﺑﻪ »ﻣﺘﻮاﺗﺮ« و »آﺣـﺎد« ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ :‬ﺧﺒﺮ ﻣﺘﻮاﺗﺮ‪ ،‬ﺧﺒﺮ‬ ‫ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﻔﺴﻪ اﻓﺎدهء ﻋﻠﻢ ﺑﺼﺪق ﺧﻮد ﮐﻨﺪ)‪ (4‬در اﯾﻦ ﮐﻪ آﯾﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰي ﺻـﺤﯿﺢ اﺳﺖ و ﺧﺒﺮ ﻣﺘﻮاﺗﺮ ﻣﻔﯿﺪ ﻋﻠﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﮑﯽ‬ ‫وﺟﻮد ﻧـﺪارد و ﻗﻮل ﻣﺨﺎﻟﻔـﺎن آن ﺑﯽ اﻋﺘﺒـﺎر اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﻣـﺎ از ﻃﺮﯾﻖ اﺧﺒﺎر ﺑﻨﻮاﺣﯽ ﺑﻌﯿـﺪه و اﻣﻢ ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﻋﻠﻢ ﭘﯿـﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻋﻠﻢ‬ ‫ﺑﻤﺤﺴﻮﺳـﺎت ﺣﺎﺻـﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ و ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﻋﻠﻢ ﻧﯿﺰ ﻓﺮﻗﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن را ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﻈﺮ اﻋﺘﺮاﺿﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻫﻢ آن ﺑـﺪﯾﻨﻘﺮار اﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪ -1‬در ﺗﻮاﺗﺮ ﭼﻮن ﻓﺮض ﺟﻤﻊ آﺣﺎد ﻣﻘﺼﻮد اﺳﺖ ﻟـﺬا ﺑﺎ اﻣﮑﺎن ﺟﻮاز ﮐﺬب ﺑﺮ ﻫﺮﯾﮏ از ﻣﺨﺒﺮﯾﻦ ﺟﻮاز ﮐﺬب ﻣﺠﻤﻮع ﻧﯿﺰ ﻣﺤﻘﻖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫زﯾﺮا ﻣﺮﮐﺐ ﻫﻤﺎن ﻣﺠﻤﻮع آﺣﺎد اﺳﺖ و ﺑﻌﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻧﻔﺲ ﻣﺠﻤﻮع آﺣﺎد ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺮض ﮐﺬب در ﻣﺠﻤﻮع دﯾﮕﺮ ﻣﺴﺄﻟﻪء ﺣﺼﻮل‬ ‫ﻋﻠﻢ ﺗﺤﻘـﻖ ﻧﻤﯽ ﯾﺎﺑـﺪ‪ -2 .‬ﻟﺰوم ﺗﺼـﺪﯾﻖ ﯾﻬﻮد و ﻧﺼـﺎري در آﻧﺠـﺎ ﮐﻪ ﻧﻘـﻞ از ﻣﻮﺳـﯽ و ﻋﯿﺴـﯽ ﮐﺮده اﻧـﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺗﻘـﺪﯾﺮ‪ :‬ﻣﻮﺳـﯽ ﮔﻔﺖ‬ ‫ﭘﯿﻐﻤﺒﺮي ﺑﻌﺪ ﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ و ﻋﯿﺴـﯽ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ و ﺑﺎ ﺣﺼﻮل ﻋﻠﻢ از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻮاﺗﺮ اﯾﻦ اﻗﻮال ﻣﻮﺳﯽ و ﻋﯿﺴﯽ ﻣﻨﺎﻓﺎة ﺑﺎ ﻧﺒﻮت ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻣﺎ دارد و اﯾﻦ‬ ‫ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ‪ -3 .‬اﮔﺮ از ﻃﺮﯾﻖ ﺧﺒﺮ ﻋﻠﻢ ﺣﺎﺻـﻞ ﺷﻮد اﯾﻦ اﻣﺮ ﭼﻮن اﺟﺘﻤـﺎع ﺧﻠﻖ ﮐﺜﯿﺮ ﺑﺮ اﮐﻞ ﻃﻌﺎم واﺣـﺪي ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ و ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰي ﻋﺎدًة‬ ‫ﻣﻤﺘﻨﻊ اﺳﺖ‪ -4 .‬ﺣﺼـﻮل ﻋﻠﻢ از ﻃﺮﯾﻖ ﺧـﺒﺮ ﻣﺆدي ﺑﺘﻨـﺎﻗﺾ دو ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯿﺸﻮد و اﯾﻦ ﻣﺤـﺎل اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا اﮔﺮ از ﻃﺮﯾﻖ ﺧـﺒﺮي ﻋﻠﻢ ﺑﻪ اﻣﺮي‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ از ﻃﺮﯾﻖ دﯾﮕﺮ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ اﻣﺮي ﻧﻘﯿﺾ آن‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ آن ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺣﺼﻮل ﻋﻠﻢ از ﻃﺮﯾﻖ ﺧﺒﺮ ﻣﺆدي ﺑﺘﻨﺎﻗﺾ ﻣﻌﻠﻮﻣﯿﻦ ﺷﻮد‪ -5 .‬اﮔﺮ‬ ‫از ﻃﺮﯾﻖ اﺧﺒﺎر ﻋﻠﻢ ﺿـﺮوري ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد ﻫﺮ آﯾﻨﻪ ﻓﺮﻗﯽ ﺑﯿﻦ ﻣﺤﺼﻮل ﻋﻠﻤﯽ آن و ﻣﺤﺼﻮل ﻋﻠﻢ از ﻃﺮﯾﻖ ﺿـﺮورﯾﺎت ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﺑﻮد و اﯾﻦ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰي ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ زﯾﺮا اﮔﺮ ﻣﺎ ﺑﺮ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد وﺟﻮد »اﺳﮑﻨﺪر« را ﻣﺜًﻼ ﻋﺮﺿﻪ ﮐﻨﯿﻢ و ﻧﯿﺰ اﯾﻦ اﺻﻞ راﮐﻪ »واﺣﺪ ﻧﺼﻒ دو اﺳﺖ« ﺑﯿﻦ‬ ‫اﯾﻦ دو ﺣﺘﻤـًﺎ ﻓﺮق ﯾـﺎﻓﺘﻪ و اﺻﻞ »واﺣـﺪ ﻧﺼﻒ دو« را ﺑﻀـﺮورت ﻗﻮﯾﺘﺮ از وﺟﻮد اﺳـﮑﻨﺪر ﻣﯽ ﯾﺎﺑﯿﻢ‪ -6 .‬اﮔﺮ ﻋﻠﻢ ﺣﺎﺻـﻞ از ﻃﺮﯾﻖ اﺧﺒﺎر‬ ‫ﺿﺮوري ﺑﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮرد اﺗﻔﺎق ﺑﺎﺷﺪ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰي دراﺧﺒﺎر ﻣﻨﺘﻔﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻮاب‪ :‬ادﻟﻪء ﻓﻮق ﭼﻪ اﺟﻤﺎ و ﭼﻪ ﺗﻔﺼـﯿﻼ ﻣﺮدودﻧﺪ‬ ‫ﺑﺮ اﯾﻦ ﻗﺮار‪ :‬اﻟﻒ‪ -‬اﺟﻤﺎ‪ :‬دﻻﺋﻞ ﻓﻮق در واﻗﻊ ﺗﺸـﮑﯿﮏ در ﺿـﺮورﯾﺎت ﺑﻮده و آن ﭼﻮن ﺷﺒﻬﻪء ﺳﻮﻓﺴﻄﺎﺋﯿﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﺟﻮاب‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ب‪ -‬ﺗﻔﺼـﯿًﻼ‪ :‬ﺟﻮاب از دﻟﯿـﻞ اول‪ :‬ﮔﺎﻫﯽ ﺣﮑﻢ ﺟﻤﻊ ﺑﺎ ﺣﮑﻢ آﺣﺎد ﻣﺨﺎﻟﻒ اﺳﺖ ﭼﻮن »ﯾﮏ« ﮐﻪ ﺟﺰء »ده« اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﺨﻼف‬ ‫آن ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ و ﻟﺸـﮑﺮي ﮐﻪ از اﺷـﺨﺎص و آﺣـﺎد ﺗـﺄﻟﯿﻒ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﭼﻮن ﺑﺮ ﺑﻼدي ﻏﻠﺒﻪ ﮐﻨـﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ آن ﻟﺸـﮑﺮ ﻓﺘـﺢ ﮐﺮده اﺳﺖ ﻧﻪ‬ ‫اﺷـﺨﺎص آن ﺑﻪ اﻧﻔﺮاد‪ -2 .‬ﺟﻮاب از دﻟﯿـﻞ دوم‪ :‬در ﻧﻘـﻞ ﯾﻬﻮد و ﻧﺼـﺎري ﺣﺼﻮل ﺷـﺮاﯾﻂ ﺗﻮاﺗﺮ ﻧﺸـﺪه و ﺑﺎﻟﻨﺘﯿﺠﻪ ﻋﻠﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﮕﺮدﯾـﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ -3 .‬ﺟﻮاب از دﻟﯿـﻞ ﺳﻮم‪ :‬وﻗﻮع ﺗﻮاﺗﺮ ﻣﺤﻘﻖ اﺳﺖ و ﻓﺮق ﺑﯿﻦ آن و اﺟﺘﻤـﺎع ﺑﺮ اﮐـﻞ ﻃﻌـﺎم واﺣـﺪ وﺟﻮد داﻋﯽ اﺳﺖ زﯾﺮا در ﺗﻮاﺗﺮ‬ ‫ﺗﮑـﺜﺮ دواﻋﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻧﻘـﻞ آن در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐﻪ در اﮐـﻞ ﻃﻌـﺎم واﺣـﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰي ﻧﯿﺴﺖ‪ -4 .‬ﺟﻮاب از دﻟﯿـﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺗﻮاﺗﺮ ﻧﻘﯿﻀـﯿﻦ ﻋﺎدًة‬ ‫ﻣﺤﺎل اﺳﺖ‪ -5 .‬ﺟﻮاب از دﻟﯿـﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬آن ﻓﺮﻗﯽ ﮐﻪ ﻣـﺎ در دو ﻋﻠﻢ ﻣﯽ ﯾـﺎﺑﯿﻢ ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﯾﮏ از آﻧﻬﺎ ﻧﻮﻋﯽ از ﺿـﺮوري ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷـﻨﺪ و اﯾﻦ دو ﻧﻮع ﻧﯿﺰ در ﺳـﺮﻋﺖ ﻣﺨﺘﻠﻔﻨﺪ ﭼﻪ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﺑﻮاﺳﻄﻪء ﮐﺜﺮت اﺳﺘﯿﻨﺎس در ﻧﺰد ﻋﻘﻞ از دﯾﮕﺮي ﺳﺮﯾﻌﺘﺮ اﺳﺖ‪ -6 .‬ﺟﻮاب‬ ‫از دﻟﯿﻞ ﺷـﺸﻢ‪ :‬ﺿـﺮوري ﻣﺴـﺘﻠﺰم وﻓﺎق ﻧﯿﺴﺖ زﯾﺮا ﺿـﺮوري ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻓﺮدي ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺸـﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ آﻧﮑﻪ ﻋﻨﺎدي از ﻗﻮم ﻗﻠﯿﻠﯽ‬ ‫درﺑـﺎرهء آن ﺑﻌﻤـﻞ آﯾـﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﮐﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﻮق داﻧﺴـﺘﻪ ﺷـﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﯿﻢ ﺣﺼﻮل ﻋﻠﻢ از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻮاﺗﺮ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺑﺮ اﺟﺘﻤﺎع ﺷـﺮاﯾﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻌﻀـﯽ از آﻧﻬﺎ در ﻣﺨﺒﺮﯾﻦ و ﺑﻌﻀـﯽ دﯾﮕﺮ در ﺳﺎﻣﻌﯿﻦ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻣﺎ‪ :‬ﺷـﺮاﯾﻂ ﻣﺨﺒﺮﯾﻦ ﺳﻪ اﺳﺖ‪ -1 :‬ﻣﺨﺒﺮﯾﻦ در ﮐﺜﺮت ﺑﺤﺪي رﺳـﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻋﺎدًة ﺗﻮاﻃﺆ آﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﮐـﺬب ﻣﻤﺘﻨﻊ ﺑﺎﺷﺪ‪ -2 .‬ﻋﻠﻢ ﻣﺨﺒﺮﯾﻦ ﻣﺴـﺘﻨﺪ ﺑﺤﺲ ﺑﺎﺷـﺪ ﻟﺬا در ﻣﺴﺄﻟﻪء ﺣﺪوث ﻋﺎﻟﻢ ﺗﻮاﺗﺮ اﻓﺎدهء اﻣﺮي ﻧﻤﯿﮑﻨﺪ‪-3 .‬‬ ‫اﺳـﺘﻮاء ﻃﺮﻓﯿﻦ و واﺳـﻄﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻠﻮغ ﺟﻤﯿﻊ ﻃﺒﻘـﺎت ﻣﺨﺒﺮﯾﻦ در اول و آﺧﺮ و وﺳـﻂ ﺑﺤـﺪي ﺑﺎﺷـﺪﮐﻪ ﺑﺤـﺪ ﻋـﺪد ﺗﻮاﺗﺮ رﺳـﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺷـﺮاﯾﻂ‬ ‫ﻣﺴﺘﻤﻌﺎن دو اﻣﺮ اﺳﺖ‪ -1 :‬ﻣﺴـﺘﻤﻌﺎن ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﭽﯿﺰي ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﮐﻪ درﺑﺎرهء آن ﺧﺒﺮ داده ﻣﯿﺸﻮد زﯾﺮا ﺗﺤﺼﯿﻞ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺴﺘﺤﯿﻞ اﺳﺖ‪-2 .‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺳـﺎﻣﻊ ﭼﯿﺰي از ﻗﺒﯿـﻞ ﺷـﺒﻬﻪ ﯾـﺎ ﺗﻘﻠﯿـﺪ ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﻣﺆدي ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻧﻔﯽ ﻣﻮﺟﺐ ﺧﺒﺮ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ را ﺳـﯿﺪ ﻣﺮﺗﻀـﯽ ﮔﻔﺘﻪ و ﻗﻮﻟﯽ ﻧﯿﮑﻮ و‬ ‫ﺣﺴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﯿﺪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﻋﻠﻢ ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﻮاﺗﺮ ﻫﻤﻮاره ﻣﺴـﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﺎدت اﺳﺖ و از ﺳـﺒﺒﯽ ﮐﻪ در ﺷـﺮوط آن زﯾﺎده و ﻧﻘﺼﺎن ﺑﺮ ﺣﺴـﺐ‬ ‫ﻣﺼـﻠﺤﺖ اﻟﻬﯽ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺎﺷـﯽ ﻧﻤﯿﺸﻮد و اﯾﻨﮑﻪ ﮔﻔﺘﯿﻢ ﺷﺮط ﺗﻮاﺗﺮ ﺑﺮاي ﺳﺎﻣﻊ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ از ﻣﺴﺒﻮق ﺑﻪ ﺷﺒﻬﻪ ﯾﺎ ﺗﻘﻠﯿﺪ ﻣﺆدي ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد‬ ‫ﻧﻔﯽ ﻣﻮﺟﺐ ﺧﺒﺮ ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﺑـﺪان ﺳـﺒﺐ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ از ﻣﺎ ﭘﺮﺳـﻨﺪ ﭼﻪ ﻓﺮﻗﯽ ﺑﯿﻦ ﺗﻮاﺗﺮ در اﺧﺒﺎر ﺑﻠـﺪان و اﺧﺒﺎر وارده ﺑﺮ ﻣﻌﺠﺰات ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ‬ ‫ﭼﻮن ﻧـﺎﻟﻪء ﺷـﺎﺧﻪء درﺧﺖ و اﻧﺸـﻘﺎق ﻗﻤﺮ و ﺗﺴﺒﯿـﺢ ﺳـﻨﮕﺮﯾﺰه و اﻣﺜﺎل آن اﺳﺖ و ﯾﺎ ﭼﻪ ﻓﺮﻗﯽ اﺳﺖ ﺑﯿﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﻠـﺪ ﯾﺎ ﻧﺺ ﺟﻠﯽ ﺑﺮ اﻣﺎﻣﺖ‬ ‫ﻋﻠﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم ﺑﺘـﻮاﻧﯿﻢ در ﻗﺒـﺎل اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺸـﻬﺎ ﺟـﻮاب ﺑﮕـﻮﯾﯿﻢ‪ .‬ﺗﻮاﺗﺮ ﺑﺮ ﺳﻪ ﻗﺴﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﻔﻈﯽ‪ -‬ﻣﻌﻨﻮي‪ -‬اﺟﻤـﺎﻟﯽ‪ -1 .‬ﺗـﻮاﺗﺮ ﻟﻔﻈﯽ آن‬ ‫ﺗﻮاﺗﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﺒﺮي ﺣﺎﺻـﻞ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺳﻠﺴـﻠﻪء رواة آﻧﺮا ﺑـﺎ ﻟﻔﻆ ﻣﻌﯿﻨﯽ ﻧﻘﻞ ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﭼﻮن ﺧﺒﺮ »اﻧﻤﺎاﻻﻋﻤﺎل ﺑﺎﻟﻨﯿﺎت«‪-2 .‬‬ ‫ﺗﻮاﺗﺮ ﻣﻌﻨﻮي آن ﺗﻮاﺗﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ از اﺧﺒﺎر ﺑﺴﯿﺎر در وﻗﺎﯾﻊ ﻣﺘﻌﺪد ﺑﺪﺳﺖ آﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ اﺧﺘﻼف دارﻧﺪ ﻟﯿﮑﻦ ﻫﻤﻪء آﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﻗﺪر ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ‬ ‫از ﻃﺮﯾﻖ اﻟﺘﺰام دﻻﻟﺖ ﮐﻨﻨـﺪ ﮐﻪ آن ﻗـﺪر ﻣﺸﺘﺮك ﻣﻌﻠﻮم ﺣﺎﺻﻞ از ﺧﺒﺮ ﻣﺘﻮاﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ اﯾﻦ ﻧﻮع ﺗﻮاﺗﺮ را ﺗﻮاﺗﺮﻣﻌﻨﻮي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﭼﻮن وﻗﺎﯾﻊ‬ ‫اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﻠﯽ ﮐﻪ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﺷـﺠﺎﻋﺖ او ﻣﯿﮑﻨـﺪ ﮔﺮﭼﻪ ﻫﺮ ﻣﻮردي از ﻣﻮارد آن ﺑﻪ درﺟﻪء ﻗﻄﻊ ﻧﺮﺳـﯿﺪه اﺳﺖ‪ -3 .‬ﺗﻮاﺗﺮ اﺟﻤﺎﻟﯽ اﮔﺮ‬ ‫در ﻣﻮردي ﮐﺜﺮت اﺧﺒﺎر ﺑﺤﺪي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻋﻠﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﻨﺪ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻌﺾ از آﻧﻬﺎ ﺻـﺤﯿﺢ اﺳﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻮاﺗﺮي را ﺗﻮاﺗﺮ اﺟﻤﺎﻟﯽ ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬ﺧﺒﺮ واﺣـﺪ‪ -‬ﺧﺒﺮ واﺣـﺪ ﺧﺒﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴـﺮ ﺣـﺪ ﺗﻮاﺗﺮ ﻧﺮﺳـﺪ‪ ،‬اﻋﻢ از آﻧﮑﻪ رواة آن ﮐﺜﯿﺮ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﯾـﺎ ﻗﻠﯿـﻞ و ﺷﺄن ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺒﺮي‬ ‫آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﻔﺴﻪ اﻓﺎدهء ﻋﻠﻢ ﻧﮑﻨـﺪ ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ ﻗﺮاﯾﻦ دﯾﮕﺮي ﺑﻪ آن ﻣﻨﻀﻢ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ را ﻋﻘﯿﺪﺗﺴﺖ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺿﻢ ﻗﺮاﺋﻦ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ آن ﻧﯿﺰ‬ ‫اﻓـﺎدهء ﻋﻠﻢ ﻧﻤﯿﮑﻨـﺪ وﻟﯽ ﻗﻮل آﻧﻬـﺎ ﺻـﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺴـﺄﻟﻪ ﺣﺠﯿﺖ ﺧﺒﺮ واﺣـﺪ از اﻫﻢ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺻﻮﻟﯽ اﺳﺖ ﺷـﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻪ ﺑﺮ‬ ‫ﻣﺬاق و ﻣﺸﺮب ﺻﺤﯿﺢ ﻣﻼك در ﻣﺴﺄﻟﻪء اﺻﻮﻟﯽ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪء ﻣﺰﺑﻮر ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﻃﺮﯾﻖ اﺳﺘﻨﺒﺎط اﺣﮑﺎم واﻗﻊ ﺷﻮد اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺤﺚ‬ ‫در آن ﺑﺤﺚ از ادﻟﻪ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ :‬ادﻟﻪ اي ﮐﻪ ﺑﻨـﺎ ﺑﺮ اﺷـﺘﻬﺎر ﺑﯿﻦ ﻓﺤـﻮل اﺻـﺤﺎب ﻣﻮﺿـﻮع ﻋﻠﻢ اﺻﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺎري ﺑـﺎ ﻗﺒﻮل اﯾﻦ ﻣﻼـك دﯾﮕﺮ‬ ‫اﺣﺘﯿﺎﺟﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺻﺎﺣﺐ »ﻓﺼﻮل« ﺑﺮاي اﺻﻮﻟﯽ ﺑﻮدن ﻣﺴﺄﻟﻪء ﺧﺒﺮ واﺣـﺪ ﺧﻮد را ﺑﺰﺣﻤﺖ اﻧﺪازﯾﻢ و ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﺑﺤﺚ در اﯾﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ‬ ‫ﺑﺤﺚ از دﻟﯿﻠﯿﺖ دﻟﯿـﻞ اﺳﺖ و ﺑﺤﺚ از دﻟﯿﻠﯿﺖ دﻟﯿـﻞ ﺑﺤﺚ از ﻋﻮارض دﻟﯿـﻞ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ و ﺑـﺎﻟﻨﺘﯿﺠﻪ ﺑﺤﺚ ﺧﺒﺮ واﺣـﺪ از ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻋﻠﻢ اﺻﻮل‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﺤﺚ در اﯾﻨﺠـﺎ ﺑﺤﺚ از دﻟﯿﻠﯿﺖ دﻟﯿـﻞ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﮐﻼـم از ﺣﺠﯿﺖ ﺧﺒﺮ ﺣﺎﮐﯽ از دﻟﯿﻞ اﺳﺖ‪ .‬و ﯾﺎ آﻧﮑﻪ ﭼﻮن ﺷـﯿﺦ اﻧﺼﺎري‬ ‫ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﻣﺮﺟﻊ ﺑﺤﺚ در اﯾﻦ ﻣﺴـﺄﻟﻪ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ آﯾـﺎ ﺳـﻨﺖ ﺑﺨﺒﺮ واﺣـﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯿﺸﻮد ﯾﺎ آﻧﮑﻪ ﺑﻪ اﺧﺒﺎر ﻣﺘﻮاﺗﺮ ﯾﺎ ﺑﺨﺒﺮ واﺣـﺪ ﻣﻨﻀﻢ ﺑﻘﺮاﺋﻦ و‬ ‫ﭼﻮن ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺪ ﺑﺤﺚ از ﺧﺒﺮ واﺣﺪ ﺑﺤﺚ از ﻋﻮارض ﺳـﻨﺖ اﺳﺖ )ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ادﻟﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ( و ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﻣﺴﺄﻟﻪء ﺧﺒﺮ واﺣﺪ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻋﻠﻢ‬ ‫اﺻـﻮل ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬زﯾﺮا ﺗﻌﺒـﺪ ﺑﺜﺒﻮت ﺳـﻨﺘﯽ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺧـﺒﺮ واﺣـﺪ از ﻋﻮارض ﺳـﻨﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ از ﻋﻮارض ﺧـﺒﺮ واﺣـﺪ اﺳﺖ و ﺑـﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‬ ‫ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧـﺪ از ﻣﺴﺎﺋـﻞ ﻋﻠﻢ اﺻﻮل ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﺿـﺎﻓﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻗﻮل ﺷـﯿﺦ از ﻟﻮازم ﻣﺒﺤﻮث ﻋﻨﻪ در ﻣﺴـﺄﻟﻪء ﺣﺠﯿﺖ ﺧـﺒﺮ واﺣـﺪ اﺳﺖ در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻼك در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺧﻮد ﻣﺒﺤﻮث ﻋﻨﻪ اﺳﺖ ﻧﻪ ﻟﻮازم آن‪ .‬ﺑﺎري ﻣﺤﮑﯽ از ﺳـﯿﺪ و ﻗﺎﺿـﯽ و اﺑﻦ زﻫﺮه و ﻃﺒﺮﺳﯽ و اﺑﻦ ادرﯾﺲ ﻋﺪم ﺣﺠﯿﺖ‬ ‫ﺧﺒﺮ واﺣـﺪ اﺳﺖ و دﻻﺋـﻞ آﻧﻬـﺎ در اﯾﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑﺘﺮﺗﯿﺐ‪» :‬آﯾﺎت ﻧﺎﻫﯿﻪ از اﺗﺒﺎع ﻏﯿﺮﻋﻠﻢ« و »رواﯾﺎت داﻟﻪ ﺑﺮ رد اﻗﻮاﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ از آن‬ ‫ﻣﻌﺼﻮﻣﻨـﺪ« و ﯾﺎ »ﺑﺮ آن ﺷﺎﻫـﺪي از ﮐﺘﺎب اﷲ ﻧﯿﺴﺖ« و ﯾﺎ »رواﯾﺘﯽ ﮐﻪ دال ﺑﺮ ﺑﻄﻼن آﻧﭽﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب آﻧﻬﺎ را ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻧﻤﯿﮑﻨﺪ« و‬ ‫ﯾـﺎ رواﯾﺖ »ﻣﺎﻻﯾﻮاﻓﻖ ﮐﺘﺎب اﷲ زﺧﺮف« و ﯾﺎ ﻗﻮل ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ »ﺣـﺪﯾﺚ ﻏﯿﺮ ﻣﻮاﻓﻖ ﮐﺘﺎب و ﺳـﻨﺖ ﻣﻨﻬﯽ ﻋﻨﻪ اﺳﺖ« و اﻣﺜﺎل آن ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬از‬ ‫ﺳﯿﺪ اﺟﻤﺎﻋﯽ در ﻣﻮاﺿﻊ ﻣﺘﻌﺪد ﮐﻼم او ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺷﺪه ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻋﺪم ﺣﺠﯿﺖ ﺧﺒﺮ واﺣﺪ و ﺣﺘﯽ ﺑﻌﻀﯽ از او ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ او ﺧﺒﺮ واﺣﺪ‬ ‫را ﺑﻤﻨﺰﻟﻪء ﻗﯿﺎس ﻣﯿﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺘﺮوك ﺷﯿﻌﯿﺎن اﺳﺖ‪ .‬در ﺟﻮاب از آﯾﺎت ﮔﻮﯾﯿﻢ‪ :‬ﻇﺎﻫﺮًا ﻣﺘﯿﻘﻦ از اﻃﻼﻗﺎت آﻧﻬﺎ ﻋﺪم اﺗﺒﺎع ﻏﯿﺮ ﻋﻠﻢ اﺳﺖ در‬ ‫اﺻﻮل اﻋﺘﻘـﺎدﯾﻪ ﻧﻪ آﻧﭽﻪ ﺷﺎﻣـﻞ ﻓﺮوﻋﯿـﺎت ﻣﯿﺸﻮد و اﮔﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﺎت ﻋﻤﻮﻣﯿﺖ دارﻧـﺪ در ﺟﻮاب ﻣﯿﮕﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﻌﻤﻮﻣﯿﺖ آﻧﻬﺎ‬ ‫ﺗﺨﺼﯿﺺ ﺧﻮرده اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ آﯾﺎت ﻋﺎﻣﻬﺎﯾﯽ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ادﻟﻪ ﻣﻮاﻓﻖ اﻋﺘﺒﺎر اﺧﺒﺎر ﻣﺨﺼﺺ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬و اﻣﺎ در ﺟﻮاب از رواﯾﺎت ﮔﻮﯾﯿﻢ‪:‬‬ ‫اﺳـﺘﺪﻻل ﺑﻪ اﯾﻦ رواﯾـﺎت ﺧـﺎﻟﯽ از اﺳـﺘﺤﮑﺎم و ﺳـﺪاد اﺳﺖ زﯾﺮا اﯾﻦ اﺧﺒـﺎر اﺧﺒـﺎر واﺣﺪﻧـﺪ و اﮔﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﮐـﺜﺮت آﻧﻬـﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻮاﺗﺮ‬ ‫اﺟﻤﺎﻟﯽ ﻣﯿﺸﻮد زﯾﺮا ﻋﻠﻢ اﺟﻤﺎﻟﯽ ﺑﺼﺪور ﺑﻌﺾ از آﻧﻬﺎ دارﯾﻢ در ﺟﻮاب ﮔﻮﯾﯿﻢ اﯾﻦ ﺗﻮاﺗﺮ اﺟﻤﺎﻟﯽ ﻓﻘﻂ ﻣﻔﯿﺪ ﺳـﻠﺐ ﻋﻠﻢ در ﻣﻮردي اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻫﻤﻪء آﻧﻬﺎ در آن اﺗﻔﺎق دارﻧـﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻋﺪم اﻋﺘﺒﺎر اﺧﺒﺎر ﻣﺨﺎﻟﻒ ﮐﺘﺎب و ﺳـﻨﺖ ﻧﻪ ﺳـﻠﺐ ﻋﻠﻢ ﮐﻠﯽ و ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ .‬اﻣﺎ در ﺟﻮاب از اﺟﻤﺎع‬ ‫ﮔﻮﯾﯿﻢ‪ :‬اﺟﻤـﺎع ﻣﺤﺼـﻞ در آﻧﻬـﺎ ﻏﯿﺮ ﺣﺎﺻـﻞ اﺳﺖ و اﺟﻤـﺎع ﻣﻨﻘﻮل ﻧﯿﺰ ﻣﺴـﺘﻠﺰم دور اﺳﺖ زﯾﺮا ﺣﺠﯿﺖ اﺟﻤـﺎع در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺑﺮ‬ ‫ﺣﺠﯿﺖ ﺧﺒﺮ اﺳﺖ و ﺣﺠﯿﺖ ﺧﺒﺮ ﻧﯿﺰ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺑﺮ اﺟﻤـﺎع اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺧﻮد ﻣﺴـﺘﻠﺰم دور ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻋﻼـوه ﺑﺮاﯾﻨﮑﻪ ﭼﻨﯿﻦ اﺟﻤـﺎﻋﯽ ﻣﻌﺎرض ﺑﺎ‬ ‫اﺟﻤﺎﻋﯽ ﻣﺜﻞ ﺧﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎري رأي ﻓﺤﻮل اﺻـﺤﺎب در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﻮﻫﻮن ﺑﻮدن ﻗﻮل ﺧﻼف آن ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬دﻻﺋﻞ ﻃﺮﻓﺪاران ﺣﺠﯿﺖ ﺧﺒﺮ واﺣﺪ‬ ‫ﻣﻮاﻓﻘـﺎن را دﻻﺋﻠﯽ اﺳﺖ و از آﻧﺴﺖ آﯾﺎﺗﯽ ﭼﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آن اﺳـﺘﺪﻻل ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و ﯾﮑﯽ از آﯾﺎت آﯾﻪء »ﻧﺒﺄ« اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ‪ِ» :‬ان ﺟﺎَء ﮐﻢ ﻓﺎﺳـﻖ‬ ‫ﺑﻨﺒـﺎء ﻓﺘﺒﯿﻨﻮا ان ﺗﺼـﯿﺒﻮا ﻗﻮﻣـًﺎ ﺑﺠﻬﺎﻟـﮥ ﻓﺘﺼـﺒﺤﻮا ﻋﻠﯽ ﻣﺎ ﻓﻌﻠﺘﻢ ﻧﺎدﻣﯿﻦ« )ﻗﺮآن ‪ .(49/6‬ﻗـﺎﺋﻠﯿﻦ ﺑﺤﺠﯿـﺖ ﺧـﺒﺮ واﺣـﺪ از اﯾﻦ آﯾﻪ ﺑﻪ ﺳﻪ وﺟﻪ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ -1 :‬از ﺟﻬﺖ ﻣﻔﻬﻮم ﺷـﺮط ﺑﺮ اﯾﻦ ﺗﻘﺪﯾﺮ‪ :‬ﺗﻌﻠﯿﻖ ﺣﮑﻢ ﺑﻪ اﯾﺠﺎب ﺗﺒﯿﯿﻦ در ﺧﺒﺮي ﮐﻪ ﻓﺎﺳﻖ آورده ﻣﻘﺘﻀـﯽ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ در‬ ‫وﻗﺖ اﻧﺘﻘـﺎي ﻓﺎﺳﻖ ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﻨﺘﻔﯽ ﺷﻮد و اﯾﻦ ﺧﻮد ﻣﯿﺮﺳﺎﻧـﺪ ﮐﻪ ﺧﺒﺮ واﺣـﺪ ﻓﯽ ﺣـﺪ ذاﺗﻪ ﺣﺠﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻗﺎﺋﻠﯽ ﺑﮕﻮﯾـﺪ ﮐﻪ آﯾﻪء ﻓﻮق‬ ‫ﻗﻀـﯿﻪء ﺷـﺮﻃﯿﻪ اﺳﺖ و آن ﻫﻢ ﺷـﺮﻃﯿﻪ اي ﮐﻪ ﻣﺤﻘﻖ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ ﭼﻮن »ان رزﻗﺖ وﻟـﺪًا ﻓـﺎﺧﺘﻨﻪ« و اﯾﻦ ﻗﻀـﯿﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻧـﺪارد )و اﮔﺮ‬ ‫ﻣﻔﻬـﻮﻣﯽ ﻫﻢ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﻔﻬـﻮم آن ﺳـﺎﻟﺒﻪ ﺑﺎﻧﺘﻔـﺎء ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ(‪ .‬در ﺟﻮاب ﮔﻮﯾﯿﻢ ﺑﻠﯽ ﭼﻨﯿﻦ اﯾﺮادي ﺻـﺤﯿﺢ اﺳﺖ اﮔﺮ ﺷـﺮط ﻧﻔﺲ‬ ‫»ﺗﺤﻘﻖ ﺧﺒﺮ« ﯾﺎ »آورﻧﺪهء ﻓﺎﺳﻖ« ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻪ در اﯾﻨﻤﻮرد اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﯿﻢ ﻗﻀﯿﻪء ﺷﺮﻃﯿﻪ ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻮﺿﻮع ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ‬ ‫ﻗﻀـﯿﻪء ﺷـﺮﻃﯿﻪء ﻓﻮق اﺻـًﻼ ﺑﺮاي ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺤﻘﻘﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻀﺎﻓًﺎ اﮔﺮ ﻗﻀﯿﻪ ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﯿﺰ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ اﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ‬ ‫ﻇـﺎﻫﺮ اﺳﺖ در اﻧﺤﺼـﺎر ﻣﻮﺿﻮع وﺟﻮب ﺗﺒﯿﯿﻦ در ﺧﺒﺮي ﮐﻪ آورﻧـﺪهء آن ﻓـﺎﺳﻖ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺑـﺎﻟﻨﺘﯿﺠﻪ ﻣﻘﺘﻀـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺻﻮرت اﻧﺘﻔـﺎء‬ ‫»آورﻧﺪهء ﻓﺎﺳﻖ« ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﻨﺘﻔﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﮔﺮوﻫﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ اﯾﻦ آﯾﻪ را اﺻًﻼ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﻧﯿﺴﺖ )اﮔﺮﭼﻪ اﻣﺜﺎل آن را ﻣﻔﻬﻮم اﺳﺖ( زﯾﺮا در اﯾﻦ‬ ‫آﯾﻪ آﻣـﺪه‪» :‬ان ﺗﺼـﯿﺒﻮا ﻗﻮﻣـًﺎ ﺑﺠﻬﺎﻟـﮥ« ﺑﺎ ﺗﻌﻠﯿﻞ آﯾﻪ ﺑﻪ أﺻﺎﺑﻪ ﻗﻮم ﺑﺠﻬﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﺘﺮك ﺑﯿﻦ ﻣﻔﻬﻮم و ﻣﻨﻄﻮق اﺳﺖ )ﮐﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﯿﺰ از آن آﯾﻪ‬ ‫ﻫﻤﯿﻦ اﺻـﺎﺑﻪء ﻗﻮم اﺳﺖ( دﯾﮕﺮ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﺑﺮ آن ﻣﺘﺼﻮر ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در ﺟﻮاب آﻧﻬﺎ ﻣﯿﮕﻮﯾﯿﻢ اﯾﻦ ﻗﻮل ﺻـﺤﯿﺢ اﺳﺖ اﮔﺮ ﺟﻬﺎﻟﺖ را ﻋـﺪم ﻋﻠﻢ‬ ‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ وﻟﯽ اﮔﺮ ﺟﻬﺎﻟﺖ ﺳـﻔﺎﻫﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻓﻌﻠﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪء ﻋﺎﻗﻞ ﻧﯿﺴﺖ دﯾﮕﺮ ﭼﻨﯿﻦ اﯾﺮادي ﻣﺤﻤﻞ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯿﮑﻨﺪ‪ -2 .‬وﺟﻪ دﯾﮕﺮ‬ ‫ﻣﻔﻬﻮم وﺻﻒ اﺳﺖ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺗﻘـﺪﯾﺮ‪ :‬در آﯾﻪ وﺟﻮب ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻣﻌﻠﻖ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻓﺎﺳﻖ ﺑﻮدن آورﻧﺪه‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮم اﯾﻦ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﻋﺪم ﻓﺴـﻖ‬ ‫آورﻧـﺪه وﺟﻮب ﺗـﺒﯿﯿﻦ ﺻـﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ و ﺧﺒﺮ واﺣـﺪ ﺑـﺬاﺗﻪ ﺣﺠﺖ اﺳﺖ‪ .‬در ﺟﻮاب از اﯾﻦ اﺳـﺘﺪﻻل ﮔﻮﯾﯿﻢ ﻣﻔﻬﻮم وﺻﻒ ﺣﺠﺖ ﻧﯿﺴـﺖ‬ ‫ﺧﺼﻮﺻًﺎ در ﻣﻮردي ﮐﻪ وﺻﻒ ﻣﻌﺘﻤﺪ ﺑﺮ ﻣﻮﺻﻮف ﻧﺒﺎﺷﺪ)‪ (5‬ﭼﻪ در اﯾﻦ وﻗﺖ ﻣﻔﻬﻮم وﺻﻒ اﺷـﺒﻪ ﺑﻤﻔﻬﻮم ﻟﻘﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﻮارد‬ ‫اﺻًﻼ ﺣﺠﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪-3 .‬دﻟﯿﻞ دﯾﮕﺮ ﺑﺮ ﺣﺠﯿﺖ ﺧﺒﺮ واﺣﺪ ﻗﻮل ﺷـﯿﺦ ﻣﺮﺗﻀـﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺮﺣﻤﮥ اﺳﺖ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺗﻘﺮﯾﺮ‪ :‬ﺗﻌﻠﯿﻞ ﺣﮑﻢ ﺑﺎﻣﺮ ﻋﺮﺿﯽ ﺑﺎ‬ ‫وﺟﻮد ﻋﻠﺖ ذاﺗﯽ ﻗﺒﯿﺢ اﺳﺖ ﻣﺜًﻼ ﺗﻌﻠﯿﻞ ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺑﻮل ﺑﻮاﺳﻄﻪ ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺧﻮن رﯾﺨﺘﻪ ﺷﺪه در آن‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺎ ﺑﻮدن ﺑﻮل ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﻠﯿﻞ‬ ‫ﺑﻨﺠﺎﺳﺖ ﺧﻮن رﯾﺨﺘﻪ ﺷـﺪه در آن ﺷﻮد‪ .‬در ﻣﺴﺄﻟﻪء ﺧﺒﺮ واﺣـﺪ ﻧﯿﺰ ﻣﯿﮕﻮﯾﯿﻢ اﮔﺮ ﺧﺒﺮ واﺣـﺪ ذاﺗًﺎ ﺻﺎﻟـﺢ ﺑﺮاي ﺣﺠﯿﺖ ﻧﺒﻮد ﻻزم ﻣﯽ آﻣﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺗﻌﻠﯿﻞ ﻋﺪم ﺣﺠﯿﺖ آن »ﺑﮑﻮن اﻟﺨﺒﺮ واﺣﺪًا« ﺷﻮد ﻧﻪ »ﺑﮑﻮن اﻟﺠﺎﺋﯽ ﺑﻪ ﻓﺎﺳﻘًﺎ« اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻌﻠﯿﻞ »ﺑﮑﻮن اﻟﺠﺎﺋﯽ ﺑﻪ ﻓﺎﺳﻘًﺎ« ﺷﺪه ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯿﺸﻮد‬ ‫ﮐﻪ ﺧﺒﺮ واﺣﺪ ذاﺗًﺎ ﺣﺠﺖ اﺳﺖ و ﻋﺪم ﺣﺠﯿﺖ آن ﻓﺴﻖ ﻣﺨﺒﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺨﺎﻟﻔﯿﻦ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ اﯾﻦ ﮐﻼم ﺷـﯿﺦ وﻗﺘﯽ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﻠﯿﻠﯽ در‬ ‫ﮐﻼم واﻗﻊ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ در اﯾﻦ ﺟﺎ ﺗﻌﻠﯿﻠﯽ ﺑﻮﻗﻮع ﻧﭙﯿﻮﺳـﺘﻪ ﺑﻠﮑﻪ ﻓﻘﻂ ذﮐﺮ وﺻﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از اﯾﻦ اﻗﻮال ﺑﻌﻀـﯽ اﺷـﮑﺎل ﮐﺮده و‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﺣﺠﯿﺖ ﺧﺒﺮ واﺣﺪ ﺑﺎز در ﺷـﻤﻮل آن ﺑﺮاي رواﯾﺎت ﺣﺎﮐﯽ از ﻗﻮل اﻣﺎم از ﻃﺮﯾﻖ »واﺳﻄﻪ« ﯾﺎ »ذي واﺳﻄﻪ« اﺷﮑﺎل‬ ‫اﺳﺖ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺗﻘﺮﯾﺮ‪ :‬اﻣـﺎ اﺷـﮑﺎل از ﻧـﺎﺣﯿﻪء واﺳـﻄﻪ‪ :‬ﻣﻘﺪﻣـًﮥ ﻣﯿﮕﻮﯾﯿﻢ ﻫﯿـﭻ ﺣﮑﻤﯽ ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧـﺪ اﯾﺠﺎد ﻣﻮﺿﻮع ﺧﻮد ﮐﻨـﺪ‪ -‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻮﺿﻮع ﻫﺮ‬ ‫ﺣﮑﻤﯽ ﺑﺎﯾـﺪ ﻗﺒـﻞ از ﺧـﻮد ﺣﮑﻢ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷـﺪ و ﺳـﭙﺲ ﺣﮑﻢ ﺑﻪ آن ﺗﻌﻠﻖ ﮔﯿﺮد‪ -‬و اﻻـ ﺗﻘـﺪم ﺷـﯿﺌﯽ ﺑﺮ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﻣﺤﻘﻖ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺣـﺎل‬ ‫ﮔﻮﯾﯿﻢ اﮔﺮ ﺧﺒﺮي از ﻃﺮﯾﻖ ﻋـﺎدﻟﯽ ﺑﻤـﺎ رﺳـﯿﺪ ﺑﺎﯾـﺪ ﻃﺒﻖ آﯾﻪء ﻓﻮق آن را ﺗﺼـﺪﯾﻖ ﮐﺮد اﻣـﺎ ﺗﺼـﺪﯾﻖ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﺿـﻤﻨًﺎ ﺗﺼـﺪﯾﻖ ﻗﻮل راوي‬ ‫دﯾﮕﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎدل از ﻗﻮل او ﻧﻘﻞ ﺧﺒﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺗﺼـﺪﯾﻖ ﻗﻮل آن راوي دﯾﮕﺮ ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺼﺪﯾﻖ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ او ﺑﯿﺎن‬ ‫ﺷﻮد‪ ،‬ﻟـﺬا ﺑـﺎ اﯾﻦ آﯾﻪ اﺑﺘـﺪا ﺧﺒﺮ ﺗﺼـﺪﯾﻖ ﻣﯿﺸﻮد و ﺳـﭙﺲ ﭼﻮن ﻋـﺎدل ﺛـﺎﻧﻮي ﺑﯿـﺎن داﺷـﺘﻪ دوﺑﺎره ﺗﺼـﺪﯾﻖ ﻣﯿﮕﺮدد و ﻧﺘﯿﺠﻪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫»ﺗﺼﺪﯾﻖ ﮐﻦ ﻗﻮل ﻋﺎدل را«)‪ (6‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻔﺎد آﯾﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺷـﺪه ﮐﻪ ﯾﮏ ﺑﺎر ﺧﺒﺮ ﺗﮑﻮﯾﻦ ﯾﺎﺑـﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻮﺿﻮع ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد و دﯾﮕﺮ ﺑﺎر‬ ‫ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺒﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﻣﻮﺿﻮع ﺣﮑﻢ »ﺗﺼﺪﯾﻖ ﮐﻦ ﻋﺎدل را« واﻗﻊ ﮔﺮدد و اﯾﻦ ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﺷﮑﺎل از ﻧﺎﺣﯿﻪء »ذي واﺳﻄﻪ«‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺨﺒﺮ‬ ‫ﻋﺎدﻟﯽ ﺑﮕﻮﯾـﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺒﺮ دﻫـﺪ ﮐﻪ ﺷﺎرع ﮔﻔﺘﻪ »ﺗﺼﺪﯾﻖ ﮐﻦ ﻋﺎدل را« ﺑﻨﺎﺑﺮﻋﺪاﻟﺖ او ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﻗﻮل را ﺗﺼﺪﯾﻖ ﮐﺮد ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ را و ﺑﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﯾﻦ ﺧـﺒﺮ ﮐﻪ ﻣﻔـﺎد آﯾﻪء ﻓﻮق اﺳﺖ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪ آﯾﻪء ﻓﻮق ﺗﺼـﺪﯾﻖ ﻣﯿﺸﻮد و ﺑﻌﺒـﺎرة اﺧﺮي اﺗﺤـﺎد ﻣﻮﺿﻮع و ﺣﮑﻢ ﭘﯿﺶ ﻣﯽ آﯾـﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎري از آﻧﭽﻪ از اﯾﻦ دو اﺷـﮑﺎل ﭘﯿﺶ ﻣﯽ آﯾـﺪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ آﯾﻪء ﻧﺒﺄ در ﻣﻮاردي ﮐﻪ ﺳﺎزﻧﺪهء ﻣﻮﺿﻮع ﺣﮑﻢ اﺳﺖ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺧﻮد ﻣﻮرد‬ ‫ﺣﮑﻢ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬در ﺟﻮاب از اﺷـﮑﺎل ﻓﻮق ﮔﻮﯾﯿﻢ اﯾﻦ اﺷـﮑﺎل وﻗـﺘﯽ ﺻـﺤﯿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻀـﯿﻪء ﻣﺰﺑﻮر ﻗﻀـﯿﻪ ﺣﻘﯿﻘﯿﻪ )ﺑﻘﻮل ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻫـﺎ(‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ در آن ﺣﮑﻢ ﺑﻠﺤﺎظ اﻓﺮاد ﻗﻀـﯿﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ اﮔﺮ ﻗﻀﯿﻪ ﻓﻮق ﻗﻀﯿﻪ ﺣﻘﯿﻘﯿﻪ ﺑﻮد و ﺣﮑﻢ ﺑﺮ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺷﺪ ﺑﺪون آﻧﮑﻪ اﺷﮑﺎل‬ ‫اﺗﺤﺎد ﺣﮑﻢ و ﻣﻮﺿﻮع ﭘﯿﺶ آﯾـﺪ ﺣﮑﻢ آن ﺑﻪ ﺗﻤﺎم اﻓﺮاد ﺳـﺮاﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨـﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳـﺮاﯾﺖ ﮐﺮدن ﺣﮑﻢ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺑﺮ اﻓﺮاد ﺧﻮد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ‬ ‫ﺷﮏ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ آﯾﻪ ﻣﻨﺎط ﻗﻄﻌﯽ ﺣﮑﻢ وﺟﻮد دارد و ﭼﻮن ﻋﻘًﻼ ﺗﻨﻘﯿـﺢ ﻣﻨﺎط ﻗﻄﻌﯽ ﺷﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻮاﺳـﻄﻪء آن ﺗﺮﺗﯿﺐ آﺛﺎر ﺷﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﯾﮑﯽ از آن آﺛـﺎر »ﺻـﺪق اﻟﻌـﺎدل«اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻀﺎﻓـﺎ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ آﺛـﺎر اﺧﺘﻼﻓﯽ وﺟﻮد ﻧـﺪارد و ﻗﻮﻟﯽ ﺑﻪ اﺧﺘﻼف ﺑﯿﻦ آن دو ﻧﯿﺴﺖ‪ -2 .‬در ﻗﺮآن‬ ‫آﻣـﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﻓﻠﻮﻻ ﻧﻔﺮ ﻣﻦ ﮐﻞ ﻓﺮﻗـﮥ ﻣﻨﻬﻢ ﻃﺎﺋﻔﻪ ﻟﯿﺘﻔﻘﻬﻮا ﻓﯽ اﻟـﺪﯾﻦ و ﻟ ِﯿﻨـﺬروا ﻗﻮﻣﻬﻢ اذا رﺟﻌﻮا اﻟﯿﻬﻢ ﻟﻌﻠﻬﻢ ﯾﺤـﺬرون« )ﻗﺮآن ‪.(9/122‬‬ ‫اﯾﻦ آﯾﻪ دﻻـﻟﺖ ﺑﺮ وﺟـﻮب ﺣـﺬر دارد ﺑﺮ اﯾﻦ ﺗﻘﺮﯾﺮ‪ :‬ﭼـﻮن ﻃـﺎﺋﻔﻪ اي ﺗﻔﻘﻪ در دﯾﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﺑﻘﻮم ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺸـﺘﻨﺪ و اﻟﻘـﺎء اﻧـﺬار ﺑﻪ آﻧﻬﺎ‬ ‫ﮐﺮدﻧـﺪ از آﻧﺠـﺎ ﮐﻪ ﺗﻘﺎﺑـﻞ ﺟﻤﻊ ﺑﺠﻤﻊ اﻗﺘﻀـﺎء ﺗﻮزﯾﻊ دارد ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﻫﺮ ﻧﻔﺮ از ﻃـﺎﯾﻔﻪء دوم ﭼﻮن ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ از ﻃﺎﯾﻔﻪء اول‬ ‫ﺑﻮﻗﺖ اﻧـﺬار ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﺣﺬر ﺑﺮ او واﺟﺐ ﺷﻮد و اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﺣﺠﯿﺖ ﺧﺒﺮ واﺣﺪ‪ ،‬ﭼﻪ اﮔﺮ ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﻣﯿﺒﺎﯾﺴﺘﯽ ﺷـﺮط وﺟﻮب ﺣﺬر‬ ‫را ﺗﻮاﺗﺮ اﻧـﺬار در آﯾﻪ ﻗﺮار ﻣﯿـﺪاد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻗﺎﺋﻠﯽ ﺑﮕﻮﯾـﺪ ﮐﻪ وﺟﻮب ﺣـﺬر از ﮐﺠﺎ داﻧﺴـﺘﻪ ﺷـﺪ زﯾﺮا در آﯾﻪ‬ ‫ﭼﯿﺰي وﺟﻮد ﻧـﺪارد ﮐﻪ دﻻـﻟﺖ ﺑﺮ وﺟﻮب ﮐﻨـﺪ در ﺟﻮاب ﮔﻮﯾﯿﻢ ﭼﻮن ﺣﻤـﻞ ﮐﻠﻤﻪء ﻟﻌﻞ ﺑﺮ ﻣﻌﻨﯽ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺧﻮد ﻣﻤﺘﻨﻊ اﺳﺖ زﯾﺮا ﺗﺮﺟﯽ‬ ‫ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺑﺮاي ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺤﺎل اﺳﺖ ﻟﺬا ﺑﺎﯾﺪ آﻧﺮا ﺣﻤﻞ ﺑﺮ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺠﺎزﯾﺶ ﯾﻌﻨﯽ اﯾﺠﺎب ﮐﺮد‪ .‬اﮔﺮ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ اﯾﻦ ﺟﻮاب ﺿﻌﯿﻒ اﺳﺖ زﯾﺮا در‬ ‫ﺻﻮرت ﺣﻤﻞ ﮐﻠﻤﻪ اي ﺑﺮ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺠﺎزي ﺑﺎﯾـﺪ اﺑﺘﺪاء ﺑﺎﻗﺮب اﻟﻤﺠﺎزات رﻓﺖ ﻧﻪ دﯾﮕﺮ ﻣﺠﺎزﻫﺎ‪ .‬و در اﯾﻨﺠﺎ ﻧﯿﺰ اﻗﺮب اﻟﻤﺠﺎزات ﻣﻄﻠﻖ ﻃﻠﺐ‬ ‫اﺳﺖ ﻧﻪ اﯾﺠـﺎب‪ .‬ﻟـﺬا در ﺻﻮرت اﻣﺘﻨـﺎع ﺣﻤﻞ ﮐﻠﻤﻪء ﻟﻌﻞ ﺑﺮ ﻣﻌﻨﯽ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﻪ اﻗﺮب اﻟﻤﺠﺎزات ﮐﻪ ﻣﻄﻠﻖ ﻃﻠﺐ اﺳﺖ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷـﺪ ﻧﻪ‬ ‫وﺟﻮب ﺣـﺬر‪ .‬در ﺟﻮاب ﮔﻮﯾﯿﻢ ﺟﻮاز ﺣـﺬر و ﻧـﺪﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﺪارد زﯾﺮا اﮔﺮ ﻣﻘﺘﻀـﯽ ﺣﺬر و ﻧﺪﺑﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ ﺣﺬر و ﻧﺪﺑﻪ واﺟﺐ اﺳﺖ و‬ ‫اﮔﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺸﺪ دﯾﮕﺮ ﺟﻮاز آن دو ﺻـﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﮔﻮﯾﯿﻢ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﮐﻠﻤﻪ »ﻟﻌﻞ« ﺣﻤﻞ ﺑﺮ ﻃﻠﺐ ﺷﻮد اﯾﻦ ﻃﻠﺐ دﻟﯿﻞ‬ ‫اﺳﺖ ﺑﺮ ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ آن و اﯾﻦ ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ آن ﺧﻮد دﻟﯿﻞ ﺑﺮ وﺟﻮد ﻣﻘﺘﻀـﯽ آن اﺳﺖ و ﭼﻮن ﻣﻘﺘﻀـﯽ ﻣﺤﻘﻖ ﺷﺪ ﺣﺬر واﺟﺐ ﻣﯿﺸﻮد و ﺑﺎﻟﻨﺘﯿﺠﻪ‬ ‫اﮔﺮ ﻃﻠﺒﯽ در اﯾﻨﺠـﺎ ﻣﺤﻘﻖ ﺷﻮد ﺑﺼﻮرت اﯾﺠـﺎﺑﯽ ﻣﺤﻘﻖ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﻗﻮل ﮐﻪ ﻣﻄﻠﻖ ﻃﻠﺐ در اﯾﻨﺠﺎ »اﻗﺮب اﻟﻤﺠﺎزات« اﺳـﺖ‬ ‫ﻗﻮﻟﯽ اﺳﺖ ﻣﺤﻞ ﻧﻈﺮ‪ -‬اﮔﺮ ﻗﺎﺋﻠﯽ ﺑﮕﻮﯾـﺪ وﺟﻮب ﺣـﺬر ﺑﻮﻗﺖ اﻧﺬار ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت ﻣﺪﻋﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ -‬ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺠﯿﺖ ﺧﺒﺮ واﺣﺪ‪ -‬زﯾﺮا ﺧﺒﺮ‬ ‫اﻋﻢ از اﻧـﺬار و ﻏﯿﺮ اﻧﺬار اﺳﺖ و آﯾﻪء ﻓﻘﻂ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻧﺬار ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺗﺨﻮﯾﻒ دارد ﮐﻪ اﺧﺺ از ﺧﺒﺮ اﺳﺖ‪ .‬در ﺟﻮاب ﻣﯿﮕﻮﯾﯿﻢ‪ :‬ﺟﻮﻫﺮي در‬ ‫ﮐﺘـﺎب ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻪ‪» :‬اﻻﻧـﺬار ﻫﻮ اﻻﺑﻼـغ و ﻻـ ﯾﮑﻮن اﻻ ﻓﯽ اﻟﺘﺨﻮﯾﻒ« و در ﺟﻤﻬﺮه و ﻗﺎﻣﻮس و ﻋﺮف ﻧﯿﺰ ﻣﻌﻨﯽ آن در اﯾﻦ ﺣـﺪود اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﺷـﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ در اﯾﻨﮑﻪ ﻋﻤﺪه اﺣﮑﺎم ﺷـﺮﻋﯿﻪ وﺟﻮب و ﺗﺤﺮﯾﻢ اﺳﺖ و آن دو ﻧﯿﺰ ﻣﻨﻔﮏ از ﺗﺨﻮﯾﻒ ﻧﻤﯿﺒﺎﺷـﻨﺪ ﭼﻪ در واﺟﺐ ﺗﺎرك‬ ‫آن ﻣﺴـﺘﺤﻖ ﻋﻘﺎب اﺳﺖ و در ﺣﺮام ﻓﺎﻋﻞ آن ﻣﺴﺘﻮﺟﺐ ﻣﺆاﺧﺬه اﺳﺖ و ﭼﻮن آﯾﻪ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﻗﺒﻮل ﺧﺒﺮ در اﯾﻦ دو ﻣﯿﮑﻨﺪ اﻣﺮ در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ‬ ‫دو ﺳـﻬﻞ اﺳﺖ زﯾﺮا اوﻻًـ ﮐﻠﯿﺖ دﻋﻮي ﺧﺼﻢ ﺑﺎﻃـﻞ ﻣﯿﺸﻮد و ﺛﺎﻧﯿـًﺎ اﮔﺮ ﺧﺒﺮ واﺣـﺪ در وﺟﻮب و ﺣﺮام ﺣﺠﺖ داﺷﺖ در ﻣﺎﺳﻮاي آن ﮐﻪ‬ ‫اﺿﻌﻒ آن اﺳﺖ ﺑﻄﺮﯾﻖ اوﻟﯽ ﺣﺠﺖ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻗﺎﺋﻠﯽ ﺑﮕﻮﯾﺪ ذﮐﺮ ﺗﻔﻘﻪ در آﯾﻪ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ آن دارد ﮐﻪ ﻗﺼﺪ از اﻧﺬار ﻓﺘﻮي اﺳﺖ‬ ‫و ﺣﺠﯿﺖ ﺧﺒﺮ واﺣـﺪ در ﻓﺘﻮي ﻣﺤـﻞ وﻓـﺎق اﺳﺖ‪ ،‬در ﺟﻮاب ﮔﻮﯾﯿﻢ اﯾﻦ ﻗﻮل ﻣﻮﻗﻮف اﺳﺖ ﺑﺮ ﺛﺒﻮت ﻣﻌﻨﺎي ﻣﻌﺮوف ﺑﯿﻦ ﻓﻘﻬﺎ و اﺻﻮﻟﯿﯿﻦ‬ ‫اﺳﺖ در زﻣـﺎن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺗـﺎ ﺧﻄـﺎب ﺑﺮ آن ﺣﻤـﻞ ﺷﻮد ﭼﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻟﻐﻮي آن ﻣﻄﻠﻖ ﺗﻔﻬﻢ اﺳﺖ و آن ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻟﻔـﻆ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﺮ آن ﺣﻤﻞ‬ ‫ﺷـﻮد ﻣﮕﺮآﻧﮑﻪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﻧﻘﻠﯽ واﻗﻊ ﺷـﺪه و ﺣـﺎل آﻧﮑﻪ در آن ﭼﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻘﻠﯽ در اﯾﻦ ﻋﺼـﺮ ﺛـﺎﺑﺖ ﻧﺸـﺪه اﺳﺖ‪ -3 .‬از دﻻﯾـﻞ دﯾﮕﺮ آﯾﻪء‬ ‫ﮐﺘﻤـﺎن اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ »ان اﻟـﺬﯾﻦ ﯾﮑﺘﻤﻮن ﻣﺂاﻧﺰﻟﻨـﺎ ﻣﻦ اﻟﺒﯿﻨـﺎت و اﻟُﻬـ ﺪي و ِﻣْﻦ ﺑﻌـﺪ ﻣـﺎ ﺑّﯿّﻨـﺎه ﻟﻠّﻨﺎس ﻓﯽ اﻟﮑﺘﺎب اوﻟﺌﮏ ﯾﻠﻌﻨﻬﻢ اﷲ و ﯾﻠﻌﻨﻬﻢ‬ ‫اﻟﻼﻋﻨﻮن«‪) .‬ﻗﺮآن ‪ -4 . (2/159‬از دﻻﺋـﻞ دﯾﮕﺮ آﯾﻪ »ﻓﺎﺳـﺌﻠﻮا اﻫـﻞ اﻟـﺬﮐﺮ ان ﮐﻨﺘﻢ ﻻﺗﻌﻠﻤﻮن«‪) .‬ﻗﺮآن ‪ -5 . (16/43‬از دﻻﺋـﻞ دﯾﮕﺮ آﯾﻪء‬ ‫»اذن« اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ آﯾﻪء »و ﻣﻨﻬﻢ اﻟـﺬﯾﻦ ﯾﺆذون اﻟﻨﺒﯽ و ﯾﻘﻮﻟﻮن ﻫﻮ اذن ﻗﻞ اذن ﺧﯿﺮﻟﮑﻢ ﯾﺆﻣﻦ ﺑﺎﷲ و ﯾﺆﻣﻦ ﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ« )ﻗﺮآن ‪ .(9/61‬از اﯾﻦ‬ ‫آﯾﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ را در ﻗﺮآن از اﯾﻦ ﮐﻪ ﺗﺼـﺪﯾﻖ ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ را ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﻣـﺪح ﮐﺮده و ﻧﯿﺰ ﺗﺼـﺪﯾﻖ ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ را ﻣﻘـﺎرن و‬ ‫ﻫﻤﺴـﻨﮓ ﺗﺼـﺪﯾﻖ ﺧﻮد ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪ -6 .‬از آﯾـﺎت ﮐﻪ ﺑﮕـﺬرﯾﻢ اﺧﺒـﺎر و رواﯾـﺎت زﯾـﺎدي ﺑﺮ اﻋﺘﺒﺎر اﺧﺒﺎر اﺣﺎد اﺳﺖ ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻌﻀـﯿﻬﺎ‬ ‫اﺷـﮑﺎل ﮐﺮده اﻧـﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ اﺧﺒﺎر دﻻﻟﺖ ﺑﺮ اﻋﺘﺒﺎر اﺧﺒﺎر اﺣﺎد ﺑﻤﺎﻫﻮ اﺣﺎد ﻧﺪارﻧﺪ زﯾﺮا آﻧﻬﺎ در ﻟﻔﻆ و ﻣﻌﻨﯽ ﻏﯿﺮ ﻣﺘﻔﻖ اﻧﺪ و ﺑﺎﻟﻨﺘﯿﺠﻪ ﻣﺘﻮاﺗﺮ‬ ‫ﻟﻔﻈﯽ و ﻣﻌﻨﻮي ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ در ﺟﻮاب اﯾﻦ ﮔﺮوه ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد اﮔﺮﭼﻪ ﻗﻮل ﺷـﻤﺎ در دو ﺗﻮاﺗﺮي ﮐﻪ ذﮐﺮ ﮐﺮده اﯾﺪ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ وﻟﯽ در ﺗﻮاﺗﺮ‬ ‫اﺟﻤـﺎﻟﯽ آﻧﻬـﺎ ﺷـﮏ ﻧﯿﺴﺖ و ﻫﻤﯿﻦ ﺗﻮاﺗﺮ اﺟﻤـﺎﻟﯽ ﻣﯿﺮﺳﺎﻧـﺪ ﮐﻪ اﺧﺺ ﻣﻀـﻤﻮن آن ﯾﻌﻨﯽ ﺧـﺒﺮ ﺛﻘﻪ ﻋـﺎدل ﻋـﺎﻟﻢ ﺣﺠﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺣـﺎل اﮔﺮ‬ ‫ﻣﺨﺒﺮﯾﻦ ﻣﻮﺛﻖ ﻋﺎدل ﻋﺎﻟﻢ ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﮐﻪ ﺧﺒﺮ ﻣﻮﺛﻖ ﻣﻄﻠﻘًﺎ ﺣﺠﺖ اﺳﺖ ﻧﺘﯿﺠﻪ آن ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺧﺒﺮ ﻣﻮﺛﻖ ﻣﻄﻠﻘًﺎ ﺣﺠﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ -7 .‬از رواﯾﺎت ﮐﻪ‬ ‫ﺑﮕـﺬرﯾﻢ دﻋﻮي اﺟﻤـﺎع ﺑﺮ ﺣﺠﯿﺖ ﺧـﺒﺮ واﺣـﺪ ﺷـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ دﻋﻮي ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻮرد ﻧﻘﺾ و اﺑﺮام ﻫـﺎي ﻣﺘﻌـﺪد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ وﻟﯽ‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪء ﻫﻤﻪء آن ﻧﻘﺾ و اﺑﺮام در ﺑﺎرهء اﺟﻤﺎﻋﺎت ﻣﻨﻘﻮﻟﻪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻣﯿﺘﻮاﻧـﺪ ﻣﺎرا ﺑﻪ آن رﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﻮاﻃﻮء ﺑﺮ ﺣﺠﯿﺖ دارﻧﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺧﻮد‬ ‫در ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻣﻌﺘﺒﺮه در اﺧﺒﺎر‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐ اﺧﺘﻼف ﺑﺎﺷﻨﺪ وﻟﯽ اﺛﺒﺎت ﻫﻤﯿﻦ ﻫﻢ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ‪ -8 .‬ﻏﯿﺮ از دﻻﺋﻞ ﻧﻘﻠﯽ ﺑﺮ ﺣﺠﯿﺖ ﺧﺒﺮ‬ ‫واﺣـﺪ دﻟﯿـﻞ ﻋﻘﻠﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﺣﺠﯿﺖ آن اﺳﺖ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺗﻘﺮﯾﺮ‪ :‬ﻋﻠﻢ اﺟﻤـﺎﻟﯽ دارﯾﻢ ﮐﻪ ﮐﺜﯿﺮي از اﺧﺒـﺎر ﻣـﺎ از اﺋﻤﻪ اﻃﻬـﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘـﺪار آن‬ ‫اﺧﺒﺎر واﻓﯽ ﺑﺮاي ﻗﺴـﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﻓﻘﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﺣﺎل اﮔﺮ ﻋﻠﻢ ﺗﻔﺼﯿﻠﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﻢ ﻋﻠﻢ اﺟﻤﺎﻟﯽ ﻣﺎ ﺑﺜﺒﻮت ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ )ﺑﯿﻦ رواﯾﺎت و‬ ‫ﺳـﺎﯾﺮ اﻣـﺎرات( ﻣﻨﺤﻞ ﺑﻌﻠﻢ ﺗﻔﺼـﯿﻠﯽ در ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ ﻣﻀـﻤﻮن اﺧﺒﺎر و ﺷﮏ ﺑـﺪوي در ﺛﺒﻮت ﺗﮑﻠﯿﻒ در ﺳﺎﯾﺮ اﻣﺎرات ﻏﯿﺮ ﻣﻌﺘﺒﺮه ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﻻزم آن ﻟﺰوم ﻋﻤﻞ ﺑﺮ وﻓﻖ اﺧﺒﺎر ﻣﺜﺒﺘﻪ و ﺟﻮاز ﻋﻤﻞ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ اﺧﺒﺎر ﻧﺎﻓﯽ ﺗﮑﻠﯿﻒ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ در اﯾﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ اﺻﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﺗﮑﻠﯿﻒ‬ ‫اﺳﺖ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﭼﻮن ﻗﺎﻋـﺪهء اﺷـﺘﻐﺎل و اﺳﺘﺼـﺤﺎب ﺑﻨـﺎ ﺑﺮ ﻗﻮﻟﯽ‪) .‬ﻧﻘـﻞ از ﮐﻔـﺎﯾﻪ و رﺳﺎﺋـﻞ و ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﻣﻌـﺎﻟﻢ در ﻣﺒﺤﺚ ﺧﺒﺮ‬ ‫واﺣـﺪ ||(‪ .‬ﺧﺒﺮ در اﺻـﻄﻼح ﻣﻌﺎﻧﯽ و ﺑﯿﺎن‪ :‬ﻋﻠﻤﺎي ﻣﻌﺎﻧﯽ و ﺑﯿﺎن ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ‪ :‬اﻟﺨﺒﺮ ﯾﺤﺘﻤﻞ اﻟﺼـﺪق و اﻟﮑﺬب؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺒﺮ ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺤﺘﻤﻞ ﺻﺪق و ﮐﺬب اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﭘﺲ از ﺑﺤﺚ و اﯾﺮادﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ درﺑﺎرهء آن ﺷﺪه ﻗﻮﻟﯽ اﺳﺖ ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻠﯿﻪ اﻫﻞ ﻓﻦ‪ .‬زﯾﺮا ﻗﺎﺿـﯽ و‬ ‫ﻣﻌﺘﺰﻟﯿﺎن ﺧﺒﺮ را ﮐﻼﻣﯽ ﻣﯿﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در آن ﺻﺪق و ﮐﺬب داﺧﻞ ﻣﯿﺸﻮد ﯾﻌﻨﯽ ﻣﯿﮕﻔﺘﻨﺪ »ﻫﻮاﻟﮑﻼم اﻟﺬي ﯾﺪﺧﻞ ﻓﯿﻪ اﻟﺼﺪق و اﻟﮑﺬب«‬ ‫و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﻋﺘﺮاض ﻣﯿﺸﺪ ﮐﻪ »واو« در ﺗﻌﺮﯾﻒ »واو« ﺟﻤﻊ اﺳﺖ و اﯾﻦ واو ﺟﻤﻊ ﻣﻮﺟﺐ ﺟﻤﻊ ﻧﻘﯿﻀﯿﻦ در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯿﺸﻮد و ﻧﯿﺰ ﺑﺪﯾﻦ ﺷﮑﻞ‬ ‫ﺧﺒﺮ ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ اﻃﻼق ﺑﺮ اﺧﺒﺎر اﻟﻬﯽ ﺷﻮد ﻋﻼوه ﺑﺮ آﻧﮑﻪ اﮔﺮ »ﺻﺪق« ﻋﺒﺎرت از ﺧﺒﺮي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﺨﺒﺮﺑﻪ اﺳﺖ و ﮐﺬب ﺧﺒﺮي ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﻣﺨﺒﺮﺑﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﺑـﺎ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺧﺒﺮ ﻣﺴـﺘﻠﺰم دور ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬اﯾﻦ اﯾﺮادات ﻣﻮﺟﺐ ﺷـﺪه ﮐﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ آﻧﻬﺎ‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﻨﺪ و ﺑﺼﻮرت ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻓﻮق درآﯾﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد‪» :‬اﻟﺨﺒﺮ ﻣﺎ ﯾﺤﺘﻤﻞ اﻟﺼﺪق و اﻟﮑﺬب ||«‪ .‬ﺧﺒﺮ در اﺻﻄﻼح اﻫﻞ دراﯾﻪ‪ :‬ﺧﺒﺮ ﺑﺮ‬ ‫ﺣﺴﺐ اﯾﻦ اﺻـﻄﻼح ﭼﻬﺎر ﻗﺴﻢ اﺳﺖ‪ -1 :‬ﺻﺤﯿﺢ ‪ -2‬ﺣﺴﻦ ‪ -3‬ﻣﻮﺛﻖ ‪ -4‬ﺿﻌﯿﻒ ‪ -1‬ﺧﺒﺮ ﺻـﺤﯿﺢ‪ :‬ﺧﺒﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺧﺒﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ راوي‬ ‫آن ﻋﺎدل و اﻣﺎﻣﯽ )ﺷﯿﻌﻪء اﺛﻨﺎﻋﺸﺮ ( ﺑﺎﺷﺪ‪ -2 .‬ﺧﺒﺮ ﺣﺴﻦ‪ :‬ﺧﺒﺮ ﺣﺴﻦ ﺧﺒﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ راوي آن ﻋﺎدل و ﻣﻤﺪوح ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ اﻣﺎﻣﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ﺧﺒﺮ ﻣﻮﺛﻖ‪ :‬ﺧﺒﺮ ﻣﻮﺛﻖ ﺧﺒﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ رواي آن ﻋـﺎدل و اﻣـﺎﻣﯽ ﻧﺒﺎﺷـﺪ وﻟﯽ از ﮐـﺬب ﺑﮕﺮﯾﺰد‪ -4 .‬ﺧﺒﺮ ﺿـﻌﯿﻒ‪ ،‬ﺧﺒﺮ ﺿﻌﯿﻒ ﺧﺒﺮي‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ راوي آن ﮐﺎذب و ﻓﺎﺳﻖ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﺤـﺪﯾﺚ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد ||‪ .‬ﺧﺒﺮ در اﺻـﻄﻼح اﻫﻞ ﻣﻨﻄﻖ‪ :‬ﻣﺤﻤﻮل ﮐﻪ از آن ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺒﺮ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﯿﺸﻮد ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺧﻮد در ﻗﻀﯿﻪ ﭼﻬﺎر راﺑﻄﻪ دارد‪ -1 :‬ﯾﺎ از ذاﺗﯿﺎت ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ‪ -2 .‬ﯾﺎ از اﻣﻮر داﺋﻢ اﻻﻧﺘﺴﺎب اﺳﺖ‪ -3 .‬ﯾﺎ از‬ ‫اﻣﻮر ﻣﻮﻗﺖ اﻻﻧﺘﺴﺎب اﺳﺖ‪ -4 .‬ﯾﺎ از اﻣﻮري اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﺎﺋﯽ در اﻧﺘﺴﺎب ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﺮﺣﺴﺐ اﯾﻦ ﭼﻬﺎر ﻧﻮع‪ ،‬ﻣﺎده ﻗﻀـﯿﻪ ﺑﻪ ﺿﺮورﯾﻪ و داﺋﻤﻪ و‬ ‫ﻓﻌﻠﯿﻪ و ﻣﻤﮑﻨﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﻣﻨﻄﻖ ﻣﺒﺎﺷﺮ ﺑﺤﺚ آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ - (1) .‬اﻃﻼع ﺑﺮ اﻣﺮي ﯾﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﻋﯿﺎن و ﻣﺸﺎﻫﺪه اﺳﺖ ﯾﺎ از ﻧﻘﻞ و ﺣﺪﯾﺚ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ آن ﻧﻘـﻞ و ﺣـﺪﯾﺜﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ آﮔﺎﻫﯽ ﺑﺮ ﭼﯿﺰي ﻣﯿﺸﻮد‪ - (2) .‬در اﯾﻦ ﮐﻪ ﻋﺎﻣـﻞ رﻓﻊ در ﺧﺒﺮ ﭼﯿﺴﺖ ﺑﯿﻦ ﻧﺤﻮﯾﺎن زﺑﺎن ﻋﺮب‬ ‫اﺧﺘﻼف اﺳﺖ ﻗﻮل راﺟـﺢ در ﻣﺒﺘـﺪا و ﺧﺒﺮي ﮐﻪ ﺑﺪون ﻋﻮاﻣﻞ ﻟﻔﻈﯽ اﻧﺪ ﻋﺎﻣﻞ رﻓﻊ در ﺧﺒﺮ ﻫﻤﺎن ﻣﺒﺘﺪا اﺳﺖ وﻟﯽ در ﻣﻮردي ﮐﻪ ﻋﻮاﻣﻞ‬ ‫ﻟﻔﻈﯽ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻣﺒﺘﺪا در آﯾﻨﺪ ﻋﺎﻣﻞ رﻓﻊ در ﺧﺒﺮ ﻫﻤﺎن ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻘﺪم ﺑﺮ ﻣﺒﺘﺪا اﺳﺖ ﻣﺜًﻼ ﻋﻤﻞ رﻓﻊ در ﺧﺒﺮان و اﺧﻮات آن »اّن« و اﺧﻮات آن‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ ﻧﻪ ﻣﺒﺘـﺪا اﻟﺒﺘﻪ در ﮐﻠﯿﺖ اﯾﻦ ﺣﮑﻢ اﺧﺘﻼف اﺳﺖ‪ - (Reid. (4 - (3) .‬ﺧﺒﺮي ﮐﻪ ﺑﺤﺪ ﺗﻮاﺗﺮ ﻧﺮﺳـﯿﺪه‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﺴـﺘﻔﯿﺾ اﺳﺖ ﯾﺎ ﻏﯿﺮ‬ ‫ﻣﺴـﺘﻔﯿﺾ؛ ﺧﺒﺮ ﻣﺴـﺘﻔﯿﺾ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ رواة آن ﺑﯿﺶ از ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺑﺎﺷـﻨﺪ وﻟﯽ ﺑﺤﺪ ﺗﻮاﺗﺮ ﻧﺮﺳـﻨﺪ ﺧﺒﺮ ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻔﯿﺾ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ رواﺗﺶ از ﺳﻪ‬ ‫ﻧﻔﺮ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ - (5) .‬وﺻﻒ ﻣﻌﺘﻤﺪ ﺑﺮ ﻣﻮﺻﻮف ﭼﻮن »اﮐﺮم اﻟﺮﺟﻞ اﻟﻌﺎدل«‪ - (6) .‬اﺻﻄﻼح اﺻﻮﻟﯽ آن »ﺻﺪق اﻟﻌﺎدل« اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺟﻮزم و دﻫـﺞ ﺑﺨﺶ ﺷـﻬﺮ ﺑﺎﺑﮏ ﯾﺰد‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 63‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺷﻬﺮ ﺑﺎﺑﮏ ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ راه‬ ‫ﻓﺮﻋﯽ ﺷـﻬﺮ ﺑﺎﺑﮏ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل ﮐﻪ ‪ 758‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﺷـﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎن دارد‪ .‬آب اﯾﻦ‬ ‫دﻫﮑﺪه از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و از ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﮐﺮﺑﺎس ﻣﯿﺒﺎﻓﻨﺪ راه آﻧﺠﺎ ﻓﺮﻋﯽ و داراي ﯾﮏ ﭘﺎﺳـﮕﺎه‬ ‫ژاﻧﺪارﻣﺮي اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(10‬‬ ‫ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺷـﯿﺮاز و از آن ده اﺳﺖ ﻓﻀـﻞ ﺑﻦ ﺣﻤـﺎد ﺻـﺎﺣﺐ ﻣﺴـﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻧﺰﻫـﮥ اﻟﻘﻠﻮب ﺑﮕﺎه ﺗﻌﯿﯿﻦ‬ ‫ﻣﺤﻞ »ﻗﻠﻌﻪء ﺗﯿﺮﺧـﺪاي« از ده ﺧﺒﺮ ﻧﺎم ﻣﯿﺒﺮد ﺑﺮ اﯾﻦ ﻗﺮار‪ :‬ﻗﻠﻌﻪء ﺗﯿﺮ ﺧـﺪاي ﺑﺨﺒﺮ اﺳﺖ ﺑﺮ ﮐﻮﻫﯽ در ﻏﺎﯾﺖ ﺑﻠﻨﺪي و ﺑﺪﯾﻦ ﺳـﺒﺐ آﻧﺮا ﺑﺪﯾﻦ‬ ‫ﻧﺎم ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﻫﻮاﯾﺶ ﺳـﺮد اﺳﺖ ﺑﺎﻋﺘﺪال ﻣﺎﯾﻞ و آﺑﺶ از ﻣﺼﺎﻧﻊ اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب چ دﺑﯿﺮﺳﯿﺎﻗﯽ ص‪ .(159‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ از ذﮐﺮ‬ ‫ﻧﺎم اﯾﻦ ده ﺳﺎﮐﺖ اﺳﺖ و ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻤﺎن ﺧﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ ﯾﺎﻗﻮت آﻧﺮا ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ آورد‪ :‬ﺧﺒﺮ ﺷـﻬﺮﮐﯽ اﺳﺖ ﺑﻨﺰدﯾﮏ ﺷـﯿﺮاز و ﺑﺪاﻧﺠﺎﺳﺖ ﻗﺒﺮ‬ ‫ﺳﻌﯿـﺪ ﺑﺮادر ﺣﺴﻦ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﺼـﺮي‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از اﻫﻞ ﻓﻀﻞ ﻧﺴـﺒﺖ داده ﻣﯿﺸﻮﻧـﺪ ﮐﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ اﻧـﺪ ﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﺣﻤﺎد‬ ‫ﺧﺒﺮي ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺴـﻨﺪ ﮐﺒﯿﺮ ﮐﻪ از ﺳـﻌﯿﺪﺑﻦ اﺑﯽ ﻣﺮﯾﻢ و ﺳـﻌﯿﺪﺑﻦ ﻋﻔﯿﺮه و ﻏﯿﺮ اﯾﻦ دو ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮد‪ .‬اﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس ﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 681‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺧﺒﺮي ﭘﺴـﺮ دﺧﺘﺮ ﻓﻀـﻞ ﺑﻦ ﺣﻤـﺎد اﺑﻮ ﺣﮑﯿﻢ اﺳﺖ و او را ﮐﺘـﺎﺑﯽ ﺑﺰرگ در ﻓﺮاﺋﺾ اﺳﺖ ﺑﻨﺎم ﺗﻠﺨﯿﺺ و ﺗﺼـﻨﯿﻒ دﯾﮕﺮي ﻣﺜﻞ آن‪ .‬اﺑﻦ‬ ‫ﻃـﺎﻫﺮ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ اﺷـﺘﺒﺎه ﻧﺸﻮد ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺧﺒﺮي ﺷـﯿﺮازي اﺳﺖ و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺧﺒﺮي ﻣﻠﻘﺐ اﺳﺖ‪ .‬و ﻧﯿﺰ از آﻧﺠﺎﺳـﺖ‬ ‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺧﺒﺮي ﻓﺮﺿﯽ ادﯾﺐ ﺟﺪ ﻣﺎدري ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻧﺎﺻﺮ ﺳﻼﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از دﻫﺴـﺘﺎﻧﻬﺎي ﺑﺨﺶ ﺑـﺎﻓﺖ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﯿﺮﺟﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﻨﻮب ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﺑـﺎﻓﺖ واﻗﻊ و ﺑﺤـﺪود زﯾﺮ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ :‬ﺷـﻤﺎل‬ ‫دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﻠﻮرد‪ ،‬ﺧﺎور دﻫﺴـﺘﺎن ده ﺳـﺮد‪ ،‬ﺟﻨﻮب دﻫﺴﺘﺎن ارزوﺋﯿﻪ‪ ،‬ﺑﺎﺧﺘﺮ دﻫﺴﺘﺎن ﻋﻠﯽ آﺑﺎد‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ ﺧﺎوري اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و از‬ ‫آن ﺑـﺎﺧﺘﺮي آن ﺟﻠﮕﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻮاي آن ﻣﻌﺘـﺪل و آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ ﺳﺎرﻫـﺎي رودﺧـﺎﻧﻪء ﺧﺒﺮ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﻣﯿﻮه اﺳﺖ ﺷـﻐﻞ‬ ‫اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و از ‪ 31‬آﺑـﺎدي ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷـﺪه ﮐﻪ ﺟﻤﻌﯿﺖ آن ‪ 3542‬ﺗﻦ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿـﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ درﺷﺘﯽ و ﺷﺎداﺑﯽ ﮔﻼﺑﯽ آﻧﺠﺎ را وﺻﻒ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﯿﻤﻦ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺷـﺶ ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺴـﺠﺪ ﺳﻌﺪﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص و در آن دو ﺑﺮﮐﻪ اﺳﺖ ﯾﮑﯽ ﺑﺮﮐﻪء ﺧﻠﻔﺎ و دﯾﮕﺮ ﺑﺮﮐﻪء ام ﺟﻌﻔﺮ‪ ،‬ﻋﻤﻖ‬ ‫آﻧﻬﺎ ﭘﻨﺠﺎه ذرع اﺳﺖ وﻟﯽ آب آﻧﻬﺎ ﮐﻢ اﺳﺖ و در آﻧﺠﺎ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ ﮐﻨﺎر راه ﺣﺠﺎج‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ آﺣﺎد‪.‬‬



‫]َخ َب ِر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺒﺮ واﺣﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﺧﺒﺮ از ﻧﻈﺮ اﺻﻮﻟﯿﯿﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮآري‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺳﺨﻦ ﭼﯿﻨﯽ‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺧﺒﺮ ﺑﺮدن از ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺠﺎﯾﯽ ﺑﺠﻬﺖ ﻧﻤﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﻧﻤﺎﻣﯽ‪ .‬ﻏﻤﺎزي‪ .‬ﺳﻌﺎﯾﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ آﻣﺪن‪.‬‬



‫]َخ َب َم َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ(اﻃﻼـع آﻣـﺪن‪ .‬از ﻣﻄﻠـﺒﯽ آﮔﻬﯽ ﺑـﺪﺳﺖ آﻣـﺪن‪ .‬ﻣﻄﻠـﻊ ﺷـﺪن ‪ :‬ﺑﻌـﺎﻗﺒﺖ ﺧـﺒﺮ آﻣـﺪ ﮐﻪ ﻣﺮد ﻇـﺎﻟﻢ ﻣﺮد ﺑﺴـﯿﻢ‬ ‫ﺳﻮﺧﺘﮕـﺎن زرﻧﮕـﺎر ﮐﺮده ﺳـﺮاي‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﻣـﻪ دو ﻫﻔﺘـﻪ اﺳـﯿﺮش ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻨـﺪ ﻧﻬـﺎد دو ﻫﻔﺘﻪ رﻓﺖ ﮐﻪ از وي ﺧـﺒﺮ ﻧﯿﺂﻣـﺪ ﺑﯿﺶ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫)ﺧﻮاﺗﯿﻢ(‪ .‬ﯾﺎ ﻣﺴﺎﻓﺮ ﮐﻪ درﯾﻦ ﺑﺎدﯾﻪ ﺳﺮﮔﺮدان ﺷﺪ دﯾﮕﺮ از وي ﺧﺒﺮ و ﻧﺎم و ﻧﺸﺎن ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﺪاﯾﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮآور‪.‬‬



‫]َخ َب َو[ )ﻧـﻒ ﻣﺮﮐـﺐ( آورﻧـﺪهء ﺧـﺒﺮ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺧـﺒﺮ از ﺟـﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺟـﺎي دﯾﮕﺮ ﺑﺮد ‪ :‬ﺧـﺒﺮآور ﺗـﻮﯾﯽ و ﻧـﺎﻣﻪ ﺳـﭙﺎر‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ )||‪ِ .‬ا ﻣﺮﮐﺐ(‬ ‫ﻗﺎﺻﺪك‪ .‬ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﺳﺒﮏ وزن و ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﺎرﻫﺎي ﺳﻔﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ آوردن‪.‬‬



‫]َخ َب َو َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺳـﺨﻦ ﭼﯿﻨﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﺮدن ﺧﺒﺮ از ﻣﮑـﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﮑـﺎن دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﻧﻤﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﺳـﻌﺎﯾﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﻏﻤﺎزي ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫||اﻃﻼع از اﻣﺮي دادن‪ .‬ﮐﺴـﯽ را ﺑﺎ ﻧﻘﻞ ﺧﺒﺮ از اﻣﺮي ﻣﻄﻠﻊ ﮐﺮدن ‪ :‬زﯾﺮا ﮐﻪ درﺧﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺮ او را ﻧﺸﻨﺎﺳﯽ ﺑﺎرش ﺧﺒﺮ آرد ﮐﻪ ﺑﻮد دﺳﺖ‬ ‫ﻧﻬـﺎﻟﺶ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو ﺑـﺎرت ﺧﺒﺮ آرد از آب ﺣﯿﻮان ﺑﺮﮔﺖ ﺧﺒﺮ آرد ز روي ﺣﻮا‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺧﺒﺮ ﺑﯿـﺎور از اﯾﺸﺎن ﺑﻤﻦ ﭼﻮ داده ﺑﻮي ز‬ ‫ﺣﺎل ﻣﻦ ﺑﺤﻘﯿﻘﺖ ﺧﺒﺮ ﻣﺮ اﯾﺸﺎن را‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺧﺒﺮ آورد ﻣﺒﺸﺮ ﮐﻪ ز ﺑﻄﻨﺎن ﻋﺮاق وﻓﺪ ﻣﻨﺼﻮر ﻫﻤﯽ آﯾﺪ و رﻓﺪ ﻣﺮﻓﻮد‪.‬ﺳﻌﺪي ||‪ .‬ﭘﯿﻐﺎم‬ ‫آوردن ‪ :‬ﮔﺮ ز آﻣﺪﻧﺖ ﺧﺒﺮ ﺑﯿﺎرﻧﺪ ﻣﻦ ﺟﺎن ﺑﺪﻫﻢ ﺑﻤﮋدﮔﺎﻧﯽ‪.‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮاء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺗﻮﺷﻪ دان ﺑﺰرگ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻟﺒﺴﺘﺎن( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪،‬‬ ‫َﺧﺒﺮاوات‪َ ،‬ﺧﺒـﺎري‪َ ،‬ﺧﺒﺎري‪َ ،‬ﺧﺒﺎر ||‪ .‬اﺷﺘﺮي ﮐﻪ ﺑﻪ زﯾﺎدي ﺷـﯿﺮ اﻣﺘﺤﺎن ﺷـﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ()‪ .(|| 1‬زﻣﯿﻨﯽ ﮐـﻪ آب در آن ﺟﻤﻊ‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻏـﺪﯾﺮ‪ .‬آﺑﮕﯿﺮ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد()‪ .(|| 2‬درﺧﺖ زاري ﮐﻪ در درون ﺑـﺎﻏﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬و در آن ﺗﺎ‬ ‫ﻣﺎﻫﻬﺎي ﮔﺮم ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن آب ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧـﺪ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت()‪ .(|| 3‬ﻣﻨﺒﻊ آب در ﺣﻮل رﯾﺸﻪ ﺳـﺪر‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از‬ ‫ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬ﻋﺒﺎرت ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬اﻟﻨﺎﻗﮥ اﻟﻤﺠﺮﺑﮥ ﺑﺎﻟﻐﺰر‪ - (2) .‬در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒـﺪان آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺒﺮاء زﻣﯿﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬ ‫آن ﺳـﺪر و ﻋﻀﺎة روﯾﯿـﺪه ﺷﻮد و ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺘﺎب اﻟﻌﯿﻦ آورده‪ :‬اﻟﺨﺒﺮاء ﺷـﺠﺮ ] ﺷـﺠﺮاء [ ﻓﯽ ﺑﻄﻦ روﺿﮥ ﯾﺒﻘﯽ اﻟﻤﺎء ﻓﯿﻬﺎ اﻟﯽ اﻟﻘﯿﻆ و ﻓﯿﻬﺎ‬ ‫ﯾﻨﺒﺖ اﻟﺨﺒﺮ و ﻫﻮ ﺷـﺠﺮاﻟﺴﺪر و اﻻراك و ﺣﻮﻟﻬﺎ ﻋﺸﺐ ﮐﺜﯿﺮ و ﺗﺴـﻤﯽ اﻟﺨﺒﺮ اﯾﻀًﺎ‪ .‬ﻋﺮﺑﺎن زﻣﺎن ﯾﺎﻗﻮت ﺧﺒﺮاء را »آب راﮐـﺪ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪه‬ ‫در آﺑﮕﯿﺮ« ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﺮده اﻧـﺪ و ﺑﻨﻈﺮ اﺑﻦ اﻻـﻋﺮاﺑﯽ‪ :‬ﻋـﺬق اﻟﺸـﺠﺮ و ﻫﻮ ﻧﺒﺎت اذا ﻃﺎل ﻧﺒﺘﻪ و ﺛﻤﺮﺗﻪ ﻋـﺬﻗﻪ و ﺧﺒﺮاء اﻟﻌـﺬق ﺑﻨﺎﺣﯿﻪ ﺻـﻤﺎن‬ ‫ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ - (3) .‬ﺷﺠﺮاء ﻓﯽ ﺑﻄﻦ روﺿﮥ ﯾﺒﻘﯽ ﻓﯿﻬﺎ اﻟﻤﺎء اﻟﯽ اﻟﻘﯿﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮاءاﻟﻌﺬق‪.‬‬



‫]َخ ﺋُْﻞ ِع َذ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻌﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺼﻤﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب و ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮاء ﺻﺎﺋﻒ‪.‬‬



‫]َخ ُء[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻏـﺪﯾﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﯿﻦ ﻣﮑﻪ و ﻣـﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﺴـﺘﺎن‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان ﯾﺎﻗﻮت( ‪ :‬ﻓﻔـﺪ ﻓـﺪ ﻋﺒﻮد ﻓﺨﺒﺮاء ﺻﺎﺋﻒ ﻓـﺬواﻟﺠﻔﺮ‬ ‫اﻗﻮي ﻣﻨﻬﻢ ﻓﻔﺪاﻓﺪه‪) .‬از ﻣﺴﻌﺮﺑﻦ اوس ﺑﻨﻘﻞ ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ ارﺧﯽ‪.‬‬



‫]َخ َب َا[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﻬﺮﺑـﺎن ﺑﺨﺶ ﮐﺒﻮدرآﻫﻨـﮓ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻫﻤـﺪان‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪ 44‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻗﺼـﺒﻪء‬ ‫ﮐﺒﻮدرآﻫﻨـﮓ و ‪ 15‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧـﺎور ﺷﻮﺳﻪء ﻫﻤـﺪان ﺑﻪ ﺑﯿﺠـﺎر‪ .‬اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ در ﺗﭙﻪ ﻣـﺎﻫﻮر واﻗﻊ و ﻫﻮاﯾﺶ ﺳـﺮد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ آﻧﺠـﺎ ‪ 687‬ﺗﻦ‬ ‫ﺳﮑـﻮﻧﺖ دارﻧـﺪ ﮐﻪ ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه از ﻗﻨـﺎت ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸـﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼـت‪ ،‬ﻟﺒﻨﯿـﺎت و اﻧﮕـﻮر ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻫـﺎﻟﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺸـﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و از ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﻗﺎﻟﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨـﺪ‪ .‬راه اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه ﻣﺎﻟﺮو و در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن از ﻃﺮﯾﻖ ﺳـﺮاب‬ ‫ﻣﯿﺘﻮان اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺒﺮ اﻓﺘﺎدن‪.‬‬



‫]َخ َب ُا َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﭘﺨﺶ ﺷـﺪن ﺧﺒﺮ‪ .‬ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﮔﺸـﺘﻦ ﺧﺒﺮ‪ .‬اﻧﺘﺸﺎر ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺧﺒﺮ‪ .‬ﭘﺮاﮐﻨـﺪه ﺷﺪن ﺧﺒﺮ ‪ ...» :‬ﺑﻪ ارﺟﺎن ﺧﺒﺮ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﻋﻠﯽ‬ ‫ﺗﮑﯿﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺷﺪ«‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮاق‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﺑﺎد ﮐﻪ از راه ُدﺑ ُﺮ ﺑﺮآﯾﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮاوات‪.‬‬



‫]َخ[ )ع‪ِ ،‬ا( ِج َﺧﺒﺮاء‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﺒﺮاء درﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﺑﺞ‪.‬‬



‫]َخ َب َب[ )ع ص( ﻧﺮم‪ .‬ﻧﺎزك‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺟﺴﻢ ﺧﺒﺮﺑﺞ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﺑﺠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َب َب َج[ )ع اِﻣﺺ( ﮔﻮارﻧـﺪﮔﯽ ﻏـﺬا‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‬ ‫)آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﺑﺮ‪.‬‬



‫]َخ َب َب[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺧﺒﺮ از ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺠﺎي دﯾﮕﺮ ﺑﺮد‪ .‬ﭘﯿﻐﺎﻣﺒﺮ‪ .‬ﺣﺪﯾﺚ ﮔﺰار ||‪ .‬ﺳﺨﻦ ﭼﯿﻦ‪ .‬ﻧﻤﺎم‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ ﺑﺮدن‪.‬‬



‫]َخ َب ُب َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(اﻃﻼع دادن‪ .‬ﻣﻄﻠﺒﯽ ﺑﮕﻮش ﮐﺴـﯽ رﺳﺎﻧـﺪن‪ .‬ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﮐﺮدن ‪ :‬ﺧﺒﺮ ﺑﺮدﻧـﺪ ﺷـﯿﺮﯾﻦ را ﮐﻪ ﻓﺮﻫﺎد ﺑﻤﺎﻫﯽ ﺣﻮﺿـﻪ‬ ‫ﺑﺴﺖ و ﺟﻮي ﺑﮕﺸـﺎد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺒﺮ ﺑﺮد ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺒﺮ ﻧﺰد ﺷﺎه ﮐﻪ ﻣﺸﺘﯽ ﺳـﺘﻤﺪﯾﺪهء دادﺧﻮاه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺗﻨﯽ ﭼﻨـﺪ از ﮔﺮاﻧﺠﺎﻧﺎن ﮐﻪ داﻧﯽ ﺧﺒﺮ‬ ‫ﺑﺮدﻧـﺪ ﺳﻮي ﺷﻪ ﻧﻬﺎﻧﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮔﻔﺘﻤﺶ ﺑﮕـﺬار ﺗﺎ ﺑﺎردﮔﺮ روي ﺷﻪ ﺑﯿﻨﻢ ﺑﺮم از ﺗﻮ ﺧﺒﺮ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬اي ﭘﯿﮏ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﮐﻪ ﺧﺒﺮ ﻣﯿﺒﺮي ﺑﺪوﺳـﺖ‬ ‫ﯾـﺎﻟﯿﺖ اﮔﺮ ﺑﺠـﺎي ﺗﻮ ﻣﻦ ﺑﻮدﻣﯽ رﺳﻮل‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬اي ﺑﺮق اﮔﺮ ﺑﮕﻮﺷﻪء آن ﺑـﺎم ﺑﮕـﺬري ﺟـﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑـﺎد زﻫﺮه ﻧـﺪارد ﺧـﺒﺮ ﺑﺮي‪ .‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫)ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﺧﺒﺮ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﺮد اﻣﺸﺐ رﻗﯿﺐ ﻣﺴـﮑﯿﻦ را ﮐﻪ ﺳﮓ ﺑﺰاوﯾﻪء ﻏﺎر در ﻧﻤﯽ ﮔﻨﺠـﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﻣـﺪام اﯾﻦ دو ﭼﻮن ﺣﺎﺟﺒﺎن‬ ‫درﻧﺪ ز ﺳـﻠﻄﺎن ﺑﺴـﻠﻄﺎن ﺧﺒﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﺑﺬواﻟﻨﻮن ﺧﺒﺮ ﺑﺮد از اﯾﺸﺎن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻠﻖ رﻧﺠﺴﺖ و ﺳﺨﺘﯽ ﺑﺴﯽ‪ .‬ﺳﻌﺪي‬ ‫)ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬اﻻ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﺮد ﺧﺒﺮ ﺑﺸﻬﺮ ﻣﻦ دﯾﺎر ﻣﻦ ﮐﻪ ﭘﺎره ﭘﺎره ﺷﺪ ﺗﻦ ﺟﻮان ﮔﻠﻌﺬار ﻣﻦ ||‪.‬؟ ﻧﻤﺎﻣﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﺳﺨﻦ ﭼﯿﻨﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﺳﻌﺎﯾﺖ‬ ‫ﮐﺮدن ||‪ .‬ﭘﯿﻐﺎم ﺑﺮدن‪ .‬ﭘﯿﻐﺎم ﮔﺰاردن‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﺑﺮي‪.‬‬



‫]َخ َب َب[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺒﺮﺑﺮ ||‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺳﺨﻦ ﭼﯿﻦ‪ .‬ﺳﺨﻦ ﭼﯿﻨﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ ﭘﺎﺋﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺧﺒﺮ ﺑﺨﺶ ﺑﺎﻓﺖ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﯿﺮﺟﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 66‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﺑﺎﻓﺖ ﺳﺮ راه ﻓﺮﻋﯽ‬ ‫ﺧﺒﺮ ﺑﻪ دﺷﺖ ﺑﺮ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳﯿﺮي ﮐﻪ ‪ 25‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺒﺮﭘﺮس‪.‬‬



‫]َخ َب ُپ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﮐﺴﺐ اﻃﻼع از ﻃﺮﯾﻖ ﺧﺒﺮ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎزﭘﺮﺳﻨﺪهء ﺧﺒﺮ ‪ :‬از ﻣﻬﺮخ ﻣﻦ ﺷﺪي ﺧﺒﺮﭘﺮس‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﭘﺮﺳﺎن‪.‬‬



‫]َخ َب ُپ[ )ق ﻣﺮﮐﺐ( در ﺣﺎل ﭘﺮﺳﯿﺪن ﺧﺒﺮ‪ .‬در ﺣﺎل ﮐﺴﺐ اﻃﻼع ﮐﺮدن ‪ :‬ﺟﻨﯿﺒﺖ را ﺑﯿﮏ ﻣﻨﺰل ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﺧﺒﺮﭘﺮﺳﺎن ﺧﺒﺮﭘﺮﺳﺎن ﻫﻤﯽ‬ ‫راﻧﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )||‪ .‬ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﺮﺳﻨﺪه ﻫﺎي ﺧﺒﺮ‪ .‬ﮐﺴﺐ اﻃﻼع ﮐﻨﻨﺪه ﻫﺎي از ﺧﺒﺮ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﭘﺮﺳﻨﺪه‪.‬‬



‫س َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺒﺮﭘﺮس‪ .‬آﻧﮑﻪ ﭘﺮﺳـﺶ از ﺧﺒﺮ ﮐﻨـﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺑﺨﻮاﻫـﺪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺧﺒﺮ ﮐﺴﺐ اﻃﻼع ﮐﻨﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ از ﻃﺮﯾﻖ‬ ‫]َخ َب ُپ َ‬ ‫ﺧﺒﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ ره ﺑﻤﻘﺼﻮد ﺑﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ ﭘﺮﺳﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َب ُپ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﺴﺐ اﻃﻼـع ﮐﺮدن از ﻃﺮﯾﻖ ﺧﺒﺮ‪ .‬ﭘﺮﺳـﯿﺪن ﺧﺒﺮ‪ .‬ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﮐﺴﺐ اﻃﻼع ﮐﺮدن ‪ :‬دﻟﻢ از ﺻـﺤﺒﺖ ﺷـﯿﺮاز ﺑﮑﻠﯽ‬ ‫ﺑﮕﺮﻓﺖ وﻗﺖ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﺮﺳﯽ ﺧﺒﺮ از ﺑﻐﺪادم‪.‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﭘﮋوه‪.‬‬



‫]َخ َب َپ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺧـﺒﺮ ﺟﻮﯾـﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﺧـﺒﺮ ﮐﻨـﺪ ||‪ .‬ﺟـﺎﺳﻮس‪ .‬ﻋﯿﻦ‪) .‬اﻟﺴـﺎﻣﯽ ﻓﯽ اﻻﺳـﺎﻣﯽ( )ﺷـﻌﻮري ج ‪ 1‬ورق‬ ‫‪.(379‬‬ ‫ﺧﺒﺮت‪.‬‬



‫]ِخ َر[)‪) (1‬ع اِﻣﺺ( ﺧﺒﺮة‪ .‬داﻧﺶ‪ .‬آﮔﺎﻫﯽ‪ .‬ﺑﺼـﯿﺮت‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬داﻧﺴﺘﮕﯽ‪ ،‬ﻣﺎﻫﯽ اﻟﻤﻌﺮﻓﮥ ﺑﺒﻮاﻃﻦ اﻻﻣﻮر‪) .‬ﺗﻌﺮﯾﻔﺎت‬ ‫ﺟﺮﺟـﺎﻧﯽ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ِﺧﺒَﺮه ﺷﻮد ‪ :‬اﻫـﻞ ﺧﺒﺮت و ﻣﻌﺮﻓﺖ داﻧﻨـﺪ ﮐﻪ در ﻟﻐﺖ ﻋﺠﻢ ﻣﺠـﺎل زﯾـﺎدﺗﯽ ﻣﺎﻧﻌﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺑﺨـﺒﺮت ﺑﺼـﺮ از اﻟـﻮان و اﮐـﻮان و ﻣﺘﺒﺮﺟـﺎت و ﻣﺘﻨﺰﻫـﺎت ﺗﻤﺘـﻊ ﻣﯽ ﯾﺎﺑـﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤـﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬اﺻـﺤﺎب ﻓﻄﻨـﺖ و ارﺑـﺎب ﺧـﺒﺮت‪.‬‬ ‫)ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬و زﯾﺒﺎ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ ﺧﺪاوﻧـﺪان ﻓﻄﻨﺖ و ﺧﺒﺮت‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ||(‪ .‬آزﻣﺎﯾﺶ‪) .‬دﻫﺎر( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨـﺪراج(‪ - (1) .‬اﯾـﻦ ﮐﻠﻤﻪ‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﻣﺼﺎدر ﻓﻌﻞ ﻣﺎﺿﯽ َﺧَﺒَﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮت‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ع اِﻣﺺ( آﮔـﺎﻫﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺑﺼـﯿﺮت در اﻣﺮي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ )||(‪ِ .‬ا( ﮐﺎرﺷـﻨﺎس‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ( رﺟﻮع ﺑﻪ ِﺧﺒَﺮه و ُﺧﺒَﺮه ﺷﻮد )||‪ .‬ﻣﺺ( آزﻣﻮدن‪) .‬دﻫﺎر(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺧﺒَﺮه در اﯾﻦ ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ ﺗﻮت‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن در ﺷﺎﻧﺰده ﻫﺰار و ﭘﺎﻧﺼﺪﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﻗﺮﯾﻪء ﻣﻘﺮ ﻋﻼﻗﻪء دﻫﻠﻪ وﻻﯾﺖ ﻗﻨﺪﻫﺎر ﺑﯿﻦ ‪ 65‬درﺟﻪ و‬ ‫‪ 52‬دﻗﯿﻘﻪء ﻃﻮل ﺷﺮﻗﯽ و ‪ 32‬درﺟﻪ و ‪ 6‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 22‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺒﺮ ﺟﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َب ُج َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﺴﺐ ﺧﺒﺮ ﮐﺮدن‪ .‬ﺟﻮﯾﺎي ﺧﺒﺮ ﺷـﺪن‪ .‬ﺧﺒﺮ ﺑﺪﺳﺖ آوردن‪ .‬ﺗﻬﻨﺒﺲ‪ .‬ﻫﻨﺒﺴﮥ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺗﺠﺴـﺲ‬ ‫ﮐﺮدن‪ .‬ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﺮدن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﺟﻞ‪.‬‬



‫]َخ َب َج[ )ع ِا( ﮐﻠﻨﮓ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﺟﻮ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﻮﯾﻨﺪهء ﺧﺒﺮ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﮐﺴﺐ ﺧﺒﺮ ﮐﻨﺪ ||‪ .‬ﺧﺒﺮﮔﯿﺮ ﺑﺮاي ﺟﺎﺳﻮﺳﯽ‪ .‬ﺟﺎﺳﻮس‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﺟﻮي‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﮐﺴﺐ ﺧﺒﺮ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺟﻮﯾﻨـﺪهء ﺧﺒﺮ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺮﺟﻮ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻐﺰ ﻧﻈـﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﺒﺮﺟﻮي ﺗﺴﺖ زﻧـﺪه دل از ﻏﺎﻟﯿﻪء‬ ‫ﺑﻮي ﺗﺴﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﺟﻮﯾﯽ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺒﺮﺟﻮ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﭼﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ﻧـﻒ ﻣﺮﮐـﺐ( آﻧﮑـﻪ ﮐﺴﺐ ﺧـﺒﺮ ﮐﻨـﺪ و ﺧـﺒﺮي را از ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻪ ﻣﺤـﻞ دﯾﮕﺮ ﺑﺮد ||‪ .‬ﺟـﺎﺳﻮس ||‪ .‬آﻧﮑﻪ از روي ﭘﻠﯿـﺪي و ﺑﻬﻢ‬ ‫اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻣﺮدﻣﺎن ﺧﺒﺮي را از ﮐﺴﯽ ﯾﺎ ﻣﺤﻠﯽ ﺑﮑﺲ دﯾﮕﺮ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺳﺨﻦ ﭼﯿﻦ‪ .‬ﻧﻤﺎم‪ .‬ﻓﺘﻨﻪ اﻧﮕﯿﺰ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﭼﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺒﺮﭼﯿﻦ)‪ .(1‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺮﭼﯿﻦ ﺷﻮد‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺼﺪر ﻫﻤﻪء ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺧﺒﺮﭼﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﭼﯿﻨﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺴﺐ ﺧـﺒﺮ ﮐﺮدن و ﺧـﺒﺮ از ﺟـﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺟـﺎﯾﯽ ﺑﺮدن ||‪ .‬ﺟﺎﺳﻮﺳـﯽ ﮐﺮدن‪ .‬از روي ﭘﻠﯿـﺪي ﺧﺒﺮ از ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻪ‬ ‫]َخ َب َ‬ ‫ﻣﺤﻞ دﯾﮕﺮ ﺑﺮدن ﺗﺎ ﺑﯿﻦ ﻣﺮدﻣﺎن دﺷﻤﻨﯽ اﻓﺘﺪ ||‪ .‬ﻧﻤﺎﻣﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﺳﺨﻦ ﭼﯿﻨﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َب ﺧﻮا ‪ /‬ﺧـﺎ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﻮﯾﺎي ﺧﺒﺮ ﺑﻮدن‪ .‬ﻃﺎﻟﺐ ﺧﺒﺮ ﺑﻮدن‪ .‬اﺳـﺘﻨﺒﺎط‪َ .‬ﺗَﺨﱡﺒﺮ‪ .‬اﺳـﺘﺨﺒﺎر‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧﺒﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬ ‫||ﺗﺠﺴﺲ‪ .‬ﺟﺴﺘﺠﻮي ﺧﺒﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ ﺧﻮش‪.‬‬



‫]َخ َب ِر ﺧَﻮْش ‪ُ /‬ﺧْﺶ[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺒﺮي ﮐﻪ ﻣﻮاﻓﻖ ﮐﺴـﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺒﺮي ﮐﻪ ﺣﮑﺎﯾﺖ از اﻣﺮي ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ آن اﻣﺮ ﻣﻮاﻓﻖ و‬ ‫ﻣﻨـﺎﺳﺐ ﮐﺴـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑﺸﺎرت ||‪ .‬ﭘﯿﻐﺎم ﺧﻮش‪ .‬ﭘﯿﻐﺎم ﻣﻨﺎﺳﺐ ||‪ .‬ﻣﮋده)‪ - (1) .(1‬ﻣﮋده ﭘﺎداﺷـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺧﺒﺮ ﺧﻮش ﺑﮑﺴـﯽ‬ ‫ﻣﯿﺪﻫﻨﺪ وﻟﯽ در اﻃﻼﻗﺎت ﻣﺮدﻣﺎن اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺠﺎي ﺧﺒﺮﺧﻮش ﻧﯿﺰ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ دادن‪.‬‬



‫]َخ َب َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﻄﻠﺒﯽ را از ﻃﺮﯾﻖ ﺧﺒﺮ ﺑﮕﻮش ﮐﺴـﯽ رﺳﺎﻧـﺪن‪ .‬اﻃﻼع دادن از ﻃﺮﯾﻖ ﺧﺒﺮ‪ .‬ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﺧﺒﺮ ﮐﺴـﯽ را آﮔﺎﻫﺎﻧﯿـﺪن‪.‬‬ ‫اﺧﺒﺎر‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﻧﺒﺎء ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺮزوﯾﻢ از ﺗﻮ ﺧﺒﺮ داده اﺳﺖ ﺑﻨﺰد ﺗﻮام او ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺧﺒﺮدﻫﻨﺪه ﺧﺒﺮ داد راي را ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻠﮏ ﺳﻮي ﺗﻮ آﻣﺪه راه ﮔﺮﯾﺨﺘﻦ ﺑﺮدار‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬و در ﺳـﺮ ﻣﻌﺘﻤﺪان را دواﻧﯿﺪ و ﺷﺎﭘﻮر را ﺧﺒﺮ داد ﮐﯽ ﺣﺎل ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ‬ ‫ﺑﻠﺨﯽ ص‪ .(70‬ﺧﺒﺮ دادﻧـﺪ ﺧﺴـﺮو را ﭼﭗ و راﺳﺖ ﮐﻪ از ره زﺣﻤﺖ آن ﺧﺎر ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺒﺮ دادﻧـﺪ ﮐﺎﮐﻨﻮن ﻣﺪﺗﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﺰﯾﻦ‬ ‫ﻗﺼـﺮ آن ﻧﮕﺎرﯾﻦ رﺧﺖ ﺑﺮﺑﺴﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬دو اﺳـﺒﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﺎﻧﻮ ﮐﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎد ز ﻣﻬﻤﺎن ﺑﺮدن ﺷﺎﻫﺶ ﺧﺒﺮ داد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺒﺮ دادﻧﺪ ﺳﺎﻻر ﺟﻬﺎن‬ ‫را ﮐﻪ ﭼﻮن ﻓﺮﻫﺎد دﯾﺪ آن دﻟﺴﺘﺎن را‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺒﺮ دادﻧﺪ ﻣﻮري ﭼﻨﺪ ﭘﻨﻬﺎن ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﻠﻘﯿﺲ ﮔﺸﺖ و آن ﺳﻠﯿﻤﺎن‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮔﻮﺷﻢ ﺑﺮاه ﺗﺎ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺒﺮ ﻣﯿﺪﻫـﺪ ز دوﺳﺖ ﺻـﺎﺣﺐ ﺧﺒﺮ ﺑﯿﺎﻣـﺪ و ﻣﻦ ﺑﯿﺨﺒﺮ ﺷـﺪم‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒـﺎت(‪ .‬ﺧﺒﺮش ده ﮐﻪ ﻫﯿـﭻ دوﻟﺖ و ﺟﺎه ﺑﺴـﺮاي دﮔﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ‬ ‫ﯾـﺎﻓﺖ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺧـﺒﺮ ده ﺑـﺪروﯾﺶ ﺳـﻠﻄﺎن ﭘﺮﺳﺖ ﮐﻪ ﺳـﻠﻄﺎن ز دروﯾﺶ ﻣﺴـﮑﯿﻦ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن ||(‪ .‬اِﺷـﻌﺎر‪ .‬اﻃﻼـع دادن‪.‬‬ ‫آﮔﺎﻫﺎﻧﯿـﺪن ‪ :‬ﻧﺮاﻧـﺪه اﻧـﺪ ﻗﻠﻢ ﺑﺮ ﻣﺮاد آدﻣﯿﺎن ﻧـﺪاده اﻧﺪ ﮐﺴـﯽ را ز ﺣﻠﻢ و ﻋﻠﻢ ﺧﺒﺮ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺧﺒﺮ ده ﮐﻪ ﺑﯿﺮون ازﯾﻦ ﺑﺎرﮔﺎه ﺑﭽﯿﺰي‬ ‫دﮔﺮ ﻫﺴﺖ ﯾﺎ ﻧﯿﺴﺖ راه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻫﺮ آن ﮐﻮ ﮐﺸﺖ ﺗﺨﻤﯽ ﮐﺸﺘﻪ ﺑﺮ داد ﻧﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ داﻧﻪ زو ﺧﺒﺮداد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﺮ او ﻃﺎﻟﻌﯽ دﯾﺪم آراﺳﺘﻪ‬ ‫ﺧﺒﺮ داده از ﮔﻨـﺞ و از ﺧﻮاﺳـﺘﻪ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ارﺳـﻄﻮ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ورق درﻧﻮﺷﺖ ﺧﺒﺮ دادش از ﮔﻮﻫﺮ ﺧﻮب و زﺷﺖ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬از آن ﻋﻠﻢ ﮐﺂﺳﺎن‬ ‫ﻧﯿﺎﻣـﺪ ﺑـﺪﺳﺖ ﯾﮑﺎﯾـﮏ ﺧﺒﺮ دادش از ﻫﺮﭼﻪ ﻫﺴﺖ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﮔﺮ اﻧﺎري ﻣﯿﺨﺮي ﺧﻨـﺪان ﺑﺨﺮ ﺗﺎ دﻫـﺪ ﺧﻨـﺪه ز داﻧﻪء او ﺧﺒﺮ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬رﻧﮓ‬ ‫روﯾﻢ را ﻧﻤﯽ ﺑﯿﻨﯽ ﭼﻮ زر زاﻧـﺪرون ﺧﻮد ﻣﯿﺪﻫـﺪ رﻧﮕﻢ ﺧﺒﺮ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﮔﺮ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﺮا ﺑﺎ ﺗﻮ ﭘﺮﯾﺸﺎﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ رﻧﮓ رﺧﺴﺎره ﺧﺒﺮ ﻣﯿـﺪﻫﺪ‬ ‫از ﺳـﺮ ﺿـﻤﯿﺮ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺧﻮاﺗﯿﻢ(‪ .‬ﺷﺨﺼـﯽ ﻧﻪ ﭼﻨـﺎن ﮐﺮﯾﻪ ﻣﻨﻈﺮ ﮐﺰ زﺷـﺘﯽ او ﺧﺒﺮ ﺗﻮان داد‪).‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن( ﺗـﺎ ذوق دروﻧﻢ ﺧﺒﺮي ﻣﯿﺪﻫـﺪ از‬ ‫دوﺳﺖ از ﻃﻌﻨﻪء دﺷـﻤﻦ ﺑﺨﺪا ﮔﺮ ﺧﺒﺮﺳﺘﻢ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ در ﻣﺤﮑﻢ ﺗﻨﺰﯾﻞ از ﻧﻌﯿﻢ ﺑﻬﺸﺖ ﺧﺒﺮ ﻣﯽ دﻫﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن( ﺧﺒﺮ ز‬ ‫ﮔﺮدش ﭘﺮﮔﺎر ﻣﯽ دﻫﺪ ﻣﺮﮐﺰ دﻟﯿﻞ رﻓﺘﻦ دﻟﻬﺎﺳﺖ آرﻣﯿﺪن ﭼﺸﻢ‪.‬ﺻﺎﺋﺐ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮدار‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻄﻠﻊ‪ .‬ﺑﺎاﻃﻼـع‪ .‬ﺑﯿـﺪار‪ .‬ﻫﺸـﯿﺎر‪ .‬آﮔـﺎه‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺧﺒﯿﺮ ‪ :‬ﺑـﺪﯾﻦ ﭼﺮﺑﯽ زﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮده در ﮐﺎر ﻧﻪ اي از ﺑﺎزي‬ ‫ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺧـﺒﺮدار‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ز ﺗﻌﻈﯿﻢ آن زن ﺧﺒﺮدار ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑـﺎ ﻣﻠـﮏ و ﺑـﺎ ﻣـﺎل ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﻮد‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﭼﻪ ﮔﻮﺋﯽ ﮐﻪ اﯾﺸـﺎن از ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 682‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺧﺒﺮدار ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﮑﺎر دﯾﻦ ﻣﺸﻐﻮل اﻧﺪ‪) .‬ﺗﺬﮐﺮة اﻻوﻟﯿﺎء ﻋﻄﺎر ج‪ 2‬ص‪ .(336‬ﻋﺎﻟﻢ ﺑﯽ ﺧﺒﺮي ﻃﺮﻓﻪ ﺑﻬﺸﺘﯽ ﺑﻮده ﺳﺖ ﺣﯿﻒ و ﺻﺪ‬ ‫ﺣﯿﻒ ﮐﻪ ﻣﺎ دﯾﺮ ﺧﺒﺮدار ﺷﺪﯾﻢ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ ||‪ .‬ﺧﺒﺮدﻫﻨﺪه‪ .‬ﻣﻄﻠﻊ ﮐﻨﻨﺪه‪ .‬آﮔﺎه ﮐﻨﻨﺪه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﺨﺒﺮ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮدار‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ﻓﻌﻞ اﻣﺮ( اﺻـﻄﻼﺣﯽ اﺳﺖ ﻣﺮ ﺳـﺮﺑﺎزان و ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن را ﮐﻪ ﺑـﺪان وﺳـﯿﻠﻪ آﻣﺮ زﯾﺮدﺳـﺘﺎن را آﻣﺎده ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ||‪.‬‬ ‫ﮐﻠﻤﻪ اي اﺳﺖ اﻣﺮ ﮐﻪ در آﮔﺎه ﮐﺮدن ﮐﺴـﯽ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻨﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺬر ﮐﻦ و آﮔﺎه ﺑﺎش‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﺎش‪ ،‬آﮔﺎه ﺑﺎش‪ ،‬ﺑﺮو!‬ ‫ﺑﯿـﺎ! ﮐﻠﻤﻪ اي اﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد ﺗﺎ ﻣﺮدﻣﺎن راه ﺑﺮاي ﺣﻤﻞ ﭼﯿﺰي دﻫﻨـﺪ ﮐﻪ از ﺗﺼﺎدم ﺑﺎ آن ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ زﯾﺎﻧﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ(‪ - .‬ﺧـﺒﺮدار ﺑﻮدن؛ ﺑﺎاﻃﻼـع ﺑﻮدن‪ .‬ﺑـﺎﺧﺒﺮ ﺑﻮدن‪ .‬آﮔـﺎه ﺑﻮدن ‪ :‬ز ﺗﻌﻈﯿﻢ آن زن ﺧـﺒﺮدار ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑـﺎ ﻣﻠـﮏ و ﺑـﺎ ﻣـﺎل ﺑﺴـﯿﺎر‬ ‫ﺑﻮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ - .‬ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﻮدن‪ .‬در اﻧﺘﻈﺎر اﻣﺮي ﺑﻮدن‪ .‬آﻣﺎدهء ﭘﺬﯾﺮش اﻣﺮي ﺑﻮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮدار ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻄﻠﻊ ﺷـﺪن‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬اﻃﻼع ﯾﺎﻓﺘﻦ‪ .‬آﮔﻬﯽ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪ .‬واﻗﻒ ﺷـﺪن‪ .‬ﻫﻮﺷـﯿﺎر ﺷـﺪن‪ .‬ﺑﯿـﺪار ﺷـﺪن‪) .‬از‬ ‫]َخ َب ُ‬ ‫ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﻋﺎﻟﻢ ﺑﯽ ﺧﺒﺮي ﻃﺮﻓﻪ ﺑﻬﺸﺘﯽ ﺑﻮده ﺳﺖ ﺣﯿﻒ و ﺻﺪ ﺣﯿﻒ ﮐﻪ ﻣﺎ دﯾﺮ ﺧﺒﺮدار ﺷﺪﯾﻢ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮدار ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( آﮔـﺎﻫﯽ دادن‪ .‬اﻃﻼـع دادن‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬وﮔﺮ داﻧﻢ ﮐﻪ ﻋـﺎﺟﺰ ﮔﺸـﺘﻢ از ﮐﺎر ﮐﻨﻢ ﺑﺎري ﺷـﻬﻨﺸﻪ را‬ ‫]َخ َب َ‬ ‫ﺧﺒﺮدار‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬زي ﭘـﺪرش رﻓﺖ و ﺧﺒﺮ دار ﮐﺮد ﺗﺎ ﭘـﺪرش ﭼﺎرهء آن ﮐﺎر ﮐﺮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﯾﺎر ﺧﻮد را ﺧﺒﺮدار ﮐﺮد ﮐﻪ او ﻧﯿﺰ ﺧﻮرد‬ ‫آب از آن آﺑﺨﻮرد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﻓﻬﻤﺎﻧﯿﺪن ||‪ .‬ﻫﻮﺷﯿﺎر ﮐﺮدن ||‪ .‬ﭘﻨﺪ دادن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮدار ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬



‫گ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐــﺐ( ﺑﺮداﺑﺮد ﮔﻔﺘـﻦ)‪ .(|| 1‬ﻫﺸــﺪار دادن‪ - (1) .‬ﻫﺮﮔـﺎه ﮐﺴـﯽ از ﺑﯿـﻦ ﺟﻤﻌﯽ ﻋﺒـﻮر ﮐﻨـﺪ و ﮔﻤـﺎن ﺑﺮد ﮐﻪ‬ ‫]َخ َب ُ‬ ‫درﺿـﻤﻦ ﻋﺒـﻮر ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ از ﻃﺮﯾـﻖ دﯾﮕﺮان ﻣﺰاﺣﻤـﺘﯽ ﺑﺮاي او در ﺣﺮﮐﺖ ﭘﯿـﺪا ﺷـﻮد ﯾـﺎ آﻧﮑﻪ ﺧـﻮد در ﺿـﻤﻦ ﻋﺒﻮر ﻣﺰاﺣﻤـﺘﯽ ﺑﺮاي‬ ‫دﯾﮕﺮان ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺮﺗﺐ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ »ﺧﺒﺮدار ﺧﺒﺮدار«‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ او را »ﺧﺒﺮدار ﮔﻔﺘﻦ« ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮدار ﻧﻤﻮدن‪.‬‬



‫)‪َ] (1‬خ َب ُن ‪ِ /‬ن ‪َ /‬ن َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ( ﻣﻄﻠـﻊ ﮐﺮدن‪ .‬آﮔـﺎﻫﯽ دادن‪ .‬ﺧـﺒﺮدار ﮐﺮدن‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ﺧـﺒﺮدار ﮐﺮدن ﺷـﻮد‪ - (1) .‬در ﻣﺼﺎدر‬ ‫ﻣﺮﮐﺐ ﮔﺮوﻫﯽ را ﻧﻈﺮ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ از ﻣﺼﺪر ﻣﻌﯿﻦ »ﻧﻤﻮدن« ﻧﻤﯽ ﺗﻮان اﺳـﺘﻔﺎدت ﮐﺮد و ﻣﺼﺪر ﻣﺮﮐﺒﯽ ﺳﺎﺧﺖ و در ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ ﺑﮑﺎر ﺑﺮد ﮐﻪ‬ ‫از ﻣﺼـﺪر ﻣﻌﯿﻦ »ﮐﺮدن« ﻣﯽ ﺳﺎزﻧـﺪ و ﺑﮑـﺎر ﻣﯽ ﺑﺮﻧـﺪ زﯾﺮا اﺳـﺘﻌﻤﺎل »ﻧﻤﻮدن« در ﻣﻌﻨﺎي »ﮐﺮدن« ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬وﻟﯽ اﻣﺮوزه در ﻣﺤﺎورات‬ ‫ﻣﺮدﻣﺎن اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻬﺎ زﯾﺎد و ﺑﺴﯿﺎر ﺑﮑﺎر اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮداري‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻫﻮﺷﯿﺎري‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﺎﺧﺒﺮي ||‪ ،‬آﮔﺎﻫﯽ‪ .‬اﻃﻼع‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َب َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﻄﻠﻊ ﺑﻮدن‪ .‬آﮔﺎﻫﯽ داﺷـﺘﻦ‪ .‬واﻗﻒ ﺑﻮدن‪ .‬اﻃﻼع داﺷﺘﻦ ‪ :‬ز رﺳﺘﻢ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻧﺪاري ﺧﺒﺮ ﮐﻪ ﮔﯿﺘﯽ ازو ﮔﺸﺘﻪ زﯾﺮ و‬ ‫زﺑﺮ‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺳﺨﻦ وزﯾﺮ ﺑﻐﻨﯿﻤﺖ ﮔﯿﺮ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﺮا ﻧﺼﯿﺤﺖ ﮔﻮﯾﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺒﺮ ﻧﺪارد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ز ﻣﺮدم آن ﺑﻮد اي ﭘﻮر‬ ‫ازﯾﻦ دوﭘـﺎي روان ﮐﻪ ﻓﻌـﻞ دﻫﺮ ﻓﺮﯾﺒﻨـﺪه را ﺧﺒﺮ دارد‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺧﻔﺘﻪ ﭼﻪ ﺧﺒﺮ دارد از ﭼﺮخ و ﮐﻮاﮐﺐ ﻣﺎ را ز ﭼﻪ راﻧـﺪه ﺳﺖ ﺑﺮﯾﻦ‬ ‫ﮔﻮي ﻣﻐﺒﺮ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬راﻫﺸﺎن ﯾﻮز ﮔﺮﻓﺘﺴﺖ و ﻧﺪارﻧـﺪ ﺧﺒﺮ زان ﭼﻮ آﻫﻮ ﻫﻤﻪ در ﭘﻮي و ﺗﮏ و ﺑﺎ ﻧﻈﺮﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬دﯾﺪي ﮐﻪ ﯾﺎر‬ ‫ﭼﻮن ز دل ﻣﺎ ﺧﺒﺮ ﻧﺪاﺷﺖ ﻣﺎ را ﺷـﮑﺎر ﮐﺮد و ﺑﯿﻔﮑﻨﺪ و ﺑﺮ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺒﺮ داﺷﺖ ﮐﺎن ﺷﺎه اﻧﺪوﻫﻨﺎك در آن ره ﮐﻨﺪ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را‬ ‫ﻫﻼـك‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬از ﻋﺎﻣﺮﯾـﺎن ﯾﮑﯽ ﺧﺒﺮ داﺷﺖ اﯾﻦ ﻗﺼﻪ ﺑﺠﺎي ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮداﺷﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﻫﺮوﻗﺖ ﮐﺎن ﺣﺮف ﺑﻨﮕﺎﺷﺘﯽ ز ﭘﯿﺮوزي ﺧﻮد‬ ‫ﺧﺒﺮ داﺷﺘﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ز ﭼﻮب زﻫﺮ ﭼﻮن ﭼﻮﭘﺎن ﺧﺒﺮ داﺷﺖ ﭼﺮاﮔﺎه ﮔﻠﻪ ﺟﺎي دﮔﺮ داﺷﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬رﻣﯿﺪه اي ﮐﻪ ﻧﻪ از ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ ﺧﺒﺮ دارد‪.‬‬ ‫ﻧﻪ از ﻣﻼﻣﺖ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ و ﻧﺼـﯿﺤﺖ ﺧﻮﯾﺶ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺧﻮاﺗﯿﻢ(‪ .‬ﻏﺎﻓﻞ ﺧﺒﺮ ﻧـﺪارد از اﻧـﺪوه ﻋﺎﺷـﻘﺎن ﺧﻔﺘﻪ ﺳﺖ و ﻋﯿﺐ ﻣﺮدم ﻫﺸـﯿﺎر ﻣﯿﮑﻨـﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻌـﺪي )ﺧﻮاﺗﯿﻢ(‪ .‬داﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺒﺮ ز ﻋﺸﻖ دارد آن ﮐﺰ ﻫﻤﻪ ﻋﺎﻟﻤﺶ ﺧﺒﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺧﻮاﺗﯿﻢ(‪ .‬ﺗﻮ اي ﺗﻮاﻧﮕﺮ ﺣﺴﻦ از ﻏﻨﺎي دروﯾﺸﺎن‬ ‫ﺧﺒﺮﻧﺪاري اﮔﺮ ﺧﺴـﺘﻪ و اﮔﺮ رﯾﺸـﻨﺪ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﺑﮕﻔﺘﺎ ﺑﯿﺎ ﺗﺎ ﭼﻪ داري ﺧﺒﺮ ﭼﺮا ﺳﺮ ﻧﺒﺴﺘﯽ ﺑﻔﺘﺮاك در‪.‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﺧﺒﺮداري‬ ‫از ﺧﺴـﺮوان ﻋﺠﻢ ﮐﻪ ﮐﺮدﻧـﺪ ﺑﺮ زﯾﺮدﺳـﺘﺎن ﺳـﺘﻢ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﺷﺐ دﯾﮕﺮ از ذﮐﺮ و ﻃﺎﻋﺖ ﻧﺨﻔﺖ ﻣﺮﯾـﺪي ز ﺣﺎﻟﺶ ﺧﺒﺮ داﺷـﺖ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬و آدﻣﯿﺰاده ﻧـﺪارد ﺧﺒﺮ از ﻋﻘـﻞ و ﺗﻤﯿﺰ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﭼﻪ ﺧﺒﺮ دارد از ﭘﯿﺎده ﺳﻮار او ﻫﻤﯽ ﻣﯿﺮود ﺗﻮ ﻣﯽ‬ ‫ﺗﺎزي‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺻﺎﺣﺒﯿﻪ(‪ .‬ﺧﻀﺮ اﯾﻦ ﺑﺎدﯾﻪ دﻧﺒﺎل ﺧﻄﺮ ﻣﯿﮕﺮدد ﭼﻪ ﺧﺒﺮ ﻣﺎ ز ﺳﺮ ﺑﯽ ﺧﺒﺮ ﺧﻮد دارﯾﻢ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ دروغ‪.‬‬



‫]َخ َب ِر ُد[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺷﺎﯾﻌﻪء دروغ‪ُ .‬ﻣﺰَﻫﻒ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ از ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﺒﺮي ﮐﻪ واﻗﻌﯿﺖ ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ دروغ اﻓﮑﻨﺪن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( اﺷـﺎﻋﻪء اراﺟﯿﻒ‪ .‬ﭘﺨﺶ ﺧﺒﺮ ﻏﯿﺮ واﻗﻊ ﮐﺮدن‪ .‬ﻧﺸـﺮ اﮐـﺎذﯾﺐ ﮐﺮدن‪ .‬اﻧﺘﺸـﺎر ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻧﺎدرﺳﺖ دادن)‪(1‬‬ ‫]َخ َب ِر ُد َا َ‬ ‫)‪ - (1‬ﻏﺎﻟﺒًﺎ در روزﮔﺎر آﺷـﻔﺘﮕﯽ آﻧﺎﻧﮑﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻨـﺪ از آب ﮔﻞ آﻟﻮد ﻣﺎﻫﯽ ﺑﮕﯿﺮﻧـﺪ ﺑﺎ ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﺸﺎر اﺧﺒﺎر دروغ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺰﯾـﺪ آﺷـﻔﺘﮕﯽ‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺣﺘﯽ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ در ﻣﻮاﻗﻊ ﺟﻨﮓ وﺳﯿﻠﻪ اي اﺳﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﺳﺘﻮن ﭘﻨﺠﻢ ﻫﺎ ﺑﺮاي ﺑﺮﻫﻢ زدن ﻧﻈﻢ ﮐﺸﻮرﻫﺎي دﺷﻤﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮدوﺳﺖ‪.‬‬



‫]َخ َب[)‪) (1‬ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﻋﻼـﻗﻪ ﺑﻪ ﺧﺒﺮﻫﺎي ﺗﺎزه دارد‪ .‬آﻧﮑﻪ در ﻋﻘﺐ اﺧﺒﺎر ﺗﺎزه ﻣﯿﮕﺮدد‪ .‬آﻧﮑﻪ ﭘﯽ ﺟﻮي اﺧﺒﺎر ﺗﺎزه اﺳﺖ‪- (1) .‬‬ ‫‪.Nouvelliste‬‬ ‫ﺧﺒﺮدوﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤﻞ ﺧﺒﺮدوﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺟﻮﯾﺎي ﺧﺒﺮ‪ .‬ﻋﻤﻞ آﻧﮑﻪ در ﭘﯽ ﺧﺒﺮ ﺗﺎزه رود‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮده‪.‬‬



‫]َخ َب ِدْه[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(ﭘﯿﻐﺎم آور‪ .‬ﭘﯿﻐﺎم آورﻧـﺪه ||‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺧﺒﺮ دﻫﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺣﺎدﺛﻪ اي را دﯾﺪه و ﻧﻘﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺣﺎدﺛﻪ اي را‬ ‫ﺑﺪﯾﮕﺮان رﺳﺎﻧﺪ ‪ :‬ﺧﺒﺮدﻫﯽ ﺑﻪ ﺑﺮ ﺧﺴـﺮو آﻣﺪ و ﮔﻔﺘﺎ ﮐﻪ ﺗﯿﺰ ﮔﺸﺖ ﯾﮑﯽ ﺟﻨﮓ ﺗﻨﮓ را ﺑﺎزار‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬آن ﺧﺒﺮده ﻣﺮا ﺗﻀﺮع ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺮو‬ ‫ﻣﺮ ﻣﺮا ﺑﺰي و ﺑﻤﺎن‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮدﻫﻨﺪه‪.‬‬



‫]َخ َب َد ‪ِ /‬د َه َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺧﺒﺮ دﻫـﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﮐﺲ دﯾﮕﺮ را از ﺧﺒﺮي ﺑﯿﺎﮔﺎﻫﻨﺪ ‪ :‬ﺧﺒﺮ دﻫﻨﺪه ﺧﺒﺮداد راي را ﮐﻪ ﻣﻠﮏ ﺳﻮي‬ ‫ﺗﻮ آﻣﺪه راه ﮔﺮﯾﺨﺘﻦ ﺑﺮدار‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺗﺎ ﻃﻠﻮع ﺻـﺒﺎح ﺷـﯿﺐ ﮐﯽ ﺧﺒﺮ دﻫﻨﺪهء وداع ﺣﯿﺎت اﺳﺖ‪) .‬ﺳﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ ص‪ .(|| 31‬آﻧﮑﻪ ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ‬ ‫دﻫﺪ‪ .‬ﻧﺎﻋﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ رﺳﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫]َخ َب َر ‪ِ /‬ر َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺒﺮي ﺑـﺪﯾﮕﺮي رﺳﺎﻧﯿﺪن‪ .‬ﺧﺒﺮي را ﺑﺮاي دﯾﮕﺮي ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﺮدن‪ .‬دﯾﮕﺮي را از ﺧﺒﺮي آﮔﺎه ﮐﺮدن ‪ :‬ﺑﺎﻧﮓ‬ ‫ﻫﺮ ﭼﯿﺰي رﺳﺎﻧﺪ زو ﺧﺒﺮ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﺑﺎﻧﮓ ﺧﺮ از ﺑﺎﻧﮓ در‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ رﺳﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َب َر ‪ِ /‬ر َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺒﺮي ﺑﻪ دﯾﮕﺮي رﺳﺎﻧـﺪن‪ .‬ﺧﺒﺮي را ﺑﺮاي ﮐﺴـﯽ ﻧﻘـﻞ ﮐﺮدن‪ .‬اِﻧﻬـﺎء ||‪ .‬ﺧﺒﺮﭼﯿﻨﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﻧﻤﺎﻣﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫دﯾﮕﺮي را از ﺧﺒﺮي واﻗﻒ ﮐﺮدن ﺗﺎ ﻣﯿﺎﻧﻪ اي ﺑﻬﻢ ﺧﻮرد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺮ رﺳﺎﻧﺪن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ رﺳﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َب َر ‪ِ /‬ر َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( اﻃﻼـع رﺳـﯿﺪن‪ .‬ﺧﺒﺮي ﺑـﺪﺳﺖ آﻣـﺪن‪ .‬آﮔﻬﯽ ﯾﺎﻓﺘﻦ ‪ :‬ﺣﯿـﺪر ﮐﺰو رﺳـﯿﺪ وز ﻓﺨﺮ او از ﻗﯿﺮوان ﺑﭽﯿﻦ ﺧﺒﺮ‬ ‫ﺧﯿﺒﺮ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬اﮔﺮ ﻧﯿﺴﺘﯽ ﺳﻌﯽ ﺟﺎﺳﻮس ﮔﻮش ﺧﺒﺮ ﮐﯽ رﺳﯿﺪي ﺑﺴﻠﻄﺎن ﻫﻮش‪.‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ رﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َب َر َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(اﺷـﺎﻋﻪ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺧﺒﺮي در ﻣﺤﻠﯽ‪ .‬ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﺷـﺪن ﺧﺒﺮي‪ ،‬در ﺟﺎﯾﯽ‪ .‬ﭘﺨﺶ ﮔﺸـﺘﻦ ﺧﺒﺮ در ﻣﻮﺿـﻌﯽ‪ .‬اﻧﺘﺸﺎر ﯾﺎﻓﺘﻦ‬ ‫ﺧﺒﺮي در ﻣﮑﺎﻧﯽ ‪ :‬ﻣﻮﺿﻌﯽ در ﻫﻤﻪ آﻓﺎق ﻧﺪاﻧﻢ اﻣﺮوز ﮐﺰ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻦ و ﺣﺴﻦ ﺗﻮ ﺧﺒﺮ ﻣﯽ ﻧﺮود‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮز‪.‬‬



‫]َخ ِر[ )ِاخ( ﺧﺐ رﯾﺰ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺐ رﯾﺰ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺒﺮ رﺳـﯿﺪن‪ .‬ﺧﺒﺮ رﻓﺘﻦ‪ .‬اﻃﻼع رﺳـﯿﺪن‪ .‬ﻣﻄﻠﺒﯽ ﺑﮕﻮش ﮐﺴﯽ رﺳﯿﺪن‪ .‬ﺧﺒﺮدار ﺷﺪن‪ .‬ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺷﺪن ‪ :‬ﺧﺒﺮ ﺷﺪ‬ ‫]َخ َب ُ‬ ‫ﻫﻢ آﻧﮕﻪ ﺑﻪ اﻓﺮاﺳـﯿﺎب ﮐﺠﺎ ﺑﺎرهء ﺷﺎرﺳﺎن ﺷﺪ ﺧﺮاب‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧﺒﺮ ﺷﺪ ﺑﺘﺮﮐﺎن ﮐﻪ آﻣﺪ ﺳﭙﺎه ﺟﻬﺎﻧﺠﻮي ﮐﯿﺨﺴﺮو ﮐﯿﻨﻪ ﺧﻮاه‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ ﺷﺪ ﻫﻢ آﻧﮕﻪ ﺑﺒﺎﻧﻮﮔﺸـﺴﺐ ﮐﻪ ﻣﺮ ﮔﯿﻮ را رﻓﺘﻦ آراﺳﺖ اﺳﺐ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺧﺒﺮ ﺷﺪ ﺑﻄﻮس و ﺑﮕﻮدرز و ﮔﯿﻮ ﺑﺮﻫﺎم و ﮔﺮﮔﯿﻦ و ﮔﺮدان‬ ‫ﻧﯿﻮ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺧﺒﺮ ﺷﺪ ﺑﺸﺎه ﻫﻤﺎور ازﯾﻦ ﮐﻪ رﺳﺘﻢ ﻧﻬﺎده ﺳﺖ ﺑﺮ رﺧﺶ زﯾﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺧﺒﺮ ﺷﺪ ﺑﺮوم از ﺟﻮاﻧﻤﺮد ﻃﯽ ﻫﺰار آﻓﺮﯾﻦ ﮐﺮد ﺑﺮ‬ ‫ﻃﺒﻊ وي‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﺗﺎ ﺷﺒﯽ ﺧﻠﻮﺗﯽ ﻣﯿﺴـﺮ ﺷﺪ و ﻫﻢ در آن ﺷﺐ ﺷـﺤﻨﻪ را ﺧﺒﺮ ﺷﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ .‬ﻣﻠﮏ را ازﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺧﺒﺮ‬ ‫ﺷﺪ و دﺳﺖ ﺗﺤﯿﺮ ﺑﺪﻧﺪان ﮔﺰﯾﺪن ﮔﺮﻓﺖ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي ||(‪ .‬ﻣﻠﺘﻔﺖ ﺷﺪن‪ .‬اﺣﺴﺎس ﮐﺮدن‪ .‬ادراك ﮐﺮدن ‪ :‬ﻗﺮﺻـﯽ ﺑﻮد ﺟﻮﯾﻦ ﮔﺮم‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ دﺳﺖ ﻣﺎ را از ﮔﺮﻣﯽ آن ﺧﺒﺮ ﻣﯿﺸـﺪ‪) .‬اﺳـﺮار اﻟﺘﻮﺣﯿـﺪ(‪ .‬ﭘﺎرﺳﺎ را ﺧﺒﺮ ﺷﺪ ﮔﻠﯿﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﺧﻔﺘﻪ ﺑﻮد در رﻫﮕﺬر دزد اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬ ‫)ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬ﭼﻮ ﺑﻤﻨﺘﻬﺎ رﺳـﺪ ﮔﻞ ﺑﺮود ﻗﺮار ﺑﻠﺒﻞ ﻫﻤﻪ ﺧﻠﻖ را ﺧﺒﺮ ﺷـﺪ ﻏﻢ دل ﮐﻪ ﻣﯽ ﻧﻬﻔﺘﻢ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬اﯾﻦ ﻣـﺪﻋﯿﺎن در‬ ‫ﻃﻠﺒﺶ ﺑﯽ ﺧﺒﺮاﻧﻨﺪ آﻧﺮا ﮐﻪ ﺧﺒﺮ ﺷﺪ ﺧﺒﺮي ﺑﺎز ﻧﯿﺎﻣﺪ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ ﺷﻨﯿﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( اﻃﻼـع ﺑﺮ اﻣﺮي ﭘﯿـﺪا ﮐﺮدن‪ .‬ﺧـﺒﺮي را ﺷـﻨﯿﺪن‪ .‬ﺑﺨﺒﺮي راه ﺑﺮدن‪ .‬ﺷـﻨﯿﺪن ﺧﺒﺮ ﭼﯿﺰي ‪ :‬آﻣﺪﻧـﺪ از ﺧﺒﺮ‬ ‫ش‪ِ /‬‬ ‫]َخ َب َ‬ ‫ﺷﻨﯿﺪن او ﺻﺪﻫﺰار آدﻣﯽ ﺑﺪﯾﺪن او‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﻋﻠﻢ ﺣﺪﯾﺚ ﮔﻮش ﮐﺮدن‪ .‬آﻣﻮﺧﺘﻦ ﺣﺪﯾﺚ و ﺧﺒﺮ )ﺑﺎﺻﻄﻼح اﺻﻮﻟﯿﯿﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﻋﮥ‪.‬‬



‫]َخ َر َع[ )ع اِﻣﺺ( ﺳـﺨﻦ ﭼﯿﻨﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺒﺮﭼﯿﻨﯽ‪ .‬ﻧﻤﺎﻣﯽ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎدن‪.‬‬



‫]َخ َب ِف ِر َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﯿﻐﺎم ﻓﺮﺳﺘﺎدن‪ .‬ﺧﺒﺮي ارﺳﺎل ﮐﺮدن‪ .‬ﭘﯿﺎم ﻓﺮﺳﺘﺎدن‪ .‬ﺧﺒﺮ ﺑﺠﺎي و ﻣﮑﺎﻧﯽ ﮔﺴﯿﻞ داﺷﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﻗﮥ‪.‬‬



‫]َخ َر َق[ )ع ﻣﺺ( ﺷـﮑﺎﻓﺘﻦ ﭼﯿﺰي را و ﺑﺮﯾـﺪن آﻧﺮا‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﭘـﺎره ﭘﺎره ﮐﺮدن‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻟﻮﺳﯿﻂ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮك‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺧﺒﺮك دﯾﻬﯽ ﺑﺰرگ اﺳﺖ )ﺑﻔـﺎرس(‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص‪ .(123‬ﺣﻤـﺪاﷲ ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ آرد‪ :‬ﺧﺒﺮك و ﻗﺎﻟﯽ دﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﺑﺤﺪود‬ ‫ﻣﺮﻏﺰار ﻗﺎﻟﯽ ﻣﯿﻮه اﻧﺪك دارد و ﻏﻼت ﻓﺮاوان‪) .‬از ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب ج‪ 3‬چ ﻟﯿﺪن ص‪.(123‬‬ ‫ﺧﺒﺮ ﮐﺎذب‪.‬‬



‫]َخ َب ِر ِذ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( آن ﺧﺒﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺣـﺪ ﺗﻮاﺗﺮ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﺗﻌﺮﯾﻔـﺎت ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ()‪ - (1) .(1‬ﻗﻮل ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺒﺮ اﻟﮑﺎذب ﻣﺎ ﺗﻘﺎﺻﺮ ﻋﻦ اﻟﺘﻮاﺗﺮ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( از ﻃﺮﯾﻖ ﺧﺒﺮ ﮐﺴـﯽ را ﻣﻄﻠﻊ ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﺒﺮ دادن‪ .‬ﺗﺨﺒﯿﺮ‪) .‬از ﺗـﺎج اﻟﻤﺼـﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺗﺤـﺪﯾﺚ‪ .‬اﻧﺒـﺎء‪) .‬از ﻣﺘﻦ‬ ‫]َخ َب َ‬ ‫اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﻄﻠﻊ ﮐﺮدن‪ .‬آﮔﺎﻫﺎﻧﯿﺪن ‪ :‬ﻧﻮﻧﺪي ﻓﺮﺳـﺘﺎد و ﮐﺮدش ﺧﺒﺮ ﭼﻮ ﺑﺸـﻨﯿﺪ ﺳﺎم‬ ‫ﯾـﻞ ﭘﺮﻫﻨﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺸـﺘﺎﻓﺘﻢ ﺗـﺎ ﻣﻠـﮏ را ﺧﺒﺮ ﮐﻨﻢ‪) .‬از ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪء ﺑﻬﺮاﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﭼﻮ ﮔﻞ ﺑﺮ ﻣﺮز ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن ﮔـﺬر ﮐﺮد ﻧﺴـﯿﻤﺶ‬ ‫ﻣﺮزﺑﺎﻧـﺎن را ﺧﺒﺮ ﮐﺮد‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑـﺪرﮔﺎه ﻣﻬﯿﻦ ﺑـﺎﻧﻮ ﮔـﺬر ﮐﺮد ز ﮐـﺎر ﺷـﺎه ﺑـﺎﻧﻮ را ﺧﺒﺮ ﮐﺮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻗﻨﺎﻋﺖ ﺗﻮاﻧﮕﺮ ﮐﻨـﺪ ﻣﺮد را ﺧﺒﺮ ﮐﻦ‬ ‫ﺣﺮﯾﺺ ﺟﻬـﺎﻧﮕﺮد را‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬واﻧﮕﻪ ﮐﻪ ﺑﺘﯿﺮم زﻧﯽ اول ﺧﺒﺮم ﮐﻦ ﺗـﺎ ﭘﯿﺸﺘﺮت ﺑﻮﺳﻪ دﻫﻢ دﺳﺖ و ﮐﻤﺎن را‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑـﺪاﯾﻊ(‪.‬‬ ‫ﻣﻐﺎن را ﺧﺒﺮ ﮐﺮد و ﭘﯿﺮان دﯾﺮ ﻧﺪﯾﺪم در آن اﻧﺠﻤﻦ روي ﺧﯿﺮ‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﮐﺴﺎن را ﺧﺒﺮ ﮐﺮد و آﺷﻮب ﺧﺎﺳﺖ‪) .‬ﺑﻮﺳﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪.‬‬ ‫ﺗﺎ ﺑﻮﻗﺖ ﻓﺮﺻﺖ ﯾﺎران را ﺧﺒﺮ ﮐﻨـﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬ﻣﺮ آن ﭘﺎدﺷﺎﻫﺰاده را ﮐﻪ ﻣﻄﻤـﺢ ﻧﻈﺮ او ﺑﻮد ﺧﺒﺮ ﮐﺮدﻧـﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪- .‬‬ ‫اﻣﺜﺎل‪ :‬ﻣﺮگ ﺧﺒﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ؛ ﻣﺜﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺮﮔﻬﺎي ﻣﻔﺎﺟﺎة زﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﮐﺶ‪.‬‬



‫ك[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﻧﻤﺎم‪َ .‬ﻧﻤﻮم‪ .‬ﺳﺨﻦ ﭼﯿﻦ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺧﺒﺮﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻄﻠﺒﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد و ﺑﺪﯾﮕﺮي رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َخ َب َ‬ ‫ﺧﺒﺮﮐﺸﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺒﺮﮐﺶ‪ .‬ﺳﺨﻦ ﭼﯿﻨﯽ‪ .‬ﻧﻤﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َخ َب َ‬ ‫ﺧﺒﺮﮐﺸﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﺨﻦ ﭼﯿﻨﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﻧﻤﺎﻣﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﺒﺮ از اﯾﻦ ﺑﻪ آن ﺑﺮدن‪.‬‬ ‫ك َ‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َخ َب َ‬ ‫ﺧﺒﺮﮐﻨﻨﺪه‪.‬‬



‫ك َﻧْﻦ َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺧﺒﺮي را رﺳﺎﻧﺪ ||‪ .‬ﺧﺒﺮﺑﺮ‪ُ .‬ﻣﻨﻬﯽ‪.‬‬ ‫]َخ َب ُ‬ ‫ﺧﺒﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫گ ِر َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﻨﺎﯾﻪ از اﺳﺘﻔﺴﺎر اﺣﻮال ﮐﺮدن ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﭘﺮﺳﯿﺪن از وﻗﻌﻪ ﯾﺎ ﺣﺎﻟﺘﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‬ ‫]َخ َب ِ‬ ‫‪ :‬از ﺣﺎل زﻧﺪاﻧﯿﺎن ﻫﻤﻪ وﻗﺖ ﺧﺒﺮ ﮔﯿﺮد‪) .‬ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺳﻌﺪي ص‪ .(25‬ﺧﺒﺮم ﻧﮕﯿﺮد و ﭼﻮن ﭘﯽ ﻋﺮض ﻟﺐ ﮔﺸﺎﯾﻢ ز ﺳﺆال ﭘﯿﺶ ﮔﻮﯾﺪ ﭼﻮ ﺗﻮ‬ ‫ﺑﯿﺨـﺒﺮ ﻧـﺪارم‪ .‬دروﯾﺶ واﻟﻪ ﻫﺮوي )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬وﺣﺸﺖ زدﮔﯽ ﺑﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﺮﯾﺪﻧـﺪ ﺳـﺮم را ﺟﺎﻧـﺎن ﻧﺘـﻮاﻧﺴﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺧـﺒﺮم را‪ .‬وﺣﯿـﺪ )از‬ ‫آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ز ﺑﯽ دردي ﺑﺪرد ﻣﺎ ﻧﭙﺮدازﻧﺪ ﻏﻤﺨﻮاران ﻫﻤﯽ آﯾﯿﻨﻪ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﺧﺒﺮﮔﺎه از ﻧﻔﺲ ﻣﺎ را‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻫﺮ ﮐﻪ در ﺳﺎﯾﻪء‬ ‫آن ﺳـﺮو روان ﺟﺎ ﮔﯿﺮد ﻣﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺧﺒﺮ از ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎﻻ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻣﺨﻠﺺ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨـﺪراج ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ اﺻـﻄﻼح ﻟﻮﻃﯿﺎن و ﺷﻮخ‬ ‫ﻃﺒﻌـﺎن اﯾﺮان ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻓﻌـﻞ ﺑـﺪ ﮐﺮدن‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از زﻧﺎ و ﻟﻮاﻃﺖ اﺳﺖ)‪ (1‬ﻣﯽ آﯾـﺪ‪ ،‬ﻟﯿﮑﻦ ﺑـﺎ ﺻـﻠﻪ »از« رﻓﻊ اﯾﻦ ﻗﺒﺎﺣﺖ ﻣﯿﺸﻮد‪- (1) .‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت ﺑﻨﻘﻞ از »ﭼﻬﺎرﺷﺮﺑﺖ« و ﻓﺮﻫﻨﮓ »ﭼﺮاغ ﻫﺪاﯾﺖ« ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺒﺮ ﮐﺴﯽ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻔﺘﺤﺘﯿﻦ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﻟﻮﻃﯿﺎن وﻻﯾﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ زﻧﺎ و ﻟﻮاﻃﺖ ﺑﮑﺴﯽ ﮐﺮدن ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻮن ﺑﺎ ﺣﺮف »از« ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ ﺷﻮد اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﮔﺰار‪.‬‬



‫گ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ اﻃﻼﻋـﺎت ﻻـزم را ﺑﺮاي روزﻧﺎﻣﻪء ﻣﯽ ﺑﺮد ﯾﺎ ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴـﺪ ﯾﺎ ﺗﻠﮕﺮاف ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪) .‬ﯾﺎدادﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ َب ُ‬ ‫آﻧﮑﻪ ﺑﺮاي ﻣﺆﺳـﺴﺎت ﭘﺨﺶ ﺧﺒﺮ ﮐﺴﺐ ﺧﺒﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و آﻧﺮا ﺑﺪﺳﺖ آن ﻣﺆﺳـﺴﻪ ﻣﯽ ﺳﭙﺎرد‪ ،‬ﻣﺨﺒﺮ || ُﻣﻨﻬﯽ ‪ :‬از ﻣﻦ ﺧﺪاﯾﮕﺎن ﻫﻤﻪ ﺷﺮق‬ ‫و ﻏﺮب را در ﺳﺎﻋﺖ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﮕﺰار اي ﺧﺒﺮﮔﺰار‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي ||‪ .‬راوي‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﮔﺰاري‪.‬‬



‫گ[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤـﻞ ﺧﺒﺮﮔﺰار ||‪ .‬ﻋﻤﻞ ﻣﺨﺒﺮ )||‪ِ .‬ا ﻣﺮﮐﺐ( اداره اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺒﺮﻫﺎ را ﺑـﺪﺳﺖ ﻣﯽ آورد و ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﻣﯽ‬ ‫]َخ َب ُ‬ ‫ﮐﻨ ﺪ ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬



‫گ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻘﻞ ﺧﺒﺮ ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﺒﺮي را ﺑـﺪﯾﮕﺮي رﺳﺎﻧﯿﺪن‪ .‬ﺧﺒﺮي ﺑﺪﯾﮕﺮي ﮔﻔﺘﻦ ||‪ .‬ﺣﺪﯾﺚ ﮔﻔﺘﻦ‪ .‬ﻧﻘﻞ ﺧﺒﺮ )ﺧﺒﺮ ﺑﻪ‬ ‫]َخ َب ُ‬ ‫اﺻﻄﻼح اﺻﻮﻟﯿﯿﻦ( ﮐﺮدن‪ .‬ﻋﻠﻢ ﺣﺪﯾﺚ ﺗﻌﻠﯿﻢ دادن‪ .‬اﺧﺒﺎر و اﺣﺎدﯾﺚ ﺑﺮاي ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﯿﺎن ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﮔﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ‪ِ /‬خ َر ‪ِ /‬ر[)‪) (1‬ﺣـﺎﻣﺺ( ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺒﺮه ﺑﻮدن‪ .‬ﺑﺎاﻃﻼﻋﯽ از اﻣﺮي‪ .‬ﺑﺎﺧﺒﺮي از ﭼﯿﺰي‪ .‬ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳـﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - (1) .‬اﯾﻦ‬ ‫ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺮﮐﺐ از ﺧﺒﺮه و ﯾﺎء ﻣﺼﺪري اﺳﺖ ﮐﻪ »ﻫﺎء« ﻏﯿﺮ ﻣﻠﻔﻮظ ﺧﺒﺮه در وﻗﺖ ﺿﻢ ﺑﯿﺎء ﻣﺼﺪري ﮐﺎف ﻓﺎرﺳـﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﺘﺒﻌﯿﺖ‬ ‫از ﻋﻤﻞ ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﺎن اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ در ﮐﻠﻤﺎت ﻓﺎرﺳﯽ ﻫﻤﻮاره »ﻫﺎء« ﻏﯿﺮ ﻣﻠﻔﻮظ در وﻗﺖ اﺿﺎﻓﺖ ﺑﯿﺎء ﻣﺼﺪري ﺑﺎ ﮐﺎف ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ اﺻﻞ‬ ‫ﭘﻬﻠﻮي »ﻫﺎء« اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ﻧـﻒ ﻣﺮﮐـﺐ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺴﺘﻔﺴـﺮ‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬آﻧﮑﻪ از ﻣﻄﻠـﺒﯽ ﮐﺴﺐ و اﺳـﺘﻔﺴﺎر ﺧـﺒﺮ ﮐﻨـﺪ ‪ :‬ﺳـﺨﻦ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣـﺎ ﺑﯽ ﺗﻮ‬ ‫ﻧﺨﻮاﻫﯿﻢ ﺣﯿـﺎت ﺑﺸـﻨﻮ اي ﭘﯿﮏ ﺧﺒﺮﮔﯿﺮ و ﺳـﺨﻦ ﺑﺎزرﺳﺎن‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ ||‪ .‬ﺟﺎﺳﻮس‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﻣﻨـﺬر ﻧﻌﻤﺎن ﭘﺴـﺮ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﺎ ده ﻫﺰار‬ ‫ﺳﻮار ﻋﺮب ﺑﻔﺮﺳـﺘﺎد و ﺑﻔﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺑﻤـﺪاﯾﻦ رو ﺗﺎ آن ﺷـﻬﺮ ﮐﻪ ﮐﺴـﺮي ﻣﻠﮏ ﻋﺠﻢ آﻧﺠﺎﺳﺖ ﻓﺮود آي و ﺧﺒﺮﮔﯿﺮان ﺑﻔﺮﺳﺖ اﮔﺮ ﭘﯿﺶ ﺗﻮ‬ ‫ﻧﯿﺎﯾﻨـﺪ ﺗﻮ ﭘﯿﺶ ﻣﺮو و اﮔﺮ ﺑﯿﺮون آﯾﻨـﺪ و ﺟﻨـﮓ ﮐﻨﻨـﺪ ﺑـﺎ اﯾﺸـﺎن ﺟﻨـﮓ ﮐﻦ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻃﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪ - .‬ﺑﻪ ﺧﺒﺮﮔﯿﺮي رﻓﺘﻦ؛ ﺟﺎﺳﻮﺳـﯽ‬ ‫ﮐﺮدن ‪ :‬و ﺟﺎﺳﻮﺳـﺎن ﺑﻪ ﺧﺒﺮﮔﯿﺮ رﻓﺘﻪ)‪ (1‬ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺑﺎز آﻣﺪﻧﺪ‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪ - (1) .‬ﻣﺼﺪر ﻣﺮﮐﺐ ﺻـﺤﯿﺢ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ »ﺑﺨﺒﺮﮔﯿﺮ‬ ‫رﻓﺘﻦ« ﯾﺎ »ﺑﺨﺒﺮﮔﯿﺮي رﻓﺘﻦ« اﺳﺖ و اﺿﺎﻓﺖ »ﺑﺎء« در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺨﺒﺮ ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ﻓﻌﻞ »رﻓﺘﻦ« ﻗﺎﺑﻞ اﺳـﻨﺎد ﺑﻪ ﺧﺒﺮﮔﯿﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺘﻮان از‬ ‫آن ﻣﺼﺪر ﻣﺮﮐﺐ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﮔﯿﺮي‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺴﺐ اﻃﻼع‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺧﺒﺮﮔﯿﺮ ||‪ .‬ﺟﺎﺳﻮﺳﯽ‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺟﺎﺳﻮس‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﮔﯿﺮي ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺴﺐ اﻃﻼع ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﺒﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ||‪ .‬ﺟﺎﺳﻮﺳﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫]َخ َب َ‬ ‫ﺧﺒﺮ ﻣﺘﻮاﺗﺮ‪.‬‬



‫]َخ َب ِر ُم َت ِت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺒﺤﺚ ﺧﺒﺮ ﺷﻮد)‪ - (1) .(1‬ﺟﺮﺟـﺎﻧﯽ در ﺗﻌﺮﯾﻔﺎت ﺧﻮد ﺧﺒﺮ ﻣﺘﻮاﺗﺮ را ﺑﺼﻮرت‬ ‫زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺒﺮ ﻣﺘﻮاﺗﺮ در ﻟﺴﺎن اﻫﻞ اﺻﻄﻼح ﺧﺒﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺼﻮر ﺗﻮاﻃﺆ ﻣﺨﺒﺮﯾﻦ آن ﺑﺮ ﮐﺬب ﻧﺮود‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 683‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺒﺮ ﻣﺮﺳﻞ‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺒﺮ ﻣﺮﺳـﻞ ﺧـﺒﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ راوﯾﯽ آﻧﺮا ﺑﻪ راوي دﯾﮕﺮ ﻣﯿﺮﺳﺎﻧـﺪ ﺑﯽ آﻧﮑﻪ ﺳﻠﺴـﻠﻪء ارﺳـﺎل‬ ‫]َخ َب ِر ُم َ‬ ‫ﻣﺘﺼﻞ ﺑﺎﺷﺪ و آن ﻫﻤﭽﻮن ﺧﺒﺮ ﻣﺴﻨﺪ در ﻧﺰد ﺑﻌﻀﯽ از اﺻﻮﻟﯿﯿﻦ ﺣﺠﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ ﻣﺴﺘﻔﯿﺾ‪.‬‬



‫]َخ َب ِر ُم َت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺒﺮي ﮐﻪ راوﯾﺶ ﺑﯿﺶ از ﺳﻪ ﺗﻦ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ ﺑﺤﺪ ﺗﻮاﺗﺮ ﻧﺮﺳﺪ‪ (1).‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺒﺤﺚ ﺧﺒﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫)‪ - (1‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺒﺮ ﻣﺴﺘﻔﯿﺾ‪ ،‬ﺧﺒﺮ ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻔﯿﺾ اﺳﺖ و آن ﺧﺒﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ رواﺗﺶ از ﺳﻪ ﺗﻦ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ ﻣﺴﻨﺪ‪.‬‬



‫]َخ َب ِر ُم َن[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺒﺮ ﻣﺴـﻨﺪ ﺧﺒﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ راوﯾﯽ آﻧﺮا ﺑﻪ راوي دﯾﮕﺮ اﺳـﻨﺎد دﻫﺪ ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﻧﺒﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‬ ‫رﺳﺪ و آن ﺑﺮ ﺳﻪ ﻧﻮع اﺳﺖ ﻣﺘﻮاﺗﺮ و ﻣﺸﻬﻮر و آﺣﺎد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ ﻣﺸﻬﻮر‪.‬‬



‫]َخ َب ِر َم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺒﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺤﺪ ﺗﻮاﺗﺮ ﻧﺮﺳﺪ و در ﮐﻔﺮ ﻣﻨﮑﺮش اﺧﺘﻼف اﺳﺖ)‪ (1‬و اﺻﺢ ﮐﻔﺮ او اﺳﺖ‪(1) .‬‬ ‫ ﺟﺮﺟـﺎﻧﯽ در ﺗﻌﺮﯾﻔـﺎت ﺧﻮد ﻓﺮق ﺑﯿﻦ ﺧـﺒﺮ ﻣﺘﻮاﺗﺮ و ﺧـﺒﺮ ﻣﺸـﻬﻮر و ﺧـﺒﺮ واﺣـﺪ را ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ آورد‪ :‬ﻫﻮ ] اﻟﺨﺒﺮ اﻟﻤﺸـﻬﻮر [ اﻟـﺬي ﻧﻘﻠﻪ‬‫ﺟﻤﺎﻋـﮥ ﻋﻦ ﺟﻤﺎﻋـﮥ واﻟﻔﺮق ﺑﯿﻨﻬﻤـﺎ )ﺑﯿﻦ اﻟﺨـﺒﺮ اﻟﻤﺸـﻬﻮر و اﻟﺨـﺒﺮاﻟﻤﺘﻮاﺗﺮ( ﯾﮑﻮن ﺟﺎﺣـﺪ اﻟﺨـﺒﺮ اﻟﻤﺘﻮاﺗﺮ ﮐـﺎﻓﺮًا ﺑﺎﻻﺗﻔـﺎق و ﺟﺎﺣـﺪ اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫اﻟﻤﺸﻬﻮر ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﯿﻪ و اﻻﺻﺢ اﻧﻪ ﯾﮑﻔﺮ و ﺟﺎﺣﺪ ﺧﺒﺮاﻟﻮاﺣﺪ ﻻﯾﮑﻔﺮ ﺑﺎﻻﺗﻔﺎق‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﻧﺞ‪.‬‬



‫]َخ َب َن[ )ع ص( ﻟﻄﯿـﻒ و ﻧﺮم ﺟﺴﻢ)‪) .(1‬از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد ||(‪ .‬ﻧﺮم ﺗﻦ و ﺧﻮش ﺧﻠﻘﺖ و ﺗﺮﮐﯿﺐ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ||(‪ .‬ﮐﻮدك ﻧﯿﮏ‬ ‫ﭘﺮورده‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ را ﺑﺮاي َﺣَﺒﺮﺑَﺞ ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﻧﺠﮥ‪.‬‬



‫]َخ َب َن َج[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺧـﻮش ﻏـﺬا‪) .‬از ﻣﺘـﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد ||(‪ .‬زﻧﯽ ﮐـﻪ ﭘﺸـﺖ ﻫـﺎي ﺿـﺨﯿﻢ و ﮔـﻮﺷﺖ آﻟـﻮد دارد ||‪ .‬زن‬ ‫ﮔﺮداﻧﺪام)‪) .(1‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ - (1) .‬در ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬اﻟﺤﺎدرة اﻟﺨﻠﻖ ﻓﯽ اﺳﺘﻮاء«‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﻧﮕﺎر‪.‬‬



‫]َخ َب ِن[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(آﻧﮑﻪ ﮐﺴﺐ ﺧﺒﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﺮاي روزﻧﺎﻣﻪ ﯾﺎ ﻣﺠﻠﻪ اي ﻣﯽ ﻓﺮﺳـﺘﺪ‪ .‬ﻓﺮق ﺧﺒﺮﮔﺰار ﺑﺎ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎر اﯾﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ در اﻃﻼﻋﺎت روزاﻧﻪ ﺧﺒﺮﮔﺰار ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ اﻃﻼق ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﺆﺳـﺴﻪ ﯾﺎ ﻣﺆﺳﺴﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﺒﺮ ﭘﺨﺶ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن رادﯾﻮ‪ ،‬ﺧﺒﺮ‬ ‫ﮐﺴﺐ ﻣﯿﮑﻨـﺪ و ﺑﻪ آﻧﻬـﺎ ﻣﯿﺮﺳﺎﻧـﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎر ﺑﻪ آﻧﻬﺎﯾﯽ اﻃﻼق ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاي روزﻧﺎﻣﻪ ﯾﺎ ﻣﺠﻠﻪ اي ﮐﺴﺐ ﺧﺒﺮ ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و ﺑﻪ ﻣﺠﻠﻪ ﯾﺎ‬ ‫روزﻧﺎﻣﻪ ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﻧﮕﺎري‪.‬‬



‫]َخ َب ِن[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤﻞ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎر‪ .‬ﻋﻤﻞ ﻣﺨﺒﺮ‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺟﻤﻊ آوري ﮐﻨﻨﺪهء ﺧﺒﺮ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﻧﻮﯾﺲ‪.‬‬



‫]َخ َب ِن[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ اﺳـﺘﮑﺘﺎب ﺧﺒﺮ ﮐﻨـﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺧﺒﺮ ﻓﺮاﻫﻢ آورد و آﻧﺮا ﺛﺒﺖ ﮐﻨـﺪ ||‪ .‬آﻧﮑﻪ اﺧﺒﺎر دﯾﻨﯽ ﺟﻤﻊ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺑﻪ‬ ‫اﺳﺘﮑﺘﺎب اﺧﺒﺎر دﯾﻨﯽ ﻣﯿﭙﺮدازد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ واﺣﺪ‪.‬‬



‫]َخ َب ِر ِح[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺒﺮ واﺣـﺪ ﺧﺒﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺮا ﯾـﮏ ﯾﺎ دو ﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﻘﻞ ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ وﻟﯽ ﺑﺤـﺪ ﺷـﻬﺮة و ﺗﻮاﺗﺮ‬ ‫ﻧﺮﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﺗﻌﺮﯾﻔﺎت ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺒﺤﺚ ﺧﺒﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮوع‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺳﺨﻦ ﭼﯿﻦ‪ .‬ﺧﺒﺮﭼﯿﻦ‪ .‬ﻧﻤﺎم‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از آﻧﻨﺪراج( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮوﻗﺎن‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺷـﻬﺮي اﺳﺖ ﺑﻨـﺎﺣﯿﺖ ﮐﺮﻣـﺎن ﺑـﺎ ﭼﺎﻫﻬـﺎي ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﻪ آب از آن ﺧﻮرﻧـﺪ و ﮐﺸﺖ و ﺑﺮز ﺑﺮ آب ﭼﺎه ﮐﻨﻨـﺪ و ﻧﻌﻤﺘﯽ ﻓﺮاخ و ﻫﻮاﯾﯽ‬ ‫ﻣﻌﺘﺪل دارد )ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ ﺿﻤﯿﻤﻪء ﮔﺎﻫﻨﺎﻣﻪء ﺳﯿﺪﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﻃﻬﺮاﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮة‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ع ﻣﺺ( آﮔﺎﻫﯽ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪ .‬ﻣﻌﺮﻓﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ )||(‪ِ .‬ا( آﻧﭽﻪ از ﭼﯿﺰي ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ ||(‪ .‬ﮔﻮﺷﺘﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺷـﺨﺺ ﺑﺮاي اﻫﻞ ﺧﻮد ﺧﺮد ||‪ .‬ﺛﺮﯾـﺪ ﺑﺎ ﭼﺮﺑﯽ ||‪ .‬ﺳـﻔﺮ ||‪ .‬ﮐﺎﺳﻪ اي ﮐﻪ در آن ﻧﺎن و ﮔﻮﺷﺖ اﺳﺖ و ﻣﯿﺎن ﭼﻬﺎر ﺗﺎ ﭘﻨـﺞ ﺗﻦ ﻗﺮار‬ ‫دارد ||‪ .‬ﮔﻮﺳﻔﻨﺪي ﮐﻪ ﺑﭽﻨﺪ ﺗﻦ ﺑﻔﺮوش ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﻨﺪ و ﮔﻮﺷﺖ آﻧﺮا ﻫﺮﮐﺲ ﺑﻘﺪر ﭘﻮﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﭙﺮدازد ﺑﺮﻣﯿﺪارد‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ||(‪ .‬ﻗﺴﻤﺘﯽ‬ ‫ﮐﻪ اﻧﺴﺎن از ﻏـﺬا ﺑﺮﻣﯿـﺪارد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬ﻏـﺬاﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺑﺠﻬﺖ زاد ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮﻣﯿﺪارد ||‪ .‬ﻗﺴـﻤﺘﯽ از ﮔﻮﺷﺖ ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ ﯾﺎ‬ ‫ﻣﺎﻫﯽ ||‪ .‬ﭘﺸﻢ ﻧﯿﮑﻮ از اوﻟﯿﻦ ﺑﺮش‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ||(‪ .‬ﮐﺎرﺷﻨﺎس‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮة‪.‬‬



‫]ِخ َر[ )ع اِﻣﺺ( داﻧﺶ‪ .‬آﮔﺎﻫﯽ‪ .‬ﺑﺼﯿﺮت‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮه‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ص( ﻣﺤﮑﻢ‪ .‬اﺳـﺘﻮار ||‪ .‬ﭘﯿﭽﯿﺪه‪َ .‬ﺧﺒَْﻮه‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء )||(‪ .‬اِﻣﺺ( ﺳـﻨﺠﺶ‪ .‬ﺣﺴﺎب‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع‬ ‫ﺑﻪ ِﺧﺒِﺮه ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮه‪.‬‬



‫]ِخ َر ‪ِ /‬ر[ )اِﻣﺺ( ﺳﻨﺠﺶ‪ .‬ﺣﺴﺎب‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء )||(‪ .‬ص( ﮐﺎرﺷﻨﺎس‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮه‪.‬‬



‫]َخ ِب َر[ )ع ِا( زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ در آن ﮔﯿﺎه ﺳﺪر روﯾﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮه‪.‬‬



‫]َخ ِب َر[ )ِاخ( آﺑﯽ اﺳﺖ از آن ﺑﻨﯽ ﺛﻌﻠﺒـﮥ ﯾﻦ ﺳـﻌﺪ از ﺣﻤﯽ ] ﻗﺮﻗﮕـﺎه [ رﺑـﺬه ||‪ .‬ﻧـﺎم ﭼـﺎﻫﯽ اﺳﺖ از آن اﺷـﺠﻊ ﻧﺰد اﯾﻦ آب ||‪ .‬ﻧـﺎم‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻋﻼﻣﺖ اﯾﻦ ﻗﺮﻗﮕﺎه ] ﻗﺮﻗﮕﺎه رﺑﺬة [ از ﻃﺮف ﻣﺪﯾﻨﻪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮه ﭘﺴﻨﺪ‪.‬‬



‫س[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﭽﻪ ﻣﻮرد ﺗﺄﯾﯿـﺪ اﻫﻞ ﻓﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ آﻧﺮا ﮐﺎرﺷـﻨﺎﺳﺎن ﺑﭙﺴـﻨﺪﻧﺪ ||‪ .‬ﻣﺠﺎزًا ﻫﺮﭼﯿﺰ ﻧﯿﮑﻮ از اﻓﺮاد‬ ‫]ِخ ‪ُ /‬خ َر ‪ِ /‬ر َپ َ‬ ‫ﯾﮏ ﻧﻮع را ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮد اﻋﻠﯽ‪ .‬ﻓﺮد ﺧﻮب‪ .‬ﻓﺮد ﮐﺎﻣﻞ ﯾﮑﻨﻮع‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮه ﭘﺴﻨﺪي‪.‬‬



‫س[)ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺒﺮه ﭘﺴﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ در ﺷﯿﺌﯽ اﺳﺖ و ﻣﻮرد ﺗﺄﯾﯿﺪ ﺧﺒﺮه ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬ ‫]ِخ ‪ُ /‬خ َر ‪ِ /‬ر َپ َ‬ ‫ﺧﺒﺮه ﻧﺎﻣﻪ‪.‬‬



‫]ِخ ِر َم ‪ِ /‬م[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﻄﺐ ﻧﻤﺎ‪ .‬داﯾﺮه ﻫﻨﺪي‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮي‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻧﺸﺎﺋﯽ‪ - .‬ﺟﻤﻠﻪء ﺧﺒﺮي؛ ﺟﻤﻠﻪء ﺧﺒﺮي ﺟﻤﻠﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺻﺪق و ﮐﺬب اﺳﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﻤﻠﻪء اﻧﺸﺎﺋﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻗﺎﺑﻠﯿﺘﯽ ﻧـﺪارد‪ .‬ﺟﻤﻼﺗﯽ ﭼﻮن‪ :‬زﯾـﺪ رﻓﺖ‪ ،‬ﻋﻤﺮو آﻣـﺪ‪ ،‬ﺣﺴﻦ اﯾﺴـﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻘﯽ ﻧﺸﺴـﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬درﺧﺖ ﺳﺒﺰ اﺳﺖ ﻫﻤﻪ ﺟﻤﻠﻪء‬ ‫ﺧﺒﺮي اﻧﺪ‪ - .‬واﮔﻦ ﺧﺒﺮي؛ واﮔﻨﯽ ﮐﻪ از ﺗﻌﻄﯿﻞ واﮔﻨﻬﺎ در آﺧﺮ ﺷﺐ ﺧﺒﺮ دﻫﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮي‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( راوي‪ .‬ﻣﻮرخ‪ .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﻮﯾﺲ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮي‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺒﺮ ﮐﻪ ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ از ﻗﺮاء ﻓﺎرس در ﻧﻮاﺣﯽ ﺷﯿﺮاز‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َب َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪن‪ .‬ﭘﯽ ﺑﺮدن‪ .‬اﻃﻼع ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﻌﻠﻮم ﮐﺮدن‪) .‬آﻧﻨﺪراج()‪ : (1‬ﺑﺮﺳﺘﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ ﮐﺎﻓﺮاﺳﯿﺎب ﭼﻮ‬ ‫از ﺗﻮ ﺧﺒﺮ ﯾﺎﻓﺖ اﻧﺪرﺷـﺘﺎب‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧﺒﺮ ﯾﺎﻓﺘﻢ از ﻓﺮﯾـﺪون و ﺟﻢ وزآن ﻧﺎﻣـﺪاران ﺑﻪ ﻫﺮ ﺑﯿﺶ و ﮐﻢ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺟﺰ آن ﻧﯿﺎﺑـﺪ از آن راز‬ ‫ﮐﺲ ﺧﺒﺮ ﮐﻪ دﻟﺶ ز ﻫﻮش و ﻋﻘـﻞ درﯾﻦ راه راﻫﺒﺮ دارد‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ ﺷﺎﺑﻪ آﻧﮕﺎه ﺧﺒﺮ ﯾﺎﻓﺖ ﮐﯽ ﺑﻬﺮام ﺑﺒﺎدﻏﯿﺲ رﺳـﯿﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫)ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص‪ .(98‬ﭼﻮ ﺧﺎﻗﺎن ﺧﺒﺮ ﯾﺎﻓﺖ از ﮐﺎر او ﺑﺮ آراﺳﺖ ﻧﺰﻟﯽ ﺳـﺰاوار او‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬از آن ﮔﻨـﺞ ﭘﻨﻬﺎن ﺧﺒﺮ ﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ ﺑﺪﯾﺪار‬ ‫ﮔﻨﺠﯿﻨﻪ ﺑﺸـﺘﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻣﻬﯿﻦ ﺑﺎﻧﻮ ﭼﻮ زﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺒﺮ ﯾﺎﻓﺖ ﺑﺨﺪﻣﺖ ﮐﺮدن ﺷﺎﻫﺎﻧﻪ ﺑﺸـﺘﺎﻓﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﺰرگ اﻣﯿﺪ ازﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺧﺒﺮ ﯾﺎﻓﺖ‬ ‫ﻣﻪ ﻧﻮ را ﺑﺨﻠﻮت ﺟﺴﺖ و درﯾـﺎﻓﺖ‪ .‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺳـﻌﺪي از ﺑﺎرﮔـﺎه ﺻـﺤﺒﺖ دوﺳﺖ ﺗﺎ ﺧﺒﺮ ﯾﺎﻓﺘﺴﺖ ﺑﯿﺨﺒﺮﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺧﻮاﺗﯿﻢ(‪ .‬ﺧﺒﺮ ﯾﺎﻓﺖ‬ ‫ﮔﺮدﻧﮑﺸـﯽ در ﻋﺮاق ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﻣﺴـﮑﯿﻨﯽ از زﯾﺮ ﻃـﺎق‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬آﻧﮕﻪ ﺧـﺒﺮ ﯾـﺎﻓﺖ ﮐﻪ آﻓﺘـﺎب ﺑﺮ ﮐﺘﻔﺶ ﺗـﺎﻓﺖ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن‬ ‫ﺳﻌـﺪي(‪ .‬ﭼﻮ از ﮐﺎر ﻣﻔﺴـﺪ ﺧﺒﺮ ﯾﺎﻓﺘﯽ ز دﺳـﺘﺶ ﺑﺮآور ﭼﻮ درﯾﺎﻓﺘﯽ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬رﻗﯿﺒﺎن ﺧﺒﺮ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪش ز درد دﮔﺮﺑﺎره ﮔﻔﺘﻨﺪش‬ ‫اﯾﻨﺠﺎ ﻣﮕﺮد‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨـﺪراج ﺑﻨﻘﻞ از »ﻏﻮاﻣﺾ ﺳـﺨﻦ« ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ اﯾﻦ ﻣﺼﺪر ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﻄﻠﻖ ﻣﻌﻠﻮم ﮐﺮدن اﺳـﺖ‬ ‫ﺑﯽ آﻧﮑﻪ از ﮐﺴﯽ اﺧﺒﺎر واﻗﻊ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺐ رﯾﺰ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺗﻮاﺑﻊ ارﺳﻨﺠﺎن ﺑﺨﺶ زرﻗﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺷﯿﺮاز‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 74‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور زرﻗﺎن ﮐﻨﺎر راه ﻓﺮﻋﯽ ﺗﻮاﺑﻊ‬ ‫ارﺳـﻨﺠﺎن ﺑﻪ ﺧﻔﺮك‪ .‬اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ و آب و ﻫﻮاﯾﺶ ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺎﻻرﯾـﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ‪ 229‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻮﻧﺖ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﺎرﺳﯽ‬ ‫زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و ﭼﻐﻨﺪر اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و از ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﻗﺎﻟﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪ .(7‬در ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء ﻧﺎﺻﺮي آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻓﺮﺳﻨﮕﯽ ﻣﯿﺎﻧﻪء ﺟﻨﻮب و ﻣﻐﺮب ارﺳﻨﺠﺎن‪ .‬و اﺑﻦ‬ ‫ﺑﻠﺨﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺒﺮز و ﺳـﺮوات ﺷـﻬﺮﮐﯽ اﺳﺖ و ﻧﻮاﺣﯽ ﺑﺴﯿﺎر دارد ﺑﻪ آن‪ ،‬و ﺣﻮﻣﻪء آن اﺳﺖ و ﻫﻮاي آن ﺳﺮدﺳﯿﺮ اﺳﺖ ﻣﻌﺘﺪل و آﺑﻬﺎي‬ ‫آن روان اﺳﺖ و ﭼﺸﻤﻪ ﻫﺎﺳﺖ و ﻣﯿﻮه ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﺷﺪ از ﻫﺮ ﻧﻮﻋﯽ و آﺑﺎدان اﺳﺖ و ﺣﻮﻣﻪء آن ﺟﺎﻣﻊ و ﻣﻨﺒﺮ دارد‪) .‬از ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ اﻟﺒﻠﺨﯽ‬ ‫ص‪ .(123‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻧﺰﻫﺖ اﻟﻘﻠﻮب ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ ج‪ 3‬ص‪ 123‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي از اﻋﻤﺎل ﺑﺴﺖ اﺳﺖ و اﺑﻮﻋﻠﯽ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻟﯿﺚ ﺑﻦ ﻣﺪرك ﺧﺒﺮﯾﻨﯽ ﺑﺴﺘﯽ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﺪاﻧﺠﺎﺳﺖ وي ﺑﺴﺎل ‪ 377‬ه ‪ .‬ق‪.‬‬ ‫در ﺣﯿﻦ ﺣـﺞ ﮔﺰاري ﺑـﺪرود ﺣﯿﺎت ﮔﻔﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي(‪ .‬و در اﻧﺴﺎب ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ آﻣـﺪه ﺧﺒﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ از‬ ‫اﻋﻤﺎل ﺑﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﯾﻨﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( آﻧﮑﻪ ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺒﺮﯾﻦ ﮐﻪ ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ از اﻋﻤﺎل ﺑﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮﯾﻪ‪.‬‬



‫]َخ َب رْي َي[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻘﺎﺑـﻞ اﻧﺸﺎﺋﯿﻪ‪ - .‬ﺟﻤﻠﻪء ﺧﺒﺮﯾﻪ؛ ﺟﻤﻠﻪء ﺧﺒﺮﯾﻪ ﺟﻤﻠﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼـﺪﯾﻖ و ﺗﮑـﺬﯾﺐ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﭼﻮن زﯾﺪ‬ ‫رﻓﺖ‪ ،‬ﻋﻠﯽ آﻣﺪ‪ ،‬ﺣﺴﯿﻦ ﮐﺘﺎب دارد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪء ﺧﺒﺮي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺰ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﻧـﺎن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( ‪ :‬و ﻗﺎل‬ ‫اَﻻَﺧُﺮ اﻧﯽ اراﻧﯽ اﺣﻤﻞ ﻓﻮق رأﺳـﯽ ﺧﺒﺰًا‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(12/36‬ﺧﻮاص ﻃﺒﯽ ﺧﺒﺰ‪ :‬ﺧﺒﺰ ﺑﭙﺎرﺳـﯽ ﻧﺎن و ﺑﺘﺮﮐﯽ ُﭼَﺮك ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻨﺶ آن ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ از ﮔﻨﺪم ﺳـﺮخ و ﺳـﻔﯿﺪ و ﭘﺎك ﺻـﻠﺐ آﻓﺖ ﻧﺎرﺳﯿﺪه ﭘﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺳﺒﻮس ﺑﺴﯿﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ زود از ﻣﻌﺪه ﺑﮕﺬرد و ﻏﺬا اﻧﺪك‬ ‫دﻫﺪ و آﻧﭽﻪ درو ﺳﺒﻮس اﻧﺪك ﺑﻮد دﯾﺮ از ﻣﻌﺪه ﺑﮕﺬرد ﻏﺬا ﺑﺴﯿﺎر دﻫﺪ و آﻧﭽﻪ ﻓﻄﯿﺮ ﺑﻮد ﻧﻔﺦ درو زﯾﺎده از ﻣﺎﯾﻪ دار ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﺎن ﺧﺸﮑﻪ‬ ‫و ﺧﺸﮏ ﮐﻮﻓﺘﻪ و ﺑﯿﺨﺘﻪ را ﭼﻮن ﺑﻨﻤﮏ آب ﺳﺮﺷـﺘﻪ ﺑﺮ ﻗﻮﺑﺎء ﻃﻼ ﮐﻨﻨﺪ ﻧﻔﻊ دﻫﺪ و ﭼﻮن ﻣﯿﻞ ﮐﻨﻨﺪ ﺷـﮑﻢ ﻧﺮم دارد و اﺻـﺤﺎب ﻗﻮﻟﻨﺞ را‬ ‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ آﯾﺪ و ﻧﺎن ﺟﻮ ﻏﺬا اﻧﺪك دﻫﺪ و ﺷﮑﻢ ﺑﻨﺪد و ﻣﺼﻠﺤﺶ ﭼﯿﺰﻫﺎي ﭼﺮب اﺳﺖ‪ .‬و ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ در ﺧﻮاص ﻃﺒﯽ ﺧﺒﺰ ﭼﻨﯿﻦ آرد‪:‬‬ ‫ﺧﺒﺰ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳـﯽ ﻧـﺎن ﮔﻮﯾﻨـﺪ و از اﮐﺜﺮ ﺣﺒﻮﺑﺎت ﺗﺮﺗﯿﺐ دﻫﻨـﺪ و ﺑﻘﺮﯾﻦ او ﻧﺎن ﮔﻨـﺪم ﺳـﻔﯿﺪ ﻣﻐﺴﻮل اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺤـﺪ اﻋﺘـﺪال ﭘﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و‬ ‫ﺳﺒﻮس ﺑﻘـﺪر اﻋﺘـﺪال ﺟـﺪا ﺷـﺪه و ﺑـﺎ ﺷـﯿﺮ و روﻏﻦ و زردهء ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ ﭘﺨﺘﻪ ﻏﻠﯿـﻆ دﯾﺮ ﻫﻀﻢ و ﻣﻘﻮي ﮔﺮده اﺳﺖ و ﻧﺎن ﮔﺮم ﻣﺴـﺨﻦ و‬ ‫ﻣﺠﻔﻒ رﻃﻮﺑـﺎت و ﺧﺎﯾﯿـﺪن ﮔﺮم او ﺟﻬﺖ رﻓﻊ ﮐﻨـﺪي دﻧـﺪان ﻣﺆﺛﺮ و ﻧـﺎن ﺳـﺮد ﻣﺮﻃﺐ ﺑـﺪن و ﺗـﺎزهء او ﺳـﺮﯾﻊ اﻻﻧﺤـﺪار و ﺧﺸـﮏ او‬ ‫دﯾﺮﻫﻀﻢ و ﻣﺠﻔـﻒ و اﻗﺴـﺎم او ﻣـﻮرث ﺗﺸـﻨﮕﯽ و ﺑـﺎ رازﯾـﺎﻧﻪ و زﯾﺮه و ﺣﻠﺒﻪ و ﺳـﯿﺎه داﻧﻪ ﻣﺸـﻬﯽ و ﻣﻔﺘـﺢ و ﻣﺠﻔﻒ و ﻣﺤﻠـﻞ رﯾـﺎح و ﺑﺎ‬ ‫ﺧﺸـﺨﺎش ﻣﻨﻮم و ﻧﺨﺎﻟﻪ دار ﺑﺎﻋﺚ ﺳﺪه ﻧﻤﯽ ﮔﺮدد‪ .‬و ﻧﺎن ﺟﻮ ﺳﺮﯾﻊ اﻟﻬﻀﻢ ﺗﺮ از ﻧﺎن ﺑﺮﻧﺞ و ﻣﺒﺮد و ﻗﻠﯿﻞ اﻟﻐﺬاء و ﺟﻬﺖ اﺳﻬﺎل و ﺗﺒﻬﺎي‬ ‫ﺣﺎره ﮐﻪ ﺑﯽ ﺿـﻌﻒ ﻣﻌﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺎﻓﻊ و ﻣﻮرث ﻗﻮﻟﻨﺞ در ﻣﺒﺮودﯾﻦ و ﻧﻔﺎخ اﺳﺖ و ﻣﺼﻠﺤﺶ ﻣﺎءاﻟﻌﺴﻞ و ﻣﺮق ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬و ﻧﺎن ﺑﺮﻧﺞ ﺳﺮد و‬ ‫ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﺸﮏ و ﻣﻌﻄﺶ و ﻣﺴﺪد و ﻣﻘﻮي ﺑﺪن و ﮐﺜﯿﺮاﻟﻐﺬاء و ﺟﻬﺖ اﺳـﻬﺎل ﺻـﻔﺮاوي و دﻣﻮي و ﻧﯿﮑﻮ ﮐﺮدن رﻧﮓ رﺧﺴﺎر ﻣﺆﺛﺮ و ﻧﺎن‬ ‫ﮔﻨـﺪم و ﺑﺮﻧﺞ و ﺟﻮ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷـﮑﺮ ﺗﺮﺗﯿﺐ دﻫﻨﺪ ﺑﺪون روﻏﻦ ﺑﻬﺘﺮ از اﻗﺴﺎم ﻧﺎﻧﻬﺎﺳﺖ و ﺑﺎﻋﺚ ﺳـﺮﻋﺖ ﻫﻀﻢ آن و ﻧﺎن آرد ﻧﺨﻮد و ﺑﺎﻗﻠﯽ و‬ ‫ﺑﻠﻮط و ارزن ﺑﻄﯽ ء اﻟﻬﻀﻢ و ﻣﺴ ّﺪد و ﻗﻠﯿﻞ اﻟﻐﺬاء و ﻗﺎﺑﺾ و ﺑﺎ ﺗﺮﺷـﯽ ﺑﻐﺎﯾﺖ ﻣﻀـﺮ و ﻣﺼﻠﺢ روﻏﻦ و ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ ﻫﺎﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ‬ ‫ﻣﺆﻣﻦ(‪ .‬در ﺧﻮاص ﻃﺒﯽ ﺧﺒﺰ ﻧﻈﺮ ﺻﺎﺣﺐ اﺧﺘﯿﺎرات ﺑﺪﯾﻌﯽ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﻨﺪم آﻓﺖ ﻧﺎرﺳﯿﺪهء ﻓﺮﺑﻪ ﭘﺎك ﺻﻠﺐ ﺑﻮد و‬ ‫ﻧﺎن ﺳـﻤﯿﺪ و ﺣﻮاري دﺷﻮار از ﺷـﮑﻢ ﺑﯿﺮون آﯾﺪ و ﻧﻔﺦ در وي زﯾﺎد ﺑﻮد و ﻣﻮﻟﺪ رﯾﺎح و ﺳﺪهء ﺟﮕﺮ و ﺳـﻨﮓ ﮔﺮده ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﺪ و ﺷـﮑﻢ‬ ‫ﺑﺒﻨـﺪد و ﻧﺎن ﺧﺸـﮑﺎر ﺳﭙﺰر را ﻏﻠﯿﻆ ﮔﺮداﻧﺪ و ﺧﻮن ﮐﻪ از وي ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد ﻣﯿﻞ ﺑﺴـﯿﺎﻫﯽ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺿﺪ آن ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺎن ﻓﻄﯿﺮ ﻧﻔﺦ دروي‬ ‫زﯾﺎدت ﺑﻮد از آﻧﭽﻪ ﺧﻤﯿﺮ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬و ﻧﺎن ﺧﺸﮏ ﮐﻬﻦ ﺷـﮑﻢ ﺑﺒﻨـﺪد و ﻧﺎن ﻧﻤﮏ ﺧﺸـﮑﺎر ﭼﻮن ﺑﻪ آب و ﻧﻤﮏ ﺗﺮ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮ ﻗﻮﺑﺎء‬ ‫ﮐﻬﻦ ﺿـﻤﺎد ﮐﻨﻨـﺪ زاﯾﻞ ﮐﻨـﺪ و وي ﺷـﮑﻢ ﻧﺮم دارد و اﺻـﺤﺎب ﻗﻮﻟﻨـﺞ را ﺳﻮد دﻫـﺪ و ﻏﺬاء اﻧﺪك دﻫﺪ و ﺑﺮﺗﺮ از اﻧﻮاع ﻧﺎﻧﻬﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ از‬ ‫ﮔﻨـﺪم ﺑﭙﺰﻧﺪ ﺟﺮب و ﺣﮑﻪ آورد و ﺑﻮاﺳـﯿﺮ‪ ،‬و ﻣﺼـﻠﺢ وي ادﻫﺎن و ﺣﻼوات و اﻟﺒﺎن ﺑﻮد و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﺎن ﺳـﻤﯿﺪ ﺑﻮد و ﻏﺬا ﺑﯿﺸﺘﺮ دﻫﺪ و دﯾﺮ‬ ‫ﻫﻀﻢ ﺷﻮد ﺳﺒﺐ اﻧﺪﮐﯽ ﻧﺨﺎﻟﻪ و در ﮔﺮﻣﯽ ﻣﻌﺘﺪل ﺑﻮد و ﺑﺪن را ﻓﺮﺑﻪ ﮔﺮداﻧﺪ و ﺷﮑﻢ ﺑﺒﻨﺪد و ﺳﺪه ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ و اوﻟﯽ آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻤﮏ و‬ ‫ﺧﻤﯿﺮ ﺗﻤﺎم داﺷـﺘﻪ و ﯾﺎ اﺳـﻔﯿﺬاج و ﻃﺒﺎﺣﺠﺎت )ﻃﺒﺎﻫﺠﺎت( ﺷﻮر ﺧﻮرﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از وي ﺣﻮاري و ﮔﻨﺪم‪ ،‬وي ﻣﯿﺎن ﺳـﻤﯿﺪ و ﺧﺸـﮑﺎر ﺑﻮد و‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﻮد در ﮐﺜﺮت ﻏﺬا و ﻗﻠﺖ آن و ﺳﺮﻋﺖ ﻫﻀﻢ و ﺑﻄﺆ آن و ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﺴﻤﯿﺪ ﺑﻮد در ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ اﺣﻮال و ﺷﮑﻢ ﺑﺒﻨﺪد و اﺻﺤﺎب ﮐﺪر‬ ‫را ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﻮد و ﻣﻌﺪهء ﻗﻮي ﮔﺮم و دﯾﺮ ﻫﻀﻢ ﺷﻮد و ﻣﻮﻟﺪ رﯾﺎح و ﻧﻔﺦ ﺑﻮد و ﺳﺪه و ﺳﻨﮓ ﮔﺮده اﺣﺪاث ﮐﻨﺪ و ﻣﺼﻠﺢ وي زﻧﺠﺒﯿﻞ و‬ ‫اﻃﺮﯾﻔـﻞ ﺑﻮد ﺑﻌـﺪ از آن ﻣﺎءاﻟﻌﺴـﻞ ﺧﻮردن و ﺑﺤﻤـﺎم رﻓﺘﻦ و ﺧﻮاﺑﻬـﺎي دراز ﮐﺮدن ﻣﻨـﺎﺳﺐ ﺑﻮد و ﻧﺎن ﻓﺮﻧﯽ )ﺷﺎﯾـﺪ ﻏﺮﻧﯽ( ﺗﺮ ﺑﻮد و دﯾﺮ‬ ‫ﻫﻀﻢ ﺷﻮد و ﻣﺰاﺟﻬﺎي ﺧﺸﮏ را ﺳﻮد دﻫﺪ و ﻣﺼـﻠﺢ وي ﺷـﯿﺮﯾﻨﯽ ﺑﻮد ﺑﻪ آن ﻗﻄﺎﯾﻒ ﺷـﮑﻢ ﺑﺒﻨﺪد و ﻣﻮﻟﺪ ﺧﻠﻂ ﻏﻠﯿﻆ ﺑﻮد و ﻣﺼـﻠﺢ وي‬ ‫ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ ﺑﻮد ﻧﺎن ﺑﺮﻧﺞ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ آن ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺑﺮﻧﺞ ﺳﭙﯿﺪ ﺧﻮب ﭘﺰﻧﺪ و ﻃﺒﯿﻌﺖ آن ﺳـﺮد و ﺧﺸﮏ ﺑﻮد و ﻏﺬاي روده دﻫﺪ و ﺷﮑﻢ ﺑﺒﻨﺪد و‬ ‫دﯾﺮ ﻫﻀﻢ ﺷﻮد و ﻣﺼـﻠﺢ وي روﻏﻦ ﺑﺎدام ﺑﻮد و ﻧﺎن ﺟﻮ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ آن ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺟﻮ ﺗﺎزه ﻓﺮﺑﻪ ﺳﺎزﻧﺪ ﻃﺒﯿﻌﺖ آن ﺳـﺮد و ﺧﺸﮏ ﺑﻮد ﺷﮑﻢ‬ ‫ﺑﺒﻨـﺪد و ﻏـﺬاء اﻧـﺪك دﻫـﺪ و ﺑﺪ و ﻣﺼـﻠﺢ وي ﭼﯿﺰﻫﺎي ﭼﺮب ﺑﻮد‪) .‬از اﺧﺘﯿﺎرات ﺑﺪﯾﻌﯽ(‪ .‬ﺑﺮاي اﻃﻼع ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻧﺎن و »ﻧﺎن ﺑﺮﻧﺞ« و »ﻧﺎن‬ ‫ﺟﻮ« رﺟﻮع ﺑﻪ ﻧـﺎن و ﻧـﺎن ﺑﺮﻧـﺞ و ﻧـﺎن ﺟﻮ ﺷﻮد‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﮐﻞ اداة اﻟﺨﺒﺰ ﻋﻨـﺪي ﻏﯿﺮه؛ اي ﻏﯿﺮ اﻟﺨﺒﺰ‪ .‬اﺻﻞ ﻣﺜﻞ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻗﻮﻣﯽ ﺑﻀـﯿﺎﻓﺖ‬ ‫ﻣﺮدي رﻓﺘﻨﺪ و ﻫﺮﮔﺎه ﻧﺸﺴـﺘﻨﺪ ﻧﻄﻌﯽ ﺑﯿﻨﺪاﺧﺖ و ﺑﺮ آن آﺳـﯿﺎ ﻧﻬﺎده ﻗﻄﺐ آﺳـﯿﺎ را در دﺳﺖ ﮐﺮد ﻗﻮم اﯾﻦ ﺣﺎل را دﯾﺪه ﺑﺸـﮕﻔﺖ آﻣﺪﻧﺪ‬ ‫ﭘﺲ آن ﻣﺮد آﺳﯿﺎ ﮔﺮداﻧﯿﺪن ﮔﺮﻓﺖ ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ ﭼﻪ ﻣﯿﮑﻨﯽ؟ ﺟﻮاب داد‪ :‬ﮐﻞ اداة اﻟﺨﺒﺰ ﻋﻨﺪي ﻏﯿﺮه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺰ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﻧﺎن ﭘﺨﺘﻦ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﻗﺎﻣﻮس اﻟﺒﺴـﺘﺎن(‬ ‫)از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )از ﺗـﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬ﻧﺎن دادن‪ (1).‬ﻧﺎن ﺧﻮراﻧﯿـﺪن‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﺒﺰﺗُﻬﻢ و ﺗﻤﺮﺗﻬﻢ‪ .‬و ﻗﻮل ﺑﻌﺾ اﻟﻌﺮب‪ :‬اﺗﯿﺖ ﺑﻨﯽ‬ ‫ﻓﻼـن ﻓﺨﺒﺰوا و ﺣﺎﺳﻮا و اﻗﺴـﻄﻮا؛ اي َاْﻃَﻌﻤﻮﻧﯽ ﮐﻞ ذﻟﮏ و ﻟﻢ ﯾﻘﻞ ﻓﺨﺒﺰوﻧﯽ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬دﺳﺖ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ زدن ﺷﺘﺮ)‪) .(2‬از ﻣﺘﻦ‬ ‫اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﺿـﺮﺑﻪء ﺷﺪﯾـﺪ زدن‪ .‬زدن‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ(‬ ‫)ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺒﻄﻨﯽ ﺑﺮﺟﻠﻪ و ﺧﺒﺰﻧﯽ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﻧﯿﮏ راﻧﺪن‪ .‬ﺳـﺨﺖ‬ ‫راﻧـﺪن‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪َ - (1) .‬ﺧـ َﺒَﺰ اﻟﻘﻮم ﺧﺒﺰًا‪ ،‬اﻃﻌﻤﻬﻢ اﻟُﺨﺒَْﺰ‪ - (2) .‬در زﺑﺎن‬ ‫ﻋﺮﺑﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﺧﺒﺰاﻟﺒﻌﯿﺮ و اﯾﻦ ﺑﺪان اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺘﺮ ﺑﻬﻨﮕﺎم دﺳﺖ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ زدن ﭼﻮن ﺧﺒﺎز ﻋﻤﻞ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺰ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ع ﻣﺺ( ﻓﺮوﻫﺸـﺘﻪ ﺷﺪن و ﻣﻀـﻄﺮب ﮔﺮدﯾﺪن ﮔﻮﺷﺖ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( َرَﻫﻞ اﺳﺘﺮﺧﺎء‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد )||(‪ِ .‬ا( ﺟـﺎي ﭘﺴﺖ و ﻫﻤـﻮار‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد ||(‪ .‬زرداب‪) .‬از‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺰارزي‪.‬‬



‫]ُخ َز َا ُر ي ي[ )ِاخ( ﻧﺼﺮﺑﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻧﺼﺮﺑﻦ ﻣﺄﻣﻮن ﺑﺼﺮي ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ و ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺧﺒﺰارزي ﺷﺎﻋﺮ اﻣﯽ ﻋﺮب و ﺻﺎﺣﺐ آوازه‬ ‫ﺑﺰﻣﺎن ﺣﯿﺎت ﺧﻮد ﺑﻮد‪ .‬او در ﺑﺼـﺮه دﮐﺎن ﻧﺎن ﺑﺮﻧـﺞ ﭘﺰي داﺷﺖ و ﻏﺰل ﻧﯿﮑﻮ ﻣﯽ ﺳـﺮود و ﺧﻠﻖ زﯾﺎد ﺑﺪﮐﺎﻧﺶ ﻣﯽ آﻣﺪﻧﺪ و ﺷـﻌﺮش ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻨﻮدﻧﺪ و ﺑﺤﺎل او ﺷﮕﻔﺘﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﻟﻨﮑﻠﮏ ﺷﺎﻋﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﺷﻨﯿﺪن ﺷﻌﺮ وي ﺑﻪ دﮐﺎن او ﻣﯽ آﻣﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم دﯾﻮاﻧﯽ ﺑﺮاي او ﺟﻤﻊ‬ ‫آوري ﮐﺮد‪ :‬ﺧﺒﺰارزي ﻣـﺪﺗﯽ ﺑﺒﻐـﺪاد ﺳـﮑﻨﯽ ﮔﺰﯾـﺪ و اﺧﺒـﺎر ﻇﺮﯾﻒ و زﯾﺎدي از او ﻣﺮوي اﺳﺖ)‪ .(1‬رﺟـﻮع ﺑﻪ اﻋﻼـم زرﮐﻠﯽ ج ‪ 3‬ذﯾﻞ‬ ‫ﻧﺼﺮﺑﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻧﺼﺮ ﺷﻮد‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﻧﺎم ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ »ﺧﺒﺰارز« اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﻞ ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش ﻧﺎن و ﺑﺮﻧﺞ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫اﺑﻦ ﻧﺪﯾﻢ در اﻟﻔﻬﺮﺳﺖ او را ﺷﺎﻋﺮ رﻗﯿﻖ اﻟﻠﻔﻆ و ﻏﯿﺮ ﺑﺼﯿﺮ ﺑﺼﻨﺎﻋﺖ ﺷﻌﺮ ﻣﯽ آورد و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ اﺷﻌﺎرش ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﺳﯿﺼﺪ ورﻗﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺰاﻟﺤﻮاري‪.‬‬



‫]ُخ ُب ُزْل َح[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻧﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳـﺒﻮس آن ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻬﺘﺮ از اﻗﺴﺎم دﯾﮕﺮ اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ‬ ‫ﻣﺆﻣﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺰاﻟﺨﺸﮑﺎر‪.‬‬



‫]ُخ ُب ُزْل ُخ[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻧـﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻨـﺪم را ﻧﺸﺴـﺘﻪ و ﺳـﺒﻮس ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ دﻫﻨـﺪ و ﻣﻀـﻌﻒ ﺑـﺪن و ﻣﻮرث ﺑﻮاﺳـﯿﺮ و ﺟﺮب و‬ ‫ﻣﺼـﻠﺤﺶ ﺷـﯿﺮﯾﻨﯿﻬﺎ و روﻏﻨﻬﺎ و ﺷـﯿﺮ ﺗﺎزه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ آرد‪ :‬ﻧﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻨﺪم را ﻧﺎﺷﺴـﺘﻪ و ﺳـﺒﻮس ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ دﻫﻨﺪ ﺳﺮﯾﻊ‬ ‫اﻻﻧﺤﺪار و ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺪد و در ﺑﻌﻀﯽ اﻣﺰﺟﻪ ﻣﻠﯿﻦ ﻃﺒﻊ و ﻣﻮﻟﺪ ﺧﻮن ﺳﻮداوي و ﻣﻀﻌﻒ ﺑﺪن و ﻣﻮرث ﺑﻮاﺳﯿﺮ و ﺟﺮب ﻣﺼﻠﺤﺶ ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ ﻫﺎ‬ ‫و روﻏﻨﻬﺎ و ﺷﯿﺮ ﺗﺎزه‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 684‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺒﺰاﻟﺴﻤﯿﺪ‪.‬‬



‫س[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻧﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳـﺒﻮس ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﺜﯿﺮاﻟﻐﺬاء و ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻨﺎن ﻣﯿﺪه اﺳﺖ ﺳﺮﯾﻊ اﻻﻧﺤﺪار و‬ ‫س َ‬ ‫]ُخ ُب ُز ْ‬ ‫ﻣﻮرث ﺳـﻨﮓ ﮔﺮده و ﺳـﺪهء ﺟﮕﺮ اﺳﺖ و ﻣﺼـﻠﺤﺶ اﻧﯿﺴﻮن و رازﯾﺎﻧﻪ و ﺳـﮑﻨﺠﺒﯿﻦ ﺑﺰوري و ﺷـﮑﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﻀـﻔﺎدع‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ‬ ‫ﻣﺆﻣﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺰاﻟﻀﻔﺎدع‪.‬‬



‫ض ِد[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﺮﻣﺾ‪ .‬ﻃﺤﻠﺐ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﺮﻣﺾ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ض َ‬ ‫]ُخ ُب ُز ْ‬ ‫ﺧﺒﺰاﻟﻄﺎﺑﻖ‪.‬‬



‫]ُخ ُب ُزْط ﻃﺎ ِب[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻧﺎن ﺳﺎﺟﯽ رﻗﯿﻖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ روي ﺳﺎج آﻫﻨﯿﻦ ﭘﺰﻧﺪ و ﻗﺎﺑﺾ و ﺳـﺮﯾﻊ اﻻﻧﺤﺪار و ﻣﻮاﻓﻖ اﺳـﻬﺎل و ﺑﻮاﺳـﯿﺮ‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺰاﻟﻄﺎﺑﻮن‪.‬‬



‫]ُخ ُب ُزْط ﻃـﺎ[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻧﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳـﺒﻮس ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﮐﺮده رﻗﯿﻖ و ﺑﺎ روﻏﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ دﻫﻨـﺪ و ﻣﺸـﻬﻮر ﺑﻪ ﮐﺴـﻤﻪ اﺳﺖ دﯾﺮ‬ ‫ﻫﻀﻢ و ﮐﺜﯿﺮاﻟﻐﺬاء و ﻣﻀﺮ ﻣﺤﺮورﯾﻦ و ﻣﺴﺪد و ﻣﻮﻟﺪ ﺧﻠﻂ ﻣﺘﯿﻦ اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺰاﻟﻐﺮاب‪.‬‬



‫]ُخ ُب ُزْل ُغ[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(اﻗﺤﻮان‪) .‬از اﺧﺘﯿـﺎرات ﺑـﺪﯾﻌﯽ(‪ .‬ﺑﺎﺑﻮﻧﻪ‪ .‬ﮔﺎوﭼﺸﻢ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »اﻗﺤﻮان« و »ﮔﺎوﭼﺸﻢ«‬ ‫و »ﺑﺎﺑﻮﻧﻪ« و ﺗﺬﮐﺮهء ﺿﺮﯾﺮ اﻧﻄﺎﮐﯽ ص‪ 140‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺰاﻟﻐﺮﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ُزْل َغ ِر[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ روي ﺗﺎﺑﻪ ﭘﺰﻧـﺪ و رﻗﯿﻖ ﻧﺒﺎﺷـﺪ و ﻣﺸـﻬﻮر ﺑﻪ ﮐﻤﺎج اﺳﺖ و ﺟﻬﺖ ﻣﺮﺗﺎﺿـﯿﻦ و ﺻﺎﺣﺐ اﻋﻤﺎل‬ ‫ﺷﺎﻗﻪ ﻣﻮاﻓﻖ اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺤﻔﮥ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺰاﻟﻘﺮود‪.‬‬



‫]ُخ ُب ُزْل ُق[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻟﻮف)‪) .(1‬از اﺧﺘﯿﺎرات ﺑﺪﯾﻌﯽ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻟﻮف و اﻗﺴﺎم آن ﺷﻮد‪.Arum - (1) .‬‬ ‫ﺧﺒﺰاﻟﻘﻄﺎﯾﻒ‪.‬‬



‫]ُخ ُب ُزْل َق ِي[ )ع ِا ﻣﺮﮐـﺐ( ﻧـﺎن روﻏﻦ دار اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳـﺒﻮس آن ﻣﺒـﺎﻟﻐﻪ ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ و در ﻗـﻮت ﻣﺜـﻞ ﮐﺴـﻤﻪ و ﺑﻬـﺘﺮ از‬ ‫اوﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺰاﻟﮑﻌﮏ‪.‬‬



‫ك[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻧـﺎن ﻣﯿـﺪه و دوآﺗﺸﻪ اﺳﺖ و آﻧﺮا ﺑﻘﺴـﻤﺎط ﻧﺎﻣﻨـﺪ ﻏﻠﯿـﻆ و ﻣﺴـﺪد و ﻃﻼي او ﻣﺤﻠﻞ و ﻣﻨﻀـﺞ و ﺟﻬﺖ درد‬ ‫]ُخ ُب ُزْل َ‬ ‫ﻣﻔﺎﺻﻞ ﻧﺎﻓﻊ اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺰاﻟﻤﺸﺎﯾﺦ‪.‬‬



‫]ُخ ُب ُزْل َم ِي[ )ع ِا ﻣﺮﮐـﺐ(ﺑﺨـﻮر ﻣﺮﯾﻢ)‪) .(1‬از اﺧﺘﯿﺎرات ﺑـﺪﯾﻌﯽ(‪ .‬وﻟﻒ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺑﺨﻮرﻣﺮﯾﻢ« و »وﻟﻒ« و ﺗـﺬﮐﺮهء ﺿـﺮﯾﺮ اﻧﻄﺎﮐﯽ‬ ‫ص‪ 140‬ﺷﻮد‪.Cyclamen - (1) .‬‬ ‫ﺧﺒﺰاﻟﻤﻠﮥ‪.‬‬



‫]ُخ ُب ُزْل َﻣـْﻞ َل[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻧـﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ روي ﺳـﻨﮓ ﺳـﺮخ ﮐﺮدهء ﺑـﺎ اﺧﮕﺮ ﭘﺰﻧـﺪ و ﻣﺸـﻬﻮر ﺑﻪ ﻧـﺎن ﺳـﻨﮓ )= ﺷﺎﯾـﺪ ﺳـﻨﮕﮏ‬ ‫ﻣﺼﻄﻠﺢ اﻣﺮوزﯾﻬﺎ( اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺰدو‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ِا( ﺟﺎﻧﻮري اﺳﺖ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﺟﻌﻞ و ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺟﻌﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳـﺮﮔﯿﻦ ﮔﺮداﻧﮏ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ رﺗﯿﻼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﯾﻪ‬ ‫ﮔﯿﺮ ﺑﺎﺷــﺪ و آن ﺟـﺎﻧﻮري اﺳـﺖ ﺷـﺒﯿﻪ ﺑﻌﻨﮑﺒـﻮت‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج( )ﺻــﺤﺎح اﻟﻔﺮس(‪ .‬ﺧﻨﻔﺴـﺎء‪) .‬ﺻــﺤﺎح اﻟﻔﺮس( )ذﺧﯿﺮهء‬ ‫ﺧﻮارزﻣﺸـﺎﻫﯽ( )ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬ﺧﺒﺰدوك‪ .‬ﺧـﺎﻟﻪ ﺳﻮﺳـﮑﻪ‪ .‬ﮔﻮﮔـﺎل‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺰدوك ﺷﻮد ‪ :‬آن روي و رﯾﺶ ﭘﺮﮔﻪ و ﭘﺮ ﺑﻠﻐﻢ و‬ ‫ﺧـﺪو ﻫﻤﭽﻮن ﺧﺒﺰدوﯾﯽ ﮐﻪ ﮐﻨﯽ زﯾﺮ ﭘﺎي ﭘﺨـﭻ‪ .‬ﻟﺒﯿﺒﯽ‪ .‬ﭼﻮن ﺧﺒﺰدو ﮔﺮدي اﻧـﺪر ﻣﺴﺘﺮاح از ﺑﻬﺮ ﺧﻮر ﻧﺤﻞ وار از ﺑﻬﺮ ﺧﻮردن رو ﯾﮑﯽ‬ ‫در ﺑﻮﺳﺘﺎن‪ .‬ﺳﻨﺎﺋﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺰدوك‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ِا( ﺧﺒﺰدو‪ُ .‬ﺟَﻌﻞ‪ .‬ﺳﺮﮔﯿﻦ ﮔﺮداﻧﮏ‪ .‬ﺧﻨﻔﺴﺎء)‪) .(1‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺟﻼﻧﮏ )ﻇﺎﻫﺮًا ﭼﻼك(‪ .‬دﯾﮑﻤﻞ )ﻇﺎﻫﺮًا دﯾﻠﻤﮏ(‪ .‬ﺳﺮﮔﯿﻦ‬ ‫ﻏﻠﻄﺎﻧـﮏ‪ .‬ﺳـﺮﮔﯿﻦ ﮔﺮداﻧﮓ‪ .‬ﮔﺸـﻨﮓ‪ .‬ﮔﻮي ﮔﺮداﻧﮏ‪ .‬ﮔﻮي ﮔﺮدان‪) .‬از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي()‪ .(2‬ﺣﻨﻈﺐ‪ُ .‬ﺧﻨَْﻔَﺴﻪ‪ .‬ﻗُﻤﻌـﻮَﻃﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪ .‬ﻓﺎﺳـﯿﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ(‪َ .‬ﻣﻨﺪوَﺳﻪ‪ .‬ﺟﻠﻌﻠﻌﻪ‪ .‬ﻣﻮﺷـﺮاﻟﻌﻀﺪﯾﻦ‪َ .‬ﻋﻮاﺳﺎ‪ِ .‬ﺧﻨِﻔﺲ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪ :‬ﺧﺮي زﯾﺮ ﻣﻦ‬ ‫ﭼﻮن ﺧﺒﺰدوك ﻟﯿﮑﻦ ﺑﺮ او ﻣﻦ ﭼﻨﺎﻧﭽﻮن ﮐﻼﮐﻮي)‪ (3‬اﻋﻮر‪ .‬ﻋﻤﻌﻖ ﺑﺨﺎراﺋﯽ‪ .‬ﺑﻮي ﮔﻞ و ﻻﻟﻪ ﺧﺒﺰدوك را در دل و در ﻣﻐﺰ ﺧﻼ دوك‬ ‫را‪.‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺣﺮﯾﺮ ﻋﻨﮑﺒﻮت و ﺟﺎﻣﻪء ﻏﻮك ﻧﺰﯾﺒـﺪ ﺟﺰ ﺑﻪ اﻧـﺪام ﺧﺒﺰدوك‪.‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو ||‪ .‬ﺟﺎﻧﻮري اﺳﺖ ﮐﺜﯿﻒ و ﺑﺪﺑﻮ و ﺳـﯿﺎه ﮐﻪ در‬ ‫ﺧـﺎﻧﻪ ﻫﺎ در زﯾﺮ ﻓﺮوش )ﻓﺮﺷـﻬﺎ( ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و دراز اﻧـﺪام اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي()‪) (4‬از آﻧﻨـﺪراج(‪ - (1) .‬زﻣﺨﺸـﺮي ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﺟﻌـﻞ ﺧـﺒﺰدوك ﻧﺮ و ﺧﻨﻔﺴـﺎء ﺧﺒﺰدوك ﻣـﺎده اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺮﻫـﺎن آﻣـﺪه ﺧﺒﺰدوك در ﻣﻌﻨـﺎي ﺧﻨﻔﺴـﺎء ﺧﺒﺰدو ﻧﯿﺰ آﻣـﺪه‪ - (2) .‬ﺻـﺎﺣﺐ‬ ‫ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ آﻧﺮا ﺑﻬﻨﺪي »ﮐﺒﺮوره« ﻣﯿﻨﺎﻣﻨﺪ‪ - (3) .‬ﺷﺎﯾﺪ‪ :‬ﮐﻼﻫﻮي‪ - (4) .‬ﺻﺎﺣﺐ اﻧﺠﻤﻦ آرا ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ »ﺟﻌﻞ« ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ ﻏﯿﺮ آن و از آن ﮔﺮدﺗﺮ اﺳﺖ و ﭘﺮواز ﻣﯿﮑﻨـﺪ و ﺳـﺮﮔﯿﻦ ﮔﺮداﻧﮏ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ و »ﺧﻮزدوك« و »ﺧﻮزد« و »ﺧﺰدوك« و »ﺧﺰدو« ﻧﯿﺰ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺑﺸﯿﺮازي ﺧﺰوك ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﻣﺄﺧﺬ اﯾﻦ ﻧﺎم از ﺧﺰﯾﺪن اﺳﺖ و ﺧﺰوك ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﺰﻧﺪه و ﺑﻌﺮﺑﯽ آﻧﺮا ﺧﻨﻔﺴﺎء ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺰدوﮐﻪ‪.‬‬



‫ك[ )ِا( ﺧﻨﻔﺴﺎء‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َخ َب َ‬ ‫ﺧﺒﺰده‪.‬‬



‫]َخ َب َد ‪ِ /‬د[ )ِا( ﺟﻌﻞ‪ .‬ﺧﺒﺰدوك‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج ‪ 1‬ورق ‪.(379‬‬ ‫ﺧﺒﺰرزي‪.‬‬



‫]ُخ َز ُر ي ي[ )ِاخ( ﻧﺎم دﯾﮕﺮ ﺧﺒﺰارزي ﺷﺎﻋﺮ ﺑﺼﺮي اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺰارزي ﺷﻮد ‪ :‬ﺑﺸﻌﺮ ﺧﺒﺰرزي ﺑﺮ ﺑﺨﻮر ﻗﺪح ﺳﻪ ﭼﻬﺎر ﮐﻪ دوﺳﺖ‬ ‫داري ﺗﻮ ﺷﻌﺮﻫﺎي ﺧﺒﺰرزي‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺰ روﻣﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ِز[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻘﺴﻤﺎط‪ .‬ﺑﻘﺴﻤﺎت‪ .‬ﮐﻌﮏ‪ .‬ﺑﺸﻤﺎط‪ .‬ﺑﺴﻤﺎط)‪) .(1‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.Biscuit - (1) .‬‬ ‫ﺧﺒﺰ ﻣﺒﺮود‪.‬‬



‫]ُخ ِز َم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﺮ آن آب رﯾﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺰون‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﺑﺮآﻣﺎﺳﯿﺪه روي‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪» :‬رﺟﻞ ﺧﺒﺰون«‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﻤﻨﻮع از ﺻﺮف اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺰوﻧﮥ‪.‬‬



‫]َخ َن[ )ع ص( ﺑﺮآﻣﺎﺳﯿﺪه روي‪ ،‬ﯾﻘﺎل‪ :‬اﻣﺮأة ﺧﺒﺰوﻧﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺰة‪.‬‬



‫]ُخ َز[ )ع ِا( ﻧﺎن ﮐﻮﻣﺎج‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻃﻠﻤﻪ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ||( ﭼﻮﻧﻪء ﺧﻤﯿﺮ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء||(‪.‬‬ ‫ﺗﮑﻪ ﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻧﺎن‪ .‬اﻟﺜﺮﯾﺪ اﻟﻀﺨﻤﮥ ||‪ .‬ﮔﻮﺷﺖ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺰه‪.‬‬



‫]ُخ َز[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ ﻣﺸﺮف ﺑﺮ ﯾﻨﺒﻊ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺰه‪.‬‬



‫]َخ ِب َز[ )ِاخ( ﻧﺎم دﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﻄﺎﺋﻒ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺰه‪.‬‬



‫]ُخ َز[ )ِاخ( ﺣﺼﻨﯽ از اﻋﻤﺎل ﯾﻨﺒﻊ ﺑﺎرض ﺗﻬﺎﻣﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﮑﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺰي‪.‬‬



‫]ُخ [ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺒﺰ ﮐﻪ ﻋﻤﻞ ﻧﺎﻧﻮاﯾﯽ را ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺲ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺑﻤﺸﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭼﯿﺰي‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ ﻟا ﻮﺳـﯿﻂ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻏﻨﯿﻤﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻟﻮﺳﯿﻂ ||(‪ .‬ﺣﻖ ﮐﺴﯽ را ﺑﻈﻠﻢ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺲ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﻣﺪت ﻣﯿﺎن دو ﻧﻮﺑﺖ آب ﺧﻮردن ﺷﺘﺮ اﺳﺖ)‪) .(1‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - (1) .‬در ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ آﻣﺪه‪ :‬اﻟﺨﺒﺲ ﻟﻐﮥ ﻓﯽ‬ ‫اﻟِﺨﻤﺲ اﺣﺪاﻇﻤﺎء اﻻﺑﻞ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻗﻮل ﺧﺒﺲ ﯾﮑﯽ از ﻣﻮاردي اﺳﺖ ﮐﻪ »ﻣﯿﻢ« ﺑﺎ »ﺑﺎء« ﺑﺪل ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺲ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧـﺎم ﻧـﺎﺣﯿﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﻣﯿـﺎن ارﺟﺎن و دﯾﮕﺮ اﻋﻤﺎل ﭘﺎرس‪ .‬اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ آرد‪ :‬ﺧﺒﺲ و ﻓﺮزك و ﻫﻨـﺪﯾﺠﺎن‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﯿﺎن ارﺟﺎن و‬ ‫دﯾﮕﺮ اﻋﻤـﺎل ﭘـﺎرس اﺳﺖ و ﺧﺒﺲ ﺑﺎرﮔـﺎﻫﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻫﻮا و آب آن و اﺣﻮال اﯾﻦ ﻧﻮاﺣﯽ ﻫﻤﭽﻨـﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ از آن ارﺟـﺎن)‪) .(1‬از‬ ‫ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ چ داراﻟﻔﻨﻮن ﮐﻤﺒﺮﯾـﺞ ص‪ - (1) .(149‬ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ در ﻧﺰﻫـﮥ اﻟﻘﻠـﻮب ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻄـﺎﻟﺐ را آورده اﺳﺖ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺑـﺎ ﮐﻤﯽ‬ ‫ﺗﻔﺎوت و در زﯾﺮ ﻋﺒﺎرت او ﻣﯽ آﯾﺪ‪ :‬ﺧﺒﺲ و ﻓﺮزﻧﮏ و ﻫﻨﺪﯾﺠﺎن‪ :‬اﯾﻦ ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﯿﺎن ارﺟﺎن و دﯾﮕﺮ اﻋﻤﺎل ﻓﺎرس و ﺧﺒﺲ ﺑﺎرﮔﺎه اﺳﺖ و‬ ‫اﯾﻦ وﻻﯾﺖ در آب و ﻫﻮا ﻣﺎﻧﻨﺪ ارﺟﺎن اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب چ دﺑﯿﺮﺳﯿﺎﻗﯽ ص‪.(156‬‬ ‫ﺧﺒﺶ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﮕﯿﺮآوردن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬از اﯾﻦ ﮔﻮﺷﻪ و آن ﮔﻮﺷﻪ ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از‬ ‫ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ(‪ .‬ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن و ﺑﮕﯿﺮ آوردن اﺷﯿﺎ را از اﯾﻨﺠﺎ و از آﻧﺠﺎ)‪) .(1‬از آﻧﻨﺪراج(‪ - (1) .‬در زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ ﺧﺒﺶ اﻻﺷﯿﺎء ﻣﻦ ﻫﻬﻨﺎ و‬ ‫ﻫﻬﻨـﺎ ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ اﺳﺖ و از اﯾﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ »از اﯾﻨﺠـﺎ و آﻧﺠﺎ« ﺟﺰء ﻣﻌﻨﺎي ﺧﺒﺶ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺧﺒﺶ آن ﺟﻤﻊ ﮐﺮدﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﮑﺎر ﺑﺮده ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺶ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺑﻄﻨﯽ از اﻋﺮاب اﺳﺖ ﮐﻪ از آن ﺑﻄﻦ اﻧﺪ ﻋﺒﺪاﷲ ﺧﺒﺸﯽ اﺑﻦ ﺷﻬﺮ و ﺧﺎﻟﺪ ﺧﺒﺸﯽ اﺑﻦ ﻧﻌﯿﻢ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺸﯽ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ َﺧَﺒﺶ ﮐﻪ ﻧﺎم ﺑﻄﻨﯽ از ﺑﺰرﮔﺎن ﺑﻄﻦ ﺧﺒﺶ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺸﯽ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺷﻬﺮ‪ .‬ﻧﺎم او ﻋﺒﺪاﷲ اﺳﺖ وي ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺎن ﺑﻄﻦ ﺧﺒﺶ ﺑﻌﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺸﯽ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻧﻌﯿﻢ‪ .‬ﻧﺎم وي ﺧﺎﻟﺪ اﺳﺖ وي ﯾﮑﯽ از ﻣﺮدان ﺑﻄﻦ ﺧﺒﺶ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺐ ﺷﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻓﻌﻞ( ﺧﺐ ﺑﺎش‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﻣﮕﻮ! ﺧﻤﻮش! ﺧﺎﻣﻮش! ﺧﺎﻣﻮش ﺑﺎش‪ .‬ﺧﻤﻮش ﺷﻮ‪ .‬ﺻﻪ‪) .‬زﻣﺨﺸﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺺ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( آﻣﯿﺨﺘﻦ ﭼﯿﺰي را‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد ||(‪ .‬ﻋﻤﻞ‬ ‫آوردن و ﺧﻠﻂ ﮐﺮدن ﺣﻠﻮا‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ||(‪ .‬ﭘﺨﺘﻦ اﻓﺮوﺷﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻣﺮدن‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻂ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺳـﺨﺖ زدن ﮐﺴﯽ را)‪) .(1‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد||(‪.‬‬ ‫ﺳﺨﺖ ﭘﺎ ﺳﭙﺮ ﮐﺮدن ﭼﯿﺰي را‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺳـﺨﺖ زﯾﺮ ﭘﺎ ﻟﮕـﺪ ﻣﺎل ﮐﺮدن‪ .‬وﻃﺌﻪ وﻃًﺎ ﺷﺪﯾﺪًا‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از‬ ‫ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬زدن ﺷﺘﺮ دﺳﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻣﺘﻦ‬ ‫اﻟﻠﻐﮥ()‪) (2‬از ﻣﻌﺠـﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺑﺸﻤﺸـﯿﺮ زدن ﻗـﻮم را‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )از‬ ‫ﻣﻌﺠـﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺑﻌﺼـﺎ)‪ (3‬ﺑﺮگ درﺧـﺖ رﯾﺨﺘـﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻣﺘـﻦ اﻟﻠﻐــﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺑﺮﮔﺰاف و ﺑﯿﺮاه رﻓﺘﻦ ﺑﺸﺐ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ()‪) (4‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫||ﺑـﺪﯾﻮاﻧﮕﯽ و اذﯾﺖ داﺷـﺘﻦ دﯾﻮ ﻓﻼـن را‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬داغ ﺧﺒﺎط ﺑﺮ ﺳـﺮﯾﻦ ﺷﺘﺮ ﯾﺎ ﺑﺮ روي آن‬ ‫ﻧﻬـﺎدن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬اﻧـﺪاﺧﺘﻦ ﮐﺴـﯽ ﺧﻮد را ﺗـﺎ ﺑﺨﻮاب رود آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻫﺴﺖ‪) .‬از‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻣﺘـﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )ﻣﻌﺠـﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬اﺣﺴـﺎن ﺧﻮاﺳـﺘﻦ از ﮐﺴـﯽ ﺑـﺪون ﻗﺮاﺑﺖ و ﺳـﺎﺑﻘﻪء‬ ‫اﺣﺴﺎن)‪) .(5‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻣﺘـﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ||( ﺑﺨﯿﺮ اﺣﺴـﺎن ﮐﺮدن ﺑـﺎ ﮐﺴـﯽ ﺑـﺪون ﻗﺮاﺑـﺖ و ﺳـﺎﺑﻘﻪء‬ ‫اﺣﺴﺎن)‪) .(6‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ||(‪ .‬اﺳـﺘﺎده ﺷـﺪن ||‪ .‬اﻧﻌـﺎم ﮐﺮدن ﮐﺴـﯽ را ﺑـﺎ ﺷـﻨﺎﺧﺘﮕﯽ ||‪ .‬ﺑﺮ ﻏﯿﺮ ﻧﻈـﺎم‬ ‫ﮐـﺎري ﮐﺮدن و ﻗـﻮﻟﯽ ﮔﻔﺘﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻫـﻮ ﯾﺨﺒـﻂ ﺧﺒـﻂ ﻋﺸـﻮاء ||‪ .‬زﮐـﺎم ﺷـﺪن ﻣﺮد ﭘﯿﺶ از ﺳـﺮﻣﺎ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻓﻌﻞ‬ ‫ﺑﺼﻮرت ﻣﺠﻬﻮل ﺑﮑـﺎر ﻣﯿﺮود‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬دق اﻟﺒﺎب ﮐﺮدن)‪) .(7‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪ - (1) .‬در ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ آﻣﺪه‪ :‬ﺿـﺮﺑﻪ ﺿﺮﺑًﺎ‬ ‫ﺷﺪﯾـﺪًا و اﺻـﻞ اﻟﺒـﺎب اﻟﻀـﺮب اﻟﻤﺘﻮاﻟﯽ ﻋﻠﯽ اﻧﺤﺎء ﻣﺨﺘﻠﻔـﮥ‪ .‬ﻣﻘﺼﻮد آﻧﺴﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻧﻮع ﺿـﺮب ﻧﻈﺮ ﺑﺮ ﯾﮏ ﻧﺤﻮ ﺿـﺮﺑﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫ﻣﻀـﺮوب در اﯾﻦ ﻧﻮع اﻧﻮاع ﺿـﺮﺑﺎت را ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ - (2) .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﺧﺒﻂ در ﺣﯿﻮاﻧﺎت‪ :‬اﻟﻀـﺮب ﺑﺎﻻﯾﺪي ﮐﺎﻟﺮﻣﺢ‬ ‫ﺑﺎﻻرﺟﻞ‪ - (3) .‬ﻋﺼﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑـﺪان ﺧﺒﻂ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﺨﺒﻂ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﻮد و آن اﺳﻢ آﻟﺖ اﺳﺖ از ﺧﺒﻂ و در ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ آﻣﺪه‪ :‬ﺣﺖ ورق اﻟﺸـﺠﺮة‬ ‫ﺑﺎﻟﻤﺨﺒﻂ‪ - (4) .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺲ »ﺧﺎﺑﻂ اﻟﻠﯿﻞ« و »ﺧﺎﺑﻂ ﻟﯿﻞ« ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪ - (5) .‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻗﻮل ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب‬ ‫در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺧﺒـﻂ ﭼﻨﯿﻦ اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﺸﻮد‪» :‬ﺧﺒﻂ زﯾـﺪًا«‪ - (6) .‬ﺑﻨـﺎ ﺑﺮ ﻗﻮل ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب درﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺧﺒـﻂ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ آﯾـﺪ‪» :‬ﺧﺒﻄﻪ زﯾﺪ‬ ‫ﺑﺨﯿﺮ«‪ - (7) .‬در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ‪ -‬ﺑﻨـﺎ ﺑﺮ ﻗﻮل ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ‪ -‬ﺧﺒـﻂ ﻫﻢ ﻣﺘﻌـﺪي ﺑﻨﻔﺴﻪ و ﻫﻢ ﻣﺘﻌـﺪي ﺑﺤﺮف ﺟﺮ ﺑﮑـﺎر ﻣﯽ رود ﯾﻌﻨﯽ »ﺧﺒﻂ‬ ‫اﻟﺒﺎب« و »ﺧﺒﻂ ﻋﻠﯽ اﻟﺒﺎب« ﻫﺮ دو ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻂ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ع ِا( ﺑﺮﮔﯽ ﮐﻪ از درﺧﺖ رﯾﺨﺘﻪ ﺧﺸـﮏ ﮔﺮداﻧﻨـﺪ و ﺳﺎﯾﯿـﺪه ﺑﺎ آرد و ﻣﺎﻧﻨـﺪ آن آﻣﯿﺨﺘﻪ و ﺑﺎ آب ﺳﺮﺷـﺘﻪ ﺷﺘﺮ را ﺧﻮراﻧﻨـﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ||( ﻫﺮ ﺑﺮگ ﮐﻪ از درﺧﺖ زده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺳﺘﻮران آﻧﺮا ﭘﺎ ﺳﭙﺮ‬ ‫ﮐﺮده و ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺳﺘﻮران آﻧﺮا ﻟﮕﺪﻣﺎل ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻂ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻣﻮﺿـﻌﯽ اﺳﺖ ﻣﺮ ُﺟَﻬﯿَﻨﻪ را ﺑﺮ ﻣﺴـﺎﻓﺖ ﭘﻨـﺞ روز راه از ﻣـﺪﯾﻨﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﯾـﺎﻗﻮت اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ را ﭼﻨﯿﻦ وﺻـﻒ‬ ‫ﻣﯿﮑﻨـﺪ ﻧﺎم ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻪ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ُﺟَﻬﯿَﻨﻪ و ﺑﻘﺒﻠﻪ آن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ و ﻣـﺪﯾﻨﻪ ﭘﻨﺞ روز راه اﺳﺖ و ﻣﺤﻞ آن در ﮐﻨﺎر درﯾﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان ﯾـﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي(‪ - .‬ﺳـﺮﯾﮥ اﻟﺨﺒﻂ؛ ﻧﺎم ﺟﻮﻗﯽ از ﻟﺸـﮑﺮﯾﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻀـﺮت رﺳﻮل ﺑﺴﻮي ﺧﺒﻂ ﮐﻪ ﺣﯿﯽ از ﺟﻬﯿﻨﻪ اﺳـﺖ‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎده)‪ (1‬اﺳﺖ‪ - (1) .‬در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ﺟﯿﺶ اﻟﺨﺒﻂ ﺑﺠﺎي ﺳـﺮﯾﮥ اﻟﺨﺒﻂ آﻣـﺪه و وﺟﻪ ﺗﺴـﻤﯿﻪء آن ﺑـﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﺎ‬ ‫ﻗﺸﻮﻧﯽ ﺑﺰﻣﯿﻦ ﺟﻬﯿﻨﻪ رﻓﺖ و در ﺑﯿﻦ راه ﺑﻪ آﻧﺎن ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ و ﺑﯽ آذوﻗﮕﯽ دﺳﺖ داد و ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﮔﺮوه ﻣﺰﺑﻮر ﺧﺒﻂ ﺧﻮردﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻂ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج اﺧﺒﻂ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺧﺒﻂ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻂ‪.‬‬



‫]ِخ َب[ )ع ِا( ِج ﺧﺒﻄﮥ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﻄﮥ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻂ‪.‬‬



‫]ُخ ُب[ )ع ِا( ِج ﺧﺒﺎط و ﺧﺒﯿﻂ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻂ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( آب ﮐﻤﯽ ﮐﻪ در ﺣﻮض ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧـﺪ)‪) .(1‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪ - (1) .‬در ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ آﻣﺪه ﻣﻘﺪار آن در ﺣﺪود ﻧﺼﻒ ﯾﺎ ﺑﯿﻦ‬ ‫ﺛﻠﺚ و ﻧﺼﻒ ﻣﻈﺮوف اﺳﺖ و ﻣﻮرد ﻫﻢ ﺗﻨﻬـﺎ ﺣﻮض ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﮐـﻞ اﻧﺎء اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪ :‬ﻓﯽ اﻻﻧﺎء ﺧﺒﻂ و ﻫﻮ ﻧﺤﻮ اﻟﻨﺼـﻒ‬ ‫او ﻣﺎﺑﯿﻦ اﻟﺜﻠﺚ واﻟﻨﺼﻒ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻂ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع اِﻣﺺ( در ﺑﯿﻦ ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧـﺎن ﻣﺼـﺪر ﺧﺒـﻂ ﻋﺮﺑﯽ در ﻣﻮارد زﯾﺮ ﺑﮑـﺎر ﻣﯿﺮود‪ :‬آﻣﯿﺨﺘﮕﯽ ﻋﻘـﻞ ﺑـﺎ ﺟﻨﻮن‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء||(‪.‬‬ ‫اﺷـﺘﺒﺎه‪ .‬رﻓﺘﻦ ﺑﻪ راه ﻏﻠﻂ‪ .‬ﻋـﺪم ﺑﯿﻨﺎﯾﯽ در ﮐﺎري‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻟﻐﺰش‪ .‬ﺑﺴـﺮ اﻓﺘﺎدﮔﯽ ‪ :‬ﺗﺎ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﺧﺒﻂ ﺑﮕﺸﺎﯾﺪ رﻫﯽ ﺗﺎ ﻧﯿﻔﺘﺪ‬ ‫زان ﻓﻀـﯿﺤﺖ در ﭼﻬﯽ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ - .‬ﺧﺒﻂ ﺑﻮدن؛ اﺷـﺘﺒﺎه ﺑﻮدن‪ ،‬ﻧﺎﻫﻨﺠﺎرﺑﻮدن‪ .‬ﻣﻨﺤﺮف از راه راﺳﺖ ﺑﻮدن‪ .‬ﻧﺎﺻﺤﯿﺢ ﺑﻮدن‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﺧﺒﻂ ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ از اﯾﻦ راه رﻓﺘﻢ‪ ،‬ﯾﺎ آﻧﮑﻪ ﮔﻮﯾﯿﻢ ﺧﺒﻂ ﺑﻮد اﻗﺪام ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻂ دﻣﺎغ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 685‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]َخ ِط ِد[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﻨﻮن ||‪ .‬ﺳﺮﮔﺸﺘﮕﯽ ||‪ .‬ﺣﯿﺮت‪ .‬ﺑﻬﺖ ||‪ .‬ﻣﺠﺎزًا در ﺣﻤﻖ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻂ ﻋﺸﻮاء ‪.‬‬



‫]َخ ِط َع[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( آن ﺷﺘﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺿـﻌﻔﯽ در ﺑﺼﺮ و ﭼﺸﻢ ﺧﻮد دارد و ﺧﻮد را ﺑﻬﻨﮕﺎم رﻓﺘﻦ ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫)از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ||(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺧﺒﻂ و اﻧﺤﺮاف از روش ﺑﻨﻈﺎم و ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﻫﻮ ﯾﺨﺒﻂ ﺧﺒﻂ ﻋﺸﻮاء؛ ﯾﻌﻨﯽ او ﮐﺎر ﺑﺮ ﻧﻈﺎم ﻧﻤﯿﮑﻨﺪ ‪:‬‬ ‫و از اﺣﻮال ﮔﺬﺷﺘﻪ اﮐﺎذﯾﺐ اﻋﺎﺟﯿﺐ ﻣﯿﻨﻤﻮدي و از ﻧﺎآﻣﺪه اﺧﺒﺎر ﻣﻐﯿﺒﺎت ﮔﻔﺘﯽ ﻫﻤﻪ ﺧﺒﻂ ﻋﺸﻮاء‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻂ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(اﺷـﺘﺒﺎه ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﺮاه ﻏﻠﻂ رﻓﺘﻦ‪ .‬ﺑﺮ اﺷـﺘﺒﺎه رﻓﺘﻦ‪ .‬ﺑﺨﻄﺎ اﻓﺘﺎدن‪ .‬از راه ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ ﻣﻨﺤﺮف ﺷـﺪن‪ .‬ﺑﻨﺎﺻﻮاب رﻓﺘﻦ)‪.(1‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫)‪ - (1‬ﻣﻘﺼﻮد از اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻧﯽ »اﺷـﺘﺒﺎه« ﯾﺎ »ﮐﺞ روﺷـﯽ« اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪون ﻗﺼﺪ و ﺷﻌﻮر اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ﯾﻌﻨﯽ راﻫﯽ رﻓﺘﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻄﺎﺳﺖ وﻟﯽ‬ ‫در آن ﺷﻌﻮر و ﻗﺼﺪي ﻫﻢ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻂ و ﺧﻄﺎ‪.‬‬



‫]َخ ُط َخ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( اﺷﺘﺒﺎه‪ .‬ﺧﻄﺎ‪ .‬ﻧﺎﺻﻮاب‪ .‬ﻧﺎﻫﻨﺠﺎر‪ .‬ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ .‬ﻏﯿﺮ ﺻﺤﯿﺢ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻄﮥ‪.‬‬



‫]َخ َط[ )ع ِا( زﮐﺎم ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﺳـﺮﻣﺎ ﺑﻤﺮدم ﻋﺎرض ﺷﻮد‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬ﺿـﺮﺑﻪ اي ﮐﻪ ﺷﺘﺮ ﮔﺸـﻦ‬ ‫ﻣـﺎده ﺷﺘﺮ را زﻧـﺪ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ||( ﺑﻘﯿﻪء آب در ﻏـﺪﯾﺮ و ﯾﺎ در ﺧﻨﻮر‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺷـﯿﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧـﺪه در‬ ‫ﻣﺸـﮏ و ﻃﻌـﺎم ﺑـﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧـﺪه در ﺧﻨـﻮر‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﺑـﺎران ﻓﺮاخ ﺳـﺴﺖ ﻗﻄﺮه در زﻣﯿﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬دﺳﺖ رﺳـﯿﺪه ﺷـﺪه از ﺟﻦ‪ .‬ﻣﺴـﮥ اﻟﺠﻦ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ(‪ .‬ﺟﻦ زده ||‪ .‬ﺷـﯿﺌﯽ ﮐﻢ و اﻧـﺪك‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‬ ‫)ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﻋﻠﯿﻪ ﺧﺒﻄﮥ ﺟﻤﯿﻠﮥ؛ ﯾﻌﻨﯽ اﻧﺪﮐﯽ از ﺟﻤﺎل و ﺧﻮﺑﯽ در او ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻄﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َط[ )ع ِا( ﺑﻘﯿـﻪ آب ﻣﺎﻧـﺪه در ﻏـﺪﯾﺮ‪) .‬از ﻣﻌﺠـﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﺷـﯿﺮ ﺑـﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧـﺪه در ﻣﺸـﮏ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب ||(‪ .‬ﻃﻌﺎم ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه در ﺧﻨﻮر‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻄﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َط[ )ع ِا( ﺑﻘﯿﻪء آب ﻣﺎﻧﺪه در ﺧﻨﻮر ﯾﺎ در ﻏﺪﯾﺮ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ ||(‪ .‬ﺷﯿﺮ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه در ﻣﺸﮏ‪ .‬ﺷﯿﺮ اﻧﺪك‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب||(‪.‬‬ ‫ﮐﻢ‪ .‬اﻧﺪك‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ(‪ .‬ﮔﯿﺎه اﻧﺪك‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺟﺰء و ﻗﻄﻌﻪ اي از ﻫﺮﭼﯿﺰ و ﺟﻤﺎﻋﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ ||(‪ .‬ﭘﺎره‬ ‫اي از ﺷﺐ ||‪ .‬ﭼﻨﺪ از ﻣﺮدم‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﮔﺮوﻫﯽ از ﻣﺮدم ||‪ .‬ﭘﺎره اي از ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻄﮥ‪.‬‬



‫]َخ َب َط[ )ع ِا( ﺑﻘﯿﻪء آب در ﻏﺪﯾﺮ ﯾﺎ در ﺧﻨﻮر‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻄًﮥ ﺧﺒﻄًﮥ‪.‬‬



‫]ِخ ْب َط َﺗْﻦ ِخ ْب َط َﺗْﻦ[)ع ق ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﺮوه ﮔﺮوه‪ .‬ﺟﻮق ﺟﻮق‪ .‬ﭘـﺎره ﭘـﺎره‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬اﺗﻮا ﺧﺒﻄـﮥ ﺧﺒﻄـﮥ؛ ﯾﻌﻨﯽ آﻣـﺪﻧﺪ‬ ‫ﭘﺎره ﭘﺎره و ﮔﺮوه ﮔﺮوه‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ِﺧﺒَﻄﮥ در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ و ِﺧَﺒﻂ در ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻊ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﻘﯿﻢ ﮔﺮدﯾـﺪن در ﺟـﺎي‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬در ﻣﺤﻠﯽ اﻗﺎﻣﺖ ﮐﺮدن‪ .‬در ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺟﺎي ﺑﺮاي اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬ ‫)ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬در آﻣـﺪن در ﺟﺎي‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬دم‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮐﻮدك را از ﮔﺮﯾﺴﺘﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮدن)‪) .(1‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج(‬ ‫)ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ در ﻧﺰد ﺑﻨﯽ ﺗﻤﯿﻢ اﺳﺖ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬در اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد آﻣـﺪه‪ :‬ﻟﻐﮥ ﻓﯽ‬ ‫ﺧﺒﺄ وﻟﯽ در آن اﺷﺎره ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ آن از ﺑﻨﯽ ﺗﻤﯿﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻌﺜﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َب ِث[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻓﺮﺑﻪ و ﺗﻨـﺎور از ﻫﺮﭼﯿﺰي‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺷـﯿﺮ‬ ‫ﺑﯿﺸﻪ ||‪ .‬ﻣﺮد ﺳﺘﺒﺮ ﺳﺨﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻌﺜﻦ‪.‬‬



‫]َخ َب ِث[ )ع ِا( ﺷﯿﺮ ﺑﯿﺸﻪ‪) .‬ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻌﺜﻦ‪.‬‬



‫]َخ َب َث[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻣﺮد ﺳـﺨﺖ ﺳـﺘﺒﺮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||( ﺷـﯿﺮ ﺑﯿﺸﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻌﺜﻨﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َب ِث َن[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻣﺮد ﺳﺨﺖ ﺳﺘﺒﺮ ||‪ .‬ﺷﯿﺮ ﺑﯿﺸﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻌﺜﮥ‪.‬‬



‫]َخ َع َث[ )ع ﻣﺺ( اﯾـﻦ ﮐﻠﻤـﻪ ﺻـﻮرت دﯾﮕﺮ ﻣﺼـﺪر رﺑـﺎﻋﯽ ﻣﺠﺮد »ﺧﺒﻌـﺎث« اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻫﻤـﻮاره ﺑﺼـﻮرت »اﻓﻌﻼـل« ﯾﻌﻨﯽ »اﺧﺒﻌﺜـﺎث«‬ ‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﺸﻮد‪» .‬اﺧﺒﻌﺜﺎث« ﺑﻤﻌﻨﺎي »ﭼﻮن ﺷﯿﺮ راه رﻓﺘﻦ« اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬اﺧﺒﻌﺚ ﻓﯽ ﻣﺸﯿﺘﻪ اﺧﺒﻌﺜﺎﺛًﺎ؛ اي ﻣﺸﯽ ﻣﺸﯿﮥ اﺳﺪ‪) .‬ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻌﺠﮥ‪.‬‬



‫]َخ َع َج[ )ع ﻣﺺ( رﻓﺘـﺎري )راه رﻓﺘﻨﯽ( ﮐﻪ در آن ﮔـﺎم ﻧﺰدﯾـﮏ ﻧﻬـﺎده ﺷﻮد ﻣﺎﻧﻨـﺪ رﻓﺘـﺎر )راه رﻓﺘﻦ( ﻣﺮدم در ﮔﻤـﺎن اﻓﺘﺎده‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬راه رﻓﺘﻦ و ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﺎﻫﺎ ﻧﺰدﯾﮏ و ﻣﺘﻘﺎرب ﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ﻣﺎﻧﻨﺪ راه رﻓﺘﻦ ﺷـﺨﺺ ﺑﺸﮏ اﻓﺘﺎده‪ .‬ﻣﺸﯿﮥ‬ ‫ﻣﺘﻘﺎرﺑﮥ ﮐﻤﺸﯿﮥ اﻟﻤﺮﯾﺐ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )اﻟﺒﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻌﻠﮥ‪.‬‬



‫]َخ َع َل[ )ع ﻣﺺ( ﺳـﺴﺖ رﻓﺘـﻦ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ‪ .‬ﺑﻪ آراﻣﯽ و ﮐﻨـﺪي در روي زﻣﯿﻦ راه رﻓﺘﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻗﺎﻣﻮس( )ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻌﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َب َع[ )ع ص( زﻧﯽ ﮐﻪ ﮔـﺎه ﭘﻨﻬﺎن ﺷﻮد و ﮔﺎه ﻇﺎﻫﺮ‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨـﺪراج ﺑﺮاي ﺧﺒﻌﻪ آورده ﻫﻤﺎن ﻣﻌﻨﯿﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻋﺒـﺎرت ﻣﻌﺮوف‪» :‬اﻣﺮاة ﺧﺒﻌـﮥ ﻃﻠﻌـﮥ« آورده ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺮاي ﺧﺒﻌـﮥ ﺑﺼﻮرت ﻣﺠﺮد‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮ ﻧﻘﻞ اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد »ﺧﺒﻌﻪ« ﻟﻐﺘﯽ‬ ‫اﺳﺖ در »ﺧﺒﺎة« ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺒﻌـﮥ ﻣﺒﺪل »ﺧﺒﺎة« ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ اﺑﺪال ﻋﯿﻦ ﺑﻪ ﺟﺎي ﻫﻤﺰه و اﻣﺮاة ﺧﺒﻌﮥ و اﻣﺮاة ﺧﺒﺎة ﻫﺮ دو ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‬ ‫و ﺑـﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺧﺒﻌﮥ ﺑﻤﻌﻨﺎي ﭘﻨﻬﺎن ﺷﻮﻧﺪه اﺳﺖ )||‪ِ .‬ا( ﻗﻄﻌﻪ اي از ﭘﻨﺒﻪ‪ .‬اﻟﻤﺰﻋﮥ ﻣﻦ اﻟﻘﻄﻦ)‪) .(1‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻧﯿﺰ اﺑﺪاﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻌﻨﯽ اول اﺳﺖ ﺑﻌﻤﻞ آﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻖ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺗﯿﺰ دادن)‪) .(1‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ||(‪ .‬ﺣﻘﯿﺮ و ﺧﺮد اﻧﮕﺎﺷـﺘﻦ ﮐﺴﯽ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺨﻮد‪ :‬ﺧﺒﻖ ﻓﻼﻧًﺎ؛‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺧﺮد و ﺣﻘﯿﺮ داﻧﺴﺖ ﻓﻼـن را ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﺨﻮﯾﺶ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ - (1) .‬ﺧﺒﻖ در ﻫﻤـﺎن ﻣﻌﻨﯽ ﺑﮑـﺎر ﻣﯿﺮود ﮐﻪ ﺣﺒﻖ ﺑﮑـﺎر رﻓﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا ﺑﺎﯾﺪ ﺧﺒﻖ و ﺣﺒﻖ ﻣﺒﺪل ﻫﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﺑﺪال »ﺣﺎء« و »ﺧﺎء«‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻖ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﺻﻮت( آوازي ﮐﻪ از ﻓﺮج زن در وﻗﺖ ﺟﻤﺎع ﺑﺮآﯾﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬آواز‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻖ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ع ِا( آواز‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺻـﺪا‪ .‬ﺻﻮت‪ .‬ﺑﻌﯿـﺪ ﻧﻤﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ اﺳﻢ ﺻﻮت ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﻣﺎدهء َﺧﺒﻖ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻤﺎﻧﯽ‬ ‫ﻣﯿﺮود‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻖ‪.‬‬



‫]ـِﺧ ـ ْﺐ َب[ )ع ص‪ِ ،‬ا( دراز)‪) .(1‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻗـﺎﻣﻮس( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬اﺳﺐ ﺗﯿﺰرو‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‬ ‫)ﻗـﺎﻣﻮس ||(‪ .‬ﻣﺮد ﺟﻬﻨـﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻗﺎﻣﻮس ||(‪ .‬ﻣﺮد دراز‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻗﺎﻣﻮس( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬اﯾﻦ‬ ‫ﮐﻠﻤﻪ ﮔﺎﻫﯽ َﺧﺒَِﻖ ﻣﯽ آﯾﺪ و از اﺗﺒﺎع اﻣﻖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻤﻌﻨﺎي دراز ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻖ‪.‬‬



‫]ِخ ِب[ )ع ص‪ِ ،‬ا( دراز)‪) .(1‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻗـﺎﻣﻮس( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﻣﺮد دراز‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻗﺎﻣﻮس( )ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء ||(‪ .‬اﺳﺐ ﺗﯿﺰرو‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻗﺎﻣﻮس ||(‪ .‬ﻣﺮد ﺟﻬﻨﺪه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج( )ﻗﺎﻣﻮس(‪- (1) .‬‬ ‫اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ از اﺗﺒﺎع اﻣﻖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻤﻌﻨﺎي دراز ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻖ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ِاخ( ﯾـﺎﻗﻮت آرد‪ :‬ﺑﻨـﺎﺑﺮ ﻗﻮل رﻫﻨﯽ در ذﮐﺮ ﺧﺒﯿﺺ ﮐﺮﻣﺎن‪ ،‬ﺧﺒﻖ ﻧﺎم ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻪ ﺧﺒﯿﺺ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻨﮏ ﻗﻮل او‪» :‬و ﻓﯽ ﻧﺎﺣﯿﺘﻬﺎ ﺧﺒﻖ و‬ ‫ﺑﺒﻖ«‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻘﺎء ‪.‬‬



‫]ِﺧْﺐ ِب ﻗﺎ[ )ع ص( ﺑـﺪﺧﻮي‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪» :‬اﻣﺮاة ﺧﺒﻘﺎء«)‪(1‬؛ زن ﺑﺪﺧﻮي‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪(1) .‬‬ ‫ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻫﻤﻮاره ﺻـﻔﺖ ﻣﺆﻧﺚ اﺳﺖ و از ﺻـﻔﺎﺗﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺠﺎي ﻣﻮﺻﻮف ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ و ﻣﺴﻨﺪاﻟﯿﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و ﻣﻮﺻﻮف آن ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﺸﻪ‬‫»اﻣﺮاة« ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻘﮥ‪.‬‬



‫]ِﺧْﺐ ِب َق[ )ع ص( ﺷﺘﺮ ﻣـﺎده ﮔﺸـﺎده ﮔـﺎم‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬اﯾﻦ ﺻـﻔﺖ ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ ﻣﻮﺻﻮف ﺧﻮد ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺎﻗﻪ اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬زﻧﺎن‬ ‫ﻋﺮب در ﺗﺮﻗﯿﺺ اﻃﻔﺎل ﺧﻮد ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ‪» :‬ﺧﺒﻘﻪ ﺧﺒﻘﻪ ﺗﺮق ﻋﯿﻦ ﺑﻘـﮥ« و اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت آﻧﻬﺎ ﺑﺼﻮرت »ُﺣُﺰﻗﱠﮥ ﺣﺰﻗﻪ ﺗﺮق ﻋﯿﻦ ﺑﻘﮥ« ﻧﯿﺰ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺰﻗﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻘﯽ‪.‬‬



‫]ِخ ﺑ ِْﻖ ﻗﺎ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻧﻮﻋﯽ از دوﯾﺪن اﺳﺖ ||‪ .‬اﺳﺐ ﺗﯿﺰرو‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺼﻮرت ﺻﻔﺖ ﺑﺮاي ﺷﺘﺮ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﺸﻮد ﻧﺎﻗﮥ ﺧﺒﻘﯽ و آن‬ ‫ﺑﻤﻌﻨﺎي ﺷﺘﺮ ﻣﺎدهء ﮔﺸﺎده ﮔﺎم اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﮏ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ِا( ﻓﺸـﺮدن ﮔﻠﻮ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺒﻪ‪ .‬ﺧﻔﻪ ﮐﺮدن ﺑﺎﺷـﺪ)‪) .(1‬ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﺪي( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺧﭙﺎك‪ .‬ﺧﺒﺎك ‪ :‬ﻫﯿﭻ ﺧﺮدﻣﻨﺪ را‬ ‫ﻧﺪﯾــﺪ ﺑﮕﯿـﺘﯽ ﺗــﺎ ﺧﺒـﮏ ﻋﺸـﻖ او ﻧﺒـﻮد ﺑﺮوﻣﻨــﺪ‪ .‬آﻏـﺎﺟﯽ )از ﻓﺮﻫﻨـﮓ اﺳــﺪي(‪ .‬ﺗـﺎ ﺑﻤﯿﺮي ﺑﻠﻬـﻮ ﺑـﺎش و ﻧﺸـﺎط ﺗـﺎ ﻧﮕﯿﺮد اﺑﺮ ﺗـﻮ ﮔﺮم‬ ‫ﺧﺒﮏ)‪.(2‬ﺧﺴـﺮوي‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﻣﺮ او را ﮐﻨﯽ ﺧﺒﮏ‪.‬ﻟﺒﯿﺒﯽ‪ .‬ﺑﻌﻬﺪ ﻋﺪل ﺗﻮ دزدان ﻣﻌﺬب ﺧﺒﻪ اﻧﺪ ﺧﻨﮏ ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺑﻮد اﯾﻤﻦ از‬ ‫ﻋـﺬاب ﺧﺒﮏ‪ .‬ﺷـﻤﺲ ﻓﺨﺮي )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي ||(‪ .‬ﺳـﯿﺎﻫﯽ روي ﮐﻪ از ﻏﻢ و اﻧـﺪوه ﭘﺪﯾـﺪ آﯾﺪ و آﻧﺮا ﺗﺎﺳﻪ و ﺗﻔﺴﻪ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‬ ‫ﺑﺘﺎزﯾﺶ ﮐﻠﻔﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬از ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ - (1) .‬در ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺼﻮرت اﺳﻢ ﻣﺼﺪرﻣﻌﻨﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﻓﺸﺮدﮔﯽ ﮔﻠﻮ‪،‬‬ ‫ﺧﻔﮕﯽ و ﮔﻠـﻮ ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ ﻧﻪ ﺑﺼﻮرت ﻣﻌﻨﯽ‪ - (2) .‬ﻣﺆﻟﻒ ﻟﻐﺘﻨـﺎﻣﻪ در اﯾﻨﺠـﺎ ﺧﺒﮏ را ﻣﻄﻠﻖ »ﮔﻠﻮ« ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﻪ ﮔﻠﻮ ﻓﺸـﺮدن ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ‬ ‫ﮐﻠﻤﻪ »ﻧﮕﯿﺮد« در ﻣﺼﺮع دوم ﮐﻠﻤﻪء دﯾﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺧﺒﮏ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻓﺸﺮدن ﮔﻠﻮ ﺑﮑﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﮏ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( آﻏﻞ‪ .‬آﻏﻮل‪ .‬ﺷﻮﻏﺎ ‪ :‬ﮐﺮدش اﻧﺪر ﺧﺒﮏ دﻫﻘﺎن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و آﻣﺪ از ﺳﻮي ﮐﻼﺗﻪ دل ﻧﮋﻧﺪ‪.‬دﻗﯿﻘﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﮏ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺟﺪ وﺛﯿﺮ ﻣﺤﺪث‪ ،‬اﺑﻦ ﻣﻨﺬرﺑﻦ ﺧﺒﮏ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﮑﺎل‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ[ )ِا( ﻧﺸﺎﻧﻪء ﺗﯿﺮ و ﺗﻔﻨﮓ و اﻣﺜﺎل آﻧﺮا ﮔﻮﯾﻨـﺪﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺳﻮراﺧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬ﭼﻮ دﯾﻠﻤﺎن زره ﭘﻮش ﺷﺎه ﺗﺮﮐﺎﻧﺶ ﺑﺘﯿﺮ‬ ‫و زوﺑﯿﻦ ﺑﺮ ﭘﯿـﻞ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺧﺒﮑﺎل‪ .‬ﻋﻨﺼـﺮي ||‪ .‬ﺳﻮراخ)‪) .(1‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ - (1) .‬ﻣﺆﻟﻒ ﺑﺮﻫﺎن ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ »ﺧﻨﮑﺎل« ﻧﯿﺰ آﻣـﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ »ﺧﺒﮑﺎل ﻏﻠﻂ و ﺻـﺤﯿﺢ آن ﺧﻨﮑﺎل ﺑﻨﻮن و ﮐﺎف ﻋﺮﺑﯽ اﺳﺖ« در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ﺧﺒﮑﺎل ﻣﺼـﺤﻒ‬ ‫ﺧﻨﮕﺎل ﺣﺪس زده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را ﺑﮑﺴﺮ و ﻓﺘﺢ ﺧﺎء و ﺑﺼﻮرت ﺧﺒﮑﺎل )ﮐﺎف ﻋﺮﺑﯽ و ﻓﺎرﺳﯽ( ﺿﺒﻂ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﮕﺎل‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ[ )ِا( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﮑﺎل ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﮕﯽ‪.‬‬



‫]َخ َب ‪ِ /‬ب[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﺧﻔﮕﯽ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻔﻪ ﺷﺪن‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﮔﻠﻮ ﺑﻬﻢ ﻓﺸﺮده ﺷﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔﮕﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﻓﺎﺳـﺪ ﮔﺮداﻧﯿـﺪن‪ .‬ﺧﺮاب ﮐﺮدن‪ .‬ﺗﺒـﺎه ﻧﻤﻮدن‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬زاﯾـﻞ ﮐﺮدن ﻏﺼﻪ ﻋﻘـﻞ را‪ .‬زاﯾﻞ ﺷـﺪن ﻋﻘﻞ در اﺛﺮ‬ ‫ﻏﺼﻪ و ﺣﺰن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻗـﺎﻣﻮس( )ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪- .‬اﻣﺜﺎل‪:‬‬ ‫ﻋـﺎد ﻏﯿﺚ ﻋﻠﯽ ﻣﺎ ﺧﺒﻞ؛ اي اﻓﺴـﺪ ||‪ .‬ﺷﻞ ﮐﺮدن دﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﯾـﺪ ﻣﺠﺒﻮﻟـﮥ ﻋﻦ اﻟﻌﻀـﺪ ||‪ .‬ﺑﺎزداﺷﺖ ﮐﺮدن و ﻣﻨﻊ ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬واﷲ ﺧﺎﺑﻞ‬ ‫اﻟﺮﯾـﺎح؛ اي ﺣﺎﺑﺴـﻬﺎ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﮐﻮﺗـﺎﻫﯽ ﮐﺮدن در ﮐـﺎر ﭘـﺪر‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻓﻌﻞ اﯾﻦ ﻣﺼـﺪر در اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻌﻨﯽ ﺑـﺎ »ﻋﻦ« اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﺸﻮد ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺼﻮرت‪ :‬ﺧﺒـﻞ ﻋﻦ ﻓﻌـﻞ اﺑﯿﻪ؛ اي ﻗﺼـﺮ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﭘﯿﺮ زﻓﺖ ﺷـﺪن‪) .‬از ﺗـﺎج اﻟﻤﺼـﺎدر‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬اﺳـﻘﺎط ﺳـﯿﻦ و ﻓﺎء از ﻣﺴﺘﻔﻌﻠﻦ در ﺑﺤﺮ رﺟﺰ و ﺑﺴﯿﻂ ﮐﺮدن)‪) .(1‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﻌﺮﯾﻔـﺎت ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ(‪ .‬اﺟﺘﻤﺎع ﺧﺒﻦ و‬ ‫ﻃﯽ اﺳﺖ در ﻣﺴـﺘﻔﻌﻠﻦ و ﻣﺘﻌﻠﻦ ﺑﻤﺎﻧـﺪ ﻓﻌﻠﺘﻦ ﺑﺠﺎي آن ﻧﻬﻨﺪ و اﯾﻦ ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﮐﺒﺮي اﺳﺖ‪ ...‬و ﭼﻮن ﻫﺮ دو ﺑﺴـﺒﺐ ﺟﺰو ﺑﺪﯾﻦ زﺣﺎف ﻧﺎﻗﺺ‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد و آﻧﮑﻪ ﺑﻨﻔﺲ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﯽ آﯾﺪ آﻧﺮا ﻣﺨﺒﻮل ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬از اﻟﻤﻌﺠﻢ(‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ اﯾﻦ اﻓﺘﺎدن را از‬ ‫آﻧﺠﻬﺖ ﺧﺒﻞ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺎﮐﻦ ﭼﻮن دﺳﺖ ﺳﺒﺐ اﺳﺖ و ﭼﻮن از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ ﻣﺜﻞ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ دﺳﺖ او ﺑﺮﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻞ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺠﻨﻮن ﺷﺪن ||‪ .‬ﺷﻞ ﺷﺪن دﺳﺖ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺗﺒـﺎﻫﯽ اﻋﻀـﺎء ||‪ .‬ﻓﺎﻟـﺞ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻗﻄﻊ دﺳﺖ و ﭘﺎي‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺒﻮل‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻟﻨﺎ ﻓﯽ ﺑﻨﯽ‬ ‫ﻓﻼـن دﻣـﺎء و ﺧﺒـﻮل‪ .‬و ﻧﯿﺰ‪ :‬ﻣﻦ اﺻـﯿﺐ ﺑـﺪم اوﺧﺒـﻞ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد ||(‪ .‬ﻣﻨـﻊ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬اﻧﻌـﺎم‪ .‬آﻧﭽﻪ زﯾـﺎده ﺑﺮ اﺟﺮت‬ ‫ﻣﺸﺮوﻃﯽ ﮐﻪ ﺣﻤﺎل ﻣﻌﯿﻦ ﮐﺮده اﺳﺖ داده ﺷﻮد‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﻗﺮض ||‪ .‬اﺳﺘﻌﺎره‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻞ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ع ِا( ﺗﺒـﺎﻫﯽ و ﻓﺴﺎد اﻋﻀﺎء ||‪ .‬ﻓﺎﻟـﺞ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺟﻦ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺟﻨﻮن‪.‬‬ ‫)از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد ||(‪ .‬ﻣﺮﻏﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤـﺎم ﺷﺐ ﺑﺎﻧـﮓ ﮐﻨـﺪ و ﮔﻮﯾـﺪ ﻣـﺎﺗﺖ ﺧﺒـﻞ ||‪ .‬ﺗـﻮﺷﻪ دان ||‪ .‬ﻣﺸـﮏ ﭘﺮ و ﻣﻤﻠـﻮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻞ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﺧﺎﻃﺮ‪ .‬دل‪ .‬ﮔﻤﺎن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬وﻗﻊ ﻓﯽ ﺧﺒﻠﯽ؛ اﻓﺘﺎد در دل ﻣﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﯾﻦ اﺻـﻄﻼح‪ :‬ﺧﻄﺎ ﮐﺮدم و ﭘﺸﯿﻤﺎن ﺷﺪم‪) .‬از‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||( ﮔﻤﺎن‪ .‬ﺗﺼﻮر‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻞ‪.‬‬



‫]َخ ِب[ )ع ص( دﯾﻮاﻧﻪ‪ .‬ﻣﺠﻨﻮن‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺳـﺨﺖ و ﺗﻨـﮓ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪» :‬دﻫﺮﺧﺒـﻞ«؛ روزﮔـﺎر ﺳـﺨﺖ و ﭘﯿﭽﺎن ﺑﺮ ﻣﺮدم‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻦ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ()‪ (1‬درﻧﻮﺷـﺘﻦ ﺟـﺎﻣﻪ و دوﺧﺘﻦ آن ﺗـﺎ ﮐﻮﺗـﺎه ﺷﻮد‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬درﻧﻮﺷـﺘﻦ ﺟﺎﻣﻪ و ﺧﯿﺎﻃﺖ آن‪) .‬از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻣﺮدن ||‪ .‬دروغ ﺑﺮ ﺑﺎﻓﺘﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮدن ﻃﻌﺎم ﺑﺮاي روزﮔﺎر ﺳـﺨﺘﯽ‬ ‫و ﺷـﺪت‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺧﺒﻦ آوردن ﺷـﺎﻋﺮ در ﺷـﻌﺮ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬و ﺧﺒﻦ ﻋﺒﺎرت از اﺳـﻘﺎط ﺣﺮف ﺳﺎﮐﻦ از ﺳﺒﺐ ﺧﻔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اول رﮐﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﻓﻌﻼﺗﻦ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از اﻟﻤﻌﺠﻢ ﻓﯽ‬ ‫ﻣﻌـﺎﯾﯿﺮ اﺷـﻌﺎر اﻟﻌﺠﻢ(‪ .‬در »ﮐﺸـﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت ﻓﻨـﻮن« ﺧﺒﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺑﻔﺘـﺢ ﺧـﺎء و ﺳـﮑﻮن ﺑـﺎء ﺗﺤﺘـﺎﻧﯿﻪ ﻣﻮﺣـﺪه‪ ،‬ﻧﺰد‬ ‫ﻋﺮوﺿـﯿﺎن اﻓﮑﻨﺪن دوﻣﯿﻦ ﺳﺎﮐﻦ از ﺟﺰء اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺟﺰء را ﻣﺨﺒﻮن ﻧﺎﻣﻨﺪ ﭘﺲ ﺣﺬف ﺳﯿﻦ ﻣﺴﺘﻔﻌﻠﻦ ﻣﺜﻼ ﺧﺒﻦ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯿﺸﻮد و ﺑﺎﻗﯽ آن‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺴـﺘﻔﻌﻠﻦ اﺳﺖ ﻣﺨﺒﻮن ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻮن ﻏﯿﺮ ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ اﺳﺖ ﺑﺠﺎي آن ﻣﻔﺎﻋﻠﻦ آورﻧﺪ ﭘﺲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد ﻣﻔﺎﻋﻠﻦ ﻣﺨﺒﻮن ﻣﺴـﺘﻔﻌﻠﻦ اﺳـﺖ‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از ﻋﺮوض ﺳـﯿﻔﯽ ﻣﺴـﺘﻔﺎد ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﻋﻨﻮان اﻟﺸـﺮف ﻧﯿﺰ در ﭘﺎره اي از وﺳﺎﯾﻞ ﻋﺮوض ﻋﺮﺑﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺒﻦ اﺳﻘﺎط دوﻣﯿﻦ ﺳﺎﮐﻦ‬ ‫اﺳﺖ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ دوﻣﯿﻦ ﺳﺎﮐﻦ ﺳـﺒﺐ ﺑﺎﺷـﺪ و ﻗﯿـﺪ اﺧﯿﺮ ﺑﺮاي اﺣﺘﺮاز از ﺳﺎﮐﻦ در ﻓﺎع ﻻﺗﻦ در ﻣﻀﺎرع ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﺧﺒﻦ در آن ﺟﺎﺋﺰ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﺮاي اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﻓﺎع را وﺗﺪ ﻣﻔﺮوق ﻣﻌﺘﺒﺮ داﺷـﺘﻪ اﻧﺪ و آﻧﺮا ﺟﺪا ﻧﻮﯾﺴﻨﺪ‪ - (1) .‬ﻓﻌﻞ آن ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ دارد ﮐﻪ ﺧﺒﺎن اﺳـﺖ‬ ‫و ﺧﻮد ﻓﻌﻞ ﻧﯿﺰ از ﺑﺎب ﺿﺮب ﯾﻀﺮب ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻦ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( از ﮔـﻮﺷﻪء ﺗـﻮﺷﻪ دان ﺗـﺎ دﻫـﻦ آن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﻣـﺎﺑﯿﻦ ﺧﺮب اﻟﻤﺰادة و ﻓﻤﻬـﺎ‪) .‬از اﻗﺮﺑﺖ اﻟﻤـﻮارد( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 686‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺒﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َب[ )ع ِا( اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺟﻤﻊ ُﺧﺒَﻨﮥ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﻨﮥ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻦ‪.‬‬



‫]ُخ ﺑ ُﻦ ن[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻣﺮدي ﮐﻪ اﻋﻀﺎي وي درﻫﻢ ﮐﺸـﯿﺪه و ﺑﻌﻀـﯽ در ﺑﻌﺾ دﯾﮕﺮ ﻣﺘـﺪاﺧﻞ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‬ ‫)ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻨﺎت‪.‬‬



‫]ُخ ُب ‪َ /‬خ َب[ )ع ِا( ﻏﺪر ||‪ .‬دروغ ||‪ .‬اﺻﻼح ﮐﺎري در ﯾﮏ ﺑﺎر و ﻓﺴﺎد آن در ﺑﺎر دﯾﮕﺮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ :‬ﯾﻘﺎل اﻧﻪ‬ ‫ﻟﺬوﺧﺒﻨﺎت‪ .‬در اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ »ﺧﻨﺒﺎت« ﻧﯿﺰ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ اﻧﻪ ﻟﺬو ﺧﻨﺒﺎت ﺑﺠﺎي اﻧﻪ ﻟﺬو ﺧﺒﻨﺎت ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻨﺠﮥ‪.‬‬



‫]ُخ ُن َج[ )ع ِا( ﺧﻢ‪ .‬ﺧﻤﺮه‪ .‬ﻇﺮﻓﯽ ﮐﻪ در آن ﻣﺎﯾﻌـﺎت رﯾﺰﻧـﺪ‪ .‬ﻣﻌﺮب ﺧﻢ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺷﺎﯾـﺪ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ در اﺻﻞ ﺧﻨﺠﻪ ﺑﻮده‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻨﺪاة‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ع ص( ﺟﺎرﯾﮥ ﺧﺒﻨﺪاة)‪(1‬؛ دﺧﺘﺮ ﺗﻤﺎم ﺳﺎق و ﺗﻤﺎم اﻧﺪام ﻓﺮﺑﻪ و ﮔﺮان ﺳﺮﯾﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺳﺎق ﺧﺒﻨﺪاة؛‬ ‫ﺳﺎق ﮔﺮد و ﭘﺮﮔﻮﺷﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺒﻨـﺪﯾﺎت‪ ،‬ﺧﺒﺎﻧـﺪ‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺻـﻔﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤـﻮاره ﺑـﺎ ﻣﻮﺻﻮف ﺧﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﻫﯿﭽﮕﺎه ﺗﻨﻬﺎ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﻤﯿﺸﻮد و ﺑﺠﺎي ﻣﻮﺻﻮف ﻧﻤﯽ ﻧﺸﯿﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻨﺪي‪.‬‬



‫]َخ َب دا[ )ع ص( رﺟﻞ ﺧﺒﻨﺪي)‪(1‬؛ ﻣﺮد ﭘﺮﮔﻮﺷﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ﻣﺮد ﭼﺎق ﭘﺮﮔﻮﺷﺖ‪ .‬ﻣﺮد ﺳـﻤﯿﻦ ﭘﺮﮔﻮﺷﺖ‪ .‬ﻣﺮد‬ ‫ﻓﺮﺑﻪ ﭘﺮﮔـﻮﺷﺖ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺒﺎﻧـﺪ‪ - (1) .‬اﯾـﻦ ﮐﻠﻤـﻪ ﺻـﻔﺖ اﺳـﺖ و در ﻣـﻮاردي ﺑﮑـﺎر ﻣﯿﺮود ﮐـﻪ ﻣﻮﺻـﻮف آن داراي ﺟﺴـﻤﯽ ﭘﺮﮔـﻮﺷﺖ و‬ ‫ﻋﻀﻼﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ﻓﺮﺑﻪ و ﮔﻮﺷﺖ ﻓﺮواﻓﺘﺎده‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻨﻔﺜﮥ‪.‬‬



‫]َخ َب َف َث[ )ع ِا( ﻋﻠﻢ اﺳﺖ ُدﺑ ُﺮ را‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻨﮏ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ِاخ( ﻧـﺎم دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫـﺎت ﺑﻠـﺦ آﻧﺮا ﺧﻮرﻧﻖ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﻟﻤﻌﺮب ﺟﻮاﻟﯿﻘﯽ‬ ‫ص‪ 126‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻨﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫]َخ َب َﻧْﻦ َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ(ﻋﻤﻞ ﺧﻮاﺑﺎﻧﯿﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻨﻨﺪه‪.‬‬



‫]َخ َب َﻧْﻦ َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ( ﺧﻮاﺑﺎﻧﻨﺪه‪ .‬آﻧﮑﻪ ﮐﺴﯽ را ﺑﺨﻮاﺑﺎﻧﺪ‪) .‬ﯾﺎدادﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻨﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َن[ )ع ِا( آﻧﭽﻪ در آﻏﻮش ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧَﺒﻦ ||‪ .‬آﻧﭽﻪ از ﻃﻌﺎم ﮐﻨﺎر ﮔﺬارده ﻣﯿﺸﻮد و در زﯾﺮ‬ ‫ﺑﻐﻞ ﯾﺎ آﺳﺘﯿﻦ ﺣﻤﻞ ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( ج‪ُ ،‬ﺧَﺒﻦ ||‪ .‬ﻧﯿﻔﻪء ﺷﻠﻮار‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||( ﺛِﺒﺎن و آن ﻋﻄﻒ و درﻫﻢ‬ ‫ﭼﯿﺪﮔﯽ داﻣﻦ اﺳﺖ ﺗﺎ در آن ﭼﯿﺰي رﯾﺨﺘﻪ ﺷﻮد و ﺣﻤﻞ ﮔﺮدد )||‪ِ .‬اخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻨﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َب َد[ )ﻣﺺ( ﺧﻮاﺑﺎﻧﯿﺪن‪ .‬ﺑﺨﻮاب ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺧﺒﻨﯿﺪش ز ﻟﻄﻒ ﺑﺮ زاﻧﻮ‪.‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻨﯿﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ َب َد[ )ص ﻟﯿﺎﻗﺖ(ﺧﻮاﺑﺎﻧﯿﺪﻧﯽ‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﺧﻮاﺑﺎﻧﯿﺪن‪ .‬ﻣﺠﺎزًا در ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﺮو ﮐﺸﺘﻦ و از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻨﯿﺪه‪.‬‬



‫]َخ َب َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ( ﺧﻮاﺑﺎﻧﯿﺪه‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺑﺨﻮاب رﻓﺘﻪ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑﺨﻮاب ﺷﺪه‪ .‬ﻣﺠﺎزًا ﻓﺮوﮐﺸﺘﻪ و از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻮ‪.‬‬



‫]َﺧﺒْْﻮ[ )ع ﻣﺺ( ﻓﺮو ﻣﺮدن آﺗﺶ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس||(‪.‬‬ ‫ﻓﺮوﺧﻮاﺑﯿـﺪن ﺟﻨﮓ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺒﺖ اﻟﺤﺮب ﺧﺒﻮًا ||‪ .‬ﭼﯿﺰي از ﺷﺪت اﻓﺘﺎدن‪.‬‬ ‫ﭼﯿﺰي از ﺣـﺪت اﻓﺘـﺎدن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺠﺖ اﻟﺤـﺪة ||‪ .‬ﭘﻨﻬـﺎن ﮐﺮدن ||‪ .‬ﺧﺮﯾـﺪن ﮐﻮدك‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر‬ ‫ﺑﯿ ﻬ ﻘ ﯽ ( ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻮ‪.‬‬



‫]ُخ ﺑ ُﻮو[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼـﺪر دﯾﮕﺮ َﺧﺒﻮ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻓﺮو ﻣﺮدن آﺗﺶ و ﺟﺰ آن ﭼﻮن ﺣﺮب و ﺷﺒﯿﻪ آن ﺑﮑـﺎر ﻣﯿﺮود‪) .‬از ﺗﺮﺟﻤـﺎن ﻋﺎدل‬ ‫ﺑﻦ ﻋﻠﯽ( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( )دﻫﺎر(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻮب‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ِج ُﺧّﺐ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺐ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻮب‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﻣﺮد ﻓﺮﯾﺒﻨﺪه‪ .‬ﻣﺮد ﻓﺮﯾﺒﮑﺎر‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ وزن َﻓﻌﻮل)‪ (1‬اﺳﺖ از ِﺧّﺐ‪ - (1) .‬اﯾﻦ وزن ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺻﯿﻐﻪء ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ و ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺻﻔﺖ‬ ‫ﻣﺸﺒﻪ ﻫﺮ دو ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻮت‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج َﺧﺒﺖ و َﺧﺒﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ زﻣﯿﻦ ﭘﺴﺖ و ﻓﺮاخ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﮑﻠﻤﻪء ﺧﺒﺖ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻮر‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج َﺧﺒﺮ و ِﺧﺒﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺗﻮﺷﻪ دان ﺑﺰرگ و ﻣﺎده ﺷﺘﺮ ﺷﯿﺮﻧﺎك آﻣﺪه‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻮر‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺷﯿﺮ ﺑﯿﺸﻪ‪ .‬اﺳﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻮرة‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ع ﻣﺺ( ﺧﺒﺮدادن ||‪ .‬اﺧﺒﺮت اﻟﻠﻘﺤﮥ؛ ﯾﺎﻓﺘﻢ ﻟﻘﺤﻪ را ﺑﺴﯿﺎر ﺧﯿﺮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻮره‪.‬‬



‫]َخ َر ‪ِ /‬ر[ )ص( ﻣﺤﮑﻢ‪ .‬اﺳﺘﻮار‪ .‬ﺧﺒﻮك‪َ .‬ﺧﺒِﺮه‪َ ،‬ﺧﺒِﻮه‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻮس‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺷـﯿﺮﺑﯿﺸﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬اﺳﺪ )||‪ .‬ص( ﺳﺘﻤﮑﺎر‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻇﺎﻟﻢ‪ .‬ﻇﻠﻢ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻮﺷﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻧﻘﻞ ﺻﺎﺣﺐ اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي ﺷﻬﺮي اﺳﺖ ﺑﺨﺮاﺳﺎن در ﺣﺪود ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر و ﺑﻘﻮﭼﺎن ﻣﺸﻬﻮر ﺷﺪه‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨﺪراج ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺧﺒﻮﺷﺎن را ﭼﻮن اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯿﮑﻨﺪ دﻣﺸﻘﯽ آﻧﺮا در ﻧﺎﺣﯿﻪء ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر ﻣﯽ آورد و ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ اﯾﻦ‬ ‫ﺷﻬﺮ ﺷـﻬﺮ ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻧﺎﺣﯿﻪء ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر واﻗﻊ و ﻗﺼـﺒﻪء ﮐﻮرهء َاﺳـﺘُﻮا اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺒﻮﺷﺎن ﺷـﻬﺮي وﺳﻂ اﺳﺖ از‬ ‫اﻗﻠﯿﻢ ﭼﻬﺎرم و ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﺴـﯿﺎر دارد و در دﻓﺎﺗﺮ دﯾﻮان آن وﻻﯾﺖ را اﺳـﺘﻮ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪ و در ﻋﻬـﺪ ﻣﻐﻮل ﻫﻮﻻﮐﻮﺧﺎن ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻋﻤﺎرت آن ﮐﺮد و‬ ‫ﻧـﺒﯿﺮه اش ارﻏـﻮن ﺧـﺎن ﺑﺮ آن ﻋﻤـﺎرت اﻓﺰود و آب و ﻫـﻮاي ﺧـﻮب دارد ﺣﺎﺻـﻠﺶ ﻏﻠﻪ و ﭘﻨﺒﻪ و اﻧﮕـﻮر و ﻣﯿـﻮه ﻓﺮاوان ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻧﺰﻫﮥ‬ ‫اﻟﻘﻠﻮب چ ﻟﯿﺪن ج‪ 3‬ص‪ .(150‬زﯾﻦ اﻟﻌﺎﺑﺪﯾﻦ ﺷـﯿﺮواﻧﯽ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﺧﺒﻮﺷﺎن را ﺑﻘﺮن دوازدﻫﻢ ﻫﺠﺮي ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ آورد‪» :‬ﺷﻬﺮي‬ ‫اﺳﺖ از ﺧﺮاﺳﺎن اﮐﻨﻮن ﻣﺸـﻬﻮر ﺑﻪ ﻗﻮﭼﺎن اﺳﺖ آﺑﺶ ﻣﻌﺘﺪل و ﻫﻮاﯾﺶ ﺑﺴﺮدي ﻣﺎﯾﻞ‪ ،‬ﮔﻮﯾﻨﺪ در زﻣﯿﻦ ﻫﻤﻮار اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده و ﺟﻮاﻧﺐ آن‬ ‫ﮔﺸﺎده اﺳﺖ ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ ﻫﺰار ﺑﺎب ﺧﺎﻧﻮار ﺑﻪ آﻧﺴﺖ و ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﻌﻤﻮره ﻣﻀﺎﻓﺎت اوﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮدﻣﺶ ﮐﺮد و ﺗﺎﺟﯿﮏ و ﻋﻤﻮﻣًﺎ ﺷـﯿﻌﯽ ﻣـﺬﻫﺐ و‬ ‫ﻧﯿﮏ ﻣﺸـﺮﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺷـﺠﺎع و دﻟﯿﺮ و در ﺑﻌﻀﯽ اوﺻﺎف دﻟﭙﺬﯾﺮﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﮐﻢ آن دﯾﺎر در ﮐﻤﺎل اﺳﺘﻘﻼل و اﻗﺘﺪار اﺳﺖ و اﺳﺒﺎب و آﻻت ﺻﻠﺢ و‬ ‫ﺟﻨﮓ او ﺑﺎﺳـﺘﻘﺮار‪ ،‬ﻣﮑﺮر ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺣﺎﮐﻢ آﻧﺠﺎ را ﺷـﻨﯿﺪه‪ ،‬و ﭼﻮن ﻧﺪﯾـﺪم ﺑﺸـﺮح اﺣﻮال وي ﻧﭙﺮداﺧﺘﻢ‪ .‬ﻣﺮد ﺧﺮدﻣﻨـﺪ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ از دﯾـﺪه‬ ‫ﮔﻮﯾـﺪ ﻧﻪ از ﺷـﻨﯿﺪه و از ﻋﯿﺎن ﺳـﻨﺠﺪ ﻧﻪ از ﮔﻤﺎن‪ .‬آﻧﭽﻪ ﮔﻮﯾـﺪ راﺳﺖ ﮔﻮﯾـﺪ و ﻃﺮﯾﻖ ﮐﺬب ﻧﭙﻮﯾﺪ‪ .‬اﺻـﺤﺎب ﻓﻀﻞ و ﻫﻨﺮ از آﻧﺠﺎ ﻇﻬﻮر‬ ‫ﻧﻤﻮده اﻧـﺪ ﻣﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺨـﺪوم اﻻﻋﻈﻢ اﻟﺸـﯿﺦ ﺣﺎﺟﯽ ﻣﺤﻤـﺪ ﻣﺮﯾﺪ ﺷـﯿﺦ ﺷﺎه ﻋﻠﯽ اﺳـﻔﺮاﯾﻨﯽ و از ﺧﻠﻔﺎء ﺷـﯿﺦ رﺷـﯿﺪاﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ و او از‬ ‫ﺧﻠﻔﺎي اﻣﯿﺮ ﺷـﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﺮزش آﺑﺎدي ﻣﺸﻬﺪي ﮐﻪ ﻣﺪﻋﯽ ﺧﻼﻓﺖ ﺧﻮاﺟﻪ اﺳﺤﺎق ﺧﺘﻼﻧﯽ ﺑﻮده«‪) .‬ﺑﺴﺘﺎن اﻟﺴﯿﺎﺣﻪ چ‪ 1‬ص‪(230‬‬ ‫در ﻣﻄﻠﻊ اﻟﺸـﻤﺲ ج‪ 1‬و ﺳـﻔﺮﻧﺎﻣﻪء ﻧﺎﺻـﺮاﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎه ﺑﺨﺮاﺳﺎن ﺑﺴﺎل ‪ 1300‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﻋﺘﻤﺎداﻟﺴـﻠﻄﻨﻪ ﺧﺒﻮﺷـﺎن را ﻗﻮﭼﺎن ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬و‬ ‫ﻇـﺎﻫﺮًا ﻣﺤـﻞ ﻓﻌﻠﯽ ﻗﻮﭼـﺎن ﺑـﺎ ﺧﺒﻮﺷـﺎن ﻗـﺪﯾﻢ ﮐﻤﯽ ﻓﺮق دارد‪ .‬ﺷـﻬﺮ ﻗﻮﭼﺎن ﻓﻌﻠﯽ ﮐﻪ ﻧﺎم دﯾﮕﺮ آن ﻧﺎﺻـﺮي اﺳﺖ ﭘﺲ از زﻟﺰﻟﻪ ‪ 1311‬و‬ ‫‪ 1312‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﻧﺰدﯾﮏ ﺧﺒﻮﺷﺎن ﻗﺪﯾﻢ اﺳﺖ و اﻣﺮوزه ﺧﺒﻮﺷﺎن ﻧﺎم دﻫﯽ اﺳﺖ در اﯾﻦ ﺣﺪود‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻮﺷﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻓﺎروج ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻗﻮﭼﺎن واﻗﻊ در ‪ 36‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻗﻮﭼﺎن و ﻫﺸﺘﻬﺰار ﮔﺰي‬ ‫ﺷﻤﺎل ﺷﻮﺳﻪء ﻗﻮﭼﺎن ﺑﺸـﯿﺮوان‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ و ﻫﻮاي آن ﻣﻌﺘـﺪل و داراي ‪ 529‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮدم آﻧﺠﺎ ﺗﺮك و ﮐﺮد و‬ ‫ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آﺑﺶ از ﻗﻨـﺎت و ﭼﺸـﻤﻪ‪ ،‬و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و اﻧﮕﻮر اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﻣﺎﻟـﺪاري و ﮐﺮﺑﺎس ﺑﺎﻓﯽ ﮔـﺬران‬ ‫ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و آﻧﺠﺎ ﻧﯿﺰ راه ﻓﺮﻋﯽ ﺑﺸﻮﺳﻪ دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺒﻮﺷﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺒﻮﺷﺎن ﮐﻪ ﺷﻬﺮي اﺳﺖ در ﻧﺎﺣﯿﻪء ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻮط‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﻓﺮس ﺧﺒﻮط؛ اﺳﭗ ﮐﻪ ﭘـﺎي ﺑﺮ زﻣﯿﻦ زﻧـﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬اﻟﺨﯿﻞ اﻟـﺬي ﯾﺨﺒﻂ اﻻرض ﺑﺮﺟﻠﻪ‪) .‬از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻮع‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ()‪ (1‬دم ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮐﻮدك را از ﮔﺮﯾﺴـﺘﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺧﺒﻊ اﻟﺼﺒﯽ ﺧﺒﻮﻋًﺎ؛ اﻧﻘﻄﻊ ﻧﻔﺴﻪ و‬ ‫ﻓﺤﻢ ﻣﻦ اﻟﺒﮑﺎء‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ - (1) .‬ﻓﻌﻞ ﺛﻼﺛﯽ ﻣﺠﺮد اﯾﻦ ﻣﺼﺪر از ﺑﺎب ﻓﺘﺢ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻮق‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( اﻣﺮاة ﺧﺒﻮق؛ زن ﮐﻪ ﻋﻨـﺪاﻟﺠﻤﺎع از ﺷـﺮﻣﺶ آواز ﺑﺮآﯾﺪ)‪) .(1‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬ظ ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﮐﻠﻤﻪ ﺻـﯿﻐﻪ ﻣﺒـﺎﻟﻐﻪ اﺳﺖ و ﺑﺮ وزن ﻓﻌﻮل آﻣـﺪه و اﯾﻦ وزن در ﺗـﺄﻧﯿﺚ و و ﺗـﺬﮐﯿﺮ ﺛـﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﻣﺎﻧـﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺑـﺂن ﻫـﺎء ﺗـﺎﻧﯿﺚ اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﯿﺸﻮد‬ ‫ﺑﻌﺒﺎرت دﯾﮕﺮ »رﺟﻞ ﮐﺬوب« و »اﻣﺮأة ﮐﺬوب« ﻫﺮ دو ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ اﺳﺖ وﻟﯽ در ﺧﺒﻮق ﺗﺬﮐﯿﺮ ﻣﺘﺼﻮر ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻮك‪.‬‬



‫]َخ[ )ص( ﻣﺤﮑﻢ‪ .‬اﺳـﺘﻮار‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪َ .‬ﺧﺒـﻮه‪ .‬رﺟﻮع ﮐﻨﯿـﺪ ﺑﻪ ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺠﻢ‬ ‫ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ورق ‪.371‬‬ ‫ﺧﺒﻮل‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ َﺧﺒﻞ اﺳﺖ و آن ﺗﺒﺎﻫﯽ اﻋﻀﺎء و ﻓﻠﺞ دﺳﺘﻬﺎ و ﭘﺎﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﺒﻞ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻮن‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﻣﺮگ‪ ،‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﺒﻨﺘﻪ ﺧﺒﻮن؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺮد ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺷﻌﺒﺘﻪ ﺷﻌﻮب‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺎن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻮه‪.‬‬



‫]َخ[ )ص( ﻣﺤﮑﻢ‪ .‬اﺳﺘﻮار‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﺧﺒﻮك‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻮه‪.‬‬



‫]َخ َو ‪ِ /‬و[ )ص( ﻣﺤﮑﻢ‪ .‬اﺳﺘﻮار‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﺧﺒﻮك‪.‬‬ ‫ﺧﺒﮥ‪.‬‬



‫]ُخ ‪َ /‬خ ‪ِ /‬ﺧْﺐ َب[ )ع ِا( راﻫﯽ از رﯾﮓ ||‪ .‬راﻫﯽ از اﺑﺮ و ﺟﺰ آن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺧﺮﻗﻪ اي ﮐﻪ از ﺟﺎﻣﻪ ﺑﯿﺮون ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﺮ دﺳـﺖ‬ ‫و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﺑﻨﺪﻧﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از دﻫﺎر(‪ .‬رگ ﺑﻨﺪ‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧَﺒﺐ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻪ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ِا( ﺧﻔﻪ‪ .‬ﮔﻠﻮﻓﺸـﺮدﮔﯽ‪ .‬ﺗـﺎﺳﻪ‪ .‬ﺗﻠﻮاﺳﻪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪َ .‬ﺧَﺒﮏ ‪ :‬اي دﯾـﺪه ﻫﺎ ﭼﻮ دﯾـﺪهء ﻏﻮك آﻣـﺪه‬ ‫ﺑﺮون ﮔـﻮﯾﯽ ﮐﻪ ﮐﺮده اﻧـﺪ ﮔﻠﻮي ﺗﺮا ﺧﺒﻪ)‪(1‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﭘﯽ ﭘﯿﻞ ﺷـﺪ ﺧﺴـﺘﻪ در دام او ﺳـﺮان را ﺧﺒﻪ در ﺧﻢ ﺧﺎم او‪ .‬اﺳـﺪي )از آﻧﻨـﺪراج(‪.‬‬ ‫ﭼﺮخ ﮔﺮدﻧﺪه ﺑﺪﯾﻦ ﭘﻨﺒﻪ رﺳﻦ ﭘﻮرا ﺧﺒﻪ ﺧﻮاﻫﺪت ﻫﻤﯽ ﮐﺮد ﺧﺒﺮداري‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﮔﺴـﺘﻬﻢ و ﺑﻨﺪوي از دروازهء ﻣﺪاﯾﻦ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ ﺑﯽ‬ ‫ﻓﺮﻣـﺎن ﺧﺴـﺮو و ﻫﺮﻣﺰ را ﺑﺨﺒﻪ ﺑﮑﺸـﺘﻦ)‪) .(2‬ﻣﺠﻤـﻞ اﻟﺘﻮارﯾـﺦ و اﻟﻘﺼـﺺ(‪ .‬ﺑﻪ آب اﻧـﺪر ﺧﺒﻪ ﮔﺸـﺘﻦ ﭼﻮ ﻣـﺎﻫﯽ ﺑﻪ آﯾـﺪ ﮐﺰ وزغ زﻧﻬـﺎر‬ ‫ﺧﻮاﻫﯽ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ - .‬ﺑﻪ ﺧﺒﻪ ﮐﺸـﺘﻦ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﺧﻔﻪ ﮐﺮدن ﮐﺴﯽ را از ﭘﺎ درآوردن‪ - (1) .‬ﻣﺆﻟﻒ ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ اﻣﺮوز ﮔﻠﻮ‬ ‫را ﺑﺎ ﺧﺒﻪ ﯾﺎ ﺧﻔﻪ ﻧﯿﺎرﻧﺪ و در اﯾﻨﻤﻮرد ﺧﻔﻪ ﮐﺮدن ﮔﻮﯾﻨﺪ وﻟﯽ ﭼﻮن آﻧﺮا ﺑﻔﺸـﺮﻧﺪ ﮐﻠﻤﻪء ﮔﻠﻮ را ﺑﺎ ﻓﺸﺮدن آرﻧﺪ ﭼﻮن‪ :‬ﮔﻠﻮي او را ﺑﻔﺸﺮد‬ ‫ﺗﺎ ﺧﻔﻪ ﺷـﺪ‪ - (2) .‬ﻣﺆﻟﻒ ﻟﻐﺘﻨـﺎﻣﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ اﻣﺮوز ﮐﻠﻤﻪ »ﺧﺒﻪ« را ﺑـﺎ ﮐﺮدن و ﺷـﺪن در ﺣﺎل ﺗﻌـﺪي و ﻻزم آورﻧـﺪ ﻟﮑﻦ ﻗـﺪﻣﺎ آﻧﺮا ﺑﺨﺒﻪ‬ ‫ﮐﺸﺘﻦ و ﺑﺨﺒﻪ ﻣﺮدن ﻣﯿﮕﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻪ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺐ َب[ )ع ِا( ﺟﺎي ﮔﺮد آﻣﺪن آب ﮐﻪ ﮔﺮداﮔﺮد آن ﮔﯿﺎه روﯾﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻪ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺐ َب[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻪ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺐ َب[ )ع ِا( ﺧﺮﮔﻮﺷﮏ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء( ﺧﺎﮐﺸـﯿﺮ‪ .‬ﺧﻔﺞ‪ .‬ﺧﺎﮐﺸﯽ‪ .‬ﻟﺒﺎن)‪ .(1‬ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ آرد‪ :‬ﺧﺒﻪ ﺑﻠﻐﺖ ﺷـﯿﺮاز ﺷـﻔﺘﺮك و در‬ ‫اﺻﻔﻬﺎن ﺧﺎﮐﺸﯽ و ﺑﺘﺮﮐﯽ ﺷﯿﻮران و در ﻣﺎزﻧﺪاران ﮔﯿﺎه او را ﺷﻠﻢ ﻣﯿﻨﺎﻣﻨﺪ و آن ﺗﺨﻤﯽ اﺳﺖ ﺑﺴﯿﺎر رﯾﺰ و دراز و ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺴﺮﺧﯽ و ﺗﯿﺮﮔﯽ‬ ‫و ﺑﺮﮔﺶ ﻃﻮﻻﻧﯽ و ﺗﻨـﺪ و ﺷﺒﯿﻪ ﺑﺒﺮك ﺟﺮﺟﯿﺮ و ﺷﺎﺧﻬﺎﯾﺶ ﺑﺎرﯾﮏ و ﻣﺘﻔﺮق و ﺳﺎﻗﺶ ﺑﻘـﺪر ذرﻋﯽ و ﺗﺨﻤﺶ در ﻏﻼف ﺑﺎرﯾﮏ رﻗﯿﻘﯽ‬ ‫اﺳﺖ در دوم ﮔﺮم و در اول ﺗﺮ و ﻣﺸـﻬﯽ و ﻣﻘﻮي ﻣﻌـﺪه و ﻫﺎﺿـﻤﻪ و ﺟﻬﺖ ﻣﻌـﺪه ﺳـﺮد و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﻮاد ﻧﺨﺎع و آﺑﻠﻪ و ﺣﺼـﺒﻪ و ﺷـﺮي و‬ ‫ﺑﺮودت اﺣﺸﺎء و ﺑﺎﺷـﯿﺮ ﻣﺴـﻤﻦ ﺑﺪن ﺧﺼﻮﺻًﺎ ﭼﻮن ﺑﺎ دو وزن او ﺷﮑﺮده روز ﺑﻨﻮﺷﻨﺪ و ﺟﻬﺖ رﻧﮓ رﺧﺴﺎر و ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ رو از ﺳﻪ درﻫﻢ‬ ‫او ﺟﻬﺖ رﻓﻊ ﺳـﻤﯿﺖ ادوﯾﻪ و ﯾـﮏ ﻣﺜﻘـﺎل و ﻧﯿﻢ او ﺟﻬﺖ ﻧﻔﺚ اﺧﻼط ﺳـﯿﻨﻪ و رﯾﻪ و ﺿـﻤﺎدش ﺟﻬﺖ اورام ﺻـﻠﺒﻪ و ﺳـﺮﻃﺎن و ﻧﻘﺮس و‬ ‫ﻗﺮﺣﻪء ﭼﺸﻢ و ورم ﺑﻦ ﮔﻮش و ﭘﺴـﺘﺎن و اﻧﺜﯿـﺎن و ﻣﺸﻮي او در ﺧﻤﯿﺮ ﺟﻬﺖ ﺟﮕﺮ و ﺷـﺶ و ﺳـﺮﻓﻪء ﻣﺰﻣﻦ و ﺧﺮزﺟﻪء او ﺑﺎ ﻋﺴﻞ ﺟﻬﺖ‬ ‫اﻋﺎﻧﺖ ﺣﻤﻞ و ﻗﺮوح زﺧﻢ ﻧﺎﻓﻊ و ﻣﺼﺪع و ﻣﺼـﻠﺤﺶ ﮐﺘﯿﺮا و ﻗﺪر ﺷﺮﺑﺘﺶ ﺗﺎ دو ﻣﺜﻘﺎل و ﺑﺪﻟﺶ ﺗﻮدري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺬر ﺧﻤﺨﻢ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪) .‬از‬ ‫ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪ .‬زﯾﻦ اﻟﻌﻄﺎر آرد‪ :‬ﺧﺒﻪ ﺑـﺬراﻟﺨﻢ ﺧﻢ )= ﺑﺰر اﻟﺨﻤﻢ( اﺳﺖ و ﺑﺸـﯿﺮازي ﺷـﻔﺘﺮك ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﺑﻪ اﺻـﻔﻬﺎﻧﯽ ﺧﺎﮐﺸـﯽ و‬ ‫ﺑﺘﺒﺮﯾﺰي ﺳﻮارون و ﺑﺘﺮﮐﯽ ﻣﺮاﺷﻮه و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ آن ﺳـﺮخ ﺧﻠﻮﻗﯽ رﻧﮓ ﺑﻮد ﺧﻮد ﺷﯿﺮﯾﻦ و ﻃﺒﯿﻌﺖ آن ﮔﺮم ﺗﺮ ﺑﻮد و ﺷﺮي را ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﻮد و‬ ‫ﺣﺼـﺒﻪ اﺻـﺤﺎب ﺳﻮدا و ﭼﻮن ﺑﺎﺷـﯿﺮ و ﻧﺒﺎت ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﻨـﺪ ﺑـﺪن را ﻓﺮﺑﻪ ﮐﻨﺪ و ﻟﻮن را ﻧﯿﮑﻮ ﮔﺮداﻧﺪ‪) .‬اﺧﺘﯿﺎرات ﺑﺪﯾﻌﯽ(‪ - (1) .‬ﻟﮑﻠﺮك در‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪء ﮐﺘـﺎب اﺑﻦ اﻟﺒﯿﻄـﺎر ﺧﺎﮐﺸـﯿﺮ را ‪ Erysimum‬ﺗﺮﺟﻤـﻪ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ و آن ﻏﻠـﻂ اﺳـﺖ زﯾﺮا ‪Erysimum‬ﻗـﺪوﻣﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﺗﻮدري‪ ،‬و ﺧﺎﮐﺸﯽ ﻧﺒﺎت دﯾﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻟﮑﻠﺮك ج‪ 2‬ص‪ 8‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻪ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺐ َب[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﺳـﺮزﻣﯿﻦ رﯾﮕﺰاري اﺳﺖ ﺑﻨﺠـﺪ‪ .‬اﺧﻄـﻞ ﮔﻮﯾـﺪ ‪ :‬ﻓﺘﻨﻬﻨﻬﺖ ﻋﻨﻪ و وﻟﯽ ﯾﻘﺘﺮي رﻣﻼ ﺑﺨﺒـﮥ ﺗﺎرة و ﯾﺼﻮم‪) .‬از ﯾﺎﻗﻮت در‬ ‫ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻪ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻔﻪ ﺷﺪن‪ .‬اﻧﺨﻨﺎق‪ .‬اﺧﺘﻨﺎق‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ َب ‪ِ /‬ب ُ‬ ‫ﺧﺒﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻔﻪ ﮐﺮدن‪ .‬ﺗﺬرﯾﻊ‪ .‬ﺟﺮض َزﻧﺎ‪ .‬ﺧﻨﻖ‪َ .‬ذﺑﺢ‪َ .‬ﺳﺄت‪ .‬ﺳﺄب‪َ .‬ﺳﺄد‪ .‬ﻇﺎت‪َ .‬زﻋﻂ‪ُ .‬ﺿﻔﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪:‬‬ ‫]َخ َب ‪ِ /‬ب َ‬ ‫ﺳﻠﻄﺎن را رﺷﺘﻪ در ﮔﺮدن ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﺒﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﻪ ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫گ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻔﻪ ﺷﺪن‪ .‬اﻧﺨﻨﺎق‪ .‬اﺧﺘﻨﺎق‪.‬‬ ‫]َخ َب ‪ِ /‬ب َ‬ ‫ﺧﺒﻪ ﻧﻤﻮدن‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 687‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]َخ َب ُن ‪ِ /‬ن ‪َ /‬ن َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻔﻪ ﮐﺮدن‪َ .‬ﻏّﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﺑﯽ ي[ )ع ِا( اﺑﻮرﯾﺤﺎن ﺑﯿﺮوﻧﯽ آرد‪ :‬ﺧﺒﯽ آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮده آﯾﺪ اﻧﺪر ﻣﺸﺖ‪) .‬از اﻟﺘﻔﻬﯿﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺎري‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِا( ﺧﺎوﯾﺎر)‪) .(1‬از دزي ج‪ 1‬ص‪.Caviar - (1) .(350‬‬ ‫ﺧ ﺒﯽ ء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮده‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ(‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻪ‪ :‬ﮐﯿﺪ َﺧﺒﯽ ء؛ اي ﮐﯿﺪﺧﺎﺑﯽ ء‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯽ ء‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻣﻮﺿـﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﻨﺰدﯾـﮏ ذي ﻗـﺎر و در آﻧﺠـﺎ ﺑﻨﻮﺑﮑﺮﺑﻦ واﺋـﻞ در واﻗﻌﻪء ذي ﻗـﺎر)‪ (1‬ﺑﺰﯾـﺎن ﻋﺠﻤﺎن ﮐﻤﯿﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ و وﺟﻪ‬ ‫ﺗﺴﻤﯿﻪء آن ﺧﺒﺒﯽ ء از آﻧﺴﺖ زﯾﺮا »ﮐﺎﻧﻬﻢ اﺧﺘﺒﺆوا ﻓﯿﻪ«‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪ - (1) .‬ﯾﮑﯽ از ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺑﯿﻦ اﯾﺮاﻧﯿﺎن و ﻋﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺌﮥ‪.‬‬



‫]َخ َء[ )ع ص( ﭘﻨﻬـﺎن ﮐﺮده‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺒﺎﯾﺎ ||‪ .‬ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫راز ﻧﻬﺎﻧﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺒﺎﯾﺎ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺌﮥ‪.‬‬



‫]َخ َء[ )ِاخ( ﻧﺎم دﺧﺘﺮ رﯾﺎح ﺑﻦ ﯾﺮﺑﻮع اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺐ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮ ﺧﺐ و ﺧﺒﺐ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﻮﯾﯿﺪن‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺐ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺷﮑﺎف زﻣﯿﻦ ﺑﺪرازا‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺐ‪.‬‬



‫]ُخ َب[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﻤﺼﺮ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل ﻧﺼﺮ)‪ .(1‬اﺑﻦ اﻟﺴﮑﯿﺖ آﻧﺮا ﺣﻠﻮان ﻣﺼﺮ آورده اﺳﺖ و ﮐﺜﯿﺮ آن را در اﯾﻦ اﺑﯿﺎت ﻧﺎﻣﺒﺮده‬ ‫‪ :‬اﻟﯿـﮏ اﺑﻦ ﻟﯿﻠﯽ ﺗﻤﺘﻄﯽ اﻟﻌﯿﺲ ﺻـﺤﺒﺘﯽ ﺗﺮاﻣﯽ ﺑﻨـﺎﻣﻦ ﻣﺒﺮﮐﯿﻦ اﻟﻤﻨﺎﻓـﻞ ﺗﺨﻠـﻞ اﺣﻮاز اﻟﺨﺒﯿﺐ ﮐﺎﻧﻬـﺎ ﻗﻄﺎر ﻗﺎرب اﻋـﺪاد ﺣﻠﻮان ﻧﺎﻫﻞ‪) .‬از‬ ‫ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي(‪ - (1) .‬ﺑﻌﻀﯽ آﻧﺮا ﻧﺎﺣﯿﺖ ﺑﯿﻦ ﻣﺴﯿﻞ ﯾﻨﺒﻊ ﮔﻔﺘﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﺎ درﯾﺎ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺐ‪.‬‬



‫]ُخ َب[ )ِاخ( اﺑﻦ اِﺳﺎف ﺑﻦ ﻋﻨﺒﮥ ﺑﻦ ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺧﺪﯾﺞ ﺑﻦ ﻋﺎﺑﺮﺑﻦ ﺟﺸﻢ ﺑﻦ اﻟﺤﺎرث ﺑﻦ اﻟﺨﺰرج ﺑﻦ اﻻوس اﻻﻧﺼﺎري اﻻوﺳﯽ‪ .‬از ﺻﺤﺎﺑﯿﺎن‬ ‫ﺑﻮده‪ .‬اﺑﻦ اﺳﺤﺎق و ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻦ ﻋﻘﺒﻪ آرﻧﺪ او از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ واﻗﻌﻪ ﺑﺪر را دﯾﺪ‪ .‬واﻗﺪي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ اﺳﻼم آوردن او ﻣﺪﺗﻬﺎ ﺑﺘﺄﺧﯿﺮ اﻓﺘﺎد ﺗﺎ‬ ‫آﻧﮑﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﺠﻨﮓ ﺑﺪر از ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺧﺎرج ﺷﺪ و در ﺿﻤﻦ راه او ﺑﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﺮﺧﻮرد و اﺳﻼم آورد و ﭘﺲ از آن واﻗﻌﻪء ﺑﺪر و وﻗﺎﯾﻊ ﺑﻌﺪ از‬ ‫آﻧﺮا دﯾﺪ و ﺑﺨﻼﻓﺖ ﻋﻤﺮ درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬اﺑﻦ اﺳـﺤﺎق از ﻣﺤﮑﻮل از ﺳـﻌﯿﺪﺑﻦ ﻣﺴﯿﺐ آورد‪ :‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﺧﺒﯿﺐ اﺳﺎف را ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺑﻨﯽ‬ ‫اﻟﺤﺎرث ﺑﻦ اﻟﺨﺰرج و ﺑﺪري ﺑﻮد ﺑﻌﺎﻣﻠﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬اﺣﻤﺪ ﺑﺨﺎري در ﺗﺎرﯾﺨﺶ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻦ ﺳﻌﯿﺪ از ﺧﺒﯿﺐ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ از ﭘﺪر از‬ ‫ﺟـﺪش رواﯾﺖ ﮐﺮده اﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ )ﺟﺪ ﺧﺒﯿﺐ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺒﯿﺐ ﺑﻦ أﺳﺎف( و ﻣﺮدي از ﻃﺎﺋﻔﻪ ام ﺑﻨﺰد ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ آﻣﺪﯾﻢ و او‬ ‫ﻗﺼﺪ ﺟﻨﮕﯽ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﺎ آن روز اﺳﻼم ﻧﯿﺎورده ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬ﭘﺲ ﮔﻔﺘﯿﻢ ﻣﺎ را از ﻗﻮم ﺧﻮد ﺧﺠﻠﺖ اﺳﺖ از اﯾﻨﮑﻪ آﻧﻬﺎ در ﻣﺸﻬﺪي )=‬ ‫ﺟﻨﮕﯽ( ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﻣﺎ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻧﺒﺎﺷـﯿﻢ‪ .‬ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﭼﻮن اﯾﻦ ﺑﺸﻨﯿﺪ ﻓﺮﻣﻮد ﻣﺎ را ﻧﯿﺰ ﻗﺼﺪ ﮐﻤﮏ از ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻧﻬﺐ ﻣﺸﺮﮐﺎن دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ از آن ﻣـﺎ اﺳـﻼم آوردﯾﻢ و ﺑـﺎ ﭘﯿﻐﻤـﺒﺮ در آن ﺟﻨـﮓ ﺷـﺮﮐﺖ ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬اﺣﻤـﺪ را ﻫﻤﯿﻦ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﻣﻨﺘﻬﯽ در رواﯾﺖ او آﻣـﺪه ﻋﻦ‬ ‫ﺧﺒﯿﺐ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﺧﺒﯿﺐ ﺑﻦ اﺳـﺤﺎق ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺧﺒﯿﺐ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﺮا ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ ﺟـﺪ ﻣﻦ ﺧﺒﯿﺐ در ﺟﻨﮓ ﺑـﺪر‬ ‫ﺿﺮﺑﺘﯽ زد و ﺷﻤﺸـﯿﺮش ﮐﺞ ﺷﺪ ﺳـﭙﺲ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﺮ آن ﺷﻤﺸـﯿﺮ آب دﻫﻦ اﻧﺪاﺧﺖ و آن را اﺻـﻼح ﻓﺮﻣﻮد و ﺑﺎورد ﮐﺮد‪ .‬واﻗﺪي در اﯾﻨﺠﺎ‬ ‫ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ آﻧﮑﻪ ﻣﻀـﺮوب ﺧﺒﯿﺐ در اﯾﻦ ﺿـﺮﺑﺖ ﺑﻮد اﻣﯿﻪ ﺑﻮد و ﺣﺘﯽ ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﺧﺒﯿﺐ اﻣﯿﻪ را ﮐﺸﺖ‪ .‬ﻣﻦ )ﺻﺎﺣﺐ اﺻﺎﺑﮥ(‪ .‬ﻣﯿﮕﻮﯾﻢ‬ ‫اﯾﻦ ﺣـﺪﯾﺚ ﻧﺰد اﺣﻤـﺪ ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬او ﮔﻔﺖ ﻣﺮدي از ﻣﺸـﺮﮐﺎن ﻣﺮا ﺿـﺮﺑﺘﯽ زد ﭘﺲ ﻣﻦ او را ﮐﺸـﺘﻢ ﺳـﭙﺲ دﺧﺘﺮش را ﺑﺰوﺟﯿﺖ‬ ‫ﺧﻮد درآوردم آن دﺧﺘﺮ ﺑﻤﻦ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻻﻋﺪﻣﺖ رﺟﻼ و ﺷـﺤﮏ ﻫﺬا اﻟﻮﺷﺎح« ﻣﻦ در ﺟﻮاب او ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻢ »ﻻ ﻋﺪﻣﺖ رﺟﻼ ﻋﺠﻠﻪ اﻟﯽ‬ ‫اﻟﻨﺎر«‪) .‬از اﺻﺎﺑﮥ ﻗﺴﻢ اول ص‪.(103‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺐ‪.‬‬



‫]ُخ َب[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ادرك‪ .‬وي از راوﯾﺎن ﺿﻌﯿﻒ ﺣﺪﯾﺚ اﺳﺖ و ﻧﺎم ﺣﻘﯿﻘﯽ او ﺣﺒﯿﺐ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺧﺒﯿﺐ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‬ ‫‪ 2‬ص‪ (394‬در »ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب« آﻣﺪه‪ :‬ﺧﺒﯿﺐ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﺳﺘﺎد ﻣﺎﻟﮏ و ﻣﺤﺪث ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺐ‪.‬‬



‫]ُخ َب[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ زﺑﯿﺮ در ﺳـﯿﺮة ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬زﺑﯿﺮﺑﻦ ﺑﮑﺎر ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺒﯿﺐ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ زﺑﯿﺮ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻓﺮزﻧﺪ‬ ‫ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻮد و ﻣﺼـﻌﺐ ﺑﻦ زﺑﯿﺮ ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺧﺒﯿﺐ ﻋﻠﻤﺎء ﻓﺮاوان دﯾـﺪ و ﮐﺘﺐ ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﻮاﻧﺪ و از ﻧﺴﺎك زﻣﺎن ﺑﻮد و ﻣﻦ از ﯾﺎران ﺧﻮد و‬ ‫ﻏﯿﺮ اﯾﺸﺎن ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺧﺒﯿﺐ ﻋﻠﻮم ﻓﺮاوان آﻣﻮﺧﺖ و در ﻋﻠﻮﻣﯽ دﺳﺖ زد ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر و ﻣﻘﺼﻮد او در آﻣﻮزش آﻧﻬﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﻮد‬ ‫ﭼﻮن آﻧﺎﻧﮑﻪ ﻣﺪﻋﯽ داﻧﺶ ﻧﺠﻮﻣﻨﺪ‪ .‬ﻣﺼـﻌﺐ ﻋﻤﻮي ﻣﻦ ﮔﻔﺖ و ﻧﯿﺰ از ﻣﻮﻻي ﺧﺎﻟﻪ او ام ﻫﺎﺷﻢ دﺧﺘﺮ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻨﺎم ﻟﯿﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﻘﺒﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﺑﺎ ﺧﺒﯿﺐ راه ﻣﯽ رﻓﺘﻢ و او ﺳـﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﻧﺎﮔﺎه اﯾﺴﺘﺎد و ﮔﻔﺖ »ﮐﻢ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻪ او داده ﺷﺪ و ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻢ‬ ‫ﺑـﻪ او داده ﺷـﺪ ﭘﺲ او را ﻧﯿﺰه زد و ﮐﺸـﺖ« ﺑﻌـﺪ ﮔﻔﺖ »ﺑﻨﺰد ﻣﻦ آي« و ﺑـﺎز ﮔﻔﺖ »اﻟﺴـﺎﻋﻪ ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺳـﻌﺪ ﮐﺸـﺘﻪ ﺷـﺪ« و رﻓﺖ‪ .‬ﻣـﺎ ﺑﻌﺪ‬ ‫درﯾﺎﻓﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺳـﻌﺪ در اﯾﻦ روز ﮐﺸـﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ او از ﻧﻤﺎزﮔﺰاران و ﮐﻢ ﮔﻮﯾﺎن ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯿﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻌﻤﺮﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﻧﻮﺷﺖ و ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ﺑﻪ آن زﻣـﺎن واﻟﯽ ﻣـﺪﯾﻨﻪ ﺑﻮد وي در آن ﯾﺎد آور ﺷـﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺧﺒﯿﺐ را ﺗﺎزﯾﺎﻧﻪ زﻧـﺪ و ﺣﺒﺲ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮ او را‬ ‫ﺻﺪ ﺗﺎزﯾﺎﻧﻪ زد و ﺳـﭙﺲ آﺑﯽ را ﺑﻈﺮﻓﯽ ﺳـﺮد ﮐﺮد و در ﺻـﺒﺢ ﺳﺮدي ﺑﺮ ﺗﻦ او رﯾﺨﺖ و او ﺑﺮ اﺛﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﻬﻢ ﺑﺮآﻣﺪ و درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﻋﻤﺮ‬ ‫ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ﺑﻬﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ درد او ﺳـﺨﺖ ﺷـﺪه ﺑﻮد او را از زﻧﺪان ﺑﺪر آورد و ﺑﺮ ﮐﺮدهء ﺧﻮد ﭘﺸـﯿﻤﺎن ﺷﺪ و ﺳـﭙﺲ او را ﺑﻨﺰد آل زﺑﯿﺮ‬ ‫ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺼﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﺼﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﻣﺮا ﺧﺒﺮ داد ﮐﻪ آل زﺑﯿﺮ او را ﺑﻤﻨﺰل ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻣﺼﻌﺐ ﺑﻦ زﺑﯿﺮ ﺑﻪ ﺑﻘﯿﻊ زﺑﯿﺮ ﺑﺮدﻧﺪ و‬ ‫ﺑﻨﺰدش اﺟﺘﻤﺎع ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﺎن داد‪ .‬ﭼﻮن آﻧﺎن ﺑﺮ ﺑﺎﻟﯿﻦ او ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺎﺟﺸﻮن ﮐﻪ در اﯾﻦ اﯾﺎم ﯾﻌﻨﯽ زﻣﺎن وﻻﯾﺖ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ﺑﺮ‬ ‫ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻫﻤﺮاه او ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺮرﺳﯿﺪ و اذن دﺧﻮل از اﯾﺸﺎن ﺧﻮاﺳﺖ و ﺧﺒﯿﺐ ﻧﯿﺰ در ﻟﺒﺎﺳﺶ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺮوه ﮔﻔﺖ او را‬ ‫اذن دﺧـﻮل دﻫﯿـﺪ او ﭼـﻮن وارد ﺷـﺪ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺮوه ﮔﻔﺖ ﻣﺜـﻞ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ رﻓﯿﻖ ﺷـﻤﺎ از ﻣﺮگ ﺧـﺒﯿﺐ در ﺷـﮏ اﺳﺖ ﭘﺲ ﺑﺮ او‬ ‫ﮐﺸﻒ ﮐﻨﯿﺪ آﻧﻬﺎ روي او را ﺑﺎز ﮐﺮدﻧﺪﭼﻮن ﻣﺎﺟﺸﻮن او را دﯾﺪ رو ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و رﻓﺖ‪ .‬ﻣﺎﺟﺸﻮن ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﻣﻦ ﺑﺨﺎﻧﻪء ﻣﺮوان آﻣﺪم و در را‬ ‫ﮐﻮﻓﺘﻢ و داﺧﻞ آن ﺷﺪم و ﻋﻤﺮ را ﭼﻮن زن زاﺋﻮ ﮔﻪ ﻧﺸﺴـﺘﻪ و ﮔﺎه اﯾﺴﺘﺎده و ﭘﯿﺠﺎن ﯾﺎﻓﺘﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ ﭼﻪ ﺧﺒﺮ داري؟ ﮔﻔﺘﻢ آن ﻣﺮد‬ ‫درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﺑﮕﻔﺘﻢ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ﺑﺰﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎد و ﺳـﺮش را ﺑﺎﻻ ﮐﺮد و اﻧﺎﷲ و اﻧﺎ اﻟﯿﻪ راﺟﻌﻮن را ﺧﻮاﻧﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺗﺎ دم ﻣﺮگ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯿﮑﺮد و ﺳـﭙﺲ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از وﻻﯾﺖ ﻣﺪﯾﻨﻪ اﺳـﺘﻌﻔﺎ ﮐﺮد ﺑﻠﮑﻪ از ﮐﺎر ﻫﺮ وﻻﯾﺖ دﯾﮕﺮي دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪ و ﭼﻮن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﺎر ﺧﻮﺑﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯿﮑﺮد ﺑﻪ او ﺧﻮش ﺑﺎش ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﯿﮕﻔﺖ ﺑﺎ ﺧﺒﯿﺐ ﭼﻪ ﮔﻮﯾﻢ‪) .‬از ﺳﯿﺮهء ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ص ‪ 34‬و ‪.(35‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺐ‪.‬‬



‫]ُخ َب[ )ِاخ( اﺑـﻦ ﻋـﺪي ﺑـﻦ ﻣﺎﻟـﮏ ﺑـﻦ ﻣﺠﺪﻋـﮥ ﺑـﻦ ﺟﺤﺠﻨﯽ ﺑﻦ ﻋـﻮف ﺑﻦ ﮐﻠﻔـﮥ ﺑﻦ ﻋـﻮف ﺑﻦ ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﻋـﻮف ﺑﻦ ﻣﺎﻟـﮏ ﺑﻦ اﻻـوس‬ ‫اﻻﻧﺼـﺎري اﻻوﺳـﯽ‪ .‬وي از ﺑـﺪرﯾﺎن ﺑﻮد و ﺑﺰﻣـﺎن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺷـﻬﺎدت ﯾﺎﻓﺖ در ﺻـﺤﯿﺢ از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬رﺳﻮل ﺧـﺪا ده ﮔﺮوه ﺑﺮاي‬ ‫ﺟﺎﺳﻮﺳـﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد و ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻋﺎﺻﻢ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻻﻗﻠـﺢ را رﺋﯿﺲ ﮐﺮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺣـﺪﯾﺚ آﻣـﺪه ﮐﻪ ﻣﺸـﺮﮐﯿﻦ ﺧﺒﯿﺐ ﺑﻦ ﻋـﺪي و‬ ‫زﯾـﺪﺑﻦ اﻟـﺪﺛﻨﻪ را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و در ﻣﮑﻪ ﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ و ﺑﻨﻮاﻟﺤﺎرث ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮﺑﻦ ﻧﻮﻓﻞ ﺧﺒﯿﺐ را ﺧﺮﯾﺪﻧﺪ و او ﺣﺎرث ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ را روز ﺑﺪر ﮐﺸﺖ و‬ ‫در اﯾﻦ ﺣـﺪﯾﺚ ﻗﺼﻪء ﻗﺘـﻞ او ﺑﻄﻮل آﻣـﺪه و ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﺑﯿﺖ از اوﺳﺖ‪ :‬و ﻟﺴﺖ اﺑﺎﻟﯽ ﺣﯿﻦ اﻗﺘﻞ ﻣﺴـﻠﻤًﺎ ﻋﻠﯽ اي ﺟﻨﺐ ﮐﺎن ﻓﯽ اﷲ ﻣﺼـﺮﻋﯽ‪.‬‬ ‫ﺑﺨـﺎري از ﺟـﺎﺑﺮ رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﻮ ﺳـﺮوﻋﻪ ﺧﺒﯿﺐ را ﮐﺸﺖ‪ .‬ﻣﻦ )= ﺻﺎﺣﺐ اﺻﺎﺑﻪ( ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻢ ﮐﻪ در اﺑﻮﺳـﺮوﻋﻪ اﺧﺘﻼف اﺳـﺖ‬ ‫ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ آﯾﺎ او ﻋﻘﺒـﮥ ﺑﻦ ﺣﺎرث ﺑﻮده ﯾﺎ ﺑﺮادر او‪ .‬اﺑﻦ اﺛﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ در رواﯾﺖ اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﭼﻨﯿﻦ آﻣـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﯽ ﺣﺎرث ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ‬ ‫ﺧﺒﯿﺐ را ﺧﺮﯾﺪﻧﺪ‪ .‬اﺑﻦ اﺳـﺤﺎق ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ آﻧﮑﻪ ﺧﺒﯿﺐ را ﺧﺮﯾﺪ ﺣﺠﯿﺮﺑﻦ اﺑﯽ اﻫﺎب ﺗﻤﯿﻤﯽ ﺣﻠﯿﻒ آﻧﻬﺎ ﺑﻮد و ﺣﺠﯿﺮ ﺑﺮادر ﻣﺎدري ﺣﺎرث‬ ‫ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ و او ﺧﺒﯿﺐ را ﺑﺠﻬﺖ ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻦ ﺣﺎرث ﺧﺮﯾـﺪ ﺗﺎ در ازاء ﻗﺘﻞ ﭘـﺪرش ﺑﮑﺸﺪ‪ ،‬و او ﮔﻔﺖ ﺑﺎز در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ در‬ ‫اﺑﺘﯿﺎع او اﺑﻮاﻫﺎب و ﻋﮑﺮﻣـﮥ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺟﻬﻞ و اﺧﻨﺲ ﺑﻦ ﺷـﺮﯾﻖ و ﻋﺒﯿﺪة ﺑﻦ ﺣﮑﯿﻢ اﻻوﻗﺺ و اﻣﯿﮥ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﺘﯿﻤﻪ و ﺑﻨﻮاﻟﺨﻀـﺮﻣﯽ و ﺻـﻔﻮان‬ ‫ﺑﻦ اﻣﯿﻪ ﻓﺮزﻧﺪان اﺳـﺤﺎق ﺑﺎ ﮐﺸـﺘﮕﺎن واﻗﻌﻪء ﺑﺪر ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﺑﻦ اﺑﯽ ﻧﺠﯿﺢ از ﻣﺎرﯾﻪ دﺧﺘﺮ ﺣﺠﯿﺮﺑﻦ اﺑﯽ اﻫﺎب‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﺷـﺪه ﺑـﻮد ﻧﻘـﻞ ﮐﺮد ﮐﻪ او ﻣﺮا ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ ﺧـﺒﯿﺐ در ﺧـﺎﻧﻪء ﻣﻦ ﻣﺤﺒﻮس ﺷـﺪ و ﻣﻦ آﻧﺮا از ﻟﻨﮕﻪء در ﻓﻬﻤﯿـﺪم و‬ ‫ﺑـﺪﺳﺖ او ﺧﻮﺷﻪ اي از اﻧﮕﻮر ﭼﻮن ﺳـﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮد و او از آن ﻣﯽ ﺧﻮرد و آن از اﻧﮕﻮرﻫﺎﯾﯽ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻣﻦ در روي زﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻢ‪.‬‬ ‫ﺑﺨﺎري ﻗﻀـﯿﻪ اﻧﮕﻮر را ﺑﻐﯿﺮ اﯾﻦ وﺟﻪ اﺧﺮاج ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ اﺑﯽ ﺷﺒﯿـﮥ از ﻃﺮﯾﻖ ﺟﻌﻔﺮﺑﻦ ﻋﻤﺮوﺑﻦ اﻣﯿﻪ از ﭘـﺪرش رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫رﺳﻮل ﺧـﺪا ﺧﺒﯿﺐ را ﺑﺘﻨﻬﺎﯾﯽ ﺑﺠﺎﺳﻮﺳـﯽ ﻗﺮﯾﺶ ﻣﺄﻣﻮر ﮐﺮد و او ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﺑﻪ آﻟﻮﻧﮏ ﭼﻮﺑﯽ ﺧﺒﯿﺐ آﻣـﺪم و ﺑﺪاﺧﻞ آن وارد ﺷﺪم ﭘﺲ‬ ‫او ﺧـﻮد را ﺑﺰﻣﯿﻦ اﻧـﺪاﺧﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﮐﻤﯽ ﻓﺮار ﮐﺮدم و ﺳـﭙﺲ ﺑﺮﮔﺸـﺘﻢ وﻟﯽ او را ﻧﺪﯾـﺪم ﻣﺜـﻞ آن ﺑـﻮد ﮐﻪ زﻣﯿﻦ او را ﺑﻠﻌﯿـﺪ‪ .‬اﺑﻮﯾﻮﺳﻒ در‬ ‫ﮐﺘﺎب ﻟﻄﺎﺋﻒ از ﻗﻮل ﺿـﺤﺎك آورده ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻣﻘﺪاد و زﺑﯿﺮ را در ﺧﺎرج ﮐﺮدن او از آﻟﻮﻧﮏ ﭼﻮﺑﯿﻨﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎد آن دو ﺑﻪ ﺗﻨﻌﯿﻢ آﻣﺪﻧﺪ‬ ‫و ﺑﻪ اﻃﺮاف او ﭼﻬـﻞ ﻣﺮد ﻣﺴﺖ ﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ ﭘﺲ آن دو او را ﺑﯿﺮون ﺑﺮدﻧـﺪ و زﺑﯿﺮ ﻧﯿﺰ او را ﺑﺮ اﺳﺐ ﻧﺸﺎﻧـﺪ و اوﺗﺮ ﺑـﻮد وﻟﯽ ﭼﯿﺰي از او ﺗﻐﯿﯿﺮ‬ ‫ﻧﮑﺮده ﺑﻮد ﻣﺸـﺮﮐﯿﻦ ﻫﻢ ﺑﻌﻘﺐ او روان ﺷﺪﻧـﺪ و ﭼﻮن ﺑﻪ آﻧﻬـﺎ رﺳـﯿﺪﻧﺪ زﺑﯿﺮ او را ﺑﺰﻣﯿﻦ اﻧـﺪاﺧﺖ و زﻣﯿﻦ او را ﺑﻠﻌﯿـﺪ و او ﺑﻠﯿﻊ اﻻـرض‬ ‫)ﺑﻠﻌﯿـﺪه ﺷﺪ زﻣﯿﻦ( ﻧﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻗﯿﺮوان در ﺣﻠﯽ اﻟﻌﻠﯽ آورده ﮐﻪ ﭼﻮن ﺧﺒﯿﺐ ﮐﺸـﺘﻪ ﺷﺪ ﺻﻮرﺗﺶ ﺑﺴﻮي ﻗﺒﻠﻪ ﺑﻮد و ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﺧﻼف ﻗﺒﻠﻪ‬ ‫او را ﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸﺪﻧﺪ و ﻟﺬا او را ﺑﺪان ﺻﻮرت ﺗﺮك ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ص‪.(104‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺐ‪.‬‬



‫]ُخ َب[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺳﻮد‪ .‬وي از ﺻـﺤﺎﺑﯿﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﻋﺒﺪان از اﺑﯽ ﻧﻤﯿﻠﻪ از اﺑﻦ اﺳـﺤﺎق آورده‪ :‬وي از ﺣﺠﺎزﯾﺎن و از ﺑﻨﯽ ﻧﺠﺎر و ﻣﻮﻻي اﯾﺸﺎن‬ ‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻠﻤﮥ ﺑﻦ ﻓﻀﻞ و زﯾﺎد ﺑﮑﺎﺋﯽ از اﺑﻦ اﺳﺤﺎق آرﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺒﯿﺐ ﺣﻠﯿﻒ اﻧﺼﺎر ﺑﻮد‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﮥ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ص ‪.(103‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺐ‪.‬‬



‫]ُخ َب[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ‪ .‬وي ﺟﻮاد و ﻓﺼﯿﺢ و ﻣﺤﺪث ﺑﻮد‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺐ‪.‬‬



‫]ُخ َب[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺟﻬﻨﯽ‪ .‬وي ﺟـﺪ ﻣﻌﺎذﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﺧﺒﯿﺐ ﺑﻮد‪ .‬اﺑﻦ اﻧﺲ و اﺑﻦ ﺷﺎﻫﯿﻦ و ﻏﯿﺮ آن دو او را از ﺻـﺤﺎﺑﯿﺎن آورده اﻧـﺪ‪ .‬اﺑﻦ‬ ‫اﻟﺴـﮑﻦ از ﻃﺮﯾﻖ اﺑﻦ وﻫﺐ از اﺑﻦ اﺑﯽ ذﺋﺐ از اﺳـﯿﺪﺑﻦ اﺑﯽ اﺳـﯿﺪ از ﻣﻌﺎذﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﺧﺒﯿﺐ از ﭘﺪرش از ﺧﺒﯿﺐ ﺟﻬﻨﯽ ﺣﺪﯾﺜﯽ اﺧﺮاج‬ ‫ﮐﺮده ﮐﻪ ﻧﻘـﻞ ﮐﺮد روزي ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻗـﻞ« ﭘﺲ ﺳـﺎﮐﺖ ﺷـﺪ ﺑﺎز ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻗﻞ« وﻟﯽ ﻣﻦ ﻧﺪاﻧﺴـﺘﻢ ﭼﻪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﭘﺲ ﺳﻪ ﺑﺎر ﮔﻔﺖ‬ ‫»ﻗﻞ« ﻟـﺬا ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ ﭼﻪ ﺑﮕﻮﯾﻢ اي رﺳﻮل ﺧـﺪا؟ ﮔﻔﺖ ﺑﮕﻮ‪» :‬ﻗﻞ ﻫﻮاﷲ اﺣﺪ« و »ﻗﻞ اﻋﻮذ ﺑﺮب اﻟﻔﻠﻖ« و »ﻗﻞ اﻋﻮذ ﺑﺮب اﻟﻨﺎس« و اﯾﻦ ﺳـﻪ‬ ‫»ﻗﻞ« را ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺻﺒﺤﮕﺎه و ﺷﺎﻣﮕﺎه ﺑﺮ زﺑﺎن ران و آن ﺗﺮا از ﻫﺮﭼﯿﺰي ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺑﻦ اﻟﺴﮑﻦ ﭘﺲ ازﯾﻦ ﻧﻘﻞ ﻗﻮل ﮔﻮﯾﺪ ﻣﺮا‬ ‫ﭼﻨﺎن ﮔﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺣﺪﯾﺚ او ﺟﻤﻠﻪء »ﻋﻦ ﺧﺒﯿﺐ« زﯾﺎده اﺳﺖ اﻣﺎ در اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻧﯿﺰ اﺧﺘﻼف ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻦ )= ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫اﺻﺎﺑﻪ( ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻢ و اﺑﻦ ﻣﻨـﺪه ﻧﯿﺰ از ﻃﺮﯾﻖ اﺑﯽ ﻣﺴـﻌﻮد از اﺑﻦ اﺑﯽ ﻓـﺪﯾﮏ از اﺑﻦ اﺑﯽ ذﺋﺐ اﺧﺮاج ﮐﺮده و ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﻦ در اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ‬ ‫ﻋﺒﺎرت »ﻋﻦ ﺟﺪه« را ﻧﯿﺰ دﯾﺪه ام و ﺑﺎز ﮔﻔﺖ اﺑﻮﻣﺴـﻌﻮد ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮده اﺳﺖ وﻟﯽ ﻏﯿﺮ او »ﻋﻦ ﺟﺪه« را ﻧﮕﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ )= ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫اﺻﺎﺑﻪ( ﻣﯿﮕﻮﯾﻢ اﺑﻮداود و ﻧﺴﺎﺋﯽ و ﺗﺮﻣـﺬي و ﻃﺒﺮاﻧﯽ و ﻋﺒـﺪﺑﻦ ﺣﻤﯿﺪ و ﻏﯿﺮ آﻧﻬﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﺧﺮاج ﮐﺮده وﻟﯽ ﻧﮕﻔﺘﻪ اﻧﺪ »ﻋﻦ ﺟﺪه«‪ ،‬وﻟﯽ اﺑﻦ‬ ‫ﺷـﺎﻫﯿﻦ از ﻃﺮﯾﻖ ﻋـﺎﺻﻢ و ﻋﺒـﺪان از ﻃﺮﯾﻖ اﺑﻦ ﻋﻤـﺎره و اﯾﻦ دو )ﻋـﺎﺻﻢ و اﺑﻦ ﻋﻤـﺎره( از اﺑﻦ اﺑﯽ ذﺋﺐ اﺧﺮاج ﮐﺮده و در آن ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‬ ‫»ﻋﻦ ﻣﻌﺎذﺑﻦ ﺧﺒﯿﺐ ﻋﻦ اﺑﯿﻪ« و اﺑﻦ ﻋﻤﺎرة ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺒﯿﺐ ﺟﻬﻨﯽ را ﻧﯿﺰ اﻓﺰوده و ﮔﻮﯾﯽ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﺠﺪ او داده و ﺳﭙﺲ اﺑﻦ ﻋﻤﺎرة ﺑﺮ ﻇﺎﻫﺮ آن‬ ‫ﻋﺒﺎرت اﻋﺘﻤﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﻗﺎﻧﻊ و ﻃﺒﺮاﻧﯽ و ﺟﺰ آن دو او را از ﺳﺤﺎﺑﯿﺎن آورده اﻧﺪ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﮥ ﻗﺴﻢ‪ 1‬ص‪(104‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺐ‪.‬‬



‫]ُخ َب[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺣﺎرث‪ .‬وي ﺻـﺤﺎﺑﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻮﻣﻮﺳـﯽ از ﻗﻮل اﺑﻦ ﺷﺎﻫﯿﻦ ﻧﺎم او را ﭼﻨﯿﻦ آورده وﻟﯽ در ﺿﻤﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﻦ‬ ‫ﺷﺎﻫﯿﻦ در اﯾﻦ ﻧﺎم ﺗﺼﺤﯿﻒ ﮐﺮده و ﺻﺤﯿﺢ آن ﺑﺎ »ﺟﯿﻢ« اﺳﺖ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﮥ ﻗﺴﻢ ‪ 4‬ص‪.(158‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺐ‪.‬‬



‫]ُخ َب[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺳﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ ﺳﻤﺮه‪ .‬وي از ﻣﺤﺪﺛﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺒﮥ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ع ِا( ﺧﺮﻗـﻪ ﮐـﻪ از ﺟـﺎﻣﻪ ﺑﯿﺮون ﮐﻨﻨــﺪ و ﺑﺮ دﺳـﺖ و ﻣﺎﻧﻨـﺪ آن ﺑﻨﺪﻧـﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ج‪،‬‬ ‫ﺧﺒـﺎﺋﺐ ||‪ .‬ﮔﻮﺷﺖ ﺑـﺪرازا ﺑﺮﯾـﺪه و ﺗﻨـﮓ ﮐﺮده‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺒﺎﺋﺐ ||‪ .‬ﺷـﮑﻢ وادي‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺒﺎﺋﺐ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺖ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﺣﻘﯿﺮ‪ .‬ﻓﺮوﻣﺎﯾﻪ‪ .‬ﺧﺒﯿﺚ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬ﺧﺴﯿﺲ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺖ‪.‬‬



‫]ُخ َب[ )ِاخ( ﻧﺎم آﺑﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﯿﻪ و در آن اﺷـﺠﻊ و ﻋﺒﺲ ﺷﺮﯾﮏ ﺑﻮده اﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﺑﻐﻪء ذﺑﯿﺎﻧﯽ در وﺻﻒ آن آورده اﺳﺖ‪ :‬اﻟﯽ ذﺑﯿﺎن‬ ‫ﺣﺘﯽ ﺻﺒﺤﺘﻬﻢ و دوﻧﻬﻢ اﻟﺮﺑﺎﺋﻊ واﻟﺨﺒﯿﺖ و ﻧﯿﺰ ﮐﺜﯿﺮ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬و ﻓﯽ اﻟﯿﺎس ﻋﻦ ﺳﻠﻤﯽ و ﻓﯽ اﻟﮑﺒﺮ اﻟﺬي اﺻﺎﺑﮏ ﺷﻐﻞ ﻟﻠﻤﺤﺐ اﻟﻤﻄﺎﻟﺐ‬ ‫ﻓﺪع ﻋﻨﮏ ﺳﻠﻤﯽ اذاﺗﯽ اﻟﻨﺄﺗﯽ دوﻧﻬﺎ وﺣﻠﺖ ﺑﺎﮐﻨﺎف اﻟﺨﺒﯿﺖ ﻓﻐﺎﻟﺐ‪) .‬از ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺚ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﭘﻠﯿـﺪ‪ .‬ﻧﺎﭘـﺎك‪ .‬ﺿـﺪ ﻃﯿﺐ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﺒُﺚ‪ُ ،‬ﺧَﺒﺜﺎء‪َ ،‬اﺧﺒﺎث‪َ ،‬ﺧَﺒَﺜﻪ‪،‬‬ ‫َﺧﺒﯿﺜﻮن‪ .‬ﺟﺞ‪ ،‬اﺧﺎﺑﯿﺚ ‪ :‬ﻗﻞ ﻻﯾﺴـﺘﻮي اﻟﺨﺒﯿﺚ و اﻟﻄﯿﺐ وﻟﻮ اﻋﺠﺒﮏ ﮐﺜﺮة اﻟﺨﺒﯿﺚ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(5/100‬ﻣﺎﮐﺎن اﷲ ﻟﯿﺬر اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﻠﯽ ﻣﺎ اﻧﺘﻢ‬ ‫ﻋﻠﯿﻪ ﺣـﺘﯽ ﯾﻤﯿﺰاﻟﺨـﺒﯿﺚ ﻣﻦ اﻟﻄﯿﺐ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(|| 3/179‬آﻧﮑﻪ ﯾـﺎران ﺑـﺪ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨـﺪراج||(‪.‬‬ ‫َﻣﺮﯾـﺪ‪ .‬ﻣـﺎِرد‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻧـﺎﻣﺮﻏﻮب‪ .‬ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺟﯿـﺪ و ﺳـﻠﯿﻢ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮﻗﻮل ﺗﻬﺎﻧﻮي ﺑﻨﻘﻞ از ﺷﺎرح‬ ‫ﻣﺼﺎﺑﯿﺢ در اول ﮐﺘﺎب ﺑﯿﻊ ﺧﺒﯿﺚ ﺑﺮاي ردﯾﯽ ء از ﺧﻮاﺳـﺘﻪ و ﻣﺎل ﻧﯿﺰ اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﺷﺪه آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ »وﻻﺗﯿﻤﻤﻮا اﻟﺨﺒﯿﺚ ﻣﻨﻪ ﺗﻨﻔﻘﻮن«‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺎل و ﺧﻮاﺳـﺘﻪ اي ﮐﻪ ردﯾﯽ ء وي اﺳﺖ اﻧﻔﺎق ﻧﮑﻨﯿﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﮐﺸﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن« ﺷﻮد ||‪ .‬ﻫﺮﭼﯿﺰ ﺣﺮام ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻧﺎ‪) .‬از‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬در ﺷـﺮح ﻣﺼﺎﺑﯿـﺢ در اول ﮐﺘـﺎب ﺑﯿﻊ آﻣـﺪه‪ :‬ﺧـﺒﯿﺚ در اﺻـﻞ ﻫﺮ ﭼﯿﺰي را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻮاﺳـﻄﻪ رداﺋﺘﺶ آﻧﺮا ﻣﮑﺮوه و ﻧﺎﭘﺴـﻨﺪ ﺷﻤﺎرﻧﺪ و در ﺣﺮام ﻧﯿﺰ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﺪه ﺑﻮاﺳﻄﻪء آﻧﮑﻪ ﺷﺎرع آﻧﺮا ردﯾﯽ ء و ﻣﮑﺮوه ﺷﻤﺮده ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ‬ ‫ﻟﻔﻆ ﻃﯿﺐ را ﺑﺮاي ﺣﻼل اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﺮده و ﻓﺮﻣﻮده ‪ :‬وﻻ ﺗﺘﺒﺪﻟﻮا اﻟﺨﺒﯿﺚ ﺑﺎﻟﻄﯿﺐ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(4/2‬ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺮام را ﺑﺠﺎي ﺣﻼل ﺑﮑﺎر ﻧﺒﺮﯾﺪ‪) .‬از‬ ‫ﮐﺸـﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن ||(‪ .‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﭘﻠﯿـﺪ‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﺒﺎﺋﺚ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻗﺒﯿـﺢ‪ .‬زﺷﺖ ‪ :‬دﮔﺮ ﭘﻨـﺪ و ﺑﻨـﺪش ﻧﯿﺎﯾﺪ‬ ‫ﺑﮑﺎر درﺧﺖ ﺧﺒﯿﺚ اﺳﺖ ﺑﯿﺨﺶ ﺑﺮآر‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن ||(‪ .‬ﮔﺮﺑﺰ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ||(‪ .‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰي اﺳـﺖ‬ ‫ﺑﺪﺑﻮي و ﺑﺪﻃﻌﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳـﯿﺮ و ﭘﯿﺎز‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬در اﺻﻄﻼح اﻫﻞ دراﯾﻪ ﻟﻔﻆ ﺧﺒﯿﺚ از اﻟﻔﺎظ ذم و ﻗﺪح اﺳﺖ‪.‬‬ ‫و راوي ﺧﺒﯿﺚ ﮐﺴـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ رواﯾﺘﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻧﯿﺴﺖ ||‪ .‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﮐﻪ ﻋﺮب آﻧﺮا ﭘﻠﯿـﺪ ﻣﯿﺪاﻧـﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻘﺮب و ﻣﺎر‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﺒﺎﺋﺚ ||‪ .‬ﺳـﻔﻠﻪ‪ .‬ﻓﺮوﻣﺎﯾﻪ‪ .‬ﭘﺴﺖ‪ .‬ﻧﺎﭘﺎك و ﺑﯽ ﺷـﺮم ‪ :‬ﺷﻬﻨﺸﻪ ﻧﯿﺎرﺳﺖ ﮐﺮدن ﺣﺪﯾﺚ ﮐﻪ ﺑﺮ وي ﭼﻪ‬ ‫آﻣﺪ ز ﺧﺒﺚ ﺧﺒﯿﺚ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﺧﺒﯿﺚ را ﭼﻮ ﺗﻌﻬﺪ ﮐﻨﯽ و ﺑﻨﻮازي ﺑﺪوﻟﺖ ﺗﻮ ﻧﮕﻪ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﺑﻪ اﻧﺒﺎزي‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﺧﺒﯿﺜﺎن ﺷﻬﺮ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﺤﺎﺟﯽ رﺳﺎﻧﯿﺪ و دادش ﺟﻮاب‪ .‬ﺳﻠﻤﺎن ﺳﺎوﺟﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺚ‪.‬‬



‫)‪ِ] (1‬ﺧْﺐ ﺑﯽ[ )ع ص( ﭘﺮُﺧﺒﺚ‪ .‬زﺷﺘﮑﺎر‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺒﯿﺜﻮن‪ ،‬ﺧﺒﯿﺜﯿﻦ‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﺻﯿﻐﻪ ﻓِّﻌﯿﻞ اﺳﺖ و در ﻣﺒﺎﻟﻐﺖ‬ ‫ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺮود‪ .‬ﻣﺆﻧﺚ و ﻣﺬﮐﺮ آﻧﺮا درﻟﻔﻆ ﻓﺮﻗﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﺗﻤﺎﯾﺰ ﻓﻘﻂ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء ﻣﻮﺻﻮف اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺜﺎت‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ِج َﺧﺒﯿَﺜﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﯿﺜﻪ ﺷﻮد ‪:‬اﻟﺨﺒﯿﺜﺎت ﻟﻠﺨﺒﯿﺜﯿﻦ‪) .‬ﻗﺮآن ‪.(24/26‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺚ اﻟﻄﻌﻤﻪ‪.‬‬



‫]َخ ﺛُْﻂ ُط َم[ )ع ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺠﺎزًا در ﻣﻌﻨﯽ ﺣﺮام ﺧﻮار اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺜﻮن‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺟﻤﻊ ﺧﺒﯿﺚ در ﺣﺎﻟﺖ رﻓﻌﯽ‪ :‬اﻟﺨﺒﯿﺜﻮن ﻟﻠﺨﺒﯿﺜﺎت‪) .‬ﻗﺮآن ‪.(24/26‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺜﻮن‪.‬‬



‫]ِﺧْﺐ ﺑﯽ[ )ع ص( اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺟﻤﻊ ِﺧّﺒﯿﺚ اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﺖ رﻓﻌﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺜﮥ‪.‬‬



‫]َخ َث[ )ع ص( ﻣﺆﻧﺚ ﺧﺒﯿﺚ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﺎﭘـﺎك‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﺒﯿﺜـﺎت‪َ ،‬ﺧﺒـﺎﺋﺚ‪ - .‬ارواح ﺧﺒﯿﺜﻪ؛)‪ (1‬ارواح ﭘﻠﯿـﺪ‪ .‬ارواح ﻧﺎﭘﺎك‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ارواح‬ ‫ﻃﯿﺒﻪ)‪ - .(2‬ﺷـﺠﺮة ﺧﺒﯿﺜـﮥ؛ درﺧﺖ ﺗﻠﺦ ﮔﻮﻫﺮ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻣﻦ اﮐﻞ ﻣﻦ ﻫﺬه اﻟﺸـﺠﺮة اﻟﺨﺒﯿﺜﮥ ﻓﻼﯾﻘﺮﺑﻦ ﻣﺠﻠﺴـﻨﺎ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ :‬و ﻣﺜﻞ ﮐﻠﻤﮥ‬ ‫ﺧﺒﯿﺜﮥ ﮐﺸﺠﺮة ﺧﺒﯿﺜﮥ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ - .(|| 14/26‬درﺧﺖ ﺣﻨﻈﻞ‪) .‬آﻧﻨﺪراج ||(‪ - .‬ﮔﯿﺎه ﮐﺸﻮث‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب()‪ - .(3‬ﻗﺮوح ﺧﺒﯿﺜﻪ؛ زﺧﻤﻬﺎي‬ ‫ﻣﻨﮑﺮ دﯾﺮﻋﻼـج‪ .‬زﺧﻤﻬـﺎي ﻋﻼـج ﻧﺎﭘـﺬﯾﺮ ||‪ .‬ﮔﯿﺎه ﮐﺮﯾﻪ اﻟﻄﻌﻢ و ﺑـﺪﺑﻮ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ - .‬ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺒﯿﺜﻪ؛ ﮐﻠﻤﻪء زﺷﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻠﻤﻪء‬ ‫ﻃﯿﺒـﻪ ‪:‬و ﻣﺜـﻞ ﮐﻠﻤـﮥ ﺧﺒﯿﺜـﮥ ﮐﺸـﺠﺮة ﺧﺒﯿﺜـﮥ اﺟﺘﺜـﺖ ﻣﻦ ﻓـﻮق اﻻـرض ﻣﺎﻟﻬـﺎ ﻣﻦ ﻗﺮار‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(|| 14/26‬ردﯾـﻪ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺳـﻠﯿﻤﻪ و ﺟﯿـﺪة‪.‬‬ ‫)ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬زاﻧﯿﻪ‪ .‬زن ﺑـﺪﮐﺎره‪ .‬زن ﻓـﺎﺟﺮه‪ .‬زن زﺷـﺘﮑﺎر‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺒﯿﺜـﺎت ‪ :‬اﻟﺨﺒﯿﺜﺎت ﻟﻠﺨﺒﯿﺜﯿﻦ‪.‬‬ ‫)ﻗﺮآن ‪ - (Les esprits mauvais. (2) - Les esprits bons. (3 - (1) .(24/26‬ﻣﺆﻟﻒ آﻧﻨﺪراج و ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب »ﺧﺒﯿﺜﻪ« را‬ ‫ﺑﺘﻨﻬـﺎﯾﯽ درﺧﺖ ﺣﻨﻈﻞ و ﮔﯿﺎه ﮐﺸﻮث ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧـﺪ درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ آن ﯾﻌﻨﯽ ﺻﻮرت »ﺷـﺠﺮه ﺧﺒﯿﺜﻪ« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ درﺧﺖ ﺣﻨﻈﻞ ﯾﺎ‬ ‫ﮔﯿﺎه ﮐﺸﻮث اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺜﯽ‪.‬‬



‫]ِﺧْﺐ ﺑﯽ ﺛﺎ[ )ع اِﻣﺺ( ُﺧﺒﺚ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺜﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ِج ﺧﺒﯿﺚ در ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺼﺐ و ﺟﺮي‪ .‬ﻣﻨﻪ ‪ :‬اﻟﺨﺒﯿﺜﺎت ﻟﻠﺨﺒﯿﺜﯿﻦ‪) .‬ﻗﺮآن ‪.(24/26‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺜﯿﻦ‪.‬‬



‫]ِﺧْﺐ ﺑﯽ[ )ع ِا( ِج ِﺧّﺒﯿﺚ در ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺼﺐ و ﺟﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ( ﺧﺎﺋﯿﺪن‪ .‬ﺟﻮﯾﺪن ||‪ .‬ﭘﺎﯾﻤﺎل ﻧﻤﻮدن ||‪ .‬زدن‪ .‬ﻓﺮﺳﻮدن ﺑﺎ ﭘﺎ ||‪ .‬ﺧﻤﯿﺪه ﺷﺪن ||‪ .‬ﭘﯿﺮ‪ .‬ﺑﯿﮑﺎره ﺷﺪن ||‪ .‬ﺑﭽﻨﮓ درآوردن‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 688‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫||رﺑﻮدن ||‪ .‬ﺟﻮﺷﺎﻧﺪن ||‪ .‬ﺑﺮﺷﺘﻪ ﮐﺮدن ||‪ .‬ﺷﮑﺴﺘﻦ ||‪ .‬ﭘﻨﻬﺎن ﺷﺪن ||‪ .‬ﺑﺎزﮔﺸﺘﻦ ||‪ .‬ﺧﻔﻪ ﮐﺮدن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺪه‪.‬‬



‫]َخ َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ( ﺧﻔﻪ ﺷﺪه‪ .‬ﮔﻠﻮﻓﺸﺮده‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺪه‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﮐﺸـﯽ ﮐﻪ آﻧﺮا ﺑﺰراﻟﺨﻤﺨﻢ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ ﮔﺮم و ﺗﺮ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻧﺒﺎت اﮔﺮ ﺑﺨﻮرﻧـﺪ ﺑـﺪن را ﻓﺮﺑﻪ ﮐﻨـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ را ﺑﺮاي ﺧﺒﯿﺪه در ﻓﺮﻫﻨﮕﻬﺎ ﻧﯿﺎﻓﺘﻢ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺪه ﺑﺎدام‪.‬‬



‫]َخ َد ‪ِ /‬د[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﻨﺠﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﺳـﻨﺠﯿﺪه‪ .‬ﺳﺎﻣـﺎن ﮐـﺎر‪ .‬ﮐﺎرﺳـﺎزي ﮐﺮده‪ .‬ﺳـﺎﺧﺘﻪ و ﻣﻬﯿﺎ ﮔﺮداﻧﯿـﺪه‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺧﺒﺎره‪ .‬ﺧﺒﯿﺮه‪ .‬ﺧﺒﺮه ||‪ .‬ﭘﯿﭽﯿـﺪه‪) .‬از‬ ‫ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ ||(‪ .‬آﮔﺎه‪ .‬داﻧﺎ‪ .‬ﺑﺎﺧﺒﺮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬واﻗﻒ‪ .‬ﻣﻄﻠﻊ ‪ :‬ﻫﻮاﻟﺤﮑﯿﻢ اﻟﺨﺒﯿﺮ‪) .‬ﻗﺮآن ‪.(73 ،6/18‬‬ ‫ﻫﻮاﻟﻠﻄﯿﻒ اﻟﺨﺒﯿﺮ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(6/103‬ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﺲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻧـﺪ زﺑﺮ ﻧﺒﯽ ﺗﻔﺴـﯿﺮ او ﻧﺪاﻧﺪ ﺟﺰ ﻣﺮدم ﺧﺒﯿﺮ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻧﺎﻣﺖ از ﻋﻠﻢ ﺑﺎﯾﺪ وز‬ ‫ﻋﻤﻞ اي ﺧﺮدﻣﻨﺪ زي ﻋﻠﯿﻢ و ﺧﺒﯿﺮ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﭘﯿﺮي ﻧﻔﺮﺳـﺘﺎد ﺧﺪاوﻧﺪ رﺳﻮل ﯾﺎ ازﯾﻦ ﺣﺎل ﻧﺒﺮد اﯾﺰد دادار ﺧﺒﯿﺮ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺑﺎ‬ ‫ﻟﺸـﮑﺮي ﺧﺒﯿﺮ ﺑﺘﺠﺎرب ﺧﻄﻮب و ﺑﺼـﯿﺮ ﺑﻌﻮاﻗﺐ ﺣﺮوب ‪ ...‬ﺑـﺪان ﺣـﺪود رﻓﺘﻨـﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﺳـﺘﺎدن ﻣﺮا ﭘﯿﺶ ﺗﻮ ﻣﯿﺮ‬ ‫ﻫﺴﺖ ﺑﺮﻫـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺷـﺪ ﻣﺮﺳـﻞ ﺧﺒﯿﺮ‪).‬ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬درد ﻧﻬـﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﺑـﺎ ﺧﺒﺮ از درد ﻣﻦ اﻻﺧﺒﯿﺮ‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﮔﺮ ﺑﺮاﻧﯽ‬ ‫ﺑﮕﻨﺎﻫﺎن ﻗﺒﯿﺢ از در ﺧﻮﯾﺸﻢ ﻫﻢ ﺑﺪرﮔﺎه ﺗﻮ آﯾﻢ ﮐﻪ ﻟﻄﯿﻔﯽ و ﺧﺒﯿﺮ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺧﻮاﺗﯿﻢ ||(‪ .‬ﺧﺒﺮدﻫﻨﺪه ‪ :‬ﻓﻌﻞ ﺗﻦ ﺗﻮ ﻧﯿﮑﻮ ﺧﻮي ﺗﻦ ﺗﻮ ﻧﯿﮏ‬ ‫از ﺧﻮي ﻧﯿﮏ ﺑﺎﺷﺪ ﻓﻌﻞ ﻧﮑﻮ ﺧﺒﯿﺮ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ز اﺳﺮار ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﻟﻄﻔﺶ ﺧﺒﯿﺮ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺮ‪.‬‬



‫]ِخ َي[ )ع ص( ﺳﻨﺠﯿﺪه ||‪ .‬ﭘﯿﭽﯿﺪه‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﺒﯿﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﮐﺸـﺎورز‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪َ .‬اّﮐـ ﺎر‪ .‬ﺣﺮاث‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس(‬ ‫)ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧَﺒﺮاء‪» :‬ﮐﺠﺰ ﻋﻘﺎﻗﯿـﻞ اﻟﮑﺮوم ﺧﺒﯿﺮﻫـﺎ«‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﻣﺮد ﺑـﺎ آﮔـﺎﻫﯽ ﺑﺴـﯿﺎر و ﻋـﺎﻟﻢ ﺑﺎﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب ||(‪ .‬ﺑـﺎ اﻃﻼـع از ﺧﺒﺮ‪ .‬ﻋﺎرف ﺑﺨﺒﺮ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( ‪ :‬ﻻ ﯾَُﻨﺒﱢﺌَُﮏ ِﻣﺜُْﻞ َﺧﺒﯿٍﺮ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(|| 35/14‬ﭘﺸﻢ ﺷﺘﺮ و ﺑﺰ‪.‬‬ ‫)از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ :‬ﺣﺘﯽ اذا ﻣﺎ ﺛﺎرﻣﻦ ﺧﺒﯿﺮﻫﺎ‪ .‬اﺑﻮاﻟﻨﺠﻢ )از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد ||(‪ .‬زرع‪ .‬ﮐﺸـﺖ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻧﺒـﺎت و ﮔﯿـﺎه ﺗﺮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﻣﻬـﺬب‬ ‫اﻻﺳﻤﺎء(‪ :‬ﻧﺴﺘﺤﻠﺐ اﻟﺨﺒﯿﺮ؛ اي ﻧﻘﻄﻊ اﻟﻨﺒﺎت و ﻧﺎﮐﻠﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﮐﻒ دﻫﺎن ﺷﺘﺮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‬ ‫)ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء ||(‪ .‬ﮐﻒ‪َ .‬زﺑَـﺪ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||( آﻧﭽﻪ ﺑﯿﻔﺘﺪ از ﻣﻮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ﻧﺴﺎﻟﮥ اﻟﺸـﻌﺮ‪.‬‬ ‫)از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ :‬ﺑﻬﻦ ﺧﺒﺎﺋﺮ اﻟﺸﻌﺮ اﻟﺴﻘﺎط‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎﻣﯽ از ﻧﺎﻣﻬﺎي ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺮاﻟﺴﻠﻄﻨﻪ‪.‬‬



‫س َط َن[ )ِاخ(ﺣﺴﻦ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﯿﺮ اﻟﻤﻠﮏ ﺣﺴﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫س َ‬ ‫]َخ ُر ْ‬ ‫ﺧﺒﯿﺮاﻟﻤﻠﮏ‪.‬‬



‫]َخ ُرْل ُم[ )ِاخ( ﺣﺴﻦ‪ .‬وي ﯾﮑﯽ از آزادﻣﺮدان ﻗﺒﻞ از ﻣﺸـﺮوﻃﯿﺖ اﯾﺮان اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻫﻮﯾﺪا ﮐﺮدن اﺳﺮار درﺑﺎر و ﻇﻠﻢ و ﺑﯿﺪادﮔﺮﯾﻬﺎي‬ ‫ﻫﯿﺌﺖ ﺣـﺎﮐﻤﻪء وﻗﺖ ﺑﺰﻣﺎن ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﻣﻈﻔﺮاﻟـﺪﯾﻦ ﺷﺎه و وﻟﯿﻌﻬـﺪي ﻣﺤﻤـﺪ ﻋﻠﯽ ﻣﯿﺮزا در ‪ 17‬ﺻﻔﺮ ‪ 1314‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑـﺎ ﺷـﯿﺦ اﺣﻤﺪ‬ ‫روﺣﯽ و ﻣﯿﺮزا آﻗﺎﺧﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ ﻫﺎ ﻟﻘﺐ او را ﺧﺒﯿﺮاﻟﺴﻠﻄﻨﻪ آورده اﻧﺪ‪) .‬از ﺳﺒﮏ ﺷﻨﺎﺳﯽ ج‪ 3‬ص ‪ 360‬و ‪.(374‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺮ ﺑﻮدن‪.‬‬



‫]َخ َد[)‪) (1‬ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( آﮔﺎه ﺑﻮدن‪ .‬واﻗﻒ ﺑﻮدن‪ .‬ﻣﻄﻠﻊ ﺑﻮدن‪ .‬آﮔﻬﯽ داﺷﺘﻦ‪ .‬اﻃﻼع داﺷﺘﻦ‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﻣﺼﺪر ﺑﺎ »ﺑﺎء« ﻣﺘﻌﺪي ﻣﯿﺸﻮد ﺑﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ :‬ﻓﻼﻧﮑﺲ ﺧﺒﯿﺮ ﺑﻪ آن اﻣﺮ ﺑﻮد و ﯾﺎ ﺧﺒﯿﺮ ﺑﻮدن ﺑﻔﻼن اﻣﺮ ‪ ...‬و اﻣﺜﺎل آن‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺮ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( آﮔﺎه ﺷﺪن‪ .‬ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪن‪ .‬واﻗﻒ ﺷﺪن‪ .‬ﺑﯿﻨﺎﯾﯽ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن‪ .‬اﻃﻼع ﯾﺎﻓﺘﻦ‪ .‬ﺧﺒﺮه ﺷﺪن‪ .‬داﻧﺎ ﺷﺪن‪.‬‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺧﺒﯿﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻄﻠﻊ ﮐﺮدن‪ .‬واﻗﻒ ﮐﺮدن‪ .‬آﮔـﺎه ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﻄﻠﻊ ﻧﻤﻮدن‪ .‬اﻃﻼـع دادن‪ .‬آﺷـﻨﺎ ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﯿﻨـﺎ ﮐﺮدن ‪ :‬ﻫﺮ ﺟﻤﺎدي را‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﮐﻨﺪ ﻓﻀﻠﺶ ﺧﺒﯿﺮ ﻏﺎﻓﻼن را ﮐﺮده ﻗﻬﺮ او ﺿﺮﯾﺮ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺮه‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ِا( ﭘـﺎره اي از ﻣﻮ ||‪ .‬ﮔﻮﺳـﭙﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﺑﺸـﺮﮐﺖ ﺧﺮﯾـﺪه ذﺑـﺢ ﮐﻨﻨـﺪ ||‪ .‬ﭘﺸﻢ ﻧﯿﮑﻮي ﮔﻮﺳـﭙﻨﺪ از اول ﺑﺮﯾـﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺮه‪.‬‬



‫]َخ َر ‪ِ /‬ر[ )ص( ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ .‬ﭘﺮداﺧﺘﻪ ||‪ .‬ﺟﻤﻊ ﺣﺴﺎب ||‪ .‬ﭘﯿﭽﯿـﺪه‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ (|| 1).‬ﺳﻨﺠﯿﺪه‪) .‬اوﺑﻬﯽ ||(‪ .‬ﺗﻞ رﯾﮓ‪ .‬ﺗﻮدهء رﯾﮓ‪.‬‬ ‫)ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ - (1) (2).‬ﺻـﺎﺣﺐ اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي و آﻧﻨـﺪراج ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻣﻨـﺪرج در »ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ« ﺑـﺪون دﻟﯿﻞ اﺳﺖ و ﻇﻦ‬ ‫ﻏـﺎﻟﺐ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ »ﺟﻤﻊ و آﻣﺎده و ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﻣﻬﯿﺎ« ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ ﺟﺒﯿﺮه ﺑﺎﺷـﺪ و رﺷـﯿﺪي ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺟﻤﻊ ﺣﺴﺎب آورده و ﮔﻔﺘﻪ در‬ ‫»زﻓﺎﻧﮕﻮﯾﺎ« ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺗﻮدهء رﯾﮓ اﺳﺖ و در ﻧﺴـﺨﻪء ﻣﯿﺮزا ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺟﻤﻊ ﺷـﺪه و ﺑﺴـﯿﺠﯿﺪه آﻣﺪه‪ ،‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﻇﺎﻫﺮًا ﺗﺼـﺤﯿﻒ‬ ‫ﺟﺒﯿﺮه اﺳﺖ و ﺟﺒﯿﺮه ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل ﺻـﺤﺎح اﻟﻔﺮس ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺟﻤﻊ ﺷﺪه ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ - (2) .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﺑﺠﺎي راي ﻗﺮﺷﺖ‬ ‫واو ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺮه ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻤﺮﺑﺴـﺘﻦ‪ .‬ﻣﻬﯿﺎ ﺷﺪن ||‪ .‬ﺑﻬﻢ آوردن ||‪ .‬ﺟﻤﻊ ﺷﺪن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ز ﺷـﻬﺮوز ﻟﺸـﮑﺮ ﺧﺒﯿﺮه ﺷﺪﻧﺪ‬ ‫]َخ َر ‪ِ /‬ر ُ‬ ‫ﺑﺰرﮔﺎن ﺑﯽ ﻣﺮ ﭘﺬﯾﺮه ﺷﺪﻧﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺮي ﺑﯿﮏ‪.‬‬



‫]َخ َب ‪ِ /‬ب[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻓﺮﺳـﺘﺎده اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻤﻌﯿﺖ اﻣﯿﺮ ﺟﻼل اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻨﺰد ﺷـﯿﺨﺸﺎه رﻓﺖ ﺗﺎ دﺧﺘﺮ او را ﺑﺮاي ﺷﺎه اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ اول‬ ‫ﺻﻔﻮي ﺑﺠﺒﺎﻟﻪء ﻧﮑﺎح در آورد و ﻧﺰد ﺷﺎه اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ آورد‪ .‬وي در ﺷﻬﻮر ‪ 929‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻋﺎزم درﺑﺎر ﺷـﺮواﻧﺸﺎه ﺷﺪ و در ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨﺠﻢ ذي‬ ‫ﺣﺠﻪء ﻫﻤﺎن ﺳﺎل در ﻣﻨﺰل واﺳﻮﻧﺞ ﮐﻪ ﺑﺪو ﻓﺮﺳـﺨﯽ ﺗﺒﺮﯾﺰ اﺳﺖ ﺧﺒﺮ آﻣﺪن او را ﺑﺸﺎه اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ رﺳﺎﻧﯿﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎم در ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ ﭼﺎپ‬ ‫ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم »دﻣﻮري ﺑﯿﮏ« آﻣﺪه و در ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴـﯿﺮ چ ‪ 1‬ﺗﻬﺮان ﺧﺒﯿﺮي ﺑﯿﮏ ﺿـﺒﻂ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴـﯿﺮ چ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء‬ ‫ﺧﯿﺎم ج‪ 3‬ﺟﺰء‪ 4‬ص‪ 60‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺰ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﻧﺎن ﭘﺨﺘﻪ ﺷﺪه ||‪ .‬ﺛﺮﯾﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺰ‪.‬‬



‫]ُخ َب ْي[)‪) (1‬ع ِا( ﻧﺒـﺎﺗﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﮕﺮدش آﻓﺘـﺎب ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﺮگ آن ﻋﺮﯾﺾ و ﺛﻤﺮهء آن ﻣﺴـﺘﺪﯾﺮ و آن ﻧـﻮﻋﯽ از ﻣﻠـﻮﺧﯿﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎزي‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺧﺒﺎزي ﺷﻮد‪ - (1) .‬در ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ُﺧَﺒﯿْﺰ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺰه‪.‬‬



‫]َخ َز ‪ِ /‬ز[ )ِا( ﻟﺒﻼب‪ .‬ﻋﺸﻘﻪ )||‪ .‬ص( ﭘﯿﭽﻨﺪه‪ .‬ﺗﺎﺑﻨﺪه ||‪ .‬ﭘﯿﭽﯿﺪه‪ .‬ﺗﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه ||‪ .‬ﺑﺮوي ﻫﻢ ﺣﻠﻘﻪ ﺷﺪه‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺲ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص( ﻇﺮﯾﻒ‪ .‬ﺧﻮش ﻃﺒﻊ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺴﻪ‪.‬‬



‫س[ )ع ِا( ﻏﻨﯿﻤﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺒﯿﺶ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهء ﯾﺎﻏﯿﺎن ﻣﺼـﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ در زﻣﺎن دارﯾﻮش اول ﻗﯿﺎم ﮐﺮد و ﻧﺎم دﯾﮕﺮ او ﻓﺴـﻤﺘﯿﺦ )ﭘﺴﺎم ﺗﯿﮏ( اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺿـﯿﺢ آﻧﮑﻪ‬ ‫ﭼﻮن ﺧﺒﺮ ﻋـﺪم ﮐﺎﻣﯿـﺎﺑﯽ ﭘﺎرﺳـﯿﻬﺎ در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﺑﮕﻮش دارﯾﻮش رﺳـﯿﺪ وي ﻣﺄﻣﻮرﯾﻨﯽ ﺑﻪ اﯾﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻒ اﯾﺮان ﻓﺮﺳـﺘﺎد و ﺷـﺮوع‬ ‫ﺑﺠﻤﻊ آوري ﻟﺸـﮑﺮ ﮐﺮد و در ﻇﺮف ﺳﻪ ﺳـﺎل ﻫﯿﺠـﺎﻧﯽ ﺑﻪ آﺳـﯿﺎ ﭘﯿـﺪا آﻣـﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﻣﺮدان ﺟﻨﮕﯽ و ﺣﺎﻓﻈـﺎن ﻣﻤﺎﻟـﮏ ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ اﺣﻀﺎر ﺷـﺪه‬ ‫ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آن در ﻣﺼـﺮ ﺧﺒﯿﺶ ﻧﯿﺰ ﻗﯿـﺎم ﮐﺮد و ﺧﻮد را ﻓﺴـﻤﺘﯿﺦ )ﭘﺴـﺎم ﺗﯿـﮏ( ﻧﺎﻣﯿـﺪ و او ﻓﺴـﻤﺘﯿﺦ ﭼﻬﺎرم ﺑﻮد )‪ 487‬ق‪.‬م‪ (.‬ﺟﻬﺖ‬ ‫ﺷﻮرش را ﺑﻌﻀـﯽ از ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪﮔﺎن زﯾﺎدي ﻣﺎﻟﯿﺎت داﻧﺴـﺘﻪ اﻧـﺪ ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬وﻟﯽ از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ اﻣﭙﺮاﻃﻮري اﯾﺮان‬ ‫ﻣﻮﺟﺐ ﺷـﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﮔﺸﻮده ﺷـﺪن آن ﮐﺸﻮر )ﻣﺼـﺮ( داﺋﺮهء داد و ﺳـﺘﺪ وﺳـﯿﻊ ﺷﻮد ﻟـﺬا ﻣﺸـﮑﻞ ﺑـﺎر ﻣﺎﻟﯿﺎت اﻣﺮي واﻗﻌﯽ ﻧﺒﻮد آﻧﭽﻪ‬ ‫ﻇﺎﻫﺮًا ﺻـﺤﯿﺢ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺎﺳﯽ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺼﺮﯾﻬﺎ ﺧﻮد را از اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺗﺮ در اﻣﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ و ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ زﯾﺮ ﯾـﻮغ اﯾﺮاﻧﯿـﺎن روﻧـﺪ و دﯾﮕﺮ آﻧﮑﻪ در اﻣﺮ ﺳـﺮﭘﯿﭽﯽ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿـﺎن آﻧﻬـﺎ را ﺗﺸﻮﯾـﻖ ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ ﻧـﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ اﻧﻘﻼﺑـﺎت ﺑﻪ آﻧﺠـﺎ رﺳـﯿﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﺑﺪاﻧﺠﺎ رود و ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﺼـﺮﯾﺎن اﻧﻘﻼب را درﻫﻢ ﺷﮑﻨﺪ ﺧﺒﯿﺶ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﻓﺮﻋﻮن ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ ﻓﺮار ﮐﻨﺪ و اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻧﯿﺰ‬ ‫ﻣﺼـﺮﯾﺎن را ﮔﻮﺷـﻤﺎل ﺑﺴـﺰا دﻫﻨـﺪ و ﻣﺼﺐ ﻧﯿﻞ را ﻏﺎرت ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﺑﺮادر ﺧﻮد را ﺑﻨﺎم ﻫﺨﺎﻣﻨﺶ واﻟﯽ ﻣﺼـﺮ ﮔﺮداﻧﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻣﺸﯿﺮاﻟﺪوﻟﻪ ج‪ 1‬ﺻﺺ ‪ 682‬و ‪ 683‬و ‪.(699‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺺ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( اﻓﺮوﺷﻪ و آن ﺣﻠﻮاﯾﯽ اﺳﺖ از ﺧﺮﻣﺎ و روﻏﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‬ ‫)آﻧﻨـﺪراج( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺣﻠﻮاء ﺳـﻔﯿﺪ‪ .‬ﺣﻠﻮاء ﺧﺎﻧﮕﯽ ء اﻓﺮوﺷﻪ‪) .‬از ﻣﻘﺪﻣـﮥ اﻻدب زﻣﺨﺸـﺮي(‪ .‬ﻧﺎم ﺣﻠﻮاﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از آرد و روﻏﻦ‬ ‫ﮐﻨﺠـﺪ و ﻋﺴﻞ و ﯾﺎ ﺷـﮑﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬اﺑﻮرزﯾﻦ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮرزﯾﻦ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺒﯿﺺ ﺑﭙﺎرﺳـﯽ آﻧﺮا اﻓﺮوﺷﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﺎ ﻣﻌﺪه‬ ‫ﺑﻬﺘﺮ از ﻓـﺎﻟﻮذج ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﺴـﺒﺐ آﻧﮑﻪ ﻟﺰوﺟﺖ او ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻮد‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﻟﻘﻤﻪ اﻧـﺪازه ﺧﻮر اي ﻣﺮد ﺣﺮﯾﺺ ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﻟﻘﻤﻪ‬ ‫ﺣﻠﻮا و ﺧﺒﯿﺺ‪).‬ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬ﭘﺲ ﺑﮕﻔﺘﻨﺪش ﮐﻪ ﺗﻮ اﺑﻠﻪ ﺣﺮﯾﺺ اي ﻋﺠﺐ ﺧﻮردي ز ﺣﻠﻮاي ﺧﺒﯿﺺ‪).‬ﻣﺜﻨﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺺ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺑﻠﻮﮐﯽ اﺳﺖ ﺑﺸـﺮﻗﯽ ﺷـﻬﺮ ﮐﺮﻣﺎن و در ﺷﻤﺎل و ﺷﺮق ﺧﺒﯿﺺ ﮐﻮﯾﺮ ﻟﻮت و ﺑﺠﺎﻧﺐ ﺟﻨﻮﺑﺶ ﻧﺮﻣﺎﺷﯿﺮ و ﺑﻢ ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﻫﻮاي‬ ‫آن ﺑﺴـﯿﺎر ﮔﺮم اﺳﺖ و ﻧـﺎم ﺟﺪﯾـﺪ آن ﺷـﻬﺪاد ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﯾـﺎﻗﻮت در وﺻﻒ آن آرد‪ :‬ﺧـﺒﯿﺺ ﻣـﺪﯾﻨﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﮑﺮﻣـﺎن و ﺣﺼـﻨﯽ ﺻـﺎﺣﺐ‬ ‫درﺧﺘـﺎن ﺧﺮﻣـﺎ‪ .‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و ﺑﻨـﺎﺑﺮ ﻧﻘﻞ ﺣﻤﺰه ﺧﺒﯿﺺ ﺗﻌﺮﯾﺐ »ﻫﺒﯿـﺞ« اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ اﻟﻔﻘﯿﻪ آورده ﮐﻪ ﺑـﺪاﺧﻞ ﺧﺒﯿﺺ ﺑﺎران ﻧﻤﯿﺒﺎرد و‬ ‫ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ ﺑﺤﻮاﻟﯽ آﻧﺴﺖ ﺑﻄﻮري ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﺴـﯽ از دﯾﻮار دﺳﺖ ﺑﺨﺎرج ﻗﻠﻌﻪ ﺑﺮآورد دﺳـﺘﺶ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد وﻟﯽ ﺑﺪﻧﺶ ﮐﻪ در ﭘﺸﺖ دﯾﻮار‬ ‫اﺳﺖ ﺗﺮ ﻧﻤﯽ ﮔﺮدد و اﯾﻦ ﺧﻮد از ﺧﻮارج ﻋﺎدات اﺳﺖ‪ .‬ﯾﺎﻗﻮت در اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﮏ ﻣﯿﮑﻨـﺪ و ﻋﻬـﺪهء ﺣﮑﺎﯾﺖ را ﺑﺮ اﺑﻦ اﻟﻔﻘﯿﻪ ﻣﯿﮕـﺬارد‪.‬‬ ‫رﻫﻨﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﺟـﺎﻧﺐ ﮐﺮﻣـﺎن را دو ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻗُﻔﺺ از ﺟـﺎﻧﺐ ﺑﺤﺮ و ﺧـﺒﯿﺺ از ﺟـﺎﻧﺐ ﺑﺮ‪ ،‬ﺧـﺒﯿﺺ اﻧﺘﻬـﺎي ﺑﻼـد ﻓﻬﻠﻮ و‬ ‫ﺧﺪاوﻧـﺪ زﺑﺎن آﻧﻬﺎ را ﻣﺴـﺦ ﮐﺮده و ﺑﻼد آﻧﻬﺎ را ﺗﻐﯿﯿﺮ داده اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺣﯿﺖ ﺧﺒﯿﺺ َﺧﺒﻖ و ﺑَﺒﻖ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي(‪.‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ آرد‪ :‬ﺷـﻬﺮي اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺣﯿﺖ ﮐﺮﻣﺎن ﺑﺎ ﻧﻌﻤﺖ ﺑﺴﯿﺎر و ﻫﻮاي درﺳﺖ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺒﯿﺺ از اﻗﻠﯿﻢ‬ ‫ﺳﯿﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻃـﻮﻟﺶ از ﺟﺰاﯾﺮ ﺧﺎﻟـﺪات »ﺻـﺒﺢ« و ﻋﺮض آن از اﺳـﺘﻮاء »ﻻـ« ﻫﻮاﯾﺶ ﮔﺮم اﺳﺖ و آﺑﺶ از رود و درو ﻧﺨـﻞ ﺑﺴـﯿﺎر اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب چ دﺑﯿﺮﺳﯿﺎﻗﯽ ص‪ .(171‬ﻣﺆﻟﻒ ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ آرد‪ :‬در آﻧﺠﺎ ﻣﻌﺪن ﺳـﻨﮓ ﺷـﯿﺸﻪ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺑﻠﻮرﺳﺎزي ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺧﻮب اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﺮوز اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ را ﺷﻬﺪاد ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺷﻬﺪاد ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺺ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ارﺑﻌﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ )ﺳﻔﻠﯽ( ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻓﯿﺮوزآﺑﺎد ﻓﺎرس‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 44‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻓﯿﺮوزآﺑﺎد‬ ‫ﮐﻨـﺎر راه ﻣـﺎﻟﺮو ﻓﯿﺮوزآﺑـﺎد ﺑﻪ ﻗﯿﺮ و ﮐﺎزرﯾﻦ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در داﻣﻨﻪء ﮐﻮﻫﺴﺎر واﻗﻊ و ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ اﺳﺖ و داراي ‪ 165‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬زﺑـﺎن ﻣﺮدم آﻧﺠـﺎ ﺗﺮﮐﯽ و ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ و آب آﻧﺠـﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼـت و ﺧﺮﻣـﺎ اﺳﺖ‪ .‬اﻫـﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺸﺎورزي ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و از ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﮔﻠﯿﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨﺪ‪ .‬راه ﻣﺎﻟﺮو اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺻﻌﺐ اﻟﻌﺒﻮر ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺺ اﻟﺒﯿﺾ‪.‬‬



‫]َخ ُﺻْﻞ َب[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺎﮔﯿﻨﻪ‪ .‬در ﺗﺤﻔﻪ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺒﯿﺺ اﻟﺒﯿﺾ را ﺑﻔﺎرﺳـﯽ ﺧﺎﮔﯿﻨﻪ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﺑﺎ ﺳﺒﺰﯾﻬﺎ ﮐﻮﮐﻮ ﻧﺎﻣﻨﺪ ﮐﺜﯿﺮاﻟﻐﺬا و‬ ‫دﯾﺮﻫﻀﻢ و ﻣﺴﺪد و ﻣﻮﻟﺪ ﺧﻠﻂ ﻏﻠﯿﻆ و ﺑﺎ دارﭼﯿﻦ و ﺧﻮﻟﻨﺠﺎن و ادوﯾﻪء ﺑﺎﻫﯿﻪ ﻣﻘﻮي ﺑﺎه اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺤﻔﮥ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺼﮥ‪.‬‬



‫ص[ )ع ِا( اﻓﺮوﺷﻪ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻟﺴﻤﺎء(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ ﺧﺎص از ﺧﺒﯿﺺ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ج‪ ،‬اﺧﺒﺼﻪ‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺒﯿﺼﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه اي اﺳﺖ و او راﺳﺖ‪ :‬ﮐﺘﺎب اﻻﺣﮑﺎم در ﻋﻠﻮم ﻏﺮﯾﺒﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن در ﺣﺮف ﮐﺎف ﻋﺮﺑﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺼﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻓﺨﺮاﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻓﻀﻞ اﷲ اﻟﺨﺒﯿﺼـﯽ‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ‪ 1050‬ه ‪ .‬ق‪) .‬از ﻫﺪﯾـﮥ اﻟﻌﺎرﻓﯿﻦ ج‪ 1‬ص‪ (650‬او راﺳﺖ‪» :‬اﻟﺘﺬﻫﯿﺐ ﻓﯽ ﺷﺮح‬ ‫اﻟﺘﻬﺬﯾﺐ« در ﻋﻠﻢ ﻣﻨﻄﻖ‪ .‬ﮐﺘﺎب ﺗﻬﺬﯾﺐ ﮐﺘﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﻣﺨﺘﺼـﺮ در ﻣﻨﻄﻖ از آن ﺳـﻌﺪاﻟﺪﯾﻦ اﻟﺘﻔﺘﺎزاﻧﯽ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب در ﻫﺎﻣﺶ ﺣﺎﺷـﯿﻪ اي ﮐﻪ‬ ‫ﻋﻄﺎر در ﺷﺮح اﻟﺘﻬﺬﯾﺐ ﻧﻮﺷﺘﻪ در ﺑﻮﻻق ﺑﺴﺎل ‪ 1296‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﻂ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺣـﻮض ﮐﻮﭼـﮏ وﯾﺮان ﺷــﺪه ﺑﺮ اﺛﺮ ﭘـﺎي ﺷـﺘﺮان‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻣﺘـﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻌﺠـﻢ اﻟﻮﺳــﯿﻂ( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﺒُﻂ ||‪ .‬ﻣﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﺷـﯿﺮ ﺗﺎزه رﯾﺰﻧﺪ ﻫﻢ زﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺨﻠﻮط ﺷﻮد‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﺒـُ ﻂ ||‪ .‬آب اﻧـﺪك ﺑـﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧـﺪه در ﺣـﻮض‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻟﻮﺳـﯿﻂ(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﺒُﻂ ||‪ .‬اﻧـﺪازهء ﮐﻤﯽ از آب در ﺣﺪود ﻧﺼﻒ ﯾﺎ ﺛﻠﺚ آن‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬ﺧﺒﯿﻄﻪ‪ - .‬ﻓﺮس ﺧﺒﯿﻂ؛ اﺳﺐ ﮐﻪ ﭘﺎي ﺑﺮ زﻣﯿﻦ‬ ‫زﻧﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﻄﮥ‪.‬‬



‫]َخ َط[ )ع ِا(ﮐﻤﯽ آب ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه در ﻣﻈﺮوف در ﺣﺪود ﻧﺼﻒ و ﺛﻠﺚ آن‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﺒُﻂ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﻦ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﺳﺎﻣﺎن ﮐﺎر‪) .‬آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﺟﻤﻊ ﺣﺴﺎب‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﺗﻮدهء رﯾﮓ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺒﯿﺮ« و »ﺧﺒﯿﻮره« و »ﺧﺒﯿﻮه«‬ ‫ﺷﻮد ||‪ .‬ﻃﺒﻖ ﭼﻮﺑﯿﻦ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻃﺒﻘﯽ ﺑﻮد از ﭼﻮب ﮔﺰ ﯾـﺎ ﺑﯿـﺪ ﺑﺎﻓﺘﻪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ اوﺑﻬﯽ(‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ را ﻧﻈﺮ ﺑﺮآن اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺼﺤﻒ »ﭼﺒﯿﻦ« اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﻨﮥ‪.‬‬



‫]َخ َن[ )ع ِا( ﯾﺨﻨﯽ‪) .‬از ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ(‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﻣﺼﺤﻒ ﺧﺒﯿﺌﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻧﻬﺮﻫـﺎﺷﻢ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﻫﻮاز واﻗﻊ در ﻫﻔﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي اﻫﻮاز و ﮐﻨﺎر‬ ‫رود ﮐﺎرون‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه داراي ‪ 50‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺒﯿﻨﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻧﻬﺮﻫﺎﺷﻢ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﻫﻮاز واﻗﻊ در ‪ 21‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي اﻫﻮاز ﮐﻨﺎر رود‬ ‫ﮐﺎرون و داراي ‪ 50‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺒﯿﻮره‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِا( ﺳﺎﻣﺎن ﮐﺎر ||‪ .‬ﺟﻤﻊ ﺣﺴﺎب ||‪ .‬ﺗﻮدهء رﯾﮓ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﯿﺮه ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﻮك‪.‬‬



‫]َخ َو[ )ِا( ﺟﻤﻊ ﺣﺴﺎب ﺑﺎﺷﺪ ||‪ .‬ﺗﻮدهء رﯾﮓ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﯿﻮه ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﻮه‪.‬‬



‫]َخ َو[ )ِا( ﺟﻤﻊ ﺣﺴـﺎب ||‪ .‬ﺗﻮدهء رﯾـﮓ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺒﯿﻮره« و »ﺧﺒﯿﺮه« ﺷﻮد ||‪ .‬ﺳﺎﻣﺎن ﮐﺎر‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﭗ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺧﺎﻣﻮﺷـﯽ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺻـﺎﺣﺐ آﻧﻨـﺪراج و اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي و ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ﻧﯿﺰ آﻧﺮا ﺧﺎﻣﻮﺷـﯽ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﺮده اﻧـﺪ و ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒـﺎء آﻧﺮا ﺻـﻔﺖ آورده اﺳﺖ ‪ :‬ﮔﺮ ﺷـﻤﺲ ﺗﺒﺮﯾﺰي ﻣﺮا ﮐﺮدي اﺷـﺎرت ﮔﻔﺘﻤﯽ اﯾﻨـﺪم ﭼﻮ ﺗﻨـﮓ آورده اﺳﺖ ﺧﭗ ﮐﺮدم از ﺑﯿﺶ و ز‬ ‫ﮐﻢ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )از ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي )||(‪ .‬ﻓﻌﻞ اﻣﺮ( اﻣﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻮﺷـﯽ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﺧﺎﻣﻮش ﺑﺎش‪.‬‬ ‫دم ﻣﺰن‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺳـﺎﮐﺖ ﺷﻮ‪ .‬دم ﻓﺮوﺑﻨـﺪ‪ .‬اﺳـﮑﺖ‪ .‬ﺻﻪ ‪ :‬ﻓﻠﮏ را دوش ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﻣﺎ را ﺑﺠﺰ آﺳﺎﯾﺸـﯽ از ﺗﻮ ﻃﻤﻊ ﻧﯽ‪ .‬ﻓﻠﮏ‬ ‫ﭼﻮن اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﺸﻨﯿﺪ ﮔﻔﺘﺎ ﺑﺮو اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ ﺧﭗ ﺑﺎش)‪ (1‬ﯾﻌﻨﯽ‪ .‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ )از ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ - (1) .‬ﺧﺐ ﺑﺎش ﺑﻬﻤﯿﻦ ﻣﻌﻨﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﭙﺎره‪.‬‬



‫]َخ َر ‪ِ /‬ر[ )ص( ﭼﺴﺖ‪ .‬ﭼﺎﻻك‪ .‬ﺗﯿﺰرو‪ .‬ﺗﯿﺰدﺳﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ .(379‬ﺟﻠﺪ‪ .‬ﺗﻨﺪ‪ .‬ﺳﺮﯾﻊ در اﻣﻮر‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 689‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﭙﺎك‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﭼﺎردﯾﻮاري ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﺷـﺒﻬﺎ ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ و ﺧﺮ و ﮔﺎو را در آن ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‬ ‫)آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻧﺸﺴـﺘﮕﺎه ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪان)‪) .(1‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬آﻏـﻞ ‪ :‬ﻫﺰار ﮐﺲ ﮐﻪ ﭼـﻮ ﮔﻮﺳـﺎﻟﻪ راﻧـﺪه ام ﺑﺨﭙـﺎك‪ .‬ﺣﮑﯿﻢ‬ ‫ﺳﻮزﻧﯽ )از ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ - (1) .‬در ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي ﺑﺮاي اﯾـﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻋﻼـوه ﺑﺮ ﻣﻌﻨـﺎي ﻓـﻮق ﭼﻨﯿﻦ آﻣـﺪه‪ :‬ﯾـﺎ ﭼﻬـﺎردﯾﻮاري ﮐﻪ‬ ‫ﺳﺮﮔﺸﺎده ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬از اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺑـﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺴـﺘﮕﺎه ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪان ﺑﻨﻈﺮ او اﻋﻢ از ﻣﺤﻞ ﺳﺮﭘﻮﺷـﯿﺪه ﯾﺎ ﺳـﺮﺑﺎز اﺳﺖ وﻟﯽ از ﻓﺤﻮاي‬ ‫ﻗﻮل ﺳﺎﯾﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻮﯾﺴﺎن ﺑﺮﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺼﻮد ﭼﺎردﯾﻮار ﺑﺪون ﺳﻘﻒ اﺳﺖ و ﺣﺘﯽ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ﻧﯿﺰ ﺑﺪان ﺗﺼﺮﯾﺢ ﮐﺮده و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‬ ‫ﻣﯿﺘﻮان آن را ﺑﻬﺎرﺑﻨﺪ ﻣﺼﻄﻠﺢ اﻣﺮوزﯾﺎن ﻧﺎﻣﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﭙﭽﻪ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َچ ‪ِ /‬چ[ )ِا( ﺷﺎﺧﻪء درﺧﺖ ﺑﺎرﯾﮏ و راﺳﺖ رﺳﺘﻪ را ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﭙﮏ‪.‬‬



‫]َخ َپ[ )ِا( ﻧـﺎن ﺑﺰرگ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( ‪ :‬آدﻣﯿﺎ دﺳﺖ ز دﻧﯿﺎ ﺑـﺪار ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺑﺒﺴـﺘﻨﺪ‬ ‫ورا ﺑﺎ ﺗﻮ ﺟﻨﮓ ورﻧﻪ ﺧﻮد اﯾﻦ دﻧﯿﺎ دارد ﺗﺮا ﺑﺮ ﺳـﺮ ره ﭼﻮن ﺑﭽﮕﺎن را ﺧﭙﮏ‪ ] .‬ﮐـﺬا؟ [‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬از ﺟﮕﺮ ﺗﻨﻮر‬ ‫ﺷﺮق اﻣﺮ ﺗﻮ ﻣﯽ ﺑﺮآورد ﻗﺮﺻﻪء زر ﻣﻐﺮﺑﯽ از ﭘﺲ ﺳﯿﻤﮕﻮن ﺧﭙﮏ‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﻤﯿﺪ ﻟﻮﺑﮑﯽ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ||(‪ .‬ﮐﻠﻔﺖ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء )||(‪ .‬ﺣﺎﻣﺺ( ﮔﻠﻮ ﻓﺸﺮدن‪ .‬ﺧﻔﻪ ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﭙﻪ ﻧﻤﻮدن‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺧﺒﻪ‪ .‬ﺧﭙﻪ‪.‬‬ ‫رﺟـﻮع ﺑﻪ ﺧﭙﻪ و ﺧﻔﻪ ﺷﻮد ‪ :‬ﺑﻌـﺪل ﻋﻬـﺪ ﺗﻮ دزدان ﻣﻌـﺬب و ﺧﭙﻪ اﻧـﺪ ﺧﻨـﮏ ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺑﻮد اﯾﻤﻦ از ﻋـﺬاب ﺧﭙـﮏ‪ .‬ﺷـﻤﺲ ﻓﺨﺮي )از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﭙﮑﻪ‪.‬‬



‫ك[ )اخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺷـﯿﺎن ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷـﺎه آﺑـﺎد واﻗـﻊ در ‪ 32‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧـﺎور ﺷـﺎه آﺑﺎد و دو‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]ِخ ِپ َ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﺎﻫﯽ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ در داﻣﻨﻪء ﮐﻮه واﻗﻊ و ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ ﺳﺮدﺳـﯿﺮ و داراي ‪ 322‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬زﺑﺎن ﻣﺮدم آﻧﺠﺎ ﮐﺮدي و ﻓﺎرﺳﯽ‬ ‫اﺳﺖ و از رودﺧﺎﻧﻪء ﺷـﯿﺪان ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻت آﻧﺠﺎ ﻏﻼت‪ ،‬ﻟﺒﻨﺒﺎت و ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨﺪ اﺳﺖ و اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫راه اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ و از ﻗﻠﻌﻪء ﺷﯿﺎن ﻣﯿﺘﻮان اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﭙﮕﯽ‪.‬‬



‫]َخ َپ[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﺧﻔﮕﯽ‪ .‬ﺧﺒﮕﯽ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻔﻪ ﺷﺪن‪ .‬ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺑﯿﺮون ﻧﯿﺎﻣﺪن ﻧﻔﺲ دﺳﺖ دﻫﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔﮕﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﭙﻞ‪.‬‬



‫]ِخ ِپ[ )ص( در ﺗﺪاول ﻋﺎﻣﻪ‪ ،‬ﮐﻮﺗﺎه ﻗﺪ‪ .‬ﮐﻮﺗﻮﻟﻪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﭙﻠﻪ ﻣﺼﻄﻠﺢ اﻣﺮوزﯾﺎن اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﭙﻠﻪ‪.‬‬



‫]ِخ ِپ َل ‪ِ /‬ل[ )ص( ﮐﻮﺗﻮﻟﻪ‪ .‬ﮐﻮﺗﺎه ﺑﺎﻻي درﺷﺖ اﺳـﺘﺨﻮان ﻓﺮﺑﻪ و ﺳـﻄﺒﺮ‪ .‬ﮐﻮﺗﺎه ﻗـﺪ ﮔﻮﺷﺖ ﻧﺎك‪ُ .‬ﻋﻨْﺒُﻂ‪ِ .‬ﺣﺒِﱠﻘﻪ‪ .‬ﺑ ُﺤﺘُﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﭙﻪ‪.‬‬



‫]َخ َپ ‪ِ /‬پ[ )ص‪ِ ،‬ا( ﺧﭙﮏ‪) .‬از ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬ﻓﺸﺮدن ﮔﻠﻮ)‪) .(1‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﭼﻮ اﯾﻦ ﭘﯿﻞ ﺷﺪ ﺧﺴﺘﻪ در دام او ﺳﻮاران ﺧﭙﻪ‬ ‫در ﺧـﻢ ﺧـﺎم او‪ .‬ﺣﮑﯿـﻢ اﺳـﺪي )از ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬دﻫﺮ ﮔﺮدﻧـﺪه ﺑـﺪﯾﻦ ﭘﯿﺴـﻪ رﺳﻦ ﭘـﻮرا ﺧﭙﻪ ﺧﻮاﻫـﺪت ﻫﻤﯽ ﮐﺮد ﺧـﺒﺮداري‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺧﭙﻪ ﮔﺸـﺘﻢ دﻫﻦ و ﺣﻠﻖ ﻓﺰوﻧﺴﺖ ﭼﻮ ﻧﺎي وز ﺳـﺮ ﻧﺎﻟﻪ ﺳـﻤﺎ ﻧﯿﺰ ﭼﻮ ﻧﺎﯾﯿـﺪ ﻫﻤﻪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﻪ آب اﻧﺪر ﺧﭙﻪ ﮔﺸـﺘﻦ ﭼﻮ ﻣﺎﻫﯽ‪.‬‬ ‫ﻧﻈـﺎﻣﯽ )از ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي ||(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ ﺑﯿﻤﺎري اﺳﺖ و ﻋﺮﺑﺎن آﻧﺮا ُﺧﻨﺎق ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ و آﻧﻨـﺪراج آﻧﺮا ﻣﺼـﺪر ﻣﻌﻨﯽ ﮐﺮده اﻧﺪ وﻟﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺼﻮرت ﻣﺼﺪر ﻣﺮﮐﺐ آﯾﺪ و ﺧﻮد آن ﺑﺘﻨﻬﺎﯾﯽ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺼﺪري ﻧﻤﯿﺪﻫﺪ و ﺷﺎﯾﺪ‬ ‫ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ﺑﻮده ﮐﻪ آﻧﺮا ﻓﺸﺮدﮔﯽ آورده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﭙﻪ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺒﻪ ﺷﺪن‪ .‬ﻣﺮدن ﺑﺮ اﺛﺮ ﻓﺸﺮدﮔﯽ ﮔﻠﻮ‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔﻪ ﺷﺪن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ َپ ‪ِ /‬پ ُ‬ ‫ﺧﭙﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻔﻪ ﮐﺮدن‪ .‬ﮐﺸﺘﻦ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻓﺸﺮدﮔﯽ ﮔﻠﻮ‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔﻪ ﮐﺮدن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ َپ ‪ِ /‬پ َ‬ ‫ﺧﭙﻪ ﮔﺮداﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫گ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻔﻪ ﮐﺮدن‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔﻪ ﮔﺮدﯾﺪن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ َپ ‪ِ /‬پ َ‬ ‫ﺧﭙﻪ ﮔﺮدﯾﺪن‪.‬‬



‫گ دي َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻔﻪ ﺷﺪن‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔﻪ ﮔﺮداﻧﯿﺪن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ َپ ‪ِ /‬پ َ‬ ‫ﺧﭙﻪ ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫گ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻔﻪ ﺷﺪن‪ .‬ﺧﺒﻪ ﮔﺮدﯾﺪن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔﻪ ﮔﺮدﯾﺪن و ﺧﻔﻪ ﺷﺪن و ﺧﻔﻪ ﮔﺸﺘﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ َپ ‪ِ /‬پ َ‬ ‫ﺧﭙﻪ ﻧﻤﻮدن‪.‬‬



‫]َخ َپ ‪ِ /‬پ ُن ‪ِ /‬ن ‪َ /‬ن َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻔﻪ ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﻔﻪ ﮔﺮداﻧﯿﺪن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔﻪ ﮐﺮدن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﭙﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ( ﺧﻤﯿﺪه ﺷﺪن‪ .‬ﮐﺞ ﮔﺸﺘﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﻤﯿﺪن‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﭙﯿﺪه‪.‬‬



‫]َخ َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ( ﺧﻤﯿﺪه‪ .‬ﺧﻢ ﺷﺪه‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺧﻢ‪ .‬ﮐﺞ‪ .‬ﻣﻨﺤﻨﯽ‪ .‬ﻣﺎﯾﻞ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ِ .‬ﭼﻔَﺘﻪ‪) .‬ﺻﺤﺎح اﻟﻔﺮس(‪.‬‬ ‫ﺧﺖ‪.‬‬



‫]َﺧﺖ ت[ )ع ﻣﺺ( ﺑﺎ ﻧﯿﺰه ﭘﺸﺖ ﺳـﺮﻫﻢ زدن)‪) .(1‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )اﻟﺒﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫||اﺳـﺘﺤﯿﺎ )||‪ِ .‬ا( ﺷـﯿﺌﯽ ﭘﺴﺖ‪) .‬ﯾـﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان()‪ - (1) .(2‬ﺛﻼـﺛﯽ ﻣﺠﺮد اﯾﻦ ﻣﺼـﺪر از ﺑـﺎب َﻓَﻌـ َﻞ‪َ ،‬ﯾْﻔـِﻌ ُﻞ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪ .‬وﻟﯽ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻔﯿﺴﯽ از ﺑﺎب )ﻧﺼﺮ( آﻣﺪه اﺳﺖ‪ - (2) .‬ﯾﺎﻗﻮت ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﻣﺜﻞ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺖ ﺻﻮرت دﯾﮕﺮي اﺳﺖ در ﻟﻐﺖ‬ ‫»ﺧﺲ«‪.‬‬ ‫ﺧﺖ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِا( دو‪ .‬دوﻧﺪﮔﯽ ||‪ .‬ﺗﺎﺑﺶ‪ .‬ﺟﻠﻮه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺖ‪.‬‬



‫]َﺧﺖ ت[ )ِاخ( ﺷﻬﺮﮐﯽ اﺳﺖ در ﻧﻮاﺣﯽ ﺟﺒﺎل ﻋﻤﺎن‪) .‬از ﯾﺎﻗﻮت ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺎ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﮐﻠﻤﻪ اي اﺳﺖ از »ﺧﺘﺎي« و آن ﻧﺎم وﻻﯾﺘﯽ اﺳﺖ از ﺗﺮﮐﺎن و در ﺷـﻌﺮ و ﻧﺜﺮ ﻓﺎرﺳﯽ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﯾﻌﻨﯽ »ﺧﺘﺎ« آﻣﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﺑﺮاي اﻃﻼـع از وﺿﻊ ﺟﻐﺮاﻓﯿـﺎﯾﯽ آن رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺘـﺎي« ﺷﻮد ‪ :‬ﺑﮕـﺎﻣﯽ ﺳﭙﺮد از ﺧﺘﺎ )ﺧﻄﺎ( ﺗﺎ ﮐﺴـﯽ ﺑﯿﮏ ﺗﮏ دوﯾـﺪ از ﺑﺨﺎرا ﺑﻪ وﺧﺶ‪.‬‬ ‫ﺷﺎﮐﺮ ﺑﺨﺎري‪ .‬ﺑﻨﻪء ﺧﺎن ﺧﺘﺎ ﺑﺎ ﺑﻨﻪء ﺧﺎن ﺗﺘﺮ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺧﺘﺎﺧﺎن را ﻣﺮاد آﻣﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ دوﺳﺘﯽ ﮔﯿﺮد ﻫﻤﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ آﯾﺪ ﭼﻮن ﻗﺪرﺧﺎن ﻧﺰد‬ ‫ﺗﻮ ﻣﻬﻤﺎن‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬او ﺑﺴﻨﺪ و ﺑﺴﺮاﻧﺪﯾﺐ ﺑﺠﯿﭙﻮر ﺑﻮد ﻫﯿﺒﺖ او ﺑﺨﺘﺎﺧﺎن و ﺑﻔﺮﻏﺎن و ﺗﻐﺎن‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻧﯽ ز اول دوﺳﺘﺎﻧﺖ را ﻧﺒﻮدي ﺗﻮ اﻟﻒ ﻧﯽ‬ ‫ﭼﻨـﺎن ﮔﺸﺘﯽ ﮐﻨﻮن ﮐﺰ ﺧﻄﻪء ﭼﯿﻦ و ﺧﺘـﺎ‪ .‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﺑﺎﺑـﻞ ﻧﻔﺲ اﺳﺖ ﺑـﺎزار ﻧﮑﻮروﯾﺎن ﭼﯿﻦ ﺣﺎﺻﻞ روﺣﺴﺖ ﮔﻔﺘﺎر ﻋﺰﯾﺰان ﺧﺘﺎ‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪.‬‬ ‫ﻟﻌﺒﺘـﺎن ﺧﺘـﺎ و ﺧﺮﺧﯿﺰي آب و آﺗﺶ ﺑـﺒﺮده از ﺗﯿﺰي‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﺳﻨﺒﻠﺴـﺘﺎن ﺧﻄﻢ ﺧﺸـﮏ ﻧﮕﺸـﺘﻪ اﺳﺖ ﻫﻨـﻮز ﺑﻤﻦ آﯾﯿـﺪ ﮐﻪ آﻫـﻮي ﺧﺘـﺎﯾﯿﺪ‬ ‫ﻫﻤﻪ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬رأي ﺻﻮاﺑﺶ ﺑﺒﯿﻦ ﮐﺰ ﻣـﺪد ﻧﻪ ﻓﻠﮏ ﺧﺎن ﺧﺘﺎ را ﻧﻬﺎد ﻣﺎﺋـﺪهء ﻫﻔﺘﺨﻮان‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺎ ﻟﺸـﮑﺮ ﺧﺘﺎ ﺑﺮاي ﻣﺼـﻠﺤﺘﯽ ﺻـﻠﺢ ﮐﺮده‬ ‫ﺑﻮد‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺣﮑﻤﺎ اﺑﺘﺪا و اﻧﺘﻬﺎي آﻓﺮﯾﻨﺶ را ﻣﻨﮑﺮﻧﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﻻزم ذات واﺟﺐ اﻟﻮﺟﻮد اﺳﺖ و ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺒﻮده ﮐﻪ‬ ‫ﻧﺒﻮده و ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ و اﻫﻞ ﺷﺮع‪ ،‬ﻣﺪت اﺑﺘﺪاي آﻓﺮﯾﻨﺶ را ﺣﺼﺮ ﻧﮑﺮده ﻧا ﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﻫﻢ اﺑﺘﺪاش ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻢ اﻧﺘﻬﺎء ﭼﻪ ﻣﻨﺰه‪،‬‬ ‫از اﺑﺘـﺪا و اﻧﺘﻬـﺎ ذات واﺟﺐ اﻟﻮﺟﻮد اﺳﺖ و ﻋﻠﻤـﺎء ﻫﻨـﺪ وﺧﺘﺎ و ﺧﺘﻦ و ﭼﯿﻦ و ﻣﺎﭼﯿﻦ ﺑﺨﺸـﯿﺎن و ﻓﺮﻧﮕﺎن‪) ...‬از ﺗﺎرﯾـﺦ ﮔﺰﯾـﺪه چ ﻧﻮاﺋﯽ‬ ‫ص‪ .(8‬از ﭘـﻞ ﻣﺎﻻـن ﺗـﺎ ﺑﺎغ ﺟﻬﺎن آرا ﮐﻮﭼﻪ ﻫﺎ و ﺑﺎزارﻫﺎ را آﯾﯿﻦ ﺑﺴـﺘﻨﺪ و ﭼﻬﺎر ﻃﺎﻗﻬﺎ ﺑﺮاﻓﺮاﺧﺘﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺟـﺪران و دﮐﺎﮐﯿﻦ را ﺑـﺪﯾﺒﺎي‬ ‫ﭼﯿﻦ و ﻣﺨﻤـﻞ ﻓﺮﻧﮓ و اﻃﻠﺲ ﺧﺘﺎ و ﺗﺎﭼﻪ ﻫﻔﺖ رﻧﮓ ﺑﯿﺎراﺳـﺘﻨﺪ‪) .‬ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴـﯿﺮ چ ﺧﯿﺎم ج‪ 4‬ص‪ .(185‬ﻻﺟﺮم ﺳﻠﮏ ﺟﻤﻌﯿﺖ دﺷﻤﻨﺎن‬ ‫ﻧﮑﺒﺖ ﻗﺮﯾﻦ ﻣﺎﻧﻨـﺪ زﻟﻒ ﺧﻮﺑـﺎن ﺧﺘـﺎ و ﭼﯿﻦ ﭘﺮﯾﺸﺎن ﮔﺸﺖ و اﻟﻮﻧـﺪ از ﻣﻌﺮﮐﻪء ﺟﻨﮓ روي ﮔﺮﯾﺰ ﺑﺼﻮب ارزﻧﺠﺎن آورده از ﻧﺎم و ﻧﻨﮓ‬ ‫درﮔﺬﺷﺖ‪) .‬ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴـﯿﺮ چ ﺧﯿﺎم ج‪ 4‬ص‪ .(466‬اﻻـﻗﻠﯿﻢ اﻟﺮاﺑﻊ‪ :‬اﯾﻦ اﻗﻠﯿﻢ ﺑﻪ آﻓﺘﺎب ﺗﻌﻠﻖ دارد و وﺳﻂ ﻣﻌﻤﻮرهء ﻋﺎﻟﻢ و ﻣﺴـﮑﻦ اﺷـﺮاف‬ ‫اوﻻـد آدم اﺳﺖ و ﻣﺘﻮﻃﻨﺎن ﺑﻼد اﯾﻦ اﻗﻠﯿﻢ ﺑﺤﺴﺐ ﺻﻮرت و ﺳـﯿﺮت اﻓﻀﻞ اوﻻد ﺑﺸـﺮﻧﺪ و ﺑﻮﻓﻮر ﺣﺴﻦ ﺧﻠﻖ و ﻟﻄﻒ ﻃﺒﻊ ﻣﻈﻬﺮ اﺻـﻨﺎف‬ ‫ﻓﻀﻞ و ﻫﻨﺮ و اﺑﺘﺪاء اﻗﻠﯿﻢ ﭼﻬﺎرم از ﻣﺸﺮق از ﺷﻤﺎل ﺑﻼد ﭼﯿﻦ ﺑﻮد ﭘﺲ ﺑﺮ اراﺿﯽ ﺗﺒﺖ و ﺧﺮﺧﯿﺰ و ﺧﺘﺎ و ﺟﺒﺎل ﮐﺸﻤﯿﺮ و ﺑﻠﻐﺮ و ﺑﺪﺧﺸﺎن‬ ‫و ﺟﻨﻮب ﺑﻼـد ﯾـﺄﺟﻮج و ﻣﺄﺟﻮج ﮔـﺬرد ﭘﺲ ﺑﺮ وﺳﻂ دﯾﺎر ﺑﮑﺮ و ﺑﻼد ﻋﺮاق و دﯾﺎر رﺑﯿﻌﻪ و ﺷـﻤﺎل ﺑﻼد ﺷﺎم ﮔـﺬرد و آﻧﺠﺎ ﺑﺤﺮ روم را‬ ‫ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ و ﺑﺮ ﺟﺰﯾﺮهء ﻗﺒﺮس و ﺳـﻘﻠﯿﻪ و ﺷﻤﺎل ﺑﻼد ﻣﺼﺮ و اﺳﮑﻨﺪرﯾﻪ و ﺑﻼد ﺑﺎرﯾﻘﯽ و ﺑﻼد اﻓﺮﻧﺠﻪ و ﻃﻨﺠﻪ ﺑﮕﺬرد و ﺑﺴﺎﺣﻞ ﺑﺤﺮ ﻣﺤﯿﻂ‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺷﻮد ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﻮاﺿﻊ ﻏﺮﯾﺒﻪء اﯾﻦ اﻗﻠﯿﻢ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻮﺟﺐ اﺳﺖ‪) .‬ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ ﺧﯿﺎم ج ‪ 4‬ص ‪.(634‬‬ ‫ﺧﺘﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﺨﺘـﺎ ﮐﻪ ﻧـﺎم ﻧـﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﭽﯿﻦ ‪ :‬ﺗﺮك ﺧﺘـﺎﺋﯽ ﺷـﺪه ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻮ ﻣﺎه زﻟﻒ ﺧﻄﺎ ﺑﺮ زده زﯾﺮ ﮐﻼه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )||‪ِ .‬ا(‬ ‫ﻫﺮﭘﺎرﭼﻪء راه ﺑﺮاه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||( ﻧﺎم ﻧﻮﻋﯽ آﺟﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ از آﺟﺮ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﻮﺗﺎه ﺗﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫]َخ [ )ِاخ( ﻧﺎم ﺗﯿﺮه اي اﺳﺖ از اﯾﻞ آﻗﺎﺟﺮي ﮐﻬﮑﯿﻠﻮﯾﻪ از اﯾﻼت ﻓﺎرس‪) .‬از ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﯿﻬﺎن ص ‪.(88‬‬ ‫ﺧﺘﺎت‪.‬‬



‫]َخ[)‪ِ) (1‬ا( ﺳـﯿﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﺑـﺎ آن اﺑﺮو را ﺳـﯿﺎه ﺗﺮ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬از ﻣـﺎﯾﻪ ﻫـﺎي زﯾﻨﺖ زﻧﺎن‪ ،‬ﻧﻮﻋﯽ ﺳـﯿﺎﻫﯽ ﺑﺮاي زﯾﻨﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ||(‪.‬‬ ‫ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﺧﺎل ﻣﺼـﻨﻮﻋﯽ در روي ﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ زﻧﺎن ﺑﺪان ﺑﺮﻧﮓ ﺳﯿﺎه ﺧﺎل ﺑﺮ رﺧﺴﺎر ﮔﺬارﻧﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪- (1) .‬‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ آﻧﺮا ﺑﺎ »ﻃﺎء« ﻧﯿﺰ آورده اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻄﺎط‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺎﺗﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺘﺎت )||‪ِ .‬ا( رﻧﮓ ﺳﯿﺎه ﮔﻮﻧﻪ اي اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺎﺧﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻟﻘﺐ ﭘﺎدﺷـﺎه ﺧﺘـﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ و او را ﺧﺎن ﺧﺘﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ و در اﯾﻦ دو ﺑﯿﺖ ﻓﺮﺧﯽ ﯾﮑﯽ از آن ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻣﻘﺼﻮد اﺳﺖ ‪:‬‬ ‫ﺧﺘﺎﺧﺎن را ﻣﺮاد آﻣـﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ دوﺳﺘﯽ ﮔﯿﺮد ﻫﻤﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ ﮐﻪ آﯾـﺪ ﭼﻮن ﻗﺪرﺧﺎن ﻧﺰد ﺗﻮ ﻣﻬﻤﺎن‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺧﻮش ﻧﺨﺴـﺒﻨﺪ ﻫﻤﻪ از ﻓﺰﻋﺶ‬ ‫زآﻧﺴﻮي آب ﻧﻪ ﻗﺪرﺧﺎن ﻧﻪ ﻃﻐﺎن ﺧﺎن ﻧﻪ ﺧﺘﺎﺧﺎن ﻧﻪ ﺗﮑﯿﻦ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺎر‪.‬‬



‫]َخ ‪ُ /‬خ[ )ِا( ﭘـﺎك ﮐﺮدن ﺑـﺎغ و ﺑﺴـﺘﺎن و ﮐﺸﺖ زار از ﻋﻠﻒ ﻫﺮزه و ﺧـﺎر و ﺧﻼﺷﻪ‪) .‬از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‬ ‫)ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( ‪ :‬ﺑﺎغ دﯾﻦ و ﮐﺸﺖ دوﻟﺖ را ﺑﺘﯿﻎ ﮐﺮده از ﺧﺎر و ﺧﺲ اﻋـﺪا ﺧﺘﺎر‪ .‬ﻓﺮﺧﺎري )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ و‬ ‫ﻧﻈﺎﺋﺮ آن ﭼﻮن ﻣﮑﻤﻠﯽ از ﻗﺒﯿﻞ »ﮐﺮدن« ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ ﻗﺪﻣﺎ آﻧﻬﺎ را ﺑﺼﻮرت ﻣﺼﺪر ﻣﻌﻨﯽ ﮐﺮده اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺎر‪.‬‬



‫]َﺧْﺖ ﺗـﺎ[ )ع ص( ﻓﺮﯾﺒﻨـﺪه‪ .‬ﻣـّﮑ ﺎر‪ .‬ﻏﺪرﮐﻨﻨـﺪه‪ .‬ﻏـ ّﺪار‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻋﺎدل( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﺘﻦ‬ ‫اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( ‪ :‬و اذا ﻏﺸـﯿﻬﻢ ﻣﻮج ﮐﺎﻟﻈﻠﻞ دﻋﻮا اﷲ ﻣﺨﻠﺼـﯿﻦ ﻟﻪ اﻟـﺪﯾﻦ ﻓﻠﻤﺎ ﻧﺠﯿﻬﻢ اﻟﯽ اﻟﺒﺮ ﻓﻤﻨﻬﻢ ﻣﻘﺘﺼـﺪ و ﻣﺎ ﯾﺠﺤﺪ ﺑﺎﯾﺎﺗﻨﺎ اﻻ‬ ‫ﮐﻞ ﺧﺘﺎر ﮐﻔﻮر‪) .‬ﻗﺮآن ‪.(31/32‬‬ ‫ﺧﺘﺎرش‪.‬‬



‫]َخ ِر[ )ع ِا( ﺣﺮﮐـﺎت و اﻃﻮار ﮐﻮدك)‪) .(1‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج()‪ - (1) .(2‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ اﻏﻠﺐ ﺑﺼﻮرت ﻣﻀـﺎف ﺑﮑـﺎر ﻣﯽ رود و‬ ‫ﻣﻀﺎف اﻟﯿﻪ آن »ﺻﺒﯽ« اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺪﯾﻨﺼﻮرت‪» :‬ﺧﺘﺎرش اﻟﺼﺒﯽ«‪ - (2) .‬ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨﺪراج آﻧﺮا ﻟﻐﺘﯽ در ﺣﺘﺎرش ﻧﯿﺰ آورده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺎع‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( دﺳﺖ ﭘﻨـﺎه‪ .‬دﺳـﺘﮑﺶ‪ .‬دﺳـﺘﺎﻧﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬دﺳـﺘﺒﺎﻧﺎت و آن دﺳﺘﮑﺸـﻬﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺎﻣﻠﯿﻦ ﺑﺎر ﺑﺮ‬ ‫دﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و واﺣـﺪ آن ِﺧﺘﺎَﻋﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ||‪ .‬ﮐﻒ دﺳﺘﯽ از ﭘﻮﺳﺖ ﮐﻪ ﺻـﯿﺎد در ﺻـﯿﺪ ﺑﺮ دﺳﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪) .‬ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ||(‪ِ .‬ج ﺧﺘﯿﻌﻪ‪.‬‬ ‫ﭘﻮﺳﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﯿﺮاﻧﺪاز اﺑﻬﺎم ﺧﻮد را ﺑﺎ آن ﻣﯽ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺎل‪.‬‬



‫]َﺧْﺖ ﺗﺎ[ )ع ص( ﻓﺮﯾﺒﻨـﺪه‪ .‬ﻣﮑﺎر‪ .‬ﻏـﺪار‪) .‬از ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬از رﯾﺸﻪء ﺧﺘﻞ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺧﺪﻋﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ||‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ وﻗﺎر‬ ‫ﺷﺎﻫﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺎم‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮ ﺧﺘﻢ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺘﻢ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺎم‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﭘﺎﯾـﺎن ﮐـﺎر‪) .‬ﺗﺮﺟﻤـﺎن ﻋـﺎدل ﺑﻦ ﻋﻠﯽ(‪ .‬ﺳـﺮاﻧﺠﺎم‪) .‬ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬آﺧﺮ‪ .‬ﻓﺮﺟـﺎم ﮐـﺎر ‪ :‬ﺧﺘﺎم ﻋﻤﺮ ﺧـﺪاﯾﺎ ﺑﻔﻀﻞ و رﺣﻤﺖ‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺨﯿﺮ ﮐﻦ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﻏﺎﯾـﮥ اﻻﻣـﺎل‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ - .‬ﺣﺴﻦ ﺧﺘـﺎم؛ ﻧﮑﻮﯾﯽ ﭘﺎﯾﺎن اﻣﺮي‪ - .‬ﺧﯿﺮ ﺧﺘﺎم؛ آﻧﭽﻪ ﭘﺎﯾﺎن آن ﺧﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪:‬‬ ‫واﻟﺴـﻼم ﺧﯿﺮ ﺧﺘﺎم || آﺧﺮ ﺷﺮاب ﻧﻮﺷﯽ)‪) .(1‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﮔﻞ و ﻣﻮم و ﻣﺎﻧﻨـﺪ آن ﮐﻪ ﺑـﺪان ﻣﻬﺮ ﮐﻨﻨـﺪ ﺑﺮ ﭼﯿﺰي‪ُ .‬ﻣﻬﺮ‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء ||(‪ .‬اﺛﺮ ﻣﻬﺮ ‪:‬ﯾﺴﻘﻮن ﻣﻦ رﺣﯿﻖ ﻣﺨﺘﻮم ﺧﺘﺎﻣﻪ ﻣﺴﮏ‪) .‬ﻗﺮآن ‪(26-83/25‬أ‬ ‫ﺣﺮز ﻓﺮﺷـﺘﮕﺎن ﭼﭗ و راﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ اﯾﻦ ﻧـﺎﻣﻪ را ﮐﻪ داﺷﺖ ز ﻣﺸـﮏ ﺧﺘﻦ ﺧﺘـﺎم‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﺟﺎي ﭘﯿﻮﻧـﺪ ﻣﻔﺼﻞ اﺳﺖ‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﺘﻢ‪) .‬از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﻣﻘﺎﻣﯽ اﺳﺖ از ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺻﻮﻓﯿﺎن‪) .‬از ﮐﺸﺎف اﺻﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن(‪.Bouquet - (1) .‬‬ ‫ﺧﺘﺎﻣﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َم[ )ع ِا()‪ (1‬ﻣﻮم و ﻟﮏ و ﻏﯿﺮه ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﻣﻬﺮ ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨﺪراج(‪ - (1) .‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻗﻮل ﺻﺎﺣﺐ ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت و آﻧﻨـﺪراج‬ ‫ﺗﺎء آﺧﺮ ﮐﻠﻤﻪ ﺗﺎء ﺗﺄﻧﯿﺚ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺎن‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا()‪َ (1‬ﺧﺘَْﻨﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ﻋﻤﻞ ﺧﺘﻨﻪ ﮐﻨﻨـﺪه‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ )||(‪ِ .‬ا( ﻣﻮﺿﻊ ﻗﻄﻊ از ﺷـﺮم ﻣﺮد ﯾﺎ زن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﺘﻦ‬ ‫اﻟﻠﻐـﮥ ||(‪ .‬دﻋﻮت ﺑﺮاي ﺧﺘﺎن‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ||(‪ .‬آﻧﭽﻪ در ﺧﺘﻨﻪ ﺑﺒﺮﻧﺪ از ﻣﺮد و زن‪) .‬از ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء )||(‪ .‬ﻣﺺ( ﺗﻄﻬﯿﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﺘﻨﻪ ﮐﺮدن‪) .‬ﻣﺼﺎدر زوزﻧﯽ(‪.La circoncision - (1) .‬‬ ‫ﺧﺘﺎن‪.‬‬



‫]َخ ْت ﺗﺎ[ )ع ص( ﺧﺘﻨﻪ ﮐﻨﻨﺪه‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺎﻧﺎن‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( دو ﻣﻮﺿـﻊ ﺧﺘـﺎن زن و ﻣﺮد‪ ،‬ﻣﻨﻪ‪ :‬اذا اﻟﺘﻘﯽ اﻟﺨﺘﺎﻧـﺎن ﻗﯿـﻞ ﻫـﻮ ﮐﻨﺎﯾـﮥ ﻟﻄﯿﻔـﮥ ﻋﻦ ﺗﻐﯿﯿﺐ اﻟﺤﺸـﻔﮥ‪ .‬از آﻧﺠـﺎ ﮐﻪ »اﻟﺘﻘـﺎء ﻓﺎرﺳـﺎن«‬ ‫اﺻـﻄﻼﺣﯽ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺗﻘﺎﺑﻞ آن دو »اﻟﺘﻘﺎء ﺧﺘﺎﻧﺎن« ﺗﻘﺎﺑﻞ دو ﻣﻮﺿﻊ ﺧﺘﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ)‪) .(1‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - (1) .‬ﯾﻘﺎل اﻟﺘﻘﯽ اﻟﻔﺎرﺳﺎن و‬ ‫ﺗﻼﻗﯿﺎ اذا ﺗﻘﺎﺑﻼ ﻓﺎﻟﻤﺮاد ﻣﻦ اﻟﺘﻘﺎء اﻟﺨﺘﺎﻧﯿﻦ ﺗﻘﺎﺑﻞ ﻣﻮﺿﻊ ﻗﻄﻌﻬﻤﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺎن اﻟﻨﺴﺎء ‪.‬‬



‫]ِخ ﻧُْﻦ ِن[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﺮﯾﺪن ﺷﻔﺘﯿﻦ ﺻﻐﺮاي ﺷﺮم زن‪ .‬ﺑﺮﯾﺪن دو ﻟﺒﻪء ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺷﺮم زن)‪.Nymphotomie - (1) .(1‬‬ ‫ﺧﺘﺎﻧﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َن[ )ع اِﻣﺺ( ﻋﻤﻞ ﺧﺘﻨﻪ ﮐﻨﻨـﺪه‪ .‬ﺧﺘﻨﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ||(‪ .‬ﺣﺮﻓﻪء ﺧﺘﻨﻪ ﮐﻨﻨﺪه‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ )||(‪ِ .‬ا(‬ ‫آﻧﭽﻪ در ﺧﺘﻨﻪ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ِﺧﺘﺎن ﺷﻮد ||‪ .‬آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺧﺘﻨﻪ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺘﻨﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫)‪َ] (1‬ﺧْﺖ ﺗـﺎ َن[ )ع ص( زن ﮐﻪ زﻧـﺎن را ﺧﺘﻨﻪ ﮐﻨـﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ ِﺧﺘـﺎن زﻧـﺎن ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻣﺒّﻈﺮه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - (1) .‬ﺗـﺎء در اﯾﻨﺠﺎ ﺗﺎء ﺗﺎﻧﯿﺚ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺎء ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺻﯿﻐﻪ ﻓﻌﺎل ﻣﯿﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﺖ ﺗﺎ[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﺷﻐﻞ ﺧﺘﻨﻪ ﮐﺮدن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺧﺘﻨﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺎه ﻧﺎﻣﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َم ‪ِ /‬م[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺪاي ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ‪ .‬ﺗﺎرﯾﺦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪:‬ﭼﻨﯿﻦ رواﯾﺖ ﮐﻨﺪ ﺑﻬﺮام ﻣﺆﺑﺪ ﺷﺎﺑﻮر اﻧﺪر ﮐﯿﻮﻣﺮث ] ﻧﺎﻣﻪ [‬ ‫ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﯿﺴﺖ و اﻧـﺪ ﮐﺘـﺎب ﺟﻤﻊ آوردم از اﯾﺸـﺎن ﺧﺘـﺎه ﻧـﺎﻣﻪ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و درﺳﺖ ﮐﺮدم‪ ،‬ﺗـﺎ ﻣﻠﮏ ﺑﻌﺮب اﻓﺘﺎدي‪) ...‬از ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾـﺦ و‬ ‫ا ﻟ ﻘ ﺼﺺ( ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺎي‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم درﯾﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻤﻐﺮب ﻗﻠﻤﺮو ﺗﺮﮐﺎن ﺗﻌﻠﻖ داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل ﺳـﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ‪ :‬در ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﻮﻫﺎن ﺧﺎن ﻗﻠﻤﺮو ﺣﮑﻮﻣﺖ‬ ‫ﺗﺮﮐﺎن ﺑﺴﻂ ﯾﺎﻓﺖ از ﻣﺸـﺮق ﺗﺎ ﻣﻐﺮب درﯾﺎي ﺧﺘﺎي و از ﻣﻐﺮب ﺗﺎ ﭘﻨﺞ ﻣﯿﻠﯿﻮن و ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﺷـﺼﺖ ﻫﺰار ﻣﺘﺮي درﯾﺎي ﺧﺰر و از ﺟﻨﻮب ﺗﺎ‬ ‫ﺷﻤﺎل ﺻﺤﺮاي ﮔﺒﯽ و از ﺷﻤﺎل ﺗﺎ دو ﻣﯿﻠﯿﻮن و ﻫﺸﺘﺼﺪ و ﻫﺸﺘﺎدﻫﺰار ﻣﺘﺮي و ﺳﻪ ﻣﯿﻠﯿﻮن و ﭼﻬﺎر ﺻﺪ و ﭘﻨﺠﺎه و ﺷﺶ ﻫﺰار ﻣﺘﺮي درﯾﺎي‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 690‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺷﻤﺎل‪) .‬از اﺣﻮال و اﺷﻌﺎر رودﮐﯽ ص ‪ 182‬ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺎي‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم وﻻﯾﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﺰرگ و ﻣﺸـﻬﻮر و ﻣﺸﺘﻤﻞ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺑﻼد ﻋﻈﯿﻤﻪ و ﻣﺪاﺋﻦ ﻗﺪﯾﻤﻪ‪ ،‬دور ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺧﺘﺎي ] = ﺧﻄﺎ [ ﯾﮑﺴﺎﻟﻪ راه و‬ ‫در ﻣـﺪت ﺳـﯿﺼﺪ ﺳـﺎل دور آن ﻣﻤﻠﮑﺖ را ﺣﺼﺎري ﻣﺤﮑﻢ از ﺳـﻨﮓ رﺧﺎم ﮐﺸـﯿﺪه اﻧـﺪ و ﺗﻤﺎم ﮐﺮده اﻧـﺪ آن وﻻﯾﺖ ﻣﺤـﺪود اﺳﺖ از‬ ‫ﻃﺮف ﺟﻨﻮب ﺑﻪ ﭼﯿﻦ و ﺗﻨﮕﺘـﺎش و از ﺟـﺎﻧﺐ ﻣﻐﺮب ﺑﻪ ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن و ﻣﻐﻮل و از ﺟﻬﺖ ﺷـﻤﺎل ﺑﻪ ﮐﯿﻤـﺎك و دﺷﺖ ﻗﺒﭽﺎن و ﭘﺎدﺷﺎه ﺧﺘﺎي‬ ‫ﻣﺴـﺘﻘﻞ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺗﺎﺗﺎرﺳـﺘﺎن و ﻣﻐﻮﻟﺴـﺘﺎن‪ .‬و ﺗﺮﮐﺴﺘﺎن و ﺑﻌﻀﯽ از ﺑﻼد ﺗﻮران در ﺣﮑﻢ اوﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ دوازده ﻫﺰار دﺧﺘﺮ ﺑﺎﮐﺮه در‬ ‫ﺳﺮاي اوﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻬﺎرﺻـﺪ ﻧﻔﺮ از آﻧﻬﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺼﺐ اﻧـﺪ‪ .‬ﮐﻤﺎل ﻋﺪل در وﻻﯾﺖ او ﺷﺎﯾﻊ اﺳﺖ و ﻣﺘﺎع ﻫﯿﭻ ﻣﻠﮏ را در وﻻﯾﺖ ﻧﺨﺮﻧﺪ‬ ‫اﻻ ﻣﺮﺟﺎن و ﻣﺮوارﯾﺪ و ﻓﯿﺮوزه و ﮐﻬﺮﺑﺎء ﺷﻬﺮ ﺧﺎن ﺑﺎﻟﯿﻎ از ﺑﻨﺎﻫﺎي ﻗﻮﺑﻼﻗﺎآن داراﻟﻤﻠﮏ ﺧﺘﺎي ﺑﻮده اﮐﻨﻮن ﮐﻪ دوﺻﺪ ﺳﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺮا‬ ‫آب ﺧﺮاب ﮐﺮده ﺑﯿﺶ ﺑـﺎﻟﻎ داراﻟﻤﻠـﮏ ﺷـﺪه و ﭼﻨﮕﯿﺰﺧﺎن را ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ داﻧﻨـﺪ و دﻧﯿﺎ را ﻗـﺪﯾﻢ و ﻟﺒﺎس زر ﺧﺎﺻﻪء ﭘﺎدﺷﺎه اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺠﻤﻦ‬ ‫آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨﺪراج( ﺷـﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﺳﺎﻣﯽ آرد‪ :‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﺎم ﮐﻠﻤﻪ ﮐﻪ در ﺗﻮارﯾﺦ و ﮐﺘﺐ ادﺑﯽ اﺳـﻼﻣﯽ ﺑﺴﯿﺎر آﻣﺪه ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ‪ .‬در‬ ‫ﻫﺮ ﺣﺎل آن ﺑﻪ ﻗﺴـﻤﺖ ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﭼﯿﻦ ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﻨﭽﻮري‪ ،‬ﻣﻐﻮﻟﺴـﺘﺎن و ﺗﺮﮐﺴﺘﺎن ﺷﺮﻗﯽ اﻃﻼق ﻣﯽ ﺷﺪه و ﻇﺎﻫﺮًا ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺳﯿﺒﺮي ﻫﻢ ﺗﺤﺖ‬ ‫اﯾﻦ ﻋﻨﻮان ﻣﯽ آﻣـﺪه‪ .‬ﮐﻠﻤﻪء »ﺧﻄـﺎ« ﯾـﺎ »ﺧﻄـﺎن« ﻧـﺎم ﻃـﺎﯾﻔﻪ اي از ﻃﻮاﯾﻒ ﻣﻐﻮل اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻃـﺎﯾﻔﻪ در اواﯾـﻞ ﻗﺮن ﭼﻬﺎرم ﻫﺠﺮي ﺗﺤﺖ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎن »ﺑﻮﻟﯿﭽﯽ آﭘﻮاﮐﯽ« ﺗﻤﺎم ﻣﻐﻮﻟﺴـﺘﺎن و ﻗﺴـﻤﺘﯽ از ﭼﯿﻦ را ﺗﺼﺮف ﮐﺮدﻧﺪ ﻫﻤﯿﻦ اوﻗﺎت ﻧﺎم ﺧﺘﺎي را ﺑﻬﻤﻪء اﯾﻦ ﻣﻤﺎﻟﮏ وﺳﯿﻊ اﻃﻼق‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﻗﺮﯾﺐ دوﯾﺴﺖ ﺳﺎل ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺳﭙﺲ ﻃﺎﯾﻔﻪء »ﺑﻮﺷﯽ« از ﻃﻮاﯾﻒ »ﻣﺎﻧﭽﻮ« ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و ﻏﺎﻟﺐ ﻧﻮاﺣﯽ آﻧﺮا‬ ‫ﺗﺼـﺮف ﮐﺮد‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﻨﺴﻮﺑـﺎن ﺧﺎﻧـﺪان ﺧﺘﺎي ﺑﺨﻄﻪء »ﭼﻮﻧﻐﺎرﯾﻪ« ﮐﻪ ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ در ﺷـﻤﺎل ﻏﺮﺑﯽ ﻣﻐﻮﻟﺴـﺘﺎن رﻓﺖ و دوﻟﺖ‬ ‫ﮐﻮﭼﮑﯽ در آﻧﺠـﺎ ﺗﺄﺳـﯿﺲ ﮐﺮد‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪء ﻣﺰﺑﻮر از ﺟﻨﮕﻠﻬﺎي ﺑﺴـﯿﺎر ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺑﻮد از اﯾﻦ رو اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﮐﻮﭼﮏ را »ﻗﺮه ﺧﻄﺎ« ﻧﺎﻣﯿﺪﻧـﺪ و‬ ‫ﺿﻤﻨًﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺎم را ﺑﺘﻤﺎم ﻣﻤﺎﻟﮏ وﺳـﯿﻊ ﺳﺎﺑﻖ اﻟﺬﮐﺮ اﻃﻼق ﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﺎه ﮐﺸﻮر ﮐﻮﭼﮏ اﺧﯿﺮ را ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻧﺎم »ﻗﺮه« ﯾﺎد ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬از ﭘﺎورﻗﯽ‬ ‫ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ( ‪ :‬ﺳـﺮاي ﻣﻠﮑﺖ و در وي ﺳـﺮاي ﭘﺮدهء ﺗﻮ ﭼﻮ ﺑﺎغ ﭘﺮ ﺳﺮو از ﻟﻌﺒﺘﺎن ﭼﯿﻦ و ﺧﺘﺎي‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺶ از ﺧﺮوج ﭼﻨﮕﯿﺰﺧﺎن اﯾﺸﺎن را ﺳـﺮي و ﺣﺎﮐﻤﯽ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ و ﻫﺮ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﯾﺎ دو ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺟـﺪا ﺟـﺪا ﺑﻮده اﻧﺪ و ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺘﻔﻖ ﻧﻪ و داﯾﻢ‬ ‫ﻣﯿﺎن اﯾﺸﺎن ﻣﮑﺎوﺣﺎت و ﻣﺨﺎﺻـﻤﺖ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﻮده و ﺑﻌﻀـﯽ ﺳﺮﻗﮥ و زور و ﻓﺴﻖ و ﻓﺠﻮر را از ﻣﺮداﻧﮕﯽ و ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ و ﺧﻮاﺳﺘﻪ‬ ‫ﺧﺎن ﺧﺘﺎي از اﯾﺸﺎن ﻣﯽ ﺧﻮاﺳـﺘﻪ اﺳﺖ و ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﭘﻮﺷﺶ از ﺟﻠﻮد ﮐﻼب‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ چ ﻗﺰوﯾﻨﯽ ج‪ 1‬ص ‪ .(65‬و‬ ‫ﻗـﺎآن ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗـﺎ ﻣﯿﺎن ﺑﻼد ﺧﺘﺎي و ﻣﻮﺿﻊ ﻣﺸـﺘﺎة از ﭼﻮب و ﮔﻞ دﯾﻮاري ﮐﺸـﯿﺪﻧﺪ و درﻫﺎ ﺑﺮﻧﻬﺎدﻧـﺪ ﺗﺎ از ﻣﺴﺎﻓﺘﯽ ﺑﻌﯿـﺪ ﺷـﮑﺎري ﺑﺴـﯿﺎر‬ ‫ﺑﺪاﻧﺠﺎ در آﯾﻨﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺷـﯿﻮه ﺷﮑﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬از ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ چ ﻗﺰوﯾﻨﯽ ج‪ 1‬ص ‪ .(21‬ﻓﯽ اﻟﺠﻤﻠﻪ ﭼﻮن آن ﺣﺪود از ﻃﻐﺎة ﭘﺎك ﺷﺪ‬ ‫و ﺗﻤﺎﻣﺖ ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻟﺸـﮑﺮ او ﺷﺪﻧﺪ اﯾﻠﭽﯿﺎن ﺑﻪ ﺧﺘﺎي روان ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از آن ﺑﺨﻮﯾﺸﺘﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﺮﻓﺖ و ﭘﺎدﺷﺎه ﺧﺘﺎي اﻟﺘﻮن ﺧﺎن را ﺑﮑﺸﺖ‪) .‬از‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﮕﺸـﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ چ ﻗﺰوﯾﻨﯽ ج‪ 1‬ص‪ .(29‬ﻓﺎرﺳـﯿﺎن ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺣﮑﯿـﻢ ﻫﺮﻣﺲ‪ ...‬زﻣﯿﻦ را ﺑﻬﻔﺖ ﺑﺨﺶ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺑﺮ ﺳﺒﯿـﻞ ﻫﻔﺖ داﯾﺮه‪،‬‬ ‫ﯾﮑﯽ در ﻣﯿـﺎن و ﺷـﺶ در ﺣﻮاﻟﯽ‪ :‬اول از ﻃﺮف ﺟﻨﻮب ﮐﺸﻮر ﻫﻨـﺪوان اﺳﺖ‪ ،‬دوﯾﻢ ﮐﺸﻮر ﺗﺎزﯾـﺎن و ﯾﻤﻦ و ﺣﺒﺶ‪ ،‬ﺳـﯿﻢ ﮐﺸﻮر ﺷـﺎم و‬ ‫ﻣﺼﺮ و ﻣﻐﺮب‪ ،‬ﭼﻬﺎرم ﮐﻪ وﺳﻂ اﺳﺖ ﮐﺸﻮر اﯾﺮان زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﭘﻨﺠﻢ ﮐﺸﻮر روم و ﻓﺮﻧﮓ و ﺻﻘﻼب‪ ،‬ﺷﺸﻢ ﮐﺸﻮر ﺗﺮك و ﺧﺰر‪ ،‬ﻫﻔﺘﻢ ﮐﺸﻮر‬ ‫ﭼﯿﻦ و ﻣـﺎﭼﯿﻦ و ﺧﺘـﺎي و ﺧﺘﻦ و ﺗﺒﺖ‪) .‬از ﻧﺰﻫﺖ اﻟﻘﻠـﻮب چ دﺑﯿﺮﺳـﯿﺎﻗﯽ ص‪ (19‬ﺟﺎﻧﺐ ﻣﯿﺎن را اﯾﺴـﯿﺎي ﺧﺮد ﺧﻮاﻧﺪﻧـﺪ آن اﯾﺮان زﻣﯿﻦ‬ ‫ﺣﺠﺎز و ﯾﻤﻦ و ﺧﺰر اﺳﺖ و ﺟﺎﻧﺐ ﺑﯿﺮون را اﯾﺴـﯿﺎي ﺑﺰرگ ﺧﻮاﻧﺪﻧـﺪ و آن ﺧﺘﺎي و ﺧﺘﻦ و ﻣﺎﭼﯿﻦ و ﭼﯿﻦ و ﻫﻨـﺪ و ﺳـﻨﺪ و آن ﺣـﺪود‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﻧﺰﻫﺖ اﻟﻘﻠﻮب چ دﺑﯿﺮﺳﯿﺎﻗﯽ ص ‪ .(20‬و ﺑﺨﺶ زاوﯾﻪء ﻣﺎﺑﯿﻦ ﺷـﺮق و ﺷﻤﺎل اﯾﺸﻦ ﺧﻮاﻧﻨﺪ ﻗﻮم ﺧﺘﺎي و ﺧﺘﻦ راﺳﺖ‪) .‬از ﻧﺰﻫﺖ‬ ‫اﻟﻘﻠﻮب چ دﺑﯿﺮﺳﯿﺎﻗﯽ ص‪.(21‬‬ ‫ﺧﺘﺎﯾﻠﻮ‪.‬‬



‫]ِخ ُل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺎراﻧﺪوز ﭼﺎي ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اروﻣﯿﻪ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 13500‬ﮔﺰي ﺟﻨﻮب اروﻣﯿﻪ و ‪ 5500‬ﮔﺰي‬ ‫ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺷﻮﺳﻪء اروﻣﯿﻪ‪ .‬ﻣﻬﺎﺑﺎد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در درهء ﻣﻌﺘﺪل ﻗﺮار دارد و آب و ﻫﻮاﯾﺶ ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ و داراي ‪ 127‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﻣﺮدم آﻧﺠﺎ‬ ‫ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آب آن از ﺑﺎراﻧـﺪوز ﭼـﺎي و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ‪ ،‬ﻏﻼـت‪ ،‬ﺗﻮﺗﻮن‪ ،‬اﻧﮕﻮر‪ ،‬ﭼﻐﻨـﺪر و ﺣﺒﻮﺑـﺎت اﺳﺖ اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي ﮔـﺬران‬ ‫ﻣﯿﮑﻨﺪ و از ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﺟﻮراب ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨﺪ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ اراﺑﻪ رو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺘﺎﯾﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺘﺎ ‪ :‬ﮔﺮ ﻧﺎﻣﻪ ﮐﻨﺪ ﺷﺎه ﺳﻮي ﻗﯿﺼﺮ روﻣﯽ ور ﭘﯿﮏ ﻓﺮﺳﺘﺪ ﺳﻮي ﻓﻐﻔﻮر ﺧﺘﺎﯾﯽ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺄ‪.‬‬



‫]َﺧْﺖْء[ )ع ﻣﺺ( ﺑـﺎز اﯾﺴـﺘﺎﻧﯿﺪن ﮐﺴـﯽ از ﮐﺎر‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﮐﻒ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ(‬ ‫)ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺐ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﻣﻔﺼﻞ ﺧﺮﮔﻮﺷﯽ زﯾﺮ زاﻧﻮ)‪) .(1‬از دزي ج‪ 1‬ص ‪.Jarret - (1) .(350‬‬ ‫ﺧﺘﺖ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ع ﻣﺺ( ﻓﺘﻮر ﺑﺪن و ﺳﺴﺘﯽ آن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﺳﺴﺘﯽ و ﮐﻮﻓﺘﮕﯽ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن در ﺑﺪن ﺧﻮد‬ ‫ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ)‪) .(1‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ - (1) .‬ﻋﺒﺎرت ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ در اﯾﻨﺠﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬اﻟﻔﺘﻮر و اﻟﻮﻫﻦ ﯾﺠﺪه اﻻﻧﺴﺎن ﻓﯽ اﻟﺒﺪن‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﮑﺮ و ﻏـﺪر ﮐﺮدن‪ .‬ﻓﺮﯾﻔﺘﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( )ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻋﺎدل( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ||(‪.‬‬ ‫ﺧﺒﯿﺚ و ﻓﺎﺳـﺪ ﺷـﺪن ﻧﻔﺲ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ()‪ - (1) .(1‬در ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻣﻌﻨﯽ اﺻـﻠﯽ اﯾﻦ ﻣﺼﺪر ﻣﻌﻨﯽ ﻓﻮق‬ ‫اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ اﺻﻞ در ﻣﻌﻨﯽ »ﻓﺴﺎد« اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( زﺷﺖ ﺗﺮﯾﻦ ﻏـﺪر‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ()‪» (1‬ﻟﻦ َﺗُﻤـ ﱠﺪ ﻟﻨﺎ ﺷﺒﺮًا ﻣﻦ ﻏﺪر اﻻ ﻣﺪدﻧﺎ ﻟﮏ ﺑﺎﻋًﺎ ﻣﻦ ﺧﺘﺮ«‪.‬‬ ‫)از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ - (1) .‬ﻋﺒﺎرت ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ در اﯾﻨﺠﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺷﺒﻪ اﻟﻐﺪر او اﻟﺨﺪﯾﻌﮥ ﻧﻔﺴﻬﺎ‪ ،‬او اﻗﺒﺢ اﻟﻐﺪر‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺮ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ع ِا( َﺧ َﺪر ﮐﻪ در ﻧﻮﺷـﯿﺪن دوا ﯾﺎ زﻫﺮ ﭘﯿﺪا ﺷﻮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء()‪ .(1‬ﺧﺪر از ﻧﻮﺷـﯿﺪن دوا ﯾﺎ زﻫﺮ ﭘﯿﺪا ﺷﻮد و ﺑﺮ‬ ‫اﺛﺮ آن ﺑﻪ آدﻣﯽ ﺿـﻌﻒ و ﺳﺴﺘﯽ دﺳﺖ دﻫﺪ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ - (1) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﻓﻌﻞ ﺛﻼﺛﯽ آن از ﺑﺎب »ﺳـﻤﻊ«‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺮب‪.‬‬



‫]ُخ ُر[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻣﻮﺿـﻌﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨـﺪراج( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ - (1) (1).‬ﺻـﺎﺣﺐ ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ ﺟﻮﻫﺮي آﻧﺮا‬ ‫ﻧﯿﺎورده وﻟﯽ اﺑﻦ درﯾـﺪ آﻧﺮا ﻧﺎم ﻣﻮﺿـﻌﯽ ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان آﻧﺮا ﺑﻔﺘﺢ »ﺧﺎء« و »راء«آورده و ﺑﻨﻘﻞ از ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﻧﺎم‬ ‫ﻣﻮﺿﻌﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺮب‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( ﯾﺎﻗﻮت ﺑﻨﻘﻞ از ﻋﻤﺮاﻧﯽ آﻧﺮا ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻌﯽ ﻣﯽ آورد‪ .‬ﻣﺤﺘﻤًﻼ ﻫﻤﺎن ﻣﺎدهء ﻗﺒﻞ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺮﺑﮥ‪.‬‬



‫]َخ َر َب[ )ع ﻣﺺ( ﺑﺮﯾﺪن و اﻧﺪام اﻧﺪام ﺟﺪا ﮐﺮدن ﭼﯿﺰي را ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ()‪ - (1) .(1‬ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ در اﯾﻦ رﯾﺸﻪ ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ و آن ﺧﺘﺮﻓﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺮﺷﮥ‪.‬‬



‫ش[ )ع ِا( آواز ﺧـﻮردن ﻣﻠـﺦ ﭼﯿﺰي راﺳـﺖ)‪) .(1‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ(‪ - (1) .‬در ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺼـﻮرت ﺗﺮﮐﯿﺐ‬ ‫]َخ َر َ‬ ‫اﺿﺎﻓﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‪ :‬ﺧﺘﺮﺷﮥ اﻟﺠﺮاد؛ اي ﺻﻮت اﮐﻠﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺮف‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ﻣﺺ( ﺧﻮاﺑﻬـﺎي آﺷــﻔﺘﻪ دﯾـﺪن ||‪ .‬ﺧﯿﺎﻟﻬـﺎي ﻧـﺎﻣﺮﺑﻮط و واﻫﯽ ﮐﺮدن‪) .‬دزي ج ‪ 1‬ص‪ - (1) (1)(350‬در »دزي« اﯾــﻦ ﮐﻠﻤﻪ‬ ‫‪ Revasser‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺮف‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ِا( اﻓﺴﻨﻄﯿﻦ‪ .‬اﻓﺴﻨﺘﯿﻦ)‪) .(1‬ﺿﺮﯾﺮ اﻧﻄﺎﮐﯽ ج‪ 1‬ص ‪.Absinthe - (1) .(140‬‬ ‫ﺧﺘﺮﻓﮥ‪.‬‬



‫]َخ َر َف[ )ع ﻣﺺ()‪ (1‬زدن ﭼﯿﺰي را و ﭘﺲ ﺑﺮﯾﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ﺿﺮب و ﻗﻄﻊ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪(1) .‬‬ ‫ در ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻟﻐﺖ دﯾﮕﺮ ﺑﺮاي ﺧﺘﺮﺑﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬‫ﺧﺘﺮق‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِا( ﺑﻠﻐﺖ روﻣﯽ دواﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺮا اﻓﺴـﻨﺘﯿﻦ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و آن ﻧـﻮﻋﯽ از ﺑﻮي ﻣـﺎدران ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ()‪ - (1) .(1‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء‬ ‫ﺑﺮﻫــﺎن ﻗــﺎﻃﻊ آﻣــﺪه اﺳـﺖ اﯾـﻦ ﮐﻠﻤـﻪ ﺧـﺘﺮف و ﯾــﺎ ﺧـﺜﺮف ﻣﻨــﺪرج در ﮐﺘـﺎب دزي )ج‪ 1‬ص‪ (352‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷــﺪ ﯾﻌﻨﯽ اﻓﺴـــﻨﺘﯿﻦ ﮐﻪ‬ ‫‪Absinthe‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺮﻣﮥ‪.‬‬



‫]َخ َر َم ‪ِ /‬م[ )ع ﻣﺺ( ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪن از درﻣﺎﻧﺪﮔﯽ ﺑﺴﺨﻦ ﯾﺎ از ﺑﯿﻢ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﺘﺮم اﻟﺮﺟﻞ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﺶ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺖ َت[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺟـﺪ رﺳـﺘﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ اﻻﺷﺮوﺳـﻨﯽ اﺳﺖ)‪) .(1‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ - (1) .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا آﻧﺮا ﻧـﺎم ﯾـﺎ ﻟﻘﺒﯽ از اﯾﺮاﻧﯿﺎن‬ ‫ﺿﺒﻂ ﮐﺮده اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻊ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ()‪ (1‬رﻓﺘﻦ در ﺗﺎرﯾﮑﯽ و ﮔﺬﺷـﺘﻦ در آن ﺑﻘﺼﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬راﻫﺒﺮي ﮐﺮدن در ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺷﺐ)‪.(2‬‬ ‫)از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( ‪ :‬اﻋﯿﺖ ادﻻء اﻟﻔﻼة اﻟﺨﺘﻌﺎ‪ .‬رؤﺑﮥ )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬رﻓﺘﻦ‪ .‬روان ﺷﺪن‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ :‬ﺧﺘﻊ اﻟﺮﺟﻞ ﻓﯽ‬ ‫اﻻـرض؛ اي ذﻫﺐ و اﻧﻄﻠـﻖ ||‪ .‬ﮔﺮﯾﺨﺘﻦ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﺗﯿﺰ رﻓﺘﻦ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ(‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺑﻨﺎﮔﺎه ﺑﺮ ﮐﺲ درآﻣﺪن‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺧﺘﻊ ﻋﻠﯿﻬﻢ)‪ .(|| 3‬ﻟﻨﮕﺎن‬ ‫رﻓﺘﻦ ﮐﻔﺘـﺎر‪ .‬ﺧﺘﻌﺖ اﻟﻀـﺒﻊ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻧﯿﺴﺖ ﺷـﺪن و رﻓﺘﻦ ﮐﻮراب‪ .‬اﺿـﻤﺤﻼل ﺳـﺮاب ||‪ .‬در‬ ‫ﭘﺸﺖ ﺷﺘﺮ رﻓﺘﻦ ﻓﺤﻞ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ :‬ﺧﺘﻊ اﻟﻔﺤﻞ ﺧﻠﻒ اﻻﺑﻞ؛ اي ﻗﺎرب ﻓﯽ ﻣﺸـﯿﻪ‪ - (1) .‬ﺗﻌﺪﯾﻪ ﺧﺘﻊ ﺑﺎ‬ ‫»ﺑﺎء« اﺳﺖ‪ - (2) .‬از ﺑﺎب ﻓﺘﺢ‪ - (3) .‬ﺗﻌﺪﯾﻪ ﺑﺎ »ﻋﻠﯽ«‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻊ‪.‬‬



‫]َخ ِت[ )ع ص( دﻟﯿﻞ ﺣﺎذق‪ .‬راﻫﺒﺮ واﻗﻒ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬دﻟﯿﻞ ﻣﺎﻫﺮي ﮐﻪ در ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﺸﻮد و ﺣﯿﺮان ﻧﮕﺮدد‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ(‪.‬‬ ‫)||ِا( ﮐﻔﺘﺎر‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﺿﺒﻊ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻊ‪.‬‬



‫]ُخ َت[ )ع ِا( ﮐﻔﺘـﺎر‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﻧـﺎﻣﯽ از ﻧﺎﻣﻬـﺎي ﮐﻔﺘـﺎر اﺳـﺖ وﻟﯽ ﺛﺒـﺖ ﻧﺸـﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ(‪ .‬ﮐﻔﺘـﺎر ﻣـﺎده‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬راﻫﺒﺮ داﻧﺎ در رﻫﺒﺮي‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪ :‬وﺟﺪﺗﻪ ُﺧَﺘﻊ ﻻﺳﮑﻊ؛ اي ﻻﯾﺘﺤﯿﺮ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻊ‪.‬‬



‫][ )ِاخ( ﻧﺎم ﺳـﮑﻪ اي )= ﻣﺤﻠﻪ( ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﺨﺎرا ﮐﻪ ﻧﻬﺮ »ﺑﯿﮑﻨـﺪ« از ﻧﻬﺮ ﺑﺰرگ ﺷـﻬﺮ )= ﻧﻬﺮي ﮐﻪ از رود ﺳـﻨﺪ ﺟـﺪا ﻣﯿﺸـﺪ( ﻧﺰدﯾﮏ‬ ‫آﻏﺎز »ﺳـﮑﻪ ﺧﺘﻊ« ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯿﺸـﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ از رﺑﺾ را ﻣﺸـﺮوب ﻣﯽ ﮐﺮد و در ﻧﻮ ﮐﻨـﺪه آب آن ﮐﻢ ﻣﯿﺸـﺪ‪) .‬از اﺣﻮال و اﺷـﻌﺎر رودﮐﯽ‬ ‫ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ ج‪ 1‬ص‪.(96‬‬ ‫ﺧﺘﻌﺮه‪.‬‬



‫]َخ َع َر[ )ع ﻣﺺ( ﻧﯿﺴﺖ ﺷﺪن‪ .‬ﻣﻀﻤﺤﻞ ﺷﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﻧﯿﺴﺖ ﺷﺪن ﺳﺮاب‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻌﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َت َع ﯾﺎ ُخ ْت َع[ )ع ِا( ﭘﻠﻨﮓ ﻣﺎده‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻒ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﻧﺒﺎت‪ .‬ﺳﺬاب‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ()‪ - (1) .(1‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ آﻧﺮا ﭼﻨﯿﻦ آورده اﺳﺖ‪ :‬ﺳﺬاب ﯾﻤﺎﻧﯿﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻒ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( اﺑﻦ زﯾـﺪﺑﻦ َﺟﻌﻮَﻧﻪ اﻟﻌﻨﺒﺮي‪ .‬از ﻧﺴﺎﺑﯿﻦ ﺑﻨﯽ اﻟﻌﻨﺒﺮ ﺑﻮد او را ﺑﻨﺰد اﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ)‪(1‬در ﺑﺼﺮه ﺑﺎ دﻏﻔﻞ ﺑﻦ َﺣﻨْﻈﻠﻪ)‪ (2‬ﻣﻌﺎرﺿﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ‬ ‫اﯾﻦ ﺻﻮرت دﻏﻔـﻞ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ ﺗﺮا از ﭼﻪ وﻗﺖ ﺑﺎﺳـﺠﺎح ُاّم ﺻـﺎدر ﻋﻬـﺪ و ﭘﯿﻤـﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ؟ ﺧﺘﻒ در ﺟﻮاب ﮔﻔﺖ ﻣﺮا ﺑـﺎ او از زﻣـﺎن‬ ‫ﮔﻤﺮاه ﺷـﺪن ام ﺣﻠﺲ )= وي ﯾﮑﯽ از اﻣﻬـﺎت دﻏﻔـﻞ ﺑﻮده اﺳﺖ( ﮐـﺎري ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬دﻏﻔـﻞ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ ﺗﺮا ﺑﺨـﺪا ﻗﺴﻢ ﻣﯽ دﻫﻢ‪ ،‬آﯾـﺎ ﺑﺰﻣﺎن‬ ‫ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ ﻏﺎرت ﺷـﻤﺎ ﺑﺮ ﻣﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ ﯾﺎ ﻏﺎرت ﻣﺎ ﺷـﻤﺎ را‪ .‬ﺧﺘﻒ ﮔﻔﺖ ﺑﻠﯽ ﻏﺎرت از ﻃﺮف ﺷـﻤﺎ ﺑﻮده وﻟﯽ ﺷﻤﺎ از آن ﺣﻤﻠﻪ ﻫﺎي‬ ‫ﺧﻮد ﻃﺮﻓﯽ ﻧﺒﺴﺘﯿﺪ ﭼﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺳﻮار ﺷـﻤﺎ و ﺳﯿﺪ ﺷﻤﺎ و ﭘﺴﺮ ﺳﯿﺪ ﺷﻤﺎ ﺑﺮ ﻣﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد و ﻣﺎ ﯾﮑﺒﺎر او را ﺷﮑﺴﺘﯿﻢ و ﺑﺎر دﯾﮕﺮ اﺳﯿﺮ ﮐﺮدﯾﻢ‬ ‫و ﻣﺮة اﺧﺮي او را ﮐﺸﺘﯿﻢ و در ﻓـﺪاﺋﺶ ﭼﺎرﻗـﺪ ﻣﺎدر او را ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ و ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺟﻨﮕﺎوران و ﻧﺎم آوران ﺷـﻤﺎ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺟﻨﮓ ﮐﺮد ﻣﺎ‬ ‫او را ﻟﻨﮓ ﮐﺮدﯾﻢ و از اﺳﺐ ﺑﺰﯾﺮ آوردﯾﻢ‪ .‬اﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﭼﻮن اﯾﻦ ﺣـﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ ﮔﻔﺖ از ﺷـﻤﺎ ﺧﻮاﻫﺎﻧﻢ ﮐﻪ ﺗﺮا ﺑﺨـﺪا دﯾﮕﺮ اداﻣﻪ ﻧﺪﻫﯿـﺪ و‬ ‫ﺑﺲ ﮐﻨﯿـﺪ‪) .‬اﻟﺒﯿﺎن و اﻟﺘﺒﯿﯿﻦ ج ‪ 1‬ص‪ - (1) .(253‬وي از وﻻـة و اﻣﺮاي ﺑﺎ ﺳـﯿﺎﺳﺖ و ﮐﯿﺎﺳﺖ ﺑﺰرگ ﻋﺮب ﺑﻮده اﺳﺖ‪ - (2) .‬وي ﻧﯿﺰ از‬ ‫ﻧﺴﺎﺑﯿﻦ ﻣﻌﺮوف ﻋﺮب اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻔﺮج‪.‬‬



‫]َخ َت َر[ )ِا( ﺧﺮﻓﻪ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ و آﻧﺮا ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻘﻠـﮥ اﻟﺤﻤﻘﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري ج ‪ 1‬ورق‬ ‫‪) (359‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪َ .‬ﭘﺮَﭘﻬﻦ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺿﯿﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﮏ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ِا( ﺧﺮﺟﯽ و ﺧﻮراﮐﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ روز ﻫﺮ ﯾﮏ از رﻋﺎﯾﺎ ﻋﻠﯽ اﻟﺴﻮﯾﻪ ﺑﻪ آدم ﺣﺎﮐﻢ و ﻣﺄﻣﻮر او ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﮏ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻗﺮﯾﺘﯽ اي اﺳﺖ آﺑـﺎد در ﻣﯿـﺎن ﭘﺸـﺎور)‪) .(1‬از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨـﺪراج(‪ - (1) .‬در اﻧﺠﻤـﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي و‬ ‫آﻧﻨﺪراج آﻣﺪه‪ :‬ﺧﺘﮏ ﺑﺮ وزن اﺗﮏ ﻗﺮﯾﻪ اي آﺑﺎد اﺳﺖ ﻣﯿﺎن ﭘﯿﺸﺎور و اﺗﮏ ﻣﺸـﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﻫﺰار ﺑﺎب ﺧﺎﻧﻪء ﻣﻌﻤﻮر و ﺳـﮑﻨﻪء آﻧﺠﺎ اﻓﻐﺎﻧﯽ و‬ ‫اﺗـﮏ ﻧـﺎم ﭼﻨـﺪﺟﺎﺳﺖ و در اﺻـﻞ ﺗﺮﮐﯽ اﺳـﺖ و ﺑـﻪ ﻣﻌﻨﯽ داﻣﻦ و ﺻـﺤﺮاي زﯾﺮدﺳﺖ اﺳﺖ و ﻧـﺎم رودي اﺳﺖ ﺑﺰرگ ﮐﻪ اﺻـﻞ آن از‬ ‫ﺟﺎﻧﺐ ﮐﺸﻤﯿﺮ ﺑﻪ ﭘﻨﺠﺎب ﻣﯿﺮﺳﺪ و از آﻧﺠﺎ ﺑﻤﻠﺘﺎن ﻣﯽ آﯾﺪ و در آﻧﺠﺎ رود اﺗﮏ ﻧﺎم ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و در ﺣﺪود ﺗﻨﻪ ﺑﻪ درﯾﺎي ﻋﻤﺎن ﻣﯿﺮﯾﺰد‪.‬‬ ‫ﺧﺖ ﮐﻨﺪي‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﭼﺸـﻤﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن واﻗﻊ در ‪ 53‬ﻫﺰار و ﭘﺎﻧﺼـﺪﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺷـﺮﻗﯽ دوﭼﯿﻨﻪ و ﻣﺘﺼﻞ ﺑﺮود ﮐﻨـﺪي در ﻋﻼﻗﻪ‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﮐﺘﻮاز ﻧﺎﺣﯿﻪء ﻏﺰﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ‪ 69‬درﺟﻪ و ‪ 6‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 12‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل ﺷﺮﻗﯽ و ‪ 31‬درﺟﻪ و ‪ 41‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 42‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻗﺮار دارد‪.‬‬ ‫)از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج ‪(2‬‬ ‫ﺧﺘﮑﻪ‪.‬‬



‫ك[ )ِا( ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﻧﻮع ﻣﺮﻏﺎﺑﯽ در ﺳﻮاﺣﻞ ﺑﺤﺮ ﺧﺰر اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ َت َ‬ ‫ﺧﺘﮑﻪ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﻔﺮآور ﺑﺨﺶ ﮔﯿﻼن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺷﺎه آﺑﺎد‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 28‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﮔﯿﻼن و ﮐﻨﺎر راه‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫ﻓﺮﻋﯽ ﮔـﻞ ﮐﺶ ﺑﻪ ﻗﯿﻄـﻮن‪ .‬اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ در دﺷﺖ واﻗـﻊ و ﻫـﻮاﯾﺶ ﻣﻌﺘـﺪل اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺂﻧﺠﺎ‪ 100‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻮﻧﺖ دارﻧـﺪ ﮐﻪ ﺑﺰﺑـﺎن ﮐﺮدي ﺗﮑﻠﻢ‬ ‫ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺎه‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت دﯾﻢ و ﻟﺒﻨﯿﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮدم آن ﻧﺎﺣﯿﻪ از‬ ‫ﻃﺎﯾﻔﻪء ﻣﻨﯿﺸﯽ از اﺻﻞ ﮐﻠﻬﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺘﻞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع اِﻣﺺ( ﻓﺮﯾﻔﺘﮕﯽ)‪ .(1‬ﮔﻮل زدﮔﯽ )||‪ِ .‬ا( اﺳـﭙﻐﻮل‪ .‬اﺳـﻔﺮزده‪ .‬ﻧﺒـﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي دﻓﻊ ﭘـﺎره اي از اﻣﺮاض ﻧﮑﻮﺳﺖ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬ﻋﺒﺎرت ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ در اﯾﻨﺠﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺘﻠﻪ اي ﺧﺪﻋﻪ ﻋﻦ ﻏﻔﻠﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﻓﺮﯾﻔﺘﻦ‪) .‬از ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ :‬و ﺻﻨﻒ ﺗﻌﻠﻤﻮه‬ ‫ﻟﻼﺳـﺘﻄﺎﻟﮥ واﻟﺨﺘﻞ )از ﺣﺪﯾﺚ ﺣﺴﻦ در ﺻـﻔﺖ ﻃﻼب ﺑﻨﻘﻞ ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬آرام آرام از ﭘﺸﺖ ﺷـﮑﺎر راه ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺑﺠﻬﺖ ﺻﯿﺪ ﺗﺎ آن‬ ‫ﺣﯿﻮان ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺗﻌﻘﯿﺐ ﺧﻮد ﻧﺸﻮد‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ||(‪ .‬ﺑﺮاي ﺻﯿﺪ در ﻣﺤﻠﯽ ﻣﺨﻔﯽ ﺷﺪن‪ .‬ﻣﻨﻪ‪» :‬ﺧﺘﻞ اﻟﺬﺋﺐ اﻟﺼﯿﺪ«؛ اي ﭘﻨﻬﺎن ﺷﺪن ﮔﺮگ‬ ‫ﺑﺮاي ﺷـﮑﺎر‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬در اﻃﺮاف دﺷـﻤﻦ ﮔﺸﺘﻦ و ﺑﺮ دﺷﻤﻦ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻦ از ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ او واﻗﻒ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪ :‬ﮐﺎﻧﯽ اﻧﻈﺮ اﻟﯿﻪ ﯾﺨﺘﻞ اﻟﺮﺟﻞ ﻟﯿﻄﻌﻨﻪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻞ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﭘﻮﺷﺶ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ ||(‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺪان ﺟﺎ ﭘﻨﻬﺎن ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫)از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ ||(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺳﻮراخ ﺧﺮﮔﻮش‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم وﻻﯾﺘﯽ اﺳﺖ از ﺑـﺪﺧﺸﺎن ﮐﻪ اﺳﺐ ﺧﻮب از آﻧﺠﺎ آورﻧـﺪ و اﺳﺐ ﺧﺘﻠﯽ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ آن وﻻﯾﺖ اﺳﺖ)‪) .(1‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫)‪ - (1‬ﻣﺤﺘﻤﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻫﻤﺎن »ُﺣﺘﱠﻞ« ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺘﻞ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻞ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 691‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ُﺧْﺖ َت[ )ِاخ( ﺑﺸﺎري آﻧﺮا ﮐﻮرﺗﯽ وﺳـﯿﻊ و ﭘﺮﺷـﻬﺮ ﻣﯽ آورد‪ .‬از ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎداﻧﺎن ﻋﺮب ﺑﻌﻀـﯽ آﻧﺮا ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺑﻠـﺦ ﻣﯿﺪاﻧـﺪ وﻟﯽ اﯾﻦ رأي‬ ‫ﺧﻄﺎﺳﺖ زﯾﺮا ﺧﺘﻞ در ﻋﻘﺐ ﺟﯿﺤﻮن ﻗﺮار دارد و واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻣﻀﺎﻓﺎت ﻫﯿﻄﻞ ﮐﻪ در ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ اﺳﺖ داﻧﺴـﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ از‬ ‫ﺻﻔﺎﻧﯿﺎن ﺑﺰرﮔﺘﺮ و ﭘﻬﻨﺎورﺗﺮ و ﭘﺮﺧﯿﺰﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺼـﺒﮥ آن ُﻫﻠﺒُﮏ اﺳﺖ و از ﺷـﻬﺮﻫﺎﯾﺶ ﻗﺮﯾﻪ ﺑﻨﺠﺎراع و »ﻫﻼَورد« و »ﻻَوَﮐﻨﺪ« و »ﮐﺎَوﻧﺪ« و‬ ‫»ﺗﻤﻠﯿـﺎت« و »اﺳـﮑﻨﺪرهء« و »ﻣﻨـﮏ«‪ ...‬را ﺑﺎﯾـﺪ ﻧـﺎم ﺑﺮد‪ .‬اﺻـﻄﺨﺮي ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻧـﺎﺣﯿﺖ ﺑﺮ ﺳﺎﺣـﻞ ﺟﯿﺤﻮن از ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ‬ ‫»ﺧﺘﻞ« و »وﺧﺶ« ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و اﯾﻦ دو ﻧﺎﺣﯿﺖ ﮔﺮﭼﻪ دو ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟـﺪاﮔﺎﻧﻪ اﻧﺪ وﻟﯽ واﺟﺪ ﻋﺎﻣﻞ واﺣﺪﻧﺪ و ﺑﯿﻦ »ﺟﺮﯾﺎب« و »وﺧﺸﺎب« ﻗﺮار‬ ‫دارﻧـﺪ‪ ...‬ﻣﺮادي درﺑﺎرهء ﺧﺘﻞ و ﺻﺎﺣﺐ آن ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻮﯾـﺪ ‪ :‬اﯾﻬﺎ اﻟﺴﺎﺋﻠﯽ ﻣﻦ اﻟﺤﺎرث اﻟﻨﺬ ‪ -‬ل ﻋﻦ اﻫﻞ وده اﻻرﺟﺎس ﻋﺪ ﻣﻦ ﺧﺘﻞ ﻓﺨﺘﻞ‬ ‫ارض ﻋﺮﻓﺖ ﺑﺎﻟﺪواب ﻻ ﺑﺎﻟﻨﺎس ﺑﺪﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﺖ ﮐﺜﯿﺮي از ﻋﻠﻤﺎي اﺳـﻼﻣﯽ ﻣﻨﺘﺴﺒﻨﺪ ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪء آﻧﺎن اﺳﺖ ﻋﺒﺎدﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ ﺧﺘﻠﯽ و ﭘﺴﺮش‬ ‫اﺳـﺤﺎق ﺑﻦ ﻋﺒـﺎد و ﻋﻤﺮان ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﯾﻮﺳـﻒ اﺑـﻮاﻟﻔﺮج ﺧﺘﻠﯽ ﮐﻪ از اﺑـﻮﻃﯿﺐ اﺣﻤـﺪﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻮﻫﺎب ﺑﻦ ﻋﺒـﺪون و اﺑـﻮﺑﮑﺮ‬ ‫اﺣﻤﺪﺑﻦ ﺳﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ زﯾﺎن و اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ داودﺑﻦ اﺣﻤﺪ ورﺛﺎﻧﯽ و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺑﮑﺎرﺑﻦ زﯾﺪ ﺳﮑﺴﮑﯽ و ﺟﻤﺎﻋﺖ ﮐﺜﯿﺮي ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻨﯿﺪ‬ ‫و از او ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﻨﺎﺋﯽ و اﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ ﻓﺮوة اﺻـﻔﻬﺎﻧﯽ و ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ رﺑﻌﯽ و رﺷﺎﺑﻦ ﻧﻈﯿﻒ و ﺣﺴﻦ‬ ‫ﺑﻦ ﻋﻠﯽ اﻫﻮازي و ﻏﯿﺮ اﯾﺸﺎن ﺣﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪﯾﺪ او ﺑﺴﺎل ﭼﻬﺎرﺻﺪ ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﺪرود ﺣﯿﺎت ﮔﻔﺖ‪ .‬و اﺳﺤﺎق ﺑﻦ ﻋﺒﺎدﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﯾﻮب‬ ‫و ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺧﺘﻠﯽ ﺑﻐﺪادي اﺳﺖ او از ﻫﻮذة ﺑﻦ ﺧﻠﯿﻔﻪ و ﻫﺎﺷﻢ ﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ و ﺗﻨﯽ ﭼﻨﺪ ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻨﯿﺪ و ﺑﺴﺎل ‪ 251‬ه‬ ‫‪ .‬ق‪ .‬درﮔـﺬﺷﺖ‪) .‬از ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان(‪ -‬ﻟﺴﺘﺮﻧـﺞ ﺧﺘﻞ را ﻧﺎم ﺑﻼدي ﻣﯽ آورد ﮐﻪ از آن ﮐﻔﺎر ﺑﻮده و در ﺳـﻤﺖ ﺧﺎور و ﺷـﻤﺎل‬ ‫ﺧﺮاﺳـﺎن ﻗﺮار داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺸـﺨﺼﺎت‪ :‬ﯾﮑﯽ از ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي ﺑﺰرگ رودﺧﺎﻧﻪء ﺟﯿﺤﻮن و ﺧﺸﺎب اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺷـﻤﺎل ﻣﯽ آﯾـﺪ و از‬ ‫ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺑﺒﺴﺘﺮ ﺟﯿﺤﻮن ﻣﯽ رﯾﺰد و آن ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در زاوﯾﻪء ﺑﯿﻦ وﺧﺸﺎب و ﺟﯿﺤﻮن ﻗﺮار دارد و ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺧﺘﻞ‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺳﻢ ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﺑﺮ ﻫﻤﻪء ﺑﻼـد ﮐﻔﺮ ﮐﻪ در ﺳـﻤﺖ ﺧﺎور و ﺷـﻤﺎل ﺧﺮاﺳﺎن واﻗﻊ ﺑﻮده اﻧـﺪ اﻃﻼق ﻣﯿﺸـﺪ و ﺑـﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺧﺘﻞ‬ ‫ﺷﺎﻣﻞ ﻗﺴـﻤﺖ ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﺑﻼد وﺧﺶ ﻣﯿﮕﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﺳﺮﭼﺸـﻤﻪء رود وﺧﺸﺎب ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻼد ﺑﻘﻮل اﺻـﻄﺨﺮي ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﺮم و ﺣﺎﺻﻠﺨﯿﺰ ﺑﻮد و‬ ‫اﺳـﺒﺎن ﺧﻮب و ﭼﺎرﭘﺎﯾﺎن ﺑﺎرﮐﺶ ﺑﺴـﯿﺎر داﺷﺖ و در ﮐﻨﺎرهء رودﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد آن ﺷـﻬﺮﻫﺎ و روﺳـﺘﺎﻫﺎي ﺑﺰرگ و ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻫﺎي ﻏﻠﻪ‬ ‫ﺧﯿﺰ ﺟﺎي داﺷﺖ و ﻣﯿﻮهء ﺑﺴـﯿﺎر از آﻧﺠﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯿﺸـﺪ‪ .‬در ﻗﺮن ﭼﻬﺎرم ﻫﻠﺒﮏ ﮐﺮﺳـﯽ ﺧﺘﻞ ﺑﻮد و ﺳـﻠﻄﺎن ﺧﺘﻞ در آﻧﺠﺎ ﻣﯿﺰﯾﺴﺖ )ﺷﺎﯾﺪ‬ ‫اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ در ﺣﻮاﻟﯽ ﺧﻼـب اﻣﺮوز ﺑﻮده اﺳﺖ( وﻟﯽ دو ﺷـﻬﺮ »ﻣﻨـﮏ« و »ﻫﻼـورد« از ﻫﻠﺒـﮏ ﺑﺰرﮔـﺘﺮ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﻣﻬﻢ دﯾﮕﺮ ﺧﺘﻞ‬ ‫ﻋﺒـﺎرت ﺑﻮدﻧـﺪ از »اﻧـﺪﯾﺠﺎراغ« )=اﻧـﺪاﺟﺎراغ( و ﻓﺮﻏـﺎر )= ﻓﺎرﻏﺮ( ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر رود اﻧـﺪﯾﺠﺎراغ و ﻓﺮﻏﺎر ﺟﺎي داﺷـﺘﻨﺪ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺷـﻬﺮﻫﺎي‬ ‫»ﺗﻤﻠﯿﺎت« و »ﻻوﮐﻨﺪ«‪ .‬ﻻوﮐﻨﺪ در ﮐﻨﺎر رود وﺧﺸﺎب زﯾﺮ ﭘﻞ ﺳـﻨﮕﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﮔﺮﮔﺎن ﺗﭙﻪء ﮐﻨﻮﻧﯽ واﻗﻊ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻘﺪﺳـﯽ درﺑﺎرهء ﻫﻠﺒﮏ ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻮﯾـﺪ اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﮐﺮﺳـﯽ ﺧﺘـﻞ اﺳﺖ ﻣﺴـﺠﺪ آن در وﺳـﻂ ﺷـﻬﺮ واﻗﻊ ﮔﺮدﯾـﺪه و آب ﺷـﻬﺮ از رودﺧـﺎﻧﻪء »اﺧﺸﻮد« ﺗـﺄﻣﯿﻦ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺷـﻬﺮ‬ ‫اﻧـﺪﯾﺠﺎراغ ﻧﺰدﯾﮏ ﺳﺎﺣﻞ ﺟﯿﺤﻮن واﻗﻊ ﺑﻮد و در آﻧﺠﺎ ﯾﮑﯽ از ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي ﺟﯿﺤﻮن ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ اﻧﺪﯾﺠﺎراغ ﺑﻪ ﺟﯿﺤﻮن ﻣﯽ رﯾﺨﺖ و ﻇﺎﻫﺮًا‬ ‫در ﻣﺤﻞ ﻗﻠﻌﻪء »ﻣﺮو« اﻣﺮوز ﺑﻮده اﺳﺖ‪» .‬ﻣﻨﮏ« ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺷـﻬﺮﻫﺎي اﯾﻦ اﯾﺎﻟﺖ در ﺷـﻤﺎل ﻫﻠﺒﮏ و ﺧﺎور ﺗﻤﻠﯿﺎت واﻗﻊ ﺑﻮد‪ .‬و ﻫﻼورد در‬ ‫ﮐﻨـﺎر رودﺧـﺎﻧﻪء وﺧﺸﺎب ﻗﺮار داﺷﺖ و ﻣﻘﺪﺳـﯽ درﺑﺎرهء آن ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ از ﻫﻠﺒﮏ ﺑﺰرﮔﺘﺮ و ﺷـﻬﺮي ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻤﻠﯿﺎت ﺑﯿﻦ ﻣﻨﮏ و ﭘﻞ‬ ‫رود وﺧﺸﺎب واﻗﻊ و دور ﻧﯿﺴﺖ در ﻣﺤﻞ ﺑﻠﺠﻮان ﮐﻨﻮﻧﯽ ﻗﺮار داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﺮف اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﯾﺰدي در ﺿـﻤﻦ ﺟﻨﮕﻬﺎي اﻣﯿﺮﺗﯿﻤﻮر ازﯾﻦ‬ ‫ﺷﻬﺮ ﯾﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻞ ﺳـﻨﮕﯽ ﻣﻌﺮوﻓﯽ ﮐﻪ روي رودﺧﺎﻧﻪء وﺧﺸﺎب وﺟﻮد داﺷـﺘﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ رﺳﺘﻪ و اﺳﻄﺨﺮي و ﺑﺴﯿﺎري از‬ ‫ﻣﺆﻟﻔﺎن ﻣﺘﺄﺧﺮ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﭘﻞ ﺳـﺮ راﻫﯽ ﮐﻪ از ﺗﻤﻠﯿﺎت ﺑﺸـﻬﺮ واﺷﺠﺮد در ﻗﺒﺎدﯾﺎن ﻣﯿﺮﻓﺖ روي رود وﺧﺸﺎب ﻗﺮار داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در‬ ‫ﺷﻤﺎل اﯾﻦ ﭘﻞ ﺑﻘﻮل اﺑﻦ رﺳـﺘﻪ ﺑﻼد ﮐﻤﯿﺬ واﻗﻊ اﺳﺖ و ﺑﻌﺪ از آن ﺑﻼد رﺷﺖ در ﺣﻮاﻟﯽ ﺳﺮﭼﺸـﻤﻪ وﺧﺸﺎب ﻗﺮار دارد‪ .‬ﭘﻞ ﺳـﻨﮕﯽ ﻣﺰﺑﻮر‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺻـﻄﺨﺮي ﯾﺎد ﮐﺮده در ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪء در ﻣﯿﺎن دره اي ﺗﻨﮓ واﻗﻊ ﻣﯿﺸـﺪ‪ .‬ﺷـﺮف اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﯾﺰدي اﯾﻦ ﭘﻞ را ﺑﻪ‬ ‫اﺳﻢ ﻓﺎرﺳﯽ آن »ﭘﻞ ﺳﻨﮕﯿﻦ« ﻧﺎﻣﯿﺪه و رﺳﻢ ﺗﺮﮐﯽ آﻧﺮا ﮐﻪ »ﺗﺎش ﮐﻮﭘﺮك« ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﯿﺰ ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺟﻬﺎﻧﮕﺮدان اﺧﯿﺮ ﻫﻢ ﻣﮑﺮر در‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﺧﻮد از آن اﺳﻢ ﺑﺮده اﻧﺪ‪) .‬از ﺳﺮ زﻣﯿﻨﻬﺎي ﺧﻼﻓﺖ ﺷﺮﻗﯽ ص‪.(466‬‬ ‫ﺧﺘﻼب‪.‬‬



‫]ُﺧْﺖ َت[ )ِاخ( ﻧـﺎم رودﺧـﺎﻧﻪء ﻃﺎﻟﻘﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﯿﺤﻮن ﻣﻠﺤﻖ ﻣﯿﺸﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺗﻌﺒﯿﺮ اﺑﻦ رﺳـﺘﻪ‪ .‬ﺗﻮﺿـﯿﺢ آﻧﮑﻪ رودﺧﺎﻧﻪء ﺟﯿﺤﻮن ﺑﻌـﺪ از‬ ‫آﻧﮑﻪ ﻃﺮف ﺑﺪﺧﺸﺎن را اﺣﺎﻃﻪ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﺑﺴـﻤﺖ ﻏﺮب ﻣﯿﭙﯿﭽﺪ و از ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﯾﻌﻨﯽ از ﺳﺎﺣﻞ ﺟﻨﻮﺑﯽ دو رودﺧﺎﻧﻪ ﯾﮑﯽ ﻃﺎﻟﻘﺎن و دﯾﮕﺮي‬ ‫ﻗﻨـﺪز ﮐﻪ از ﻃﺨﺎرﺳـﺘﺎن ﻣﯽ آﯾﻨﺪ ﺑﻪ آن ﻣﻠﺤﻖ ﻣﯿﮕﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ دو رودﺧﺎﻧﻪ را اﺑﻦ رﺳـﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ رود »ﺧﺘﻼب« و »دﺗﺮاب« ﻧﺎﻣﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)از ﺳﺮزﻣﯿﻨﻬﺎي ﺧﻼﻓﺖ ﺷﺮﻗﯽ ص ‪.(464‬‬ ‫ﺧﺘﻼم‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺷـﻬﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻤﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ‪ .‬در ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ آﻣﺪه‪ :‬ﺧﺘﻼم ﺷـﻬﺮﮐﯽ اﺳﺖ و ﻣﻮﻟﻮد ﻧﺼﺮﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﻣﯿﺮ ﺧﺮاﺳﺎن اﻧﺪر وي‬ ‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ چ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺳﺘﻮده ص‪.(114‬‬ ‫ﺧﺘﻼم‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧـﺎم رودﺧﺎﻧﻪ اي اﺳﺖ در ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ)‪ (1‬و در ﺣـﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ آﻣـﺪه‪ :‬و دﯾﮕﺮ رود ﺧﺘﻼم اﺳﺖ و از ﮐﻮه ﻣﺎﻧﺴﺎ ﺑﮕﺸﺎﯾـﺪ و آﻧﺠﺎ‬ ‫ﮐﯽ ﺣـﺪﺳﺖ ﻣﯿﺎن ﺧﻠﺦ و ﯾﻐﻤﺎ و ﺑﺮ ﺷـﻬﺮ ﺧﺘﻼم ﺑﮕﺬرد و ﺗﺎ ﻧﺰدﯾﮑﯽ‪ ...‬و ﺑﺮود اوزﮔﻨﺪ اﻓﺘﺪ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ چ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺳـﺘﻮده ص ‪.(43‬‬ ‫)‪ - (1‬ﻣﺤﺘﻤﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻧﺎم دﯾﮕﺮ رود »ﺧﺘﻼب« ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ »ﺧﺘﻼب« رﺟﻮع ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻼن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﻣﺠﺘﻤﻌﯽ اﺳﺖ در ﻣﺎوارءاﻟﻨﻬﺮ ﺑﻨﺰدﯾﮏ ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪ ﺑﻌﻀـﯽ از ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﻧﻮﯾﺴﺎن ﻋﺮب آﻧﺮا ﺑﻀﻢ »ﺧﺎء« و ﺗﺸﺪﯾـﺪ »ﺗﺎء«‬ ‫آورده اﻧﺪ وﻟﯽ ﺻﻮاب ﻧﻈﺮ اول اﺳﺖ ﭼﻪ ُﺧﺘﱠﻞ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ ﻧﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻨﻮاﺣﯽ دﺳـﮑﺮه ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺴﯿﺮ ﺑﻐﺪاد ﺧﺮاﺳﺎن ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ‬ ‫ﻧﺼـﺮﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺧﺘﻠﯽ ﻓﻘﯿﻪ ﺣﻨﻔﯽ را ﻣﻨﺴﻮب ﺑﺪﯾﻨﺠﺎ ﻣﯽ آورد و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ او ﺷﺎرح ﮐﺘﺎب ﻗﺪوري ﺑﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻣﺬﻫﺐ اﺑﻮﺣﻨﯿﻔﻪ اﺳﺖ ﻣﻮﻟﺪ‬ ‫ﻧﺼـﺮ از ﻗﺮﯾﺘﯽ ﺑﻮده ﺑﻨـﺎم ﻗﺮاﺳﻮا از ﻣﺤﻠﻪء ﺧﻢ ﻣﯿـﺎﻧﻪ از ﻗﺮاء ﺧﺘﻼـن‪ ،‬ﻣﻨﺴﻮب ﺑـﺪاﻧﺠﺎ ﺧﺘﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬از ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان(‪ .‬ﺣﻤـﺪاﷲ‬ ‫ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ آﻧﺮا از اﻗﻠﯿﻢ ﭼﻬﺎرم ﻣﯽ آورد و ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﻃﻮﻟﺶ از ﺟﺰاﯾﺮ ﺧﺎﻟﺪات »ﻓﺎ« و ﻋﺮﺿـﺶ از ﺧﻂ اﺳـﺘﻮا »ك« اﺳﺖ ﺳﺎﺑﻘًﺎ ﺷﻬﺮ ﺑﺰرﮔﯽ‬ ‫ﺑﻮده و اﮐﻨﻮن )= زﻣﺎن ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪه( ﺧﺮاب اﺳﺖ‪) .‬از ﻧﺰﻫﺖ اﻟﻘﻠﻮب چ دﺑﯿﺮﺳﯿﺎﻗﯽ ص ‪ .(191‬ﻣﺆﻟﻒ ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ ﺧﺘﻼن را وﻻﯾﺘﯽ ﺑﻤﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ‬ ‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺑـﺪﺧﺸﺎن ذﮐﺮ ﻣﯿﮑﻨﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﻣﯿﺎن آن و ﭼﻐﺎﻧﯿﺎن ﺳـﯽ ﻓﺮﺳـﻨﮓ راه اﺳﺖ و از آﻧﺠﺎ اﺳـﺒﻬﺎي ﺑﺎﻧﮋاد ﺧﯿﺰد‪ .‬از آﻧﭽﻪ در ﻓﻮق‬ ‫ﮔﺬﺷﺖ ﺑﺮ ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ ﺧﺘﻼن و ُﺧﺘﱠﻞ ﯾﮏ ﻧﺎﺣﯿﺘﻨﺪ و در ادﺑﯿﺎت ﻓﺎرﺳﯽ و ﻣﺘﻮن ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺑﻪ دو ﻧﺎم ذﮐﺮ ﺷﺪه اﻧﺪ)‪(1‬ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﺤﺪود‬ ‫ﻣـﺎوارءاﻟﻨﻬﺮ اﻧـﺪر ﻣﯿﺎن ﮐﻮﻫﻬﺎي ﺑﺰرگ و آﺑﺎدان و ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﺸﺖ و ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺮدم و ﻧﻌﻤﺘﻬﺎي ﻓﺮاخ و ﭘﺎدﺷﺎه وي از ﻣﻠﻮك اﻃﺮاف اﺳﺖ و‬ ‫ﻣﺮدﻣﺎن اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﺖ ﻣﺮدﻣﺎن ﺟﻨﮕﯽ اﻧﺪ و اﻧﺪر ﺣﺪود وي از ﺳﻮي ﺗﺒﺖ ﻣﺮدﻣﺎﻧﯽ اﻧﺪ وﺣﺸﯽ اﻧﺪر ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﻬﺎ و اﻧﺪر ﮐﻮﻫﻬﺎي وي ﻣﻌﺪن ﺳﯿﻢ‬ ‫اﺳﺖ و زر و از اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ اﺳـﺒﺎن ﻧﯿﮏ ﺧﯿﺰد ﺑﺴـﯿﺎر‪ ،‬ﻫﻠﻤﮏ ﻗﺼﺒﻪء ﺧﺘﻼن اﺳﺖ و ﻣﺴﺘﻘﺮ ﭘﺎدﺷﺎه اﺳﺖ ﺷﻬﺮي اﺳﺖ ﺑﺒﺮا ﮐﻮه ﻧﻬﺎده ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫ﻣﺮدم ﺑﺎ روﺳـﺘﺎﻫﺎي ﺑﺴـﯿﺎر‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬ﮔﻪ ﺑﻮﻟﻮاﻟﺠﻢ وﻻﯾﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﮐﻪ ﺑﻮﺧﺶ و ﺑﮑﯿﺞ و ﺧﺘﻼﻧﻢ‪.‬وﻟﻮاﻟﺠﯽ‪ .‬ﺑﺮادران ﻣﻨﺎ زﯾﻦ ﺳـﭙﺲ‬ ‫ﺳﯿﻪ ﻣﮑﻨﯿﺪ ﺑﻤﺪح ﺧﻮاﺟﻪء ﺧﺘﻼن ﺑﻪ ﺟﺸـﻨﻬﺎ ﺧﺎﻣﻪ‪ .‬ﻣﻨﺠﯿﮏ‪ .‬ﺳـﭙﺎﻫﯽ ﺑﺪﯾﻨﺴﺎن ﺑﯿﺎﻣﺪ ز ﭼﯿﻦ ز ﺻﻘﻼب و ﺧﺘﻼن و ﺗﻮران زﻣﯿﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﻓﺮوﺗﺮ ﮐـﻪ از دﺷﺖ آﻣـﻮي وزم ﻫﻤﯿـﺪون ﺑﺨﺘﻼـن درآﯾـﺪ ﺑﻬﻢ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ز ﺧﺘﻼـن و از ﺗﺮﻣـﺬ و وﯾﺴﻪ ﮔﺮد ز ﻫﺮ ﺳـﻮ ﺳـﭙﺎه اﻧـﺪر آورد‬ ‫ﮔﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﮐﻮرﺗﻬﺎء آن‪ :‬ﻃﺒﺴـﯿﻦ‪ ،‬ﻗﻬﺴـﺘﺎن‪ ،‬ﻫﺮاه‪ ،‬ﻃﺎﻟﻘﺎن‪ ،‬ﮔﻮزﮐﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺧﻔﺸﺎن‪ ،‬ﺑﺎدﻏﯿﺲ‪ ،‬ﺑﻮﺷـﻨﺞ‪ ،‬ﻃﺨﺎرﺳـﺘﺎن‪ ،‬ﻓﺎرﯾﺎب‪ ،‬ﺑﻠﺦ‪ ،‬ﺧﻠﻢ‪،‬‬ ‫ﻣﺮواﻟﺮود‪ ،‬ﭼﻐﺎﻧﯿﺎن‪ ،‬آﺷﺠﺮد‪ ،‬ﺧﺘﻼن‪ ،‬ﻃﺎﻟﻘﺎن‪) ...‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن ص ‪ .(26‬و ﭼﻮن ﮐﺮده آﻣﺪ ﻧﻮاﺣﯽ ﺑﻠﺦ و ﺗﺨﺎرﺳﺘﺎن و ﺗﺮﻣﺬ و ﻗﺒﺎدﯾﺎن و‬ ‫ﺧﺘﻼن ﺑﻤﺮدم آﮔﻨـﺪه ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺠﺎ ﺧﺎﻟﯽ ﯾﺎﻓﺖ و ﻓﺮﺻﺖ دﯾﺪ ﻏﺎرت ﮐﻨﺪ و ﻓﺮو ﮐﻮﺑﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ﻏﻨﯽ و ﻓﯿﺎض ص ‪.(92‬‬ ‫و اﮔﺮ راﯾﺖ ﻋﺎﻟﯽ ﻗﺼـﺪ ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﮐﻨﺪ اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ ﻫﻤﻪ ﻓﺮوﻣﺎﻧﺪ و ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﭽﺪ و ﻋﻠﯽ ﺗﮑﯿﻦ ﺑﺒﻠﺦ ﻧﺰدﯾﮏ اﺳﺖ و ﻣﺮدم ﺗﻤﺎم دارد‬ ‫ﮐﻪ ﺳـﻠﺠﻮﻗﯿﺎن ﺑﺎ وي ﯾﮑﯽ ﺷﺪه اﻧﺪ و اﮔﺮ ﻗﺼﺪ ﺑﻠﺦ و ﺗﺨﺎرﺳـﺘﺎن ﻧﮑﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﻮي ﺧﺘﻼن و ﭼﻐﺎﻧﯿﺎن و ﺗﺮﻣﺬ آﯾﺪ و ﻓﺴﺎدي اﻧﮕﯿﺰد و‬ ‫آب رﯾﺨﺘﮕﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ﻏﻨﯽ و ﻓﯿﺎض ص ‪ .(383‬و ﻧﺎﻣﻬﺎ ﻓﺮﻣﻮد ﺑﻪ ﺗﻠﮏ ﺗﺎ ﺷـﻐﻞ اﺣﻤـﺪ ﯾﻨﺎﻟﺘﮑﯿﻦ را ﮐﻪ ﺑﺠـﺪ ﭘﯿﺸﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ و وي را از ﻟﻬﻮ ﺑﺮﻣﺎﻧﯿـﺪه و ﻗﺎﺿـﯽ و ﺣﺸﻢ از ﻗﻠﻌﺖ ﻓﺮود آﻣﺪه ﺑﺠﺪ ﺗﺮﺑﯿﺘﺶ ﮔﯿﺮد ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ دل ﯾﮑﺒﺎرﮔﯽ از ﮐﺎر وي ﻓﺎرغ ﮔﺮدد و‬ ‫ﺳﻮي وزﯾﺮ اﺣﻤﺪ ﻋﺒﺪاﻟﺼـﻤﺪ ﺗﺎ ﭼﻮن از ﺷـﻐﻞ ﺧﺘﻼن و ﺗﺨﺎرﺳﺘﺎن ﻓﺎرغ ﮔﺮدد ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻓﺮﻣﺎن را ﺗﺎ ﺑﺪرﮔﺎه آﯾﺪ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ راﯾﺖ ﻋﺎﻟﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ﻏﻨﯽ و ﻓﯿﺎض ص ‪ .(432‬از آﻣﻮي وزم ﺗﺎ ﺑﭽﺎچ و ﺧﺘﻦ ز ﺷﻨﮕﺎن و ﺧﺘﻼن ﺷﻬﺎن ﺗﻦ ﺑﺘﻦ‪) .‬ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﭼﻮ ﻫﻨﺪ‬ ‫را ﺑﺴﻢ اﺳﺐ ﺗﺮك وﯾﺮان ﮐﺮد ﺑﭙﺎي ﭘﯿﻼن ﺑﺴﭙﺮد ﺧﺎك ﺧﺘﻼن را‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺟﯿﺤﻮن ﺧﻮارزم‪ ...‬ﻣﻨﺒﻊ اﯾﻦ ﺟﯿﺤﻮن از ﺑﻼد ﺧﺎن ﺑﺎﺷﺪ از‬ ‫ﮐﻮﻫﻬﺎي ﺗﺒﺖ و ﺑﺮ ﺣـﺪود ﺑـﺪﺧﺸﺎن ﺑﮕـﺬرد ﭘﺲ ﺑﺤـﺪود ﺧﺘﻼن و وﺧﺶ ﭘﻨـﺞ آب دﯾﮕﺮ ﺑﺰرگ ﺑﺮو ﭘﯿﻮﻧـﺪد و آن ﻣﻮﺿﻊ را ﭘﻨﺞ آب‬ ‫ﺧﻮاﻧﻨﺪ و از ﺳﻮي ﻗﺒﺎدﯾﺎن ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ آﺑﻬﺎ ﺑﺪو ﭘﯿﻮﻧﺪد و ﺑﺤﺪود ﺑﻠﺦ ﺑﮕﺬرد و ﺑﺘﺮﻣﺬ آﯾﺪ آﻧﮕﺎه ﺑﮑﺎﻟﻒ اﻧﮕﺎه ﺑﺰم آﻧﮕﺎه ﺑﻪ آﻣﻮ ﺗﺎ ﺑﺨﻮارزم‬ ‫رﺳـﺪ آﻧﮕـﺎه ﺑﻪ ﺑﺤﯿﺮهء ﺟﻨـﺪ و ﺧﻮارزم رﯾﺰد‪) .‬از ﺟﻬﺎن ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ ج ‪ 2‬چ ﻗﺰوﯾﻨﯽ ص ‪ .(108‬ﻫﻢ در اﯾﻦ ﺳـﺎل‬ ‫ﺑﻘﻮل اﻣﺎم ﯾﺎﻓﻌﯽ ﺷـﯿﺦ اﺑﻮﻋﻠﯽ ﺷﻘﯿﻖ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ اﻟﺒﻠﺨﯽ وﻓﺎت ﯾﺎﻓﺖ اﻣﺎ در ﻧﻔﺤﺎت ﻣﺴﻄﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﻌﻀﯽ از ﺗﻮارﯾﺦ ﺑﻠﺦ آورده اﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺷـﻘﯿﻖ در ﺳـﻨﻪء ارﺑﻊ و ﺗﺴـﻌﯿﻦ و ﻣﺎﺋﻪ )‪ 490‬ه ‪ .‬ق‪ (.‬در وﻻﯾﺖ ﺧﺘﻼن ﺑﺴـﻌﺎدة ﺷـﻬﺎدة رﺳـﯿﺪ واﻟﻌﻠﻢ ﻋﻨـﺪاﷲ اﻟﺤﻤﯿﺪ اﻟﻤﺠﯿﺪ‪) .‬ﺣﺒﯿﺐ‬ ‫اﻟﺴﯿﺮ چ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم ج‪ 2‬ص‪ .(244‬در زﻣﺎن ﺟﻬﺎﻧﺒﺎﻧﯽ ﺳـﻠﻄﺎن ﺳـﻨﺠﺮ ﭼﻬﻞ ﻫﺰار ﺧﺎﻧﻪ وار از ﺗﺮﮐﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ ﻣﺸـﻬﻮر ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺤﺸﻢ ﻏﺰ‬ ‫در وﻻﯾـﺎت ﺧﺘﻼـن و ﭼﻐﺎﻧﯿـﺎن و ﺣـﺪود ﺑﻠـﺦ و ﻗﻨـﺪز و ﺑﻘﻼن اﻗﺎﻣﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧـﺪ و ﻫﺮﺳﺎل‪) ...‬ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴـﺮ چ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم ج‪ 2‬ص‬ ‫‪ .(510‬ﭼﻮن اﻣﯿﺮ ﺣﺴـﯿﻦ و اﻣﯿﺮ ﺗﯿﻤﻮر ﮔﻮرﮐﺎن ﺧﺎﻃﺮ از ﻣﻤﺮ ﻣﻨﮑﻠﯽ ﺑﻮﻗﺎ و اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ و ﺣﯿﺪر ﻓﺎرغ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و روزي ﭼﻨﺪ در ﺣﺪود ﺑﻠﺦ و‬ ‫ﻗﻨـﺪز و ﺑﻘﻼن و ﻃﺎﯾﺨﺎن و ﺑـﺪﺧﺸﺎن ﺑﯿﺎﺳﺎﻣﯿﺸـﯽ ﺳـﭙﺎه ﭘﺮداﺧﺘﻨـﺪ و ﺑﺎ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺑﺪﺧﺸﺎن ﺻـﻠﺢ ﮐﺮده آﻫﻨﮓ ارﻫﻨﮓ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﭘﺲ از‬ ‫وﺻﻮل از آب ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑﺮاه ﺳﺎﻟﯽ ﺳـﺮاي ﻋﺎزم ﺧﺘﻼن ﺷﺪﻧـﺪ و از ﭼﻮل ﻋﺒﻮر ﻓﺮﻣﻮده ﻣﻮﺿﻊ دﺷﺖ ﮐﻮﻟﮏ را ﻣﻌﺴـﮑﺮ ﺳﺎﺧﺘﻨـﺪ‪) .‬ﺣﺒﯿﺐ‬ ‫اﻟﺴﯿﺮ چ ﺧﯿﺎم ج‪ 3‬ص‪ - (1) .(402‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا ﻧﺎم ﺧﺘﻼن را ﺑﺎ ﺿﻢ »ﺧﺎء« و ﺗﺸﺪﯾﺪ »ﺗﺎء« ﯾﻌﻨﯽ ُﺧﺘﱠﻞ و ُﺧَﺘﻼن و ُﺧﺘﻼن آورده و ُﺧﺘﱠﻞ‬ ‫را ُﺧَﺘﻞ و ُﺧﺘﻞ ذﮐﺮ ﮐﺮده و ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎ ﻫﻤﻪ ﯾﮑﯽ و ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺿـﺮورت ﺷﻌﺮي ﻣﯽ آﯾﻨﺪ و ﻧﯿﺰ اﻟﻒ و ﻧﻮن ﺧﺘﻼن را اﻟﻒ‬ ‫و ﻧﻮن ﻧﺴـﺒﺖ و ﯾﺎ ﻋﻼﻣﺖ ﺟﻤﻊ اﺣﺘﻤﺎل داده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻞ »اﻻﻧﺎن« و »آﺳـﯿﺎن« و ﻣﺴـﺘﻨﺪ اﯾﺸﺎن در اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺘﻼن ﻫﻤﺎن ُﺧﺘﱠﻞ اﺳﺖ اﻗﻮال اﺑﻦ‬ ‫ﺧﺮدادﺑﻪ و اﺻﻄﺨﺮي و اﺑﻦ ﺣﻮﻗﻞ و ﻣﻘﺪﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪء آﻧﻬﺎ اﯾﻦ ﻧﺎم را ُﺧﺘﱠﻞ آورده اﻧﺪ ﻧﻪ ﺧﺘﻼن ﮐﻪ ﺑﯽ ﺷﮏ اﻟﻒ و ﻧﻮن آن اﻟﻒ‬ ‫و ﻧـﻮن ﻧﺴـﺒﺖ و ﯾـﺎ ﺟﻤﻊ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ ﻣﺤﻠﯽ ﻣﻨﺴﻮب ﺑـﺪان ﺑﺎﺷـﺪ اﻟﻒ و ﻧﻮن ﻧﺴـﺒﺖ و اﮔﺮ ﻣﺮدم ﻣﺤﻠﯽ اراده ﺷﻮد اﻟﻒ و ﻧﻮن ﻣﺰﺑﻮر‬ ‫ﺟﻤﻊ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺳـﮑﻮن ﺗـﺎء ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺿـﺮورت ﺷـﻌﺮي اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ َﺧﺘﻞ آﻣـﺪه ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺸـﺨﺼﺎت‪ :‬ﻧﺎم وﻻﯾﺘﯽ اﺳﺖ از‬ ‫ﻣﻀﺎﻓﺎت ﺑـﺪﺧﺸﺎن ﮐﻪ ﺑﮑﻮﻻب اﺷـﺘﻬﺎر دارد و ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻣﺮدم آﻧﺠﺎ ﺧﻮش ﺻﻮرﺗﻨـﺪ و اﺳﺐ ﺧﻮب ﻧﯿﺰ از آﻧﺠﺎ آورﻧـﺪ و ﺧﺘﻠﯽ و ﺧﺘﻼﻧﯽ‬ ‫ﻣﻨﺴﻮب ﺑـﺪاﻧﺠﺎﺳﺖ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨـﺪراج و اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي آﻧﺮا ﺑﺮ وزن ﺟﻮﻻن ذﮐﺮ ﮐﺮده اﻧـﺪ و در ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ‬ ‫ﻫﻤﺎن ﺧﺘﻞ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻼﻧﺎت‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﻮاﺣﯽ و ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﺧﺘﻼن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺘﻼن ﺷﻮد ‪ :‬ﻻﺟﺮم ﺑﻌـﺪ از اﻗﺎﻣﺖ ﻟﻮازم ﻣﺼـﯿﺒﺖ ﺳـﭙﺎه ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ و ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن را ﺟﻤﻊ‬ ‫آورده ﺑﻌﺰم ﺗﺴـﺨﯿﺮ ﺧﺮاﺳﺎن ﻧﻬﻀﺖ ﮐﺮد و ﮐﻨﺎر ﺟﯿﺤﻮن را ﻣﻌﺴـﮑﺮ ﻫﻤﺎﯾﻮن ﺳﺎﺧﺘﻪ در آن ﻣﻨﺰل اﺳـﺘﻤﺎع ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻣﯿﺰار ﻣﺤﻤـﺪ ﺟﻮﮐﯽ‬ ‫ﮐﻪ وﻻـﯾﺖ ارﻫﻨـﮓ و ﺳـﺎﻟﯽ ﺳـﺮاي و ﺧﺘﻼﻧﺎت ﺳـﯿﻮرﻏﺎل او ﺑﻮد ﺧﺒﺮ واﻗﻌﻪءﻫﺎ ﯾﻠﻪء ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ را ﺷـﻨﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴـﯿﺮ چ ﺧﯿﺎم ج‪4‬‬ ‫ص‪.(21‬‬ ‫ﺧﺘﻼن ﺷﺎه‪.‬‬



‫]ُﺧْﺖ َت[)‪ِ) (1‬اخ( ﻧﺎم ﻋﺎم اﻣﺮاء ُﺧﺘﱠﻞ اﺳﺖ و آﻧﺎن را ﺷـﯿﺮ ﺧﺘﻼن ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬اﻣﯿﺮ ُﺧﺘﱠﻞ اﺳﺖ و آﻧﺎن را‬ ‫ﺷﯿﺮ ﺧﺘﻼن ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬اﻣﯿﺮ ُﺧﺘﱠﻞ‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺼﻮرت ﺧﻄﻼن ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﺿﺒﻂ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻼﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺘﻼـن‪ .‬ﻣﻨﺘﺴﺐ ﺑﻪ ﺧﺘﻼن‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪) (385‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺘﻼن« و »ﺧﺘﻠﯽ«‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻠﻊ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﺷﻬﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ از ﺧﺰران ﺑﺎﺑﺎرهء ﻣﺤﮑﻢ و ﻧﻌﻤﺖ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ درﺑﺎرهء آن ﭼﻨﯿﻦ آرد‪ ...:‬ﺧﺘﻠﻊ‪ ،‬ﻟﮑﻦ ﺳﻮر ﻣﺴﻂ ] =‬ ‫ﻣﺴـﻘﻂ؟ [ ﺷـﻬﺮﻫﺎﯾﯽ اﻧﺪر ﺧﺰران ﻫﻤﻪ ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﺤﮑﻢ و ﻧﻌﻤﺖ و ﺧﻮاﺳـﺘﻪء ﻣﻠﮏ ﺧﺰران ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺑﺎژ درﯾﺎﺳﺖ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ چ ﺳﺘﻮده‬ ‫ص ‪.(193‬‬ ‫ﺧﺘﻠﻌﻪ‪.‬‬



‫]َخ َل َع[ )ع ﻣﺺ( ﻫﻮﯾﺪا ﮔﺮدﯾﺪن‪ .‬ﺑﺮآﻣﺪن ﺑﺴﻮي ﺑﯿﺎﺑﺎن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻠﻤﻪ‪.‬‬



‫]َخ َل َم[ )ع ﻣﺺ( ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭼﯿﺰي را در ﺧﻔﯿﮥ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻠﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﺨﺘـﻞ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﻧـﺎم وﻻـﯾﺘﯽ اﺳﺖ از ﺑـﺪﺧﺸﺎن‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ »ﺧﺘﻞ« و »ﺧﺘﻼن« ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﺣﻮاﺷﯽ ﭼﻬﺎر ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻋﺮوﺿﯽ ص ‪ .(40‬ﻗﻮل ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺘﻠﯽ را ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ »ﺧﺘﻼن« ﻣﯿﺪاﻧﻨﺪ ﻧﯿﺰ ﺻـﺤﯿﺢ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﮔﺮﭼﻪ ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ‬ ‫در »اﻧﺴـﺎب« ﺗﺮدﯾـﺪ ﮐﺮده و ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﺧﺘﻠﯽ ﻣﻨﺴـﻮب ﺑﻪ َﺧﺘﱠﻞ اﺳﺖ و آن ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ در راه ﺧﺮاﺳـﺎن و ﺑﻨـﺎ ﺑﻘـﻮﻟﯽ ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺘﻼن ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از ﺑﻼد ﻣﺠﺘﻤﻌﻪء واﻗﻌﻪ در ﭘﺸﺖ ﺑﻠﺦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ :‬ﭼﻐﺎﻧﯽ و ﺑﻠﺨﯽ و ﺧﺘﻠﯽ روان ﺑﺨﺎري و از ﻏﺮﭼﮕﺎن ﻣﺆﺑﺪان‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﯾﮑﯽ ﮐﺮﺑﺎس ﺧﺮﺟﯽ دادﮔﺎن را ﻧﭙﻮﺷﺪ ﻫﯿﭻ ﺧﺘﻠﯽ و ﺑﮑﯿﺠﯽ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻠﯽ‪.‬‬



‫]َخ[)‪) (1‬ص( ﻓﺮﯾﺒﻨـﺪه‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ - (1) .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا آﻧﺮا ﺑﻀﻢ ﺧـﺎء آورده اﺳﺖ‪ .‬ﺻـﺎﺣﺐ‬ ‫ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﻣﻨﺘﺨﺐ و ﻟﺐ اﻻﻟﺒﺎب آﻧﺮا ﺑﻀﻢ آورده اﻧـﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﯾﻦ ﻗﻮل ﺻـﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ‪» :‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺧﺘﻞ ﺑﺎﻟﻀﻢ و ﺗﺸﺪﯾـﺪ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ‬ ‫ﻣﻔﺘﻮح ﺷﻬﺮ دﯾﮕﺮ اﺳﺖ ﺑﻤﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ«‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻠﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ‪ِ ،‬ا( اﺳﺒﯽ ﮐﻪ از ﺧﺘـﻞ آورﻧـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬اﺳﺒﯽ ﮐﻪ از ﺧﺘﻼـﻧﺶ آرﻧـﺪ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬اﺳﺐ ﺧﻮب‪) .‬ﻏﯿـﺎث‬ ‫اﻟﻠﻐـﺎت( ‪ :‬و وي ﻣﯽ ﻧﺒﺸﺖ ﺻـﺪ ﭘﺎره ﺟﺎﻣﻪ ﻫﻤﻪ ﻗﯿﻤﺘﯽ از ﻫﺮ دﺳﺘﯽ از آن ده ﺑﺰر و ﭘﻨﺠﺎه ﻧﺎﻓﻪ ﻣﺸﮏ و ﺻـﺪ ﺷـﻤﺎﻣﻪء ﮐﺎﻓﻮر و دوﯾﺴـﺖ‬ ‫ﻣﯿـﻞ ﺷـﺎره ﺑﻐﺎﯾﺖ ﻧﯿﮑﻮﺗﺮ از ﻗﺼﺐ و ﭘﻨﺠﺎه ﻗﺒﻀﻪء ﺗﯿﻎ ﻫﻨـﺪي و ﺟﺎﻣﯽ زرﯾﻦ از ﻫﺰار ﻣﺜﻘﺎل ﭘﺮﻣﺮوارﯾـﺪ دو ﭘﺎره ﯾﺎﻗﻮت و ﺑﯿﺴﺖ ﭘﺎره ﻟﻌﻞ‬ ‫ﺑﺪﺧﺸـﯽ ﺑﻐﺎﯾﺖ ﻧﯿﮑﻮ و ده اﺳﺐ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ و ﺧﺘﻠﯽ ﺑﺠﻞ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ص‪ 296‬چ ادﯾﺐ ﭘﯿﺸﺎوري(‪ .‬ﺑﯿﺮون ﻓﮑﻨـﺪه ﻧﯿﺰهء ﺧﻄﯽ ز روي‬ ‫دﺳـﺖ واﻧــﺪر ﮐﺸــﯿﺪه ﮐﺮهء ﺧﺘﻠﯽ ﺑﺰﯾﺮ ران‪.‬ارزﻗﯽ‪ .‬روﻣﯽ ﻓﺮﺳـﺘﯽ اﻃﻠﺲ ﻣﺼــﺮي دﻫﯽ ﻋﻤـﺎﻣﻪ ﺧﺘﻠﯽ ﺑﺮاق اﺑﺮش ﺗﺮﮐﯽ وﺷـﺎق اﺣـﻮر‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺗﺮا اﻣﺎن ز اﻫﻞ ﺑﻪ ﮐﻪ اﺳﺐ ﺧﺘﻠﯽ را ﺑﺮوز ﻣﻌﺮﮐﻪ ﺑﺮ ﮔﺴـﺘﻮان ﺑﻪ از ﻫﺮا‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺑﺮ ﺧﻨﮏ ﺧﺘﻠﯽ ﺧﺮاﻣـﺪ ﺑﻤﯿـﺪان اﻣﯿﺮ آﺧﺮش‬ ‫ﻣﯿﺮ ﺧﺘﻼن ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺮاﻣﻨـﺪه ﺧﺘﻠﯽ ﮐﺶ و دم ﺳـﯿﺎه ﺗﮑﺎورﺗﺮ از ﺑﺎد در ﺻـﺒﺤﮕﺎه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬دﺳﺖ ﺑﺮﯾﻦ ﻗﻠﻌﻪ ﻗﻠﻌﯽ ﺑﺮآر ﭘﺎي در اﯾﻦ‬ ‫اﺑﻠﻖ ﺧﺘﻠﯽ درآر‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻠﯽ ﺧﺮام‪.‬‬



‫]َخ َخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺐ ﺧﺘﻠﯽ ﺧﺮاﻣﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﻫﻤﺎن ﺧﺘﻠﯽ ﺧﺮام ﺧﺴﺮواﻧﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺗﮑﺎور ﺳﻤﻨﺪان ﺧﺘﻠﯽ ﺧﺮام‬ ‫ﻫﻤﻪ ﺗﺎزه ﭘﯿﮑﺮ ﻫﻤﻪ ﺗﯿﺰﮔﺎم‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻓﺮود آﻣﺪ از ﺧﻨﮓ ﺧﺘﻠﯽ ﺧﺮام ﮐﻪ دﯾﺪ آﻧﭽﻪ ﻣﻘﺼﻮد ﺑﻮدش ﺗﻤﺎم‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻢ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﻬﺮ ﮐﺮدن ﭼﯿﺰي‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( )دﻫﺎر( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪن دﻫﺎن ﻇﺮف ﻏﺬا ﯾﺎ ﺷـﺮاب ﺑﮕﻞ ﯾﺎ ﻣﻮم‬ ‫ﺗﺎ ﻧﻪ از آن ﭼﯿﺰي ﺧﺎرج ﺷﻮد و ﻧﻪ ﺑﺪان ﭼﯿﺰي داﺧﻞ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻟﯿﺴﻘﻮن ﻣﻦ رﺣﯿﻖ ﻣﺨﺘﻮم‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪ (|| 1).‬ﻣﻬﺮ ﮐﺮدن ﻧﺎﻣﻪ‪ .‬اﻣﻀﺎء‬ ‫ﮐﺮدن ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺘﺮي‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد()‪)(2‬ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺘﻢ اﻟﮑﺘﺎب و ﻋﻠﯽ اﻟﮑﺘﺎب ||‪ .‬ﻣﻬﺮ ﻧﻬﺎدن ﺑﺮ دل ﮐﺴﯽ‬ ‫ﺗﺎ ﻓﻬﻢ ﻧﮑﻨـﺪ ﺑﭽﯿﺰ و ﺑﺮ ﻧﯿﺎﯾـﺪ از آن ﭼﯿﺰي‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ()‪ :(3‬ﺧﺘﻢ اﷲ ﻋﻠﯽ ﻗﻠـﻮﺑﻬﻢ و ﻋﻠﯽ ﺳـﻤﻌﻬﻢ و‬ ‫ﻋﻠﯽ اﺑﺼــﺎرﻫﻢ ﻏﺸـﺎوة‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(|| 2/7‬رﺳــﯿﺪن ﺑـﻪ آﺧﺮ ﭼﯿﺰي )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻــرب(‪ .‬و ﭼـﻮن‪ :‬ﻫــﺬااﻟﻤﺮﻫﻢ‪ ...‬دواء »ﻧﺎﻓﻌــًﺎ«‪ ...‬ﻓﯽ ﺧﺘﻢ‬ ‫اﻟﺠﺮاﺣـﺎت و ادﻣﺎﻟﻬـﺎ‪) .‬اﺑﻦ اﻟﺒﯿﻄﺎر ||(‪ .‬ﺗﻤﺎم ﮔﺮداﻧﯿـﺪن و ﺗﻤﺎم ﺧﻮاﻧـﺪن آن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺘﻢ‬ ‫اﻟﮑﺘـﺎب و ﻧﺤـﻮه ||‪ .‬ﺗﻤـﺎم ﮔﺮداﻧﯿـﺪن‪ .‬و ﺧﻮاﻧـﺪن ﻫﻤـﻪء ﻗﺮآن‪) .‬دﻫـﺎر( )زوزﻧﯽ(‪ :‬ﺧﺘﻢ اﻟﻘﺮآن ||‪ .‬ﺑﺴـﺘﻦ در ﺧـﻮد ﺑﺮ دﯾﮕﺮي‪ .‬اﻋﺮاض‬ ‫ﮐﺮدن‪ .‬رو ﻧﺸﺎن ﻧـﺪادن‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺘﻢ ﺑﺎﺑﻪ ﻋﻠﯽ ﻓﻼن؛ اي اﻋﺮض ﻋﻨﻪ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ||(‪ .‬ﺑﺮﮔﺰﯾـﺪن ﮐﺴـﯽ ﺑﺮ دﯾﮕﺮي‪.‬‬ ‫ﺑﺮﮐﺸـﯿﺪن‪ .‬در ﺧـﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﺑﺮ دﯾﮕﺮي ﮔﺸﻮدن‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺘﻢ ﺑـﺎﺑﻪ ﻟﻪ؛ اي آﺛﺮه ﻋﻠﯽ ﻏﯿﺮه‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ||(‪ .‬آب ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ‬ ‫ﺑﮑﺸﺖ دادن‪ .‬اوﻟﯿﻦ آب ﺑﺰراﻋﺖ دادن‪ .‬ﭘﺲ از ﺗﺨﻢ اﻓﮑﻨﺪن اوﻟﯿﻦ آب ﺑﻪ روي ﮐﺸﺖ ﺑﺴـﺘﻦ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺘﻢ‬ ‫اﻟﺰرع‪ (|| 4).‬ﮔﺮد آوردن زﻧﺒﻮران اﻧـﺪك ﻣﻮم رﻗﯿﻖ ﺗﺮ از ﻣﻮم ﻻـﻧﻪ و ﻣﺎﻟﯿـﺪن وي ﺑﺮ ﻻـﻧﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ‬ ‫ﺑﻨﻘﻞ از اﺑﻮﺳـﺤﺎق ﻣﯽ آورد ﺧﺘﻢ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن ﺷﯽ ء اﺳﺖ ﺑﺠﻬﺖ اﻋﺘﻤﺎد ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ اﻣﺮ دﯾﮕﺮي داﺧﻞ آن ﺷﯽ ء ﻧﺸﻮد‪ - (2) .‬اﯾﻦ‬ ‫ﮐﻠﻤﻪ را ﺻﺎﺣﺐ اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ﻫﻢ ﺑـﺬاﺗﻪ و ﻫﻢ ﺑﺎ »ﻋﻠﯽ« ﻣﺘﻌﺪي ﻣﯽ داﻧﺪ‪ - (3) .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ در ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﻣﻬﺮ ﻧﻬﺎدن ﺑﺮ دﻫﺎن ﮐﺲ ﺗﺎ دم ﺑﺮ ﻧﯿﺎﯾـﺪ و ﻣﺠﺎزًا ﻣﻨﻊ ﮐﻼم از ﮐﺴـﯽ ﮐﺮدن ﭼﻮن‪ :‬اﻟﯿﻮم ﻧﺨﺘﻢ ﻋﻠﯽ اﻓﻮاﻫﻬﻢ‪) ...‬ﻗﺮآن ‪ - (4) .(36/65‬اﯾﻦ‬ ‫ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺎ »ﻋﻠﯽ« ﻧﯿﺰ ﻣﺘﻌﺪي ﻣﯿﺸﻮد ﭼﻮن »ﺧﺘﻢ ﻋﻠﯽ اﻟﺰرع«‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻢ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( اﻧﮕﻮﯾﻦ‪) .‬از ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬اﻧﮕﺒﯿﻦ ||‪ .‬دﻫـﺎﻧﻪ ﻫـﺎي اﻧﮕﺒﯿﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ُ .‬ﻣﻬﺮ‪ .‬ج‪،‬‬ ‫ﺧﺘﻮم‪) .‬از ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪َ .‬رﯾﻦ‪) .‬از ﯾﺎدداﺷـﺘﻬﺎي ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻃﺒﻊ‪) .‬از ﯾﺎدداﺷﺘﻬﺎي ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﭘﺎﯾﺎن ﮔﻔﺘﺎر و ﮐﻼم ‪ :‬ﭼﻮ ﺷﺪ ﺧﺘﻢ‬ ‫ﮔﻔﺘـﺎر ﺑﯿﻮر ﻫﻤﻪ ﻣﺮ آﻧﺮا ﺷـﻨﯿﺪﻧﺪ ﺷـﺎه و رﻣﻪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ ||‪ .‬آﺧﺮ‪ .‬ﺳـﺮاﻧﺠﺎم‪ .‬ﭘﺎﯾﺎن‪ .‬اﻧﺘﻬﺎء‪ .‬ﺗﻤﺎم‪ .‬اﻧﺠﺎم‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺑﭙﺎﯾﺎن رﺳـﯿﺪه‪.‬‬ ‫ﺗﻤﺎم ﺷﺪه‪ .‬ﭘﺎﯾﺎن اﻣﺮي ﺑﻮﺟﻬﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ ﮔﻮﯾﯽ دﯾﮕﺮ آن اﻣﺮ را ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﻮﺑﯽ و ﮐﻤﺎل ﻧﯿﺴﺖ ‪ :‬ﺳـﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﻪ ﮐﻪ ﺧﺘﻢ اﺳﺖ ﻣﯿﺪاﻧﯽ‬ ‫و ﻣﯽ ﭘﺮﺳـﯽ ﻓﻠـﮏ را ﺑﯿﻦ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ ﺑﺨﺎﻗﺎﻧﯽ ﺑﺨﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺳـﻠﻄﻨﺖ اﻣﺮوز ﺧﺘﻢ ﺑﺮ ﭘﺴـﺮ ﻃﻐﺮل اﺳﺖ ﮐﺎﯾﺖ ﺣﻖ ﭘﺮوري در ﮔﻬﺮ‬ ‫ﻃﻐﺮل اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺗﻮ ﮔﻮﯾﯽ ﺗﺎ ﻗﯿﺎﻣﺖ زﺷﺖ روﯾﯽ ﺑﺮو ﺧﺘﻢ اﺳﺖ و ﺑﺮ ﯾﻮﺳﻒ ﻧﮑﻮﯾﯽ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن )||(‪ .‬اِﻣﺺ( ﻓﺎﺗﺤﻪ ﺧﻮاﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺰاي ﮐﺴـﯽ ﻧﺸﺴـﺘﻦ‪ .‬ﺗﺬﮐﺮ ﮐﺴـﯽ‪ - .‬ﺧﺘﻢ اﻣﺮي ﺑﻮدن؛ واﺟﺪ آن اﻣﺮ ﺑﺤﺪ ﻧﻬﺎﺋﯽ ﺑﻮدن‪ .‬آن ﺻﻔﺖ را ﺑﺤﺪي داﺷﺘﻦ ﮐﻪ ﺗﻮ ﮔﻮﯾﯽ دﯾﮕﺮ‬ ‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﮐﺴـﯽ آﻧﺮا ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻤـﺎل دارا ﺑﺎﺷـﺪ ﭼﻮن‪ :‬ﻓﻼـﻧﯽ ﺧﺘﻢ ﺣﻘﻪ ﺑﺎزﻫﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻼﻧﯽ ﺧﺘﻢ ﺑﯽ ﺷـﺮﻓﻬﺎﺳﺖ‪ - .‬ﺧﺘﻢ اﻣﻦ ﯾﺠﯿﺐ؛ اﻧﺠﺎم‬ ‫ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت ﻣﺬﻫﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﮑﺮار ﺟﻤﻠﻪء »اّﻣﻦ ﯾﺠﯿﺐ اﻟﻤﻀﻄﺮ اذا دﻋﺎه ﻓﯿﮑﺸﻒ اﻟﺴﻮء« )ﻗﺮآن ‪ (27/62‬ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺗﻀﺮع و‬ ‫ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ - .‬ﺧﺘﻢ ﭼﻬﺎر ﺿﺮب؛ اﻧﺠﺎم ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت ﻣﺬﻫﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ذﮐﺮ ﻋﺒﺎرت‪» :‬اﻟﻠﻬﻢ اﻟﻌﻦ ﻋﻤﺮ ﺛﻢ اﺑﺎﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ ﺛﻢ ﻋﺜﻤﺎن‬ ‫و ﻋﻤﺮ ﺛـﻢ ﻋﻤﺮ ﺛـﻢ ﻋﻤﺮ« ﻫﻤﺮاه اﺳـﺖ‪ - .‬ﺧﺘﻢ ﺣـﻖ؛ ﻣﻬﺮ اﻟﻬﯽ‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ اﺳﺖ از آﯾﻪ »ﺧﺘﻢ اﷲ ﻋﻠﯽ ﻗﻠـﻮﺑﻬﻢ‪) «...‬ﻗﺮآن ‪ (2/7‬آن ﺳﺮﭘﻮش و‬ ‫درﺑﺴـﺘﮕﯽ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺑﺮ اﻣﺮي ﻣﯿﺰﻧﺪ ‪ :‬ﺑﺎزدان ﮐﺰ ﭼﯿﺴﺖ اﯾﻦ روﭘﻮﺷـﻬﺎ ﺧﺘﻢ ﺣﻖ ﺑﺮ ﭼﺸﻤﻬﺎ و ﮔﻮﺷﻬﺎ‪).‬ﻣﺜﻨﻮي(‪ - .‬ﺧﺘﻢ ﺳﺨﻦ؛ ﭘﺎﯾﺎن ﺳﺨﻦ‪.‬‬ ‫ﻧﻬـﺎﯾﺖ ﮐﻼم ‪ :‬ﺧﺎﺗﻤﻪء ﻓﮑﺮت و ﺧﺘﻢ ﺳـﺨﻦ ﻧﺎم ﺧـﺪاﯾﺴﺖ ﺑﺮ او ﺧﺘﻢ ﮐﻦ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺧﺘﻢ ﻋﻤﻞ؛ ﻗﺮارداد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ - .‬ﺳـﺮاﻧﺠﺎم‪.‬‬ ‫)از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ - .‬ﺧﺘﻢ ﻗﺮآن؛ ﯾﮏ دور ﻗﺮآن را از اﺑﺘـﺪاء ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎء ﺧﻮاﻧـﺪن‪ - .‬ﺧﺘﻢ ﮐﻤﺎل؛ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﮐﻤﺎل‪ .‬اﻧﺘﻬﺎي ﮐﻤﺎل ‪ :‬ﺧﺘﻢ ﮐﻤﺎل‬ ‫ﮔـﻮﻫﺮ ﻋﺒـﺎس ﻣﻘﺘﻔﯽ ﮐﻪ اﻋﺰاز ﯾـﺎﻓﺖ ﮔـﻮﻫﺮ آدم ز ﺟﻮﻫﺮش‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ - .‬ﺧﺘﻢ ﻧﺒﻮت؛ ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﻧﺒﻮت ﺑﺮ او ﺧﺘﻢ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از‬ ‫ﺣﻀـﺮت ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ اﺳﺖ ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﺧﺘﻢ ﻧﺒﻮت ﮔﺸـﺘﻪ ذاﺗﺶ ﯾﮑﯽ ﺧﺘﻢ ﻣﻤﺎﻟـﮏ ﺑﺮ ﺣﯿـﺎﺗﺶ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﻣﺠﻠﺲ ﺧﺘﻢ؛ ﻣﺠﻠﺲ ﻓﺎﺗﺤﻪ‬ ‫ﺧﻮاﻧﯽ‪ .‬ﻣﺠﻠﺲ ﻋﺰاي ﮐﺴﯽ‪ .‬ﻣﺠﻠﺲ ﺗﺮﺣﯿﻢ‪ .‬ﻣﺠﻠﺲ ﯾﺎدﺑﻮد ﻣﺮده‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻢ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ع ِا( ﻣﻬﺮ‪ .‬اﻧﮕﺸﺘﺮي‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻢ‪.‬‬



‫]ُخ ُت[ )ع ِا( ِج ِﺧﺘﺎم ﮐﻪ ﺟﺎي ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﻔﺎﺻﻞ اﺳﺐ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﺘﻦ ﻟا ﻠﻐﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ِ .‬ج ِﺧﺘﺎم و آن ﮔﻠﯽ اﺳـﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺪان ﻧﺎﻣﻬﺎ ﻣﻬﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ()‪ - (1) .(1‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻧﻘﻞ »ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ« ﻣﺠﻤﻊ ﻣﺼﺮ آﻧﺮا ﺑﺮ ﻻك ﻣﻌﺮوف ﺑﺮاي ﻣﻬﺮ ﮐﺮدن اﻃﻼق ﮐﺮده‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ‪.Cire a cacheter‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻢ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺳﺮﺑﻨﺎن ﺑﺨﺶ زرﻧﺪ ﮐﺮﻣﺎن واﻗﻊ در ‪ 52‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري زرﻧﺪ و ﻫﺸﺘﻬﺰارﮔﺰي ﺧﺎور راه ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫زرﻧﺪ‪ -‬راور‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ داراي ﺷﺼﺖ ﺳﮑﻨﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و‬ ‫ﺣﺒﻮﺑﺎت اﺳﺖ اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ﻫﺸﺘﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻢ اﻟﺴﻨﻪ‪.‬‬



‫س َن[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(روز آﺧﺮ ﺳـﺎل‪ .‬روز ﭘﺎﯾـﺎن ﺳـﺎل‪ .‬روزي ﮐﻪ در آن روز ﺳـﺎل ﺗﻤﺎم ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬آﺧﺮﯾﻦ روز اﺳـﻔﻨﺪ در ﺳﺎﻟﻬﺎي‬ ‫]َخ ُﻣْﺲ َ‬ ‫ﺷﻤﺴﯽ و آﺧﺮﯾﻦ روز ذي اﻟﻘﻌﺪه در ﺳﺎﻟﻬﺎي ﻗﻤﺮي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 692‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺘﻢ اﻟﻐﺮاﺋﺐ‪.‬‬



‫]َخ ُﻣْﻞ َغ ِء[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(آﺧﺮﯾﻦ ﻏﺮاﺋﺐ‪ .‬ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺣﺪ ﻏﺮاﺋﺐ‪ .‬اﻣﺮ ﻏﺮﯾﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﺗﺮ از آن اﻣﺮ ﻏﺮﯾﺐ دﯾﮕﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻢ اﻟﻐﺮاﺋﺐ‪.‬‬



‫]َخ ُﻣْﻞ َغ ِء[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﺜﻨﻮي اي اﺳﺖ از ﺣﮑﯿﻢ اﻓﻀﻞ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﺷـﺮواﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺴـﺨﻪ اي از آن در ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﻣﺪرﺳﻪ‬ ‫ﺳﭙﻬﺴﺎﻻر ﺟﺪﯾﺪ اﺳﺖ و ﺑﻌﻀـﯽ اﺷـﻌﺎر آﻧﺮا ﺑﻪ ﺷﺸﺼﺪ و ﭼﻬﻞ و ﭼﻬﺎر ﺑﯿﺖ ﺑﺮ ﺷﻤﺮده اﻧﺪ و در اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﻧﺎﻣﯽ از آن ﮐﺘﺎب ﺑﺮده‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬از اﻟﺬرﯾﻌﻪ ج ‪ 7‬ص‪ : (140‬اﯾﻨﮏ ﺧﺘﻢ اﻟﻐﺮاﺋﺐ آﺧﺮ دﯾﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺛﻨﺎ راﻧﺪه ام ﺑﺮاي ﺻﻔﺎﻫﺎن‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻢ اﻟﻤﻠﮏ‪.‬‬



‫]َخ ُﻣْﻞ َم ِل[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻃﯿﻦ ﻣﺨﺘﻮم‪ .‬ﮔﻞ ﻣﺨﺘﻮم‪ .‬ﺧﻮاﺗﯿﻢ اﻟﻤﻠﮏ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻃﯿﻦ ﻣﺨﺘﻮم ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻢ ﺑﻮﻻق ﺷﻮر‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺷﻬﺮي اﺳﺖ ﺑﻪ ‪ 25‬ﻫﺰار و ﭘﺎﻧﺼﺪﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ ﻗﺮﯾﻪء ﭼﻬﺎرﺷﻨﺒﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻗﯿﺼﺎر از ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﯿﻤﻨﻪء اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻣﺤﻞ آن ﺑﯿﻦ ﺧﻂ‬ ‫‪ 63‬درﺟـﻪ و ‪ 43‬دﻗﯿﻘـﻪ و ‪ 48‬ﺛـﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل ﺷـﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 35‬درﺟﻪ و ‪ 5‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 52‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‬ ‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺘﻢ دﻋﺎ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( دﻋـﺎﺋﯽ را از ﺑـﺪء ﺗﺎ ﺧﺘﻢ ﯾﮏ ﯾﺎ ﭼﻨـﺪ ﺑﺎر ﺧﻮاﻧـﺪن)‪ : (1‬ﭼﻮن دﻋﺎ ﺧﺘﻢ ﮐﺮد ﺑﺮد ﺳـﺠﻮد ﺑﺮﮔﺸﺎد از ﺷـﮑﺮ‬ ‫]َخ ِم ُد َ‬ ‫ﮔﻮارش ﻋﻮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - (1) .‬ﻣﻌﻤﻮًﻻ ادﻋﯿﻪء اﺳـﻼﻣﯽ در ﺟﺰوات و ﻧﺴـﺨﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﻣﻨـﺪرج ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻏﺎﻟﺒًﺎ اﻓﺮاد ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﺑﺮاي ﺑﺮآوردن‬ ‫ﺣﺎﺟﺘﯽ ﯾﺎ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺷﺪن اﻣﺮي ﻧﺬر ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﺒﺎر ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﺑﺎر دﻋﺎﯾﯽ را از ﺑﺪء ﺗﺎ ﺧﺘﻢ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ را ﺧﺘﻢ دﻋﺎ ﮐﺮدن ﻣﯿﻨﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻢ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﻔﺮﺟﺎم رﺳـﯿﺪن‪ .‬ﺑﻪ اﻧﺘﻬﺎ رﺳـﯿﺪن‪ .‬ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺘﻦ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﮔﺸـﺘﻦ ‪ :‬در اﯾﻦ اﯾﺎم ﺷﺪ ﺧﺘﻢ ﺳـﺨﻦ ﺑﺮ ﻧﺎﻣﻪء ﺻﺎﺋﺐ ﻣﺴـﻠﻢ‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺑﻮد ﮔﺮزﯾﻦ ﭘﯿﺶ ﺑﺮ ﺳﻌﺪي ﺷﮑﺮﺧﺎﯾﯽ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻢ ﻗﺮآن ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﯾـﮏ دور ﻗﺮآن را از اول ﺑﻪ آﺧﺮ ﺧﻮاﻧـﺪن‪ .‬ﯾـﮏ دور ﻗﺮآن ﺗﻤـﺎم ﮐﺮدن‪ .‬ﯾﮑﺒﺎر ﻫﻤﻪء ﻗﺮآن را از ﺑـﺪء ﺗﺎ‬ ‫]َخ ِم ُق َ‬ ‫آﺧﺮ ﺧﻮاﻧـﺪن‪ .‬ﻗﺮاﺋﺖ ﻗﺮآن را ﺑﭙﺎﯾـﺎن ﺑﺮدن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻧﯿﮑﺨﻮاﻫﺎﻧﺶ ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﮐﻪ ﺧﺘﻢ ﻗﺮآن ﮐﻦ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﻋﺎﺑـﺪي را‬ ‫ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺒﯽ ده ﻣﻦ ﻃﻌﺎم ﺧﻮردي و ﺗﺎ ﺻﺒﺢ ﻧﺨﻔﺘﯽ و ﺧﺘﻢ ﻗﺮآن ﮐﺮدي‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻢ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﭙﺎﯾـﺎن ﺑﺮدن‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﮐﺮدن‪ .‬اﺧﺘﺘﺎم‪ .‬ﺗﻤﺎم ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﻪ آﺧﺮ رﺳﺎﻧـﺪن‪ .‬ﺑﻪ اﻧﺘﻬﺎء رﺳﺎﻧﯿـﺪن ‪ :‬و اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را از ﺑﺮاي‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﻓـﺎل ﺧﻮب ﺑﺮ روي ﻧﯿﮑﻮ ﺧﺘﻢ ﮐﺮده آﻣـﺪ‪) .‬ﻧﻮروزﻧـﺎﻣﻪء ﺧﯿـﺎم ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري(‪ .‬رو ﮐﻪ ﺟﻬﺎن ﺧﺘﻢ ﮐﺮده ﺑﺮ ﺗﻮ ﺟﻬﺎن داﺷـﺘﻦ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺳـﻌﺪﯾﺎ‬ ‫ﻗﺼﻪ ﺧﺘﻢ ﮐﻦ ﺑﻪ دﻋﺎ ان ﺧﯿﺮاﻟﮑﻼم ﻗﻞ و دل‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺗﻤﺎم ذﮐﺮ ﺗﻮ ﻧﺎﮐﺮد ﺧﺘﻢ ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺧﺘﻢ ﺳـﺨﻦ ﺑـﺪﯾﻦ دو ﺑﯿﺖ ﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬ ‫)ﮔﻠﺴﺘﺎن ||(‪ .‬ﺗﮑﻤﯿﻞ ﮐﺮدن‪ .‬ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻤﻮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻢ ﮔﺬاﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫گ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺠﻠﺲ ﺗﻌﺰﯾﺖ ﺑﺮاي ﮐﺴـﯽ ﺑﺮﭘﺎداﺷـﺘﻦ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺼـﯿﺒﺖ ﮐﺴﯽ ﻣﺠﻠﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬ﻣﺠﻠﺲ ﺗﺮﺣﯿﻢ ﮔﺬاﺷﺘﻦ‪ .‬ﻣﺠﻠﺲ‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﯾﺎدﺑﻮد ﺑﺮاي ﻣﺮده ﺑﺮﭘﺎ ﻧﻤﻮدن‪ .‬ﻣﺠﻠﺲ ﭘﺮﺳﻪ ﺑﺮاي درﮔﺬﺷﺘﻪ اي ﺑﺮﭘﺎ ﻧﻤﻮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻢ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫گ ِر َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺠﻠﺲ ﺗﺮﺣﯿﻢ ﮔﺬاﺷـﺘﻦ‪ .‬ﺗﻌﺰﯾﺖ ﮐﺴـﯽ ﺑﺮﭘﺎداﺷﺘﻦ‪ .‬ﻣﺠﻠﺲ ﻋﺰا ﻣﺮده راﺳﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﯾﺎدﺑﻮدي ﺑﺮاي ﻣﺮده اي‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺗﺮﺗﯿﺐ دادن ||‪ .‬ﻣﺠﻠﺲ ﺧﺘﻢ دﻋﺎ ﯾﺎ ﻗﺮاﻧﯽ ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻢ ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫گ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﻤﺎم ﺷﺪن‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن دﯾﮕﺮ ﭼﯿﺰي ﻧﺒﻮدن‪ .‬ﺑﭙﺎﯾﺎن رﺳـﯿﺪن ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﺧﺘﻢ ﻧﺒﻮت ﮔﺸﺘﻪ ذاﺗﺶ ﯾﮑﯽ ﺧﺘﻢ ﻣﻤﺎﻟﮏ‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺑﺮ ﺣﯿﺎﺗﺶ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻤﻨﻪ‪.‬‬



‫]َخ َم َن[ )ص ﻣﺮﮐـﺐ( ﺑـﺎ ﻣﻬﺮ‪ .‬ﭼـﻪ‪ ،‬در ﻋﺮﺑﯽ ﺧﺘﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﻬﺮ ﮐﺮدن و ﻧـﻮن زاﯾـﺪ و ﺣﺮف »ﻫـﺎء« در ﺗﺮﮐﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺑـﺎء ﻣﻌﯿﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻤﯽ‪.‬‬



‫]َخ[)‪ِ) (1‬ا( ﻧـﺎم ﮔﯿـﺎﻫﯽ از ﺗﯿﺮهء ﭘﻨﯿﺮﮐﯿﺎن)‪ (2‬ﺑـﺎ ﺳـﺎﻗﻪ ﻫـﺎي ﺑﻠﻨـﺪ و ﮔﻠﻬـﺎي درﺷﺖ ﺗﺮ ﺑﺎ ﺧﻮاص ﭘﻨﯿﺮك‪ .‬ﺟﻨﺴـﯽ از آن ﺧﺘﻤﯽ درﺧﺘﯽ‬ ‫اﺳﺖ)‪ (3‬ﮐﻪ ﺑﺮاي زﯾﻨﺖ ﮐﺎﺷـﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬از ﮔﯿـﺎه ﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺑﺮاي ﺳﺎل اول ﭘﺰﺷـﮑﯽ ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺣﺴـﯿﻦ ﮔﻞ ﮔﻼب(‪Althea. (2) - - (1) .‬‬ ‫‪.Malvacees. (3) - A-Rosa‬‬ ‫ﺧﺘﻤﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﺗﺨﻠﺺ ﯾﮑﯽ از ﺷـﻌﺮاي ﻗﺮن دﻫﻢ ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮده و ﺑﯿﺖ زﯾﺮ از اوﺳﺖ‪ :‬ﮐﻨﺪم ﮐﻮزم ﯾﺎ ﺷـﯿﻠﻪ دوﻧﺮ ﺑﺮد ﮐﺮﻣﻨﻢ ﭼﺮخ ﻓﻠﮑﺪه‬ ‫ﮐﻤﺴﻪ ﯾﻪ ﻧﻮﺑﺖ دﮐﺮ ﻣﻨﻢ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻤﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﺳـﻠﻄﺎن ﺣﺴـﯿﻦ‪ .‬اﻣﻼء دﯾﮕﺮ ﺳـﻠﻄﺎن ﺣﺴﯿﻦ ﺧﻄﯽ اﺳﺖ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻧﻘﻞ ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺻﻔﺤﻪ ‪ 110‬ﻣﺠﺎﻟﺲ اﻟﻨﻔﺎﯾﺲ اﻣﯿﺮ ﻋﻠﯿﺸـﯿﺮ ﻧﻮاﺋﯽ از‬ ‫ﻧﺴﺨﻪء ج‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻄﯽ ﺳﻠﻄﺎن ﺣﺴﯿﻦ در اﯾﻦ ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻤﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻣﺼـﻄﻔﯽ ﺑﯿﮏ وي ﻟﻠﻬﺒﺎﺷـﯽ ﺳﻠﻄﺎن ﺳﻠﯿﻢ ﺧﺎن ﺛﺎﻧﯽ ﭘﺎدﺷﺎه ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮد و ﺑﺰﻣﺎن او ﺑﻪ ﺑﯿﮑﯽ در ﭼﻨﺪ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﺷﺪ او ﻧﯿﺰ‬ ‫از ﺷـﻌﺮاي ﻗﺮن دﻫﻢ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮده و در اﺷﻌﺎر ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﺘﻤﯽ ﺗﺨﻠﺺ ﻣﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ ‪ :‬ﺟﻨﺖ ﮐﻮﯾﻨﺪه ﯾﺎرك‬ ‫ﺟﻠﻮه ﻟﺮ ﻗﻠﻤﻪ ﻏﯿﭽﻮن ﺧﺘﻤﯿﺎ ﻃﺎوس وش ﻃﺎﻗﻨﺪي ﺷﻬﭙﺮ آﻓﺘﺎب‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻤﯽ ﻣﺂب‪.‬‬



‫]َخ َم[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( اﺻﻄﻼﺣًﺎ ﻟﻘﺐ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ و اﻏﻠﺐ ﺑﺼﻮرت ﺣﻀﺮت ﺧﺘﻤﯽ ﻣﺂب در ﻧﺜﺮﻫﺎي ﻓﺎرﺳﯽ ﻣﯽ‬ ‫آﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻤﯽ ﻣﺮﺗﺒﺖ‪.‬‬



‫]َخ َم َت َب[ )ص ﻣﺮﮐﺐ ﺑ(ﺮ ﺣﺴﺐ اﺻـﻄﻼح ﻟﻘﺐ ﺣﻀـﺮت رﺳﻮل اﺳﺖ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬در ﻧﺜﺮﻫﺎي ﻓﺎرﺳـﯽ اﻏﻠﺐ ﺑﺼﻮرت‬ ‫ﺣﻀﺮت ﺧﺘﻤﯽ ﻣﺮﺗﺒﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ()‪ (1‬ﺑﺮﯾﺪن ﻏﻼف ﺳﺮ ﻧﺮهء وﻟﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﺧﺘﻨﻪ ﮐﺮدن‪) .‬دﻫﺎر( )ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻤﺼـﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺳـﻨﺖ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺑﺮﯾـﺪن‪ .‬ﻗﻄﻊ ﮐﺮدن‪) .‬ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﻣﺠﻠﺲ ﺧﺘﻨﻪ ﺳﻮران ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺠﻠﺴـﯽ ﺑﺮاي ﺧﺘﻨﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﮐﺮدن‪ - (1) .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ﻓﻌﻞ ﺛﻼﺛﯽ ﻣﺠﺮد آن از ﺑﺎب »ﻧﺼـﺮ و‬ ‫ﺿﺮب« ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻃﻔﻞ ﺧﺘﻨﻪ ﺷـﺪه را اﮔﺮ ﭘﺴـﺮ ﺑﺎﺷـﺪ »ﻣﺨﺘﻮن« و اﮔﺮ دﺧﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ »ﻣﺨﺘﻮﻧﻪ« ﻣﯿﻨﺎﻣﻨﺪ و در وزن ﻓﻌﯿﻞ دﺧﺘﺮ و ﭘﺴـﺮ را ﻫﺮ دو‬ ‫»ﺧﺘﯿﻦ« ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﺑﻌﻀﯽ ﻫﺎ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ »ﺧﺘﻦ« ﺑﺮاي ﭘﺴﺮ و »ﺧﻔﺾ« ﺑﺮاي دﺧﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ع ِا( ﭘـﺪرزن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻣﺘـﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻌﺠـﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ(‪ .‬ج‪ ،‬اﺧﺘـﺎن ||‪ .‬ﺑﺮادرزن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻟﻮﺳـﯿﻂ( ج‪ :‬اﺧﺘﺎن ||‪ .‬داﻣﺎد‪ .‬ﺻﻬﺮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء( ج‪ ،‬اﺧﺘﺎن ‪ :‬ﺟﻮد ﺳﭙﺎﻫﺴﺖ و ﺗﻮ او را ﻣﻠﮏ ﻓﻀﻞ ﻋﺮوﺳﺴﺖ و‬ ‫ﺗـﻮ او را ﺧﺘـﻦ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻫﻤﺘﺶ آب و ﻣﻌـﺎﻟﯽ ام و ﺑﯿـﺪاري وﻟـﺪ ﺣﮑﻤﺘﺶ ﻋﻢ و ﺟﻼـﻟﺖ ﺧـﺎل و ﻫﺸـﯿﺎري ﺧﺘﻦ‪ .‬ﻣﻨـﻮﭼﻬﺮي‪ .‬در ﮐﺸـﺎف‬ ‫اﺻـﻄﻼﺣﺎت ﻓﻨﻮن آﻣـﺪه‪ :‬ﻫﺮ ﺟﻔﺖ ذات رﺣﻢ ﻣﺤﺮم از او را ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺷﻮﻫﺮ دﺧﺘﺮ و ﺧﻮاﻫﺮ و ﻋﻤﻪ و اﻣﺜـﺎل آﻧﻬـﺎ را ﺧﺘﻦ ﻧﺎﻣﻨـﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬ ‫ﻣﺤﺎرم ازواج را ﻫﻢ ﺧﺘﻦ ﮔﻮﯾﻨـﺪ زﯾﺮا اﺻـﻄﻼﺣًﺎ آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﺧﺘﻦ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ اﯾﻦ در ﻋﺮف اﯾﺸﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﻋﺮف ﻣﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‬ ‫ﻣﮕﺮ ازدواج ﻣﺤﺎرم را‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﻫﺪاﯾﻪ و ﮐﺎﻓﯽ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه و در ﻗﺎﻣﻮس ﮔﻮﯾﺪ ﺧﺘﻦ داﻣﺎد اﺳﺖ و در ﻣﻐﺮب ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺘﻦ در زﺑﺎن ﻋﺮب‬ ‫ﻫﺮ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻗﺒﻞ زن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺪر و ﺑﺮادر ﺑﺎﺷﺪ و در ﻧﺰد ﻋﺎﻣﻪ ﺷﻮﻫﺮ دﺧﺘﺮ را ﺧﺘﻦ ﻧﺎﻣﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺮﻣﻮز ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َت[ )ِاخ( ﺑﻨـﺎﺑﺮ ﻗﻮل ﯾﺎﻗﻮت ﺧﺘﻦ ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎ ﺗﺸﺪﯾـﺪ ﺗﺎء ﻧﯿﺰ ﻣﯽ آﯾـﺪ ﻧﺎم وﻻﯾﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﺰﯾﺮ ﮐﺎﺷـﻐﺮ و در ﭘﺸﺖ ﯾﻮَزَﮐﻨـﺪ‪ .‬ﮐﻪ از ﺑﻼد‬ ‫ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن ﺑﺸـﻤﺎر ﻣﯽ آﯾـﺪ اﯾﻦ وﻻـﯾﺖ وادﺋﯽ اﺳﺖ در ﺑﯿﻦ ﺟﺒـﺎل و وﺳـﻂ ﺑﻼد ﺗﺮك و ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ داودﺑﻦ ﺳـﻠﯿﻤﺎن اﺑﻮداود ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ‬ ‫ﺣﺠـﺎج ﺧﺘﻨﯽ ﻣﻨﺘﺴﺐ ﺑـﺪﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﺖ اﺳﺖ او از اﺑﻮﻋﻠﯽ ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﻣﺮﻏﯿﻨـﺎﻧﯽ ﺣـﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ و اﺑﻮﺣﻔﺺ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ‬ ‫ﻧﺴﻔﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ وي ﺑﺴﺎل ‪ 522‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻗﺼﺪ دﯾﺪار ﻣﻦ ﮐﺮد‪ .‬از اﯾﻦ ﻗﻮل ﯾﺎﻗﻮت ﮐﻪ ﺑﮕﺬرﯾﻢ ﻗﺪﯾﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮﺟﻊ ﻓﺎرﺳـﯽ ﮐﻪ ﺧﺘﻦ را ﺑﺮاي ﻣﺎ‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻗﺮن ﭼﻬﺎرم ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺗﺤﺮﯾﺮ ﯾﺎﻓﺘﻪ او ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪» :‬ﺧﺘﻦ ﻣﯿﺎن دو رود اﺳﺖ اﻧﺪر ﺣﺪود وي ﻣﺮدﻣﺎن اﻧﺪ‬ ‫وﺣﺸﯽ و ﻣﺮدم ﺧﻮار و ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪء اﯾﺸﺎن ﻗﺰ اﺳﺖ و ﻣﻠﮏ ﺧﺘﻦ را ﻫﯿﺌﺘﯽ ﺑﺰرگ اﺳﺖ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﻋﻈﯿﻢ اﻟﺘﺮك و اﻟﺘﺒﺖ ﺧﻮاﻧﺪ و‬ ‫ﺑﺮ ﺣـﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿـﺎن ﭼﯿﻦ و ﺗﺒﺖ اﺳﺖ‪ .‬و اﯾﻦ ﻣﻠـﮏ ﺧﺘﻦ را ﺣﺼـﺒﺎﻧﯽ اﻧـﺪ ﺑﺮ ﻫﻤﻪء اﻋﻤـﺎل او ﻣﻮﮐﻞ و از اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﻫﻔﺘﺎد ﻫﺰار ﻣﺮد‬ ‫ﺟﻨﮕﯽ ﺑﯿﺮون آﯾـﺪ و ﺳـﻨﮓ ﯾﺸﻢ از رودﻫﺎي ﺧﺘﻦ ﺧﯿﺰد‪) .‬ﺣـﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ چ دﮐﺘﺮ ﺳـﺘﻮده ص ‪ .(630‬ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ در ﻣﺮاﺟﻊ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﻧﻮﯾﺴﺎن‬ ‫اﺳـﻼﻣﯽ ﻏﯿﺮ از آﻧﭽﻪ ﮔﺬﺷﺖ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﻧﯿﺎﻣﺪه ﮐﻪ وﺿﻊ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ آﻧﺮا ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ اﻟﺒﺘﻪ در ﺗﻮارﯾﺦ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﻮرد ذﮐﺮي‬ ‫ازﯾﻦ وﻻـﯾﺖ ﺷـﺪه ﮐﻪ ﮐـﺎﻓﯽ ﺑﺮاي ﻣﻌﺮﻓﯽ وﺿﻊ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ آن ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ در ﻧﺰﻫﺖ اﻟﻘﻠﻮب ﻧﯿﺰ ﺑﺘﻌﺮﯾﻀـﯽ از اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﮔﺬﺷـﺘﻪ و‬ ‫ﺣﺘﯽ ﻟﺴﺘﺮﻧﺞ در ﺳـﺮزﻣﯿﻨﻬﺎي ﺧﻼﻓﺖ ﺷـﺮﻗﯽ ﺑﻪ واﺳﻄﻪء ﮐﻤﺒﻮد ﻣﺪارك ﺧﻮد ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ وﺿﻊ آﻧﺮا در دورهء ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﯿﺎن‬ ‫ﮐﻨﺪ)‪ .(1‬ﺳﺎﻣﯽ در ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ وﺿﻊ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ را در ﺣـﺪود ﺻﺪ ﺳﺎل ﭘﯿﺶ ﭼﻨﯿﻦ وﺻﻒ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ :‬ﺧﺘﻦ اﻣﺮوز ﺗﺎﺑﻊ دوﻟﺖ ﭼﯿﻦ‬ ‫و از ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺸﻬﻮر ﺗﺮﮐﺴﺘﺎن ﺷﺮﻗﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻪ در ‪ 300‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ ﯾﺎرﮐﻨﺪ و ﺑﺮ ﮐﻨﺎر ﭼﭗ ﺧﺘﻦ درﯾﺎ ﻣﻨﺸﻌﺐ از‬ ‫ﻧﻬﺮ ﺗﺎرﯾﻢ ﻗﺮار دارد ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ‪ 1370‬ﻣﺘﺮ از ﺳـﻄﺢ درﯾﺎ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ آن ﺳﯽ و ﻫﻔﺖ درﺟﻪ و ﻫﻔﺖ دﻗﯿﻘﻪ و ﭘﻨﺠﺎه ﺛﺎﻧﯿﻪ و ﻃﻮل‬ ‫ﺷﺮﻗﯽ آن ﻫﻔﺘـﺎد و ﻫﻔﺖ درﺟﻪ و ﭼﻬـﻞ و ﻫﻔﺖ دﻗﯿﻘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻫـﺎﻟﯽ آن ﻣﺴـﻠﻤﺎن و ﺗﺮك و ﺑﺤـﺪود ﭼﻬـﻞ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﻣﯿﺒﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮدم اﯾﻦ‬ ‫ﻧـﺎﺣﯿﻪ در ﺑﺎﻓﻨـﺪﮔﯽ دﺳﺖ داﺷـﺘﻪ و ﺗﺠـﺎرت اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﭘﻨﺒﻪء آﻧﺠﺎ روﻧﻖ ﺑﺴـﺰا دارد‪ .‬از ﻣﺸـﺨﺼﺎت ﺧﺘﻦ وﺟﻮد آﻫﻮان ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺸﮏ در‬ ‫ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﻬﺎي اﻃﺮاف آﻧﺠﺎﺳﺖ و ﺻﺪرو اﯾﻦ ﻣﺎده از ﻗﺪﯾﻢ از اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺷـﻬﺮت ﺧﺘﻦ در اﮐﻨﺎف دﻧﯿﺎي ﻗﺪﯾﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﮐﻮﻫﻬﺎي‬ ‫اﻃﺮاف ﺧﺘﻦ ﻃﻼ و آﻫﻦ و ﻣﻌـﺪن زﻏﺎل و ﺳـﻨﮕﻬﺎي ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎ وﺟﻮد دارد و ﭼﻮن ﺷـﻬﺮ ﺧﺘﻦ ﺑﺮ ﻣﺴـﯿﺮ راه ﺗﺠﺎري ﻗﺪﯾﻢ ﭼﯿﻦ و اﯾﺮان واﻗﻊ‬ ‫اﺳﺖ ﺑﺴﺎﺑﻖ ﺷـﻬﺮت ﺑﺴـﺰاﯾﯽ در اﻣﻮر ﺗﺠﺎرﺗﯽ داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ آن در زﻣﺎن ﻗـﺪﯾﻢ ﺑﺤـﺪود ﺻﺪﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻮده اﻧﺪ و ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر ﺑﻀـﺪ‬ ‫دول ﻏـﺎﺻﺐ و ﻇـﺎﻟﻢ ﭼﯿﻦ ﻗﯿـﺎم ﮐﺮده و ﺑﺮ اﺛﺮ اﯾﻦ ﻗﯿﺎﻣﻬﺎ ﺧﺮاﺑﯿﻬﺎي ﺑﺴـﯿﺎر دﯾـﺪه اﻧـﺪ و ﺑﺰﻣﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﺎﻧﯽ ﺗﺸـﮑﯿﻞ داده وﻟﯽ در‬ ‫‪ 1290‬م‪ .‬ﺟﺰو ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن ﻣﺸﺮﻗﯽ ﮐﻪ ﺑﺰﻋﺎﻣﺖ اﺗﺎﻟﻖ ﻏﺎزي ﯾﻌﻘﻮب ﺑﮏ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد درآﻣﺪه وﻟﯽ ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ آن ﺑﺎ ﮐﺎﺷﻐﺮ ﺑﺎز‬ ‫ﺑﺰﯾﺮ ﺳـﻠﻄﻪء ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭼﯿﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬اﻃﺮاف آن ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪ ﺧﺘﻦ درﯾﺎ و ﻗﺮه ﻗﺎش ﮐﻪ ﻣﻨﺸـﻌﺐ از ﺧﺘﻦ درﯾﺎﺳﺖ ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﺑﺮ‬ ‫اﺛﺮ آن اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﺳـﺮﺳﺒﺰ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺸﺎورزي ﺧﺘﻦ ﮔﻨـﺪم و ﺑﺮﻧـﺞ و اﻣﺜﺎل آن ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬درﺧﺘﺎن ﺗﻮت ﻓﺮاوان در اﻃﺮاف‬ ‫ﺧﺘﻦ ﻣﻮﺟﺐ زﯾـﺎدي ﮐﺮم اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﻓﺮاواﻧﯽ و روﻧﻖ اﺑﺮﯾﺸﻢ در اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ادﺑﯿﺎت ﻓﺎرﺳـﯽ ﺧﺘﻦ از ﺟﻬﺖ ﻣﺸﮏ ﺧﯿﺰي و‬ ‫داﺷـﺘﻦ ﺷﺎﻫـﺪان و ﺧﻮﺑﺮوﯾﺎن ﺧﻮد اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺴـﺰا داﺷـﺘﻪ و ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ رﺟﻮع ﺑﺸـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي در اﯾﻦ ﻣﺎده ﺷﻮد‪ .‬زﺑﺎن ﺧﺘﻨﯽ‪:‬‬ ‫ﺧﺘﻦ از دﯾﺮﺑـﺎز واﺟـﺪ زﺑﺎن ﺧﺎﺻـﯽ ﺑﻮده و اﯾﻦ زﺑﺎن در ادب ﻓﺎرﺳـﯽ ﻧﯿﺰ ﺗﺎ ﺣـﺪي ﺗﺄﺛﯿﺮ داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ از اﯾﻦ ﻟﺤﺎظ ﻣﻘﺎﻟﻪء دﮐﺘﺮ ﻣﻌﯿﻦ در‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ﺻﻔﺤﻪء ‪ 15‬را ذﯾًﻼ ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ ﺗﺎ ﻣﻄﻠﺐ روﺷﻦ ﺷﻮد و ﺿـﻤﻨًﺎ وﺿﻊ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ آن ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﺸﺨﺺ ﺗﺮ ﮔﺮدد‪ :‬در‬ ‫ﻧﻘﺎط دوردﺳﺖ ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از اﯾﺎﻻت ﭼﯿﻦ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯿﺮود و ﺳﯿﻦ ﮐﯿﺎﻧﮓ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯿﺸﻮد واﺣﻪ اي ﻗﺮار دارد ﮐﻪ ﺷﻤﺎل آﻧﺮا ﺻﺤﺮا‬ ‫و ﺟﻨﻮﺑﺶ را ﮐﻮﻫﻬﺎي ﺑﻠﻨﺪ ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬و آن ﺷـﻬﺮ ﺧﺘﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ دو رود »ﯾﺸﻢ ﺳـﯿﺎه« و »ﯾﺸﻢ ﺳـﻔﯿﺪ« از آن ﻣﯿﮕﺬرد‪ .‬اﯾﻦ ﺧﻄﻪ در‬ ‫ﻧﻈﺮ ﻣﺮدم ﭼﯿﻦ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﺳﻨﮓ ﯾﺸﻢ اﺳﺖ زﺑﺎن ﻣﺮدم ﺧﺘﻦ در اﯾﻦ اﯾﺎم ﯾﮑﯽ از اﻧﻮاع زﺑﺎن ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻧﻮاﺣﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺴﻂ دارد و‬ ‫ﻟﯿﮑﻦ ﻋﻠﻤﺎي اﻧﺴﺎن ﺷﻨﺎﺳـﯽ در ﺷﻤﺎﯾﻞ و ﺧﺼﺎﯾﺺ ﻧﮋادي ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺳﺮاﺳﺮ آن ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻫﺮﭼﻪ دﻗﯿﻘﺘﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﺮده ﺑﺮ آن ﻋﻘﯿﺪه ﺑﯿﺸﺘﺮ راﺳﺦ‬ ‫ﺷـﺪه اﻧـﺪ ﮐﻪ اﺻـﻞ ﺳـﮑﻨﻪء اﯾﻦ ﻣﺮز و ﺑﻮم ﺗﺮك و ﯾـﺎ ﺗﺒﺘﯽ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ اﯾﺮاﻧﯽ و از ﻧﮋادي اﻧـﺪ ﮐﻪ آﻧﺮا در اﺻـﻄﻼح ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨـﺪي اﻧﺴﺎن‬ ‫ﺷﻨﺎﺳـﯽ »ﻣﺮدم ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن آﻟﭗ« ﻣﯿﻨﺎﻣﻨـﺪ و ﺧـﺎﻟﺺ ﺗﺮﯾﻦ اﻓﺮاد اﯾﻦ ﻧﮋاد در ﻣﯿـﺎن اﻗﻮاﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ »وﺧﯽ« ﯾـﺎ »وﺧﺎن« دﯾـﺪه ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺣﺘﯽ‬ ‫اﻣﺮوز ﻫﻢ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﻟﻬﺠﻪ ﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﺳـﺨﻦ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ و آﻧﺮا ﺑﺎ زﺑﺎن از ﻣﯿﺎن رﻓﺘﻪء ﺧﺘﻦ ﺷـﺒﺎﻫﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬از زﺑﺎن ﻗـﺪﯾﻢ ﺧﺘﻨﯽ ﻫﯿﭻ اﺛﺮي‬ ‫در دﺳﺖ ﻧﺒﻮده ﻟﮑﻦ ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل ﭘﯿﺶ ﻧﺴـﺨﻪ ﻫﺎي ﺧﻄﯽ از اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪء ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن ﭼﯿﻦ ﺑﻬﻨﺪوﺳـﺘﺎن و اروﭘﺎ رﺳـﯿﺪ در اﯾﻦ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻫﺎ زﺑﺎن‬ ‫ﺧﺘﻨﯽ »ﻫﻮﺗﻨﯽ« و ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺧﺘﻦ »ﻫﻮﺗﻦ« ﺧﻮاﻧـﺪه ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻗﺮن دﻫﻢ ﻣﯿﻼدي ﺑﻪ ﺧﺘﻦ راه ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ و در آن ﻋﻬﺪ ﮐﺸﻮر ﺧﺘﻦ‬ ‫ﺳﺮﺣـﺪ ﻣﯿﺎن ﺗﺒﺖ و ﭼﯿﻦ ﺑﻮد و اﻣﯿﺮي ﮐﻪ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪﮔﺎن ﻋﺮب او را »ﻋﻈﯿﻢ اﻟﺘﺮك و اﻟﺘﺒﺖ« ﻧﺎﻣﯿﺪه اﻧﺪ ﺑﺮآن ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﺣﮑﻤﺮواﯾﯽ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﻗﺎﻗﺮﺧﺎن ﯾﻮﺳﻒ ﮐﻪ ‪ 423‬ه ‪ .‬ق‪ 1032 .‬م‪ .‬وﻓﺎت ﯾﺎﻓﺖ ﮐﺸﻮر ﺧﺘﻦ را ﻓﺘﺢ ﮐﺮد ﭘﯿﺶ از ﺗﺼﺮف ﺧﺘﻦ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺮدم دﯾﻦ ﺑﻮداﺋﯽ‬ ‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻫﻞ ﺧﺘﻦ ﺑﻪ دو زﺑﺎن از زﺑﺎﻧﻬﺎي ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن آﺷﻨﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﯾﮑﯽ زﺑﺎن ﻫﻨﺪي ﻗﺪﯾﻢ ﯾﺎ ﺳﺎﻧﺴﮑﺮﯾﺖ‪ ،‬دﯾﮕﺮ »ﭘﺮاﮐﺮﯾﺖ« ﮐﻪ زﺑﺎن ﺷﻤﺎل‬ ‫ﻏﺮﺑﯽ ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن و ﻧـﺎﺣﯿﻪء ﭘﯿﺸـﺎور ﺑﻮد و ﯾﮑﯽ از ﻓﺮوع ﻣﺘـﺄﺧﺮ ﺳﺎﻧﺴـﮑﺮﯾﺖ ﺑﺸـﻤﺎر ﻣﯿﺮود‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺧﻄﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن رواج و‬ ‫ﮐﻤـﺎل ﯾـﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و اﮐﻨﻮن »ﺑﺮاه ﻣﯽ« ﻧـﺎم دارد ﺑﺮاي ﻧﻮﺷـﺘﻦ ﺧﺘﻨﯽ ﺑﮑـﺎر ﻣﯿﺮﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﻂ از ﭼﭗ ﺑﻪ راﺳﺖ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻣﯿﺸـﺪ و ﻫﺮ ﻋﻼﻣﺖ و‬ ‫ﻧﺸـﺎﻧﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪهء ﯾﮏ ﻫﺠﺎ ﺑﻮد وﻟﯽ ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ ﺧﻂ ﻣـﺬﮐﻮر را ﺑﺎ زﺑﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﺧﺘﻦ وﻓﻖ دﻫﻨـﺪ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺣﺮوف ﺑﻮﺿـﻌﯽ دﯾﮕﺮ‬ ‫ﻻزم آﻣﺪ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﺑﮑﺎر ﺑﺮدن ﺣﺮف »ي« ﺑﻮد ﺑﺮاي ﺑﯿﺎن ﺗﻠﻔﻆ ﺣﺮف »ز« ﮐﻪ در ﺧﺘﻨﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﯾﮕﺮ زﺑﺎﻧﻬﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺴـﯿﺎر اﺳﺖ و در‬ ‫ﺳﺎﻧﺴـﮑﺮﯾﺖ ﻫﯿﭻ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ »ﺑﺎزو« را »ﺑﺎي ﺳﻮ« ﻣﯿﻨﻮﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬زﺑﺎن ﺧﺘﻨﯽ را اﻣﺘﯿﺎزاﺗﯽ ﻣﺨﺼﻮص ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ و در ﻧﻮﺷـﺘﻦ آن‬ ‫ﺣﺮوف ﻋﻠﮥ ﮐﻪ ﮐﺎﻣًﻼ در ﺟﺰو ﮐﻠﻤﺎت ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد و اﯾﻦ ﺑﺨﻼف دﯾﮕﺮ اﻟﺴـﻨﻪ از ﻗﺒﯿﻞ ﺳـﻐﺪي و ﭘﻬﻠﻮي و ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻧﻮﺷﺘﻦ‬ ‫آﻧﻬﺎ ﻫﯿـﭻ ﺣﺮف ﺻـﺪادار ﺑﮑﺎر ﻧﻤﯿﺮود و ﯾﺎ ﻓﻘﻂ ﻗﻠﯿﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﻮﺿﻊ ﻧﺎﻗﺺ اﺳﺖ اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﮐﺘﺐ ﺧﻄﯽ اوﺳـﺘﺎﯾﯽ ﻣﻮﺟﻮد ﮐﻪ از ﻗﺮن‬ ‫ﭼﻬﺎرم ﻣﯿﻼدي ﺑﺠﺎ ﻣﺎﻧـﺪه ﺑﻌـﺪ از اﯾﻦ ﻣـﺪارك و اﺳـﻨﺎد ﻣﺆﻟﻔﺎت ﺧﺘﻨﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻧﻈﺮي اﺟﻤﺎﻟﯽ ﺑﻠﻐﺎت اﯾﻦ زﺑﺎن‪ ،‬اﺻﻞ اﯾﺮاﻧﯽ‬ ‫ﺑﻮدن آﻧﻬـﺎ را ﮐﺎﻣﻼًـ ﻧﻤﺎﯾـﺎن ﻣﯿﺴـﺎزد‪ .‬ﺑﺮاي ﻓﻬﻤﯿـﺪن آﻧﻬﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﺘﻐﯿﯿﺮات اﻣﻼﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻧﻘﻞ ﮐﻠﻤﻪ از اﻟﻔﺒﺎﯾﯽ ﺑﻪ اﻟﻔﺒﺎي دﯾﮕﺮ ﭘﯿﺶ ﻣﯽ‬ ‫آﯾﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺘﻐﯿﯿﺮات ﺗﻠﻔﻆ ﻟﻐﺎت ﺑﺼﯿﺮ ﺑﻮد ﻟﯿﮑﻦ ﮐﺪام آﺷﻨﺎ ﺑﯿﮑﯽ از زﺑﺎﻧﻬﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﻣﯿﺘﻮان ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﻟﻐﺎت »ﺑﺮاﺗﺮ« ﺑﺮادر »ﭘﺘﺮ«‬ ‫ﭘﺪر »دو« دو »دوﯾﺴﺘﻪ« دوﯾﺴﺖ »ﭘﻨﮋه« ﭘﻨﺞ »ﺗﺴﻬﻮر« ﭼﻬﺎر »وﺳﻪ« ده »ﻫﻮداﺗﻪ« ﻫﻔﺘﺎد »ﺳﺘﻪ« ﺻﺪ »ﺗﺴﺘﻪ« ﺷﺪه »دﯾﺘﻪ« دﯾﺪه »ژﺗﻪ« زده‪» ،‬زاﺗﻪ«‬ ‫زاده »آزاﺗﻪ« آزاده‪» ،‬ﻧـﺎﻣﻪ« ﻧﺎم‪» ،‬ﺧﻦ« ﺧﻨـﺪه‪» ،‬ﺑﺴـﺘﻪ« ﺑﺴـﺘﻪ »ﺑﻮ« ﺑﻮي را ﻓﻮرًا ﻧﺸـﻨﺎﺳﺪ؟ ﮐﻠﻤﺎﺗﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ »اي ﺳﻮ« )ﻣﻦ( و »آت« ﺑﯿﺎﯾﯿـﺪ‪ ،‬در‬ ‫زﺑﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﻧـﺪارد و ﻟﯿﮑﻦ ﺷﺒﯿﻪ آﻧﻬﺎ در ﺳﺎﯾﺮ اﻟﺴـﻨﻪء اﯾﺮاﻧﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯿﺸﻮد ﻣﺜًﻼ در زﺑﺎن ﮐﺮدي ﻣﻦ »از« و ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ »ﻫﺎت« ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬در‬ ‫ﻟﻬﺠﻪ ﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ زﺑﺎﻧﻬـﺎي اﯾﺮاﻧﯽ ﮔﺎﻫﯽ ﺣﺮف »د« ﺑﺤﺮف »ز« ﺑـﺪل ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬اﯾﻦ دو ﺣﺮف ﺧﻮد از ﺗﻠﻔﻈﯽ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ »گ« ﻣﺸـﺘﻖ ﺷـﺪه‬ ‫اﻧـﺪ( و در اﯾﻦ ﺧﺼﻮص ﺧﺘﻨﯽ »زان« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ »دان« ﻓﺎرﺳـﯽ و ﻧﯿﺰ »زرﮔﻮﻧﻪ« ﻃﻼﯾﯽ رﻧﮓ و »زﯾﺮ« ﻃﻼ و ﮐﻠﻤﻪء اﯾﺮاﻧﯽ ﻗـﺪﯾﻢ »درون ﯾﻪ«‬ ‫ﮐﻪ آﻧﻬﻢ ﺑﻤﻌﻨﺎي ﻃﻼﺳﺖ‪ ،‬ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﺧﻮد از ﮐﻠﻤﺎت زﺑﺎﻧﻬﺎي ﻣﺤﻠﯽ ﻟﻐﺎت ﺑﺴﯿﺎري از ﻗﺒﯿﻞ »ﻓﺮزاﻧﻪ« و »زﻣﺴﺘﺎن« و »زاﻧﻮ«‬ ‫و »زر« ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در زﺑﺎن ﺧﺘﻨﯽ ﮐﻠﻤﺎﺗﯽ از زﺑﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﻗـﺪﯾﻢ دﯾـﺪه ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ در دورهء ﻣﯿﺎﻧﻪء ﻓﺎرﺳـﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ وﻟﯿﮑﻦ‬ ‫در ﻓﺎرﺳـﯽ دورهء اﺳـﻼﻣﯽ از آﻧﻬﺎ اﺛﺮي ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺘﻨﯽ »ﻫﯽ ﺑﺎ« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺳﭙﺎه در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﻣﯿﺎﻧﻪ »ﻫﯿﻦ« و »ﻫﻤﺎﻧﻪ« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ‬ ‫ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن در ﻓﺎرﺳـﯽ ﻣﯿﺎﻧﻪ »ﻫﻤﯿﻦ« و »ﺑﯽ ﺳﻪ« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬در ﻓﺎرﺳﯽ ﻣﯿﺎﻧﻪ »وﯾﺲ«‪ .‬در ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﻮارد ﺧﺘﻨﯽ را ﺑﺎ زﺑﺎن ﺳﻐﺪي و زﺑﺎن‬ ‫اﺳﺘﯽ واﺑﺴـﺘﮕﯽ و راﺑﻄﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮي اﺳﺖ ‪ :‬ﻧﻪ آﺗﺶ اﺳﺖ ﺳـﺪه‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ آﺗﺶ آﺗﺶ ﺗﺴﺖ ﮐﻪ ﯾـﮏ زﻣـﺎﻧﻪ ﺑﺘـﺎزي ﺧﺘﺎ ﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﺧﺘﻦ‪ .‬ﺑﺨﺎري‪.‬‬ ‫ﺑﮕﺎﻣﯽ ﺳﭙﺮد از ﺧﻄﺎ )= ﺧﺘﺎ( ﺗﺎ ﺧﺘﻦ ﺑﯿﮏ ﺗﮏ دوﯾﺪ از ﺑﺨﺎرا ﺑﻮﺧﺶ‪.‬ﺑﺨﺎري‪ .‬وزآن ﭘﺲ ﺑﺰرﮔﺎن ﺷﺪﻧﺪ اﻧﺠﻤﻦ ز آﻣﻮي ﺗﺎ ﺷﻬﺮ ﭼﺎچ و‬ ‫ﺧﺘﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻣﺎدرش ﮔﺸـﺘﻪ ﺳـﻤﺮ ﻫﻤﭽﻮ ﺻﺒﻮره ﺑﺠﻬﺎن از ﻃﺮاز اﻧﺪر ﺷﺎم و ﺧﺘﻦ و ﺗﺎ ﺣﺪ ﭼﯿﻦ‪ .‬ﻗﺮﯾﻊ‪ .‬و اﻗﻠﯿﻢ ﭼﻬﺎرم آﻏﺎز و از زﻣﯿﻦ‬ ‫ﭼﯿﻦ و ﺗﺒﺖ و ﻗﺘﺎ ] = ﺧﺘﺎ [ و ﺧﺘﻦ و ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﮐﻪ ﺑﻤﯿﺎن آﻧﺴﺖ و ﺑﺮ ﮐﻮه ﻫﺎي ﮐﺸـﻤﯿﺮ و ﺑﻠﻮر و دﺧﺎن و ﺑﺪﺧﺸﺎن ﺑﮕﺬرد ﺳﻮي ﮐﺎﺑﻞ و‬ ‫ﻏﻮر و ﻫﺮي و ﺑﻠﺦ و ﻃﺨﺎرﺳـﺘﺎن و ﻣﺮو‪) .‬اﻟﺘﻔﻬﯿﻢ ﺑﯿﺮوﻧﯽ(‪ .‬روم ﺗﺎ ﺑﺎﻓﺮﯾﻘﯿﻪ و ﺻـﻌﯿﺪ ﻣﺼـﺮ ﺗﺎ ﺑﮑﺮاﻧﻪء ﺣﺒﺸﻪ و اﻧﻄﺎﮐﯿﻪ و ﮐﺸﻤﯿﺮ و ﺧﺘﻦ و‬ ‫ﻃﺮﺳـﻮس و ﻣّﮑﻪ و ﻃﺎﻟﻘـﺎن‪) .‬اﻟﺘﻔﻬﯿﻢ ﺑﯿﺮوﻧﯽ(‪ .‬ﮔﺮوﻫﯽ ﻣﺎﻫﺮوﯾـﺎن را ﺑﺨـﺪﻣﺖ ﺑﺮﻫﻤﻦ ﺧﻮاﻧـﺪ ﻧﮕـﺎري از ﭼﮕـﻞ ﺧﻮاﻧـﺪ ﻧﮕـﺎري از ﺧﺘﻦ‬ ‫ﺧﻮاﻧـﺪ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬از ﺧﺘﻦ اﺑﻨﯿﻪ ﺑﺰدﻧﺪ‪) .‬زﯾﻦ اﻻﺧﺒﺎر ﮔﺮدﯾﺰي(‪ .‬و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺸـﮑﺎر‪ ...‬ﺗﺎ ﺧﺘﻦ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﺎﻗﯽ ﺑﮕﺮﯾﺨﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻟﺸـﮑﺮ ﮔﺎه‬ ‫ﺑﺎﻣـﺪاد دﯾﮕﺮ ﺷـﺪ و ﺑﯿـﺪون از آب ﺑﮕﺬﺷﺖ و ﻧﺰدﯾﮏ اﻣﯿﺮ ﺧﺘﻦ آﻣﺪ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن اﯾﺸﺎن ﻧﯿﻢ ﻓﺮﺳـﻨﮓ ﺑﻮد و ﺟﻨﮓ در ﭘﯿﻮﺳﺖ ﻣﻬﻠﺐ ﭘﯿﺶ‬ ‫اﻧﺪر آﻣﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺨﺎراي ﻧﺮﺷﺨﯽ ص‪ .(51‬اﯾﺸﺎن در ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر و ﺑﯿﻬﻖ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﻮده اﻧﺪ‪ ،‬از اﯾﺸﺎن اﻧﺪﮐﯽ ﻣﺎﻧﺪه اﻧﺪ‪ ،‬و ﻫﻢ اوﻻد اﺑﯽ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﯾﻮﻧﺲ ﺑﻦ اﻓﻠـﺢ اﻟﺘﺮك ﺧﺘﻦ اﻻﻣـﺎم ﺗﻤﯿﻤﯽ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ اﻟﺘﻤﯿﻤﯽ‪ .‬و ﻓﻘﯿﻪ اﺑﻮﻋﻠﯽ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﯾﻌﻘﻮب اﻟﺘﺮك و ﺣﻤﺰه ﺑﺮادرش و ﭘﺴـﺮ‬ ‫ﺑﺮادرش اﻣﯿﺮك ﺑﻦ اﻟﺤﺴﯿﻦ ﺗﺮك زﻋﯿﻢ دﯾﻪ اﺑﺎري از ﻓﺮزﻧﺪان او ﺑﻮدﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻖ ص ‪ .(126‬ﺑﺴﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﯽ روح در زﻣﯿﻦ ﺧﺘﻦ‬ ‫ﺳﺨﻦ ﺳـﺮاي ﺷـﻮد ﭼﻮن درﺧﺖ در وﻗﻮاق‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻏﻢ ﺗﺮﮐـﺎن ﻋﺠﻢ ﮐـﺎن ﻫﻤﻪ ﺗﺮك ﺧﺘﻨﻨـﺪ ﻧﺨﻮرم ﭼﻮن دل ﺷـﺎدان ﺑﺨﺮاﺳـﺎن ﯾـﺎﺑﻢ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻫﺮ دم ﺟﮕﺮي ﺳﻮزي ﮔﺮ زﻟﻒ ﺑﮑـﺎرآري ﻧﻪ ﻣﺸـﮏ ﺧﺘﻦ ﮔﺮدد ﭼﻮن ﺑﺎ ﺟﮕﺮ آﻣﯿﺰي‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺣﺮز ﻓﺮﺷـﺘﮕﺎن ﭼﭗ و راﺳـﺖ‬ ‫ﻣﯿﮑﻨﻢ اﯾﻦ ﻧـﺎﻣﻪ را ﮐﻪ داﺷﺖ ز ﻣﺸـﮏ ﺧﺘﻦ ﺧﺘﺎم‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬و ﺑﻘـﺪرﺧﺎن ﻣﻠﮏ ﺧﺘﻦ ﻓﺮﯾﺎدﻧﺎﻣﻪ اي ﻧﻮﺷﺖ و او را ﺑﻤـﺪد ﺧﻮاﻧـﺪ و درﯾﺎي‬ ‫ﺣﺸﻢ ﺗﺮك ﺑﺠﻮش آﻣـﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ چ‪ 1‬ص‪ .(297‬ﭼﻮ ﺑﺮﮔﻔﺘﯽ ﻧﻮاي ﻣﺸـﮏ داﻧﻪ ﺧﺘﻦ ﮔﺸﺘﯽ ز ﺑﻮي ﻣﺸـﮏ ﺧﺎﻧﻪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺑﺼـﺪ ﻣﻠـﮏ ﺧﺘﻦ ﯾـﮏ ﻣﻮي دﻟـﺪار‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺻـﺒﺢ از رخ روز ﺑﺮﻗﻊ ﮔﺸـﺎد ﺧﺘﻦ ﺑﺮ ﺣﺒﺶ داغ ﺟﺰﯾﺖ ﻧﻬﺎد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻮن ﻋـﺪل او و‬ ‫ﻣﺮﺣﻤﺖ او ﺑﻌﻬـﺪ ﻣـﺎ ﯾﮏ ﮐﺲ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽ دﻫـﺪ‪ ،‬از روم ﺗﺎ ﺧﺘﻦ‪) .‬از ﻟﺒﺎب اﻻﻟﺒﺎب ﻋﻮﻓﯽ چ ﺳـﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴـﯽ ص ‪ .(57‬ﺑﻮي ﺧﺘﻨﯽ ﯾﺎر ﻣﻦ‬ ‫آﻣﺪ ﮐﻪ ﻣﮕﺮ ﺑﺎد ﺑﺎ ﻧﺎﻓﻪء ﺳﺮﺑﺴـﺘﻪ ز ﻧﺎف ﺧﺘﻦ آﻣﺪ‪) .‬اﯾﻀًﺎ ص ‪ (200‬ﺑﻨﮕﺮ ﺑﭽﺸﻢ ﺳـﺮ ﮐﻪ ﺷﺐ از روم ﺗﺎ ﺧﺘﻦ ﺑﮕﺸﺎد روي روز و ﺑﺒﺴﺖ‬ ‫اﺳﺘﻮار ﭼﺸﻢ‪) .‬اﯾﻀًﺎ ص ‪ .(210‬اﮔﺮ ﺳﻠﻄﺎن را ﻣﯿﺴﺮ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺧﺘﻦ و ﮐﺎﺷﻐﺮ ﺳﻠﻄﺎن را ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ چ ﻗﺰوﯾﻨﯽ ج‪ 2‬ص ‪.(83‬‬ ‫در ﺿﺒﻂ آورد و ﻟﺸﮑﺮي ﺑﮑﺎﺷﻐﺮ و ﺧﺘﻦ روان ﮐﺮد‪) .‬اﯾﻀًﺎ ص‪ .(88‬ﺗﺎ ﺣﺪود ﮐﺎﺷﻐﺮ و ﺧﺘﻦ ﺳﻠﻄﺎن را ﻣﺴﻠﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬اﯾﻀًﺎ ص‪ .(126‬در‬ ‫ﺳﻔﺮ ﮔﺮ روم ﺑﺎﺷـﯽ ﯾـﺎ ﺧﺘﻦ از دل ﺗـﻮ ﮐﯽ رود ﺣﺐ اﻟـﻮﻃﻦ‪.‬ﻣﻮﻟـﻮي‪ .‬ﯾﮑﯽ را ز ﻣﺮدان روﺷﻦ ﺿـﻤﯿﺮ اﻣﯿﺮ ﺧﺘﻦ داد ﻃـﺎﻗﯽ ﺣﺮﯾﺮ‪.‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫)ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﻫﺮﮐﻪ ﻣﺎه ﺧﺘﻦ و ﺳـﺮو رواﻧﺖ ﮔﻮﯾﺪ او ﻫﻨﻮز از ﻗﺪ و ﺑﺎﻻي ﺗﻮ ﺻﻮرت ﺑﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﺪاﯾﻊ(‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﮐﻪ در ﻓﺎرس اﻧﺸﺎي‬ ‫ﻣﻦ ﭼﻮ ﻣﺸـﮑﺴﺖ ﺑﯽ ﻗﯿﻤﺖ اﻧـﺪر ﺧﺘﻦ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﯾـﺎرب آن آﻫﻮي ﻣﺸـﮑﯿﻦ ﺑﺨﺘﻦ ﺑﺎزرﺳﺎن‪ .‬و آن ﺳـﻬﯽ ﺳـﺮو ﺧﺮاﻣﺎن ﺑﭽﻤﻦ‬ ‫ﺑﺎزرﺳـﺎن‪ .‬ﺣﺎﻓـﻆ‪ .‬ﻣﮋدﮔـﺎﻧﯽ ﺑـﺪه اي ﺧﻠﻮﺗﯽ ﻧـﺎﻓﻪ ﮔﺸـﺎي ﮐﻪ ز ﺻـﺤﺮاي ﺧﺘﻦ آﻫﻮي ﻣﺸـﮑﯿﻦ آﻣـﺪ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬اﯾﻠﮏ ﺧﺎن از ﭘﺎدﺷﺎه ﺧﺘﻦ‬ ‫ﻗـﺪرﺧﺎن اﺳـﺘﻤﺪاد ﮐﺮد واﻟﯽ ﺧﺘﻦ ﺑـﺎ ﭘﻨﺠـﺎه ﻫﺰار ﻣﺮد‪) ...‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴـﯿﺮ چ ﺧﯿﺎم ج‪ 2‬ص‪ .(377‬ﺑﻼد ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن ﺗﺎ ﮐﺎﺷـﻐﺮ و ﺧﺘﻦ ﺗﻌﻠﻖ‬ ‫ﺑـﺪﯾﻮان اﻋﻠﯽ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴـﯿﺮ چ ﺧﯿﺎم ج‪ 2‬ص‪ .(645‬ﭼﻮن ز ﺧـﻂ ﭘﺮﺳـﻤﺖ از ﻣﺸﮏ ﺧﺘﻦ ﻣﯿﮕﻮﯾﯽ ﭼﻨـﺪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﺴـﺮ زﻟﻒ‬ ‫ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﯽ‪ .‬ﻣﻮﻻﻧﺎﺷـﮑﺮي )از ﻣﺠﺎﻟﺲ اﻟﻨﻔﺎﯾﺲ ص ‪ .(84‬ﭼﻮن ﺗﻮ ﺑﺠﻌـﺪ ﻋﻨﺒﺮﯾﻦ ﻧﺎﻓﻪء ﭼﯿﻦ ﭘﺮاﮐﻨﯽ داﻣﻦ و ﺟﯿﺐ ﮔﯿﺘﯽ از ﻣﺸـﮏ‬ ‫ﺧﺘﻦ ﭘﺮاﮐﻨﯽ‪ .‬ﯾﻐﻤﺎ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺿﯿﺎء(‪ - (1) .‬در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء آﻣﺪه اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ اﻣﺮوز ﺑﻨﺎم اﯾﻠﭽﯽ در ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﺿـﺒﻂ‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ِاخ( اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺸـﺮﺑﻦ ﺧﻠﻒ اﻟﺨﺘﻦ وي ﻣﻘﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺧﺎﻟﺪ و ﻣﻌﺘﻤﺮﺑﻦ ﺳـﻠﯿﻤﺎن و ﻋﺒﺪاﻟﻮﻫﺎب ﺛﻘﻔﯽ و ﻧﺼـﺮﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ و اﺑﺮاﻫﯿﻢ‬ ‫ﺑﻦ ﺧﺎﻟـﺪ ﺻـﻨﻌﺎﻧﯽ رواﯾﺖ ﮐﺮده و از او اﺑﻮزرﻋﻪ و اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ رازﯾﺎن رواﯾﺖ ﮐﺮده اﻧـﺪ‪ .‬اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ رازي او را از ﺛﻘﺎت ﻣﯽ داﻧـﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب‬ ‫ﺳﻤ ﻌ ﺎ ﻧ ﯽ( ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ِاخ( اﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ اﻻﺷـﺞ ﺧﺘﻦ‪ .‬او ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮاﻫﺮ ﻣﺮار اﺳﺖ و از ﻋﺒﺪاﻟﺼـﻤﺪﺑﻦ ﺣﺴـﺎن و ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ و ﺣﺎﻣـﺪﺑﻦ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ِاخ( اﺑﻮﺣﻤﺰه ﺳﻌﺪﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪة اﻟﺨﺘﻦ‪ .‬او ﺧﺘﻦ اﺑﯽ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺳﻠﻤﯽ اﺳﺖ از او ﻣﻨﺼﻮر و اﻋﻤﺶ و ﻋﻠﻘﻤﻪ و ﻗﻄﺮﺑﻦ ﺧﻠﯿﻔﻪ رواﯾﺖ‬ ‫ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬او از ﺛﻘﺎت اﺳﺖ و اﺑﻦ اﺑﯽ ﺣﺎﺗﻢ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ از ﭘﺪرم ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﺳﻌﺪﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪه ﺣﺪﯾﺚ او را ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺖ او ﻗﺒًﻼ آراي‬ ‫ﺧﻮارج را رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﺮد وﻟﯽ ﺑﻌﺪًا آﻧﺮا ﺗﺮك ﮐﺮد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 693‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ِاخ( اﺑﻮﻋﺒـﺪاﷲ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﺣﻤـﺪﺑﻦ وزﯾﺮﺑﻦ ﺣﮑﻢ دﻣﺸـﻘﯽ ﺧﺘﻦ‪ .‬او ﺧﺘﻦ و ﺻـﻬﺮﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﺤـﻮاري و از اﻫـﻞ دﻣﺸـﻖ ﺑـﻮد‪ .‬او از‬ ‫وﻟﯿﺪﺑﻦ ﻣﺴـﻠﻢ و ﺿـﻤﺮة ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ و ﻣﺮوان ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺷﺎﭘﻮر و ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰﺑﻦ وﻟﯿﺪﺑﻦ ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ اﻟﯽ اﻟﺴﺎﺋﺐ رواﯾﺖ ﮐﺮد‪ .‬اﺑﻦ‬ ‫اﺑﯽ ﺣﺎﺗﻢ ﮔﻔﺖ ﭘﺪرم از او ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻨﯿﺪه و ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬و او ﮔﻔﺖ وي ﺛﻘﻪ اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ِاخ( اﺑﻮ ﻋﺒـﺪاﷲ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺘﺮآﺑﺎدي ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺧﺘﻦ‪ .‬وي اﯾﻦ ﻟﻘﺐ را از آن دارد ﮐﻪ َﺧَﺘﻦ و ﺻـﻬﺮ‬ ‫اﻣـﺎم اﺑـﻮﺑﮑﺮ اﺳـﻤﺎﻋﯿﻠﯽ ﺑـﻮد‪ .‬او از ﻓﻘﯿﻬـﺎن زﻣـﺎن ﺧـﻮد ﺑـﻮد و اﻃﻼﻋـﺎت ﻓﺮاواﻧﯽ در ﻣـﺬﻫﺐ ﺷـﺎﻓﻌﯽ داﺷﺖ‪ .‬ﭼﻬـﺎر ﻓﺮزﻧـﺪ او ﺑﻨﺎﻣﻬـﺎي‪:‬‬ ‫»ﺑﺸـﺮاﻟﻔﻀﻞ« و »اﺑﻮاﻟﻨﺼﺮ ﻋﺒﯿﺪاﷲ« و »اﺑﻮﻋﻤﺮوﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن« و »اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻮاﺳﻊ« ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬او ﺳﻔﺮي ﺑﺨﺮاﺳﺎن و ﺣﺠﺎز‪ ،‬و ﻋﺮاق ﮐﺮد و‬ ‫از ‪ 377‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺣﺪﯾﺚ ﮔﻔﺖ و ﺷﺎﮔﺮدان ﺑﺴﯿﺎري داﺷﺖ‪ .‬در ‪ 386‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻓﺮﻣﺎن ﯾﺎﻓﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ِاخ( اﺑﻮﻣﻌﺎوﯾﻪ ﺳﻠﻤﮥ ﺑﻦ ﻣﺴﻠﻢ ﺧﺘﻦ و ﺻﻬﺮ ﻋﻄﺎء ﻣﻐﺮﺑﯽ‪ .‬وي از ﻋﻄﺎء رواﯾﺖ ﮐﺮد و از او ﻣﻌﻦ ﺑﻦ ﻋﯿﺲ و ﻫﯿﺜﻢ رواﯾﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﺑﻦ اﺑﯽ ﺣـﺎﺗﻢ ﮔﻔﺖ از ﭘـﺪرم راﺟـﻊ ﺑﻪ او ﺳﻮال ﮐﺮدم ﮔﻔﺖ در ﺣـﺪﯾﺚ ﻗﻮي ﻧﯿﺴﺖ و در ﻧﺰد او ﻣﻨـﺎﮐﯿﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺿـﻌﻒ او‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻨﺒﺮ‪.‬‬



‫]َخ َﺗْﻢ َب[ )ص( ﻣﻔﻠﺲ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﻻـف ﺗﻮاﻧﮕﺮي زﻧـﺪ و ﺧﻮد را ﻣﺎﻟـﺪار وا ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )آﻧﻨـﺪراج(‬ ‫)اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬آن ﮐﺴـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺪ ﻣﺮا ﭼﻨﺪﯾﻦ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ و ﻫﯿﭻ ﻧﺪارد ‪ :‬ﺑﺎ ﻓﺮاﺧﯿﺴﺖ و ﻟﮑﻦ ﺑﺴـﺘﻢ ﺗﻨﮓ زﯾﺪ آن ﭼﻨﺎن‬ ‫ﺷﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﻮ ﻫﯿﭻ ﺧﺘﻨﺒﺮ ﻧﺒﻮد)‪ (1‬اﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس ﻣﺮوزي‪ .‬ﺑـﺪاﻧﺴﺎن ﮐﻪ ﻫﺴﺘﯽ ﭼﻨﺎن ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﯽ ﻣﺰن ﻫﺮزه ﻻف و ﺧﺘﻨﺒﺮ ﻣﺒﺎش‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻧﺒﺮدﺳـﺖ‬ ‫او ﺑﻬﺮ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻻﻓﺪ وﻟﯽ ﻋﻘﻞ داﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺴﺖ او ﺧﺘﻨﺒﺮ‪ .‬ﺷـﻤﺲ ﻓﺨﺮي )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ||(‪ .‬ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﻣﻌﻨﯽ ﻓﻮق ﺑﻨﻈﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻮاﻧﮕﺮي ﮐﻪ ﺷـﮑﻮه ﻣﻔﻠﺴﯽ ﮐﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي ||(‪ .‬ﻻﻓﯽ‪ .‬ﻻﻓﺰن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪(1) .‬‬ ‫ ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ در ﺑﯿﺖ اﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس ﻣﻌﻨﯽ ﻻف زن ﻧﯿﺴﺖ وﻟﯽ در ﺑﯿﺖ ﻓﺮﺧﯽ ﻫﺴﺖ‪.‬‬‫ﺧﺘﻦ ﺧﺎﺗﻮن‪.‬‬



‫]ُخ َت[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از ﮐﻨﯿﺰﮐﺎن ﺷﺎﭘﻮر اﺳﺖ و ﻧﻈﺎﻣﯽ در ﺧﻤﺴﻪ او را ﻧﺎم ﺑﺮده اﺳﺖ ‪ :‬ﻫﻤﺎﯾﻮن و ﺳـﻤﻦ ﺗﺮك و ﭘﺮﯾﺰاد ﺧﺘﻦ ﺧﺎﺗﻮن و‬ ‫ﮔﻮﻫﺮ ﻣﻠﮏ و دﻟﺸﺎد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺘﻦ ﺧﺎﺗﻮن ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ از ﺳﺮ ﻫﻮش ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻮد ﺷﻤﺸﺎدي ﻗﺼﺐ ﭘﻮش‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻦ درﯾﺎ‪.‬‬



‫]ُخ َت َدْر[ )ِاخ( ﻧﺎم رودﺧﺎﻧﻪ اي اﺳﺖ در ﺗﺮﮐﺴﺘﺎن ﺷﺮﻗﯽ ﭼﯿﻦ ﮐﻪ ﺷﻬﺮ ﺧﺘﻦ ﺑﺮ ﺳﺎﺣﻞ آﻧﺴﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺘﻦ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻦ زه آن‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﮐﻮﺗﻠﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در ‪ 29‬ﻫﺰاروﭘﺎﻧﺼﺪﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺷـﺮﻗﯽ زﯾﺒﺎك از ﻧﻮاﺣﯽ اﺷﮑﺎﺷﻢ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺪﺧﺸﺎن‪ ،‬ارﺗﻔﺎع آن ﺗﺨﻤﯿﻨًﺎ‬ ‫‪ 4927‬ﻣﺘﺮ و ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 71‬درﺟﻪ و ‪ 36‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 6‬ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻃﻮل ﺷﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 36‬درﺟﻪ و ‪ 23‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 51‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻗﺮار دارد‪) .‬از‬ ‫ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺘﻦ ﮔﺮد‪.‬‬



‫گ[ )ﻧـﻒ ﻣﺮﮐﺐ( وﺻـﻒ آﻫـﻮ اﺳﺖ و آﻫﻮي ﺧﺘﻦ ﮔﺮد آﻫﻮﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺸـﮏ را از ﻧـﺎﻓﻪء او ﮔﯿﺮﻧـﺪ‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از روز اﺳﺖ ‪:‬‬ ‫]ُخ َت َ‬ ‫ﺷﺒﺎﻫﻨﮕﺎم ﮐﺂﻫﻮي ﺧﺘﻦ ﮔﺮد ز ﻧﺎف ﻣﺸﮏ ﺧﻮد ﺧﻮر را رﺳﻦ ﮐﺮد‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻦ ﻣﺴﺖ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ‪ 28‬ﻫﺰار و ﭘﺎﻧﺼﺪﮔﺰي ﺷـﺮق ﺗﮑﺰار ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺳﻨﮓ ﭼﺎرك ﺷﺒﺮﻏﺎن از ﻣﺘﻌﻠﻘﺎت وﻻﯾﺖ ﻣﺰارﺷﺮﯾﻒ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ‬ ‫ﺑﯿﻦ ﺧﻂ ‪ 66‬درﺟﻪ و ‪ 31‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 20‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل ﺷـﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 35‬درﺟﻪ و ‪ 56‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 6‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﻗﺮار دارد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺘﻨﻪ‪.‬‬



‫]َخ َن[ )ع ِا( ﺑﺮﯾﺪﮔﯽ ﻏﻼف ﺳﺮ ﻧﺮه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻨﻪ‪.‬‬



‫]َخ َن ‪ِ /‬ن[ )ِا( ﺑﺮﯾـﺪﮔﯽ ﻏﻼف ﺳـﺮ ﻧﺮه‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﭘﺎﮐﯽ‪ .‬در ﻗﺎﻣﻮس ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس آﻣﺪه‪ :‬ﯾﮑﯽ از رﺳﻮم ﻣﺸـﻬﻮر دﯾﻦ ﯾﻬﻮد ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ و آن ﺑﺮﯾـﺪن ﮔﻮﺷﺖ ﻏﻠﻔﻪء ﻫﺮ ﻓﺮزﻧـﺪ ﻧﺮﯾﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺸﺖ روز از ﺗﻮﻟـﺪش ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻧﺸﺎﻧﻪء ﻋﻬـﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻣﯿﺎﻧﻪء اﺑﺮاﻫﯿﻢ و ذرﯾﻪء او ﮔﺬارده‪ ،‬ﻓﻮرًا ﺧﻮد و ﻫﻤﮕﯽ اﻫﻞ ﺑﯿﺘﺶ ﺧﺘﻨﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪) .‬ﻗﺎﻣﻮس ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻨﻪ‪.‬‬



‫]َخ َت َن[ )ع ِا( ﻣﺎدرزن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻨﻪ ﺟﺎي‪.‬‬



‫]َخ َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( آن ﻣﻮﺿﻊ ﮐﻪ ﺑﺮﻧﺪ از آﻟﺖ ﻣﺮدي ﺧﺘﺎن را‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻨﻪ ﺳﻮران‪.‬‬



‫]َخ َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐـﺐ( ﺟﺸـﻦ و اﺣﺘﻔـﺎﻟﯽ اﺳـﺖ ﺑﺮاي ﺳـﻨﺖ ﺧﺘﻨـﻪ ﮐﺮدن ﮐـﻮدﮐﯽ‪ .‬اﯾـﻦ ﮐﻠﻤﻪ از »ﺧﺘﻨﻪ« ﻋﺮﺑﯽ و »ﺳـﻮر« ﻓﺎرﺳـﯽ ﮐﻪ آن‬ ‫ﻋﻼﻣﺖ اﺣﺘﻔﺎل اﺳﺖ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه‪ِ .‬ﻋﺬار‪َ ،‬ﻋﺬﯾﺮ‪َ ،‬ﻋﺬَﯾﺮه‪ .‬اﻋﺬار‪ .‬ﻣﻬﻤﺎﻧﯽ و ﺟﺸﻦ ﺧﺘﺎن‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﺘﻨﻪ ﺳﻮران ﻗﺎﺿﯽ اﺳﺖ؛ ﻣﺜﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮاي ﺳﻮرﭼﺮاﻧﯽ ﻣﯽ زﻧﻨﺪ ﭼﻮن ﺟﺸـﻨﯽ ﺑﺮﭘﺎ ﺷﻮد و ﺟﻤﻌﯽ ﺑﺮ آن ﺧﻮان و ﺟﺸﻦ ﻧﺸـﯿﻨﻨﺪ دﯾﮕﺮان ﺑﺘﻌﺮﯾﺾ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﺜﻞ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺘﻨﻪ‬ ‫ﺳﻮران ﻗﺎﺿﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻨﻪ ﺳﻮران ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫گ ِر َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﺸﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﺘﻨﻪ ﮐﺮدن ﮐﻮدﮐﯽ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺟﺸﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺳﻨﺖ ﮐﺮدن ﻃﻔﻠﯽ ﻣﯽ‬ ‫]َخ َن ‪ِ /‬ن ِ‬ ‫ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻨﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺮﯾـﺪن‪ .‬ﻗﻄﻊ ﮐﺮدن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺑﺮﯾﺪن ﺳـﺮ ﻏﻼف ﻧﺮه‪ .‬اِﻋﺬار‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر‬ ‫]َخ َن ‪ِ /‬ن َ‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( ُﻋـ ﺬر‪ .‬اِﻋﺒﺎش‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧﺘﺎن‪ .‬اﺧﺘﺎن‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺳـﻨﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺗﻄﻬﯿﺮﮐﺮدن ‪ :‬ﻧﻬﻢ ﺷـﻌﺒﺎن ﭼﻨﺪ ﺗﻦ را از اﻣﯿﺮان و ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﺘﻨﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و دﻋﻮﺗﯽ ﺑﺰرگ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﮐﺎر ﺑﺎ ﺗﮑﻠﯿﻒ ﮐﺮده‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫||ﺑﺮﯾﺪن ﺧﺘﻦ زن‪ .‬ﻗﻮر‪ .‬اﺧﺘﻔﺎض‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ﺧﻔﺎض‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻨﻪ ﮐﺮده‪.‬‬



‫ك َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ او را ﺧﺘﻨﻪ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪َ .‬ﻣﻌﺬور‪ .‬ﻣﺨﺘﻮن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]َخ َن ‪ِ /‬ن َ‬ ‫ﺧﺘﻨﻪ ﮐﻨﺎن‪.‬‬



‫ك[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﺸﻦ ﺑﺮﯾﺪن ﺳﺮ ﻏﻼف ﻧﺮهء ﮐﻮدﮐﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ َن ‪ِ /‬ن ُ‬ ‫ﺧﺘﻨﻪ ﮐﻨﻨﺪه‪.‬‬



‫ك َﻧْﻦ َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﮐﻮدﮐﺎن را ﺧﺘﻨﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬دﻻك ُﻣَﻌﱠﺮض‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]َخ َن ‪ِ /‬ن ُ‬ ‫ﺧﺘﻨﻪ ﮔﺎه‪.‬‬



‫]َخ َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﺠـﺎي از ﺷـﺮﻣﮕﺎه ﮐﻪ از آﻧﺠـﺎ ﺑﺮﻧـﺪ‪ .‬آن ﻗﺴـﻤﺖ از ﭘﻮﺳﺖ ﺷـﺮم ﮐﻮدك ﮐﻪ در ﺧﺘـﺎن ﺑﺮﻧـﺪ‪ .‬ﻏﻠﻔﻪ‪ .‬ﺣﺸـﻔﻪ‪) .‬از‬ ‫ﯾﺎدداﺷﺘﻬﺎي ﻣﺆﻟﻒ( ﺧﺘﻨﻪ ﺟﺎي‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻨﻪ ﻧﺎﮐﺮده‪.‬‬



‫ك َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ او را ﺧﺘﻨﻪ ﻧﺎﮐﺮده اﻧـﺪ‪ .‬ﻧﺎﻣﺨﺘﻮن‪َ .‬اﻗَﻠﻒ‪َ .‬اْﻋَﺰل‪َ .‬اْرَﻏﻞ‪َ .‬اﻧ ْـَﺼ ﺮ‪ُ .‬ﻋﺒﻮر‪َ .‬اْﻋَﺮم‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]َخ َن ‪ِ /‬ن َ‬ ‫||ﮐﻨﺎﯾﺖ از ﻧﺎﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻨﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َت[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( آﻧﭽﻪ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺘﻦ اﺳﺖ و اﻏﻠﺐ ﺑﺮاي ﺻـﻔﺖ ﻧﺎﻓﻪ و ﺧﻮﺑﺮوﯾﺎن ﺑﮑﺎر رود ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪه ام ﮐﻪ ﻣﻘﺎﻻت ﺳﻌﺪي از ﺷﯿﺮاز‬ ‫ﻫﻤﯽ ﺑﺮﻧﺪ ﺑﻌﺎﻟﻢ ﭼﻮ ﻧﺎﻓﻪء ﺧﺘﻨﯽ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺧﻮاﺗﯿﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻨﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َت[ )ِاخ( داودﺑﻦ ﺳﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ داودﺑﻦ ﺳﻠﯿﻤﺎن ﺧﺘﻨﯽ‪ .‬از ﻓﻘﯿﻬﺎن اﺳﺖ او از اﺑﻮﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺳﻠﯿﻤﺎن ﻣﺮﻏﯿﻨﺎﻧﯽ ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻨﯿﺪ و او را اﺑﻮﺣﻔﺺ‬ ‫ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﻧﺴـﻔﯽ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﻧﺎم ﺑﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺠﺎج ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ داودﺑﻦ ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺑﺮاي اﻃﻼع از ﻣﺠﻤﻮﻋﺎت و ﻣﺴـﻤﻮﻋﺎت‬ ‫ﻣﻦ ﻗﺼﺪ دﯾﺪار ﻣﻦ ﮐﺮد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻨﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َت[ )ِاخ( ﻋﻠﯽ ﻣﺘﺄﺧﺮ ﮐﻪ ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺧﺘﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻮ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﺷـﺎخ ﮔـﺎوي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻠﮏ ﭼﯿﻦ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺷﺎخ ﮐﺮﮔـﺪن اﺳﺖ و ﺟﻤﻊ دﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ ﮐﻪ در ﻣﺎﺑﯿﻦ ﻣﻠﮏ‬ ‫ﭼﯿﻦ و زﻧﮕﺒـﺎر ﻣﻠﮑﯽ اﺳﺖ و در آﻧﺠﺎ ﻣﺮﻏﯽ ﻣﯿﺸﻮد ﺑﻐﺎﯾﺖ ﺑﺰرگ و اﯾﻦ ﺷﺎخ آن ﻣﺮغ اﺳﺖ و از آن زﻫﮕﯿﺮ ﺗﺮاﺷـﻨﺪ و دﺳـﺘﻪء ﮐﺎرد ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺳﺎزﻧـﺪ‪ .‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺧﺎﺻـﯿﺘﺶ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ در ﺟـﺎﯾﯽ ﭼﯿﺰي ﻣﺴـﻤﻮم ﯾﺎ ﻃﻌﺎﻣﯽ ﺑﺰﻫﺮ آﻏﺸـﺘﻪ ﺑﯿﺎورﻧـﺪ از آن ﺷﺎخ ﻋﻼﻣﺘﯽ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯿﺸﻮد و‬ ‫ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ ﺷـﺎخ ﻣـﺎر اﺳﺖ و ﻫﺮﮔﺎه از ﻋﻤﺮ ﻣﺎر ﻫﺰار ﺳﺎل ﺑﮕـﺬرد ﺷﺎخ ﺑﺮ ﻣﯽ آورد و ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺷﺎخ اﻓﻌﯽ اﺳﺖ و ﺑﻌﻀـﯽ‬ ‫دﯾﮕﺮ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺷﺎخ ﻣﺎﻫﯽ وال اﺳﺖ و ﺑﻌﻀـﯽ دﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ دﻧﺪان ﺟﺎﻧﻮري اﺳﺖ‪ .‬اﷲ اﻋﻠﻢ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬در »اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي« و‬ ‫»آﻧﻨـﺪراج« ﻫﻤﯿﻦ ﺷـﺮح از »ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ« ﻧﻘﻞ ﺷﺪه و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن آﻣﺪه‪ :‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺨﺰن اﻻدوﯾﻪ ﺷـﺮﺣﯽ ﻣﺒﺴﻮط در ﺑﺎب رخ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺮﻏﯽ‬ ‫ﻗﻮي ﻫﯿﮑﻞ اﺳﺖ و ﭘﯿﻞ را ﺻﯿﺪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﮔﻔﺘﻪ از اﺳﺘﺨﻮان آن ﻇﺮف و ﻗﺒﻀﻪء ﺷﻤﺸﯿﺮ و ﮐﺎرد ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬در ﺗﺮﺟﻤﻪء ﮐﺘﺎب ﺻﯿﺪﻧﻪ از‬ ‫ﻗﻮل ﺑﯿﺮوﻧﯽ ﭼﻨﯿﻦ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪» :‬اﺑﻮرﯾﺤـﺎن ﮔﻮﯾـﺪ ﯾﮑﯽ از رﺳﻮﻻـن ﻣﻠﻮك ﺧﺘﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺧﺘﻮ اﺳـﺘﺨﻮان ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﺣﯿﻮاﻧﯽ اﺳﺖ در‬ ‫ﻫﯿـﺄت ﺑﺒﺮزه ﮔـﺎو ﻣﺎﻧـﺪ و ﺧﺎﺻـﯿﺖ وي آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﻮن ﻧﺰدﯾـﮏ زﻫﺮي رﺳـﺪ ﻋﺮق ﮐﻨـﺪ و اﯾﻦ ﭼﻮن در زﻣﯿﻦ ﺧﺮﺧﯿﺰ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺧﺘﻮ ﭘﯿﺸـﺎﻧﯽ ﮐﺮﮔـﺪن اﺳﺖ و ﮐﺮﮔـﺪن ﻓﯿﻞ آﺑﯽ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﭼﻮن در ﺟﺰاﯾﺮ ﺑﺰرگ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ و ﮔﺮﻓﺘﻦ او‬ ‫ﻣﻌﺘـﺬر اﺳﺖ و ﻋﺎدت آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻋﻤﺮ او ﺑﻨﻬﺎﯾﺖ رﺳـﺪ در آن ﺟﺰاﯾﺮ ﺑﻤﯿﺮد و اﺳـﺘﺨﻮان او را در آﻧﺠﺎ ﺑﯿﺎﺑﻨـﺪ ﭼﻮن ﻋﺒﻮر ﺗﺠﺎر ﺑﺪان‬ ‫ﻣﻮﺿﻊ رﺳﺪ از آن ﺑﺮدارﻧﺪ‪ .‬و اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺳﻨﺪي ﭼﻨﯿﻦ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺛﻘﺎت ﮐﻪ در ﺑﻼد ﭼﯿﻦ رﺳﯿﺪه ﺑﻮد ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻃﺎﯾﻔﻪ‬ ‫اي در ﺳـﻔﺮ ﭼﯿﻦ رﻓﯿﻖ ﺑﻮدم روزي از روزﻫـﺎ در وﻗﺖ ﭘﯿﺸـﯿﻦ ﺟﺮم آﻓﺘـﺎب ﻏﺎﯾﺐ ﺷـﺪ و ﻫﻮا ﺗﺎرﯾﮏ و ﺗﯿﺮه ﮔﺮدﯾـﺪ ﭼﻮن اﻫﻞ ﭼﯿﻦ آن‬ ‫ﺣﺎل ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬از ﺳـﺘﻮران ﭘﯿﺎده ﺷﺪه در ﺳـﺠﺪه اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﺳﺮ از ﺳﺠﺪه ﺑﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺟﻬﺎن ﻣﻨﺠﻤﻠﮥ ﮔﺮدﯾﺪ از اﯾﺸﺎن ﺳﻮال ﮐﺮدم‬ ‫ﮐﻪ ﺳـﺒﺐ ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺟﻬﺎن ﭼﻪ ﺑﻮد و ﺳﺠﺪهء ﺷﻤﺎ ﺑﺮﭼﯿﺴﺖ ﮔﻔﺘﻨﺪ آﻧﭽﻪ ﺑﺮ روي آﻓﺘﺎب آﻣﺪ و او را ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪ ﺧﺪاي اﺳﺖ و ﺳﺠﺪه ﺟﻬﺖ‬ ‫ﺳﺘﺎﯾﺶ او ﺑﻮد ﭼﻮن ﻣﻌﺘﻘـﺪ اﯾﺸﺎن را ﻣﻌﻠﻮم ﮐﺮدم ﺻـﻔﺖ آن ﭘﺮﺳـﯿﺪم ﮔﻔﺘﻨـﺪ آن ﻣﺮﻏﯽ اﺳﺖ در ﻏﺎﯾﺖ ﺑﺰرﮔﯽ و ﻣﺴـﮑﻦ او در ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﻬﺎ‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﯿﺎن ﺑﻼد ﭼﯿﻦ و زﻧﮕﺒﺎر ﺑﺎﺷـﺪ و ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ در آن ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﻬﺎ ﻓﯿﻼن وﺣﺸـﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﻃﻌﻤﻪء آن ﻣﺮغ آن ﻓﯿﻼن ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﭼﻨﺎن‬ ‫ﮔﻔﺖ ﮐﻪ آن ﻣﺮغ را ﺧﺘﻮ ﮔﻮﯾﻨـﺪ از روي ﺗﻌﻈﯿﻢ ﭼﻨـﺎﻧﭽﻪ در اﺻـﻞ ﺧﺘﻮن ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻟﻐﺖ اﯾﺸـﺎن و ﭼﻮن ﺑﻪ ﻓﺎرﺳـﯽ ﻧﻘـﻞ ﮐﺮده اﻧﺪ‬ ‫اﻟﻒ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدﻧﺪ)‪ : «(1‬ﮐﺴﯿﻢ‪ ،‬ﻧﺎم ﻗﻮﻣﯽ اﺳﺖ از ﺧﺮﺧﯿﺰ ﺑﺒﺮا ﮐﻮه ﻧﺸﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﺎ ﺧﺮﮔﺎﻫﻬﺎ و ﺻﯿﺪ آﻫﻮي ﻣﺸﮏ و ﺧﺘﻮ آﻧﭽﻪ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﺎﻧﺪ‬ ‫ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬و از اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﺖ ] ﭼﯿﻦ [ زر ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﯿﺰد و ﺣﺮﯾﺮ ﭘﺮﻧﺪ و ﺧﺎوﺟﯿﺰ ﭼﯿﻨﯽ دﯾﺒﺎ و ﻏﻀﺎره و دارﭼﯿﻨﯽ و ﺧﺘﻮ ﮐﻪ از او‬ ‫دﺳـﺘﻪ ﻫـﺎي ﮐـﺎرد ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬ﺣـﺪود اﻟﻌـﺎﻟﻢ(‪ .‬و از اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﺖ ] ﻧﺎﺣﯿﺖ ﺗﻐﺰ ﻏﺰ [ ﻣﺸﮏ ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﯿﺰد و روﺑﺎه ﺳـﯿﺎه و ﺳـﺮخ و ﻣﻠﻤﻊ و ﻣﻮي‬ ‫ﺳﻨﺠﺎب و ﺳﻤﻮر و ﻗﺎﻗﻢ و ﻓﻨﮏ و ﺳﺒﯿﺠﻪ و ﺧﺘﻮ و ﻏﮋ ﻏﺎو‪) ...‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬و در اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﺖ ] ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺮﺧﯿﺰ [ ﻣﺸﮏ ﺑﺴﯿﺎر اﻓﺘﺪ و ﻣﻮﯾﻬﺎ‬ ‫ﺑﺴـﯿﺎر و ﭼﻮب ﺧﺪﻧﮓ و ﭼﻮب ﺧﻨﺞ و دﺳﺘﻪء ﮐﺎرد و ﺧﺘﻮ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬ﺧﺘﻮ ﻫﺸﺘﺼﺪ ﭘﺎره ﮐﺰ زﻫﺮ ﺑﻮي ﭼﻮ آﯾﺪ ﻓﺘﺪ ﻫﺮ زﻣﺎن ﺧﻮي‬ ‫در اوي‪ .‬اﺳـﺪي‪ .‬ﭼﻬـﻞ ﺗﻨﮓ ﺑﺎر از ﻣﻠﻤﻊ ﺧﺘﻮ ز ﮔﻮﻫﺮ ده اﻓﺴـﺮ ز ﮔﻨـﺞ ﺑﻬﻮ ﺳـﻌﺪي‪ - (1) .‬ﺑﯿﺮوﻧﯽ در اﻟﺠﻤـﺎﻫﺮ ص ‪ 208‬و ‪ 209‬ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫آورده اﺳﺖ‪» :‬ﮐﻨﺖ ﺳﺎﻟﺖ اﻟﺮﺳﻞ اﻟﻮاردﯾﻦ ﻣﻦ ﻗﺘﺎي ﺧﺎن ﻋﻨﻪ ﻓﻠﻢ اﺟﺪﻋﻨـﺪﻫﻢ ﺳـﺒﺒًﺎ ﻟﻠﺮﻏﺒﮥ ﻓﯿﻪ ﻏﯿﺮاﻟﻌﺮق ﻣﻦ اﺳﻢ و اﻧﻪ ﻋﻈﻢ ﺟﺒﻬﮥ ﺛﻮر و‬ ‫ﻫﮑﺬا ذﮐﺮ ﻓﯽ اﻟﮑﺘﺐ ﺑﺰﯾﺎدة ان ﻫﺬا اﻟﺜﻮر ﯾﮑﻮن ﺑﺎرض ﺧﺮﺧﯿﺰ ﻧﺤﻦ ﻧﺮي ﻟﻪ ﻣﻦ اﻟﻐﻠﻆ اﻟﺰاﺋﺪ ﻋﻠﯽ ﻋﺮض اﻻﺻﺒﻌﯿﻦ ﻣﺎ ﯾﮑﺎد ﯾﺴﺘﺤﯿﻞ ﻣﻌﻪ‬ ‫ان ﯾﮑﻮن ﻋﻈﻢ ﺟﺒﻬﺘﻪ ﻣﻊ ﺻـﻐﺮﺟﺜﮥ ﺛﯿﺮان اﻟﺘﺮك و ﯾﺼـﯿﺮاﻟﻘﺮن اوﻟﯽ ﺑﻪ وﻟﻮ ﺻـﺪق ﻣـﺎ ﻗﯿـﻞ ﻟﮑـﺎن ﺟﻠﺒﻪ اﻟﯽ اﻻوﻋـﺎل ﻣﻦ ﺧﺮﺧﯿﺰ اوﻟﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﻻﻧﻬﻢ اﻟﯿﻪ اﻗﺮب و ﻟﻢ ﯾﺠﻠﺐ ﻣﻦ اﻟﻌﺮاق و ﺧﺮاﺳﺎن و ﻗﺪﻗﯿﻞ ﻓﯿﻪ اﯾﻀًﺎ اﻧﻪ ﺟﺒﻬﮥ ﮐﺮﮐﺪن ﻣﺎﺋﯽ و ﯾﺴﻤﯽ ﻓﯿﻼ ﻣﺎﺋﯿًﺎ ‪«..‬‬ ‫ﺧﺘﻮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻧﻮﻋﯽ از ﻗﻄﺎس ذات اﻟﺜﺪﯾﻪ اﺳﺖ در درﯾﺎﻫﺎي ﺷﻤﺎﻟﯽ)‪) .(1‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻣﺎﻫﯽ زال‪ .‬ذواﻟﻘﺮن ‪ :‬و ﯾﺮﺗﻔﻊ ﻣﻦ اﻟﺼﻐﺎﻧﯿﺎن‬ ‫اﻟﯽ و اﺷـﺠﺮد ﻣﻦ اﻟﺰﻋﻔﺮان ﻣﺎ ﯾﻨﻘﻞ اﻟﯽ اﻻﻓﺎق‪ ...‬و اﻟﺨﺘﻮ و اﻟﺒﺰاة و ﻏﯿﺮ ذﻟﮏ‪) .‬ﺻﻮر اﻻﻗﺎﻟﯿﻢ اﺻـﻄﺨﺮي ||(‪ .‬ﻧﺎم دو اﺳﺘﺨﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﻃﻮل‬ ‫اﺳـﺘﺨﻮان ﭼـﭗ آن ﮔـﺎه ﺑـﻪ ﺳـﻪ ﮔﺰ رﺳـﺪ و در ﻗﺮون وﺳـﻄﯽ ﮔﻤـﺎن ﻣﯿﺒﺮدﻧـﺪ ﮐﻪ از ﺣﻀـﻮر ﺳﻢ در ﺟـﺎﯾﯽ اﯾﻦ اﺳـﺘﺨﻮان ﻣﺘـﺄﺛﺮ ﺷـﻮد‪.‬‬ ‫)ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺗﮏ ﺷﺎخ )ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - (1) .‬داﻧﺸـﻤﻨﺪان ﻗﻮل اﺧﯿﺮ را ﺻـﺤﯿﺢ داﻧﺴـﺘﻪ اﻧﺪ ﭼﻪ ﯾﮑﻨﻮع ﻣﺎﻫﯿﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴـﻮي ‪ Narval‬و ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ ‪ Nar Whal‬و ﺑﻪ آﻟﻤـﺎﻧﯽ ‪NarWal‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ از اﺳـﮑﺎﻧﺪﯾﻨﺎوي ﻣﺄﺧﻮذ اﺳﺖ و در‬ ‫اﺻﻄﻼح ﻋﻠﻤﯽ آﻧﺮا‪Monodon Monoceros :‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ و از ﻧﻮع ﻗﻄﺎس ‪) Cetaces‬واﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع وال ﯾﺎ ﺑﺎل( اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺮﯾﻨﻪء آن‬ ‫در ﻓـﮏ اﻋﻠﯽ داراي دو دﻧـﺪان اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻄـﻮر اﻓﻘﯽ دراز ﺷـﺪه و ﻃﻮل دﻧـﺪان ﭼﭗ ﺗـﺎ ‪ 2‬ﻣـﺘﺮ و ‪ 50‬ﺳﺎﻧﺘﯿﻤﺘﺮ ﻣﯿﺮﺳـﺪ و دﯾﮕﺮي ﮐﻮﺗﺎه‬ ‫ﻣﯿﻤﺎﻧﺪ‪ .‬دﻧﺪان دراز ﻣﺰﺑﻮر ﺷﺒﯿﻪ ﺑﺸﺎخ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺎﻫﯽ وال ﻗﻄﺐ ﺷـﻤﺎﻟﯽ اﺳﺖ و ﻧﺪرًة در ﺟﻨﻮب ‪ 65‬درﺟﻪ ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ دﯾﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﻋـﺎج وي ﻧﯿﮏ اﺳﺖ اﻣﺎ ﭼﻮن وﺳﻂ آن ﻣﺠﻮف اﺳﺖ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﻦ اﺷـﯿﺎء ﮐﻮﭼﮏ ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺮود و دﻧـﺪان ﮐﺎﻣﻞ ﻣﺎﻫﯽ ﻣﺰﺑﻮر را ﮔﺎه‬ ‫در ﺗﺰﯾﯿﻨﺎت ﺑﮑﺎر ﺑﺮﻧـﺪ‪ .‬دﻧـﺪان ﻣﺰﺑﻮر در ﻗﺮون وﺳـﻄﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳـﻨﮓ ﻣﺤﮏ ﺑﺮاي ﺗﺸـﺨﯿﺺ وﺟﻮد زﻫﺮ در ﻏﺬا ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺮﻓﺖ »ﻧﻘﻞ از‬ ‫ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ذﯾﻞ ﻟﻐﺖ ﺧﺘﻮ«‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻮ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺖ ﺗﻮ[ )ِا( ﻇﺎﻫﺮًا ﻟﻐﺖ دﯾﮕﺮي اﺳﺖ در َﺧﺘﻮ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ دزي ج‪ 1‬ص‪ 352‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻮ‪.‬‬



‫]َﺧﺘْْﻮ[ )ع ﻣﺺ( ﺷﮑﺴـﺘﻪ ﺷـﺪن از اﻧـﺪوه ﯾﺎ ﺑﯿﻢ ﯾﺎ ﻣﺮض‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮدن‬ ‫رﻧﮓ از اﻧﺪوه ﯾﺎ ﺑﯿﻢ ﯾﺎ ﻣﺮض ||‪ .‬ﻓﺮوﺗﻨﯽ ﮐﺮدن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺗﺎﻓﺘﻦ رﯾﺸﻪ و ﭘﺮدهء ﺟﺎﻣﻪ را ||‪ .‬ﺑﺎزداﺷـﺘﻦ ﮐﺲ را از ﮐﺎر‪) .‬از‬ ‫ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﻓﺮود آﻣﺪن ﺑﺎز ﺑﺮ ﺷﮑﺎر‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻮاﻧﻪ‪.‬‬



‫]َخ َن ‪ِ /‬ن[ )ِا( ﺟـﺎﻣﻪ و ﻟﺒـﺎس ﭘﺸـﻤﯿﻨﻪء دروﯾﺸﺎن و ﻓﻘﯿﺮان ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻌﻨﺎي ﺑﺮﻫﺎن را‬ ‫ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ وﻟﯽ ﻣﺎ اﯾﻦ ﻟﻐﺖ را در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﺎ ﻧﯿﺎﻓﺘﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﺧﺖ و ﺧﻠﻮت‪.‬‬



‫]َخ ُت ‪ /‬ﺗ ُْﺖ َخ َو[ )ص ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬از اﺗﺒـﺎع( وﺻﻒ اﺳﺖ ﻣﺮﺟـﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺑـﺪاﻧﺠﺎ ﻧﯿﺴﺖ ﯾـﺎ ﻣﺮدم ﺑـﺪاﻧﺠﺎ ﻧﻬـﺎﯾﺖ ﻗﻠﯿـﻞ اﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫ﯾﺎدداﺷﺘﻬﺎي ﻣﺮﺣﻮم ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ ﮐﻮﭼﻪ ﺧﺖ و ﺧﻠﻮت ﺑﻮد ﻣﻦ او را ﺑﺪاﻧﺠﺎ دﯾﺪم‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻮر‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﻏﺪرﮐﻨﻨﺪه‪ .‬ﻓﺮﯾﺒﻨﺪه‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻮر‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( ﻏـﺪر ﮐﺮدن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ(‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮ »َﺧﺘﺮ« اﺳﺖ‪.‬‬ ‫||ﺧﺒﺎﺛﺖ و ﻓﺴﺎد ﻃﺒﻊ)‪ :(1‬ﺧﺘﺮت ﻧﻔﺴﻪ؛ ﺧﺒﺜﺖ و ﻓﺴﺪت ﻧﻔﺴﻪ‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ اﺻﻞ ﻣﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ »ﻓﺴﺎد« اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻮع‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( رﻫـﺒﺮي در ﺗـﺎرﯾﮑﯽ ﺷﺐ ﮐﺮدن و ﺑﺴـﻮي ﻣﻘﺼـﺪي روان ﺷـﺪن‪َ .‬ﺧﺘﻊ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﺗـﺎج اﻟﻤﺼـﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬ﻫﺠﻮم‬ ‫ﮐﺮدن‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺼﺪر در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﮐﻠﻤﻪ »ﻋﻠﯽ«ﻣﺘﻌﺪي ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺘﻊ ﻋﻠﯿﻬﻢ ﺧﺘﻮﻋًﺎ‪ :‬ﻫﺠﻢ ﻋﻠﯿﻬﻢ ||‪ .‬رﻓﺘﻦ‪ .‬روان ﺷﺪن‪.‬‬ ‫در اﯾـﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﯾـﻦ ﻣﺼـﺪر ﺑـﺎ ﮐﻠﻤﻪء »ﻓﯽ« ﻣﯽ آﯾـﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺘـﻊ ﻓﯽ اﻻـرض ﺧﺘﻮﻋـﺎ؛ ذﻫﺐ و اﻧﻄﻠـﻖ ﻓﯽ اﻻـرض ||‪ .‬ﻓﺮار ﮐﺮدن‪ .‬ﻫﺰﯾﻤﺖ‬ ‫ﮐﺮدن ||‪ .‬از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ‪ :‬ﺧﺘﻊ اﻟﺴـﺮاب ﺧﺘﻮﻋًﺎ؛ اي »اﺿـﻤﺤﻞ ||«‪ .‬ﺳـﺮﻋﺖ ورزﯾـﺪن‪ .‬ﺗﻌﺠﯿﻞ ﮐﺮدن‪ :‬ﺧﺘﻊ ﻓﻼن ﺧﺘﻮﻋًﺎ؛ اي اﺳـﺮع ||‪ .‬ﺷﺘﺮ‬ ‫ﻓﺤﻞ در ﻋﻘﺐ ﺷﺘﺮ ﻣﺎده روان ﺷﺪن‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ||( ﻟﻨﮕﺎﻧﻪ ﮔﺎم ﺑﺮداﺷﺘﻦ‪ :‬ﺧﺘﻌﺖ اﻟﻀﺒﻊ ﺧﺘﻮﻋًﺎ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻮع‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( راﻫﺒﺮ داﻧﺎ در رﻫﺒﺮي‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﻓﺮار ﮐﻨﻨﺪه‪ .‬ﻫﺎرب‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻮل‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﮔﺮگ ﻣﮑـﺎر و ﺣﯿﻠﻪ ﺑﺎز و ﻓﺮﯾﺒﻨـﺪه و ﮔﺴـﺘﺎخ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬ﺣﯿﻠﻪ ﮔﺮ‪.‬‬ ‫ﻣﮑﺎر‪ .‬ﺧﺎدع‪) .‬ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻮم‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج ﺧﺘـﻢ)‪ .(1‬اﻧﮕﺸﺘﺮﯾﻬـﺎ‪ .‬ﺣﻠﻘﺎت ﺻﺎﺣﺐ ﻧﮕﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺣﻠﯿﻪء اﻧﮕﺸﺖ دﺳﺖ ﺑﮑﺎر ﻣﯽ ﺑﺮﻧـﺪ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - (1) .‬در ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ﺟﻤـﻊ »ﺧﺘﻢ« و »َﺧَﺘﻢ« و »ﺧـﺎَﺗﻢ« و ﺧـﺎﺗِﻢ و »ﺧﺎﺗـﺎم« و »ﺧﯿﺘـﺎم« و »َﺧﯿﺘـﻮم« و »ﺧﺎﺗﯿـﺎم«‪» .‬ﺧﻮاﺗﯿﻢ« و‬ ‫»ُﺧﺘﻮم« آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻮن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع اِﻣﺺ( ﺧﺴـﺮﮔﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﺼـﺎﻫﺮت‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬داﻣﺎدي )||‪ .‬ﻣﺺ( ازدواج‬ ‫ﮐﺮدن ﻣﺮد ﺑﺎ زن‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﻮﻧﺖ‪.‬‬



‫]ُخ َن[ )ع اِﻣﺺ( ﻣﺼﺎﻫﺮت‪ .‬ﺧﺘﻮﻧﮥ‪ .‬ﺧﺘﻮن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺘﻮﻧﮥ ﺷﻮد‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 694‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺘﻮﻧﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َن[ )ع اِﻣﺺ( ﻣﺼﺎﻫﺮت‪ .‬ﺧﺘﻮن‪ .‬ﺧﺴﺮﮔﺎﻧﯽ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺘﻮن ﺷﻮد )||‪ .‬ﻣﺺ( ازدواج ﮐﺮدن ﻣﺮد ﺑﺎ‬ ‫زن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺘﻮن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺘﯽ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺖ ﺗﺎ[ )ِاخ( ﺷﻬﺮي اﺳﺖ از ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺑﺎب اﻻﺑﻮاب‪) .‬از ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧـﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن در ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﻬـﺎر ﻫﺰار و ﭘﺎﻧﺼـﺪﮔﺰي ﻏﺮب ﻗﯿﺼـﺎر از ﺗﻮاﺑـﻊ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯿﻤﻨﻪ‪ :‬اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮ ﺧـﻂ ‪6‬‬ ‫درﺟﻪ و ‪ 1‬دﻗﯿﻘـﻪ و ‪ 18‬ﺛـﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل ﺷـﺮﻗﯽ و ﺧﻂ ‪ 35‬درﺟـﻪ و ‪ 41‬دﻗﯿﻘـﻪ و ‪ 12‬ﺛـﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﻗﺮار دارد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‬ ‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺘﯽ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺖ ﺗﯽ[ )ِاخ()‪ (1‬ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﻣﻮﺳـﯽ ﺑﻦ ﺧﺖ ﺑﻠﺨﯽ‪ .‬ﺧﺘﯽ از ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻧﻤﯿﺮ ﮐﻮﻓﯽ و اﺑﯽ اﺳﺎﻣﻪ ﮐﻮﻓﯽ و ﻋﺒـﺪاﻟﺮزاق و ﺟﺰ اﯾﻨﻬﺎ رواﯾﺖ‬ ‫ﮐﺮد‪ .‬وي از ﺛﻘﺎت اﺳﺖ و ﻣﻮﺳـﯽ ﺑﻦ ﻫﺎرون و ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ و ﺟﻌﻔﺮﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﻗﺮﯾﺎﻧﯽ از او ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ(‪- (1) .‬‬ ‫ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ ﮔﻮﯾﺪ »ﺧﺘﯽ« ﺑﺮاي ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ُﺧّﺖ ﮐﻪ ﻟﻘﺐ ﻣﺮدان اﺳﺖ ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺮود‪.‬‬ ‫ﺧﺘﯿﺖ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﺧﺴﯿﺲ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﻧﺎﻗﺺ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻻﯾﺤﺮم اﻟﻀﻌﯿﻒ اﻟﺨﺘﯿﺖ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﯿﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﻏﺪرﮐﻨﻨﺪه‪ .‬ﻓﺮﯾﺒﻨﺪه‪ .‬ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﻨﻨﺪه‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﻣﺮد ﻻﻓﺰن ﺑﺪروغ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﯿﺮ‪.‬‬



‫]ِخ ْت ﺗﯽ[ )ع ص( ﻏﺪرﮐﻦ‪ .‬ﻓﺮﯾﺒﻨﺪه‪) .‬ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﯿﺘﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺘﯿﻊ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺑﻼ‪ .‬درد‪ .‬ﮐﺴﺎﻟﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺳﺨﺘﯽ‪ .‬رﻧﺞ‪ .‬ﻣﺤﻨﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﯿﻌﻪ‪.‬‬



‫]َخ َع[ )ع ِا( اﻧﮕﺸـﺘﻮاﻧﻪ ﺗﯿﺮاﻧـﺪازان از ﭼﺮم‪) .‬دﻫـﺎر(‪ .‬زﻫﮕﯿﺮ‪ .‬ﭼﻠﻪ ﮔﯿﺮ و آن اﻧﮕﺸـﺘﺎﻧﻪ اي اﺳﺖ از ﭘـﻮﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﯿﺮاﻧـﺪازان اﻧﮕﺸﺖ ﻧﺮ )=‬ ‫اﺑﻬـﺎم( در آن ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﺘﺎﯾِﻊ ||‪ .‬اﻧﮕﺸـﺘﻮاﻧﻪ)‪ .(1‬ج‪َ ،‬ﺧﺘﺎﯾِﻊ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ - (1) .‬ﻇﺎﻫﺮًا ﺑﺎﯾـﺪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ‬ ‫ﻫ ﻤ ﺎ ن ﻣ ﻌﻨ ﯽ ﻗﺒ ﻞ ﺑ ﺎ ﺷ ﺪ ‪.‬‬ ‫ﺧﺘﯿﮏ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻧﻮﻋﯽ از ﭘﻮﺷﺶ درﺷﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ دروﯾﺸﺎن ﭘﻮﺷﻨﺪ‪) .‬ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺘﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص()‪ (1‬ﻣﺨﺘـﻮن‪ .‬ﺧﺘﻨﻪ ﮐﺮده ﺷـﺪه‪ .‬آﻧﮑﻪ او را ﺧﺘﻨﻪ ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ(‪ - (1) .‬اﯾﻦ‬ ‫ﮐﻠﻤﻪ وزن ﻓﻌﯿﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻤﻌﻨﺎي ﻣﻔﻌﻮل ﻣﯽ آﯾﺪ و ﺑﺮاي ﻣﺆﻧﺚ و ﻣﺬﮐﺮ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺷﮑﻞ ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺮود‪.‬‬ ‫ﺧﺚ‪.‬‬



‫]ُﺧﺚ ث[ )ع ِا( ﺧﺲ و ﺧﺎﺷﺎك ﺧﺸﮏ ﮔﺬاﺷـﺘﻪء ﺳـﯿﻞ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء()‪ .(|| 1‬ﺧﺎﺷﻪء ﺳـﯿﺎه ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮ آب رود‪) .‬ﻣﻬﺬب‬ ‫اﻻﺳـﻤﺎء ||(‪ .‬ﺟـﺎﻣﻪ ﻏﻮك ﺧﺸﮏ دﯾﺮﯾﻨﻪ)‪) .(2‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺟـﻞ وزغ ﺧﺸـﮏ دﯾﺮﯾﻨﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺳـﺮﮔﯿﻦ ﮔﺎو ﮐﻪ ﺑﺮﺟﺎي اﻧﺪاﯾﻨـﺪ‪.‬‬ ‫)ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء( )‪ - (1‬ﻋﺒﺎرت ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ و اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد در اﯾﻨﺠﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﻏﺜﺎُء اﻟﺴـﯿﻞ اذا ﺧﻠﻔﻪ و ﻧﻀﺐ ﻋﻨﻪ ﺣﺘﯽ ﯾﺠﻒ‪ - (2) .‬در‬ ‫ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ و اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﻟﻄﺤﻠﺐ اذا ﯾﺒﺲ و ﻗﺪم ﻋﻬﺪه ﺣﺘﯽ ﯾﺴﻮاد‪.‬‬ ‫ﺧﺜﺎ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﺗﭙـﺎﻟﻪ)‪) .(1‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﮔﻮه ﮔﺎو)‪) .(2‬دﻫـﺎر(‪ .‬آﻧﭽﻪ از ﻓﻀﻮﻻـت در ﺑﻄﻦ ﺟﺎﻧﻮران اﺳﺖ)‪) .(3‬از ﺗﺬﮐﺮهء ﺿﺮﯾﺮ‬ ‫اﻧﻄﺎﮐﯽ ص ‪ .(140‬ﺳﺮﮔﯿﻦ و از ﻣﻄﻠﻖ آن ﻣﺮاد ﺳﺮﮔﯿﻦ ﮔﺎو اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪ .‬اﺧﺜﺎ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺧﺜﺎ ﺷﻮد‪Bouse. - (1) .‬‬ ‫‪ - ((2) - La fiente du boeuf. (3‬ﻋﺒﺎرت ﺿـﺮﯾﺮ اﻧﻄﺎﮐﯽ در اﯾﻨﺠﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﻫﻮ ﻣﺎ ﻓﯽ ﺑﻄﻮن اﻟﺤﯿﻮان ﻣﻦ اﻟﻔﻀﻼت ﻓﺎن ﺧﺮج‬ ‫ﺑﺎرادﺗﻪ ﻓﺮوث‪.‬‬ ‫ﺧﺜﺎءاﻟﺒﻘﺮ‪.‬‬



‫]ُخ ﺋُْﻞ َب َق[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺳـﺮﮔﯿﻦ ﮔﺎو‪ .‬در اﺧﺘﯿﺎرات ﺑـﺪﯾﻌﯽ ﺧﻮاص ﻃﺒﯽ آن ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬زﺑﻞ اﻟﺒﻘﺮاﺳﺖ ﺑﭙﺎرﺳـﯽ ﺳـﺮﮔﯿﻦ ﮔﺎو‬ ‫ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺮ ورﻣﻬﺎي ﻏﻠﯿﻆ ﻧﻬﻨﺪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮐﻨﺪ و ﭼﻮن ﺑﺴﻮزاﻧﻨﺪ و ﺑﺮ ﺳﻮراخ ﺑﯿﻨﯽ ﻧﻬﻨﺪ ﺑﺎ ﺳـﺮﮐﻪ ﺧﻮن رﻓﺘﻦ ﺑﺎز دارد و ﻣﺠﻤﻮع زﻫﺮﻫﺎ‬ ‫را ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻮد ﭼﻮن ﺑﺨﻮرﻧـﺪ‪ ،‬و ﮔﺮم ﺑﺮ ﺑـﺪن ﻣﺎﻟﻨـﺪ و رﻫﺎ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﺸﮏ ﺷﻮد ﺑﻌﺪ از آن ﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪ و دﯾﮕﺮﺑﺎره ﺑﻨﻬﻨﺪ ﭼﻨﺪ ﻧﻮﺑﺖ و ﭼﻮن ﺑﺮ‬ ‫ﭘﺎي ﻣﻨﻘﺮس ﻧﻬﻨـﺪ ﺑﺎ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ و زﯾﺖ ﺳﻮدﻣﻨـﺪ ﺑﻮد و ﺑﺮ ﮔﺰﻧـﺪﮔﯽ زﻧﺒﻮر ﻧﺤﻞ ﺑﻐﺎﯾﺖ ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻮد و ﻣﺴﺘﺴـﻘﯽ را ﺑﺪان ﻃﻼ ﮐﺮدن ﺳﻮدﻣﻨﺪ و‬ ‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ آن ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻓﺼﻞ رﺑﯿﻊ ﺑﺎﺷـﺪ و ﭼﻮن ﺧﺸﮏ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﺴﻮزاﻧﻨـﺪ ﻣﺴﺘﺴـﻘﯽ ﺑﯿﺎﺷﺎﻣـﺪ ﺑﻐﺎﯾﺖ ﺳﻮدﻣﻨـﺪ ﺑﻮد و اﮔﺮ زن ﺑﺪان ﺑﺨﻮر‬ ‫ﮐﻨﺪ زادن ﺑﺮ وي آﺳﺎن ﺷﻮد و ﺑﭽﻪء ﻣﺮده ﺑﯿﻨﺪازد و ﺑﭽﻪء زﻧﺪه را ﺑﮑﺸﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺜﺎر‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﺑـﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧـﺪهء ﻃﻌـﺎم در روي ﻣﯿﺰ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ - (1) (1).‬ﻋﺒـﺎرت ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ در اﯾﻨﺠﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫اﻟﺨﺜﺎر ﻣﻦ ﮐﻞ ﺷﯽ ء ﻓﻀﻠﺘﻪ و ﺑﻘﯿﺘﻪ‪ ،‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﺜﺎراﻟﻤﺎﺋﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﺜﺎرم‪.‬‬



‫]ُخ ِر[ )ع ص( ﻣﺮد ﻓﺎل ﮔﯿﺮﻧـﺪه از ﻫﺮﭼﯿﺰي‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻣﺘﻄﯿﺮ‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ :‬اﻣﻀـﯽ‬ ‫ﻓﯽ ذﻟﮏ اﻟﻄﺮﯾﻖ اذا ﺻﺪ ﻋﻨﻪ اﻟﺨﺜﺎرم‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬ﺳـﻄﺒﺮ ﻟﺐ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬اﻟﻐﻠﯿﻆ اﻟﺸـﻔﻪ‪) .‬از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪.‬‬ ‫ﺧﺜﺎرم‪.‬‬



‫]ُخ ِر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﭘﺪر ﻋﻤﺮو ﺑﺠﻠﯽ ﻋﻢ ﮐﻤﯿﺖ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺜﺎره‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ع ِا( ﺑﻘﯿﻪء ﭼﯿﺰي‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺑﻘﯿـﮥ اﻟﺸـﯽ ء ||‪ .‬آﻧﭽﻪ از ﻗﯿﻤﺎق ﺷـﯿﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯿﻤﺎﻧـﺪ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد()‪.(||1‬‬ ‫ﺷﻮرﯾـﺪﮔﯽ دل ||‪ .‬ﺗﺒﺎﻫﯽ ﻋﻘﻞ )آﻧﻨـﺪراج )||(‪ .‬ﻣﺺ( ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮي اﺳﺖ از ﺧﺜﺮ)‪ (2‬رﺟﻮع || ﺷﻮرﯾﺪه دل و ﺗﺒﺎه ﺷﺪن ﻋﻘﻞ ﮐﺴـﯽ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺧـﺜﺮ ﺷﻮد‪ - (1) .‬در اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد آﻣـﺪه‪ :‬ﻣـﺎﯾﺒﻘﯽ ﻣﻦ ﻏﻠﯿـﻆ اﻟﻠﺒﻦ‪ ،‬ﯾﻘـﺎل‪ :‬ذﻫﺐ ﺻـﻔﻮه و ﺑﻘﯿﺖ ﺧﺜﺎرﺗﻪ‪ - (2) .‬اﯾﻦ ﻣﺼـﺪر در ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬دﻓﺰك ﺷﺪن ﺷﯿﺮ و ﭼﻐﺮات ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺜﺎﻣﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َم[ )ِاخ( از اﻋﻼم اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺜﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ()‪ (1‬دﻓﺰك ﺷﺪن ﺷﯿﺮ و ﭼﻐﺮات ﮔﺸﺘﻦ آن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻏﻠﯿﻆ ﺷﺪن ﺷﯿﺮ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﮐﻠﭽﯿـﺪن‪ .‬ﺑﺴـﺘﻦ ﺷـﯿﺮ ||‪ .‬ﮐﻢ ﮐﺮدن آب زﯾﺎدي و ﺑﯽ ﻓﺎﯾﺪه‪) .‬دزي ج ‪ 1‬ص ‪ .(352‬ﻏﻠﯿﻆ ﺷﺪن آب‪ .‬ﺳـﺘﺒﺮ ﺷﺪن ﻣﺎﯾﻊ ﻣﻘﺎﺑﻞ رﻗﺖ‪) .‬از‬ ‫ﺗـﺎج اﻟﻤﺼـﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬ﺳـﻨﮕﯿﻦ ﺷـﺪن ﻗﻠﺐ‪ .‬ﺷﻮرﯾـﺪه دل ﺷـﺪن‪ .‬ﺗﺒﺎه ﮔﺮدﯾـﺪن ﻋﻘﻞ)‪) .(2‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻــرب( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )از‬ ‫آﻧﻨـﺪراج( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺷـﺮم ﮐﺮدن‪ .‬اﺳـﺘﺤﯿﺎء‪ .‬در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎﻧـﺪن و ﺑﺮاي ﻗﻮت و ﺗﻮﺷﻪ ﺑﯿﺮون ﻧﺮﻓﺘﻦ)‪) .(3‬از ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ - (1) .‬ﻓﻌـﻞ ﺛﻼﺛﯽ ﻣﺠﺮد آن ﯾﺎ از ﺑﺎب ﻧﺼـﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺼﺎدر دﯾﮕﺮ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺎب »ﺧﺜﻮر« و »َﺧَﺜﺮان« اﺳﺖ و ﯾﺎ‬ ‫از ﺑﺎب ﻋﻠﻢ ﮐﻪ ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮ آن َﺧَﺜﺮ اﺳﺖ‪ - (2) .‬ﻓﻌﻞ ﺛﻼﺛﯽ ﻣﺠﺮد اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ از ﺑﺎب ﻧﺼـﺮ و ﻣﺼﺎدر دﯾﮕﺮ آن »ﺧﺜﻮر« و »َﺧﺜﺎَره« اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)‪ - (3‬ﻓﻌﻞ ﺛﻼﺛﯽ ﻣﺠﺮد اﯾﻦ ﻣﺼﺪر از ﺑﺎب ﻋﻠﻢ و ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮ آن َﺧَﺜﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺜﺮ‪.‬‬



‫]َخ َث[ )ع ﻣﺺ( اﺳﺘﺤﯿﺎء ||‪ .‬در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎﻧﺪن و ﺑﺮاي ﮐﺴﺐ و روزي از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺮون ﻧﺮﻓﺘﻦ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﺜﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺜﺮاء ‪.‬‬



‫]ُخ َث[ )ع ص( ِج ﺧﺜﯿﺮ و ﺧﺜﯿﺮ اﻟﻨﻔﺲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺷﻮرﯾـﺪه دل اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪- (1).‬ﻗﻮم ُﺧَﺜﺮاء اﻻﻧﻔﺲ؛ ﻣﺮدم ﺑﻬﻢ‬ ‫آﻣﯿﺨﺘﻪ از ﻫﺮﺟﻨﺲ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ - (1) .‬در ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب و ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ َﺧﺜﺮاء ﺿﺒﻂ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺜﺮان‪.‬‬



‫]َخ َث[ )ع ﻣﺺ( دﻓﺰك ﺷـﺪن ﺷـﯿﺮ و ﭼﻐﺮات ﮔﺸـﺘﻦ آن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﺜﺮ ﺷﻮد)‪) .(1‬ع اِﻣﺺ( دﻓﺰﮐﯽ‪ .‬ﻫﻨﮕﻔﺘﯽ ﺷـﯿﺮ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫)‪ - (1‬در ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب اﯾﻦ ﻣﺼﺪر ﺑﺮاي ﻣﻌﻨﯽ ﺷﻮرﯾﺪن دل و ﺗﺒﺎه ﺷﺪن ﻋﻘﻞ آﻣﺪه وﻟﯽ ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ را ﺑﺮاي آن ﻧﯿﺎورده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺜﺮف‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ِا( اﻓﺴﻨﻄﯿﻦ)‪) .(1‬دزي ج‪ 1‬ص‪ .(352‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﻓﺴﻨﻄﯿﻦ ﺷﻮد‪.Absinthe - (1) .‬‬ ‫ﺧﺜﺮﻣﮥ‪.‬‬



‫]َخ َر َم[ )ع ﻣﺺ( ﺑﯽ وﻗـﻮف ﮔﺮدﯾـﺪن در ﮐـﺎر و ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻦ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ُ .‬ﺧﺮق در ﮐـﺎر‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻣﺘﻦ‬ ‫اﻟﻠﻐﮥ(‪ - (1) (1).‬ﻋﺒﺎرت ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ در اﯾﻨﺠﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺜﺮم اﻟﺮﺟﻞ؛ اي ﺧﺮق ﻓﯽ ﻋﻤﻠﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺜﺮﻣﮥ‪.‬‬



‫]ِخ ِر َم[ )ع ِا( ﺳـﺮﺑﯿﻨﯽ و ﻃﺮف آن‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﻣﺘـﻦ اﻟﻠﻐـﮥ()‪ .(1‬ج‪َ ،‬ﺧﺜـﺎِرم‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬ﻣﻐـﺎﮐﭽﻪء ﻟﺐ زﯾﺮﯾﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬اﻟﺪاﺋﺮة وﺳﻂ اﻟﺸـﻔﮥ اﻟﻌﻠﯿﺎء )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ()‪ .(|| 2‬ﮐﻠﻤﻪ اي در ِﺣـ ﺜِْﺮَﻣﻪ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣـﺜﺮﻣﻪ ﺷﻮد ||‪ .‬ﺳـﮑﻮت از ﺗﺮس‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻃﺮف ارﻧﺒﮥ اﻻﻧﻒ اذا ﻏﻠﻈﺖ‪ - (2) .‬در ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﻟﺪاﺋﺮة ﺗﺤﺖ‬ ‫اﻻﻧﻒ‪.‬‬ ‫ﺧﺜﺮي‪.‬‬



‫]َخ را[ )ع ص( ِج ﺧﺜﯿﺮ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺧَﺜﺮاء ﺷﻮد‪ - .‬ﻗﻮم ﺧﺜﺮي اﻻـﻧﻔﺲ؛ ﻣﺮدم ﺑﻬﻢ آﻣﯿﺨﺘﻪ از ﻫﺮ ﺟﻨﺲ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻌﺠﮥ‪.‬‬



‫]َخ َع َج[ )ع ﻣﺺ( ره ﺳﭙﺮدن ﺑﺎ ﮔﺎﻣﻬﺎي ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻬﻢ و ﺗﻨﺪ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ - (1) (1).‬ﻋﺒﺎرت ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ در اﯾﻨﺠﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺜﻌﺞ؛ اي‬ ‫ﻣﺸﯽ ﻣﺸﯿﮥ ﻣﺘﻘﺎرﺑﮥ ﻓﯿﻬﺎ ﻗﺮﻣﻄﮥ و ﻋﺠﻠﮥ‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻌﻠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َع َل[ )ع ﻣﺺ( ﺑﻪ آﻫﺴﺘﮕﯽ راه رﻓﺘﻦ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻌﻢ‪.‬‬



‫]َخ َع[ )ع ِا( ﺷـﯿﺮ ﺑﯿﺸﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻧـﺎم ﺷﺘﺮ ﻧﺮي ﺑﻮده ﮐﻪ او را‬ ‫ﮐﺸـﺘﻪ اﻧـﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﻣﺮدي ﮐﻪ ﮔﻮﺷﺖ ﺻﻮرت وي ﺑﻬﻢ آﻣـﺪه ﻧﻪ از ﺟﻬﺖ ﺗﺮﺷـﺮوﯾﯽ)‪ .(|| 1‬از ﻧﺎﻣﻬـﺎي‬ ‫ﻋﺮﺑﺎن‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ()‪ - (1) .(2‬ﻋﺒﺎرت ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ در اﯾﻨﺠﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬اﻟﺨﺜﻌﻢ؛ اﻟﺮﺟﻞ اﻟﻤﮑﻠﺜﻢ اﻟﻮﺟﻪ‪ .‬ﮐﻠﺜﻤﮥ اﻟﻮﺟﻪ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎع ﻟﺤﻤﻪ ﺑﻐﯿﺮ‬ ‫ﺟﻬﻮﻣﮥ‪ - (2) .‬ﻋﺒﺎرت ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬و ﻣﻦ اﺳﻤﺎﺋﻬﻢ ﺧﺜﻌﻢ‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻌﻢ‪.‬‬



‫]َخ َع[ )ِاخ( ﭘﺪر ﻗﺒﯿﻠﻪ اي از ﻣﻌﺪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻌﻢ‪.‬‬



‫]ُخ َع[)‪ِ) (1‬اخ( ﻧـﺎم ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ‪ .‬و اﻫﻞ آﻧﺮا َﺧﺜَﻌﻤّﯿﻮن ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ - (1) .‬در ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻔﺘـﺢ ﺧﺎء ﯾﻌﻨﯽ َﺧﺜَْﻌﻢ ﺿـﺒﻂ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻌﻢ‪.‬‬



‫]َخ َع[ )ِاخ( اﺑﻦ اﻧﻤﺎر اراش‪ .‬وي از ﻗﺒﯿﻠﻪ ﮐﻬﻼن‪ ،‬از ﻗﻮم ﻗﺤﻄﺎن و از ﺟـﺪﻫﺎي ﺟﺎﻫﻠﯽ ﺑﻮده و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ در ﺳـﺮوات ﯾﻤﻦ و ﺣﺠﺎز ﻣﻨﺰل‬ ‫داﺷـﺘﻪ و ﺑﺖ اﯾﺸﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺮوزﮔﺎر ﺟﺎﻫﻠﯽ »ذواﻟﺨﻠﺼﻪ« ﻧﺎم داﺷﺖ و آﻧﺎن ﺟﺎي او را ﮐﻌﺒﻪ ﯾﻤﺎﻧﯿﻪ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪﻧﺪ‪ .‬در ﭘﺮﺳﺘﺶ اﯾﻦ ﺑﺖ ﺑﻨﻮﺑﺠﯿﻠﻪ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﺷـﺮﮐﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮوزﮔﺎر »ﻓﺘﺢ« ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﺜﻌﻢ در ﻋﺎﻟﻢ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ و ﺟﺰ ﻗﻠﯿﻠﯽ از اﯾﺸﺎن ﮐﺲ دﯾﮕﺮ در زادﮔﺎه ﺧﻮد ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﺑﻦ ﺣﺰم »ﻋﺜﻤـﺎن ﺑﻦ اﺑﯽ ﻧﺴـﻌﻪ« را از ﻗﻮم ﺧﺜﻌﻢ ﻣﯽ آورد ﮐﻪ وﻻـﯾﺖ اﻧـﺪﻟﺲ ﮐﺮد و ﻓﺮزﻧـﺪش در ﺷـﺪوﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﻨـﺎم »دارﺧﺜﻌﻢ« ﻣﻌﺮوف‬ ‫اﺳﺖ ﻧﯿﺰ وﻻـﯾﺖ ﻧﻤـﻮد‪ .‬ﻋﺮام ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺟﺒـﺎل ﺳـﺮات از ﻣﻨﺰل ﻫـﺎي ﺧﺜﻌﻢ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ و ﻧﯿﺰ ﻗﺮﯾﻪء »راﺳﺐ« ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﮑﻪ و ﻃـﺎﺋﻒ ﻗﺮار دارد‪.‬‬ ‫اﺷـﺮف رﺳﻮﻟﯽ ﭼﻬﺎر ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﺮاي ﺧﺜﻌﻢ ﻧﺎم ﻣﯿﺒﺮد ﺑﺪﯾﻦ ﻗﺮار‪ :‬ﺷﻬﺮان‪ ،‬ﻧﺎﻫﺲ‪ ،‬ﮐﻮد‪ ،‬اﮐﻠﺐ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻠﻤﻪ ﯾﺸﮑﺮي ﮐﺘﺎب »اﺧﺒﺎر ﺧﺜﻌﻢ و‬ ‫اﻧﺴﺎب و اﺷﻌﺎر آﻧﺎن« را ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ چ‪ 2‬ﺟﺰ‪ 2‬ص ‪ .(344‬و رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺳﺒﺎﺋﮏ اﻟﺬﻫﺐ« ص ‪ 78‬و »ﻧﻬﺎﯾﮥ اﻻرب« ص‬ ‫‪ 204‬و »ﯾﻌﻘﻮﺑﯽ« ج ‪ 1‬ص ‪ 212‬و »ﺟﻤﻬﺮة اﻻﻧﺴﺎب« ص ‪ 367‬و »ﻃﺮﻓﮥ اﻻﺻﺤﺎب« ص ‪ 7‬و ‪ 36‬و »اﻟﺬرﯾﻌﻪ« ج‪ 1‬ص‪ 328‬و »ﻋﺮام« ص‪41‬‬ ‫و ‪ 46‬و »ﻣﻌﺠﻢ ﻗﺒﺎﺋﻞ اﻟﻌﺮب« ج‪ 1‬ص‪ 331‬و ﺣﻠﻞ اﻟﺴﻨﺪﺳﯿﻪء ص‪ 297‬و »ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼﺺ« ص‪ 15‬و »اﻣﺘﺎع اﻻﺳﻤﺎع« ص‪440‬‬ ‫و ‪ 505‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻌﻢ‪.‬‬



‫]َخ َع[ )ِاخ( ﻓﺮزﻧـﺪان ﺧﺜﻌﻢ در ﺗﺎرﯾـﺦ‪ ،‬ﺑﻨﯽ ﺧﺜﻌﻢ ﻧﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ در ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه )چ‪ 1‬ص‪ (126‬آﻧﺎﻧﺮا از ﺗﺨﻢ رﺑﯿﻌﻪ‬ ‫ﻣﯽ آورد ﮐﻪ ﺑﻌﻀـﯽ از آﻧﺎن ﺑﻮﻻﯾﺖ و ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ رﺳـﯿﺪﻧﺪ و از ﺑﻌﺾ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ داﺳـﺘﺎﻧﻬﺎﯾﯽ در ﺗﻮارﯾﺦ ﻋﺮب ﻣﻨﺪرج اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺷﻮد‬ ‫ﺑﻪ »ﻣﻮﺷﺢ« ص ‪» ،19‬ﻋﯿﻮن اﻻﺧﺒﺎر« ص ‪ 147‬و ‪ 268‬و »اﻣﺘﺎع اﻻﺳﻤﺎع« ص‪ 344‬و ‪ 379‬و »ﻋﻘﺪاﻟﻔﺮﯾﺪ« ج‪ 1‬ص‪ 106‬و ‪ 107‬و ‪ 279‬و ج‪4‬‬ ‫ص‪ 234‬و ج‪ 6‬ص‪ 77‬و ﺧﺜﻌﻢ ﺑﻦ اﻧﻤﺎر‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻌﻤﮥ‪.‬‬



‫]َخ َع َم[ )ع ﻣﺺ( آﻟـﻮده ﮐﺮدن ﮐﺴـﯽ را ﺑﺨﻮن ﺧﻮدش‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ(‪ (|| 1).‬ﺟﻤـﻊ ﺷـﺪن ﻗﻮم و ذﺑـﺢ ﮐﺮدن ﺟﺰور و ﺧﻮردن آن و‬ ‫ﺳﭙﺲ آﻣﯿﺨﺘﻦ ﺧﻮن ﻣـﺬﺑﻮح را ﺑﻌﻄﺮﯾـﺎت و دﺳﺖ ﺑﺮدن در آن ﺧﻮن و ﻋﻬـﺪ ﮐﺮدن ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ در ﯾﺎري ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﻧﻨﻤﺎﯾﻨـﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬در ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬رﻣﻠﻪ ﺑﺪﻣﻪ‪ ،‬وﻟﯽ در ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب‬ ‫آﻟﻮده ﺷﺪن ﺑﺪن ﺑﺨﻮن ﻣﻌﻨﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا اﺧﺘﻼف در ﺗﻌﺪﯾﻪ و ﻋﺪم ﺗﻌﺪﯾﻪ ﻓﻌﻞ دراﯾﻦ دو ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻌﻤﻪ‪.‬‬



‫]َخ َع َم[ )ع ِا( ﭼﻮن دو ﮐﺲ ﺑﺠﻬﺖ ﻫﻢ ﭘﯿﻤـﺎﻧﯽ در ﯾﺎري ﮐﺮدن ﺑﯿﮑـﺪﯾﮕﺮ ﯾﮑﯽ از اﻧﮕﺸـﺘﻬﺎي ﺧﻮد را در ﻣﻨﺨﺮ ﺟﺰور ذﺑـﺢ ﺷـﺪه ﮐﻨﻨﺪ‬ ‫اﯾﻦ ﻋﻤﻞ آﻧﻬﺎ را ﺧﺜﻌﻤﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ||(‪ .‬ﻣﺎده ﺑﺰ ﺳﺮخ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬اﻟﻌﻨﺰة اﻟﺤﻤﺮاء‪ ،‬ﻻﯾﻘﺎل ﻟﻨﻌﺠﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻌﻤﮥ‪.‬‬



‫]َخ َع َم[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﺸـﮑﺮﺑﻦ ﻣﺒﺸـﺮﺑﻦ ﺻـﻌﺐ از اﺟـﺪاد ﺟﺎﻫﻠﯽ اﺳﺖ و ﻓﺮزﻧـﺪاﻧﺶ ﺑﻄﻨﯽ از »ازدﺷـﻨﻮءة« از ﻗﺤﻄﺎﻧﯿﺎن ﻣﯿﺒﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬از »اﻋﻼم‬ ‫زرﮐﻠﯽ« چ‪ 2‬ﺟﺰء‪ 2‬ص‪ 345‬و رﺟﻮع ﺑﻪ »ﻧﻬﺎﯾﻪ اﻻرب« ص ‪ 204‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻌﻤﯽ‪.‬‬



‫]َخ َع[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺜﻌﻢ ﮐﻪ ﻧﺎم ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻌﻤﯽ‪.‬‬



‫]َخ َع[ )ِاخ( اﺑـﻮﺟﻌﻔﺮ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﻦ ﺣﻔﺺ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺧﺜﻌﻤﯽ ﮐﻮﻓﯽ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ اﺷـﺎﻧﯽ‪) .‬از اﻧﺴـﺎب ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »اﺷـﺎﻧﯽ«‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻌﻤﯽ‪.‬‬



‫]َخ َع[ )ِاخ( اﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﻃﺤﺎن اﻧﺒﺎري از اﻧﺒﺎر ﺑﻮد‪ .‬او از اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ دﻧﻮﻓﺎ و اﺑﯽ اﻻﺣﻮص ﻗﺎﺿﯽ ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻨﯿﺪ و از‬ ‫او اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﻘﺮي ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻌﻤﯽ‪.‬‬



‫]َخ َع[ )ِاخ( اﺑﻮﻋﺒـﺪاﷲ ﻣﺼـﻌﺐ ﺑﻦ ﻣﻘـﺪام ﺧﺜﻌﻤﯽ ﮐﻮﻓﯽ از اﻫﻞ ﮐﻮﻓﻪ ﺑﻮد و از ﻣﺴـﻌﺮ و ﺳـﻔﯿﺎن ﺛﻮري و ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﺻﺎﻟﺢ و اﺳـﺮاﺋﯿﻞ ﺑﻦ‬ ‫ﯾﻮﻧﺲ و داود ﻃـﺎﺋﯽ ﺣـﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ و از او ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻧﻤﯿﺮ و اﺑﻮﺑﮑﺮﺑﻦ اﺑﯽ ﺷﺒﯿﻪ و اﺑﻮﺑﮑﺮﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﻟﻌﻼـء و اﺳـﺤﺎق ﺑﻦ‬ ‫راﻫـﻮﯾﻪ ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮدﻧـﺪ ﯾﺤﯿﯽ ﺑـﻦ ﻣﻌﯿﻦ ﺑﺮ اوﺛﻨـﺎ ﮐﺮد و او را ﺑﺜﻘﻪ ﺑـﻮدن ﺑﺴـﺘﻮد‪ .‬ﻣﺮﮔﺶ در ﺳـﺎل ‪ 203‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺗﻔـﺎق اﻓﺘـﺎد‪) .‬از اﻧﺴـﺎب‬ ‫ﺳﻤ ﻌ ﺎ ﻧ ﯽ( ‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻌﻤﯽ‪.‬‬



‫]َخ َع[ )ِاخ( ﻋﺒـﺎس ﺑﻦ ﺳـﻔﯿﺎن اﻟﺨﺜﻌﻤﯽ‪ .‬وي از درﯾﺎﺳﺎﻻـران دورهء ﻋﺒﺎﺳـﯽ اﺳﺖ و ﺑﺰﻣـﺎن ﺧﻼـﻓﺖ ﻣﻨﺼـﻮر ﻋﺒﺎﺳـﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ ﻧﯿﺮوي‬ ‫درﯾﺎﯾﯽ ﻋﺮب را ﺑﻌﻬﺪه داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺴﺎل ‪ 146‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﺎ ﻗﺒﺮﺳﯿﺎن ﺟﻨﮕﯿﺪ و اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻋﻬﺪ ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺎس ﺑﺠﻨﮓ ﺑﺎ ﻗﺒﺮس دﺳﺖ زد‪.‬‬ ‫وﻓﺎﺗﺶ ﻣﺤﺘﻤًﻼ در ‪ 150‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ چ‪ 2‬ج‪ 4‬ص ‪ (33‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﻬﺬﯾﺐ اﺑﻦ ﻋﺴﺎﮐﺮ ج‪ 7‬ص‪ 222‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻌﻤﯽ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 695‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]َخ َع[ )ِاخ( ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ)‪ .(1‬وي از ﺷﺎﻋﺮان ﻋﺮب ﺑﻮد و او راﺳﺖ‪ :‬ﮐﺘﺎب اﻟﺸـﻌﺮ و اﻟﺸﻌﺮاء‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﻟﻔﻬﺮﺳﺖ اﺑﻦ اﻟﻨﺪﯾﻢ و ﻋﯿﻮن‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر ج‪ 3‬ص‪ 168‬و ج‪ 2‬ص‪ 192‬ﺷﻮد ‪ :‬ﺻـﻠﺼﻞ ﺧﻮاﻧﺪ ﻫﻤﯽ ﺷﻌﺮ ﻟﺒﯿﺪ و زﻫﯿﺮ ﻧﺎرو راﻧﺪ ﻫﻤﯽ ﻣﺪح ﺟﺮﯾﺮ و ﺧﺜﻢ)‪ .(2‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪(1) .‬‬ ‫ او را ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﯿﺰ ﺿﺒﻂ ﮐﺮده اﻧﺪ‪ - (2) .‬ﻣﺨﻔﻒ ﺧﺜﻌﻢ‪.‬‬‫ﺧﺜﻌﻤﯿﻮن‪.‬‬



‫]َخ َع ﻣﯽ ﯾﻮ[ )ع ِا( ِج ﺧﺜﻌﻤﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺜﻌﻤﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻼت‪.‬‬



‫]َخ ْث ‪َ /‬ث[ )ع ِا( ِج »َﺧﺜَْﻠﻪ« و »َﺧَﺜَﻠﻪ«‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »َﺧﺜَْﻠﻪ« و »َﺧَﺜَﻠﻪ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻠﻢ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ع ِا( از ﻧﺎﻣﻬﺎي ﻋﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻠﻤﮥ‪.‬‬



‫]َخ َل َم[ )ع ﻣﺺ( ﺑﻬﻢ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺷﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( اﺧﺘﻼط‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﭘﻨﻬﺎن ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭼﯿﺰي‬ ‫را‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َل ‪َ /‬خ َث َل[ )ع ص‪ِ ،‬ا( زن ﮐﻼن ﺷـﮑﻢ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( اﻟﻤﺮأة اﻟﻀـﺨﻤﮥ اﻟﺒﻄﻦ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧَﺜﻼت ﯾﺎ َﺧﺜْﻼت ||‪ .‬ﻣﺎﺑﯿﻦ‬ ‫ﻧﺎف و زﻫﺎر‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺜﻠﮥ اﻟﺒﻄﻦ‪ ،‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﻃﻌﻨﻪ ﻓﯽ ﺧﺜﻠﮥ ﺑﻄﻨﻪ و ﻓﯽ ﺧﺜﻠﺘﯽ اﻟﻢ ﮐﺎﻟﻌﺸﯽ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫||ﻣﻌﺪه‪ .‬ﻣﺤﻞ ﻃﻌﺎم‪ .‬ﺧﺜﻠﻪ در اﻧﺴﺎن ﭼﻮن ﮐﺮش اﺳﺖ در ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻢ‪.‬‬



‫]َخ[)‪) (1‬ع ﻣﺺ( ﮐﻮﻓﺘﻦ ﺑﯿﻨﯽ ﮐﺴﯽ را‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ﮐﻮﻓﺘﻦ ﺑﯿﻨﯽ ﮐﺲ را ﺗﺎ ﭘﻬﻦ ﺷﻮد‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ()‪ - (1) .(2‬ﻓﻌﻞ ﺛﻼﺛﯽ ﻣﺠﺮد‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺼﺪر از ﺑﺎب »ﻧﺼﺮ ﯾﻨﺼﺮ« اﺳﺖ‪ - (2) .‬ﻋﺒﺎرت ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ در اﯾﻨﺠﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺜﻢ اﻧﻔﻪ؛ دﻗﻪ ﻓﺼﺎر ﻣﻔﻠﻄﺤﺎ‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻢ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ()‪ (1‬ﭘﻬﻦ و ﺳـﺘﺒﺮ ﺑﯿﻨﯽ ﺷـﺪن ||‪ .‬ﭘﻬﻦ ﮔﺮدﯾـﺪن ﺳـﺮ ﮔﻮش ||‪ .‬ﭘﻬﻦ ﮔﺸـﺘﻦ ﻣﻌﻮل‪ .‬ﭘﻬﻦ ﺷـﺪن ﮐﻠﻨﮓ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺑﻨﺪ آﻣﺪن ﺳﻮراﺧﻬﺎي ﭘﺴـﺘﺎن ﻣﺎده ﺷﺘﺮ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫||ﮔﺮدﺷﺪن ﺳﭙﻞ ﻧﺎﻗﻪ‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪ - (1) .‬ﻓﻌﻞ ﺛﻼﺛﯽ ﻣﺠﺮد اﯾﻦ ﻣﺼﺪر از ﺑﺎب ﻋﻠﻢ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻢ‪.‬‬



‫]َخ َث[ )ع ِا( ﭘﻬﻨـﺎي ﺑﯿﻨﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﻋﺮض اﻻـﻧﻒ او ﻋﺮض ارﻧﺒﺘـﻪ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ||(‪ .‬ﺳـﺘﺒﺮي ﺑﯿﻨﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻏﻠﻆ اﻻﻟﻒ او ﻏﻠﻂ ارﻧﺒﺘﻪ‪) .‬ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ||(‪ .‬ﭘﻬﻨﯽ ﺳﺮﮔﻮش و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻢ‪.‬‬



‫]َخ ِث[ )ع ص( ﺑﺰرگ ﺑﯿﻨﯽ‪ .‬ﺳﺘﺒﺮﺑﯿﻨﯽ ||‪ .‬ﺑﺰرگ و ﺳﺘﺒﺮﮔﻮش‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻢ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج اﺧﺜﻢ و ﺧﺜﻤﺎء رﺟﻮع ﺑﻪ »اﺧﺜﻢ« و »ﺧﺜﻤﺎ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻤﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( آن زن ﮐﻪ ﺑﯿﻨﯽ وي ﭘﻬﻦ و ﺳـﺘﺒﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ(‪ .‬ﻣﺆﻧﺚ اﺧﺜﻢ‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﺜﻢ ||‪ .‬آن زن ﮐﻪ ﺳـﺮﮔﻮش‬ ‫وي ﭘﻬﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﺆﻧﺚ اﺧﺜﻢ‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﺜﻢ ||‪ .‬ﻧﺎﻗﻪ‬ ‫اي ﮐﻪ ﺳﭙﻞ آن ﮔﺮد و ﺧﺮد ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬اﻟﻨﺎﻗﮥ اﻟﻤﺴﺘﺪﯾﺮة اﻟﺨﻒ اﻟﻘﺼﯿﺮة اﻟﻤﻨﺎﺳﻢ‪ ،‬واﻻﺳﻢ اﻟﺨﺜﻢ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻤﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﯾﻤﺎﻣﻪ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻤﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( از اﻋﻼم ﻋﺮب اﺳﺖ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻤﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َم[ )ع اِﻣﺺ( ﮐﻮﺗـﺎﻫﯽ ﺑﯿﻨﯽ ﮔـﺎو‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ و ﮐﻠﻔﺘﯽ و ﭘﻬﻨﯽ ﺑﯿﻨﯽ ﮔﺎو‪) .‬از‬ ‫ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ()‪ - (1) .(1‬ﻋﺒﺎرت ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ در اﯾﻨﺠﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺜﻤﻪ‪ ،‬ﻗﺼﺮ ﻓﯽ اﻧﻒ اﻟﺜﻮر او ﻗﺼﺮ و ﻏﻠﻆ و ﺗﻔﺮﻃﺢ‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻤﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َث[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺜﻢ اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻤﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َث[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﺟـﺪ ﺣﻤﯿـﺪﺑﻦ ﻣﺎﻟـﮏ ﺑﻦ ﺧﺜﻢ اﻟﺨﺜﻤﯽ‪ .‬وي ﺑـﺎ واﺳـﻄﻪ از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻧﻘـﻞ ﻣﯿﮑﻨـﺪ ﮐﻪ »ﻏﻨﻢ از ﭼﺎرﭘﺎﯾـﺎن ﺑﻬﺸﺖ اﺳﺖ«‪) .‬از‬ ‫اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻨﺸﺎر‪.‬‬



‫]َخ َث[ )ِا( ﻣﺮﻏﯽ اﺳﺖ آﺑﯽ و ﺗﯿﺮه ﮔﻮن ﻣﯿﺎن ﺳـﺮش ﺳـﻔﯿﺪ و ﺑﺰرگ و ﺑﻌﻀﯽ ﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺸﻨﺸﺎر)‪ - (1) .(1‬ﺷﺎﯾﺪ »ﺧﺜﻨﺸﺎر« ﻣﺼﺤﻒ‬ ‫»ﺧﺸﻨﺸﺎر« ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻮ‪.‬‬



‫]َﺧﺜْْﻮ[ )ع ِا( اﺳﻔﻞ ﺷﮑﻢ ﮐﻪ ﻓﺮوﻫﺸﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻮاء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( زﻧﯽ ﮐﻪ اﺳـﻔﻞ ﺷـﮑﻢ وي ﻓﺮوﻫﺸـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﯿﺎس ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺬﮐﺮ آن »اﺧﺜﯽ«‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ ﺻﻮرت ﻣﺬﮐﺮ آن دﯾﺪه ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻮر‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮ ﺧﺜﺮ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﺜْﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻮرة‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ع ﻣﺺ( اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮ ﺧﺜﺮ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﺜْﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺜﻮة‪.‬‬



‫]َخ ْث َو[ )ع ﻣﺺ( اﺳﻔﻞ ﺷﮑﻢ ﮐﻪ ﻓﺮوﻫﺸﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺜﮥ‪.‬‬



‫]َخ ‪ُ /‬ﺧْﺚ َث[ )ع ِا( ﻣﺸﺘﯽ ﭼﻮب رﯾﺰه ﮐﻪ آﺗﺶ در آن ﮐﺮده اﻓﺮوزﻧﺪ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺜﮥ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺚ َث[ )ع ِا( ﭘﺸـﮑﻞ ﻧﺮم و ﮔﻞ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﺸـﮑﻞ ﯾﺎ ﺳـﺮﮔﯿﻦ ﺳﺮﺷـﺘﻪ در ﭘﺴﺘﺎن ﺑﻨﺪ ﻧﺎﻗﻪ ﻣﺎﻟﻨﺪ ﺗﺎ آﺳﯿﺒﯽ از ﭘﺴﺘﺎن ﺑﻨﺪ ﻧﺮﺳﺪ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‬ ‫)از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ||(‪ .‬رﯾﺴﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺪان ﭘﺴﺘﺎن را ﺑﻨﺪﻧﺪ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺜﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﺛ ْْﯽ[ )ع ﻣﺺ()‪ (1‬ﺳـﺮﮔﯿﻦ اﻧـﺪاﺧﺘﻦ ﮔـﺎو و ﻓﯿـﻞ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب(‪ - (1) .‬ﻓﻌﻞ ﺛﻼﺛﯽ ﻣﺠﺮد اﯾﻦ ﻣﺼﺪر از ﺑﺎب »ﺿﺮب ﯾﻀﺮب« اﺳﺖ و آن ﻧﺎﻗﺺ ﯾﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺜﯽ‪.‬‬



‫]ِﺧﺜْْﯽ[ )ع ِا( ﺳﺮﮔﯿﻦ ﮔﺎو)‪ (1‬و ﻓﯿـﻞ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪ ،‬اﺧﺜﺎء‪ُ ،‬ﺧﺜﯽ‪َ ،‬ﺧّﺜﯽ‪) .‬از‬ ‫ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ - (1) .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻧﻘﻞ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ اﺑﻮﻋﺒﯿﺪه اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را ﻣﺨﺘﺺ ﺑﺴﺮﮔﯿﻦ ﺛﻮر داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺑﻘﺮه و ﺑﻄﺮﯾﻖ اﺳﺘﻌﺎره ﺑﺮاي اﺑﻞ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺮود‪.‬‬ ‫ﺧﺜﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﺛﺎ[ )ع ِا( ﺳﺮﮔﯿﻦ ﮔﺎو و ﭘﯿﻞ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ِﺧﺜْْﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺜﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﺛﯽ ي[ )ع ِا( ِج ِﺧﺜْْﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ِﺧﺜْْﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺜﯿﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( واﺣﺪ ﺧﺜﺮاء و واﺣﺪ ﺧﺜﺮي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺜﺮاء« و »ﺧﺜﺮي« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺜﯿﻢ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻓﺮج زن ﮐﻪ ﺑﻠﻨﺪ و درﺷﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺜﯿﻢ‪.‬‬



‫]ُخ َث[ )ِاخ( از اﻋﻼم ﻋﺮب اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺜﯿﻤﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َث[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻧﺴﺒﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﻨﯽ ﺧﺜﯿﻢ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺜﯿﻤﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َث[ )ِاخ( اﺑﻮﻣﺤﻤـﺪ ﻋﻄﺎءﺑﻦ اﺑﯽ رﺑﺎح اﻟﻘﺮﺷـﯽ ﻣﻮﻟﯽ ﺑﻦ ﺧﺜﯿﻢ اﻟﻔﻬﺮي اﻟﻘﺮﺷـﯽ‪ .‬اﺳﻢ اﺑﯽ رﺑﺎح »اﺳـﻠﻢ« اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﻟـﺪ او ﺑﻪ »ﺟﻨﺪ« ﯾﻤﻦ‬ ‫ﺑﻮد و ﻧﺸـﺄت او ﺑﻤﮑﻪ اﺗﻔـﺎق اﻓﺘﺎد‪ .‬او ﺳـﯿﺎه رﻧﮓ و اﻋﻮر و ﻟﻨﮓ ﺑﻮد و ﺑﻪ آﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﻧﯿﺰ ﮐﻮر ﺷـﺪ‪ .‬ﺧﺜﯿﻤﯽ از ﺑﺰرﮔﺎن ﻋﻠﻢ و ﻓﻀﻞ ﺗﺎﺑﻌﺎن‬ ‫ﺑﻮد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺞ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ﻣﺺ ﻣﺨﻔﻒ( ﻣﺨﻔﻒ ﺧﺠﺎﻟﺖ‪) .‬از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( در رﺟﺎل اﺑﻦ داود و ﮐﺘﺐ رﺟﺎل دﯾﮕﺮ رﻣﺰ اﺳﺖ از ﮐﺘﺎب رﺟﺎل ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺷـﻬﯿﺮ ﺑﺸـﯿﺦ ﻃﻮﺳﯽ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻔﺼﯿﻞ‬ ‫رﻣﻮز ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ در ﮐﺘﺐ رﺟﺎل رﺟﻮع ﺑﻪ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﻣﺮﮐﺰي ج‪ 2‬ص‪ 576‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺞ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﻧﺎم ﯾﮏ ﻧﻮع ﮔﻼﺑﯽ اﺳﺖ در ﺗـﺪاول ﻣﺮدم ﮔﯿﻼن‪) .‬از ﺟﻨﮕﻞ ﺷﻨﺎﺳـﯽ ﮐﺮﯾﻢ ﺳﺎﻋﯽ ص ‪ (|| 1)(239‬ﻧﺎم درﺧﺘﭽﻪء آﻻش اﺳﺖ‬ ‫در ﺗـﺪاول ﻣﺮدم ﮔﯿﻼن)‪) .(2‬از ﺟﻨﮕـﻞ ﺷﻨﺎﺳـﯽ ﮐﺮﯾﻢ ﺳﺎﻋﯽ ج‪ 1‬ص ‪ - (1) .(277‬درﺧـﺖ ﮔﻼـﺑﯽ ﮐﻪ از ﺗﯿﺮهء »‪ «Rosaceae‬و از‬ ‫ﺟﻨﺲ ‪ Pirus‬اﺳﺖ در ﺟﻨﮕﻠﻬـﺎي ﮐﺮاﻧﻪء ﻣﺎزﻧـﺪران و ارﺳـﺒﺎران ﻓﺮاوان اﺳﺖ و اﯾﻦ درﺧﺖ ﭼﻬﺎرﮔﻮﻧﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﮔﻮﻧﻪء آن ‪P.‬‬ ‫‪Cordata‬ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ آﻧﺮا در آﺳــﺘﺎرا »آزﻣـﻮت«‪ ،‬در ﻣﻨﺠﯿـﻞ »ﻫﻤﺮو« در ﺷــﻔﺎرود »اﻣـﺒﺮو«‪ ،‬در ﮔﯿﻼـن »ﺧـﺞ« و در ﻟﺮﺳــﺘﺎن »ﻣﺮود«‬ ‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ‪ - (2) .‬اﯾـﻦ درﺧﺘﭽﻪ ﻧـﺎم ﻓﺮﻧﮕﯿﺶ »‪ «Ilexaquifolium‬اﺳﺖ و در ﺳﺮاﺳـﺮ ﺟﻨﮕﻠﻬـﺎي ﺷـﻤﺎل اﯾﺮان ﺗﺎ ‪ 200‬ﻣﺘﺮ ارﺗﻔـﺎع اﯾﻦ‬ ‫درﺧﺘﭽﻪ دﯾـﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬آﻧﺮا در ﻧﻮر و ﮐﺠﻮر »آﻻـش«‪ ،‬در ﮔﯿﻼن و ﺷـﻬﺴﻮار »ﮐﻨﮕﻪ«‪ ،‬در اﻃﺮاف رﺷﺖ »ﺧـﺞ«‪ ،‬در آﺳـﺘﺎرا »ﻫﺲ« و در‬ ‫ﮔﺮﮔﺎن »ﻣﻨﺰول« ﻣﯿﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮﺑﺶ ﺑﺮاي ﺧﺮاﻃﯽ و ﺳﺎﺧﺘﻦ ﮐﻒ اﻃﺎق ﻣﺼﺮف ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺑﺰﻏﺎﻟﻪ ﮐﻠﻪ ﺳﭙﯿﺪ در ﺗﺪاول ﻣﺮدم ﮔﻨﺎﺑﺎد ﺧﺮاﺳﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﺞ‪.‬‬



‫]؟[ )ِا( ﻣﺤﺘﻤﻼًـ ﭘﯿﺮاﻣﻦ ﺧﺮﮔـﺎه اﺳﺖ ‪ :‬ﺧﺮﮔـﺎه ﺑﻪ ﭘﯿﺮاﻣﻦ وي ﺧـﺞ ﺑﺒﺮﮐﺖ ﮔﻮﯾﯽ ﺑﺮ ﺷـﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻤﺮ ﺑﺴـﺘﻪ ﻏﻼـﻣﯽ‪ .‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري )دﯾﻮان‬ ‫اﻟﺒﺴﻪ ص ‪ .(111‬ﺧﺮﮔﺎه را ﮐﻤﺮ ﺧﺞ ﺑﺮﻣﯿﺎن ﺑﺴﺘﻪ ﭘﯿﺶ ﮐﺖ ﺑﺮ روي اﻃﻠﺲ ﻣﺪول ﺑﺪاﺷﺘﻨﺪ‪) .‬از اﻟﺒﺴﻪء ﻧﻈﺎم ﻗﺎري ص ‪.(151‬‬ ‫ﺧﺞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ﻓﻌﻞ اﻣﺮ( ﮐﻠﻤﻪء اﻣﺮ اﺳﺖ از ﺧﺠﯿﺪن و ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻮﺷـﺶ ﮐﻦ‪ .‬ﺟﻬﺪ ﻧﻤﺎ‪ .‬زور ﮐﻦ‪ .‬ﻓﺮاﻫﻢ آور‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري‬ ‫ج ‪ 1‬ورق ‪ .(359‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺠﯿﺪن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺞ‪.‬‬



‫)‪] (1‬ـَﺧ ﺞ ج[ )ع ﻣﺺ( ﺷـﮑﺎﻓﺘﻦ‪ .‬ﺷﻖ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ()‪) (2‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺞ اﻟﻌﻮد‪) .‬از‬ ‫ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬دﻓـﻊ ﮐﺮدن ||‪ .‬ﮐﮋ ﺟﺴـﺘﻦ ﺑـﺎد‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ(‪ :‬ﺧﺠﺖ‬ ‫اﻟﺮﯾـﺢ؛ اﻟﺘﻮت ﻓﯽ ﻫﺒﻮﺑﻬـﺎ ﻓﻬﯽ ﺧﺎﺟـﮥ و ﺧﺠﻮج ||‪ .‬ﻣﻨﺤﺮف ﺷـﺪن ﮐﺸﺘﯽ از راه راﺳﺖ و ﻣﻘﺼـﺪ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﺑـﺎد‪ :‬ﺧﺠﺖ اﻟﺮﯾـﺢ اﻟﺴـﻔﯿﻨﮥ؛‬ ‫ﺻﺮﻓﺘﻬﺎ ﻋﻦ و ﺟﻬﺘﻬﺎ ﺑﺸﺪة ﻋﺼـﻔﻬﺎ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬ﮔﺎﺋﯿﺪن‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﮐﮋ ﺷﺪن‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧـﺞ ﺳﺎﻋﺪه اي اﻟﺘﻮي ﺳﺎﻋﺪه‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬در ﺑﯿﺎﺑﺎن ﺑﺤﺮﮐﺖ در آﻣﺪن‪ .‬ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ را زﯾﺎد ﭘﯿﻤﻮدن‪) .‬از ﻣﺘﻦ‬ ‫اﻟﻠﻐﮥ ||(‪ .‬ﺧﺎك ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻦ ﺑﻬﻨﮕﺎم راه رﻓﺘﻦ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬رﯾﺦ)‪ (3‬زدن‪.‬‬ ‫)از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪ - (1) .‬ﻓﻌﻞ آن از ﺑﺎب ﻧﺼـﺮ ﯾﻨﺼـﺮ اﺳﺖ‪ - (2) .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‬ ‫اﺻﻞ ﻣﻌﻨﯽ آن »ﺷﮑﺎﻓﺘﻦ« اﺳﺖ‪ - (3) .‬ﻓﻀﻠﻪء ﺟﺎﻧﻮر اﺳﺖ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ روان ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺞ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ﺞ ج[ )ع ﻣﺺ()‪ (1‬در ﻣﯿـﺎن ﻓﻨﻮن ﺑﺴﻮاري زﯾـﺎد ﭘﺮداﺧﺘﻦ‪ :‬ﺧـﺞ)‪ (2‬اﻟﻘـﻮم؛ اﮐـﺜﺮوا ﻓﯽ ﻓﻨـﻮﻧﻬﻢ اﻟﺮﮐﻮب‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ||(‪ .‬ﯾﻮرﺗﻤﻪ‬ ‫رﻓﺘﻦ)‪) .(3‬دزي ج‪ 1‬ص‪ - (1) .(352‬ﻓﻌـﻞ ﺛﻼـﺛﯽ ﻣﺠﺮد آن از ﺑﺎب ﺿـﺮب ﯾﻀـﺮب اﺳﺖ‪ - (2) .‬اﺧﺒـﺞ ﻧﯿﺰ ﺑـﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳـﺖ‪- (3) .‬‬ ‫‪.Trotter‬‬ ‫ﺧﺠﺎﺟﮥ‪.‬‬



‫]َﺧْﺞ ﺟﺎ َج[ )ع ص( ﻣﺮد ﮔﻮل ﻧﺎدان‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬اﻻﺣﻤﻖ اﻟﺬي ﻻﯾﻌﻘﻞ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬رﺟﻞ ﺧﺠﺎﺟﮥ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺎدك‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ِاخ( ﺷـﻬﺮﮐﯽ اﺳﺖ ﺑﺎﻣﻨﺒﺮ از ﺣـﺪود ﺑﺨﺎرا ﺟﺎﯾﻬﺎﯾﯽ آﺑﺎدان و ﺑﺎ ﮐﺸﺖ و ﺑﺰر ﺑﺴـﯿﺎر)‪) .(1‬از ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ چ داﻧﺸـﮕﺎه ص ‪.(106‬‬ ‫)‪ - (1‬ظ ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﺧﺠﺎده اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺠﺎده ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺎده‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ِاخ()‪ (1‬ﻧﺎم ﻗﺼـﺒﻪ اي ﺑﺰرگ ﺑﻮده ﺑﺤﺪود ﺑﺨﺎرا و ﮐﻬﻨﺪز داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻌﯽ ﻧﯿﮑﻮ و آن ﺑﺮ دﺳﺖ راﺳﺖ راه از ﺑﺨﺎرا‬ ‫ﺑﻪ ﺑﯿﮑﻨﺪ ﺑﻮده ﺑﺮ ﺳﻪ ﻓﺮﺳـﻨﮓ و ﺗﺎ آن ﯾﮏ ﻓﺮﺳـﻨﮓ داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬از اﺣﻮال و اﺷﻌﺎر رودﮐﯽ ج‪ 1‬ص ‪ .(99‬ﻟﺴﺘﺮﻧﺞ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺠﺪه ﯾﺎ‬ ‫ﺧﺠﺎده ﻧﺎم ﻗﺼﺒﻪ اي ﺑﻮده ﺑﻪ ﺑﺨﺎرا در ﯾﮏ ﻓﺮﺳﺨﯽ ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺟﺎده اي ﮐﻪ از ﺑﺨﺎرا ﺑﻪ ﺑﯿﮑﻨﺪ ﻣﯿﺮﻓﺘﻪ ﺑﻔﺎﺻﻠﻪء ﺳﻪ ﻓﺮﺳﺨﯽ ﺑﺨﺎرا‪ .‬ﻣﻘﺪﺳﯽ آﻧﺮا‬ ‫ﺷﻬﺮي ﺑﺰرگ و زﯾﺒﺎ ﺷـﻤﺮده و ﻗﻠﻌﻪ اي داﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ داﺧﻞ آن ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از ﺳﺮزﻣﯿﻨﻬﺎي ﺧﻼﻓﺖ ﺷﺮﻗﯽ ص‪ - (1) .(491‬در‬ ‫اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ اﯾﻦ ﻧﺎم »ﺧﺠﺎد« آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺎدي‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺷـﻬﺮﮐﯽ ﺑﻮده ﺑﺤﺪود ﺑﺨﺎرا ﺑﺎ ﻣﻨﺒﺮ آﺑﺎدان ﺑﺎ ﮐﺸﺖ و ﺑﺰر ﺑﺴـﯿﺎر‪) .‬از ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ چ ﺳﯿﺪ ﺟﻼل ﻃﻬﺮاﻧﯽ(‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻫﻤﺎن‬ ‫ﺧﺠﺎدك اﺳﺖ رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺠﺎدك و ﺧﺠﺎده ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺎدي‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺠﺎد اﺳﺖ ﮐﻪ آن ﻗﺮﯾﻪء ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻪ ﺑﺨﺎرا ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ و اﺻﺤﺎب را ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﺟﺎﻣﻌﯽ اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺎدي‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻣﺤﻤـﺪ ﺑـﻦ ﻋﻠﯽ ﺑـﻦ اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺧﺠـﺎدي ﻣﮑﻨﯽ ﺑـﻪ اﺑـﻮﻋﻠﯽ‪ .‬از روات ﺛﻘﻪ ﺑـﻮده از اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﻋﻠﯽ اﺳـﺘﺎد و اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﻣﺴـﺘﻤﻠﯽ و ﻣﻨﺼﻮرﺑﻦ ﻧﺼـﺮ و ﺟﺰ آﻧﻬﺎ ﺣـﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ و از او اﺑﻮﻋﺒـﺪاﻟﻌﺰﯾﺰﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﺨﺸـﯽ ﺣﺎﻓﻆ ﺣﺪﯾﺚ ﻧﻘﻞ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‬ ‫دوﺳﺖ ﻣﺎ اﺑﻮﻋﻠﯽ از ﺛﻘﺎت ﺑﻮده و از ﺷﯿﻮخ ﻣﺎ ﺑﺒﺨﺎرا ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻨﯿﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺎرم‪.‬‬



‫]ُخ ِر[ )ع ص‪ِ ،‬ا( زن ﻓﺮاخ ﻓﺮج‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬ﺧﺠﺎم‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺎره‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 696‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]َخ ‪ُ /‬خ َر[ )ص( اﻧـﺪك‪ .‬ﮐـﻢ‪ .‬ﻗﻠﯿـﻞ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺷـﻌﻮري ج‪1‬‬ ‫ص‪ : (402‬و ﺑﺎز ﻓﺮوﺧﺘﻦ او ﻧﯿﻤﯽ درق را ﺑﭙﺎﻧﺰده ﻫﺰار دﯾﻨﺎر ] ﮐﻪ [ ﺑﺴـﺘﺪﻧﺪ در ﻣـﺪﺗﯽ ﺧﺠﺎره‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺳﯿﺴـﺘﺎن ص ‪ .(389‬ﺑﻨﮕﺮ ﺑﺰﻣﯿﻦ‬ ‫ﺳﭙﺎه دﺷﻤﻦ ﮐﺎن اﺳﺖ ﻓﺮاوان و اﯾﻦ ﺧﺠﺎره‪ .‬ﻣﺨﺘﺎري )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي )||(‪ .‬اِﻣﺺ( ﺗﻤﺴﺨﺮ‪ .‬ﻣﺴﺨﺮﮔﯽ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻻغ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺎف‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ِج ﺧﺠﯿﻒ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺠﯿﻒ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺎف‪.‬‬



‫]َﺧْﺞ ﺟﺎ[ )ع ص( ﻣﺘﮑﺒﺮ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬ﺑﺎ ﮐﺒﺮ‪ .‬ﺑﺎ ﻧﺨﻮت‪ .‬ﺑﺪ دﻣﺎغ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺎﻟﺖ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َل[ )اِﻣﺺ( ﺷـﺮم‪ .‬ﺷـﺮﻣﺴﺎري‪ .‬ﺷـﺮﻣﻨﺪﮔﯽ‪َ .‬ﭼﮑﺲ‪ .‬ﮐﻬﺎ‪ .‬ﺳﺮﮔﺸـﺘﮕﯽ‪ .‬ﺣﯿﺎ‪) .‬از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ‬ ‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨـﺪا آرد‪ :‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﮔﻮﯾﺎ در ﻋﺮﺑﯽ ﻧﯿﺎﻣـﺪه اﺳﺖ و در ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺠﺎي آن ﺧﺠﻞ ﺑﻔﺘـﺢ ﺧﺎء و ﻓﺘﺢ ﺟﯿﻢ اﺳﺖ ﻟﯿﮑﻦ در ﻧﻈﻢ و ﻧﺜﺮ‬ ‫ﻓﺎرﺳـﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﺷﺎﯾﻊ اﺳﺖ‪ .‬در ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻐﺮب ﮔﻮﯾﺪ ﺧﺠﺎﻟﺖ از ﺧﻄﺎي ﻋﺎﻣﻪ اﺳﺖ ﻣﮕﺮ اﮐﺜﺮ اﺳـﺘﺎدان ﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ‬ ‫ﻋﺮﻓﯽ ﮔﻮﯾـﺪ ‪ :‬ﺑﺒﺨﺖ ﺑﯽ اﺛﺮم آن ﮐﻨـﺪ ﺧﺠـﺎﻟﺖ ﻋﺠﺰ ﮐﻪ ﺿـﻌﻒ ﺑـﺎه ﻣﺤـﻞ زﻓـﺎف ﺑﺎ داﻣﺎد‪ .‬ﺗﺸﻮﯾﺮ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺠﻠـﮥ« ﺷﻮد ‪ :‬ﭼﻮن ﮐﺎر‬ ‫ﺑﺨﻮاﻫﺶ رﺳـﺪ از ﺷـﺮم و ﺧﺠﺎﻟﺖ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﮔﺪازﻧﺪه ﭼﻮ ﺑﺮ آﺗﺶ ارزﯾﺰ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﻃﻌﻦ ﺣﺮاﻣﺰادﮔﯽ از ﭼﻪ ﺑﺪ اﺳﺖ ﺑﺪ اﻣﺎ ﺧﺠﺎﻟﺖ دم اﺑﻦ‬ ‫اﻟﻠﻬﯽ ﺑﺘﺮ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬آﺳـﻤﺎﻧﻮار از ﺧﺠـﺎﻟﺖ ﺳـﺮﻓﮑﻨﺪه ﺑﺮ زﻣﯿﻦ آﻓﺘﺎب آﺳﺎ ﺑﻪ روي ﺧﺎك ﻏﻠﻄﺎن آﻣـﺪه‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﯾﺎ از ﻣﺴﺎم ﮐﻮﻫﺴﺖ آب‬ ‫ﺧﻮي ﺧﺠﺎﻟﺖ ﮐﺎﻧـﺪر ﺧﻮر ﻣﻠﮏ ﻧﯿﺴﺖ اﯾﺜﺎر ﮔﻨـﺞ و ﻣﺎﻟﺶ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬آن ﺷـﻐﻞ ﻃﻠﺐ ز روي ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺰ ﮐﺮده ﻧﺒﺎﺷﺪت ﺧﺠﺎﻟﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﻣﯿـﺎن ﺷـﻬﺮ ﻧﺪﯾـﺪي ﮐﻪ ﭼﻮن دوﯾـﺪﻣﺖ از ﭘﯽ زﻫﯽ ﺧﺠـﺎﻟﺖ ﻣﺮدم ﭼﺮا ﺑﺴـﺮ ﻧﺪوﯾـﺪم‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺑﺪﺳـﺘﻮر داﻧﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ ﺷﺎه ﮐﻪ دﻋﻮي‬ ‫ﺧﺠﺎﻟﺖ ﺑﻮد ﺑﯽ ﮔﻮاه‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺧﺠﺎﻟﺖ ﻣﻦ از آن ﺣﺎل ﻗﻮي ﺑﺴﯿﺎر ﺷﺪ و ﺣﺲ و ﺣﺮﮐﺖ در ﻣﻦ ﻫﯿﭻ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ ص ‪ (127‬ز‬ ‫راﺳﺘﯽ ﻧﺒﻮد ﺷﺎﺧﻬـﺎي ﺑﯽ ﺑﺮ را ﺧﺠـﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ از ﻗـﺎﻣﺖ دو ﺗـﺎ دارم‪ .‬ﺻـﺎﺋﺐ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺳـﺮو دارد در ﺑﻐـﻞ ﻣﻨﺸﻮر رﻋﻨﺎﯾﯽ‬ ‫ﺑﺠﺎي ﻗﺪ ﺧﺠﺎﻟﺖ ﻣﯽ ﮐﺸﺪ از ﻧﺨﻞ ﺑﺎﻻﯾﺶ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺑﺮﻧﮓ دﯾﺪه اي ﮐﺰ ﺑﺎده ﺧﻮردن ﺳﺮخ ﻣﯿﮕﺮدد ز ﻧﺨﻮت ﻣﯿﺮﺳﺪ داﯾﻢ‬ ‫ﺧﺠﺎﻟﺖ ﺧﻮد ﻧﻤﺎﯾﺎن را‪ .‬ﻣﺨﻠﺺ ﮐﺎﺷﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺎﻟﺖ آﻟﻮد‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َل[ )ن ﻣـﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺠـﺎﻟﺖ زده‪ .‬ﺷـﺮم زده‪ .‬ﺷـﺮﻣﮕﯿﻦ‪ .‬ﺷـﺮﻣﺴﺎر‪ .‬آﻣﯿﺨﺘﻪ از ﺧﺠﻠﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺮﮐﺐ از »ﺧﺠـﺎﻟﺖ« و »آﻟـﻮد«‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ »آﻟﻮد« در اﯾﻨﺠﺎ اﺳﻢ ﻣﻔﻌﻮل ﻣﺮﺧﻢ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ زﯾﺮا در اﺻﻞ »آﻟﻮده« ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺎﻟﺖ آور‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َل َو[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﻮﺟﺐ ﺧﺠـﺎﻟﺖ‪ .‬ﺑـﺎﻋﺚ ﺗﺸﻮﯾﺮ‪ .‬ﺑﺎﻋﺚ ﺷـﺮم ﺳﺎري‪ .‬ﺷـﺮﻣﺴﺎرﮐﻨﻨﺪه‪ .‬ﺧﺠﺎﻟﺖ آورﻧـﺪه ﻣﺮﮐﺐ از »ﺧﺠﺎﻟﺖ« و‬ ‫»آور« اﺳﺖ ﮐﻪ »آور« اﺳﻢ ﻓﺎﻋﻞ ﻣﺮﺧﻢ از »آوردن« ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺎﻟﺖ آوردن‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َل َو َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻮﺟﺐ ﺧﺠـﺎﻟﺖ ﺷـﺪن‪ .‬ﺑـﺎﻋﺚ ﺧﺠـﺎﻟﺖ ﺷـﺪن‪ .‬ﺟﻠﺐ ﺧﺠﺎﻟﺖ ﮐﺮدن‪ .‬اﯾﺠﺎد ﺧﺠﺎﻟﺖ ﮐﺮدن ‪ :‬ﺳـﯿﻢ دﻏﻞ‬ ‫ﺧﺠﺎﻟﺖ و ﺑﺪﻧﺎﻣﯽ آورد ﺧﯿﺰ اي ﺣﮑﯿﻢ ﺗﺎ ﻃﻠﺐ ﮐﯿﻤﯿﺎ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺎﻟﺖ ﺑﺮدن‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َل ُب َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺠﺎﻟﺖ ﮐﺸـﯿﺪن‪ .‬ﺗﺤﻤﻞ ﺧﺠﺎﻟﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﮐﺴﺐ ﺧﺠﺎﻟﺖ ﮐﺮدن ‪ :‬ﺑﺎﻧـﺪازهء ﺑﻮد ﺑﺎﯾـﺪ ﻧﻤﻮد ﺧﺠﺎﻟﺖ ﻧﺒﺮد‬ ‫آﻧﮑﻪ ﻧﻨﻤﻮد و ﺑﻮد‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﮔﺮﺑﻘﯿﺎﻣﺖ روﯾﻢ ﺑﯽ ﺧﺮو ﺑﺎر ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﮐﻪ ﺧﺠﺎﻟﺖ ﺑﺮﯾﻢ ﭼﻮن ﺑﮕﺸﺎﯾﻨـﺪ ﺑﺎر‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﻗﺪر وﻗﺖ ار‬ ‫ﻧﺸﻨﺎﺳﺪ دل و ﮐﺎري ﻧﮑﻨﺪ ﺑﺲ ﺧﺠﺎﻟﺖ ﮐﻪ ازﯾﻦ ﺣﺎﺻﻞ اوﻗﺎت ﺑﺮﯾﻢ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺎﻟﺖ دادن‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َل َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻮﺟﺐ ﺧﺠﺎﻟﺖ ﻓﺮاﻫﻢ آوردن‪ .‬ﮐﺴـﯽ را ﺷـﺮﻣﺴﺎر ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﻮﺟﺐ ﺷـﺮﻣﺴﺎري ﮐﺴﯽ ﺷﺪن‪ .‬ﺷﺮﻣﺴﺎر ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺷﺮﻣﮕﯿﻦ ﮐﺮدن‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﻣﻌﻠﻢ در ﺣﻀﻮر ﺷـﺎﮔﺮدان ﺷـﺎﮔﺮد ﺗﻨﺒـﻞ را ﺧﺠـﺎﻟﺖ داد‪ .‬و ﯾـﺎ‪ :‬ﭘﺎﺳـﺒﺎن ﺑـﺎ ﻧﺸـﺎن دادن ﻣﺎل دزدي ﺷـﺪه دزد را‬ ‫ﺧﺠﺎﻟﺖ داد‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺎﻟﺖ زدﮔﯽ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َل َز َد ‪ِ /‬د[)ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺣـﺎﻟﺖ ﺧﺠـﺎﻟﺖ زده‪ :‬ﺣﺴـﯿﻦ از روي ﺧﺠـﺎﻟﺖ زدﮔﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻏـﺬا ﺑﺨﻮرد‪ .‬ﻓﻼﻧﯽ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺧﺠﺎﻟﺖ‬ ‫زدﮔﯽ دﯾﮕﺮ روي دﯾﺪار آﻧﻬﺎ ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺎﻟﺖ زده‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َل َز َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺷـﺮم زده‪ .‬ﺷـﺮﻣﺴﺎر‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺧﺠﺎﻟﺖ ﮐﺸـﯿﺪه‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺧﺠﺎﻟﺖ ﺑﺮ او ﺣﺎدث ﺷﺪه‪ .‬ﺷـﺮﻣﮕﯿﻦ‪- (1) (1).‬‬ ‫ﺧﺠﺎﻟﺖ دادن ﻫﻤﻮاره از ﻃﺮﯾﻖ ﮐﺴـﯽ ﺑﺮ ﮐﺴـﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﻌﻤﻞ ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻋﻤﻞ ﺧﺠﺎﻟﺖ دادن ﺑﺮ او واﻗﻊ ﺷﺪه ﮔﺎه در واﻗﻊ از اﯾﻦ ﻋﻤﻞ‬ ‫ﺧﺠﺎﻟﺖ ﻣﯿﮑﺸـﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺻﻮرت ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ ﺧﺠﺎﻟﺖ ﺑﺮ او دﺳﺖ ﻣﯽ ﯾﺎﺑـﺪ و ﮔﺎه ﺑﻈﺎﻫﺮ ﺧﺠﺎﻟﺖ ﻣﯿﮑﺸﺪ وﻟﯽ واﻗﻌًﺎ ازﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﻨﻔﻌﻞ ﻧﻤﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﻟﻐﺖ ﺧﺠﺎﻟﺖ زده در وﻗﺖ اﻃﻼق ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺮدو ﺣﺎﻟﺖ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺎﻟﺖ زده ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺷﺮﻣﺴﺎر ﺷﺪن‪ .‬ﺷﺮﻣﮕﯿﻦ ﺷﺪن‪ .‬ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺧﺠﺎﻟﺖ واﻗﻊ ﮔﺸﺘﻦ‪ .‬ﺧﺠﺎﻟﺖ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬ ‫]َخ ‪ِ /‬خ َل َز َد ‪ِ /‬د ُ‬ ‫ﺧﺠﺎﻟﺖ زده ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺷﺮﻣﺴﺎر ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﺠﺎﻟﺖ دادن‪ .‬ﻣﻮﺟﺐ ﺧﺠﺎﻟﺖ ﮐﺴﯽ را ﻓﺮاﻫﻢ آوردن‪.‬‬ ‫]َخ ‪ِ /‬خ َل َز َد ‪ِ /‬د َ‬ ‫ﺧﺠﺎﻟﺖ ﮐﺶ‪.‬‬



‫ك[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﻤـﻞ ﺧﺠـﺎﻟﺖ ﻣﯿﮑﻨـﺪ‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ زود ﺧﺠﻠﺖ زده ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺒﻮل ﺧﺠﺎﻟﺘﺶ‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َخ ‪ِ /‬خ َل َ‬ ‫زﯾﺎد اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﮐﻢ رو و ﻏﯿﺮ ﮔﺴﺘﺎخ و ﺑﺎﺣﺠﺐ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺎﻟﺖ ﮐﺸﯽ‪.‬‬



‫ك[)ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺠﺎﻟﺖ ﮐﺶ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺷﺮم زده‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺠﺎﻟﺖ زده‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َخ ‪ِ /‬خ َل َ‬ ‫ﺧﺠﺎﻟﺖ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺷـﺮﻣﺴﺎري ﺑﺮدن‪ .‬ﺧﺠﺎﻟﺖ ﺑﺮدن‪ .‬ﺷـﺮﻣﮕﯿﻦ ﮔﺸـﺘﻦ‪ .‬ﺧﺠﺎﻟﺖ زده ﺷﺪن‪ .‬ﺷـﺮم زده ﺷﺪن‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺠﻠﺖ‬ ‫]َخ ‪ِ /‬خ َل َ‬ ‫در اﻧﺴﺎن ﻣﺤﻘﻖ ﺷﺪن‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺎﻟﺖ ﮔﺎه‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َل[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺤﻞ ﺧﺠﺎﻟﺖ‪ .‬ﻣﺤﻞ ﺷـﺮﻣﺴﺎري‪ .‬ﻣﮑﺎن ﺷﺮﻣﮕﯿﻨﯽ‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺧﺠﻠﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﮑﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﺠﺎﻟﺖ ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ‪ :‬ﻃﺮﯾﻖ ذﯾﻞ ﭼﻪ ﭘﻮﯾﻢ درﯾﻦ ﺧﺠﺎﻟﺖ ﮔﺎه ﮐﻪ ﻟﻨﮓ ﺷﺪ ﺧﺮدم را ﺳﻤﻨﺪ ﺟﻮﻻﻧﯽ‪ .‬ﻋﺮﻓﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺎﻟﮥ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ع ﻣﺺ( ﺑﺴﯿﺎرﻧﺒﺎت ﺷﺪن‪) .‬ﻣﺼﺎدراﻟﻠﻐﮥ زوزﻧﯽ( )ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺎﻟﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ( در ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬در آﻏﻮش ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬ﺑﻐﻞ ﮔﯿﺮي ﮐﺮدن‪ .‬در ﮐﻨﺎر ﮔﺮﻓﺘﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج ‪ 1‬ورق ‪.(389‬‬ ‫ﺧﺠﺎم‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص ِا( زن ﻓﺮاخ ﮐﺲ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬زن ﻓﺮاخ ﺷﺮم‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺎو‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( آواز و ﺻـﺪاي ﻫﺮ ﭼﯿﺰ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي( )آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( ‪ :‬ﭼﻮ ﺑﺎﻧﮓ‬ ‫ﺧﺠﺎو آﯾﺪ او را ﺑﮕﻮش ز ﺑﺲ ﻫﯿﺒﺖ از ﻣﻐﺰﻫﺎ رﻓﺖ ﻫﻮش‪ .‬ﺳﺮاج اﻟﺪﯾﻦ راﺟﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺄ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ()‪ (1‬زدن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ(‪ .‬ﺧﺠﺄه ﺑﺎﻟﻌﺼﺎ؛ اي ﺿـﺮﺑﻪ ﺑﺎﻟﻌﺼﺎ ||‪ .‬ﺷﺐ ﮔﺬﺷـﺘﻦ و ﻣﻨﻘﻄﻊ ﺷﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬ﮔﺎﯾﯿـﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ (|| 2).‬ﭘﻨﻬﺎن ﺑﺨﺎﻧﻪ آﻣﺪن‪) (3).‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬اﻧﻘﻤﺎع‪ .‬اﻧﮑﺴﺎر‪) .‬از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺷـﺮم ﮐﺮدن‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬اﺳﺘﺤﯿﺎء ||‪ .‬ﻓﺤﺶ ﮔﻔﺘﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)از ﻣﺘـﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ )||(‪ِ .‬ا( ِج ﺧﺠـﺎة‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ - (1) .‬ﺛﻼـﺛﯽ ﻣﺠﺮد آن از ﺑـﺎب ﻓﺘـﺢ اﺳﺖ‪ - (2) .‬در ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻟﻮﺳﯿﻂ و ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ﻣﺼﺪر آن ُﺧُﺠﻮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ - (3) .‬در ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺠﺄ اﻟﻤﺮأة‪ ،‬ﺗﻐﺸﺎﻫﺎ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺄة‪.‬‬



‫]َخ َء[ )ع ِا( ﭘﻠﯿﺪي‪ .‬ﻧﺎﮐﺴﯽ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺠﺎ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬و ﻣﺎ ﻫﻮ اﻻ ﺧﺠﺎة ﻣﻦ اﻟﺨﺠﯽ؛ ﻧﯿﺴﺖ او ﻣﮕﺮ ﭘﻠﯿﺪ و ﻧﺎﮐﺲ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺄة‪.‬‬



‫]ُخ َج َء[ )ع ص( ﺑﺴـﯿﺎرﺟﻤﺎع از ﻣﺮدم ||‪ .‬زن ﺧﻮاﻫﻨﺪهء ﺟﻤﺎع‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( اﻻﻧﺜﯽ اﻟﺘﯽ ﺗﺸﺘﻬﯿﻪ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ||(‪ .‬ﺑﺴﯿﺎرﺟﻤﺎع از‬ ‫ﻣﺮدم و ﺷـﯿﺮان‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﻣﺮد ﻓﺮﺑﻪ و ﮔﺮان‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ||(‪.‬‬ ‫ﮔﻮل‪ .‬اﺣﻤﻖ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ||(‪ .‬ﻣﻀﻄﺮب‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺖ‪.‬‬



‫]َخ ‪ُ /‬خ[ )ِا( ﻣﺴﺘﯽ ||‪ .‬ﺷﻬﻮت‪ .‬ﻫﻮاي ﻧﻔﺲ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج ‪ 1‬ورق ‪.(389‬‬ ‫ﺧﺠﺞ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِا( ﭼﯿﻨﻪ دان ﻣﺮغ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺣﻮﺻﻠﻪ‪ .‬ﺳﻨﮕﺪان ﻣﺮغ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﭻ‪.‬‬



‫]َخ ‪ُ /‬خ َج[ )ِا( ورم و آﻣﺎﺳﯽ را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ در ﮔﻠﻮ ﺑﻬﻢ رﺳﺪ‪ .‬ﺧﺠﺶ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺨﺎج‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ص( اﺳـﺘﺨﻔﺎء‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﺠﺨﺞ اﻟﺮﺟﻞ؛ ﻟﻢ ﯾﺒﺪ ﻣﺎ ﻓﯽ ﻧﻔﺴﻪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ و ﺗﻨﺪي ﺣﻠﻮل‬ ‫ﮐﺮدن)‪ .(1‬ﺑﺎ ﺗﻨﺪي ﺟﺎﯾﯽ ﻧﺸﺴﺘﻦ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ||(‪ .‬وزﯾﺪن ﺷﺪﯾﺪ ﺑﺎد‪ ،‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﺠﺨﺞ اﻟﺮﯾﺢ؛ ﻣﺮت ﺷﺪﯾﺪًا و اﻟﺘﻮت‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪.‬‬ ‫||ﺧﻮد را ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻪ اي ﺟﻤﻊ ﺷـﺪن و ﺑﻨﻈﺮ ﻧﯿﺎﻣﺪن‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ - (1) .‬ﻋﺒﺎرت ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ در اﯾﻨﺠﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺠﺨﺞ‬ ‫اﻟﺮﺟﻞ؛ اﺳﺮع ﻓﯽ اﻻﻧﺎﺧﮥ و اﻟﺤﻠﻮل‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺨﺎج‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ زﯾـﺎده روي در ﮐﻼم ﮐﻨـﺪ و ﺑﺮاي ﮐﻼم او ﻣﻌﻨﯽ و ﺟﻬﺘﯽ ﻧﺒﺎﺷـﺪ ||‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺧﯿﺎل ﮐﻨـﺪ در ﮐﺎرش ﺑﺮاه راﺳـﺖ‬ ‫اﺳﺖ وﻟﯽ واﻗﻌًﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺨﺎﺟﻪ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ع ص( اﺣﻤﻖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺨﺠﮥ‪.‬‬



‫]َخ َخ َج[ )ع ﻣﺺ( ﺧﺠﺨﺎج ||‪ .‬ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺣﺎل ﮔﺸـﺘﻦ از ﺑﯿﻢ ||‪ .‬ﺳﺮ در ﮐﺶ ﺷﺪن ||‪ .‬ﭘﻨﻬﺎن ﮔﺮدﯾﺪن ||‪ .‬ﺑﺎد ﺳﺨﺖ ﺟﺴﺘﻦ ||‪ .‬ﺑﺰودي‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﯿـﺪن ﺷﺘﺮ را ||‪ .‬ﻧﻬﺎن داﺷـﺘﻦ اﻧـﺪﯾﺸﻪء ﺧﻮﯾﺶ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﮔﺎﯾﯿﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻧﮑﺎح)‪) .(1‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪- (1) .‬‬ ‫ﻋﺒﺎرت ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ در اﯾﻨﺠﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﯾﮑﻨﯽ ﺑﺎﻟﺨﺠﺨﺠﻪ ﻋﻦ اﻟﻨﮑﺎح‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺪاش‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﺧﻮاﺟﻪ ﺗﺎش‪) .‬از دزي ج‪ 1‬ص‪ .(352‬ج‪ ،‬ﺧﺠﺪاﺷﯿﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺮ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ع ص( ﺑﻮي ﻗﺴـﻤﺘﻬﺎي ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑـﺪن‪ .‬ﺑﻮي ﻣﻘﻌﺪ‪ (|| 1).‬ﺑـﺪﺑﻮﯾﯽ ﺳـﻌﺎل‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺑﺪﺑﻮﯾﯽ ﺳـﺮﻓﻪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء||(‪.‬‬ ‫ﺻـﺪاي آب ﺑﺮ داﻣﻦ ﮐﻮه‪) (2).‬از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪ - (1) .‬ﻋﺒﺎرت ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﻧﺘﻦ اﻟﺴـﻔﻠﮥ‪ ،‬ﻧﺘﻦ اﻟﺪﺑﺮ‪ - (2) .‬در اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺻﻮت اﻟﻤﺎء ﻋﻠﯽ ﺳﻔﺢ اﻟﺠﺒﻞ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺮ‪.‬‬



‫]ِخ ِﺟﺮر[ )ع ص( ﺑﺴـﯿﺎرﺧﻮار‪ .‬ﺑﺴـﯿﺎرﺧﻮرﻧﺪه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻣﺘـﻦ اﻟﻠﻐـﮥ(‪ .‬ج‪ِ ،‬ﺧِﺠّﺮون ||‪ .‬ﺑـﺪدل‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﺟﺒـﺎن و‬ ‫روﮔﺮدان از ﺟﻨﮓ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺠﺮون‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺮون‪.‬‬



‫]ِخ ِﺟْﺮ رو[ )ع ِا( ِج ِﺧِﺠّﺮ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺠﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺮه‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ِا( ﭘﻬﻨـﺎ و ﮔﺸـﺎدﮔﯽ ﺳـﺮ ﮐﻮزهء دﺳـﺘﻪ دار‪ (||) 1).‬ص( ﮐﻨﯿﺰك ﮔﺸـﺎده ﺷـﺮم‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس()‪- (1) .(2‬‬ ‫ﻋﺒﺎرت ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس و ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ در اﯾﻨﺠﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺳـﻌﮥ راس اﻟُﺤّﺐ‪ .‬اﻟﺤﺐ = اﻟَﺠﺮة و اﻟﺠﺮة = اﻧﺎء ﻣﻦ ﺧﺰف ﻟﻪ ﺑﻄﻦ ﮐﺒﯿﺮ و ﻋﺮوﺗﺎن‬ ‫و ﻓﻢ واﺳﻊ‪ - (2) .‬در ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﻻﻣﮥ اﻟﻮاﺳﻌﮥ و ﻫﯽ ﺗﺼﻐﺮ‪ ،‬در ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻧﻘﻞ از اﺑﻦ اﻻﻋﺮاﺑﯽ اﺳﺖ‪ :‬اﻟﺨﺠﯿﺮة‬ ‫و ﻫﯽ اﻟﻮاﺳﻌﮥ ﻣﻦ اﻻﻣﺎء‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺖ‪.‬‬



‫]ُخ َج[ )ِا( ﻧﺎم ﻧﻮاﯾﯽ اﺳﺖ از ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﮐﻪ آﻧﺮا ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج ‪ 1‬و ورق ‪.(393‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﺎن‪.‬‬



‫]ُخ ِج[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﮑﻮﻫﻬﺎي ﻫﺮات از اﻋﻤﺎل ﺑﺎدﻏﯿﺲ و از آﻧﺠﺎﺳﺖ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺧﺠﺴـﺘﺎﻧﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان‬ ‫ﯾﺎﻗﻮت ﺷﻮد‪ :‬ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﺨﺮاﺳﺎن اﻧﺪر ﮐﻮه و او را ﮐﺸﺖ و ﺑﺮز ﺑﺴـﯿﺎر اﺳﺖ و ﻣﺮدﻣﺎﻧﯽ ﺟﻨﮕﯽ اﻧﺪ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ ﺿـﻤﯿﻤﻪء ﮔﺎﻫﻨﺎﻣﻪء‬ ‫ﺳﯿﺪﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﻃﻬﺮاﻧﯽ( ‪:‬ﻋﻤﻞ ﺳﯿﺴـﺘﺎن ﭘﺲ از اﺳﻼم و ﮐﻮرﺗﻬﺎء آن ﺑﺮ ﺻﻠﺢ ﻗﺪﯾﻢ اﻟﻒ اﻟﻒ درﻫﻢ‪ ،‬ﺳﺠﺴﺘﺎن و ﺑﺴﺖ و رﺧﺪ و ﮐﺎﺑﻞ‬ ‫و زاﺑﻠﺴـﺘﺎن و ﻧﻮزاد و زﻣﯿﻦ داور و اﺳـﻔﺰار و ﺧﺠﺴﺘﺎن‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن ص ‪ .(26‬اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ اﻟﺨﺠﺴـﺘﺎﻧﯽ را ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ ﻣﺮدي‬ ‫ﺧﺮﺑﻨﺪه ﺑﻮدي ﺑﻪ اﻣﯿﺮي ﺧﺮاﺳﺎن ﭼﻮن اﻓﺘﺎدي‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺒﺎدﻏﯿﺲ در ﺧﺠﺴـﺘﺎن روزي دﯾﻮان ﺣﻨﻈﻠﻪء ﺑﺎدﻏﯿﺴﯽ ﻫﻤﯽ ﺧﻮاﻧﺪم‪) .‬ﭼﻬﺎرﻣﻘﺎﻟﻪء‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻋﺮوﺿﯽ ص ‪ .(42‬ﺧﺠﺴﺘﺎن از ﺟﺒﺎل ﻫﺮات ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻖ(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ِج[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ُﺧِﺠﺴﺘﺎن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺠﺴﺘﺎن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ِج[ )ِاخ( اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ‪ .‬از اﻣﺮاء ﻃﺎﻫﺮﯾﻪ ﺑﻮد و ﺑﻌـﺪ از اﻧﻘﺮاض ﻃﺎﻫﺮﯾﺎن ﺑﺪﺳﺖ ﺻـﻔﺎرﯾﻪ او ﺑﺨﺪﻣﺖ ﺻـﻔﺎرﯾﻪ ﭘﯿﻮﺳﺖ و از ﺣﺴـﻦ‬ ‫ﺗﺪﺑﯿﺮ و ﻓﺮط ﮐﻔﺎﯾﺖ ﺧﻮد ﺑﻤﻘﺎﻣﺎت ﻋﺎﻟﯽ رﺳـﯿﺪ و ﺑﺮ اﻏﻠﺐ ﺑﻼد ﺧﺮاﺳﺎن ﻣﺴﺘﻮﻟﯽ ﮔﺸﺖ ﺗﺎ آﻧﺠﺎﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻤﺮوﺑﻦ اﻟﻠﯿﺚ در ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر ﻣﺼﺎف‬ ‫داده او را ﺑﺸـﮑﺴﺖ و ﻗﺼﺪ ﻓﺘﺢ ﻋﺮاق ﮐﺮد و دراﻫﻢ و دﻧﺎﻧﯿﺮ ﺑﻨﺎم ﺧﻮﯾﺶ ﺳـﮑﻪ زد وﻟﯽ اﺟﻞ ﺑﺰودي ﻫﻮاي اﺳﺘﺒﺪاد را از دﻣﺎﻏﺶ ﺑﯿﺮون‬ ‫ﺑﺮده در ﺳﻨﻪء ‪ 268‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑـﺪﺳﺖ ﻏﻼﻣﺎن ﺧﻮد در ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر ﮐﺸـﺘﻪ ﺷـﺪ و ﻓﺘﻨﻪ او ﺑﺨﻮاﺑﯿـﺪ و ﻣﺪت ﺗﻐﻠﺐ او ﻫﺸﺖ ﺳﺎل ﺑﻮد‪) .‬از ﺣﻮاﺷـﯽ‬ ‫دﮐﺘﺮ ﻣﻌﯿﻦ ﺑﺮ ﭼﻬﺎرﻣﻘﺎﻟﻪء ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻋﺮوﺿﯽ ص ‪ : (69‬ﺳﺎﻟﻮﮐﺎن ﺧﺮاﺳﺎن ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧـﺪ و ﺗﺪﺑﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺮدي ﺻﺎﺣﺐ ﻗﺮان ﺧﻮاﻫﺪ‬ ‫ﺑـﻮد و دوﻟـﺘﯽ ﺑﺰرگ دارد و ﻣﺮدي ﻣﺮد اﺳـﺖ و ﮐﺴـﯽ ﺑﺮو ﺑﺮ ﻧﯿﺎﯾـﺪ ﻣـﺎ را ﺻـﻮاب آن ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﺑﺰﯾﻨﻬـﺎر او روﯾﻢ و ﺑﺮوزﮔـﺎر دوﻟﺖ او‬ ‫زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﻫﻤﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﭘﺲ ﺳـﺮﮐﺐ اﻟﮑﺒﯿﺮ ﮐﻪ ﻧﺎم وي اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻮد و اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ اﻟﯿﺎس ﺑﻦ اﺳﺪ و اﺑﻮ ﺑﻼل اﻟﺨﺎرﺟﯽ و اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ‬ ‫اﺑﯽ ﺣﻔﺺ و اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ اﻟﺨﺠﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻋﺰﯾﺰﺑﻦ اﻟﺴـﺮي اﯾﻦ ﻫﻤﮕﻨـﺎن ﺑـﺎ ﯾـﺎران و ﮔﺮوه ﺧﻮﯾﺶ ﻧﺰدﯾـﮏ ﯾﻌﻘﻮب آﻣﺪﻧـﺪ‪) .‬ﺗـﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺳﯿﺴﺘﺎن ص ‪.(225‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﮕﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت[)‪) (1‬ﺣﺎﻣﺺ(ﻣﯿﻤﻨﺖ‪ .‬ﺳﻌﺎدت‪ .‬ﻧﯿﮏ ﺑﺨﺘﯽ‪ .‬ﻣﺒﺎرﮐﯽ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ و ﻓﺮﺧﻨﺪﮔﯽ‪ .‬ﻣﺒﺎرﮐﯽ‪ .‬ﯾﻤﻦ ‪ :‬ﮐﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎد‬ ‫ﮐﻪ ﮐﻮدك را ﺑﺎز ﻣﻦ آر ﺣﻠﯿﻤﻪ را ﺳﺨﺖ آﻣﺪ از ﺧﺠﺴﺘﮕﯽ و ﺑﺮﮐﺎت ﭘﯿﻐﺎﻣﺒﺮ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻧﻪء او ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪه ﺑﻮد ﮔﻔﺖ ﺑﺮﮐﺎت و‬ ‫ﺧﺠﺴـﺘﮕﯽ او ﺑﺨﺎﻧﻪ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻃﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪ .‬ﺧﻼف ﮐﺮدن او ﺳﺨﺖ ﻧﺎﺧﺠﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﻣﮑﻦ ﺧﻼف و دل از ﻧﺎﺧﺠﺴﺘﮕﯽ‬ ‫ﺑﺮﻫﺎن‪ .‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬آﺛﺎر ﺗﺎزﮔﯽ و ﻧﺸﺎن ﺧﺠﺴﺘﮕﯽ ﺑﺮ ﺻﻮرت ﻣﺒﺎرك او ﮔﺸﺘﻪ آﺷﮑﺎر‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ‪ .‬ﺳﻠﻄﺎن ﭼﻮن از ﺣﺠﺮهء ﺧﺎص ﺑﯿﺮون‬ ‫آﻣﺪي ﻧﺨﺴﺖ روي او را دﯾﺪي‪ ،‬و ﻣﻘﺼﻮد ﺳـﻠﻄﺎن آزﻣﺎﯾﺶ ﺧﺠﺴـﺘﮕﯽ دﯾﺪار او ﺑﻮد ﺳﺨﺖ ﺧﺠﺴﺘﻪ آﻣﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﯿﺮون آﻣﺪي از ﺣﺠﺮه‬ ‫ﭼﺸﻢ ﺑﺮوي اﻓﮑﻨـﺪي‪ ،‬ﻫﺮ ﻣﺮادي داﺷﺘﯽ آن روز ﺣﺎﺻﻞ ﺷـﺪي‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪء ﻣﻨﺴﻮب ﺧﯿﺎم(‪ .‬ﻋﯿـﺪت ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﺑﺎد و ﺗﻮ اﻧـﺪر ﺧﺠﺴـﺘﮕﯽ‬ ‫آﯾﯿﻦ ﻋﯿـﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺳﺎز ﻋﯿﺪوارﺳﻮزﻧﯽ‪ - .‬ﺑﺨﺠﺴـﺘﮕﯽ؛ ﺑﻤﯿﻤﻨﺖ‪ .‬ﺑﻤﺒﺎرﮐﯽ‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﺑﺨﺠﺴـﺘﮕﯽ و ﻣﯿﻤﻨﺖ ﺟﺸﻦ ﻋﺮوﺳـﯽ‪ ...‬در ﺑﻨﺪه ﻣﻨﺰل‬ ‫ﺑﺮﭘﺎﺳﺖ )||‪ِ .‬ا( ﯾﻤﻨﻪ‪) .‬دﻫﺎر(‪ .‬و آن ﻧﺎم ﮔﻠﯽ اﺳﺖ‪ - (1) .‬ﺿـﺒﻂ ﻓﻮق از ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا اﺳﺖ و در ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ] ُخ َج َت [ ﺿﺒﻂ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت[ )ص()‪ (1‬ﻣﺒـﺎرك‪ .‬ﻣﯿﻤﻮن‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )ﺻـﺤﺎح اﻟﻔﺮس( )ﻓﯿﺮوزآﺑـﺎدي( )زﻣﺨﺸـﺮي( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺑﺎ ﻣﯿﻤﻨﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺳـﻌﺎدت‪ .‬ﻓﺮخ‪ .‬ﺑﺨﺘﯿﺎر‪ .‬ﺳـﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴـﻌﻮد‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻧﯿﮑﺒﺨﺖ‪.‬‬ ‫ﮐـﺎﻣﺮوا‪ .‬ﺧﺮم‪ .‬ﺿـﺪ ﮔﺠﺴـﺘﻪ‪ .‬ﻧﯿـﮏ ﺧﻮاﺳـﺘﻪ‪ .‬ﻣﺘـﺒﺮك‪ .‬ﺳـﻌﺪ‪ .‬ﺳـﻌﯿﺪ‪ .‬ﻫﻤـﺎﯾﻮن ‪ :‬آﻣـﺪ ﻧﻮروز و ﺑﺮدﻣﯿـﺪ ﺑﻨﻔﺸﻪ ﺑﺮ ﺗﻮ ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﺑﺨﺼﻢ ﺑـﺎد‬ ‫ﻣﺮﺧﺸﻪ‪.‬ﻣﻨﺠﯿﮏ‪ .‬ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﻣﻬﺮﮔﺎن آﻣﺪ ﺳﻮي ﺷﺎه ﺟﻬﺎن)‪ (2‬آﻣـﺪ ﺑﺒﺎﯾـﺪ داد داد او ﺑﮑﺎم دل ﺑﻬﺮ ﭼﺖ ﮐﺮ‪ .‬دﻗﯿﻘﯽ‪ .‬ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﺷﺪ آن اﺧﺘﺮ‬ ‫ﺷﻬﺮﯾﺎر‪.‬دﻗﯿﻘﯽ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﮔﺮدون را ﺑـﺪﯾﻮان ﺑﺮ ﻧﻬﺎد و ﮐﺎر ﺑﺴﺖ‪ .‬و آﻧﮑﺠﺎ ﺑﻮدش ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﻣﻬﺮ اﻫﺮﻣﻦ ﮔﻮاه‪ .‬دﻗﯿﻘﯽ )دﯾﻮان چ ﺷـﺮﯾﻌﺖ ص‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 697‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫‪ .(99‬ﺑـﺪو ﮔﻔﺖ ﮐﯿﻦ ﮐﻮس و زرﯾﻨﻪ ﮐﻔﺶ ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺎوﯾـﺎﻧﯽ درﻓﺶ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬دي و ﻓﺮودﯾﻨﺖ ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﺑﻮاد در ﻫﺮ ﺑـﺪي ﺑﺮ ﺗﻮ‬ ‫ﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻮاد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺳـﯿﺎﻣﮏ ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﯾﮑﯽ ﭘﻮر داﺷﺖ ﮐﻪ ﻧﺰد ﻧﯿﺎ ﺟﺎي دﺳـﺘﻮر داﺷﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺷﻬﻨﺸﺎه ﭘﯿﺮوزﮔﺮ ﺟﻬﺎﻧﺪار ﺑﺎ‬ ‫داﻧﺶ و ﺑﺎ ﮔﻬﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧﺠﺴـﺘﻪ درﮔﻪ ﻣﺤﻤﻮد زاوﻟﯽ درﯾﺎﺳﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ درﯾﺎ ﮐﺎﻧﺮا ﮐﺮاﻧﻪ ﭘﯿﺪا ﻧﯿﺴﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭘﺸﺖ ﺳـﭙﻪ ﻣﯿﺮﯾﻮﺳـﻒ‬ ‫آﻧﮑﻪ ﺑﺮوﯾﺶ روز ﺑﺰرﮔﺎن ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﮔﺸﺖ و ﻫﻤﺎﯾﻮن‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑﺲ ﮐﺲ ﮐﻪ در زﻣﯿﻦ ﻣﻠﮑﺎﺧﺎﻧﻤﺎن ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﺰ ﺧﺪﻣﺖ ﺧﺠﺴـﺘﻪء ﺗﻮ ﺷـﺪ‬ ‫ﺑﺨﺎﻧﻤـﺎن‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ روي ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ دﯾـﺪه ﺑﻮد ﺧﺠﺴـﺘﻪ روي ﺑﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺎﻣـﺪاد ﭘﮕﺎه اﮔﺮ ﻧﺒﻮدي ﺑﺮ ﻣﻦ ﺧﺠﺴـﺘﻪ دﯾـﺪن ﺗﻮ‬ ‫ﺧـﺪاي ﺷﺎد ﻧﮑﺮدي ﻣﺮا ﺑﺪﯾﺪن ﺷﺎه‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬و آن ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﭘﻨﺞ ﺷﺎﻋﺮ ﮐﻮ ﮐﺠﺎ ﺑﻮدﻧﺪﺷﺎن‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺼـﺮ ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﮐﺮده اي‬ ‫اﻣﺴـﺎل ﺑـﺎ ﻏﺮﻓﻪء ﻓﺮدوس ﺑﻔﺮدوس ﻗﺮﯾﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺧﺠﺴـﺘﻪ ذوﻓﻨﻮﻧﯽ رﻫﻨﻤﻮﻧﯽ ﮐﻪ در ﻫﺮ ﻓﻦ ﺑﻮد ﭼﻮن ﻣﺮد ﯾﮏ ﻓﻦ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪.‬‬ ‫اورﻣﺰد اﺳﺖ ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺳﺮ ﺳﺎل و ﺳﺮ ﻣﺎه‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺷﺎد و ﺑﺪو ﺷﺎد اﯾﻦ ﺧﺠﺴﺘﻪ وزﯾﺮان‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻣﺸﺘﺮي ﭼﻮن روي وي دﯾﺪ‬ ‫ﺳﺨﺎوت را ﻣﮑﺎن ﺷﺪ ﺳﻌﺪ را ﮐﺎن‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬و ﻋﺠﻢ ﺧﺮوس را و ﺑﺎﻧﮓ او را ﺑﻔﺎل ﺧﺠﺴﺘﻪ داﻧﻨﺪ‪) .‬ﻗﺼﺺ اﻻﻧﺒﯿﺎء ص ‪ .(34‬ﻣﺒﺎد زﯾﻦ‬ ‫ده ﺧـﺎﻟﯽ ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﺗـﻮ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺗـﺎ ﺑﺠﻬـﺎن در ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺳﺖ و ﻣﺠـﺎز‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﺳـﻠﻄﺎن ﭼﻮن از ﺣﺠﺮهء ﺧـﺎص ﺑﯿﺮون آﻣـﺪي‬ ‫ﻧﺨﺴﺖ روي او دﯾـﺪي و ﻣﻘﺼﻮد ﺳـﻠﻄﺎن آزﻣﺎﯾﺶ ﺧﺠﺴـﺘﮕﯽ دﯾـﺪار او ﺑﻮد ﺳـﺨﺖ ﺧﺠﺴـﺘﻪ آﻣـﺪ‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪء ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﯿﺎم( و ﻣﺮ‬ ‫دﯾﺪار ﻧﯿﮑﻮ را ﭼﺎر ﺧﺎﺻﯿﺖ اﺳﺖ ﯾﮑﯽ آﻧﮑﻪ روز ﺧﺠﺴﺘﻪ ﮐﻨﺪ ﺑﺮ ﺑﯿﻨﻨﺪه‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪء ﻣﻨﺴﻮب ﺧﯿﺎم(‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺟﻮداﻧﻪ اي ﻣﺒﺎرك اﺳﺖ و‬ ‫ﺧﻮﯾـﺪش ﺧﻮﯾـﺪي ﺧﺠﺴـﺘﻪ‪) .‬ﻧﻮروزﻧـﺎﻣﻪء ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﯿـﺎم( آﻣـﺪ ﺑﺨﻮﺷـﯽ ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﺳـﺎل ﻧﻮ ﮔﻔﺖ از ﮐﻪ زﻧﻢ ﺑﻪ ﻧﯿـﮏ ﻓﺎل ﻧﻮ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﻣﺠﻠﺲ او را ز ﻓﻀﻞ ﺣﻖ ﺑﺎدا ﺳـﻌﺎدت اﺑـﺪي ﻣﻮﻧﺲ و ﺣﺮﯾﻒ و ﻧـﺪﯾﻢ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﻧﺎﺋﺐ ﺻﺪراﻟﺨﻼﻓﻪ ﻋﻮن اﻟﺪﯾﻦ ﮐﻪ از‬ ‫ﺷﻤﺎﯾﻠﺶ آﺑﺴـﺘﻦ اﺳﺖ ﺑﺎد ﺷـﻤﺎل‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬روز ﺑﻮﻓﺎ ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﮔﺮدد ﺑﺨﺘﻢ ز ﺑﻬﺎﻧﻪ رﺳﺘﻪ ﮔﺮدد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺠﺴﺘﻪ ﮐﺎﻏﺬي ﺑﮕﺮﻓﺖ در دﺳﺖ‬ ‫ﺑﻌﯿﻨﻪ ﺻﻮرت ﺧﺴـﺮو در او ﺑﺴﺖ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﮔﻠﯽ ﺧﻮن ﻣﻦ ﺧﻮرد او ﺑﺠﺰ ﻣﻦ ﻧﻪ ﮐﺲ در ﺟﻬﺎن ﻣﺮد او‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬از ﻧﻮﻓﻠﯿﺎن ﺧﺠﺴـﺘﻪ‬ ‫ﺷﺪ روز ﮔﺸـﺘﻨﺪ ﺑﻔﺎل ﺳﻌﺪ ﻓﯿﺮوز‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﺮون آﻣﺪ ﺑﺮ آن رﺧﺶ ﺧﺠﺴﺘﻪ ﭼﻮ آﺑﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ آﺑﺶ ﻧﺸﺴﺘﻪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻣﻄﺮﺑﯽ دور ازﯾﻦ ﺧﺠﺴﺘﻪ‬ ‫ﺳﺮاي ﮐﺲ ﻧﺪﯾـﺪش دو ﺑﺎره در ﯾﮑﺠﺎي‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ - .‬ﭘﯽ ﺧﺠﺴـﺘﻪ؛ ﻧﯿﮏ ﻗـﺪم‪ .‬ﻣﯿﻤﻮن ﻗـﺪم‪ .‬ﻣﺒﺎرك ﻗﺪم ‪ :‬ﺧﻄﺎ ﮔﻔﺘﻢ اي ﭘﯽ‬ ‫ﺧﺠﺴـﺘﻪ رﻗﯿﺐ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬اي ﭘﯿﮏ ﭘﯽ ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﮐﻪ داري ﻧﺸﺎن دوﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﺎ ﻣﮕﻮ ﺑﺠﺰ ﺳـﺨﻦ دﻟﺴـﺘﺎن دوﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﺪاﯾﻊ(‪ - .‬ﺧﺠﺴـﺘﻪ‬ ‫ﻧﺸـﺴﺘﯽ و ﺷﺎد آﻣﺪي؛ اﯾﻦ ﻣﺼﺮع ﺟﻤﻠﻪ اي اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮش آﻣﺪﯾﺪ و ﺻﻔﺎ ﮐﺮدﯾﺪ ‪ :‬ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻧﺸﺴﺘﯽ و ﺷﺎد آﻣﺪي ﻫﻤﻪ داﺳﺘﺎﻧﻬﺎ ﺑﻨﯿﮑﯽ‬ ‫زدي‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬درﻓﺶ ﺧﺠﺴـﺘﻪ؛ ﻋﻠﻢ ﻣﺒـﺎرك‪ .‬راﯾﺖ ﺑـﺎ ﻓﺘـﺢ و ﻇﻔﺮ‪ .‬راﯾﺖ ﻣﻈﻔﺮ ‪ :‬ﺳﻮي ﮐﺮﮔﺴـﺎران ﺳﻮي ﺑـﺎﺧﺘﺮ درﻓﺶ ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﺑﺮ‬ ‫اﻓﺮاﺧﺖ ﺳـﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬درﻓﺶ ﺧﺠﺴﺘﻪ)‪ (3‬ﺑﮕﺴـﺘﻬﻢ داد ﺑﺴـﯽ ﭘﻨﺪ و اﻧﺪرزﻫﺎ ﮐﺮد ﯾﺎد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺮ ﮐﻮه ﻟﺸـﮑﺮ ﺑﯿﺎراﺳﺘﻨﺪ درﻓﺶ ﺧﺠﺴﺘﻪ‬ ‫ﺑﭙﯿﺮاﺳـﺘﻨﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺳـﺮاي ﺧﺠﺴـﺘﻪ؛ ﻣﻨﺰل ﻣﺒﺎرك‪ .‬ﻣﻨﺰل ﺑﺎﺷـﮕﻮن‪ .‬ﻣﻨﺰل ﻣﯿﻤﻮن‪ - .‬ﺳـﺮوش ﺧﺠﺴـﺘﻪ؛ ﻫﺎﺗﻒ ﻣﺒﺎرك‪ .‬ﻫﺎﺗﻒ ﻣﯿﻤﻮن‪.‬‬ ‫ﻓﺮﺷـﺘﻪء ﻣﺒﺎرك ‪ :‬ﺑﯿﺎﻣﺪ ﺳﺮوش ﺧﺠﺴﺘﻪ دﻣﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - .‬ﺷﻮي ﺧﺠﺴﺘﻪ؛ ﺷﻮﻫﺮ ﻣﺒﺎرك‪ .‬ﺷﻮﻫﺮ ﭘﺎك ﻧﻬﺎد‪ .‬ﺷﻮﻫﺮ ﺑﺎ ﻗﺪر و ﻣﻨﺰﻟﺖ ‪ :‬دﮔﺮ‬ ‫آﻧﮑﻪ ﻓﺮخ ﭘﺴـﺮ زاﯾﺪ اوي ز ﺷﻮي ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺑﯿﻔﺰاﯾﺪ اوي‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - .‬ﺻﺒﺢ ﺧﺠﺴﺘﻪ؛ ﺻﺒﺢ ﺑﺎ ﻃﺮاوت‪ .‬ﺻﺒﺢ ﻣﺒﺎرك‪ .‬ﺻﺒﺢ ﺧﻮش ‪ :‬ﻫﻮا رو‬ ‫ﺑﺴﯿﻤﺎب ﺻﺒﺢ ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻓﺮوﺷﺴﺘﻪ زﻧﮕﺎر ز اﻃﺮاف ﺧﺎور‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ - .‬ﮔﺎه ﺧﺠﺴﺘﻪ؛ ﺑﺎرﮔﺎه ﻣﺒﺎرك‪ .‬درﮔﺎه ﻣﯿﻤﻮن‪ .‬ﺑﺎرﮔﺎه ﺑﺎ ﻓﺮ و ﺟﺎه ‪:‬‬ ‫ز ﮔﺎه ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺑﺎز از اﻣﺮوز ﺑﻮدم ﺗﻦ اﻧﺪر ﮔﺪاز‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - .‬ﻧﺎﺧﺠﺴﺘﻪ؛ ﻧﺎﻣﺒﺎرك‪ .‬ﻧﺎﻣﯿﻤﻮن‪ .‬ﺑﯽ ﺷﮕﻮن ‪ :‬ﮔﺮ ﺑﺮ ﺗﻮ رﻧﺞ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻦ‬ ‫ﻧﺎﺧﺠﺴـﺘﻪ ﺑﻮد از ﺑﻮد ﻣﻦ ﻣﺒـﺎد اﺛﺮ ﮐﺰ ﺗﻮ ﺑـﺎز ﻣﺎﻧـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )||‪ِ .‬ا( ﻧﺎم ﮔﻠﯽ ﻫﺴﺖ زرد رﻧﮓ و ﻣﯿﺎن آن ﺳـﯿﺎه ﻣﯿﺸﻮد و آﻧﺮا ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻬﺎر‬ ‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬آدم ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم‪ ...‬از ﺷﺎدي ﮐﻪ‬ ‫ﺧـﺪاي ﻋﺰوﺟﻞ ﺗﻮﺑﻪء وي ﺑﭙﺬﯾﺮﻓﺖ ﮔﺮﯾﺴـﺘﻦ ﺑﺮ وي اﻓﺘﺎد‪ ...‬ﭘﺲ اﯾﻦ آب ﮐﻪ از ﭼﺸﻢ ﺑﯿﺮون آﻣﺪه ﺑﮑﻮه ﻓﺮو دوﯾﺪ و ﻫﻤﻪ ﮐﻮه و دﺷـﺖ‬ ‫اﺳﭙﺮﻏﻢ ﺑﺪﻣﯿـﺪ ﭼﻮن ﻧﺮﮔﺲ و ﺧﺠﺴـﺘﻪ و ﮔﺎو ﭼﺸﻢ و ﭘﻮﺳﺖ )؟( و ﺑﻮﺳـﺘﺎن اﻓﺮوز ﺑﺮﺳﺖ و آﻧﭽﻪ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﺎﻧﺪ‪) ...‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻃﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪.‬‬ ‫ﮔﻞ ﭘﺮوﻧﺪ دﺳـﺘﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﻣﺴﺖ در دﯾﺪهء ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻧﮕﺮ‪.‬ﻋﻤﺎرهء ﻣﺮوزي‪ .‬ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺑﺎز ﮔﺸﺎده دﻫﺎن ﻣﺸﮑﯿﻦ دم ﮔﺸﺎده ﻧﺮﮔﺲ ﭼﺸﻢ دژم‬ ‫ز ﺧﻮاب ﺧﻤﺎر‪ .‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬ﺧﺠﺴـﺘﻪ را ﺑﺠﺰ از ﺧﺮد ﭘﺎ ﻧﺪارد ﮔﻮش ﺑﻨﻔﺸﻪ را ﺑﺠﺰ از ﮔﺮگ ﭘﺎ ﻧﺪارد ﭘﺎس‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺑﺎز در زﻟﻒ ﺑﻨﻔﺸـﻪ‬ ‫ﺣﺮﮐﺎت اﻓﮑﻨﺪﻧﺪ دﻫﻦ زر ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﺑﻌﺒﯿﺮ آﮐﻨﺪﻧﺪ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺷـﺒﮕﯿﺮ ﻧﺒﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﺑﭽﻪ درد اﺳﺖ ﮐﺮده دورﺧﺎن زرد و ﺑﺮو ﭘﺮﭼﯿﻦ‬ ‫ﮐﺮده ﺳﺖ‪ .‬دل ﻏﺎﻟﯿﻪ ﻓﺎم اﺳﺖ و رﺧﺶ ﭼﻮن ﮔﻞ زرد اﺳﺖ ﮔﻮﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﺐ دوش ﻣﯽ ﻏﺎﻟﯿﻪ ﺧﻮرده ﺳﺖ‪ .‬ﺑﻮﯾﺶ ﻫﻤﻪ ﺑﻮي ﺳﻤﻦ ﻣﺸﮏ‬ ‫ﺑﺒﺮده اﺳﺖ رﻧﮕﺶ ﻫﻤﻪ رﻧﮓ دو رخ ﻋﺎﺷﻖ ﺑﯿﻤﺎر)‪ .(4‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬از آن ﺧﺠﺴﺘﻪ و ﺷﺎﻫﺴﭙﺮﻏﻢ ﻫﺮ دو ﺷﺪﻧﺪ ﯾﮑﯽ ﭼﻮ دﯾﺪه ﭼﺮغ و ﯾﮑﯽ‬ ‫ﭼﻮ ﭘﺸﺖ ﻋﻘﺎب‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﺧﺠﺴﺘﻪ را ﺑﺠﺰ از ﺧﻮرد ﻣﺎ ﻧﺪارد ﮔﻮش ||‪ .‬ﺧﯿﺮي‪ .‬ﺧﯿﺮو )ﻧﺎم ﮔﻠﯽ اﺳﺖ(‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ||(‪.‬‬ ‫ﻧﺎم ﻧﻮاﯾﯽ اﺳﺖ از ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ||‪ .‬ﻧﺎم ﺧﺎﺻـﯽ اﺳﺖ زﻧﺎن را‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﺑﺎﺟﯽ‪ ،‬ﻋﻤﻪ ﺧﺠﺴـﺘﻪ‪ ،‬ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﺧﺎﻧﻢ‪ ،‬ﺧﺠﺴﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﻧﻮ‪ ،‬ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺳﻠﻄﺎن‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬از‪ :‬ﺧﻮ )ﭘﯿﺸﻮﻧﺪ = ﻫﻮ = ﺧﻮب( ‪ +‬ﺟﺴـﺘﻪ؛ اوﺳﺘﺎ ‪»hu-jasta‬اﺳﻔﺎ‪1:2‬‬ ‫ص ‪ «67‬از رﯾﺸﻪ اوﺳـﺘﺎﯾﯽ )‪)jad)gad‬ﺧﻮاﻫﺶ ﮐﺮدن‪ ،‬درﺧﻮاﺳـﺘﻦ(‪ .‬اﯾﺮﻟﻨﺪي ‪)guidiu‬ﺧﻮاﻫﺶ ﻣﯿﮑﻨﻢ( در ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﭘﻬﻠﻮي‬ ‫‪» zhadhitan, zhastan‬ﺑﺎرﺗﻮﻟﻤﻪ ‪ - (2) .«487‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا را در اﯾﻨﺠﺎ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﺑﺴﻮي ﺷﺎﻫﺠﺎن‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺮوﺷﺎﻫﮕﺎن‪(3) .‬‬ ‫ ﺷﺎﯾـﺪ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻧـﺎم راﯾﺘﯽ ﺧـﺎص ﺑﻮده اﺳﺖ‪ - (4) .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا ازﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﺣـﺪس زده اﻧـﺪ ﮐﻪ ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻬـﺎر ﻧﯿﺴﺖ زﯾﺮا‬‫ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻬﺎر ﺑﻮي ﻧﺪارد و ﺧﺠﺴﺘﻪ در اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﺻﺎﺣﺐ ﺑﻮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َج َت[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از زﻧﺎن اﺻﻔﻬﺎﻧﯿﻪ از روات ﺣﺪﯾﺚ اﺳﺖ در اﺻﻞ ﻟﻔﻆ ﻋﺠﻤﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َج َت[ )ِاخ( ﺳـﯿﺪ ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﻓﺮزﻧـﺪ ﻓﺨﺮاﻟـﺪﯾﻦ ﺑﺎﺑﻠﮑـﺎﻧﯽ از ﻣﺮدﻣﺎن ﻣﺎزﻧـﺪران ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎم او ﺑﺮوي ﮐﺘﯿﺒﻪ اي اﺳﺖ ﺑﺮ ﺑﻘﻌﻪء ﺑﯽ ﺑﯽ‬ ‫ﺳﮑﯿﻨﻪ ﺑﻤﺸﻬﺪ ﺷﻬﺮ و اﯾﻦ ﮐﺘﯿﺒﻪ ﮐﻪ ﺑﺴﺎل ‪ 883‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻣﯿﺮﺳﺪ ﺻﺎﺣﺐ ﺑﻘﻌﻪ را ﺑﯽ ﺑﯽ ﺳﮑﯿﻨﻪ دﺧﺖ اﻣﺎم ﻣﻮﺳﯽ ﮐﺎﻇﻢ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯿﮑﻨﺪ و در‬ ‫آن ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺳـﯿﺪ ﺧﺠﺴﺘﻪ ﭘﺴﺮ ﻓﺨﺮاﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎﺑﻠﮑﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻧﺠﺎرﭘﻮر اﺳﺘﺎد اﺣﻤﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي اﻃﻼع‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ص‪.47‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪء اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َج َت ِي ِا َف[)ِاخ( وي ﻣﯿﺮزا ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻋﺮ ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﺴﺎل ‪ 1190‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺳﺖ ﻣﺪﻓﻦ او ﺻﺤﻦ اﻣﺎﻣﺰاده اﺣﻤﺪ ﺟﻨﺐ ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺎه‬ ‫اﺻﻔﻬﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از اﻟﺬرﯾﻌﻪ ﻗﺴﻢ‪ 1‬ﺟﺰء‪ 9‬ص‪ .(290‬و رﺟﻮع ﺑﻪ رﺟﺎل اﺻﻔﻬﺎن ص‪ 271‬از آﻗﺎ ﻧﺠﻔﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺑﺨﺖ‪.‬‬



‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت َب[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺒﺎرك ﺳـﺮﻧﻮﺷﺖ‪ .‬ﺑﺨﺖ ﺧﺠﺴﺘﻪ‪ .‬ﺑﺨﺖ ﻣﺒﺎرك‪ .‬ﺑﺨﺖ ﻣﯿﻤﻮن ‪ :‬ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺑﺨﺖ ﺑﺮ او آﻓﺮﯾﻦ ﮐﻨﺪ ﺷﺐ و‬ ‫روز ﮐﻨﺪ ﻓﺮﯾﺸـﺘﻪ ﺑﺮ آﻓﺮﯾﻦ او آﯾﯿﻦ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﮓ زد اﻧﺪر ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﺧﺪﻣﺖ او ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺑﺨﺖ ﺷﺪ و ﮐﺎم ﺧﻮﯾﺶ ﮐﺮد ﺑﭽﻨﮓ‪.‬‬ ‫ﻓﺮﺧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺑﻨﺎ‪.‬‬



‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت ِب[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﻨـﺎي ﺧﺠﺴـﺘﻪ‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﻤـﺎن ﻣﺒـﺎرك‪ .‬ﺑﻨﺎي ﺧﻮش ﻓﺎل‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا در وﻗﺖ ﺗﻮﺻـﯿﻒ از اﺑﻨﯿﻪ اي اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ را‬ ‫ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺑﻨﺎ‪.‬‬



‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت َب[ )ِاخ( ﻟﻘﺐ اورﻧﮓ آﺑﺎد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻬﺮي از ﺷﻬﺮﻫﺎي دﮐﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺑﻨﯿﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت ﺑ ُْﻦ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﭽﻪ ﺑﻨﯿـﺎدش ﻣﺒـﺎرك اﺳﺖ‪ .‬ﻇـﺎﻫﺮًا در وﺻﻒ اﺑﻨﯿﻪ ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺒﺮﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﮕﺎه ﺗﻮﺻـﯿﻒ و ﻣﺤﺾ ﺧﻮش آﻣﺪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﺑﻨﺎ از ﺑﻨﺎي او آﻧﺮا ﺑﺪﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ وﺻﻒ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮش ﺑﻨﺎ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺑﯿﺎن‪.‬‬



‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت َب[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻮش ﮔﻔﺘـﺎر‪ .‬ﻣﯿﻤﻮن ﮔﻔﺘـﺎر‪ .‬ﺧﻮش و ﻣﺒـﺎرك ﺑﯿـﺎن‪ .‬ﺑﯿـﺎن ﺧﻮش ‪ :‬زﺑـﺎن ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﺑﯿﺎن ﺑﺰﻣﺰﻣﻪ ﺗﻼوت‬ ‫ﻗﺮآن ﮔﺸﻮده‪) .‬ﺟﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ ﺧﯿﺎم ج ‪ 3‬ﺟﺰو ‪ 4‬ص ‪.(323‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﭘﺮﮔﺎر‪.‬‬



‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت َﭘْﺮ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﺮﮔﺎر ﺧﺠﺴـﺘﻪ و ﻣﺒﺎرك‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از دوران و ﺣﺮﮐﺖ دوري ﺧﻮش و ﺧﺠﺴـﺘﻪ اﺳﺖ ‪ :‬ﺑﻮد اول آن ﺧﺠﺴـﺘﻪ‬ ‫ﭘﺮﮔﺎر ﻧﺎم ﻣﻠﮑﯽ ﮐﻪ ﻧﯿﺴﺘﺶ ﯾﺎر‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﭘﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت َپ ‪ِ /‬پ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺒﺎرك ﻗـﺪم‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﭘﯽ ﺧﺠﺴـﺘﻪ‪ .‬ﻓﺮخ ﭘﯽ‪ .‬ﻧﯿﮏ ﭘﯽ‪ .‬ﻣﺒﺎرك ﭘﯽ‪ .‬ﻓﺮخ ﭘﯽ‪ .‬ﻓﺮﺧﻨـﺪه ﭘﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻮﺷﻘﺪم‪ .‬ﻣﯿﻤﻮن اﻟﻨﻘﯿﺒﮥ ‪ :‬ﺧﺠﺴﺘﻪ ﭘﯽ و ﻧﺎم او زردﻫﺸﺖ ﮐﻪ اﻫﺮﻣﻦ ﺑﺪﮐﻨﺶ را ﺑﮑﺸﺖ‪.‬دﻗﯿﻘﯽ‪ .‬ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺑﺎدت ﻋﯿﺪ اي ﺧﺠﺴﺘﻪ ﭘﯽ ﻣﻠﮑﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳـﯿﺎﺳﺖ ﺳﺎﻣﯽ و ﺑﺎ ﻫﺶ ﻫﻮﺷـﻨﮓ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬اﻣﯿﺮ ﺑﺮ ﺳﭙﻪ و ﺑﺮ ﻣﻠﮏ ﺧﺠﺴﺘﻪ ﭘﯽ اﺳﺖ ﺑﭽﻨﺪ ﻓﺘﺢ ﻣﻠﮏ را ﺧﺪاي ﮐﺮد ﺿﻤﺎن‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪.‬‬ ‫ﺑـﺎز ﺑﺮ ﻣـﺎ وزﯾـﺪ ﺑـﺎد ﺷـﻤﺎل آن ﺷـﻤﺎل ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﭘﯽ ﻣﺮﮐـﺐ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﮐـﺪام ﺷـﺎه ﻧﺸـﺎن ده ﻣﺮا ﺑـﺪو ﮔﻔﺘـﺎ ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﭘﯽ ﭘﺴـﺮ ﺧﺴـﺮو‬ ‫زﻣﺎن‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑﺨﺖ ﻣﻦ رﻫﺒﺮي ﺧﺠﺴﺘﻪ ﭘﯽ اﺳﺖ ﮐﺲ ﻧﺪارد ﭼﻮ ﺑﺨﺖ ﻣﻦ رﻫﺒﺮ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﻧﺎم ﺻﺎﺣﺐ و ﻧﺎم ﭘﺪرش ﭼﯿﺴﺖ ﮔﻔﺘﺎ‬ ‫ﯾﮑﯽ ﺧﺠﺴــﺘﻪ ﭘﯽ اﺣﻤـﺪ ﯾﮑﯽ ﺣﺴـﻦ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻓﺮخ ﻓﺮي ﮐـﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮش از ﻣـﺎه و آﻓﺘـﺎب ﭼـﺘﺮ اﺳـﺖ ﭼـﻮن دو ﺑـﺎل ﻫﻤـﺎي ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﭘﯽ‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬زﯾﻦ اﺳـﺘﻮار ﮐﺎر وزﯾﺮ ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﭘﯽ اﯾﻦ دوﻟﺖ ﺧﺠﺴﺘﻪ ﭼﻮ ﮐﻮه اﺳﺘﻮار ﺑﺎد‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﮐﻪ ﻧﺎﻣﺪار وي ﺑﺎد ﺑﺮ دوﻟﺖ‬ ‫وي ﺧﺠﺴﺘﻪ ﭘﯽ ﺑﺎد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮب ﺑﺠﺎ ﮔﺬارد‪ .‬آﻧﮑﻪ از او اﻋﻘﺎب ﻣﺤﺘﺮم ﺑﺠﺎي ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺧﺼﺎل‪.‬‬



‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت ِخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺎ ﺧﺼﺎل ﺧﺠﺴـﺘﻪ‪ .‬ﺑﺎ ﺧﺼـﻠﺖ ﻫﺎي ﺧﻮب‪ .‬ﻧﮑﻮﺳـﯿﺮ‪ .‬ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﺳـﯿﺮت ‪ :‬ﻋﯿﺪش ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﺑﺎد و ﻫﻤﻪ ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫ﻋﯿﺪ ﺑﺎد اﯾﺎم آن ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺧﺼﺎل ﻧﮑﻮﺳﯿﺮ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت َت[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺒـﺎرك داﺷـﺘﻦ‪ .‬ﻣﯿﻤﻮن داﺷـﺘﻦ‪ .‬ﺗﺒﺮك ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬ﺗﯿﻤﻦ داﺷـﺘﻦ ‪ :‬ﮐـﺎرش از ﺧﺠﺴـﺘﻪ داﺷـﺘﻦ ﮐﺮم ﺑـﺪان‬ ‫ﺑﺰرﮔﯽ ﺷﺪ ﺗﺎ اردﺷﯿﺮ ﺑﺤﯿﻠﺖ آن ﮐﺮم را ﺑﮑﺸﺖ و از آن ﭘﺲ ﺗﻮاﻧﺴﺖ‪) ...‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼﺺ(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ دم‪.‬‬



‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت َد[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺒﺎرك ﻧﻔﺲ‪ .‬ﺧﻮش ﻧﻔﺲ‪ .‬آﻧﮑﻪ دم ﺧﻮب داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ دم ﻣﺒﺎرك دارد‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺧﻮش ﺗﻔﺎل اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ رﻓﯿﻖ‪.‬‬



‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت َر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(رﻓﯿﻖ ﺧﺠﺴـﺘﻪ‪ .‬رﻓﯿﻖ ﻣﺒـﺎرك‪ .‬رﻓﯿﻖ ﺧﻮش ﺧﺼـﺎل‪ .‬رﻓﯿﻖ ﻧﮑﻮﺳـﯿﺮت ‪ :‬ﮔﻔﺖ ﺑﺎ ﺑﺸـﺮ ﮐﺎي ﺧﺠﺴـﺘﻪ رﻓﯿﻖ ﺑﺎز‬ ‫ﭘﺮﺳﻢ ﺑﮕﻮ ﮐﻪ از ﭼﻪ ﻃﺮﯾﻖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ رو‪.‬‬



‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺠﺴﺘﻪ روي‪ .‬ﺧﻮش رو‪ .‬ﺧﻮش ﻣﻨﻈﺮ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺻﻮرﺗﺶ اﻧﺴﺎن را ﺑﻔﺎل ﺑﺮﻣﯽ اﻧﮕﯿﺰد‪ .‬ﻣﺒﺎرك ﺻﻮرت ‪ :‬او ﻧﯿﺰ‬ ‫ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺒﺎن ﮐﻮﯾﺴﺖ ﺑﺮ دوﻟﺖ ﺗﻮ ﺧﺠﺴﺘﻪ روﯾﺴﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ روز‪.‬‬



‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﻮﺷـﺒﺨﺖ‪ .‬ﺧﻮش اﯾﺎم‪ .‬ﺧﻮش ﮐﺎم‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺑﺨﺖ و روزش ﺑﻠﻨﺪ و ﺧﺠﺴـﺘﻪ اﺳﺖ ‪ :‬ﺧﺠﺴـﺘﻪ روزا ﮐﺎﻧﺪر ﻧﺒﺮد‬ ‫ﺳﻄﻮت ﺗﻮ ﺑﻪ آب ﺗﯿﻎ ﺑﯿﻔﺮوﺧﺖ آذر ﺧﺮداد‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺳﺮاي‪.‬‬



‫س[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺳـﺮاي ﺧﺠﺴـﺘﻪ‪ .‬ﻣﻨﺰل ﺧﺠﺴـﺘﻪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء ﺧﻮش ﯾﻤﻦ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء ﺧﻮش ﻗـﺪم ‪ :‬ﻣﻄﺮﺑﯽ دور ازﯾﻦ ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﺳـﺮاي‬ ‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت َ‬ ‫ﮐﺲ دو ﺑﺎرش ﻧﺪﯾﺪه در ﯾﮏ ﺟﺎي‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪء ﺳﺮﺧﺴﯽ‪.‬‬



‫س َر[)ِاخ( وي ﯾﮑﯽ از ﺷﺎﻋﺮان ﻗﺮن ﭼﻬﺎرم و دورهء ﺳﺎﻣﺎﻧﯿﺎن ﺑﻮده زﯾﺮا ﮐﻪ اﺷـﻌﺎر وي در ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي آﻣﺪه اﺳﺖ و در‬ ‫]ُخ َج َت ِي َ‬ ‫ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺎ ﻧﺎﻣﯽ ازو ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از اﺣﻮال و اﺷﻌﺎر رودﮐﯽ ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ ص ‪ .(1147‬اﯾﻨﮏ اﺑﯿﺎت او ﻣﻨﻘﻮل از ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي‪ :‬ﺑﺴﻨﺪه‬ ‫ﻧﮑﺮدم ﺑﺘﺒﮑﻮب ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮ آن ﺷـﺪم ﮐﺰ ﻣﻨﺶ ﺳـﯿﺮ ﺑﯿﺶ‪ .‬ﺗﺒﮑﻮب رﯾﭽﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﮔﻮز ﻣﻐﺰ و ﺳـﯿﺮ و ﻣﺎﺳﺖ ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي‬ ‫ص ‪ .(25‬آن ﻣﺎل و ﻧﻌﻤﺘﺶ ﻫﻤﻪ ﮔﺮدﯾﺪ ﺗﺮت و ﻣﺮت آن ﺧﯿﻞ و آن ﺣﺸﻢ ﻫﻤﻪ ﮔﺸـﺘﻨﺪ زار وار‪ .‬ﺗﺮت و ﻣﺮت ﺗﺒﺎه و ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮﮔﯿﺮ‬ ‫ﮐﻨﻨـﺪ و ﺗﺒﺮ و ﺗﯿﺸﻪ و ﻧﺎوه ﺗﺎ ﻧﺎوه ﮐﺸـﯽ ﺧﺎرزﻧﯽ ﮔﺮد ﺑﯿﺎﺑﺎن »ﮐﻨﻨـﺪ« ﺑﯿﻠﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﺳـﺮاﻧﺪر ﭼﻔﺘﻪ ﺑﺮزﮔﺮان دارﻧـﺪ و ﺑﻤﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫)ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي ص‪ .(1‬درآﻣـﺪ ﯾﮑﯽ ﺧﺎد ﭼﻨﮕﺎل ﺗﯿﺰ رﺑﻮد از ﮐﻔﺶ ﮔﻮﺷﺖ و ﺑﺮد و ﮔﺮﯾﺰ‪ .‬ﺧﺎد زﻏﻦ ﺑﺎﺷـﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺮغ ﮔﻮﺷﺖ رﺑﺎي و‬ ‫او را ﭘﻨﺪ و ﻏﻠﯿﻮاج ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي ص ‪ .(104‬ﺑﺮﯾﻦ ﺷﺶ ره آﻣﺪ ﺟﻬﺎن ﮔﺬر ﭼﻨﯿﻦ دان ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﺗﺮا اي ﮐﺬر‪) (1).‬ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫اﺳﺪي ص ‪ .(153‬ﺑﺎزﮔﺸـﺎي اي ﻧﮕـﺎر ﭼﺸﻢ ﺑﻌﺒﺮت ﺗﺎت ﻧﮑﻮﺑـﺪ ﻓﻠﮏ ﺑﮑﻮﺑﻪء ﮐﻮﺑﯿﻦ‪ .‬ﮐﻮﺑﯿﻦ ﭼﯿﺰي ﺑﻮده ﮐﻪ از ﺧﻮص ﺑﺎﻓﻨـﺪ و ﺑﺰرك‬ ‫آرد ﮐﺮده در او ﮐﻨﻨﺪ و در ﺗﻨﮏ ﺗﯿﺮ ﻋﺼﺎران ﮔﺬارﻧﺪ ﺗﺎ روﻏﻦ از او ﺑﯿﺮون آﯾﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي ص ‪ .(364‬ﺑﺮﮔﯿﺮ ﮐﻠﻨﺪ و ﺗﺒﺮ و ﺗﯿﺸﻪ و‬ ‫ﻧﺎوه ﺗﺎ ﻧﺎوه ﮐﺸـﯽ ﺧﺎرزﻧﯽ ﮔﺮد ﺑﯿﺎﺑﺎن‪ .‬ﻧﺎوه ﭘﺸﺘﻪ اي ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻮﺑﯿﻦ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي ص ‪ .(499‬ﺑﺸﻌﺮ ﺧﻮاﺟﻪ ﻣﻨﻢ داد ﺷﺎﻋﺮي داده ﺑﺠﺎي‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ ﻣﻌﺎﻧﯽ از او و ﺳـﺮواده‪ .‬ﺳﺮواده ﻗﺎﻓﯿﻪ ﺑﻮد‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي ص ‪ .(509‬ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﺼﺪ ﺧﺸﻢ در ﮐﺎزه اي ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﭽﻨﮓ اﻧﺪرون ﺑﺎزه‬ ‫اي ﺑـﺎزه ﭼﻮﺑﯽ ﺑﻮد ﻣﯿـﺎﻧﻪ ﻧﻪ دراز و ﻧﻪ ﮐﻮﺗـﺎه آن را دو دﺳـﺘﻪ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﺪي ص ‪ .(514‬ﻣﺮا ﻏﺮﻣـﺞ آﺑﯽ ﺑﭙﺨـﺘﯽ ﺑﭙﯽ ﺑﭙﯽ ﮔﺮ‬ ‫ﺑﭙﺨﺘﯽ ﺗﻮﯾﯽ روﺳﭙﯽ‪ .‬ﭘﯽ ﭘﯿﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ وزد ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﺑﺘﺎزي ﺷـﺤﻢ )ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﺪي ص ‪ .(521‬ﺳﻮزﻧﯽ ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪي در اﺑﯿﺎت زﯾﺮ از او ﺑﻨﺎم‬ ‫ﻫﺠـﺎﮔﻮ ﻧـﺎم ﺑﺮده اﺳﺖ‪ :‬ﻣﻦ آن ﮐﺴﻢ ﮐﻪ ﭼـﻮ ﮐﺮدم ﺑﻬﺠﻮ ﮔﻔﺘﻦ راي ﻫﺰار ﻣﻨﺠﯿـﮏ از ﭘﯿﺶ ﻣﻦ ﮐﻢ آرد ﭘـﺎي ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺠﯿـﺒﯽ‬ ‫ﺧﻄﯿﺮي و ﻃﯿـﺎن‪ .‬ﻗﺮﯾـﻊ و ﻋﻤﻌﻖ و ﺣﮑـﺎك ﻓﺮد ﯾـﺎﻓﻪ دراي اﮔﺮ ﺑﻌﻬـﺪ ﻣﻨﻨـﺪي و در زﻣـﺎﻧﻪء ﻣﻦ ﺑﺮاﺳـﺘﯽ ز ﻣﯿﺎﻧﺸـﺎن ﻫﻤﻪ ﺑﺮ آي و دراي‪.‬‬ ‫ﺳﻤﺮﻗﻨﺪي‪ - (1) .‬ﮐﺬر ﻣﺮدم اﺣﻤﻖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺳﺮوش‪.‬‬



‫س[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺳـﺮوش ﺧﺠﺴـﺘﻪ‪ .‬ﻓﺮﺷـﺘﻪء ﻣﺒﺎرك ﻗﺪم‪ .‬ﻫﺎﺗﻒ ﻣﺒﺎرك ‪ :‬ﯾﮑﺎﯾﮏ ﺑﯿﺎﯾﺪ ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺳﺮوش ﺑﺴﺎن ﭘﺮي ﭘﻠﻨﮕﯿﻨﻪ‬ ‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت ُ‬ ‫ﭘﻮش‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﻔﺮﻣﺎن ﯾﺰدان ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﺳـﺮوش ﻣﺮا روي ﺑﻨﻤﻮد در ﺧﻮاب دوش‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬درود آورﯾﺪش ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺳﺮوش ﮐﺰﯾﻦ ﺑﯿﺶ‬ ‫ﻣﺨﺮوش و ﺑﺎز آر ﻫﻮش‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺳﺤﺮﮔﻪ ﻣﺮا ﭼﺸﻢ ﻧﻐﻨﻮد دوش ز ﯾﺰدان ﺑﯿﺎﻣﺪ ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺳﺮوش‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺳﻔﺮ‪.‬‬



‫س َف[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺳـﻔﺮ او ﺧﺠﺴـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺳـﻔﺮش ﺧﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺳـﻔﺮش ﻣﯿﻤﻮن اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺒـﺎرك ﺳـﻔﺮ‪.‬‬ ‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت َ‬ ‫ﻣﺘﺒﺮك ﺳﻔﺮ‪ .‬ﺑﺎﺳﻌﺎدت ﺳﻔﺮ ‪ :‬زان ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺳﻔﺮ اﯾﻦ ﺟﺸﻦ ﭼﻮ ﺑﺎز آﻣﺪ ﺳﺨﺖ ﺧﻮب آﻣﺪ و ﺑﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﺴﺎز آﻣﺪ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺳﯿﺮ‪.‬‬



‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت َي[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺒﺎرك ﺳـﯿﺮت‪ .‬ﻓﺮﺧﻨﺪه ﺳـﯿﺮت‪ .‬ﻓﺮخ ﺳﯿﺮت‪ .‬ﻣﺒﺎرك ﻣﻨﺶ‪ .‬ﻣﯿﻤﻮن ﺳﯿﺮ‪ .‬ﻧﮑﻮﺳﯿﺮ ‪ :‬اﯾﺎ ﻓﺮﻧﮕﯽ ﺧﻮرﺷﯿﺪ‬ ‫ﭼﻬﺮهء ﭼﺎﻻك ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻟﻔﻆ ﺷـﻤﺎ را ﻧﻤﯿﮑﻨﺪ ادراك ﺳـﺮم ﻓﺪاي ﺗﻮ اي اﯾﻠﭽﯽ ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﺳـﯿﺮ ﻣﮕﻮ زﺑﺎن ﻓﺮﻧﮕﯽ ﺑﮕﻮ زﺑﺎن دﮔﺮ‪) .‬از ﺗﻌﺰﯾﻪء‬ ‫ورود ﺑﺸﺎم ﺧﻄﺎب وزﯾﺮ ﯾﺰﯾﺪ ﺑﻔﺮﺳﺘﺎدهء ﻓﺮﻧﮕﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺒﺎرك ﺷﺪن‪ .‬ﻓﺮﺧﻨﺪه ﺷﺪن‪ .‬ﺧﻮش ﯾﻤﻦ ﺷﺪن‪ .‬ﺧﻮش ﻗﺪم ﺷﺪن‪.‬‬ ‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت ُ‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺷﯿﻢ‪.‬‬



‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت َي[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﯿﮑﻮﺳﯿﺮت‪ .‬ﺧﻮش ﺻﻔﺖ‪ .‬ﺧﻮش ﺧﺼﺎل‪ .‬ﻓﺮﺧﻨﺪه ﺳﯿﺮت‪ .‬ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺧﺼﺎل‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﺧﻮش ﻧﻔﺲ و ﺧﻮش‬ ‫ذات ﻧﯿﺰ آﯾﺪ ‪ :‬ﻫﻤﻪ اﺟﺪاد او ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺷﯿﻢ ﻣﺎﻟﮏ ﺗﺎج و ﺗﺨﺖ ﺗﺎ آدم‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ‪ 1‬ﺟﺰو‪ 4‬از ج‪ 3‬ص‪.(322‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺻﻔﺎت‪.‬‬



‫ص[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻓﺮﺧﻨﺪه ﺻـﻔﺎت‪ .‬واﺟﺪ ﺻﻔﺎت ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺻﻔﺎت ﻧﮑﻮ‪ .‬ﻧﮑﻮﺳﯿﺮ‪ .‬ﺧﻮش ﺻﻔﺖ ‪:‬ﺑﺒﻬﺎﻧﻪء ﻣﻼﻗﺎت‬ ‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت ِ‬ ‫ﺑﺮادر ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺻﻔﺎت‪ ...‬از واﻟﺪهء ﺳﻔﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮد‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ‪ 1‬ج‪ 3‬ﺟﺰو ‪.(324‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻃﺎﻟﻊ‪.‬‬



‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت ِل[ )ص ﻣﺮﮐـﺐ( ﺻـﺎﺣﺐ ﻃـﺎﻟﻊ ﺧﺠﺴـﺘﻪ‪ .‬آﻧﮑـﻪ ﻃـﺎﻟﻌﺶ ﻓﺮﺧﻨـﺪه اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻃـﺎﻟﻌﺶ ﻣﺒـﺎرك اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻃـﺎﻟﻌﺶ ﺑﺎ‬ ‫ﻣﯿﻤﻨﺖ اﺳﺖ ‪ :‬ﮐﻮ ﭘﯿﮏ ﺻﺒﺢ ﺗﺎ ﮔﻠﻪ ﻫﺎي ﺷﺐ ﻓﺮاق ﺑﺎ آن ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻃﺎﻟﻊ ﻓﺮﺧﻨﺪه ﭘﯽ ﮐﻨﻢ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻃﻠﻌﺖ‪.‬‬



‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت َط َع[)ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﻮش رو‪ .‬ﺧـﻮش ﺳـﯿﻤﺎ‪ .‬ﻣﺒـﺎرك ﻃﻠﻌﺖ‪ .‬ﻣﺒـﺎرك ﻟﻘـﺎ‪ .‬ﻣﯿﻤﻨﺖ ﺻـﻮرت ‪ :‬ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﻃﻠﻌـﺘﯽ و ﺷـﺎه را‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ وزﯾﺮ ﺑﺰرگ ﻫﻤﺘﯽ وﺟﻮد را ﺑﺰرگ ﭘﻨﺎه‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻓﺎل‪.‬‬



‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(آﻧﮑﻪ ﻃـﺎﻟﻊ ﻧﮑﻮ دارد‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻓﺎل ﻧﮑﻮ دارد‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻓﺎﻟﺶ ﺧﺠﺴـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻃﺎﻟﻌﺶ ﻣﺒﺎرك اﺳﺖ ‪ :‬ﮔﻔﺖ‬ ‫اي ﻣﺮغ اﮔﺮ ﺧﺒﺮت ﺧﯿﺮ اﺳﺖ ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻓﺎل ﺑﺎد‪) .‬ﻗﺼﺺ اﻻﻧﺒﯿﺎء ص ‪ .(32‬ﭼﻮن ﺳﺎل ﻧﻮ ز ﺻﺪر ﺟﻬﺎن ﺷﺪ ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻓﺎل ﻓﺎل ﺟﻬﺎن ﺧﺠﺴﺘﻪ‬ ‫ﺷﻮد از ﺟﻤـﺎل ﺻـﺪر‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﻧﻈـﺎم دﯾﻦ ﺷﻪ ﻣﯿﺮاﻧﯿـﺎن ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﺎﻫـﺎن ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﻓﺎل ﺗﺮ اﺳﺖ از ﻫﻤﺎي و از ﺷـﻬﺒﺎز‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬در ﺑﺰم ﺗﻮ ﻣﯽ‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻓﺎل اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺒﻬﺸﺖ ﻣﯽ ﺣﻼل اﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻓﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﻃﺎﻟﻌﯽ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﻃﺎﻟﻊ ﺑﻮدن‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﻧﮑﻮﻃﺎﻟﻊ ﺑﻮدن‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻮش ﻓﺎﻟﯽ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﻧﯿﮑﻮﻓﺎل‬ ‫ﺑﻮدن‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﻓﺮﺧﻨﺪه ﻓﺎل ﺑﻮدن‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﻓﺮخ ﻓﺎل ﺑﻮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻓﺮ‪.‬‬



‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت َﻓﺮر[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻓﺮخ ﻓﺮ‪ .‬ﻓﺮﺧﻨﺪه ﻓﺮ‪ .‬ﻧﮑﻮﻓﺮ‪ .‬ﻣﺒﺎرك ﻓﺮ‪ .‬ﻧﮑﻮﻓﺮ‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﻓﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻓﺮﺟﺎم‪.‬‬



‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت َف[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻓﺮﺧﻨـﺪه ﻓﺮﺟﺎم‪ .‬ﻓﺮخ ﻋﺎﻗﺒﺖ‪ .‬ﻣﺒﺎرك ﻓﺮﺟﺎم‪ .‬ﻧﮑﻮ ﻓﺮﺟﺎم ‪ :‬در آن اﯾﺎم ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﻓﺮﺟﺎم‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴـﯿﺮ‬ ‫چ‪ 2‬ص‪.(125‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻓﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت َف[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﮑﻮﺳﺎﯾﻪ‪ .‬ﺳﺎﯾﻪ ﻣﺒﺎرك‪ .‬ﺳﺎﯾﻪ ﺑﺎ ﯾﻤﻦ‪ ،‬ﺳﺎﯾﻪ ﺑﺎ ﻣﯿﻤﻨﺖ ‪ :‬ﻓﺮخ ﻓﺮي ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮش از ﻣﺎه و آﻓﺘﺎب ﭼﺘﺮ اﺳﺖ‬ ‫ﭼﻮن دو ﺑﺎل ﻫﻤﺎي ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻓﯽ)‪ .(1‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ - (1) .‬اﺻـﻞ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻓﯽ ء اﺳﺖ و ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي ﺑﺠـﺎي آن »ﻓﯽ« آورده ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در اﺑﯿﺎت‬ ‫ﺑﻌﺪ »ﺷﯽ« را ﺑﺠﺎي »ﺷﯽ ء« ﻗﺎﻓﯿﻪ آورده و ﺣﺬف اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﻤﺰه در ﻧﻈﻢ و ﻧﺜﺮ ﻣﺘﻘﺪﻣﺎن روا ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪء ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َج َت ِي[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺷـﻌﺮاي دورهء ﻗﺎﺟﺎرﻫﺎﺳﺖ و اﯾﻨﮑﻪ ﺷـﺮح ﺣﺎل او ﺑﻘﻠﻢ رﺿﺎﻗﻠﯽ ﺧﺎن ﻫـﺪاﯾﺖ‪ :‬اﺳـﻤﺶ ﻣﯿﺮزاﻣﺤﻤـﺪﺧﺎن‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪ ارﺟﻤﻨﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴـﯿﻨﺨﺎن ﻣﻠﮏ اﻟﺸﻌﺮاي ﻣﺘﺨﻠﺺ ﺑﻪ ﻋﻨﺪﻟﯿﺐ و و ﻧﺒﯿﺮهء ﻣﺮﺣﻮم ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺧﺎن ﻣﻠﮏ اﻟﺸﻌﺮاء ﻣﺘﺨﻠﺺ ﺑﺼﺒﺎ و ﺑﺮادر‬ ‫ﮐﻬﺘﺮ ﻣﺤﻤﻮدﺧﺎن‪ ...‬اﯾﻦ ﺟﻮان دﺑﯿﺮ ﻧﯿﮑﻮ ﺧﻂ ﺧﻮش اﺧﻼق ﺑﻠﻨـﺪﻫﻤﺖ ﻋﺎﻟﯽ ﻓﻄﺮت ﻫﻢ از ﻣﺒﺎدي اﯾﺎم ﺷـﺒﺎب ﺗﺤﺼـﯿﻞ ﻣﺘﺪاوﻟﻪ ﮐﺮده در‬ ‫ﺻﺤﺒﺖ ﻋﻢ اﮐﺮم ﺧﻮد اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺧﺎن ﻓﺮوغ ﮐﻪ ﺣﮑﯿﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﺎﻣﻞ و ادﯾﺒﯽ ﻓﺎﺿﻞ اﮐﺘﺴﺎب ﻗﻮاﻋـﺪ و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ادﺑﯿﻪ ﻋﺮﺑﯿﻪ ﻧﻤﻮده ﺑﺎ ﺣﻈﯽ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 698‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫واﻓﺮ و ﺣﺎﺻﻞ واﻓﯽ اﺳﺖ ﺗﺘﺒﻌﯽ در ﻧﻈﻢ و ﻧﺜﺮ و آﺛﺎر و اﺧﺒﺎر ﻓﺼـﺤﺎ و ﺑﻠﻐﺎي ﻋﺮب و ﻋﺠﻢ ﮐﺮده اﺳـﺘﺤﻀﺎر و اﺳـﺘﺨﺒﺎر ﮐﺎﻣﻞ از اﻣﺜﺎل و‬ ‫اﻧﺴـﺎب و اﻗـﻮال و اﻟﻘـﺎب ﺟـﺎﻫﻠﯿﻦ و ﻣﺨﻀـﺮﻣﯿﻦ و ﻏﯿﺮﻫﻢ ﺣﺎﺻـﻞ آورده در ﻃﺮﯾﻘﻪ ﻧﻈﻢ ﻓﺎرﺳـﯽ ﻣﺎﯾـﻞ ﺑﺸـﯿﻮهء ﺣﮑﯿﻢ اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﯾﻌﻘﻮب‬ ‫ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي از ﺷﻌﺮاي ﺑﺰرگ ﻣﺤﻤﻮدي اﺳﺖ و اﻏﻠﺐ ﻗﺼﺎﯾﺪ و ﻣﺴﻤﻄﺎت او را ﺟﻮاﺑﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﮐﻪ ﻧﻬﺎﯾﺖ اﻣﺘﯿﺎز دارد ﺻﺎﺣﺐ اﺧﻼق ﺣﻤﯿﺪه‬ ‫و اوﺻﺎف ﭘﺴـﻨﺪﯾﺪه و ﻃﺒﻊ ﻗﺎدر و ﺳـﻠﯿﻘﻪء ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ اﺳﺖ‪ .‬از اوﺳﺖ‪ :‬دوش آﻣﺪ از ﺑﻬﺎر ﺑﺒﺴـﺘﺎن ﺳﻔﯿﺮﻫﺎ ﮐﺰ ﺑﺎغ ﻣﺮغ ﮐﺮد ﺑﺸﺎدي ﺻﻔﯿﺮﻫﺎ‬ ‫ﺧﻮﺑـﺎن ﺑﺎغ ﯾﮑﺴـﺮه ﮐﺮدﻧـﺪ ﺑﻬﺮ او ﺑﺮ رخ ﻃﺮازﻫﺎ و ﺑﺒﺮ در ﺣﺮﯾﺮﻫﺎ ﺧﯿﻤﻪ ﮐﺸـﯿﺪه ﻧﺎروﻧﺎن ﺑﺮ ﻣﻄﺎﻓﻬﺎ ﺳﺎﯾﻪ ﻓﮑﻨـﺪه ﺑﯿـﺪﺑﻨﺎن ﺑﺮ ﻏـﺪﯾﺮﻫﺎ ﻫﻢ‬ ‫ﺻﻠﺼﻼن ﺷﺪﻧﺪ ﺑﺂوا ﻟﺒﯿﺪﻫﺎ ﻫﻢ ﺑﻠﺒﻼن ﺷﺪﻧﺪ ﺑﺂوا ﺟﺮﯾﺮﻫﺎ‪ .‬و ﺑﺎز از اوﺳﺖ‪ :‬ﻧﺎﻣﻪ اي دوش رﺳﯿﺪ از ﺑﺮ دﻟﺪار ﻣﺮا ﮐﻪ ﻫﻤﯽ ﭼﻨﺪ ﮔﺬاري ﺑﺮ‬ ‫اﻏﯿﺎر ﻣﺮا ﻗﺪر ﻣﻦ ﻫﯿﭻ ﻧﺪاﻧﯽ ﺗﻮ و ﻏﯿﺮت ﻧﺒﺮي ﮐﻪ ﺑﻪ اﻏﯿﺎر ﺳﭙﺎري و ﮐﻨﯽ ﺧﻮار ﻣﺮا ﯾﻮﺳﻒ ﻋﻬﺪم و اﻓﺘﺎد ﺑﺰﻧﺪان وﻓﺎ ﮐﻪ ﻫﻤﯽ ﺳﺠﺪه ﺑﺮد‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ و ﺳﯿﺎر ﻣﺮا‪) .‬از ﻣﺠﻤﻊ اﻟﻔﺼﺤﺎء چ‪ 1‬ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﮐﻼه‪.‬‬



‫ك[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﻼـه ﺧﺠﺴـﺘﻪ‪ .‬ﺗـﺎج ﻣﺒـﺎرك‪ .‬ﺗـﺎج ﺧﺠﺴـﺘﻪ‪ .‬ﺗـﺎج ﺑﺎ ﻣﯿﻤﻨﺖ ‪ :‬ﺑﯿﺎﻣـﺪ ﺧﺮوﺷﺎن ﺑﻘﻠﺐ ﺳـﭙﺎه ﺑﺴـﺮ ﺑﺮﻧﻬﺎد آن‬ ‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت ُ‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﮐﻼه‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺷﺎﭘﻮر ﮔﺸﺖ از در ﺗﺎج و ﮔﺎه ﻣﺮ او را ﺳﭙﺮد آن ﺧﺠﺴﺘﻪ ﮐﻼه‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻟﻘﺎ‪.‬‬



‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت ِل[ )ص ﻣﺮﮐـﺐ(ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﻃﻠﻌـﺖ‪ .‬ﺧﺠﺴـﺘﻪ رو‪ .‬آن ﮐﻪ ﻃﻠﻌﺘﺶ ﺧﺠﺴـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻟﻘـﺎﯾﺶ ﺧﺠﺴـﺘﻪ اﺳﺖ ‪ :‬ﻣﻬﺮﮔـﺎﻧﺶ‬ ‫ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﺑﺎد ﭼﻨﺎن ﮐﻮ ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﭘﯽ و ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﻟﻘﺎﺳﺖ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬و در ﻣﻮﺿﻊ ﺳـﻘﺎة ﻫﺮ ﺧﻮش ﭘﺴـﺮي‪ ...‬ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻟﻘﺎﯾﯽ‪ ...‬ﮐﻤﺮ ﺑﺮ ﻣﯿﺎن ﺑﺴﺘﻪ‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪ .‬دﻟﯿﻞ راه ﺷﻮ اي ﻃﺎﯾﺮ ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻟﻘﺎ ﮐﻪ دﯾﺪه آب ﺷﺪ از ﺷﻮق ﺧﺎك آن درﮔﺎه‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻧﻬﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت ِن ‪َ /‬ن[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺎ ﻧﻬﺎد ﺧﺠﺴـﺘﻪ‪ .‬ﺑﺎ ﻧﻬﺎد ﻣﺒﺎرك‪ .‬ﺑﺎ ﻧﻬﺎد ﺧﻮش‪ .‬ﻧﯿﮑﻮ ﻧﻬﺎد ‪ :‬ﺷـﯿﺪه ﺑﺮ ﻃﺎﻟﻌﯽ ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻧﻬﺎد ﮐﺮد ﮔﻨﺒﺪ‬ ‫ﺳﺮاي را ﺑﻨﯿﺎد‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻫﻤﺎي‪.‬‬



‫]ُخ َج َت ‪ِ /‬ت ُه[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻫﻤﺎي ﺧﺠﺴـﺘﻪ‪ .‬ﻫﻤﺎي ﻣﺒﺎرك‪ .‬ﻫﻤﺎي ﺑﺎ ﻣﯿﻤﻨﺖ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺧﻮش ﯾﻤﻦ‪ .‬ﺧﻮش ﻗـﺪم ‪ :‬ز اﯾﺮان ﺑﯿﺎﻣـﺪ ﺧﺠﺴـﺘﻪ‬ ‫ﻫﻤﺎي ﺧﻮد و ﻧﺎﻣﺪاران ﭘﺎﮐﯿﺰه راي‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺶ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( آﻣـﺎس و ﮔﺮﻫﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ در ﮔﺮدن و ﮔﻠﻮي ﻣﺮدم ﺑﻬﻢ رﺳـﺪ و درد ﺑﮑﻨـﺪ و ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻤﺎﻧـﺪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺷﻮد‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ‬ ‫آراي ﻧﺎﺻــﺮي( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻋﻠـﺘﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻫﻤﭽﻨـﺪ ﺑﺎدﻧﺠـﺎن ﺑﮕﺮدن ﻣﺮدم ﺷـﻮد و درد ﻧﮑﻨـﺪ و ﺑﺮﯾـﺪﻧﺶ ﻣﺨـﺎﻃﺮه دارد‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء‬ ‫ﻣﻨﯿﺮي(‪ (1).‬ﺧﺠﭻ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬آن ﺧﺠﺶ)‪ (2‬ز ﮔﺮدﻧﺶ در آوﯾﺨﺘﻪ ﮔﻮﯾﯽ‪ .‬ﺧﯿﮑﯿﺴﺖ ﭘﺮ از ﺑـﺎده درو رﯾﺨﺘﻪ از ﻣﺎز‪.‬رودﮐﯽ‪- (1) .‬‬ ‫در ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي ﺑﻀﻢ ﺧﺎء ﺿﺒﻂ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ - (2) .‬در ﺣﻮاﺷﯽ ﺻﻔﺤﻪء ‪ 999‬اﺣﻮال و اﺷﻌﺎر رودﮐﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺠﺶ ﭼﯿﺰي ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﮐﻪ در ﺧﺘﻼن و ﻓﺮﻏﺎﻧﻪ و ﺣﻮاﻟﯽ آن ﺑﺮ ﮔﺮدن ﻣﺮدم ﺑﺮوﯾﺪ و دردي ﻧﺪارد وﻟﯽ ﺑﺮﯾﺪن آن را ﺧﻄﺮ اﺳﺖ و ﻇﺎﻫﺮًا ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻔﺮاﻧﺴـﻪ‬ ‫‪Goitre‬ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻒ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع اِﻣﺺ( ﺧﻔﺖ و ﺳﺒﮑﯽ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺧﻔﮥ‪) .‬ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ||(‪ .‬ﺗﮑﺒﺮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬اﻟﻄﯿﺶ‬ ‫ﻣﻊ اﻟﮑﺒﺮ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ (1).‬ج‪ِ ،‬ﺧﺠﺎف‪ - (1) .‬در ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺻﻮاب در اﯾﻦ ﻣﺎده ﺗﻘﺪﯾﻢ »ﺟﯿﻢ« ﺑﺮ »ﺧﺎء« اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﮏ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِا()‪ (1‬ﻧﻘﻄﻪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﻟﮑﻪ داغ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ‪ .‬و ﮐﺘﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ :‬ﺑََﺮش‪.‬‬ ‫ﺧﺠﮑﻬـﺎي ﺳـﯿﺎه و ﺳﭙﯿـﺪ ﺑﺮ اﺳﺐ ﺑﺨﻼـف رﻧـﮓ آن‪َ .‬ذرﻧﻮح ﺟـﺎﻧﻮري اﺳﺖ زﻫﺮدار ﺳـﺮخ رﻧـﮓ ﺑﺎ ﺧﺠﮑﻬﺎي ﺳـﯿﺎه ﮐﻪ ﻣﯽ ﭘﺮد‪ِ .‬ذﱠرح‬ ‫ﺟﺎﻧﻮري اﺳﺖ زﻫﺮدار ﺳـﺮخ رﻧﮓ ﺑﺎ ﺧﺠﮑﻬﺎي ﺳـﯿﺎه ﮐﻪ ﻣﯽ ﭘﺮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺷﺠﺮ ﺧﺠﮏ ﮐﻮﭼﮏ در زﻧﺦ ﮐﻮدك‪ .‬ذﺑﺮ ﺧﺠﮏ‬ ‫زدن ﺣﺮوف را‪َ .‬ﻋَﺮم‪ .‬ﺧﺠـﮏ زدن ﺳـﯿﺎﻫﯽ و ﺳﭙﯿـﺪي‪َ .‬ﻧَﻤﺶ‪ .‬ﺧﺠﮑﻬﺎي ﺳﭙﯿـﺪ و ﺳـﯿﺎه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﻧﺸﺎﻧﯽ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳـﺮ‬ ‫ﭼﻮب ﯾـﺎ ﺑـﺎ اﻧﮕﺸﺖ دﺳﺖ در زﻣﯿﻦ ﮔﺬارﻧـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻧﻘﻄﻪ و ﺧﺎل ﺳـﻔﯿﺪي را ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ در ﭼﺸﻢ اﻓﺘـﺪ‪.‬‬ ‫)ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﻟﮑﻪ و ﺧﺎل ﺳﻔﯿﺪي ﮐﻪ در ﭼﺸﻢ اﻓﺘﺪ ﺑﻮاﺳﻄﻪ آب ﻣﺮوارﯾﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﮔﺰﯾﺪﮔﯽ ﮐﯿﮏ‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬در ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺎ ﺿﻢ ﺧﺎء آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﮏ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِاخ( ده ﮐـﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن آﻟـﻮت ﺑﺨﺶ ﺑـﺎﻧﻪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﻘﺰ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 36‬ﻫﺰارﮔﺰي ﻧـﺎﺣﯿﻪء ﺳـﻘﺰ و ﺑﯿﺴﺖ ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﮔﻮره دار و ﺷﺶ ﻫﺰارﮔﺰي ﻣﺮز ﻋﺮق‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ داراي ﺑﯿﺴﺖ ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺠﮑﺪار‪.‬‬



‫]ُخ َج[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺎل‪ُ .‬ﻣَﻨﱠﻘﻂ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻟﮑﻪ دار‪ .‬داﻏـﺪار‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬در ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ﺑﺎ ﻓﺘﺢ‬ ‫»ﺧﺎء« و »ﺟﯿﻢ« ﺿﺒﻂ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﮏ زدن‪.‬‬



‫]ُخ َج َز َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻧﻘﻄﻪ ﮔﺬاردن‪ .‬ذﺑﺮ‪ .‬ﺗﻨﻘﯿﻂ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﮑﻮل‪.‬‬



‫]َخ[ )ص‪ِ ،‬ا( ﮔـﺪا‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺑﺮوزﮔﺎر ﻣﻠﮏ ﺷﻪ ﻋﺮاﺑﯿﯽ ﺧﺠﮑﻮل ﻣﮕﺮ‬ ‫ﺑﺒﺎرﮔﻬﺶ رﻓﺖ از ﻗﻀﺎ ﮔﻪ ﺑﺎر ﺳﺆال ﮐﺮد ﮐﻪ اﻣﺴﺎل ﻋﺰم ﺣـﺞ دارم ﻣﺮا اﮔﺮ ﺑﺪﻫـﺪ ﭘﺎدﺷﺎه ﺻﺪ دﯾﻨﺎر ﭼﻮ ﺣﻠﻘﻪ اي در ﮐﻌﺒﻪ ﺑﮕﯿﺮم از ره‬ ‫ﺻﺪق ﺑﺮاي دوﻟﺖ ﻋﻤﺮش دﻋﺎ ﮐﻨﻢ ﺑﺴـﯿﺎر‪ .‬اﻧﻮري اﺑﯿﻮردي )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬ﮐﻌﺒﻪ روان ﺻـﻔﺎ ﭘﻼس ﻧﺴﺎزﻧﺪ اﺷﺘﺮ ﺧﺠﮑﻮل را ز‬ ‫ﺟﺎﻣﻪ اﺣﺮام‪ .‬ﺳـﯿﻒ اﺳﻔﺮﻧﮕﯽ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﮐﭽﻠﻮل‪ .‬ﮐﺸﮑﻮل‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺻـﺎﺣﺐ آﻧﻨـﺪراج و اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي در ذﯾﻞ اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﭼﻨﯿﻦ آورده اﻧـﺪ‪ :‬رﺷـﯿﺪي ﮔﻔﺘﻪ و ﻓﯽ اﻟﺴﺎﻣﯽ اﻟﻤﻐﺎﻓﺮ و اﻟﺤﺠﺎج‬ ‫ﺧﺠﮑﻮل و در ﺻـﺮاح ﻣﻐﺎﻓﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﭘﯿﺎده ﮐﻪ ﺑﺤﺞ رود و ﻃﻔﯿﻠﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ﻇﺎﻫﺮًا اﯾﻦ ﻟﻔﻆ ﺧﺠﮑﻮل اﺳﺖ ﻧﻪ ﮐﺠﮑﻮل اﻣﺎ ﻣﻌﻨﯽ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ‬ ‫ﺧﺠﮑﻮل ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺸﺪ ‪-‬اﻧﺘﻬﯽ‪ .‬ﮐﻼﻣﻪ‪ ،‬ﻣﺆﻟﻒ ﮔﻮﯾﺪ ﺧﺠﮑﻮل ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﺠﮑﻮل ﺷـﻤﺮدن ﺧﻄﺎﺳﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﮐﺠﮑﻮل ﻟﻐﺘﯽ اﺳﺖ ﻣﺘﺪاول و‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮐـﺞ و ﮐﮋ ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﻗﺮب ﻣﺨﺮج ﺑﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﻨـﺪ آﻧﺮا ﮐﺸـﮑﻮل ﻧﯿﺰ ﺧﻮاﻧﻨﺪ ﮐﺠﮑﻮل ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ اﺳﺖ از ﮐﺞ دوش و‬ ‫دوش ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ آﻧﺮا ﮐﺘﻒ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ‪ :‬ﮐﻮل ﺑﺎري ز ﻣﻌﺼـﯿﺖ ﺑﺮ ﮐﻮل ﭼﻮن ﺗﻮاﻧﯽ ﺷـﺪن ﺑﺼﺪر ﻗﺒﻮل‪ .‬و‬ ‫ﭼﻮن دوش را ﮐﻮل ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﺎﻻي ﭘﻮﺷـﯽ ﮐﻪ ﺑﺠﻬﺖ ﮔﺮﻣﯽ دوش ﺑﮑﻮل ﭘﻮﺷـﻨﺪ آﻧﺮا ﮐﻮﻟﯿﺠﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺷـﻌﺮ ﺳﯿﻒ ﮐﻪ ﻣﺮﻗﻮم ﺷﺪ اﮔﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻌﻨﯽ اﺷﺘﺮ ﮐﺠﮑﻮل ﯾﻌﻨﯽ ﮐـﺞ ﺷـﺎﻧﻪ و ﮐﺘﻒ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ ﺑﻬﺘﺮ از آن اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺷﺘﺮ ﮔـﺪا ﻗﯿـﺎس ﻧﻤﺎﯾﯿـﺪ زﯾﺮا ﮐﻪ اﺷﺘﺮﮐﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟـﺎﻣﻪء‬ ‫اﺣﺮام را ﭘﻼـس آن ﮐﻨﻨـﺪ و اﺷﺘﺮ ﺑﮑﺠﯽ ﮐﺘﻒ و دوش و ﺷﺎﻧﻪ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ ‪ :‬اﺑﻠﻬﯽ دﯾـﺪ اﺷﺘﺮي ﺑﭽﺮا ﮔﻔﺖ ﻧﻘﺸـﺖ‬ ‫ﻫﻤﻪ ﮐﺠﺴﺖ ﭼﺮا‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻞ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ع ﻣﺺ( از ﻗﯿـﻞ و ﻗﺎل اﻓﺘﺎدن و ﺳـﺴﺖ ﺷـﺪن ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﺣﯿﺎ ﯾﺎ اﺣﺴﺎس ذﻟﺖ و ﺧﻮاري‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ(‪ (1).‬ﺷﺮﻣﮕﯿﻦ ﺷﺪن‪) .‬از‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( اﺳـﺘﺤﯿﺎء و ﺷـﺮم ﮐﺮدن از ﻓﻌﻠﯽ ﮐﻪ ﺷـﺨﺺ اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ()‪ .(2‬اﺳـﺘﺤﯿﺎء‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬ﺳﺮﮔﺸـﺘﻪ و ﺑﯿﺨﻮد ﮔﺮدﯾﺪن از ﺷـﺮم‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬دﻫﺶ و ﺗﺤﯿﺮ ﻣﻦ اﻻﺳـﺘﺤﯿﺎء‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬ﺗﺤﯿﺮ و اﺿﻄﺮاب از‬ ‫ﺣﯿﺎء‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬در وﺣﻞ ﻓﺮوﻣﺎﻧـﺪن ﺷﺘﺮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺑﮕﻞ ﻓﺮوﻣﺎﻧـﺪن ﺷﺘﺮ و ﻣﺘﺤﯿﺮ ﮔﺮدﯾـﺪن او‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ||(‪.‬‬ ‫ﺑﮕﻞ ﻓﺮوﻣﺎﻧـﺪن ﻫﺮ ﺣﯿﻮاﻧﯽ و ﻣﺘﺤﯿﺮ ﮔﺮدﯾـﺪن او‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬ﮔﺮان ﮔﺸـﺘﻦ ﺑﺎر ﺑﺮ ﺣﻤﻞ ﮐﻨﻨـﺪه ||‪ .‬دراز و ﭘﯿﭽﯿـﺪه ﮔﺸـﺘﻦ‬ ‫ﮔﯿـﺎه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﭘﺮﻋﻠﻒ ﺷـﺪن ﺑﯿﺎﺑﺎن‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺧـﺪوك ﺷـﺪن در ﮐﺎر ﺑﺮ‬ ‫ﮐﺴـﯽ و ﻧﺪاﻧﺴـﺘﻦ ﺑﯿﺮون ﺷـﺪن از آن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬زﯾﺎد ﺷـﺪن ﻣﮕﺲ‬ ‫ﺑﯿﺎﺑﺎن و ﻧﺒﺎت‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ||(‪ .‬ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎن ﺷﺪن و ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺷﺪن و ﺗﺎ ﺧﻮردن ﺟﻞ ﺣﯿﻮان ﺑﺮ ﭘﺸﺖ آن ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﺑﺰرﮔﯽ ||‪ .‬ﺗﺎﺧﻮردن و‬ ‫ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎن ﺷﺪن ﻟﺒﺎس ﺑﺮ ﭘﻮﺷـﻨﺪه ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﺑﺰرﮔﯽ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ||(‪ .‬ﻓﯿﺮﯾﺪن از ﻧﻌﻤﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺳﺮﮐﺸﯽ‬ ‫ﮐﺮدن ﺑﺮ اﺛﺮ ﻏﻨﺎ و داراﯾﯽ‪ ) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﻓﺎﺳـﺪ ﺷﺪن ﺷـﯿﺌﯽ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬ﺑﺴـﺘﻮه‬ ‫آﻣـﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺳﺮﮐﺸـﯽ ﮐﺮدن‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ()‪ .(|| 3‬ﺳــﺴﺘﯽ ﮐﺮدن از ﺟﺴـﺘﺠﻮي رزق‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﮐﻬﻨﻪ ﺷﺪن ﻟﺒﺎس‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ()‪ - (1) .(4‬ﻋﺒﺎرت ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ در اﯾﻨﺠﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺠﻞ ﻓﻼن؛ اﺳﺘﺮﺧﯽ ﺣﯿﺎًء او ذﻟﮥ‬ ‫و ﺑﻨﻈﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ﻣﻌﻨﺎي اﺻـﻠﯽ ﮐﻠﻤﻪ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ‪ - (2) .‬در ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه‪ :‬اﺳﺘﺤﯿﺎ ﻣﻦ ﻓﻌﻞ ﻓﻌﻠﻪ‪ - (3) .‬ﻋﺒﺎرت ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ‬ ‫در اﯾﻨﺠﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺠﻞ ﻓﻼن‪ ،‬اﺷﺮ و ﺑﻄﺮ‪ - (4) .‬ﻋﺒﺎرت ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺠﻞ اﻟﺜﻮاب؛ اﺧﻠﻖ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع اِﻣﺺ( ﮐﺴﻞ ||‪ .‬ﺗﺒﺎﻫﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺑﺴﯿﺎر ﺷﮑﺎﻓﺘﮕﯽ داﻣﺎن ﭘﯿﺮاﻫﻦ و زﯾﺮداﻣﺎن آن‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻞ‪.‬‬



‫]َخ ِج[ )ع ص( ﺟـﺎﻣﻪء ﮐﻬﻨﻪ و ﻓﺮاخ و دراز ||‪ .‬ﮔﯿﺎه دراز ﮔﺮدﯾـﺪه ||‪ .‬ﺟﻞ ﺟﻨﺒﺎن ﺑﺮ اﺳﺐ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬وادي ﺑﺴـﯿﺎر ﮔﯿﺎه و‬ ‫ﭘﯿﭽﯿﺪه ﮔﯿﺎه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﻣﺮد ﺷـﺮﻣﮕﯿﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺷـﺮﻣﻨﺪه‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺷـﺮﻣﺴﺎر‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻔﻌﻞ‪َ .‬ﺷـ ﺮﻣِﮕﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻫﻤﺎن رﺳـﺘﻢ ﺳـﮑﺰي ﺷﯿﺮ دل ﮐﻪ از ﺗﯿﻎ او ﮔﺸﺖ ﮔﺮدون ﺧﺠﻞ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ آرزو دارم‬ ‫اﮐﻨﻮن ﺑﻪ دل‪.‬ﺧﺠﻞ‪ .‬ﮐﺰو ﺷـﯿﺮ درﻧﺪه ﮔﺮدد ﺧﺠﻞ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺘﻮ ﯾﺎﻓﺘﻪ دﺷـﻤﻨﺎن ﮐﺎم دل رواﻧﺖ ازﯾﻦ ﺑﺪ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺧﺠﻞ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺳﺘﺎرﮔﺎن‬ ‫ﻫﻤﻪ آﮔﻪ ﺷﺪﻧـﺪ و ﻣﺎه ﺧﺠﻞ ز ﻋﺸﻖ ﻫﺮ ﮐﻪ ﺧﺠﻞ ﺷـﺪ از او ﻣـﺪار ﻋﺠﺐ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑﺮاﻧﺪ ﺧﺴـﺮو ﻣﺸـﺮق ﺑﺴﻮي ﺑﯿﻼرام ﺑﺪان ﺣﺼﺎري ﮐﺰ‬ ‫ﺑﺮج آن ﺧﺠﻞ ﺳـﻬﻼن‪ .‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬اﯾﻦ ﺟﻮاب ﺑﻤﺸـﻬﺪ ﺑﻤﻦ ﮐﻪ ﻋﺒـﺪاﻟﻐﻔﺎرم داد و ﺷـﻨﻮدم ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﭼﻮن اﯾﻦ ﺳـﺨﻨﺎن ﺑﺎﻣﯿﺮ ﻣﺤﻤﻮد‬ ‫ﺑﮕﻔﺘﻨـﺪ ﺧﺠﻞ ﺷـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻣﺎ ﺧﺠﻞ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﯿﻢ ﮐﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻧﯿﮑﻮي ﺧﻮﯾﺶ را ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﻣﺼﺎﻟﺢ وي داﺷـﺘﻪ اﯾﻢ ﻣﻼﻣﺖ ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨﯿﻢ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﺣﻤﺪ ﻋﻠﯽ ﻧﻮﺷـﺘﮑﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺎﻣﺪ و ﭼﻮن ﺧﺠﻠﯽ ﺑﻮد و ﭘﺲ روزﮔﺎر ﺑﺮ ﻧﯿﺎﻣﺪ ﮐﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻣﺮدم‬ ‫ﻏﺰﻧﯿﻦ ﺑﺨﺪﻣﺖ اﺳـﺘﻘﺒﺎل ﻣﯽ آﻣﺪﻧﺪ و اﻣﯿﺮ ﭼﻮن ﺧﺠﻠﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻬﯿﭻ روزﮔﺎر آﻣﺪن ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن و ﻟﺸﮑﺮ ﺑﻐﺰﻧﯿﻦ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻧﺒﻮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﭼﻮن اﯾﻦ ﺳـﺨﻨﺎن ﺑﺎ ﭘﺴـﺮ ﻣﺤﻤﻮد ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﺧﺠﻞ ﺷـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬زاﻧﮑﻪ ﺧﻔﺘﻪ ﺑﺪل ﺧﺠﻞ ﺑﺎﺷﺪ از ﮔﺮوﻫﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺎﻧﺪه ﺑﯿﺪارﻧﺪ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺳـﯿﻢ و ﺷـﮑﺮ ﻓﺮﺳـﺘﻢ و ﺧﺠﻠﻢ ﮐﻪ ﭼﺮا دﺳﺘﺮس ﻫﻤﯿﻨﻘﺪر اﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ از ﻓﻠﮏ اﻣﺴﺎل ﻇﻠﻤﻬﺎ رﻓﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻢ ﻓﻠﮏ ﺧﺠﻞ آﯾﺪ ز ﺑﺎزﭘﺮس ﺟﻮاب‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ز ﮐﺲ ﺑﺪﻫﺮ ﺧﺠﻞ ﻧﯿﺴـﺘﻢ ﺑﺤﻤﺪاﷲ ﻣﮕﺮ ز اﯾﺰد و اﺳﺘﺎد ﺻﺪر اﺣﺮارم‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﻃﺎوس را ﺑﻨﻘﺶ و ﻧﮕﺎري ﮐﻪ ﻫﺴﺖ ﺧﻠﻖ ﺗﺤﺴـﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ و او ﺧﺠﻞ از ﭘﺎي زﺷﺖ ﺧﻮﯾﺶ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﺧﺠﻞ آﻧﮑﺲ ﮐﻪ رﻓﺖ و‬ ‫ﮐـﺎر ﻧﺴـﺎﺧﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﭘﯿﺶ ﯾﮑﯽ از ﻣﺸﺎﯾـﺦ ﮔﻠﻪ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﻓﻼن ﺑﻔﺴﺎد ﻣﻦ ﮔﻮاﻫﯽ داده اﺳﺖ ﮔﻔﺘﺎ ﺑﺼـﻼﺣﺶ ﺧﺠﻞ ﮐﻦ‪.‬‬ ‫)ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬ﺑﻠﻨﺪ آﺳـﻤﺎن ﭘﯿﺶ ﻗﺪرت ﺧﺠﻞ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﺷـﮑﻢ ﺑﻨﺪه ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﯿﻨﯽ ﺧﺠﻞ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﺟﺎﻧﻢ ﻟﺐ آن‬ ‫ﺗﺮك ﭼﮕـﻞ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫــﺪ ﺧـﻮد را و ﻣﺮا ﻧﯿﺰ ﺧﺠـﻞ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ ﭼﺸــﻤﺶ ﭼـﻮ ﺑﺪﯾـﺪ دل ﺟﺴـﺖ ز ﻣـﻦ ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﮐـﻪ دﯾـﺪه دﯾـﺪ دل ﻣﯽ‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ‪.‬ﮐﺎﺗﺒﯽ‪ .‬اﻟﺤﻖ ﺧﺠﻞ ﺷﺪم ﮐﻪ ﺑﺘﺤﻘﯿﻖ ﻫﺮﭼﻪ ﮔﻔﺖ ﺣﻖ ﺑﻮد و ﺣﺮف ﺣﻖ را در دل ﺑﻮد اﺛﺮ‪ .‬ﻗﺎآﻧﯽ ||‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻋﻮارض ﺷﺸـﮕﺎﻧﻪء‬ ‫ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻞ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ع ِا( ﺷــﺮم‪ .‬اﺳــﺘﺤﯿﺎء‪ .‬ﺷـﺮﻣﻨﺪﮔﯽ‪ .‬ﺷـﺮﻣﺴﺎري‪ .‬ﺷـﺮﻣﻨﺪه ﺷـﺪﮔﯽ‪ .‬ﺷـﺮﻣﺴﺎرﺷﺪﮔﯽ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ ||(‪ .‬ﻓﺮﯾﻔﺘﮕﯽ ﺑﺮ‬ ‫ﺗﻮاﻧﮕﺮي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻼن‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﺷﺮﻣﻨﺪه‪َ .‬ﺧِﺠﻞ‪ .‬ﺷﺮﻣﺴﺎر‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ()‪ - (1) .(1‬وزن َﻓْﻌﻼن در زﺑﺎن ﻋﺮب ﺑﺮاي ﺻـﻔﺖ ﻣﺸﺒﻬﻪ اﺳﺖ و ﻣﺆﻧﺚ‬ ‫آن َﻓﻌﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻏﺎﻟﺒًﺎ اﯾﻦ وزن ﺑﺮاي ﺻﻔﺎت و ﻋﻮارض ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺮود‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻠﺖ‪.‬‬



‫]ِخ َل[ )ع اِﻣﺺ()‪ (1‬ﺷـﺮﻣﻨﺪﮔﯽ‪ .‬ﺷﺮﻣﺴﺎري‪ .‬ﭼﮑﺲ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬اﻧﻔﻌﺎل‪ ،‬ﺷﺮم‪ .‬آزرم‪ .‬ﺳﺮاﻓﮑﻨﺪﮔﯽ‪ .‬ﺳﺮﺷﮑﺴﺘﮕﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻣﺮدم‪ ...‬ﻣﻄﯿﻊ و ﻣﻨﻘﺎد وي ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺧﺠﻠﺖ را ﺑﺨﻮﯾﺸﺘﻦ راه ﻧﺪﻫﻨﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﮔﻞ ﺳﺮخ ﭼﻮن روي ﺧﻮﺑﺎن ﺑﺨﺠﻠﺖ ﺑﻨﻔﺸﻪ‬ ‫ﭼﻮ زﻟﻔﯿﻦ ﺟﺎﻧﺎن ﻣﻌﻄﺮ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺗﺎ ﺧﺠﻠﺘﻢ ﺑﺴﺎن ﺷـﻔﻖ ﺳﺮخ روي ﺳﺎﺧﺖ ﺷﮑﺮم ﭼﻮ آﻓﺘﺎب زﺑﺎن ﺻﺪﻫﺰار ﮐﺮد‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼﻮن زﺑﺎن‬ ‫او ﺑﻬﻔﺘﺎد آب ﺧﺠﻠﺖ ﺷﺴـﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬از اﯾﻦ ﺷـﻌﺮ ﺧﺠﻠﺖ رﺳﺪ ﻋﻨﺼـﺮي را وﮔﺮ ﻋﻨﺼﺮي ﺟﺎن ﺣﺴﺎن ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺟﺎن ﺗﺤﻔﻪء او‬ ‫ﮐﺮدم ﻫﻢ ﻧﯿﺴﺖ ﺳـﺰاي او زﯾﻦ روي ﺳـﺮ از ﺧﺠﻠﺖ اﻓﮑﻨﺪه ﻫﻤﯽ دارم‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - (1) .‬ﻇﺎﻫﺮًا در زﺑﺎن ﻋﺮب اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ وﺟﻮد ﻧـﺪارد ﭼﻪ‬ ‫در ﻓﺮﻫﻨﮕﻬـﺎي ﻋﺮﺑﯽ ﻣﻮﺟﻮد ﯾـﺎﻓﺖ ﻧﺸـﺪ‪ ،‬اﮔﺮ »ﺗـﺎء« آﻧﺮا »ﺗـﺎء« ﻣﺼـﺪري ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ »َﺧـَﺠ ﻞ« اﺿﺎﻓﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ ﺻﻮرت َﺧَﺠَﻠﺖ‬ ‫ﻣﺤﻤﻠﯽ ﭘﯿـﺪا ﻣﯿﮑﻨـﺪ و ﺷﺎﯾـﺪ ﻧﻈﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت و آﻧﻨﺪراج ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا آﻧﺮا ﺑﻔﺘﺢ »ﺧﺎء« و‬ ‫ﮐﺴﺮ »ﺟﯿﻢ« آورده اﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ َﺧِﺠَﻞ‪ .‬ﺿﺒﻂ ﻓﻮق ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﺮ »ﺧﺎء« و ﺳﮑﻮن »ﺟﯿﻢ« از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء و ﺗﺪاول ﻣﺮدﻣﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻠﺖ دادن‪.‬‬



‫]ِخ َل َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ(ﺳــﺮاﻓﮑﻨﺪه ﮐﺮدن‪ .‬ﺷـﺮﻣﺴﺎر ﮐﺮدن‪ .‬ﺷـﺮﻣﮕﯿﻦ ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﻔـﺖ دادن‪ .‬ﻣـﻮﺟﺐ ﺷـﺮم زدﮔﯽ ﻓﺮاﻫـﻢ ﮐﺮدن‪ .‬ﺑـﺎﻋﺚ‬ ‫ﺳﺮاﻓﮑﻨﺪﮔﯽ اﯾﺠﺎد ﮐﺮدن‪ .‬ﺷﺮﻣﮕﻦ ﺳﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻠﺖ زدﮔﯽ‪.‬‬



‫]ِخ َل َز َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺷﺮﻣﺴﺎري‪ .‬ﺷﺮﻣﻨﺪﮔﯽ‪ .‬ﺷﺮﻣﮕﯿﻨﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻠﺖ زده‪.‬‬



‫]ِخ َل َز َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺷﺮﻣﺴﺎر‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺷﺮﻣﻨﺪه‪َ .‬ﺧِﺠﻞ‪ .‬ﺷﺮم زده‪ .‬ﻣﺠﺎزًا ﺧﻔﯿﻒ ﺷﺪه‪ .‬ﭘﺴﺖ ﺷﺪه‪ .‬ﺳﺮاﻓﮑﻨﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻠﺖ ﮐﺶ‪.‬‬



‫ك[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺷﺮﻣﮕﯿﻦ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺷﺮﻣﺴﺎر‪ .‬ﺧﺠﻠﺖ زده‪ .‬ﺷﺮم زده‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺧﺠﻠﺖ ﮐﺸﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]ِخ َل َ‬ ‫ﺧﺠﻠﺖ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺷـﺮﻣﺴﺎر ﺷـﺪن‪ .‬ﻣﻨﻔﻌـﻞ ﺷـﺪن‪ .‬ﺷـﺮﻣﺴﺎر ﮔﺸـﺘﻦ‪ .‬ﺷـﺮﻣﮕﯿﻦ ﺷـﺪن‪ .‬ﻣﻨﻔﻌـﻞ ﮔﺸـﺘﻦ ‪ :‬ﺧﺠﻠﺖ ﻋﯿﺐ ﺗﻦ‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]ِخ َل َ‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ و ﻏﻢ ﺟﻬﻞ ﮐﺸﺪ ﮐﻮدﮐﯽ ﮐﻮ ﻧﮑﺸﺪ زﺣﻤﺖ اﺳﺘﺎد و ادﯾﺐ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻠﺖ ﮔﺮي‪.‬‬



‫گ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺠﻠﺖ ﮐﺸـﯿﺪن‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺠﺎﻟﺖ ﮐﺸﯿﺪن‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺷﺮﻣﺴﺎري‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺷﺮﻣﮕﯿﻨﯽ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺠﻠﺖ زدﮔﯽ‬ ‫]ِخ َل َ‬ ‫‪ :‬ﻧﯿﺰ ﺑﺮآﻧـﻢ ﮐﻪ ز ﺧﺠﻠﺖ ﮔﺮي)‪ (1‬ﺑﺎزرﺳﺎﻧﻢ ﺑﺪل ﺟﻮﻫﺮي‪ .‬ﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو )از آﻧﻨﺪراج(‪ - (1) .‬در آﻧﻨﺪراج آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺳـﺮخ ﺷﺪن و زرد‬ ‫ﺷﺪن ﻣﻌًﺎ و ﺑﺎﻧﻔﺮاد از ﻟﻮازم اوﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻠﺖ ﻧﺎك‪.‬‬



‫]ِخ َل[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺠﻠﺖ زده‪ .‬ﺷﺮﻣﺴﺎر‪ .‬ﺷﺮﻣﮕﯿﻦ‪ .‬ﺷﺮم زده‪ .‬ﺷﺮﻣﮕﻦ ‪ :‬ﺑﭙﺬﯾﺮﻓﺖ ﭼﻮن از ﺗﻠﺨﯽ اﻧﺪﮐﯽ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد ﺧﺠﻠﺖ ﻧﺎك‪ .‬ﻋﺮﻓﯽ‬ ‫)از آﻧﻨﺪراج()‪ - (1) .(1‬ﮔﺮﭼﻪ در آﻧﻨـﺪراج ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺠﻠﺖ ﻧﺎك آﻣـﺪه و ﺷﺎﻫﺪي ﻧﯿﺰ از ﻋﺮﻓﯽ ﺑﺮاي آن ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ ﻇﺎﻫﺮًا اﯾﻦ‬ ‫ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﯿﻦ ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﻬﺎي ﻫﻨﺪي ﻣﺘﺪاول ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻞ روي‪.‬‬



‫]َخ ِج[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺷﺮم زده‪ .‬ﺧﺠﻠﺖ ﮐﺸﯿﺪه‪ .‬ﺷﺮﻣﮕﯿﻦ‪ .‬ﺑﺎ ﺻﻮرت ﺧﺠﻠﺖ زده)‪ .(|| 1‬ﻣﺠﺎزًا ﺑﺎﺣﯿﺎ‪ .‬ﺑﺎﺷﺮم‪ .‬ﺑﺎآزرم‪ - (1) .‬ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺧﺠﻠﺖ رﻧﮓ رﺧﺴﺎره ﺳﺮخ ﻣﯿﺸﻮد و ﺧﺠﻞ روي آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺻﻮرﺗﺶ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺷﺮم ﻗﺮﻣﺰ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻞ روﯾﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِج[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺠﻠﺖ زدﮔﯽ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺷـﺮﻣﺴﺎري‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺷـﺮم زدﮔﯽ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺷﺮﻣﮕﯿﻨﯽ ‪ :‬ﺧﺠﻞ روﯾﯽ ز روﯾﺶ ﻣﺸﺘﺮي‬ ‫را ﭼﻨﺎن ﮐﺰ رﻓﺘﻨﺶ ﮐﺒﮏ دري را‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻞ ﺳﺎر‪.‬‬



‫]َخ ِج[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺷـﺮﻣﺴﺎر‪ .‬ﺷـﺮم زده‪ .‬ﺧﺠﻞ ﮔﻮﻧﻪ‪ .‬ﺧﺠﻠﺖ زده‪ .‬ﺧﺠﺎﻟﺖ ﮐﺸـﯿﺪه ‪ :‬ﺑﺪﺳـﺘﺎر و ﺟﺒﻪ ﺧﺠﻞ ﺳﺎرم از ﺗﻮ در ﻋﻔﻮ ﺑﮕـﺬار‬ ‫ﭼﻮن ﺳـﻨﮓ ﺑﺴـﺘﻪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻧﺰد رﺋﯿﺲ ﭼﻮن اﻟﻒ ﮐﻮﻓﯽ آﻣـﺪم ﭼﻮن دال ﺳـﺮﻓﮑﻨﺪه ﺧﺠﻞ ﺳﺎر ﻣﯿﺮوم‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺠﻞ ﺳﺎرم از ﺑﺲ ﻧﻮا و‬ ‫ﻧﻮاﻟﺶ ﮐﻨﻮن زان ﻧﻮال و ﻧﻮا ﻣﯽ ﮔﺮﯾﺰم‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻞ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺷﺮﻣﺴﺎرﺷﺪن‪ .‬ﺳﺮاﻓﮑﻨﺪه ﺷﺪن‪ .‬ﺧﺠﻠﺖ ﮐﺸﯿﺪن‪ .‬ﺷﺮﻣﺴﺎري ﺑﺮدن‪ .‬آزرم ﮐﺮدن‪ .‬ﺷﺮم زده ﺷﺪن ‪ :‬آن ﯾﻬﻮدي‬ ‫]َخ ِج ُ‬ ‫ﺷﺪ ﺳﯿﻪ روي و ﺧﺠﻞ ﺷﺪ ﭘﺸﯿﻤﺎن زﯾﻦ ﺳﺒﺐ ﺑﯿﻤﺎر دل‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺧﺠﻞ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻨﻮن دﺧﺘﺮان ﻣﺼﺮ ﭼﻤﻦ ﮐﻪ ﮔﻞ ز ﺧﺎر ﺑﺮآﯾﺪ ﭼﻮ ﯾﻮﺳﻒ‬ ‫از زﻧﺪان‪ .‬ﺳﻌﺪي‪ .‬ﯾﮑﯽ ﻗﻄﺮه ﺑﺎران ز اﺑﺮي ﭼﮑﯿﺪ ﺧﺠﻞ ﺷﺪ ﭼﻮ ﭘﻬﻨﺎي درﯾﺎ ﺑﺪﯾﺪ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻠﮏ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻧﺎم ﺳـﺮداري از ﺳـﺮداران ﻣﻐﻼن‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎم در ﺗﺎرﯾـﺦ ﻣﻐﻮل دﯾـﺪه ﻧﺸـﺪ‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا ﺑﺎﯾﺪ از ﺳـﺮداران ﻣﻐﻮﻟﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻬﻨﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮده اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻞ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ(ﺷــﺮﻣﺴﺎر ﮐﺮدن‪ .‬ﺳــﺮاﻓﮑﻨﺪه ﮐﺮدن‪ .‬ﺷـﺮﻣﮕﯿﻦ ﮐﺮدن‪ .‬ﺷـﺮم زده ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﺠﻠـﺖ زده ﮐﺮدن ‪:‬ﭘﯿﺶ ﯾﮑﯽ از‬ ‫]َخ ِج َ‬ ‫ﻣﺸﺎﯾﺦ ﮔﻠﻪ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﻓﻼن در ﺣﻖ ﻣﻦ ﺑﻔﺴﺎد ﮔﻮاﻫﯽ داد ﮔﻔﺖ ﺑﺼﻼﺣﺶ ﺧﺠﻞ ﮐﻨﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻞ ﮔﺮدﯾﺪن‪.‬‬



‫گ دي َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺷـﺮﻣﺴﺎر ﺷﺪن‪ .‬ﺧﺠﻞ ﺷﺪن‪ .‬ﺷﺮﻣﮕﯿﻦ ﺷﺪن‪ .‬ﺷﺮم ﮐﺮدن‪ .‬ﺳﺮاﻓﮑﻨﺪه ﺷﺪن‪ .‬ﺧﺠﻠﺖ زده ﺷﺪن ‪ :‬ﺑﺴﺨﺘﯽ‬ ‫]َخ ِج َ‬ ‫ﺑﻨﻪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﺶ اي ﺧﻮاﺟﻪ‪ ،‬دل ﮐﺲ از ﺻﺒﺮ ﮐﺮدن ﻧﮕﺮدد ﺧﺠﻞ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﻣﻪ روي ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺧﺠﻞ ﮔﺮدد ﮔﺮ ﭘﺮﺗﻮ ز وي‬ ‫اﻓﺘﺪ ﺑﺮ ﻃﺎرم اﻓﻼﮐﺖ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﭼﻮ ﻗﺎﺿـﯽ ﺑﻔﮑﺮت ﻧﻮﯾﺴﺪ ﺑﺤﻞ ﻧﮕﺮدد ز دﺳـﺘﺎرﺑﻨﺪان ﺧﺠﻞ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن ||(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻋﻬﺪهء اﻣﺮي‬ ‫ﺑﯿﺮون ﻧﯿﺎﻣﺪن ‪ :‬ﻫﺮﭼﻪ ﮔﻮﯾﻢ ﻋﺸﻖ را ﺷﺮح و ﺑﯿﺎن ﭼﻮن ﺑﻌﺸﻖ آﯾﻢ ﺧﺠﻞ ﮔﺮدم از آن‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻞ ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫گ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺷـﺮم داﺷﺘﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺳﺮاﻓﮑﻨﺪه ﺷﺪن‪ .‬ﺧﺠﻠﺖ ﮐﺸﯿﺪن‪ .‬ﻣﻨﻔﻌﻞ ﺷﺪن ‪ :‬ﻧﺸﺴﺖ از ﺧﺠﺎﻟﺖ‬ ‫]َخ ِج َ‬ ‫ﻋﺮق ﮐﺮده روي ﮐﻪ آﯾﺎ ﺧﺠﻞ ﮔﺸﺘﻢ از ﺷﯿﺦ ﮐﻮي‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻞ ﮔﻮﻧﻪ‪.‬‬



‫]َخ ِج َن ‪ِ /‬ن[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺠﻠﺖ زده‪َ .‬ﺧُﺠﻞ‪ .‬ﺷﺒﯿﻪ ﺧﺠﻠﺖ زدﮔﺎن‪ .‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺷـﺮﻣﺴﺎران ‪ :‬زﻣﺎﻧﯽ ﻧﯿﮏ اﻧﺪﯾﺸـﯿﺪ و ﭼﻮن ﺧﺠﻞ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 699‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺠﻞ ﻣﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫]َخ ِج َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺠﻞ ﺷﺪن‪ .‬در ﺧﺠﺎﻟﺖ اﻓﺘﺎدن‪ .‬ﺷـﺮﻣﺴﺎر ﺷﺪن‪ .‬ﺷـﺮﻣﮕﯿﻦ ﺷﺪن ‪ :‬ﻣﺎﻧﺪي اﮐﻨﻮن ﺧﺠﻞ ﭼﻮ آن ﻣﻔﻠﺲ ﮐﻪ ﺑﺸـﺐ‬ ‫ﮔﻨﺞ ﺑﯿﻨﺪ اﻧﺪر ﺧﻮاب‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬روز آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم ره ﺻﺤﺮا ﮔﯿﺮﻧﺪ ﺧﯿﺰ ﺗﺎ ﺳﺮو ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺧﺠﻞ از ﺑﺎﻻﯾﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﺪاﯾﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻞ وار‪.‬‬



‫]َخ ِج[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺠﻠﺖ زده‪ ،‬ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﺧﺠﻠﺖ زدﮔﺎن‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺠﻠﺖ ﭘﯿﺸـﮕﺎن‪ .‬از روي ﺧﺠﻠﺖ‪ .‬ﺷـﺮم زده‪ .‬ﺷـﺮﻣﺴﺎر ‪ :‬ﭼﻮن ﺗﻮ‬ ‫ﺧﺠﻞ وار ﺑﺮآري ﻧﻔﺲ ﻓﻀﻞ ﮐﻨﺪ رﺣﻤﺖ ﻓﺮﯾﺎدرس‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َل ‪ِ /‬ل[ )ِا( ﮐﻠﻤﻪء دﯾﮕﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ در ﺗـﺪاول ﻓـﺎرس از ﺧﺠﻠﺖ ‪ :‬از رﺷـﮏ ﻫﺮ ﺟﻮﯾﯽ از آن دﺟﻠﻪ ﻏﺮق ﺧﺠﻠﻪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻣﺤﺎﺳـﻦ‬ ‫اﺻﻔﻬﺎن ص ‪.(13‬‬ ‫ﺧﺠﻠﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِج[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﺷـﺮم‪ .‬ﺣﯿﺎء‪ .‬ﺷﺮﻣﻨﺪﮔﯽ‪ .‬ﺧﺠﻠﺖ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺷﮑﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ وﮔﺮﺗﻮ ﺷﮑﺮش ﮔﻮﯾﯽ از ﺧﺠﻠﯽ روي او‬ ‫ﺷﻮد ﭼﻮ ﻃﺒﺮﺧﻮن‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺗﺎ ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﺎﻣﻪ ﺧﺠﻠﯽ ﻧﺎﯾﺪت ﺑﺮوز ﻧﺸﻮر‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻫﺮﮔﺎه ﮐﻪ ﺣﺎل ﻧﻮ ﮔﺮدد ﮐﻪ از آن ﺷﺮم دارﻧﺪ‬ ‫ﻧﻔﺲ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن آن ﺷـﺮم ﺑﭙﻮﺷﺪ ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺒﺐ روح ﺑﺠﻨﺒﺪ و ﺑﻈﺎﻫﺮ ﭘﻮﺳﺖ ﻣﯿﻞ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎز دارد ﺷﮑﻞ ﺧﺠﻠﯽ ﻇﺎﻫﺮ و رﺧﺴﺎر ﺧﺠﻞ‬ ‫ﺳﺮخ ﺷﻮد‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸـﺎﻫﯽ(‪ .‬راﺣﺖ ﻣﺮدم ﻃﻠﺐ آزار ﭼﯿﺴﺖ ﺟﺰ ﺧﺠﻠﯽ ﺣﺎﺻـﻞ اﯾﻦ ﮐـﺎر ﭼﯿﺴﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﻨﮕﺮ ﺗﺎ ﭼﻨـﺪ ﻣﻼﻣﺖ‬ ‫ﺑﺮم ﮐﺎﯾﻦ ﺧﺠﻠﯽ را ﺑﻘﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮم‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺗﺎ ﺳﺤﺮ ﮔﻪ ﻧﺨﻔﺖ از آن ﺧﺠﻠﯽ دﯾﺪه ﺑﺮ ﻫﻢ ﻧﺰد ز ﺗﻨﮓ دﻟﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻞ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ ِج َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺷـﺮﻣﺴﺎر ﯾﺎﻓﺘﻦ‪ .‬ﺧﺠﻠﺖ ﮐﺸـﯿﺪه ﯾﺎﻓﺘﻦ‪ .‬ﺷـﺮم زده ﯾﺎﻓﺘﻦ‪ .‬ﺷـﺮﻣﮕﯿﻦ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪ .‬ﺧﺠﻞ دﯾﺪن ‪ :‬ﭼﻮ ﺧﺴﺮو را ﺑﺨﻮاﻫﺶ‬ ‫ﮔﺮم دل ﯾﺎﻓﺖ ﻣﺮوت را در آن ﺑﺎزي ﺧﺠﻞ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻠﯿﺖ‪.‬‬



‫]َخ ِج ﻟﯽ َي[ )ﻣﺺ ﺟﻌﻠﯽ‪ ،‬اِﻣﺺ( ﺣﯿﺎ‪ .‬ﺷﺮم‪ .‬ﺷﺮﻣﻨﺪﮔﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا ﻣﺼﺪر ﺟﻌﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﺎن از ﺧﺠﻠﯽ ﺑﺎ اﺿﺎﻓﻪ‬ ‫ﮐﺮدن ﯾﺎء و ﺗﺎء ﻣﺼﺪري ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻨﺪ‪.‬‬



‫]ُخ َج[ )ِا( ﺧﺒﺎزي ||‪ .‬ﻣﺮدم ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻨﺪ‪.‬‬



‫]ُخ َج[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻗﺼـﺒﻪ اي اﺳﺖ در ﻣـﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ ﮐﻪ ﻣﻮﻟـﺪ ﮐﻤـﺎل اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻧﺎم ﺷـﻬﺮي از ﺑﻼد ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ ﮐﻪ ﻣﻮﻟـﺪ ﮐﻤﺎل‬ ‫ﺧﺠﻨﺪي از آن ﺷﻬﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﻗﺼﺒﻪ اي اﺳﺖ از ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬ﺷﻬﺮي اﺳﺖ از اﻗﻠﯿﻢ ﭘﻨﺠﻢ ﺑﻔﺮﻏﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﮐﻨﺎر‬ ‫رود ﺳـﯿﺤﻮن در ﭘﻨـﺞ ﻓﺮﺳـﻨﮕﯽ ﺷـﻬﺮ اﻧـﺪﺟﺎن و آﻧﺮا ﻋﺮوس دﻧﯿﺎ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪ .‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺧﺠﻨـﺪ را ﮐﯿﺨﺴـﺮو ﺑﻨﯿﺎد و ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎده و ﺑﻌﺪ از ﺧﺮاﺑﯽ‪،‬‬ ‫داراب ﺗﻌﻤﯿﺮ و ﺗﻤـﺎم ﻧﻤـﻮده‪) .‬از اﻧﺠﻤـﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬در ﻣﻌﺠـﻢ اﻟﺒﻠـﺪان آﻣـﺪه اﺳـﺖ‪ :‬ﺧﺠﻨـﺪ ﺷـﻬﺮي اﺳـﺖ ﻣﺸـﻬﻮر‬ ‫ﺑﻤـﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﺣـﻞ ﺳـﯿﺤﻮن و ﺑﯿـﻦ آن و ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪ ده روزه راه اﺳـﺖ‪) .‬از ﯾـﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠـﻢ اﻟﺒﻠـﺪان(‪ .‬ﺑﺮاي اﻃﻼـع ﺑﯿﺸـﺘﺮ از وﺿـﻊ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿـﺎﯾﯽ اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ اﯾﻨـﮏ ﻗﻮل ﺳـﺎﻣﯽ در ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ آورده ﻣﯿﺸﻮد‪ :‬ﺧﺠﻨـﺪ از ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﻣﻌﺮوف ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬ ‫ﺳﺎﺣـﻞ ﭼﭗ رودﺧﺎﻧﻪء ﺳـﯿﺤﻮن و دو ﺳﻮي رودﺧﺎﻧﻪء ﺧﻮاﺟﻪ ﺑﻬﺎرﮐﺎن و ﯾﮑﺼـﺪ و ﭼﻬﻞ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺷـﺮﻗﯽ ﺗﺎﺷـﮑﻨﺪ و ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع‬ ‫‪ 256‬ﮔﺰي از ﺳـﻄﺢ درﯾـﺎ واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺮض ﺷـﻤﺎﻟﯽ آن ﭼﻬـﻞ و ﭘﻨـﺞ درﺟﻪ و ﻫﻔـﺪه دﻗﯿﻘﻪ و ﻃﻮل ﺷـﺮﻗﯽ آن ﺷـﺼﺖ و ﻫﻔﺖ درﺟﻪ و‬ ‫ﺷـﺎﻧﺰده دﻗﯿﻘﻪ و ﭼﻬـﻞ و ﻫﺸﺖ ﺛـﺎﻧﯿﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﺑﺎ دو دﯾﻮار ﻣﺤﺎط ﺷـﺪه ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ‪ 8‬دروازه اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺪاﻧﺠﺎ ﭼـﺎرﺳﻮق ﺑﺰرگ و‬ ‫ﺟﻮاﻣﻊ و ﻣﺴﺎﺟـﺪ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ آﺛﺎر ﺧﯿﺮﯾﻪ وﺟﻮد داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﻃﺮاف آن ﺑﺎﻏﻬﺎي زﯾﺎد ﻣﻮﺟﻮد و ﺳـﮑﻨﻪء ﺷـﻬﺮ ﺑﯿﺴﺖ و ﻧﻪ ﻫﺰار ﺗﻦ‬ ‫ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرگ آن از ﺗﺎﺟﯿﮑﻬﺎي اﯾﺮاﻧﯽ و ﺑﺨﺶ اﻧـﺪك آن از ازﺑﮏ ﻫﺎ و ﻗﺮه ﻗﺮﻗﯿﺰﻫﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺴـﻤﺘﯽ از اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮ ﮐﻨـﺎر راﺳﺖ رودﺧﺎﻧﻪء ﺧﻮاﺟﻪ ﺑﻬﺎرﮐﺎن واﻗﻊ ﺑﻮده در اﯾﻦ اواﺧﺮ ﺑﻮاﺳـﻄﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮت اﻫﺎﻟﯽ ﺧﺎﻟﯽ از ﺳـﮑﻨﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ و روﺳـﻬﺎ ﺑﺠﺎي‬ ‫آﻧﻬﺎ ﺳـﮑﻨﯽ ﮔﺰﯾﺪه اﻧﺪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺟﺎﻣﻊ آن ﺟﺎﻣﻊ »ﺣﻀـﺮت راﺑﻌﻪ« ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻣﻮﻟﺪ ﺑﺴﯿﺎري از داﻧﺸﻤﻨﺪان و ﻣﺸﺎﻫﯿﺮ و ادﺑﺎء و‬ ‫ﺷﺨﺼـﯿﺘﻬﺎي ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﻼﻣﯽ ﺑﻮده و ﺑﻪ ﺳﺎﺑﻖ ﺗﺤﺖ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﺎن ﻣﺴـﺘﻘﻠﯽ اداره ﻣﯿﺸﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ آن زﻣﺎن اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺑﺴـﯿﺎر آﺑﺎدان و‬ ‫ﺑﺰرگ ﺑﻮد وﻟﯽ ﺑﻌـﺪﻫﺎ ﺑﺎﺳﺘﯿﻼـي ﺧﺎن ﻓﺮﻏﺎﻧﻪ )ﺧﻮﻗﻨـﺪ( درآﻣـﺪ و ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻣﺮدﻣﺎن از اﯾﻦ زﻣﺎن ﺷـﺮوع ﺷـﺪ و ﺟﻤﻌﯿﺖ آن رو ﺑﮑﺎﺳﺘﯽ‬ ‫ﮔـﺬاﺷﺖ‪ .‬اﻣﺮوز ﺧﺠﻨـﺪ ﻣﺮﮐﺰ ﯾﮑﯽ از ﻣﻨﺎﻃﻖ اﯾﺎﻟﺖ ﺳـﯿﺮدرﯾﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ داراي ‪ 140000‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ و اﻫﺎﻟﯿﺶ ﻣﺮﮐﺐ از‬ ‫ﺗﺎﺟﯿـﮏ و ازﺑـﮏ و ﻗﺮه ﻗﯿﺮﻗﯿﺰ ﻣﯿﺒﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬در آﺛـﺎر ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎداﻧﻬﺎي ﻋﺮب ﺧﺠﻨـﺪ ﺣﺠﻨـﺪ ﺿـﺒﻂ ﺷـﺪه و ﻋﺒﺎس اﻗﺒﺎل ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ را‬ ‫ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن اﻟﮑﺴﺎﻧﺪر ﺳﺨﺎﺗﺎ)‪ (1‬ﯾﻌﻨﯽ اﺳـﮑﻨﺪرﯾﮥ اﻟﻘﺼﻮي ﻣﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪﻧـﺪ در زﻣﺎن ﺣﻤﻠﻪء ﻣﻐﻮﻻن ﭘﺎدﺷﺎه ﺧﺠﻨـﺪ ﺗﯿﻤﻮر ﻣﻠﮏ ﺑﻮد‪ .‬و اردوﯾﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﭼﻨﮕﯿﺰ ﺑﻔﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ اوﻻـغ ﻧﻮﯾـﺎن و ﺳـﺮداران دﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﻣﺄﻣﻮر ﺣـﺪود ﻓﺮﻏﺎﻧﻪ و درهء ﻋﻠﯿﺎي ﺳـﯿﺤﻮن ﮐﺮده ﺑﻮد اﺑﺘـﺪاء ﺷـﻬﺮ ﺑﻨﺎﮐﺖ را‬ ‫ﺗﺤﺖ ﻣﺤﺎﺻـﺮه ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺴﺘﺤﻔﻈﺎن آن ﺷﻬﺮ ﮐﻪ از ﺗﺮﮐﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﺲ از ﺳﻪ روز ﺑﻨﺎﮐﺖ را ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻐﻮﻻﻧﯽ ﮐﻪ از ﻓﺘﺢ ﺷﻬﺮﻫﺎي‬ ‫اﺗﺮار و ﺑﺨﺎرا و ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪ ﻓﺮاﻏﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﻄﺮف ﻓﺮﻏﺎﻧﻪ ﺳـﺮازﯾﺮ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﺑﯿﺴﺖ ﻫﺰار ﺳـﭙﺎﻫﯽ و ﻗﺮﯾﺐ ﭘﻨﺠﺎه ﻫﺰار ﺣﺸـﺮ ﺑﺴـﻤﺖ‬ ‫ﺧﺠﻨـﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﺠﻨﺪ در اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺪﺳﺖ ﻧﺎﻣﻮري ﺑﻮد ﺑﻨﺎم ﺗﯿﻤﻮر ﻣﻠﮏ ﮐﻪ از دﻟﯿﺮﺗﺮﯾﻦ اﻣﺮاي ﺧﻮارزﻣﺸﺎه ﺑﻮد و او‬ ‫در اﺳﺘﯿﻼـي ﻣﻐﻮل ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﭘﺎﯾـﺪاري در دﻓـﺎع و ﻣﺮداﻧﮕﯽ ﻧـﺎم ﻧﯿﮑﯽ از ﺧﻮد ﺑﯿﺎدﮔـﺎر ﮔﺬاﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﯿﻤﻮر ﻣﻠﮏ ﺑﺎ ‪ 1000‬ﺟﻨﮕﯽ در‬ ‫ﺟﺰﯾﺮهء از ﺟﺰاﯾﺮ داﺧﻞ ﺷﻂ ﺳـﯿﺤﻮن ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺧﺠﻨـﺪ در ﺣﺼﺎري ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﻣﺘﺤﺼﻦ ﺷﺪ و ﻣﻐﻮل ﻫﺎ ﻫﺮﻗﺪر ﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ ﺑﺮ او دﺳـﺖ‬ ‫ﯾﺎﺑﻨـﺪ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﮕﺮدﯾﺪ و ﺗﯿﻤﻮر ﻣﻠﮏ ﻣﺮداﻧﻪ ﻣﯽ ﺟﻨﮕﯿﺪ و ﻣﻐﻮل را ﺑﺨﺎك ﻫﻼك ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺖ‪ ،‬ﻋﺎﻗﺒﺖ ﭼﻮن دﯾﺪ از ﻫﺮ ﻃﺮف ﭼﻨﮕﯿﺰﯾﺎن‬ ‫ﻋﺮﺻﻪ را ﺑﺮ او ﺗﻨﮓ ﮐﺮده اﻧـﺪ ﺑﺎ ﻫﻔﺘﺎد ﮐﺸﺘﯽ ﮐﻪ ﻗﺒًﻼ ﺗﻬﯿﻪ دﯾـﺪه ﺑﻮد ﺑﺎر و ﺑﻨﻪء ﺧﻮد را ﺑﺮداﺷـﺘﻪ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯽ از ﯾﺎران ﺑﻪ ﺑﻨﺎﮐﺖ رﻓﺖ و از‬ ‫آﻧﺠﺎ ﺑﺨﺠﻨﺪ و ﺑﺎرﺟﯿﻦ ﮐﻨﺖ رﺳﯿﺪ و در راه ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺑﻠﺸﮕﺮﯾﺎن ﻣﻐﻮل ﻣﯿﺰد و ﻣﯿﺨﻮرد ﺗﺎ ﭼﻮن ﯾﮑﻪ و ﺗﻨﻬﺎ و ﺑﯽ ﺳﻼح ﻣﺎﻧﺪ ﺑﺨﻮارزم آﻣﺪ‬ ‫و از آﻧﺠﺎ ﺑﺤـﺪود ﺧﺮاﺳﺎن ﺗﺎﺧﺖ و در ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎﻧﻪ ﺑﺨـﺪﻣﺖ ﺳـﻠﻄﺎن ﭘﯿﻮﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺎرﯾـﺦ ﻣﻐﻮل ﻋﺒﺎس اﻗﺒﺎل ص ‪ 34‬و ‪ : (35‬ﺷﻬﺮ ﺧﺠﻨﺪ‬ ‫ﺷﻬﺮي اﺳﺖ ] در ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ [ ﻗﺼـﺒﻪء ﻧﺎﺣﯿﻪ اي ﮐﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺪان اﺳﻢ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﺸﺖ و ﺑﺮز ﺑﺴﯿﺎر و ﻣﺮدﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﻣﺮوت و از وي اﻧﺎر ﺧﯿﺰد‪.‬‬ ‫)ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ ﺿـﻤﯿﻤﻪء ﮔﺎﻫﻨﺎﻣﻪء ﺳﯿﺪ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﻃﻬﺮاﻧﯽ(‪ .‬و ﮐﻮرﺗﻬﺎي آن )= ﮐﻮرﺗﻬﺎي ﺧﺮاﺳﺎن(‪ :‬ﻃﺒﯿﺴﯿﻦ‪ ،‬ﻗﻬﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻫﺮات‪ ،‬ﻃﺎﻟﻘﺎن‪،‬‬ ‫ﮔﻮز ﮐﺎﻧﺎن ﺧﻔﺸﺎن‪ ،‬ﺑﺎدﻏﯿﺲ‪ ،‬ﺑﻮﺷـﻨﺞ‪ ...‬ﺳﺮوﺷـﻨﻪ‪ ،‬ﺳـﻐﺪ‪ ،‬ﺧﺠﻨـﺪ‪ ،‬آﻣﻮﯾﻪ‪ ...‬اﻧﺪر روزﮔﺎر اﺳـﻼم ﺗﺎ ﺑﺪان وﻗﺖ ﮐﻪ ﺧﻮارج ﺑﯿﺮون آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن ص ‪ .(27‬ﭘﯿﺮوزﺑﻦ ﯾﺰدﺟﺮد‪ ...‬اﯾﻦ ﺷـﻬﺮﻫﺎ ﮐﺮده ﺳﺖ دﯾﻮار ﭘﻨﺠﺎه ﻓﺮﺳـﻨﮓ ﺑﺨﺠﻨﺪ ﻣﯿﺎن ﺣﺪ اﯾﺮان و ﺗﻮران‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء‬ ‫اﺑﻦ اﻟﺒﻠﺨﯽ ص ‪ .(83‬اﻗﻠﯿﻢ اﻟﺮاﺑﻊ‪ :‬از ﻣﺸـﺮق اﺑﺘﺪا ﮐﻨﺪ ﺑﺸﻬﺮﻫﺎي ﺗﺒﺖ و ﺧﺮاﺳﺎن و در آﻧﺠﺎ ﺷﻬﺮﻫﺎﯾﯽ ﭼﻮن ﻓﺮﻏﺎﻧﻪ و ﺧﺠﻨﺪ و اﺳﺮوﺷﻨﻪ و‬ ‫ﺳﻤﺮﻗﻨـﺪ و ﺑﺨـﺎرا و ﺑﻠـﺦ و ﻫﺮات و ﻣﺮو و ﻣﺮورود و ﺳـﺮﺧﺲ و ﻃـﻮس و ﻧﯿﺸـﺎﺑﻮر‪ ...‬ﻋﺮض اﯾﻦ اﻗﻠﯿﻢ را ﻣﺴـﺎﻓﺖ ﺳـﯿﺼﺪ ﻣﯿـﻞ اﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼﺺ ص ‪ (480‬ﺑﻤﻬﺮ ﺗﻮ دﻟﻢ اي ﻣﺒﺘـﺪا و ﻣﻨﺸﺄ ﺟﻮد ﺑﺴﺎن ﻧﺎر ﺧﺠﻨﺪ)‪ (2‬اﺳﺖ ﺑﻨﺪ اﻧﺪر ﺑﻨﺪ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﻧﺎر ﭼﻮ ﻟﻌﻞ ﺗﻮ‬ ‫اﺳـﺖ ﮔﺮ ﺑـﺪو ﻧﯿﻤـﻪ ﮐﻨﯽ از ﺳــﺮ ﭘﺮ ﺷـﯿﺮ آن داﻧـﻪء ﻧـﺎر ﺧﺠﻨـﺪ‪.‬ﺳـﻮزﻧﯽ‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺠـﺎ از ﺧﺠﻨـﺪﯾﺎن ﺻـﺪري اﺳـﺖ زآﺗﺶ ﻓﮑﺮت آب ﻣﯽ‬ ‫ﭼﮑﺪش‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻫﺮ ﺳﺎل اﮔﺮ ﻏﻼم ﺧﺎﻗﺎن ﺑﺮ ﻣﯿﺮ ﺧﺠﻨﺪ ﻣﯿﺮ ﻧﺎﻣﯽ اﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬و ﻟﺸـﮑﺮ ﮔﺮد ﺑﺮ ﮔﺮد ﺣﺼﺎر ﭼﻨﺪ ﺣﻠﻘﻪ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﭼﻮن‬ ‫ﺗﻤﺎﻣﺖ ﻟﺸـﮑﺮﻫﺎ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ ﻫﺮ رﮐﻨﯽ را ﺑﺠﺎﻧﺒﯽ ﻧﺎﻣﺰد ﮐﺮد ﭘﺴـﺮ ﺑﺰرﮔﺘﺮ را ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﺗﻮﻣﺎن از ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﺟﻠﺪ و ﻣﺮدان ﺑﺤﺪ ﺟﻨﺪ و ﺑﺎرﺟﻠﯿﻎ‬ ‫ﮐﻨﺖ و ﺟﻤﻌﯽ اﻣﺮا را ﺑﺠﺎﻧﺐ ﺧﺠﻨـﺪ و ﻓﻨﺎﮐﺖ‪ .‬و ﺑﻨﻔﺲ ﺧﻮد ﻗﺎﺻـﺪ ﺑﺨﺎرا ﺷﺪ‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ ج‪ 1‬ص ‪ .(64‬و ﺟﻮاﻧﺎن را از ﻣﯿﺎن‬ ‫دﯾﮕﺮان ﺑﺤﺸـﺮ ﺑﯿﺮون آوردﻧﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﺠﻨﺪ ﺷﺪﻧﺪ و ﭼﻮن آﻧﺠﺎ رﺳﯿﺪﻧﺪ ارﺑﺎب ﺷﻬﺮ ﺑﺤﺼﺎر ﺷﺪﻧﺪ‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ ج‪ 1‬ص‪ .(71‬و‬ ‫در ﻗﺼـﺒﻪء ارس در ﻣﺰارات آن ﭼﻨـﺪ ﺳـﺎل ﺳـﺎﮐﻦ ﺷـﺪ و از اﺣﻮال ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺑﻬﺮ وﻗﺖ ﺧﺠﻨـﺪ ﻣﯿﺮﻓﺖ )از ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ ج‪ 1‬ص‪.(73‬‬ ‫ﯾﮑﯽ ﺧﺎرﭘﺎي ﯾﺘﯿﻤﯽ ﺑﮑﻨﺪ ﺑﺨﻮاب اﻧﺪرش دﯾﺪ ﺻﺪر ﺧﺠﻨﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬آب ﺳـﯿﺤﻮن ﺑﻪ ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ و آن وﻻﯾﺖ را ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺒﺐ‬ ‫ﺑـﺪﯾﻦ ﻧـﺎم ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺟـﺎﻧﺐ ﻏﺮﺑﯿﺶ آب ﺟﯿﺤﻮن اﺳﺖ و ﺑﺮ ﻃﺮف ﺷـﺮﻗﯽ آن ﺟﯿﺤﻮن و از ﻫﺮ دو ﺳﻮي آن ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ اﺳﺖ و‬ ‫اﻫﻞ آن وﻻﯾﺖ ﺳـﯿﺤﻮن را ﮔﻞ زرﯾﻮن ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪ ،‬از ﺑﺮف ﺑﺮﻣﯿﺨﯿﺰد و ﺑﺮ ﺧﺠﻨﺪ و ﻓﻨﺎﮐﺖ ﻣﯽ ﮔﺬرد ﺗﺎ ﺑﺒﺤﯿﺮه ﺧﻮارزم ﻣﯽ رﺳﺪ‪) .‬از ﻧﺰﻫﮥ‬ ‫اﻟﻘﻠﻮب ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ چ ﻟﯿﺪن ص‪ .(217‬ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ ﻣﻤﻠﮑﺘﯽ ﺑﺰرگ اﺳﺖ از اﻗﻠﯿﻢ ﭼﻬﺎرم از ﺑﻼد ﻣﺸـﻬﻮرش ﺑﺨﺎرا و ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ و ﺳﻐﺪ‬ ‫و ﺧﺠﻨـﺪ و زرﺋﻮق و ﻧﻮر و ﮐﺶ‪) .‬از ﻧﺰﻫـﮥ اﻟﻘﻠﻮب چ ﻟﯿﺪن ص‪ .(261‬اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﺑﮕﺮدن و ﮐﻔﻦ اﻧﺪر دﺳﺖ از ﻗﻠﻌﻪ ﺑﯿﺮون ﺧﺮاﻣﯿﺪ‬ ‫آﻧﮕﺎه اﻋﻼم ﻇﻔﺮﭘﻨﺎه ﺑﺠﺎﻧﺐ ﺧﺠﻨﺪ ﻧﻬﻀﺖ ﻧﻤﻮد و اﻣﯿﺮ ﻣﻐﻮل واو ﻋﺒﺪاﻟﻮﻫﺎب ﺷﻐﺎول ﮐﻪ در آن ﺣﺼﺎر ﻣﺘﻤﮑﻦ ﺑﻮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ‬ ‫چ ﮐﺘﺎﺑﺨـﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم ﺟﺰء ‪ 3‬از ج‪ 3‬ص‪ .(229‬و روز ﺳﻪ ﺷـﻨﺒﻪ ﻗﺼـﺒﻪء ﺧﺠﻨـﺪ از ﻓﺮ ﺣﻀﻮر ﭘﺎدﺷـﺎه ﺳـﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ روﻧﻖ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮﯾﻦ ﯾﺎﻓﺖ و‬ ‫ﻫﻤــﺎن ﺳــﺎﻋﺖ ﻗﺎﺻـــﺪي از اﻧــﺪﺟﺎن رﺳـــﯿﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾــﺦ ﺣــﺒﯿﺐ اﻟﺴـــﯿﺮ چ ﮐﺘﺎﺑﺨــﺎﻧﻪء ﺧﯿــﺎم ﺟﺰء ‪ 3‬از ج ‪ 3‬ص‪- (1) .(260‬‬ ‫‪ - (Alexandreschata. (2‬ﺧﺠﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻧﺎر ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻨﺪة‪.‬‬



‫]ُخ َج َد[ )ِاخ( ﻧﺎم دﯾﮕﺮ ﺧﺠﻨﺪ اﺳﺖ ﻧﺰد ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﻧﻮﯾﺴﺎن اﺳﻼﻣﯽ‪ .‬ﯾﺎﻗﻮت اﯾﻦ ﺷﻬﺮ را در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ آورد‪ .‬ﺧﺠﻨﺪه در اﻗﻠﯿﻢ‬ ‫ﭼﻬﺎرم واﻗﻊ و ﻃﻮﻟﺶ ‪ 92‬درﺟﻪ و ﻧﯿﻢ و ﻋﺮﺿﺶ ‪ 37‬درﺟﻪ و ده دﻗﯿﻘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﺣﻞ ﺳﯿﺤﻮن ﺑﻤﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ و ﺑﻤﺸﺮق ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ‬ ‫در ﻓﺎﺻـﻠﻪ ده روز راه ﻗﺮار دارد و از ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﻧﻈﯿﻒ و ﭘـﺎك و ﭘﺮﻣﯿﻮهء ﻣـﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ اﺳﺖ و ﭼﻮن آن ﺷـﻬﺮ ﺑﻨﻈﺎﻓﺖ در آﻧﺠﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬از‬ ‫ﻣﯿـﺎﻧﻪء ﺧﺠﻨـﺪه ﻧﻬﺮي ﻣﯽ ﮔـﺬرد و ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ آن ﻧﯿﺰ ﮐﻮﻫﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﺑﻦ اﻟﻔﻘﯿﻪ درﺑﺎرهء ﻣﺮدي ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ آن ﺳﺎﻣﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬و ﻟﻢ ار‬ ‫ﺑﻠـﺪة ﺑﺎزاء ﺷـﺮق وﻻﻏﺮب ﺑﺎﻧﺰه ﻣﻦ ﺧﺠﻨـﺪه ﭼﻮن ﺳـﻠﻢ ﺑﻦ زﯾﺎد ﺑﻌﺎﻣﻠﯽ ﯾﺰﯾﺪﺑﻦ ﻣﻌﺎوﯾﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺳـﻔﯿﺎن ﺑﺮ ﺧﺮاﺳﺎن وارد ﺷﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺴﻐﺪ اﻗﺎﻣﺖ داﺷﺖ ﻟﺸﮑﺮي ﺑﻪ ﺧﺠﻨﺪه ﻓﺮﺳﺘﺎد ﮐﻪ در ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ اﻋﺸﯽ ﻫﻤﺪان ﺑﻮد و اﯾﻦ ﻟﺸﮑﺮ ﻫﺰﯾﻤﺖ ﯾﺎﻓﺖ و اﻋﺸﯽ اﯾﻦ ﺑﯿﺖ را ﺳﺎﺧﺖ‬ ‫‪ :‬ﻟﯿﺖ ﺧﯿﻠﯽ ﯾﻮم اﻟﺨﺠﻨﺪة ﻟﻢ ﻧﻪ زم‪ ،‬و ﻏﻮدرت ﻓﯽ اﻟﻤﮑﺮ ﺳـﻠﯿﺒﺎ اﺻـﻄﺨﺮي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺠﻨﺪه در ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ ﻓﺮﻏﺎﻧﻪ ﻗﺮار دارد و ﺑﺎ آﻧﮑﻪ‬ ‫ﻋﺎﻣﻠﯽ ﻣﺠﺰاﺳﺖ وﻟﯽ ﻣﺎ آﻧﺮا در ﺟﺰو ﻓﺮﻏﺎﻧﻪ آورده اﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در ﻏﺮب ﻧﻬﺮ ﺷﺎش »ﭼﺎچ« واﻗﻊ و ﻃﻮل آن ﺑﯿﺶ از ﻋﺮﺿـﺶ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫درازاي آن ﺑﯿﺶ از ﻓﺮﺳـﺨﯽ اﺳﺖ و در اﯾﻦ ﻃﻮل ﺑﺎﻏﻬﺎ و ﻣﻨﺎزل ﻗﺮار دارد‪ .‬ﻏﯿﺮ اوزﮐﻨﺪ او را ﻋﺎﻣﻠﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﺎﻏﻬﺎ و ﻣﻨﺎزل آن ﻧﯿﺰ ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫ﺑﺰرگ و وﺳـﯿﻌﻨﺪ‪ .‬ﻗﺮاي ﺧﺠﻨـﺪه ﮐﻢ اﺳﺖ و آﻧﺮا ﺷـﻬﺮي و ﮐﻬﻦ دزي اﺳﺖ و ﺷـﻬﺮ آن ﺑﺴـﯿﺎر ﭘـﺎك و ﭘﺎﮐﯿﺰه ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و در آن ﻣﯿﻮه‬ ‫ﻫﺎﯾﯽ ﺑﺒﺎر ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﯿﻮه ﻫﺎي ﻧﻮاﺣﯽ دﯾﮕﺮ ﻓﻀﯿﻠﺖ دارد‪ .‬ﻣﺮدﻣﺶ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺒﺎ و ﻣﺮداﻧﻪ اﻧﺪ آذوﻗﻪء اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮاي ﺳﺎﮐﻨﺎن آن ﮐﺎﻓﯽ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ و از ﺳـﺎﯾﺮ ﻧﻮاﺣﯽ ﭼﻮن ﻓﺮﻏـﺎﻧﻪ و اﺷﺮوﺳـﻨﻪ ﮐﺎﻻـ ﺑﻪ آن ﺟﺎ وارد ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬ﮐﺸﺘﯿﻬﺎ در ﻧﻬﺮ ﺷﺎش ﺑﺤﺮﮐﺖ درﻣﯽ آﯾﻨـﺪ و ﺷﺎش ﻧﻬﺮ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻧﻬﺮﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎري ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و از ﺣﺪود ﺗﺮك و اﺳﻼم ﻣﯽ آﯾﺪ‪ ،‬و اﺻﻞ آن ﻧﻬﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺑﻼد ﺗﺮك‬ ‫در ﺣﺪود اوزﮐﻨﺪ ﺳﺮﭼﺸـﻤﻪ ﻣﯿﮕﯿﺮد و ﭘﺲ از ﭘﯿﻮﺳـﺘﻦ ﻧﻬﺮ ﺧﻮﺷﺎب و ﻧﻬﺮ اوش ﺑﻪ آن و ﻋﻈﯿﻢ ﮔﺮدﯾﺪن آن ﺑﺴﻮي اﺧﺴﯿﮑﺖ ﻣﯽ رود و‬ ‫ﺑﻌـﺪ از آن ﺑﺮ ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺠﻨـﺪه و ﺑﻨﮑﺖ و ﺑﯿﺴـﮑﻨﺪ ﻣﯽ ﮔـﺬرد و ﺑﺴﻮي ﻓﺎراب ﻣﯽ رود و ﭼﻮن از ﺻﺒﺮان ﮔـﺬﺷﺖ در دﺷﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﺎﻧﺐ‬ ‫آن اﺗﺮاك ﻏﺰ زﯾﺴﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺑﺴﺘﺮي ﻣﯽ دﻫﺪ و ﺳـﭙﺲ ﺑﺰﻣﯿﻦ ﻏﺰان ﺟﺪﯾﺪ ﻣﯽ رﺳﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺪرﯾﺎﭼﻪء ﺧﻮارزم ﻣﯽ رﯾﺰد و‬ ‫ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از ﻣﺤﺪﺛﺎن ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﻣﻨﺴﻮﺑﻨﺪ‪) .‬از ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪ .‬ﻟﺴﺘﺮﻧﺞ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺠﻨﺪه اوﻟﯿﻦ ﺷـﻬﺮ ﻓﺮﻏﺎﻧﻪ در ﻃﺮف ﺑﺎﺧﺘﺮ و ﺳـﺮ‬ ‫راﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪ ﻣﯽ آﯾـﺪ در ﺳﺎﺣﻞ ﭼﭗ ﺳـﯿﺤﻮن و ﯾﮏ ﻓﺮﺳـﺦ در ﺟﻨﻮب آن رﺑﺾ ﮐﻨﺪ واﻗﻊ ﺑﻮده‪ .‬ﺧﺠﻨﺪه در ﮐﻨﺎرهء آن‬ ‫رود ﮐﺸـﯿﺪه ﺷﺪه و ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﻢ ﻋﺮض ﺑﻮد ﯾﮏ ﻗﻠﻌﻪ و ﯾﮏ زﻧﺪان و ﻣﺴـﺠﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ در داﺧﻞ ﺷـﻬﺮ و ﻗﺼﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪار در ﻣﯿﺪان رﺑﺾ ﻗﺮار‬ ‫داﺷﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﺣﻮﻗﻞ ﺧﺠﻨﺪه را ﺷـﻬﺮي ﺑﺴـﯿﺎر ﻗﺸـﻨﮓ ﺷـﻤﺮده و ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬اﻫﺎﻟﯽ اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﻗﺎﯾﻘﻬﺎ و ﮐﺸﺘﯽ ﻫﺎﯾﯽ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء آﻧﻬﺎ‬ ‫روي رود ﺳﯿﺤﻮن ﺳﻔﺮ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬رﺑﺾ ﮐﻨﺪ را ﺑﻘﻮل ﻗﺰوﯾﻨﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﺎدام ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﭼﻮن ﺑﺎدام آن ﻓﺮاوان ﺑﻮده و ﯾﮏ ﻧﻮع ﺑﺎدام ﭘﻮﺳﺖ‬ ‫ﻧﺎزك داﺷﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ آﻧﺮا در دﺳﺖ ﻣﯽ ﻓﺸﺮدﻧﺪ ﻣﻐﺰ آن از ﭘﻮﺳﺖ ﺟﺪا ﻣﯽ ﮔﺮدﯾﺪ‪) .‬از ﺳﺮزﻣﯿﻨﻬﺎي ﺧﻼﻓﺖ ﺷﺮﻗﯽ ص‪.(510‬‬ ‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫]ُخ َج [ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ »ﺧﺠﻨـﺪ« ﮐﻪ ﺷـﻬﺮ ﮐﺒﯿﺮ ﭘﺮﻧﻌﻤﺘﯽ اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ(‪ .‬ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ »ﺧﺠﻨـﺪة« رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺠﻨـﺪ« و‬ ‫»ﺧﺠﻨﺪة« ﺷﻮد ‪ :‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ اﮔﺮ ﭼﻪ ﻫﺴﺖ ﻣﯿﺮي در ﭘﯿﺶ ﺧﺠﻨﺪﯾﺎن ﻏﻼﻣﯽ اﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫]ُخ َج[ )ِاخ( ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻧﻘﻞ ﺣﺎﺟﯽ ﺧﻠﯿﻔﻪ‪ ،‬او راﺳﺖ‪ :‬ﮐﺘﺎب »ﻣﻨﺎﺳﮏ اﻟﺨﺠﻨﺪي«‪) .‬از ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫]ُج َج[ )ِاخ( ﺣﺎﺟﯽ ﺧﻠﯿﻔﻪ درﺑﺎرهء او ﻣﯽ آورد او راﺳﺖ‪» :‬ﻓﺘﺎوي اﻟﺨﺠﻨﺪي« و در اﯾﻦ اﺛﺮ ﻓﺘﺎوي ﺟﻤﻌﯽ از ﻣﺸﺎﯾﺦ ﻋﺼـﺮ او ﮐﻪ ﺗﻔﺼـﯿﻞ‬ ‫ﻧﺎم آﻧﻬﺎ در ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن آﻣﺪه ﻣﻨﺪرج اﺳﺖ‪) .‬از ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫]ُخ َج[ )ِاخ( اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﺧﺠﻨﺪي‪ .‬از ﺧﺎﻧﺪان ﺧﺠﻨﺪﯾﺎن ﺑﻮده و اوﻟﯿﻦ ﮐﺴـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻃﺎﯾﻔﻪ ﻣﺸـﻬﻮر ﺷﺪه وي در ﻣﺮو‬ ‫اﻗﺎﻣﺖ داﺷﺖ و ﻧﻈﺎم اﻟﻤﻠﮏ ﺑﻤﺠﻠﺲ وﻋﻆ او ﻣﯿﺮﻓﺖ ﺳـﺨﻦ وي او را ﺧﻮش آﻣﺪ و او را ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن آورد و ﺗﺪرﯾﺲ ﻣﺪرﺳﻪ اي ﮐﻪ در‬ ‫اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﻨﺎ ﻧﻤﻮده ﺑﻮد ﺑﻪ او ﺗﻔﻮﯾﺾ ﮐﺮد و اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﺬﮐﻮر را در اﺻﻔﻬﺎن ﺟﺎه و ﻣﮑﻨﺘﯽ ﻋﻈﯿﻢ دﺳﺖ داد و ﻧﻈﺎم اﻟﻤﻠﮏ ﻫﻤﻮاره ﺑﺰﯾﺎرت‬ ‫او ﻣﯽ رﻓﺖ‪) .‬از ﺗﻌﻠﯿﻘﺎت ﻗﺰوﯾﻨﯽ ﺑﺮ ﻟﺒﺎب اﻻﻟﺒﺎب ﻋﻮﻓﯽ ص ‪.(354‬‬ ‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫]ُخ َج[ )ِاخ( اﺑﻮاﻟﻤﻈﻔﺮﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﺧﺠﻨﺪي از ﺑﺰرﮔﺎن ﺧﺠﻨﺪﯾﺎن اﺻـﻔﻬﺎن و در ﺳﻨﻪ ‪ 496‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ري ﺣﯿﻦ وﻋﻆ ﺑﺮ دﺳﺖ ﻣﺮد‬ ‫ﻋﻠﻮي ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪) .‬از ﺗﻌﻠﯿﻘﺎت ﻗﺰوﯾﻨﯽ ﺑﺮ ﻟﺒﺎب اﻻﻟﺒﺎب ﻋﻮﻓﯽ ص ‪ (354‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه چ ﻧﻮاﺋﯽ ص ‪ 690‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫]ُخ َج[ )ِاخ( اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﯾﻌﻘﻮب ﺑﻦ ﻋﻔﯿﺮﺑﻦ اﻟﺠﻨﯿـﺪﺑﻦ ﻣﻮﺳـﯽ اﻟﺘﻤﯿﻤﯽ ﺧﺠﻨـﺪي ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ‪ .‬اﺑﻮﻋﺒﺪاﷲ ﺣﺎﮐﻢ در »ﺗﺎرﯾﺦ« ﻧﺎم او را‬ ‫آورده و ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﺧﺠﻨﺪي ﻣﺮد ﮐﻼﻧﺴﺎل ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻤﮑﻪ ﻣﺠﺎور ﺷﺪ و از اﺑﻦ اﺑﯽ ﻣﺴﺮة و ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻨﯿﺪ‬ ‫وﻟﯽ ﮐﺘﺎﺑﺶ ﺑﺴـﺮﻗﺖ رﻓﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﻤﺴـﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ از او ﺣﺪﯾﺚ ﺧﻮاﺳﺘﯿﻢ او از ﺣﻔﻆ ﺑﺮ ﻣﺎ اﻣﻼء ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد‪ .‬ﺣﺎﮐﻢ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﺑﻨﺎ ﺑﺮواﯾﺖ او از‬ ‫اﺑﯽ ﺳـﻌﯿﺪ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﺼـﺮي از ﺧﺮاس ﺑﻦ اﻧﺲ ﺣﺪﯾﺚ ﺣﯿﺎ و اﯾﻤﺎن ﺑﺸﮑﻞ واﺣﺪي اﻧﺪ ﺑﻌﺪ ﺣﺎﮐﻢ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ او اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺮاي‬ ‫ﻣﺎ در ﺷﻮال ﺳﺎل ‪ 337‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﯿﺎن ﮐﺮد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫]ُخ َج [ )ِاخ( ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻄﯿﻒ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﺧﺠﻨﺪي ﺑﺎ ﺑﺮادرش ﺻﺪراﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺨﺪﻣﺖ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻮاد‬ ‫ﭘﯿﻮﺳﺖ و ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺴـﻌﻮد از اﯾﺸﺎن راﺿـﯽ ﺷﺪ ﺧﻠﻌﺖ و ﺗﺸﺮﯾﻒ ﺑﺮاي اﯾﺸﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد و اﯾﺸﺎن ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‬ ‫ﻋﻤﺎداﻟﺪﯾﻦ ﮐﺎﺗﺐ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ در ﺳﻨﻪء ‪ 543‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ﺑﻐـﺪاد او را دﯾﺪم و ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﻄﺮف اﺻـﻔﻬﺎن ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻧﻤﻮدﯾﻢ‪) .‬از ﺗﻌﻠﯿﻘﺎت ﻗﺰوﯾﻨﯽ ﺑﺮ‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻻﻟﺒﺎب ﻋﻮﻓﯽ ص ‪.(534‬‬ ‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫]ُخ َج [ )ِاخ( ﺣﺎﻣـﺪﺑﻦ ﺧﻀـﺮ ﺧﺠﻨﺪي‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻣﺤﻤﻮد از ﺑﺰرﮔﺎن ﻋﻠﻤﺎي رﯾﺎﺿـﯽ اﺳـﻼم اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺎﻣﺪﺑﻦ ﺧﻀـﺮ ﺧﺠﻨﺪي‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫]ُخ َج [ )ِاخ( ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ اﺳـﺮاﺋﯿﻞ ﺑﻦ ﺟﺎﺑﺮﺑﻦ ﻗﻄﺮﺑﻦ ﺣﺒﯿﺐ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺣﺒﯿﺐ ﺧﺠﻨـﺪي‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻋﺒـﺪاﷲ او از ﻋﺒـﺪﺑﻦ ﺣﻤﯿـﺪ و ﻓﺘـﺢ ﺑﻦ‬ ‫ﻋﻤﺮو وراق و ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ دارﻣﯽ و اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﺣﺴـﯿﻦ ﻫﻤـﺪاﻧﯽ و ﺟﺰ آﻧﻬـﺎ ﺣـﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ و ﺑﺒﻐـﺪاد آﻣـﺪ و در آﻧﺠـﺎ درس‬ ‫ﺣﺪﯾﺚ داد‪ .‬از او ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﻤﺮاﻟﺴـﮑﺮي ﻧﻘﻞ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد ﺳﭙﺲ ﺑﻨﯿﺸﺎﺑﻮر رﻓﺖ و ﺑﺤﺪﯾﺚ ﭘﺮداﺧﺖ و از او ﻣﺮدم ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر ﭼﻮن اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ‬ ‫ﺧﻀﺮﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺷﺎﻓﻌﯽ ﻧﻘﻞ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫]ُخ َج [ )ِاخ( ﺻﺪراﻟـﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻄﯿﻒ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻄﯿﻒ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﺧﺠﻨﺪي‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﺴﺎل ‪ 580‬ه ‪ .‬ق‪ .‬از اﻋﺎﻇﻢ رؤﺳﺎي‬ ‫اﺻـﻔﻬﺎن و از ﻓﻀـﻼء و ادﺑﺎي ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد او را ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ و ﭘﺎرﺳـﯽ اﺷـﻌﺎر دﻟﮑﺸﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻇﻬﯿﺮاﻟﺪﯾﻦ ﻓﺎرﯾﺎﺑﯽ را در ﺣﻖ او ﻫﺠﻮي اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ در ﺗﺬﮐﺮهء دوﻟﺘﺸﺎه ﻣﺬﮐﻮر اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﻌﻠﯿﻘﺎت ﻗﺰوﯾﻨﯽ ﺑﺮ ﻟﺒﺎب اﻻﻟﺒﺎب ﻋﻮﻓﯽ ص ‪.(355‬‬ ‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫]ُخ َج [ )ِاخ( ﺻﺪراﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑـﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻠﻄﯿﻒ ﺑﻦ ﺛـﺎﺑﺖ ﺧﺠﻨـﺪي ﺑﺴـﺎل ‪ 542‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺻــﻔﻬﺎن را ﺗﺴـﻠﯿﻢ ﻣﺤﻤـﺪ و ﻣﻠﮑﺸـﺎه ﭘﺴـﺮان‬ ‫ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻠﮑﺸﺎه ﺳـﻠﺠﻮﻗﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻟﻬﺬا ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺴـﻌﻮدﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮ او ﺧﺸـﻤﻨﺎك ﮔﺸﺖ‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر او و ﺑﺮادرش ﺟﻤﺎل از اﺻﻔﻬﺎن‬ ‫ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻨـﺪ و ﺑﺨـﺪﻣﺖ ﺟﻤـﺎل اﻟـﺪﯾﻦ ﺟﻮاد وزﯾﺮ ﻣﻮﺻـﻞ و ﮐﺮﯾﻢ ﻣﻌﺮوف ﭘﻨـﺎه ﺑﺮدﻧـﺪ‪) .‬از ﺗﻌﻠﯿﻘﺎت ﻗﺰوﯾﻨﯽ ﺑﺮ ﻟﺒﺎب اﻻﻟﺒﺎب ﻋﻮﻓﯽ ص‬ ‫‪ .(355‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ اﻟﺴﻠﺠﻮﻗﯿﻪ ﻋﻤﺎداﻟﺪﯾﻦ ﮐﺎﺗﺐ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫]ُخ َج [ )ِاخ( ﺻﺪراﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻠﻄﯿﻒ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﺧﺠﻨـﺪي‪ .‬ﻣـﺪﺗﯽ در ﺑﻐـﺪاد ﻧﺎﻇﺮ ﻣﺪرﺳﻪء ﻧﻈﺎﻣﯿﻪ ﺑﻮد و ﺑﻌﺪ از آن‬ ‫ﺑﺮﯾﺎﺳﺖ ﺷﺎﻓﻌﯿﻪ در اﺻـﻔﻬﺎن ﻣﻨﺼﻮب ﮔﺮدﯾـﺪ و ﺑﺴﺎل ‪ 592‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺳـﻨﻘﺮ ﻃﻮﯾﻞ ﺷـﺤﻨﻪء اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﺴﺒﺐ ﻋﺪاوﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ اﯾﺸﺎن ﺑﻮد او را‬ ‫ﮐﺸﺖ‪) .‬از ﺗﻌﻠﯿﻘﺎت ﻗﺰوﯾﻨﯽ ﺑﺮ ﻟﺒﺎب اﻻﻟﺒﺎب ﻋﻮﻓﯽ ص ‪.(355‬‬ ‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫]ُخ َج [ )ِاخ( ﺿـﯿﺎءاﻟﺪﯾﻦ ﺧﺠﻨـﺪي ﺷﺎﻋﺮي از اﻫﻞ ﺧﺠﻨﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺸـﯿﺮاز ﻣﺴـﮑﻦ ﮔﺰﯾﺪ و در ﻫﺮات ﺑﺨﺎك ﺳﭙﺮده ﺷﺪ او ﺑﻮﻓﻮر ﻓﻀﻞ و‬ ‫ﮐﻤـﺎل ﻣﻌﺮوف ﺑـﻮد و ﺷـﺮﺣﯽ ﺑﺮ ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺨﺮ رازي ﻧﻮﺷﺖ و ﻣـﺪﺗﯽ ﻧﯿﺰ در ﺧـﺪﻣﺖ ﻣﻠـﮏ ﺑﯿﻐﻮي ﺳـﻠﺠﻮﻗﯽ ﮔـﺬران ﮐﺮد و ﺑﻤـﺪح او‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ و ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺷـﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ اوﺣﺪي ﻣﮑﺎﺗﺒﻪ داﺷﺖ و از اﺷﻌﺎر اوﺳﺖ‪ :‬ﮔﻔﺘﺎ ﺑﻬﺎي ﺑﻮس ﻣﻦ آﻣﺪ ﻫﺰار ﺟﺎن آن ﻫﻢ ز ﻟﻄﻒ اوﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﭼﻨـﺪان ﺑﻬﺎ ﻧﮑﺮد روز ﻧـﺪاﻧﻢ ﭼﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﺐ ﮐﻨـﺪ آن ﮐﺲ ﮐﺰ ﺗﻮ اﻣﯿـﺪ ﺷﺐ وﺻﺎل ﻧﺪارد‪ .‬اﻣﺮوز ﮐﺮم ﮐﻦ اي ﮐﺮم را ﭘﺮوﺑﺎل ﮐﺰ ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ‬ ‫ﺷﺪه ﺳﺖ ﻣﺮدار ﺣﻼل ﻓﺮدا ﮐﻪ ز اﺧﺘﺮم ﻧﮑﻮ ﮔﺮدد ﻓﺎل ﮔﻮﻫﺮ ز ﮐﻒ ﺗﻮ ﺑﺮﻧﮕﯿﺮم ﺑﺴﻔﺎل ﻣﺮگ او ﺑﺮواﯾﺘﯽ ‪ 610‬و ﺑﺮواﯾﺖ دﯾﮕﺮ ‪ 622‬ه ‪.‬‬ ‫ق‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪) .‬از رﯾﺤﺎﻧﮥ اﻻدب ج ‪ 2‬ص ‪.(506‬‬ ‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫]ُخ َج [ )ِاخ( ﻋﺒﺪاﻟﻠﻄﯿﻒ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﺧﺠﻨﺪي ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ رﯾﺎﺳﺘﯽ ﻋﻈﯿﻢ ﺑﻮد و در اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﺴﺎل ‪ 523‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﺪﺳﺖ اﺳﻤﺎﻋﯿﻠﯿﻪ‬ ‫ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪) .‬از ﺗﻌﻠﯿﻘﺎت ﻗﺰوﯾﻨﯽ ﺑﺮ ﻟﺒﺎب اﻻﻟﺒﺎب ﻋﻮﻓﯽ ص ‪(354‬‬ ‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫]ُخ َج [ )ِاخ( ﻋﺠـﺒﯽ ﺧﺠﻨـﺪي ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از ﺷـﻌﺮاي ﻣﻌﺮوف ﺑـﻮده و ﻋـﻮﻓﯽ درﺑـﺎرهء او آرد‪ :‬ﻋﺠـﺒﯽ ﺧﺠﻨـﺪي از اﻋـﺎﺟﯿﺐ اﯾـﺎم و ﻧﻮادر‬ ‫روزﮔـﺎر ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻨﺼـﺮي آن ﻃﺒﻊ زاﯾﻨـﺪه را ﺑﻨـﺪه و اﻧﻮري ﺑـﺎ ﻧﻮر ﻃﺒﻊ او ﺳﺎﯾﻪ ﺑﺮ ﺧﻮد ﻧﺎاﻓﮑﻨـﺪه روان ﻣﻌﺰي از ﻏﯿﺮت ﺗﮑﻠﻢ آن ﺧﺠﻨـﺪي‬ ‫ﭘﺮﺧـﻮن و ﺳـﺨﻦ او در ﺧﻔﺖ اﮔﺮﭼﻪ ﺑـﺎد ﺑـﻮد اﻣـﺎ ﺑﻐـﺎﯾﺖ ﻣـﻮزون‪ ،‬ﺟﻮاب ﻣﻮﻻﻧﺎﺷـﺮف اﻟـﺪﯾﻦ ﺣﺴـﺎم ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ و ﻧﺸـﮑﻨﺪ ردﯾﻒ آن‬ ‫ﮔﺮداﻧﯿﺪه ‪ :‬ﯾﮏ آرزوي ﻣﻦ ز ﮔﻞ ﯾﺎر ﻧﺸـﮑﻨﺪ ﺗﺎ در ﺟﮕﺮ ﻣﺮا ﻏﻢ او ﺧﺎر ﻧﺸـﮑﻨﺪ روﯾﺶ ﻧﻬﺎد ﺑﺮ دل ﻣﻦ ﺑﺎر ﻏﻢ و ﻟﯿﮏ ﭘﺸﺖ دل ﻣﻦ از‬ ‫ﭘﯽ آن ﺑﺎر ﻧﺸﮑﻨﺪ‪) .‬از ﻟﺒﺎب اﻻﻟﺒﺎب ﻋﻮﻓﯽ چ ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ ص ‪ 519‬و ‪.(520‬‬ ‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫]ُخ َج [ )ِاخ( ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻫﺎرون ﺑﻦ ﻃﺎﻟﺐ ﺧﺠﻨﺪي‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﺑﺰرﮔﻮار و ﺻﺎﻟﺤﯽ اﺳﺖ از ﺑﺰرﮔﺎن ﺻﻮﻓﯽ ﮐﻪ ﺑﺤﺴﻦ ﺳﯿﺮت ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺻﻞ او از ﺧﺠﻨﺪي اﺳﺖ وﻟﯽ در ﺣﻠﺐ ﺷﺎم ﺳـﮑﻮﻧﺖ ﮔﺰﯾﺪ‪ .‬از اﺑﺎﺳﻌﯿﺪ و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺻﺎﻟﺢ ذﺑﺎس ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻨﯿﺪ و در ﺑﻐﺪاد‬ ‫ﻧﯿﺰ ﺑﺨـﺪﻣﺖ اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ ﻋﺒـﺪاﻟﺠﻠﯿﻞ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ رﺳـﯿﺪ و در ﻣﮑﻪ اﺑﻮﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ اﻧﺼﺎري را ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮد ﻣﺴـﻤﻮﻋﺎت او را‬ ‫اﺻـﻠﯽ ﻧﯿﺴﺖ )ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ ﻋﺎدت ﺻﻮﻓﯿﺎن اﺳﺖ( ﻣﻦ او را ﻫﻢ در ﺑﻐـﺪاد و ﻫﻢ در ﺣﻠﺐ ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮدم و اﺑﯿﺎﺗﯽ ﻧﯿﺰ از او ﻧﻮﺷـﺘﻢ‪) .‬از اﻧﺴﺎب‬ ‫ﺳﻤ ﻌ ﺎ ﻧ ﯽ( ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫]ُخ َج[ )ِاخ( ﻓﺨﺮاﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺠﻨﺪي‪ .‬اﺳـﺘﺎد اﻃﺒﺎء ﺑﻮد و او راﺳﺖ‪ :‬ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺑﻨﺎم‪» :‬اﻟﺘﻠﻮﯾﺢ اﻟﯽ اﺳـﺮار اﻟﺘﺸـﺮﯾﺢ« از اﯾﻦ ﮐﺘﺎب‬ ‫ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﮐﻠﻮت ﺑـﮏ آﻧﭽﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻄـﺎﻋﻮن ﺑﻮده ﺧﻼﺻﻪ ﺷـﺪه و در ﻣﻄﺒﻌﻪ ﺟﻬﺎدﯾﻪ ﺑﺴﺎل ‪ 1250‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﭽﺎپ رﺳـﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﮐﺸـﻒ‬ ‫اﻟﻈﻨﻮن آﻣـﺪه‪» :‬اﻟﺘﻠﻮﯾـﺢ اﻟﯽ اﺳﺮاراﻟﺘﺸـﺮﯾﺢ« از ﺧﺠﻨـﺪي اﺳﺖ او در اﯾﻦ ﮐﺘـﺎب ﺧﻮد از ﮐﺘﺎب ﺗﻔﺘﯿـﺢ ﻣﻐﻠﻖ اﻟﻘﺎﻧﻮﻧﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺨﺘﺼـﺮ ﻗﺎﻧﻮن‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 700‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺑﻮﻋﻠﯽ ﺳـﯿﻨﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﺧﺘﺼـﺎر آورده‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت ص ‪ .(818‬در اﻟـﺬرﯾﻌﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ﺟﺰء ‪ 9‬ص ‪ 290‬آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬دﯾﻮاﻧﯽ از آن‬ ‫ﺧﺠﻨـﺪي ﻧﺎم در ﺗﺸـﺮﯾﺢ ﺑﻔﺎرﺳـﯽ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ و ﯾﮏ ﻧﺴـﺨﻪ آن در ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء داﻧﺸـﮑﺪهء ﻃﺐ ﻃﻬﺮان وﺟﻮد دارد وﻟﯽ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺸﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻧﺎﻇﻢ آن ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺠﻨﺪي اﺳﺖ ﯾﺎ ﮐﺲ دﯾﮕﺮ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫]ُخ َج[ )ِاخ( ﻗﺎﺿـﯽ ﺑـﺪرﺑﻦ زﯾﺎدﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺠﻨﺪي ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ‪ .‬وي از راوﯾﺎن اﺳﺖ ﺑﺴـﻤﺮﻗﻨﺪ‬ ‫ﻣـﺪﺗﯽ اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾـﺪ و در آﻧﺸـﻬﺮ از اﺑﻮﺣﻔﺺ ﻋﻤﺮ ﻣﻨﺼﻮر ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮد و از او ﻧﯿﺰ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺴـﻔﯽ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد و ﺑﺴﺎل ‪ 414‬ق‪.‬‬ ‫ﺑﻤﺎه ﺷﻌﺒﺎن درﮔﺬﺷﺖ و در ﺣﺪود ﻫﺸﺘﺎد ﺳﺎل ﻋﻤﺮ ﮐﺮد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫]ُخ َج[ )ِاخ( ﮐﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴـﻌﻮد از ﻋﺮﻓﺎ و ﺷـﻌﺮاي ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﺠﻨﺪ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪ و ﺑﺴﺎل ‪ 793‬ه ‪ .‬ق‪ .‬درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬وي در اواﺋﻞ‬ ‫ﻋﻬﺪ ﺷـﺒﺎب از ﺧﺠﻨﺪ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﮐﺮد و در ﺗﺒﺮﯾﺰ اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪ ﻇﻬﻮرش در زﻣﺎن ﺳﻠﻄﺎن ﺣﺴﯿﻦ ﺟﻼﯾﺮي ﺑﻮد و او ﮐﻤﺎل را در درﺑﺎر ﺧﻮد‬ ‫ﭘـﺬﯾﺮﻓﺖ و اﺳـﺒﺎب آﺳـﺎﯾﺶ او را ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎﺧﺖ و ﺻﻮﻣﻌﻪ اي ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي او ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮد ﺑﺴﺎل ‪ 787‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺗﻐﺘﺎﻣﺶ ﺧﺎن ﺷـﻬﺮ ﺗﺒﺮﯾﺰ را ﻣﺴﺨﺮ‬ ‫ﮐﺮد و ﺑﺘﻘﻠﯿﺪ اﻣﯿﺮ ﺗﯿﻤﻮر ﻓﻀـﻼ و ادﺑﺎء را ﮐﻮﭼﺎﻧﯿﺪ و در ﺷـﻬﺮ »ﺳـﺮاي« ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﺧﻮد اﻗﺎﻣﺖ داد‪ .‬ﮐﻤﺎل ﻧﺎﭼﺎر ﺗﺒﺮﯾﺰ را ﺗﺮك ﮔﻔﺖ و در‬ ‫ﺳﺮاي اﻗـﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾـﺪ و ﭘﺲ از ﭼﻬﺎر ﺳﺎل ﺑﺎز ﺑـﺪاﻧﺠﺎ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬وﻓﺎت او را ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 793‬و ‪ 803‬و ‪ 804‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺗﺬﮐﺮهء‬ ‫ﻣﺮآت اﻟﺨﯿﺎل ﻧﻮﯾﺴـﺪ »ﮐﻤﺎل ﺧﺠﻨـﺪي در اواﺧﺮ ﺣﺎل ﺧﻮاﺟﻪ ﻣﯿﺰﯾﺴـﺘﻪ وﻟﯽ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ را ﻣﻼﻗﺎت ﻧﮑﺮده اﻧـﺪ‪ .‬ﮐﻤﺎل وﻗﺘﯽ ﻏﺰل زﯾﺮﯾﻦ را‬ ‫ﺳـﺎﺧﺖ ﻧﺰد ﺣﺎﻓـﻆ ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ :‬ﯾـﺎر ﮔﻔﺖ از ﻏﯿﺮ ﻣﺎ ﭘﻮﺷﺎن ﻧﻈﺮ ﮔﻔﺘﻢ ﺑﭽﺸﻢ وآﻧﮕﻬﯽ دزدﯾـﺪه در ﻣﺎ ﻣﯽ ﻧﮕﺮ ﮔﻔﺘﻢ ﺑﭽﺸﻢ ﮔﻔﺖ اﮔﺮ ﯾﺎﺑﯽ‬ ‫ﻧﺸﺎن ﭘﺎي ﻣﺎ ﺑﺮ ﺧﺎك راه ﺑﺮﻓﺸﺎن آﻧﺠﺎ ﺑﺪاﻣﻨﻬﺎ ﮔﻬﺮ ﮔﻔﺘﻢ ﺑﭽﺸﻢ ﮔﻔﺖ اﮔﺮ ﮔﺮدي ﺷﺒﯽ از روي ﭼﻮن ﻣﺎﻫﻢ ﺟﺪا ﺗﺎ ﺳـﺤﺮﮔﺎﻫﺎن ﺳـﺘﺎره‬ ‫ﻣﯿﺸـﻤﺮ ﮔﻔﺘﻢ ﺑﭽﺸﻢ ﮔﻔﺖ اﮔﺮ ﺳـﺮدر ﺑﯿﺎﺑـﺎن ﻏﻤﻢ ﺧﻮاﻫﯽ ﻧﻬـﺎد ﺗﺸـﻨﮕﺎن را ﻣﮋده اي از ﻣـﺎ ﺑـﺒﺮ ﮔﻔﺘﻢ ﺑﭽﺸﻢ ﮔﻔﺖ اﮔﺮ ﺑﺮ آﺳـﺘﺎﻧﻢ آب‬ ‫ﺧﻮاﻫﯽ زد ﺑﻪ اﺷﮏ ﻫﻢ ﺑﻤﮋﮔﺎﻧﺖ ﺑﺮوب آﻧﺠﺎ ﮔـﺬر ﮔﻔﺘﻢ ﺑﭽﺸﻢ ﮔﻔﺖ اﮔﺮ داري ﺧﯿﺎل درد وﺻﻞ ﻣﺎ ﮐﻤﺎل ﻗﻌﺮ اﯾﻦ درﯾﺎ ﺑﭙﯿﻤﺎ ﺳﺮﺑﺴـﺮ‬ ‫ﮔﻔﺘﻢ ﺑﭽﺸﻢ‪ .‬ﺣﺎﻓـﻆ ﭼﻮن اﯾﻦ ﻏﺰل ﺑﺨﻮاﻧـﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﺼـﺮاع »ﺗﺸـﻨﮕﺎن را ﻣﮋده اي از ﻣـﺎ ﺑـﺒﺮ ﮔﻔﺘﻢ ﺑﭽﺸﻢ« وﺟـﺪ ﮐﺮد ﻓﺮﻣﻮد ﻣﺸـﺮب اﯾﻦ‬ ‫ﺑﺰرﮔﻮار ﻋـﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻤﺎل در ﺗﻌـﺪاد اﺑﯿﺎت ﻏﺰﻟﯿﺎت ﺧﻮد و رﺟﺤﺎن آﻧﻬﺎ ﺑﺮ اﺷـﻌﺎر ﺳـﻠﻤﺎن و ﻋﻤﺎد ﻓﻘﯿﻪ و ﻣﺸﺎﺑﻬﺘﺸﺎن ﺑﺎ ﻏﺰﻟﯿﺎت ﺧﻮاﺟﻪ‬ ‫ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮا ﻫﺴﺖ اﮐﺜﺮ ﻏﺰل ﻫﻔﺖ ﺑﯿﺖ ﭼﻮ ﮔﻔﺘﺎر ﺳـﻠﻤﺎن ﻧﺮﻓﺘﻪ زﯾﺎد‪ .‬ﭼﻮ ﺣﺎﻓﻆ ﻫﻤﯽ ﺧﻮاﻧﺪش در ﻋﺮاق ﺑﺒﻨﺪد روان ﻫﻤﭽﻮ ﺳﺒﻊ ﺷﺪاد ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻨﯿﺎد ﻫﺮ ﻫﻔﺖ ﭼﻮن آﺳـﻤﺎن ﮐﺰﯾﻦ ﺟﻨﺲ ﺑﯿﺘﯽ ﻧﺪارد ﻋﻤﺎد‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺷـﻌﺎر ﮐﻤﺎل ﻟﻔﻈًﺎ و ﻣﻌﻨًﺎ ﮐﻮس ﺑﺮاﺑﺮي ﺑﺎ اﺷﻌﺎر ﺣﺎﻓﻆ‬ ‫ﻧﺘﻮاﻧﺪ زد ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﻮاﺟﻪ ﺧﻮد ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﭼﻮن ﻏﺰﻟﻬﺎي ﺗﺮ و دﻟﮑﺶ ﺣﺎﻓﻆ ﺷـﻨﻮد ﮔﺮ ﮐﻤﺎﻟﯿﺶ ﺑﻮد ﺷـﻌﺮ ﻧﮕﻮﯾﺪ ﺑﺨﺠﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻬﺬا ﺑﻤﻨﺎﺳﺒﺖ‬ ‫ﺗﺸﺎﺑﻪ ﻟﻔﻈﯽ و ﺳـﺒﮏ ﻏﺰﻟﺴـﺮاﯾﯽ ﺑﻌﻀـﯽ از اﺑﯿﺎت ﮐﻤﺎل وارد دﯾﻮان ﺣﺎﻓﻆ ﺷﺪه و ﮐﻤﺎل ﻧﯿﺰ ﺑﻘﺪري اﺷـﻌﺎر ﺷـﯿﺦ اﺟﻞ ﺳـﻌﺪي و ﺧﻮاﺟﻪ‬ ‫ﺣﺎﻓﻆ را ﺗﻀـﻤﯿﻦ ﮐﺮده ﮐﻪ ﺗﻔﮑﯿﮏ اﺷﻌﺎر آﻧﻬﺎ ﺑﺴﯿﺎر دﺷﻮار ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﯾﺴﻪء اﺷﻌﺎر ﺧﻮاﺟﻪ و ﮐﻤﺎل اﺑﯿﺎت زﯾﺮ ﺛﺒﺖ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺣﺎﻓـﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾـﺪ‪ :‬روﺷـﻨﯽ ﻃﻠﻌﺖ ﺗﻮ ﻣـﺎه ﻧـﺪارد ﭘﯿﺶ ﺗﻮ ﮔﻞ روﻧﻖ ﮔﯿﺎه ﻧـﺪارد ﺷﻮﺧﯽ ﻧﺮﮔﺲ ﻧﮕﺮ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ ﺗﻮ ﺑﺸـﮑﻔﺖ ﭼﺸـﻢ‬ ‫درﯾﺪه ادب ﻧﮕﺎه ﻧﺪارد دﯾﺪه ام آن ﭼﺸﻢ دل ﺳﯿﻪ ﮐﻪ ﺗﻮ داري ﺟﺎﻧﺐ ﻫﯿﭻ آﺷﻨﺎ ﻧﮕﺎه ﻧﺪارد ﻧﯽ ﻣﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺸﻢ ﺗﻄﺎول زﻟﻔﺖ ﮐﯿﺴﺖ ﺑﺪل‬ ‫داغ اﯾﻦ ﺳـﯿﺎه ﻧﺪارد رﻃﻞ ﮔﺮان ده اي ﻣﺮﯾﺪ ﺧﺮاﺑﺎت ﺷﺎدي ﺷـﯿﺨﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻧﺪارد ﺣﺎﻓﻆ اﮔﺮ ﺳـﺠﺪهء ﺗﻮ ﮐﺮد ﻣﮑﻦ ﻋﯿﺐ ﮐﺎﻓﺮ ﻋﺸـﻖ‬ ‫اي ﺻـﻨﻢ ﮔﻨﺎه ﻧـﺪارد ﮐﻤﺎل در ﻏﺰﻟﯽ ﺑﻬﻤﯿﻦ وزن و ﻗﺎﻓﯿﺖ ﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ‪ :‬آﻧﭽﻪ ﺗﻮ داري ﺑﺤﺴﻦ ﻣﺎه ﻧﺪارد ﺟﺎه و ﺟﻼل ﺗﻮ ﭘﺎدﺷﺎه ﻧﺪارد ﺟﺎﻧﺐ‬ ‫دﻟﻬﺎ ﻧﮕﺎﻫـﺪار ﮐﻪ ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﻠﮏ ﻧﮕﯿﺮد اﮔﺮ ﺳـﭙﺎه ﻧـﺪارد ﻋﺎﺷﻖ اﮔﺮ ﻣﯽ ﮐﺸـﯽ ﺑﺠﺮم ﻣﺤﺒﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻣﻦ ﮐﺲ اﯾﻦ ﮔﻨﺎه ﻧﺪارد رﻗﺖ ﻗﻠﺐ‬ ‫آﺷـﮑﺎر ﮐﺮد ﻣﺤﺒﺖ ﺟﺎن ﺗﻨﮓ راز دل ﻧﮕﺎه ﻧـﺪارد ﺻﻮﻓﯽ ﻣﺎ ذوق رﻗﺺ دارد و ﺣﺎﻟﺖ آه ﮐﻪ ﺳﻮز درون و آه ﻧﺪارد زﺣﻤﺖ ﺳـﺮﭼﻮن‬ ‫ﺑﺮد ﮐﻤﺎل ﺑـﺪﯾﻦ در زاﻧﮑﻪ ﺟﺰ اﯾﻦ آﺷـﯿﺎن ﭘﻨﺎه ﻧـﺪارد ﺑﯿﺖ دوم ﻏﺰل اﺧﯿﺮ در اﻏﻠﺐ ﻧﺴـﺦ دﯾﻮان ﺣﺎﻓﻆ وارد ﺷﺪه ﺑﻮد و اول ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺮﺧﻮرده ﻣﺮﺣﻮم ﻓﺮﺻﺖ ﺷـﯿﺮازي اﺳﺖ ﮐﻪ در آﺛـﺎر ﻋﺠﻢ و درﯾـﺎي ﮐـﺒﯿﺮ ﺑـﺪان اﺷـﺎرت ﮐﺮده و ﻧﻮﯾﺴـﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﻓﻘﯿﺮ ﻧﯿﺰ در دﯾﻮان‬ ‫ﮐﻤﺎل ﺧﺠﻨـﺪي ﮐﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﻬﻨﻪ و ﻣﻨﺪرس ﺑﻮد و ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﺘﺎﺑﺖ آن ﺳـﻨﻪء ‪ 771‬ه ‪ .‬ق ‪ .‬ﺑﻮد اﯾﻦ ﺷـﻌﺮ را دﯾـﺪم‪ :‬ﺟﺎﻧﺐ دﻟﻬﺎ ﻧﮕﺎﻫـﺪار ﮐﻪ‬ ‫ﺳﻠﻄـﺎن ﻣﻠـﮏ ﻧﮕﯿﺮد اﮔﺮ ﺳـﭙﺎه ﻧـﺪارد ﻣﺮﺣـﻮم ذﮐﺎءاﻟﻤﻠـﮏ ﻣﺆﺳـﺲ ﻧـﺎﻣﻪء ﺗﺮﺑﯿﺖ ﭘﺲ از ذﮐﺮ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﻮﯾﺴـﺪ ﺑﻨـﺪه دﯾﻮان ﮐﻤـﺎل‬ ‫ﺧﺠﻨﺪي را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﺮدم ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﺪارم اﯾﻦ ﺑﯿﺖ را در آن دﯾﺪه ﺑﺎﺷﻢ و ﮔﻤﺎن ﻣﯿﮑﻨﻢ ﺷـﻌﺮ از ﺧﻮاﺟﻪ اﺳﺖ و داﺧﻞ دﯾﻮان ﮐﻤﺎل ﺷﺪه‪ .‬ﺑﺎ‬ ‫ﻧﻈﺮ در دﯾﻮان ﮐﻤﺎل ﮐﻪ ﻓﺮﺻﺖ ذﮐﺮ ﻣﯿﮑﻨـﺪ و آن ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎل ﭘﯿﺶ از وﻓﺎت ﺣﺎﻓﻆ ﺗـﺪوﯾﻦ ﺷـﺪه ﺑﻮد و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ دﯾﻮان ﺣﺎﻓﻆ ﭘﺲ از‬ ‫‪ 791‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻣـﺪون ﮔﺮدﯾـﺪ ﻗﻮل ﻓﺮﺻﺖ را ﺑﺎﯾـﺪ ارﺟـﺢ ﺷـﻤﺮد و ﻓﻀـﻼي ﻣﻌﺎﺻـﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه ﻣﯿﺒﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﮐﻤﺎل ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت و ﻣﻀﺎﻣﯿﻦ‬ ‫ﭼﻨﺪي از ﺧﻮاﺟﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﻮاﺟﻪ‪ :‬ﻋﻼج ﺿـﻌﻒ دل ﻣﺎ ﮐﺮﺷـﻤﻪء ﺳﺎﻗﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ آر ﺳﺮ ﮐﻪ ﻃﺒﯿﺐ آﻣﺪ و دوا آورد ﮐﻤﺎل‪ :‬رﺳﯿﺪ ﺑﺎد‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯽ دم اي دل ﺑﯿﻤﺎر ﺑﺮ آر ﺳﺮ ﮐﻪ ﻃﺒﯿﺐ آﻣﺪ و دوا آورد‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ‪ :‬آﻧﺎﻧﮑﻪ ﺧﺎك را ﺑﻨﻈﺮ ﮐﯿﻤﯿﺎ ﮐﻨﻨﺪ آﯾﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﻮﺷﻪء ﭼﺸﻤﯽ ﺑﻤﺎ‬ ‫ﮐﻨﻨـﺪ ﮐﻤﺎل‪ :‬دارم اﻣﯿـﺪ آﻧﮑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺮ ﻣﻦ اﻓﮑﻨﻨـﺪ آﻧﺎﻧﮑﻪ ﺧﺎك را ﺑﻨﻈﺮ ﮐﯿﻤﯿﺎ ﮐﻨﻨـﺪ ﻣﺎﯾﯿﻢ ﺧﺎك راه ﺑﺰرﮔﺎن ﭘﺎﮐـﺪل آﯾﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﻮﺷﻪء‬ ‫ﭼﺸـﻤﯽ ﺑﻤﺎ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ‪ :‬اﯾﻦ ﺟﺎن ﻋﺎرﯾﺖ ﮐﻪ ﺑﺤﺎﻓﻆ ﺳﭙﺮد دوﺳﺖ روزي رﺧﺶ ﺑﺒﯿﻨﻢ و ﺗﺴـﻠﯿﻢ وي ﮐﻨﻢ ﮐﻤﺎل‪ :‬ﮔﺮ ﺟﺎن ﻃﻠﺐ ﮐﻨﺪ ز‬ ‫ﺗﻮ ﺟﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺑـﺪه ﮐﻤﺎل ﻣﺎ ﺟﻨﺲ ﻋﺎرﯾﺖ ﺑﺨﺪاوﻧـﺪ ﺑﺴﭙﺮﯾﻢ‪) .‬از ﺣﺎﻓﻆ ﺷـﯿﺮﯾﻦ ﺳـﺨﻦ ﺗﺄﻟﯿﻒ دﮐﺘﺮ ﻣﻌﯿﻦ ﺻـﺺ ‪ .(214 - 211‬و رﺟـﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺠﻤﻊ اﻟﻔﺼﺤﺎ و رﯾﺎض اﻟﻌﺎرﻓﯿﻦ و ﺗﺬﮐﺮهء ﻣﺮآة اﻟﺨﯿﺎل و اﻟﺬرﯾﻌﻪ ﺟﺰء ﻧﻬﻢ ﺑﺨﺶ اول ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫]ُخ َج[ )ِاخ( ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﻣﺆدب‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻋﻤﺮان‪ .‬ﻣﺮدي ادﯾﺐ و ﻓﺎﺿﻞ ﺑﻮد و ﺻﺎﺣﺐ ﺣﮑﻢ و اﻣﺜﺎل ﻣﺪون و ﻣﺮوي اﺳﺖ‪ .‬او از‬ ‫اﺑﯽ اﻟﻨﺼـﺮ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺣﮑﻢ ﺑﺰاز ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪي و ﺟﺰ وي ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮد و ﻣﺤﺘﻤﻼًـ ﺑﺴﺎل ‪ 360‬ه ‪ .‬ق ‪ .‬در ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪ ﻓﺮﻣـﺎن ﯾـﺎﻓﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب‬ ‫ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ از ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ ﺗﺄﻟﯿﻒ اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ادرﯾﺴﯽ و ﻟﺒﺎب اﻻﻧﺴﺎب و ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ذﯾﻞ ﺧﺠﻨﺪ(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻨﺪي‪.‬‬



‫]ُخ َج[ )ِاخ( ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ اﻟﻔﻀﻞ اﻟﻮراق ﺧﺠﻨـﺪي‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ .‬از ﺑﺰرﮔﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺠﻤﻊ آﺛﺎر ﭘﺮداﺧﺖ و از ﮐﺜﯿﺮي ﻣﺮدﻣﺎن ﺣﺪﯾﺚ‬ ‫ﺷﻨﯿـﺪ و ﮐﺘﺎﺑﯽ در ﺷـﺮح ﺣﺎل ﺻـﺤﺎﺑﻪ ﻧﮕﺎﺷﺖ‪ .‬او از ﻫﺎرون ﺑﻦ ﺳـﻌﯿﺪ و ﺳـﻌﯿﺪﺑﻦ ﻫﺎﺷﻢ و ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟـﺪارﻣﯽ و ﺟﺰ آﻧﻬﺎ‬ ‫رواﯾﺖ ﮐﺮد و در رﺣﻠﻪ آﻣـﺪه ﮐﻪ‪ :‬ﺟﺰ آﻧﻬﺎ از ﻗﺘﯿﺒـﮥ ﺑﻦ ﺳـﻌﯿﺪ و ﺻﺎﻟﺢ ﺑﻦ ﻣﺴـﻤﺎر و ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺳـﻼم و ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﺮاﺑﻪ ﻧﯿﺰ ﺣﺪﯾﺚ‬ ‫ﺷﻨﯿﺪ و از او ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻤﺪوﯾﻪ ﺷﺎﺳﺌﯽ و اﺑﻮﺳﻠﻤﻪ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﺣﺎﺗﻢ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪي ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻨﺪﯾﺎن‪.‬‬



‫]ُخ َج[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺧﺎﻧـﺪان ﻣﻌﺮوﻓﯽ در اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﻮده و اﯾﻦ ﺧﺎﻧـﺪان در اﺻـﻔﻬﺎن از رؤﺳﺎي ﺷﺎﻓﻌﯿﻪ ﺑﻮده اﻧـﺪ و ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﻣﺎﺑﯿﻦ اﯾﺸﺎن و ﺣﻨﻔﯿﻪ‬ ‫ﻧﺰاع دﺳﺖ ﻣﯿـﺪاد و ﺑﻘﺘﻞ و ﻏﺎرت ﻣﯿﺮﺳـﯿﺪ و ﻫﺮ دﻓﻌﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﺤﻼت اﺻـﻔﻬﺎن ﺧﺮاب و زﯾﺮ و زﺑﺮ ﻣﯿﺸﺪ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ رﯾﺎﺳﺖ دﯾﻨﯽ ﻏﺎﻟﺐ‬ ‫اوﻗـﺎت رﯾﺎﺳﺖ ﺑﻠـﺪي ﻧﯿﺰ در ﺗﺼـﺮف اﯾﺸﺎن ﺑﻮده و اﯾﺸﺎن را ﺑﺎ ﻣﻠﻮك ﺳـﻠﺠﻮﻗﯿﻪ وﻗﺎﯾﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮐﺘﺐ ﺗﺎرﯾـﺦ ﺛﺒﺖ اﺳﺖ اﯾﻦ ﻃﺎﯾﻔﻪ‬ ‫اﺻـًﻼ از ﺷـﻬﺮ ﺧﺠﻨﺪ از ﺑﻼد ﻣﺎوارءاﻟﻨﻬﺮ ﻣﯿﺒﺎﺷـﻨﺪ و ﻧﺴﺐ اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﻣﻬﻠﺐ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺻﻔﺮة از اﻣﺮاي ﻣﻌﺮوف اﻣﻮﯾﻪ ﻣﯽ ﭘﯿﻮﻧﺪد‪) .‬از ﺗﻌﻠﯿﻘﺎت‬ ‫ﻗﺰوﯾﻨﯽ ﺑﺮ ﻟﺒﺎب اﻟﺒﺎب ﻋﻮﻓﯽ چ اروﭘﺎ ص ‪.(354‬‬ ‫ﺧﺠﻨﮏ‪.‬‬



‫][ )ِاخ( ﻧﺎم رودي اﺳﺖ ﮐﻪ از ﮐﻮه دررود ﺑﺮﻣﯽ ﺧﯿﺰد و ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﻓﺮوش و اﺳـﻘﺮﯾﺶ و دﯾﮕﺮ ﻣﻮاﺿﻊ ﻣﯿﺮود‪ .‬ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ آرد‪ :‬آب‬ ‫ﺧﺠﻨـﮏ از آن ﮐﻮﻫﻬـﺎ )= ﮐـﻮه دررود( ﺑﺮﻣﯿﺨﯿﺰد و در آن دﯾﻪ ﻫـﺎ )= ﭘﺸﺖ ﻓﺮوش و اﺳـﻘﺮﯾﺶ( ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯿﺸـﻮد‪ .‬ﻃﻮﻟﺶ ﭼﻬﺎرﻓﺮﺳـﻨﮓ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب چ ﻟﯿﺪن ص ‪ . (227‬در ﭘﺎورﻗﯽ ﻧﺰﻫـﮥ اﻟﻘﻠﻮب اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺼﻮرت ﻫﺎي ﺣﺠﻨﮏ و ﺧﺠﻨﺪ ﺟﺮﺟﮏ‪ ،‬ﻓﺤﻨﮏ‪ ،‬ﺑﺠﮏ‪،‬‬ ‫ﺧﺮدان ﺧﺮان‪ ،‬ﻓﺮﭼﮏ‪ ،‬ﺻﺤﯿﮏ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻮ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﭘﺮﻧﺪه اي اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺮا ﭼﮑﺎوك ﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﺑﻌﺮﺑﯽ ﻗﺒﺮه ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ‬ ‫آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺠﻮ ﻣﺼﺤﻒ »ﭼﻐﻮ« اﺳﺖ ||‪ .‬ﺧﺎرﭘﺸﺖ‪ .‬ﻣﺮﻧﮕﻮ‪ .‬ﺑﻬﯿﻦ‪ .‬ﮐﻮﻟﻪ‪ .‬ﺗﺸﯽ‪) .‬ﺣﺎﺷﯿﻪء ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي ﻧﺴﺨﻪء ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻮ‪.‬‬



‫]َﺧْﺠْﻮ[)‪) (1‬ع ﻣﺺ( ﺧﺎك ﭘﺎﺷـﯿﺪن ﺑﭙﺎي ﺧﻮد در راه رﻓﺘﻦ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﮐﺞ ﮐﺮدن ﮐﻮزه‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ()‪(1) .(2‬‬ ‫ در ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ‪ :‬اﯾﻦ ﻣﺼﺪر »ﺧﺠﯽ« ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺎﻗﺺ ﯾﺎﯾﯽ ﻫﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ - (2) .‬ﻋﺒﺎرت ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ در اﯾﻨﺠﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺠﺎ اﻟﮑﻮز؛ اﻣﺎﻟﻪ‪.‬‬‫ﺧﺠﻮاء ‪.‬‬



‫]َﺧْﺞ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( زن ﻓﺮاخ ﺷـﺮم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﮔﺸﺎدي ﺑﯿﻦ دو دﻫﺎﻧﻪء دو ﻃﺮف ﺟﻬﺎز ﺷﺘﺮ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬اﻟﻮاﺳﻌﮥ‬ ‫ﻣﺸﻖ اﻟﺠﻬﺎز‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻮج‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺑـﺎد ﺳـﺨﺖ وزان‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﺎد ﺳـﺨﺖ‪) .‬ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬ﺧﺠﻮﺟﺎة‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺑﺎد وزان‬ ‫ﺳﺨﺖ درﭘﯿﭽﺎن‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺠﻮﺟﺎة‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﮔﺮدﺑﺎد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻮﺟﺎء ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺧﺠﻮﺟﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺠﻮﺟﯽ در اﯾﻦ ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻮﺟﺎة‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ع ص‪ِ ،‬ا( زن درازﭘـﺎي‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬زن درازﺑﺎﻻـ و ﮐﻼـن اﺳــﺘﺨﻮان‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻧـﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ||(‪ .‬زن ﭼﺎق و ﺟﺴﯿﻢ ﮐﻪ ﮔﺎه ﻧﯿﺰ ﺗﺮﺳﻮ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ||(‪ .‬ﺑﺎد ﺳﺨﺖ وزان‪.‬‬ ‫||ﺑﺎد وزان و ﺳﺨﺖ درﭘﯿﭽﺎن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻮﺟﯽ‪.‬‬



‫]َخ َج ﺟـﺎ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻣﺮد درازﭘـﺎي‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬ﺧﺠﻮﺟـﺎة رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺠﻮﺟـﺎء« و‬ ‫»ﺧﺠﻮﺟـﺎة« در اﯾﻦ ﻟﻐﺘﻨـﺎﻣﻪ ﺷﻮد ||‪ .‬ﻣﺮد درازﺑﺎﻻ و ﮐﻼن اﺳـﺘﺨﻮان‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨـﺪراج( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ(‪ .‬ﺧﺠﻮﺟﺎة‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫»ﺧﺠﻮﺟـﺎء« و »ﺧﺠﻮﺟـﺎة« در اﯾﻦ ﻟﻐﺘﻨـﺎﻣﻪ ﺷﻮد ||‪ .‬ﻣﺮد ﻗﻮي ﮐﻪ ﮔـﺎﻫﯽ ﺟﺒﺎن اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺧﺠﻮﺟﺎء‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺠﻮﺟﺎء و‬ ‫ﺧﺠﻮﺟﺎة در اﯾﻦ ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻮرﺳﻐﺪ‪.‬‬



‫س[ ))ِا( ﻧﺮه‪ .‬ذﮐﺮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﭽﻮرﺳﻐﺪ در اﯾﻦ ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺧﺠﻮرﺳﻐﺪ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺻﻌﺐ اﻟﻌﺒﻮر اﺳﺖ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﭙﻮر« و »ﺧﭙﻮرﺳﻐﺪ« در اﯾﻦ ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺧﺠﻮرﺳﻐﺪ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺣﮑﺎم آذرﺑﺎﯾﺠﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺧﺠﻮل‪.‬‬



‫]َخ[ )از ع‪ ،‬ص()‪ (1‬ﺷـﺮﻣﮕﯿﻦ‪ .‬ﺷـﺮﻣﮕﻦ‪ .‬ﺷﺮﻣﺴﺎر‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺷﺮم آورد‪ .‬ﺷﺮﻣﻨﺎك‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ در ﻓﺮﻫﻨﮕﻬـﺎي ﻋﺮﺑﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﻧﺸـﺪ‪.‬‬ ‫وزن ﮐﻠﻤﻪ وزﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ در ﺻـﯿﻐﻪء ﻣﺒﺎﻟﻐﻪء ﻋﺮﺑﯽ ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺮود‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا ﺑﺎﯾﺪ از اﻃﻼﻗﺎت ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا را ﻧﯿﺰ‬ ‫ﻧﻈﺮ ﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻮﻟﻪ‪.‬‬



‫]ِخ َج ‪ /‬ﺟﻮ َل ‪ِ /‬ل[ )ِا( آﺑﻠﻪ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑﺴـﺒﺐ ﮐـﺎر ﮐﺮدن ﯾـﺎ ﺳﻮﺧﺘﻦ و راه رﻓﺘﻦ در دﺳﺖ و ﭘـﺎ و اﻋﻀﺎ ﺑﻬﻢ رﺳـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺿﯿﺎء( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ورق ‪ .(390‬ﺗﺎول‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻮﻟﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ( ﻣﻌﺎﻧﻘﻪ ﮐﺮدن‪ .‬در ﺑﻐﻞ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬در ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬در آﻏﻮش ﮐﺮدن‪ .‬در ﮐﻨﺎر ﮔﺮﻓﺘﻦ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪.(389‬‬ ‫ﺧﺠﻮم‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( زن ﻓﺮاخ ﺷـﺮم‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬اﻟﻤﺮأة اﻟﻮاﺳـﻌﮥ اﻟﻬـﻦ‪) .‬ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ()‪ - (1) .(1‬ﺑﻨـﺎﺑﺮ ﻗـﻮل ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ در ﻧﺰد‬ ‫ﻋﺮﺑﺎن از دﺷﻨﺎﻣﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﻮه‪.‬‬



‫]َﺧْﺞ َو[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن در ‪ 34500‬ﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺷـﺮﻗﯽ ﺧﻢ از دروازه ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺑـﺪﺧﺸﺎن‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺮﯾﻪ در ﺧﻂ ‪ 71‬درﺟﻪ و‬ ‫‪ 48‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل ﺷﺮﻗﯽ و ‪ 38‬درﺟﻪ و ‪ 12‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 6‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻗﺮار دارد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺠﻪ ﻟﺮ‪.‬‬



‫]ُخ َج َل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﺟﺮﮔﻼـن ﺑﺨﺶ ﻧـﺎﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﺠﻨـﻮرد‪ .‬واﻗـﻊ در ‪ 77‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﻣـﺎﻧﻪ و ﯾﮏ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺷﻮﺳﻪء ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺠﻨﻮرد ﺑﻪ ﺣﺼﺎرﭼﻪ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﮔﺮﻣﺴﯿﺮ‪ ،‬داراي ‪ 25‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪء ﺗﺮك زﺑﺎن‪ .‬آب اﯾﻦ‬ ‫دﻫﮑـﺪه از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ ﮐﺸﺎورزي و ﻣﺎﻟـﺪاري و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‬ ‫‪. (9‬‬ ‫ﺧﺠﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﺟـﺎ[ )ع ﻣﺺ( ﺷــﺮﻣﮕﯿﻦ ﮔﺸـﺘﻦ‪)(1).‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬اﺳــﺘﺤﯿﺎء‪) .‬ﻣﺘـﻦ اﻟﻠﻐــﮥ( )اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد ||(‪َ .‬ﺧْﺠﯽ؛ ﺧـﺎك‬ ‫ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻦ در رﻓﺘﻦ‪) (2).‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ - (1) .‬ﻓﻌﻞ ﺛﻼﺛﯽ ﻣﺠﺮد آن از ﺑﺎب ﺳﻤﻊ اﺳﺖ‪(2) .‬‬ ‫ ﻓﻌﻞ ﺛﻼﺛﯽ ﻣﺠﺮد آن از ﺑﺎب ﺿﺮب اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺼﺪر واوي ﻫﻢ آﻣﺪه‪.‬‬‫ﺧﺠﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﺟﺎ[ )ع ِا( ِج ﺧﺠﺎة‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻣﺎ ﻫﻮ اﻻ ﺧﺠﺎة ﻣﻦ اﻟﺨﺠﯽ؛ ﻧﯿﺴﺖ او ﻣﮕﺮ ﭘﻠﯿﺪ و ﻧﺎﮐﺲ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺠﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ( ﻓﺮاﻫﻢ آﻣـﺪن‪ .‬ﻓﺮاﻫﻢ آوردن‪ .‬ﺟﻤـﻊ ﺷـﺪن‪ (1).‬ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﺠﺘﻤﻊ ﮔﺮدﯾـﺪن‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ - (1) .‬اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺼﺪر ﻫﻢ ﻻزم و ﻫﻢ ﻣﺘﻌﺪي آﻣﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﺠﯿﺮ‪.‬‬



‫]ُخ ‪ِ /‬خ[ )ص( ﺧﻮب‪ .‬زﯾﺒﺎ‪ .‬ﺟﻤﯿﻞ‪ .‬ﺧﻮش ﺻﻮرت‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺣﺴﻦ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )از آﻧﻨﺪراج( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت ||(‪ .‬ﭘﺴـﻨﺪﯾﺪه‪ .‬داﻧﺸﻤﻨﺪ‪ .‬آﻧﺮا ﻫﺠﯿﺮ)‪ (1‬ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺑﺸﺎه ﺟﻮان‬ ‫ﮔﻔﺖ زردﺷﺖ ﭘﯿﺮ ﮐﻪ در ﮐﯿﺶ ﻣﺎ اﯾﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺧﺠﯿﺮ‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪ .‬ﯾﮑﯽ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻨﻮﺷﺖ ﺧﻮب و ﺧﺠﯿﺮ ﺳﻮي ﻧﺎﻣﻮر‬ ‫ﺧﺴـﺮو دﯾﻦ ﭘﺬﯾﺮ‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬ﯾﮑﯽ ﺑﮑﻮه ﺳـﺨﻦ ران ﮐﻪ ﮔﺮﭼﻪ ﻫﺴﺖ ﺟﻬﺎد ز زﺷﺖ زﺷﺖ دﻫﺪ ﭘﺎﺳﺦ از ﺧﺠﯿﺮ‬ ‫ﺧﺠﯿﺮ‪ .‬ﻗــﺎآﻧﯽ‪ .‬اﻣﯿﺮ ﮐﻨـﻪ ﮐـﻪ دﺷـﺖ ﭘـﺎزوار ﺧﺠﯿﺮه ﮔﺸـﺖ ﭘـﺎزوار در ﺑﻬـﺎر ﺧﺠﯿﺮه‪ .‬اﻣﯿﺮ ﭘـﺎزواري در ﺗﻌﺮﯾـﻒ وﻃـﻦ )از اﻧﺠﻤـﻦ آراي‬ ‫ﻧﺎﺻﺮي()‪ - (1) .(2‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻫﺠﯿﺮ = ﻫﮋﯾﺮ‪ ،‬ﭘﻬﻠﻮي ‪ hu - cihr‬از‪ :‬ﻫﻮ )ﺧﻮب( ‪ +‬ﭼﻬﺮ )اﺻﻞ‪ .‬ﻧﮋاد(‪ ،‬اوﺳـﺘﺎ‬ ‫‪» hu - cithra‬ﺑﺎرﺗﻮﻟﻤﻪ ‪» ،«1821‬ﻧﯿﺒﺮگ ‪ ،«109‬ﻃﺒﺮي ‪)xojir‬ﺧﻮش‪ .‬ﺧﻮب‪ .‬زﯾﺒﺎ( »واژه ﻧﺎﻣﻪ ‪ ،«313‬داﻣﻐﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ ‪ ، xojir‬ﺷﻬﻤﯿﺮزادي‬ ‫‪ xozhir‬؛ ﻟﻐًﮥ ﻧﯿﮏ ﻧﮋاد‪ ،‬ﺧﻮب اﺻﻞ و ﻣﺠﺎزًا‪ ،‬ﺑﻤﻌﺎﻧﯽ ﻣﺬﮐﻮر در ﻣﺘﻦ آﻣﺪه‪ .‬رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﻫﮋﯾﺮ‪ - (2) .‬ﺻﺎﺣﺐ اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي‬ ‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدم ﻃﺒﺮﺳﺘﺎن آﻧﺮا ﺑﮑﺴﺮ ﺧﺎء ﻣﯽ آورﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﯿﺮﮐﻼ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن اورزود ﺑﺨﺶ ﻧـﻮر ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن آﻣـﻞ‪ .‬واﻗـﻊ در ‪12‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﻠـﺪه و ‪41‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧـﺎور ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﭼﺎﻟﻮس )ﺣﺪود ﮐﻨﺪوان(‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪ 380‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺎزﻧﺪراﻧﯽ و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده از‬ ‫ﭼﺸـﻤﻪ ﺳﺎر ﻣﺸﺮوب ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻟﺶ ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺣﺒﻮﺑﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬در زﻣﺴﺘﺎن اﮐﺜﺮ ﺳﮑﻨﻪ ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﻌﺎش ﺑﺼﻮرت ﮐﺎرﮔﺮي ﺑﺤﺪود آﻣﻞ ﻣﯿﺮوﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ ﻗﺮاء دﻫﺴﺘﺎن اورزود از ﮐﻮﻫﻬﺎي‬ ‫اﯾﻦ آﺑﺎدي ﮔـﭻ اﺳـﺘﺨﺮاج ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪ .(3‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺎزﻧـﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺎرﺳـﯽ ص‪150‬‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺠﯿﺮه‪.‬‬



‫]ُخ َج َر[ )ع ص‪ِ ،‬ا( زن ﻓﺮاخ ﺷﺮم‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺠﺮه در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺠﯿﺶ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ده ﮐــﻮﭼﮑﯽ اﺳــﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن اﻧﮕﻬﺮان ﺑﺨﺶ ﮐﻬﻨــﻮج ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن ﺟﯿﺮﻓــﺖ‪ .‬واﻗــﻊ در ‪195‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨــﻮب ﮐﻬﻨـﻮج و‬ ‫دوﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ راه ﻣﺎﻟﺮو اﻧﮕﻬﺮان و ﻣﺎرزدر‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ده ﺗﻦ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬ ‫ﺧﺠﯿﻒ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﻻـﻏﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﻧﺤﯿﻒ‪) .‬ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺠـﺎف‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ و اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪:‬‬ ‫ﺻﺤﯿﺢ در اﯾﻦ ﺟﺎ ﺗﻘﺪﯾﻢ »ﺟﯿﻢ« ﺑﺮ »ﺧﺎء« اﺳﺖ)‪ .(||) 1‬اِﻣﺺ( ﺳـﺒﮑﯽ‪ .‬ﺧﻔﮥ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ||(‪ .‬ﺗﯿﺰي‬ ‫ﺑﺎﺗﮑﺒﺮ‪ .‬ﺗﮑﺒﺮ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ - (1) .‬در آﻧﻨﺪراج آﻣﺪه‪ :‬ﻗﺎل ﻣﺠﺪاﻟﺪﯾﻦ‪» :‬اﻟﺼﻮاب ﺗﻘﺪﯾﻢ اﻟﺠﯿﻢ«‪.‬‬ ‫ﺧﺠﯿﻔﮥ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع اِﻣﺺ( َﺗﮑّﺒﺮ )||‪ .‬ص( اﻟﻤﺮأة اﻟﺨﺠﯿﻔﮥ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬زن ﻻﻏﺮ‪ .‬زن ﻧﺤﯿﻒ‪.‬‬ ‫ﺧﭽﮑﻮل‪.‬‬



‫]َخ[ )ص( ﮔــﺪا‪ .‬ﺳﺎﺋــﻞ‪ .‬ﻓﻘﯿﺮ‪ .‬دروﯾﺶ‪) .‬ﻧــﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒــﺎء(‪ .‬رﺟـﻮع ﺑـﻪ »ﺧﺠﮑـﻮل« در اﯾـﻦ ﻟﻐـﺖ ﻧـﺎﻣﻪ ﺷـﻮد ‪ :‬ﺑﺮوزﮔـﺎر ﻣﻠﮑﺸـﻪ ﻋﺮاﺑﺌﯽ‬ ‫ﺧﭽﮑﻮل)‪ (1‬ﻣﮕﺮ ﺑﺒـﺎرﮔﻬﺶ رﻓﺖ از ﻗﻀـﺎ ﮔﻪ ﺑـﺎر‪ .‬اﻧﻮري )از ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺿـﯿﺎء )||(‪ِ .‬ا( ﮐـﺎﺳﻪء ﮔـﺪاﯾﺎن‪ .‬ﮐﺸـﮑﻮل‪ .‬ﮐﭽﮑﻮل‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺠﮑﻮل« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺧﺠﮑﻮل ﻧﯿﺰ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﭽﻮر‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﺣﺪود‪ .‬در ﮐﺘﺐ ﻓﺎرﺳﯽ »ﺧﭽﻮرﺳﻐﺪ«)‪ (1‬آﻣﺪه‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺪود و ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﻠﮏ ﺳﻐﺪ و در ﻣﺼﻄﻠﺤﺎت و ﺑﻬﺎر ﻋﺠﻢ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ‬ ‫ﻧـﺎم ﺟﺎﯾﯽ اﺳﺖ دﺷﻮارﮔـﺬار از ﻣﻠﮏ آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﮐﻪ ﺗﻨﮕﻨﺎﻫﺎ دارد و راﻫﺶ ﺻـﻌﺐ اﻟﻤﺮور اﺳﺖ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫»ﺧﺠﻮرﺳـﻐﺪ« و »ﺧﭽﻮرﺳـﻐﺪ« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ - (1) .‬ظ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺼـﺤﻒ ﮐﻠﻤﻪء »ﭼﺨﻮرﺳـﻐﺪ« اﺳﺖ ﮐﻪ آن ﻣﻨﻄﻘﻪ اي ﺑـﻮده‬ ‫ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ اﯾﺮوان ﮐﻨﻮﻧﯽ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺼﺤﯿﻒ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه ﮐﻪ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺠﻮرﺳﻐﺪ ﺑﺮاي آن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ظ‪ .‬ﻣﻌﻨﯽ »ﺣﺪود« ﻫﻢ ﺑﺮاي آن از اﯾﻨﺠﺎ‬ ‫ﻧﺎﺷﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﭽﻮرﺳﻐﺪ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 701‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫س[ )ِاخ( ﻧــﺎم ﺟــﺎﯾﯽ اﺳـﺖ دﺷـﻮار از ﻣﻠــﮏ آذرﺑﺎﯾﺠــﺎن ﮐـﻪ ﺗﻨﮕﻨﺎﻫــﺎ دارد و راﻫﺶ ﺻــﻌﺐ اﻟﻤﺮور اﺳـﺖ‪) .‬از ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت(‬ ‫]ُخ َ‬ ‫)آﻧﻨﺪراج(‪ (1).‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﭽﻮر در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧـﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﺮوان ﮐﻨﻮﻧﯽ )||‪ِ .‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از اﻧـﺪام ﻧﻬﺎﻧﯽ زﻧﺎﻧﺴﺖ‪) (2).‬از آﻧﻨﺪراج( ‪:‬‬ ‫ﭼﻪ ﺧﺎري از ﻗﻠﻢ ﺑﺮگ ﮔﻞ ﻧﻮ ﺧﭽﻮرﺳﻐﺪﮐﯽ ﮔﺮدد ﻗﻠﻤﺮو‪ .‬از ﻣﺤﺴﻦ ﺗﺎﺛﯿﺮ در ﺗﻌﺮﯾﻒ اﯾﻦ ﻋﻀﻮ )از آﻧﻨﺪراج(‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨﺪراج‬ ‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﻐﺪ‪ ،‬زﻣﯿﻦ ﭘﺴﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آب ﺑﺎران در آن ﺟﻤﻊ آﯾﺪ‪ - (2) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء آﻧﺮا ﻧﺮه در ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺠﻮرﺳﻐﺪ آورده‪.‬‬ ‫ﺧﭽﯿﺮه‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ ﺟﺰء دﻫﺴــﺘﺎن ﺑﺎﻻــ ﺑﺨﺶ ﻃﺎﻟﻘـﺎن ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن ﺗﻬﺮان‪ .‬واﻗـﻊ در ﻫﯿﺠــﺪه ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺧـﺎوري ﺷــﻬﺮك و‬ ‫‪60‬ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻣـﺎﻟﺮو ﻋﻤـﻮﻣﯽ‪ .‬اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ در ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن واﻗـﻊ و داراي آب و ﻫﻮاي ﻧﻮاﺣﯽ ﺳﺮدﺳـﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺪاﻧﺠﺎ ‪ 677‬ﺗﻦ ﺳﮑﻮﻧﺖ‬ ‫دارﻧـﺪ ﮐﻪ ﻓﺎرﺳـﯽ و ﺗـﺎﺗﯽ زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ و رود ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ و ﻣﺤﺼﻮﻟﺶ ﻏﻼـت و ارزن و ﮔﺮدو و ﻋﺴـﻞ اﺳﺖ‪ .‬اﻫـﺎﻟﯽ‬ ‫ﺑﮑﺸﺎورزي ﮔﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻋﺪه اي ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﻌﺎش ﺑﻪ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﺎزﻧﺪران و ﮔﯿﻼن ﻣﯽ روﻧﺪ و در زﻣﺴﺘﺎن دوﺑﺎره ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ اﻫﺎﻟﯽ ﮐﺮﺑﺎس و ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(1‬‬ ‫ﺧﺦ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ﺻﻮت( ﮐﻠﻤﻪء ﻧﺸﺎﻧﯿـﺪن ﺷﺘﺮان اﺳﺖ و ﻋﺮب آﻧﺮا »اﯾـﺦ« ﮔﻮﯾـﺪ‪ .‬آوازي ﮐﻪ ﺑﺪان ﺷﺘﺮ را ﺑﺰاﻧﻮ زدن و ﺧﻔﺘﻦ وادارﻧﺪ‪ ،‬آوازي ﮐﻪ ﺑﺎ‬ ‫آن ﺷﺘﺮ را اﻣﺮ ﺑﻪ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺦ ﺧﺦ‪.‬‬



‫]َخ َخ[ )ِا ﻓﻌـﻞ( زﺣﻤﺖ ﮐﺶ‪ .‬ﺳـﻌﯽ ﮐﻦ )||‪ِ .‬ا ﺻﻮت( آﻓﺮﯾﻦ‪ .‬ﻣﺮﺣﺒﺎ‪ .‬ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﻮب )||‪ِ .‬ا( ﺿـﺮﺑﺎن و ﺟﻨﺒﺶ و ﺣﺮﮐﺖ ﻧﺒﺾ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺪ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ﺪد[ )ع ِا( رﺧﺴـﺎر و آن دو ﺑﺎﺷـﺪ و ﻣـﺬﮐﺮ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬رﺧﺴﺎره‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ (1).‬رخ‪.‬‬ ‫)دﺳـﺘﻮر اﻟﻠﻐﮥ ﻧﻄﻨﺰي( )ﺣﺒﯿﺶ ﺗﻔﻠﯿﺴـﯽ( )ﻣﯿﺮﺳﯿﺪﺷﺮﯾﻒ ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ( )ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻋﺎدل ﺑﻦ ﻋﻠﯽ(‪ .‬دﯾﺒﺎﭼﻪء روي‪ .‬ﻋﺬار‪ .‬ﻫﺮ ﯾﮏ از دو ﺟﺎﻧﺐ‬ ‫روي‪ .‬رو‪ .‬ﺻﻮرت‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﺪود‪ِ ،‬ﺧﺪاد‪ ،‬ﺧﺪان‪َ ،‬اِﺧﱠﺪه ‪ :‬و ﻻﺗﺼـﱢﻌﺮ ﺧ ّﺪك ﻟﻠﻨﺎس‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(31/18‬ﺷﺮم زﻣﺎﻧﯽ ز روي او ﻧﺸﻮد دور ﮔﻮﯾﯽ‬ ‫ﮐﺰ ﺷـﺮم ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ورا ﺧﺪ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬از ﻗﺪ ﺗﻮ ﺳـﺮو ﺑﻮﺳـﺘﺎن ﺳﺎزم وز ﺧﺪ ﺗﻮ ﻣﺎه آﺳـﻤﺎن ﺳﺎزم‪.‬ﻣﺴـﻌﻮد‪ .‬ﻣﯿﻮهء دل ﻧﯿﺸﮑﺮ ﺧﺪﺷﺎن ﮔﻠﺒﻦ‬ ‫ﺟﺎن ﻧﺎرون ﻗـﺪﺷﺎن‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺷـﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮد آن ﺷـﻬﯿﺪ زردﺧﺪ ﮐﺎﯾﻦ ﺑﺰد ﺑﺮ ﺟﺴﻢ و ﺑﺮ ﻣﻐﻤﯽ ﻧﺰد‪.‬ﻣﺜﻨﻮي‪ .‬ز ﺧﺎل ﻣﺸـﮑﯿﻦ ﺑﺮ ﺧﺪ اﺣﻤﺮش‬ ‫ﮔﻮﯾﯽ ﻧﻬﺎده اﻧـﺪ ﺑﺮ آﺗﺶ ﺑﻨﺎم ﻣﻦ ﻓﻠﻔﻞ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺳـﻌﺪي ﺧﻂ ﺳﺒﺰ دوﺳﺖ دارد ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺧﺪ ارﻏﻮاﻧﯽ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺗﺮا ﮐﻪ زﻟﻒ و ﺑﻨﺎﮔﻮش و‬ ‫ﻗﺪ و ﺧﺪ اﯾﻨﺴﺖ ﻣﺮو ﺑﺒﺎغ ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮﺳـﺘﺎن داري‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﺪاﯾﻊ ||(‪ .‬راه ﺟﻤﺎﻋﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ج‪،‬‬ ‫َاِﺧـ ﱠﺪه‪ِ ،‬ﺧﺪاد‪ِ ،‬ﺧ ّﺪان‪ُ ،‬ﺧﺪود ||‪ .‬ﺟﻮي ﺧﺮد‪ .‬ج‪ ،‬اﺧﺪه‪ ،‬ﺧﺪاد‪ ،‬ﺧﺪان‪ ،‬ﺧﺪود ||‪ .‬ﺻـﻔﺤﻪء ﻫﻮدج‪ .‬ج‪ ،‬اﺧﺪه‪ ،‬ﺧﺪان‪ ،‬ﺧﺪود ||‪ .‬ﺗﺄﺛﯿﺮ در‬ ‫ﭼﯿﺰي‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ج‪ ،‬اﺧـﺪه‪ ،‬ﺧﺪاد‪ ،‬ﺧﺪان‪ ،‬ﺧﺪود ||‪ .‬ﺳـﺮزﻧﺶ‪ .‬ﻋﺘﺎب ||‪ .‬ﻃﻌﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫)‪ - (1‬ﺻﺎﺣﺐ ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت و ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ در ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﺎ ﺗﺸﺪﯾﺪ دال ﻧﯿﺎﻣﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﺪ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ﺪد[ )ع ﻣﺺ( زﻣﯿﻦ ﮐﻨـﺪن‪) .‬ﺗـﺎج اﻟﻤﺼـﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( )اﻟﻤﺼﺎدر زوزﻧﯽ(‪ .‬ﺷـﮑﺎﻓﺘﻦ زﻣﯿﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﮔﻮد ﮐﺮدن زﻣﯿﻦ‪ .‬ﺣﻔﺮ‬ ‫ﮐﺮدن زﻣﯿﻦ‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﺪ اﻟﺴﯿﻞ اﻻرض و ﻓﯽ اﻻرض)‪ .(|| 1‬ﺑﺎ دﻧﺪان ﺟﺴﻢ ﭼﯿﺰي را درﯾﺪن‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪ (|| 2).‬داغ ﺑﺮ ﺻﻮرت‬ ‫ﺷﺘﺮ زدن‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪ (|| 3).‬اﺛﺮ در ﺷﺒﯽ ﮔﺬاﺷـﺘﻦ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﺪ اﻟﻔﺮس اﻻرض ﺑﺤﻮاﻓﺮه ||‪ .‬ﻻﻏﺮ ﺷﺪن و ﮐﻢ‬ ‫ﮔﻮﺷﺖ ﮔﺸـﺘﻦ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧـﺪ ﻟﺤﻤﻪ‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﻣﺼـﺪر ﻫﻢ ﺑﯽ واﺳـﻄﻪ و ﻫﻢ ﺑﺎواﺳـﻄﻪء )ﻓﯽ( ﻣﻔﻌﻮل ﻣﯽ ﭘـﺬﯾﺮد‪- (2) .‬‬ ‫ﻋﺒﺎرت ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ در اﯾﻨﺠﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺪ ﺟﺴـﻤﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ؛ اي ﺷﻘﻪ‪ - (3) .‬در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه‪ :‬ﺧﺪ اﻟﺒﻌﯿﺮ؛ اي وﺳﻤﻪ ﻓﯽ‬ ‫ﺧﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﺪا‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧـﺎم ذات ﺑـﺎري ﺗﻌـﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﻫﻤﭽﻮ »اﻟﻪ« و »اﷲ«‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ در وﺟﻪ‬ ‫اﺷـﺘﻘﺎق اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﭼﻨﯿﻦ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﭘﻬﻠﻮي ﻣﺘﺄﺧﺮ ‪ ، xvatay‬ﭘﻬﻠﻮي اﺷـﮑﺎﻧﯽ ‪ ، xvatadh‬ﭘﺎزﻧـﺪ ‪» xvadai‬ﻫﻮﺑﺸﻤﺎن ص‪ 54‬ح«‬ ‫» ﻣﺴﯿﻨﺎ ‪ .«139:2‬ﺑﻌﻀـﯽ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را از اوﺳﺘﺎﯾﯽ ) ‪ ،hudhaya) xvadhaya‬ﻣﺸـﺘﻖ داﻧﺴـﺘﻪ اﻧﺪ و ﻧﻮﻟﺪﮐﻪ ﺑﺤﻖ در اﯾﻦ وﺟﻪ اﺷﺘﻘﺎق‬ ‫ﺷﮏ ﮐﺮده‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﺪاي ﻓﺎرﺳﯽ و ﺧﻮاﺗﺎي ﭘﻬﻠﻮي ﺑﮑﻠﻤﻪء ‪ xwataya‬ﯾﺎ ‪ xwatadha‬اﻗﺮب اﺳﺖ و آﻧﻬﻢ ﺑﺎ ﺳﺎﻧﺴﮑﺮﯾﺖ ‪svatas‬‬ ‫‪)+ ayu‬از ﺧﻮد زﻧﺪه( ﯾﺎ ﺳﺎﻧﺴـﮑﺮﯾﺖ ‪)svatas + adi‬از ﺧﻮد آﻏـﺎزﮐﺮده( راﺑﻄﻪ دارد‪ .‬ﺑﺮاي اﻃﻼع از ﻋﻘﺎﯾـﺪ ﻣﺨﺘﻠﻒ رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺎرﺗﻮﻟﻤﻪ ‪ ،1862‬اﺳﺎس اﺷﺘﻘﺎق ﻓﺎرﺳﯽ ‪ ،471‬ﻫﻮﺑﺸﻤﺎن ‪ ،471‬ﺗﺘﺒﻌﺎت اﯾﺮاﻧﯽ‪ ،‬دارﻣﺴﺘﺘﺮ ‪ 1‬ص ‪ ،7‬ﯾﺸﺘﻬﺎ ‪ ،1:42‬ﺧﺮده اوﺳﺘﺎ ‪ ،255‬ﮐﺮدي‬ ‫‪»xvade‬اﺳـﺎس ﻓﻘـﻪ اﻟﻠﻐﻪء اﯾﺮاﻧﯽ ‪ 1:2‬ص‪ ،«285‬اﺷﮑﺎﺷـﻤﯽ ‪ ،xuda‬زﺑـﺎﮐﯽ ‪ »xudai‬ﮔﺮﯾﺮﺳﻦ ‪ ،«84‬ﮔﯿﻠﮑﯽ ‪ .xuda‬در ﭘﻬﻠـﻮي و‬ ‫ﭘﺎزﻧـﺪ ﺧﻮاﺗـﺎي ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺷـﺎه آﻣـﺪه و »ﺧﻮاﺗـﺎي ﻧﺎﻣـﮏ«‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ »ﺷﺎﻫﻨـﺎﻣﻪ«‪ .‬ﺧـﺪا در زﺑـﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ ﺑﻤﻌﻨﯽ اﷲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷـﺪه‪ .‬رﺟـﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪) .‬ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ چ ﻣﻌﯿﻦ(‪ .‬ﭼﻮن ﻟﻔﻆ ﺧﺪا ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ ﻏﯿﺮ ذات ﺑﺎري ﺗﻌﺎﻟﯽ اﻃﻼق ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﭽﯿﺰي‬ ‫ﻣﻀﺎف ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻮن‪ :‬ﮐﺪﺧـﺪاي و ده ﺧـﺪا‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ ﮐﻪ ﺧـﺪا ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﻮدآﯾﻨـﺪه اﺳﺖ ﭼﻪ ﻣﺮﮐﺐ اﺳﺖ از ﮐﻠﻤﻪء ﺧﻮد و ﮐﻠﻤﻪء »آ« ﮐﻪ‬ ‫ﺻﯿﻐﻪء اﻣﺮ اﺳﺖ از آﻣـﺪن و ﻇـﺎﻫﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺳﻢ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﻢ ﻓﺎﻋﻞ ﭘﯿـﺪا ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ و ﭼﻮن ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﻈﻬﻮر ﺧﻮد ﺑـﺪﯾﮕﺮي‬ ‫ﻣﺤﺘﺎج ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻟﻬـﺬا ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻـﻔﺖ ﺧﻮاﻧﺪﻧـﺪ‪) .‬از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬ﭘﺎرﺳـﯿﺎن اﻃﻼق اﯾﻦ ﻟﻔﻆ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺪﮔﯽ »ﺷـﯿﺦ‬ ‫واﺣﺪي« ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ﻣﺤﻞ در اﺻﻞ وﺿﻊ ﻓﺎرﺳﯽ دال ﻣﻌﺠﻤﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺪون ﺑﺪال ﻣﻬﻤﻠﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﻟﻔﻆ ﺧﺪا ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻐﯿﺮ ﻧﺎم ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ روا ﻧﯿﺴﺖ و ﺧـﺪﻣﺖ اﻣﯿﺮ ﺷـﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﺣﮑﯿﻢ ﺑﺪال ﻣﻬﻤﻠﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻓﺎﻣﺎ ﭼﻮن ﻣﺮﮐﺐ ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ ﺑﺎﺷـﺪ‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎﻧﻪء ﺧﺪا‪ ،‬ﮐﺪﺧﺪا‪ ،‬دوﻟﺖ ﺧﺪا‪ ،‬آن ﻫﻨﮕﺎم اﻃﻼق آن ﺑﺮ ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﻫﻢ ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﻌﻨﯽ آن ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺎﻧﻪ و ﺧﺪاوﻧﺪ دوﻟﺖ‬ ‫ﺑﻮد‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﻧﺰد ﯾﻬﻮدﯾﺎن »ﯾﻬﻮه« و ﺑﻬﻨـﺪي ﺧـﺪا را »رام« ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و در ﻗﺎﻣﻮس ﮐﺘﺎب ﻣﻘـﺪس آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺪا ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬از‬ ‫ﺧﻮد ﺑﻮﺟﻮدآﻣـﺪه و آن اﺳﻢ ﺧـﺎﻟﻖ و ﺟﻤﯿﻊ ﻣﻮﺟﻮدات و ﺣـﺎﮐﻢ ﮐﻞ ﮐﺎﯾﻨﺎت ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و او روﺣﯽ اﺳﺖ ﺑﯽ اﻧﺘﻬﺎ و ازﻟﯽ و در وﺟﻮد و‬ ‫ﺣﮑﻤﺖ و ﻗـﺪرت و ﻋـﺪاﻟﺖ و ﮐﺮاﻣﺖ ﺑﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﺒـﺪﯾﻞ و ﺑﻪ اﻧـﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ و ﻃﺮق ﻣﺘﻨـﻮﻋﻪ ﺧﻮد را در ﻣﻮﺟﻮدات ﻇـﺎﻫﺮ ﻣﯽ ﺳـﺎزد‪ .‬اﻣﺎ‬ ‫ﺻﻔﺎت ﺧﺪاﯾﯽ دﻻﻟﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ از ﺟﻤﯿﻊ ﻣﻤﮑﻨﺎت ﮐﺎﻣﻠﺘﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻗﺪوس اﺳﺖ و ﻻﯾﻔﻨﯽ و ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺣﺎﺿﺮ و ﻗﺎدر ﮐﻞ‬ ‫و ﺑﯽ ﺗﺒـﺪﯾﻞ و ﻋﺎدل و رﺣﯿﻢ و ﮐﻠﯿﻢ و ﻣﺤﺐ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ‪ :‬ﺳﻮي آﺳـﻤﺎن ﮐﺮدش آن ﻣﺮد روي ﺑﮕﻔﺖ اي ﺧـﺪا اﯾﻦ ﺗﻦ ﻣﻦ ﺑﺸﻮي از اﯾﻦ‬ ‫اژﻏﻬﺎ ﭘﺎك ﮐﻦ ﻣﺮ ﻣﺮا ﻫﻤﻪ آﻓﺮﯾﻦ ز آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺗﺮا‪.‬اﺑﻮﺷﮑﻮر ﺑﻠﺨﯽ‪ .‬ﺧﺪا را ﻧﺴﺘﻮدم ﮐﻪ ﮐﺮدﮔﺎر ﻣﻦ اﺳﺖ زﺑﺎﻧﻢ از ﻏﺰل و ﻣﺪح ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ‬ ‫ﺑﻮد‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬ﺑﻨـﺎم ﺧـﺪاي ﺟﻬـﺎن آﻓﺮﯾﻦ ﻧﻤـﺎﻧﻢ ز ﮔﺮدان ﯾﮑﯽ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺗـﺎ دﺳـﺘﮕﯿﺮ ﺧﻠﻖ ﺑﻮد ﺧﻮاﺟﻪ ﻻﻣﺤﺎل او را ﺑﻮد ﺧـﺪا و‬ ‫ﺧﺪاوﻧـﺪ دﺳـﺘﮕﯿﺮ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﻧﺒﺸـﺘﻪء اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ و ﮔﻔﺘﮕﻮي او ﺑـﺎ ﺗﻮ ﮐﻪ ﻧﯿﮑﻮ ﮔﺮداﻧـﺪ ﺧـﺪا ﺑﺮﺧﻮرداري ﻣـﺎ را ﺑﺘﻮ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ ص‪ .(314‬ﭘﺪر ﺧﻮاﺳﺖ و ﺧﺪا ﻧﺨﻮاﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﭼﻮن ﺗﻮ ﺧﺪاي ﺧﺮ ﺷﺪي از ﻗﻮت ﺧﺮد ﭘﺲ در ﺗﻮ ﻋﻘﻞ ﻋﻘﻞ ﺧﺪاﯾﺴﺖ‬ ‫ﻗﻮل راﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻣﻌﯿﻦ و ﯾﺎر ﺗﻮ ﺑﺎدا ﺧـﺪاي ﻋﺰوﺟﻞ ﺑﻪ از ﺧـﺪاي ﮐﻪ ﯾﺎر و ﻣﻌﯿﻦ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﺑﻮاﻟﻔﺮج روﻧﯽ‪ .‬و ﺑﻤﺜﻞ ﭘﯿﺮزﻧﺎن در‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﮐﺎر ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﯿﺎﯾـﺪ‪ ،‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ :‬ﺑﺮ ﺧـﺪاﯾﻤﺎن ﻫﯿـﭻ وام ﻧﻤﺎﻧﺪ‪) .‬از اﺳـﺮار اﻟﺘﻮﺣﯿﺪ ﻓﯽ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺷـﯿﺦ اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ(‪ .‬ﻫﻢ از دوﺳـﺖ‬ ‫آزرده ام ﻫﻢ ز دﺷـﻤﻦ ﭘﺲ از ﻫﺮ دو ﺗﻦ در ﺧﺪا ﻣﯽ ﮔﺮﯾﺰم‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺟﺎﻧﺎ ﺑﺨﺪا ﺗﻮان رﺳـﯿﺪن زﻟﻒ ﺗﻮ اﮔﺮ ﮐﻤﻨﺪ ﮔﺮدد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اي دل‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﮑﻦ ﯾﺎد ﮐﺂﻧﭽﻪ ﺑﺴﺮ آﻣﺪ ز ﻗﻀﺎي ﺧﺪا ﺑﻮد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻧﻪ اﻓﻀﻠﻢ ﺗﻮ ﺧﻮاﻧﺪه اي ﺑﺒﺰم ﺧﻮد ﻧﺸﺎﻧﺪه اي ﮐﻨﻮن ز ﭘﯿﺶ راﻧﺪه‬ ‫اي ﺗـﻮ داﻧﯽ و ﺧـﺪاي ﺗﻮ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺟﺰ ﺧﻮدي زاﻫـﺪ ﭼﯿﺴﺖ ﺑﮕﻮ ﺗﻮ ﮐﻪ از ﭘﯿﺶ ﺧـﺪا آﻣـﺪه اي‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺗﻮ ﻧﺰادي و دﯾﮕﺮان زادﻧـﺪ ﺗﻮ‬ ‫ﺧـﺪاﯾﯽ و دﯾﮕﺮان ﺑﺎدﻧﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺷﻪ ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ داﺷﺖ دﺳـﺘﻮري ﻧﺎﺧﺪاﺗﺮﺳـﯽ از ﺧﺪادوري‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬در ادﺑﯿﺎت ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳـﻤﺎء و‬ ‫ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت زﯾﺮ ﺑﺮاي ﺧﺪا آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎره اي از آﻧﻬﺎ اﺻﻞ وﺻـﻔﯽ داﺷـﺘﻪ و ﮐﻢ ﮐﻢ ﺑﺠﺎي ﻣﻮﺻﻮف ﻧﺸﺴـﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﻬﺎ‬ ‫ﺑﺠـﺎي ﺧﻮد در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧـﺎﻣﻪ ﻣﯽ آﯾﻨـﺪ و اﯾﻨﮏ ﻓﻬﺮﺳﺖ آﻧﻬﺎ)‪ :(1‬آﺧﺮ‪ ،‬آﻓﺮﯾـﺪﮔﺎر‪ ،‬آﻓﺮﯾﻨﻨﺪه‪ ،‬اﺣﺪ‪ ،‬اﺣﺴﺐ اﻟﺤﺎﺳﺒﯿﻦ‪َ ،‬اﺣـَﺴ ﻨُﺎﻟﺨﺎﻟ ِﻘﯿﻦ‪،‬‬ ‫َاﺣَﮑُﻤﺎﻟﺤـﺎِﮐﻤﯿﻦ‪ ،‬ارﺣﻢ اﻟّﺮاِﺣﻤﯿﻦ‪َ ،‬اﺳـَﺮُﻋﺎﻟﺤﺎِﺳﺒﯿﻦ‪َ ،‬اﻋَﻈﻢ‪َ ،‬اﮐَﺒﺮ‪َ ،‬اﮐَﺮُﻣﺎَﻻﮐَﺮﻣﯿﻦ‪ ،‬اِﻟﻪ‪َ ،‬اﷲ‪ ،‬اِﻟُﻬﺎﻟﻌﺎﻟَﻤﯿﻦ‪َ ،‬اﻣﯿﻦ‪َ ،‬اّواب‪َ ،‬اﱠول‪ ،‬اﯾﺰد ﻣﺘﻌﺎل‪ ،‬ﺑﺎّر‪،‬‬ ‫ﺑـﺎراِﻟﻪ‪ ،‬ﺑﺎرﭘﺮوردﮔـﺎر‪ ،‬ﺑﺎري‪ ،‬ﺑﺎري َﺗﻌﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺑﺎِﺳﻂ‪ ،‬ﺑﺎِﺳﻂ اﻟـَﯿ َﺪﯾِﻦ ﺑ ِﺎﻟَﻌﻄﯿﱠﻪ‪ ،‬ﺑﺎِﻃﻦ‪ ،‬ﺑﺎِﻋﺚ‪ ،‬ﺑﺎﻗﯽ‪ ،‬ﺑﺨﺸـﻨﺪه‪ ،‬ﺑﺨﺸـﻨﺪهء ﺑﯽ ﻣﻨﺖ‪ ،‬ﺑَـﺪﯾﻊ‪ ،‬ﺑـﺪﯾﻊ‬ ‫اﻟﱠﺴﻤﺎوات‪ ،‬ﺑ ِّﺮ‪ ،‬ﺑَﺼﯿﺮ ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﻗﺪﯾﺮ ﺑﺮ از ﻗﺪرت ﻣﻘﺪر ﺧﻮﯾﺶ ﯾﮑﯽ ﺑﺼﯿﺮ ﺑﺮ از داﻧﺶ اوﻟﻮاﻻﺑﺼﺎر‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺑَﻌﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺪه ﻧﻮاز‪ ،‬ﭘﺎك داد‪،‬‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎر‪ ،‬ﭘﯿﺮوزﮔﺮ‪ ،‬ﺗّﻮاب‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺎ‪ ،‬ﺟﺎِﻋﻞ اﻟّﻨﻮِر و اﻟﱡﻈَﻠﻤﺎت‪ ،‬ﺟﺎِﻣﻊ‪ ،‬ﺟﺎن آﻓﺮﯾﻦ‪َ ،‬ﺟّﺒﺎر ‪ :‬ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻪ ﮐﺮد ﺗﻮاﻧـﺪ ﻣﮕﺮ ﺧﺪاي ﺑﺰرگ ﮐﻪ ﻗﺎدر‬ ‫اﺳﺖ و ﺣﮑﯿﻢ اﺳﺖ و ﻋﺎﻟﻢ و ﺟﺒﺎر‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪َ .‬ﺟﻠﯿﻞ‪َ ،‬ﺟﻤﯿﻞ‪َ ،‬ﺟﻤﯿﻠُﺎﻟﱢﺴﺘﺮ‪ ،‬ﺟﻬﺎن آرا‪ ،‬ﺟﻬﺎن آﻓﺮﯾﻦ‪ ،‬ﺟﻬﺎن ﺑﺎن‪ ،‬ﺟﻬﺎن دار‪ ،‬ﺟﻬﺎن داور‪،‬‬ ‫َﺟﻮاد‪ ،‬ﭼﺎرهء ﺑﯿﭽﺎرﮔﺎن‪ ،‬ﭼﺎره ﺳﺎز‪ ،‬ﺣﺎﻓﻆ‪ ،‬ﺣﺒﯿﺐ‪َ ،‬ﺣـَﺴ ﻨُﺎﻟّﺘﺠﺎُوز‪ ،‬ﺣﺴـﯿﺐ‪َ ،‬ﺣﻀـَﺮت‪َ ،‬ﺣﻀـَﺮِت َاَﺣﺪّﯾﺖ‪َ ،‬ﺣﻀـَﺮِت ﺑﺎري‪َ ،‬ﺣﻀـَﺮِت ﺑﺎري‬ ‫َﺗﻌﺎﻟﯽ‪َ ،‬ﺣﻀَﺮت ﺑﯿﭽﻮن‪َ ،‬ﺣﻀَﺮِت َرﺑﱡﺎﻟ ِْﻌّﺰة‪َ ،‬ﺣﻀَﺮِت ِﻋﱠﺰت‪َ ،‬ﺣﻀَﺮِت ِﮐﺒﺮﯾﺎﺋﯽ‪ ،‬ﺣﻔﯿﻆ‪َ ،‬ﺣّﻖ‪َ ،‬ﺣَﮑﻢ‪َ ،‬ﺣﮑﯿﻢ ‪ :‬ﺑﺪﯾﻦ اﻓﻌﺎل ﻣﻨﻄﻖ ﻓﺎﻋﻠﯽ ﮔﺸﺖ‬ ‫ﺣﮑﯿـﻢ و ﻋـﺎدل و ﻗـﺎدر ﻣﻘﺮر‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭼﻨﯿـﻦ ﮐـﻪ ﮐﺮد ﺗﻮاﻧـﺪ ﻣﮕﺮ ﺧـﺪاي ﺑﺰرگ ﮐـﻪ ﻗـﺎدر اﺳـﺖ و ﺣﮑﯿـﻢ اﺳﺖ و ﻋـﺎﻟﻢ و ﺟﺒـﺎر‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪َ .‬ﺣﮑﯿِﻢ َﻋَﻠﯽ اِْﻻﻃﻼق‪َ ،‬ﺣّﻼِل ُﻣﺸِﮑﻼت‪َ ،‬ﺣﻠﯿﻢ‪َ ،‬ﺣﻤﯿﺪ‪َ ،‬ﺣّﻨﺎن‪َ ،‬ﺣّﯽ ‪ :‬ﻣﺪﺑﺮ و ﻏﻨﯽ و ﺻﺎﻧﻊ و ﻣﻘﺪر و ﺣﯽ ﻫﻤﻪ ﺑﻠﻔﻆ ﺑﺮآوﯾﺨﺘﻪ‬ ‫ﺳﺖ از او ﺑﯿﺰار‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪َ .‬ﺣﱢﯽ ﻻَﯾﻤﻮت‪ ،‬ﺧﺎﻓِﺾ‪ ،‬ﺧﺎﻟ ِﻖ‪ ،‬ﺧﺎﻟ ُِﻘﺎْﻟَﺒﺮاﯾﺎ‪ ،‬ﺧﺎﻟ ِِﻖ ﺑﯿﭽﻮن ‪ :‬ﺑﺸﮑﺮ ﺑﻮد ﺑﺴﯽ ﺳﺎل ﺗﺎ ﺧﻼﺻﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﺑﻪ اﻣﺮ ﺧﺎﻟﻖ‬ ‫ﺑﯿﭽﻮن و واﺣـﺪ اﮐـﺒﺮ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ـَﺧ ﺒﯿﺮ‪َ ،‬ﺧﻔﯿُﺎِْﻻﺣﺴـﺎن‪َ ،‬ﺧﻼـ ّق‪َ ،‬ﺧﻼّـِق ﻋـﺎﻟَِﻢ‪َ ،‬ﺧﯿُﺮاﻟ ْﺤـﺎِﺳﺒﯿﻦ‪َ ،‬ﺧﯿُﺮاﻟّﺮاِزﻗﯿﻦ‪َ ،‬ﺧﯿُﺮاﻟ ْﻤـﺎِﮐﺮﯾﻦ‪ ،‬داﺋﻢ‪ ،‬داﺋِﻢ‬ ‫اﻟ َْﻔﻀـﻞ‪ ،‬دادآﻓﺮﯾــﺪ‪ ،‬دادآور‪ ،‬دادﮔﺮ‪ ،‬دادار‪ ،‬دارا‪ ،‬داراي ﺟﻬـﺎن‪ ،‬دارﻧـﺪه‪ ،‬داﻓِـﻊ‪َ ،‬دﻟﯿﻠُـﺎﻟ ُْﻤَﺘَﺤﯿﱢﺮﯾﻦ‪َ ،‬دّﯾـﺎر‪َ ،‬دّﯾـﺎن‪َ ،‬دﯾﺎﻧُﺎﻟـﱠﺪﯾﻦ‪ ،‬داور‪ ،‬ذارِي‪،‬‬ ‫ُذواﻻِْـﮐﺮام‪ُ ،‬ذواِْﻻﻧﻌـﺎم‪َ ،‬ذواﻟ َْﺠﻼـل‪ُ ،‬ذواﻟ َْﺠﻼـل َو اﻻِْـﮐﺮام‪ ،‬ذواﻟﺤﻮل‪ُ ،‬ذواﻟﱠﻄﻮل‪ُ ،‬ذواﻟﻌﺮش‪ُ ،‬ذواﻟ ْﻌﺮش اﻟ َْﻤﺠﯿـﺪ‪ُ ،‬ذواﻟ ِْﻌّﺰ‪ُ ،‬ذواﻟ َْﻔﻀﻞ اﻟَﻌﻈﯿﻢ‪،‬‬ ‫ُذواﻟ ُْﻘّﻮِةاﻟ َْﻤـ ﺘﯿﻦ‪ُ ،‬ذواﻟ َْﻤﺠـﺪ‪ُ ،‬ذواﻟ َْﻤﻌـﺎِرج‪ُ ،‬ذواﻟ َْﻤـ ّﻦ‪ُ ،‬ذواﻟ ِْﻤَﻨـﻦ‪ُ ،‬ذواِﻧﺘِﻘـﺎِم‪ ،‬راﺋﯽ‪ ،‬راـِﺣ ﻢ‪ ،‬راِزق‪ ،‬راﻓـِ ﻊ‪ ،‬راﻓـِ ﻊ اﻟـﱠﺪَرﺟﺎت‪َ ،‬رؤف‪َ ،‬رﺑﱡﺎﻻرﺑـﺎب‪،‬‬ ‫َرﺑﱡﺎﻟ ْﻌﺎﻟَﻤﯿﻦ‪َ ،‬رﺑﱡﺎﻟ ِْﻌﺒﺎد‪َ ،‬رﺑﱡﺎﻟِﻌّﺰه‪َ ،‬رﱢب َﺟﻠﯿﻞ‪َ ،‬رﱢب ِﻋﺒﺎد‪َ ،‬رﺣﻤﻦ‪َ ،‬رﺣﯿﻢ‪َ ،‬رّزاق‪ ،‬رﺷﯿﺪ‪َ ،‬رﻓﯿُﻌﺎﻟﱠﺪرﺟﺎت‪َ ،‬رﻗﯿﺐ‪ ،‬روزي رﺳﺎن‪ ،‬رﻫﻨﻤﺎ‪ ،‬زه‪ ،‬ﺳﺎﺗِﺮ‪،‬‬ ‫ﺳﺎِﻣﻊ‪ ،‬ﺳـﺒﺐ ﺳﺎز‪ُ ،‬ﺳـ ﺒﺤﺎن‪ ،‬ﺣﻀـﺮت ﺳـﺒﺤﺎن‪ُ ،‬ﺳـ ﱡﺒﻮح‪َ ،‬ﺳـ ّﺘﺎُراﻟُﻌﯿُﻮب‪َ ،‬ﺳﺮﯾُﻌﺎﻟ ِْﺤﺴﺎب‪َ ،‬ﺳﺮَﻣﺪي‪َ ،‬ﺳﻼم‪َ ،‬ﺳﯿﱢﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻓﯽ‪ ،‬ﺷﺎِﮐﺮ‪َ ،‬ﺷﺪﯾُﺪاﻟِﻌﻘﺎب‪،‬‬ ‫َﺷﺪﯾُﺪاﻟُﻘﻮي‪َ ،‬ﺷـ ﮑﻮر‪َ ،‬ﺷـ ﻬﯿﺪ‪ ،‬ﺷﯿ َﺬر‪ ،‬ﺷﯿﺬﯾﺮ‪ ،‬ﺻﺎﺑ ِﺮ‪ ،‬ﺻﺎِدق‪ ،‬ﺻﺎِدﻗُﺎﻟَﻮﻋﺪ‪ ،‬ﺻﺎﻧِﻊ ‪ :‬ﻣﺪﺑﺮ و ﻏﻨﯽ و ﺻﺎﻧﻊ و ﻣﻘﺪر و ﺣﯽ ﻫﻤﻪ ﺑﻠﻔﻆ ﺑﺮآوﯾﺨﺘﻪ‬ ‫ﺳﺖ از او ﺑﯿﺰار‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪َ .‬ﺻﺒﻮر‪َ ،‬ﺻَﻤﺪ‪ ،‬ﺻﻮرت آﻓﺮﯾﻦ‪ ،‬ﺿﺎّر‪ ،‬ﻃﺎِﻫﺮ‪ ،‬ﻇﺎِﻫﺮ‪ ،‬ﻋﺎِدل ‪ :‬ﺑﺪﯾﻦ اﻓﻌﺎل ﻣﻨﻄﻖ ﻓﺎﻋﻠﯽ ﮔﺸﺖ ﺣﮑﯿﻢ و ﻋﺎدل و‬ ‫ﻗـﺎدر ﻣﻘﺮر‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻋـﺎﻟ ِﻢ ‪ :‬ﭼﻨﯿـﻦ ﮐـﻪ ﮐﺮد ﺗﻮاﻧـﺪ ﻣﮕﺮ ﺧـﺪاي ﺑﺰرگ ﮐﻪ ﻗـﺎدر اﺳﺖ و ﺣﮑﯿﻢ اﺳﺖ و ﻋـﺎﻟﻢ و ﺟﺒـﺎر‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪.‬‬ ‫ﻋﺎﻟ ُِﻤﺎﻻﺳـﺮار‪ ،‬ﻋـﺎﻟ ُِﻢ اﻟﱢﺴﱢﺮ َواﻟ َْﺨﻔﯿـﺎت‪ ،‬ﻋـﺎﻟ ُِﻢ اﻟَﻐﯿِْﺐ َو اﻟﱠﺸﻬﺎَدة‪ ،‬ﻋﺎﻟﯽ‪َ ،‬ﻋـ ﺪل‪َ ،‬ﻋﺰﯾﺰ‪َ ،‬ﻋﻄﻮف‪َ ،‬ﻋﻈﯿﻢ‪َ ،‬ﻋُﻔﻮ‪َ ،‬ﻋّﻼُﻣﺎﻟ ُْﻐﯿﻮب‪َ ،‬ﻋﻠﯿﻢ ‪ :‬ﺑﻨﺎﻟﻢ ﺑﺘﻮ اي‬ ‫ﻋﻠﯿﻢ ﻗـﺪﯾﺮ ز اﻫـﻞ ﺧﺮاﺳﺎن ﺻـﻐﯿﺮ و ﮐﺒﯿﺮ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻋﻠﯿﻢ ﺑ ِـﺬاﺗِﺎﻟﱡﺼﺪور‪ِ ،‬ﻋّﻠـُﮥاﻟِﻌَﻠﻞ‪َ ،‬ﻋﻠﯽ‪َ ،‬ﻋَﻠّﯿﺎَﻻﻋﻠﯽ‪َ ،‬ﻋﻤﯿـﺪ‪ ،‬ﻏﺎﻓِﺮ‪ ،‬ﻏﺎﻓُِﺮاﻟـﱠﺬﻧﺐ‪َ ،‬ﻏّﻔﺎر‪،‬‬ ‫َﻏّﻔﺎراﻟ ﱡﺬﻧﻮب‪َ ،‬ﻏﻔﻮر‪َ ،‬ﻏﻨّﯽ ‪ :‬ﻧﺪاﻧﺴﺖ در ﺑﺎرﮔﺎه ﻏﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﭽﺎرﮔﯽ ﺑﻪ ز ﮐﺒﺮ و ﻣﻨﯽ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪َ .‬ﻏﻮث‪ ،‬ﻏﯿﺎﺛُﺎﻟُﻤﺴَﺘﻐﯿﺜﯿﻦ‪ ،‬ﻏﯿﺐ دان‪،‬‬ ‫ﻓـﺎﺗُِﻖ اﻟ َْﺤﱢﺐ و اﻟﻨﱠﻮي‪ ،‬ﻓﺎﺗـﺢ‪ ،‬ﻓﺎِﻃُﺮاﻟﱠﺴﻤـﺎوات‪ ،‬ﻓـﺎِﻃُﺮ اﻟﱠﺴﻤـﺎوات و اﻻْـرض‪ ،‬ﻓﺎﻟ ِﻖ‪ ،‬ﻓﺎﻟﻖ اﻻﺻـﺒﺎح‪ ،‬ﻓﺘﺎح‪َ ،‬ﻓﺮد‪َ ،‬ﻓّﻌﺎِل ﻟ ِﻤﺎ َﯾﺸﺎء‪ ،‬ﻓﻠﮏ ﮔﺮدان‪،‬‬ ‫َﻓـّﯿ ﺎض‪ ،‬ﻗـﺎﺑ ِﺾ‪ ،‬ﻗﺎﺑ ِﻠُـﺎﻟﺘﱠﻮب‪ ،‬ﻗـﺎِدر ‪ :‬ﺑـﺪﯾﻦ اﻓﻌـﺎل ﻣﻨﻄﻖ ﻓﺎﻋﻠﯽ ﮔﺸﺖ ﺣﮑﯿﻢ و ﻋﺎدل و ﻗﺎدر ﻣﻘﺮر‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻪ ﮐﺮد ﺗﻮاﻧـﺪ ﻣﮕﺮ‬ ‫ﺧﺪاي ﺑﺰرگ ﮐﻪ ﻗﺎدر اﺳﺖ و ﺣﮑﯿﻢ اﺳﺖ و ﻋﺎﻟﻢ و ﺟﺒﺎر‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻗﺎـِﺳ ُﻤﺎﻻرزاق‪ ،‬ﻗﺎﺿـﯽ‪ ،‬ﻗﺎِﺿـ ﯽ اﻟ ْﺤﺎﺟﺎت‪ ،‬ﻗﺎِﻫﺮ‪ ،‬ﻗُّﺪوس‪َ ،‬ﻗﺪﯾﺮ ‪:‬‬ ‫ﺑﻨـﺎﻟﻢ ﺑﺘـﻮ اي ﻋﻠﯿـﻢ ﻗـﺪﯾﺮ ز اﻫـﻞ ﺧﺮاﺳـﺎن ﺻـﻐﯿﺮ و ﮐـﺒﯿﺮ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﯾﮑﯽ ﻗـﺪﯾﺮ ﺑﺮ از ﻗـﺪرت ﻣﻘـﺪر ﺧـﻮﯾﺶ ﯾﮑﯽ ﺑﺼـﯿﺮ ﺑﺮ از داﻧﺶ‬ ‫اوﻟﻮاﻻﺑﺼﺎر‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪َ .‬ﻗـﺪﯾﻢ‪ ،‬ﻗـﺪﯾُﻤﺎِْﻻﺣﺴﺎن‪ ،‬ﻗﺪﯾﻢ َﺗﻌﺎﻟﯽ‪َ ،‬ﻗﺮﯾﺐ‪َ ،‬ﻗﻮﯾﻢ‪َ ،‬ﻗﻮّي‪َ ،‬ﻗّﻬﺎر‪َ ،‬ﻗّﯿﺎم‪َ ،‬ﻗﯿﱢﻢ‪ ،‬ﻗﱡﯿﻮم‪ ،‬ﮐﺎرﺳﺎز‪ ،‬ﮐﺎِﺷﻒ‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ‬ ‫اﻟُﻤِﻬّﻤـ ﺎت‪َ ،‬ﮐـ ﺒﯿﺮ‪ ،‬ﮐﺮدﮔـﺎر‪َ ،‬ﮐﺮﯾﻢ ‪ :‬ﻫﻨﻮز ار ﺳـﺮ ﺻـﻠﺢ داري ﭼﻪ ﺑﯿﻢ در ﻋـﺬرﺧﻮاﻫﺎن ﻧﺒﻨـﺪد ﮐﺮﯾﻢ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪َ .‬ﮐﻔّﯽ‪ ،‬ﮔﺮوﮔﺮ‪،‬‬ ‫ﮔﺮوﮔــﻮ‪ ،‬ﮔﯿــﺘﯽ آراي‪ ،‬ﮔﯿﻬــﺎن ﺧــﺪا‪ ،‬ﮔﯿﻬــﺎن ﺧــﺪﯾﻮ‪ ،‬ﻟَﻄﯿــﻒ ‪ :‬ﻟﻄﯿﻔﯽ ﮐــﻪ آوردت از ﻧﯿﺴـﺖ ﻫﺴـﺖ ﻋﺠـﺐ ﮔﺮ ﺑﯿﻔــﺘﯽ ﻧﮕﯿﺮدت‬ ‫دﺳﺖ‪).‬ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﻟَﻄﯿُﻒ ﺑ ِﺎﻟ ِْﻌﺒـﺎد‪ ،‬ﻣﺎﻟ ُِﮑﺎﻟ ُْﻤﻠْﮏ‪ ،‬ﻣﺎﻟ ِِﮏ ﯾْﻮِﻣﺎﻟـ ّﺪﯾﻦ‪ُ ،‬ﻣﺒـِﺪي‪ُ ،‬ﻣﺒـِﺪي اﻟﻨَِﻌﻢ‪ُ ،‬ﻣﺒـِﺪع‪ُ ،‬ﻣﺒﯿﻦ‪ُ ،‬ﻣﺒﯿﱢﻦ‪ُ ،‬ﻣَﺘﻌﺎﻟﯽ‪ُ ،‬ﻣَﺘَﮑﺒﱢﺮ‪َ ،‬ﻣﺘﯿﻦ‪ُ ،‬ﻣﺠِﺮي‬ ‫اﻟ ُْﻔﻠـﮏ‪َ ،‬ﻣَﺠْﻮَﻫِﺮاﻟـَﺠ ﻮاِﻫﺮ‪ُ ،‬ﻣﺠﯿـﺐ‪ُ ،‬ﻣﺠﯿﺒُﺎﻟـﱠﺪﻋﻮات‪ُ ،‬ﻣﺠﯿﺒُﺎﻟـّﺴ ﺎﺋِﻠﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺠﯿـﺪ‪ُ ،‬ﻣﺠﯿﺮ‪َ ،‬ﻣﺤﺒـﻮب‪ُ ،‬ﻣﺤـِﺴ ﻦ‪ُ ،‬ﻣﺤﺼــﯽ‪َ ،‬ﻣﺤﻤـﻮد‪ُ ،‬ﻣﺤـﱢﻮل اﻟـَﺤ ْﻮِل‬ ‫َواﻻـﺣﻮال‪ ،‬ﻣﺤﯿـﻂ‪ ،‬ﻣـﺪﺑﺮ ‪ :‬ﻣـﺪﺑﺮ و ﻏﻨﯽ و ﺻـﺎﻧﻊ و ﻣﻘـﺪر و ﺣﯽ ﻫﻤـﻪ ﺑﻠﻔـﻆ ﺑﺮآوﯾﺨﺘـﻪ ﺳـﺖ از او ﺑﯿﺰار‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ُ .‬ﻣـْﺪِرك‪ُ ،‬ﻣـِﺬّل‪،‬‬ ‫ُﻣﺮِﺳﻠُﺎﻟﱢﺮﯾﺎح‪ُ ،‬ﻣﺮﯾﺪ‪ُ ،‬ﻣّﺴّﺒﺒُﺎَﻻﺳﺒﺎب‪ُ ،‬ﻣﺴَﺘﺠﯿﺒُﺎﻟﱠﺪَﻋﻮات‪ُ ،‬ﻣﺴَﺘﻌﺎن‪ُ ،‬ﻣﺴَﺘﻌﯿﻦ‪ُ ،‬ﻣﺴَﺘﻐﺎث‪ُ ،‬ﻣَﺴﱢﺨُﺮاﻟﱢﺮﯾﺎح‪ُ ،‬ﻣﺼﱢﻮر‪ُ ،‬ﻣِﻀّﻞ‪َ ،‬ﻣﻌﺎﻧﯽ‪َ ،‬ﻣﻌﺒﻮد‪ُ ،‬ﻣِﻌّﺰ‪ُ ،‬ﻣﻌﻄﯽ‪،‬‬ ‫ُﻣﻌﯿـﺪ‪ ،‬ﻣﻌﯿـﻦ‪ُ ،‬ﻣﻐﻨﯽ‪َ ،‬ﻣﻐﯿﺚ‪ُ ،‬ﻣَﻔﺘﱢُﺤﺎﻻَـﺑﻮاب‪ُ ،‬ﻣﻘَﺘـِﺪر‪ ،‬ﻣﻘـﺪر ‪ :‬ﻣـﺪﺑﺮ و ﻏﻨﯽ و ﺻـﺎﻧﻊ و ﻣﻘـﺪر و ﺣﯽ ﻫﻤﻪ ﺑﻠﻔـﻆ ﺑﺮآوﯾﺨﺘﻪ ﺳﺖ از او ﺑﯿﺰار‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ُ .‬ﻣَﻘـ ﱠﺪم‪ُ ،‬ﻣَﻘـ ﱢﺪم‪ُ ،‬ﻣﻘِﺴﻂ‪ُ ،‬ﻣَﻘﻠﱢﺒُﺎﻟ ُْﻘﻠﻮب‪ ،‬ﻣﻘﯿﺖ‪ُ ،‬ﻣﻘﯿﻠُﺎﻟَﻌَﺜﺮات‪ ،‬ﻣﻠﮏ‪َ ،‬ﻣﻠُِﮑﺎﻟّﺤِﻘﺎﻟُﻤﺒﯿﻦ‪َ ،‬ﻣﻠُِﮑﺎﻟَﻌﺮش‪َ ،‬ﻣﻠﯿﮏ‪َ ،‬ﻣﻠﯿﮏ ُﻣﻘَﺘِﺪر‪ُ ،‬ﻣﻤﯿﺖ‪،‬‬ ‫َﻣّﻨـﺎن‪ُ ،‬ﻣﻨَﺘِﻘﻢ‪ُ ،‬ﻣﻨـِﺸ ﯽ‪َ ،‬ﻣﻨﯿﻊ‪ُ ،‬ﻣَﺆﱢﺧﺮ ﯾـﺎ ُﻣَﺆﱠﺧﺮ‪ُ ،‬ﻣَﻮﻓِّﻖ‪ُ ،‬ﻣﺆﻣﻦ‪َ ،‬ﻣﻬـﺪّي‪َ ،‬ﻣﻬﯿﻦ داَور‪ ،‬ﻧﺎـِﺻ ﺮ‪ ،‬ﻧﺎﻓﻊ‪َ ،‬ﻧﺼـﯿﺮ‪ ،‬ﻧِﻌَﻤﺎﻟﻨﱠﺼـﯿﺮ‪ ،‬ﻧِﻌَﻤﺎﻟَﻤﻮﻟﯽ‪ ،‬ﻧِﻌَﻤﺎﻟَﻮﮐﯿﻞ‪،‬‬ ‫ﻧﻘﺶ ﺑﻨﺪ ﺣﻮادث‪ ،‬ﻧﻮر‪ ،‬ﻧﯿﮑﯽ دﻫﺶ‪ ،‬واِﺟﺐ‪ ،‬واِﺟﺐ اﻟُﻮﺟﻮد‪ ،‬واﺟﺪ‪ ،‬واﺣﺪ‪ ،‬واﺣﺪ اﮐﺒﺮ ‪ :‬ﺑﺸـﮑﺮ ﺑﻮد ﺑﺴـﯽ ﺳﺎل ﺗﺎ ﺧﻼﺻـﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﺑﻪ اﻣﺮ‬ ‫ﺧـﺎﻟﻖ ﺑﯿﭽﻮن و واﺣـﺪ اﮐﺒﺮ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬وارث‪ ،‬واﺳﻊ‪ ،‬واـِﺳ ُﻌﺎﻟَﻔﻀﻞ‪ ،‬واـِﺳ ُﻌﺎﻟ َْﻤﻐِﻔَﺮة‪ ،‬واﻟﯽ‪ ،‬واِﻫﺐ‪ ،‬واِﻫﺒـُ ﺎﻟﱡﺼَﻮر‪ ،‬وﺗﺮ‪َ ،‬ودود‪ ،‬وﺳـﯿﻠﻪ ﺳﺎز‪،‬‬ ‫َوﻓّﯽ‪ ،‬وﮐﯿﻞ‪َ ،‬وﻟّﯽ‪َ ،‬وﻟﯿُﺎﻟﺘﱠﻮﻓﯿﻖ‪َ ،‬وﻟﯿُﺎﻟَﺤﻤﺪ‪َ ،‬وّﻫﺎب‪ ،‬ﻫﺎدي‪ ،‬ﻫﺎِدي اﻟُﻤـِﻀ ﻠّﯿﻦ‪ ،‬ﻫﺎدي اِﻟﯽ َﺳﺒﯿﻠِﺎﻟﱢﺮﺷﺎد‪ُ ،‬ﻫﺪي‪ ،‬ﻫﻮ‪ ،‬ﯾﺰدان‪ ،‬ﯾﮑﺘﺎ‪ ،‬ﯾﮕﺎﻧﻪ‪- .‬اﻣﺜﺎل‪:‬‬ ‫آﻧﻘـﺪر ﺧﺪاﺧـﺪا ﮐﺮدم ﺗﺎ اﺑﺮه را ﻗﺒﺎ ﮐﺮدم‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬از ﺧﻮدت ﮐﻪ ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺧـﺪا ﻋﻘﻠﯽ ﺑﻪ ﺑﭽﻪ ﻫﺎت ﺑﺪﻫـﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧـﺪا از ﭘـﺪر و ﻣـﺎدر ﻣﻬﺮﺑـﺎﻧﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬و ﻫﻮ ارﺣﻢ اﻟﺮاﺣﻤﯿﻦ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ 12/64‬و ‪) (92‬اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺪا از‬ ‫ﭼﻨﺎن ﺑﻨﺪه ﺧﺮﺳـﻨﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ راﺿـﯽ ﺑﻘﺴﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا از دﻟﺖ ﺑﭙﺮﺳﺪ؛ ﺷـﺮم ﯾﺎ ﻟﺠﺎج ﺗﺮا ﺑﺮ‬ ‫آن داﺷـﺘﻪ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﯽ ﻓﻼن ﭼﯿﺰ ﯾﺎ ﻓﻼن ﮐﺲ را ﻧﺨﻮاﻫﻢ و دل ﺗﻮ ﺟﺰ آن ﮔﻮﯾﺪ‪) .‬اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا از دﻫﻨﺖ ﺑﺸﻨﻮد؛ اي ﮐﺎش‬ ‫ﭼﻨﺎن ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﻮ ﮔﻮﯾﯽ‪) .‬اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺪا از رگ ﮔﺮدن ﺑﻪ ﺑﻨﺪه ﻧﺰدﯾﮏ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻗﺘﺒﺎس از آﯾﻪء ﺷـﺮﯾﻔﻪ‪ :‬ﻧﺤﻦ اﻗﺮب اﻟﯿﻪ‬ ‫ﻣﻦ ﺣﺒﻞ اﻟﻮرﯾﺪ‪) .‬ﻗﺮآن ‪) (50/16‬اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺪا از ﻣﻮي ﺳﭙﯿﺪ ﺷـﺮم ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ ﺣﺮﻣﺖ را ﻧﮕﺎه ﺑﺎﯾﺪ داﺷﺖ ‪ :‬دﻟﻢ ﻣﯽ دﻫﺪ‬ ‫وﻗﺖ وﻗﺖ اﯾﻦ ﻧﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺷـﺮم دارد ز ﻣﻮي ﺳﭙﯿﺪ ﻋﺠﺐ دارم ار ﺷـﺮم دارد ز ﻣﻦ ﮐﻪ ﺷﺮﻣﻢ ﻧﻤﯽ آﯾﺪ از ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ‪ .‬ﺳﻌﺪي )از اﻣﺜﺎل و‬ ‫ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺪا اول ﺣﻼل ﮐﺮد ﺑﻌﺪ ﺣﺮام‪ .‬ﻣﻘﺼﻮد اﯾﻦ اﺳﺖ‪ :‬اﺻﻞ اﺑﺎﺣﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا اﯾﻦ ﭼﺸﻢ را ﺑﻪ‬ ‫آن ﭼﺸﻢ ﻣﺤﺘﺎج ﻧﮑﻨﺪ؛ اﺣﺘﯿﺎج و ﻧﯿﺎز‪ ،‬ﺧﻮاري و زﺑﻮﻧﯽ آرد‪) .‬اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا ﺑﺤﻖ ﭼﻮ دري ﺑﺮ ﮐﺴـﯽ ﻓﺮوﺑﻨﺪد ز راه ﻟﻄﻒ‬ ‫و ﮐﺮم دﯾﮕﺮي ﮔﺸﺎﯾﺪ ﺑﺎز‪ .‬؟ )اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا ﺑﻨﺪه را ﮐﺂزﻣﺎﯾﺶ ﮐﻨﺪ ﺧﺪاﺑﻨﺪه ﺑﺎﯾﺪ ﺳـﺘﺎﯾﺶ ﮐﻨﺪ‪ .‬ادﯾﺐ ﭘﯿﺸﺎوري )از اﻣﺜﺎل‬ ‫و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا ﺑﻪ آدم ﭼﺸﻢ داده؛ ﻣﻘﺼﻮد اﯾﻦ اﺳﺖ ﭼﺮا ﺑﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮده اﯾﺪ‪) .‬اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا ﺑﻪ آدم ﺷـﻌﻮر داده؛‬ ‫ﻣﻨﻈﻮر اﯾﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﭼﺮا ﺑﺪ ﮔﺰﯾﻨﯽ‪ ،‬ﭼﺮا ﻧﯿﮏ ﻧﺴـﻨﺠﯽ و ﻧﺪاﻧﯽ؟! )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا ﺑﻪ آدم ﻋﻘﻞ داده‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺪا ﺑﻪ آدم‬ ‫ﺷﻌـﻮر داده« ﺷـﻮد‪) .‬اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺪا ﺑﻪ او دﺳﺖ داده؛ ﻣﻘﺼﻮد اﯾﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﮐﺎرﻫـﺎي ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﮔـﺬاﺷﺖ‪.‬‬ ‫)اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺪا ﺑﺨﺖ ﺑﺪﻫـﺪ؛ اﯾﻦ ﺧـﺪا ﺑﻪ آدم ﻫﻮش داده‪ ،‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧـﺪا ﺑﻪ آدم ﺷـﻌﻮر داده« ﺷﻮد‪) .‬از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ‬ ‫دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺪا ﺑﺨﺖ ﺑﺪﻫـﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﺰد زﻧـﺎن ﻣﺘـﺪاول اﺳﺖ و ﺑﻪ رﺷـﮏ و ﺣﺴـﺪ درﺑﺎرهء زﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد ﺷﻮي ﯾﺎ ﮐﺴﺎن ﺧﻮﯾﺶ‬ ‫ﻣﺤﺒﻮب ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﺪا ﺑﺨﻮاﻫﺪ از ﻧﺮ ﻫﻢ ﺑﭽﻪ ﻣﯽ دﻫﺪ؛ اﺑﻠﻬﯽ را ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭼﺮا ﺑﺠﺎي ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪان‬ ‫ﻧﺮ‪ ،‬ﻣﯿﺶ ﻧﮕﺎه ﻧـﺪاري ﺗﺎ از ﻧﺘﺎﯾـﺞ آن ﻓﺎﯾـﺪﺗﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﺧـﺪاي ﺧﻮاﻫـﺪ از ﻧﺮ ﻫﻢ ﺑﭽﻪ دﻫـﺪ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪.‬‬ ‫ﺧـﺪا ﺑﺮف ﺑﻘـﺪر ﺑﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﻫﺮﮐﻪ ﺑﺎﻣﺶ ﺑﯿﺶ ﺑﺮﻓﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮ‪) .‬اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا ﺑﺰرگ اﺳﺖ؛ ﻫﻨﻮز ﺑﺎﯾﺪ اﻣﯿﺪوار ﺑﻮد‪.‬‬ ‫)اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا ﺑﻘﺪر ﻗﻠﺐ ﻫﺮ ﮐﺲ ﻣﯽ دﻫﺪ؛ ﺣﺴﻮد و رﺷـﮕﻦ ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﻓﻘﯿﺮ و ﺑﯽ ﺑﻀﺎﻋﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ آب دﻟﺶ را‬ ‫ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ .‬ﺧـﺪا ﺑﮕﯿﺮدﺷﺎن زآﻧﮑﻪ ﭼﺎرهء دل ﻣﺎ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﮕﺎه ﻧﮑﺮدﻧـﺪ و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﺎﺗﻒ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺪا ﺑﯽ ﻋﯿﺐ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﮔﻞ ﺑﯽ ﻋﯿﺐ ﺧـﺪاﺳﺖ‪).‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺪاﺑﯿﻨﯽ از ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ ﺑﯿﻦ ﻣﺨﻮاه؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺘﻮاﺿﻊ ﺧﺪاﺑﯿﻦ اﺳﺖ ﻧﻪ ﻣﺘﮑﺒﺮ‪.‬‬ ‫)از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺪا ﭘﺎﮐﻤﺎن ﮐﻨﺪ و ﺧﺎﮐﻤﺎن ﮐﻨﺪ؛ دﻋﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪان ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ و ﻏﻔﺮان‪ ،‬ﺧﺪا را ﭘﯿﺶ از ﻣﺮگ ﺧﻮاﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫)از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪاﭘﺮﺳﺖ ﺷﮑﻢ ﭘﺮﺳﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ؛ ﻣﺜﻠﯽ اﺳﺖ در ذم ﺷﮑﻢ ﭘﺮﺳﺘﯽ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا ﭘﻨﺞ اﻧﮕﺸﺖ‬ ‫را ﯾﮑﺴﺎن ﻧﯿﺎﻓﺮﯾـﺪه‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﭘﻨـﺞ اﻧﮕﺸﺖ ﺑﺮادرﻧـﺪ ﻧﻪ ﺑﺮاﺑﺮ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا ﺗﻨﮓ روزي ﻣﯽ ﮐﻨﺪ اﻣﺎ ﻗﺤﻂ روزي ﻧﻤﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬دﻫﻦ ﺑـﺎز ﺑﯽ روزي ﻧﻤﯿﻤﺎﻧـﺪ‪ ،‬اﻟﺮزق ﻋﻠﯽ اﷲ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺪا ﺟﺎﻣﻪ دﻫـﺪ ﮐﻮ اﻧـﺪام‪ ،‬ﻧﺎن دﻫـﺪ ﮐﻮ دﻧـﺪان؛ ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﻣﺮدي ﺑﯽ ارز اﺳﺖ و درﺧﻮرد دوﻟﺖ و ﻧﻌﻤﺘﯽ ﮐﻪ دارد ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺪا ﺟﺎي ﺣﻖ ﻧﺸﺴـﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺳـﺘﻤﮑﺎر‬ ‫ﺑﮑﯿﻔﺮ زﺷـﺘﮑﺎري ﺧﻮد رﺳﺪ‪) .‬اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا ﺟﺎي ﻣﯿﺦ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺑﻮد ﺷﮑﺮ؛ ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا در اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺜﻞ را ﺷﻨﯿﺪه ام وﻟﯽ ﻣﺄﺧﺬ و ﻣﻮرد اﺳﺘﻌﻤﺎل آﻧﺮا ﻧﻤﯽ داﻧﻢ‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا ﻣﺄﺧﺬ آن اﯾﻦ اﺳﺖ‪ :‬دﯾﻮاﻧﻪ اي ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﯿﺨﯽ ﺑﻤﺤﻠﯽ ﻓﺮوﺑﺮد‬ ‫اﺗﻔﺎﻗًﺎ ﺳﻮراﺧﯽ ﺑﺮ دﯾﻮار ﯾﺎﻓﺖ و ﻣﯿـﺦ را ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﻓﺮوﺑﺮد‪ .‬ﻋﺎﻗﻠﯽ ﭼﻮن اﯾﻦ دﯾﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪا را ﺷـﮑﺮ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺟﺎي ﻣﯿﺦ را ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺑﻮد و‬ ‫اﻻ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد اﯾﻦ دﯾﻮاﻧﻪ آﻧﺮا ﺑﯿﮑﯽ از ﺳﻮراﺧﻬﺎي ﺑـﺪن ﻣﺎ ﻓﺮوﮐﻨـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺜﻞ را در ﺟﺎﯾﯽ ﻣﯿﺰﻧﻨـﺪ ﮐﻪ ﮐﺎري ﺑﮕﺮه اﻓﺘـﺪ و ﺷﺨﺼـﯽ ﮔﯿﺞ‬ ‫ﺷﻮد و ﻧﺎﮔﺎه ﻣﻔﺮي ﻓﺮارﺳـﺪ‪ .‬ﺧﺪا ﭼﺸﻢ راﺳﺖ را ﺑﭽﺸﻢ ﭼﭗ ﻣﺤﺘﺎج ﻧﮑﻨﺪ؛ ﻣﻘﺼﻮد آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا اﻧﺴﺎﻧﯽ را ﺑﻪ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﺤﺘﺎج ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫)از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺪا ﺧﺮ را دﯾﺪ ﺷﺎﺧﺶ ﻧﺪاد‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬آن دو ﺷﺎخ ﮔﺎو اﮔﺮ ﺧﺮ داﺷﺘﯽ ﺗﺨﻢ اﻧﺴﺎن از زﻣﯿﻦ ﺑﺮداﺷﺘﯽ‪) .‬از اﻣﺜﺎل‬ ‫و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺎس ﺑﮕﺬارد؛ ﺑﻤﺰاح اﯾﻦ دوﻟﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪاﺧﻮاه را‬ ‫دوﺳﺘﯽ ﺑﺎﯾـﺪ ﻧﻪ ﺧﻮدﺧﻮاه را‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧـﺪاﺧﻮاﻫﯽ ﺑﻮد ﯾﺎ ﺧـﺪاﺧﻮاﻫﯽ ﺷـﺪ ﮐﻪ ﻓﻼن ور ﺷـﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧـﺪا‬ ‫داده ﺑﻤﺎ ﻣﺎﻟﯽ ﯾﮏ ﺧﺮ ﻣﺎﻧـﺪه ﺳﻪ ﭘﺎ ﻧﺎﻟﯽ؛ از ﻧﺎل ﻧﻌﻞ اراده ﺷﺪه و ﺣﮑﺎﯾﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدي ﻧﻌﻠﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﺰن ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪا ﺑﻤﺎ‬ ‫ﺧﺮي داده اﺳﺖ‪ .‬زن ﭘﺮﺳـﯿﺪ‪ :‬در ﮐﺠـﺎ‪ .‬اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻨﮏ ﯾﮏ ﻧﻌﻞ آﻧﺮا ﯾﺎﻓﺘﻪ ام‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺮ و ﺳﻪ ﻧﻌﻞ دﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﻣﺎﻧـﺪ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ‬ ‫دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺪا داﻧـﺎﺗﺮ اﺳﺖ؛ اﷲ اﻋﻠﻢ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧـﺪا داﻧﺎﺳﺖ؛ اﻟﻌﻠﻢ ﻋﻨـﺪ اﷲ‪) .‬اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺪا درد داده‬ ‫درﻣـﺎن ﻫﻢ داده ﯾـﺎ دوا ﻫﻢ داده؛ رﻧﺠﻮري و ﺑﯿﻤـﺎري را ﭘﺰﺷـﮏ و داروﺳﺖ‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬اﻟﻤﺘـﺎﻧﯽ ﻓﯽ ﻋﻼـج اﻟـﺪاء ﺑﻌـﺪان ﻋﺮف وﺟﻪ اﻟـﺪواء‬ ‫ﮐﺎﻟﻤﺘﺎﻧﯽ ﻓﯽ اﻃﻔﺎء اﻟﻨﺎر و ﻗﺪ اﺧﺬت ﺑﺤﻮاﺷـﯽ ﺛﯿﺎﺑﻪ ‪ :‬درد در ﻋﺎﻟﻢ ار ﻓﺮاوان اﺳﺖ ﻫﺮ ﯾﮑﯽ را ﻫﺰار درﻣﺎن اﺳﺖ ﺷﭙﺶ ار ﻫﺴﺖ ﻧﺎﺧﻨﺖ‬ ‫ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﮐﯿﮏ را ﮔﻮش ﻣﺎل ﭼﻮن ﺑﺮﺟﺴﺖ ﮐﻮه اﮔﺮ ﭘﺮ ز ﻣﺎر ﺷـﺪ ﻣﺸـﮑﻮه ﺳـﻨﮓ و ﺗﺮﯾﺎك ﻫﺴﺖ اﻧـﺪر ﮐﻮه ور ز ﮐﮋدم ﺑﺪل ﮔﻤﺎن‬ ‫داري ﮐﻔﺶ و ﻧﻌـﻞ از ﺑﺮاي آن داري‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬دان ﮐﻪ ﻫﺮ رﻧﺠﯽ ز ﻣﺮدن ﭘـﺎره اﯾﺴﺖ ﺟﺰو ﻣﺮگ از ﺧﻮد ﺑﺮ آن ﮔﺮ ﭼﺎره اﯾﺴﺖ ﭼﻮن ز‬ ‫ﺟﺰو ﻣﺮگ ﻧﺘـﻮاﻧﯽ ﮔﺮﯾﺨﺖ دان ﮐﻪ ﮐﻠﺶ ﺑﺮ ﺳـﺮت ﺧﻮاﻫﻨـﺪ رﯾﺨﺖ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺧـﺪا درد را ﺑﻪ اﻧـﺪازهء ﻃـﺎﻗﺖ ﻣﯽ دﻫـﺪ‪) .‬اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ‬ ‫دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا درد را ﺑﻪ دوﺳـﺘﺎن ﻣﯿﺪﻫﺪ‪) .‬از ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺘﻤﺜﯿﻞ(‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬اﻟﺒﻼء ﻟﻠﻮﻻء‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا دﯾﺮﮔﯿﺮ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺳﺨﺖ‬ ‫ﮔﯿﺮ اﺳﺖ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا( ‪ :‬ﻧﯿﺴﺖ ﻏﻢ ﮔﺮ دﯾﺮ ﺑﯽ او ﻣﺎﻧﺪه اي دﯾﺮﮔﯿﺮ و ﺳـﺨﺖ ﮔﯿﺮش ﺧﻮاﻧﺪه اي‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬دﯾﺮﮔﯿﺮ و ﺳـﺨﺖ‬ ‫ﮔﯿﺮد رﺣﻤﺘﺶ ﯾﮑﺪﻣﺖ ﻏﺎﺋﺐ ﻧﺪارد ﺣﻀـﺮﺗﺶ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﻟﻄﻒ ﺣﻖ ﺑﺎ ﺗﻮ ﻣﺪاراﻫﺎ ﮐﻨﺪ ﭼﻮﻧﮑﻪ از ﺣﺪ ﺑﮕﺬرد رﺳﻮا ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )از‬ ‫اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺪا را ﺑﺮ آن ﺑﻨـﺪه ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻠﻖ از وﺟﻮدش در آﺳﺎﯾﺶ اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪.‬‬ ‫ﺧﺪا را ﺑﻨﺪه ﻧﯿﺴﺖ؛ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﮐﺴـﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﺎﺷﺪ درﺑﺎرهء او اﯾﻦ را ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا را ﺧﺪا ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‬ ‫ﮐﻔﺮ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﭼﺮا از ﺑﺮﺷـﻤﺮدن ﻋﯿﺒﻬﺎ و آﻫﻮﻫﺎي ﺷـﻤﺎ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ آزرده ﻣﯿﺸﻮﯾﺪ؟ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا را ﮐﺴﯽ ﻧﺪﯾﺪه وﻟﯽ ﺑﺪﻟﯿﻞ‬ ‫ﻋﻘﻞ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ؛ ﻣﻘﺼﻮد اﯾﻦ اﺳﺖ ﺣﺪس ﻣﻦ در اﯾﻦ اﻣﺮ ﺻﺎﺋﺐ اﺳﺖ‪) .‬اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا رﺣﻢ ﮐﺮد ﺧﻮﻧﺶ را ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ؛ ﻣﺜﻞ‬ ‫از ﻃﺒﯿﺐ اﺣﻤﻘﯽ ﻣﺸﻬﻮر ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻣﺮﯾﻀﯽ ﺧﻮن ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﺮﯾﺾ ﻣﺮده ﺑﻮد و او ﻣﯿﮕﻔﺖ ‪ ...‬وﻟﯽ ﺣﺎﻻ اﯾﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ را در ﻣﻮردي ﮐﻪ‬ ‫ﭼﺎره اي اﻧﺪﯾﺸـﯿﺪه اﻧـﺪ و آن ﺗﺎ ﺣـﺪي از ﺣ ّﺪت و ﺷﺪت ﭘﯿﺶ آﻣﺪ ﺳﻮﺋﯽ ﮐﺎﺳـﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا رزاق‬ ‫اﺳﺖ؛ اﻟﺮزق ﻋﻠﯽ اﷲ ‪ :‬ﮔﺮم ﻧﯿﺴﺖ روزي ز ﺧﻮان ﮐﺴﺎن ﺧـﺪاﯾﺴﺖ رزاق و روزي رﺳﺎن‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺪا زﯾﺎد‬ ‫ﮐﻨﺪ؛ در ﻣﻮرد ﻧﺎن ﯾﺎ ﻏﺬاﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺪ اﺳﺖ و ﻣﺮد ﯾﺎ زﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﺨﺖ زﺷﺖ و ﮐﺮﯾﻪ اﻟﻤﻨﻈﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﮑﺎر ﺑﺮﻧﺪ‪) .‬اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪.‬‬ ‫ﺧﺪا ﺳﺎﺧﺘﻪ اﮔﺮ ﺣﻀـﺮت ﻋﺒﺎس ﺑﮕﺬارد‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺧﺪا ﺧﻮاﺳـﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺎس ﺑﮕﺬارد‪ .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا ﺳﺮﻣﺎ را‬ ‫ﺑﻘـﺪر ﺑﺎﻻﭘﻮش ﻣﯽ دﻫـﺪ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺧـﺪا درد را ﺑﻪ اﻧـﺪازهء ﻃﺎﻗﺖ ﻣﯽ دﻫـﺪ‪) .‬اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا ﺳـّﯿﻤﯽ را ﺑﺨﯿﺮ ﺑﮕﺬارد؛ ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﻋﻘﺎﯾـﺪ ﺧﺮاﻓﯽ ﻋﺎﻣﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻤﺎن ﮐﻨﻨﺪ ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﯾﺎ ﻫﺮ ﮐﺎري ﮐﻪ دو ﺑﺎر ﺷﺪ ﺑﯽ ﺷﮏ ﺳﻮﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ ،‬ﻫﯿﭻ دوﻣﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺳـﻪ‬ ‫ﻧﺸﻮد؛ ﻻﺗﺜﻨﯽ اﻻ و ﻗـﺪ ﺗﺜﻠﺚ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺪا ﺷﺎه ﺧﻠﻬﺎ را ﺑﯿﺎﻣﺮزد؛ ﺑﻤﺰاح اﯾﻦ ﮐﺎر ﺷـﻤﺎ از روي ﮐﻮدﮐﯽ و ﺳـﺒﮏ دﻟﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺪا ﺷﺎه دﯾﻮاري ﺧﺮاب ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﭼﺎﻟﻪ ﻫﺎ ﭘﺮ ﺷﻮد؛ ﺑﺮاي ﺧﺮﺟﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ اﺳﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﮔﺰاف ﺿـﺮور‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺪا ﺻﺎﺑﺮان را دوﺳﺖ دارد؛ اﻗﺘﺒﺎس از آﯾﻪء ﺷـﺮﯾﻔﻪ‪ :‬و اﷲ ﯾﺤﺐ اﻟﺼﺎﺑﺮﯾﻦ‪) .‬ﻗﺮآن ‪) (3/146‬از اﻣﺜﺎل و‬ ‫ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا ﻋﺎﻟﻢ اﺳﺖ؛ اﷲ ﻋﺎﻟﻢ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا ﮐﺮﯾﻢ اﺳﺖ؛ اﻣﯿﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻼن ﻣﻘﺼﻮد ﺑﺮآﯾﺪ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﻟﻌﻞ اﷲ‬ ‫ﯾﺤﺪث ﺑﻌﺪ ذﻟﮏ اﻣﺮًا‪) .‬ﻗﺮآن ‪) (65/1‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا ﮐﺲ ﺑﯽ ﮐﺴﺎن اﺳﺖ ‪ :‬ﺧﺪاي ﺧﺮدﺑﺨﺶ روزي رﺳﺎن ﭘﻨﺎه ﻓﻘﯿﺮان‬ ‫ﮐﺲ ﺑﯿﮑﺴﺎن‪ .‬اﻣﯿﺮ وﺣﯿﺪاﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴـﻌﻮد‪ .‬دﺳـﺘﮕﯿﺮ اﺳﺖ ﺑﯿﮑﺴﺎن را او ﻧﭙﺴـﻨﺪد ﭼﻮ ﻣﺎ ﺧﺴﺎن را او‪ .‬ﺳﻨﺎﺋﯽ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا‬ ‫ﮐﺸﺘﯽ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﺮد وﮔﺮ ﻧﺎﺧﺪا ﺟﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﺗﻦ درد‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﯾﺤﺐ اﻟﻤﺮء ان ﯾﻠﻘﯽ ﻣﻨﺎه و ﯾﺄﺑﯽ اﷲ اﻻ ﻣﺎ ﯾﺸﺎء‪.‬ﻗﯿﺲ ﺑﻦ ﺧﻄﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﺎ ﮐﻞ ﻣﺎ ﯾﺘﻤﻨﯽ اﻟﻤﺮء ﯾﺪرﮐﻪ ﺗﺠﺮي اﻟﺮﯾﺎح ﺑﻤﺎ ﻻﺗﺸـﺘﻬﯽ اﻟﺴـﻔﻦ ﺑََﺮد ﮐﺸﺘﯽ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺧﺪاي َدَرد ﺟﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﺗﻦ اﮔﺮ ﻧﺎﺧﺪاي‪ .‬؟ )از‬ ‫اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺪا ﮐﯽ ﻣﯿﺪﻫـﺪ ﻋﻤﺮ دوﺑﺎره‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬آدم دو دﻓﻌﻪ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻧﻤﯽ آﯾﺪ‪ :‬ﺳﺎﻗﯿﺎ ﻋﺸـﺮت اﻣﺮوز ﺑﻔﺮدا ﻣﻔﮑﻦ ﯾﺎ ز دﯾﻮان‬ ‫ﻗﻀﺎ ﺧﻂ اﻣﺎﻧﯽ ﺑﻤﻦ آر‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا ﮔﺮ ﺑﺒﻨﺪد ز ﺣﮑﻤﺖ دري ﺑﺮﺣﻤﺖ ﮔﺸﺎﯾﺪ در دﯾﮕﺮي‪ .‬ﺳـﻌﺪي )از اﻣﺜﺎل‬ ‫و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا ﻣﯿﺎن داﻧﻪء ﮔﻨﺪم ﺧﻂ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﻣﺮد ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﻮﯾﺶ ﺧﺮﺳﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺴﻬﻢ دﯾﮕﺮان ﺗﺠﺎوز ﻧﮑﻨﺪ ‪ :‬زآن‬ ‫دو ﻧﯿﻢ اﺳﺖ داﻧﻪء ﮔﻨـﺪم ﮐﻪ ﯾﮑﯽ ﺧﻮد ﺧﻮري ﯾﮑﯽ ﻣﺮدم‪ .‬ﻣﮑﺘﺒﯽ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺪا ﻧﺎن دﻫﺪ ﮐﻮ دﻧﺪان‪ ،‬ﺟﺎﻣﻪ دﻫﺪ ﮐﻮ‬ ‫اﻧـﺪام؛ رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﺧـﺪا ﺟﺎﻣﻪ دﻫـﺪ ﮐﻮ اﻧـﺪام‪ ،‬ﻧﺎن دﻫﺪ ﮐﻮ دﻧﺪان‪) .‬اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا ﻧﺠﺎر ﻧﯿﺴﺖ اﻣﺎ در و ﺗﺨﺘﻪ را ﺧﻮب‬ ‫ﺑﻬﻢ ﻣﯽ اﻧـﺪازد؛ اﯾﻦ دو رﻓﯿﻖ ﯾﺎ دو ﻗﺮﯾﻦ در ﻧﻬﺎد و ﻣﻨﺶ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﯿﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪه اﻧﺪ‪) .‬اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا ﻧﺪﻫﺪ‪ ،‬ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﮐﯽ‬ ‫دﻫـﺪ‪) .‬اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺪا وﺳـﯿﻠﻪ ﺳﺎز اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬از ﭘﯽ ﻫﺮ ﮔﺮﯾﻪ آﺧﺮ ﺧﻨﺪه اي اﺳﺖ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا وﻗﺘﯽ‬ ‫ﻣﯽ دﻫـﺪ ﻧﻤﯽ ﭘﺮﺳـﺪ ﮐﯿﺴﺘﯽ‪) .‬اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا وﻗﺘﯽ ﻫﺎ ﻣﯿﺪه ورور ﺟﻤﺎران ﻫﻢ ﻫﺎ ﻣﯿﺪه‪ .‬ﺑﻠﻬﺠﻪء روﺳـﺘﺎﺋﯿﺎن اﻃﺮاف ﻃﻬﺮان‪.‬‬ ‫ﺧـﺪا ﭼﻮن ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﻪ ﺑﻨـﺪه ﻧﻌﻤﺘﯽ دﻫﺪ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺟﻤﺎران )ﺟﻤﺎران ﻗﺮﯾﻪء ﮐﻮﭼﮑﯽ در ﺷـﻤﺎل ﺷـﻤﯿﺮان اﺳﺖ( ﻧﯿﺰ ﺗﻮاﻧﺪ داد‪ .‬و ﻣﺜﻞ از‬ ‫ﻣﺮد ﺟﻤـﺎراﻧﯽ اﺳـﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﺤﺼـﯿﻞ ﻣﻌـﺎش ﺑﻄﻬﺮان آﻣـﺪ و ﭼﯿﺰي ﺗﺤﺼـﯿﻞ ﻧﮑﺮد ﺑﺠﻤـﺎران ﺑﺮﮔﺸﺖ و در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻗﺮﯾﻪ ﮐﯿﺴﻪء زري‬ ‫ﯾﺎﻓﺖ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﯿﺘﯽ ﺳـﺘﻤﮑﺎره ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ راز ﺧﺪاﯾﺴﺖ زﯾﻦ ﭼﺎره ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬دﻗﯿﻘﯽ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪.‬‬ ‫ﺧـﺪاﯾﺎ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﯽ آﯾﺪ ﺑﺪﺳﺖ ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪا ﺳﻪ درد آﻣﺪ ﺑﯿﮑﺒﺎر ﺧﺮ ﻟﻨﮓ و زن زﺷﺖ و ﻃﻠﺒﮑﺎر ﺧﺪاوﻧﺪا زن زﺷﺖ را ﺗﻮ ﺑﺮدار‪ .‬ﺧﻮدم داﻧﻢ‬ ‫ﺧﺮ ﻟﻨﮓ و ﻃﻠﺒﮑﺎر‪ .‬؟ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺪا ﺗﺮا ﻏﺮﯾﺐ و ﺑﯿﮑﺲ ﻧﮑﻨـﺪ ‪ :‬ﺧﺪاوﻧـﺪا ﻏﺮﯾﺒﺎن ﺧﻮار و زارﻧﺪ ﺑﻨﺰد ﻫﯿﭽﮑﺲ ﻗﺮﺑﯽ‬ ‫ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬؟ زﺑﺎن ﺣﺎل و ﻃﻔﻞ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻦ ﻋﻘﯿﻞ در ﺷﺒﯿﻪ ﺷﻬﺎدت ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ‪) .‬اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪاي ﻋﻘﻞ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺟﺎي ﺻﻠﺢ را ﺑﺎﻗﯽ‬ ‫ﻣﯽ ﮔـﺬارد‪ .‬ﺧﺪاوﻧـﺪان ﻓﺮﻫﻨـﮓ‪ ،‬ﺑﻤﺎﻧﻨـﺪ آﺷﺘﯽ را ﺟﺎي در ﺟﻨﮓ)‪) .(2‬از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺪاي ﻋﻘﻞ دل ﺑـﺪﻧﯿﺎ ﻧﻤﯽ دﻫـﺪ ‪:‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺗﺎج و ﺧﺪاوﻧـﺪ ﮔﻨـﺞ ﻧﺒﻨـﺪد دل اﻧﺪر ﺳـﺮاي ﺳـﭙﻨﺞ‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪاي در ﻧﻈﺮ ﺻﺎﺣﺐ روزي اﺳﺖ ‪:‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧـﺪ روزي ﺑﻪ ﺣﻖ ﻣﺸـﺘﻐﻞ ﭘﺮاﮐﻨﺪه روزي ﭘﺮاﮐﻨﺪه دل‪ .‬ﺳـﻌﺪي )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪاي ﺣﻖ را ﺑﻪ ﺣﻘﺪار ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪:‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳـﺰا را ﺑﺴـﺰاوار دﻫﺪ‪ .‬ﺳﻨﺎﺋﯽ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪاﯾﺎ دﻧﯿﺎ ﭼﻪ ﻗﺪﯾﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺸﯿﺮ و ﮔﺎه و ﻧﮕﯿﻦ ﭼﻮ ﻣﺎ دﯾﺪ و‬ ‫ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﯿﻨـﺪ زﻣﯿﻦ‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺪاي ﻫﺮﭼﻪ داده ﭘﺲ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﺳـﺮﻓﻪ و ﻋﻄﺴﻪ را ﻋﻮض ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬و‬ ‫ﺗﺴﻠﺒﻨﯽ اﻻﯾﺎم ﮐﻞ ودﯾﻌﮥ و ﻻ ﺧﯿﺮ ﻓﯽ ﺷﯿﯽ ء ﯾﺮدو ﯾﺴﻠﺐ ﮐﺴﺘﻨﯽ رداء ﻣﻦ ﺷﺒﺎب و ﻣﻨﻄﻘًﺎ ﻓﺴﻮف اﻟﺬي ﻣﺎ ﻗﺪ ﮐﺴﺘﻨﯽ و ﯾﻨﻬﺐ‪ .‬اﺑﻦ روﻣﯽ‬ ‫)از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺑﺸﺴـﺘﻢ ﺳﺎل ﭼﻮن ﻣﺎﻫﯽ در ﺷﺴـﺘﻢ ﺑﺤﻠﻘﻢ در ﺗﻮ اي ﺷﺴﺘﻢ ﻗﻮي ﺷﺴﺘﯽ ز ﻣﺎ ﻧﻪ ﻫﺮﭼﻪ دادت ﺑﺎزﺑﺴﺘﺎﻧﺪ ﺗﻮ اي‬ ‫ﻧﺎدان ﺗﻦ ﻣﻦ اﯾﻦ ﻧﺪاﻧﺴﺘﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو )از اﻣﺜﺎل ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪاي ﻫﻤﺎﻧﻘﺪر ﮐﻪ ﺑﻨﺪهء ﺑﺪ دارد ﺑﻨﺪهء ﺧﻮب ﻫﻢ دارد‪ .‬ﺧﺪاي ﺟﻬﺎن‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 702‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫را ﺟﻬـﺎن ﺗﻨﮓ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ارض اﷲ واﺳـﻌﮥ و دﻧﯿﺎ ﻓﺎﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺪاي ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﺑﻪ ﯾﮏ ﺑﻨـﺪه ﻧﻤﯽ دﻫـﺪ ‪:‬‬ ‫ﺧﺪاي ﻣﺎ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﺪل اﺳﺖ و داد اﺳﺖ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﻪ ﯾﮏ ﺑﻨﺪه ﻧﺪاده ﺳﺖ‪ .‬؟ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪاي ﻫﯿﭻ ﺑﻨﺪه را ﺑﮕﺮﺳـﻨﮕﯽ‬ ‫اﻣﺘﺤﺎن ﻧﮑﻨـﺪ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺪاﯾﺎ آﻧﮑﻪ را ﻋﻘﻞ دادي ﭘﺲ ﭼﻪ ﻧﺪادي و آﻧﮑﻪ را ﻋﻘﻞ ﻧﺪادي ﭘﺲ ﭼﻪ دادي؛ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﺒـﺪاﷲ اﻧﺼﺎري و ﺑﺰرﺟﻤﻬﺮ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﻋـﺪو اﻟﺮﺟﻞ ﺣﻤﻘﻪ و ﺻﺪﯾﻘﻪ ﻋﻘﻠﻪ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪاﯾﺎ ﺗﻮ ﺷﺒﺮو ﺑﻪ آﺗﺶ ﻣﺴﻮز‬ ‫ﮐﻪ ره ﻣﯿﺰﻧﺪ ﺳﯿﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﺮوز‪ .‬ﺳﻌﺪي‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬دزد ﺑﺸﻤﺸﯿﺮ ﺗﯿﺰ ﮔﺮ ﺑﺰﻧﺪ ﮐﺎروان ﺑﺮ در دﮐﺎن زﻧﺪ ﺧﻮاﺟﻪ ﺑﺰﺧﻢ ﭘﻠﻪ‪ .‬ﺳﻨﺎﺋﯽ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ‬ ‫دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺪاﯾﺎ راﺳﺖ ﮔﻮﯾﻢ ﻓﺘﻨﻪ از ﺗﻮ اﺳﺖ وﻟﯽ از ﺗﺮس ﻧﺘﻮاﻧﻢ ﭼﻐﯿﺪن ﻟﺐ و دﻧﺪان ﺗﺮﮐﺎن ﺧﺘﺎ را ﺑﺪﯾﻦ ﺧﻮﺑﯽ ﻧﺒﺎﯾﺴﺖ آﻓﺮﯾﺪن ﮐﻪ از‬ ‫دﺳﺖ ﻟﺐ و دﻧـﺪان اﯾﺸﺎن ﺑﻪ دﻧﺪان دﺳﺖ و ﻟﺐ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﺰﯾﺪن‪ .‬اﮔﺮ رﯾﮕﯽ ﺑﮑﻔﺶ ﺧﻮد ﻧﺪاري ﭼﺮا ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺷـﯿﻄﺎن آﻓﺮﯾﺪن‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‬ ‫)از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا( و دﯾـﻮان چ ﺗﻘﻮي ص ‪ .366‬ﺧـﺪا ﯾﺎر ﺗﻨﺒﻠﻬﺎﺳﺖ؛ ﺑﻤﺰاح‪ ،‬ﭘﯿﺸﺎﻣـﺪﻫﺎي ﺧﻮب ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﺎﻫﻼن را ﻧﺼـﯿﺐ ﺷﻮد‪،‬‬ ‫ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺧـﺪا ﯾـﺎر ﺷـﻠﺨﺘﻪ ﻫﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺎﻃﻤﻪء زﻫﺮا ﺑﺮاي ﺷـﻠﺨﺘﻪ ﻫﺎ دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧـﺪه‪ .‬ﺧـﺪا ﯾﺎر ﺷـﻠﺨﺘﻪ ﻫﺎﺳﺖ؛ رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﺧـﺪا ﯾﺎر‬ ‫ﺗﻨﺒﻠﻬﺎﺳﺖ ﺷﻮد‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا ﯾﺎر ﻣﻈﻠﻮﻣﺎن اﺳﺖ‪) .‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻧﺎﻣﻪء ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻈﺎم اﻟﻤﻠﮏ از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪاﯾﺎ‬ ‫زﯾﻦ ﻣﻌﻤـﺎ ﭘﺮده ﺑﺮدار‪ .‬اﻣﺮي روﺷﻦ و ﺳـﺎده ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣـﺄﺧﻮذ از ﺑﯿﺖ ذﯾـﻞ اﺳﺖ ‪ :‬ﺳـﺨﻦ ﺳﺮﺑﺴـﺘﻪ ﮔﻔﺘﯽ ﺑﺎ ﺣﺮﯾﻔﺎن ﺧـﺪاﯾﺎ زﯾﻦ ﻣﻌﻤﺎ ﭘﺮده‬ ‫ﺑﺮدار‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪاي اﺳﺖ ﺑﻬﺘﺮ ﻧﮕﻬﺪار و ﺑﺲ از او ﺑﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺲ‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﻓﺎﷲ ﺧﯿﺮ ﺣﺎﻓﻈًﺎ و‬ ‫ﻫﻮ ارﺣﻢ اﻟﺮاﺣﻤﯿﻦ‪) .‬ﻗﺮآن ‪) .(12/64‬اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺪاﯾﺎ ﻃﺎﻗﺖ ﻣﺮدي ﻧﺪارم زﻧﻢ ﮐﻦ؛ ﻣﺰاﺣﯽ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﺮدي ﮐﻪ ﻟﺒﺎس زﻧﺎن‬ ‫ﭘﻮﺷـﺪ ﯾـﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﺧﻮﯾﻬﺎ و ﻣﻨﺶ ﻫﺎي آﻧﺎن را ﺗﻘﻠﯿـﺪ ﮐﻨـﺪ‪) (3).‬اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﻣﺮا ﺑـﺎ ﻣﻠـﮏ ﻃﺎﻗﺖ ﺟﻨﮓ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺼـﻠﺢ وﯾﻢ ﻧﯿﺰ‬ ‫آﻫﻨـﮓ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﻠـﮏ ﺷـﻬﺮﯾﺎر اﺳﺖ و از ﺷـﻬﺮﯾﺎر ﻫﺰﯾﻤﺖ ﺷـﺪن ﺑﻨـﺪه را ﻧﻨﮓ ﻧﯿﺴﺖ اﮔﺮ ﺑﺎدﭘﺎﯾﺴﺖ ﺧﻨﮓ ﻣﻠﮏ ﮐﻤﯿﺖ ﻣﺮا ﻧﯿﺰ ﭘﺎﻟﻨﮓ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻪ ﺧﻮارزم آﯾـﺪ ﺑﻪ ﺳﻘﺴـﯿﻦ روم ﺧـﺪاي ﺟﻬـﺎن را ﺟﻬﺎن ﺗﻨﮓ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬؟ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺪاي داﻧﯽ ﺧﻠﻖ ﺧـﺪاي را‬ ‫ﻣﺂزار‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‪ :‬اﮔﺮ ﺧـﺪاي ﭘﺮﺳﺘﯽ ﺗﻮ ﺧﻠﻖ را ﺑﭙﺮﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪاي درﺧﻮر ﻫﺮ ﮐﺲ دﻫﺪ ﻫﺮ آﻧﭽﻪ دﻫﺪ‬ ‫در اﯾﻦ ﺣـﺪﯾﺚ ﯾﻘﯿﻨﻨـﺪ ﻣﺮدﻣﺎن اﻏﻠﺐ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺪاﯾﺴﺖ ﺑﯿﭽﺎرﮔﺎن را ﭘﻨﺎه ﺑﻪ ﺑﯽ دﺳﺖ و ﭘﺎﯾﯿﻢ ﮐﻢ ﮐﻦ ﻧﮕﺎه‪.‬‬ ‫ادﯾﺐ ﭘﯿﺸـﺎوري )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺪاي ﮐﺎر ﭼﻮ ﺑﺮ ﺑﻨـﺪه اي ﻓﺮوﺑﻨـﺪد ﺑﻬﺮﭼﻪ دﺳﺖ ﺑﺮد رﻧـﺞ او ﺑﯿﻔﺰاﯾـﺪ ﭼﻮ ﻧﺎاﻣﯿـﺪ ﺷﻮد ﮐﺰ‬ ‫ﮐﺴﯿﺶ ﻧﺎﯾﺪ ﻫﯿﭻ ﺧﺪاي ﻗﺪرت واﻻي ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻨﻤﺎﯾﺪ‪ .‬از ﻧﻔﺜﮥ اﻟﻤﺼﺪور )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪا ﯾﮏ ﺟﻮ ﺑﺨﺖ ﺑﺪﻫﺪ‪) .‬از اﻣﺜﺎل‬ ‫و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺪا ﯾﮏ زﺑﺎن داده و دو ﮔﻮش؛ ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮑﯽ ﺑﮕﻮي و دو ﺑﻨﯿﻮش‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧـﺪا ﯾﮏ ﻋﻘﻠﯽ ﺑﺘﻮ دﻫﺪ‬ ‫ﯾﮏ ﭘﻮل زﯾﺎدي ﺑﻤﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧـﺪا ﯾﮑﯽ‪ ،‬ﯾﺎر ﯾﮑﯽ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﯾﮏ زن ﺧﻮب ﻣﺮد را ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﺑﯿﺶ ازﯾﻦ ﻫﻢ دﮔﺮ ﻧﻤﯽ‬ ‫ﺷﺎﯾـﺪ ﮔﺮ ﻓﺰون ﺷـﺪ ز ﻋﻤﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﮐﺎﺳﺖ ﻫﯿﭻ ﺑﺮ ﻋﯿﺶ ﻫﻢ ﻧﻪ ﺑﻔﺰاﯾﺪ از ﯾﮑﯽ ﺑﯿﺶ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯽ زن ﺑﺠﺰ اﻧﺪوه و ﻏﻢ ﻧﻤﯽ زاﯾﺪ اي ﮐﻪ‬ ‫زن ﺑﯿﺶ ﺧﻮاﻫﯽ و ﮔﻮﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻘﺮآن ﺧـﺪاي ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ ﮔﺮ ﺧﺪا ﮔﻔﺖ ﺑﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﮔﻔﺖ وآن ز دﺳﺖ ﺗﻮ ﺑﺮﻧﻤﯽ آﯾﺪ ﺑﺮ ﺳـﺮ زن اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯽ‬ ‫زن ﻫﯿﭽﯿﮏ زآن دوﻣﯽ ﻧﯿﺎﺳﺎﯾـﺪ ﮔﺎه ﺑﺎﺷـﺪ زن از ﺗﻮ ﮔﯿﺮد ﯾﺎد ﭼﺸﻢ ﺑﺮ روي ﻏﯿﺮ ﺑﮕﺸﺎﯾﺪ ور زن ﭘﺎرﺳﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﮑﻨﺪ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻬﺮ ﮐﺲ‬ ‫ﻧﯿﺎراﯾـﺪ ﻫﺮﭼﻪ از ﺷﻮي ﮐـﺞ روي ﺑﯿﻨـﺪ راه ﺻـﺪق و ﺻـﻔﺎ ﺑﭙﯿﻤﺎﯾـﺪ ﭘﺮوراﻧﺪ ﺑﺠﺎن و دل ﻓﺮزﻧﺪ ﺟﺎن در آن ره ﻧﺜﺎر ﺑﻨﻤﺎﯾﺪ دل ﺑﺪﯾﮕﺮ زﻧﯽ‬ ‫ﻧﺒﺎﯾـﺪ داد ﻣﺮد را ﻫﻢ ﺧﺠﺎﻟﺘﯽ ﺑﺎﯾـﺪ‪ .‬؟ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺪاي ﻣﻠﮏ ﻧﺒﺨﺸﺪ ﺑﻨﺎﺳـﺰاواري‪ .‬؟ )ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﺪاي‬ ‫ﻧﻌﻤﺖ ﻣﺎ را ز ﺑﻬﺮ ﺧﻮردن داد‪ .‬؟ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺪاي ﻫﺮﭼﻪ دﻫـﺪ ﺑﻨﺪه را ز ﻓﺘﺢ و ﻇﻔﺮ ﺑﻪ دﯾﻦ ﭘﺎك دﻫﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﻘﻞ ﯾﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﻫﻨﺮ‪ .‬اﻣﯿﺮﻣﻌﺰي )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪاي ﻫﺮﭼﻪ ﮐﺲ را دﻫﺪ ﻏﻠﻂ ﻧﺪﻫﺪ ﻏﻠﻂ روا ﻧﺒﻮد ﺑﺮ ﺧﺪاي ﻣﺎ ﺳﺒﺤﺎن‪ .‬ﻋﻨﺼﺮي )از اﻣﺜﺎل و‬ ‫ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧـﺪاي ﯾﻮﺳﻒ ﺻﺪﯾﻖ را ﻋﺰﯾﺰ ﻧﮑﺮد ﺑﺨﻮﺑﺮوﯾﯽ ﻟﮑﻦ ﺑﺨﻮب ﮐﺮداري‪ .‬ﺳـﻌﺪي )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﮔﻞ ﺑﯽ ﻋﯿﺐ‬ ‫ﺧﺪا اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﮔﻞ ﺑﯽ ﻋﯿﺐ ﻣﯿﺴـﺮ ﻧﺸﻮد در ﺑﻮﺳـﺘﺎن‪ .‬ﺳﻌﺪي )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻢ ﺧﺪاﯾﯽ دارﯾﻢ؛ ﭼﻮن ﮐﺴﯽ ﺧﻮد را ﺑﯽ‬ ‫ﭘﻨﺎه ﺣﺲ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﮐﺲ دﯾﮕﺮ را ﺑﺎﭘﻨﺎه ﺑﯿﻨـﺪ‪ ،‬ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﻫﻢ ﺧﺪاﯾﯽ دارﯾﻢ‪) .‬از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪء اﻣﺜﺎل چ ﻫﻨﺪ(‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ دﻟﻢ ﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻪ آن ﻣﯽ ﺷﻮد‬ ‫ﻫﺮﭼﻪ ﺧـﺪا ﺧﻮاﺳﺖ ﻫﻤﺎن ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬؟ )ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻫﺮﮐﻪ از ﺧـﺪا ﻧﺘﺮﺳـﺪ از او ﺑﺘﺮﺳـﯿﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻫﻢ ﺧـﺪا و‬ ‫ﻫﻢ ﺧﺮﻣﺎ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد؛ اﯾﻦ ﻣﺜﻞ در ﺟﺎﯾﯽ زده ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ از دو ﭼﯿﺰ ﯾﮑﯽ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬از ﺧﺪا ﺑﯿﺎﺑﯽ؛‬ ‫ﻋﻮض از ﺧـﺪا ﯾـﺎﺑﯽ ‪ :‬ﻣﯽ رﯾﺨﺘﯽ و ﺳـﺒﻮ ﺷـﮑﺴﺘﯽ اي ﻣﺤﺘﺴﺐ از ﺧـﺪا ﺑﯿـﺎﺑﯽ‪ .‬ﺟﻮﯾﺎ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ - .‬ﺑﺎﺧـﺪا؛ ﻣﻘـﺪس‪ .‬ﻋﺎﺑـﺪ‪ .‬ﭘﺎرﺳﺎ‪- .‬‬ ‫ﺑﺎرﺧـﺪا؛ ﺧـﺪا‪ .‬اﻟﻪ ‪ :‬ﺣﮑﯿﻢ ﺑﺎرﺧـﺪاﯾﯽ ﮐﻪ ﺻﻮرت ﮔﻞ ﺧﻨـﺪان درون ﻏﻨﭽﻪ ﺑﺒﻨـﺪد ﭼﻮ در ﻣﺸـﯿﻤﻪ ﺟﻨﯿﻦ را‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬اي ﺑﺎرﺧـﺪاي ﻋﺎﻟﻢ‬ ‫آراي‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ - .‬از ﺧﺪا ﺑﯽ ﺧﺒﺮ؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از آدم ﺑﺪﮐﺎر و ﺳـﺘﻤﮑﺎر‪ - .‬ﺑﺨﺪا ﺳﭙﺮدم؛ ﺑﺨﺪاي ﺳﭙﺎرم‪ .‬ﺧﺪاﺣﺎﻓﻆ‪ - .‬ﺑﺮاه ﺧﺪا؛ ﺑﯽ‬ ‫ﻋﻮض‪ .‬ﻗﺮﺑـﮥ اﻟﯽ اﷲ‪ - .‬ﺧـﺪاﺣﺎﻓﻆ؛ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮﻗﺖ وداع ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ - .‬ﺧـﺪاآﮔﺎه؛ اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﺮادف اﺳﺖ ﺑﺎ »ﺧﺪا آﮔﺎه اﺳﺖ« و‬ ‫ﺧـﺪا آﮔﺎه اﺳﺖ ﻋﺒﺎرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﻮاب ﺳﺆال از اﻣﺮي ﮐﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ آن ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬ﻣﺚ ﭼﻮن ﮐﺴـﯽ ﺳﺆال ﮐﻨﺪ ﻓﺮدا ﭼﻪ‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ؟ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺟﻮاب ﻣﯽ دﻫﺪ‪ :‬ﺧﺪا آﮔﺎه اﺳﺖ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﺮادف »اﻟﻌﻠﻢ ﻋﻨﺪاﷲ«‪ - .‬ﺧﺪاآﻣﺮزﯾﺪه؛ ﻣﺮﺣﻮم‪ .‬ﻣﻐﻔﻮر‪ .‬ﻧﻌﺖ‬ ‫اﺳـﺖ ﻣﺮ آن ﮐﺲ را ﮐﻪ ﻣﺮده)‪ ،(4‬ﺗﻮﻗﯿﺮﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎزﻣﺎﻧـﺪﮔﺎن ﻣﺮده‪ ،‬ﺑﻮﻗﺖ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ او ﻣﯽ ﮔﺬارﻧـﺪ‪ - .‬ﺧﺪا ﺑﺨﻮاﻫﺪ؛)‪ (5‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯿﻞ‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ - .‬ﺧﺪا ﺑﺪور؛)‪ (6‬ﭘﻨﺎه ﺑﺮ ﺧﺪا‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺎﺷﺎء اﷲ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬ﺧﺪا ﺑﺪور ﺑﭽﻪ ﻫﺎي ﻓﻼﻧﯽ ﯾﮑﯽ دو ﺗﺎ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪا‬ ‫ﺑـﺪور ﭼﻘﺪر روز ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺪا ﺑﺪور ﭼﻪ ﺷﺐ ﺳـﺮدي ﺑﻮد‪ - .‬ﺧﺪا ﺑﺮد؛)‪ (7‬ﮐﺠـﺎ ﻣﯿﺮوي و اﯾﻦ را در ﺟﺎﯾﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﻋﺰﯾﺰي ﺑﺮاي‬ ‫ﮐﺎري ﺑﺮود و ﺑﺘﻤﻨﺎ از او ﺳﺆال ﮐﻨﻨـﺪ‪ :‬ﺧﺪا ﺑﺮد‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬اﮔﺮ ﺧﺪا ﺑﺮد اي دل ﺳـﺮ ﮐﺠﺎ داري ﮐﻪ ﻣﺪﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آﺗﺶ ﺑﺰﯾﺮ ﭘﺎداري‪.‬‬ ‫ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻋﺮوس داﻣﻦ ﻗﺎﺳﻢ ﮔﺮﻓﺖ و ﮔﻔﺖ ز ﺷـﺮم ﺧﺪا ﺑﺮد ﺑﮑﺠﺎ ﻣﯿﺮوي ﭼﻨﯿﻦ ﺳـﺮﮔﺮم‪ .‬ﻣﯿﺮ ﻣﺤﻤﺪ اﻓﻀﻞ ﺛﺎﺑﺖ در ﻣﺮﺛﯿﻪ‬ ‫)از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻫﺮ ﺟﺎ دو ﭼﺎر ﻣﯿﺸﻮد از ﮐﺎر ﻣﯿﺮوم ﯾﮑﺒﺎر از ﻏﺮور ﻧﭙﺮﺳـﺪ ﺧـﺪا ﺑﺮد‪ .‬اﺳـﯿﺮ )از آﻧﻨﺪراج(‪ - .‬ﺧﺪا ﺑﺮدارد؛ ﺑﻤﯿﺮاﻧﺪ‪ .‬از ﻣﯿﺎن‬ ‫ﺑﺮدارد‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( ‪ :‬ﺑﻨﺸﺴـﺘﻪ ﭼﻨﺎن ﻗﻮي ﮐﻪ ﺑﺮداﺷـﺘﻨﺶ ﮐﺎر دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺴﺖ ﺧﺪا ﺑﺮدارد‪ .‬ﻋﺎﻟﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺑﺴﻮي او‬ ‫ﻧﺒﯿﻨﻢ ﻧﯿﺰ ﺗﺎ آﮔﻪ ﻧﮕﺮدي ﺗﻮ ﺧﺪا از ﭘﯿﺶ ﭼﺸﻢ ﻣﻦ ﺗﺮا اي ﻏﯿﺮ ﺑﺮدارد‪ .‬ﺳـﻨﺠﺮ ﮐﺎﺷﯽ )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ - .‬روا دارد‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺗﺎ ﮐﯽ از‬ ‫ﺟـﻮر ﺗﻮ دل ﺑـﺎر ﺟﻔـﺎ ﺑﺮدارد آﻧﻘـﺪر ﺟﻮر ﺑﻤـﺎ ﮐﻦ ﮐﻪ ﺧـﺪا ﺑﺮدارد‪ .‬ﻓﻀـﻠﯽ ﺟﺮﺑﺎدﻗـﺎﻧﯽ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ - .‬ﺧـﺪاﺑﺮﮐﺖ؛ دﻋـﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﮔﺬرﻧـﺪهء ﺑﻪ ﺧﺮﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺷـﺮ و ﺻﺎﺣﺐ آن ﮐﻨـﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻣﻘﺼﻮد از اﯾﻦ دﻋﺎ آن اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺮﻣﻦ را زﯾﺎد ﮐﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣﻘـﺪار آن را اﻓﺰوﻧﯽ دﻫـﺪ‪ - .‬ﺧﺪا ﺑﺮﮐﺖ ﺑﺪه؛ دﻋﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺬرﻧﺪهء ﺑﺨﺮﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺎﺷـﺮ و ﺻﺎﺣﺐ آن ﮐﻨﺪ‪ - .‬ﺧﺪاوﻧﺪ زﯾﺎد‬ ‫ﮐﻨـﺪ؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣﻘـﺪار آن را اﻓﺰون ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺧـﺪا آن را ﮐﺜﯿﺮ ﮔﺮداﻧـﺪ‪ .‬ﮔـﺎﻫﯽ اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺠﻬﺖ ﺗﻌﺠﺐ ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ آﯾـﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ در وﻗﺖ‬ ‫ﺗﻌﺠﺐ از اﻧـﺪازهء اﻣﺮي ﮐﺴـﯽ آن را ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺒﺮد‪ .‬ﮔﺎه ﻧﯿﺰ ﺑﻄﻌﻨﻪ در وﻗﺖ ﮐﻢ ﺑﻮدن ﻣﻘـﺪار ﭼﯿﺰي آن را ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺒﺮﻧﺪ‪ - .‬ﺧﺪا ﺑﺰرﮔﻪ؛ اﯾﻦ‬ ‫ﻋﺒﺎرت ﮐﻪ اﺻﻞ آن »ﺧـﺪا ﺑﺰرگ اﺳﺖ« ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺗﺮﺟﻤﻪء »اﷲ اﮐﺒﺮ« ﻋﺮﺑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺗﺪاول ﻋﻮام در ﻣﻮردي ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺮود ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪء‬ ‫ﺑﺪ اﻣﺮي ﻗﺒﻞ از ﭘﺎﯾﺎن آن ﺑﻪ اﻗﺪام ﮐﻨﻨﺪه ﮔﻮﺷﺰد ﻣﯽ ﺷﻮد و او در ﺟﻮاب ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻫﺮ ﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺸﻮد ﺧﺪا ﺑﺰرﮔﻪ« و ﻗﺼﺪ‬ ‫او از اﻃﻼق »ﺧﺪا ﺑﺰرﮔﻪ« اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ آﻣﺪن آن ﻧﺘﯿﺠﻪء ﺑﺪ ﺑﺎز ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ و ﻋﻈﯿﻢ اﺳﺖ؛ اﮔﺮ دري ﺑﺴـﺘﻪ ﺷﻮد در دﯾﮕﺮي‬ ‫ﮔﺸﺎده ﻣﯽ ﮔﺮدد ﭼﻪ ﻋﻨﺎﯾﺖ او ﻫﻤﻮاره ﺑﺮ ﺳـﺮ آدﻣﯽ اﺳﺖ‪ - .‬ﺧـﺪا ﺑﮕﯿﺮد؛ ﺑﻪ ﻏﻀﺐ اﻟﻬﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر آﯾﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﮐﺴـﯽ از رﻗﯿﺐ ﻫﺮ‬ ‫دم ﺳـﺨﻨﯽ ﭼﺮا ﺑﮕﯿﺮد ز ﮔﺮﻓﺖ ﻣﺎ ﭼﻪ ﺧﯿﺰد ﻣﮕﺮش ﺧـﺪا ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬ﺑﺎﻗﺮ ﮐﺎﺷـﯽ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬درﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﺪا از ﻣﯿﺎن ﺑﺒﺮد و ﺧﺪا‬ ‫ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨـﺪ ﻧﻔﺮﯾﻨﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ - .‬ﺧـﺪا ﺑﻬﻤﺮاه؛ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮﻗﺖ وداع ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬ﺧﺪاﺣﺎﻓﻆ‪ - .‬ﺧﺪاﺧﺪا ﮐﺮدن؛ ﺧﻮاﻧﺪن ﺧﺪا را ﺑﺮاي‬ ‫ﺑﺮآﻣـﺪن ﺣﺎﺟﺘﯽ‪ .‬ﭘﻨﺎه ﺑﺨـﺪا ﺑﺮدن ‪ :‬آﻧﻘـﺪر ﺧﺪاﺧـﺪا ﮐﺮدم ﺗﺎ اﺑﺮه را ﻗﺒﺎ ﮐﺮدم‪ - .‬ﺧـﺪا ﻧﮑﺮده؛ ﻋﺒﺎرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷـﺨﺺ ﺑﺘﺮس از وﻗﻮع‬ ‫اﻣﺮي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻦ آرزو دارد ﮐﻪ آن اﻣﺮ واﻗﻊ ﻧﺸﻮد‪ .‬ﺷـﻤﺎ را ﺑﺨﺪا‪ .‬اﻧﺸﺪ ﮐﻢ ﺑﺎﷲ‪ - .‬در راه ﺧﺪا دادن؛ ﺑﯽ ﻋﻮض ﺑﺨﺸﯿﺪن‪.‬‬ ‫ﺑﯽ ﻣﻨﻈﻮر و اﺟﺮ ﺑﺨﺸـﺶ ﮐﺮدن‪ - .‬ﻣﺮد ﺧـﺪا؛ ﭘﺎرﺳﺎ‪ .‬زاﻫـﺪ ‪ :‬ﺳـﻌﺪي ره ﮐﻌﺒﻪء رﺿﺎ ﮔﯿﺮ اي ﻣﺮد ﺧﺪا ره ﺧﺪا ﮔﯿﺮ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ - .‬ﻧﯿﻢ ﺧﺪا؛‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدات روﺣـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﻮﺟﻮدات ﻋﺎﻟﻢ ﻋﻠﻮي ﭼﻮن ﮐﺮوﺑﯿﺎن و ﻓﺮﯾﺸـﺘﮕﺎن )||‪ِ .‬ا( ﺻﺎﺣﺐ‪ .‬ﻣﺎﻟﮏ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺧـﺪا ﺑﺎ ذال ﻧﻘﻄﻪ دار ﻫﻢ‬ ‫ﺧﻮاﻧـﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ - .‬ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪا؛ ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﻣﺎﻟﮏ ﺧﺎﻧﻪ ‪ :‬ﻣﺮغ ﻣﺄﻟﻮف ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪا اﻧﺲ ﮔﺮﻓﺖ ﮔﺮ ﺑﺴـﻨﮕﺶ ﺑﺰﻧﯽ‬ ‫ﺟﺎي دﮔﺮ ﻣﯽ ﻧﺮود‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ - .‬ﺧﺮﺧﺪا؛ ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺮ‪ .‬ﻣﺎﻟﮏ ﺧﺮ‪ - .‬دوﻟﺖ ﺧﺪا؛ ﺻﺎﺣﺐ دوﻟﺖ ‪ :‬ﻫﻨﺮ ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﯾﺎﻓﺖ ﻗﺪري ﺗﻤﺎم‬ ‫ﺑـﺪوﻟﺖ ﺧـﺪاﯾﯽ ﺑﺮآورد ﻧـﺎم‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﺷﺎه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻓﺮزﻧـﺪان ﻣﺎﻫﻮﯾﻪ‪ ،‬ﮐﺸـﻨﺪهء ﯾﺰدﮔﺮد را ﺧـﺪاﮐﺸﺎن ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪- .‬‬ ‫ﺑﺨﺎرﺧﺪا؛ ﺑﺨﺎرا ﺧﺪاة‪ .‬ﺷﺎه ﺑﺨﺎرا‪ - .‬ﺗﻮران ﺧﺪا؛ ﭘﺎدﺷﺎه ﺗﻮران ‪ :‬ﻣﮕﺮ ﺷﺎه ارﺟﺎﺳﺐ ﺗﻮران ﺧﺪا ﮐﻪ دﯾﻮان ﺑﺪﻧﺪي ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺶ ﺑﭙﺎ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ زاﺑﻞ ﺧـﺪا؛ ﭘﺎدﺷﺎه زاﺑﻠﺴـﺘﺎن ‪ :‬ﺑﺮون رﻓﺖ ﻣﻬﺮاب ﮐﺎﺑﻞ ﺧـﺪا ﺳﻮي ﺧﺎﻧﻪء زال زاﺑﻞ ﺧـﺪا‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮ دﺧﺘﺮ ﭼﻨﺎن دﯾـﺪ زاﺑﻞ ﺧﺪا ﺗﻮ‬‫ﮔﻔﺘﯽ رواﻧﺶ ﺑﺮآﻣـﺪ ز ﺟﺎ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﮐﺎﺑﻞ ﺧـﺪا؛ ﭘﺎدﺷﺎه ﮐﺎﺑﻞ ‪ :‬ﺑﺮون رﻓﺖ ﻣﻬﺮاب ﮐﺎﺑﻞ ﺧـﺪا ﺳﻮي ﺧﺎﻧﻪء زال زاﺑﻞ ﺧﺪا‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪.‬‬ ‫ﺑﺪﺳـﺘﻮري ﺑﺎزﮔﺸﺘﻦ ﺑﺠﺎ ﺷﺪن ﺷﺎدﻣﺎن ﭘﯿﺶ ﮐﺎﺑﻞ ﺧﺪا‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - .‬ﮐﺸﻮرﺧﺪا؛ ﭘﺎدﺷﺎه ‪ :‬ز ﮐﺸﻮرﺧﺪاﯾﺎن و ﺷﻬﺰادﮔﺎن ﻧﻈﺮ ﺑﯿﺶ ﮐﺮدي‬ ‫ﺑـﻪ اﻓﺘﺎدﮔـﺎن‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﻧﻪ ﻣﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺸﻮرﺧـﺪاﯾﺎن ﭼﯿﻦ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ ||‪ .‬رﺋﯿﺲ‪ .‬ﺳـﺮور‪ .‬ﺑﺰرگ ﻗـﻮم ‪ - :‬دژﺧـﺪا؛ رﺋﯿﺲ ﻗﻠﻌﻪ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪهء ﻗﻠﻌﻪ‪.‬‬ ‫ﺑﺰرگ ﻗﻠﻌﻪ‪ - .‬ده ﺧـﺪا؛ رﺋﯿﺲ ده ‪ :‬ﻧﮑﻮﯾﯽ ﮐﻦ اﻣﺴﺎل ﭼﻮن ده ﺗﺮاﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎل دﮔﺮ دﯾﮕﺮ دﻫﺨـﺪاﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬در ﻫﻤﻪ ده‬ ‫ﺟﻮﯾﯽ ﻧـﺪارﯾﻢ ﻣﺎ ﻻف زﻧﺎن ﮐﻪ دﻫﺨﺪاﯾﯿﻢ‪ .‬؟ ‪ -‬ﺷـﻬﺮﺧﺪا؛ رﺋﯿﺲ ﺷـﻬﺮ‪ .‬ﺑﺰرگ ﺷـﻬﺮ‪ - .‬ﮐﺘﺨﺪا؛ ﮐﺪﺧﺪا‪ .‬رﺋﯿﺲ ده‪ .‬دﻫﺨﺪا‪ - .‬ﮐﺪﺧﺪا؛‬ ‫رﺋﯿﺲ ده‪ .‬دﻫﺨﺪا ‪ :‬اﮔﺮ ﮔﻨﺠﯽ ﮐﻨﯽ ﺑﺮ ﻋﺎﻣﯿﺎن ﺑﺨﺶ رﺳﺪ ﻫﺮ ﮐﺪﺧﺪاﯾﯽ را ﺑﺮﻧﺠﯽ‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﺳﺮﮐﻪ از دﺳﺘﺮﻧﺞ ﺧﻮﯾﺶ و ﺗﺮه‬ ‫ﺑﻬﺘﺮ از ﻧﺎن ﮐﺪﺧﺪا و ﺑﺮه‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ - .‬ﻧﺎوﺧﺪا؛ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهء ﻧﺎو‪ .‬رﺋﯿﺲ ﮐﺸﺘﯽ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهء ﮐﺸﺘﯽ ‪ :‬ﺑﺮد ﮐﺸﺘﯽ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺧﺪا‬ ‫اﮔﺮ ﺟﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﺗﻦ درد ﻧﺎﺧـﺪا‪.‬؟ ‪ -‬وردان ﺧﺪا؛ رﺋﯿﺲ ورداﻧﻪ ﮐﻪ ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ‪ :‬ﯾﮑﯽ وزﯾﺮ از ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن آﻣﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺎم او وردان ﺧﺪا‬ ‫و ﻧﺎﺣﯿﻪء ورداﻧﻪ او را ﺑﻮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺨﺎراي ﻧﺮﺷﺨﯽ(‪ - (1) .‬ﭘﺎره اي از اﯾﻦ ﮐﻠﻤﺎت ﻋﺮﺑﯽ و ﭘﺎره اي ﻓﺎرﺳﯽ اﻧﺪ‪ - (2) .‬اﺻﻞ آن از وﯾﺲ‬ ‫و راﻣﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑـﺪﯾﻦ ﺷـﮑﻞ‪ :‬ﻧﻪ ﺗﻮ ﮔﻔﺘﯽ ﺧﺪاوﻧـﺪان ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ آﺷﺘﯽ را ﺟﺎي در ﺟﻨﮓ‪ - (3) .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ را ﺑﺮاي‬ ‫ﻣﺜﻞ ﻓﻮق آورده‪ ،‬وﻟﯽ ﻇﺎﻫﺮًا آﻧﺮا اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧـﺪا ﻗـﺪرت زن ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧـﺪارم‪ - (4) .‬ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮده ﭘﺲ از آﻣﺮزش ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ رود و ﻣﻘﺼﻮد از ﻋﺒـﺎرت »ﺧﺪاآﻣﺮزﯾـﺪه« ﻓـﺎل ﻧﯿـﮏ و دﻋـﺎﺋﯽ اﺳﺖ درﺑـﺎرهء ﻣﺮده‪ ،‬ﻋﺒـﺎرت ﮔﺎﻫﯽ آن ﮔﺎه ﺑﺼﻮرت ﺻـﻔﺖ‬ ‫ﻫﻤﺮاه ﻣﻮﺻﻮف ﻣﯽ آﯾـﺪ و دﯾﮕﺮ ﮔـﺎه ﻣﻔﺮد و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺠﺎي ﻣﻨﻌﻮت ﻣﯽ ﻧﺸـﯿﻨﺪ‪ - (5) .‬اﯾﻦ ﺗﻌـﺒﯿﺮ در واﻗﻊ ﺑﺼﻮرت ﺷـﺮﻃﯽ اﻟﺘﺰاﻣﯽ ﭼﻮن ان‬ ‫ﺷﺎءاﷲ »ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﺧﺪا ﺑﺨﻮاﻫﺪ« ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺮود‪ .‬اﺻﻞ آن‪ :‬ﻧﺎﺷﯽ از ﯾﮏ اﻋﺘﻘﺎد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ آن ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻫﯿﭻ اﻣﺮي ﺗﺤﻘﻖ‬ ‫ﻧﻤﯽ ﯾﺎﺑـﺪ ﺗـﺎ ﺧﺪاوﻧـﺪ اراده ﻧﮑﻨـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺤﻘﻖ اﻣﺮ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪء دﻋـﺎﯾﯽ دو ﻗﺴﻢ اﺳﺖ‪ :‬ﯾﮑﯽ آﻧﮑﻪ آن اﻣﺮ را‬ ‫ﻫﯿﭽﮕـﺎه اﻣﮑـﺎن ﺗﺤﻘﻖ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﭼﻮن اﮔﺮ ﺧـﺪا ﺑﺨﻮاﻫـﺪ از ﻧﺮ ﻫﻢ ﻓﺮزﻧـﺪ ﻣﯽ دﻫـﺪ‪ .‬دﯾﮕﺮ آﻧﮑﻪ آﻧﺮا اﻣﮑـﺎن ﺗﺤﻘﻖ اﺳﺖ؛ ﭼﻮن اﮔﺮ ﺧـﺪا‬ ‫ﺑﺨﻮاﻫـﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻓﻼن ﺧﺎﻧﻪ را ﺧﻮاﻫﻢ ﺧﺮﯾـﺪ‪ - (6) .‬اﯾﻦ اﺻـﻄﻼح ﺷـﺒﻪ ﺟﻤﻠﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮًا اﺻﻞ آن‪ :‬ﺑﺎﯾـﺪ ﺧـﺪا دور ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﺎﺷـﺪ و‬ ‫ﻣﻘﺼﻮد از آن ﺑﯿﺎن اﯾﻦ اﻋﺘﻘﺎد اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿـﭻ اﻣﺮي ﭘﯿﺶ ﻧﻤﯽ آﯾـﺪ ﯾﺎ دور ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺧـﺪا ﻧﺨﻮاﻫـﺪ‪ .‬ﻟﺬا در دور ﮐﺮدن ﺣﺎدﺛﻪ ﺑﺪ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﻗﺪام ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﻌﻨﺎي »ﭘﻨﺎه ﺑﺮ ﺧﺪا« از ﻣﻌﺎﻧﯽ اﻟﺘﺰاﻣﯽ آن اﺳﺖ ﻧﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺣﻘﯿﻘﯽ آن‪ - (7) .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺐ از »ﺧﺪا« و‬ ‫»ﺑﺮد« اﺳﺖ ﮐﻪ »ﺑﺮد« ﻫﻤـﺎن ﮐﻠﻤﻪء »رد« اﺳﺖ ﺑـﺎ اﺿـﺎﻓﺖ ﮐﻠﻤﻪء »ﺑﺎ« ﺑﻪ اول آن‪» .‬رد« در ﻟﻐﺖ‪ ،‬ﺑﻤﻌﻨﯽ »ﭘﯽ« و »ﻋﻘﺐ« آﻣـﺪه و ﻣﻨﻈﻮر از‬ ‫اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت آن اﺳﺖ ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﻣﯿﺮوي ﺧـﺪا در ﭘﯽ ﺗﻮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ در ﭘﻨﺎه ﺧﺪا ﺑﺮوي و از ﻋﻨﺎﯾﺖ و ﺳﺎﯾﻪء ﺧﺪا ﺑﺮ ﮐﻨﺎر ﻧﺒﺎﺷـﯽ‪ .‬و ظ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫اﺻﻄﻼح در ﻣﯿﺎن ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﺎن ﻫﻨﺪ ﻣﺘﺪاول اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪا‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﯾﺎﻗﻮت آن را ﺑﻨﻘﻞ از ﻋﻤﺮاﻧﯽ ذﮐﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪا‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﮐﺮﻣﻬﺎ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﮔﯿﻦ ﺳﺘﻮر ﺑﺮآﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺷـﺎﭘﻮر‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮐـﺎزرون ﻓـﺎرس‪ .‬اﯾﻦ ده در ‪17‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﮐﺎزرون و‬ ‫ﯾـﮏ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء ﮐـﺎزرون ﺑﻪ ﻓﻬﻠﯿـﺎن‪ ،‬در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬آب و ﻫﻮاي آن آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ اﺳﺖ و‬ ‫ﺑﺪاﻧﺠﺎ ‪ 174‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﺷـﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎن ﺳﮑﻮﻧﺖ دارﻧﺪ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺑﺮﻧﺞ و ﺻﯿﻔﯽ و ﺷﻐﻞ‬ ‫اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(7‬‬ ‫ﺧﺪاآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم دﻫﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻪ اﻃﺮاف ﺑﺨﺎرا ﺑﺮ ﭘﻨﺞ ﻓﺮﺳـﻨﮕﯽ آن ﺑﺮ ﮐﻨﺎر راه ﺑﯿﺎﺑﺎن‪ .‬اﯾﻦ ده از ﻗﺮاء ﻣﻬﻢ ﺑﺨﺎرا ﺑﻮده و ﮔﺮوه ﺑﺴﯿﺎري از‬ ‫ﻣﺮدان دﯾﻦ از آن ﺟﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ اﻧﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاآﺑﺎدي‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺪاآﺑﺎد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪاآﺑﺎد ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪاآﺑﺎدي‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( اﺑﻮاﺳـﺤﺎق اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﺣﻤﺰة ﺑﻦ ﻣﮑﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺧﺪاآﺑﺎدي‪ ،‬ﻣﺮدي ﻓﺎﺿﻞ‪ ،‬ﺻﺎﻟﺢ‪ ،‬ﺑﺎورع و ﻋﺎﻗﻞ از اﻣﺎﻣﺎن و ﺑﺰرﮔﺎن‬ ‫دﯾﻦ ﺑﻮد‪ .‬او ﺑﺤﺪود ﺳﻨﻪء ‪ 500‬ه ‪.‬ق ‪ .‬ﻋﺎزم ﺣﺠﺎز ﺷﺪ و از ﺑﯿﺎﺑﺎن ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﻣﺒﺪأ ﺣﺮﮐﺖ او از ﺑﺼـﺮه ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺑﻤﮑﻪ رﺳﯿﺪ ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪش‬ ‫اﺑﻮاﻟﻤﮑﺎرم ﺣﻤﺰة ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻣـﺪﺗﯽ در ﻣﮑﻪ ﻣﺠﺎور ﺷﺪ و ﺳـﭙﺲ ﺑﻤﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﺑﺴﺎل ‪ 501‬ه ‪.‬ق ‪ .‬در ﻣـﺪﯾﻨﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﯾﺎﻓﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب‬ ‫ﺳﻤ ﻌ ﺎ ﻧ ﯽ( ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاآﺑﺎدي‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( اﺑﻮاﻟﻤﮑـﺎرم ﺣﻤﺰة ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺧـﺪاآﺑﺎدي ﻓﺮزﻧـﺪ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﺣﻤﺰه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﭘـﺪرش راه ﻣﮑﻪ ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﭘـﺪر در ﻣـﺪﯾﻨﻪ‬ ‫وﻓـﺎت ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬وي ﺑﺨﺮاﺳﺎن آﻣـﺪ و ﺳـﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ رﻓﺖ و دوﺑﺎره ﺑﻪ ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﺑﻨﺰد اﻣﺎم اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ اﺣﻤـﺪ ﻣﺮورودي ﻓﻘﻪ‬ ‫آﻣﻮﺧﺖ‪ .‬ﺧﺪاآﺑﺎدي ﺧﻮش ﺳـﯿﺮت و ﻣﺘﻌﺒﺪ ﺑﻮد و ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺗﻼوت ﻗﺮآن ﻣﯽ داﺷﺖ و از اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﮐﻼﺑﺎدي و‬ ‫اﺑـﻮﺑﮑﺮ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑـﻦ ﺣﺴﻦ و اﺑـﻮﻋﻠﯽ ﻃـﺎﻫﺮﺑﻦ اﺣﻤـﺪ اﺳـﻤﺎﻋﯿﻠﯽ ﺣـﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ و در ﻣﺮو ﻧﯿﺰ از اﺑﻮاﻟﻔﻀـﻞ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﺣﻔﺺ و‬ ‫اﺑﻮﯾﻌﻘﻮب ﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ اﯾﻮب ﻫﻤﺪاﻧﯽ و در ﻣﮑﻪ از اﺑﻮﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ اﻧﺼﺎري و ﺟﺰ اﯾﺸﺎن ﮐﺴﺐ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﻦ از او اﺣﺎدﯾﺚ ﮐﻤﯽ ﺑﺒﺨﺎرا ﺷﻨﯿﺪم‪ .‬وﻻدت او ﺑﺴﻨﻪء ‪ 486‬ه ‪.‬ق ‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاآزار‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ از راه ﺧـﺪا ﺑﺮﮔﺸـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺑﺎ ﺑﺮﮔﺸﺖ از راه ﺧـﺪا رﻧـﺞ ﺧـﺪا دﻫﺪ ‪ :‬ﻧﺎﻣﻪ ات آﻧﺴﺖ ﮐﺖ آﻣﺪ ﺑﺪﺳﺖ اي‬ ‫ﺧﺪاآزار و اي ﺷﯿﻄﺎن ﭘﺮﺳﺖ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﺪاآزاري‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ()‪(1‬ﺣﺎﻟﺖ آزار دادن ﺧﺪا‪ .‬ﻋﻤﻞ آزار دادن ﺧﺪا‪ .‬ﺑﺎز ﮔﺸﺖ از راه ﺣﻖ‪ .‬ﻋﺪم اﻃﺎﻋﺖ ﺣﻖ‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺐ‬ ‫از »ﺧﺪا« و »آزاري« اﺳﺖ و »آزاري« ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺼﺪري اﺳﺖ از »آزردن«‪.‬‬ ‫ﺧﺪاآﻓﺮﯾﺪ‪.‬‬



‫]ُخ َف[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻓﺮﯾﺪهء ﺧﺪا‪ .‬ﭼﯿﺰي ﮐﻪ در ﻃﺒﯿﻌﺖ اﺳﺖ ﺑﯽ آﻧﮑﻪ دﺳﺖ ﺑﺸـﺮ ﺑﺪان راه ﯾﺎﻓﺘﻪ و آن را ﺗﻐﯿﯿﺮي داده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺎم‪.‬‬ ‫دﺳﺖ ﻧﺎﺧﻮرده‪ .‬ﻏﯿﺮﻣﺼـﻨﻮع‪ .‬ﻃﺒﯿﻌﯽ ‪ :‬اﮔﺮ ﮔﻮﯾﻢ ﻫﺰارﻫﺰار ﻣﻦ ﺑﺴﻨﮓ ﺑﺰرگ زر ﺧﺪاآﻓﺮﯾﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ زﯾﺎدت ﺑﻮد و ده ﭼﻨﺪﯾﻦ از زرﻫﺎي‬ ‫دﯾﮕﺮي‪) .‬اﺳﮑﻨﺪرﻧﺎﻣﻪ ﻧﺴﺨﻪء ﺧﻄﯽ ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ(‪ .‬در آن ﮔﻮﻫﺮﯾﻦ ﮔﻨﺞ ﺑﻦ ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ ﺑﺪي ﺧﺎﯾﻪء زر ﺧﺪاآﻓﺮﯾﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاآﻓﺮﯾﺪ‪.‬‬



‫]ُخ َف[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن دﺳﺘﮕﺮدان ﺑﺨﺶ ﻃﺒﺲ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻓﺮدوس‪ .‬واﻗﻊ در ‪54‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﻃﺒﺲ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در ﺟﻠﮕﻪ‬ ‫واﻗﻊ و ﻫﻮاﯾﺶ ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮﯾﺴﺖ‪ .‬ﺑﺪاﻧﺠﺎ ‪ 23‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻮﻧﺖ دارﻧـﺪ ﮐﻪ زﺑـﺎن آﻧﻬـﺎ ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺧﺪاآﻓﺮﯾﺪ ﺑﮑﺸﺎورزي ﮔﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ دﻫﮑﺪه را راه ﻓﺮﻋﯽ ﺑﺸﻮﺳﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺪاآﻓﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َف[ )ن ﻣـﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﻏﯿﺮﻣﺼـﻨﻮع‪ .‬ﻗُـﺪَرﺗﯽ‪ .‬ﻃـﺒﯿﻌﯽ‪ .‬ﻏﯿﺮﻣﮑﺘﺴﺐ‪ .‬ﺟﺒﻠﯽ‪ .‬ﻓﻄﺮي‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬ﺷـﺮم ﺧـﺪاآﻓﺮﯾﻦ ﺑﺮ دل‬ ‫اوﻏﺎﻟﺒﺴﺖ ﺷﺮم ﻧﮑﻮﺧﺼﻠﺘﯽ اﺳﺖ در ﻣﻠﮏ ﻣﺤﺘﺸﻢ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﺪاآﻓﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َف[ )ِاخ( )ﭘﻞ‪ (...‬ﻧﺎم ﭘﻠﯽ اﺳﺖ ﺑﺮوي ارس‪ .‬ﺣﻤـﺪاﷲ ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﭘﻞ ﺧـﺪاآﻓﺮﯾﻦ ﺑﺮ آب ارس در ﺣﺪود زﻧﮕﯿﺎن اﺳﺖ و ﺑﮑﺮﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒـﺪاﷲ ﺻـﺎﺣﺐ رﺳﻮل ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺳـﻠﻢ ﺳـﺎﺧﺖ در ﺳـﻨﻪء ﺧﻤﺲ ﻋﺸـﺮ ه ‪.‬ق ‪) .‬از ﻧﺰﻫـﮥ اﻟﻘﻠﻮب چ ﻟﯿـﺪن ص ‪ .(88‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ﭘﻞ‬ ‫ﺧﺪاآﻓﺮﯾﻦ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪاآﻓﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َف[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺑﺨﺸـﻬﺎي ﺷﺸـﮕﺎﻧﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﺒﺮﯾﺰ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺨﺶ از ﺟﻬﺖ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻣﺮزي ﺗﺎﺑﻊ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و‬ ‫در ﻗﺴـﻤﺖ ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﻫﺮ و ﮐﻨـﺎر رودﺧـﺎﻧﻪء ارس و در ﻣﺮز اﯾﺮان و ﺷـﻮروي ﻗﺮار دارد و ﺣـﺪود آن ﺑﺸـﺮح زﯾﺮ اﺳـﺖ‪ :‬ﺷـﻤﺎل‬ ‫رودﺧـﺎﻧﻪ ارس؛ ﺟﻨﻮب و ﺧـﺎور ﺑﺨﺶ ﮐﻠﯿﺒﺮ؛ ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺑﺨﺶ ورزﻗﺎن‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺨﺶ در ﻗﺴـﻤﺖ ﺟﻨﻮب و ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻫﻮاي‬ ‫آن ﻧﺴــﺒﺘًﺎ ﻣﻌﺘــﺪل ﻣﯽ ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در ﻗﺴــﻤﺖ ﺷــﻤﺎﻟﯽ و ﺟﻨـﻮب ﺑــﺎﺧﺘﺮي ﮐـﻪ ﮐﻨـﺎر رودﺧـﺎﻧﻪء ارس اﺳـﺖ‪ ،‬ﺟﻠﮕـﻪ اي و ﻫـﻮاي آن‬ ‫ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮﯾﺴﺖ؛ ﺑﻄﻮري ﮐﻪ در ﻓﺼـﻞ ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن ﺳـﮑﻮﻧﺖ در آﻧﺠـﺎ ﻣﺸـﮑﻞ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ‪ ،‬ﻣﺤـﻞ ﻗﺸـﻼﻗﺎت اﯾﻞ ﺣﺎﺟﯽ ﻋﻠﯿﻠﻮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻـت آن ﻏﻼـت و ﭘﻨﺒﻪ و اﺑﺮﯾﺸﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻗﺴـﻤﺖ ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺑﺨﺶ ﻣﻨﻄﻘﻪ اي ﺟﻨﮕﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب ﻗﺮاء ﺗﺎﺑﻊ اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﻌﻤﻮ از‬ ‫ﭼﺸـﻤﻪ ﻫـﺎ و رودﺧـﺎﻧﻪ ﻫـﺎي ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮐـﺜﺮ آن ﻫـﺎ از رودﺧـﺎﻧﻪء ارس و ﮐﻠﯿﺒﺮﭼـﺎي ﻣﻨﺸـﻌﺐ ﻣﯽ ﺷـﻮد‪ .‬ﺑﺨﺶ ﺧـﺪاآﻓﺮﯾﻦ از دو‬ ‫دﻫﺴﺘﺎن ﺑﺸﺮح زﯾﺮ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬دﻫﺴﺘﺎن ﮐﯿﻮان ﺷﺎﻣﻞ ‪ 40‬آﺑﺎدي و داراي ‪ 4969‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ و دﻫﺴﺘﺎن ﺳﻨﺠﻮان ﺣﺎوي ‪ 63‬آﺑﺎدي و‬ ‫داراي ‪ 8464‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ آﻣﺎر ﻓﻮق ﺑﺨﺶ ﺧـﺪاآﻓﺮﯾﻦ از دو دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺎ ‪ 103‬آﺑﺎدي ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽ ﯾﺎﺑـﺪ ﮐﻪ ﺟﻤﻌًﺎ‬ ‫داراي ‪ 13433‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﺸـﺨﺼﺎت ﻫﺮ ﯾﮏ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻫﺎي ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺨﺶ در ﺟﺎي ﺧﻮد ﺷـﺮح داده ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺪاآﻓﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َف[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﯿﻮان ﺑﺨﺶ ﺧﺪاآﻓﺮﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ .‬واﻗﻊ در ‪33‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﮐﻠﯿﺒﺮ و ‪34‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫اﻫﺮ ﺑﻪ ﮐﻠﯿﺒﺮ‪ .‬ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ‪ :‬ﻃﻮل ‪ 46‬درﺟﻪ و ‪ 56‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 40‬ﺛﺎﻧﯿﻪ‪ ،‬ﻋﺮض ‪ 49‬درﺟﻪ و ‪ 8‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 23‬ﺛﺎﻧﯿﻪ‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﺳﺎﻋﺖ آن ﺑﺎ‬ ‫ﺗﻬﺮان ‪ 17‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 52‬ﺛـﺎﻧﯿﻪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ و ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي و ﺧﺎﻟﯽ از ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ در ﻓﺼﻞ زﻣﺴـﺘﺎن و ﭘﺎﺋﯿﺰ اﯾﻼت در‬ ‫آﻧﺠـﺎ ﺳـﮑﻮﻧﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬آب آن از رودﺧـﺎﻧﻪء ارس و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼـت‪ ،‬ﺑﺮﻧـﺞ‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ و اﺑﺮﯾﺸﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺧـﺪاآﻓﺮﯾﻦ راه ﻣﺎﻟﺮو دارد و‬ ‫داراي ﭘﻞ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺑﺮوي رودﺧﺎﻧﻪء ارس ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﺑﺮاي ﻣﺬاﮐﺮه ﻣﺮزﺑﺎن ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ادارات دوﻟﺘﯽ در‬ ‫ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن از ﺷـﺪت ﮔﺮﻣـﺎ و اﻣﺮاض ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن و ﭘﺸﻪ و ﻣﺎر و ﻏﯿﺮه ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨـﺪ در آن ﺟﺎ ﺳـﮑﻮﻧﺖ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮري ﮐﻪ ﻣﺤﻞ ﺑﺨﺸـﺪاري‬ ‫ﺧـﺪاآﻓﺮﯾﻦ در آﺑـﺎدي ﻋﺮﺑﺸـﺎه ﺧـﺎن و ادارهء ﻣﺮزﺑـﺎﻧﯽ و ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪهء آﻣـﺎر در آﺑـﺎدي ﺧﻤـﺎرﻟﻮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺤـﻞ ﻗﺸـﻼق اﯾـﻞ ﺣﺎﺟﯽ‬ ‫ﻋﻠﯿﻠﻮﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺪاآﻓﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َف[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﻮق ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن رﻓﺴﻨﺠﺎن‪ .‬واﻗﻊ در ﺳﯽ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي رﻓﺴﻨﺠﺎن و ﭼﻬﺎرﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺑﺎﺧﺘﺮي راه ﻣﺎﻟﺮو رﻓﺴﻨﺠﺎن ﺑﻪ ﺑﺎﻓﻖ‪ .‬ﺑﺪاﻧﺠﺎ دو ﺧﺎﻧﻮار ﺳﮑﻮﻧﺖ دارﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬ ‫ﺧﺪاآﻓﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َف[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن رﻗﻪ ﺑﺨﺶ ﺑﺸﺮوﯾﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻓﺮدوس‪ .‬واﻗﻊ در ‪32‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺑﺸﺮوﯾﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ راه ﻣﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ‬ ‫ﯾﺨـﺎب ﺑﻪ ﺧـﺪاآﻓﺮﯾﻦ‪ .‬اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ و داراي ﺳـﯽ ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎن اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‬ ‫ﻏﻼت‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ‪ ،‬ارزن و ﺳـﺮدرﺧﺘﯽ و اﺑﺮﯾﺸﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي و ﮐﺮﺑﺎس ﺑﺎﻓﯽ ﮔـﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺪاء ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﺪ دا[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻣﻮﺿـﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﯾـﺎﻗﻮت آن را ﺑﻨﻘـﻞ از ﮐﺘـﺎب ﺟﻤﻬﺮه آورده وﻟﯽ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﮑﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤـﻞ آن در ﮐﺠـﺎﺳﺖ در‬ ‫»ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب« و »ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ« ﺑﺪون ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺤﻞ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻫﻤﺎن »ﺧﺪا« ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺋﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﺣـﺎﻣﺺ( ﺧـﺪاﯾﯽ‪ .‬اﻟﻮﻫﯿﺖ‪ .‬رﺑﻮﺑﯿﺖ‪) .‬ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺗﺄﻟﻪ؛ ﺻـﻘﻊ واﺟﺐ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪:‬زﻫﺮه دﻻﻟﺖ‬ ‫ﮐﻨـﺪ ﺑﺮ‪ ...‬ﺷﺎدي و ﺗﺠﻤﻞ و داد و ﺧﺪاﯾﯽ و دﯾﻦ ﻧﮕﺎه داﺷـﺘﻦ‪) .‬اﻟﺘﻔﻬﯿﻢ اﺑﻮرﯾﺤﺎن ﺑﯿﺮوﻧﯽ(‪ ... .‬ﻣﺘﻦ ﻋﺮﺑﯽ اﻟﺘﻔﻬﯿﻢ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﻟﻌﺪل و اﻟﺘﺄﻟﻪ و‬ ‫اﻟﺘﻤﺴﮏ ﺑﺎﻟﺪﯾﻦ ‪ :‬ﻧﮕﻔﺘﻢ ﻣﮕﺮ راﺳﺖ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﺗﺮا در ﺧﺪاﺋﯽ وزﯾﺮ اي ﻗﺪﯾﺮ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو ||‪ .‬ﺳﻠﻄﻨﺖ‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ‪ :‬ﺑﺮ آﻓﺎق ﮐﺸﻮر‪،‬‬ ‫ﺧـﺪاﺋﯽ ﮐﻨﯽ ﺟﻬﺎن در ﺟﻬﺎن ﭘﺎدﺷﺎﺋﯽ ﮐﻨﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﻏﯿﺐ ﮔﻮﯾﯽ ||‪ .‬اﺣﺘﺮاﻣﯽ ﮐﻪ ﺳـﺰاوار ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء )||(‪ .‬ص ﻧﺴﺒﯽ(‬ ‫رﺑﺎﻧﯽ‪ .‬اﻟﻬﯽ‪ .‬ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺪا ‪ :‬ﺳﻠﻄﺎن ﯾﻤﯿﻦ دوﻟﺖ ﻣﺤﻤﻮد اﻣﯿﻦ ﻣﻠﺖ آن ﭘﺎدﺷﺎه دﻧﯿﺎ آن ﺧﺴﺮو ﺧﺪاﺋﯽ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬اﯾﺰد ﻫﻤﻪ آﻓﺎق ﺑﺪو داد و‬ ‫ﺑﺤﻖ داد ﻧﺎﺣﻖ ﻧﺒﻮد آﻧﭽﻪ ﺑﻮد ﮐﺎر ﺧـﺪاﺋﯽ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺑﺘﻘﺪﯾﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻪ راﺿـﯽ ﺷﻮي ﮐﻪ ﮐﺎر ﺧﺪاﺋﯽ ﻧﻪ ﺗﺪﺑﯿﺮ ﻣﺎﺳﺖ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬از ﺳـﺮ‬ ‫ﺿﻌﻔﻢ ﺳـﻠﯿﻢ اﻟﻘﻠﺐ اﮔﺮ زورم دﻫﻨـﺪ ﺑﺎ اﻧﺎ اﻻﻋﻠﯽ ز ﻧﺎن ﻓﺮش ﺧﺪاﺋﯽ ﮔﺴﺘﺮم‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﯾﮕﺎﻧﻪ دوﺳﺘﯽ ﺑﻮدم ﺧﺪاﺋﯽ ﺑﺼﺪ دل ﮐﺮده ﺑﺎ ﺟﺎن‬ ‫آﺷـﻨﺎﺋﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻫﺴﺖ ﺑﺴـﯿﺎر ﻓﺮق در رگ و ﭘﻮﺳﺖ از ﺧـﺪا دوﺳﺖ ﺗﺎ ﺧﺪاﺋﯽ دوﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮐﻪ ﺧﺸﻢ ﺧﺪاﺋﯽ اﺳﺖ ﺑﯿﺪادﮔﺮ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 703‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫)ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ - .‬دﻋﻮي ﺧـﺪاﺋﯽ؛ ادﻋﺎي ﺧـﺪاﺋﯽ‪ .‬ادﻋﺎي اﻟﻮﻫﯿﺖ‪ - .‬ﺧـﺪاﺋﯽ ﺑﻮدن؛ ﺧﻮب ﺑﻮدن‪ .‬ﻧﯿﮑﻮ ﺑﻮدن ﮐﺎر و ﻣﻮرد ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺧﺪا ﺑﻮدن‪:‬‬ ‫ﺧـﺪاﺋﯽ ﺑﻮد ﺑﻨﺰﯾﻦ ﻫـﺎ ﻧﺰدﯾـﮏ ﻣﺤـﻞ آﺗﺶ ﺳﻮزي ﻧﺒﻮد‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧـﺪاﺋﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﻼـن ﮐـﺎر ﻧﺸـﺪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺋﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮔﺎوﺑـﺎز ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﯿﺠﺎر‪ .‬واﻗﻊ در ‪15‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري ﭘﯿﺮﺗﺎج و ﮐﻨﺎر راه ﻣﺎﻟﺮو ﺷﺎﻫﮕـﺪار ﺑﻪ‬ ‫ﮔﺎوﺑـﺎز‪ .‬اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ در ﻣﻨﻄﻘﻪء ﺗﭙﻪ ﻣـﺎﻫﻮري واﻗﻊ‪ ،‬و آب و ﻫﻮاي آن ﺳﺮدﺳـﯿﺮي و داراي ‪ 230‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺰﺑﺎن ﺗﺮﮐﯽ‬ ‫ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري و از ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ‪ ،‬زﻧﺎن‬ ‫ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨﺪ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺪاﺋﯽ رﺣﻢ‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﯾﮏ ﻧﻮع ﻏﺬاﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪروﯾﺸﺎن دﻫﻨﺪ در اﻧﺠﺎم ﻧﺬر‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺋﯽ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﻮب ﺷـﺪن‪ .‬ﻧﯿﮑﻮ ﺷـﺪن‪ :‬ﺧـﺪاﺋﯽ ﺷـﺪ ﮐﻪ ﻓﻼن ﻃﻮر ﺷﺪ‪ .‬ﺧﺪاﺋﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺷﺪ ﯾﺎ آن ﮐﺎر ﻧﺸﺪ‪ .‬ﺧﺪاﺋﯽ‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﺷـﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﺮﻓﺘﻢ‪ .‬ﺧـﺪاﺋﯽ ﺷـﺪ ﮐﻪ ﻓﻼـن ﻧﯿﺎﻣـﺪ ﯾـﺎ ﻓﻼـن ﮐـﺎر ﻧﺸـﺪ‪ .‬ﺧـﺪاﺋﯽ ﺷـﺪ ﮐﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪ دور از ﻗﻠﺐ و رﯾﻪ ﺧﻮرد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺋﯽ ﻓﺮوﺷﺎن‪.‬‬



‫]ُخ ُف[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(آﻧﺎﻧﮑﻪ ﮐﺎر ﻣﻨﺴﻮب ﺑﺨﺪا را ﻣﯽ ﻓﺮوﺷﻨﺪ‪ .‬رﯾﺎﮐﺎران‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪاﻓﺮوﺷﺎن در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺋﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺗﺸـﺒﻪ ﺑﺨـﺪا ﭘﯿـﺪا ﮐﺮدن ||‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺮدن‪ .‬دﺳﺖ اﺳﺘﯿﻼ داﺷـﺘﻦ ‪ :‬ﺑﺮ آﻓﺎق‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺧﺪاﺋﯽ ﮐﻨﯽ ﺟﻬﺎن در ﺟﻬﺎن ﭘﺎدﺷﺎﺋﯽ ﮐﻨﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاب‪.‬‬



‫]َﺧْﺪ دا[ )ع ص( ﮐﺬاب‪ .‬دروﻏﮕﻮ‪ .‬ﻏﺪار‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺪب در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺑﺨﺶ‪.‬‬



‫]ُخ َب[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺪاده‪ .‬ﺧﺪاﺑﺨﺸـﯿﺪه‪ .‬ﻋﻄـﺎي اﻟﻬﯽ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ )||(‪ِ .‬ا( ﻧـﺎﻣﯽ از ﻧﺎﻣﻬﺎي ﻣﺮدان‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺑﺨﺶ آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َب[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ دره ﺷـﻬﺮ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﯾﻼم واﻗﻊ در ‪ 9‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮي دره ﺷﻬﺮ و ﮐﻨﺎر راه ﻣﺎﻟﺮوي اﯾﻼم‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ‪،‬‬ ‫ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﮔﺮﻣﺴﯿﺮي اﺳﺖ‪ .‬داراي ‪ 275‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ زﺑﺎن آﻧﻬﺎ ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪء ﺻﯿﻤﺮه و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‪:‬‬ ‫ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔـﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و از ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ‪ ،‬ﻗﺎﻟﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨـﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه راه ﻣﺎﻟﺮو ﻧﯿﺰ‬ ‫دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺪاﺑﺨﺶ ﺧﺎن‪.‬‬



‫]ُخ َب[ )ِاخ( وي از ﻓﻀـﻼي ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن و ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اي ﺑﻮده ﮐﻪ ﺷﻬﺮت ﺟﻬﺎﻧﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺰوﯾﻨﯽ در ﺷﺮح ﺣﺎل او ﻣﯽ آورد‪:‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي ﺧـﺪا ﺑﺨﺶ ﺧﺎن ﺻﺎﺣﺐ از ﻓﻀـﻼي ﻣﺴـﻠﻤﯿﻦ ﻏﯿﻮر و ﺑﻠﻨـﺪﻫﻤﺖ ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن و رﺋﯿﺲ ﻣﺠﻠﺲ ﻋﺪاﻟﺖ ﺣﯿﺪرآﺑﺎد دﮐﻦ و ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اي اﺳﺖ ﻣﻬﻢ در ﺷـﻬﺮ ﺑﺮﻗﭙﻮر ﻣﺸـﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﻧﺴﺦ ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﺎدر و ﻧﻔﯿﺲ)‪) .(1‬از ﻣﻘـﺪﻣﻪء ﻣﺮﺣﻮم ﺷـﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﻗﺰوﯾﻨﯽ ﺑﺮ ﮐﺘﺎب‬ ‫اﻟﻤﻌﺠﻢ ﻓﯽ ﻣﻌـﺎﯾﯿﺮ اﺷـﻌﺎر اﻟﻌﺠﻢ ﺑﻨﻘﻞ ﻣـﺪرس رﺿﻮي(‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎﺑﺨـﺎﻧﻪ واﺟـﺪ ﻧﺴـﺨﻪء ﻧﻔﯿﺴـﯽ از ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻌﺠﻢ ﻓﯽ ﻣﻌﺎﯾﯿﺮ اﺷـﻌﺎر‬ ‫اﻟﻌﺠﻢ ﺑﻮده ﮐﻪ ﺑﺴﺎل ‪ 1183‬ه ‪.‬ق ‪ .‬اﺳﺘﻨﺴﺎخ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺑﺨﺶ ﺧﺎن ﮐﯿﻮاﻧﻠﻮ‪.‬‬



‫ك[)ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺧﺎن ﻫﺎي ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﺪﻣﺖ ﺷﺎﻫﺮخ ﻣﯿﺮزا ﻧﻮهء ﻧﺎدرﺷﺎه اﻓﺸﺎر ﺑﻮد و ﭼﻮن اﺣﻤﺪﺧﺎن اﺑﺪاﻟﯽ ﺑﺎ‬ ‫]ُخ َب ِن ِ‬ ‫ﺳﯿﺼﺪﻫﺰار ﺗﻦ از اﻓﻐﺎﻧﺎن و ﻫﺰاره و ﺑﻠﻮچ و ﻣﺮدم ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن و ‪ 600‬زﻧﺠﯿﺮ ﻓﯿﻞ ﻗﺼﺪ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻣﺸﻬﺪ و ﻣﻘﺮ دوﻟﺖ ﺷﺎﻫﺮﺧﯽ ﮐﺮد و در ﮔﻞ‬ ‫ﺷﻮر دو ﻓﺮﺳـﺨﯽ ﻣﺸـﻬﺪ اردو زد‪ .‬ﺟﻤﻌﯽ از ﺧﺎﻧﺎن و ﺳـﺮﮐﺮدﮔﺎن ﮐﺮدان و ﻏﯿﺮه ﻣﺎﻧﻨـﺪ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴـﯿﻦ ﺧﺎن ﮐﺮد ﻗﺮاﭼﻮرﻟﻮ و ﺟﻌﻔﺮﺧﺎن‬ ‫زﻋﻔﺮاﻧﻠﻮ و ﻓﻀﻌﻠﯽ ﺧﺎن ﮐﺮد و ﺧﺪاﺑﺨﺶ ﺧﺎن ﮐﯿﻮاﻧﻠﻮ و رﺿﺎ ﻗﻠﯽ ﺧﺎن ﺧﺮده اوﯾﻤﺎق و ﻏﯿﺮ اﯾﺸﺎن ﺑﺠﻬﺖ ﺣﻔﻆ ﻧﺎﻣﻮس ﺧﻮد از ﺷﺎﻫﺮخ‬ ‫ﻣﯿﺮزا ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﺮﺧﺼﯽ ﮐﺮده ﺑﻤﻘﺎم و ﻣﻨﺰل ﺧﻮد ﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻌﺮﮐﻪ ﻧﺼﺮاﷲ ﭘﺴﺮ ﺷﺎﻫﺮخ ﻣﯿﺮزا ﻣﺮداﻧﮕﯽ ﻫﺎ و ﺑﺴﺎﻟﺘﻬﺎ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻣﻮرد‬ ‫اﻋﺠﺎب و ﺗﺤﺴـﯿﻦ اﺣﻤﺪﺧﺎن اﺑﺪاﻟﯽ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬او ﺑﺎ ﺗﻨﯽ ﭼﻨﺪ ﻗﻠﯿﻞ ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺴـﭙﺎه اﻓﻐﺎن زد و ﺳـﺮو زﻧﺪه ﺑﺴﯿﺎر از آن ﻫﺎ ﮔﺮﻓﺖ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺮداﻧﮕﯽ ﻫﺎ ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﮐﺸـﯿﺪ ﮐﻪ اﺣﻤﺪﺧﺎن اﺑﺪاﻟﯽ ﺑﺎ ﺷـﺮاﯾﻂ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻬﻠﯽ ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﮐﺮد و ﺑﻘﻨﺪﻫﺎر رﻓﺖ‪) .‬از ﮔﻠﺸﻦ ﻣﺮاد ﺑﻨﻘﻞ ﺗﻌﻠﯿﻘﻪء‬ ‫ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ ﮔﻠﺴﺘﺎﻧﻪ ص ‪.(317‬‬ ‫ﺧﺪاﺑﻨﺪه‪.‬‬



‫]ُخ َب َد ‪ِ /‬د[ )ِا( ﻧﺎم ﻗﺴﻤﯽ ﭘﻮل ﻧﻘﺮه ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺑﻨﺪه‪.‬‬



‫]ُخ َب َد ‪ِ /‬د[ )ِاخ( وي ﭼﻬﺎرﻣﯿﻦ ﭘﺎدﺷﺎه از ﺧﺎﻧﺪان ﺻـﻔﻮﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺷﺎه ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ اول و ﻧﻮهء ﺷﺎه اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ اول ﺑﻮده‪ .‬ﺑﺴﺎل ‪ 985‬ه‬ ‫‪.‬ق ‪ .‬ﭘﺲ از ﺑﺮادرش ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ اورﻧـﮓ ﺷـﺎﻫﯽ زد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﺿـﻌﻒ و ﻧـﺎﺗﻮاﻧﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﮐﺎري ﮐﻨـﺪ و آﻧﭽﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯿﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺪﺳـﺖ‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪ اﮐﺒﺮش ﺣﻤﺰه ﻣﯿﺮزاي ﺻﻔﻮي ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺪوران او ﺳﭙﺎه ﻋﻈﯿﻤﯽ ﺗﺮك از ﻃﺮف ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺮادﺧﺎن ﺛﺎﻟﺚ ﭘﺎدﺷﺎه ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﺴﻮي اﯾﺮان آﻣﺪ‬ ‫و ﭘﺲ از ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺳـﺨﺖ و ﺧﻮﻧﯿﻦ ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﺗﺒﺮﯾﺰ و ﺷـﺮوان و ﺗﻔﻠﯿﺲ و ﻧﻮاﺣﯽ دﯾﮕﺮي ﺑﺘﺼـﺮف ﻧﯿﺮوي ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ درآﻣﺪ و ﭼﻮن ﺣﻤﺰه‬ ‫ﻣﯿﺮزا ﮐﺸـﺘﻪ ﺷـﺪ‪ ،‬ﺳـﭙﺎه اﯾﺮان ﺑﮑﻠﯽ ﺷـﮑﺴﺖ ﺧﻮرد و وﺿﻊ داﺧﻠﯽ اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﺑﻬﺮج و ﻣﺮج اﻓﺘﺎد ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﻓﺮزﻧـﺪ دوم او ﺷﺎه ﻋﺒﺎس اول از‬ ‫ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﭙﺎﯾﺘﺨﺖ آﻣﺪ و ﺑﺠﺎي ﭘﺪر زﻣﺎم اﻣﻮر را ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺳـﻠﻄﺎن ﺧﺪاﺑﻨﺪه ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﻧﺪك ﻣﺪﺗﯽ ﭘﺲ از آن درﮔﺬﺷﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس‬ ‫اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج ‪ .(3‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻔﻮي در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺑﻨﺪه‪.‬‬



‫]ُخ َب َد ‪ِ /‬د[ )ِاخ( ﻟﻘﺐ ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤـﺪ اوﻟﺠـﺎﯾﺘﻮ ﭘﺎدﺷـﺎه ﻣﻐﻮﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺳﺎل ‪ 703‬ﺗﺎ ‪ 716‬ه ‪.‬ق ‪ .‬ﺑﺮ اﯾﺮان و ﻣﺘﺼـﺮﻓﺎت ﻣﻐـﻮﻟﯽ در‬ ‫ﺣﻮاﻟﯽ اﯾﺮان ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻨـﮏ ﺷـﺮح ﺣﺎل او ﺑﻨﻘﻞ از ﺗﺎرﯾـﺦ ﻣﻐﻮل ﻋﺒﺎس اﻗﺒﺎل آﺷﺘﯿﺎﻧﯽ‪ :‬ﻏﺎزان ﺧﺎن ] ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﻐﻮﻟﯽ اﯾﺮان [در اﯾﺎم‬ ‫ﺣﯿﺎت ﺧﻮد ﺑﺮادر ﺧﻮﯾﺶ ﻣﺤﻤـﺪ را ﺑﻮﻟﯿﻌﻬـﺪي و ﺟﺎﻧﺸـﯿﻨﯽ ﺧﻮد ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﻣﺤﻤﺪ در وﻓﺎت ﻏﺎزان در اردو ﺣﻀﻮر ﻧﺪاﺷﺖ و در‬ ‫ﺧﺮاﺳـﺎن ﺑﺤﮑﻮﻣﺖ و ادارهء اﻣﻮر آن ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻣﺸـﻐﻮل ﺑﻮد‪ .‬از اﻣﺮاي ﻏـﺎزاﻧﯽ اﻣﯿﺮ ﻣﻮﻻـي‪ ،‬ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ ﻣﺤﻤـﺪ را از اوﺿﺎع اردو و ﺧﯿﺎﻻت‬ ‫ﺷﺎﻫﺰادﮔﺎن و اﻣﺮاي ﺳـﺮﮐﺶ ﻣﻄﻠﻊ ﻣﯿﺴﺎﺧﺖ؛ ﻣﺨﺼﻮﺻًﺎ او را از داﻋﯿﻪء ﺳـﻠﻄﻨﺖ آﻻﻓﺮﻧﮓ ﭘﺴـﺮ ﮐﯿﺨﺎﺗﻮن ﻣﺨﺒﺮ ﮐﺮد و ﺑﻪ او ﻓﻬﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﺷﺎﻫﺰاده ﺑـﺪﺳﺘﯿﺎري ﻫﺮﻗـﺪاق ﺳـﭙﻬﺴﺎﻻر اردوي ﺧﺮاﺳﺎن ﮐﻪ زوﺟﻪ اش دﺧﺘﺮ ﻗﺘﻠﻐﺸﺎه ﺧﻮاﻫﺮزادهء آﻻﻓﺮﻧﮓ ﺑﻮده‪ ،‬ﻫﻮاي اﯾﻠﺨﺎﻧﯽ در‬ ‫ﺳﺮ دارد و اﮔﺮ ﻣﺤﻤـﺪ ﻣﯿﺨﻮاﻫـﺪ ﺑـﻪ آراﻣﯽ ﺑﺮ ﺗﺨـﺖ ﺑﻨﺸـﯿﻨﺪ و دﻧﺒـﺎﻟﻪء اﺻـﻼﺣﺎت ﺑﺮادر را ﺑﮕﯿﺮد؛ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎﯾـﺪ از ﺟـﺎﻧﺐ آﻻﻓﺮﻧـﮓ و‬ ‫ﻫﺮﻗـﺪاق آﺳﻮده ﺧـﺎﻃﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺤﻤـﺪ در ﻗﻮرﯾﻠﺘـﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ از وﺻﻮل ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ ﻏﺎزان ﻣﻨﻌﻘـﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺻـﻼح دﯾـﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از‬ ‫ﺷﯿﻮع اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﮐـﺎر آﻻﻓﺮﻧـﮓ و ﻫﺮﻗـﺪاق را ﺑﺴـﺎزد و ﺑﻬﻤﯿﻦ ﻧﯿﺖ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ از اﻣﺮاي ﺧﻮد را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻬﻢ ﮔﻤـﺎﺷﺖ و اﯾﺸـﺎن ﻗﺒـﻞ از آﻧﮑﻪ‬ ‫آﻻﻓﺮﻧﮓ ﺑﺮ ﻣﺮدن ﻏﺎزان ﻣﻄﻠﻊ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ او ﺧﻠﻮت ﮐﺮدﻧﺪ و ﯾﮑﯽ از آن ﺳﻪ ﻣﺄﻣﻮر ﺳـﺮ او را ﺑﺎ ﺷﻤﺸﯿﺮ از ﺑﺪن ﺟﺪا ﺳﺎﺧﺖ و ﻫﺮﻗﺪاق ﻫﻢ‬ ‫اﮔﺮﭼﻪ ﮔﺮﯾﺨﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺰودي دﺳـﺘﮕﯿﺮ ﺷـﺪ و ﺑﺎ دو ﺑﺮادر و ﺳﻪ ﭘﺴـﺮ ﺧﻮد ﺑﻘﺘﻞ رﺳـﯿﺪ و ﻣﺤﻤﺪ در ﻗﺪم اول از ﺷـﺮﻏﺎﺋﻠﻪء ﺑﺰرﮔﯽ رﻫﺎﺋﯽ‬ ‫ﯾـﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از دﻓﻊ ﻓﺘﻨﻪء آﻻﻓﺮﻧﮓ و ﻫﺮﻗـﺪاق و ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻃﺎﻋﺖ از ﻟﺸـﮑﺮﯾﺎن اﯾﺸﺎن و آرام ﮐﺮدن ﺧﺮاﺳﺎن‪ ،‬ﻣﺤﻤـﺪ از آن ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻋﺎزم‬ ‫داراﻟﻤﻠﮏ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﮔﺮدﯾـﺪ و در اﯾﻦ ﺳـﻔﺮ ﺳـﭙﺎﻫﯿﺎن ﻓﺮاوان و ﯾﮏ ﻋﺪه از اﻣﺮا و ﻧﻮﯾﻨﺎن ﺑﺰرگ ﻣﺜﻞ اﻣﯿﺮ ﻣﻮﻻي و ﺳﻮﻧﺞ واﯾﺴﻦ ﻗﺘﻠﻎ و ﻋﻠﯽ‬ ‫ﻗﻮﺷـﭽﯽ و ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﯿﮏ ﺑﺎ او ﻫﻤﺮاه ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤـﺪ در ﭘﻨﺠﻢ ذي اﻟﺤﺠﮥ ﺳﺎل ‪ 703‬ه ‪.‬ق ‪ .‬ﺑﺸـﻬﺮ اوﺟـﺎن رﺳـﯿﺪ و در اﯾﻦ ﻣﻘـﺎم ﺑﻪ اﻗﺎﻣﻪء‬ ‫ﻣﺮاﺳﻢ ﻋﺰاداري ﺑﺮادر ﺧـﻮد ﻗﯿـﺎم ﮐﺮد و در ‪ 15‬ذي اﻟﺤﺠـﮥ ﻫﻤـﺎن ﺳﺎل رﺳـﻤًﺎ ﺑﺘﺨﺖ اﯾﻠﺨﺎﻧﯽ ﺟﻠﻮس ﻧﻤﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻗﺘﻠﻐﺸﺎه و اﻣﯿﺮ‬ ‫ﭼﻮﭘـﺎن و اﻣﯿﺮ ﻓﻮﻻدﻗﯿـﺎ و ﺳﻮﻧـﺞ واﯾﺴﻦ ﻗﺘﻠﻎ در ﻃﺮف راﺳﺖ ﺗﺨﺖ او و ﺷـﺎﻫﺰاده ﺧﺎﻧﻤﻬـﺎي ﺧﺎﻧـﺪان ﭼﻨﮕﯿﺰي در ﺳـﻤﺖ ﭼﭗ و اﻣﺮاي‬ ‫دﯾﮕﺮ در ﻣﻘﺎﺑﻞ آن اﯾﺴـﺘﺎده و ﻟﺸـﮑﺮ در ﭘﺸﺖ ﭼﺎدر ﻣﺨﺼﻮص اﯾﻠﺨﺎﻧﯽ ﺻﻒ زده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺟﻠﻮس ﺑﺘﺨﺖ ﻟﻘﺐ ﺳﻠﻄﺎن‬ ‫اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﯾﻌﻨﯽ ﺳـﻠﻄﺎن آﻣﺮزﯾـﺪه اﺧﺘﯿﺎر ﮐﺮد؛ در اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﯿﺶ از ﺑﯿﺴﺖ وﺳﻪ ﺳﺎل ﻧﺪاﺷﺖ و او ﺳﻮﻣﯿﻦ ﭘﺴـﺮ ارﻏﻮن ﺧﺎن ﺑﻮد‪ ،‬از ﻃﺮف‬ ‫ﻣـﺎدر ﻧﻮادهء ﺑﺮادر دوﻗﻮزﺧـﺎﺗﻮن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷـﺪ‪ .‬ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤـﺪ اوﻟﺠـﺎﯾﺘﻮ را ﺑﻤﻨﺎﺳـﺒﺖ ﺗﻌﻠﻘﯽ ﮐﻪ ﺑﻤـﺬﻫﺐ ﺷـﯿﻌﻪ اﻇﻬـﺎر ﻣﯽ داﺷﺖ‪،‬‬ ‫ﺷﯿﻌﯿﺎن ﺧﺪا ﺑﻨﺪه ﻟﻘﺐ داده اﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﻫﻞ ﺗﺴـﻨﻦ از راه دﺷﻤﻨﯽ و ﮐﯿﻨﻪ ﺟﻮﯾﯽ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را ﺧﺮﺑﻨﺪه ﮐﺮده و ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﺑﻬﻤﯿﻦ‬ ‫ﻋﻠﺖ در ﮐﺘﺐ ﻗـﺪﻣﺎ ﺑﻬﺮ دو ﻋﻨﻮان ﺧﺪاﺑﻨـﺪه و ﺧﺮﺑﻨـﺪه ﻣﺬﮐﻮر ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﺳﻪ روز ﺑﻌﺪ از ﺟﻠﻮس ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ داﯾﺮ ﺑﺮ اﻗﺎﻣﻪء ﻣﺮاﺳـﻢ‬ ‫دﯾﻨﯽ و ﺷـﻌﺎﺋﺮ اﺳﻼم و رﻋﺎﯾﺖ ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﯾﺎﺳﺎﻫﺎي ﻏﺎزاﻧﯽ ﺻﺎدر ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ اﻣﺮا و ﺳﺮان ﻟﺸﮑﺮي ﺧﻠﻌﺘﻬﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺨﺸﯿﺪ‪ .‬ﻗﺘﻠﻐﺸﺎه ﻧﻮﯾﺎن را‬ ‫ﺑﻌﻨﻮان ﺑﯿﮕﻠﺮﺑﯿﮕﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ و ﺳـﭙﻬﺴﺎﻻري ﮐﻞ اردو و در ﻣﯿﺎن رﺟﺎل ﻣﻤﻠﮑﺘﯽ ﻣﻘﺎم اول داد و اﻣﯿﺮ ﭼﻮﭘﺎن و ﻓﻮﻻدﻗﯿﺎ و ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﯿﮏ و‬ ‫ﺳﻮﻧﺞ واﯾﺴﻦ ﻗﺘﻠﻎ را در ﺗﺤﺖ اﻣﺮ او ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﺧﻮاﺟﻪ رﺷﯿﺪاﻟﺪﯾﻦ ﻓﻀﻞ اﷲ ﻫﻤﺪاﻧﯽ ﻃﺒﯿﺐ را ﻣﺜﻞ اﯾﺎم ﺑﺮادر ﺑﺼﺪارت و ﺧﻮاﺟﻪ‬ ‫ﺳﻌﺪاﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺳـﺎوﺟﯽ را ﺑﻤﺸﺎرﮐﺖ او در اﻣﻮر دﯾﻮاﻧﯽ و وزارﺗﯽ ﮔﻤﺎﺷﺖ و اوﻗﺎف را ﺑﻪ ﻗﺘﻠﻎ ﻗﯿﺎ و ﺑﻬﺎءاﻟـﺪﯾﻦ ﯾﻌﻘﻮب ﺳﭙﺮد و دو‬ ‫ﻧﻔﺮ از ﻓﺮﺳـﺘﺎدﮔﺎن ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺼـﺮ را ﮐﻪ در ﺳﻨﻮات آﺧﺮ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻏﺎزان ﺑﻪ اﯾﺮان آﻣﺪه و ﺑﻪ اﻣﺮ آن ﭘﺎدﺷﺎه ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬آزادي‬ ‫ﺑﺨﺸـﯿﺪ و در ﺧﺪﻣﺖ ﺧﻮد ﻧﮕﺎﻫﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ورود ﺑﻪ ﺗﺒﺮﯾﺰ اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﺳﻔﺮاي ﺗﯿﻤﻮرﻗﺎآن )‪ 706 - 694‬ه ‪.‬ق ‪ (.‬ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﻗﻮﺑﯿﻼي ﻗﺎآن و‬ ‫اوﻟﻮس اوﮔﺘـﺎي و ﺟﻐﺘﺎي را ﭘـﺬﯾﺮﻓﺖ و درﻧﺘﯿﺠﻪء اﯾﻦ ﻣﻼﻗﺎت‪ ،‬ﺑﯿﻦ اﯾﻠﺨﺎن اﯾﺮان و اﻣﭙﺮاﻃﻮر ﭼﯿﻦ و ﺟﺎﻧﺸـﯿﻨﺎن اوﮔﺘﺎي و ﺟﻐﺘﺎي رﺷـﺘﻪء‬ ‫اﺗﺤﺎد و وداد ﻣﺴـﺘﺤﮑﻢ ﮔﺮدﯾـﺪ‪ .‬ﮐﻤﯽ ﺑﻌـﺪ اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ از ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻤﺮاﻏﻪ رﻓﺖ و رﺻـﺪﺧﺎﻧﻪء آن را ﺑﺎزدﯾﺪ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﺻـﯿﻞ اﻟﺪﯾﻦ ﭘﺴـﺮ ﺧﻮاﺟﻪ‬ ‫ﻧﺼﯿﺮاﻟﺪﯾﻦ ﻃﻮﺳﯽ را ﺑﻪ ادارهء آن ﮔﻤﺎﺷﺖ و ﭘﺲ از ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﺑﺘﺒﺮﯾﺰ ﺑﺪﺷﺖ ﻣﻮﻗﺎن ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ زﻣﺴﺘﺎن را در آن ﻗﺸﻼق ﺑﮕﺬراﻧﺪ‪.‬‬ ‫اوﻟﺠـﺎﯾﺘﻮ از ﻣﻮﻗـﺎن دو ﻧﻔﺮ ﻓﺮﺳـﺘﺎدهء ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺼـﺮ را ﮐﻪ آزادي ﺑﺨﺸـﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻬﻤﺮاﻫﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪﮔﺎﻧﯽ رواﻧﻪء آن دﯾـﺎر ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ اﯾﺸﺎن‬ ‫ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ داد ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ از ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺼـﺮ ﺧﻼص اﯾﺮﻧﺠﯿﻦ ﺑﺮادر ﺳﻮﻧﺞ را ﮐﻪ در ﻣﺤﺎرﺑﺎت آﺧﺮي ﺑﯿﻦ ﻏﺎزان و ﻣﺴـﻠﻤﯿﻦ ﺷﺎم و ﻣﺼـﺮ‬ ‫اﺳـﯿﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ و ﭘﯿﺎم دوﺳـﺘﺎﻧﻪء اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ را ﻧﯿﺰ ﺑﺴﻠﻄﺎن اﺑﻼغ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 705‬ه ‪.‬ق ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺎل دوم ﺳـﻠﻄﻨﺖ اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﺗﺎج‬ ‫اﻟﺪﯾﻦ ﮔﻮرﺳـﺮﺧﯽ ﻧﺎﺋﺐ اﻣﯿﺮ ﻫﺮﻗﺪاق و ﺑﻌﻀـﯽ دﯾﮕﺮ از ﺳﺎﻋﯿﺎن ﺧﻮاﺟﻪ رﺷـﯿﺪاﻟﺪﯾﻦ و ﺧﻮاﺟﻪ ﺳﻌﺪاﻟﺪﯾﻦ را ﺑﻪ اﺧﺘﻼس و ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﺎل‬ ‫دﯾﻮاﻧﯽ ﻣﺘﻬﻢ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬اوﻟﺠـﺎﯾﺘﻮ ﻗﺘﻠﻎ ﻧﻮﯾـﺎن را ﻣﺄﻣﻮر ﺗﺤﻘﯿﻖ اﯾﻦ ﻗﻀـﯿﻪ ﻧﻤﻮد و ﭼﻮن ﺑـﺪﺧﻮاﻫﯽ و ﺳـﻌﺎﯾﺖ ﺗﺎج اﻟـﺪﯾﻦ و دﯾﮕﺮان ﺑﺎ ﺛﺒﺎت‬ ‫رﺳـﯿﺪ‪ ،‬اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ اﻣﺮ داد ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را ﺳـﯿﺎﺳﺖ ﮐﻨﻨﺪ و درﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ ﮔﻮرﺳـﺮﺧﯽ ﺑﻘﺘﻞ رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎي ﺳﻠﻄﺎﻧﯿﻪ در ‪ 704‬ه ‪.‬ق ‪ .‬ﻏﺎزان‬ ‫ﺧـﺎن در اواﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﺧﻮد ﺧﯿﺎل داﺷﺖ ﮐﻪ در ﻣﺤﻞ ﭼﻤﻦ ﺳـﻠﻄﺎﻧﯿﻪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ در ﺳـﺮزﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ دو رود ﮐﻮﭼﮏ اﺑﻬﺮ و زﻧﺠﺎن رود در آﻧﺠﺎ‬ ‫ﺳﺮﭼﺸـﻤﻪ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧـﺪ و اوﻟﯽ ﺑﻄﺮف ﻣﺤـﺎل ﻗﺰوﯾﻦ و دوﻣﯽ ﺑﺴـﻤﺖ ﻗﺰل اوزن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷـﻬﺮي ﺑﻨﺎ ﮐﻨـﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر دﺳﺖ زد‪،‬‬ ‫وﻟﯽ ﻋﻤﺮش وﻓـﺎ ﻧﮑﺮد و اوﻟﺠـﺎﯾﺘﻮ دﻧﺒـﺎﻟﻪء ﺧﯿـﺎل ﺑﺮادر را در اﯾﻦ ﺧﺼﻮص ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﺣـﺎﻟﯿﻪء ﺳـﻠﻄﺎﻧﯿﻪ را ﻣﻐﻮل ﻗﻨﻐﻮراﻻﻧﮓ ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ و ﭼﻤﻦ آن ﻣﺮﺗﻊ اﺣﺸﺎم اﯾﺸﺎن ﺑﻮد و ﻏﺎﻟﺒًﺎ اﯾﻠﺨﺎﻧﺎن و ﺳـﺮداران ﻣﻐﻮل در ﻋﺒﻮر از ﻋﺮاق ﺑﻪ آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﯾﺎ ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ در آن ﺳﺮزﻣﯿﻦ‬ ‫رﺣﻞ اﻗﺎﻣﺖ ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻨـﺪ‪ .‬ﻏﺎزان ﺧﺎن در اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﮐﻪ ﺑﻬﯿﭻ وﺟﻪ آﺑﺎدي ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬اﺳﺎس ﺷـﻬﺮي را ﭘﯽ اﻓﮑﻨﺪه ﺑﻮد و اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﻫﻤﺎن را‬ ‫ﺑﻨﺎم ﺳﻠﻄﺎﻧﯿﻪ در ﭘﻨﺞ ﻓﺮﺳﻨﮕﯽ اﺑﻬﺮ در ﺗﺎرﯾﺦ ‪ 704‬ه ‪.‬ق ‪ .‬ﺷـﺮوع ﺑﻪ اﺗﻤﺎم ﮐﺮد و آن را در ﻣـﺪت ده ﺳﺎل ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﺪ؛ ﺑﻄﻮري ﮐﻪ در‬ ‫ﺳﺎل ‪ 713‬ق‪ .‬در ﻣﺤـﻞ ﻗﻨﻐﻮراﻻﻧـﮓ ﮐﻪ ﭼﻤﻨﯽ ﺑﯿﺶ ﻧﺒﻮد ﯾﮑﯽ از اﻋﺎﻇﻢ ﺑﻼد اﺳـﻼﻣﯽ ﺷـﺮق اﯾﺠﺎد ﮔﺮدﯾـﺪ و اﺑﻨﯿﻪء ﺑﺴـﯿﺎر از ﻋﻤﺎرات‪،‬‬ ‫ﻣـﺪارس‪ ،‬ﻣﺴﺎﺟـﺪ‪ ،‬ﺣﻤﺎﻣﻬﺎ و ﺑﺎزارﻫﺎ در آن اﻧﺸﺎء ﺷﺪ و ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻓﺮاوان از ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪ در ﺷـﻬﺮ ﻣﺰﺑﻮر ﻣﺠﺘﻤﻊ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬دورادور ﺳـﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ﺑﻪ‬ ‫اﻣﺮ اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﺑﺎروﺋﯽ ﻣﺮﺑﻊ ﺷـﮑﻞ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻃﻮل آن ‪30‬ﻫﺰار ﻗـﺪم ﻣﯽ ﺷﺪ و ﺿـﺨﺎﻣﺖ دﯾﻮارﻫﺎي آن ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﻬﺎر ﺳﻮار‬ ‫ﭘﻬﻠﻮي ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ روي آن ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ و در وﺳﻂ آن اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﻗﻠﻌﻪء ﺑﺰرﮔﯽ ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ از ﺟﻬﺖ ﻋﻈﻤﺖ ﺑﺸﻬﺮي ﻣﯿﻤﺎﻧﺪ‬ ‫و در آن ﮔﻨﺒـﺪي ﺟﻬﺖ ﻣﻘﺒﺮهء ﺧﻮد ﺑﻨﺎ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻫﻤﺎن ﮔﻨﺒـﺪ ﻣﻌﺮوف ﺷﺎه ﺧﺪاﺑﻨـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌـﺪ از وﻓﺎت‪ ،‬ﺳـﻠﻄﺎن را در آﻧﺠﺎ ﺑﺨﺎك‬ ‫ﺳﭙﺮدﻧﺪ و آن از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﺑﻨﯿﻪ و از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻋﺎﻟﯽ ﻣﻌﻤﺎري ﻋﻬﺪ ﻣﻐﻮل اﺳﺖ‪ .‬اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ در ﺑﻨﺎي ﺳـﻠﻄﺎﻧﯿﻪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن راﻫﯽ را ﮐﻪ ﻏﺎزان در‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺷـﻨﺐ ﻏﺎزان ﺗﺒﺮﯾﺰ ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﯿﺮوي ﮐﺮد؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻌﺪ از ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺷـﻬﺮ و ﮔﻨﺒﺪ در اﻃﺮاف ﻣﻘﺒﺮهء ﺧﻮد ﺑﻪ ﺑﻨﺎي ﻫﻔﺖ ﻣﺴﺠﺪ‬ ‫اﻣﺮ داد و ﯾﮑﯽ از آﻧﻬـﺎ را ﺧـﻮد ﺑﺨﺮج ﺧـﻮﯾﺶ از ﻣﺮﻣﺮ و ﭼﯿﻨﯽ ﺳـﺎﺧﺖ و اﺑﻨﯿـﻪء ﺑﺴـﯿﺎر دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ از داراﻟﺸـﻔﺎ‪ ،‬داروﺧـﺎﻧﻪ‪ ،‬داراﻟﺴـﯿﺎدة و‬ ‫ﺧﺎﻧﻘﺎه در ﺳﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ﺑﺮ ﭘﺎ ﺷﺪ و اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺑﻨﺎي ﻗﺼﺮي ﺟﻬﺖ اﻗﺎﻣﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﺪرﺳﻪء ﺑﺰرﮔﯽ در آن ﺷﻬﺮ از روي ﮔﺮدهء ﻣﺪرﺳﻪء‬ ‫ﻣﺴﺘﻨﺼـﺮﯾﻪء ﺑﻐـﺪاد اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮد و از ﻫﺮ ﻃﺮف ﻣﺪرﺳـﯿﻦ و ﻋﻠﻤﺎ و اﻫﻞ ﺑﺤﺚ و درس را ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬در ﺳﺎﺧﺘﻦ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﺟﺪﯾﺪ اﻣﺮا و‬ ‫وزراي اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﻧﯿﺰ ﻫﺮ ﮐﺪام ﺑﺴـﻬﻢ ﺧﻮد ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬از آﻧﺠﻤﻠﻪ ﺧﻮاﺟﻪ رﺷﯿﺪاﻟﺪﯾﻦ ﯾﮏ ﻣﺤﻠﻪء ﺗﻤﺎم از ﺳﻠﻄﺎﻧﯿﻪ را ﮐﻪ ﺑﺮ ﻫﺰار ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﻣﺸـﺘﻤﻞ ﺑﻮد ﺑﻪ اﻧﻀﻤﺎم ﻣﺪرﺳﻪ و داراﻟﺸﻔﺎ و ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ ﺑﺨﺮج ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﺑﻌﺪ از ﺑﻨﺎي ﺳﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از ﭘﯿﺸﻪ وران و اﻫﻞ‬ ‫ﺣﺮف و ﺻـﻨﺎﯾﻊ در ﻣﺰﯾـﺪ روﻧﻖ آن ﺷـﻬﺮ ﮐﻮﺷـﯿﺪ و ﺳـﻠﻄﺎﻧﯿﻪ در اﻧـﺪك ﻣـﺪﺗﯽ ﺑﻌـﺪ از ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﺷـﻬﺮ ﻣﻤﺎﻟﮏ اﯾﻠﺨﺎﻧﯽ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬وﻟﯽ‬ ‫اﻓﺴﻮس ﮐﻪ اﻋﺘﺒﺎر آن دواﻣﯽ ﻧﮑﺮد و ﭘﺲ از اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ و اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪﺧﺎن ﯾﮑﺒﺎره از اﻫﻤﯿﺖ اﻓﺘﺎد و ﺑﻬﻤﺎن ﺳـﺮﻋﺖ ﮐﻪ اﯾﺠﺎد ﺷـﺪه ﺑﻮد رو ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺮاﺑﯽ ﮔﺬاﺷﺖ و اﻣﯿﺮ ﺗﯿﻤﻮر ﻧﯿﺰ ﮐﻪ در وﯾﺮان ﮐﺮدن ﺑﻼد ﻣﻬﺎرﺗﯽ داﺷﺖ و ﻣﺜﻞ آﺗﯿﻼ و ﺳﺎﯾﺮ ﺳـﺮﮐﺮدﮔﺎن ﺗﺎﺗﺎرﻧﮋاد‪ ،‬دﺷـﻤﻦ آﺑﺎدي ﺑﻮد‬ ‫آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ از ﺳـﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ﺑﺮ ﭘـﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﺎك ﯾﮑﺴﺎن ﮐﺮد و اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ از آن ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﺒﻌـﺪ دﯾﮕﺮ ﺟﺎﻧﯽ ﻧﮕﺮﻓﺖ و اﻣﺮوز ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺧﺮاﺑﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﻓﺘـﺢ ﮔﯿﻼن در ‪ :706‬وﻻـﯾﺖ ﮐﻮﭼـﮏ ﮔﯿﻼـن در ﺗﻤـﺎم دورهء اﺳﺘﯿﻼي ﻣﻐﻮل از ﺣـﺪ اردﺑﯿﻞ و ﺧﻠﺨﺎل ﺗﺎ ﺣـﺪود ﮐﻼردﺷﺖ و ﺳـﺮﺣﺪ‬ ‫ﺧﺎك ﻣﺎزﻧﺪران از دﺳـﺘﺒﺮد ﺳـﺮداران ﭼﻨﮕﯿﺰي و ﻫﻮﻻﮐﻮ و اﯾﻠﺨﺎﻧﺎن؛ ﺟﺎﻧﺸـﯿﻦ اﯾﺸﺎن ﻣﺤﻔﻮظ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد و ﺑﻮاﺳـﻄﻪء وﺟﻮد ﻣﻌﺎﺑﺮ ﺻﻌﺐ‬ ‫اﻟﻌﺒﻮر و ﺑﯿﺸﻪ ﻫـﺎي اﻧﺒﻮه ﻣﻐﻮل ﻫﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑﺮ آن دﺳﺖ ﯾﺎﺑﻨـﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 705‬ه ‪.‬ق ‪ .‬ﻣـﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﭘﺴـﺮان اﻣﯿﺮ ارﻏﻮن آﻗـﺎ؛‬ ‫ﺣﺎﮐﻢ ﻣﺸـﻬﻮر ﻣﻐﻮل ﺑﺮاي رﺳﺎﻧﺪن ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ ﺧﺎن اوﻟﻮس ﺟﻐﺘﺎي ﺑﺪرﺑﺎر اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ آن ﭘﺎدﺷﺎه ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫اﯾﻠﺨﺎﻧﺎن اﯾﺮان ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻓﺘﻮﺣﺎت ﮐﻪ ﺑﺮ دﺳﺖ اﯾﺸﺎن ﻣﯿﺴـﺮ ﺷﺪه ﻫﻨﻮز ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ وﻻﯾﺖ ﮐﻮﭼﮑﯽ ﻣﺜﻞ ﮔﯿﻼن را ﮐﻪ در ﺟﻨﺐ ﻣﻘﺮ‬ ‫اﯾﺸﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺴـﺨﺮ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ و دﺳﺖ اﻣﺮاي ﻣﺤﻠﯽ را ﮐﻪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﺗﺎرﯾـﺦ زﯾﺮ ﺑﺎر ﻓﺮﻣﺎن ﻣﻐﻮل ﻧﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ از آن ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﺗﺎه ﺳﺎزﻧﺪ؟ اﯾﻦ ﺑﯿﺎن‬ ‫در ﻣﺰاج اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﺑﺤـﺪي ﻣﺆﺛﺮ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﮔﯿﻼن را از وﺟﻮد اﻣﺮاي ﻣﺤﻠﯽ ﻣﺼـﻔﯽ ﺳﺎزد و اﻓﺘﺨﺎر اﯾﻦ ﻓﺘـﺢ را ﮐﻪ ﺗﺎ آن‬ ‫وﻗﺖ ﺑـﺪﺳﺖ ﻫﯿﭽﯿﮏ از ﺧﻮاﻧﯿﻦ ﻣﻐﻮل ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺸـﺪه ﺑﺒﺮد‪ ،‬ﺑﻬﻤﯿﻦ ﺧﯿﺎل در ﺳﺎل ‪ 706‬ه ‪.‬ق ‪ .‬ﭼﻬﺎر دﺳـﺘﻪ ﺳﭙﺎﻫﯽ از ﭼﻬﺎر ﻃﺮف ﺑﺴﻤﺖ‬ ‫ﻣﻌـﺎﺑﺮ ﺻـﻌﺐ اﻟﻌﺒﻮر ﮔﯿﻼـن ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ ،‬ﺑﺸـﺮح ذﯾـﻞ‪ :‬اﻣﯿﺮ ﭼﻮﭘﺎن از راه اردﺑﯿﻞ و ﻃﺎﻟﺶ‪ ،‬ﻗﺘﻠﻐﺸﺎه از ﺳـﻤﺖ ﺧﻠﺨﺎل‪ ،‬ﻃﻮﻏﺎن و ﻣﺆﻣﻦ از راه‬ ‫ﻗﺰوﯾﻦ و ﮐﻼـردﺷﺖ و ﺧﻮد او ﻧﯿﺰ ﺑﺎ اردوي ﭼﻬﺎرم از ﻃﺮﯾﻖ ﻻﻫﯿﺠﺎن‪ ،‬ﮔﯿﻼن را ﻣﻮرد ﻫﺠﻮم ﻗﺮار داد‪ .‬ﮔﯿﻼن و ﺧﻠﺨﺎل در اﯾﻦ ﺗﺎرﯾـﺦ‪،‬‬ ‫در دﺳﺖ اﻣﺮاي ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻮد و ﻫﺮ ﻗﺴـﻤﺖ از آﻧﺠﺎ را اﻣﯿﺮي در ﺗﺼـﺮف داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺚ ﺧﻠﺨﺎل را ﺷـﺮف اﻟﺪﯾﻦ ﺧﻠﺨﺎﻟﯽ و ﻗﺴـﻤﺖ ﮐﺴﮑﺮ و‬ ‫ﻓﻮﻣﻦ و ﭘﯿﻪ ﭘﺲ )ﮔﯿﻼن ﻏﺮﺑﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺎﺣﻞ ﯾﺴﺎر ﺳـﻔﯿﺪرود( زﻧﯽ از ﺧﺎﻧﺪان اﺳﺤﺎﻗﻮﻧﺪ ﯾﺎ اﻣﺮاي دﺑﺎج ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ ﺧﻮد داﺷﺘﻨﺪ و اﯾﻦ زن‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ اﻣﯿﺮهء دﺑﺎج ﻣﻌﺮوﻓﺴﺖ و آﻧﮑﻪ ﺑﻤﻨﺎﺳـﺒﺖ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻼﻣﻪ ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ ﻣﺴـﻌﻮد ﺷـﯿﺮازي )‪ 710 - 624‬ه ‪ .‬ق‪ (.‬ﮐﺘﺎب درة‬ ‫اﻟﺘﺎج ﻟﻐﺮة اﻟـﺪﺑﺎج را ﺑﻨﺎم او ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺸـﻬﻮر ﺷـﺪه اﺳﺖ؛ از ﺟﻤﯿﻊ اﻣﺮاي ﮔﯿﻼن در اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺎﻣﯽ ﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﻗﺒﻞ از ﻟﺸﮑﺮﮐﺸـﯽ‬ ‫ﺑﺨﺎك ﮔﯿﻼن ﺳـﻔﺮاﺋﯽ ﭘﯿﺶ اﻣﺮاي ﻣﺤﻠﯽ آﻧﺠﺎ ﻓﺮﺳـﺘﺎد و اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﺧﻮد ﺧﻮاﻧـﺪ‪ .‬از اﯾﺸﺎن اﻣﯿﺮهء دﺑﺎج ﻫـﺪاﯾﺎﯾﯽ ﻧﺰد اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ‬ ‫رواﻧﻪ ﻧﻤﻮد و از در ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺮداري درآﻣـﺪ و ﺧﻮد ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اردوي ﺧﺪاﺑﻨﺪه آﻣﺪ و ﻣﻮرد اﮐﺮام و اﺣﺘﺮام ﺷﺪ و ﺳﺎﯾﺮ اﻣﺮاي ﮔﯿﻼن ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ‬ ‫راه و رﺳـﻢ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﻧـﺪﮐﯽ ﺑﻌـﺪ ﻓﻬﻤﯿﺪﻧـﺪ ﮐﻪ ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﺛﺮوت ﻓـﻮق اﻟﻌـﺎدهء ﮔﯿﻼـن و ﺻـﯿﺖ ﮔﺮاﻧﯽ اﻣﺘﻌﻪء ﺣﺎﺻـﻠﻪء از آن‪،‬‬ ‫ﻣﺨﺼﻮﺻًﺎ اﺑﺮﯾﺸﻢ اﻣﺮاي اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﭼﺸﻢ ﻃﻤﻊ ﺑﻪ اﯾﻦ وﻻﯾﺖ دوﺧﺘﻪ اﻧﺪ و ﻫﺮ ﮐﺪام از اﻣﺮاي ﻣﺤﻠﯽ ﺗﻮﻗﻌﺎﺗﯽ ﺑﯽ ﭘﺎﯾﺎن دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻬﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ‬ ‫ﺑﺘﺪرﯾﺞ ﺳـﺮ از اﻃﺎﻋﺖ ﭘﯿﭽﯿﺪﻧﺪ و درﺻﺪد دﻓﺎع اﻣﻼك ﻣﻮروﺛﯽ و ﻣﺎل و ﻧﺎم ﺧﻮد ﺑﺮآﻣﺪﻧﺪ و از اﯾﺸﺎن اﻣﯿﺮهء دﺑﺎج ﺑﺪون ﺗﺤﺼﯿﻞ اﺟﺎزه‬ ‫از اوﻟﺠـﺎﯾﺘﻮ ﺑﻤﺴـﺘﻘﺮ ﺧﻮد ﮐﻪ ﻓﻮﻣﻦ ﺑﻮد‪ ،‬رﻓﺖ و اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ اوﻟﺠـﺎﯾﺘﻮ را ﺧﺸـﻤﮕﯿﻦ ﮐﺮده ﺑﺘﺮﺗﯿﺐ اردو و ﺗﻘﺴـﯿﻢ اﯾﺸﺎن ﺑﭽﻬﺎر ﻟﺸـﮑﺮ و‬ ‫اﺳﺘﯿﻼي ﮔﯿﻼن از ﭼﻬﺎر ﺣـﺪ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻓﺘﺢ ﮔﯿﻼن در ﻗﺪم اول ﺑﻤﻨﺎﺳـﺒﺖ ﮐﻮﭼﮑﯽ و ﻧﺰدﯾﮑﯽ و ﻋﺪم اﻋﺘﺒﺎر اﻣﺮاي ﻣﺤﻠﯽ‬ ‫آﺳﺎن ﻣﯿﻨﻤﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﮐﻤﯽ ﺑﻌﺪ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﺎري ﺑﺲ ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ ﭼﻪ از ﻃﺮﻓﯽ ﺳﺨﺘﯽ راﻫﻬﺎ و ﻣﻮاﻧﻊ ﺑﯿﺸﻤﺎر از ﻗﺒﯿﻞ‪ :‬ﺟﻨﮕﻞ و ﮐﻮه و‬ ‫ﺑـﺎران و ﮔـﻞ‪ ،‬ﻗـﺪم ﺑﻘـﺪم اردوﻫـﺎي اوﻟﺠـﺎﯾﺘﻮ را دﭼﺎر زﺣﻤﺖ و ﺧﻄﺮ ﻣﯽ ﮐﺮد و از ﻃﺮﻓﯽ دﯾﮕﺮ دﻓﺎع ﻣﺮداﻧﻪء ﻣﺮدم از ﺟﺎن و ﻣﺎل ﺧﻮد‬ ‫ﺑﺎﻋﺚ وارد آﻣﺪن ﺷﮑﺴﺖ ﻫﺎي ﭘﯽ درﭘﯽ ﺑﻠﺸﮑﺮﯾﺎن ﺧﺪاﺑﻨﺪه ﻣﯿﺸﺪ و اﮔﺮﭼﻪ اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﺑﺎﻻﺧﺮه ﮔﯿﻼن را ﻣﺴﺨﺮ ﺳﺎﺧﺖ و اﻣﺮاي آﻧﺠﺎ را‬ ‫ﻣﻄﯿﻊ و ﺧﺮاج ﮔـﺬار ﺧﻮد ﮐﺮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﻠﻔـﺎت ﺟـﺎﻧﯽ داد و ﺳـﭙﻬﺴﺎﻻر ﮐـﻞ اردوي او‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺘﻠﻐﺸﺎه ﮐﻪ ﺷـﺨﺺ اول ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺑﻮد در اﯾﻦ‬ ‫واﻗﻌﻪ ﺑﻘﺘـﻞ رﺳـﯿﺪ‪ .‬در ﻫﺠﻮم ﺑﮕﯿﻼن اﻣﯿﺮ ﭼﻮﭘﺎن ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ ﺣـﺪود ﮐﺴـﮑﺮ را ﻏﺎرت ﮐﺮده ﺑﺎ ﻓﺘـﺢ و ﻧﺼـﺮت ﻗﺒﻞ از رﺳـﯿﺪن اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﺑﻪ‬ ‫ﻻﻫﯿﺠـﺎن ﺑﻪ اردوي او ﭘﯿﻮﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻗﺘﻠﻐﺸـﺎه ﭘﺲ از ﮔﺮﻓﺘﻦ دﺳﺖ اﻃـﺎﻋﺖ از ﺷـﺮف اﻟـﺪﯾﻦ ﺧﻠﺨـﺎﻟﯽ ﺣﮑﻤﺮان ﺧﻠﺨـﺎل ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺷـﺮف‬ ‫اﻟـﺪﯾﻦ او را از ﻋﺒﻮر از ﺗﻨﮕﻪ ﻫـﺎي ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺳـﺨﺖ ﻃـﺎﻟﺶ ﻣﻨﻊ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﺸﻮﮐﺖ ﺧﻮد ﻣﻐﺮور ﺷـﺪ ﺑﻄﻤﻊ اﻣﻮال ﻣﺮدم ﮔﯿﻼن ﺑﻄﺮف اﯾﻦ‬ ‫ﺧـﺎك ﭘﯿﺶ ﺗـﺎﺧﺖ و اﻣﯿﺮ ﻓﻮﻻدﻗﯿـﺎ را ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﻗﺮاوﻟﯽ ﺧـﻮد ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ .‬ﻟﺸـﮑﺮﯾﺎن اﻣﯿﺮهء دﺑـﺎج ﺑﺠﻠﻮي اﻣﯿﺮ ﻓﻮﻻـد آﻣﺪﻧـﺪ و ﭼﻮن ﺳﻪ ﺑـﺎر‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻧﺪ‪ ،‬ﻃﻠﺐ ﺻـﻠﺢ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻗﺘﻠﻐﺸﺎه ﺑﺘﺤﺮﯾﮏ ﭘﺴـﺮ ﺧﻮد درﺧﻮاﺳﺖ ﺻـﻠﺢ ﮔﯿﻼﻧﯿﺎن را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ و ﺟﻠﻮﺗﺮ آﻣﺪ و ﭘﺴـﺮ را‬ ‫ﻧﯿﺰ ﺑﻬﻤﺮاﻫﯽ اﻣﯿﺮ ﻓﻮﻻد ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ .‬ﻟﺸـﮑﺮﯾﺎن اﻣﯿﺮهء دﺑﺎج ﭘﺴﺮﻗﺘﻠﻐﺸﺎه را ﻣﻨﻬﺰم ﮐﺮدﻧﺪ و اردوي او در ﮔﻞ و ﻻي ﻓﺮوﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻗﺘﻠﻐﺸﺎه ﺑﻪ‬ ‫اﻧﺘﻘﺎم ﺟﻠﻮ آﻣﺪ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﮔﯿﻼﻧﯿﺎن او را ﮐﺸﺖ و ﻟﺸـﮑﺮﯾﺎﻧﺶ از ﻣﻌﺮﮐﻪ ﮔﺮﯾﺨﺘﻪ و ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺮاي ﮔﯿﻼﻧﯿﺎن ﺑﺠﺎ ﮔﺬاردﻧﺪ‪ .‬اﻣﯿﺮ ﻃﻐﺎن و‬ ‫اﻣﯿﺮ ﻣﺆﻣﻦ از ﻃﺮف ﮐﻼردﺷﺖ و رﺳـﺘﻤﺪار ﻋﺎزم ﮔﯿﻼن ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ ﺣﺪود ﺷـﺮﻗﯽ آن ﺧﺎك را ﻣﺴـﻠﻢ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻻﻫﯿﺠﺎن ﭘﯿﺶ‬ ‫اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ رﻓﺘﻨـﺪ و او ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﺣﮑﻤﺮان ﻻﻫﯿﺠﺎن را ﻣﻄﯿﻊ ﺧﻮد ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺸﺎدي و ﺷـﮑﺮاﻧﻪء اﯾﻦ ﻓﺘﺢ ﻧﻤﺎزي ﮔﺰارد و ﺟﻤﻠﻪء اﻣﺮا در ﺣﺎل‬ ‫ﻣﺴـﺮت ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐﻪ ﺧﺒﺮ ﻗﺘـﻞ ﻗﺘﻠﻐﺸـﺎه رﺳـﯿﺪ‪ .‬اوﻟﺠـﺎﯾﺘﻮ ﺳـﺨﺖ ﻏﻤﮕﯿﻦ ﺷـﺪ و اﻣﺮ داد ﮐﻪ اﻣﯿﺮ ﺷـﯿﺦ ﺑﻬﻠﻮل و اﻣﯿﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑـﺎ ﺳﻪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ‬ ‫ﺑﺴـﺮﮐﻮﺑﯽ ﻣﺮدم ﮔﯿﻼن ﻏﺮﺑﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ اﯾﺸﺎن اﻣﯿﺮ ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﯿﮏ و اﻣﯿﺮ ﺳﻮﻧﺞ را ﻧﯿﺰ ﻓﺮﺳـﺘﺎد و اﯾﻦ اﻣﺮا آﺑﺎدي ﻫﺎي رﺷﺖ و‬ ‫ﻓﻮﻣﻦ و ﺗﻮﻟﻢ را ﭘﺲ از ﺟﻨﮕﻬـﺎي ﺳـﺨﺖ ﺑـﺎ اﻫـﺎﻟﯽ ﺑﺒـﺎد ﻏـﺎرت دادﻧـﺪ؛ ﻣﺮدان را ﮐﺸـﺘﻨﺪ و زﻧﺎن و اﻃﻔﺎل را ﺑﻪ اﺳـﯿﺮي ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺨـﺪﻣﺖ‬ ‫اوﻟﺠـﺎﯾﺘﻮ ﺑﺮﮔﺸـﺘﻨﺪ‪ .‬اوﻟﺠـﺎﯾﺘﻮ ﭘﺲ از ﺗﺴـﺨﯿﺮ ﮔﯿﻼن و ﻣﻄﯿﻊ ﮐﺮدن اﻣﺮاي آن‪ ،‬ﻗﺮار ﮔـﺬاﺷﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐـﺪام از اﯾﺸﺎن در ﺳﺎل‪ ،‬ﻣﻘـﺪاري‬ ‫اﺑﺮﯾﺸﻢ ﺑﻌﻨﻮان ﺧﺮاج ﺑﻪ اردوي اﯾﻠﺨـﺎﻧﯽ ﺑﻔﺮﺳـﺘﻨﺪ و از اﯾﻦ ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﺒﻌـﺪ ﺧﻮد را دﺳﺖ ﻧﺸﺎﻧـﺪهء او ﺑﺪاﻧﻨـﺪ‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﭘﺴـﺮ ﻗﺘﻠﻐﺸﺎه را ﮐﻪ از‬ ‫ﺟﻨﮓ ﻓﺮار ﮐﺮده ﺑﻮد ﺑﻪ ﭼﻮب ﯾﺎﺳﺎ ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻧﻤﻮد و ﻣﻘﺎم ﻗﺘﻠﻐﺸﺎه‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻري ﮐﻞ اردو را ﺑﻪ اﻣﯿﺮ ﭼﻮﭘﺎن واﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﺎ ﺟﻤﯿﻊ اﻣﺮاي‬ ‫ﮔﯿﻼـن ﮐﻪ ﺳـﺮ اﻃـﺎﻋﺖ ﻓﺮودآورده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺴـﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ و ﻣـﺬﻫﺐ ﺷـﯿﻌﻪ‪ :‬ﻣﺎدر اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﮐﻪ از ﻗﺒﯿﻠﻪء ﻋﯿﺴﻮي ﮐﺮاﺋﯿﺖ ﺑﻮد‪،‬‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد را در اﺑﺘﺪا ﺑﻪ اﺳﻢ ﻧﯿﮑﻼ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﺮاﺳﻢ آﺋﯿﻦ ﻣﺴﯿﺢ ﺗﻌﻤﯿﺪ داد و اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ در اﯾﻦ ﮐﯿﺶ ﺳﺮ ﻣﯿﮑﺮد ﺗﺎ ﻣﺎدرش ﻣﺮد و زوﺟﻪ اي‬ ‫ﻣﺴـﻠﻤﺎن اﺧﺘﯿـﺎر ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ زن اوﻟﺠـﺎﯾﺘﻮ را ﺑﻤـﺬﻫﺐ اﺳـﻼم ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻧﻤﻮد و ﺧﺪاﺑﻨـﺪه ﺑﺮ اﺛﺮ ﻧﻔﻮذ ﻋﻠﻤـﺎي ﺣﻨﻔﯽ ﺧﺮاﺳﺎن ﺷـﻌﺒﻪء ﺣﻨﻔﯽ از‬ ‫ﻣﺬاﻫﺐ ارﺑﻌﻪء ﺗﺴﻨﻦ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و رﺳﻤًﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ و ﻧﺎم ﺧﻠﯿﻔﻪء اول را ﺑﺮ ﻣﺴﮑﻮﮐﺎت ﻧﻘﺶ ﻧﻤﻮده ﺑﺘﺸﻮﯾﻖ ﻋﻠﻤﺎي اﯾﻦ ﺷﻌﺒﻪ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻋﻼﻗﻪء اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﺑﻤﺬﻫﺐ ﺣﻨﻔﯽ ﺑﺘﺪرﯾﺞ ﻋﻠﻤﺎي اﯾﻦ ﻣﺬﻫﺐ را در اﻇﻬﺎر ﺗﻌﺼﺐ و ﺑﺪﮔﻮﯾﯽ ﺑﻤﺬاﻫﺐ دﯾﮕﺮ اﺳﻼم و آزار ﭘﯿﺮوان آﻧﻬﺎ‬ ‫ﺷﺪت داد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﻣﺮدي ﻣﺘﻌﺼﺐ ﻧﺒﻮد و ﺑﻬﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﺘﺸﻮﯾﻖ ﺧﻮاﺟﻪ رﺷﯿﺪاﻟﺪﯾﻦ ﻓﻀﻞ اﷲ ﮐﻪ از ﻣﺬﻫﺐ ﺷﺎﻓﻌﯽ‬ ‫ﭘﯿﺮوي داﺷﺖ‪ ،‬ﻧﻈﺎم اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﻣﺮاﻏﻪ اي ﺷﺎﻓﻌﯽ را ﺑﺴﻤﺖ ﻗﺎﺿﯽ اﻟﻘﻀﺎﺗﯽ ﮐﻞ اﯾﺮان ﻣﻨﺼﻮب ﮐﺮد و ﻋﻤﻮم اﻫﻞ ﻣﺬﻫﺐ را ﺗﺤﺖ‬ ‫اﻣﺮ او ﻗﺮار داد‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻈـﺎم اﻟـﺪﯾﻦ ﺷـﺎﻓﻌﯽ ﭘﺲ از اﻧﺘﺨـﺎب ﺑﻤﻨﺼﺐ ﺟﻠﯿـﻞ ﻓﻮق‪ ،‬ﺑﻨﻘﺾ ﻋﻘﺎﺋـﺪ ﻣـﺬاﻫﺐ دﯾﮕﺮ و رد آراي دﯾﻨﯽ اﯾﺸﺎن‬ ‫ﻣﺸـﻐﻮل ﺷـﺪ و ﺑـﺎزار ﻣﻨـﺎﻇﺮات ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺨﺎﺻـﻤﺎت و ﻣﻔﺎﺣﺸـﺎت ﻣـﺬﻫﺒﯽ رواج ﮔﺮﻓﺖ؛ ﻣﺨﺼﻮﺻـًﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 707‬ه ‪.‬ق ‪ .‬ﻗﺒــﻞ از‬ ‫ﻟﺸﮑﺮﮐﺸـﯽ ﺑﮕﯿﻼن ﭘﺴـﺮ ﺻﺪرﺟﻬﺎن ﺑﺨﺎراﺋﯽ ﺣﻨﻔﯽ ﺑﻪ اردوي اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ آﻣﺪ و ﺑﺎ ﺗﻌﺼﺐ ﺗﻤﺎم ﺑﺎ ﻗﺎﺿﯽ اﻟﻘﻀﺎة ﺷﺎﻓﻌﯽ ﺑﺠﺪال ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬ ‫ﺷـﺪت اﯾﻦ ﻣﺨﺎﺻـﻤﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷـﺪ و ﮐﺎر ﺑﺮﺳﻮاﺋﯽ و ﺗﻮﻫﯿﻦ ﺑﻤـﺬﻫﺐ اﺳـﻼم ﮐﺸـﯿﺪ ﭼﻪ ﻫﺮ ﮐـﺪام از دو ﻓﺮﻗﻪء ﺷﺎﻓﻌﯽ و ﺣﻨﻔﯽ ﺑﺬﮐﺮ ﻗﺒﺎﯾﺢ‬ ‫دﯾﻨﯽ و ﻋﻘﺎﯾـﺪ ﺳـﺨﯿﻔﻪء ﻓﺮﻗﻪء دﯾﮕﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻨـﺪ و ﺑﺮاي ﻣﺠﺎب ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺧﺼﻢ از ﺑﯿﺎن ﻓﻀﺎﯾـﺢ ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﻫﻤﻪء آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﺳـﻢ‬ ‫اﺳـﻼم ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻮد ﺧﻮدداري ﻧﮑﺮدﻧـﺪ و اﯾﻦ ﻣﺒـﺎﺣﺜﻪ‪ ،‬ﺑـﺎﻋﺚ اﻧﺰﺟـﺎر و ﻣﻼﻟﺖ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺰرﮔﺎن ﻣﻐﻮل ﮔﺮدﯾـﺪ و اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ از ﺳـﺮ ﻏﻀﺐ از‬ ‫ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺤﺚ ﻗﺎﺿـﯽ اﻟﻘﻀﺎة و ﭘﺴﺮ ﺻﺪر ﺟﻬﺎن ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و اﻣﺮاي ﻣﻐﻮل ﻣﺘﺤﯿﺮ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻗﺘﻠﻐﺸﺎه ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺧﻄﺎب ﮐﺮده‪ :‬ﮔﻔﺖ ﮐﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﭼﻪ ﺧﺒﻄﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺎ ﺗﺮك دﯾﻦ اﺟـﺪادي و ﯾﺎﺳﺎي ﭼﻨﮕﯿﺰي و ﻗﺒﻮل آﺋﯿﻦ ﻋﺮب ﮐﺮدﯾﻢ و ﺑﻪ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺳـﺮ ﻓﺮودآوردﯾﻢ ﮐﻪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﺣﺪ‬ ‫ﻣﯿـﺎن ﻋﻠﻤـﺎي آن اﺧﺘﻼف ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ و ﺑﺰرﮔﺎن آن از ﻣﺒﺎدرت ﺑﻬﯿـﭻ زﺷﺘﯽ و رﺳﻮاﯾﯽ ﺧﻮدداري ﻧﺪارﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ آﯾﯿﻦ‬ ‫اﺳﻼف ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺮدﯾﻢ و ﯾﺎﺳﺎي ﭼﻨﮕﯿﺰي را اﺣﯿﺎ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﺘﺪرﯾﺞ در ﻣﯿﺎن اردو اﻧﺘﺸﺎر ﯾﺎﻓﺖ و ﻧﻔﺮت ﻣﻐﻮل از اﺳﻼم و ﻗﺎﺋﺪﯾﻦ آن‬ ‫رو ﺑﻪ ازدﯾﺎد ﮔـﺬاﺷﺖ؛ ﺑﻄﻮري ﮐﻪ ﻫﺮ ﺟﺎ ﯾﮑﯽ از اﻫﻞ ﻋﻤﺎﻣﻪ را ﻣﯽ دﯾﺪﻧﺪ او را ﻣﻮرد اﺳـﺘﻬﺰاء و ﻃﻌﻨﻪ ﻗﺮار ﻣﯽ دادﻧﺪ و از ﻋﻘﺪ ازدواج‬ ‫ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﺷـﺮﯾﻌﺖ اﺳـﻼم ﺳـﺮ ﻣﯽ ﭘﯿﭽﯿﺪﻧـﺪ‪ .‬اﺗﻔﺎﻗـًﺎ در ﻫﻤﯿﻦ اﯾـﺎم ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ از اران ﺑﻪ آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﺮﻣﯿﮕﺸﺖ در رﺳـﯿﺪن ﺑﻘﺮﯾﻪء‬ ‫ﮔﻠﺴـﺘﺎن و اﻗﺎﻣﺖ در ﻋﻤﺎرﺗﯽ ﯾﯿﻼﻗﯽ ﮐﻪ از اﺑﻨﯿﻪء ﻏﺎزاﻧﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﻃﻮﻓﺎﻧﯽ ﺷﺪﯾـﺪ ﺳـﺮ ﮐﺮد و ﭼﻨـﺪ ﻧﻔﺮ از ﻫﻤﺮاﻫﺎن اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﺑﺼﺎﻋﻘﻪ ﻫﻼك‬ ‫ﺷﺪﻧـﺪ و اوﻟﺠـﺎﯾﺘﻮ وﺣﺸﺖ زده‪ ،‬راه ﺳـﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺟﻤـﺎﻋﺘﯽ از ﻣﻐـﻮل ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﮐﻪ ﺳـﻠﻄﺎن ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ آداب ﻣﻐـﻮل ﺑﺮ آﺗﺶ‬ ‫ﺑﮕﺬرد ﺗﺎ دﭼﺎر ﻋﺎﻗﺒﺘﯽ وﺧﯿﻢ ﻧﮕﺮدد‪ .‬اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ رﺿﺎ داد و ﺟﻤﻌﯽ از ﺑﺨﺸﯿﺎن را ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻣﺮاﺳﻢ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺣﺎﺿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﯾﺸﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﻧﺰول اﯾﻦ ﺑﻼ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺷﻮﻣﯽ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺳـﻠﻄﺎن ﺑﺘﺮك آن ﻣـﺬﻫﺐ ﺑﮕﻮﯾـﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﺤﻮﺳﺖ ﺑﻤﯿﻤﻨﺖ ﻣﺒـﺪل ﺷﻮد‪.‬‬ ‫اوﻟﺠـﺎﯾﺘﻮ ﻣـﺪت ﺳﻪ ﻣﺎه در ﺣﺎل ﺗﺮدﯾـﺪ و ﻓﺘﻮر ﺑﻮد و ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺗﺼـﻤﯿﻤﯽ اﺧﺘﯿﺎر ﮐﻨـﺪ ﭼﻪ ﻣـﺪﺗﯽ از ﻋﻤﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ اﺧﻼص ﺑﻪ اﺟﺮاي‬ ‫آداب و اﺣﮑﺎم اﺳﻼﻣﯽ ﮔﺬراﻧﺪه ﺑﻮد و ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮ ﺧﻼف ﻣﯿﻞ ﻗﻠﺒﯽ و وﺻﯿﺖ ﺑﺮادر ﯾﮏ ﺑﺎره از آن ﻣﻨﺤﺮف ﺷﻮد‪ .‬ﯾﮑﯽ از اﻣﺮاي او‬ ‫ﮐﻪ ﻃﺮﻣﻄﺎز ﻧﺎم داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺴـﻠﻄﺎن ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻏﺎزان ﺧﺎن اﻋﻘﻞ و اﮐﻤﻞ ﻣﺮدم ﻋﺼـﺮ ﺧﻮد ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯿﺸـﺪ‪ ،‬اﺧﺘﯿﺎر ﻣـﺬﻫﺐ ﺗﺸـﯿﻊ ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻮﺑﺴﺖ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﺸـﯿﻦ او ﻧﯿﺰ ﺑﻬﻤﯿﻦ ﻃﺮﯾﻖ رود و ﺑـﺎ اﺧﺘﯿـﺎر آن از ﺷـﺮ اﻋﺘﻘـﺎدات ﻗﺒﯿﺤﻪء ﻣـﺬاﻫﺐ ﺗﺴـﻨﻦ رﻫﺎﯾﯽ ﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ‬ ‫ﺗﻠﻘﯿﻨﺎت اﻫﻞ ﺗﺴـﻨﻦ از ﻣﺬﻫﺐ ﺷـﯿﻌﻪ و ﯾﺎ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﻣﺨﺎﻟﻔﯿﻦ‪ ،‬از ﻣﺬﻫﺐ رﻓﺾ ﮐﻤﺎل وﺣﺸﺖ داﺷﺖ ﺑﺮ ﻃﺮﻣﻄﺎز ﺑﺎﻧﮓ زد و ﮔﻔﺖ‪ :‬اي‬ ‫ﺑﺪﺑﺨﺖ ﻣﯿﺨﻮاﻫﯽ ﻣﺮا راﻓﻀـﯽ ﺳﺎزي؟ ﻃﺮﻣﻄﺎز ﮐﻪ ﻣﺮدي زﯾﺮك و ﻓﺼﯿﺢ ﺑﻮد ﺑﻪ اﻧﻮاع ﺳﺨﻨﺎن آراﺳﺘﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﺗﺸﯿﻊ را در ﭼﺸﻢ اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ‬ ‫ﺑﻨﮑﻮﺗﺮﯾﻦ وﺟﻬﯽ ﺟﻠﻮه داد و ﻓﻀﺎﯾﺢ ﻣﺬاﻫﺐ دﯾﮕﺮ را ﺑﻪ او ﻧﻤﻮد‪ .‬از آن ﺟﻤﻠﻪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﺷـﯿﻌﻪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳـﻠﻄﻨﺖ را ﻣﻨﺤﺼﺮًا‬ ‫ﺣﻖ اروغ ﭼﻨﮕﯿﺰﺧﺎن ﻣﯿﺪاﻧـﺪ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻤﻮﺟﺐ ﻋﻘﺎﯾـﺪ اﻫﻞ ﺗﺴـﻨﻦ ﻫﺮ ﮐﺴـﯽ ﺣﺘﯽ ﺳـﺮداران و رﻋﺎﯾﺎي ﭼﻨﮕﯿﺰ ﻧﯿﺰ ﻣﯿﺘﻮاﻧﻨـﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻘـﺎم ﺑﻠﻨـﺪ ارﺗﻘـﺎء ﯾﺎﺑﻨـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﯿﺎﻧـﺎت دل اوﻟﺠـﺎﯾﺘﻮ را ﺑﻄﺮف اﻫـﻞ ﺗﺸـﯿﻊ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺳﺎﺧﺖ و اﺗﻔﺎﻗًﺎ در ﻫﻤﺎن اوﻗﺎت ﻫﻢ ﺟﻤﻌﯽ از ﺳﺎدات و‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 704‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﻋﻠﻮﯾﯿﻦ ﺑﻪ اردو آﻣﺪﻧﺪ و در ﺣﻀﻮر ﺳـﻠﻄﺎن ﺑﺬﮐﺮ ﻋﻘﺎﯾﺪ ﺳﺨﯿﻔﻪء اﻫﻞ ﺳﻨﺖ و ﺟﻤﺎﻋﺖ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻗﺎﺿﯽ اﻟﻘﻀﺎة ﮐﻪ ﻣﺮدي ﻓﺎﺿﻞ و‬ ‫اﻫﻞ ﻣﺤﺎورة و ﺑﻼﻏﺖ و ﮐﻼم ﺑﻮد‪ ،‬اﺋﻤﻪ و ﺷﯿﻌﻪء ﻣﺰﺑﻮر را ﺳﺨﺖ ﻣﺠﺎب ﮐﺮد و در ﻧﻈﺮ ﺳﻠﻄﺎن ﻣﻘﺎﻻت اﯾﺸﺎن را آﻟﻮده ﺑﻐﺮض ﻧﺸﺎن داد‬ ‫و آن ﺟﻤﺎﻋﺖ ﮐﻪ ﺗﺎب ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻟﯿﺪه از ﻣﯿﺪان ﻣﺒﺎﺣﺜﻪء ﻗﺎﺿﯽ اﻟﻘﻀﺎة رو ﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪ .‬در ‪ 709‬ه ‪.‬ق ‪ .‬ﻗﺎﺿﯽ ﻧﻈﺎم اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺮاﻏﻪ‬ ‫اي ﺑﺮاي ﺗﺮﺗﯿﺐ اﻣﺮ اوﻗﺎف آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻪ آن ﺻﻮب ﻋﺰﯾﻤﺖ ﮐﺮد و از ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ اردو ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻃﺮﻓﺪاران ﺷـﯿﻌﻪ وﻗﺖ را ﻏﻨﯿﻤﺖ داﻧﺴـﺘﻨﺪ‬ ‫و ﺳـﻠﻄﺎن را ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ ﺑﺤﻤﺎﯾﺖ از اﯾﻦ ﻣﺬﻫﺐ ﺗﺮﻏﯿﺐ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﭼﻮن در اﯾﻦ اﯾﺎم اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﺑﻌﺮاق ﻋﺮب رﻓﺖ و ﺑﺰﯾﺎرت ﻣﺸﻬﺪ ﻧﺠﻒ‬ ‫اﺷـﺮف ﻣﺸـﺮف ﮔﺮدﯾﺪ و در آﻧﺠﺎ ﺧﻮاﺑﯽ دﯾﺪ ﮐﻪ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﺘﻘﻮﯾﺖ اﺳـﻼم ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺮاي ﺷـﯿﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ او اﯾﻦ ﺧﻮاب را ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺳـﻠﻄﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺬﻫﺐ ﺗﺸﯿﻊ اﺧﺘﯿﺎر ﮐﻨﺪ‪ .‬اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﻗﺒﻮل اﯾﻦ ﻣﺬﻫﺐ ﮐﺮد و ﺑﺘﺒﻊ او ﺳﺎﯾﺮ اﻣﺮاء و ﺑﺰرﮔﺎن ﻧﯿﺰ ﺷﯿﻌﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﻣﮕﺮ اﻣﯿﺮ ﭼﻮﭘﺎن‬ ‫و واﯾﺴﻦ ﻗﺘﻠﻎ ﮐﻪ دﺳﺖ از ﺗﻌﺼﺐ ﺳﺎﺑﻖ ﺑﺮﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺳـﻨﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و ﻫﺮ ﻗﺪر ﺳﺎدات و اﺋﻤﻪء ﺷـﯿﻌﯽ ﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ ﻣﺬﻫﺐ اﯾﺸﺎن را‬ ‫ﺑﺮﮔﺮداﻧﻨـﺪ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺸـﺪ‪ .‬اوﻟﺠـﺎﯾﺘﻮ در ﺳـﺎل ‪ 709‬ه ‪.‬ق ‪ .‬اﻣﺮ داد ﮐـﻪ ﻧـﺎم ﺧﻠﻔـﺎي ﺛﻼـﺛﻪ را از ﺧﻄﺒـﻪ و ﺳــﮑﻪ ﺑﯿﻨﺪازﻧـﺪ و ﻧـﺎم ﺣﻀــﺮت‬ ‫اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﻠﯽ )ع( و اﻣﺎم دوم و ﺳﻮم ﺷـﯿﻌﯿﺎن را در ﺧﻄﺒﻪ ﺑﯿﺎورﻧﺪ و در ﺳـﮑﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮ ﻧﺎم ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ اﻗﺘﺼﺎر ﮐﻨﻨﺪ و‬ ‫ﻣﺮدم اﯾﺮان ﻗﺒﻮل ﻣـﺬﻫﺐ ﺷـﯿﻌﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ‪ .‬اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﺑﺮاي اﺷﺎﻋﻪء ﻋﻘﺎﯾـﺪ ﺷـﯿﻌﻪ اﻣﺮ داد ﮐﻪ ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن اﯾﻦ ﻣـﺬﻫﺐ را از اﻃﺮاف ﺟﻠﺐ ﮐﻨﻨﺪ و‬ ‫ﻣـﺪارس ﻣﺨﺼﻮﺻـﯽ ﺑﺮاي ﺗﻌﻠﯿﻢ اﺻﻮل و ﻋﻘﺎﯾﺪ ﻓﺮﻗﻪء ﺷـﯿﻌﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ دﻫﻨﺪ و ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺟﻨﺐ ﮔﻨﺒﺪ ﺳـﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ﻣﺪرﺳﻪ اي درﺳﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ‬ ‫ﺷﺼﺖ ﻧﻔﺮ ﻣﻌﻠﻢ و ﻣـﺪرس درآﻧﺠـﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐـﺎر اﺷـﺘﻐﺎل داﺷـﺘﻨﺪ و دوﯾﺴﺖ ﻧﻔﺮ ﺷـﺎﮔﺮد در آﻧﺠـﺎ ﺑﻪ آﻣﻮﺧﺘﻦ ﻋﻘﺎﯾـﺪ ﻣـﺬﻫﺐ ﺷـﯿﻌﻪ ﺳـﺮ‬ ‫ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ‪ .‬و ﻣﺪرﺳﻪ اي دﯾﮕﺮ در اردو ﺑﻨﺎم ﻣﺪرﺳﻪء ﺳـﯿﺎره از ﺧﯿﻤﻪ و ﮐﺮﺑﺎس ﺗﺮﺗﯿﺐ داده و آن را داﺋﻤًﺎ ﺑﺎ اردو ﻣﯿﮕﺮداﻧﺪ و ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از‬ ‫ﺑﺰرﮔﺎن ﻋﻠﻤﺎي دﯾﻨﯽ ﺑﺎ آن ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ و ﻃﺎﻟﺒﯿﻦ ﻋﻠﻢ را درس ﻣﯿﺪادﻧﺪ‪ .‬اﻗﺒﺎل و ﺗﻮﺟﻪ اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﺑﻤﺬﻫﺐ ﺷـﯿﻌﻪ از ﻫﺮ ﻃﺮف ﻋﻠﻤﺎي‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺬﻫﺐ را ﺑﺮ آن داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اردو ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﭘﯿﺸﺘﺮ ﺳـﻠﻄﺎن را ﺑﺴﻤﺖ ﻣﺬﻫﺐ ﺗﺸﯿﻊ ﻣﺎﯾﻞ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﮑﻮﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ادﻟﻪء ﮐﻼﻣﯽ و‬ ‫ﺷﻮاﻫﺪ دﯾﮕﺮ اﯾﻤﺎن او را ﻣﺤﮑﻢ ﺳﺎزﻧﺪ و راه ﻧﻔﻮذ اﺋﻤﻪء اﻫﻞ ﺳﻨﺖ را ﺳﺪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬از آن ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﻋﻼﻣﻪ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻣﻄﻬﺮ ﺣﻠﯽ‬ ‫)‪ 726 - 648‬ه ‪.‬ق ‪ (.‬و ﭘﺴـﺮش ﻓﺨﺮاﻟﻤﺤﻘﻘﯿﻦ ﻓﺨﺮاﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ )‪ 771 - 682‬ه ‪.‬ق ‪ (.‬ﮐﻪ ﻫﺮ دو از ﻋﻠﻤﺎي ﻣﻌﺮوف ﺷـﯿﻌﻪ اﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯽ‬ ‫دﯾﮕﺮ از ﭘﯿﺸﻮاﯾـﺎن ﻋـﺎﻟﻢ اﯾـﻦ ﻣـﺬﻫﺐ ﺑﺨـﺪﻣﺖ اوﻟﺠـﺎﯾﺘﻮ ﺑﺴـﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ﺷـﺘﺎﻓﺘﻨﺪ و ﻋﻼـﻣﻪء ﺣﻠﯽ ﮐﻪ از ﻣﺸـﻬﻮرﺗﺮﯾﻦ ﻣﺼـﻨﻔﯿﻦ ﻓﺮﻗﻪء اﻣـﺎﻣﯿﻪء‬ ‫اﺛﻨﺎﻋﺸـﺮﯾﻪ و از ﻋﻠﻤـﺎي ﻣﻌﻘﻮل و ﻣﻨﻘﻮل و از ﺷﺎﮔﺮدان ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺼـﯿﺮاﻟﺪﯾﻦ ﻃﻮﺳـﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺳﻢ ﺗﺤﻔﻪ دو ﮐﺘﺎب در اﺻﻮل ﻋﻘﺎﯾـﺪ ﺷـﯿﻌﻪ‬ ‫ﺗـﺄﻟﯿﻒ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﭘﯿﺸـﮕﺎه اوﻟﺠـﺎﯾﺘﻮ آورد‪ :‬ﯾﮑﯽ ﮐﺘﺎب ﻧﻬـﺞ اﻟﺤﻖ و ﮐﺸﻒ اﻟﺼـﺪق در ﮐﻼم‪ ،‬دﯾﮕﺮي ﻣﻨﻬﺎج اﻟﮑﺮاﻣـﮥ ﻓﯽ ﺑﺎب اﻻﻣﺎﻣـﮥ‪.‬‬ ‫اوﻟﺠـﺎﯾﺘﻮ ﻋﻼـﻣﻪء ﺣﻠﯽ و ﭘﺴـﺮش را ﻣﺤﺘﺮم داﺷﺖ و اﯾﺸﺎن ﻣﻘﯿﻢ اردو ﺷﺪﻧـﺪ و ﺑﯿﻦ ﻋﻼﻣﻪء ﺣﻠﯽ و ﻗﺎﺿـﯽ اﻟﻘﻀﺎة ﻧﻈﺎم اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺮاﻏﻪ اي‬ ‫ﻣﻨﺎﻇﺮات ﺑﺴـﯿﺎر در اﺛﺒﺎت ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ ﻣﺬﻫﺐ ﺷﯿﻌﻪ ﺑﺎ ﺗﺴﻨﻦ واﻗﻊ ﺷﺪ و ﭼﻮن اﯾﻦ دو ﺗﻦ‪ ،‬ﻫﺮ دو از ﺑﺰرﮔﺎن ﻋﻠﻤﺎي ﻣﻌﻘﻮل ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭻ وﻗﺖ‬ ‫ﮐﺎر ﻣﻨﺎﻇﺮهء اﯾﺸﺎن ﺑﺘﻌﺼﺐ و زﺷﺘﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﺸـﯿﺪ و از ﺣـﺪ ﺟـﺪال ﻋﻠﻤﯽ ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﯿﮑﺮد و ﻗﺪم اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﺑﺘﺪرﯾﺞ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ ﻋﻼﻣﻪء‬ ‫ﺣﻠﯽ و ﻧﻘﯿﺐ ﻣﺸـﻬﺪ ﻃﻮس و ﺳﺎﯾﺮ ﻋﻠﻤﺎي ﺷـﯿﻌﻪ در ﻗﺒﻮل اﯾﻦ ﻣﺬﻫﺐ راﺳﺦ ﺗﺮ ﺷﺪ و ﻫﺮ ﻗﺪر اﻫﻞ ﺗﺴـﻨﻦ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺳﻌﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ او را از‬ ‫اﯾﻦ راه ﺑﺮﮔﺮداﻧﻨﺪ و ﻧﻔﻮذ ﺷـﯿﻌﯿﺎن را ﮐﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺎدر ﻧﯿﺎﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮ ﺧﻼف‪ ،‬ﻣﺬﻫﺐ ﺷـﯿﻌﻪ روﻧﻖ ﺑﺴـﯿﺎر ﯾﺎﻓﺖ و ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از ﻋﻠﻤﺎي اﯾﻦ‬ ‫ﻣـﺬﻫﺐ ﮐﻪ در ﺑﺤﺮﯾﻦ و ﻋﺮاق ﻋﺮب ﻣﺘﻮاري ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﺘﺪرﯾﺞ از ﺧﻮد ﺟﻨﺒﺸـﯽ ﺑﺮوز دادﻧﺪ و ﮐﺘﺐ ﺑﺴـﯿﺎر در رد ﻋﻘﺎﯾﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﯿﻦ و اﻗﺎﻣﻪء‬ ‫ﻣﺮاﺳﻢ ﺗﺸـﯿﻊ ﺑﺮﺷـﺘﻪء ﺗﺄﻟﯿﻒ آوردﻧـﺪ و زﻣﯿﻨﻪ اي ﻗﻮي ﺑﺮاي دوره ﻫﺎي ﺑﻌﺪ ﺗﻬﯿﻪ دﯾﺪﻧﺪ و در اﯾﻦ ﮐﺎر دﺧﺎﻟﺖ ﻋﻼﻣﻪء ﺣﻠﯽ از ﻫﻤﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻠﻄﺎن ﺧﺪاﺑﻨـﺪه ﮐﻪ ﻃﺒﻌﯽ ﺳﺎﻟﻢ داﺷﺖ و ﭼﻨـﺪان ﻣﺘﻌﺼﺐ ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﻧﺪﮐﯽ ﺑﻌﺪ از ﻗﺒﻮل ﻣﺬﻫﺐ ﺗﺸـﯿﻊ و ﺻﺪور اواﻣﺮ در اﺷﺎﻋﻪء آن‬ ‫ﺑﺘﺸﻮﯾﻖ ﻋﻠﻤﺎي اﻣﺎﻣﯿﻪ‪ ،‬دﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻼد اﯾﺮان؛ ﻣﺨﺼﻮﺻًﺎ اﻫﻞ ﻗﺰوﯾﻦ و ﺷﯿﺮاز و اﺻﻔﻬﺎن زﯾﺮ ﺑﺎر اﺣﮑﺎم او ﻧﻤﯿﺮوﻧﺪ و ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از‬ ‫اﻣﺮاي او ﻧﯿﺰ در ﺣﻔﻆ ﻣـﺬﻫﺐ اﻫﻞ ﺳـﻨﺖ اﺻـﺮار و ﺗﻌﺼﺐ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻬﻤﯿﻦ ﻋﻠﻞ از ﺣﺮارت اوﻟﯽ ﺧﻮد در ﻃﺮﻓﺪاري از ﺗﺸـﯿﻊ ﮐﺎﺳﺖ و در‬ ‫اواﺧﺮ ﻋﻤﺮ دوﺑﺎره اﻣﺮ داد ﮐﻪ ﻧﺎم ﺧﻠﻔﺎ را در ﺳـﮑﻪ و ﺧﻄﺒﻪ داﺧﻞ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻟﺸﮑﺮﮐﺸـﯽ اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﺑﺸﺎم در ‪ : 712‬در اول ﺳﺎل ‪ 712‬ه ‪ .‬ق‪.‬‬ ‫ﭼﻨـﺪ ﻧﻔﺮ از اﻣﺮا و ﺳـﺮداران اﻟﻤﻠـﮏ اﻟﻨﺎﺻـﺮ ﻣﺤﻤـﺪ‪ ،‬ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺼـﺮ ﮐﻪ ﻣﺸـﻬﻮرﺗﺮﯾﻦ از اﯾﺸـﺎن ﯾﮑﯽ ﻗﺮاﺳـﻨﻘﺮ ﺣﮑﻤﺮان دﻣﺸﻖ و دﯾﮕﺮي‬ ‫آﻏـﻮش اﻓﺮم ﺻـﺎﺣﺐ ﺣﻠـﺐ ﺑﻮدﻧــﺪ از ﺳــﻠﻄﺎن وﺣﺸـﺖ ﮐﺮده ﺑـﺎ ﺟﻤـﺎﻋﺘﯽ از ﺳـﻮاران ﺧـﻮد ﺑﺨـﺪﻣﺖ اوﻟﺠـﺎﯾﺘﻮ آﻣﺪﻧـﺪ و اوﻟﺠـﺎﯾﺘﻮ را‬ ‫ﺑﻠﺸﮑﺮﮐﺸـﯽ ﺑﺸـﺎم ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻧﻤﻮدﻧـﺪ‪ .‬اوﻟﺠـﺎﯾﺘﻮ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﭘﯿﺶ از ﻓﺘـﺢ ﮔﯿﻼـن اﯾﻦ ﺧﯿـﺎل را در ﺳـﺮداﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻧﻘﺸﻪء ﻣﺰﺑﻮر ﺗﺼـﻤﯿﻢ‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ و ﺑـﺎ ﻗﺸﻮﻧﯽ ﻣﻬﯿـﺎ از ﻣﻮﺻﻞ ﺑﻄﺮف ﺷﻂ ﻓﺮات ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد و در ﺷـﺸﻢ رﻣﻀﺎن آن ﺳﺎل ﻗﻠﻌﻪء رﺣﺒـﮥ را ﮐﻪ اوﻟﯿﻦ ﻗﻠﻌﻪ ﺳـﺮﺣﺪي‬ ‫ﺧﺎك ﺷﺎم و در ﮐﻨﺎر ﻓﺮات ﺑﻮد‪ .‬در ﻣﺤﺎﺻـﺮه ﮔﺮﻓﺖ و در اﯾﻦ ﻟﺸﮑﺮﮐﺸـﯽ ﻗﺮاﺳـﻨﻘﺮ و اﻓﺮم ﻧﯿﺰ ﺑﺎ او ﻫﻤﺮاه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻓﺮم ﺑﻤﻨﺎﺳﺒﺖ دوﺳﺘﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﺪراﻟـﺪﯾﻦ ﻣـﺪاﻓﻊ ﻗﻠﻌﻪء رﺣﺒـﮥ داﺷﺖ ﺑﻪ اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ اﻃﻤﯿﻨﺎن داده ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺪراﻟﺪﯾﻦ را ﺑﺘﺴـﻠﯿﻢ آن ﻗﻠﻌﻪ وادارد‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺪراﻟﺪﯾﻦ از اﯾﻦ‬ ‫ﮐﺎر اﻣﺘﻨﺎع ورزﯾـﺪ و اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﻣﺠﺒﻮر ﺷـﺪ ﮐﻪ ﺑﻤـﺪد ﻣﻨﺠﻨﯿﻖ ﻫﺎي ﺳـﻨﮓ اﻓﮑﻦ و ﭼﺮﺧﻬﺎي ﻧﻔﻂ اﻧـﺪاز و زدن ﻧﻘﺐ‪ ،‬ﻗﻠﻌﻪ را ﻣﺴـﺨﺮ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣـﺪاﻓﻌﯿﻦ ﻗﻠﻌﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ رﺷـﯿﺪاﻧﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻟﺸـﮑﺮﯾﺎن اﯾﻠﺨﺎﻧﯽ ﺑﺘﺴـﺨﯿﺮ ﻗﻠﻌﻪ ﻗﺎدر ﻧﯿﺎﻣﺪﻧﺪ و اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﺑﻌﻠﺖ ﺗﻨﮕﯽ آذوﻗﻪ و ﺳـﺨﺘﯽ ﮐﺎر از‬ ‫اداﻣﻪء ﺣﺼﺎر اﻧﺰﺟﺎر ﯾﺎﻓﺖ و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﻮﺳﺎﻃﺖ ﺧﻮاﺟﻪ رﺷـﯿﺪاﻟﺪﯾﻦ ﻓﻀﻞ اﷲ و ﻗﺎﺿـﯽ رﺣﺒﮥ اﻣﺮ ﺑﺼﻠﺢ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ در ‪26‬‬ ‫رﻣﻀـﺎن ﺣﺼـﺎر رﺣﺒـﮥ را رﻫـﺎ ﮐﺮده ﺑﻪ اﯾﺮان ﺑﺮﮔﺸﺖ و دﯾﮕﺮ ﺑﺨﯿـﺎل ﺣﻤﻠﻪء ﺑﺸـﺎم ﻧﯿﻔﺘـﺎد‪ .‬در ﻫﻤﯿﻦ ﺳـﺎل‪ ،‬ﭘﺴـﺮ ﻗﻮﻧﻐﺮﻧـﺎي در ﺑﻼد روم‬ ‫ﺳﺮﺑﻌﺼـﯿﺎن ﺑﺮداﺷﺖ و اﻣﯿﺮ ﻃﺮﻣﻄـﺎز او را ﺑﺴـﻬﻮﻟﺖ دﺳـﺘﮕﯿﺮ ﮐﺮده ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﭘﺴـﺮش ﮐﺸﺖ و در ﺳﺎل ‪ 714‬ه ‪.‬ق ‪ .‬ﻣﺤﻤﻮدﺑﯿـﮏ ﯾﮑﯽ از‬ ‫اﻣﺮاي ﻣﺤﻠﯽ روم ﺷﻮرش ﮐﺮد و ﺷـﻬﺮ ﻗﻮﻧﯿﻪ را ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اوﻟﺠـﺎﯾﺘﻮ‪ ،‬اﻣﯿﺮ ﭼﻮﭘﺎن ﺳـﭙﻬﺴﺎﻻر را ﺑﺎ ﺳﻪ ﺗﻮﻣﺎن ﻟﺸـﮑﺮ ﺑﻪ آن دﯾﺎر ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ .‬اﻣﯿﺮ‬ ‫ﭼﻮﭘـﺎن ﺑﮑﻤـﮏ ﭘﺎدﺷﺎه ﮔﺮﺟﺴـﺘﺎن ﻣﺤﻤﻮدﺑﯿﮏ و ﭘﺴـﺮان ﻣﻌﯿﻦ اﻟـﺪﯾﻦ ﭘﺮواﻧﻪ را ﮐﻪ ﻃﻐﯿﺎن ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻄﯿﻊ ﺳﺎﺧﺖ و ﭘﺲ از ﯾﮏ ﺳﺎل‬ ‫اﻗﺎﻣﺖ در روم ﺑﻪ اﻣﺮ اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﺑﻪ اﯾﺮان ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺑﺮ ﺧﺮاﺳﺎن )‪ :(716 - 713‬اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﺑﻌﺪ از ﻣﺮاﺟﻌﺖ از ﺷﺎم‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ در‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ‪ 713‬ه ‪.‬ق ‪ .‬ﭘﺴﺮ ﺧﻮد اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ را ﮐﻪ ﺑﺴﺎل ‪ 704‬ه ‪.‬ق ‪ .‬ﺗﻮﻟﺪ ﯾﺎﻓﺘﻪ و در اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﺮﯾﺐ ﻧﻪ ﺳﺎل داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺤﮑﻮﻣﺖ ﺧﺮاﺳﺎن‪ ،‬ﻧﺎﻣﺰد‬ ‫ﻧﻤـﻮد و اﻣﯿﺮ ﺳﻮﻧـﺞ را ﺑﻪ اﺗـﺎﺑﮑﯽ او و ﺑﯿﮕﻠﺮﺑﯿﮕﯽ ﺧﺮاﺳـﺎن و ﻋﺒـﺪاﻟﻠﻄﯿﻒ ﭘﺴـﺮ ﺧﻮاﺟﻪ رﺷـﯿﺪاﻟﺪﯾﻦ را ﺑﻮزارت او ﮔﻤـﺎﺷﺖ و ﺟﻤـﺎﻋﺖ‬ ‫دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ از اﻣﺮا را ﻫﻤﺮاه او ﮐﺮد‪ .‬ﻗﺒﻞ از اﻧﺘﺼﺎب اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ ﺑﺤﮑﻮﻣﺖ ﺧﺮاﺳﺎن‪ ،‬ﻣﻐﻮﻻن اوﻟﻮس ﺟﻐﺘﺎي ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺨﺮاﺳﺎن ﻫﺠﻮم آورده‬ ‫و اﻣﯿﺮ ﯾﺴﺎول و اﻣﯿﺮ ﻋﻠﯽ ﻗﻮﺷـﺠﯽ را ﻣﻐﻠﻮب ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ورود اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺑﺨﺮاﺳﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻫﺠﻮم دﯾﮕﺮي از ﻃﺮف اﯾﺸﺎن ﻣﺼﺎدف ﮔﺮدﯾﺪ‬ ‫و اﻣﯿﺮ ﯾﺴﺎول و اﻣﯿﺮ ﻋﻠﯽ ﻗﻮﺷـﺠﯽ ﮐﻪ ﺗﺎب ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﺸﺎن را ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ ﺑﻪ اردوي اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ ﭘﯿﻮﺳﺘﻨﺪ و اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺑﺸﺮﺣﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ‬ ‫ﺧﻮاﻫﯿﻢ دﯾـﺪ‪ ،‬در ﻣـﺪت ﺳﻪ ﺳﺎل و ﮐﺴـﺮي ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﻮد در ﺧﺮاﺳﺎن ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﺑـﺪﻓﻊ ﻏﺎﺋﻠﻪء اﯾﺸﺎن اﺷـﺘﻐﺎل داﺷﺖ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 715‬ه ‪.‬ق ‪.‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮏ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﻓﻮت اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ‪ ،‬اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ ﺑﺮاي ﻣﺨﺎرج ﻟﺸـﮑﺮﯾﺎن ﺧﻮد ﺑﭙﻮل اﺣﺘﯿﺎج ﭘﯿﺪا ﮐﺮد و ﺑﺮاي ﺗﺤﺼـﯿﻞ آن ﻣﮑﺮر در ﻣﮑﺮر‬ ‫ﺑﺨﺰاﻧﻪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺨﻮاﺟﻪ ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯿﺸﺎه و ﺧﻮاﺟﻪ رﺷـﯿﺪاﻟﺪﯾﻦ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬و اﯾﻦ دو وزﯾﺮ ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻤﻘﺎم دﯾﮕﺮي ﺣﺴﺪ ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺮدﻧﺪ و ﻣﯿﺨﻮاﺳـﺘﻨﺪ ﻣﺴـﺘﻘﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ ﭘﻮل را ﺑﻌﻬﺪهء دﯾﮕﺮي ﻣﺤﻮل ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ رﺷﯿﺪاﻟﺪﯾﻦ ﻣﯿﮕﻔﺖ ﮐﻪ اﻣﻮر ﻣﻌﺎﻣﻼت در‬ ‫دﺳﺖ ﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ و اﻣﻀﺎي ﻣﻦ در ذﯾﻞ ﻫﯿـﭻ ﺣﻮاﻟﻪ و ﺑﺮاﺗﯽ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﻧﺸـﺪه و ﺑﻬﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﺴﺆول وﺻﻮل و اﯾﺼﺎل ﭘﻮل‪ ،‬دﯾﮕﺮي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺗـﺎج اﻟـﺪﯾﻦ ﻋﻠﯿﺸـﺎه ﻣﯿﮕﻔـﺖ ﮐـﻪ ﻣﻦ ﺟﺰ ﻟﺒـﺎس ﺗﻦ ﺧـﻮد ﻣﺎﻟـﮏ ﭼﯿﺰي دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺴـﺘﻢ و دﯾﻨـﺎري در ﮐـﻒ ﻧـﺪارم و ﭼـﻮن ﻣﻦ و ﺧـﻮاﺟﻪ‬ ‫رﺷﯿﺪاﻟﺪﯾﻦ ﺑﻪ اﺷﺘﺮاك ﻫﻢ ﻣﺘﻌﻬﺪ اﻣﻮر ﻣﻤﻠﮑﺘﯿﻢ‪ ،‬ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﭼﺮا ﺗﻨﻬﺎ در اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﻤﻦ رﺟﻮع ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و از ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﺸﺮﯾﮏ ﻣﻦ ﺧﻮدداري‬ ‫دارﻧـﺪ‪ .‬رﺷـﯿﺪاﻟﺪﯾﻦ ﺑﺒﻬﺎﻧﻪء آﻧﮑﻪ ﻋﻠﯿﺸﺎه ﻃﺮف اﻋﺘﻤﺎد ﮐﻠﯽ اﯾﻠﺨﺎﻧﺴﺖ و ﺣﺎﻓﻆ ﺗﻤﻐﺎي ﺑﺰرگ اﺳﺖ او را ﻣﺴﺆول ﺗﻬﯿﻪء وﺟﻪ ﻣﯿـﺪاﻧﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ ﻋﻠﯿﺸﺎه ﺣﺎﺿـﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﻮاﺟﻪ رﺷـﯿﺪ را در اﯾﻦ ﮐﺎر ﻫﻢ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺷﺮﯾﮏ ﮐﻨﺪ‪ .‬رﺷﯿﺪ زﯾﺮ ﺑﺎر ﻧﺮﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯿﺘﻮاﻧﻢ‬ ‫ﺑـﺎ ﮐﺴـﯽ ﻣﺜﻞ ﺗﻮ ﮐﻪ در ﻣﻮﻗﻊ ﭘﺮداﺧﺖ ﭘﻮل اﻇﻬﺎر ﻋﺠﺰ و ﻓﻘﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ ﻗﺒﻮل ﻣﺴـﺌﻮوﻟﯿﺖ ﮐﻨﻢ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﺎل ﺗﻮ اﻣﻮال دﯾﻮاﻧﯽ را‬ ‫در ﺿـﺒﻂ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ و از آن راه ﺛﺮوت ﺑﺴـﯿﺎر اﻧﺪوﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﺮاي ﺧﺘﻢ ﻧﺰاع ﺑﯿﻦ دو وزﯾﺮ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺧﻮد را ﺑﺪو ﻗﺴـﻤﺖ‬ ‫ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﻋﺮاق ﻋﺠﻢ و ﺧﻮزﺳـﺘﺎن و وﻻﯾﺖ ﻟﺮﻧﺸـﯿﻦ و ﻓﺎرس و ﮐﺮﻣﺎن را ﺑﻌﻬﺪهء رﺷـﯿﺪاﻟﺪﯾﻦ و ﻋﺮاق ﻋﺮب و دﯾﺎرﺑﮑﺮ واران و ﺑﻼد‬ ‫روم را ﺗﺤﺖ ادارهء ﻋﻠﯿﺸﺎه ﮔـﺬاﺷﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﻋﻠﯿﺸﺎه از ﺳـﻠﻄﺎن ﺗﻘﺎﺿﺎ ﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را در ادارهء ﮐﻞ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺷـﺮﯾﮏ ﮔﺮداﻧﺪ و اﻣﻀﺎي‬ ‫ﻫﺮ دوي اﯾﺸـﺎن در ﭘﺎي اﺣﮑﺎم و ﻓﺮﻣﺎﻧﻬﺎ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ در ﺳﺎل ‪ 715‬ه ‪.‬ق ‪ .‬ﻋﻠﯿﺸﺎه و رﺷـﯿﺪاﻟﺪﯾﻦ را در ﮐﺎر وزارت ﺷـﺮﮐﺖ داد ﺗﺎ ﺑﻪ‬ ‫اﺗﻔﺎق در ﺗﺼـﺮف اﻣﻮال و ﻧﺸﺎن وزارت دﺧﺎﻟﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﭼﻪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻮاﺟﻪ رﺷﯿﺪاﻟﺪﯾﻦ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﯿﺶ ﻫﻢ ﮔﻔﺘﯿﻢ در ﺗﺼﺮف اﻣﻮال و‬ ‫ﻣﻬﺮ و ﻧﺸﺎن وزارت دﺧﺎﻟﺘﯽ ﻧﺪاﺷﺖ و از اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﺮار ﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از دو وزﯾﺮ ﻣﻌﺎوﻧﯽ ﻧﯿﺰ در ﮐﺎرﻫﺎي وزارﺗﯽ ﺧﻮد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از رﺳﻤﯿﺖ ﯾﺎﻓﺘﻦ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ رﺷﯿﺪاﻟﺪﯾﻦ ﺑﻌﻠﺖ ﻣﺮض ﻧﻘﺮس ﺗﻤﺎم زﻣﺴﺘﺎن را ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﺷﺪ و ﭼﻬﺎر ﻣﺎه ﺗﻤﺎم ﺑﺪﯾﻮان ﻧﯿﺎﻣﺪ و در اﯾﻦ‬ ‫ﻣـﺪت اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ ﭘﯽ درﭘﯽ ﻗﺎﺻـﺪ و ﭘﯿﻐﺎم ﻣﯿﻔﺮﺳـﺘﺎد و ﻣﻄﺎﻟﺒﻪء ﭘﻮل ﻣﯿﮑﺮد و ﻋﻠﯿﺸﺎه در ﺟﻮاب ﻣﯿﮕﻔﺖ ﮐﻪ ﺧﺰاﻧﻪ از وﺟﻪ و اﻣﻮال دﯾﻮاﻧﯽ‬ ‫ﻫﻤﻪ ﻧﺰد ﺧـﻮاﺟﻪ رﺷـﯿﺪاﻟﺪﯾﻦ اﺳﺖ‪ .‬اوﻟﺠـﺎﯾﺘﻮ اﻣﯿﺮ ﭼﻮﭘـﺎن را ﻣـﺄﻣﻮر ﺗﺤﻘﯿـﻖ ﺣـﺎل ﮐﺮد و اﯾﻦ اﻣﯿﺮ ﺑﻬﻤﺮاﻫﯽ ﻣﻌـﺎوﻧﯿﻦ و وزراء ﻣـﺄﻣﻮرﯾﻦ‬ ‫وﺻﻮل ﻋﻮاﺋـﺪ را ﺗﺤﺖ ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ آوردﻧﺪ و ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن اﻣﻮال دوﻟﺘﯽ را ﺣﯿﻒ و ﻣﯿﻞ ﮐﺮده و ﺑﭙﺮداﺧﺖ ‪ 300‬ﺗﻮﻣﺎن )‪30000000‬‬ ‫دﯾﻨﺎر ﻃﻼ ﻣﺤﮑﻮﻣﻨـﺪ(‪ .‬ﺣﮑﻢ ﻣﺤﮑﻮﻣﯿﺖ ﻣﺄﻣﻮرﯾﻦ ﻓﻮق ﻣﻮﺟﺐ وﺣﺸﺖ ﻋﻤﻮم ﻋﻤﺎل دﯾﻮاﻧﯽ ﮔﺮدﯾـﺪ و اﯾﺸﺎن ﺑﻌﻠﯿﺸﺎه ﻣﻠﺘﺠﯽ ﺷـﺪه‪ ،‬ﺑﻪ او‬ ‫ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ او ﻓﺮﻣـﺎن ﻧﺴـﺦ آﻧﺮا از اوﻟﺠـﺎﯾﺘﻮ ﻧﮕﯿﺮد‪ ،‬روزﮔـﺎر ﻫﻤﮕﯽ ﺗﯿﺮه و ﺟﻤﯿﻊ ﺧﯿﺎﻻت اﯾﺸﺎن ﻧﻘﺶ ﺑﺮ آب ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ‪ .‬ﻋﻠﯿﺸﺎه‬ ‫ﺷﺒﺎﻧﻪ ﺑﺴﺮاي اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ رﻓﺖ و ﺑﺴﻠﻄﺎن ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﺄﻣﻮرﯾﻦ در ﺗﻔﺮﯾﻂ ﻣﺎل ﮔﻨﺎﻫﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ آن اﻣﻮال ﮐﻼﺑﺪﺳﺖ ﻣﻦ ﺟﻤﻊ و ﺑﻤﺼﺮف‬ ‫رﺳـﯿﺪه و ﺑﻘﺪري ﮔﺮﯾﻪ و اﻟﺤﺎح ﮐﺮد ﮐﻪ اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﺣﮑﻢ داد ﮐﻪ از ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻗﻀـﯿﻪ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﻨﻨﺪ و ﺻﺒﺢ ﺑﻪ اﻣﯿﺮ اﯾﺮﻧﺠﯿﻦ ﮐﻪ ﻣﺄﻣﻮر اﯾﻦ‬ ‫ﮐـﺎر ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﯿﺸﺎه اﯾﻦ اﻣﻮال را وﺻﻮل ﮐﺮده‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧـﺪارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﺼﺎرف رﺳﺎﻧـﺪه و ﻣﯿﻞ ﻣﻦ آن اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺗﻌﻘﯿﺐ‬ ‫او و ﮐﺴـﺎﻧﺶ ﺧﻮدداري ﺷﻮد‪ .‬اﻣﯿﺮ اﯾﺮﻧﺠﯿﻦ در ﺑـﺎﻃﻦ ﺑﺮآﺷـﻔﺖ و ﺑﻪ اﻣﯿﺮ ﭼﻮﭘﺎن ﺷـﮑﺎﯾﺖ ﺑﺮد و از اﯾﻦ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ اﯾﺮاﻧﯽ ﺑـﺪون ﺟﻠﺐ‬ ‫ﻧﻈﺮ ﻗﺒﻠﯽ اﻣﺮاء ﻣﺴـﺘﻘﯿﻤًﺎ ﺑﺎ اﯾﻠﺨﺎن داﺧﻞ ﻣـﺬاﮐﺮه ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬اﻇﻬﺎر ﮐﺮاﻫﺖ ﻧﻤﻮد و اﻣﯿﺮ ﭼﻮﭘﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺷـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻋﻠﯿﺸﺎه ﺑﺎ رﺷﻮه و ﺗﻘﺪﯾﻢ‬ ‫ﻫـﺪاﯾﺎ اﻣﯿﺮ را ﺳﺎﮐﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻧﺪﮐﯽ ﺑﻌﺪ ﻋﻠﯿﺸﺎه ﺑﻪ اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ رﺷـﯿﺪاﻟﺪﯾﻦ ﺗﻤﺎرض ﮐﺮده و در ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﺴـﺘﻪ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل از ﺑﺬل‬ ‫ﻫﯿﭽﮕـﻮﻧﻪ ﺳـﻌﯽ در ﺑﺮاﻧـﺪاﺧﺘﻦ ﻣﻦ ﮐﻮﺗـﺎﻫﯽ ﻧـﺪارد و ﻣﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ ﻣﺮا ﻫﻢ ﻣﺜـﻞ ﺧﻮاﺟﻪ ﺳـﻌﺪاﻟﺪﯾﻦ از ﻣﯿـﺎن ﺑﺮدارد؛ اﮔﺮ اﯾﻠﺨـﺎن اﺟـﺎزه‬ ‫ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾـﺪ ﻣﻦ او و ﻓﺮزﻧـﺪاﻧﺶ را در ﻣﻘﺎم ﺗﻘﺮﯾﺮ و ﺑﺎزﭘﺮس ﺣﺴﺎب ﺑﯿﺎورم و از اﯾﺸﺎن ﺑﻘﺎﯾﺎي ﮔﺬﺷـﺘﻪ را ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﮐﻨﻢ‪ .‬اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ رﺿﺎ داد و‬ ‫ﻋﻠﯿﺸﺎه در ﭘﺴﺮان ﺧﻮاﺟﻪ رﺷﯿﺪ ﭘﯿﭽﯿﺪ و ﭼﻮن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺗﻘﺼﯿﺮي ﺑﺮ اﯾﺸﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﺟﻪ را ﻣﺘﻬﻢ ﮐﺮد ﮐﻪ رﺑﻊ ﻋﻮاﺋﺪ اوﻗﺎف و اﻣﻮال‬ ‫ﺧﺰاﻧﻪ و ﻣﺨﺎرج ﺷﺎﻫﺰاده ﺧﺎﻧﻤﻬﺎ را ﺑﺘﺼـﺮف ﺷﺨﺼﯽ ﻣﯿﮕﯿﺮد و ﺑﺎ اﯾﻦ ﻧﺴﺒﺘﻬﺎ ﻧﻈﺮ اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ را از ﺧﻮاﺟﻪ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و ﺧﻮد در ﭘﯿﺶ ﭼﺸﻢ‬ ‫اﯾﻠﺨﺎن ﻣﻌﺰز و ﻣﺤﺘﺮم ﺷﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺧﻮاﺟﻪ رﺷـﯿﺪ ﺑﻤﻨﺎﺳـﺒﺖ دوﺳﺘﯽ ﺑﺎ ﺑﻌﻀـﯽ اﻣﺮاء ﻣﻮﻗﺘًﺎ از ﺷﺮ ﻋﻠﯿﺸﺎه ﻣﺤﻔﻮظ ﻣﺎﻧﺪ و اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ اﻣﺮ داد ﮐﻪ‬ ‫دو وزﯾﺮ ﺑﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺑﺴﺎزﻧﺪ و ﮐﻤﺎ ﮐﺎن اﻣﻮر ﻣﻤﻠﮑﺘﯽ را ﺑﻪ اﺷﺘﺮاك ﺑﮕﺬراﻧﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮگ اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ در ‪ 28‬رﻣﻀﺎن ‪ :716‬اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﻣﺜﻞ اﻏﻠﺐ‬ ‫اﯾﻠﺨﺎﻧﺎن دﯾﮕﺮ در ﺷـﺮب ﺷـﺮاب و ﺷـﻬﻮﺗﺮاﻧﯽ اﻓﺮاط ﻣﯿﮑﺮد و ﺑﻬﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺿﻌﯿﻒ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬در رﻣﻀﺎن ﺳﺎل ‪ 716‬ه ‪.‬ق ‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﯽ‬ ‫ﮐﻪ در اﻃﺮاف ﺳـﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ﺑﺸـﮑﺎر ﻣﺸـﻐﻮل ﺑﻮد‪ ،‬دﭼﺎر ﭘﺎدرد ﺳـﺨﺘﯽ ﺷـﺪ و اﻋﺘﺪال ﻣﺰاﺟﺶ رو ﺑﻪ اﻧﺤﺮاف ﮔﺬاﺷﺖ و در روزي ﮐﻪ ﺑﺤﻤﺎم‬ ‫رﻓﺘﻪ ﺑﻮد در ﺧﻮردن ﻏـﺬاﻫﺎي ﻟﺬﯾﺬ اﻓﺮاط ﮐﺮد و ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﻣﺮﺿـﺶ ﺷﺪت ﯾﺎﻓﺖ و در ‪ 28‬رﻣﻀﺎن آن ﺳﺎل در ﺳـﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ﻓﻮت ﻧﻤﻮد و او‬ ‫را ﮐﻪ ﺑﯿﺶ از ﭼﻬﻞ ﺳﺎل ﻧﺪاﺷﺖ ﭘﺲ از ده ﺳﺎل و ﻧﻪ ﻣﺎه ﺳـﻠﻄﻨﺖ در ﮔﻨﺒﺪ ﺧﻮد‪ ،‬در آن ﺷـﻬﺮ ﺑﺨﺎك ﺳﭙﺮدﻧﺪ‪ .‬اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ در ﻣﺮض ﻣﻮت‬ ‫دو ﯾﺮﻟﯿـﻎ ﺻـﺎدر ﮐﺮد‪ :‬ﯾﮑﯽ داﯾﺮ ﺑﺮ ﺗﺠﺪﯾـﺪ ذﮐﺮ ﻧـﺎم ﺧﻠﻔـﺎي راﺷـﺪﯾﻦ در ﺧﻄﺒﻪء ﻧﻤـﺎز ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬دﯾﮕﺮي راﺟﻊ ﺑﺒﺮﮔﺮداﻧـﺪن ﻧﺼﻒ اﻣﻮال‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺳﻌﺪاﻟﺪﯾﻦ ﺳﺎوﺟﯽ ﺑﭙﺴﺮان او‪ .‬اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﺑﺮ روي ﻫﻢ ﯾﮑﯽ از اﯾﻠﺨﺎﻧﺎن ﺧﻮب اﯾﺮاﻧﺴﺖ و در ﻋﻬﺪ او ﻣﺮدم در رﻓﺎه ﺑﻮده اﻧﺪ و ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫ﺑـﺪﺳﺖ او ﻇﻠﻢ و ﺳـﺨﺖ ﮐﺸـﯽ ﺟـﺎري ﺷـﺪ‪ .‬ﻣـﺬﻫﺐ ﺷـﯿﻌﻪ در ﻋﺼـﺮ او ﻗﻮام ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻋﻠﻢ و ادب روﻧﻖ ﯾـﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﺨﺼًﺎ ﭘﺎدﺷـﺎﻫﯽ‬ ‫آﺑﺎدﮐﻨﻨـﺪه ﺑﻮد و ﻋﻼـوه ﺑﺮ اﺗﻤـﺎم ﺑﻨـﺎي ﺳـﻠﻄﺎﻧﯿﻪ و ﮔﻨﺒـﺪ آن در ﭘـﺎي ﮐﻮه ﺑﯿﺴـﺘﻮن‪ ،‬ﺷـﻬﺮ دﯾﮕﺮي ﺑﻨﺎم ﺳـﻠﻄﺎن آﺑﺎد ﭼﻢ ﭼﻤﺎل ﯾﺎ ﺑﻐـﺪاد‬ ‫ﮐﻮﭼﮏ و در ﺣﺪ ﻣﻐﺎن ﮐﻨﺎر ﻧﻬﺮ ارس ﺷـﻬﺮ دﯾﮕﺮي ﺑﻨﺎم ﺳـﻠﻄﺎن آﺑﺎد اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﺎ ﭘﺎپ و ﺳـﻼﻃﯿﻦ ﻋﯿﺴﻮي اروﭘﺎ و روم ﺷﺮﻗﯽ‬ ‫ﻧﯿﺰ ارﺗﺒـﺎط داﺷﺖ‪ ،‬از آن ﺟﻤﻠﻪ در ﺳﺎل ‪ 704‬ه ‪.‬ق ‪ .‬ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎﻧﯽ ﺑﻔﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﯿﺲ و اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻓﺮﺳـﺘﺎد و اﯾﺸﺎن ﻣﺮاﺳـﻠﻪ اي از اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﮐﻪ‬ ‫در ﺗﺎرﯾﺦ ‪ 704‬ه ‪.‬ق ‪ .‬در اوﺟﺎن ﺑﺨﻂ اوﯾﻐﻮري ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬داﯾﺮ ﺑﺮ ﺗﺬﮐﺎر رواﺑﻂ ﺳﺎﺑﻘﻪء اﯾﻠﺨﺎﻧﯿﺎن ﺑﺎ ﺳـﻼﻃﯿﻦ ﻓﺮﻧﮓ و ﻟﺰوم اﺗﺤﺎد‬ ‫ﺑﺮاي ﺳﺮﮐﻮﺑﯽ دﺷﻤﻨﺎن ﺑﺮاي ﭘﺎدﺷﺎه ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺮدﻧﺪ و دو ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺑﺨﺪﻣﺖ ادوارد دوم ﭘﺎدﺷﺎه اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﺑﻌﺪ از آن ﺑﺤﻀﻮر ﮐﻠﻤﺎن ﭘﻨﺠﻢ‬ ‫ﭘﺎپ رﺳﯿﺪﻧﺪ و ﮔﻮﯾﺎ ﻏﺮض اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ از اﯾﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﺳﻔﺮا ﺗﺤﺼﯿﻞ ﯾﺎراﻧﯽ ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪء ﺑﺸﺎم و ﻣﺼﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻓﺘﺢ ﮔﯿﻼن اﯾﻦ ﺧﯿﺎل‬ ‫را در ﺳـﺮ داﺷﺖ و ﺟﻤـﺎﻋﺘﯽ از ﻋﯿﺴﻮﯾـﺎن ﺟﺰﯾﺮهء ﻗﺒﺮس و ارﻣﻨﺴـﺘﺎن ﻧﯿﺰ او را ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐـﺎر ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﯾﻦ رواﺑﻂ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در‬ ‫ﻋﻬﺪ اﯾﻠﺨﺎﻧﺎن ﺳﺎﺑﻖ ﻫﻢ ﺑﻮد ﻫﯿﭽﻮﻗﺖ از ﺣﺪ ﺗﻌﺎرف ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﯿﮑﺮد و ﻫﯿﭽﮕﺎه ﺑﻌﻠﻞ ﻣﻮاﻧﻊ ﺳﯿﺎﺳـﯽ و رﻗﺎﺑﺘﻬﺎي ﺳﯿﺎﺳـﯽ‪ ،‬ﺑﻔﺮﺳـﺘﺎدن ﻗﺸﻮن‬ ‫ﺑﮑﻤﮏ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻧﻤﯿﺸﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺑﻨﺪه‪.‬‬



‫]ُخ َب ِد[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﭘـﺎﯾﯿﻦ وﻻـﯾﺖ ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﯿﺮﺟﻨـﺪ‪ .‬واﻗﻊ در ﺷـﺶ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري ﺗﺮﺑﺖ‬ ‫ﺣﯿﺪرﯾﻪ و ﻫﻔﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري ﺷﻮﺳﻪء ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺗﺮﺑﺖ ﺑﻪ ﺟﻨﮕﻞ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ و آب و ﻫﻮاي آن ﻣﻌﺘﺪل و داراي‬ ‫‪ 299‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎن ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬دﻫﮑﺪهء ﺧﺪاﺑﻨﺪه از ﻗﻨﺎت ﻣﺸـﺮوب ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت‪ ،‬ﭼﻐﻨﺪر و ﭘﻨﺒﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫آن ﺑﮑﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري و ﮐﺮﺑﺎس ﺑﺎﻓﯽ ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺪاﺑﻨﺪه ﻟﻮ‪.‬‬



‫]ُخ َب َد[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻫﺎي ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪء ﺑﺨﺶ ﻗﯿـﺪار ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن زﻧﺠﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴـﺘﺎن در ﻗﺴـﻤﺖ ﺧﺎوري ﺑﺨﺶ ﻗﯿـﺪار‬ ‫واﻗﻊ و از ‪ 54‬آﺑﺎدي ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺳﮑﻨﻪء آن در ﺣﺪود ‪ 24‬ﻫﺰار ﺗﻦ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻗﺮاء ﻣﻬﻢ آن ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪ :‬دو‬ ‫ﺗﭙﻪء ﭘﺎﺋﯿﻦ ﺗﻮپ دره‪ ،‬ﻧﻮرآﺑﺎد‪ ،‬ﺟﺰﯾﻦ‪ ،‬ﺣﺴﯿﻦ آﺑﺎد‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮدآﺑﺎد‪ ،‬ﭘﺮﭼﯿﻦ‪ ،‬آﺑﯽ‪ ،‬آﻗﺠﻪ ﻗﯿﻪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺪاﺑﻨﺪه ﻟﻮ‪.‬‬



‫]ُخ َب َد[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از دﻫﺴـﺘﺎﻧﻬﺎي ﺑﺨﺶ ﻗﺮوهء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﻨﻨﺪج اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن در اﻧﺘﻬﺎي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي آن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن واﻗﻊ و‬ ‫ﺧﻼـﺻﻪء اﻃﻼﻋـﺎت ﺟﻐﺮاﻓﯿـﺎﯾﯽ آن ﺑﺸـﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪ :‬ﺣـﺪود‪ :‬از ﻃﺮف ﺷـﻤﺎل ﻣﺤـﺪود اﺳﺖ ﺑﺪﻫﺴـﺘﺎن ﻣﻬﺮﺑـﺎن از ﺑﺨﺶ ﮐﺒﻮدرآﻫﻨﮓ‬ ‫ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻫﻤـﺪان‪ ،‬از ﻃﺮف ﺧـﺎور ﺑﺪﻫﺴـﺘﺎن ﺣـﺎﺟﯿﻠﻮ از ﺑﺨﺶ ﮐﺒﻮدرآﻫﻨـﮓ‪ ،‬از ﻃﺮف ﺟﻨﻮب ﺑﺪﻫﺴـﺘﺎن ﭼﻬـﺎرﺑﻠﻮك ﺑﻬﺎر ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن‬ ‫ﻫﻤﺪان‪ ،‬از ﻃﺮف ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺑﺪﻫﺴـﺘﺎن اﺳـﻔﻨﺪآﺑﺎد ﺑﺨﺶ ﻗﺮوهء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳﻨﻨﺪج‪ .‬وﺿﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ آن‪ :‬دﻫﺴﺘﺎن ﺧﺪاﺑﻨﺪه ﻟﻮ ﻓﻼت ﻣﺮﺗﻔﻌﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺘﺠﺎوز از ‪ 1850‬ﻣﺘﺮ ارﺗﻔﺎع دارد و اﮐﺜﺮ ﻗﺮاء آن در ارﺗﻔﺎع ﺑﯿﺶ از دوﻫﺰارﻣﺘﺮي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ .‬و ﻣﻨﻄﻘﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺧﺎﮐﯽ‬ ‫ﺑﺎ ﺷﯿﺐ ﻣﻼﯾﻢ ﮐﻪ ﻫﻮاي آن ﺳﺮد و ﺳﺎﻟﻢ‪ ،‬داراي زﻣﺴﺘﺎﻧﻬﺎي ﻃﻮﻻﻧﯽ و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻣﻌﺘﺪل اﺳﺖ‪ .‬راه ﺷﻮﺳﻪء ﻫﻤﺪان ﺑﻪ ﺑﯿﺠﺎر از اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن‬ ‫ﻣﯿﮕـﺬرد‪ .‬آﺑﺎدﯾﻬﺎي آﻏﺠﻪ ﺧﺮاﺑﻪ‪ ،‬ﺣﺴﻦ ﻗﺸـﻼﻗﯽ‪ ،‬ﺳـﯿﻬﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺳﻮﺑﺎﺷـﯽ‪ ،‬ﮔﻞ ﺗﭙﻪ‪ ،‬آﻻن و ﺳـﻠﯿﻢ ﺳـﺮاي ﮐﻨﺎر ﺷﻮﺳﻪ واﻗﻊ ﺷـﺪه و ﺑﻮاﺳـﻄﻪء‬ ‫ﻣﺴـﻄﺢ ﺑﻮدن اراﺿـﯽ و ﺷـﯿﺐ ﻣﻼﯾﻢ ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن از ﺷﻮﺳﻪء ﻣـﺬﮐﻮر ﺑﻪ اﮐﺜﺮ ﻗﺮاء ﻣﻬﻢ اﯾﻦ دﻫﺴـﺘﺎن اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رﻓﺖ و آﻣﺪ ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ارﺗﻔﺎﻋﺎت‬ ‫ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري دﻫﺴﺘﺎن اﺳﻔﻨﺪآﺑﺎد ﮐﻪ ﺟﻬﺖ آن از ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺑﺠﻨﻮب ﺧﺎوري اﺳﺖ‪ ،‬از اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن ﻣﯿﮕﺬرد‪ .‬ﺑﻠﻨﺪﺗﺮﯾﻦ ﻗﻠﻪ ﻫﺎي آن‬ ‫ﮐﻮه ﺑﯿﮓ داغ‪ ،‬ﮐﻮه ﺳﻮﺑﺎﺷـﯽ‪ ،‬ﮐﻮه ﺣﺎﺟﺘﮕﺎه ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣﯿﺸﻮﻧـﺪ و ﻗﺮاء ﺧﺪاﺑﻨﺪه ﻟﻮ ﻗﺴـﻤﺘﯽ در دره ﻫﺎي ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري و ﻗﺴـﻤﺘﯽ در دره‬ ‫ﻫﺎي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي اﯾﻦ ارﺗﻔﺎﻋﺎت واﻗﻊ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ارﺗﻔﺎع ﻗﻠﻪء ﺑﯿﮓ داغ از ﺳﻄﺢ درﯾﺎ ‪ 2607‬ﻣﺘﺮ و ﺳﻮﺑﺎﺷﯽ ‪ 2568‬و ﺣﺎﺟﺘﮕﺎه ‪ 2378‬ﻣﺘﺮ‬ ‫اﺳﺖ ارﺗﻔﺎع ﮔﺮدﻧﻪء ﺳﻮﺑﺎﺷـﯽ ﮐﻪ راه ﺷﻮﺳﻪ از آن ﻣﯿﮕﺬرد و در اﮐﺜﺮ اﯾﺎم ﺳﺎل ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﮐﺜﺮت ﺑﺮف ﻣﺴﺪود ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؛ از ﺳـﻄﺢ درﯾﺎ‬ ‫‪ 2287‬ﻣﺘﺮ و ارﺗﻔـﺎع ﻗﺼـﺒﻪء ﮔﻞ ﺗﭙﻪ ﻣﺮﮐﺰ دﻫﺴـﺘﺎن ‪ 2125‬ﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬رودﺧـﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺘﻌـﺪدي از ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﻣـﺬﮐﻮر ﺳﺮﭼﺸـﻤﻪ ﻣﯿﮕﯿﺮد و‬ ‫ﺑﺪﺷﺖ ﺣﺎﺟﯿﻠﻮ و ﭼﻬﺎرﺑﻠﻮك و اﺳـﻔﻨﺪآﺑﺎد ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﮐﻠﯿﻪء اراﺿـﯽ دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺮاي زراﻋﺖ دﯾﻢ ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده اﺳﺖ‪ .‬آب‬ ‫ﻗﺮاي دﻫﺴـﺘﺎن از ﭼﺸـﻤﻪ ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﮐﻪ در ﻃﻮل دره ﻫﺎي دﻫﺴـﺘﺎن ﺟﺎري اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل ﻋﻤﺪهء دﻫﺴـﺘﺎن ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫ﮔﻨـﺪم و ﺟﻮ )دﯾﻤﯽ و آﺑﯽ( و اﻧﮕﻮر و ﻟﺒﻨﯿـﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻـت دﯾﮕﺮ داﻣﯽ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴـﺘﺎن از ‪ 61‬آﺑﺎدي ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ و داراي ‪ 21500‬ﺗﻦ‬ ‫ﺳﮑﻨﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﺮﮐﺰ دﻫﺴـﺘﺎن آﺑـﺎدي ﮔـﻞ ﺗﭙﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر ﺷﻮﺳﻪ واﻗﻊ و ﻗﺮاء ﻣﻬﻢ آن ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از‪ :‬ﭘﺮﻟﮏ‪ ،‬ﺳـﯿﻤﻬﻠﻪ‪ ،‬داس ﻗﻠﻌﻪ‪،‬‬ ‫ﻃﺎﻫﺮﻟﻮ‪ ،‬ﺳﻮﺑﺎﺷﯽ‪ ،‬ﮔﺰل اﺑﺪال‪ ،‬اﯾﺪﻟﻮ‪ ،‬ﻃﺮاﻗﺒﻪ‪ ،‬ﻣﺮدم اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻫﻤﻪ ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺪاﺑﻨﺪه ﻟﻮ‪.‬‬



‫]ُخ َب َد[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از دﻫﺴـﺘﺎﻧﻬﺎي ﺑﺨﺶ ﺻـﺤﻨﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن در ﺷﻤﺎل و ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺻﺤﻨﻪ واﻗﻊ و‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳـﯿﺮي وﻟﯽ ﺧﻮش‪ .‬راه ﻣﺎﻟﺮو ﺻـﺤﻨﻪ ﺑﻪ ﺳﻘﺰ از اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن ﻣﯿﮕﺬرد‪ .‬ﺧﺪاﺑﻨﺪه ﻟﻮ‬ ‫از ‪ 21‬آﺑـﺎدي ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷـﺪه و داراي ‪ 3900‬ﺗـﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻗﺮاء ﻣﻬﻢ آن ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از ﮐﻨﮕﺮﺷـﺎه ﭘـﺎﯾﯿﻦ و دﻫﻠـﻖ ﭘـﺎﯾﯿﻦ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺪاﺑﻨﺪه ﻟﻮ‪.‬‬



‫]ُخ َب َد ‪ِ /‬د[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺷﻌﺒﻪ اي اﺳﺖ از اﯾﻞ ﺷﺎﻫﺴﻮن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬در ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﯿﻬﺎن ص‪ :376‬ﯾﻮرت اﯾﻦ اﯾﻞ ﺑﻪ‬ ‫اﻃﺮاف ﺧﻤﺴﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺠﻮار آن اﯾﻠﻬﺎي ﻣﻘﺪم و ﺑﯿﺎت ﻧﯿﺰ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و در ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ ﮔﻠﺴﺘﺎﻧﻪ چ ﻣﺪرس رﺿﻮي ص‬ ‫‪ 154‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﭼﻮن ﺳـﺮدار ﻋﻈﯿﻢ اﻟﺸﺄن )ﮐﺮﯾﻢ ﺧﺎن زﻧﺪ( از آن ﺑﻠﺪه )ﮐﺮدﺳﺘﺎن( و ﻣﮑﺎن ﻋﻄﻒ ﻋﻨﺎن ﺑﺠﺎﻧﺐ ﻫﻤﺪان ﻧﻤﻮده ﮐﻮچ ﺑﺮ‬ ‫ﮐﻮچ داﺧﻞ ﻣﺤﺎل ﻓﺮاﻫﺎن و از آﻧﺠﺎ ﺑﻤﺤﺎل ﭘﯿﺮي و ﮐﻤﺎزان؛ ﻣﺤﻞ ﺳـﮑﻨﺎي ﺧﻮد و ﻓﺮﻗﻪء زﻧﺪﯾﻪ رﺳـﯿﺪه‪ ،‬ﺑﺴﺒﺐ ﺟﻤﻊ آوري ﻟﺸﮑﺮ ﻗﻠﻤﺮو‬ ‫و ﺑﻨـﺪوﺑﺴﺖ ﻣﺤﺎﻻـت دور و ﻧﺰدﯾـﮏ دو ﻣـﺎه در آﻧﺠﺎ ﻣﻘﺎم ﻧﻤﻮده‪ .‬ﺟﻤﻌﯽ دﯾﮕﺮ از ﺧﻮاﻧﯿﻦ اﯾﻞ ﻗﺮاﮔﻮزﻟﻮ و ﺧﺪاﺑﻨـﺪه ﻟﻮ و ﺑﯿﺎت و ﺳﺎﯾﺮ‬ ‫اﯾﻼت ﺑﺨـﺪﻣﺖ ﺳـﺮدار آﻣـﺪه ﺑﺎ او ﻣﺘﻔﻖ و اواﻣﺮ و ﻧﻮاﻫﯽ او را ﻣﻄﯿﻊ ﮔﺮدﯾﺪﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﯾﻞ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ دﯾـﺪﯾﻢ در ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﮐﺮﯾﻤﺨﺎن از ﺑﺬل‬ ‫ﺟﺎن در ﻣﻮارد ﻋﺪﯾﺪه ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﻧﮑﺮده و ﺑﺎز ﭼﻮن ﮐﺮﯾﻢ ﺧﺎن ﺑﺒﺮوﺟﺮد آﻣﺪ‪ :‬اﯾﻼت دور و ﻧﺰدﯾﮏ از آﻣﺪن او ﻣﻄﻠﻊ ﮔﺮدﯾﺪه ﻓﺮﻗﻪء ﺳـﻠﻪ‬ ‫و ﺟﻤﺎﻋﺖ دﻟﻔﺎن و ﺧﺰل و ﻗﻮم ﻗﺮاﮔﻮزﻟﻮ و ﺧﺪاﺑﻨﺪه ﻟﻮ و ﺳﺎﯾﺮ اﯾﻼت ﺑﺎ دواب و ﻣﻮاﺷـﯽ و زﻧﺎﻧﻪ ﺧﻮد را ﺑﺨﺪﻣﺖ ﮐﺮﯾﻢ ﺧﺎن و ﺳﺮداران‬ ‫رﺳﺎﻧﯿﺪﻧﺪ‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ ﮔﻠﺴﺘﺎﻧﻪ ص ‪.(238‬‬ ‫ﺧﺪا ﺑﻬﻤﺮاه‪.‬‬



‫]ُخ ِب َه[ )ﺟﻤﻠﻪء دﻋﺎﯾﯽ( اﯾﻦ اﺻـﻄﻼح در اﺻﻞ »ﺧـﺪا ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﮐﺴـﯽ ﺑﺎﺷﺪ« ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و آن ﺑﻮﻗﺘﯽ ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺼـﯽ ﻗﺼـﺪ‬ ‫ﺧﺮوج اﻋﻢ از ﺳـﻔﺮ ﯾﺎ ﻏﯿﺮ ﺳـﻔﺮ از ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻨـﺪ دﯾﮕﺮان ﺑﻪ او ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪» :‬ﺧـﺪا ﺑﻬﻤﺮاه‪ ...‬ﺑﺎﺷﺪ«‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪا ﺣﺎﻓﻈﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دو اﺻـﻄﻼح‬ ‫»ﺧـﺪاﺣﺎﻓﻆ« و »ﺧﺪاﻧﮕﻬـﺪار« را ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﺧﺎرج ﺷﻮﻧـﺪه اﺑﺘـﺪاء ﺑﺮ زﺑﺎن ﻣﯽ آورد‪ ،‬وﻟﯽ »ﺧـﺪا ﺑﻬﻤﺮاه« ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ در ﭘﺎﺳﺦ ﺧﺎرج‬ ‫ﺷﻮﻧـﺪه ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻘﺼﻮد از ﺑﯿـﺎن آن در اﺻـﻞ دﻋـﺎﺋﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ ﻣﺸﺎﯾﻌـﺎن ﺑﺮاي ﻣﺴـﺎﻓﺮ ﻣﯽ ﮐﺮده اﻧـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﮐﻢ ﮐﻢ اﯾﻦ دﻋـﺎ ﭼﻮن‬ ‫»ﺧﺪاﺣﺎﻓﻆ« اﺻﻄﻼﺣﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺑﯿﺎﻣﺮز‪.‬‬



‫]ُخ ُم[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( در ﺗـﺪاول ﻋﻮام‪ ،‬ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻣﺮﺣﻮم و ﻣﻐﻔﻮر اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﭼﻮن ﮐﺴـﯽ درﮔـﺬرد ﺑﺎزﻣﺎﻧـﺪﮔﺎن ﺑﻮﻗﺖ‬ ‫ﯾﺎد از او دﻋﺎي ﺧﯿﺮي ﺑﺮاي او ﺑﺼﻮرت »ﺧﺪا ﺑﯿﺎﻣﺮزد« ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﻋﺎ اﮔﺮ ﺑﺼﻮرت »ﺧﺪاﺑﯿﺎﻣﺮز« درآﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺸـﮑﻞ ﻋﻨﻮاﻧﯽ ﺑﺮاي ﯾﺎدآوري‬ ‫ﻣﺮده اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬آن »ﺧﺪاﺑﯿﺎﻣﺮز« ﺧﯿﻠﯽ ﭘﻮل ﺑﺮاي وارﺛﺎﻧﺶ ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺑﯿﺎﻣﺮزي‪.‬‬



‫]ُخ ُم[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ()‪(1‬ﻋﻤـﻞ ﺧـﺪاﺑﯿﺎﻣﺮزي ﮔﻔﺘﻦ‪ .‬ﻋﻤـﻞ ﺧـﺪاﺑﯿﺎﻣﺮزي ﺧﻮاﺳـﺘﻦ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬ﺧـﺪاﯾﺶ ﺑﯿﺎﻣﺮزاد آن‬ ‫ﺧﻮاﻧﻨـﺪه را ﭼﻮن ﺑﺨﻮاﻧـﺪ‪ .‬ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪهء ﻋﺎﺟﺰ ﻣﺴـﮑﯿﻦ را ﺑﺨﺪاﺑﯿﺎﻣﺮزي ﯾﺎد آرد‪ .‬آﻣﯿﻦ‪) .‬دﯾﺒﺎﭼﻪء دﯾﺎﺗﺴﺎرون(‪ - (1) .‬ﻣﺼـﺪر ﻏﯿﺮﻣﺮﮐﺒﯽ از‬ ‫ﻓﻌﻞ ﻣﻌﯿﻨﯽ ﺑﺮاي ﺧـﺪاﺑﯿﺎﻣﺮزي در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ وﺟﻮد ﻧـﺪارد‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻣﺘﺪاول اﺳﺖ »ﺧﺪاﺑﯿﺎﻣﺮزي ﮔﻔﺘﻦ« و »ﺧﺪاﺑﯿﺎﻣﺮزي ﺧﻮاﺳـﺘﻦ« اﺳﺖ؛‬ ‫وﻟﯽ ﺗﺮﮐﯿﺐ »ﺧﺪا ﺑﯿﺎﻣﺮزي« ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺼﺪر ﻣﺮﮐﺐ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺑﯿﺎﻣﺮزي ﺧﻮاﺳﺘﻦ‪.‬‬



‫]ُخ ُم ﺧﻮا ‪ /‬ﺧﺎ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻃﻠﺐ ﻣﻐﻔﺮت ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﻐﻔﺮت ﺧﻮاﺳﺘﻦ‪ .‬آﻣﺮزش ﺧﻮاﺳﺘﻦ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺮده اي از ﺧﺪا ﻃﻠﺐ ﻣﻐﻔﺮت ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﻣﻌﻤﻮ ﭼﻮن ﮐﺴﯽ درﮔﺬرد زﻧﺪه ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﺎم او را ﻣﯿﺒﺮﻧﺪ ﻫﻤﺮاه اﯾﻦ ﻧﺎم ﺑﺮدن ﺑﺮاي او ﺧﺪاﺑﯿﺎﻣﺮزي ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺑﯿﺎﻣﺮزي ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬



‫گ َت[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ( ﺑﺮاي ﻣﺮده اي ﺧـﺪاﺑﯿﺎﻣﺮز ﮔﻔﺘـﻦ‪ .‬ﯾـﺎد ﮐﺮدن ﻣﺮده را ﺑـﺎ ﮐﻠﻤﻪء ﺧـﺪاﺑﯿﺎﻣﺮزي‪ .‬ﺑـﻮﻗﺖ ﻧـﺎم ﺑﺮدن از ﻣﺮده اي‬ ‫]ُخ ُم ُ‬ ‫ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺪاﺑﯿﺎﻣﺮزي ﺑﺮ زﺑﺎن راﻧﺪن و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺮاي او ﻃﻠﺐ ﻣﻐﻔﺮت ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺑﯿﻦ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ در ﮐﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺗﻮﺟﻪ دارد‪ .‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﺤﻖ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮدﺑﯿﻦ‪ .‬ﺧﺪاﺷﻨﺎس ‪ :‬ﻣﺒﯿﻦ در ﺧﻮد ﮐﻪ ﺧﻮدﺑﯿﻦ را ﻧﻈﺮ ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫ﺧـﺪاﺑﯿﻦ ﺷﻮ ﮐﻪ ﺧﻮد دﯾـﺪن ﻫﻨﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧـﺪاﺑﯿﻦ ﺷﻮ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ اﻫـﻞ ﺑﯿﻨﺶ ﺗﻨـﮏ ﺑﺎﺷـﺪ ﺣﺠـﺎب آﻓﺮﯾﻨﺶ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ - .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﻫﯿﭻ‬ ‫ﺧﻮدﺑﯿﻦ ﺧﺪاﺑﯿﻦ ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺑﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺨﺪا داﺷﺘﻦ‪ .‬ﺑﺨﺪاوﻧﺪ در اﻣﻮر ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﻮدن‪ .‬ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ ‪ :‬ﺑﺰرﮔﺎن ﻧﮑﺮدﻧﺪ در ﺧﻮد ﻧﮕﺎه ﺧﺪاﺑﯿﻨﯽ از‬ ‫ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ ﺑﯿﻦ ﻣﺨـﻮاه‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن ||(‪ .‬ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﯿﻨﯽ‪ .‬ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﮕﺮي ‪ :‬ﮔﺮت ﭼﺸﻢ ﺧـﺪاﺑﯿﻨﯽ ﺑﺒﺨﺸـﻨﺪ ﻧـﺒﯿﻨﯽ ﻫﯿﭽﮑﺲ ﻋـﺎﺟﺰﺗﺮ از‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ‪ .‬ﺳﻌﺪي)ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﭘﺮﺳﺖ‪.‬‬



‫]ُخ َپ َر[ )ﻧـﻒ ﻣﺮﮐـﺐ( ﻣﺘـﺄﻟﻪ‪ .‬ﻣﻌﺘﻘــﺪ ﺑﺨﺪاوﻧـﺪ‪ .‬ﻣـﺆﻣﻦ ﺑﺨـﺪا‪ .‬ﻣﻘﺎﺑـﻞ دﻫﺮي‪ .‬آﻧﮑـﻪ ﻋـﺎﻟﻢ و اﻣـﻮر آن را ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮ ﺧـﺪاﯾﯽ ﻣﯽ داﻧـﺪ‪.‬‬ ‫)ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻣﺘـﺪﯾﻦ‪ .‬ﻣﻮﺣـﺪ‪ .‬دﯾﻨـﺪار‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬ﻋﻘـﻞ ﺟﻬﺎن ﻃﻠﺐ در آﻟﻮدﮔﯽ زﻧـﺪ ﻋﻘﻞ ﺧـﺪاﭘﺮﺳﺖ زﻧـﺪ درﮔﻪ‬ ‫ﺻﻔﺎ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﺑﺸـﻬﺮ ﺷـﻤﺎ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﻧﯿﺴﺖ ﺧﺪاﭘﺮﺳﺖ ﻣﮕﺮ اﻧﺪرﯾﻦ ﺑﯿﺎﺑﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪.‬؟ ﻣﻠﮏ ﺑﺨﻨﺪﯾﺪ و ﻧﺪﯾﻤﺎن را ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻨﺪان‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺮا در ﺣﻖ ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﺎن ارادات اﺳﺖ و اﻗﺮار ﻣﺮاﯾﻦ ﺷﻮخ دﯾﺪه را ﻋﺪاوﺗﺴﺖ و اﻧﮑﺎر‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َپ َر[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤﻞ ﭘﺮﺳﺘﯿـﺪن ﺧـﺪا‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺮﺳﺘﯿـﺪن ﺧـﺪا‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ اﻋﺘﻘﺎد ﺧـﺪا )ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺗـﺪﯾﻦ‪ .‬دﯾﻨـﺪاري‪.‬‬ ‫)ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬در ﻫﻤﻪ ﺣﺎﻟﻬﺎ راﺳﺘﯽ و ﯾﮑـﺪﻟﯽ و ﺧـﺪاﭘﺮﺳﺘﯽ ﺧﻮﯾﺶ اﻇﻬﺎر ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬در ﭘﺮﺳﺘﺸـﮕﻬﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻗﺮار‬ ‫ﻧﯿﺴﺘﻢ ﺟﺰ ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﯽ ﮐﺎر‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺪا ﭘﺮﺳﺘﯿﺪن‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 705‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ُخ َپ َر َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺨﺪا اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺘﻦ‪ .‬ﺑﺨﺪا اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻦ‪ .‬ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﺨﺪا ﺑﻮدن‪ .‬ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺨﺪا ﺑﻮدن‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺎده ﭘﺮﺳﺘﯿﺪن‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﭘﺴﻨﺪ‪.‬‬



‫س[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ ﭘﺴـﻨﺪﯾﺪهء ﺧـﺪا ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬اﻣﺮي ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺧﻮش آﻣـﺪ ﺧـﺪا ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﮐﺎري ﮐﻪ ﺧﺪا را‬ ‫]ُخ َپ َ‬ ‫ﺧﻮش آﯾﺪ ‪ :‬ﺗﻌﻤﯿﺮ ﺧﻮﯾﺶ ﻧﮑﺮدي ﻧﻤﺎز ﺑﯽ ﺧﻠﻠﯽ ﺧﺪاﭘﺴﻨﺪ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻋﻤﻠﯽ‪ .‬ﻣﺨﻠﺺ ﮐﺎﺷﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﭘﺴﻨﺪاﻧﻪ‪.‬‬



‫س َن ‪ِ /‬ن[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻓﻌﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬ﻓﻌﻠﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا آن را ﻣﯽ ﭘﺴﻨﺪد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ َپ َ‬ ‫ﺧﺪاﭘﺴﻨﺪي‪.‬‬



‫س[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺣﺎﻟﺖ اﻣﺮي ﮐﻪ ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺧﺪا ﻣﯽ ﭘﺴﻨﺪد‪.‬‬ ‫]ُخ َپ َ‬ ‫ﺧﺪاﭘﯿﻮﺳﺖ‪.‬‬



‫]ُخ َپ ‪ِ /‬پ َو[ )ن ﻣـﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﭽﻪ ﺑﺨـﺪا ﭘﯿﻮﻧـﺪد‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻦ ﺑﺨـﺪا ﺷﻮد ‪ :‬ﭘﺴﺖ ﻣﻨﮕﺮ ﻫـﺎن و ﻫـﺎن اﯾﻦ ﺑﺴﺖ را ﺑﻨﮕﺮ آن‬ ‫ﻓﻀﻞ ﺧﺪاﭘﯿﻮﺳﺖ را‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﺪات‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( آﻗﺎ‪ .‬ﺑﺮﺗﺮ‪ .‬ﺑﺰرﮔﺘﺮ‪ .‬ﻣﻬﺘﺮ‪ .‬رﺋﯿﺲ‪ .‬ﭼﻮن وردان ﺧـﺪات )= وردان ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ(‪ .‬ﺧﻨﮏ ﺧﺪات‪ .‬ﺳﺎﻣﺎن ﺧﺪات‪ .‬ﺑﺨﺎراﺧﺪات‪:‬‬ ‫دﻫﻘـﺎن ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻮد آن دﻫﻘـﺎن را ﺑﺨﺎراﺧـﺪات ﮔﻔﺘﻨـﺪي از ﺑﻬﺮ آﻧﮑﻪ دﻫﻘﺎن زاده ﻗـﺪﯾﻢ ﺑﻮد و ﺻـﻨﺎﯾﻊ ﺑﯿﺸﺘﺮ او را ﺑﻮد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﺨﺎراي‬ ‫ﻧﺮﺷﺨﯽ ص ‪.(7‬‬ ‫ﺧﺪاﺗﺮس‪.‬‬



‫]ُخ َت[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺘﻘﯽ‪ .‬ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎر‪ .‬ﻋﻔﯿﻒ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬آﻧﮑﻪ از ﺧـﺪا ﺗﺮﺳـﺪ‪ .‬ﺑﺎاﯾﻤﺎن‪ .‬ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﺑﺨـﺪا‪ .‬ﺧـﺪاﭘﺮﺳﺖ ‪:‬‬ ‫وآن ﭘﯿﺮ ﺣﯿـﺎﯾﯽ ﺧـﺪاﺗﺮس ﺑـﺎ ﺷـﯿﺮ ﺧـﺪاي ﺑﻮد ﻫﻤـﺪرس‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧـﺪاﺗﺮس را ﺑﺮ رﻋﯿﺖ ﮔﻤﺎر ﮐﻪ ﻣﻌﻤﺎر ﻣﻠﮏ اﺳﺖ ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎر‪.‬ﺑﻮﺳـﺘﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺗﺮس ﺑﺎﯾﺪ اﻣﺎﻧﺖ ﮔﺰار اﻣﯿﻦ ﮐﺰ ﺗﻮ ﺗﺮﺳﺪ اﻣﯿﻨﺶ ﻣﺪار‪.‬ﺑﻮﺳﺘﺎن‪ .‬از آﺛﺎر ﻣﻌﺪﻟﺖ وزﯾﺮ ﺧﺪاﺗﺮس ﻣﻌﻤﻮر‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻣﺤﺎﺳﻦ اﺻﻔﻬﺎن ص‬ ‫‪ - .(143‬ﻧﺎﺧــﺪاﺗﺮس؛ آﻧﮑـﻪ از ﺧــﺪا ﻧﺘﺮﺳــﺪ‪ .‬ﻏﯿﺮﻣﺘﻘﯽ‪ .‬ﻏﯿﺮ ﭘﺮﻫﯿﺰﮔـﺎر ‪ :‬ﺧــﺪاﺗﺮس را ﺳﺎزﮔـﺎر اﺳـﺖ ﺑﺨـﺖ ﺑـﻮد ﻧﺎﺧـﺪاﺗﺮس را ﮐـﺎر‬ ‫ﺳﺨﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻃﻠﺐ ﮐﺮد از ﭘﯿﺶ و ﭘﺲ ﭼﻮب و ﺳﻨﮓ ﺑﺮ آن ﻧﺎﺧﺪاﺗﺮس ﺑﯽ ﻧﺎم و ﻧﻨﮓ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺗﺮﺳﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َت[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(اﯾﻤﺎن‪ .‬ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎري‪ .‬ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﯽ ‪ :‬ﻫﯿﭻ ﺳﻮدم ﻧﻪ زآن ﭘﺸـﯿﻤﺎﻧﯽ ﺟﺰ ﺧﺪاﺗﺮﺳﯽ و ﺧﺪاﺧﻮاﻧﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮐﺎرﺑﯿﻨﺎن ﮐﻪ‬ ‫ﮐﺎر او دﯾﺪﻧﺪ از ﺧﺪاﺗﺮﺳـﯿﺶ ﺑﭙﺮﺳـﯿﺪﻧﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮔﺮ آن ﺣﻠﻮا ﺑﻪ دﺳﺖ ﺻﻮﻓﯽ اﻓﺘﺪ ﺧﺪاﺗﺮﺳﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ روز ﻏﺎرت‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﺗﻘﻮي‬ ‫و ﺧﺪاﺗﺮﺳﯽ ﺷﺮط اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺬﮐﺮهء دوﻟﺘﺸﺎه ‪.(365‬‬ ‫ﺧﺪات زاده‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﻬﺘﺮزاده‪ .‬ﺑﺰرگ زاده‪ .‬رﺋﯿﺲ زاده‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﭘﺎدﺷﺎه زاده ‪ :‬و اﯾﻦ ﭘﺴـﺮ از ﺑﺨﺎراﺧـﺪات ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از ﻟﺸـﮑﺮ‬ ‫وي ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ اﯾﻦ ﻣﻠﮏ وي ﺑﻪ ﺧـﺪات زادهء دﯾﮕﺮ ﻣﯽ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ وي ﺑﯽ ﺷﮏ ﭘﺎدﺷﺎه زاده اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﺨﺎرا ﻧﺮﺷـﺨﯽ ص ‪.(47‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ص ‪ 234‬ﮐﺘﺎب اﺣﻮال و اﺷﻌﺎر رودﮐﯽ ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪاج‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ()‪ (1‬زادن ﻧـﺎﻗﻪ ﭘﯿﺶ از وﺿﻊ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬زادن ﻧـﺎﻗﻪ ﭘﯿﺶ از ﻣـﺪت وﺿﻊ )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﭽﻪ اﻧـﺪاﺧﺘﻦ ﺷﺘﺮ ﭘﯿﺶ از‬ ‫وﻗﺖ و اﮔﺮﭼﻪ ﺗﻤﺎم اﻧـﺪاﺧﺘﻦ ﺷﺘﺮ ﭘﯿﺶ از وﻗﺖ و اﮔﺮﭼﻪ ﺗﻤﺎم ﺧﻠﻖ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺷﺘﺮ ﺣﻤﻞ ﺧﻮد را در ﻗﺒﻞ از‬ ‫ﻣـﺪت زاﯾﯿـﺪن اﮔﺮﭼﻪ ﺗﺎم اﻟﺨﻠﻘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ()‪ .(|| 2‬ﻧﺎﺗﻤﺎم و ﭘﯿﺶ از وﻗﺖ زاﯾﯿـﺪن‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺑﭽﻪ ﭘﯿﺶ از وﻗﺖ زاﯾﯿـﺪن‬ ‫اﮔﺮﭼﻪ ﺗـﺎم اﻟﺨﻠﻖ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ(‪ .‬ﺑﭽﻪ اﻧـﺪاﺧﺘﻦ زن اﻋﻢ از آﻧﮑﻪ آن ﺑﭽﻪ ﺗـﺎزه ﺷـﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﯾـﺎ ﻫﻨﻮز ﺧﻮن ﺑﺎﺷـﺪ ||‪ .‬آﺗﺶ‬ ‫روﺷـﻦ ﻧﮑﺮدن ﺳـﻨﮓ آﺗﺶ زﻧـﻪ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ(‪ (|| 3).‬ﻧﻘﺼـﺎن ﮔﺰاردن ﻧﻤـﺎز‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ :‬ﺧـﺪج ﺻـﻠﻮﺗﻪ‬ ‫ﺧـﺪاﺟًﺎ ||‪ .‬ﻧـﺎﻗﺺ ﺑﻮدن‪ .‬ﻧﻘﺼـﺎن داﺷـﺘﻦ‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج( )از ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬آن ﻧﻤﺎز ﮐﻪ در آن‬ ‫ﺳﻮرهء اﻟﺤﻤـﺪ ﻧﺨﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ :‬ﮐﻞ ﺻـﻠﻮة ﻻﯾﻘﺮء ﻓﯿﻬﺎ ﺑﻔﺎﺗﺤﮥ اﻟﮑﺘﺎب ﻓﻬﯽ ﺧﺪاج‪) (4).‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬ﻓﻌـﻞ آن از‬ ‫ﺑﺎب ﻧﺼـﺮ و ﺿـﺮب ﻫﺮ دو آﻣﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (2) .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻣﻌﻨﯽ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺧﺪاج اﯾﻦ اﺳﺖ و ﻣﻌﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮ‬ ‫ﻣﺠﺎزﯾﻨﺪ‪ - (3) .‬ﻋﺒﺎرت ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ اﯾﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺪج اﻟﺰﻧﺪ؛ اي ﻟﻢ ﯾﺨﺮج ﻧﺎرًا و ﻋﺒﺎرت ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ‪ :‬ﺧﺪﺟﺖ اﻟﺰﻧﺪة؛ اي ﻟﻢ ﺗﻮرﻧﺎرًا‪(4) .‬‬ ‫ در اﯾﻨﺠﺎ وﺻﻒ )وﺻﻔﯽ ﮐﻪ ﺑﺠﺎي ﻣﻮﺻﻮف ﻧﺸﺴﺘﻪ( ﺑﺼﻮرت ﻣﺼﺪر آﻣﺪه اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻣﺒﺎﻟﻐﺖ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬‫ﺧﺪاﺟﻮ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺪاﺟﻮي‪ .‬ﻃﺎﻟﺐ ﺧﺪا‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻣﻮﺣﺪ‪ .‬دﯾﻨﺪار‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﭼﻨﺪ ﺟﻮﯾﯽ ﺧﺪاي را ﺧﺪاﺟﻮ ﻣﻦ ﺧﺪا ﻣﻦ ﺧﺪا‬ ‫ﻣﻦ ﺧﺪاﯾﻢ‪ .‬ادﯾﺐ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري‪.‬‬ ‫ﺧﺪا ﺟﻮاب دﻫﺪ‪.‬‬



‫]ُخ َج َد َه[ )ﺟﻤﻠﻪء ﻧﻔﺮﯾﻨﯽ( ﺑﺮاي ﻧﻔﺮﯾﻦ اﺳﺖ و ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧـﺪا ﺑﻤﯿﺮاﻧـﺪ‪) .‬از ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت(‪ .‬ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﺑﺮاي ﻧﻔﺮﯾﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﮐﺴـﯽ ﺑﺤﺚ‬ ‫ﮐـﺞ آﻏﺎزد‪ ،‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ :‬ﻣﺎ از ﻋﻬـﺪهء ﺟﻮاب ﺗﻮ ﺑﺮﻧﻤﯽ آﺋﯿﻢ ﺧـﺪا ﺟﻮاب دﻫـﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ از ﻋﻬـﺪهء ﺟﻮاب ﺗﻮ ﺑﺮآﯾـﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﻧﻤﯽ آﯾﺪ ز‬ ‫ﮐﺲ ﻣﺨﻠﺺ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﻮﺑﯽ ﻏﺰل ﮔﻔﺘﻦ ﺧﺪا ﮔﻮﯾﺪ ﺟﻮاﺑﺶ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﺟﻮاﺑﺶ را‪ .‬ﻣﺨﻠﺺ ﮐﺎﺷﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺟﻮﯾﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﻃﻠﺐ ﺧﺪا ﮐﺮدن‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺟﺴﺘﻦ ﺧﺪا‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از دﯾﻨﺪاري‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺗﻘﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬



‫]ُخ ِف[ )ﺟﻤﻠـﻪء دﻋـﺎﯾﯽ( ﮐﻠﻤـﻪء دﻋـﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﮕـﺎم وداع دوﺳـﺘﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﮐﻠﻤﻪء دﻋـﺎ ﮐﻪ در وﻗﺖ وداع ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨﺪ و در ﺗﺒﺮك ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺪا ﻧﮕﻬﺪار‪ .‬ﻓﯽ اﻣﺎن اﷲ؛ ﺷـﻤﺎ را ﺑﺨﺪا ﺳﭙﺮدم ﯾﺎ ﻣﯽ ﺳـﭙﺎرم‪ .‬ﺑﺪرود ﺑﺎش‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ وداع ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺣﺎﻓﻆ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺪرود ﮔﻔﺘﻦ‪ .‬وداع ﮐﺮدن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ﺧﺪاﻧﮕﻬﺪار ﮔﻔﺘﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ ِف َ‬ ‫ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ِف[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺪاﻧﮕﻬـﺪاري‪ .‬وداع‪ .‬ﺑـﺪرود‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪-‬ﻏﺰل ﺧـﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ را ﺧﻮاﻧـﺪن؛ ﺧـﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺑﺪرود ﮔﻔﺘﻦ‪ .‬اﺻﻄﻼﺣﯽ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺑﯿﺎن »ﺗﻤﺎم ﺷﺪن« و »ﺑﺴﺮ رﺳﯿﺪن وﻗﺖ ﭼﯿﺰي«‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺪرود ﮔﻔﺘﻦ‪ .‬ﺧﺪاﻧﮕﻬﺪار ﮔﻔﺘﻦ‪ .‬وداع ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ ِف َ‬ ‫ﺧﺪاﺧﺪا داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫]ُخ ُخ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﻨﺎه ﺑﺨﺪا ﺑﺮدن‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ (1):‬ﻣﻌﻨﯽ ز ﻟﻔﻆ ﮔﺮﭼﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺟﺪاﺟﺪا دارم ﺑﺮاي وﺻﻞ ﺗﻮ ﻫﺮدم ﺧﺪاﺧﺪا‪ .‬ﻧﻌﻤﺖ‬ ‫ﺧﺎن ﻋﻠﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ - (1) .‬ﻣﻌﻨﯽ آﻧﻨـﺪراج ﺑﺎ ﺷـﻌﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﻘﺼﻮد ﺷﺎﻋﺮ ﺑﺎ ﺧﺪا راز و ﻧﯿﺎز داﺷـﺘﻦ و از ﺧﺪا ﺧﻮاﺳـﺘﻦ وﺻﺎل‬ ‫ﻣﺨﺎﻃﺐ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺧﺪا ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﻨﺎه ﺑﻪ ﺧـﺪا ﺑﺮدن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺧﺪاﺧﺪا ﮐﻨﻢ از ﮐﺜﺮت ﺑﺘﺎن ﺷﺐ و روز ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﻧﺸﻮد‬ ‫]ُخ ُخ َ‬ ‫ﮔﻢ ره ﺧﺪاداﻧﯽ‪ .‬ﻣﻼﻃﻐﺮا )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﺑﺴـﯿﺎر ﯾﺎد ﮐﺮدن‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﭼﺴﺎن ز دﺳﺖ ﮔﺬارم ﻗﺒﻮل داﻣﺎﻧﺶ ﮐﻪ ﯾﺎﻓﺘﻢ ﺑﺖ ﺧﻮد را‬ ‫ﺧﺪاﺧﺪا ﮐﺮده‪ .‬ﻣﯿﺮزا ﻋﺒﺪاﻟﻐﻨﯽ )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﺗﺮﺳﺎن ﺗﺮﺳﺎن ﮐﺎر ﮐﺮدن‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺧﻮان‪.‬‬



‫]ُخ ﺧﻮا ‪ /‬ﺧﺎ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺪاﯾﺎدﮐﻨﻨﺪه‪ .‬ﺧﺪاﺧﻮاﻧﻨﺪه )||‪ِ .‬ا ﻣﺮﮐﺐ( اﻧﮕﺸﺖ ﺳﺒﺎﺑﻪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬اﻧﮕﺸﺖ ﺷﻬﺎدت‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺧﻮاﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ﺧـﻮا ‪ /‬ﺧــﺎ[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ( ﻋﻤـﻞ ﺧــﺪا ﯾـﺎد ﮐﺮدن‪ .‬ﻋﻤـﻞ ﺧــﺪا ﺧﻮاﻧــﺪن ‪ :‬ﻫﯿــﭻ ﺳـﻮدم ﻧـﻪ زآن ﭘﺸــﯿﻤﺎﻧﯽ ﺟﺰ ﺧﺪاﺗﺮﺳــﯽ و‬ ‫ﺧﺪاﺧﻮاﻧﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺧﻮاﻫﯽ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ( ﺧــﺪا ﺧﻮاﺳــﺘﻦ‪ .‬ﻫﺮ ﮔـﺎه وﻗـﻮع اﻣﺮ ﻧﺎﻣﻼـﺋﻤﯽ ﺣﺘﻤﯽ ﺑﺎﺷــﺪ وﻟﯽ آن ﮐـﺎر واﻗـﻊ ﻧﺸـﻮد‪ ،‬ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ‪:‬‬ ‫]ُخ ﺧـﻮا ‪ /‬ﺧـﺎ ُ‬ ‫ﺧﺪاﺧﻮاﻫﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻓﻼن ﮐﺎر واﻗﻊ ﻧﺸﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاد‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﻋﻼﻣﺖ داغ ﺑﺮ رﺧﺴﺎر‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬آﻟﺖ داغ ﮐﺮدن‪) .‬از ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء ||(‪ِ .‬ج َﺧّﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاد‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاد‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ[ )ع ِا( ﺷـﮑﺎف و ﮔﺸـﺎدﮔﯽ از زﻣﯿﻦ)‪) .(1‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان( ‪ :‬ﺗﺮﻗﯽ و ﯾﺮﻓﻌﻬﺎ اﻟﺴـﺮاب ﮐﺎﻧﻬﺎ ﻣﻦ ﻋﻢ ﻣﻮﺛﺐ اوﺿـﻨﺎك ﺧﺪاد‪ .‬از‬ ‫اﺑﻮداود ﮐﻪ ﺷﺘﺮ ﺑﺎرﺑﺮي را وﺻﻒ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪)(2).‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪ - (1) .‬ﻋﺒﺎرت ﯾﺎﻗﻮت ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺪاد ﺑﮑﺴﺮ اوﻟﻪ و ﯾﺮوي ﺑﻔﺘﺤﻬﺎ اﻟﻌﻠﮥ‬ ‫ﻣﻦ اﻟﺨﺪ و ﻫﻮ اﻟﺸﻖ ﻣﻦ ارض‪ - (2) .‬ﻋﺒﺎرت ﯾﺎﻗﻮت ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﻗﺎل اﺑﻮداود‪ :‬ﯾﺼﻒ ﺣﻤﻮﻻ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاداد‪.‬‬



‫]ُخ[ )ن ﻣـﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺧـﺪا ﺑﺨﺸـﻨﺪه اﺳﺖ و ﮐﺲ را در آن دﺧﻠﯽ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻓﻄﺮي‪ .‬ﺟﺒﻠﯽ‪ .‬ﻣﻮﻫﻮﺑﯽ ‪ :‬ﮔﻔﺖ ﮐـﺎﻓﺮ‬ ‫ﺧـﺪاي داد ﺑﻤﻦ اﯾﻦ ﺧﺪاداد ﺷﺎد ﺑﺎد ﺑﻤﻦ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﻮب روﯾﺎن ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻫﻤﻪ زﯾﻮر ﺑﺴـﺘﻨﺪ دﻟﺒﺮ ﻣﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﺴﻦ ﺧﺪاداد آﻣﺪ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ )از‬ ‫آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﭼﻪ ﺳﺎزد ﺻـﻨﻌﺖ ﻣﺸﺎﻃﻪ ﺑﺎ ﺣﺴﻦ ﺧﺪادادش ز ﻃﻮق ﻗﻤﺮﯾﺎن ﺧﻠﺨﺎل داده ﺳـﺮو آزادش‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﺮﯾﺖ‬ ‫ﺑﻬﺮهء ﺧﺪاداد اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاداد‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدﻣﺎن را ﮔﺮوه ﮔﺮوه ﮐﺮد‪ .‬از اﻋﻼم اﺳﺖ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاداد‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻤﻠﮑﺘﯽ ﮐﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺗﯿﭙﻮ ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﯿﺴﻮري در آن ﺳﻠﻄﻨﺖ ﮐﺮد‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاداد‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮔﻞ وﻓﺮﯾﺰ ﺑﺨﺶ ﺧﻮﺳﻒ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﯿﺮﺟﻨﺪ‪ .‬واﻗﻊ در ‪19‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﺧﻮﺳﻒ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ‬ ‫در داﻣﻨﻪء ﮐﻮه واﻗﻊ و داراي ﻣﻌﺪن و ﻫﻔﺖ ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎن اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺸﺎورزي ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺪادادﮐﺶ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن زر و ﻣﺎﻫﺮو ﺑﺨﺶ اﻟﯿﮕﻮدرز ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﺮوﺟﺮد‪ .‬واﻗﻊ در ‪48‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب اﻟﯿﮕﻮدرز و ﮐﻨﺎر راه‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﻣﺎﻟﺮوﺧﺎن آﺑﺎد ﺑﻪ رﭼﻪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ‪ 200‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻠﻬﺠﻪء ﻟﺮي ﻓﺎرﺳﯽ ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫آب آﻧﺠـﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔـﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺪاداده‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻄﺎي اﻟﻬﯽ‪ .‬ﺑﺨﺸـﺶ اﻟﻬﯽ ‪ :‬ﺧـﺪا داد ﻣﺎ را ﭼﻨﯿﻦ دﺳـﺘﮕﺎه ﺧـﺪاداده را ﭼﻮن ﺗﻮان ﺑﺴﺖ راه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺷـﻪ‬ ‫دﯾـﺪ ﮔﻨـﺞ ﻓﺮﺳـﺘﺎده را ﭼﻬﺎر آرزوي ﺧـﺪاداده را‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﻤﻠﮏ ﺧﺪاداده ﺧﺮﺳـﻨﺪ ﺑﺎش ﻣﮑﻦ ز آﻫﻨﯿﻦ ﭼﻨﮓ ﺷـﯿﺮان ﺗﺮاش‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮐﺎر‬ ‫ﺧﻮد ﮔﺮ ﺑﺨـﺪا ﺑﺎزﮔـﺬاري ﺣﺎﻓـﻆ اي ﺑﺴـﺎ ﻋﯿﺶ ﮐﻪ ﺑـﺎ ﺑﺨﺖ ﺧـﺪاداده ﮐﻨﯽ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﺑﺎ ﺧـﺪادادﮔﺎن ﺳﺘﯿﺰه ﻣﮑﻦ ﮐﺂن ﺧـﺪاداده را ﺧـﺪا‬ ‫داده ||‪.‬؟ ﻓﻄﺮي‪ .‬ﺟﺒﻠﯽ‪ .‬ﻣﻮﻫﻮﺑﯽ ‪ :‬ﺗﺮا ﮐﻪ ﮐﻪ ﺣﺴﻦ ﺧﺪاداده ﻫﺴﺖ و ﺣﺠﻠﻪء ﺑﺨﺖ ﭼﻪ ﺣﺎﺟﺘﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺸﺎﻃﻪ ات ﺑﯿﺎراﯾﺪ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﺪادادي‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺑﺨﺸﺶ اﻟﻬﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاداده‪ :‬اﯾﻦ ﺛﺮوت و ﮔﻨﺞ ﺧﺪادادي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪادادي‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن دﺷﺖ آب ﺑﺨﺶ ﺑﺎﻓﺖ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﯿﺮﺟﺎن‪ .‬واﻗﻊ در ‪29‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﻓﺖ و دوﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل‬ ‫راه ﻓﺮﻋﯽ دﺷﺖ آب ﺑﻪ ﺑﺎﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ و آب و ﻫﻮاي آن ﻣﻌﺘﺪل و داراي ﺻﺪ ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب‬ ‫آن از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت اﺳﺖ و اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺪادان‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺪاﺷﻨﺎس‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﺎاﯾﻤﺎن و درﺳﺘﮑﺎر‪.‬‬ ‫ﺧﺪاداﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺑﺎاﯾﻤﺎﻧﯽ‪ .‬درﺳﺘﮑﺎري‪.‬‬ ‫ﺧﺪادوران‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﻠﻌﻮﻧﺎن و ﻓﺎﺟﺮان و ﺑـﺪﮐﺎران و ﻇﺎﻟﻤﺎن ﮐﻪ از ﺧـﺪا دورﻧـﺪ و ﻧﺰدﯾﮑﻨـﺪ ﺑﻔﺴﻖ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﭼﻨﺪ ازﯾﻦ دوران‬ ‫ﮐﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ اﯾﻦ ﺧﺪادوران در او ﺷﺎﯾﺪ ار داﻣﻦ ز دوران درﮐﺸﻢ ﻫﺮ ﺻﺒﺤﺪم‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺪادوﺳﺖ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺤﺐ ﺧﺪا‪ .‬دوﺳﺖ دارﻧﺪهء ﺧﺪا‪ .‬ﺧﺪاﭘﺮﺳﺖ ‪ :‬ﺧﺪادوﺳﺖ را ﮔﺮ ﺑﺪّرﻧﺪ ﭘﻮﺳﺖ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪن دﺷﻤﻦ دوﺳﺖ دوﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﻌﺪي‪ .‬ﮔﺮ ﭘﺪر دﻋﻮي ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﺮد ﻣﻦ ﺧﺪادوﺳﺘﻢ ﺧﺮدﭘﺮورد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺪادوﺳﺖ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( وي ﭘﺴـﺮ ﻣﺼـﺎﺣﺐ ﺑﯿـﮓ اﻓﻐﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻪ ﺑﺤﻮاﻟﯽ ﻗﻠﻌﻪء ﻧﺎﺣﯿﻪء اﻟﻨﮓ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد و ﻫﻤﺎﯾﻮن ﺷﺎه ﭘﺎدﺷﺎه‬ ‫ﺑـﺎﺑﺮي ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﻗﺼـﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﻠﻌﻪ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﯿﺰرا ﮐـﺎﻣﺮان ﮐﻪ ﻗﺐ ﺑﺮ ﻗﻠﻌﻪ دﺳﺖ ﯾـﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺳﻪ ﭘﺴـﺮ ﺧﺮدﺳـﺎل ﻧـﺎﻣﻮس ﺑﯿﮓ را ﺑﻘﺘﻞ‬ ‫آورد و از دﯾﻮار ﻗﻠﻌﻪ ﺑﭙـﺎﯾﯿﻦ اﻧـﺪاﺧﺖ ﻣﺮدم دروﻧﯽ و ﺑﯿﺮوﻧﯽ ﻗﻠﻌﻪ از ﺑﯽ ﻣﺮوﺗﯽ ﻣﯿﺮزا ﮐـﺎﻣﺮان آزرده ﺧﺎﻃﺮ ﮔﺸـﺘﻨﺪ و ﺳـﺮدارﺑﯿﮓ ﭘﺴـﺮ‬ ‫ﻗﺮاﭼﻪ ﺑﯿﮓ و ﺧـﺪادوﺳﺖ ﭘﺴـﺮ ﻣﯿﺮزا ﻣﺼﺎﺣﺐ ﺑﯿﮓ را ﺑﮑﻨﮕﺮه ﻫﺎي ﻗﻠﻌﻪ ﺑﺴـﺘﻪ و آوﯾﺨﺘﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﺷﺎﻫﯽ ص ‪ 319‬و اﮐﺒﺮﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ص ‪ 264‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪادوﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪي ﺑﻪ ﺧﺪا‪ .‬ﻣﺤﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺪا‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﺎاﯾﻤﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺪادﻫﺎد ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﻮاب ﻧﻔﯽ دادن‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﺮﺳﺶ ﺳﺎﺋﻠﯽ ﺟﻮاب ﻣﻨﻔﯽ دادن‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﺤﺮوم ﮐﺮدن‪ .‬ﭼﻮن ﻓﻘﯿﺮي از ﮐﺴﯽ‬ ‫]ُخ َد َ‬ ‫درﺧﻮاﺳﺖ ﭼﯿﺰي ﮐﻨـﺪ ﺳﺆال ﺷـﺪه اﮔﺮ ﺳﺆال او را ﺑﺮﻧﯿـﺎرد ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﺧـﺪادﻫﺎدش ﮐﺮد ‪ :‬ﻧﻮﻓﻞ ﮐﻪ ﺧـﺪا ﺟﺰ ﺟﺰا دﻫﺎدش ﮐﺮد از در ﻣﺎ‬ ‫ﺧﺪادﻫﺎدش‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺪار‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم اﺳﭗ ﻗﺘﺎل ﮐﻼﺑﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺪار‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﯾـﮏ ﻧﻮع ﮔﻠﺒﻨﯽ ||‪ .‬ﯾـﮏ ﻗﺴﻢ ﻧﻬـﺎﻟﯽ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ دوﺷـﮑﯽ اﺳﺖ )روﻧﻬﺎﻟﯽ ||(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ ﭘﺮده اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪار‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( آﻟﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دﺟﺮ)‪ (1‬را ﺑﺎ ﻟﻮﻣﻪ)‪ (2‬ﺟﻤﻊ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ - (1) (3).‬دﺟﺮ؛ ﭼﻮﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ آن آﻫﻦ ﯾﻮغ را ﺑﻨﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺒﮥ ﺗﺸﺪ ﻋﻠﯿﻬﺎ ﺣﺪﯾﺪة اﻟﻔﺪان‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ - (2) .‬ﻟﻮﻣﻪ؛ آﻟﺖ ﯾﻮغ )آﻟﮥ اﻟﻔﺪان( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ - (3) .‬ﻋﺒﺎرت ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫اﻟﺨﺪار؛ ﯾﺠﻤﻊ اﻟﺪﺟﺮﯾﻦ اﻟﯽ اﻟﻠﻮﻣﮥ‪.‬‬ ‫ﺧﺪار‪.‬‬



‫]ِخ[)‪ِ) (1‬اخ( ﻗﻠﻌﺘﯽ ﺑﻌﺮﺑﺴـﺘﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ از آﻧﺠﺎ ﺗﺎ ﺻـﻨﻌﺎء ﯾﮏ روز راه ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﻌﻀﯽ آن را »ذواﻟﺨﺪار«و ﺟﺰ آن آورده اﻧﺪ‪.‬‬ ‫)از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﺿﺒﻂ در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﻧﯿﺴﺖ و آن از )آﻧﻨﺪراج( و )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( و )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( اﺧﺬ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪا را‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﺻﻮت ﯾﺎ ق ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﺑﺮاي ﺧـﺪا‪ .‬از ﺑﻬﺮ ﺧﺪا‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺑﺠﻬﺖ ﺧﺪا‪ .‬ﻣﺤﻀًﺎ ﷲ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬دل ﻣﯿﺮود ز دﺳـﺘﻢ‬ ‫ﺻﺎﺣﺒﺪﻻن ﺧﺪا را دردا ﮐﻪ راز ﭘﻨﻬﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ آﺷﮑﺎرا‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻗﯿﺪي اﺳﺖ ﺑﺤﺬف ﻓﻌﻞ ﻋﺎﻣﻞ آن‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 706‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺪارت‪.‬‬



‫]ِخ َر[ )ع ِا ص()‪ (1‬ﻋﺼﻤﺖ‪ .‬ﭘﺎﮐﺪاﻣﻨﯽ‪ .‬ﭘﺮده ﻧﺸﯿﻨﯽ‪ .‬ﭘﺎرﺳﺎﯾﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت ||( ﺣﯿﺎء‪ .‬ﺷﺮﻣﺴﺎري‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫)‪ - (1‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ در زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺼﻮرت ﻣﺼﺪر آﻣﺪه‪ ،‬وﻟﯽ در ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺼﺪري ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪارن‪.‬‬



‫]َخ ِر[ )ع ِا( ﺟﻤﻊ ﺧﺪرﻧﻖ ﺑﺤﺬف ﻗﺎف و آن ﻧﺮهء ﻋﻨﮑﺒﻮت ﯾﺎ ﻋﻨﮑﺒﻮت ﮐﻼن اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪرﻧﻖ در اﯾﻦ ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪارة‪.‬‬



‫]ِخ َر[ )ع اِﻣﺺ( ﭘﺮده ﻧﺸﯿﻨﯽ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪارت در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪاري‪.‬‬



‫]ُخ ري ي[ )ع ص ﻧﺴﺒﯽ(ﺳـﯿﺎﻫﺮﻧﮓ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬ﺷﺐ ﺗﺎرﯾﮏ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻟﯿﻞ ﺧـﺪاري‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ||(‪ .‬اﺳـﺐ‬ ‫ﺳﯿـﺎه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻋﻘﺎب ﺳـﯿﺎه‪) .‬ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء ||(‪ .‬ﻣﻮي ﺳـﯿﺎه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء||(‪.‬‬ ‫ﺷﺘﺮ ﺳﺨﺖ ﺳﯿﺎه‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺑﻌﯿﺮ ﺧﺪاري‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪارﯾﮥ‪.‬‬



‫]ُخ ري َي[ )ع ص ﻧﺴﺒﯽ( ﺳﻮداء‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﻋﻘﺎب ﺧﺪارﯾﮥ؛ ﻧﺎﻗﮥ ﺧﺪارﯾﮥ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )از ﻣﻬﺬب‬ ‫اﻻﺳﻤﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺪازده‪.‬‬



‫]ُخ َز َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﺪﺑﺨﺖ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﯿﭽﺎره‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺑﺪﺑﺨﺖ و ﺑﯽ ﮐﺲ ﺷﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺳﺎز‪.‬‬



‫]ُخ[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﺎﺧﺘﻪء ﺧـﺪا‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﮐﺎر ﺧﺪاﺳﺎز‪ .‬ﮐﻌﺒﻪء ﺧﺪاﺳﺎز‪ .‬ﻣﺤﺮاب ﺧﺪاﺳﺎز‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﻣﻨﺖ ﮔﺬار ورﻃﻪء اﻣﺪاد ﮐﯽ‬ ‫ﺷﻮد ﮐـﺎر ﮔﺬﺷـﺘﻪ را ﮐﻪ ﺧـﺪاﺳﺎز ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﯿﺮزا ﺟﻼـل )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻣﮋده درد دوﺳﺘﯽ ﯾـﺎﻓﺖ ﺷـﻔﺎﯾﯽ از ازل ﺑﯿﻢ زوال ﮐﯽ ﺑﻮد ﻋﺸـﻖ‬ ‫ﺧـﺪاﺳﺎز را‪ .‬ﺣﮑﯿﻢ ﺷـﺮف اﻟـﺪﯾﻦ ﺷـﻔﺎﯾﯽ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﮔﺮ ﮐﻨﻢ رو ﺑﺴﻮي ﮐﻌﺒﻪء دﯾﮕﺮ ﮐﻔﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ ﭼﻮ اﺑﺮوي ﺗﻮ ﻣﺤﺮاب ﺧـﺪاﺳﺎزي‬ ‫ﻫﺴﺖ‪ .‬داﻧﺶ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺳﯽ ﺑﺪوﺳﺖ ﺗﻮاﻧﯽ اﮔﺮ ﺑﺨﻮد ﺑﺮﺳﯽ ز ﻃﺮف دل ﻣﮕﺬر ﮐﻌﺒﻪء ﺧﺪاﺳﺎزي اﺳﺖ‪ .‬داﻧﺶ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاش‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( از اﻋﻼم اﺳﺖ‪ - .‬اﺑﻮاﻟﺨﺪاش؛ ﮔﺮﺑﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاش‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﺑﻌﻀـﯽ ﻫﺎ ﻧﺎم او را اﺑﻦ ﺣﺼـﯿﻦ ﺑﻦ اﻻﺻﻢ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮﺑﻦ رواﺣﮥ ﺑﻦ ﺣﺠﺮﺑﻦ ﻋﺒﺪﺑﻦ ﻣﻌﯿﺺ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮﺑﻦ ﻟﺆي اﻟﻘﺮﺷﯽ ﻋﺎﻣﺮ ﻣﻌﺮوف‬ ‫ﺑﻪ اﺑﻦ ﺑﺸـﯿﺮ آورده و ﺑﻌﺾ دﯾﮕﺮ او را ﺧﺮاش )ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ راء ﺑﺪل دال( ذﮐﺮ ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﮐﻠﺒﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬او را ﺑﺎ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺻـﺤﺒﺘﯽ ﺑﻮده و‬ ‫ﺑﻨﻈﺮ ﺑﻨﻮﻋﺎﻣﺮ او ﮐﺴـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴـﯿﻠﻤﮥ ﮐﺬاب را ﮐﺸﺖ‪ .‬دارﻗﻄﻨﯽ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و اﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺒﺮﻗﯽ ﭼﻨﯿﻦ اﺧﺮاج ﮐﺮده ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺪاش ﺑﻦ ﺑﺸﯿﺮ و ﺧﺪاش ﺑﻦ ﺣﺼﯿﻦ ﯾﮑﯽ ﺑﻮده اﻧﺪ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ص ‪.(105‬‬ ‫ﺧﺪاش‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺑﯽ ﺧـﺪاش ﻣﮑﯽ‪ .‬وي از ﻣﺪرﮐﯿﻦ زﻣﺎن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﻮد‪ .‬اﺑﻮﻋﺎﻣﺮ ﻋﻘﺪي از داودﺑﻦ اﺑﯽ ﻫﻨﺪ از اﯾﻮب ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ از ﺻـﻔﯿﻪ دﺧﺖ‬ ‫ﺑﺤﺮﯾﻪ رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺻﻔﯿﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﻢ ﻣﻦ از ﻧﺒﯽ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺑﺨﺸﺶ ﺳﯿﻨﯽ اي ﮐﺮد و اﺑﻦ ﻣﻨﺪه ﻧﯿﺰ آن را ذﮐﺮ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ‬ ‫ﺳﮑﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺸـﻬﻮر ﻧﯿﺴﺖ و از او رواﯾﺖ ﺣﺪﯾﺜﯽ دﯾﮕﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ در اﺳـﻨﺎد آن ﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺰ اﯾﻦ اﺑﻦ ﺳﮑﻦ از ﻃﺮﯾﻖ دﯾﮕﺮ‬ ‫از اﯾﻮب ﺑﻦ ﺛـﺎﺑﺖ از ﺑﺤﺮﯾﻪ اﺧﺮاج ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮد ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﺒﻨـﺎ ﮐﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﮔﻔﺖ ﻋﻢ ﺑﺤﺮﯾﻪ ﺧـﺪاش ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ را دﯾـﺪ ﮐﻪ در ﮐﺎﺳﻪ اي ﻏـﺬا ﻣﯽ‬ ‫ﺧﻮرد او ﻃﻠﺐ ﺑﺨﺸـﺶ آن ﺳـﯿﻨﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻮب ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻮن ﻋﻤﺮ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ وارد ﻣﯽ ﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﯿﮕﻔﺖ ﺳـﯿﻨﯽ رﺳﻮل ﺧـﺪا را ﺑﺮاي ﻣﻦ‬ ‫ﺑﯿﺎورﯾـﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﺳـﮑﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﺣـﺪﯾﺚ از ﺑﺤﺮﯾﻪ ﻧﯿﺰ ﻧﻘـﻞ ﺷـﺪه ﻣﻨﺘﻬـﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﻋﻢ او ﺑﻨـﺎم ﻓﺮاس وﻟﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺸـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ اﺻﺎﺑﻪ‬ ‫ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬اﺑﻮﻣﻮﺳـﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻌﻤﺮ از اﺑﯽ ﻋﺎﻣﺮ ﭼﻨﯿﻦ رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﻮﻣﻮﺳـﯽ از ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ از ﺻـﻔﯿﻪ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ‬ ‫را رواﯾﺖ ﮐﺮده‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻧـﺎم ﻋﻢ او را »ﻓﺮاس« ذﮐﺮ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻪ آﺧﺮ آن اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮده ﮐﻪ ﻣﺎ آن ﺳـﯿﻨﯽ را ﺑﺮاي او ﻣﯽ آوردﯾﻢ؛ ﭘﺲ او آن را‬ ‫از آب زﻣﺰم ﭘﺮ ﻣﯿﮑﺮد و از آن ﻣﯽ ﻧﻮﺷـﯿﺪ و ﺑﺮ ﺻﻮرﺗﺶ ﻣﯽ ﭘﺎﺷـﯿﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺮاي اﺑﯽ ﻋﺎﻣﺮ در اﯾﻦ ﺟﺎدو اﺳﻨﺎد ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﻇﺎﻫﺮ آن‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﯾﮑﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﯾﮑﯽ از دو اﺳﻢ ﻣﺼﺤﻒ دﯾﮕﺮ اﺳﺖ و ﺗﺮﺟﯿﺢ ﺑﺎ »ﺧﺪاش« اﺳﺖ‪) .‬از اﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ص ‪.(105‬‬ ‫ﺧﺪاش‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺑﺸـﺮﺑﻦ ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﺣﺮث‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﯾﺰﯾـﺪ ﺗﻤﯿﻤﯽ و ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺑﻌﯿﺚ ﺑﺼـﺮي‪ .‬وي از ﺧﻄﯿﺒـﺎن و ﺷـﺎﻋﺮان و ﺑﺰرﮔـﺎن ﻋﺮب‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺤـﺪود ﭼﻬﻞ ﺳﺎل ﺑﯿﻦ او و ﺟﺮﯾﺮ ﻣﻬﺎﺟﺎة ﺑﻮد و در ﻇﺮف اﯾﻦ ﻣـﺪت ﯾﮑﯽ ﺑﺮ دﯾﮕﺮي ﻓﺎﺋﻖ ﻧﯿﺎﻣـﺪ و ﻫﯿﭻ دو ﺷﺎﻋﺮ ﻋﺮب ﭼﻪ در‬ ‫دورهء ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ و ﭼﻪ در اﺳﻼم ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻬﺎﺟﺎﺗﯽ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮزدق ﺑﻌﯿﺚ را ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺑﻌﯿﺚ ﻧﯿﺰ اﺑﻦ ام ﻏﺴﺎن را ﺑﺮ ﺿﺪ ﺟﺮﯾﺮ ﺑﺮﻣﯽ‬ ‫اﻧﮕﯿﺨﺖ‪ .‬از آﻧﭽﻪ ﺑﻌﯿﺚ ﺑﺮ ﺿـﺪ ﺟﺮﯾﺮ ﮔﻔﺘﻪ اﺑﯿﺎت زﯾﺮ اﺳﺖ‪ :‬اذا ﻃﻠﻊ اﻟﻌﯿﻮق اول ﮐﻮﮐﺐ ﮐﻔﯽ اﻟﻠﻮم ﻋﻨـﺪ اﻟﻨﺎزﺣﯿﻦ ﺟﺮﯾﺮ اﻟﺴﺖ ﮐﻠﯿﺒﺎ ﺗﻢ‬ ‫اﻣﮏ ﮐﻠﺒـﮥ ﻟﻬﺎ ﺑﯿﻦ اﻃﻨﺎب اﻟﺒﯿﻮت ﻫﺮﯾﺮ و ﻟﻮ ﻋﻨـﺪ ﻏﺼﺎن اﻟﺴـﻠﯿﻄﯽ ﻏﺮﺳﺖ رﻋﺎ ﻗﺮن ﻣﻨﻬﺎ و ﮐﺎس ﻋﻘﯿﺮ اﺗﻨﺴـﯽ ﻧﺴﺎء ﺑﺎﻟﯿﻤﺎﻣﮥ ﻣﻨﮑﻢ ﻧﮑﺤﻦ‬ ‫ﻋﺒﯿﺪا ﻣﺎﻟﻬﻦ ﻣﻬﻮر‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻻدﺑﺎء ﯾﺎﻗﻮت چ ﻣﺮﺟﻠﯿﻮث ﺟﺰء ‪ 4‬ص ‪.(173‬‬ ‫ﺧﺪاش‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺑﺸـﺮﺑﻦ ﻟﺒﯿـﺪ ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﺑﻌﯿﺚ ﻣﺠﺎﺷـﻌﯽ‪ .‬از ﺧﻄﺒﺎء و ﺷﺎﻋﺮان ﻋﺮب ﺑﻮد‪ .‬ﺟﺎﺣﻆ درﺑﺎرهء او ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬وي اﺧﻄﺐ ﺑﻨﯽ ﺗﻤﯿﻢ‬ ‫اﺳﺖ؛ ﺑﺸﺮط آﻧﮑﻪ ﻗﻨﺎة از آﻧﻬﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ ج ‪ 1‬ص ‪ .(288‬رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﻣﻮﺷﺢ ص ‪ 164‬و ‪.165‬‬ ‫ﺧﺪاش‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ُﺣَﻤﯿﺪ‪ .‬وي از ﺷﺎﻋﺮان ﻋﺮب ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاش‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ دﺣﺎح‪ .‬از ﻣﺎﻟﮏ ﺧﺒﺮ ﻣﻨﮑﺮي ﮐﻪ ﺑـﺪو ﺗﻌﻠﻖ ﻧـﺪارد‪ ،‬رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ و از او ﻧﯿﺰ ﺗﻤﺘﺎم ﻧﻘﻞ ﺣـﺪﯾﺚ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬او را از‬ ‫زﻣﺮهء ﺑﺼـﺮﯾﺎن آورده اﻧـﺪ‪ .‬دارﻗﻄﻨﯽ‪ ،‬ﺧـﺪاش را از ﺿـﻌﻔﺎي راوﯾـﺎن ﻣﺎﻟـﮏ ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﻌـﺪ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣـﺪﯾﺜﯽ ﮐﻪ از‬ ‫ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ اﻟﻌﻤﺮي از ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻏـﺎﻟﺐ ﺗﻤﺘـﺎم از او ﻣﺎﻟـﮏ از ﻧـﺎﻓﻊ از اﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﺗﺎ ﻣﺮﺟﻊ ﺣـﺪﯾﺚ‪ ،‬ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ و آن اﯾﻦ‬ ‫ﺣـﺪﯾﺚ اﺳﺖ‪ :‬ﻻـﺗﮑﺮ ﻫﻮا ﻣﺮﺿـﺎ ﮐﻢ ﻋﻠﯽ اﻟﻄﻌﺎم‪ .‬او را ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از ﺿـﻌﻔﺎء ﺗﺒﻌﯿﺖ ﮐﺮده اﻧـﺪ ﮐﻪ از آﻧﺠﻤﻠﻪ اﺳﺖ ﻋﺒـﺪاﻟﻮﻫﺎب ﺑﻦ ﻧﺎﻓﻊ و‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ ﯾﺸﮑﺮي‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪ 2‬ص ‪.(395‬‬ ‫ﺧﺪاش‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ُزَﻫﯿﺮﺑﻦ رﺑﯿﻌﮥ اﻟﻌﺎﻣﺮي از ﺷﺎﻋﺮان ﺟﺎﻫﻠﯽ و از اﺷـﺮاف و ﺷـﺠﻌﺎن ﺑﻨﻮﻋﺎﻣﺮ ﺑﻮد‪ .‬در اﺷـﻌﺎرش ﺣﻤﺎﺳﻪ و ﻓﺨﺮ ﺑﺮ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻏﻠﺒﻪ‬ ‫دارد‪ .‬اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ ﺳـﮑﺮي دﯾﻮان او را ﺟﻤﻊ ﮐﺮده اﺳﺖ او ﺑﺤـﺪود ‪ 50‬ﺳـﺎل ﻗﺒـﻞ از ﻫﺠﺮت درﮔـﺬﺷﺖ‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ چ ‪ 1‬ج‪) (1‬اﺑﻦ‬ ‫اﻟﻨﺪﯾﻢ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﻘﺪاﻟﻔﺮﯾﺪ ج‪ 3‬ص‪ 302‬و ج‪ 6‬ص‪ 108 ،107 ،27‬و ﺑﯿﺎن واﻟﺘﺒﯿﯿﻦ ج‪ 3‬ص‪ 267‬و ﻋﯿﻮن اﻻﺧﺒﺎر ج‪ 3‬ص‪ 90‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪاش‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺳـﻼﻣﻪ ‪ ...‬او را اﺑﻦ اﺑﯽ ﺳـﻼﻣﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ و آن ﻗﻮل اﺑﻦ اﻟﺴـﮑﻦ اﺳﺖ و ﻧﯿﺰ او را اﺑﻦ اﺑﯽ ﻣﺴﻠﻤﻪ و اﺑﻮﺳﻠﻤﻪ اﻟﺴﻠﻤﯽ و‬ ‫ﺳﻼﻣﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬از ﮐﻮﻓﯿﺎن ﺑﺸـﻤﺎر ﻣﯽ آﯾـﺪ و ﺣـﺪﯾﺚ او را اﺣﻤﺪ و اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ و ﻃﺒﺮاﻧﯽ در اوﺳﻂ اﺧﺮاج ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺤﺪﯾﺚ او ﻓﻘﻂ‬ ‫ﻣﻨﺼـﻮرﺑﻦ ﻣﻌﺘﻤﺮ از ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑـﻦ ﻋﻠﯽ ﺑـﻦ ﻋﺮﻓﻄﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬و ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﺷـﺪه ﮐﻪ ﻋﺮﻓﻄﻪ از او ﻧﻘـﻞ ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺨـﺎري ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺳـﻤﺎع او از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺛـﺎﺑﺖ ﻧﺸـﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﺳـﮑﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬در اﺳـﻨﺎد او اﺧﺘﻼف اﺳﺖ‪ .‬و اﺑﻦ ﻗﺎﻧﻊ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬آﻧﺮا زاﺋـﺪه از ﻣﻨﺼﻮر‬ ‫رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ و او ﮔﻔﺖ ﺑﺠﺎي »ﺧـﺪاش« ﺑﺎﯾـﺪ »ﺧﺮاش« ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﻦ )= ﺻﺎﺣﺐ اﺻﺎﺑﻪ( ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻢ‪ :‬اﺑﻦ ﺣﺒﺎن در دو ﻣﻮﺿﻊ ﻧﺎم او را‬ ‫ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻮﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻌﻀـﯽ از ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧـﺎم اﺷـﺨﺎص را ﺟﻤﻊ ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ )= ﻋﻠﻤﺎي رﺟﺎل( در ﻧﺎم او ﺑﻪ اﺷـﺘﺒﺎه اﻓﺘﺎده اﻧـﺪ و‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬او از ﻓﺮزﻧﺪان ﺣﺒﯿﺐ ﺳﻠﻤﯽ ﭘﺪر اﺑﯽ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ اﯾﻦ درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از اﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ص ‪.(105‬‬ ‫ﺧﺪاش‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﯿـﺎش اﻧﺼـﺎري ﻋﺠﻠﯽ‪ ...‬اﺑﻦ اﺳـﺤﺎق او را در ﺟﺰء ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﻤﺎﻣﻪ ﺷـﻬﺎدت ﯾﺎﻓﺘﻪ اﻧـﺪ‪ ،‬ﻧﺎم ﺑﺮده و اﺑﻦ ﻓﺘﺤﻮن ﻧﯿﺰ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻄﻠﺐ را اﺳﺘﺪراك ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬از اﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ص ‪.(105‬‬ ‫ﺧﺪاش‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﯿﺎش ﻋﺒﺪي‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻣﺤﻞ‪ .‬وي از ﺗﺎﺑﻌﺎن ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪاش‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻗﺘﺎده ﺑﻦ رﺑﯿﻌـﮥ ﺑﻦ ﻣﻄﺮف ﺑﻦ ﺣﺎرث ﺑﻦ زﯾـﺪﺑﻦ ﻋﺒﯿـﺪﺑﻦ زﯾﺪ اﻧﺼﺎري اوﺳـﯽ ‪ ...‬ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﮐﻠﺒﯽ و اﺑﻮﻋﺒﯿﺪه ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬او‬ ‫واﻗﻌﻪء ﺑﺪر را دﯾﺪ و در واﻗﻌﻪء اﺣﺪ ﺑﺸﻬﺎدت رﺳﯿﺪ‪) .‬از اﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ص‪.(105‬‬ ‫ﺧﺪاش‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ‪ .‬وي ﻧﻮادهء ﺧﺪاش اﻟﺪارﻣﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪ 2‬ص ‪.(395‬‬ ‫ﺧﺪاش‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﻬـﺎﺟﺮ‪ .‬وي از اﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﺮوﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮد و از او اﺑﻦ ﺑﻨﺖ ﺷـﺮﺣﺒﯿﻞ رواﯾﺖ ﺣـﺪﯾﺚ ﻧﻤﻮد‪ .‬او ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸـﺪ و ﻟﯿﮑﻦ‬ ‫ﺣﺪﯾﺚ او ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ اﺑﯽ ﺣﺎﺗﻢ ﮔﻔﺖ‪ :‬از او ﻣﻮﺳـﯽ ﺑﻦ اﯾﻮب ﻧﺼﯿﺒﯽ رواﯾﺖ ﮐﺮده و ﻧﯿﺰ ﻣﻦ از ﭘﺪرم او را ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ ،‬ﭘﺪرم ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫او ﺷـﯿﺦ ﻣﺠﻬﻮﻟﯽ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺣﺪﯾﺚ او را ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ ﯾﺎﻓﺘﻪ ام‪ .‬اﺑﻮاﻟﻔﺘﺢ ازدي او را در ﺟﺰء ﺿﻌﻔﺎء ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪2‬‬ ‫ص ‪.(394‬‬ ‫ﺧﺪاش‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻮﺳﻼﻣﻪ‪ .‬وي از ﺻﺤﺎﺑﯿﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪاش ﺑﻦ ﺳﻼﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺷﺎه‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺧﺴﺮوﺷـﯿﺮﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺟﻐﺘـﺎي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﺒﺰوار‪ .‬واﻗـﻊ در ‪25‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﺟﻐﺘﺎي و ﭘﻨﺞ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺷـﻮﺳﻪء ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺳـﺒﺰوار ﺑﺠﻐﺘـﺎي‪ .‬اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ و آب و ﻫﻮاي آن ﻣﻌﺘـﺪل اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺪاﻧﺠﺎ ‪ 767‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‬ ‫زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ ﮐﻪ ﺗﺮك و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼـت‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ‪ ،‬زﯾﺮه و ﮐﻨﺠـﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي‬ ‫ﮔــﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و راه آن اﺗﻮﻣﺒﯿـﻞ رو ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬از آﺛـﺎر ﻗـﺪﯾﻢ‪ ،‬ﻣﺰار اﻣـﺎم زاده ﺳﯿﺪﺳــﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤـﺪرﺿﺎ در اﯾـﻦ ده اﺳـﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺪاش دارﻣﯽ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ذﻫـﺒﯽ در ﻣﯿﺰان اﻻﻋﺘـﺪال او را ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻧـﺎم آورده‪ .‬وﻟﯽ ﻋﺴـﻘﻼﻧﯽ در ﻟﺴـﺎن اﻟﻤﯿﺰان ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬او ﻏﯿﺮ ﻣﻨﺴـﻮب اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ »دارﻣﯽ« ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ذﻫـﺒﯽ ﺑﻪ اﻧﺲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮا ﺣـﺪﯾﺜﯽ ﮔﻮ‪ .‬ﭘﺲ اﻧﺲ‪ ،‬ﺣـﺪﯾﺜﯽ را ﮐﻪ اﺑﻦ ﻋﺴـﺎﮐﺮ در ﺳـﺒﺎﻋﯿﺎت ﺑﺮاي او از ﻃﺮﯾﻖ‬ ‫اﺑﻦ ﺷﺎﻫﯿﻦ از ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺣﻤـﺪ ﻣﺼـﺮي از ﺧـﺪاش ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺧـﺪاش از ﺟـﺪش آورده‪ ،‬رواﯾﺖ ﮐﺮد‪ .‬ذﻫﺒﯽ در ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺣﺎل ﺧـﺪاش‬ ‫دارﻣﯽ او را ﯾﮑﯽ از ﻣﺠﻬﻮﻻـن آورده و در آﺧﺮ ﻫﻤـﺎن ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺣـﺎل ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ اﺑﻮﺑﮑﺮﺑﻦ اﺳـﺤﺎق ﺑﻦ ﺧﺰﯾﻤﻪ از ﺧـﺪاش ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ‬ ‫ﺧـﺪاش ﻣـﺬﮐﻮر رواﯾﺖ ﺗﺤـﺪﯾﺚ اﺳﺖ و ﺳـﭙﺲ اﺿـﺎﻓﻪ ﮐﺮد ﺧـﺪاش ﻣﺠﻬـﻮل اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺑﺨـﺎري در ﺗـﺎرﯾﺨﺶ و ﻧﻪ اﺑﻦ اﺑﯽ ﺣـﺎﺗﻢ و ﻧﻪ‬ ‫اﺻﺤﺎب ﻣﺆﺗﻠﻒ و ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﯿﭽﯿﮏ ﻧﺎم او را ﻧﯿﺎورده اﻧﺪ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪ 2‬ص ‪.(395‬‬ ‫ﺧﺪاﺷﻨﺎس‪.‬‬



‫ش[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﺎرﺳـﺎ‪ .‬ﺧـﺪادان‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻣﻮﺣـﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬رﺑـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺎاﯾﻤـﺎن ‪ :‬ﻣﺮدي ﺧﺪاﺷـﻨﺎس و ﻋﺎﺑـﺪ ﺑﻮد‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼﺺ(‪ .‬ﻧﺼﯿﺐ ﻣﺎﺳﺖ ﺑﻬﺸﺖ اي ﺧﺪاﺷﻨﺎس ﺑﺮو ﮐﻪ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﮐﺮاﻣﺖ ﮔﻨﺎﻫﮑﺎراﻧﻨﺪ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ‪.‬‬



‫ش[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﺧـﺪا‪ .‬ﻣﻌﺮﻓـﮥ اﷲ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺗـﺪﯾﻦ و دﯾﻨﺪاري‪ .‬داﻧﺶ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ)‪ :(1‬داﻧﺶ‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ در ﻣﻌﻨﯽ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺧﻮد‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺟﻬﺎن ﺳﺮ و ﮐﺎر دارد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻪ ﻣﻦ ﺣﯿﺚ ﻫﻮﻫﻮ‪،‬‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ از ﺟﻬﺖ رﺑﻂ آن ﺑﺮوﺣﯽ ﺑﺮﺗﺮ و ﻋﻘﻠﯽ اﻗﺪس و اﻋﻠﯽ‪ ،‬و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﺒﺤﺚ از ذات و ﺻـﻔﺎت ﺑﺎري ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﯿﭙﺮدازد و از ارﺗﺒﺎط‬ ‫آن ذات ﺑـﺎ ﺟﻬـﺎن و اﻧﺴﺎن ﺳـﺨﻦ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ و در ﻣﺒﺎﺣﺚ اﺳـﺘﻄﺮادي ﺧﻮد از ﻣﻘﺎﯾﺴﻪء ﻣـﺬاﻫﺐ ﺑﺎ ﻫﻢ و »رواﻧﺸﻨﺎﺳـﯽ وﺟـﺪاﻧﯽ دﯾﻨﯽ« دم‬ ‫ﻣﯿﺰﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ را از ﻃﺮﻓﯽ ﺳﺮي اﺳﺖ ﺑﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪء ﻋﻤﻮﻣﯽ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﮕﺎه ﺑﺤﺚ از »وﺟﺪاﻧﯽ دﯾﻨﯽ« و ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻋﺎﻟﯽ‬ ‫آن ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻣﺠﺰا از ﻫﺮ ﻋﻠﻢ و ﻓﻠﺴﻔﻪ اي ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬راﺑﻄﻪء ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﺎ وﺟﺪاﻧﯽ دﯾﻨﯽ)‪ :(2‬ﻧﻈﺮﻫﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ وﺟﺪاﻧﯽ دﯾﻨﯽ را‬ ‫اﺳـﺎس و ﻣﺒﻨﺎ ﺑﺮ ﭼﯿﺰﯾﺴﺖ ﺟﺰ آﻧﭽﻪ در ﻋﻠﻮم ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﮑﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻄﻮري ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺒﻨﯽ و اﺳﺎس آن را )= وﺟـﺪاﻧﯽ دﯾﻨﯽ( ﻗﺎدر ﻣﯿﺴﺎزد ﺗﺎ‬ ‫ﺑﯿﻨﺸـﯽ ﺑﺤﻘﯿﻘﺖ ﭘﯿـﺪا ﮐﻨﺪ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ دﯾﮕﺮ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺪ‪ ،‬اوﻟﯽ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺑﺘﺪاء ﺑﺤﺚ از راﺑﻄﻪ »وﺟﺪاﻧﯽ دﯾﻨﯽ«‬ ‫ﺑﺎ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﯿﻢ و ﺳﭙﺲ ﺑﻤﻄﺎﻟﺐ دﯾﮕﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ از ﺑﯿﻦ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت اﻧﺴﺎﻧﯽ ﭼﻮن ﻋﻠﻮم ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﺳﺎﯾﺮ ﺷﻌﺐ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻋﻨﺎﺻـﺮ و اﺟﺰاء »وﺟﺪاﻧﯽ دﯾﻨﯽ« ﺑﺎ »ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ« ﭘﺮدازﯾﻢ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﺎن ﻣﻨﺸﺄ ﻣﻌﺎرف ﻣﺎدي و ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺸـﺮ ﭼﻮن ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﺠﻬﺎن‬ ‫ﻣﺎده ﯾﺎ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﻨﻮع اﻧﺴﺎن ﺣﺲ اﺳﺖ ﮐﻪ ذﻫﻦ آدﻣﯽ ﻫﻤﻮاره ﺑﯿﻦ ﭘﺪﯾﺪه ﻫﺎي آن‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺤﺴﻮﺳﺎت اﯾﺠﺎد رواﺑﻄﯽ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺳـﺮاﻧﺠﺎم‬ ‫از ﻣﯿﺎن اﯾﻦ رواﺑﻂ ﭘﯿﮑﺮ »ﺑﯿﻨﺶ ﻋﻘﻞ ﻣﻌﺎﺷـﯽ« »ﻋﻠﻮم« و »ﻣﺎوراءاﻟﻄﺒﯿﻌﻪ« ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯿﺸﻮد و ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺪرﮐﺎت ﺣﺴﯽ و اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎي ﻧﺎﺷﯽ از‬ ‫آﻧﻬـﺎ ﻫﻤﻮاره ﻣﻮﺟﺐ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣـﺪن اﺣﺴﺎﺳـﺎت و اﻣﯿـﺎل و ارزﯾﺎﺑﯿﻬـﺎﯾﯽ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﻓﻀﺎﯾﻞ و اﺻﻮل اﺧﻼﻗﯽ و زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻧﺘﯿﺠﻪء آﻧﻬﺎ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻟـﺬا ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﻮع ﻣﻌﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻋﻘﺎﯾـﺪ دﯾﻨﯽ و آراء راﺟﻊ ﺑﺨﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺟﺰ اﻧﻌﮑﺎﺳـﯽ از ﺟﻬﺎن ﻣﺤﺴﻮس و ذﻫﻦ آدﻣﯽ و ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺸـﺮي‬ ‫ﭼﯿﺰي دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﻋﻘﯿـﺪهء ﺧﺪاﺷـﻨﺎﺳﺎﻧﺴﺖ‪ .‬آﻧـﺎﻧﮑﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ »وﺟـﺪاﻧﯽ دﯾﻨﯽ« ﭘـﺎﯾﻪء درك دﯾﮕﺮي دارد‪ ،‬ﻏﯿﺮ آﻧﭽﻪ‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪء ﺣﺲ اﺳﺖ و ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ اﺣﺴـﺎس دﯾﮕﺮي ﻣﯿﮑﻨـﺪ ﺟﺰ اﺣﺴـﺎس ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﮐﻪ در ﻋﻠﻮم و ﺷـﻌﺐ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻌـﺎرف ﺑﺸـﺮي ﺑﮑـﺎر اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﻘﯿﺪهء اﯾﻦ ﮔﺮوه اﯾﻦ ﻧﻮع درك ﻧﺎﺷـﯽ از اﺣﻮال و ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺑﺴـﯿﻄﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻬﻤﺎن ﺑﺴﺎﻃﺖ و ﺑﯿﻮاﺳـﻄﮕﯽ ﻣﺪرﮐﺎت اوﻟﯽ ﺣﺴﯽ و ﺑﺮ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺒﻨﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﻮاره ﺑﯿﻨﺸﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﮐﺸﻒ از ﺣﻘﯿﻘﺖ اﻟﺤﻘﺎﯾﻖ)‪ (3‬ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﺪ و ﻣﺴﺘﻘﻞ وﯾﻠﻪ از ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻋﻠﻮم ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ اﯾﻦ ﻣﻨﻈﺮ‬ ‫از ﺑﯿﻨﺶ در وراء ﻫﺮ ﻧﻘﺎدي ﻋﻠﻢ ﺣﺼﻮﻟﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ ،‬در اﺑﺘـﺪاء ﺑﻮﺣﺪت »وﺟﺪاﻧﯽ دﯾﻨﯽ« ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﻢ و ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﺑﻪ ﻓﺼﻞ ﺧﺎص‬ ‫ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺑﺮﺳـﯿﻢ‪ .‬ﻇـﺎﻫﺮًا ﯾﮏ ﺟﺰء در وﺟـﺪاﻧﯽ دﯾﻨﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺧﺎرج از ﺣﻮزهء ﺷﮏ ﻣﻨﻄﻘﯽ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺟﺰء ﺑﻬﺮ ﺷـﮑﻠﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺗﻘﺮﯾﺮ ﯾﺎﺑـﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اﻋﻢ از آﻧﮑﻪ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﻪء ﻓﻌﻠﯽ ﯾـﺎ اﻧﻔﻌـﺎﻟﯽ وﺟـﺪاﻧﯽ دﯾﻨﯽ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻫﻤـﻮاره ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ »وﺟـﺪاﻧﯽ دﯾﻨﯽ« ﻧﻮﻋﯽ‬ ‫ﺧـﺎص از وﺟـﺪاﻧﯽ ﮔﺮدد؛ ﻣﺘﻤـﺎﯾﺰ از اﻧﻮاع ﻫﻢ رﯾﺸﻪء ﺧﻮد و اﯾﻦ ﺗﻤـﺎﯾﺰ ﻧﯿﺰ ﻣﻌﻠﻮل ﺗﻤـﺎﯾﺰ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﯾـﺎ ﺣﻘﺎﯾﻖ ﻋﯿﻨﯽ ﮐﻪ ذﻫﻦ آدﻣﯽ ﺑـﺪان‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﭘﺎﺳـﺨﯽ را داده اﺳﺖ‪ .‬وﺟـﺪاﻧﯽ دﯾﻨﯽ از ﺟﻨﺒﻪء ﻓﻌﻠﯽ ﺧـﻮد )ﻧﻪ ﺟﻨﺒﻪء اﻧﻔﻌـﺎﻟﯽ( ﺣـﺎوي ﻓﻀـﺎﺋﻠﯽ اﺳﺖ ﭼـﻮن »ارادت« و »ﻋﺸـﻖ« و‬ ‫»ﻫﯿﺒﺖ« و »ﺣﻤـﺪ« ﮐﻪ اﯾﻦ ﻓﻀﺎﺋـﻞ ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺨﺘﺺ ﺑﻤـﺬﻫﺐ و دﯾﻦ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ آﻧﭽﻪ از آﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره از آن »دﯾﻦ« اﺳﺖ ﺑﺎ آن ﭼﻪ از‬ ‫ﻏﯿﺮ دﯾﻦ ﺗﺎ ﺣﺪي ﻓﺮق دارد‪» .‬ﻋﺸﻖ« ﯾﺎ »اﺣﺘﺮام« در دﯾﻦ ﺑﺎ ﻋﺸﻖ و اﺣﺘﺮام زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﺘﻔﺎوﺗﺴﺖ و آن ﺑﻮاﺳﻄﻪء وﺟﻮد اﻣﺮﯾﺴﺖ ﮐﻪ‬ ‫او آن اﻣﺮ ﻓﻘﻂ در ادﯾﺎن وﺟﻮد دارد و ﺛﺎﻧﯿًﺎ ﻫﺮ اﻧﻔﻌﺎل دﯾﻨﯽ ﻫﻤﻮاره ﭘﺎﺳـﺨﯽ ﺑـﺪاﻧﺴﺖ و آن ﻣﺴﺄﻟﻪء »رﺑﺎﻧﯿﺖ« ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ‪ ،‬ﺑﺤﺪي‬ ‫واﺿـﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺎﺋﻠﻨﺪ اﯾﻦ اﺧﺘﻼف و ﺗﻔﺎوت ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﻧﻮﻋﯽ از ارزﺷـﮕﺬاري اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ در ادﯾﺎن ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ و‬ ‫آن ارزش ﺑﯿﺤـﺪ ﺑﻪ ﺗﻘـﺪس ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ ﺑﺎز ﺧﺎﺻﻪ دﯾﻦ و ﻣﺴـﺘﻠﺰﻣﺎت آﻧﺮا ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺑﺮ وﺟﻮد ﻣﻮﺟﻮد واﺣﺪي ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﭘﯿﺪاﯾﯽ ادﯾﺎن‬ ‫ﻣﯿﺸـﻮد‪ .‬ﺑـﺎري ﭼﻮن ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﮔـﺬﺷﺖ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﻫﻤﻮاره ﺷـﮑﻮﮐﯽ ﭼﻮن ﺷـﮑﻮك زﯾﺮ درﺑـﺎرهء ﻣﺴـﺎﺋﻠﯽ واﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺟﻮد ﻣـﺎﻓﻮق‬ ‫اﻟﻄﺒﯿﻌﻪ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﻪ آن دﻗﺖ ﺷﻮد‪ :‬آﯾـﺎ اﯾﻦ ﻣﻮﺟﻮد ﻣـﺎﻓﻮق اﻟﻄﺒﯿﻌﻪ ﻗﺪﺳـﯽ ﻫﻤﻮاره ﺑﻪ آن ﺑﯿﻮاﺳـﻄﮕﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷـﺪ ﺑـﺪرك‬ ‫درﻣﯽ آﯾـﺪ؟ آﯾﺎ ﻣﺎﻫﯿﺖ رواﻧﺸﻨﺎﺳـﯽ آن ﺑﺎ ﻣﺤﺴﻮﺳﺎت ﯾﺎ ﻣـﺪرﮐﺎت ﻧﺎﺷـﯽ از ﺣﺲ ﺗﻔﺎوت دارد؟ آﯾﺎ درك آن ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﻗﺪرﺗﯽ اﺳـﺖ‬ ‫ﺧـﺎرج از ﻗﻮاي ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه و ﻣﻌﺮوف در رواﻧﺸﻨﺎﺳـﯽ ﻣﺘﻌـﺎرف؟ آﻧﭽﻪ ﺗﺎرﯾـﺦ در اﯾﻨﺠـﺎ ﺑﻤـﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﯿﮑﻨـﺪ و از ﺳـﺮﮔﺬﺷﺖ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ‬ ‫روزﻫـﺎي دﯾﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﻮﺟﻮد ﻣـﺎﻓﻮق اﻟﻄﺒﯿﻌﯽ ﻫﻤﻮاره در ﭘﺪﯾـﺪه ﯾﺎ ﻣﻮﺟﻮد ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺣﻠﻮل ﮐﺮده و آن ﻣﻮﺟﺐ اﯾﺠﺎد ﻋﺎﻃﻔﻪ‬ ‫اي ﭼﻮن ﺗﺮس و اﻣﺜـﺎل آن ﺑﺮاي آدﻣﯽ ﺷـﺪه اﺳﺖ؛ ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ از ﻣﻔـﺎﻫﯿﻢ »ﭘـﺎﮐﯽ« و »ﻧﺎﭘـﺎﮐﯽ« و »ﻋﺒﺎدت ﺣﯿﻮاﻧﺎت و ﻣﺮدﮔﺎن«‬ ‫ﻣﻌﻠـﻮم ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ واﻗﻌﯿﺖ اﻟﻮﻫﯽ ﮐﻪ از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﺮ ﮐﻨـﺎر از ﻫﺮ ﺧـﺎﺻﻪء »ﻋـﺪي اﻟـﺬﻫﻨﯽ« اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧـﺎﺻﻪ اي ﮐﻪ ﻣﺸـﺨﺺ ﯾﮏ‬ ‫اﺣﺴﺎس ﯾﺎ درك ﺑﯿﻮاﺳـﻄﻪ اﺳﺖ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ آن دارد ﮐﻪ ﺑﺪرون ادﯾﺎن و اﺳﺎﻃﯿﺮ راه ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ از ﺟﻨﺲ ﺧﯿﺎﻟﯽ‬ ‫ﻣﺒﻬﻢ و ﮐﻠﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره ﻣﻮﺟﺐ اﯾﺠـﺎد اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﭘﺪﯾـﺪه ﻫـﺎي اﻧﻔﻌـﺎﻟﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در اﯾﻨﺠـﺎ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﯿﻨﯿﺖ‬ ‫ﻏﯿﺮﻗﺎﺑـﻞ ﺗﺮدﯾـﺪ )= در ﻣﻔﻬﻮم رواﻧﺸﻨﺎﺳـﯽ ﮐﻠﻤﻪ( اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣـﺎﻓﻮق اﻟﻄﺒﯿﻌﻪ اﺷـﺎره ﮐﻨﯿﻢ و از ﺧﻮد ﻣﺴﺄﻟﻪ درﮔـﺬرﯾﻢ و ﺑﺮاي ﻣﺤﻘﻖ آن‬ ‫دﻟﯿﻠﯽ ﻧﯿـﺎورﯾﻢ ﭼﻪ ﺑﺎ دﻗﺖ در اﺻﻞ ﻗﻀـﯿﻪ‪ ،‬ﻫﻤﻮاره ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯿﺮﺳـﯿﻢ ﮐﻪ ﺻﻮر ﺧﯿﺎﻟﯽ و اﻧـﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎي ﻧﻈﯿﺮ ﻣـﺪرﮐﺎت ﻫﻤﻮاره ﻋﯿﻨﯿﺖ‬ ‫دارﻧـﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن اﺷـﯿﺎء ﺣﻘﯿﻘﯽ و ﺣﻘﺎﯾﻖ ﻋﺎﻟﻢ ﻗﺎدرﻧـﺪ ﮐﻪ در اﻧﺴﺎن اﻟﻘﺎء ارزش ﮔﺬاري ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﯾﺎ آدﻣﯽ را ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﭘﺎﺳـﺦ‬ ‫ﻫـﺎي ﻋـﺎﻃﻔﯽ دﻫـﺪ‪ ،‬ﺑﺸـﺮط آﻧﮑﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﻫﻤﻪء آﻧﻬـﺎ اﯾﻤﺎن ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑﯿﻮاﺳـﻄﮕﯽ در درك‪ :‬ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻘﺶ اﺳﺎﺳـﯽ در‬ ‫ادﯾﺎن و ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﺎزي ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ در آﻧﻬﺎ اﺑﻬﺎﻣﯽ ﻣﻨﻄﻮﯾﺴﺖ ﮐﻪ اذﻫﺎن در ﺣﺎل ﻋﺎدي ﻣﺘﻮﺟﻪ آن ﻧﻤﯿﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬وﻗﺘﯽ وﺟﺪان ﺧﺎﺻﯽ‪،‬‬ ‫ﭼﻮن درك ﯾﮏ ﺷـﯽ ء ﻋﺎدي در ﻣﺎ ﺑﻮﺟﻮد آﯾـﺪ ﻣﺎ را ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑـﺪان ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﻪ اﻋﻤﺎل ﻣﺘﻌﺪدي در ﺗﮑﻮﯾﻦ و ﺗﺸـﮑﯿﻞ آن ﺑﮑﺎر رﻓﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬آن درك را واﺟـﺪ وﺣـﺪت و آﻧﯿﺘﯽ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻓﻼﺷـﻬﺎي ﻋﮑﺎﺳـﯽ واﺟﺪﻧـﺪ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﻨﻈﺮ اﻋﻤﺎل واﺑﺴـﺘﻪ ﺑـﺪرك ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ‬ ‫ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﻏﯿﺮ ﻣﺸـﺮوط ﺑﺎ وﺟـﺪاﻧﯿﺎت ﻗﺒﻠﯽ اﻧـﺪ و ﭼﻨﯿﻦ درﮐﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻮﺻـﯿﻒ درﮐﯽ ﺑﯿﻮاﺳـﻄﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺗﺄﻣﻞ و ﺗﻌﻤﻞ )ﺑﻪ اﺻـﻄﻼح‬ ‫ﻓﻼﺳـﻔﻪ( ﺑﻌـﺪي در دﯾﻦ وﺟـﺪاﻧﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺪرﮐﯽ ﺑﯿﻮاﺳـﻄﻪ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺧﺎﺻﻪ اﮔﺮ ﻣﺎ را ﻣﻬﺎرﺗﯽ در ﻋﻠﻢ رواﻧﺸﻨﺎﺳـﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ درك ﺳﺎده و ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺑﺴـﯿﻂ و ﻏﯿﺮ ﻣﺸﺮوط ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ذﻫﻨﯽ ﻗﺒﻠﯽ و ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻓﻌﻠﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﯿﻮاﺳﻄﮕﯽ آن ﻫﻢ‬ ‫در ﺑـﺎدي اﻣﺮ ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﻋـﺪم وﻗﻮف ﻣـﺎ ﺑﻮﺳﺎﺋـﻂ اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺎري ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ اﯾﻦ ﻋﻘﯿـﺪت‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻋﻘﯿـﺪه ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ وﺟـﺪاﻧﯽ دﯾﻨﯽ ﺑـﺪان دﯾﺪ‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ‪ :‬درﮐﯽ ﺑﯿﻮاﺳـﻄﻪ از ﯾﮏ ﻣﻨﺒﻊ ﻏﯿﺮﻋﺎدي و ﯾﺎ اﻣﺮي ﻣﺎﻓﻮق اﻟﻄﺒﯿﻌﻪ اﺳﺖ و ﭼﻨﯿﻦ اﻣﺮي ﻧﯿﺰ واﻗﻌﯽ و ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﻧﻪ‬ ‫ﺗﺼﻮري و ﺗﺨﯿﻠﯽ‪ ،‬آﻧﭽﻪ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯽ واﺳـﻄﮕﯽ ﻣﻮﺟﻮد در وﺟﺪاﻧﯽ دﯾﻨﯽ ﺑﺎﯾﺪ از ﻣﻨﻈﺮ دوم از دو ﻣﻨﻈﺮ ﻓﻮق ﻣﻮرد ﻟﺤﺎظ‬ ‫ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬ﭼﻪ ﻣﻨﻈﻮر اول ﻓﻘﻂ ﻣﯿﺘﻮاﻧـﺪ ﺻﺎﺣﺐ وﺟـﺪاﻧﯽ دﯾﻨﯽ را ﻗﺎﻧﻊ ﮐﻨﺪ و ﺑﺲ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ آﻧﺎﻧﮑﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﺟﺎﻧﺐ وﺟﺪاﻧﯽ ﺧﻮد‬ ‫دﻓـﺎع ﮐﻨﻨـﺪ و ﻻـﻏﯿﺮ‪ .‬ﺣـﺎل ﭘﺲ از اﯾﻦ ﮔﻔﺖ و ﺷـﻨﻮدﻫﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﯿﻢ ﻣﺴـﺄﻟﻪ زﯾﺮ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﻮرد ﺷـﮏ اﺳﺖ‪ :‬درك ﯾـﮏ ﻣﻮﺟﻮد ﻗﺪﺳـﯽ و‬ ‫ﻣـﺎﻓﻮق اﻟﻄﺒﯿﻌﻪ ﮐـﺎم ﺑﺎ درك ﻣﺤﺴﻮﺳﺎت ﻓﺮق دارد و ﺑﺴـﺨﺘﯽ ﺑﺎ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻧﺎﺷـﯽ از ﻗﯿﺎﺳﺎت ﺑﺸـﺮي و ﺗﺨﯿﻼت ﺳﺎزﻧـﺪهء ﺻﻮر ﺧﯿﺎﻟﯽ ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫ﺗﻌﺒﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎري ﺑﻌﯿـﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻔﻬﻮم اﺑﺘﺪاﺋﯽ ﺧﺪا‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺼﻮر ﺧﺪا ﺑﻤﻌﻨﺎي ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺷﺪه ﻣﻨﺒﻌﺚ از اﻋﻤﺎل‬ ‫ذﻫﻨﯽ و ﻣﻐﺰي اي ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ در ﺟﺮﯾـﺎن ﺑﯿﻨﺶ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﻌﻤﻮ ﺑﮑﺎر اﺳﺖ و ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻄﺒﯿﻖ ﺑﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻗﺎﺑﻞ ادراك اﺳﺖ ﮐﻪ آن ﻣﻔﻬﻮم‬ ‫ﻣﻌﻨـﺎي ﻗﺪوﺳـﯿﺖ را ﻣﺘﺤﻘـﻖ ﻣﯿﮑﻨـﺪ و ﻧﯿﺰ ﻣﯿﺘﻮاﻧـﺪ ﻋﻮاﻃﻒ دﯾﻨﯽ را ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰد‪ .‬ﺣـﺎل ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﻈﺮ ﺑﯿـﺎن ﺷـﺪ و ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل اﻓﺘـﺎد‪،‬‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻇﻬﻮر وﺟﺪاﻧﯽ دﯾﻨﯽ ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬در ﺑﯿﻦ ﺑﺸﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮ آن ﭘﺎﯾﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﺎن ﺑﺰرگ ﭘﺎﯾﻪ ﮔﺬارده اﻧﺪ و آن ﺣﺎﺻﻞ و ﻧﺘﯿﺠﻪ‬ ‫اي اﺳﺖ از اﺑﺘﺪاﺋﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﺗﻔﻠﺴﻒ ﺟﻬﺎن ﻣﺎدي و آدﻣﯽ ﻧﻪ ﺣﻀﻮر و ﺷـﻬﻮد ﺑﯽ دﻟﯿﻞ و ﺑﯿﻨﻪ و ﺑﻌﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻋﻤﻞ ﯾﮏ اﺳـﺘﻌﺪاد ﻋﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬ ‫در اﺷـﺮاق و ﺷـﻬﻮد ﺑﮑﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻗﻮل اﺻـﺤﺎب دﯾﻦ و اﻗﻮال ﺧﺪاﺷـﻨﺎﺳﺎن در ﺗﻤﺎس ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ ﺧﺪا ﺑﺎ روح ﺑﺪان ﺑﯿﻮاﺳـﻄﮕﯽ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺎن ﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ اي اﺳﺖ ﻋّﻠﯽ و ﺑﺎﻟﻨﺘﯿﺠﻪ ﻣﺸﺎﻫـﺪهء آن ﻣﺸﺎﻫـﺪهء ﺑﯿﻮاﺳـﻄﻪ ﻧﻤﯿﺒﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﻟﺐ ﮐﻼم در اﯾﻨﺠﺎ ﺗﺼﺪﯾﻖ اﯾﻦ‬ ‫ﻗﻀـﯿﻪ اﺳﺖ‪» :‬ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺧـﺪا را ﺑﻬﯿﭽﮕـﺎه ﻧﺪﯾـﺪه اﺳﺖ«‪ =) .‬اﺻـﻞ ﻟﻦ ﺗﺮاﻧﯽ(‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻋـﺎرف و ﺻﻮﻓﯽ از اﯾﻦ ﻗـﺎﻧﻮن ﺑﺮ ﮐﻨﺎرﻧـﺪ و ﻻزم ﻫﻢ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻋﻘﯿـﺪهء آﻧﺎن در اﯾﻨﺠﺎ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺷﻮد ﭼﻪ ﺻﻮﻓﯽ ﭼﻮن ﺑﺴـﺨﻦ آﯾـﺪ دم از ﻗـﺪرت ﺧﺎص ﺧﻮد و وﺟـﺪاﻧﯽ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﯿﺰﻧـﺪ و آن‬ ‫ﻧﻮﻋﯽ ﺑﯿﻮاﺳـﺘﮕﯽ ﻇﺎﻫﺮاﻟﺼـﻼﺣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯽ دﻟﯿـﻞ ﺑﯿﺎن ﺷـﺪه )اﻟﺒﺘﻪ از ﻧﻈﺮ اﺻـﺤﺎب ﺣﺲ( ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ وﺟـﺪاﻧﯿﺎت ﺻﻮﻓﯿﺎﻧﻪ را در آراء و‬ ‫ﺑﯿﻨﺶ ﺧﺪاﺷـﻨﺎﺳﺎن ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﺎ ﮐﺎري ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﯿﻨﺶ ﻣﺎ درﺑﺎرهء ﺧﺪا ﻫﻤﺎن ﺑﯿﻨﺸـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺮوح و ﺧﻮﯾﺸﯽ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺧﻮﯾﺶ دارﯾﻢ؛‬ ‫روح و ﺧﻮﯾﺸـﯽ ﺧﻮﯾﺸـﺘﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﺠﺰا و ﻣﺘﻤـﺎﯾﺰ از ﮐﺎﻟﺒـﺪ ﻣـﺎدﯾﺴﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣـﻮارد ﻫﯿﭽﮕـﺎه ﻣﻮﺿﻮع ﺑﯿﻨﺶ ﺑﻌﯿﻨﻪ در ﻣﻨﻈﺮ ذﻫﻦ ﻗﺮار ﻧﻤﯽ‬ ‫ﮔﯿﺮد و آﻧﭽﻪ در ﻣﺤﻀـﺮ ذﻫﻦ ﻣﺘﺠﻠﯽ ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬اﺑﺘﺪاء ﺷـﺒﻪ و ﻧﻈﯿﺮﯾﺴﺖ از آن ﻣﻮﺿﻮع و ﺳـﭙﺲ اﯾﻦ ﻧﻤﺎﯾﺶ ذﻫﻨﯽ ﺑﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻋﻤﻠﯽ ﺗﻮﺟﯿﻪ و‬ ‫ﺗﺼـﺪﯾﻖ ﻣﯿﮕﺮدد‪ .‬ﺑﯽ ﺷـﮏ از ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻋﻬـﺪ ﺑﺸـﺮ‪ ،‬ﺗﻤـﺎس ﺑﺎ ﺧـﺪا وﺟﻮد داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑـﺪون آﻧﮑﻪ ﺑﺎﻟﺼـﺮاﺣﻪ ﺑﻤﻔﻬﻮم ﯾﺰدان و اﻫﺮﯾﻤﻦ‬ ‫رﺳـﯿﺪه ﺑﺎﺷـﯿﻢ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ و ﺗﻤﺎس ﻫﯿﭽﮕﺎه ﺻﻮرت دﯾﻦ ﺑﺨﻮد ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﻣﮕﺮ آﻧﮕﺎﻫﯽ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 707‬از ‪978‬‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮﺟﻮدات ﺧﺪاﯾﺎﻧﻨﺪ‪ .‬در ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد ﺧﺪا آﯾﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاﯾﯽ ﻫﺴﺖ«‪ .‬اﯾﻦ آﯾﻪ ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﺪ‬ ‫ﮐـﻪ دﯾﻦ و وﺟـﺪاﻧﯽ دﯾﻨﯽ ﻫﻤـﻮاره ﻣﺆﺳـﺲ و ﭘـﺎﯾﻪ دار ﺑﺮ رأي و ﻧﻈﺮ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ اﺳﺖ و رأي و ﻧﻈﺮ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻫﯿﭽﮕـﺎه ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧـﺪ از‬ ‫وﺟﺪاﻧﯽ دﯾﻨﯽ ﻣﻨﺒﻌﺚ ﺷﻮد‪ ،‬زﯾﺮا وﺟﺪاﻧﯽ دﯾﻦ ﺑﻮﺟﻮد ﻧﻤﯿﺂﯾﺪ؛ ﻣﮕﺮ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﻧﺪﯾﺸﻪء ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ رو ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬در ﺑﯿﻦ اﺻﺤﺎب دﯾﻦ‪ ،‬ﺷﺎﯾﻊ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ آراء ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻫﻤﻮاره ﻣﺒﺘﻨﯽ و ﻣﺆﺳـﺲ ﺑﺮ وﺟـﺪاﻧﯽ دﯾﻨﯽ اﺳﺖ و آراء ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻧﯿﺰ ﮐﺎري ﺟﺰ ﺗﻮﺟﯿﻪ و ﺗﻔﺴـﯿﺮ وﺟـﺪاﻧﯽ‬ ‫دﯾﻨﯽ ﻧـﺪارد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﺻـﺤﯿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ در زﻧﺠﯿﺮهء ﺑﺴﻂ ﺗﺄﺛﯿﺮ و ﺗﺄﺛﺮي وﺟﺪاﻧﯽ دﯾﻨﯽ و آراء ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻧﻘﻄﻪ ﺷـﺮوع‬ ‫ﺑﺤﺮﮐﺖ ﺧﻮد را در ﮐﺠﺎ ﻗﺮار دﻫﯿﻢ‪ .‬ﻓﯽ اﻟﻤﺜﻞ اﮔﺮ در ﺳـﺮي اﻋﺪاد ﻃﺒﯿﻌﯽ دﻗﺖ ﮐﻨﯿﻢ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻋﺪد ﻓﺮدي ﻣﺎﻗﺒﻞ ﻋﺪد زوج و ﻫﺮ‬ ‫ﻋـﺪد زوﺟﯽ ﻣﺎ ﻗﺒﻞ ﻋـﺪد ﻓﺮد اﺳﺖ‪ ،‬ﻟـﺬا اﮔﺮ ﻣﺎ در اﯾﻦ زﻧﺠﯿﺮهء ﺗﻘـﺪم و ﺗﺄﺧﺮي اﻋـﺪاد زوج ﺑﺮ ﻓﺮد و ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ اﻋﺪاد ﻓﺮد ﺑﺮ زوج ﭘﯿﺶ‬ ‫روﯾﻢ‪ ،‬ﺣﺘﻤًﺎ ﺑﻌـﺪد ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ اﯾﻦ ﺳـﺮي ﻣﯿﺮﺳـﯿﻢ؛ ﯾﻌﻨﯽ »ﻋـﺪد ﯾﮏ« و ﺑﻬﻤﯿﻦ ﺷـﮑﻞ اﮔﺮ در ﺳـﺮي ﺗﻘﺎﺑﻠﯽ و ﺗﻮﻗﻒ ﻣﻌﯽ وﺟـﺪاﻧﯽ دﯾﻨﯽ ﺑﺮ‬ ‫ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ و ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﺮ وﺟﺪاﻧﯽ دﯾﻨﯽ ﺑﻌﻘﺐ ﺑﺮﮔﺮدﯾﻢ و ﺑﻨﻘﻄﻪ اي رﺳﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺒﺪأ اﯾﻦ ﺳﺮﯾﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم‬ ‫اﯾﻦ ﺗﻮﻗﻒ ﻫﺎ ﻣﺎ را ﺑﯿﮏ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﺎم ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﺎﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺪم ﺑﺮ ﻫﺮ وﺟﺪاﻧﯽ دﯾﻨﯽ و ﻣﻮﺟﺐ ﻇﻬﻮر ﻫﻤﻪء وﺟﺪاﻧﯿﺎت‬ ‫دﯾﻨﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺗﻘـﺪﯾﺮ‪ :‬ﻫﺮ وﺟـﺪاﻧﯽ دﯾﻨﯽ ﻣﻨﺒﻌﺚ از ﯾﮏ رأي ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ اﺳﺖ و اﯾﻦ رأي ﻧﻮ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻣﻮﺟﺐ اﯾﺠﺎد وﺟﺪاﻧﯽ‬ ‫دﯾﻨﯽ ﻧﻮ ﺑﻌﺪﯾﺴﺖ وﻫﻠﻢ ﺟﺮا‪ .‬از اﯾﻦ ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺗﻮﻗﻒ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯿﺸﻮد ﻫﺮ ﯾﮏ از دو ﻗﻮل زﯾﺮ ﺻـﺤﯿﺢ و ﻓﻘﻂ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﯿﮏ ﻗﺴـﻤﺖ از ﺣﻘﯿﻘﺖ اﻧﺪ‪:‬‬ ‫آراء ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻣﺤﺪث وﺟﺪاﻧﯿﺎت دﯾﻨﯽ اﻧﺪ و ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ وﺟﺪاﻧﯿﺎت دﯾﻨﯽ ﻣﺆﺳـﺲ و ﻣﻌﻠﻞ ﺑﺮ آراء ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ اﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﯾﮏ ﻣﺴﯿﺤﯽ‬ ‫اﻋﻼم ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ او را وﺟﺪاﻧﯽ اﺳﺖ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺣﻠﻮل ﻋﯿﺴـﯽ در او‪ .‬او ﺑﺎ اﯾﻦ اﻋﻼم ﺟﺰ ﺑﯿﺎن وﺟﺪاﻧﯿﺎت ﺑﯿﻮاﺳـﻄﻪء ﺧﻮد ﻗﺼﺪ دﯾﮕﺮي ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﻗﺼﺪ او از اﯾﻦ اﻋﻼم ﻓﻘﻂ ﺑﯿﺎن وﺟﺪاﻧﯿﺎت ﺑﯿﻮاﺳـﻄﻪء ﺧﻮد ﮐﻪ »ﺗﺴـﻠﯽ« و »وﺟﺪ« و »ﺻﻔﺎ« و »ﺗﻌﺎﻟﯽ اراده« اﺳﺖ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬او در‬ ‫اﯾﻨﺠﺎ از ﻃﺮف ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﮐﻪ ﺣﺎﻻت ذﻫﻨﯽ ﻓﻮق ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﻟﻘﺎء ﻣﺴـﯿﺢ اﺳﺖ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ رأي را ﺑﻨﺎﺑﺮ وﺟﺪان ﺧﺎص‬ ‫ﺧـﻮد ﺑﺸـﺨﺺ ﻣﺴـﯿﺢ ﺣﺎﺻـﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺎري اﻧـﺪﯾﺸﻪ راﺟـﻊ ﺑﺨـﺪا ﭼﻪ در ﻧﺰد ﺧﺪاﺷـﻨﺎﺳﺎن ﻣﺘﺼـﻠﺐ و ﭼﻪ در ﻧﻈﺮ ﻓﻼﺳـﻔﻪ از ﻃﺮﯾﻖ‬ ‫وﺟـﺪاﻧﯽ دﯾﻨﯽ ﺷـﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ﻃـﻮل ﺑﺴـﻂ ﺧـﻮد ﭘﺲ از اﯾﻦ ﺳـﻨﮓ ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ذﻫﻦ و اﺧﻼـق رﻫﻨﻤﻮن ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ارﺗﺒـﺎط‬ ‫ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ :‬از زﻣﺎﻧﻬﺎي ﺑﺴﯿﺎر دور ﻓﻠﺴﻔﻪ را ﺟﻨﺒﻪء ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﻠﻮع ﻋﻠﻢ و ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮏ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﭼﻪ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء‬ ‫ﯾﻮﻧـﺎﻧﯽ ﻫـﺎ و ﭼﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﻗﻮم اﻧﺪﯾﺸـﻤﻨﺪ دﯾﮕﺮ آراء ﮐﺜﯿﺮي راﺟﻊ ﺑﻮﺟﻮد و ﻫﻮﯾﺖ ﺧـﺪا اﯾﺠﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ؛ ﻋﻼوه ﺑﺮ آﻧﮑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺜﺮت‬ ‫در ﻣﺴﺎﺋـﻞ دﯾﮕﺮ و ﮐﻤـﺎﺑﯿﺶ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑﻪ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻧﻈﺮ داده اﻧـﺪ‪ ،‬ﭼـﻮن ﻣﺒـﺪأ و ﺳـﺮﻧﻮﺷﺖ ﻋـﺎﻟﻢ و زﻧـﺪﮔﯽ آدﻣﯿـﺎن‪ .‬در ﻃﻮل ﺗـﺎرﯾﺦ‬ ‫ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﺎن ﻋﺎﻟﯿﻘﺪري ﺑﻤﺴﺎﺋﻞ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮده اﻧﺪ و ﺑﻌﮑﺲ از ﻧﺎﺣﯿﻪء اﺻـﺤﺎب دﯾﻦ ﻧﯿﺰ اﻏﻠﺐ دﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻐﺰﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫ﺑﺰرگ آﻧﻬـﺎ ﺗﻤﺎﯾـﻞ ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﺸـﺎن داده اﻧـﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﻠﺴـﻔﯽ ﺳـﺮوﮐﺎر ﭘﯿـﺪا ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑـﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻠﺴـﻔﻪ و ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ در‬ ‫ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮏ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﯿﺮﺳـﻨﺪ و ﻓﯿﻠﺴﻮف و ﺧﺪاﺷﻨﺎس در ﯾﮏ اﻣﺮ ﻫﻢ ﻗﻮل ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺎره اي از ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﺎن ﻫﻤﻮاره ﺑﺮ آﻧﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﻋﻘﯿـﺪهء ﺧﻮد را از داﯾﺮهء اﺳـﺘﺪﻻﻻت ﺧﺸﮏ ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺑﺮ ﮐﻨﺎر دارﻧـﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻋﻘﺎﯾﺪ آﻧﺎن ﺻـﺮﻓًﺎ ﺟﻨﺒﻪء ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ دارد و‬ ‫ﺑﻬﯿـﭻ ﻋﻨـﻮان ﺷـﮑﻞ ﻣﺘـﺎﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺑﺨـﻮد ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬وﻟﯽ ﺑـﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﻋﻘﺎﯾـﺪ و اﺻـﻮل اﯾﻤـﺎﻧﯽ اﯾﻦ ﮔﺮوه ﻫﻤﻪء اﺻﻮل ﻣﺘﻘﻨﻪ ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾـﮏ و‬ ‫ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ اﻟﺤﻘﺎﯾﻖ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺴﺄﻟﻪ اي ﮐﻪ ﺑﻬﻤﺎن ﻗـﺪر ﺟﻨﺒﻪء ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮑﯽ دارد ﺑﻬﻤﺎن ﻗﺪر ﺟﻨﺒﻪء ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺻـﺮف دارد‪.‬‬ ‫ﻣﺚ ﭼﻮن ﻣﺎ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ‪» :‬ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺻـﻠﻮات اﷲ ﻋﻠﯿﻪ از دﺳﺖ اﺑﻮﺟﻬﻞ ﯾﺎ اﺑﻮﻟﻬﺐ رﻧﺠﻬﺎ ﺑﺮد« اﯾﻦ ﻗﻮل ﮔﺮﭼﻪ ﻗﻀﯿﻪ اي اﺳﺖ ﺗﺎرﯾﺨﯽ‬ ‫و ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ رﺑﻂ و ﻧﺴﺒﺘﯽ ﺑﺎ ﻣﺬﻫﺐ و ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮏ ﻧﺪارد‪ ،‬وﻟﯽ اﮔﺮ از اﯾﻦ ﺑﯿﺎن ﻗﺼﺪ ﻣﺎ آن ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ رﻧﺞ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم ﺑﺠﻬﺖ ﻧﻔﻊ آدﻣﯿﺎن‬ ‫ﻣﺚ ﻧﺠﺎت ﺑﺸـﺮ ﺑﻮده‪ ،‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺑﯿﺎن ﻣﺎ ﻣﺸـﻌﺮ ﺑﺮ ﺣﻘﯿﻘﺘﯽ اﺳﺖ و آن رﺑﻂ ﺧﺪا ﺑﺎ روح آدﻣﯿﺎن ﮐﻪ از ﻃﺮﻓﯽ ﺟﻨﺒﻪء ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮑﯽ دارد و‬ ‫از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﺎم دﯾﻨﯽ‪ .‬ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ ﻓﻠﺴـﻔﻪ و دﯾﻦ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ارﺗﺒﺎط در ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮑﯽ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪ در ﻣﻮارد زﯾﺎد دﯾﮕﺮي‬ ‫ﻧﯿﺰ در ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ راه ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺑـﺪان ﮐﻤﮏ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﻈﺎم درآوردن)‪ (4‬و وﺣﺪت ﮐﺸﺎﻧﺪن)‪ (5‬ﺑﯿﻨﺶ‪.‬‬ ‫ﻓﯽ اﻟﻤﺜﻞ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﺴﯿﺤﯽ اﻏﻠﺐ اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻪ اﺻﻞ ﮐﻠﯽ و ﻋﺎﻣﯽ دارد ﮐﻪ از اﻟﺼﺎق آراء ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻣﺠﺰا از ﻫﻢ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ و اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺤﻘـﻖ ﻧﻤﯿﺸﻮد ﻣﮕﺮ ﺑـﺎ ﮐﻤـﮏ ﻓﻠﺴـﻔﻪ‪ .‬روزي ﮐﻪ ارﯾﮋن)‪) (6‬ﯾﮑﯽ از آﺑـﺎء ﺻـﺎﺣﺐ ﻓﺘﻮاي ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﺴـﯿﺤﯽ و ﻣﺆﺳـﺲ ﻓﺮﻗﻪء ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن‬ ‫ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ( اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ ﺣﻮارﯾﻮن ﻫﺮ ﯾﮑﯽ ﺑﺸـﮑﻠﯽ ﺧﺎص از ﺧﻮد وارﻫﯿـﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ ﻻزم اﺳﺖ اﯾﻦ ﺷـﮑﻞ و ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺨﺼﻮص آﻧﻬﺎ ﻣﻔﻬﻮم‬ ‫ﻫﻤﮕـﺎن اﻓﺘـﺪ‪ ،‬ﭼﻪ آﻧـﺎن ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن اﯾﻦ رﻫﺎﯾﺶ ﺧﻮﯾﺶ زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎ و ﻣﺒﯿﻨﺎت و ﺗﻮﺟﯿﻬﺎﺗﯽ ﺑﺮاي ﻣﺮﯾـﺪان ﻏﯿﻮر ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺎﻗﯽ ﮔـﺬارده‬ ‫اﻧﺪ؛ ﻣﺮﯾﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎﯾﺪ »از ﻋﺸﺎق داﻧﺶ« ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬او ﺑﺎ اﯾﻦ اﻋﻼم ﺿـﻤﻨًﺎ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﺎﻃﻨﯽ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﮔﺮﻫﯽ ﺣﺎﺻﻞ از‬ ‫ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺳـﺮي ﻫﺎي واﺟﺪ ﺣﻘﺎﯾﻖ ﯾﺎ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﭘﯿﮑﺮي ﺑﺮاي ﻧﻈﺮ و آﯾﯿﻨﯽ اﺑﺮاز ﻣﯿﺪارد‪ .‬ﻣﺜﺎل دﯾﮕﺮ‪ :‬ﻫﺮ ﺧﺪاﺷـﻨﺎس ﻣﺘﺼـﻠﺐ ﻣﺴﯿﺤﯽ را ﻫﺪف‬ ‫آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﯽ اﻟﻤﺜﻞ ﻋﻘﯿﺪهء »ﻏﻔﺮان« را ﺑﺎ »ﺣﻠﻮل« ﻣﺮﺑﻮط ﮐﻨﺪ و ﯾﺎ ﻋﻘﯿﺪه »ﮔﻨﺎه« را ﺑﺎ ﻧﻈﺮﯾﻪء »ﺧﻠﻘﺖ« ﭘﯿﻮﻧﺪ دﻫﺪ‪ .‬ﭘﺮ واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ اﻟﺘﺼـﺎﻗﯽ و ﭘﯿﻮﻧـﺪي ﺟﺰ ﺗﻮﺳـﻞ ﺑﻔﻠﺴـﻔﻪ وﺳـﯿﻠﻪ اي دﯾﮕﺮ ﻧـﺪارد‪ .‬ﻋﻼـوه ﺑﺮ اﯾﻨﻬﺎ در ﻣﯿﺎن ﻫﺮ آﯾﯿﻦ و ﻧﻈﺮي از ﻃﺮﯾﻖ اﻓﮑﺎر ﻣﺒﯿﻦ آن‬ ‫آﯾﯿﻦ ﭼﺎره اي ﺟﺰ اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻠﻢ و ﻓﻠﺴﻔﻪء ﺟﺎري روز ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎري اﻏﻠﺐ آراء و ﻧﻈﺮﯾﺎﺗﯽ ﮐﻪ درﺑﺎرهء ﺳﻮر ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﺑﯿﺎن‬ ‫ﺷـﺪه ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﺗﻌﻤﻘﺎت اﻫﻞ ﻓﮑﺮ دارد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﭼﻮن اﻣﻮر ﻏﯿﺮروﺣﺎﻧﯽ اﻧﮕﺎﺷـﺘﻪ و ﺑﺒﺤﺚ و ﻧﻘـﺪ آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪء‬ ‫ﺗﻔﺴـﯿﺮﻫﺎي ﺧﺸﮏ و ﺻـﺮف دﯾﻨﯽ از ﮐﺘﺎب ﻣﻘـﺪس‪ .‬ﻣﺜﺎﻟﯽ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺑﺮوﺷﻦ ﺷﺪن ﻣﻄﻠﺐ ﮐﻤﮏ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬ﻧﻈﺮﯾﻪء »ﮔﻨﺎه ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ« در‬ ‫ﮐﺘﺎب ﻋﻬـﺪ ﻗـﺪﯾﻢ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯽ آﯾـﺪ ﮐﻪ اﺷﺎرهء ﮐﻮﭼﮏ ﮐﺘﺎب ﻋﻬﺪ ﺟﺪﯾﺪ ﻧﯿﺰ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﻧﻘﻄﻪء ﺷـﺮوع ﮐﺎر ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﭘﺎﯾﻪ ﮔﺬاران آراء‬ ‫ﮐﻠﯿﺴﯿﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺮﺗﻮﻟﯿﺎن)‪) (7‬ﭘﺪر ﮐﻠﯿﺴﯿﺎي ﻻﺗﻦ( آن را از روي روان ﺷﻨﺎﺳﯽ رواﻗﯿﺎن ﺑﯿﺎن ﮐﺮد و ارﯾﮋن)‪ (8‬از رﺳﻢ ﻏﺴﻞ ﺗﻌﻤﯿﺪ ﮐﻮدﮐﺎن‬ ‫و اﻓﺴﺎﻧﻪء اﻓﻼﻃﻮن درﺑﺎرهء ﻫﺒﻮط روح از ﻋﺎﻟﻢ ﻋﻠﻮي ﺑﺪرون اﯾﻦ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﺎﮐﯽ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﻄﻠﺐ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﯿﺎﻧﯿﺴﺖ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻀﻤﻮن‪ :‬ﺧﯿﻠﯽ‬ ‫از اﺻـﻄﻼﺣﺎت و ﻣﻔﻬﻮﻣﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻗﺎﻟﺒﻬﺎﯾﯽ در اﯾﻦ ﺗﻔﺴـﯿﺮات ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺮوﻧـﺪ و در آﻧﻬﺎ رﺳﻮم ﻧﺴـﺒﺘًﺎ ﻧﺎﻣﺸـﺨﺺ ﮐﻠﯿﺴـﯿﺎﻫﺎي ﺻﺪر اول‬ ‫ﻗﺮار ﻣﯿﮕﯿﺮﻧﺪ و ﺑﺸﮑﻞ آداب و رﺳﻮم ﻣﻨﻈﻢ ﮐﻠﯿﺴﯿﺎﻫﺎي ﺑﻌﺪي درﻣﯽ آﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء ﻓﻠﺴﻔﻪء ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪه اﻧﺪ‪ .‬از اﯾﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻘﺎم‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻪ در ﻋﺮﺻﻪء ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ )ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ( ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻘﺎم ﻣﻔﺴﺮ ﻣﺤﺘﻮﯾﺎت وﺟﺪاﻧﯽ دﯾﻨﯽ در ﭘﯿﺸﮕﺎه ﻋﻘﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﻠﺴﻔﻪء‬ ‫ﻣـﺬﻫﺐ داﺋﻢ در اﯾﻦ راه ﻣﯿﭙﻮﯾـﺪ ﮐﻪ ﻧﺸـﺎن دﻫـﺪ اﺻﻮل ﻋﻘﺎﯾـﺪ دﯾﻨﯽ ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻣﺒـﺎﯾﻦ ﺑﺎ ﻋﻘﻠﯿﺎت ﻧﯿﺴﺖ و ﯾﺎ ﻣﻨﺒﻌﺚ از اﻓﮑﺎر ﻧﺎﻣﻼﯾﻢ ﺑﺎ ﻋﻠﻢ‬ ‫ﻧﻤﯿﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻤﻮاره ﻧﺮﻣﺶ آن دارد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﯿﻬﺎت ﻋﻘﻠﯽ و اﺳـﺘﻔﺎده از اﺻـﻄﻼﺣﺎت ﻓﻠﺴـﻔﯽ ﺳﺎزش ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﻠﺴـﻔﻪ ﺣﺘﯽ ﺣﮑﻤﺖ‬ ‫رﺑﻮﺑﯽ ﻫﯿﭽﮕـﺎه ﺟـﺎﯾﮕﺰﯾﻦ دﯾﻦ ﻧﻤﯿﺸﻮد و ﭼﻨﯿﻦ ادﻋـﺎﯾﯽ ﻧﯿﺰ ﻧـﺪارد‪ .‬ادﻋـﺎي ﻓﻠﺴـﻔﻪ ﻓﻘﻂ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﮏ »ﺳﻮﮔﺮاﯾﯽ« اﯾﻤﺎن و ﻋﻘﻞ را‬ ‫ﻧﺸﺎن دﻫﺪ و ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﺘﻮﯾﺎت اﯾﻤﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﺒﯿﺮ در ﻧﺰد ﻋﻘﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ وﻇﯿﻔﻪء دﯾﮕﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎد اﻋﻤﺎﻟﯿﺴﺖ‬ ‫ﮐﻪ در داﻧﺶ ﻣﺎ ﺑﮑﺎر اﺳﺖ و ﻧﻘﺎدي ﻣـﺪرﮐﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﯿﻨﺶ ﻫﺎي ﺣﻀﻮري و ﺣﺼﻮﻟﯽ ﻣﺎ وﺟﻮد دارﻧـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ دﻗﯿﻖ ﺑﻬﻮﯾﺖ‬ ‫و ﺻـﺤﺖ و ﺣﺪود ﺑﯿﻨﺶ آدﻣﯿﺎن ﮐﻪ اﯾﻦ وﻇﯿﻔﻪ‪ ،‬ﺧﻮد ﺟﺎي ﺧﺎﺻـﯽ در ﺣﻮزهء ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ دارد ﭼﻪ ﻣﺎ را در ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ ﺣﺎﺟﺖ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻔﻬﻢ دﻗﯿﻖ راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ﺑﯿﻨﺶ و اﯾﻤﺎن ﺧﻮد ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﯽ ﻋﻤﯿﻖ ﺳﺰاوار اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺘﻘﺎد ﻗﻬﻘﺮاﺋﯽ ﺧﻮد را در زﻣﯿﻨﻪء‬ ‫»ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺟﺰﻣﯽ« ﺗـﺎ ﺟـﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﻤـﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﯿﮑﻨـﺪ اداﻣﻪ دﻫﯿﻢ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﯿﻞ ﻣﺸـﺮوع ﺑﺮاي ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻧﻈﺎم و ﺑﯿﻨﺸـﯽ ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ اﺷﺘﯿﺎق داﻧﺴﺘﻦ و ﺑﯿﺶ داﻧﺴﺘﻦ ﺷﻮد و از اﻣﺮي ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ ﺧﻮب داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬درﮔﺬرد و ﺑﺪﯾﮕﺮي ﺑﭙﺮدازد‪ .‬در ﻗﺮون وﺳﻄﯽ‬ ‫وﻗـﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺟﻨﺒﻪء ﺟﻠﺐ ﻣﺮﯾـﺪ را ﺑﯿﺶ از ﺟﻨﺒﻪء ﻋﻠﻤﯽ و اﻧﺘﻘـﺎدي داﺷﺖ و ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﺻـﺮاﺣﺖ و ﺗﮑﻤﯿـﻞ ﺳﯿﺴـﺘﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻮرد‬ ‫ادﻋﺎي روز ﺑﻮد )ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﯾﮏ ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﻮﯾﺲ دﻟﺴﻮز ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ( ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ اﯾﻦ ﺧﻮاﺳﺖ روز ﯾﮏ ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ »ﻻادري« ﻣﻼزم‬ ‫ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ اﺣﺘﺮاﻣﺎت دﯾﻨﯽ ﻣﯿﺸـﺪ ﭼﻪ ﺑﺮاي ﺧﺪاﺷـﻨﺎﺳﺎن ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﻫﻢ ﺧﻮد را وﻗﻒ اﺳـﺘﺨﺮاج »ﻧﺘﺎﯾـﺞ« ﮐﻨﻨـﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺑﺮرﺳـﯽ »ﻣﻘﺪﻣﺘﯿﻦ« و از اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻠﻤﻪء »ﺟﺰﻣﯽ«)‪ (9‬ﻋﻤًﻼ ﻣﺒﯿﻦ ﯾﮏ رﺷـﺘﻪء ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ اوﻗﺎت داﯾﺮهء ﻣﻌﻨﺎي آن‬ ‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از ﻣﻌﻨـﺎي اﺻـﻠﯽ آن ﻣﯽ ﺷﻮد و »ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺟﺰﻣﯽ« در اﯾﻦ ﻣﻮاﻗﻊ ﺳـﻨﺪ ﺑﯽ اﻋﺘﺒـﺎري ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ آراﺋﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ از ﺳﻮﯾﯽ‬ ‫ﺑﺪﯾﻬﯽ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ و از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﻫﯿﭻ اﺳـﺘﺪﻻﻟﯽ ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ آﻧﻬﺎ را روﺷﻦ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﻓﻠﺴـﻔﻪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺼﻮرت ﯾﮏ روش ﻧﻘﺎدي ﭘﺎ‬ ‫ﺑﻤﯿـﺪان ﮔﺬارد و ﻣﺼـﺤﺢ دﮔﻤﺎﺗﯿﺴﻢ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻓﻠﺴـﻔﯽ ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﯽ ﺑﺎ ﺟﺰم ﻧﻤﯿﮑﻨﺪ‪ .‬ﺑﻠﯽ ﺣﮑﯿﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮده اﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺠﺎي ﭘـﺬﯾﺮش ﺣﻘﺎﯾﻖ ﻣﺴـﻠﻢ و ﻣﻮﺟﻮدات ﻋﯿﻨﯽ ﮔﺮاﯾﺶ ﺑﻪ اﻧﺘﺰاﻋﺎت و ﺗﺠﺮﯾـﺪات ﺗﻮﺧﺎﻟﯽ و ﺧﺸـﮑﯽ ﭘﯿﺪا ﮐﺮده اﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻬﯿﭽﻮﺟﻪ ﻋﻤﻞ‬ ‫آﻧﻬﺎ ﻻزم ذات ﻓﻠﺴـﻔﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪» .‬ﻫﮕﻞ« در »ﻓﻠﺴـﻔﻪء ﻣﺬﻫﺐ«)‪ (10‬ﺧﻮد ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺰﻣـﺎن او ﯾﮏ روح »ﺿـﺪ دﮔﻤﺎﺗﯿﮏ)‪ «(11‬ﺑﯿﻦ‬ ‫ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﺎن وﺟﻮد دارد؛ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻬﻤﺎن وﻗﺖ ﺑﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎﯾﻼت ﻣﺨﺮب و ﻣﻨﻔﯽ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬او ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﺎن‬ ‫ﺑﯿﮑﺒﺎره »دﮔﻢ«ﻫﺎ را واﭘﺲ زده‪ ،‬و اﻋﻼم داﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺧﺎرج از ﻣﻮﺿﻮع و ﻏﯿﺮﻣﻬﻢ و ﭘﺪﯾﺪه ﻫﺎي واﺑﺴﺘﻪ ﺑﺘﺎرﯾﺦ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﻼًـ آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﮐﻪ ﻧﺠﺎت ﻣﺴـﯿﺢ ﻓﻘﻂ اﻣﺮﯾﺴﺖ ﻣﻠﻮل ﮐﻨﻨـﺪه ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻔﻬﻮم رواﻧﺸﻨﺎﺳـﯽ دارد و ﻧﯿﺰ ﻋﻘﯿـﺪهء ﺑﻪ اﻗﺎﻧﯿﻢ ﺛﻼﺛﻪ)‪ (12‬و‬ ‫ﻏﯿﺮه ﻗﺎﺑﻞ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﻧﺎﻣﺮﺑﻮﻃﻨﺪ ﺣﺘﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﺘﻌﺼﺐ‪ .‬اﯾﻦ روح ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﺰﻣﺎن ﻫﮕﻞ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫آن ﺧﺼـﻠﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﮐﺴـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻬﻤﻪء ﺟـﻮاﻧﺐ اﻣﺮ ﺗـﻮﺟﻪ ﻧﻤﯿﮑﻨـﺪ ﭼﻪ ﻗﻮل آﻧﻬـﺎ درﺳﺖ ﺷـﺒﯿﻪ ﺑﻪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﺑﯿﻦ دو آﻧﺘﯽ ﺗﺰ ﺗﺨﻢ و ﭘﻮﺳﺖ ﮔﯿﺎه ﻫﻤﻮاره ﺗﺨﻢ ﺑـﺪون ﭘﻮﺳﺖ ﻧﻤﻮ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺖ؛ زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻋﻘﯿﺪه ﻧﺒﻮده و‬ ‫ﯾﺎ اﺧﻼق ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﺗﻤﺎﯾﺰ ﺧﺎص ﺧﻮد را ﻣﺪﯾﻮن ﻋﻘﯿﺪه ﻫﺎي ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﻧﻤﯿﺪاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎري ﺑﺎ روﮔﺮداﻧﺪن از »دﮔﻤﺎﺗﯿﺴـﻤﯽ« ﮐﻪ ﻣﻔﻬﻮم آن اﻇﻬﺮ‬ ‫ﻣﻦ اﻟﺸـﻤﺲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤـﻮاره ﻇﻬﻮر و ﺻـﺮاﺣﺖ اﺻـﻄﻼح ﻣﺨـﺪوش ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬از آﻧﭽﻪ ﮔـﺬﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ )ﺣـﺘﯽ‬ ‫ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ دﮔﻤﺎﺗﯿـﮏ( و ﻓﻠﺴـﻔﻪ ارﺗﺒـﺎط ﻋﻤﯿـﻖ ﭼﻨـﺪ ﺟـﺎﻧﺒﻪ اي وﺟـﻮد دارد ﮐـﻪ ﻫﺮ ﻓﯿﻠﺴـﻮﻓﯽ ﻧـﺎﮔﺰﯾﺮ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺗـﻮﺟﻬﯽ در ﻣﺴـﺎﺋﻞ‬ ‫ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪ .‬ﻫﺮ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻣﺤﺘﺎج ﺑﮕﯿﺮودار ﺑﺤﺜﻬﺎي ﻓﻠﺴـﻔﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪء ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻓﻠﺴـﻔﯽ دو روش ﺗﺤﻘﯿﻖ‬ ‫وﺟـﻮد دارد ﮐـﻪ در زﯾﺮ ﺑﺸــﺮح ﻫﺮ ﯾــﮏ از آن دو ﻣﯽ ﭘﺮدازﯾـﻢ‪ :‬ﯾﮑﯽ از دو روش ﺑﻨـﺎم روش »ﻏﯿﺮﺗﺠﺮﺑﯽ«)‪ (13‬و دﯾﮕﺮي ﺑﻨـﺎم روش‬ ‫»ﺗﺠﺮﺑﯽ«)‪ (14‬اﺳـﺖ‪ .‬روش ﻏﯿﺮ ﺗﺠﺮﺑﯽ و ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ اﺳـﺘﺪﻻﻟﯽ‪ :‬اﺻـﻄﻼح »ﻏﯿﺮﺗﺠﺮﺑﯽ)‪ «(15‬را ﻣــﺎ ﺑﺮاي" ‪" apriori‬ﻓﺮﻧﮕﯽ اﻧﺘﺨﺎب‬ ‫ﮐﺮده اﯾﻢ و ﺧـﻮد" ‪" apriori‬ﻧﯿﺰ در ﻧﺰد ﻓﺮﻧﮕﯽ ﻫـﺎ ﻣﻌﻨـﺎي ﻧﺴـﺒﺘًﺎ ﻣﻬﻢ دارد‪ :‬آﻧﺮا ﺗﻌﺒﯿﺮ رواﻧﺸﻨﺎﺳـﯽ اﺳﺖ و در اﯾﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﻘﺼﻮد از آن‬ ‫»ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﺎم ذﻫﻨﯽ ﮐﻪ در ﺗﮑﻮﯾﻦ آن ﺟﺰ ذﻫﻦ اﻣﺮ دﯾﮕﺮي ﺷـﺮﮐﺖ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ اﺳﺖ«‪ .‬در اﯾﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻋﻤﻮﻣًﺎ ﻣﻌﺎدل ﻣﻔﻬﻮم »ذﻫﻨﯽ)‪«(16‬‬ ‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و ﻧﯿﺰ آﻧﺮا ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﻨﻄﻘﯽ اﺳﺖ و در آن ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﻘﺼﻮد از آن ﺑﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ زﯾﺮ ﻣﻌﯿﻦ ﻣﯿﺸﻮد‪» :‬ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻏﯿﺮﺗﺠﺮﺑﯽ ﺣﻘﯿﻘﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻠﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﮐﻠﯿﺖ ﺣﮑﺎﯾﺖ از ﯾﮏ ﻟﺰوم ذاﺗﯽ و ﺑﯿﻮاﺳـﻄﻪ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ)‪ «(17‬در ﺗﻌﺒﯿﺮ اول ﻣﺘﻀﺎد آن ﻣﻌﻠﻮﻣﻬﺎي ﺗﺠﺮﺑﯽ و ﺣﺎﺻـﻠﻪ از ﺣﺲ‬ ‫اﺳﺖ و در ﺗﻌﺒﯿﺮ دوم ﻣﻌﻠﻮﻣﻬﺎي ﻣﻤﮑﻨﻪ)‪ ،(18‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻌﻠﻮﻣﻬﺎﺋﯽ ﮐﻪ در ﻣﺎ ﺑﻪ ازاء ﺧﺎرﺟﯽ آﻧﻬﺎ ﻫﻤﻮاره ﻣﯽ ﺗﻮان ﺳـﻠﺐ ﺿﺮورت از ﺟﺎﻧﺐ‬ ‫ﻣﺨـﺎﻟﻒ ﻧﻤـﻮد‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑﺼـﺮاﺣﺖ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ‪ :‬روش ﻏﯿﺮﺗﺠﺮﺑﯽ در ﻣﻘﺼﻮد ﮐﻨﻮﻧﯽ ﻣـﺎ از ﻃﺮﯾﻖ اﻓﻼـﻃﻮن وارد ﺷـﺪه ﭼﻪ او‬ ‫»اﯾﺪه« و »ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻄﻠﻖ رﯾﺎﺿﯽ«)‪ (19‬را ﻣﻼك)‪ (20‬ﺑﺮاي ﺑﯿﻨﺶ ﺟﻬﺎن واﻗﻊ ﯾﻌﻨﯽ ﻓﻠﺴـﻔﻪ و ﻋﻠﻢ ﻗﺮار دارد‪ .‬او ﺑﺎ ﺗﺤﻘﯿﺮ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺣﺴـﯽ و‬ ‫ﺗﺠﺮﺑﯽ ﭘﺎﯾﻪ ﻫﺎي ارزش ﺧﻮد را ﺑﺮواﺑﻂ ﮐﯿﻔﯿﺎت ﮐﻠﯽ ﻣﻨﻄﻮي در »اﯾﺪه« ﮔﺬاﺷﺖ و ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﮐﯿﻔﯿﺎﺗﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺬاﺗﻪ ﻣﻌﺘﺒﺮﻧﺪ و اﻋﺘﺒﺎر آﻧﻬﺎ ﻧﻪ‬ ‫ﺑـﺪان ﺟﻬﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺗﮑﻮﯾﻦ واﻗﻌﯿـﺎت ﺑﮑﺎرﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮد ﻓﯽ ﻧﻔﺴﻪ و ﻣﻨﻔﮏ از ﻫﺮ اﻣﺮ واﻗﻌﯽ)‪ (21‬در ﻋـﺎﻟﻢ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺜﺎل‬ ‫ﻣﺘﻘﺮرﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﻬﺎن ﻋﻘﻠﯽ و ذﻫﻨﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﻬﺎن ﺣﺴـﯽ ﻗﺮار دارد و ﺟﻬﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾـﺪ آﻧﺮا »ﺟﻬﺎن ﺣﻘﯿﻘﯽ«)‪(22‬ﻧﺎﻣﯿﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ‬ ‫»روش ﻏﯿﺮﺗﺠﺮﺑﯽ« در ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺧﻮد ﻧﺸﺄت ﮔﺮﻓﺖ و ﻧﻈﺮﯾﻪء اﺻـﺤﺎب ﻋﻘﻞ در ﻋﻠﻢ و ﺑﯿﻨﺶ ﺑﺮاي ﻗﺮﻧﻬﺎ ﻣﺴـﻠﻂ ﺑﺮ ﻓﻠﺴـﻔﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎري‬ ‫ﺗـﺎ زﻣـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺘﻮان در اﯾﻦ ﻣﺴـﺄﻟﻪ ﺷـﮏ ﮐﺮد ‪ -‬ﺗـﺎ زﻣـﺎن ﻇﻬﻮر رواﻧﺸﻨﺎﺳـﯽ ﺟﺪﯾـﺪ ‪ -‬و ﮔﻔﺖ »ﺣﺲ« و »درك« از ﯾـﮏ رﯾﺸﻪ اﺳﺖ و‬ ‫»ﻋﻘـﻞ« و »درك« را رﺑـﻂ و اﺗﺼـﺎل اﺳﺖ ﻧﻪ اﻧﻔﺼـﺎل و ﮔﺴﺴـﺘﮕﯽ‪ ،‬ﻫﻤﻮاره اﻣﮑـﺎن آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﺋﯿﻢ اﻋﺘﻘﺎد اﺻـﺤﺎب ﻋﻘﻞ درﺑﺎرهء‬ ‫اﺳﺘﻌﺪادي ﺑﻨﺎم ﻋﻘﻞ و ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم وﻇﯿﻔﻪء ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﺣﺲ اﻣﺮﯾﺴﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ‪ .‬اﯾﻦ اﺳﺘﻌﺪاد از ﻃﺮﯾﻖ ﺣﮑﻤﺎي اﻗﺪم ﻣﻨﺒﻊ ﺣﻘﯿﻘﺖ و ﺑﻌﺒﺎرت‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻋـﺎﻟﯿﺘﺮﯾﻦ ﻣﻨﺸﺄ ﺑﯿﻨﺶ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺷـﺪه و ﻣﺴـﺘﻘﻞ از »ﺟﺴﻢ« و ﺣﺘﯽ »روح ﺣﯿﻮاﻧﯽ« ﺗﺼﻮر ﮔﺮدﯾـﺪه اﺳﺖ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ آن از ﺳـﻨﺦ‬ ‫»ﻋﻘـﻞ اﻟﻬﯽ« اﺳﺖ و ﺷـﺮاره اي اﺳﺖ از ﻧﻮر ﺧـﺪاﯾﯽ‪ .‬ﺧﺪاﺷـﻨﺎﺳﺎن ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﺑﻌـﺪﻫﺎ ﺑﺮاي ﻧﻈﺎم ﻓﮑﺮ ﺧﻮد ﻧﮑﺎت ﺑﺴـﯿﺎر ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻬﯽ در‬ ‫ﻋﻘﯿﺪهء اﻓﻼﻃﻮن ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ و از اﯾﻦ راي ﮐﻬﻦ ﺑﺮاي اﺳـﺘﺪﻻل ﻧﻈﺮات ﺧﻮد اﺳـﺘﻌﺎﻧﺖ ﻫﺎ ﺟﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻦ آﮔﻮﺳﺘﯿﻦ)‪ (23‬از آن ﺑﺮاي درك اﻣﻮر‬ ‫ﻣﺎﻓﻮق اﻟﻄﺒﯿﻌﻪ و اﺷـﺮاق اﻟﻬﯽ ذﻫﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد و آﻧﺮا ﺑﻨﻈﺮﯾﻪء ﮐﻼم ﮐﻠﯿﺴﯿﺎ)‪ (24‬ﭼﺴـﺒﺎﻧﯿﺪ‪ .‬از او و اﻓﻼﻃﻮﻧﯿﺎن ﻧﻮﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﮕﺬرد دﮐﺎرت‬ ‫و ﻓﻼﺳﻔﻪء ﺟﺪﯾﺪ ﻧﯿﺰ از آن دﻓﺎع ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎري وﺟﻮد ﯾﮏ ﻧﻮر ﻃﺒﯿﻌﯽ)‪ (25‬ﺑﻌﻨﻮان ﯾﮏ اﺳﺘﻌﺪاد دروﻧﯽ ‪ -‬ﭼﻮن ﻏﺮاﯾﺰ ‪ -‬و واﺳﻄﻪ درك‬ ‫ﺣﻘﺎﯾﻖ اﺑﺪي واﺟﺐ ﯾﮑﯽ از اﺻﻮل اﺻـﺤﺎب ﻋﻘﻞ ﺑﻮده و ﻫﻤﻮاره ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﺎن را ﺑﺨﻮد ﺟﻠﺐ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﻫﻤﺎن ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ ﻏﯿﺮﺗﺠﺮﺑﯽ ﭼﻪ در ﻣﻌﻨﺎي رواﻧﺸﻨﺎﺳﯽ ﮐﻠﻤﻪ و ﭼﻪ در ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻨﻄﻘﯽ آن ﺑﺮاي ﻣﺪﺗﻬﺎي زﯾﺎد ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل اﺻﺤﺎب دﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از‬ ‫اﯾﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪء ﻏﯿﺮﺗﺠﺮﺑﯽ ﺑﯿﻨﺶ ﻫﻤﻮاره ﺳﻌﯽ ﺑﺮ آن دارد ﮐﻪ ﺑﻪ اﺗﺤﺎد ﺑﯿﻨﺶ و ذﻫﻦ ﺑﭙﺮدازد و ﺑﮕﻮﯾﺪ ﺑﯿﻨﺶ ﺑﻮاﻗﻌﯿﺎت‪ ،‬ﺧﻮد ﺑﯿﺶ از‬ ‫ﻫﻤﻪ از ﺳـﻨﺦ ذﻫﻦ اﺳﺖ و ﺑـﺎﻟﻌﮑﺲ )= ﺗﺌﻮري اﺗﺤـﺎد ﻋﻘـﻞ و ﻋﺎﻗـﻞ و ﻣﻌﻘﻮل(‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺗﺎ ﻗﺮن ﻫﯿﺠـﺪﻫﻢ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﻮد و از اﯾﻦ ﻗﺮن ﺑﺒﻌﺪ‬ ‫رواﻧﺸﻨﺎﺳـﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﮔﺮدﯾـﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ذﻫﻦ اﻣﺮ دﯾﮕﺮي ﺟﺰ ﻣﻌﻘﻮﻻـت وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﻗﻮام ذﻫﻦ و ذﻫﻨﯽ را ﺑﺎ ﻗﻮت و اﻋﺘﺒﺎر آن اﺷـﺘﺒﺎه‬ ‫ﮐﺮده اﻧـﺪ و از اﻋﺘﺒﺎر آن ﺣﺎوي اﺷـﯿﺎء واﻗﻌﯽ ﺑﻮدن ذﻫﻦ و ذﻫﻨﯽ را در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ واﻗﻊ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻪ ﻣﻄﻠﺒﯽ ﻣﻤﮑﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﻣﺘﻘﻮم در ذﻫﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺣﺎوي اﺷﯿﺎء واﻗﻌﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻫﻨﺪﺳﻪ ﻫﺎي ﻏﯿﺮاﻗﻠﯿﺪﺳﯽ ﮐﻪ ﺻﺤﯿﺢ و ﻣﺘﻘﻮم در ذﻫﻦ اﺳﺖ‬ ‫و در ﺻـﺤﺖ ﺑﭙﺎي ﻫﻨﺪﺳﻪ اﻗﻠﯿﺪﺳـﯽ ﻣﯿﺮﺳـﻨﺪ؛ وﻟﯽ در زﻧﺪﮔﯽ روزاﻧﻪء ﻣﺎ ﻣﻮرد اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻧﺪارد‪ .‬از اﯾﻨﻬﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧﯿﻠﯽ از ﺑﺪﯾﻬﯿﺎت ﻗﺒﻠﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﭘﺎﯾﻪء ﺑﺴـﯿﺎري از ﻋﻠﻮم )از رﯾﺎﺿـﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ( ﺑﻮده اﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﺪﯾﻦ روزﻫﺎ ﻣﻮرد ﺟﺮح ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و از آن ﻋﻈﻤﺖ و‬ ‫ﻣﺴـﻠﻤﯿﺖ ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺧﻮد ﻓﺮواﻓﺘـﺎده و ﭼﻮن ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻗﺮاردادي ﺑﺎزﯾﻬـﺎي ﮐﻮدﮐﺎن ﯾﺎ ﻣﺴـﺘﻨﺒﻄﺎت ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺗﺎﺑﻊ ﻗﺮاردادﻫﺎ و ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت ﻗﺮار داده‬ ‫ﺷـﺪه اﻧـﺪ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ ﮐﺸـﻔﯿﺎت ﺟﺪﯾـﺪ و ﻇﻬﻮر ﻋﻠﻮم ﺣﺎﺻـﻠﻪ از ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﮐﻠﯽ ﻧﻪ ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت ﻓﺮدي و ﺷﺨﺼـﯽ ﻫﺮ روز‬ ‫اﺻـﻠﯽ ﺑﻌﺪ از ﻣﮑﺘﺐ ﻏﯿﺮﺗﺠﺮﺑﯽ را ﻣﺘﺰﻟﺰل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪ -‬آن ﻣﮑﺘﺐ ﻏﯿﺮﺗﺠﺮﺑﯽ اي ﮐﻪ اص ﺑﺮاي ﺧﯿﻠﯽ از ﻣﻐﺰﻫﺎ اﻣﺮي ﻋﺒﺚ و ﻣﺘﺮوك ﺑﻮده‬ ‫اﺳﺖ ‪ -‬ﻣﻔﻬﻮم ﺧﺪا و ﺗﮑﻮﯾﻦ وﺳـﯿﻊ آن در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﭼﻪ در دورهء آﺑﺎء ﮐﻠﯿﺴـﯿﺎ و ﭼﻪ در ﻋﺼـﺮ ﺟﺪﯾﺪ ﻓﻠﺴـﻔﻪ‪ ،‬ﺑﻌﻬﺪهء ﺧﺪاﺷـﻨﺎﺳﺎﻧﯽ‬ ‫ﺑﻮده ﮐﻪ ﻣﺸـﺮب ﻓﻠﺴـﻔﯽ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ روش و ﺑﻬﺮه ﺟﻮﯾﯽ از اﯾﻦ ﻧﻮع ﻓﮑﺮ در ﺣﻮزهء ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﺪاﯾﺮهء وﺳﯿﻌﯽ از‬ ‫ﻣﺒـﺎﺣﺚ راﺟﻊ ﺑﻤﻔﻬﻮم ﺧـﺪا و ﺻـﻔﺎت ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮده اﻧـﺪ‪ .‬در دﯾﻦ ﯾﻬﻮدان‪ ،‬ﮐﻪ ﭘﺎﯾﻪ ﻫﺎي ﻣﺴـﯿﺤﯿﺖ ﻧﯿﺰ در آن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮﯾﻦ ﺻـﻔﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﯾﻬﻮد ﻧﺴـﺒﺖ داده ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﻗﺪوﺳـﯿﺖ اوﺳﺖ‪ .‬ﺧـﺪا در دﯾﻦ ﯾﻬﻮدي‪ ،‬ﺷﺨﺼـﯽ اﺳﺖ و ﻣﻨﻄﻮي در ﺟﺰﺋﯿـﺎت اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗـﺪرت ﻏﯿﺮﺟﻬـﺎﻧﯽ و‬ ‫ﻣﻨﺪرج در ﻃﺒﯿﻌﺖ و اﻧﺴﺎن دارد‪ .‬ﺑﻌﮑﺲ ﯾﻬﻮدان ﻓﻼﺳـﻔﻪء ﯾﻮﻧﺎﻧﻨﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﺎﯾﻪ ﻫﺎي اﺻـﻠﯽ ﻓﻠﺴـﻔﻪء ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ را ﻧﻬﺎده‪ ،‬وﻟﯽ‬ ‫ﮐﻤﺘﺮ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺪاي ﯾﻬﻮدي ﭘﯿﺪا ﮐﺮده اﻧﺪ ﭼﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺤﺚ ﺧﻮد را از ﯾﮏ ﺟﻬﺎﻧﺸﻨﺎﺳﯽ ﻋﻤﯿﻖ ﺷﺮوع ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ اﺧﻼق‬ ‫ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧـﺪ ﺑـﺎ ﺗﻌﻤﻖ در ﻓﮑﺮ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿـﺎن ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﯾﻮﻧـﺎﻧﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﯾـﮏ ﭘﺪﯾـﺪه آﮐـﺎدﻣﯽ ﺟﻠﻮه ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﺗﺎ ﯾﮏ اﻣﺮ ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت‬ ‫ﺷﺨﺼـﯽ و زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ آدﻣﯽ‪ .‬ﻏﯿﺮ از اﺗﺤﺎدي ﮐﻪ اﻓﻼﻃﻮن ﺑﯿﻦ ﺧﺪا و ﺧﯿﺮ ﺑﺮﻗﺮار ﮐﺮد‪ ،‬ﻓﻠﺴـﻔﻪء ﯾﻮﻧﺎن ﺑﺨﺪا ﺻـﻔﺎﺗﯽ داد ﮐﻪ ﻫﻤﺎن ﺻـﻔﺎت‬ ‫ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﻣﻨﺘﻬﺎ در درﺟﻪء اﻋﻼي ﮐﻠﻤﻪ‪ .‬ﻣﻐﺰ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ از اﺑﺘـﺪاي ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﺑﻌﮑﺲ ﯾﻬﻮدان‪ ،‬ﺳـﺮﮔﺮم ﺻـﻔﺖ ﻻﯾﺘﻨﺎﻫﯽ)‪ (26‬ﺷﺪ و ﺑﺮ اﺛﺮ آن‬ ‫ﺑﻨﻌﻮت »ﺗﻐﯿﯿﺮﻧﺎﭘﺬﯾﺮي«)‪ (27‬و »ﺗﻨﺰه از ﺷﻬﻮات«)‪ (28‬ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬و ﺑﻌﯿﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ دو ﺻـﻔﺖ »ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻖ«)‪ (29‬و »ﻋﻠﻢ ﻣﻄﻠﻖ«)‪)(30‬اﻟﺒﺘﻪ‬ ‫در ﻣﻔﻬـﻮم ﺧﺸـﮏ ﮐﻠﻤﻪ( در ﻗﻠﻤﺮوي ﺑﺤﺚ آﻧﻬـﺎ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﺸـﮑﻞ ﺑﺰرگ در اﯾﻨﺠـﺎ‪ ،‬ورود اﯾﻦ ﺻـﻔﺎت در ﺣﻮزهء ﮐﻠﯿﺴـﯿﺎ و‬ ‫ارﺑـﺎب دﯾﺮﻫـﺎﺳﺖ‪ .‬ﭼـﻪ آﻧﻬـﺎ ﻫـﻢ ﮐﻠﯿﺴـﯿﺎ و ﻫـﻢ ارﺑـﺎب دﯾﺮ را ﺳـﺮﮔﺮم ﺗﺮاﻓـﻖ اﯾﻦ ﺻـﻔﺎت ﺑـﺎ ﻣـﺎﻫﯿﺖ ﯾـﮏ روح ﺣﯽ)‪ (31‬ﻧﻤﻮده اﻧـﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﯾﻮﻧـﺎن ﮐﻪ ﺣـﺎوي اﻧـﺪﯾﺸﻪ ﻫـﺎي ﻏﯿﺮﺗﺠﺮﺑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ از ﺗﺠﺮﺑﯿـﺎت ﺷﺨﺼـﯽ ﺑﺎ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﯾﻬﻮدي و ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﺳﺎزﮔﺎري ﭘﯿـﺪا‬ ‫ﻣﯿﮑﺮد‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﻐﺰﻫﺎي ﻓﻠﺴـﻔﯽ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺑﯿﻬﻮده رﻧﺞ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﺰور در ﻗﺎﻟﺐ اﯾﻦ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻓﻠﺴﻔﯽ رﯾﺰﻧﺪ؛ ﻗﻮاﻟﺒﯽ ﮐﻪ ﮔﺎه‬ ‫ﺑﺰرگ و دﯾﮕﺮ ﮐﻮﭼﮏ از آب درﻣﯽ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ اﮔﺮ »ﺗﻐﯿﯿﺮﻧﺎﭘﺬﯾﺮي« ﺑﯿﺶ از »ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺬاﺗﯽ« و »ﺗﻨﺰه از ﺷﻬﻮات« ﺑﯿﺶ از »ﺗﻨﺰه از ﺧﺸﻢ و‬ ‫ﺷﻬـﻮت در اﻣـﻮر ﻣـﺎدي« ﻣﻌﻨﯽ دﻫﻨـﺪ‪ ،‬دﯾﮕﺮ اﯾـﻦ ﮐﻠﻤـﺎت ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﻣﺤﻤﻮﻻـت »ﺧـﺪاي ﻋﺸـﻖ« ﯾـﺎ »ﭘـﺪر ارواح« ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻬﻤﯿﻦ‬ ‫ﺻﻮرﺗﺴﺖ ﺻـﻔﺖ ﻻﯾﺘﻨﺎﻫﯽ‪ ،‬ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ ﻣﻔﻬﻮم آن دﮔﺮﮔﻮن ﺷﻮد و ﺻﻮرت ﻓﻀـﯿﻠﺖ اﺧﻼﻗﯽ ﭘﯿـﺪا ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺻـﻔﺎت ﺑﺼﻮرت‬ ‫ﺧﺸﮏ و ﺳﺎده ﺧﻮد ﺑﺎ ﺣﺲ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﭼﺴـﺒﻨﺪﮔﯽ دارﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ روﺣﯽ ﻓﻌﺎل و ﻣﻔﺎﻫﯿﻤﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺎدي و رﯾﺎﺿـﯽ اﻧﺪ ﺗﺎ اﺧﻼﻗﯽ و روﺣﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﺚ‬ ‫ﻻﯾﺘﻨﺎﻫﯽ در ﻋﺮف واﺟـﺪ ﭼﻨﺪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﭼﻪ در ﻓﻠﺴـﻔﻪء ﯾﻮﻧﺎن و ﭼﻪ در ﺣﮑﻤﺘﻬﺎي ﺑﻌﺪﯾﺴﺖ‪ .‬رأﺳًﺎ ﻫﻤﻪء آﻧﻬﺎ در ﯾﮏ ﻣﻌﻨﺎي ﻻﺗﻌﯿﻨﯽ‬ ‫و »ﺑﯽ ﺗﺸﺨﺼـﯽ« و »ﻏﯿﺮﺻـﺮﯾﺤﯽ« ﺷـﺮﯾﮑﻨﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﻨـﺪ ﺑﻬﯿﭽﮕـﺎه ﻣﺤﻤﻮل ﺷـﯿﺌﯽ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮﻧـﺪ و ﺑﻤﻌﻨـﺎي دﯾﮕﺮ ﻻﯾﺘﻨﺎﻫﯽ‬ ‫ﺣﺎوي ﯾﮏ ﻣﻔﻬﻮم ﺑﯽ ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ و ﺑﯽ اﻧﺘﻬﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﻬﺎي ﭘﺸﺖ ﺳـﺮ ﻫﻢ و ﺗﻘﺴـﯿﻤﺎت ﻣﺘﻮاﻟﯽ ﺑﯿﺤـﺪ ﺑﻨﻬﺎﯾﺖ ﻧﻤﯿﺮﺳـﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ‬ ‫آﻧﺮا ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ ﭼﻮن زﻣﺎن و ﻣﮑﺎن و ﻋﺪد ﺳـﺮ و ﮐﺎر اﺳﺖ ﻧﻪ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ و ﻋﻠﻢ رﯾﺎﺿﯽ ﻣﺒﺎﺷﺮ ﺑﺤﺚ آن اﺳﺖ ﻧﻪ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ‪ ،‬ﭼﻪ در‬ ‫ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻣﻮﺿﻮع ﺧـﺪاﺳﺖ ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ ﮐﻪ ﻓﻮق ﻣﺎﻻﯾﺘﻨﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻤﺎﻻﯾﺘﻨﺎﻫﯽ ﻣـ ّﺪًة ﻋـّﺪًة ﺷﺪًة و در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم ﻻﯾﺘﻨﺎﻫﯽ ﯾﮏ ﻣﻌﻨﺎي‬ ‫»ﮐـﺎﻣﻠﯿﺖ« و »ﻓﻀـﯿﻠﺖ اﺧﻼـﻗﯽ ﻻـﯾﺘﻐﯿﺮي« را ﻣﯽ دﻫـﺪ ﮐﻪ ﺑـﺎز ﭼﻮن دو ﻣﻔﻬﻮم ﻗﺒﻞ ﺳﺎزش و ﺗﺮاﻓﻘﯽ ﺑﺎ ﺧـﺪا ﻧـﺪارد‪ .‬ﻣﻄﻠﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از‬ ‫ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻏﯿﺮﺗﺠﺮﺑﯽ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺑﻤﺴـﯿﺤﯿﺖ روﯾﯽ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽ دﻫـﺪ و ﺑﺎ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺑﻤﻌﻨﺎي اﺧﺺ ﺳﺎزﮔﺎري ﻧﺪارد؛ روش اﻧﺘﺰاﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ از ﯾﮏ ﻓﮑﺮ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ و ﮔـﺬﺷﺖ از ﻋﻘﯿﺪهء ﻓﯿﻠﻮ)‪ (32‬ﺑﺒﻌﻀـﯽ ﻋﻘﺎﯾﺪ آﺑﺎء ﮐﻠﯿﺴﯿﺎ درﺑﺎرهء ﺧﺪا ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺑﺴﯿﺎر اﻧﺘﺰاﻋﯽ‬ ‫ﮐﻪ از ﻃﺮﻓﯽ ﻣﻮرد ﺗﻤﺎﯾﻞ اﺻﺤﺎب ﻋﻘﻞ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و آﻧﺮا ﺑﻨﺎم ﺣﻘﯿﻘﺖ اﻟﺤﻘﺎﯾﻖ ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﺎ ﺗﻤﺎﯾﻞ روﺷﻨﻔﮑﺮان ﻣﻨﻀﻢ‬ ‫ﺷﺪه و از ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻔﻬﻮم ﺧﺪاي اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺷﺪه و ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻄﺮز ﻓﮑﺮ ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪ را ﺑﯿﺮون راﻧﺪه ﮐﺎرش ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﮐﺸﯿﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻫﺮ ﻓﮑﺮ زاﯾﯿﺪه ﺷﺪهء ﻣﻐﺰ اﻧﺴﺎﻧﯽ را از ﺧﺪا و ﺻـﻔﺎت او دور ﮐﻨﺪ و ﺑﯿﮏ »راه ﻣﻨﻔﯽ« رﺳﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ راه ﻫﻤﻪء ﺻﻔﺎت اﻟﻬﯽ اي ﮐﻪ‬ ‫از ﻃﺮﯾـﻖ ﻣﻘﺎﯾﺴـﺎت اﻧﺴـﺎﻧﯽ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣـﺪه اﻧـﺪ‪ ،‬ﻧﻔﯽ ﻣﯿﺸـﻮد )= ﻋﻘﯿـﺪهء اﺻـﺤﺎب ﺗﻌﻄﯿـﻞ(‪ .‬اﯾﻦ ﻗﻮم را در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﮐﻠﻤﻪء »ﻧﻪ« ﺧـﺪا ﺳﺎزﻧـﺪ و ﺑﮕﻮﯾﻨـﺪ آﻧﭽﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻤﻞ ﺑﺮ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺎﻣﺤـﺪود ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺧـﺪا ﺑﺪﯾﻦ وﺻﻒ ﺧﺪاي ﺑﺮﺗﺮ از ﻗﯿﺎس و ﮔﻤﺎن و‬ ‫وﻫﻢ ﺟﻠﻮه ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و »روح« ﺑﯿﮏ »اﯾﺪهء ﺻـﺮف« ﻣﯿﺮﺳـﯿﺪ‪ .‬آﺑﺎء ﮐﻠﯿﺴـﯿﺎ ﮐﻪ اﺑﺘﺪاء ﻣﺘﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮز ﻓﮑﺮ درﺑﺎرهء ﺧﺪا ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﺎ‬ ‫ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎد »ﺑﻞ اﻻﻣﺮ ﺑﯿﻦ اﻻﻣﺮﯾﻦ« )= ﻋﻘﯿﺪه ﺑﯿﻦ ﻣﻌﻄﻠﻪ و ﻣﺸﺒﻬﻪ( ﺗﺎ ﺣﺪي در اﯾﻦ ﻧﻔﯽ ﮔﺮاﯾﯽ ﺗﻌﺪﯾﻠﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ »ﻓﯿﻠﻮ« و »ﺣﮑﻤﺎي ادري«‬ ‫و »اﻓﻼﻃﻮﻧﯿـﺎن ﻧﻮ«‪ ،‬ﮔﻪ از اﯾﻦ ﻧﻔﯽ ﮔﺮاﯾﯽ درﺑﺎرهء ﺣﻖ دﻓﺎع ﻣﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﺮ آن ﺷﺪﻧـﺪ ﮐﻪ ﺑﺮوي ﺧﻠﯿـﺞ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻋﺒﻮر وﺟﻮد ﻻﯾﺘﻨﺎﻫﯽ و‬ ‫ﺟﻬﺎن ﻣﺘﻨﺎﻫﯽ ﭘﻠﯽ زﻧﻨـﺪ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ اﺑـﺪاع ﻗـﺪرﺗﻬﺎ و ﻻﯾﺰاﻟﯿﻬﺎ و ﺗﺠﻠﯿﺎت ﻣﺘﻌﺪد ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬روش ﺗﺠﺮﺑﯽ)‪ (33‬و ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ ﻃﺒﯿﻌﯽ‪:‬‬ ‫در ﻋﺮف اﺻـﺤﺎب اﯾﻦ ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ اﺳﺘﺪﻻﻟﯽ ﻣﺘﺮادﻓﻨﺪ‪ .‬ﻣﺚ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﺎن ﻃﺒﯿﻌﯽ اﻧﮕﻠﯿﺲ ‪ -‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺤﻖ‬ ‫ﺷﺎﯾﺴـﺘﮕﯽ آن داﺷـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺘﺼـﻒ ﺑﻮﺻـﻒ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺷﻮﻧـﺪ ‪ -‬ﻣﺸـﺮﺑﻬﺎي ﺧﻮد را از ﻣﻘـﺪﻣﺎﺗﯽ اﺳـﺘﻨﺒﺎط ﮐﺮده اﻧـﺪ ﮐﻪ آن ﻣﻘـﺪﻣﺎت‬ ‫ﺑﺪﯾﻬﯿﺎت ﺻـﺮف در ﭘﯿﺸـﮕﺎه ﻋﻘﻞ ﺑﻮده و ﺑﻌﺪًا از اﯾﻦ ﻣﺸﺎرب ﻣﺴـﺘﻨﺒﻄﻪ‪ ،‬ﻣﺸﺮﺑﻬﺎي دﯾﮕﺮ اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻤﻮده اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﻣﻘﺪﻣﺎت و اﺻﻮل‬ ‫ﻏﯿﺮﺗﺠﺮﺑﯽ اﯾﻦ ﻧﺘﺎﯾـﺞ ﺣﺘﻤﯽ و ﻻـزم ﺑـﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻧـﻮع ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﮐﻪ در ﻋﯿﻦ ﺣـﺎل اﺳـﺘﺪﻻﻟﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻇـﺎﻫﺮًا ﺑـﺎ در دﺳﺖ ﺑـﻮدن اﺻـﻄﻼح‬ ‫»ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ اﺳـﺘﺪﻻﻟﯽ« اﺻـﻄﻼﺣﯽ زاﯾﺪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬از اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﮕﺬرد ﻣﺎ ﻧﻮﻋﯽ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ دارﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﻄﺮﯾﻖ ﺗﺠﺮﺑﻪ از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺟﻬﺎن و‬ ‫اﻧﺴﺎن و ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺸـﺮي ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ از ﻃﺮﻓﯽ ﻏﯿﺮاﺳـﺘﺪﻻﻟﯽ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻏﯿﺮﺗﺠﺮﺑﯽ)‪ (34‬ﺳـﺮوﮐﺎر ﻧﺪارد و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ در‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪء آن از روش ﺗﺠﺮﺑﻪ اﺳـﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻋﻨﻮان ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺮ آن ﻋﻨﻮاﻧﯽ اﺳﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ آن دارد ﮐﻪ از اﯾﻦ‬ ‫ﻋﻨﻮان در ﺑﺤﺜﻬﺎ ﮐﻤﮏ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬از زﻣﺎن »ﭘﻮﻟﺲ ﻗﺪﯾﺲ« ﯾﮏ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ اي ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﭼﻪ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ او ﻧﻮﺷﺖ‪» :‬اﻣﻮر‬ ‫ﻧﺎﻣﺮﺋﯽ اﻟﻬﯽ ﮐﻪ در ﺧﻠﻘﺖ ﺟﻬﺎن ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬از ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت اﻟﻬﯽ ﻓﻬﻤﯿﺪه ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ«‪ .‬او ﺑﺎ اﯾﻦ اﻋﻼم وﺟﻮد ﯾﮏ ﻧﻮع ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ را‬ ‫ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ از روي ﺗﺠﺮﺑﻪ و ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﺘﺤﻘﻖ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﯿﺴﺖ در اﯾﻦ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ اي از اﻣﻮر دﯾﮕﺮ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺷﻮد‪،‬‬ ‫وﻟﯽ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻣﻨﺸﺄ اﺷـﺘﻘﺎﻗﯽ ﺑﺮاي آن ﺑﺪﺳﺖ ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ و ﻻاﻗﻞ ﺑﺎ ﻫﯿﭽﯿﮏ از ﺳﯿﺴـﺘﻤﻬﺎي ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ اﺳﺘﺪﻻﻟﯽ ﮐﻪ از زﻣﺎن ارﺳﻄﻮ ﺗﺎ‬ ‫ﻫﮕﻞ در ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻮده‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ اﻧﻄﺒﺎق ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﺻﺤﺎب ﺗﺠﺮﺑﻪ ﭼﻪ در زﻣﯿﻨﻪء ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ و ﭼﻪ در زﻣﯿﻨﻪء ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﻨﻮز ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﻐﺰﻫﺎي ﺑﺰرﮔﯽ‬ ‫اﻧـﺪ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﯿﺎس ﺑﺎ »اﻓﻼﻃﻮن« و »اﺳﭙﯿﻨﻮزا« ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﻣﻌﻨﯽ ﺣﻘﯿﻘﯽ و ﻏﯿﺮ از ﻣﻌﻨﯽ ﺗﺎرﯾﺨﯽ آن ﺗﺎ آن ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﮐﺎري ﺑﮑﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ در‬ ‫ﺑﯿﻦ اﺻﺤﺎب ﺗﺠﺮﺑﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻔﮑﺮان ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺤﺜﯽ دﯾﺪه ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻧﻮاﺑﻎ درﺧﺸﺎﻧﯽ ﺑﻮﺟﻮد ﻧﯿﺎﻣﺪه اﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ را ﭘﺎﯾﻪ ﺑﺮ اﯾﻤﺎن اﺳﺖ و اﯾﻤﺎن ﺑﺒﺎدي اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺪ اﻧﺪﯾﺸﻪ و در ﻣﺮﺣﻠﻪء ﺑﻌﺪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻤﺼﺪاﻗﯽ در ﻋﺎﻟﻢ »ﺣﻘﯿﻘﺖ« ﯾﺎ »واﻗﻊ« ﺑﺮاي‬ ‫اﯾﻦ اﻧﺪﯾﺸﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ ادﻋﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺑﯿﻨﺶ اﺳﺖ وﻟﯽ ﻧﻪ ﺑﯿﻨﺸﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ﺑﯿﻨﺸﻬﺎي ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺸﺮ‪ .‬اﯾﻤﺎن ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺳـﺎري در ﺑﯿﻨﺶ ﺑﺎﺷـﺪ ﯾـﺎ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﺆﻣﻨـﺎن ﻓﺮدي اﻋﻢ از ﺻﻮﻓﯽ و ﻏﯿﺮﺻﻮﻓﯽ ﺑﺮاي ادارهء زﻧـﺪﮔﯽ ﺧﻮد ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ وﺿﻊ »ﻣﻦ ﯾﻘﯿﻦ‬ ‫دارم« ﺑﺨﻮد ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و از اﯾﻦ ﺣﯿﺚ ﻗﺎﻃﻊ ﺑﺎﺷـﻨﺪ در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﯾﻤﺎن آﻧﺎن ﺷﺨﺼـﯽ و اﯾﻘﺎﻧﺸﺎن ﻣﺘﻘﺎﻋﺪﮐﻨﻨﺪهء ﺟﺰﺋﯽ اﺳﺖ و ﺑﮑﺲ دﯾﮕﺮ‬ ‫ﮐﺎري ﻧﺪارد‪ .‬وﻟﯽ آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﻋﻘﻞ ﭘﺎ ﺑﻤﯿﺪان ﮔﺬارد و ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت واﻗﻌﯿﺖ ﺧﺎرﺟﯽ آن ﻧﻈﺮ ﺗﮑﺎﭘﻮ ﮐﻨﺪ ﺟﻨﺒﻪء ﻓﺮدي ﺑﯿﮏ ﺳﻮ ﻣﯽ‬ ‫رود‪ .‬در ﻣﻮردي ﻣﺚ ﻣﻬﺮ ﺻﺤﺖ ﺑﺮ اﯾﻤﺎﻧﯽ ﻣﯽ زﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻤﺎن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ واﻗﻒ ﺑﻪ اﻣﺮﯾﺴﺖ و ﻋﻘﻞ ﻫﻢ ﺗﺼﺪﯾﻖ اﯾﻦ اﯾﻤﺎن ﺑﻮﻗﻮف او را‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﯾﺎ اﯾﻤﺎن ﺷﺨﺼـﯽ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ در ﻓﻼن ﻣﺮﺗﺒﻪ از ﻣﺮاﺗﺐ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻗﺮار دارد و ﻋﻘﻞ ﺑﺼـﺤﺖ اﯾﻤﺎن او رأي ﻣﯽ دﻫﺪ و ﯾﺎ ﺑﻌﮑﺲ در‬ ‫ﻣﻮرد دﯾﮕﺮي ﻣﻬﺮ ﺑﻄﻼـن ﺑﺮ اﯾﻤـﺎﻧﯽ زﻧـﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻤـﺎن ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻓﻼـن ﭼﯿﺰ ﻣﺚ »ﺟﺒـﻞ ﻣﻦ زﯾﺒﻖ« اﺳﺖ و ﻋﻘﻞ ﺗﺼـﺮﯾﺢ ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ‬ ‫واﻗﻌﯿﺖ ﺧـﺎرﺟﯽ ﻧـﺪارد و از ﻣﺨﺘﺮﻋﺎت ﻗﻮت ﺗﺨﯿﻞ اﺳﺖ و ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺚ در ﻣﻮرد ﺧﻂ ﺑـﺪون ﻋﺮض و ﻋﻤﻖ ﻋﻘﻞ ﺑﮕﻮﯾـﺪ آن ﭘﺪﯾـﺪه اي‬ ‫ﺻﺮﻓـًﺎ ذﻫﻨﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ و ﻓﻠﺴـﻔﻪء اﻟﻬﯽ را ﻣﻮﺿـﻮع ﺧـﺪا اﺳﺖ ﭼﻪ از ﺟﻬﺖ ﺛﺒﻮت و ﭼﻪ از ﺟﻬﺖ اﺛﺒـﺎت ﻋﻼـوه ﺑﺮ آن ﺑﺤﺚ از‬ ‫ﻗﻀﺎﯾﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ درﺑﺎرهء ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ اﺳﺘﺪﻻﻟﯽ وﺟﻮد ﺧﺪا را ﺑﻬﻤﺎن اﻟﺰاﻣﯽ ﻗﺎﺑﻞ اﺛﺒﺎت ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﻀﯿﻪء‬ ‫اﻗﻠﯿﺪس را ﻣﯽ داﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺑﻌﮑﺲ ﻧﻔﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻈﺮي ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ در اﯾﻦ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﺑﯿﻨﺶ از آن ﺳـﺨﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫در ﺑﯿﻨﺶ ﻓﺮد ﺑﺮوح ﺧﻮد ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﻮع ﺑﯿﻨﺶ ﺟﺰ ﺑﺮاي ﺻﺎﺣﺐ ﺑﯿﻨﺶ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﮑﺲ دﯾﮕﺮ ﻗﻄﻌﯿﺖ ﻧـﺪارد‪ .‬اﺻـﺤﺎب ﺗﺠﺮﺑﻪ اﻇﻬﺎر‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ :‬ﺑﯿﻨﺶ ﻫـﺎي ﻋﻠﻤﯽ ﻣـﺎ )= ﻋﻠـﻢ ﺣﺼـﻮﻟﯽ( درﺑـﺎرهء ﺟﻬـﺎن ﻣـﺎدي ﮐـﻪ ﺑﺼـﻮرت ﯾﻘﯿﻨﯿـﺎت و ﻗﻄﻌﯿـﺎت درآﻣـﺪه اﻧـﺪ ﺟﺰ اﺻـﻮل‬ ‫ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ اﺛﺒﺎت ﯾﺎ اﻋﻤﺎل ﻧﺎﺷـﯽ از اﯾﻤﺎن ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ و در ﻫﺮ دو زﻣﯿﻨﻪ‪ ،‬ﺗﺒﯿﯿﻨﺎت آﻧﻬﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﻋﻤﻞ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﯿﻠﯽ‬ ‫از ﺗﺼـﺪﯾﻘﺎت و ﮔﻮاﻫﯽ ﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻣﺎ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻨﺪ‪ .‬آن ﮔﻮاﻫﯿﻬﺎ و ﺗﺼﺪﯾﻘﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻗﯿﺎﺳﺎت ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻣﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﻧﺘﺎﯾﺠﯽ ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﺑﺪﯾﻬﯿﺎت ﻣﺎ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺠﺎي آﻧﮑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺠﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺑﺮ اﺳﺘﻘﺮاﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﯾﺎ از ﺟﺰء ﺑﮑﻞ رﻓﺘﻨﻬﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ .‬ﺑﺎري‬ ‫در ﻗﻠﻤﺮوي ﮐﺎﻣـﻞ واﻗﻌﯿﺖ ﻫـﺎ ﺑـﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻤﻌﻠﻮﻣﺎت ﺻـﺮف آﻧﭽﻪ ﻣﺎ از روي ﻧﺰاﮐﺖ ﺑﯿﻨﺶ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﯿﻢ ﺟﺰ اﯾﻤﺎن ﻣﺤﺘﻤﻞ ﭼﯿﺰي دﯾﮕﺮي‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺎ را ﻓﻘﻂ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﻧﻪ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺻﺪدرﺻﺪ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﺑﺤﺚ ﺗﺠﺮﺑﯽ راﺑﻄﻪء اﯾﻤﺎن و ﻋﻘﻞ و ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﺎ‬ ‫ﻋﻠﻢ و ﻓﻠﺴـﻔﻪ‪ .‬از آﻧﭽﻪ ﮔـﺬﺷﺖ ﻧـﺘﯿﺠﻪ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﻫﯿـﭻ دﻟﯿﻠﯽ‪ ،‬ﺑﻤﻌﻨﯽ دﻗﯿﻖ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺮاي دﮔﻤﻬـﺎي ﻣﻘـﺪﻣﺎﺗﯽ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ وﺟﻮد ﻧـﺪارد و‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ دﻟﯿﻠﯽ در ﺻﻮرت وﺟﻮد ﻋﺒﺎرت از ﻧﻤﺎﯾﺶ اﯾﻦ اﺻﻞ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺟﻬﺎن و آدﻣﯽ اﺳﺖ ﺑﺎ اراﺋﻪء ﻣﺪرك و‬ ‫ﺳﻨﺪ ﮐﻠﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﺪﻋﯽ‪ .‬ﺟﻬﺎن را ﺳـﺮوﮐﺎر ﺑﺎ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻋﻠﻞ و ﺗﻄﺎﺑﻘﻬﺎي ﺑﯿﺸﻤﺎرﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از آﻧﻬﺎ در ﻋﻤﻞ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﺤﺪ و ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ‬ ‫ﻣﺘﻘﺎﺑﻠﻨﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮ و ﺗﺄﺛﺮﻫﺎ اﺳﺘﻘﺮار ﯾﮏ ﻧﻈﻢ ﺟﻬﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ اﻣﺮي ﻣﻨﻄﻘًﺎ اﺗﻔﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻌﮑﺲ در‬ ‫ﺟﺮﯾﺎن آن ﺑﺎﯾﺪ ذﻫﻨﯽ ﻋﺎﻟﯽ ﻧﻈﺎرت و ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ؛ ذﻫﻨﯽ ﮐﻪ ﻫﻢ ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮ اﺳﺖ و ﻫﻢ ﺻﺎﺣﺐ ﻋﻤﻞ و ﻫﻤﯿﻦ ذﻫﻦ ﻣﺤﻤﻞ ﺧﯿﺮ و زﯾﺒﺎﯾﯽ و‬ ‫ﺻﺪق اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻪ ﺑﺘﻌﺪد ﻣﺤﻤﻞ و ﻣﺤﻤﻮل‪ .‬ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻓﻠﺴـﻔﯽ ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻋﺒﺎرت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد از ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﺠﺪد ﺟﻬﺎن و ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺸﺮ ﺑﺮ‬ ‫ﺣﺴﺐ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮑﯽ‪ .‬ﻣﺒﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ‪ :‬ﭼﻮن ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ اﺳﺘﺪﻻﻟﯽ ﻣﻮرد ﻧﻘﺎدي ﻫﯿﻮم)‪ (35‬و ﮐﺎﻧﺖ)‪ (36‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺳﻌﯽ‬ ‫ﻫﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ رﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺟﺪﯾﺪي ﺑﺮاي ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﺄﺳﯿﺲ ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻪ دﻻﺋﻞ ﻗﺪﯾﻤﯽ آن ﻫﻢ ﺳﻔﺴﻄﻪ آﻣﯿﺰ ﺑﻮد و ﻫﻢ ﻏﯿﺮﮐﺎﻓﯽ و روﺷﻬﺎي‬ ‫ﻧﻈﺮي ﺑﯿﻨﺶ ﮐﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ دﻻﺋـﻞ اﺳـﺎس داﺷﺖ ﭼﻮن ﻣﺒﻨﺎي ﺧﻮد را از دﺳﺖ داده ﺑﻮد‪ ،‬از ﻧﻈﺮﻫﺎ اﻓﺘﺎد و ﺿـﻤﻨًﺎ آداب ﺗﺠﺮﺑﯽ ﻫﻢ ﮐﻪ در ﭘﯽ‬ ‫زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﻣﯿﮕﺸﺖ ﺗﺎ ﺑـﺪان وﺳـﯿﻠﻪ اﯾﻤﺎن را از ﻃﺮﯾﻖ روﺷـﻨﻔﮑﺮي ﺗﺒﯿﯿﻦ ﮐﻨـﺪ؛ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻧﻈﺮ وارﺛﺎن ﺑﻌـﺪ از ﮐﺎﻧﺖ را ﺑﺴﻮي ﺧﻮد ﺟﻠﺐ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬از ﻗﺮن ‪ 19‬ﻣﯿﻼـدي اﯾﻦ ﻗﻮل ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﻤﻮاره ﺑﯿﻦ ادﯾـﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧـﺪا آﻣـﺪه و ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان ﺑﻤﺮدم اﺑﻼغ ﺷـﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣـﺬﻫﺐ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣﻼزﻣﻪ وﺟﻮد دارد ﻧﺎدﯾـﺪه اﻧﮕﺎﺷـﺘﻪ ﺷﺪ و ﻧﯿﺰ ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎد ﺑﺎﺗﻠﺮ)‪ (37‬درﺑـﺎرهء آﻧﭽﻪ ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﻣﯽ ﻧﺎﻣﯿـﺪ و ﻣﺒﻨﺎي‬ ‫ﻫﺪاﯾﺖ دﯾﻨﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ داد‪ ،‬ﻧﺎرﺳﺎ آﻣﺪ‪ .‬ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎد ﺑﺎﺗﻠﺮ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ )ﯾﻌﻨﯽ س‪ .‬ت‪ .‬ﮐﻮﻟﺮﯾﺞ)‪ (38‬ﺑﺒﻌﺪ( ﺗﻌﻘﯿﺐ‬ ‫ﮔﺮدﯾـﺪ در ﺑﺴـﻂ ﺧـﻮد ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧـﺘﯿﺠﻪ رﺳـﯿﺪ‪ :‬ﺣﻘـﺎﯾﻖ دﯾﻨﯽ ﺑﺎﯾـﺪ ﻣـﻮرد ﻗﻀـﺎوت و ﻗﺒﻮل اﻧﺴـﺎن ﺟـﺎﻣﻊ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ﻧﻪ روﺷـﻨﻔﮑﺮ ﻓﻘـﻂ‪ .‬در‬ ‫ﺑـﺎزﮔﺸﺖ از ﻧﻈﺮﯾﻪء ﺑﯽ اﻋﺘﺒـﺎر اﺻـﺤﺎب ﻋﻘـﻞ ﻗﺮن ﻫﯿﺠـﺪﻫﻢ ﻣﺎ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻤًﺎ ﺑﻨﻈﺮﯾﻪء اﺻـﺤﺎب ﺗﺠﺮﺑﻪء ﻻك ﻧﻤﯽ رﺳـﯿﻢ و ﺣﺘﯽ در زﻣﯿﻨﻪء‬ ‫ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﻈﺮﯾﻪ ﺑﺎﺗﻠﺮ رﻫﻨﻤﻮن ﻧﻤﯽ ﺷﻮﯾﻢ‪» .‬اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ« ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﺑﺎﺗﻠﺮ ﺑﻮد و ﻣﯿﮕﻔﺖ‪» :‬اﻣﻮر واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎدات‬ ‫و ﺑﯿﻨﺶ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﻣﺸـﻬﻮر از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻌﺘﻘـﺪان ﺧﺎص و ﻓﺮد ﻓﻘﻂ ﺑﺎ »اﺣﺘﻤﺎل« ﻗﺎﺑﻞ ﭘـﺬﯾﺮش اﺳﺖ«‪ ،‬ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻮرد اﻋﺘﺮاض واﻗﻊ ﺷـﺪ ﭼﻪ‬ ‫ﻣﻌﺘﺮﺿﺎن ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ :‬اﯾﻤﺎن ﻣﺤﮑﻢ ﻫﯿﭽﮕﺎه وزن ﮐﻨﻨﺪهء اﺣﺘﻤﺎﻻت ﻧﯿﺴﺖ و ﺧﻮد اﯾﻤﺎن ﻫﻢ ﺗﻦ ﺑﻪ آن ﻧﻤﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﺴـﻠﻤﺎت زﻧﺪه اش‬ ‫ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء »اﺣﺘﻤـﺎل« ﻣﯿـﺦ ﭘﺮچ ﺷﻮد‪ .‬اﻧﺴـﺎن ﺑﺎاﯾﻤـﺎن ﺷـﺨﺼًﺎ و ﻓﺮدًا ﻣﺘﯿﻘﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦ اﯾﻤـﺎن ﺷﺨﺼـﯽ او از ﺟﻬﺖ ﻋﯿﻨﯽ و ﺑﯿﻨﺶ‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻫﯿﭽﮕـﺎه واﺟـﺪ دﻻﺋﻞ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎري آﻧﭽﻪ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻦ دﻻﺋﻞ ﻣﻨﻄﻘﯽ و ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺮاي ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﻧﻪ دﻻﺋﻞ‬ ‫ﺷﺨﺼـﯽ و ﺧـﺎص و ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻫﻢ ﻣﺴﺎﻋﯽ ﺑﮑﺎررﻓﺘﻪ ﺑﺮاي ﺗﺄﺳـﯿﺲ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻋﻠﻢ ﭘﺴـﻨﺪ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ در ﺑﺤﺒﻮﺣﻪء اﺳـﺘﺪﻻﻟﻬﺎي ﺧﻮد ﺑﺎز ﺗﺤﺖ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 708‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺗﺄﺛﯿﺮ اﻋﺘﺒﺎرات ﺷﺨﺼﯽ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺷﻼﯾﺮﻣﺎﺧﺮ)‪ (39‬در اﯾﻨﺠﺎ از وﺟﺪاﻧﯽ ﺑﯿﻮاﺳﻄﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ آن ﺑﯿﻮاﺳﻄﮕﯽ ﮐﻪ او ﻧﺸﺎن ﻣﯽ‬ ‫دﻫـﺪ ﺟﺰ ﺗﻮﺿـﯿﺢ وﺳﺎﺋـﻂ ﻧﺎﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬او در ﻣﺴﺎﻋﯽ ﺧﻮد ﺿـﻤﻦ ﭘﺮده ﺑﺮداﺷـﺘﻦ از روي اﻣﺮي ﮐﻪ در ﺣﻘﺎﯾﻖ ﺑﻮاﺳـﻄﻪ‬ ‫اﻣﺮي اﺻـﯿﻞ و ﻏﯿﺮﺻـﺮﯾﺢ اﺳﺖ‪ ،‬اﺑﺮاز و اﻇﻬﺎر ﻓﺮض ﯾﮏ ﻧﻈﺎم ﺟﺎﻣﻊ ﻓﻠﺴﻔﯽ و ﻋﻠﻤﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮐﻮﺷﺶ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﺎز در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ‬ ‫ﺷﺪه از آن رﯾﺘﺸﻞ)‪ (40‬اﺳﺖ او ﻫﻤﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮ آن ﮔـﺬاﺷﺖ ﺗـﺎ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ را ﻓﺎرغ از ﻋﻠﻮم ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﻧﻘﺎدي ﺗﺎرﯾﺨﯽ و ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮑﯽ و‬ ‫ﺑﯿﻨﺶ ﺗﺌـﻮري )در اﯾـﻦ ﻣـﻮرد ﻣﻘﺼـﻮد او ﺑﯿﻨﺶ اﺳـﺘﺪﻻﻟﯽ اﺳﺖ( ﭘـﺎﯾﻪ دﻫـﺪ و آﻧﺮا ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮ اﺣﮑـﺎم واﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻪ »ارزش« ﮐﻨـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ اي ﮐﻪ در اﺳـﺘﺪﻻﻟﻬﺎي ﭘﺮﭘﯿﭻ وﺧﻤﺶ ﺑﺴـﺘﮕﯽ ﺗﺎم ﺑﻤﺒﺎﺣﺚ »ارزش« و »ارزش ﮔﺬاري« دارد اﻟﺒﺘﻪ ﺗﺎﺣﺪي ﺻـﺤﯿﺢ و ﻋﻤﯿﻖ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻫﯿﭽﮕـﺎه ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧـﺪ ﻣـﺒﯿﻦ ﯾـﮏ ﻋﻠﻢ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﭼﻪ ارزش ﮔـﺬاري آﻧﮕـﺎه ﺑﯽ ﮔﻔﺖ و ﺷـﻨﻮد ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻣﯽ اﻓﺘـﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﯿﻦ‬ ‫ارزﺷـﻬﺎﯾﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ از واﻗﻌﯿﺖ ﺟﻬـﺎن ﺑﯿﺮون و ﺑﯿﻨﺶ ﻫـﺎي ﻣﺴـﺘﻠﺰم ﺟﻬﺎن و آدﻣﯽ ﺳﺮﭼﺸـﻤﻪ ﮔﯿﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ آﺧﺮ ﮐﺎر ﺑﻤﺴﺎﺋﻞ اﻟﻬﯽ رﺳـﺪ‪.‬‬ ‫وﺟﻮد ﯾﮏ ﺷﯽ ء ﺣﻘﯿﻘﯽ ﭼﻮن »ﺧﺪا« و »ﺑﻬﺸﺖ« ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ از ارزش ﮔﺬاري ﯾﮏ ﺷﯽ ء اﯾﺪه آل ﯾﺎ ﻣﺸﺮﺑﻬﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن ﻣﻨﺒﻌﺚ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻫﯿﭻ ﻋﻠﻢ ﻣﺒﺎﺷـﺮ ﺑﺤﺚ از وﺟﻮد ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮ ﻣﻼﺣﻈﺎﺗﯽ درﺑﺎرهء ارزش ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺤﻞ و ﻣﺘﮑﺎي اﻣﻮر ﻗﺎﺑﻞ ارزش اﯾﻤﺎن ﺧﺎص اﺳﺖ‬ ‫و ﺗﺎزه اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﺎﺷـﺪ از وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه در اﯾﻤﺎن ﺧﺎص ﻣﺤﻠﯽ ﺑﺮاي ﻣﺤﻮ اﻣﻮر ﻗﺎﺑﻞ ارزش وﺟﻮد ﻧـﺪارد‪ .‬ﻣﺚ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﯿﻢ »ﺧﯿﺮ« ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد اﯾﻦ ﻗﻮل ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻋﻘﯿـﺪهء ﻋﻘﻞ ﭘﺴـﻨﺪ درﺑﺎرهء ﺧـﺪاي ﺧﯿﺮ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﻢ‪ ،‬ﺻـﺤﯿﺢ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎري ﭘﺲ از اﯾﻦ ﺑﺤﺜﻬﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ ﻓﻘﻂ ﺳﺮ اﯾﻦ دارد ﮐﻪ اﻋﻼم ﮐﻨﺪ‪ :‬ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ ﻋﻘﯿﺪه اي ﻋﻘﻞ ﭘﺴﻨﺪ اﺳﺖ و ﺑﺲ و‬ ‫آﻣﺎدﮔﯽ آن دارد ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻋﻘﯿـﺪه ﻫﺎي ﻋﻘﻞ ﭘﺴـﻨﺪ درﺑﺎرهء ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺟﻬﺎن واﻗﻌﯽ ﻫﻤﺮاه ﮐﻨﺪ‪ .‬آن در ﻋﯿﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺴـﺘﮕﯽ ﺑﻨﻮﻋﯽ ﺑﯿﻨﺶ‬ ‫دارد در ﻋﯿﻦ ﺣـﺎل ﻗـﺎدر ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ دﻟﯿﻞ و ﻣﺴـﺘﻨﺪي ﺑﺮاي ﻓﺮق ﻋﻘﯿـﺪهء ﻋﻘﻞ ﭘﺴـﻨﺪ از ﻣﻮﻫﻮﻣﺎت ﺑﯿﺎﺑـﺪ ﺗﺎ ﻓﺮق ﺑﯿﻦ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ و ﻗﻮاﻋﺪ‬ ‫ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ رﻓﺘﺎرﻫﺎ و اﺣﺴﺎﺳـﻬﺎي ﻣﺘﻌﺼـﺒﺎﻧﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ اﻣﻮري ﮐﻪ ﺻـﺮﻓًﺎ ﺗﺨﯿﻞ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﮕﺬارد‪ .‬ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻗﺒﻮل‬ ‫ﺧـﺪاي واﺣﺪ و ﻣﺒﯿﻦ در ﻗﺮآن ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎدﻧﺪ و ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻗﻮاﻟﺐ و اﺻـﻄﻼﺣﺎت ﺣﮑﻤﺖ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺑﺒﺤﺚ و ﻓﺤﺺ آن در ﺣﻮزه ﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽ‬ ‫ﺧﻮد ﭘﺮداﺧﺘﻨـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ از ورود ﻓﻠﺴـﻔﻪء ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺑﻘﻠﻤﺮوي اﺳـﻼﻣﯽ ﭘﺎﯾﻪ ﮔﺬاري ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻧﺎم »ﮐﻼم« ﺑﺨﻮد ﮔﺮﻓﺖ و‬ ‫در ادوار ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﻬﺎ ﭘﯿﺸـﺮﻓﺖ ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﮐﺮد و ﻣﻐﺰﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﻫﺮ ﯾﮏ در ﺑﺴﻂ آن ﮐﻮﺷﺶ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در‬ ‫»ﮐﻼـم« ﺳـﻌﯽ ﺑﺮ آن رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺘﮑﻠﻢ اﺻﻮل دﯾﻦ اﺳـﻼم را ﺑـﺎ ﺻﻮر ﻣﻨﻄﻘﯽ و ﻋﻘﻠﯽ در ﭘﯿﺸـﮕﺎه ﻋﻘﻮل و اذﻫﺎن ﻗﺮار ﺑﺪﻫـﺪ ﺗﺎ ﺑﻘﻮل‬ ‫اﺻـﺤﺎب آن ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ ﺑﯿﻦ اﯾﻤﺎن و ﻋﻘﻞ ﺑﻌﻤﻞ آﯾـﺪ‪ .‬اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻼم اﺳـﻼﻣﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﮑﻮﯾﻦ ﯾﺎﻓﺖ و در ﺑﺴﻂ آن ﭼﻪ ﻣﻐﺰﻫﺎﯾﯽ رﻧـﺞ ﺑﺮدﻧـﺪ و‬ ‫ﺣﺎوي ﭼﻪ ﻣﺒﺎﺣﺜﯽ اﺳﺖ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﮑﻠﻤﻪء »ﮐﻼم« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ رﺟﻮع ﮐﺮد‪ .‬در ﻓﻠﺴـﻔﻪ ﻣﺒﺤﺚ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺗﺤﺖ ﻧﺎم »اﻟﻬﯿﺎت« ﻣﯽ آﯾﺪ و‬ ‫ﺣـﺎوي دو ﺑﺤﺚ اﺳﺖ‪ :‬ﯾﮑﯽ اﻟﻬﯿـﺎت ﺑﻤﻌﻨـﺎي اﻋﻢ و دﯾﮕﺮ اﻟﻬﯿـﺎت ﺑﻤﻌﻨـﺎي اﺧﺺ‪ ،‬اﻟﻬﯿـﺎت ﺑﻤﻌﻨـﺎي اﻋﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳـﺎﻣﯽ »ﻓﻠﺴـﻔﻪء اوﻟﯽ« و‬ ‫»ﺣﮑﻤـﮥ ﻣﺎﻗﺒـﻞ اﻟﻄﺒﯿﻌﻪ« و »ﻣﺎﺑﻌـﺪاﻟﻄﺒﯿﻌﻪ« ﻧﯿﺰ ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ وﺟﻪ ﺗﺴـﻤﯿﻪء ﺧﻮد را در اﺳـﺎﻣﯽ ﻓﻮق ﺑﻤﻼﺣﻈﺎت زﯾﺮ اﺧـﺬ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ :‬آﻧﺮا‬ ‫»ﻓﻠﺴـﻔﻪء اوﻟﯽ« ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ ،‬ﺑـﺪان ﺳـﺒﺐ ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻮع آن وﺟﻮد ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ و آن ﻣﺘﻘﺪم ﺑﺮ ﻫﺮ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻪ وﺟﻮد ﺣﻘﯿﻘﯽ‪،‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺛﺒﺎت ﺷﺪه ﺑﺎﻻﺣﻘﯿﻪ و اﻟﺤﻘﯿﻪ ﺑﺮ ﻣﺎﻫﯿﺎت ﺗﻘﺪم دارد‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪء ﻣﺎﻗﺒﻞ اﻟﻄﺒﯿﻌﻪ اش ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ ﺑﺪان ﺳﺒﺐ ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﺶ‬ ‫ﺑﺮ ﻃـﺒﯿﻌﺖ ﺗﻘـﺪم ﻃﺒﻌﯽ دارد و ﺣﮑﻤﺖ ﻣﺎﺑﻌـﺪاﻟﻄﺒﯿﻌﻪ اش ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨـﺪ ﺑـﺪان ﺳـﺒﺐ ﮐﻪ ﻣﻮﺿـﻌﺶ ﺑﺮ ﻃـﺒﯿﻌﺖ ﺗﻘـﺪم ﻃﺒﻌﯽ دارد و ﺣﮑﻤﺖ‬ ‫ﻣﺎﺑﻌـﺪاﻟﻄﺒﯿﻌﻪ اش ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﭼﻮن آﻧﺮا ﺗـﺄﺧﺮ وﺿـﻌﯽ در ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﻌﻠﻢ اﺳﺖ و ﺑﺎﻻﺧﺮه اﻟﻬﯿﺎت ﺑﻤﻌﻨﺎي اﻋﻤﺶ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨـﺪ ﺑـﺪان دﻟﯿﻞ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻮﺿـﻮع آن وﺟﻮد ﻣﻄﻠﻖ و ﻣﺮﺳـﻞ و ﻏﯿﺮﻣﻘﯿـﺪ ﺑﺨﺼﻮﺻـﯿﺘﯽ از ﺧﺼﻮﺻـﯿﺎت اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺨﻼـف ﻣﻮﺿﻮع اﻟﻬﯿـﺎت ﺑﻤﻌﻨـﺎي اﺧﺺ ﮐﻪ در آن‬ ‫ﺧﺼﻮﺻـﯿﺖ وﺟﻮب ذاﺗﯽ اﺧـﺬ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺎﺋـﻞ اﻟﻬﯿـﺎت ﺑﻤﻌﻨـﺎي اﻋﻢ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺋـﻞ راﺟﻊ ﺑﻪ وﺟﻮد از اﺻﺎﻟﺖ و وﺣـﺪت و راﺟﻊ ﺑﻤﺎﻫﯿﺖ‬ ‫ﺑﺤـﺬاﻗﯿﺮﻫﺎﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑـﺎ ﺑﺤﺚ ﻣﻄـﺎﻟﺐ اﺳـﺘﻄﺮادي ﻫﺮ ﯾـﮏ از اﯾﻦ دو ﮐﻠﻤﻪ ﮐﻪ »اﻟﻬﯿـﺎت ﺑﻤﻌﻨﺎي اﻋﻢ« ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﺒﺎﺷـﺮ ﺑﺤﺚ ﻣﻔﺼﻞ آن‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬در اﻟﻬﯿﺎت ﺑﻤﻌﻨﺎي اﺧﺺ آﻏﺎز ﺳـﺨﻦ از اﺣﮑﺎم ذات واﺟﺐ اﻟﻮﺟﻮد ﻣﯿﺸﻮد و دﻧﺒﺎﻟﻪء آن ﺑﺼـﻔﺎت اﯾﻦ ذات ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ ﻣﯽ رﺳـﺪ‪.‬‬ ‫در ﺣﮑﻤﺖ ﻣﺘﻌﺎﻟﯿﻪ ﮐﻪ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪ ﻣﻼﺻﺪراي ﺷﯿﺮازي ﭘﺎﯾﻪ ﮔﺬاري ﺷﺪه ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ و ﺷﻬﻮدﻫﺎي ﺻﻮﻓﯿﺎﻧﻪ داﺧﻞ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﮔﺸﺘﻪ و اﻟﻬﯿﺎت‬ ‫ﺑﻤﻌﻨـﺎي اﺧﺺ ﭼﻮن ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻓﻠﺴـﻔﻪ ﺻـﺒﻐﻪ و رﻧﮓ ﺻﻮﻓﯽ ﺑﺨﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﻠﺴـﻔﻪ در ﻋﯿﻦ آﻧﮑﻪ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﻗﯿﻞ و ﻗﺎل ﻣﺸﺎﺋﯿﺎن‬ ‫دارد‪ ،‬از ﺳﻮز ﺣﺎل ﺻﻮﻓﯿﺎﻧﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬ﺻـﻔﺎت ﺑﺎري ﺗﻌﺎﻟﯽ در اﯾﻨﺠﺎ وﺟﻪ ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد آن ذات ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ و ﻗﺪﻣﺎي ﺛﻤﺎﻧﯿﻪ‬ ‫ﺑﺼـﻮرت دﯾﮕﺮ ﺟﻠـﻮه ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﮐﻠﻤـﻪء اﻟﻬﯿـﺎت ﺑﻤﻌﻨـﺎي اﺧﺺ ﻟﻐﺖ ﻧـﺎﻣﻪ ﺑﺸـﺮح ﻣﻔﺼـﻞ آن ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪ .‬از آﻧﺠـﺎ ﮐﻪ دو اﺻـﻄﻼح‬ ‫ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺑﻤﻌﻨـﺎي اﻋﻢ و اﺧﺺ ﺑﺸـﻬﺮت اﻟﻬﯿﺎت ﺑﻤﻌﻨﺎي اﻋﻢ و اﺧﺺ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺤﺚ اﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑـﺪاﻧﺠﺎ ﺣﻮاﻟﻪ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي اﻃﻼع‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻤﻄـﺎﻟﺐ ﻣﻨـﺪرج در ﻓﻮق ﺑﻤـﺪارك زﯾﺮ ﮐﻪ ﻣﺴـﺘﻨﺪ اﯾﻦ ﻣﻘـﺎﻟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧـﺪ‪ :‬رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ داﺋﺮة اﻟﻤﻌﺎرف ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﮑﺎ ﺗﺤﺖ ﻟﻐﺖ‬ ‫‪Theology‬و اﺳـﻔﺎر ﻣﻼﺻـﺪرا ﺗﺤﺖ دو ﻋﻨﻮان اﻟﻬﯿـﺎت ﺑﻤﻌﻨـﺎي اﻋﻢ و اﺧﺺ و ﻏﺮراﻟﻔﺮاﺋـﺪ ﺣـﺎﺟﯽ ﻣﻼﻫـﺎدي ﺳﺒﺰواري ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان‬ ‫اﻟﻬﯿــﺎت ﺑﻤﻌﻨـﺎي اﺧﺺ ﻣﺘـﻦ و ﺣﺎﺷــﯿﻪء چ ﺳـﺎل ‪ 1298‬ه ‪.‬ق ‪). .‬اﻧﮕﻠﯿﺴــــﯽ( )‪ - (Theology (2 - (1‬وﺟــﺪان دﯾﻨﯽ را ﺗﺮﺟﻤــﻪء‬ ‫"‪" Religious Experience‬اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ آورده اﯾﻢ از اﯾﻦ رو ﮐﻪ »وﺟـﺪاﻧﯿﺎت« )ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ در ﻣﻨﻄـﻖ ﻧﺸـﺎن داده ﺷـﺪه اﺳﺖ( ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﺷﺶ ﻣﺒﻨـﺎي ﻋﻠﻢ اﻧـﺪ و از آﻧﺠـﺎ ﮐﻪ ﻋـﺎﻟﻢ و ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻤﻮﺟﺐ اﺻـﻞ اﺗﺤـﺎد‪ ،‬ﻋﺎﻗﻞ و ﻣﻌﻘﻮل ﻣﺘﺤﺪﻧـﺪ؛ وﺟـﺪاﻧﯿﺎت ﻧﯿﺰ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﺗﺤﺎد ﺟﻨﺒﻪء‬ ‫ﻓــﺎﻋﻠﯽ ﭘﯿـــﺪا ﻣﯿﮑﻨﻨـــﺪ و ﺑـــﺪرك ﺣﻘﯿﻘــﺖ ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧـــﺪ‪). .‬اﻧﮕﻠﯿﺴـــﯽ( )‪). Ultimate Reality - (3‬اﻧﮕﻠﯿﺴــــﯽ( )‪- (4‬‬ ‫‪). Systematization‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ( )‪). .Unification (6) - Origen. (7) - Tertullian. (8) - Origen - (5‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ( )‪(9‬‬ ‫ ‪). Dogmatic‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ( )‪). Phlilosophy of Religion - (10‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ( )‪). Anti - Dogmatic - (11‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ( )‪(12‬‬‫ ‪). Trinity‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ( )‪). A priori Method - (13‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ( )‪ - (Empirical Method (15 - (14‬اﯾﻦ اﺻـﻄﻼح و ﺗﻌﺒﯿﺮ‬‫ﻧﻈﯿﺮ ﻓﺎرﺳـﯽ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪء ﻓﺮﻧﮕﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از ﻣﻌﺎﻧﯽ اﻟﺘﺰاﻣﯽ آن آﻧﻬﻢ در ﺗﻌﺒﯿﺮ رواﻧﺸﻨﺎﺳﯽ اﺳﺖ‪). .‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ( )‪(Innate (17 - (16‬‬ ‫ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل اﻗﺮب ﺑﯿﻘﯿﻦ ﻫﻤﺎن »ﮐﻠﯿﺎت ﺿـﺮورﯾﻪ« ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ‪). .‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ( )‪ - (Contingent (19 - (18‬رﯾﺎﺿﯿﺎت را‬‫ﺳﺮوﮐـﺎر ﺑـﺎ ﺟﻬـﺎن واﻗﻊ ﻧﯿﺴﺖ و ﻓﻘـﻂ ﻣﺒﺎﺷـﺮ ﺑﺤﺚ در ﺟﻬﺎن ﻏﯿﺮواﻗﻊ" ‪" Non -actual‬اﺳﺖ‪). .‬اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ( )‪Paradigm - (20‬‬ ‫‪).‬اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ( )‪). Actual - (21‬اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ( )‪) . .Real (23) - Sainte Augustine - (22‬ﻓﺮاﻧﺴــﻮي( )‪Logos - - (24‬‬ ‫‪) . doctrine‬ﻓﺮاﻧﺴـﻮي( )‪) . Lumen Naturale - (25‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪) . Infinite - (26‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪. Immortalite - (27‬‬ ‫)ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪) . Impassibilite - (28‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪) . Omnipotence - (29‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪). Omnisience - (30‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ(‬ ‫)‪). .Living spirit (32) - Philo - (31‬اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ( )‪). Empirical Method - (33‬اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ( )‪A priori (35) - - (34‬‬ ‫‪.Hume. (36) - Kant. (37) - Butler. (38) - S. T. Coleridge. (39) - Schleiermacher. (40) - Ritschl‬‬ ‫ﺧﺪاﺷﻬﺮ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻓﻮﻣﻦ‪ .‬واﻗﻊ در ‪6‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور ﻓﻮﻣﻦ و ‪ 2‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل راه‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﻓﺮﻋﯽ ﻓﻮﻣﻦ ﺑﻪ ﺷﻔﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ و آب و ﻫﻮاي آن ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺮﻃﻮب اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪاﻧﺠﺎ ‪ 283‬ﺗﻦ ﺳﮑﻮﻧﺖ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﯿﻠﮑﯽ و‬ ‫ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از رودﺧﺎﻧﻪء ﻗﻠﻌﻪ رودﺧﺎن ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺷﺎخ رز و ﻣﺤﺼﻮﻻت آﻧﺠﺎ ﺑﺮﻧﺞ و اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﺗﻮﺗﻮن ﺳﯿﮕﺎر اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫ﺑﮑﺸﺎورزي و ذﻏﺎل ﻓﺮوﺷﯽ و ﻣﮑﺎري ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺪاﻃﻠﺐ‪.‬‬



‫]ُخ َط َل[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﻮﯾﻨـﺪهء ﺧـﺪا‪ .‬ﻃﻠﺐ ﮐﻨﻨـﺪهء ﺧـﺪا‪ .‬ﺟﺴـﺘﺠﻮﮐﻨﻨﺪهء ﺧﺪا‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﺎاﯾﻤﺎن و ﻣﺘﻘﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺻﻮﻓﯿﺎن را ﻋﻘﯿﺪه آن‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻫﺮﭼﻪ ﻧﮕﺮﻧﺪ روي ﺣﻖ ﺑﯿﻨﻨﺪ و از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ آﻧﺎن در ﻫﻤﻪء اﺷﯿﺎء ﺧﺪاﻃﻠﺐ و ﻃﻠﺒﮑﺎر ﺧﺪاﯾﻨﺪ و »ﺧﺪاﻃﻠﺐ« و »ﻃﻠﺒﮑﺎر ﺧﺪا«‬ ‫در ادﺑﯿـﺎت ﺻﻮﻓﯿـﺎن ﺑﺴـﯿﺎر دﯾـﺪه ﻣﯿﺸﻮد و از آن ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺖ ﺑﯿﺖ زﯾﺮ ‪ :‬اي آﻧﮑﻪ ﻃﻠﺐ ﮐـﺎر ﺧـﺪاﯾﯽ ﺑﺨﻮد آ از ﺧﻮد ﺑﻄﻠﺐ ﮐﺰ ﺗﻮ ﺟـﺪا‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ﺧﺪا‪.‬؟‬ ‫ﺧﺪاع‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( ﮔﺬاﺷـﺘﻦ ﭼﯿﺰي را‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺗﺮك ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﻨﻪ‪» :‬ﺧﺎدع اﻟﺤﻤﺪ اﻗﻮام ﻟﻬﻢ زرق«؛ ﯾﻌﻨﯽ »ﺗﺮﮐﻮا اﻟﺤﻤﺪ ﻻﻧﻬﻢ ﻟﯿﺴﻮا‬ ‫ﻣﻦ اﻫﻠﻪ«‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ||(‪ .‬ﺧﺪﻋﻪ ﮐﺮدن‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺪاﻋﺖ اﻟﻤﻨﯿﮥ ﻋﻨﮏ ﺳـﺮا )‪.(1‬‬ ‫ﺑـﺎ ﮐﺴـﯽ ﻓﺮﯾﺐ ﮐﺮدن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ را ﻓﺮﯾﻔﺘﻦ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤـﺎن ﻋﻼﻣﻪء ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ(‪ .‬ﻓﺮﯾﺐ آوردن ﺑﺎ ﮐﺴـﯽ‪) .‬دﻫﺎر ||(‪ .‬ﻇﺎﻫﺮ‬ ‫ﮐﺮدن ﺧﻼف ﻣﺎ ﻓﯽ ﻧﻔﺴﻪ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﯾﺨﺎدﻋﻮن اﷲ و اﻟﺬﯾﻦ آﻣﻨﻮا و ﻣﺎﯾﺨﺪﻋﻮن اﻻ اﻧﻔﺴﻬﻢ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(2/9‬در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﮐﻔﺮ‬ ‫ﭘﻨﻬـﺎن داﺷـﺘﻨﺪ و اﯾﻤـﺎن آﺷـﮑﺎر ||‪ .‬ﮐﺴـﺎد ﮐﺮدن‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ )||(‪ .‬اِﻣﺺ( ﻣﮑﺮ‪ .‬ﺣﯿﻠﻪ‪ .‬ﻓﺮﯾﺐ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﻏـﺪر ‪ :‬از ﻓﺮاﯾﺾ اﺣﮑﺎم ﺟﻬﺎﻧﺪاري آن اﺳﺖ ﮐﻪ‪ ...‬ﺑﺨﺪاع و ﻧﻔﺎق دﺷـﻤﻦ اﻟﺘﻔﺎت ﻧﯿﻔﺘﺪ‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪ .‬ﺧﺪاع و ﻏﺪر را آﺧﺮ ﻧﻪ‪.‬‬ ‫)ﺟﻬﺎﻧﮕﺸـﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪ .‬آن اﺛﺮ ﻫﻢ روزﻫـﺎ ﺑـﺎﻗﯽ ﺑﻮد ﻣـﺎﯾﻪء ﮐﺒﺮ و ﺧـﺪاع ﺟﺎن ﺷﻮد‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﭘﺲ ﺧـﺪاﻋﯽ را ﺧـﺪاﻋﯽ ﺷـﺪ ﺟﺰا ﮐﺎﺳﻪ زن‬ ‫ﮐﻮزه ﺑﺨﻮر اﯾﻨـﮏ ﺳـﺰا‪.‬ﻣﻮﻟﻮي ||‪ .‬ﻣﻨﻊ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ(‪ - (1) .‬در اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد ﻓﺮق ﺑﯿﻦ »ﺧـﺪاع« و »ﺧـﺪع« ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫آﻣﺪه‪ :‬ﺧﺎدع اذا ﻟﻢ ﯾﺒﻠﻎ ﻣﺮاده و ﺧﺪع اذا ﺑﻠﻎ ﻣﺮاده‪.‬‬ ‫ﺧﺪاع‪.‬‬



‫]َﺧْﺪ دا[ )ع ص( ﺳـﺨﺖ ﻣﮑﺎر‪ .‬ﺣﯿﻠﻪ ﺑﺎز ﻣﺸـﻬﻮر‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺳـﺨﺖ ﻓﺮﯾﺒﻨﺪه‪ .‬زراق‪ (|| 1).‬ﺳﺎل ﮐﻢ ﺣﺎﺻﻞ ||‪ .‬ﻣﺄﯾﻮس ﮐﻨﻨـﺪهء‬ ‫ﻣﺮدم‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬در اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد آﻣﺪه‪ :‬اﻟﮑﺜﯿﺮ اﻟﺨﺪاع اﻟﺸﺪﯾﺪة‪ ،‬ﻣﺆﻧﺚ آن »ﺧﺪاﻋﮥ«‪.‬‬ ‫ﺧﺪاع‪.‬‬



‫]ُﺧْﺪ دا[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج ﺧﺎدع‪.‬‬ ‫ﺧﺪاع اﻟﺮﺟﺎل‪.‬‬



‫]َﺧْﺪ دا ُﻋْﺮ ِر[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺰراﻟﺒﻨﺞ‪) .‬از اﺧﺘﯿﺎرات ﺑﺪﯾﻌﯽ( )ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﻋﮥ‪.‬‬



‫]َﺧْﺪ دا َع[ )ع ص( ﻣﺆﻧﺚ ﺧﺪاع‪ - .‬ﺳﻨﻮن ﺧﺪاﻋﮥ؛ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﮐﻪ در آن ﻧﻤﻮ و اﻓﺰوﻧﯽ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﻓﺮ‪.‬‬



‫]َخ ِف[ )ع ص( ﺟﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﮐﻬﻨﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺧـﺪاﻓﻞ‪) .‬ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ(‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬ﺧـﺪاﻓﺮ« و »ﺧﺪاﻓﻞ« اﻟﺨﻠﻘﺎن‬ ‫ﻣﻦ اﻟﺜﯿﺎب اﻟﺘﯽ ﺗﺒﺘﺬل ﻻ واﺣﺪ ﻟﻬﺎ ﻣﻦ ﻟﻔﻈﻬﺎ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﻓﺮوﺷﺎن‪.‬‬



‫]ُخ ُف[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻓﺮوﺷﻨﺪﮔﺎن ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ .‬در آن ﮐﻨﺎﯾﻪ اﺳﺖ از ﺻﻮﻓﯿﺎن زراق ﮐﻪ ﺑﻈﺎﻫﺮ ﺧﻮد را ﺑﯿﺎراﯾﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ||(‪ .‬رﯾﺎﮐﺎران و‬ ‫آﻧﺎن ﮐﻪ در ﻇﺎﻫﺮ ﻣﺘﺪﯾﻦ و در ﺑﺎﻃﻦ ﺑﯽ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬اﻫﻞ ﺗﺼﻮف و ﻣﻌﺮﻓﺖ‪) .‬ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي ||(‪ .‬آﻧﺎن ﮐﻪ دﻋﻮي‬ ‫ﺧـﺪاﯾﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺪاد و ﻧﻤﺮود‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬آﻧﺎن ﮐﻪ ادﻋﺎي اﻟﻮﻫﯿﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨﺪراج ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﻌﻨﯽ اﺧﯿﺮ از ﻟﻔﻆ ﺧﺪاﯾﯽ ﻓﺮوﺷﺎن ﻣﺴـﺘﻔﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد ﻧﻪ ﺧﺪاﻓﺮوﺷﺎن ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ از ﻗﺒﯿﻞ »ﯾﺎرﻓﺮوش« اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ اﻇﻬﺎرﮐﻨﻨﺪهء‬ ‫ﯾﺎري ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﻓﻞ‪.‬‬



‫]َخ ِف[ )ع ص( ﺟـﺎﻣﻪ ﻫـﺎي ﮐﻬﻨﻪ‪ .‬ﺧـﺪاﻓﺮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﻏﺮﻧﯽ ﺑﺮداك ﻣﻦ ﺧـﺪاﻓﻠﯽ؛ اﯾﻦ ﻣﺜﻞ در ﺣﻖ‬ ‫ﮐﺴـﯽ زده ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺑﺠﻬﺖ ﻃﻤﻊ در ﻣﺎل ﻏﯿﺮ ﻣﺎل ﺧﻮد را ﺿﺎﯾﻊ ﮔﺮداﻧـﺪ‪ .‬ﻗﺎﻟﺘﻪ اﻣﺮاة رأت ﻋﻠﯽ رﺟﻞ ﺑﺮ دﯾﻦ ﻓﺘﺰوﺟﺘﻪ ﻃﺎﻣﻌـﮥ ﻓﯽ ﯾﺴﺎره‬ ‫ﻓﺎﻟﻔﺘﻪ ﻣﻌﺴـﺮًا‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ ﻫﺎ آن را ﺑﻪ ﮐﺴـﺮ ﮐﺎف »ﺑﺮداك« ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬اﺻﻞ آن ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪ :‬ﻗﺎﻟﻪ رﺟﻞ اﺳـﺘﻌﺎر ﻣﻦ اﻣﺮأة ﺑﺮدﯾﻬﺎ ﻓﺎﻟﺒﺴـﻬﺎ‬ ‫ورﻣﯽ ﺑﺨﻠﻘﺎن ﮐﺎﻧﺖ ﻋﻠﯿﻪ ﻓﺠﺎﺋﺖ ﺗﺴﺘﺮﺟﻊ ﺑﺮدﯾﻬﺎ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺪا ﻗﻮت‪.‬‬



‫]ُخ ﻗُْﻮ َو[ )ﺟﻤﻠﻪء دﻋﺎﺋﯽ( اﺻﻞ اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ »ﺧـﺪا ﻗﻮت ﺑﺪﻫﺪ« ﯾﺎ »ﺧﺪا ﻗﻮﺗﺖ ﺑﺪﻫﺪ«)‪ (1‬اﺳﺖ و آن دﻋـﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﺎﯾﺎن و ﻋﻤﻠﻪ و‬ ‫ﮐﺎرﮔﺮان ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ و ﮐﺸﺎورزان و ﺑﺎﻏﺒﺎﻧﺎن ﮔﺎه ﮐﺎر ﮐﺮدن ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺟﻤﻠﻪء »ﺧﺴـﺘﻪ ﻧﺒﺎﺷـﯿﺪ«‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - (1) .‬ﻣﯿﺎن‬ ‫ﻋﺎﻣﻪ »ﺧﺪا ﻗﻮت ﺑﺪه« ﻣﺘﺪاول اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﮐﺸﺎن‪.‬‬



‫ك[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺸـﻨﺪﮔﺎن ﺧـﺪا‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﮐﺸـﻨﺪﮔﺎن ﭘﺎدﺷـﺎه زﻣـﺎن اﺳﺖ )||‪ِ .‬اخ( ﻧـﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﯿـﺎن ﭘﺲ از ﻗﺘﻞ ﯾﺰدﮔﺮد آﺧﺮﯾﻦ‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎه ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺑﺨﺎﻧﺪان ﻣﺎﻫﻮي ﺳﻮري دادﻧﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬و اوﻻد ﻣﺎﻫﻮﯾﻪ اﻟﯽ اﻟﺴﺎﻋﮥ ﯾﺴﻤﻮن ﺑﻤﺮو و ﻧﻮاﺣﯿﻬﺎ ﺧﺪاﮐﺸﺎن و‬ ‫ﻣﻌﻨﯽ ﺧﺪاﮐﺸﺎن ﻗﺎﺗﻠﻮا اﻟﻤﻮﻟﯽ‪) .‬از ﺳﻨﯽ ﻣﻠﻮك اﻻرض ﺣﻤﺰهء اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪا ﮐﻨﺪ‪.‬‬



‫ك َن[ )ﺟﻤﻠﻪء ﺗﻤﻨﯽ(ﮐﺎﺷﮑﯽ‪) (1).‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﯾﺎﻟﯿﺖ‪ :‬ﺧـﺪا ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ ﻓﻼن ﮐﺎر واﻗﻊ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺪا ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﺴﻦ از ﺳـﻔﺮ‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﺳﺎﻟﻢ ﺑﯿﺎﯾـﺪ‪ .‬ﺧﺪا ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﻨﮓ واﻗﻊ ﻧﺸﻮد‪ - (1) .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا »ﺧـﺪا ﮐﻨﺪ« را ﺑﻤﻌﻨﯽ »ﯾﺎﻟﯿﺖ« و »ﮐﺎﺷـﮑﯽ« آورده اﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬ ‫»ﮐﺎﺷـﮑﯽ« ﻧﺎﻇﺮ ﺑﮕﺬﺷﺘﻪ و آﯾﻨﺪه اﺳﺖ و ﮔﺎه ﺑﯿﺎن ﺗﻤﻨﯿﺎﺗﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪهء ﻋﮑﺲ آﻧﺮا ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﻌﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ‬ ‫»اﻓﺴﻮس« و »ﺣﺴﺮت« و »ﺗﺄﺳﻒ« ﺷﺒﯿﻪ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ »ﺧﺪا ﮐﻨﺪ« ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻮﻗﻮع اﻋﻤﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺗﺤﻘﻖ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ آﺗﯿﻪ دارد‪.‬‬ ‫ﺧﺪا ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫گ ِر َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﻌـﺬاب و ﻟﻌﻦ ﺧـﺪا دﭼﺎر ﺷـﺪن‪ .‬ﺑﻌـﺬاب اﻟﻬﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷـﺪن‪ .‬ﺑـﺪﺑﺨﺖ ﺷﺪن‪ .‬ﺑﺪآوردن‪ .‬ﮐﺎرﻫﺎ ﻣﻮاﻓﻖ ﻣﺮاد‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫ﻧﯿﺎﻣﺪن‪ .‬ﺑﻐﻀﺐ اﻟﻬﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪن ‪ :‬ﮐﺴـﯽ از رﻗﯿﺐ ﻫﺮ دم ﺳـﺨﻨﯽ ﭼﺮا ﺑﮕﯿﺮد ز ﮔﺮﻓﺖ ﻣﺎ ﭼﻪ ﺧﯿﺰد ﻣﮕﺮش ﺧﺪا ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬ﺑﺎﻗﺮ ﮐﺎﺷـﯽ )از‬ ‫آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺪا ﮔﺮﻓﺘﻪ‪.‬‬



‫گ ِر َت ‪ِ /‬ت[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﺮﻓﺘﻪء ﺧﺪاوﻧﺪ‪ .‬آن ﮐﺲ ﮐﻪ ﺧﺪاي از او ﺳﺘﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺮاد از آن ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺒﻼي ﺑﺪ دﭼﺎر‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺣﻮادث ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎ او ﺳـﺮ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎري دارد‪ .‬ﺑﺨﺖ ﺑﺮﮔﺸـﺘﻪ‪ .‬ﺑـﺪﺑﺨﺖ‪ :‬ﻓﻼﻧﯽ آﻧﻘﺪر ﺑﺪ ﻣﯽ آورد ﮐﻪ ﻣﺜﻞ آن اﺳـﺖ‬ ‫ﺧﺪا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آدم ﺧﺪاﮔﺮﻓﺘﻪ ﻫﺮ ﮐﺎري ﺑﮑﻨﺪ ﻏﯿﺮ آﻧﭽﻪ ﺑﺎﯾﺪ واﻗﻊ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬آدم ﺑﺎ آدم ﺧﺪاﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮐﻨﺪ او ﻫﻢ ﺑﺪآور ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺑﺒﻼـي آﺳـﻤﺎﻧﯽ و آﻓﺖ ﻧﺎﮔﻬـﺎﻧﯽ ﮔﺮﻓﺘـﺎر ﺷﻮد‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﭼﻮ ﮔﯿﺮد ﻋـﺪو را ﺷﻪ از ﺣﻖ‬ ‫ﮔﺰﯾـﻦ ﺧــﺪاﮔﯿﺮ ﻣﻌﻨﯽ ﻧـﺪارد ﺟﺰ اﯾـﻦ‪ .‬ﻣﻼـﻃﻐﺮا )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬در ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ﺑﺨـﺪاﮔﯿﺮ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺼـﺪري داده ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﺪﯾﻨﮕﻮﻧﻪ‪ :‬ﺧﺪاﮔﯿﺮ ﯾﻌﻨﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻗﻬﺮ و ﻏﻀﺐ ﺧﺪا ﺷﺪن و در ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ اﻓﺘﺎدن‪ .‬اﻣﺎ ﻇﺎﻫﺮًا اﯾﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ »ﺧﺪاﮔﯿﺮ ﺷﺪن« اﺳﺖ‬ ‫ﻧﻪ ﺧﺪاﮔﯿﺮ و »ﺧﺪاﮔﯿﺮ« در اﺻﻞ وﺻﻒ ﻣﺮﮐﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺠﺎي ﻣﻮﺻﻮف ﻧﺸﺴﺘﻪ و در ﻣﻌﻨﯽ اﺳﻤﯽ ﺑﮑﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﮔﯿﺮ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﻌﻘﻮﺑﺖ ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪن‪ .‬ﺑﻌﺬاب ﯾﺎ ﻟﻌﻦ ﺧﺪا ﮔﺮﻓﺘﺎر ﮔﺸـﺘﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻣﯿﺮود ﺳﻮي‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﺗﻮ ﺷﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﻮد ﻋﻨﻘﺮﯾﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺖ اﺳﺖ و ﺧـﺪاﮔﯿﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻼ ﺷﺎﻧﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬آﻧﺮا ﮐﻪ روزﮔﺎر ﺑﮕﯿﺮد ﺑﻬﺮ ﮔﻨﺎه ﭼﻮن‬ ‫ﺟﻤﻊ ﺷﺪ ﮔﻨﺎه ﺧﺪاﮔﯿﺮ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﮔﯿﺮي‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﮔﺮﻓﺘﺎري ﺑﻪ ﻋﺬاب ﺧﺪاي‪ .‬ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ‪ .‬دﭼﺎرﺷﺪﮔﯽ ﺑﻐﻀﺐ اﻟﻬﯽ‪ .‬ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪي روزﮔﺎر‪.‬‬ ‫ﺧﺪال‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ِج ﺧـﺪﻟﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧـﺪل و ﺧـﺪﻟﻪ ﺷﻮد ||‪ِ .‬ج ـَﺧ ﺪل‪) .‬ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧـﺪل ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪل و ﺧﺪﻟﻪ ﺑﺮ ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺳﺎق ﭘﺎ ﯾﺎ ﺑﺎزواﻧﺶ ﭘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻃﻼق ﻣﯽ ﺷﻮد و ﮔﺎه درﺑﺎرهء زن ﯾﺎ ﻣﺮد ﭼﺎق و‬ ‫ﭘﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺮود‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﻟﻌﺬراء ‪.‬‬



‫]َخ ْد ُد ْل َع[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﮐﻮﻓﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﯾﺎﻗﻮت ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﮐﺘﺎب ﺳﺎﺟﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻋﻠﺖ ﻧﺎﻣﯿـﺪن ﮐﻮﻓﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﻢ ﻧﺰﻫﺖ و‬ ‫ﺧﻮش آب و ﻫﻮاﯾﯽ و ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯿﻮه ﻫﺎي آﻧﺠﺎ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﻟﻪ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ع ﻣﺺ( آﮔﻨﺪه ﮔﻮﺷﺖ و ﺳﻄﺒﺮﺳﺎق ﮔﺮدﯾﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬ﻣﺼﺎدر دﯾﮕﺮ آن َﺧ َﺪل و َﺧﺪوﻟَﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪام‪.‬‬



‫]ُﺧـ ْﺪ دا[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج ﺧـﺎدم‪) .‬ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت(‪ ،‬ـَﺧ َﺪَﻣﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﻗـﺎﻣﻮس(‪ .‬ﺧﺎدﻣـﺎن‪.‬‬ ‫ﭼﺎﮐﺮان‪ .‬ﺧـﺪﻣﺘﮕﺎران‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬اي ﺑﺲ ﻣﻠﮑﺎن را ﮐﻪ او ﻓﺮوﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﻠﮑﺖ و ﺑﺎ ﭼﺎﮐﺮان و ﺧﺪام‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑﺒﺰﻣﮕﺎه ﺗﻮ ﺷﺎﻫﺎن‬ ‫و ﺧﺴﺮوان ﺧﺪام ﺑﺮزﻣﮕﺎه ﺗﻮﺧﺎﻧﺎن و اﯾﻠﮑﺎن ﺣﺠﺎب‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪام‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ِج َﺧ َﺪَﻣﻪ و ﺧﺪﻣﻪ‪ ،‬دوال ﺳﻄﺒﺮ ﺗﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻠﻘﻪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﺮده ﮔﺎه ﺷﺘﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﭘﺎاﻓﺰار ﺷﺘﺮ را ﺑﺪان ﻣﺤﮑﻢ ﮐﻨﻨﺪ و ﺣﻠﻘﻪ ﻗﻮم و‬ ‫ﭘﺎي ﺑﺮﻧﺠﻦ و ﺳﺎق را ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧ َﺪَﻣﻪ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪام‪.‬‬



‫]َﺧْﺪ دا[ )ع ص( ﭼﺎﺑﮏ و ﭼﺎﻻك در ﺧﺪﻣﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﻣﺮاد‪.‬‬



‫]ُخ ُم[ )ص ﻣﺮﮐـﺐ( اﯾـﻦ ﮐﻠﻤﻪ وﺻـﻒ ﻣﺮﮐـﺒﯽ ﺑـﻮده ﺑﻤﻌﻨﯽ »ﺧـﺪا ﻣﺮاد داده« و ﻣﻘﺼـﻮد از آن ﻣﺮادﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ داده اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ‬ ‫ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ درآﻣﺪه و در ﻋﺪاد ﻧﺎﻣﻬﺎي ﻣﺮدان ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﻣﺮادﺧﺎن زﻧﺪ‪.‬‬



‫]ُخ ُم ِن َز[ )ِاخ( وي ﯾﮑﯽ از ﺳـﺮداران ﮐﺮﯾﻤﺨﺎن زﻧﺪ اﺳﺖ و ﺑﺰﻣﺎن او ﺷـﺠﺎﻋﺘﻬﺎي ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﺮد و در اﺳـﺘﻘﺮار ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺮﯾﻤﺨﺎن ﺑﺴـﯽ‬ ‫ﺷﻤﺸـﯿﺮ زد‪ .‬ﭼﻮن ﮐﺮﯾﻤﺨﺎن در ﻣﺤﺎﺻـﺮهء اروﻣﯿﻪ ﻧﺸـﺴﺖ ﻃﺎﯾﻔﻪ اي از اﯾﻼت ﺷﯿﻄﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺳﺮﺣﺪ روم ﺳﮑﻨﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺮوع ﺑﻪ آزار‬ ‫ﻣﺘﺮددﯾﻦ و ﻣﺴﺎﻓﺮﯾﻦ ﻧﻤﻮدﻧـﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺒﺮ آزار و اﯾـﺬاء آﻧﺎن ﺑﮑﺮﯾﻤﺨﺎن رﺳـﯿﺪ ﺧﺪاﻣﺮادﺧﺎن زﻧﺪ را ﺑﺎ ﻫﻔﺖ ﻫﺰار ﺳﻮار ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﺗﺎ آن‬ ‫ﺟﻤﺎﻋﺖ را ﻗﺘﻞ و ﻏﺎرت و ﺗﻨﺒﯿﻪ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺧﺪاﻣﺮادﺧﺎن ﺣﺴﺐ اﻟﺤﮑﻢ ﺑﺎ آن ﻓﺮﻗﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮔﺮدﯾﺪ و ﺷـﮑﺴﺖ ﻓﺎﺣﺶ ﺑﺪﯾﺸﺎن داد‪ .‬و ﺑﺎز ﭼﻮن‬ ‫ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻟﯿﻼوي ﺳﺮ از اﻃﺎﻋﺖ ﺑﺎززدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاﻣﺮادﺧﺎن از ﻃﺮف ﮐﺮﯾﻤﺨﺎن زﻧﺪ ﻣﺄﻣﻮر ﺗﻨﺒﯿﻪ و ﺳﺮﮐﻮﺑﯽ آﻧﺎن ﺷﺪ‪ .‬او در ﻣﻌﯿﺖ ﻧﻈﺮﻋﻠﯿﺨﺎن‬ ‫ﺑـﺎ ده ﻫﺰار ﺳﻮار ﻋﺎزم ﺟﻨﮓ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﮔﺮدﯾـﺪ‪ .‬ﻟﯿﻼوﯾﺎن ﺳﻪ ﺳـﻨﮕﺮ در ﻣﯿﺎن ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺗﺮﺗﯿﺐ دادﻧـﺪ و در ﺳـﻨﮕﺮ اول ﺟﻮاﻧﺎن ﺷـﺠﺎع و در‬ ‫ﺳﻨﮕﺮ دوم ﻣﺎل و دواب و در ﺳـﻨﮕﺮ ﺳﻮم زﻧﺎن و اﻃﻔﺎل را ﮔﺬاردﻧـﺪ‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺧـﺪاﻣﺮادﺧﺎن ﺑﺎ ﻧﻈﺮ ﻋﻠﯿﺨﺎن ﭘﺲ از ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺳـﺨﺖ آن‬ ‫ﻃﺎﯾﻔﻪ را ﺑﻪ اﻧﻘﯿﺎد درآوردﻧـﺪ و ﺳﻪ ﺳـﻨﮕﺮ ﻣﺰﺑﻮر را ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮي ﺑـﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪) .‬از ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ ﮔﻠﺴـﺘﺎﻧﻪ ص ‪ .(274‬ﺑﺮاي‬ ‫اﻃﻼع ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺷﺮح ﻓﺪاﮐﺎرﯾﻬﺎ و ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺧﺪاﻣﺮادﺧﺎن رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ ﺻﺺ ‪ 276 - 275‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﻣﺸﺮب‪.‬‬



‫]ُخ َم َر[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺑﺮ ﻃﺮﯾﻘﻪ و ﻣﺸـﺮب ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎر‪ .‬ﺧﺪاﭘﺮﺳﺖ‪ .‬دﯾﻨﺪار‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬آﻧﮑﻪ راه‬ ‫ﺧﺪا ﭘﻮﯾﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﺨﺪاﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎاﯾﻤﺎن‪ .‬در ﺗﺪاول ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﺎن »ﻣﺸـﺮب«‪ ،‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از راه و ﻃﺮﯾﻘﻪ اﺳﺖ و »ﺧﺪاﻣﺸﺮب«؛ وﺻﻔﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ ﺑﺮاه ﺧـﺪا رود و ﺑﺮ ﻣﺸـﺮب اﻟﻬﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ وﺻﻒ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ وﺻﻒ ﻫﺎ ﺑﺠﺎي ﻣﻮﺻﻮف ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﺧﺪاﻣﺸـﺮب‬ ‫را ﻧﺒﺎﯾﺪ آزرد‪ .‬اﮔﺮ ﺧﺪاﻣﺸﺮﺑﯽ در ﮐﺎر ﺑﻮد وﺿﻊ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺳﻌﯽ ﮐﻨﯿﺪ در ﻫﺮ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺧﺪاﻣﺸﺮﺑﯽ را داﺧﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﻣﯽ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺪاﻧﻬﺎﯾﯽ اﺳﺖ در ﺳﺮﺧﺲ ﺑﺠﺪي ِﺧﺪام‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﻣﯽ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 709‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻧﯿﺸـﺎﺑﻮري ﺧـﺪاﻣﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﺳـﺤﺎق‪ .‬وي از ﻓﻘﯿﻬـﺎن ﻣﻌﺮوف ﻧﯿﺸـﺎﺑﻮر و ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺑﻦ ﻣﺎﮐﻮﻻ‬ ‫آورده ﺑﺴﮑﻪ ﺧﺪام ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر ﺳﮑﻨﯽ داﺷﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺪاﻣﯽ را ﺑﺮادري ﺑﻨﺎم اﺑﻮﺑﺸﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻋﺮاق و ﺷﺎم و ﺧﺮاﺳﺎن از‬ ‫ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﺴـﯿﺎري ﺣﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ ﮐﻪ از آﻧﺠﻤﻠﻪ اﻧﺪ‪ :‬اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻧﺼﺮ ﻟﺒﺎد و اﺑﻮﺑﮑﺮﺑﻦ ﯾﺎﺳﯿﻦ و اﺑﻮﯾﺤﯿﯽ ﺑﺰاز و ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻦ ﻫﺎرون و ﺟﺰ اﯾﻨﻬﺎ و‬ ‫از او اﺑﻮاﺣﻤﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺷﻌﯿﺐ ﺑﻦ ﻫﺎرون ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﻣﯽ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻮاﺳـﺤﺎق ﺧـﺪاﻣﯽ از اﺟﻠﻪء ﻓﻘﯿـﺎن و اﺻـﺤﺎب راي و زاﻫـﺪان ﺑﻮد و در رﺑﯿﻊ اﻻول ﺳﺎل ‪ 321‬ه ‪.‬ق ‪ .‬درﮔـﺬﺷﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب‬ ‫ﺳﻤ ﻌ ﺎ ﻧ ﯽ( ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﻣﯽ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻮﻧﺼﺮ زﻫﯿﺮﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﺧﺪام ﺑﻦ ﻏﺎﻟﺐ ﮐﻼﻧﯽ ﺳﺮﺧﺴﯽ ﺧﺪاﻣﯽ‪ .‬وي از ﺧﺎﻧﺪان ﺧﺪام و ﻓﻘﯿﻬﯽ‬ ‫ﻓﺎﺿﻞ ﺑﻮد‪ .‬از اﺑﯽ ﻃﺎﻫﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﺨﻠﺺ و ﺟﺰ او ﻧﻘﻞ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد و از او ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﺣﺪﯾﺚ ﻧﻘﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮگ او ﺑﻪ ﭼﻬﺎر‬ ‫ﺻﺪ و ﭘﻨﺠﺎه و اﻧﺪي اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﻣﯽ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻮﻧﺼـﺮ زﻫﯿﺮﺑـﻦ زﻫﯿﺮ ﺧـﺪاﻣﯽ ﻧـﻮهء اﺑﻮﻧﺼـﺮ زﻫﯿﺮﺑـﻦ ﺣﺴﻦ ﺧـﺪاﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬وي از ﮐﺘـﺎب ﺗﺤﻔـﮥ اﻟﻌـﺎﻟﻢ و ﻓﺮﺟﻪ اﻟﻤﺘﻌﻠﻢ ﺳـﯿﺪ‬ ‫اﺑﻮاﻟﻤﻌﺎﻟﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ زﯾﺪ ﺑﻐﺪادي ﺣﺪﯾﺚ ﻣﯿﮑﺮد و ﻣﻦ )= ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ( آن ﮐﺘﺎب را از اول ﺗﺎ آﺧﺮ ﺑﻨﺰد او در ﻣﯿﻬﻨﻪ ﺧﻮاﻧﺪم‪ .‬وي‬ ‫در ﻣﯿﻬﻨﻪ ﻣﺴﮑﻦ داﺷﺖ و ﻣﺮﮔﺶ ﺑﺴﺎل ﭘﺎﻧﺼﺪ و ﺳﯽ و اﻧﺪي اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﻣﯽ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﻦ ﺧﺪام ﺧﺪاﻣﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ‪ .‬ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬وي از ﺧﺎﻧﺪان ﺧﺪاﻣﯽ اﺳﺖ و از ﺟﺪش‬ ‫اﺑﻮﻋﻠﯽ ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﻦ ﺧﻀﺮ ﻧﺴﻔﯽ و اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﮐﺎﻏﺬي و ﺟﺰ آن دو ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺮگ او ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 493‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺻﺎﻋﺪﺑﻦ ﻣﺴﻠﻢ‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﻦ )= ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ( از او رواﯾﺖ ﮐﺮد)‪) .(1‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪ - (1) .‬در ﻗﺮن ﺷـﺸﻢ ﻫﺠﺮي‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا از اﯾﻦ ﺧﺎﻧﺪان ﺑﺰرﮔﺎن زﯾﺎدي در‬ ‫ﻣﺮو و ﺑﻠﺦ و ﺑﺨﺎرا و ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ ﺑﻮده اﻧﺪ ﮐﻪ از آﻧﺠﻤﻠﻪ اﻧﺪ‪ :‬اﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﺑﺒﻠﺦ و اﺑﻮاﻟﻤﻌﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﻣﺮو و اﺑﻮﺛﺎﺑﺖ ﺑﺮوﺟﺮدي ﺑﻪ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ و اﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس‬ ‫ﺳﻔﯿﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺑﺨﺎرا‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪان‪.‬‬



‫]َخ ْد دا[ )ع ِا( ِج ﺧﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪان‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮ ﻣﺨﺎدﻧﮥ اﺳﺖ و ﻣﺨﺎدﻧﮥ؛ ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ و ﻣﺼﺎدﻗﺖ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺨﺎدﻧﮥ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪان‪.‬‬



‫]َخ د دا[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ‪ .‬وي ﻣﺮدي ﻋﺮب و از ﻗﺒﯿﻠﻪء اﺳﺪﺑﻦ ﺧﺰﯾﻤﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﻧﺎﭘﺴﻨﺪ‪.‬‬



‫س[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﻮرد ﻧﺎﺧﺸﻨﻮدي ﺧﺪا‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺧﺪا را ﭘﺴﻨﺪ ﻧﯿﻔﺘﺪ ||‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻏﯿﺮﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎ ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ .‬اﻣﺮ ﻏﯿﺮﺻﻮاب‪ .‬ﻧﺎﺻﺤﯿﺢ‪،‬‬ ‫]ُخ َپ َ‬ ‫ﻧﺎدرﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎاﺳﺘﻮار‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﻧﺎﭘﺴﻨﺪاﻧﻪ‪.‬‬



‫س َن ‪ِ /‬ن[ )ق ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﭽﻪ درﺧﻮر ﭘﺴﻨﺪ ﺧﺪاي ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻧﺎدرﺳﺘﮑﺎراﻧﻪ‪.‬‬ ‫]ُخ َپ َ‬ ‫ﺧﺪاﻧﺎﭘﺴﻨﺪي‪.‬‬



‫س[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﺎﻟﺖ ﯾﺎ ﻋﻤﻞ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﺧﺪاي ﺑﻮدن‪.‬‬ ‫]ُخ َپ َ‬ ‫ﺧﺪاﻧﺎﺗﺮس‪.‬‬



‫]ُخ َت[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ از ﺧـﺪا ﻧﺘﺮﺳﺪ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬وﺻﻒ اﺳﺖ ﮐﺴـﯽ را ﮐﻪ از ﺧﺪا ﻧﻤﯽ ﺗﺮﺳﺪ و از ﻣﻨﺎﻫﯽ او اﺑﺎ ﻧﺪارد‪ .‬ﺻـﻔﺖ‬ ‫اﺳﺖ آﻧﺮا ﮐﻪ اواﻣﺮ ﺧـﺪا را در ﮐﺎرﻫـﺎ در ﻧﻈﺮ ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬اﯾﻦ وﺻﻒ ﺑﺠﺎي ﻣﻮﺻﻮف ﻣﯽ ﻧﺸـﯿﻨﺪ و اﻣﺮوزه ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮ ﻣﻮﺻﻮف دﻻﻟﺖ ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨﺪ ‪ :‬اﻣﯿﺪ رﺣﻢ ﺑﻮد ﮐﻔﺮ از آن ﺧﺪاﻧﺎﺗﺮس ﮐﻪ ﮔﺮ ﺑﻪ ﮐﻌﺒﻪ رود از ﻓﺮﻧﮓ ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﻧﺎﺷﻨﺎس‪.‬‬



‫ش[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺧﺪا را ﻧﺸﻨﺎﺳﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻋﺎرف ﺑﻤﻌﺮﻓﺖ ﺧﺪاي ﻧﺒﺎﺷﺪ ||‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﯽ اﯾﻤﺎن‪ ،‬ﻇﺎﻟﻢ‪ ،‬ﻧﺎﭘﺮﻫﯿﺰﮐﺎر‪ ،‬ﻧﺎﻣﺘﻘﯽ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫ﻓﻼﻧﯽ ﻣﺮدي ﺧﺪاﻧﺎﺷﻨﺎس اﺳﺖ‪ ،‬از ﺧﺪاﻧﺎﺷﻨﺎس ﺑﭙﺮﻫﯿﺰ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﻧﺎﺷﻨﺎﺳﯽ‪.‬‬



‫ش[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺪاﻧﺎﺷﻨﺎس‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺧﺪاﻧﺎﺷﻨﺎس‪.‬‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫ﺧﺪاﻧﺎﮐﺮده‪.‬‬



‫ك َد ‪ِ /‬د[ )ق ﻣﺮﮐﺐ(ﺧـﺪاي ﻧـﺎﮐﺮده‪ .‬ﺧـﺪاي ﻧﺎﺧﻮاﺳـﺘﻪ‪ .‬ﺧـﺪا ﻧﮑﻨـﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺷـﻮد ‪ :‬ز ﺟـﺬب دوﺳـﺘﺪارﯾﻬﺎي ﻣﻦ در ﻧﯿﻢ ره ﻣـﺎﻧﺪ‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧـﺪاﻧﺎﮐﺮده از ﻃﺎق دل ﻣﻦ ﮔﺮ ﮐﺴـﯽ اﻓﺘـﺪ‪ .‬ﺑﻮﻋﻠﯽ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻧﻤﯿﺪاﻧﻢ ﺑﻌﮑﺲ ﺧﻮد ﭼﻪ رو ﺑﻨﻤﺎﯾﺪ از ﺧﺠﻠﺖ ﺧﺪاﻧﺎﮐﺮده ﮔﺮ اﻓﺘﻢ ز‬ ‫ﭼﺸﻢ ﻫﻤﻨﺸـﯿﻦ ﺧـﻮد‪ .‬ﺧـﺎﻟﺺ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻣﺮا ﺑـﺎ آﻧﮑﻪ در ﺧـﻮاﺑﺴﺖ ﺑﺨﺖ ﺑـﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ روزم ﺧـﺪاﻧﺎﮐﺮده ﮔﺮ ﺑﯿـﺪار ﻣﯽ ﺑﻮدي ﭼﻪ ﻣﯽ‬ ‫ﮐﺮدم‪ .‬اﺷﺮف )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﻧﺎﻣﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َم ‪ِ /‬م[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺪاي ﻧﺎﻣﻪ‪ .‬ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ‪ .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﺪاﯾﮕﺎن‪ .‬ﻧﺎﻣﻪء ﺷﺎﻫﺎن‪ .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن‪ .‬ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ در آن ﺷـﺮح زﻧﺪﮔﯽ و ﺣﻮادث‬ ‫ﺷﺎﻫﺎن ﺑﯿﺎﯾـﺪ ‪ :‬ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬در ﺗﺎرﯾـﺦ ﻣﻠﻮك اﻟﻔﺮس ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﺴـﺨﺘﻬﺎ ﺗﺄﻣﻞ ﮐﺮدم ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ﺧـﺪاﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن را ﺧﺪاﯾﮕﺎن‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪي ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ از ﺳـﻬﻮ ﻧﺎﻗﻼن از زﺑﺎﻧﯽ و ﻟﻔﻈﯽ ﮐﻪ ﺑﺪﯾﮕﺮي ﮔﺮداﻧﯿﺪه اﻧﺪ ﺧﻄﺎﻫﺎ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼﺺ چ‬ ‫ﻣﺮﺣﻮم ﺑﻬﺎر(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﻧﺨﻮاﺳﺘﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َن ﺧﻮا ‪ /‬ﺧﺎ َت ‪ِ /‬ت[)ق ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺪاﻧﺎﮐﺮده‪ .‬ﻫﻤﻮاره ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺟﻤﻼت ﺗﻤﻨﯽ درآﯾﺪ‪ .‬ﺧﺪا ﻧﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ واﻗﻊ ﺷﻮد‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧـﺪا ﻧﮑﻨـﺪ‪ .‬ﺧـﺪاﻧﮑﺮده ‪ :‬ﺑﻪ رﺷﮏ اﻟﻔﺖ ﺻـﺪ ﻣـﺪﻋﯽ ﮐﺴـﯽ ﭼﻪ ﮐﻨـﺪ ﺧﺪاﻧﺨﻮاﺳـﺘﻪ ﮔﺮ ﯾﺎر ﻣﻬﺮﺑﺎن ﺑﺎﺷﺪ؟ ﻣﯿﺮﻧﺠﺎت )از آﻧﻨﺪراج||(‪.‬‬ ‫ﮐﻠﻤﻪء ﻣﻼﻣﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺗﻨﺒﯿﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﻧﺸﻨﺎس‪.‬‬



‫]ُخ َن[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﻏﯿﺮﻋﺎرف ﺑﻤﻌﺮﻓﺖ ﺧـﺪاي‪ .‬آﻧﮑﻪ اﯾﺰد ﺗﻌﺎﻟﯽ را ﻧﺸـﻨﺎﺳﺪ ||‪ .‬از ﺧﺪا ﺑﯽ ﺧﺒﺮ‪ .‬ﺑﯽ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﺨﺪا‪ .‬ﻧﺎﻣﺆﻣﻦ‪ :‬ﻓﻼﻧﯽ ﻣﺮدي‬ ‫ﺧﺪاﻧﺸـﻨﺎس اﺳﺖ ﻣﺮد ﺧﺪاﻧﺸﻨﺎس را ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ راه داد‪ ،‬از ﺧﺪاﻧﺸﻨﺎس ﺑﺘﺮس ||‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از اﻃﻔﺎل و زﻧﺎن‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از اوﻻد و ﻓﺮزﻧﺪان‪.‬‬ ‫ﭼـﻮن‪ :‬ﯾـﮏ ﻣﺸـﺖ ﻧـﺎن ﺷـﻨﺎس ﺧﺪاﻧﺸـﻨﺎس دور ﻣﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧـﺪ در اﯾﻨﺠـﺎ ﻣﻘﺼـﻮد از »ﻧـﺎن ﺷـﻨﺎس« و »ﺧﺪاﻧﺸـﻨﺎس« زن و ﻓﺮزﻧـﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﻧﺸﻨﺎﺳﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َن[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤﻞ ﺧﺪاﻧﺸﻨﺎس‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﯽ اﯾﻤﺎﻧﯽ و ﺑﯽ اﻋﺘﻘﺎدي از ﺧﺪا ﺑﯿﺨﺒﺮي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﻧﻈﺮﺧﺎن‪.‬‬



‫]ُخ َن َظ[ )ِاخ(ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ﺳـﯽ وﻧﻪ ﻫﺰاروﭘﺎﻧﺼﺪﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ ﻗﺮﯾﻪء ﺳﻠﻄﺎﻧﺨﯿﻞ ﻣﺘﺼﻞ ﺑﺪرﯾﺎي ﻏﺰﻧﯽ و واﻗﻊ در ﻋﻼﻗﻪء‬ ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ درﺟﻪء دو وردك از آن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻼن ﻟﻮﮔﺮ وﻻﯾﺖ ﮐﺎﺑﻞ ﺑﻤﺨﺘﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ زﯾﺮ‪ :‬ﻃﻮل ﺷﺮﻗﯽ آن ‪ 68‬درﺟﻪ و ‪ 22‬دﻗﯿﻘﻪ‬ ‫و ‪ 25‬ﺛﺎﻧﯿﻪ و ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ آن ‪ 33‬درﺟﻪ و ‪ 43‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 58‬ﺛﺎﻧﯿﻪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺪاﻧﮑﺮده‪.‬‬



‫ك َد ‪ِ /‬د[ )ق ﻣﺮﮐﺐ(ﺧـﺪاﻧﺎﮐﺮده‪ .‬ﺧﺪاﻧﺨﻮاﺳـﺘﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪاﻧﺎﮐﺮده ﺷﻮد ‪ :‬ﺗﻮ ﮐﻤﺎن ﮐﺸـﯿﺪه و در ﮐﻤﯿﻦ ﮐﻪ زﻧﯽ ﺑﻪ ﺗﯿﺮم و ﻣﻦ‬ ‫]ُخ َن َ‬ ‫ﻏﻤﯿﻦ ﻫﻤﻪء ﻏﻤﻢ ﺑﻮد از ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﺧﺪاﻧﮑﺮده ﺧﻄﺎ ﮐﻨﯽ‪ .‬ﻫﺎﺗﻒ اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬



‫ك َن[ )ﺟﻤﻠﻪء دﻋﺎﯾﯽ( ﺧﺪا ﻧﮑﻨﺎد‪ .‬ﻫﺮﮔﺰ‪ .‬اﺑﺪًا‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺪا ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻋﻮذ ﺑﺎﷲ‪.‬‬ ‫]ُخ َن ُ‬ ‫ﺧﺪاﻧﮕﺎﻫﺪار‪.‬‬



‫]ُخ ِن[ )ﺟﻤﻠﻪء دﻋـﺎﯾﯽ(ﻋﺒـﺎرﺗﯽ اﺳﺖ ﻣﺨﻔﻒ از »ﺧـﺪا ﻧﮕﺎﻫـﺪار ﺗﻮ ﺑـﺎد«‪ .‬ﺧـﺪا ﺣﺎﻓـﻆ ﺗﻮ ﺑﺎد ||‪ .‬ﺧـﺪاﺣﺎﻓﻆ )= ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﻮﻗﺖ وداع‬ ‫ﮔﻮﯾﻨﺪ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﻧﮕﻬﺪار‪.‬‬



‫گ[ )ﺟﻤﻠﻪء دﻋﺎﯾﯽ(ﺧﺪاﻧﮕﺎﻫﺪار‪ .‬ﺧﺪاﺣﺎﻓﻆ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺪاﻧﮕﺎﻫﺪار« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ُخ ِن َ‬ ‫ﺧﺪاﻧﮕﻬﺪاري‪.‬‬



‫گ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ‪ .‬ﮔﻔﺘﺎر ﺧﺪاﻧﮕﻬﺪاري‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺪرود و وداع‪.‬‬ ‫]ُخ ِن َ‬ ‫ﺧﺪاﻧﮕﻬﺪاري ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ ﮐﺮدن‪ .‬وداع ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﺪرود ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬ ‫گ َ‬ ‫]ُخ ِن َ‬ ‫ﺧﺪاﻧﻪ‪.‬‬



‫]َخ ْد داَن[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺪان و آن ﺑﻄﻨﯽ اﺳﺖ از اﺳﺪﺑﻦ ﺧﺰﯾﻤﻪ و ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل اﺑﻦ ﮐﻠﺒﯽ ﺧﺪان ﻧﺴـﺒﺘﺶ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺪان ﺑﻦ‬ ‫ﻋﺎﻣﺮﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ ﻫﺮﻣﺰﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ ﺣﺮث ﺑﻦ ﺳﻌﺪﺑﻦ ﺛﻌﻠﺒﮥ ﺑﻦ دودان ﺑﻦ اﺳﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاور‪.‬‬



‫]ُخ َو[ )ِا( ﺧﺪاوﻧﺪ ||‪ .‬ﻣﺎﻟﮏ ||‪ .‬آﻗﺎ‪ .‬ﺑﯿﮏ‪ .‬ﻣﻮﻻ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوردي‪.‬‬



‫]ُخ ِو[ )ِا( ﻧﺎﻣﯽ اﺳﺖ از ﻧﺎﻣﻬﺎي ﻣﺮدان‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻋﻠﻢ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻧﺎﻣﯿﺪن ﻣﺮدان‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﺧﺪاوردي ﺧﺎن رﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوردي ﮐﻨﺪي‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺣـﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﻫﺮ‪ .‬واﻗﻊ در ‪16500‬ﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري اﻫﺮو ‪3500‬ﮔﺰي‬ ‫]ُخ ِو َ‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء اﻫﺮ ‪ -‬ﺧﯿـﺎو‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ‪ 81‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ زﺑـﺎن ﺗﺮﮐﯽ ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از‬ ‫ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼـت و ﺣﺒﻮﺑـﺎت و ﺳـﺮدرﺧﺘﯽ اﺳﺖ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري اﺳﺖ‪ .‬ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﻣﺮدم ﻓﺮش و‬ ‫ﮔﻠﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪.‬‬



‫]ُخ َو[ )ِاخ( رب‪) .‬اﻟﺴﺎﻣﯽ ﻓﯽ اﻻﺳﺎﻣﯽ( )ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬ﻧﺎﻣﯽ از ﻧﺎم ﻫﺎي اﻟﻬﯽ‪ .‬ﺧﺪا‪ .‬ﺧﺪاي‪ .‬ﭘﺮوردﮔﺎر‪ .‬اﻟﻠﻬﺘﻌﺎﻟﯽ ‪ :‬ﭼﻮن ﺗﯿﻎ ﺑﺪﺳـﺖ‬ ‫آري ﻣﺮدم ﻧﺘﻮان ﮐﺸﺖ ﻧﺰدﯾﮏ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺪي ﻧﯿﺴﺖ ﻓﺮاﻣﺸﺖ‪ .‬رودﮐﯽ‪ .‬ﺟﺰ از اﯾﺰد ﺗﻮام ﺧﺪاوﻧﺪي ﮐﻨﻢ از دل ﺑﺘﻮ ﺑﺮ اﻓﺪﺳـﺘﺎ‪.‬دﻗﯿﻘﯽ‪ .‬ﺳﺮ‬ ‫ﻧﺎﻣﻪ ﮔﻔﺖ از ﺧﺪاوﻧـﺪ ﭘﺎك ﺑﺒﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﺷـﯿﻢ ﺑﺎ ﺗﺮس و ﺑﺎك‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻓﺮﺧﺶ ﺑﺎد و ﺧﺪاوﻧﺪش ﻓﺮﺧﻨﺪه ﮐﻨﺎد ﻋﯿﺪ ﻓﺮﺧﻨﺪه و ﺑﻬﻤﻨﺠﻨﻪ و‬ ‫ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺎه‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬اﯾﻦ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻣﻠﮏ ﺑﺸﻤﺸـﯿﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﻬﺎﻧﺪار ﺑﻮد ﯾﺎر‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺗﺎ دﺳـﺘﮕﯿﺮ ﺧﻠﻖ ﺑﻮد ﺧﻮاﺟﻪ ﻻﻣﺤﺎل او را‬ ‫ﺑﻮد ﺧﺪا و ﺧﺪاوﻧﺪ دﺳﺘﮕﯿﺮ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﮔﻮاه ﻣﯿﮕﯿﺮم ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻌﺎﻟﯽ را ﺑﺮ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻧﺒﺸﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺷﺸﻢ آﻧﮑﻪ‬ ‫از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻧﻮﻣﯿﺪ ﻧﯿﺴﺘﻢ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اي ﻣﻨﺎﻓﻖ ﯾﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎش ﯾﺎ ﮐﺎﻓﺮ ﺑﺪل ﭼﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ دواﻟﮏ ﺑﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬دﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎغ ﺧﻠﻖ درازﺳﺖ ﺑﺮ ﺧﺴﮏ و ﺧﺎر ﻫﻤﭽﻮ ﺑﺮ ﮔﻞ و ﺳﻮﺳﻦ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺗﺎ ﻧﺸﻨﺎﺳﯽ ﺗﻮ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﻣﺪح ﺗﻮ‬ ‫او را ﻫﻤﻪ ﯾﮑﺴـﺮ ﻫﺠـﺎﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪- .‬اﻣﺜـﺎل‪ :‬ﺧﺪاوﻧـﺪا زن زﺷﺖ را ﺗﻮ ﺑﺮدار ﺧﻮدم داﻧﻢ ﺧﺮ ﻟﻨـﮓ و ﻃﻠﺒﮑـﺎر‪ .‬؟ )از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ‬ ‫دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪا ﻏﺮﯾﺒﺎن ﺧﻮار و زارﻧﺪ ﺑﻨﺰد ﻫﯿﭽﮑﺲ ﻗﺮﺑﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬؟ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳـﺰا را ﺑﺴـﺰاوار دﻫﺪ‪ .‬ﺳﻨﺎﺋﯽ‬ ‫)از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ - .‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑﺎﻻ؛ ﭘﺮوردﮔﺎر ‪ :‬ﺗﻮاﻧﺎ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑﺮ ﻫﺮﭼﻪ ﻫﺴﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎﻻ و داراي ﭘﺴﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺟﺎن؛ آﻓﺮﯾﻨﻨﺪهء ﺟﺎن‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﭘﺮوردﮔﺎر ‪ :‬ﺑﻨﺎم ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﺎن و ﺧﺮد ﮐﺰﯾﻦ ﺑﺮﺗﺮ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺑﺮﻧﮕﺬرد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﻬﺎن؛ آﻓﺮﯾﻨﻨﺪهء‬ ‫ﺟﻬﺎن‪ .‬آﻓﺮﯾﻨﻨـﺪهء ﻋﺎﻟﻢ‪ .‬ﭘﺮوردﮔﺎر ‪ :‬ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧـﺪ زﺑﺎﻧﺖ ﺑﺨﻼف دل ﺗﺴﺖ ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﻬﺎن ﻧﯿﺰ ﺗﺮا روي رﯾﺎﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ - .‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺧﺮد؛ آﻓﺮﯾﻨﻨـﺪهء ﺧﺮد‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﭘﺮوردﮔﺎر ‪ :‬ﺑﻨﺎم ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺟﺎن و ﺧﺮد ﮐﺰﯾﻦ ﺑﺮﺗﺮ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺑﺮﻧﮕﺬرد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻠﻖ؛ آﻓﺮﯾﻨﻨﺪهء‬ ‫ﺧﻠﻖ‪ .‬ﭘﺮوردﮔـﺎر‪ - .‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻋﺎﻟﻢ؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺟﻬﺎن‪ .‬ﭘﺮوردﮔﺎر‪ - .‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﮔﯿﺘﯽ؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻋﺎﻟﻢ‪ .‬ﭘﺮوردﮔﺎر ‪ :‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﮔﯿﺘﯽ ﺳـﺘﻤﮑﺎره‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ راز ﺧـﺪاﯾﺴﺖ و زﯾﻦ ﭼﺎره ﻧﯿﺴﺖ‪.‬دﻗﯿﻘﯽ‪ - .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻬﺮ؛ آﻓﺮﯾﻨﻨﺪهء ﻣﻬﺮ‪ .‬ﭘﺮوردﮔﺎر ‪ :‬ﮐﻨﺪ آﻓﺮﯾﻦ ﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻬﺮ ﮐﺰﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ‬ ‫ﺑﺮ ﭘﺎي دارد ﺳـﭙﻬﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ )||‪ِ .‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺪﺧﺪا )اﺻﻄﻼح ﻧﺠﻮﻣﯽ(‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﭼﻮ ﮐﺮد اﺧﺘﺮ ﻓﺮخ اﯾﺮج ﻧﮕﺎه ﮐﺸﻒ‬ ‫ﮔﺸﺖ ﻃﺎﻟﻊ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣﺎه‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻃﺎﻟﻊ آن ﺳﺎﻋﺖ اﺳـﺪ ﺑﻮد و ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﻣﺮﯾـﺦ ﺑﺎ ﻗﻤﺮ و زﻫﺮه اﻧﺪر ﻗﻮس ﺑﻮد‪) .‬ﻣﺠﻤﻼﻟﺘﻮارﯾﺦ و‬ ‫اﻟﻘﺼـﺺ ||(‪ .‬اﺳـﺘﺎد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﭼﻮن ﺗﻮ )ﺑﻮﻧﺼﺮ ﻣﺸﮑﺎن( ﺧﺪاوﻧﺪ آﻣﺪ ﻣﺮا )= ﻋﺒﺪاﻟﻐﻔﺎر( و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮا ﭼﻪ زﻫﺮه و ﯾﺎراي‬ ‫آن ﺑﻮد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬او ﺑﻨـﺪه و ﺷـﺎﮔﺮد ﻣﻠـﮏ ﺑﻮد ﺗﺎ ﮔﺸﺖ ﺧﺪاوﻧـﺪ و اﺳـﺘﺎد‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ ||‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﺑﺰرگ ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬اﺧﺘﺼﺎص ﻣﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ اﺳﺎﺳـﯽ ﻧﯿﺴﺖ ||‪ .‬ﻣﻮﻟﯽ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻨﺪه‪ .‬آﻗﺎي ﺑﺮده‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺮده و ﮐﻨﯿﺰ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ رﻫﯽ ‪:‬‬ ‫ﻣﺮدي از زﻣﯿﻦ ﺷﺎم از ﻓﺮزﻧـﺪان ﺣﻮارﯾﺎن ﻋﯿﺴـﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺎم او ﻗﯿﻤﻮن ﺑﺰﻣﯿﻦ ﻋﺮب اﻓﺘﺎد‪ ...‬روزي ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻤﯽ رﻓﺖ‪ ،‬دزدي ﭼﻨﺪ ﭘﯿﺸـﺶ آﻣﺪ‪.‬‬ ‫او را ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ :‬ﺗﻮ ﺑﻨـﺪه اي و از ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑﮕﺮﯾﺨﺘﻪ‪ .‬او را ﺑﻨﺪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺰﻣﯿﻦ ﻧﺠﺮان ﺑﺮدﻧﺪ و ﺑﻔﺮوﺧﺘﻨﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻃﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪ .‬ﭼﻮ ﺑﺪﯾﻦ‬ ‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ رﺳـﯿﺪﯾﻢ اﺳﺒﯽ دﯾﮕﺮ زﯾﺮ ﻣﻦ رﯾﺶ ﺷﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪم ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺮا ﺑﺰد و زﯾﻦ ﺑﺮ ﮔﺮدن ﻣﻦ ﺑﻨﻬﺎد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬او ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ و‬ ‫ﺧﻠﻖ ﻋﺎﻟﻤﻨـﺪ او را رﻫﯽ ﺑﺮ ﺧﺪاوﻧـﺪ از رﻫﯽ ﭼﻮن و ﭼﺮا ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﺤﺎل‪ .‬اﻣﯿﺮﻣﻌﺰي‪ .‬ﻣﮑﻦ ﺗﻐﺎﻓﻞ ازﯾﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﻪ ﺗﺮﺳﻢ ﺧﻠﻖ ﮔﻤﺎن ﺑﺮﻧـﺪ ﮐﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﺑﻨﺪه ﺑﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﻋﻬﺪ ﻣﺎ ﺑﺎ ﻟﺐ ﺷﯿﺮﯾﻦ دﻫﻨﺎن ﺑﺴﺖ ﺧﺪا ﻣﺎ ﻫﻤﻪ ﺑﻨﺪه و اﯾﻦ ﻗﻮم ﺧﺪاوﻧﺪاﻧﻨﺪ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ ||‪ .‬ﻟﻘﺒﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻣﺸـﺮق ﺑﺘﻘﻠﯿﺪ ﺳـﻠﻮﮐﯿﻬﺎ ﺑﺮاي ﺧﻮد اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬ﻣﺸـﯿﺮاﻟﺪوﻟﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻣﺸـﺮق ﭘﺲ از اﺳـﮑﻨﺪر و ﺳـﻠﻮﮐﯿﻬﺎ‬ ‫اﻟﻘﺎﺑﯽ اﺧﺘﯿﺎر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ ﺧﻮدﺷﺎن را ﺑﺘﻘﻠﯿﺪ از ﺳـﻠﻮﮐﯿﻬﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ ||‪ .‬ﻟﻘﺒﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺳﻠﺴﻠﻪء اﺳﻤﺎﻋﯿﻠﯿﻪء‬ ‫ﻣﻘﯿﻢ در اﻟﻤﻮت داﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن »ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﺑﺰرگ اﻣﯿﺪ ﻋﻠﯽ ذﮐﺮه اﻟﺴـﻼم« ﻣﺘﻮﻓﯽ ‪ 560‬ه ‪ .‬ق‪ .‬و »ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ‬ ‫ﺑﺰرگ اﻣﯿـﺪ« ﻣﺘـﻮﻓﯽ ‪ 607‬ه ‪ .‬ق‪ .‬و »ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺟﻼـل اﻟـﺪﯾﻦ ﺣﺴـﻦ ﻧﻮﻣﺴـﻠﻤﺎن اﺑـﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑـﻦ ﺣﺴﻦ« ﻣﺘـﻮﻓﯽ ‪ 618‬ه ‪ .‬ق‪ .‬و »ﺧـــﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻋﻼءاﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﻦ« ﻣﺘﻮﻓﯽ ‪ 653‬ه ‪ .‬ق‪ .‬و »ﺧﺪاوﻧـﺪ رﮐﻦ اﻟـﺪﯾﻦ ﺧﻮرﺷﺎه ﺑﻦ ﻋﻼءاﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ«‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻏﺰاﻟﯽ‬ ‫ﻧﺎﻣﻪ ﺣﺎﺷﯿﻪء ص ‪ 37‬و ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ ج‪ 2‬ﺷﻮد ||‪ .‬ﺑﺰرگ‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎه‪ .‬ﺷﺎه‪ .‬ﻣﻮﻻ‪ .‬آﻗﺎ‪ .‬ﺳﺮور‪ .‬ﺑﯿﮓ‪ .‬ﺧﺪﯾﻮ‪ .‬اﻣﯿﺮ‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ‪ .‬رﺋﯿﺲ‪ .‬وﻟﯽ‪.‬‬ ‫)ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻌﻨﻮان ﺧﻄﺎب ﺗﻮﻗﯿﺮي ﺑﺮ ﻫﺮ ﺑﺰرﮔﯽ اﻋﻢ از ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﯾﺎ وزﯾﺮان ﯾﺎ اﻋﯿﺎن و اﺷـﺮف و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺳﭙﺎه و ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻣﻘﺎم و‬ ‫ﻣﻨﺼﺐ اﻃﻼق ﻣﯿﺸﻮد( ‪ :‬اي ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﮑﺎر ﻣﻦ ازﯾﻦ ﺑﻪ ﺑﻨﮕﺮ ﻣﺮ ﻣﺮا ﻣﺸـﻤﺮ ازﯾﻦ ﺷﺎﻋﺮك ﻻس و دﻟﻮس‪ .‬اﺑﻮﺷﮑﻮر ﺑﻠﺨﯽ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺎ ﻧﻮح‬ ‫ﻓﺮخ ﻧﮋاد ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷـﻬﺮﯾﺎري ﺑﮕﺴﺘﺮد داد‪ .‬اﺑﻮﺷـﮑﻮر ﺑﻠﺨﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺳﺎﻻر راه ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﮕﯿﺮد ز داﻧﺶ ﺑـﺪ آﯾﺪش ﭘﯿﺶ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮ‬ ‫ﺧﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ رﯾﺰد ﮐﺴـﯽ ﺑﮕﯿﺘﯽ درﻧﮕﺶ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﺴﯽ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﺮ او ﻧﯿﺴﺖ آﻫﻮ ﺑﺰرﮔﺴﺖ ﺷﺎه دﻟﯿﺮ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮران ﺳﭙﺎه‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺗﺎ‬ ‫ﻫﻤﯽ ﺧﻠﻖ ﺟﻬـﺎن را ﺑﺠﻬﺎن ﻋﯿـﺪ ﺑﻮد ﻫﯿـﭻ ﻋﯿـﺪي ﮐﻪ ﺑﻮد ﺑﯽ ﺗﻮ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣﺒﺎد‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬اﻣﯿﺮ ﻋﺎدل داﻧﺎﺗﺮﯾﻦ ﺧﺪاوﻧـﺪ اﺳﺖ ﺑﺰرﮔﻮارﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﻣﻬﺘﺮ و ﻣﻬﯿﻦ ﺳﺎﻻر‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺗﻮ ﻏﻼم ﻣﻨﯽ و ﺧﻮاﺟﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻨﺴﺖ ﻧﺘﻮان ﺑﺎ ﺗﻮ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ و ﺑﺎ ﺧﻮاﺟﻪ ﺗﻮان‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬درﯾﺎ ﮔﺮ آن ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﺑـﺪو در ﮔﻬﺮ ﺑﻮد درﯾﺎﺳﺖ ﻣـﺪح ﮔﻮي ﺧﺪاوﻧـﺪ را دﻫﺎن‪ .‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬ﺑﺰرﮔﻮارا‪ ،‬ﻧﺎم آورا‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪا ﺣﺪﯾﺚ ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮدن ﺑﺘﻮ ﯾﮑﯽ ﻧﺒﻮي‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬اي ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺧﺮاﺳـﺎن و ﺷـﻬﻨﺸﺎه ﻋﺮاق اي ﺑﻤﺮدي و ﺑﺸﺎﻫﯽ ﺑﺮده از ﺷﺎﻫﺎن ﺳـﺒﺎق‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬اوﺳﺖ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣﻠﮏ اوﺳـﺖ‬ ‫ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺧﻠﻖ اوﺳﺖ ﻣﻬﯿﺎ ﺑﺤﻤـﺪ اوﺳﺖ ﻣﺼـﻔﺎ ﺑـﺪم‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣﺎ ﺑﺎد ﭘﯿﺮوزﮔﺮ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬از اﯾﻦ ﻣﺮد ﺑﺴـﯿﺎر ﻋـﺬر ﺧﻮاﺳﺖ و‬ ‫اﻟﺘﻤﺎس ﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪش ﻧﮕﻮﯾﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ داﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺮا در ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎرﻫﺎ ﻏﺮﺿـﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﺟﺰ ﺻـﻼح ﻫﺮ دو‬ ‫ﺟﺎﻧﺐ ﻧﮕﺎه داﺷـﺘﻦ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ( ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ )ﺧﻮاﺟﻪ اﺣﻤـﺪﺣﺴﻦ( ﺑﻨﺪه را اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺮﺳﺪ‪ ...‬رﻗﻌﺖ ﺑﺒﺎﯾﺪ رﺳﺎﻧﯿﺪ‪ .‬اﻣﯿﺮ رﻗﻌﺖ را‬ ‫ﺑﺴـﺘﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﻫﺮ ﯾﮏ از دﯾﮕﺮي ﺷﺎﯾﺴـﺘﻪ ﺗﺮﻧـﺪ و ﺧﺪاوﻧـﺪ داﻧـﺪ ﮐﻪ اﻋﺘﻤﺎد ﻫﺮ ﮐـﺪام ﺑﻨـﺪه ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺑﻮﻧﺼـﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬زﻧـﺪﮔﺎﻧﯽ ﺧﺪاوﻧـﺪ دراز ﺑﺎد‪ .‬ﻋﺒـﺪاﷲ را اﻣﯿﺮ ﻓﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ دﯾﻮان آوردم‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ( ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﺎ ﺑﻨﺪه ﻋﺒﺪوس ﮔﻔﺖ‬ ‫آﻟﺘﻮﻧﺘﺎش و در اﯾﻦ ﻫﯿـﭻ ﺑـﺪﮔﻤﺎﻧﯽ ﻧﻤﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ دﯾﮕﺮ ﭼﯿﺰي ﺷـﻨﻮده اﺳﺖ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ؟ )ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻻﺟﺮم ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺘﺨﺖ‬ ‫ﻣﻠﮏ رﺳﯿﺪ‪ ،‬او را ﭼﻨﺎن داﺷﺖ ﮐﻪ داﺷﺖ از ﻋﺰت‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻫﺮ آن ده ﺟﻮان را ﻧﻮازش ﻧﻤﻮد )= راﻫﺒﺎن ﭘﺴﺮان ﯾﻌﻘﻮب را( ﭼﻨﺎن‬ ‫ﮐﺶ ﺧﺪاوﻧـﺪ )= ﯾﻮﺳﻒ را( ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬ﺷﻤﺴـﯽ )ﯾﻮﺳﻒ و زﻟﯿﺨـﺎ(‪ .‬ﺑﯿﺎﯾﯿـﺪ ﺗـﺎ ﻫﺮﭼﻪ ﮐﺎر ﺷـﻤﺎﺳﺖ ﺑﺠﺎ آورد ﮐﻮ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﺷﻤﺴـﯽ‬ ‫)ﯾﻮﺳﻒ و زﻟﯿﺨﺎ(‪ .‬رﻓﺘﻢ ﻣﻦ و ﻓﺮزﻧـﺪ ﻣﻦ آﻣـﺪ ﺧﻠﻒ اﻟﺼـﺪق او را ﺑﺨـﺪا و ﺑﺨﺪاوﻧﺪ ﺳﭙﺮدم‪.‬ﺑﺮﻫﺎﻧﯽ‪ .‬اي ﺧﺪاوﻧﺪان ﺳـﯿﺎدت و ﺳـﯿﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﻧﻪ ﺑﺮ اﺷـﺘﺮي ﺳﻮارم ﻧﻪ ﭼﻮ ﺧﺮ ﺑﺰﯾﺮ ﺑـﺎرم ﻧﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ رﻋﯿﺖ ﻧﻪ ﻏﻼـم ﺷـﻬﺮﯾﺎرم ﻏﻢ ﻣﻮﺟﻮد و ﭘﺮﯾﺸـﺎﻧﯽ ﻣﻌـﺪوم‬ ‫ﻧـﺪارم ﻧﻔﺴـﯽ ﻣﯽ زﻧﻢ آﺳـﻮده و ﻋﻤﺮي ﺑﺴـﺮ آرم‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮد ﺗـﺎ ﺳـﯿﺎه را ﺑـﺎ ﮐﻨﯿﺰك اﺳـﺘﻮار ﺑﻨﺪﻧـﺪ و از ﺑـﺎم ﺟﻮﺷﻖ ﺑﻘﻌﺮ ﺧﻨـﺪق‬ ‫دراﻧﺪازﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از وزراء روي ﺷﻔﺎﻋﺖ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻧﻬﺎد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺟﻬﺎن ﺑﮑﺎم ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎد‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ - .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺎج؛ ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺎج‪.‬‬ ‫ﭘﺎدﺷـﺎه ‪ :‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺗـﺎج و ﺧﺪاوﻧـﺪ ﮔﻨـﺞ ﻧﺒﻨـﺪد دل اﻧـﺪر ﺳـﺮاي ﺳـﭙﻨﺞ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺷﻨﺎﺳـﻨﺪه ﺑﺎﯾـﺪ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺗـﺎج ﮐـﻪ ﺗـﺎراج را ﻧـﺎم ﺑﻨﻬﺪ‬ ‫ﺧﺮاج‪.‬اﻣﯿﺮﺧﺴــﺮو‪ - .‬ﺧﺪاوﻧــﺪ ﺷﻤﺸــﯿﺮ؛ داراي ﺷﻤﺸــﯿﺮ ||‪ - .‬ﭘﺎدﺷـﺎه ‪ :‬ﺧﺪاوﻧــﺪ ﺷﻤﺸــﯿﺮ و ﮔـﺎه و ﻧﮕﯿـﻦ ﭼـﻮ ﻣـﺎ دﯾـﺪ و ﺑﺴــﯿﺎر ﺑﯿﻨﺪ‬ ‫زﻣﯿﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻨﺞ؛ ﺻﺎﺣﺐ ﮔﻨﺞ‪ .‬داراي ﮔﻨﺞ‪ - .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﯿﺘﯽ؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﭘﺎدﺷﺎه ‪ :‬ﮔﺰﯾﻦ و ﻣﻬﯿﻦ ﭘﻮر ﺳﻬﺮاب ﺷﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﮔﯿﺘﯽ ﻧﮕﻬﺪار ﮔﺎه‪.‬دﻗﯿﻘﯽ ||‪ - .‬ﭘﺎدﺷﺎه ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺎج و ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻨﺞ ﻧﺒﻨﺪد دل اﻧﺪر ﺳـﺮاي ﺳﭙﻨﺞ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ ||‪ .‬ﻣﺎﻟﮏ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺻـﺎﺣﺐ‪) .‬دﻫـﺎر( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ()‪) (1‬ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬ﭼـﻮن اﻧﻮﺷـﯿﺮوان ﺑﻪ ﻣﻤﻠﮑﺖ اﻧـﺪر ﺑﻨﺸـﺴﺖ‪ ...‬ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻔﺮﻣـﻮد ﺗﺎ‬ ‫ﻣﺰدﮐﯿـﺎن را ﺑﮑﺸـﺘﻨﺪ و ﻫﺮ ﻣـﺎل ﮐﻪ در دﺳﺖ اﯾﺸـﺎن ﺑـﻮد و آﻧﺮا ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻧﺒـﻮد‪ ،‬ﺑـﺪروﯾﺸﺎن داد و ﻫﺮ زﻧﯽ ﮐﻪ داﺷـﺘﻨﺪ ﺑﺨﺪاوﻧـﺪان داد‪.‬‬ ‫)ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻃﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪ .‬و ﻫﺮ زﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﻮﻫﺮ ﻧـﺪاﺷﺖ و او را ﺑﺸﻮﻫﺮ ﺣﺎﺟﺖ ﺑﻮد‪ ،‬او را از ﺧﺰاﻧﻪ ﺟﻬﺎز ﮐﺮد و ﺑﻔﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪان ﺳﺎز‬ ‫و ﺑﺮگ آن زن دادﻧﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻃﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪ .‬و ﻣﯿﻮه ﻫﺎي وي ﻫﻤﻪ ﻣﺒﺎح اﺳﺖ و ﺑﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬ﻫﺮ ﺧﺮﻣﺎﯾﯽ ﮐﻪ از‬ ‫درﺧﺖ ﺑﯿﻔﺘـﺪ ﺧﺪاوﻧـﺪان درﺧﺖ ﺑﺮﻧﺪارد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ و آن دروﯾﺸﺎن را ﺑﻮد‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬ﻓﺮﮔﺮد ﺷـﻬﺮﮐﯿﺴﺖ ﺧﺮد و ﻣﺮدﻣﺎن او ﺧﺪاوﻧﺪان‬ ‫ﭼﻬﺎرﭘﺎي اﻧـﺪ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬ﺧﻤﻮد ﺟﺎﺋﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﻧﺪر وي ﻣﺮﻏﺰارﻫﺎ و ﮔﯿﺎﻫﺨﻮارﻫﺎ و ﺧﯿﻤﻪ ﻫﺎ و ﺧﺮﮔﺎﻫﻬﺎ ﻧﻐﺰﻏﺰان اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪان‬ ‫ﮔﻮﺳـﭙﻨﺪﻧﺪ‪) .‬ﺣـﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ ﺷـﯿﺮوﯾﻪ ﺑﺎ ﺑﺎﻏﺒﺎن ﮐﻪ ﮔﺮزﯾﻦ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﮔﻮﻫﺮﻧﺸﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑـﺪوﯾﺴﺖ اﻣﯿـﺪ و زوﯾﺴﺖ ﺑﺎك‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ آب آﺗﺶ و ﺑﺎد و ﺧﺎك‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻧﺒﯿﻨﯿﻢ ﺗﺎ اﺳﺐ اﺳـﻔﻨﺪﯾﺎر ﺳﻮي آﺧﺮ آﯾﺪ ﻫﻤﯽ ﺑﯽ ﺳﻮار و ﯾﺎ ﺑﺎرهء رﺳﺘﻢ ﺟﻨﮕﺠﻮي ﺑﻪ اﯾﺮان‬ ‫ﻧﻬﺪ ﺑﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ روي‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮ زرﯾﻦ درﺧﺸـﯽ درآﻣﺪ ز زاغ ﺑﺮ ﻣﯿﻬﻤﺎن ﺷﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎغ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺗﻮ ﻏﻼم ﻣﻨﯽ و ﺧﻮاﺟﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻣﻦ اﺳﺖ ﻧﺘـﻮان ﺑـﺎ ﺗـﻮ ﺳـﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ و ﺑـﺎ ﺧـﻮاﺟﻪ ﺗـﻮان‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬اﯾﻦ ﺑـﺎغ و اﯾﻦ ﺳـﺮاي دل اﻓﺮوز را ﻣﺒـﺎد ﺟﺰ ﻣﯿﺮ ﯾﻮﺳﻒ اﯾـﺞ ﺧﺪاوﻧـﺪ و‬ ‫ﮐﺪﺧـﺪاي‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑﻬﺰار اﺳﺐ ﻓﺰون از دوﻫﺰار اﺳﺐ ﮔﺮﻓﺖ ﻫﻤﻪ را ﺗﺮ ﺷـﺪه از ﺧﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻨﮓ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺧﺮ در ﮔﻞ اﻓﺘﺪ ﮐﺴـﯽ‬ ‫ﻧﯿﮑﺘﺮ ﻧﮑﻮ ﺷـﺪ ﺑﺰور از ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺧﺮ‪ .‬اﺳـﺪي )ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ز ﺧﻮﯾﺸﺎﻧﺶ ﻣﺎﻧﺪه ﺳﺖ ﮔﺮدي ﮔﺰﯾﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻮس و درﻓﺶ و ﻧﮕﯿﻦ‪.‬‬ ‫اﺳـﺪي )ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺳﻪ ﺟﺎم از ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ زر ﺑﺨﻮاه ﺑﻤﻦ ده رﻫﺎن ﺟﺎﻧﻢ از رﻧﺞ راه‪ .‬اﺳﺪي )ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﻣﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺘﺮم‪ ،‬ﺳـﺨﻦ ﺷﺘﺮ ﺗﻮاﻧﻢ ﮔﻔﺖ و ﺧﺎﻧﻪ را ﺧﺪاوﻧﺪﯾﺴﺖ ﮐﻪ دﺷـﻤﻦ را از آن ﺑﺎز ﺗﻮاﻧﺪ داﺷﺖ‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼـﺺ(‪.‬‬ ‫در ﺧـﺎﻧﻪء ﺑﺎﻻـﯾﯿﻦ در ﺑﯿﺴﺖ وﭼﻬﺎر ﺗﺎج ﻧﻬﺎده ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﯿﻤﺖ آن ﺧـﺪاي داﻧﺴﺖ و ﻧﺎم ﺧﺪاوﻧـﺪش ﺑﺮ ﻫﺮ ﯾﮑﯽ ﻧﺒﺸـﺘﻪ‪) .‬ﻣﺠﻞ اﻟﺘﻮارﯾـﺦ و‬ ‫اﻟﻘﺼـﺺ(‪ .‬و اﯾﺸﺎن ﺧﺪاوﻧﺪان ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪان ﺑﻮدﻧﺪ‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼـﺺ(‪ .‬ﺑﻪ ﺳـﺮاي اﻧﺪر داﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪش ﻧﻪ ﭼﻨﺎن آﯾﺪ ﭼﻮن‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 710‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﻋﻠـﺖ دار آﯾـﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻓﺮﻣـﺎن داد ﮐـﻪ ﻫﺮ ﮐﺎﻻـي ﮐـﻪ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑـﻦ ﻋﻠﯽ از آن ﻣﺮدﻣـﺎن ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﺴـﺖ‪ ،‬ﺑﺨﺪاوﻧـﺪان ﺑﺎزدﻫﻨـﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧـﺪان ﺑﺪاﻧﺴــﺘﻨﺪ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ دﯾﮕﺮ ﺑﮕﺬاﺷــﺘﻨﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺳﯿﺴـﺘﺎن(‪ .‬و ﻫﺮ ﻣـﺎل و ﮐﺮاع و ﻣﻠـﮏ ﮐﯽ آﻧﺮا ﺧﺪاوﻧـﺪي ﻧﺒـﻮدي ﻫـﺪﯾﻪ ﺑﺮ‬ ‫دروﯾﺸـﺎن و ﻣﺴـﺘﺤﻘﺎن و ﻣﺼﺎﻟـﺢ ﺛﻐﻮر ﻗﺴـﻤﺖ ﺑﺨﺶ ﮐﺮد‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ چ اروﭘﺎ ص ‪ .(91‬ﻣـﺎ اﯾﻦ ﺗﺎوان ﻣﺮادب را ﺑﺴـﺘﺪﯾﻢ ﺗﺎ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪان اﺳﭗ‪ ،‬اﺳﭗ را ﻧﮕﻪ دارﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﮑﺸﺖ ﮐﺴﺎن اﻧﺪرﻧﯿﺎﯾﺪ‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﭗ را ﺑﯿﺎوردﻧﺪ و ﭼﻨﺪاﻧﮑﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﺟﻮ‬ ‫ﺑﻮد ﺑﻮﻗﺖ رﺳـﯿﺪﮔﯽ ﺗـﺎوان ﺑﺴـﺘﺪ و ﺑﺨﺪاوﻧـﺪ زﻣﯿﻦ داد‪) .‬ﻧﻮروزﻧـﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺧـﺎﻧﻪ ﺑﺮﺟﺴﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺤﺮﮐﺖ‬ ‫اﯾﺸـﺎن ﺑﯿـﺪار ﮔﺸﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﻣﻦ ﮐﻤـﺎن را و ﺧﺪاوﻧـﺪ ﮐﻤـﺎن را ﺑﮑﺸﻢ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺑﺮ ﺗﻮ ﻣﻬﻤـﺎن ﻧﺜﺎر ﮐﺮدن ﺟﺎن ﺑﺮ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫آﺳـﺎﻧﺴﺖ‪.‬ﺳـﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺳـﺘﻮر ﺑـﺪ را ﻣـﺎﻧﻢ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻧﻪ اﻧـﺪﯾﺸﻢ ﻧﻪ از زﯾـﺎن ﺧﺪاوﻧـﺪ و ﻧﻪ ز ﺑﯿﻢ ﻫﻼـك‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﻣﻦ ﺗﺮا ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻢ آﻧﭽﻪ داري‬ ‫ﺑﺨﺪاوﻧﺪ آن ﺑﺎزده ﺗﻮ ﺑﺪﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﯾﺪ داد ﻣﯿﺪﻫﯽ‪) .‬ﺗﺬﮐﺮة اﻻوﻟﯿﺎء ﻋﻄﺎر(‪ .‬ﻧﻘﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ ﮔﻔﺖ اول ﺑﺎر ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻧﻪ رﻓﺘﻢ ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫دﯾـﺪم‪ .‬دوم ﺑﺎر ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻧﻪ رﻓﺘﻢ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺧﺎﻧﻪ دﯾـﺪم‪ .‬ﺳﻮم ﺑﺎر ﻧﻪ ﺧﺎﻧﻪ دﯾـﺪم ﻧﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ در ﺣﻖ ﮔﻢ ﺷـﺪم‪) .‬ﺗﺬﮐﺮة اﻻوﻟﯿﺎء‬ ‫ﻋﻄﺎر(‪ .‬ﮐﻪ ﺳـﻔﻠﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﺴﺘﯽ ﻣﺒﺎد ﺟﻮاﻧﻤﺮد را ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﯽ ﻣﺒﺎد‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﯾﮑﯽ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺷﺎخ‪ ،‬ﺑﻦ ﻣﯽ ﺑﺮﯾﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺴـﺘﺎن ﻧﻈﺮ‬ ‫ﮐﺮد و دﯾﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬زﻣﺴﺘﺎن دروﯾﺶ در ﺗﻨﮕﺴﺎل ﭼﻪ ﺳﻬﻠﺴﺖ ﭘﯿﺶ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺎل‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬و ﻣﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ درازﮔﻮش‬ ‫را ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﮐﻪ در ﻃﺮف ﻗﺒﻠﻪء ﻓﺘـﺢ آﺑـﺎد در ﻓﻼـن ﻣﻮﺿﻊ درازﮔﻮش ﺗﻮ درآﻣـﺪه اﺳﺖ‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄـﺎﻟﺒﯿﻦ ص ‪ 108‬ﻧﺴﺨﻪء ﺧﻄﯽ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ آن ﺟﻮال رﺧﺖ را ﺑﺪروﯾﺸـﯽ ﻧﺰدﯾـﮏ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ ص ‪ 79‬ﻧﺴـﺨﻪء ﺧﻄﯽ(‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺳﮓ را ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‬ ‫ﺑﺮوي ﺧﺪاوﻧـﺪ‪ُ .‬ﻣَﻮﺋﱢﻞ؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺳـﺘﻮر‪َ .‬ﻣﻠﯿﮏ؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ‪َ .‬ﺧّﯿﺎﻟَﻪ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳـﺒﻬﺎ‪ .‬ﻧﻘﯿﺾ رﺟﺎﻟﻪ‪ .‬ﺧﺎل؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﯿﺰي‪ .‬ﻣﺪاﺑﺮ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﯿﺮ‬ ‫داﺑﺮ ﮐﻪ ﺿـﺪ ﻓﺎﺋﺰ اﺳﺖ‪ .‬ادﺑﺎر؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﭘﺸﺖ رﯾﺶ ﺳـﺘﻮر ﺷـﺪن‪ .‬دارّي؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻌﻤﺖ‪ .‬اِﻫﺰال؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺘﺮان ﻻﻏﺮ ﮔﺮدﯾﺪن‪ .‬اِﻫﺮاف؛‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺎل ﺑﺎﻟﯿﺪه ﺷﺪن‪ .‬ﻣﻬﺒﻊ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﺒﻊ‪ .‬اﻟﻘﺎب؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻮاﺷﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﺷﺪن ﻗﻮم‪ .‬اﺗﺴﺎع؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺘﺮاﻧﯽ ﺷﺪن ﮐﻪ در ﻧﻪ روز ﯾﮏ‬ ‫ﻧﻮﺑﺖ آب ﺧﻮرﻧـﺪ‪َ .‬ﺗّﺮاس؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺳﭙﺮ‪ .‬اﺗﻤـﺎر؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﺮﻣﺎ ﺷـﺪن ﻗﻮم‪ .‬ﺗﺎِﻣﺮ؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺧﺮﻣﺎ‪ .‬اﻓﺮاع؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺷﺘﺮان ﻓﺮع آور‬ ‫ﺷـﺪن‪ .‬اﻫﺠﺎن؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺷﺘﺮان ﮔﺰﯾﺪه ﺷﺪن‪ .‬اﻓﺘﺎق؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳـﺘﻮران ﻓﺮﺑﻪ ﮔﺮدﯾﺪن‪ .‬ﻣﺪاد؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺘﺮان ﺑﺴـﯿﺎر‪ .‬اﺟﺎده؛ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳـﺐ‬ ‫ﻧﮑﻮ ﮔﺮدﯾﺪن‪ .‬اﻫﺎﻓﮥ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺘﺮان ﺗﺸﻨﻪ ﺷﺪن‪ .‬ﻫﻠﻘﻢ؛ ﻣﻬﺘﺮ ﺳﻄﺒﺮاﻧﺪام ﺿﺨﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺘﺮان‪ .‬ﺣﺴﺎﺑﮥ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﮋاد ﻧﯿﮏ ﺷﺪن‪ .‬اِﻗﻔﺎص؛‬ ‫ﺧﺪاوﻧـﺪ ﭘﻨﺠﺮه ﺑﺎ ﻣﺮغ ﺷـﺪن‪ُ .‬ﻣَﺘَﻤﻠﱢﺢ؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻧﻤﮏ‪ .‬راِﻫـَﺒ ﮥ؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑﺨﺸـﺶ )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬اِﻣﻌﺎز؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰ ﺑﺴـﯿﺎر ﺷﺪن‪ .‬اِﺟﺪاد؛‬ ‫ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑﺨﺖ ﮔﺮداﻧﯿـﺪن‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اِﮐﺴﺎد؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑﺎزار ﮐﺎﺳﺪ ﺷﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬اِﺿـﻌﺎف؛ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻓﺰوﻧﯽ ﺷﺪن‪.‬‬ ‫اِﺣﺎﻟـﮥ؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ اﺳـﺘﺮان ﺳـﺘﺎغ ﺷـﺪن‪) .‬ﺗـﺎج اﻟﻤﺼـﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اِﺷـﺤﺎم؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﭘﯿﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﺷـﺪن‪ .‬اِﻋﻤـﺎم؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑﺴـﯿﺎر ﻋﻢ ﺑﺰرﮔﻮار‬ ‫ﮔﺮداﻧﯿﺪن ﮐﺴﯽ را‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻻﺑ ِﻦ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺴﯿﺎرﺷﯿﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺗﺮﺧﻞ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰ ﻣﺎده ﺷﺪن‪ .‬اﯾﺠﺎه؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﺎه‬ ‫ﮐﺮدن‪ .‬اِﺣﺘِﺸﺎم؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺪم و ﺣﺸﻢ ﺷﺪن ﺑﺒﺰرﮔﯽ‪ .‬اﺧﻮال؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺎل ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﺮﯾﻢ ﮔﺸـﺘﻦ‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪َ .‬اﺻﯿﻞ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺣﺴـﺐ و ﻧﺴﺐ ﺑﺰرگ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪َ .‬ﺗﻤﻠﯿـﮏ؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﭼﯿﺰي ﮔﺮداﻧﯿـﺪن‪ .‬اِﺳـﻤﺎن؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﭼﯿﺰ ﻓﺮﺑﻪ ﺷـﺪن‪ .‬اﻋﻄـﺎش؛ ﺧـﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﭼﻬﺎرﭘﺎي ﺗﺸـﻨﻪ ﺷـﺪن‪ .‬اﺑﻼد؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﭼﻬﺎرﭘﺎي ﭘﻠﯿـﺪ ﺷـﺪن‪ .‬اِﻣﺸﺎء؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﭼﻬﺎرﭘﺎي ﺑﺴـﯿﺎر ﺷـﺪن‪ .‬اِﺻـﺤﺎح؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﭼﻬﺎرﭘﺎﯾﺎن ﺗﻦ‬ ‫درﺳﺖ ﺷـﺪن‪ .‬اﻣﺠﺎج؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﭼﺎرﭘﺎي درﺳﺖ ﮔﺸـﺘﻦ‪ .‬اﻧﺸﺎط؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺳـﺘﻮران ﻧﺸﺎﻃﯽ ﮔﺸـﺘﻦ‪ .‬دﯾﺎر؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ دﯾﺮ‪) .‬دﻫﺎر(‪ .‬اِﮐﻼل؛‬ ‫ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺳـﺘﻮر ﻣﺎﻧـﺪه ﺷـﺪن‪ .‬اِﻗﻮاء؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺳـﺘﻮر ﻗﻮي ﺷﺪن‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اِﻗﻄﺎف؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳـﺘﻮر ﻗﻄﻮف ﮔﺮدﯾﺪن‪ .‬اِﻣﺸﺎء؛‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻮاﺷـﯽ ﺑﺴـﯿﺎرزه ﺷﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬اِﺿـﻌﺎف؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳـﺘﻮر ﺿـﻌﯿﻒ ﺷﺪن‪ .‬اِﺣﻔﺎء؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳـﺘﻮر ﺳﻮده ﭘﺎي ﺷﺪن‪) .‬ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﮐﻼب؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳـﺘﻮر دﯾﻮاﻧﻪ ﺷﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬اﻋﺮاب؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳـﺘﻮر ﺗﺎزي ﺷﺪن‪ .‬اِدﺑﺎر؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳـﺘﻮر ﭘﺸـﺖ‬ ‫رﯾﺶ ﺷـﺪن‪ .‬اِﻏﺰار؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ اﺷﺘﺮان ﺑﺴﯿﺎرﺷـﯿﺮ ﺷـﺪن‪ .‬اﻋﮑﺎر؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ اﺷﺘﺮان ﺑﺴـﯿﺎر ﺷﺪن‪ .‬ﺗﺠﺒﯿﺐ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺷﺘﺮان اﻧﺪك ﺷـﯿﺮ ﺷﺪن‪.‬‬ ‫)ﺗـﺎج اﻟﻤﺼـﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪َ .‬ﮐَﺸـ َﻄﮥ؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺷﺘﺮ ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺎزﮐﺮده‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪َ .‬ﺗﻤﺴـﯿﮏ؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣﺴﮏ ﮐﺮدن‪ .‬اﺛﻼء؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣﺎل‬ ‫ﮐﻬﻦ ﺷـﺪن‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﻣﺮاض؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣﺎل آﻓﺖ رﺳـﯿﺪه ﺷـﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬اﺷﺪاد؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳـﺘﻮري ﺳـﺨﺖ ﺷﺪن‪.‬‬ ‫اﻟﺤﺎم؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﮔﻮﺷﺖ ﺑﺴـﯿﺎر ﺷـﺪن‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻟَﺤﯿﻢ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻮﺷﺖ‪َ .‬ﺗﻼﻓُﻖ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺎرﻫﺎي درﺳﺖ و آراﺳـﺘﻪ ﺷﺪن‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬وﺟﺎﻫﮥ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺪر و ﺟﺎه ﺷﺪن‪ .‬اﻟﺒﺎء؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓَُﻠﻪء ﺑﺴـﯿﺎر ﺷﺪن‪ .‬اﺷـﺒﺎب؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺟﻮان ﺷﺪن‪ .‬اﺷﺎﺑﻪ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻓﺮزﻧـﺪ ﭘﯿﺮ ﺷـﺪن‪ .‬اﺻـﺤﺎب؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻓﺮزﻧـﺪ ﺑﺎﻟﻎ ﺷـﺪن‪ .‬اﺷـﺒﺎء؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮزﻧﺪ زﯾﺮك ﺷﺪن‪ .‬اﻋﺎﻟﮥ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﯿﺎل ﺷﺪن‪ .‬ﻣﻌﯿﻞ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻋﯿﺎل‪ .‬اِﻋﻤﺎر؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻋﻤﺮ ﺑﺴـﯿﺎر ﮔﺸـﺘﻦ‪ .‬اﻋـﺬار؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻋـﺬر ﮔﺸـﺘﻦ‪ .‬اﻋﺘـﺬار؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻋﺬر ﺷﺪن‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻣﺤﺾ؛‬ ‫ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺷـﯿﺮ ﺧﺎﻟﺺ ﺷـﺪن‪ .‬اﻣﺤﺎض؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺷـﯿﺮ ﺧﺎﻟﺺ ﺷـﺪن‪ .‬ﻣﺸـﯽ؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣﻮاﺷـﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﮔﺮدﯾﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪َ .‬ﺗﻤﱡﻠﮏ؛‬ ‫ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺷـﺪن‪ .‬اِﺟﻼب؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺷﺘﺮان ﻧﺮ ﺷـﺪن‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اِﻣﺎَﺗـﮥ؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺷﺘﺮان ﻣﺮگ رﺳـﯿﺪه ﺷﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫اﺣﻼب؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺷﺘﺮان ﻣﺎده ﺷـﺪن‪ .‬اﺟﺮاب؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺷﺘﺮان ﮔﺮﮔﯿﻦ ﺷﺪن‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اِﻣﺨﺎض؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺘﺮان ﻣﺎدهء درد‬ ‫زه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﯾـﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﺰادن رﺳـﯿﺪه ﺷـﺪن‪ .‬اِﻗﻼب؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺷﺘﺮان ﻗﻼب زده ﺷـﺪن‪ .‬اﻣﺼﺎع؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺷﺘﺮان ﺷﯿﺮﺑﺮﮔﺸـﺘﻪ ﺷـﺪن‪ .‬اِﻣﺮاع؛‬ ‫ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺷﺘﺮان ﺑﻔﺮاخ ﻋﻠﻒ رﺳـﯿﺪه ﺷـﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ - .‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺗﻨﺰﯾـﻞ؛ ﺻﺎﺣﺐ ﺗﻨﺰﯾﻞ ||‪ - .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳـﻼم اﺳﺖ ‪ :‬ﭼﻪ‬ ‫ﮔﻔﺖ آن ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺗﻨﺰﯾﻞ و وﺣﯽ ﺧﺪاوﻧـﺪ اﻣﺮ و ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻧﻬﯽ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺎﻧﻪ؛ اﺑﻮاﻟﻤﺜﻮي‪ .‬رﺑّﺎﻟﺒﯿﺖ ﺻﺎﺣﺒﺨﺎﻧﻪ‪ .‬ﻣﺎﻟﮏ ﺧﺎﻧﻪ ‪:‬‬ ‫آن ﺟﻮال را ﺑـﺎ دروﯾﺸـﯽ ﻧﺰدﯾـﮏ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮﺳـﺘﺎدﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﺨﺎراي ﻧﺮﺷـﺨﯽ(‪ - .‬ﺧﺪاوﻧـﺪ دل؛ ﺻﺎﺣﺒـﺪل ‪ :‬ﮐﺎري ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺑﺎز‬ ‫ﺧﺪاوﻧـﺪ دل ﺷﻮم دارم ﺑﻨﻈﻢ ﻣـﺪح ﺧﺪاوﻧـﺪﮔﺎر دل‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ - .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ده؛ ده ﮐﯿﺎ‪ .‬ﺑﺰرگ ده‪ - .‬ﺧﺪاوﻧﺪ رﺧﺶ؛ ﺻﺎﺣﺐ رﺧﺶ||‪- .‬‬ ‫ﮐﻨﺎﯾﻪ از رﺳـﺘﻢ زال ‪ :‬ﻫﻤﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧـﺪش ﺧﺪاوﻧﺪ رﺧﺶ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮ و ﺷـﯿﺮاوژن و ﺗﺎﺟﺒﺨﺶ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﮔﻔﺖ اي ﺧﺪاوﻧﺪ رﺧﺶ‬ ‫ﺑﺪﺷﺖ آﻫﻮي ﻧﺎﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﺒﺨﺶ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺮﺳـﯽ؛ ذات اﻟﮑﺮﺳـﯽ ||‪ - .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﻠﮏ ||‪ .‬دارﻧﺪه‪ .‬دارا‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ)‪ : (2‬ﺑﺲ از‬ ‫ﻫﺮ دوان ﺑﻮد ﻋﺜﻤﺎن ﮔﺰﯾﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷـﺮم و ﺧﺪاوﻧﺪ دﯾﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺎم و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺮم ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﺧﻮب و آواي ﻧﺮم‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﻧﮕـﻮﯾﯿﻢ ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﺳــﺨﻦ ﺑﺮ ﮔﺰاف ﮐـﻪ ﺑﯿﭽـﺎره ﺑﺎﺷـﺪ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻻـف‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣﺮدي و راي و ﻫﻨﺮ ﺑـﺪو ﺷﺎدﻣـﺎن ﻣﻬـﺘﺮان ﺳـﺮ‬ ‫ﺑﺴﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪان ﺗﺠﺮﺑﺖ و آزﻣﺎﯾﺶ از آن ﺣﮑﻢ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺮ ﺣﺎل ﻫﻮا‪) .‬اﻟﺘﻔﻬﯿﻢ ﻓﯽ ﺻﻨﺎﻋﮥ اﻟﺘﻨﺠﯿﻢ ﺑﯿﺮوﻧﯽ(‪ .‬آﺧﺮ ﭼﯿﺮه ﻧﺒﻮد ﺟﺰ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺣﻖ آﺧﺮ ﺑﯿﮕـﺎﻧﻪ را دﺳﺖ ﻧﺒـﺪ ﺑﺮ ﻋﺠﻢ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺑـﺎز از ﻓﻀﻞ و ادب و ﺷـﻌﺮ ﮐﺎﺳـﺪﮔﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺧﺪاوﻧـﺪان اﯾﻦ ﺻـﻨﺎﯾﻊ‬ ‫ﻣﺤﺮوم‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻧﻪ ﺑﻨـﺪه اﯾﻢ ﺧﺪاوﻧـﺪ داﻧﺶ و ﻫﻨﺮﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﻨـﺪﮔﺎن ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺷﺎه ﮐﯿﻬﺎﻧﯿﻢ‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪان ﻋﻠﻢ ﺑﺨﺸـﻬﺎي‬ ‫داﺋﺮهء ﻓﻠـﮏ را ﻗِﺴـّﯽ ﺧﻮاﻧـﺪه اﻧـﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﮐﻤﺎﻧﻬـﺎ‪) .‬ﻧﻮروزﻧـﺎﻣﻪ(‪ .‬و ﺧﺪاوﻧـﺪان ﻓﺴﻮن آژخ را ﺑﻪ وي )ﺑﻪ ﺟﻮ( اﻓﺴﻮن ﮐﻨﻨـﺪ ﺑﻤﺎه ﮐﺎﺳﺖ و‬ ‫ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﻨـﺪش ﺗـﺎ آژخ ﻓﺮورﯾﺰد‪) .‬ﻧﻮروزﻧـﺎﻣﻪ(‪ .‬زدن ﺑـﺎ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻓﺮﻫﻨﮓ راي ﺑﻔﺮﻫﻨﮓ ﺑﺎﺷـﺪ ﺗﺮا رﻫﻨﻤﺎي‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﯿﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﭘﺮده ﺷـﺪ‬ ‫روي ﭘﻮش ﻧﺒﯿﻨﺪ درو ﺟﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻮش‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﻪ اﺳـﺘﺎدﮐﺎري ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻮش در آن ﺑﺎزي ﺳـﺨﺖ ﺷﺪ ﺳﺨﺖ ﮐﻮش‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪان‬ ‫ﮐﺎم و ﻧﯿﮑﺒﺨﺘﯽ ﭼﺮا ﺳـﺨﺘﯽ ﺧﻮرﻧﺪ از ﺑﯿﻢ ﺳـﺨﺘﯽ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﺎه و زر و ﻣﺎل ﺑﻮد‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ روزي‬ ‫ﺑﺤﻖ ﻣﺸـﺘﻐﻞ ﭘﺮاﮔﻨﺪه روزي ﭘﺮاﮔﻨﺪه دل‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ - .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﮕﻔﺖ؛ اﺑﻮاﻟﻌﺠﺐ‪ .‬ﻣﺘﻌﺠﺐ‪ .‬ﺑﻠﻌﺠﺐ‪ - .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺻﻮر؛ ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫ﺻﻮر‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از اﺳﺮاﻓﯿﻞ اﺳﺖ‪ - .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﻠﺖ؛ ﺑﯿﻤﺎر‪ .‬ﻣﺮﯾﺾ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ درد‪ .‬ﻋﻠﯿﻞ ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ زﮐﺮﯾﺎ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺴﯿﺎر ﺧﺪاوﻧﺪ ﻟﻘﻮه را دﯾﺪم ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻔﻠﻮج ﺷـﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﯾﺮﻗﺎن ﻃﺤﺎﻟﯽ را ﯾﮏ ﻃﺮﻣﺲ در ﻃﺒﯿـﺦ اﺳﺎرون دﻫﻨﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺗـﺐ ﺑﻠﻐﻤﯽ را ﯾﮑﯽ ﻃﺮﻣﺲ در ﺳﻪ اوﻗﯿﻪ ﺷـﺮاب دﻫﻨـﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸـﺎﻫﯽ(‪ .‬ﺷـﺮاب ﻣﻤﺰوج ﺧﺪاوﻧـﺪان ﺑـﺎ دو ﺑﻠﻐﻢ را ﻧﯿـﮏ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﻧﻮروزﻧـﺎﻣﻪ(‪ .‬ﭼﻨـﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪان ﻋﻠﺖ را اﻧﺪردﻣﯿـﺪن او ] ﻋﯿﺴـﯽ [ﺷـﻔﺎ آﻣـﺪ‪) .‬ﻣﺠﻤـﻞ اﻟﺘﻮارﯾـﺦ و اﻟﻘﺼـﺺ(‪ - .‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻋﻘـﻞ؛‬ ‫اوﻟﻮاﻟﻨﻬﯽ‪ .‬ﻋﺎﻗﻞ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ راي‪ - .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﻠﻢ؛ اﻫﻞ ﻗﻠﻢ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻗﻠﻢ ||‪ - .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﺸـﯽ‪ .‬ﺗﺮﺳﻞ ﻧﻮﯾﺲ ‪ :‬و ﻣﺤﺘﺸـﻤﺎن‬ ‫درﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪان ﺷﻤﺸـﯿﺮ و ﻗﻠﻢ ﺑﺠﻤﻠﻪ ﺑﯿﺎﻣﺪﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬و ﺧﺪاوﻧﺪان ﻗﻠﻢ را ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻤﺪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺰﯾﺰ ﺑﺎﯾﺪ داﺷﺖ‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ(‪- .‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣﻌﺮﻓﺖ؛ ﺻـﺎﺣﺐ ﻣﻌﺮﻓﺖ‪ .‬ﻋﺎرف ﺑﻪ اﻣﻮر‪ .‬ﺷـﻨﺎﺳﺎي اﻣﻮر ‪ :‬ﻓﺎّﻣﺎ ﺧﺪاوﻧـﺪان ﻣﻌﺮﻓﺖ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ‪) ...‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ(‪ - .‬ﺧﺪاوﻧـﺪ وﺣﯽ؛‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ وﺣﯽ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺑﺮ او وﺣﯽ ﻧﺎزل ﻣﯿﺸﻮد ||‪ - .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳـﻼم ‪ :‬ﭼﻪ ﮔﻔﺖ آن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻨﺰﯾﻞ و وﺣﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻣﺮ و ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻧﻬﯽ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬اِﺧﺒﺎث؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﻠﯿﺪ ﺷﺪن‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ارﻏﺎد؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﯿﺶ ﺧﻮش ﺷﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬اِﻻَﻣﻪ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻣﻼﻣﺖ ﺷﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ از‪ :‬ﺧﺪا ‪ +‬وﻧﺪ )ﭘﺴﻮﻧﺪ اﺗﺼﺎف(؛ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺻﺎﺣﺐ )ﻣﻄﻠﻘًﺎ(‬ ‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺒﺎن و دارﻧـﺪﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻤﻠﻮك آﻧﻬﺎ اﺳﻢ ذاﺗﻨﺪ ﻋﻠﯿﺤﺪه آﻣﺪه و ﺑﺎ ﺻﺎﺣﺒﺎن و دارﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ اﺳـﻢ‬ ‫ﻣﻌﻨﯽ اﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮق ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪ - (2) .‬ﺑـﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺿـﯿﺢ در ذﯾـﻞ ﻣﻌﻨﯽ »ﻣﺎﻟﮏ و ﺻﺎﺣﺐ« در ﺻـﻔﺤﺎت ﻗﺒﻞ در اﯾﻦ ﺷﻮاﻫـﺪ ﻣﻘﺼﻮد‬ ‫ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دارﻧﺪهء اﻣﺮﯾﺴﺖ ﮐﻪ آن اﺳﻢ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﻧﻪ اﺳﻢ ذات‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪.‬‬



‫]ُخ َو[ )ِاخ( ﻣﺎآﻧﻮ از ﺷﺎﻫﺎن ُﺧﺴـُﺮِون)‪ (1‬و ﭘﺲ از اﺑﮕـﺎر )‪ 70‬ق ‪ .‬م‪ .‬ﺗـﺎ ‪ 57‬ق‪.‬م‪ (.‬ﺷـﺎه ﺷـﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺲ از اﺑﮕـﺎر ﯾﮏ ﺳﺎل ﻓﺘﺮت ﻃﻮل‬ ‫ﮐﺸـﯿﺪ و ﺳـﭙﺲ ﻣﺎآﻧﻮ ﮐﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﺪاوﻧـﺪ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺴـﻠﻄﻨﺖ رﺳـﯿﺪ و ﻫﯿﺠﺪه ﺳﺎل و ﭘﻨﺞ ﻣﺎه ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ او ﭘﺴـﺮ ﭼﻪ‬ ‫ﮐﺴـﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ ﮐﻪ از ﺧـﺎﻧﻮادهء دﯾﮕﺮي اﺳﺖ و ﻧﯿﺰ ﮔﻤﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺎﺻـﺮ ﮐﺮاﺳﻮس ﺑﻮده‪ .‬زﯾﺮا دﯾﻮﮐﺎﺳـﯿﻮس‬ ‫ﻧﻮﺷـﺘﻪ آﺑﮕﺎرﻧﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﺤﺪ ﭘﻮﻣﭙﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻃﺮﻓﺪار ﭘﺎرﺗﯿﻬﺎ ﮔﺮدﯾﺪ و ﺑﻪ ﮐﺮاﺳﻮس ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ دﯾﻮﮐﺎﺳـﯿﻮس اﺑﮕﺎر ﻣﻌﺎﺻـﺮ‬ ‫ﮐﺮاﺳـﯿﻮس را ﺑـﺎ ﺳـﻠﻒ او ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﻮﻣﭙﻪ ﺗﺴـﻠﯿﻢ ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﻟﺘﺒـﺎس ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾـﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳـﺘﺎن ﻣﺸـﯿﺮاﻟﺪوﻟﻪ ص ‪- (1) .(2631‬‬ ‫ﺧﺴـﺮون ﻧـﺎم دوﻟﺘﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ در ‪ 180‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻮﻧـﺎﻧﯽ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ‪ 131‬و ‪ 132‬ق ‪ .‬م‪ .‬در ادس ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷـﺪ‪ .‬ﻃﻮاﯾـﻒ ﻋﺮب از دﯾﺮﮔـﺎه در‬ ‫ﺻﻔﺤـﺎت ﺑﯿـﻦ اﻟﻨﻬﺮﯾـﻦ و در ﺣـﻮاﻟﯽ ادس ﻣﺴـﺘﻘﺮ ﺷﺪﻧـﺪ و از اﯾـﻦ ﺟﻬـﺖ‪ ،‬ﭘﻠﯿﻦ ادس را ﺟﺰء ﻋﺮﺑﺴـﺘﺎن ﺑﺸـﻤﺎر آورده اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺎري اﯾﻦ‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن دﺳﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪﮔﺎن دوﻟﺖ ﭘﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﺮون در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳــﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﻃﺮق رود ﺑﺨﺶ ﻧﻄﻨﺰ ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن ﮐﺎﺷــﺎن‪ .‬واﻗــﻊ در ﻫﯿﺠــﺪه ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨــﻮب ﺧــﺎوري ﻧﻄﻨﺰ و‬ ‫ﭼﻬـﺎرﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري ﺷﻮﺳﻪء ﻧﻄﻨﺰ ‪ -‬اردﺳـﺘﺎن‪ .‬اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ در داﻣﻨﻪء ﮐﻮه واﻗﻊ و آﻧﺮا آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل ﺑـﺎ ‪ 40‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪء‬ ‫ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎن اﺳﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت‪ ،‬اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﭘﻨﺒﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي ﮔـﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و راه آﻧﺠﺎ‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ دور‪.‬‬



‫]ُخ َو ِد َد[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( اﺻـﻄﻼﺣﯽ اﺳﺖ ﻧﺠﻮﻣﯽ در ﻃـﺎﻟﻊ‪ .‬اﺑﻮرﯾﺤﺎن ﺑﯿﺮوﻧﯽ در ﺗﻌﺮﯾﻒ آن آرد‪ :‬و اﻣﺎ ﺧﺪاوﻧـﺪ دور آن‬ ‫اﺳﺖ ﮐﯽ ﺻـﺎﺣﺐ ﻃـﺎﻟﻊ ﻣﻮﻟـﺪ را ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺳـﺎل دﻫﯽ و آن را ﮐﯽ زﯾﺮ اوﺳﺖ ﺑﺘﺮﺗﯿﺐ ﻓﻠﮑﻬﺎ از ﺑﺮ ﺳﻮ ﻓﺮود دوم ﺳﺎل‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺨـﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺳﺎﻋﺘﻬﺎ ﮐﻨﯽ‪ .‬ﭘﺲ ﺑـﺪان ﺳﺎل ﮐﯽ ﺧﻮاﻫﯽ ﺑﺨﺪاوﻧـﺪ دور رﺳـﯽ‪ .‬و ﺑﺎﺑﻠﯿﺎن ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮔﻮﯾﻨﺪ وﻟﯿﮑﻦ اﺑﺘﺪاء از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻃﺎﻟﻊ ﻧﮑﻨﻨﺪ وﻟﮑﻦ از‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻮﻟﺪ و ﺑﺒﺎﻗﯽ ﻫﻢ آن راه ﺑﺴﭙﺮﻧﺪ‪) .‬اﻟﺘﻔﻬﯿﻢ ﻓﯽ ﺻﻨﺎﻋﮥ اﻟﺘﻨﺠﯿﻢ ص ‪.(523‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪزاد‪.‬‬



‫]ُخ َو[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺨﻔﻒ ﺧﺪاوﻧـﺪزاده‪ .‬زادهء ﺧﺪاوﻧـﺪ‪ .‬ﺑﺰرﮔﺰاده‪ .‬ﻣﻬﺘﺮزاده‪ .‬ﺷـﺎﻫﺰاده‪ .‬ﻣﻠـﮏ زاده‪ .‬اﻣﯿﺮزاده‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪزاده ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪزاده‪.‬‬



‫]ُخ َو َد[ )ِا ﻣﺮﮐـﺐ( ﻓﺮزﻧـﺪ ﭘﺎدﺷـﺎه‪ .‬ﻣﻠـﮏ زاده‪ .‬ﺧﺴـﺮوزاده‪ .‬ﻓﺮزﻧـﺪ ﺷـﻬﺮﯾﺎر‪ .‬ﻣﻬـﺘﺮزاده‪ .‬ﺑﺰرگ زاده ‪ :‬ﻣﻨﺸـﻮر ﻫﺮون ﺑﻮﻻـﯾﺖ ﺧـﻮارزم‬ ‫ﺑﺨﻠﯿﻔﺘﯽ ﺧﺪاوﻧـﺪزاده اﻣﯿﺮ ﺳـﻌﯿﺪﺑﻦ ﻣﺴـﻌﻮد ﻧﺴـﺨﺖ ﮐﺮدﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺳـﻠﻄﺎن ﺑﺮﻧﺸـﺴﺖ‪ ،‬ﺑﮑﻮﺷـﮏ ﺳﭙﯿـﺪ رﻓﺖ ﺑـﺎ ﻫﻔﺖ ﺗﻦ از‬ ‫ﺧﺪاوﻧـﺪزادﮔﺎن‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ( ﺳـﻮم ذي ﻗﻌـﺪه ﺧﺪاوﻧـﺪزاده اﻣﯿﺮ ﻣﺠـﺪود ﺧﻠﻌﺖ ﭘﻮﺷـﯿﺪ ﺑﻪ اﻣﯿﺮي ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻣـﺎل‬ ‫ﺣﺴـﻨﮏ دﯾﮕﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ ﻫﻮاي ﻣﺤﻤـﺪ و ﻧﮕﺎﻫـﺪاﺷﺖ دل و ﻓﺮﻣـﺎن ﻣﺤﻤﻮد اﯾﻦ ﺧﺪاوﻧـﺪزاده را ﺑﯿـﺎزرد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺗﻮ در ﺟﻤـﺎل‬ ‫ﭼﻨــﺎﻧﯽ ﮐـﻪ در ﺟﻤــﺎل ﮐﻤــﺎل ﺑﺰرﮔـﻮار ﺧﺪاوﻧــﺪزادهء ﮔﻬﺮي‪.‬ﺳـﻮزﻧﯽ‪ .‬ﭘﺲ واﺟـﺐ آﻣــﺪ ﻣﻌﻠـﻢ ﭘﺎدﺷـﺎﻫﺰاده را در ﺗﻬــﺬﯾﺐ اﺧﻼـق‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪزادﮔﺎن‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( َﻣﻠـﮏ‪ُ .‬ﻣﻠـﮏ‪ِ .‬ﻣﻠـﮏ‪) .‬ﺗـﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻣﺎﻟﮏ ﺷـﺪن‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺷـﺪن ||‪ .‬واﺟـﺪ اﻣﯿﺮي ﺷـﺪن‪ .‬داراي‬ ‫]ُخ َو ُ‬ ‫اﻣﯿﺮي ﺷﺪن ||‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎه ﺷﺪن‪ .‬ﺑﭙﺎدﺷﺎﻫﯽ رﺳﯿﺪن ||‪ .‬اﻣﯿﺮ ﺷﺪن‪ .‬ﻣﻮﻟﯽ ﺷﺪن‪ .‬ﺑﯿﮓ ﺷﺪن‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﺷﺪن ||‪ .‬اﺳﺘﺎد ﺷﺪن‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪﮐﺶ‪.‬‬



‫ك[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﺸـﻨﺪهء ﺧﺪاوﻧـﺪ‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎه ﮐﺶ‪ .‬ﻗﺎﺗﻞ ﺷﺎه‪ .‬ﻗﺎﺗﻞ ﻣﻠﮏ ‪ :‬ﮐﻪ اي ﺑﻨـﺪﮔﺎن ﺧﺪاوﻧـﺪﮐﺶ ﻣﺸﻮرﯾﺪ ﻫﺮ ﺟﺎي ﺑﯿﻬﻮده‬ ‫]ُخ َو ُ‬ ‫ﻫﺶ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮ آن ﻋﺎﺻـﯿﺎن ﺧﺪاوﻧـﺪﮐﺶ ﺧﺒﺮ ﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﺶ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻧﺒﺨﺸﻮد ﻫﺮﮔﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﺶ ﺑﺮ آن ﺑﻨﺪه ﮐﻮ ﺷـﺪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪﮐﺶ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﮐﺸﻨﺪهء ﺑﺰرﮔﯽ ﯾﺎ اﻣﯿﺮي ﯾﺎ ﻣﻬﺘﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪﮐﺸﻨﺪه‪.‬‬



‫ش َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺸـﻨﺪهء ﭘﺎدﺷﺎه‪ .‬ﻗﺎﺗﻞ ﺷﺎه‪ .‬ﻗﺎﺗﻞ ﻣﻠﮏ ‪:‬دﯾﮕﺮ روز ﺑﺮاﺑﺮ ﺷـﺪ ﺑﺎ آن ﯾﺎﻏﯿﺎن ﺧﺪاوﻧﺪﮐﺸـﻨﺪﮔﺎن‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ك َ‬ ‫]ُخ َو ُ‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪﮐﺶ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر‪.‬‬



‫]ُخ َو[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﺧﺎﻟﻖ‪ .‬ﺻﺎﻧﻊ ﻋﺎﻟﻢ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧـﺪا‪ .‬اﷲ ‪ :‬رﺿﺎ ده ﺑﻔﺮﻣﺎن ﺣﻖ ﺑﻨﺪه وار ﮐﻪ ﭼﻮن او ﻧﺒﯿﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر‪ .‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫)ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ز ﻣﺤﺮﻣﺎن ﺳﺮاﭘﺮدهء وﺻﺎل ﺷﻮم ز ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر ﺧﻮد ﺑﺎﺷﻢ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ ||‪ .‬واﻟﯽ‪) .‬زﻣﺨﺸﺮي(‪ .‬ﻫﺮ ﺷﺨﺺ ﺑﺰرﮔﻮار‪ .‬ﺑﯿﮓ‪.‬‬ ‫رﺋﯿﺲ‪ .‬ﺳـﺮور ||‪ .‬ﻣﻮﻻـ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ‪ .‬آﻗـﺎ ‪ :‬ﮐـﺎر ﺧﺪاوﻧـﺪﮔﺎر ﺧﻮد ﻧﮑﻨـﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻤﯽ ﮐـﺎر ﭘﯿﺸـﮑﺎر ﮐﻨـﺪ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬اﻣﯿﺮ‬ ‫اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﻧﮑﻨﻢ ﭼﮑﻨﻢ و ﺑﻨـﺪه را ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧـﺪﮔﺎر ﺧﻮﯾﺶ ﺟﺰ اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻧﺸﺎﯾﺪ ﮐﺮدن‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺨﺎراي ﻧﺮﺷـﺨﯽ(‪ .‬ﮐﺎري ﮐﻨﻢ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎز ﺧﺪاوﻧـﺪ دل ﺷﻮم دارم ﺑﻨﻈﻢ ﻣـﺪح ﺧﺪاوﻧـﺪﮔﺎر دل‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺣﺴـﺮﺗﯽ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﯾﮑﯽ ﺑﻨـﺪهء ﺻﺎﻟﺢ را ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻬﺸـﺖ ﺑﺮﻧـﺪ و ﺧﺪاوﻧـﺪﮔﺎر ﻓﺎﺳـﻘﺶ را ﺑﻪ دوزخ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬ﺳـﻌﺪي اﮔﺮ داغ ﻋﺸـﻖ در ﺗـﻮ ﻣـﺆﺛﺮ ﺷـﻮد ﻓﺨﺮ ﺑـﻮد ﺑﻨـﺪه را داغ‬ ‫ﺧﺪاوﻧـﺪﮔﺎر‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒـﺎت(‪ .‬ﺳـﻌﺪي رﺿـﺎي دوﺳﺖ ﻃﻠﺐ ﮐﻦ ﻧﻪ ﺣﻆ ﺧﻮﯾﺶ ﻋﺒـﺪ آن ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ راي ﺧﺪاوﻧـﺪﮔﺎر اوﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫)ﺑﺪاﯾﻊ(‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎري ﮐﻪ ﻋﺒﺪي ﺧﺮﯾﺪ ﺑﺪارد ﻓﮑﯿﻒ آﻧﮑﻪ ﻋﺒﺪ آﻓﺮﯾﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﺗﺮا ﻧﯿﺴﺖ آن ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﮐﺮدﮔﺎر‪ .‬ﮐﻪ ﻣﻤﻠﻮك‬ ‫را ﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﺷـﮑﺮاﻧﻪ را ﮐﻪ ﭼﺸﻢ ﺗﻮ روي ﺑﺘﺎن ﻧﺪﯾﺪ ﻣﺎ را ﺑﻌﻔﻮ و ﻟﻄﻒ ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر ﺑﺨﺶ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ ||‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ‪.‬‬ ‫)ﺣﺒﯿﺶ ﺗﻔﻠﯿﺴـﯽ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﺎﻟﮏ ‪ :‬زﯾﺎﻧﯽ ﮐﻪ آﻣـﺪ ﺑﺮ آن ﮐﺸـﺘﻤﻨﺪ ﺷـﻤﺎرش ﺑﯿﺎﯾـﺪ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮐﻪ ﭼﻨـﺪ ز ﺧﺴـﺮو زﯾﺎن ﺑﺎز ﺑﺎﯾﺪ ﺳـﺘﺪ‬ ‫اﮔﺮﭼﻪ زﯾﺎﻧﺴﺖ ﺻـﺪ ﺑﺎر ﺻـﺪ درﻣﻬﺎي ﮔﻨﺠﯽ ﺑﺮ آن ﮐﺸﺖ زار ﺑﺮﯾﺰﻧـﺪ ﭘﯿﺶ ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ ||‪ .‬ﻣﻮﺟﺪ‪ .‬ﻣﺨﺘﺮع‪ .‬درﺳﺖ ﮐﻨﻨﺪهء‬ ‫ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ||‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺳـﻠﻄﺎن ‪ :‬اﺳـﺤﺎق ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﺮﺳـﯿﺪ و از اﺳﺐ ﻓﺮوﻧﯿﺎﻣﺪ‪ .‬اﻣﯿﺮ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﺎ ﻓﻼن! ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ را ﻓﺮوﻧﺎﯾﯽ و دﺷـﻨﺎﻣﺶ داد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺨﺎراي ﻧﺮﺷـﺨﯽ(‪ - (1) .‬در ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت آﻣـﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر ﺑﮑﺎف ﻓﺎرﺳـﯽ ﻟﻔﻈﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﻣﺮﮐﺐ از »ﺧﺪاوﻧـﺪ« و »ﮔﺎر«‪ .‬ﭘﺲ »ﮔﺎر« در اﯾﻨﺠﺎ ﮐﻠﻤﻪء ﻧﺴـﺒﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻓﺎدهء ﻣﻌﻨﯽ ﺗﺸﺒﯿﻬﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻣﺜﻞ ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺳـﺮاج و ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺳﺮاج اﻟـﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﺧﺎن آرزو در ﺳـﺮاج اﻟﻠﻐﺎت ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﮐﻪ ﻟﻔﻆ »ﮔﺎر« در ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر زاﺋﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﻓﯿﺮوزﻣﻨﺪ و ﺷﺎدﻣﻨﺪ‬ ‫ﻟﻔﻆ »ﻣﻨـﺪ« زاﺋـﺪ اﺳﺖ و ﺑﻌﻀـﯽ از ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر در اﺻﻞ »ﺧﺪاوﻧﺪي ﮔﺎر« ﺑﻮد »ﮔﺎر« ﮐﻠﻤﻪء ﻧﺴـﺒﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﻣﻨﺴﻮب ﺑﺨﺪاوﻧﺪي‪» ،‬ﯾﺎء« را ﺑﺠﻬﺖ ﺗﺨﻔﯿﻒ ﺣﺬف ﮐﺮده اﻧﺪ«‪ .‬در آﻧﻨﺪراج درﺑﺎرهء ﻟﻔﻆ ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر ﺑﺪﯾﻦ ﺷـﺮح آﻣﺪه اﺳﺖ )آﻧﻨﺪراج‬ ‫ذﯾﻞ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ و ﮐﻠﻤُﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪﮔﺎر و ﮐﻠﻤﻪء ﺧـﺪاﯾﮕﺎن(‪» :‬ﻣﺰﯾـﺪ ﻋﻠﯿﻪ ﺧﺪا و ﻣﻌﻨﯽ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺪا‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻌﺪ ﻟﻔﻆ ﺧﺪا‪ ،‬ﮐﻠﻤﻪء‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺗﺸﺒﯿﻪ و زﯾﺎدت ﻧﯿﺰ ازآن ﻣﺴﺘﻔﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻌﻀﯽ از ﻓﻀﻼ در ﺷﺮح اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﺑﻮﺳﺘﺎن‪ :‬اﮔﺮ ﺑﻨﺪه ﭼﺎﺑﮏ ﻧﯿﺎﯾﺪ ﺑﮑﺎر‬ ‫ﻋﺰﯾﺰش ﻧﺪارد ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر‪ .‬آورده اﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻟﻔﻆ ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻟﻔﻆ ﺑﻨﺪه ﯾﺎ آن ﭼﻪ در ﻣﻌﻨﯽ اوﺳﺖ‪ ،‬اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻓﻘﯿﺮ ﻣﺆﻟﻒ‬ ‫ﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ اﺳﺖ در اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﺳـﻌﺪي‪ :‬ﮐﺮم ﺑﯿﻦ و ﻟﻄﻒ ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر ﮔﻨﻪ ﺑﻨﺪه ﮐﺮده ﺳﺖ او ﺷﺮﻣﺴﺎر‪ .‬ﻟﯿﮑﻦ ﺑﺪون ﻗﯿﺪ ﻣﺬﮐﻮر‬ ‫ﻧﯿﺰ آﻣـﺪه‪ .‬ﺧـﻮاﺟﻪ ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ :‬ﺧـﻮاﺟﻪ ﻣـﻊ اﻟﻘﺼـﺪ ﮐﻪ در ﺑﻨـﺪ ﻣـﺎﺳﺖ ﮔﺮﭼﻪ ﺧـﺪاﯾﺴﺖ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣـﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﺠﺰ ﺑﻨـﺪﮔﯽ ﻧﺎﯾـﺪ از ﻫﯿـﭻ ﮐﺲ‬ ‫ﺧﺪاوﻧـﺪي ﻣﻄﻠﻖ او راﺳﺖ ﺑﺲ‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪء ﺷـﯿﺮاز‪ :‬ﺷـﮑﺮ ﺧـﺪا ﮐﻪ ﭼﺸﻢ ﺗﻮ روي ﺑﺘـﺎن ﻧﺪﯾـﺪ ﻣـﺎ را ﺑﻌﻔﻮ ﻟﻄﻒ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﮔﺎر ﺑﺨﺶ‪ .‬اﺳـﯿﺮ‬ ‫ﻻﻫﯿﺠﯽ‪ :‬ﺟﺰ ﺷﻮق و ذوق ﺑﺎﻃﻦ و اﺳـﺮار ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺟﺰ دﯾـﺪ ﯾﺎر و وﺻﻞ ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر ﻫﯿﭻ‪ .‬ﻣﻼﻋﺒﺪاﷲ ﻫﺎﺗﻔﯽ‪ :‬ﻧﻪ ﻣﺎ ﭼﺎﮐﺮاﻧﯿﻢ و ﺗﻮ ﺷـﻬﺮﯾﺎر‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺗﻮ ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر‪ .‬ﻣﺤﺴﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮ‪ :‬ﺑﺠﻤﻠﻪ ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻣﻄﯿﻊ ارض و ﺳﻤﺎ ﺑﺒﯿﻦ ﺑﺮاي ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺧﺪاﯾﮕﺎن ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬و ﻣﺨﻔﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧـﺪي دو ﻗﺴﻢ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪي ﺑﻪ اﺿﺎﻓﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ آن ﮐﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻌﻀـﯽ ﭘﺮورش دﻫﻨﺪه و ﻣﺤﺘﺎج اﻟﯿﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺴـﺒﺖ ﻓﺎﺋﻖ از ﺧﻮد‬ ‫ﻣﺤﺘـﺎج و ﻣﺮﺑـﻮب ﺑﻮد ﯾـﺎ در ﯾـﮏ اﻣﺮي ﮐﻤـﺎل و ﺑﺰرﮔﯽ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و در دﯾﮕﺮي ﻧﻪ و ﺧﺪاوﻧـﺪي ﻣﻄﻠﻖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺴـﺒﺖ ﺟﻤﯿﻊ‬ ‫اﻋﺪادي ﺧﻮﯾﺶ ﻣﺤﺘﺎج اﻟﯿﻪ و ﻣﺮﺑﯽ ﺑﻮد و در ﮐﻞ اﻣﻮر او را ﮐﻤﺎل و ﮐﺒﺮﯾﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر‪.‬‬



‫]ُخ َو ِد[ )ِاخ( ﻟﻘﺐ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر‪.‬‬



‫]ُخ َو ِد[ )ِاخ( ﻟﻘﺐ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼل اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻠﺨﯽ ﺷﺎﻋﺮ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﻣﻮﻟﻮي اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر ﻓﺮﻣﻮد در ﺗﻔﺴـﯿﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﻦ اﯾﻦ را ﺑﻪ‬ ‫اﻣﯿﺮ ﭘﺮواﻧﻪ ﺑﺮاي آن ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﺗﻮ اول ﺳـﺮ‪ ،‬ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﯽ ﺷـﺪي ﮐﻪ ﺧﻮد را ﻓﺪاي ﮐﻨﻢ‪) .‬ﻓﯿﻪ ﻣﺎﻓﯿﻪ چ ﻓﺮوزاﻧﻔﺮ ص ‪ .(4‬ﯾﮑﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﯾﻨﺠﺎ‬ ‫ﭼﯿﺰي ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮده ام ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ در ﻋﺎﻟﻢ ﯾﮏ ﭼﯿﺰﯾﺴﺖ ﮐﻪ آن ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ اﮔﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎ را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻨﯽ‬ ‫و آﻧﺮا ﻓﺮاﻣـﻮش ﻧﮑﻨﯽ‪) .‬ﻓﯿـﻪ ﻣــﺎﻓﯿﻪ چ ﻓﺮوزاﻧﻔﺮ ص ‪ .(14‬ﭘﺴـﺮ اﺗﺎﺑـﮏ آﻣـﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧـﺪﮔﺎر ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﭘـﺪر ﺗﻮ داﺋﻤًﺎ ﺑﺤﻖ ﻣﺸـﻐﻮل اﺳﺖ و‬ ‫اﻋﺘﻘﺎدش ﻏﺎﻟﺒﺴﺖ و در ﺳـﺨﻨﺶ ﭘﯿـﺪاﺳﺖ‪) .‬ﻓﯿﻪ ﻣﺎﻓﯿﻪ چ ﻓﺮوزاﻧﻔﺮ ص ‪ .(28‬ﮔﻔﺘﯿﻢ آرزو ﺷـﺪ او را ﮐﻪ ﺷـﻤﺎ را ﺑﺒﯿﻨﺪ و ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ‬ ‫ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪﮔﺎر را ﺑﺪﯾـﺪﻣﯽ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر را ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺎﻋﺖ ﻧﺒﯿﻨﺪ‪) .‬ﻓﯿﻪ ﻣﺎﻓﯿﻪ چ ﻓﺮوزاﻧﻔﺮ ص ‪ .(35‬و رﺟﻮع‬ ‫ﺷﻮد ﺑﻪ ﮐﺘﺎب ﻓﯿﻪ ﻣﺎﻓﯿﻪ چ ﻓﺮوزاﻧﻔﺮ ص ‪ 264 ،240 ،42 ،37‬و ‪.295‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر‪.‬‬



‫]ُخ َو ِد[ )ِاخ( ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﺑﺰرگ از ﺳـﺮزﻣﯿﻦ آﻧﺎﻃﻮﻟﯽ و ﺑﺴـﺒﺐ اﺳﺘﻌﺪاد ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮدن ﺑﭙﺎﯾﺘﺨﺖ دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ و اﯾﻦ ﮐﻪ‬ ‫دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر در اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷﺪ‪ ،‬داراي اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺴﺰا ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﺟﻪ ﺗﺴﻤﯿﻪء آن ﺑﻮاﺳﻄﻪء ﻧﺎم ﺳﻮﻣﯿﻦ ﭘﺎدﺷﺎه ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر ﻏﺎزي ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺮاد اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ وﻻﯾﺖ در ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺷﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮهء آﻧﺎﻃﻮﻟﯽ و ﻏﺮب آﻧﮑﺎرا و ﺷﺮق ﻗﻮﻧﯿﻪ و ﺳﺎﺣﻞ درﯾﺎي‬ ‫ﺳﻔﯿـﺪ و درﯾﺎي ﺳـﯿﺎه و ﺑﺤﺮ ﻣﺮﻣﺮه ﻗﺮار دارد و ﻣﺴﺎﺣﺖ آن در ﺣـﺪود ‪ 74792‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﮔﺰ ﻣﺮﺑﻊ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬زﻣﯿﻨﻬﺎي ﺧﺪاوﻧـﺪﮔﺎر از دّره و‬ ‫ﮐﻮه و ﺑﯿﺎﺑﺎن ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷـﺪه و از زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﺎط ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻠﻨـﺪﺗﺮﯾﻦ ﮐﻮه آن‪ ،‬ﮐﻮه ﮐﺸـﯿﺶ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺳـﻄﺢ درﯾﺎ ‪ 2500‬ﮔﺰ ارﺗﻔﺎع‬ ‫دارد و ﺳﺮاﺳـﺮ ﺳـﺎل از ﺑﺮف ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻬﻤـﺘﺮﯾﻦ رود آن رود ﺳـﮕﺎرﯾﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﮔﺬﺷـﺘﻦ از آﻧﮑـﺎرا و دﯾﮕﺮ ﻧﻘـﺎط و‬ ‫ﭘﯿﻮﺳـﺘﻦ ﺑﻪ رودﻫـﺎي ﭼﻨـﺪي ﺑﻪ درﯾـﺎي ﺳـﯿﺎه ﻣﯽ رﯾﺰد‪ .‬ﭘﺲ از آن‪ ،‬رود ﺑﯿﻮك ﻣﻨـﺪرس )ﻣﻨـﺪرس ﺑﺰرگ( اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑـﺎ ﺳـﯿﺮاب ﮐﺮدن‬ ‫زﻣﯿﻨﻬﺎي اﻃﺮاف ﺑﻪ درﯾﺎي ﺳـﻔﯿﺪ داﺧﻞ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺧﺎك اﯾﻦ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﺑﺴـﯿﺎر ﺳﺒﺰ و ﺧﺮم و ﺣﺎﺻﻞ ﺧﯿﺰ و داراي آﺑﻬﺎي ﻣﻌـﺪﻧﯽ ﻓﺮاوان ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻـت ﻋﻤـﺪهء آن ﻣﯿﻮه‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺻًﺎ ﻫﻠﻮ‪ ،‬ﺗﻮت‪ ،‬اﻧﮕﻮر‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑﺎت‪ ،‬اﺑﺮﯾﺸﻢ‪ ،‬ﺧﺸـﺨﺎش و ﭘﻨﺒﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب و ﻫﻮاي ﺧﺪاوﻧـﺪﮔﺎر‬ ‫ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﻣﻌﺘﺪل و ﺳﺎﻟﻢ‪ ،‬وﻟﯽ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ زﻣﺴﺘﺎﻧﻬﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺮد اﺳﺖ‪ .‬در ﺧﻼل ﺗﺎرﯾﺦ ﻫﺮ ﺑﺨﺸﯽ و ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ از اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ‬ ‫ﺗﺤﺖ اﺳﺘﯿﻼـي دوﻟﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣـﺪﺗﻬﺎ دوﻟﺖ اﯾﺮان و روم در آن ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ داﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ و ﭘﺲ از ﺗﻘﺴـﯿﻢ روم ﻧﯿﺰ ﺟﺰء‬ ‫روم ﺷﺮﻗﯽ ﮔﺮدﯾﺪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎري‪.‬‬



‫]ُخ َو ِد[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر ﺑﻮدن‪ .‬در اﻃﻼﻗﺎت اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺼﻮرت اﺳـﻤﯽ ﺑﺨﻮد ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﺧﻄﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻬﺘﺮان ﺑﻤﻬﺘﺮان‬ ‫ﯾﺎ ﻓﺮزﻧـﺪان ﺑﭙـﺪران ﯾﺎ رﻋﺎﯾﺎ ﺑﺸﺎه و اﻣﯿﺮان و ﺑﯿﮓ ﻫﺎ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ (|| 1).‬اﺳـﺘﻘﻼل‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖ‪ .‬داوري‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ‪ .‬ﺳﻠﻄﻨﺖ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫)||ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﺨﺪاوﻧﺪﮔﺎر ﺑﻮدن‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺎﻫﯽ و اﻣﯿﺮي‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬اﻣﺮوز در ﻣﮑﺎﺗﺒﺎت اﻏﻠﺐ ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﭙﺪران ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﺧﻄﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ :‬ﺣﻀـﺮت ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎري از اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﺎاﻃﻼع اﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎري دﯾﺮوز ﺑﻪ اﯾﻨﺠﺎ ﻧﯿﺎﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎري را اﯾﻦ‬ ‫واﻗﻌﻪ ﺧﻮش ﻧﯿﺎﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺮز‪.‬‬



‫]ُخ َو ِد َم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺮزدار‪ .‬ﻣﺮزﺑﺎن‪ .‬ﺳـﺮﺣﺪدار‪ .‬ﺳـﻨﻮردار ‪ :‬ﺗﻮ ﮔﻔﺘﯿﻢ ﺑﺎﺷـﯽ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣﺮز ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺮز را از ﺗﻮ دﯾﺪﯾﻢ‬ ‫ارز‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪه‪.‬‬



‫]ُخ َو َد ‪ِ /‬د[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺻﺎﺣﺐ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﻟﮏ ‪ :‬ﮔﺮوﻫﯽ ﺧﺪاوﻧﺪهء ﭼﺎرﭘﺎي ﮔﺮوﻫﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺸﺖ و ﺳﺮاي‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫در زﻣﯿﻦ ﻣﺮدﻣﺎن و ﺑﺮ ﭼﻪ وﯾﺮان ﺑﻨﺎ ﻣﯽ اﻓﮑﻨﯽ‪ .‬ﺑﺎري ﺑﻨﺎ ﭼﻨﺎن اﻓﮑﻦ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧـﺪه ﺑﯿﺎﯾـﺪ و آﻧﺮا وﯾﺮان ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﭼﻮﺑﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد‬ ‫ﺑـﺒﺮي‪) .‬ﮐﺘـﺎب اﻟﻤﻌـﺎرف(‪ .‬آن ﺧﺮك را اﮔﺮ ﺟـﺎﻣﻪ و ﯾـﺎ ﺑـﺎرش ﻓﺮوﮔﯿﺮﻧــﺪ ﺟﻔﺘـﻪ دراﻧــﺪاﺧﺘﻦ ﮔﯿﺮد‪ ،‬اﻣـﺎ از ﺧﺪاوﻧـﺪه ﻧﺠﻬـﺪ‪) .‬ﮐﺘـﺎب‬ ‫اﻟﻤﻌـﺎرف ||(‪ .‬آﻗـﺎ‪ .‬ﻣﻮﻟﯽ‪ .‬ﺑﺰرگ ‪ :‬ﺟﺎه و ﻣﺎل ﻣﯽ ﻃﻠﺒﯽ اﮔﺮ از ﺑﻬﺮ آن ﻣﯽ ﻃﻠﺒﯽ ﺗﺎ ﺧﺪاوﻧـﺪه ﺑﺎﺷـﯽ‪ ،‬ﻣﺤﺎل ﻣﯽ ﻃﻠﺒﯽ زﯾﺮا ﮐﻪ ﭼﻨـﺪﯾﻦ‬ ‫ﻫﺰار آدﻣﯽ ﺧﺪاوﻧﺪه ﻧﺸﺪﻧﺪ ﺗﻮ ﻧﯿﺰ ﻫﻢ ﻧﺸﻮي‪) .‬ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻌﺎرف(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻔﺘﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َو ِد َه َت ‪ِ /‬ت[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( اﺻـﻄﻼﺣﯽ اﺳﺖ ﻧﺠﻮﻣﯽ و اﺑﻮرﯾﺤـﺎن آﻧﺮا ﭼﻨﯿﻦ آورده‪ :‬ﻓﺎّﻣﺎ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻫﻔﺘﻪ آن اﺳﺖ ﮐﯽ‬ ‫آن روزﻫﺎء ﮔﺬﺷـﺘﻪ از وﻗﺖ ﻣﻮﻟـﺪ ﺑﺎزﺑﮕﯿﺮي و ﻫﻔﺘﮕﺎن ﻓﮑﻨﯽ و ﯾﺎذداري ﮐﯽ ﺟﻨـﺪ ﺑﺎر اوﻓﺘﺎد و آن را از ﻃﺎﻟﻊ اﺻﻞ ﻣﻮﻟـﺪ ﺑﺸـﻤﺮي‪ .‬آن‬ ‫ﺑﺮج ﮐﺒﺬورﺳﯽ ﺑﺮج ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻮد و آﻧﺞ ﺑﺎ ﺗﻮ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﮐﯽ ﻫﻔﺖ ﺗﻤﺎم ﻧﺸﻮد از ﺻﺎﺣﺐ ﻃﺎﻟﻊ ﺑﺸﻤﺮي‪ .‬ﺳﻮي ﺧﻼف ﺗﻮاﻟﯽ و ﻫﺮ ﮐﻮﮐﺒﯽ را‬ ‫ﮐﯽ ﺑﯿﺸﺖ آﯾـﺪ ﺑﺎﺻﻞ ﻣﻮﻟـﺪ روزي دﻫﯽ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺑﺨﺪاوﻧـﺪ آن روزي رﺳـﯽ ﮐﺰ آن ﻫﻔﺘﻪ ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑﻮذ و ﮐﺲ ﻫﺴﺖ ﮐﯽ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺳﻮي‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 711‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺗﻮاﻟﯽ اﻟﺒﺮوج ﮐﻨﺪ ﻧﻪ ﺳﻮي ﺧﻼف ﺗﻮاﻟﯽ‪) .‬اﻟﺘﻔﻬﯿﻢ ﻓﯽ ﺻﻨﺎﻋﮥ اﻟﺘﻨﺠﯿﻢ ص ‪.(524‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪي‪.‬‬



‫]ُخ َو[ )ﺣـﺎﻣﺺ( رﯾـﺎﺳﺖ‪ .‬آﻗﺎﺋﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﻬﺘﺮي‪ .‬ﻣﻮﻻﺋﯽ‪ .‬ﺳـﯿﺎدت‪ .‬ﺧﻮاﺟﮕﯽ‪ .‬ﺷﺎﻫﯽ‪ .‬ﺑﺰرﮔﯽ‪ .‬ﺑﺰرﮔﻮاري‪ .‬ﺳـﺮوري ‪ :‬از ﻓﻀـﻞ‬ ‫ﺧﺪاوﻧـﺪ و ﺧﺪاوﻧـﺪي ﺳـﻠﻄﺎن اﻣﺮوز ﻣﻦ از دي ﺑﻪ و اﻣﺴﺎل ﻣﻦ از ﭘﺎر‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬اي ﻣﻠﮏ ﻣﺴـﻌﻮدﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﮐﺎﺣﺮار زﻣﺎن ﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪي و‬ ‫ﺷـﺎﻫﯽ ﺗﻮ دارﻧـﺪ اﺗﻔـﺎق‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺣﺸـﻤﺖ ﻣﺠﻠﺲ ﻋﺎﻟﯽ ﺑﺰرگ اﺳﺖ زﻫﯽ ﮐﻪ ﻧـﺪاﺷﺘﯿﻢ ﺑـﺪان ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺰرگ ﭼﯿﺰي ﻧﺒﺸـﺘﻦ‪ .‬ﺑﺨﻮاﺟﻪ‬ ‫ﻧﺒﺸﺘﯿﻢ ﺗـﺎ اﯾﻦ ﮐـﺎر را ﺑﺨﺪاوﻧـﺪي ﺗﻤـﺎم ﮐﻨـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻧﮕﺮﯾﺴﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻫﺮﮔﺰ ﺣﻖ ﺧﺪاوﻧـﺪي اﯾﻦ ﭘﺎدﺷﺎه ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﻨﻢ‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧﺪاوﻧـﺪي و ﺧﻮﺑﯽ و ﺟﻮاﻧﯽ ﺗﻦ آﺳﺎﻧﯽ و ﻧﺎز و ﮐﺎﻣﺮاﻧﯽ ﭼﻮ ﭼﯿﺰي زآﻧﭽﻪ داري ﺑﯿﺶ ﺧﻮاﻫﯽ ز ﺑﯿﺸـﯽ ﺧﻮاﺳـﺘﻦ ﯾﺎﺑﯽ‬ ‫ﺗﺒﺎﻫﯽ‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪ .‬ﺧﺪاوﻧـﺪي ﻫﻤﯽ ﺑﺎﯾـﺪت و ﺧـﺪﻣﺖ ﮐﺮد ﻧﺘﻮاﻧﯽ ﮔﺮش ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻨﯽ ﺑﺪﻫﺪ ﺧﺪاوﻧﺪت ﺧﺪاوﻧﺪي‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪.‬‬ ‫ﺑﺠﺰ او را ﺑﺨﺪاوﻧﺪي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﮑﻨﺪ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﻗﺪم ﺑﺮداﺷﺘﯽ و رﻧﺠﻪ ﺑﻮدي ﮐﺮم ﮐﺮدي ﺧﺪاوﻧﺪي ﻧﻤﻮدي‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻣﻄﺮب ﻋﺸﻖ اﯾﻦ زﻧﺪ وﻗﺖ‬ ‫ﺳﻤﺎع ﺑﻨـﺪﮔﯽ ﺑﻨـﺪ و ﺧﺪاوﻧـﺪي ﺻﺪاع‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪي ﺑﺠﺎي ﺑﻨﺪﮔﺎن ﮐﺮد ﺧﺪاوﻧﺪا ز آﻓﺎﺗﺶ ﻧﮕﻬﺪار‪.‬ﺣﺎﻓﻆ )||‪ .‬ﺣﺎﻣﺺ( رﺑﻮﺑﯿﺖ‪.‬‬ ‫اﻟﻬﯿﺖ ‪ :‬ﻧﺒﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ آﺳـﻤﺎن و زﻣﯿﻦ ﻣﺮ او را ﺧﺪاوﻧﺪي و ﻣﻬﺘﺮﯾﺴﺖ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﮐﺸﻤﮑﺶ ﻫﺮﭼﻪ در او زﻧﺪﮔﯽ اﺳﺖ ﭘﯿﺶ ﺧﺪاوﻧﺪي‬ ‫او ﺑﻨـﺪﮔﯽ اﺳـﺖ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﻣﺮا ﭼـﻪ ﺑﻨـﺪﮔﯽ از دﺳـﺖ و ﭘـﺎي ﺑﺮﺧﯿﺰد ﻣﮕﺮ اﻣﯿـﺪ ﺑﺨﺸـﺎﯾﺶ ﺧﺪاوﻧـﺪي‪ .‬ﺳــﻌﺪي )ﻃﯿﺒـﺎت(‪ .‬ورﻧـﻪ ﺳـﺰاوار‬ ‫ﺧﺪاوﻧـﺪﯾﺶ ﮐﺲ ﻧﺘﻮاﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺑﺠـﺎ آورد‪.‬ﺳــﻌﺪي )||‪ .‬ص ﻧﺴـﺒﯽ( ﻣﻨﺴـﻮب ﺑﺨﺪاوﻧـﺪ‪ .‬ﻣﻨﺴـﻮب ﺑـﻪ ﺧـﻮاﺟﻪ‪ .‬ﻣﻨﺴـﻮب ﺑﺸـﺎه ‪ :‬در دوﻟﺖ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪي ﻫﻤﮕﻨﺎن را راﺿﯽ ﮐﺮدم‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺣﺴﻮد را ﮐﻪ راﺿﯽ ﻧﻤﯿﺸﻮد؛ اﻻ ﺑﺰوال ﻧﻌﻤﺖ ﻣﻦ و اﻗﺒﺎل دوﻟﺖ ﺧﺪاوﻧﺪي‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪.‬‬ ‫ﮔﺮ اﻟﺘﻔﺎت ﺧﺪاوﻧﺪﯾﺶ ﺑﯿﺎراﯾﺪ ﻧﮕﺎرﺧﺎﻧﻪء ﭼﯿﻨﯽ و ﻧﻘﺶ ارﺗﻨﮕﯿﺴﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪي ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﺮدن ‪ :‬او ﺧﻮد ﻣﮕﺮ ﺑﻠﻄﻒ ﺧﺪاوﻧﺪﯾﯽ ﮐﻨﺪ ورﻧﻪ ز ﻣﺎ ﭼﻪ ﺑﻨﺪﮔﯽ آﯾﺪ ﭘﺴـﻨﺪ او‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﺪاﯾﻊ||(‪.‬‬ ‫]ُخ َو َ‬ ‫آﻗﺎﯾﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﺰرﮔﻮاري ﮐﺮدن‪ .‬رﯾﺎﺳﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﺳﺮوري ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﯾﺮدي‪.‬‬



‫]ُخ ِو[ )ِاخ( وي دﻻـك و ﺣﻤﺎﻣﯽ ﺑﻮد از اﻫﻞ ﻗﺰوﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﺎﻫﺰادهء ﺣﯿـﺪرﻣﯿﺮزاي ﺻـﻔﻮي ﻓﺮزﻧـﺪ ﺷﺎه ﻋﺒﺎس اول را ﺑﻘﺘﻞ آورد‪ .‬ﺗﻮﺿـﯿﺢ‬ ‫آﻧﮑﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺟﻨﮕﻬـﺎي ﻣﺘﻤـﺎدي ﺑـﺎ ﻋﺜﻤﺎﻧﯿﻬـﺎ‪ ،‬ﺷﺎه ﻋﺒﺎس اول ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﺑﻤﺼﺎﻟﺤﺖ ﮔﺮﻓﺖ و ﻗﺮار ﺷـﺪ ﯾﮑﯽ از ﺷﺎﻫﺰادﮔﺎن ﺻـﻔﻮي ﺑـﺪرﺑﺎر‬ ‫ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ رود و ﻗﺮار ﺻـﻠﺢ ﮔـﺬارد‪ .‬ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﺳـﻠﻄﺎن ﺣﯿﺪرﻣﯿﺮزا اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮدﯾﺪ و ﻗﺮار ﺑﺮ اﯾﻦ رﻓﺖ ﮐﻪ او ﺑﺎ ﻋﻠﯿﻘﻠﯽ ﺧﺎن ﻓﺘﺢ اﻏﻠﯽ‬ ‫ﷲ اش ﺑﻪ ﻧﺰد ﺧﻮاﻧﺪﮔﺎر رود و ﺷﺎه ﻋﺒﺎس ﻧﯿﺰ از ﮔﻨﺠﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي اﺻﻔﻬﺎن ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬در ﭼﺸﻤﻪء ﺑﺮﻧﺠﺮد در ﺷﺐ ﺑﯿﺴﺖ ودوم ذﯾﺤﺠﮥ‬ ‫اﻟﺤﺮام ﺳﻨﻪء ‪ 994‬ه ‪.‬ق ‪ .‬ﺷـﺎﻫﺰاده ﺑﻤﻨﺰل ﻋﻠﯿﻘﻠﯽ ﺧﺎن ﻣﯽ رود و در دل ﺷﺐ ﻣﺴﺖ ﻃﺎﻓـﺢ ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬در ﺣﯿﻦ ﻣﺴﺘﯽ در ازاي آﻧﮑﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺣﺮم ﺳـﺮا رود در آﻟﻪ ﭼﻮﻗﯽ ﮐﻪ از آن ﺟﻮارح و ﺑﺎزان ﺑﻮد رﺧﺘﺨﻮاب ﻣﯽ ﻃﻠﺒـﺪ و ﺑﺨﻮاب ﻣﯽ رود‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ‪ ،‬ﺧﺪاوﯾﺮدي دﻻك ﮐﻪ‬ ‫از ﺑﺮﮐﺸـﯿﺪﮔﺎن ﺷﺎﻫﺰاده از زﻣﺎن ﺧﺮدﺳﺎﻟﯽ ﺑﻮد و ﺑﺮ اﺛﺮ ﻟﻄﻒ ﺷـﻬﺰاده از دﻻﮐﯽ ﻗﺰوﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺷﺎﻣﺨﻪ رﺳـﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺐ ﺑﺘﻤﻬﯿـﺪي‬ ‫ﻏﻼﻣﺎن ﮐﺸـﯿﮏ را از اﻃﺮاف آﻟﻪ ﭼﻮق دور ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ و ﺑﺎ ﺧﻨﺠﺮي ﮐﻪ از ﻣﯿﺎن ﺷﺎﻫﺰاده ﮐﺸـﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻨـﺪ زﺧﻢ ﮐﺎري ﺑﺮ او ﻣﯽ زﻧـﺪ و‬ ‫ﺷﺎﻫﺰاده را ﺧﻮن آﻟﻮد رﻫﺎ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ و ﻣﯽ رود‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ‪ ،‬ﻓﺘﺎح ﻧﺎم ﭘﺴـﺮي ﮐﻪ از ﺧـﺪﻣﺘﮕﺎران ﺷﺎﻫﺰاده و ﺣﺴﺐ اﻻﻣﺮ ﺑﺨـﺪﻣﺖ آﻣـﺪه‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺳـﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ و ﺟﺴﺪ ﺷﺎﻫﺰاده را در ﺧﻮن ﻏﻮﻃﻪ ور ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻮرًا ﺧﺒﺮ ﻣﯽ دﻫﺪ وﻟﯽ ﮐﺎر از ﮐﺎر ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻗﺎﺗﻞ‪،‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﯾﺮدي اﺑﺘﺪاء ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﯽ رود و ﺑﺎ ﮐﯿﺴﻪ اي ﭘﻮل ﺑﯿﺮون ﻣﯽ آﯾﺪ و ﺑﻪ ﻣﻨﺰل اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺧﺎن ﻣﯽ رود و ﻗﻀﯿﻪ را ﺑﻪ او ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪.‬‬ ‫اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺧﺎن او را ﺑﻪ دو ﻧﻔﺮ از ﮔﻤﺎﺷـﺘﮕﺎن ﻣﯽ ﺳـﭙﺎرد ﮐﻪ ﺑﺠﻨﮕﻞ ﺑﺮده او را ﮐﺎرد زﻧﻨـﺪ‪ .‬آﻧﺎن او را ﺑﺠﻨﮕﻞ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ ﺑﻬﻮاي ﭘﻮل او را‬ ‫ﮐﺎرد ﮐﺎري ﻧﻤﯽ زﻧﻨـﺪ و ﭘﻮل او را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺮدﻧـﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ‪ ،‬ﺧـﺪاوﯾﺮدي ﺧﻮد را در ﺑﺮﮐﻪء آﺑﯽ ﻣﯽ اﻧـﺪازد و ﭼﻮن ﺧﺎرج ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻮد اﺣﺴﺎس ﺳـﺮﻣﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ از دور ﺷﻌﻠﻪء ﻣﺸﻌﻠﯽ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﻪ آن ﻣﺸﻌﻞ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﭼﻮن ﺑﻤﺸﻌﻞ ﻣﯽ رﺳﺪ‪ ،‬ﻣﺸﻌﻞ از آن‬ ‫ﺧﯿﻤﻪء ﺷﺎﻫﺰاده ﺑﻮد‪ .‬او را ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧـﺪ و ﺑﻨﺰد ﺷﺎه ﻋﺒﺎس ﻣﯽ ﺑﺮﻧـﺪ‪ .‬او اﺑﺘـﺪاء ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻣﺮا در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﮐﺴﺎن دﯾﮕﺮ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﮐﺮدﻧـﺪ‪.‬‬ ‫وﻟﯽ ﻧﺎم ﺗﺤﺮﯾﮏ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن را ﻧﻤﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﭼﺎر ﻣﺠﻠﺴـﯿﺎن زﺑﺎن او را ﺟﻮاﻟﺪوز ﻣﯿﺰﻧﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺷﺎه ﻋﺒﺎس ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎم ﺧﻮن ﭘﺴﺮ ﭼﻨﺪ ﺧﻨﺠﺮ ﺑﻪ‬ ‫او ﻣﯽ زﻧﺪ و او را ﻣﯽ ﮐﺸﺪ‪ .‬ﺟﻨﺎزهء او را ﺑﺒﺎزار ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ و ﻣﯽ ﺳﻮزاﻧﻨﺪ‪) .‬از ﻋﺎﻟﻢ آراي ﻋﺒﺎﺳﯽ چ اﯾﺮج اﻓﺸﺎر ﺻﺺ ‪.(349 - 346‬‬ ‫ﺧﺪاوﯾﺮدي ﺧﺎن‪.‬‬



‫]ُخ ِو[ )ِاخ( ﺟﻼﯾﺮ وي از ﻋﻠﻤﺎي ﺷـﻬﺮ ﻣﺸﻬﺪ ﺑﺪورهء ﺻﻔﻮﯾﺎن در زﻣﺎن ﺷﺎه ﻋﺒﺎس اول ﺑﻮد و ﭼﻮن ﻋﺒﺪاﻟﻤﺆﻣﻦ ﺧﺎن اوزﺑﮏ ﺷﻬﺮ ﻣﺸﻬﺪ‬ ‫را ﺑﻤﺤﺎﺻـﺮه ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺷﺎه ﻋﺒﺎس اول ﻫﻢ ﺑﺎ ﻗﺸﻮن ﺑﮑﻤﮏ ﻣﺤﺼﻮران ﺷﺘﺎﻓﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺑﯿﻤﺎري در ﻃﻬﺮان ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮد و ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺧﻮد‬ ‫را ﺑﻤﺸـﻬﺪ ﺑﺮﺳﺎﻧـﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﻣﺸـﻬﺪ ﺧـﺪاوﯾﺮدي ﺧﺎن را ﺑﻨﺰد ﻋﺒﺪاﻟﻤﺆﻣﻦ ﺧﺎن ﻓﺮﺳـﺘﺎدﻧﺪ و دم از ﻣﺼﺎﻟﺤﺖ زدﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻋﺒﺪاﻟﻤﺆﻣﻦ ﺧﺎن ﺗﻦ‬ ‫ﺑﻤﺼﺎﻟﺤﺖ ﻧﺪاد و ﺧﺪاوﯾﺮدي ﺧﺎن را ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻧﻤﻮد و در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻠﻌﻪ ﻣﻘﺘﻮل ﮐﺮد‪) .‬از ﻋﺎﻟﻢ آراي ﻋﺒﺎﺳﯽ چ اﯾﺮج اﻓﺸﺎر ص‪.(412‬‬ ‫ﺧﺪاه‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( در ﺗﺪاول ﻣﺮدم ﮔﯿﻼن‪ ،‬ﺧﺪا ||‪ .‬ﺷﺎه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬اوﻻد ﻣﺎﻫﻮﯾﻪ ﻣﺮوزي ] = ﻣﺎﻫﻮي ﺳﻮري [ ﻗﺎﺗﻞ ﯾﺰدﺟﺮد ﺳﻮم را‬ ‫اﻟﯽ ﯾﻮﻣﻨﺎ ﻫﺬا ﺧﺪاه ﮐﺸﺎن ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺣﻤﺰهء اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاه ﮐﺶ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﻟﻘﺒﯽ اﺳﺖ ﻣﺎﻫﻮي ﺳﻮري ﮐﺸﻨﺪهء ﯾﺰدﮔﺮد ﺳﻮم ﭘﺎدﺷﺎه ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ را‪.‬‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﺧﺪاه ﮐﺸﺎن‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﺧـﺪاﮐﺸﺎن‪ .‬ﮐﺸـﻨﺪﮔﺎن ﺷـﺎه ‪ :‬اوﻻد ﻣﺎﻫﻮﯾﻪء ﻣﺮوزي ﻗﺎﺗﻞ ﯾﺰدﺟﺮد ﺳﻮم را اﻟﯽ ﯾﻮﻣﻨﺎ ﻫـﺬا ﺧـﺪاه ﮐﺸﺎن ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﺣﻤﺰهء اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﻫﻤﺘﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ِﻫْﻢ َم[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(اﺷﺘﯿﺎق ﺑﺪﯾﻨﺪاري‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاي‪.‬‬



‫]ُخ[)‪ِ) (1‬اخ( اﻟﻪ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪ .‬اﷲ‪ .‬ﺧﺪا‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺪاي ﺻﻮرت دﯾﮕﺮﯾﺴﺖ ﺑﺮاي ﺧﺪا و ﺑﻬﻤﺎن ﻣﻌﻨﯽ و اﻃﻼق اﺳﺖ‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧـﺪا و ﺗﺮﮐﯿﺒـﺎت آن ﺷﻮد ‪ :‬ﺗﺎ آﻧﮕﻪ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺧـﺪاي ﻋﺰوﺟﻞ ﯾﮑﯽ اﺳﺖ و ﺑﺠﺰ او ﺧـﺪاي ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﮕﻮﯾﻨـﺪ ﺗﯿﻎ از‬ ‫ﮔﺮدن اﯾﺸﺎن ﺑﯿﻮﻓﺘﺎد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻃﺒﺮي(‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻧﺒﻮدي ﺳﺨﻦ از ﺧﺪاي ﻧﺒﯽ ﮐﯽ ﺑﺪي ﻧﺰد ﻣﺎ رﻫﻨﻤﺎي‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑﺪان رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺎ و‬ ‫ﺑﻨـﺪه ﺑﻮدن ﻣﺎ ﺧﺪاي وار ﻫﻤﯽ ﻣﻨﺘﯽ ﻧﻬﺪ ﻫﺮ ﺧﺲ‪ .‬ﻋﺴـﺠﺪي‪ .‬ﭼﻮن ﺧﺪاي‪ ...‬ﺑﺪان آﺳﺎﻧﯽ ﺗﺨﺖ ﻣﻠﮏ ﺑﻤﺎ داد‪ ،‬اﺧﺘﯿﺎر آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺬر‬ ‫ﮔﻨﺎﻫﮑـﺎران ﺑﭙـﺬﯾﺮﯾﻢ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧـﺪاي داﻧﯽ ﺧﻠﻖ ﺧـﺪاي را ﻣﺂزار‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑﺮ زﺑﺎن ﺷـﯿﺦ رﻓﺖ ﮐﻪ اﻟﺤﻤـﺪاﷲ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ‬ ‫ﮐﺎرﻫﺎي ﻣﺎ ﺧـﺪاي ﺳﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬اﺳـﺮار اﻟﺘﻮﺣﯿﺪ(‪ .‬ﺧﺪاي داﻧﺪ ﮐﺰ ﺧﺠﻠﺖ ﺗﻮ ﺑﺎ دل ﺧﻮﯾﺶ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺑﻤﻘﻄﻊ ﺷـﻌﺮ آﻣﺪﺳـﺘﻢ از ﻣﺒﺪا ﻫﻤﯽ ﭼﻪ‬ ‫ﮔﻔﺘﻢ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ زﯾﺮه و ﮐﺮﻣـﺎن ﻫﻤﯽ ﭼﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﺼـﺮه و ﺧﺮﻣـﺎ‪ .‬اﻧﻮري )از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ - .‬ﺧـﺪاي آﺑـﺎد؛ ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻣـﺪﯾﻨﻪ‬ ‫ﻓﺎﺿﻠﻪء ﺧﯿﺎﻟﯿﺴﺖ ﮐﻪ در آن اﺣﮑﺎم اﻟﻬﯽ ﺑﯽ ﭼﻮن و ﭼﺮا و ﺻﺪدرﺻﺪ و از روي رﻏﺒﺖ اﺟﺮاء ﻣﯿﺸﻮد ‪ :‬در ﺧﺪاي آﺑﺎد ﯾﺎﺑﯽ اﻣﺮ و ﻧﻬﯽ و‬ ‫دﯾﻦ و ﮐﻔﺮ و اﺣﻤـﺪ ﻣﺮﺳﻞ ﺧـﺪاي آﺑﺎد را ﺑﺲ ﭘﺎدﺷﺎ‪ .‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ - .‬ﺧـﺪاي آزﻣﺎﺋﯽ‪:‬ﭘـﺬﯾﺮﯾﻢ ﻫﺮچ آن ﺧﺪاﺋﯽ ﺑﻮد ﺧﺼﻮﻣﺖ ﺧﺪاي آزﻣﺎﺋﯽ‬ ‫ﺑﻮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺧﺪاي آﻓﺮﯾﺪ؛ آﻓﺮﯾﺪهء ﺧﺪا ‪ :‬ﺟﺰ آن را ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺪاي آﻓﺮﯾﺪ ﮐﺲ از رﺳـﺘﻨﯿﻬﺎ ﮔﯿﺎﻫﯽ ﻧﺪﯾﺪ‪ - .‬ﺧﺪاي آورد؛ ‪ :‬ﺑﻌﻀﯽ از‬ ‫ﻗﯿﻼن اﯾﺸﺎن‪ ...‬ﺑﺪﺳﺖ آوردﻧﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ ﺑﻄﻮع ﺑﺎ ﻣﺮاﺑﻂ ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﯽ آﻣﺪﻧﺪ و اﯾﺸﺎن را ﺧﺪاي آورد ﻧﺎم ﻧﻬﺎد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ چ‪1‬‬ ‫ﻃﻬﺮان ص ‪ - .(419‬ﺧـﺪاﯾﺎ؛ اي ﺧـﺪاي‪ .‬اﻟﻠﻬﻢ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬اﻟﻬﯽ‪ .‬رﺑﯽ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﭘﺮوردﮔﺎر را ‪ :‬ﺧـﺪاﯾﺎ راﺳـﺖ‬ ‫ﮔﻮﯾﻢ ﻓﺘﻨﻪ از ﺗﻮ اﺳﺖ وﻟﯽ از ﺗﺮس ﻧﺘﻮاﻧﻢ ﭼﻐﯿـﺪن ﻟﺐ و دﻧـﺪان ﺗﺮﮐﺎن ﺧﺘﺎ را ﺑـﺪﯾﻦ ﺧﻮﯾﯽ ﻧﺒﺎﯾﺴﺖ آﻓﺮﯾـﺪن ﮐﻪ از دﺳﺖ ﻟﺐ و دﻧـﺪان‬ ‫اﯾﺸﺎن ﺑﻪ دﻧـﺪان دﺳﺖ و ﻟﺐ ﺑﺎﯾـﺪ ﮔﺰﯾـﺪن اﮔﺮ رﯾﮕﯽ ﺑﮑﻔﺶ ﺧﻮد ﻧـﺪاري ﭼﺮا ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺷـﯿﻄﺎن آﻓﺮﯾﺪن‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ - .‬ﺧﺪاﯾﺎن؛ آﻟ َِﻬﮥ‪.‬‬ ‫ﻗﺼـﺪ از ذﮐﺮ اﯾﻦ ﻟﻔﻆ رؤﺳﺎ و ﻗﻀﺎت ﻗﻮم ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ اﯾﺸﺎن از ﺟﺎﻧﺐ ﺧـﺪا ﻗﻀﺎوت ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧـﺪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس(‪- .‬‬ ‫ﺧﺪاﯾﺎن ﺧﺪا؛ رب اﻻرﺑﺎب‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺪاي ﺑﺎﻗﯽ )ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ(؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻻﯾﺰال ‪ :‬رﺣﻤﺖ ﺻـﻔﺖ ﺧﺪاي ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ وآن‬ ‫را ﮐﻪ ﺧﺪاي ﺑﺮﮔﺰﯾﻨﺪ‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﻗﻄﻌﺎت(‪ - .‬ﺧﺪاي ﺑﺮ ﺗﻮ؛ ﮐﻠﻤﻪء ﻗﺴﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻮ و ﺧﺪا‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬در ﻣﻮرد ﻗﺴﻢ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﺜﻞ ﺗﻮ و‬ ‫ﺧـﺪا‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺗﻮ و ﮐﺮﺷـﻤﻪء ﻣﺎ و دل ﺟﻔﺎ ﺑﺮدار ﺧﺪاي ﺑﺮ ﺗﻮ ﮐﻪ ﺟﻮر آﻧﻘﺪر ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﯽ‪ .‬ﺣﯿﺎﺗﯽ ﮔﯿﻼﻧﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ - .‬ﺧﺪاي را؛‬ ‫ﺑﺮاي ﺧـﺪاي‪ .‬ﻋﺒـﺎرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺴﻢ را ﺑﻪ ﺑﮑﺎر اﺳﺖ ‪ :‬ﺧـﺪاي را اﯾﻦ اﻣﯿﺮ ﺟﻠﯿﻞ ﺷـﻬﺎب ﺑﻦ اﺛﯿﺮ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ چ‪ 1‬ﻃﻬﺮان ص‬ ‫‪ - (1) .(443‬در آﻧﻨـﺪراج ذﯾﻞ ﮐﻠﻤﻪء »ﺧﺪا« و »ﺧﺪاي« ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻧﺎم ذات ﺣﻀـﺮت اﯾﺰدﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ و ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻣﺎﻟﮏ و ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫اﺳﺖ و ﭼﻮن ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬در ﻏﯿﺮ ذات ﺑﺎري ﺗﻌﺎﻟﯽ اﻃﻼق ﻧﻨﻤﺎﯾﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﻣﻀﺎف ﺑﭽﯿﺰي ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﮐﺪﺧﺪا و ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪا‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﺳـﻌﺪي ﮔﻔﺘﻪ‪:‬‬ ‫ﻣﺮغ ﻣﺄﻟﻮف ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪا اﻧﺲ ﮔﺮﻓﺖ ﮔﺮ ﺑﺴـﻨﮕﺶ ﺑﺰﻧﯽ ﺟﺎي دﮔﺮ ﻣﯽ ﻧﺮود‪ .‬و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ دوﻟﺖ ﺧﺪا ﺷـﯿﺦ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬ﻫﻨﺮ ﻫﺮ ﮐﺠﺎ‬ ‫ﯾﺎﻓﺖ ﻗـﺪر ﺗﻤﺎم ﺑﺪوﻟﺖ ﺧﺪاﺋﯽ ﺑﺮآورد ﻧﺎم‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ اﯾﻦ در ﻋﺮﺑﯽ رب اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻏﯿﺮ اﻃﻼق ﻧﮑﻨﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ اﺿﺎﻓﺖ ﭼﻮن رب اﻟﺪار و رب‬ ‫اﻟﻔﺮس‪ .‬ﻋﻼﻣﻪء دواﻧﯽ در ﺷـﺮح ﻋﻘﺎﯾـﺪ از اﻣﺎم ﻓﺨﺮ ﻧﻘﻞ ﮐﺮده ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺧـﺪاي ﺧﻮدآﯾﻨﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ واﺟﺐ اﻟﻮﺟﻮد و اﯾﻦ ﻏﻠﻂ اﺳـﺖ‬ ‫ﭼﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺧﺎﻧﻪ ﺧـﺪا و دوﻟﺖ ﺧـﺪا و ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ دﻻﻟﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﯿﺰ ﺧﺪاي ﺟﻬﺎن ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺑﺮ اﯾﻦ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﮐﻪ درﺳﺖ ﻧﺒﺎﺷـﺪ و اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬ﺧـﺪاﯾﺎ ﺟﻬﺎن ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﺗﺮاﺳﺖ ز ﻣﺎ ﺧـﺪﻣﺖ آﯾﺪ ﺧﺪاﯾﯽ ﺗﺮاﺳﺖ‪ .‬دﻻﻟﺖ دارد ﮐﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ‬ ‫ﺻـﺎﺣﺐ و ﻣﺎﻟـﮏ اﺳﺖ و ﺧﺎوﻧـﺪ و ﺧﺪاوﻧـﺪ و ﺧﻨـﺪ ﺑﺮ وزن ﺗﻨـﺪ آﻣـﺪه و ﺧﻮاﻧـﺪﮔﺎر‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺮ و ﻓﺮﻣﺎن و ﺣﮑﻮﻣﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻌﻨﯽ‬ ‫ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ اﯾﻦ اﻟﻔﺎظ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺻﺎﺣﺐ و ﻣﺎﻟﮏ اﺳﺖ ﭼﻪ وﻧﺪ اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺖ و آن ﮐﻠﻤﻪء ﻧﺴـﺒﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬ﺧﻮاﺟﻪ‬ ‫ﻣﻊ اﻟﻘﺼﻪ ﮐﻪ در ﺑﻨـﺪ ﻣﺎﺳﺖ ﮔﺮﭼﻪ ﺧـﺪا ﻧﯿﺴﺖ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬و ﺑﺮ اﯾﻦ ﺗﻘـﺪﯾﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻪ در ﻏﯿﺮ ﺧﺪا اﻃﻼق ﻧﻨﻤﺎﯾﻨﺪ ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ‬ ‫ﻣﺸﻬﻮر ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﺣﺘﺮاز از آن اوﻟﯽ اﺳﺖ و ﺧﺎوﻧﺪ ﻋﻼءاﻟﺪوﻟﻪ و ﺧﻮاﻧﺪﮔﺎر ﺑﺮ ﺷﺎﻫﺎن روﻣﯽ اﻃﻼق ﮐﺮده اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺨﻔﻒ ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر‬ ‫اﺳـﺖ و ﻣﯿﺮﺧﻮاﻧـﺪ و ﺧﻮاﻧـﺪﻣﯿﺮ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻗﯿـﺎس ﮐﻠﻤﻪء ﺗﺒﺠﯿـﻞ و ﺗﻌﻈﯿﻢ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد آﻗﺎﺧﻮاﻧـﺪ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ .‬اﻣـﺎ از ﺗﺮﮐﯽ و ﭘﺎرﺳـﯽ ﻣﺮﮐﺐ و‬ ‫آﺧﻮﻧـﺪ ﻣﺨﻔﻒ آن اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻼ و ﻣﻼ در اﺻﻞ ﻟﻐﺖ ﻋﺮﺑﯽ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻮده از اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺨﻔﻒ و ﻣﻘﻠﻮب ﺷﺪه ﻣﻨﻼ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪ و در‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎت ﻋﻠﻤﺎء و ﻣﺆﻟﻔﯿﻦ ﮐﺘﺐ ﺗﺮﮐﯽ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﺴﯿﺎر دﯾﺪه ام‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﯾﺎر‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺧﺎﻧﺎن ﺧﻮﻗﻨﺪ)‪ (1‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑﺘﺨﺖ ﺳـﻠﻄﻨﺖ رﺳﯿﺪ‪ :‬ﯾﮑﺒﺎر از ﺣﺪود ‪ 1265‬ه ‪.‬ق‪ .‬ﺗﺎ ‪ 1273‬ه ‪.‬ق‪ .‬ﺑﺎر دﯾﮕﺮ از‬ ‫‪ 1277‬ه ‪.‬ق‪ .‬ﺗﺎ ‪ 1280‬ه ‪.‬ق‪ .‬ﺑﺎر ﺳﻮم از ‪ 1288‬ه ‪.‬ق‪ .‬ﺗﺎ ‪ 1292‬ه ‪.‬ق‪) .‬از ﻃﺒﻘﺎت ﺳﻼﻃﯿﻦ اﺳﻼم ﻟﯿﻦ ﭘﻮل(‪ - (1) .‬ﺷﺎﻫﺮخ ﻧﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺪﻋﯽ‬ ‫رﺳﺎﻧـﺪن ﻧﺴﺐ ﺧﻮد ﺑﭽﻨﮕﯿﺰﺧﺎن ﺑﻮد‪ .‬در ﺣـﺪود ‪ 1112‬ه ‪.‬ق ‪ 1700 =) .‬م‪ (.‬ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ را در ﻓﺮﻏﺎﻧﻪ ﻣﺴـﺘﻘﻞ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺳﻠﺴـﻠﻪء ﺧﻮﻗﻨﺪ را‬ ‫ﺗﺄﺳﯿﺲ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺴﺎل ‪ 1215‬ه ‪.‬ق ‪ 1800 =) .‬م‪ (.‬ﺗﺎﺷـﮑﻨﺪ ﺿـﻤﯿﻤﻪء ﺧﻮﻗﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﺎت ﺧﻮﻗﻨﺪ ﻧﯿﺰ در ﺗﺎرﯾﺦ ‪ 1293‬ه ‪.‬ق ‪ 1876 =) .‬م‪(.‬‬ ‫ﺑﺘﺼﺮف روﺳﯿﻪ درآﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﯾﺎر‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از آﺑﺎدﯾﻬـﺎي ﺑﺨﺶ ﺳــﻘﺰ ﮐﺮدﺳــﺘﺎن اﺳـﺖ و ﺑﺠـﺎي ﮐﻠﻤـﻪء »اﻟﻠﻬﯿـﺎر« ﺳـﺎﺑﻖ ﺑﺮﮔﺰﯾـﺪه ﺷـﺪه‪) .‬از ﻟﻐـﺎت ﻣﻮﺿـﻮﻋﻪء‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاي ﺑﺮدي‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﺗﻮﻗﭽﯽ ﻣﻐﻮل‪ .‬وي ﯾﮑﯽ از ﺳﺮداران ﻇﻬﯿﺮاﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﺑﺮ ﭘﺎدﺷﺎه ﮔﻮرﮐﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن وﺿﻊ ﺑﺎﺑﺮ ﺑﺨﻄﺮ اﻓﺘﺎد‪ ،‬وي اﻣﯿﺮ ﻗﺎﺳﻢ‬ ‫ﻗﻮﭼﯿﻦ را ﺑﺘﺎﺷـﮑﻨﺪ رواﻧﻪ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮدﺧﺎن را آﻣﺎده ﺑﻪ ﻫﻤﺪﺳﺘﯽ و ﮐﻤﮏ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﺑﺮ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮدﺧﺎن ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮد و‬ ‫ﺑﯿﻦ او و ﺑﺎﺑﺮ در آﻫﻨﮕﺮان اﺗﻔﺎق ﻣﻼﻗﺎت اﻓﺘﺎد‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن در اﺧﺴـﯽ اﺟﺘﻤﺎع ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻈﺎﻫﺮ ﺳﺮ ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﮔﺬاردﻧﺪ‪ .‬ﮐﻠﻤﺎت‬ ‫ﻇﺎﻫﺮﻓﺮﯾﺐ آﻧﻬﺎ در ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮدﺧﺎن ﻣﺆﺛﺮ اﻓﺘﺎد و او ﮐﻪ اﮔﺮ ﯾﮏ ﻣﻨﺰل ﺑﻄﺮف اﺧﺴﯽ ﻣﯽ رﻓﺖ‪ ،‬ﻓﺘﺢ ﻧﺼﯿﺒﺶ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬روي از اﺧﺴﯽ‬ ‫ﺑﺮﮔﺮداﻧـﺪ و ﺑﺮ اﺛﺮ آن‪ ،‬ﮔﺮوه ﮐـﺜﯿﺮي از او روي ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻧـﺪ و ﮔﺮوﻫﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺑـﺎ ﺑـﺎﺑﺮ ﺑﺴﻮي ﺧﺠﻨـﺪ روي آوردﻧـﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ‬ ‫ﺧـﺪاي ﺑﺮدي ﺗﻮﻗﭽﯽ ﻣﻐﻮل ﺑﻮد‪ .‬وي در ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﺧﺎن ﺷـﯿﺒﺎﻧﯽ رﺋﯿﺲ اوزﺑﮑﺎن ﺑﺎ ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﺑﺮ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد در ﺿـﻤﻦ ﻣﺤﺎرﺑﻪ‬ ‫ﺷﺮﺑﺖ ﺷﻬﺎدت ﭼﺸﯿﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم ص ‪ 261‬و ‪ 289‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪاي ﺑﺮدي ﺗﯿﻤﻮرﺗﺎش‪.‬‬



‫]ُخ ِب َت[)ِاخ( وي اﺗﺎﺑـﮏ ﻣﯿﺮزا ﻋﻤﺮﺷـﯿﺦ ﻓﺮزﻧـﺪ ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤـﻮد اﺳـﺖ در ﺣﮑـﻮﻣﺖ ﻓﺮﻏـﺎﻧﻪ‪ .‬ﺗﻮﺿـﯿﺢ آﻧﮑﻪ ﭼـﻮن ﺳـﻠﻄﺎن اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ‬ ‫ﮔﻮرﮐﺎن ﺑﺪﺳﺖ اﻣﯿﺮ ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﯿﮏ ﺷﮑﺴـﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎن ﺳﻌﯿﺪ را ﭘﺴﺮاﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﭘﺪر ﺑﺘﺨﺖ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﺳﻠﻄﺎن اﺣﻤﺪ ﺑﺴﻠﻄﻨﺖ‬ ‫ﻧﺸـﺴﺖ و ﺳـﭙﺲ ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮد را ﭘﺴﺮاﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﻣﯿﺮزا ﻋﻤﺮﺷﯿﺦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯿﺮزا ﻋﻤﺮﺷﯿﺦ ﺑﺴﺎل ‪ 856‬ه ‪.‬‬ ‫ق‪ .‬در ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪ ﻣﺘﻮﻟـﺪ ﺷـﺪ و ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮد از دﯾـﺪن او ﺧﻮﺷـﯽ ﻫـﺎ ﮐﺮد و ﺳـﭙﺲ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻓﺮﻏـﺎﻧﻪ را ﺑـﺪو داد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ‬ ‫ﺣﻀـﺮت ﺻـﺎﺣﺒﻘﺮان اﻣﯿﺮ ﺗﯿﻤﻮرﮔﻮرﮐـﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻓﺮﻏـﺎﻧﻪ را ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از اﻧـﺪﺟﺎن و ﺗﻮاﺑﻊ آن ﺑﻪ ﭘﺴـﺮ دوم ﺧﻮد ﻋﻤﺮﺷـﯿﺦ‬ ‫ﻣﯿﺮزا ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮد‪ ،‬ﻻﯾﻖ آﻧﮑﻪ ﻣﺎ ﻧﯿﺰ اﯾﺎﻟﺖ آن وﻻﯾﺖ را ﺑﻌﻤﺮﺷﯿﺦ ﻣﯿﺮزا ﻣﻔﻮض ﮔﺮداﻧﯿﻢ و ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻮﺟﺐ ﻓﺮﻣﺎن ﺟﻬﺎن ﻣﻄﺎع ﻧﻔﺎذ‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻣﻨﺼﺐ اﺗﺎﺑﮑﯽ آن در درج ﮐﺸﻮرﺳـﺘﺎﻧﯽ ﺑﻪ اﻣﯿﺮ ﺧﺪاي ﺑﺮدي ﺗﯿﻤﻮرﺗﺎش ﻣﺘﻌﻠﻖ ﮔﺸﺖ‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم ج‪ 3‬ص‬ ‫‪.(98‬‬ ‫ﺧﺪاي ﺑﯿﺮدي ﺑﻬﺎدر‪.‬‬



‫]ُخ َب ُد[ )ِاخ(ﻧـﺎم اﯾﻠﭽﯽ ﺑـﻮده اﺳـﺖ ﮐـﻪ از ﻃﺮف ﮔﺴـﮑﻦ ﻗﺮاﺳـﻠﻄﺎن ‪ -‬ﮐﻪ ﺣـﺎﮐﻢ ﺑﻠـﺦ و ﺗﻮاﺑـﻊ ﺑـﻮد و ﺑﺨـﺎن ﭼﻬﺮه ﺷـﻬﺮت داﺷﺖ و‬ ‫ﻋﺒـﺪاﻟﻌﺰﯾﺰﺧﺎن و وﻟﺪﻋﺒﯿـﺪﺧﺎن ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺨﺎرا ﺑﺴﺎل ‪ 948‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑـﺪرﺑﺎر ﺷـﺎه ﻃﻬﻤـﺎﺳﺐ ﺑﺮﺳﻢ رﺳـﺎﻟﺖ آﻣـﺪ و رﻓﻊ ﻣﻮاد ﺧﺼﻮﻣﺖ ﺳﺎﺑﻘﻪ‬ ‫ﻧﻤﻮد‪) .‬از ﻋﺎﻟﻢ آراي ﻋﺒﺎﺳﯽ چ اﯾﺮج اﻓﺸﺎر ص ‪.(116‬‬ ‫ﺧﺪاي ﺑﯿﻦ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺪاﺑﯿﻦ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺧـﺪاي ﺑﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮑﻪ در اﻣﻮر ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺨـﺪاي دارد‪ .‬دﯾﻨـﺪار‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺑﯿﮏ ﭼﺸﻢ زدن ﻏﺎﻓﻞ از ﺧـﺪاي‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮدﺑﯿﻦ ‪ :‬وآن ﮐﺲ ﮐﻮ ﻧﯿﺴﺖ ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ ﺑﯿﻦ ﻣﻌﺼﻮم ﺧﺪاي ﺑﯿﻦ ﺷـﻤﺎرش‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻧﻈﺮ ﺧﺪاي ﺑﯿﻨﺎن ز ﺳـﺮ ﻫﻮا ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺳﻔﺮ‬ ‫ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪان ز ﺳﺮ ﺧﻄﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﻫﯿﭻ ﺧﻮدﺑﯿﻦ ﺧﺪاي ﺑﯿﻦ ﻧﺒﻮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاي ﺑﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺪاﺑﯿﻦ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺨﺪاي‪ .‬دﯾﻨﺪاري‪ .‬ﺗﻘﻮي‪ .‬ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎري‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮدﺑﯿﻨﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاي ﭘﺮﺳﺖ‪.‬‬



‫]ُخ َپ َر[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧـﺪاﭘﺮﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮﺳـﺘﻨﺪهء ﺧﺪاي‪ .‬دﯾﻨﺪار‪ .‬ﻣﺆﻣﻦ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻠﻖ ﭘﺮﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﻮاي ﭘﺮﺳﺖ ‪ :‬ﺧﺮد ز ﺑﻬﺮ ﭼﻪ دادﻧﺪﻣﺎن‬ ‫ﮐﻪ ﻣـﺎ ﺑﺨﺮد ﮔﻬﯽ ﺧـﺪاي ﭘﺮﺳﺖ و ﮔﻬﯽ ﮔﻨﻬﮑـﺎرﯾﻢ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬اﮔﺮ ﺧـﺪاي ﭘﺮﺳﺘﯽ ﺗﻮ ﺧﻠﻖ را ﻣﭙﺮﺳﺖ ﺧـﺪاي داﻧﯽ ﺧﻠﻖ ﺧـﺪاي را‬ ‫ﻣﺂزار‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﮐﺰ ﺟﻬﺎن ﮐﺸـﯿﺪم دﺳﺖ زاﻫﺪي رﻫﺮوم ﺧﺪاي ﭘﺮﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﺧﻀـﺮم اي ﺧﺪاي ﭘﺮﺳﺖ آﻣﺪم‬ ‫ﺗﺎ ﺗﺮا ﺑﮕﯿﺮم دﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪاي ﭘﺮﺳﺖ ﮐﺂﻧﭽﻪ ﮐﺲ را ﻧﺒﻮد ﻣﺎ را ﻫﺴﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬از ﺳﺮ ﺻﺪق ﺷﺪ ﺧﺪاي ﭘﺮﺳﺖ داﺷﺖ از‬ ‫ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ ﭘﺮﺳﺘﯽ دﺳﺖ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺳﺎﻻـر ﺧﯿﻠﺨـﺎﻧﻪء دﯾﻦ ﺣـﺎﺟﺖ رﺳﻮل ﺳـﺮدﻓﺘﺮ ﺧـﺪاي ﭘﺮﺳـﺘﺎن ﺑﯽ رﯾـﺎ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﮔﻨﺎه ﮐﺮدن ﭘﻨﻬﺎن ﺑﻪ از‬ ‫ﻋﺒﺎدت ﻓﺎش اﮔﺮ ﺧـﺪاي ﭘﺮﺳﺘﯽ ﻫﻮاﭘﺮﺳﺖ ﻣﺒﺎش‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪) .‬ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﺧـﺪاي ﻋﺰوﺟﻞ ﻓﯿﺾ ﮐﺮد ﺑﻨﺪهء ﺧﻮﯾﺶ ﺗﻮ ﻧﯿﺰ ﺻﺒﺮ ﮐﻦ اي ﺑﻨﺪهء‬ ‫ﺧﺪاي ﭘﺮﺳﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺪاي ﭘﺮﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َپ َر[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺪاﭘﺮﺳﺘﯽ‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺧﺪاي ﭘﺮﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮﺳـﺘﺶ اﻟﻪ‪ .‬ﭘﺮﺳـﺘﺶ ﺧﺪاي ‪ :‬دﯾﻨﺪاري و ﻋﺒﺎدﺗﮕﺎه ﺳﺎﺧﺖ )ﻫﻮﺷـﻨﮓ( و‬ ‫ﻣﺮدم را ﺧﺪاي ﭘﺮﺳﺘﯽ آﻣﻮﺧﺖ‪) .‬ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاي ﭘﺮﺳﺘﯿﺪن‪.‬‬



‫]ُخ َپ َر َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﺒﺎدت ﺧﺪاي ﮐﺮدن‪ .‬ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺧﺪاي ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺪاي ﭘﺴﻨﺪ‪.‬‬



‫س[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺪاﭘﺴـﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮرد ﭘﺴـﻨﺪ ﺧـﺪا‪ .‬ﻣﻘﺒﻮل ﺧـﺪاي‪ .‬آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺧـﺪاي ﺑﭙﺴـﻨﺪد ‪ :‬ﭼﻮن رﺳـﯿﺪم ﺑﺘﺨﺖ و ﺗـﺎج ﺑﻠﻨﺪ‬ ‫]ُخ َپ َ‬ ‫ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻨﻢ ﺧﺪاي ﭘﺴﻨﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاي ﺗﺮس‪.‬‬



‫]ُخ َت[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧـﺪاﺗﺮس‪ .‬آﻧﮑﻪ از ﺧـﺪاي ﺗﺮﺳـﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ از ﺧـﺪا ﺑﯿﻢ دارد‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﺘﻘﯽ و ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎر ‪ :‬ﺟﻤﺸـﯿﺪ در اول ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ‬ ‫ﺳﺨﺖ ﻋـﺎدل و ﺧـﺪاي ﺗﺮس ﺑـﻮد‪) .‬ﻧﻮروزﻧـﺎﻣﻪء ﺧﯿـﺎم(‪ - .‬ﺧـﺪاي ﻧـﺎﺗﺮس؛ آﻧﮑﻪ از ﺧـﺪاي ﻧﺘﺮﺳـﺪ‪ .‬ﺑﯽ اﯾﻤـﺎن‪ .‬ﺑﯽ دﯾﻦ‪ .‬ﻧﺎﭘﺮﻫﯿﺰﮔـﺎر‪- .‬‬ ‫ﻧﺎﺧـﺪاي ﺗﺮس؛ ﺧـﺪاي ﻧﺎﺗﺮس ‪ :‬اي ﻧﺎﺧـﺪاي ﺗﺮس ﻣﺸﻮ آﯾﻨﻪ ﭘﺮﺳﺖ رﻧﺞ دﻟﻢ ﻣﺨﻮاه و ﻣﻨﻪ دل ﺑﺮ آﯾﻨﻪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺻﺒﺮم دﻫﺪ ﺧﺪاي ﮐﻪ آن‬ ‫ﻧﺎﺧﺪاي ﺗﺮس ﻣﺴﺖ اﺳﺖ و ﺑﯽ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺑﯿﺪاد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻼ ﺷﺎﻧﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َت ﻻـ[ )ِاخ( ﺧـﺪاي ﺑﺰرگ‪ .‬ﺧـﺪاي ﺑﺮﺗﺮ‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻋﻼـم اﻟﻐﯿـﻮب‪ .‬ﻋـﺎﻟﻢ اﻟﻐﯿـﺐ‪ .‬ﻋـﺎﻟﻢ اﻟﻐﯿـﺐ واﻟﺸــﻬﺎده‪ .‬ﺳـﺘﺎراﻟﻌﯿﻮب‪ .‬ﻧﻬـﺎن دان‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ ،‬اﯾﺰد ﻣﺘﻌﺎل ‪:‬اﺑﻮﺟﻌﻔﺮ اﻣﺎم ﻗﺎﺋﻢ ﺑﻪ اﻣﺮﷲ اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ دراز ﮔﺮداﻧـﺪ ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ زﻧﺪﮔﯽ او را‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﮐﻪ ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﻨـﺪﮔﺎن ﻋﺎﻗﻞ را دوﺳﺖ دارد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪء ﺑﻬﺮاﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﺧﺼـﻤﺎن اﺳـﯿﺮ ﻗﻬﺮ ﺗﻮ ﺗﺎ ﻫﻢ ﺑـﺪﺳﺖ ﻗﻬﺮ ﺑﻨﯿﺎدﺷﺎن ﺧﺪاي‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺮاﻓﮑﻨﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاي ﺧﻮان‪.‬‬



‫]ُخ ﺧﻮا ‪ /‬ﺧـﺎ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺧـﺪاي را ﻃﻠﺒـﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺧـﺪاي ﺗﻌـﺎﻟﯽ را ﺧﻮاﻧـﺪ ‪ :‬داﻣﻦ ز ﭘﺎي ﺑﺮﮔﯿﺮ اي ﺧﻮﺑﺮوي ﺧﻮﺷـﺨﻮ ﺗﺎ داﻣﻨﺖ‬ ‫ﻧﮕﯿﺮد دﺳﺖ ﺧـﺪاي ﺧﻮاﻧـﺎن‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒـﺎت )||(‪ِ .‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از اﻧﮕﺸﺖ ﺷـﻬﺎدت‪ .‬اﻧﮕﺸﺖ ﺳـﺒﺎﺑﻪ ‪ :‬از ﻧﺎﻟﻪء ﻣﻦ رﻗﯿﺐ در ﮔﻮش‬ ‫اﻧﮕﺸﺖ ﺧﺪاي ﺧﻮان ﻧﻬﺎده‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاي ﺧﻮاﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ﺧﻮا ‪ /‬ﺧـﺎ[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( دﻋـﺎ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺧـﺪاي ﺧﻮان‪ .‬اﺳـﺘﻐﺎﺛﻪ ‪ :‬ﮐﻒ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ درﮔﺎه ﺑﯽ ﻧﯿﺎز ﺑﺮآر ﮐﻪ ﮐﺎر‬ ‫ﻣﺮد ﺧﺪا ﺟﺰ ﺧﺪاي ﺧﻮاﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺪاي داد‪.‬‬



‫]ُخ[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺪاداد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪاداد ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪاي داد‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺎن درﺑﺎر ﺑﺎﺑﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺿﯿﺢ آﻧﮑﻪ ﺑﺎﺑﺮ در ‪ 25‬ﺷﻌﺒﺎن ﺳﺎل ‪ 860‬ه ‪.‬ق‪ .‬ﺑﻘﺼﺪ ﻃﻮاف ﻣﺮﻗﺪ اﻣﺎم رﺿﺎ )ع( ﻣﺪﺗﯽ‬ ‫در ﺑﺎغ ﺳـﻔﯿﺪ ﺑﻤﺸـﻬﺪ ﻣﻨﺰل ﮔﺰﯾﺪ و ﺑﻌﺪ ﺑﺒﺎغ ﻣﺨﺘﺎر رﻓﺖ و ﻣﺎه ﺻـﯿﺎم را در آﻧﺠﺎ ﮔﺬراﻧﺪ و ﻋﯿﺪ ﺻـﯿﺎم را ﻧﯿﺰ در ﻣﺸﻬﺪ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺮﺗﻖ و‬ ‫ﻓﺘﻖ ﮐـﺎر ﺿـﻌﻔﺎء ﻫﻤﺖ ﮔـﺬاﺷﺖ »در ﺧﻼـل اﯾﻦ اﺣﻮال ﭼﻨـﺪ ﻧﻮﺑﺖ ﻣﯿﺎن اﻣﺮاء و ارﮐﺎن دوﻟﺖ ﺻﻮرت ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ روي ﻧﻤﻮد و اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ‬ ‫ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻼـل ﺧـﺎﻃﺮ آن ﻣﻬﺮ ﺳـﭙﻬﺮ ﺳـﻠﻄﻨﺖ و اﺳـﺘﻘﻼل ﮔﺸﺖ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻠﻄﻒ و ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻌﻨﻒ اﯾﺸﺎن را ﻣﻼﻣﺖ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬ﻻﺟﺮم اﻣﺮاي‬ ‫ﻋﻈﺎم ﺑﺼﻠﺢ و ﺻﻔﺎ راﺿﯽ ﺷﺪه از ﯾﮑﻄﺮف اﻣﯿﺮ ﺧﺪاي داد و اﻣﯿﺮ ﺷﯿﺮﺣﺎﺟﯽ و ﭘﻬﻠﻮان ﺣﺴﯿﻦ دﯾﻮاﻧﻪ از ﺟﺎﻧﺐ دﯾﮕﺮ اﻣﯿﺮ ﺷﯿﺦ اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ و‬ ‫ﺑﺮادر اﻣﯿﺮ ﺣﺴﯿﻦ ﻋﻠﯽ و ﺧﻮاﺟﻪ وﺟﯿﻪ اﻟﺪﯾﻦ ﺳﻤﻨﺎﻧﯽ ﺑﺮوﺿﮥ ﻣﻨﻮرهء ﻗﺪوه ﺧﺎﻧﺪان ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ آﺧﺮاﻟﺰﻣﺎﻧﯽ درآﻣﺪﻧﺪ و ﻟﻮازم ﻋﻬﺪ و ﭘﯿﻤﺎن در‬ ‫ﻣﯿﺎن آوردﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺪت اﻟﻌﻤﺮ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﯿﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺪ ﻧﯿﻨﺪﯾﺸـﻨﺪ و در ﻣﻘﺎم ﺧﻼف و ﻧﻔﺎق ﻧﺒﺎﺷـﻨﺪ«‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴـﯿﺮ چ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم ج ‪3‬‬ ‫ص ‪.(56‬‬ ‫ﺧﺪاي داد‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﻠﻮﺧﺎن‪ .‬وي ﯾﮑﯽ از دو ﭘﺴـﺮ ﻣﻠﻮﺧﺎن؛ از رؤﺳﺎي ﻫﻨﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻌﯿﺖ ﻣﺤﻤﻮدﺧﺎن ﺑﺎ اﻣﯿﺮ ﺗﯿﻤﻮر ﮔﻮرﮐﺎن ﺟﻨﮕﯿﺪ و از‬ ‫اﻣﯿﺮ ﺗﯿﻤﻮر ﺷـﮑﺴﺖ ﺧﻮرد ﮐﻪ ﺳـﺮاﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﺷـﮑﺴﺖ ﺳﻘﻮط دﻫﻠﯽ و ﻓﺮار ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮدﺧﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮ اﺛﺮ ﻓﺮار آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻫﺮ دو ﭘﺴﺮ ﻣﻠﻮﺧﺎن‬ ‫ﺑﺪﺳﺖ اﻣﯿﺮ ﺗﯿﻤﻮر اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از آن دو ﭘﺴـﺮ ﺳﯿﻒ ﻧﺎم داﺷﺖ و ﻟﻘﺒﺶ ﻣﻠﮏ اﺷﺮف ﺑﻮد و دﯾﮕﺮي ﺧﺪاي داد ﮐﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺷﺨﺺ ﻣﻮرد‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 712‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺑﺤﺚ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دو در ﺷﺐ ﺳﻘﻮط دﻫﻠﯽ ﮔﺮدن ﺑﻪ اﺳﯿﺮي ﮔﺬاردﻧﺪ و ﺻﺒﺢ ﭼﻬﺎرﺷﻨﺒﻪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ روز ﺑﻌﺪ ﭼﻮن اﻣﯿﺮ ﺗﯿﻤﻮر ﺑﺪروازهء ﻣﯿﺪان‬ ‫ﺷﺘﺎﻓﺖ و در ﻋﯿـﺪﮔﺎه ﺳـﺮاﭘﺮده و ﺧﺮﮔﺎه ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺖ و ﺳﺎدات و ﻗﻀﺎت و اﮐﺎﺑﺮ و اﺷـﺮاف دﻫﻠﯽ ﺑﺨـﺪﻣﺘﺶ روي ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻀﻞ اﷲ ﺑﻠﺨﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﻧـﺎﯾﺐ ﻣﻠﻮﺧـﺎن ﺑﻮد ﺑـﺎ اﻫـﻞ دﯾﻮان »ﺑﻤﻼـزﻣﺖ ﻣﺒـﺎدرت ﻧﻤﻮد و ﻣﻠﺤﻮظ ﯾﻤﻦ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺧﺴـﺮواﻧﻪ ﮔﺸﺖ و ﺑﺠﺎن اﻣﺎن ﯾﺎﻓﺖ«‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ‬ ‫اﻟﺴﯿﺮ چ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم ج ‪ 3‬ص ‪.(477‬‬ ‫ﺧﺪاي دادآﻏﺎ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ()‪ (1‬ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از ﺳـﺮاري و زﻧﻬـﺎي اﻣﯿﺮ ﺗﯿﻤـﻮر ﮔﻮرﮐـﺎن اﺳﺖ‪) .‬از ﺣـﺒﯿﺐ اﻟﺴـﯿﺮ چ ﺧﯿـﺎم ج‪ 3‬ص ‪ - (1) .( 542‬اﻣﯿﺮ ﺗﯿﻤـﻮر‬ ‫ﮔﻮرﮐـﺎن را ﻫﯿﺠـﺪه زن ﻋﻘـﺪي ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺑﯿﺴﺖ ودو ﺳـﺮاري‪ .‬ﻣﯿﺮزا ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮ از زن ﻋﻘـﺪي ﺑـﺪﻧﯿﺎ آﻣـﺪ و ﻣﯿﺮزا ﺷـﺎﻫﺮخ از ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﺳﺮاري‪ .‬ﻧﺎم ﻣﺎدر ﻣﯿﺮزا ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮ‪ ،‬ﺑﻮرﻣﯿﺶ آﻏﺎ ﺑﻮد و ﻣﺎدر ﻣﯿﺮزا ﺷﺎﻫﺮخ‪ ،‬ﻃﻐﺎي ﺗﺮﮐﺎن آﻏﺎ و از ﻗﻮم ﻗﺮاﺧﺘﺎي ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎدر ﻣﯿﺮزا ﻋﻤﺮﺷـﯿﺦ‪،‬‬ ‫ﺗﻮﻣﻠﻮن آﻏﺎ ﻧﺎم داﺷﺖ و از ﺳﺮاري ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪاي داد ﺗﺮﮐﻤﺎن‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ(وي ﯾﮑﯽ از ﺳـﺮداران ﻇﻬﯿﺮاﻟـﺪﯾﻦ ﺑـﺎﺑﺮ اﺳﺖ و ﭼﻮن در ﺟﻨـﮓ ﺑﯿﻦ ﻇﻬﯿﺮاﻟـﺪﯾﻦ ﺑـﺎﺑﺮ و ﺳـﻠﻄﺎن اوزﺑﮏ ﺧﺎن ﺷـﯿﺒﺎﻧﯽ‬ ‫]ُخ ِد ُت َ‬ ‫ﻫﺰﯾﻤﺖ ﺑﺮ ﻗﺸﻮن ﺑﺎﺑﺮ اﻓﺘﺎد و از ﻗﺸﻮن ﺑﻐﯿﺮ از »ده دوازده ﻧﻔﺮ در ﻣﻮﮐﺐ ﻋﺎﻟﯽ ﮐﺲ ﻧﻤﺎﻧﺪ و ﺳﻬﺎم اﺻﺤﺎب ﻇﻠﻢ و ﻇﻼم ﺑﻪ اﻋﻼم ﻓﯿﺮوزي‬ ‫اﻋﻼـم رﺳـﯿﺪ از آن ﻏﺮﻗـﺎب ﺑﻼﻋﻨـﺎن ﻋﺰﯾﻤﺖ ﺑﻄﺮف درﯾـﺎي ﮐﻮﻫﮏ ﻣﻌﻄﻮف ﮔﺮداﻧﯿـﺪ و ﺑﺎ ﺟﯿﺒﻪ و ﮐﯿﭽﻢ اﺳﺐ در آن راﻧـﺪ‪ .‬ﺑﺘﺸﻮﯾﺶ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر از آن ﺟﺎﻧﺐ ﺑﯿﺮون رﻓﺖ و ﮐﯿﭽﻢ را ﺑﺮﯾﺪه ﺑﻄﺮف ﺷﻤﺎل ﺗﻮﺟﻪ و در ﺣﺪود اﻟﻨﮓ ﻗﻠﺒﻪ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺑﺮ آن ﻣﺬﮐﻮر ﻋﺒﻮر ﮐﺮده ﻣﯿﺎن دو‬ ‫ﻧﻤﺎز از دروازهء ﺳـﺨﯿﺰاده ﺑﺸـﻬﺮ درآﻣﺪ و ادراك ﻧﺰول اﺟﻼل ﻓﺮﻣﻮد زﻣﺮه اي از اﻣﺮا و اﻧﭽﮑﯿﺎن ﮐﻪ از آن ﻣﻌﺮﮐﻪ ﺑﯿﺮون آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ از‬ ‫ﻏﺎﯾﺖ وﻫﻢ و ﻫﺮاس ﻫﺮ ﻃﺎﯾﻔﻪ ﺑﻄﺮﻓﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬از آن ﺟﻤﻠﻪ ﻗﻨﺒﺮﻋﻠﯽ ﺳـﻼح راه ﻗﻨﺪز ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺖ و ﮐﺮﯾﻤﺪاد و ﺧﺪاي داد ﺗﺮﮐﻤﺎن‬ ‫و ﺟﺎﻧﮑﻪ و ﮐﻮﮐﻠﺘﺎش و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎﺑﺎء ﺳﺎﻏﺮي ﺑﻄﺮف اوراﺗﭙﻪ رﻓﺘﻨﺪ«‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم ج‪ 3‬ص‪.(290‬‬ ‫ﺧﺪاي داد ﺣﺴﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ()اﻣﯿﺮ‪ (...‬ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از ﺳـﺮداران اﻣﯿﺮ ﺗﯿﻤﻮر ﮔﻮرﮐﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ در ﺧـﺪﻣﺖ ﻣﻮﻻي ﺧﻮد ﺑﺴﺎﻟﺘﻬﺎ ﻧﻤﻮد و از آن ﺟﻤﻠﻪ اﺳـﺖ‬ ‫]ُخ ِد ُح َ‬ ‫ﻣﻮارد زﯾﺮ‪ :‬ﭼﻮن اﻣﯿﺮ ﺗﯿﻤﻮر ﺑﺸـﯿﺮاز ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﭙﺎه اوزﺑﮏ در ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ ﺳﺮ ﺑﺸﻮرش ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﻓﺘﻨﻪ ﻫﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﺒﺮ ﺷﻮرش آﻧﻬﺎ در ﺷﯿﺮاز‬ ‫ﺑﻪ اﻣﯿﺮ ﺗﯿﻤﻮر رﺳـﯿﺪ‪ .‬او در ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬اﻣﯿﺮ ﻋﺜﻤﺎن ﻋﺒﺎس را ﺑﺎ ﺳﯽ ﻫﺰار ﺳﻮار از راه ﯾﺰد ﺑﺠﺎﻧﺐ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ رواﻧﻪ ﮐﺮد و ﺧﻮد ﻧﯿﺰ ﻧﻬﻀﺖ ﻧﻤﻮد‬ ‫و از ري و ﺧﺮاﺳﺎن ﻋﺰم ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ ﮐﺮد و از آﻧﺠﺎ ﺑﺴـﻤﺮﻗﻨﺪ رﻓﺖ و در ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪ اﻣﯿﺮ ﺧﺪاي داد و ﺷـﯿﺦ ﻋﻠﯽ ﺑﻬﺎدر را ﺑﺘﻌﺎﻗﺐ ﺗﻮﻗﺘﻤﺶ‬ ‫ﺧﺎن ﻣﺄﻣﻮر ﮔﺮداﻧﯿـﺪ و آﻧﺎن ﺗﺎ ﻣﻨﺰل ﺑﻮﻻن ﺷـﺘﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺳـﺮ و زﻧـﺪه ﺑﺴـﯿﺎري از دﺷـﻤﻨﺎن ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬و ﻧﯿﺰ ﺑﺴﺎل ‪ 792‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﻣﯿﺮ ﺗﯿﻤـﻮر اﻣﯿﺮ‬ ‫ﺳﻠﻄﺎﻧﺸﺎه و ﺧـﺪاي داد ﺣﺴـﯿﻨﯽ و اﻣﯿﺮ ﺷـﻤﺲ اﻟـﺪﯾﻦ ﻋﺒﺎس و ﺑﺮادرش اﻣﯿﺮ ﻋﺜﻤﺎن را ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯽ دﯾﮕﺮ از اﻣﺮاء و ﺑﯿﺴﺖ ﻫﺰار ﺳﻮار ﺟﻬﺖ‬ ‫دﻓﻊ ﻗﻤﺮاﻟـﺪﯾﻦ ﺑﺠﺎﻧﺐ ﻣﻐﻮﻟﺴـﺘﺎن ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ .‬اﯾﺸﺎن اﻃﺮاف و ﺟﻮاﻧﺐ ﻣﻐﻮﻟﺴـﺘﺎن را ﭘﯿﻤﻮدﻧـﺪ و ﭼﻮن از ﺟﻨﮓ ﺑﯿﻦ اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ ﻏﺎﻣﭽﻠﮑﺎﭼﯽ و‬ ‫ﻗﻤﺮاﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻗﻤﺮاﻟﺪﯾﻦ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻗﻤﺮاﻟﺪﯾﻦ از آب ارﺗﯿﺶ ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﮑﻨﺎر آب ارﺗﯿﺶ رﻫﺴـﭙﺎر ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬و‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺑﺴـﻤﺮﻗﻨﺪ ﺑﺨﺪﻣﺖ اﻣﯿﺮ ﺗﯿﻤﻮر ﺑﺎزﮔﺸـﺘﻨﺪ‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴـﯿﺮ چ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم ج ‪ 3‬ص ‪ .(445‬ﺑﺮاي اﻃﻼـع ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﮐﺎرﻫﺎي او ﺑﻪ‬ ‫ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ ص ‪ 578 ،538 ،537 ،531 ،498 ،467 ،464‬و ‪ 579‬ﻫﻤﺎن ﺟﺰء رﺟﻮع ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪاي داد رازي‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از ﻓـﺪاﺋﯿﺎن اﺳـﻤﺎﻋﯿﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳـﺎل ‪ 488‬ه ‪.‬ق‪ (1).‬اﺑﻮﻣﺴـﻠﻢ رﺋﯿﺲ ري را از ﭘـﺎي درآورد‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴـﯿﺮ چ‬ ‫ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم ج ‪ 2‬ص ‪ - (1) .(467‬در اﯾﻦ ﺳﺎل‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺎن زﯾﺎدي ﺑـﺪﺳﺖ ﻓﺪاﺋﯿﺎن اﺳـﻤﺎﻋﯿﻠﯽ از ﭘﺎي درآﻣﺪﻧﺪ ﮐﻪ از آﻧﺠﻤﻠﻪ اﻧﺪ‪ :‬اﻣﯿﺮ‬ ‫ارﻏﺶ ﻣﻠﮑﺸﺎﻫﯽ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ و اﻣﯿﺮ ﺗﺮﺳﻦ ﻣﻠﮑﺸﺎﻫﯽ ﺑـﺪﺳﺖ رﻓﯿﻖ ﻗﻬﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 489‬ه ‪ .‬ق‪» .‬اﻣﯿﺮ اﺗﺮك‬ ‫ﻣﻠﮑﺸـﺎﻫﯽ ﺑﺰﺧﻢ ﺗﯿﻎ ﺣﺴـﯿﻦ ﺧﻮارزﻣﯽ رﺧﺖ ﻫﺴﺘﯽ ﺑﺒـﺎد ﻓﻨـﺎ داد و ﻣﻘﺎرن آن ﺣﺎل اﻣﯿﺮ ﺳـﭙﺎه ﭘﻮش ﻧﯿﺰ ﮐﺸـﺘﻪ ﮔﺸﺖ و ﮐﺠﺶ ﮐﻪ ﻗﺎﺋﻢ‬ ‫ﻣﻘـﺎم ارﻏﺶ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺴـﺒﺐ اﺻﺎﺑﺖ زﺧﻢ اﺑﺮاﻫﯿﻢ دﻣﺎوﻧـﺪي درﮔـﺬﺷﺖ در ﺑﯿﺴﺖ وﺳﻮم رﺟﺐ ﺳـﻨﻪء ‪ 490‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻫـﺎدي ﮐﯿـﺎﻋﻠﻮي ﮐﻪ در‬ ‫ﮔﯿﻼـن دﻋﻮي اﻣـﺎﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺮ دﺳﺖ اﺑﺮاﻫﯿﻢ و ﻣﺤﻤـﺪ روي ﺑﻌﺎﻟﻢ ﻋﻘﺒﯽ ﮔـﺬاﺷﺖ«‪ .‬ﻏﯿﺮ از آﻧﭽﻪ ﮔـﺬﺷﺖ اﻓﺮاد دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ ﺑﺪﺳـﺖ‬ ‫ﻓﺪاﺋﯿﺎن رﻫﺴﭙﺎر ﻋﺪم ﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺑﺮاي اﻃﻼع از ﻧﺎم آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ ﺧﯿﺎم ﺟﺰء ﭼﻬﺎرم ج ‪ 2‬ص ‪ 467‬رﺟﻮع ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪاي داد ﻣﻐﻮل‪.‬‬



‫]ُخ ِد ُم[ )ِاخ( او از ﺳـﺮان ﻣﻐﻮﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑـﺎ ﺧﻀـﺮ ﺧﻮاﺟﻪ اوﻏﻼن ﺑﮑﺎﺷـﻐﺮ ﺗﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد و آﻧﺮا ﺑـﺪﺳﺖ داﺷﺖ و ﭼﻮن اﻣﯿﺮ ﺗﯿﻤﻮر ﺑﺠﻨﮓ‬ ‫ﻗﻤﺮاﻟﺪﯾﻦ ﺧﺎن ﻣﻐﻮل رﻓﺖ و ﻗﻤﺮاﻟﺪﯾﻦ را ﺷﮑﺴﺖ‪ .‬ﻗﻤﺮاﻟﺪﯾﻦ و ﺳﺎرﺑﻮﻏﺎ و ﻋﺎدﻟﺸﺎه در ﺳﯿﮑﯿﺰ ﺑﻐﺎج ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺑﻬﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻨﺪ و ﺳﺮ ﻓﺘﻨﻪ ﺑﻠﻨﺪ‬ ‫ﮐﺮدﻧـﺪ در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ‪ ،‬ﻧﺎﮔﺎه اﻣﯿﺮ ﺗﯿﻤﻮر رﺳـﯿﺪ و ﺟﻤﻊ اﯾﺸﺎن را ﭘﺮاﮐﻨـﺪه ﮐﺮد‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﻗﻤﺮاﻟﺪﯾﻦ در اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﺴﺎﻟﺘﻬﺎ ﻧﻤﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﮐﺎري از‬ ‫ﭘﯿﺶ ﻧﺒﺮد‪ .‬در اﯾﻦ اﯾـﺎم‪ ،‬اﻣﯿﺮ ﻋﻤﺮﺷـﯿﺦ و ﺧﺘـﺎي ﺑﻬـﺎدر ﻧﯿﺰ از ﻃﺮف اﻣﯿﺮ ﺗﯿﻤﻮر روي ﺑﮑﺎﺷـﻐﺮ ﻧﻬﺎدﻧـﺪ و ﭘﺲ از ﺟﻨـﮓ ﺑـﺎ ﺧﻀـﺮ ﺧﻮاﺟﻪ‬ ‫اوﻏﻼن و ﺧﺪاﯾـﺪاد ﻣﻐﻮل ﮐﺎﺷـﻐﺮ را از آﻧﺎن ﺑﺴـﺘﺪﻧﺪ و آﻧﻬﺎ را از آن ﻧﺎﺣﯿﺖ راﻧﺪﻧـﺪ و ﻣﺘﻮﻃﻨﺎن ﮐﺎﺷـﻐﺮ را ﺑﻪ اﻧـﺪﺟﺎن رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از‬ ‫ﻣﺤﺎرﺑﻪ ﻣﻐﻮﻟﺴـﺘﺎن و ﮐﺎﺷﻐﺮ اﻣﯿﺮ ﺗﯿﻤﻮر ﺑﺴﻤﺮﻗﻨﺪ ﺑﺎزآﻣﺪ و در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ‪ ،‬اﻣﯿﺮزاده ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮ ﻓﺮزﻧﺪش ﮐﻪ در ﻏﯿﺒﺖ او وﻟﯿﻌﻬﺪ و ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎي‬ ‫ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ ﺑﻮد‪ ،‬روي ﺑﺪﯾﺎر ﻧﯿﺴﺘﯽ ﮔﺬاﺷﺖ و اﻣﯿﺮ ﺗﯿﻤﻮر را در آﺗﺶ ﻓﺮاق ﻧﻬﺎد‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم ج ‪ 3‬ص ‪.(435،426‬‬ ‫ﺧﺪاي دان‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺪادان‪ .‬ﺧـﺪاي ﺷـﻨﺎس‪ .‬ﻋﺎرف‪ .‬ﭘﯿﺮو اﺣﮑﺎم ﺧﺪا‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬اﮔﺮ ﺧﺪاي ﭘﺮﺳﺘﯽ ﺗﻮ ﺧﻠﻖ را ﻣﭙﺮﺳـﺖ‬ ‫ﺧﺪاي داﻧﯽ ﺧﻠﻖ ﺧﺪاي را ﻣﺂزار‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﺪاي داﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺪاي دان‪ .‬ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاي ﺷﻨﺎس‪.‬‬



‫ش[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺪاﺷـﻨﺎس‪َ .‬رﺑّﯽ‪َ .‬رﺑّﺎﻧﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﺪاي ﻋﺎرف و ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از دﯾﻨﺪار‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫ﻣﺮد ﭘﺮﻫﯿﺰﮐﺎر ‪ :‬ﻫﯿﭻ ﮐﺎري ازﯾﻦ دو ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮون ﻧﮑﻨﺪ ﮐﺎﻓﺮ و ﺧﺪاي ﺷﻨﺎس‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﻧﯿﺴﺖ از ﻫﯿﭻ ﻣﺮدﻣﯿﻢ ﻫﺮاس ﺑﺠﺰ از ﻣﺮدم ﺧﺪاي‬ ‫ﺷﻨـﺎس‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﮐـﺎﻓﺮﯾﻦ ﺑـﺎد ﺑﺮ ﺧـﺪاي ﺷﻨﺎﺳـﻨﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮐﻪ روزﮔﺎر از اﻣﺎﻣﯽ ﺧﺎﻟﯽ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺧـﺪاي را ﺑﻪ او ﺗﻮان ﺷـﻨﺎﺧﺖ و ﺑﯽ ﻣﻌﺮﻓﺖ او‬ ‫ﺧﺪاﺷﻨﺎس ﻧﺘﻮان ﺑﻮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاي ﺷﻨﺎﺳﯽ‪.‬‬



‫ش[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳـﯽ‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺧﺪاﺷﻨﺎس‪ .‬ﻣﻌﺮﻓﺖ اﻟﻪ ‪ :‬آﯾﯿﻨﻪء ﺧﺪاي ﺷﻨﺎﺳﯽ دل اﺳﺖ و ﺑﺲ و آﯾﯿﻨﻪء ﺧﺪاي ﺷﻨﺎس ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫زﻧﮓ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﯾﻊ‪.‬‬



‫]َخ ِي[ )ع ِا( ِج ﺧﺪﯾﻌﮥ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪﯾﻌﮥ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪاي ﻋﺮش‪.‬‬



‫]ُخ ِي َع[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻠﮏ اﻟﻌﺮش‪ .‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺗﺒﺎرك و ﺗﻌﺎﻟﯽ ‪ :‬ﺧﺪاي ﻋﺮش ﺟﻬﺎن را ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻬﺎد ﻧﻬﺎد ﮐﻪ ﮔﺎه ﻣﺮدم از او‬ ‫ﺷﺎد و ﮔﻪ ﺑﻮد ﻧﺎﺷﺎد‪ .‬رودﮐﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاي ﻓﺮوش‪.‬‬



‫]ُخ ُف[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧـﺪاﻓﺮوش‪ .‬رﯾﺎﮐـﺎر‪ .‬ﻣﻨـﺎﻓﻖ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺑﻈﺎﻫﺮ اﻇﻬﺎر دﯾﻦ ﮐﻨـﺪ وﻟﯽ در ﺑﺎﻃﻦ ﺑﯽ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﺎﺷـﺪ ||‪ .‬آﻧﮑﻪ ادﻋﺎي اﻟﻮﻫﯿﺖ‬ ‫ﮐﻨﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاي ﻓﺮوﺷﺎن‪.‬‬



‫]ُخ ُف[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺧـﺪاﻓﺮوﺷﺎن‪ .‬آن اﻫﻞ ﻟﻌﻨﺖ ﮐﻪ دﻋﻮي ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ذﯾﻞ ﮐﻠﻤﻪ ﺧﺪاﻓﺮوﺷﺎن‬ ‫آرد‪ :‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺻﻮﻓﯿﺎن زراق ﮐﻪ ﺑﻈﺎﻫﺮ ﺧﻮد را ﺑﯿﺎراﯾﻨـﺪ و آﻧﻬﺎﯾﯽ را ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ دﻋﻮي ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺪاد و ﻧﻤﺮود و آﻧﻬﺎ را‬ ‫ﺧﺪاي ﻓﺮوﺷﺎن ﻫﻢ ﮔﻮﯾﻨﺪ ‪ :‬ﺧﻮد را درم ﺧﺮﯾﺪ رﺿﺎي ﺧﺪاي ﮐﻦ داﻣﻦ ازﯾﻦ ﺧﺪاي ﻓﺮوﺷﺎن ﻓﺮوﻧﺸﺎن‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﯾﮕﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﻤﺎﺷـﺘﻪ ﺧـﺪا ﺑﺮ ﺧﻠﻖ‪) .‬اﻟﻤﻌﺠﻢ(‪ .‬ﭘﺎدﺷـﺎه ﺑﺰرگ)‪) .(1‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )ﺻـﺤﺎح اﻟﻔﺮس( )ﻓﺮﻫﻨﮓ اوﺑﻬﯽ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي‬ ‫ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﭘﺎدﺷـﺎه‪) .‬از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﺑﺰرگ‪ .‬ﺳـﺮور ‪ :‬ﺧﻮﺑـﺎن ﻫﻤﻪ ﺳـﭙﺎﻫﻨﺪ اوﺷﺎن ﺧـﺪاﯾﮕﺎﻧﺴﺖ ﻣﺮ ﻧﯿﮏ ﺑﺨﺘﯿﻢ را ﺑﺮ روي او ﻧﺸﺎن‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬رودﮐﯽ‪ .‬ﺧﺪاﯾﮕﺎﻧﺎ ﭘﺎﻣﺲ )ﺑﺎﻣﺲ( ﺑﻪ ﺷـﻬﺮ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﻓﺰون ازﯾﻦ ﻧﺘﻮاﻧﻢ ﻧﺸﺴﺖ دﺳﺘﻮري‪.‬دﻗﯿﻘﯽ‪ .‬ﺑﺴﺎن ﻋﻤﺮ و ﻋﻄﺎي ﺧﺪاﯾﮕﺎن ﺑﺰرگ‬ ‫اﺑﻮاﻟﻤﻈﻔﺮ ﺷﺎه ﭼﻐﺎﻧﯿﺎن اﺣﻤـﺪ‪.‬ﻣﻨﺠﯿﮏ‪ .‬ﺑﺴـﺘﺎﻧﺪ آن دﯾﺎر و ﺑﺒﺨﺸـﺪ ﺑﻪ ﺑﻨـﺪه اي ﺑﺨﺸـﯿﺪﻧﺴﺖ ﻋﺎدت و ﺧﻮي ﺧﺪاﯾﮕﺎن‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺧﺪاﯾﮕﺎن‬ ‫ﻣﻬﺎن ﺧﺴـﺮو ﺟﻬﺎن ﻣﺴﻌﻮد ﮐﻪ روزﮔﺎرش ﻣﺴﻌﻮد ﺑﺎد و ﺳﺨﺖ ﺟﻮان‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬آن ﻫﻢ ﻣﻠﮏ ﻣﺮوت و ﻫﻢ ﻧﺎﻣﻮر ﻣﻠﮏ وآن ﻫﻢ ﺧﺪاﯾﮕﺎن‬ ‫ﺳﯿﺮ و ﻫﻢ ﺧـﺪاﯾﮕﺎن‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﭼﻪ ﺧـﻮاﻧﻤﺶ ﮐﻪ ز ﻧـﺎﻣﺶ رﺳﻢ ﺑﻤـﺪح ﮔﻔﺘـﺎ اﻣﯿﺮ و ﺧﺴـﺮو و ﺷـﺎه و ﺧـﺪاﯾﮕﺎن‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬در زﯾﺮ اﻣﺮ‬ ‫اوﺳﺖ ﺟﻬﺎن ﯾﺎ ﺟﻬﺎن ﺧﻮد اوﺳﺖ ﯾﺎرب ﺧـﺪاﯾﮕﺎن ﺟﻬﺎﻧﺴﺖ ﯾﺎ ﺟﻬﺎن‪.‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬ﺧﺪاﯾﮕﺎن ﺧﺮاﺳﺎن و آﻓﺘﺎب ﮐﻤﺎل ﮐﻪ وﻗﻒ ﮐﺮد ﺑﺮ او‬ ‫ذواﻟﺠﻼل ﻋﺰ و ﺟﻼل‪ .‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬ﺧﺪاﯾﮕﺎن ﻓﻠﮑﺴﺖ و ﻧﮕﻔﺖ ﮐﺲ ﮐﻪ ﻓﻠﮏ ﻣﮑﺎن دﯾﮕﺮ دارد ﮐﺶ اﻧﺪروﺳﺖ ﻣﺪار‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﯾﮕﺎﻧﺎ ﺑﺮﻫﺎن ﺣﻖ ﺑﺪﺳﺖ ﺗﻮ ﺑﻮد اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎﻃﻞ ﯾﮏ ﭼﻨﺪ ﭼﯿﺮه ﺷﺪ ﻧﻬﻤﺎر‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧﺪاﯾﮕﺎﻧﺎ ﭼﻮن ﺟﺎﻣﻪ اي اﺳﺖ ﺷـﻌﺮ ﻧﮑﻮ‬ ‫ﮐﻪ ﺗﺎ اﺑـﺪ ﻧﺸﻮد ﭘﻮد او ﺟﺪا از ﺗﺎر‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬در ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻠﻮك اﻟﻔﺮس ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﺴـﺨﺘﻬﺎ ﺗﺄﻣﻞ ﮐﺮدم ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ﺧﺪاي ﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن را ﺧـﺪاﯾﮕﺎن ﺧﻮاﻧﺪﻧـﺪي‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾـﺦ و اﻟﻘﺼـﺺ(‪ .‬ﭘﯿﻐﺎﻣﺒﺮ ] ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم [ﮔﻔﺘﺎ ] رﺳﻮﻻن ﭘﺮوﯾﺰ را [ اﯾﻦ ﭼﻪ ﺷـﮑﻞ‬ ‫اﺳﺖ ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪» :‬اﻣﺮﻧـﺎ ﺧـﺪاﯾﮕﺎن ﺑﻘﺺ اﻟﻠﺤﯽ و ﻋﻔﻮاﻟﺸـﺎرب«؛ ﯾﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ را ﺧـﺪاﯾﮕﺎن ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ رﯾﺶ ﭘﺴﺖ ﮐﻨﯿﻢ و ﺳـﺒﻠﺖ ﺑﮕـﺬارﯾﻢ‪.‬‬ ‫)ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼـﺺ(‪ .‬ﺧﺪاﯾﮕﺎﻧﺎ اﯾﻦ داﺳـﺘﺎن ﻣﻌﺮوﻓﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﺮد ﺑﻨﺪه ﺑﻪ ﺷﻌﺮ ﺧﻮد اﻧﺪرون ﺗﻀﻤﯿﻦ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ‪ .‬ﺧﺪاﯾﮕﺎﻧﺎ ﺷﺎﻫﺎ‬ ‫ز ﻋﺪل وﺟﻮد ﺗﻮ ﻫﺴﺖ ﺑﻤﺎه دي ﻫﻤﻪ ﮔﯿﺘﯽ ﭼﻮ ﺑﺎغ در ﺧﺮداد‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﺧﺪاﯾﮕﺎن زﻣﺎﻧﻪ ﻣﻈﻔﺮ و ﻣﻨﺼﻮر ﺑﺰر ﻓﺸﺎﻧﺪن ﺑﺮ ﺧﻠﻖ دﺳـﺘﻬﺎ‬ ‫ﺑﮕﺸﺎد‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﺧﺪاﯾﮕﺎن ﺟﻬﺎﻧﯽ و ﺷﺎه ﺑﺎﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻌﺪل ﭼﻮن ﻋﻤﺮي و ﺑﻬﻮش ﭼﻮن ﻫﻮﺷﻨﮓ‪ .‬اﻣﯿﺮﻣﻌﺰي‪ .‬ﻣﻨﺖ ﺧﺪاي را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﯿﺮ‬ ‫ﺧﺪاﯾﮕﺎن اﯾﻦ ﺑﻨﺪه ﺑﯽ ﮔﻨﻪ ﻧﺸﺪم ﮐﺸـﺘﻪ راﯾﮕﺎن‪ .‬اﻣﯿﺮﻣﻌﺰي‪ .‬ﺑﺰرﺟﻤﻬﺮ ﺑﻔﺮﻣﻮد‪ :‬ﺗﺎ ﺣﺠﺎم را ﺑﯿﺎورﻧﺪ وي را ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ ﺑﻮﻗﺖ ﻣﻮي ﺑﺮداﺷﺘﻦ‬ ‫ﺑﺎ ﺧﺪاﯾﮕﺎن ] ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻮﺷﯿﺮوان [ ﭼﻪ ﮔﻔﺘﯽ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﯿﭻ ﻧﮕﻔﺘﻢ‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪء ﺧﯿﺎم(‪ .‬ﺑﺰرﺟﻤﻬﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﺧﺪاﯾﮕﺎن ] ﺧﻄﺎب ﺑﻨﻮﺷﯿﺮوان [‬ ‫آن ﺳـﺨﻦ ﮐـﻪ ﺣﺠـﺎم ﮔﻔـﺖ ﻧـﻪ وي ﮔﻔـﺖ‪ ،‬ﭼـﻪ اﯾـﻦ ﺑـﻪ آن ﮔﻔـﺖ ﺑﺮ آﻧﭽـﻪ دﺳﺖ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺧـﺪاﯾﮕﺎن داﺷﺖ و ﭘـﺎي ﺑﺮ ﺳـﺮ اﯾﻦ ﮔﻨـﺞ‪.‬‬ ‫)ﻧﻮروزﻧـﺎﻣﻪء ﺧﯿـﺎم(‪ .‬ﺧـﺪاﯾﮕﺎن ﺳـﻼﻃﯿﻦ و ﺻـﺪر ﻣﻠـﮏ ﺧـﺪاي ﮐﻪ ﺻـﺪق و ﻋـﺪل ﭼـﻮ ﺑـﻮﺑﮑﺮ و ﭼـﻮن ﻋﻤﺮ دارد‪ .‬ﻣﺨﺘـﺎري‪ .‬اﺑﻠﻬﯽ را‬ ‫ﺧﺪاﯾﮕﺎن ﺧﻮاﻧﻨﺪ رﯾﺶ ﺧﻮد ﻣﯿﺮﯾﻨﺪ و ﻣﯿﺪاﻧﻨﺪ‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﺧﺎص ﺧﺪاﯾﮕﺎن ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮ ﺷﻬﺮﯾﺎر‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺧﺪاﯾﮕﺎن ﺟﻬﺎن ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﻠﮏ ارام ﮐﻪ‬ ‫اﻣﺮ ﻧﺎﻓـﺬ او راﺳﺖ ﭼﺮخ ﺗﻮﺳﻦ رام‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﻧﻮ ﮔﺸﺖ ﺳـﺎل ﻋـﺎﻟﻢ و ﻋـﺎﻟﻢ ﺑﺴـﺎل ﻧﻮ ﻣﯿﻤﻮن و ﺳـﺎل ﻧﻮ ﺑﺠﻤـﺎل ﺧـﺪاﯾﮕﺎن‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﻋـﺪل‬ ‫ﺧـﺪاﯾﮕﺎن ﺑﻬﻮا داد اﻋﺘـﺪال ﻋـﺎﻟﻢ ز اﻋﺘـﺪال ﻫﻮا ﮔﺸﺖ ﭼﻮن ﺟﻨـﺎن‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﮔﺮ دل و دﺳﺖ ﺑﺤﺮ و ﮐـﺎن ﺑﺎﺷـﺪ دل و دﺳﺖ ﺧـﺪاﯾﮕﺎن‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬اﻧﻮري‪ .‬ور ز ﺣﺠﺎز ﮐﻌﺒﻪ را رﺧﺼﺖ آﻣـﺪن ﺑﻮد در ﺣﺮم ﺧﺪاﯾﮕﺎن ﮐﻌﺒﻪ ﮐﻨﺪ ﻣﺠﺎوري‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻗﻀـﯽ اﻻﻣﺮ ﮐﺂﻓﺖ ﻃﻮﻓﺎن ﺑﺒﻘﺎي‬ ‫ﺧـﺪاﯾﮕﺎن ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺪاﯾﮕﺎن ﺳـﭙﻬﺮ آﺳـﺘﺎن ﻧﮑﻮ داﻧﺪ ﮐﻪ در ﺟﻬﺎن ﺳـﺨﻦ ﺑﻨﺪه ﺑﯽ ﻧﻈﯿﺮ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺎك در ﺧﺪاﯾﮕﺎن ﮔﺮ‬ ‫ﺑﮑـﻒ آوري در او ﻫﺸـﺖ ﺑﻬﺸـﺖ ﭼـﺎر ﺟـﻮي از ﺑﺮ ﺳــﺪره ﺑﻨﮕﺮي‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺗـﻮ ﺷـﺪي زﻧـﺪه دار ﺟـﺎن ﻣﻠـﻮك ﻋﺰ ﻧﺼــﺮه ﺧـﺪاﯾﮕﺎن‬ ‫ﻣﻠﻮك‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻣﻮﺑﺪاﻧﺶ ﺷﻪ ﺟﻬﺎن ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ ﺧﺴـﺮواﻧﺶ ﺧﺪاﯾﮕﺎن ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺪاﯾﮕﺎن ﺻﺪور زﻣﺎﻧﻪ ﮐﻬﻒ اﻣﺎن ﭘﻨﺎه ﻣﻠﺖ اﺳﻼم‬ ‫و ﺷـﻤﺲ دوﻟﺖ و دﯾﻦ‪ .‬ﺳﻌﺪي‪ .‬ﺧﺪاﯾﮕﺎن ﺻﺪور زﻣﺎﻧﻪ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻤﺎد و ﻗﺒﻠﻪء اﺳﻼم و ﮐﻌﺒﻪء زوار‪.‬ﺳﻌﺪي‪ .‬ﺧﺪاﯾﮕﺎن ﺟﻬﺎن ﺧﺴﺮو‬ ‫ﺑﺰرگ ﻋﻄـﺎ روا ﻧـﺪاﺷﺖ ﯾﮑﯽ ﺑﻨـﺪه ﺑﯽ ﻋﻄـﺎ دﯾـﺪن ||‪.‬؟ ﺧﺪاوﻧـﺪﮔﺎر‪ .‬ﺻـﺎﺣﺐ‪ .‬ﺑﺰرگ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬آﻗﺎ‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ‪ ،‬در زﻣـﺎن ﺳﺎﺳﺎﻧﯿـﺎن ﺑﺠـﺎي ﮐﻠﻤﻪء »ﺧﻮاﺟﻪ« دوران ﺑﻌـﺪ و »آﻗـﺎ« و »آﻗﺎﺋﯽ« اﻣﺮوز ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ :‬ﻓﺠﺎء اﻟﺮﺳﻮل‬ ‫ﻓﻘـﺎل‪ :‬ﺧـﺪاﯾﮕﺎن ﻣﺮدﯾـﺎن دﻣـﺎر ﮔﺮﻓﺖ‪) .‬از اﻧﺴـﺎب ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ( ‪ :‬ﻫﻢ ﻣﯿﮑـﺪه را ﺧـﺪاﯾﮕﺎﻧﯿﻢ ﻫﻢ دردﭘﺮﺳﺖ را ﻧـﺪﯾﻤﯿﻢ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - (1) .‬در‬ ‫ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه‪ :‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺮﮐﺐ از ﺧﺪاي ‪ +‬ﮔﺎن )= ﭘﺴﻮﻧﺪ ﻧﺴﺒﺖ و اﺗﺼﺎف( اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﮥ و آﻧﻨﺪراج در ذﯾﻞ‬ ‫اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ آورده اﻧﺪ‪ :‬ﺑﻤﻌﻨﯽ ﭘﺎدﺷﺎه و ﺧﺪاوﻧﺪ از ﮐﺸﻒ و ﻣﺪار و ﻣﺆﯾﺪ ﺑﺪان ﮐﻪ اﯾﻦ ﻟﻔﻆ ﻣﺮﮐﺐ اﺳﺖ از ﻟﻔﻆ ﺧﺪا و از ﻟﻔﻆ »ﮔﺎن« ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻻﯾﻖ ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺳـﺰاوار ﺗﻘﺮب و ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ ﻣﺒﺘﺪﯾﺎن در ﺑﺎدي اﻟﺮاي ﮔﻤﺎن ﺑﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاﯾﮕﺎن ﺟﻤﻊ‬ ‫اﺳﺖ و ﺧﯿﺎل ﻧﻤﯿﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﺎف از ﮐﺠﺎ آﻣﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ اﺳـﻤﯽ ﮐﻪ در آﺧﺮ آن »ﻫﺎ«ي ﻣﺨﺘﻔﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺟﻤﻊ »ﻫﺎ« را ﺑﮕﺎف ﻓﺎرﺳﯽ‬ ‫ﺑـﺪل ﮐﺮده ﺑﻪ اﻟﻒ و ﻧﻮن ﺟﻤﻊ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﻨـﺪﮔﺎن ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪه و در آﺧﺮ ﻟﻔﻆ ﺧﺪا »ﻫﺎ«ي ﻣﺨﺘﻔﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﮕﺎف ﻓﺎرﺳـﯽ ﺑﺪل ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ﻟﯿﮑﻦ اﮔﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﺧـﺪاﯾﮕﺎن را ﺟﻤﻊ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺑﻬﺎر ﻋﺠﻢ در رﺳﺎﻟﻪء ﺟﻮاﻫﺮ اﻟﺤﺮوف ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎف‬ ‫ﻓﺎرﺳـﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮔـﺎﻫﯽ در ﻏﯿﺮ ﮐﻠﻤﻪ ذات اﻟﻬـﺎء در ﺣـﺎﻟﺖ ﺟﻤﻊ زاﯾـﺪ ﻫﻢ آرﻧـﺪ‪ ،‬ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ ﻗﻤﺮﯾﮕـﺎن ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻗﻤﺮﯾﺎن و در اﯾﻦ ﺑﺎب ﺷـﻌﺮ‬ ‫اﻣﯿﺮﻣﻌﺰي ﺑﺴـﻨﺪ آورده و در ﺳـﺮاج اﻟﻠﻐـﺎت ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﮐﻪ ﺧـﺪاﯾﮕﺎن ﻣﺮﮐﺐ اﺳﺖ از ﻟﻔﻆ »ﺧـﺪا« و »ﮔﺎن« ﮐﻪ ﮐﻠﻤﻪء ﻧﺴـﺒﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫راﯾﮕﺎن ﮐﻪ در اﺻﻞ راﻫﮕﺎن و ﺷﺎﻫﮕﺎن ﺑﻮد؛ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در راه ﯾﺎﺑﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻔﺖ ﺑﺎﺷﺪ و آﻧﭽﻪ ﻻﯾﻖ ﺷﺎه ﺑﻮد‪ .‬ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ در ﺧﺪاﯾﮕﺎن ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫اﻓﺎدهء ﺗﺸﺒﯿﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻟﻔﻆ »وﻧﺪ« در ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﻣﺜﻞ ﺧﺪا ﻣﺎﻟﮏ و ﻣﺘﺼﺮف و ﻏﺎﻟﺐ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﯾﮕﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧـﺪاﯾﮕﺎن‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺧـﺪاﯾﮕﺎن‪ .‬رﯾﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﺰرﮔﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬اﮔﺮ ﮐﺴـﯽ ﺑﻪ ﻫﻨﺮ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻓﻀﻞ ﯾﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺴﺐ ﺧـﺪاﯾﮕﺎﻧﯽ ﯾﺎﺑـﺪ اﻣﯿﺮ دارد ﮐﺎر‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺧـﺪاﯾﮕﺎﻧﯽ ﺟﺰ ﻣﺮ ﺗﺮا ﻫﻤﯽ ﻧﺴـﺰد ﺧـﺪاﯾﮕﺎن ﺟﻬﺎن ﺑﺎش و از ﺟﻬﺎن ﺑﺮﺧﻮر‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺣﺠﺖ‬ ‫ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺑﻘﻮل و ﺑﻘﻬﺮ آﯾﺘﯽ در ﺧﺪاﯾﮕﺎﻧﯽ دﻫﺮ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاي ﻧﺎﻣﮏ‪.‬‬



‫]ُخ َم[ )ِاخ( ﺧﺪاي ﻧﺎﻣﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪاي ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪاي ﻧﺎﻣﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َم[ )ِاخ( ﺗﺎرﯾﺦ‪ .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳـﻼﻃﯿﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬در ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻠﻮك اﻟﻔﺮس ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﺴﺨﺘﻬﺎ ﺗﺄﻣﻞ ﮐﺮدم ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ﺧﺪاي ﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﺧﻮاﻧﻨﺪ ﮐﯽ ﭘﺎدﺷﺎه را ﺧﺪاﯾﮕﺎن ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪي‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼﺺ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاي ﻧﺎﻣﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َم[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺗﺎرﯾﺨﯽ از ﺳـﻼﻃﯿﻦ اﯾﺮان ﺑﻮد ﮐﻪ در زﻣﺎن ﯾﺰدﮔﺮد ﺳﻮم ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺎرﯾـﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳـﺘﺎن ج ‪ 3‬ص ‪ (2542‬و‬ ‫ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﺄﺧﺬ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪء ﻓﺮدوﺳﯽ ﮔﺮدﯾﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ص ‪ 36‬و ﯾﺸﺘﻬﺎ ص ‪ .(208‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﺰﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪ‪) .‬از اﺑﻦ‬ ‫اﻟﻨﺪﯾﻢ( و ﻣﺘﺮﺟﻢ آن اﺑﻦ ﻣﻘﻔﻊ ﺑﻮد ﮐﻪ آﻧﺮا ﺳـﯿﺮاﻟﻤﻠﻮك ﻧﺎم داده اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬اﺳﺎﻣﯽ ﺷﺎﻫﺎن اﺷـﮑﺎﻧﯽ در آن ﻣﻔﺼﻞ‬ ‫آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن اﯾﻦ ﻧﺎم ﺧﺪاي ﻧﺎﻣﮏ و در اﯾﺮان ﺑﺰﻣﺎن ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن ﮐﺮﯾﺴﺘﻦ ﺳﻦ »ﺧﻮداي ﻧﺎﻣﮏ« آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاي ﻧﻈﺮ‪.‬‬



‫]ُخ َن َظ[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ﭘـﺎﻧﺰده ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ ﺑﺘﺨـﺎك وﻻـﯾﺖ ﮐﺎﺑﻞ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ زﯾﺮ‪:‬‬ ‫ﻃﻮل ﺷﺮﻗﯽ‪ 69 :‬درﺟﻪ و ‪ 15‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 27‬ﺛﺎﻧﯿﻪ؛ ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ‪ 34 :‬درﺟﻪ و ‪ 26‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 12‬ﺛﺎﻧﯿﻪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺪاي ﻧﻈﺮﺑﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َن َظ[ )ِاخ( وي ﯾﮑﯽ از رﺟﺎل ﺑﺨﺎرا ﺑﺰﻣﺎن ﺣﻤﻠﻪء ﻋﺒﺪاﻟﻤﺆﻣﻦ ﺧﺎن اوزﺑﮏ ﺑﺨﺮاﺳﺎن ﺑﻮد و ﻣﺪﺗﯽ ﻧﯿﺰ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺸـﻬﺪ ﻣﻘﺪس ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ آراي ﻋﺒﺎﺳﯽ چ اﯾﺮج اﻓﺸﺎر ص ‪ 594 ،592 ،591 ،527 ،467‬رﺟﻮع ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪاي ﻧﻤﺎ‪.‬‬



‫]ُخ َن[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﭽﻪ ﺧـﺪاي را ﺑﻨﻤﺎﯾﺎﻧـﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺧـﺪاي را ﻧﺸﺎن دﻫـﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ دﻟﯿﻞ وﺟﻮد ﺧﺪاي داﻧﺴـﺘﻪ ﺷﻮد ‪ :‬در روي ﺧﻮد ﺗﻔﺮج‬ ‫ﺻﻨﻊ ﺧﺪاي ﮐﻦ ﮐﺂﯾﯿﻨﻪء ﺧﺪاي ﻧﻤﺎ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﻤﺖ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﯾﻮار‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺷﺎﻫﻮار‪ .‬از آن ﺷﺎﻫﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاي وردي‪.‬‬



‫]ُخ ِو[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ اﻓﺸﺎر از ﺗﺮﮐﺎن اﯾﻞ اﻓﺸﺎر ﻣﻘﯿﻢ ﻗﻠﻌﻪ دﻣﺪم ﺑﻪ آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﻏﺮﺑﯽ ﺑﻮد‪ .‬وي ﺑﺎ آﻧﮑﻪ از ﺧﺎﻧﺪاﻧﯽ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﮐﻪ اﻓﺮاد آن‬ ‫ﺧﺎﻧـﺪان را ﺑﺎ ﻋﻠﻢ ﺳـﺮ و ﮐﺎري ﻧﺒﻮد و ﻧﻪ ﻗﺒﻞ و ﻧﻪ ﺑﻌﺪ او ﻧﯿﺰ از آن ﺧﺎﻧﻮاده اﻫﻞ ﻓﻀـﻠﯽ ﺑﺮﻧﺨﺎﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ او ﻣﺮدي ﻋﺎﻟﻢ و ﻓﺎﺿﻞ و ﺻﺎﻟﺢ‬ ‫ﺑﻮد و ﺑﺸﺎﮔﺮدي ﻣﻮﻟﯽ ﻋﺒﺪاﷲ ﺗﺴﺘﺮي ﻣﺪﺗﯽ وﻗﺖ ﮔﺬراﻧﺪ و از ﻫﻤﺪرﺳﺎن ﺳـﯿﺪاﻣﯿﺮ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺗﻔﺮﯾﺸﯽ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻘﺪ اﻟﺮﺟﺎل ﺑﻮد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪء‬ ‫ﮐﺘﺐ او ﮐﺘﺎب »زﺑـﺪة اﻟﺮﺟﺎل« در ﻋﻠﻢ رﺟﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﮐﺘﺎب »اﮐﻠﯿﻞ اﻟﻤﻨﻬﺞ« ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﺤﻤﺪﺟﻌﻔﺮﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻃﺎﻫﺮ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‬ ‫ﺳﺎﮐﻦ ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن اﺳﺖ‪) .‬از روﺿﺎت اﻟﺠﻨﺎت ص ‪.(265‬‬ ‫ﺧﺪاﯾﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧـﺪاﺋﯽ ﺷﻮد ‪ :‬اﯾﺰد ﻫﻤﻪ آﻓـﺎق ﺑـﺪو داد و ﺑﺤﻖ داد ﻧـﺎﺣﻖ ﻧﺒﻮد آﻧﭽﻪ ﺑﻮد ﮐـﺎر ﺧـﺪاﯾﯽ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ - .‬ﺧـﺪاﯾﯽ‬ ‫ﻓﺮوﺷﺎن؛ رﯾﺎﮐﺎران‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﯾﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( از ﺷـﻌﺮاي ﻗﺮن دﻫﻢ ﻫﺠﺮي ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺳﻼﻣﺒﻮل زاده ﺷﺪ و از ﻣﻨﺸﯿﺎن ﯾﻨﮕﭽﺮي ﺑﻮد‪» .‬در ﺗﺤﻔﻪء ﺷﺎﻫﺪي« و »ﮔﻠﺸﻦ‬ ‫ﺗﻮﺣﯿﺪ« آﻣﺪه ﮐﻪ وي ﭘﺪر ﻣﻐﻠﻪ ﻟﯽ ﺷﺎﻫﺪي ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺪاﯾﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻣﺼﻄﻔﯽ اوﻗﺠﯽ زاده ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﺴﺎل ‪ 987‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ﻣﮑﻪ‪ .‬از ﺷﺎﻋﺮان زﻣﺎن و ﺻﺎﺣﺐ دﯾﻮاﻧﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺪاﻧﯽ در ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻮد‬ ‫آورده‪ :‬ﻣﮑﻪ را دﯾﺪ ﺧﺪاﯾﯽ ﺟﺎن داد‪ .‬در زﺑﺪه‪ ،‬ﺑﯿﺴﺖ وﭼﻬﺎر ﺑﯿﺖ از او آﻣﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن ج ‪ 1‬ص‪.(787‬‬ ‫ﺧﺪب‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺷﻤﺸـﯿﺮ زدن و ﺷـﮑﺎﻓﺘﻦ ﭘـﻮﺳﺖ و ﮔـﻮﺷﺖ را ﻧـﻪ اﺳـﺘﺨﻮان‪) (1).‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﺧـﺪﺑﻪ؛ ﺷـﻖ ﺟﻠـﺪه و ﻟﺤﻤﻪ‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻟﻮﺳـﯿﻂ(‪ .‬ﺷـﮑﺎﻓﺘﻦ ﭘﻮﺳﺖ ﺑـﺎ ﮔﻮﺷﺖ‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬ﺑﺎ دﻧـﺪان ﺑﺮﯾـﺪن‪ .‬ﮔﻮﺷﺖ و ﭘﻮﺳﺖ را ﺑﺎ دﻧـﺪان از ﻫﻢ ﺑﺎز ﮐﺮدن||‪.‬‬ ‫ﮔﻮﺷﺘﯽ را ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﮐﺮدن‪ .‬ﮔﻮﺷﺘﯽ را ﺑﺪون اﺳـﺘﺨﻮان ﻗﻄﻌﻪ ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﺮﯾﺪن ||‪ .‬ﮐﺴـﯽ را زدن‪ .‬ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﺴﯽ زدن ||‪ .‬ﮔﺰﯾﺪن ﻣﺎر‪(2).‬‬ ‫)از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ(‪ .‬ﺧـﺪﺑﺖ اﻟﺤﯿـﮥ ﻓﻼﻧًﺎ‪ ،‬ﮔﺰﯾﺪ او را ﻣﺎر‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( )از اﻟﻤﺼﺎدر زوزﻧﯽ(‪.‬‬ ‫||دروغ ﮔﻔﺘﻦ‪) (3).‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺑﺰﺑﺎن ﮐﺴـﯽ را ﻣﺠﺮوح ﮐﺮدن ||‪ .‬دوﺷـﯿﺪن ﺷﯿﺮ ﺑﺴﯿﺎر‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬در‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء آﻣـﺪه‪ :‬ﻗﺎل ﻓﯽ اﻟﻤﻌﯿﺎر ان اراد ﺑﺎﻟﺤﻠﺐ اﻟﻤﺼـﺪر ﻓﺎﻟﺨـﺪب ﻣﺼـﺪر و اﻟﻔﻌﻞ ﮐﻨﺼـﺮوان اراد ﺑﺎﻟﺤﻠﺐ اﻟﻠﺒﻦ اﻟﻤﺤﻠﻮب‬ ‫ﻓﺎﻟﺨﺪب اﺳﻢ‪ - (1) .‬ﻓﻌـﻞ ﺛﻼﺛﯽ ﻣﺠﺮد آن از ﺑﺎب ﺿـﺮب اﺳﺖ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ(‪ - (2) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ وزن آﻧﺮا َﻓَﻌَﻞ‬ ‫ﯾُْﻔُﻌُﻞ آورده اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ در ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء و ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ از ﺑﺎب ﺿـﺮب آﻣﺪه اﺳﺖ‪ - (3) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ وزن آﻧﺮا َﻓَﻌَﻞ َﯾْﻌُﻔُﻞ آورده‪ ،‬وﻟﯽ‬ ‫در ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء و ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ از ﺑﺎب ﺿﺮب آﻣﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﺪب‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ع ﻣﺺ( دراز ﺷـﺪن و وﺳـﯿﻊ ﺷـﺪن‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧـﺪﺑﺖ اﻟﻀـﺮﺑﮥ و اﻟﻄﻌﻨـﮥ؛ وﺳـﯿﻊ ﺷﺪ ﺟﺎي ﺿـﺮﺑﮥ و ﻃﻌﻨﻪ ||‪ .‬وﺳـﯿﻊ ﺷﺪن و ﮔﺸﺎدن‬ ‫ﺧﻔﺘﺎن‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬دراز ﺷـﺪن زﻣﯿﻦ ||‪ .‬دراز ﮔﺮدﯾـﺪن‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺧﻮدﺳـﺮ ﮔﺮدﯾـﺪن‪) .‬از‬ ‫ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬اﺣﻤﻖ ﺷﺪن‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ ||(‪ .‬ﮔﻮل ﺷﺪن‪ .‬ﮔﯿﺞ ﺷﺪن‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪب‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ع اِﻣﺺ( درازي‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﻓﯽ ﻟﺴﺎﻧﻪ ﺧﺪب ||‪ .‬ﮔﻮﻟﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء )||(‪ِ .‬ا( ﻫﻮدج‪) .‬ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪب‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 713‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]َخ ِد[ )ع ص( اﺣﻤـﻖ‪) .‬از ﻧــﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﺷــﺘﺎﺑﮑﺎر‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬دراز‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻧـﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺑﺮﻧﺪه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺳﯿﻒ ﺧﺪب؛ اي ﺳﯿﻒ ﻗﺎﻃﻊ‪.‬‬ ‫ﺧﺪب‪.‬‬



‫]ِخ َد ب ب[ )ع ص( ﻣﺮد ﭘﯿﺮ و ﺑﺰرگ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )از ﻣﻌﺠـﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ||(‪ .‬ﺳـﺘﺒﺮ از ﺷـﺘﺮﻣﺮغ و ﻏﯿﺮ آن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )ازﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬ﺷﺘﺮ ﻗﻮي و ﺳﺨﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﺑﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﻣـﺆﻧﺚ اﺧـﺪب اﺳﺖ و ﺑﻤﻌـﺎﻧﯽ زﯾﺮ آﻣـﺪه‪ :‬زن اﺣﻤﻖ ||‪ .‬زن دراز ||‪ .‬ﺷـﺘﺎﺑﮑﺎر ||‪ .‬ﺧﻮدﺳـﺮ و ﺧﻮدرأي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‬ ‫)آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﻧﻌﺖ اﺳﺖ ﺳﻼﺣﯽ را ﮐﻪ ﺟﺎي رﯾﺶ آن وﺳﯿﻊ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ - .‬ﺣﺮﺑﮥ ﺧﺪﺑﺎء؛ ﺣﺮﺑﻪء ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺮان ﮐﻪ زﺧﻢ را ﻓﺮاخ‬ ‫ﮐﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺿـﺮﺑﮥ ﺧﺪﺑﺎء؛ ﺿﺮﺑﻪ اي ﺗﺎ ﺟﻮف رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﻧﻌﺖ اﺳﺖ ﺑﺮاي زره‬ ‫ﻓﺮاخ و ﻧﺮم‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬درع ﺧـﺪﺑﺎء؛ زره ﻓﺮاخ و زره ﻧﺮم ||‪ .‬ﮔﺰﻧـﺪه از ﺣﯿﻮاﻧﺎت‪) .‬از‬ ‫ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﺑﮥ‪.‬‬



‫]َخ ِد َب[ )ع ص( ﺣﺮﺑﻪء ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺮان ﮐﻪ زﺧﻢ را ﻓﺮاخ ﮐﻨﺪ ||‪ .‬زن اﺣﻤﻖ ||‪ .‬زن دراز ||‪ .‬زن ﺷﺘﺎﺑﮑﺎر ||‪ .‬زن ﺧﻮدﺳﺮ و ﺧﻮدرأي‪) .‬از‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﺑﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َدْب َب[ )ع ِا( ﻣﺆﻧﺚ ِﺧ َﺪّب اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪب ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪﺑﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َب[ )ع اِﻣﺺ( درازي‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﻓﯽ ﻟﺴﺎﻧﻪ ﺧﺪﺑﮥ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﺗﺎن‪.‬‬



‫]ُﺧْﺪ َد[ )ع ِا( دو ﮔﻮﻧﻪ‪ .‬دو رﺧﺴﺎر‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺪج‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﻟﺮزﯾـﺪن ||‪ .‬ﺗﺮﺳــﯿﺪن ||‪ .‬ﺗﺤﻤـﻞ ﺿــﺮر و آﺳــﯿﺐ ﮐﺮدن ||‪ .‬ﺳـﯿﺨﮏ ﺑـﻪ ﮔﺮدن ﺧﺮ ﯾـﺎ ﺑﭙـﺎي ﮔـﺎو زدن‪) .‬از دزي ج‪1‬‬ ‫ص‪.(353‬‬ ‫ﺧﺪﺟﮕﺎن‪.‬‬



‫]َخ ِج[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ ﻗﺼـﺮﻗﻨﺪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﭼﺎه ﺑﻬﺎر‪ .‬واﻗﻊ در ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﻗﺼﺮﻗﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻨﺎر راه ﻣﺎﻟﺮو ﻗﺼﺮﻗﻨﺪ ﺑﻪ ﭼﺎﻧﻒ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﻧـﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي و ﻣﺎﻻرﯾـﺎﯾﯽ و داراي دوﯾﺴﺖ ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﺑﻠﻮﭼﯽ زﺑﺎﻧﺴﺖ‪ .‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت‪،‬‬ ‫ﺑﺮﻧﺞ و ﺧﺮﻣﺎﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬ ‫ﺧﺪﺧﺪ‪.‬‬



‫]ُخ ُخ[ )ع ِا( ﮐﺮﻣﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺪد‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ع ِا( ﺷﮑﺎف در زﻣﯿﻦ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺪد‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﺪﯾﺎر ﺑﻨﯽ ﺳﻠﯿﻢ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺪد‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ِاخ( ﻧﺎم ﭼﺸﻤﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻪ َﻫَﺠﺮ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺪد‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺣﺼﻨﯽ اﺳﺖ در ﮐﻮرهء )= ﻣﺨﻼف( ﺟﻌﻔﺮﺑﻦ ﯾﻤﻦ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺪر‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ع ﻣﺺ( ﺳـﺴﺖ ﮔﺮدﯾـﺪن ﻋﻀﻮ و ﺑﺨﻮاب رﻓﺘﻦ آن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﺪر اﻟﻌﻀﻮ ﺧﺪرًا‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺳـﺴﺖ ﺷﺪن‬ ‫اﻧﺪاﻣﻬﺎ و در ﺧﻮاب ﺷﺪن‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( )اﻟﻤﺼﺎدر زوزﻧﯽ( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ ||(‪ .‬ﺳﺴﺖ و ﮔﺮان ﺷﺪن ﭼﺸﻢ از‬ ‫ﺧﺎﺷﺎﮐﯽ ﮐﻪ در آن اﻓﺘﺎده ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﺪرت اﻟﻌﯿﻦ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬ﺧﺸﮏ ﮐﺮدن درﺧﺖ‪.‬‬ ‫)از دزي ج‪ 1‬ص‪ .(|| 353‬ﮐﺴﻞ و ﮐﺎﻫﻞ ﮔﺮدﯾﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺪر ﺟﺴـﻤﻪ او ﺧﺪرت ﯾﺪه او رﺟﻠﻪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ(‪.‬‬ ‫||ﭘﺮده ﺗـﺎرﯾﮑﯽ ﺑﺮ ﻣﮑـﺎﻧﯽ دراﻓﺘـﺎدن اﻋﻢ از ﺟﻬﺖ ﺷﺐ ﯾﺎ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬ﺳـﺨﺖ ﺷـﺪن ﮔﺮﻣﺎ و ﺳـﺮﻣﺎ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺪر اﻟﺤﺮو اﻟﺒﺮد ||‪ .‬ﺑﺪان ﺣﺪ رﺳﯿﺪن ﮔﺮﻣﺎ ﮐﻪ ﺑﺎد ﻧﯿﺰ ﻧﻮزد‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪر‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺷﺐ ﺗﺎرﯾﮏ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬ﺳـﺨﺘﯽ ﮔﺮﻣﺎ و ﺳـﺮﻣﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺑﺎران‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬اﺑﺮ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ )||(‪ .‬اِﻣﺺ( ﺳﺴﺘﯽ ﺑﯿﻨﺎﯾﯽ ﭼﺸﻢ ﯾﺎ ﮔﺮاﻧﯽ ﭼﺸﻢ از ﭼﯿﺰي‬ ‫ﮐﻪ ﺑـﺪان اﻓﺘـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ||(‪ .‬ﮐﺎﻫﻠﯽ‪ .‬ﺧﻮاب رﻓﺘﮕﯽ دﺳﺖ و ﯾﺎ ﺳـﺴﺘﯽ اﻧـﺪام‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬اﻟﻀـﻌﻒ و اﻟﻔﺘﻮر‬ ‫ﯾﺼـﯿﺐ اﻟﺒـﺪن و اﻻﻋﻀـﺎء ﮐﻤـﺎ ﯾﺼـﯿﺐ اﻟﺸـﺎرب ﻗﺒـﻞ اﻟﺴـﮑﺮ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ(‪ .‬اﻟﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﯽ ﮐﻪ آن ﻋﻀﻮ ﺧﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء‬ ‫ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﺳـﺴﺘﯽ اﻧـﺪام و ﺑﺎﻃﻞ ﺷـﺪن ﺣﺲ ﻟﻤﺲ‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آن ﺑﯿﻤﺎرﯾﺴﺖ آﻟﯽ ﮐﻪ در ﺣﺲ ﻻﻣﺴﻪ اﯾﺠﺎد ﻣﯿﺸﻮد و آﻧﺮا آﻓﺘﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﯾﺎ از ﺣﯿﺚ ﺑﻄﻼن ﯾﺎ از ﺣﯿﺚ ﻧﻘﺼﺎن‪ .‬ﺑـﺪان ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻣﺘﺄﺧﺮان ﺧﺪر را ﻓﻘﻂ ﺑﻨﻘﺼﺎن ﺣﺲ اﺧﺘﺼﺎص ﻣﯽ دﻫﻨﺪ و در ﺑﻌﺾ اﻧﻮاع‬ ‫ﺧـﺪر آدﻣﯽ اﺣﺴـﺎس ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ در ﻋﻀﻮي ﮐﻪ ﻣﺒﺘﻼ ﺑﺨـﺪر اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺘﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻮرﭼﻪ در آن اﺣﺴﺎس ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در‬ ‫ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ ذﮐﺮ ﮔﺮدﯾـﺪه ﺷـﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﮐﺸﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت ﻓﻨﻮن(‪ .‬اﺣﺴﺎس ﻣﻮرﻣﻮر اﻧـﺪاﻣﯽ از اﻧﺪاﻣﻬﺎي ﺑﺪن‪ :‬اذا ﺣﻞ ﻓﯽ اﻻدﻫﺎن‬ ‫اﻟﻨـﺎﻓﻘﻪ ﻣﻦ اﻟﺨـﺪر و اﺳﺘﺮﺧـﺎء اﻻﻋﻀـﺎء و اﻟﻔﺎﻟـﺞ‪ ...‬ﻧﻔﻊ ﻣﻦ ﻫـﺬا اﻟﻌﻠﻞ‪) .‬اﺑﻦ ﺑﯿﻄﺎر(‪ .‬در ﻓﻠﺴـﻔﻪء ﻋﻠﻮم اﺣﺴﺎس را ـَﺧ َﺪر ﮔﻮﯾﻨـﺪ و آن ﯾﺎ‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺳﺖ ﯾﺎ ﻣﻮﺿﻌﯽ و ﻧﺘﯿﺠﺘﯽ از ﯾﮏ ﺣﺎل ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪر‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﭘﺮده ﺑﺮاي دﺧﺘﺮان در ﮔﻮﺷﻪء ﺧـﺎﻧﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ج‪ ،‬اﺧـﺪار‪ ،‬ﺧـﺪور‪َ ،‬اﺧﺎدﯾﺮ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ||(‪.‬‬ ‫ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ ﮐﻪ زن در آن ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ||(‪ .‬ﭘﺮده‪) .‬از ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬اﺧّﺺ ﻣﻮاﻟﯿﺪ را ﮐﻪ از ِﺧﺪر ﻏﯿﺐ و ﻣﺠﺮا‬ ‫ﺑﺼـﺤﺮا آورد‪) .‬از ﺳـﻨﺎﺋﯽ در ﻣﻘـﺪﻣﻪء ﺣـﺪﯾﻘﻪ ||(‪ .‬ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ﺑﺪﯾﺪن ﻧﯿﺎﯾﺪ از ﺧﺎﻧﻪ و ﺟﺰ آن‪ .‬ج‪ ،‬اﺧﺪار‪ُ ،‬ﺧﺪور‪َ ،‬اﺧﺎدﯾﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬ﭼﻮب ﮐﻪ ﺑﺠﺎﻣﻪ درﮐﺸﯿﺪه ﺑﺮ ﭘﺎﻻن ﺷﺘﺮ ﻧﺼﺐ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ج‪ ،‬اﺧﺪار‪ ،‬ﺧﺪور‪ ،‬اﺧﺎدﯾﺮ‪.‬‬ ‫)از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ||(‪ .‬ﺑﯿﺸﻪء ﺷﯿﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ج‪ ،‬اﺧﺪار‪ ،‬ﺧﺪور‪ ،‬اﺧﺎدﯾﺮ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪر‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﻻزم ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﯿﺮ ﺧﺎﻧﻪ را ﯾﺎ ﺑﯿﺸﻪء ﺧﻮد را‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ ||(‪ .‬اﺳﺘﺘﺎر ﮐﺮدن‪ .‬در ﭘﺮده‬ ‫ﮔـﺬاردن‪) .‬از ﻣﻌﺠـﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬زﻧﯽ را وارد ﮐﺮدن ﮐﻪ در ِﺧـ ﺪر ﻧﺸـﯿﻨﺪ و از ﺧـﺪﻣﺖ ﺑﺮاي ﻗﻀـﺎ و ﺣﻮاﺋـﺞ ﻣﺼـﻮن ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬ﻣﻘﯿﻢ ﺑﻮدن دﺧﺘﺮ در ﺧـﺪر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ||(‪ .‬ﻣﻘﯿﻢ ﺑﻮدن در ﺟـﺎي و اﻫﻞ ﺧﻮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ‬ ‫اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ ||(‪ .‬ﭘﺮده روي ﻫﻮدج اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ ||(‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺎﻧﺪن آﻫﻮ از ﮔﻠﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‬ ‫)از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮدن آﻫﻮ ﻓﺮزﻧﺪ ﺗﺎزه زاد ﺧﻮد را در ﺟﺎي ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺪرت اﻟﻈﺒﯿﮥ ﺣﺸـﻔﻬﺎ ﻓﯽ اﻟﺨﻤﺮ‪.‬‬ ‫)ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ||(‪ .‬ﺳﺮﮔﺸـﺘﻪ ﺷﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ )||(‪ِ .‬ا( ﻣﺮض ﻓﻠﺞ‪ .‬ﺧﺒﻞ‪ .‬ﮐﺴﺢ‪ .‬ﺗﻌﺮﻗﻞ‪) (1).‬دزي ج‬ ‫‪ 1‬ص ‪) . .(353‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪Paralysie - (1‬‬ ‫ﺧﺪر‪.‬‬



‫]َخ ِد[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺳـﺴﺖ و ﺑﺨﻮاب رﻓﺘﻪ ﮐﻪ ﻗﺎدر ﺑﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻋﻀﻮ ﺧـﺪر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻞ ﺧﺪر؛ ﭘﺎﯾﯽ‬ ‫ﺧﻔﺘﻪ‪) .‬زﻣﺨﺸـﺮي(‪ .‬ﭘﺎﯾﯽ ﺧﻮاب رﻓﺘﻪ ‪ :‬ور ﺗﻮ ﻧﺸﻨﺎﺳﯽ ﺷﮑﺮ را از ﺻﺒﺮ ﺑﯿﮕﻤﺎن ﺷﺪ ﺣﺲ ذوق ﺗﻮ َﺧِﺪر‪.‬ﻣﻮﻟﻮي ||‪ .‬ﺷﺐ ﺗﺎرﯾﮏ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻟﯿﻞ ﺧـﺪر‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬آﻫﻮ ﺳـﺴﺖ اﺳـﺘﺨﻮان ||‪ .‬ﺗﺎرﯾﮑﯽ آﺧﺮ ﺷﺐ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ||(‪ .‬روز ﻧﻤﻨﺎك‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﯾﻮم ﺧﺪر ||‪ .‬ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺷﺪﯾﺪ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ||(‪ .‬ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺷﺐ ||‪ .‬ﺑﺎران‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺑﺎران و اﺑﺮ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪر‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج اﺧﺪر و َﺧﺪراء‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َاَﺧﺪر در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪر‪.‬‬



‫]ِخ ِد[ )ِا( از ﻧﺎﻣﻬﺎي ﻣﺮدان اﺳﺖ‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﻫﺮﭼﻪ داري ﺑﺨـﺪر ده ﮐﻪ ﺧـﺪر ﻣﺮد ﺧـﺪاﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺜﻞ را در ﻣﻮرد اﺷـﺨﺎص ﻋﺰﯾﺰ ﺑﯽ ﺟﻬﺖ‬ ‫ﺑﮑﺎر ﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪرآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِخ ِد[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن دﯾﻨـﻮرﺑﺨﺶ ﺻــﺤﻨﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺸـﺎه‪ .‬واﻗـﻊ در ‪25‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﺻـﺤﻨﻪ و ﯾﮏ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﺷﻮﺳﻪء ﮐﺮﻣﺎﻧﺸـﺎه ﺑﻪ ﺳـﻨﻘﺮ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در داﻣﻨﻪء ﮐﻮه واﻗﻊ و ﻫﻮاﯾﺶ ﺳـﺮد و داراي ‪ 75‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﺮدي و‬ ‫ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آب آن رودﺧﺎﻧﻪ ﮐﺮﺗﻮﯾـﭻ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ آن ﺑﮑﺸﺎورزي ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﺗﻮﺗﻮن ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺪرب‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ِا( از اﻋﻼم و اﺳﻤﺎء اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬از ﻧﺎﻣﻬﺎي ﻣﺮدﻣﺎﻧﺴﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪرﺑﯿﮓ‪.‬‬



‫]ِخ ِد ِب[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺸـﻬﺪ‪ .‬واﻗﻊ در ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﻣﺸﻬﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در‬ ‫ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد و آب و ﻫـﻮاي آن ﻣﻌﺘـﺪل و داراي ‪ 122‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﺴﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼت و ﺑﻨﺸﻦ‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي و ﻣﺎﻟﺪاري ﮔﺬاران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و راه آن اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺪرﺟﮏ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ در ﺑﯿﺴﺖ وﯾﮏ ﻫﺰاروﭘﺎﻧﺼﺪﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺷـﺮﻗﯽ ﺧﻨﮏ ﻋﻼﻗﻪء ﺷﯿﻮه ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻋﻠﯽ ﺑﺪﺧﺸﺎن اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺎت‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ زﯾﺮ‪ :‬ﻃﻮل ﺷﺮﻗﯽ ‪ 71‬درﺟﻪ و ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪ و ده ﺛﺎﻧﯿﻪ و ﻋﺮض ﺷـﻤﺎﻟﯽ‪ 37 :‬درﺟﻪ و ‪ 34‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 18‬ﺛﺎﻧﯿﻪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ‬ ‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺪرﺟﮏ ﺛﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻪ ﻓﺎﺻـﻠﻪء ﻫﺸـﺘﺎدوﭘﻨﺞ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺷـﺮﻗﯽ ﺑـﻮن‪ .‬واﻗـﻊ در ﻋﻼـﻗﻪء ﺷـﯿﻮه ﺣﮑـﻮﻣﺖ اﻋﻠﯽ ﺑـﺪﺧﺸﺎن اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن‬ ‫ﺑﻤﺨﺘﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ زﯾﺮ‪ :‬ﻃﻮل ﺷﺮﻗﯽ ‪ 71‬درﺟﻪ و ‪ 14‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 58‬ﺛﺎﻧﯿﻪ و ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ‪ 37 :‬درﺟﻪ و ‪ 23‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 42‬ﺛﺎﻧﯿﻪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺪرﭼﺎه‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻪ ﻓﺎﺻـﻠﻪء ﺑﯿﺴﺖ وﺷـﺶ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ ﻗﻠﻌﻪء دوﺳﺖ ﻣﺤﻤـﺪﺧﺎن ﻋﻼﻗﻪء ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻼن ﮐﺘﻮ از ﺣﮑﻮﻣﺖ‬ ‫اﻋﻠﯽ ﻏﺮﺑﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن ﺑﻤﺨﺘﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ زﯾﺮ‪ :‬ﻃﻮل ﺷﺮﻗﯽ ‪ 68‬درﺟﻪ و ‪ 15‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 14‬ﺛﺎﻧﯿﻪ و ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ ‪ 31‬درﺟﻪ و ‪ 48‬دﻗﯿﻘﻪ و‬ ‫‪ 10‬ﺛﺎﻧﯿﻪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺪرﺧﻮاﻧﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ﭘﻨﺞ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ ﻗﺮﯾﻪء دوﺷﻪ ﻋﻼﻗﻪء ﭼﯿﺮﻫﺎر ﺣﮑﻮﻣﺖ درﺟﻪ دورودات ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻼن ﮐﺘﻮ از‬ ‫وﻻﯾﺖ ﺷﺮﻗﯽ ‪ 70‬درﺟﻪ و ‪ 39‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 33‬ﺛﺎﻧﯿﻪ و ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ ‪ 34‬درﺟﻪ و ‪ 12‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 6‬ﺛﺎﻧﯿﻪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺪرﺧﯿﻞ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ﭘﻨﺠـﺎه وﻫﺸﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﻗﻠﻌﻪء دوﺳﺖ ﻣﺤﻤـﺪﺧﺎن ﻋﻼـﻗﻪء ﺣﮑـﻮﻣﺖ درﺟﻪ ‪ 3‬وازه ﺧـﻮاه ﺣﮑﻮﻣﺖ‬ ‫ﮐﻼن ﮐﺘﻮ از ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻋﻠﯽ ﻏﺰﻧﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن ﺑﻤﺨﺘﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ زﯾﺮ‪ :‬ﻃﻮل ﺷﺮﻗﯽ‪ 67 :‬درﺟﻪ و ‪ 17‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 31‬ﺛﺎﻧﯿﻪ و ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ‪:‬‬ ‫‪ 33‬درﺟﻪ و ‪ 9‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 22‬ﺛﺎﻧﯿﻪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺪرﺳﺮخ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻃﺎﯾﻔﻪ اي اﺳﺖ از ﻃﻮاﯾﻒ ﺑﺨﺘﯿﺎري‪ .‬ﺗﻮﺿـﯿﺢ آﻧﮑﻪ اﯾﻞ ﺑﺨﺘﯿﺎري ﺑﺪو ﻃﺎﯾﻔﻪ اﺻـﻠﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯿﺸﻮد‪ :‬ﯾﮑﯽ ﻫﻔﺖ ﻟﻨﮓ و‬ ‫]ِخ ِد ُ‬ ‫دﯾﮕﺮي ﭼﻬﺎر ﻟﻨﮓ‪ .‬ﺷـﻌﺒﻪء ﻫﻔﺖ ﻟﻨﮓ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻗﺴـﻤﺖ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ دو ﻗﺴـﻤﺖ اول آن دور ﮐﯽ ﻫﻔﺖ ﻟﻨﮓ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ »ﺷـﻬﯽ«‪ ،‬و‬ ‫»اﺳـﯿﻮﻧﺪ«‪» ،‬ﻣﻮرس«‪» ،‬ﻗﻨـﺪﻋﻠﯽ«‪» ،‬ﺑﺎﺑـﺎ اﺣﻤـﺪي«‪» ،‬ﻋﺮب« و »آﺳـﺘﺮﮐﯽ« ﻣﻨﻘﺴﻢ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺷـﻬﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ »اﯾﻬﺎوﻧـﺪ« و »ﮐﻮرﮐﻮر« ﺗﻘﺴـﯿﻢ‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ »ﺧﺪرﺳـﺮخ« و »ﺧـﺪري« و »ﮔﺮﮔﻪ« و »ﺑﺎﭘﯿﺮ« و »ﺳـﯿﻒ اﻟـﺪﯾﻦ وﻧـﺪ« از ﻃﻮاﯾﻒ ﺟﺰء ﮐﻮرﮐﻮرﻧﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي ﺳﯿﺎﺳـﯽ‬ ‫ﮐﯿﻬﺎن ص ‪ 73‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪرﺷﺎه‪.‬‬



‫]ِخ ِد[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺳﺮوﻻﯾﺖ ﺑﺨﺶ ﺳﺮوﻻﯾﺖ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪ .‬واﻗﻊ در ﺳﯽ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺳﯽ ﭼﮑﻨﻪ ﺑﺎﻻ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘـﺪل و داراي ‪ 48‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑـﺎن اﺳﺖ‪ .‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫ﮐﺸﺎورزي و ﮐﺮﺑﺎس ﺑﺎﻓﯽ و راه آن اراﺑﻪ رو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺪر ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﺎﻃﻞ ﺷﺪن ﻣﻮﻗﺖ ﺣﺲ ﻟﻤﺲ اﻧﺪاﻣﯽ زﻧﺪه‪ ،‬ﮐﺮﺧﺖ ﺷﺪن‪ .‬ﺧﻮاب رﻓﺘﻦ‪ِ .‬ﺳﺮ ﺷﺪن‪َ .‬ﮐِﺮخ ﺷﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﻪ‬ ‫]َخ ِد ُ‬ ‫ﺧﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪرﻋﮥ‪.‬‬



‫]َخ َر َع[ )ع ﻣﺺ( ﺷﺘﺎﻓﺘﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺪرك‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِا( ِﺟِﺮّﻗﻪ‪ِ .‬ﺟﺮﯾﱢﻐﻪ‪ .‬ﺿـﺮام‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺳﻮﺧﺘﮕﯽ و اﻓﺮوﺧﺘﮕﯽ زﻏﺎل‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪َ .‬ﺟﻤَﺮة‪َ .‬ذﮐَﻮ ﺧﺪرك ﺷـﻌﻠﻪ زن‪.‬‬ ‫َﺟﺬَوه؛ ﺧﺪرك آﺗﺶ‪ .‬واﻟﺐ؛ ﺧﺪرك آﺗﺶ ﮐﻪ ﻓﺮوﺑﻤﯿﺮد‪ .‬ـَﺻ ﻔﯿﻒ؛ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﺪرك آﺗﺶ ﻧﻬﻨﺪ ﺗﺎ ﮐﺒﺎب ﮔﺮدد‪َ .‬ﺿَﺮَﻣﻪ؛ ﺧﺪرك‬ ‫آﺗﺶ‪ُ .‬ﻣﻬﻞ؛ ﺧﺪرك ﮐﻪ از ﻧﺎن ﻓﺮورﯾﺰد‪ .‬ذﮐﺎء؛ ﺧﺪرك ﺷـﻌﻠﻪ زن‪َ .‬ﺟﺜَﻮه؛ ﺧﺪرك آﺗﺶ‪ .‬ﺟﺎِﺟﻢ؛ ﺧﺪرك آﺗﺶ ﺳﺨﺖ ﺷﻌﻠﻪ زن‪َ .‬ﻣﻠﱠﻪ؛‬ ‫ﺧﺪرك آﺗﺶ‪َ .‬ﺟﻤﺮ؛ ﺧﺪرك آﺗﺶ دادن ﮐﺴﯽ را‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﭘﺎره اي از ﭼﻮب اﻓﺮوﺧﺘﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺪرﻧﻖ‪.‬‬



‫]َخ َد َن[ )ع ِا( ﻋﻨﮑﺒﻮت ﻧﺮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء آﻧﺮا ﺑﺎ »دال« و »ذال« و »زاء« ﺿﺒﻂ‬ ‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ج‪ ،‬ـَﺧ ﺪاِرن ||‪ .‬ﻋﻨﮑﺒﻮت ﮐﻼن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﺪاِرن‪ .‬در ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﺧﺪرﻧﻖ ﺑﻠﻐﺖ روﻣﯽ و ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﻋﻨﮑﺒﻮت را ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﺠﺎي ﻧﻮن ﯾﺎي ﺣﻄﯽ ﻫﻢ ﺑﻨﻈﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ)‪ .(1‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺪﻧﻖ ﺷﻮد‪ - (1) .‬در ﺗﺤﻔـﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣـﺆﻣﻦ‪ :‬ﻣﻌﻨﯽ آن ﻣﻄﻠـﻖ ﻋﻨﮑﺒـﻮت آﻣـﺪه اﺳﺖ و در ﯾﮑﯽ از ﻓﺮﻫﻨﮕﻬـﺎي ﻟﻐﺖ ﻓﺎرﺳـﯽ ﮐﻪ در ﻫﻨﺪ‬ ‫ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬آﻣﺪه‪ .‬ﻋﺮﺑﯽ آﻧﺮا »ﻋﻨﮑﺒﻮت« و ﻓﺎرﺳـﯽ آﻧﺮا »ﮐﺎرﺗﻨﻪ« و ﻫﻨﺪﯾﺶ را »ﻣﮑﺮراﯾﮑﺎﺟﺎﻻ« آورده و ﺧﺎﺻﯿﺖ ﻃﺒﯽ آﻧﺮا ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ :‬ﺿﻤﺎد ﻣﺴﺤﻮق آن ﻣﺎﻧﻊ ورم و ﺟﺮاﺣﺎت و ﻣﻄﺒﻮخ او ﺑﺎ روﻏﻦ زﯾﺘﻮن ﻣﺤﻠﻞ اورام‪.‬‬ ‫ﺧﺪرﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ َد ﻧﺎ[ )ع ِا( ﻋﻨﮑﺒﻮت‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪َ .‬ﺧ َﺪرَﻧﻖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪرﻧﻖ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ و ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪرو‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻪ ﻓﺎﺻـﻠﻪء ﭼﻬﻞ وﺷﺶ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﻗﻠﻌﻪء ﺳﺮﮐﺎري ﻣﻌﺮوف ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ درﯾﺎي ﺳﺮخ آب ﻋﻼﻗﻪء ﺣﮑﻮﻣﺖ درﺟﻪ‬ ‫دو ارﻏﺴـﺘﺎن وﻻﯾﺖ ﻗﻨﺪﻫﺎر اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻤﺨﺘﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ زﯾﺮ‪ :‬ﻃﻮل ﺷﺮﻗﯽ ‪ 67‬درﺟﻪ و ‪ 28‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 5‬ﺛﺎﻧﯿﻪ و ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ ‪ 31‬درﺟﻪ‬ ‫و ‪ 30‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 24‬ﺛﺎﻧﯿﻪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺪروف‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﺑﺎدَﻓَﺮه‪َ .‬ﺧّﺮاره)‪) .(1‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ در اﻏﻠﺐ ﻓﺮﻫﻨﮕﻬﺎ ﺑﺎ »ذال« ﻣﻌﺠﻤﻪ آﻣﺪه‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺬروف ﺷﻮد‪(1) .‬‬ ‫ »ﺧﺮاره« ﯾﺎ »ﺑﺎدﻓﺮه« ﯾﺎ »ﺑﺎدﻓﺮﻧﮓ«؛ ﭼﻮﺑﯽ اﺳﺖ ﻣـﺪور و ﺑﺮ آن رﯾﺴـﻤﺎن ﺑﻨﺪﻧـﺪ و در ﮐﺸﺎﮐﺶ آرﻧﺪ ﺗﺎ از آن ﺻﺪا ﺑﺮآﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را‬‫»ﺑﺎدﻓﺮه« ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺑﺎدﻓﺮه« و »ﺧﺮاره« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪرة‪.‬‬



‫]ِخ َر[ )ِاخ( ﻣﻮﻧﺚ ﺧﺪر اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪر ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪرة‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺑﻨﺪهء آزادﮐﺮدهء ﻋﺒﯿﺪهء ﻣﺤ ّﺪﺛﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺪرة‪.‬‬



‫]ِخ َر[ )ِاخ( ﻟﻘﺐ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ذﻫﻞ ﺑﻦ ﺷﯿﺒﺎﻧﺴﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺪرة‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﻮف ﺑﻦ ﺣﺎرث ﺑﻦ ﺧﺰرج‪ .‬ﯾﮑﯽ از اﺟـﺪاد ﺟﺎﻫﻠﯽ ﻋﺮﺑﺴﺖ و ﻓﺮزﻧـﺪان او ﺑﻄﻨﯽ از ﺑﻨﯽ ﺧﺰرﺟﻨﺪ ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ آﻧﻬﺎﺳﺖ‪:‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 714‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ﺻﺤﺎﺑﯽ‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ ج‪ 1‬ص‪ .(288‬رﺟﻮع ﺑﻪ »اﻣﺘﺎع اﻻﺳﻤﺎء« ص ‪ 163‬و ‪ 250‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪرة‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِاخ( اﺑﻦ ﮐﺎﻫﻞ‪ .‬ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از اﻓﺮاد ﻗﺒﯿﻠﻪء ﺑﻠﻌﻤﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺪرة‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِاخ( )ﺑﻨﯽ‪ (...‬ﻧﺎم ﺑﻄﻨﯽ از ﺧﺰرج اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺎم ﺑﻨﯽ ﺧﺪره ﻣﻮﺳﻮﻣﻨﺪ و از آﻧﺎﻧﺴﺖ‪ :‬ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ ﺳﻨﺎن ﮐﻪ در روز اﺣﺪ ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪ‪) .‬از‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه چ‪ 3‬ص ‪.(239‬‬ ‫ﺧﺪره‪.‬‬



‫]ِخ َر[ )ِاخ( ﺑﻄﻨﯽ اﺳﺖ از ذﻫﻞ ﺑﻦ ﺷﯿﺒﺎن‪) .‬اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪره‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ع ِا( ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺳﺨﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﻠﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺪره‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﺎده ﺧﺮي‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺪره‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮔﺮوﻫﯽ از اﻧﺼﺎر اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪ .‬اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري از اﯾﻦ ﮔﺮوه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪره‪.‬‬



‫]َخ ِد َر[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺧﺮﻣـﺎي ﻧﺎرﺳـﯿﺪه ﮐﻪ از درﺧﺖ اﻓﺘـﺪ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﻣﺆﻧﺚ ـَﺧ ِﺪر‪) .‬از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪر ﺷﻮد )||‪ .‬ع ص( ﻧﻌﺖ اﺳﺖ ﻣﺮ ﻋﻀﻮي ﯾﺎ ﺣﺴـﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاب رﻓﺘﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬اﻋﻀﺎء ﺧﺪره؛‬ ‫ﻋﻀﻮﻫـﺎي ﺑﺨﻮاب رﻓﺘﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﻧﻌﺖ اﺳﺖ ﺷﺐ ﺗﺎرﯾﮏ را‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﻟﯿﻞ ﺧـﺪره؛ ﺷﺐ ﺗﺎرﯾﮏ ||‪ .‬ﻧﻌﺖ‬ ‫اﺳﺖ ﺷﺐ ﻧﻤﻨﺎك را‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺪره‪.‬‬



‫]ُخ ‪َ /‬خ َر[ )ِا( ﺧﺮده و رﯾﺰهء ﻫﺮ ﭼﯿﺰ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨﺪراج و اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي آﻧﺮا‬ ‫ﻣﻘﻠﻮب »ﺧﺮده« آورده اﻧﺪ و ﺻـﺤﯿﺢ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪) .‬ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن چ ﻣﻌﯿﻦ( ‪ :‬ﻧﻪ در آن ﻣﻌﺪه ﺧﺪرهء ﻣﯿﺪه‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺎﻧﯽ ﻧﭽﯿﻨﯽ‬ ‫ﺧـﺪرهء ﺗﺘﻤـﺎج را‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )از ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي ||(‪ .‬ﺷـﺮارهء آﺗﺶ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺧـﺪرك‪ .‬ﺟﺮﻗـﻪ‪ .‬ﺟﺮﯾﻐـﻪ‪ .‬اﺧﮕﺮ ‪ :‬ﺷـﺮارهء ﺧـﺪره ﺑـﻮد ﻣـﺎرج و ﺷـﻮاط ﻟﻬﺐ زﺑـﺎﻧﻪ ﻓﺤﻢ ﭼﻪ اﻧﮕﺸﺖ رﻣـﺎد ﺧـﺎﮐﺴﺘﺮ‪) .‬ﻧﺼـﺎب‬ ‫اﻟﺼﺒﯿﺎن(‪ .‬ﻣﺨﺰن ﻣﻪ ﺑﺪرهء ﻣﻮزون ﺗﺴﺖ آﺗﺶ ﺧﻮر ﺧﺪرهء ﮐﺎﻧﻮن ﺗﺴﺖ‪ .‬ﮐﺎﺗﺒﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪َ .‬ﺟﺜَﻮه‪َ ،‬ﺟﺬَوه‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪرك ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪري‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ع ص‪ِ ،‬ا( دردﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺣﺲ ﻋﻀﻮ ﺑﺎﻃـﻞ ﮐﻨـﺪ‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج( )از ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت(‪ .‬ﺧـﺪري ﯾﺎ وﺟﻊ ﺧـﺪري ﯾﮑﯽ از ﭘﺎﻧﺰده درد‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ داراي ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﺷـﯿﺦ اﻟﺮﺋﯿﺲ در ﻗﺎﻧﻮن در اﺻﻨﺎف اوﺟﺎع اﻟﺘﯽ ﻟﻬﺎ اﺳﻤﺎء ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﺒﺐ اﻟﻮﺟﻊ اﻟﺨﺪري؛ اﻣﺎ ﻣﺰاج ﺷﺪﯾﺪ اﻟﺒﺮد و اﻣﺎ‬ ‫اﻧﺴـﺪاد ﻣﺴﺎم ﻣﻨﺎﻓﺬ اﻟﺮوح اﻟﺤﺴﺎس اﻟﺠﺎري اﻟﯽ اﻟﻌﻀﻮ ﻟﻌﺼﺐ او اﻣﺘﻼء اوﻋﯿﺘﻪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺷﺎرﺣﯿﻦ ﻧﺼﺎب اﻟﺼﺒﯿﺎن ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬دردﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ‬ ‫آن درد ﭼﻨـﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺣﺲ آن ﻋﻀﻮ ﻧﻘﺼﺎن ﭘـﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﯾﺎ ﺑﺎﻃﻞ ﮔﺸـﺘﻪ و ﺻﺎﺣﺐ ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬اﻟﻤﯽ اﺳﺖ ﮔﻮﯾﯽ‬ ‫آن ﻋﻀﻮ ﺧﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ از ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪري‪.‬‬



‫]ُخ ري ي[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺧﺮ ﺳـﯿﺎه ﻧﺮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺟـﺎي ﺗﺎرﯾـﮏ ||‪ .‬اﺑﺮ ﺳـﯿﺎه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻧـﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺪري‪.‬‬



‫]ُخ ري ي[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ُﺧـ ﺪَره‪ .‬ﮐﻪ ﻧـﺎم ﮔﺮوﻫﯽ از اﻧﺼﺎر ﺑﺎﺷـﺪ و از اﯾﺸﺎﻧﺴﺖ‪ :‬اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ اﻟﺨـﺪري‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ( )از‬ ‫ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺪري‪.‬‬



‫]ِخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ِﺧ َﺪره ﮐﻪ ﺑﻄﻨﯽ اﺳﺖ از ذﻫﻞ ﺑﻦ ﺷﯿﺒﺎن‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪري‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺗﯿﺮه اي اﺳﺖ از ﮐﻮرﮐﻮر ﻫﻔﺖ ﻟﻨﮓ اﯾﻞ ﺑﺨﺘﯿﺎري‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﯿﻬﺎن ص ‪ 73‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪري‪.‬‬



‫]َخ ِد[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ در ﻧﻮاﺣﯽ ﻗﺎﯾﻦ از ﻧﯿﻢ ﺑﻠﻮك‪.‬‬ ‫ﺧﺪري‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﺳـﻌﺪﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ ﺳـﻨﺎن ﺧﺪري اﻧﺼﺎري ﺧﺰرﺟﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ از ﺻـﺤﺎﺑﯿﺎن و ﻣﻼزﻣﺎن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم ﺑﻮد و در دوازده‬ ‫ﻏﺰوه ﺑﺎ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﺠﻨﮓ رﻓﺖ و ﻫﺰاروﺻـﺪوﻫﻔﺘﺎد ﺣـﺪﯾﺚ در ﺻـﺤﯿﺤﯿﻦ ﺑـﺪو ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ‪ .‬وي ﺑﺴﺎل ‪ 74‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ﻣـﺪﯾﻨﻪ وﻓﺎت ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫)رﺟﻮع ﺑﻪ اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ ج ‪ 1‬ص ‪ 366‬ﺷﻮد(‪ .‬در ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه )ص ‪ 217‬چ ‪ (1‬از اﺑﻮراﻓﻊ ﺑﻦ ﺳـﻌﺪﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ ﺳﻨﺎن ﺧﺪري ﻧﺎم ﺑﺮده‬ ‫ﺷﺪه ﮐﻪ در ‪ 74‬ه ‪.‬ق ‪ .‬درﮔﺬﺷﺘﻪ و ‪ 94‬ﺳﺎل ﻋﻤﺮ داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا اﯾﻦ دو ﺧﺪري ﮐﻪ در ﺳﺎل وﻓﺎت و ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﻧﺎم ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺸﺘﺮﮐﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﯾﮑﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺻﺤﯿﺢ در اﯾﻨﺠﺎ ﻗﻮل زرﮐﻠﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪري‪.‬‬



‫]ِخ ِد[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ ﻣﯿﺎن ﮔﻨﮕﯽ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن زاﺑﻞ‪ .‬واﻗﻊ در ‪5‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ده دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺮز اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﻧـﺎﺣﯿﻪ در ﺟﻠﮕﻪ واﻗـﻊ اﺳﺖ ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﮔﺮم و ﻣﻌﺘـﺪل و ‪ 177‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﻓﺎرﺳـﯽ و ﺑﻠﻮﭼﯽ زﺑـﺎن‪ .‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪء ﻫﯿﺮﻣﻨـﺪ و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت اﺳﺖ و اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي ﮔﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬ ‫ﺧﺪري‪.‬‬



‫]ِخ ِد[ )ِاخ( ﻧﺎم دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺗﺮك ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﻼﯾﺮ‪ .‬واﻗﻊ در ‪24‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺷﻬﺮ ﻣﻼﯾﺮ و ‪15‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور راه ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫ﻣﻼﯾﺮ ﺑﻪ ﻫﻤـﺪان‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ اﺳﺖ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ و ‪ 372‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﺗﺮﮐﯽ و ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎن‪ .‬آب آن از‬ ‫ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت‪ ،‬اﻧﮕﻮر و ﻟﺒﻨﯿﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔـﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و از ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﻗﺎﻟﯽ ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺎﻓﻨﺪ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺪري‪.‬‬



‫]ِخ ِد[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ ﺷـﯿﺐ آب ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن زاﺑﻞ‪ .‬واﻗﻊ در ﺳﯿﺰده ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺳﮑﻮﻫﻪ و ﻫﻔﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮي‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء زاﻫـﺪان ﺑﻪ زاﺑـﻞ‪ .‬اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ اﺳﺖ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﮔﺮم و ﻣﻌﺘـﺪل و ‪ 188‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﻓﺎرﺳﯽ و ﺑﻠﻮﭼﯽ زﺑﺎن‪ .‬آب‬ ‫آﻧﺠﺎ از رودﺧﺎﻧﻪء ﻫﯿﺮﻣﻨﺪ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬ ‫ﺧﺪري‪.‬‬



‫]ِخ ِد[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ ﺷـﯿﺐ آب ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن زاﺑـﻞ‪ .‬واﻗﻊ در ‪12‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺳﮑﻮﻫﻪ و ‪5‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫زاﻫـﺪان ﺑﻪ زاﺑﻞ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ و آب و ﻫﻮاي آن ﮔﺮم و ﻣﻌﺘـﺪل ﺑﺎ ‪ 117‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﻓﺎرﺳﯽ و ﺑﻠﻮﭼﯽ زﺑﺎن اﺳﺖ‪ .‬آب آن از‬ ‫رودﺧـﺎﻧﻪء ﻫﯿﺮﻣﻨـﺪ اﺳﺖ و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼت ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و اﻫﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔـﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬ ‫ﺧﺪرﯾﮥ‪.‬‬



‫]َخ ري َي[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻣﺆﻧﺚ ﺧﺪري‪ .‬ﺧﺮﻣﺎدهء ﺳﯿﺎه‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺪش‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺧﺮاﺷﯿﺪن روي را‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﭘﺎره ﮐﺮدن ﭘﻮﺳﺖ را ﮐﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺑﺴﯿﺎر‪) .‬از‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد ||(‪ .‬ﺧﺮاﺷــﯿﺪن ﭘـﻮﺳﺖ را ﺑﭽـﻮب و ﻣﺎﻧﻨــﺪ آن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻟﻤﺼـﺎدر‬ ‫زوزﻧﯽ ||(‪ .‬ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﻋﯿﺐ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬ﺑﺪﮔﻮﺋﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﻧﻘﺼﺎن و ﺿـﻌﻒ ﮐﺴﯽ را ﻧﺸﺎن دادن ||‪ .‬ﺧﺎرﯾﺪن‪ .‬ﺧﻤﺶ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺪش‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﻧﺸﺎن زﺧﻢ ﮐﻪ از ﺧﺮاﺷـﯿﺪن ﻣﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﺪوش‪َ ،‬اﺧﺪاش‪ .‬در اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺪش اﺳـﻢ‬ ‫اﺛﺮﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺧﺪش‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺮاﺷـﯿﺪن ﭘﺪﯾﺪ آﯾﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﻌﻀﯽ ﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺪش ﺟﺮﺣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از آن ﺧﻮن ﺟﺎري ﻧﺸﻮد‪ .‬در‬ ‫ﮐﺸﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت ﻓﻨﻮن ﺧﺪش ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺪش در ﻟﻐﺖ ﺧﺮاﺷـﯿﺪن و ﻧﺰد ﭘﺰﺷـﮑﺎن ﺟﺪاﯾﯽ ﺑﯿﻦ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯿﻬﺎ در ﭘﻮﺳﺖ‬ ‫ﺑـﺪن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺸـﺮط آﻧﮑﻪ ﻗﺮﯾﺐ اﻟﻌﻬﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﺬا ﻓﯽ اﻻﻗﺮاﺋﯽ و در ﺷـﺮح ﻗﺎﻧﻮﻧﭽﻪ آﻣﺪه‪ :‬ﺟﺪاﯾﯽ ﺑﯿﻦ ﭘﯿﻮﺳـﺘﮕﯿﻬﺎ اﮔﺮ در ﭘﻮﺳﺖ ﺑﻮد‪ ،‬آﻧﺮا‬ ‫ﺧﺪش ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺎرﯾﮏ ﺑﺎﺷﺪ و اﮔﺮ ﻣﻨﺒﺴﻂ ﺑﺎﺷﺪ آﻧﺮا ﺳـﺠﺢ ﻧﺎﻣﻨﺪ و در واﻓﯿﻪ آﻣﺪه ﺗﻔﺮق اﺗﺼﺎل ﮐﻪ از ﭘﻮﺳﺖ ﻓﺮوﻧﮕﺬرد آﻧﺮا ﺳﺠﺢ‬ ‫و ﺧﺪش ﮔﻮﯾﻨﺪ و آﻧﭽﻪ ﺑﮕﻮﺷﺖ ﻓﺮوﮔﺬرد ﺟﺮاﺣﺖ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬در ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ ﺧﺪش ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺗﻔﺮق اﺗﺼﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬ ‫از ﭘﻮﺳﺖ ﻧﮕـﺬرد و ﺳـﺠﺢ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ - .‬ارش ﺧـﺪش؛ ﺟﺮﯾﻤﻪ اي ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺧـﺪش‪ ،‬ﯾﮑﯽ )ﺧـﺪش واردآورﻧـﺪه( ﺑﺪﯾﮕﺮي )ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺪش ﺑﺮ او وارد ﺷﺪه( ﺑﺎﯾﺪ ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬ ‫ﺧﺪش‪.‬‬



‫]َخ ِد[ )ع ِا( ﺧﻮف‪ .‬آﺷﻔﺘﮕﯽ‪ .‬ﺗﺮس‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﺷﻪ‪.‬‬



‫ش[ )ع ِا( ﺧﺮاش‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬و اﯾﻦ ﭼﺸﻢ زﺧﻤﯽ ﺑﻮد ﺑﺮ ﭼﻬﺮهء اﻗﺒﺎل و ﺧﺪﺷﻪ اي ﺑﺮ ﺻـﻔﺤﺎت‬ ‫]َخ َ‬ ‫اﺣﻮال او‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸـﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ( و رﺧﺴـﺎر آﻣـﺎل را ﺑﻌـﺪ از ﺧـﺪﺷﺎت ﯾﺄس و ﻧﻮﻣﯿـﺪي آب ﺑﺎروي ﮐﺎر آﻣـﺪ‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ||(‪.‬‬ ‫ﻣﺠﺎزًا ﺷﮏ و ﺷﺒﻬﻪ و ﮔﻤﺎن‪) .‬از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )از آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺗﺮس‪ .‬ﺧﻮف‪ .‬ﻫﻮل‪ .‬ﺑﯿﻢ‪ .‬اﻧﺪﯾﺸﻪ‪ .‬وﻫﻢ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫||ﻋﯿﺐ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺳﻮﺳﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺣﻘﻪ؛ ﻓﺮﯾﺐ‪ .‬آﻧﭽﻪ از ﺻـﺤﺖ ﺑﺮ ﮐﻨﺎر ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺑﻘﻠﺒﻪ ﺧﺪﺷﻪ؛‬ ‫ﺑﻘﻠﺒﻪ ﺷـﯽ ء ﻣﻦ اﻻـذي‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﻮﻟﻒ(‪ - .‬ﺧـﺪﺷﻪ ﺑﺮدار؛ ﺳﻮﺳﻪ ﺑﺮدار‪ .‬ﭼﯿﺰي ﮐﻪ در آن ﺗﺼﻮر ﺧﻼف و ﺑﺮﮐﻨﺎري از ﺻـﺤﺖ‬ ‫رود‪.‬‬ ‫ﺧﺪع‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ[ )ع ﻣﺺ( ﻓﺮﯾﻔﺘـﻦ ﮐﺴـﯽ را و ﺧﻮاﺳـﺘﻦ آﻧﮑـﻪ ﺑـﻮي ﻣﮑﺮوﻫﯽ رﺳﺎﻧـﺪ ﺑـﺪون آﻧﮑﻪ او ﺑـﺎﺧﺒﺮ ﺷـﻮد‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻇﺎﻫﺮ ﮐﺮدن ﺑﺮ ﮐﺴـﯽ ﺧﻼف آﻧﭽﻪ ﻇﺎﻫﺮﮐﻨﻨـﺪه در دل دارد و ﻣﻘﺼﻮد او ﺑـﺪﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﮑﺮوه رﺳﺎﻧـﺪن ﺑﺸـﺨﺺ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑـﺪون‬ ‫آﻧﮑﻪ آن ﺷـﺨﺺ ﺑﻔﻬﻤـﺪ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻓﺮﯾﺐ دادن‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬ﮐﺴـﯽ را ﻓﺮﯾﻔﺘﻦ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﺎن‬ ‫ﻋﺎدل(‪ .‬ﻓﺮﯾﻔﺘﻦ‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( )دﻫﺎر(‪ .‬ﺧﺘﻞ ||‪ .‬ﺑﺴﻮراخ درﺷﺪن ﺳﻮﺳـﻤﺎر‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‬ ‫)از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗـﺎج اﻟﻤﺼـﺎدر زوزﻧﯽ ||(‪ .‬ﺧﺸـﮏ ﺷـﺪن آب دﻫﺎن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫ﻗـﺎﻣﻮس( )ﺗـﺎج اﻟﻤﺼـﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧـﺪع اﻟﺮﯾﻖ؛ ﺧﺸﮏ ﺷـﺪ آب دﻫﺎن ||‪ .‬ﺑﺎزاﯾﺴـﺘﺎدن ﻣﺮدم ﮐﺮﯾﻢ از ﻋﻄﺎ‪) .‬از‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﺘـﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ||(‪ .‬دوﺗـﺎ ﮐﺮدن و ﭘﯿﭽﯿـﺪن ﺟـﺎﻣﻪ را‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﮐﻢ ﺷـﺪن ﺑـﺎران‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻗﺎﻣﻮس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮔﺸـﺘﻦ‬ ‫ﮐﺎرﻫﺎ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬رﻧﮓ ﺑﺮﻧﮓ ﺷـﺪن ﮐﺎر‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻗﺎﻣﻮس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪» :‬ﺧـﺪﻋﺖ‬ ‫اﻻـﻣﻮر«؛ اي اﺧﺘﻠﻔﺖ اﻻـﻣﻮر ||‪ .‬ﮐﻢ ﺷـﺪن ﻣـﺎل ﻣﺮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧـﺪع‬ ‫اﻟﺮﺟﻞ؛ ﻗﻞ ﻣﺎﻟﻪ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻗﺎﻣﻮس ||(‪ .‬ﺑﺮﯾـﺪن ﮔﺮدن ﺧﻮد را ﯾﻌﻨﯽ رگ َاﺧـ َﺪع‪) .‬از اﻟﻤﻨﺠﺪ ||(‪ .‬ﻓﺮوﺷﺪن ﭼﺸﻢ ﮐﺴـﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻐـﺎك از ﺟﻬﺖ ﺧـﻮاب‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪ .‬ﮔـﻮد ﺷـﺪن ﭼﺸﻢ از ﺟﻬﺖ ﺧﻮاب‪) .‬از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﻮاب در ﭼﺸﻢ آوﯾﺨﺘﻦ‪ .‬از )ﺗـﺎج اﻟﻤﺼـﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬ﻧﺎﭘﺪﯾـﺪ ﮔﺮدﯾـﺪن ﻗﺮص آﻓﺘـﺎب‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﺘﻦ‬ ‫اﻟﻠﻐـﮥ ||(‪ .‬ﮐﺎﺳـﺪ ﺷـﺪن ﺑـﺎزار‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬روان ﺷـﺪن ﺑﺎزار‪) .‬از اﻟﻤﻨﺠـﺪ(‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﮐﻠﻤﻪ از اﺿـﺪاد اﺳﺖ ||‪ .‬اﺧﻼـﻗﯽ ﻏﯿﺮ ﺧﻠﻖ ﺧﻮد ﭘﯿـﺪا ﮐﺮدن ||‪ .‬ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸـﺪن‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧـﺪع اﻟﺮﺟﻞ او ﺧـﺪﻋﺖ اﻟﻄﺮﯾﻖ؛ اي ﻟﻢ ﯾﻔﻄﻦ‬ ‫ﻟﻬﻤﺎ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺪع‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ع ِا( اژدﻫـﺎي ﻣﮑـﺎر‪ .‬اژدﻫـﺎي ﺣﯿﻠﻪ ﮔﺮ‪ .‬اژدﻫﺎي ﻧﯿﺮﻧﮓ زن‪ .‬اژدﻫﺎي ﻓﺮﯾﺐ ده‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻗﺎﻣﻮس( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‬ ‫)از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺪع‪.‬‬



‫]َخ ِد[ )ع ص( ﭼـﭗ دﻫﻨـﺪهء در ﮐـﺎر‪)(1).‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﻣﺮاوغ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( ﺣﯿﻠـﻪ ﮔﺮ‪ .‬ﺣﯿـﻮاﻧﯽ ﮐـﻪ از راه دور ﻣﯿﺸـﻮد ﻣﺮ‬ ‫ﺧـﺪﯾﻌﺖ و ﻣﮑﺮ را‪- .‬ﺿّﺐ ﺧـﺪع؛ ﺳﻮﺳـﻤﺎر ﭼﭗ دﻫﻨـﺪهء در ﮐـﺎر‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - (1) .‬ﭼـﭗ دادن؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﮑﺮ و ﺧـﺪﻋﻪ در ﮐـﺎر‬ ‫ﮐﺮدن و ﺑﻪ اﺻﻄﻼح اﻣﺮوز ﺟﺎي ﺗﻬﯽ )ﺧﺎﻟﯽ( ﮐﺮدن‪ .‬اﺻﻞ آن ﭼﭗ آوازه اﻧﺪاﺧﺘﻦ و از راﺳﺖ ﺷﺪن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪع‪.‬‬



‫]ُخ ُد[ )ع ِا( ِج َﺧﺪوع و ﺧﺪوع‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺧﺪﻋﻪ ﮐﻦ ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪوع در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪع‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ع ِا( ِج ُﺧﺪَﻋﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪﻋﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪع‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﻧﺼﺎري‪ .‬اﺑﻮﻣﻮﺳـﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﻪ ﻋﻠﯽ ﻋﺴﮑﺮي و اﺑﻮاﻟﻔﺘﺢ از وي ذﮐﺮي در ﺣﺮف ﺧﺎ )ﺧﺪع( آورده اﻧﺪ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺎ‬ ‫ﺟﯿﻢ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ َﺟﺪع‪) .‬از اﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ﭼﻬﺎرم ص‪.(158‬‬ ‫ﺧﺪع ﮔﺮ‪.‬‬



‫گ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻓﺮﯾﺒﻨـﺪه‪ .‬دﻏﻞ ﺑﺎز‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺷﺎﯾـﺪ از ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﺎن ﻫﻨـﺪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬زﯾﺮا در ﺑﯿﻦ اﯾﺮاﻧﯿﺎن‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺪﻋﻪ ﮔﺮ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ ﻧﻪ ﺧﺪع ﮔﺮ‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻋﻮﻧﻪ‪.‬‬



‫]َخ َن[ )ع ِا( ﻗﻄﻌﻪ اي از ﮐﺪو‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻋﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َع[ )ع ِا( ﻣﮑﺮ‪ .‬ﻓﺮﯾﺐ‪) .‬از ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت( )از آﻧﻨـﺪراج( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﻧﯿﺮﻧﮓ‪ .‬ﮐﻨﺒﻮره‪ .‬دﺳـﺘﺎن‪ .‬زرق‪ .‬دﻏﺎ‪.‬‬ ‫اوزﻧـﺪ‪ .‬رﻧﮓ‪ .‬ﺗﺮﻓﻨﺪ‪ .‬ﺣﻘﻪ‪ .‬ﺗﻨﺒﻞ ] ُت ‪َ /‬ت و َب ‪ُ /‬ب [‪ .‬ﮐﻨﺒﻮر‪ .‬اﻓﺴﻮن‪ .‬ﮐﯿﻤﯿﺎ ‪ :‬ﺟﺎه دﻧﯿﺎي ﻓﺮﯾﺒﻨﺪه‪ ...‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺪﻋﻪء ﻏﻮل‪ ...‬اﺳﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و‬ ‫دﻣﻨﻪ(‪ .‬آن ﻣﺪاﻣﯿﺮ ﺑﻪ آن ﺧﺪﻋﻪ ﻣﻐﺮور ﮔﺸﺘﻨﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬اي ﺧﻠﯿﻞ اﯾﻨﺠﺎ ﺷﺮار و دود ﻧﯿﺴﺖ ﺟﺰ ﮐﻪ ﺳﺤﺮ و ﺧﺪﻋﻪء ﻧﻤﺮود‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬ﺑﺸـﻨﻮم ﯾﺎ ﻣﻦ دﻫﻢ ﻫﻢ ﺧـﺪﻋﻪ اش ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﺪ اﻫﻞ را آن ﻓﺮع ﮐﺶ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬اي ﺧﺪا ﺑﻨﻤﺎي ﺗﻮ ﻫﺮ ﭼﯿﺰ را‬ ‫آﻧﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﻫﺴﺖ در ﺧـﺪﻋﻪ ﺳـﺮا‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي ||(‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم او را ﺑﺴـﯿﺎر ﻓﺮﯾﺐ ﻣﯿﺪﻫﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫||آﻧﭽﻪ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء او ﺣﯿﻠﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﯾﺨﺪع ﺑﻪ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻋﻪ‪.‬‬



‫]َخ ‪ُ /‬خ ‪ِ /‬خ َع[ )ع ِا( ﻓﺮﯾﺐ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬اﻟﺤﺮب ﺧـﺪﻋﻪ؛ ﺟﻨﮓ اﻧﺼـﺮام ﻣﯽ ﯾﺎﺑـﺪ ﺑﻔﺮﯾﺐ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ واﺣـﺪ ﺧﺪع اﺳﺖ و‬ ‫ﻃﺮﯾﻖ ﺧﺪع ﺑﻪ راﻫﻬﺎﯾﯽ اﻃﻼق ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﮔﺎه ﻧﻤﺎﯾﺎن و ﮔﺎه ﻣﺨﻔﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻋﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َد َع[ )ع ِا( ﻓﺮﯾﺐ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬اﻟﺤﺮب ﺧـﺪﻋﻪ؛ ﺟﻨﮓ اﻧﺼـﺮام ﻣﯽ ﯾﺎﺑـﺪ ﺑﻔﺮﯾﺐ )||‪ .‬ص( ﻣﺮد ﺑﺴـﯿﺎر ﻓﺮﯾﺒﻨـﺪه ||‪ .‬وﻗﺖ‪.‬‬ ‫زﻣﺎن‪ .‬ﻣﻮﺳﻢ ||‪ .‬ﺑﺨﺖ‪ .‬ﻃﺎﻟﻊ‪ .‬ﻧﺼﯿﺐ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻋﻪ‪.‬‬



‫]َخ َع[ )ِاخ( ﻧـﺎم آﺑﯽ اﺳﺖ ﻣﺮﻏﻨﯽ را ﮐﻪ ﺳـﭙﺲ ﺑﻪ ﺑﻨﯽ ﻋـﺘﺮﯾﻒ ﺑﻦ ﺳـﻌﺪﺑﻦ ﺟﻼـل ﺑﻦ ﻏﻨﻢ ﺑﻦ ﻏﻨﯽ ﺗﻌﻠـﻖ ﮔﺮﻓﺖ‪) .‬از ﯾـﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻋﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َد َع[ )ِاخ( ﻗﺒﯿﻠﻪ اي اﺳﺖ از ﺗﻤﯿﻢ و آﻧﻬﺎ از رﺑﯿﻌﮥ ﺑﻦ ﮐﻌﺐ اﻧﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻋﻪ‪.‬‬



‫]َخ َد َع[ )ع ِا( ِج ﺧﺎِدع‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻋﻪ‪.‬‬



‫]َخ َد َع[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻧﺎﻗﻪ اي اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻋﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َد َع[ )ِاخ( ﻧﺎم زﻧﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻋﻪ آﻣﯿﺰ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 715‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ُخ َع ‪ِ /‬ع[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﺪﻋﻪ‪ .‬ﻓﺮﯾﺐ آﻣﯿﺰ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑﺎ ﻣﮑﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺣﯿﻠﻪ آﻟﻮده‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻋﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻓﺮﯾﺐ ﺑﮑﺎر ﺑﺮدن‪ .‬ﻣﮑﺮ ﮐﺮدن‪ .‬ﻧﯿﺮﻧﮓ زدن‪ .‬ﺣﻘﻪ ﺳﻮار ﮐﺮدن‪َ .‬ﺗﺨﺪﯾﻊ؛ ﻓﺴﻮن ﺳﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬ ‫]ُخ َع ‪ِ /‬ع َ‬ ‫ﺧﺪﻋﻪ ﮔﺮ‪.‬‬



‫گ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﮑﺎر‪ .‬ﺣﯿﻠﻪ ﺑﺎز‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻓﺮﯾﺒﮑﺎر‪ .‬ﻓﺮﯾﺐ دﻫﻨﺪه‪ .‬ﺣﻘﻪ ﺑﺎز‪ .‬ﻧﯿﺮﻧﮓ زن‪ .‬ﻣﮑﺮﮐﻦ‪ .‬ﻓﺴﻮن ﺳﺎز‪.‬‬ ‫]ُخ َع ‪ِ /‬ع َ‬ ‫ﺧﺪف‪.‬‬



‫]َخ[ )ع اِﻣﺺ( ﺗﯿﺰروي ﺑﺎ ﮔﺎﻣﻬﺎي ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻬﻢ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء )||(‪ِ .‬ا( ﺳـﮑﺎن ﮐﺸﺘﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد(‪ .‬دﻧﺒﺎﻟﻪء ﮐﺸﺘﯽ‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪف‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺑﻨـﺎز زﯾﺴـﺘﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻗﺎﻣﻮس( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺑﺮف ﺑﺎرﯾـﺪن آﺳـﻤﺎن ||‪ .‬ﺑﺮﯾـﺪن‬ ‫ﺟﺎﻣﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬اﺧﺘﻼس ﮐﺮدن‪ .‬رﺑﻮدن‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪف‪.‬‬



‫]ِخ َد[ )ع ِا( درﯾـﺪﮔﯿﻬﺎي ﭘﯿﺮاﻫﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﭘﺎرﮔﯽ ﻫﺎي ﭘﯿﺮاﻫﻦ ﻗﺒﻞ از آﻧﮑﻪ ﺑﻬﻢ وﺻﻞ و دوﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪،‬‬ ‫ِﺧ َﺪَﻓﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻓﺮ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻣﻔﺮد ﺧﺪاﻓﺮ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺟﺎﻣﻪء ﮐﻬﻨﻪ اﺳﺖ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻓﺮان‪.‬‬



‫]ُخ َف[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺻﻐﺪ )= ﺳﻐﺪ( ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ در ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻓﺮاﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َف[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺪﻓﺮان‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻓﺮاﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َف[ )ِاخ( ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮﺑﻦ اﺑﯽ ﺻـﺎدق ﺧـﺪﻓﺮاﻧﯽ‪ .‬ﻧـﺎم ﻓﻘﯿﻪ و ﻣﺪرﺳـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺟـﺪ ﻣـﺎدري ﺧﻮد اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻣﻔـﺘﯽ‬ ‫ﻗﻄﻮاﻧﯽ رواﯾﺖ دارد‪ .‬ﺗﻮﻟﺪ وي در ﺷﻮال ﺳﺎل ‪ 487‬ه ‪.‬ق‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻓﺮة‪.‬‬



‫]َخ َف َر[ )ع ﻣﺺ( ﻟﺒﺎس ﮐﻬﻨﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪن‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻓﻠﮥ‪.‬‬



‫]َخ َف َل[ )ع ﻣﺺ( ﭘﯿﺮاﻫﻦ ﮐﻬﻨﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺪك‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ِا( ﭘﻞ ﺧﻮاه از ﺳـﻨﮓ و ﮔـﭻ و آﺟﺮ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﻨﺪﻧـﺪ و ﯾﺎ از ﭼﻮب و ﺧﺎك ﺑﺮ ﺟﻮي‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨﺪراج(‬ ‫)از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪ .‬ﻗﻨﻄﺮه‪ُ .‬ﮐﺮﭘﯽ‪ .‬ﭘﻮل ‪ :‬ز اﺣﻨﻒ آﻧﮑﻪ ﺑﺤﻠﻤﺴﺖ در ﻋﺮب ﻣﺸﻬﻮر ﺑﺪﻓﺘﺮي ﻣﺜﻠﯽ دﯾﺪه ام ﺑﮕﻮﯾﻢ ﭼﻮن ﺑﺪﯾﻦ ﻣﺜﺎل‬ ‫ﻣﺮا ﻫﻢ ﺣﮑﺎﯾﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ازﯾﻦ ﻣﺜﻞ ﺧﺪﮐﯽ ﺳﺎﺧﺘﻢ ﺑﺮ ﺟﯿﺤﻮن‪ .‬ﻧﺰاري ﻗﻬﺴﺘﺎﻧﯽ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺪك‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ِا( ﺣﺎﮐﻢ‪ .‬رﺋﯿﺲ‪ .‬ﻋﺎﻣﻞ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺪل‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﭘﺮﮔﻮﺷﺖ‪ .‬ﺳـﺘﺒﺮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ||(‪ .‬ﭘﺮﮔﻮﺷﺖ ﺳﺎق ﭘﺎ و دﺳﺖ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ(‪ .‬ﻣﻨﻬﺎ‪:‬‬ ‫ﻣﺨﻠﺨﻠﻬﺎ ﺧﺪل؛ ﺟﺎي ﺧﻠﺨﺎل او ﭘﺮﮔﻮﺷﺖ اﺳﺖ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ج‪ِ ،‬ﺧﺪال‪.‬‬ ‫ﺧﺪل‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ع ﻣﺺ( ﭘﺮﮔﻮﺷﺖ ﺷﺪن‪ .‬ﺳـﺘﺒﺮ ﺷﺪن‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪ .‬ﺧﺪال‪ .‬ﻣﺨﺎدﻟﮥ ||‪ .‬ﭘﺮﮔﻮﺷﺖ و ﮔﺮد ﺷﺪن ﺳﺎق ﭘﺎ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻻء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( زن ﭘﺮﮔﻮﺷﺖ اﻋﻀﺎء و ﺑﺎرﯾﮏ اﺳﺘﺨﻮان‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺪول‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻟﺞ‪.‬‬



‫]َخ َد ْل َل[ )ع ص( زن دو ذراع و دو ﺳـﺎق ﭘﺮﮔـﻮﺷﺖ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ ||(‪ .‬دو ﺳـﺎق ﭘﺮﮔـﻮﺷﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از‬ ‫ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪ .‬ﻣﺆﻧﺚ و ﻣﺬﮐﺮ در آن ﻣﺘﺴﺎوﯾﺴﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ »ﻫﯽ ﺧﺪﻟﺞ« و »ﻫﻮ ﺧﺪﻟﺞ«‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻟﺠﮥ‪.‬‬



‫]َخ َدْل َل َج[ )ع ص( زن آﮔﻨﺪه ﺑﺎزو و ﺳﺎق‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪ :‬ﻫﯽ ﺧﺪﻟﺠﻪ‪) .‬از ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻟﻢ‪.‬‬



‫]ِخ ِل[ )ع ص( زن ﭘﺮﮔﻮﺷﺖ اﻋﻀﺎ و ﺑﺎرﯾﮏ اﺳـﺘﺨﻮان‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺪﻟﮥ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﺣﺮف‬ ‫»ﻣﯿﻢ« در ﺧﺪﻟﻢ زاﺋﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻟﮥ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ع ص( ﭘﺮﮔﻮﺷﺖ‪ .‬ﺳﺘﺒﺮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻟﮥ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َل[ )ع ص( زﻧﯽ ﮐﻪ ﺳـﺎق او ﭘﺮﮔﻮﺷﺖ و ﮔﺮد ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧـﺪال ||‪ .‬زن ﭘﺮﮔﻮﺷﺖ اﻋﻀـﺎ و‬ ‫ﺑﺎرﯾﮏ اﺳﺘﺨﻮان‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻟﻪ‪.‬‬



‫]َخ ‪ُ /‬خ ‪ِ /‬خ َل[ )ع ِا( داﻧﻪء ﺑﺎرﯾﮏ اﻧﮕﻮر ||‪ .‬ﺳﺎق درﺧﺖ ﺻﺎب‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪم‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ع ِا( ِج ﺧﺎدم‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬ﭼﺎﮐﺮان‪ .‬ﻏﻼﻣﺎن‪ .‬ﺧﺎدﻣﺎن‪ .‬ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎران ‪ :‬دوﻟﺖ ز ﺟﻤﻠﻪء‬ ‫ﺧﺪم ﺧﺎﻧﺪان اوﺳﺖ دﯾﺮﯾﻨﻪ ﺧﺪﻣﺘﺴﺖ ﻣﺮ او را در اﯾﻦ دﯾﺎر‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺷﺎﻫﺎن و ﻣﻬﺘﺮان ﺟﻬﺎن را ﺑﻘﺪر و ﺟﺎه ﻣﺨﺪوم ﮔﺸﺖ ﻫﺮﮐﻪ ﻣﺮ او را‬ ‫ﺷـﺪ از ﺧﺪم‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻧﺎﻣﺪاران ﺟﻬﺎن ﺧﺎك ﭘﯽ ﻣﯿﺮ ﻣﻨﻨﺪ ﻫﻤﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﻣﺮ او را ز ﺧﺪم‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ز ﺑﻬﺮ ﺧﺪاي وز ﭘﯽ ﺧﻠﻖ‬ ‫ﺧـﺪاي وز ﭘﯽ رﻧـﺞ ﺳـﭙﺎه وز ﭘﯽ ﺷـﺮ ﺧـﺪم‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺳﺎﻻرﺧﺎﻧﯿـﺎن را ﺑﺎ ﺧﯿﻞ و ﺑﺎ ﺧـﺪم ﮐﺮدي ﻫﻤﻪ ﻧﮕﻮن و ﻧﮕﻮن ﺑﺨﺖ و ﺧﺎﮐﺴﺎر‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬دوﻟﺖ اوﻏﺎﻟﺒﺴﺖ ﺑﺮ ﻋـﺪو و ﺟﺰ ﻋـﺪو ﻃﺎﻋﺖ او واﺟﺒﺴﺖ ﺑﺮ ﺧﺪم و ﺟﺰ ﺧﺪم‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺑﻮﺳـﻬﻞ زوزﻧﯽ را ﮔﻔﺖ‪ :‬آه ﭼﻮن‬ ‫ﺗﺪﺑﯿﺮ ﺑﺮ ﺧﺪم اﻓﺘﺎد ﺗﺎ ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺑﺎ ﺧﺪم و ﻣﻬﺪ ﺑﻪ ﻏﺰﻧﯿﻦ آﻣﺪ و ﻋﺮوﺳﯽ ﮐﺮده ﺷﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧﺪم و‬ ‫ﻗﻮم ﮔﺮﮐﺎﻧﯿﺎن را‪ ...‬در ﺷـﻬﺮ درآوردﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ( ‪ .‬دارا ﮐﻪ ﻫﺰاران ﺧﺪم و ﺧﯿﻞ و ﺣﺸﻢ داﺷﺖ ﺑﮕﺬاﺷﺖ ﻫﻤﻪ ﭘﺎك و ﺑﺸﺪ ﺑﺎ ﺗﻦ‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺗﺮا ﭘﯿﺸـﮑﺎران ﺷﻮﻧـﺪ و ﺧـﺪم‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻌﻘﻞ اﻧـﺪرو ﻫﻤﯽ ﻧﮕﺮم ﮐﻪ ﺟﻬﺎن زود ﮔﺮددت ز ﺧﺪم‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‬ ‫ﺳﻠﻤﺎن‪ .‬ﺗﺮا ﺻـﻔﺖ ﺑﻤﻪ و ﮔﻞ ﻧﮑﺮد و ﯾﺎرم از آﻧﮏ ﻣﻬﺖ ز ﺟﻤﻊ ﻋﺒﯿـﺪﺳﺖ و ﮔﻞ ز ﺧﯿﻞ ﺧـﺪم‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪﺳـﻠﻤﺎن‪ .‬واﺟﺒﺴﺖ ﺑﺮ ﮐﺎﻓﻪء‬ ‫ﺧﺪم و ﺣﺸﻢ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ اﯾﺸﺎن را ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪ از ﻧﺼـﯿﺤﺖ ﺑﺎزﻧﻨﻤﺎﯾﻨﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺷﺨﺼـﯽ دﯾﺪ ﺳﯿﻪ ﻓﺎم ﺿﻌﯿﻒ اﻧﺪام در ﻧﻈﺮش ﺣﻘﯿﺮ‬ ‫ﺑـﻪ ﺣﮑـﻢ آﻧﮑﻪ ﮐﻤـﺘﺮﯾﻦ ﺧـﺪم ﺣﺮم او ﺑﻪ ﺟﻤـﺎل از او ﺑﯿﺶ ﺑـﻮد‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬ﺑﻔﺮﻣـﻮد ﺗـﺎ ﻣﻬـﺘﺮان ﺧـﺪم ﺑﺨﻮاﻧﺪﻧـﺪ ﭘﯿﺮ ﻣﺒـﺎرك‬ ‫ﻗﺪم‪.‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬آﺧﺮ ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﺎز ﮐﻦ و آﻧﮕﻪ ﻋﺘﺎب آﻏﺎز ﮐﻦ ﭼﻨﺪاﻧﮑﻪ ﺧﻮاﻫﯽ ﻧﺎز ﮐﻦ ﭼﻮن ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺑﺮ ﺧﺪم‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪.‬‬ ‫ﺑﻨـﺪﮔﺎن را ﻧﻪ ﮔﺰﯾﺮ اﺳﺖ ز ﺣﮑﻤﺖ ﻧﻪ ﮔﺮﯾﺰ ﭼﻪ ﮐﻨـﺪ ار ﺑﮑﺸـﯽ ور ﺑﻨـﻮازي ﺧﺪﻣﻨـﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑـﺪاﯾﻊ(‪ .‬ﺳـﻠﯿﻤﺎن اﻗﺘـﺪار ﮐﻮاﮐﺐ ﺧـﺪم‪.‬‬ ‫)ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ ﻃﻬﺮان ﺟﺰو‪ 4‬از ج‪ 3‬ص‪.(322‬‬ ‫ﺧﺪم‪.‬‬



‫]ِخ َد[ )ع ِا( ِج ِﺧ َﺪَﻣـ ﮥ و ﺧـﺪﻣﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ دوال ﺳـﺘﺒﺮ ﺗﺎﻓﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺣﻠﻘﻪ اي ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﺮدﮔﺎه ﺷﺘﺮ ﺑﺴـﺘﻪ‪ ،‬ﭘﺎي اﻓﺰار وي را ﺑـﺪان‬ ‫ﻣﺤﮑﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ِﺧ َﺪَﻣﮥ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﮔﻮﺳـﭙﻨﺪ ﺳﭙﯿـﺪﺳﺎق ||‪ .‬ﮔﻮﺳـﭙﻨﺪ ﮐﻪ ﯾـﮏ ﺳـﺎق آن ﺳﭙﯿـﺪ و ﺑﺎﻗﯽ ﺳـﯿﺎه ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس||(‪.‬‬ ‫ﮔﻮﺳﭙﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺧﺮدﮔﺎه آن ﺳﭙﯿﺪي در ﺳﯿﺎﻫﯽ و ﺳﯿﺎﻫﯽ در ﺳﭙﯿﺪي ﺑﺎﺷﺪ ||‪ .‬ﺑﺰ ﮐﻮﻫﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﺎت‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ع ِا( ِج ﺧﺪﻣﺖ‪) .‬از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬ﺧﺪﻣﺘﻬﺎ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ‪.‬‬



‫]ِخ َم[ )ع اِﻣﺺ( ﭘﺮﺳـﺘﺎري و ﺗﻌﻬﺪ و ﺗﯿﻤﺎر‪ .‬اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯽ از ﺳﺮ ﺑﻨﺪﮔﯽ و دﻟﺴﻮزي ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ‪ .‬ﺗﯿﻤﺎر و ﺗﻌﻬﺪ و دﻟﺴﻮزي و ﻧﯿﮑﻮ ﺧﺪﻣﺘﯽ‬ ‫در ﺣﻖ ﮐﺴـﯽ‪ :‬ﻣﺮاﻓﻘﺖ؛ اﻧﺠﺎم ﮐﺎري ﻧﯿﮏ در ﺣﻖ ﮐﺴـﯽ ‪ :‬اﻣﯿﺮ اﺣﻤﺪ را ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺸﺎدي ﺧﺮام و ﻫﺸـﯿﺎر ﺑﺎش و ﻗﺪر اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺖ ﺑﺸﻨﺎس و‬ ‫ﺷﺨﺺ ﻣﺎ را ﭘﯿﺶ ﭼﺸﻢ دار و ﺧﺪﻣﺖ ﭘﺴـﻨﺪﯾﺪه ﻧﻤﺎي‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﻣﯿﺮ ﻣﺴﻌﻮد‪ ....‬اﯾﻦ زن را ﺳﺨﺖ ﻧﯿﮑﻮ داﺷﺘﯽ ﺑﺤﺮﻣﺖ ﺧﺪﻣﺘﻬﺎي‬ ‫ﮔﺬﺷـﺘﻪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬و ﻫﺮﮐﻪ از ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎران ﺧـﺪﻣﺘﯽ ﺷﺎﯾﺴـﺘﻪ ﺑﻮاﺟﺐ ﻧﮑﺮدي‪ ،‬در ﺣﺎﻟﺖ او را ﻧﻮاﺧﺖ و اﻧﻌﺎم ﻓﺮﻣﻮدﻧـﺪي ﺑﺮ ﻗـﺪر‬ ‫ﺧـﺪﻣﺖ او ﺗﺎ دﯾﮕﺮان ﺑﺮ ﻧﯿﮏ ﺧـﺪﻣﺘﯽ ﺣﺮﯾﺺ ﮔﺮدﻧـﺪ‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪء ﺧﯿﺎم(‪ .‬ﮔﻤﺎن ﺗﻮان داﺷﺖ ﮐﻪ‪ ...‬ﺧﺪﻣﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﻋﺪاوت‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و‬ ‫دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺣﺮﻣﺖ ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﺧـﺪﻣﺖ ﻣﻦ ﺗﻮ ﻧﮕﻬـﺪار‪ ،‬ﮐﻮ ﻧﻤﯿـﺪارد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺮ ﻣﺮدم ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮ ﺧـﺪﻣﺘﯽ از ﻋﻬﺪ ﭘﺴـﻨﺪﯾﺪه ﺗﺮ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﺘﻢ آﺧﺮ ﺑﻮﻓﺎﺋﯽ ﮐﺸﺪ ﻫﻢ ﺳﺮ اﯾﻦ رﺷﺘﻪ ﺑﺠﺎﯾﯽ ﮐﺸﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﺪﻣﺖ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻓﻀﻪ اﺳﺖ )اﻣﺮوز‪(...‬؛ ﺗﻌﺒﯿﺮي ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ در زﺑﺎن‬ ‫زﻧـﺎﻧﺴﺖ و از آن اﯾﻦ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﭘﺮﺳـﺘﺎر و ﺧـﺎدﻣﻪ ﻏـﺎﯾﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺠـﺎي او ﮐﺎرﻫـﺎي ﺧﺎﻧﻪ اﻧﺠﺎم ﮐﻨﻢ و ﻣﺄﺧﻮذ از ﺷﺒﯿﻪ وﻓﺎت‬ ‫ﺣﻀـﺮت ﻓـﺎﻃﻤﻪ اﺳﺖ ﺳـﻼم اﷲ ﻋﻠﯿﻬـﺎ ﮐﻪ در آن ﺣﻀـﺮت او ﮐﺎرﻫـﺎي ﺧـﺎﻧﻪ را ﯾﮏ روز در ﻣﯿﺎن ﺑﺎ ﻓﻀﻪء ﺧﺎدﻣﻪ ﺑﺨﺶ و ﻗﺴـﻤﺖ ﻣﯽ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا ||(‪ .‬ﭼﺎﮐﺮي‪ .‬زاوري‪ .‬ﺑﻨﺪﮔﯽ‪ .‬ﻧﻮﮐﺮي‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮي ‪ :‬ﭼﻨﺎن ﺑﺨﺪﻣﺖ او از ﻋﻮار ﭘﺎك ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺪان ﻣﺜﺎل ﮐﻪ‬ ‫ﺳﯿﻢ ﻧﺒﻬﺮه اﻧـﺪر ﮔﺎه‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺧﺪﻣﺖ ﺳـﻠﻄﺎن ﺑﯿﻢ اﺳﺖ و ﺧﻄﺮ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺧﺪﻣﺖ ﺳـﻠﻄﺎن ﺑﺮ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﺰ ﺧﺪﻣﺘﺖ دوري‬ ‫ﮐﻨـﺪ ﻫﯿﭻ ﺑﺮ او دﺷـﻤﻦ ﺷﻮد ﮔﺮدون ﮔﺮدا‪.‬ﻋﺴـﺠﺪي‪ .‬ﺧﺪﻣﺖ ﻫﺮ ﯾﮏ ﺑﺸـﻨﺎس‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺗﻮ ﭘﺎدﺷﺎه ﺗﻦ ﺧﻮﯾﺸـﯽ اي ﺑﻬﻮش و ﺗﺮا‬ ‫ﺗﻤﯿﺰ و ﺧــﺎﻃﺮ و اﻧــﺪﯾﺸﻪ و ﺳــﺨﻦ ﺧــﺪﻣﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴــﺮو‪ .‬ﮔﺮ ﺗــﻮ ز ﺑﻬﺮ ﺧــﺪﻣﺖ رﻓــﺘﯽ ﺑــﻪ ﭘﯿﺶ ﻣﯿﺮان اﻧــﺪر ﻏـﻢ ﻗﺒــﺎﺋﯽ ﺗــﻮ از در‬ ‫ﻗﻔﺎﺋﯽ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬اﮔﺮ ﺑﯿﻬﻨﺮان ﺧـﺪﻣﺖ اﺳـﻼف را وﺳـﯿﻠﺖ ﺳـﻌﺎدت ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻠﻞ ﺑﻪ ﮐﺎرﻫﺎ راه ﯾﺎﺑﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﻧﮑﺮده ﺳﺖ ﺟﻤﻊ‬ ‫ﮐﺲ ﻫﺮﮔﺰ ﻣﯿﺎن ﺧـﺪﻣﺖ ﺳـﻠﻄﺎن و اﺧﺘﯿﺎر‪ .‬ﻋﺒـﺪاﻟﻮاﺳﻊ ﺟﺒﻠﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳـﻠﻄﺎن را ﺑﮕﻮي ﺗﻮﻗﻊ ﺧﺪﻣﺖ از ﮐﺴـﯽ دار ﮐﻪ ﺗﻮﻗﻊ ﻧﻌﻤﺖ از ﺗﻮ‬ ‫دارد‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ - .‬ﺑﻪ ﺧـﺪﻣﺖ اﯾﺴـﺘﺎدن؛ ﺑﻪ ﭼﺎﮐﺮي ﻗﯿﺎم ﮐﺮدن‪ - .‬ﺑﻪ ﺧـﺪﻣﺖ درآﻣـﺪن؛ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮي ﮐﺮدن‪ .‬ﭘﯿﻮﺳـﺘﻦ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ‪:‬‬ ‫اﮐﻨﻮن اﻣﺮوز ﮐﻪ آرﻣﯿـﺪه اﻧـﺪ اﯾﻦ ﻗﻮم و ﺑﻪ ﺧـﺪﻣﺖ درآﻣﺪه اﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ص ‪ - .(267‬ﭘﯿﺶ ﺧﺪﻣﺖ؛ ﻧﻮﮐﺮ‪ .‬ﭼﺎﮐﺮ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﭘﯿﺸـﮑﺎر‬ ‫ﮐﺴـﯽ اﯾﺴـﺘﺪ اﻧﺠﺎم آﻧﺮا‪ - .‬ﺧـﺪﻣﺖ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪن؛ ﭼﺎﮐﺮي ﭘﯿﺸﻪ ﮐﺮدن‪ .‬دل ﺑﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري ﻧﻬﺎدن‪ - .‬در ﺧﺪﻣﺖ؛ در ﻧﻮﮐﺮي‪ .‬در ﭼﺎﮐﺮي ‪:‬‬ ‫ﻓﻼن ده ﺳﺎل در ﺧـﺪﻣﺖ ﻓﻼن ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﻮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﮐﻤﺮ ﺑﺨﺪﻣﺖ ﺑﺴـﺘﻦ؛ ﺑﭽﺎﮐﺮي اﯾﺴـﺘﺎدن‪ .‬ﺑﻨﺪﮔﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﻠﻮازم‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري ﻗﯿﺎم ﮐﺮدن‪- .‬ﻣﯿﺎن ﺧـﺪﻣﺖ درﺑﺴـﺘﻦ؛ آﻣﺎدهء ﺑﺨـﺪﻣﺖ ﺷـﺪن‪ .‬آﻣﺎدهء ﭼﺎﮐﺮي ﺷﺪن‪ .‬ﻣﻬﯿﺎي ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري ﺷﺪن ‪ :‬ﻧﺎﻣﺮادي را‬ ‫ﺑﺠـﺎن درﺑﺴـﺘﻪ ام ﺧـﺪﻣﺖ ﻏﻢ را ﻣﯿﺎن درﺑﺴـﺘﻪ ام‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﻃﺎﻋﺖ‪ .‬اﻃﺎﻋﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري‪ .‬ﮔﻮش ﺑﻔﺮﻣﺎﻧﯽ ‪ :‬اﯾﻦ ﻋﻬـﺪﻧﺎﻣﻪ‪ ...‬ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮏ‬ ‫ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﻓﺮﺳـﺘﺎد و او ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻨﺪﮔﯽ ﻧﻤﻮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻣﻦ ﺷـﻤﺘﯽ از آن ﺷـﻨﻮده ﺑﻮدم ﺑﺪان وﻗﺖ ﮐﻪ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر ﺑﻮدم ﺳﻌﺎدت ﺧﺪﻣﺖ‬ ‫اﯾﻦ را‪ ...‬ﻧﺎﯾـﺎﻓﺘﻪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﮔﻔﺖ )دﻣﻨﻪ(‪ :‬اﮔﺮ ﻗﺮﺑﺘﯽ ﯾـﺎﺑﻢ‪ ...‬ﺧـﺪﻣﺖ او را ﺑﻪ اﺧﻼص و ﻣﻨﺎﺻـﺤﺖ ﭘﯿﺶ ﮔﯿﺮم‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬و‬ ‫ﮐـﺪام ﺧـﺪﻣﺖ در ﻣﻮازﻧﻪ اﯾﻦ ﮐﺮاﻣﺖ آﯾـﺪ ﮐﻪ در ﻏﯿﺒﺖ ﻣﻦ ﺑﻨـﺪه اﻫﻞ ﺑﯿﺖ را ارزاﻧﯽ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬و ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻃﺎﻋﺖ‬ ‫ﻣﻠـﻮك و ﺧـﺪﻣﺖ ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎن ﻓﺎﺿـﻠﺘﺮ اﺳـﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠـﻪ و دﻣﻨـﻪ(‪ .‬ﻣﻨـﻢ ﮐـﻪ ﮔﺮدن ﻣﻦ واﻣـﺪار ﺧـﺪﻣﺖ اوﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺮدن ﻣﻠﮑـﺎن زﯾﺮ وام او‬ ‫زﯾﺒﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﭘﯿﺸـﮕﺎه‪ .‬ﺣﻀﻮر‪ .‬ﺣﻀـﺮت‪ .‬ﻣﺤﻀﺮ‪ .‬ﻧﺰد‪ .‬ﻧﺰدﯾﮏ‪ .‬ﺟﻨﺎب ‪ :‬ﻣﺮا ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاه و ﺑﺨﺪﻣﺖ ﻣﺸﻮ اﻣﺮوز ﮔﻤﺎن ﺑﺮد ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻦ ﺑـﺪﻫﻢ ﺣﻘﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﻟﯽ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬آز ﮔﺮ ﺑﺮ ﺗﻮ ﻏﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﻣﺘﺮس ﺳﻮي آن ﺧـﺪﻣﺖ ﻣﺒﺎرك ﺗﺎز آب آن ﺧـﺪﻣﺖ ﺷـﺮﯾﻒ ﮐﺸـﺪ آﺗﺶ‬ ‫آرزو و آﺗﺶ آز‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻣﺎﯾﻪء راﺣﺖ و آزادي درﺑﻨﺪان ﺧﺪﻣﺘﺶ را ﻫﻨﺮ و ﺟﻮد ﭼﻮ ﻓﺮزﻧﺪان‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬وﮔﺮ از ﺧﺪﻣﺘﺖ ﻣﺤﺮوم ﻣﺎﻧﺪم‬ ‫ﺑﺴﻮزم ﮐﻠـﮏ و ﺑﺸـﮑﺎﻓﻢ اﻧﺎﻣﻞ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺮ آن آﻣـﺪم ﺑﺨـﺪﻣﺖ ﺗﻮ ﺗﺎ ﺑﺮآﯾـﺪ رﻃﺐ ز ﮐﺎﻧﺎزم‪ .‬ﻓﺎﺧﺮي )از ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﺪي‬ ‫ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ(‪ .‬ﭼﻮن اﻣﯿﺮ در ﺿـﻤﺎن ﺳـﻼﻣﺖ ﺑﻬﺮات رﺳـﯿﺪ ﺑﺨـﺪﻣﺖ آﻧﺠﺎي آﻣﺪ و ﺧﻠﻌﺖ و ﻧﻮاﺧﺖ ﯾﺎﻓﺖ و ﺑﺎ اﯾﻦ دو ﻣﻘﺪم ﺑﺴﻮي وﻻﯾﺖ‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬و اوﻟﯿﺎء ﺣﺸﻢ و ﺟﻤﻠﻪ اﻋﯿﺎن ﻟﺸـﮑﺮ ﺑﺨﺪﻣﺖ درﮔﺎه ﭘﯿﻮﺳـﺘﻨﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﻣﺮوز ﮐﻪ از ﺧﺪﻣﺖ و‬ ‫دﯾـﺪار ﺧﺪاوﻧﺪ دور ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻔﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﺴﺖ واﺟﺐ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﺎم ﮐﻪ دارد ﺑﻤﺎﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﻨﺪه ﯾﮏ روز ﺧﺪﻣﺖ و‬ ‫دﯾﺪار ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﻬﻤﻪء ﻧﻌﻤﺖ وﻻﯾﺖ دﻧﯿﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻨﻬﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺰرگ را ﮐﻨﯿﺰﮐﯽ ﺑﻮد ﻓﺼﯿﺤﻪ ﻗﺼﻪ اي ﻧﻮﺷﺖ و آن روز ﮐﻪ‬ ‫ﻋﺒﺪاﷲ ﻃﺎﻫﺮ ﺑﻤﻈﺎﻟﻢ ﻧﺸﺴﺖ آن ﮐﻨﯿﺰك روي ﺑﺮﺑﺴﺖ و ﺑﺨﺪﻣﺖ وﻗﺖ رﻓﺖ و ﻗﺼﻪ ﺑﺪاد و ﮔﻔﺖ‪) ...‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪء ﺧﯿﺎم(‪ .‬ﮔﺮ ﺷﺎه دوﺷﺶ‬ ‫ﺧﻮاﺳﺖ دو ﯾـﮏ زﺧﻢ اﻓﺘـﺎد ﺗـﺎ ﻇﻦ ﻧﺒﺮي ﮐﻪ ﮐﻌﺒﺘﯿﻦ داد ﻧـﺪاد آن زﺧﻢ ﮐﻪ ﮐﺮد راي ﺷﺎﻫﻨﺸﻪ ﯾﺎد در ﺧـﺪﻣﺖ ﺷﺎه روي ﺑﺮ ﺧﺎك ﻧﻬﺎد‪.‬‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮ ازرﻗﯽ‪ .‬ﺗﻮ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯽ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ را در ﺧﺪﻣﺖ ﺷﯿﺮ ﻣﺠﺎل ﻧﯿﻔﺘﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬او را ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪت وي‬ ‫اﺳﺘﯿﻨﺎس ﻧﻤﻮد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﮐﺎﻓﺮم ﮐﺎﻓﺮ ار ﺑﺨـﺪﻣﺖ ﺗﻮ دل ﻣﻦ آرزو ﻧﻤﯽ دارد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮐﻪ ﺑﻪ دل ﭘﯿﺶ ﺧﺪﻣﺘﻢ داﺋﻢ ﮔﺮﭼﻪ‬ ‫اﻧـﺪر ﻣﯿﺎن ﻣﺴﺎﻓﺘﻬﺎﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺟﻬﺎن ﺑﺨـﺪﻣﺖ او ﭼﻮن ﻗﻠﻢ ﺳـﺠﻮد ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ ﮐﺎرش از ﻗﻠﻢ دﯾﻦ ﺑﮑﺎر ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬وه ﮐﻪ ﮔﺮ ﻣﻦ‬ ‫ﺑﺨﺪﻣﺘﺶ ﺑﺮﺳﻢ ﺧﻮد ﭼﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻨﻢ ﺑﻤﻘﺪارش‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﻃﺒﯿﺒﯽ ﺣﺎذق ﺑﺨﺪﻣﺖ ﻣﺼﻄﻔﯽ )ص( ﻓﺮﺳﺘﺎد‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ .‬اﻣﺎ‬ ‫ﺑﻨـﺪه اﻣﯿـﺪوارﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧـﺪﻣﺖ ﺻﺎﻟﺤﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﭘـﺬﯾﺮد‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ - .‬ﺑﺨﺪﻣﺖ آﻣﺪن؛ ﺑﺤﻀـﺮت آﻣﺪن‪ .‬ﺑﺤﻀﻮر رﺳـﯿﺪن‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫ﭘﯿﺸـﮕﺎه آﻣﺪن‪ .‬ﺑﻤﺠﻠﺲ ﮐﺴـﯽ آﻣﺪن‪ .‬ﻧﺰد ﮐﺴـﯽ رﺳﯿﺪن ‪ :‬ﯾﮑﯽ در اﯾﻦ دو ﺳﻪ روز ﭼﻨﺎن ﺷﻮم ﮐﻪ ﺑﺨﺪﻣﺖ ﺗﻮاﻧﻢ آﻣﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺣﺎﺟﺖ‪ ...‬اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻬﺮات ﺑﺨﺪﻣﺖ ﻣﺴﻌﻮد آﻣﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺟﻮاب وزﯾﺮ ﻧﺒﺸﺘﻪ ﮐﻪ او ﺑﺨﺪﻣﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ و آﻧﭽﻪ ﺑﻮﺧﺶ و ﺣﺪود ﻫﺒﻠﮏ‬ ‫رﻓﺖ ﺑﯽ ﻋﻠﻢ وي ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﺑﺨـﺪﻣﺖ اﯾﺴـﺘﺎدن؛ ﻣﻼـزم اﻧﺠـﺎم ﮐﺎرﻫﺎي ﮐﺴـﯽ ﺷـﺪن‪ .‬در ﺧـﺪﻣﺖ ﮐﺴـﯽ ﺑﻮدن‪ .‬در‬ ‫ﺣﻀﻮر ﮐﺴﯽ ﺑﻮدن ‪ :‬ﻧﻤﺎز دﯾﮕﺮ ﺑﺨﺪﻣﺖ اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮدم و ﻣﺮا ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮي ﺧﺎﻧﺎن ﺗﺮﮐﺴﺘﺎن ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻮﺷﺖ در اﯾﻦ ﺑﺎب؟ )ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ ﺑﺨﺪﻣﺖ رﺳـﯿﺪن؛ ﺑﺤﻀﻮر ﮐﺴﯽ رﺳﯿﺪن‪ .‬ﺑﻪ ﭘﯿﺸﮕﺎه ﮐﺴﯽ ﺑﺎر ﯾﺎﻓﺘﻦ‪ .‬درآﻣﺪن ﺑﺮ ﮐﺴﯽ‪ .‬ﺷﺮﻓﯿﺎب ﺷﺪن‪ .‬ﻧﺰد ﮐﺴﯽ رﻓﺘﻦ ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺨﺪﻣﺖ‬‫دﺳﺖ ﺗﻮ در رﺳﺪ ﻟﺐ ﻣﻦ ز دﺳﺖ ﺑﻮس ﺗﻮ ﯾﺎرب ﭼﻪ دﺳـﺘﮕﺎه ﻧﻬﻢ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - .‬ﺑﺨﺪﻣﺖ رﻓﺘﻦ؛ ﺑﺤﻀﻮر ﮐﺴـﯽ رﺳـﯿﺪن‪ .‬ﺑﻪ ﭘﯿﺸﮕﺎه ﮐﺴﯽ‬ ‫رﻓﺘﻦ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﮐﺴﯽ رﻓﺘﻦ ‪:‬آﻧﭽﻪ از ﺑﺎغ ﻣﻦ ﮔﻞ ﺻﺪﺑﺮگ ﺑﺨﻨﺪﯾﺪ ﺷﺒﮕﯿﺮ آﻧﺮا ﺑﺨﺪﻣﺖ ﺳﻠﻄﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎدم و ﺑﺮ اﺛﺮ ﺑﺨﺪﻣﺖ رﻓﺘﻢ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﺑﺨﺪﻣﺖ ﻓﺮﺳـﺘﺎدن؛ ﺑﺤﻀﻮر ﻓﺮﺳـﺘﺎدن ‪ :‬آﻧﭽﻪ از ﺑﺎغ ﻣﻦ ﮔﻞ ﺻﺪﺑﺮگ ﺑﺨﻨﺪﯾﺪ ﺷـﺒﮕﯿﺮ آﻧﺮا ﺑﺨﺪﻣﺖ ﺳـﻠﻄﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎدم‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬ﺟﻨـﺎب‪ .‬ﺣﻀـﺮت‪ .‬ﺳـﺮﮐﺎر‪ .‬ﻋﻨﻮاﻧﯽ ﺧﻄﺎﺑﯽ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑﻪ اﻋﺰاز و اﺣﺘﺮام ‪ :‬ﻣﻦ ﺧﻮاﺳـﺘﻢ ﺧـﺪﻣﺖ ﺷـﻤﺎ را ﺑﯿﺎزﻣﺎﯾﻢ ﯾﮑﯽ اﻣﺮود را‬ ‫ﻧﺸـﺎن ﮐﺮدم و در ﻃﺒﻖ ﻧﻬـﺎدم‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄـﺎﻟﺒﯿﻦ ﺑﺨﺎري(‪ .‬ﺣﻖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧـﺪﻣﺖ ﺷـﻤﺎ ﻣﺎ را ﭘﯿـﺪا ﮐﺮده اﯾـﺪ‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ ﺑﺨﺎري(‪.‬‬ ‫ﺧـﺪﻣﺖ ﺧﻼـﻓﺖ ﭘﻨـﺎﻫﯽ ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﻼـءاﻟﺤﻖ و اﻟـﺪﯾﻦ ﻧﻮراﷲ ﻣﺮﻗـﺪه ﺑﺘﮑﺮار در ﻣﺠـﺎﻟﺲ ﺻـﺤﺒﺖ ﺑﺘﺄﮐﯿـﺪ و ﺗﺤﻘﯿﻖ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺷﺎرت ﻣﯽ‬ ‫ﮐﺮدﻧـﺪ‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ ﺑﺨﺎري(‪ .‬در اﯾﻦ اﺛﻨﺎء ﺧـﺪﻣﺖ اﻣﯿﺮ ﺑﺮ راه ﺧﻄﯽ ﮐﺸـﯿﺪﻧﺪ و ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﮐﺴـﯽ از اﯾﻦ ﺧﻂ ﻧﮕﺬرد‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ‬ ‫ﺑﺨـﺎري(‪ .‬در اﯾﻦ اﺛﻨـﺎ ﺧـﺪﻣﺖ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺣﻤﯿﺪاﻟـﺪﯾﻦ ﺷﺎﻧﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺮﺣﻤﻪ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯽ ﺑـﺪان ﻣﻮﺿﻊ رﺳـﯿﺪﻧﺪ‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ ﺑﺨﺎري(‪ .‬ﺧـﺪﻣﺖ‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﺒﯿﺪاﷲ ادام اﷲ ﺑﻘﺎﺋﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﮐﻪ دي ﭼﻨﺪﮔﺎه در ﺷﺎش ﻣﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻼ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺟﺎﻣﯽ(‪ .‬و ﺟﻨﺎب ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﭘﻨﺎﻫﯽ و‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ اﻣﺎرت دﺳﺘﮕﺎﻫﯽ در روز وﺻﻮل اﯾﺸﺎن ﮐﻪ داﺧﻞ اﯾﺎم اواﺳﻂ ذي ﻗﻌﺪه ﺳﻨﻪء ﻣﺬﮐﻮره ﺑﻮد ﺳﻮار ﺑﺮ در ﻗﻠﻌﻪ اﯾﺴﺘﺎده ﺟﻼدي ﺑﺒﺎﻻ‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪) .‬ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ ج ‪ 3‬ص ‪ .(275‬اﻣﺎ ﺧﺪﻣﺖ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﯾﻌﻘﻮب ﭼﺮﺧﯽ از ﺣﻀـﺮت ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻘﻞ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ‪) ...‬رﺷﺤﺎت ﻋﻠﯽ ﺑﻨﺤﺴﯿﻦ‬ ‫ﮐﺎﺷـﻔﯽ ||(‪ .‬ﺷـﻐﻞ‪ .‬ﻋﻤﻞ‪ .‬ﺗﺼﺪي‪ .‬ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ‪ .‬ﮐﺎر‪ ،‬ﻋﻬﺪه داري ﺷـﻐﻠﯽ از ﻣﺸﺎﻏﻞ دﯾﻮاﻧﯽ ‪ :‬ﮔﻔﺖ ﺗﻮ ﺧﺪﻣﺘﻬﺎي ﺑﺎﻧﺎﻣﺘﺮ از اﯾﻦ را ﺑﮑﺎري‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻋﻤـﻞ‪ .‬ﺧـﺪﻣﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬وزارت‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺗﻌﻈﯿﻢ‪ .‬ﮐﻮرﻧﺶ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺳـﺠﺪه‪ .‬ﻧﻤﺎز‪.‬‬ ‫ﺧﺎﮐﺒﻮس‪ .‬ﺗﮑﺮﯾﻢ‪ .‬اداي اﺣﺘﺮام و رﻋﺎﯾﺖ ﺷـﺮاﯾﻂ ادب ‪ :‬ﭼﻮ ﺑﺸـﻨﯿﺪ رﺳـﺘﻢ ﻓﺮوﺑﺮد ﺳﺮ ﺑﺨﺪﻣﺖ ﻓﺮودآﻣﺪ از ﺗﺨﺖ زر‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ اي‬ ‫ﺟﺎن ﺟﻬﺎن ﺧﺪﻣﺖ ﺗﻮ ﺑﻮﺳـﮕﮑﯽ اﺳﺖ‪ ...‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺷﺘﺮ‪ ...‬ﭼﻮن ﻧﺰدﯾﮏ ﺷـﯿﺮ رﺳﯿﺪ از ﺧﺪﻣﺖ و ﺗﻮاﺿﻊ ﭼﺎره ﻧﺪﯾﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬زﻣﯿﻦ‬ ‫ﺑﺒـﻮس و ﺑﮑﻦ ﺧـﺪﻣﺘﯽ ﻧﺨﺴﺖ از ﻣﻦ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺑﺨـﺪﻣﺖ ﻧﻬﺎدﻧـﺪ ﺳـﺮ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬اي ﺻـﺒﺎ ﮔﺮ ﺑﺠﻮاﻧـﺎن ﭼﻤﻦ ﺑﺎزرﺳـﯽ‬ ‫ﺧـﺪﻣﺖ ﻣﺎ ﺑﺮﺳﺎن ﺳـﺮو و ﮔﻞ و رﯾﺤﺎن را‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ ||‪ .‬ﻫـﺪﯾﻪ‪ .‬ﺗﺤﻔﻪ‪ .‬ﭘﯿﺸـﮑﺶ‪ .‬ﺧﺪﻣﺘﺎﻧﻪ ‪ :‬و ﺑﻔﺮﺻﺖ ﺑﻨﺪه ﻣﯽ ﻓﺮﺳـﺘﺪ ﺑﺎ ﺧﺪﻣﺖ ﻧﻮروز و‬ ‫ﻣﻬﺮﮔﺎن‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﮐﻤﯿﻨﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﻫﺮ ﯾﮏ ز ﺗﻨﮕﻪ ﺻﺪ ﺑﺪره ﮐﻬﯿﻨﻪ ﻫﺪﯾﻪء ﻫﺮ ﯾﮏ ز ﺟﺎﻣﻪ ﺻﺪ ﺧﺮوار‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ ﺳﻠﻤﺎن‪ .‬ﭼﻮن‬ ‫ﻣﺆﺑـﺪ ﻣﺆﺑـﺪان از آﻓﺮﯾﻦ ﭘﺮداﺧﺘﯽ ﭘﺲ ﺑﺰرﮔﺎن دوﻟﺖ درآﻣﺪﻧـﺪي‪ ،‬ﺧـﺪﻣﺘﻬﺎ ﭘﯿﺶ آورﻧﺪي‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪء ﺧﯿﺎم(‪ .‬و ﺟﻮﻻﻫﮕﺎن و آﻧﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﻫﺮﮔﺰ داﻧﮕﯽ زر ﺑﺨﻮد ﻧﺪﯾﺪه‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻧﺎن ﺳـﯿﺮ ﻧﺨﻮرده ﺑﺪان ﻣﺸـﻐﻮل ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ زر ﺑﻘﺮض ﻧﺴﺘﺎﻧﻨﺪ و آﻧﭽﻪ ﻗﺮض ﮐﺮدﻧﺪي ﺑﺴﻼح و اﺳﺐ‬ ‫ﻧﻤﯽ دادﻧـﺪ ﺗﻤـﺎﻣﺖ ﺑﻠﺒـﺎس و ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺧﻮﯾﺶ ﺻـﺮف ﻣﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ ﯾﺎ ﺑﺨـﺪﻣﺖ و رﺷﻮت ﺑﻪ اﻣﺮاء ﻣـﺬﮐﻮر ﻣﯽ دادﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﻏﺎزاﻧﯽ ص‬ ‫‪ .(|| 314‬رﺷﻮت‪ .‬ﻣـﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮐﺴـﯽ ﺑﻤـﺄﻣﻮري دﻫـﺪ ﺗـﺎ ﻧـﺎﺣﻘﯽ را ﺣﻖ و ﺣﻘﯽ را ﻧﺎﺣﻖ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﭘﺎره‪ .‬اﺗﺎوه ‪ :‬ﮐﻪ از ﻋﯿﺎر ﻃﻼء ﺟﺎﺋﺮ و ﻃﻠﻐﻢ‬ ‫اﻧﺪك ﻣﺎﯾﻪ ﭼﯿﺰي ﮐﻢ ﺑﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻠﯿﻔﺘﯽ و ﻣﺼﺮي و ﻣﻐﺮﺑﯽ ﺑﻤﺠﺮد آن اﺟﺎزت ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺤﯿﻞ و ﺗﻠﺒﯿﺲ آن ﻋﯿﺎر را ﻧﻮﻋﯽ دﯾﮕﺮ‬ ‫ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ و ﻣﺘﻔﺤﺼﺎن ﻣﺎ وﻗﻮف ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﯾﺎ ﺧـﺪﻣﺘﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻫﻤﺎل ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ‪ ،‬ﺻـﻼح در آن اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﻏﺎزاﻧﯽ ص ‪.(||284‬‬ ‫ﻧﺎﻣﻪ‪ .‬ﻋﺮﯾﻀﻪ‪ .‬ﮐﺎﻏﺬ‪ .‬ﻣﺮاﺳـﻠﻪ‪ .‬ﮐﺘﺎب‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪:‬و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺟﻮاب اﯾﻦ ﺧﺪﻣﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺰودي ﺑﺎزرﺳﺪ ﮐﻪ در ﺑﺎب اﻣﯿﺮ اﺑﻮاﺣﻤﺪ‬ ‫و دﯾﮕﺮ اﺑﻮاب ﭼﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬واﺟﺐ ﻧﻤﻮد اﯾﻦ ﺧﺪﻣﺖ ﻧﻮﺷـﺘﻦ و ﻗﺎﺻﺪي دواﻧﯿﺪن و اﺳـﺘﻌﻼم ﺣﺎل ﮐﺮدن‪) .‬ﻋﺘﺒﮥ اﻟﮑﺘﺒﻪ‬ ‫ص ‪.(123‬‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ آﻣﻮﺧﺘﻪ‪.‬‬



‫]ِخ َم َت ‪ِ /‬ت[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺎرآﻣـﺪ‪ .‬ﻣﺠﺮب در ﻣﺮاﺳﻢ ﺑﻨـﺪﮔﯽ و ﻃﺎﻋﺖ‪ .‬ﻣﺆدب ﺑﻪ آداب و ﺷـﺮاﯾﻂ ﺑﻨﺪﮔﯽ‪ .‬آﻧﮑﻪ آداب آﻣﻮﺧﺘﻪ‪.‬‬ ‫آﺷﻨﺎ ﺑﺮه و رﺳﻢ ﺑﻨﺪﮔﯽ و ﺧﺪﻣﺖ ‪ :‬درآﻣﺪ ﻣﻎ ﺧﺪﻣﺖ آﻣﻮﺧﺘﻪ ﻣﻐﺎﻧﻪ ﭼﻮ آﺗﺶ ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﻪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ آوردن‪.‬‬



‫]ِخ َم َو َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻨـﺪﮔﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﻃـﺎﻋﺖ ﮐﺮدن‪ .‬از در ﺗﮑﺮﯾﻢ و ﺗﻌﻈﯿﻢ و ﻧﻤـﺎز درآﻣـﺪن ‪ :‬ﺧـﺪﻣﺘﺶ آرد ﻓﻠﮏ ﭼﻨﺒﺮي ﺑﺎر دﻫﺪ‬ ‫رأﻓﺖ ﺧﺪﻣﺘﮕﺮي‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﻋﺮﺿﻪ ﮐﺮدن آﻧﭽﻪ از ﺳـﺮ ﺑﻨﺪﮔﯽ و اﺧﻼص و ارادت ﮐﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ :‬ﻧﮕﻮﯾﻢ ﺧﺪﻣﺖ آوردﯾﻢ و ﻃﺎﻋﺖ‬ ‫ﮐﻪ از ﺗﻘﺼﯿﺮ ﺧﺪﻣﺖ ﺷﺮﻣﺴﺎرﯾﻢ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﺘﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]ِخ َم َن ‪ِ /‬ن[ )ص ﻧﺴﺒﯽ‪ِ ،‬ا( ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﻤـﺄﻣﻮر ﺣـﺎﮐﻢ ﺑﻄﻮر ﻫـﺪﯾﻪ ﻣﯽ دﻫﻨـﺪ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻗُﱡﻠﻖ‪ .‬ﻗﻮﻟﻖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‬ ‫ﭘﯿ ﺸ ﮑ ﺸ ﯽ ‪ .‬ﻧ ﻌ ﻞ ﺑ ﻬ ﺎ ‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ ﺗﻨﮓ داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫]ِخ َم ِت َت َت[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨﺪراج اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﺼﺪري را ﺑﻤﻌﻨﯽ »از ﺧﺪﻣﺖ ﻓﺮاغ ﯾﮑﺪم ﻧﺪاﺷﺘﻦ« آورده و ﺷﻌﺮ ذﯾﻞ را از‬ ‫ﻣﻔﯿـﺪ ﺑﻠﺨﯽ ﺑﺸﺎﻫﺪ ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ ‪ :‬آن ﻣﻪ ﮐﻪ رﺧﺶ ﭼﻮ ﻻﻟﻪ رﻧﮕﯽ دارد از ﻧﺎز ﺑﻤﺎ ﺧﺸﻢ ﭘﻠﻨﮕﯽ دارد ز آﻣﺪ ﺷﺪ ﺟﻔﺘﻪ اش دﻣﯽ ﻓﺎرغ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 716‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﻧﯿﺴﺖ اﯾﺮم ﺑﺪرش ﺧﺪﻣﺖ ﺗﻨﮕﯽ دارد‪.‬؟‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ ﺣﻀﻮر‪.‬‬



‫]ِخ َم ِت ُح[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﺼـﺪ از ﺧـﺪﻣﺘﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﺷـﺨﺺ ﺧـﺎدم در ﺣﻀﻮر آﻗـﺎي ﺧﻮد ﺑﺠـﺎ آورد ﻧﻪ در ﻏﯿـﺎب‪.‬‬ ‫)ﻗﺎﻣﻮس ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ ﺧﻮاﺳﺘﻦ‪.‬‬



‫]ِخ َم ﺧﻮا ‪ /‬ﺧﺎ َت[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻃﻠﺐ ﺧﺪﻣﺖ از ﮐﺴﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﻋﺴﻒ‪ .‬اﻋﺘﺴﺎف‪ .‬اِﺳﺘِﺨﺪام‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ دوﺳﺖ‪.‬‬



‫]ِخ َم[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(دوﺳـﺘﺪار ﺧـﺪﻣﺖ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻋﻼـﻗﻪ ﻣﻨـﺪ ﺑﺨـﺪﻣﺖ اﺳﺖ ‪ :‬دﺧـﺘﺮ ﻣﻬﺮﺑـﺎن ﺧـﺪﻣﺖ دوﺳﺖ زﺷﺖ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﮔـﻮﯾﻤﺶ ﻧﻪ‬ ‫ﻧﮑﻮﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ دوﺳﺖ‪.‬‬



‫]ِخ َم ِت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﺮﺳـﺘﺎري و ﺗﻌﻬـﺪ و ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ دوﺳﺘﯽ اﻧﺠﺎم دﻫـﺪ از ﺳـﺮ اﺧﻼص و ﺑﻨـﺪﮔﯽ ‪ :‬ﮐﯿﺴﺖ آﻧﮑﻮ ﻧﺪﻫﺪ‬ ‫دل ﺑﭽﻨﯿﻦ ﺧﺪﻣﺖ دوﺳﺖ ﮐﯿﺴﺖ آﻧﮑﻮ ﻧﮑﺸﺪ‪ ،‬ﺑﺎر ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺪﻣﺘﮕﺮ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ ||‪ .‬ﺣﻀﻮر دوﺳﺖ‪ .‬ﻣﺠﻠﺲ دوﺳﺖ‪ .‬ﺟﻨﺎب دوﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ رﺳﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫]ِخ َم ِر َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻨـﺪﮔﯽ رﺳﺎﻧﯿـﺪن‪ .‬ﻋﺮض ارادت رﺳﺎﻧﯿـﺪن‪ .‬ﺳـﻼم رﺳﺎﻧﯿـﺪن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬اي ﺻـﺒﺎ ﮔﺮ ﺑﺠﻮاﻧﺎن‬ ‫ﭼﻤﻦ ﺑﺎزرﺳﯽ ﺧﺪﻣﺖ ﻣﺎ ﺑﺮﺳﺎن ﺳﺮو و ﮔﻞ و رﯾﺤﺎن را‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ رﺳﯿﺪن‪.‬‬



‫]ِخ َم ِر َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺤﻀﻮر ﮐﺴـﯽ رﺳـﯿﺪن‪ .‬ﺑﻤﺠﻠﺲ ﺑﺰرﮔﯽ وارد ﺷـﺪن‪ .‬ﺑﺤﻀـﺮت درآﻣﺪن‪ .‬ﺑﺤﻀﻮر آﻣﺪن‪ .‬درآﻣﺪن ﺑﺮ ﮐﺴـﯽ‪.‬‬ ‫ﺗﺸـﺮف ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮدن‪) .‬اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ در ﻣﻮردي ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود ﮐﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪه ﺑﻘﺼﺪ اﺣﺘﺮام از ﺣﻀﻮر در ﻣﺠﻠﺲ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﯾﺎ ﮐﺲ دﯾﮕﺮ ﯾﺎد‬ ‫ﮐﻨﺪ(‪ - .‬ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺴـﯽ رﺳـﯿﺪن؛ ﺑﺤﻀﻮر او درآﻣﺪن‪ .‬ﻣﺸـﺮف ﺷﺪن‪ .‬ﻧﺰد وي رﻓﺘﻦ‪ .‬ﻧﺰدﯾﮏ ﮐﺴﯽ ﺷﺪن ||‪ - .‬ﺗﻌﺒﯿﺮﯾﺴﺖ ﻃﻌﻦ آﻣﯿﺰ از‬ ‫ﮔﻮﺷﻤﺎﻟﯽ دادن‪ .‬ﺟﺰاي ﻓﻌﻞ زﺷﺖ را دادن‪ .‬ﻣﮑﺎﻓﺎت ﺑﺪرﻓﺘﺎري ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﺘﮑﺎر‪.‬‬



‫]ِخ َم[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺪﻣﺘﮕﺎر‪ .‬ﭘﺮﺳـﺘﺎر‪ .‬ﻧﻮﮐﺮ‪ .‬ﭼﺎﮐﺮ‪ .‬ﺑﻨﺪه‪ .‬ﭼﺎﮐﺮ اﻋﻢ از ﮐﻨﯿﺰ و ﻏﻼم‪ .‬ﺑﻠﻮن‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬زوار‪ .‬زواه‪ .‬زاور‪ .‬زواره‪) .‬از‬ ‫ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﻨـﺪه‪ .‬ﺧﺎدم‪ .‬ﺧﺪﻣﺘﮕﺮ‪ .‬ﮔﻤﺎﺷـﺘﻪ‪ .‬ﻣﻼزم‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺗُّﺆﺛﻮر‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺪﻣﺘﮑﺎران ‪:‬‬ ‫ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎر ﭼﻨـﺪان دار ﮐـﻪ ﻧﮕﺮﯾﺰد و آﻧﺮا ﮐﻪ داري ﺑﺴـﺰاوار و ﻧﯿﮑـﻮ ﮐﻪ ﯾـﮏ ﺗﻦ ﺳـﺎﺧﺘﻪ داري ﺑﻪ ﮐﻪ دو ﺗﻦ ﻧﺎﺳـﺎﺧﺘﻪ‪) .‬از ﻗﺎﺑﻮﺳـﻨﺎﻣﻪ(‪.‬‬ ‫ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ اﯾﻦ ﭘﺎدﺷـﺎه را ﭘﯿـﺪا آرد و ﺑـﺎ وي ﮔﺮوﻫﯽ ﻣﺮدم دررﺳﺎﻧـﺪ اﻋـﻮان و ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎران وي ﮐﻪ ﻓﺮاﺧـﻮر وي ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎن ﺑﺰرگ آن ﻓﺮﻣﺎﯾﻨـﺪ ﮐﻪ اﯾﺸـﺎن را ﺧﻮﺷﺘﺮ آﯾـﺪ و ﺗﺮﺳـﺪ ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎران اﯾﺸﺎن را ﮐﻪ اﻋﺘﺮاض ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ( ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪء‬ ‫ﻫﻤﻪء ﻣﻌﺘﻤﺪان و ﺧﺪﻣﺘﮑﺎران اﻋﺘﻤﺎد ﺑﺮ وي اﻓﺘﺎد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺗﺎرﯾﺨﻬﺎ دﯾﺪه ام ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﻣﻦ ﮐﺮده اﻧﺪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ را‬ ‫ﺧــﺪﻣﺘﮑﺎران اﯾﺸـﺎن‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬دﺳـﺖ وي را از ﺷــﻐﻞ ﻋﺮض ﮐﻮﺗـﺎه ﮐﺮده‪ ،‬او را ﻧﺸﺎﻧﺪﻧـﺪ ﺗـﺎ ﺗﻀــﺮﯾﺐ و ﻓﺴـﺎد وي از ﻣﻠـﮏ و‬ ‫ﺧﺪﻣﺘﮑﺎران دور ﺷﻮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﻟﺠﺒﺎر ﭘﺴﺮ وزﯾﺮ آﻧﺠﺎ ﺑﺮﺳﻮﻟﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎده آﻣﺪ‪ ،‬ﺑﺎ داﻧﺸﻤﻨﺪي و ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺎراﻧﯽ‬ ‫ﮐـﻪ رﺳـﻢ اﺳـﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬دوازده ﻫﺰار ﮐﻨﯿﺰك در ﺳـﺮاﻫﺎء او ﺑﻮدﻧـﺪ از ﺳـﺮﯾﻪ ﯾـﺎ ﻣﻄﺮﺑـﻪ ﯾـﺎ ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎر‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑـﻦ ﺑﻠﺨﯽ‬ ‫ص‪ .(103‬و ﻫﺮﮐﻪ از ﺧﺪﻣﺘﮑﺎران ﺧﺪﻣﺘﯽ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﻮاﺟﺐ ﺑﮑﺮدي در ﺣﺎل او را ﻧﻮاﺧﺖ و اﻧﻌﺎم ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪي ﺑﺮ ﻗﺪر ﺧﺪﻣﺖ‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪء‬ ‫ﺧﯿـﺎم(‪ .‬و ﺳـﻠﻄﺎن ﺳـﻨﺠﺮ را ﺑﮕﺮﻓﺘﻨـﺪ و ﻫﻤﭽﻨـﺎن ﺑﺎ ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ ﻣﯽ آوردﻧـﺪ ﺑﺮ آﯾﯿﻦ ﺳـﻠﻄﻨﺖ اﻻ آﻧﮑﻪ ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎران از آن ﺧﻮﯾﺶ ﻧﺼـﺐ‬ ‫ﮐﺮدﻧـﺪ‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾـﺦ و اﻟﻘﺼـﺺ(‪ .‬زﯾﻨﺖ ﻣﻠﻮك ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎران ﻣﻬﺬب و ﭼﺎﮐﺮان ﮐﺎر داﻧﻨﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬از ﺣﻘﻮق ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺑﺮ‬ ‫ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎران ﮔـﺬارد ﺣـﻖ ﻧﻌﻤـﺖ اﺳﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺑـﺎ آﻧﭽﻪ ﻣﻠـﮏ ﻋـﺎدل اﻧﻮﺷـﯿﺮوان ﮐﺴـﺮي ﺑﻦ ﻗﺒـﺎد را ﺳـﻌﺎدت ذات‪ ...‬و ﺗﺮﺑﯿﺖ‬ ‫ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎران‪ ...‬ﺣﺎﺻـﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ ﮐﺎرﻫﺎي زﻣﺎﻧﻪ ﻣﯿﻞ ﺑﻪ ادﺑﺎر دارد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺗﺎ ﺻـﺒﺢ دﻣـﺪ آﻣـﺪه ﺑﺎ ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎران ﺗﺎ ﺷﺎم‬ ‫ﺷﻮد درﺷـﺪه ﺑﺎ روزه ﮔﺸﺎﯾﺎن‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺧـﺪﻣﺘﺖ را ﻫﺮﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﻤﺮ ﺑﻨـﺪد ﺑﻄﻮع ﻟﯿﮑﻦ آن ﺑﻬﺘﺮ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﯾﯽ ﺑﺨﺪﻣﺘﮑﺎر ﺧﻮﯾﺶ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫)ﺑـﺪاﯾﻊ(‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻠﻮل ﺷـﺪي ﺣـﺎﮐﻤﯽ و ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪه وﮔﺮ ﻗﺒﻮل ﮐﻨﯽ ﺑﻨـﺪه اﯾﻢ و ﺧﺪﻣﺘﮑﺎرﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺻـﺪوﭘﻨﺠﺎه ﺷﺘﺮ ﺑـﺎر داﺷﺖ و ﭼﻬﻞ ﺑﻨـﺪهء‬ ‫ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎر‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬ﯾﮑﯽ از وزراء روي ﺷـﻔﺎﻋﺖ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻧﻬﺎد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺟﻬﺎن ﺑﮑﺎم ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎد و اﻗﺒﺎل و دوﻟﺖ ﻏﻼم ﺳـﯿﺎه‬ ‫ﺑﯿﭽﺎره در اﯾﻦ ﻧﻮﺑﺖ ﺧﻄﺎﯾﯽ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن و ﺧﺪﻣﺘﮑﺎران ﺑﻨﻮازش ﺧﺪاوﻧﺪي‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ .‬و دﯾﮕﺮ ﺧﺪﻣﺘﮑﺎران ﺑﻪ ﻟﻬﻮ و‬ ‫ﻟﻌﺐ ﻣﺸـﻐﻮﻟﻨﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬ﭼﻮ ﻫﺮ ﺧﺎﮐﯽ ﮐﻪ ﺑﺎد آورد ﻓﯿﻀـﯽ ﺑﺮد ز اﻧﻌﺎﻣﺖ ز ﺣﺎل ﺑﻨـﺪه ﯾﺎد آور ﮐﻪ ﺧﺪﻣﺘﮑﺎر دﯾﺮﯾﻨﻢ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫دﻟﺒﺮﺑـﺎﯾﯽ ﻫﻤﻪ آن ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﺷﻖ ﺑﮑﺸـﺪ ﺧﻮاﺟﻪ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﻏﻢ ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎرش‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬و ﭼﻮن از آﻧﺠﺎ ﻓﺎرغ ﺷـﺪ ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎران را‬ ‫ﮔﻔـﺖ ﭼﻪ دارﯾـﺪ؟ )ﺗﺎرﯾـﺦ ﻗﻢ ص ‪َ .(82‬ﻫَﺒﻨَْﯿﻖ‪ُ .‬ﻫﺒُﻨﻖ‪ .‬ﻫﺒﻨﻮق‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪َ .‬وﺻـﯿﻒ؛ ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎر ﻏﻼـم ﺑﺎﺷـﺪ ﯾـﺎ ﮐﻨﯿﺰك‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪َ .‬ﺣَﺸﻢ؛ ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎران ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )دﻫﺎر(‪ .‬وﺷﺎق؛ ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از دﻫﺎر(‪ .‬ﺗﻮاﺛﯿﺮ‪ ،‬ﺗﺌﺎﺛﯿﺮ؛ ﺧﺪﻣﺘﮑﺎران ﺑﺎﺷﺪ‪َ .‬ﺧﻮل؛‬ ‫ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎران ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬در ﺗـﺪاول اﻣﺮوز ﺧـﺎدﻣﻪ‪ ،‬زﻧﯽ ﮐﻪ ﺑـﺎ ﻣﺎﻫﯿـﺎﻧﻪء ﻣﻌﻠـﻮم در ﺧـﺎﻧﻪ اي ﮐـﺎر ﮐﻨـﺪ ﻏﯿﺮ آﺷـﭙﺰي‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﮐﻠﻔﺖ‪ .‬ﺳﺮﭘﺎﯾﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﺘﮑﺎري‪.‬‬



‫]ِخ َم[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺪﻣﺘﮑﺎر‪ .‬ﭘﺮﺳـﺘﺎري‪ .‬ﭼﺎﮐﺮي‪ .‬ﻧﻮﮐﺮي‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪َ .‬وﺻﺎَﻓﻪ‪ .‬اﯾﻀﺎف‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺑﻨﺪﮔﯽ‪ .‬ﮐﻨﯿﺰي‪.‬‬ ‫ﻏﻼﻣﯽ ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﻨﺪه در ﻣﺮاﺳﻢ ﺧﺪﻣﺘﮕﺎري و ﻟﻮازم ﺣﻖ ﮔﺰاري ﺗﻘﺼـﯿﺮ و ﻏﻔﻠﺖ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ام‪) .‬ﺳﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ ص‪ .(280‬روي را ﺑﺴﭙﯿﺪه و‬ ‫ﻏﺎزه ﻧﯿﺎز و اﺧﻼص ﺑﯿﺎراي و ﭘﺎي را ﺑﺨﻠﺨﺎل ﺧﺪﻣﺘﮑﺎري آراﺳﺘﻪ ﮔﺮدان‪) .‬ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻌﺎرف ||(‪ .‬وزارت‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﻨـﺪﮔﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﭼـﺎﮐﺮي ﮐﺮدن‪ .‬ﻧﻮﮐﺮي ﮐﺮدن‪ .‬زاوري ﮐﺮدن‪ .‬زﯾﺮ دﺳﺖ ﮐﺴـﯽ ﮐﺎر ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﺪﻣـﮥ‪ .‬ﻧﺼﺎﻓﻪ‪.‬‬ ‫]ِخ َم َ‬ ‫ﺗﻌﻄﯿﻪ‪ .‬ﻗﺘﻮ‪ .‬اﻗﺘﻮاء‪) .‬ﺗـﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( ‪ :‬و اﯾﻦ ﺑﺎﯾﺘﮑﯿﻦ ﺑﺠﺎي اﺳﺖ ﻣﺮدي ﺟﻠـﺪ و ﮐﺎري و ﺳﻮار و ﺑﺸﻮراﻧﯿـﺪن ﻫﻤﻪء ﺳـﻼﺣﻬﺎ اﺳـﺘﺎد‪،‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﻧﺒﺎز ﻧﺪارد ﺑﺒﺎزي ﮔﻮي و اﻣﺮوز ﺳـﻨﻪء اﺣﺪي و ﺧﻤﺴـﯿﻦ و ارﺑﻌﻤﺎﺋﻪ ﮐﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺪﯾﻨﺠﺎ رﺳﺎﻧﯿﺪم ﺧﺪﻣﺖ ﺳﻠﻄﺎن ﺑﺰرگ اﺑﻮاﻟﻤﻈﻔﺮ‬ ‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ اﻧﺎراﷲ ﺑﺮﻫﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﺧـﺪﻣﺘﯽ ﺧﺎص‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ( ‪ .‬ﺑﺮ اﻣﯿـﺪ آﻧﮑﻪ ﺗﺮﮐﯽ ﻣﺮ ﺗﺮا ﺧـﺪﻣﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬اﯾﺸﺎن را از آن‬ ‫ﺑﺎزﻣﯽ دارم ﺗﺎ ﺑﺪان اﻣﯿﺪ ﻣﺮا ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﻣﺠﻠﺴﺖ را ﮐﺂﺳـﻤﺎن ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻨﺪ او ﮐﺠﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺮا ﻣﺠﻠﺲ ﻧﺸﯿﻦ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬دو‬ ‫ﺑﺮادر ﯾﮑﯽ ﺧـﺪﻣﺖ ﺳـﻠﻄﺎن ﮐﺮدي و دﯾﮕﺮي ﺑﺰور ﺑـﺎزو ﻧـﺎن ﺧﻮردي‪ .‬ﺑـﺎري اﯾﻦ ﺗﻮاﻧﮕﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬دروﯾﺶ را ﮐﻪ ﭼﺮا ﺧـﺪﻣﺖ ﻧﮑﻨﯽ ﺗﺎ از‬ ‫ﻣﺸـﻘﺖ ﮐﺎر ﮐﺮدن ﺑﺮﻫﯽ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬ﭼﻪ ﮐﻨﺪ ﺑﻨﺪه اي ﮐﻪ از دل و ﺟﺎن ﻧﮑﻨﺪ ﺧﺪﻣﺖ ﺧﺪاوﻧﺪي‪.‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت ||(‪ .‬ﻃﺎﻋﺖ و‬ ‫ﻓﺮﻣـﺎﻧﺒﺮداري ﮐﺮدن‪ .‬ﻓﺮﻣـﺎن ﺑﺮدن‪ .‬اﻃـﺎﻋﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﮔﻮش ﺑﻔﺮﻣـﺎن ﮐﺴـﯽ داﺷـﺘﻦ ‪ :‬ﻣﺤﮑﻮم ﮐﻢ از ﺧﻮدي ﭼﺮا ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﻮد ﯾﺎ ﺧـﺪﻣﺖ ﭼﻮن‬ ‫ﺧﻮدي ﭼﺮا ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد‪.‬ﺧﯿﺎم ||‪ .‬ﭘﺮﺳـﺘﺎري و ﺗﻌﻬﺪ و ﺗﯿﻤﺎر ﮐﺮدن‪ .‬در ﻃﺮﯾﻖ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم اﻣﻮر ﮐﺴﯽ اﯾﺴﺘﺎدن‪ .‬ﺑﺮﻓﻊ ﺣﻮاﺋﺞ ﮐﺴﯽ ﻗﯿﺎم‬ ‫ﮐﺮدن‪ .‬ﻋﻤـﻞ ﻧﯿﮑﻮ در ﺣﻖ ﮐﺴـﯽ اﻧﺠـﺎم دادن‪ .‬ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري ﺑﺠﺎي ﮐﺴـﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﺴﻮد ﮐﺴـﯽ ﮔﺎﻣﯽ ﺑﺮداﺷـﺘﻦ‪َ .‬ﺗَﺒﱡﻌﻞ‪ .‬ﺧـﺪﻣﺖ ﮐﺮدن زن‬ ‫ﺷﻮﻫﺮ را‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪َ .‬ﺳ َﺪن‪ .‬ﺳﺪاﻧﮥ‪ .‬ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻌﺒﻪ ﮐﺮدن‪) .‬دﻫﺎر( ‪ :‬ﺻﻮرت ﺧﺪﻣﺖ ﺻـﻔﺖ آدﻣﯽ اﺳﺖ ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺮدن ﺷﺮف‬ ‫آدﻣﯽ اﺳﺖ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﻣﻬﯿﻦ ﺑـﺎﻧﻮ ﭼﻮ زﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺒﺮ ﯾﺎﻓﺖ ﺑﺨـﺪﻣﺖ ﮐﺮدن ﺷﺎﻫﺎﻧﻪ ﺑﺸـﺘﺎﻓﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺻـﺪ ﺧـﺪﻣﺖ ﮐﻨﻢ اي ذووداد‬ ‫دﺳﺖ ﺑﺮ دو ﭼﺸﻢ و ﺑﺮ ﺳﯿﻨﻪ ﻧﻬﺎد‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺑﻤﻨﺎدﻣﺖ او رﻏﺒﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺑﻪ اﻧﻮاع ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ .‬ﮔﺮﻓﺘﻢ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺧﺪﻣﺘﯽ‬ ‫ﮐﺮده اي ﻧﻪ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ اﻗﻄﺎع او ﺧﻮرده اي‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن ||(‪ .‬اداي اﺣﺘﺮام ﮐﺮدن‪ .‬ﺷﺮط ادب و ﻣﺮاﺳﻢ اﺣﺘﺮام ﺑﺠﺎي آوردن‪ .‬از ﮐﺮﻧﺶ‬ ‫و ﺗﻌﻈﯿﻢ و درود ﺳـﺮ ﻓﺮودآوردن و ﺳـﺠﺪه ﺑﺮدن و ﺟﺰ آن ‪:‬ﺑﺮﻓﺘﻢ‪ ...‬اﻣﯿﺮ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ روان ﺑﻮد در ﺧﺮﮔـﺎه ﺧـﺪﻣﺖ ﮐﺮدم‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺑﮑﺘﮑﯿﻦ ﭼﻮﮐﺎﻧﯽ ﭘـﺪري و دﺑﯿﺮي آﺧﺮ ﺳﺎﻻر ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺮدارﯾﻢ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺣﺎﺟﺐ ﻧﻤﺎزي ﮐﻪ ﺑﻄﺎرم آﻣﺪي‬ ‫ﺑﺮ اﯾﺸﺎن ﮔـﺬﺷﺘﯽ و ﻧﺎﭼﺎر ﻫﻤﮕﺎن ﺑﺮ ﭘﺎي ﺧﺎﺳـﺘﻨﺪي و او را ﺧـﺪﻣﺖ ﮐﺮدﻧﺪي ﺗﺎ ﺑﮕﺬﺷﺘﯽ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺴـﭙﺎﻫﺴﺎﻻر اﻟﺘﻮﻧﺘﺎش‬ ‫رﺳـﯿﺪﯾﺪ ﻧﯿﮑﻮ ﺧـﺪﻣﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﺴـﺘﺪ و ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﻧﯿﮏ از ﺟﺎي ﺑﺸﺪ‪ .‬داﻧﺴـﺘﻢ ﻣﻬﻤﯽ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﻧﮕﻔﺘﻢ و ﺧﺪﻣﺖ‬ ‫ﮐﺮدم و ﮔﻔﺖ‪) ...‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ‪ ...‬ﭘﯿﺶ آﻣﺪ و ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺮد و ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺜﺎر و ﻫﺪﯾﻪ آورده ﺑﻮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻣﯿﮑﺎﺋﯿﻞ ﺑﺮ وي‬ ‫ﮔـﺬﺷﺖ ﺑﺎ اﺑﻬﺘﯽ ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻤﺎﻣﺘﺮ ﭘﯿـﺪا ﺷـﺪ و ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺪﻫﻠﯿﺰ ﺑﻨﺸـﺴﺖ ﻫﺮ ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ رﺳـﯿﺪ او را ﭼﻨﺎن ﺧﺪﻣﺖ‬ ‫ﮐﺮدﻧـﺪ ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎن را ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﻣﯿﺮ ﻓﺮﻣﻮد ﺗـﺎ وي را ﺑﺠﺎﻣﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮدﻧـﺪ و ﺧﻠﻌﺖ ﮔﺮاﻧﻤﺎﯾﻪ ﺑﺸـﺤﻨﮕﯽ ري ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﯿﺪﻧـﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ او ﭘﯿﺶ اﻣﯿﺮ آﻣـﺪ ﺑـﺎ ﺧﻠﻌﺖ و ﺧـﺪﻣﺖ ﮐﺮد و از ﻟﻔـﻆ ﻋـﺎﻟﯽ ﺛﻨﺎ ﺷـﻨﯿﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻣﺮا ﯾﺎد ﻣﯽ داد از آن ﺧﻮاب ﮐﻪ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ‬ ‫داور دﯾـﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟـﺪهء ﺗﻮ ﻧﯿﮑﻮ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﮐﺮد‪ .‬و ﻫﻤﭽﻨـﺎن راﺳﺖ آﻣـﺪ و ﻣﻦ ﺧـﺪﻣﺖ ﮐﺮدم و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﯾﻦ ﻧﻤﻮدارﯾﺴﺖ از آﻧﮑﻪ ﺧـﺪاوﻧﺪ‬ ‫دﯾـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻧﺎﮔﺎه ﺣﺎﺟﺒﯽ ﺑﯿﺎﻣﺪ و ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل اﺳـﮑﻨﺪر آﻣﺪه اﺳﺖ‪) .‬اﺳـﮑﻨﺪرﻧﺎﻣﻪء ﻧﺴـﺨﻪء ﺧﻄﯽ ﻧﻔﯿﺴـﯽ(‪.‬‬ ‫ﺷﺒﯽ در آن ﮐﻨﯿﺴﻪ رﻓﺖ و ﺧـﺪﻣﺖ ﮐﺮد ﭼﻮن اﺑﺮاﻫﯿﻢ رﻓﺖ آن ﺧﺎﻧﻪ را ﺑﺒﯿﻨﺪ‪) .‬ﻗﺼـﺺ اﻻﻧﺒﯿﺎء ص ‪ .(213‬و ﭼﻮن ﺧﺎﺗﻮن ﺑﯿﺮون آﻣﺪي‪،‬‬ ‫ﻫﻤﻪ ﺧـﺪﻣﺖ ﮐﺮدﻧـﺪي و ﺑـﺪو ﺻﻒ اﯾﺴـﺘﺎدﻧﺪي‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﺨـﺎرا(‪ .‬ﮐـﺎرد ﺑﺮﮐﺸـﯿﺪ و ﺑـﺪﺳﺖ اﯾﺎز داد ﮐﻪ ﺑﮕﯿﺮ و زﻟﻔﯿﻦ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺒﺮ‪ .‬اﯾﺎز‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺮد و ﮐﺎرد از او ﺑﺴـﺘﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﮐﺠﺎ ﺑﺒﺮم‪) .‬ﭼﻬﺎرﻣﻘﺎﻟﻪء ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻋﺮوﺿـﯽ(‪ .‬ﻫﻤﭽﻮ ﺳـﺮوي ﺑﺮ ﭘﺎي ﺧﺎﺳﺖ و ﺑﺨﺮاﻣﯿﺪ و ﭘﯿﺶ‬ ‫ﻣـﺄﻣﻮن ﺑﺎزآﻣـﺪ و ﺧـﺪﻣﺘﯽ ﻧﯿﮑﻮ ﺑﮑﺮد و ﻋـﺬري ﮔﺮم ﺑﺨﻮاﺳﺖ‪) .‬ﭼﻬﺎرﻣﻘـﺎﻟﻪء ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻋﺮوﺿـﯽ(‪ .‬ﭼﻮن درآﻣـﺪ‪ ،‬ﺧـﺪﻣﺖ ﮐﺮدم و ﺑﺠﺎي‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻨﺸﺴـﺘﻢ‪) .‬ﭼﻬﺎرﻣﻘﺎﻟﻪء ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻋﺮوﺿـﯽ(‪ .‬آﺗﺴـﺰ ﺑﯿﺎﻣـﺪ و ﻫﻢ از ﭘﺸﺖ اﺳﺐ ﺳـﻠﻄﺎن را ﺧـﺪﻣﺖ ﮐﺮد‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪ .‬ﮐﺮد‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ ﻣﺮ ﻋﻤﺮ را و ﺳـﻼم ﮔﻔﺖ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺳـﻼم آﻧﮕﻪ ﮐﻼم‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬وزﯾﺮ ﻧﺰدﯾﮑﺶ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﺟﻮاﻧﻤﺮد! ﺳـﻠﻄﺎن روي زﻣﯿﻦ ﺑﺮ ﺗﻮ‬ ‫ﮔـﺬر ﮐﺮد‪ ،‬ﭼﺮا ﺧـﺪﻣﺘﯽ ﻧﮑﺮدي و ﺷـﺮط ادب ﺑﺠـﺎي ﻧﯿﺎوردي‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬در راه ﺳﻮاري ﭘﯿﺶ آﻣـﺪ و از ﻣﺮﮐﺐ ﭘﯿﺎده ﺷـﺪ و‬ ‫ﺧـﺪﻣﺖ ﮐﺮد و ﭼﻨـﺪ دﯾﻨـﺎري ﺑﺤﻀـﺮت ﺧﻮاﺟﻪ آورد‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ ص ‪ .(127‬و ﺧﻮاﺟﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧـﺪ‪ :‬ﺧﻮﺷـﺤﺎﻟﯽ داري ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺮد و‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﺑﺮﮐﺎت ﻗـﺪوم ﺷـﺮﯾﻒ ﺣﻀـﺮت اﺳﺖ‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ ص ‪ .(128‬از ﻣﺮﮐﺐ ﭘﯿﺎده ﺷـﺪ و ﺧـﺪﻣﺖ ﮐﺮد و ﭼﻨﺪ دﯾﻨﺎرﯾﺒﺤﻀـﺮت‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ آورد‪) .‬ﺑﺨـﺎري ||(‪ .‬ﺑﺘﺼـﺪي ﮐـﺎري ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻦ‪ .‬ﺷـﻐﻠﯽ و ﻋﻤﻠﯽ را ﺑﻌﻬـﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬ﺷـﻐﻞ ﮔﺰاردن ‪ :‬او ﻓﺮزﻧـﺪان ﺷﺎﯾﺴـﺘﻪ دارد و‬ ‫ﺧـﺪﻣﺘﻬﺎي ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﺮده اﺳـﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﻣﯿﺮ را ﺑﻬﺮات ﺧـﺪﻣﺖ ﮐﺮده ﺑـﻮد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ :‬ﻣـﺎ ﻣﺮدﻣـﺎﻧﯿﻢ ﭘﯿﺮ و ﮐﻬـﻦ و‬ ‫ﻃﺎﻫﺮﯾﺎن را ﺧـﺪﻣﺖ ﺳﺎﻟﻬﺎي ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﺮده‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬ﻫـﺪﯾﻪ دادن‪ .‬ﭘﯿﺸﮑﺸـﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﺧـﺪﻣﺘﺎﻧﻪ ﻓﺮﺳـﺘﺎدن‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑﻤﻨﺰل اﻣﯿﺮي ﯾﺎ‬ ‫رﺋﯿﺴـﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪:‬اﺳﺘﺎدم ﺣﺎل ﻓﺮزﻧﺪان اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺑﺎ اﻣﯿﺮ ﺑﮕﻔﺖ و دﺳﺘﻮري ﯾﺎﻓﺖ و ﺑﻮﻣﻨﺼﻮر و ﺑﻮﺑﮑﺮ و ﺑﻮﻧﺼﺮ‬ ‫را ﺑﻪ دﯾﻮان رﺳـﺎﻟﺖ آورد و ﭘﯿﺶ اﻣﯿﺮ ﻓﺮﺳـﺘﺎد و ﺧـﺪﻣﺖ و ﻧﺜﺎر ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧﻄﯽ داده اﻧـﺪ ﺑﻪ ﻃﻮع و رﻏﺒﺖ ﮐﻪ ﺳـﯿﺼﺪﻫﺰار‬ ‫دﯾﻨﺎر ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ ﻣﻌﻤﻮر ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻨﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬و ﻗﺮار داد ﮐﺴـﯽ از ﮐﻮر ﺟﻤﻠﻪ ﻫﺰارﻫﺰار درم ﺧﺪﻣﺖ ﺑﯿﺖ اﻟﻤﺎل ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء‬ ‫اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ(‪ .‬و ﭼﻮن داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﺲ ﺑﻘﻬﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺳﺘﺪ ﺻﻠﺢ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺎﻟﯽ دﯾﮕﺮ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﯿﺖ اﻟﻤﺎل ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ(‪ .‬ﭘﯿﺶ‬ ‫او رﺳﻮل ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﮐﻪ ﻓﺮدا ﺑﺎﯾـﺪ ﮐﻪ ﺑﺨـﺪﻣﺖ آﯾﯽ و ﺧـﺪﻣﺘﯽ ﺑﯿﺎري و ﺑﺎرﮔﺎه را ﺧـﺪﻣﺖ ﮐﻨﯽ و ﺗﺸـﺮﯾﻒ ﺑﭙﻮﺷـﯽ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﻃﺒﺮﺳـﺘﺎن اﺑﻦ‬ ‫اﺳﻔﻨﺪﯾﺎر(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻦ‪.‬‬



‫ك[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎدم‪ .‬ﺧﺪﻣﺘﮑﺎر‪ .‬ﺧﺪﻣﺘﮕﺮ‪ .‬ﭘﺮﺳﺘﺎر‪ .‬ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻨﻨﺪه‪.‬‬ ‫]ِخ َم ُ‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻨﺎن‪.‬‬



‫ك[ )ق ﻣﺮﮐﺐ( در ﺣﺎل ﺧـﺪﻣﺖ ﮐﺮدن‪ .‬در ﺣﺎل ﻣﺮاﺳﻢ ادب ﺑﺠﺎ آوردن ‪ :‬دوﯾﺪﻧﺪ ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻨﺎن ﺳﻮي ﻣﻦ ﺑﻌﺰت ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﺎزوي‬ ‫]ِخ َم ُ‬ ‫ﻣﻦ‪.‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻨﻨﺪه‪.‬‬



‫ك َﻧْﻦ َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎدم‪ .‬ﭘﺮﺳـﺘﺎر‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪﻣﺘﮑﺎر‪ .‬ﺧﺪﻣﺘﮕﺮ ||‪ .‬ﺷﺎﻏﻞ ﺷـﻐﻞ دﯾﻮاﻧﯽ ||‪ .‬آﻧﮑﻪ ﭘﺮﺳﺘﺎري و‬ ‫]ِخ َم ُ‬ ‫ﺗﻌﻬﺪ و ﺗﯿﻤﺎر دارد ||‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻋﻤﻠﯽ ﻧﯿﮑﻮ در ﺣﻖ ﮐﺴﯽ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ||‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺑﻠﻮازم ﺗﮑﺮﯾﻢ و ﺗﻌﻈﯿﻢ ﻗﯿﺎم ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﺘﮕﺎر‪.‬‬



‫]ِخ َم[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺘﮑﺎر ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﺘﮕﺮ‪.‬‬



‫گ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺪﻣﺖ ﮐﻨﻨـﺪه‪ .‬ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎر‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬زوار‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي(‪ .‬ﺧﺪﻣﺘﮑﺎر‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺪﻣﺘﮕﺮان ‪ :‬ﺳـﭙﻬﺒﺪي ﮐﻪ ﭼﻮ‬ ‫]ِخ َم َ‬ ‫ﺧـﺪﻣﺘﮕﺮان ﺑﻪ درﮔﻪ اوﺳﺖ ﺟﻤﺎل ﻣﻠﮏ در آن ﻃﻠﻌﺖ ﺟﻬﺎن آراي‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬از زاﺋﺮ و از ﺳﺎﺋﻞ و ﺧـﺪﻣﺘﮕﺮ و ﻣـﺪاح ﻫﺮ روز ﺑﺪان درﮔﻪ‬ ‫ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻧﻔﺮ آﯾﺪ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺑﺮ درﮔﺎه او ﺧﺪﻣﺘﮕﺮاﻧﻨﺪ از ﻣﻠﻮك ﻫﺮ ﯾﮑﯽ اﻧﺪر دﯾﺎر )‪ (1‬ﺧﻮﯾﺶ روي ﺻﺪ ﺗﺒﺎر‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑﺨﺸﺶ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ‬ ‫را ﺷﻤﺎر ﻧﮕﯿﺮي ﺧﺪﻣﺖ ﺧﺪﻣﺘﮕﺮان ﻫﻤﯽ ﺑﺸﻤﺎري‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑﻞ ﻣﻠﮏ او ﺷﺪ ﺧﺎك و زر ﻓﺮزﻧﺪ او ﺧﺪﻣﺘﮕﺮش ﻧﺪﻫﺪ ﺟﺰ او را ﺑﻮي ﺧﻮش‬ ‫ﮐﺎﻓﻮر و ﻣﺸﮏ و ﻋﻨﺒﺮش‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺷﺸﻢ ﺧﺎﻧﻪ را ﮐﺮده ﺑﻬﺮام ﺟﺎي ﭼﻮ ﺧﺪﻣﺘﮕﺮان ﮔﺸﺘﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﻧﻤﺎي‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬وآن ﭼﻨﮓ ﮔﺮدون‬ ‫وش ﺳﺮش ده ﻣﺎه ﻧﻮ ﺧﺪﻣﺘﮕﺮش ﺳﺎﻋﺎت روز و ﺷﺐ درش ﻣﻄﺮب ﻣﻬﯿﺎ داﺷﺘﻪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - (1) .‬ن ل‪ :‬ﺗﺒﺎر‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﺘﮕﺮي‪.‬‬



‫گ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧـﺪﻣﺖ ﮐﺎري‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺧـﺪﻣﺘﮕﺮ‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺧـﺪﻣﺘﮕﺮ ‪ :‬وﻟﯿﮑﻦ ﺑﺨـﺪﻣﺘﮕﺮي ﻫﻔﺖ ﺳﺎل ﮐﻤﺮﺑﺴـﺘﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﻔﺮﺧﻨـﺪه‬ ‫]ِخ َم َ‬ ‫ﺣﺎل‪ .‬ﺷﻤﺴـﯽ )از ﯾﻮﺳﻒ و زﻟﯿﺨﺎ(‪ .‬ﺳﺮاي ﻣﻠﮏ ﺑﺨﺪﻣﺘﮕﺮﯾﺴﺖ ﺑﺮ درﮔﺎه‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺗﻮ ﺑﻪ ﻫﻤﻪء ﮐﻮﯾﻬﺎ ﻓﺮودوﯾﺪي از ﻣﻘﺎﻣﺮي و ﻗﻼﺷﯽ و‬ ‫ﺧـﺪﻣﺘﮕﺮي‪) .‬ﮐﺘـﺎب اﻟﻤﻌـﺎرف(‪ .‬ﮐﻨﻮن ﮐﺂﻣـﺪي وﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﺷـﺪ ﻋﯿﺎن ﺑﺨـﺪﻣﺘﮕﺮي ﭼﻮن ﻧﺒﻨـﺪم ﻣﯿﺎن‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧـﺪﻣﺘﺶ آرد ﻓﻠﮏ ﭼﻨﺒﺮي‬ ‫ﺑﺎزرﻫـﺪ ز آﻓﺖ ﺧـﺪﻣﺘﮕﺮي‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﻫﻤـﺎن ﺧـﺎن ﺧﺎﻧﺎن ﺑﺨـﺪﻣﺘﮕﺮي ﺟﺮﯾـﺪه ﺑﻬﻤﺮاﻫﯽ و رﻫﺒﺮي‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮐﻨﯿﺰان ﭼﺎﺑﮏ ﻏﻼﻣﺎن ﭼﺴـﺖ‬ ‫ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺧﺪﻣﺘﮕﺮي ﺗﻨﺪرﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﺘﮕﺰار‪.‬‬



‫گ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﮐﺮ‪ .‬ﭼﺎﮐﺮ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺎِدم‪ .‬ﭘﺮﺳـﺘﺎر‪ .‬ﭘﺮﺳـﺘﻨﺪه ‪ :‬اﯾﻨﻢ ﻗﺒﻮل ﺑﺲ ﮐﻪ ﺑﻤﯿﺮم ﺑﺮ آﺳﺘﺎن ﺗﺎ ﻧﺴﺒﺘﻢ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫]ِخ َم ُ‬ ‫ﺧـﺪﻣﺘﮕﺰار اوﺳـﺖ‪ .‬ﺳــﻌﺪي )ﺑـﺪاﯾﻊ(‪ .‬ﭼـﻮ ﺧـﺪﻣﺖ ﮔﺰارﯾـﺖ ﮔﺮدد ﮐﻬـﻦ ﺣـﻖ ﺳﺎﻟﯿـﺎﻧﺶ ﻓﺮاﻣﺶ ﻣﮑـﻦ‪ .‬ﺳــﻌﺪي )ﺑﻮﺳــﺘﺎن(‪ .‬ﺑﺸﺴـﺘﻨﺪ‬ ‫ﺧـﺪﻣﺘﮕﺰاران ﺷـﺎه ﺳــﺮ و ﺗـﻦ ﺑﺤﻤـﺎﻣﺶ از ﮔﺮد راه‪ .‬ﺳــﻌﺪي )ﺑﻮﺳــﺘﺎن ||(‪ .‬در ﺗـﺪاول اﻣﺮوز‪ ،‬ﻣﺴـﺘﺨﺪﻣﯿﻦ ﺟﺰء‪ .‬ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎران ﻣﺮد در‬ ‫دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎي دوﻟﺘﯽ ||‪ .‬ﻣﻬﺮﺑﺎن‪ .‬ﻣﺸﻔﻖ ||‪ .‬ﺣﺎﺿﺮ و آﻣﺎدهء ﺑﺨﺪﻣﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ ﮔﺰاردن‪.‬‬



‫گ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺷـﺮط ادب ﺑﺠـﺎي آوردن ‪ :‬ﺳـﻼم ﮐﺮد و ﺧـﺪﻣﺖ ﺑﮕﺰارد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﺨﺎراي ﻧﺮﺷـﺨﯽ ||(‪ .‬ﺑﻠﻮازم ﺑﻨـﺪﮔﯽ و‬ ‫]ِخ َم ُ‬ ‫ﻃﺎﻋﺖ ﻗﯿﺎم ﮐﺮدن ‪ :‬ﻧﮕﻨﺠﺪ ﮐﺮﻣﻬﺎي ﺣﻖ در ﻗﯿﺎس ﭼﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﮔﺰارد زﺑﺎن ﺳﭙﺎس‪.‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﺘﮕﺰاري‪.‬‬



‫گ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤﻞ ﺧﺪﻣﺘﮕﺰار‪ .‬ﭘﺮﺳﺘﺎري‪ .‬ﻧﻮﮐﺮي ||‪ .‬وزارت‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]ِخ َم ُ‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ ﻧﻤﺎي‪.‬‬



‫]ِخ َم ُن ‪ِ /‬ن ‪َ /‬ن[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻦ‪ .‬ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻨﻨﺪه‪ .‬ﺧﺪﻣﺘﮑﺎر‪ .‬ﺧﺪﻣﺘﮕﺮ ‪ :‬ﭼﻮ ﺧﺪﻣﺘﮕﺮان ﮔﺸﺘﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﻧﻤﺎي‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ ﻧﻤﻮدن‪.‬‬



‫]ِخ َم ُن ‪ِ /‬ن ‪َ /‬ن َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺪﻣﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﻨـﺪﮔﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﭼـﺎﮐﺮي ﮐﺮدن ||‪ .‬ﻃـﺎﻋﺖ ﻧﻤﻮدن‪ .‬اﻃـﺎﻋﺖ ﮐﺮدن ||‪ .‬ﻣﺮاﺳﻢ اﺣﺘﺮام‬ ‫ﺑﺠﺎي آوردن‪ .‬ﺗﻌﻈﯿﻢ ﮐﺮدن‪ .‬زﻣﯿﻦ ادب ﺑﻮﺳﯿﺪن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ و ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺮدن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﺘﯽ‪.‬‬



‫]ِخ َم[ )ص ﻧﺴﺒﯽ‪ِ ،‬ا( ﺧﺎدم‪ .‬ﻧﻮﮐﺮ‪ .‬ﭼﺎﮐﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬اﻧﺪر اﯾﻦ ﮐﻌﺒﻪ ﮐﻪ از اﯾﻮان ﮐﺴﺮي ﺑﺮﺗﺮ اﺳﺖ آﻧﭽﻨﺎن ﺑﺎدا ﮐﻪ ﻫﻢ در‬ ‫دوﻟـﺖ ﺟﺎوﯾـﺪ ﺷـﺎه اﺧـﺘﺮان را ﺧـﺪﻣﺘﯽ ﺑﯿﻨﻨـﺪ و ﻣﻪ را ﭘﯿﺶ رو ﭼﺮخ را ﺳـﯿﻤﯿﻦ ﮐﻤﺮ‪ ،‬ﺧﻮرﺷـﯿﺪ را زرﯾﻦ ﮐﻼـه‪ .‬ﺳـﯿﺪﺣﺴﻦ ﻏﺰﻧـﻮي||‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺸـﮑﺶ‪ .‬ﺗﺤﻔﻪ‪ .‬ﻧـﺬراﻧﻪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬ﺗﻘﺪﯾﻤﯽ‪ .‬ﻫﺪﯾﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺧﺪﻣﺘﯽ‬ ‫ﺟـﺎن ﺑﺮ ﺗﻮ آوردم ﺑﺠﺰ اﯾﻦ ﺧـﺪﻣﺖ دﮔﺮ داري‪.‬اﺛﯿﺮ اﺧﺴـﯿﮑﺘﯽ‪ .‬ﮐﺘـﺎب ﺗﻬـﺎﻓﺖ ﮐﻼـه ﺳﺮﺧﺴـﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه ﺷـﺪ ﺑـﺎ ﺗﻮ از ﺑﻨـﺪه ﺧﺎﻧﻪ ﯾﮑﯽ‬ ‫ﺧﺪﻣﺘﯽ ﺑﻮد و دﯾﮕﺮ اﻣﺎﻧﺖ ﺑﺮ آن ﺟﻤﻠﻪ دادي ﻗﺮار ﺷﺒﺎﻧﻪ ﺳﺨﻦ ﻧﯿﺴﺖ در ﺧﺪﻣﺘﯽ ﺣﺎش ﷲ ﮐﻪ دارم از آن ﻣﻨﺖ ﺑﯽ ﮐﺮاﻧﻪ‪.‬اﻧﻮري‪ .‬ﻣﺸﮑﻦ‬ ‫اﮔﺮ ﺟـﺎن ﮐﺸﻢ ﭘﯿﺸـﮑﺸﺖ ﺧـﺪﻣﺘﯽ ﺷـﯿﺮ ﺷـﮑﺎري ﺑﺴـﯽ آﻫﻮي ﻻـﻏﺮ ﺷـﮑﺴﺖ‪ .‬اﻧﻮري‪ .‬و از ﻫﺮ ﺟﻨﺲ ﺧـﺪﻣﺘﯽ ﻫـﺎ در ﭘﯿﺶ روان ﮐﺮد‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾـﺦ ﺟﻬﺎﻧﮕﺸـﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪ .‬اﻋﯿـﺎن و اﻣﺮاي اﺗـﺎﺑﮑﯽ و ارﮐـﺎن ﺷـﻬﺮ ﯾﮑﺒﺎرﮔﯽ ﺑﺎ اﺻـﻨﺎف ﺧـﺪﻣﺘﯿﺎن و ﻧﺜﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﺎرﮔﺎه ﺳـﻠﻄﺎن ﺣﺎﺿـﺮ‬ ‫آﻣﺪﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪ .‬ﺑﺮاق ﺣﺎﺟﺐ ﭼﻮن آوازهء ﺳـﻠﻄﺎن ﺑﺸـﻨﯿﺪ ﺧﺪﻣﺘﯿﻬﺎي ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺨﺪﻣﺖ او ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺗﻤﻬﯿﺪ ﻋﺬر ﮐﺮد‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ ||(‪ .‬رﺷﻮت‪ .‬رﺷﻮه‪ .‬اﺗﺎوه‪ .‬ﭘﺎره‪ .‬زر و ﺳـﯿﻢ‪ .‬ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﮑﺴـﯽ دﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎﻃﻠﯽ را ﺣﻖ و ﺣﻘﯽ را ﺑﺎﻃﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬در‬ ‫ﺗـﺪاول ﻋﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺣﻖ ﭘﺮﭼﯿﻦ‪ .‬ﺣﻖ و ﺣﺴﺎب ‪ :‬و ﺑﻌﻀـﯽ ﺑﺴـﺒﺐ ﺑـﺪاداﺋﯽ ﻣﺘﺼـﺮﻓﺎن و ﺑﻌﻀـﯽ ﺑﺠﻬﺖ آﻧﮑﻪ ﺑﻮﮐﺎوﻻن ﺧـﺪﻣﺘﯽ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ و‬ ‫اﻫﻤﺎل ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻏﺎزاﻧﯽ ص ‪ .(301‬و ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺧﻮاﺗﯿﻦ و ﺷﻬﺰادﮔﺎن و اﻣﺮا اﯾﻠﭽﯿﺎن ﻣﯽ ﺳﺘﺪﻧﺪ و ﺧﺪﻣﺘﯿﻬﺎي ﻣﯿﺎن ﺗﻬﯽ ﻗﺒﻮل‬ ‫ﮐﺮده‪ ،‬ﺑﻮﻻﯾﺖ ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻏﺎزاﻧﯽ ص ‪ .(317‬ﺷﺤﻨﻪ و ﺑﯿﺘﮑﭽﯿﺎن وﻻﯾﺖ را ﺧﺪﻣﺘﯽ دادن ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﻧﺸﻮﻧﺪ و اﮔﺮ ﻧﯿﺰ ﻧﻤﯽ ﺳﺘﺪﻧﺪ دﻓﻊ‬ ‫ﻣﯿﺴﺮ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻏﺎزاﻧﯽ ص ‪.(319‬‬ ‫ﺧﺪﻣﻌﻠﯽ ﺳﻠﻄﺎن ﺧﺎﻧﻢ‪.‬‬



‫س ُن[)ِاخ( وي ﻫﻤﺸـﯿﺮهء ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﻮﺻـﻠﻮ و زن ﺷﺎه ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ اول ﺻﻔﻮي و ﻣﺎدر اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﻣﯿﺮزا و ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ و ﺟﺪهء ﺷﺎه‬ ‫]َخ َد َع ُ‬ ‫ﻋﺒـﺎس اول اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1002‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ﻣﺮاﺣﻞ ﻫﺸـﺘﺎد ﺳﺎﻟﮕﯽ درﮔـﺬﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ زن از زﻧﺎن ﻣﻌﺰز و ﺻﺎﺣﺐ اﺣﺘﺮام ﻧﺰد ﺷﺎه ﻋﺒﺎس‬ ‫ﮐﺒﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬او ﻓﺮﯾﻀﻪء ﺣﺞ ﺑﺠﺎ آورد و رﺑﺎط ﺧﺸﮑﺮود ﺑﺤﻮاﻟﯽ ﻗﺰوﯾﻦ‪ ،‬از آﺛﺎر اوﺳﺖ‪) .‬از ﻋﺎﻟﻢ آراي ﻋﺒﺎﺳﯽ چ اﯾﺮج اﻓﺸﺎر ص ‪.(490‬‬ ‫ﺧﺪم و ﺣﺸﻢ‪.‬‬



‫ش[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬اﺗﺒﺎع(‪ .‬ﺣﻮاﺷـﯽ‪ .‬ﭼﺎﮐﺮان‪ .‬اﻫﻞ و ﻋﯿﺎل‪ .‬ﺧﻮﯾﺸﺎن‪ .‬ﮐﺴﺎن‪ .‬ﻃﺮﻓﺪاران‪ .‬ﻧﻮﮐﺮان‪ .‬ﺧﺎدﻣﺎن‪ .‬ﻣﻼزﻣﺎن ‪ :‬ﺧﺪم و ﺣﺸﻢ‬ ‫]َخ َد ُم َح َ‬ ‫آزاد را ﻗﻄﯿﻦ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﮥ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َم[ )ع ﻣﺺ( ﺧــﺪﻣﺖ ﻧﻤـﻮدن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻣﺘـﻦ اﻟﻠﻐــﮥ( )از ﻗـﺎﻣﻮس( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻟﻮﺳـﯿﻂ(‪ .‬ﭼﺎﮐﺮي ﮐﺮدن ﮐﺴﯽ را‪ .‬در ﻧﺰد ﻃﺒﯿﺒﺎن ﺑﺮ دو ﻗﺴﻢ ﺧﺪﻣﮥ اﺳﺖ‪ - 1 :‬ﺧﺪﻣﮥ ﻣﻬﯿﺌﻪ‪ - 2 .‬ﺧﺪﻣﮥ ﻣﺆدﯾﮥ‪ - 1 .‬ﺧﺪﻣﮥ ﻣﻬﯿﺌﻪ‪ :‬ﻏﺎﯾﺖ‬ ‫از آن ﺗﻬﯿﻪ و آﻣﺎده ﮐﺮدن ﻣﺎده اﺳﺖ ﺑﺮاي ﭘـﺬﯾﺮش ﻓﻌﻞ ﻣﺨـﺪوم و ﻓﻌﻞ آن ﻣﺘﻘـﺪم ﺑﺮ ﻓﻌﻞ رﺋﯿﺲ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺧـﺪﻣﺖ رﯾﻪ ﺑﺮاي ﻗﻠﺐ و‬ ‫ﺧـﺪﻣﺖ ﻣﻌﺪه از ﺟﻬﺖ ﮐﺒﺪ‪ - 2 .‬ﺧﺪﻣـﮥ ﻣﺆدﯾﻪ‪ :‬ﻏـﺎﯾﺖ از آن ﺗﺄدﯾﻪ و رﺳﺎﻧﯿـﺪن ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺨـﺪوم در آﻧﻬﺎ ﻓﻌﻠﯽ اﻧﺠﺎم داده ﺑﻪ‬ ‫اﻋﻀـﺎء ﻗـﺎﺑﻠﻪ ﭼـﻮن ﺷـﺮاﺋﯿﻦ ﺑﺮاي ﻗﻠﺐ و اورده ﺑﺮاي دﻣـﺎغ و ﻣﺠﺮاي ﻣﻨﯽ ﺑﺮاي ﺧﺼـﯿﺘﯿﻦ‪) .‬از ﮐﺸـﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨـﻮن()‪- (1) .(1‬‬ ‫ﺻـﺎﺣﺐ ﮐﺸـﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت ﻓﻨﻮن اﯾﻦ دو ﺗﻌﺮﯾﻒ را از ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ ﻧﻘـﻞ ﮐﺮده و در ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ ﭼﻨﯿﻦ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﻟﺨﺪﻣـﮥ اﻟﻤﻬﯿﺌﮥ‬ ‫ﻏﺎﯾﺘﻬﺎ ﺗﻬﯿﺌـﮥ اﻟﻤﺎده و اﻋـﺪادﻫﺎ ﺑﻘﺒﻮل ﻓﻌﻞ اﻟﻤﺨـﺪوم و ﻟـﺬﻟﮏ ﯾﺘﻘﺪم ﻓﻌﻠﻬﺎ ﻓﻌﻞ اﻟﺮﺋﯿﺲ ﮐﺎﻟﺮﺋﻪء ﻟﻠﻘﻠﺐ و اﻟﻤﻌﺪه ﻟﻠﮑﺒﺪ‪ .‬اﻟﺨﺪﻣﮥ اﻟﻤﺆدﯾﻪ‬ ‫ﻏﺎﯾﺘﻬﺎ ﺗﺄدﯾﮥ ﻣﺎ ﻓﻌﻞ ﻓﯿﻪ اﻟﻤﺨﺪوم اﻟﯽ اﻻﻋﻀﺎء اﻟﻤﻘﺎﺑﻠﻪ‪ :‬ﮐﺎﻟﺸﺮاﺋﯿﻦ ﻟﻠﻘﻠﺐ و اﻻورده ﻟﻠﺪﻣﺎغ و ﻣﺠﺮي اﻟﻤﻨﯽ ﻟﻼﻧﺜﯿﯿﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﮥ‪.‬‬



‫]َخ َم[ )ع ِا( ﺳﺎﻋﺖ از ﺷﺐ و از روز‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻗﺎﻣﻮس( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َم[ )ع ِا( ﺳﭙﯿﺪي ﺳﺎق ﮔﻮﺳـﭙﻨﺪ و ﺑﺰ ﮐﻮﻫﯽ و ﺳﭙﯿﺪي در ﺳﯿﺎﻫﯽ و ﺳﯿﺎﻫﯽ در ﺳﭙﯿﺪي ﺳﺎق آﻧﻬﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺧﺮدﮔﺎه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﻗﺎﻣﻮس( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َم[ )ع ِا( دوال‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻗﺎﻣﻮس( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از اﻟﺒﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﮥ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 717‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]َخ َد َم[ )ع ِا( دوال ﺳﻄﺒﺮ ﺗﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻠﻘﻪ اي ﺑﺮ ﺧﺮدﮔﺎه ﺷﺘﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﭘﺎاﻓﺰار وي را ﺑﺪان ﻣﺤﮑﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‬ ‫)از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬ﭘﺎي ﺑﺮﻧﺠﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﭘﺎي ﺑﺮﻧﺠﻦ و ﺣﻠﻘﻪء ﮔﺮد‪.‬‬ ‫)از ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﻗـﺎﻣﻮس(‪- .‬اﻣﺜـﺎل‪:‬‬ ‫ﮐﺎﻟﻤﻤﻬﻮرة اﺣـﺪي ﺧـﺪﻣﺘﯿﻬﺎ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺜﻞ ﺑﺮاي ﺣﻤﻖ زده ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬ﺣﻠﻘﻪء ﻗﻮم‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از‬ ‫ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﻗﺎﻣﻮس( )از اﻟﺒﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻓﺾ اﷲ ﺧـﺪﻣﺘﻬﻢ؛ ﺷـﮑﺴﺖ و ﭘﺮاﮐﻨـﺪه ﮐﺮد ﺟﻤﺎﻋﺖ آﻧﻬﺎ را‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪» :‬اﻟﺤﻤﺪاﷲ اﻟﺬي ﻓﺾ ﺧﺪﻣﺘﮑﻢ«‪) .‬از ﺣﺪﯾﺚ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ وﻟﯿﺪ ﺑﻪ ﻣﺮازﺑﮥ ﻓﺎرس از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬ﺳﺎق‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻗﺎﻣﻮس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ج‪ ،‬ـِﺧ َﺪم‪ِ ،‬ﺧﺪام‪ :‬اﺑﺪت اﻟﺤﺮب ﻋﻦ ﺧﺪام اﻟﻤﺨﺪرات؛ اي اﺷـﺘﺪت‪) .‬از‬ ‫ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ ||(‪ِ .‬ج ﺧﺎِدم‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺪن‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﯾـﺎر‪ .‬دوﺳﺖ‪) .‬دﻫـﺎر( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻗـﺎﻣﻮس(‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ‪ .‬ﺻـﺪﯾﻖ‪.‬‬ ‫ـَﺧ ﺪﯾﻦ‪ .‬ج‪ ،‬اﺧـﺪان‪ ،‬ﺧـﺪﻧﺎء ‪ :‬و اﺗﻮﻫﻦ اﺟﻮرﻫﻦ ﺑـﺎﻟﻤﻌﺮوف ﻣﺤﺼـﻨﺎت ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺎﻓﺤـﺎت و ﻻﻣﺘﺨـﺬات اﺧـﺪان‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(|| 4/25‬دوﺳﺖ‬ ‫ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻋﻼﻣﻪء ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ(‪ .‬ﻣﻌﺸﻮﻗﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ (1).‬ج‪ ،‬اﺧﺪان‪ ،‬ﺧﺪﻧﺎء‪ - (1) .‬ﻋﺒﺎرت ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ در اﯾﻨﺠﺎ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬اﻟﺼـﺪﯾﻖ ﻓﯽ اﻟﺴـﺮ و اﻟﺠﻬﺮ و اﻟﺼﺎﺣﺐ اﻟﻤﺤﺪث و ﻣﻦ ذﻟﮏ ﺧﺪن اﻟﺠﺎرﯾﻪ؛ اي ﺻﺎﺣﺒﻬﺎ و ﻣﺤﺪﺛﻬﺎ و ﮐﺎن ﻣﺄﻟﻮﻓًﺎ ﻟﻬﻦ ذﻟﮏ‬ ‫ﻓﯽ اﻟﺠﺎﻫﻠﯿﮥ ﻓﺎﺑﻄﻠﻪ اﻻﺳﻼم‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻧﺎء ‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ع ِا( ِج ﺧﺪن اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻧﺞ‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ِا( دورﻧﮓ و ﺑﺘﺎزﯾﺶ اﺑﻠﻖ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪) .‬ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﺧﻠﻨﺞ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن(‪ .‬ﺧﻠﻨﮓ‪ .‬اﺑﻠﮏ‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻧﻖ‪.‬‬



‫]َخ َد ْن َن[ )ع ِا( ﻋﻨﮑﺒـﻮت‪ .‬ﻋﻨﮑﺒـﻮت ﮐﻼـن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬دﯾﻮﭘـﺎ ||‪ .‬ﻋﻨﮑﺒـﻮت ﻧﺮ‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺪرﻧﻖ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻧﮓ‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ِا( درﺧﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﺴـﯿﺎر ﺳـﺨﺖ ﮐﻪ از ﭼﻮب آن ﻧﯿﺰه و ﺗﯿﺮ و زﯾﻦ اﺳﺐ ﺳﺎزﻧﺪ و ﺗﯿﺮ ﺧﺪﻧﮓ و زﯾﻦ ﺧﺪﻧﮓ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫)از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬درﺧﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮب آن ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﺤﮑﻢ و ﺻﺎف و راﺳﺖ ﺑﺎﺷـﺪ ﭼﻮن اﮐﺜﺮ از ﭼﻮب آن ﺗﯿﺮ ﻣﯽ‬ ‫ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﻟﻬﺬا ﻣﺠﺎزًا اﺳﻢ ﺗﯿﺮ ﺷﺪه‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬ﻧﺎم درﺧﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﭼﻮب آن ﺣﻨﺎي زﯾﻦ و ﺗﯿﺮ ﺳﺎزﻧﺪ و ﺑﻌﻀﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮔﺰ اﺳﺖ و‬ ‫ﭼﻮن ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن ﭼﻮب ﺗﯿﺮ ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ ﺑﻤﺠﺎز ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺗﯿﺮ ﺷﻬﺮت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺧﺪﻧﮕﺎن ﺟﻤﻊ و ﮔﺎﻫﯽ ﺗﯿﺮ ﺧﺪﻧﮓ ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻬﺮ‬ ‫ﺗﻘﺪﯾﺮ »ﺟﮕﺮدوز« و »ﺟﮕﺮ اوﺑﺎز« از ﺻـﻔﺎت اوﺳﺖ و ﺑﺎ ﻟﻔﻆ »زدن« و »ﮐﺸـﯿﺪن« و »ﻧﺸﺴﺘﻦ« ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ اﺳﺖ‪)(1).‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺟﻨﺴﯽ از ﺗﯿﺮ‬ ‫ﭼﻮﺑﯿﻦ ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره ﺳـﺨﺖ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺟﻨﺎق زﯾﻦ ﻧﯿﺰ از او ﺳﺎزﻧﺪ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﻧﺎم درﺧﺘﯽ اﺳﺖ ﻣﺤﮑﻢ ﮐﻪ از ﭼﻮب آن ﺗﯿﺮ و ﺟﻨﺎق‬ ‫زﯾﻦ ﺳﺎزﻧـﺪ و ﻧﻮﻋﯽ از درﺧﺖ ﮔﺰ اﺳﺖ و ﭼﻮب آن ﺑﺮاﺳـﺘﯽ ﻣﻮﺻﻮف‪) .‬از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬درﺧـﺘﯽ اﺳﺖ ﻧﯿـﮏ ﺳـﺨﺖ ﮐﻪ از‬ ‫ﭼﻮب آن ﺗﯿﺮ و ﻧﯿﺰه ﺳﺎزﻧـﺪ و ﻣﻌﺮب آن َﺧَﻠﻨﺞ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪َ .‬ﺳـ ﻨ َﺪر ﻗﺎﯾﻦ آﻏﺎﺟﯽ‪ .‬ﭘﻮﺳﺖ درﺧﺖ ﺧﺪﻧﮓ را ﺗﻮز ﮔﻮﯾﻨﺪ و در آن‬ ‫ﻣﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮐﺘﺒﯽ ﮐﻪ درﺟﯽ اﺻـﻔﻬﺎن ﭘﯿﺪا ﺷﺪه ﺑﺮ ﺗﻮز ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا رﻧﮓ آن را »ﺗﺎر و ﺗﯿﺮه« ﺗﺸﺨﯿﺺ داده‬ ‫اﻧـﺪ و ﻣﺆﯾـﺪ آن اﯾﻦ ﻗﻮل اﺳﺖ ‪ :‬و در اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﺖ ﻣﺸـﮏ ﺑﺴـﯿﺎر اﻓﺘـﺪ ] ﯾﻌﻨﯽ در ﻧﺎﺣﯿﺖ ﺧﺮﺧﯿﺰ [ و ﻣﻮﯾﻬﺎي ﺑﺴـﯿﺎر و ﭼﻮب ﺧـﺪﻧﮓ و‬ ‫ﭼـﻮب ﺧﻨـﺞ و دﺳـﺘﻪء ﮐـﺎرد ﺧﺘـﻮ‪) .‬ﺣـﺪود اﻟﻌـﺎﻟﻢ چ ﺳـﯿﺪﺟﻼل ﺗﻬﺮاﻧﯽ(‪ .‬ازﯾـﻦ ﻫﺮ ﯾﮑﯽ ﭘﻨﺒﻪ ﺑﺮدي ﺑﺴـﻨﮓ ﯾﮑﯽ دو ﮐـﺪاﻧﯽ ز ﭼـﻮب‬ ‫ﺧﺪﻧﮓ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬وز دژم روي اﺑﺮ ﭘﻨﺪاري ﮐﺂﺳﻤﺎن آﺳﻤﺎﻧﻪ اﯾﺴﺖ ﺧﺪﻧﮕﻔﺮﺧﯽ‪ .‬اﺧﺘﺎر و اﻟﻬﺎ ﻣﻦ اﻟﻤﮑﺎﺗﺐ اﺻﺒﺮﻫﺎ ﻋﻠﯽ اﻻﺣﺪاث ‪... ...‬‬ ‫ﻟﺤﺎء ﺷـﺠﺮ اﻟﺨـﺪﻧﮓ و ﻟﺤﺎؤه ﯾﺴـﻤﯽ اﻟﺘﻮز‪) .‬اﺑﻮﻣﻌﺸـﺮ از اﻟﻨﺪﯾﻢ(‪ .‬ﺑﺠﺎي دﮔﺮ دﯾﺪ دو ﺑﯿﺸﻪ ﺗﻨﮓ ازﯾﻦ ﺳﻮ ﻃﺒﺮﺧﻮن وز آن ﺳﻮ ﺧﺪﻧﮓ‪.‬‬ ‫اﺳـﺪي )ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺷﻪ از ﺑﻬﺮ آن ﺳـﺮو ﺷـﻤﺸﺎدرﻧﮓ ﭼﻨﺎن ﺳﻮﺧﺖ ﮐﺰ ﺗﺎب آﺗﺶ ﺧﺪﻧﮓ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬درﺧﺰﯾﺪه ﺑﺠﻮﯾﺒﺎري ﺗﻨﮓ زﯾﺮ‬ ‫ﺷﻤﺸﺎد و ﺳـﺮو و ﺑﯿﺪ و ﺧﺪﻧﮓ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻮﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﯿﺮ از او ﺳﺎزﻧﺪ و درﺧﺘﯽ ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺰﻫﺖ اﻟﻘﻠﻮب(‪ - .‬ﺗﯿﺮ ﺧﺪﻧﮓ؛ ﺗﯿﺮ ﮐﻪ‬ ‫از ﭼﻮب درﺧﺖ ﺧﺪﻧﮓ ﺳﺎزﻧﺪ ‪ :‬ﮐﻤﺎن را ﺑﻤﺎﻟﯿﺪ ﺟﻨﮕﯽ ﺑﭽﻨﮓ ﺑﺰد ﺑﺮ ﮐﻤﺮ ﭼﺎر ﺗﯿﺮ ﺧﺪﻧﮓ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﮐﻤﺎﻧﻬﺎي ﭼﺎﭼﯽ و ﺗﯿﺮ ﺧﺪﻧﮓ‬ ‫ﺳﭙﺮﻫﺎي ﭼﯿﻨﯽ و ژوﺑﯿﻦ ﺟﻨﮓ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﮔﺮﻓﺘﻪ ﮐﻤﺎن ﮐﯿﺎﻧﯽ ﺑﭽﻨﮓ ﯾﮑﯽ ﺗﯿﺮ ﭘﻮﻻد ﭘﯿﮑﺎن ﺧﺪﻧﮓ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﻮﻗﺖ ﺻـﻠﺢ دل ﻣﻦ ﺧﻠﺪ‬ ‫ﺑﺘﯿﺮ ﻣﮋه ﺑﻮﻗﺖ ﺟﻨﮓ دل دﺷـﻤﻨﺎن ﺑﺘﯿﺮ ﺧﺪﻧﮓ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻫﻤﯽ ﮐﺸﯿﺪ ﺑﻨﺎم رﺳﻮل ﺳﺨﺖ ﮐﻤﺎن ﻫﻤﯽ ﮔﺸﺎد ﺑﻨﺎم ﺧﺪاي ﺗﯿﺮ ﺧﺪﻧﮓ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪.‬‬ ‫اي ﻣﮋه ﺗﯿﺮ و ﮐﻤـﺎن اﺑﺮ و ﺗﯿﺮت ﺑﭽﻪ ﮐﺎر ﺗﯿﺮ ﻣﮋﮔﺎن ﺗﻮ دﻟـﺪوزﺗﺮ از ﺗﯿﺮ ﺧـﺪﻧﮓ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻗﻤﺮي ﺑﻤﮋه درون ﮐﺸـﺪ ﺷـﻌﺮي را ﻫﺪﻫـﺪ ﺑﺴـﺮ‬ ‫اﻧﺪرون زﻧﺪ ﺗﯿﺮ ﺧﺪﻧﮓ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺳﺮا ﭘﺮده و ﺧﯿﻤﻪ و ﺳﺎز ﺟﻨﮓ ﻫﻤﺎن ﺟﻮﺷﻦ و ﺗﯿﺮﻫﺎي ﺧﺪﻧﮓ‪ .‬اﺳﺪي )ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ور ﺟﻬﺎن‬ ‫ﭘﺮ ﺷـﺪ از ﻣﮕﺲ‪ ،‬ﻣﻨﺪاز ﺑﺮ ﻣﮕﺲ ﺧﯿﺮه ﺧﯿﺮه ﺗﯿﺮ ﺧﺪﻧﮓ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو )دﯾﻮان ص ‪ - .(369‬زﯾﻦ ﺧـﺪﻧﮓ؛ زﯾﻨﯽ ﮐﻪ َﺣّﻨﺎ ﯾﺎ ﺟﻨﺎق آن از‬ ‫ﭼﻮب ﺧـﺪﻧﮓ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد ‪ :‬ﭼﻨـﺎن ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﺶ ز زﯾﻦ ﺧـﺪﻧﮓ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﯽ ﯾﮑﯽ ﭘﺸﻪ دارد ﺑﭽﻨـﮓ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﮐﻪ اﻧـﺪرﮔﺸﺎدم در ﮐﯿﻦ و‬ ‫ﺟﻨﮓ ورا ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻢ ز زﯾﻦ ﺧـﺪﻧﮓ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻢ ز زﯾﻦ ﺧـﺪﻧﮓ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﯽ ﻧـﺪارم ﺑﻪ ﯾﮏ ﭘﺸﻪ ﺳـﻨﮓ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺮ اﺳـﺒﺎن‬ ‫ﻧﻬﺎدﻧﺪ زﯾﻦ ﺧﺪﻧﮓ ﻫﻤﻪ ﺟﻨﮓ را ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺗﯿﺰﭼﻨﮓ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺧﺪﻧﮕﯽ رﺳﺘﻪ از زﯾﻦ ﺧﺪﻧﮕﺶ ﮐﻪ ﺷﻤﺸﺎد آب ﮔﺸﺖ از آب و رﻧﮕﺶ‪.‬‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﻣﻄﻠﻖ ﺗﯿﺮ‪ .‬ﺗﯿﺮ ﮐﻪ در ﮐﻤﺎن ﺑﻨﺪﻧـﺪ و ﺑﯿﻔﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺗﯿﺮ ﮐﻪ از ﮐﻤﺎن ﺟﻬﺎﻧﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻤﻨﺎﺳـﺒﺖ آﻧﮑﻪ از ﭼﻮب درﺧﺖ ﺧـﺪﻧﮓ ﮐﻪ ﻧﯿﮏ‬ ‫ﺳﺨﺖ اﺳﺖ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد ‪ :‬ﺧـﺪﻧﮕﺶ ﺑﯿﺸﻪ ﺑﺮ ﺷـﯿﺮان ﻗﻔﺺ ﮐﺮد ﮐﻤﻨﺪش دﺷﺖ ﺑﺮ ﮔﻮران ﺧﺒﺎﮐﺎ‪.‬دﻗﯿﻘﯽ‪ .‬ﺧﺪﻧﮕﯽ ﮔﺰﯾﻦ ﮐﺮد ﭘﯿﮑﺎن ﭼﻮ‬ ‫آب ﻧﻬﺎده ﺑﺮ او ﭼﺎر ﭘّﺮ ﻋﻘﺎب‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧـﺪﻧﮕﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﮑﺎن او ده ﺳﺘﯿﺮ ز ﺗﺮﮐﺶ ﺑﺮآورد ﮔﺮد دﻟﯿﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧـﺪﻧﮕﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﮑﺎﻧﺶ ﺑﺪ‬ ‫ﺑﯿـﺪ ﺑﺮگ ﻓﺮودوﺧﺖ ﺑﺮ ﺗـﺎرك ﺗﺮك ﺗﺮگ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﻪ ﯾـﮏ ﺧـﺪﻧﮓ دژآﻫﻨـﮓ ﺟﻨـﮓ دادي ﺗﻨـﮓ ﺗﻮ ﺑﺮ ﭘﻠﻨـﮓ ﺷـﺦ و ﺑﺮ ﻧﻬﻨﮓ‬ ‫درﯾﺎﺑﺎر‪ .‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬ﮔﺮدد از زﺧﻢ ﺧﺪﻧﮓ او ﭼﻮ ﺑﺮدارد ﮐﻤﺎن ﮔﺮدد از ﻧﻮك ﺳـﻨﺎن او ﭼﻮ ﺑﮕﺸﺎﯾﺪ ﮐﻤﯿﻦ ﻣﻬﺮه ﭼﻮن زﻧﺒﻮرﺧﺎﻧﻪ در ﺳـﺮ‬ ‫ﻣﺎر ﺷـﮑﻨﺞ زﻫﺮه ﭼﻮن اﻟﻤﺎس رﯾﺰه در ﺗﻦ ﺷـﯿﺮ ﻋﺮﯾﻦ‪ .‬ﻋﺒـﺪاﻟﻮاﺳﻊ ﺟﺒﻠﯽ‪ .‬از ﻧﺸﺎط وﺻﺎل ﭼﺸﻢ ﻋـﺪوت ﭼﻮن ﺑﭙﺮد ﺧـﺪﻧﮓ ﺗﻮ ز ﮐﻤﺎن‪.‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻮاﺳﻊ ﺟﺒﻠﯽ‪ .‬ﭘﺮﻧﺪه ﺧﺪﻧﮓ ﮔﺸﺖ ﺑﯽ ﺟﺎن ﻫﺮ روز ﺑﻘﺼﺪ ﺟﺎن دﯾﮕﺮ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬از ﺑﯿﻢ ﭼﺮخ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺮ ﻫﻮا ﺑﺎ ﮐﺮﮐﺴﺎن ﭼﺮخ‬ ‫ﭘﺮ ﮐﺮﮐﺲ و ﺧﺪﻧﮓ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﮔﺸﺎد ﺗﯿﺮ ﻏﻤﺰه ز ﺧﻢ ﮐﻤﺎن اﺑﺮو ﮔﺬرد ز ﺳـﻨﮓ ﺧﺎرا ﺳﺮ ﻧﺎوك ﺧﺪﻧﮕﺶ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬دام ﻣﺎﻫﯽ ﺷﻮد‬ ‫ز زﺧﻢ ﺧﺪﻧﮓ ﮔﺮ ﺑﺴﺪ ﺳـﮑﻨﺪر اﻧﺪازد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬دل ﻧﺪارم ورﻧﻪ ﺑﺮ ﺻﯿﺪ آﻣﺪي ﻫﺮ ﺧﺪﻧﮕﯽ ﮐﺰ ﮐﻤﺎن اﻓﺸﺎﻧﺪﻣﯽ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭘﺮ ﺧﺪﻧﮓ ﺗﻮ‬ ‫ﻫﺴـﺖ ﺷـﻬﯿﺮ روح اﻟﻘـﺪس ﭘﺮﭼﻢ رﺧﺶ ﺗـﻮ ﻫﺴﺖ ﻧﺎﺻـﯿﻪء ﺣـﻮر ﻋﯿﻦ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻋﻘﺎﺑـﺎن ﺧـﺪﻧﮕﺖ ﺧـﻮن ﺳﺮﺷـﺘﻪ ﺑﺮات ﮐﺮﮐﺴـﺎن ﺑﺮ ﭘﺮ‬ ‫ﻧﺒﺸـﺘﻪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧـﺪﻧﮕﯽ رﺳـﺘﻪ از زﯾﻦ ﺧـﺪﻧﮕﺶ ﮐﻪ ﺷـﻤﺸﺎد آب ﮔﺸﺖ از آب و رﻧﮕﺶ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬از ﻣﯿﺎن دو ﺷﺎﺧﻬﺎي ﺧـﺪﻧﮓ ﺟﺴـﺖ‬ ‫ﻣﻘﺮاﺿﻪء ﻓﺮاخ آﻫﻨﮓ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻮ در ﺷـﺼﺖ اوﻓﺘﺎدش زﻧـﺪﮔﺎﻧﯽ ﺧـﺪﻧﮓ اﻓﺘﺎدش از ﺷـﺴﺖ ﺟﻮاﻧﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺟﻤﻠﻪ ادراﮐﺎت ﺑﺮ ﺧﺮﻫﺎي‬ ‫ﻟﻨـﮓ او ﺳﻮار ﺑﺎدﭘﺎﯾﺎن ﭼﻮن ﺧـﺪﻧﮓ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬از اﯾﺮا ﮐﺎرﮔﺮ ﻧﺎﻣـﺪ ﺧـﺪﻧﮕﻢ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﺎزو ﮐﻤﺎن ﺳﺎم دارم‪.‬ﺑﻮﻃﺎﻫﺮ‪ .‬ﺟﻮان دﯾـﺪم از ﮔﺮدش‬ ‫ﭼﺮخ ﭘﯿﺮ ﺧـﺪﻧﮕﺶ ﮐﻤـﺎن ارﻏﻮاﻧﺶ زرﯾﺮ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﺧـﺪﻧﮕﻬﺎي ﺷـﻬﺎب اﻧـﺪران ﺷﺐ ﺷـﺒﻪ ﮔﻮن روان ﭼﻮ ﻧﻮر ﺧﺮد در روان‬ ‫اﻫﺮﯾﻤﻦ‪) .‬ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪء اوﺑﻬﯽ(‪ .‬ﺑﻮد ز دود ﻣﮋه ﺷـﻌﻠﻪء ﻧﮕﻪ را ﺑﺎل ﺧـﺪﻧﮓ ﻧﺎز ﺗﻮ ﺗﺎ ﭘﺮ ﺑﺪل ﻧﺸـﺴﺖ ﻣﺮا‪ (2).‬؟ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺑﺮ ﮐﻤﺎن ﻣﯽ‬ ‫ﮐﺸﺪ آن ﻏﻤﺰه ﺧﺪﻧﮕﯽ ﮐﻪ ﻣﭙﺮس اي ﺧﻮﺷﺎ ﺳـﯿﻨﻪء وﺣﺸـﯽ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن اﺳﺖ اﻣﺮوز‪ (3).‬ﻣﻼ وﺣﺸـﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺑﺘﺎن ز ﺑﺲ ﮐﻪ ﺑﺠﺎﻧﻢ‬ ‫ﺧﺪﻧﮓ ﮐﯿﻦ ﺑﺴـﺘﻨﺪ ز ﭼﺎر ﺳﻮ ﺑﻪ رﺧﻢ ﺳﺪ آﻫﻨﯿﻦ ﺑﺴـﺘﻨﺪ‪ (4).‬ﻣﻼـ ﺷﺎﻧﯽ ﺗﮑﻠﻮ )از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﻣﺠﺎزًا‪ ،‬ذﮐﺮ‪ .‬ﻧﺮه ‪ :‬ﻧﯿﻢ ﻣﺴـﺘﮏ ﻓﺘﺎده و‬ ‫ﺧﻮرده ﺑﯽ ﺧﯿﻮ اﯾﻦ ﺧـﺪﻧﮓ ﯾﺎزهء ﻣﻦ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ - .‬ﺧﺪﻧﮓ ﺗﺮﮐﯽ؛ ﺧﺪﻧﮓ ﺗﺮﮐﺎن‪ .‬ﺗﯿﺮ ﺗﺮﮐﯽ‪ .‬ﺗﯿﺮﮐﻪ ﺗﺮﮐﺎن ﺳﺎزﻧﺪ ﯾﺎ ﺗﯿﺮ ﮐﻪ ﻫﻤﭽﻮن ﺗﯿﺮ‬ ‫ﺗﺮﮐﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ‪ :‬ﺧﺪﻧﮓ ﺗﺮﮐﯽ ﺑﺮ روي و ﺳﺮ ﻫﻤﯽ ﺧﻮردﻧﺪ ﻫﻤﯽ ﻧﯿﺎﻣﺪ ﺑﺮ روﯾﺸﺎن ﭘﺪﯾﺪ ﻏﯿﺮ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ - .‬ﺧﺪﻧﮓ زﯾﻦ؛ ﺧﺪﻧﮓ‬ ‫از آن زﯾﻦ ‪ :‬ﻫﻮا را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﭼﻮن ﻣﺮغ ﺑﺴـﺘﻨﺪ ﭼﻮ ﻣﺮﻏﯽ ﺑﺮ ﺧﺪﻧﮓ زﯾﻦ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺧﺪﻧﮓ ﻏﻤﺰه؛ ﻏﻤﺰه ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻣﮋهء ﭼﺸﻢ اﺳﺖ‬ ‫و ﻣﻘﺼﻮد از ﺗﺮﮐﯿﺐ »ﺧﺪﻧﮓ ﻏﻤﺰه« ﻣﮋه اي اﺳﺖ ﭼﻮن ﺧﺪﻧﮓ ﺧﻠﻨﺪه ‪ :‬ﺧﺪﻧﮓ ﻏﻤﺰه ﺑﻨﻈﻤﯽ زدي و آه ﮐﺸـﯿﺪ زﺑﺎن ﺑﺮﯾﺪم اﮔﺮ آﻓﺮﯾﻦ‬ ‫ﻧﻤﯿﺪاﻧﺴﺖ‪ (5).‬ﻣﻼ ﻧﻈﻤﯽ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ - .‬ﺧﺪﻧﮓ ﻣﮋه؛ ﺗﯿﺮ ﻣﮋه‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﮋه اي اﺳﺖ ﭼﻮن ﺗﯿﺮ ﮔﺬارﻧﺪه‪ .‬ﺧﺪﻧﮓ ﻏﻤﺰه ||‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ ﺗﯿﺮ‬ ‫ﮐﻮﭼـﮏ‪) .‬از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت ||(‪ .‬ﺧﺮﭼﻨﮓ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - (1) .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ‬ ‫ﮐﻠﻤﻪ ﮔـﺎﻫﯽ ﻣﺠـﺎزًا ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ و راﺳﺖ ﻣﯽ آﯾـﺪ‪ ،‬ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ در اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﺳﻮزﻧﯽ‪ :‬ﺗﯿﺮ ﺧـﺪﻧﮓ ﺷـﺎه ﺑﮑﻠﮏ ﺗﻮ داد ﺷـﻐﻞ ﺗﺎ راﺳﺘﯽ و‬ ‫راﺳـﺖ روي ﮔﯿﺮد از ﺧــﺪﻧﮓ‪ - (2) .‬اﯾـﻦ ﺑﯿـﺖ را ﺻـﺎﺣﺐ آﻧﻨـﺪراج ﺷﺎﻫـﺪ ﺑﺮاي »ﺧـﺪﻧﮓ ﻧﺸﺴــﺘﻦ« آورده اﺳـﺖ‪ - (3) .‬اﯾــﻦ ﺑﯿﺖ‬ ‫ﺷﺎﻫـﺪﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨـﺪراج ﺑﺮاي »ﺧﺪﻧﮓ ﮐﺸـﯿﺪن« آورده اﺳﺖ‪ - (4) .‬اﯾﻦ ﺑﯿﺖ در آﻧﻨـﺪراج ﺷﺎﻫـﺪ ﻣﺜﺎل اﺳﺖ ﺑﺮاي »ﺧـﺪﻧﮓ‬ ‫ﺑﺴﺘﻦ«‪ - (5) .‬در آﻧﻨﺪراج اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﺷﺎﻫﺪ »ﺧﺪﻧﮓ زدن« اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻧﮓ‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ ﭘﺸﺖ آب ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن زاﺑﻞ‪ .‬واﻗﻊ در ﺳﯿﺰده ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﺑﻨﺠﺎر و ﻫﻔﺖ ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫ده دوﺳـﺖ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻪ زاﺑـﻞ‪ .‬اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ در ﺟﻠﮕﻪ واﻗـﻊ و آب و ﻫـﻮاﯾﺶ ﮔﺮم و ﻣﻌﺘـﺪل و داراي ‪ 370‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬زﺑﺎن اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫ﻓﺎرﺳﯽ و ﺑﻠﻮﭼﯽ اﺳﺖ و آب آن از رودﺧﺎﻧﻪء ﻫﯿﺮﻣﻨﺪ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري و ﮐﺮﺑﺎس‬ ‫ﺑﺎﻓﯽ ﮔﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬ ‫ﺧﺪﻧﮕﺎن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ِاخ( ده ﮐـﻮﭼﮑﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﺷـﻬﺮ آﺳـﻤﺎن ﺑﺨﺶ ﺳـﺎردوﺋﯿﻪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺟﯿﺮﻓـﺖ‪ .‬واﻗـﻊ در ‪53‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑـﺎﺧﺘﺮي‬ ‫ﺳﺎردوﺋﯿﻪ و ‪18‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب راه ﻣـﺎﻟﺮو ﺑـﺎﻓﺖ ‪ -‬ﺳـﺎردوﺋﯿﻪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺤـﻞ داراي ﺑﯿﺴﺖ ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﺳـﺎﮐﻨﯿﻦ آن از ﻃﺎﯾﻔﻪء‬ ‫ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬ ‫ﺧﺪﻧﮓ اﻓﮑﻦ‪.‬‬



‫ك[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(آﻧﮑﻪ ﺧـﺪﻧﮓ اﻓﮑﻨـﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺗﯿﺮ اﻧـﺪازد‪ .‬ﺗﯿﺮاﻓﮑﻦ‪ .‬ﺗﯿﺮاﻧـﺪاز‪ .‬ﺧـﺪﻧﮓ اﻧـﺪاز ‪ :‬ﭘﯿﺎده ﺳﭙﺮ در ﺳﭙﺮ آﺧﺘﻪ ﺧـﺪﻧﮓ‬ ‫]َخ َد َا َ‬ ‫اﻓﮑﻦ از ﭘﺲ ﮐﻤﯿﻦ ﺳـﺎﺧﺘﻪ‪ .‬اﺳـﺪي )ﮔﺮﺷـﺎﺳﺐ ﻧـﺎﻣﻪ(‪ .‬ز ﺷـﺴﺖ ﺧـﺪﻧﮓ اﻓﮑﻨـﺎن ﺧﺎﺳﺖ ﺟﻮش ﮐﻤﺎن ﮔﻮﺷﻪ ﻫﺎ ﮔﺸﺖ ﻫﻤﺮاز ﮔﻮش‪.‬‬ ‫اﺳﺪي )ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻧﮓ اﻧﺪاز‪.‬‬



‫]َخ َد َا[ )ِا( آﻧﮑﻪ ﺧـﺪﻧﮓ ﻣﯽ اﻧـﺪازد‪ .‬ﺧـﺪﻧﮓ اﻓﮑﻦ‪ .‬ﺗﯿﺮاﻧﺪاز ‪ :‬ﺷـﻬﺮي ﮐﻪ ﻫﻤﭽﻮ ﺳـﮑﻨﺪر ﺳـﭙﻬﺒﺪان دارد ﺳـﻨﺎن ﮔﺬار و ﮐﻤﻨﺪاﻓﮑﻦ و‬ ‫ﺧﺪﻧﮓ اﻧﺪاز‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻧﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َد َن[ )ع ص( ﺑﺴـﯿﺎر دوﺳﺖ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬اﻟﺬي ﯾﺨﺎدن اﻟﻨﺎس ﮐﺜﯿﺮًا‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‬ ‫)از ﻗﺎﻣﻮس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺪو‪.‬‬



‫]ُخ ‪َ /‬خ[ )ِا( ﺗﻒ‪ .‬آب دﻫﻦ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬آب دﻫﻦ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ از اﺛﺮ ﻣﺰه ﭼﯿﺰي ﺑﻬﻢ رﺳﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬آب دﻫﺎن ﮐﻪ ﺑﻬﻨﺪي‬ ‫ﺗﻬـﻮك ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺧﯿـﻮ‪ .‬ﺑﺰاق‪ .‬ﺑﺴـﺎق‪ .‬ﺑ ُﺼـﺎق‪ .‬ﺗﻔﻮ‪ .‬ﺧﯿﻮي‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺑﻔـﺞ‪) .‬از ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﻓﺮﻫﻨـﮓ اﺳـﺪي‬ ‫ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ( ‪ :‬آن روي و رﯾﺶ ﭘﺮﮔﻪ و ﭘﺮ ﺑﻠﻐﻢ و ﺧـﺪو ﻫﻤﭽﻮن ﺧﺒﺰدوﯾﯽ ﮐﻪ ﮐﻨﯽ زﯾﺮ ﭘﺎي ﭘﺨﭻ‪ .‬ﻟﺒﯿﺒﯽ‪ .‬ﻣﯽ ﺑﺎرد از دﻫﺎﻧﺖ ﺧﺪو اﯾﺪون‬ ‫ﮔﻮﯾﯽ ﮐﻪ ﺳـﺮ ﮔﺸﺎدﻧـﺪ ﻓﻮﮔـﺎن را‪.‬ﻟﺒﯿﺒﯽ‪ .‬ﻫﻤـﺎن ﮐﺰ ﺳـﮓ زاﻫﺮي دﯾـﺪﻣﯽ ﻫﻤﯽ ﺑﯿﻨﻢ از ﺧﯿﻞ و ﺧﻠﻢ و ﺧـﺪو‪.‬ﻋﺴـﺠﺪي‪ .‬ﮔﺮ ﺧـﺪو را ﺑﺮ‬ ‫آﺳـﻤﺎن ﻓﮑﻨﻢ ﺑﯽ ﮔﻤﺎﻧﻢ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭼﮑﺎد آﯾـﺪ‪.‬ﻃﺎﻫﺮﻓﯿﺾ‪ .‬از ﺑـﺪ ﭼﺮخ آﺳـﯿﺎﮐﺮدار ﺧﺸﮏ ﺷﺪ در دﻫﺎن ﺑﻨﺪه ﺧﺪو‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺳـﺒﮏ ﺧﺪوي‬ ‫ﺧﻮد اﻧﺪاﺧﺖ در دﻫﺎﻧﺶ و ﮔﻔﺖ ﺑﮑﺮدم اي ﭘﺴـﺮ اﯾﻦ ﮔﻔﺖ ﺗﻮ ﻫﻤﻪ ﺗﺴـﻠﯿﻢ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬او ﺧﺪو اﻧﺪاﺧﺖ ﺑﺮ روي ﻋﻠﯽ اﻓﺘﺨﺎر ﻫﺮ ﻧﺒﯽ و ﻫﺮ‬ ‫وﻟﯽ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬او ﺧﺪو اﻧﺪاﺧﺖ ﺑﺮ روﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺎه ﺳـﺠﺪه آرد ﭘﯿﺶ او در ﺳـﺠﺪه ﮔﺎه‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﭼﻮن ﺧﺪو اﻧﺪاﺧﺘﯽ ﺑﺮ روي ﻣﻦ ﻧﻔﺲ ﺟﻨﺒﯿﺪ‬ ‫و ﺗﺒﻪ ﺷـﺪ ﺧﻮي ﻣﻦ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺑﺎز او آن ﻋﺸـﺮﻫﺎ ﺑﺎ آن ﺧـﺪو ﻣﯽ ﺑﭽﺴـﺒﺎﻧﯿﺪ ﺑﺮ اﻃﺮاف رو‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺗُﻔﺎل؛ ﺧـﺪو اﻧـﺪاﺧﺘﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺗُﻔﻞ؛ ﺧﺪو‬ ‫اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪ .‬ﺧﺸﻮع؛ ﺧﺪوي ﻟﺰج اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺪوآﻟﻮد‪.‬‬



‫]ُخ ‪َ /‬خ[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻟﻮده ﺑﻪ ﺧـﺪو‪ .‬آﻟﻮده ﺑﻪ آب دﻫـﺎن‪ .‬ﺗﻔﯽ‪ .‬آخ ﺗﻔﯽ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﺮاﻓﺸﺎﻧـﺪم ﺧـﺪوآﻟﻮد ﭼﻠﻪ در‬ ‫ﺷﮑﺎف او‪ .‬ﻋﺴﺠﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺪو اﻓﮑﻨﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﻒ اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪ .‬آب دﻫﺎن اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪ .‬ﺧﺪو اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪ .‬ﺑﺼﻖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]ُخ ‪َ /‬خ َا َ‬ ‫ﺧﺪو اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]ُخ ‪َ /‬خ َا َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﻒ اﻧـﺪاﺧﺘﻦ‪ .‬آب دﻫﺎن اﻧـﺪاﺧﺘﻦ‪ .‬ﺧﺪو اﻓﮑﻨﺪن‪ .‬ﺑﺼﻖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪ :‬او ﺧﺪو اﻧﺪاﺧﺖ ﺑﺮ روﯾﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺎه ﺳﺠﺪه آرد ﭘﯿﺶ او در ﺳﺠﺪه ﮔﺎه‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺪوب‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﺳﺨﺖ ﺑﺮﻧﺪه‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺳﯿﻒ ﺧﺪوب‪.‬‬ ‫ﺧﺪوج‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﻧﺎﻗﻪ اي ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﻣﺪت وﺿﻊ ﺣﻤﻞ زاﯾﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪوج‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج َﺧﺪوج‪) .‬از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪود‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج َﺧ ّﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﺎن اﻟﻘﺮآن ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺧﺴﺎره ﻫﺎ ‪:‬از ﻣﻄﻠﻊ‬ ‫ﻓﻠﻖ ﺗﺎ ﻣﻘﻄﻊ ﺷـﻔﻖ ﺑﺤﺪود اﺳﯿﺎف ﺧﺪود اﺻﻨﺎف آن ﺟﻤﻊ ﻣﯽ ﺷﮑﺎﻓﺘﻨﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﻃﺒﯿﻌﺖ او در اﺧﺘﯿﺎر ﺣﺪود ﻗﻮاﺿﺐ ﺑﺮ‬ ‫ﺧـﺪود ﮐﻮاﻋﺐ‪ ...‬ﺑﺮ ﺧﻼـف ﻃﺒـﺎع ﺑﺸـﺮ ﺑﻮده‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﺧـﺎك راﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ او ﻣﯿﮕـﺬري ﺳـﺎﮐﻦ ﺑﺎش ﮐﻪ ﻋﯿﻮن اﺳﺖ و‬ ‫ﺟﻔﻮن اﺳﺖ و ﺧﺪود اﺳﺖ و ﻗﺪود‪ .‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺪود‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﻮرﺗﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ‪ .‬ﻧﺼﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪود‪ ،‬ﮔﻮﺷﻪ اي اﺳﺖ از ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻧﺰدﯾﮏ ﻃﺎﺋﻒ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺪور‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج ـِﺧ ﺪر‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺟﻤﻊ ـِﺧ ﺪر‪ .‬ﭘﺮده ﺑﺮاي دﺧﺘﺮان در ﮔﻮﺷﻪء ﺧﺎﻧﻪ و ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ﺑﺪﯾـﺪن ﻧﯿﺎﯾﺪ از ﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‪) .‬از‬ ‫آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪر ﺷﻮد ‪ :‬ﻫﻤﮕﺎن را ﺑﻨﺎز ﭘﺮورده داﯾﻪء رﻧﺞ در ﺳﺘﻮر ﺧﺪور‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪوراء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ در ﺑﻼد ﺑﻨﯽ ﺣﺎرث ﺑﻦ ﮐﻌﺐ‪ .‬ﺟﻌﻔﺮﺑﻦ ﻋﻠﯿﻪ ﺣﺎرﺛﯽ در وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺰﻧـﺪان ﺑﻮده درﺑﺎرهء آن ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬اﻻﻫﻞ‬ ‫اﻟﯽ ﻇﻞ اﻟﻨﻀﺎرات ﺑﺎﻟﻀـﺤﯽ ﺳﺒﯿﻞ و ﻧﻐﺮﯾﺪ اﻟﺤﻤﺎم اﻟﻤﻄﻮق‪ .‬وﺷـﺮﺑﮥ ﻣﺎء ﻣﻦ ﺧﺪوراء ﺑﺎرد ﺟﺮي ﺗﺤﺖ اﻓﻨﺎن اﻻراك اﻟﻤﺴﻮق و ﺳﯿﺮي ﻣﻊ‬ ‫اﻟﻔﺘﯿﺎن ﮐﻞ ﻋﺸﯿﮥ اﺑﺎري ﻣﻄﺎﯾﺎﻫﻢ ﺑﺎدﻣﺎء ﺳﻤﻠﻖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺪوش‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﻣﮕﺲ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب( )از ﻗﺎﻣﻮس ||(‪ .‬ﮐﯿﮏ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﺮﻏﻮث‪) .‬ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد||(‪.‬‬ ‫ﺷﻐﺎل‪ .‬اﺑﻦ ﻋﺮس‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪ .‬ﺷﮑﺎل‪.‬‬ ‫ﺧﺪوش‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج ﺧـﺪش‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻗﺎﻣﻮس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺪش ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪوع‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻧﺎﻗﻪ اي ﮐﻪ ﺑﺎري اﻧـﺪك ﺷـﯿﺮ ﻓﺮودﻫﺪ و ﺑﺎري ﺷـﯿﺮ ﭘﺮ دارد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬ﻧﺎﻗﻪ و ﻏﯿﺮ آن ﮐﻪ ﺑﺎري ﺷـﯿﺮ‬ ‫ﻓﺮودﻫـﺪ و ﺑـﺎري ﭘﺮ دارد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ ||(‪ .‬راه ﮐﻪ ﮔـﺎه ﻫﻮﯾـﺪا ﮔﺮدد و ﮔﺎه ﻣﺨﻔﯽ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ‬ ‫اﻟﻠﻐﮥ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻗﺎﻣﻮس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﻣﺮد ﺑﺴـﯿﺎر ﻓﺮﯾﺒﮑﺎر‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‬ ‫)از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻗﺎﻣﻮس(‪.‬‬ ‫ﺧﺪوك‪.‬‬



‫]ُخ ‪َ /‬خ[ )ِا( ﭘﺮاﮐﻨـﺪه و ﭘﺮﯾﺸـﺎن ﺷـﺪن ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺑﺎﺷـﺪ از اﻣﻮر ﻧﺎﻣﻼﯾﻢ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﺮﻫﻢ زدﮔﯽ دل ﮐﻪ از دﻏـﺪﻏﻪ و‬ ‫دﺳﺖ در زﯾﺮ ﺑﻐـﻞ ﮐﺮدن ﮐﺴـﯽ دﯾﮕﺮ را ﯾﺎ از ﺳـﺨﻦ ﻧﺎﻣﻼﯾﻢ ﺑﻬﻢ رﺳـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت ||(‪ .‬ﻗﻬﺮ و‬ ‫ﺧﺸﻢ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﭼﻮن ﮐﯿﮏ ﺟﻬﺎن ﺟﻬﺎﻧﯽ اي وﻧﺪ ﺧﺸﻮك آورده زﻣﺎﻟﺶ ﭘﺪر‬ ‫ﺧﺸﻢ و ﺧـﺪوك‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﻘﻤﺎر ﺑﺮ ﻧﯿﺎﯾﻢ ﺑﺨـﺪوك ﻧﺰ ﺗﻮ ﻧﻪ ز ﻣﻦ ﺳـﺮ ﺑﺴـﺮ و ﻧﻮك ﺑﻨﻮك‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬از ﺣﺴـﺪ ﻓﺘـﺢ ﺗﻮ ﺧﺼﻢ ﺗﻮ ﭘﯽ‬ ‫ﮐﺮد اﺳﺐ ﻫﻤﭽﻮ ﺟﺤﯽ ﮐﺰ ﺧـﺪوك ﭼﺮﺧﻪء ﻣـﺎدر ﺷـﮑﺴﺖ‪ .‬اﻧﻮري ||‪ .‬رﺷـﮏ‪ .‬ﺣﺴـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﻧﺠﻤﻦ آراي‬ ‫ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﺧﺠﻠﺖ‪ .‬ﺷـﺮﻣﻨﺪﮔﯽ‪ .‬ﺷـﺮﻣﺴﺎري‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺷـﺮﻣﻨﺪه‪ .‬ﺷـﺮﻣﺴﺎر‪ .‬ﺧﺠﻞ‪) .‬ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( ‪:‬‬ ‫ﮐﻮه از ﺑﺮاي ﺧـﺪﻣﺖ اوﻟﯿـﺎش )ﻣﺎزﻧـﺪران( ﭼﻨﺎن ﻣﺸـّﻤﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ داﻣﻦ ﺑﺮ ﮐﻤﺮ زده اﺳﺖ‪ .‬درﯾﺎ از ﻏﯿﺮت دﺳﺖ اﺳـﺨﯿﺎش ﺑـﺪان ﺳﺎن در‬ ‫ﺧـﺪوك اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺮﯾﺒﺎن ﭼﺎك ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ آﻣﻞ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻣﻞ رﺳـﺪ ﻣﻞ اﻣﻞ در ﺟﺎﻣﺶ ﺻـﻔﺎ ﯾﺎﺑـﺪ و ﻫﺮ ﺳﺎري ﮐﻪ ﺑﺮﺳﺎري ﮔـﺬرد‬ ‫ﺣـﻆ ﺣﺮص از ﺧﻮان ﮐﺮم ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ ﺑﺮدارد‪) .‬از ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻧﺎﻣﻪء ﻣﻠﮏ اﻟﮑﻼم ﺟﻼل اﻟـﺪﯾﻦ اﻟﺪﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ از ﺟﻨﮓ ﺧﻄﯽ ﻣﻮرخ ﺑﻪ ‪.(||651‬‬ ‫ﺧﺠﻞ ﺧـﺪوك ﺷﺪن در ﮐﺎر ﺑﺮ ﮐﺴـﯽ و ﻧﺪاﻧﺴـﺘﻦ ﺑﯿﺮون ﺷﺪن از آن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬آزردﮔﯽ‪ .‬ﻏﺼﻪء ﺑﯽ ﺟﺎ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻏﻢ‪ .‬اﻧـﺪوه‪ .‬ﻃﯿﺮﮔﯽ‪ .‬دﻟﺘﻨﮕﯽ‪ .‬دﻟﮕﯿﺮي‪ .‬ﻏﺼﻪ‪ .‬ﺑﮑﻤﺎز‪ .‬ﺑﮋﻣﺎﻧﯽ ﺗﯿﻤﺎر‪ .‬آدرﻧﮓ‪ .‬آذرﻧﮓ‪ .‬اﻧﺪه‪ .‬اﻓﺴـﺮدﮔﯽ‪ .‬دل اﻓﺴـﺮدﮔﯽ‪.‬‬ ‫ﻣﻼـل‪ .‬ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ‪ .‬ﺣﺰن‪ .‬ﻣﺴــﺘﻤﻨﺪي‪ .‬ﭘﮋﻣـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻧﮋﻧــﺪي‪ .‬ﻧﺠﻨـﺪي‪ .‬ﺧـﻮن دل‪ .‬ﺧـﻮن ﺟﮕﺮ‪ .‬ﻓﺮم‪ .‬رﺧـﺒﯿﻨﻪ‪ .‬ﺧﻠﺠـﺎن ﺧـﺎﻃﺮ‪ .‬دﻟﻬﺮه‪ .‬دﻟـﻮاﭘﺲ‪.‬‬ ‫اﺿـﻄﺮاب‪ .‬در ﺑﻌﻀـﯽ از ﻗﺮاي ﻗﺰوﯾﻦ ﭼﻮن »زﯾـﺎران« ﻣﺘـﺪاول اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬دﻫﺮم ﻫﺰار ﮔﻮﻧﻪ رﯾﺎﺿﺖ ﻧﻤﻮد و ﻣﻦ ﻫﺮ‬ ‫ﻟﺤﻈﻪ ﻣﻤﺘﻠﯽ ﺗﺮم از ﻏﺼﻪ و ﺧﺪوك‪ .‬ﻇﻬﯿﺮ ﻓﺎرﯾﺎﺑﯽ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻧﻮﺷﺖ ﺑﺎد ﮐﻪ ﺷـﺮاب ﻣﻬﻨﺎ ﻣﯽ ﻧﻮﺷـﯽ و ﺷـﺮاب ﺑﯽ ﺧﺪوك و ﺑﯽ ﺧﻤﺎر ﻧﻮش‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﯽ‪) .‬ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻌﺎرف(‪ - .‬ﺑﺎﺧـﺪوك؛ ﻏﻤﮕﯿﻦ‪ .‬ﻣﻀـﻄﺮب‪ .‬ﻃﯿﺮه ‪ :‬ﻫﺮﮐﻪ ﺑﺮ درﮔﻪ ﻣﻠﻮك ﺑﻮد از ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎر ﺑﺎﺧﺪوك ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻨﺼـﺮي‬ ‫)از ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي(‪ - .‬ﺧﺪوﮐﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ؛ در ﺧﺸﻢ و ﺟﻮش آﻣﺪه‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺪوﻟﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َل[ )ع ﻣﺺ( آﮔﻨﺪه ﮔﻮﺷﺖ و ﺳﻄﺒﺮﺳﺎق ﮔﺮدﯾﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺪوم‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﺑﺴـﯿﺎر ﺧـﺪﻣﺖ ﮐﻨﻨـﺪه )ﻣﺆﻧﺚ و ﻣﺬﮐﺮ در وي ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ(‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪوﻧﺎك‪.‬‬



‫]ُخ ‪َ /‬خ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﻒ آﻟﻮده‪ .‬ﺑﺰاق آﻟﻮده‪.‬‬ ‫ﺧﺪوﻧﺎك ﮔﺮدﯾﺪن‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 718‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫گ َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﻒ آﻟﻮده ﺷﺪن‪ .‬ﺑﻪ آب دﻫﺎن آﻟﻮدﮔﯽ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪َ .‬ﻏﯿ َﺪَﻗﻪ؛ ﺧﺪوﻧﺎك ﮔﺮدﯾﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]ُخ ‪َ /‬خ َ‬ ‫ﺧﺪوﯾﻪ‪.‬‬



‫]َخ َي[ )ِاخ( وي ﺟﺪ ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﺣﺴﺎن ﺧﺪوﯾﯽ ﺣﺎﻓﻆ ﻗﺮآن اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪوﯾﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪوﯾﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺪوﯾﻪ اﺳﺖ و ﺧﺪوﯾﻪ ﺟﺪ ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﺣﺴﺎن ﻣﺤﺪث ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪوﯾﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﺳـﻬﻞ ﺑﻦ ﺣﺴﺎن ﺑﻦ اﺑﯽ ﺧﺪوﯾﻪ اﻟﺨﺪوﯾﯽ ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ ﮔﻔﺖ‪ :‬وي از ﺣﺎﻓﻈﺎن ﻗﺮآن ﺑﻮد و از ﺣﺎﺗﻢ ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ و ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ‬ ‫ﺳﻌﯿﺪ ﻗﻄﺎن و ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻣﻬﺪي رواﯾﺖ ﮐﺮد و از او اﺣﻤﺪﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ و ﻏﯿﺮ او رواﯾﺖ دارﻧﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪة‪.‬‬



‫]ُخ ْد َد[ )ع ِا( رﺧﺴﺎر‪ .‬ﮔﻮﻧﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧـ َﺪد‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج(‪ :‬و ﻫﻤﺎ‬ ‫ﺧﺪﯾﺎن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ ||(‪ .‬ﮔﻮد راز در زﻣﯿﻦ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺪد‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺪي‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﺪْي[ )ع ﻣﺺ( ﺑﺸـﺘﺎب رﻓﺘﻦ و ﮔـﺎم ﻓﺮاخ ﻧﻬﺎدن ﺷﺘﺮ ﯾﺎ اﺳﺐ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‬ ‫)از ﻗـﺎﻣﻮس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﻧـﻮﻋﯽ از رﻓﺘـﻦ ﺷـﺘﺮ ﯾـﺎ اﺳـﺐ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )از ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻗﺎﻣﻮس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬دوﯾﺪن َﺧﺮ ﻣﺎﺑﯿﻦ ﻣﯿﺦ و ﻏﻠﻄﯿﺪﻧﮕﺎه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻗﺎﻣﻮس(‪.‬‬ ‫ﺧﺪي‪.‬‬



‫]َخ دا[ )ع ِا( ﮐﺮﻣﻬﺎ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﮔﯿﻦ ﺳﺘﻮر ﺑﺮآﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻗﺎﻣﻮس( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺑﺸﺘﺎب رﻓﺘﻦ ﺳﺘﻮر‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪َ :‬ﺧْﺪي؛ ﺑﺸﺘﺎب رﻓﺘﻦ و ﮔﺎم ﻓﺮاخ ﻧﻬﺎدن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺑﭽﻪ اﻧـﺪاﺧﺘﻪء ﻧﺎﻗﻪ ﭘﯿﺶ از اﺗﻤﺎم ﻣـﺪت ﺣﻤﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳـﯿﻂ( )از‬ ‫ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﻧﺎﻗﻪ اي ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﻣـﺪت ﺣﻤﻞ زاده ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‬ ‫)از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻗـﺎﻣﻮس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﮐﻮدك‪) .‬دﻫـﺎر ||(‪ .‬در ﺗـﺪاول ﻋـﺎﻣﻪ ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﺎن ﺧﺎﺻﻪ زﻧﺎن‪ ،‬از اﻋﻼم زﻧﺎن‬ ‫ﻣﺨﻔﻒ ﺧﺪﯾﺠﻪ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺞ‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﺧﺎدم ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻤﻠﮏ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻫﺸﺎم ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ را از ﺗﻌـﺬﯾﺐ ﺧﺎﻟـﺪ ﻗﺸـﯿﺮي ﻣﻨﻊ ﮐﺮد‪ ،‬ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ از‬ ‫اﯾﻦ اﻣﺮ ﺳـﺨﺖ ﺑﺮآﻣـﺪ و ﮐﺎﺗﺐ ﺧﻮد را ﺑﻨﺎم ﻗﺤـﺪم ﺑﻨﺰد ﻫﺸﺎم ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ .‬ﭘﺲ از ﻣﮑﺎﻟﻤﺎت ﻫﺸﺎم از ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺧﺎرج ﺷـﺪ و او را‬ ‫ﺧﺪﯾﺞ‪ ،‬ﺧﺎدﻣﺶ‪ ،‬ﭘﯿﺮوي ﮐﺮد‪) .‬از اﻟﻮزراء و اﻟﮑﺘﺎب ص ‪.(41‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺞ‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ِاخ( اﺑﻦ راﻓـﻊ ﺑﻦ ﻋـﺪي اﻻﻧﺼـﺎري اﻻوﺳـﯽ اﻟﺤـﺎرﺛﯽ واﻟـﺪراﻓﻊ‪ ...‬ﺑﻐﻮي و ﺗﺎﺑﻌـﺎن او‪ ،‬او را از ﺟﻤﻠﻪ ﺻـﺤﺎﺑﯿﺎن آورده اﻧـﺪ‪ ،‬از او‬ ‫ﺣﺪﯾﺜﯽ رواﯾﺖ ﮐﺮده اﻧﺪ ﮐﻪ وﻫﻤﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺒﺮاﻧﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﻋﺎﺻﻢ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ از ﺷـﻌﺒﻪ از ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺳﻠﯿﻢ رواﯾﺖ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﻋﺒﺎﯾﮥ‬ ‫ﺑﻦ رﻓﺎﻋﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ از ﺟﺪ ﺧﻮد ﻧﻘﻞ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺟﺪ ﻣﻦ ﭼﻮن ﻣﺮد ﭼﻬﺎر ﭼﯿﺰ ﺑﺎﻗﯽ ﮔﺬارد‪ .‬ﺟﺎرﯾﻪ اي و ﻧﺎﺿﺤﯽ )ﺷﺘﺮ آﺑﮑﺶ( و ﻋﺒﺪ‬ ‫ﺣﺠﺎﻣﯽ و زﻣﯿﻨﯽ‪ ،‬ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ درﺑﺎرهء آﻧﻬﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﯽ اﻟﺠﺎرﯾﮥ ﻧﻬﯽ ﻋﻦ ﮐﺴﺒﻬﺎ و ﻗﺎل ﻓﯽ اﻟﺤﺠﺎم ﻣﺎ اﺻﺎب‬ ‫ﻓـﺎﻋﻠﻔﻪ اﻟﻨﺎﺿـﺢ و ﻗﺎل ﻓﯽ اﻻرض ازرﻋﻬﺎ اودﻋﻬﺎ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣـﺪﯾﺚ ﺑﺤﺚ ﻫﺎ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺎﻗﻠﯿﻦ ﯾﺎ ﻣﻨﺴﻮﺑﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣـﺪﯾﺚ ﺷﮏ ﺑﺴـﯿﺎر‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻧﯿﺰ درﺑﺎرهء ﺧﺪﯾﺞ اﺣﺎدﯾﺚ دﯾﮕﺮي ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﻻﺻﺎﺑﻪ ج ‪ 1‬ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ص ‪ 106‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺞ‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺳﺎﻟﻢ رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪﯾﺞ ﺑﻦ ﺳﻼﻣﮥ ﺑﻦ اوﯾﺲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﮐﻌﺐ ﺑﻦ اﻟﻔﺮات اﻟﺒﻠﻮي در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺞ‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺳﻼﻣﻪ ﺑﻦ اوﯾﺲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﮐﻌﺐ ﺑﻦ اﻟﻔﺮات اﻟﺒﻠﻮي ﺣﻠﯿﻒ ﺑﻨﯽ ﺣﺮام ﺑﻮده‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ او را‪» :‬اﺑﻦ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻦ اوس ﺑﻦ ﻋﻤﺮو«‬ ‫و ﺑﻌﻀـﯽ دﯾﮕﺮ »اﺑـﻦ اوس ﺑـﻦ ﺳـﺎﻟﻢ ﻋﻤﺮو اﻧﺼـﺎري« آورده اﻧـﺪ‪ .‬ﮐﻨﯿﻪء او »اﺑﺎﺷـﺒﺎث« اﺳﺖ و ﻣﻮﺳـﯽ ﺑﻦ ﻋﻘﺒﻪ از او ﻧـﺎم ﺑﺮده و او را از‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ آورده ﮐﻪ ﻋﻘﺒﻪء ﺛﺎﻧﯿﻪ را دﯾـﺪه و ﻃﺒﺮي ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﮔﻔﺘﻪ او واﻗﻌﻪء »ﺑـﺪر« و »اﺣﺪ« را ﻧﺪﯾﺪه اﺳﺖ اﺑﻮﻣﻮﺳـﯽ‬ ‫ﺑﺘﺒﻌﯿﺖ از اﺑﻦ ﻣﺎﮐﻮﻻ در »ﺧﺪﯾـﺞ« ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﺧﺘﻼف در ﻧﺎم ﭘـﺪر دو ﮐﺲ آورد ﯾﮑﯽ ﺧﺪﯾﺞ ﺑﻦ ﺳـﻼﻣﻪ و دﯾﮕﺮي ﺧﺪﯾﺞ ﺑﻦ ﺳﺎﻟﻢ‪) .‬از‬ ‫اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬س‪.(106‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﮥ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻣﺆﻧﺚ َﺧﺪﯾﺞ اﺳﺖ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﮥ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِاخ( ﺑﻨﺖ ﺟﻌﻔﺮ‪ .‬او دﺧﺘﺮ ﺟﻌﻔﺮﺑﻦ ﻧﺼـﯿﺮ اﻟﺘﻤﯿﻤﯽ ﺷﺎﻋﺮه اي ﺑﻮده اﺳﺖ اﻧﺪﻟﺴـﯽ ﮐﻪ ﻫﻢ در ادب دﺳﺘﯽ داﺷـﺘﻪ و ﻫﻢ در ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬ ‫اﻟﺤﺎن و اﺷـﻌﺎر او را ﺑﺪﻻوﯾﺰي و ﻃﺮب اﻧﮕﯿﺰي وﺻﻒ ﻧﻤﻮده اﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ از ﻧﺘﺎﯾﺞ اﻓﮑﺎر او ﭼﯿﺰي ﺑﺪﺳﺖ ﻧﯿﺎﻣﺪ‪) .‬از ﺧﯿﺮات ﺣﺴﺎن ج ‪ 1‬ص‬ ‫‪.(113‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ع ِا( ﻧﺎﻣﯽ اﺳﺖ از ﻧﺎﻣﻬﺎي زﻧﺎن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬در ﻋﺮف ﺧﺪﯾﺞ ﻫﻢ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِاخ( دﺧﺘﺮ ﻋﻠﯽ اﺑﯽ ﻃـﺎﻟﺐ اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨـﺎﺑﺮ ﻗﻮل ﺻـﺎﺣﺐ ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴـﯿﺮ ﻧﺎم ﻣﺎدر او ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴـﯿﺮ چ‬ ‫ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم ج ‪ 1‬ص ‪.(584‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﺮﻃـﺎ ﺑﺨﺶ راﻣﻬﺮﻣﺰ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﻫﻮاز‪ .‬واﻗﻊ در ﭘـﺎﻧﺰده ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧـﺎوري راﻣﻬﺮﻣﺰ ﮐﻨﺎر راه‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﻫﻔﺘﮕﻞ ﺑﻪ ﮔﻨﺒﺪ ﻟﺮان‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﮔﺮﻣﺴﯿﺮ و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ و داراي ‪ 160‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آب آن از‬ ‫رودﺧـﺎﻧﻪء راﻣﻬﺮﻣﺰ و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼـت و ﺑﺮﻧــﺞ اﺳـﺖ‪ .‬اﻫـﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸـﺎورزي ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و راه آﻧﺠـﺎ ﺷـﻮﺳﻪ اﺳـﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِاخ( اﻟﮑﺒﺮي ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ ام اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ‪ ،‬اول زن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم اﺳﺖ ﮐﻪ دﺧﺘﺮ ﺧﻮﯾﻠﺪﺑﻦ اﺳﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰي ﺑﻦ ﻗﺼﯽ از اﺷﺮاف ﻗﺮﯾﺶ‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎدر ﻣﺸﺎراﻟﯿﻬﺎ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﻨﺖ زاﺋﺪة اﻻﺻﻢ از اوﻻد ﻋﺎﻣﺮﺑﻦ ﻟﺆي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺰﻣﺎن ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ ﺧﺪﯾﺠﻪ را ﻃﺎﻫﺮه ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ و ﺣﻀـﺮت رﺳﺎﻟﺖ‬ ‫ﻟﻘﺐ »ﮐﺒﺮي« ﺑﻪ او داد‪ .‬ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ اﯾﻦ زن ﺑﻪ ازدواج ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳـﻼم درآﻣـﺪ و ﺣﻀـﺮت ﺻﺪﯾﻘﻪء ﻃﺎﻫﺮه ﻓﺎﻃﻤﻪء زﻫﺮا و ﻗﺎﺳﻢ و ﻃﯿﺐ و‬ ‫ﻃﺎﻫﺮ از ﺑﻄﻦ اوﺳﺖ‪ .‬ﺧـﺪﯾﺠﻪ ﮐﺒﺮي ﭘﯿﺶ از ﻫﻤﻪء زﻧﺎن ﻗﺒﻮل اﺳـﻼم و اﯾﻤﺎن ﻧﻤﻮد و ﻣﺪت ‪ 24‬ﺳﺎل و اﻧـﺪي دورهء زﻧﺪﮔﯽ او ﺑﺎ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ‬ ‫ﺑﻮد و ﺑﻌـﺪ از آن ﺑﺴـﺮاي دﯾﮕﺮ ﺷـﺘﺎﻓﺖ‪ .‬از وﺳﺎﺋﻞ ﻇﺎﻫﺮي ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﭘﯿﺸـﺮﻓﺖ ﮐﺎر ﻧﺒﻮت ﺷﺪ‪ ،‬ﺛﺮوت ﺧﺪﯾﺠﻪ را ذﮐﺮ ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬ﻋﺎﯾﺸـﻪ‬ ‫رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻫﻤﻮاره ﺧـﺪﯾﺠﻪ را وﺻﻒ و ﺛﻨﺎ ﻣﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ روزي ﻏﯿﺮت ﺑﺮ ﻣﻦ ﻋﺎرض ﺷﺪ و رﺷﮏ ﺑﺮدم و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺧﺪﯾﺠﻪ‬ ‫ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺮزﻧﯽ ﻧﺒـﻮده اﺳـﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻋﺎﻟﻤﯿـﺎن ﻣﺮ ﺗﺮا ﺑﻬـﺘﺮ از آن ﻋﻨـﺎﯾﺖ ﮐﺮده‪ .‬ﭘﯿﻐﻤـﺒﺮ اﺳـﻼم دﻟﺘﻨـﮓ ﺷـﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ‪ ،‬واﷲ ﺑﺒﻬـﺘﺮ از‬ ‫ﺧـﺪﯾﺠﻪ ﺗـﺎﮐﻨﻮن ﻧﺎﯾـﻞ ﻧﺸـﺪه ام‪ .‬در وﻗـﺘﯽ ﮐـﻪ ﺗﻤـﺎم ﻣﺮدم ﮐـﺎﻓﺮ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬او ﻣﺮا ﺗﺼـﺪﯾﻖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬در اواﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺑﻤﻌـﺎوﻧﺖ ﻣﻦ‬ ‫ﻧﻤﯿﭙﺮداﺧﺖ او ﺑﻪ ﺛﺮوت ﺧﻮد ﺑﺎ ﻣﻦ ﻣﺆاﺳﺎت ﮐﺮد و ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺑﻄﻦ او ﭼﻨﺪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﻤﻦ ﻋﻄﺎ ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬ﻋﺎﯾﺸﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﮐﻠﻤﺎت را از‬ ‫ﺣﻀﺮت ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳﺘﻤﺎع ﮐﺮد ﺑﺮ ﺧﻮد ﻣﺨﻤﺮ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻌﺪ از ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺑﺪ ﻧﮕﻮﯾﻢ‪ .‬ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺳﻪ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﻫﺠﺮت در ﺳﻦ ﺷﺼﺖ وﭘﻨﺞ‬ ‫ﺳﺎﻟﮕﯽ در ﻣﮑﻪء ﻣﻌﻈﻤﻪ ﺑـﺪار ﺑﻘﺎ ﺷـﺘﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺎرﯾـﺦ ﻣﺰاوﺟﺖ او ﺑﺎ ﺣﻀـﺮت رﺳﻮل‪ ،‬ﺑﯿﺴﺖ وﻫﻔﺖ ﺳﺎل و ﭼﻨـﺪ ﻣﺎه ﻗﺒﻞ از ﻫﺠﺮت‬ ‫اﺗﻔـﺎق اﻓﺘـﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪﯾﺠـﮥ اﻟﮑﺒﺮي‪ ،‬زﻧﯽ ﻋﺎﻗـﻞ و ﺑـﺎﺛﺮوت ﺑﻮد و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳـﻼم در ﺣﻖ او ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺪﯾﺠـﮥ ﺧﯿﺮ ﻧﺴـﺎء ﻋﺎﻟﻤﻬـﺎ‪) .‬از‬ ‫ﺧﯿﺮات ﺣﺴﺎن ج‪ 1‬ص‪ : (111‬از ﺳﺮ زﻫﺪ و ﺻﻔﺎ در ﺷﺨﺺ او ﻫﻢ ﺧﺪﯾﺠﻪ ﻫﻢ ﺣﻤﯿﺮا دﯾﺪه ام‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِاخ( اﻟﻨﻮﯾﺮي‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ ام اﻟﻔﻀـﻞ‪ .‬وي دﺧﺘﺮ ﻓﻘﯿﻪ اﺑﻮاﻟﻘـﺎﺳﻢ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻗـﺎﺳﻢ ﺑﻦ ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﻧﻮﯾﺮي و از ﻣﺤـﺪﺛﺎن‬ ‫اواﺳﻂ ﻗﺮن ﺷـﺸﻢ ﻫﺠﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺼـﺮ ﻋﻤﺮ ﻣﯽ ﮔﺬراﻧـﺪ‪ .‬ﭘﺪرش ﺑﺴﺎل ‪ 648‬ه ‪.‬ق ‪ .‬در ﺟﻨﮓ دﻣﯿﺎط ﺑـﺪﺳﺖ ﻓﺮﻧﮕﺎن ﮐﺸـﺘﻪ ﺷﺪ و‬ ‫ﺟﺪش ﻗﺎﺳﻢ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺟﺰوﻟﯽ ﺑﻮد و ﭘﺪر ﻗﺎﺳﻢ را ﮐﻪ ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ اﺑﻦ اﻟﺤﺎرﺛﯿﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ و ﭘﺪر ﺣﺴـﯿﻦ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻪ اﺑﻦ اﻟﻘﺮﺷـﯿﻪ‬ ‫اﺷـﺘﻬﺎر داﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺎﻧـﺪان ﻫﻢ ﺻـﺎﺣﺐ ﻓﻀـﻞ و از رﺋﯿﺴﺎن ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺳﯿﺪﻣﺮﺗﻀـﯽ در ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس در ﻣﺎدهء »ن و ر« ﻧﺎم آﻧﻬﺎ را ﺑﺮده و‬ ‫ﺣﺴﺐ ﺣﺎﻟﯽ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﯾﮏ آورده اﺳﺖ‪) .‬از ﺧﯿﺮات ﺣﺴﺎن ج ‪ 1‬ص ‪.(116‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِاخ( ام اﻟﻘـﺎﺳﻢ دﺧﺘﺮ ﻫـﺎرون اﻟﺮﺷـﯿﺪ‪ .‬ﻫﺎرون اﻟﺮﺷـﯿﺪ را از ﮐﻨﯿﺰان )اﻣﻬﺎت( ﭼﻬﺎرده دﺧﺘﺮ ﺑﻮده ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﺧـﺪﯾﺠﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم ج ‪ 2‬ص ‪.(246‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِاخ( ﺑﻨﺖ اﺑﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺳـﻌﯿﺪ ﺷﻨﺠﺎﻟﯽ‪ .‬از ﻓﻀﻼ و زﻧﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺤﺪﺛﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺷﻨﺠﺎﻟﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺷﻨﺠﺎﻟﻪ از ﺷﻬﺮﻫﺎي‬ ‫اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ اﺳﺖ در ‪ 298‬ﻫﺰارﮔﺰي ﻣﺤﺮﯾﻂ ﻗﺮار دارد‪) .‬از ﺣﻠﻞ ﺳﻨﺪﺳﯿﻪ ج ‪ 2‬ص ‪.(49‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِاخ( ﺑﻨﺖ ﺑﺪران ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ام ﺳـﻠﻤﻪ‪ .‬دﺧﺘﺮ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﺧﻠﻒ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰﺑﻦ ﺑﺪران اﻟﺤﺴﯿﻨﯽ اﺳﺖ او زﻧﯽ ﻣﺤﺪﺛﻪ و‬ ‫از اﺷـﯿﺎخ اﻣـﺎم ﺳـﯿﻮﻃﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در ﺳـﺎل ﻫﻔﺘﺼـﺪوﻧﻮدوﻫﺸﺖ ﻣﺘﻮﻟـﺪ و در دوﺳـﺎﻟﮕﯽ وي را ﺑﻤﺠﻠﺲ ﺟـﻮﻫﺮي و ﻣﻨﺼـﻔﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ دو‬ ‫ﻣﺤﺪﺛﯽ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﻮده اﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻤﻮده اﻧﺪ ﭼﻪ در آن اﯾﺎم ﻋﻠﻢ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﻣﻌﺘﻨﺎﺑﻪ ﺑﻮد و اﻃﻔﺎل ﮐﻮﭼﮏ ﺧﻮد را ﺧﺎﻧﺪان اﻫﻞ ﻋﻠﻢ‬ ‫در ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺗﺪرﯾﺲ ﻣﺤﺪﺛﯿﻦ ﮐﺮام ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻌﺪﻫﺎ اﯾﻦ ﻓﻘﺮه‪ ،‬اﺳﺒﺎب ﻣﻔﺎﺧﺮت آن ﻃﻔﻞ ﺑﻮده و از ﺗﻼﻣﺬهء آن ﺷﺨﺺ ﺷﻤﺮده‬ ‫ﻣﯿﺸـﺪ و ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ در ﻣﺠﻠﺲ درس ﻓﻼن ﻣﺤـﺪث ﺣﺎﺿـﺮ ﺷﺪه ام‪ .‬و ﻓﯿﺾ و ﺳـﻌﺎدﺗﯽ از اﯾﻦ راه ﺷﺎﻣﻞ و ﻋﺎﯾﺪ او ﻣﯽ ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬اﻣﺎم‬ ‫ﺳﯿﻮﻃﯽ از اﯾﻦ زن اﺟﺎزه ﮔﺮﻓﺖ‪) .‬از ﺧﯿﺮات ﺣﺴﺎن ج ‪ 1‬ص ‪.(113‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِاخ( ﺑﻨﺖ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ ﺳـﻬﻞ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺑﻮران‪ .‬ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﺳﻬﻞ‪ ،‬وزﯾﺮ ﻣﺄﻣﻮن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻮران ﺑﺰوﺟﯿﺖ ﻣﺄﻣﻮن درآﻣﺪ ﺧﻮراك ﺑﻮراﻧﯽ‬ ‫ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﻧﺎم اوﺳﺖ‪ .‬ﺷﺮح ﺗﺰوﯾﺞ آﻧﺎن در ﮐﺘﺎب ﭼﻬﺎرﻣﻘﺎﻟﻪ ﻋﺮوﺿﯽ ﺑﺰﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ ﻋﺒﺎرﺗﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﻘﺪ اﻟﻔﺮﯾﺪ و ﭼﻬﺎرﻣﻘﺎﻟﻪ‬ ‫و ﺑﻮران در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِاخ( ﺑﻨﺖ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ‪ .‬او ﻋﻢ زادهء ﻗﺎﺿـﯽ ﻣﺤﯿﯽ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻦ اﻟﺰﮐﯽ و ﺧﺎﻟﻪء ﭘﺪر ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ اﻟﻘﺮﺷـﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫زن از زﻧﺎن داﻧﺸـﻤﻨﺪ زﻣﺎن ﺧﻮد و ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻪ اﺻﻼح و ورع و ﺣﺎﻓﻆ ﻗﺮآن ﺑﻮد و در ﺗﺠﻮﯾﺪ دﺳﺘﯽ داﺷﺖ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻋﻤﺮ ﺧﻮد را در ﻋﻠﻢ ﻓﻘﻪ‬ ‫ﮔﺬراﻧـﺪ‪ .‬از اﺣﻤﺪﺑﻦ اﻟﻤﻮازﯾﻨﯽ ﮐﺴﺐ ﻋﻠﻢ ﮐﺮد و ﻫﻤﻮ ﺑﻪ او اﺟﺎزه داد‪ .‬ﻣﺮﮔﺶ ﺑﺴﺎل ‪ 641‬ه ‪.‬ق‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد و ﺗﺎ روز واﭘﺴـﯿﻦ دﺳﺖ از‬ ‫رواﯾﺖ ﺣﺪﯾﺚ و درس ﻓﻘﻪ ﻧﮑﺸﯿﺪ‪) .‬از ﺧﯿﺮات ﺣﺴﺎن ج ‪ 1‬ص ‪.(113‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِاخ( ﺑﻨﺖ ﺧﻮﯾﻠﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺴﺮ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪﯾﺠﻪ اﻟﮑﺒﺮي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِاخ( ﺑﻨﺖ اﻟﺮﺷـﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ زن ﮐﻪ دﺧﺘﺮ ﻫﺎرون اﻟﺮﺷـﯿﺪ اﺳﺖ ﻣﻮﻻﯾﯽ داﺷـﺘﻪ ﺑﻨﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ داودﺑﻦ اﻟﺠﺮاح در‬ ‫ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﻣﺴﻤﯽ ﺑﻪ ﮐﺘﺎب اﻟﻮزراء داﺳﺘﺎﻧﯽ از او ﺑﻨﻘﻞ از ﭘﺪرش راﺟﻊ ﺑﺴﯿﺎﺳﺖ ﻓﻀﻞ ﺑﻦ اﻟﺮﺑﯿﻊ درﺑﺎرهء ﺑﺮاﻣﮑﻪ ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺘﺎب اﻟﻮزراء ص ‪ 200‬و اﻟﮑﺘﺎب ﺟﻬﺸﯿﺎري‪ ،‬ﻋﻘﺪ اﻟﻔﺮﯾﺪ ج ‪ 5‬ص ‪ 396‬و ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم ص ‪ 246‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِاخ( ﺑﻨﺖ اﻟﺰﺑﯿﺮﺑﻦ اﻟﻌﻮام ﮐﻪ ﻣـﺎدرش اﺳـﻤﺎء دﺧﺖ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻـﺪﯾﻖ اﺳﺖ از زﻧﺎن ﻣﻌﺮوف ﻋﺮب ﺑﻮده‪ .‬زﺑﯿﺮﺑﻦ ﺑﮑﺎر او را از ﺟﻤﻠﻪ‬ ‫اوﻻـد زﺑﯿﺮﺑﻦ اﻟﻌﻮام ﺷـﻤﺮد و او را »ﺧﺪﯾﺠـﮥ اﻟﮑﺒﺮي« ﻧـﺎم ﺑﺮد‪ .‬ﻣﻦ )ﺻﺎﺣﺐ اﺻﺎﺑﻪ( ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻢ‪ :‬از آﻧﭽﻪ ﻃﺒﺮاﻧﯽ در ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺣﺎل ﻣﺎدر او‬ ‫ذﮐﺮ ﮐﺮده ﺑﺮﻣﯽ آﯾـﺪ ﮐﻪ وﻻـدت ﺧـﺪﯾﺠﻪ ﻗﺒـﻞ از اﺣﺰاب ﺑﻮده اﺳﺖ و او ادراك زﻣـﺎن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳـﻼم را ﺑﻪ ﭘﻨـﺞ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻃﯿﺮاﻧﯽ از ﻃﺮﯾﻖ اﺑﻦ ﻟﻬﯿﻌﻪ از اﺑﻮاﻻـﺳﻮد از ﺟـﺎﺑﺮﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ زﺑﯿﺮ از اﺳـﻤﺎء دﺧـﺘﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ اﺧﺮاج ﮐﺮد ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬وﻗـﺘﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻦ در‬ ‫ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺑـﻮدم ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤـﺒﺮ اﺳـﻼم آﻧﺮا اﻗﻄـﺎع اﺑﯽ ﺳـﻠﻤﻪ ﮐﺮده ﺑـﻮد و زﺑﯿﺮ ﻧﯿﺰ ﺑـﺪﯾﻦ وﻗﺖ در ارض ﺑﻨﯽ ﻧﻀـﯿﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻬﻤﺴـﺎﯾﮕﯽ ﻣـﺎ زﻧﯽ‬ ‫ﯾﻬﻮدي ﻣﯿﺰﯾﺴﺖ‪ .‬روزي او ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪي ﮐﺸﺖ و آﻧﺮا ﭘﺨﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻮي آن ﺷـﻨﯿﺪم و ﺣﺎﻟﯽ ﺑﺤﺎﻟﯽ ﺷﺪم‪ .‬در اﯾﻦ اﯾﺎم‪ ،‬ﻣﻦ ﺧﺪﯾﺠﻪ را ﺣﺎﻣﻠﻪ‬ ‫ﺑﻮدم‪ .‬ﭼﻮن ﺑﻮي ﭘﺨﺖ را ﺷـﻨﯿﺪم‪ ،‬ﺻﺒﺮ ﻧﮑﺮدم ﺑﺴﻮي ﻣﻨﺰل آن زن ﯾﻬﻮدي روان ﺷﺪم و ﺑﺮ آن زن وارد ﮔﺮدﯾﺪم و از او آﺗﺶ ﺧﻮاﺳﺘﻢ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﮔﻤـﺎن ﮐﻪ او ﻣﺮا از آن ﭘﺨﺘﻨﯽ ﺳـﻬﻤﯽ دﻫـﺪ ﭼﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ آﺗﺶ ﺣـﺎﺟﺘﯽ ﻧﺒﻮد‪ .‬آن زن ﺑﻤﻦ آﺗﺶ داد و ﻣﻦ ﺑﺨﺎﻧﻪ آﻣـﺪم‪ .‬ﭼﻮن ﺑﻮي‬ ‫ﭘﺨﺘﻨﯽ را ﺑﺎزﺷـﻨﯿﺪم و آﻧﺮا دﯾـﺪم آﺗﺶ را ﺧـﺎﻣﻮش ﮐﺮدم و ﺑﺮاي ﻣﺮﺗﺒﻪء دوم ﺑﻪ ﭘﯿﺶ زن ﯾﻬﻮدي آﻣـﺪه و اﻟﺘﻤـﺎس آﺗﺶ ﮐﺮدم‪ .‬او ﺑﻤﻦ‬ ‫آﺗﺶ داد و ﻣﻦ ﺑﻬﻤـﺎن ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺳـﺎﺑﻖ ﻋﻤﻞ ﮐﺮدم و ﺳـﭙﺲ ﺑﺮاي ﻣﺮﺗﺒﻪء ﺳﻮم آﻣـﺪم و ﺑﻌـﺪ ﻧﺸﺴـﺘﻢ و ﺷـﺮوع ﺑﮕﺮﯾﺴـﺘﻦ ﻧﻤﻮدم و ﺧـﺪا را‬ ‫ﺧﻮاﻧـﺪم‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ ﻣﺮد آن زن ﯾﻬﻮدي آﻣـﺪ و ﺑﺰن ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾـﺎ ﺑﺮ ﺷـﻤﺎ ﮐﺴـﯽ وارد ﺷـﺪ‪ .‬زن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬زن ﻋﺮﺑﯽ وارد ﺷـﺪ و آﺗﺶ‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭘﺲ از آن‪ ،‬آن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ دﯾﮕﺮ از اﯾﻦ ﭘﺨﺖ ﺗﻮ ﻧﻤﯽ ﺧﻮرم ﺗﺎ ﺗﻮ از آن ﭼﯿﺰي ﺑﺮاي آن زن ﻧﻔﺮﺳﺘﯽ‪ .‬آن زن ﻗﺪﺣﯽ از آن‬ ‫ﭘﺨﺖ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻓﺮﺳـﺘﺎد و ﻣﻦ از آن ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻢ و ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﻢ آن ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﻮردﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻋﻤﺮ ﺧﻮد ﺗﻨﺎول ﮐﺮدم‪ .‬اﺑﻦ ﺳـﻌﺪ‬ ‫ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬اﺳـﻤﺎء ﺑﺮاي زﺑﯿﺮ ﭘﺴـﺮاﻧﯽ آورد ﮐﻪ اﺳﻦ آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻮد و دﺧﺘﺮاﻧﯽ آورد ﮐﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﺧﺪﯾﺠﮥ اﻟﮑﺒﺮي ﺑﻮد‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ‬ ‫ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ﺣﺮف ﺧﺎء ص ‪.(62‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِاخ( ﺑﻨﺖ زﯾﻦ اﻟـﺪﯾﻦ‪ .‬وي دﺧـﺘﺮ زﯾﻦ اﻟـﺪﯾﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ اﺣﻤـﺪ ﻣﻘـﺪس و ﺧـﻮاﻫﺮ ﺣـﺒﯿﺒﻪ‬ ‫ﻣﺤﺪﺛﻪ و زوﺟﻪء ﺷـﺮف اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻦ اﻟﺸـﯿﺦ ﺷـﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ اﻟﺤﻨﺒﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬او ﻣﺤﺪﺛﻪ اي ﺑﺎ ﻗﺪس و ﺗﻘﻮي ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻠﻢ اﻟﺪﯾﻦ اﻟﺒﺮزاﻟﯽ ﮐﻪ اﺳﺘﺎد‬ ‫ﺻﻼح اﻟـﺪﯾﻦ ﺻـﻔﺪﯾﺴﺖ‪ ،‬ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺧـﺪﯾﺠﻪ ﺑﻨﺖ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ از ﺧﻄﯿﺐ ﻣﺮداد ﺑﺮاي ﻣﺎ رواﯾﺖ ﺣﺪﯾﺚ ﻧﻤﻮد و از اﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﻔﻬﻢ اﻟﯿﻠﺪاﻧﯽ و‬ ‫ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻬﺎدي و اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﺧﻠﯿﻞ و اﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺪاﺋﻢ اﺳـﺘﻤﺎع ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد ﺳـﺒﻂ ﺳـﻠﻔﯽ و ﺳﺎﯾﺮ اﻋﯿﺎن ﻣﺤﺪﺛﯿﻦ آن زﻣﺎن ﺑﻪ ﺧﺪﯾﺠﻪ‬ ‫ﺑﻨﺖ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ اﺟﺎزه داده اﻧﺪ وﻻدت ﻣﺸﺎراﻟﯿﻬﺎ در ﺳﺎل ‪ 647‬ه ‪.‬ق‪ .‬ﺑﻮد و وﻓﺎت او در ‪ 702‬ه ‪.‬ق‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪) .‬از ﺧﯿﺮات ﺣﺴﺎن‬ ‫ج ‪ 1‬ص ‪.(114‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِاخ( ﺑﻨﺖ زﯾﻦ اﻟﻌﺎﺑﺪﯾﻦ‪ .‬ﭘﺪر وي اﻣﺎم زﯾﻦ اﻟﻌﺎﺑﺪﯾﻦ اﻣﺎم ﭼﻬﺎرم ﺷـﯿﻌﯿﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﺎل ‪ 74‬ه ‪.‬ق‪ .‬ﺑﻤﺪﯾﻨﻪ درﮔﺬﺷﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل‬ ‫ﺷﯿﻌﯿﺎن‪ ،‬ﻣﺮﮔﺶ ﺑﻔﺮﻣﺎن وﻟﯿـﺪ وﺑﺴﻢ و زﻫﺮ او ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻮﻗﺖ ﻣﺮگ ﺑﻨﺎﺑﺮ رواﯾﺘﯽ ﻫﺸﺖ ﭘﺴـﺮ و ﭘﻨـﺞ دﺧﺘﺮ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﺎﻣﯽ زﯾﺮ‪ :‬ﺧﺪﯾﺠﻪ‪ ،‬ام‬ ‫ﻣﻮﺳﯽ‪ ،‬ام ﺣﺴﻦ‪ ،‬ام ﮐﻠﺜﻮم‪ ،‬ﻣﻠﯿﮑﻪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻗﻮل دﯾﮕﺮي او را ﻧﻪ دﺧﺘﺮ و ﯾﺎزده ﭘﺴﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه چ ﻗﺰوﯾﻨﯽ ص ‪.(204‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِاخ( ﺑﻨﺖ ﻋﺒـﺪاﻟﻮﻫﺎب ﺑﻦ ﻫﺒـﮥ اﷲ اﻟﺼﻮﻓﯽ‪ .‬زﻧﯽ ﺑﻮد ﺻـﺎﺣﺒﻨﻈﺮ و در ادب و ﺣﻘـﺎﯾﻖ و ﻣﻌﺎرف دﺳﺖ داﺷﺖ و ﻧﯿﺰ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻘﺎم‪.‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﯿﯽ اﻟﺪﯾﻦ در ﻣﺴﺎﻣﺮات ﺧﻮد از او رواﯾﺘﻬﺎ دارد‪) .‬از ﺧﯿﺮات ﺣﺴﺎن ج ‪ 1‬ص ‪.(116‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِاخ( ﺑﻨﺖ ﻋﺒﯿﺪه ﺑﻦ اﻟﺤﺎرث ﺑﻦ اﻟﻤﻄﻠﺐ اﻟﻤﻄﻠﺒﯿﻪ‪ .‬اﺑﻦ ﺳـﻌﺪ ﻧﺎم او را در ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺣﺎل ﭘﺪرش ﺑﺮده اﺳﺖ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺪرش در‬ ‫ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﺪر ﺷﻬﺎدت ﯾﺎﻓﺖ و ﻣﺪت ﮐﻤﯽ زﯾﺴﺖ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ص ‪.(63‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِاخ( ﺑﻨﺖ اﻟﻌﺒﯿﺮي‪ .‬زﻧﯽ ﻣﺤﺪﺛﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﻓﺨﺮاﻟﻨﺴﺎء‪ .‬اﯾﻦ زن از زﻧﺎن ﻣﻌﺮوف ﻗﺮن ﺷـﺸﻢ ﻫﺠﺮي اﺳﺖ و از ﻣﺸﺎﻫﯿﺮ‬ ‫ﻋﻠﻤﺎي ﻋﺼـﺮ ﺧﻮد اﺧـﺬ ﻋﻠﻢ و اﺳـﺘﻤﺎع ﺣـﺪﯾﺚ ﻧﻤﻮد و ﺑﺴـﯿﺎري ﻫﻢ از او ﻓﻘﻪ آﻣﻮﺧﺘﻨﺪ و رواﯾﺖ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬زﯾﺎده از ﻧﻮد ﺳﺎل ﻋﻤﺮ‬ ‫ﮐﺮد در ﭘﯿﺮي ﺑﺎز ﺑﺘﻌﻠﯿﻢ ﻋﻠﻢ ﺣﺪﯾﺚ ﭘﺮداﺧﺖ و ﺑﺴﺎل ‪ 570‬ه ‪.‬ق ‪ .‬درﮔﺬﺷﺖ‪) .‬از ﺧﯿﺮات ﺣﺴﺎن ج ‪ 1‬ص ‪.(114‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِاخ( ﺑﻨﺖ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﺮوة ﺑﻦ اﻟﺰﺑﯿﺮ‪ .‬وي زوﺟﻪء ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﻋﻤﺮو اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﻨﺖ اﻟﺤﺴـﯿﻦ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪ‪ .‬ﺳـﻠﻤﮥ ﺑﻦ‬ ‫ﻣﺤﺎزب ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬در ﺑﯿﻦ ﻗﺮﯾﺶ ﻣﺮدي ﮐﺎﻣﻠﺘﺮ و زﯾﺒﺎﺗﺮ از ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﻧﯿﺎﻓﺘﻢ‪ .‬او ﻣﺮدي ﻣﻄﻼق ﺑﻮد و ﺧﺪﯾﺠﻪ را ﻃﻼق‬ ‫ﮔﻔﺖ و ﺑﻌﺪ از او اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻫﺸﺎم ﺑﻦ اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ اﻟﻤﺨﺰوﻣﯽ از او ﺗﻘﺎﺿﺎي ازدواج ﮐﺮد و ﺑﺮاي او اﯾﻦ دو ﺑﯿﺖ ﻧﻮﺷﺖ‪ :‬اﻋﯿﺬك ﺑﺎﻟﺮﺣﻤﻦ‬ ‫ﻣﻦ ﻋﯿﺶ ﺷـﻘﻮه و ان ﺗﻄﻤﻌﯽ ﯾﻮﻣﺎ اﻟﯽ ﻏﯿﺮ ﻣﻄﻤﻊ اذا ﻣﺎ اﺑﻦ ﻣﻈﻌﻮن ﺗﺤـﺪر رﺷـﺤﻪ ﻋﻠﯿﮏ ﻓﺒﻮﺋﯽ ﺑﻌﺪ ذﻟﮏ او دﻋﯽ او اﯾﻦ ازدواج را رد‬ ‫ﮐﺮد‪) .‬از ﻋﻘﺪاﻟﻔﺮﯾﺪ ج ‪ 7‬ص ‪ 101‬و ‪.(134‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِاخ( ﺑﻨﺖ اﻟﻘﯿﻢ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ اﻣـﮥ اﻟﻌﺰﯾﺰ‪ .‬از ﺑﻐـﺪادﯾﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﭘـﺪرش ﺣﻤﺎم ﻗﯿﻤﯽ )ﻧﺎﻃﻮري( ﭼﻮن وي را داراي اﺳـﺘﻌﺪاد ﻋﻠﻤﯽ دﯾﺪ‪،‬‬ ‫اﺳـﺒﺎب ﺗﺤﺼﯿﻞ او را ﻓﺮاﻫﻢ آورد و ﺧﺪﯾﺠﻪ را ﻧﻮﺷﺘﻦ و ﺗﺠﻮﯾﺪ ﯾﺎد داد‪ .‬ﭘﺲ از آن ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺧﻮد ﻧﯿﺰ ﺷﻮﻗﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮد و ﺑﮑﺴﺐ ﻋﻠﻮم‬ ‫ﻣﺘﻨﻮﻋﻪ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﭼﻨـﺪﮔﺎﻫﯽ ﻣﺠﻠﺴـﯽ ﻣﻨﻌﻘـﺪ ﺳـﺎﺧﺖ و ﺑﺮاي زﻧﺎن وﻋﻆ ﻧﻤﻮد و ﺑﻌـﺪ ﺗﺮك ﻣﻮﻋﻈﻪ ﮔﻔﺖ و در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﻋﺰﻟﺖ اﺧﺘﯿﺎر‬ ‫ﮐﺮد‪ .‬ﺗﻮﻟـﺪ ﻣﺸﺎراﻟﯿﻬﺎ ﺑﺴﺎل ‪ 608‬ه ‪.‬ق ‪ .‬و وﻓـﺎﺗﺶ ﺑﺴـﺎل ‪ 699‬ه ‪.‬ق ‪ .‬در ﺳﻦ ﻧﻮدوﯾـﮏ ﺳـﺎﻟﮕﯽ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺧـﺪﯾﺠﻪ در ﺑﻐـﺪاد ﺑﻤﺠﻠﺲ‬ ‫درس اﺑﻦ ﺷﯿﺮازي و ﮐﺮﯾﻤﻪء ﻣﺤﺪﺛﻪ و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺸﺎﻫﯿﺮ آن ﺷﻬﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯿﺸﺪ و در ﻣﺼﺮ ﻧﯿﺰ از ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺨﺘﺎر ﻋﺎﻣﺮي و اﺑﻦ اﻟﺨﻤﯿﺰي ﮐﺴﺐ‬ ‫ﻋﻠـﻢ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬او در دﻣﺸـﻖ و ﺗﺒـﻮك ﺑﺘﻌﻠﯿﻢ ﺣـﺪﯾﺚ ﭘﺮداﺧﺖ و در ادب ﻣﺘﻔﺮد زﻣـﺎن ﺧـﻮد ﺑـﻮد و ﻣﻘﺎﻣـﺎت ﺣﺮﯾﺮي را ﺑـﺎ ﺣﺴﻦ وﺟـﻮه‬ ‫ﺗـﺪرﯾﺲ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد و ﺑﺴـﯿﺎري از ﻣﻌﺎرﯾﻒ آن ﻋﺼـﺮ ﮐﺘﺎب ﻣـﺬﮐﻮر را ﻧﺰد او درس ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻋﻠﻢ ﺗﺠﻮﯾﺪ را ﻧﯿﺰ از اﺳﺎﺗﯿﺪ اﯾﻦ ﻓﻦ‬ ‫اﺧﺬ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ در آن ﺗﺒﺤﺮي ﻧﺪاﺷﺖ‪) .‬از ﺧﯿﺮات ﺣﺴﺎن ج ‪ 1‬ص ‪.(114‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِاخ( ﺑﻨـﺖ ﻣـﺄﻣﻮن ﻋﺒﺎﺳـﯽ از ﻓﺼـﺤﺎي ﺷـﺎﻋﺮان ﺑـﻮد‪ .‬وﻗـﺘﯽ ﺟـﺎرﯾﻪ اي ﻣﻐﻨﯿـﻪ ﻣﺴـﻤﺎة ﺑـﻪ ﺷﺎرﯾـﮥ اﺑﯿـﺎت ذﯾـﻞ ﮐﻪ از ﻧﺘﺎﯾـﺞ اﻓﮑـﺎر‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 719‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﻣﺸﺎراﻟﯿﻬـﺎﺳﺖ در ﻣﺠﻠﺲ ﻣﺘﻮﮐـﻞ ﻋﺒﺎﺳـﯽ ﺧﻮاﻧـﺪ‪ :‬ﺑﺎﷲ ﻗﻮﻟﻮاﻟﯽ ﻟﻤﻦ ذا اﻟﺮﺷﺎ اﻟﻤﺜﻘﻞ اﻟﺮدف اﻟﻬﻀـﯿﻢ اﻟﺤﺸﺎ اﻇﺮف ﻣﺎ ﮐﺎن اذا ﻣﺎﺻـﺤﺎ و‬ ‫اﻣﻠﺢ اﻟﻨﺎس اذا ﻣﺎ اﻧﺘﺸـﯽ و ﻗﺪﺑﻨﯽ ﺑﺮج ﺣﻤﺎم ﻟﻪ ارﺳﻞ ﻓﯿﻪ ﻃﺎﺋﺮا ﯾﺎ ﻟﯿﺘﻨﯽ ﮐﻨﺖ ﺣﻤﺎ ﻣﺎﻟﻪ او ﺑﺎﺷـﻘﺎ ﯾﻔﻌﻞ ﺑﯽ ﻣﺎﯾﺸﺎ ﻟﻮ ﻟﺒﺲ اﻟﻘﻮﻫﯽ ﻣﻦ رﻗﻪ‬ ‫اوﺟﻌﻪ اﻟﻘﻮﻫﯽ اوﺧﺪﺷﺎ‪ .‬ﺧﻠﯿﻔﻪ را ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺧﻮش آﻣﺪ و زﯾﺎده از ﺣﺪ ﺗﺤﺴﯿﻦ ﮐﺮد و از ﺷﺎرﯾﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬اﯾﻦ اﺑﯿﺎت از ﮐﯿﺴﺖ؟ ﭼﻮن ﺧﺪﯾﺠﻪ‬ ‫ﺧﻠﯿﻔﻪ زاده ﺑﻮد و اﻧﺘﺸﺎر اﯾﻦ ﻗﺴﻢ اﺷﻌﺎر از او ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻤﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺷﺎرﯾﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺘﻤﺎن ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺧﻠﯿﻔﻪ او را ﻗﺴﻢ داد‪ .‬ﺷﺎرﯾﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﺣﻘﯿﻘﺖ‬ ‫را اﻇﻬﺎر ﮐﺮد و اﯾﻦ اﺑﯿﺎت ﺑﻪ اﺳﻢ ﺧﺪﯾﺠﻪ اﺷـﺘﻬﺎر ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﻣﻀـﻤﻮن ﺷـﻌﺮ آﺧﺮي از اﺷـﻌﺎر ﻣﺴﻄﻮرهء ﺧﺪﯾﺠﻪ را ﺷﺎﻋﺮي ﺗﺮك ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ‬ ‫ﻓﻄﻨﺖ اﻗﺘﺒﺎس ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ :‬او زده اﯾﻠﺮاي ﭘﺮي ﻧﺎزك ﺗﻨﮓ ﺳـﻨﮓ ﺑﻮي ﺳـﻤﯿﺪن اوﻟﺴﻪء ده ﭘﯿﺮاﻫﻨﮏ ﺳـﻨﮓ‪) .‬از ﺧﯿﺮات ﺣﺴﺎن‬ ‫ج ‪ 1‬ص ‪.(115‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِاخ( ﺑﻨﺖ اﻟﻤﻠﻘﻦ‪ .‬او دﺧﺘﺮ ﺷﯿﺦ ﻧﻮراﻟﺪﯾﻦ و ﻧﻮادهء ﻋﻠﯽ اﻻﻧﺼﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻋﻠﻤﺎي ﺷﺎﻓﻌﯽ ﺑﻮد و ﻋﻠﯽ اﻧﺼﺎري ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ اﺑﻦ‬ ‫اﻟﻤﻠﻘﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺧـﺪﯾﺠﻪ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﺠـﺪ ﺧﻮد ﺷـﺪه‪ ،‬ﻣﺸﺎراﻟﯿﻬﺎ ﻧﯿﺰ از اﺷـﯿﺎخ اﻣﺎم ﺳـﯿﻮﻃﯽ و از ﻣﺤﺪﺛﻪ ﻫﺎي ﻣﺸـﻬﻮر ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻮﻟﺪ او ﺑﺴﺎل‬ ‫‪ 788‬ه ‪.‬ق ‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد و او ﺑﺪرس اﺑﻮاﻟﯿﻤﻦ اﻟﮑﻮي ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ‪) .‬از ﺧﯿﺮات ﺣﺴﺎن ج ‪ 1‬ص‪.(115‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِاخ( ﺑﻨﺖ ﻣﻮﺳﯽ اﻟﮑﺎﻇﻢ‪ .‬اﻣﺎم ﻣﻮﺳﯽ ﮐﺎﻇﻢ )ع(‪ ،‬اﻣﺎم ﻫﻔﺘﻢ ﺷﯿﻌﯿﺎن را ﺑﻮﻗﺖ ﻣﻮت ﺳﯽ وﯾﮏ ﭘﺴﺮ و ﺑﯿﺴﺖ وﻫﺸﺖ دﺧﺘﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫از ﭘﺴـﺮان ﻧـﺎم ﺑﯿﺴﺖ وﭘﻨـﺞ ﺗﻦ آﻧـﺎن در ﺗﺎرﯾـﺦ ﮔﺰﯾـﺪه آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ذﮐﺮ ﻣـﺪﻓﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ آﻧﻬﺎ و از دﺧﺘﺮان ﻧﺎم ﺷﺎﻧﺰده ﺗﻦ در آن ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﻣﺬﮐﻮر اﻓﺘﺎده ﺑﺪﯾﻦ اﺳﺎﻣﯽ‪ :‬ﺧﺪﯾﺠﻪ‪ ،‬ﻓﺎﻃﻤﻪء ﮐﺒﺮي‪ ،‬ﻓﺎﻃﻤﻪء ﺻـﻐﺮي‪ ،‬زﯾﻨﺐ‪ ،‬ﺣﻠﯿﻤﻪ‪ ،‬اﺳـﻤﺎء ﻣﺤﻤﻮده‪ ،‬اﻣﺎﻣﻪء ﻣﯿﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ام ﮐﻠﺜﻮم ﮐﺒﺮي‪ ،‬ام‬ ‫اﻟﮑﺜﻮم ﺻﻐﺮي‪ ،‬ام ﻋﺒﺪاﷲ‪ ،‬ام ﻓﯿﺮوز‪ ،‬ام ﻗﺎﺳﻢ‪ ،‬ام ﻓﺎﻃﻤﻪ )ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻢ ﻣﺪﻓﻮﻧﺴﺖ(‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه چ ﻋﮑﺴﯽ ص‪.(206‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﮥ اﻟﺴﺖ‪.‬‬



‫]َخ َج ﺗُْﺲ ـِﺳ ْﺖ ْت[)ِاخ( وي دﺧـﺘﺮ ﻣﺴـﺘﻌﺼﻢ ﺑـﺎﷲ ﺧﻠﯿﻔـﻪء ﻋﺒﺎﺳـﯽ اﺳـﺖ و اﻋﺮاب در ﺳـﯿﺎق ﺧـﻮد او را »ﺳـﺖ ﺧـﺪﯾﺠﻪ« ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺴـﺘﻌﺼﻢ ﺑـﺎﷲ آﺧﺮﯾﻦ ﺧﻠﯿﻔﻪ اي اﺳﺖ از ﺧﻠﻔﺎي ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺎس ﮐﻪ در ‪ 656‬ه ‪.‬ق ‪ .‬ﺑﺤﮑﻢ ﻫﻼﮐﻮﺧﺎن ﻣﻘﺘﻮل ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﻣﺎ دﺧﺘﺮ ﺧﻠﯿﻔﻪ »ﺳـﺖ‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ« ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از ﭘﺪرش زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﮐﺮد و ﮐﻤﺎل اﻋﺘﺒﺎر و ﺣﺮﻣﺖ را داﺷﺖ‪ .‬ﭼﻮن درﮔﺬﺷﺖ در ﺗﺸـﯿﯿﻊ ﺟﻨﺎزهء او اﻋﯿﺎن دوﻟﺖ‬ ‫و ارﮐـﺎن ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺣﺎﺿـﺮ ﺷﺪﻧـﺪ و ﺟﺴـﺪ او را ﺑﺎ دﺑـﺪﺑﻪء زﯾﺎد ﺑﺮداﺷـﺘﻨﺪ و ﺑﺨﺎك ﺳﭙﺮدﻧـﺪ و ﺑﯿﺎد ﺳـﺮﮔﺬﺷﺖ ﺣﺰن اﻧﮕﯿﺰ ﭘـﺪرش ﻧﻮﺣﻪ‬ ‫ﺳﺮاﺋﯿﻬﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬از ﺧﯿﺮات ﺣﺴﺎن ج ‪ 1‬ص ‪.(112‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﮥ اﻟﺴﻠﺠﻮﻗﯿﻪ‪.‬‬



‫س ﻗﯽ َي[ )ِاخ( دﺧﺘﺮ داودﺑﻦ ﻣﯿﮑﺎﺋﯿﻞ ﺑﻦ ﺳﻠﺠﻮق‪ .‬ﺑﺮادرزادهء رﮐﻦ اﻟﺪوﻟﻪ ﻃﻐﺮل ﺑﯿﮏ از ﺳﻠﺴﻠﻪء ﺳﻼﺟﻘﻪ اﯾﺮان اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫]َخ َج ﺗُْﺲ َ‬ ‫زن ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ارﺳـﻼن ﺧﺎﺗﻮن اﺳﺖ و در ﺳﺎل ‪ 448‬ه ‪.‬ق ‪ .‬ﺧﺪﯾﺠﻪء ﺳـﻠﺠﻮﻗﯿﻪ را ﺑﺰﻧﯽ ﺑﻪ اﻟﻘﺎﺋﻢ ﺑﺎﻣﺮاﻟﻠﻬﺒﻦ اﻟﻘﺎدرﺑﺎﷲ اﻟﻌﺒﺎﺳـﯽ دادﻧﺪ‪ ،‬و‬ ‫اﻟﻘﺎﺋﻢ ﺻﺪﻫﺰار دﯾﻨﺎر ﻣﻬﺮﯾﻪ داد در ﺟﻬﺎز ﻣﺸﺎراﻟﯿﻬﺎ اواﻧﯽ ﻣﺮﺻﻊ و ﻃﻼ ﺑﺴـﯿﺎر و اﺳـﺒﺎب ﺗﺠﻤﻞ ﺑﯿﺸـﻤﺎر ﺑﻮد و ارﺑﺎب ﺳﯿﺮ و ﺗﻮارﯾﺦ ﺷﺮح‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺰاوﺟﺖ را ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪) .‬از ﺧﯿﺮات ﺣﺴﺎن ج ‪ 1‬ص ‪ .(112‬در اﺧﺒﺎر دوﻟﺖ ﺳﻠﺠﻮﻗﯿﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﭼﻮن اﻟﻘﺎﺋﻢ ﺑﺎﻣﺮاﷲ ﺧﻠﯿﻔﻪء ﻋﺒﺎﺳﯽ‬ ‫در ﺑﻐﺪاد ﺑﺨﻼﻓﺖ ﻧﺸﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺴﺎﺳﯿﺮي ﻧﺎم ﻣﻘﺪم اﺗﺮاك او ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺴﺎﺳﯿﺮي ﺑﺎ ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺑﺪرﻓﺘﺎري ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺑﺮﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ‬ ‫ﻃﻐﺮل ﺑﯿﮏ ﺑﻦ داودﺑﻦ ﻣﯿﮑﺎﺋﯿﻞ ﺑﻦ ﺳـﻠﺠﻮق ﺳـﻠﺠﻮﻗﯽ از دﺳﺖ ﺑﺴﺎﺳﯿﺮي ﺷﮑﺎﯾﺖ ﺑﺮد و او را ﺑﻪ ﻋﺮاق و ﺑﻐﺪاد ﺧﻮاﻧﺪ ﻃﻐﺮل ﺑﯿﮏ ﻋﺎزم‬ ‫ﺑﻐﺪاد ﺷﺪ ﺑﺴﺎﺳـﯿﺮي ﺑﺎ ﻣﻠﮏ رﺣﯿﻢ ﺑﻪ رﺣﺒﻪ ﮔﺮﯾﺨﺖ و ﻣﻮرد ﻟﻄﻒ اﻟﻤﺴﺘﻨﺼـﺮ ﺧﻠﯿﻔﻪء ﻓﺎﻃﻤﯽ ﻣﺼﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در اﯾﻦ وﻗﺖ ﺑﯿﻦ ﻃﻐﺮل‬ ‫ﺑﯿـﮏ و اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﯾﻨـﺎل ﺑﺮادر ﻣﺎدري او اﺧﺘﻼف اﻓﺘﺎد و ﻃﻐﺮل ﺑﯿﮏ ﺑﻪ اﻟﺐ ارﺳـﻼن ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ و او ﺧﻮد را ﺑﻌﺠﻠﻪ ﺑﻬﻤـﺪان رﺳﺎﻧـﺪ و‬ ‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﯾﻨﺎل را ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در اﯾﺎم ﻏﯿﺒﺖ و اﺧﺘﻼف ﺳـﻠﺠﻮﻗﯿﺎن ﺑﺴﺎﺳﯿﺮي ﺑﺒﻐﺪاد آﻣﺪ و اﻟﻘﺎﺋﻢ ﺑﺎﻣﺮاﷲ را ﺑﻪ اﺳﯿﺮي ﺑﺮد‪ .‬ﭼﻮن ﻧﺰاع ﺳﻠﺠﻮﻗﯿﺎن‬ ‫از ﻣﯿﺎن ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺳـﻠﻄﺎن ﻃﻐﺮل روي ﺑﺒﻐﺪاد ﻧﻬﺎد و از اﺳـﯿﺮﮐﻨﻨﺪﮔﺎن اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ اﻟﻘﺎﺋﻢ ﺑﺎﻣﺮاﷲ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ آﻧﻬﺎ اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ را ﺑﺴﻮي‬ ‫ﻣﺪﯾﻨـﮥ اﻟﺴـﻼم ﺑﻐﺪاد ﻓﺮﺳـﺘﺎدﻧﺪ و ﻃﻐﺮل ﺑﻪ ﭘﯿﺸـﺒﺎزي اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ رﻓﺖ ﭼﻮن ﺳـﺮادق اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ را از دور ﺑﺪﯾﺪ از اﺳﺐ ﺑﭙﺎﺋﯿﻦ آﻣﺪ و‬ ‫ﻫﻔﺖ ﻣﺮﺗﺒﻪ زﻣﯿﻦ را ﺑـﻮﺳﻪ داد و ﺑﺨـﺪﻣﺖ اﻣﯿﺮاﻟﻤـﺆﻣﻨﯿﻦ رﺳـﯿﺪ‪ .‬اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ در اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﻣﺨـﺪه اي ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﺳـﻠﻄﺎن ﻃﻐﺮل اﻧـﺪاﺧﺖ و‬ ‫ﺳﭙﺲ از ﻗﺒـﺎي ﺧﻮد ﯾـﺎﻗﻮت اﺣﻤﺮي ﮐﻪ از آن ﺑﻨﯽ ﺑﻮﯾﻪ ﺑﻮد و دوازده ﮔﻮﻫﺮ ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎ داﺷﺖ‪ ،‬ﭘﯿﺶ ﻃﻐﺮل ﮔـﺬاﺷﺖ و ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬آن از‬ ‫ﻃﺮف ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺧﺎﺗﻮن زوﺟﻪء ﺧﻠﯿﻔﻪ اﺳﺖ و از ﻃﻐﺮل ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺮا ﻗﺒﻮل ﮐﻨﺪ‪) .‬از اﺧﺒﺎراﻟﺪوﻟﻪ اﻟﺴﻠﺠﻮﻗﯿﻪ ص ‪.(21 ،20 ،10‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﮥ اﻟﺸﺎﻫﺠﺎﻧﯿﻪ‪.‬‬



‫]َخ َج ﺗُْﺶ ﺷﺎ ﻧﯽ َي[ )ِاخ( او از اﻫﻞ ﺑﻐﺪاد ﺑﻮد و در وﻋﻆ ﻣﻬﺎرﺗﯽ داﺷﺖ‪ .‬از اﺑﻦ ﺳﻤﻌﻮن ﮐﺴﺐ و اﺧﺬ ﻋﻠﻢ ﮐﺮد‪ .‬او اﻣﻼء ﻋﻠﻢ ﻣﯽ ﮐﺮد‬ ‫و ﻣﺸﺎراﻟﯿﻬﺎ آﻧﺮا ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬وﻓﺎت اﯾﻦ زن ﺑﺴﺎل ‪ 460‬ه ‪.‬ق‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪) .‬از ﺧﯿﺮات ﺣﺴﺎن ج‪ 1‬ص‪.(112‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺑﯿﮕﻢ‪.‬‬



‫گ[ )ِاخ( وي ﺧﻮاﻫﺮ اﺑﻮاﻟﻨﺼـﺮ ﺣﺴﻦ ﺑﯿﮏ و ﺑﻨﺖ اﻣﯿﺮﻋﻠﯽ ﺑﯿﮏ ﺑﻦ اﻣﯿﺮ ﻗﺮاﻋﺜﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ازدواج ﺳـﻠﻄﺎن ﺧﻠﯿﻞ ﺟـﺪ ﺷﺎه‬ ‫]َخ َج ِب ُ‬ ‫اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺻـﻔﻮي اول درآﻣﺪ‪ .‬ﺣﺴﻦ ﺑﯿﮏ ﺑﺮادر او ﺣﺎﮐﻢ دﯾﺎرﺑﮑﺮ ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺳـﻠﻄﺎن ﺧﻠﯿﻞ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯽ از ﻣﺮﯾﺪان راه دﯾﺎرﺑﮑﺮ در ﭘﯿﺶ‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ و در ﺣﺼﻦ ﮐﯿﻔﯽ )ﺣﺼﻦ ﮐﯿﻒ( رﺣﻞ اﻗﺎﻣﺖ اﻓﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺴﻦ ﺑﯿﮏ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﯿﺮزا ﺟﻬﺎﻧﺸﺎه ﺳﺮ ﺧﻼف داﺷﺖ‪ ،‬از ورود ﺳﻠﻄﺎن ﺧﻠﯿﻞ‬ ‫ﻣﺒﺘﻬﺞ ﺷﺪ و ﺳـﺮ ارادت ﺑﺮ آﺳﺘﺎﻧﺶ ﻓﺮودآورد و ﺧﻮاﻫﺮ ﺧﻮد ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺑﯿﮕﻢ را ﺑﺰﻧﯽ ﺑﻪ او داد‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ ﺟﺰء ‪ 4‬ج ‪ 3‬چ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء‬ ‫ﺧﯿﺎم ص ‪.(425‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺧﺎﺗﻮن‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِاخ( )= ﺧﺎﺗﻮن آﺑﺎد( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴﺘﺎن اراﺿﯽ ﻧﯿﺰار ﺑﺨﺶ ﺣﺮم ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻗﻢ‪ .‬واﻗﻊ در ‪30‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻗﻢ و‬ ‫ﭼﻬـﺎرﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ راه ﺷﻮﺳﻪء ﻗﻢ ﺑﻪ اﺻـﻔﻬﺎن‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در ﺟﻠﮕﻪء ﮐﻨﺎررود واﻗﻊ و آب و ﻫﻮاﯾﺶ ﻣﻌﺘـﺪل و داراي ‪ 383‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ زﺑـﺎن آﻧﻬـﺎ ﻓﺎرﺳـﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از رودﺧـﺎﻧﻪء ﻗﻢ و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼـت و اﻧـﺎر و اﻧﺠﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و‬ ‫ﮐﺮﺑﺎس ﺑﺎﻓﯽ ﮔﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و از راه ﺷﻮﺳﻪ ﻣﯿﺘﻮان ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(1‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺳﺠﺎﺳﯽ‪.‬‬



‫]َخ َج ؟[ )ِاخ( وي دﺧـﺘﺮ رﮐﻦ اﻟـﺪﯾﻦ ﺳﺠﺎﺳـﯽ‪ ،‬ﺷـﯿﺦ اﺑﻮاﻟﻐﻨـﺎﺋﻢ ﻋـﺎرف ﻣﻌﺮوف ﻗﺮن ﻫﻔﺘﻢ ﻫﺠﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﯿﺦ رﮐﻦ اﻟـﺪﯾﻦ از ﺷـﯿﻮخ‬ ‫ﺳﻠﺴـﻠﻪء ﺷـﯿﺦ ﺻـﻔﯽ اﻟـﺪﯾﻦ اردﺑﯿﻠﯽ ﺑﻮد و ﺷـﯿﺦ اوﺣﺪاﻟﺪﯾﻦ ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ و ﺷـﻤﺲ ﺗﺒﺮﯾﺰي و ﺷـﯿﺦ ﺷـﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد اﻫﺮي و ﺑﺰرﮔﺎﻧﯽ‬ ‫دﯾﮕﺮ از ارادﺗﻤﻨﺪان او ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﺷـﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد اﻫﺮي ﭼﻮن در ﺳﺠﺎس)‪ (1‬ﺑﺨﺪﻣﺖ ﺷـﯿﺦ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ رﺳﯿﺪ و ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻈﺮ او‬ ‫اﻓﺘﺎد‪ ،‬دﺧﺘﺮ او ﺧـﺪﯾﺠﻪ را ﺑﺰﻧﯽ ﮔﺮﻓﺖ و از ﻃﺮف ﺷـﯿﺦ رﮐﻦ اﻟـﺪﯾﻦ ﺑﻪ اﻫﺮ آﻣﺪ و ﺑﻪ ارﺷﺎد ﭘﺮداﺧﺖ‪) .‬از ﺷﺪاﻻزار ﺣﺎﺷـﯿﻪء ص ‪.(312‬‬ ‫)‪ - (1‬ﺳـﺠﺎس؛ ﻗﺼﺒﻪ اي اﺳﺖ از ﻣﺤﺎل زﻧﺠﺎن در ﺷﺶ ﻓﺮﺳﻨﮕﯽ ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ زﻧﺠﺎن و ﭼﻬﺎرﻓﺮﺳﻨﮕﯽ ﻣﻐﺮب ﺳﻠﻄﺎﻧﯿﻪ و ﯾﮏ ﻓﺮﺳﻨﮕﯽ‬ ‫ﺷﻤﺎل ﺷﻬﺮورد‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( از ﻣﻨﺴﻮﺑـﺎن)‪(1‬ﺑﻪ ﺧﺪﯾـﺞ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﻧﺴﺎب ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ ﺷﻮد‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ دﺳـﺘﻮر زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﺻﺤﯿﺢ‬ ‫اﺳﺖ و ﺑﺮﺧﻼف ﻗﺎﻋـﺪهء ﻧﺴـﺒﺖ در زﺑﺎن ﻋﺮب ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؛ زﯾﺮا ﺧﺪﯾﺠﯽ اﮔﺮ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺪﯾﺞ ﯾﺎ َﺧﺪﯾَﺠﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻋﺪه ﻧﺴـﺒﺖ‬ ‫َﺧ َﺪﯾﺠﯽ ﺷﻮد و اﮔﺮ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ُﺧ َﺪﯾﺞ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻋﺪه ﺑﺎﯾﺪ ُﺧ َﺪﺟﯽ ﺷﻮد ﻧﻪ ﺧﺪﯾﺠﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﻤﺮوﺑﻦ اﻟﻌﯿﺮﺑﻦ اﻟﺤﺸﺎف ﺑﻦ ﺧﺪﯾﺞ ﺑﻦ واﻫﻠﻪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﺑﻦ ﻫﻨﺪﺑﻦ ﺣﺮام ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ زﻣﻞ‪ .‬اﺑﻦ ﮐﻠﺒﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ او ﺑﺮ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ‬ ‫وارد ﺷﺪ و ﺑﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ و از ﺑﺮاي ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻟﻮاﺋﯽ ﺑﺴﺖ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﻟﻮاء در ﺻﻔﯿﻦ ﺑﺎ ﻣﻌﺎوﯾﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﺣـﺒﯿﺐ ﺑـﻦ ﺳـﺎق ﺑـﻦ ﻋﺘﺒـﻪ ﺑـﻦ ﻋﻤﺮوﺑـﻦ ﺧﺪﯾـﺞ از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺴـﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ واﻗﻌﻪء ﺑـﺪر و ﻣﺎﺑﻌـﺪ آﻧﺮا دﯾـﺪ‪ .‬اوﺟـﺪ ﺣـﺒﯿﺐ ﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﯿﻦ اﻧﺼﺎر َﺧﺪﯾﺞ وﺟﻮد ﻧﺪارد آﻧﮑﻪ ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯿﺸﻮد ُﺧ َﺪﯾﺞ اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻋـﺎﻣﺮﺑﻦ ﮐﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺧﺪﯾـﺞ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑـﻮزرﻋﻪء ﺷـﺎﻋﺮ‪ .‬از ﮐﺴـﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨـﺎﺑﺮ ﻗـﻮل ﻃـﺒﺮي در واﻗﻌﻪء اﺣـﺪ ﺣﻀﻮر‬ ‫داﺷﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺣﺴﻦ و ﺧﻮﺑﯽ ||‪ .‬ﺧﻮﺷﺪﻟﯽ‪ .‬ﺧﻮش ﺧﻠﻘﯽ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺮة‪.‬‬



‫]َخ َد َر[ )ع ص( زن ﺑﺎﺣﯿﺎ و ﭘﺮده ﻧﺸﯿﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )ازﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﻗﺎﻣﻮس(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺴﺮ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺷﻬﺮي اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ در ﺳﺮﺣﺪ اﺷﺮوﺳﻨﻪ‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺪﯾﺴﺮي‪.‬‬



‫س[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺪﯾﺴﺮ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺪﯾﺴﺮي‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( اﺣﻤﺪﺑﻦ ﺣﻤﯿﺪ ﺧﺪﯾﺴﺮي‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ از ﻋﺒﺪﺑﻦ ﺣﻤﯿﺪ رواﯾﺖ ﮐﺮد و از او اﺑﻮﯾﺤﯿﯽ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﻓﻘﯿﻪ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪي‬ ‫]ُخ َ‬ ‫رواﯾﺖ ﻧﻤﻮد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺶ‪.‬‬



‫]َخ ‪ُ /‬خ َد[ )ِا( ﮐـﺪﺑﺎﻧﻮي ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬ﻧﺴـﺨﻪ اي از اﺳﺪي( )از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﺻـﺤﺎح اﻟﻔﺮس( )از‬ ‫ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﺎﻧﻮ‪ .‬ﺑﯽ ﺑﯽ‪ .‬ﺧﺎﺗﻮن‪ .‬ﺧﺎﻧﻢ‪ .‬ﺑﯿﮕﻢ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨـﺪراج ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺻﻞ آن ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻣﻄﻠﻖ »ﺻﺎﺣﺐ«‬ ‫و »ﺧــﺪا« اﺳـﺖ و ﺗﺨﺼــﯿﺺ آن ﺑﺒـﺎﻧﻮ از ﻣﻘـﺎم ﻧﺎﺷــﯽ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ‪ :‬ﻧﮑـﻮ ﮔﻔـﺖ ﻣﺰدور ﺑـﺎ آن ﺧـﺪﯾﺶ ﻣﮑـﻦ ﺑـﺪ ﺑﮑﺲ ﮔﺮ ﻧﺨـﻮاﻫﯽ‬ ‫ﺑﺨﻮﯾﺶ‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬در ﻇﺎﻫﺮ اﮔﺮ ﺑﺮت ﻧﻤﺎﯾﻢ دروﯾﺶ زﯾﻨﻢ ﭼﻪ زﻧﯽ ﺑﻄﻌﻨﻪ ﻫﺮ دم ﺻـﺪ ﻧﯿﺶ دارد ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﺘﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازهء ﺧﻮﯾﺶ در ﺧﺎﻧﻪء‬ ‫ﺧﻮد ﺑﻨﺪه و آزاد و ﺧﺪﯾﺶ‪ .‬اﺑﻮﻣﺴـﻠﻢ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري )از اﻟﻤﻌﺠﻢ ﻓﯽ ﻣﻌﺎﯾﯿﺮ اﺷـﻌﺎر اﻟﻌﺠﻢ(‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ رﺑﺎﻋﯽ را در ﻟﻐﺖ‬ ‫ﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﺑﺮاي ﺧﺪﯾﺶ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﮐﺪﺑﺎﻧﻮ ﺷﺎﻫﺪ آرﻧﺪ‪ ،‬ﻟﮑﻦ ﺑﮕﻤﺎن ﻣﻦ واو »و ﺧﺪﯾﺶ« اﻓﺰوده ﺷﺪه اﺳﺖ ﭼﻪ ﻣﯿﺎن ﺑﻨﺪه وآزاد‪ ،‬ﺛﺎﻟﺜﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﺗﺎ‬ ‫ﺧـﺪﯾﺶ آن ﺑﺎﺷـﺪ و ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻨﺪه و آزاد را ﺟﻤﻊ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻌﻨﯽ ﺷـﻌﺮ اﯾﻦ ﻃﻮر ﺑﺎﺷﺪ‪ :‬ﻫﻤﻪ ﮐﺲ ﺑﻪ اﻧﺪازهء ﺧﻮد ﺧﺪﯾﺶ و آزاد و ﺑﻨﺪه‬ ‫دارد و از ﻃﺮﻓﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﻌﻨﯽ ﮐـﺪﺑﺎﻧﻮ ﻧﯿﺰ در اﯾـﻦ ﺷـﻌﺮ ﺻـﺮﯾﺢ ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻪ ﮐـﺪﺑﺎﻧﻮ ﻧﯿﺰ ﯾـﺎ ﮐﻨﯿﺰ اﺳﺖ ﯾـﺎ ﺣﺮه و در ﻫﺮ ﺻـﻮرت اﮔﺮ ﺷـﺎﻫﺪ‬ ‫ﺧـﺪﯾﺶ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﮐـﺪﺑﺎﻧﻮ ﻫﻤﯿﻦ رﺑـﺎﻋﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﺤﺘـﺎج ﺑﺘﺄﯾﯿـﺪ اﺳﺖ ||‪ .‬ﭘﺎدﺷـﺎه‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي‬ ‫ﻧﺎﺻﺮي(‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ)‪ (1‬ﮐﻪ ﺧـﺪﯾﻮش ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي ||(‪ .‬ﮐﺪﺧـﺪاي‪) .‬ﻧﺴـﺨﻪ اي از اﺳـﺪي(‪ .‬ﮐﺪﺧﺪاي ﺑﺰرگ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي ||( ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج(‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷﯿﻪء‬ ‫ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه‪ :‬ﮐﻠﻤﻪء »ﺧﺪﯾﺶ« از ﮐﻠﻤﻪء »ﺧﺪا« ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺶ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ ﺳﻘﺰ ﮐﺮدﺳﺘﺎن و ﻧﺎم ﻗﺪﯾﻢ آن ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬ازﻟﻐﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﻊ ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺑﻨﯽ اﻣﯿﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻧﺼـﺮﺑﻦ ﺳـﯿﺎر ﺑﻌﻬﺪ ﯾﺰﯾﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ در ﺧﺮاﺳﺎن از ﻣﺮﺳﻮﻣﺎت ﺳـﭙﺎﻫﯿﺎن‬ ‫]َخ ِع ِ‬ ‫ﮐﻢ ﮐﺮد ﻣﺮدم رو ﺑﺨﺪﯾﻊ آوردﻧﺪ و او ﺑﻤﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﻧﺼﺮﺑﻦ ﺳﯿﺎر ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و اﯾﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺗﺎ زﻣﺎن اﺑﻮﻣﺴﻠﻢ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ اﻣﺘﺪاد داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎري‬ ‫ﻗﺘـﻞ ﺧـﺪﯾﻊ ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ ﻣﻘﺎرن ﻗﯿﺎم اﺑﻮﻣﺴـﻠﻢ در اﯾﺎم ﺧﻼﻓﺖ ﻣﺮوان ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻣﺮوان آﺧﺮﯾﻦ ﺧﻠﯿﻔﻪء اﻣﻮي اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺒﯿﺐ‬ ‫اﻟﺴﯿﺮ چ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎم ج‪ 2‬ص ‪ 190 ،189 ،188‬و ‪ 194‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﻌﮥ‪.‬‬



‫]َخ َع[ )ع اِﻣﺺ( ﻣﮑﺮ‪ .‬ﻓﺮﯾﺐ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )دﻫﺎر( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻓﺮﯾﻔﺘﻦ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻋﻼﻣﻪء ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ( )ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( )دﻫﺎر(‪.‬‬ ‫َﺧَﺘﻞ‪ .‬دﺳـﺘﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺗُﻨﺒُﻞ‪ .‬ﻓﺮﯾﺐ‪ .‬ﻟﻮس‪ .‬ﻧﺎك ‪ :‬ﺑﻌـﺪ از آﻧﮏ ﺣﯿﻠﺘﻬﺎ و ﺧـﺪﯾﻌﺘﻬﺎ ﮐﺮد ﮐﯽ ﺷـﺮح آن دراز اﺳﺖ در‬ ‫ﺗﻼﻓﯽ آن‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص ‪ .(105‬ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ ﮐﺎرﻫﺎي زﻣﺎﻧﻪ ﻣﯿﻞ ﺑﻪ ادﺑﺎر دارد‪ ...‬و اﻓﻌﺎل ﺳـﺘﻮده و اﻗﻮال ﭘﺴـﻨﺪﯾﺪه ﻣـﺪروس‬ ‫ﮔﺸـﺘﻪ‪ ...‬و ﻣﮑﺮ و ﺧﺪﯾﻌﮥ ﺑﯿﺪار و وﻓﺎ و ﺣﺮﯾﮥ در ﺧﻮاب‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪء ﺑﻬﺮاﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬و ﺑﻨﺎﺑﺮ آن ﺑﺮ ﻣﮑﺮ و ﺧﺪﯾﻌﮥ ﻧﻬﺎده‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪء‬ ‫ﺑﻬﺮاﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺮزوﯾﻪ ﺑﺪﯾـﺪ ﮐﻪ ﻫﻨﺪو ﺑﺮ ﻣﮑﺮ و ﺧﺪﯾﻌﮥ او واﻗﻒ ﮔﺸﺖ اﯾﻦ ﺳـﺨﻦ را ﺑﺮ وي رد ﻧﮑﺮد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪء ﺑﻬﺮاﻣﺸﺎﻫﯽ(‪.‬‬ ‫ﺳﻠﻄﺎن ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺳـﺮﯾﺮت و ﻏﻮر ﻣﮑﺮ و ﺧﺪﯾﻌـﮥ او وﻗﻮف ﯾﺎﻓﺖ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬و ﺷـﺒﻬﺘﯽ ﻧﮑﺮدم ﮐﻪ ﺗﯿﺮ ﺧﺪﯾﻌﮥ ﺑﺮادران ﺑﻬﺪف‬ ‫ﻣﺮاد رﺳـﯿﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬او را ﺑﻪ اﻧﻮاع ﺣﯿﻠﮥ و ﺧﺪﯾﻌﮥ ﺑﻔﺮﯾﻔﺘﻨﺪ و ﺑﮑﻤﻨﺪ ﻣﮑﺮﺑﺨﻮد ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪.‬‬ ‫)||ِا( ﻃﻌﺎﻣﯽ اﺳﺖ ﻋﺮﺑﺎن را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﻤﻨﮑﻦ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﺘﯽ اﺳﺖ از ﻗﺮاي َﮐﺮﻣﯿﻨَﯿﻪ از ﻧﻮاﺣﯽ ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺨﺘﺺ ﺑﻪ اﺻﺤﺎب ﺣﺪﯾﺚ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪ .‬ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ‬ ‫]ُخ ِد َم َ‬ ‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻓﺎﺻـﻠﻪء اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺗﺎ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ دو ﻓﺮﺳﺦ اﺳﺖ و ﺑﻪ اﯾﻨﺠﺎ ﺟﺎﻣﻊ و ﻣﻨﺒﺮﯾﺴﺖ و ﻣﺮدم آن ﻧﯿﺰ ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ آن ﺟﺎ ﮐﺜﯿﺮي‬ ‫از ﺑﺰرﮔﺎﻧﻨﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﻤﻨﮑﻨﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ص ﻧﺴﺒﯽ(ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺪﯾﻤﻨﮑﻦ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫]ُخ ِد َم َ‬ ‫ﺧﺪﯾﻤﻨﮑﻨﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( اﺣﻤـﺪﺑﻦ اﺑﻮﺑﮑﺮﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﻮﻋﺒﯿﺪﺑﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻋﺮوه ﺧﺪﯾﻤﻨﮑﻨﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻧﺼـﺮ‪ .‬او ﺧﻄﯿﺒﯽ از ﺧﺪﯾﻤﻨﮑﻦ اﺳـﺖ‬ ‫]ُخ ِد َم َ‬ ‫ﮐﻪ از اﺑﻮاﺣﻤﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻣﺤﻔﻮظ از ﻓﺮﺑﺮي ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻨﯿﺪ و از اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺨﺸﯽ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﻤﻨﮑﻨﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﺳـﻠﯿﻢ ﺑـﻦ ﻣﺠﺎﻫـﺪ ﺧـﺪﯾﻤﻨﮑﻨﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑـﻪ اﺑـﻮﻋﻤﺮ از رواة اﺳﺖ از ﺻﺎﻟـﺢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻣﺮزوق ﺑﺼـﺮي و ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ‬ ‫]ُخ ِد َم َ‬ ‫ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑـﻦ اﺑﯽ ﻟﯿﻠﯽ و ﺳﻮﯾـﺪي رواﯾـﺖ ﮐﺮد و از او ﭘﺴـﺮش ﺻـﻬﯿﺐ ﺑـﻦ ﺳـﻠﯿﻢ ﺧـﺪﯾﻤﻨﮑﻨﯽ و ﻏﯿﺮ او رواﯾـﺖ ﮐﺮدﻧـﺪ‪) .‬از اﻧﺴـﺎب‬ ‫ﺳﻤ ﻌ ﺎ ﻧ ﯽ( ‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﻤﻨﮑﻨﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﻋﺮوة ﺑﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺧﺪﯾﻤﻨﮑﻨﯽ ﮐﺮﻣﯿﻨﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻫﺸﺎم از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺻﻮر و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻧﺼـﺮﻣﺮوزي‬ ‫]ُخ ِد َم َ‬ ‫ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮد و از او‪ ،‬ﭘﺴــﺮش اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﻋﺮوة‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑـﻪ اﺑﻮﻋﺒﯿـﺪ رواﯾـﺖ دارد‪ .‬ﻣﺮگ او در ﻣﺤﺮم ‪ 321‬ه ‪.‬ق ‪ .‬اﺗﻔـﺎق اﻓﺘـﺎد‪) .‬از اﻧﺴﺎب‬ ‫ﺳﻤ ﻌ ﺎ ﻧ ﯽ( ‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﻤﻨﮑﻨﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﻣﻌﻦ ﺑﻦ ﺳـﻠﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﺠﺎﻫـﺪ ﻧﻮهء ﺳـﻠﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﺠﺎﻫـﺪ ﺧـﺪﯾﻤﻨﮑﻨﯽ از رواة اﺳﺖ‪ .‬او از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻧﺼـﺮ ﻣﺮوزي و‬ ‫]ُخ ِد َم َ‬ ‫ﻧﺼـﺮﺑﻦ ﺳـﯿﺎه ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪي و ﻏﯿﺮ اﯾﻦ دو رواﯾﺖ ﮐﺮد و از او اﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺤﯿﺮي رواﯾﺖ دارد‪) .‬از اﻧﺴﺎب‬ ‫ﺳﻤ ﻌ ﺎ ﻧ ﯽ( ‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫]َﺧْﺪ َد[ )ع ِا( ﺗﺜﻨﯿﻪء َﺧ ّﺪ اﺳﺖ‪ .‬دو رخ‪ .‬دو رﺧﺴﺎره‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﯾـﺎر‪ .‬دوﺳﺖ‪) .‬از دﻫـﺎر( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از آﻧﻨـﺪراج( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺻـﺪﯾﻖ‪ .‬ﻣﺼﺎﺣﺐ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ||(‪.‬‬ ‫ﻣﻌﺸﻮق‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از آﻧﻨﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﻮ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ ْي ْو[ )ِا( ﭘﺎدﺷـﺎه‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ()‪) (1‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﺷﺎه‪ .‬ﻣﻠﮏ‪ .‬ﺳﻠﻄﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬در ﻟﻐﺖ ﻓﺮس آﻣـﺪه »ﺧـﺪﯾﻮ« ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑﻮد‪ .‬و از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﺸﻮرﺧﺪﯾﻮ و ﮐﯿﻬﺎن ﺧﺪﯾﻮ ‪ :‬ﺳـﯿﺎﻣﮏ ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮد و‬ ‫راي دﯾﻮ ﺗﺒﻪ ﮔﺸﺖ و ﻣﺎﻧـﺪ اﻧﺠﻤﻦ ﺑﯽ ﺧـﺪﯾﻮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ز ﻫﺮ ﺟﺎي ﮐﻮﺗﻪ ﮐﻨﻢ دﺳﺖ دﯾﻮ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻮد ﺧﻮاﻫﻢ ﺟﻬﺎن را ﺧـﺪﯾﻮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪.‬‬ ‫وﮔﺮ زﯾﻦ ﺳﺎن ﺷﻮي ﺑﺮ ﺧﻮد ﺧﺪﯾﻮي وﮔﺮ زﯾﻦ ﺳﺎن ﻧﺌﯽ رو رو ﮐﻪ دﯾﻮي‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑﺲ ﮐﻪ و ﺑﻄﺮاز ﺛﻨﺎي او ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﺧﺪﯾﻮ اﻋﻈﻢ‬ ‫ﺧﺎﻗﺎن اﮐﺒﺮ اﺳﺖ اﻟﻘﺎب‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اي ﺧﺪﯾﻮ ﻣﺎه رﺧﺶ اي ﺧﺴـﺮو ﺧﻮرﺷـﯿﺪﭼﻬﺮ اي ﭘﻞ ﺑﻬﺮام زﻫﺮه اي ﺷﻪ ﮐﯿﻮان دﻫﺎ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﻌﺪل ﺗﻮ‬ ‫ﮐﯽ ﺗﻮﯾﯽ ﻧﺎﯾﺐ از ﺧـﺪا و ﺧﺪﯾﻮ ﺑﻔﻀﻞ ﺗﻮ ﮐﻪ ﺗﻮﯾﯽ ﺗﺎﺋﺐ از ﺷـﺮور و ﺷـﺮاب‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﺮا ﺧﺪﯾﻮ ﺟﻬﺎن دي ﻣﺮاﻏﻪ اي ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ وﻟﯿﮏ‬ ‫ﻫﯿـﭻ ﺑـﺪان ﻧﻮع ﻃﺒﻊ داﻋﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬در ﺧـﺪﻣﺖ اﯾﻦ ﺧـﺪﯾﻮ ﻧﺎﻣﯽ ﻣﺎ اﻋﻈﻢ ﺷﺄﻧﮏ اي ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧـﺪﯾﻮ زﻣﯿﻦ ﭘﺎدﺷﺎه زﻣﺎن ﻣﻪ‬ ‫ﺑﺮج دوﻟﺖ ﺷﻪ ﮐـﺎﻣﺮان‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ - .‬ﺗﺮﮐﺎن ﺧـﺪﯾﻮ؛ ﭘﺎدﺷﺎه ﺗﺮﮐﺎن‪ .‬ﺳـﻠﻄﺎن ﺗﺮﮐﻬﺎ ‪ :‬ﭼﻮ ارﺟﺎﺳﺐ ﺑﺸـﻨﯿﺪ ﮔﻔﺘﺎر دﯾﻮ ﻓﺮودآﻣـﺪ از ﮔﺎه ﺗﺮﮐﺎن‬ ‫ﺧـﺪﯾﻮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﮐﺸﻮرﺧﺪﯾﻮ؛ ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﻤﻠﮑﺖ‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎه ﮐﺸﻮر ‪ :‬ﯾﮑﯽ زﺷﺖ را ﮐﺮد ﮐﺸﻮرﺧﺪﯾﻮ ﮐﻪ از ﮐﺘﻒ ﻣﺎ راﺳﺖ و از ﭼﻬﺮ دﯾﻮ‪.‬‬ ‫ﻓﺮدوﺳـﯽ ||‪ .‬وزﯾﺮ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﺧﺪاوﻧـﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨـﺪراج()‪) (2‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‬ ‫)اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬ﺧﺪاوﻧـﺪﮔﺎر‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬ﺑﮑﺎر آر آن داﻧﺸـﯽ ﮐﺖ ﺧـﺪﯾﻮ ﺑـﺪاده ﺳﺖ و ﻣﻨﮕﺮ ﺑﻔﺮﻣﺎن دﯾﻮ‪.‬‬ ‫اﺑﻮﺷﮑﻮر ﺑﻠﺨﯽ‪ .‬ﭼﻮ ز ﻻﺣﻮل ﺗﻮ ﻧﺘﺮﺳﺪ دﯾﻮ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺴﻤﻮع ﻻﺑﻪ ﻧﺰد ﺧﺪﯾﻮ‪.‬ﺳﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﭘﺲ ﻋﻤﺎداﻟﻤﻠﮏ ﮔﻔﺘﺶ اي ﺧﺪﯾﻮ ﭼﻮن ﻓﺮﺷﺘﻪ ﮔﺮدد‬ ‫از ﻣﯿـﻞ ﺗﻮ دﯾﻮ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي ||‪ .‬آﻗـﺎ‪ .‬ﻣﻮﻻـ‪ .‬ﺳـﺮور ‪ :‬ﻗـﺎﺳﻢ رﺣﻤﺖ اﺑﻮاﻟﻘـﺎﺳﻢ رﺳﻮل اﷲ ﻫﺴﺖ در وﻻـي او ﺧـﺪﯾﻮ ﻋﻘـﻞ و ﺟـﺎن ﻣﻮﻻـي ﻣﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ - .‬ﮔﯿﻬـﺎن ﺧـﺪﯾﻮ؛ ﮐﯿﻬـﺎن ﺧـﺪﯾﻮ‪ .‬ﺧـﺪﯾﻮ ﺟﻬـﺎن‪ .‬ﺧـﺪاي ﺗﺒـﺎرك و ﺗﻌـﺎﻟﯽ ‪ :‬وﮔﺮ ﻧﯿﺰ ﺟﻮﯾﯽ ﭼﻨﯿﻦ راه دﯾﻮ ﺑﺒّﺮد ز ﺗﻮ ﻓّﺮ ﮔﯿﻬـﺎن‬ ‫ﺧـﺪﯾﻮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﺮا ﺳﺮﮐﺸـﯽ ﺗﻮ ﺑﻔﺮﻣـﺎن دﯾﻮ ﺑﭙﯿﭽﯽ ﺳـﺮ از راه ﮔﯿﻬﺎن ﺧـﺪﯾﻮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﭙﺮﺳـﯿﺪش از ﮐﮋي و راه دﯾﻮ ز راه ﺟﻬﺎﻧـﺪار‬ ‫ﮔﯿﻬﺎن ﺧـﺪﯾﻮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺟﻮ ﺑﻔﺮﯾﻔﺖ ﭼﻮﺑﯿﻨﻪ را ﻧﺮه دﯾﻮ ﮐﺠﺎ ﺑﯿﻨـﺪ او راه ﮔﯿﻬﺎن ﺧـﺪﯾﻮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬رﻫﺎﻧﯽ ﺟﻬﺎﻧﯽ را ز ﺑﯿﺪار دﯾﻮ ﮔﺮاﯾﺶ‬ ‫ﻧﻤﺎﺋﯽ ﺑﻪ ﮔﯿﻬﺎن ﺧـﺪﯾﻮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﮐﯿﻮان ﺧﺪﯾﻮ؛ ﺧﺪاي ﺑﺰرگ ‪ :‬ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ ﺑﺎ دل از ﮐﺎر دﯾﻮ ﻣﺮا دور داراد ﮐﯿﻮان ﺧﺪﯾﻮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪.‬‬ ‫||اﻣﯿﺮ ﺑﺰرگ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺑﺰرگ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬رﺋﯿﺲ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬ﺳـﯿﺎﻣﮏ ﺑـﺪﺳﺖ ﭼﻨـﺎن زﺷﺖ دﯾﻮ ﺗﺒﻪ ﮔﺸﺖ و ﻣﺎﻧﺪ‬ ‫اﻧﺠﻤﻦ ﺑﯽ ﺧـﺪﯾﻮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬در ﺳـﺨﻨﻢ ﺗﺨﻢ ﻣﺮدﻣﯽ ﭼﻮ ﺑﮑﺸـﺘﻪ ﺳﺖ دﺳﺖ ﺧـﺪﯾﻮ ﺟﻬﺎن اﻣﺎم زﻣﺎﻧﻢ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬از ﺣﺒﺲ اﯾﻦ ﺧـﺪﯾﻮ‪،‬‬ ‫ﺧﻠﯿﻔﻪ درﯾﻎ ﺧﻮرد وز ﻗﺘﻞ آن اﻣﺎم ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻣﺼﺎب ﺷﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﮕﻔﺘﯽ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺑﻮدي ﺧﺪﯾﻮ ﺑﻨﺪه ﮔﺮدي ژﻧﺪه ﭘﻮﺷﯽ را ﺑﺮﯾﻮ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫||ﯾﮕﺎﻧﻪء ﻋﺼـﺮ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺧـﺪﯾﻮ ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﻓﺮخ ﻧﻬﺎد ﮐﻪ ﺷﺎخ اﻣﯿﺪش ﺑﺮوﻣﻨﺪ ﺑﺎد‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن ||(‪ .‬ﺧﯿﺮﺧﻮاه‪.‬‬ ‫||ﻣﺘﻤﻮل ||‪ .‬ﻣﺎﻟﮏ ||‪ .‬ﯾﺎر‪ .‬دوﺳﺖ‪ .‬رﻓﯿﻖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧـﺪﯾﻮ ﻣﺼـﺮ؛ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮوا و ﺣﮑﻤﺮان ﻣﺼـﺮ‪ .‬ﻟﻘﺐ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواي ﻣﺼـﺮ از ﺟﺎﻧﺐ‬ ‫ﺳﻼﻃﯿﻦ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺗﺴﻠﻂ اﯾﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺑﺮ آن ﺳﺮزﻣﯿﻦ‪ .‬ﺗﻮﺿﯿﺢ آﻧﮑﻪ‪ :‬ﺑﻌﺪ از ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻣﺼﺮ ﺑﺘﻮﺳﻂ ﺳﻠﻄﺎن ﺳﻠﯿﻢ ﺧﺎن اول در ﺳﺎل ‪922‬‬ ‫ه ‪.‬ق ‪ 1417/.‬م‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﯾﮑﯽ از ﭘﺎﺷﺎﻧﺸـﯿﻨﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﺪ و ﺗﺎ ﺳﻪ ﻗﺮن اﯾﻦ ﺣﺎل دوام داﺷﺖ ﺗﺎ آن ﮐﻪ ﻗﺪرت ﭘﺎﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫از ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﻣﯽ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ ﻣﺠﻤﻊ ﺑﯿﮑﻬﺎي ﻣﻤﺎﻟﯿﮏ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ورود ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻤﺼـﺮ در ﺳﺎل ‪ 1798‬م‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺎل اﺧﺘﻼف را‬ ‫از ﻣﯿﺎن ﺑﺮد؛ وﻟﯽ ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﻓﺘﻮﺣﺎت اﻧﮕﻠﯿﺴﯿﻬﺎ در اﺑﻮﻗﯿﺮ و اﺳﮑﻨﺪرﯾﻪ و ﻋﻘﺐ ﻧﺸﯿﻨﯽ ﻗﺸﻮن ﻓﺮاﻧﺴﻪ در ‪ 1216‬ه ‪.‬ق ‪1805/.‬م‪ .‬اوﺿﺎع ﻣﺠﺪدًا‬ ‫ﺑﺤﺎل اول ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1220‬ه ‪.‬ق ‪ 1805/.‬م‪ .‬ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهء ﺳـﺮﺑﺎزان آﻟﺒﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺳﻠﻄﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﻣﻘﯿﻢ ﻣﺼﺮ ﺑﻮدﻧﺪ؛‬ ‫ﭘﺲ از ﮐﺸـﺘﺎر‪ ،‬ﻣﻤﺎﻟﯿﮏ ﻣﺼـﺮ را ﺗﺤﺖ اﻣﺮ ﺧﻮد آورد و ﺑﻌﺪ از ﮐﺸـﺘﺎر دﯾﮕﺮي در ﺳﺎل ‪ 1226‬ه ‪.‬ق ‪1811/.‬م‪ .‬در راه اﺳﺘﯿﻼي ﺑﺮ ﻣﺼﺮ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 720‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫اﺳـﺘﻮارﺗﺮ ﺷﺪ و ﺣﺎﮐﻢ واﻗﻌﯽ آن ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬او و ﺳﻠﺴـﻠﻪء ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ از اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﻣﺼـﺮ را اﺳـﻤًﺎ ﺑﻨﺎم ﺳﻠﻄﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ وﻟﯽ رﺳﻤًﺎ‬ ‫ﺑﻨﺎم ﺧﻮد در دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬ﭼﻬﺎرﻣﯿﻦ ﺟﺎﻧﺸـﯿﻦ ﻣﺤﻤـﺪﻋﻠﯽ ﭘﺎﺷﺎ‪ ،‬اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﭘﺎﺷﺎ در ﺳﺎل ‪ 1247‬ه ‪.‬ق‪1831/.‬م‪ .‬ﺟﻬﺖ ﺧﻮد ﻟﻘﺐ ﺧـﺪﯾﻮ‬ ‫اﺧﺘﯿﺎر ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ﭘﺎﺷﺎ ﺷﺎم را ﻫﻢ در ﺳﺎل ‪1247‬ه ‪.‬ق ‪1831/.‬م‪ .‬ﺿﻤﯿﻤﻪء ﻣﺼﺮ ﻧﻤﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻓﺸﺎر دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﯿﺲ آﻧﺮا در ﺳﺎل‬ ‫‪1257‬ه ‪.‬ق ‪1841/.‬م‪ .‬ﺑﺴﻠﻄﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺳﻮدان ﻧﯿﺰ ﺑﺪﺳﺖ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ﭘﺎﺷﺎ و ﻓﺮزﻧﺪان او ﺗﺎ ﻋﻬﺪ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﭘﺎﺷﺎ ﻓﺘﺢ ﺷﺪ‬ ‫و ﺗﺎ ﻣﺮگ ﮔﻮردون ﭘﺎﺷﺎ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 1302‬ه ‪.‬ق‪1885 /.‬م‪ .‬ﺟﺰو ﻣﺼﺮ ﺑﻮد‪ .‬در اﺑﺘﺪاي ﺟﻨﮓ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ اول ﻋﺒﺎس ﺛﺎﻧﯽ )ﯾﻌﻨﯽ ﻋﺒﺎس‬ ‫ﺣﻠﻤﯽ ﭘﺎﺷـﺎ( ﺧـﺪﯾﻮ ﻣﺼـﺮ ﺑﻮد ﭼﻮن ﺗﻤﺎﯾﻞ زﯾﺎدي ﺑﻌﺜﻤﺎﻧﯿﻬﺎ داﺷﺖ‪ ،‬دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﯿﺲ او را ﺧﻠﻊ و ﺑﺮادرش ﺣﺴـﯿﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﭘﺎﺷﺎ را ﺧـﺪﯾﻮي‬ ‫ﻣﺼـﺮ ﮐﺮد‪ ،‬ﺣﺴـﯿﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﭘﺎﺷﺎ ﭘﺲ از اﺳﺘﻘﺮار ﺑﻤﻘﺎم ﺧﺪﯾﻮ‪ ،‬ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺪﯾﻮ را از ﻧﺎم ﺧﻮد ﺑﺮداﺷﺖ و ﺑﺠﺎي آن ﻋﻨﻮان ﺳﻠﻄﺎن ﺑﺮاي ﺧﻮد و‬ ‫ﺧﺎﻧـﺪان ﺧﻮد اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻌـﺪ از او ﻧﯿﺰ ﺣﮑﺎم ﻣﺼـﺮي ﺑﻨﺎم ﺳـﻠﻄﺎن ﺧﻄﺎب ﺷﺪﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻨﮏ ﻧﺎم ﺧﺪﯾﻮان ﻣﺼـﺮ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ﭘﺎﺷـﺎ‪ 1805‬م‪.‬‬ ‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﭘﺎﺷﺎ‪ 1848‬م‪ .‬ﻋﺒـﺎس اول ‪ 1848‬م‪ .‬ﺳﻌﯿﺪ‪ 1854‬م‪ .‬اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ‪ 1863‬م‪ .‬ﺗﻮﻓﯿﻖ‪ 1882‬م‪ .‬ﻋﺒـﺎس ﺛﺎﻧﯽ‪ 1892‬م‪ .‬ﺣﺴـﯿﻦ ﮐﺎﻣﻞ )ﺑﺮادر‬ ‫ﻋﺒﺎس ﺛﺎﻧﯽ(‪ 1914‬م‪) .‬از ﻃﺒﻘﺎت ﺳـﻼﻃﯿﻦ ﻟﯿﻦ ﭘﻮل ﺻـﺺ ‪ .(76-75‬ﭘﺲ از ﺣﺴـﯿﻦ ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬ﺳـﻠﻄﺎن اﺣﻤـﺪ ﻓﺆآد اول و ﭘﺲ از او ﻓﺎروق‬ ‫ﺑﺴﻠﻄﻨﺖ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﺑﺎ ﻗﯿﺎم اﻓﺴﺮان ﺟﻮان ﻣﺼﺮي ﺑﻘﯿﺎدت ﻧﺠﯿﺐ و ﻧﺎﺻﺮ‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ از دﺳﺖ ﺧﺎﻧﺪان ﺧﺪﯾﻮﻫﺎ ﺧﺎرج ﺷﺪ و ﺣﮑﻮﻣﺖ‬ ‫ﻣﺼـﺮ ﺟﻤﻬﻮري ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺷـﺶ ﻣﺎه ﭘﺲ از ﻓﺎروق‪ ،‬ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﺑﻨﺎم اﺣﻤﺪ ﻓﺆاد دوم ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻮد‪ ،‬و ﺳـﭙﺲ ﮐﺸﻮر ﺟﻤﻬﻮري ﮔﺮدﯾﺪ‪- (1) .‬‬ ‫در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه‪ :‬ﺧﺪﯾﻮ از ‪ ،xutev‬از ‪) xuatarya‬ﻗﺲ‪» (xvatai‬ﻧﯿﺒﺮگ ص ‪ 257‬در ﻣﺎدهء ‪ «zreh ، 2‬رﺟﻮع ﺷﻮد‬ ‫ﺑﻪ ﺧـﺪا‪ .‬ﻣﻌﺮب آن ُﺧـ َﺪﯾﻮي ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻣﺎﻟـﮏ و اﻣﯿﺮ و آﻗـﺎ و در ﺗﺮﮐﯽ ﺑﻤﻌﻨﯽ وزﯾﺮ آﻣـﺪه‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ داﺋﺮة اﻟﻤﻌـﺎرف اﺳـﻼم ﺷـﻮد‪- (2) .‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨﺪراج در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪﯾﻮ ﺑﻀﻢ اول و ﮐﺴﺮ دال و ﯾﺎي ﻣﺠﻬﻮل ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ از ﮐﺸﻒ و در ﻣﺆﯾﺪ و ﻣﺪارك و ﺑﻀﻢ‬ ‫ﻧﯿﺰ آﻣﺪه در ﺑﺮﻫﺎن و ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ﺑﮑﺴـﺮﺗﯿﻦ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﭘﺎدﺷﺎه و ﺧﺪاوﻧﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ُﺧ َﺪﯾﻮ‪ ،‬اﻣﺎﻟﻪ ﻟﻔﻆ ﺧﺪاي‬ ‫اﺳﺖ و ﭼﻮن اﻟﻒ ﺑﻘﺎﻋﺪه اﻣﺎﻟﻪ ﯾﺎء ﻣﯿﺸﻮد ﻟﺬا اﺟﺘﻤﺎع دو ﯾﺎء ﮐﻪ ﺛﻘﯿﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﻻزم آرد ﮐﻪ ﭘﺎي دوم را ﺑﻮاو ﺑﺪل ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﺪﯾﻮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﻮ‪.‬‬



‫]ِخ ْي ْو[ )ِاخ( ﻟﻘﺒﯽ اﺳﺖ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﭘﺎﺷﺎ ﭼﻬﺎرﻣﯿﻦ اﻣﯿﺮ و ﺣﺎﮐﻢ از ﺳﻠﺴﻠﻪء ﺧﺪﯾﻮان ﻣﺼﺮ را‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﻮﭘﺮﺳﺖ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ ْي ْو َپ َر[ )ﻧــﻒ ﻣﺮﮐــﺐ( ﭘﺮﺳــﺘﻨﺪهء ﺧــﺪﯾﻮ‪ .‬ﭘﺮﺳــﺘﺶ ﮐﻨﻨــﺪهء ﺧــﺪﯾﻮ ‪ :‬ﺑﯽ ﺧﺮدوار اﮔﺮ ﺷﺪﻧــﺪ ز دﺳـﺖ ﺑﺨﺮوﺷــﺎن ﮐﻨﻢ‬ ‫ﺧﺪﯾﻮﭘﺮﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﻮر‪.‬‬



‫]ِخ َو[ )ِا( ﭘﺎدﺷﺎه‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ||(‪ .‬وزﯾﺮ ||‪ .‬ﺧﺪاوﻧـﺪﮔﺎر ||‪ .‬ﺑﺰرگ ||‪ .‬ﯾﮕﺎﻧﻪء ﻋﺼـﺮ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﺷﺎﻫﺰاده ||‪ .‬ﺷـﺨﺺ ﻣﺴـﻦ‬ ‫ﻣﺤﺘﺮم‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﮐﺪﯾﻮر‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﻮﻧﺪ‪.‬‬



‫]ِخ َو[ )ِا( ﻣﺎﻟﮏ‪ .‬ﺧﺪاوﻧـﺪ‪ .‬ﻣﻮﻟﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا ﻣﻤﺎل ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ‪ :‬آن ﻧﻔﺲ ﺣﻀـﺮت ﺧﻮاﺟﻪ را ﺑﺨﺪﯾﻮﻧﺪ ﮐﻨﯿﺰك‬ ‫رﺳﺎﻧﯿـﺪم‪ ،‬ﺷﺎد ﺷﺪ و ﻣﻌﺎﻣﻠﺖ ﻣﻦ ﻗﺒﻮل ﮐﺮد‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ ﺑﺨﺎري ﻧﺴـﺨﻪء ﺧﻄﯽ ﮐﺘﺎب ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﭘﺮﺳـﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ از ﮐﻨﯿﺰك‬ ‫ﺧﺒﺮي ﺷـﺪ؟ ﺧﺪﯾﻮﻧﺪ ﮐﻨﯿﺰك ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻤﻨﺰل ﻧﺮﻓﺘﻪ ام ﺗﺎ از ﺣﺎل ﮐﻨﯿﺰك ﭘﺮﺳﻢ‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ ﺑﺨﺎري(‪ .‬از دراز ﮔﻮش ﺧﻮاﺟﻪ ﻫﯿﺰم اﻓﺘﺎد‬ ‫اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ در ﻏﻀﺐ ﺷـﺪ و ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻋﺎدت ﻋﻮام ﺧﻠﻖ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺣﺎل ﻏﻀﺐ ﺑﺮ ﺧﺪﯾﻮﻧـﺪ ﭼﻬﺎرﭘﺎ دﺷـﻨﺎم ﻣﯽ دﻫﻨـﺪ از او ﭼﻨﺎن ﺳـﺨﻨﯽ‬ ‫ﺻﺎدر ﺷـﺪ‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ(‪ .‬در آﻧﺠﺎ دو ﮔﻨﺒـﺪ ﺑﻮده و در ﺑﯿﺮون آن ﺷﺘﺮان ﺧﻔﺘﻪ و ﺧﺪﯾﻮﻧـﺪان ﺷﺘﺮان در ﮔﻨﺒـﺪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ‬ ‫ﺑﺨﺎري(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﻮﻧﺸﯿﻦ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ ْي ْو ِن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(اﻗﺎﻣﺘﮕـﺎه ﺧـﺪﯾﻮ ||‪ .‬ﺣﻮزهء ﻓﺮﻣـﺎﻧﺮواﯾﯽ ﺧـﺪﯾﻮ‪ .‬ﻗﻠﻤﺮو ﺧـﺪﯾﻮ ||‪ .‬ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﯾﺎ ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻢ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺮوا و‬ ‫اداره ﮐﻨﻨـﺪهء آن ﺧـﺪﯾﻮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺧـﺪﯾﻮي اداره ﺷﺪه‪ .‬در ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺼـﺮ ﺧﺪﯾﻮﻧﺸـﯿﻦ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮده‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﺪﯾﻮي ﺑﺤﮑﻮﻣﺖ‬ ‫ﻣﺼﺮ از ﻃﺮف ﻋﺜﻤﺎﻧﯿﻬﺎ ﻣﻌﯿﻦ ﻣﯿﺸﺪ و در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﺤﻤﻞ اﻣﺮ و ﻧﻬﯽ ﺧﺪﯾﻮان ﻣﻨﺼﻮﺑﻪ از ﻃﺮف او ﺑﻮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﻪ‪.‬‬



‫]ِخ َي ‪ِ /‬ي[ )ص( ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻣﻀﺎف اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ازﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫||اﻓﺰوده ﺷﺪه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا از ﻟﻐﺎت دﺳﺎﺗﯿﺮي اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ دﺳﺎﺗﯿﺮي ص ‪ 343‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺬ‪.‬‬



‫]َخ[ )ﻣﺰﯾﺪ ﻣﺆﺧﺮ اﻣﮑﻨﻪ( اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺮاي ﺑﯿﺎن ﻣﮑﺎن ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود‪ ،‬ﭼﻮن‪ :‬ﺗﻐﺎﻧﺨﺬ‪ ،‬ﺻﯿﺨﺬ‪ ،‬ﺣﺼﻦ ﺧﺬﯾﻤﻨﮑﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺬ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع‪ ،‬ﻓﻌﻞ اﻣﺮ()‪ (1‬ﺑﮕﯿﺮ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺧـﺬ ﺷﻮد‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ از ﻣﺼـﺪر َاﺧـﺬ آﻣﺪه و در اﻣﺮ ﻫﻤﺰهء اﺻـﻠﯽ و ﻫﻤﺰهء ﻓﻌﻞ اﻣﺮ ﻫﺮ دو‬ ‫ﺣﺬف ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺬا‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺳﺴﺖ و ﮐﻮﻓﺘﻪ ﮔﺮدﯾﺪن ﮔﻮش و از ﺑﯿﺦ ﮔﻮش رو ﺑﺼﻮرت اﻓﺘﺎدن آن و آن در اﺳﺐ و ﺧﺮ و ﺧﺮﮔﻮش اﺳﺖ و اﯾﻦ ﯾﺎ از‬ ‫ﺣﯿﺚ ﺧﻠﻘﺖ اﺳﺖ ﯾﺎ اﻣﺮي ﻋﺎرﺿـﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺻـﺒﺢ اﻻﻋﺸـﯽ‬ ‫آﻧﺮا از ﻋﯿﻮب ﺧﻠﻘﯽ اﺳﺐ ﺷـﻤﺮده و ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬و ﻫﻮ ان ﯾﮑﻮن اذﻧـﺎه ﻣﺴـﺘﺮ ﺧﯿﺘﯿﻦ ﻣﻨﮑﻮﺳﺘﯿﻦ ﻧﺤﻮ اﻟﻌﯿﻨﯿﻦ و اﻟﺨـﺪﯾﻦ‪ ،‬ﮐـﺎذان اﻟﮑﻼـب‬ ‫اﻟﺴﻠﻮﻗﯿﻪ‪) .‬ﺻﺒﺢ اﻻﻋﺸﯽ ج ‪ 2‬ص ‪.(24‬‬ ‫ﺧﺬا‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﺧﺪا‪ .‬رب‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧ ﺬء ‪.‬‬



‫]َﺧْﺬْء[ )ع ﻣﺺ( ﻓﺮوﺗﻨﯽ ﻧﻤﻮدن و ﻣﻨﻘﺎد ﺷﺪن ﮐﺴﯽ را‪ .‬ﺧﺬوء‪ .‬ﺧﺬاء‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧ ﺬء ‪.‬‬



‫]َخ َذ[ )ع اِﻣﺺ( ﺿﻌﻒ ﻧﻔﺲ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺬاآﻓﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َف[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﭘﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﮑﺮﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﺮ آب ارﻣﻦ در ﺳﺎل ‪ 25‬ه ‪.‬ق‪ .‬ﺑﺴﺎﺧﺖ‪ (1).‬ﺑﮑﺮﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺳـﭙﺎه ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب‬ ‫ﺑﻮد ﺑﺎ ﺳـﭙﺎه ﻓﺮاوان ﺑﻪ آذرﺑﺎﯾﺠﺎن آﻣـﺪ و آن ﻧﺎﺣﯿﺖ را ﮔﺸﻮد‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه چ ﻋﮑﺴـﯽ ص‪ - (1) .(180‬ظ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﻞ ﺑﺎﯾـﺪ ﻫﻤﺎن ﭘﻞ‬ ‫ﺧـﺪاآﻓﺮﯾﻨﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ روي رودﺧﺎﻧﻪء ارس ﺑﺴـﺘﻪ ﺷـﺪه و در ﻋﺎﻟﻢ آراي ﻋﺒﺎﺳـﯽ ﭼﻨـﺪ ﺟﺎ ﻧﺎم آن آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜًﻼ در ص ‪ 657‬ﻋﺎﻟﻢ‬ ‫آراي ﻋﺒﺎﺳـﯽ چ اﯾﺮج اﻓﺸـﺎر آﻣـﺪه‪» :‬ﭼـﻮن اﻣﯿﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺧـﺎن ﺑـﺪان ﺣـﺪود رﻓﺖ ﺑﻮﻓﻮر ﻣﺮداﻧﮕﯽ در آب ارس از ﭘـﻞ ﺧـﺪاآﻓﺮﯾﻦ از آب‬ ‫ﮔـﺬﺷﺖ«‪ .‬و ﻧﯿﺰ در ﻫﻤـﺎن ﮐﺘـﺎب آﻣـﺪه‪» :‬ﺣﺴـﯿﻨﺨﺎن از ﺗﻠﻮن ﻣﺰاج ﺗﻐﯿﯿﺮ راي ﮐﺮده در ﺟﻨـﮓ روﺑﺮوي ﻣﺘﺄﻣـﻞ ﺷـﺪ و ﺟﻨـﮓ ﻧﮑﺮدن را‬ ‫ﺻﺎﺋﺐ ﺷـﻤﺮده اردو و اﯾﻞ و اﻟﻮس را رﺧﺼﺖ داد ﮐﻪ ﺑﮑﻨﺎر آب رﻓﺘﻪ از ﭘﻞ ﺧﺪاآﻓﺮﯾﻦ ﻋﺒﻮر ﻧﻤﻮده«‪) .‬ﻋﺎﻟﻢ آراي ﻋﺒﺎﺳـﯽ چ اﻓﺸﺎر ص‬ ‫‪ .(658‬ﻟﺴﺘﺮﻧﺞ در ﺳـﺮزﻣﯿﻨﻬﺎي ﺧﻼﻓﺖ ﺷـﺮﻗﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻬﺮ اردﺑﯿﻞ در ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻠﯿﺎي رودﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ آﻧﺮا »آﻧﺪرآﺑﺎد«‬ ‫ﻧﺎﻣﯿﺪه‪ ،‬واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ رودﺧﺎﻧﻪ ﮐﻤﯽ ﭘﺎﺋﯿﻦ ﺗﺮ ﺑﺎ رود اﻫﺮ ﮐﻪ از ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺑﻪ رودﺧﺎﻧﻪء اردﺑﯿﻞ ﻣﯽ ﭘﯿﻮﻧﺪد‪ ،‬ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪه و اﻧﺪﮐﯽ ﭘﺎﺋﯿﻦ‬ ‫ﺗﺮ از ﭘﻞ ﺧﺪاآﻓﺮﯾﻦ ﺑﻪ رودﺧﺎﻧﻪء ارس ﻣﯽ رﯾﺰد‪) .‬از ﺳﺮزﻣﯿﻨﻬﺎي ﺧﻼﻓﺖ ﺷﺮﻗﯽ ص ‪.(180‬‬ ‫ﺧﺬاء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﺣـﺎﻣﺺ( ﻓﺮوﺗﻨﯽ ﻧﻤﻮدن و ﻣﻨﻘـﺎد ﮐﺴـﯽ ﺷـﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ(‪ .‬ﻣﺼـﺎدر دﯾﮕﺮ آن‪ :‬ﺧـﺬه‪.‬‬ ‫ﺧﺬوء‪.‬‬ ‫ﺧﺬاء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع اِﻣﺺ( ﺳﺒﮑﯽ و ﺳﺴﺘﯽ ﺷﻨﻮاﯾﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺬاﺑﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ از ﻧﻮاﺣﯽ ﻫﺮات‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺬاﺑﻮد ﻓﺎﻣﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ي ي[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺑﺮﮐﺸـﯿﺪﮔﺎن ﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﺳـﻬﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﮐﻪ از ﺧﻮﯾﺸﺎن ﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﺳـﻬﻞ اﺳﺖ از ﻗﻮل ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ‬ ‫ﺑﺸـﺮ ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻮن ﻓﻀﻞ از ﺳـﯿﺐ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﮥ اﻟﺴﻼم آﻣﺪ‪ ،‬در ﻣﻨﺰل ﻓﺎﻣﯽ ﻧﺎﻣﯽ ﻣﻨﺰل ﮔﺰﯾﺪ ﺑﻨﺎم »ﺧﺬاﺑﻮد«‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮد ﺧﻮد‬ ‫و ﻓﺮزﻧـﺪاﻧﺶ ﺑﺨـﺪﻣﺖ ﻓﻀـﻞ ﻗﯿـﺎم ﮐﺮدﻧـﺪ ﺗـﺎ آﻧﮑﻪ ﮐـﺎر ﻓﻀـﻞ ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻮزارت ﻣﺄﻣﻮن در ﺧﺮاﺳﺎن رﺳـﯿﺪ‪ .‬اﺗﻔﺎﻗًﺎ دﺳﺖ ﺣﻮادث ﺑﺎ‬ ‫»ﺧـﺬاﺑﻮد« ﺳـﺮ ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎﻧﯽ ﮔﺬارد و او را ﭘﺮﯾﺸﺎن ﺣﺎل ﮐﺮد ﺗﺎ آﻧﮑﻪ »ﺧﺬاﺑﻮد« را ﻓﻀﻞ ﺑﯿﺎد آﻣﺪ و ﭼﻮن دﺳﺘﺮﺳـﯽ را ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﺑﻌﺪ ﻣﮑﺎن‬ ‫ﻣﺸـﮑﻞ دﯾـﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺰد ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺑﺸـﺮ رﻓﺖ و در ﻣﻨﺰل او ﺟﺎي ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻋﺒﺪاﷲ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬در اﯾﻦ اﯾﺎم ﺑﻐﺪاد ﻓﺘﺢ ﺷﺪ و ﮐﺎرﻫﺎ رو ﺑﺴﺎﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽ‬ ‫رﻓﺖ‪ .‬ﻣﻦ روزي ﺑﻨﺰد ﻓﻀﻞ رﻓﺘﻢ و ﻗﺼﻪء »ﺧـﺬاﺑﻮد« ﮔﻔﺘﻢ‪ .‬او‪ ،‬او را ﻃﻠﺐ ﮐﺮد و از دﯾـﺪن »ﺧـﺬاﺑﻮد« ﺧﻮﺷـﯿﻬﺎ ﻧﻤﻮد و در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ ﺗﺠﺎر‬ ‫ﮔﻨﺪم ﺑﻐﺪاد ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎدي ﺑﺮاي ﻓﺮوش ﮔﻨﺪم دادﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻀﻞ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ را ﺑﺸـﺮط ﺷـﺮﮐﺖ »ﺧﺬاﺑﻮد« ﻗﺒﻮل ﮐﺮد و آﺧﺮ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺪان اﻧﺠﺎم ﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫آﻧﺎن ﭘﻨﺠﺎه ﻫﺰار دﯾﻨﺎر ﺑﻪ »ﺧﺬاﺑﻮد« ﺑﺪﻫﻨﺪ‪» .‬ﺧﺬاﺑﻮد« از اﯾﻦ اﻧﻌﺎم ﺧﻮﺷـﯿﻬﺎ ﮐﺮد و از ﻣﻼزﻣﺎن ﻓﻀﻞ ﺷﺪ‪) .‬از اﻟﻮزراء و اﻟﮑﺘﺎب ص ‪،261‬‬ ‫‪.(263 ،262‬‬ ‫ﺧﺬارق‪.‬‬



‫]ُخ ِر[ )ِاخ( آب ﺷﻮرﯾﺴﺖ ﻣﺮ ﺗﺎزﯾـﺎن را ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ آﻧﺮا ﺧﻮرد‪ ،‬ﺑﺴـﯿﺎر رﯾـﺦ زﻧـﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬در‬ ‫ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬آﺑﯽ اﺳﺖ ﺷﻮر ﺑﻪ ﺗﻬـﺎﻣﻪ و آﻧﺮا ﺧـﺬارق از آن ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﮐﺲ آﻧﺮا ﺑﻨﻮﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﺒﺘﻼـ ﺑﻪ اﺳـﻬﺎل ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬ﯾﺎﻗﻮت از ﻗﻮل اﺻﻤﻌﯽ ﻣﯽ آورد‪ :‬و ﻟﮑﻨﺎﻧﮥ ﺑﺎﻟﺤﺠﺎز ﻣﺎء ﯾﻘﺎل ﻟﻪ ﺧﺬارق و ﻫﻮ ﻟﺠﻤﺎﻋﮥ ﮐﻨﺎﻧﮥ‪.‬‬ ‫ﺧﺬارﯾﻒ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ِج ﺧﺬروف‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺬروف در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺗﺮﮐﺖ اﻟﺴـﯿﻮف رأﺳﻪ ﺧﺬارﯾﻒ؛ ﭘﺎره ﭘﺎره ﮐﺮد ﺷﻤﺸﯿﺮ ﺳﺮ او را‬ ‫ﮐﻪ ﻫﺮ ﭘﺎره اي ﭼﻮن ﺧـﺬروف ﺑﻮد‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ - .‬ﺧـﺬارﯾﻒ اﻟﻬﻮدج؛ ﺗﺨﺘﻪ ﻫﺎ و ﭼﻮﺑﻬﺎ ﮐﻪ‬ ‫ﻫﻮدج را ﺑﺪان ﻣﺮﺑﻊ ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺬارﯾﻢ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﮐﻬﻨﻪ‪ .‬ﭘـﺎره ﭘـﺎره‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺛﻮب ﺧـﺬارﯾﻢ؛ ﺟﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﮐﻬﻨﻪ و ﭘﺎره ﭘﺎره‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‬ ‫)از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺬاق‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﺬ ذا[ )ع ِا( ﻧـﺎم ﻣﺎﻫﯿﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﯿﺴﻮﻫﺎي ﻣﺎﻧﻨـﺪ رﺷـﺘﻪ دارد و ﭼﻮن آﻧﺮا ﺷـﮑﺎر ﮐﻨﻨـﺪ در آب ﻣﯽ رﯾـﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺬاق‪.‬‬



‫]َﺧْﺬ ذا[ )ِاخ( ﻧﺎم ﭘﺪر ﯾﺰﯾﺪ ﻋﺒﺪي اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺬام‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﭘـﺪر ﺧﻨﺴﺎء اﺳﺖ ﺑﻌﻀـﯽ او را ﭘﺴـﺮ ودﯾﻌﻪ ﻧﺎم ﺑﺮده اﻧـﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ دﯾﮕﺮ ﭘﺴـﺮ ﺧﺎﻟـﺪ‪ .‬اﺑﻮﻧﻌﯿﻢ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﮐﻨﯿﻪء او اﺑﻮودﯾﻌﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺒﺴﻮط و ﺑﺨﺎري از ﻃﺮﯾﻖ ﺧﻨﺴﺎء رواﯾﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺪرم ﻣﺮا ﺑﺸﻮﻫﺮ ﺳﭙﺮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ دﺧﺘﺮي ﺑﯿﺶ ﻧﺒﻮدم‪.‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﺻﺎﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ را ﮐﺮﯾﻪ داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬از اﻻﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ج ‪ 1‬ص ‪.(106‬‬ ‫ﺧﺬام‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧﺎم اﺳﭗ ﺧﯿﺎس ﺑﻦ ﻗﯿﺲ ﺑﻦ ﻋﻮر اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺬام‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺑﻄﻨﯽ اﺳﺖ از ﻣﺤﺎرب ﺑﻌﺮﺑﺴﺘﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺬام‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﻮﭼﻪ اي ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺬام‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧﺎم وادﯾﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ در دﯾﺎر ﻫﻤﺪان‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺬام‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧﺎم آﺑﯽ اﺳﺖ در دﯾﺎر ﺑﻨﯽ اﺳﺪ ﺑﻨﺠﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺬام‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺧﺎﻟـﺪ‪ ،‬وي از ﺑﻨﯽ ﻋﺒﯿﺪﺑﻦ زﯾﺪﺑﻦ اﺣﺪﺑﻦ ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﻋﻮف و از ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن و از اﺻـﺤﺎب ﻣﺴﺠﺪاﻟﻀـﺮار ﺑﻮد‪) .‬از اﻣﺘﺎع اﻻﺳـﻤﺎع‬ ‫ص‪.(472 ،480‬‬ ‫ﺧﺬاﻣﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َم[ )ع ِا( ﻗﻄﻌﻪ‪ .‬ﭘﺎره‪ .‬ﺗﮑﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺬاﻣﯽ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺬام‪.‬‬ ‫ﺧﺬاﻣﯽ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻓﻘﯿﻪ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﺳﺤﺎق‪ .‬وي از ﮐﻮﭼﻪء ﺧﺬام اﺳﺖ و از ﻣﺤﺪﺛﺎن زﻣﺎن ﺑﻮد و ﻣﺬﻫﺐ‬ ‫اﺑﻮﺣﻨﯿﻔﻪ داﺷﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺬاﻣﯽ‪.‬‬



‫]ِخ ي ي[ )ِاخ( اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ اﺑﻮﺑﺸـﺮ‪ ،‬وي ﺑﺮادر اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺧـﺬاﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬او از ﻋـﺪهء ﮐﺜﯿﺮي در ﻋﺮاق و ﺧﺮاﺳﺎن ﺣﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ و‬ ‫اﺣﻤﺪﺑﻦ ﺷﻌﯿﺐ ﺑﻦ ﻫﺎرون ﺷﻌﺒﯽ از او رواﯾﺖ ﺣﺪﯾﺚ دارد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺬاﻧﺪ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم دﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ ﯾﮏ ﻓﺮﺳﺦ وﻧﯿﻤﯽ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ و از آﻧﺠﺎﺳﺖ ﺧﺬاﻧﺪي‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺬاﻧﺪي‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺬاﻧﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺬاﻧﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺬاﻧﺪي‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﻣﻄﻮﻋﯽ ﺧﺬاﻧـﺪي از راوﯾﺎﻧﺴﺖ‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ او را ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﻧﺎم ﺑﺮده اﻧﺪ و از ﻋﺘﯿﻖ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﺷـﻤﺎس‬ ‫ﺳﻤﺮﻗﻨﺪي ﻧﻘﻞ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد و اﺑﻮﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻫﻠﯽ از او ﺣﺪﯾﺚ دارد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎﻫﻠﯽ از ﮐﺬﺑﺎﻧﺴﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻮﺳﯿﻂ(‪.‬‬ ‫ﺧﺬاﻧﯿﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َي[ )ع ص( ﺳـﻄﺒﺮ‪ .‬ﭼﺎﺑﮏ‪ .‬ﭼﺎﻻك‪) .‬دﻫﺎر( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐـﮥ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﺟﻤﻞ ﺧﺬاﻧﯿـﮥ؛‬ ‫ﺷﺘﺮ ﺳﺘﺒﺮ و ﭼﺎﺑﮏ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺬاوﯾﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َي[ )ع ص( ﻧﺴـﺒﺖ اﺳﺖ ﻣﺮ ﮔﻮش را‪ .‬اذن ﺧﺬاوﯾـﮥ؛ ﮔﻮش ﺳـﺒﮏ و ﺳـﺴﺖ ﺷـﻨﻮا‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻧـﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺬاﻫﻮﯾﻪ‪.‬‬



‫]ُخ و َي[ )ِاخ( اﺑـﻦ ﺳـﻬﻞ‪ .‬وي ﯾﮑﯽ از ﻓﺮزﻧـﺪان ﺳـﻬﻞ داﻧﺸـﻤﻨﺪ ﻣﻌﺮوف دورهء ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻋﺒﺎﺳـﯽ اﺳﺖ و در ﻋﯿـﻮن اﻻﻧﺒـﺎء آﻣـﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﺷﻮﺧﯽ ﻫﺎ و ﻣﺪاﻋﺒﺎت ﺳﻬﻞ ﮐﻮﺳﺞ‪ ،‬ﯾﮑﯽ آن ﺑﻮد ﮐﻪ وي ﺑﺴﺎل ‪ 209‬ه ‪.‬ق ‪ .‬ﺗﻤﺎرض ﮐﺮد و ﺷﻬﻮدي را ﻧﺰد‬ ‫ﺧﻮد ﺧﻮاﻧﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﺎن وﺻـﯿﺖ ﮐﺮد و ﺿﻤﻦ ﻧﺎﻣﻪ اي ﻧﺎم ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد را ﻧﻮﺷﺖ ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ آﻧﻬﺎ را ﺟﻮرﺟﺲ ﺑﻦ ﻣﯿﺨﺎﺋﯿﻞ ﻧﺎم ﺑﺮد‬ ‫و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ اﯾﻦ ﻓﺮزﻧـﺪ را از ﻣﺮﯾﻢ دﺧﺘﺮ ﺑﺨﺘﯿﺸﻮع ﺧﻮاﻫﺮ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ دارم و ﻓﺮزﻧـﺪ ﺛﺎﻧﯽ ﺧﻮد را ﯾﻮﺣﻨﺎﺑﻦ ﻣﺎﺳﻮﯾﻪ و ﻓﺮزﻧﺪ ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم و‬ ‫ﭘﻨﺠﻢ ﺧﻮد را ﺷﺎﺑﻮر و ﯾﻮﺣﻨﺎ و ﺧﺬاﻫﻮﯾﻪ ﭘﺴﺮ ﺳﻬﻞ ﻧﺎم ﺑﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺮ ﻣﺎدر ﯾﻮﺣﻨﺎﺑﻦ ﻣﺎﺳﻮﯾﻪ و ﻣﺮﯾﻢ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻢ و ﺑﺎ آﻧﺎن زﻧﺎ ﮐﺮدم‬ ‫و از آن دو ﺟﻮرﺟﺲ و ﯾﻮﺣﻨﺎ ﺑﺠﻬﺎن آﻣﺪﻧﺪ‪) .‬از ﻋﯿﻮن اﻻﻧﺒﺎء ج ‪ 2‬ص ‪.(160‬‬ ‫ﺧﺬﺧﻮش‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( آﻧﭽﻪ از درﺧﺖ ﻣﯽ ﺧﺸـﮑﺪ‪ .‬ﺻـﺮﯾﻒ‪ .‬در ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس آﻣﺪ‪ :‬ﻗﺎل اﺑﻮﺣﻨﯿﻔﻪ زﻋﻢ ﺑﻌﺾ اﻟﺮواة ان اﻟﺼﺮﯾﻒ ﻣﺎﯾﺒﺲ ﻣﻦ اﻟﺸﺠﺮ ﻣﺜﻞ‬ ‫اﻟﻀﺮﯾﻊ و ﻫﻮ اﻟﺬي ﻓﺎرﺳﯿﺘﻪ ﺧﺬﺧﻮش‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ج‪ 6‬ص‪ 164‬س‪.(6‬‬ ‫ﺧﺬراف‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﻬﺎري ﮐﻪ ﭼﻮن ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن رﺳﺪ ﺧﺸﮏ ﮔﺮدد ||‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ ﺷﻮره ﮔﯿﺎه اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺬراﻓﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َف[ )ع ِا( واﺣﺪ ﺧﺬراف اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺬراف در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 721‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺬراق‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ص( ﺑﺴـﯿﺎر رﯾـﺦ زﻧﻨـﺪه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬اﺳـﻬﺎل دارﻧﺪه‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬رﺟﻞ ﺧﺬراق؛ ﻣﺮد ﺑﺴـﯿﺎر‬ ‫رﯾﺦ زﻧﻨﺪه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺬرﻓﮥ‪.‬‬



‫]َخ َر َف[ )ع ﻣﺺ( ﺑﺸـﺘﺎب رﻓﺘﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد ||(‪ .‬ﭘﺮ ﮐﺮدن ﺧﻨﻮر‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از‬ ‫ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺗﯿﺰ ﮐﺮدن ﺷﻤﺸـﯿﺮ ||‪ .‬ﺑﺮﯾﺪن ﺷﻤﺸـﯿﺮ دﺳﺖ و ﭘﺎي ﮐﺴـﯽ را‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‬ ‫)از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺬرف ﻓﻼﻧﺎ ﺑﺎﻟﺴـﯿﻒ ||‪ .‬ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺷﺘﺮان ﺑﺴﭙﻞ ﺧﻮد از ﺷﺘﺎﺑﺮوي‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺬرف اﻻﺑﻞ‪.‬‬ ‫ﺧﺬرﻓﮥ‪.‬‬



‫]َخ َر َف[ )ِا( آذﯾﻦ ﯾﻌﻨﯽ اﻧﮕﻮر و ﺧﺮﻣﺎ و اﻧﺎر ﮐﻪ از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺎوﯾﺰﻧﺪ‪) .‬از ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺬرﻗﮥ‪.‬‬



‫]َخ َر َق[ )ع ﻣﺺ( رﯾﺦ زدن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﺘﻦ اﻟﻠﻐﮥ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬اﺳﻬﺎل ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺬرﻧﻖ‪.‬‬



‫]َخ َذ َن[ )ع ِا( ﻋﻨﮑﺒﻮت و ﻋﻨﮑﺒﻮت ﮐﻼن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﻧﺮه‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺬرﻧﻮه‪.‬‬



‫]َخ َذ[ )ِا( ﻋﻨﮑﺒﻮت ﮐﻼن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪ .(|| 390‬ﻧﺮه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺬروف‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﺑﺎدﻓﺮه ﮐﻪ ﺑﺎزﯾﭽﻪء ﮐﻮدﮐﺎن از ﭼﺮم ﻣـﺪور ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺬارﯾﻒ‪ .‬ﺑﺎدﺑﺮك‪ .‬ﺑﺎدَﻓَﺮه‪ .‬ﺑﺎدَﻓَﺮك‪ .‬ﻓِﺮﻓِﺮه‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﭼﺮم ﭘﺎره ﮐﺮده ﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺎن در آن رﯾﺴـﻤﺎن ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﺪو دﺳﺖ ﺑﮑﺸـﻨﺪ ﺗﺎ آواز ﮐﻨﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ||(‪ .‬ﭼﻮﺑَﮏ‬ ‫ﺑــﺎدرﯾﺴﻪ‪) .‬ﯾــﺎدداﺷﺖ ﺑﺨــﻂ ﻣﺆﻟـﻒ ||(‪ .‬ﺷــﺘﺎﺑﺮو‪ .‬ﺗﯿﺰرو‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻــرب( )از ﻧــﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﻣﺮد ﭼﺎﻻـك در ﺟﻨـﮓ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي ||(‪ .‬ﮔﻠﻪء ﺷـﺘﺮان ||‪ .‬ﺷﺘﺮان ﺟﺪاﺷـﺪه از ﮔﻠﻪ ||‪ .‬ﺑﺮق درﺧﺸـﻨﺪه در اﺑﺮ ﮐﻪ از اﺑﺮ ﺟـﺪا ﺷﻮد‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب ||(‪ .‬ﮔﻞ ﮐﻪ ﻃﻔﻼن ﺧﻤﯿﺮ ﮐﺮده ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺮه ﺳﺎزﻧﺪ و ﺑﺪان ﺑﺎزي ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺗﻮرك آﺳـﯿﺎ ﮐﻪ در ﺳـﺮ ﻗﻄﺐ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫)ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺑﻨﺠﻨﯽ(‪ .‬اﻟﻌﻮد اﻟـﺬي ﯾﻮﺿﻊ ﻓﯽ ﺧﺮق اﻟﺮﺣﺎاﻟﻌﻠﯿـﺎ‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﭘﺮاﮔﻨـﺪه ﺷﻮد از ﭼﯿﺰي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺬرة‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ع ِا( ﭼﺮﻣﯽ ﻣـﺪور ﮐﻪ ﮐﻮدﮐـﺎن رﯾﺴـﻤﺎن در آن ﮐﺮده در ﮐﺸـﺎﮐﺶ آرﻧـﺪ ﺗﺎ از آن ﺻـﺪا ﺑﺮآﯾـﺪ و ﺑﻔﺎرﺳـﯽ ﺑﺎدﻓﺮه ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪.(390‬‬ ‫ﺧﺬع‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺑﺮﯾـﺪن و رﯾﺰه ﮐﺮدن ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺻـﻼﺑﺖ ﻧﺪارد‪) (1).‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺑﺮﯾـﺪن و رﯾﺰه رﯾﺰه ﮐﺮدن‬ ‫ﮔﻮﺷﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - (1) .‬ﻓﻌﻞ ﺛﻼﺛﯽ ﻣﺠﺮد آن از ﺑﺎب ﻓﺘﺢ اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺬع‪.‬‬



‫]ِخ َذ[ )ع ص( ﻣﺘﻔﺮق‪ ،‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻫﻢ ذﻫﺒـﻮا ـِﺧ َﺬ َع و ﻣـِ َﺬ َع)‪(1‬؛ رﻓﺘﻨـﺪ ﭘﺮاﮔﻨـﺪه و ﻣﺘﻔﺮق‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬اﯾﻦ دو‬ ‫ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻓﺘﺢ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺬﻋﺒﮥ‪.‬‬



‫]َخ َع َب[ )ع ﻣﺺ( ﺑﺮﯾﺪن ﻫﺮ ﭼﯿﺰ را‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺬﻋﺮب‪.‬‬



‫]ِخ َذ َر[ )ِاخ( از اﻋﻼم اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺬﻋﻞ‪.‬‬



‫]ِخ ِع[ )ع ِا( زن ﮔﻮل‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﻓﻮﻃﻪء ﭼﺮﻣﯿﻦ ﮐﻪ زﻧﺎن ﺣﺎﺋﺾ و دﺧﺘﺮان ﭘﻮﺷـﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺬﻋﻠﮥ‪.‬‬



‫]َخ َع َل[ )ع ﻣﺺ( ﻧﻮﻋﯽ از رﻓﺘﻦ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺑﺮﯾﺪن ﺧﺎر و ﮐﺪو و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‬ ‫رﯾﺰه رﯾﺰه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺬﻋﻮﺑﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َب[ )ع ِا( ﭘﺎره اي از ﮐﺪو و از ﺧﯿﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺬﻋﻮﻟﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َل[ )ع ِا( ﭘﺎره اي از ﮐﺪو و از ﺧﯿﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺬف‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه و ﺧﺴﺘﻪ ﺧﺮﻣﺎ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺑﻪ اﻧﮕﺸﺘﺎن ﯾﺎ ﺑﭽﻮب‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺑﻪ اﻧﮕﺸﺖ ﺳـﻨﮓ اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪) .‬ﻣﺼﺎدر زوزﻧﯽ ||(‪ .‬ﺑﯿﻮﮐﻨﺪن و ﺑﯿﻨﺪاﺧﺘﻦ ﭼﯿﺰي ﺑﺴﻮي ﮐﺴـﯽ ||‪ .‬درﯾﺪن ||‪ .‬دروغ ﮔﻔﺘﻦ||‪.‬‬ ‫ﺳﻮراخ ﮐﺮدن‪) .‬ﻣﺼﺎدر زوزﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺬف‪.‬‬



‫]َخ َذ[ )ِا( ﺳﻔﺎل رﯾﺰه‪) (1).‬از ﻗﺎﻣﻮس( )از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﮥ( )آﻧﻨﺪراج(‪ - (1) .‬ظ‪ .‬ﻟﻐﺖ ﯾﺎ ﻟﻬﺠﻪ اي در ﺧﺰف اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺬﻓﺎن‪.‬‬



‫]َخ َذ[ )ع ِا( ﻧﻮﻋﯽ از رﻓﺘﺎر ﺷﺘﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺬﻓﺮة‪.‬‬



‫]َخ َف َر[ )ع ِا( ﭘﺎره اي از ﺟﺎﻣﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺬق‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺳﺮﮔﯿﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻗﺎﻣﻮس(‪.‬‬ ‫ﺧﺬق‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﭘﯿﺨﺎل ﮐﺮدن ﻣﺮغ ﯾﺎ ﺧﺎص اﺳﺖ ﺑﻪ ﭘﯿﺨﺎل ﺑﺎز‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﺳـﺮﮔﯿﻦ اﻓﮑﻨﺪن ﻣﺮغ‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬ﺧﻼﻧﯿـﺪن آﻫﻦ و ﻣﺎﻧﻨـﺪ آن ﺳـﺘﻮر را ﺗـﺎ ﺗﯿﺰ رود‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬رﯾـﺪن ﻣﺎﻫﯽ ﺧـﺬاق‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺬﻗﺪوﻧﮥ‪.‬‬



‫]َخ َق َن[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻣﺮزﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﻃﺮﺳﻮس و ﻣﺼـﯿﺼﮥ و اذﻧﻪ و ﻋﯿﻦ زرﺑﻪ در آﻧﺠـﺎﺳﺖ‪ .‬و ﯾﺰﯾـﺪﺑﻦ ﻣﻌـﺎوﯾﻪ درﺑـﺎرهء آن ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬و ﻣﺎ اﺑﺎﻟﯽ‬ ‫ﺑﻤﺎﻻـﻗﯽ ﺟﻤـﻮﻋﻬﻢ ﺑﺎﻟﺨﺬﻓﺪوﻧـﮥ ﻣـﻦ ﺣﻤﯽ و ﻣﻦ ﻣـﻮم اذا اﺗﮑـﺎت اﻻﻧﻤـﺎط ﻣﺮﺗﻔﻘـًﺎ ﻓﯽ دﯾﺮ ﻣْﺮ ان ﻋﻨـﺪي ام ﮐﻠﺜـﻮم‪ .‬ﭼﻪ ﯾﺰﯾـﺪ را ﺧـﺒﺮ از‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﺎرﯾﻬـﺎي ﺳـﺨﺘﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺟﻨـﮓ ﺑﻤﺴـﻠﻤﺎﻧﻬﺎ در اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﺖ رﺳـﯿﺪ ﺑﻮد و ﭼﻮن اﯾﻦ دو ﺑﯿﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﺎوﯾﻪ رﺳـﯿﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺨـﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺳﻮﮔﻨـﺪ ﮐﻪ او را ﺑﺮﺧﻼـف ﻣﯿﻠﺶ ﺑﻪ آﻧﻬـﺎ ﻣﻠﺤﻖ ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﻟـﺬا او را ﺗﺠﻬﯿﺰ ﮐﺮد و ﺑﻪ آﻧﻬـﺎ ﻣﻠﺤﻖ ﮔﺮداﻧﯿـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎم را »ﻏﺬﻗـﺪوﻧﻪ« و‬ ‫»ﺧﻠﻘﺪوﻧﻪ« ﻧﯿﺰ آورده اﻧﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺬل‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﮔﺬاﺷـﺘﻦ ﯾﺎري ﮐﺴـﯽ‪) .‬از ﻣﺼﺎدر زوزﻧﯽ( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻋﻘﯿﻢ ﮔﺮدﯾـﺪن آﻫﻮ ﺑﺘﻔﻘﺪ ﺑﭽﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺧﻮار ﮐﺮدن‪) .‬دﻫﺎر(‪ .‬ﺧﺬﻻن‪.‬‬ ‫ﺧﺬﻻ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( زﻧﯽ زﻓﺖ ﮔﻮﺷﺖ و ﺑﺎرﯾﮏ اﺳﺘﺨﻮان‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺬﻻن‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( ﺧﻮار ﻓﺮوﮔﺬاﺷـﺘﻦ‪) .‬دﻫـﺎر(‪ .‬ﻓﺮوﮔﺬاﺷـﺘﻦ‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﺎن(‪ .‬ﮔﺬاﺷـﺘﻦ ﯾﺎري ﮐﺴـﯽ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫َﺧﺬل ‪ :‬ﺑﺴﻤﺖ ﺧﺬﻻن و اﺧﻼف وﻋﺪ و ﺗﮑﺬﯾﺐ ﻗﻮل ﻣﺒﺎﻻﺗﯽ ﻧﮑﺮد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺨﯿﻤﯿﻨﯽ ||(‪ .‬ﺑﯽ ﯾﺎر ﻣﺎﻧﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫||ﺧﺬﻻن در ﻧﺰد اﺷﺎﻋﺮه‪ ،‬آﻓﺮﯾﺪن ﻧﯿﺮوي ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ در ﺑﻨﺪﮔﺎن و ﻧﺰد ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻟﻄﻒ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺗﻬﺬﯾﺐ اﻟﮑﻼم در ﺿـﻤﻦ‬ ‫ﻣﻌﻨﯽ ﻟﻄﻒ در اﯾﻦ ﺧﺼﻮص ﺗﻮﺿـﯿﺢ ﻻزم را داده اﺳﺖ‪) .‬از ﮐﺸﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن )||(‪ .‬اِﻣﺺ( ﺿـﻌﻒ‪ .‬ﺳﺴﺘﯽ‪ .‬ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﯽ‪ .‬ﺑﯽ‬ ‫ﺑﻬﺮﮔﯽ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺑﯽ ﯾـﺎري‪ .‬ﺑﯽ ﯾـﺎوري‪ .‬واﮔﺬاﺷـﺘﮕﯽ‪ .‬ﺗﺮك ﻋـﻮن و ﻧﺼـﺮت‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ(‪ .‬ﻣﺠـﺎزًا‪ ،‬ﺧﻮاري و‬ ‫ﺑـﺪﺑﺨﺘﯽ ‪ :‬آﻧﮑﻪ ﺑﺠﻨـﮓ ﺧـﺪا ﺑﺸـﺪ ﺑﺠﻬـﺎﻟﺖ ﺗﯿﺮش در ﺧـﻮن زﻧﻨـﺪ از ﭘﯽ ﺧـﺬﻻن‪.‬اﺳـﮑﺎﻓﯽ‪ .‬ﮔﺮﯾﺨﺘﻦ ز ﺗﻮ اي ﺷﻪ ﻣﻠﻮك را ﻇﻔﺮ اﺳـﺖ‬ ‫وﮔﺮﭼﻪ ﭘﯿﺸـﺮو آن ﻇﻔﺮ ﺑﻮد ﺧـﺬﻻن‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﭼﻮن در او ﺧـﺬﻻن ﻋﺼـﯿﺎن ﺗﻮ اي ﺷﻪ راه ﯾﺎﻓﺖ ﮐﺎﺧﻬﺎ ﺷـﺪ ﺟﺎي ﮐﻮف و ﺑﺎﻏﻬﺎ ﺷـﺪ ﺟﺎي‬ ‫ﺧﺎد‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺗﻨﺶ ﮔﺮدد ﺷـﻘﺎوت را ﻓﺴﺎﻧﻪ رواﻧﺶ ﺗﯿﺮ ﺧﺬﻻن را ﻧﺸﺎﻧﻪ‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪ .‬اﺣﻤﺪ ﺧﺬﻻن اﯾﺰدي ﻣﯽ دﯾﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻗﻮﺗﯽ ﺑﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان داده اﺳﺖ و ﻗﻮت دﯾﮕﺮ ﺑﭙﺎدﺷﺎﻫﺎن‪ ...‬و ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ آﻧﺮا از ﻓﻠﮏ‪ ...‬داﻧﺪ‪ ...‬ﺟﺎي وي در دوزخ ﺑﻮد ﻧﻌﻮذ‬ ‫ﺑﺎﷲ ﻣﻦ اﻟﺨﺬﻻن‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬و رﻗﻮم ﺧﺬﻻن ﺑﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن او ﭘﯿﺪا ﮔﺸﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬و از ﺟﻤﻠﻪء ﺧﺬﻻن اﯾﺸﺎن آن ﺑﻮد ﮐﯽ ﺑﻌﺪ‬ ‫ﻣﺎ ﮐﯽ ﺷـﻬﺮ ﺑﺮاز ﻫﺮﻗﻞ را زﺑﻮن و ﺿـﻌﯿﻒ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ...‬در ﺧﻮاب دﯾﺪ ﮐﯽ او را ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﯽ دوﻟﺖ ﭘﺎرﺳﯿﺎن ﻣﺘﺮاﺟﻊ ﺷﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﯽ ﺧﺮوج‬ ‫ﮐﻨﯽ‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ(‪ .‬ﻧﯿﺴﺖ ﭼـﺎره ﭼﻮ روزﮔـﺎر ﻣﺮا آﺳـﻤﺎﻧﯽ ﻓﺘـﺎده ﺧـﺬﻻﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪﺳـﻠﻤﺎن‪ .‬ﮐﺰ ﺧﺮوش ﻓﺘﻨﻪ ﺷﺎن او از‬ ‫ﺧـﺬﻻن آﻣـﺪه‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ز ﺧﺸـﮏ آﺧﻮر ﺧـﺬﻻن ﺑﺮﺳﺖ ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﮐﻪ در رﯾﺎض ﻣﺤﻤـﺪ ﭼﺮﯾـﺪ ﮔﺸﺖ رﺿﺎ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺎرﮔﻪ دادﯾﻢ اﯾﻦ‬ ‫رﻓﺖ ﺳـﺘﻢ ﺑﺮ ﻣـﺎ ﺑﺮ ﻗﺼـﺮ ﺳـﺘﻤﮑﺎران ﺗـﺎ ﺧـﻮد ﭼﻪ رﺳـﺪ ﺧـﺬﻻن‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻧﻘﺶ ﻃﺮاز ﺧـﺎﻣﻪء ﺗﻮﻓﯿـﻖ ﺑﺴـﺘﻨﺶ ﻣﻬﺮ ﺑﺤـﻞ ﻧـﺎﻣﻪء ﺧـﺬﻻن‬ ‫ﺷﮑﺴـﺘﻨﺶ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬اﺑﻮﻋﻠﯽ از ﺟﻔﺎي ﺑﺮادر و ﺗﻘﺎﻋـﺪ او از ﻧﺼـﺮت و ﺳـﻌﺎدت در ﭼﻨﺎن وﻗﺖ ﺷﮑﺴـﺘﻪ دل ﺷـﺪ و اﻣﺎرت ﺧـﺬﻻن و ادﺑﺎر‬ ‫ﺷﻨـﺎﺧﺖ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﻗﻮﻣﯽ در ﻫﺎوﯾﻪء ﮐﻔﺮان و ﻋﺼـﯿﺎن وﻟﯿﻨﻌﻤﺖ اﺳـﯿﺮ ﺧـﺬﻻن و ادﺑﺎر ﻣﺎﻧﺪﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪.‬‬ ‫دﺳـﺖ ﺧـﺬﻻن داﻣـﻦ او ﺑﮕﺮﻓـﺖ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤـﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺴـﯽ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﯿﻦ ﺧـﺬﻻن ﭼﻪ ﺑـﻮد ﮐـﺂن ﭼﻨـﺎن ﭘﯿﺮي ﻋﺠﺐ ﻏـﺪار‬ ‫ﺷـﺪ‪.‬ﻋﻄﺎر‪ .‬و ﺑﺎرﻫﺎ ﺧـﺬﻻن ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ...‬ﺑﯿﺸﺘﺮ از اﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺰرج و‪ ...‬را ﺧﺬﻻن ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ ص ‪.(||164‬‬ ‫ﮔﺮﯾﺰ‪ .‬ﮔﺮﯾﺨﺘﮕﯽ‪ .‬ﻓﺮار‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺬﻟﺐ‪.‬‬



‫]ِخ ِل[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻣﺎده ﺷﺘﺮ ﮐﻼن ﺳﺎل ﺳﺴﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺬﻟﺒﻪ‪.‬‬



‫]َخ َل َب[ )ع ﻣﺺ( ﻧﻮﻋﯽ از ﺳﺴﺖ رﻓﺘﻦ اﺳﺖ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺬﻟﻤﮥ‪.‬‬



‫]َخ َل َم[ )ع ص( ﺷﺘﺎﻓﺘﻦ‪) (1).‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ - (1) .‬در آﻧﻨﺪراج آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻟﻐﺘﯽ اﺳﺖ در ﺟﺎي‬ ‫ﻣﻬﻤﻠﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺷﺘﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺬﻟﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َذ َل[ )ع ص( ﻫﺰﯾﻤﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺬﻟﻪ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ع ص( ﮔﺬارﻧﺪهء ﯾﺎري ﮐﺴﯽ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺬﻟﻪ‪.‬‬



‫]َخ َذ َل[ )ع ِا( ِج ﺧﺎذل‪.‬‬ ‫ﺧﺬﻟﻪ اﷲ‪َ] .‬خ َذ َل ُﻫْﻞ ﻻ ه[ )ع ﺟﻤﻠﻪء ﻧﻔﺮﯾﻨﯽ( ﺧﺪاي ﯾﺎري ﻧﮑﻨﺪ او را‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺬﻟﻬﻢ اﷲ‪.‬‬



‫]َخ َذ َل ُه ُﻣْﻞ ﻻ ه[ )ع ﺟﻤﻠﻪء ﻧﻔﺮﯾﻨﯽ( ﺧﺪاي ﯾﺎري ﻧﻔﺮﻣﺎﯾﺪ آﻧﺎن را‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺬم‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺑﺮﯾـﺪن و ﭘـﺎره ﭘﺎره ﮐﺮدن‪) (1).‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( از )ﺗـﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬ﭼﻨﮕﺎل زدن‪) (2).‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪:‬‬ ‫ﺧﺬم اﻟﺼـﻘﺮ؛ ﭼﻨﮕﺎل زد آن ﭼﺮغ ||‪ .‬ﺑﺮﯾﺪه ﺷﺪن‪ .‬ﻣﻨﻘﻄﻊ ﮔﺮدﯾﺪن‪ (|| 3).‬ﻣﺴﺖ ﮔﺮدﯾـﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪- (1) .‬‬ ‫ﻓﻌﻞ ﺛﻼﺛﯽ ﻣﺠﺮد آﻧﺎن از ﺑﺎب ﺿـﺮب اﺳﺖ‪ - (2) .‬ﻓﻌﻞ ﺛﻼﺛﯽ ﻣﺠﺮد آن از ﺑﺎب ﺿـﺮب اﺳﺖ‪ - (3) .‬ﻓﻌﻞ ﺛﻼﺛﯽ ﻣﺠﺮد آن از ﺑﺎب ﺳﻤﻊ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺬم‪.‬‬



‫]َخ َذ[ )ع ﻣﺺ( ﺷﺘﺎﻓﺘﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺬم‪.‬‬



‫]َخ ِذ[ )ع ص( ﺟـﻮاﻧﻤﺮد و ﻧﯿـﮏ ﻧﻔﺲ در ﻟﻘـﺎء و ﻋﻄـﺎء‪ .‬ج‪ ،‬ﺧــﺬﻣﻮن ||‪ .‬اﺳـﺐ ﺗﯿﺰرو‪ .‬ج‪ ،‬ﺧــﺬﻣﻮن ||‪ .‬ﺷﻤﺸــﯿﺮي ﮐـﻪ زود ﺑﺮد‪ .‬ج‪،‬‬ ‫ﺧﺬﻣﻮن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺬم‪.‬‬



‫]َخ ِذ[ )ِاخ( ﻧﺎم اﺳﺐ ﻣﺮداس ﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﺎﻣﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺬﻣﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺑﺰ ﻣﺎده اي ﮐﻪ ﮔﻮش آن از ﭘﻬﻨﺎ ﮐﻔﺎﻧﯿﺪه ﺷﺪه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺬﻣﮥ‪.‬‬



‫]َخ َم[ )ع ِا( ﺳـﺎﻋﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬داﻏﯽ اﺳﺖ ﺷﺘﺮان را در اﺳـﻼم‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺬﻧﺘﺎن‪.‬‬



‫]ُخ ُذْن َن[ )ع ِا()‪ (1‬دو ﮐﺮاﻧﻪء ﻓﺮج زن ||‪ .‬دو ﺧﺼﯿﻪ || ‪ .‬دو ﮔﻮش‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ - (1) .‬اﯾﻦ‬ ‫ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺼﯿﻐﻪء ﺗﺜﻨﯿﻪ اﺳﺖ و در ﻣﻮارد ﻧﺼﺐ و ﺟﺮي ﺑﺼﻮرت ﺧﺬﻧﺘﯿﻦ ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬و ﻟﻐﺘﯽ اﺳﺖ در ﺣﺎء ﻣﻬﻤﻠﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺬﻧﺞ‪.‬‬



‫]َخ َذ[ )ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا( ﻣﻌﺮب ﺧـﺪﻧﮓ اﺳﺖ ‪ :‬ﻧﺼـﺒﻮا ﻓﯽ وﺳـﻄﻪ ﺧﺸـﺒﮥ ﮐﺒﯿﺮة ﺧﺬﻧـﺞ و ﮐﺘﺒﻮا ﻋﻠﯿﻬﺎ اﺳﻢ اﻟﺮﺟﻞ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان در ﮐﻠﻤﻪء‬ ‫روس(‪.‬‬ ‫ﺧﺬﻧﻔﺮه‪.‬‬



‫]َخ َذ َف َر[ )ع ص‪ِ ،‬ا( زﻧﯽ ﮐﻪ آوازش ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ از ﻣﻨﺨﺮﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺬو‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﺬْو[ )ع ص( ﺳـﺴﺖ ﮔﺮدﯾـﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﺳـﺴﺖ ﺷـﺪن ||‪ .‬ﻓﺮوﺗﻨﯽ ﮐﺮدن‪) .‬ﺗـﺎج اﻟﻤﺼـﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ||(‪.‬‬ ‫آﮔﻨﺪه ﺷﺪن ﮔﻮﺷﺖ و ﭘﺮ ﮔﺮدﯾﺪن آن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺬو‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( آب دﻫﺎن اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪ .‬ﻟﻐﺘﯽ در ﺧﺬو‪ .‬ﺧﯿﻮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺪو ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧ ﺬ وء ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( ﻓﺮوﺗﻨﯽ ﮐﺮدن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺬء در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد ||‪ .‬ﻣﻨﻘﺎد ﺷﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺬء در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺬواء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( »اذن ﺧﺬواء« ﮔﻮش ﺳـﺒﮏ و ﺳـﺴﺖ ﺷـﻨﻮا‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪» .‬اﺗﺎن ﺧﺬواء«؛ ﻣﺎده ﺧﺮ‬ ‫ﺳﺴﺖ ﮔﻮش‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺬواء ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 722‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم دو اﺳﺒﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺬوات‪.‬‬



‫]َخ َذ[ )ِاخ( ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬و ﻧﺎم اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻊ در اﺧﺒﺎر ﺑﺴﯿﺎر آﻣﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺬوف‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻣـﺎده ﺧﺮ ﺗﯿﺰرو ||‪ .‬ﻣﺎده ﺧﺮي ﮐﻪ از ﻓﺮﺑﻬﯽ ﻧﺎف آن ﺑﺰﻣﯿﻦ ﺑﺮﺳـﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫||ﻣﺎده ﺧﺮي ﮐﻪ از ﺗﯿﺰروي وي ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه ﺑﺠﻬﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺬول‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﺷـﺮﻣﻨﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﺑﯽ ﺑﻬﺮه‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت ||(‪ .‬ﮐﺜﯿﺮاﻟﺨـﺬﻻن‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻋـﺎد را ﺑـﺎد اﺳﺖ ﺣﻤﺎل ﺧـﺬول ﻫﻤﭽﻮ ﺑﺮه در ﮐﻒ ﻣﺮد اﮐﻮل‪.‬ﻣﺜﻨﻮي ||‪ .‬ﻣﺎده آﻫﻮﯾﯽ ﮐﻪ از آﻫﻮان دﯾﮕﺮ ﺑﺎزﻣﺎﻧـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﻣﺎده اﺳﺒﯽ ﮐﻪ از درد زه ﻻزم ﮔﯿﺮد ﺟﺎي ﺧﻮد را و ﻧﮕـﺬارد آﻧﺮا‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‬ ‫)از ﻗﺎﻣﻮس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺬوم‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﺑﺮﻧﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﺳﯿﻒ ﺧﺬوم؛ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﮐﻪ زود ﺑﺮد ||‪ .‬ﺷﺘﺎﺑﻨﺪه‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻇﻠﯿﻢ ﺧﺬوم؛ ﺷﺘﺮﻣﺮغ ﺷﺘﺎﺑﻨﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﺬي‪.‬‬



‫]َخ ذا[ )ع ﻣﺺ( ﺳﺴﺖ و ﻣﺴﺘﺮﺧﯽ ﮔﺮدﯾﺪن ﭼﯿﺰي‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺳﺴﺖ و ﮐﻮﻓﺘﻪ ﮔﺮدﯾﺪن ﮔﻮش و از ﺑﻦ ﮐﺞ ﺷﺪن آن ﺑﺴﻮي‬ ‫روي‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از آﻧﻨﺪراج()‪ - (1) .(1‬ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨﺪراج ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﯾﮑﻮن ﻓﯽ اﻟﻨﺎس و اﻟﺨﯿﻞ و اﻟﺤﻤﺮﺧﻠﻘﮥ اوﺣﺪﺛًﺎ‪.‬‬ ‫ﺧﺬي‪.‬‬



‫]ُخ َذي ي[ )ع ِا( از اﻟﻘﺎب ﺧﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺬﯾﺬ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ()‪ (1‬روان ﺷـﺪن زردآب ﺟﺮاﺣﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ - (1) .‬ﺛﻼﺛﯽ ﻣﺠﺮد آن از ﺑﺎب‬ ‫ﻧﺼﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺬﯾﻌﻪ‪.‬‬



‫]َخ َع[ )ع ِا( ﻧﻮﻋﯽ از ﻃﻌﺎم ﮐﻪ از ﮔﻮﺷﺖ رﯾﺰه ﺳﺎزﻧـﺪ و ﺑﻔﺎرﺳـﯽ ﺷﺎﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ از ﻃﻌﺎم ﯾﺎ ﮔﻮﺷﺖ رﯾﺰه اﺳـﺖ‬ ‫ﺷﺎﻣﯿﺎن را‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺬﯾﻔﻪ‪.‬‬



‫]َح َف[ )ِاخ( ﻧﺎم آﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﺒﺪﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮﺑﻦ ﮐﻼب‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺬﯾﻢ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﮔﻮش ﺑﺮﯾﺪه ||‪ .‬ﻣﺮد ﻣﺴﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺬﯾﻤﻪ‪.‬‬



‫]َخ َم[ )ع ص( زن ﻣﺴﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻣﺆﻧﺚ ﺧﺬﯾﻢ‪.‬‬ ‫ﺧﺬﯾﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َذ[ )ِا( در ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪ اﯾـﻦ ﮐﻠﻤﻪ اﻃﻼـق ﺑﻪ »زن ﺑﺰرگ« و »ﺷـﺎﻫﺰاده ﺧـﺎﻧﻢ« ﻣﯿﺸـﻮد‪) .‬از دزي ج ‪ 1‬ص ‪ .(|| 356‬در ﺑﺮﺧﯽ از ﻧـﻮاﺣﯽ‬ ‫ﺧﺮاﺳﺎن در ﺗﺪاول ﻋﺎﻣﻪ‪ ،‬ارﺑﺎب را ﺧﺬﯾﻦ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺬﯾﻮ‪.‬‬



‫]ِﺧﯿْْﻮ[ )ِاخ( از اﺳﺎﻣﯽ ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ )||‪ِ .‬ا( اﻣﯿﺮ ﺑﺰرگ‪ .‬ﺧﺪﯾﻮ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺪﯾﻮ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺣﯿﻮاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺮا ﺑﻌﺮﺑﯽ ﺣﻤﺎر اﻫﻠﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ (1).‬اﮔﺮ ﮐﺴـﯽ را ﻋﻘﺮب ﮔﺰﯾﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آواز ﺑﻠﻨﺪ ﺑﮕﻮش ﺧﺮ ﺑﮕﻮﯾﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺮا ﻋﻘﺮب ﮔﺰﯾـﺪه اﺳﺖ و واژﮔﻮﻧﻪ ﺑﺮ او ﺳﻮار ﺷﻮد ﺗﺎ درد زاﯾﻞ ﮔﺮدد و ﻫﻤﺎن ﺟﺎي ﺧﺮ ﺑـﺪرد آﯾـﺪ ﮐﻪ ﻋﻘﺮب آن ﮐﺲ را ﮔﺰﯾـﺪه‬ ‫اﺳﺖ و اﮔﺮ ﭘﻮﺳﺖ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﺧﺮ را ﺑﺮ ﮐﻮدﮐﯽ ﺑﻨﺪﻧـﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﺮﺳـﺪ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﻧﺘﺮﺳـﺪ و اﮔﺮ ﻣﺼـﺮوع ﺑﺎ ﺧﻮد ﻧﮕﺎه دارد ﺷـﻔﺎ ﯾﺎﺑﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﭼﺎرﭘﺎ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از اﺳﺐ ﮐﻪ ﮔﻮﺷـﻬﺎي دراز دارد‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺣﻤﺎر؛ درازﮔﻮش‪) .‬از ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )از رﺷﯿﺪي( )از‬ ‫ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺠﻢ(‪ .‬اﻻغ‪ .‬ﺧﺮ از ﮔﺮوه ﭘﺴـﺘﺎﻧﺪاران ﺳﻢ دارﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﻢ آﻧﻬﺎ ﺑﯽ ﺷﮑﺎﻓﺴﺖ‪ .‬دﺳﺖ و ﭘﺎي اﯾﻦ ﺣﯿﻮان ﻧﺴﺒﺘًﺎ ﺑﺎرﯾﮏ و ﺑﻠﻨﺪ و ﺳﻢ‬ ‫آن ﮐﻮﭼـﮏ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﻮي ﺧﺮ ﻣﻌﻤﻮ ﺧـﺎﮐﺴﺘﺮﯾﺴﺖ و ﺧـﻂ ﭘﺸﺖ اﯾﻦ ﺣﯿﻮان ﺑـﺎ ﺑﺎﻧـﺪ دﯾﮕﺮي ﻣﺘﻘﺎﻃﻊ ﻣﯿﺸﻮد و در روي ﺷﺎﻧﻪ ﻫﺎي وي‬ ‫ﭼﻠﯿﭙﺎﯾﯽ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﮔﻮﺷـﻬﺎي ﺧﺮ دراز و دم آن ﺑﺎرﯾﮏ اﺳﺖ و ﺑﺴﺮ آن ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﻣﻮ ﻗﺮار دارد‪ .‬زاﻧﻮان اﯾﻦ ﺣﯿﻮان ﻏﺎﻟﺒًﺎ داراي‬ ‫ﺑﺎﻧﺪي رﻧﮕﯽ ﺑﺎرﯾﮏ و ﻣﺨﻄﻂ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ رﻧﮓ ﺧﺮﻫﺎ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﺧﺮ را ﭼﻮن اﺳﺐ دوازده دﻧﺪان آﺳـﯿﺎ و ﺷـﺶ‬ ‫دﻧـﺪان ﭘﯿﺸـﯿﻦ و دو اﻧﯿﺎب ﺑﻬﺮ ﻓﮏ اﺳﺖ‪ .‬درازي ﻗﺪ اﯾﻦ ﺣﯿﻮان ﺑﺮ ﺣﺴﺐ آب و ﻫﻮا و ﻧﮋاد ﻓﺮق ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و اﻧﺪازهء آن از ﺑﯿﻦ دو ﮔﻮش‬ ‫ﺗﺎ اﺑﺘﺪاي دم ﻣﻌﻤﻮًﻻ ‪ 40/1‬ﻣﺘﺮ ﺗﺎ ‪ 45/1‬ﻣﺘﺮ و ﺑﻠﻨﺪي آن در ﻗﺴـﻤﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺪن ﺑﯿﻦ ‪ 35/1‬ﺗﺎ ‪ 108/1‬ﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮ ﺧﺮ ﺑﺰرگ و ﭘﻬﻦ‬ ‫و ﮔﺮدهء آن ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ و در اﻣﺘـﺪاد ﺧﻄﯽ راﺳﺖ ﺗﺎ ﺗﺮك ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺳـﯿﻨﻪء اﯾﻦ ﺣﯿﻮان ﺟﻤﻊ و ﮐﻮﭼﮏ اﺳﺖ و ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯿﺸﻮد‬ ‫ﮐﻪ دو دﺳﺖ ﺧﺮ ﺑﮕﺎه راه رﻓﺘﻦ ﯾﮑﯽ ﺑﺮ دﯾﮕﺮي ﺳـﺒﻘﺖ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻗﺴـﻤﺖ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ و ﺧﺎردار ﻣﻬﺮه ﻫﺎي ﺳﺘﻮن ﻓﻘﺮات ﺧﺮ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺰرگ و ﺑﺮ‬ ‫اﺛﺮ آن‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﺧﺮ ﺗﯿﺰ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻃﻮل ﻋﻤﺮ اﯾﻦ ﺣﯿﻮان ﺑﯿﻦ ﺳـﯽ ﺗـﺎ ﭼﻬـﻞ ﺳﺎل اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺳﻦ ﻣﺘﻮﺳﻂ آن از ‪ 15‬ﺗﺎ ‪ 18‬ﺳﺎل ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﯽ‬ ‫ﮐﻨـﺪ‪ .‬دورهء ﺧﺮدي ﺧﺮ ﻣﻌﻤﻮ ﺳﻪ ﺗـﺎ ﭼﻬـﺎر ﺳـﺎل و دﻧـﺪاﻧﻬﺎي آن ﺑﺴـﯿﺎر ﺷﺒﯿﻪ ﺑﺪﻧـﺪاﻧﻬﺎي اﺳﺐ و ﯾﮑﯽ از وﺳﺎﺋﻞ ﺗﺸـﺨﯿﺺ ﺳﻦ آن ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬دورهء ﺑﺎرداري ﺧﺮ ﻣﺎده ‪ 364‬روز اﺳـﺖ و ﭘﺲ از اﯾﻦ ﻣـﺪت‪ ،‬ﺧﺮ ﻣـﺎده ﮐﺮه ﺧﺮي ﺑﻮﺟـﻮد ﻣﯽ آورد‪ .‬از آﻣﯿﺰش ﺧﺮﻧﺮ و ﻣﺎدﯾـﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﺮ و از اﺧﺘﻼط ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﺎدر ﺧﺮ ﻣﺎده و اﺳﺐ ﻧﻮﻋﯽ ﺣﯿﻮان ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ آﻧﺮا ﺑﻔﺮﻧﮕﯽ ﺑﺎردو )‪ (Bardot‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺻﺪاي ﺧﺮ‬ ‫را ﻋﺮﻋﺮ و از آن اﺳﺐ را ﺷـﯿﻬﻪ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل اﻗﺮب ﺑﯿﻘﯿﻦ ﺧﺮ وﺣﺸﯽ ﻧﻮﺑﻪ)‪ (2‬اﺻﻞ ﺧﺮﻫﺎي اﻫﻠﯽ و اﻫﻠﯽ ﮐﺮدن ﺧﺮ ﻇﺎﻫﺮًا ﭘﯿﺶ‬ ‫از اﻫﻠﯽ ﮐﺮدن اﺳﺐ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﺑﺘـﺪاء ﺧﺮ در ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ آﺳـﯿﺎ و ﻣﺼـﺮ اﻫﻠﯽ ﺷﺪ ﭼﻪ ﻣﺎ در آﺛﺎر ﻗﺪﯾﻢ ﻣﺼـﺮﯾﺎن ﺷـﮑﻠﻬﺎﯾﯽ از ﺧﺮ ﻣﯽ‬ ‫ﺑﯿﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﻬﺮ ﺣﺎل ﻧﻮع ﺧﺮ ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ در ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ آﺳـﯿﺎ و ﻣﺼـﺮ اﻫﻠﯽ ﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﯿﻮﻧﺎن و از آﻧﺠﺎ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ و اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ رﻓﺖ و ﺑﻌـﺪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي‬ ‫ﺷﻤـﺎﻟﯽ اروﭘـﺎ آﻧﺮا ﺑﮑـﺎر ﺑﺮدﻧـﺪ و از ﻃﺮﯾـﻖ اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ راه آﻣﺮﯾﮑـﺎ در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﯿﻮان ﺑﺮ اﺛﺮ درازي ﭘﺸﺖ و ﻣﻘـﺎوﻣﺖ و ﻗﻨـﺎﻋﺖ و‬ ‫ﺳﻼﻣﺘﯽ ﺧﻮد ﺑﺎرﻫﺎي ﺳـﻨﮕﯿﻦ ﺣﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و از آن اﺳـﺘﻔﺎدات ﺑﺴـﯿﺎر ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺮ ﻣﺎده ﮔﺮﭼﻪ از ﺣﯿﺚ ﻗﺪرت ﺿـﻌﯿﻒ ﺗﺮ از ﺧﺮ ﻧﺮ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻮن ﻗﺎﻃﺮ ﮐﺎر ﻣﯿﮑﻨﺪ و ﺑﺮ اﺛﺮ ﺷـﯿﺮ و ﮐﺮه )ﺑﭽﻪ( ﺧﻮد ﻧﻔﻌﯽ ﺳـﺮﺷﺎر ﺑﺼﺎﺣﺒﺎن ﺧﻮد ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ ﺷﯿﺮ ﺧﺮ ﻣﺎده از ﺣﯿﺚ ﮐﯿﻔﯿﺖ‬ ‫ﺑﺴـﯿﺎر ﺷﺒﯿﻪ ﺑﺸﯿﺮ زن آدﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬دورهء ﺑﻠﻮغ و ﮐﺎرﺑﺮي ﺧﺮ ﻣﺪت زﯾﺎدي از ﻋﻤﺮ او را ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و آن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪورهء ﺑﭽﮕﯽ اﯾﻦ ﺣﯿﻮان‬ ‫ﺗﺎ ﺣـﺪي ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن و اﯾﺮاﻧﯿﺎن از ﺧﺮ در ﻟﺸﮑﺮﮐﺸـﯿﻬﺎ و راه ﭘﯿﻤﺎﯾﯿﻬﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ اﺳـﺘﻔﺎده ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﻣﺼـﺮﯾﻬﺎ ﭼﻮن ﺷـﮑﻞ‬ ‫»ﺗﯿﻔﻮن« ‪ -‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺮ‪ -‬را ﺑﺸﮑﻞ ﺧﺮ ﻣﯽ دﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬از ﺧﺮ ﺗﻨﻔﺮ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺠﺰ اﯾﻦ ﻣﻮرد اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﯽ ﺧﺮ ﻫﻤﻮاره در ﻧﺰد ﻣﻠﻞ ﺷﺮق ﻣﺤﺒﻮب‬ ‫و ﺻﺎﺣﺐ ارج و ﻗﯿﻤﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس از ﺧﺮ ﺑﺎرﻫﺎ ﺻﺤﺒﺖ رﻓﺘﻪ و ﻓﮏ ﯾﮏ ﺧﺮ ﻣﻮﺟﺐ آن زورآزﻣﺎﯾﯽ ﻫﺎي ﺷﻤﺸﻮن در‬ ‫ﺟﻨﮓ ﻓﻠﺴـﻄﯿﻨﯽ ﻫﺎ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺮ ﻣﺎده ﺑﺎﻻم)‪ (3‬ﺳـﺮ از راه راﺋﺾ ﺧـﻮد ﮐﺸـﯿﺪ و ﺑﺮاه ﺧـﻮد رﻓﺖ و ﻣﺴـﯿﺢ ﺳﻮار ﺑﺮ ﺧﺮ ﻣـﺎده ﮐﺮه دار‬ ‫ﻓﺎﺗﺤﺎﻧﻪ ﺑﻪ اورﺷﻠﯿﻢ ﭘﺎ ﮔﺬارد‪ .‬روﻣﯽ ﻫﺎ در ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺧﺮ ﮐﻮﺷﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و ﯾﮏ ﺳﻨﺎﺗﻮر روﻣﯽ دوﻫﺰار ﻓﺮاﻧﮏ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﯿﻤﺖ ﯾﮏ ﺧﺮ داد‬ ‫‪ :‬ﭼﻮ ﭘﯿﺶ آرﻧﺪ ﮐﺮدارت ﺑﻤﺤﺸﺮ ﻓﺮوﻣﺎﻧﯽ ﭼﻮ ﺧﺮ در ﺑﯿﻦ ﺷﻠﮑﺎ‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬ﺳﺎده دل ﮐﻮدﮐﺎ ﻣﺘﺮس اﮐﻨﻮن ﻧﺰدﯾﮏ آﺳﯿﺐ ﺧﺮ ﻓﮑﺎﻧﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس‪ .‬ﻧـﺪاﻧﯽ اي ﺑﻌﻘﻞ اﻧـﺪر ﺧﺮ ﮐﻨﺠﺪ ﺑﻨﺎداﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﺮﺷـﯿﺮ ﺑﺮﻧﺎﯾﺪ ﺳﺘﺮون ﮔﺎو ﺗﺮﺧﺎﻧﯽ‪ .‬ﻏﻀﺎﯾﺮي‪ .‬دﻫﻘﺎن ﺑﯽ ده اﺳﺖ و ﺷﺘﺮﺑﺎن ﺑﯽ‬ ‫ﺷـﺘﺮ ﭘﺎﻻـن ﺑﯽ ﺧﺮاﺳﺖ و ﮐﻠﯿـﺪان ﺑﯽ ﺗﺰﻫﻠﺒﯿـﺒﯽ‪ .‬ژاژ داري ﺗـﻮ و ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﺑﺴـﯽ ژاژﺧﺮان وﯾﻦ ﻋﺠﺐ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﺎزﻧـﺪ ﺳـﻮي ژاژ‪ ،‬ﺧﺮان‪.‬‬ ‫ﻋﺴـﺠﺪي‪ .‬در وﻗﺖ‪ ...‬ﺧﺮي زﯾﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﺑﺮﻧﺸﺴـﺘﻢ و ﺑﺮاﻧـﺪم‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﮐﻪ ﻧﺪاﻧﺴـﺘﻢ ﮐﻪ ﮐﺠﺎ ﻣﯽ روم‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﭘﻨﺪ ﭼﻪ دﻫﯽ و ﭼﻪ‬ ‫ﮔﻮﯾﯽ ﺳـﺨﻦ ﺣﮑﻤﺖ و ﻋﻠﻢ اﯾﻦ ﺧﺮان را ﮐﻪ ﭼﻮ ﺧﺮ ﯾﮑﺴـﺮه از ﭘﻨـﺪ ﮐﺮﻧـﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻫﺴﺖ ﻣﺎﻣـﺎت اﺳﺐ و ﺑﺎﺑـﺎ ﺧﺮ ﺗﻮ ﻣﺸﻮ ﺗﺮ ﭼﻮ‬ ‫ﺧﻮاﻧﻤﺖ اﺳﺘﺮ‪.‬ﺳـﻨﺎﯾﯽ‪ .‬ﺧﺮ اﮔﺮ در ﻋﺮاق دزدﯾﺪﻧـﺪ ﭘﺲ ﺗﻮ را ﭼﻮن ﺑﻪ ﯾﺰد و ري دﯾﺪﻧـﺪ‪.‬ﺳـﻨﺎﯾﯽ‪ .‬ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﯾـﺪت ﮐﺂﺷـﻨﺎي ﺧﺴـﺎن ﺷﻮ ﮐﻪ‬ ‫ﮔﻮﯾـﺪ ﮐﻪ ﻫّﺮاي زر ﺑﺮ ﺧﺮ اﻓﮑﻦ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﺮ ﺗﺮا ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ آن ﺧﺮ ﺧـﻮش ﺷـﻨﻮ ﮔﺮ ﻧﻪ اي ﺧﺮ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻨﻬـﺎ ﻣﺮو‪.‬ﻣﻮﻟـﻮي‪ .‬ﻣﺴـﮑﯿﻦ ﺧﺮ‬ ‫اﮔﺮﭼﻪ ﺑﯽ ﺗﻤﯿﺰ اﺳﺖ ﭼﻮن ﺑﺎر ﻫﻤﯽ ﺑﺮد ﻋﺰﯾﺰ اﺳﺖ‪.‬ﺳﻌﺪي‪ .‬ﮔﻔﺘﺎ ﺧﺮ ﺧﻮد ﺑﮕﯿﺮ رﻓﺘﯽ اﯾﻨﮏ ﺧﺮ ﮔﻤﺸﺪه ﮐﻪ ﮔﻔﺘﯽ‪ .‬اﻣﯿﺮﺣﺴﯿﻨﯽ ﺳﺎدات‪.‬‬ ‫ از ﺧﺮ اﻓﺘـﺎدن؛ ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻣﺮدن‪ .‬از ﻋـﺎﻟﻢ رﻓﺘﻦ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬ﺑﻬﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﭘﯿﺮي از ﺧﺮ ﻓﺘﺎد ﭘـﺪرﻣﺮده اي را ﺑﭽﯿﻦ ﮔﺎوزاد‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )از‬‫آﻧﻨﺪراج ||(‪ - .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﯽ وﻗﺮ ﺷﺪن‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪ - .‬از ﺧﺮ ﻓﮑﻨﺪن؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻓﺮﯾﻔﺘﻦ ‪ :‬دﻣﺪﻣﻪء اﯾﺸﺎن ﻣﺮا از ﺧﺮ ﻓﮑﻨﺪ ﭼﻨﺪ ﺑﻔﺮﯾﺒﺪ ﻣﺮا‬ ‫اﯾﻦ دﻫﺮ ﭼﻨـﺪ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ - .‬ﺑﺎر ﺑﺮ ﺧﺮ ﻧﻬﺎدن؛ رﻓﺘﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﮕﻮش اﻧـﺪر ﻫﻤﯽ ﮔﻮﯾﺪت ﮔﯿﺘﯽ ﺑﺎر ﺑﺮ ﺧﺮ ﻧﻪ ﺗﻮ ﮔﻮش دل‬ ‫ﻧﻬﺎدﺳﺘﯽ ﺑﺪﺳـﺘﺎن ﻧﻬﺎوﻧﺪي‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ - .‬ﺑﺮ ﺧﺮ ﺧﻮد ﺳﻮار ﺷﺪن؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از رﺳﯿﺪن ﺑﻤﻘﺎم اﺳﺖ‪ - .‬ﺑﺮ ﺧﺮ ﺧﻮد ﻧﺸﺎﻧﯿﺪن ﮐﺴﯽ را؛ او را‬ ‫ﺑﭙﺎﯾﮕﺎه ﭘﺴﺖ اوﻟﯿﻦ او ﺑﺎزﮔﺮداﻧﯿـﺪن ‪ :‬ﯾﺎرب اﯾﻦ ﻧﻮدوﻟﺘﺎن را ﺑﺮ ﺧﺮ ﺧﻮدﺷﺎن ﻧﺸﺎن ﮐﺎﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻧﺎز از ﻏﻼم ﺗﺮك و اﺳﺘﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ ﭘﻞ ﺧﺮﺑﮕﯿﺮي؛ ﻣﺤﻞ اﻣﺘﺤﺎن‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ از آن ﮔﺮﯾﺨﺘﻦ ﻣﯿﺴﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮ ﺧﺮ در ﺧﻼب ﻣﺎﻧﺪن؛ واﻣﺎﻧﺪن ‪ :‬از ﻫﯿﺒﺖ ﺗﻮ ﻓﺘﻨﻪ ﭼﻮ ﺑﺮ ﺟﺴﺘﻪ‬‫ﺑﺮ ﮐﻤﺮ وز ﺻﻮرت ﺗﻮ ﺧﺼﻢ ﭼﻮ ﺧﺮ ﻣﺎﻧﺪه در ﺧﻼب‪ .‬ﮐﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ‪ - .‬ﭼﻮ ﺧﺮ در ﮔﻞ ﺧﻔﺘﻦ؛ واﻣﺎﻧﺪن ‪ :‬ﻋﻘﻞ در ﺷﺮﺣﺶ ﭼﻮ‬ ‫ﺧﺮ در ﮔﻞ ﺑﺨﻔﺖ ﺷـﺮح ﻋﺸﻖ و ﻋﺎﺷـﻘﯽ ﻫﻢ ﻋﺸﻖ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي‪ - .‬ﭼﻮ ﺧﺮ در ﮔﻞ ﻓﺮوﻣﺎﻧﺪن‪.‬؛ رﺟﻮع ﺑﻪ ﭼﻮ ﺧﺮ در ﮔﻞ ﻣﺎﻧﺪن ﺷﻮد ‪:‬‬ ‫ﭼﻮ ﻣﻬﺮ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﮕﺸﺎد و ﻓﺮوﺧﻮاﻧﺪ ﭼﻮ ﭘﯽ ﮐﺮده ﺧﺮ اﻧﺪر ﮔﻞ ﻓﺮوﻣﺎﻧﺪ‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪ - .‬ﭼﻮ ﺧﺮ در ﮔﻞ ﻣﺎﻧﺪن‪:‬ﺑﺪﯾﻨﺎري ﭼﻮ ﺧﺮ در ﮔﻞ‬ ‫ﺑﻤﺎﻧﻨـﺪ ور اﻟﺤﻤـﺪي ﺑﺨﻮاﻫﯽ ﺻـﺪ ﺑﺨﻮاﻧﻨـﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ - .‬ﭼﻮ ﺧﺮ در وﺣﻞ ﻣﺎﻧـﺪن؛ واﻣﺎﻧﺪن ‪ :‬ﺳـﻤﻨﺪ ﺳـﺨﻦ ﺗﺎ ﺑﺠﺎﯾﯽ ﺑﺮاﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻗﺎﺿـﯽ ﭼﻮ ﺧﺮ در وﺣﻞ ﺑﺎزﻣﺎﻧـﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ - .‬ﭼﻮ ﺧﺮ در ﯾـﺦ ﻣﺎﻧـﺪن؛ واﻣﺎﻧـﺪن ‪ :‬ﺑﺲ ﮐﺴﺎﮐﺎﻧـﺪر ﮔﻬﺮ و اﻧﺪر ﻫﻨﺮ دﻋﻮي ﮐﻨﺪ‬ ‫ﻫﻤﭽﻮ ﺧﺮ در ﯾﺦ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﭼﻮن ﮔﻪ ﺑﺮﻫﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ - .‬ﺧﺮ ﺧﻮد را از ﭘﻞ ﮔﺬراﻧﺪن؛ ﺑﺎ ﻋﺪم اﻋﺘﻨﺎ و اﻋﺘﺪاد ﺑﺨﻮاﻫﺶ و ﻧﻔﻊ دﯾﮕﺮان ﺑﺴﻮد‬ ‫ﯾﺎ ﻏﺮض ﺧﻮﯾﺶ رﺳﯿﺪن‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ - .‬ﺧﺮ دادن و ﺧﯿﺎر ﺳﺘﺪن؛ ﭼﻮن ﮔﻮﻻن ﮔﺮاﻧﯽ را ﺑﻪ ارزاﻧﯽ ﺑﺪل دادن ‪ :‬ﻣﺎل دادي‬ ‫ﺑﺒﺎد ﭼﻮن ﺗﻮ ﻫﻤﯽ ﮔﻞ ﺑﮕﻮﻫﺮ ﺧﺮي و ﺧﺮ ﺑﺨﯿﺎر‪.‬ﺳﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﺑﺲ ﺧﻔﺘﯽ ﮐﻨﻮن ﺳﺮ ﺑﺮﮐﻦ از ﺧﻮاب ﺧﺮي ﺧﯿﺮه ﻣﺪه ﺑﺴﺘﺎن ﺧﯿﺎري‪ .‬ﺳﻨﺎﺋﯽ )از‬ ‫اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ - .‬ﺧﺮ در ﺧﻼب راﻧـﺪن‪:‬دﻣﺎغ ﻣﺎ ز ﺧﺮد ﻧﯿﺴﺘﯽ اﮔﺮ ﺧﺎﻟﯽ ﻧﺮاﻧـﺪه اﯾﻤﯽ ﮔﺴـﺘﺎخ وار ﺧﺮ ﺑﺨﻼب‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬اﻧﻮري‬ ‫آﺧﺮ ﻧﻤﯿـﺪاﻧﯽ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﯽ ﺧﻤﻮش ﮔـﺎو ﭘـﺎي اﻧـﺪر ﻣﯿـﺎن دارد ﻣﺮان ﺧﺮ در ﺧﻼـب‪ .‬اﻧﻮري‪ .‬ﮔﻮ ﺑﻌﻢ زاد از ﮐﺠﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﺖ آﺧﺮ ﺑﮕﻮ‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﯽ ﻣﻮﺟﺒﯽ اﯾﻦ دﺷـﻤﻨﯽ ﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﻨﺖ ﺑﯿﻬـﺪه ﺧﺮ در ﺧﻼب ﻗﺼﻪء ﻣﻦ راﻧـﺪه اي ﮐﺎﻓﺮم ﮔﺮ ﻧﻔﮑﻨﻢ ﮔﺎو ﻫﺠﺎ در ﺧﺮﻣﻨﺖ‪ .‬اﻧﻮري )از‬ ‫اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ - .‬ﺧﺮ ﻋﯿﺴـﯽ؛ زاﻫـﺪ ﺧﻠﻮت ﻧﺸـﯿﻦ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﺮ ﮐﺮﯾﻢ را ﻧﻌﻞ ﮐﺮدن؛ رﺷﻮه دادن‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ‬ ‫دﻫﺨﺪا(‪ - .‬ﺧﺮ ﻧﺮ؛ ﺧﺮ ﻧﺮﯾﻨﻪ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺎﭼﻪ ﺧﺮ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از آدم ﮐﻢ ﻋﻘﻞ ﻗﻮي ﺟﺜﻪ‪ - .‬ﺳﺮﺧﺮ؛ ﻣﺰاﺣﻢ‪ .‬ﯾﺎر ﻧﺎﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎ دﯾﮕﺮان‪ - .‬ﺳﺮﺧﺮ ﺷﺪن؛‬ ‫ﻣﺰاﺣﻢ ﺷـﺪن‪ .‬ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎ اﻣﺮي ﻧﺸﺪن‪ - .‬ﮐﻠﻪ ﺧﺮ؛ ﻣﺰاﺣﻢ‪ .‬آﻧﮑﻪ وﺟﻮدش زاﯾﺪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ - .‬ﻣﺤﺸـﺮ ﺧﺮ؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺷـﻠﻮﻏﯽ و درﻫﻢ ﺑﺮﻫﻤﯽ‬ ‫ﻋﻈﯿﻢ‪ - .‬ﻧﺮه ﺧﺮ؛ ﻓﺤﺸـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ آدﻣﯽ ﻗﻮي ﺟﺜﻪ و ﺑﯽ ﻓﮑﺮي دﻫﻨـﺪ‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬آﻣﺪن ﺧﺮ ﻟﻨﮓ و ﺑﺎر ﮐﺮدن ﻗﺎﻓﻠﻪ؛ درﺑﺎرهء ﮐﺴـﯽ ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑﻤﻘﺼـﺪ ﻧﺮﺳـﯿﺪه ﻣﻘﺼـﺪ از او دور ﻣﯿﺸـﻮد‪ ،‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره در ﭘﺲ اﺳﺖ‪ .‬از اﺳﺐ ﻓﺮودآﻣـﺪ و ﺑﺮ ﺧﺮ ﻧﺸـﺴﺖ‪) .‬از ﺟـﺎﻣﻊ‬ ‫اﻟﺘﻤﺜﯿﻞ(؛ ﺗﻨﺰل ﮐﺮد‪ .‬از دﻋﻮي ﻧﺎﺑﺠﺎي وﯾﺶ ﺑﺎزآﻣـﺪ‪ .‬از ﺧﺮ ﺑﮕﻮ؛ در وﻗﺖ ﺳﺆال از ﺣﺎل دﺷـﻤﻦ و ﺑـﺪﺧﻮاه‪ .‬از ﺧﺮ ﺷـﯿﻄﺎن ﭘﯿﺎده ﺷﻮ؛ از‬ ‫اﯾﻦ ﮐﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎك دﺳﺖ ﺑﮑﺶ‪ .‬از ﺧﺮ ﺷـﯿﻄﺎن ﻓﺮودآي؛ رﺟﻮع ﺑﻪ از ﺧﺮ ﺷﯿﻄﺎن ﭘﯿﺎده ﺷﻮ‪ ،‬ﺷﻮد‪ .‬از ﺧﺮ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻨﺪ ﭼﻬﺎرﺷﻨﺒﻪ ﮐﯽ اﺳﺖ؛‬ ‫اﮔﺮ ﻣﺴﺄﻟﻪ اي از ﺟﺎﻫﻠﯽ ﺳﺆال ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻗﻮل را آرﻧـﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺧﺮي ﺑﺨﻮاﻫﻨـﺪ آﺧﻮر ﺑﻨﺪﻧـﺪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ از اﯾﻨﺠﺎ ﺗﺎ ﮐﻨﺎره ﮔﺮد آﺧﻮر‬ ‫ﺑﺴﺖ؛ ﻫﺮ ﮐﺴـﯽ ﻗﺎﺑﻞ اﺣﺘﺮام ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺧﺮ ﻧﻤﯽ ﺑﻮد ﻗﺎﺿـﯽ ﻧﻤﯽ ﺷـﺪ‪) .‬از ﻣﯿﺮﻋﺒﺪاﻟﺤﻖ(؛ ﻣﺜﻠﯽ دﺷـﻤﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺮاي ﺗﺨﻄﺌﻪء ﻗﻀﺎت‪ .‬ﭼﻪ‬ ‫ﺧﺮم ﺑﮕﻞ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‪...‬؛ اﯾﻦ را در ﺟﺎﯾﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﮑﺴـﯽ اﺟﺒﺎر اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬او در ﺟﻮاب ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭼﻪ ﺧﺮم ﺑﮕﻞ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ‪ . ...‬ﺣﻠﻮا ﻧﺨﻮرد ﭼﻮ ﺟﻮ ﺑﯿﺎﺑﺪ ﺧﺮ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺧﺮ آﺧﺮ ﺧﻮد را ﮔﻢ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮ آﺳﯿﺎﺳﺖ؛ راه ﺧﻮد را‬ ‫ﻣﯽ داﻧـﺪ‪) .‬از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ اﺳﺖ و ﯾﮏ ﮐﯿﻠﻪ ﺟﻮ؛ در وﻗﺘﯽ ﮐﻪ وﺿﻊ ﺑـﺪ ﻣﺎﻟﯽ ﮐﺲ ﺑﻬﺒﻮد ﻧﯿﺎﺑـﺪ‪ .‬ﺧﺮآﻣﯿﺰي ﮐﻪ ﺗﺎ ﺳﺒﺰي‬ ‫ﺑﺮوﯾﺪ ‪ :‬ﻣﺜﺎل ﻣﻦ ﭼﻨﺎن آﻣﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺪ ﺧﺮآﻣﯿﺰي ﮐﻪ ﺗﺎ ﺳﺒﺰي ﺑﺮوﯾﺪ‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪ .‬ﺧﺮان را ﮐﺴـﯽ در ﻋﺮوﺳﯽ ﻧﺨﻮاﻧﺪ ﻣﮕﺮ وﻗﺖ آن‬ ‫ﮐﺂب و ﻫﯿﺰم ﻧﻤﺎﻧـﺪ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺮ ارﺟﻞ ز اﻃﻠﺲ ﺑﭙﻮﺷـﺪ ﺧﺮ اﺳﺖ ﻧﻪ ﻣﻨﻌﻢ ﺑﻤﺎل از ﮐﺴـﯽ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬؟ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮ از‬ ‫ﮐﻔﻪ دور ‪ :‬ﺑﺎرﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪ ام ﺧﺮ از ﮐﻔﻪ دور ﺧﺮ ﺑﻘﺎﯾﯽ ﻣﮑﻦ ﺑﮕﺮد آﺧﺮ ] ﮐﺬا [ ‪ .‬اﻧﻮري‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬دﺳﺖ ﺧﺮ ﮐﻮﺗﺎه‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪.‬‬ ‫ﺧﺮ از ﮔﺎو ﻓﺮق ﻧﻤﯽ ﮐﻨـﺪ؛ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻧﺎداﻧﯽ اﺳﺖ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮ از ﻟﮕﺪ ﺧﺮ رﻧﺠﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد؛ ﻫﺮ دو از ﭘﺲ ﻫﻢ ﺑﺮ ﻣﯽ‬ ‫آﯾﻨـﺪ‪) .‬از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ از ﯾﮑﺴﻮ ﺑﺰ از ﯾﮑﺴﻮ)‪) .(4‬از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ اﻧـﺪر وﺣﻞ ﻣﺎﻧـﺪ و ﺑﺎر اوﻓﺘﺎد ﻣﺮا ﺑﺎ ﺗﻮ‬ ‫دﺷﻮار ﮐـﺎر اوﻓﺘﺎد‪ .‬ادﯾﺐ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري )اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﺑﺎرﺑﺮ ﺑﻪ ﮐﻪ ﺷـﯿﺮ ﻣﺮدم در‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﻣﺴـﮑﯿﻦ ﺧﺮ اﮔﺮﭼﻪ ﺑﯽ ﺗﻤﯿﺰ‬ ‫اﺳﺖ ﭼﻮن ﺑﺎر ﻫﻤﯽ ﺑﺮد ﻋﺰﯾﺰ اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﺑﺒﺎزار ري ﻓﺮاوان اﺳﺖ ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺑﺎش ﺗﺎ ﺗﻨﻪ ﻧﺨﻮري‪ .‬ﻧﺸﺎﻃﯽ ﺧﺎن‬ ‫)از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑـﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﺑـﻪ ﺑـﻮﺳﻪ و ﭘﯿﻐـﺎم آب ﻧﻤﯽ ﺧـﻮرد؛ اﯾﻨﺠـﺎ ﺳـﺨﺘﯽ و زور ﺑﮑـﺎر اﺳﺖ‪) .‬از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ‬ ‫ﺑﺨﺮاﺳﺎن ﺑﺮدن‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬زﯾﺮه ﺑﮑﺮﻣﺎن ﺑﺮدن اﺳﺖ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﺑﺨﺮ ﺑﯿﻨﺪ آب ﺑﮕﻨﺪش آﯾﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ آﻟﻮﭼﻪ ﺑﺎﻟﻮ‪...‬‬ ‫‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﺑﺨﯿﺎر دادن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮ دادن ﺷﻮد‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﺑﺮ آن آدﻣﯽ ﺷـﺮف دارد ﮐﻪ ﭼﻮ‬ ‫ﺧﺮ دﯾـﺪه ﺑﺮ ﻋﻠﻒ دارد‪ .‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ )از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﺑﺮ آن آدﻣﯽ ﺷـﺮف دارد ﮐﻪ دل ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﯿﺎزارد‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺧﺮ ﺑﺮاه ﺟﻮ‬ ‫ﺑﻤﯿﺮد ﺷـﻬﯿﺪ اﺳﺖ‪) .‬از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﺑﺮﻫﻨﻪ را ﭘﺎﻻـن ﻧﺘـﻮان ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ از ﺑﺮﻫﻨﻪ ﭘﻮﺳـﺘﯿﻦ‪ ...‬ﺷﻮد‪) .‬از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ‬ ‫دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﺑﺴـﻔﺎرش آب ﻧﻤﯽ ﺧﻮرد؛ ﺑﺎﯾـﺪ در ﮐﺎرﻫـﺎ ﺧﻮد اﻗـﺪام ﮐﺮد و ﺑﺎ ﺳـﻔﺎرش ﺑﻪ اﯾﻦ و آن ﮔﻔﺘﻦ ﮐﺎر ﭘﯿﺶ ﻧﻤﯽ رود‪ .‬ﺧﺮ ﺑﻮد‬ ‫ﺧﺎدﻣﯽ وﻟﯽ ﮐﺎﻫﻞ ﮐﻪ ﺑﮑﺎر اﻧﺪرون ﺑﻮد ﻣﻨﺒﻞ‪ .‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﺗﻌﺒﯿﺮ و ﮔﺰارهء رؤﯾﺎي ﺧﺮ ﺧﺎدم ﮐﺎﻫﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﺑﯿﺎر‬ ‫و ﺑـﺎﻗﻠﯽ ﺑـﺎر ﮐﻦ ‪ :‬ﺑﺎﻗﺎﻻـ ﺑـﺎر ﮐﺮدﻧﺖ ﻫﻮس اﺳﺖ ﭘﯿﺶ ﮐﻦ ﺧﺮ ﮐﻪ ﮐﺎر زﯾﻦ ﺳـﭙﺲ اﺳﺖ‪ .‬دﻫﺨـﺪا‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺧﺮ ﺑﯿﺎر و ﻣﻌﺮﮐﻪ ﺑﺎر ﮐﻦ‪) .‬از‬ ‫اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﺑﯿﺎر و ﻣﻌﺮﮐﻪ ﺑﺎر ﮐﻦ‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺧﺮ ﺑﯿﺎر و ﺑﺎﻗﻠﯽ ﺑﺎر ﮐﻦ‪) . ...‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﺑﯽ ﯾﺎل و دم؛ ﻣﺮدي‬ ‫ﻧﻬﺎﯾﺖ اﺣﻤﻖ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﭘﺎﯾﺶ ﯾﮏ ﺑﺎر ﺑﭽﺎﻟﻪ ﻣﯽ رود‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﭘﯿﺮ و اﻓﺴﺎر رﻧﮕﯿﻦ‪) .‬از اﻣﺜﺎل‬ ‫و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﭘﯿﺸﮑﺸﯽ دﻧﺪاﻧﺶ را ﻧﻤﯽ ﺷﻤﺎرﻧﺪ؛ ﺑﻤﻘﺪار ﺗﺤﻔﻪ و ﻫﺪﯾﻪ ﻧﮕﺎه ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﺮ ﭘﯿﺸﯿﻦ ﺧﺮ ﭘﺴﯿﻦ را ﭘﻞ ﺑﻮد؛ از َﻋﺜﺮت‬ ‫ﯾـﺎ ﻏﺮق ﺧﺮ ﭘﯿﺸـﯿﻦ ﺧﺮ ﭘﺴـﯿﻦ ﻋﺒﺮت ﮔﯿﺮد ‪ :‬ﻗﯿﺎﺳـﯽ ﮔﯿﺮ از اﯾﻨﺠﺎ آن و اﯾﻦ را ﺧﺮ ﭘﯿﺸـﯿﻨﻪ ﭘﻞ ﺑﺎﺷـﺪ ﭘﺴـﯿﻦ را‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬رﻓﺘﻨـﺪ ﺑﺠﻤﻠﻪ‬ ‫ﯾﺎرﮐﺎﻧﺖ ﺑﺒﺴـﯿﺞ ﺗﻮ راه را ﻫﻼﻫﯿﻦ زﯾﺮا ﮐﻪ ﭘﻞ اﺳﺖ ﺧﺮ ﭘﺴـﯿﻦ را در راه ﺳـﻔﺮ ﺧﺮ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ‪.‬؟ ﺧﺮت ار ﻧﯿﺴﺖ ﮔﻮ ﺷﻌﯿﺮ ﻣﺒﺎش‪ .‬ﺳﻨﺎﺋﯽ )از‬ ‫اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮت ﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻪ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ دزد آﺷـﻨﺎﺳﺖ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﺗﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ ﺑﺎﻻﭘﻮﺷـﯽ ﺳـﺘﺒﺮ و ﮔﻨﺪه و‬ ‫ﻓﺼـﻞ ﮔﺮم اﺳﺖ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮت را ﺑﺮان؛ ﺑﻪ اﺳـﺘﻬﺰا ﯾﺎ ﺗﻮﺑﯿـﺦ ﺑﺴـﺮزﻧﺶ و ﻋﯿﺐ ﺟﻮﯾﯽ دﯾﮕﺮان ﻣﺤﻠﯽ ﻣﻨﻪ و ﻧﻔﻊ و ﯾﺎ‬ ‫ﻟـﺬت ﺧـﻮد را ﺣﺎﺻـﻞ ﮐـﻦ‪) .‬از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑـﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﺗـﻮ ﺧﺮ اﺳـﺖ؛ ﺑﯽ ﻧﻈﻤﯽ و ﻫﺮج و ﻣﺮﺟﯽ ﺗﻤـﺎم اﺳـﺖ‪) .‬از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ‬ ‫دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﭼﻪ داﻧـﺪ ﺑﻬﺎي ﻗﻨـﺪ و ﻧﺒﺎت‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺧﺮ ﭼﻪ داﻧـﺪ ﻗﯿﻤﺖ ﻧﻘﻞ و ﻧﺒﺎت‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﭼﻪ داﻧـﺪ ﻗﯿﻤﺖ ﻧﻘﻞ و‬ ‫ﻧﺒﺎت‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺷﺒﻪ ﻓﺮوش ﭼﻪ داﻧﺪ ﺑﻬﺎي در ﺛﻤﯿﻦ را‪ ،‬ﻗﯿﻤﺖ زﻋﻔﺮان ﭼﻪ داﻧﺪ ﺧﺮ‪ ،‬ﮔﺎو ﻟﻮزﯾﻨﻪ ﭼﻪ داﻧﺪ‪ ،‬ﻻﯾﻖ ﻫﺮ ﺧﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ زﻋﻔﺮان‪ ،‬ﻟﻮزﯾﻨﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﮔـﺎو دادن از ﮐﻮن ﺧﺮﯾﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺮ ﺑﻬﯿﻤﻪ ﭼﻪ ﺳـﻨﺒﻞ ﭼﻪ ﺳـﻨﺒﻠﻪ‪ :‬ﻻـﺗﻄﺮح دراﻓﯽ اﻗـﺪام اﻟﮑﻼب‪ :‬ﺟﮕﺮﻓﺮوش ﭼﻪ ﻣﯿﺪاﻧـﺪ ﻗـﺪر و ﺑﻬﺎي ﻟﻌﻞ‬ ‫درﺧﺸـﺎن را‪ .‬ﻗـﺎآﻧﯽ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮﭼﯽ ﺧﺒﺮ در ده ﭼﻪ ﺧﺒﺮ؛ ﺑﻤﺰاح اي ﺳـﺨﻦ ﭼﯿﻦ ﺧﺒﺮ ﻧﻮ ﭼﻪ داري‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ‬ ‫دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﺧﺎﻟﻮ را ﺷﻨﺎﺧﺖ؛ ﺑﻤﻮﺿﻮع ﭘﯽ ﺑﺮد‪ ،‬ﺑﻤﻄﻠﺐ راه ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬از ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺘﻤﺜﯿﻞ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﺧﺎﻟﯽ ﯾﺮﻗﻪ ﻣﯽ رود‪.‬‬ ‫از ﺷﺎﻫـﺪ ﺻـﺎدق‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﺧﺮاﺑﯽ ﻣﯿﺮﺳﺎﻧـﺪ ﮔﻮش ﮔﺎو را ﻣﯽ ﺑ ُﺮﻧـﺪ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺧﺮ ﺧﺮاﺑﯽ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ از ﭼﺸﻢ ﮔﺎو ﻣﯽ‬ ‫ﺑﯿﻨﻨﺪ‪ .‬ﮔﻨﻪ ﮐﺮد در ﺑﻠﺦ آﻫﻨﮕﺮي ﺑﺸـﺸﺘﺮ زدﻧﺪ ﮔﺮدن ﻣﺴﮕﺮي‪ .‬؟ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﺧﺮاﺑﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ از ﭼﺸﻢ ﮔﺎو ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺧﺮ ﺧﺮاﺑﯽ ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ ﮔﻮش ﮔﺎو را ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﺧﺴـﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺎراﺿـﯽ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪.‬‬ ‫ﺧﺮ ﺧﻔﺘﻪ ﺟﻮ ﻧﻤﯽ ﺧﻮرد‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﺧﻮاﺟﻪ ﺧﺮﻣﻦ ﺧﻮاﺟﻪ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﺧﻮ ﺑﯿﻨـﺪ ﮐﻪ ﻏﺮﻗﻪ ﺷـﺪ‬ ‫ﭘﺎﻻﻧﮕﺮ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮔﺮﻓﺖ ﯾﺎر ﺗﻮ ﯾﺎر دﮔﺮ از رﺷﮏ ﻫﻤﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ اي ﺟﺎن ﭘﺪر ﺟﺎﻧﺎ ﺗﻮ ﺑﮕﻔﺘﮕﻮي اﯾﺸﺎن ﻣﻨﮕﺮ‪...‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻣﺼـﺮاع ﭼﻬﺎرم اﯾﻦ‬ ‫رﺑﺎﻋﯽ در ﻧﺴـﺨﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در دﺳﺘﺮس ﺑﻮد »ﺧﺮ درﻓﮑﻨـﺪ ﻏﺮﻗﻪ ﭼﻮ ﺷﺪ ﭘﺎﻻﻧﮕﺮ« ﺿـﺒﻂ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺗﺼـﺤﯿﺢ ﻗﯿﺎﺳـﯽ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﺪان دﻟﭙﺴـﻨﺪ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻇﻨﯽ ﻗﻮي ﻣﺼـﺮاع ﻣﺰﺑﻮر ﺑﺎﯾـﺪ ﭼﯿﺰي ﺑﺎﺷـﺪ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣـﺪس‪ ،‬ﺳـﻠﻤﺎن ﺳﺎوﺟﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﻫﺮ ﺷﺐ ﺧﺮان را‬ ‫ﺑﺨﻮاب ﮐﻪ ﭘﺎﻻﻧﮕﺮان را ﺑﺒﺮده ﺳﺖ آب‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﺧﻮد را ﺳﻮارﻧـﺪ؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﺧﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺮ داده و زر‬ ‫داد و ﺳـﺮ ﻫﻢ داده‪) .‬ﻧﻔﺜـﮥ اﻟﻤﺼـﺪور زﯾـﺪري از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮ داغ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﺒﺎﺑﯽ در ﮐﺎر ﻧﯿﺴﺖ و در ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺜﻠﯽ؛ ﻃﻤﻌﯽ‬ ‫ﺑﯽ ﺟـﺎ اﺳﺖ‪) .‬از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ دﺟـﺎل ﻇﻬﻮر ﮐﺮده اﺳﺖ؛ ازدﺣﺎم و ﺟﻨﺠﺎﻟﯽ ﻋﻈﯿﻢ اﺳﺖ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ‬ ‫دﯾﺰه اﺳﺖ؛ ﻣﺮگ ﺧﻮد را ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮاي زﯾﺎن ﺻﺎﺣﺒﺶ‪ .‬ﺧﺮ را ﺑﺎ ﺧﻮر ﻣﯽ ﺧﻮرد ﻣﺮده را ﺑﺎ ﮔﻮر‪ .‬ﺧﺮ را ﺑﺎ ﻧﻤﺪ داغ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ ﻧﻬﺎﯾﺖ اﻫﻞ‬ ‫ﻣﮑﺮ و ﺣﯿﻠـﻪ اﺳـﺖ‪) .‬از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ را ﺑﺰدن اﺳﺐ ﻧﺘـﻮان ﮐﺮد‪) .‬از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ را ﺟـﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﺑﻨﺪﻧـﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺮ راﺿـﯽ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﺮ ﺧﻼف ﻣﯿﻞ ﺻﺎﺣﺐ ﻏﺮض و ﻧﻔﻊ ارﺗﮑﺎب ﻋﻤﻠﯽ ﻧﺎﺳﺰاوار ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮ را ﭼﻮ ﺗﺐ‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ ﺑﻤﯿﺮد ﺑﺎﺗﻔـﺎق )اي ﻫﺠﻮ ﻣﻦ ﺗﺮا ﭼﻮ ﺗﺐ ﺗﯿﺰ ﻣﺤﺮﻗﻪ(‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ )از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ را در ﻓﻼـن ﮐﻮي ﮔﻢ ﮐﺮده اﺳﺖ ‪:‬‬ ‫ﻣﻦ و ﻣﻌﺸﻮق و ﻣﯽ و رود و ﺳـﺮ ﮐﻮي ﺳـﺮود ﺑﺴـﺮ ﮐﻮي ﺳـﺮود اﺳﺖ ﻣﺮا ﮔﻢ ﺷﺪه ﺧﺮ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮ را ﺳـﺮﺑﺎز‬ ‫ﻣﯿﮑﺸﺪ ﺟﻮان را ﻣﺎﺷﺎءاﻟّﻠﻪ؛ ﺑﺎ ﺗﺤﺴـﯿﻦ و آﻓﺮﯾﻦ اﺑﻠﻬﺎن را ﺑﮑﺎرﻫﺎي ﺻـﻌﺐ واﻣﯽ دارﻧﺪ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺮوﺳﯽ‬ ‫ﻣﯽ ﺑﺮﻧـﺪ ﺑﺮاي آﺑﮑﺸـﯽ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮﮐﯽ را ﺑﻪ ﻋﺮوﺳـﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ« ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺮ را ﮔﻢ ﮐﺮده ﭘﯽ ﻧﻌﻠﺶ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ‬ ‫دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ رﻓﺖ و رﺳﻦ ﺑﺮد‪ .‬ﺗﻤﺜﻞ ‪ :‬ﻧﺒﺮد دل ﻣﺮا ﻫﻤﯽ ﻓﺮﻣﺎن دل ﭼﻮ ﺧﺮ ﺷﺪ ز دﺳﺖ ﺑﺮد رﺳﻦ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻣﺎ ﺳـﺮوﭘﺎي ﯾﮑﯽ ﭼﻨﺒﺮوار ﺧﺮ‬ ‫ﻣﺎ ﺧﺴﺘﻪ و ﺑﮕﺴﺴﺘﻪ رﺳﻦ‪.‬ﺳﻨﺎﺋﯽ‪ .‬و از ﻋﺎﺷﻘﯽ ﭘﺮﻫﯿﺰ ﮐﻦ ﮐﻪ ﺧﺮدﻣﻨﺪان از ﻋﺎﺷﻘﯽ ﭘﺮﻫﯿﺰ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﮐﺮدن از آﻧﮑﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﮕﺮدد ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﮏ‬ ‫دﯾﺪار ﮐﺴـﯽ ﺑﺮ ﮐﺴـﯽ ﻋﺎﺷﻖ ﺷﻮد؛ ﻧﺨﺴﺖ ﭼﺸﻢ ﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه دل ﺑﭙﺴـﻨﺪد و ﭼﻮن دل را ﭘﺴـﻨﺪ اوﻓﺘﺎد و ﻃﺒﻊ ﺑﺪو ﻣﺎﯾﻞ ﮔﺸﺖ‪ ،‬آﻧﮕﺎه دل‬ ‫ﻣﺘﻘﺎﺿـﯽ دﯾـﺪار دوم ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻮ ﺷـﻬﻮت ﺧﻮﯾﺶ را در اﻣﺮ دل ﮐﻨﯽ و دل را ﻣﺘـﺎﺑﻊ ﺷـﻬﻮت ﮔﺮداﻧﯽ ﺑـﺎز ﺗـﺪﺑﯿﺮ آن ﮐﻨﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺑﺎر‬ ‫دﯾﮕﺮ او را ﺑﻨﮕﺮي‪ .‬ﭼﻮن دﯾـﺪار دو ﺑـﺎر ﺷﻮد ﻣﯿﻞ ﻃﺒﻊ ﻧﯿﺰ ﺑـﺪو ﻣﻀﺎﻋﻒ ﺷﻮد و ﻫﻮاي دل ﻏﺎﻟﺐ ﺗﺮ ﮔﺮدد‪ ،‬ﭘﺲ ﻗﺼـﺪ دﯾـﺪار ﺳـﯿﻢ ﮐﻨﯽ‬ ‫ﭼﻮن ﺑﺎر ﺳـﯿﻢ دﯾـﺪي و در ﺣـﺪﯾﺚ آﻣـﺪي و ﺳـﺨﻦ ﮔﻔﺘﯽ و ﺟﻮاب ﺷـﻨﯿﺪي‪ .‬ﻣﺼـﺮاع‪ :‬ﺧﺮ رﻓﺖ و رﺳﻦ ﺑﺮد ﺑﯿﺎ ﺗﺎ ﺑﯿﻨﯽ‪ .‬ﭘﺲ از آن اﮔﺮ‬ ‫ﺧﻮاﻫﯽ ﮐﻪ ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ را ﻧﮕﺎه داري ﻧﺘﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺎر از دﺳﺖ ﺗﻮ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻗﺎﺑﻮﺳﻨﺎﻣﻪ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﻨﮕﺮ اﻧﺪر ﺑﺘﺎن‪ ...‬ﺷﻮد‪) .‬از اﻣﺜﺎل‬ ‫و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮرﻧﮓ ﮐﻦ اﺳﺖ؛ ﻣﻨﺴﻮﺟﯽ ﺑﯽ ارز اﺳﺖ ﻟﯿﮑﻦ رﻧﮕﯽ ﺧﻮش و ﭼﺸﻢ ﻓﺮﯾﺐ دارد‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮ رو‬ ‫ﺑﻄﻮﯾﻠﻪ ﺗﻨـﺪ ﻣﯿﺮود؛ ﻫﺮ ﮐﺲ رو ﺑﻪ آﺳـﺎﯾﺶ دارد‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺴـﯽ ﺑﺮاي آﺳـﺎﯾﺶ ﺧﻮد ﺗﻼـش ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﺳﻮار‬ ‫ﺧﻤﺮه ﺷـﺪه؛ ﮐﻮدﮐـﺎن را ﮔـﺎﻫﯽ از روي ﻣﻬﺮ ﺑﺮ دوش ﮔﯿﺮﻧـﺪ و ﭼﻮن ﻣﺮدي ﺑﺰرگ ﺑﺮ دوش دﯾﮕﺮي ﺳﻮار ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻤﺰاح و اﺳـﺘﻬﺰاء اﯾﻦ‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ را ﺑﺪو ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﺳﻮاري را ﺣﺴﺎب ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ؛ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﻼﻧﺼﺮاﻟﺪﯾﻦ را ده ﺧﺮ ﺑﻮد‪ .‬روزي ﺑﺮ ﯾﮑﯽ از‬ ‫آﻧﻬﺎ ﺳﻮار ﺷـﺪ و ﺧﺮان ﺧﻮﯾﺶ را ﺷـﻤﺮدن ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺮﮐﻮب را ﺑﺤﺴﺎب ﻧﻤﯽ آورد ﺷـﻤﺎر ﻧﻪ ﺑﺮآﻣﺪ‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﭘﯿﺎده ﺷﺪه ﺷـﻤﺎر ﮐﺮد‪،‬‬ ‫ﺷﻤﺎر درﺳﺖ و ﺗﻤﺎم ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﺑﺎر در ﺳﻮاري و ﭘﯿﺎدﮔﯽ ﻋﻤﻞ ﺗﮑﺮار ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﻋﺎﻗﺒﺖ ﭘﯿﺎده ﺷـﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮاري ﺑﻪ ﮔﻢ ﺷﺪن ﯾﮏ ﺧﺮ‪.‬‬ ‫)از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮﺳﻮاري ﻋﯿﺐ‪ ،‬از ﺧﺮ زﻣﯿﻦ ﺧﻮردن دو ﻋﯿﺐ؛ ارﺗﮑﺎﺑﯽ ﻧﺎﺑﺠﺎ ﺑﻮد و اﯾﻨﮏ ﻧﺎﺗﻤﺎم ﮔﺬاﺷﺘﻦ آن ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﺿﻌﻒ‬ ‫و ﻧـﺎﺗﻮاﻧﯽ دﻟﯿﻞ ﮐﻨـﺪ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﺳـﯿﺎه ﺧﺮ ﺳـﯿﺎه اﺳﺖ؛ ﭼﻮن ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﺑﯿﻨﻨـﺪﮔﺎن ﺗﻤﯿﯿﺰ ﻧﯿﮏ از ﺑـﺪ ﻧﮑﻨﻨـﺪ ﺧﺮﯾـﺪن ﻧﻮع‬ ‫اﻋﻼي ﭼﯿﺰي ﺿﺮور ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﺎ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ در رﻧﮓ و ﺷﮑﻞ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ آن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﮐﺘﻔﺎء ﺗﻮان ﮐﺮد‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﺳﯽ‬ ‫ﺷـﺎﻫﯽ ﭘﺎﻻن دوﻫﺰار‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ آﻓﺘﺎﺑﻪ ﺧﺮج ﻟﺤﯿﻢ اﺳﺖ ﺷﻮد‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮش از ﭘﻞ ﮔـﺬﺷﺖ؛ ﭼﻮن ﮐﺎرش ﺑﯿﺎري ﻣﻦ‬ ‫ﯾﺎ دﯾﮕﺮي ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳـﯿﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺑﯿﺎري دﻫﻨﺪﮔﺎن وﻗﻌﯽ و ﻣﮑﺎﻧﺘﯽ ﻧﻨﻬﺪ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ - .‬ﺧﺮش اﻓﺘﺎدن؛ ﮐﺴﯽ را ﭘﯿﺸﺎﻣﺪي‬ ‫ﻧﺎﮔﻮار روي دادن ‪ :‬واﮐﻨﻮن ﮐﺎﻓﺘﺎد ﺧﺮت ﻣﺮدوار ﭼﻮن ﻧﻨﻬﯽ ﺑﺮ ﺧﺮ ﺧﻮد ﺑﺎر ﺧﻮﯾﺶ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ - .‬ﺧﺮش ﺑﻪ‬ ‫ﮔـﻞ ﻣﺎﻧـﺪن ﯾـﺎ اﻓﺘـﺎدن؛ واﻣﺎﻧـﺪن‪ .‬ﻧـﺎﺗﻮان ﺷـﺪن ‪ :‬آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﺮاق ﻋﺰم راﻧـﺪه اﻓﺘﺎده ﺧﺮ ﻣﺴـﯿﺢ در ﮔﻞ‪ .‬ﺳـﻠﻤﺎن ﺳﺎوﺟﯽ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ‬ ‫دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺷـﮑﺮ ﮐﻦ ﺗﺎ ﻧﺎﯾﺪت از ﺑﺪ ﺑﺘﺮ ورﻧﻪ ﻣﺎﻧﯽ ﻧﺎﮔﻬﺎن در ﮔﻞ ﭼﻮ ﺧﺮ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪- .‬ﺧﺮش در ﮔﻞ اﻓﺘﺎدن‪.‬؛ رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮش ﺑﮕﻞ اﻓﺘﺎدن‬ ‫ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺮش در ﮔـﻞ ﻣﺎﻧـﺪن‪.‬؛ رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮش ﺑﮕـﻞ ﻣﺎﻧـﺪن ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺮش ﮐﻦ اﻓﺴـﺎر ﺑﯿـﺎر ﺳـﺮش ﮐﻦ؛ ﺑـﺎ ﺗﻤﻠﻖ و ﻣﺰاح ﮔﻮﯾﯽ ﺣﺎﺟﺖ‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ را از او ﺗﻮان ﺑﺮآورد‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮش ﮐﻦ و ﺑﺎرش ﮐﻦ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮش ﮐﻦ اﻓﺴﺎر ﺑﯿﺎر ﺳـﺮش ﮐﻦ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺮ‬ ‫ﻋﯿﺴـﯽ ﺑﻪ آﺳـﻤﺎن ﻧﺮود؛ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺑﺴـﺘﮕﯽ و اﻧﺘﺴﺎب ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺰرگ ﻧﺘﻮان ﺷﺪ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﻋﯿﺴـﯽ ﮔﺮش ﺑﻤﮑﻪ ﺑﺮﻧﺪ‬ ‫ﭼﻮن ﺑﯿﺎﯾﺪ ﻫﻨﻮز ﺧﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮك ﺳـﯿﺎه ﺑﺮ در اﺳﺖ؛ ﮔﻮﯾﻨﺪ روزي اﻣﯿﺮ ﺧﻠﻒ اﻟﺴـﺠﺰي ﺑﺸﮑﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﺮ‬ ‫ﺷﮑﻞ ﺗﺮﮐﺎن ﮐﻼه ﮐـﺞ ﻧﻬﺎده و ﺳـﻼح ﺑﺮﺑﺴـﺘﻪ‪ ،‬ﻧﺎﮔﺎه از ﺣﺸﻢ ﺟﺪا ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮدي را دﯾﺪ دراﻋﻪ ﺑﺴـﺘﻪ و ﺑﺮ ﺧﺮي ﺳـﯿﺎه ﻧﺸﺴـﺘﻪ‪ ،‬اﻣﯿﺮ ﺑﺮ وي‬ ‫ﺳﻼم ﮐﺮد‪ .‬آن ﻣﺮد ﺟﻮاب داد‪ .‬اﻣﯿﺮ ﭘﺮﺳـﯿﺪ‪ :‬از ﮐﺠﺎﯾﯽ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﺑﻠـﺦ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﺠﺎ ﻣﯽ روي؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺳﯿﺴـﺘﺎن ﺑﻪ ﻧﺰد اﻣﯿﺮ ﺧﻠﻒ ﮐﻪ‬ ‫ﺷﻨﯿـﺪه ام ﮐﻪ او ﻣﺮدي ﮐﺮﯾﻢ اﺳﺖ و ﻣﻦ ﻣﺮدي ﺷـﺎﻋﺮم و ﻧـﺎم ﻣﻦ ﻣﻌﺮوﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻌﺮي ﮔﻔﺘﻪ ام ﭼﻮن در ﺑﺎرﮔـﺎه او ﺑﺮﺧﻮاﻧﻢ از اﻧﻌﺎم او‬ ‫ﻧﺼـﯿﺐ ﯾﺎﺑﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬آن ﻗﺼـﯿﺪه ﺑﺮﺧﻮان ﺗﺎ ﺑﺸـﻨﻮم‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺮﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺪﯾﻦ ﺷﻌﺮ ﭼﻪ ﻃﻤﻊ ﻣﯽ داري؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﺰار دﯾﻨﺎر‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ‬ ‫ﻧﺪﻫـﺪ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺎﻧﺼﺪ دﯾﻨﺎر‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﻧﺪﻫﺪ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺻﺪ دﯾﻨﺎر‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﻧﺪﻫﺪ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﻧﮕﺎه ﺗﺨﻠﺺ ﺷـﻌﺮ ﺑﻨﺎم ﺧﺮك ﺳـﯿﺎه ﺧﻮد‬ ‫ﮐﻨﻢ‪ .‬اﻣﯿﺮ ﺑﺨﻨﺪﯾﺪ و ﺑﺮﻓﺖ ﭼﻮن ﺑﺴﯿﺴﺘﺎن آﻣﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺮوﻓﯽ ﺑﺨﺪﻣﺖ او آﻣﺪ و ﺷﻌﺮ ادا ﮐﺮد‪ .‬اﻣﯿﺮ را ﺑﺪﯾﺪ و ﺑﺸﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﯿﭻ ﻧﮕﻔﺖ و ﭼﻮن‬ ‫ﻗﺼـﯿﺪه ﺗﻤﺎم ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﯿﺮ ﭘﺮﺳـﯿﺪ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻗﺼـﯿﺪه ﭼﻪ ﻃﻤﻊ داري از ﻣﻦ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﺰار دﯾﻨﺎر‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺎﻧﺼﺪ دﯾﻨﺎر‪.‬‬ ‫اﻣﯿﺮ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺪاﻓﻌﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﺼﺪ ﺑﺮﺳﯿﺪ‪ .‬اﻣﯿﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﺎ اﻣﯿﺮ ﺧﺮك ﺳﯿﺎه ﺑﺮ در اﺳﺖ‪ .‬اﻣﯿﺮ ﺧﻠﻒ ﺑﺨﻨﺪﯾﺪ و او را‬ ‫اﻧﻌﺎﻣﯽ ﻧﯿﮑﻮ ﺑﺪاد و اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﺜﻞ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﺮك ﺳـﯿﺎه ﺑﺮ در اﺳﺖ‪) .‬از ﺣﺎﺷﯿﻪء ﻧﺴﺨﻪء ﺧﻄﯽ اﺣﯿﺎء اﻟﻌﻠﻮم از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮ‬ ‫ﮐﻪ ﺟﻮ دﯾـﺪ ﮐـﺎه ﻧﻤﯽ ﺧﻮرد‪) .‬از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﮐﻪ ﯾـﮏ دﻓﻌﻪ ﭘـﺎﯾﺶ ﺑﭽـﺎﻟﻪ رﻓﺖ دﯾﮕﺮ از آن راه ﻧﻤﯽ رود‪) .‬از اﻣﺜﺎل و‬ ‫ﺣﮑـﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮﮐﯽ ﺑـﺎر ﮐﺮده اﺳـﺖ؛ ﺑﯿﺶ از ﺣـﺪ ﺧـﻮرده و از آن روي ﺳـﻨﮕﯿﻦ ﺷـﺪه و ﺑﺘﻌﺠـﺐ اﻓﺘـﺎده اﺳـﺖ‪) .‬از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ‬ ‫دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮﮐﯽ را ﺑﻌﺮوﺳـﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧـﺪ ﺧﺮ ﺑﺨﻨﺪﯾـﺪ و ﺷـﺪ از ﻗﻬﻘﻬﻪ ﺳـﺴﺖ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ رﻗﺺ ﻧـﺪاﻧﻢ ﺑﺴـﺰا ﻣﻄﺮﺑﯽ ﻧﯿﺰ ﻧﺪاﻧﻢ ﺑﺪرﺳﺖ ﺑﻬﺮ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 723‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺣﻤـﺎﻟﯽ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ ﻣﺮا ﮐـﺂب ﻧﯿﮑـﻮ ﮐﺸـﻢ و ﻫﯿﺰم ﭼﺴﺖ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺧﺮان را ﮐﺴـﯽ در ﻋﺮوﺳـﯽ ﻧﺨﻮاﻧـﺪ ﻣﮕﺮ وﻗﺖ آن ﮐـﺂب و ﻫﯿﺰم‬ ‫ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺮ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺮوﺳـﯽ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ ﺑﺮاي ﺧﻮﺷـﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺮاي آﺑﮑﺸﯽ اﺳﺖ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﮔﺎﯾﻢ و ﻧﺮ ﮔﺎﯾﻢ و‬ ‫آﻧﮕـﺎه ﭼﻨﯿﻦ )‪ ...‬وﯾﺤـﮏ ﮐﻪ ﺗﺮا ﺑﺎرﺧـﺪا اﯾﻨﻬﻤﻪ ﺧﺮ ﮐﺮد(‪ .‬ﻗـﺎآﻧﯽ )از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮﮐﭽﯽ روز ﺟﻤﻌﻪ از ﮐـﻮه ﺳـﻨﮓ ﻣﯽ‬ ‫آورد؛ ﺿـﻌﻔﺎ و زﯾﺮدﺳـﺘﺎن را ﻫﯿﭽﮕﺎه آﺳﺎﯾﺶ ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﮔﻨﮓ ﺑﻬﺘﺮ از ﮔﻮﯾﺎ‪) .‬اﮔﺮ ﺧﺮي دم از اﯾﻦ ﻣﻌﺠﺰه‬ ‫زﻧـﺪ ﮐﻪ ﻣﺮاﺳﺖ دﻣﺶ ﺑﺒﻨـﺪ ﮐﻪ‪ (...‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ )از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﻣـﺎ از ﮐّﺮﮔﯽ دم ﻧـﺪاﺷﺖ؛ از ﺑﯿﻢ زﯾـﺎﻧﯽ ﺑﺰرﮔـﺘﺮ از دﻋﻮي‬ ‫ﺧﺴﺎرت ﭘﯿﺸـﯿﻦ ﮔﺬﺷـﺘﻢ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ :‬ﺧﺮ ﻣﺎﻧﺪه ﮐﺰ رﯾﺶ ﻧﺎﻻن ﺑﻮد ﭼﻪ ﺳﻮد ار ز دﯾﺒﺎش ﭘﺎﻻن ﺑﻮد‪) .‬ﭼﻮ ﮐﺎﻫﻞ ﺑﻮد ﻧﺎﻗﻪ‬ ‫در ﺧﺎﺳـﺘﻦ ﭼﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﺨﺪ ﺧﺎﻟﺶ آراﺳـﺘﻦ(‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮم )ﯾﺎ( ﺧﺮش ﺑﮕﻞ ﻧﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻦ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﺎ اﯾﻦ‬ ‫ﮐﺎر ﻧﯿﺴـﺘﻢ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮم ﺗﻮﯾﯽ ﮔﺎوم ﺗﻮﯾﯽ ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪم ﺗﻮﯾﯽ؛ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺣﺴـﯿﻨﻘﻠﯽ ﺧﺎن ﺑﺨﺘﯿﺎري را ﻇﻞ اﻟﺴـﻠﻄﺎن ﭘﺴـﺮ‬ ‫ﻧﺎﺻـﺮاﻟﺪﯾﻦ ﺷـﺎه ﺣﮑﻤﺮان اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﻤﻬﻤﺎﻧﯽ ﺑﺸـﻬﺮ آورد‪ .‬و ﺑﺴـﯿﺎر ﺗﺠﻠﯿﻞ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬روزي ﮐﻪ ﺣﮑﻤﺮان و ﻣﯿﻬﻤﺎن ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯽ از ﺷـﻬﺮ در‬ ‫ﺗﺎﻻر ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺮي ﺳـﺮ و ﭘﺎ ﺑﺮﻫﻨﻪ وارد ﺷﺪه و ﺳـﻼم ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺎن ﺳـﺮ ﺑﺮداﺷﺖ و ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮاي ﭼﻪ ﺑﺸﻬﺮ آﻣﺪه‬ ‫اي؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﻣـﺪه ام ﺗﺮا زﯾـﺎرت ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺧﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺣﻤﻖ! ﺧﺮ و ﮔﺎو و ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ ﺧﻮد را رﻫﺎ ﮐﺮدن و ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﻓﺮﺳـﺦ ﭘﯿﺎده ﺑﺪﯾـﺪن ﻣﻦ‬ ‫آﻣـﺪن ﭼﻪ ﺿـﺮورت دارد؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﺧﺎن‪) ...‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﻣﺮد و ﺧﺒﺮ ﻣﺎﻧﺪ ‪ :‬زآن ﻫﺮ دو ﺧﺮ ﻻﺷﻪ ﯾﮑﯽ ﮔﻢ ﺷﺪ ﻧﺎﮔﺎه‬ ‫آﻣـﺪ ﺧﺒﺮ ﻣﺮﮔﺶ ﺧﺮ ﻣﺮد و ﺧﺒﺮ ﻣﺎﻧـﺪ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ )از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﻣﻼﻧﺼـﺮاﻟﺪﯾﻦ اﯾـﺎم ﻫﻔﺘﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﺮد و روز ﺟﻤﻌﻪ ﻣﯽ‬ ‫رﻓﺖ ﺑﻪ ﺳـﻨﮓ ﮐﺸـﯽ؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻋﺪم آﺳﺎﯾﺶ ﺿـﻌﯿﻔﺎﻧﺴﺖ‪ .‬ﺧﺮم ﻣﯿﺰي ﮐﻪ ﺗﺎ ﺳﺒﺰي ﺑﺮآﯾﺪ‪ .‬ﺗﻤﺜﻞ ‪ :‬ﮔﺬاره ﺷﺪت ﻋﻤﺮ و ﺗﻮ ﭼﻮن ﺳﺘﻮران‬ ‫ﺟﻬﺎن را ﺑﺮ اﻣﯿـﺪﻫﺎ ﻣﯽ ﮔـﺬاري ﺑﻬﺎران ﺑﺮ اﻣﯿـﺪ ﻣﯿﻮهء ﺧﺰاﻧﯽ زﻣﺴـﺘﺎن ﺑﺮ اﻣﯿـﺪ ﺳﺒﺰه ﺑﻬﺎري‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮ‬ ‫ﻣﯿﺎن ده اﺳﺖ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﻧﺎﺧﻨﮑﯽ ﺻﺎﺣﺐ ﺳـﻠﯿﻘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد؛ »از ﻧﺎﺧﻨﮏ زدن‪ ،‬از ﺧﻮردﻧﯿﻬﺎي دﮐﺎن ﺑﯽ اداي ﻗﯿﻤﺖ‬ ‫اﻧـﺪﮐﯽ ﺑـﺪﻫﺎن ﮔﺬاﺷـﺘﻦ و ﻧـﺎﺧﻨﮑﯽ ﻋﺎﻣـﻞ آن«‪ .‬و از »ﺳـﻠﯿﻘﻪ« ﺑﻪ ﮔﺰﯾﻨﯽ اراده ﮐﻨﻨـﺪ و ﻣﺮاد اوﻟﯽ ﻣﺜـﻞ آﻧﮑﻪ ﭼـﻮن ﺧﺮي از دﮐـﺎن ﺗﺮه‬ ‫ﺑﺎرﻓﺮوﺷـﯽ ﭼﯿﺰي رﺑﻮدن ﺧﻮاﻫﺪ ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﺳﺒﺰي ﯾﺎ ﻣﯿﻮهء ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎﺗﺮ را رﺑﺎﯾﺪ و در ﻧﻈﺎﯾﺮ ﻣﻮرد ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ اﺳﺖ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮ‬ ‫ﻧﺒﯿﻨﻨـﺪ و ﺑﭙﺎﻻـن ﺑﺮزﻧﻨـﺪ‪.‬ﻣﻮﻟـﻮي‪ .‬رﺟـﻮع ﺑـﻪ از ﻫﺮ ﻃﺮف ﮐﻪ رﻧﺠﻪ ﺷـﻮي‪ ...‬ﺷـﻮد‪) .‬از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﻧـﺪاري ﭼﻪ ﺗﺮﺳـﯽ از‬ ‫ﺧﺮﮔﯿﺮ‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ آﺳﻮده ﮐﺴـﯽ‪ ...‬ﺷﻮد‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﻧﯿﺴﺘﻢ ﺧﺮ ﺑﯿﻨﻢ؛ در ﺟﻮاب ﮐﺴﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺮ‬ ‫ﻫﺴﺘﯽ‪ .‬ﺧﺮ ﻧﯿﺴـﺘﻢ ﮐﻪ ﭼﺸﻤﻢ ﺑﻪ آب و ﻋﻠﻒ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮ ﺑﺮ آن آدﻣﯽ‪ ...‬ﺷﻮد‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﻧﻤﯽ ﺧﻮرد؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ‬ ‫از ﺑـﺪي و ﻓﺴـﺎد ﭼﯿﺰﯾﺴﺖ ﺧﺎﺻﻪ ﻣﯿﻮه‪ .‬ﺧﺮ و اﺳﺐ را ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮑﯽ ﺑﻨﺪﻧـﺪ اﮔﺮ ﻫﻤﺒﻮ ﻧﺸﻮﻧـﺪ ﻫﻤﺨﻮ ﺷﻮﻧـﺪ ﯾﺎ اﮔﺮ ﻫﻤﺮﻧﮓ ﻧﺸﻮﻧـﺪ ﻫﻤﺨﻮ‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ آﻟﻮﭼﻮ ﺑﺎﻟﻮ‪ ...‬ﺷﻮد‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮ واﻣﺎﻧﺪه ﻣﻌﻄﻞ ﯾﮏ ﭼﺸﻪ اﺳﺖ؛ از ﻣﻌﻄﻞ ﻣﻨﺘﻈﺮ و ﻣﺘﺮﺻﺪ اراده ﮐﻨﻨﺪ‬ ‫و ﭼﺸﻪ ﮐﻠﻤﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺎروداران ﺧﺮان را ﺑﻪ آن از رﻓﺘﻦ و ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺎزدارﻧـﺪ‪) .‬ازاﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ و ﮔﺎو را ﺑﯿﮏ ﭼﻮب‬ ‫ﻣﯿﺮاﻧـﺪ؛ رﻋﺎﯾﺖ ﻣﻘﺎم ﻫﺎ و ﻣﺮﺗﺐ ﻫﺎ را ﻧﻤﯽ ﮐﻨـﺪ ‪ :‬ﻧﻪ ﻫﺮ ﺧﺮ را ﺑﭽﻮﺑﯽ راﻧﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ را ﺑﻨﺎﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ ﺷﺎﯾﺪ‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪ .‬ﺑﺎر‬ ‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﺴﺖ ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﺧﺮان ﻫﯿﻦ ﺑﯿﮏ ﭼﻮپ اﯾﻦ ﺧﺮان را ﺗﻮ ﻣﺮان‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ و ﮔﺎو را ﻣﯽ زﻧﻨﺪ‪) .‬از اﻣﺜﺎل‬ ‫و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﻫﻤـﺎن ﺧﺮ اﺳﺖ ﭘﺎﻻﻧﺶ دﯾﮕﺮ اﺳﺖ ﯾﺎ ﭘﺎﻻﻧﺶ ﻋﻮض ﺷـﺪه؛ ﺑﻤﺰاح ﻟﺒﺎس ﻧﻮ ﭘﻮﺷـﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﻪ اﺳـﺘﻬﺰاء ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫ﻣﻘﺎم و ﻣﺮﺗﺒﺘﯽ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﻫﻢ ﺧﯿﻠﯽ زور دارد‪ .‬ﺗﻤﺜﻞ‪ :‬ﻟﻮﻻ اﻟﻌﻘﻮل ﻟﮑﺎن ادﻧﯽ ﺿﯿﻐﻢ ادﻧﯽ اﻟﯽ ﺷﺮف‬ ‫ﻣﻦ اﻻﻧﺴﺎن‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮﯾﺖ ﺑﻬﺮهء ﺧﺪاداد اﺳﺖ؛ ﻣﺜﻠﯽ ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻧﺴـﺒﺖ دادن ﺣﻤﻖ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﺑﻤﺰاح‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮﯾﺖ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻠﻒ ﺧﻮردﻧﺴﺖ؛ ﻣﺜﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺣﻤﻖ و ﺑﻼﻫﺖ دﯾﮕﺮي زﻧﻨـﺪ‪ .‬ﺧﺮي‬ ‫را ﮐﻪ ﺗﯿﻤﺎر ﺧﺮﺑﻨـﺪه ﮔﺸﺖ ﺳﻪ ﺟﻮ در ﺷـﮑﻢ ﺑﻪ ﮐﻪ ﺳـﯽ ﻣﻦ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮي زاد و ﺧﺮي زﯾـﺪ و‬ ‫ﺧﺮي ﻣﺮد؛ در ﺗﻤـﺎم ﻋﻤﺮ ﻧﺎدان و اﺑﻠﻪ ﺑﻮد‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ اﻣﺎﻣﺰاده ﺳﺎﺧﺘﯿﻢ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﻣﺎم زاده اي اﺳـﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺳﺎﺧﺘﯿﻢ ﺷﻮد‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮ ﯾﮏ ﺑﺎر ﭘﺎﭘﺶ ﺑﭽﺎﻟﻪ ﻣﯽ رود‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﺮ ﮐﺴﯽ اﻧﮕﺸﺖ ﺧﻮد‪ ...‬ﺷﻮد‪) .‬از اﻣﺜﺎل‬ ‫و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬ﺧﺮي ﮐﻮ ﺷـﺼﺖ ﻣﻦ ﺑﺮﮔﯿﺮد آﺳﺎن ز ﺷـﺼﺖ وﭘﻨﺞ ﻣﻦ ﻧﺒﻮد ﻫﺮاﺳﺎن‪ .‬؟ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮي ﮐﻪ از ﺧﺮي‬ ‫واﻣﺎﻧـﺪ ﯾﺎل و دﻣﺶ را ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮﯾﺪ؛ ﺑﻤﺰاح ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﻦ از ﺗﻮ ﻋﻘﺐ ﻧﻤﺎﻧﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺮآﯾﻢ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮي ﮐﻪ ﺑﺒﺎم ﺑﺮدي ﻓﺮود‬ ‫ﺑﺎﯾـﺪ آورد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺧﺮي را ﺑﺎﻻ ﺑﺮد‪ ...‬ﺷﻮد‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﺧﺮي ﮐﻪ ﭼﻐﻨﺪر ﻧﺨﻮرد ﭼﻪ ﻣﺼـﺮﻓﺶ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و‬ ‫ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ .‬دﺳﺖ ﺧﺮ ﮐﻮﺗﺎه؛ ﭼﻮن ﺑﺨﻮاﻫﻨـﺪ ﮐﺲ ﺑﯿﻘـﺪري را از ﮐﺎري ﺑﺎزدارﻧـﺪ اﯾﻦ را ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬زﺑﺎن ﺧﺮ را ﺧﺮﮐﭽﯽ ﻣﯿﻔﻬﺪ‪ .‬زﺑﺎن‬ ‫ﺧﺮ را ﺧﻠﺞ ﻣﯽ داﻧﺪ‪ .‬ﺳـﺮ ﺧﺮ و دﻧﺪان ﺳﮓ؛ ﭼﻮن »اﻟﺴﻦ ﺑﺎﻟﺴﻦ« اﯾﻦ دﺳﺖ راﺳﺖ ﺑﺮﯾﺪه ﺑﺠﻬﺖ دﺳﺖ راﺳﺖ آن دﯾﮕﺮي‪ .‬ﻗﺮﺑﺎن ﺧﻮدم‬ ‫ﮐﻪ ﺧﺮ ﻧـﺪارم از ﮐـﺎه و ُﺟَﻮش ﺧﺒﺮ ﻧـﺪارم‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﻫﺮﮐﻪ ﺑﺎﻣﺶ ﺑﯿﺶ ﺑﺮﻓﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ .‬ﻗﯿﻤﺖ زﻋﻔﺮان ﭼﻪ داﻧـﺪ ﺧﺮ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺧﺮ ﭼﻪ داﻧـﺪ ﻗﯿﻤﺖ‬ ‫ﻧﻘﻞ و ﻧﺒﺎت‪ .‬ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺮ ﯾﮑﯽ داﺳﺘﺎن زد ﮐﺴﯽ ﮐﺠﺎ ﺑﻬﺮه ﺑﻮدش ز داﻧﺶ ﺑﺴﯽ‪ ،‬ﮐﻪ‪ . ...‬ﮐﻪ ﺧﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ز ﮔﺎوان ﺳﺮو ﺑﯿﮏ ﺑﺎر ﮔﻢ‬ ‫ﮐﺮد ﮔﻮش از دو ﺳﻮ‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﻻﯾﻖ ﻫﺮ ﺧﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ زﻋﻔﺮان‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﻻﯾﻖ ﻫﺮ ﺧﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮔﻮش ﺧﺮ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﺧﺮ در ﮔﻞ ﻓﮑﻨـﺪن ‪ :‬وﮔﺮﭼﻪ آﺗﺸﻢ در دل ﻓﮑﻨـﺪي ﻣﺮا ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺮ در ﮔﻞ ﻓﮑﻨﺪي‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪ .‬ﻣﺜﻞ ﺧﺮ؛ در ﻣﻮرد اﺑﻠﻬﺎن ﺑﮑﺎر رود‪.‬‬ ‫ﻣﺜﻞ ﺧﺮ آﺳـﯿﺎ؛ راه ﺧﻮد را ﺑﻠـﺪ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮ آﺳـﯿﺎﺳﺖ‪ «...‬ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻐﺰ ﺧﺮ ﺧﻮرده؛ در ﻣﻮرد اﺑﻠﻬﺎن ﺑﮑﺎر رود‪ .‬ﻣﮕﺮ ﺧﺮ ﻣﯽ ﺧﺮﯾـﺪ؛‬ ‫ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ارزان ﺧﺮﯾﺴﺖ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﺧﺮ ﻣﯽ ﻓﺮوﺷﻢ؛ در ﺟﻮاب ﮐﺴـﯽ ﻣﯽ آﯾـﺪ ﮐﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎي ارزان ﮐﺮدن ﻗﯿﻤﺖ ﭼﯿﺰي ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻣﺜﻞ ﺧﺮ زﺧﻤﯽ؛‬ ‫ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑـﺪﺑﺨﺘﯽ و ﻧﺎراﺣﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬وﺿﻊ ﻃﻮري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺮ ﺻﺎﺣﺒﺶ را ﻧﻤﯽ ﺷـﻨﺎﺳﺪ؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺷـﻠﻮﻏﯽ ﺑﺴـﯿﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮﮐﻪ ﺧﺮ را ﺑﺎﻻ‬ ‫ﺑﺮد ﯾـﺎ ﺧﺮ ﺑﺮ ﺑﺎم ﺑﺮد ﻓﺮود ﻧﯿﺰ ﺗﻮاﻧـﺪ آورد؛ درﺑﺎرهء ﮐﺴـﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﮐﺎري را اﻧﺠﺎم داده و از او ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﮐﻪ ﺗـﺪارك ﮐﺎر اﻧﺠﺎم‬ ‫ﺷـﺪه ﮐﻨـﺪ‪ .‬او ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻫﺮﮐﻪ ﺧﺮي ﻧـﺪارد ﻏﻤﯽ ﻧـﺪارد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻗﺮﺑـﺎن ﺧﻮدم ﮐﻪ ﺧﺮ ﻧـﺪارم ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺧﺮ ﺧﺮﻣﺎ ﻧﻤﯽ اﻓﮑﻨـﺪ؛‬ ‫ﻫﻤﯿﺸﻪ ﮐﺎرﻫﺎ ﻣﻮاﻓﻖ ﻣﯿﻞ ﺟﺮﯾﺎن ﻧﻤﯽ ﯾﺎﺑـﺪ ||‪ .‬ﮔﻞ ﺗﯿﺮه و ﭼﺴـﺒﻨﺪهء ﺗﻪ ﺣﻮض و ﺟﻮي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﺗﺸﺪﯾﺪ ﺛﺎﻧﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﺧّﺮ‬ ‫ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧّﺮ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ‬ ‫ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد ‪ :‬دﻟﺶ ﻧﮕﯿﺮد زﯾﻦ ﮐﻮه و دﺷﺖ و ﺑﯿﺸﻪ و رود ﺳـﺮش ﻧﭙﯿﭽـﺪ زﯾﻦ آب ﮔﻨـﺪ و ﻟﻮره و ﺧﺮ‪.‬ﻋﻨﺼـﺮي ||‪ .‬ﺧﺮك ﻃﻨﺒﻮر و ﻋﻮد و‬ ‫ﻗﯿﺠـﮏ و اﻣﺜـﺎل آﻧﺮا ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و آن ﭼـﻮﺑﮑﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ در زﯾﺮ ﺗﺎرﻫـﺎي ﺳﺎزﻫـﺎي ﻣـﺬﮐﻮر ﮔﺬارﻧـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي‬ ‫ﻧﺎﺻـﺮي( )از ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬داﻧﯽ ﭼﺮا ﺧﺮوﺷـﺪ اﺑﺮﯾﺸﻢ رﺑـﺎب از ﺑﻬﺮ آﻧﮑﻪ داﺋﻢ ﻫﻤﮑـﺎﺳﻪء ﺧﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﮐـﺎﻓﯽ‬ ‫ﻧﺠـﺎري‪ .‬ﮔـﺎو ﻋﻨﺒﺮ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﺗﻦ ﭘﯿﻮﺳﺖ ﺧﺮ ﺑﺮﺑﻂ ﺑﺮﯾﺸـﻤﯿﻦ اﻓﺴﺎر‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﺷـﺨﺺ ﺑﯽ ﻋﻘﻞ و اﺣﻤﻖ و ﻧﺎدان‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( ‪ :‬ﻋﺎﻟﻢ ﺷﻬﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﻟﯿﮑﻦ ﺑﺰﺑﺎن ﺑﻨﮕﻮﯾﺪ ﭼﻮ ﻣﻦ ﺧﻮﯾﻠﻪ دﯾﻮاﻧﻪء ﺧﺮ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻣﺜﻞ ﻣﻦ ﺑﻮد‬ ‫ﺑـﺪﯾﻦ اﻧﺪر ﻣﺜﻞ زوﻓﺮﯾﻦ و از ﻫﺮ ﺧﺮ‪.‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬ﭼﻮن ﮐﻨﻨﺪ از ﻧﺎم ﻣﻦ ﭘﺮﻫﯿﺰ ﺧﺮان ﭼﻮن ﺧﺪاي در ﻣﺒﺎرك ذﮐﺮ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﺴﺖ ﻧﺎم ﺑﻮﻟﻬﺐ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺷﺘﺮ را ﭼﻮ ﺷﻮر و ﻃﺮب در ﺳﺮاﺳﺖ اﮔﺮ آدﻣﯽ رو ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺧﺮ اﺳﺖ‪).‬ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬دﯾﻦ ﺑﺪﻧﯿﺎﻓﺮوﺷﺎن ﺧﺮﻧﺪ ﯾﻮﺳﻒ را ﻓﺮوﺷﻨﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﭼﻪ ﺧﺮﻧـﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ - .‬ﺧﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ؛ ﮐﺴـﯽ را اﺣﻤـﻖ ﻓﺮض ﮐﺮدن‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ - .‬ﺧﺮ ﮔﯿﺮ آوردن‪.‬؛ رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﻮد‪) .‬از‬ ‫ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﻻـي ﺷـﺮاب‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﻣﺰﯾـﺪ ﻣﺆﺧﺮ ﺑﺮاي ﺑﯿﺎن‬ ‫ﻣﺒـﺎﻟﻐﺖ‪ ،‬ﭼﻮن‪ :‬ﻓﺮﺧﺎش ﺧﺮ‪ ،‬ﭘﺮﺧﺎش ﺧﺮ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﭘﺮﺧﺎﺷـﮕﺮ‪) .‬از ﻓﺮدوﺳـﯽ ||(‪ .‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ در ﺑـﺪي و زﺷﺘﯽ و ﻧﺎﻫﻤﻮاري و ﺑﺰرﮔﯽ و‬ ‫ﻧﺎﺗﺮاﺷـﯿﺪﮔﯽ ﺑﻨﻬـﺎﯾﺖ رﺳـﯿﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽـﻮ‪ :‬ﺧﺮآس‪ ،‬ﺧﺮاﻣﺮود‪ ،‬ﺧﺮﺑـﻂ‪ ،‬ﺧﺮﭘﺸـﺘﻪ‪ ،‬ﺧﺮﺑﯿﻮاز‪ ،‬ﺧﺮﺗﻮت‪ ،‬ﺧﺮﭼـﺎل‪ ،‬ﺧﺮﭼﻨـﮓ‪ ،‬ﺧﺮﺳـﻨﮓ‪،‬‬ ‫ﺧﺮﮔـﺎه‪ ،‬ﺧﺮﻣﮕﺲ‪ ،‬ﺧﺮﻣﻮش‪ ،‬ﺧﺮﻣﻬﺮه‪ :‬ﺧﺮﻧـﺎي‪ ،‬ﺧﺮ دﺷﺘﯽ‪) (5).‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﺑﺰرﮔﯽ‪.‬‬ ‫درﺷﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﮐﻢ ارزﺗﺮﯾﻦ ﺳﻮي ﻗﺎب در ﻗﺎب ﺑﺎزي ‪ :‬ﺑﺎ ﺑﺨﺖ ﺗﻮ ﺑﺪ ﺧﻮاه ﺷﺘﺎ ﻟﻨﮓ ﻏﺮض ﺑﺎﺧﺖ ﻟﯿﮑﻦ ﺑﻪ ﻧﻘﯿﺺ‬ ‫ﻏﺮﺿـﺶ اﺳﺐ ﺧﺮ آﻣﺪ‪ .‬ﺳﯿﻒ اﺳﻔﺮﻧﮓ‪ - .‬ﺧﺮ آوردن؛ ﺑﺪﺑﺨﺖ ﺷﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ )||(‪ .‬ﻧﻒ ﻣﺮﺧﻢ( ﺧﺮﻧﺪه‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ‬ ‫ﺧﺮد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺼـﺪر ﺧﺮﯾـﺪن در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧـﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ .‬از اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ اﺳﺖ ﺗﺮﮐﯿﺒـﺎت زﯾﺮ‪ :‬ﻋﺘﯿﻘﻪ ﺧﺮ‪ ،‬اﻟﻤـﺎس ﺧﺮ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮ‪ ،‬ﭘﺎرﭼﻪ ﺧﺮ و‬ ‫اﻣﺜـﺎل آن و ﺣﺘﯽ ﮐﻠﻤﻪء ﻣﺮﮐﺐ »ﺑﺰﺧﺮ« ﻧﯿﺰ در اﺻـﻞ از آن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﯾـﮏ از اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﻋﻠﯿﺤـﺪه در ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﯽ آﯾـﺪ‪- (1) .‬‬ ‫ﭘﻬﻠﻮي ‪ ،xar‬اوﺳﺘﺎ ‪ ،xara‬ﺳﺎﻧﺴﮑﺮﯾﺖ ‪»khara‬اﺳﺎس ﻓﻘﻪ اﻟﻠﻐﻪء اﯾﺮاﻧﯽ ‪ 1:2‬ص ‪ «66‬ﮐﺮدي ‪»ker‬اﺳﺎس ﻓﻘﻪ اﻟﻠﻐﻪء اﯾﺮاﻧﯽ ‪ 1:2‬ص‬ ‫‪ «261‬ﺳﻨﮕﻠﯿﭽﯽ ‪ ،xar‬ﯾﻮدﻏﺎ ‪»xoroh‬اﺳﺎس ﻓﻘﻪ اﻟﻠﻐﻪء اﯾﺮاﻧﯽ ‪ 1:2‬ص ‪ «302‬زﺑﺎﮐﯽ ‪ ،xur‬وﺧﯽ ‪xur‬و ‪ ،xur‬ﻣﻨﺠﯽ ‪»kara‬ﮔﺮﯾﺮﺳﻦ‬ ‫‪ ،«85‬اوراﻣﺎﻧﯽ ‪»har‬ك اوراﻣﺎن ‪ ،«162‬ﮔﯿﻠﮑﯽ‪ ،‬ﻓﺮﯾﺰﻧـﺪي‪ ،‬ﯾﺮﻧﯽ‪ ،‬و ﻧﻄﻨﺰي ‪»xar‬ك‪ 1 .‬ص ‪ «287‬ﺳﻨﮕﺴـﺮي‪ ،‬ﺳﺮﺧﻪ ﯾﯽ و ﻻﺳﮕﺮدي‬ ‫‪ ،xar‬ﺳﻤﻨﺎﻧﯽ ‪xar‬و ‪»xara‬ك‪ 20‬ص ‪) .«183‬از ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ چ ﻣﻌﯿﻦ ذﯾﻞ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺮ(‪Nubie. (3) - Balaam. - (2) .‬‬ ‫‪ - ((4‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا در اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ آورده اﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﻮزﻧﯽ را در اﯾﻦ ﻣﺜﻞ ﺗﻤﺜﻠﯽ زﺷﺖ و ﻧﺎاﺳـﺘﻮار ﻫﺴﺖ ﮐﻪ رﻋﺎﯾﺖ ﻋﻔﺖ ﺟﻮاﻧﺎن و‬ ‫زﻧﺎن ﺧﻮاﻧﻨﺪهء اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را از ﻧﮕﺎﺷـﺘﻦ ﻧﻮع آن ﻫﻤﯿﺸﻪ اﺣﺘﺮاز ﺷﺪه اﺳﺖ‪ - (5) .‬ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﻓﻮق ﯾﮏ ﯾﮏ در ﺟﺎي ﺧﻮد آورده ﺧﻮاﻫﺪ‬ ‫ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِا( ﺧﻮﺷـﯽ و ﺳـﻌﺎدت و اﻗﺒـﺎل و ﺷﺎدﻣـﺎﻧﯽ و ﺳـﺮور و ﺧﺮﻣﯽ و ﺣـﺎﻟﺖ ﺷﺎدﻣـﺎﻧﯽ ﺑﺰﺑـﺎن زﻧـﺪ و ﭘﻬﻠﻮي‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻧـﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﮔﻠﻮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺑﯿﺦ ِﺧِﺮ ﮐﺴـﯽ را ﮔﺮﻓﺘﻦ؛ ﮔﺮﯾﺒﺎن ﮐﺴـﯽ را ﮔﺮﻓﺘﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﭘﺎي روي‬ ‫ﺑﯿﺦ ﺧﺮ ﯾﺎ روي ﺧﺮ ﮐﺴﯽ ‪-‬ﮔﺬاردن؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺗﻨﮓ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺮ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﻣﺨﻔﻒ ﺧﻮر و آن آﻓﺘـﺎب ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ )||(‪ .‬ص( واﺟﺐ‪ .‬ﺳـﺰاوار‪ .‬روا‪ .‬ﺷﺎﯾﺴـﺘﻪ‪ .‬درﺧﻮر‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮ‪.‬‬



‫]َﺧﺮر[ )ِا( ﮔـﻞ ﺳـﯿﺎه ﺗﻪ ﺟﻮي‪) .‬ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺳـﺮوري( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬آژﻧـﺪ‪ .‬ﮔﻞ ﺗﻪ آب‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺳﺮوري(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ذﯾﻞ ﮐﻠﻤﻪء َﺧﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮ‪.‬‬



‫]َﺧﺮر[ )ع ِا( ﻣﺮگ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺷـﮑﺎف‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد )||(‪ .‬ﻣﺺ( درآﻣــﺪن ﺑﺮ ﮐﺴــﯽ ﺑﻨﺎﮔــﺎه از ﺟـﺎﯾﯽ ﻧـﺎﻣﻌﻠﻮم‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺮ‪.‬‬



‫]َﺧﺮر[ )ع ﻣﺺ( اﻓﺘـﺎدن از ﺑﻠﻨـﺪي ﺑﻪ ﭘﺴﺘﯽ ||‪ .‬ﺷـﮑﺎﻓﺘﻦ آن ﭼﯿﺰ را ||‪ .‬ﻫﺠﻮم آوردن ﺑﺮ ﮐﺴـﯽ از ﻣﮑـﺎن ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم ||‪ .‬ﻣﺮدن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬آواز ﮐﺮدن ﮔﺮﺑﻪ و ﺑـﺒﺮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬اﻓﺘـﺎدن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮور در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد ‪ :‬و َﺧﱠﺮ ﻣﻮﺳـﯽ ﺻـﻌﻘًﺎ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(7/143‬ﻓﺨﺮ ﻋﻠﯿﻬﻢ‬ ‫اﻟﺴﻘﻒ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(16/26‬ﻓﮑﺎﻧﻤﺎ ﺧﺮ ﻣﻦ اﻟﺴﻤﺎء‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(22/31‬ﻓﻠﻤﺎ ﺧﺮ ﺗﺒﯿﻨﺖ اﻟﺠﻦ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(34/14‬ﻋﺸﻖ ﺟﺎن ﻃﻮر آﻣﺪ ﻋﺎﺷﻘﺎ ﻃﻮر‬ ‫ﻣﺴﺖ و َﺧﱠﺮ ﻣﻮﺳﯽ ﺻﺎﻋﻘﺎ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮ‪.‬‬



‫]ُﺧﺮر[ )ع ِا( زﻣﯿـﻦ ﺷـﮑﺎﻓﺘﻪ ﺷـﺪهء از ﺗـﻮﺟﺒﻪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺮرة ||‪ .‬ﮔﻠـﻮي آﺳـﯿﺎ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺑﻦ ﮔﻮش ||‪ .‬داﻧﻪء ﻣﺪور‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮ‪.‬‬



‫]ُﺧﺮر[ )ِاخ( ﻧـﺎم آﺑﯽ اﺳـﺖ در دﯾـﺎر ﺑﻨﯽ ﮐﻠـﺐ ﺑﻦ وﺑﺮه در ﺷـﺎم ﻧﺰدﯾـﮏ ﺟـﺎﺳﻢ اﺑﻦ اﻟﻌﺪاﻻﺟـﺪاري و ﮐﻠـﺒﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬و ﻗـﺪ ﯾﮑـﻮن‬ ‫ﮐﻨﺎﺑﺎﻟﺨﺮ ﻣﺮﺗﺒﻊ واﻟﺮوض ﺣﯿﺚ ﺗﻨﺎﻫﯽ ﻣﺮﺗﺒﻊ اﻟﺒﻘﺮ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮ‪.‬‬



‫]ُخ ر ر[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻣﻨﺰﻟﮕـﺎﻫﯽ اﺳﺖ در راه ﻣﺼـﺮ ﺑﺮﻣﻞ‪ .‬واﻗﻊ در ﭘﺎﯾﯿﻦ اﻋﺮاس ﮐﻪ ﺑﻌـﺪ از آن اﺑﻮﻋﺮوق اﺳﺖ و ﺑﻌـﺪ از اﺑﻮﻋﺮوق ﺧﺸﺒﯽ و‬ ‫ﭘﺲ از آن ﻋﺒﺎﺳﯿﻪ و آﻧﮕﺎه ﺑﻠﺒﯿﺲ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﻗﺎﻫﺮه ﻣﯽ رﺳﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮآﺳﯿﺎ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( آﺳـﯿﺎ ﮐﻪ ﺑـﺎ ﺳـﺘﻮر ﮔﺮدد‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬آﺳـﯿﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺮ ﻣﯿﮕﺮدد و ﺧﺮاس‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺳـﻨﮓ‬ ‫آﺳـﯿﺎ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬او را ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺮ آﺳـﯿﺎ در ﮔﺮدﻧﺶ ﻧﻬﻨـﺪ و در درﯾﺎ ﻓﮑﻨـﺪه ﻣﯿﺸﺪ‪) .‬دﯾﺎﺗﺴﺎرون ص ‪ .(304‬ﻫﺮﮐﻪ‬ ‫ﺧـﻮار دارد ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﮐﻮدﮐـﺎن ﮐﻪ ﺑﻤﻦ اﯾﻤـﺎن آوردﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻬـﺘﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﮔﺮدﻧﺶ ﺧﺮآﺳـﯿﺎ ﺑﯿﺎوﯾﺰﻧـﺪ و در درﯾـﺎ ﺑﯿﻨﺪازﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء‬ ‫دﯾﺎﺗﺴﺎرون ص ‪.(140‬‬ ‫ﺧﺮآن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج ُﺧﺮء‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮ آوردن‪.‬‬



‫]َخ َو َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(اﺻﻄﻼﺣﯽ اﺳﺖ ﻗﺎب ﺑﺎزان را و آن ﺧﺮ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﻗﺎب اﺳﺖ و ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﺪ آوردن ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧ ﺮء ‪.‬‬



‫]َﺧْﺮْء[ )ع ﻣﺺ( رﯾﺪن و ﭘﻠﯿﺪي اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧ ﺮء ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮْء[ )ع ِا( ﺣﺪث ﻣﺮدم‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪ .‬ﭼﻠﻐﻮزه‪ .‬ﻓﻀﻠﻪء ﻣﺮغ و آدﻣﯽ و ﺳﮓ و ﺟﺰ آن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)از ﻧــﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺮوء‪ ،‬ﺧﺮآن‪ - .‬ﺧﺮء ﺣﻤـﺎم؛ ﻓﻀــﻠﻪء ﮐﺒـﻮﺗﺮ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ(‪ - .‬ﺧﺮء ﻋﺼـﺎﻓﯿﺮ؛ ﻓﻀــﻠﻪء ﮔﻨﺠﺸـﮏ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺮء ﮐﻠﺐ؛ ﮔﻪ ﺳﮓ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاء ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( اﺳﻢ اﺳﺖ رﯾـﺪن را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ِ .‬ج ﺧﺮء‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺋﺐ‪.‬‬



‫]َخ ِء[ )ع ص( ِج َﺧِﺮﺑَﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺑﻪ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺋﺪ‪.‬‬



‫]َخ ِء[ )ع ِا( زﻧﺎن ﺑﮑﺮ و ﺷﺮﻣﮕﯿﻦ‪) .‬از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )از آﻧﻨﺪراج( )دﻫﺎر(‪ِ .‬ج ﺧﺮﯾﺪه‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﯾﺪه در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد ‪ :‬در ﺣﺮم‬ ‫ﺣﺮﻣﺘﺶ ﺑﺨﺎﺗﻮﻧﯽ ﻧﺸﺎﻧـﺪ و ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﺑﺎ او ذوق ﻣﻌﺎﺷـﺮت ﻣﯽ راﻧـﺪ ﺑﺮ روي ﺳﺎﯾﺮ ﺳـﺮﯾﺎت ﺑﺮﮐﺸـﯿﺪ و ﺑﺮ ﺧﻮاص ﻣﺨـﺪراﺗﺶ ﺑﺮﮔﺰﯾـﺪ و از‬ ‫ﺧﺮاﺋﺪش ﮔﺮداﻧﯿﺪ‪) .‬از ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻣﺤﺎﺳﻦ اﺻﻔﻬﺎن ||(‪ .‬درﻫﺎي ﻧﺎﺳﻔﺘﻪ‪) .‬از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺋﻂ‪.‬‬



‫]َخ ِء[ )ع ِا( ِج ﺧﺮﯾﻄﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮاﯾﻂ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺋﻄﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِء[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮاﺋﻂ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮاﺋﻂ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺋﻄﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِءي ي ‪ /‬ي[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از اﺧﺮاج ﮐﻨﻨـﺪﮔﺎن اﺧﯿـﺎر ﺑﻮده اﺳﺖ و او را ﮐﺘـﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﺑﻨـﺎم »ﻫﻮاﺗﻒ« و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ »ﻣﮑـﺎرم اﻻﺧﻼق«‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ اﻟﺨﻠﻔﺎء ص ‪ 132‬و ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺋﻒ‪.‬‬



‫]َخ ِء[ )ع ِا( ﻧﺨﻠﻬﺎي ﺧﺮﻣﺎ ﮐﻪ ﺧﺮﻣﺎي آﻧﻬﺎ ﺣﺮز ﮐﻨﻨﺪ ||‪ .‬ﺧﺮﻣﺎﺑﻨﺎن ﺷﺶ ﻣﺎﻫﻪ ﻫﻔﺖ ﻣﺎﻫﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺋﻖ‪.‬‬



‫]َخ ِء[ )ع ِا( ِج ﺧﺮﯾﻖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﯾﻖ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮءاﻟﺤﻤﺎم‪.‬‬



‫]ُخ ﺋُْﻞ َح[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﻮز ﺟﻨﺪم‪) .‬از ﺿﺮﯾﺮ اﻧﻄﺎﮐﯽ ص ‪ .(142‬ﻓﻀﻠﻪء ﮐﺒﻮﺗﺮ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮء ﺣﻤﺎم در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮءاﻟﻀﻔﺎدع‪.‬‬



‫]ُخ ﺋُْﻀَﺾ ِد[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻃﺤﻠﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ رﺳﺘﻨﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮءاﻟﻔﺎر‪.‬‬



‫]ُخ ﺋُـْﻞ[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺳـﺮﮔﯿﻦ ﻣﻮش ﺑﻮد ﺑﺮداءاﻟﺜﻌﻠﺐ ﻃﻼـ ﮐﺮدن ﺳﻮد دﻫـﺪ‪ ،‬ﺧﺎﺻﻪ ﭼﻮن ﺑﺎ ﺳـﺮﮐﻪ ﺑﻮد و اﮔﺮ ﺑﺎ درد ﺷـﺮاب ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﻨـﺪ‪،‬‬ ‫ﺳﻨﮓ ﮐﺮده ﺑﺮﯾﺰاﻧﺪ و اﮔﺮ از وي ﺷـﯿﺎف ﺳﺎزﻧﺪ و ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﺨﻮد ﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺷﮑﻢ ﺑﺮاﻧﺪ و ﭼﻮن ﺑﭙﺰﻧﺪ و در آب آن ﻧﺸﯿﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺴﺮاﻟﺒﻮل را‬ ‫ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻮده و اﮔﺮ در ﭼﺸﻢ ﮐﺸﻨﺪ ﺳﭙﯿﺪي ﺑﺒﺮد و ﻣﮋه ﺑﺮوﯾﺎﻧﺪ و رﻃﻮﺑﺖ ﻗﺮﻧﯿﻪ ﭘﺎك ﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاءة‪.‬‬



‫]ِخ َء[ )ع ِا( اﺳﻢ اﺳﺖ رﯾﺪن را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس )||(‪ .‬ﻣﺺ( ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮ ﺧﺮء اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاءة‪.‬‬



‫]َخ َء[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮ ﺧﺮء اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮء در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاب‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( وﯾﺮان ﺷﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر زوزﻧﯽ( )دﻫﺎر )||(‪ .‬اِﻣﺺ( وﯾﺮاﻧﯽ‪ .‬ﺑﯿﺮاﻧﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب( )ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( )دﻫـﺎر( ‪ :‬ز ﻣﻬﺮ و ﮐﯿﻦ ﺗﻮ ﭼﺮخ و ﻓﻠـﮏ ﮔﻮﻫﺮ ﺳـﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﻣـﺎﯾﻪء ﻋﻤﺮان ﺷـﺪ و اﺻﻞ ﺧﺮاب‪.‬‬ ‫ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪﺳـﻠﻤﺎن )||‪ِ .‬ا( ﻣﺤـﻞ ﻣﻬﺠـﻮر‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬وﯾﺮاﻧﻪ‪ .‬ﻣﺤـﻞ ﺧﺮاب ﺷـﺪه‪ .‬ﻣﺨﺮوﺑﻪ‪ .‬ﺑﯿﻐﻮﻟﻪ‪ .‬ج‪ ،‬اﺧﺮﺑﻪ‪ ،‬ﺧﺮب ‪ :‬ﺑﻮدم ﺣـﺬور‬ ‫ﻫﻤﭽﻮ ﻏﺮاﺑﯽ ﺑﺮاي آﻧﮏ ﻫﻤﭽﻮن ﻏﺮاب ﺟﺎي ﮔﺮﻓﺘﻢ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺧﺮاب‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪﺳﻠﻤﺎن‪ .‬ﺟﻐﺪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺗﺮ آﻣﺪ ﺑﺨﺮاب‪.‬ادﯾﺐ ﺻﺎﺑﺮ‪ .‬ﺧﺮاب‬ ‫ﻋﺎﻟﻢ و ﻣﺎ ﺟﻐـﺪوار اﯾﻦ ﻧﻪ ﻋﺠﺐ ﻋﺠﺐ از آﻧﮑﻪ ﻧﻤﺎﻧﻨـﺪ ﺟﻐﺪ را ﺑﺨﺮاب‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺑﻪ ﺳـﺨﻦ در ﺧﺮاب ﮔﻨﺞ ﻧﻬﺪ ﺑﻪ ﺳـﺨﻦ ﮔﻨﺞ را ﺧﺮاب‬ ‫ﮐﻨـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬زآن ﺑﻬﺸـﺘﻢ ﺑـﺪﯾﻦ ﺧﺮاب اﻓﮑﻨـﺪ ﮔﻢ ﺷﺪ از ﻣﻦ ﭼﻮ روز ﮔﺸﺖ ﺑﻠﻨﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬آﺗﺶ ﺑﯿﺎر و ﺧﺮﻣﻦ آزادﮔﺎن ﺑﺴﻮز ﺗﺎ ﭘﺎدﺷـﻪ‬ ‫ﺧﺮاج ﻧﺨﻮاﻫــﺪ ﺧﺮاب را‪.‬ﺳــﻌﺪي‪- .‬اﻣﺜـﺎل‪ :‬ﺧﺮاب را ﺧﺮاج ﻧﺒﺎﺷـﺪ )||‪ .‬ص( وﯾﺮان‪ .‬ﻣﻘﺎﺑـﻞ آﺑـﺎد‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از رﺷــﯿﺪي( )از‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻋﻼﻣﻪء ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻌﻤﻮره ‪ :‬ﺳـﺮوﺑﻨﺎن ﮐﻨﺪه‬ ‫و ﮔﻠﺸﻦ ﺧﺮاب ﻻـﻟﻪ ﺳـﺘﺎن ﺧﺸـﮏ و ﺷﮑﺴـﺘﻪ ﭼﻤﻦ‪.‬ﮐﺴﺎﺋﯽ‪ .‬ﻣﺮا ﮔﻔﺖ ﺑﮕﯿﺮ اﯾﻦ و ﺑﺰي ﺧﺮم و دﻟﺸﺎد وﮔﺮ ﺗﻨﺖ ﺧﺮاب اﺳﺖ ﺑـﺪﯾﻦ ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨﺶ آﺑﺎد‪ .‬ﮐﺴﺎﺋﯽ‪ .‬ﺷﺪ آن ﺷﻬﺮ آﺑﺎد ﯾﮑﺴﺮ ﺧﺮاب ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮ ﻫﻤﯽ ﺗﺎﻓﺘﯽ آﻓﺘﺎب‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﭼﺮا ﻏﻢ ﺧﻮرم زﯾﻦ ﺟﻬﺎن ﺧﺮاب دﻣﯽ ﺧﻮش‬ ‫ﺑﺮآرم ز ﺟﺎم ﺷـﺮاب‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺪو درﻧﺸـﯿﻨﺪ ﻧﮕﺮدد ﺧﺮاب ز ﺑﺎران و از ﺑﺮف و از آﻓﺘﺎب‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬دﻓﺘﺮ ﺑﻪ دﺑﺴـﺘﺎن ﺑﻮد و ﻧﻘﻞ ﺑﻪ ﺑﺎزار‬ ‫وﯾﻦ ﻧﺮد ﺑﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺮاﺑﺎت ﺧﺮاﺑﺴﺖ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻓﺮوﻧﺸﺎَﻧﺪ آﺷﻮﺑﻬﺎ را و ﺑﻤﯿﺮاَﻧﺪ ﻓﺘﻨﻪ ﻫﺎ را و ﺧﺮاب ﮐﻨﺪ ﻋﻼﻣﺘﻬﺎي آﻧﺮا‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫اي ﺳﭙﺮده ﻋﻨـﺎن دل ﺑﻪ ﺧﻄﺎ ﺗﻨﺖ آﺑﺎد و دل ﺧﺮاب و ﺟﺎن ﺑﯽ آب‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺗﺮﺳﻢ ﮐﻪ زﯾﺮ ﭘﺎي زﻣﺎﻧﻪ ي ﺧﺮاب ﮔﺮ آن ﺑﺎﻏﻬﺎ ﺧﺮاب‬ ‫ﺷﻮد و آن ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺗﻼل‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺧﺮاب ﮐﺮدهء ﻫﺮ ﮐﺲ ﺗﻮ ﮐﺮده اي آﺑﺎد ﻣﺒﺎد ﻫﺮﮔﺰ آﺑﺎدﮐﺮدهء ﺗﻮ ﺧﺮاب‪.‬اﻣﯿﺮﻣﻌﺰي‪ .‬ﺧﺮاﺑﺴﺖ آن‬ ‫ﺟﻬـﺎن ﮐـﺎّول ﺗـﻮ دﯾـﺪي اﺳـﺎس ﻧـﻮ ﮐﻨـﻮن ﻧﺘـﻮان ﻧﻬـﺎدن‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬دﻟـﻢ ز دﺳﺖ ﺗـﻮ آﺑـﺎدﮔﺮ ﻧﻤﯽ ﮔﺮدد ﺑﯿـﺎر آﺗﺶ و در ﺧـﺎﻧﻪء ﺧﺮاب‬ ‫ﺑﺮﯾﺰ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﺼـﻄﻔﯽ آﻣـﺪه ﺑﻪ ﻣﻌﻤـﺎري ﮐﻪ دﻟﻢ را ﺧﺮاب دﯾﺪﺳـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ )دﯾـﻮان ص ‪ .(878‬ﭼـﻮ ﻣﻦ ﺑﮕـﺬرم زﯾﻦ ﺟﻬـﺎن ﺧﺮاب‬ ‫ﺑﺸﻮﯾﯿﺪ ﺟﺴﻢ ﻣﺮا ﺑﺎ ﺷـﺮاب ||‪ .‬؟ ﻣﺴﺖ‪ .‬ﻻﯾﻌﻘﻞ‪ .‬ﺑﯿﺨﻮد از ﺷـﺮاب‪ .‬ﻣﺴﺖ ﻃﺎﻓﺢ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از رﺷـﯿﺪي( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‬ ‫)از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺳـﯿﺎه ﻣﺴﺖ‪ .‬ﻣﺴﺖ ﻣﺴﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺳﻮي زر ﺑﺎﯾﺪ رﻓﺘﻦ ﺑﺼـﺒﻮح ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ‬ ‫ﮐﺮدن ﻣﺴـﺘﺎن و ﺧﺮاب‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣـﺎ ﮔﺸـﺘﻪ ﻣﺴﺘﯽ ﺧﺮاب ﮔﺮﻓﺘﻪ دو ﺑـﺎزوي او ﭼﺎﮐﺮان‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬داﻧﯽ ﮐﻪ ﺟﻬﺎن رو ﺑﺨﺮاﺑﯽ‬ ‫دارد ﺗـﻮ ﻧﯿﺰ ﺷﺐ و روز ﻫﻤﯽ ﺑـﺎش ﺧﺮاب‪.‬ﺧﯿـﺎم‪ .‬ﮐﺲ در ده ﻧﯿﺴﺖ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺴـﺘﻨﺪ ﺑـﺎﻧﮕﯽ ﺑـﺪه ﺧﺮاب در ده‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔـﺎه ﻣﺴـﺘﯽ و ﮔﻪ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 724‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺧﺮاﺑﯽ ﺗﻮ ﮐﺲ ﻧﺪاﻧـﺪ ﮐﻪ از ﭼﻪ ﺑـﺎﺑﯽ ﺗﻮ‪.‬اوﺣـﺪي‪ .‬اﻟﺒﻠﺒﻞ ﯾﺘﻠﻮ ﺻـﺤﻒ اﻟﻌﺸﺎق و اﻟﻨﺮﺟﺲ ﮐﺎﻟﻌﺸﻮر ﻓﯽ اﻻوراق ﻣﻬﺘﺎب و ﺷـﺮاب ﻧﺎب و‬ ‫ﻣﻌﺸـﻮق ﺧﺮاب‪ ...‬؟ )ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻣﺤـﺎﺳﻦ اﺻـﻔﻬﺎن(‪ .‬اي درﯾﻐـﺎ ﮔﺮ ﺷـﺒﯽ در ﺑﺮ ﺧﺮاﺑﺖ دﯾـﺪﻣﯽ ﺳـﺮﮔﺮان از ﺧﻮاب و ﺳـﺮﻣﺴﺖ از ﺷـﺮاﺑﺖ‬ ‫دﯾـﺪﻣﯽ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑـﺪاﯾﻊ(‪ .‬ﻋﺠﺐ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺎﻟﻮﻋﻪ ﮔﺮ ﺷﺪ ﺧﺮاب ﮐﻪ ﺧﻮرد اﻧﺪر آن روز ﭼﻨﺪان ﺷـﺮاب‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬اﯾﺪل آﻧﺪم ﮐﻪ ﺧﺮاب از‬ ‫ﻣﯽ ﮔﻠﮕﻮن ﺑﺎﺷـﯽ ﺑﯽ زر و ﮔﻨـﺞ ﺑﺼـﺪ ﺣﺸـﻤﺖ ﻗـﺎرون ﺑﺎﺷـﯽ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬دﯾﺮﯾﺴﺖ ﮐﻪ در ﭘﺎي ﺧﻢ اﻓﺘﺎده ﺧﺮاﺑﯿﻢ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪء دﯾﻮار ﺑﻪ دﯾﻮار‬ ‫ﺷﺮاﺑﯿﻢ‪ .‬؟ ‪-‬اﻣﺜـﺎل‪ :‬ﺷﺐ آدﯾﻨﻪ وي ﻣﺴﺖ ﺧﺮاب ||‪ .‬ﻏﯿﺮﻣﺰروع‪ .‬ﻧﺎﮐﺸـﺘﻪ‪ .‬ﺑـﺎﯾﺮ ‪ :‬ﺑﺠـﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻮدي زﻣﯿﻨﯽ ﺧﺮاب وﮔﺮ ﺗﻨﮓ ﺑﻮدي ﺑﻪ رود‬ ‫اﻧﺪر آب‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ ﺟﺰ از ﺷﻬﺮ ﺑﯿﺎﺑﺎن ﺷﻤﺮ ﺑﯽ ﺑﺮ و ﺑﯽ آب و ﺧﺮاب و ﯾﺒﺎب‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬آﺳﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﺰ ﮔﺮﯾﺒﺎن آب ﺑﺮ زﻣﯿﻦ‬ ‫ﺧﺮاب ﻣﯽ ﭼﮑـﺪش‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﺷﮑﺴـﺘﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬آوار‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻣﻮرد ﺗﺎﺧﺖ و ﺗﺎز واﻗﻊ ﺷﺪه‪.‬‬ ‫ﺗـﺎراج ﺷـﺪه‪ .‬ﭘﺎﯾﻤـﺎل‪ .‬ﻣﻨﻬـﺪم‪ .‬ﻧﺎﺑﻮدﺷـﺪه‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬وﮔﺮ آﺑﮕﯿﺮي ﮐﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﺧﺮاب از اﯾﺮان و از رﻧـﺞ اﻓﺮاﺳـﯿﺎب‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ||‪.‬‬ ‫ﺿـﺎﯾﻊ‪ .‬ﺗﺒﺎه ﺷـﺪه‪ .‬ﻓﺎﺳﺪﺷـﺪه‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﭼﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯽ از اﯾﻦ ﺣﺎل ﺧﺮاﺑﻢ‪ .‬ﺑﺎﺑﺎﻃﺎﻫﺮ ﻋﺮﯾﺎن‪.‬‬ ‫ﮔﺮ ﻧﻨﮕﺮي اﯾﻦ ﺗﻦ ﺧﺮاﺑﻢ آﺧﺮ رخ ﺧـﻮد ﻧﻤـﺎ ﺑﺨـﻮاﺑﻢ‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو دﻫﻠﻮي ||‪ .‬ﺷـﺮﯾﺮ‪ .‬ﻓﺎﺳـﺪ ||‪ .‬ﺧﻮار‪ .‬ذﻟﯿـﻞ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ - .‬ﺧﺮاب‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻦ؛ وﯾﺮان ﮐﺮدن‪ .‬وﯾﺮاﻧﻪ ﮐﺮدن ‪ :‬ﻧﺴﺎزد ﻫﻤﯽ ﮐﺸﻮر ﺧﻮد ﺧﺮاب ﺳـﭙﺎري ﺑﻤﻦ ﺗﺎج ﺑﯽ ﮐﯿﻦ و ﺗﺎب‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮاب ﮐﺮدن‬ ‫ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺮاب ﺷﺪن؛ وﯾﺮان ﮔﺸـﺘﻦ‪ .‬ﺧﺮاب ﮔﺮدﯾﺪن‪ .‬ﺑﺎﯾﺮ ﺷﺪن‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ آﺑﺎد ﺷﺪن‪ .‬وﯾﺮاﻧﻪ ﮔﺸـﺘﻦ ‪ :‬ﺷﺪ آن ﺷﻬﺮ آﺑﺎد ﯾﮑﺴﺮ ﺧﺮاب ﺑﺴﯽ‬ ‫ﺑﺮ ﻫﻤﯽ ﺗـﺎﻓﺘﯽ آﻓﺘـﺎب‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ﺧﺮاب ﮔﺸـﺘﻦ ﺷـﻮد‪ - .‬ﺧﺮاب ﮐﺮدن؛ وﯾﺮان ﺳـﺎﺧﺘﻦ‪ .‬ﺑﯿﺮاﻧﻪ ﮐﺮدن ‪:‬ﻓﺮوﻧﺸﺎَﻧـﺪ آﺷﻮﺑﻬـﺎ را و‬ ‫ﺑﻤﯿﺮاَﻧﺪ ﻓﺘﻨﻪ ﻫﺎ را و ﺧﺮاب ﮐﻨﺪ ﻋﻼَﻣﺘﻬﺎي آن را‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮاب و ﺧﺮاب ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺮاب ﮐﺮده؛ وﯾﺮان ﺳﺎﺧﺘﻪ‪.‬‬ ‫وﯾﺮاﻧﻪ ﮐﺮده ‪ :‬ﺧﺮاب ﮐﺮدهء ﻫﺮ ﮐﺲ ﺗﻮ ﮐﺮده اي آﺑـﺎد ﻣﺒـﺎد ﻫﺮﮔﺰ آﺑﺎدﮐﺮدهء ﺗﻮ ﺧﺮاب‪ .‬اﻣﯿﺮﻣﻌﺰي‪ - .‬ﺧﺮاب ﮔﺮدﯾـﺪن؛ ﺧﺮاب ﺷـﺪن‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮاب ﮔﺸﺘﻦ و ﺧﺮاب ﺷﺪن ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺮاب ﮔﺸﺘﻦ؛ وﯾﺮان ﺷﺪن‪ .‬وﯾﺮاﻧﻪ ﺷﺪن ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﺟﺎي ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﻦ ﻫﻤﺎن ﺗﺎ ﺑﺴﯽ‬ ‫ﺳﺎل ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﻦ ﺑﺪو درﻧﺸـﯿﻨﺪ ﻧﮕﺮدد ﺧﺮاب ز ﺑﺎران و از ﺑﺮف و از آﻓﺘﺎب‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬وﮔﺮﻧﻪ ﻣﻠﮏ و دﯾﻦ ﺧﺮاب ﮔﺮدد‪) .‬ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺳﻌﺪي‬ ‫ص ‪.(26‬‬ ‫ﺧﺮاب‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ِج َﺧَﺮب‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮب« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاب‪.‬‬



‫]ُخ ر را[ )ع ِا( ِج ﺧﺎرب‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎرب در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاب‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻟﻘﺐ ذﮐﺮﯾﺎﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ واﺳﻄﯽ ﻣﺤﺪث اﺳﺖ و او ﭼﻮن ﻟﻘﺐ ﺧﻮد ﺧﺮاب ﺑﻮد‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاب‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﻗﺸﻼق از ﮐﻼرﺳﺘﺎق ﻣﺎزﻧﺪران‪) .‬از ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺎرﺳﯽ ص ‪.(146‬‬ ‫ﺧﺮاب‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰ دﻫﺴـﺘﺎن راﻫﺠﺮد ﺑﺨﺶ دﺳـﺘﺠﺮد ﺧﻠﺠﺴـﺘﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻗﻢ‪ .‬واﻗـﻊ در ‪12‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي دﺳـﺘﺠﺮد و‬ ‫ﻫﻔﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل راه ﺷﻮﺳﻪء اراك ﺑﻘﻢ در ﺣﺪود ﺻﺎﻟﺢ آﺑﺎد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ و داراي ‪ 517‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺰﺑﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ‪ ،‬ﺳﺮدرﺧﺘﯽ‪ ،‬اﻧﮕﻮر‪ ،‬ﺑﺎدام و ﻗﯿﺴﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و‬ ‫ﮐﺮﺑﺎس ﺑﺎﻓﯽ ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮﯾﻖ ﺻﺎﻟﺢ آﺑﺎد ﻣﯿﺘﻮان ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻣﺎﺷـﯿﻦ ﺑﺮد‪ .‬ﻣﺰرﻋﻪ دﻟﯿﻢ آﺑﺎد و اﻧﺎرگ و ﺧﺮاب ﭘﺎﺋﯿﻦ و ﺷﻮرك ﺟﺰء‬ ‫آن ده اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(1‬‬ ‫ﺧﺮاب‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺟﺒﯿﺮﺑﻦ ﻧﻌﻤﺎن‪ .‬وي از ﺻﺤﺎﺑﯿﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 40‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﯾﺎﻓﺖ و از او ﻧﺴﻠﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪهء چ‬ ‫ﻟﯿﺪن ص‪.(224‬‬ ‫ﺧﺮاب آﺑﺎد‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(ﮔﯿﺘﯽ‪ .‬ﺟﻬﺎن‪ .‬اﯾﻦ ﻋﺎﻟﻢ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از دﻧﯿﺎ‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺑﯿﺎ ﺑﯿﺎ ﮐﻪ زﻣﺎﻧﯽ ز ﻣﯽ ﺧﺮاب ﺷﻮﯾﻢ‬ ‫ﻣﮕﺮ رﺳﯿﻢ ﺑﮕﻨﺠﯽ درﯾﻦ ﺧﺮاب آﺑﺎد‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﻣﻦ ﻣﻠﮏ ﺑﻮدم و ﻓﺮدوس ﺑﺮﯾﻦ ﺟﺎﯾﻢ ﺑﻮد آدم آورد ﺑﺪﯾﻦ دﯾﺮ ﺧﺮاب آﺑﺎدم‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاب آﺑﺎدﮐﻦ‪.‬‬



‫ك[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(آﺑﺎدﮐﻨﻨﺪهء ﺧﺮاﺑﯽ‪ .‬ﺳﺎزﻧﺪهء وﯾﺮاﻧﯽ ‪ :‬وﮔﺮ دارد ﺧﺮاﺑﯽ ﺳﻮي او راه ﺧﺮاب آﺑﺎدﮐﻦ ﺑﺲ دوﻟﺖ ﺷﺎه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺧﺮاﺑﺎﺑﻪ‪.‬‬



‫]ُخ ِب[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( آﺑﯽ ﮐﻪ آﻫﺴﺘﻪ از ﻣﯿﺎن ﺧﻨﺪق و ﯾﺎ ﺳﺎﺣﻞ و ﯾﺎ ﭘﺸﺘﻪ ﺟﺎري ﮔﺮدد و ﻗﻄﺮه ﻗﻄﺮه درآﯾﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﺎت‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺷـﺮاﺑﺨﺎﻧﻪ‪ .‬ﺑﻮزﺧﺎﻧﻪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻣﯿﺨﺎﻧﻪ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻣﺄﺧﻮذ از زﻣﺨﺸـﺮي(‪ .‬ﻣﯿﮑﺪه ‪:‬‬ ‫دﻓﺘﺮ ﺑﻪ دﺑﺴـﺘﺎن ﺑﻮد و ﻧﻘـﻞ ﺑﻪ ﺑﺎزار وﯾﻦ ﻧﺮد ﺑﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺮاﺑﺎت ﺧﺮاب اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻣﯿﻔﺮوش اﻧـﺪر ﺧﺮاﺑﺎت اﯾﻤﻦ اﺳﺖ اﻣﺮوز و ﻣﻦ‬ ‫ﭘﯿﺶ ﻣﺤﺮاب اﻧﺪرم ﺑﺎ ﺑﯿﻢ و ﺑﺎ ﺗﺮس و ﻫﺮب‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﻧﺎزم ﺑﻪ ﺧﺮاﺑﺎت ﮐﻪ اﻫﻠﺶ اﻫﻞ اﺳﺖ ﮔﺮ ﻧﯿﮏ ﻧﻈﺮ ﮐﻨﯽ ﺑﺪش ﻫﻢ ﺳﻬﻞ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﯿـﺎم(‪ .‬ﻣﻨـﺎن را ﺧﺮاﺑﺎت ﮐﻬﻒ ﺻـﻔﺎران در آن ﮐﻬﻒ ﺑﻬﺮ ﺻـﻔﺎ ﻣﯽ ﮔﺮﯾﺰم‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮐﻮ ﺧﺮاﺑﺎت ﮐﻬﻒ ﺷـﯿﺮدﻻن ﺗﺎ ﺳـﮓ‬ ‫آﺳﺘﺎن ﻧﺸﯿﻦ ﺑﺎﺷﻢ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬در ﺧﺮاﺑﺎﺗﯽ)‪ (1‬ﮐﻪ ﺻـﺎﺣﺐ درد او ﺟﺎﻧﻬـﺎي ﻣﺎﺳﺖ ﻣﺎﯾﯽ ﻣﺎ ﻧﯿﺴﺖ ﮔﺸﺖ و اوﯾﯽ او ﻧﺎﭘﺪﯾـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺎﻧﮓ‬ ‫ﺑﺮآﻣـﺪ ز ﺧﺮاﺑﺎت ﻣﻦ ﮐﯽ ﺳـﺤﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻣﮑﺎﻓﺎت ﻣﻦ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻋﺸﻖ ﮐﻪ در ﭘﺮده ﮐﺮاﻣﺎت ﺷﺪ ﭼﻮن ﺑﺪرآﻣﺪ ﺑﻪ ﺧﺮاﺑﺎت ﺷﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻫﻢ‬ ‫از ﻗﺒﻠﻪ ﺳـﺨﻦ ﮔﻮﯾـﺪ ﻫﻢ از ﻻـت ﻫﻤﺶ ﮐﻌﺒﻪ ﺧﺰﯾﻨﻪ ﻫﻢ ﺧﺮاﺑـﺎت‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬در ﺧﺮاﺑـﺎت ﺧﺮاب ﻋﺸﻖ ﺗﻮ ﯾـﮏ ﺣﺮﯾﻒ ﺑـﺎب دﻧـﺪان ﮐﺲ‬ ‫ﻧﺪﯾـﺪ‪.‬ﻋﻄـﺎر‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻻـﯾﻖ اردو ﺑﻮد ﺑـﺎ ﺣﺮم ﻓﺮﺳـﺘﺎدﻧﺪ‪ ...‬و ﭼﻨـﺪ را ﺑﻪ ﺧﺮاﺑـﺎت‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸـﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪ .‬و اﮔﺮ ﺑﺨﺮاﺑﺎت رود از ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز‬ ‫ﮐﺮدن ﻣﻨﺴـﻮب ﺷـﻮد ﺑﻪ ﺧﻤﺮ ﺧـﻮردن‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬ﻧﺪﯾـﺪم ﮐﺴـﯽ ﺳـﺮﮔﺮان از ﺷـﺮاب ﻣﮕﺮ ﻫﻢ ﺧﺮاﺑـﺎت دﯾـﺪم ﺧﺮاب‪ .‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫)ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﻫﺮﮐﻪ ﺑـﺎ ﻣﺴـﺘﺎن ﻧﺸـﯿﻨﺪ ﺗﺮك ﻣﺴـﺘﻮري ﮐﻨـﺪ آﺑﺮوي ﻧﯿﮑﻨﺎﻣـﺎن در ﺧﺮاﺑـﺎت آب ﺟﻮ اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺮاﺑﺎت ﭼﻪ‬ ‫ﺣـﺎﺟﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ ﻣﺴﺖ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ دﯾـﺪار ﺗﻮ ﻋﻘـﻞ از ﺳـﺮ ﻫﺸـﯿﺎر ﺑﺮﻓﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﻣﻦ ﺧﺮاﺑﺎﺗﯿﻢ و ﺑﺎده ﭘﺮﺳﺖ در ﺧﺮاﺑﺎت ﻣﻐﺎن ﺑﯿﺨﻮد و‬ ‫ﻣﺴﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎم ﺗﺒﺮﯾﺰي‪ .‬ﺷـﺴﺖ و ﺷﻮﯾﯽ ﮐﻦ و آﻧﮕﻪ ﺑﺨﺮاﺑﺎت ﺧﺮام ﺗﺎ ﻧﮕﺮدد ز ﺗﻮ اﯾﻦ دﯾﺮ ﺧﺮاب آﻟﻮده‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﺳﺎﻗﯽ ﺑﯿﺎر آﺑﯽ از ﭼﺸﻤﻪء‬ ‫ﺧﺮاﺑﺎت ﺗﺎ ﺧﺮﻗﻪ ﻫﺎ ﺑﺸﻮﯾﯿﻢ از ﻋﺠﺐ ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﺑﯽ ﭘﯿﺮ ﻣﺮو ﺗﻮ در ﺧﺮاﺑﺎت ﻫﺮﭼﻨـﺪ ﺳـﮑﻨﺪر زﻣﺎﻧﯽ‪.‬؟ ‪ -‬ﭘﯿﺮ ﺧﺮاﺑﺎت؛ آن ﭘﯿﺮي ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺮاﺑﺎﺗﯿـﺎن را ﺑﺮ ﺳـﺮ اﺳﺖ ‪ :‬ﺑﻪ ﻓﺮﯾـﺎدم رس اي ﭘﯿﺮ ﺧﺮاﺑﺎت ﺑﻪ ﯾﮏ ﺟﺮﻋﻪ ﺟﻮاﻧﻢ ﮐﻦ ﮐﻪ ﭘﯿﺮم‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ - .‬ﺧﺮاﺑﺎت ﻧﺸـﯿﻦ؛ آﻧﮑﻪ در ﻣﯿﮑـﺪه‬ ‫ﻣﻼزم ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﺴﺖ و ﺟﻮﯾﺎي ﺑﺎده ‪ :‬ﺑﺎ ﺧﺮاﺑﺎت ﻧﺸـﯿﻨﺎن ز ﮐﺮاﻣﺎت ﻣﻼف ﻫﺮ ﺳـﺨﻦ وﻗﺘﯽ و ﻫﺮ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﮑﺎﻧﯽ دارد‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ ||‪ .‬ﻣﺤﻞ ﻓُّﺴﺎق‬ ‫اﻋﻢ از ﻗﺤﺒﻪ ﺧـﺎﻧﻪ و ﻗﻤﺎرﺧـﺎﻧﻪ و ﻣﯿﺨﺎﻧﻪ‪ .‬ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ اراذل و اوﺑﺎش ﺑﺮاي ﻃﺮب در آن ﻣﯿﮕﺬراﻧﻨـﺪ‪ .‬ﻋﺸـﺮﺗﮑﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﻃﺮﺑﺨﺎﻧﻪ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( ‪ :‬ﺗﺎ ﮔﻨﺞ ﻏﻤﺖ در دل وﯾﺮاﻧﻪ ﻣﻘﯿﻢ اﺳﺖ ﻫﻤﻮاره ﻣﺮا ﮐﻮي ﺧﺮاﺑﺎت ﻣﻘﺎم اﺳﺖ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ - (1) .‬ﻣﻘﺼﻮد ﻋﺎرﻓﺎن‬ ‫از ﺑﮑﺎر ﺑﺮدن ﻟﻔﻆ ﺧﺮاﺑﺎت ﺧﺎﻧﻘﺎه و زاوﯾﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺗﺨﻠﯿﻪ از ﻧﺎﭘﺎﮐﯽ اﻧﺠﺎم ﯾﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﺎت ﭘﺮور‪.‬‬



‫]َخ َﭘْﺮ َو[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(آﻧﮑﻪ ﭘﺮودهء ﺧﺮاﺑـﺎت اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از آدم وارد ﺑﻪ اﻣﻮر‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻣﻦ ﺳﺎﻟﺨﻮرده ﭘﯿﺮ ﺧﺮاﺑﺎت‬ ‫ﭘﺮورم‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﺎت ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]َخ َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺮاﺑﺎت‪ .‬ﺑﻮزﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﻣﯽ ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﻣﺄﺧﻮر‪ :‬ﺧﺮاﺑﺎت ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬زﻣﺨﺸﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﺎت ﻣﻐﺎن‪.‬‬



‫]َخ ِت ُم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮاﺑﺎﺗﯽ ﮐﻪ از آن ﻣﻐﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺮاﺑﺎت ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﻐﺎن‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﯿﺨﺎﻧﻪء ﮐﺎﻓﺮ و ﻣﺠﻮس اﺳﺖ ‪ :‬در‬ ‫ﺧﺮاﺑﺎت ﻣﻐﺎن ﻧﻮر ﺧﺪا ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻢ اﯾﻦ ﻋﺠﺐ ﺑﯿﻦ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻧﻮري ز ﮐﺠﺎ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻢ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﺎت ﻧﺸﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ ِن[ )ﻧـﻒ ﻣﺮﮐـﺐ( آﻧﮑﻪ ﻣﻘﯿﻢ ﺧﺮاﺑـﺎت اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮑﻪ در ﺧﺮاﺑـﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺮاﺑـﺎﺗﯽ‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﻨﺰد ﺻﻮﻓﯿـﺎن ﻣﺮ اﻫـﻞ ﺧﺎﻧﻘـﺎه را ‪ :‬ﺑﺎ‬ ‫ﺧﺮاﺑﺎت ﻧﺸـﯿﻨﺎن ز ﮐﺮاﻣﺎت ﻣﻼف ﻫﺮ ﺳـﺨﻦ وﻗﺘﯽ و ﻫﺮ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﮑﺎﻧﯽ دارد‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﯾﺎد ﺑﺎد آﻧﮑﻪ ﺧﺮاﺑﺎت ﻧﺸـﯿﻦ ﺑﻮدم و ﻣﺴﺖ و آﻧﭽﻪ در‬ ‫ﻣﺴﺠﺪم اﻣﺮوز ﮐﻢ اﺳﺖ آﻧﺠﺎ ﺑﻮد‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﺎﺗﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ در ﺧﺮاﺑﺎت و ﻣﯽ ﺧﺎﻧﻪ ﺗﺮدد ﮐﻨﺪ و اﻫﻞ ﺧﺮاﺑﺎت ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺧﺮاﺑﺎﺗﯿﺎن را ﺻـﻼﯾﯽ زﻧﻢ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﭼﻮن ﺧﺮاﺑـﺎﺗﯽ ﻧﺒﺎﺷـﺪ زاﻫـﺪي ﮐﺶ ﺑﻪ ﺷﺐ از درد آﯾـﺪ ﺷﺎﻫـﺪي‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﮔﻤـﺎن ﺑﺮدم ﮐﻪ ﻃﻔﻼﻧﻨـﺪ ز ﭘﯿﺮي ﻣﻦ ﺳـﺨﻦ ﮔﻔﺘﻢ ﻣﺮا ﭘﯿﺮي‬ ‫ﺧﺮاﺑﺎﺗﯽ ﺟﻮاﺑﯽ داد ﻣﺮداﻧﻪ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﻣﻦ ﺧﺮاﺑﺎﺗﯿﻢ و ﻋﺎﺷﻖ و دﯾﻮاﻧﻪ و ﻣﺴﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ زﯾﻦ ﭼﻪ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺑﮑﻨـﺪ ﻏﻤﺎزم‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﻣﻦ ﺧﺮاﺑﺎﺗﯿﻢ و‬ ‫ﺑـﺎده ﭘﺮﺳﺖ در ﺧﺮاﺑـﺎت ﻣﻐﺎن ﺑﯿﺨﻮد و ﻣﺴﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎم ﺗﺒﺮﯾﺰي‪ .‬ﺧﺮاﺑﺎﺗﯽ ﺷـﺪن از ﺧﻮد ﺟـﺪاﯾﯽ اﺳﺖ ﺧﻮدي ﮐﻔﺮ اﺳﺖ اﮔﺮ ﺧﻮد ﭘﺎرﺳﺎﯾﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺒﺴﺘﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﺎﻧﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن اﯾـﻮان ﺑﺨﺶ ﮔﯿﻼـن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷـﺎه آﺑـﺎد‪ .‬واﻗـﻊ در ﻫﺸﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﺟﻮي زرﮐﻒ و‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﺷـﺎه آﺑـﺎد ﺑﻪ اﯾﻼـم‪ .‬اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ در دﺷﺖ واﻗﻊ و آب و ﻫﻮاي آن ﺳﺮدﺳـﯿﺮي اﺳﺖ و ﺑﻪ آﻧﺠـﺎ ‪ 500‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬زﺑﺎن آﻧﻬﺎ‬ ‫ﮐﺮدي و از ﺳـﺮاب اﯾﻮان ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼـت‪ ،‬ﺑﺮﻧـﺞ‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑـﺎت و ﻟﺒﻨﯿـﺎت ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻫـﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري‬ ‫ﮔـﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و ﭼﺎدرﻧﺸـﯿﻦ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن ﺑﻪ ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ از ﺣﺪود ﻏﺮﺑﯽ اﯾﺮوان و ﺳﻮﺳـﻤﺎر ﻣﯽ روﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺮاب اﻧﺪرون‪.‬‬



‫]َخ َا َد[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﺪﺑﺎﻃﻦ‪ .‬ﺧﺮاب ﺑﺎﻃﻦ‪ .‬ﺷﺮﯾﺮ‪ .‬ﺑﺪﻧﻔﺲ ‪ :‬ﻧﮑﻮﺳﯿﺮت ﺑﯽ ﺗﮑﻠﻒ ﺑﺮون ﺑﻪ از ﭘﺎرﺳﺎي ﺧﺮاب اﻧﺪرون‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاب ﺑﺎﻃﻦ‪.‬‬



‫]َخ ِط[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺪﻧﻬﺎد‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﺘﺎن‪.‬‬



‫]ِخ ر ر َب[ )ع ِا( دو ﻃﺮف ﺑﯿﻨﯽ )ﺻﯿﻐﻪء ﺗﺜﻨﯿﻪ( از راﺳﺖ و ﭼﭗ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاب ﺣﺎل‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﺒﺎه ﺣﺎل‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاب ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]َخ َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺎﻧﻪء ﺧﺮاب‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻣﺤﻞ ﺳـﮑﻮﻧﺖ ﺑﯽ ارزش اﺳﺖ ‪ :‬ﺷﺒﯽ از ﺷـﺒﻬﺎي زﻣﺴـﺘﺎن ﭘﺮ ﺑﺎران در ﺧﺮاب ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﯽ‬ ‫ﻣﺴﺖ و ﻫﺸﯿﺎران ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم و ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺨﻮﯾﺸﺘﻦ ﻣﺸﻐﻮل در ﺳﺮاي ﺑﻬﻢ ﮐﺮده از ﺧﺮوج و دﺧﻮل‪) .‬از ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻣﺤﺎﺳﻦ اﺻﻔﻬﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاب ﺧﺴﺘﻪ‪.‬‬



‫]َخ َخ َت ‪ِ /‬ت[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺨﺮوﺑﻪ‪ .‬ﺧﺮاب ﺷﺪه‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاب دل‪.‬‬



‫]َخ ِد[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺳـﯿﻪ روزﮔﺎر‪ .‬آدم ﭘﺮﯾﺸﺎﻧﺤﺎل ‪ :‬او ز ﻣﻦ ﺧﺮاب دل ﮐﺮد ﭼﻮ ﮔﻨـﺞ ﺑﯽ ﻧﻬﺎن ﻣﻦ ﮐﻪ ﺧﺮاﺑﻪ اﻧـﺪرم ﻣﯿﻮهء ﺟﺎن)‪ (1‬ﻣﻦ‬ ‫ﮐﺠﺎ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - (1) .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا ﺣﺪس زده اﻧﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﮐﻪ ﺧﺮاﺑﻪ اﻧﺪرم ﮔﻨﺞ روان ﻣﻦ ﮐﺠﺎ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﺪه‪.‬‬



‫]َخ ِد[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ در ﺣﺪود ﻣﺸﻬﺪﺳـﺮ ﻓﺮح آﺑﺎد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل ﻇﻬﯿﺮاﻟﺪﯾﻦ ﻣﺮﻋﺸﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬دﻫﻬﺎي ذﯾﻞ درﺑﺎر ﻓﺮوش‬ ‫ﯾﺎ ﺣﺪود ﻣﺠﺎور آن در ﻣﺸﻬﺪﺳﺮ ﯾﺎ ﻓﺮح آﺑﺎداﻧﺪ‪) .‬از ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺎرﺳﯽ ص ‪.(160‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﺪه‪.‬‬



‫]َخ ِد[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از ﭼﻬﺎر ﻗﺮﯾﻪ اﺳﺖ در ﻣﻐﺎن در ﺳﻪ ﻓﺮﺳـﺨﯽ ﺟﻨﻮﺑﯽ ﭼﺸـﻤﻪ ﻋﻠﯽ و اﯾﻦ ﭼﻬﺎر ﻗﺮﯾﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ در ﯾﮏ ﺟﺎ ﻗﺮار دارﻧـﺪ و‬ ‫اﺳـﺎﻣﯽ آﻧﻬـﺎ ﻋﺒـﺎرت اﺳـﺖ از ﮐﺸـﻪ ﮐـﻪ اﮐﻨـﻮن ﺑﻪ ﺧﺮاب ده ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ﭼـﻮن در اﺛﺮ زﻟﺰﻟﻪ وﯾﺮان ﺷـﺪه‪ ،‬زردوان و رزن و ﻗﻠﻌﻪ‪) .‬از‬ ‫ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺎرﺳﯽ ص ‪.(219‬‬ ‫ﺧﺮاب ﺳﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(وﯾﺮان ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﻨﻬﺪم ﻧﻤﻮدن‪ .‬از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن‪ :‬و ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ را ﺧﺮاب ﺳﺎزﻧﺪ‪) .‬ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺳﻌﺪي||(‪.‬‬ ‫ﻣﺴﺖ ﮐﺮدن دﯾﮕﺮي‪ .‬ﺑﻤﺴﺘﯽ ﺳﺨﺖ اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﺴﺘﺎن‪.‬‬



‫]َخ ِب[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮاب ﺟﺎي‪ .‬ﺧﺮاﺑﻪ‪ .‬ﻣﺤﻞ ﻣﺨﺮوﺑﻪ ‪ :‬ﺑﻮد ﻏﺎري در آن ﺧﺮاﺑﺴﺘﺎن ﺧﻮش ﺗﺮ از ﭼﺎه ﯾﺦ ﺑﺘﺎﺑﺴﺘﺎن‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاب ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(وﯾﺮان ﺷـﺪن ﻣﻨﻬـﺪم ﺷﺪن ‪ :‬ﺑﺎز وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ده ﺧﺮاب ﺷﻮد ﮐﯿﺴﻪ ﭼﻮن ﮐﺎﺳﻪء رﺑﺎب ﺷﻮد‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﻋﺪو ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺑﻐﻮﻏﺎ ﮐﻪ درﮔﺬﺷﺘﻦ او ﺟﻬﺎن ﺧﺮاب ﺷﻮد ﺳﻬﻮ ﺑﻮد ﭘﻨﺪارش‪.‬ﺳﻌﺪي ||‪ .‬ﻓﺮودآﻣﺪن و ﺧﻮاﺑﯿﺪن‪ .‬اﻓﺘﺎدن‪ .‬وارﯾﺰ ﮐﺮدن ﭼﻮن دﯾﻮار و اﻣﺜﺎل‬ ‫آن‪ .‬ﺑﺰﯾﺮ آﻣـﺪن ‪ :‬دﯾﻮار دل ﺑﺴـﻨﮓ ﺗﻌﻨﺖ ﺧﺮاب ﺷـﺪ رﺧﺖ ﺳـﺮاي ﻋﻘـﻞ ﺑﯿﻐﻤﺎ ﮐﻨﻮن ﺷﻮد‪.‬ﺳـﻌﺪي ||‪ .‬ﺳـﺨﺖ ﻣﺴﺖ ﺷـﺪن ‪ :‬ﺑﯿﺎ ﺑﯿﺎ ﮐﻪ‬ ‫زﻣﺎﻧﯽ ز ﻣﯽ ﺧﺮاب ﺷﻮﯾﻢ ﻣﮕﺮ رﺳـﯿﻢ ﺑﻪ ﮔﻨﺠﯽ در اﯾﻦ ﺧﺮاب آﺑﺎد‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ ||‪ .‬ﺿﺎﯾﻊ ﺷـﺪن‪ .‬ﻓﺎﺳـﺪ ﺷـﺪن‪ .‬ﻋﯿﺐ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن‪ - .‬در ﺟﺎﯾﯽ‬ ‫ﺧﺮاب ﺷﺪن؛ در آﻧﺠﺎ ﺑﺎر و ﺑﻨﺪﯾﻞ ﮔﺸﻮدن و ﻣﺎﻧﺪن‪.‬‬ ‫ﺧﺮاب ﺷﺪه‪.‬‬



‫ش َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ‪ .‬ﺑﯿﭽﺎره ﺷﺪه ‪ :‬رﻋﯿﺖ ﻣﻈﻠﻮم ﺧﺮاب ﺷﺪه و ﺳﺘﻢ رﺳﯿﺪه ﭼﻪ ﺳﻮد داد‪) .‬ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺳﻌﺪي(‪.‬‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺧﺮاﺑﺺ‪.‬‬



‫]َخ ِب[ )ع ِا( ِج ﺧﺮﺑﺼﮥ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﺮﺑََﺼﮥ و ِﺧﺮﺑََﺼﮥ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﮑﺎر‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ در اﻣﺮي اﺧﻼل ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﮑﺎري‪.‬‬



‫]َخ[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( اِﻓﺴـﺎد‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺧﺮاﺑﮑﺎر ||‪ .‬در ﺗـﺪاول ﻋﺎﻣﻪ‪ ،‬آﻟﻮدن ﺑﺴﺘﺮ ﯾﺎ زﯾﺮ ﺟﺎﻣﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاب ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ(وﯾﺮان ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﻨﻬـﺪم ﮐﺮدن‪ .‬از ﺑﯿـﻦ ﺑﺮدن ‪ :‬ﻫﺮﮔﺰ ﮐﺴـﯽ ﮐـﻪ ﺧـﺎﻧﻪء ﻣﺮدم ﺧﺮاب ﮐﺮد آﺑـﺎد ﺑﻌـﺪ از آن ﻧﺒـﻮد‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺎﻧﻤﺎن او‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺻﺎﺣﺒﯿﻪ(‪ .‬ﻋﺸﻘﺖ ﺑﻨﺎي ﺻﺒﺮ ﺑﮑﻠﯽ ﺧﺮاب ﮐﺮد ﺟﻮرت در اﻣﯿﺪ ﺑﯿﮑﺒﺎر درﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﺪاﯾﻊ(‪ .‬ﺧﺮاﺑﺖ ﮐﻨﺪ ﺷﺎﻫﺪ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻦ ﺑﺮو ﺧﺎﻧﻪ آﺑﺎد ﮔﺮدان ﺑﺰن‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﺑﻨﺎز اﮔﺮ ﺑﺨﺮاﻣﯽ ﺟﻬﺎن ﺧﺮاب ﮐﻨﯽ ﺑﺨﻮن ﺑﻨـﺪه اﮔﺮ ﺗﺸـﻨﻪ اي ﺣﻼل اي دوﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﻌـﺪي )ﺑـﺪاﯾﻊ ||(‪ .‬ﺷﮑﺴـﺘﻦ‪ .‬ﺑﻬﻢ رﯾﺨﺘﻦ‪) .‬از ﻗﺒﯿـﻞ دل و ﻓﮑﺮ( ﭘﺮﯾﺸـﺎن ﮐﺮدن ‪ :‬دﻟﯽ ﺧﺮاب ﻣﮑﻦ ﺑﯿﮕﻨﻪ اﮔﺮ ﺧﻮاﻫﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﻟﻬـﺎ ﺑﻮدت‬ ‫ﺧﺎﻧﻤﺎن ﻣﻠﮏ آﺑﺎد‪.‬ﺳﻌﺪي ||‪ .‬ﺗﺒﺎه ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﺸﻮب ﮐﺮدن‪ .‬ﻓﺎﺳﺪ ﮐﺮدن ||‪ .‬از ﭘﺎي در اﻓﮑﻨﺪن‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺷﺮاب ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎده ﺧﻮار را‪ .‬ﺳﺨﺖ‬ ‫ﮐﺴـﯽ را ﻣﺴﺖ ﮐﺮدن ‪ :‬ﺷﺮاﺑﻢ ده و روي دوﻟﺖ ﺑﺒﯿﻦ ﺧﺮاﺑﻢ ﮐﻦ و ﮔﻨﺞ ﺣﮑﻤﺖ ﺑﺒﯿﻦ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬زآن ﭘﯿﺸﺘﺮ ﮐﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﻓﺎﻧﯽ ﺷﻮد ﺧﺮاب ﻣﺎ را‬ ‫ز ﺟﺎم ﺑﺎدهء ﮔﻠﮕﻮن ﺧﺮاب ﮐﻦ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاب ﮔﺮدﯾﺪن‪.‬‬



‫گ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮاب ﺷﺪن‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮاﺑﻞ‪.‬‬



‫]َخ ِب[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻣﻔﺮد آن ﺧﺮﻧﺒﻞ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﻧﺒﻞ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاب ﻣﻌﺘﺼﻢ‪.‬‬



‫ص[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫]َخ ِب ُم َت َ‬ ‫ﺧﺮاﺑﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َب[ )ع ِا( رﺳﻦ از ﭘﻮﺳﺖ درﺧﺖ ||‪ .‬ﻣﻐﺎﮐﭽﻪء ﺳﺮﯾﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺳﻨﮕﯽ ﭘﻬﻦ ﮐﻪ در آن ﺳﻮراخ ﮐﺮده‬ ‫رﺳﻦ اﺳﺘﻮار ﮐﻨﻨﺪ ||‪ .‬ﺳﻮراخ ﺳﻮزن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﮥ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َب[ )ع ﻣﺺ( دزدﯾﺪن ﺷﺘﺮ ﮐﺴﯽ را‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮب« و »ﺧﺮوب« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﻪ‪.‬‬



‫]َخ َب ‪ِ /‬ب[ )ِا( وﯾﺮاﻧﻪ‪ .‬ﺟـﺎي آﺑﺎد ﮐﻪ وﯾﺮان ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬از ﻣـﺪرﺳﻪ ﺑﺮﻧﺨﺎﺳﺖ ﯾﮏ اﻫﻞ دﻟﯽ وﯾﺮان ﺷﻮد اﯾﻦ ﺧﺮاﺑﻪ‬ ‫داراﻟﺠﻬـﻞ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﯿـﺎم(‪ .‬ز ﺑﯽ ﺣﺮزي در آن ﺧـﺎك ﺧﺮاﺑﻪ ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﭘﺨﺘﻪ ﮐـﺎﻓﺮ ﺧﻮرده ﺗﺎﺑﻪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮔﺮ اﻫﻞ ﻣﻌﺮﻓﺘﯽ دل در‬ ‫آﺧﺮت ﺑﻨﺪي ﻧﻪ در ﺧﺮاﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﮐﻪ ﻣﺤﻨﺖ آﺑﺎد اﺳﺖ‪.‬ﺳﻌﺪي‪ .‬ﮐﯿﻤﯿﺎﮔﺮ ز ﻏﺼﻪ ﻣﺮده و رﻧﺞ اﺑﻠﻪ اﻧﺪر ﺧﺮاﺑﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﮔﻨﺞ‪.‬ﺳﻌﺪي‪ .‬رﺧﺖ ﺧﻮد‬ ‫در ﺧﺮاﺑﻪ اي ﺑﺮدم زآن دل اﻓﺴـﺮدﮔﺎن ﺑﯿﻔﺴـﺮدم ﻧﺴﺨﺘﻢ را در اوج ﻧﺒﻮد وز ﺧﺮاﺑﯽ ﺑﺮ او ﺧﺮاج ﻧﺒﻮد‪ .‬اوﺣﺪي ﻣﺮاﻏﻪ اي ||‪ .‬آﺛﺎر و ﻧﺸﺎﻧﻪ‬ ‫ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻋﻼﻣﺖ آﺑﺎداﻧﯽ ﺟﺎﯾﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻣﻠﮏ ﻏﻨﯿﻢ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﻪ‪.‬‬



‫]ِﺧْﺮ را َب[ )ع ِا( ﻃﺮف ﺑﯿﻨﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 725‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َب ‪ِ /‬ب[ )ِا( آﺑﯽ ﮐﻪ از اﺳـﺘﺨﺮ و ﺗﺎﻻـب ﺗﺮاوش ﮐﻨـﺪ ||‪ .‬ﺟﻮﯾﯽ ﮐﻪ از اﺳـﺘﺨﺮ ﺑﺠﻬﺖ زراﻋﺖ ﮐﻨﻨـﺪ ||‪ .‬ﻧـﺎم ﺑﯿﺨﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﻪ‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را َب[ )ع ِا( ﻣﻐﺎﮐﭽﻪء ﺳﺮﯾﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺳﻮراخ ﺳﻮزن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ِ .‬ج‪ ،‬ﺧﺎرب‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﻪ‪.‬‬



‫]َخ ِب[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻻﻫﯿﺠﺎن ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﻬﺎﺑﺎد‪ .‬واﻗﻊ در ‪46‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﻣﻬﺎﺑﺎد و ‪11‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﺑـﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﻘـﺪه‪ .‬اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺳﺮدﺳـﯿﺮ وﻟﯽ ﺳـﺎﻟﻢ و داراي ‪ 103‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺮدي زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬دﻫﮑـﺪهء ﻣﺰﺑـﻮر از‬ ‫رودﺧـﺎﻧﻪء آواﺟﯿﺮ ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼت‪ ،‬ﺗﻮﺗﻮن‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و از‬ ‫ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﺟﺎﺟﯿﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده راه ﻣﺎﻟﺮو دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﻪ‪.‬‬



‫]َخ ِب[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ ازدﻫﺴــﺘﺎن ﺑﺮادوﺳـﺖ ﺑﺨﺶ ﺳﻮﻣــﺎي ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن اروﻣﯿـﻪ‪ .‬واﻗــﻊ در ‪24500‬ﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺧـﺎوري ﻫﺸﺘﯿـﺎن و‬ ‫‪13‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل اراﺑﻪ رو ﻧﺎزﻟﻮ ﺑﻪ ﺳﺮو‪ .‬ﺧﺮاﺑﻪ ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در دره و ﺳﺮدﺳﯿﺮ و داراي ‪ 153‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﮐﺮدي زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب‬ ‫آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼت و ﺗﻮﺗﻮن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و اﻫﺎﻟﯽ آن ﺑﮑﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و از ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﺟﺎﺟﯿﻢ‬ ‫ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه راه ﻣﺎﻟﺮو دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﻪ‪.‬‬



‫]َخ ِب[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ ﺑﺴـﺘﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن دﺷﺖ ﻣﯿﺸـﺎن‪ .‬واﻗﻊ در ﻫﺸﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺑﺴـﺘﺎن و ﺳﻪ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب راه‬ ‫اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو ﺑﺴـﺘﺎن ﺑﻪ ﻧﮑﻪ‪ .‬ﺧﺮاب ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در دﺷﺖ ﮐﻪ ﮔﺮﻣﺴﯿﺮ و داراي ‪ 1500‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﻋﺮﺑﯽ زﺑﺎﻧﺴﺖ‪ .‬دﻫﮑﺪهء ﻣﺰﺑﻮر از‬ ‫رودﺧﺎﻧﻪء ﮐﺮﺧﻪ و ﻧﻬﺮ ﻫﻮﻓﻞ ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼت‪ ،‬ﺑﺮﻧﺞ و ﻟﺒﻨﯿﺎت ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي و ﺻـﯿﺪ ﻣﺎﻫﯽ و ﻃﯿﻮر‬ ‫و ﮔﻠﻪ داري ﮔـﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و از ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﺣﺼـﯿﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده ﯾـﮏ دﺑﺴـﺘﺎن دارد و ﺳـﺎﮐﻨﯿﻦ آن از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﻋﺸﺎﯾﺮ ﺳﻮاﻋﺪ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﻪ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ده ﺳـﺮد ﺑﺨﺶ ﺑﺎﻓﺖ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳﯿﺮﺟﺎن‪ .‬واﻗﻊ در ﻫﺸﺘﺎدوﺳﻪ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﻓﺖ ﺳﺮ راه‬ ‫ﻓﺮﻋﯽ ﺑﺎﻓﺖ ﺑﻪ دوﻟﺖ آﺑﺎد‪ .‬اﯾﻦ ده داراي ﻫﺸﺖ ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﻬﺎ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺧﺮاﺑﻪ ﻫﺎ‪ .‬وﯾﺮاﻧﯿﻬﺎ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﻪء اﻣﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ ِب ِي َا[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﯿـﺎن وﻻـﯾﺖ ﺑﺨﺶ ﺣـﻮﻣﻪء وارداك ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺸـﻬﺪ‪ .‬واﻗـﻊ در ‪32‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي‬ ‫ﻣﺸـﻬﺪ و دوﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب راه ﺷـﻮﺳﻪء ﻣﺸـﻬﺪ ﺑﻪ ﻗﻮﭼـﺎن‪ .‬اﯾﻦ ده در ﺟﻠﮕﻪ واﻗـﻊ و آب و ﻫـﻮاي آن ﻣﻌﺘـﺪل اﺳﺖ و داراي ‪ 298‬ﺗﻦ‬ ‫ﺳﮑﻨﻪء ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﺴﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼت ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔـﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ‬ ‫اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﻪ ﭼﻮل ارخ‪.‬‬



‫]َخ ِب َا[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﺮاﻧﯽ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﯿﺠـﺎر‪ .‬واﻗـﻊ در ﭼﻬـﺎرده ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري ﺣﺴﻦ آﺑـﺎد ﺳﻮﮔﻨـﺪ ﮐﻨـﺎر‬ ‫رودﺧﺎﻧﻪء ﻗﻤﭽﻘﺎي‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در ﺗﭙﻪ ﻣﺎﻫﻮر واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬داراي آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳـﯿﺮي و ‪ 130‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪء ﺗﺮك زﺑﺎﻧﺴﺖ‪ .‬آب‬ ‫آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و از ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ‬ ‫و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨﺪ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ازﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﻪء رﺿﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِب ِي َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ارﺷﻖ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﺸﮑﯿﻦ ﺷﻬﺮ‪ .‬واﻗﻊ در ‪48‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎوري ﻣﺸﮑﯿﻦ ﺷﻬﺮ و ﺳﻪ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء اردﺑﯿـﻞ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘـﺪل و داراي ‪ 12‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﺗﺮك زﺑـﺎﻧﺴﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‬ ‫ﻏﻼت اﺳﺖ و اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬راه ﻣﺎﻟﺮو دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﻪ ﺳﺮ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻟﻨﮕﺎ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷﻬﺴﻮار‪ .‬واﻗﻊ در ﻫﻔﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﻋﺒﺎس آﺑﺎد‪ .‬و داراي ده ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﻣﯽ‬ ‫]َخ َب َ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ﺳﻮم(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﻪ ﺷﻬﺮ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ از اﻧﺰان در ﻣﺎزﻧﺪران‪) .‬از ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺎرﺳﯽ ص ‪.(168‬‬ ‫]َخ َب َ‬ ‫ﺧﺮاﺑﻪء ﻗﺎدرﻟﻮ‪.‬‬



‫]َخ ِب ِي[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ارﺷﻖ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﺸﮑﯿﻦ ﺷﻬﺮ‪ .‬واﻗﻊ در ‪34‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﻣﺸﮑﯿﻦ ﺷﻬﺮ و‬ ‫‪12‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻮﺳﻪء ﮔﺮﻣﯽ ﺑـﻪ اردﺑﯿـﻞ‪ .‬اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘـﺪل و داراي ‪ 4‬ﺗـﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﺗﺮك زﺑـﺎﻧﺴﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﻪء ﮐﻨﺪ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺳـﺮﺑﻨﺪ ﺑﺎﻻ ﺑﺨﺶ ﺳـﺮﺑﻨﺪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اراك‪ .‬واﻗﻊ در ﺳﯽ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي آﺳﺘﺎن و‬ ‫]َخ ِب ِي َ‬ ‫ﺳـﻪ ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻣـﺎﻟﺮو ﻋﻤـﻮﻣﯽ‪ .‬اﯾﻦ ده ﺳﺮدﺳـﯿﺮ و داراي ‪ 182‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﺗﺮك و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑـﺎن اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻗﻨـﺎت‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼـت‪ ،‬ﺑﻨﺸﻦ و اﻧﮕﻮر ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻫـﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑﺎﻓﯽ ﮔـﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﻪ ﮐﻬﻞ‪.‬‬



‫ك ُه[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﻠﺨﻮران ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اردﺑﯿـﻞ‪ .‬واﻗﻊ در ‪12‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي اردﺑﯿﻞ در‬ ‫]َخ ِب ُ‬ ‫ﻣﺴـﯿﺮ ﺷﻮﺳﻪء ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻪ اردﺑﯿﻞ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘﺪل و داراي ‪ 89‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﺗﺮك زﺑﺎﻧﺴﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‬ ‫ﻏﻼت ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و راه آن ﺷﻮﺳﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﻪ ﻣﺤﻠﻪ‪.‬‬



‫]َخ ِب َم َح ْل ِل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن اﻫﻠﻤﺮﺳﺘﺎق ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن آﻣﻞ‪ .‬واﻗﻊ در ﻫﻔﺪه ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي آﻣﻞ و‬ ‫ﯾـﮏ ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﺷﻮﺳﻪء آﻣـﻞ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﻮدآﺑـﺎد‪ .‬اﯾﻦ ده در دﺷﺖ واﻗﻊ اﺳﺖ ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل‪ ،‬ﻣﺮﻃﻮب و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ و داراي‬ ‫‪ 170‬ﺗـﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﺑﺰﺑـﺎن ﻣﺎزﻧـﺪراﻧﯽ و ﻓﺎرﺳـﯽ ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬آب آن از رودﺧـﺎﻧﻪء ﻫﺮاز و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﺑﺮﻧـﺞ و ﮐﻨـﻒ و‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮي ﻏﻼت ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ‪.‬‬



‫]َخ ِب َم ِج[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﺳـﺪن رﺳـﺘﺎق ﺑﺨﺶ ﮐﺮدﮐـﻮي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮔﺮﮔـﺎن‪ .‬واﻗـﻊ در ده ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺧـﺎوري‬ ‫ﮐﺮدﮐﻮي و دوﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺷﻮﺳﻪء ﮐﺮدﮐﻮي ﺑﻪ ﮔﺮﮔـﺎن‪ .‬اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ در داﻣﻨﻪء ﮐﻮه واﻗﻊ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺮﻃﻮب و ‪155‬‬ ‫ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺎزﻧـﺪراﻧﯽ و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪء ﻣﺤﻠﯽ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‪ :‬ﺑﺮﻧﺞ‪ ،‬ﻏﻼت‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﺗﻮﺗﻮن ﺳـﯿﮕﺎر اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻫـﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸـﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔـﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬از ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧـﺎن ﺷـﺎل و ﮐﺮﺑـﺎس ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨـﺪ‪ .‬آﻧﺮا راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﻪء ﻣﺸﻬﺪ‪.‬‬



‫]َخ ِب ِي َم َه[ )ِاخ( ﻧﺎم دﻫﯽ اﺳﺖ از ده ﻫﺎي ﺳﺪن رﺳﺘﺎق ﻣﺎزﻧﺪران‪) .‬از ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺎرﺳﯽ ص ‪.(168‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﻪء ﻣﯿﺎن رود‪.‬‬



‫]َخ ِب ِي[ )ِاخ( ده ﮐـﻮﭼﮑﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﻫﺰارﭘﯽ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن آﻣــﻞ ﮐـﻪ داراي ‪ 20‬ﺗـﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ﺣـﺎﻣﺺ( وﯾﺮاﻧﯽ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺳﻪ ﭘﺎﯾﻪ ﺑﺮ ﻓﻠﮏ زد زﯾﻦ ﺧﺮاﺑﯽ ﮔـﺬﺷﺖ از ﭘﺎﯾﻪء ﺧﺎﮐﯽ و آﺑﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﻪ ز ﺧﺮاﺑﯽ ﭼﻮ دﮔﺮ‬ ‫ﮐﻮي ﻧﯿﺴﺖ ﺟﺰ ﺑﺨﺮاﺑﯽ ﺷﺪﻧﻢ روي ﻧﯿﺴﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺮاﺑﯽ و ﺑﺪﻧﺎﻣﯽ آﯾﺪ ز ﺟﻮر ﺑﺰرﮔﺎن رﺳـﻨﺪ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ را ﺑﻐﻮر‪.‬ﺳﻌﺪي‪ .‬ﭼﻮن ﻧﮑﺮدي‬ ‫ﺧﺮاﺑﯽ آﺑـﺎدان ﺑﺨﺮاﺑﯽ ﭼـﻪ ﻣﯿﺸـﻮي ﺷـﺎدان‪ .‬اوﺣـﺪي )ﺟـﺎم ﺟﻢ ||(‪ .‬زﯾـﺎن‪ .‬ﺿـﺮر‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬ﺧﺮاﺑﯽ ﮐﻨـﺪ ﺧﺼﻢ ﺷﻤﺸـﯿﺮ زن ﻧﻪ‬ ‫ﭼﻨﺪاﻧﮑﻪ دود دل ﭘﯿﺮزن‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺑﺮ ﺧﺮاﺑﯽ ﺻﺒﺮ ﮐﻦ ﮐﺰ اﻧﻘﻼب دﺷـﺘﻬﺎ ﻣﻌﻤﻮره و ﻣﻌﻤﻮرﻫﺎ ﺻـﺤﺮا ﺷﻮد‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ‪ .‬ﺧﺮ‬ ‫ﺧﺮاﺑﯽ ﻣﯽ رﺳﺎﻧـﺪ از ﭼﺸﻢ ﮔـﺎو ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺧﺮ ﺧﺮاﺑﯽ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﮔﻮش ﮔﺎو را ﻣﯽ ﺑﺮﻧـﺪ ||‪ .‬ﻻاﺑﺎﻟﯽ ﮔﺮي‪ .‬ﺑﯽ ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﮔﺮﭼﻪ رﻧـﺪي و ﺧﺮاﺑﯽ ﮔﻨﻪ ﻣﺎﺳﺖ وﻟﯽ ﻋﺎﺷـﻘﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺑﻨـﺪه ﺑﺮ آن ﻣﯽ داري‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ ||‪ .‬ﺑﯿﺨﻮدي از ﻣﺴﺘﯽ‪ .‬ﺑﯿﺨﻮدي از‬ ‫ﺳﯿﺎه ﻣﺴﺘﯽ ‪ :‬دل ﮐﻪ ز ﻏﻤﻬﺎت ﻣﺴﺖ ﺑﻮد ﺧﺮاب اﺳﺖ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻣﺴﺘﯽ اي دودﯾـﺪه ﺧﺮاﺑﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﺳﺮﺧﺴـﯽ )از ﻟﺒﺎب اﻻﻟﺒﺎب(‪.‬‬ ‫ﻣﮕﺮ ﮔﺸﺎﯾﺶ ﺣﺎﻓﻆ در اﯾﻦ ﺧﺮاﺑﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺨﺸـﺶ ازﻟﺶ در ﻣﯽ ﻣﻐﺎن اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ ||‪ .‬ﺗﺎﺧﺖ و ﺗﺎراج ||‪ .‬ﺗﺒﺎﻫﯽ و ﻓﺴﺎد‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺻـﺮح ﺑﻐـﺪادي ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺧﺮاﺑﯽ‪ ،‬از روات اﺳﺖ‪ .‬او از ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﺳـﺤﺎق ﻣﺴـﯿﺒﯽ و ﻏﯿﺮه ﺣـﺪﯾﺚ دارد و‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮﺑﻦ ﻣﺠﺎﻫﺪ و اﺑﻮاﻟﺤﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﻨﺎدي از او رواﯾﺖ دارﻧﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﯽ ﺑﺎر آوردن‪.‬‬



‫]َخ َو َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﯽ آﺑﺮوﯾﯽ ﺑﺎر آوردن‪ .‬ﮐﺎري ﮐﺮدن ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑـﺪ ﺑﺪﻫـﺪ‪ .‬ﮐﺎري را ﺑﺒـﺪي ﺑﺮدن ||‪ .‬ﭘﻠﯿـﺪي ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﯽ ﺑﺎﻻ آوردن‪.‬‬



‫]َخ َو َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺜـﺎﻓﺖ ﮐـﺎري ﮐﺮدن ||‪ .‬آﻟﻮدن ﺑﺴﺘﺮ ﯾـﺎ زﯾﺮ ﺟـﺎﻣﻪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬زﯾﺴـﺘﻦ در ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﻼف‬ ‫ادﺑﺴﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﯽ ﺑﺼﺮه‪.‬‬



‫]َخ ِي َب َر ‪ِ /‬ر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺧﺮاﺑﯽ ﺟﺴﻢ ﮐﻪ ﻣﻮت ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﺧﺮاﺑﯽ ﺷﻬﺮ ﺑﺼﺮه ﺑﺮ اﺛﺮ ﺟﻨﮓ ﺟﻤﻞ‪- .‬‬ ‫اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺑﻌﺪ از ﺧﺮاﺑﯽ ﺑﺼﺮه ﺧﺎﺗﻮن ﺑﺨﺮ ﻧﺸﺴﺘﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﯽ ﺧﻮاه‪.‬‬



‫]َخ ﺧـﻮا ‪ /‬ﺧـﺎ[ )ﻧـﻒ ﻣﺮﮐـﺐ(آﻧﮑـﻪ وﯾﺮاﻧﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ‪ .‬آﻧﮑـﻪ ﻃـﺎﻟﺐ وﯾﺮاﻧﯽ اﺳـﺖ ‪ :‬آﻧﭽـﻪ آن ﺧـﺎﺋﻦ ﺧﺮاﺑﯽ ﺧـﻮاه ﺑﺸـﮑﺎﯾﺖ ﻧﺒﺸـﺘﻪ ﺑـﻮد‬ ‫ﺑﺸﺎه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﯽ زده‪.‬‬



‫]َخ َز َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﻔﻠﺲ‪ .‬ﺗﻬﯿﺪﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﻋﺸﻖ را ﻧﯿﺴﺖ ﺧﺮاﺟﯽ ﺑﺨﺮاﺑﯽ زدﮔﺎن‪ .‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺑﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ(وﯾﺮاﻧﯽ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬ﺧﺮاﺑﯽ ﮐﻨـﺪ ﻣﺮد ﺷﻤﺸــﯿﺮزن ﻧـﻪ ﭼﻨـﺪاﻧﮑﻪ آه دل ﭘﯿﺮزن‪ .‬ﺳــﻌﺪي‬ ‫]َخ َ‬ ‫)ﺑﻮﺳﺘﺎن ||(‪ .‬ﺑﯽ ﺗﺎﺑﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﻧﺎﺷﮑﯿﺐ ﺑﻮدن ‪ :‬دل ﺧﺮاﺑﯽ ﻣﯿﮑﻨﺪ دﻟﺪار را آﮔﻪ ﮐﻨﯿﺪ زﯾﻨﻬﺎر اي دوﺳﺘﺎن ﺟﺎن ﻣﻦ و ﺟﺎن ﺷﻤﺎ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ||‪.‬‬ ‫ﮐﺜﺎﻓﺖ ﮐﺮدن‪ .‬آﻟﻮدن‪ .‬ﻧﺠﺲ ﮐﺮدن ﺷـﻠﻮار ﯾﺎ ﺑﺴﺘﺮ ﯾﺎ ﺟﺰ آن‪ .‬رﯾﺪن‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬اﺟﻞ ﺳﮓ را ﻣﯽ رﺳﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻤﺴـﺠﺪ ﻣﯽ رود ﺧﺮاﺑﯽ ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨ ﺪ ‪.‬‬ ‫ﺧﺮات‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج ﺧﺮوة‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺗﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﺑﺼـﯿﻐﻪء ﺗﺜﻨﯿﻪ ﻧﺎم دو ﺳﺘﺎرهء روﺷﻦ در دوش اﺳﺪ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را زﺑﺮة اﻻﺳﺪ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) (1).‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪(1) .‬‬ ‫ )ﻣﻦ ﻣﻨﺎزل اﻟﻘﻤﺮ( و ﺗﺴـﻤﯽ اﻟﺰﺑﺮه و ﻋﺮف اﻻﺳـﺪ و اﻟﺰﺑﺮﺗﯿﻦ و ﻫﻤﺎ ﮐﻮﮐﺒﺎن ﻧﯿﺮان ﺑﯿﻨﻬﻤﺎ ﻓﯽ راي اﻟﻌﯿﻦ ﻣﻘﺪار ذراﻋﯿﻦ و ﻫﻤﺎ ﻣﻌﺘﺮﺿﺎن‬‫ﻣﺎﺑﯿﻦ اﻟﻤﺸﺮق و اﻟﻤﻐﺮب ﯾﻤﺘﺪان ﻋﻨﺪاﻟﺘﻮﺳﻂ اﻟﻤﻊ ﺧﻂ اﻻﺳﺘﻮاء و ﺳﻤﯿﺎ اﻟﺨﺮاﺗﺎن ﺗﺸﺒﯿﻬﺎ ﺑﺜﻘﺒﯿﻦ ﻓﯽ اﻟﺴﻤﺎء و ﻣﻨﻪ ﺧﺮت اﻻﺑﺮه ﺗﺤﺖ ﻫﺬﯾﻦ‬ ‫اﻟﻨﺠﻤﯿﻦ ﺗﺴـﻌﮥ اﻧﺠﻢ ﺻـﻐﺎر و ﺳـﻤﯿﺖ اﻟﺰﺑﺮه ﻟﺸـﻌﺮﯾﮑﻮن ﻓﻮق ﻇﻬﺮ اﻻﺳﺪ ﻣﻤﺎ ﯾﻠﯽ ﺧﺎﺻـﺮﺗﻪ و ﻋﺪو اﻟﺠﻤﯿﻊ اﺣﺪ ﻋﺸﺮ ﮐﻮﮐﺒﺎ ﻣﻨﻬﻤﺎﻧﺠﻤﺎن‬ ‫ﻫﻤﺎ اﻟﺨﺮاﺗﺎن و اﻟﺘﺴﻌﮥ اﻟﻌﺸﺮ‪) .‬ﺻﺒﺢ اﻻﻋﺸﯽ ج ‪ 2‬ص ‪.(158‬‬ ‫ﺧﺮاﺗﮕﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ِا( ﻧﺎم ﻧﻮﻋﯽ از ﺳـﻼح ﺟﻨﮓ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﻮﺷﻨﺪ و درﺑﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨﺪراج( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪ .‬در آﻧﻨﺪراج‬ ‫و اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺑﻘﻮل ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي آﻧﺮا ﺧﺮﭘﺸﺘﻪ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺑﻘﻮل ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ﺧﺮاﺗﮑﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺗﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ِاخ( ﺑﺼـﯿﻐﻪء ﺗﺜﻨﯿﻪ در ﺣـﺎﻟﺖ ﻧﺼﺒﯽ و ﺟﺮي‪ .‬ﻧـﺎم دو ﺳـﺘﺎره ﮐﻪ در ﺣـﺎﻟﺖ رﻓﻌﯽ »ﺧﺮاﺗﺎن« اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮاﺗﺎن در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ‬ ‫ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺗﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( آن ﮐﺮﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ در ﻣﯿـﺎن ﮔﻞ ﻧﺮم ﻣﺘﮑﻮن ﺑﺎﺷـﺪ و ﺧﺮاﻃﯿﻦ ﻣﻌﺮب آن اﺳﺖ و اﺻﻞ آن ﺧﺮه اﺗﯿﻦ ﺑﻮده‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ در ﮔﻞ ﺑﻬﻢ‬ ‫رﺳﯿﺪه ﭼﻪ آﺗﯿﻦ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﭘﯿﺪا ﺷﺪه و آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاج‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺑـﺎج‪ .‬ﺟﺒـﺎ‪ .‬ﭼﻨـﺬا‪ .‬ﻫﺰ‪ .‬آﻧﭽـﻪ را ﮐـﻪ ﭘﺎدﺷـﺎه و ﺣـﺎﮐﻢ از رﻋﺎﯾـﺎ ﮔﯿﺮﻧـﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘـﻪ اﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺧﺮاج آن ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺣﺎﺻـﻞ‬ ‫ﻣﺰروﻋﺎت ﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺑﺎج آن ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﺣﻖ ﺻﯿﺎﻧﺖ و ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺳﻮداﮔﺮان ﮔﯿﺮﻧﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت‬ ‫آرد‪ :‬ﺑﻔﺘﺢ اول ﻣﺤﺼﻮل زﻣﯿﻦ و ﺑﺎج و آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن و ﺣﺎﮐﻢ از رﻋﺎﯾﺎ ﺑﮕﯿﺮد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﮑﺴﺮ ﺧﻄﺎﺳﺖ و در ﺑﻬﺎر ﻋﺠﻢ ﻧﻮﺷﺘﻪ‬ ‫ﮐﻪ ﺧﺮاج ﺑﻔﺘﺢ آﻧﭽﻪ از ﺗﺤﺼﯿﻞ ﻣﺰروﻋﺎت ﻣﻠﮏ از ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن زﯾﺮدﺳﺖ ﺑﺪﺳﺖ آﯾﺪ و آﻧﭽﻪ ﺣﻖ ﺻﯿﺎﻧﺖ و ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺳﻮداﮔﺮان ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﺷﻮد ﺑﺎج اﺳﺖ ﺗﻢ ﮐﻼﻣﻪ‪ ...‬ﺧﺎن آرزو در ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﮐﻪ ﺧﺮاج ﺑﻔﺘﺢ ﺑﺎج اﺳﺖ و در ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﮑﺴﺮ ﺷﻬﺮت دارد ﺑﺪاﻧﮑﻪ ﻃﻮر ﻓﺎرﺳﯿﺎن‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺼـﺪر ﺑﺎب ﻣﻔﺎﻋﻠـﮥ ﮐﻪ ﺑﺮ وزن ﻓﻌﺎل ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻔﺘـﺢ اول آﻧﺮا ﺑﮑﺴـﺮ اول ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬در ﺑﻌﻀـﯽ ﻣﻮاﻗﻊ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ وﻗﺎر و دﻣﺎر و وداع و‬ ‫ﺧﺮاج و رواج ﮐﻪ در اﺻﻞ ﻫﻤﻪ ﻣﻔﺘﻮح اﻻول ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺎرﺳـﯿﺎن ﻫﻤﻪ را ﺑﮑﺴـﺮ اول ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺣـﺬف ﺗﺎء ﻣﻔﺎﻋﻠـﮥ از اواﺧﺮ ﻧﺎﻗﺺ‬ ‫ﮐﻨﻨـﺪ ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ »ﻣـﺪارا« و »ﻣﻮاﺳـﺎ« و »ﻣﺤﺎﮐﺎ« و »ﻣﺤﺎﺑﺎ« ﮐﻪ در اﺻﻞ ﻣـﺪاراة و ﻣﻮاﺳﺎة و ﻣﺤﺎﮐﺎة و ﻣﺤﺎﺑﺎة اﺳﺖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻌﻀـﯽ اﻟﻔﺎظ‬ ‫ﻣﻀـﻤﻮم اﻟﻔﺎء را ﻣﻔﺘﻮح ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن‪ :‬ﺻﻨﺪوق و زﻧﺒﻮر ﮐﻪ ﺑﻀﻢ اﺳﺖ و ﺑﻔﺘﺢ ﺷﻬﺮت دارد و اﯾﻦ ﻧﻮﻋﯽ از ﺗﻔﺮﯾﺲ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻋﺮب‬ ‫در ﺗﻌﺮﯾﺐ ﺗﺼـﺮﻓﺎت ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓﺎرﺳـﯿﺎن ﻧﯿﺰ ﺗﺼـﺮﻓﺎت دارﻧﺪ در زﺑﺎﻧﻬﺎي دﯾﮕﺮ‪ .‬ﭘﺲ اﯾﻦ ﻗﺴﻢ اﻟﻔﺎظ را در ﻓﺎرﺳـﯽ ﻏﻠﻂ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان‬ ‫ﮔﻔﺖ اﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﻗﺎﻋـﺪه در ﻇﺎﻫﺮ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻗﻮل اﮐﺜﺮي از ﻋﻠﻤﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻌﻀـﯽ اﻗﻮال ﺧﻮدم ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ؛ اﻣﺎ آﻧﭽﻪ ﺑﻌﺪ ﺗﺤﻘﯿﻖ و‬ ‫ﺗﻨﻘﯿـﺢ ﺑﻪ ﺛﺒﻮت ﭘﯿﻮﺳﺖ ﻧﻮﺷـﺘﻪ آﻣـﺪ‪ .‬ﺻـﺎﺣﺐ آﻧﻨـﺪراج ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺟﻨـﺎب ﺧﯿﺮاﻟﻤـﺪﻗﻘﯿﻦ در ﺷـﺮح ﻓﺮﻣـﺎن ﻣﻌـﺎﻧﯽ ﺑـﺎج و ﺧﺮاج ﮐﻪ در‬ ‫ﻣﮑﺎﺗﺒـﺎت ﻋﻼـﻣﯽ ﻣـﺬﮐﻮر اﺳﺖ ﻧﻮﺷـﺘﻪ‪ :‬ﺧﺮاج ﭼﯿﺰي را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ از ﺟﺎي ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد و از آﻧﺠﺎ ﺑﺮآﯾـﺪ اﻋﻢ از آﻧﮑﻪ اﯾﻦ ﺗﺤﺼـﯿﻞ ﯾﺎ‬ ‫ﺑﺴـﺒﺐ ﻣﻠﮑﯿﺖ در آن ﭼﯿﺰ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺑﺠﻬﺖ ﺻـﯿﺎﻧﺖ و ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ و اﻋﺎﻧﺖ آن ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﭘﺲ آﻧﭽﻪ ﭘﺎدﺷﺎه را از ﺑﺎﺑﺖ زﻣﯿﻦ ﺑﻤﻠﮑﯿﺖ ﭘﯿﺪا ﺷﻮد‪،‬‬ ‫ﺧﺮاج ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ آﻧﭽﻪ از ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن زﯾﺮدﺳﺖ ﺑـﺪﺳﺖ آﯾـﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﺧﺮاج ﺑﻮد و آﻧﭽﻪ از ﺳﻮداﮔﺮان ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬آﻧﻬﻢ ﺧﺮاج اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ‬ ‫ﺑﺎج ﭘﺲ ﻣﺨﺼﻮص اﺳﺖ ﺑﺎ آﻧﮑﻪ آن ﺣﺎﺻﻞ از ﭼﯿﺰ ﻣﻤﻠﻮﮐﻪ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺣﻖ ﺻـﯿﺎﻧﺖ و اﻋﺎﻧﺖ اﺳﺖ ﯾﺎ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از ﺳﻮداﮔﺮان ﮔﯿﺮﻧﺪ و‬ ‫آن ﺣﻖ ﺻـﯿﺎﻧﺖ ﺑﻮد و ﺑﻬﺮ ﺣـﺎل در ﺧﺮاج اﯾﻦ ﻻـزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺑﺸـﺨﺺ ﻏـﺎزي رﺳـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ زﮐﻮة ﭘﺲ آن ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ و در آن از‬ ‫ﺑﺎﻻـدﺳﺖ ﺑﻪ زﯾﺮدﺳﺖ ﻣﯽ رﺳـﺪ‪ .‬ﺑﻬﺮ ﺗﻘـﺪﯾﺮ ﺧﺮاج ﺑـﺎ ﻟﻔـﻆ دادن و ﺳـﺘﺪن و ﻓﺮﺳـﺘﺎدن ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺳﺖ و ﺑـﺎ ﻟﻔﻆ ﺧﻮردن ﺑﻤﻌﻨﯽ ﮔﺮﻓﺘﻦ و‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑـﺎ ﻟﻔـﻆ ﻧﻬﺎدن و ﮐﺮدن‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺑﺎج‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺳﺎ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﺪي(‪ .‬ﺳـﻠﻘﻪ‪) .‬دﻫﺎر(‪ .‬ﺑﺎژ‪ .‬ﺳﺎو‪ .‬اِﺗﺎَوه‪ .‬ﮔﺰﯾﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﺒﺎﺑﮥ‪ .‬ارﺗﻔﺎع‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از اراﺿـﯽ ﻏﯿﺮ ﻋﻨﻮه‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اراﺿﯽ ﺻﻠﺢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪي‪ .‬اﺻﻞ آن ﺧﺮاگ اﺳﺖ )از ﭘﻬﻠﻮي(‬ ‫و در ﺗﻠﻤﻮد ﯾﻬﻮد ﺧﺮﮔﺎ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻧﺨﻮاﻫﻢ ازو ﺗﺎ ﺑﻮد ﺳﺎو و ﺑﺎج ﻧﻪ ﺑﺴـﺘﺎﻧﻢ از ﻣﻠﮏ او ﻣﻦ ﺧﺮاﺟﻔﺮدوﺳـﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاج او از آن ﺑﻮم ﺑﺮداﺷﺘﯽ زﻣﯿﻦ ﮐﺴﺎن ﺧﻮار ﻧﮕﺬاﺷﺘﯽ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻧﺠﺴﺖ از ﮐﺴـﯽ ﺑﺎژ و ﺳﺎو و ﺧﺮاج ﻫﻤﯽ راﯾﮕﺎن داﺷﺖ آن ﮔﺎه و‬ ‫ﺗـﺎج‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭘﺲ اﻣﯿﺮ ﻣﺴـﻌﻮد روي ﺑﻌﺎﻣـﻞ و رﺋﯿﺴﻪء ﺗﺮﻣـﺬ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺻـﺪﻫﺰار درم از ﺧﺮاج اﻣﺴـﺎل ﺑﺮﻋﯿﺖ ﺑﺨﺸـﯿﺪم‪ ،‬اﯾﺸـﺎن را‬ ‫ﺣﺴﺎب ﺑﺎﯾـﺪ ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺳﺎﻻر ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﺎ ﻧﺎم وﺣﺸﺖ ﮐﻪ آﻧﺠﺎ رود و ﻏﺰو ﮐﻨـﺪ و ﺧﺮاﺟﻬﺎ ﺑﺴـﺘﺎﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬و آن ﺳﺎﻻر‬ ‫ﺑﻮﻗﺖ ﺧﻮد ﺑﻐﺰو ﻣﯽ رود و ﺧﺮاج ﭘﯿﻞ ﻣﯽ ﺳـﺘﺎﻧﺪ و ﺑﺮ ﺗﺎرك ﻫﻨـﺪوان ﻋﺎﺻـﯽ ﻣﯽ زﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬و ﺧﺮاج از ﻫﻤﻪء ﺟﻬﺎن ﺑﻔﺮس‬ ‫آوردﻧـﺪي و ﻫﺮﮔﺰ از ﻓﺮس ﺧﺮاج ﺑﻬﯿـﭻ ﺟـﺎي ﻧﺒﺮده اﻧـﺪ‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص ‪ .(98‬در ﮐﺘـﺎب ﺧﺮاج ﮐﯽ ﺟﻌﻔﺮﺑﻦ ﺧـﺪاﻣﻪ ﮐﺮده‬ ‫اﺳـﺖ‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص ‪ .(170‬و ﺳـﯿﻢ ﮐـﺎﻓﯽ ﻧﺎﺻـﺢ ﮐـﻪ ﺧﺮاج و ﺟﺰﯾﺖ‪ ...‬ﺑﺮ وﺟﻪ اﺳـﺘﻘﺼﺎء ﺑﺴـﺘﺎﻧﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺧﺴـﺮو‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺮاج ﺑﺮ ﺳﺮ ﻋﺎﻟﻢ ﺗﻮﯾﯽ ﺑﻨﺪه ﺑﺪور ﺗﻮ ﻫﺴﺖ ﺷﺎﻋﺮ ﺻﺎﺣﺒﻘﺮان‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬زﯾﻦ ﭘﺲ ﺧﺮاج ﻋﯿﺪي ﻧﻮروزي آورﻧﺪ از ﺑﯿﻀﻪء ﻋﺮاق و‬ ‫ز ﺑﯿﻀﺎي ﻋﺴـﮑﺮش‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭘﯿﺸﮑﺎراﻧﺶ ﺧﺮاج از ﻫﻨﺪ و ﭼﯿﻦ آورده اﻧﺪ ﭼﺎوﺷﺎﻧﺶ دﺳﺖ ﺑﺮ ﭼﯿﭙﺎل و ﺧﺎن اﻓﺸﺎﻧﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺮاج‬ ‫و ﻣﻌﺎﻣﻼﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﮐﺮد و از ﺑﺮاي ﺧﺰان ﺗﻮ ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ ص ‪ .(196‬در ﮐﺮم آوﯾﺰ و رﻫﺎ ﮐﻦ ﻟﺠﺎج از ده وﯾﺮان ﮐﻪ‬ ‫ﺳﺘﺎﻧﺪ ﺧﺮاج‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺷﺎﻫﯽ ﺧﻮﺑﺮوﯾﺎن ﺧﺘﻤﺴﺖ ﺑﺮ ﺗﻮ اﮐﻨﻮن ﺑﺴﺘﺎن ﺧﺮاج ﺧﻮﺑﯽ در ﻣﻠﮏ ﮐﺎﻣﺮاﻧﯽ‪.‬ﻋﻄﺎر‪ .‬ﻋﺎﺷﻘﺎن را ﻫﺮ ﻧﻔﺲ ﺳﻮزﯾﺪﻧﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﺑﺮده وﯾﺮان ﺧﺮاج و ﻋﺸـﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﻣﺨـﺎﻟﻒ ﺧﺮش ﺑﺮد و ﺳـﻠﻄﺎن ﺧﺮاج ﭼﻪ دوﻟﺖ ﺑﻤﺎﻧـﺪ در آن ﺗﺨﺖ و ﺗـﺎج‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﮐﺲ‬ ‫ﻧﯿﺎﯾـﺪ ﺑﺨﺎﻧﻪء دروﯾﺶ ﮐﻪ ﺧﺮاج زﻣﯿﻦ و ﺑﺎغ ﺑﺪه‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺷﻨﺎﺳـﻨﺪه ﺑﺎﯾﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺎج ﮐﻪ ﺗﺎراج را ﻧﺎم ﻧﻨﻬﺪ ﺧﺮاج‪.‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺻﺒﺮ ﻃﻠﺐ‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ از دل ﻋﺎﺷﻖ ﻫﻤﭽﻮ ﺧﺮاﺟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﺮاب ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪ‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺳﺨﻨﻢ را در او رواج ﻧﺒﻮد وز ﺧﺮاﺑﯽ ﺑﺮ او ﺧﺮاج ﻧﺒﻮد‪.‬اوﺣﺪي‪.‬‬ ‫دﺷـﻤﻨﺶ ﭼﻮن دﯾـﺪ ﺑﺮ دل ﺑﺎر ﻏﻢ ﻧﺎﻟﯿﺪ و ﮔﻔﺖ‪ .‬واي ﻣﻦ ﺑﺎ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺸـﮑﻞ ﺧﺮاﺟﯽ ﺑﺮ ﺧﺮاب‪ .‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ‪ .‬ﺧﺮاج ﺻﺒﺮ ﻣﺠﻮ از دﻟﻢ ﮐﻪ‬ ‫در ﻋﺎﻟﻢ ﮐﺴـﯽ ﺧﺮاج ﻧﺪﯾـﺪم ﮐﻪ از ﺧﺮاب دﻫـﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ‪ .‬دل آن ﺗﺴﺖ وﻟﯿﮑﻦ ﺧﺮاب ﺷـﺪ ﭘﺲ از اﯾﻦ ﺧﺮاج ﻏﻢ ﻣﻄﻠﺐ ﮔﺮ ﺧﺪاي را‬ ‫داﻧﯽ‪ .‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ‪ .‬ﺗﻮ ﺧﻮد ﺣﺎﻓﻈﺎ ﺳـﺮ ز ﻣﺴﺘﯽ ﻣﺘﺎب ﮐﻪ ﺳـﻠﻄﺎن ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺧﺮاج از ﺧﺮاب‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﻧﻤﺎﻧﺪ در ﺟﮕﺮم آب و اﯾﻦ ﺳـﯿﻪ ﭼﺸـﻤﺎن‬ ‫ﻫﻨﻮز از ده وﯾﺮان ﺧﺮاج ﻣﯽ ﻃﻠﺒﻨـﺪ‪.‬ﺑﺎﺑﺎﻓﻐﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺮاج ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ رﻋﺎﯾﺎ ﺑﺤﮑﺎم ﻣﯿﺪادﻧـﺪ ﺑـﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﻄﯿﻊ و ﻣﻨﻘﺎد اﯾﺸﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪.‬‬ ‫)ﻗـﺎﻣﻮس ﮐﺘـﺎب ﻣﻘـﺪس(‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﺮاج از ﺧﺮاب ﻧﺨﻮاﻫﻨـﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺧﺮاج ﺑﺮ ﺧﺮاب ﻧﯿﺴﺖ ‪ :‬ﺑﺮ دروﻧﻢ درد ﻋﺸﻖ و ﺑﺮ دﻟﻢ ﺑﺎر ﻓﺮاق ﻫﺮ ﯾﮑﯽ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 726‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫زﯾﻨﻬـﺎ ﺧﺮاﺟﯽ ﺑﺮ ﺧﺮاﺑﯽ دﯾﮕﺮ اﺳـﺖ‪ .‬اﺑـﻦ ﯾﻤﯿـﻦ‪ .‬ﺧﺮاج ﻏـﻢ ﻣﻌﯿـﻦ ﮐﺮد ﺳـﻬﻤﺖ ﺑﺮ دل ﺧﺼـﻤﺖ ﻓﻐـﺎن ﺑﺮداﺷﺖ ﮐـﺎي ﺧﺴـﺮو روا ﻧﺒـﻮد‬ ‫ﺧﺮاﺑﺴﺖ اﯾﻦ‪ .‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ )اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ - .‬ﺧﺮاج اراﺿـﯽ؛ ﺧﺮاج ﮐﻪ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﺑﻨﺪﻧﺪ در ﮐﺘﺎب ﮐﺸﺎف اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻓﻨﻮن در ذﯾﻞ‬ ‫ِﺧﺮاج آﻣـﺪه‪ :‬آن از اﺟﺮت ﺑﻨـﺪه اي و اﻣﺜﺎل آن ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻌـﺪﻫﺎ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺮ ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﯿﺴـﺘﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻃﻼق ﺷـﺪ و ﺑﺪﯾﻦ‬ ‫ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺧﺮاج ﺷﺎﻣﻞ ﺿـﺮﯾﺒﻪ و ﺟﺰﯾﻪ و ﻣﺎل اﻟﻔﯽ ء ﮔﺮدﯾـﺪ‪) .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ازاﻫﯿﺮ آﻣـﺪه اﺳﺖ( در ﮐﺘﺎب ﻏﺎﻟﺐ آﻣﺪه‪ :‬ﺧﺮاج ﻓﻘﻂ اﺧﺘﺼﺎص‬ ‫ﺑﻪ ﺿـﺮﯾﺒﻪ زﻣﯿﻦ دارد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﻣﻔﺮدات ﺑﺤﺚ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺧﺮاج اراﺿﯽ ﺑﺮ دو ﻧﻮع اﺳﺖ‪ :‬اول‪ :‬ﺧﺮاج ﻣﻘﺎﺳﻤﻪ و آن ﺟﺰء ﻣﻌﯿﻨﯽ اﺳﺖ‬ ‫از ﺧﺮاج ﮐﻪ اﻣـﺎم ﻣﻘـﺪار آﻧﺮا ﻣﻌﯿﻦ ﻣﯿﮑﻨـﺪ‪ ،‬ﻣﻘـﺪار آن رﺑﻊ و ﺛﻠﺚ و اﻣﺜﺎل آن ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ و ﭼﻮن اﯾﻦ ﻣﻘـﺪار ﻧﺼﻒ ﺧﺮاج ﺑﺎﺷـﺪ آن دﯾﮕﺮ‬ ‫ﻣـﺎﻓﻮق ﻃـﺎﻗﺖ اﺳﺖ‪ .‬دوم‪ :‬ﺧﺮاج ﻣﻮﻇـﻒ ﮐﻪ آﻧﺮا ﺧﺮاج وﻇﯿﻔﻪ و ﻣـﻮاﻇﻔﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ و آن ﻣﻘـﺪار ﻣﻌﯿﻨﯽ اﺳﺖ از ﻧﻘـﺪ و ﻃﻌـﺎم ﮐﻪ ﺑﺮ‬ ‫ﺣﺴﺐ ﺗﻌﯿﯿﻦ اﻣﺎم ﻣﻌﯿﻦ ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﺮ ﺳﻮاد ﻋﺮاق ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻬﺮ ﺟﺮﯾﺐ ﺻﺎﻋﯽ از ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ و ﯾﮏ درﻫﻢ ﻣﻌﯿﻦ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ آﻧﭽﻪ‬ ‫در ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺮﻣﻮز در ﮐﺘﺎب زﮐﻮة آﻣـﺪه اﺳﺖ و ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺘﺎب ﻓﺘـﺢ اﻟﻘـﺪﯾﺮ آرد‪ :‬ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺧﺮاج‪ ،‬ﺧﺮاج زﻣﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺮاج‬ ‫را ﯾﺎد ﮐﻨﯿﻢ ﺧﺮاج زﻣﯿﻦ از آن ﻣﺘﺒﺎدر ﺑـﺬﻫﻦ ﻣﯿﺸﻮد ﻧﻪ ﺟﺰﯾﻪ ﻣﮕﺮ ﺑﻄﻮر ﻣﻘﯿـﺪ‪ .‬ﭼﻪ درﺑﺎرهء ﺟﺰﯾﻪ ﻫﻤﻮاره ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺧﺮاج اﻟﺮأس و ﻫﻤﯿﻦ‬ ‫ﺗﻘﯿﯿـﺪ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺠﺎز اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺮﻣﻮز آﻣﺪه‪ :‬ﺟﺰﯾﻪ ﺧﺮاج و ﺧﺮاج اﻟﺮاس ﻫﺮ دو ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪه و اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺻـﺮﯾﺢ اﺳﺖ در ﺟﻮاز‬ ‫اﻃﻼق ﺧﺮاج ﺑﺮ ﺟﺰﯾﻪ ﺑﺪون ﺗﻘﯿﯿﺪ‪ - .‬ﺧﺮاج اﻟﺮأس؛ رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮاج ﺳـﺮ و ﺟﺰﯾﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺮاج ﺳﺮ؛ ﭘﻮل ﺳﺮي و ﭘﻮﻟﯽ ﮐﻪ در ﺳﺮﺷﻤﺎري‬ ‫از رﻋﺎﯾـﺎ ﮔﯿﺮﻧـﺪ‪ .‬ﺟﺰﯾﻪ‪ .‬ﺧﺮاج اﻟﺮاس‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﺮاج ﻣﺎل؛ ﻣﺎﻟﯿﺎت دﯾﻮان‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﺮاج ﻣﺼـﺮ؛ ﺑﻮﺳﻪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒـﺎء(‪ - .‬ﺧﺮاج ﻣﻘﺎﺳـﻤﻪ‪.‬؛ رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮاج اراﺿـﯽ ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺮاج ﻣﻮاﻇﻔﻪ‪.‬؛ رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮاج اراﺿـﯽ ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺮاج ﻣﻮﻇﻒ‪.‬؛ رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺮاج اراﺿﯽ ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺮاج وﻇﯿﻔﻪ‪.‬؛ رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮاج اراﺿﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاج‪.‬‬



‫]َخ ‪ُ /‬خ[ )ع ِا( ﺑـﺎج‪ .‬ج‪ ،‬اﺧﺮﺟﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪- .‬اﻣﺜـﺎل‪ :‬اﻟﺨﺮاج ﺑﺎﻟﻀـﻤﺎن؛ اﯾﻦ ﻗﻮل ﭘﯿﻐﻤـﺒﺮ اﺳﺖ و ﻣﻘﺼﻮد آن‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﮑﺴﻮﺑﻪء ﻏﻼم ﺑﺮاي ﻣﺸﺘﺮي اﺳﺖ ﺑـﺪان ﺟﻬﺖ ﻏﻼم در ﺿـﻤﺎن اوﺳﺖ و ﺻﻮرﺗﺶ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺼـﯽ ﻏﻼﻣﯽ ﺧﺮﯾﺪ ﮐﺮده‬ ‫ﻣـﺪﺗﯽ ﺑﮑﺎر ﺗﺠﺎرت دارد و ﺑﻌـﺪ از آن در وي ﻋﯿﺒﯽ ﺑﯿﻨـﺪ ﮐﻪ ﻓﺮوﺷـﻨﺪه ﺑﺮ وي ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮده‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﺸﺘﺮي را رد ﻏﻼم اﺳﺖ ﺑﺮ‬ ‫ﺑﺎﯾﻊ و ﺑﺎﯾﻊ را رد ﺛﻤﻦ ﺑﺮ ﻣﺸﺘﺮي و ﻣﮑﺴﻮﺑﻪء ﻏﻼم ﺑﺮاي ﻣﺸﺘﺮي ﺑﻮد اﮔﺮ ﻫﻼك ﺷـﺪي از ﻣﺎل ﻣﺸﺘﺮي ﻫﻼك ﺷـﺪي‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاج ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ دوﻟﺘﻬﺎي ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ و ﺻـﻔﻮﯾﻪ از زﻣﯿﻨﻬﺎ ﻣﯿﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻋﻠﻤﺎي آن ﻋﺼـﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﺟﻨﺒﻪء ﺳﯿﺎﺳﯽ آن‬ ‫ﮐﻪ از اﺧﺘﻼـف دو دوﻟﺖ ﻧﺎﺷـﯽ ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮوز اﺧﺘﻼﻓـﺎﺗﯽ ﻣﯿـﺎن ﻋﻠﻤـﺎي ﺷـﯿﻌﻪء ﺳﺎﮐﻦ ﻋﺮاق )ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ( و اﯾﺮان ﮔﺮدﯾـﺪ‪ .‬ﺷـﯿﺦ‬ ‫ﮐﺮﮐﯽ و ﺑﺤﺮﯾﻨﯽ ﻫﺮ ﯾﮏ رﺳﺎﻟﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﭼﻨـﺪ ﺑﺮ ﺿﺪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ آﻧﻬﺎ ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺮف خ‬ ‫اﻟﺬرﯾﻌﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاج‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا ﻓﻌﻞ( ﯾﻌﻨﯽ ﺑﯿﺮون ﮐﻨﯿﺪ و اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را در ﺑﺎزي ﺧﺮﯾﺞ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﯾﺞ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاج‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( رﯾﺶ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﺮاﺟﺎت ||‪ .‬رﯾﺶ ﻫﺰارﭼﺸـﻤﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺮب ُﺧﻮَره‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬در‬ ‫ﮐﺸﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن آﻣـﺪه‪ :‬ﺧﺮاج در اﺻـﻄﻼح ﺟﻤﻬﻮر ﻃﺒﯿﺒﺎن‪ ،‬آن ورﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﻤﻊ ﻣـﺪه ﭘﯿﺶ آﯾﺪ؛ اﻋﻢ از آﻧﮑﻪ ﺣﺎره‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ ﯾـﺎ ﺑـﺎرده‪ .‬وﻟﯽ از ﭘﺰﺷـﮑﺎن ﮔﺮوﻫﯽ ﺑﺮ آﻧﻨـﺪ ﮐﻪ ﺧﺮاج ﻣﺨﺼﻮص اورام ﺣـﺎره اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﻤﻊ ﻣـﺪه ﭘﯿﺶ آﯾـﺪ ﻧﻪ اورام ﺑﺎرده و‬ ‫ﻋﻼﻣﻪ را ﻧﯿﺰ ﻧﻈﯿﺮ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻔﯿﺴﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺮاج ورم ﺣﺎر ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪاﺧﻞ ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪ آن ﻣﺎده و ﻗﯿﺢ ﻣﯿﺮﯾﺰد‬ ‫)ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ آﻣـﺪه اﺳﺖ(‪ .‬و اﻣﺎ ﻣـﺪه ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮﻟﯽ ﻫﻤﺎن ﻗﯿـﺢ و ﭼﺮك اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل دﯾﮕﺮ ﺑﯿﻦ آن دو ﻓﺮق اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫در ﺟـﺎي ﺧـﻮد ﮔﻔﺘـﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬در ﻣـﻮﺟﺰ آﻣـﺪه اﺳـﺖ‪ :‬ﻓﺮق ﺑﯿﻦ ﺧﺮاج ﺑـﺎ دﺑﯿﻠﻪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ دﺑﯿﻠﻪ ورﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در درون ﮐـﺎﻧﻮن‬ ‫ﭼﺮﮐﯽ اﺳﺖ و اﻣﺎ ﺧﺮاج ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﻬﺎ ﺣﺎر ﻧﯿﺰ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﺑﺎ ورم ﮔﺮﻣﯽ و ﺿـﺮﺑﺎن ﺑﺴـﯿﺎر دﯾﺪه ﺷﺪ و در زﯾﺮ اﻧﮕﺸﺘﺎن ﻓﺮورﻓﺘﮕﯽ‬ ‫ﺣﺎﺻـﻞ آﯾـﺪ آن ﺧﺮاج اﺳﺖ و ﻣﺤـﻞ ﻣـﺎده ﻧﯿﺰ ﺑـﺪﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﭼﻮن ﻓﺸـﺎر ﺑﺮ ورم وارد آﻣـﺪ ﺷـﯽ ء ﻣﺘﺤﺮﮐﯽ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء‬ ‫اﻧﮕﺸﺖ دﯾﮕﺮ ﮐﻪ در ﺗﺤﺖ آن ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﺣﺲ ﻣﯿﺸﻮد و ﺑﺠﺎﯾﮕـﺎﻫﯽ ﺧـﺎﻟﯽ ﻣﯿﻞ ﮐﻨـﺪ و آﻣﺎﺳـﯽ و ﺧﺮاﺟﯽ ﺗﻮﻟـﺪ ﮐﻨـﺪ ﺗﺎ رﻧـﺞ ﺑﻌﻀﻮي‬ ‫دﯾﮕﺮ اﻧﺪرآﯾﺪ و ﺑﮕﺬرد و ﭘﺎك ﺷﻮد‪ :‬ﻃﺒﯿﺒﺎن ﻫﺮ آﻣﺎﺳﯽ را ﮐﻪ رﯾﻢ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺮاج ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاج‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم اﺳﺐ ﺟﺮﯾﺒﮥ ﺑﻦ اﺷﯿﻢ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاج‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ع ص( ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﺮج ﮐﻨﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬در ﺗﺪاول ﻓﺎرﺳﯽ آﻧﮑﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﺮج ﮐﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫ﺧﺮج ﮐﻨﻨﺪه ||‪ .‬ﺑﺎدﻫﺶ‪ .‬ﺑﺎﮐﺮم‪ .‬ﮐﺮﯾﻢ‪)(1).‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬زﯾﺮك‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬رﺟﻞ ﺧﺮاج وﻻج؛ ﺑﺴـﯿﺎر زﯾﺮك و ﺣﯿﻠﻪ‬ ‫ﮔﺮ‪ - (1) .‬در ﺗﺪاول ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﺮاج آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺳﺒﺰواران ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺟﯿﺮﻓﺖ‪ .‬واﻗﻊ در ‪67‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺳﺒﺰواران‪ .‬ﺳﺮ راه ﮐﻼﺷﮑﺮد‬ ‫ﺳﺒﺰواران‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ و آب و ﻫﻮاي آن ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪاﻧﺠﺎ ‪ 75‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺎرﺳﯽ‬ ‫زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼـت و ﺧﺮﻣـﺎﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي ﮔـﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و راه آن ﻓﺮﻋﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬ ‫ﺧﺮاج آور‪.‬‬



‫]َخ َو[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺧﺮاج رﺳﺎﻧـﺪ‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺧﺮاج ﺑﺮاي ﺣـﺎﮐﻢ ﺑﺮد‪ .‬ﺧﺮاج دﻫﻨـﺪه‪ .‬ﺧﺮاﺟﮕﺰار ‪ :‬ﺧﺮاج آورش ﺣﺎﮐﻢ‬ ‫روم و ري ﺧﺮاﺟﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﮐﺴﺮي و ﮐﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺟﺎت‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج ُﺧﺮاج‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮاج در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاج اﻟﺮأس‪.‬‬



‫]َخ ُﺟْﺮ َر[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺮاج ﺳﺮ‪ .‬ﮔﺰﯾﺖ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪ .‬ﺟﺰﯾﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮاج رأس در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاج اﻟﻤﻘﺎﺳﻤﮥ‪.‬‬



‫س َم[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮاج« و »ﻣﻘﺎﺳﻤﻪ« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ ُﺟْﻞ ُم َ‬ ‫ﺧﺮاج اﻟﻤﻮﻇﻒ‪.‬‬



‫]َخ ُﺟـ ْﻞ ُم َوْظ َظ[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( وﻇﯿﻔﻪ اي اﺳﺖ ﻣﻌﯿﻦ ﺷـﺪه ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻋﻤﺮﺑﺮ ﺳﻮاد ﻋﺮاق ﻣﻌﯿﻦ ﮐﺮد‪) .‬ﺗﻌﺮﯾﻔﺎت ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ(‪ .‬رﺟﻮع‬ ‫ﺑﻪ »ﺧﺮاج« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاج ﺟﯿﺪ‪.‬‬



‫]ُخ ِج َﺟْﯽ ِي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻔﮕﯿﺮك‪ .‬ﮔﻨﺪه ﺗﺎول‪.‬‬ ‫ﺧﺮاج ﺧﺮ‪.‬‬



‫]َخ َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( آوازي ﮐﻪ از ﮔﻠﻮي ﻣﺮدم ﯾﺎ ﮔﻠﻮ ﻓﺸـﺮده ﺑﺮآﯾﺪ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺧﺮاﺧﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮاﺧﺮ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاج ﺧﻮاﺳﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ ﺧﻮا ‪ /‬ﺧـﺎ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﻘﺎﺿـﺎي ﺧﺮاج ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﻮاﺳـﺘﻦ ﺧﺮاج ‪ :‬آﺗﺶ ﺑﯿـﺎر و ﺧﺮﻣﻦ آزادﮔـﺎن ﺑﺴﻮز ﺗـﺎ ﭘﺎدﺷﻪ ﺧﺮاج ﻧﺨﻮاﻫﺪ‬ ‫ﺧﺮاب را‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﺪاﯾﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاج ﺧﻮاه‪.‬‬



‫]َخ ﺧﻮا ‪ /‬ﺧﺎ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺟﺎﺑﯽ‪) .‬دﻫﺎر(‪ .‬ﺧﻮاﻫﻨﺪهء ﺧﺮاج‪.‬‬ ‫ﺧﺮاج دادن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( َاﺗﻮ‪ .‬اﺗﺎوة‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺧﺮاج ‪ :‬ﺳﻠﻄﺎن روم و روس ﺑﻤﻨﺖ دﻫﺪ ﺧﺮاج‪ .‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺮاج رأس‪.‬‬



‫]َخ ِج َر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﺰﯾﮥ‪ .‬ﺳﺮﮔﺰﯾﺖ‪ .‬ﺳﺮاﻧﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮاج اﻟﺮأس در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺟﺮي‪.‬‬



‫]َخ َج را[ )ِاخ()‪ (1‬ﻧﺎم ﻗﺮﯾﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ از ﻓُﺮاَوز ﻋﻠﯿﺎ ﺑﺮ ﻓﺮﺳـﺨﯽ از ﺑﺨﺎرا‪ .‬ﺑـﺪﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﺖ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از ﻓﻘﯿﻬﺎن ﻣﻨﺴﻮﺑﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺮو اﺑﻮﺣﻔﺺ‬ ‫ﮐﺒﯿﺮﻧﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪ - (1) .‬ﯾﺎﻗﻮت اﯾﻦ ﻧﺎم را ﻧﺎﻣﯽ ﻗﺒﯿﺢ ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ و آﻧﺮا اﻋﺠﻤﯽ ﻣﯿﺪاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاج زﻣﯿﻦ‪.‬‬



‫]َج ِج َز[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( َﺿﺮﯾَﺒﻪ‪ .‬ﺧﺮاج اﻻرض‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮاج اﻟﻤﻮﻇﻒ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاج ﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫س[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺧﺮاج ﺳﺘﺎﻧﺪ ‪ :‬ﺑﻨﮑﻮﯾﯽ ز ﭼﯿﻦ ﺧﺮاج ﺳﺘﺎن‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﺮاج ﺳﺮ‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﺮاﻧﻪ‪ .‬ﺧﺮاج رأس‪ .‬ﺳﺮﮔﺰﯾﺖ‪.‬‬ ‫]َخ ِج َ‬ ‫ﺧﺮاج ﺻﻠﻮاﺗﯽ‪.‬‬



‫ص َل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن اﻧـﺪﯾﮑﺎ ﺑﺨﺶ زراس ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﻫﻮاز‪ .‬واﻗﻊ در ‪43‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﻗﻠﻌﻪء زراس‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺟﻠﮕـﻪ واﻗــﻊ و آب و ﻫـﻮاي آن ﮔﺮﻣﺴــﯿﺮﯾﺴﺖ‪ .‬داراي ‪ 190‬ﺗـﻦ ﺳــﮑﻨﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺑﺨﺘﯿـﺎري و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼت و ﺑﺮﻧﺞ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺮاج ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫گ ِر َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺎﻟﯿﺎت اﺧﺬ ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺳﺘﺪن‪ .‬ﺧﺮاج ﺳﺘﺪن‪ .‬ﺧﺮاج ﻃﻠﺒﯿﺪن و ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﺮاﺟﮕﺰار‪.‬‬



‫گ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺎﻟﯿﺎت ده‪ ،‬آﻧﮑﻪ ﺧﺮاج ﻣﯿﺪﻫﺪ ‪ :‬ﻣﺎﻟﯽ ﻋﻈﯿﻢ ﮐﻪ از ﻣﻮاﺿﻌﺖ ﺑﻮد از ﺗﮑﺮان و ﺧﺮاﺟﮕﺰاران ﺑﺴﺘﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫]َخ ُ‬ ‫||ﺑﯿﺎن ﮐﻨﻨﺪه و ﻧﻮﯾﺴﻨﺪهء ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺧﺮاﺟﻬﺎ‪ .‬ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ ||‪ .‬وﺻﻔﯽ ﮐﻪ ﻓﺮد ﯾﺎ ﮐﺸﻮري در اﺛﺮ ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﺮاج ﺑﺨﻮد ﻣﯿﮕﯿﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاج ﮔﺰاردن‪.‬‬



‫گ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ(ﺑـﺎج دادن‪ .‬ﻣﺎﻟﯿـﺎت دادن ‪ :‬ﺧﺮاج اﮔﺮ ﻧﮕﺰارد ﮐﺴـﯽ ﺑﻄﯿـﺐ ﻧﻔﺲ ﺑﻘﻬﺮ ازو ﺑﺴـﺘﺎﻧﺪ ﮐﻤﯿﻨـﻪ ﺳـﺮﻫﻨﮕﯽ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫]َخ ُ‬ ‫)ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاج ﮔﺰاري‪.‬‬



‫گ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﺎج ﮔﺰاري‪ .‬ﻣﺎﻟﯿﺎت دﻫﯽ‪.‬‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺧﺮاج ﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( َﻋّﺸﺎر‪ .‬ﺑﺎژﺑﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺧﺮاج ﮔﯿﺮد‪ .‬آﻧﮑﻪ اﺧﺬ ﺧﺮاج ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاج ﻣﺼﺮ‪.‬‬



‫]َخ ِج ِم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻗﻨـﺪ و ﺷـﮑﺮ و ﻧﺒﺎت اﺳﺖ ||‪ .‬ﺑﻮﺳﻪ‪ - (1) (1).‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨـﺪراج در ذﯾﻞ »ﺧﺮاج‬ ‫ﻣﺼـﺮ ﻃﻠﺐ ﻣﯿﮑﻨـﺪ ﻟﺒﺖ« ﯾﻌﻨﯽ ﻟﺐ ﺗﻮ در ﺷـﯿﺮﯾﻨﯽ ﺑﺤـﺪي ﻏـﺎﻟﺐ آﻣـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻣﺼـﺮي ﮐﻪ ﻣﺸـﻬﻮر ﺑﻘﻨـﺪ و ﻧﺒﺎت اﺳﺖ ﻃﻠﺐ ﺧﺮاج‬ ‫ﻣﯿ ﮑﻨ ﺪ ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاج ﻣﻠﮏ‪.‬‬



‫]َخ ِج ِم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮاج زﻣﯿﻦ‪ .‬ﺧﺮاج ﻣﻤﻠـﻮك‪ .‬اﺗـﺎوه‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮاج اﻻـرض« و »ﺧﺮاج زﻣﯿﻦ« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧـﺎﻣﻪ‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺟﻮ‪.‬‬



‫]ِخ ُج[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﺣـﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ دﻫﺨﻮارﻗـﺎن ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن ﺗـﺒﺮﯾﺰ‪ .‬واﻗـﻊ در ﭼﻬـﺎرﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب اﯾـﻦ ﺑﺨﺶ و ﺳـﻪ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء ﺗـﺒﺮﯾﺰ ﺑﻪ دﻫﺨﻮارﻗـﺎن‪ .‬اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ اﺳﺖ ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ‪ 72‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﺗﺮك زﺑﺎن‪ .‬دﻫﮑﺪهء‬ ‫ﻣﺰﺑﻮر از رود آذرﺷـﻬﺮ ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼت‪ ،‬ﺑﺎدام و ﮐﻨﺠﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‬ ‫و راه آن اراﺑﻪ رو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺮاﺟﻮ‪.‬‬



‫]ِخ ُج[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن دﯾﺰﺟﺮود ﺑﺨﺶ ﻋﺠﺐ ﺷﯿﺮ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﺮاﻏﻪ‪ .‬واﻗﻊ در ﭘﻨﺞ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﻋﺠﺐ ﺷﯿﺮ و ﺳﻪ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري ﺷﻮﺳﻪء آذر ﺷـﻬﺮ ﺑﻤﺮاﻏﻪ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در دره واﻗﻊ اﺳﺖ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺎﻻرﯾﺎﺋﯽ‪ .‬داراي ‪ 163‬ﺗﻦ‬ ‫ﺳﮑﻨﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼت‪ ،‬ﮐﺸـﻤﺶ‪ ،‬ﺑﺎدام و ﺣﺒﻮﺑﺎت اﺳﺖ اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي ﮔﺬران‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺮاﺟﻮ‪.‬‬



‫]ِخ ُج[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺳﺮاﺟﻮ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﺮاﻏﻪ‪ .‬واﻗﻊ در ﺳﯽ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﻣﺮاﻏﻪ و دوﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺷﻤﺎل ﺟﺎدهء اراﺑﻪ رو ﻣﺮاﻏﻪ ﺑﻪ ﻗﺮه آﻏﺎج و ﺳﺮاﺳـﮑﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﺑﺎ آن و ﻫﻮا ﻣﻌﺘﺪل و داراي ‪ 766‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺗﺮك‬ ‫زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪء ﻟﯿﻼن و ﭼﺸﻤﻪ اﺳﺖ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼت و ﭼﻐﻨﺪر و ﺗﻮﺗﻮن و ﺑﺎدام و ﻧﺨﻮد ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي‬ ‫ﮔﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و از ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﺟﺎﺟﯿﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨﺪ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮوﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺮاﺟﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴـﺒﯽ( ﻣﻨﺴـﻮب ﺑﻪ ﺧﺮاج‪ .‬ﻣﺎﻟﯿـﺎﺗﯽ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﻧـﺎم ﺳـﺎﻟﯽ ﺑـﻮده اﺳﺖ)‪ (1‬ﭼـﻮن ﺳـﺎل ﺷﻤﺴـﯽ و ﺳـﺎل ﻗﻤﺮي و ﺳـﺎل‬ ‫اﺳـﮑﻨﺪري و ﺳﺎل ﺟﻼﻟﯽ‪ .‬ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ ﺑﯿﻦ »ﺳﺎل ﺧﺮاﺟﯽ« و »ﺳﺎل ﻗﻤﺮي« ﺷﻮد از ﺗﺎرﯾﺦ آل ﺳﻠﺠﻮق ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﭼﻨﺪ ﻣﺜﺎل‬ ‫آورده ﻣﯿﺸﻮد‪ -1 :‬روز ﻫﺮﻣﺰ ﻣﺎه ﺗﯿﺮ ﺳﻨﻪء ‪ 572‬ﺧﺮاﺟﯽ ﻣﻮاﻓﻖ ﺳﻨﻪء ‪ 579‬ه ‪.‬ق‪ -2 .‬ﺳﻨﻪء ‪ 563‬ﺧﺮاﺟﯽ ﻣﻮاﻓﻖ ‪ 569‬ه ‪.‬ق‪ -3 .‬ﺳﻨﻪء ‪ 551‬ه‬ ‫‪.‬ق‪ .‬ﻣﻮاﻓﻖ ﺳﻨﻪء ‪ 544‬ﺧﺮاﺟﯽ‪ -4 .‬در ﺻـﻤﯿﻢ ﺗﻤﻮز در ﻣﺎه ﺧﺮداد ﺳﻨﻪء ‪ 586‬ﺧﺮاﺟﯽ ﻣﻮاﻓﻖ ﺷﻬﻮر ﺳﻨﻪء ‪ 595‬ه ‪.‬ق‪ -5 .‬در ﻣﺎه ﺗﯿﺮ ﺳﻨﻪء‬ ‫‪ 577‬ﺧﺮاﺟﯽ ﻣﻮاﻓﻖ ﺳﻨﻪء ‪ 585‬ه ‪.‬ق‪ -6 .‬اول ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﺳﻨﻪء ‪ 600‬ه ‪.‬ق‪ .‬ﻣﻮاﻓﻖ ﻣﺎه ﺧﺮداد ﺳﻨﻪء ‪ 594‬ﺧﺮاﺟﯽ‪ .‬در ﺟﻤﺎدي اﻻوﻟﯽ ﺳﻨﻪء‬ ‫اﺛﻨﯿﻦ و ﺳـﺘﻤﺎﺋﻪ ﺧﺮاﺟﯽ ﺻﺎﺣﺐ ﻋﺎﻟﻢ ﻋﺎدل ﻓﺨﺮاﻟﺪوﻟﮥ واﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﺳـﻌﺪ ﺑﻨﺪﻗﻪ ادام اﷲ ﻋﻠﻮه را از ﺣﻀﺮت ﺷﯿﺮاز ﺑﮑﺮﻣﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬ ‫)اﻟﻤﻀﺎف اﻟﯽ ﺑـﺪاﯾﻊ اﻻزﻣﺎن ص ‪ .(16‬در ﺳـﻨﻪء ﺳـﺒﻌﯿﻦ و ﺧﻤﺴـﻤﺎﺋﮥ ﺧﺮاﺟﯽ ﻋﻼوه دﯾﮕﺮ ﺣﻮادث در ﮐﺮﻣﺎن ﻗﺤﻄﯽ اﻓﺘﺎد‪) .‬ﻋﻘـﺪاﻟﻌﻠﯽ‬ ‫ﻟﻠﻤﻮﻗﻒ اﻻﻋﻠﯽ(‪ .‬ﭼﻮن ﺳﻨﻪء ‪ 569‬ﺑﻪ آﺧﺮ رﺳﯿﺪ و ﺳﻨﻪء ‪ 570‬ﺧﺮاﺟﯽ درآﻣﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ آل ﺳﻠﺠﻮق(‪ .‬در ﻣﺎه اردﯾﺒﻬﺸﺖ ﺳﻨﻪء ‪ 557‬ه ‪ .‬ق‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺟﯽ اﺗﻔﺎق ﮐﺴﻮﻓﯽ ﺗﻤﺎم اﻓﺘﺎد‪ ،‬در ﺑﺮج ﺛﻮرﺑﻐﺎﯾﺖ ﻫﺎﯾﻞ و ﺳـﻬﻤﻨﺎك ﻫﻮا ﺑﻤﺜﺎﺑﻪء ﺗﺎرﯾﮏ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﺘﺎره ﭘﯿﺪا آﻣﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ آل ﺳﻠﺠﻮق‬ ‫ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ(‪ .‬ﺷﺐ ﻧﻮروز ﻫﺸـﺘﻢ ﻣﺎه ﻓﺮوردﯾﻦ ﺳـﻨﻪء ‪ 591‬ﺧﺮاﺟﯽ ﮐﻪ وﻗﺖ ﺗﺤﻮﯾـﻞ ﻧّﯿﺮ اﻋﻈﻢ اﺳﺖ ﺑـﺪرﺟﻪء ﺷـﺮف‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ آل‬ ‫ﺳﻠﺠﻮق ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ(‪ .‬آﻗﺎي ﺗﻘﯽ زاده در ﮔﺎه ﺷﻤﺎري ﺳﻨﻪء ﺧﺮاﺟﯽ را ﺑﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮔﺎه ﺷﻤﺎري ﺷﻮد‪.‬‬ ‫)‪ - (1‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺳﺎل ﺧﺮاﺟﯽ ﮔﻮﯾﺎ ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﺷﻤﺴﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ اول آن روز اول ﺑﻬﺎر اﺳﺖ و دﻟﯿﻞ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﺪﻋﯽ ص ‪44‬‬ ‫ﮐﺘﺎب ﺑﺪﯾﻊ اﻻزﻣﺎن چ ﻃﻬﺮان اﺳﺖ‪ :‬ﭼﻮن ﻫﻮاي ﺳﺮد ﺳﺨﺖ دم اﻧﻔﺎس زﻣﻬﺮﯾﺮي ﻓﺮوﺑﺴﺖ و ﻋﯿﺎر ﺷﺐ ﺷﺐ و روز رﺑﯿﻌﯽ ﺑﻤﯿﺰان ﻃﺒﯿﻌﯽ‬ ‫ﯾﮑﯽ ﺷﺪ و از ﺗﻮده ﻫﺎي ﮐﺎﻓﻮر ﺟﻮﯾﻬﺎي ﮔﻼب روان ﮔﺸﺖ و ﺳﻨﻪء ﺳﺘﯿﻦ ﺧﺮاﺟﯽ درآﻣﺪ ﻣﻠﮏ ارﺳﻼن‪. ...‬‬ ‫ﺧﺮاﺟﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻋﺮاق از ﻋﻠﻤﺎي ﻧﺠﻮم و رﯾﺎﺿـﯽ ﺑﻮد‪ .‬وي دﻧﺒﺎﻟﻪء ﮐﺎر ﻣﻌﺘﻀﺪ را ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺎﻫﻬﺎي ﺧﻮارزﻣﯽ را‬ ‫ﮐﺒﯿﺴﻪ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ ﭼﻮن از ﺑﻨـﺪ رﻫﺎﯾﯽ ﯾﺎﻓﺖ و از رﺑﺎط ﺑﺨﺎرا ﺑﺪاراﻟﻤﻠﮏ ﺧﻮﯾﺶ آﻣﺪ‪ ،‬از ﺷـﻤﺎرﮔﺮان ﭘﯿﺸـﮕﺎﻫﺶ روز اﺧﺒﺎر را‬ ‫ﺑﭙﺮﺳـﯿﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ :‬در ﻓﻼـن روز از ﻣـﺎه ﺗﻤﻮز اﺳﺖ‪ .‬وي از ﺣﺎل ﮐﺒﯿﺴﻪ ﻫﺎ آﮔﺎﻫﯽ ﻧـﺪاﺷﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺧﺮاﺟﯽ و ﺣﻤـﺪﮐﯽ و ﮔﺮوﻫﯽ دﯾﮕﺮ از‬ ‫ﻣﻨﺠﻤـﺎن را ﺑﺨﻮاﺳﺖ ﺗـﺎ رﺳﻢ روﻣﯽ را در ﻋﻤـﻞ ﮐﺒﯿﺴﻪ ﺑـﺪو ﺑﺎزﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه در ﺳﺎل ﯾﮑﻬﺰارودوﯾﺴﺖ وﻫﻔﺘﺎد اﺳـﮑﻨﺪري در ﻣﺎﻫﻬﺎي‬ ‫ﺧﻮارزﻣﯽ ﮐﺒﯿﺴﻪ ﺑﮑـﺎر داﺷﺖ و ﻓﺮﻣﻮد ﺗـﺎ آﻏﺎز ﻫﺮ ﻣﺎﻫﯽ را در روزي ﻣﻌﯿﻦ از ﻣﺎﻫﻬﺎي روﻣﯽ‪ ،‬وﻗﺘﻬﺎ ﺑﺮاي ﮐﺸﺖ و ﺑﺮز ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﺗﻌﯿﯿﻦ‬ ‫ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﯿﮏ ﺣﺎل ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﺧﻼف ﻧﯿﻔﺘﺪ و ﭘﯿﺶ از وي ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻫﺮ ﮔﺮوﻫﯽ اﻋﺘﻘﺎد و روش ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎ دﯾﮕﺮ ﮔﺮوﻫﺎن داﺷﺘﻨﺪ و ﻧﯿﺰ‬ ‫ﭼﻨﺎن ﻧﻬﺎد ﮐﻪ ﺷـﺶ روز اﻓﺰوﻧﯽ را در ﻫﺮ ﺳﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮐﺒﯿﺴﻪء روﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮارزﻣﯿﺎن ﺑﺮ ﻣﺎه اﺳـﭙﻨﺪار ﻣﺠﯽ ﺑﺮاﻓﺰاﯾﻨﺪ‪) .‬از اﻟﺘﻔﻬﯿﻢ ﻓﺎرﺳـﯽ‬ ‫چ ﻫﻤﺎﺋﯽ ص ‪.(272‬‬ ‫ﺧﺮاﺟﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ در دوﻓﺮﺳﻨﮕﯽ ﭘﯿﺸﺘﺮ ﻣﺸﺮﻗﯽ ده ﺑﺎرز‪) .‬ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ اﻟﺒﻠﺨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺟﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴﺘﺎن ﮐﺰاز ﺑﺎﻻ ﺑﺨﺶ ﺳﺮﺑﻨﺪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اراك واﻗﻊ در ‪9‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري آﺳﺘﺎﻧﻪ و ﭼﻬﺎرﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫راه ﻣﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ ﺑﺎ ‪ 71‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪء ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﺴﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼت‪ ،‬ﺑﻨﺸﻦ‪،‬‬ ‫اﻧﮕﻮر و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﯿﻮﺟﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ اﯾﻦ ده ﺑﮑﺸﺎورزي و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑﺎﻓﯽ ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و راه آن ﻣﺎﻟﺮوﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان‬ ‫ج ‪. (2‬‬ ‫ﺧﺮاﺟﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﯿﺎر ﺑﺨﺶ ﺑﺮوﺟﻦ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷﻬﺮﮐﺮد‪ .‬واﻗﻊ در ‪43‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺑﺮوﺟﻦ ﮐﻨﺎر راه ﺑﺮوﺟﻦ‬ ‫ﺑﻪ ﺷـﻬﺮﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در داﻣﻨﻪء ﮐﻮه واﻗﻊ و آب و ﻫﻮاﯾﺶ ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪاﻧﺠﺎ ‪ 125‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪء ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از رودﺧـﺎﻧﻪ و ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼت‪ ،‬ﺑﺮﻧـﺞ‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑﺎت و اﻧﮕﻮر اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و از‬ ‫ﺻﻨـﺎﯾﻊ دﺳـﺘﯽ ﻗـﺎﻟﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨـﺪ‪ .‬ﭘـﻞ ﺧﺮاﺑﯽ ﺑﺮ روي رودﺧـﺎﻧﻪء ﻻـر و ﮐﻨـﺎر ﺑـﺪان ﻧـﺎﺣﯿﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬راه آن ﻧﯿﺰ ﻓﺮﻋﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 727‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺮاﺟﯽ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن رودان ﺑﺨﺶ ﻣﯿﻨﺎب ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس‪ .‬واﻗﻊ در ﭼﻬﻞ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﻣﯿﻨﺎب ﺳﺮ راه ﻓﺮﻋﯽ ﮐﻬﻨﻮج‬ ‫ ﻣﯿﻨـﺎب‪ .‬اﯾﻦ ده در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ و ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي و داراي ‪ 1500‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﺴﺖ‪ .‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‪ :‬ﺧﺮﻣﺎ و‬‫ﻣﺮﮐﺒﺎت ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و راه ﻓﺮﻋﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬ ‫ﺧﺮاﺟﯿﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ رواﻧﺴـﺮ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﻨﻨﺪج‪ .‬واﻗﻊ در ﯾﺎزده ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل رواﻧﺴـﺮ و ﮐﻨﺎر راه ﻣﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ رواﻧﺴـﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺎﻫﯿﻨﯽ‪ .‬اﯾﻦ ده ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ و داراي ‪ 410‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺰﺑﺎن ﮐﺮدي و ﻓﺎرﺳـﯽ ﻣﺘﮑﻠﻢ اﻧﺪ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﭼﺎه و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻟﺒﻨﯿﺎت‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﻏﻼت دﯾﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن ﺑﻪ‬ ‫آﻧﺠﺎ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﻣﯿﺘﻮان ﺑﺮد‪ .‬ﮔﻠﻪ داران اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ اﺣﺸﺎم ﺧﻮد را در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺑﻤﺮاﺗﻊ زرﯾﻨﻪ درهء ﺷﺮﻗﯽ ﮐﻮه ﺷﺎﻫﻮ ﺑﺮاي ﺗﻌﻠﯿﻒ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺮاﺟﯽ ﺳﺮ‪.‬‬



‫س[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺮاج اﻟﺮأس‪ .‬ﺧﺮاج ﺳﺮ‪ .‬ﺳﺮاﻧﻪ‪ .‬ﺳﺮﮔﺰﯾﺖ ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ زﺑﻮن ﺧﺮاﺟﯽ ﺳﺮي ﮐﻪ ﻫﻤﺴﺮ ﺑﻮد ﺑﺎ ﺑﻠﻨﺪاﺧﺘﺮي‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮاﺟﯿﮥ‪.‬‬



‫]َخ ﺟﯽ َي[ )ع ِا( ﻧﺎم ﻧﻮﻋﯽ از ﮐﺘﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ درﺑﺎرهء ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﺮاج و درﯾﺎﻓﺖ آن و ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ درﺑﺎرهء آن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯿﺸﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﭼﻪ ﻣﺴـﺄﻟﻪ ﺧﺮاج در ﻗﺮن ﯾـﺎزدﻫﻢ ﻫﺠﺮي )ﺑﺨﺼﻮص( ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻣﻔﺼـﻠﯽ ﻣﯿـﺎن ﻋﻠﻤـﺎي ﺷـﯿﻌﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﮔﺮوﻫﯽ از اﯾﺸـﺎن ﮐﻪ‬ ‫ﺳﺎﮐﻦ ﻋﺮاق و زﯾﺮ ﺳـﻠﻄﻪء ﻋﺜﻤﺎﻧﯿﻬﺎ ﺑﻮدﻧـﺪ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮي ﺑﻮدﻧـﺪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﻈﺮ آن ﮔﺮوه دﯾﮕﺮ ﮐﻪ در اﯾﺮان ﻣﯿﺰﯾﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﻟﺬرﯾﻌﻪ‬ ‫ج‪ 7‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺧﺎه‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ از رﺳﺘﺎق اﻧﺎر ﻃﺴﻮج ﺟﺎت‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ ص ‪.(131‬‬ ‫ﺧﺮاﺧﺮ‪.‬‬



‫]َخ َخ[ )ِا ﺻﻮت( ﺻـﺪا و آوازي را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ از ﮔﻠﻮي ﻣﺮدم ﺧﻔﺘﻪ و آن ﮐﺲ را ﮐﻪ ﮔﻠﻮ ﻓﺸـﺮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺑﺮآﯾـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از‬ ‫ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪ِ .‬ﺧﺮِﺧﺮ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاد‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻏﻠﯿﻮاج‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬زﻏﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاد‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ِا( َﺧّﺮاط‪) .‬زﻣﺨﺸـﺮي( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬آﻧﮑﻪ ﭼﻮﺑﻬﺎ را ﺑﺮ ﭼﺮخ ﺧﺮاﺷـﯿﺪه ﻫﻤﻮار ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺄﺧـﺬ اﯾﻦ ﻟﻔﻆ در ﮐﺘﺐ ﻣﻌﺘﺒﺮهء‬ ‫ﻟﻐﺎت ﻋﺮب ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻧﺸـﺪ و ﻣﻼ ﻧﻮراﻟﺪﯾﻦ ﻃﻬﻮري در ﺧﻮان ﺧﻠﯿﻞ ﺑﻠﻔﻆ ﻧﻬﺎد ﻟﻔﻆ ﺧﺮاد را ﻗﺎﻓﯿﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﻇﺎﻫﺮًا »ﻃﺎء« ﺧﺮاط را ﻓﺎرﺳـﯿﺎن‬ ‫ﺑﺘﺼـﺮف ﺧﻮد ﺑﺘﺎي ﻗﺮﺷﺖ ﺑﺪل ﮐﺮده و ﺑﺠﻬﺖ ﻗﺮب ﻣﺨﺮج ﺑﺪال ﻣﺒﺪل ﻧﻤﻮده اﻧﺪ و در ﺻـﺮاح ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺻـﻄﻼح ﺷﻌﺮاء ﻋﺮب اﯾﻦ‬ ‫ﻋﻤﻞ را اﺟﺎزه ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ در ﯾﮏ ﻣﺼﺮﻋﻪ ﺣﺮف روي ﻃﺎء ﻣﻬﻤﻠﻪ آوردن و در ﻣﺼﺮﻋﻪء دﯾﮕﺮ دال آوردن‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاد‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ِا( ﻧـﺎﻣﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ)‪ (1‬ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﯿـﺎن ﻗـﺪﯾﻢ ﺑﺮ ﭘﺴـﺮان ﺧـﻮد ﮔـﺬارده اﻧـﺪ ‪ :‬ﭼﻮ ﺑﺮزﯾﻦ و ﭼﻮن ﻗـﺎرن رزم زن ﭼﻮ ﺧﺮاد و ﮐﺸﻮاد‬ ‫ﻟﺸﮑﺮﺷـﮑﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬و اﻓﺮاد زﯾﺮ از ﻣﺸﻬﻮران اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻨﺪ)‪ -1 :(2‬ﻧﺎم ﻣﺴـﺘﻌﺎري ﮐﻪ اﺳﻔﻨﺪﯾﺎر ﺑﮕﺎه رﻓﺘﻦ ﺑﻨﺰد ارﺟﺎﺳﺐ ﺑﺮ ﺧﻮد ﻧﻬﺎد ‪ :‬ﭼﻪ‬ ‫ﻧـﺎﻣﯽ ﺑـﺪو ﮔﻔﺖ ﺧﺮاد ﻧﺎم ﺟﻬﺎن ﮔﺮد و ﺑﺎزاري و ﺷﺎدﮐﺎم‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ -2 .‬ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از ﺳـﺮداران اردﺷـﯿﺮ ﺑﺎﺑﮑﺎن و در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اردوان‪،‬‬ ‫اردوان را ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻨﺰد اردﺷـﯿﺮ آورد ‪ :‬ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪ در ﻣﯿﺎن اردوان ﺑﺪاد از ﭘﯽ ﺗﺎج ﺷـﯿﺮﯾﻦ روان ﺑﺪﺳﺖ ﯾﮑﯽ ﻣﺮد ﺧﺮادﻧﺎم ﭼﻮ ﺑﮕﺮﻓﺖ‬ ‫ﺑﺮدش ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻟﮕﺎم‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ -3 .‬ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از ﻧﺠﯿﺐ زادﮔـﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻌﺼـﺮ ﻗﺒـﺎد ﭘﯿﺮوز ‪ :‬ﮔـﻮا ﮐﺮد زرﻣﻬﺮ و ﺧﺮاد را ﻓﺮاﻫﯿﻦ و ﺑﻨـﺪوي و‬ ‫ﺑﻬﺰاد را‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ -4 .‬ﻧﺎم ﺳﺮﮐﺮدهء ﺳﭙﺎه اﯾﺮان ﺑﺰﻣﺎن ﻫﺮﻣﺰﺑﻦ اﻧﻮﺷﯿﺮوان در ﺟﻨﮓ ﺧﺰر ‪ :‬ﺳﭙﻪ دارﺷﺎن ﭘﯿﺶ ﺧﺮاد ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﻓﺮ و اورﻧﮓ‬ ‫و ﺑﺎداد ﺑﻮد‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ -5 .‬ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از اﺻـﯿﻞ زادﮔﺎن ﻣﻌﺎﺻـﺮ ﯾﺰدﮔﺮد آﺧﺮي ‪ :‬ﯾﮑﯽ دﯾﻨﻮر ﺑﻮد ﯾﺰدان ﭘﺮﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺒﺮدي ﺑﻪ ﺑﯿـﺪاد‬ ‫دﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﻣﺰد ﺧﺮاد ﺑ ُﺪ ﻧﺎم او ﺑﺪﯾﻦ اﻧﺪرون ﺑﻮد آرام او‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ -6 .‬در ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ‪ ،‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء‪ ،‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي و آﻧﻨﺪراج‬ ‫از دو ﺧﺮاد دﯾﮕﺮ ﻧﺎم ﺑﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﻧﺎم ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﺑﻮده ﺑﻔﻀﻞ و داﻧﺶ ﻣﺸـﻬﻮر و دﯾﮕﺮي ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﭘﻬﻠﻮاﻧﺎن ﻣﻌﺮوف‬ ‫اﯾﺮاﻧﯽ‪ - (1) .‬ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از ﻧﺠﯿﺐ زادﮔﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺰﻣﺎن ﻧﻮذر‪ - (2) .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ظ‪ .‬ﻫﻤﺎن »ﺧﺮا« )ﺧﻮره = ﻓﺮه(‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ داﻟﯽ ﺑﺂﺧﺮ آن اﻓﺰوده اﻧﺪ )ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻓﺮدا را ﻓﺮداد ﮔﻮﯾﻨﺪ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاد‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺼـﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ در اﺳـﺘﺨﺮ ‪ :‬درم داد و آﻣﺪ ﺑﺸـﻬﺮ ﺻـﻄﺨﺮ ﺑﺴـﺮ ﺑﺮﻧﻬﺎد آن ﮐﺸﯽ ﺗﺎج ﻓﺨﺮ ﺷﺒﺴﺘﺎن ﺧﺮاد را ﺑﺎز ﮐﺮد‬ ‫ﺑﺘﺎن را ز ﮔﻨﺞ درم ﺳﺎز ﮐﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاد‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ِاخ( ﻧﺎم آﺗﺸﮑﺪه اي ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺰﻣﺎن اردﺷﯿﺮ ﺑﺎﺑﮑﺎن ‪ :‬دل ﺷﺎه از اﻧﺪﯾﺸﻪ آزاد ﮔﺸﺖ ﺳﻮي آذر رام و ﺧﺮاد ﮔﺸﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮادﺑﺮزﯾﻦ‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را َب[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﭘﻬﻠﻮاﻧﺎن درﺑﺎر ﮐﯿﮑﺎوس ‪ :‬ﭼﻮ ﻓﺮﻫﺎد و ﺧﺮادﺑﺮزﯾﻦ و ﮔﯿﻮ ﺳﺮاﻓﺮازﺑﻬﺮام و ﮔﺴﺘﻬﻢ و ﻧﯿﻮ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮادﺑﺮزﯾﻦ‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را َب[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﻣﺴﺘﺸﺎران ﻫﺮﻣﺰد ‪ :‬ﻫﻤﯽ ﺑﻮد ﺧﺮادﺑﺮزﯾﻦ ﺳﻪ ﻣﺎه ﻫﻤﯽ داﺷﺖ اﯾﻦ رازﻫﺎ را ﻧﮕﺎه‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮادﺑﺮزﯾﻦ‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را َب[ )ِاخ( ﻧﺎم آﺗﺸﮑﺪه اي ﺑﻮده اﺳﺖ ‪ :‬ﭼﻮ ﺑﺸﻨﯿﺪ ازو ﺷﺎه ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮرد ﺑﺨﺮادﺑﺮزﯾﻦ و ﺧﻮرﺷﯿﺪ زرد‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮادﻣﻬﺮ‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را ِم[ )ِاخ( ﻧﺎم آﺗﺸـﮑﺪه اي ﺑﻮده اﺳﺖ)‪ (1‬ﺑﺰﻣﺎن ﺑﺎﺑﮏ ﭘﺪر اردﺷـﯿﺮ ‪ :‬ﭼﻮ آذرﮔﺸـﺴﺐ و ﭼﻪ ﺧﺮادﻣﻬﺮ ﻓﺮوزان ﭼﻮ ﻧﺎﻫﯿﺪ و ﺑﻬﺮام و‬ ‫ﻣﻬﺮ‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا در اﯾﻦ ﻧﻘﻞ ﺷـﻌﺮ ﻓﺮدوﺳـﯽ ﭼﻪ از ﻃﺮﯾﻖ آﻧﻨﺪراج و ﭼﻪ از ﻃﺮﯾﻖ اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي ﺗﺼﺮﻓﯽ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﺮﯾﻨﻪء ﺗﺸﺒﯿﻪ در ﻣﺼـﺮع دوم ﺑﺎﯾـﺪ »ﺧﺮاد« و »ﻣﻬﺮه« ﺑﺎﺷـﺪ ﭼﻪ ﺑﯿﺖ اول ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﺣﺪس را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﯿﮑﻨﺪ و اﺻﻞ ﺷـﻌﺮ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫اﺳﺖ‪ :‬ﭼﻨﺎن دﯾﺪ در ﺧﻮاب ﮐﺂﺗﺶ ﭘﺮﺳﺖ ﺳﻪ آﺗﺶ ﻓﺮوزان ﺑﻮدي ﺑﺪﺳﺖ ﭼﻮ آذرﮔﺸـﺴﺐ و ﭼﻮ ﺧﺮاد و ﻣﻬﺮ ﻓﺮوزان ﭼﻮ ﺑﻬﺮام و ﻧﺎﻫﯿﺪ‬ ‫و ﻣﻬﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬اﮔﺮ اﯾﻦ ﺻـﺤﯿﺢ ﺑﺎﺷﺪ دﯾﮕﺮ »ﺧﺮادﻣﻬﺮ« ﯾﮏ ﮐﻠﻤﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ دو ﺗﺎﺳﺖ‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ظ‪ .‬ﻧـﺎم دو آﺗﺸـﮑﺪهء ﺑﺰرگ ﻋﻬـﺪ ﺳﺎﺳـﺎﻧﯽ ﯾﻌﻨﯽ آذرﻣﻬﺮﺑﺮزﯾـﻦ و آذرﺧﻮرﻧﺒـﻎ )ﻓﺮﻧﺒـﻎ( ] ﮐـﻪ اﯾـﻦ دوم را آذرﺧﺮاد ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ [ درﻫﻢ‬ ‫آﻣﯿﺨﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮادي‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﺧﺮاﻃﯽ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻟﻬﺠﻪء ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪء ﮐﻠﻤﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮادﯾﻞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﺑﺮﯾﺪه‪ .‬ﭘﺎره ﭘﺎره‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻟﺤﻢ ﺧﺮادﯾﻞ؛ ﮔﻮﺷﺖ ﺑﺮﯾﺪهء ﭘﺎره ﭘﺎره‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪ :‬ﯾﻐﺪو ﻓﯿﻠﺤﻢ ﺿـﺮﻏﺎﻣﯿﻦ ﻋﺸﯿﻬﻤﺎ ﻟﺤﻢ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻘﻮم ﻣﻌﻔﻮر ﺧﺮادﯾﻞ‪.‬ﮐﻌﺐ ﺑﻦ زﻫﯿﺮ‪.‬‬ ‫ﺧﺮادﯾﻦ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺷـﻬﺮﻫﺎي آرﻣﻨﯿﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ آن ﺑﻪ اﺑﺘﺪا ﺷـﻬﺮ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻮده و ﺑﻌﺪﻫﺎ ﮐﻮﭼﮏ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻘﻮق دﯾﻮاﻧﯽ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ‬ ‫ﭘﻨﺞ ﻫﺰاروﺳﯿﺼﺪ دﯾﻨﺎر اﺳﺖ‪) .‬از ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب چ دﺑﯿﺮﺳﯿﺎﻗﯽ ص ‪.(118‬‬ ‫ﺧﺮادﯾﻦ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم دﯾﻬﯽ اﺳﺖ از دﯾﻬﺎي ﺑﺨﺎرا‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎم ﻋﺠﻤﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮادﯾﻨﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮادﯾﻦ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‬ ‫ﺧﺮادﯾﻨﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺑﻮﻣﻮﺳـﯽ ﻫﺎرون ﺑﻦ اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﻫﺎرون اﻟﺒﺮازي اﻟﺤﺎﻓﻆ اﻟﺨﺮادﯾﻨﯽ‪ .‬از روات اﺳﺖ‪ .‬وي از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﯾﻮب رازي رواﯾﺖ ﮐﺮد و‬ ‫در رﺑﯿﻊ اﻻول ‪ 343‬ه ‪.‬ق‪ .‬ﺑﺒﺨﺎرا ﻣﺮد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮار‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ِج َﺧّﺮاَرة‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮارة« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮار‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ع ص( ﺑﺴﯿﺎر روان آواز ﮐﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮار‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ِاخ( ﻧﺎم وادﯾﯽ از ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﻬﺎي ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮﻟﯽ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮار‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ِاخ( ﻧﺎم آﺑﯽ اﺳﺖ ﺑﻤﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮواﯾﺘﯽ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮار‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﯿﺒﺮ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮﻟﯽ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮار‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿـﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﺤﺠﺎز و ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺑﻘﺮب ُﺟَﺤﻔﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺪﯾﺚ ﺳﺮاﯾﺎ آﻣﺪه ﮐﻪ اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫در ﺳﺎل اول )ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮﻟﯽ در ﺳﺎل دوم( رﺳﻮل ﺧﺪا ﺳـﻌﺪﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص را ﺑﻪ ﻫﺸﺖ ﻃﺎﯾﻔﻪ از ﻣﻬﺎﺟﺮان ﮔﺴـﯿﻞ داﺷﺖ‪ .‬او ﺑﻤﻘﺼﺪ ﻋﺰﯾﻤﺖ‬ ‫ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﺮار از ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺠﺎز رﺳﯿﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﯽ آﻧﮑﻪ ﮐﯿﺪي در راه ﺑﯿﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮارت‪.‬‬



‫]َخ را ِر[ )ع ِا( ِج ﺧّﺮﯾﺖ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮارق‪.‬‬



‫]َخ ِر[ )ع ِا( ِج ُﺧ َّﺮق‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮق در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮارود‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺳـﯿﺎﻫﮑﻞ ﺑﺨﺶ ﺳـﯿﺎﻫﮑﻞ دﯾﻠﻤـﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻻﻫﯿﺠـﺎن‪ .‬واﻗـﻊ در ﭘـﺎﻧﺰده ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑـﺎﺧﺘﺮي‬ ‫ﺳﯿﺎﻫﮑﻞ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ و ﻣﺮﻃﻮب و ﻣﺎﻻرﯾﺎﺋﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺪاﻧﺠﺎ ‪ 765‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﮔﯿﻠﮑﯽ و ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آن‬ ‫از ﻧﻬﺮ ﺧﺮارود و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‪ :‬ﺑﺮﻧـﺞ‪ ،‬ﭼﺎي‪ ،‬ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﻋﺴﻞ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري و ﺷﺎل ﺑﺎﻓﯽ ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و راه آن‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺰارع ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺎم و ﺑﺎم ﻟﻨﮕﻪ ﺟﺰء اﯾﻦ ده ﻣﻨﻈﻮر ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺮاروش‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺧﻼﻟﻮش‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻏﻠﻐﻞ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻼﻟﻮش در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮارة‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را َر[ )ع ِا( ﺑﺎد ﻓﺮﻧﮓ ﮐﻪ ﭼﻮﺑﯽ اﺳﺖ ﻣـﺪور و ﺑﺮ آن رﯾﺴـﻤﺎن ﺑﻨﺪﻧـﺪ و در ﮐﺸﺎﮐﺶ آرﻧﺪ ﺗﺎ از آن ﺻﺪا ﺑﺮآﯾﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺮار‪ .‬ﺑـﺎدﻓﺮه و ﺧـﺬروف‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻣﺮﻏﯽ اﺳﺖ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ورﮐﺎك‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺮار )||‪ .‬ص( ﻣـﺆﻧﺚ ﺧﺮار‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻋﯿﻦ ﺧﺮارة؛ ﭼﺸـﻤﻪء ﺑﺴـﯿﺎر روان آواز ﮐﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( ‪ :‬ﻣﻦ ﻣﻨﻄﻖ ﻋﯿﻮﻧﻪ‬ ‫ﺧﺮاره واردﻫﺎ ﻗﺮﯾﺤﮥ ﻃﯿﺎره‪).‬از ﻣﻨﻈﻮﻣﻪء ﺳﺒﺰواري(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاره‪.‬‬



‫]َخ َر ‪ِ /‬ر[ )ِا( آوازي ﮐـﻪ ﺑﺴـﺒﺐ ﮔﺮﯾـﻪء ﺑﺴـﯿﺎر از ﮔﻠـﻮ ﺑﺮآﯾـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﺻـﺪاي آﺑﯽ ﮐﻪ از ﺟـﺎي ﺑﻠﻨﺪ‬ ‫ﻓﺮورﯾﺰد‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاره‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ در ﻓﺎرس ﺑﺮ ﺳﺮ راه ﺷﯿﺮاز و ﻧﻮﺑﻨﺠﺎن‪ .‬ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ آرد‪ :‬از ﺷﯿﺮاز ﺗﺎ ﺟﻮﯾﻢ ﭘﻨﺞ ﻓﺮﺳﻨﮓ‪ ،‬از او‬ ‫ﺗﺎ ﺧﻼر ﭘﻨﺞ ﻓﺮﺳـﻨﮓ‪ ،‬از او ﺗﺎ ﺧﺮاره ﭘﻨﺞ ﻓﺮﺳـﻨﮓ‪ ،‬از او ﺗﺎ ﮔﻮزاز ﺣﺴﺎب ﺗﯿﺮﻣﺮدان ﭼﻬﺎر ﻓﺮﺳـﻨﮓ‪ ،‬از او ﺗﺎ ﮔﺰﮔﺎن ﺳﻪ ﻓﺮﺳﻨﮓ‪ ،‬از او‬ ‫ﺗﺎ ﻧﻮﺑﻨﺠﺎن ﺳﻪ ﻓﺮﺳـﻨﮓ‪) .‬از ﻧﺰﻫـﮥ اﻟﻘﻠﻮب چ ﻟﯿﺪن ‪ .(189‬اﯾﻦ دﯾﻪ ﺧﺮاره از ﺑﻬﺮ آن ﺧﺮاره ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﯽ آﺑﯽ از ﮐﻨـﺎر اﯾﻦ دﯾﻪ در ﻧﺸـﯿﺒﯽ‬ ‫ﻋﻈﯿﻢ ﻣﯿﺎﻓﺘﺪ و آوازي ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯿﺪﻫﺪ و ﺑﺘﺎزي ﺑﺎﻧﮓ آﺑﺮا ﺧﺮﯾﺮاﻟﻤﺎء ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص ‪.(144 ،143‬‬ ‫ﺧﺮاره‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﻘﺮب َﺳﯿَﻠﺤﻮن از ﻧﻮاﺣﯽ ﮐﻮﻓﻪ‪ .‬از اﯾﻦ ﻧﺎم در ﻓﺘﻮح ذﮐﺮي ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮارﯾﺐ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ِج َﺧّﺮوب و ﺧﺮوﺑﻬـﺎ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮوب در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧـﺎﻣﻪ ﺷﻮد ||‪ .‬وزﻧﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬وزﻧﻬـﺎ ﻣﻌﺎدل‬ ‫ﯾﮏ ﺧﺮوب‪ :‬ﻣﻘﺪار اﻟﺸﺮﺑﮥ ﻣﻨﻪ ] ﻣﻦ ﺟﻮز اﻟﮑﻮﺛﻞ [ ﺳﺘﻪ ﺧﺮارﯾﺐ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮارﯾﺖ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ِج ِﺧّﺮﯾﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﯾﺖ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاز‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ع ص( دوزﻧـﺪهء درز ﻣﻮزه و ﺟﺰ آن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬اي ﺧﺮدﻣﻨـﺪ ﻧﺎرﺳـﯿﺪه ﺑﺪان ﮔﺮگ درﻧﺪه ﮐﯽ ﺑﻮد‬ ‫ﺧﺮاز‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ ﺧﺮازان ﮔﻪ ﺧﺮز ﮐﻨﻨﺪ از ﺳﺒﻠﺖ روﺑﺎه درزن‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﻣﺸﮏ دوز‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬در ﺗﺪاول ﻓﺎرﺳﯽ‪،‬‬ ‫ﻓﺮوﺷـﻨﺪهء ﻣﻘﺮاض و ﻗﻠﻤﺘﺮاش و ﺷﺎﻧﻪ و ﻧﻮار و ﻋﻄﺮ و ﻏﺎزه و ﺳﭙﯿﺪه و اﺳﺒﺎب ﺑﺰك زﻧﺎﻧﻪ و اﻣﺜﺎل آن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻣﻬﺮه‬ ‫ﻓﺮوش‪ .‬ﺧﺮزه ﻓﺮوش‪ .‬ﻣﻌﻤﻮل ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﺎﻧﺴﺖ و در ﻋﺮب ﻣﻬﺮه ﻓﺮوﺷﯽ ﺧﺮزي ﺑﻪ ﺗﺤﺮﯾﮏ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاز‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ اﯾﻦ ﮐﻮه را ﺣﺮاز و ﻃﺮاز و ﺟﺮاز ﻫﻢ در ﻧﺴـﺦ ﻣﺘﻌـﺪد ﺿـﺒﻂ ﮐﺮده اﻧﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﮕﺬرد زود‬ ‫ﺑﯿﮑﺴﺎﻋﺖ از ﭘﻮل ﺻـﺮاط ﺑﺠﻬﺪ ﺑﺎز ﺑﯿﮏ ﺟﺴﺘﻦ از ﮐﻮه ﺧﺮاز‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻗﺎﻣﺖ ﮐﻮﺗﺎه دارد رﻓﺘﻦ ﺷﯿﺮ دژم ﮔﻮﻧﻪء ﺑﯿﻤﺎر دارد ﻗﻮت ﮐﻮه‬ ‫ﺧﺮاز‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻣﻬﺘﺮ ﺑﻮد ﺧﺰﯾﻨﻪ زر ﺗﻮ از ﺧﺮاز ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد ﻗﻤﻄﺮهء ﻋﻄﺮ و از ﻗﻤﺎر‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﺮاز‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ِاخ( اﺣﻤﺪﺑﻦ ﺧﺮاز ﯾﮑﯽ از رواﺗﺴﺖ و از اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻣﺪاﯾﻨﯽ ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ ﺑﺴﯿﺎري رواﯾﺖ دارد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاز‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ِاخ( اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﻋﯿﺴـﯽ اﻟﺨﺮاز ﺻﻮﻓﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ‪ .‬او را »ﻣﺎه ﺻﻮﻓﯿﺎن« ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ )ﻗﻤﺮاﻟﺼﻮﻓﯿﻪ( او ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ ﺑﺴـﯿﺎر در ﻋﻠﻮم‬ ‫ﺻﻮﻓﯿـﺎن دارد و ﻧﯿﺰ او راﺳﺖ ﻣﺠﺎﻫـﺪات و رﯾﺎﺿـﺎت ﺑﺴـﯿﺎر‪ .‬ﺟﻨﯿـﺪ ﺑﻐـﺪادي درﺑـﺎرهء او ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﻟﻮﻃﺎﻟﺒﻨـﺎاﷲ ﺑﺤﻘﯿﻘـﮥ ﻣـﺎ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺨﺮاز‬ ‫ﻟﻬﻠﮑﻨـﺎ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ(‪ .‬ﻫﺠﻮﯾﺮي درﺑﺎرهء او ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪﺑﻦ اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﻋﯿﺴـﯽ اﻟﺨﺮاز از ﺻﻮﻓﯿﺎن ﺑﺰرگ ﺑﻮد‪ .‬وي را ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ‬ ‫ﺑﺴـﯿﺎر اﺳﺖ و ﺑﺎ ذواﻟﻨﻮن ﻣﺼـﺮي و ﺑﺸـﺮ ﺣﺎﻓﯽ و ﺳـﺮي ﺳـﻘﻄﯽ ﺻﺤﺒﺘﻬﺎ داﺷﺖ‪ ،‬او اول ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺻﺤﺒﺖ از ﻣﻘﺎم ﻓﻨﺎ و ﺑﻘﺎ ﮐﺮد‪) .‬از‬ ‫ﮐﺸﻒ اﻟﻤﺤﺠﻮب ﻫﺠﻮﯾﺮي ص ‪.(180‬‬ ‫ﺧﺮاز‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ِاخ( ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺣﺒﺎن اﻟﺨﺮاز‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮزﯾﺪ از اﻫﻞ رﻗﻪ ﺑﻮد و از ﮔﺮوﻫﯽ ﺣﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ او ﻣﺮدﻣﺎن را ﭘﻨﺪ ﻣﯿﺪاد و آﻧﻬﺎ او را ﻣﯽ‬ ‫ﺳﺘﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ او را از ﺛﻘﺎت داﻧﺴـﺘﻪ و ﺑﻌﻀـﯽ دﯾﮕﺮ از ﺿـﻌﯿﻔﺎن آورده اﻧـﺪ‪ .‬او ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 191‬ه ق‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮ ﻗﻮﻟﯽ درﮔـﺬﺷﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب‬ ‫ﺳﻤ ﻌ ﺎ ﻧ ﯽ( ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاز‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ِاخ( ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ ﺧﺎﻟـﺪ ﺧﺮاز از اﻫـﻞ ﺳـﭙﺎﻫﺎن ﺑـﻮد و از ﻧﻌﻤـﺎن ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺴـﻼم ﺣـﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺟﺰ ﭘﺴـﺮش ﻣﻮﺳـﯽ ﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﮐﺴﯽ از او ﺣﺪﯾﺚ ﻧﮑﺮد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاز‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ِاخ( ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻮن ﺣﻼﻟﯽ اﻟﺨﺮاز از اﻫﻞ ﺑﻐـﺪاد ﺑﻮد و از ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ اﻧﺲ و ﺑﺴـﯿﺎري از ﺑﺰرﮔﺎن ﺣﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ و ﺣﺮث ﺑﻦ اﺑﯽ‬ ‫اﺳﺎﻣـﮥ و ﮔﺮوﻫﯽ از روات از وي رواﯾﺖ دارﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺮاز از روات ﺛﻘﻪ ﺑﻮد و اﺣﻤﺪﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ درﺑﺎرهء او ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬در او ﺑﺎﺳـﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﻦ‬ ‫او را از ﻗــﺪﯾﻢ ﻣﯽ ﺷــﻨﺎﺳﻢ‪ .‬ﺻﺎﻟـﺢ ﺑـﻦ ﻣﺤﻤـﺪ او را از اﺑـﺪال آورده و ﻣﺮگ او را ﺑـﻪ ﺳـﺎل ‪ 232‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳـﺖ‪) .‬از اﻧﺴــﺎب‬ ‫ﺳﻤ ﻌ ﺎ ﻧ ﯽ( ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاز‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 728‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ِاخ( ﻋﺒﯿﺪﺑﻦ اﻻﺣﺒﺲ اﻟﺒﺼﺮي اﻟﺨﺮاز‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻣﺎﻟﮏ از راوﯾﺎن اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاز‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ِاخ( ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻋﺒﺎداﻟﺨﺮاز از ﺑﻐﺪادﯾﺎن ﺑﻮد و از ﻫﺎﺷﻢ رﻓﺎﻋﯽ و ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﺮﻓﻪ ﺣﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ و در ﻣﮑﻪ ﺣﺪﯾﺚ ﮔﻔﺖ‪.‬‬ ‫)از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاز‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ِاخ( ﻣﺤﻤـﺪ ﺑـﻦ اﺳـﺤﺎق ﺑـﻦ اﺳـﺪ ﺧﺮاز‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑـﻮﺟﻌﻔﺮ و ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ زرﯾـﻖ از راوﯾـﺎﻧﺴﺖ‪ .‬اﺻـﻞ او از ﻫﺮات ﺑـﻮد‪ .‬ﺧﻄﯿﺐ‬ ‫ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺟﺰ ﻧﯿﮑﯽ ﭼﯿﺰي درﺑﺎرهء او ﻧﺸﻨﯿﺪم‪ .‬او ﺷﻮال ﺳﺎل ‪ 284‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ﮔﺬﺷﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاز‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ِاخ( ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﺧﺮاز رازي از رواﯾﺎﻧﺴﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاز‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ِاخ( ﻣﻘﺎﺗـﻞ ﺑﻦ دواﻟـﺪوز اﻟﺨﺮاز )ﮐﻪ ﻧـﺎم اﺻـﻠﯽ وي ﻣﻘﺎﺗﻞ ﺑﻦ ﺣﺒﺎن اﻟﺨﺮاز رﻗﯽ اﺳﺖ( ﺟـﺪ اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ ﺣﺒﺎن‬ ‫ﻣﻘﺮي ﺑﻮد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮازان‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم دﯾﻬﯽ اﺳﺖ از دﯾﻪ ﻫﺎي وزواه‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ ص ‪.(139‬‬ ‫ﺧﺮازان‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳــﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـــﺘﺎن ﺗﻔﺮش ﺑﺨﺶ ﻃﺮﺧــﻮران ﺷﻬﺮﺳـــﺘﺎن اراك‪ .‬واﻗــﻊ در ‪9‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧـﺎوري ﻃﺮﺧـﻮران و‬ ‫‪9‬ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻣـﺎﻟﺮو ﻋﻤـﻮﻣﯽ‪ .‬اﯾـﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴــﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ و داراي ‪ 375‬ﺗـﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑـﺎن اﺳـﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼـت‪ ،‬ﮔﺮدو‪ ،‬ﺑـﺎدام و ﺑﻨﺸﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔـﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬ﻋـﺪه اي از‬ ‫آﻧﺠــﺎ ﺟﻬـﺖ ﺗـﺄﻣﯿﻦ ﻣﻌـﺎش ﺑﺮاي ﮐـﺎرﮔﺮي ﺑﻄﻬﺮان ﻣﯽ روﻧــﺪ‪ .‬ﻣﺰارع ﻣﮑـﺎن و روازك ﺟﺰء اﯾـﻦ ده ﻣﻨﻈـﻮر ﺷــﺪه اﺳـﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺮازة‪.‬‬



‫]ِخ َز[ )ع اِﻣﺺ( ﻣﺸﮏ دوزي‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻗﺎﻣﻮس( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻣﻮزه دوزي‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺮازه‪.‬‬



‫]َخ َز ‪ِ /‬ز[ )ِا( ﺧﺮزه‪ .‬آﻟﺖ ﺗﻨﺎﺳـﻞ‪ .‬ﻧﺮه‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨـﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮزه در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد ‪ :‬ﻫﯿﺰان‬ ‫زده ﺑﻮدﻧﺪ ﺻﻒ از ﺑﻬﺮ ﺧﺮازه‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮازي‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ص‪ِ ،‬ا( ﻣﻬﺮه ﻫﺎي در رﺷـﺘﻪ ﮐﺸـﯿﺪه ﺷﺪه‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻣﻬﺮه ﻓﺮوش‪) .‬ﻣﻠﺨﺺ اﻟﻠﻐﺎت ﺣﺴﻦ ﺧﻄﯿﺐ(‪ .‬اﻣﺮوز ﻓﺮوﺷﻨﺪهء‬ ‫ﺻـﺎﺑﻮن و ﻋﻄﺮ و ﺷـﺎﻧﻪ و ﻣﻘﺮاض و ﻗﻠﻤﺘﺮاش و آﯾﻨﻪ ﻫـﺎي ﮐﻮﭼـﮏ و ﻗﻮﻃﯽ ﺳـﯿﮕﺎر و ﺳـﺮ ﺳـﯿﮕﺎر و ﮐﺶ و اﻣﺜﺎل آﻧﺮا ﺧﺮازي ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮازﯾﺎن‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻓﺮﻗﻪ اي اﺳﺖ از ﺻﻮﻓﯿﺎن ﺑﺮ ﻃﺮﯾﻘﺖ اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺮاز‪ .‬ﻧﺎم دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﻓﺮﻗﻪ‪ ،‬ﺧﺮازﯾﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﮐﺸﻒ اﻟﻤﺤﺠﻮب ﻫﺠﻮﯾﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮازي ﻓﺮوش‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را ُف[ )ﻧـﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺮده ﻓﺮوش‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻓﺮوﺷـﻨﺪهء ﺻـﺎﺑﻮن و ﻋﻄﺮ و ﺷـﺎﻧﻪ و ﻣﻘﺮاض و ﻗﻠﻢ ﺗﺮاش و اﻣﺜـﺎل آن‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﯾﺎدداﺷﺖ ﻫﺎي ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﺮازي‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻣﻬﺮه ﻫﺎي در رﺷﺘﻪ ﮐﺸﯿﺪه را ﻣﯿﻔﺮوﺷﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮازي ﻓﺮوﺷﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را ُف[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺮازي ﻓﺮوش‪.‬‬ ‫ﺧﺮازﯾﮥ‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را زي َي[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻓﺮﻗﻪ اي اﺳﺖ از ﻣﺘﺼﻮﻓﻪ ﺑﺮ روش اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺮاز‪ .‬ﺧﺮازﯾﺎن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮازﯾﺎن در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاس‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( آﺳـﯿﺎي ﺑﺰرﮔﯽ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ آﻧﺮا ﺑﺎ ﭼﺎرﭘﺎ ﮔﺮداﻧﻨﺪ ﻧﻪ ﺑﺎ آب‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ()‪) (1‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬آﺳﯿﺎي ﺑﺰرگ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺮ و ﺳـﺘﻮرش ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪) .‬از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬آﺳـﯿﺎي ﺑﺰرگ و اس ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺮ ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ از آﺳـﯿﺎ ﮐﻪ ﺧﺮ ﯾﺎ ﮔﺎو‬ ‫ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ و ﺟﻮاز روﻏﻨﮕﺮان ﮐﻪ ﺑﺪان از ﮐﻨﺠﺪ و ﻏﯿﺮه روﻏﻦ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪) .‬از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ در او ﺑﭽﻬﺎرﭘﺎﯾﺎن ﭼﯿﺰي ﺑﺴـﻨﮓ‬ ‫آس ﮐﻨﻨـﺪ و آن ﺳـﻨﮓ را ﮔﺮوﻫﯽ ﺳـﻨﮓ ﺧﺮاس ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺧﺮاس و آﺧﺮ و ﺧﻨﺒﻪ ﺑﺒﺮدﻧﺪ ﻧﺒﻮد از ﭼﻨﮕﺸﺎن ﺑﺲ‬ ‫ﭼﯿﺰ ﭘﻨﻬــﺎن‪ .‬ﮐﺴــﺎﺋﯽ ﻣﺮوزي‪ .‬واﻧﮕﻬﯽ ﭘﯿــﺪاﺳﺖ ﭼـﻮن زو ﻓﺎﯾــﺪه ﺟﻤﻠـﻪ ﺗﺮاﺳـﺖ ﮐـﺎﯾﻦ ﺧﺮاس از ﺑﻬﺮ ﺗـﻮ ﮔﺮدد ﭼﻨﯿـﻦ ﺑﯽ ﺣــﺪ و ﻣﺮ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﻧﮕﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ در دﺳﺖ اﯾﻦ و آن ﭼﻮ ﺧﺮاس ﺑﭽﻨﺪ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺪﯾﺪﯾﺪ ﺑﺮ ﺧﺮاﺳﺎن را‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺮاﺳﯽ ﮐﺸﯿﺪ ﻫﺮ ﯾﮏ ﺷﺎن‬ ‫ﮐﻪ ﺳـﺰاوارﺗﺮ ز ﺧﺮ ﺑﺨﺮاس‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ ﺑﯿﻨﯽ از ﻧﻬـﺎد و ﻗﯿﺎس ﮔﺮد ﺧﻮد ﮔﺸـﺘﻪ ﻫﻤﭽﻮ ﮔﺎو ﺧﺮاس‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬اﻋﺘﻤﺎد ﺗﻮ در ﻫﻤﻪ‬ ‫اﺣـﻮال ﺑﺮ ﺧـﺪا ﺑـﻪ ﮐـﻪ ﺑﺮ ﺧﺮاس و ﺟـﻮال‪.‬ﺳــﻨﺎﺋﯽ‪ .‬آﻧﮑـﻪ از ﻣﻠﮑﺶ ﺧﺮاﺳـﯽ دﯾـﺪه ﺑﺎﺷـﯽ ﭘﯿﺶ ﻧـﻪ ﮔﺮ روي ﺑﺮ ﺑـﺎم اﯾـﻦ ﺳـﻘﻒ ﺑـﺪﯾﻦ‬ ‫ﭘﻬﻨـﺎوري‪.‬اﻧﻮري‪ .‬ﻣـﺎﯾﯿﻢ در اﯾﻦ ﮔﻨﺒـﺪ دﯾﺮﯾﻨﻪ اﺳـﺎس ﺟﻮﯾﻨـﺪهء رﺧﻨﻪ اي ﭼﻮ ﻣﻮر اﻧـﺪر ﻃﺎس آﮔﺎه ﻧﻪ از ﻣﻨﺰل اﻣﯿـﺪ و ﻫﺮاس ﺳﺮﮔﺸـﺘﻪ و‬ ‫ﭼﺸﻢ ﺑﺴـﺘﻪ ﭼـﻮن ﮔـﺎو ﺧﺮاس‪ .‬اﻧـﻮري‪ .‬ري ﺧﺮاس اﺳﺖ و ﺧﺮاﺳـﺎن ﺷـﺪه اﯾﻮان ارم در ﺧﺮاﺳﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻮان ﺷـﺪﻧﻢ ﻧﮕﺬارﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﻓﺮﺿﻪء ﻋﺴـﻘﻼن و ﻧﯿﻞ از ﺷﻂ ﻣﻔﻠﺤﺎن دﮔﺮ ﻫﺴﺖ ﺧﺮاﺳـﯽ ﭘﺎرﮔﯿﻦ از ﺳﻤﺖ ﻣﺰوري‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬آﺳﯿﻤﻪ ﺳﺮ ﭼﻮ ﮔﺎو ﺧﺮاﺳﻢ ﮐﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ‬ ‫ﻧﮕـﺬاردم ﮐـﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﺮوﻏﻦ درآورم‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﮐﻌﺒﻪ روﻏﻨﺨـﺎﻧﻪ دان و روز و ﺷﺐ ﮔـﺎو ﺧﺮاس ﮔـﺎو ﭘﯿﺴﻪ ﮔﺮد روﻏﻨﺨـﺎﻧﻪ ﮔﺮدان آﻣـﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻓـﻮﺟﯽ ﻣﺮدم ﮐﻪ ﺑـﺎ او ﻣﺎﻧـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ ﭼـﻮن ﮔـﺎو ﺧﺮاس ﮔﺮد ﺧﻮﯾﺶ ﻣﯽ آﻣـﺪ و ﺳـﺮﮔﺮدان‪ ...‬ﺗﺮدد ﻣﯽ ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗـﺎرﯾﺦ‬ ‫ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﭼﻮ ﮔﺎوي در ﺧﺮاس اﻓﮑﻨـﺪه ﭘﻮﯾﺎن ﻫﻤﻪ ره داﻧﻪ رﯾﺰ و داﻧﻪ ﺟﻮﯾﺎن‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻟﻢ درﯾﻦ ﺧﺮاس اﻓﮑﻨـﺪ در دو ﭘﺎﯾﻢ ﮐﻠﯿـﺪ و‬ ‫داس اﻓﮑﻨـﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﮑﻮﻓﻪ درآﻣـﺪ ﺧﺮاﺳـﯽ دﯾـﺪ ﮐﻪ اﺷﺘﺮ را ﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ اﺷﺘﺮ را روزي ﭼﻨﺪ ﮐﺮا دﻫﯿﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬دو درم‪ .‬ﺷـﯿﺦ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺷﺘﺮ را ﺑﮕﺸﺎﯾﯿـﺪ و ﻣﺮا درﺑﻨﺪﯾـﺪ و ﺗـﺎ ﻧﻤﺎز ﺷﺎم ﯾﮑﯽ درم دﻫﯿـﺪ اﺷﺘﺮ را ﺑﮕﺸﺎدﻧـﺪ و ﺷـﯿﺦ را در ﺧﺮاس ﺑﺴـﺘﻨﺪ‪) .‬ﺗـﺬﮐﺮة اﻻوﻟﯿﺎء‬ ‫ﻋﻄـﺎر(‪ .‬ﺧﺮاﺳـﯽ دﯾـﺪ روزي دﯾﺮ ﺧﺴـﺘﻪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧـﺪ و اﺷﺘﺮ ﭼﺸﻢ ﺑﺴـﺘﻪ‪ .‬ﻋﻄﺎر )اﺳـﺮارﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﻣﺎﻧﻢ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻪ ﮔﺎو ﺧﺮاس ﻟﯿﮏ‬ ‫ﻫﺴــﺘﻢ ز آب دﯾــﺪه ﭼـﻮ ﺧﺮ ﻣﺎﻧــﺪه در ﺧﻼـب‪ .‬ﮐﻤـﺎل اﻟــﺪﯾﻦ اﺳــﻤﺎﻋﯿﻞ‪ .‬آﻓﺘـﺎب و ﻣـﺎه دو ﮔـﺎو ﺧﺮاس ﮔﺮد ﻣﯽ ﮔﺮدﻧـﺪ و ﻣﯿـﺪارﻧﺪ‬ ‫ﭘﺎس‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬آن ﺧﺮاﺳـﯽ ﻣﯽ دود ﻗﺼـﺪش ﺧﻼص ﺗﺎ ﺑﯿﺎﺑـﺪ از ﺧﺸﺐ ﯾﮑﺪم ﻣﻨﺎص‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬ﭘﯿﺶ ﺷـﻬﺮ ﻋﻘﻞ ﮐﻠﯽ اﯾﻦ ﺣﻮاس‬ ‫ﭼـﻮن ﺧﺮان ﭼﺸﻢ ﺑﺴـﺘﻪ در ﺧﺮاس‪ .‬ﻣﻮﻟـﻮي )ﻣﺜﻨـﻮي(‪ .‬ﭼﺮخ اﺳﺖ ﺧﺮاس آﺳـﯿﺎرو ﭼﻪ ﮐﻬﻨﻪ ﭼﻪ ﻧﻮ در آﺳـﯿﺎ ﺟﻮ‪.‬دﻫﻠﻮي ||‪ .‬آﺳـﻤﺎن‪ .‬ﻧﻪ‬ ‫ﻓﻠﮏ ‪ :‬اي ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ ﮐﺒﻮدﺧﺮاس ﺑﺮ ﺗﻮ از ﺑﻨﺪه ﺻﺪﻫﺰار ﺳـﭙﺎس‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺑﺨﻮاه ﺟﺎم ﮐﻪ ﺳﺮ ﭼﺮب ﮐﺮد ﺧﺼﻢ ﺗﺮا ﺑﺸﯿﺸﻪء ﺗﻬﯽ اﯾﻦ‬ ‫آﺑﮕﯿﻨـﻪ رﻧـﮓ ﺧﺮاس‪ .‬ﺳـﯿﺪﺣﺴﻦ ﻏﺰﻧـﻮي‪ .‬ز ﻧـﻪ ﺧﺮاس ﺑﺮون ﺷـﻮ ﺑـﻪ ﮐـﻮي ﻫﺸـﺖ ﺻـﻔﺖ ﮐـﻪ ﻫﺴـﺖ ﺣﺎﺻـﻞ اﯾـﻦ ﻫﺸﺖ‪ ،‬ﻫﺸﺖ ﺑـﺎغ‬ ‫ﺑﻘﺎ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ درﯾﻦ ﻫﻔﺖ ﭼﺸﻤﻪ ﺧﺮاس ز ﺑﻬﺮ ﺟﻮي ﭼﻨﺪ ﺑﺮدن ﺳﭙﺎس‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺧﺮاس ﺧﺮاب؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﺳﻤﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪:‬‬ ‫ﯾﮏ ﺧﺮوش ﺧﺮوس ﺻـﺒﺢ ﮐﺮم زﯾﻦ ﺧﺮاس ﺧﺮاب ﻧﺸـﻨﯿﺪم‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﻤﻘﻄﻊ ﺧﺮد و ﻣﻘﻄﻊ ﻧﻔﺲ ﮐﻪ در او ﺧﻼص ﺟﺎن ﺧﻮاص اﺳﺖ از‬ ‫اﯾﻦ ﺧﺮاس ﺧﺮاب‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ - .‬ﺧﺮاس ﺧﺴـﯿﺴﺎن؛ ﮐﻨـﺎﯾﻪ از آﺳـﻤﺎن‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬ﻣﺮادﺑﺨﺸـﺎ در ﺗﻮ ﮔﺮﯾﺰم از اﺧﻼص ﮐﺰﯾﻦ ﺧﺮاس‬ ‫ﺧﺴﯿﺴﺎن دﻫﯽ ﺧﻼص ﻣﺮا‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪ ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ از‪ :‬ﺧﺮ‪ ،‬ﺑﺰرگ ‪ +‬آس )ه ‪ .‬م‪ (.‬ﻟﻐﺘًﺎ آﺳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫آﺧﺮ ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاس‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( زاج ﺳﻮر‪ .‬ﻃﻌﺎم وﻻدت‪ُ .‬ﺧﺮس‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮس در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاس‪.‬‬



‫]َخ ر را[ )ع ص( ﺧﻢ ﻓﺮوش‪ .‬ﺧﻢ ﮔﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاس‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻣﻮﻻي ﻋﺘﺒﮥ ﺑﻦ ﻏﺰوان و از ﻣﻬﺎﺟﺮان و ﺑﺪري ﺑﻮد‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه چ ﻟﯿﺪن ص‪.(224‬‬ ‫ﺧﺮاس‪.‬‬



‫ِا)خ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻗﺎﻗﺎزان ﺑﺨﺶ ﺿـﯿﺎءآﺑﺎد ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻗﺰوﯾﻦ‪ .‬اﯾﻦ ده در ﻧﻮدﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺿﯿﺎءآﺑﺎد و ‪18‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫راه ﻋﻤﻮﻣﯽ واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ آﻧﺠـﺎ ‪ 55‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﻏﯿﺎﺛﻮﻧـﺪ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ در زﻣﺴـﺘﺎن ﺑﻪ ارس آﺑﺎد ﻣﯽ روﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(1‬‬ ‫ﺧﺮاﺳﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﻣﺸـﺮق اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻐﺮب ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )از آﻧﻨﺪراج( )ﻣﻔﺎﺗﯿﺢ( ‪:‬‬ ‫از ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﺮد ﻣﻪ ﻃﺎووس وش ﺳﻮي ﺧﺎور ﻣﯿﺨﺮاﻣـﺪ ﺷﺎد و ﺧﻮش‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬ﻣﻬﺮ دﯾـﺪم ﺑﺎﻣـﺪادان ﭼﻮن ﺷـﺘﺎﻓﺖ از ﺧﺮاﺳﺎن ﺳﻮي ﺧﺎور‬ ‫ﻣﯽ ﺷﺘﺎﻓﺖ‪.‬رودﮐﯽ ||‪ .‬ﺧﻮرﺷﯿﺪ‪) .‬از ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺮ ﺟﻨﺎﺑﺖ ﻧﻪ ﺟﺎﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ ﺧﻮر آﺳﺎن ﺧﺮاﺳﺎن ﮐﺠﺎ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺳﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( در اﺳﺎﻃﯿﺮ ﻗﺪﯾﻢ ﻣﺎ ﻧﺎم ﺷـﻬﺮﻫﺎ را ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﻧﺎم ﺷـﺨﺺ ﺳﺎزﻧﺪهء آن ﻣﯽ ﺷـﻤﺮدﻧﺪ و ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ آرد‪ :‬ﺧﺮاﺳﺎن ﭘﺴـﺮ ﻋﺎﻟﻢ و ﻋﺎﻟﻢ ﭘﺴﺮ‬ ‫ﺳﺎم اﺳﺖ و ﻋﺮاق ﭘﺴﺮ ﺧﺮاﺳﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه چ ﻟﯿﺪن ص ‪.(27‬‬ ‫ﺧﺮاﺳﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﺧﺮاﺳﺎن در زﺑﺎن ﻗﺪﯾﻢ)‪ (1‬ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﺎور زﻣﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﺳﻢ در اواﺋﻞ ﻗﺮون وﺳﻄﯽ ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﺑﺮ ﺗﻤﺎم اﯾﺎﻻت اﺳﻼﻣﯽ‬ ‫ﮐﻪ در ﺳـﻤﺖ ﺧـﺎور ﮐﻮﯾﺮ ﻟﻮت ﺗـﺎ ﮐﻮﻫﻬـﺎي ﻫﻨـﺪ واﻗﻊ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬اﻃﻼـق ﻣﯽ ﮔﺮدﯾـﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﻤﺎم ﺑﻼد ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ را در ﺷـﻤﺎل‬ ‫ﺧـﺎوري ﺑﻪ اﺳـﺘﺜﻨﺎي ﺳﯿﺴـﺘﺎن و ﻗﻬﺴـﺘﺎن در ﺟﻨﻮب ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷـﺪ‪ .‬ﺣـﺪود ﺧﺎرﺟﯽ ﺧﺮاﺳﺎن در آﺳـﯿﺎي وﺳـﻄﯽ ﺑﯿﺎﺑﺎن ﭼﯿﻦ و ﭘﺎﻣﯿﺮ و از‬ ‫ﺳﻤﺖ ﻫﻨﺪ ﺟﺒﺎل ﻫﻨﺪوﮐﺶ ﺑﻮد‪ (2).‬وﻟﯽ ﺑﻌـﺪﻫﺎ اﯾﻦ ﺣـﺪود ﻫﻢ دﻗﯿﻘﺘﺮ و ﻫﻢ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﮔﺮدﯾﺪ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺧﺮاﺳﺎن ﮐﻪ ﯾﮑﯽ‬ ‫از اﯾﺎﻻت اﯾﺮان در ﻗﺮون وﺳـﻄﯽ ﺑﻮد از ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري از رود ﺟﯿﺤﻮن ﺑﻪ آﻧﻄﺮف را ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ وﻟﯽ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺗﻤﺎم ارﺗﻔﺎﻋﺎت‬ ‫ﻣـﺎوراي ﻫﺮات را ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﻗﺴﻢ ﺷـﻤﺎل ﺑـﺎﺧﺘﺮي اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن اﺳﺖ‪ ،‬در ﺑﺮداﺷﺖ‪ .‬ﻣﻊ اﻟﻮﺻﻒ ﺑﻼـدي ﮐﻪ در ﻣﻨﻄﻘﻪء ﻋﻠﯿﺎي رود ﺟﯿﺤﻮن‪،‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ در ﻧـﺎﺣﯿﻪء ﭘـﺎﻣﯿﺮ واﻗﻊ ﺑﻮدﻧـﺪ؛ در ﻧﺰد اﻋﺮاب ﻗﺮون وﺳـﻄﯽ ﺟﺰء ﺧﺮاﺳـﺎن‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ داﺧـﻞ در ﺣـﺪود آن اﯾﺎﻟﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﺪﻧـﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﺎﻟﺖ ﺧﺮاﺳﺎن در دورهء اﻋﺮاب‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ در ﻗﺮون وﺳـﻄﯽ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻗﺴـﻤﺖ )ﭼﻬﺎر رﺑﻊ( ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﻣﯽ ﮔﺮدﯾـﺪ و ﻫﺮ رﺑﻌﯽ ﺑﻨﺎم ﯾﮑﯽ از ﭼﻬﺎر‬ ‫ﺷﻬﺮ ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ در زﻣﺎﻧﻬـﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺮﺳـﯽ آن رﺑﻊ ﯾﺎ ﮐﺮﺳـﯽ ﺗﻤﺎم اﯾﺎﻟﺖ واﻗﻊ ﮔﺮدﯾﺪﻧـﺪ و ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧـﺪ از‪ :‬ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪ ،‬ﻣﺮو‪ ،‬ﻫﺮات و‬ ‫ﺑﻠﺦ‪ .‬ﭘﺲ از ﻓﺘﻮﺣﺎت اول اﺳـﻼﻣﯽ‪ ،‬ﮐﺮﺳـﯽ اﯾﺎﻟﺖ ﺧﺮاﺳﺎن ﻣﺮو و ﺑﻠﺦ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻌﺪﻫﺎ اﻣﺮاي ﺳﻠﺴﻠﻪء ﻃﺎﻫﺮﯾﺎن ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ ﺧﻮد را‬ ‫ﺑﻨﺎﺣﯿﻪء ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺑﺮده؛ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر را ﮐﻪ ﺷﻬﺮ ﻣﻬﻤﯽ در ﻏﺮﺑﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ اﻣﺎرت ﺧﻮﯾﺶ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪) .‬از ﺳﺮزﻣﯿﻨﻬﺎي‬ ‫ﺧﻼﻓﺖ ﺷـﺮﻗﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺎرﺳﯽ ص ‪ .(409 ،408‬آﻧﭽﻪ در ﻓﻮق ﮔـﺬﺷﺖ وﺿﻊ ﺧﺮاﺳـﺎن ﺑﮕﺬﺷـﺘﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ و اﻣـﺎ ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﻫﺮات‬ ‫ﺑﺴﺎل ‪ 1249‬ه ‪.‬ق ‪ .‬ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﻪ دو ﻗﺴـﻤﺖ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺷـﺪ‪ ،‬ﻗﺴـﻤﺘﯽ ﮐﻪ در ﻣﻐﺮب ﻫﺮﯾﺮود واﻗﻊ ﺑﻮد؛ ﺟﺰء اﯾﺮان و ﻗﺴـﻤﺖ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن‬ ‫ﺿﻤﯿﻤﻪ ﮔﺮدﯾـﺪ و ﯾﮑﯽ از ﭼﻬـﺎر اﯾـﺎﻟﺖ اﯾﺮان ﻧـﺎم ﮔﺮﻓﺖ و اﯾـﺎﻟﺖ ﺧﺮاﺳـﺎن )ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺮاﺳـﺎن واﻗـﻊ در ﻏﺮب ﻫﺮﯾﺮود( ﺑﺤـﺪود زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﺷﻤﺎل‪ :‬ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ و ﻗﺴـﻤﺘﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ از آن ﺟﺪا ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺸـﺮق‪ :‬ﻋﺮاق ﻋﺠﻢ و اﺳﺘﺮآﺑﺎد‪ ،‬ﻃﻮل آن از ﺷـﻤﺎل ﺑﺠﻨﻮب ‪ 800‬و از ﻣﺸﺮق‬ ‫ﺑﻤﻐﺮب ‪ 480‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ و ﻣﺴـﺎﺣﺖ آن ﻗﺮﯾﺐ ‪ 220000‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ )ﻗﺪري ﺑﺰرﮔﺘﺮ از اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬زﻣﯿﻦ ﺧﺮاﺳﺎن ﻋﻤﻮﻣًﺎ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و‬ ‫ارﺗﻔﺎع ﮐﻮﻫﻬﺎي آن در ﺷـﻤﺎل و ﻣﺸـﺮق ﺑﯿﺸﺘﺮ و اﻣﺘﺪاد آﻧﻬﺎ ﻋﻤﻮﻣًﺎ از ﺷـﻤﺎل ﻏﺮﺑﯽ ﺑﺠﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ اﺳﺖ و دره ﻫﺎي ﭘﺮ آب و ﺣﺎﺻﻠﺨﯿﺰ‬ ‫ﺑﯿﻦ اﯾﻦ رﺷـﺘﻪ ﻫـﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ در ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﻬﺎ ﻣﺮاﮐﺰ ﭘﺮﺟﻤﻌﯿﺘﯽ ﭘﯽ درﭘﯽ دﯾـﺪه ﻣﯿﺸﻮد و اﯾﻦ ﻣﺮاﮐﺰ ﺳﺎﺑﻘًﺎ آﺑﺎدﺗﺮ و ﭘﺮﺟﻤﻌﯿﺖ ﺗﺮ‬ ‫ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻧﯿﺰ ﮐﻮﻫﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺷـﻤﺎل واﻗﻊ ﺷﺪه‪ ،‬ﭘﻮﺷـﯿﺪه از ﺟﻨﮕﻞ ﺑﻮده و ﺑﻘﺎﯾﺎي آن ﺟﻨﮕﻠﻬﺎ ﻫﻨﻮز دﯾﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬در ﻣﻐﺮب ﺧﺮاﺳﺎن‪،‬‬ ‫ﮐﻮﯾﺮ ﻧﻤﮏ و در ﺟﻨﻮب ﮐﻮﯾﺮ ﻟﻮت واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬دره ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ اﯾﺎﻟﺖ واﻗﻊ ﺷـﺪه از ﺷـﻤﺎل ﺑﺠﻨﻮب ﺑﺪﯾﻦ ﻗﺮارﻧﺪ‪ -1 :‬درهء ﻗﻮﭼﺎن‪،‬‬ ‫ﺷﯿﺮوان و ﺑﺠﻨﻮرد‪ -2 .‬درهء ﺳﺒﺰوار‪ ،‬ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر و ﻣﺸﻬﺪ‪ -3 .‬درهء ﻗﺎﯾﻨﺎت و ﺑﯿﺮﺟﻨـﺪ‪ .‬رودﻫﺎي ﻣﻬﻤﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺗﺮك و ﮔﺮﮔﺎن و ﮐﺸﻒ رود‬ ‫و رود اﺑﺮﯾﺸﻢ )ﻗﺮاﺳﻮ( در آن ﺟﺎري و ﻗﺴـﻤﺘﯽ از آﻧﻬﺎ ﺑﻤﺼﺮف زراﻋﺖ ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬ﮐﺮﺳﯽ آن ﻣﺸﻬﺪ و ﺷﻬﺮﻫﺎي آن‪ :‬ﺳﺮﺧﺲ‪ ،‬دره ﮔﺰ‪،‬‬ ‫ﻗﻮﭼـﺎن‪ ،‬ﺑﺠﻨﻮرد‪ ،‬ﻧﯿﺸـﺎﺑﻮر‪ ،‬ﺟﻮﯾﻦ‪ ،‬ﺳﺒﺰوار‪ ،‬اﺳـﻔﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺟـﺎم‪ ،‬ﺑـﺎﺧﺰر‪ ،‬ﺧﻮاف‪ ،‬ﺗﺮﺑﺖ ﺣﯿـﺪرﯾﻪ‪ ،‬ﺗﺮﺷـﯿﺰ‪ ،‬ﻓﺮدوس‪ ،‬ﮔﻠﺸﻦ )ﻃﺒﺲ(‪ ،‬ﻗﺎﯾﻨﺎت‪،‬‬ ‫ﺷﺎﻫﺮود‪ ،‬ﺳـﻤﻨﺎن و داﻣﻐﺎن اﺳﺖ‪) .‬از ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﯿﻬﺎن ص ‪ .(210 ،179‬ﺻﺎﺣﺐ ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ آرد‪ :‬ﺧﺮاﺳﺎن ﻧﺎﺣﯿﺖ ﻣﺸـﺮق وي‬ ‫ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎﻧﺴﺖ و ﺟﻨﻮب وي ﺑﻌﻀـﯽ از ﺣﺪود ﺧﺮاﺳﺎﻧﺴﺖ و ﺑﻌﻀﯽ ﺑﯿﺎﺑﺎن ﮐﺮﮐﺲ ﮐﻮه و ﻣﻐﺮب وي ﻧﻮاﺣﯽ ﮔﺮﮔﺎن اﺳﺖ و ﺣﺪود ﻏﻮر‬ ‫و ﺷﻤﺎل رود ﺟﯿﺤﻮن اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﺰرگ ﺑﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪء ﺑﺴﯿﺎر و ﻧﻌﻤﺘﯽ ﻓﺮاخ و ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯿﺎﻧﻪء آﺑﺎداﻧﯽ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ و اﻧﺪر وي‬ ‫ﻣﻌـﺪﻧﻬﺎي زرﺳﺖ و ﺳـﯿﻢ و ﮔﻮﻫﺮﻫﺎي ﮐﯽ از ﮐﻮه ﺧﯿﺰد و از اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﺖ اﺳﺐ ﺧﯿﺰد و ﻣﺮدﻣﺎن ﺟﻨﮕﯽ و در ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎﻧﺴﺖ و از او ﺟﺎﻣﻪء‬ ‫ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﯿﺰد زر و ﺳﯿﻢ و ﭘﯿﺮوزه و داروﻫﺎ و اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻫﻮاي درﺳﺖ و ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻗﻮي و ﺗﻦ درﺳﺖ و ﭘﺎدﺷﺎي ﺧﺮاﺳﺎن‬ ‫اﻧـﺪر ﻗـﺪﯾﻢ ﺟـﺪا ﺑـﻮدي و ﭘﺎدﺷـﺎي ﻣـﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ ﺟـﺪا و اﮐﻨﻮن ﻫﺮ دو ﯾﮑﯽ اﺳﺖ و اﻣﯿﺮ ﺧﺮاﺳـﺎن ﺑﺒﺨـﺎرا ﻧﺸـﯿﻨﺪ و از آل ﺳﺎﻣـﺎﻧﺴﺖ و از‬ ‫ﻓﺮزﻧـﺪان ﺑﻬﺮام ﭼﻮﺑﯿﻦ و اﯾﺸﺎن را »ﻣﻠﮏ ﻣﺸـﺮق« ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و اﻧـﺪر ﻫﻤﻪء ﺧﺮاﺳﺎن ﻋﻤﺎل او ﺑﺎﺷـﻨﺪ و اﻧـﺪر ﺣـﺪﻫﺎي ﺧﺮاﺳﺎن ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎﻧﻨﺪ و‬ ‫اﯾﺸﺎن را »ﻣﻠﻮك اﻃﺮاف« ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪) .‬از ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ چ داﻧﺸـﮕﺎه ص ‪ : (89 ، 88‬ﺧـﺪاﯾﮕﺎن ﺧﺮاﺳﺎن و آﻓﺘﺎب ﮐﻤﺎل ﮐﻪ وﻗﻒ ﮐﺮد ﺑﺮ او‬ ‫ذواﻟﺠﻼل ﻋﺰ و ﺟﻼل‪ .‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬از ﻫﻤﻪ ﺷﺎﻫﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﻟﺸﮑﺮ ﮐﻪ آورد و ﮐﻪ ﺑﺮد از ﻋﺮاق اﻧﺪر ﺧﺮاﺳﺎن وز ﺧﺮاﺳﺎن در ﻋﺮاق‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪.‬‬ ‫ﺳﻼم ﮐﻦ ز ﻣﻦ اي ﺑﺎد ﻣﺮ ﺧﺮاﺳﺎن را‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺧﺎك ﺧﺮاﺳﺎن ﮐﻪ ﺑﻮد ﺟﺎي ادب ﻣﻌﺪن دﯾﻮان ﻧﺎﮐﺲ اﮐﻨﻮن ﺷﺪ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺑﻨﺎﻟﻢ‬ ‫ﺑﺘﻮ اي ﻋﻠﯿﻢ ﻗﺪﯾﺮ ز اﻫﻞ ﺧﺮاﺳﺎن ﺻﻐﯿﺮ و ﮐﺒﯿﺮ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﻗﺪ ذﮐﺮﻧﺎ ﻓﯽ ﮐﺘﺎب ﻓﻨﻮن اﻟﻤﻌﺎرف‪ ...‬ﻣﺎذﻫﺒﺖ اﻟﯿﻪ اﻟﻔﺮس و اﻟﺒﺴﻂ ﻓﯽ ﻗﺴﻤﮥ‬ ‫اﻟﻤﻌﻤﻮر ﻣﻦ اﻻـرض و ﻧﺴـﻤﯿﻬﻢ ﻣﺸـﺎرق اﻻـرض و ﻣﺎﻗـﺎرب و ذﻟـﮏ ﻣﻦ ﻣﻤﻠﮑﺘﻬﺎ ﺧﺮاﺳﺎن و ﺧﺮ اﻟﺸـﻤﺲ ﻓﺎﺿﺎﻓﻮا ﻣﻮاﺿﻊ اﻟﻤﻄﻠﻊ اﻟﯿﻬﺎ‪.‬‬ ‫)اﻟﺘﻨﺒﯿﻪ اﻻﺷـﺮاف ﻣﺴﻌﻮدي(‪ .‬رﻫﺮوم ﻣﻘﺼﺪ اﻣﮑﺎن ﺑﺨﺮاﺳﺎن ﯾﺎﺑﻢ ﺗﺸﻨﻪ ام ﻣﺸﺮب اﺣﺴﺎن ﺑﺨﺮاﺳﺎن ﯾﺎﺑﻢ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼﻪ ﺳﺒﺐ ﺳﻮي ﺧﺮاﺳﺎن‬ ‫ﺷـﺪﻧﻢ ﻧﮕﺬارﻧـﺪ ﻋﻨـﺪﻟﯿﺒﻢ ﺑﮕﻠﺴـﺘﺎن ﺷـﺪﻧﻢ ﻧﮕﺬارﻧـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬آن ﮐﻌﺒﻪء وﻓـﺎ ﮐﻪ ﺧﺮاﺳـﺎﻧﺶ ﻧـﺎم ﺑـﻮد اﮐﻨﻮن ﺑﭙـﺎي ﭘﯿـﻞ ﺣﻮادث ﺧﺮاب‬ ‫ﺷﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻋﺎج ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن و ﺗﺤﻔﻪ ﻫﺎي ﭼﯿﻦ و ﭘﻮﺳﺘﯿﻨﻬﺎي ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻣﺤﺎﺳﻦ اﺻـﻔﻬﺎن ص ‪ .(|| 53‬ﻧﺎم ﭘﺮده اي ﺑﻮده اﺳـﺖ‬ ‫از ﭘﺮده ﻫـﺎي ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ‪ :‬آواز ﺧـﻮش از ﮐـﺎم و دﻫـﺎن و ﻟﺐ ﺷـﯿﺮﯾﻦ ﮔﺮ ﻧﻐﻤﻪ ﮐﻨـﺪ ور ﻧﮑﻨـﺪ دل ﺑﻔﺮﯾﺒـﺪ در ﭘﺮدهء ﻋﺸـﺎق و ﺧﺮاﺳـﺎن و‬ ‫ﺣﺠﺎزﺳﺖ از ﺣﻨﺠﺮهء ﻣﻄﺮب ﻣﮑﺮوه ﻧﺰﯾﺒﺪ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷﯿﻪ ﺑﺮﻫﺎن آﻣﺪه‪ :‬در »ﭘﻬﻠﻮي« ‪)xvarasan‬ﻣﺸﺮق( »ﻣﺴﯿﻨﺎ‬ ‫‪ :«139:2‬ﺧﻮﺷﺎ ﺟﺎﯾﺎ ﺑﺮوﺑﻮم ﺧﺮاﺳﺎن درو ﺑﺎش و ﺟﻬﺎن را ﻣﯽ ﺧﻮر آﺳﺎن زﺑﺎن ﭘﻬﻠﻮي ﻫﺮ ﮐﻮ ﺷﻨﺎﺳﺪ ﺧﺮاﺳﺎن آن ﺑﻮد ﮐﺰ وي ﺧﻮر آﺳﺪ‬ ‫ﺧﻮر آﺳـﺎن را ﺑﻮد ﻣﻌﻨﯽ ﺧﻮر آﯾـﺎن ﮐﺠﺎ از وي ﺧﻮر آﯾـﺪ ﺳﻮي اﯾﺮان‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ ص ‪ .(171‬و رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ‪) :‬اﺳـﺎس ﻓﻘﻪ اﻟﻠﻐﻪء‬ ‫اﯾﺮاﻧﯽ ‪ 1:2‬ص ‪» ،(176‬ﺧﺮاﺳﺎن‪ ،‬ﺗﻔﺴـﯿﺮه اﻟﻤﺸـﺮق«‪» ،‬ﻣﻔﺘﺎح اﻟﻌﻠﻮم ﺧﻮارزﻣﯽ ص ‪) .«72‬از ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن چ ﻣﻌﯿﻦ(‪ .‬در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان‬ ‫ﺗﻌﺎﺑﯿﺮ ﻟﻐﻮي ﭼﻨـﺪي ﺑﺮاي آن ﺷـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺟﻨﺒﻪء ﻋﻠﻤﯽ ﻧـﺪارد‪ ،‬از آن ﻣﯿﮕﺬرﯾﻢ‪ - (2) .‬ﯾـﺎﻗﻮت‪ ،‬ﺧﺮاﺳﺎن را از ﻟﺤﺎظ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻮﺻـﯿﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺮاﺳـﺎن ﺑﻼد وﺳـﯿﻌﯽ اﺳﺖ و ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺣـﺪ آن ﺣـﺪود ﻋﺮاق ازاذوار ﻗﺼـﺒﻪء ﺟﻮﯾﻦ و ﺑﯿﻬﻖ اﺳﺖ و آﺧﺮﯾﻦ‬ ‫ﺣﺪش از ﺣﺪود ﻫﻨﺪ و ﻃﺨﺎرﺳـﺘﺎن و ﻏﺰﻧﻪ و ﺳﺠﺴـﺘﺎن و ﮐﺮﻣﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﻧﻮاﺣﯽ ﺟﺰء ﺧﺮاﺳﺎن ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از اﻃﺮاف ﺣﺪود‬ ‫آن ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺧﺮاﺳﺎن ﻣﺸـﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪ ،‬ﻫﺮات‪ ،‬ﻣﺮو )ﻣﺮو ﻗﺼﺒﻪ آن ﺑﻮده اﺳﺖ(‪ ،‬ﺑﻠﺦ‪،‬‬ ‫ﻃﺎﻟﻘﺎن‪ ،‬ﻧﺴﺎ‪ ،‬اﺑﯿﻮرد و ﺳـﺮﺧﺲ و آﻧﭽﻪ از ﺷـﻬﺮﻫﺎي زﯾﺮ ﻧﻬﺮ ﺟﯿﺤﻮن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺎره اي از ﻣﺮدم اﻋﻤﺎل ﺧﻮارزم را از ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﺧﺮاﺳﺎن‬ ‫ﻣﯽ آورﻧـﺪ و ﺣﺘﯽ ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ را ﺟﺰء آن ﻣﯽ داﻧﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﯾﺎﻗﻮت از ﻗﻮل ﺑﻼذري ﻣﯽ آورد ﮐﻪ ﺧﺮاﺳﺎن ﭼﻬﺎر رﺑﻊ‬ ‫ﺑﻮده ﺑـﺪﯾﻦ ﻗﺮار‪ :‬رﺑﻊ اول اﯾﺮان ﺷـﻬﺮ و آن ﻧﯿﺸـﺎﺑﻮر‪ ،‬ﻗﻬﺴـﺘﺎن‪ ،‬ﻃﺒﺴﺎن‪ ،‬ﻫﺮات‪ ،‬ﺑﻮﺷـﻨﺞ‪ ،‬ﺑﺎدﻏﯿﺲ و ﻃﻮس ﮐﻪ اﺳﻢ آن ﻃﺎﺑﺮان اﺳﺖ‪ ،‬رﺑﻊ‬ ‫دوم ﻣﺮوﺷﺎﻫﺠﻬﺎن‪ ،‬ﺳـﺮﺧﺲ‪ ،‬ﻧﺴﺎ و اﺑﯿﻮرد‪ ،‬ﻣﺮواﻟﺮود‪ ،‬ﻃﺎﻟﻘﺎن‪ ،‬ﺧﻮارزم و آﻣﻞ ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﺷﻬﺮ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﺮ ﻧﻬﺮ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬رﺑﻊ ﺳﻮم در‬ ‫ﻏﺮب ﻧﻬﺮ ﺟﯿﺤﻮن اﺳﺖ و ﺑﯿﻦ آﻧﺠـﺎ ﺗـﺎ ﻧﻬﺮ ﻫﺸﺖ ﻓﺮﺳـﺦ راه اﺳﺖ و ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﻓﺎرﯾـﺎب‪ ،‬ﺟﻮزﺟـﺎن‪ ،‬ﻃﺨﺎرﺳـﺘﺎن ﻋﻠﯿـﺎ‪ ،‬ﺧﺴﺖ‪ ،‬اﻧـﺪراﺑﻪ‪،‬‬ ‫ﺑﺎﻣﯿﺎن‪ ،‬ﺑﻐﻼن‪ ،‬واﻟﺞ )ﺷـﻬﺮ ﻣﺰاﺣﻢ ﺑﻦ ﺑﺴـﻄﺎم(‪ ،‬رﺳﺘﺎق ﺑﯿﻞ و ﺑﺪﺧﺸﺎن )ﻣﺪﺧﻞ ﻣﺴﺎﻓﺮان ﺗﺒﺖ( اﺳﺖ و از اﻧﺪراﺑﻪ ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﮑﺎﺑﻞ ﻣﯽ روﻧﺪ‬ ‫و ﺗﺮﻣﺬ و آن در ﺷﺮق ﺑﻠﺦ اﺳﺖ و ﺻﻐﺎﻧﯿﺎن‪ ،‬ﻃﺨﺎرﺳﺘﺎن ﺳﻔﻠﯽ ﺧﻠﻢ و ﺳﻤﻨﺠﺎن‪ ،‬رﺑﻊ ﭼﻬﺎرم ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ ﺑﺨﺎري‪ ،‬ﺷﺎس )ﭼﺎچ(‪ ،‬ﻃﺮازﺑﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺻﻐﺪ‪ ،‬ﻫﻮﮐﺶ‪ ،‬ﻧﺴﻒ‪ ،‬روﺑﺴـﺘﺎن‪ ،‬اﺷﺮوﺳـﻨﻪ‪ ،‬ﺳـﯿﺎم ﻗﻠﻌﻪ اﻟﻤﻘﻨﻊ‪ ،‬ﻓﺮﻏﺎﻧﻪ و ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪ‪ .‬ﯾﺎﻗﻮت ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﻗﻮل ﺻـﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ و ﺻـﺤﯿﺢ‬ ‫ﻫﻤـﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ در اول ﮔـﺬﺷﺖ و آﻧﭽﻪ ﺑﻼـذري آورده از ﻣﻀـﻤﻮﻣﺎت واﻟﯽ ﺧﺮاﺳـﺎﻧﺴﺖ‪ .‬ﺧﺮاﺳـﺎن ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 31‬ه ‪.‬ق ‪ .‬در اﯾـﺎم ﻋﺜﻤـﺎن‬ ‫ﺑﺴـﺮﮐﺮدﮔﯽ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮﺑﻦ ﮐﺮﯾﺰ ﮔﺸﻮده ﺷﺪ و اراﺿـﯽ اﻏﻠﺐ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﻔﺘﻮح اﻟﻌﻨﻮة اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺮاﺳﺎﻧﯿﺎن ﺑﻪ اﺑﺘﺪاي ﮔﺸﻮدن ﻣﺴـﻠﻤﯿﻦ‬ ‫از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻄﻮع در ﺑﻌﻀـﯽ از ﺑﻼد ﮔﺮدن ﺑﻪ اﺳـﻼم ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﺗﺎ زﻣﺎن اﺑﻮﻣﺴﻠﻢ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ رﻓﺘﺎر ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ‬ ‫آﻧﮑﻪ اﺑﻮﻣﺴـﻠﻢ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ ﻗﯿﺎم ﮐﺮد و آﻧﺎن از ﭘﯿﺮوان او ﮔﺸـﺘﻨﺪ‪ .‬درﺑﺎرهء ﺧﺮاﺳﺎن دو ﺣﺪﯾﺚ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮑﯽ از آن دو را ﺷـﺮﯾﮏ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ‬ ‫ﻧﻘـﻞ ﮐﺮده‪» :‬ﺧﺮاﺳـﺎن ﮐﻨﺎﻧـﮥ اﷲ اذا ﻏﻀﺐ ﻋﻠﯽ ﻗﻮم رﻣـﺎﻫﻢ ﺑﻬﻢ« و دﯾﮕﺮ آن اﺳﺖ‪» :‬ﻣﺎﺧﺮﺟﺖ ﻣﻦ ﺧﺮاﺳﺎن راﯾـﮥ ﻓﯽ ﺟﺎﻫﻠﯿـﮥ و اﻻﺳـﻼم‬ ‫ﻓﺮدت ﺣﺘﯽ ﺗﺒﻠﻎ ﻣﻨﺘﻬﺎﻫـﺎ«‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان(‪ .‬ﺑﺮاي اﻃﻼـع از ﻧـﺎم اﻣﺮاي ﻋﺮﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﺮاﺳﺎن ﺗﺎ دورهء ﻃﺎﻫﺮﯾﺎن ﺣﮑﻢ راﻧﺪﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زﯾﻦ‬ ‫اﻻﺧﺒـﺎر ﮔﺮدﯾﺰي چ ﺳـﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴـﯽ رﺟـﻮع ﺷـﻮد‪ .‬ﺣﻤـﺪاﷲ ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ درﺑـﺎرهء ﺣـﺪود ﺧﺮاﺳـﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ آورد‪ :‬در او ﭼﻨـﺪ ﺷـﻬﺮ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﺣﺪودش ﺗﺎ ﺑﺎوﻻﯾﺎت ﻗﻬﺴـﺘﺎن‪ ،‬ﻗﻮﻣﺲ‪ ،‬ﻣﺎزﻧﺪران و ﻣﻔﺎزهء ﺧﻮارزم ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻘﻮق دﯾﻮاﻧﯿﺶ در زﻣﺎن ﺳﺎﺑﻖ داﺧﻞ اﯾﺮان ﺑﻮدي‪ .‬در‬ ‫ﻋﻬـﺪ ﻃﺎﻫﺮﯾﺎن ﻗﺮﯾﺐ ﻫﺰار ﺗﻮﻣﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در زﻣﺎن دوﻟﺖ ﻣﻐﻮل ﭼﻮن اﮐﺜﺮ اوﻗﺎت وزراء و ﮐﺘﺎب دﯾﻮان اﻋﻠﯽ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ ﺑﻮده اﻧـﺪ‪،‬‬ ‫ﺧﺮاﺳﺎن‪ ،‬ﻗﻬﺴـﺘﺎن‪ ،‬ﻗﻮﻣﺲ‪ ،‬ﻣﺎزﻧﺪران و ﻃﺒﺮﺳﺘﺎن را ﻣﻤﻠﮑﺘﯽ ﻋﻠﯿﺤﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ و ﺣﺴﺎﺑﺶ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﭼﯿﺰي ﺑﺮ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻋﺮض ﻣﯽ‬ ‫ﮐﺮده و ﺑـﺪﯾﻦ ﺣﯿﻠﻪ ﻫﺮ ﺳﺎل ﺑﻤﺪد ﺧﺮج ﻟﺸـﮑﺮﯾﺎن ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﯿﺴﺖ ﺗﻮﻣﺎن از اﯾﻦ وﻻﯾﺖ ﻣﯽ ﺳـﺘﺪه اﻧﺪ؛ ﺗﺎ در ﻋﻬﺪ ﺳـﻠﻄﺎن اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ وزﯾﺮ‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻏﯿﺎث اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ رﺷـﯿﺪي ﻃﺎب ﺛﺮاه ﺑﺮ اﯾﻦ ﺣﺎل اﻃﻼع ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬دﯾﮕﺮ وﺟﻮﻫﯽ از اﯾﻦ وﻻﯾﺎت ﺑﺪﯾﺸﺎن ﻧﺪاد و ﺑﺮ آن ﺑﻮد ﮐﻪ آن‬ ‫ﻣﻤﻠﮑﺖ را اﻣﻮال ﻣﻌﯿﻦ ﮔﺮداﻧﯿـﺪه و اﺧﺮاﺟـﺎت ﻣﻘﺮري وﻻﯾـﺎت و اﻗﻄﺎع ﻟﺸـﮑﺮﻫﺎ و دﯾﮕﺮ ﻣﺼﺎﻟـﺢ آﻧﺠﺎﯾﯽ را وﺿﻊ ﮐﺮده ﻣﺎﺑﻘﯽ را ﺑﻮﺟﻪ‬ ‫ﺧﺰاﻧﻪء ﻋﺎﻣﺮه داﺧﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎن اﯾﻦ وﻻﯾﺎت ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬زﻣﺎن اﻣﺎﻧﺶ ﻧﺪاد و ﺑﺮ آن ﻗﺮار ﻧﻤﺎﻧﺪ‪) .‬از ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب چ ﻟﻨﺪن ص ‪.(147‬‬ ‫ﺧﺮاﺳﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﻧﺠﻒ آﺑﺎد ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﯿﺠﺎر‪ .‬واﻗﻊ در ‪12‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﻧﺠﻒ آﺑﺎد ﮐﻨﺎر راه ﻣﺎﻟﺮو ﻧﺠﻒ آﺑﺎد‬ ‫ﺑﻪ ﺷـﯿﺮﮐﺶ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ و داراي ‪ 95‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﮐﺮد و ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﺴﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼت‬ ‫و ﻟﺒﻨﯿﺎت ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و از ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ‪ ،‬ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨﺪ‪ .‬راه آن‬ ‫ﻣﺎﻟﺮوﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺮاﺳﺎن ﭘﺸﺘﻪ‪.‬‬



‫]ُخ ُپ َت[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء ﺑﻠﻮك ﻃﺎرش دﻫﺴـﺘﺎن اﺷـﮑﻮر ﭘﺎﺋﯿﻦ ﺑﺨﺶ رودﺳـﺮ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻻﻫﯿﺠﺎن‪ .‬واﻗﻊ در ‪48‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب‬ ‫رودﺳﺮ و ‪5‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮك‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ و ﻣﻌﺘﺪل و داراي ﺷﺼﺖ ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪء ﮔﯿﻠﮑﯽ و ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﺴﺖ‪ .‬آب آن‬ ‫از ﭼﺸـﻤﻪء ﻣﺤﻠﯽ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼت‪ ،‬ارزن و ﻟﺒﻨﯿﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي ﮔﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو و ﺻـﻌﺐ اﻟﻌﺒﻮر ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺮاﺳﺎﻧﮕﯿﺮ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻓﺎﺗﺢ ﺧﺮاﺳﺎن‪ .‬ﻣﺎﻟﮏ ﺧﺮاﺳﺎن ‪ :‬اﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺰ ﺳﺮ ﺟﻮد ﺧﺮاﺳﺎﻧﮕﯿﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﭼﻮ ﻣﺤﻤﻮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺳﺎﻧﻠﻮ‪.‬‬



‫]ُخ ُل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ ﺟﺰء ﺑﺨﺶ اﺑﻬﺮرود ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن زﻧﺠـﺎن‪ .‬واﻗـﻊ در ‪25‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑـﺎﺧﺘﺮي اﺑﻬﺮ و ﺷـﺶ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫ﻗﺰوﯾﻦ ‪ -‬زﻧﺠﺎن‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در داﻣﻨﻪء ﮐﻮه واﻗﻊ و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ و داراي ‪ 551‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﺗﺮك و ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﺴﺖ‪ .‬آب آن از زه آب رود و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼـت‪ ،‬اﻧﮕﻮر و زردآﻟﻮ اﺳﺖ‪ .‬اﻫـﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸـﺎورزي‪ ،‬ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ‪ ،‬ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ ﮔـﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو و از‬ ‫ﻗﻬﻮه ﺧﺎﻧﻪء ﺻﺎﺋﯿﻦ ﻗﻠﻌﻪ واﻗﻊ در ﺳﺮ راه ﺷﻮﺳﻪء ﻗﺰوﯾﻦ ‪ -‬زﻧﺠﺎن ﻣﯽ ﺗﻮان اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺮاﺳﺎﻧﻠﻮ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 729‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ُخ ُل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺳﺮاﺳﮑﻨﺪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ .‬واﻗﻊ در ‪16‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺳﺮاﺳﮑﻨﺪ در ﻣﺴﯿﺮ راه آﻫﻦ ﻣﯿﺎﻧﻪ ﻣﺮاﻏﻪ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫دﻫﮑﺪه‪ ،‬ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘﺪل و داراي ‪ 567‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﺮك زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎﺗﺴﺖ‪.‬‬ ‫اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬داراي ﺑﯿﻤﺎرﺳـﺘﺎن و راه آﻫﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و در ﻧﺰدﯾﮏ آﺑﺎدي ﻗﻠﻌﻪ‬ ‫ﺧﺮاﺑﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻨﺎم ذوﻫﻨﮓ ﯾﺎ ﺿﺤﺎك‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺮاﺳﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]ُخ ِن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳــﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن آﺧﺘــﺎﭼﯽ ﺑﺨﺶ ﺣــﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن ﻣﻬﺎﺑــﺎد‪ .‬واﻗــﻊ در ‪36‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺧــﺎوري ﻣﻬﺎﺑـﺎد و‬ ‫‪19‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺷﻮﺳﻪء ﺑﻮﮔﺎن ﺑﻪ ﻣﯿﺎﻧﺪوآب‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ و داراي ‪ 62‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﺮدزﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب‬ ‫آﻧﺠﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼت‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑﺎت‪ ،‬ﺗﻮﺗﻮن و ﭼﻐﻨﺪر اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و از ﺻـﻨﺎﯾﻊ‬ ‫دﺳﺘﯽ ﺟﺎﺟﯿﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨﺪ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ‪ِ ،‬ا( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮاﺳﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﺑﻼد ﮐﺜﯿﺮه ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﻘﯿﺪهء اﻫﻞ ﻋﺮاق از ري ﺗﺎ ﻣﻄﻠﻊ ﺷﻤﺲ داﺧﻞ ﺧﺮاﺳﺎﻧﺴﺖ‪.‬‬ ‫)از اﻧﺴﺎب ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪ :‬ﺑﺒﺎزارﮔﺎﻧﯽ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯿﻢ ﺑﻪ رﻧﺞ اﻧﺪرون ﺑﯽ ﺗﻦ آﺳﺎﻧﯿﻢ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - .‬ﻃﯿﻦ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ؛ ﻗﺴﻤﯽ ﺧﺎك ﮐﻪ‬ ‫از ﺧﺮاﺳﺎن آرﻧﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻗﺴـﻤﯽ ﮐﺎﻏﺬ ﮐﻪ از ﮐﺘﺎن ﮐﺮدﻧﺪي‪) .‬اﺑﻦ ﻧﺪﯾﻢ ||(‪ .‬ﻧﺎم ﻃﻌﺎﻣﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )از‬ ‫آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﺑ ُﺨﺘﯽ‪ .‬ﻗﺴـﻤﯽ ﺷﺘﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬دﺳـﺘﻨﺒﻮ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﻮﯾﻪ ﺷﻮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬در ﺗـﺪاول‬ ‫اﻣﺮوز‪ ،‬ﻧﻮﻋﯽ ﺧﺮﺑﺰه‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( اﺻـﺮم ﺑﻦ ﺣﻮﺷﺐ ﻫﻤﺪاﻧﯽ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ از روات اﺳﺖ‪ .‬او از زﯾﺎدﺑﻦ ﺳـﻌﺪ و ﺟﺰ او رواﯾﺖ دارد و از او ﺣﺴﻦ ﺑﻦ رﺑﯿﻊ‪ .‬ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‬ ‫از ﺿﺎﯾﻊ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺣﺪﯾﺚ اﺳﺖ و دارﻣﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﻣﻌﯿﻦ ﺣﺎل اﺻـﺮم را در ﺣﺪﯾﺚ ﭘﺮﺳـﯿﺪم‪ ،‬او ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺻـﺮم ﺑﻦ ﺣﻮﺷﺐ‬ ‫ﮐﺬاﺑﺴﺖ و ﺧﺒﯿﺚ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ از ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎﻧﺴﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻗﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﺷﻮد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ ﯾﺴـﺎر ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﯾﻮب از ﺑﺰرﮔﺎن ﺑﻮد و ﺑﺸﺎم و ﻣﺼـﺮ ﻣﯽ ﮔﺸﺖ‪ .‬او از ﺛﻘﺎﺗﯽ ﭼﻮن اﺑﻦ ﻋﯿﻨﯿﻨﻪ و ﺟﺰ او‬ ‫اﺣﺎدﯾﺜﯽ دارد و اﻟﺒﺘﻪ اﺣﺎدﯾﺚ ﺑﺴﯿﺎري را ﻧﻘﻞ از اﯾﻦ دو اﺛﺒﺎت ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺣﺘﺠﺎج ﮐﺮد‪ .‬اﺑﻮﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻘﺎر ﺑﻪ رﻣﻠﻪ از وي‬ ‫ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد‪) .‬اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺮوان ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺷـﯿﺦ‪ .‬وي از ﮔﺮوﻫﯽ ﭼﻮن اﺑﻦ اﺑﯽ ذﯾﺐ ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮد و ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن از‬ ‫وي ﺣﺪﯾﺚ دارد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻋﻄﺎءﺑﻦ اﺑﻮﻣﺴـﻠﻢ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﯾﻮب ﺑﻌﻀـﯽ او را اﺑﻮﻣﺴـﻌﻮد ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬از راوﯾﺎﻧﺴﺖ‪ .‬اﺳﻢ ﭘﺪر او را ﺑﻌﻀﯽ ﻋﺒﺪاﷲ و‬ ‫ﺑﻌﻀـﯽ ﻣﯿﺴـﺮه آورده اﻧـﺪ‪ .‬او از ﺳـﻌﯿﺪﺑﻦ ﻣﺴـﯿﺐ و زﻫﺮي ﺣـﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ و ﻋﻠـﺖ اﯾـﻦ ﮐـﻪ وي را ﺧﺮاﺳـﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ؛ آن اﺳـﺖ ﮐﻪ‬ ‫دﯾﺮزﻣﺎﻧﯽ در ﺧﺮاﺳﺎن زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺮگ او ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 134‬ه ‪.‬ق ‪ .‬در ارﯾﺤﺎ روي داد و ﻧﻌﺶ او را ﺑﻪ ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺑﺮدﻧﺪ و ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﺑﮕﻮر‬ ‫ﺳﭙﺮدﻧﺪ‪ .‬او از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ اﺣﺎدﯾﺚ او ﭼﻨﺪان اﻋﺘﻤﺎد ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻣﻘﺎﺗﻞ ﺑﻦ ﺳﻠﯿﻤﺎن ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ ﻣﻮﻻي ازد‪ .‬اﺻﻞ او از ﺑﻠﺦ ﺑﻮد و ﺳﭙﺲ ﺑﺒﺼﺮه رﻓﺖ و ﺑﺪاﻧﺠﺎ درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬او ﻋﻠﻢ ﻗﺮآﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻮاﻓﻖ‬ ‫ﮐﺘـﺎب ﯾﻬـﻮدان ﺑﻮد از ﯾﻬﻮدان ﻓﺮاﮔﺮﻓﺖ و ﻧﯿﺰ او از ﻣﺸـﺒﻬﺎن ﺑﻮد و ﺧـﺪا را ﺑﻪ ﻣﺨﻠﻮق ﺧـﺪا ﺗﺸـﺒﯿﻪ ﻣﯿﮑﺮد‪ .‬اﺑﻮﺣﻨﯿﻔﻪ ﺑﻪ اﺑﻮﯾﻮﺳﻒ ﻗﺎﺿـﯽ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﯾﺎ ﯾﻮﺳﻒ اﺣﺬر ﺻﻔﯿﻦ ﻣﻦ ﺧﺮاﺳﺎن«‪ :‬اﻟﺠﻬﻤﯿﻪ و اﻟﻤﻘﺎﺗﻠﯿﻪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﻬﺸﻞ ﺑﻦ ﺳـﻌﯿﺪﺑﻦ وردان‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻋﺒﺪاﷲ‪ .‬از اﻫﻞ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯽ اﺻﻞ او از ﺑﺼـﺮﯾﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬از او داودﺑﻦ اﺑﯽ ﻫﻨﺪ‬ ‫و ﺿﺤﺎك ﺑﻦ ﻣﺰاﺣﻢ ﺣﺪﯾﺚ دارد و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻌﺎوﯾﻪء ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري از او ﻧﻘﻞ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ اﺣﺎدﯾﺚ ﺑﺴﯿﺎري ﺑﻪ ﺛﻘﺎت ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ از اﺣﺎدﯾﺚ آﻧﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﺳﺤﺎق ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ او را از ﮐﺎذﺑﺎن ﻣﯽ آورد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ ﻣﺤﻠﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َم ـَﺣ ْﻞ َل ‪ِ /‬ل[ )ِاخ(ﻣﺮﮐﺰ ﺑﻠﻮك ﺳﺎﺳـﯽ ﮐﻠﻮم اﺳﺖ در ﻧـﺎﺣﯿﻪء ﺑـﺎرﻓﺮوش‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬در ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿـﺎﯾﯽ اﯾﺮان‬ ‫آﻣـﺪه‪ :‬دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺳﺎﺳـﯽ ﮐﻠﻮم ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﺎﺑﻞ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪8500‬ﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﺑﺎﺑﻞ و ﯾﮏ ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺟﻨﻮب ﺷﻮﺳﻪء ﺑﺎﺑﻞ ﺑﻪ آﻣﻞ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در دﺷﺖ واﻗﻊ و آب و ﻫﻮاي آن ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺮﻃﻮب و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ و داراي ‪ 710‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺎزﻧـﺪراﻧﯽ و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آب آن از ﭼﺎه ارﺗﺰﺑﻦ و ﮐﻼرود و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‪ :‬ﭘﻨﺒﻪ‪ ،‬ﻏﻼت‪ ،‬ﺻـﯿﻔﯽ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺞ‪ ،‬ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﻣﺨﺘﺼـﺮي اﺑﺮﯾﺸـﻢ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﺪه اي از ﮔﻠﻪ داران آن ﻧﺎﺣﯿﻪ‪ ،‬ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن ﺑﻪ ﯾﯿﻼق ﺑﻨﺪﭘﯽ‬ ‫ﻣﯽ روﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺮاس ﺑﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺎﻟـﮏ و ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺧﺮاس‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﺮدون ﮐﺸﺎن و ﺧﺮاس ﺑﺎﻧﺎن ﺟﺎﯾﮕﺎه ﮔﺮدش ﭼﻮب ﮔﺮدون را و‬ ‫ﻣﯿﻞ ﺧﺮاس را ﺑﺮوﻏﻦ ﭼﺮب ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﺮﮐﺖ آن ﺑﻪ ﻧﺮﻣﯽ ﺑﻮد‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺳﺘﺮ‪.‬‬



‫]َخ َا َت[ )ِا( ﻣﻮذﯾـﺎت را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻣﻄﻠﻘـًﺎ‪ ،‬ﭼﻮن‪ :‬ﻣﺎر و ﻋﻘﺮب و زﻧﺒﻮر و ﻣﻮرﭼﻪ و اﻣﺜﺎل آن‪) (1).‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‬ ‫)از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻣﺨﻔﻒ ﺧﺮﻓﺴﺘﺮ‪ .‬ﺧﺴﺘﺮ‪ .‬ﺣﯿﻮان ﻣﻮذي آﻓﺮﯾـﺪهء اﻫﺮﻣﻦ‪ .‬ﺣﺸـﺮهء ﻣﻮذي‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ()‪ .(2‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮاﻓﺴﺘﺮ‬ ‫ﺷﻮد‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﭘﻬﻠﻮي ‪ ،xrafst(a)r‬اوﺳﺘﺎ ‪) .xrafstra‬اﺳﺎس ﻓﻘﻪ اﻟﻠﻐﻪء اﯾﺮاﻧﯽ ‪ 1:2‬ص ‪(2) .( 80‬‬ ‫ ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا در ذﯾـﻞ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪء آورده اﻧـﺪ‪ :‬و اﺳـﺘﻌﺎر اﺑﻮﺣﻨﯿﻔﻪ اﻟﺨﺮاﺳـﺘﯽ ﻟﻠﺤﺸـﺮات ﮐﻠﻬـﺎ‪) .‬ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬اﮔﺮ ﺷﻮاﻫـﺪي ﺑﺮاي‬‫ﺧﺮاﺳﺘﺮ ﭘﯿﺪا ﻧﺸﻮد ﮔﻤﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﺗﺼﺤﯿﻒ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺮاﺳﺘﯽ ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاس ﺧﺮاب‪.‬‬



‫س َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﺳﻤﺎن اﺳﺖ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻧﻪ ﻓﻠﮏ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﺧﺮاس در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﺮاس ﺧﺴﯿﺴﺎن‪.‬‬



‫س َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﺳﻤﺎن اﺳﺖ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺧﺮاس ﺧﺮاب‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﺧﺮاس در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﺮاﺳﮑﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي ﺑﻮده اﺳﺖ از ﻗﺮاي اﺻﻔﻬﺎن‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺳﮑﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮاﺳﮑﺎن ﮐﻪ ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ از ﻗﺮاي اﺻﻔﻬﺎن‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺳﮑﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﻧﯽ ي[ )ِاخ( اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻣﻔﻀﻞ ﻣﺆدب ﺧﺮاﺳﮑﺎﻧﯽ اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺟﻌﻔﺮ‪ .‬از راوﯾﺎن اﺳﺖ‪ .‬از ﺣﺒﺎن ﺑﻦ ﺑﺸﺮ رواﯾﺖ ﮐﺮد و اﺑﻮﺑﮑﺮ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻣﻘﺮي اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ از وي رواﯾﺖ دارد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان( )از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاس ﻣﯿﺲ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( در »اراﺗﻪ اﯾﮏ ﺗﺲ« اﺳﺖ و »ارﺗﻪ اﯾﮏ ﺗﺲ« ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ »ﻣﺎﮐﺮون« ﻫﺎ و »ﻣﻮﺳـﯽ ﻧﮏ« ﻫﺎ را داﺷﺖ و »ﻣﺎﮐﺮون«ﻫﺎ و »ﻣﻮﺳـﯽ‬ ‫ﻧﮏ« ﻫﺎ در ﻃﺮف ﺷـﻤﺎل ﺷـﺮﻗﯽ آﺳﯿﺎي ﺻﻐﯿﺮ ﻣﯿﺰﯾﺴﺘﻨﺪ و ﺟﺰء ﻗﺸﻮن اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺰﻣﺎن ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎه ﺑﻮدﻧﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج ‪ 1‬ص‬ ‫‪.(736‬‬ ‫ﺧﺮاﺳﻨﯽ‪.‬‬



‫س[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﺨﺮاﺳﺎن‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺮاﺳﻮﯾﻪ‪.‬‬



‫]َخ َي[ )ِاخ( دﺧﺘﺮ ﺟﺴﺘﺎن ﺑﻦ وﻫﺴﻮدان و ﻣﺎدر ﻣﺮزﺑﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺳﻮﯾﻪ‪.‬‬



‫]َخ َي[ )ِاخ( ﻣـﺎدر ﻣﻠﮏ اﺑﻮﻣﻨﺼﻮر ‪ :‬و ﻣﺎدر ﻣﻠﮏ اﺑﻮﻣﻨﺼﻮر زﻧﯽ ﻣﻄﺮﺑﻪ ﺑﻮد ﺧﺮاﺳﻮﯾﻪ ﻧﺎم و ﻫﻤﺎﻧﺎ ﭘﺮاﮐﻨـﺪه ﻣﯿﺰﯾﺴﺖ‪) .‬از ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ‬ ‫ﺑﻠﺨﯽ(‪ .‬و ﻓﻀﻠﻮﯾﻪ اﺑﻦ ﺧﺮاﺳﻮﯾﻪ ﻣﺎدر ﻣﻠﮏ اﺑﻮﻣﻨﺼﻮر ﺑﮕﺮﻓﺖ و در ﮔﺮﻣﺎوه ﮔﺮم ﮐﺮد ﺑﯽ آب ﺗﺎ در آﻧﺠﺎ ﻫﻼك ﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ‬ ‫ﺑﻠﺨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺳﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ي ي[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ ﺑﺨﺮاﺳﺎن‪ .‬ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاش‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﺷـﮑﺎﻓﺘﻪ و درﯾـﺪه ||‪ .‬ﺗﻠﻒ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬رﯾﺶ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬اﺛﺮ ﺟﺮح‪ .‬ﺧـﺪش‪ .‬ـَﺧ َﺪَﺷﻪ‪ .‬اﺛﺮ ﺧﺮاﺷـﯿﺪن ﺑﺮ‬ ‫ﭼﯿﺰي‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻣﺜـﺎل ﮔﻮﯾـﺪ ﭼﻨـﺪﯾﻦ ز ﮐﮋدم زﻟﻔﻢ ﭼﺴـﺎن ﻧﻨـﺎﻟﻢ ﮐﺎﻧـﺪر دل ﻣﻦ اﺳﺖ ﺧﺮاش‪ .‬ﻣﻨﺠﯿﮏ ||‪ .‬ﺧﺮاب و‬ ‫ﻧﺎﺑﮑـﺎر و ﺑﯽ ﻓﺎﯾـﺪه و از ﮐـﺎر اﻓﺘﺎده و ﺳـﻘﻂ ﺷـﺪه و رﺧﻨﻪ ﮐﺮده‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬اﺛﺮ ﺗﺮاﺷﻪ و ﺗﺮاش و‬ ‫ﺧﺮاش را ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﺑﺘﺎزﯾﺶ ﺳـﻘﻂ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪) .‬از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬آﺧﺎل‪ .‬آﺷـﻐﺎل ‪ :‬ﺑﺮون ﻓﮑﻨﺪ ﺑﺠﺎروب ﻻﺗﺬر ﮔﺮدون ﻋﺪوش راز در‬ ‫ﺧـﺎﻧﻪء ﺟﻬـﺎن ﭼـﻮ ﺧﺮاش‪ .‬ﺷـﻤﺲ ﻓﺨﺮي ||‪ .‬ﻣﯿـﻮهء ﺧﻒ زده و ﭘﻮﺳـﯿﺪه‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﻣﯿﻮهء ﻧﯿﻤﻪ ﺧﻮرده‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﭘﻮﺳﺖ ﮐﻨﺪه ﺷﺪه‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ ﭘﻮﺳـﺘﺶ رﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﮐﻪ ﺳـﻄﺢ ﺑﯿﺮوﻧﯽ آن ﻏﺸﺎء ﺧﻮد را از دﺳﺖ‬ ‫داده ﺑﺎﺷـﺪ ||‪ .‬ﻓﺮوﻣـﺎﯾﻪ ||‪ .‬ﺣـﮏ و ﻣﺤﻮ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﺷـﮑﺎف ﺑﻪ ﻧـﺎﺧﻦ و ﺧـﺎر و ﺟﺰ آن‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء‬ ‫ﻣﻨﯿﺮي )||(‪ .‬ﻧﻒ( ﺧﺮاﺷـﻨﺪه‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻧﻔﻮذﮐﻨﻨـﺪه‪ .‬ﻧﺎﻓﺬ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬آﺳـﻤﺎن ﺧﺮاش؛ ﻧﻔﻮذﮐﻨﻨﺪهء در‬ ‫آﺳـﻤﺎن‪ .‬ﻧـﺎم اﺳﺖ ﻣﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬـﺎي ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﻠﻨـﺪ و ﯾـﺎ ارﺗﻔﺎع را‪ - .‬ﺟﺎن ﺧﺮاش؛ ﻧﻔﻮذﮐﻨﻨـﺪهء در ﺟﺎن‪ .‬ﮔﺬرﻧـﺪهء در ﺟﺎن‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از اﻣﻮر‬ ‫ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب و ﻧﺎﻣﻄﺒﻮع‪ - .‬ﺟﮕﺮﺧﺮاش؛ ﻧﻔﻮذﮐﻨﻨـﺪهء در ﺟﮕﺮ‪ .‬ﮔﺬرﻧﺪهء در ﺟﮕﺮ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از اﻣﺮ ﻧﺎﻣﻼﯾﻢ ‪ :‬از دﺳﺖ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺗﻮ ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﯽ‬ ‫ﭼﮑـﺪ در ﺣﻠﻖ دﺷـﻤﻨﺎن ﺗﻮ آﺑﯽ ﺟﮕﺮﺧﺮاش‪ .‬ﺳـﭙﺎﻫﺎﻧﯽ )از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ - .‬دل ﺧﺮاش؛ ﻧﻔﻮذﮐﻨﻨﺪهء در دل‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از اﻣﺮ ﻧﺎﻣﻄﺒﻮع و‬ ‫ﻧﺎﻣﻮزون‪ .‬رﻧـﺞ دﻫﻨـﺪه‪ - .‬روح ﺧﺮاش؛ ﮔﺬرﻧﺪهء در روح‪ .‬ﻧﻔﻮذﮐﻨﻨﺪهء در روح‪ .‬ﺟﺎن ﺧﺮاش‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از اﻣﺮ ﻧﺎﻣﻼﯾﻢ و ﻧﺎﻣﻄﺒﻮع‪ - .‬ﺳﺎﻣﻌﻪ‬ ‫ﺧﺮاش؛ ﻧﺎراﺣﺖ ﮐﻨﻨـﺪهء ﮔﻮش‪ .‬رﻧﺞ دﻫﻨﺪهء ﮔﻮش‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺳﺎز ﺑﺪ و آواز ﺑﺪ‪ - .‬ﮔﻮش ﺧﺮاش؛ ﻧﺎراﺣﺖ ﮐﻨﻨﺪهء ﮔﻮش‪ .‬رﻧﺞ دﻫﻨﺪهء‬ ‫ﮔﻮش‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺳﺎﻣﻌﻪ ﺧﺮاش ﺷﻮد )||‪ .‬ن ﻣﻒ ﻣﺮﺧﻢ( ﺧﺮاﺷـﯿﺪه‪ .‬ﺧﺮاش ﺧﻮرده ‪ :‬ﺑﻬﺮ ﺟﻮﻫﺮي ﺳﺎﺧﺘﻨـﺪش ﺧﺮاش ﺑﻪ ارزﯾﺮ ﺑﺮﺧﺎﺳـﺖ‬ ‫از وي ﺗﺮاش‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاش‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( داغ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻋﻼﻣﺖ ﺣﺎﺻﻞ از داغ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاش‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( داﻏﯽ اﺳﺖ ﻣﺮ ﺷﺘﺮ را ﮐﻪ دراز ﺑﺎﺷﺪ ||‪ .‬ﮐﻠﺐ ﺧﺮاش؛ ﺳﮓ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺳﮓ دﯾﮕﺮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاش‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( او از ﺗﺎﺑﻌﺎن اﺳﺖ و ﺟﺎﺑﯿﻪ را دﯾﺪ و ﻓﺮزﻧﺪش ﻋﺒﺪاﷲ از او ﺣﺪﯾﺚ دارد‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪ 2‬ص ‪.(396‬‬ ‫ﺧﺮاش‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺷﯿﺒﺎﻧﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮرﻋﺸﻦ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاش‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺑﻦ اﻣﯿﻪ ﺑﻦ رﺑﯿﻌـﮥ ﺑﻦ ﻓﻀـﻞ ﺑﻦ ﻣﻨﻘـﺪﺑﻦ ﻋﻔﯿﻒ ﺑﻦ ﮐﻠﯿﻢ ﺑﻦ ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻦ ﺳـﻠﻮل ﺧﺰاﻋﯽ ﮐﻠﯿﺒﯽ‪ .‬اﺑﻦ ﮐﻠﺒﯽ او را ﺑـﺎ ﮐﻨﯿﻪء اﺑﺎﻧﻀـﻠﮥ‬ ‫ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ و او ﺣﻠﯿﻒ ﺑﻨﯽ ﻣﺨﺰوم ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وي ﻣﺮﯾﺴـﯿﻊ و ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ را دﯾﺪ و ﺳـﺮ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ را ﺗﺮاﺷـﯿﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﺳﮑﻦ از او ﺣﺪﯾﺜﯽ واﺣﺪ‬ ‫ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺳﺮ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ را در ﻧﺎﺣﯿﻪء ﻣﺮوة در ﻋﻤﺮة اﻟﻘﻀﯿﻪ اﺻﻼح ﮐﺮدم‪ .‬اﺑﻮﻋﻤﺮ او را ﺧﺮاش ﺑﻦ اﻣﯿﮥ ﺑﻦ ﻓﻀﻞ ﮐﻌﺒﯽ‬ ‫ﻧـﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد و در ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺣـﺎل او ﻣﯽ آورد ﮐﻪ او ﺣـﺪﯾﺒﯿﻪ و ﺧﯿﺒﺮ را دﯾـﺪ و رﺳﻮل ﺧـﺪا او را ﺳﻮار ﺑﺮ ﺷﺘﺮي ﺑﻨـﺎم ﺛﻌﻠﺐ ﺑﻤﮑﻪ ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪.‬‬ ‫ﻗﺮﯾﺸـﯽ ﻫﺎ او را آزار ﮐﺮدﻧﺪ و ﻗﺼﺪ ﮐﺸـﺘﻦ او را داﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺣﺒﺸﯿﺎن ﻣﺎﻧﻊ از ﮐﺸﺘﻦ او ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺬا او ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎزﮔﺮدد‪ .‬ﭘﺲ از او‬ ‫ﻋﺜﻤـﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣـﺎﻣﻮرﯾﺖ رﻓﺖ‪ .‬اﺑﻮﻋﻤﺮ او را ﺧﺮاش ﺑﻦ اﻣﯿﻪ ﺑﻦ ﻓﻀـﻞ ﮐﻠﯿﺒﯽ ﺳـﻠﻮﻟﯽ آورده اﺳﺖ و ﮔﻔﺘﻪ در ﺻـﺤﺎﺑﻪ ﺑﻐﯿﺮ او ﮐﺲ دﯾﮕﺮ‬ ‫ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﺪ‪) .‬از اﺻﺎﺑﻪ ج ‪ 1‬ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ص ‪.(107‬‬ ‫ﺧﺮاش‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﺑﺮادر اﺳﻤﺎء اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﻤﺮان ﺑﺮادر او ﺷﻮد‪) .‬از اﺻﺎﺑﻪ ج ‪ 1‬ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ص ‪.(107‬‬ ‫ﺧﺮاش‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺻـﻤﮥ ﺑﻦ ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺟﻤﻮح ﺑﻦ زﯾـﺪﺑﻦ ﺣﺮام ﺑﻦ ﮐﻌﺐ اﻧﺼـﺎري ﺳـﻠﻤﯽ‪ .‬اﺑﻦ اﺳـﺤﺎق او را در ﺑﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻧﺎم ﺑﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫واﻗﻌﻪء ﺑﺪر را دﯾﺪﻧﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﮐﻠﺒﯽ و اﺑﻮﻋﺒﯿﺪ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ‪ :‬او را در واﻗﻌﻪء ﺑﺪر دو اﺳﺐ ﺑﻮد و در واﻗﻌﻪء اﺣﺪ ده زﺧﻢ ﺑﺮداﺷﺖ‪) .‬از اﺻﺎﺑﻪ ج ‪1‬‬ ‫ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ص ‪.(107‬‬ ‫ﺧﺮاش‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ از راوﯾﺎﻧﺴﺖ و اﺑﻦ ﻋﺪي ﮔﻤﺎن ﮐﺮده ﮐﻪ او ﻣﻮﻻي اﻧﺲ ﺑﻮده اﺳﺖ و اﺣﺎدﯾﺜﯽ از او دارد‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪20‬‬ ‫ص‪.(396 ،395‬‬ ‫ﺧﺮاش‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ زﺑﯿﺮ او از ﺟـﺎﺑﺮ و ﺟﺎﺑﺮ از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس اﯾﻦ ﺣـﺪﯾﺚ ﻣﺮﻓﻮع را ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪ :‬اذا اﺳـﺘﻠﻘﯽ اﺣـﺪﮐﻢ ﻓﻼﯾﻀﻊ رﺟﻠﻪ ﻋﻠﯽ‬ ‫اﺧﺮي‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج ‪ 2‬ص ‪.(396‬‬ ‫ﺧﺮاش‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﺎﻟـﮏ‪ .‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺳـﻌﯿﺪ ﻋﺴـﮑﺮي از ﻃﺮﯾـﻖ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﺳـﺤﺎق ﺣـﺪﯾﺚ او را رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﮔﻔﺖ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﺑﺠﺮة‬ ‫اﺳـﻠﻤﯽ از ﺧﺮاش ﺑﻦ ﻣﺎﻟـﮏ ﻧﻘـﻞ ﮐﺮده ﮐﻪ ﮔﻔﺖ او ﻧﺒﯽ را ﺣﺠﺎﻣﺖ ﮐﺮد و ﭘﺲ از ﺧﺘﻢ ﻋﻤﻞ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﻤﺎﻧﺎ اﻣﺎﻧﺖ ﻣﺮدي ﮐﻪ ﺑﺎ آﻫﻦ ﺗﯿﺰ‬ ‫ﺑﺮ رﮔﻬﺎي ﮔﺮدن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﯾﺴﺘﺎد ﺑﺴﯿﺎر ﻋﻈﯿﻢ ﺑﻮد‪) .‬از اﺻﺎﺑﻪ ج ‪ 1‬ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ص ‪.(107‬‬ ‫ﺧﺮاش‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺧﺮاش ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ‪ .‬او ﻧﻮهء ﺧﺮاش ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ اﺳﺖ‪ .‬ازدي او را ﻣﺘﺮوك ذﮐﺮ ﻣﯿﮑﻨﺪ درﺑﺎرهء او ﮐﻪ از ﺟﺪ ﺧﻮد‬ ‫رواﯾﺖ دارد و ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﻫﻢ ﻧﺎم او و ﻫﻢ ﻧﺎم ﺟـﺪ او ﺧـﺪاش اﺳﺖ ﺑﺎدال ﻧﻪ ﺑﺎ راء‪ .‬اﺑﻦ ﻋﺴﺎﮐﺮ ﺑﯿﻦ ﺟـﺪ او ﺧﺮاش ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﻣﻮﻻي اﻧﺲ‬ ‫ﻓﺮق ﻣﯿﮕﺬارد‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان ج‪ 2‬ص‪.(396‬‬ ‫ﺧﺮاﺷﺎء ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﭘﻮﺳﺖ ﻣـﺎر ||‪ .‬ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺎﻻـﯾﯿﻦ ﺑﯿﻀﻪ ﮐﻪ ﺗﻬﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﻗﺎﻣﻮس||(‪.‬‬ ‫ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻬﯽ و دﻣﯿـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﭘﻮﺳﺖ ﺗﻨﮏ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷـﯿﺮ ﻓﺮاﻫﻢ آﯾـﺪ ||‪ .‬ﺑﻠﻐﻢ ||‪ .‬ﻏﺒﺎر‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺷﺎد‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﺘﯽ اﺳﺖ در ﺧﺮهء ﺑﻬﺎرﺟـﺎن از ﻗﺎﯾﻨـﺎت‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬و در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ آﻣـﺪه‪ :‬دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن‬ ‫ﺑﻬﺎرﺟﺎﻧﺎت ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﯿﺮﺟﻨﺪ‪ .‬واﻗﻊ در ﺳﯽ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﯿﺮﺟﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و ‪928‬‬ ‫ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑـﺎن اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼـت‪ ،‬زﻋﻔﺮان و ﺳـﺮدرﺧﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻫـﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي و ﻗﺎﻟﯽ ﺑﺎﻓﯽ‬ ‫ﮔـﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و راه آن اﺗﻮﻣﺒﯿـﻞ رو اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺰرﻋﻪ ﮔﻨـﺞ آﺑﺎد و ﻣﯿﺮزاﻣﻠﮏ و ﻋﻠﯽ آﺑﺎد و ﺳﺎﻟﻢ آﺑﺎد ﺟﺰء اﯾﻦ ده اﺳﺖ‪ .‬در آﻧﺠﺎ ﯾﮏ‬ ‫دﻓﺘﺮ ازدواج و ﻃﻼق و دﺑﺴﺘﺎن وﺟﻮد دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮاﺷﺎدي‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ ﻫﺸﺖ آب ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن زاﺑـﻞ‪ .‬واﻗـﻊ در ‪2‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﺑﻨﺠﺎر و دوﻫﺰارﮔﺰي راه ﻣﺎرو زاﺑﻞ ﺑﻪ اﻓﻀـﻞ‬ ‫آﺑــﺎد‪ .‬اﯾـﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ در ﺟﻠﮕـﻪ واﻗـﻊ ﺑـﺎ آب و ﻫـﻮاي ﮔﺮم و ‪ 295‬ﺗـﻦ ﺳــﮑﻨﻪء ﻓﺎرﺳـﯽ و ﺑﻠـﻮﭼﯽ زﺑـﺎن‪ .‬آب آن از رودﺧـﺎﻧﻪء ﻫﯿﺮﻣﻨـﺪ و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼـت و ﻟﺒﻨﯿـﺎت ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻫـﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸـﺎورزي‪ ،‬ﮔﻠﻪ داري‪ ،‬ﮐﺮﺑـﺎس ﺑـﺎﻓﯽ ﮔـﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و راه آن ﻣـﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬ ‫ﺧﺮاﺷﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ﻧﻒ( ﺧﺮاﺷﻨﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ )||(‪ .‬ق( در ﺣﺎل ﺧﺮاﺷﯿﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺷﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ( ﺧﺮاﺷﯿﺪن‪ .‬ﺧﺮاش اﯾﺠﺎد ﮐﺮدن‪ .‬اﺣﺪاث ﺧﺮاش در ﭼﯿﺰي ﻧﻤﻮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺷﺎﻧﻨﺪه‪.‬‬



‫]َخ َﻧْﻦ َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ( آﻧﮑﻪ ﺧﺮاﺷﺎﻧﺪ‪.‬آﻧﮑﻪ اﯾﺠﺎد ﺧﺮاش ﮐﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 730‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺮاﺷﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد ‪ِ /‬د[ )ﻣﺺ( ﺧﺮاﺷﺎﻧﺪن‪ .‬ﺧﺮاﺷﯿﺪن‪ .‬اﯾﺠﺎد ﺧﺮاش ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﺮاﺷﯿﺪن ﮐﻨﺎﻧﯿﺪن و ﻓﺮﻣﻮدن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺷﺎﻧﯿﺪه‪.‬‬



‫]َخ َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ( آﻧﮑﻪ اﯾﺠﺎد ﺧﺮاش ﮐﻨﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺑﺨﺮاﺷﺎﻧﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺷﺎه‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺳـﻨﺨﻮاﺳﺖ ﺑﺨﺶ اﺳـﻔﺮاﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﺠﻨﻮرد‪ .‬واﻗﻊ در ‪60‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ اﺳـﻔﺮاﯾﻦ و ﭘﻨﺞ ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺷﻤﺎل ﻣﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﯿﺎن آﺑﺎد ﺑﻪ ﺟﺎﺟﺮم‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و ‪ 123‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪء ﮐﺮدي و ﺗﺮﮐﯽ زﺑﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫آب آن از رودﺧـﺎﻧﻪ و ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ ﻏﻼـت اﺳـﺖ‪ .‬اﻫـﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸـﺎورزي ﮔـﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و راه آن ﻣـﺎﻟﺮو اﺳـﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮاش ﺑﺮداﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َب َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﺒﻮل ﺧﺮاش ﮐﺮدن‪ .‬ﭘﺬﯾﺮش ﺧﺮاش ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺮاش ﺧﻮردن‪.‬‬



‫]َخ ﺧَﻮْر ‪ُ /‬ﺧْﺮ َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮاش در ﺷﯽ ء واﻗﻊ ﺷﺪن‪ .‬ﺧﺮاش ﺑﺮداﺷﺘﻦ‪ .‬ﺧﺮاش ﯾﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاش دادن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ م(اﯾﺠﺎد ﺧﺮاش در ﺷﯽ ء ﮐﺮدن‪ .‬اﺣﺪاث ﺧﺮاش در ﺷﯽ ء ﻧﻤﻮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺮاش دار‪.‬‬



‫]َخ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮاش دارﻧﺪه‪ .‬آﻧﮑﻪ در آن ﺧﺮاش اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاش زار‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﭽﻪ ﺧﺮاش ﺑﺴﯿﺎر دارد‪ .‬آﻧﭽﻪ واﺟﺪ ﺧﺮاش زﯾﺎد اﺳﺖ ‪ :‬روي زﻣﯿﻦ ﻣﻌﺮﮐﻪ از ﻧﻌﻞ ﻣﺮﮐﺒﺎن ﮔﺮدد ﭼﻮ ﻟﻮح ﺳﯿﻨﻪء ﺳﻮﻫﺎن‬ ‫ﺧﺮاﺷﺰار‪ .‬ﻃﺎﻟﺐ آﻣﻠﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺷﺶ‪.‬‬



‫ش[ )اِﻣﺺ( ﻋﻤﻞ ﺧﺮاﺷﯿﺪن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﺮاﺷﻊ‪.‬‬



‫ش[ )ع ِا( ِج ُﺧﺮَﺷَﻌﮥ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺷﻌﮥ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﺮاش ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـــﺐ م( اﯾﺠـــﺎد ﺧﺮاش در روي ﭼﯿﺰي ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﺮاش وارد آوردن‪ .‬اﺣـــﺪاث ﺧﺮاش ﮐﺮدن)‪ - (1) .(1‬در‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫آﻧﻨﺪراج‪ :‬اﯾﻦ ﻣﺼﺪر آﻣﺪه وﻟﯽ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬از ﺑﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﻫﺪ ﻣﺜﺎل آﻣﺪه ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ آن ﺑﻨﺰد ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨﺪراج ﺟﺰ آن‬ ‫اﺳـﺖ ﮐـﻪ در ﻓـﻮق ﮔـﺬﺷﺖ ﭼـﻪ در اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﻃـﺎﻟﺐ آﻣﻠﯽ‪ :‬ﻣﻦ ﮐﻪ ﺧﺮاﺷـﯽ ز ﺧﺴـﺎن ﻣﯽ ﮐﺸﻢ از ﭘﯽ ﺧـﻮد ﺑﻬﺮ ﮐﺴـﺎن ﻣﯽ ﮐﺸﻢ‪ .‬ﻓﻌﻞ‬ ‫»ﻣﯿﮑﺸﻢ« ﺑﻤﻌﻨﯽ »ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮم« اﺳﺖ و »ﺧﺮاش ﮐﺸﯿﺪن« ﯾﻌﻨﯽ »ﺗﺤﻤﻞ ﺧﺮاش ﻧﻤﻮدن« ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ »اﯾﺠﺎد ﺧﺮاش ﮐﺮدن«‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺷﮕﻔﺖ ﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫گ ِت[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن آﺑﺴـﺮدهء ﺑﺨﺶ ﭼﻘﻠﻮﻧﺪي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺧﺮم آﺑﺎد واﻗﻊ در ‪26‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﭼﻘﻠﻮﻧﺪي‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﮐﻨﺎر ﺑﺎﺧﺘﺮي راه ﻓﺮﻋﯽ ﭼﻘﻠﻮﻧﺪي ﺑﻪ ﺑﺮوﺟﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﺳﺮدﺳـﯿﺮي و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ‪ .‬داراي ‪ 270‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻟﺮي و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده از ﺳـﺮاب ﻗﻠﻌﻪء ﺗﺨﺖ و ﺳـﺮاب ﺳـﺮﺑﯿﮏ ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت‪ ،‬ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﭘﺸـﻢ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﻫـﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔـﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و از ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﻗﺎﻟﯽ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨـﺪ و راه آﻧﺠﺎ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ آﻧﺠﺎ از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﺑﯿﺮاﻟﻮﻧﺪﻧـﺪ ﮐﻪ در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﺳـﯿﺎه ﭼﺎدر ﺳـﮑﻮﻧﺖ دارﻧﺪ و زﻣﺴـﺘﺎن ﺑﻪ ﻗﺸـﻼق ﻣﯿﺮوﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺮاﺷﮕﻔﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ‪.‬‬



‫گ ِت[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن آﺑﺴـﺮدهء ﺑﺨﺶ ﭼﻘﻠﻮﻧـﺪي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺧﺮم آﺑـﺎد‪ .‬واﻗـﻊ در ﺷـﺎﻧﺰده ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧـﺎوري‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﭼﻘﻠﻮﻧـﺪي و ﮐﻨﺎر راه ﺷﻮﺳﻪء ﭼﻘﻠﻮﻧـﺪي ﺑﻪ ﺑﺮوﺟﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺳﺮدﺳـﯿﺮ و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ و داراي ‪ 120‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﻟﺮ و ﻟﮑﯽ و‬ ‫ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﺴﺖ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﺳﺮاب ﻗﻠﻌﻪء ﺗﺨﺖ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت‪ ،‬ﺻﯿﻔﯽ‪ ،‬ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﭘﺸﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري‬ ‫ﮔـﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و از ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﻗﺎﻟﯽ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨﺪ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ آﻧﺠﺎ از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﺑﯿﺮاﻟﻮﻧﺪﻧﺪ و‬ ‫زﻣﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﻗﺸﻼق ﻣﯽ روﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺮاﺷﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫ش َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﻋﻤﻞ ﺧﺮاﺷﯿﺪن‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺮاﺷﯿﺪن‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺬﯾﺮش ﺧﺮاش ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮاﺷﻨﺪه‪.‬‬



‫ش َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ( اﯾﺠﺎد ﺧﺮاش ﮐﻨﻨﺪه‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺑﺨﺮاﺷﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ اﯾﺠﺎد ﺧﺮاش ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮاش و ﺧﺮوش‪.‬‬



‫ش ُخ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( داد و ﻓﺮﯾﺎد‪ .‬ﻗﺎل و ﻣﻘﺎل‪ .‬ﺟﺎر و ﺟﻨﺠﺎل ‪ :‬ﻧﺎﺳﻮر‪ ...‬ﺳﺮﺧﺮ ﺧﻤﺨﺎﻧﻪ ﺟﻮش ﮐﺮد از درد‪ ...‬ﭼﻮ ﺧﺮس‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺧﺮاش و ﺧﺮوش ﮐﺮد‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺷﮥ‪.‬‬



‫ش[ )ع ِا( ﺣﻖ اﻧﺪك‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﻟﯽ ﻋﻨﺪه ﺧﺮاﺷﮥ ||‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑﯿﻔﺘﺪ از ﭼﯿﺰي ﭼﻮن ﺑﺨﺮاﺷﻨﺪ آﻧﺮا ﺑﺎ آﻫﻦ و ﺟﺰ آن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺮاﺷﮥ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﻤﺮو اﻟﻌﺒﺴـﯽ ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺷـﻌﺮاي ﻋﺮب اﺳﺖ‪ .‬او ﺟﻨﮓ ﻋﺎﻣﺮﯾﺎن و ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺲ را ﮐﻪ ﺑﺸـﮑﺴﺖ ﻋﺎﻣﺮﯾﺎن ﮐﺸـﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺸـﻌﺮ‬ ‫]َخ َ‬ ‫درآورد‪ ،‬ﺑﻤﻄﻠﻊ زﯾﺮ‪ :‬و ﺳﺎرو اﻋﻠﯽ اﻃﻨﺎﺑﻬﻢ و ﺗﻮاﻋﺪوا ﻣﯿﺎﻫﺎ ﺗﺤﺎﻣﺘﻬﺎ ﺗﻤﯿﻢ و ﻋﺎﻣﺮ‪) .‬اﻟﻌﻘﺪ اﻟﻔﺮﯾﺪ ج ‪ 6‬ص ‪.(26‬‬ ‫ﺧﺮاﺷﻪ‪.‬‬



‫ش[ )ِا( آﻧﭽﻪ از ﺧﺮاﺷـﯿﺪن ﭼﯿﺰي ﺑﺮﯾﺰد‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا در ذﯾﻞ اﯾﻦ ﻟﻐﺖ آورده اﻧـﺪ‪ :‬از اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺐ از‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮاش اﻣﺮ ﻣﻔﺮد ﺣﺎﺿـﺮ از ﺧﺮاﺷـﯿﺪن و ﻫـﺎء ﻋﻼـﻣﺖ اﺳـﻢ آﻟﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼـﻮن ﮐﻠﻤﻪء ﻣﻨـﺎﺳﺐ ﻗﺒـﻞ از آن درآﯾـﺪ از آن اﺳﻢ آﻟﺖ ﺗـﻮان‬ ‫ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺷﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﺷـﯽ ي[ )ع ِا( ـَﺧ ﺪو‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺧﻠﻂ ﺳـﯿﻨﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﺑَﻠَﻐﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬اﻟﻘﯽ ﻣﻦ ﺻﺪره ﺧﺮاﺷﯽ؛ اﻧﺪاﺧﺖ از ﺳﯿﻨﻪء ﺧﻮد ﺑﻠﻐﻢ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺷﯿﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫]َخ َد ‪ِ /‬د[ )ﺣــﺎﻣﺺ(ﺧﺎرﯾــﺪﮔﯽ ||‪ .‬ﺣـﮏ ||‪ .‬ﻣﺤـﻮ ||‪ .‬ﭼـﺎك‪ (|| 1).‬ﺷــــﮑﺎﻓﺘﮕﯽ ||‪ .‬ﭘــــﻮﺳﺖ رﻓﺘﮕﯽ و ﺧﺮاش و رﯾﺶ و زﺧﻢ‬ ‫ﮐﻮﭼﮏ‪) (2).‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ُ :‬ﺧﻤـﺎَﺷﻪ؛ ﺧﺮاﺷـﯿﺪﮔﯽ ﮐـﻪ از آن ارش ﻣﻌﻠـﻮم و واﺟﺐ ﻧﯿﺎﯾـﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ - (1) .‬در اﯾــﻦ ﻣﻌﻨﯽ‪:‬‬ ‫ﺧﺮاﺷـﯿﺪﮔﯽ »اﺳﻢ« اﺳﺖ ﻧﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺼﺪر‪ - (2) .‬در ﻣﻌﻨـﺎي »رﯾﺶ« و »ﺧﺮاش« و »زﺧﻢ ﮐﻮﭼـﮏ«‪ :‬ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺮاﺷـﯿﺪﮔﯽ »اﺳﻢ« اﺳﺖ ﻧﻪ‬ ‫ﺣ ﺎ ﺻﻞ ﻣ ﺼ ﺪر ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺷﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ( ﺧﺎرﯾـﺪن‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺷـﺨﻮدن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬رﯾﺶ ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﺠﺮوح ﺳـﺎﺧﺘﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻧﻮك‬ ‫ﻧﺎﺧﻨﻬـﺎ ﮐﺸـﯿﺪن ﺑـﺎ ﮐﻤﯽ ﺷـﺪت ﺑﺮ ﺗﻦ ﺗﺎ ﭘﻮﺳﺖ آن رود‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧـﺪش‪) .‬زوزﻧﯽ(‪َ .‬ﮐـ ﺪش‪َ .‬ﺧﻠﺐ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪:‬‬ ‫ﻧـﺒﺮدش ﻓﺮﻣـﺎن ﻫﻤـﻪ ﻣـﻮي ﻣـﻦ ﺑﮑﻨـﺪ و ﺧﺮاﺷـﯿﺪه ﺷـﺪ روي ﻣـﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ ﭘـﺎك دار و ﺑﯽ ﭘﺮﺧـﺎش رو ﺑﻪ آﻏـﺎﻟﺶ اﻧـﺪرون‬ ‫ﻣﺨﺮاش‪.‬ﻟﺒﯿﺒﯽ‪ .‬ﻧﺎﮔﺎه دﺳﺖ روزﮔﺎر ﻏـﺪار رﺧﺴﺎر ﺣﺎل اﯾﺸﺎن ﺑﺨﺮاﺷـﯿﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺳـﯿﻨﻪ ﺧﺮاﺷـﯿﺪن ﻓﺎﯾـﺪه ﻧﮑﻨـﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪.‬‬ ‫ﺑﻠﺒﻠﯽ را ﮐﻪ ﺳـﯿﻨﻪ ﺑﺨﺮاﺷـﯽ از دم او ﺻﻔﯿﺮ ﻧﺘﻮان ﯾﺎﻓﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻧﺪﯾﺪم رﯾﺶ دروﯾﺶ را ﺑﻤﻼﻣﺖ ﺧﺮاﺷﯿﺪن‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪.‬‬ ‫ درون ﺧﺮاﺷـﯿﺪن؛ آزردن ﮐﺴـﯽ‪ .‬رﻧـﺞ دادن ﺑﮑﺴـﯽ ‪ :‬ﭼـﻮ دور دور ﺗـﻮ ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﺮاد ﺧﻠـﻖ ﺑـﺪه ﭼﻮ دﺳﺖ دﺳﺖ ﺗﻮ ﺑﺎﺷـﺪ درون ﮐﺲ‬‫ﻣﺨﺮاش‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﭼﻪ ﺧﻮش ﮔﻔﺖ ﺑﮑﺘﺎش ﺑﺎ ﻓﯿﻠﺘﺎش ﭼﻮ دﺷـﻤﻦ ﺧﺮاﺷـﯿﺪي اﯾﻤﻦ ﻣﺒﺎش‪.‬ﺳﻌﺪي‪ .‬ﺗﺎ ﺗﻮاﻧﯽ درون ﮐﺲ ﻣﺨﺮاش‬ ‫ﮐﺎﻧﺪرﯾﻦ راه ﺧﺎرﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬ﺳﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪ .‬ﻫﺮﮐﻪ ﺑﺨﺮاﺷﺪت ﺟﮕﺮ ﺑﺠﻔﺎ ﻫﻤﭽﻮ ﮐﺎن ﮐﺮﯾﻢ زر ﺑﺨﺸﺶ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ - .‬روي ﯾﺎ رخ ﺧﺮاﺷﯿﺪن؛‬ ‫ﺧﺮاش ﺑﺮ روي وارد آوردن‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺧﻮد آزردن و اﻇﻬـﺎر ﻏﻢ و اﻧـﺪوه ﮐﺮدن ‪ :‬ﺑﮕﻔﺘـﺎ ﮐﺠﺎ رﻓﺖ ﺑﺮزوي ﻣﻦ ز دردش ﺧﺮاﺷـﯿﺪه ﺷـﺪ‬ ‫روي ﻣﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺳـﯿﺎوش ﺑﺪو ﮔﻔﺖ ﮐﺎي ﻣﺎﻫﺮوي ﺑﺪﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺨﺮوش و ﻣﺨﺮاش روي‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺳﮑﻪء روي ﺑﻨﺎﺧﻦ ﺑﺨﺮاﺷﯿﺪ ﭼﻮ‬ ‫زر ﺧـﻮن ﺑﺮﻧـﮓ ﺷــﻔﻖ از ﭼﺸــﻤﻪء ﺧـﻮر ﺑﮕﺸﺎﯾﯿـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑـﻪ ﺳــﺮ ﻧـﺎﺧﻦ ﻏـﻢ روي ﻃﺮب ﺑﺨﺮاﺷــﯿﺪ ﺑـﻪ ﺳــﺮاﻧﮕﺸﺖ ﻋﻨـﺎ ﺟـﺎم ﺑﻄﺮ‬ ‫ﺑﺎزدﻫﯿﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬از آن ﺗﺮﺳﻢ ﮐﻪ ﻓﺮدا رخ ﺧﺮاﺷـﯽ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻣﻦ ﻋﺎﺷـﻘﯽ را ﮐﺸـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺗﺨﺪﯾﺶ؛ ﭼﻬﺮه ﺧﺮاﺷﯿﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬ﮐﺪي؛ ﺧﺮاﺷـﯿﺪن روي ﮐﺴـﯽ را‪ .‬ﺧﻤﻮش؛ ﺧﺮاﺷـﯿﺪن روي ﮐﺴـﯽ را‪ .‬ﮐﺪح؛ ﺧﺮاﺷـﯿﺪن روي ﮐﺴـﯽ را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺟﻠﺦ؛ ﺷـﮑﻢ ﮐﺴـﯽ را ﺧﺮاﺷـﯿﺪن‪ .‬ﺟﺤﺲ؛ ﭘﻮﺳﺖ را ﺧﺮاﺷـﯿﺪن‪ .‬اِﻣﻀﺎض‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻤﻮدن و ﻫﻤﻮار و ﺻﺎف ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺑﻪ ﺗﯿﺸﻪ روي ﺧﺎرا ﻣﯽ ﺧﺮاﺷﯿﺪ ﭼﻮ ﺑﯿﺪ از ﺳﻨﮓ ﻣﺠﺮا ﻣﯿﺘﺮاﺷﯿﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﯿﺸﻪ ﮐﺲ ﻧﺨﺮاﺷﺪ ز روي ﺧﺎرا ﮔﻞ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﺑﺎﻧـﮓ درﺷﺖ ﺗـﻮ ﻣﯿﺨﺮاﺷـﺪ دل‪ .‬ﺳـﻌﺪي ||‪ .‬ﻧﯿﻤﻪ ﺧـﻮردن‪ .‬دﻧـﺪان زده اﻓﮑﻨـﺪن ﻣﯿﻮه و ﻣﺎﻧﻨـﺪ آن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻣﺠﻠﺲ‬ ‫ﭘﺮاﺷﯿﺪه ﻫﻤﻪ ﻣﯿﻮه ﺧﺮاﺷﯿﺪه ﻫﻤﻪ ﻫﺮ روزي ﭘﺎﺷﯿﺪه ﻫﻤﻪ ﺑﭽﺎﮐﺮان ﮐﺮده ﯾﻠﻪ‪ .‬ﺷﺎﮐﺮ ﺑﺨﺎري ||‪ .‬ﺳﺘﺮدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺗﺮاﺷﯿﺪن‪ .‬ﺑﺎ ﺗﺮاش‬ ‫ﻣﺤﻮ ﮐﺮدن‪ .‬زدودن‪َ .‬ﻋﺮك؛ ﭼﯿﺰي را ﭼﻨـﺪان ﺗﺮاﺷـﯿﺪن ﮐﻪ ﻣﺤﻮ و ﻧﺎﭼﯿﺰ ﮔﺮدد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬رﻧﺪﯾـﺪن‪ .‬رﻧﺪه ﮐﺮدن‪ .‬ﺗﺮاﺷـﯿﺪن ﺑﺎ‬ ‫رﻧﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻏﻀﺒﻨﺎك ﮐﺮدن ||‪ .‬ﭼﺎك ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﺤﻮ ﮐﺮدن ||‪ .‬ﺣﮏ ﮐﺮدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﻏﺎﻓﻞ ﻣﻨﺸﯿﻦ ورﻗﯽ‬ ‫ﻣﯽ ﺧﺮاش ﮔﺮ ﻧﻨﻮﯾﺴﯽ ﻗﻠﻤﯽ ﻣﯽ ﺗﺮاش‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺷﯿﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ص ﻟﯿﺎﻗﺖ( ﭼﯿﺰي ﮐﻪ اﺳﺘﻌﺪاد ﺧﺮاﺷﯿﺪن دارد‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺧﺮاش ﺑﺮﻣﯿﺪارد‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺧﺮاش ﻗﺒﻮل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺷﯿﺪه‪.‬‬



‫]َخ َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣـﻒ( ﺷـﺨﻮده‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ(‪ .‬ﺧﺸﻮده‪) .‬ﺻـﺤﺎح اﻟﻔﺮس(‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺧﺮاش ﺑﺮداﺷـﺘﻪ‪ .‬ﺧﺮاش ﺧﻮرده ‪ :‬ز ﺑﺲ ﮐﻪ‬ ‫ﮐـﺂورد درد ﭼﺸـﻤﺶ ﺑﻪ اﻓﻐـﺎن ﮔﻠـﻮي ﺧﺮاﺷـﯿﺪه ز اﻓﻐـﺎن ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼـﻮ ﺷﻪ دﯾـﺪ ﮐﺰ ﺳـﻨﮓ ﭘﻮﻻدﺳـﺎي ﺧﺮاﺷـﯿﺪه ﻣﯽ ﺷـﺪ ﺳـﻢ‬ ‫ﭼﺎرﭘﺎي‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺟﻠﻔﻪ؛ ﭘﺎرهء ﺧﺮاﺷـﯿﺪه از ﭘﻮﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - .‬روي ﺧﺮاﺷـﯿﺪه؛ ﺻﻮرت ﺧﺮاش ﺑﺮداﺷﺘﻪ ‪ :‬ﺑﯿﺎﻣﺪ ﭼﻮ ﺳﻮداﺑﻪ را دﯾﺪ‬ ‫روي ﺧﺮاﺷـﯿﺪه و ﮐﺎخ ﭘﺮﮔﻔﺘﮕﻮي ز ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﭙﺮﺳـﯿﺪ و ﺷـﺪ ﺗﻨﮕـﺪل ﻧـﺪاﻧﺴﺖ ﮐﺮدار آن ﺳـﻨﮕﺪل‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ز ﺑﺲ ﺧﻮن ﮐﻪ ﻫﺮ ﺟﺎي‬ ‫ﭘﺎﺷﯿﺪه ﺑﻮد زﻣﯿﻦ ﻫﻤﭽﻮ روي ﺧﺮاﺷﯿﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﺳﺪي )ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﻫﺮ اﺷﮏ روان‪ ،‬روان ﮔﺮدد و ﻫﺮ روي ﺧﺮاﺷﯿﺪه‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﯾ ﻤﯿﻨ ﯽ ( ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺷﯿﺪه ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮاش دادن‪ .‬ﺧﺮاﺷﺎﻧﺪن‪.‬‬ ‫]َخ َد ‪ِ /‬د َ‬ ‫ﺧﺮاﺷﯿﺪه ﮔﺮدﯾﺪن‪.‬‬



‫گ َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮاﺷﯿﺪه ﺷﺪن‪ .‬ﺧﺮاش ﯾﺎﻓﺘﻦ‪ .‬ﺧﺮاش ﺑﺮداﺷﺘﻦ‪.‬‬ ‫]َخ َد ‪ِ /‬د َ‬ ‫ﺧﺮاص‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ع ص( دروﻏﮕﻮ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )دﻫـﺎر( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﺳـﺨﺖ دروغ زن‪) .‬ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬ﮐـﺬاب‪.‬‬ ‫دروﻏﺰن‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧّﺮاﺻﻮن‪َ .‬ﺧّﺮاﺻﯿﻦ ||‪ .‬دﯾﺪزن‪ .‬ﺗﺨﻤﯿﻦ زن‪.‬‬ ‫ﺧﺮاص‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ را[ )ع ِا( ِج ﺧﺎرص‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎرص در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاص‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻌﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺻﻮن‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ع ِا( ِج َﺧّﺮاص در ﺣﺎﻟﺖ رﻓﻌﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮاص در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺻﮥ‪.‬‬



‫ص[ )ع ِا( اﺻﻼح‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻓﺴﺎد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]ِخ َ‬ ‫ﺧﺮاﺻﯿﻦ‪.‬‬



‫]ِﺧْﺮ را[ )ع ِا( ِج َﺧّﺮاص در ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺼﺒﯽ و ﺟﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﺮاط‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﺳﺮﮐﺸﯽ ﺳﺘﻮر و رﺳﻦ در ﮔﺴﻼﻧﯽ وي از دﺳﺖ ﮐﺸﻨﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاط‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﭘﯿﻪ ﮐﻪ از ﺑﯿﺦ ﮔﯿﺎه ﻟﺦ ﺑﺮآرﻧﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺧّﺮاط در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاط‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﭘﯿﻪ ﮐﻪ از ﺑﯿﺦ ﮔﯿﺎه ﻟﺦ ﺑﺮ آرﻧﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺧﺮاط و ُﺧّﺮاط در اﯾﻦ ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاط‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ را[ )ع ِا( ﭘﯿﻪ ﮐﻪ از ﺑﯿﺦ ﮔﯿﺎه ﻟﺦ ﺑﺮآرﻧﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺧﺮاط و َﺧﺮاط در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاط‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ع ص( آﻧﮑﻪ ﭼﻮب ﺗﺮاﺷـﺪ و ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺎزد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﭼﻮب ﺗﺮاش ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻣﯿﺎﻧﻪ و ﻧﯽ ﻗﻠﯿﺎن ﺗﺮاﺷﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺗﺮاﺷـﻨﺪهء ﭼـﻮب‪َ .‬ﺧّﺮاد‪) .‬زﻣﺨﺸـﺮي ||(‪ .‬دوك ﺗﺮاش‪) .‬ﻣﻠﺨﺺ اﻟﻠﻐـﺎت ﺣﺴﻦ ﺧﻄﯿﺐ ﮐﺮﻣـﺎﻧﯽ ||(‪ُ .‬ﺣّﻘﻪ ﮔﺮ‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧّﺮاﻃﻮن و ﺧﺮاﻃﯿﻦ‪.‬‬ ‫)ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺑﻨﺠﻨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاط‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ِاخ( ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻼـن ﺧﺮاط‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻋﻠﯽ از ﺑﻐـﺪادﯾﺎن ﺑﻮد و در ﮐﺮخ اﻣﻼـء اﺣـﺎدﯾﺚ ﻣﻨﮑﺮ از ﺣﻔﻆ ﮐﺮد‪ .‬او از ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ دﻗﯿﻘﯽ رواﯾﺖ دارد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاط‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ِاخ( ﺣﻤﯿـﺪﺑﻦ زﯾـﺎد ﺧﺮاط‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺻـﺨﺮ از اﻫـﻞ ﻣـﺪﯾﻨﻪ ﺑﻮد و ﻣﻮﻻي ﺑﻨﯽ ﻫﺎﺷﻢ‪ .‬او از ﻧﺎﻓﻊ و ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﮐﻌﺐ و ﮔﺮوﻫﯽ‬ ‫رواﯾـﺖ دارد و اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﺣﻨﺒـﻞ او را از رواﺗﯽ آورده ﮐﻪ ﺑـﺪاﻧﻬﺎ ﺑﺄﺳـﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﻣﻌﯿﻦ او را از راوﯾـﺎن ﺿـﻌﯿﻒ ذﮐﺮ ﮐﺮده‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاط‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ِاخ( ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﺧﺮاط از اﻫﻞ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ ﺑﻮد و اﻣﺎﻣﯽ ﻓﺎﺿﻞ‪ ،‬وي از رﻧﺞ ﺑﺎزو ﺷﻐﻞ ﺧﺮاﻃﯽ و ﻣﺸﺘﻪ ﺳﺎزي )ﻣﺸﺘﻪ؛ آﻟﺘﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺣﻼﺟﺎن ﺑﮑﺎر ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ( زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺑﻨﺰد ﺳﻤﺮﻗﻨﺪﯾﺎن ﻣﺤﺘﺮم ﺑﻮد‪ .‬از اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ رﺑﯿﻊ ﺳﻨﮑﺒﺎﻧﯽ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد و‬ ‫وﻓﺎﺗﺶ ﺑﺴﻤﺮﻗﻨﺪ در ﭘﺎﻧﺼﺪ و اﻧﺪي اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاط‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ِاخ( ﯾﻌﻘـﻮب ﺑﻦ ﻣﻌﺒـﺪﺑﻦ ﺻﺎﻟـﺢ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺧﺮاط‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﯾﻌﻘﻮب‪ .‬وي در ﺣﻠﺐ زاﯾﯿـﺪه ﺷـﺪ و در ﺑﺼـﺮه ﻧﺸـﺄة ﯾـﺎﻓﺖ‪ .‬از‬ ‫اﺑﻮﻧﻌﯿﻢ و ﻣﮑﯽ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ و ﺗﻨﯽ ﭼﻨـﺪ رواﯾﺖ ﮐﺮد‪ .‬او ﺛﻘﻪ ﺑﻮد و اﺑﻮﻋﺒـﺪاﷲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻤﺪان و اﺑﻮﺣﻔﺺ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﺣﺎﺗﻢ از وي رواﯾﺖ‬ ‫دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮگ او ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 261‬ه ‪.‬ق‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاط ﮐﻼ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﮐﯿﺎﮐﻼﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺷﺎﻫﯽ‪ .‬واﻗﻊ در ﯾﺎزده ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺷﺎﻫﯽ ﮐﻨﺎر ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺷـﺎﻫﯽ ﺑﺒﺎﺑﻞ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در دﺷﺖ واﻗﻊ اﺳﺖ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺮﻃﻮب و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ‪ .‬داراي ‪ 110‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪء ﻣﺎزﻧﺪراﻧﯽ و ﻓﺎرﺳﯽ‬ ‫زﺑـﺎﻧﺴﺖ‪ .‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪء ﺗﺎﻻر و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﺑﺮﻧـﺞ‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ‪ ،‬ﮐﻨﻒ‪ ،‬ﮐﻨﺠـﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺸـﮑﺮ و ﺻـﯿﻔﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي ﮔـﺬران ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺮاط ﮐﻼ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺸـﻬﺪ ﮔﻨﺞ اﻓﺮوز ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﺎﺑﻞ‪ .‬واﻗﻊ در ‪14‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺑﻞ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در‬ ‫]َخ َ‬ ‫دﺷﺖ واﻗﻊ اﺳﺖ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل‪ ،‬ﻣﺮﻃﻮب و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ‪ .‬داراي ‪ 140‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪء ﻣﺎزﻧﺪراﻧﯽ و ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﺴﺖ‪ .‬آب آن از ﺳﺠﺎرود‬ ‫و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﺑﺮﻧـﺞ‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ‪ ،‬ﻏﻼت‪ ،‬ﺻـﯿﻔﯽ‪ ،‬ﻧﯿﺸـﮑﺮ و ﮐﻨﻒ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮاﻃﻢ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 731‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ُخ ِط[ )ع ص‪ِ ،‬ا( زن درآﻣﺪه در ﺳﻦ ﯾﺄس‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاط ﻣﺤﻠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َم َﺣْﻞ ِل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰي ﺑﺨﺶ ﻟﻨﮕﺮود ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻻﻫﯿﺠﺎن‪ .‬واﻗﻊ در ‪1500‬ﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﻟﻨﮕﺮود‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در‬ ‫ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل‪ ،‬ﻣﺮﻃﻮب و ﻣﺎﻻرﯾـﺎﯾﯽ‪ .‬داراي ‪ 52‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﮔﯿﻠﮑﯽ زﺑـﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي و ﺧﺮاﻃﯽ‬ ‫ﮔﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺮاط ﻣﺤﻠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َم ـَﺣ ْﻞ ِل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺗـﻮﻟﻢ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻓـﻮﻣﻦ‪ .‬واﻗﻊ در ‪14‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﻓﻮﻣﻦ و دوﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺧـﺎور راه ﻓﺮﻋﯽ ﺳـﯿﺎه دروﯾﺸـﺎن ﺑﻪ ﺑـﺎزارﻣﺤﻠﻪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد‪ .‬آب و ﻫـﻮاي آن ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺮﻃـﻮب و ﻣﺎﻻرﯾـﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺪاﻧﺠﺎ ‪ 436‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﮔﯿﻠﮑﯽ و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎن زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪء ﮔﺎزر و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﺑﺮﻧﺞ‪ ،‬ﺗﻮﺗﻮن‪ ،‬ﺳـﯿﮕﺎر و‬ ‫اﺑﺮﯾﺸﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي ﮔﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺮاﻃﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َط[ )ع ِا( ﺷﻐﻞ َﺧّﺮاﻃﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻃﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َط[ )ع ِا( ﭘـﺎره ﻫـﺎﯾﯽ ﭘﻮﺳﺖ ﮐﻪ از ﻣﺠﺮاي ﻏﺎﯾـﻂ ﯾـﺎ ﺑﻮل ﺑﺮآﯾـﺪ‪ .‬ﻗﺸـﺎره‪ .‬ﺟﺮاده‪ :‬و اﮔﺮ ﺑﻪ اﺳـﻬﺎل زﯾﺮﯾﻦ روده ﺑﯿﺮون آﯾـﺪ ] ﭘﺎره اي‬ ‫ﭘﻮﺳﺖ [ ﮐﻪ ﺑﺘﺎزي آﻧﺮا ﺧﺮاﻃﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻃﻬﺎ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﺧـﺎﻟﺼﻪء ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻗﺼﺮﺷـﯿﺮﯾﻦ‪ .‬واﻗـﻊ در ﭼﻬـﺎرﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﻗﺼﺮﺷـﯿﺮﯾﻦ ﮐﻨـﺎر‬ ‫رودﺧـﺎﻧﻪء اﻟﻮﻧـﺪ و ﯾـﮏ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در ﺗﭙﻪ ﻣﺎﻫﻮر واﻗﻊ اﺳﺖ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي و داراي ‪ 20‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪء‬ ‫ﮐﺮدي و ﻓﺎرﺳــﯽ زﺑـﺎن‪ .‬آب آن از رودﺧـﺎﻧﻪء اﻟﻮﻧــﺪ و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼـت‪ ،‬ﺻــﯿﻔﯽ‪ ،‬ﺳﺒﺰﯾﺠـﺎت‪ ،‬ﻣﯿﻮﺟـﺎت و ﻟﺒﻨﯿـﺎت اﺳـﺖ‪ .‬اﻫـﺎﻟﯽ‬ ‫ﺑﮑﺸﺎورزي ﮔﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺮاﻃﻪ ﮐﻼﯾﻪ‪.‬‬



‫ك َي ‪ِ /‬ي[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻪ آﻣﻞ ﻣﺎزﻧـﺪران و در اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﺖ ﺣﺴﺎم اﻟـﺪوﻟﻪ اردﺷـﯿﺮﺑﻦ ﮐﯿﻨﺨﻮار ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 635‬ه‬ ‫]َخ ِط َ‬ ‫‪.‬ق ‪ .‬ﺑﺮﺿـﺪ ﻣﻐﻮﻟﻬﺎ ﺷﻮرﯾﺪ و ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ را از ﺳﺎري ﺑﻪ آﻣﻞ آورد‪ ،‬ﻗﺼـﺮ ﻋﺎﻟﯽ ﺳﺎﺧﺖ و اﯾﻦ ﻗﺼـﺮ ﺗﺎ ‪ 880‬ه ‪.‬ق‪ .‬ﻣﻘﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪاران آﻣﻞ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫)از ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺎرﺳﯽ ص ‪.(60‬‬ ‫ﺧﺮاﻃﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ﻃﺎ[ )ع ِا( ﭘﯿﻪ ﮐﻪ از ﺑﯿﺦ ﮔﯿﺎه ﻟﺦ ﺑﺮآﯾﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻃﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﺷـﻐﻞ ﺧﺮاط‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺷـﻐﻞ ﺗﺮاﺷﯿﺪن ﭼﻮب و ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﻦ آن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء )||(‪ِ .‬ا ﻣﺮﮐﺐ( دﮐﺎن‬ ‫ﺧﺮاط‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻃﯽ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺮاﻃﯽ را ﻗﺒﻮل ﮐﺮدن‪ .‬ﺻﻮرت ﺧﺮاﻃﯽ را ﺑﺨﻮد ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬ ‫]َﺧْﺮ را ُ‬ ‫ﺧﺮاﻃﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( در روي ﭼﯿﺰي ﻋﻤﻞ ﺧﺮاﻃﯽ اﻧﺠﺎم دادن‪ .‬در ﭼﯿﺰي ﺧﺮاﻃﯽ اﺟﺮا ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫]َﺧْﺮ را َ‬ ‫ﺧﺮاﻃﯿﻢ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ِج ﺧﺮﻃﻮم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺧﺮﻃﻮﻣﻬـﺎ‪) .‬از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ - .‬ﺧﺮاﻃﯿﻢ اﻟﻘﻮم؛ ﻣﻬـﺘﺮان ﻗﻮم‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻃﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﻣﻌﺮب ﺧﺮاﺗﯿﻦ اﺳﺖ و آن ﮐﺮﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در ﮔﻞ ﻧﺮم ﺗﮑﻮن ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ و ﺑﻌﺮﺑﯽ ﺣﻤﺮاﻻرض ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‬ ‫)از ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت(‪ .‬ﺷـﺎﺳﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﮔﻠﺨﻮاره‪ .‬ﻏـﺎك ﮐﺮﻣﻪ‪ .‬ﺧـﺎك ﮐﺮﻣﻪ‪ .‬ﮐﺮم ﺧـﺎﮐﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﻮاص ﻃﺒﯽ آن‪:‬‬ ‫ﮐﺮﻣﻬـﺎي ﺳـﺮخ اﺳﺖ ﮐﻪ در زﻣﯿﻦ ﻧﻤﻨـﺎك ﺑﻬﻢ رﺳـﺪ در اول ﮔﺮم و ﺗﺮ و در دوم ﮔﺮم و در ﺳﻮم ﺧﺸـﮏ و ﺳﻪ درﻫﻢ از ﺧﺸﮏ ﮐﺮده‬ ‫ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺑﺎ رب اﻧﮕﻮر ﻣـﺪرﺑﻮل و ﺟﻮﺷﺎﻧﯿﺪه او در روﻏﻦ ﮐﻨﺠﺪ ﺟﻬﺖ ﺧﻨﺎق و ﺳـﺮﺧﻪء ﮐﻬﻨﻪ ﺑﻐﺎﯾﺖ آزﻣﻮده و ﻣﺴـﺤﻮق او ﺑﺎ روﻏﻦ ﺑﺎدام‬ ‫ﺑﺎﻟﺨﺎﺻـﯿﻪ ﺟﻬﺖ ﻓﺘﻖ اﻣﻌﺎء و اﻟﺘﯿﺎم آن ﻣﺠﺮب داﻧﺴـﺘﻪ اﻧﺪ و ﺟﻬﺖ ﻋﺴـﺮ وﻻدت و رﻓﻊ ﺳـﻨﮓ ﻣﺜﺎﻧﻪ و ﮔﺮده و ﺑﺎ ﺷـﺮاب ﻣﻐﯿﺮ رﻧﮓ ﺑﺪن‬ ‫ﯾﺮﻗﺎﻧﯽ در ﻫﻤﺎن ﺳﺎﻋﺖ و ﺿـﻤﺎد او ﺟﻬﺖ ورم ﺣﻠﻖ و ﻟﻬﺎة و ﻣﻨﻊ ﻧﺰﻻت و ﻃﻼي ﺗﺎزه او ﺑﻘﺪر ﺳﻪ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﺟﻬﺖ اﻟﺘﯿﺎم ﻋﺼﺐ ﻣﻘﻄﻮع‬ ‫ﻣﺠﺮب و ﺑﺪﺳـﺘﻮر ﺟﻬﺖ ﺟﺮاﺣﺎت اﻋﻀﺎي ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﻣﺆﺛﺮ و ﺑﺎ ﻏﺒﺎر آﺳﯿﺎ اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻔﺼﻠﯽ ﮐﻪ از ﺟﺎي ﺧﻮد ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ و ﺟﻬﺖ‬ ‫ﺿﺮﺑﻪ و ﺳـﻘﻄﻪ و ﺗﺴـﮑﯿﻦ اورام ﺣﺎره و ﺑﺎ روﻏﻦ داﻧﻪ زردآﻟﻮ ﺟﻬﺖ ﺑﻮاﺳـﯿﺮ و ﻃﻼي ﻣﻄﺒﻮخ او ﺑﺎ روﻏﻦ زﯾﺘﻮن و ﺿـﻤﺎد ﮐﺮدن او ﺑﺰﻓﺖ‬ ‫ﺑﺮگ ﮐـﺪو ﺟﻬﺖ ﺑﺰرگ ﮐﺮدن ﻗﻀـﯿﺐ ﺑﻐـﺎﯾﺖ ﻣـﺆﺛﺮ و ﻗﻄﻮر او ﺑـﺎ ﭘﯿﻪ ﻣﺮﻏـﺎﺑﯽ و روﻏﻦ زﯾﺘﻮن ﺟﻬﺖ درد ﮔﻮش ﻧـﺎﻓﻊ اﺳﺖ و ﭼﻮن ﺑﺎ‬ ‫ﺟﻌﻞ و ﻧﺒﺎت وردان ﻃﺒﯿﺦ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻃﻼي او ﺟﻬﺖ ﺑﻮاﺳﯿﺮ و ﻧﺰف اﻟﺪم و ﺷﻘﺎق ﻣﻘﻌﺪ ﺑﯿﻌﺪﯾﻞ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاع‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( دﯾﻮاﻧﮕﯽ ﺷﺘﺮ ﻣﺎده ||‪ .‬ﺷﮑﺴـﺘﮕﯽ ﭘﺸﺖ ﻧﺎﻗﻪ ﮐﻪ از آن ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻣﺎﻧﺪ و ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ ﻧﺘﻮاﻧﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻋﻪ‪.‬‬



‫]َخ َع[ )ع اِﻣﺺ( ﺑﯽ ﺑـﺎﮐﯽ‪ .‬ﺑﯽ ﻗﯿـﺪي‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب )||( ﻣﺺ( ﺳـﺴﺖ ﮔﺮدﯾـﺪن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮوع« و »ﺧﺮع« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد ||‪ .‬ﻟﻐﺘﯽ اﺳﺖ در ﺧﻼﻋﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻼﻋﻪ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻋﻪ‪.‬‬



‫]َخ َع[ )ع ِا( ﺑﻮي ﺷﺘﺮ ﻣﺎده‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاف‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﻫﻨﮕﺎم ﻣﯿﻮه ﭼﯿﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﺮاف در اﯾﻦ ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاف‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ[ )ع ﻣﺺ( ﭼﯿــﺪن ﻣﯿـﻮه‪) .‬ﻧــﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪َ .‬ﺧﺮف‪ .‬ﻣﺨﺮف ||‪ .‬اﻗـﺎﻣﺖ ﮐﺮدن ﻗـﻮﻣﯽ در ﻓﺼـﻞ ﺧﺮﯾـﻒ‪ .‬ﺧﺮف‪.‬‬ ‫ﻣﺨﺮف ||‪ .‬ﺑﺎرﯾﺪن ﺑﺎران ﺧﺮﯾﻒ و ﺑﺎران ﻧﺨﺴﺖ در اول زﻣﺴﺘﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺧﺮف‪ .‬ﻣﺨﺮف‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻓﺎت‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﺣﮑﺎﯾﺘﻬـﺎي ﺷـﺐ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ِ .‬ج ُﺧﺮاَﻓﻪ‪) .‬از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﻗـﺎﻣﻮس(‪ .‬در ﺗـﺪاول ﻓﺎرﺳـﯽ‪ ،‬ﺳـﺨﻨﺎن‬ ‫ﭘﺮﯾﺸـﺎن و ﻧـﺎﻣﺮﺑﻮط‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺳـﺨﻨﺎن ﺑﯿﻬﻮده و ﭘﺮﯾﺸﺎن ﮐﻪ ﺧﻮش آﯾﻨـﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪) .‬از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬ﺳـﺨﻨﺎن ﺧﻮش ﭘﺮﯾﺸﺎن‪) .‬از‬ ‫ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﺗُﱠﺮﻫﺎت‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬ﻣﻮﻫﻮﻣﺎت‪ .‬اﻧﯿﺎب اﻏﻮال‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬از او ﻣﺸﻨﻮ ﺳﺨﻨﻬﺎي ﺧﺮاﻓﺎت ﮐﺰ آن آﯾﺪ ﺗﺮا‬ ‫در آﺧﺮ آﻓﺎت‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭘﺮﻫﯿﺰ ﮐﻦ ﺑﺠﺎن ز ﺧﺮاﻓﺎت ﻧﺎﮐﺴﺎن ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﺎ ﺧﺴﺎن ﮐﻨﯽ آﻧﺠﺎ ﻧﺸـﺴﺖ و ﺧﺎﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺳﺤﺮ ﺣﻼل‬ ‫ﻣﻦ ﭼـﻮ ﺧﺮاﻓـﺎت ﺧـﻮد ﻧﻬﻨـﺪ آري ﯾﮑﯽ اﺳﺖ ﺑﻮﻟﻬﺐ و ﺑﻮﺗﺮاﺑﺸـﺎن‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬اﻫـﻞ ﻫﻨـﺪ ﺑﺨﺮاﻓـﺎت و اﮐـﺎذﯾﺐ ﺧﻮﯾﺶ ﻧﺴـﺒﺖ آن ﻣﺒـﺎﻧﯽ‬ ‫ﺑﺪوﯾﺴﺖ ﺗﺎ ﺳـﯿﺼﺪﻫﺰار ﺳﺎل ﮐﺮده‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬در ﮐﻮي ﺧﺮاﺑﺎت ﺧﺮاﻓﺎت ﻓﺘﺎدم وآﻧﮕﺎه ﻧﺸﯿﻨﻢ ﺑﻤﺌﯽ داﻣﻦ ﺗﺮ ﻣﻦ‪.‬ﻋﻄﺎر‪ .‬اﻣﺎ‬ ‫آﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ او ﻗﯿﺎﻣﺖ ﯾﺰﯾﺪ و اﺑﻦ زﯾﺎد و ﺧﻮارج را زﻧﺪه ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﮑﺸﻨﺪ اﺻﻠﯽ ﻧﺪارد و از ﺟﻤﻠﻪء ﺧﺮاﻓﺎت و ﺗُﱠﺮﻫﺎت ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ زﻧﺪه ﺷﻮﻧﺪ و ﺟﺰاي اﻋﻤﺎل ﺑﺪ ﺧﻮد ﺑﺴـﺘﺎﻧﻨﺪ‪) .‬ﮐﺘﺎب اﻟﻨﻘﺾ ص ‪ .(306‬ﺧﯿﺰ ﺗﺎ ﺧﺮﻗﻪء ﺻﻮﻓﯽ ﺑﺨﺮاﺑﺎت ﺑﺮﯾﻢ ﺷﻄﺢ و ﻃﺎﻣﺎت‬ ‫ﺑﺒﺎزار ﺧﺮاﻓﺎت ﺑﺮﯾﻢ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻓﺎﺗﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( آﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﺮاﻓﺎت ﻣﻌﺘﻘـﺪ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺑﺴـﺨﻨﺎن ﺧﺮاﻓﯽ اﻋﺘﻘﺎد دارد ||‪ .‬ﮐﻼم ﺑﯿﻬﻮده و ﭘﺮﯾﺸﺎن‪ .‬ﮐﻼم ﺧﺮاﻓﯽ‪ .‬ﮐﻼم ﻧﯿﺶ‬ ‫ﻏﻮﻟﯽ‪ .‬ﮐﻼم اﻧﯿﺎب اﻏﻮاﻟﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻓﺖ‪.‬‬



‫]ُخ َف[ )ع ِا( ﮐﻼم ﭘﺮﯾﺸﺎن و ﺑﯿﻬﻮده ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد ﻧﺒﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﻫﺎ ﯾﺎ ﻋﻘﺎﯾﺪ ﺑﯽ ﺑﻨﯿﺎن و وﻫﻤﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮاﻓﻪ در اﯾﻦ‬ ‫ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻓﺞ‪.‬‬



‫]ُخ َف[ )ع ِا( ﻓﺮاﺧﯽ ﻋﯿﺶ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻓﺴﺘﺮ‪.‬‬



‫]َخ َا َت[ )ِا( ﺧﺮاﺳـﺘﺮ آن ﺟـﺎﻧﻮري ﮐﻪ ﻧﯿﺶ دارد و آدﻣﯽ را ﺑـﺎ ﻧﯿﺶ ﺧـﻮد ﻣﯽ آزارد‪ ،‬ﭼـﻮن‪ :‬ﺷـﭙﺶ‪ ،‬ﻣـﺎر‪ ،‬ﻋﻘﺮب‪ ،‬ﻫﺰارﭘـﺎ‪ ،‬ﻋﻨﮑﺒـﻮت‪،‬‬ ‫رﻃﯿﻞ‪ ،‬زﻧﺒﻮر‪ ،‬ﺳﺎس‪َ ،‬ﮐﻨﻪ‪ ،‬ﮐﯿﮏ‪ ،‬ﭘﺸﻪ و ﻣﻮر‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻓﺸﺎر‪.‬‬



‫]َخ َا[ )ِا( اﯾﻦ ﻟﻐﺖ از ﻓﻬﺮﺳﺖ دﯾﻮان ﺳﻮزﻧﯽ ﻧﻘﻞ ﺷـﺪه اﺳﺖ در اﯾﻦ ﻣﺼـﺮع »ﻣﻨﻢ ﮐﻠﻮك ﺧﺮاﻓﺸﺎر و ﮔﻨﮓ و ﺧﺸﮏ ﺳـﭙﻮز«‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا اﯾﻦ‬ ‫»ﮐﻠﻤﻪ ﺧﺮاﻓﺴﺎر« ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻓﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َف[ )ع ِا( آﻧﭽﻪ ﭼﯿـﺪه ﺷﻮد از ﻣﯿﻮه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪) .‬از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺳـﺨﻦ ﺧﻮش ﮐﻪ از آن ﺧﻨـﺪه آﯾـﺪ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬اﻓﺴﺎﻧﻪ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪ .‬ﺣﺪﯾﺚ دروغ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﮐﻼم ﺑﺎﻃﻞ و اﻓﺴﺎﻧﻪ ﮐﻪ اﺻﻞ ﻧﺪارد‪ .‬ج‪،‬‬ ‫ﺧﺮاﻓﺎت‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮاﻓﻪ« در ﻣﺎدهء زﯾﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻓﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َف[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﺮدي ﭘﺮي زده از ﻗﺒﯿﻠﻪء ﻋﺬره ﺑﻮده اﺳﺖ و او آﻧﭽﻪ از ﭘﺮﯾﺎن ﻣﯽ دﯾﺪ‪ ،‬ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﻣﺮدم او را ﺑﺪورغ ﻣﯽ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ‬ ‫و ﺑﺎور ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪي و ﮔﻔﺘﻨـﺪي‪ :‬ﻫـﺬا ﺣـﺪﯾﺚ ﺧﺮاﻓـﮥ و ﻫﯽ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺴـﺘﻤﻠﺢ ﮐﺬب‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬در اﺻﺎﺑﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ او آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬او‬ ‫ﻣﺮدﯾﺴﺖ ﮐﻪ در ﺑﯽ ﭘـﺎﯾﮕﯽ اﺣـﺎدﯾﺚ ﺑﻪ او ﻣﺜﻞ زده ﻣﯿﺸﻮد و اﺣﺎدﯾﺚ ﺑﯽ ﭘﺎﯾﻪ را ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪» :‬ﺣـﺪﯾﺚ ﺧﺮاﻓـﮥ«‪ .‬ﻧﺎم او در ﺑﯿﻦ ﺻـﺤﺎﺑﯿﺎن‬ ‫ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ و ﻓﻘﻂ ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺷـﺮح ﺣﺎل او را ﺑﻨﻘﻞ از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﭼﻨﯿﻦ آورده اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ روزي ﮔﻔﺖ‪ :‬او ﻣﺮدي ﺻﺎﻟﺢ‬ ‫ﺑﻮد و ﺷﺒﯽ از ﻧﺰد ﻣﻦ ﺧﺎرج ﺷـﺪ و ﺳﻪ ﺟﻦ ﺑﺮ او ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧـﺪ و او را ﺑﻪ اﺳﺎرت ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ؛ ﯾﮑﯽ ﻗﺼﺪ ﻗﺘﻞ او ﮐﺮد و دﯾﮕﺮي ﻣﯽ ﺧﻮاﺳـﺖ‬ ‫او را درﺑﻨـﺪ ﮐﻨﺪ و ﺳﻮﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺻـﺤﯿﺢ آن اﺳﺖ ﮐﻪ او را آزاد ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﻣﺮدي از ﺟﻨﯿﺎن ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﮔﺬﺷﺖ و ﻗﺼﮥ ﺑﻄﻮﻟﻬﺎ‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ‬ ‫دﯾﮕﺮ داﺳـﺘﺎن ﺧﺮاﻓـﮥ ﺑﺼﻮرت دﯾﮕﺮي آورده اﻧـﺪ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ آﻧﮑﻪ روزي ﭘﯿﻐﻤـﺒﺮ ﻧﺰد اﻫـﻞ ﺑﯿﺖ و زﻧـﺎن ﺧﻮد ﺣـﺪﯾﺜﯽ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ »ﺧﺮاﻓﮥ« اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺷـﻤﺎ »ﺧﺮاﻓﮥ« را ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺧﺮاﻓﻪ ﻣﺮدي از ﻋﺬره ﺑﻮد و ﻣﺪﺗﻬﺎ در اﺳﺎرت ﺟﻨﯿﺎن ﺑﺴﺮ‬ ‫ﺑﺮد و از آﻧﻬﺎ داﺳﺘﺎﻧﻬﺎ ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬از اﺻﺎﺑﮥ ج ‪ 1‬ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ص‪.(107‬‬ ‫ﺧﺮاﻓﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( وﻫﻤﯽ‪ .‬ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮاﻓﻪ‪ .‬ﻣﻮﻫﻮم‪ .‬ﻧﯿﺶ ﻏﻮﻟﯽ‪ .‬اﻧﯿـﺎب اﻏﻮاﻟﯽ‪ .‬اﻓﺴـﺎﻧﻪ اي‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﻪ ﺧـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﮐﻼم ﺧﺮاﻓﯽ؛‬ ‫ﮐﻼم ﺑﺎﻃﻞ و ﺑﯽ اﺳﺎس‪ - .‬ﻋﻘﯿﺪهء ﺧﺮاﻓﯽ؛ ﻋﻘﯿﺪه ﺑﺎﻃﻞ و ﺑﯽ ﺑﻨﯿﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﺮاق‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ِج ِﺧﺮق‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮق در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻗﻮش‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﺻﻮﻣﺎي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اروﻣﯿﻪ‪ ،‬در ‪8500‬ﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻫﺸﺘﯿﺎن واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ‬ ‫در داﻣﻨﻪء ﮐﻮه واﻗﻊ و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ و ﺳﺎﻟﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪاﻧﺠﺎ ‪ 121‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﮐﺮدي زﺑﺎن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻت‬ ‫آﻧﺠـﺎ‪ :‬ﻏﻼـت و ﺗﻮﺗﻮن اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔـﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و راه اراﺑﻪ رو دارد و در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن از راه ﻫﺸﺘﯿﺎن ﻣﯿﺘﻮان‬ ‫اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺮاﻗﮥ‪.‬‬



‫]َخ َق[ )ع ﻣﺺ( ﻧﺪاﻧﺴﺘﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺮق ﺑﺎﻟﺸﯿﯽ ء ﺧﺮاﻗﮥ؛ ﻧﺪاﻧﺴﺖ آن ﭼﯿﺰ را‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻗﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺷﯿﺦ ﺣﻨﺒﻠﯿﺎن ﺑﻮد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺧﺮاﻗﯽ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاك‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﺻﻮت( ﺻـﺪا و ﺧﺮاﺧﺮي ﮐﻪ ﺑﺴـﺒﺐ ﮔﻠﻮ ﻓﺸـﺮدن از ﮔﻠﻮ ﯾﺎ در ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮاب از ﺑﯿﻨﯽ آدﻣﯽ ﺑﺮﻣﯽ آﯾﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺑﺎﻧﮓ ﺧﻔﺘﻪ‪) .‬ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاك‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ را[ )ِا( ﺧﺮاك‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺻﺪاي ﺧﺮﺧﺮ ﮐﻨﺪ ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮاب‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮاك در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻻغ‪.‬‬



‫]َخ ُا[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮي ﮐﻪ در ﭼﺎﭘﺎرﺧﺎﻧﻪ از ﺑﺮاي ﺣﻤﻞ ﭼﺎﭘﺎر ﻧﮕﺎﻫﺪارﻧﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮام‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ ‪ُ /‬خ[)‪) (1‬اِﻣﺺ( رﻓﺘﺎري ﮐﻪ از روي ﻧﺎز و ﺳﺮﮐﺸﯽ و زﯾﺒﺎﺋﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨﺪراج( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي‬ ‫ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬رﻓﺘـﺎر ﺑﻨـﺎز‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬رﻓﺘﻨﯽ ﺑﻪ ﮐﺒﺮ‪ .‬ﺑـﺎ ﺗﺒﺨﺘﺮ راه رﻓﺘﻦ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬زﻣﯿﻦ ﺧﺴـﺘﻪ ﮐﺮد از ﺧﺮام ﺳـﺘﻮر‬ ‫ﮔﺮان ﮐﻮه را در ﺳﺮ اﻓﮑﻨﺪ ﺳﺘﻮر‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )||‪ .‬ﻧﻒ ﻣﺮﺧﻢ( ﺑﺎ ﻧﺎز روﻧﺪه‪) .‬ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ - .‬آﻫﻮﺧﺮام؛ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭼﻮن آﻫﻮ ﻣﯽ ﺧﺮاﻣﺪ‪.‬‬ ‫ ﺧﺘﻠﯽ ﺧﺮام؛ ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﭼﻮن ﮐﺮه ﺧﺘﻠﯽ ﺧﺮاﻣﺪ ‪ :‬ﺗﮑﺎورﺳـﻤﻨﺪان ﺧﺘﻠﯽ ﺧﺮام‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺧﻀـﺮاﺧﺮام؛ ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﭼﻮن آﺳﻤﺎن آﻫﺴﺘﻪ و‬‫داﺋﻢ ﺧﺮاﻣﺪ ‪ :‬ﺑﻪ آﻫﻨﮓ او ﺧﻀﺮ ﺧﻀﺮاﺧﺮام ﺑﻪ آﻫﻨﮓ ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ ﺑﺮداﺷﺖ ﮔﺎم‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺧﻮش ﺧﺮام؛ ﺧﻮش روﻧﺪه ‪ :‬ﻣﺎه ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺲ ﻧﺪﯾﺪ‬ ‫ﺧﻮش ﺳـﺨﻦ و ﺧﻮش ﺧﺮام ﻣﺎه ﻣﺒﺎرك ﻃﻠﻮع ﺳـﺮو ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻗﯿﺎم‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ - .‬ﻃﺎووس ﺧﺮام؛ ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻃﺎووس ﺧﺮاﻣﺪ‪- .‬‬ ‫ﻓﻠﮏ ﺧﺮام؛ ﮐﺴﯽ ﯾﺎ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﭼﻮن ﻓﻠﮏ ﺧﺮاﻣﺪ ‪ :‬ﮔﺮدد ﻓﻠﮏ ز ﺣﯿﺮت ﺣﺎﻟﺶ زﻣﯿﻦ ﻧﺸﯿﻦ ﮔﺮدد زﻣﯿﻦ ز ﺳﺮﻋﺖ رﻗﺼﺶ ﻓﻠﮏ ﺧﺮام‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺳـﺤﺮﮔﻪ ﮐﻪ ﻃﺎووس ﻣﺸـﺮق ﺧﺮام ﺑﺮون زد ﺳـﺮ از ﻃﺎق ﻓﯿﺮوزه ﻓﺎم‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬اﯾﻔﺎي وﻋـﺪ‪ .‬وﻓﺎي وﻋـﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬در‬ ‫ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬در ﻓﺮﻫﻨﮕﻬﺎ ﺧﺮام را ﺑﻤﻌﻨﯽ وﻋـﺪ و ﻧﻮﯾﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﺿـﺒﻂ ﮐﺮده اﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﺷـﻌﺎر ذﯾﻞ ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو و‬ ‫ﺑﻌﺾ ﺷـﻌﺮاي دﯾﮕﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫـﺪ ﮐﻪ ﺧﺮام ﺑﻤﻌﻨﯽ وﻓﺎي ﺑﻮﻋـﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻮﯾـﺪ اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻣﯽ ﺷﺪه ﻧﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ وﻋﺪ )‪ : (2‬ﭼﻮن داد ﻧﻮﯾﺪ‬ ‫رﻧـﺞ و دﺷـﻮاري آراﺳـﺘﻪ ﺑـﺎش ﺑﺮ ﺧﺮاﻣﺶ را‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻧﻮﯾـﺪت دﻫـﺪ ﻫﺮ زﻣـﺎﻧﯽ ﺑﻔﺮدا ﻧﻮﯾـﺪي ﮐﻪ آﻧﺮا ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﺧﺮاﻣﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‬ ‫)ﺗﻌﻠﯿﻘﺎت دﯾﻮان(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮام« در ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ﺷﻮد ‪ :‬اﮔﺮ اﻣﯿﺮ ﺟﻬﺎﻧﺪار داد ﻣﻦ ﻧﺪﻫﺪ ﭼﻬﺎرﺳﺎﻟﻪ ﻧﻮﯾﺪي ﻣﺮا ﮐﻪ ﻫﺴﺖ ﺧﺮام‪.‬‬ ‫رودﮐﯽ‪ .‬ﺑــﺪو ﺑﺎﺷــﺪ اﯾﺮاﻧﯿـﺎن را اﻣﯿــﺪ از او ﭘﻬﻠـﻮان را ﺧﺮام و ﻧﻮﯾـﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳــﯽ‪ .‬ﺑﮕﻮﯾﻨـﺪ ﮐـﻮ ﺑـﺎ ﺧﺮام و ﻧﻮﯾـﺪ ﺑﯿﺎﻣـﺪ ورا ﮐﺮد ﭼﻨـﺪﯾﻦ‬ ‫اﻣﯿـﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬دوﻟﺖ او را ﺑﻤﻠﮏ داده ﻧﻮﯾـﺪ و آﻣـﺪ و ﺗﺎزه روي و ﺧﻮش ﺑﺨﺮام‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻫﺮ روز روزﮔﺎر ﻧﻮﯾـﺪي دﮔﺮ دﻫﺪت ﮐﺂن را‬ ‫ﻫﮕﺮز دﯾـﺪ ﻧﺨﻮاﻫﯽ ﻫﻤﯽ ﺧﺮام‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬دل ﻣﺮد داﻧﺎ ﻧﺒﺪ ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﺧﺮاﻣﺶ ﻧﯿﺎﻣﺪ ﭘﺪﯾﺪ از ﻧﻮﯾﺪ‪ .‬ﻋﻨﺼـﺮي )از ﺻـﺤﺎح اﻟﻔﺮس(‪ .‬ﻓﺮﺷـﺘﻪ ﺳـﺖ‬ ‫ﺧﺸـﺘﺶ ﺑﮕﺎه ﭘﯿﺎم ﻧﻮﻧـﺪش ﻧﻮﯾـﺪ اﺳﺖ و ﮔﺸـﺘﻦ ﺧﺮام‪ .‬اﺳﺪي )ﮔﺮﺷﺎﺳـﺒﻨﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺳـﭙﻬﺪار از آن ﮔﻔﺘﻪ ﻫﺎ ﮔﺸﺖ رام ﮐﻪ ﭘﯿﻐﺎم ﺑﺪ ﺑﺎ ﻧﻮﯾﺪ و‬ ‫ﺧﺮام‪ .‬اﺳﺪي )ﮔﺮﺷﺎﺳـﺒﻨﺎﻣﻪ(‪ .‬ﻣﺮا ﭼﻮ داد ﺑﻔﺮﻣﺎن او اﻣﯿﺪ ﻧﻮﯾﺪ ﮔﺮﻓﺖ ﻋﺰﻣﻢ در راه اﺣﺘﺮام ﺧﺮام‪.‬ﻣﺨﺘﺎري‪ .‬از ﺑﻬﺮ ﺳﻮر ﺑﺎغ ﮐﻪ ﮐﺮده ﺳـﺖ‬ ‫ﻧﻮﺑﻬـﺎر آﯾـﺪ ﻫﻤﯽ ﺑﻠﻬـﻮ ﻧﻮﯾـﺪ و ﺧﺮام ﻣﯽ‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ )||‪ِ .‬ا( ﺧـﻮش رو و ﺟﻤﯿـﻞ و زن ﺧـﻮش ﺻـﻮرت و ﺷـﮑﯿﻞ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‬ ‫)آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﺣﺮﮐﺖ زﯾﺒـﺎ‪ .‬در ﺗـﺪاول اﻣﺮوز‪ ،‬رﻓﺘﻦ‪ .‬ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺎ ﮐﺮﺷـﻤﻪ ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺠﻮد ﺑﻬﺎ ﺑﺮﻧﻬﺪ‬ ‫ﻋﺮوس ﻣﺮا ﺑﻘﯿﻤﺘﯽ ﮐﻪ ﻓﺰاﯾـﺪ ﺧﺮام او زﯾﺒـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - .‬ﺻـﻨﻮﺑﺮﺧﺮام؛ ﭼﻮن ﺻـﻨﻮﺑﺮ ﺧﻮش ﻗﺪوﻗﺎﻣﺖ ﺧﻮش ﺣﺮﮐﺖ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺣﺮﮐﺎت ﻣﻼﯾﻢ‬ ‫دارد ‪ :‬ﺧﻮرﺷـﯿﺪ زﯾﺮ ﺳﺎﯾﻪء زﻟﻒ ﭼﻮ ﺷﺎم اوﺳﺖ ﻃﻮﺑﯽ ﻏﻼم ﻗـﺪ ﺻـﻨﻮﺑﺮﺧﺮام اوﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﺪاﯾﻊ(‪ .‬درﺧﺖ ﻗﺪ ﺻـﻨﻮﺑﺮﺧﺮام اﻧﺴﺎن را‬ ‫ﻣﺪام روﻧﻖ ﻧﻮﺑﺎوهء ﺟﻮاﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬ﺳﻌﺪي‪ .‬ﺑﺎ ﻗﺎﻣﺖ ﺑﻠﻨﺪ ﺻﻨﻮﺑﺮﺧﺮاﻣﺘﺎن ﺳﺮو ﺑﻠﻨﺪ و ﮐﺎج ﺑﺸﻮﺧﯽ رﺳﯿﺪه اﻧﺪ‪.‬ﺳﻌﺪي‪ .‬ﭼﻨﺪان ﺑﻮد ﮐﺮﺷﻤﻪ و‬ ‫ﻧﺎز ﺳـﻬﯽ ﻗـﺪان ﮐﺂﯾـﺪ ﺑﺠﻠﻮه ﺳـﺮو ﺻـﻨﻮﺑﺮﺧﺮام ﻣﺎ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ ||‪ .‬ﻣﻬﻤﺎﻧﯽ و ﺿـﯿﺎﻓﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺗﻮ اﯾـﺪر ﺑﺠﺸﻦ و ﺧﺮام‬ ‫آﻣـﺪي ز ﺷﺎﻫﺎن درود و ﭘﯿﺎم آﻣﺪي‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ز ﺷـﺮم دﻟﯿﺮان ﻣﻨﺶ ﮐﺮد ﭘﺴﺖ ﺧﺮام و دِر ﺑﺎر دادن ﺑﺒﺴﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﺟﺎي ﺑﻮدش‬ ‫ﺧﺮام و ﺧﻮرش ﮐﻪ ﺑﺎﺷـﺪش از ﺧﻮردﻧﯽ ﭘﺮورش‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧﺮام آر و ﮔﺮدﻧﮕﺸﺎن را ﺑﺨﻮان ﻣﯽ و ﺧﻠﻌﺖ آراي ﺑﺎﻻي ﺧﻮان‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪.‬‬ ‫ﻣﻠﮑﺰاده را در ﺧﺮام و ﺧﻮرش ﻫﻤﯽ داد ﭼﻮن ﺟﺎن ﺧﻮد ﭘﺮورش‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﻣﮋده ﺑﻤﻬﻤﺎﻧﯽ ﻃﻠﺒﯿـﺪن‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﭘﯿﺸـﮑﺶ‪ .‬ﻫﺪﯾﻪ‬ ‫ﺑﺮدن ‪ :‬ﻣﺮا ﮐﻪ اﯾﺰد ﺟﺰ ﺷـﻌﺮ دﺳـﺘﮕﺎه ﻧﺪاد ﻣﮕﺮ ﺑﺸﻌﺮ ﮐﻨﻢ ﺳﻮي ﺧﺪﻣﺖ ﺗﻮ ﺧﺮام‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ ||‪ .‬ﻧﻮﯾﺪ و ﻣﮋدﮔﺎﻧﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﺧﻮش‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬اﻣﺮ ﻧﯿﮑﻮ ‪ :‬ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻓﺮﺟﺎم ﭼﺮخ ﺑﻠﻨﺪ ﺧﺮاﻣﺶ ﻫﻤﻪ رﻧﺞ و ﺳﻮزش ﮔﺰﻧﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻪ آن‬ ‫ﮐﺲ ﮐﻪ ﮔﻮﯾـﺪ ﺧﺮام اﺳﺖ و ﻧـﺎز ﭼﻪ ﮔﻮﯾـﺪ ﮐﻪ دردﺳﺖ و رﻧـﺞ و ﻧﯿﺎز‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ ||‪ .‬ﺧﺒﺮ ﺧﻮش )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬ﺷـﺪي ﺗﻨﮕـﺪل ﭼﻮن‬ ‫ﻧﯿﺎﻣـﺪ ﺧﺮام ﺑﺠﺴـﺘﻢ ﻫﻤﯽ زﯾﻦ ﺳـﺨﻦ ﮐـﺎم و ﻧـﺎم‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗـﺎ ﺑـﺎ درود و ﭘﯿـﺎم ﺑﯿﺎﯾـﺪ ﺑﺮ ﺷﺎه و آرد ﺧﺮاﻣﻔﺮدوﺳـﯽ ||‪ .‬ﺷﺎدي و‬ ‫ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﺷـﻬﺮ ﺑﺪ ﺷﺎه راﺷﺎﻫﻪ ﻧﺎم ﻫﻤﺎن از دِر ﺳﻮر و ﺟﺸﻦ و ﺧﺮام‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - (1) .‬ﺑﻪ ﺿﻢ و ﮐﺴﺮ‬ ‫ﻧﯿﺰ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ - (2) .‬ﯾﮑﯽ از اﻃﻼﻗﺎت ﺧﺮام در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺠﺎزي آن اﺳﺖ در ﻣﺮگ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﺮگ ﻫﻢ اﯾﻔﺎي وﻋﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﭼﻮ اﯾﻦ ﺑﯿﺖ‪ :‬ﮐﻨﻮن ﯾﺎﻓﺘﻢ ﻫﺮﭼﻪ ﺟﺴﺘﻢ ز ﮐﺎم ﺑﺒﺎﯾﺪ ﺑﺴﯿﺠﯿﺪ ﮐﺂﻣﺪ ﺧﺮام‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮام‪.‬‬



‫]ُخ ر ر[ )ع ِا( ِج ﺧﺎرم ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﮐﺴﺐ ﻣﻌﺎﺻﯽ ﮐﻤﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮام‪.‬‬



‫]ُخ ر ر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺟﺪ اﺣﻤﺪ ﻣﺤﺪث ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ اﺳﺖ و ﺟﺪ ﻋﻤﺮو ﻣﺤﺪث ﺑﻦ ﺣﻤﻮﯾﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻣﺎن‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 732‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ِخ[ )ﻧﻒ‪ ،‬ق( ﺧﺮاﻣﻨـﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬روﻧﺪه ﺑﺎ ﻧﺎز و ﺗﮑﺒﺮ و ﺗﺒﺨﺘﺮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﺧﻮش رﻓﺘﺎر‪) .‬ﻏﯿﺎث‬ ‫اﻟﻠﻐـﺎت(‪ .‬ﻣﺨﺘـﺎل‪) .‬زﻣﺨﺸـﺮي( ‪ :‬ﺑﻔﺮﻣﻮد ﮐـﺎﯾﻦ را ﺑﺠﺎي آورﯾـﺪ ﻫﻤﺎن ﺑﺎغ ﯾﮑﺴـﺮ ﺑﭙﺎي آورﯾـﺪ ﺑﺠﺴـﺘﻨﺪ ﺑﺴـﯿﺎر ﻫﺮ ﺳﻮي ﺑﺎغ ﺑﺒﺮدﻧـﺪ زﯾﺮ‬ ‫درﺧﺘﺎن ﭼﺮاغ ﻧﺪﯾﺪﻧـﺪ ﭼﯿﺰي ﺟﺰ از ﺑﯿـﺪ و ﺳـﺮو ﺧﺮاﻣﺎن ﺑﺰﯾﺮ ﮔﻞ اﻧﺪر ﺗﺬرو‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬وز آن ﭘﺲ ﺑﯿﺎﻣﺪ ﺧﺮاﻣﺎن دﺑﯿﺮ ﺑﯿﺎورد ﻗﺮﻃﺎس و‬ ‫ﻣﺸﮏ و ﻋﺒﯿﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧﺼﻢ ﺧﺮاﻣﺎن درﯾﻦ ﺿـﯿﺎع ﻓﺮاوان‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬دﯾﮕﺮ ﮐﺴﺶ ﻧﺒﺎﺷﺪ در ﺑﻮﺳﺘﺎن ﺧﺮاﻣﺎن ﮔﺮ ﺳﺮو ﺑﻮﺳﺘﺎﻧﺖ ﺑﯿﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﺮاﻣﯽ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﻣﻨﺪﻟﻒ؛ ﺷـﯿﺮ ﺧﺮاﻣﺎن و آﻫﺴـﺘﻪ رﻓﺘﺎر‪ .‬ﻋﯿﺎل؛ ﻣﺮد ﺧﺮاﻣﺎن ﺑﻨﺎز‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - .‬ﺳـﺮو ﺧﺮاﻣﺎن؛ ﺳﺮو‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻨـﺎز ﺗﮑﺎن ﺧﻮرد‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﻠﻨـﺪﺑﺎﻻﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﺎز و ﺗﺒﺨﺘﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨـﺪ ‪ :‬ﺧﺮاﻣﺎن ﭼﻮ ﺑﺎ ﻣﺎه ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﺳـﺮو ز ﮔﯿﺴﻮ ﭼﻮ در دام ﻣﺸـﮑﯿﻦ‬ ‫ﺗـﺬرو‪ .‬اﺳـﺪي )ﮔﺮﺷـﺎﺳﺐ ﻧـﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺑﺴـﺎط ﺷﻪ ز ﯾﻐﻤﺎﯾﯽ ﻏﻼﻣﺎن ﭼﻮ ﺑﺎﻏﯽ ﭘﺮ ﺳـﻬﯽ ﺳـﺮو ﺧﺮاﻣﺎن‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﺮ ﺷﺎﭘﻮر ﺷـﺪ ﺑﯽ ﺻﺒﺮ و ﺳﺎﻣﺎن‬ ‫ﺑﻘﺎﻣﺖ ﭼﻮن ﺳـﻬﯽ ﺳـﺮوي ﺧﺮاﻣﺎن‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬در زﻣﺎن آزاد ﮔﺮدد ﺳﺮو از ﺑﺎﻻي ﺧﻮﯾﺶ ﮔﺮ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﻗﺪ آن ﺳﺮو ﺧﺮاﻣﺎن ﮔﺬرد‪.‬ﻋﻄﺎر‪ .‬در‬ ‫ﺑﺎغ رو اي ﺳﺮو ﺧﺮاﻣﺎن ﮐﻪ ﺧﻼﯾﻖ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﺎغ ﺑﻬﺸﺘﺴﺖ و ﺗﻮ ﺣﻮري‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺧﻮاﺗﯿﻢ(‪ .‬ﺻﺒﺢ ﺗﺎﺑﺎن را دﺳﺖ از ﺻﺒﺎﺣﺖ او ﺑﺮ دل و‬ ‫ﺳﺮو ﺧﺮاﻣـﺎن را ﭘـﺎي از ﺧﺠﺎﻟﺖ او در ﮔﻞ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي ||(‪ .‬در ﺣﺎل ﺧﺮاﻣﯿـﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬آﻫﺴـﺘﻪ و ﺑﻨﺎز و ﺗﺒﺨﺘﺮ‬ ‫رﻓﺘـﻦ ‪ :‬ﮐﻪ آﯾﯽ ﺧﺮاﻣـﺎن ﺳـﻮي ﺧـﺎن ﻣﻦ ﺑﺪﯾـﺪار روﺷﻦ ﮐﻨﯽ ﺟـﺎن ﻣﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﯿﺎﻣـﺪ ﺧﺮاﻣـﺎن و ﺑﺮدش ﻧﻤـﺎز ﺑـﺒﺮ درﮔﺮﻓﺘﺶ زﻣـﺎﻧﯽ‬ ‫دراز‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﻤﯽ ﭼﺸﻢ دروﯾﺶ ﺑﺒﻮﺳـﯿﺪ دﯾﺮ ﻧﯿﺎﻣﺪ ز دﯾﺪار آن ﺷﺎه ﺳـﯿﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧﺮاﻣﺎن ﺑﯿﺎﻣﺪ ﺳـﯿﺎوش ﺑﺮش ﺑﺪﯾﺪ آن ﻧﺸـﺴﺖ و‬ ‫ﺳﺮواﻓﺴـﺮش‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺗﻦ ﺗﻨﻬﺎ ز ﻧﺰدﯾﮏ ﻏﻼﻣﺎن ﺳﻮي آن ﻣﺮﻏﺰار آﻣـﺪ ﺧﺮاﻣﺎن‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬وز آﻧﺠﺎ دل ﺷﮑﺴـﺘﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﻮان ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ آن دل‬ ‫اﻓﺮوزان ﺧﺮاﻣـﺎن‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬دي ﻣﯿﺸـﺪي ﺧﺮاﻣﺎن ﭼﻮن ﺳـﺮو و ﻋﻘﻞ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﻮش ﻣﯽ روي ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻓـﺪاي ﺟﺎﻧﺖ‪ .‬ﮐﻤﺎل ﺧﺠﻨـﺪي‪.‬‬ ‫ﺗﺪأدؤ؛ ﭼﻤﯿﺪن و ﺧﺮاﻣﺎن راه رﻓﺘﻦ‪ .‬ﻏﯿﻞ؛ ﺧﺮاﻣﺎن رﻓﺘﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - .‬ﺧﺮاﻣﺎن ﺧﺮاﻣﺎن؛ ﯾﻮاش ﯾﻮاش‪ .‬ﺑﺎ ﻧﺎز و آﻫﺴـﺘﮕﯽ‪ .‬ﺑﻪ اﺧﺘﯿﺎل‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻗﯿﺪ اﺳﺖ ﺑﺮاي رﻓﺘﻦ و آﻣﺪن‪ ،‬آﻧﭽﻪ در ﻣﻌﻨﺎي اﯾﻦ دو ﻣﺼﺪر اﺳﺖ ﭼﻮن ﺧﺮاﻣﺎن ﺧﺮاﻣﺎن رﻓﺘﻦ‪ ،‬ﺧﺮاﻣﺎن ﺧﺮاﻣﺎن ﺷﺪن‬ ‫و ا ﻣﺜ ﺎ ل آ ن ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻣﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫]ِخ َد[ )ﻣﺺ( ﺑﺨﺮاﻣﺎن راه ﺑﺮدن‪ .‬ﺑﺨﺮاﻣﺎن ﺑﺤﺮﮐﺖ درآوردن‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻣﺎن رﻓﺘﺎر‪.‬‬



‫]ِخ َر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( رﻓﺘﻨﯽ ﺑﺎ ﻧﺎز و ﺗﺒﺨﺘﺮ‪ .‬رﻓﺘﻨﯽ از روي ﺧﺮاﻣﻨﺪﮔﯽ‪ :‬ﺟﻮاظ؛ ﺧﺮاﻣﺎن رﻓﺘﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻣﺎن رﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫]ِخ َر َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺎ ﻧﺎز و ﺗﺒﺨﺘﺮ راه رﻓﺘﻦ‪ .‬ﺑﺎ اﺧﺘﯿﺎل ره ﺳﭙﺮدن‪ :‬ﻣﯿﺢ؛ ﺧﺮاﻣﺎن رﻓﺘﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻣﺎن ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﻨﺎز و ﺗﺒﺨﺘﺮ ﺑﺤﺮﮐﺖ در آوردن‪ .‬ﺑﺤﺮﮐﺖ درآوردن ‪ :‬ﺷﻤﺸﺎد ﺧﺮاﻣﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺎغ ﺑﯿﺎراﯾﯽ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫]ِخ َ‬ ‫ﺧﺮاﻣﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﺗﺒﺨﺘﺮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻣﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫]ِخ َد[ )ﻣﺺ( ﺧﺮاﻣﯿـﺪن ﮐﻨﺎﻧﯿـﺪن و ﻓﺮﻣﻮدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺮاﻣﯿﺪن داﺷـﺘﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺑﺨﺮاﻣﺎن راه رﻓﺘﻦ واداﺷـﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺑﺨﺮاﻣﺎن روان ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻣﺘﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﻣﺘﯿﻦ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻣﺮود‪.‬‬



‫]َخ َا[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( اﻣﺮود ﺑﺪﺷـﮑﻞ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ از اﻣﺮود ﺑﺰرگ ﻧﺎﻫﻤﻮار و زﺷﺖ و ﺑﯽ ﻣﺰه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨﺪراج(‬ ‫)از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻣﺶ‪.‬‬



‫]َخ ِم[ )اِﻣﺺ( ﻋﻤﻞ ﺧﺮاﻣﯿﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﻮﺷـﯽ ‪ :‬ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺑﺰاري رواﻧﺶ ﺑﺠﺎي ﺧﺮاﻣﺶ ﻧﯿﺎﺑﺪ ﺑﺪﯾﮕﺮ ﺳـﺮاي‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ||‪.‬‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻨﺎز ‪ :‬ﮔﻪ ﺧﺮاﻣﺶ ﭼﻮن ﻟﻌﺒﺘﯽ ﮐﺮﺷـﻤﻪ ﮐﻨﺎن ﺑﻬﺮ ﺧﺮاﻣﺶ از او ﺻـﺪﻫﺰار ﻏﻨﺞ و دﻻل‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺗﺎ ﺗﻮاﻧﯽ ﺷـﻬﺮﯾﺎرا روز اﻣﺮوز اﯾﻦ‬ ‫ﻣﮑﻦ ﺟﺰ ﺑﮕﺮد ﺧﻢ ﺧﺮاﻣﺶ ﺟﺰ ﺑﮕﺮد دن دﻧﻪ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺧﺮاﻣﺶ درﯾﻦ ﮐﻮﭼﮕـﺎه ﺑﻪ اﻟﺒﺮز ﺧﻮاﻫﻢ ﺑﺮون ﺑﺮد راه‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻤﻦ‬ ‫ﺑـﺎز ﻧﻮ ﺷـﺪ ﺑﺸـﻤﺸﺎد و ﺳـﺮو ﺧﺮاﻣﺶ درآﻣـﺪ ﺑﮑﺒـﮏ و ﺗـﺬرو‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ِ .‬ﻫﺒِّﻠﯽ؛ ﺧﺮاﻣﺶ‪ .‬ﻫﺮﮐﻠﻪ؛ رﻓﺘـﺎر ﺑﻨﺎز و ﺧﺮاﻣﺶ‪َ .‬ﺧَﺒﯿﱠَﺨﻪ؛ ﻧﻮﻋﯽ از‬ ‫ﺧﺮاﻣﺶ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻣﺶ ﮔﺎه‪.‬‬



‫]َخ ِم[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﺎي ﺧﺮاﻣﯿﺪن‪ .‬ﻣﺤﻞ ﺧﺮاﻣﯿﺪن‪ .‬آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺧﺮاﻣﺶ واﻗﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻣﻐﺎن‪.‬‬



‫]َخ َم[ )ِا( ﺗﻠﻔﻈﯽ از ﺧﺮاﻣﻘﺎن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮاﻣﻘﺎن در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻣﻘﺎن‪.‬‬



‫]َخ َم[ )ِا( ﺧﺮاﻣﻐﺎن‪ .‬رﺳـﺘﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻨﺒﻞ اﻟﻄﯿﺐ اﻣﺎ رﻧﮓ آن ﺑﺴﺒﺰي ﻣﺎﯾﻞ اﺳﺖ و ﺑﯿﺦ آن ﻫﻢ ﺑﺴﻨﺒﻞ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ و ﺑﻮي ﺳﻨﺒﻞ ﻧﯿﺰ دارد‬ ‫و ﻃﺒﯿﻌﺖ آن ﻫﻢ ﻧﺰدﯾـﮏ اﺳﺖ ﺑﺴـﻨﺒﻞ و در ﻃﻌﻢ وي اﻧـﺪك ﺣﻼـوﺗﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﮔﯿﺎﻫﯽ ﺧﻮﺷـﺒﻮ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﺴـﻨﺒﻞ‬ ‫اﻟﻄﯿﺐ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﺸـﮑﻞ ﺳـﻨﺒﻞ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﺮﮔﻬﺎ و اﺻـﻠﺶ از ﺳـﻨﺒﻞ ﮔﺸﺎده ﺗﺮ و ﻃﺒﻊ و ﻓﻌﻠﺶ ﺑﺴـﻨﺒﻞ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب‬ ‫»ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺮاﻣﻐﺎن«(‪ .‬ﺧﺮاﻣﻐﺎن‪ ،‬ﻧﺒﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴـﻨﺒﻞ اﻟﻄﯿﺐ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ رﻧﮓ وي ﺑﺴﺒﺰي ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻮد و ﺑﯿﺦ او ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳـﻨﺒﻞ ﺑﻮد و ﺑﻮي او ﻫﻢ‬ ‫ﺑﺴـﻨﺒﻞ ﻣﺎﻧـﺪ و در ﻃﺒﯿﻌﺖ و ﺧﺎﺻـﯿﺖ ﺑﺴـﻨﺒﻞ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد‪) .‬اﺧﺘﯿﺎرات ﺑـﺪﯾﻌﯽ(‪ .‬رازي ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﺎت و ﺑﻪ ﺷـﮑﻞ ﺳـﻨﺒﻞ اﺳﺖ و در ﻃﻌﻢ او‬ ‫اﻧﺪك ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ ﺑﻮد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺻﯿﺪﻧﻪء اﺑﻮرﯾﺤﺎن ﺑﯿﺮوﻧﯽ(‪ .‬ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ در ﺷﮑﻞ و ﺑﻮ ﻣﺜﻞ ﺳﻨﺒﻞ اﻟﻄﯿﺐ و ﺧﺸﮏ‪ ،‬رﻧﮓ او ﺳﺒﺰ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ در اول ﮔﺮم و ﻣﺤﻠﻞ و ﻣﺠﻔﻒ و در اﻓﻌﺎل ﻣﺜﻞ او و از آن ﺿﻌﯿﻔﺘﺮ‪.‬‬ ‫ﺧﺮام ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺮاﻣﯿﺪن‪ .‬ﺑﻨﺎز ﺳﻮي ﻣﻘﺼﺪي رﻓﺘﻦ‪ .‬ﺑﻪ آﻫﺴـﺘﮕﯽ ﺑﻤﻘﺼﺪي روان ﺷﺪن ‪ :‬ﻓﺘﻮي آن ﺷﺪ ﮐﻪ ﺷـﯿﺮدل ﺑﻬﺮام ﺳﻮي‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺷﯿﺮان ﮐﻨﺪ ﻧﺨﺴﺖ ﺧﺮام‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻣﮕﺎه‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﯿﻌﺎد‪ .‬ﻣﻮﻋﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻣﻞ‪.‬‬



‫]َخ ِم[ )ع ِا( ﺟﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﮐﻬﻨﻪ ﻫﺮ روز‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻣﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫]َخ َم َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺮاﻣﯿﺪن‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺧﺮاﻣﻨﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻣﻨﺪه‪.‬‬



‫]َخ َم َد ‪ِ /‬د[ )ﻧـﻒ( ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺑـﺎ ﺷـﻮﮐﺖ و ﺣﺸـﻤﺖ و ﻧـﺎز و ﺑﺰرﮔـﻮاري راه ﻣﯽ رود و ﻣﯽ ﺧﺮاﻣـﺪ‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺑـﺎ زﯾﺒـﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﺧﺮاﻣـﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﯿﺮﮐﻨﻨﺪه ﺑﺎ ﻧﺎز‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﻣﺠﻠﺲ ﺗﻮ ز ﻧﮑﻮروﯾﺎن ﭼﻮن ﺑﺎغ ﺑﻬﺎر ﭘﺮﺗﺬروان ﺧﺮاﻣﻨﺪه و ﮐﺒﮑﺎن دري‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺧﺮاﻣﻨﺪه ﻣﯽ ﮔﺸﺖ‬ ‫ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﺑﻮر ﺑﮕﻮر اﻓﮑﻨﯽ ﻫﻤﭽﻮ ﺑﻬﺮام ﮔﻮر‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺟﻬﺎﻧـﺪار در ﻣﻮﮐﺐ ﺧـﺎص ﺧﻮﯾﺶ ﺧﺮاﻣﻨـﺪه ﺑﺮ ﮐﺒـﮏ رﻗﺎص ﺧﻮﯾﺶ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬آن‬ ‫ﺧﺮاﻣﻨـﺪه ﻣـﺎه ﺧﺮﮔـﺎﻫﯽ ﺷـﺪ ﻃﻠﺒﮑـﺎر آب ﭼﻮن ﻣـﺎﻫﯽ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪َ .‬زّﯾﺎَﻓﻪ؛ ﺷﺘﺮ ﺧﺮاﻣﻨـﺪه‪) .‬اﻟﺴﺎﻣﯽ ﻓﯽ اﻻﺳﺎﻣﯽ(‪َ .‬ﻣﯿﱠﺎس؛ ﺧﺮاﻣﻨـﺪه‪ .‬ﻣﺘﻘـﺪي؛‬ ‫ﺧﺮاﻣﻨﺪه ﺑﻨﺎز‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻣﮥ‪.‬‬



‫]َخ َم[ )ع ﻣﺺ( ﺑﯽ ﺑﺎك و ﮔﺴﺘﺎخ ﮔﺮدﯾﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻣﻪ‪.‬‬



‫]َخ َم[ )ِاخ( از دﯾﻪ ﻫﺎي وزواه ﻗﻢ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ ص ‪.(140‬‬ ‫ﺧﺮاﻣﻪ‪.‬‬



‫]ِخ ِم[ )ِاخ( ﻗﺼﺒﻪ اي اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﮐﺮﺑﺎل ﺑﺨﺶ زرﻗﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺷﯿﺮاز‪ .‬واﻗﻊ در ‪78‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري زرﻗﺎن ﮐﻨﺎر راه ﻓﺮﻋﯽ‬ ‫ﺷﯿﺮاز ﺑﻪ ﺳـﻬﻞ آﺑـﺎد ﺧﯿﺮ و ﻧﯿﺮﯾﺰ‪ .‬اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ اﺳﺖ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ و داراي ‪ 2850‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪء ﻓﺎرﺳﯽ‬ ‫زﺑـﺎن‪ .‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪء ﮐﺮوﻗﻨﺎت‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼت‪ ،‬ﺑﺮﻧـﺞ و ﻣﯿﻮﺟﺎت ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي و ﮐﺴﺐ و ﺑﺎﻏﺒﺎﻧﯽ ﮔـﺬران‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و از ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﻗﺎﻟﯽ و ﮔﯿﻮه ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﯾﮏ دﺑﺴـﺘﺎن و ﭘﺎﺳﮕﺎه ژاﻧﺪارﻣﺮي وﺟﻮد دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان‬ ‫ج ‪. (7‬‬ ‫ﺧﺮاﻣﯽ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِا( ﻧﻮﻋﯽ اﺳﺖ از ﻧﺒـﺎت ﮐﻪ ﺑﻮي او ﺧﻮش ﺑﻮد و ﺷـﮑﻮﻓﻪ او ﺑﺸـﮑﻞ ﺑﻨﻔﺸﻪ ﺑﻮد و ﺟـﺎن ﮔﻮﯾـﺪ او را ﺑﺴـﻨﺠﺮي ﮔﻞ ﻧﺮم ﮔﻮﯾﻨـﺪ و در‬ ‫ﮐﺘﺐ ﻋﺮب ﺑﺠﺮي دﺷﺘﯽ او را ﻋﺒﺎرت ﮐﺮده اﻧﺪ و ﺑﻌﻀﯽ او را ﺧﻄﻤﯽ ﺑﺮي ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺻﯿﺪﻧﻪء اﺑﻮرﯾﺤﺎن ﺑﯿﺮوﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻣﯿﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫]ِخ َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ(ﺑﺎرﺑﺮداري ﺑﺎ ﻇﺮاﻓﺖ ||‪ .‬زﯾﺒﺎ و ﭼﺎﻻﮐﯽ و ﻟﻄﺎﻓﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ :‬ﻗُﺪَﻣﻪ؛ ﺧﺮاﻣﯿﺪﮔﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻣﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ( راه رﻓﺘﻦ ﺑﻨـﺎز و ﺗﮑﻠﻒ و زﯾﺒـﺎﯾﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﻮش رﻓﺘﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨـﺪراج( )از‬ ‫اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﺳﯿﺮ ﮐﺮدن ﺑﻄﻮر ﺗﻔﺮج و ﮔﺮدش ﻧﻤﻮدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﻪ ﺗﺒﺨﺘﺮ رﻓﺘﻦ‪ .‬ﺑﻨﺎز رﻓﺘﻦ‪ .‬ﻧﺮم و ﻧﺎزان رﻓﺘﻦ‪ .‬رﻓﺘﻦ ﺑﻨﺎز‪.‬‬ ‫رﻓﺘﻦ ﭼﻮن رﻓﺘﻦ ﻃﺎووس‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺗﺒﺨﺘﺮ‪) .‬اﻟﻤﺼﺎدر زوزﻧﯽ(‪ .‬رﯾﺴﺎن‪ .‬ﻣﯿﺪ‪ .‬ﻣﯿﺴﺎن‪ .‬رﯾﺲ‪ .‬ﻣﯿﺲ‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫َﺗَﻐﻄُﺮف‪َ .‬ﺗَﻌﱡﯿﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪ :‬ﺧﺮاﻣﯿﺪن ﮐﺒﮏ ﺑﯿﻨﯽ ﺑﺸﺦ ﺗﻮ ﮔﻮﯾﯽ ز دﯾﺒﺎ ﻓﮑﻨﺪه ﺳﺖ ﻧﺦ‪ .‬اﺑﻮﺷـﮑﻮر ﺑﻠﺨﯽ‪ .‬ﮔﺮ اﯾﺪر ﺑﺒﺎﺷﯽ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﻦ‬ ‫ﺗﺮ اﺳﺖ وﮔﺮ ﺟﺎي دﯾﮕﺮ ﺧﺮاﻣﯽ رواﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧﺮاﻣﯿﺪ ﺑﺎ ﺑﻨﺪه اي ﭘﺮﺷـﺘﺎب ﻫﯽ رﻓﺖ دﺳـﺘﺎن از آن روي آب‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧﺮاﻣﯿﺪ و‬ ‫ﺷﺪ ﺳﻮي آراﻣﮕﺎه ﻫﻤﯽ ﮔﺸﺖ ﮔﯿﺘﯽ ﺑﺮ آﯾﯿﻦ و راه‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻟﺸﮑﺮش را ﺑﻪ ﺑﻬﻤﻦ ﺳﭙﺮد وز آﻧﺠﺎ ﺧﺮاﻣﯿﺪ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﮔﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻧﻪ‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮ زﯾﻨﺖ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺳﺎز ﺳـﻔﺮ ﺑﺴﺎز ﺳﺎز ﺳـﻔﺮ ﭘﺲ ﺑﻔﺎل ﻧﯿﮏ ﺧﺮام‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺎﺷﯽ و ﺑﻤﻠﮏ اﻧﺪر ﺑﻨﺸﯿﻦ و ﺑﮕﺮد ﺷﺎدﻣﺎن ﺑﺎﺷﯽ‬ ‫و ﺑﺸﺎدي ﺑﺨﺮام و ﺑﮕﺰار‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﮔﺎه اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﺒﺎر ﺑﻐﺰﻧﯿﻦ ﺧﺮاﻣﯿﻤﻔﺮﺧﯽ‪ .‬اﻣﯿﺮ اﺣﻤـﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺸﺎدي ﺧﺮام‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﭼﻮن رﯾﺎﺿـﯿﺶ ﮐﻨﺪ‬ ‫راﯾﺾ ﭼﻮن ﮐﺒﮏ دري ﺑﺨﺮاﻣـﺪ ﺑﮑﺸـﯽ در راه و ﺑﺮﮔﺮدد ﺑﺎز‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬راﻫﻬﺎي ﺗﻨﮓ اﺳﺖ ﮐﺮا ﻧﮑﻨـﺪ ﮐﻪ رﮐﺎب ﻋﺎﻟﯽ ﺑﺮﺗﺮ ﺧﺮاﻣـﺪ‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﮔﺮ ﺗﻮ ﺑﻨـﺪه اوﻟﯿﺎﯾﯽ رو ﺳﻮي اﯾﺸﺎن ﺧﺮام ﺗﺎ ﻫﻤﯽ روﯾﻨﺪه ﺳـﻨﮕﺖ ﺧﺎر ﭼﻮن ﺧﺮﻣﺎ ﺷﻮد‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬وﯾﻦ ﮐﻪ ﭼﻮ آﻫﻮ‬ ‫ﺑﺨﺮاﻣـﺪ ﺑـﺪﺷﺖ ﺳـﻨﺒﻞ ﺗﺮ اﺳﺖ و ﺑﻨﻔﺸﻪ ﭼﺮاش‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺧﺮاﻣﯿـﺪ از آن ﺳﺎﯾﻪء ﺳـﺮو و ﺑﯿـﺪ ﺳﻮي ﺑﺎغ ﺷـﺪ دل ﺑﻪ ﺑﯿﻢ و اﻣﯿـﺪ‪.‬اﺳـﺪي‬ ‫ﻃﻮﺳـﯽ‪ .‬ﺷﺎه ﺳـﺘﺎرﮔﺎن ﺑﻪ اﻓﻖ ﻣﻐﺮب ﺧﺮاﻣﯿﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﯾﮑﯽ ﺑﺨﺮام در ﺑﺴﺘﺎن ﮐﻪ ﺗﺎ ﺳﺮو روان ﺑﯿﻨﯽ دﻟﺖ ﺑﮕﺮﻓﺖ در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮون آ‬ ‫ﺗـﺎ ﺟﻬـﺎن ﺑﯿﻨﯽ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺮ آن رﻗﻌﻪ ﭼﻮن ﻓﺮزﯾﻦ درﺳـﺎﺧﺖ‪ ،‬اﻣﻦ و راﺣﺖ ﺧﺮاﻣﯿـﺪم‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﮐﻪ ﺑﺴﻢ اﷲ ﺑﺼـﺤﺮا ﻣﯽ‬ ‫ﺧﺮاﻣﻢ ﻣﮕﺮ ﺑﺴـﻤﻞ ﺷﻮد ﻣﺮﻏﯽ ﺑـﺪاﻣﻢ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻢ ﺧﺮاﻣﯿـﺪن ﺑﻨﺨﺠﯿﺮ دو ﻫﻔﺘﻪ ﺑﯿﺶ و ﮐﻢ زﯾﻦ ﮐﺎخ دﻟﮕﯿﺮ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺮاﻣﯿـﺪن‬ ‫ﻻﺟﻮردي ﺳـﭙﻬﺮ ﻫﻤﺎن ﮔﺮد ﮔﺮدﯾﺪن ﻣﺎه و ﻣﻬﺮ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﮕﻮﯾﺶ ﺑﺴﻮي ﺧﺮاﺳﺎن ﺧﺮام ﮐﻪ در دﯾﻦ ز ﺣﺐ وﻃﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﺷﯿﻦ ﻫﻤﺎن ﺗﺎ ﻧﻬﺪ‬ ‫ﺧﺼﻢ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﮐﻼه ز اﯾﺮان ﺑﺮاﻧ ْﺸﺎن ﺑﺨﻔﯽ ﺣﻨﯿﻦ‪.‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ‪ .‬زرع را ﭼﻮن رﺳـﯿﺪ وﻗﺖ درو ﺑﺨﺮاﻣـﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺳﺒﺰهء ﻧﻮ‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﻣﺨﺮام ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻔﺖ ﻣﺒﺎدا ﮐﺰ ﭼﺸﻢ ﺑﺪت رﺳﺪ ﮔﺰﻧﺪي‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺗﺮﺟﯿﻊ ﺑﻨﺪ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻣﯿﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ص ﻟﯿﺎﻗﺖ( ﻗﺎﺑﻞ ﺧﺮاﻣﯿﺪن‪ .‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪء ﺧﺮاﻣﯿﺪن‪ .‬ﺳﺰاوار ﺧﺮاﻣﯿﺪن‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻣﯿﺪه‪.‬‬



‫]َخ َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ( ﺑﻨﺎز و ﺗﮑﺒﺮ راه رﻓﺘﻪ‪ .‬ﺑﺎ ﻧﺎز ره ﺳﭙﺮده‪ .‬ﺑﺎ ﺗﮑﺒﺮ راه ﻃﯽ ﮐﺮده‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻣﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻧﻮﻋﯽ از ﻋﻠﻒ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺑﻤﺎﻧـﺪم اﯾﻨﺠﺎ ﺑﯿﭽﺎره راه ﮔﻢ ﮐﺮده ﻧﻪ آب ﺑﺎ ﻣﻦ ﯾﮏ ﺷـﺮﺑﻪ‬ ‫ﻧﺎﺧﺮ اﻣﯿﻨﺎ‪ .‬ﺑﻬﺮاﻣﯽ )از ﻟﻐﺖ ﻓﺮس اﺳﺪي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮان‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ِج ﺧﺮ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺑﯿﭽﺎره ﻧﺒﺎت را ﻧﺒﯿﻨﯽ ﻫﻤﻮاره ﺧﺮان ازﯾﻦ دو ﮔﻮﻫﺮ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺧﻮد ﻫﯿـﭻ ﻧﯿﺎﺳﺎﯾـﺪ و ﻧﺠﻨﺒـﺪ ﺟﻨﺒﻨـﺪه‬ ‫ﻫﻤﻪ زﯾﺮ او ﺧﺮان اﺳﺖ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ - .‬ﺧﺮان ﮔﻮر؛ ﮔﻮرﺧﺮان‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮان‪.‬‬



‫]ِخ[ )ص( ﻣﻄﯿﻊ‪ .‬رام‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدار‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮان‪.‬‬



‫]ِخ ر ر[ )ص( ﻣﻄﯿﻊ‪ .‬رام‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدار‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( ‪ :‬ﺗﻨـﺪ و‬ ‫ﺗﯿﺰي آﻏﺎزي و ﺧﺮان ﻧﺸﻮي ﺗﻨﺪ و ﺗﻮﺳﻦ ﺑﺒﺮﻧﺪ آﺧﻮر و ﺧﺮان آرﻧﺪ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪي )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮان‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﻣﺰﯾﺪ ﻣﺆﺧﺮ اﻣﮑﻨﻪ( ﻣﺎُﺧﺮان‪َ .‬ﺗﺮُﺧﺮان‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮان‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﯿﻠﻮار ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺸـﺎه‪ .‬واﻗﻊ در دوﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮ دﯾﺰﮔﺮان ﮐﻨﺎر رودﺧﺎﻧﻪ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ و داراي ‪ 610‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﮐﺮدي زﺑـﺎﻧﺴﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن‪ :‬ﻏﻼت‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑﺎت‪،‬‬ ‫ﺗﻮﺗﻮن‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ‪ ،‬اﻧﻮاع ﻣﯿﻮﺟﺎت و ﻗﻠﻤﺴـﺘﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي ﮔﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و ﮔﻠﯿﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨﺪ‪ .‬ﻗﻠﻌﻪء ﺧﺮاﺑﻪ‬ ‫اي ﺑﺎﻻـي آﺑﺎدي روي ﺗﭙﻪ دﯾـﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬راه در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن از ﻃﺮﯾﻖ ﺷـﺮاوﻧﻪ و ﻣﺮزﺑﺎﻧﯽ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺰرﻋﻪ ﻣﺮادآﺑﺎد ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘًﺎ آﺑﺎدي‬ ‫ﺑﻮده ﺟﺰء اﯾﻦ ﻗﺮﯾﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺮان‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن اﯾـﻮان ﺑﺨﺶ ﮔﯿﻼـن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷـﺎه آﺑـﺎد‪ .‬واﻗـﻊ در ﺷـﺶ ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﺟﻮي زر و ﺳﻪ ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺟﻨﻮب ﺷﻮﺳﻪء ﺷـﺎه آﺑـﺎد ﺑﻪ اﯾﻼم‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در دﺷﺖ واﻗﻊ و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ و داراي ‪ 500‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﮐﺮدي و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﺴﺖ‪ .‬آب آن از‬ ‫ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼت‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑﺎت‪ ،‬ﺑﺮﻧـﺞ‪ ،‬ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺗﻮﺗﻮن اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔـﺬران ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و در ﭼﺎدر ﻣﯽ‬ ‫ﻧﺸﯿﻨﻨﺪ و زﻣﺴﺘﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﮔﺮﻣﺴﯿﺮ ﻏﺮﺑﯽ اﯾﻮان و ﺣﺪود ﺳﻮﻣﺎر ﻣﯿﺮوﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺮان‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از دﻫﺴـﺘﺎﻧﻬﺎي ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷﻮﺷـﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴـﺘﺎن در ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري ﺷﻮﺷـﺘﺮ و ﺟﻨﻮب دﻫﺴـﺘﺎن‬ ‫ﮔﻨﺪزﻟﻮ و ﺑﺎﺧﺘﺮ دﻫﺴـﺘﺎن اﯾﺘﻮﻧﺪ واﻗﻊ ﺷﺪه و ﻫﻮاي آن ﮔﺮم و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪء ﮐﺎرون و ﻟﻮﻟﻪء ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ و ﭼﺎه‬ ‫ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼت و اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي و ﮐﺎرﮔﺮي در ﺷـﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ ﮔـﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴـﺘﺎن از ﻫﻔﺖ ﻗﺮﯾﻪء‬ ‫ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه و داراي ‪ 2000‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻗﺮاء ﻣﻬﻢ دﻫﺴﺘﺎن ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﻣﺠﺎﻣﯿﺪ و ﺳﻼﻣﺎت ﭘﺎﯾﯿﻦ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺪام‬ ‫در ﺣﺪود ‪ 400‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ دارﻧﺪ و ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ آﻧﻬﺎ از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﻋﺮب ﺑﺎدي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺮاﻧﺒﺎر‪.‬‬



‫]َخ َاْم[ )ِا ﻣﺮﮐـﺐ( ﺟﻤﻌﯿـﺖ و ﻫﺠـﻮم ﻋـﻮام اﻟﻨـﺎس ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﺠﻬﺖ ﮐـﺎري‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از‬ ‫آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺑﻤﺪح او و ﻗﺼﺪ دﺷـﻤﻨﺎﻧﺶ ﻫﻤﯽ ﺳﺎزﻧﺪ اﻧﺲ و ﺟﺎن ﺧﺮاﻧﺒﺎر‪ .‬ﺷـﻤﺲ ﻓﺨﺮي )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي ||(‪ .‬ﺟﻤﺎع ﮐﺮدن ﭼﻨﺪ‬ ‫ﺷﺨﺺ ﺑﺎ ﯾﮑﻨﻔﺮ‪) (1).‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﻣﻮاﺟﺮ ﺑﯽ ﺷـﺮم ﻧﺎﺧﻮﺷـﯽ ﮐﻪ ﺗﺮا ﻫﺰار ﺑﺎر‬ ‫ﺧﺮاﻧﺒـﺎر ﺑﯿﺶ ﮐﺮده ﻋﺴــﺲ‪.‬ﻟﺒﯿـﺒﯽ ||‪ .‬ﺧﺮ ﺟﺴــﺘﻪ ||‪ .‬ﺷــﻠﺘﺎق ||‪ .‬ﻓﺘﻨـﻪ و آﺷـﻮب‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )اﻧﺠﻤـﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي( )آﻧﻨـﺪراج از ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي( ‪ :‬اﺑﻠﻖ ﭼﺮخ ﺳـﺰد ﻣﺮﮐﺐ ﺗﻮ ﻫﻤﭽﻮ ﻣﺴـﯿﺢ ﺧﺮﺧﺮي ﻻـﯾﻖ ﺗﻮ ﻧﯿﺴﺖ ﺧﺮاﻧﺒﺎر و ﻣﺨﺮ‪ .‬اﺑﻦ‬ ‫ﯾﻤﯿـﻦ )از آﻧﻨــﺪراج ||(‪ .‬ﺟﻤـﺎع‪ .‬وﻗـﺎع‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬آﻧﮑـﻪ ز ﺣﻤــﺪان ﺧﻮﺷــﮕﻮار ﻟﻄﯿﻔﺶ ﮐﻨـﺪه و ﺷــﻠﻒ آرزو ﺑﺮﻧﺪ‬ ‫ﺧﺮاﻧﺒﺎر‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ - (1) .‬ﺻـﺎﺣﺐ »اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي« اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ را از ﺻـﺤﺎح اﻟﻔﺮس ﻧﻘﻞ ﮐﺮده و ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﻨـﺪوﺷﺎه‬ ‫آﻣﺪه ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺧﺮاﻧﺒﺎر آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ در ﺟﻤﺎع ﺑﺎ ﺷﺨﺼﯽ ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻧﺒﺎر ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ(ﺟﻤﻌﯿﺖ و ﻫﺠـﻮم ﮐﺮدن ﻣﺮدم ﺑﺠﻬﺖ ﮐـﺎري‪ (|| 1).‬ﺟﻤـﺎع ﮐﺮدن ﭼﻨـﺪ ﺷـﺨﺺ ﺑﺎ ﯾﮑﻨﻔﺮ ||‪ .‬ﻓﺘﻨﻪ و آﺷﻮب‬ ‫]َخ َا َ‬ ‫ﮐﺮدن ||‪ .‬ﺷـﻠﺘﺎق ﮐﺮدن ||‪ .‬ﮐﺴـﯽ را ﺟﻬﺖ رﺳﻮاﯾﯽ ﺑﺮ ﺧﺮ ﺳﻮار ﮐﺮدن و در ﺷـﻬﺮ و ﻣﺤﻼت ﮔﺮداﻧﯿﺪن‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ اﻧﺠﻤﻦ آراي‬ ‫ﻧﺎﺻـﺮي ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬در ﻧﺴـﺨﻪء ﺣﻠﯿﻤﯽ آﻧﮑﻪ ﮐﺴـﯽ را ﺑﺠﻬﺖ رﺳﻮاﯾﯽ ﺑﺮ ﺧﺮار ﺳﻮار ﮐﺮده ﺑﮕﺮداﻧﻨـﺪ و ﻫﻤﯿﻦ ﺑﯿﺖ را ﺷﺎﻫـﺪ ﻣـﺪﻋﺎ ﮐﺮده‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻧﺠﺎش‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﭘﻬﻠﻮاﻧﯽ ﺗﻮراﻧﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮان راه‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ده ﺑﯿﺮ ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺧﺮم آﺑـﺎد‪ .‬واﻗﻊ در ﭘـﺎﻧﺰده ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧـﺎوري ﺧﺮم آﺑـﺎد و ﭘﻨﺞ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺷﻮﺳﻪء ﺧﺮم آﺑـﺎد ﺑﻪ ﺑﺮوﺟﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ‪ ،‬آب و ﻫﻮاي آن ﻣﻌﺘـﺪل‪ ،‬ﻣﺎﻻرﯾـﺎﯾﯽ و داراي ‪ 90‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪء‬ ‫ﻟﺮي و ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑـﺎن اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ ﺳـﺎر و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼـت‪ ،‬ﺻـﯿﻔﯽ و ﻟﺒﻨﯿـﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻫـﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري‬ ‫ﮔـﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬از ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧـﺎن ﻓﺮش‪ ،‬ﺟـﻞ ﺳـﯿﺎه و ﭼـﺎدر ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨـﺪ‪ .‬راه آن ﻣـﺎﻟﺮو و ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ آن از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﺑﯿﺮاﻟﻮﻧﺪﻧـﺪ و در‬ ‫زﻣﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﻗﺸﻼق ﻣﯽ روﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺮاﻧﻒ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 733‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]َخ ِن[ )ع ِا( ِج ﺧﺮﻧﻔﮥ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﻧﻘﮥ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻧﻒ‪.‬‬



‫]ُخ ِن[ )ع ص( دراز و ﻃﻮﯾﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻧﻖ‪.‬‬



‫]َخ ِن[ )ع ِا( ِج ِﺧﺮﻧـِ ﻖ‪ ،‬ﺧﺮﮔﻮش ﺑﭽﻪء ﺟﻮان و ﺑﭽﻪء ﺧﺮﮔﻮش‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﻧﻖ در اﯾﻦ‬ ‫ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻧﻖ‪.‬‬



‫]َخ ِن[ )ِاخ( ﻧﺎم آﺑﯽ ﺑﻮده ﻣﺮ ﺑﻨﯽ ﻋﻨﺒﺮ را‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻧﻖ‪.‬‬



‫]َخ ِن[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﻄﻌﻪ زﻣﯿﻦ ﺳﺨﺘﯽ اﺳﺖ ﻣﯿﺎن واﺟﺎ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻧﻖ‪.‬‬



‫]َخ ُن[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از ﺑﺨﺸـﻬﺎي ﯾﺎزده ﮔﺎﻧﻪء ﺷـﻬﺮ ﯾﺰد ﮐﻪ در ﺷـﻤﺎل اﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن واﻗﻊ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺣﺪود و ﻣﺸـﺨﺼﺎت ﺑﺸﺮح زﯾﺮ‪ :‬ﺣﺪود‪:‬‬ ‫ﺷﻤـﺎل ﺑﺨﺶ ﺧﻮرﺑﯿﺎﺑﺎﻧـﮏ و ﺑﺨﺶ اﻧـﺎرك ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻧـﺎﺋﯿﻦ‪ ،‬ﺟﻨﻮب ﺑﺨﺸـﻬﺎي ﺑـﺎﻓﻖ و ﺣﻮﻣﻪء ﯾﺰد و اﺷـﮑﺪز‪ ،‬ﺧﺎور ﺑﺨﺶ ﺑﺎﻓﻖ‪ ،‬ﺑﺎﺧﺘﺮ‬ ‫ﺑﺨﺶ اردﮐـﺎن و ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﻧﺎﺋﯿﻦ‪ .‬وﺿﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ‪ :‬ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ اﯾﻦ ﺑﺨﺶ در ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﻮده و در ﻗﺴـﻤﺖ ﺑﺎﺧﺘﺮي آن‬ ‫ﮐﻮﻫﻬـﺎي ﻣﻨﻔﺮد ﻗﺮار دارد ﮐﻪ از ﻃﺮف ﺷـﻤﺎل ﺑﻠﻮت ﺟﻤـﺎل ﺧـﺎن و زﻣﯿﻨﻬـﺎي رﯾﮕﺰار ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ارﺗﻔﺎﻋﺎت آن در ﻗﺴـﻤﺖ‬ ‫ﺑﺎﺧﺘﺮ ﮐﻮه ﺳﻔﯿﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻠﻪء آن ‪ 1500‬ﻣﺘﺮ از ﺳﻄﺢ درﯾﺎ ارﺗﻔﺎع دارد و دﯾﮕﺮ رﺷﺘﻪ ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺗﺎروﻧﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در ﺟﻨﻮب آن ﻗﺮار‬ ‫دارد‪ .‬آب زراﻋﺘﯽ اﯾﻦ ﺑﺨﺶ در ﻗﺴـﻤﺖ ﻫﺎي ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ از ﭼﺸﻤﻪ و ﻗﻨﺎت و در ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎي ﻣﺴﻄﺢ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻗﻨﺎت ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻫﻮاي‬ ‫ﺑﺨﺶ ﻧﺴـﺒﺘًﺎ ﻣﻌﺘـﺪل ﺑﻮده و ﻣﺤﺼﻮل ﻋﻤـﺪه آن ﻏﻼت‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ و رﻧﺎس ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و زﯾﺮهء ﺳـﯿﺎه ﻧﯿﺰ از ﺻـﺤﺎري آن ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ‬ ‫اﻫـﺎﻟﯽ ﮐﺸـﺎورزي و ﻣﺨﺘﺼـﺮي ﮔﻠﻪ داري اﺳﺖ و از ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﮐﺮﺑﺎس ﺑﺎﻓﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺨﺶ از ‪ 18‬آﺑـﺎدي ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼﮏ‬ ‫ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷﺪه و داراي ‪ 3162‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎن ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻗﺮاي آن ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء راﻫﻬﺎي ﻓﺮﻋﯽ ﺑﯿﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ و ﺟﺎدهء‬ ‫ﺧﺮاﺳﺎن از راه ﻃﺒﺲ از اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﯿﮕـﺬرد‪ .‬ﻣﻌﺪن زﻏﺎل ﺳـﻨﮓ در ﺧﺮاﻧﻖ ﻣﻌﺮوف و ﻗﺐ از آن اﺳـﺘﺨﺮاج ﻣﯿﺸﺪه‪ ،‬وﻟﯽ اﮐﻨﻮن اﺳـﺘﻔﺎده‬ ‫اي از آن ﻧﻤﯿﺸﻮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(10‬‬ ‫ﺧﺮاﻧﻖ‪.‬‬



‫]َخ ُن[ )ِاخ( ﻗﺼـﺒﻪء ﻣﺮﮐﺰي ﺑﺨﺶ ﺧﺮاﻧـﻖ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﯾﺰد ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ در ‪ 68000‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﯾﺰد واﻗﻊ و ﺧﻼـﺻﻪء ﺗـﺎرﯾﺨﭽﻪ و‬ ‫ﻣﺸـﺨﺼﺎت آن ﺑﺸـﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪء ﺧﺮاﻧﻖ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺗﺮ از ﺷـﻬﺮ ﯾﺰد و اﺳﻢ آن در اﺻﻞ ﺧﻮرﻧﻖ ﺑﻮده اﺳﺖ و زرﺗﺸﺘﯿﺎن در آن ﻣﯽ‬ ‫زﯾﺴـﺘﻪ اﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺼـﺒﻪ‪ ،‬در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻨﺎزل و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎي ﻗـﺪﯾﻢ آن در داﺧﻞ ﯾﮏ ﻗﻠﻌﻪء ﺑﺰرگ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ‬ ‫ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺑﺘﻮاﻧﻨـﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺘﺠﺎﺳـﺮﯾﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﭘﺎﯾﺪاري ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﺧﺮاﻧﻖ داراي ‪ 620‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ و ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ آن‪ :‬ﻃﻮل‬ ‫‪ 54‬درﺟﻪ و ‪ 41‬دﻗﯿﻘﻪء ﺧﺎوري از ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬﺎر ﮔﺮﯾﻨﻮﯾﭻ و ﻋﺮض ‪ 32‬درﺟﻪ و ‪ 20‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 30‬ﺛﺎﻧﯿﻪء ﺷﻤﺎﻟﯽ و ارﺗﻔﺎع ‪ 1637‬ﻣﺘﺮ از ﺳﻄﺢ‬ ‫درﯾﺎ و اﺧﺘﻼف ﺳﺎﻋﺖ آن ﺑﺎ ﻃﻬﺮان ‪ 11‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 48‬ﺛﺎﻧﯿﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ در وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻃﻬﺮان ﺳﺎﻋﺖ ‪ 12‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺮاﻧﻖ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 12‬و ‪11‬‬ ‫دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 48‬ﺛﺎﻧﯿﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻗﻨﺎت و آب و ﻫﻮاي آن ﺳـﺮد و ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و داراي ادارت دوﻟﺘﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫از ﺧﺮاﻧﻖ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﯾﺰد و ﻧﺎﺋﯿﻦ راه ﻣﺎﺷﯿﻦ رو وﺟﻮد دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(10‬‬ ‫ﺧﺮان ﮔﻮر‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﻮرﺧﺮان‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻧﮕﻮر‪.‬‬



‫گ َو[ )ِا( َﺗَﺮﻧِﺠﺒﯿﻦ ﺑﻨﺎﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﮔﻨﺎﺑﺎدﯾﻬﺎ‪.‬‬ ‫]َخ َا َ‬ ‫ﺧﺮاﻧﻪ‪.‬‬



‫]َخ َن ‪ِ /‬ن[ )ﻗﯿﺪ( ﭼﻮن ﺧﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﯿﻠـﻮار ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺸـﺎه‪ .‬واﻗـﻊ در ﯾـﺎزده ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﻣﺮزﺑـﺎﻧﯽ و ﺳـﻪ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل راه ﻓﺮﻋﯽ ﻣﺮزﺑـﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸـﺎه‪ .‬اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ در داﻣﻨﻪ واﻗـﻊ‪ ،‬ﺳﺮدﺳـﯿﺮ و داراي ‪ 145‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﮐﺮدي و‬ ‫ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼـت‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑﺎت‪ ،‬دﯾﻤﯽ و ﻟﺒﻨﯿﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ‬ ‫ﮔﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و در ﻓﺼﻞ ﺧﺸﮑﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺮاﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ( ﺧﺮﯾﺪن ﮐﻨﺎﻧﯿﺪن و ﻓﺮﻣﻮدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاوان‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺸـﮑﯿﻦ ﺷﻬﺮ ﺧﺎوري ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﺸﮑﯿﻦ ﺷﻬﺮ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در ‪12‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﻣﺸﮑﯿﻦ‬ ‫ﺷﻬﺮ و ﯾـﮏ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء ﻫﺮوآﺑﺎد ﺧﯿﺎو در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬آب و ﻫﻮاي آن ﻣﻌﺘـﺪل و داراي ‪ 183‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﺮك‬ ‫زﺑﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬آب آن از ﻣﺸـﮑﯿﻦ ﭼﺎﯾﯽ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و ﮔﻠﻪ داري ﮔـﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و راه آن‬ ‫ﺷﻮﺳﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺮﺋﻮس‪.‬‬



‫][ )ﻣﺺ( ﺧﺮوﺷﯿﺪن‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ اوﺳﺘﺎﯾﯽ اﺳﺖ و ﺧﺮوش و ﺧﺮوﺷﯿﺪن و ﺧﺮوس از آن‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ص ‪.(316‬‬ ‫ﺧﺮاوﻧﺪ‪.‬‬



‫ِا)خ( دﻫﯽ اﺳـﺖ ﺟﺰء دﻫﺴــﺘﺎن ﺣﻤﺰﻟـﻮ ﺑﺨﺶ ﺧﻤﯿـﻦ ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن ﻣﺤﻼــت‪ .‬واﻗـﻊ در ‪15‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧـﺎوري ﺧﻤﯿـﻦ‪ .‬اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ‬ ‫ﮐﻮﻫﺴــﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ و داراي ‪ 1030‬ﺗـﻦ ﺳـﮑﻨﻪء ﻓﺎرﺳـﯽ و ﺗﺮﮐﯽ زﺑـﺎﻧﺴﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻـﺗﺶ‪ :‬ﻏﻼـت‪ ،‬ﺑﻨﺸـﻦ‪ ،‬ﭘﻨﺒـﻪ‪،‬‬ ‫ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨـﺪ‪ ،‬اﻧﮕﻮر و ﺑـﺎدام اﺳﺖ‪ .‬اﻫـﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸـﺎورزي و ﻗـﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑـﺎﻓﯽ ﮔـﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و از ﻃﺮﯾﻖ اﻣﯿﺮﯾﻪ ﻣﯿﺘﻮان ﻣﺎﺷـﯿﻦ ﺑﻪ آﻧﺠـﺎ ﺑﺮد‪.‬‬ ‫ﻣﺰرﻋﻪء ﻗﺪه ﺟﺰء اﯾﻦ ده اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(1‬‬ ‫ﺧﺮاوي‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن رودﺧـﺎﻧﻪء ﺑﺨﺶ ﻣﯿﻨـﺎب ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﻨـﺪرﻋﺒﺎس‪ .‬واﻗـﻊ در ﻫﺸـﺘﺎدوﭘﻨﺞ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﻣﯿﻨـﺎب و ﭘﻨﺞ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور راه ﻣﺎﻟﺮو ﮔﻼﺷـﮑﺮد ﻣﯿﻨﺎب‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي اﺳﺖ و داراي ﻫﺸﺘﺎد ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪء ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﺴﺖ‪ .‬آب‬ ‫آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‪ :‬ﺧﺮﻣﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮑﺸﺎورزي ﮔﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‬ ‫‪. (8‬‬ ‫ﺧﺮاﻫﮏ‪.‬‬



‫]َخ َه[ )ِاخ( ﺟﻨﺴـﯽ اﺳﺖ از ﺟﻮاﻫﺮ و ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل ﺣﻤﺰه ﻟﻐﺖ ﻏﯿﺮ ﻋﺮب آن »ﺧﺮوﻫﮏ« ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺑﻌـﺪ ﺗﻌﺮﯾﺐ ﺷﺪه و ﺧﺮاﻫﮏ ﮔﺮدﯾﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﮐﺘﺎب اﻟﺠﻤﺎﻫﯿﺮ ﺑﯿﺮوﻧﯽ ص ‪.(191‬‬ ‫ﺧﺮاﻫﻦ‪.‬‬



‫]َخ َه ‪ِ /‬ه[ )ِا( ﯾﮏ ﻧﻮع رﺳﺘﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻬﻨﺪي ﺑﻮﻫﺎل ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﻫﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﮐﺮﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺳﺮخ ﮐﻪ در ﮔﻞ ﻧﺮم ﻣﺘﮑﻮن ﺷﻮد‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺧﺮاﻃﯿﻦ‪ .‬ﺧﺮاﺗﯿﻦ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﯾﺐ‪.‬‬



‫]َخ ِي[ )ع ِا( ِج ﺧﺮﺑﻪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺑﻪ در اﯾﻦ ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را »ﺧﺮاﺋﺐ« ﻧﯿﺰ آورﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﯾﺪ‪.‬‬



‫]َخ ِي[ )ع ِا( ِج َﺧﺮﯾـ َﺪه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮﯾﺪه« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را ﺧﺮاﺋﺪ ﻧﯿﺰ آورﻧﺪ‪ :‬و آن ﺧﺮاﯾﺪ را ﮐﯽ از‬ ‫ﺣﻠﯽ ﺑﺮاﻋﺖ ﻋﺎﻃﻞ ﺑﻮده و از ﺣﻠﻪ ﺑﻼﻏﺖ ﻋﺎري ﻟﺒﺎس اﻟﻔﺎظ در ﭘﻮﺷﺎن‪) .‬ﺳـﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬و از ﺗﺮﺗﯿﺐ ارزاق ﺧﺮاﯾﺪ ﺑﺎ ﺗﻬﺬﯾﺐ اوراق ﺟﺮاﯾﺪ‬ ‫ﻧﻤﯽ رﺳﻢ‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﯾﺾ‪.‬‬



‫]َخ ِي[ )ع ِا( ِج َﺧﺮﯾَﻀﮥ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮﯾﻀﮥ« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را ﻋﺮﺑﺎن »ﺧﺮاﺋﺾ« آورﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﯾﻂ‪.‬‬



‫]َخ ِي[ )ع ِا( ِج َﺧﺮﯾَﻄﮥ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮﯾﻄﻪ« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را ﻋﺮﺑﺎن »ﺧﺮاﺋﻂ« آورﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﯾﻄﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِي[ )ِاخ( ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﺧﺮاﯾﻄﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ از اﺧﺒﺎرﯾـﺎن ﺣﺴﻦ اﺳﺖ و او را ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ ﻧﯿﮑﻮﺳﺖ‪ .‬ﺧﺮاﯾﻄﯽ در ﺷﺎم ﺳـﮑﻮﻧﺖ‬ ‫ﮔﺰﯾﺪ و ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﺣﺪﯾﺚ ﮔﻔﺖ‪ .‬او اﺣﺎدﯾﺚ ﺧﻮد را از اﻫﻞ ﺣﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ و ﺑﻌﺪ ﺑﺪﻣﺸﻖ رﻓﺖ و ﺳـﭙﺲ ﺑﻪ ﻋﺴﻘﻼن و در آﻧﺠﺎ ﺑﺤﺪود ‪327‬‬ ‫ﯾﺎ ‪ 324‬ه ‪.‬ق ‪ .‬ﺟﻬﺎن را ﺑﺪرود ﮔﻔﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﯾﻒ‪.‬‬



‫]َخ ِي[ )ع ا( ِج َﺧﺮوَﻓـﮥ و َﺧﺮﯾَﻔﮥ‪ .‬ﻧﺨﻠﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺮﻣﺎ از وي ﺑﺎز ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮوﻓﮥ و ﺧﺮﯾﻔﮥ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ‬ ‫را ﻋﺮﺑﺎن »ﺧﺮاﺋﻒ« ﻧﯿﺰ آورﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﯾﻖ‪.‬‬



‫]َخ ِي[ )ع ِا( ِج »ﺧﺮﯾﻖ«‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﯾﻖ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را ﻋﺮﺑﺎن »ﺧﺮاﺋﻖ« ﻧﯿﺰ آورﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﯾﮓ‪.‬‬



‫]َخ َي[ )ِا( زﻣﯿﻦ ﻧﺎﻣﺰروع ||‪ .‬دﺷﺖ ||‪ .‬ﺟﺮﯾﺐ ||‪ .‬ﯾﺦ ||‪ .‬ﺑﯿﺦ و رﯾﺸﻪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮب‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( زدن ﺑﺮ ﺳﻮراخ ﮔﻮش ﮐﺴﯽ ||‪ .‬ﺳﻮراخ ﮐﺮدن ﭼﯿﺰي را ||‪ .‬ﺷﮑﺎﻓﺘﻦ ﭼﯿﺰي را ||‪ .‬وﯾﺮان ﮐﺮدن ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب )||(‪ .‬اﺻـﻄﻼح ﻋﺮوض( اﺟﺘﻤـﺎع ﺧﺮم و ﮐّﻒ اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﻔﺎﻋﯿﻠﻦ ﻣﻔﻌﻮل ﺷﻮد ﺑﻀﻢ ﻻم و ﺑـﺪون‬ ‫ﺗﻨﻮﯾﻦ‪ .‬ﮐﺬا ﻓﯽ ﻋﻨﻮان اﻟﺸﺮف و ﻋﺮوض ﺳﯿﻔﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺮب اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻣﯿﻢ و ﻧﻮن و ﻣﻔﺎﻋﻠﯿﻦ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻓﺎﻋﯿﻞ ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﻣﻔﻌﻮل ﺑﻀﻢ‬ ‫ﻻم ﮐﻪ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ اﺳﺖ ﺑﺠﺎﯾﺶ آوردﻧﺪ و رﮐﻨﯽ ﮐﻪ در او ﺧﺮب واﻗﻊ ﺷﻮد‪ ،‬آﻧﺮا اﺧﺮب ﻧﺎﻣﻨﺪ و وﺟﻪ ﺗﺴﻤﯿﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺮب در‬ ‫ﻟﻐـﺖ وﯾﺮان ﮐﺮدن ﺑﺎﺷـﺪ و ﭼـﻮن از اول و آﺧﺮ ﭼﯿﺰي ﺑﻨﻤﺎﻧـﺪ‪ ،‬وﯾﺮاﻧﯽ ﺗﻤـﺎم ﺑﻪ او راه ﯾﺎﺑـﺪ‪) .‬از ﮐﺸـﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨـﻮن ||(‪ .‬دزد‬ ‫ﮔﺮدﯾـﺪن ﮐﺴـﯽ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬دزدﯾـﺪن ﺷـﺘﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺮب ﺑﺎﺑﻞ ﻓﻼن َﺧﺮاﺑَﮥ‪َ .‬ﺧﺮﺑًﺎ و َﺧﺮوﺑًﺎ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮب‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﻣﻐﺎﮐﭽﻪء ﺳﺮﯾﻦ ||‪ .‬ﻓﺴﺎد در دﯾﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮب‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﻣﻐﺎﮐﭽﻪء ﺳﺮﯾﻦ ||‪ .‬ﻓﺴﺎد در دﯾﻦ ||‪ .‬ﮐﺮاﻧﻪء رﯾﮓ ﺗﻮده‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮب‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ﻣﺺ( ﺷـﮑﺎﻓﺘﻪ ﮔﻮش ﮔﺮدﯾـﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﺳﻮراخ ﻣـﺪور در ﮔﻮش ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮب‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ِا( ﺷﻮات ﻧﺮ‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﺮﺑﺎن ||‪ .‬ﻣﻮي ﻓﺮاﺧﯿـﺪهء در ﺗﻬﯿﮕﺎه ||‪ .‬ﻣﻮي در وﺳﻂ ﻣﺮﻓﻖ ﮐﻪ ﺑﻌﺾ آن ﻓﺮاﺧﯿـﺪه و ﺑﻌﻀـﯽ ﻏﯿﺮ ﻓﺮاﺧﯿـﺪه‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ج‪ ،‬اﺧﺮاب‪ ،‬ﺧﺮاب‪ ،‬ﺧﺮﺑﺎن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮب‪.‬‬



‫]َخ ِر[ )ع ِا( ﺗﯿﺰي ﮐـﻮه ﺑﺮ آﻣـﺪه ||‪ .‬ﻣﻐـﺎﮐﯽ از زﻣﯿﻦ )||‪ .‬ص( ﺟـﺎي ﺧﺮاب و ﻧﺎآﺑـﺎدان‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب(‪ .‬وﯾﺮان‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ور رﻫﯽ ﺧﻮاﻫﯽ ازﯾﻦ ﺳﺠﻦ ﺧﺮب ﺳﺮﻣﮑﺶ از وﺳﺖ واﺳﺠﺪ واﻗﺘﺮب‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬ﺑﯿﺖ‬ ‫ﻣﻦ اﻻداب اﺿﺤﯽ ﻧﺼﻔﻪ ﺧﺮﺑًﺎ و ﺑﺎﻗﯽ اﻟﻨﺼﻒ ﻣﻨﻪ ﺳﯿﺨﺮب‪ .‬ﺛﻠﺐ )در رﺛﺎء ﻣﺒﺮد(‪.‬‬ ‫ﺧﺮب‪.‬‬



‫]َخ ِر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻌﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﯿﻦ َﻓﯿﺪ و ﮐﻮه ﺳﻌﺪ ﺑﺮ راه ﻣﺪﯾﻨﻪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮب‪.‬‬



‫]َخ ِر[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺗﻌـﺎر ﺑﻘﺒﻠﻪ اﺑَﻠﯽ در دﯾـﺎر ﺳـﻠﯿﻢ ﮐﻪ ﺑـﺪون ﮔﯿﺎه اﺳﺖ ﮐﻨـﺪي ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺑﻌﻀـﯽ ﻫﺎ در ﺑﺎره آن‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ ‪ :‬و ﻣﺎ اﻟﺨﺮب اﻟﺪاﻧﯽ ﮐﺎن ﻗﻼﻟﻪ ﻧﺠﺎت ﻋﻠﯿﻬﻦ اﻻﺟﻠﮥ ﻫﺠﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫ﺧﺮب‪.‬‬



‫]َخ ِر[ )ِاخ( اﺳﻢ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ وﺳـﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﯿﻦ »ﻫﺒﺖ« و »ﺷﺎم«‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪ - .‬دوراﻟﺨﺮب )ِاخ(؛ ﻧﺎم ﻣﻮﺿـﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﻦ رأي‪.‬‬ ‫)از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮب‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺳﺨﺖ و ﭘﺮﺳﻨﮕﻼﺧﯽ اﺳﺖ ﺑﯿﻦ »ﺳﺠﺎ« و »ﺛﻌﻞ« در دﯾﺎر ﺑﻨﯽ ﮐﻼب‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺎ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿـﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑـﺪاﻧﺠﺎ ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺟﻤﻮع ﻓﺮودآﻣـﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎم ﺑﻪ ﺻﻮرت َﺧﺮﺑﯽ در ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب آﻣﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺎ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﻧﺎم ﻓﺎرﺳـﯽ ﺣﺮﺑﺎء)‪ (1‬اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻮاﻟﯿﻘﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬ﺧﺮﺑـﺎ« در ﻓﺎرﺳـﯽ ﺑﻤﻌﻨﯽ »ﺣﺎﻓﻆ اﻟﺸـﻤﺲ« ﻋﺮﺑﯽ اﺳﺖ‪) .‬از اﻟﻤﻌﺮب ﺟﻮاﻟﯿﻘﯽ‬ ‫ص ‪ - (1) .(118‬ﺣﺮﺑﺎء؛ ﺟﺎﻧﻮري اﺳﺖ از دﺳـﺘﻪء ﺧﺰﻧـﺪﮔﺎن‪ .‬ﻣﻌﺮوﻓﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﯿﻮان ﻋﺎﺷﻖ آﻓﺘﺎب ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺮﺑﺎء در اﯾﻦ‬ ‫ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﮔﻮش ﮐﻪ ﻧﺮﻣﻪء آن ﺷـﮑﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ||‪ .‬ﺑﺰ ﺷـﮑﺎﻓﺘﻪ ﮔﻮش ﮐﻪ ﺷﮑﺎف ﮔﻮش آن ﻧﻪ درازا ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ﭘﻬﻨﺎ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺎت‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ِا( ِج َﺧَﺮﺑﮥ و َﺧﺮﺑﮥ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧَﺮﺑﮥ و َﺧﺮﺑﮥ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺎت‪.‬‬



‫]َخ ِر[ )ع ِا( ِج َﺧِﺮﺑﮥ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧِﺮﺑﮥ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺎر‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺎر ﺑﺰرگ ||‪َ .‬ﺧﺮوار‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺗﻨﮓ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬در اﺻـﻄﻼح ﻣﺮدم اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺧﺮﺑﺎر ‪ 16‬ﻣﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﺑﻤﻦ ﺗﺒﺮﯾﺰ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺎزان‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﻋﯽ از ﺑﺎزي ﺑﺎﺷـﺪ و آن ﭼﻨﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ دو ﮐﺲ ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﻢ ﺧﻢ ﺷﻮﻧـﺪ و ﺳـﺮﻫﺎ ﺑﻬﻢ ﻧﻬﻨـﺪ و دﺳـﺘﻬﺎ ﺑﺮ زاﻧﻮ ﮔﺬارﻧﺪ و ﺳـﺮ‬ ‫رﯾﺴـﻤﺎﻧﯽ را ﺑﺮ دﺳﺖ ﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺳﺮ دﯾﮕﺮ آن رﯾﺴﻤﺎن را ﺷﺨﺺ دﯾﮕﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﮔﯿﺮد و ﺑﺮ دور و ﭘﯿﺶ اﯾﺸﺎن ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﻧﻤﯽ ﮔﺬارد ﮐﻪ‬ ‫از ﻣﺮدم اﺟﺰاي ﺑﺎزي ﮐﺴـﯽ ﺑﺮ اﯾﺸﺎن ﺳﻮار ﺷﻮد و اﮔﺮ اﺣﯿﺎﻧًﺎ ﺳﻮار ﺷﻮد ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺳﻮار ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺗﺎ دﯾﮕﺮي ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﻮد و ﺷﺨﺺ ﮐﻪ‬ ‫ﺳﺮ رﯾﺴـﻤﺎن را در دﺳﺖ دارد ﺧﺮﺑﻨـﺪ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﭘﺎي ﺧﻮد را ﺑﺰﻧـﺪ و او را ﺑﯿﺎورد و ﺑﺎ اﯾﻦ دو ﮐﺲ دﯾﮕﺮ در ﻗﻄﺎر ﮐﺸﺪ ﺗﺎ‬ ‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ دﯾﮕﺮي ﺑﻬﻢ رﺳـﺪ؛ آن دو ﺷـﺨﺺ اول ﻧﺠـﺎت ﯾﺎﺑﻨـﺪ و ﺑﻌﺮﺑﯽ اﯾﻦ ﺑﺎزي را ﺗﺪﺑﯿـﺢ ﺑﺮوزن ﺗﻘﺒﯿـﺢ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺎزي‪.‬‬



‫]َخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺎزي ﮐﻪ در آن ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ ﺑﮑﺎر ﺑﺮﻧﺪ و اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻄﺮ در آن ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺎش‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﺗﻨﮕﯽ و ﺣﯿﺺ و ﺑﯿﺺ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﺗﻨﮕﯽ و اﻏﺘﺸﺎش‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﻓﻘﻌﮥ ﺧﺮﺑﺎش؛ ﺳـﻤﺎروق ﮐﻼن‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 734‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺎق‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( زن دراز و ﺑﺰرگ ||‪ .‬زن ﺗﯿﺰرﻓﺘــﺎر‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻــرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب )||(‪ .‬ﻣﺺ( ﺿــﺮط)‪(1‬ﺗﯿﺰ‬ ‫دادن‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺟـﺪ ﻓﻼن ﻓﯽ ﺧﺮﺑﺎﻗﻪ؛ ﺟـﺪ ﮐﺮد ﻓﻼن در ﺗﯿﺰ دادن‪) (2).‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮ َﺧﺮﺑََﻘﻪ‪ .‬اﺳـﺖ‬ ‫رﺟـﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺑﻘﻪ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧـﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ - (1) .‬در ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس آﻣـﺪ‪ :‬ﺧﺮﺑـﺎق را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ آوردن ﺑﻨﻘـﻞ ﺟﻮﻫﺮﯾﺴﺖ و از اﺑﻦ درﯾﺪ‬ ‫آﻣـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻟﻐﺖ اﻫﻞ ﺣﻮف در »ﺿـﺮاط« »ﺧﺮﺑﺎق« اﺳﺖ و »ﺧﺒﺮاق« ﻫﺮدو‪ - (2) .‬در ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب آﻣـﺪه‪ :‬ﺟﺪ ﻓﻼن ﻓﯽ ﺧﺮﺑﺎﻗﻪ؛ اي‬ ‫ﻓﯽ ﺿﺒﻄﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺎق‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﺮدﯾﺴﺖ ﺳـﻠﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﺪﻣﺖ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ رﺳـﯿﺪ‪ .‬در ﺻـﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﺮان ﺑﻦ ﺣﺼﯿﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬روزي ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻧﻤﺎز‬ ‫ﺧﻮد را در رﮐﻌﺖ ﺳﻮم ﺳـﻼم ﮔﻔﺖ و ﺑﻤﻨﺰل او وارد ﺷـﺪ و ﻣﺮدي ﺑﻨﺎم ﺧﺮﺑﺎق در اﯾﻦ وﻗﺖ ﺑﺨـﺪﻣﺖ او اﯾﺴـﺘﺎد‪) .‬از اﺻﺎﺑـﮥ ﻗﺴﻢ ‪ 1‬ج ‪1‬‬ ‫ص ‪.(107‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺎق‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑـﻦ ﺣـﺒﯿﺐ ﺳـﻠﻤﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑـﻪ ذواﻟﯿـﺪﯾﻦ از ﺻـﺤﺎﺑﯿﺎﻧﺴﺖ و او دﻟﯿـﻞ ﻣﺮدم ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻪ ﯾـﻮم اﻟﻔﯿـﻞ ﺑـﻮد و از آن وي را ذواﻟﯿـﺪﯾﻦ‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪي ﮐﻪ ﺑﺎ دو دﺳﺖ ﮐﺎر ﮐﺮدي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺮ‪ .‬راﻧﻨـﺪهء ﺧﺮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺮﭼﺮان‪ .‬ﻧﮕﺎﻫﺒﺎن ﺧﺮ‪ .‬ﺧﺮﮐﭽﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﭼﻮن ﮐﻪ ﺑﺎ ﮔﺎو و‬ ‫ﺧﺮم ﺻﺤﺒﺖ ﻓﺮﻣﺎﯾﯽ ﮔﺮ ﺗﻮ داﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﻪ ﮔﻮﺑﺎن و ﻧﻪ ﺧﺮﺑﺎﻧﻢ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺎن‪.‬‬



‫]َخ[)ع ِا( ِج َﺧَﺮب‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮب در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺎن‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ َر[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻣﺮد ﺑﺪدل‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪاﷲ‪ .‬وي از ﻣﺤﺪﺛﺎن ﺑﻮد‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﯿﺴـﯽ اﻟﻌﺠﻠﯽ‪ .‬وي ﺑﺮادر اﺑﻮدﻟﻒ‪ ،‬ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﻮد دﻻـور و زورﻣﻨـﺪ ﻓﺮاخ ﺳـﯿﻨﻪ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺎ ﮐﻮه ﻧﺸـﺴﺖ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎﻟﮕﯽ‬ ‫ﻧﺮﺳـﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺎرض او از ﻟﺒﺎس رﯾﺶ ﺑﺮﻫﻨﻪ و ﻋﺎري در ﮐﻮه ﻣﺘﻤﮑﻦ ﺑﻨﺸـﺴﺖ و ﻫﺮ ﺣﻤﻠﯽ ﮐﻪ از اﺻـﻔﻬﺎن ﻣﯽ آوردﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺳﺘﺪ‪ .‬ﻣﺪت‬ ‫ﺳﻪ ﺳﺎل راه ﻃﻌﺎم و ﺧﻮارﺑﺎر ﺑﺒﺴﺖ‪ .‬اﻫﻞ اﺻـﻔﻬﺎن ﭘﻨﺎه ﺑﺎ دﻋﺎ دادﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﺒﺐ ﻫﻼك او آن ﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﺎرون اﻟﺮﺷﯿﺪ ﮐﻨﯿﺰﮐﯽ را از آن ﺧﻮد‬ ‫ﮐﻪ او را دوﺳﺖ ﻣﯽ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻤﺎل و ﺣﻤﻞ اﺻـﻔﻬﺎن وﻋـﺪهء ﺑﺨﺸـﺶ داد‪ .‬ﮐﻨﯿﺰك ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﺎ اﻣﯿﺮ وﺟﻮﻫﯽ ﻧﻘـﺪﺗﺮ و راﯾـﺞ ﺗﺮ از اﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ‪،‬‬ ‫ﭼﺮا ﮐﻪ ﺧﺮﺑـﺎن ﺑﻦ ﻋﯿﺴـﯽ ﺑﺮ ﻣـﺎل اﺻـﻔﻬﺎن ﻣﺴـﺘﻮﻟﯽ ﺷـﺪه ﯾـﮏ درم ﺑﻬﯿـﭻ آﻓﺮﯾـﺪه ﻧﻤﯽ دﻫـﺪ‪ .‬ﻫﺎرون روي ﺑﻬﻢ آورده ﮔﺮه در اﺑﺮوي‬ ‫اﻧـﺪاﺧﺖ و ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﺧﺎﻟـﺪ ﺑﺮﻣﮑﯽ را ﮐﻪ وزﯾﺮ ﺣﻀـﺮت رﺷـﯿﺪي ﺑﻮد‪ ،‬دﻋﻮت ﮐﺮد و ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮرد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺧﺮﺑﺎن ﺑﺎ ﺳـﺮش را ﺣﺎﺿـﺮ‬ ‫ﻧﮑﻨﯿﺪ‪) .«...‬از ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻣﺤﺎﺳﻦ اﺻﻔﻬﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﺳﺮي ﺑﻦ ﺳﻬﻞ ﺧﺮﺑﺎن وي از ﻣﺤﺪﺛﺎن اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻗﺎﺿﯽ اﺣﻤﺪﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﺑﻦ ﺧﺮﺑﺎن‪ .‬از ﻣﺤﺪﺛﺎﻧﺴﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﮕﺎﻫﺪاﺷﺖ ﺧﺮ‪ .‬ﻣﻬﺘﺮي ﺧﺮ‪ .‬ﭘﺮﺳﺘﺎري ﺧﺮ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮﺑﺎن ﮐﻪ ﻧﺎم ﺟﺪ اﺑﻮﻋﺒﯿﺪاﷲ اﺣﻤﺪﺑﻦ اﺳﺤﺎق اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﻧﯽ ي[ )ِاخ( اﺣﻤـﺪﺑﻦ اﺳـﺤﺎق ﺑﻦ ﺧﺮﺑﺎن ﺑﺼـﺮي ﺧﺮﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻋﺒـﺪاﷲ‪ .‬اﺻﻞ او از ﻧﻬﺎوﻧـﺪ ﺑﻮد‪ .‬او ﻓﻘﯿﻬﯽ ﻣﺒﺮز و ﻓﺎﺿﻞ و در‬ ‫زﻣﺮهء ﺑﺼﺮﯾﺎن ﺑﻮد‪ .‬از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻋﻤﺮو رﺑﯿﻌﯽ و دﯾﮕﺮان ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻨﯿﺪ و از او اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺮﻗﺎﻧﯽ و ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬او‬ ‫درس ﻓﻘﻪ ﺷﺎﻓﻌﯽ ﺑﺮ ﻗﺎﺿﯽ اﺑﻮﺣﺎﻣﺪ داد و وﻓﺎﺗﺶ در ﺑﺼﺮه ﺑﺤﺪود ‪ 410‬ه ‪.‬ق‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﻧﯽ ي[ )ِاخ( ﺳـﺮي ﺑﻦ ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﺧﺮﺑﺎن ﺟﻨﺪﯾﺸﺎﺑﻮري‪ .‬ﺧﺮﺑﺎﻧﯽ از رواﯾﺎن ﺑﻮد‪ .‬از ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ رﺷﯿﺪ و دﯾﮕﺮان رواﯾﺖ ﺣﺪﯾﺚ دارد و از‬ ‫او ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﭼﻮن ﻋﺒﺪاﻟﺼﻤﺪﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﻧﯽ ي[ )ِاخ( ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺧﺮﺑﺎن ﺻـﻔﺎر ﺧﺮﺑﺎﻧﯽ از اﻫﻞ ﺑﻐﺪاد ﺑﻮد‪ .‬او از ﻫﯿﺜﻢ ﺑﻦ ﺳـﻬﻞ ﺗﺴﺘﺮي و اﯾﻮب ﺑﻦ ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺳـﻐﺪي‬ ‫رواﯾـﺖ دارد و از او اﺑـﻮزرﻋﻪ اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ رازي و ﺗﻨﯽ ﭼﻨـﺪ دﯾﮕﺮ رواﯾﺖ دارﻧـﺪ‪ .‬او را ﺳـﮑﻮﻧﺖ ﺑﻤﺼـﺮ ﺑـﻮد‪) .‬از اﻧﺴـﺎب‬ ‫ﺳﻤ ﻌ ﺎ ﻧ ﯽ( ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺗﯿﻤﺎر داﺷﺘﻦ ﺧﺮ‪ .‬ﺗﯿﻤﺎرداﺷﺖ ﺧﺮ ﮐﺮدن‪ .‬ﭘﺮﺳﺘﺎري از ﺧﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮﺑﺎﻧﯿﮥ‪.‬‬



‫]َخ ﻧﯽ َي[ )ِاخ( ﻓﺮﻗﻪ اي اﺳﺖ از ﺻﺎﺑﺌﯿـﺎن و آﻧـﺎن را ﭼﻬﺎر ﺗﻦ ﻣﻌﻠﻤﺎن اﺳﺖ‪ :‬ﻋﺎذﯾﻤﻮن‪ ،‬ﻫﺮﻣﺲ‪ ،‬اﻋﯿﺎﻧﺎ‪ ،‬اواذي‪ .‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ اواذي ﭘﯿﺎز و‬ ‫ﺑـﺎﻗﻠﯽ ﺑﺮ آﻧـﺎن ﺣﺮام ﮐﺮده اﺳﺖ و ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺮوزي ﺳﻪ ﺑـﺎر ﺑﺎﯾـﺪ ﻧﻤـﺎز ﮐﻨﻨـﺪ و از ﺟﻨـﺎﺑﺖ ﻏﺴـﻞ واﺟﺐ داﻧﻨـﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨـﺎﻧﮑﻪ از ﻣﺴـﺢ ﻣﯿﺖ و‬ ‫ﮔﻮﺷﺖ ﺧﻮك و ﺳﮓ و از ﻣﺮﻏﺎن ﻫﺮ ذات ﻣﺨﻠﺐ و ﮐﺒﻮﺗﺮ را ﭘﻠﯿـﺪ ﺷـﻤﺎرﻧﺪ و از ﺷـﺮاب و ﺳـﮑﺮ و ﺗﺪﺧﯿﻦ ﻣﻨﻊ ﮐﻨﻨﺪ و ﺗﺰوﯾﺞ را ﺟﺰ ﺑﺎ‬ ‫اﺟﺎزهء وﻟﯽ و ﺣﻀﻮر ﺷﻬﻮد ﺑﺎﻃﻞ ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﻣﯿﺎن دو زن ﺟﻤﻊ ﻧﮑﻨﻨﺪ و ﻃﻼق را ﺟﺰ ﺑﺤﮑﻢ ﺣﺎﮐﻢ رواﯾﯽ ﻧﺪﻫﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺎوي‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﺑﺎﺳـﯿﻠﯿﻮس ﺧﺮﺑـﺎوي اﻟﺨﻮري او از ﮐﺎﻫﻨﺎن ﮐﻠﯿﺴﺎي ارﺗﺪﮐﺴـﯽ ﻧﯿﮑﻮﻻي ﺳﻮرﯾﻪ اي در ﺑﺮوﮐﻠﻦ ﻧﯿﻮﯾﻮرك ﺑﻮد‪ .‬او راﺳﺖ‪- 1 :‬‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ روﺳـﯿﻪ از ﻋﻬﺪ ﻗﺪﯾﻢ ﺗﺎ زﻣﺎن ﺣﺎﺿـﺮ )چ ﻧﯿﻮﯾﻮرك ﺳﺎل ‪ 1911‬م‪ .‬ص ‪ - 2 . (718‬ﺗﺎرﯾـﺦ وﻻﯾﺎت ﻣﺘﺤﺪه از زﻣﺎن اﮐﺘﺸﺎف آن ﺗﺎ‬ ‫زﻣﺎن ﺣﺎﺿﺮ ﮐﻪ در ذﯾﻞ آﻧﺎن ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺳﻮرﯾﻪ اي ﻫﺎ ﺑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﯿﺰ آﻣﺪه اﺳﺖ )چ ﻧﯿﻮﯾﻮرك ﺳﺎل ‪ 1913‬م‪ .‬ص ‪) .(912‬از ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺖ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗـﺎز و ﺑـﻂ ﺑﺰرگ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪َ .‬ﺧﺮﺑَﻂ‪ .‬ﻗﻠﻮﻻ‪ .‬ﺳـﯿﻘﺎ‪ .‬اِﱠوز‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﺎز رز را ﮔﻔﺖ اي دﺧﺘﺮ ﺑﯽ‬ ‫دوﻟﺖ اﯾﻦ ﺷﮑﻢ ﭼﯿﺴﺖ ﭼﻮ ﭘﺸﺖ و ﺷﮑﻢ ﺧﺮﺑﺖ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي ||‪ .‬ﻧﺎدان‪ .‬اﺣﻤﻖ ||‪ .‬ﻇﺮﯾﻒ‪ .‬ﺷﻮخ‪ .‬ﻣﺴﺨﺮه ||‪ .‬ﻣﻔﺴﺪه‪ .‬ﺑﯽ دﯾﺎﻧﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺖ‪.‬‬



‫]َخ َر َب[ )ِاخ( زﻣﯿﻨﯽ اﺳﺖ ﻣﺮ ﻏﺴﺎن را‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺖ‪.‬‬



‫]َخ َر َب[ )ِاخ( ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ ﻣﺮ ﺑﻨﯽ ﻋﺠﻞ را‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺖ‪.‬‬



‫]َخ َر َب[ )ِاخ( ﺑﺎزاري اﺳﺖ در ﯾﻤﺎﻣﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺘﺎ‪.‬‬



‫]َخ ِر[ )ِاخ( اﯾﻦ ﻧﺎم ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﮑﻞ در ﮐﺘﺎب اﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﮑﺮﯾﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺣﺎزﻣﯽ آﻧﺮا ﺧﺮﻧﺒﺎ ﺿﺒﻂ ﮐﺮده‪ .‬ﻗﻀﺎﻋﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﮐﻮره‬ ‫ﻫﺎي ﻣﺼـﺮ و ﮐﻮره ﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ آﻧﺠﺎ )ﯾﻌﻨﯽ ﺣﻮاﻟﯽ اﺳـﮑﻨﺪرﯾﻪ( ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺎم ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﯾﺎﻗﻮت ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از ﮐﺘﺎب ﻣﺼﺮ درﺑﺎرهء اﯾﻦ‬ ‫ﻧﺎم ﺳﺆال ﮐﺮدم‪ ،‬ﺑﻌﻀـﯽ ﺑﻪ ﻓﺘﺢ و ﺑﻌﻀـﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﮑﺴـﺮ ﺣﺮف »ﺧﺎء« ﭘﺎﺳﺦ دادﻧﺪ و در دو ﺣﺪﯾﺚ ﻧﺎﻣﯽ از آن ﺑﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻮره‬ ‫ﻫﺎ اﻣﺮوزه )زﻣﺎن ﯾﺎﻗﻮت( ﺧﺮاب و ﻏﯿﺮ ﻣﻌﺮوﻓﺴﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺘﮥ‪.‬‬



‫]َخ َب َت ‪ِ /‬ت[ )ِا( ﺧﺮﺑﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺑﺖ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﭽﻪ‪.‬‬



‫]َخ ﺑَْﭻ َچ ‪ِ /‬چ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺮه ﺧﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺪ‪.‬‬



‫]َخ َر ِب[ )ع ِا( ﺷــﯿﺮ ﺧﻔﺘـﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب )||(‪ .‬ص( ﺗﺮش و ﺳــﻄﺒﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴـﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮ ﺑﺮ ﺑﺎم ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از وﺿﻊ ﺷـﯽ ء ﻋﻠﯽ ﻏﯿﺮ ﻣﺎ وﺿﻊ ﻟﻪ اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﻫﺰاران ﺧﺮ زﻣﺎﻧﻪ ﺑﺮد ﺑﺮ ﺑﺎم وﻟﯽ ﯾﮏ ﯾﻮﺳﻒ‬ ‫]َخ َب َ‬ ‫از ﭼﻪ ﺑﺮﻧﯿﺎرد‪ .‬ﮐﻠﯿﻢ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﮔﺮه در ﮐﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻦ و ﻣﺸﮑﻠﯽ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺮ ﺑﺮﺑﻂ‪.‬‬



‫]َخ ِر َب َب[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮك ﺳـﺎز‪ .‬ﺧﺮك ﺳﺎزﻫـﺎي زﻫﯽ ﭼﻮن ﺗـﺎر و ﺑﺮﺑـﻂ و ﺳﻪ ﺗـﺎر و اﻣﺜﺎل آن ‪ :‬ﮔﺎو و ﻋﻨﺒﺮ ﻓﮑﻦ‬ ‫ﺑﺮﻫﻨﻪ ﺗﻦ اﺳﺖ ﺧﺮ ﺑﺮﺑﻂ ﺑﺮﯾﺸﻤﯿﻦ اﻓﺴﺎر‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺮه‪.‬‬



‫]َخ َب ِر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺎروﺳﮏ ﺑﺨﺶ ﺳـﺮوﻻﯾﺖ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪ .‬واﻗﻊ در ‪17‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﭼﮕﻨﻪ ﺑﺎﻻ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و ‪ 170‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و راه آن ﻣـﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺰ‪.‬‬



‫]َج ُب[ )ِا( ﻣﺨﻔـﻒ ﺧﺮﺑﺰه اﺳﺖ)‪ (1‬و آن ﻣﯿـﻮه اي اﺳﺖ ﻣﻌﺮوف‪) (2).‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﻫﻨـﺪواﻧﻪ و ﻣﻌﺮب‬ ‫آن را داﺑﻮﻗﻪ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﮔﯿـﺎﻫﯽ ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ ﻣﺎﻧﻨـﺪ اﺷـﻨﺎن‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺮﺑﺰه در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧـﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺧـﺎﻣﯽ ﺳﻮي ﭘﺎﻟﯿﺰﺟـﺎن آﯾـﺪ ﮐﻪ ﺗـﺎ ﺧﺮﺑﺰ ﺧﻮرد دﯾـﺪي ﺗﻮ ﺧﻮد ﯾـﺎ دﯾـﺪه اي ﮐﺎﻧـﺪر ﺟﻬـﺎن ﺧﺮﺑﺰ ﺧﻮرد‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷﯿﻪء چ ﻣﻌﯿﻦ ﺑﺮ ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬در ﭘﻬﻠﻮي ‪ ،xarbuc‬و در ﺑﻨﺪﻫﺶ ‪» ،xarbec‬اﺳﺎس ﻓﻘﻪ اﻟﻠﻐﻪء اﯾﺮاﻧﯽ‬ ‫‪ 1:2‬ص ‪ «73‬و ﻧﯿﺰ در ﭘﻬﻠــﻮي ‪"» ،xarbuz "Eselziege‬اﺳـﺎس ﻓﻘﻪ اﻟﻠﻐﻪء اﯾﺮاﻧﯽ ‪ 1:2‬ص ‪ ،«194‬در ارﻣﻨﯽ ‪ ،xarbuz‬ﻧﻮﻋﯽ ﺑﺰ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬رﺟـﻮع ﺷـﻮد ﺑﻪ ﻫﻮﺑﺸـﻤﺎن ‪ .213‬در اوراق ﻣــﺎﻧﻮي )ﺑﭙﻬﻠـﻮي( ﻫـﻢ ‪xrbwz‬ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻧـﻮﻋﯽ ﺑﺰ آﻣــﺪه‪Henning, Alist of) . .‬‬ ‫‪ - (M.P.BSOAS, IX. l, p. 89). (2‬و ﯾﺴـﻤﻮن اﻟﻔﺮس اﻟﺒﻄﯿـﺦ »اﻟﺨﺮﺑﺰ«‪) .‬اﻟﺒﯿـﺎن و اﻟﺘﺒﯿﯿﻦ ﺟﺎﺣﻆ ج ‪ 1‬ص ‪ «32‬ﻣﻌﺮب آن ِﺧﺮﺑ ِﺰ ‪+‬‬ ‫‪)melon‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( »ﻟﮑﻠﺮك ‪ 2‬ص ‪ «25‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺑﺰه ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺰ‪.‬‬



‫]ُخ ِب[ )ِا( ﺧﺮﺑﺰ‪ .‬ﺧﺮﺑﺰه رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺑﺰه ﺷﻮد‪ .‬ﺣﺎﮐﻢ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواي زﻧﮓ‪ .‬ﺳـﻠﻄﺎن زﻧﮕﺒﺎر ||‪ .‬ﻣﺠﺎزًا ﺷﺐ را ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺑﻌﺮﺑﯽ ﻟﯿﻞ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫)ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺷﺐ اﺳﺖ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آرا( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺻـﺎﺣﺐ ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﻧﻈﺎم ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺷﺎه زﻧﮓ اﺳـﺘﻌﺎره ﺑﺮاي آﻓﺘﺎب اﺳﺖ‪ .‬و‬ ‫ﭘﯿﺪاﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﯿﺎن اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﻈﺮ ﺑﻤﻌﻨﯽ دﯾﮕﺮ زﻧﮓ ﮐﻪ آﻓﺘﺎب ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺰان‪.‬‬



‫]َخ ُب[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ زرﯾﻦ آﺑـﺎد ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﯾﻼـم واﻗﻊ در ‪ 18‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري ﺑﻪ ﻧﻬﻤﻠﻪ و ‪ 5/7‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب‬ ‫راه ﻣﺎﻟﺮو ﺑﻪ آﺑﺪاﻧﺎن‪ .‬اﯾﻦ ده در ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن ﻗﺮار دارد و ﻣﻨﻄﻘﻪ اي اﺳﺖ ﮔﺮﻣﺴﯿﺮي ﺑﺎ ‪ 380‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ آب آن از ﭼﺸﻤﻪ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺮدم آن در زﻣﺴـﺘﺎﻧﻬﺎ ﺑﻤﺮز ﻋﺮاق ﻣﯽ روﻧـﺪ و در دو ﻣﺤﻞ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ‪ 3‬ﻫﺰارﮔﺰي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﯿﺎ و ﺳـﻔﻠﯽ ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﮑﻨﻪء ﻋﻠﯿﺎ ‪ 180‬ﺗﻦ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺰه‪.‬‬



‫]َخ ُب َز ‪ِ /‬ز[ )ِا( ﻣﯿﻮه اي اﺳﺖ ﺷـﯿﺮﯾﻦ و ﻟﺬﯾـﺬ و ﺧﻮﺷـﺒﻮ و ﮐﻼـن‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﯿﻮه ﺧﻮﺷـﺒﻮدار ﮐﻼن ﭼﺮا ﮐﻪ »ﺧﺮ« ﺑﺎﻟﻔﺘـﺢ ﺑﻤﻌﻨﯽ‬ ‫ﮐﻼن و »ﺑﺰه« ﺑﻀﻢ ﻣﻮﺣﺪه و ﻓﺘﺢ زاء ﻣﻌﺠﻤﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻣﯿﻮهء ﺷـﯿﺮﯾﻦ و ﺧﻮﺷـﺒﻮدار ﭼﻮن ﺧﺮﺑﺰه ﺑﻪ ﻧﺴـﺒﺖ اﮐﺜﺮ ﻣﯿﻮه ﻫﺎ ﮐﻼن و ﺧﻮﺷـﺒﻮدار‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻟﻬﺬا ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﻢ ﻣﺴـﻤﯽ ﮔﺮدﯾﺪ‪) (1).‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺑﻄﯿﺦ‪)(2).‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪َ .‬اﺑ ُﻮاﻻﺻـَﻔﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪:‬‬ ‫ﮐﺴـﯽ ﺑﺮﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺳﺖ ﺑﺪﺳﺘﯽ دو ﺧﺮﺑﺰه‪) .‬ﻣﻨﺴﻮب ﺑﺮودﮐﯽ(‪ .‬ﺧﺮﺑﺰه ﭘﯿﺶ او ﻧﻬﺎد اﺳﻦ وز ﺑﺮ او ﺑﮕﺸﺖ ﺣﺎﻟﯽ ﺷﺎد‪.‬ﻏﻀﺎﯾﺮي‪ .‬ﺳﺮد و دراز‬ ‫و زردي ﭼـﻮن ﻏـﺎوﺷﻮي ﺧـﺎم ﻧﻪ ﺳـﺒﺰ ﭼـﻮن ﺧﯿـﺎر و ﻧﻪ ﺷـﯿﺮﯾﻦ ﭼﻮ ﺧﺮﺑﺰه‪ .‬ﻟﺒﯿـﺒﯽ‪ .‬و ﺑﻔﻬﺮج ﺧﺮﺑﺰه ﻫـﺎ ﺑﻮد و ﻧﯿﮑﻮ ﺷـﯿﺮﯾﻦ و ﺑﺰرگ ] و‬ ‫ﻫﻨــﺪوﯾﺎﻧﻪ ﺑـﺪان ﻣﺮﺗﺒـﻪ ﮐـﻪ از آن [ ﺧﺮﺑﺰه ‪) ...‬از ﻓﺎرﺳــﻨﺎﻣﻪء اﺑـﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص ‪ .(122‬ﺑﻮﺳـﺘﺎن ﭼـﻮن ﻣﺸـﻌﺒﺪ از ﻧﯿﺮﻧـﮓ ﺧﺮﺑﺰه ﺣﻘﻪ ﻫـﺎي‬ ‫رﻧﮕﺎرﻧﮓ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬وز ﻫﻤﻪ ﻋﯿﺶ و ﺧﻮﺷـﯿﻬﺎ و ﻣﺰه او ﻧﺒﯿﻨﺪ ﻏﯿﺮ ﻗﺸـﺮ ﺧﺮﺑﺰه‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﻧﯿﮑﻮﺗﺮ از اﯾﻦ ﻣﯿﻮه ﻫﻤﻪ ﻋﻤﺮ ﮐﻪ ﺧﻮرده ﺳﺖ ﺷﯿﺮﯾﻦ‬ ‫ﺗﺮ از اﯾـﻦ ﺧﺮﺑﺰه ﻫﺮﮔﺰ ﮐﻪ ﺑﺮﯾـﺪه ﺳﺖ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﭼﻪ ﺑﮕـﻮﯾﻢ ﺻـﻔﺖ ﺧﺮﺑﺰهء ﺧـﻮارزﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﻈﯿﺮش ﻧﺒـﻮد در ﻫﻤﻪ ﭼﯿﻦ و ﺑﻠﻐـﺎر‪ .‬ﺑﺴـﺤﺎق‬ ‫اﻃﻌﻤﻪ‪ .‬ﻧﺸﻮد ﺷﺎﻫـﺪ زﯾﺒـﺎ و ﺟﺰ ﻫﻤـﺪم زﺷﺖ ﻧﺨﻮرد ﺧﺮﺑﺰهء ﺷـﯿﺮﯾﻦ اﻻ ﮐﻔﺘﺎر‪.‬ﻗﺎآﻧﯽ‪ .‬در ﻣﯿﺎن ﻣﯿﻮه ﻫﺎي ﺧﻮﺷـﻤﺰه ﺷﺎه اﻧﮕﻮر و وزﯾﺮش‬ ‫ﺧﺮﺑﺰه‪ .‬؟ ‪-‬اﻣﺜـﺎل‪ :‬ﭘـﺎﯾﺶ روي ﭘﻮﺳﺖ ﺧﺮﺑﺰه اﺳﺖ؛ ﻣﻘﺼﻮد ﺳـﺴﺖ ﺑﻮدن زﯾﺮ ﭘـﺎي آدﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻋـﺪم اﺗﮑـﺎي ﻣﺤﮑﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮ‬ ‫ﺧﺮﺑﺰه ﺧﻮري ﯾﺎ ﺑﺴـﺘﺎن ﺟﻮ؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻈﺎﻫﺮ ﯾﮏ ﭼﯿﺰ ﮔﻮﯾﺪ و در ﺿﻤﻦ ﺑﻬﺰار ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ ﮐﺎر دارد‪ .‬ﺧﺮﺑﺰه ﺧﻮر ﺗﺮا ﺑﭙﺎﻟﯿﺰ‬ ‫ﭼﮑﺎر؛ ﮐﺎر ﺧﻮد ﭘﯿﺶ ﮔﯿﺮ ﺑﺪﯾﮕﺮان ﺗﺮا ﭼﮑﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺮﺑﺰهء ﺷﯿﺮﯾﻦ ﻧﺼﯿﺐ ﮐﻔﺘﺎر ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﻣﯿﻮهء ﺧﻮب ﻧﺼﯿﺐ ﺷﻐﺎل اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺮﺑﺰه‬ ‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯽ ﯾﺎ ﻫﻨﺪواﻧﻪ‪ ،‬ﻫﺮ دو آﻧﻪ؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺻﺎﺣﺐ ﻃﻤﻊ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮ ﭘﺎي ﮐﺴـﯽ ﭘﻮﺳﺖ ﺧﺮﺑﺰه ﮔﺬاﺷـﺘﻦ؛ ﻣﻘﺼﻮد آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ را‬ ‫ﺑﻪ اﻣﺮي ﻏﺮه ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﻌـﺪ ﺑﺤﻤﺎﯾﺖ او ﺑﺮﻧﺨﯿﺰﻧﺪ‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻧﺎن ﮐﻦ ﮐﻪ ﺧﺮﺑﺰه آب اﺳﺖ؛ ﺑﮑﺴـﯽ اﻃﻼق ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﮐﺎر اﺻﻞ را ﻣﯽ ﮔﺬارد و‬ ‫ﮐـﺎر ﻓﺮﻋﯽ ﭘﯿﺶ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺒـﺎت اﻧـﻮاع ﺧﺮﺑﺰه ﻫـﺎي ﻣﻌﺮوف اﯾﺮان و ﻫﻨـﺪي ﻣﯽ آﯾـﺪ‪ - :‬ﺧﺮﺑﺰهء ﺑﺮگ ﻧﯽ؛ ﻧـﻮﻋﯽ از ﺧﺮﺑﺰه‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺸـﻬﻮر ﺑﯿﻦ ﭘﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﺎن ﻫﻨﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪ - .‬ﺧﺮﺑﺰهء ﺑﺸﻘﺎﺑﯽ؛ ﻧﻮﻋﯽ از ﺧﺮﺑﺰه اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪- .‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺰهء ﭼـﺎرﺟﻮي؛ ﻧﻮﻋﯽ ﺧﺮﺑﺰه اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﺮاﺳـﺎن ﺑﻮﺟﻮد آﯾـﺪ و ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺮﺑﺰهء ﺧﺮﯾﻔﯽ؛‬ ‫آﻧﺮا ﺑﻌﺮﺑﯽ َﻋـ ﻮَﻓﺮ ﻧﺎﻣﻨـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ - .‬ﺧﺮﺑﺰهء دﺑﯿﺮي؛ ﻧـﻮﻋﯽ از ﺧﺮﺑﺰه اﺳﺖ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟـﻒ(‪ - .‬ﺧﺮﺑﺰهء دود ﭼﺮاغ؛ ﻧـﻮﻋﯽ از‬ ‫ﺧﺮﺑﺰهء ﻣﺸـﻬﻮر ﺑﯿـﻦ ﭘﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧـﺎن ﻫﻨـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ - .‬ﺧﺮﺑﺰهء دور ﻣﺸـﻌﻞ؛ ﻧـﻮﻋﯽ از ﺧﺮﺑﺰهء ﻣﺸـﻬﻮر ﺑﯿـﻦ ﭘﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧـﺎن ﻫﻨـﺪ‪) .‬از‬ ‫آﻧﻨﺪراج(‪ - .‬ﺧﺮﺑﺰهء زرﻧﺪي؛ ﻧﻮﻋﯽ از ﺧﺮﺑﺰه اﺳﺖ ﮐﻪ در زرﻧﺪ ﮐﺎﺷـﺘﻪ ﻣﯿﺸﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺮﺑﺰهء ﺷﻬﺪي؛ ﻧﻮﻋﯽ‬ ‫از ﺧﺮﺑﺰه اﺳﺖ ﻣﺸـﻬﻮر ﺑﯿﻦ ﭘﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧـﺎن ﻫﻨـﺪ‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج(‪ - .‬ﺧﺮﺑﺰهء ﻗﻤﯽ؛ ﻧـﻮﻋﯽ از ﺧﺮﺑﺰه اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻗﻢ ﮐﺎﺷـﺘﻪ ﻣﯿﺸـﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺮﺑﺰهء ﮐﺪﺧﺪاﺣﺴﯿﻨﯽ؛ ﻧﻮﻋﯽ از ﺧﺮﺑﺰه اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺮﺑﺰهء ﮔﺮﮔﺎب؛ ﺧﺮﺑﺰه اي اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ در ﮔﺮﮔﺎب اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﻌﻤﻞ ﻣﯽ آﯾـﺪ و از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻮع ﺧﺮﺑﺰه اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺮﺑﺰهء ﻣﺤﻮﻻت؛ ﻣﺤﻮﻻت ﻧﺎم ﻧﻘﻄﻪ‬ ‫اي اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺮاﺳـﺎن ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻮع ﺧﺮﺑﺰهء ﺧﺮاﺳـﺎن در آﻧﺠـﺎ ﮐﺎﺷـﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد و آﻧﺮا ﺧﺮﺑﺰهء ﻓﯿﺾ آﺑـﺎد ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﭼﻪ ﻓﯿﺾ آﺑـﺎد‬ ‫ﻣﺤﻮﻻـت ﯾـﮏ ﻧﻘﻄﻪ اﺳﺖ‪ - (1) .‬ﺧﺮﺑﺰه = ﺧﺮﺑــﻮزهء ﭘﻬﻠـﻮي ‪ »xarbucak‬ﯾﻮﻧﮑﺮ ‪ ،«96‬ارﻣﻨﯽ ‪ »xarbzak‬ﻫﻮﺑﺸﻌﺎن ‪ ،«474‬ﮔﯿﻠﮑﯽ‬ ‫‪ ،xarbuzae‬ﻓﺮﯾﺰﻧـﺪي ‪ ،xarbaza‬ﯾﺮﻧﯽ ‪ ،harbaza‬ﻧﻄﻨﺰي ‪ »xarbuza‬ﮐﺘﺎب ‪ 1‬ص ‪ ،«286‬ﺳﻤﻨﺎﻧﯽ ‪ ،xarbaza‬ﺳﻨﮕﺴﺮي‬ ‫‪ ،xarboze‬ﺷـﻬﻤﯿﺮزادي ‪» ،xarbuza‬ﮐﺘـﺎب ‪ 2‬ص ‪ ،«182‬دزﻓﻮﻟﯽ ‪ ،xarbeza‬ﮔﻤﺸﭽﻪ ‪» ،ebiz‬ﻣﺠﻠﻪء ﭘﺸـﻮﺗﻦ ‪ 1:9‬ص ‪] «23‬‬ ‫رﺟـﻮع ﺷـﻮد ﺑـﻪ ﺧﺮﺑﺰه [‪،‬ﺧﺮﺑﺰه )‪(melon‬ﻣﯿﻮهء ﮔﯿـﺎﻫﯽ )‪(Cucumis melo‬اﺳﺖ ﯾﮑﺴـﺎﻟﻪ ﮐﻪ در ﺑﺴـﺘﺎﻧﻬﺎ ﮐﺎﺷـﺘﻪ ﺷـﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﯿﻮه‬ ‫ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺷـﯿﺮﯾﻦ و آﺑﺪار اﺳﺖ و اﻗﺴﺎم ﻣﺨﺘﻠﻒ دارد »ﻧﻮراﻟﺪﯾﻦ ﺳـﺘﻮده ‪) .«102‬ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ چ ﻣﻌﯿﻦ(‪ - (2) .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬اﺻـﻞ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑـﺎ ﮐﻠﻤﻪء ﯾﻮﻧـﺎﻧﯽ از ﯾـﮏ رﯾﺸﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ )‪ (Karpos‬ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻣﻄﻠـﻖ ﻣﯿﻮه و ﺑـﺎر و ﺛﻤﺮ اﺳﺖ و ﻗـﺎرﭘﻮز‬ ‫ﺗﺮﮐﯽ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻫﻨﺪواﻧﻪ از ﻫﻤﯿﻦ اﺻﻞ و از ﺧﺮﺑﺰه ﻓﺎرﺳـﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و اﯾﻦ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺧﺮﺑﺰه از ﺧﺮ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺣﻤﺎر و ﭘﻮزه ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺗﺐ‬ ‫ﻓﻮز اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎﺳﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺰهء اﺑﻮﺟﻬﻞ‪.‬‬



‫]َخ ُب َز ‪ِ /‬ز ِي َا َج[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﻨﻈﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻫﻨﺪواﻧﻪء اﺑﻮﺟﻬﻞ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺰه اﻣﺮود‪.‬‬



‫]َخ ُب َز ‪ِ /‬ز َا[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﻮهء زردﻓﺎم و ﻧﺮم ﺑﺎ ﺑﻮي ﻣﻄﺒﻮع دارد و ﺗﺎزهء آﻧﺮا ﭼﻮن دﻧـﺪان ﻣﺰ ﺧﻮرﻧﺪ و ﻫﻢ از آن ﻣﺮﺑﺎ‬ ‫و ﺳﺎﻻد ﺳﺎزﻧﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺰه ﺑﺮﯾﺪن‪.‬‬



‫]َخ ُب َز ‪ِ /‬ز ُب َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺷﮑﻠﻪ ﺑﺮﮐﺸﯿﺪن ﺟﺎﻣﻪ‪ .‬ﻣﺪور ﺑﺮﯾﺪن و آﻧﭽﻪ ﺑﺪان ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺗﻘﻮﯾﺮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺰهء ﺗﻠﺦ‪.‬‬



‫]َخ ُب َز ‪ِ /‬ز ِي َت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﻨﻈﻞ‪ .‬ﺧﺮﺑﺰهء اﺑﻮﺟﻬﻞ‪ .‬ﻫﻨﺪواﻧﻪء اﺑﻮﺟﻬﻞ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺰهء ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ ُب َز ‪ِ /‬ز ِي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﻋﯽ ﺧﺮﺑﺰه اﺳﺖ در ﻣﺸﻬﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺰه داﻧﻪ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 735‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]َخ ُب َز ‪ِ /‬ز َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺗﺨﻢ ﺧﺮﺑﺰه‪ .‬ﺗﺨﻤﻪء ﺧﺮﺑﺰه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺰهء روﺑﺎه‪.‬‬



‫]َخ ُب َز ‪ِ /‬ز ِي[ )ﺗﺮﮐﯿـﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﻨﻈـﻞ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ و آﻧﺮا ﺑﻪ ﮐﺮﻣـﺎﻧﯽ ﺧﺮزﻫﺮه و ﺑﻌﺮﺑﯽ ﻋﻠﻘﻢ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از‬ ‫آﻧﻨﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻫﻨﺪواﻧﻪء اﺑﻮﺟﻬﻞ‪ .‬ﮐﺒﺴﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺰه زار‪.‬‬



‫]َخ ُب َز ‪ِ /‬ز[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻓـﺎﻟﯿﺰ ﺧﺮﺑﺰه و ﺧﯿـﺎر و ﺟﺰ آن‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﮐﺸﺖ زار ﺣـﺎوي ﺧﺮﺑﺰه‪َ .‬ﻣﺒَﻄﺨﻪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪:‬‬ ‫ﻗﺎﺿﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ رﺷﻮت ﺑﺨﻮرد ﭘﻨﺞ ﺧﯿﺎر ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﺪ از ﺑﻬﺮ ﺗﻮ ﺻﺪ ﺧﺮﺑﺰه زار‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺰهء ﺷﺎﻣﯽ‪.‬‬



‫]َخ ُب َز ‪ِ /‬ز ِي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻫﻨﺪواﻧﻪ‪ .‬ﻓِّﺞ‪ .‬داﺑﻮﻏﻪ‪ .‬ﺷﺎﻣﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﺮﺑﺰهء ﺷﺎﻣﯽ‪) .‬ﺻﺮاح(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺰهء ﺷﺨﺘﻪ‪.‬‬



‫ش َت ‪ِ /‬ت[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﻋﯽ ﺧﺮﺑﺰه اﺳﺖ در ﻣﺸﻬﺪ‪.‬‬ ‫]َخ ُب َز ‪ِ /‬ز ِي َ‬ ‫ﺧﺮﺑﺰه ﻃﻠﺨﮏ‪.‬‬



‫]َخ ُب ِز َط َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺣﻨﻈﻞ‪) .‬زﻣﺨﺸﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺰهء ﻫﻨﺪو‪.‬‬



‫]َخ ُب َز ‪ِ /‬ز ِي ِه[ )ﺗﺮﮐﯿـﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻫﻨـﺪواﻧﻪ‪ .‬ﺷـﺎﻣﯽ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬ﻏﺮﻏﺮه ﮐﺮدن ﭼـﻮن آب ﻋﻨﺐ اﻟﺜﻌﻠﺐ‪ ...‬و‬ ‫ﮐﺸـﮑﺎب و آب ﺧﺮﺑﺰهء ﻫﻨـﺪو ﺧﻮردن و ﺑـﺪان ﻏﺮﻏﺮه ﮐﺮدن‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﺧﺮﺑﺰه و ﺧﺮﺑﺰهء ﻫﻨﺪو‪ ...‬ﺗﻦ ﻣﺮدم را ﺗﺮي دﻫﺪ‪.‬‬ ‫)ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﺷـﺮﺑﺘﻬﺎ ﻧﺮ ﺧﻨﮏ‪ ...‬ﭼﻮن آب ﺧﯿﺎر و آب ﺧﺮﺑﺰهء ﻫﻨﺪو و آب ﮐﺪو و ﺳـﮑﻨﮕﺒﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﺲ ﺗﺮش ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺨﺖ‬ ‫ﻧـﺎﻓﻊ اﺳﺖ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ در ذات اﻟﺮﯾﻪ(‪ .‬و از ﻣﯿﻮه ﻫﺎ اﻧﺎر اﻣﻠﯿﺴـﯽ و ﺳـﯿﺐ ﺷـﯿﺮﯾﻦ ﮐﻪ ﻧﯿﮏ رﺳـﯿﺪه ﺑﺎﺷـﺪ و ﺧﺮﺑﺰهء ﻫﻨـﺪو و‬ ‫ﻋﻨﺎب ﺗﺮ اﻧﺪﮐﯽ روا ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺰهء ﻫﻨﺪي‪.‬‬



‫]َخ ُب َز ‪ِ /‬ز ِي ِه[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻫﻨـﺪواﻧﻪ را ﮔﻮﯾﻨﺪ و آﻧﺮا ﺧﺮﺑﺰهء ﺳـﻐﺪي ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ و ﺑﻌﺮﺑﯽ ﺑﻄﯿﺦ زﻗﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻗﺎﻃﻮن‪) .‬رﺑﻨﺠﻨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺴﺘﻪ‪.‬‬



‫]َخ ُب ِت[ )ِا( ﺟﺰء ﺑﺮآﻣﺪهء از ﺳﻘﻒ و ﻗﺎﺑﻮل‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺴﯿﺲ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ع ص( ﺳـﺨﺖ‪ .‬ﻣﺤﮑﻢ‪ .‬ﺳـﻔﺖ‪ ،‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ارض ﺧﺮﺑﺴـﯿﺲ؛ زﻣﯿﻦ ﺳـﺨﺖ ||‪ .‬ﺷـﯽ ء ﻏﯿﺮﻗﺎﺑـﻞ ﻣﻼـﺣﻈﻪ‪ :‬ﻣﺎﯾﻤﻠﮏ ﺧﺮﺑﺴـﯿﺴًﺎ؛ ﭼﯿﺰي‬ ‫ﻧﺪارد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺸﺘﮥ‪.‬‬



‫]َخ ُب َت ‪ِ /‬ت[ )ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﻌﺮب ﺧﺮﭘﺸـﺘﻪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺧﻠﯿﻔـﮥ ﻓﯽ وﺟﻬﻪ روﺷﻦ ﺧﺮﺑﺸـﺘﮥ ﻗـﺪ ﻇﻠﻞ اﻟﻌﺴـﮑﺮا‪ .‬اﺑﻦ‬ ‫اﻟﺤﺠﺎج )در ذم ﺑﯿﻨﯽ اﻟﻄﺎﺋﻊ ﷲ ﻋﺒﺎﺳﯽ از ﻓﻮات اﻟﻮﻓﯿﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺸﺘﻪ‪.‬‬



‫ش[ )ع ﻣﺺ( ﺗﺒﺎه ﮐﺮدن ﮐﺘﺎب‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]َخ َب َ‬ ‫ﺧﺮﺑﺸﮏ‪.‬‬



‫]َخ َب ‪ُ /‬ب ‪ِ /‬ب[ )ِا( آﻫﻨﮕﺮ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﻧﻌﻠﺒﻨﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺼﮥ‪.‬‬



‫ص[ )ع ص‪ِ ،‬ا( زن ﺟﻮان و ﭘﺮﮔﻮﺷﺖ‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﺮاﺑ ِﺺ )||‪ .‬ﻣﺺ( اﻓﺘـﺎدن ﺷـﺘﺮان و ﮔﻮﺳـﭙﻨﺪان در ﭼﺮﯾـﺪن و ﺧﻮب ﭼﺮﯾـﺪن آﻧﻬـﺎ‪.‬‬ ‫]َخ َب َ‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻــرب( )ﻧــﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒــﺎء ||(‪ .‬ﻣـﺎل را ﮔﺮﻓﺘـﻦ و ﺑﺮدن ||‪ .‬ﺗﻤﯿﯿﺰ دادن ﺑﻌﺾ اﺷــﯿﺎء را از ﺑﻌﺾ دﯾﮕﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺼﯿﺺ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ع ِا( ﭼﯿﺰي در رﯾـﮓ ﮐـﻪ ﺑﺮﯾـﻖ و ﻟﻤﻌـﺎن دارد ﻣﺎﻧﻨـﺪ‪ :‬ﭼﺸـﻢ ﻣﻠـﺦ ||‪ .‬ﮔﻮﺷـﻮاره‪) .‬از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب ||(‪ .‬ﻧﺒﺎﺗﯽ ﮐﻪ از داﻧﻪء آن ﻃﻌﺎم ﺳﺎزﻧﺪ ||‪ .‬ﺷﺘﺮ ﺧﺮد ||‪ .‬داﻧﻪ اي از زﯾﻮر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﺼﯿﺼﮥ‪.‬‬



‫ص[ )ع ِا( ﯾﮏ ﻧﻮع ﻣﻬﺮه اي اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ :‬ﻣﺎﻋﻠﯿﻬﻤﺎ ﺧﺮﺑﺼﯿﺼﮥ؛ زﯾﻮري ﻧﭙﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﻓﯽ اﻟﻮﻋﺎ ﺧﺮﺑﺼﯿﺼﮥ او ﻣﺎ ﻓﯽ‬ ‫]َخ َب َ‬ ‫اﻟﺴﻘﺎء ﺧﺮﺑﺼﯿﺼﮥ؛ ﻧﯿﺴﺖ در ﺧﻨﻮري ﭼﯿﺰي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻂ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻂ ﺑﺰرگ‪ .‬ﻗﺎز ﻓﺮﺑﻪ و ﺳﻤﯿﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪َ .‬ﺧﺮﺑَﺖ‪ .‬اِﱠوز‪ .‬ﺳﯿﻘﺎ‪ .‬ﻗﻠﻮﻻ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺑﻂ ﮐﻼن‪) .‬ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء‬ ‫ﻣﻨﯿﺮي(‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬ﻏﺎز ﺑﺰرگ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﭼﻮن زﻏﻦ ﺳﺎﻟﯽ ﻣﺎده ﺑﺎﺷﺪ و ﺳﺎﻟﯽ ﻧﺮ و ﭼﻮن ﺧﺮﺑﻂ روزي‬ ‫ﺧﺸﮏ و روزي ﺗﺮ‪) .‬ﮐﺘﺎب اﻟﻨﻘﺺ ص ‪ .(|| 491‬ﻣﺮد اﺣﻤﻖ و اﺑﻠﻪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﺮد ﺑﺰرگ ﺟﺜﻪء ﮐﻮﭼﮏ ﻋﻘﻞ‪) .‬از‬ ‫اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﮐـﺎﻟﻮس‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﮔﺮوﻫﯽ آﻧﮑﻪ ﻧﺪاﻧﻨـﺪ ﺑﺎز ﺳـﯿﻢ از ﺳـﺮب ﻫﻤﻪ دروﻏﺰن و ﺧﺮﺑﻄﻨـﺪ و ﺧﯿﺮه‬ ‫ﺳﺮﻧـﺪ‪ .‬ﻗﺮﯾـﻊ اﻟـﺪﻫﺮ‪ .‬ﭼﻮن ﺧﯿﺮه ﻃﯿﺮه ﺷـﺪ ز ﻣﯿـﺎن رﺑﻮﺧﻪ ﮔﻔﺖ ﺑﺮ رﯾﺶ ﺧﺮﺑﻄـﺎن رﯾﻢ اي ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﺴـﺠﺪي‪ .‬ﻋﺴـﺠﺪي‪ .‬ﭼﻮن ﻃﻮﻃﯿـﺎن‬ ‫ﺷﻨﻮده ﻫﻤﯽ ﮔﻮﯾﯽ ﺗﻮ ﺧﺮﺑﻄﯽ ﺑﮕﻔﺘﻦ ﺑﯽ ﻣﻌﻨـﺎ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﮔﯿﺮم دﻧﯿﺎ ز ﺑﯽ ﻣﺤﻞ دﻧﯿﺎ ﺑﺮ ﮔﺮﻫﯽ ﺧﺮﺑﻂ و ﺧﺴـﯿﺲ ﺑﻬﺸﺘﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪.‬‬ ‫ﭘﺮﺧـﺪوﯾﯽ زﺷﺖ ﺧﻮﯾﯽ ﺧﯿﺮه روﯾﯽ ﺧﺮﺑﻄﯽ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺣﮑﯿﻢ ﺧﺮﺑﻂ و ﻣﻤـﺪوح ﺧﺮﺑﻐﺎ ﺑـﺪ ﻫﺴﺖ از اﯾﻦ ﺣـﺪﯾﺚ ﻣﺮا و ﺗﺮا ﭼﻪ ﺑﺎك و ﭼﻪ‬ ‫ﺑﯿﻢ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺑﻨـﺪه ﺑـﺎ ﻣﺸﺖ ﺧﺮﺑﻄﯽ اﻣﺮوز ﭼﻮن ﺧﺮ اﻧـﺪر ﺧﻼـب اﻓﺘـﺎده‪.‬اﻧﻮري‪ .‬دﺳﺖ در وي ﻣﯽ ﻣﺎﻟﻨـﺪ و ﺑﻪ اﺑﻠﻬـﺎن و ﺟﻬﺎل و ﻋﻮام و‬ ‫ﺧﺮﺑﻄﺎن ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪) .‬ﮐﺘﺎب اﻟﻨﻘﺾ ص ‪ .(456‬ﺷﺒﻬﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﺻﺒﯿﺎن ﺑﻌﺪاوت ﻋﻠﯽ واﺧﻮد ﻧﻬﻨﺪ و اﯾﻦ ﺧﺮﺑﻄﯽ ﺑﺎورﺷﺎن ﮐﻨﺪ‪) .‬ﮐﺘﺎب‬ ‫اﻟﻨﻘﺺ ص ‪ .(579‬ﮐﺮده ز ﺑﺮاي ﺧﺮﺑﻄﯽ ﭼﻨـﺪ از ﺑـﺎد ﺑﺮوت رﯾﺶ ﭘﺎﻻـن‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺮﺳـﻮاران در ﺳــﺒﺎﻗﺖ ﺗﺎﺧﺘﻨـﺪ ﺧﺮﺑﻄـﺎن در ﭘﺎﯾﮕـﺎه‬ ‫اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي()‪ .(1‬ﻣﺸﻮ ﭘﯿﺮو ﻏﻮل وﻫﻢ و ﺧﯿـﺎل ﺑﻪ اﻓﺴﻮن ﺧﺮﺑﻂ ﻣﺸﻮ در ﺟﻮال‪ .‬ﻧﺰاري ﻗﻬﺴـﺘﺎﻧﯽ ||‪ .‬آدم وﺣﺸـﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﻏﻮل ﻣﻮي دار ﺑﺎﺷـﺪ و در ﺷـﮑﻞ ﺷﺒﯿﻪ اﻧﺴـﺎن ﺑﻮد ||‪ .‬ﻣﺮد ﺣﯿﻠﻪ ﺑﺎز ﺑﯽ دﯾﺎﻧﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻣﻮﻟﻮي آورده‪» :‬ﺧﺮﺑﺘﯽ )= ﺧﺮﺑﻄﯽ( ﻧﺎﮔـﺎه از ﻫﺮ ﺧﺎﻧﻪ اي ﺳـﺮ ﺑﺮون آورد ﭼﻮن ﻃﻌﺎﻧﻪ اي از اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺧﺮﺧﺎﻧﻪ‪،‬‬ ‫ﻣﺪرﺳﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺣﮑﻤﺎ در ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﺧﺮ و در ﻃﯿﻮر ﺑﺖ )ﺑﻂ( را ﺑﯿﻬﻮش ﺗﺮ از دﯾﮕﺮان ﯾﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺑﯽ داﻧﺶ را ﺧﺮﺑﻂ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و‬ ‫اﻋﺮاب ﻧﯿﺰ ﻣﻌﺮب و اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﺮده و ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﯾﮑﯽ از ﻋﺮﺑﯽ ﺣﺎل ﻃﺎﻟﺐ ﻋﻠﻤﯽ را ﭘﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و در ﭼﻪ ﺣﺎل اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﺨﺮﺑﻂ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻄﻪ‪.‬‬



‫]َخ َب َط ‪ِ /‬ط[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻂ ﺑﺰرگ ﻓﺮﺑﻪ ||‪ .‬آدم ﻣﺴﺨﺮه‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻐﺎ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺮﮐﺐ از »ﺧﺮ« ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺣﻤﺎر و »ﺑﻐﺎ« ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺣﯿﺰ )ﻫﯿﺰ( و ﻣﺨﻨﺚ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ ‪ :‬ﺧﺮدول)‪ (1‬و ﺧﺮﺑﻐﺎﯾﯽ ﻧﯽ ﻋﻘﻞ و‬ ‫ﻧﯽ ﺧﺮد اﻧـﺪر ﺳـﺮت ﺑﺨﺮدﻟـﮥ او ﺑﺨﺮﺑﻘـﮥﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺣﮑﯿﻢ ﺧﺮﺑﻂ و ﻣﻤـﺪوح ﺧﺮﺑﻐﺎ ﺑﺪ ﻫﺴﺖ)‪ (2‬از اﯾـﻦ ﺣـﺪﯾﺚ ﻣﺮا و ﺗﺮا ﭼـﻪ ﺑـﺎك و ﭼﻪ‬ ‫ﺑﯿﻢ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ - (1) .‬ن ل‪ :‬ﺧﺮﮐﻮر و ﺧﺮﺑﻐﺎﯾﯽ ﻧﯽ ﻋﻘﻞ و ﻧﯽ ﺧﺮد‪ - (2) .‬ن ل‪ :‬ﺣﮑﯿﻢ ﺧﺮﺑﻂ و ﻣﻤﺪوح ﺧﺮﺑﻐﺎ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻖ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ِا( رﺳـﺘﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ و آن ﺳﯿﺎه و ﺳﻔﯿﺪ ﻫﺮ دو ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ؛ ﺳﻔﯿﺪ آﻧﺮا ﺑﮕﯿﻼﻧﯽ ﭘﻠﺨﻢ و ﭘﻼﺧﻢ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﮔﯿﺎه آن ﺑﻠﺴﺎن اﻟﺤﻤﻞ ﺷﺒﯿﻪ اﺳﺖ‬ ‫و ﺑﯿـﺦ آن ﺑﻪ ﺑﯿـﺦ ﮐﺒﺮ ﻣﯿﻤﺎﻧـﺪ و ﭘﻮﺳﺖ آن ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ اﺳﺖ و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ وي آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﻮن آﻧﺮا ﺑﺨﺎﯾﻨـﺪ‪ ،‬ﻟﻌﺎب داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺳـﯿﺎه وي‬ ‫رﺳـﺘﻨﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮگ آن ﺑﺒﺮگ ﺧﯿـﺎر و ﺗﺨﻢ آن ﺑﺨﺴﮏ داﻧﻪ ﻣﺎﻧـﺪ و ﭘﻮﺳﺖ ﺑﯿـﺦ آن ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ اﺳﺖ و آﻧﺮا ﺷـﯿﺮه اي ﺑﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﺷﯿﺮهء ﺗﻮت ﭼﻮن ﺑﻠﺒﻞ از آن ﺧﻮرد آوازش ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﻧﺰدﯾﮏ درﺧﺖ اﻧﮕﻮر ﺑﺮوﯾﺪ و آن اﻧﮕﻮر را ﺷﺮاب ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻬﻞ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫و اﮔﺮ آﻧﺮا ﺑﮑﻮﺑﻨـﺪ و ﺑﺮ ﮔﻮﺷﺖ ﭘﺎﺷـﻨﺪ و ﺑﮕﺮگ دﻫﻨـﺪ ﺗﺎ ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﺑﻌـﺪ از ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﻤﯿﺮد و ﺑـﺪان ﺳـﺒﺐ »ﺧﺎﻧﻖ اﻟـﺬﺋﺐ« و »ﻗﺎﺗﻞ اﻟـﺬﺋﺐ«‬ ‫ﺧﻮاﻧﻨﺪش‪) (1).‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬رﺳـﺘﻨﯽ داروﯾﯽ اﺳﺖ و ﺑﺮ دو ﻗﺴﻢ اﺳﺖ‪ :‬ﺳﭙﯿﺪ و ﺳـﯿﺎه‪ .‬و ﺳﭙﯿﺪ آن را ﺑﮕﯿﻼﻧﯽ ﭘﻠﺨﻢ و ﭘﻼﺧﻢ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﺑﺮگ آن ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺑﺮگ ﺑﺎرﺗﻨـﮓ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺳـﯿﺎه وي ﺑﺮﮔﺶ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﺑﺮگ ﺧﯿـﺎر و ﺗﺨﻤﺶ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺧﺴـﮏ داﻧﻪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﺮﮔﺶ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﺑﺮگ ﺑﺎرﺗﻨﮓ و آن دو ﻗﺴﻢ اﺳﺖ »ﺧﺮﺑﻖ اﺑﯿﺾ« و »ﺧﺮﺑﻖ اﺳﻮد«‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻗﺎﺗﻞ اﻟﮑﻠﺐ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬وﯾﻦ ﻋﯿﺶ ﭼﻮ ﻗﻨﺪ ﮐﻮدﮐﯽ را ﭘﯿﺮي ﭼﻮ ﮐﺒﺴﺖ ﮐﺮد و ﺧﺮﺑﻖ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬دو ﻧﻮع ﺑﻮد و ﻣﻨﺒﺖ او در درﯾﺎ روم ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺒﺎت‬ ‫او را ﺷﺎﺧﻬﺎ ﺑﻮد ﺑﻤﻘﺪار اﻧﮕﺸﺖ و ﺑﺮ ﺟﺮم او ﮔﺮﻫﻬﺎ ﺑﻮد و رﻧﮓ او ﺳـﯿﺎه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺴـﺮﺧﯽ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻮع دﯾﮕﺮ را ﻣﻨﺒﺖ زﻣﯿﻦ ﺧﺘﻼن‬ ‫و ﺑﻌﻀـﯽ از ﺑﻼـد ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ و اﯾﻦ ﻧﻮع ﭘﻮﺳﺖ درﺧﺘﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪ آن ﺳـﺒﺐ اﻃﺮاف او ﻣﺠﻮف ﺑﻮد و ﺧﺮﺑﻖ را ﺑﺮوﻣﯽ آﻟﺌﻮدن ﮔﻮﯾﻨـﺪ و‬ ‫اودرﺑﺎﺳـﯿﻮس ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻧﺎم او ﺑﺮوﻣﯽ اﻟﺒﻮرس اﺳﺖ و ﻣﺨﻠﺺ در ﻣﻨﻘﻮل آورده ﮐﻪ او را ﺳـﺮﯾﺎﻧﯽ اَﻻﻗﻮﻧﻄﯿﺎون ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ دو‬ ‫ﻧﻮع اﺳﺖ ﻧﻮﻋﯽ از او آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﮔﺮگ از او ﺑﺨﻮرد ﺑﻤﯿﺮد و ﻧﻮع دﯾﮕﺮ ﯾﻮز را اﻫﻼـك ﮐﻨـﺪ و ﺟـﺎﻟﯿﻨﻮس آورده اﺳﺖ ﮐﻪ او را‬ ‫ﺑﺴـﺮﯾﺎﻧﯽ ﺧﺮﮐﻔﻮف ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﺑﯿﻮﻧﺎﻧﯽ اﺑﻠﯿﻨﻮرس ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و ﻫﻤﻮ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻣﻼﺑﻮادس اﺳﻢ ﺟﻨﺲ اﺳﺖ ﺟﻤﻠﻪ اﻧﻮاع ﺧﺮﺑﻖ را ﻣﺘﻨﺎول ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و‬ ‫رازي ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳـﯿﺎه او ﺑﮑﻨﺪش ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ دارد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از ﮔﻨﺪش ﺳـﯿﺎه ﺗﺮ ﺑﻮد و ﺳـﻔﯿﺪ او ﺑﻪ ﺑﯿﺦ ﮐﺒﺮ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻮد و از ﺑﯿﺦ ﮐﺒﺮ ﺳﻔﯿﺪﺗﺮ ﺑﻮد و‬ ‫اﺑﻦ ﻣـﺎﺳﻮﯾﻪ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻧﯿﮑـﻮﺗﺮﯾﻦ ﺳـﻔﯿﺪ او آن اﺳﺖ ﮐﻪ زود ﺷﮑﺴـﺘﻪ ﺷـﻮد و ﮐﻬﻨﻪ ﻧﺒﺎﺷـﺪ و در ﻃﻌﻢ او ﺣـﺪﺗﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ زﺑـﺎن را ﺑﻮد‪ .‬و‬ ‫ارﮐﺎﻣﺎﺋﯿﺲ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ اﻧﻮاع او در ﻋﻠﺘﻬﺎي ﻣﺰﻣﻨﻪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎزه ﺑﻮد و ﺟﺮم او ﺿـﻌﯿﻒ ﻧﺒﻮد و ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي ﺧﺎم ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺷﮑﺴﺘﻪ‬ ‫ﺷﻮد ﮔﺮد و ﻏﺒﺎري از او ﺑﯿﺮون و ﻃﻌﻢ او ﻧﯿﺰ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﺛﺮ آن ﺗﺎ دﯾﺮوﻗﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬آذرﺑﺎﺳـﯿﻮس ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﺮﺑﻖ آن اﺳـﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺟﺮم او ﻏﻠﯿـﻆ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻃﻌﻢ او ﺗﯿﺰ ﺑﻮد‪ .‬ارﺟﺎﯾﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺻـﻔﺖ ﺧﺮﺑﻖ ﺳـﻔﯿﺪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ او ﭼﻮب ﭘﺎرهء ﻣﺎرﻫﺎ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﺎ ﭘﻮﺳﺖ درﻫﻢ‬ ‫ﺷﮑﺴـﺘﻪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﭽﻮب ﭘﻮﺳـﯿﺪه ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻮد و ﻟﻮن او ﺳـﻔﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻠﻮن ﻏﺒﺎر ﻣﺎﻧﺪ و ﮔﺮان ﺳـﻨﮓ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺑﯿﺦ ﻧﺒﺎت ﺧﻄﻤﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ و ﺳـﯿﺎه‬ ‫ﭼﻮب ﺑﺎرﻫـﺎ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﻟﻮن او ﺳـﯿﺎه ﺑﻮد و ﺟﺮم او ﺗﻮ ﺑﺮ ﺗﻮ از ﻫﻢ ﺟـﺪا ﺑﻮد و اﺑﻦ ﻣـﺎﺳﻮﯾﻪ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻧﺒﺎت ﺧﺮﺑﻖ را ﺑﺮﮔﻬﺎي ﺳﺒﺰ ﺑﻮد ﻣﺸﺎﺑﻪ‬ ‫ﺑﺮگ ﺧﯿﺎر و ﺟﺮم او درﺷﺖ ﺗﺮ وﺳﺎق او ﮐﻮﺗﺎه ﺑﺎﺷﺪ و ﺷﮑﻮﻓﻪ او ﺳﻔﯿﺪ ﺑﻮد و ﺷﮑﻞ او ﺑﺸﮑﻞ ﺧﺮﻣﺎ ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ دارد و او را ﻣﯿﻮه اي ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﺑﺸـﮑﻞ داﻧﻪء ﻋﺼـﻔﺮ و ﻧﺒـﺎت او را ﺑﯿﻀـﻬﺎي ﺑﺎرﯾـﮏ ﺑﻮد و ﻣﻨﺒﺖ آن ﺑﯿﺨﻬـﺎ ﺑﯿـﮏ ﻣﻮﺿﻊ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﯿـﺦ ﺳـﯿﺮ و ﭘﯿﺎز و ﻣﻨﺒﺖ او زﻣﯿﻦ‬ ‫درﺷﺖ ﺑﯽ آب ﺑﻮد ﻫﺮﭼﻨﺪ روﯾﯿﺪن او در زﻣﯿﻦ ﺻـﻠﺐ ﺗﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻨﻔﻌﺖ او ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد و اﮔﺮ ﻧﺒﺎت او ﻧﺰدﯾﮏ درﺧﺖ اﻧﮕﻮر ﺑﻮد ﺷـﺮاب آن‬ ‫ﻣﺴـﻬﻞ ﺑﻮد و آﻧﭽﻪ ﯾﺎد ﮐﺮده ﺷﺪ ﺻـﻔﺖ ﺧﺮﺑﻖ ﺳـﯿﺎه ﺑﻮد و ﺧﺮﺑﻖ ﺳـﻔﯿﺪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﺎت او ﺑﻪ ﻧﺒﺎت ﻟﺴﺎن اﻟﺤﻤﻞ و ﻧﺴـﻠﻖ دﺳﺘﯽ ﺷﺒﯿﻪ‬ ‫ﺑﻮد و رﻧﮓ او ﺳـﺮخ ﺑﻮد و ﺳﺎق او را ﭼﻬﺎر اﻧﮕﺸﺖ ﺑﯿﺶ ﻧﺒﻮد و ﻣﯿﺎن او ﺗﻬﯽ ﺑﻮد و ﺑﯿـﺦ او ﺑﻪ اﻧـﺪازه ﭘﯿﺎز ﺧﺮدﺗﺮ ﺑﻮد و ﻣﺴـﺘﺪﯾﺮ ﻧﺒﻮد و‬ ‫ﻣﻨﺒﺖ او ﮐﻮﻫﻬﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﺳـﺮ ﻧﺒﺎت او ﻣﺴـﻄﺢ ﺑﻮد ﺑﺤﺪ اﻋﺘﺪال‪ ،‬رﻧﮓ او ﺳﻔﯿﺪ ﺑﻮد و زود درﻫﻢ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﻮد و ﺟﺮم او ﺿﺨﯿﻢ و ﮔﻮﺷﺖ‬ ‫ﻧـﺎك ﺑﻮد و ﺳـﺮﻫﺎي او ﺗﯿﺰ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن ﺷﮑﺴـﺘﻪ ﺷﻮد از ﻣﯿـﺎن او ﻏﺒـﺎري ﺑﯿﺮون آﯾـﺪ و آﻧﭽﻪ ﻃﻌﻢ او ﺗﯿﺰ ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﻣﻨﻔﻌﺘﯽ در وي ﻧﺒﻮد؛‬ ‫ﺧﺮﺑﻖ ﺳـﯿﺎه ﺳﻮدا را دﻓﻊ ﮐﻨـﺪ و ﺑﻬﻖ و ﻗﻮﺑـﺎ و ﮐﻠﻒ را ﻧـﺎﻓﻊ ﺑﻮد‪ ،‬وﻗﯽ آورد و ﺧﻮردن وي ﻣﺨﺎﻃﺮه ﺑﻮد و اﺣﺘﻤﺎل آن ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ اﺧﺘﻨﺎق‬ ‫ﻗﻠﺐ آورد و ﻧﻔﺲ ﺗﻨﮓ ﮐﻨـﺪ و ادرار ﺣﯿﺾ ﮐﻨﺪ و ﺟﻨﯿﻦ ﻣﺮده و زﻧﺪه را اﺧﺮاج ﮐﻨﺪ و ﻫﺮ دو ﺧﺮﺑﻖ ﮔﺮم و ﺧﺸـﮑﻨﺪ در دوم و ﻣﺴـﻬﻞ‬ ‫اﺧﻼـط ﻏﻠﯿﻈﻨـﺪ و از ﺧﻮاص ﺧﺮﺑﻖ ﺳـﻔﯿﺪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑـﺎ ادوﯾﻪء ﻣﻨـﺎﺳﺐ در ﭼﺸﻢ ﮐﺸـﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺸﻢ را روﺷﻦ ﮐﻨـﺪ و دﯾﮕﺮ ﺧﻮاص‬ ‫اﯾﺸﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ دﯾﺮ ﮐﻬﻨﻪ ﺷﻮد و ﻗﻮهء اﯾﺸﺎن زود ﺑﺎﻃﻞ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺑﺪل ﺧﺮﺑﻖ ﺳﯿﺎه ﻫﻢ وزن اوﻣﺎزرﯾﻮن و ﺛﻠﺜﺎن اوﻏﺎرﯾﻘﻮن و اﺑﻦ ﻣﺎﺳﻮﯾﻪ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﺑـﺪل او ﮐﻨـﺪش اﺳﺖ و ﯾﻮﺣﻨﺎﺑﻦ ﺳـﺮاﻓﯿﻮن ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬اﻃﺒﺎي ﻗﺪﯾﻢ در دﻓﻊ ﻣﺎﻟﯿﺨﻮﻟﯿﺎ اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﺧﺮﺑﻖ ﺳـﯿﺎه ﮐﺮدﻧﺪي و ﻣﻄﺒﻮخ او دادﻧﺪي و‬ ‫ﮐﻮﻓﺘﻪ او اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﮐﺮدﻧـﺪي و ﭼﻮن ﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪي ﮐﻪ ﻗﻮت اﺳـﻬﺎل او ﮐﻢ ﺷﻮد در ﺳـﺤﻖ او ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﮐﺮدﻧﺪي‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ ﭼﻮن ﺟﺮم او ﻧﯿﮏ‬ ‫ﺳﺤﻖ ﻧﯿﺎﺑـﺪ؛ در ﻣﻌـﺪه دﯾﺮﺗﺮ ﺑﻤﺎﻧـﺪ و ﻋﻤـﻞ او در ﻗﻠﻊ اﺧﻼـط ﺑﯿﺶ ﺑﻮد‪ ،‬ﻻـﺟﺮم اﺳـﻬﺎل او ﻗﻮي ﺗﺮ ﺑﺎﺷـﺪ و در ﺑﻌﻀـﯽ ﻣﻌﺠﻮﻧﻬﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐ‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪي و اﻃﺒﺎي زﻣﺎن از اﺳـﺘﻌﻤﺎل او ﻋﺪول ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺴـﺒﺐ ﻣﺨﺎﻃﺮه اي ﮐﻪ در او اﺳﺖ و در ﻋﻮض ﺳـﻨﮓ ﻻﺟﻮرد اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫)از ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺻﯿﺪﻧﻪء اﺑﻮرﯾﺤﺎن ﺑﯿﺮوﻧﯽ(‪ .‬ﺧﺮﺑﻖ ﺑﺮﮔﺶ ﻣﺎﻧﻨﺪ درﺧﺖ ﭼﻨﺎر اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب(‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ذﯾﻞ اﯾﻦ‬ ‫ﮐﻠﻤﻪ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻋﺮﺑﯽ ﻧﯿﺰ ﺧﺮﺑﻖ »ﺗﻔﺲ« و آﻧﺮا در اروﭘـﺎي ﻗﺮون وﺳـﻄﯽ ‪Alibourous‬و ﺑﻔﺮاﻧﺴﻪ ‪Ellebore‬و ﺟﻨﺲ ﺳﯿﺎه )ﺧﺮﺑﻖ‬ ‫اﺳــﻮد( آﻧﺮا در ﻗﺮون وﺳــﻄﯽ ‪ Alibourous negra‬و ﺑﻔﺮاﻧﺴــﻪ ‪Elnoir‬ﮔﻮﯾﻨــﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﻃـﺐ ﻟﮑﻠﺮك ص ‪ .(447‬ﺧﺮﺑـﻖ اﺑﯿﺾ‬ ‫‪) Hellebore blanc‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( »ﻟﮑﻠﺮك ‪ 2‬ص ‪ «20‬ﺧﺮﺑﻖ اﺳﻮد ‪)Hellebore noir‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( »ﻟﮑﻠﺮك ص ‪.«21‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻖ‪.‬‬



‫]َخ ُب[ )ِا( ﺧﺮﺑﻖ و دورس‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻖ‪.‬‬



‫]ِخ ِب[ )ع ِا( آﻧﺠﺎ ﮐﻪ در آن آب ﺻﻌﻮد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻖ اﺑﯿﺾ‪.‬‬



‫]َخ َب ِق َا َي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﺑﻖ اﺑﯿﺾ ﯾﮑﯽ از اﻧﻮاع ﺧﺮﺑﻖ اﺳﺖ ﺑﻤﺸﺨﺼﺎت زﯾﺮ‪ :‬ﺑﯿﺦ ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﺮﮔﺶ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﺮگ‬ ‫ﺑﺎرﺗﻨﮓ و از آن ﺑﺰرﮔﺘﺮ و ﮔﻠﺶ ﺳـﺮخ و ﺳﺎﻗﺶ ﺑﻘﺪر ﭼﻬﺎر اﻧﮕﺸﺖ و ﻣﺠﻮف و ﭼﻮن ﺧﺸﮏ ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ او ﻣﺘﻘﺸـﺮ ﻣﯿﺸﻮد و ﺑﯿﺨﺶ‬ ‫ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﭘﯿـﺎز و ﻣﺴـﺘﻄﯿﻞ و ﺑﺎ رﯾﺸﻪ ﻫﺎي ﺑﺎرﯾﮏ و ﺳـﻔﯿﺪ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺰردي و ﺗﻠـﺦ و از ﺷﮑﺴـﺘﻦ او ﻏﺒﺎري از آن ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﺟﻮﻓﺶ‬ ‫ﻣﺜـﻞ دام ﻋﻨﮑﺒﻮت در ﺳـﯿﻢ ﮔﺮم و ﺧﺸـﮏ و ﻣﺴـﻬﻞ ﺑﻠﻐﻢ و ﺻـﻔﺮاي ﻏﻠﯿـﻆ و اﺧﻼط ﻟﺰﺟﻪ و ﻣﻨﻘﯽ ﻣﻌـﺪه و ﻣـﺪر ﺣﯿﺾ و ﻗﺎﺗﻞ ﺟﻨﯿﻦ و‬ ‫ﻣﻘﺘﺖ ﺣﺼـﺎة و ﻣﻔﺘـﺢ ﺳـﺪد و ﺟﻬﺖ ﻓﺎﻟـﺞ و ﺳـﺮﺳﺎم ﺑﻠﻐﻤﯽ و اﻣﺮاض دﻣـﺎﻏﯽ و ﻣﻔﺎﺻﻞ و اﮐﺘﺤﺎل اوﺟﺎﻟﯽ ﻏﺸﺎوة و ﻃﻼي او ﺑﺎ ﺳـﺮﮐﻪ‬ ‫ﺟﻬﺖ ﻗﻮﺑﺎ و ﺑﺮص و ﺑﻬﻖ و ﻗﻠﻊ دﻧﺪان ﻣﺘﺎﮐﻠﻪ و ﺑﻮﯾﯿﺪن او ﺑﺎﻋﺚ ﻋﻄﺴﻪ و ﻓﺮزﺟﻪء او ﻣﺪر ﺣﯿﺾ و ﻗﺎﺗﻞ ﺟﻨﯿﻦ و ﻣﻀﺮ ﻣﺤﺮورﯾﻦ و ﻣﻘﺌﯽ‬ ‫و زﯾﺎده از ﻗﺪر ﺷـﺮﺑﺘﺶ ﮐﺸـﻨﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺼـﻠﺤﺶ ﭘﺨﺘﻦ او در ﺧﻤﯿﺮ و ﺑﺎ ﻣﺼـﻄﮑﯽ و روﻏﻦ ﺑﺎدام اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻧﻤﻮدن و ﺑﺪﺳﺘﻮر ﺧﯿﺴﺎﻧﯿﺪن‬ ‫ﯾﮏ روز در آب و آﺷﺎﻣﯿـﺪن آب آن و ﯾﺎ ﺑﺎ ﻋﺴﻞ و ﺷـﮑﺮ ﻣﻨﻌﻘـﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻨﻮﺷـﻨﺪ و ﻗـﺪر ﺷـﺮﺑﺘﺶ از ﻧﯿﻢ ﻣﺜﻘﺎل ﺗﺎ ﯾﮏ ﻣﺜﻘﺎل و ﺑـﺪﻟﺶ‬ ‫ﺟـﻮزاﻟﻘﯽ و در ﺧﻼـي ﻣﻌـﺪه ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﺗﻨـﺎول ﻧﻤـﻮد‪) .‬ازﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣـﺆﻣﻦ(‪ .‬ﺑﯿﺨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻮﺳﺖ وي ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ و ﺑﻪ ﺑﯿـﺦ ﮐـﺒﺮ ﻣﺎﻧـﺪ و‬ ‫ﮔﯿﺎﻫﺶ ﺑﻪ ﻟﺴﺎن اﻟﺤﻤﻞ ﻣﺎﻧﺪ و درازي ﺳﺎق وي ﭼﻬﺎر اﻧﮕﺸﺖ ﺑﻮد و ﻣﺠﻮف ﺑﻮد و ﺑﻄﻌﻢ از ﺧﺮدل ﺑﺴﯿﺎر ﺗﻠﺦ ﺗﺮ ﺑﻮد و از ﺑﯿﺦ وي رﯾﺸﻪ‬ ‫ﻫﺎي ﺑﺴـﯿﺎر رﺳـﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ اﺳﺎرون و ﻧﻮﻋﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ رﯾﺸﻪ ﻧﺪارد و اﻣﻠﺲ ﺑﻮد و ﺑﻐﺎﯾﺖ ﺻـﻠﺐ ﺑﻮد و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﭙﯿﺪ ﺑﻮد و زود‬ ‫ﻣﺘﻔﺘﺖ ﺷﻮد و ﻟﻌﺎب داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و در ﺣﺎل زﺑﺎن را ﺑﮕﺰد و ﺑﻌﺪ از آن ﺑﮕﺰد ﺳـﺨﺖ و ﻃﺒﯿﻌﺖ آن ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ اﺳﺖ در وﺳﻂ درﺟﻪء‬ ‫دوﯾﻢ و ﻓﻮﻟﺲ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ اﺳﺖ در دوﯾﻢ ﻓﺎﻟﺞ و ﺻـﺮع و درد ﻣﻔﺎﺻﻞ را ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻮد و ﻣﻌﺪه را ﭘﺎك ﮔﺮداﻧﺪ از اﺧﻼط ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫ﻣﺜـﻞ ﺑﻠﻐﻢ و ﺳـﻮدا و ﭼـﻮن زن ﺑﺨﻮد ﺑﮕﯿﺮد ﺣﯿﺾ ﺑﺮاﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﭽﻪ ﺑﮑﺸـﺪ‪ ،‬و ﻟﯿﻦ وي ﺑﺮ ﺑﻬﻖ و ﺟﺮب و ﻗﻮﺑـﺎ ﻃﻼـ ﮐﺮدن ﻧـﺎﻓﻊ ﺑﻮد و وي در‬ ‫ﺷﯿﺎﻓﺎت ﺟﻬﺖ ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﭼﺸﻢ ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬روﺷـﻨﺎﯾﯽ ﭼﺸﻢ ﺑﯿﻔﺰاﯾﺪ‪ .‬و اوﻟﯽ آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﯾﮏ رﻃﻞ از وي ﭘﺎره ﮐﻨﻨﺪ در ﺳﻪ رﻃﻞ آب‬ ‫ﺑﺎران ﺧﯿﺴﺎﻧﻨـﺪ‪ ،‬ﺳﻪ روز ﺑﻌـﺪ از آن ﺑﭙﺰﻧـﺪ ﺗﺎ دو رﻧﮓ ﺑﻤﺎﻧـﺪ و ﺻﺎﻓﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﺠﻮﺷﺎﻧﻨـﺪ و ﮐﻒ آن ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﭼﻮن ﺑﻘﻮام اﺷـﺮﺑﻪ رﺳـﺪ‬ ‫ﻓﺮوﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺷـﺮﺑﺘﯽ از وي ﻣﻠﻌﻘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ آب ﮔﺮم و اﯾﻦ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻮد و اﯾﻤﻦ و ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺳـﺤﻖ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺑﻮي آن ﺑﺪﻣﺎغ‬ ‫رﺳـﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻄﺮ ﺑﻮد و ﺳـﺮﻓﻪ ﭘﯿـﺪا ﮐﻨـﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺳـﺤﻖ ﮐﺮده ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﻨﺪ ﺧﻄﺮ ﺑﻮد و ﻗﯽ آورد و ﺧﻨﺎق ﭘﺪﯾﺪ آورد اﻓﺮاط ﮐﺮدن در آن‪ .‬آدﻣﯽ را‬ ‫ﻣﻘـﺪار ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ از وي ﭘﻨﺞ ﺗﺴﻮ ﺑﻮد‪ .‬و ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ از وي ﺧﻮرده ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاز وي ﭼﻮن ﻣﺮغ ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﺑﻤﯿﺮد‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺗﻘﻮﯾﻢ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺼـﻠﺢ‬ ‫وي‪ ،‬دوغ ﺗﺎزه و ﯾـﺦ ﺑﻮد‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﻬﺎج ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻣﺼـﻠﺢ وي ﻣﺼـﻄﮑﯽ ﺑﻮد و ﻣﺪاواي ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺧﺮﺑﻖ ﺧﻮرده ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻤﺮق ﻣﺮغ ﮐﻨﻨﺪ و‬ ‫ﺑﻮﯾﻬـﺎي ﺧـﻮش و آن ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ آن ﺑﯿﺎﺷﺎﻣـﺪ ﻧﺸﺎﯾـﺪ ﮐﻪ ﻣﻌـﺪه آن ﺧـﺎﻟﯽ ﺑـﻮد و از ﺧﻮاص وي آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑـﺎ ﺳﻮﯾﻖ و ﺑـﺎ ﻋﺴـﻞ‬ ‫ﺑﺴﺮﺷﻨﺪ و ﻣﻮش ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﺑﻤﯿﺮد و وي ﺳﻢ ﮐﻼب ﺑﻮد و ﺑﺪل ﭼﻮن ﺟﻮزاﻟﻘﯽ ﺑﻮد ﺑﺎ ﻣﺎﻫﯽ زﻫﺮج‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻖ اﺳﻮد‪.‬‬



‫]َخ َب ِق َا َو[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﯿـﺦ ﮔﯿـﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﺳـﯿﺎه و ﭘﺮﮔﺮه و ﮔﺮﻫﻬـﺎي او ﻣﺠﻮف و اﮐﺜﺮ ﺑﺎ ﺗـﺪوﯾﺮ و رﯾﺸـﻬﺎي ﺳـﯿﺎه و‬ ‫ﺑﺎرﯾـﮏ از آن رﺳـﺘﻪ و ﺑﺮﮔﺶ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﺑﺮگ ﭼﻨـﺎر و از آن ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ و زواﯾـﺪ اﻃﺮاف او ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺳﺎﻗﺶ ﮐﻮﺗﺎه و ﺑﻨﻔﺶ و‬ ‫ﮔﻠﺶ ﺳـﻔﯿﺪ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺴﺮﺧﯽ و ﺑﺸﮑﻞ ﺧﻮﺷﻪ و ﺛﻤﺮش ﺷﺒﯿﻪ ﺑﺪاﻧﻪء ﻗﺮﻃﻢ و ﺗﺨﻢ او ﻣﺴﻬﻞ و ﺑﯽ ﻣﻀﺮت ﺗﺮ از اﺻﻞ آن در آﺧﺮ ﻧﯿﻢ ﮔﺮم و‬ ‫ﺧﺸﮏ و ﺗﻨـﺪ و ﭘﺮﺧﻄﺮ و از ﺧﺮﺑﻖ ﺳـﻔﯿﺪ ﻗﻮي ﺗﺮ و ﻣﺴـﻬﻞ ﻣﺮة اﻟﺴﻮدا و ﺑﻠﻐﻢ و ﺻـﻔﺮاي آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑﺒﻠﻐﻢ و ﺟـﺬاب از ﻋﻤﻖ ﺑـﺪن و ﺟﻬﺖ‬ ‫اﻣﺮاض ﺑﺎرده ﻗﻮي ﺗﺮ از ﺳﻔﯿﺪ آن و در ﺟﻤﯿﻊ ﻋﻠﻞ ﮐﻪ ﺳﻔﯿﺪ او ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ ﺧﺮﺑﻖ ﺳﯿﺎه اﺳﺮع اﻟﺘﺄﺛﯿﺮ از آن و ﺟﻬﺖ ﯾﺮﻗﺎن ﺳﺪدي و ﺗﻨﻘﯿﻪء‬ ‫ﻣﺜﺎﻧﻪ و رﺣﻢ و اﺣﺸﺎ و ﻗﺼـﺒﻪء رﯾﻪ و اﻣﺮاض ﻣﺰﻣﻨﻪ و ﺧﻮن ﻧﺎﻓﻊ و ﻣﻀـﺮ ﮔﺮده و ﻣﺼـﻠﺤﺶ ﮐﺘﯿﺮا و ﺻـﻌﺘﺮ و ﻓﻮدﻧﺞ و ﻣﺼﻄﮑﯽ و ﺑﺪﻟﺶ‬ ‫ﺧﺮﺑﻖ ﺳـﻔﯿﺪ و ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ :‬ﻣـﺎزرﯾﻮن و ﭼﻬﺎر داﻧﮓ و زﻧﺶ ﻏﺎرﯾﻘﻮن اﺳﺖ ﯾﺎ ﻣﺎﻫﯽ زﻫﺮج و ﺿـﻤﺎد او ﺟﻬﺖ ﺑﻬﻖ و آﻧﭽﻪ درﺑﺎب ﺳـﻔﯿﺪ او‬ ‫ﻣـﺬﮐﻮر ﺷﺪ و رﻓﻊ ﺛﺎﻟﯿﻞ و ﺑﺮدن ﮔﻮﺷﺖ زﯾﺎد ﻓﺎﺳﺪ و زﺧﻤﻬﺎ و ﺑﺠﻬﺖ ﻧﺎﺳﻮر ﺻـﻠﺐ ﻃﻼي او دو ﺳﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻣﺠﺮب و ﻣﻀـﻤﻀﻪ و ﻓﺘﯿﻠﻪ و‬ ‫ﻓﺮزﺟﻪ و ﻗﻄﻮر او در اﻣﺮاض ﻣﻨﺎﺳـﺒﻪ ﻣﺜﻞ ﺳـﻔﯿﺪ آن و ﭘﺎﺷـﯿﺪن ﻃﺒﯿﺦ او در ﻣﻮاﺿﻊ ﻣﺎﻧﻊ دﺧﻮل ﺣﺸـﺮات ﻣﺜﻞ ﮐﺮم و اﻣﺜﺎل آن‪ .‬آﻧﭽﻪ ﮐﻪ‬ ‫در ﻃﺒﯿـﺦ او ﺧﯿﺴﺎﻧﯿـﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺗﻞ ﻃﯿﻮر و وﺣﻮش و ﭼﻮن در ﺷـﯿﺮﯾﻨﯿﻬﺎ ﭼﻨﺪ روز ﺧﯿﺴﺎﻧﯿﺪه ﺑﺎ ﺟﻮ ﻣﻘﺸـﺮ ﯾﺎ ﻋﺪس ﺟﻮﺷﺎﻧﯿﺪه آب او را‬ ‫ﺑﻨﻮﺷﻨﺪ ﭼﻨﺪان ﻣﻀﺮات ﻧﺪارد و ﺑﺎﻟﺨﺎﺻﯿﮥ ﺗﻨﻘﯿﻪ ﺑﻪ او ﮐﺮدن ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺰاج ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻤﺰاج ﺧﻮﺑﯽ ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻤﺰاج ﺟﻮاﻧﯽ و ﻏﯿﺮ ﻣﺮﻃﻮب‬ ‫اﻟﻤﺰاج را ﺑﻐﺎﯾﺖ ﻣﻀﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪ .‬ﺣﺮاﻗﺖ وي زﯾﺎدﺗﺮ از ﺣﺮاﻗﺖ اﺑﯿﺾ ﺑﻮد و ورق وي ﺑﻮرق ﺧﯿﺎر ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﮑﺎﻓﺘﻪ ﺗﺮ‬ ‫ﺑﻮد و ﺳﺎق وي ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻮد و ﮔﻞ وي ﺳـﻔﯿﺪ ﺑﻮد اﻧـﺪﮐﯽ ﺑﺴـﺮﺧﯽ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻮد و ﺗﺨﻢ وي ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺧﺴﮏ داﻧﻪء او و ﺑﯿـﺦ وي ﺳـﯿﺎه ﺑﻮد و‬ ‫رﯾﺸـﻬﺎ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮ ﮐﻮه ﺑﻮد و ﭘﻮﺳﺖ ﺑﯿﺦ وي ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ ﺑﻮد و وي در زﻣﯿﻨﻬﺎي ﺧﺸﮏ روﯾﺪ و وي را ﭼﻮن ﺑﺸﮑﻨﯽ از اﻧﺪرون وي‬ ‫ﭼﻮن ﻏﺒﺎري ﺑﯿﺮون آﯾﺪ و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻓﺮﺑﻬﯽ و ﻻﻏﺮي ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺴـﯿﺎر ﮔﺮه ﺑﻮد‪ ،‬اﻧﺪرون ﮔﺮه ﻣﺠﻮف ﺑﻮد و ﻟﻮن ﺑﯿﺮون وي ﺳﯿﺎه‬ ‫ﺑﻮد و آﻧﺮا ﺧﺎﻟﯽ رﻧﮕﯽ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و رﺟﻞ اﻟﺮاﻋﯽ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و ﻣﺎﻟﯿﻮذﯾﻮن ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬ﻃﺒﯿﻌﺖ آن ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ اﺳﺖ در ﺳـﯿﻢ ﮔﻮﺷﺖ ﻣﺮده‬ ‫ﺑﺨﻮرد ﺑـﺎ ﺳـﺮﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﻬﻖ ﻃﻼ ﮐﺮدن ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻮد‪ ،‬وﺳﻮاس و ﻣﺎﻟﯿﺨﻮﻟﯿﺎ را ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺎ ﻣﻮم و ﮐﻨـﺪرﯾﺎ آب زﻓﺖ ﺑﺎ روﻏﻦ ﻗﻄﺮان ﺑﯿﺎﻣﯿﺰﻧﺪ‬ ‫ﺑﺮ ﺟﺮب ﻣﺎﻟﻨـﺪ ﻧـﺎﻓﻊ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺎ ﺳـﺮﮐﻪ ﺑﭙﺰﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﺪان ﻣﻀـﻤﻀﻪ ﮐﻨﻨـﺪ درد دﻧـﺪان ﺳﺎﮐﻦ ﮔﺮداﻧـﺪ‪ .‬ﺑﺨﻮر ﮐﺮدن ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻤﻞ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬اﮔﺮ‬ ‫ﻧﺰدﯾﮏ درﺧﺖ اﻧﮕﻮر ﺑﺮوﯾـﺪ‪ ،‬اﮔﺮ از آن اﻧﮕﻮر ﺷـﺮاب ﺳﺎزﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﺴـﻬﻞ ﺑﻮد و ﭼﻮن در داروﻫﺎي ﭼﺸﻢ ﮐﻨﻨﺪ؛ ﻗﻮت ﺑﺎﺻـﺮه ﺑﺪﻫﺪ و دﻓﻊ‬ ‫ﺳﻮدا ﺑﮑﻨﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻊ ﺑﺪن و ﺳـﻬﻞ ﺻـﻔﺮا و ﺑﻠﻐﻢ ﺑﻮد و ﺻـﻔﺮاي ﻏﻠﯿﻆ را ﻣﺴﺘﻐﺮق ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬زﯾﺎدت از ﺳﻘﻤﻮﻧﯿﺎ در ﻋﻠﺘﻬﺎ ﻣﺰﻣﻦ ﮐﻪ ﺑﺪاروي‬ ‫ﻣﺴـﻬﻞ ﻣﺤﺘﺎج ﺑﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﺪاع و درد ﺷـﻘﯿﻘﻪ ﺑﻐﺎﯾﺖ ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻮد و ﻣﺮهء ﺳﻮدا و ﻣﺮهء ﺻـﻔﺮا ﺑﺮاﻧﺪ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ و ﺷﺮﺑﺘﯽ از وي ﻧﯿﻢ درم ﺑﻮد ﺗﺎ‬ ‫ﻧﯿﻢ ﻣﺜﻘﺎل ﺑﺎ ﻓﻮدﻧﺞ وﺳـﻌﺘﺮ و ادوﯾﻪ ﻫﺎي ﻣﻠﻄﻒ ﮐﻪ ﮐﺮم ﻣﻌﺪه را ﺳﻮد دﻫﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ در ﺳﮑﻨﺠﺒﯿﻦ ﺧﯿﺴﺎﻧﻨﺪ ﯾﺎ ﺷﺮاب ﺑﻌﺪ از آن ﭼﻮن ﺑﺎ‬ ‫آب ﺑﭙﺰﻧﺪ ﯾﺎ ﺑﻤﺮغ و ﻣﺮق آن ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﻨﺪ ﻣﺴـﻬﻞ ﺑﻠﻐﻢ و ﺻـﻔﺮا و ﺳﻮدا ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻀﺮ ﺑﮕﺮده و اﺳﻬﺎل ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﻨﺎق آورد و ﻣﻘﺪار دو درم‬ ‫ﺗﺸـﻨﺞ اﺣﺪاث ﮐﻨﺪ و ﻣﺼـﻠﺢ وي در اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﮐﺘﯿﺮا ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺪل آن ﻧﯿﻢ وزن آن ﮐﻨﺪش و ﻧﯿﻢ وزن آن ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﺪل آن ﻧﯿﻢ‬ ‫وزن آن ﻣـﺎزرﯾﻮن اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻬـﺎر داﻧﮓ وزن آن‪) . ...‬از اﺧﺘﯿﺎرات ﺑـﺪﯾﻌﯽ(‪ .‬ﺧﺮﺑﻖ ﺳـﯿﺎه ﺑﺮگ ﻧﺒﺎت او ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺑﺮگ ﺧﯿﺎر اﺳﺖ و ﺳﺎق او‬ ‫ﮐﻮﺗـﺎه اﺳﺖ و آﻧﭽﻪ از وي ﺑﮑﺎر آﯾـﺪ‪ ،‬ﺑﯿـﺦ اوﺳﺖ‪ .‬اﺻﻞ ﺑﯿـﺦ او ﻫﻤﭽﻮن ﺳـﺮ ﭘﯿﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﺑﯿﺨﻬﺎي ﺑﺎرﯾﮏ او ﺷﺎخ زده و رﻧﮓ ﺑﯿﺮون او‬ ‫ﺳﯿـﺎه اﺳﺖ و اﻧـﺪرون او اﻏﺒﺮ اﺳﺖ و ﻣﯿـﺎن ﺗﻬﯽ اﺳﺖ و اﻧـﺪر وي ﻣﺎﻧﻨـﺪهء ﺧـﺎﻧﻪء ﻋﻨﮑﺒﻮت ﭼﯿﺰﯾﺴﺖ و ﻫﺮﮔﺎه ﺑﺸـﮑﻨﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﮔﺮدي ﯾﺎ‬ ‫دودي از وي ﺑﺮآﯾﺪ و اﻧﺪر ﺧﺸﮑﯽ روﯾﺪ‪) .‬از ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻖ ﺳﺒﺰ‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﯿـﺎﻫﯽ اﺳﺖ داراي ﭘﻨـﺞ ﺗـﺎ ﺑﯿﺴﺖ ﮔﻠﺒﺮگ ﮐﻪ ﻫﻤﻪء آﻧﻬـﺎ داراي ﭘﻨـﺞ ﺗﺎ ﺑﯿﺴﺖ ﮔﻠﺒﺮگ ﮐﻪ‬ ‫]َخ َب ِق َ‬ ‫ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ داراي ﻣﻬﻤﯿﺰﻧﺪ و رﯾﺸﻪ ﻫﺎي اﯾﻦ ﮔﯿﺎه داراي ﻣﺎدهء ﺳﻤﯽ ﺷﺪﯾﺪ ﻫﻠﺒﺮﯾﻦ اﺳﺖ‪) .‬از ﮔﯿﺎه ﺷﻨﺎﺳﯽ ﮔﻞ ﮔﻼب ص ‪.(199‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻖ ﺳﭙﯿﺪ‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺑﻖ اﺑﯿﺾ در اﯾﻦ ﻟﻐﺘﻨـﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﯿـﺦ ﺷﺎﺧﻬـﺎي ﺑﺎرﯾﮏ ﺳﭙﯿـﺪ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﭘﻮﺳـﺖ‬ ‫]َخ َب ِق ِ‬ ‫ﭼﻮب ﭘﻮﺳﯿﺪه و ﺳﺒﮏ اﺳﺖ و ﺑﭙﻮﺳﺖ ﺧﻄﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ و ﺗﻠﺦ ﺗﺮ از ﺧﺮﺑﻖ ﺳﯿﺎه اﺳﺖ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﻧﺒﺎت او ﻫﻤﭽﻮن ﻧﺒﺎت ﻟﺴﺎن‬ ‫اﻟﺤﻤـﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﮑﻦ ﮐﻮﺗﺎه ﺗﺮ و رﻧﮓ ﻧﺒﺎت او ﺳـﺮخ اﺳﺖ و ﺑﻠﻨـﺪي ﺳﺎق او ﭼﻬﺎر اﻧﮕﺸﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻬﻢ ﺑﺎزﻧﻬﺎده اﺳﺖ و ﻣﯿﺎن ﺳﺎق او ﺗﻬﯽ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 736‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫اﺳﺖ‪ .‬او را ﺑﯿﺦ ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ اﻧﺪر ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪ و زﻣﯿﻦ ﺳﺨﺖ روﯾﺪ او را ﺑﮑﻮﺑﻨﺪ و ﺑﺎ ﭘﺴﺖ ﺑﯿﺎﻣﯿﺰﻧﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻖ ﺳﻔﯿﺪ‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮﺑﻖ ﺳﭙﯿﺪ« و »ﺧﺮﺑﻖ اﺑﯿﺾ« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ َب ِق ِ‬ ‫ﺧﺮﺑﻖ ﺳﯿﺎه‪.‬‬



‫]َخ َب ِق[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮﺑﻖ اﺳﻮد« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻘﮥ‪.‬‬



‫]َخ َب َق[ )ع ﻣﺺ( ﺷـﮑﺎﻓﺘﻦ ﺟﺎﻣﻪ و ﺑﺮﯾـﺪن آن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻗﺎﻣﻮس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﺷـﮑﺎﻓﺘﻦ ﺑﺎران‬ ‫زﻣﯿﻦ ||‪ .‬ﺗﺒﺎه و ﻓﺎﺳﺪ ﮐﺮدن ﻋﻤﻞ را‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻘﮥ‪.‬‬



‫]َخ َب َق[ )ع ِا( ﺗﯿﺰروي ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج ﻟا ﻌﺮوس ||(‪ .‬زﺟﺮ اﺳﺖ ﻣﺮ ﺑﺰان و آﻫﻮان ﻣﺎده را‪) .‬از‬ ‫ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﯾـﮏ ﺣﺐ و ﯾﮏ داﻧﻪ از ﺧﺮﺑﻖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺧﺮدول و ﺧﺮﺑﻐﺎﯾﯽ و ﻧﯽ ﻋﻘﻞ و ﻧﯽ ﺧﺮد‬ ‫اﻧﺪر ﺳﺮت ﺑﺨﺮدﻟﮥ او ﺑﺨﺮﺑﻘﮥ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻘﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ َب َق[ )ع ِا( اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺼﯿﻐﻪء ﺗﺜﻨﯿﻪ )در ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺼﺒﯽ ﯾﺎ ﺟﺮي( ﺧﺮﺑﻖ ﺳﭙﯿﺪ و ﺳﯿﺎه اﺳﺖ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﮕﯿﺮي‪.‬‬



‫]َخ ِب[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤـﻞ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺧﺮ‪ .‬ﮐﻠﻤﻪ اي اﺳﺖ ﻣﺰاح ﮔﻮﻧﻪ ﯾﺎ ﻓﺤﺶ ﮔﻮﻧﻪ و ﺑﻮﻗﺖ ﺑﯿﺎن ﻋﻤﻠﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ در آن ﻋﻤﻞ‬ ‫ﻗﺪرﺗﯽ ﻣﺰاﺣﻢ ﻣﺮدﻣﺎن ﺷﻮد و ﺑﺰﺟﺮ و ﺣﺒﺲ آﻧﻬﺎ ﻣﺸـﻐﻮل ﮔﺮدد‪ - .‬ﭘﻞ ﺧﺮﺑﮕﯿﺮي؛ ﭘﻠﯽ ﮐﻪ ﺧﺮان از آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﺬرﻧﺪ و در آﻧﻬﺎ ﺑﺪام ﻣﯽ‬ ‫اﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﺤﻠﯽ ﯾﺎ وﺿـﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺪرﺗﯽ اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و در آن ﻣﺤﻞ ﯾﺎ وﺿﻊ ﻣﺰاﺣﻢ ﻣﺮدﻣﺎن ﻣﯿﺸﻮد‪ - .‬ﺳﺮ ﭘﻞ ﺧﺮﺑﮕﯿﺮي؛ ﭘﻞ‬ ‫ﺧﺮﺑﮕﯿﺮي‪ .‬روي ﭘﻞ ﺧﺮﺑﮕﯿﺮي‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﻬﻤﺎن ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در »ﭘﻞ ﺧﺮﺑﮕﯿﺮي« ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻞ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن زﯾﺮ ﮐﻮه ﺑﺎﺷﺖ ﺑﺎﺑﻮﯾﯽ ﺑﺨﺶ ﮔﭽﺴﺎران ﺑﻬﺒﻬﺎن‪ .‬داراي ‪ 240‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺎﮐﻨﺎن آن از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﺑﺎﺷﺖ ﺑﺎﺑﻮﺋﯽ اﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َب َل ‪ِ /‬ل[ )ِا( دوﻻـب‪ .‬ﭼﺮﺧـﺎب‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( ‪ :‬ﺗﺎ ﮐﻪ ﻣﺎه دوﻟﺘﺖ واﻻ ﺷـﺪ از ﭼﺮخ ﺑﻘﺎ ﻧﯿﺴـﺖ‬ ‫ﮔﺮﯾﺎن درد ﯾﺎرت ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺟﺰ ﺧﺮﺑﻠﻪ‪ .‬ﻇﻬﯿﺮ ﻓﺎرﯾﺎﺑﯽ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻨﺪ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﮑﺎري‪) .‬ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺑﻨﺠﻨﯽ(‪ .‬ﭼﺎروادار‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﺮﺑﻨـﺪه‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺑﻨـﺪه در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻨﺪاد‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻣﺮدي ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺻـﺎﺣﺐ ﺗﺎرﯾـﺦ ﻗﻢ آرد‪ :‬و اﺣﻮص ﮐﻪ ﺑﺮادر او »ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ اﺣﻮص« ﺑﻮد در ﺳـﺮاي ﻣﺮدي ﮐﻪ ﻧﺎم او‬ ‫ﺧﺮﺑﻨـﺪاد ﺑﻮد؛ ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ از ﺑﺮاي ﻫﺮ دو ﺑﺮادر ﻋﺒـﺪاﷲ و اﺣﻮص در اﯾﻦ ﻫﺮ دو ﺳـﺮاي ﻫﻤﻪء آﻧـﭻ ﻣﺮدم ﺑـﺪان ﻣﺤﺘﺎج ﺷﻮﻧـﺪ‪ ...‬ﻣﻌـﺪ و‬ ‫ﻣﺤﺼﻞ ﮔﺮداﻧﯿﺪه‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ ص ‪.(32‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻨﺪج‪.‬‬



‫]َخ َب َد[ )ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﻌﺮب ﺧﺮﺑﻨـﺪه‪ :‬اﻧﻪ ] ﺷـﯿﺦ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ اﻟﺨﺮﻗﺎﻧﯽ [ﺧﺮﺑﻨـﺪﺟًﺎ ﯾﮑﺮي اﻟﺤﻤﺎر و ﯾﺤﻤﻞ اﻻﺛﻘﺎل ﻋﻠﯿﻪ و ﮐﺎن ﯾﻘﻮل‪:‬‬ ‫وﺟﺪت اﷲ ﻓﯽ ﺻﺤﺒﮥ ﺣﻤﺎر‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ در ﻧﺴﺒﺖ ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ(‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺑﻨﺪه در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻨﺪﮔﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]َخ َب َد ‪ِ /‬د َن ‪ِ /‬ن[ )ق ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﺸـﮑﻞ ﺧﺮﺑﻨـﺪﮔﯽ‪ .‬ﺑﻄﺮﯾـﻖ ﺧﺮﺑﻨـﺪﮔﯽ ‪ :‬ﺟﻤﺠﻤﯽ ﻣﺮداﻧﻪ در ﭘـﺎي ﻟﻄﯿﻒ ﺑﺮ ﺳـﺮش ﺧﺮﺑﻨـﺪﮔﺎﻧﻪ ﻣﯿﺮزي‪.‬‬ ‫ﺳﻌﺪي )ﻫﺰﻟﯿﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫]َخ َب َد ‪ِ /‬د[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤـﻞ ﺧﺮﺑﻨـﺪه‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺮﺑﻨـﺪه ‪ :‬ﮐﺎﯾﻦ ﭼﻪ زﺑﻮﻧﯽ و ﭼﻪ اﻓﮑﻨـﺪﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﺎه و ﮔﻞ اﯾﻦ ﭘﯿﺸﻪ ﺧﺮﺑﻨـﺪﮔﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬اﮔﺮ ﺳﺴﺖ راي اﺳﺖ در ﺑﻨﺪﮔﯽ ز ﺟﺎن داري اﻓﺘﺪ ﺑﺨﺮﺑﻨﺪﮔﯽ‪.‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻨﺪه‪.‬‬



‫]َخ َب َد ‪ِ /‬د[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺴـﯽ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺧﺮاﻻـغ ﺑﮑﺮاﯾﻪ ﻣﯽ دﻫـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬ﺧﺮﺑـﺎن ﮐﻪ ﻣﻌـﺎش روزﮔـﺎرش از ﮐﺮاي ﺧﺮ ﺑﻮد‪ .‬و ﺑﺘـﺎزﯾﺶ ﻣﮑﺎري ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ُ .‬ﻣﮑﺎرم‪) .‬دﻫﺎر( )ﺣﺒﯿﺶ‬ ‫ﺗﻔﻠﯿﺴـﯽ(‪ .‬اﻻﻏـﺪار‪ .‬ﺧﺮﮐﭽﯽ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺮﺑﻨـﺪﮔﺎن ‪:‬ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﯾﺰﯾـﺪ ﺑﯿﺮون آﻣـﺪ ﭘﺸـﻤﯿﻨﻪ ﭘﻮﺷـﯿﺪ و ﮐﻼـﻫﯽ ﺑﺮﺳـﻢ‬ ‫ﺧﺮﺑﻨـﺪﮔﺎن و ﺳـﺮ و ﭘﺎﻻـﻧﯽ ﺑﺮ دوش ﮔﺮﻓﺘﻪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻃـﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺮﺑﻨـﺪﮔﺎن ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﺳـﻔﺮه ﭘﯿﺶ ﭘﺮﺳـﺘﻨﺪﮔﺎن ﺑﮕﺴـﺘﺮد ﺑﺮ ﺳـﺎن‬ ‫ﺧﺮﺑﻨﺪﮔﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺧﺮﺑﻨﺪﮔﺎن ﺟﺎﻣﻬﺎي ﮔﻠﯿﻢ ﺑﭙﻮﺷـﯿﺪ و ﺑﺎرش ﻫﻤﻪ زر و ﺳـﯿﻢ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺮآورد ﺧﺮﺑﻨﺪه ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ رﻧﮓ ﭘﺮﺳﺘﻨﺪه‬ ‫ﺑﻨﺸـﺴﺖ ﺑﺎ ﻣﯽ ﺑﭽﻨﮓ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﭼﻮن ﻧﺒﺎﺷﺪ ﭼﻮ ﺧﺮ ﺳﺮاﻓﮑﻨﺪه ﺗﯿﺰﺧﺮ ﺑﻪ ز رﯾﺶ ﺧﺮﺑﻨﺪه‪.‬ﺳﻨﺎﺋﯽ‪ .‬اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺧﺠﺴﺘﺎﻧﯽ را ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪:‬‬ ‫ﺗـﻮ ﻣﺮدي ﺧﺮﺑﻨـﺪه ﺑـﻮدي ﺑﻪ اﻣﯿﺮي ﺧﺮاﺳـﺎن ﭼـﻮن اﻓﺘـﺎدي؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬روزي ﺑﺒـﺎدﻏﯿﺲ دﯾﻮان ﺣﻨﻈﻠﻪ ﻫﻤﯽ ﺧﻮاﻧـﺪم‪) .‬ﭼﻬﺎرﻣﻘـﺎﻟﻪء ﻧﻈـﺎﻣﯽ‬ ‫ﻋﺮوﺿـﯽ(‪ .‬ﺗﻮ ﭼﻮ ﺧﺮ ﭘﯿﺶ ﻣﻦ روان ﮔﺸـﺘﻪ ﻣﻦ ﭼﻮ ﺧﺮﺑﻨـﺪﮔﺎن دﻣـﺎدم ﺧﺮ ﻫﻤﻪ ﺧﺮﺑﻨـﺪﮔﺎن ﺧﺮ ﺷـﺪه ﮔﻢ ﯾﺎﻓِﺖ ﺧﺮ ﺧﻮ ﻫﻨـﺪ و ﻣﻦ ﮔﻢ‬ ‫ﺧﺮ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﻫﺴﺖ ﺑﺮ ﻣﻦ ﺗﺮا ﺗﻘﺪم و ﻫﺴﺖ ﭼﻮ ﺑﺨﺮﺑﻨﺪه ﺑﺮ ﺗﻘﺪم ﺧﺮ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺧﺮ ﺑﯿﺎراي ﻏﻼم ﺧﺮﺑﻨﺪه‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬او ﻟﺸـﮑﺮ آل ﻣﺮﺗﻀﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺷـﯿﺮﻣﺮدان ﻓﻠﯿﺴـﺎن ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ...‬ﻧﻪ ﻣﺸـﺘﯽ‪ ...‬آﻫﻮي ﻃﺒﻊ ﻫﺮواﻧﯽ رﻧـﮓ‪ ...‬ﭼﻮن‪ ...‬ﺧﺮان ﻣﺰدﻗـﺎن و ﺧﺮﺑﻨـﺪﮔﺎن‪) ...‬ﮐﺘـﺎب اﻟﻨﻘﺾ ص‬ ‫‪ .(475‬ﯾـﺎ ﺑﻤﯿﺮم ﻣﻦ ﯾـﺎ ﺧﺮﺑﻨـﺪه ﯾـﺎ ﺑﻮد راه ﻣﺮا ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ‪.‬رﺷـﯿﺪ وﻃﻮاط ||‪ .‬ﻣﺎﻟﮏ ﺧﺮ ﮐﻪ ﺧﺎدم ﺧﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬آﻧﮑﻪ در ﻋﻠﻒ‬ ‫دادن و ﭘﺎﻻـن ﻧﻬﺎدن و ﺑﺎر ﮐﺮدن ﺗﻌﻬـﺪ ﺧﺮ ﮐﻨـﺪ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬راﯾﺾ‪ .‬ﺧﺮﭼﺮان ‪ :‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﺑﺎ ﻗﺮﯾﻦ ﺧﻮد آراﻣـﺪ ﺟﻐـﺪي ﻗﺮار‬ ‫ﮐﺮده ﺑﻮﯾﺮاﻧﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ آن ﻣﺜﻞ ﮐﻪ ﻓﺮوﻣﺎﻧـﺪ ﺧﺮﺑﻨﺪه ﺟﺰ ﺑﺨﻮان ﺷﺘﺮﺑﺎﻧﯽ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻣﺮ ﺧﺮ ﺑﺪ را ﺑﻄﻤﻊ ﮐﺎه و ﺟﻮ آرد زﯾﺮك ﺧﺮﺑﻨﺪه‬ ‫زﯾﺮ ﺑـﺎر ﺑﺨﺮوار‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭼﻮن ﺧﻮاﺳـﺘﯽ از ﻓﺮاش و ﺧﺮﺑﻨـﺪه و درﺑـﺎن و دﯾﮕﺮ اﺗﺒـﺎع‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪ اﺑﻦ اﻟﺒﻠﺨﯽ ص ‪ .(31‬ﺧﺮﺑﻨﺪﮔﺎن او‬ ‫ﺑﭽﺮاﺧﻮر اﺳﺘﺮآﺑـﺎد ﻣﯽ آﻣﺪﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﻃﺒﺮﺳـﺘﺎن اﺑﻦ اﺳـﻔﻨﺪﯾﺎر(‪ .‬ﺷﺘﺮﺑﺎن درود آﻧﭽﻪ ﺧﺮﺑﻨـﺪه ﮐﺸﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺮي ﭼﻮب ﻣﯽ ﺧﻮرد ﺑﺮ‬ ‫ﺟـﺎي ﺟﻮ ﺧﺮ اﻓﺘـﺎد و ﺟـﺎن داد و ﺧﺮﺑﻨـﺪه زو‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺮاز زﯾﻦ زر ﺑﻪ ﮐﻪ ﭘﺎﻻن ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ رﺧﺖ ﺧﺮﺑﻨـﺪه آﺳﺎن ﮐﻨـﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬اﯾﻦ ﭼﻮ‬ ‫ﺧﺮﺑﻨﺪه ﺣﺮﯾﻒ ﮐﻮن ﺧﺮ ﺑﻮﺳﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﯾﺎﻓﺘﯽ ﻣﺎ را ﺑﺒﺮ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺧﺮي را ﮐﻪ ﺗﯿﻤﺎر ﺧﺮﺑﻨﺪه ﮐﺸﺖ ﺳﻪ ﺟﻮ در ﺷـﮑﻢ ﺑﻪ ﮐﻪ ﺳﯽ ﻣﻦ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﯿﺮﺧﺴﺮو دﻫﻠﻮي ||‪ .‬ﮐﺲ ﮐﻪ در ﺑﺎزي ﺧﺮﺑﺎزان ﺳﺮ رﯾﺴﻤﺎن ﺑﺪﺳﺖ ﮔﯿﺮد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻨﺪه‪.‬‬



‫]َخ َب َد ‪ِ /‬د[ )ِاخ( ﻟﻘﺒﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺳـﻨﯽ ﻣـﺬﻫﺐ ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤـﺪ ﻣﺤﻤـﺪ ﺧﺪاﺑﻨـﺪه )اﻟﺠﺎﯾﺘﻮ‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﻐﻮﻟﯽ( ﺑﻪ او داده اﻧﺪ‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺪاﺑﻨﺪه ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻨﺪه‪.‬‬



‫]َخ َب َد ‪ِ /‬د[ )ِاخ( ﺣﺎﺟﯽ ﺧﺮﺑﻨﺪه‪ .‬ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از اﻣﯿﺮان و ﭘﻬﻠﻮاﻧﺎن ﻟﺸـﮑﺮ ﺳـﻠﻄﺎن ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ آرد‪ :‬ﺳﻠﻄﺎن ﺣﺴﯿﻦ ﭘﺴﺮ اوﯾﺲ ﺑﺎ‬ ‫ﺷﺎه ﺷـﺠﺎع ﺳـﺮ ﺧﺼﻮﻣﺖ ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد و ﺑﺠﻨﮓ ﺷﺎه ﺷـﺠﺎع آﻣﺪ و ﺷﺎه ﻣﻨﺼﻮر ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﯽ از ﻟﺸﮑﺮ ﺷﺎه ﺷﺠﺎع ﻣﯿﻤﻨﻪء ﺷﺎه ﺳﻠﻄﺎن ﺣﺴﯿﻦ را‬ ‫ﺑﺸـﮑﺴﺖ و دو اﻣﯿﺮ از ﻟﺸـﮑﺮ ﺷﺎه ﺳـﻠﻄﺎن ﺣﺴـﯿﻦ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﯾﮑﯽ ﻋﺒـﺪاﻟﻘﺎﻫﺮ و دﯾﮕﺮي ﺣﺎﺟﯽ ﺧﺮﺑﻨﺪه و اﯾﺸﺎن را ﺑﻨﺪ ﮐﺮده ﺑﺎ ﻓﺘﺢ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ‬ ‫داراﻟﻤﻠﮏ ﻋﺮاق و ﻓﺎرس ﻓﺮﺳﺘﺎد‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه چ ﻟﯿﺪن ص ‪.(716‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻨﻪ‪.‬‬



‫]َخ ُب َن[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻗﻠﻌﻪ و ﺣﺼـﺎري ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺨﺮاﺳـﺎن ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻧﻘﻞ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬و ﺷﺎﯾـﺪ ﺧﺮﺑﻨﻪ ﺑﺎ ﺟﺮﻣﯿﻪ ﯾﮑﯽ ﺑﻮده و ﺗﺼـﺤﯿﻔﯽ واﻗﻊ ﺷـﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻮاز‪.‬‬



‫]َخ ِب[ )ِا( ﺧﻔﺎش ﺑﺰرگ ||‪ .‬ﺷﺐ ﭘﺮهء ﮐﻼن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺑﯿﻮاز ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻮﺗﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺑﻮﻃﻠﯽ ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻮﺗﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺑﻮﻃﯽ ﯾﻮﺳﻒ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻮد‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ َر[ )ِا( ﺧﻮي ﮔﯿﺮ‪ .‬اِﮐﺎف‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻋﺮق ﮔﯿﺮ ﭼﺎرﭘﺎ‪ .‬ﺟﻞ ﭼﺎرﭘﺎ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻋﺮق ﮔﯿﺮي ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺮود‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻮر‪.‬‬



‫]َخ ‪ُ /‬خ[ )ِا( ﺷﺐ ﭘﺮه را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ||‪ .‬ﻫﺮ ﻣﺮغ ﮐﻪ در ﺷﺐ ﭘﺮواز ﮐﻨـﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را ﻣﺼـﺤﻒ‬ ‫ﺧﺮﺑﻮز ﺣﺪس زده اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻮزه‪.‬‬



‫]َخ َز ‪ِ /‬ز[ )ِا( ﺧﺮﺑﺰ‪ .‬ﺧﺮﺑﺰه‪ .‬ﺗﻠﻔـﻆ دﯾﮕﺮﯾﺴـﺖ در ﺧﺮﺑﺰه)‪ : (1‬از ﺣﮑﻤﺖ ﺑـﺎري ﺗﻌـﺎﻟﯽ در ﻣﺼـﺮ ﺧﺮﺑﻮزه ﺑﻪ اﻧﻮاع اﺳﺖ ﺑﻄﻮري ﮐﻪ ﭼﻮن‬ ‫ﺷﺨﺺ ﻓﻘﯿﺮي در آن دﺷﺖ ﭘﺮﺣﺮارت ﺗﺸـﻨﻪ و ﺑﯽ ﻃﺎﻗﺖ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﯿﺘﻮاﻧـﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﺰﺋﯽ ﭘﻮل ﺧﺮﯾـﺪه ﻧﺎﺋﺮهء ﻋﻄﺶ ﺧﻮد ﻓﺮوﻧﺸﺎﻧـﺪ‪) .‬ﻗﺎﻣﻮس‬ ‫ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺑﺰه ﺷﻮد‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را ﺧﺮﺑﻮز ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻮس‪.‬‬



‫]َخ[ )ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ‪ِ ،‬ا( ﻟﺴﺎن اﻟﺤﻤﻞ‪) .‬از ﺗﺬﮐﺮهء داود ﺿﺮﯾﺮ اﻧﻄﺎﮐﯽ ‪ .(142‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﻟﺴﺎن اﻟﺤﻤﻞ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻮﻃﻠﯽ‪.‬‬



‫]َخ َط[ )ِاخ( ﺷـﯿﺦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺧﺮﺑﻮﻃﻠﯽ )ﺧﺮﺑﻮﺗﯽ(‪ .‬ﯾﮑﯽ از داﻧﺸـﻤﻨﺪان ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﻗﺮن ﺳـﯿﺰدﻫﻢ ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺳﺖ‪ .‬او راﺳﺖ‪» :‬ﻋﺼـﯿﺪة‬ ‫اﻟﺸـﻬﺪة« در ﺷـﺮح ﻗﺼﯿﺪهء ﺑﺮدة ﮐﻪ ﺑﺴﺎل ‪ 1260‬ه ‪.‬ق‪ .‬در ﻣﻄﺒﻌﻪء ﺑﻮﻻـق ﺑﭽﺎپ رﺳـﯿﺪه اﺳﺖ و ﺑﻌـﺪﻫﺎ دوﺑﺎره در ﻣﻄﺒﻌﻪء آﺳـﺘﺎﻧﻪ ﺑﺴﺎل‬ ‫‪ 1289‬ه ‪ .‬ق‪ .‬و ‪ 1306‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﭼﺎپ ﺷﺪ و داراي ‪ 228‬ﺻﻔﺤﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻮﻃﻠﯽ‪.‬‬



‫]َخ َط[ )ِاخ( ﺷـﯿﺦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﺣﻤـﺪ ﺧﺮﺑﻮﻃﻠﯽ )ﺧﺮﺑﻮﺗﯽ(‪ .‬او راﺳﺖ »ﺗﺼـﻔﯿﮥ اَﻻﻣـﺎل ﻟﺤﻀـﺮة ذي اﻟﺠﻼـل« ﮐﻪ در ﻣﻄﺒﻌﻪء ﺑﻮﻻـق ﺑﺴﺎل‬ ‫‪ 1289‬ه ‪.‬ق‪ .‬ﺑﭽﺎپ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻮﻃﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﺼـﻄﻔﯽ ﺑﻦ ﻓﯿﺾ اﷲ ﺧﺮﺑﻮﻃﯽ )ﺧﺮﺑﻮﺗﯽ(‪ .‬وي از ﻣﺪرﺳﺎن ﻋﻠﻮم و ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺑﯿﻀﺎوي در ﻣﺪرﺳﻪء ﺷﯿﺦ وﻓﺎ‬ ‫ﺑﻘﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺑﻮد و از ﺧﻠﻔﺎي ﻃﺮﯾﻘﻪء ﻧﻘﺸـﺒﻨﺪﯾﻪء ﺧﺎﻟﺪﯾﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺸـﻤﺎر ﻣﯿﺮﻓﺖ‪ .‬او راﺳﺖ‪» :‬ﻧﺎﻣﻮس اﻻﯾﻘﺎن ﻋﻠﯽ اﻟﺒﺮﻫﺎن«‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺣﺎﺷـﯿﻪ‬ ‫اي اﺳﺖ ﺑﺮ ﮐﺘـﺎب ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺑﻨﺎم »ﺑﺮﻫﺎن ﮐﻠﻨﺒﻮي«‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻧﺎﻣﻮس اﻻﯾﻘﺎن ﺑﺴﺎل ‪ 1273‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ﻣﻄﺒﻌﻪء آﺳﺘﺎﻧﻪ در ‪ 243‬ﺻﻔﺤﻪ ﭼﺎپ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫)از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻮي‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻋﺜﻤﺎن ﺧﺮﺑﻮي‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﻋﺮب اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﮥ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ع ِا( ﻏﺮﺑــﺎل‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻــرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧَﺮﺑـﺎت ||‪ .‬ﻓﺴـﺎد در دﯾـﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َب[ )ع ِا( ﻧﻮع ﺧﺮاﺑﯽ و ﻫﯿﺌﺖ آن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﮥ‪.‬‬



‫]َخ َر َب[ )ع ِا( ﻋﯿﺐ ||‪ .‬ﺷﺮﻣﮕﺎه ||‪ .‬ﺧﻮاري‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧَﺮﺑﺎت در ﻫﺮ ﺳﻪ ﻣﻌﻨﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﮥ‪.‬‬



‫]َخ ِر َب[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻣﺆﻧﺚ َﺧِﺮب ||‪ .‬ﺟﺎي وﯾﺮان و ﻧﺎآﺑﺎد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧِﺮب‪َ ،‬ﺧِﺮﺑﺎت‪ ،‬ﺧﺮاﺋﺐ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﮥ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ِاخ( دﻫﻬﺎﺳﺖ ﺑﻤﺼﺮ‪ ،‬ﭘﻨﺞ از آن در ﺷﺮﻗﯿﻪ و ﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻮﻓﯿﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َب[ )ع ِا( ﻓﺴﺎد در دﯾﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﻫﺮ ﺛﻘﺒﻪء ﻣﺪوري ||‪ .‬وﺳﻌﺖ ﺷﮑﺎﻓﺘﮕﯽ ﮔﻮش‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﺮب‪ُ ،‬ﺧﺮوب‪َ ،‬اﺧﺮاب ||‪ .‬ﺳﻮراخ‬ ‫ﺳﻮزن‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﺮب‪ ،‬ﺧﺮوب‪َ ،‬اﺧﺮب ||‪ .‬ﺳﻮراخ ﮐﻮن‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﺮب‪ُ ،‬ﺧﺮوب‪َ ،‬اﺧﺮاب ||‪ .‬دﺳـﺘﻪء ﺗﻮﺷﻪ دان ﯾﺎ ﺗﻮﺷﻪء آن‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﺮب‪ُ ،‬ﺧﺮوب‪،‬‬ ‫َاﺧﺮاب ||‪ .‬ﻇﺮﻓﯽ ﮐـﻪ ﺷـﺒﺎن در آن ﺗـﻮﺷﻪء ﺧـﻮد ﻣﯽ ﻧﻬـﺪ‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﺮب‪ُ ،‬ﺧﺮوب‪َ ،‬اﺧﺮاب ||‪ .‬ﻣﻐـﺎﮐﭽﻪء ﺳـﺮﯾﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﺮب‪ُ ،‬ﺧﺮوب‪َ ،‬اﺧﺮاب‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻪ‪.‬‬



‫]َخ َر َب[ )ِا( ﻣﺨﻔﻒ ﺧﺮاﺑﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ وﯾﺮاﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻪ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ِاخ( ده ﻣﺨﺮوﺑﻪ اي اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺑﺎزﻓﺖ ﺑﺨﺶ اردل ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺷﻬﺮﮐﺮد اﺻﻔﻬﺎن‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(10‬‬ ‫ﺧﺮﺑﮥ‪.‬‬



‫]َخ َر َب[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺳـﺮزﻣﯿﻨﯽ اﺳﺖ ﺑﺤﻮاﻟﯽ ﺿـﺮﺑﻪ و ﺑـﺪاﻧﺠﺎ ﻣﻌﺪﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺮا ﻣﻌﺪن ﺧﺮﺑﻪ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬اﺑﻮﻣﻨﺬر ﮔﻮﯾﺪ ﺧﺮﺑﻪ دﺧﺘﺮ ﻗﻨﺺ ﺑﻦ‬ ‫ﻣﻌﺪﺑﻦ ﻋﺪﻧﺎن ﻣﺎدر ﺑﮑﺮ دﺧﺘﺮ رﺑﯿﻌﮥ ﺑﻦ ﻧﺰار ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻓﺮودآﻣﺪ و ﻧﺎم او ﺑﺮ آﻧﺠﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َب[ )ِاخ( ﻧﺎم آﺑﯽ اﺳﺖ در دﯾﺎر ﺑﻨﯽ ﺳﻌﺪﺑﻦ ذﺑﯿﺎن ﺑﻦ ﺑﻐﯿﺾ و ﺑﯿﻦ آﻧﺠﺎ و ﺿﺮﯾﻪ ﺷﺶ ﻣﯿﻞ راه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ ﻧﺎم آﻧﺮا َﺧْﺮﺑﮥ ﯾﺎد ﮐﺮده‬ ‫اﻧﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﮥ‪.‬‬



‫]َخ ِر َب[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺟﺎي وﯾﺮان و ﻧﺎآﺑﺎد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻫﯿﺌﮥ ﺧﺎرب‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺮب‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﮥ‪.‬‬



‫]َخ ِر َب[ )ِاخ( ﻧﺎم آﺑﯽ اﺳﺖ در ﺑﺎﻻي ﻏﺮﻗـﺪه و ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﮔﺮوﻫﯽ از ﺑﻨﯽ ﻏﻨﻢ ﺑﻦ دودان ﮐﻪ آﻧﺎن را ﺑﻨﯽ ﮐـﺬاب ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ ،‬در ﺑﺎﻻي آب‬ ‫ﻣﺰﺑﻮر آﺑﯽ اﺳﺖ ﺑﻨﺎم ﻗﻠﯿﺐ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﻬﺎ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﯿﻬﻮﺷﯽ و ﻧﺎداﻧﯽ اﺳﺖ ‪ :‬ﻋﻘﻞ را ﺑﺎﺷﺪ وﻓﺎي ﻋﻬﺪﻫﺎ ﺗﻮ ﻧﺪاري ﻋﻘﻞ رو اي ﺧﺮﺑﻬﺎ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﮥ اﻟﻤﻠﮏ‪.‬‬



‫]َخ ِر َب ﺗُْﻞ َم ِل[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿـﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺷـﺶ ﻣﺮﺣﻠﻪ اي ﻗِﻔﻂ و ﻗﻔﻂ ﺷﻬﺮي اﺳﺖ ﺑﺮ ﺷﺮﻗﯽ ﻧﯿﻞ و ﺑﺪاﻧﺠﺎ دو ﮐﻮه اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از‬ ‫آﻧﻬﺎ را ﻋﺮوس و دﯾﮕﺮي را ﺣﻀﻮم ﮔﻮﯾﻨـﺪ و در دو ﮐﻮه ﻣﺰﺑﻮر ﻣﻌﺎدن زﻣﺮد اﺳﺖ‪ .‬اﺣﻤﺪﺑﻦ واﺿﺢ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در ﺧﺮﺑﮥ اﻟﻤﻠﮏ ﻣﻌﺪن زﻣﺮد‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ﺑﯽ ي[ )ِاخ( اﯾﻤﺎءﺑﻦ رﺧﺼﮥ ﺑﻦ ﺧﺮﺑﮥ ﻏﻔﺎري ﺧﺮﺑﯽ‪ .‬از ﺻﺤﺎﺑﯿﺎن ﺑﻮد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ﺑﯽ ي[ )ِاخ( ﺣﻔﺎق ﺑﻦ اﯾﻤﺎءﺑﻦ رﺧﺼﮥ ﺑﻦ ﺧﺮﺑﮥ ﻏﻔﺎري ﺧﺮﺑﯽ )ﻓﺮزﻧﺪ اﯾﻤﺎء(‪ .‬ﭼﻮن ﭘﺪر از ﺻﺤﺎﺑﯿﺎن ﺑﻮد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ﺑﯽ ي[ )ِاخ( ﺣﻔﺎق ﺑﻦ اﯾﻤﺎءﺑﻦ رﺧﺼﮥ ﺧﺮﺑﯽ‪ .‬ﻧﻮادهء اﯾﻤﺎء ﺑﻮد‪ .‬او را ﺻﺤﺒﺘﯽ ﺑﺎ ﻧﺒﯽ دﺳﺖ داد و از او رواﯾﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺒﺮي در ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺧﻮد از او ﻧﺎم ﺑﺮده اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ﺑﯽ ي[ )ِاخ( ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺳـﻠﻤﮥ ﺑﻦ ﺣﺰب ﻫﻤـﺪاﻧﯽ ﺧﺮﺑﯽ‪ ،‬از اﻫـﻞ ﮐـﻮﻓﻪ و از ﺗﺎﺑﻌـﺎن ﺑﻮد‪ .‬او از ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴـﻌﻮد و ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 737‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺣـﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ و ﻓﺮزﻧـﺪش ﯾﺤﯿﯽ و ﺷـﻌﺒﯽ و ﯾﺰﯾـﺪﺑﻦ اﺑﯽ زﯾـﺎد از وي رواﯾﺖ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬وي از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﺧﻮارج ﺑﻨﻬﺮوان‬ ‫ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‬ ‫ﺧﺮﺑﯿﻞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻣﺮدي ﻣﺆﻣﻦ از آل ﻓﺮﻋﻮن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧـﺪا در ﻗﺮآن از او ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎم ﺑـﺪون اﻟﻒ و‬ ‫ﻻم اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬او ﯾﮑﯽ از آن ﺳﻪ ﺗﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻧﻬﺎن ﺑﻤﻮﺳﯽ اﯾﻤﺎن آورده اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺑﯿﻮاز‪.‬‬



‫]َخ ﺑﯽ[ )ِا( ﺧﺮﺑـﻮاز و ﺷﺐ ﭘﺮهء ﮐﻼـن و آن ﺑـﺒﺰرﮔﯽ ﻏﻠﯿـﻮاج ﻣﯿﺸـﻮد و ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﺧﻮد را ﺳـﺮﻧﮕﻮن از درﺧﺖ آوﯾﺰد‪ .‬و ﺑـﺎ ﺑـﺎي ﻓﺎرﺳـﯽ‬ ‫)ﺧﺮﭘﯿﻮاز( ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺷﺐ ﭘﺮه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮوز ﻧﺘﻮاﻧـﺪ ﭘﺮﯾﺪ و آﻧﺮا ﺷﺐ ﯾﺎزه ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺑﻪ آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﻣﺸـﮑﯿﻦ ﭘﺮ ﮔﻮﯾﻨﺪ ‪:‬‬ ‫ﻧﮑﻨﯽ ﻫﯿـﭻ ﮐـﺎر روز دراز ﮐـﺎر ﺗﻮ ﺷﺐ ﺑﻮد ﭼﻮ ﺧﺮﺑﯿﻮاز‪ .‬ﺧﺒـﺎز ﻗـﺎﯾﻨﯽ )ﯾـﺎ ﻓـﺎﺋﻘﯽ(‪ .‬اﮔﺮ ﮐﺸﻢ ز ﺟﻔـﺎﯾﺖ ﺑﻪ ﻧﯿﻤﺮوز آﻫﯽ ﮐﻪ دود آﺗﺶ‬ ‫دوزخ ورا ﺳﺰد اﻧﺒﺎز ﭼﻨﺎن ﺷﻮد ﮐﻪ ز ﺑﺲ ﺗﯿﺮﮔﯽ ﺑﺮوي ﻫﻮا از آﺷﯿﺎﻧﻪ ﺑﭙّﺮد ﮐﺠﺎﺳﺖ ﺧﺮﺑﯿﻮاز‪ .‬ﻋﺴﺠﺪي )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭘﺎ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﻮب ﺑﻨﺪي زﯾﺮ آﻫﻨﻬﺎي ﺷـﯿﺮواﻧﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ آﻫﻦ ﺷـﯿﺮواﻧﯽ را ﺑﮑﻮﺑﻨﺪ اﺑﺘﺪا از ﭼﻮﺑﻬﺎي ﺿﺨﯿﻢ‬ ‫ﻣﺜﻠﺚ ﻫﺎﯾﯽ درﺳﺖ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و ﻗﺎﻋﺪهء آن ﻣﺜﻠﺜﻬﺎ را روي ﺳﻘﻒ ﻣﯿﮕﺬارﻧﺪ و ﺳﭙﺲ روي اﺿﻼع اﯾﻦ ﻣﺜﻠﺚ ﻫﺎ دﺳﺘﮑﻬﺎي ﭼﻮﺑﯽ ﻣﯿﮑﻮﺑﻨﺪ و‬ ‫زﻣﯿﻨﻪ را ﺑﺮاي آﻫﻦ ﮐـﻮﺑﯽ آﻣـﺎده ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬اﻣﺮوزه اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺮ ﻣﺜﻠﺜﻬـﺎي ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪهء از آﻫﻦ ﺑﺮاي ﻣﻨﻈﻮرﻫـﺎﯾﯽ ﺷـﺒﯿﻪ ﺑﻤﻨﻈﻮر ﻓﻮق ﻧﯿﺰ‬ ‫اﻃﻼـق ﻣﯿﺸﻮد‪َ .‬ﺧْﺮﻓﯽ‪ُ .‬ﺧﻠﱠﺮ‪ُ .‬ﺟﻠﱠﺒـﺎن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﭼﻮب ﺑﻨـﺪي ﺑﺸـﮑﻞ ﻣﺜﻠﺚ ﺑﺮاي اره ﮐﺸـﯽ و از وﺳﻂ ﺷـﮑﺎﻓﺘﻦ ﺗﯿﺮ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﭼﻮب ﺑﻨﺪي ﺑﺮاي آوﯾﺰان ﮐﺮدن ﭘﺮدهء ﻧﻘﺎﺷـﯽ ﺗﺎ ﻧﻘﺎش ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﮐﻨﺎر آن ﻧﺸﯿﻨﺪ و ﻧﻘﺎﺷﯽ ﮐﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭘﺎﭘﻮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﯿﺰﯾﺴﺖ ﮐﻪ از ﭼﻮب ﺳﺎزﻧﺪ و در زﯾﺮ آن دو ﻏﻠﻄﮏ ﻧﺼﺐ ﮐﻨﻨﺪ و اﻃﻔﺎل ﻧﻮﭘﺎ را راه رﻓﺘﻦ آﻣﻮزﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ در اﺻـﻞ‬ ‫ﺧﺮﯾـﺎﺑﻮ اﺳﺖ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﯾـﺎﺑﻮي ﺑﺪﺷـﮑﻞ ﻗﻮي ﻫﯿﮑـﻞ‪ ،‬و ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﺑﺪﺷـﮑﻞ ﻧﺎﻫﻤﻮار را ﮔﻮﯾﻨـﺪ و در اﺻـﻄﻼح ﭼﯿﺰﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺠﻬﺖ راه رﻓﺘﻦ‬ ‫اﻃﻔﺎل ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻮﺷﺘﺮي اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭘﺎﭼﻪ‪.‬‬



‫]َخ َچ ‪ِ /‬چ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﭽﻪء ﺧﺮ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ از ﻟﻐﺎت ﻓﺎرﺳﯽ ﻣﺼﻄﻠﺢ ﺑﯿﻦ ﻫﻨﺪﯾﺎن ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭘﺎﮐﻮب‪.‬‬



‫]َخ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﭼﻮب ﺑﻨﺪي ﺑﺎﻻي ﺳﻘﻒ و زﯾﺮ آﻫﻦ ﺷﯿﺮواﻧﯽ را ﺑﻬﻢ ﭘﯿﻮﻧﺪد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭘﺎﮐﻮﺑﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺮﭘﺎﮐﻮب‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭘﺎ ﮐﻮﺑﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﻮﺑﯿﺪن و ﻧﺼﺐ ﮐﺮدن ﺧﺮﭘﺎ‪ .‬ﺑﺮﻗﺮار ﮐﺮدن ﺧﺮﭘﺎ روي ﺳﻘﻒ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭘﺎ ﮐﻮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﭘﺎ ﮐﻮﺑﯿﺪن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﭘﺎ ﮐﻮﺑﯿﺪن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮپ ﺧﺮپ‪.‬‬



‫]ِخ ِخ[ )ِا ﺻﻮت( ﺣﮑﺎﯾﺖ آواز ﺟﻮﯾﺪن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﻋﻠﻒ ﺗﺎزه و ﺳﺒﺰ و ﺟﻮ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن را‪ .‬آواز ﭘﻨﺠﻪ و ﭘﻮﺳﺖ ﻫﻨﺪواﻧﻪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫آن ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﺟﻮﯾـﺪن ﺑﺮه و ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ و ﺑﺰ‪ .‬ﻧﺎم آواز ﺟﻮﯾﺪن ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﺑﺪﻧﻪء ﻋﻠﻒ و ﭘﻮﺳﺖ ﻫﻨﺪواﻧﻪ و ﺧﺮﺑﺰه و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن را‪.‬‬ ‫ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺻﻮت ﺧﻮردن ﺧﺮﮔﻮش و ﺟﺰ آن ﮔﯿﺎﻫﯽ را‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭘﺪر‪.‬‬



‫]َخ ِپ َد[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﻓﺤﺶ ﮔﻮﻧﻪ اي اﺳﺖ ﭼﻮن ﭘﺪرﺳﮓ و اﻣﺜﺎل آن ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ دﯾﮕﺮي ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭘﺸﺖ‪.‬‬



‫]َخ ُپ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻧﺎﯾﯿﻦ واﻗﻊ در ﺟﻠﮕﻪ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(10‬‬ ‫ﺧﺮﭘﺸﺘﻪ‪.‬‬



‫]َخ ُپ َت ‪ِ /‬ت[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﺸـﺘﻪء ﺑﺰرگ دراز ﻧﺎﻫﻤﻮار ﮐﻪ ﻣﯿﺎن آن ﺑﻠﻨـﺪ و دو ﻃﺮف آن ﻧﺸـﯿﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از‬ ‫اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﭘﺸـﺘﻪء ﮐﻼن‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬ﻫﺮ ﻣﻨﺸﻮر ﻣﺜﻠﺚ اﻟﻘﺎﻋﺪه اي ﮐﻪ روي ﯾﮑﯽ از وﺟﻮه ﺧﻮد ﺧﻮاﺑﯿﺪه‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ و اﯾﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﻤـﺎن ﺳـﻘﻔﻬﺎ ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺮود ﺗﺎ آب ﺑﺎران در آن دو ﺳـﻄﺢ )آن دو وﺟﻪ( دﯾﮕﺮ ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﻧﺸـﯿﺐ ﻧﻤﺎﻧـﺪ و زود‬ ‫ﻓﺮودآﯾﺪ‪ .‬ﭘﺸﺖ ﻣﺎﻫﯽ‪ .‬ﺧﻼف ﻣﺴـﻄﺢ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻃﺎق ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ ﺷﮑﻞ آن ﺑﺨﺮﭘﺸﺘﻪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‬ ‫)از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( ‪ :‬ز ﺧﺮﭘﺸـﺘﻪء آﺳـﻤﺎن ﺑﺮﮔﺬﺷﺖ زﻣﯿﻦ و زﻣﺎن را ورق درﻧﻮﺷﺖ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﮐﺮﯾﻮه‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت ||(‪ .‬ﺑﻠﻨﺪي‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﮔﻮر ﮐﻨﻨﺪ از آﺟﺮ و ﺧﺎك‪ .‬ﻣﺴـﻨﱠﻢ‪ .‬ﻣﺴـﻨﱠﻤﮥ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا اﯾﻦ ﺗﺴـﻤﯿﻪ ﺑﻮاﺳﻄﻪء ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ ﺳﻘﻒ آن اﺳﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺮﭘﺸـﺘﻪ ‪ :‬اي آﻓﺘـﺎب ﺟـﺎن از ﻟﻄﻒ و روﺷـﻨﯽ ﺧﺮﭘﺸـﺘﻪء ﮔﻠﯿﻦ ﭼﻪ ﺷـﺪه ﺳﺎﯾﺒـﺎن ﺗﻮ؟ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﺧﺮﭘﺸـﺘﻪء ﻣﺎ ﺑﺎز ﮐﻦ اي ﺧﻮاﺟﻪ زﻣﺎﻧﯽ وز‬ ‫ﺻﻮرت ﻣﺎ ﺑﺮ ﺑﺮ ﻫﺮ دوﺳﺖ ﻧﺸﺎﻧﯽ ﺗﺎ دﯾﺪهء ﭼﻮن ﻧﺮﮔﺲ ﻣﺎ ﺑﯿﻨﯽ در ﺧﺎك از ﺧﻮن دل ﻣﺎ ﺷﺪه ﭼﻮن ﻻﻟﻪ ﺳـﺘﺎﻧﯽ‪.‬ﺳﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﺑﺮ ﺳﺮ ﺧﺮﭘﺸﺘﻪء‬ ‫ﻣﻦ ﺑﺎﻧـﮓ زن اي ﮐﺸـﺘﻪء ﻣﻦ دان ﮐﻪ ﻣﻦ اﻧـﺪر ﭼﻤﻨﻢ ﺻﻮرت ﻣﻦ در ﻟﺤـﺪي‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﮐﻠﯿﺎت ﺷـﻤﺲ ج ‪ 5‬ص ‪ .(205‬ﻣﺮد او ﺑﺮ ﺟـﺎي‬ ‫ﺧﺮﭘﺸـﺘﻪ ﻧﺸﺎﻧـﺪ وآﻧﮏ ﮐﻬﻨﻪ ﮔﺸﺖ ﻫﻢ ﭘﺸـﺘﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي ||(‪ .‬ﺧﯿﻤﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬ﺗﺴـﻤﯿﻪء ﺧﯿﻤﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺮﭘﺸـﺘﻪ ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ ﺷـﮑﻞ ﺳـﻘﻒ ﺧﯿﻤﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺮﭘﺸـﺘﻪ ‪ :‬در ﻫﻤﻪ ﻟﺸـﮑﺮﮔﺎه ﺳﻪ ﺧﺮﭘﺸـﺘﻪ دﯾـﺪم‪ ،‬ﯾﮑﯽ ﺳـﻠﻄﺎن را و دﯾﮕﺮ اﻣﯿﺮ‬ ‫ﻣﻮدود را و ﺳﺪﯾﮕﺮ اﺣﻤﺪ ﻋﺒﺪاﻟﺼـﻤﺪ را )ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬در ﻣﯿﺎن آن درﺧﺘﺎن ﺗﺎ آن دﯾﻮارﻫﺎي آﺳﯿﺎ و آﺟﺮﻫﺎ ﮐﺸﯿﺪه و ﺧﺮﭘﺸﺘﻪ اي زده‬ ‫و اﯾﻤﻦ ﻧﺸﺴـﺘﻪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﻠﻨـﺪي آﺳـﻤﺎن او را ﮐﻢ از ﺑﺎﻻـي ﺧﺮﭘﺸـﺘﻪ ﻓﺮاﺧـﺎي زﻣﯿﻦ او را ﮐﻢ از ﭘﻬﻨﺎي ﺷﺎدروان‪ .‬ﻻﻣﻌﯽ‪ .‬ﺳـﺘﻮن‬ ‫ﺧﯿﻤﻪء ﻏـﺎﻟﺐ ﮐﻨﻢ دو دﺳﺖ ﺿـﻌﯿﻒ ﭼﻮ ﻣﻦ ز ﭘﺸـﺘﻪ ﺧﺮﭘﺸـﺘﻪ را ﺑﺮم ﺑﻔﺮاز‪ .‬ﮐﻤﺎل اﻟـﺪﯾﻦ اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ||(‪ .‬اﯾﻮان‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺴـﻤﯿﻪ ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ ﺷـﮑﻞ ﺳـﻘﻒ اﯾﻮان اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺮﭘﺸـﺘﻪ ‪ :‬ﺧﻠﯿﻔـﮥ ﻓﯽ وﺟﻬﻪ روﺷـﻦ‬ ‫ﺧﺮﺑﺸـﺘﮥ ﻗـﺪ ﻇﻠـﻞ اﻟﻌﺴـﮑﺮا‪ .‬؟ )در ﺻـﻔﺖ ﺑﯿﻨﯽ ﺑﺰرگ اﻟﻄـﺎﺋﻊ ﷲ ﻋﺒﺎﺳـﯽ‪ ،‬از ﯾـﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺗﻬﻨﯿﺖ ﻋﯿـﺪ را ﭼﻮ ﺳـﺮو ﺧﺮاﻣﺎن از در‬ ‫ﺧﺮﭘﺸـﺘﻪ اﻧﺪرآﻣﺪه ﺟﺎﻧﺎن‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﻫﮋﺑﺮ ژﯾﺎن را درآرم ﺑﺰﯾﺮ زﻧﻢ ﻃﺎق ﺧﺮﭘﺸـﺘﻪ ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﺷﯿﺮ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﮐﺎزه‪ .‬ﻧﺸﺴﺘﮕﺎه ﭘﺎﻟﯿﺰﺑﺎن از‬ ‫ﭼﻮب و ﮔﯿـﺎه ﮐﺮده‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﭼﻮب ﺑﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺑﻨﺎ و ﻧﻘﺎﺷـﯽ زﻧﻨـﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ آن اﯾﺴـﺘﺎده ﮐﺎر ﮐﻨﻨـﺪ و آﻧﺮا ﺧﻮﻧﯿﺰ و‬ ‫دارﺑﺴﺖ ﻫﻢ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ از ﺟﻮﺷﻦ ﮐﻪ در روز ﺟﻨـﮓ ﭘﻮﺷـﻨﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )اﻧﺠﻤﻦ‬ ‫آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬از ﭘﺸﺖ ﯾﮑﯽ ﺟﻮﺷﻦ ﺧﺮﭘﺸـﺘﻪ ﻓﺮوﻧﻪ ﮐﺰ داﺷـﺘﻨﺖ ﻏﯿﺒﻪء ﺟﻮﺷـﻨْﺖ ﺑﻪ ﻓﺮﮐﻨﺪ‪ .‬ﻋﻤﺎرهء ﻣﺮوزي‪ .‬ﺑﺄﺳـﺶ ﭼﻮن‬ ‫ﻧﺴﺞ ﻋﻨﮑﺒﻮت ﮐﻨﺪ روي ﺟﻮﺷﻦ ﺧﺮﭘﺸﺘﻪ را و درع ﻣﺰرد‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬آن روز ﮐﻪ او ﺟﻮﺷﻦ ﺧﺮﭘﺸﺘﻪ ﺑﭙﻮﺷﺪ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺑﺎ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮ ﺳﻨﺎن‬ ‫ﺗـﻮ ﺑﺠـﺎن اﯾﻤﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﭘﻮﺳﺖ ز آن دارد ﭼﻮن ﺟﻮﺷﻦ ﺧﺮﭘﺸـﺘﻪ ﻧﻬﻨـﮓ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬زآﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ از ﺟﻮﺷﻦ ﺧﺮﭘﺸـﺘﻪ ﺧـﺪﻧﮕﺶ ﺑﯿﺮون ﻧﺸﻮد‬ ‫ﺳﻮزن درزي ز درازي‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬در ﺟﻮﺷﻦ و ﺧﺮﭘﺸﺘﻪ ﺷﺪﺳﺘﻨﺪ ﺷﺠﺮﻫﺎ ﮐﺎﯾﻦ ﺷﺎخ درﺧﺘﺎن ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﺗﯿﻎ و ﺳﻨﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭘﺸﺘﻪ‪.‬‬



‫]َخ ُپ َت[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰي ﺑﺨﺶ ﺧﻮﺳـﻒ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﯿﺮﺟﻨـﺪ واﻗـﻊ در داﻣﻨـﻪء ﮐـﻮه ﺑـﺎ آب و ﻫـﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮﭘﺸﺘﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ ُپ َت ‪ِ /‬ت َت[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﺴﻨﯿﻢ ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﻼف ﺗﺴﻄﯿﺢ ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﺮﭘﺸﺘﻪ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭘﺸﺘﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﺴﻨﯿﻢ ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﻼف ﺗﺴﻄﯿﺢ ﮐﺮدن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﭘﺸﺘﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ ُپ َت ‪ِ /‬ت َ‬ ‫ﺧﺮﭘﺸﻪ‪.‬‬



‫ش[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﮕﺲ و ﺧﺮﻣﮕﺲ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ش ﯾﺎ ِ‬ ‫]َخ َپ َ‬ ‫ﺧﺮﭘﻨﻮ‪.‬‬



‫]َخ َپ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎم ﺷـﯿﺮ ﺧﺸﺖ در ﭘﻞ زﻧﮕﻮﻟﻪء ﮐﺠﻮر‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺷـﯿﺮ ﺧﺸﺖ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ و ﺟﻨﮕﻞ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺳﺎﻋﯽ ج ‪ 1‬ص ‪278‬‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭘﻮت‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم دﯾﮕﺮ »ﺣﺼﻦ زﯾﺎد« و »ﺧﺮﺗﺒﺮت« و اﯾﻦ ﻧﺎم اﻣﺮوز ﺑﺮ »ﺣﺼﻦ زﯾﺎد« اﻃﻼق ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺗﺒﺮت ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮپ و ﺧﺮپ‪.‬‬



‫]ِخ ُپ ِخ[ )ِا ﺻﻮت(ﺣﮑـﺎﯾﺖ ﺻﻮت ﭼﺮﯾـﺪن ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ ﮔﯿـﺎﻫﯽ را‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺗﻠﻔﻆ دﯾﮕﺮ ﺧﺮپ ﺧﺮپ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮپ‬ ‫ﺧﺮپ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭘﻮر‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺷﭙﺮهء ﮐﻼن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭘﻮز‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺷﭙﺮهء ﮐﻼن‪ .‬ﺧﺮﺑﯿﻮاز‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺑﯿﻮاز ﺷﻮد ‪ :‬اﺳﺒﯽ دارم ﮐﻪ ﻧﻌﺮه واري ﻃﯽ ﻣﯽ ﻧﮑﻨﺪ ﺑﯿﮏ ﺷـﺒﺎﻧﺮوز ﮔﺮ ﺑﺮ اﺛﺮش ﭘﻠﻨﮓ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﺑﯿﺮون ﻧﺸﻮد ز ﺟﺎ ﭼﻮ ﺧﺮﭘﻮز‪ .‬ﻧﺰاري ﻗﻬﺴﺘﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭘﻮﺳﺖ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻣﺤﻤـﺪﻋﻠﯽ‪ .‬از اﻫـﻞ ﻏـﻮر ﺑﻮد‪ .‬ﺟﻮﯾﻨﯽ آرد‪ :‬او از ﺟـﺎﻧﺐ ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤـﺪ ﺧﻮارزﻣﺸـﺎه در ﻏﺰﻧﻪ ﺑـﺎ ﺑﯿﺴﺖ ﻫﺰار ﻣﺮد ﺑﻮد و ﭼﻮن‬ ‫ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ در ﮐﻨﺎر آب از ﻣﻐﻮﻻن ﺷـﮑﺴﺖ ﺧﻮرد ﯾﻤﯿﻦ ﻣﻠﮏ ﻣﻘﻄﻊ ﻫﺮات ﺑﻬﺮات رﻓﺖ و از آﻧﺠﺎ ﺑﺮاه ﮔﺮﻣﺴﯿﺮ ﺑﻐﺰﻧﻪ رﻓﺖ و در دو‬ ‫ﺳﻪ ﻣﻨﺰﻟﯽ ﻏﺰﻧﻪ ﻓﺮودآﻣﺪ و رﺳﻮل ﺑﻪ او ﻓﺮﺳﺘﺎد ﮐﻪ ﻣﺎ را ﻋﻠﻔﺨﻮار ﻣﻌﯿﻦ ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﻣﻨﻬﺰم ﺑﻌﺮاق رﻓﺖ و ﺗﺘﺎر ﺑﺨﺮاﺳﺎن‬ ‫درآﻣـﺪ ﺗـﺎ آﻧﮕـﺎه ﮐﻪ از ﺣـﺎل ﺳـﻠﻄﺎن ﭼﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺮﭘﻮﺳﺖ و اﻣﺮاي او ﺑﺠﻮاب ﯾﻤﯿﻦ ﻣﻠﮏ ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﺮدﻣﯽ ﻏﻮري اﯾﻢ و ﺷـﻤﺎ‬ ‫ﺗﺮك و ﺑﺎ ﻫﻢ زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﻧﺘﻮاﻧﯿﻢ ﮐﺮد‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ ج ‪ 2‬ص ‪ 192‬و ‪.(193‬‬ ‫ﺧﺮﭘﻮل‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺻـﺎﺣﺐ ﭘﻮل ﺑﺴـﯿﺎر‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﮑﻨﺖ ﺑﺴـﯿﺎر‪ .‬آﻧﮑﻪ ﭘﻮل زﯾﺎد ﻓﺮاﻫﻢ آورده اﺳﺖ و اﺳـﺘﻔﺎدهء‬ ‫ﺷﺎﯾﺎن از آن ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭘﻮﻟﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺮﭘﻮل‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ آﻧﮑﻪ ﭘﻮل زﯾﺎد ﻓﺮاﻫﻢ آورده اﺳﺖ و اﺳﺘﻔﺎدهء ﺷﺎﯾﺎن ﻧﻤﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭘﯽ‪.‬‬



‫]َخ َپ ‪ِ /‬پ[ )ِا( َﺧْﺮﻓﯽ‪ .‬ﺟﻠﺒـﺎن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﺮﭘـﺎ ||‪ .‬ﭘﯽ ﭘـﺎ ﮐﻪ ﻣﺘﺼﻞ ﺑﭙﺎﺷـﻨﻪ اﺳﺖ و ﺑﻪ اﺻـﻄﻼح ﺗﺸـﺮﯾﺢ آﻧﺮا ﺗﺮاﺧﯿﻞ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭘﯿﻮاز‪.‬‬



‫]َخ ﭘﯽ[ )ِا( ﻣﺮغ ﺷﺐ ﭘﺮه‪) .‬ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ(‪ .‬ﺧﺮﺑﯿﻮاز‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺑﯿﻮاز ﺷﻮد ‪ :‬ﺑﺮوز ﻫﯿﭻ ﻧﺒﯿﻨﻢ ﺗﺮا ﺑﺸﻐﻞ و ﺑﺴﺎز ﺑﺸﺐ‬ ‫ﮐﻨﯽ ﻫﻤﻪ ﮐﺎري ﺑﺴﺎن ﺧﺮﭘﯿﻮاز‪ .‬ﺧﺒﺎز ﻓﺎﺋﻘﯽ ﯾﺎ ﻗﺎﺋﻨﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮت‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﺳﻮﻓـﺎر‪َ .‬ﺳّﻢ‪ُ .‬ﺳّﻢ‪ .‬ﺗﻪ ﺳﻮزن‪ .‬ﺳﻮراخ ﺳﻮزن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺳﻮراخ ﺗﯿﺮ و ﺳﻮراخ ﮔﻮش و ﻣﺎﻧﻨـﺪ اﯾﻨﻬﺎ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒـﺎء( )ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﺮوت‪ ،‬اﺧﺮات‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬اﺳـﺘﺨﻮاﻧﯽ ﺧﺮد ﻧﺰدﯾﮏ ﺳـﯿﻨﻪ ﮐﻪ آﻧﺮا اﺳـﺘﺨﻮان‬ ‫ﺧﻨﺠﺮي ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ِ .‬ج ﺧﺮﺗﻪ‪ ،‬و آن ﺣﻠﻘﻪ ﻫﺎ در ﺳـﺮ ﺗﻨﮕﻬﺎي ﺧﻨﻮر ﺑﺎﺷﺪ )||‪ .‬ص( ﺷـﺘﺎب رو‪ ،‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ذﺋﺐ ﺧﺮت؛ ﮔﺮگ‬ ‫ﺷﺘﺎﺑﺮو‪ .‬ﮐﻠﺐ ﺧﺮت؛ ﺳﮓ ﺷﺘﺎﺑﺮو‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮت‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺳﻮراخ ﮐﺮدن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( )اﻟﻤﺼﺎدر زوزﻧﯽ ||(‪ .‬رﻓﺘﻦ ﺑﺮ‬ ‫زﻣﯿﻦ و راﻫﻬﺎي آن ﮐﻪ ﻣﺨﻮف ﻧﺒﻮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬دﻟﯿﻠﯽ ﮐﺮدن‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮت‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ع ِا( ِج ُﺧْﺮﺗﮥ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺗﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮت‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺳﻮراخ ﺳﻮزن و ﺳﻮراخ ﮔﻮش و ﺗﯿﺮ و ﻣﺎﻧﻨـﺪ آﻧﻬـﺎ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﺮوت‪ ،‬اﺧﺮات‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺧﺮت‬ ‫ﺷﻮد ||‪ .‬اﺳﺘﺨﻮاﻧﯽ اﺳﺖ ﺧﺮد ﻧﺰدﯾﮏ ﺳﯿﻨﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺧﺮت ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮ ﺗﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮ دواﻧﯿـﺪن‪ .‬ﺧﺮ را ﺑـﺎ دوﯾـﺪن ﺑﺤﺮﮐﺖ درآوردن ‪ :‬ﭼﻪ ﺗـﺎزي ﺧﺮ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﺗـﺎزي اﺳـﭙﺎن ﮔﺮﻓﺘـﺎري ﺑﺠﻬﻞ اﻧـﺪر‪،‬‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﺎر‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺗﺎل‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﮐﻠﻤﻪ اي اﺳﺖ دﯾﮕﺮ در ﻗﻨﻄﺎر و آن ﭘﻮﺳﺖ ﮔﺎوي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﺮ از ﺷﻮﺷﻪ زر ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻗﻨﻄﺎر ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮت ﺑﭽﻨﺪ‪.‬‬



‫]َخ َر ِب َچ[ )ﺟﻤﻠﻪء اﺳﺘﻔﻬﺎﻣﯽ( ﺗﺮا ﮐﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪه؟ اﯾﻦ ﮐﻼم را در ﻣﺤﻠﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﻓﺮوﻣﺎﯾﻪ ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ ﭼﯿﺰي از او ﭘﺮﺳﻨﺪ در‬ ‫ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮان دﺧﻞ ﮐﻨﺪ و ﺗﺼﺮف ﻧﻤﺎﯾﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ (1):‬ﻋﺰت در اﯾﻦ ﭼﻤﻦ اﺛﺮ آدﻣﯿﺖ اﺳﺖ ﻫﺮﮔﺰ ﮐﺴﯽ ﻧﮕﻔﺖ ﺑﺰاﻫﺪ ﺧﺮت ﺑﭽﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﺛﺮ )از آﻧﻨﺪراج(‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ در آﻧﻨﺪراج آﻣﺪه اﺳﺖ ﻇﺎﻫﺮًا ﻣﻌﻨﯽ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻧﺰد ﭘﺎرﺳـﯿﺎن ﻫﻨﺪ اﺳﺖ واﻻ اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ در ﻧﺰد ﻓﺎرﺳﯽ‬ ‫زﺑﺎﻧﺎن ﻏﯿﺮﻫﻨﺪي در ﻣﻮردي ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود ﮐﻪ ﻣﯿﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﯽ ﺑﻨﺪوﺑﺎري دﺳﺘﮕﺎه ﯾﺎ ﻧﺎﻗﺎﺑﻠﯽ ﻓﺮدي را در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﺳﺘﻪ ﯾﺎ ﮔﺮوﻫﯽ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺗﺒﺮت‪.‬‬



‫]َخ َت ِب[ )ِاخ( ﻧـﺎم دﯾﮕﺮ ﺣﺼﻦ زﯾـﺎد اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺧﺒﺎر ﺑﻨﯽ ﺣﻤـﺪان ﻣﻮﺿﻊ آن ﺑﻪ اﻗﺼﺎي دﯾﺎرﺑﮑﺮ از ﺑﻼد روم ﻣﻌﯿﻦ ﺷـﺪه اﺳﺖ ﺑﯿﻦ‬ ‫ﺧﺮﺗﺒﺮت و ﻣﻠﻄﯿﻪ دوروزه راه و ﻧﻬﺮ ﻓﺮات ﻓﺎﺻﻠﻪ اﺳﺖ)‪ .(1‬اﯾﻦ ﻧﺎم ارﻣﻨﯽ اﺳﺖ و اﺳﺎﻣﮥ ﺑﻦ ﻣﻨﻘﺪ در ﺷﻌﺮ ﺧﻮد آﻧﺮا ﻧﺎم ﺑﺮده اﺳﺖ ﻣﻨﺘﻬﺎ ﺑﺎ‬ ‫ﺣﺬف ﺗﺎء ﺑﺠﻬﺖ ﺿـﺮورت ﺷـﻌﺮي ‪ :‬ﺑﯿﻮت اﻟﺪور ﻓﯽ ﺧﺮﺗﺒﺮت ﺳﻮد ﮐﺴـﺘﻬﺎ اﻟﻨﺎر اﺛﻮاب اﻟﺤﺪاد‪).‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪ .‬در ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب اﯾﻦ‬ ‫ﺷﻬﺮ از اﻗﻠﯿﻢ ﭼﻬﺎرم آﻣـﺪه ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﺧﻮب و ﺣﻘﻮق دﯾﻮاﻧﯽ دوﯾﺴﺖ وﭘﺎﻧﺰده ﻫﺰار دﯾﻨﺎر‪) .‬ﻧﺰﻫـﮥ اﻟﻘﻠﻮب ص ‪ - (1) .(96‬در ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﻣﻐﻮل ﻋﺒﺎس اﻗﺒﺎل ص ‪ 133‬ﻣﺸـﺨﺼﺎت اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺮﺗﺒﺮت ﺷﻬﺮي اﺳﺖ در ﺟﻨﻮب ﻓﺮات ﺷﺮﻗﯽ و ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ ﻣﻼﻃﯿﻪ‬ ‫و ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﯽ دﯾﺎرﺑﮑﺮ‪ ،‬و ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ آﻧﺮا ﺣﺼﻦ زﯾﺎد و اﻣﺮوز ﺧﺮﭘﻮت ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺗﭙﺮت‪.‬‬



‫]َخ َت ِپ[ )ِاخ( ﻧﺎم دﯾﮕﺮ »ﺧﺮﺗﺒﺮت« و »ﺧﺮﭘﻮت« و »ﺣﺼﻦ زﯾﺎد«‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺗﺒﺮت ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮت ﺧﺮت‪.‬‬



‫]ِخ ِخ[ )ِا ﺻﻮت( ﺻﻮت‪ ،‬و ﺣﮑـﺎﯾﺖ از ﺻﻮت ﻣﺘﻪ اي ﮐﻪ ﭼﻮﺑﯽ را ﺳﻮراخ ﻣﯿﮑﻨـﺪ و ﯾﺎ ﭼﺮخ ﺧﯿﺎﻃﯽ و اﻣﺜﺎل آن ﮐﻪ ﺑﺼـﺪا درﻣﯽ آﯾـﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﺴـﯽ اﯾﻦ را ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﺑﺴﺖ و ﺑﺮ اﺛﺮ ﺻﺪاﻫﺎي ﻓﻮق از ﺧﻮاب ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪ و ﺑﺼﻮرت اﻋﺘﺮاض ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬آﻧﻘﺪر ﺧﺮت ﺧﺮت ﺷﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﻦ از ﺧﻮاب ﺑﯿﺪار ﺷﺪم‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺗﮏ‪.‬‬



‫]َخ َت ‪ُ /‬ت[ )ِا( ﻣﻬﺮهء اﻟﻮاﻧﯽ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑﺠﻬﺖ دﻓﻊ ﭼﺸﻢ زﺧﻢ ﺑﺮ ﺑـﺎزو و ﮔﺮدن اﻃﻔـﺎل ﺑﻨﺪﻧـﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﺠﺎي ﺗﺎء ﻗﺮﺷﺖ ﻣﯿﻢ‬ ‫ﻫﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺼﺤﻒ »ﺧﺮﻣﮏ« آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻬﺮه ﻣﻠﻮن ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ دو ﺳﻪ ﻟﻮن‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺗﻼق‪.‬‬



‫]ِخ ِت[ )ِا( ﺣﻨﺠﺮه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺗﻨﺒﻞ‪.‬‬



‫]َخ َﺗْﻢ َب[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺎﻫﻞ‪ .‬ﺗﻨﺒﻞ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺗﻨﺒﻠﯽ‪.‬‬



‫]َخ َﺗْﻢ َب[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤـﻞ ﺧﺮﺗﻨﺒـﻞ‪ .‬ﻋﻤـﻞ ﺗﻨﺒـﻞ‪ .‬ﻋﻤـﻞ ﮐﺎﻫـﻞ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺷﺎﻋﺮان از ﻫﺮ ﻃﺮف در ﻧﺰد ﺗﻮ ﺷـﻌﺮ‬ ‫آورﻧﺪ ﻣﻦ ﺑﺼﺪر ﺗﻮ ﺧﻤﻮش اﯾﻦ اﺳﺖ از ﺧﺮﺗﻨﺒﻠﯽ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺗﻨﮏ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺴـﻤﺮﻗﻨﺪ و ﺑﯿﻦ آﻧﺠﺎ و ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪ ﺳﻪ ﻓﺮﺳﺦ راه اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺒﺮ اﻣﺎم اﻫﻞ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﺪاﻧﺠﺎ‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 738‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺮﺗﻨﮑﯽ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮﺗﻨﮏ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺗﻨﮑﯽ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ِاخ( ﻏـﺎﻟﺐ ﺟﺒﺮاﺋﯿـﻞ ﺧﺮﺗﻨﮑﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻣﻨﺼﻮر‪ ،‬از ﻗﺮﯾﻪء ﺧﺮﺗﻨﮏ اﺳﺖ و ﺑﺨﺎري ﺑﻤﻨﺰل او ﻓﺮودآﻣـﺪ و در ﺧﺎﻧﻪء او ﻣﺮد‪ .‬او‬ ‫را ﺣﮑﺎﯾﺎت زﯾﺎدي از ﺑﺨﺎرﯾﺴﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺗﻮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻇﺎﻫﺮًا ﻧﺎم ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ و ﻣﺆﻟﻒ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ آﻧﺮا ﺷـﮑﻞ ﻏﻠﻂ »ﺧﺮﺑﻖ« ﺗﺸـﺨﯿﺺ داده اﻧـﺪ‪ .‬در ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ ﺑﭽﻨـﺪ ﺟﺎ اﯾﻦ‬ ‫ﮐﻠﻤﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ در ﻓﺮﻫﻨﮕﻬﺎي دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﻧﺎم ﯾﺎﻓﺖ ﻧﺸﺪ ‪ :‬اﯾﻦ ﻫﻤﻪ را ﮔﺮ )ﯾﻌﻨﯽ ﯾﺎ( ﺑﻌﻀـﯽ را اﻧﺪر ﺷـﺮاب ﺧﺮﺗﻮ ﯾﺎ اﻧﺪر ﺳﮑﻨﮕﺒﯿﻦ‬ ‫ﺣﻞ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑـﺪان ﻏﺮﻏﺮه ﮐﻨﻨـﺪ ] در ﺑﯿﻤﺎري ﺧﻨﺎق [ ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬اﻧـﺪر ﻫﻤﻪء اﻧﻮاع ﺧﻨﺎق ﻧﺨﺴﺖ ﻏﺮﻏﺮه ﺑﭽﯿﺰي ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫اﻧـﺪر وي ﻗﺒﻀـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺧﻮن را ﺑﺎزﻧﺸﺎﻧـﺪ ﭼﻮن ﺷـﺮاب ﺧﺮﺗﻮ و اﻓﺸـﺮهء ﺟﻮز و آب ﻋﻨﺐ اﻟﺜﻌﻠﺐ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﭼﻮن آب‬ ‫ﮔﺸــﻨﯿﺰ ﺗﺮ و ﺷــﺮاب ﺧﺮﺗـﻮ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸـﺎﻫﯽ(‪ .‬و ﻣﻼـزه را ﺑﺼـﻨﺪل و ﮔﻠﻨـﺎر و ﮔـﻞ و ﮐـﺎﻓﻮر ﺑﺸـﺮاب ﺧﺮﺗـﻮ ﺑﺮدارﻧـﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء‬ ‫ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬و ﻫﺮ وﻗﺖ ﮐﻪ ﻣﻼزه ﺑﺨﻮاﻫﻨـﺪ ﺑﺮﯾـﺪ اﻗﺮاص ﮐﻬﺮﺑﺎ و اﻓﯿﻮن و ﺷـﺮاب ﮔﻮز و ﺷـﺮاب ﺧﺮﺗﻮ ﺣﺎﺿـﺮ ﺑﺎﯾـﺪ داﺷﺖ ﺗﺎ ﭘﺲ از‬ ‫ﺑﺮﯾﺪن ﺑﺪان ﻏﺮﻏﺮه ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﻮن ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺮود‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮت و ﭘﺮت‪.‬‬



‫]ِخ ُت ِپ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬از اﺗﺒﺎع( آﺷﻐﺎل‪ .‬ﺧﺮد و رﯾﺰ‪ .‬ﻫﻨﺰر و ﭘﻨﺰر‪ .‬اﺳﺒﺎب ﺑﯽ ارز‪ .‬ﺧﺎش و ﻣﺎش‪ .‬ﺧﺎرﭘﻮت‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺗﻮت‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﻮت ﺑﺰرگ زﺑﻮن ﺑﯿﻤﺰه‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪ .‬ﺗﻮت داﻧﻪ دار ﮐﻢ ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ‪ .‬ﺗﻮت از ﺟﻨﺲ ﺑﺪ‬ ‫و داﻧﻪ دار‪ .‬ﺗﻮت ﻧﺮ‪ .‬ﺗﻮت ﻧﺮك‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﮐﻤﺎل ﻗـﺪرت او را ﺑﭽﺸﻢ ﻋﺒﺮت ﺑﯿﻦ ﺑﯿﺎورد ﺷـﮑﺮ از ﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺮﯾﺸﻢ از ﺧﺮﺗﻮت‪.‬‬ ‫ﻋﺒـﺪاﻟﻘﺎدر ﻧـﺎﺋﯿﻨﯽ )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي ||(‪ .‬ﺗﻮت ﺷـﺎﻣﯽ‪) .‬ﻣﻔﺎﺗﯿـﺢ(‪ .‬ﺗﻮت ﺗﺮش‪ .‬ﻓﺮﺻﺎد‪) .‬ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ آﻧﺮا ﺷﺎه ﺗﻮت‬ ‫ﺗﺸـﺨﯿﺺ داده اﻧـﺪ‪ .‬در ﻓﻼﺣﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﭼﻨﯿﻦ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬و ﺗﻮﺗﯽ دﯾﮕﺮ ﺳـﯿﺎه ﮐﻪ آﻧﺮا ﺧﺮﺗﻮت ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ ﺗﻮت ﺷـﺮاﺑﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﺟﻬﺖ‬ ‫ﺷﺮاب ﭘﺨﺘﻦ ﺷﺎﯾﺪ و ﺑﻌﻀﯽ ﺗﻮت ﺷﺎﻣﯽ و آن ﺗﺮش ﻃﻌﻢ ﺑﻮد و ﭼﻮن دﺳﺖ ﯾﺎ ﺟﺎﻣﻪ اي از ﺧﺮﺗﻮت رﻧﮕﯿﻦ ﺷﻮد ﻫﯿﭻ ﻧﻮع ﺑﺼﺎﺑﻮن و ﻏﯿﺮه‬ ‫رﻧـﮓ آن ﻧﺮود ﻣﮕﺮ ﺑﺨﺮﺗﻮت ﺧﺎم ﺑﺸﻮﯾﻨـﺪ ﺑﺮود ‪ :‬و آﻟﻮ و رﯾﻮاج و ﺧﺮﺗﻮت و ﻣﺎﻧﻨـﺪ اﯾﻦ دﻫﻨـﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬و ﺗﻮت ﺗﺮش‬ ‫ﮐﻪ او را ﺧﺮﺗﻮت ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺻـﻔﺮا ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ و ﻣﻌﺪه را ﺑﻪ از ﺗﻮت ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ و ﻃﺒﻊ را ﻧﺮم ﮐﻨﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬و آب آﻟﻮي ﺗﺮش‬ ‫و آب ﺧﺮﺗﻮت ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺗﺮش ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺗﻮت ﺑﺮﺑﺮي‪.‬‬



‫]َخ َب َب[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﻣﺎﻧﻪء ﺑﺨﺶ ﻣﺎﻧﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﺠﻨﻮرد واﻗﻊ در داﻣﻨﻪء ﮐﻮه ﺑﺎ ‪ 232‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪء‬ ‫اﺗﺮك اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮﺗﻮﺧﺮ‪.‬‬



‫]َخ َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻫﺮج و ﻣﺮج‪ .‬اﻏﺘﺸﺎش‪ .‬درﻫﻢ و ﺑﺮﻫﻢ‪ .‬ﺑﻬﻢ ﺧﻮرده‪ .‬ﻣﻐﺸﻮش‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺗﻮﺧﺮ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻫﺮج و ﻣﺮج ﺷﺪن‪ .‬ﻣﻐﺸﻮش ﺷﺪن‪ .‬آﺷﻔﺘﻪ ﺷﺪن‪ .‬در ﻫﻢ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺷﺪن ﺑﯽ ﺗﻨﺎﺳﺐ‪.‬‬ ‫]َخ َخ ُ‬ ‫ﺧﺮﺗﻮﺧﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ( ﺑﯽ ﺗﻨـﺎﺳﺒﯽ در ﻫـﻢ آﻣﯿﺨﺘﻦ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ ||(‪ .‬ﺣﺴﺎﺑﻬـﺎ را ﺑﻘﺼـﺪ اﺳـﺘﻔﺎدهء ﻧﺎﻣﺸـﺮوع در ﻫﻢ‬ ‫]َخ َخ َ‬ ‫رﯾﺨﺘﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮت و ﺧﻮرت‪.‬‬



‫]ِخ ُت[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬از اﺗﺒﺎع( آﺷﻐﺎل‪ .‬ﺧﺮده رﯾﺰ‪ .‬ﺧﺮت و ﭘﺮت‪ .‬ﺧﺮده ﭘﺎش‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺗﻮم‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﻃﻮم ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺗﻪ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ِاخ( ﻧﺎم اﺳﺐ ﻫﻤﺎم اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺗﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َت[ )ع ِا( واﺣﺪ ُﺧﺮت اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺗﯿﺮ‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﺘﯽ از ﻗﺮاي دﻫﺴﺘﺎن‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺗﯿﺮي‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ َر[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮﺗﯿﺮ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺗﯿﺮي‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ َر[ )ِاخ( اﺑﻮزﯾـﺪ )روزﻧﺪ( ﺣﻤﺪون ﺧﺮﺗﯿﺮي دﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ‪ .‬از روات ﺑﻮد‪ .‬وي از اﺣﻤﺪﺑﻦ ﺟﺮﯾﺮ ﺑﺎﺑﺎﺗﯽ رواﯾﺖ ﮐﺮد و اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﺳـﻠﯿﻤﺎن‬ ‫ﻗﻮﻣﺴﯽ از او رواﯾﺖ دارد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺗﯿﻦ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ُزﺑ ْﺮه‪) .‬آﺛﺎراﻟﺒﺎﻗﯿﻪ ﻋﻦ اﻟﻘﺮون اﻟﺨﺎﻟﯿﻪ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ُزﺑﺮه ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺛﺎء ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﻣﻮر ﺳﺮخ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺛﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( زن ﺑﺮآﻣﺪه ﺗﻬﯿﮕﺎه ﺳﺴﺖ ﮔﻮﺷﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺛﻤﮥ‪.‬‬



‫]َخ َث ‪ِ /‬ث َم[ )ع ِا( ﻧﻮﻋﯽ ﮐﻔﺶ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺛﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ﺛﯽ ي[ )ع ِا( اﺛـﺎث اﻟﺒﯿﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻗﻤﺎش ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺮاﺛﯽ ||‪ .‬ردي‬ ‫ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺘﺎع ||‪ .‬ردﯾﺘﺮﯾﻦ ﻏﻨﯿﻤﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮج‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﺑﺎج‪ .‬ﺧﺮاج‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪َ ،‬اﺧﺮاج‪َ ،‬اﺧﺎرﯾـﺞ‪َ ،‬اﺧِﺮﺟـﮥ ||‪َ .‬ﻏﻨﺞ‪) .‬ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ ﻋﻤﺮ||(‪.‬‬ ‫ﻣﻌﺮب ﺧﻮر‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ُ .‬ﺧﺮﺟﯿﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ُ .‬ﺧﺮﺟﯿﻨﻪ‪) .‬دﻫﺎر( )زﻣﺨﺸـﺮي(‪.‬‬ ‫ﺟﻮال دوﮔﻮﺷﻪ‪ .‬ﺟﻮال دودﺳـﺘﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ج‪ِ ،‬ﺧْﺮﺟـﮥ ‪ :‬و ﻧﺎﺻﺢ اﻟﺪﯾﻦ اﻣﺮوز ُﺧﺮﺟﯽ اﺳﺖ ﭘﺮ از ﺧﺮاج ﻣﻘﺪرت و ﺑﺮﺟﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﭘﺮ از اﻓﻮاج ﻣﯿﺴـﺮت‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ آل ﺳـﻠﺠﻮق ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ(‪ .‬و ارﺗﻔﺎع ﺷـﺘﻮي ﯾﮏ ﻣﻦ ﺧﺮج ﻧﺸﺪه ﺑﻮد ﻏﻠﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ و ﺧﺮﺟﻬﺎ ﭘﺮ‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ در ﺷﻬﺮ آﻣﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ آل ﺳﻠﺠﻮق ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮج‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺑﯿﺮون ﺷـﺪ از ﻣﺎل ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻫﺰﯾﻨﻪ‪ .‬دررﻓﺖ‪ .‬رﻓﺘﯿﻪ‪ .‬ﺿـﺪ درآﻣﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻫﺰﯾﻨﻪ‪) .‬ﺻـﺤﺎح اﻟﻔﺮس( )ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻋﻤﺮ(‪.‬‬ ‫ﺧﻮرد ﺧﻮر‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑـﻞ دﺧـﻞ ‪ :‬ﻣﺮا دﺧـﻞ و ﺧﺮج ار ﺑﺮاﺑﺮ ﺑـﺪي زﻣـﺎﻧﻪ ﻣﺮا ﭼﻮن ﺑﺮادر ﺑـﺪي‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺧﺮج‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ ﻓﺰوﻧﺘﺮ ز دﺧﻞ ﺧﻮﯾﺶ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺧﺮج آن ﻣﺎل ﺑﯿﻮﺟﻪ ﮐﻨﺪ ﭘﺸـﯿﻤﺎﻧﯽ آرد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬اي ﻧﺪاده ﺧﺮج ﺟﻮدت ﺗﻦ در اﯾﻦ‬ ‫ﺳـﻮي ﺷـﻤﺎر وي ﻧﻬـﺎده دﺧـﻞ ﺟـﺎﻫﺖ ﭘـﺎي از آن ﺳـﻮي ﻗﯿـﺎس‪ .‬اﻧـﻮري‪ .‬ﺑﺮ آن ﮐﺪﺧـﺪا زار ﺑﺎﯾـﺪ ﮔﺮﯾﺴﺖ ﮐﻪ دﺧﻠﺶ ﺑﻮد ﻧﻮزده ﺧﺮج‬ ‫ﺑﯿﺴﺖ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬زآن ﺑﻨﻪ ﭼﻨـﺪاﻧﮑﻪ ﺑﺮي دﯾﮕﺮ اﺳﺖ دﺧـﻞ وي از ﺧﺮج ﺗﻮ اﻓﺰون ﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬دﺧـﻞ آب روان اﺳﺖ و ﺧﺮج آﺳـﯿﺎي‬ ‫ﮔﺮدان‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﭼﻮ دﺧﻠﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﺧﺮج آﻫﺴﺘﻪ ﺗﺮ ﮐﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻼﺣﺎن ﺳﺮودي اﮔﺮ ﺑﺎران ﺑﮑﻮﻫﺴﺘﺎن ﻧﺒﺎرد ﺑﺴﺎﻟﯽ دﺟﻠﻪ ﮔﺮدد‬ ‫ﺧﺸﮏ رودي‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﻣﻠﮏ را آب و ﺑﻨﺪﮔﺎن را ﻧﺎن ﺧﺎﻧﻪ را ﺧﺮج و ﺧﺮج را ﻣﻬﻤﺎن‪.‬اوﺣﺪي‪ .‬ﻫﺮﮐﻪ را ﺧﺮج ز دﺧﻞ اﺳﺖ‬ ‫ﻓﺰون ﻋﺎﻗـﻞ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺻـﺎﺋﺐ ||‪ .‬ﺻـﺮف‪ .‬ﻣﺼـﺮف‪ .‬ﻧﻔﻘﻪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪:‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺮج ﺳـﺮﻣﻪ اﮔﺮﭼﻪ اﻧـﺪك اﻧـﺪك اﺗﻔﺎق اﻓﺘـﺪ آﺧﺮ ﻓﻨﺎ‬ ‫ﭘـﺬﯾﺮد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﮐﺮده ام اﺟﺮي اﻣﺮوز ﺗﻮ ﺟـﺎن ﺧﺮج ﻓﺮداي ﺗﻮ زر ﺑـﺎﯾﺴﺘﯽ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﭘﺲ آﻧﮕﻪ از ﺧﺰ و دﯾﺒـﺎ و دﯾﻨﺎر وﺟﻮه ﺧﺮج‬ ‫دادﻧﺪش ﺑﺨﺮوار‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺗﺎ ﺑﭽﻬﻞ ﺳﺎل ﮐﻪ ﺑﺎﻟﻎ ﺷﻮد ﺧﺮج ﺳﻔﺮﻫﺎش ﻣﺒﺎﻟﻎ ﺷﻮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻗﻠﺐ اﻧﺪودهء ﺣﺎﻓﻆ ﺑﺮ او ﺧﺮج ﻧﺸﺪ ﮐﺎﯾﻦ ﻣﻌﺎﻣﻞ‬ ‫ﺑﻬﻤﻪ ﻋﯿﺐ ﻧﻬـﺎن ﺑﯿﻨـﺎ ﺑﻮد‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬اﯾﻦ آرد را ﺧﺮج ﻣﯿﺴﺎز‪ ...‬ﻣـﺪت ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﯿﺰ از آن آرد ﺧﺮج ﮐﺮده ﻣﯿﺸـﺪ‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ ص ‪- .(134‬‬ ‫ﺑﺨﺮج دادن؛ ﻧﻤﺎﯾﺶ دادن‪ .‬ﺑﮑﺴـﯽ ﻧﺸﺎن دادن‪ .‬ﺑﻘﻠﻢ دادن‪ .‬ﻧﻤﻮدن‪ - .‬ﺑﺨﺮج ﮐﺴﯽ ﻧﺮﻓﺘﻦ؛ در وي اﺛﺮ ﻧﮑﺮدن‪ .‬در او اﺛﺮ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻦ‪ :‬ﻫﺮﭼﻪ‬ ‫ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺨﺮﺟﺶ ﻧﺮﻓﺖ‪ - .‬ﺧﺮج ﻋﯿـﺎل؛ ﻧﻔﻘﻪء ﻋﯿـﺎل‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ - .‬ﺧﺮج ﻗﻠﯿﻞ؛ ﺻـﺮف ﮐﻢ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﺮج ﻫﺮروزه؛ ﺑﺮﺧﻮر‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﺮج ﯾﺮاق؛ اﺳـﺒﺎب اﺳﺐ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬داﯾﺮهء ﺧﺮج؛ اداراﺗﯽ در ﻣﺆﺳـﺴﺎت ﮐﻪ ﮐﺎرﻫﺎي ﻣﺼـﺮﻓﯽ و ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ‪ - .‬دﺧﻞ و ﺧﺮج؛ درآﻣـﺪ و ﻫﺰﯾﻨﻪ‪ .‬ﻋﺎﯾـﺪي و ﻣﺨﺎرج ‪ :‬ﺑـﺪﺧﻞ و ﺧﺮج دﻟﻢ ﺑﯿﻦ ﺑﺪان درﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺴﺖ ﺧﺮاج ﻫﺮ دو ﺟﻬﺎن‬ ‫ﯾﮑﺸـﺒﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪء ﻣﻦ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - .‬وﻟﺨﺮج؛ ﻣﺴﺮف‪ .‬ﻣﺒﺬر‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺧﺮج را در ﻣﻮرد ﻧﻤﯿﮑﻨﺪ‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﭘﻮل ﺣﻼل ﯾﺎ ﺧﺮج ﺷﺮاب ﺷﻮر ﻣﯿﺸﻮد ﯾﺎ‬ ‫ﺷﺎﻫﺪ ﮐﻮر؛ ﻣﻘﺼﻮد از ﭘﻮل ﺣﻼل ﭘﻮل ﺣﺮام اﺳﺖ ﺑﻌﻼﻗﻪء ﺗﻀﺎد‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪ .‬ﭘﻮل ﮐﻮن دادن ﺧﺮج ﺑﻮاﺳـﯿﺮ ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪:‬‬ ‫ﭘﻮل ﻗﻤﺎر ﺧﺮج ﺷﺘﯿﻞ ﻣﯿﺸﻮد؛ ﻣﻘﺼﻮد آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﻀـﯽ ﭘﻮﻟﻬﺎ ﭘﺲ اﻧﺪاز ﻧﻤﯿﺸﻮد‪ .‬ﺧﺮج از ﮐﯿﺴﻪء ﺧﻠﯿﻔﻪ اﺳﺖ؛ ﻣﻘﺼﻮد ﺧﺮج از ﺟﯿﺐ‬ ‫ﺧـﻮدت ﻧﯿﺴﺖ ﺗـﺎ دﻟﺖ ﺑﺴـﻮزد‪ .‬ﺧﺮج دروغ ﻧﻤﯿﺸﻮد؛ ﻣﻘﺼﻮد ﺑﯽ ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ و ﻧﻘـﺪي زﻧـﺪﮔﯽ ﻧﺘﻮان ﮐﺮد‪ .‬ﺧﺮج ﮐﻮر اﺳﺖ؛ ﻣﻘﺼﻮد ﻣـﺎﻟﯽ‬ ‫ﺑﺴـﯿﺎر‪ ،‬ﮐﻢ ﮐﻢ و در ﻣﺼـﺎرف ﺧﺮد از ﺑﯿﻦ ﻣﯿﺮود‪ .‬ﺧﺮج ﮐﻪ از ﮐﯿﺴﻪء ﻣﻬﻤـﺎن ﺑﻮد ﺣـﺎﺗﻢ ﻃـﺎﯾﯽ ﺷـﺪن آﺳﺎن ﺑﻮد؛ ﻣﻘﺼﻮد آن اﺳﺖ اﮔﺮ‬ ‫ﺧﺮج ﻣﻬﻤـﺎﻧﯽ از ﮐﯿﺴﻪء دﯾﮕﺮي ﺑﺎﺷـﺪ )ﭼـﻮن ﺧـﻮد ﻣﻬﻤـﺎن( دﯾﮕﺮ اﺳﻢ درﮐﺮدن و ﺧـﻮد را ﺧﺮاج ﻗﻠﻢ دادن )ﭼﻮن ﺣـﺎﺗﻢ ﻃـﺎﺋﯽ( ﮐـﺎر‬ ‫ﻣﺸـﮑﻠﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪ - .‬ﺧﺮج ﻓﺰون از دﺧـﻞ؛ ﻫﺰﯾﻨﻪء ﺑﯿﺶ از درآﻣـﺪ ||‪ .‬اﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﺮآﯾـﺪ و ﺑﯿﺮون ﺷﻮد‪) .‬از‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺑﺎج‪ .‬ﺧﺮاج‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻋﺎدل(‪ .‬ج‪َ ،‬اﺧﺮاج‪،‬‬ ‫َاﺧﺎرﯾـﺞ‪ ،‬اﺧِﺮﺟـﮥ ||‪ .‬ﻣﻬﻤﺎﻧﯽ ﻣﺼـﯿﺒﺖ‪َ .‬وﺿـﯿﻤﮥ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺮج دادن؛ ﺑﻌﺪهء ﺑﺴـﯿﺎر ﻓﻘﯿﺮ و درﻣﺎﻧﺪه ﺧﺎﺻﻪ در ﻣﺮگ‬ ‫ﮐﺴـﯽ ﻃﻌﺎم دادن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬اﻃﻌﺎم ﻓﻘﺮا در روﺿﻪ ﺧﻮاﻧﯿﻬﺎ و ﻋﺰادارﯾﻬﺎي ﻣﺬﻫﺒﯽ ||‪ .‬ﺣﻖ اﻟﻌﻤﻞ و ﺣﻖ ﮐﺎر و زﺣﻤﺖ‬ ‫و ﺣﻖ ﻧﮕﺎﻫـﺪاري‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﭘـﺎﯾﻤﺰد‪) .‬دﻫـﺎر ||(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺟﻤﻊ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺮج ﺧﯿﺎﻃﯽ؛ ﻗﯿﻄﺎن و ﻧﻮارﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫اﻃﺮاف ﻟﺒﺎس و ﻋﺒﺎ ﻧﻬﻨﺪ‪ - .‬ﺧﺮج ﻧﺠﺎري؛ ﻟﻮﻻ و ﻗﻔﻞ و رزه و ﭼﻔﺖ و اﻣﺜﺎل آن‪.‬‬ ‫ﺧﺮج‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺑﮑﺎر ﺑﺮدن ﭘﻮل‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ دادن ﭘﻮل و ﺧﺮﯾﺪن ﭼﯿﺰ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮج‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم وادﯾﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮج‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ص‪ِ ،‬ا( اﺑﻠﻖ از ﺷﺘﺮﻣﺮغ و ﺟﺰ آن ||‪ .‬دو رﻧﮓ ﺳﯿﺎه و ﺳﭙﯿﺪ درﻫﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮج‪.‬‬



‫]ُخ ُر[ )ع ِا( ِج َﺧﺮوج‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮج‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻣﻮﺿـﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﯾﻤـﺎﻣﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﻧـﺎم وادﯾﯽ اﺳﺖ از ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﯾﻤـﺎﻣﻪ و در آن ﻗﺮاﯾﯽ اﺳﺖ از ﺑﻨﯽ ﻗﯿﺲ ﺑﻦ ﺛﻌﻠﺒـﮥ ﺑﻦ‬ ‫ﻋﮑـﺎﺑﻪ‪ ...‬در ﻃﺮﯾﻖ ﻣﮑﻪ ﺑﺮاه ﺑﺼـﺮه‪ .‬اﯾﻦ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ وادﯾﻬـﺎي ﯾﻤـﺎﻣﻪ اﺳﺖ ﭼﻪ زﻣﯿﻦ آن زراﻋﺘﯽ اﺳﺖ و ﻧﺨﻞ ﮐﻢ دارد‪ .‬ذواﻟﺮﻣﮥ‬ ‫درﺑﺎرهء آن ﮔﻮﯾﺪ ‪ :‬ﺑﻨﻔﺤﮥ ﻣﻦ ﺧﺮاﻣﯽ اﻟﺨﺮج ﻫﯿﺠﻬﺎ‪ .‬ﺟﺮﯾﺮ درﺑﺎرهء آن ﮔﻔﺘﻪ ‪ :‬آﻟﻮا ﻋﻠﯿﻬﺎ ﯾﻤﯿﻨًﺎ ﻻﺗﮑﻠﻤﻨﺎ ﻣﻦ ﻏﯿﺮ ﺳﻮء و ﻻ ﻣﻦ رﯾﺒﮥ ﺣﻠﻔﻮا‬ ‫ﯾﺎ ﺣﺒﺬا اﻟﺨﺮج ﺑﯿﻦ اﻟﺪام واﻻدﻣﯽ ﻓﺎﻟﺮﻣﺚ ﻣﻦ ﺑﺮﻗﮥ اﻟﺮوﺣﺎن ﻓﺎﻟﻐﺮف‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮج‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن راﺳـﺘﻮﭘﯽ ﺑﺨﺶ ﺳﻮادﮐﻮه ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷﺎﻫﯽ‪ .‬اﯾﻦ ده ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ و آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و رودﺧﺎﻧﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺮج‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم وادﯾﯽ در دﯾﺎر ﺑﻨﯽ ﺗﻤﯿﻢ اﺳﺖ ازآن ﺑﻨﯽ ﮐﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﻨﺒﺮ در ﺳـﻔﻼي ﺻـﻤﺎن‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ ﺧﺮج در دﯾﺎر ﻋﺪي اﺳﺖ و‬ ‫ﮔﺮوه ﺳﻮﻣﯽ آﻧﺮا در ﺣـﺪود ﯾﻠﺒﻦ ذﮐﺮ ﮐﺮده اﻧـﺪ‪ .‬ﮐﺜﯿﺮ درﺑـﺎرهء آن ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ‪ :‬أ أﻃﻼـَل دار ﻣﻦ ﺳـﻌﺎد ﺑﯿﻠﺒﻦ وﻗﻔﺖ ﺑﻬﺎ وﺣﺸًﺎ ﮐﺄن ﻟﻢ‬ ‫ﺗُﺪﻣﻦ اﻟﯽ ﺗﻠﻌﺎت اﻟﺨﺮج ﻏّﯿﺮ رﺳﻤﻬﺎ ﻫﻤﺎﺋﻢ ﻫﻄﺎل ﻣﻦ اﻟﺪﻟﻮ ﻣﺪﺟﻦ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻣﺆﻧﺚ اﺧﺮج‪ ،‬و آن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ ﺗﺎ ﺗﻬﯿﮕﺎه ﺳﭙﯿﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫آن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺎﯾﻬﺎ و روي وي ﺳﻔﯿﺪ ﺑﻮد و ﯾﮑﯽ ﺳﯿﺎه‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﭼـﺎه آﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻌﻔﺮﺑﻦ ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺑﻨﺰدﯾﮏ ﺷـﺒﺤﯽ و ﺑﯿﻦ ﺑﺼـﺮه‪ ،‬و ﺣﻔﺮ اﺑﯽ ﻣﻮﺳـﯽ‪ ،‬در ﻃﺮﯾﻖ ﺣﺠﺎج ﻋﺎزم از ﺑﺼـﺮه‪ ،‬ﺣﻔﺮ‬ ‫ﮐﺮد)‪ ،(1‬و ﺑﯿﻦ اﺧﺎدﯾﺪ و اﯾﻦ ﭼﺎه ﯾﮏ ﻣﺮﺣﻠﻪ راه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﭼﺎه از آﻧﺮو ﺧﺮﺟﺎء ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳـﺮزﻣﯿﻨﯽ ﻣﺮﮐﺐ از ﺳـﻨﮕﻬﺎي‬ ‫ﺳﻔﯿـﺪ و ﺳـﯿﺎه ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ﺷﻮد‪ - (1) .‬در ﻧﺰﻫـﮥ اﻟﻘﻠﻮب چ ﻟﯿﺪن ص ‪ 170‬ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ :‬از واﺳﻂ ﺗﺎ ﺷﻌﺸـﻌﮥ ﺳـﯽ ﻣﯿﻞ‪ ،‬از او ﺗﺎ ﻋﯿﺼـﯽ ﺳـﯽ ودو ﻣﯿﻞ‪ ،‬از او ﺗﺎ ذات ﻟا ﻌﯿﻦ ﺑﯿﺴﺖ وﺷـﺶ ﻣﯿﻞ‪ ،‬از او ﺗﺎ ﺷﺎﺑﯿﻪ ﺑﯿﺴﺖ وﺷـﺶ‬ ‫ﻣﯿﻞ‪ ،‬از او ﺗﺎ اﺧﺎدﯾﺪ ﺳﯽ ﻣﯿﻞ‪ ،‬از او ﺗﺎ ﺧﺮﺟﺎء ﺳﯽ ﻣﯿﻞ راه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﺎء ﻋﺒﺲ‪.‬‬



‫]َخ َع[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻣﻮﺿـﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﻌﺮﺑﺴـﺘﺎن‪ .‬ﺣﮑﻢ ﺧﻀـﺮي درﺑـﺎرهء آن ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ‪ :‬ﻟـﻮ ان اﻟﺸﻢ ﻣﻦ ورﻗـﺎ َن زاﻟﺖ وﺟـﺪت ﻣـﻮدﺗﯽ ﺑﮏ‬ ‫ﻻﺗﺰول ﻓﻘﻞ ﻟﺤﻤﺎﻣﮥ اﻟﺨﺮﺟﺎء ﺳﻘﯿًﺎ ﻟﻈﻠﮏ ﺣﯿﺚ ادرﮐﮏ اﻟﻤﻘﯿﻞ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪ .‬و ﻧﯿﺰ اﺑﻦ ﻣﻘﺒﻞ آورده اﺳﺖ ‪ :‬ﯾﺬﮐﺮﻧﯽ ﺣﺒﯽ ﺣﻨﯿﻒ‬ ‫ﮐﻠﯿﻬﻤـﺎ ﺣﻤـﺎم ﺗﺮادي ﻓﯽ اﻟﺮﮐﯽ اﻟﻤﻌﻮرا و ﻣـﺎﻟﯽ ﻻاﺑﮑﯽ اﻟـﺪﯾﺎر و اﻫﻠﻬﺎ و ﻗـﺪ رادﻫﺎ رواد ﻋﮏ و ﺣﻤﯿﺮا و ان ﺑﻨﯽ اﻟﻔﺘﯿﺎن اﺻـﺒﺢ ﺳـﺮﺑﻬﻢ‬ ‫ﺑﺨﺮﺟﺎء ﻋﺒﺲ آﻣﻨًﺎ ان ﯾﻨﻔﺮا‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﺎل‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﭼﺎل‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﭼﺎل ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻣﺤﻠﻪ اي اﺳﺖ از ﻣﺤـﺎل اﺻـﻔﻬﺎن‪ ،‬و ﺣﺎﻓـﻆ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻓﻀﻞ اﺻـﻔﻬﺎﻧﯽ اﻣﺎم ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﺧﺮﺟﺎن از ﻗﺮاي‬ ‫اﺻـﻔﻬﺎﻧﺴﺖ‪ .‬ﯾـﺎﻗﻮت ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﭼﻮن او از ﻋﺎرﻓـﺎن ﺑﻤﺤـﻞ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ ﻗﻮل او ﻣﻮرد اﻋﺘﻤـﺎد اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا ﺧﺮﺟﺎن را ﻣﻌﺮب ﺧﺮﮔﺎن‬ ‫آورده و ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﺧﺮﺟﺎن ﻣﺤﻠﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان در ذﯾﻞ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺮﺟﺎن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( اﯾـﻦ ﮐﻠﻤـﻪ ﺑﺼـﯿﻐﻪء ﺗﺜﻨﯿـﻪ اﺳـﺖ و ﻧـﺎم ﻧـﺎﺣﯿﻪ ﻫـﺎﯾﯽ اﺳـﺖ ﺑﻤـﺪﯾﻨﻪ‪ .‬درﺑـﺎرهء آن ﮔﻔﺘـﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ ‪ :‬ﺑﺮوﺿـﮥ اﻟﺨﺮﺟﯿﻦ)‪ (1‬ﻣﻦ‬ ‫ﻣﻬﺠﻮر)‪ (2‬ﺗﺮﺑﻌﺖ ﻓﯽ ﻋﺎزب ﻧﻀﯿﺮ‪).‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪ - (1) .‬ﺗﺜﻨﯿﻪء »ﺧﺮﺟﺎن« در ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺮي‪ - (2) .‬ﻧﺎم آﺑﯽ اﺳﺖ ﺑﻘﺮب ﻣﺪﯾﻨﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮﺟﺎن و آن ﻗﺮﯾﺘﯽ اﺳﺖ از ﻗﺮاي ﻗﻮﻣﺲ ﺑﺒﻼد ﺑﯿﻦ ﺷﺎﺑﻮر و ري‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﻦ ﮐﻮﺳـﯿﺪ ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ ﻣﻌﺎﻓﺮي‪ ،‬از اﻫﻞ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻮد‪ .‬از ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ و دﯾﮕﺮان ﺣﺪﯾﺚ‬ ‫ﮐﺮد و اﺑﻮﺑﮑﺮﺑﻦ ﻣﺮدوﯾﻪ و دﯾﮕﺮان از وي ﺣﺪﯾﺚ دارﻧﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﺟﺴﺮﺑﻦ ﻫﺎرون ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ ﻣﻌﺪل‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ‪ .‬از راوﯾﺎن ﺑﻮد‪ .‬وي از ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻃﯿﺎﻗﺴﯽ و دﯾﮕﺮان ﺣﺪﯾﺚ‬ ‫ﮐﺮد و ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ از او ﺣﺪﯾﺚ دارد‪ .‬ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ ﺑﺴﺎل ‪ 305‬ه ‪ .‬ق‪ .‬درﮔﺬﺷﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( زﯾـﺎدﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ زﯾﺎدﺑﻦ ﻫﯿﺜﻢ ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ اﺻـﻔﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس‪ .‬از اﻫﻞ ﺳـﭙﺎﻫﺎن ﺑﻮد و از ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ دارﮐﯽ و‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻤﺰة ﺑﻦ ﻋﻤﺎرة و ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ دﯾﮕﺮ ﺣﺪﯾﺚ دارد‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا ﺑﺴﺎل ‪ 378‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن درﮔﺬﺷﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﺿـﺮارﺑﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﺿـﺮار ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ‪ .‬وي از اﺣﻤﺪﺑﻦ ﯾﻮﻧﺲ و او از اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺳﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﻃﺒﺮاﻧﯽ ﺣﺪﯾﺚ دارد‪ .‬در ﻣﺴﺠﺪ‬ ‫ﺟﺎﻣﻊ اﺻﻔﻬﺎن ﻧﻘﻄﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻨﺎم ﺿﺮارآﺑﺎد ﮐﻪ از ﻣﺴﺘﺤﺪﺛﺎت ﺿﺮارﺑﻦ اﺣﻤﺪ اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻃﺎﻫﺮﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﯾﺰﯾـﺪ وراق ﺿﺒﯽ ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ‪ .‬از اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ادرﯾﺲ رازي ﺣـﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ از وي‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 739‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد‪ .‬وي ﺑﺴﺎل ‪ 291‬ه ‪ .‬ق‪ .‬درﮔﺬﺷﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ اﺳـﺤﺎق ﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻣﺤﻤـﺪ‪ .‬او از راوﯾﺎﻧﺴﺖ و از ﭘـﺪرش و از ﺣﻔﺺ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﻋـﺪﻧﯽ رواﯾﺖ‬ ‫دارد و اﺑﻮﻋﺒﺪاﷲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ و ﺟﺰ او از وي رواﯾﺖ ﮐﺮده اﻧﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺣﺴـﯿﻦ ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ اﺻـﻔﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺣﺎﻣﺪ‪ .‬از راوﯾﺎن ﺑﻮد‪ ،‬از اﺑﻮاﺳـﺤﺎق اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ‬ ‫ﻓﺮاش ﻣﮑﯽ و اﺑﻮاﺣﻤـﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﮑﯽ ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ ﺣﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ و اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ادرﯾﺲ ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ و ﺗﻨﯽ ﭼﻨﺪ دﯾﮕﺮ از وي‬ ‫رواﯾﺖ دارﻧﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺣﺴـﯿﻦ ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ ﻣﺤـﺪث ﺑﻦ ﻣﺤﺪث‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ)‪ .(1‬از ﻗﺎﺿـﯽ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺧﺮزاد‬ ‫رواﯾﺖ ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮد و اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻌﻠﻢ ﺻﻮﻓﯽ از وي رواﯾﺖ ﺣﺪﯾﺚ دارد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪ - (1) .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا‬ ‫ﻧﺎم او را اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺣﺎﻣﺪ ﻣﺤﺪث آورده اﻧﺪ‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا اﯾﻦ ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ ﻣﺬﮐﻮر در ﻓﻮق ﺑﺎﯾﺪ ﯾﮑﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻨﺘﻬﺎ ﭼﻮن در‬ ‫ﮐﻨﯿﻪ و ﺳﻠﺴﻠﻪء روات آﻧﺎن اﺧﺘﻼف ﺑﻮد در دو ﻣﺎدهء ﻋﻠﯿﺤﺪه آورده ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﻓﺮاﺋﻀـﯽ ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺟﻌﻔﺮ‪ .‬وي ﻓﻘﯿﻬﯽ ﻋﺎﻟﻢ و ﻓﺎﺿﻞ ﺑﻮد و ﺑﺮ ﻣﺬﻫﺐ ﺷﺎﻓﻌﯽ ﻣﯿﺮﻓﺖ‪ .‬او‬ ‫ﺑﺨﺮﺟﺎن از اﺑﻦ اﺑﯽ ﻏﯿﻼن و اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻐﻮي و ﺟﺰ آن دو ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻧﺼـﺮ ﺷـﺠﺎع ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻓﺘﻮاﻧﯽ ﺣﺎﻓﻆ‪ ،‬از ﻣﻘﯿﻤﺎن ﻣﺤﻠﻪء ﺧﺮﺟﺎن ﺑﻮد و ﺑﺪﯾﻦ ﺳـﺒﺐ او را ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ ﻣﯿﮕﻔﺘﻨﺪ‪ .‬وي‬ ‫از اﺑﻮﻣﻨﺼﻮرﺑﻦ ﺳـﮑﺮدﯾﻪ ﻗﺎﺿـﯽ و ﺗﻨﯽ ﭼﻨﺪ ﺧﺒﺮ ﺷـﻨﯿﺪ و ﺑﺴـﯿﺎري از وي ﺧﺒﺮ ﺷﻨﯿﺪﻧﺪ‪ .‬وﻻدﺗﺶ ﺑﺴﺎل ﭼﻬﺎرﺻﺪوﺷﺼﺖ واﻧﺪي )ه ‪ .‬ق‪(.‬‬ ‫اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد و ﻣﺮﮔﺶ ﺑﺴﺎل ﭘﺎﻧﺼﺪوﺳﯽ واﻧﺪي در اﺻﻔﻬﺎن واﻗﻊ ﺷﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺧﺮﺟﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ اﺑﻦ ﺗﺎﻧﮥ‪ .‬وي ﺷـﯿﺦ ﺛﻘﻪء ﺻﺎﻟﺤﯽ ﺑﻮد و در ﺑﻐﺪاد از اﺑﻮﻋﻠﯽ ﺑﻦ‬ ‫ﺷـﺎذان و اﻗﺮان او و در اﺻـﻔﻬﺎن از اﺑﻮﺑﮑﺮﺑﻦ ﻣﺮدوﯾﻪ و ﻃﺒﻘﻪء او اﺳـﺘﻤﺎع ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮد و در اﺻـﻔﻬﺎن ﻣﺠﻠﺲ اﻣﻼء ﺣـﺪﯾﺚ داﺷﺖ‪ .‬وي‬ ‫ﺑﺴﺎل ‪ 475‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در اﺻﻔﻬﺎن درﮔﺬﺷﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮج ﺑﺎﻻدﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِج َد[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﺟﯽ ﮐﻪ ﺳﻮاي وﺟﻮه ﻣﻘﺮري ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎﻻﺧﺮﺟﯽ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮج ﺑﺎﻻﯾﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِج[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮج ﺑﺎﻻدﺳﺘﯽ)‪) .(1‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮج ﺑﺎﻻدﺳﺘﯽ ﺷﻮد ‪ :‬ﮔﺸﺖ ﻧﻘﺪ اﺷﮏ ﻣﺎ ﺻـﺮف ﻫﻮاي‬ ‫ﺧﻮش ﻗـﺪان ﮐﺮد ﻣﻔﻠﺲ ﻋـﺎﻗﺒﺖ اﯾﻦ ﺧﺮج ﺑﺎﻻﯾﯽ ﻣﺮا‪ .‬ﻣﯿﺮزا ﺟﺎن ﺟﺎﻧﺎن ﻣﻄﻬﺮ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﺼـﻄﻠﺢ ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﺎن‬ ‫ﻫﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮج ﺑﺮان‪.‬‬



‫]َخ ُب[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺠﻠﺴـﯽ ﮐﻪ ﮐﺴـﺎن داﻣـﺎد ﺑﺨـﺎﻧﻪء ﮐﺴﺎن ﻋﺮوس ﻣﯽ آﯾﻨـﺪ ﺗﺎ ﮐﺎﺑﯿﻦ و ﺷـﯿﺮﺑﻬﺎ و دﯾﮕﺮ ﺧﺮﺟﻬﺎي ﻋﺮوﺳـﯽ را ﻣﻌﻠﻮم و‬ ‫ﻣﻘﺮر ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﺒﻠﺖ‪.‬‬



‫]َخ ِج ﺑ ِْﻞ َل[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﻧﻌﺖ اﺳﺖ آﻧﺮا ﮐﻪ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺧﺮ دارد‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻧﺎﻓﻬﻢ و ﺑﯽ ﺷﻌﻮر ‪ :‬ﺳﺮﺳﺎم ﺟﻬﻞ دارﻧﺪ اﯾﻦ ﺧﺮﺟﺒﻠﺘﺎن وز ﻣﻄﺒﺦ‬ ‫ﻣﺴﯿﺢ ﻧﯿﺎﯾﺪ ﺧﻼﻟﺸﺎن‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮج ﺑﯿﺎر‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎﻇﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬آﻧﮑﻪ در ﻣﻨﺎزل ﯾﺎ ﻣﺆﺳﺴﺎت ﺑﺮ ﺧﺮج ﻣﯿﭙﺮدازد‪.‬‬ ‫ﺧﺮج ﺗﺮاش‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ اﻣﺮي ﺧﺮج ﻓﺮاوان ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم اﻣﺮي ﺑﯿﺶ از ﻟﺰوم اﯾﺠﺎد ﺧﺮج ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮج ﺗﺮاﺷﯽ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤﻞ ﺧﺮج ﺗﺮاش‪.‬‬ ‫ﺧﺮج ﺗﺮاﺷﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ اﻣﺮي ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﻻزم ﺧﺮج ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﺮج زﯾﺎده از ﻟﺰوم ﺑﺮاي اﻣﺮي ﻧﻤﻮدن‪.‬‬ ‫]َخ َت َ‬ ‫ﺧﺮج ﺟﯿﺐ‪.‬‬



‫]َخ ِج ﺟﯽ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑَْﺮج‪ .‬ﺧﺮج ﻏﯿﺮﺿﺮوري‪ .‬ﺧﺮج ﻏﯿﺮﻻزم‪ .‬ﺗﻮﺟﯿﺒﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮج دادن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( اﻃﻌﺎم ﻋﺪهء ﮐﺜﯿﺮي از ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ و ﺟﺰ آﻧﺎن ﺑﺠﻬﺖ ﻣﺼﯿﺒﺖ ﯾﺎ ﻋﺰاﺋﯽ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮج دررﻓﺘﻪ‪.‬‬



‫]َخ َدْر‪َ ،‬ر َت ‪ِ /‬ت[ )ق ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻟﺺ‪ .‬ﺑﺪون ﺧﺮج‪ .‬ارزش ﭘﺲ از ﮐﺴﺮ ﻣﺨﺎرج ﻻزم آن‪.‬‬ ‫ﺧﺮج راه‪.‬‬



‫]َخ ِج[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﻮﻟﯽ ﮐﻪ در ﺳـﻔﺮ ﺧﺮج ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬اﻋـﺎﻧﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﺨـﺎرج ﺳـﻔﺮ ﮐﺴـﯽ ﻣﯿﺸﻮد ||‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻣﺮده‪(1).‬‬ ‫)آﻧﻨﺪراج(‪ - (1) .‬ﻇﺎﻫﺮًا از ﺗﻌﺎﺑﯿﺮ ﻫﻨﺪي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮج راه ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( در راه ﺳـﻔﺮ ﻣﺮدن‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﻣﺮو ز راه ﺑﻪ اﻣﯿﺪ ﺗﻮﺷﻪء دﮔﺮان ﮐﻪ ﭼﻮن ﭘﯿﺎدهء ﺣﺞ ﺧﺮج راه ﺧﻮاﻫﯽ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫]َخ ِج ُ‬ ‫ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﺮد‪.‬‬



‫]َخ ِج[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ در ﻗﺮب ﺑﻮﺷـﻨﺞ ﻫﺮات)‪ (1‬ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن ﮐﻨﻮﻧﯽ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪ - (1) .‬ﻇﺎﻫﺮًا اﯾﻦ ﺧﺮﺟﺮد ﻫﻤﺎن‬ ‫ﻧﻘﻄـﻪ اي اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣﺤـﻞ ﺷـﯿﺦ اﺣﻤـﺪ ﺟـﺎم ﺑـﻮده اﺳـﺖ و ﺑﻨﺰدﯾﮑﯽ آن ﺗﺮﺑﺖ ﺷـﯿﺦ اﺣﻤـﺪ ﺟـﺎم ﻗﺮار دارد )ﮐﻪ اﻣﺮوز آﻧﺮا ﺗﺮﺑﺖ ﺟـﺎم‬ ‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ(‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺮﺟﺮد ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﺷـﺎه ﻗـﺎﺳﻢ اﻧﻮار از ﻫﺮات ﺑﯿﺮون آﻣـﺪ ﻣﺤﻞ ﻟﻨﮕﺮ اﻧـﺪاﺧﺘﻦ و ﮔﻮر او ﺷـﺪ و از آن وﻗﺖ ﺑﻪ ﺑﻌـﺪ ﺑﻪ‬ ‫»ﻟﻨﮕﺮ« ﻣﻌﺮوف ﮔﺮدﯾﺪ و اﻣﺮوز ﻧﯿﺰ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪ 9‬آﻣﺪه ﻟﻨﮕﺮ از دﻫﻬﺎي اﻃﺮاف ﺗﺮﺑﺖ ﺟﺎم اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﺮدﺟﺎم‪.‬‬



‫]َخ ِج[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺟﺮد ﺷﻮد‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ ﺧﯿﺎم ص ‪ 16‬و ‪ 338‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﺮدي‪.‬‬



‫]َخ ِج[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮﺟﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﺮدي‪.‬‬



‫]َخ ِج[ )ِاخ( اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺑﺸـﺎر ﺧﺮﺟﺮدي‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬ﭘﺴـﺮﻋﻢ اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﻘﺎﺳﻢ ﺧﺮﺟﺮدي‪ .‬وي ﭼﻮن او در ﻋﻠﻢ و‬ ‫زﻫـﺪ ﻋﺎﻟﻢ و زاﻫـﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻬﺮات از ﻓﻘﯿﻪ ﺷﺎﺷـﯽ و ﺗﻨﯽ ﭼﻨـﺪ ﻓﻘﻪ آﻣﻮﺧﺖ و در ﻓﻘﻪ ﺳـﺮآﻣﺪ ﻫﻤﮕﻨﺎن ﺷـﺪ و در ﻣﺪرﺳﻪء ﺑﯿﻬﻘﯽ ﺑﻪ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‬ ‫ﻣﻨﺰل ﮔﺰﯾﺪ و از ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﮐﺜﯿﺮ ﺣﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ و ﻣﻦ )ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ( دو ﺑﺎر او را در ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮدم‪ ،‬ﯾﮑﯽ ﺑﻮﻗﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻌﺮاق و دﯾﮕﺮ‬ ‫ﺑﮕﺎه ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﻋﺮاق و از او ﺣﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪم‪ .‬وي در رﻣﻀﺎن ‪ 543‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﻪ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر درﮔﺬﺷﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ(‪ .‬ﯾﺎﻗﻮت درﺑﺎرهء‬ ‫او آورد‪ :‬اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻦ ﺑﺸﺎر ﺑﻮﺷﻨﺠﯽ ﺧﺮﺟﺮدي ﺑﺸﺎري ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ .‬او در ﻧﺸﺎﺑﻮر‬ ‫ﺳﮑﻨﯽ داﺷﺖ و اﻣـﺎم ﺑـﺎورع و ﻓﺎﺿـﻞ و ﻣﺘﻘﯽ ﺑـﻮد‪ ،‬ﻓﻘﻪ را در ﻫﺮات ﺑﻪ اﺑﺘـﺪاء ﻧﺰد اﺑـﻮﺑﮑﺮ ﺷﺎﺷـﯽ آﻣﻮﺧﺖ‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﺷـﺎﮔﺮدي اﺑﻮاﻟﻤﻈﻔﺮ‬ ‫ﺳﻤﻌـﺎﻧﯽ ﮐﺮد و ﻋﻠـﻮم ﺧﻼـف و اﺻـﻮل را ﺑﻨﺰد او ﺧﻮاﻧـﺪ و ﺳــﭙﺲ ﺗﺼـﺎﻧﯿﻒ او را ﺑﺨـﻂ ﺧـﻮد ﻧﮕـﺎﺷﺖ‪ .‬در ﻣـﺬﻫﺐ او اﻣـﺎم اﺑـﻮاﻟﻔﺮج‬ ‫ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﺰار ﺳﺮﺧﺴـﯽ ﻣﻄﻠﺐ آﻣﻮﺧﺖ و ﺳـﭙﺲ ﺑﻪ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﺑﻌﺒﺎدت ﺣﻖ ﭘﺮداﺧﺖ و از ﻣﺮدم رو ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬او از‬ ‫ﺑﺰرﮔﺎن ﺑﺴـﯿﺎري در ﻣﺮو و ﻫﺮات و ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر و ﺟﺮﺟﺎن ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻨﯿﺪ‪ .‬وﻻدت او ﺑﺴﺎل ‪ 463‬و ﻣﺮﮔﺶ ﺑﺴﺎل ‪ 543‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر اﺗﻔﺎق‬ ‫اﻓﺘﺎد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﺮدي‪.‬‬



‫]َخ ِج[ )ِاخ( اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﻘﺎﺳﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻮاﺣـﺪﺑﻦ اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺧﺮﺟﺮدي‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ‪ .‬از ﻋﺎﻟﻤﺎن ﺑﺎﻋﻤﻞ و ﻋﺎﺑﺪان ﮐﺜﯿﺮاﻟﻌﺒﺎدة‬ ‫ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻫﺮات ﻓﺮودآﻣﺪ و از اﺑﻮﺻﺎﻟﺢ ﻣﺆذن و دﯾﮕﺮان ﺧﺒﺮ ﺷـﻨﯿﺪ و ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺗﻦ از وي ﺣﺪﯾﺚ رواﯾﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬وي ﺑﺴﺎل ‪ 434‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در‬ ‫ﻫﺮات درﮔﺬﺷﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﺮدي‪.‬‬



‫]َخ ِج[ )ِاخ( ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﺣﻤـﺪ ﺧﻄﯿﺒﯽ ﺧﺮﺟﺮدي‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻧﺼـﺮ‪ ،‬از ﺧﻮﯾﺸـﺎن دو ﺧﺮﺟﺮدي ﻣـﺬﮐﻮر در ﻓﻮﻗﺴﺖ‪ .‬او‬ ‫ﻓﻘﯿﻪ و ﻋﺎﻟﻤﯽ ﺑﺰرگ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﻘﻪ ﺑﻨﺰد اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺧﺮﺟﺮدي آﻣﻮﺧﺖ و از ﺟﻤﻊ ﮐﺜﯿﺮي ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر ﺣـﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ‪ .‬ﻣﻦ )ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ( ﺑﺎ او در‬ ‫ﻣـﺪرﺳﻪء ﺗﻤﯿﻤﯿﻪء ﻣﺮو اﻟﻔﺖ ﮔﺮﻓﺘﻢ و او در واﻗﻌﻪء ﻏﺰان ﺑﻪ روي ﻣﻨـﺎره اي ﺑﭙـﺎﯾﯿﻦ ﻣﺎﺟﺎن در ﺣـﺪود ﺳـﻨﻪء ‪ 548‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺷـﺪ‪) .‬از‬ ‫اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﺰﯾﻪ‪.‬‬



‫]َخ َج زي َي[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺒﯿﻠﻪ اي اﺳﺖ از ﻗﺒﺎﺋﻞ ﺗﺮك‪) .‬از ﻧﺨﺒﮥ اﻟﺪﻫﺮ ص ‪.(263‬‬ ‫ﺧﺮﺟﺴﺘﻪ‪.‬‬



‫]َخ ِج َت ‪ِ /‬ت[ )ِا( ﺟﻨﮓ و ﺧﺼﻮﻣﺖ و ﺧﺮﺧﺸﻪ و ﺷـﻠﺘﺎق‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮﺧﺸﻪ« ﺷﻮد||‪.‬‬ ‫ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﺴـﯿﺪﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺳـﯿﺪ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ و ﺳـﯿﺎدت را ﺑﺮ ﺧﻮد ﺑﺴـﺘﻪ اﻧـﺪ اﯾﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ را ﺳﺎدات ﺧﺮﺟﺴـﺘﻪ و ﺧﺮدرﮔﻠﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺟﻤﻬﻮر ||‪ .‬ﺧﺮدرﮔﻠﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮج ﺳﻔﺮ‪.‬‬



‫س َف[ )ﺗﺮﮐﯿـﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮج راه‪ .‬ﭘـﻮﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﺴـﺎﻓﺮت ﺑﺤﺴـﺎب ﻣﯽ آﯾـﺪ ‪ :‬ﺗـﺎ ﺑﭽﻬـﻞ ﺳـﺎل ﮐﻪ ﺑـﺎﻟﻎ ﺷـﻮد ﺧﺮج‬ ‫]َخ ِج َ‬ ‫ﺳﻔﺮﻫﺎش ﻣﺒﺎﻟﻎ ﺷﻮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮج ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺼـﺮف ﺷـﺪن‪ .‬ﺑﮑﺎر رﻓﺘﻦ ‪ :‬و آﻧﺮا ﮐﻪ زﮐﺎم ﺑﺴـﯿﺎر اﻓﺘـﺪ اﻧﺪر ﺣﺎل ﺗﻨﺪرﺳﺘﯽ ﮔﺮﻣﺎﺑﻪ و ﻋﺮق آوردن ﺳﻮد دارد‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ازﺑﻬﺮ آﻧﮑﻪ رﻃﻮﺑﺘﻬﺎ و ﺑﺨﺎرﻫﺎ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ زﮐﺎم و ﻧﺰﻟﻪ اﺳﺖ ﺑﻌﺮق ﺧﺮج ﺷﻮد‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮج ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻫﺰﯾﻨﻪ ﮐﺮدن‪ .‬ﺻـﺮف ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺻﺮف ﻧﻤﻮدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺑﻠﯿﺖ ﻫﺠﺮ و اذﯾﺖ ﻓﺮاق‬ ‫]َخ َ‬ ‫روح ﻟﻄﯿﻒ اﯾﺸﺎن را ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀـﯽ آب ﺻـﻔﺖ از راه ﻣﻨﺎﻓﺬ ﻣﺪاﻣﻊ ﺧﺮج ﮐﻨﺪ ﺑﻌﻀـﯽ را ﺑﺨﺎرﺷـﮑﻞ ﺑﻄﺮﯾﻖ آه از راه ﻧﻔﺲ ﺑﯿﺮون‬ ‫آرد‪) .‬ﺳـﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ ص ‪ .(150‬ﺑﯽ ﺣـﺪوث ﺳـﺒﺒﯽ و داﻋﯿـﻪء ﻋـﺬري ﺑﻌﺰل او ﻣﺜـﺎل دادن و ﻧـﺎن او ﺧﺮج ﮐﺮدن از ﻣﺮاﺳﻢ ﺳـﺮداري و ﺣﻖ‬ ‫ﮔﺰاري دور ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﭼﻮ ﺑﺘﻮان راﺳﺘﯽ را درج ﮐﺮدن دروﻏﯽ را ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﺮج ﮐﺮدن؟ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻨﺪاﻧﮑﻪ ﮐﻨﺪ ﺑﺮوز‬ ‫او ﺧﺮج دوران ﻧﮑﻨﺪ ﺑﺴﺎﻟﻬﺎ درج‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬آﻫﯽ ﺑﺸـﮑﻨﺠﻪ درج ﻣﯿﮑﺮد ﻋﻤﺮي ﺑﻪ اﻣﯿﺪ ﺧﺮج ﻣﯿﮑﺮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺳﺨﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﺶ درج ﮐﺮدن‬ ‫ﭼﻮ زر ﺳـﻨﺠﯿﺪن آﻧﮕﻪ ﺧﺮج ﮐﺮدن‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﺸﺎدي ﺷـﻐﻞ ﻋﺎﻟﻢ درج ﻣﯿﮑﻦ ﺧﺮاﺟﺶ ﻣﯿﺴـﺘﺎن و ﺧﺮج ﻣﯿﮑﻦ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺮج ﻓﺮاوان ﮐﺮدن‬ ‫ﮐﺴـﯽ را ﻣﺴـﻠﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ دﺧﻞ ﻣﻌﯿﻦ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﮐﻠﻤﻪ اي ﭼﻨﺪ ﺑﻄﺮﯾﻖ اﺧﺘﺼﺎر از ﻧﻮادر و اﻣﺜﺎل و ﺷـﻌﺮ و ﺣﮑﺎﯾﺎت و ﺳـﯿﺮ‬ ‫ﻣﻠﻮك ﻣﺎﺿـﯽ رﺣﻤﻬﻢ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب درج ﮐﺮدﯾﻢ و ﺑﻌﻀـﯽ از ﻋﻤﺮ ﮔﺮاﻧﻤﺎﯾﻪ ﺑﺮ او ﺧﺮج‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﻣﯿﺮاث ﭘﺪر ﺧﻮاﻫﯽ ﻋﻠﻢ‬ ‫ﭘﺪر آﻣﻮز ﮐﺎﯾﻦ ﻣﺎل ﭘﺪر ﺧﺮج ﺗﻮان ﮐﺮد ﺑﯿﮏ روز‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن ||(‪ .‬ﻧﻔﻘﻪ ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﺨﻮرد و ﺧﻮراك رﺳﺎﻧﺪن اﻣﺮي ‪ :‬ﯾﮑﯽ زﻫﺮهء‬ ‫ﺧﺮج ﮐﺮدن ﻧﺪاﺷﺖ زرش ﺑﻮد و ﯾﺎراي ﺧﻮردن ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﺷﮑﻢ ﺻﻮﻓﺌﯽ را زﺑﻮن ﮐﺮد و ﻓﺮج دو دﯾﻨﺎر ﺑﺮ ﻫﺮ دوان ﮐﺮد‬ ‫ﺧﺮج‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ - .‬ﺧﺮج ﮐﺮدن ﭼﯿﺰي؛ ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﭼﯿﺰي‪) .‬ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت( )آﻧﻨـﺪراج(‪ - .‬ﺧﺮج ﮐﺮدن ﮐﺴـﯽ؛ ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻫﻼـك‬ ‫ﮐﺮدن و ﮐﺸـﺘﻦ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﻓﺮﯾﺐ ﺟﻮد ﻓﺮوﻣﺎﯾﮕـﺎن ﻣﺨﻮر زﻧﻬـﺎر ﮐﻪ ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ ﺗﺮا ﺧﺮج ﺗـﺎ ﺻـﻼ ﺑﺨﺸـﻨﺪ‪ .‬ﺻـﺎﺋﺐ )از آﻧﻨـﺪراج||(‪- .‬‬ ‫ﻓﺮوﺧﺘﻦ او را‪ ،‬ﭼﻮن ﮐﺴـﯽ اﻇﻬﺎر ﺣﺎﺟﺘﯽ ﭘﯿﺶ آﺷـﻨﺎﯾﯽ ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﻗﻊ اﻋﺎﻧﺘﯽ از او دارد ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﺮا ﺧﺮج ﮐﻦ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻔﺮوش و ﮐﺎر ﺧﻮد‬ ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ده‪) .‬آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﻓﺮوﺧﺘﻦ ||‪ .‬رﻓﺘﻦ ||‪ .‬ﺑﯿﺮون دوﯾﺪن ||‪ .‬ﻫﺠﻮم آوردن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﮑﻮك‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِا( ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺰﻧﺎن ﮐﻢ ﺷـﯿﺮ دﻫﻨﺪ زﯾﺎدﺗﯽ ﺷﯿﺮ را‪ ،‬و آﻧﺮا ﺧﺮوك ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﺧﺮﭼﮑﻮك‪ .‬ﺧﺮﭼﻠﻮك‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﭼﮑﻮك ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﻞ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِا( ﻧﻮﻋﯽ از ﻣﺮغ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﺷـﯿﺮازﯾﺎن ﮐﻮرﮐﻮر ﮔﻮﯾﻨﺪش ||‪ .‬ﯾﮏ ﻧﻮع ﻣﻠﺦ ﺑﯽ ﺑﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎ ﻧﻤﮏ ﭘﺰﻧﺪ و ﺧﻮرﻧﺪ‪.‬‬ ‫)از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﻮال‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻨﺎ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح اﻫﻞ ﮔﻨﺎﺑﺎد‪ ،‬ﺟﻮال ﺳﺮﮔﺸﺎدي ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﮐﻮد و ﺧﺎك ﺑﺎﻻي ﺧﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮج و ﺑﺮج‪.‬‬



‫]َخ ُج َب[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬از اﺗﺒـﺎع(دو ﮐﻠﻤﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺑﯿﺎن ﺧﺮج و ﻣﺘﻌﻠﻘﺎت آن ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮاي ﻣﺠﻤﻮع ﺧﺮﺟﻬﺎي ﻻزم و‬ ‫اﺻﻠﯽ و ﺧﺮﺟﻬﺎي زاﺋﺪ و ﻏﯿﺮﻻزم ﺑﮑﺎر رود‪.‬‬ ‫ﺧﺮج و دﺧﻞ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺤﺴﺎب رﺳﯿﺪن‪ .‬وﺿﻊ ﺧﺮج و دﺧﻞ را ﻣﻌﯿﻦ ﮐﺮدن ||‪ .‬ﻣﺴﺎوي ﺑﻮدن درآﻣﺪ و ﻫﺰﯾﻨﻪء ﯾﮏ ﻣﻨﺒﻊ درآﻣﺪ‪.‬‬ ‫]َخ ُج َد َ‬ ‫ﺧﺮﺟﻮش‪.‬‬



‫]َخ[ )ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا( ﻣﻌﺮب ﺧﺮﮔﻮش اﺳﺖ و آن رﺳـﺘﻨﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺻـﯿﺪﻧﻪ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺑﭙﺎرﺳـﯽ ﺧﺮﮔﻮش ﮔﻮﯾﻨﺪ و در ﺑﻼد ﻓﺮﻏﺎﻧﻪ‬ ‫ﮔﻮش ﯾﻨـﺪودس ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬او را در ﺑﻼـد ﻋﺮب اﻟﺴـﻨﮥ اﻟﻐﻨﻢ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ او را ﻫﻔﺖ ﺳﻮ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﻣﻨﺒﺖ او در ﺑﺴـﺘﺎﻧﻬﺎ و ﻣﺮﻏﺰارﻫﺎ و‬ ‫زﻣﯿﻨﻬﺎي ﻧﻤﻨﺎك ﺑﺎﺷﺪ و در ﺷﻮرﺳـﺘﺎﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻮد و آن دو ﻧﻮع ﺑﻮد‪ ،‬ﯾﮏ ﻧﻮع ﺑﺮگ او ﺧﺮد ﺑﻮد و ﺗﻨﮏ و ﻧﺒﺎت او را ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﻮد و‬ ‫ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ ﮔﺴﺘﺮده ﺑﻮد و ﻧﻮع دﯾﮕﺮ را ﺑﺮگ ﭘﻬﻦ ﺑﻮده و ﻧﺒـﺎت او ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﺎﺷـﺪ و رﻧـﮓ ﺷﺎخ او ﺳـﺮخ ﺑﻮده ﺑﺮ او ﭘﯿﻮﻧـﺪﻫﺎ ﺑﻮد و از‬ ‫ﻣﯿﺎﻧﻪء ﻗﺼﺐ او ﺗﺎ ﺳـﺮ او ﺗﺨﻢ ﭘﺮ ﺑﺎﺷـﺪ و ﻟﻮن ﺗﺨﻢ او ﺳـﺮخ ﺑﻮده و ﺑﯿـﺦ او ﻧﺮم ﺑﺎﺷﺪ و آﮔﻨﺪه و ﺟﺮم او ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﺳـﻄﺒﺮي او ﺑﻪ‬ ‫اﻧﺪازهء اﻧﮕﺸﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺮﺑﯽ ﻟﺴﺎن اﻟﺤﻤﻞ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﻮش‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﻮﭼﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮﺟﻮش‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺑﻮﺳـﻌﺪ اﻟﺨﺮﺟﻮﺷـﯽ‪ .‬اﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ ﻣﻘﺪﺳـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬اﻣﺎ اﺑﻮاﻟﻔﺮج ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﯿـﺪاﻟﻠﻬﺒﻦ ﺟﻌﻔﺮﺑﻦ اﺣﻤـﺪﺑﻦ‬ ‫ﺧﺮﺟﻮش ﺑﻦ ﻋﻄﯿﮥ ﺑﻦ ﻣﻌﻦ ﺑﻦ ﺑﮑﺮﺑﻦ ﺳـﻨﺎن ﺷـﯿﺮازي ﺧﺮﺟﻮﺷﯽ در ﺑﻐﺪاد ﺳﮑﻨﯽ ﮔﺰﯾﺪ و در آﻧﺠﺎ ﺣﺪﯾﺚ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺧﻄﯿﺐ از او ﺣﮑﺎﯾﺖ‬ ‫ﮐﺮده و او را از ﺛﻘﺎت آورده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ ﺧﺮﺟﻮﺷﯽ ﺑﻪ ﺟﺪ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺮﺟﻮش ﻧﺎم ﻣﺤﻞ‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺑﻮﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪاﻟﻠﻬﺒﻦ ﺟﻌﻔﺮﺑﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﺧﺮﺟﻮش ﺑﻦ ﻋﻄﯿﮥ ﺑﻦ ﻣﻌﻦ ﺑﻦ ﺑﮑﺮﺑﻦ ﺳـﻨﺎن ﺧﺮﺟﻮﺷـﯽ ﺷﯿﺮازي‪ ،‬از اﻫﻞ ﺷﯿﺮاز و از‬ ‫راوﯾﺎن ﺑﻮد‪ .‬وي از اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﻓﺎرﺳـﯽ ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮد و ﭘﺴـﺮش اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﺧﺮﺟﻮﺷـﯽ از وي ﺣﺪﯾﺚ دارد و ﺟﺰ ﭘﺴـﺮش‬ ‫ﮐﺲ دﯾﮕﺮ از او ﺣﺪﯾﺜﯽ ﻧﮑﺮد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪاﻟﻠﻬﺒﻦ ﺟﻌﻔﺮ‪ ...‬ﭘﺴـﺮ اﺑﻮﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪاﻟﻠﻬﺒﻦ ﺟﻌﻔﺮ اﺳﺖ‪ .‬وي از راوﯾﺎن ﺛﻘﮥ ﺑﻮد و ﺑﺴﻮي ﻋﺮاق رﻓﺖ‬ ‫و از اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ اﻟﻮاﺳـﻄﯽ و اﺑﻮﻋﺒـﺪاﷲ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻣﺨﻠﺪ ﻋﻄﺎر و ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ دﯾﮕﺮ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد و ﻣﺮگ او در ﺳﺎل ‪ 390‬ه ‪.‬‬ ‫ق‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻋﺒـﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﺜﻤﺎن ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺧﺮﺟﻮﺷـﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺳـﻌﺪ‪ .‬وي از اﻫﻞ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر و اﻣﺎﻣﯽ زاﻫﺪ و ﻓﺎﺿﻞ ﺑﻮد و‬ ‫ﺑﻤﺼﺎﻟﺢ ﻣﺮدﻣﺎن ﻗﯿﺎم ﻣﯿﮑﺮد و ﻣﯿﮑﻮﺷـﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﻔﻌﯽ رﺳﺪ‪ .‬در ﺷﻬﺮ ﺧﻮد از اﺑﻮﻋﻤﺮ ﺳﻠﻤﯽ و ﺟﻤﺎﻋﺖ ﮐﺜﯿﺮي ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻨﯿﺪ و آﻧﮕﺎه‬ ‫ﺑﺴﻮي ﻋﺮاق و ﺣﺠﺎز و ﻣﺼﺮ ﺷﺘﺎﻓﺖ و ﺷﯿﻮخ ﺑﺴﯿﺎري را درك ﮐﺮد و از ﺧﻮد ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ ﻣﻔﯿﺪي ﺑﺠﺎي ﮔﺬارد‪ .‬اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ‬ ‫ﻣﻘﺪﺳـﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ اﺑﻮﺳـﻌﺪ ﺧﺮﺟﻮﺷـﯽ ﺑﺎ ﮐﺎف ﻓﺎرﺳـﯽ ﻧﯿﺰ آﻣﺪه اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ »ﺧﺮﮔﻮﺷﯽ« و ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻘﺮﯾﺘﯽ در ﺧﺮاﺳﺎﻧﺴﺖ‪ .‬ﻗﺒﺮ اﺑﻮﺳﻌﺪ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 740‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺧﺮﮔﻮﺷـﯽ ﻓﻌﻼًـ در ﺧﺎﻧﻘـﺎﻫﯽ در ﮐﻮﭼﻪء ﺧﺮﮔﻮش اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﺮ ﻣﻦ )ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ( ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺸـﺪ ﮐﻪ ﮐﻮﭼﻪ ﻧﺎم ﺧﻮد را از اﺑﻮﺳـﻌﺪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﯾﺎ‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪ .‬او ﺑﺴﺎل ‪ 407‬ه ‪ .‬ق‪ .‬درﮔﺬﺷﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ‪ ...‬ﻧﻮادهء اﺑﻮﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪاﻟﻠﻬﺒﻦ ﺟﻌﻔﺮ اﺳﺖ‪ .‬او ﺑﺒﻐﺪاد ﺳﮑﻨﯽ ﮔﺰﯾﺪ و ﻣﺮدي ﺛﻘﻪ و ﺻﺪوق ﺑﻮد‪ .‬از‬ ‫اﺑﻮﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺧﻔﯿﻒ ﺷـﯿﺮازي و اﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﺳـﻌﺪ ﻣﻄﻮﻋﯽ و اﺳـﺤﺎق ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﻗﺎﯾﻨﯽ و ﺟﺰ اﯾﻨﻬﺎ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد و ﺑﺴﺎل ‪ 422‬ه ‪.‬ق‪.‬‬ ‫در ﺑﻐﺪاد درﮔﺬﺷﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﻮك‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم دﯾﮕﺮ ﺧﺮﺟﻮش اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َج[ )ع ِا( ِج ُﺧْﺮج‪ .‬ﺧﺮﺟﯿﻦ ﻫﺎ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َج[ )ع ص( ﺑﯿﺮون ﺷﺪﮐﻨﻨﺪه ﺑﺴﯿﺎر‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬رﺟﻞ ﺧﺮﺟﻪ وﻟﺠﮥ؛ ﻣﺮدي ﮐﻪ ﺑﯿﺮون ﺷﺪ و آﻣﺪ ﮐﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﮥ‪.‬‬



‫]َخ َر َج[ )ِاخ( ﻧﺎم آﺑﯽ اﺳﺖ و ﻓﺮاء آﻧﺮا در »ﺑﺎب ﺧﺎء« آورده اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َر َج[ )ع ِا( ِج ُﺧْﺮج‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮج ﻫﺠﯿﻦ‪.‬‬



‫]ُخ ُج َه[ )ِاخ( ﻧـﺎم وادﯾﯽ اﺳـﺖ و اﺑـﻦ اﻋﺮاﺑﯽ از اﺑﻮاﻟﻤﮑـﺎرم زﺑﯿﺮي ﭼﻨﯿﻦ اﻧﺸـﺎد ﮐﺮد ‪ :‬ﺗﺒﺼـﺮ ﺧﻠﯿﻠﯽ ﻫـﻞ ﺗﺮي ﻣﻦ ﻇﻌـﺎﺋﻦ ﺑﺮوض اﻟﻘﻄﺎ‬ ‫ﯾﺸﻌﻔﻦ ﮐﻞ ﺣﺰﯾﻦ ﺟﻌﻠﻦ ﯾﻤﯿﻨًﺎ ذا اﻟﻌﺸﯿﺮة ﮐﻠﻪ و ذات اﻟﺸﻤﺎل اﻟﺨﺮج ﺧﺮج ﻫﺠﯿﻦ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮج ﻫﺴﺖ و ﺑﻮد‪.‬‬



‫]َخ ِج َه ُت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻮاﻓﻖ و ﺑﺮاﺑﺮ آﻣـﺪن‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﭘﻼس او ﺑﮕﺰ ﮐﻬﮑﺸﺎن ﺑﭙﯿﻤﻮدﯾﻢ ﺑﺮاي ﺧﺮﻗﻪء ﻣﺎ ﺧﺮج ﻫﺴـﺖ‬ ‫و ﺑﻮد آﻣﺪ‪ .‬ﻣﺴﯿﺢ ﮐﺎﺷﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ‪ِ ،‬ا( ﻗـﺪري از ﻣﺎل ﮐﻪ اﺧﺮاﺟﺎت ﺿـﺮوري را ﺑﺮ آن ﻣﻮﻗﻮف ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬دو اﺳﺘﺮ ﭘﺮ ز ﮔﻮﻫﺮﻫﺎي ﻏﻠﻄﺎن ﮐﻪ ﮐﺲ‬ ‫ﻗﯿﻤﺖ ﻧﺪاﻧﺪ ﻫﺮ ﯾﮑﯽ زآن ﮐﻪ ﺗﺎ ﻫﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﺧﺮﺟﯽ ﺳﻬﻞ ﻣﺎﻧﺪ ﺑﯿﮏ در دﺧﻞ اﻗﻠﯿﻤﯽ ﺳﺘﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴﺮو )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺑﺰرﺑﻔﺖ ﺧﻠﻌﺖ ﻣﺮا‬ ‫ﻣﺮﺣﻤﺖ ﺷـﺪ ﻫﺰاري ﭼﻬﺎرم ﭘﯽ ﺧﺮﺟﯽ ره‪ .‬ﺑـﺪر ﭼﺎﭼﯽ )از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﻟﻮازم ﻟﺒﺎس ﻏﯿﺮ از ﭘﺎرﭼﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﯿﻄﺎن و ﻧﺦ و ﻏﯿﺮه ||‪ .‬ﭘﻮﻟﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﻣﻌﺎش و ﮔﺬران ﺻـﺮف ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬وﺟﻪ ﺑﺮاي ﻣﻌﺎش‪ .‬ﻧﻔﻘﻪ‪ .‬در ﺗﺪاول ﻋﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻧﻘﺪ ﺑﺮاي اﻋﺎﺷﻪء روزاﻧﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺎﺻﮕﯽ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺎﺻﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ‪ - .‬ﮐﺮﺑﺎس ﺧﺮﺟﯽ؛ ﻧﺎم ﻧﻮﻋﯽ ﮐﺮﺑﺎس‬ ‫ﺑﻮده اﺳﺖ ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﮐﺮﺑﺎس ﺧﺮﺟﯽ داد ﮐﺂن را‪...‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ﺟﯽ ي[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮﺟﮥ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ﺟﯽ ي[ )ِاخ( ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﺧﺮﺟـﮥ‪ ،‬ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﺧﺮﺟﯽ‪ .‬ﻓﻘﯿﻬﯽ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻮد و از اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﺣﺴﻦ اﯾﻠﯽ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد و ﻗﺎﺿـﯽ‬ ‫اﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس اﺣﻤﺪﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ زﻧﺒﯿﻞ ﻧﻬﺎوﻧﺪي از وي ﺣﺪﯾﺚ دارد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﯽ ﭘﺰ‪.‬‬



‫]َخ َپ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺧﺎﺻﻪ ﭘﺰ‪ .‬ﺧﺎﺻﻪ ﭘﺰ و ﺧﺮﺟﯽ ﭘﺰ دو اﺻـﻄﻼﺣﻨﺪ در ﻧﺎﻧﻮاﯾﯽ و ﺧﺮﺟﯽ ﭘﺰ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎن ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﯽ ﭘﺰد‬ ‫در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺧـﺎﺻﻪ ﭘﺰ و آن ﻧـﺎﻧﻮاﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑـﺎ اﺧـﺬ آرد و ﻣﺰد از ﮐﺴـﯽ ﺑﺮاي او ﻧـﺎن ﻣﯽ ﭘﺰد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﺮﺟﯽ ﭘﺰ ﻫﻢ ﺧﻮد آرد را‬ ‫ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻫﻢ ﻣﺰد ﻣﻌﯿﻦ ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﮐﺮدن ﻧﺎن آﻧﺮا ﺑﺼﻮرت ﻋﺪد ﯾﺎ وزن ﺑﺪﯾﮕﺮان ﻣﯽ ﻓﺮوﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[)‪) (1‬ﻣﺺ( ﭼﺸﻢ ﮔﺮﯾﺎن داﺷـﺘﻦ و اﺷﮏ رﯾﺨﺘﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﻫﻤﯽ ﺑﻮد ﺑﺎ ﺳﻮك ﻣﺎدر دژم ﻫﻤﯽ ﮐﺮد ﺑﺎ ﺟﺎن ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺳﺘﻢ ﭼﻮ‬ ‫ﮔـﻮدرز آن ﺳـﻮك ﺷـﻬﺰاده دﯾـﺪ دژم ﺷـﺪ ﭼـﻮن آن ﺳـﺮو آزاده دﯾـﺪ ﺑﺨﺮﺟﯿـﺪ و ﮔﻔﺘﺶ ﮐﻪ اي ﺷـﺎﻫﺰاد ﺷـﻨﻮ ﭘﻨـﺪ از ﻧﻮ ﻣﮑﻦ ﺳﻮك‬ ‫ﯾﺎد‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﺑﻪ ﺿﻢ اول‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﯿﮏ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﺑﯿﺎﺑـﺎﻧﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﻣﻌﺮوف در راه ﺧﻮارزم‪) .‬از ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﺪي ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ( ‪ :‬اي ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﻗﺤﺒﮕﺎن ﮔﯿﺘﯽ ﺳـﺮﺟﯿﮏ‬ ‫ﮐﻮن ﺗﻮ ﻓﺮاﺧﺘﺮ ز ﺳـﯿﺼﺪ ﺧﺮﺟﯿﮏ‪.‬ﻓﺮاﻻوي‪ .‬اي ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺧﻮﺑﺎن ﺟﻬﺎن ﺑﺮ ﺳـﺮﺟﯿﮏ ﭘﯿﺶ دﻫﻨﺖ ذره ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺧﺮﺟﯿﮏ‪.‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬ﭘﺲ ﺧﺒﺮ‬ ‫رﺳـﯿﺪ اﺑﻮﻋﻠﯽ را ﮐﻪ اﻣﯿﺮ ﻧﻮح ﻟﺸـﮑﺮ ﺟﻤﻊ ﮐﺮد ﺑﺮ ﺗﻮ ﺗﺎﺧﺘﻦ ﺧﻮاﻫـﺪ آورد و اﺑﻮﻋﻠﯽ ﺣﺰم آن ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﺳﻮي ﺑﻠﺦ آﻣﺪ و ﭼﻨﺪ ﮔﺎه آﻧﺠﺎ‬ ‫ﺑﺒﻮد‪ ،‬ﭘﺲ از آﻧﺠـﺎ ﺑـﺎ ﻟﺸـﮑﺮ ﺳﻮي ﺑﺨـﺎرا رﻓﺖ و اﻣﯿﺮ ﺣﻤﯿـﺪ ﺑـﺎ ﻫﻤﻪء ﺳـﭙﺎه ﺧﻮﯾﺶ ﭘﯿﺶ او ﺑﺎزآﻣـﺪ ﺑﻪ ﺧﺮﺟﯿﮏ)‪ (1‬ﺑﯿﮑﺪﯾﮕﺮ رﺳﯿﺪﻧﺪ‬ ‫ﺑﺘﺎرﯾﺦ ﺟﻤﺎدي اﻻوﻟﯽ ﺳﻨﻪء ﺳﺖ وﺛﻠﺜﯿﻦ وﺛﻠﺜﻤﺎﺋﻪ ﺣﺮب ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬زﯾﻦ اﻻﺧﺒﺎر ﮔﺮدﯾﺰي(‪ - (1) .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا در ذﯾﻞ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ آورده‬ ‫اﻧﺪ‪ :‬آﻗﺎي ﻗﺰوﯾﻨﯽ در ذﯾﻞ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺮﻗﻮم داﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﻣﺤﺘﻤﻞ اﺳﺖ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻫﻤﺎن ﺟﺮﺟﯿﮏ ﮐﺎﻣﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ ج‪ 7‬ص‪ 152‬و ﯾﺎ ﺧﺮﺟﻨﮓ‬ ‫ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن ﺑﺎرﺗﻠﺪ ص ‪ 248‬ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﮕﻤﺎن ﻣﻦ )ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا( اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺧﺮﺟﯿﮏ اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﺪي ﺑﺎ ﺷﺎﻫـﺪي از‬ ‫ﻋﻨﺼﺮي آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﯿﻦ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﭼﯿﺰي ﺑﺎﺷـﺪ از ﭘﻼس ﮐﻪ زاد و رﺧﺖ ﺳـﻔﺮ در آن ﻧﻬﺎده ﺑﺮ ﺳـﺘﻮر ﺑﺎر ﮐﻨﻨﺪ)‪) .(1‬از آﻧﻨـﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ُ .‬ﺧﺮج‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪ .‬ﺧﻮرﺟﯿﻦ ‪ :‬ﭼﻮ ﺧﺮﺟﯿﻦ ﻣﻌﺪه ﭘﺮ از ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﺑﺴﺮ راه ﮐﻮه ﺳﺮﯾﻦ ﻃﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻓﻮﻗﯽ ﯾﺰدي )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‬ ‫اﺻـﻞ آن در ﻋﺮﺑﯽ ُﺧْﺮَﺟﯿﻦ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ دو ﺧـﻮر )دو ﺧﺮج( ﮐﻪ در ﺣـﺎﻟﺖ رﻓﻌﯽ »ﺧﺮﺟـﺎن« ﻣﯿﺸـﻮد ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﺻﻮرت ﻧﺼﺐ و‬ ‫ﺟﺮي ﺑﺮاي آن ﻋﻠﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ ||‪ .‬ﻣﯿﻮهء ﺧﺸـﮑﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺮﺟﯿﻦ دو ﮐﯿﺴﻪ دارد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﯿﻮهء ﮐﻠﻢ و ﺗﺮب‪) .‬از ﮔﯿﺎه ﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺛﺎﺑﺘﯽ ص‬ ‫‪ - (1) .(524‬اﯾﻦ ﭘﻼس ﺣﺎوي دو ﮐﯿﺴﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در دو ﻃﺮف ﭼﺎرﭘﺎ آوﯾﺰان ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺟﯿﻨﮏ‪.‬‬



‫]ُخ َن[ )ِا ﻣﺼـﻐﺮ( ﺧﺮﺟﯿـﻦ ﮐﻮﭼـﮏ ‪ :‬ﺧﺮﺟﯿﻨﮑﯽ ﺑـﻮد ﮐﻪ ﮐﺘـﺎب در آن ﻣﯽ ﻧﻬـﺎدم‪) .‬از ﺳـﻔﺮﻧﺎﻣﻪء ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو ||(‪ .‬ﻣﯿـﻮه اي ﮐﻪ ﻣـﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﺧﺮﺟﯿﻦ ﮐﻮﭼﮏ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺪوﻣﻪ‪) .‬از ﮔﯿﺎه ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺛﺎﺑﺘﯽ ص‪.(525‬‬ ‫ﺧﺮﺟﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َن ‪ِ /‬ن[ )ِا( ُﺧﺮج‪) .‬زﻣﺨﺸـﺮي( )دﻫـﺎر(‪ .‬ﭼﯿﺰي از ﭘﻼـس ﮐﻪ زاد و رﺧﺖ ﺑﺮ آن ﻧﻬـﺎده ﺑﺮ ﺳـﺘﻮر ﺑـﺎر ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺟﻮال‪.‬‬ ‫ﺑﺎردان‪ .‬ﮔﻮاﻟﻪ‪ .‬ﮔﺎﻟﻪ‪ .‬دو ﺗﻮﺑﺮه را ﺑﻬﻢ دوﺧﺘﻪ ﺑﺎﻻي ﭼﺎرﭘﺎ اﻧﺪازﻧﺪ‪ .‬ﺧﺮﺟﯿﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺮچ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺧﺮج‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﺮچ راه ﺷﺪن؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ اﺳﺖ از »در راه ﺳﻔﺮ ﻣﺮدن«‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭼﺎره‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ‪َ ،‬ر ‪ِ /‬ر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﺮ ﺧﺮ ﮐﻪ ﺑﺮاي رﻓﻊ ﭼﺸﻢ زﺧﻢ در ﻣﯿﺎن ﺑﺎﻏﻬﺎ ﺑﺎﻻي ﭼﻮﺑﯽ ﻧﺼﺐ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭼﺎل‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺮﻏﯽ اﺳﺖ ﺑﺰرگ از ﺟﻨﺲ ﻫﻮﺑﺮه و ﮔﻮﺷﺖ آن ﻟﺬﯾـﺬ‪ ،‬ﺧﺮد آﻧﺮا ﭼﺎل و ﺑﺰرگ آﻧﺮا ﺧﺮﭼﺎل ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( )از‬ ‫اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﻗﺴـﻤﯽ از ﻣﺮﻏﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﺒﻮدرﻧﮓ و ﺑﺰرگ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﺮﻏﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﺒﻮدﻓﺎم و ﺑﺰرگ و ﺑﯿﺸﺘﺮ در آب‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ و ﺑﺘﺎزي ﺣﺒﺎري ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﺮغ ﮔﻮﺷﺖ رﺑﺎﯾﺴﺖ ﮐﻪ آﻧﺮا ﺧﺎد ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ اوﺑﻬﯽ(‪ .‬ﻧﺎم ﻣﺮﻏﯽ اﺳﺖ ﺑﺰرگ ﺟﺜﻪ‬ ‫ﮐﻪ ﮔﻮﺷﺖ آن ﻟﺬﯾﺬ ﺑﻮده و آﻧﺮا ﺑﺒﺎز و ﺷﺎﻫﯿﻦ و اﻣﺜﺎل آن ﺷـﮑﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬ﺑﺘﺮﮐﯽ ﺗﻮﻗﺪري ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‬ ‫ﻣﺮﻏﯽ اﺳﺖ آﺑﯽ و ﮐﺒﻮدرﻧﮓ و ﺑﺰرگ ﮐﻪ ﺗﺮﮐﺎن وﻗﺪاق ﺧﻮاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ آﻧﺮا »ﺳﺮﺧﺎب« و »ﻣﯿﺶ ﻣﺮغ« ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ُﺣﺒﺎري‪َ .‬ﺟْﺮز‪) .‬زﻣﺨﺸـﺮي(‪ .‬ﭼﺮز‪ .‬ﭼﻐﻮك‪ .‬ﭼﮑﺎوك‪ .‬ﭼﻠﻮك‪ .‬ﭼﮕﺎو‪ .‬ﺳـﺮﺧﺎب‪ .‬ﻣﺎﻧﻮرك‪ .‬اﺑﻮاﻟﻤﻠﯿﺢ‪ .‬ﺷﻮار‪ .‬ﻗﺒﺮه‪) .‬از ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( ‪:‬‬ ‫ﺷﮑـﺎر ﺑـﺎز ﺧﺮﭼـﺎل و ﮐﻠﻨـﮓ اﺳﺖ‪.‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﻓﺰع از وي ﺳـﭙﺎﻫﻬﺎي ﻣﻠﻮك ﭼﻨـﺎن ﮐﺠـﺎ ﺑﻨﻮاﺣﯽ ﻋﻘـﺎب ﺑﺮ‪ ،‬ﺧﺮﭼﺎل‪ .‬؟ )ﻟﻐﺖ‬ ‫ﻓﺮس(‪ .‬ﺑﻪ اﻫﺘﻤـﺎم ﮐﻨـﺪ ﻫﺮ زﻣـﺎن ﻋﻘـﺎب ﻋﺘـﺎب ﺑﻌﻬـﺪ ﻣﻌـﺪﻟﺖ او ﮐﺒﻮﺗﺮ و ﺧﺮﭼـﺎل‪ .‬ﺷـﻤﺲ ﻓﺨﺮي‪ .‬ﻣﺮﻏﯽ اﺳﺖ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ُﺣﺒـﺎري‪ ،‬از آن‬ ‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ و در ﮐﻨـﺎر آﺑﻬﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﮔﺮم و ﻏﻠﯿﻆ و ﻣﻮﻟـﺪ ﺧﻮن ﺳﻮداوي و ﻣﺼـﻠﺤﺶ ﻣﻬّﺮا ﭘﺨﺘﻦ و ﺑﺎ دارﭼﯿﻨﯽ و آﺑﮑﺎﻣﻪ ﺑـﺪون روﻏﻨﻬﺎ‬ ‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﻤﻮدن‪) .‬ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ ||(‪ .‬ﮐﻮدن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮچ ﺧﺮچ‪.‬‬



‫]ِخ ِر ِخ ِر[ )ِا ﺻـﻮت( ﺣﮑـﺎﯾﺖ ﺻـﻮت ﺟﻮﯾـﺪن ﭼﯿﺰي ﺗﺮ و زﻓﺖ ﭼـﻮن ﺧﯿـﺎر و ﻣﺎﻧﻨـﺪ آن‪ .‬ﻧـﺎم آواز ﭼﯿﺰي ﭼﻐﺮ ﭼـﻮن ﺧﺮﺑﺰهء ﺧـﺎم و‬ ‫ﻧﺎرﺳﯿﺪه و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن زﯾﺮ دﻧﺪان‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭼﺮان‪.‬‬



‫]َخ َچ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺧﺮ را در ﺑﯿﺎﺑﺎن ﻣﯽ ﭼﺮاﻧـﺪ‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺗﯿﻤﺎرداﺷﺖ ﺧﺮ را از ﺟﻬﺖ ﭼﺮﯾـﺪن در ﻋﻬﺪه دارد‪ .‬ﺧﺮﺑﻨﺪه||‪.‬‬ ‫ﮐﻨﺎﯾﺖ از آدم ﺑﯽ ﺳﻮاد و ﺑﯽ ﻣﻌﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭼﺮاﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ َچ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺮﭼﺮان‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭼﺮاﻧﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﺮاﻧﺪن ﺧﺮ‪.‬‬ ‫]َخ َچ َ‬ ‫ﺧﺮﭼﺴﻨﻪ‪.‬‬



‫س َن ‪ِ /‬ن[ )ِا( ﺗﺴﻨﻪ ﮔﻮﮔﺎل‪ .‬ﺗﺴﯿﻨﻪ ﮔﻮﮔﺎل‪ .‬ﺧﺒﺰدوك‪ .‬ﻓﺎﺳﯿﻪ‪ .‬ﺧﺎﻟﻪ ﺳﻮﺳﮑﻪ‪ .‬ﺳﻮﺳﮏ ﺳﯿﺎه‪ .‬ﺧﺎﻟﻪ ﭼﺴﻮﻧﻪ‪ .‬ﺣﺸﺮهء ﺳﯿﺎه ﺑﻪ اﻧﺪازهء‬ ‫]َخ ُچ ُ‬ ‫ﻣﻐﺰ ﺑﺎدام ﮐﻪ ﭼﻮن دﺳﺖ ﺑﺪو ﺑﺮﻧﺪ ﺑﻮﯾﯽ ﮐﺮﯾﻪ از وي ﺑﺮﺧﯿﺰد‪ .‬ﺣﯿﻮاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺗِﺲ دﻫﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭼﮏ‪.‬‬



‫]ِخ َچ[ )ِا( ِﺧﺮﭼﻪ‪ .‬ﮐـﺎﻟﻪ‪ .‬ﮐﺎﻟـﮏ‪ .‬ﺳﺒﺰ‪ .‬ﺳـﻔﭽﻪ‪ .‬ﮐﻤﺒﺰه‪ .‬ﮐﻤﺒﯿﺰه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻣﯿﻮه اي اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺑﻮﺗﻪ ﺑﻌﻤﻞ ﻣﯽ آﯾـﺪ ﭼﻮن‬ ‫ﻫﻨﺪواﻧﻪ و ﺧﺮﺑﺰه‪.‬‬ ‫ﺧﺮچ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﭼﯿﺰي‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮﭼﮑﻮك‪.‬‬



‫]َخ َچ[ )ِا( دﺳـﺘﻨﺒﻮ‪ .‬ﺷـﻤﺎﻣﻪ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮردن آن ﺷـﯿﺮ زﻧﺎن اﻓﺰاﯾﺪ و ﭼﻮن از ﭼﮑﻮك ﮐﻪ ﻧﺎم ﮔﯿﺎﻫﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﺑﺰرﮔـﺘﺮ اﺳﺖ او را ﺑـﺪﯾﻦ ﻧـﺎم ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و آﻧﺮا ﺧﺮوك ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﭼﮑﻮك ﺧﺮﻓﻪ اﺳﺖ‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﮔﯿـﺎﻫﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺮوك ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ و زﻧﺎن ﺟﻬﺖ زﯾﺎد ﺷﺪن ﺷـﯿﺮ ﺧﻮرﻧﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺷﯿﺮزا‪ .‬ﻣﺴﺘﻌﺠﻞ‪ .‬ﺑﻮزﯾﺪان‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺳﺘﻨﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺧﺮﺑﺰهء ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺑﻐـﺎﯾﺖ ﺧﻮش ﺧﻂ و ﺧﺎل و اﻟﻮان و ﺧﻮﺷـﺒﻮي و ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺮا زﻧﺎن ﺑﺠﻬﺖ زﯾﺎده‬ ‫ﺷﺪن ﺷﯿﺮ ﺧﻮرﻧﺪ و آﻧﺮا ﺧﺮوك ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺧﺮﭼﻠﻮك‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﭼﻠﻮك ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭼﻠﻮك‪.‬‬



‫]َخ َچ[ )ِا( ﺧﺮوك اﺳﺖ و آن ﮔﯿﺎﻫﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ زﻧﺎن ﺑﺠﻬﺖ زﯾﺎده ﺷﺪن ﺷﯿﺮ ﺧﻮرﻧﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭼﻨﮓ‪.‬‬



‫]َخ َچ[ )ِا ﻣﺮﮐـﺐ( ﺟـﺎﻧﻮرﯾﺴﺖ ﻣﻌﺮوف ﮐـﻪ دﺳﺖ و ﭘـﺎي ﺑﺰرگ و ﻧـﺎﻫﻤﻮار دارد و ﺑﻌﺮﺑﯽ ﺳـﺮﻃﺎن ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺑﺰرگ‬ ‫ﭼﻨﮕـﺎل ﮐﻪ ﻧـﺎم ﻋﺮﺑﯽ او ﺳـﺮﻃﺎن اﺳﺖ‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﭘﯿﭽـﺎ‪ .‬ﭼﻨﮕـﺎر‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﭘﻨﺠﭙﺎﯾﻪ‪) .‬از ﻏﯿﺎث‬ ‫اﻟﻠﻐـﺎت(‪ .‬ﭘﻨﺠﭙﺎﯾـﮏ‪ .‬ﺧﺮﭼﻨـﮓ از ﻧﻈﺮ ﺟﺎﻧﻮرﺷـﻨﺎﺳﺎن‪ :‬ﺧﺮﭼﻨـﮓ ﮐﻪ ﻧـﺎم دﺳـﺘﻪ اي از ﺟـﺎﻧﻮران »ﺳـﺨﺖ ﭘـﻮﺳﺖ«)‪ (1‬اﺳﺖ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑﻨـﻮع‬ ‫»ﺗﻨﻬﺎﮔﺮد«)‪ (2‬آن ﯾﺎ ﮔﺮوه ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻮع اﻃﻼق ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺧﺮﭼﻨﮕﻬﺎ ﮐﻪ ﺑﺰﯾﺴﺖ در آب ﺑﯿﺶ از ﺧﺸـﮑﯽ ﻋﻼﻗﻪ دارﻧﺪ اﻏﻠﺐ در ﺳﻮاﺣﻞ‬ ‫درﯾﺎﻫﺎ زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻌﻀـﯽ از اﻧﻮاع آﻧﻬﺎ ﺑﺠﺰاﯾﺮ دوردﺳﺖ ﻣﯽ روﻧﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ دﯾﮕﺮ در داﺧﻞ آﺑﻬﺎي ﺗﺎزه اﻗﺎﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‬ ‫وﻟﯽ اﻏﻠﺐ آﻧﻬـﺎ در ﺳﻮاﺣـﻞ درﯾـﺎ ﮐﻨﺎر آﺑﻬﺎي ﺷﻮر ﮐﻢ ﻋﻤﻖ ﻣﯽ زﯾﻨـﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ از آﻧﻬﺎ دﯾـﺪه ﺷـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺮأت را ﺑﺠﺎﯾﯽ‬ ‫رﺳﺎﻧـﺪه اﻧـﺪ ﮐﻪ دل ﺑـﺪرﯾﺎ زده و ﺗـﺎ وﺳـﻂ آﺑﻬـﺎي درﯾﺎﻫـﺎ ﭘﯿﺶ رﻓﺘﻪ اﻧـﺪ‪ .‬ﺷـﮑﻞ ﻇـﺎﻫﺮي ﺧﺮﭼﻨـﮓ‪ :‬ﺷـﮑﻞ ﺧﺮﭼﻨﮓ ﻣﻌﻤﻮًﻻ ﻣﺜﻠﺜﯽ ﯾﺎ‬ ‫ﺑﯿﻀﻮﯾﺴﺖ و ﺷـﮑﻢ آن ﮐﻪ ﺷﺒﯿﻪ دﻧﺒﺎﻟﻪ اي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ در زﯾﺮ ﺑﺪن ﺣﯿﻮان ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﺧﺮﭼﻨﮓ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻏﻠﺐ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﭘﻮﺳﺘﻪ دار ﺑﺮوي ﺧﻮد‬ ‫زره ﺷﺎﺧﯽ دارد و اﯾﻦ زره در اوﻗﺎت ﻣﻌﯿﻨﯽ ﻣﯽ اﻓﺘـﺪ و دوﺑﺎره ﺑﯿﺮون ﻣﯽ آﯾﺪ ﭼﻪ اﮔﺮ ﯾﮏ زره ﻫﻤﻮاره ﺑﺮوي ﭘﻮﺳﺖ ﺣﯿﻮان ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‬ ‫ﭘﺲ از ﭼﻨـﺪي آﻧﭽﻨﺎن ﻣﺤﮑﻢ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ دﯾﮕﺮ رﺷﺪ ﺣﯿﻮان اﻣﮑﺎن ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﺸﻢ ﺧﺮﭼﻨﮓ در ﺑﺪن آن ﻗﺮار دارد و ﻗﺎدر اﺳـﺖ‬ ‫ﺑﻬﻤﻪء ﺟﻬـﺎت ﺑﮕﺮدد و ﺣﺘﯽ در ﭼﺸﻢ ﮐـﺎﺳﻪ ﻓﺮورود‪ .‬ﺧﺮﭼﻨـﮓ را ﯾـﮏ ﺟﻔﺖ ﭼﻨﮕـﻞ ﺑﺰرگ اﺳﺖ و ﭼﻮن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﺎرﻫـﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ‬ ‫ﭼﻨﮕﻞ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫـﺪ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﺟﺎﻧﻮران ﺑﺎ دﺳـﺘﻬﺎي ﺧﻮد اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﻨـﺪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ اﯾﻦ ﭼﻨﮕﻞ ﻫﺎ را ﺑﺎزوان ﺧﺮﭼﻨﮓ‬ ‫ﺑـﺪاﻧﯿﻢ ﺗـﺎ ﭘﺎﻫـﺎي او‪ .‬ﻫﺮ ﺧﺮﭼﻨـﮓ ﺑـﺎ ﭼﻨﮕﻞ ﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﺸـﮑﺎر ﻣﯽ ﭘﺮدازد و ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎ آن ﺑﺼﻮرت دﺷـﻤﻦ ﭼﻨﮓ ﻣﯽ زﻧـﺪ و ﺟﺎي اﯾﻦ‬ ‫ﺳﻼح در ﻧﺎﺣﯿﻪء ﺳﺮ ﺟﺎﻧﻮر اﺳﺖ‪ .‬در وراء ﭼﻨﮕﻠﻬﺎ ﭼﻬﺎر ﺟﻔﺖ ﭘﺎ ﺑﺮاي راه رﻓﺘﻦ وﺟﻮد دارد و اﯾﻦ ﭘﺎﻫﺎ ﭼﻨﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ در ﻻي ﺳﻨﮕﯽ‬ ‫ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ﯾﺎ در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺟﺎﻧﻮري ﺑﭽﻨﮓ دﺷـﻤﻦ ﺑﯿﻔﺘـﺪ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ ﺣﯿﻮان آن ﭘﺎ را رﻫﺎ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ و ﺧﻮد را از ﻣﺨﻤﺼﻪ ﻧﺠﺎت ﻣﯽ دﻫﺪ و‬ ‫ﭘﺎي دﯾﮕﺮ ﺑﺮ ﺟﺎي ﭘﺎي از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ دوﺑﺎره ﺧﻮاﻫـﺪ روﯾﯿـﺪ‪ .‬در ﺑﻌﻀـﯽ از اﻧﻮاع ﺧﺮﭼﻨﮓ دﯾـﺪه ﺷﺪه ﮐﻪ ﯾﮏ ﺟﻔﺖ ﭘﺎ ﯾﺎ ﻫﻤﻪء ﭘﺎﯾﻬﺎي‬ ‫ﺣﯿﻮان در آب ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷـﮑﻞ داده و ﺑﺼﻮرت وﺳـﯿﻠﻪ اي ﺑﺮاي ﺷﻨﺎ ﮐﺮدن درآﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺪازهء ﭼﻨﮕﺎل ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﺧﺮﭼﻨﮓ ﻫﺎ ‪1‬اﯾﻨﭻ و‬ ‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﻧﻮع ﻋﻈﯿﻢ اﻟﺠﺜﻪء ژاﭘﻮﻧﯽ اﺳﺖ و در ﺑﯿﻦ ﻧﻮع اﺧﯿﺮ اﻧﻮاﻋﯽ دﯾـﺪه ﺷـﺪه اﻧـﺪ ﮐﻪ ﻃﻮل ﭼﻨﮕﻠﻬﺎي آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﯾﺎزده ﭘﺎ ﻣﯽ رﺳﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭼﻨﮓ رﻧﮓ ﺛﺎﺑﺘﯽ ﻧـﺪارد و ﺑﺮﻧﮕﻬﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ازﺟﻤﻠﻪ ﺳـﻔﯿﺪ و ﺳـﯿﺎه دﯾـﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻐﺬﯾﻪ و ﺗﮑﺜﯿﺮ ﺧﺮﭼﻨﮓ‪ :‬ﺧﺮﭼﻨﮓ ازﺟﻤﻠﻪ‬ ‫ﺟﺎﻧﻮراﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﻣﯽ ﺧﻮرد و ﺑﯿﮏ ﻧﻮع ﺧﻮردﻧﯽ ﻋﺎدت ﻧﺪارد‪ .‬ﻧﻮع ﻣﺎدهء آن ﺻﺪﻫﺎ ﺗﺨﻢ در زﯾﺮ ﺷﮑﻢ ﺧﻮد دارد و ﻫﻤﻮاره‬ ‫در ﮐﻨﺎر آﺑﻬﺎ ﺗﺨﻢ ﮔـﺬاري ﻣﯿﮑﻨﺪ و اﯾﻦ ﻧﻮع ﺗﺨﻢ ﮔﺬاري ﺑﺮاي ﻫﻤﻪء ﺧﺮﭼﻨﮓ ﻫﺎ ﺣﺘﯽ ﻧﻮع ﺑﺮي آن ﻋﻤﻮﻣﯿﺖ دارد ﭼﻪ ﺧﺮﭼﻨﮓ ﻫﺎي‬ ‫ﺑّﺮي ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺗﺨﻢ ﮔﺬاري ﻫﻤﻮاره راه آﺑﻬﺎ را در ﭘﯿﺶ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ و در آﻧﺠﺎ ﺗﺨﻢ ﻣﯽ رﯾﺰﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﭽﻪ ﺧﺮﭼﻨﮕﻬﺎ از ﺗﺨﻢ ﺑﯿﺮون‬ ‫ﻣﯽ آﯾﻨﺪ ﺑﺼﻮرت »ﻻرو« و ﺷـﮑﻞ ﮐﺎﻣًﻼ ﻧﺎﻣﺘﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﺧﺮﭼﻨﮓ اﻧﺪ‪ .‬ﺧﺮﭼﻨﮕﻬﺎ در ﺳﻄﺢ آﺑﻬﺎ ﺗﺎ ﻣﺪﺗﻬﺎ ﺷﻨﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻌﺒﺎرت دﯾﮕﺮ اواﯾﻞ‬ ‫ﻋﻤﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ اﯾﻦ زﻧـﺪﮔﯽ آﺑﺰﯾﺴﺘﯽ ﻣﯽ ﮔﺬراﻧﻨﺪ‪ .‬اﻏﻠﺐ ﺧﺮﭼﻨﮕﻬﺎ ﺑﺮاي ﺧﻮردن ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﺪ و در اﺗﺎزوﻧﯽ ﺧﺮﭼﻨﮕﻬﺎي آﺑﯽ رﻧﮕﯽ در‬ ‫ﮐﻨـﺎر اﻗﯿـﺎﻧﻮس اﻃﻠﺲ و ﺧﻠﯿـﺞ ﻣﮑﺰﯾـﮏ ﯾـﺎﻓﺖ ﻣﯿﺸـﻮد ﮐﻪ ﺑﻬـﺘﺮﯾﻦ ﻧﻮع ﺧﺮﭼﻨـﮓ ﺧﻮردﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬دوﻟﺘﻬـﺎ ﺑـﺎ ﻓﺮوش اﻧﻮاع ﺧﺮﭼﻨﮕﻬـﺎي‬ ‫ﺧﻮردﻧﯽ ﺑﺴﯿﺎر از ﺗﺠﺎرت ﺧﺮﭼﻨﮓ ﻧﻔﻊ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ ‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺮﭼﻨﮓ را ﻧﯿﺴﺖ ﭘّﺮ ﻋﻘﺎب ﻧﭙّﺮد ﻋﻘﺎب از ﺑﺮ آﻓﺘﺎب‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﮐﮋدم وش و‬ ‫ﺧﺮﭼﻨﮓ ﮐﺮدار ﮔﻮزن ﺷـﯿﺮﭼﻬﺮ و ﮔﺎوﭘﯿﮑﺮ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ز ﮔﺎو و ﮐﮋدم و ﺧﺮﭼﻨﮓ و ﻣﺎﻫﯽ ﻧﯿﺎﯾﺪ ﮐﺎر ﮐﺮدن زﯾﻦ ﻧﮑﻮﺗﺮ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭼﻨـﮓ او را از دور ﺑﺪﯾـﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﻧﯿﺮوده ﺗﺴﺖ ﻧـﺎف ﺧﺮﭼﻨـﮓ ﻋﺸـﺮﺗﮕﻪ ﺗﻮ دﻫـﺎن ﺿـﯿﻐﻢ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻫﻤﭽﻮ ﺧﺮﭼﻨـﮓ ﻃﺎﻟﻊ‬ ‫ﺧﻮﯾﺸﻢ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ راه ﺑـﺎزﭘﺲ ﺳﭙﺮم‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬در ﭼﺸـﻤﻪء ﺷـﺮع ﮐـﺞ روم ﭼﻮن ﺧﺮﭼﻨﮓ در ﺑﯿﺸﻪء دﯾﻦ ﭼﻮ روﺑﻬﻢ ﭘﺮﻧﯿﺮﻧﮓ ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ وﻋﻆ‬ ‫ﻫﻤﭽﻮ در ﮐﻮه ﭘﻠﻨـﮓ در دﻟﻖ ﮐﺒﻮد ﻫﻤﭽﻮ در ﻧﯿـﻞ ﻧﻬﻨـﮓ‪ .‬ﺷـﺮف اﻟـﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﯾﺰدي‪ .‬ﻫﻤﻪ در ﭘﯿﺶ ﺳـﺮ ﻓﮑﻨـﺪه ﭼﻮ ﭼﻨـﮓ ﻫﻤﻪ واﭘﺲ‬ ‫دوﯾـﺪه ﭼﻮن ﺧﺮﭼﻨـﮓ‪ .‬؟ ‪-‬اﻣﺜـﺎل‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺮﭼﻨـﮓ ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﭼﺮا ﻋﻘﺐ ﻋﻘﺐ ﻣﯿﺮوي ﮔﻔﺖ ﺟﻮاﻧﯽ اﺳﺖ و ﻫﺰار ﭼﻢ و ﺧﻢ؛ ﻣﺜـﻞ اﺳﺖ ﺑﺮاي‬ ‫ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻨـﺎﺳﺐ ﺟﻮاﻧﯽ ﮐﺮدن ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ و ﺟﻮاﻧﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ - .‬ﺧﺮﭼﻨـﮓ درﯾﺎﯾﯽ؛ ﺳـﺮﻃﺎن ﺑﺤﺮي‪- .‬ﻣﺜﻞ ﺧﺮﭼﻨﮓ ﻗﻮرﺑﺎﻏﻪ؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ اي‬ ‫اﺳﺖ از ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺪي ﺧﻄﯽ وﻻﯾﻘﺮء ﺑﻮدن آن ||‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺑﺮوج دوازده ﮔﺎﻧﻪء ﻓﻠﮏ ﮐﻪ ﺑﺮج ﭼﻬﺎرم و ﺧﺎﻧﻪء ﻣﺎه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫در آﺳـﻤﺎن ﺑﺮﺟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺼﻮرت ﺳـﺮﻃﺎن ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﺑﺮج ﺳـﺮﻃﺎن ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﺑﺮج ﺟﻮزاء و اﺳـﺪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺑﺮج ﺳﺮﻃﺎن ﺷﻮد ‪ :‬ﯾﮏ رخ ﺗﻮ ﻣﺎه و آن دﮔﺮ رخ زﻫﺮه زﻫﺮه ﺑﻌﻘﺮب ﻧﻬﻔﺘﻪ ﻣﺎه ﺑﺨﺮﭼﻨﮓ‪ .‬اﺑﻮﻃﺎﻫﺮ )از ﻟﻐﺖ ﻓﺮس(‪ .‬ﭼﻮ‬ ‫ﺑﺮزد ز ﺧﺮﭼﻨـﮓ ﺗﯿﻎ آﻓﺘـﺎب ﺑﻔﺮﺳﻮد زﻧـﮓ و ﺑﭙـﺎﻟﻮد ﺧﻮاب‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺑﺮزد ﺳـﺮ از ﺑﺮج ﺧﺮﭼﻨـﮓ ﻫﻮر ﺟﻬـﺎن ﭘﺮ ﺷـﺪ از ﭼﻨﮓ و‬ ‫آﻫﻨﮓ و ﺷﻮر‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺑﺮزد ﺳـﺮ از ﺑﺮج ﺧﺮﭼﻨﮓ ﺷـﯿﺪ ﺟﻬﺎن ﮔﺸﺖ ﭼﻮن روي روﻣﯽ ﺳﭙﯿﺪ‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺳـﺮاي دوﻟﺖ او ﺑﺎد دار‬ ‫ﻣﻠـﮏ زﻣﯿـﻦ ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ ﺧـﺎﻧﻪء ﻣـﺎ ﻫﺴـﺖ ﺑﺮ ﻓﻠـﮏ ﺧﺮﭼﻨـﮓ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑﺴــﯽ ﻧﻤﺎﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺷـﺎه ﺟﻬـﺎن ﺑﺮادر او ﺳـﺮ ﻋﻼـﻣﺖ او ﺑﮕﺬراﻧـﺪ از‬ ‫ﺧﺮﭼﻨﮓ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻋﺎﻟﻤﯽ را ﺑﻬﻢ آورد و ﺳﻮي ﺟﻨﮓ آﻣﺪ ﺑﺮﮐﺸﯿﺪه ﺳﺮ راﯾﺎت ﺑﺒﺮج ﺧﺮﭼﻨﮓ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻧﻬﺎد ﺑﺰرگ و ﻧﻮاي ﭼﮑﺎو ز اﯾﻮان‬ ‫ﺑﺮآﻣـﺪ ﺑﺨﺮﭼﻨـﮓ ﮔﺎو‪ .‬؟ )از ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﺪي ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ(‪ .‬ﻋﻘﯿﻘﯿﻦ ﺷـﺪ از ﺧﻮن ﺑﻔﺮﺳـﻨﮓ ﺳـﻨﮓ ﻓﺮورﯾﺨﺖ از ﭼﺮخ ﺧﺮﭼﻨﮓ‬ ‫ﭼﻨـﮓ‪) .‬ﮔﺮﺷـﺎﺳﺐ ﻧـﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺑﻮدي آن روز ﺑﮑﺮدار ﭼﻮ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﺑﻪ ﺛﻮر ﻫﺴﺘﯽ اﻣﺮوز ﺑﻤﻘـﺪار ﭼﻮ ﻣﻪ در ﺧﺮﭼﻨـﮓ‪ .‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﻣﻬﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬ ‫زرﯾﻦ ﺻـﺪف ﺧﺮﭼﻨـﮓ را ﯾـﺎر آﻣـﺪه ﺧﺮﭼﻨـﮓ ﻧﺎﭘﺮواز ﺗﻒ ﭘﺮواﻧﻪء ﻧﺎر آﻣـﺪه‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮐﺠﺎﺳﺖ رﮐﻦ ﺑﺴﺎط ﺧـﺪاﯾﮕﺎن ﺗﺎ ﻣﻦ ﺑﺮم ﭼﻮ‬ ‫ﺷﻌﺮي ارﮐـﺎن ﺷـﻌﺮ ﺑﺮ ﺧﺮﭼﻨـﮓ‪ .‬ﻇﻬﯿﺮ ﻓﺎرﯾـﺎﺑﯽ‪ .‬ﺧﺮﭼﻨـﮓ ﺑﭽﻨﮕـﻞ ذراﻋﯽ اﻧـﺪاﺧﺘﻪ ﻧﺎﺧﻦ ﺳـﺒﺎﻋﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ز ﺛﻮرش زﻫﺮه وز ﺧﺮﭼﻨﮓ‬ ‫ﺑﺮﺟﯿﺲ ﺳـﻌﺎدت داده از ﺗﺜﻠﯿﺚ و ﺗﺴﺪﯾﺲ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺧﺮﭼﻨﮓ ﻓﻠﮏ؛ ﺑﺮج ﺳﺮﻃﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﯾﮏ ﻗﺴﻢ ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﯾﮏ ﻧﻮع ﺑﯿﻤﺎري ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﯽ اﺳﺖ)‪ (3‬ﮐﻪ ﺑﻨﺰد ﻗﺪﻣﺎ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري در ﺑﺪن ﭼﻮ ﺧﺮﭼﻨﮓ ﭘﻨﺠﻪ ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻪ و ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ ﻋﻼج‬ ‫ﻗﻄﻌﯽ آن ﺑـﺪﺳﺖ ﻧﯿﺎﻣـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬رﺟـﻮع ﺑـﻪ ﺳـﺮﻃﺎن )ﻣﺮض( ﺷـﻮد‪ - .‬ﺧﺮﭼﻨـﮓ در ﻣﻐﺰ داﺷـﺘﻦ؛ دﯾـﻮاﻧﻪ ﺑـﻮدن ‪ :‬ﺧﯿـﺎﻟﺶ ﺧﺮف ﮐﺮد و‬ ‫ﮐﺎﻟﯿﻮرﻧﮓ ﺑﻤﻐﺰش ﻓﺮوﺑﺮد ﺧﺮﭼﻨﮓ ﭼﻨﮓ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬وز آﻧﺠﺎ ﺷﺪم ﺑﺮ ره ﻣﻮﻟﺘﺎن ﻧﺸﯿﻨﻢ اﺑﻮاﻟﻔﺘﺢ ﮔﯿﺘﯽ ﺳﺘﺎن ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﺎه ﻣﺤﻤﻮد‬ ‫در ﺟﻨـﮓ ﺑـﻮد ﺑﻤﻐﺰ اﻧـﺪرش ﻧﯿﺰ ﺧﺮﭼﻨـﮓ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﻀـﺮت ادﯾﺐ )از اﻣﺜـﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨـﺪا(‪Crustacea. (2) - Hermit - (1) .‬‬ ‫‪.crab. (3) - Cancer‬‬ ‫ﺧﺮﭼﻮب‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( آن ﭼﻮب ﮐﻮﭼﮏ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﻮﺳﺖ ﮐﺎﺳﻪء رﺑﺎب ﻧﻬﻨﺪ و ﺗﺎرﻫﺎ ﺑﺮ آن ﮐﺸﻨﺪ‪) .‬از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )از آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭼﻮل‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻔﺎرس‪ :‬ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﺳﻪ ﻓﺮﺳﻨﮕﯽ ﮐﻤﺘﺮ ﻣﺸﺮق ﺷﯿﺮاز‪) .‬از ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭼﻪ‪.‬‬



‫]َخ َچ ‪ِ /‬چ[ )ِا( ﺣﺎﺷـﯿﻪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻣﺨﺎرﺟﯽ ﮐﻪ در ادﻋﺎي ﭼﯿﺰي ﺧﺮج ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء )||(‪ِ .‬ا ﻣﺼـﻐﺮ( ﺧﺮ ﮐﻮﭼﮏ‪.‬‬ ‫ﮐﺮه ﺧﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﻮﻟﻒ ||(‪ .‬ﺑﮑﻮدﮐﯽ ﮐﻪ ﻧﺎداﻧﯽ و ﺑﯽ رﺳـﻤﯽ ﺧﻮد را ﺳﺒﺐ ﮐﻮدﮐﯽ ﺧﻮد ﮔﻮﯾﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺗﺖ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬ﺗﻮ دﯾﮕﺮ‬ ‫ﺣﺎﻻ ﺑﭽﻪ ﻧﯿﺴﺘﯽ ﺧﺮﭼﻪ اي«‪ ،‬و ﻣﻘﺼﻮد از ﺧﺮﭼﻪ ﺑﺰرگ و ﺑﺤﺪ ﺑﻠﻮغ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 741‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺮﭼﻪ‪.‬‬



‫]ِخ َچ ‪ِ /‬چ[ )ِا( ﮐﺎﻟﮏ‪ .‬ﺳﻔﭻ‪ .‬ﺳﻔﭽﻪ‪ .‬ﮐﻨﺒﺰه‪ .‬ﮐﻨﯿﺰه‪ .‬ﮐﻤﺒﺰه‪ .‬ﺧﺮﺑﺰهء ﮐﻮﭼﮏ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭼﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺧﺮﺟﯽ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭼﯽ ﺧﺒﺮ‪.‬‬



‫]َخ َخ َب[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺑﻨﻘـﻞ ﻫﺮ ﺷـﻨﯿﺪه و دﯾـﺪه ﺣﺮﯾﺺ اﺳﺖ ﺑﯽ ﻗﺼـﺪ ﺳﻮﺋﯽ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻋـﺎدت ﺑـﺒﺮدن ﺧﺒﺮﻫـﺎ از ﺟـﺎﯾﯽ ﺑﺠـﺎﯾﯽ دارد‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﺮﭼﯽ ﺧﺒﺮ در ده ﭼﻪ ﺧﺒﺮ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭼﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ( ﺧﺮﺟﯿﺪن‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج ‪ 1‬ورق ‪) (375‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭼﯿﮏ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺻـﺤﺮاي وﺳـﯿﻊ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷـﻌﻮري(‪ .‬ﮐﻠﻤﻪء دﯾﮕﺮ در ﺧﺮﺟﯿﮏ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬اي ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﻗﺤﺒﮕﺎن ﮔﯿﺘﯽ ﺳـﺮﺟﯿﮏ‬ ‫ﮐﻮن ﺗﻮ ﻓﺮاﺧﺘﺮ ز ﺳﯿﺼﺪ ﺧﺮﭼﯿﮏ‪.‬ﻓﺮاﻻوي‪.‬‬ ‫ﺧﺮﭼﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫]َخ َن ‪ِ /‬ن[ )ِا( ﺷﺎﻧﻪء ﻣﺮغ‪ .‬ﺗﺎج ﻣﺮغ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺗﺎج ﺧﺮوس و اﻣﺜﺎل آن‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺣﻤﺎل‪.‬‬



‫]َخ َﺣْﻢ ﻣـﺎ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﻓﻘـﻂ ﺑﺎرﻫـﺎي ﺳـﺨﺖ و ﮐﺎرﻫـﺎي دﺷﻮار ﻣﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ اﻧﺠـﺎم دﻫـﺪ ﺑـﺪون آﻧﮑﻪ ﮐﺎرﻫﺎي ﺳـﺨﺖ را ﺑﺎ ﻓﮑﺮ‬ ‫ﺑﮑﺎرﻫﺎي آﺳﺎن ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ اﺗﻤﺎم رﺳﺎﻧﺪ )||‪ِ .‬ا ﻣﺮﮐﺐ( در اﺻﻄﻼح ﺑﻨﺎﯾﺎن و ﻣﻌﻤﺎرﻫﺎ ﺗﯿﺮ ﺑﺰرگ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎر ﺳﺎﯾﺮ ﺗﯿﺮﻫﺎ ﺑﺮ او اﻓﺘﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺣﻤﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫]َخ َﺣْﻢ ﻣﺎ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ از ﮐﺎر ﺳﺨﺖ و رﻧﺞ آور اﻧﺠﺎم دادن ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺣﻤﺎﻟﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺎرﻫﺎي ﺳﺨﺖ اﻧﺠﺎم دادن‪ .‬ﻋﻤﻞ دﺷﻮار و رﻧﺞ آور اﻧﺠﺎم دادن‪.‬‬ ‫]َخ َﺣْﻢ ﻣﺎ َ‬ ‫ﺧﺮﺧﺎر‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( آب روان‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺎر‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻇﺎﻫﺮًا ﻧﺎم ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫﺎن ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺑﺰﻣﺎن ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺎدﻫﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎﺑﻪ ﮐﺘﯿﺒﻪ ﻫﺎي آﺳﻮري‪ :‬ﺷـﻠﻢ ﻧﺼـﺮ دوم در ‪ 844‬ق ‪ .‬م‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻤﺮي ﮐﻪ ﺣﺎﻻـ ﻣﻌﺮوف ﺑﮑﺮدﺳـﺘﺎن اﺳﺖ داﺧـﻞ ﺷـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺻـﻔﺤﻪ از ﻣـﺪت ﻫـﺎ ﻗﺒـﻞ در ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ ﺑـﺎﺑﻠﯽ ﻫﺎ ﺑﻮد و اﻣﯿﺮ آن ﻣﺮدوك‬ ‫ﻣﻮدﻣﯿﮏ ﻧﺎم داﺷﺖ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ آﺳﻮرﯾﻬﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪﻧﺪ او ﻓﺮار ﮐﺮد و ﺧﺰاﻧﻪ و اﻣﻮاﻟﺶ ﺟﺰو ﻏﻨﺎﺋﻢ ﻓﺎﺗﺤﯿﻦ ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﺷـﻠﻢ ﻧﺼـﺮ ﯾﺎﻧﺰو‬ ‫ﻧﺎﻣﯽ را از ﮐﺎﺳـﯿﻬﺎ ﺑﻪ اﻣﺎرت اﯾﻦ ﺻـﻔﺤﻪ ﻣﻌﯿﻦ ﮐﺮد وﻟﯽ ﭼﻮن ﯾﺎﻧﺰو ﯾﺎﻏﯽ ﺷﺪ ﺷـﻠﻢ ﻧﺼـﺮ در ﺳﺎل ‪ 838‬ق ‪ .‬م‪ .‬ﺑﺎز ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻـﻔﺤﻪ ﻟﺸﮑﺮ‬ ‫ﮐﺸـﯿﺪه ﺷﻮرﺷﯿﻬﺎ را ﺑﺠﻨﮕﻞ راﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺼﻔﺤﻪء ﻫﻤﺠﻮار ﮐﻪ »ﭘﺎرﺳﻮا« ﯾﺎ »ﭘﺎرﺳﻮاش« ﻧﺎم داﺷﺖ رﻓﺖ و ‪ 28‬اﻣﯿﺮ ﯾﺎ ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﺤﻞ را اﺳﯿﺮ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﻌـﺪ او ﺑﻤﻤﻠﮑﺖ آﻣـﺎداي و ﺧﺮﺧـﺎر درآﻣـﺪ )ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ ﮐﻪ ﻣﺤـﻞ آﺧﺮي ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫﺎن اﻣﺮوزي ﺑﻮده( و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﯾﺎﻧﺰو را دﺳـﺘﮕﯿﺮ‬ ‫ﮐﺮده ﺑﻪ آﺳﻮر ﺑﺮد‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ﭘﯿﺮﻧﯿﺎ ج ‪ 1‬ص ‪.(169‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺎري‪.‬‬



‫]َخ[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤـﻞ ﺧﺎرﯾـﺪن ﺧﺮ ﺧﺮ دﯾﮕﺮي را ﺑﺎ ﭘﻮزه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺧﺎرﯾـﺪن ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﭼﻮن ﺧﺎرﯾـﺪن‬ ‫ﺧﺮان ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺑﺎ ﭘﻮزه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺑﻤﺰاح ﻣﻼﻋﺒﻪ را ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺎش‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻇﺎﻫﺮًا ﺑﻤﻌﻨﯽ ﮔﻔﺘﮕﻮﺳﺖ ‪ :‬ﮔﻔﺖ ﻫﺮ ﺷﺶ را ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ اي دو ﺧﺼﻢ ﻣﻦ ﺷﻮم آزاد ﺑﯽ ﺧﺮﺧﺎش و وﺻﻢ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﺧﺪا‪ .‬ﺣﺸـﺮه اي اﺳﺖ ﺧﺮد ﺑﺮﻧﮓ ﺧﺎك و ﺑﺴﯿﺎرﭘﺎي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺣﻤﺎراﻻرض‪ .‬ﺣﻤﺎراﻟﺒﯿﺖ‪ .‬ﺣﻤﺎرﻗﺒﺎن‪.‬‬ ‫ﻫﺪﺑﮥ‪ .‬ﻋﯿﺮﻗﺒﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﻗﺮاي ﻗﻮﻣﺲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]َخ َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( اﺻﻄﺒﻞ ﺧﺮان ||‪ .‬ﻗﻔﺺ ﻣﺮﻏﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮﺧﺎن ﮐﻪ ﻗﺮﯾﻪ اي از ﻗﺮاء ﻗﻮﻣﺲ اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺎوﻧﺪ‪.‬‬



‫]َخ َو[ )ِا( ﻣﺎﻟﮏ و ﺻﺎﺣﺐ‪ ،‬وﻟﯽ در ﺗﺤﻘﯿﺮ و ذم اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺠﯿﻮن‪.‬‬



‫]ُخ ُخ ﺟﯽ َو[ )ِا( ﺑﻠﻐﺖ ﺳـﺮﯾﺎﻧﯽ ﮐﺎﺑﻮس و ﻋﺒـﺪاﻟﺠﻨﻪ را ﮔﻮﯾﻨﺪ و آن ﮔﺮاﻧﯽ و ﺳـﻨﮕﯿﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در ﺧﻮاب ﺑﺮ ﻣﺮدم اﻓﺘﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‬ ‫)آﻧﻨﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﻓﺮﻧﺠﮏ وارﺷﺎن ﺑﮕﺮﻓﺘﻪ آن دﯾﻮ ﮐﻪ ﺳﺮﯾﺎﻧﯿﺴﺖ ﻧﺎﻣﺶ ﺧﺮﺧﺠﯿﻮن‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺪا‪.‬‬



‫]َخ ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺮ‪ .‬ﺧﺮﺑﺎن ‪ :‬ﺑﺮ دوش ﺧﺮ دو ﻟﻨﮕﻪ ﺑﻮد ﮔﺮز ﺧﺮﺧـﺪا ﺑﺮ دوش ﻣﻦ ز ﭼﺮخ دوﺻـﺪ ﻟﻨﮕﻪ ﺑﺎرﻫﺎ ||‪.‬؟ ﻧﺎم ﺣﺸـﺮه‬ ‫اي ﺧﺮد اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺮﺧﺎﮐﯽ‪ .‬ﻫﺪﺑﻪ‪ .‬ﺣﻤﺎراﻟﺒﯿﺖ‪ .‬ﺣﻤﺎراﻻرض‪ .‬ﺣﻤﺎرﻗﺒﺎن‪ .‬ﻋﯿﺮﻗﺒﺎن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺧﺎﮐﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺮ‪.‬‬



‫]َخ َخ[ )ﻣﺺ( دوﻻي ﮔﺮدﯾﺪن و ﺧﻢ ﺷﺪن‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬دوﺗﻮي ﺷﺪن و ﺧﻢ ﮔﺸﺘﻦ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء‬ ‫ﻣﻨﯿﺮي )||(‪ِ .‬ا( ﻃﺎق‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﭘﺸـﺘﻪ ||‪ .‬اﯾﻮان‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج(‬ ‫)ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي ||(‪ .‬ﮔﻨﺒﺪ ||‪ .‬ﭘﺸﺘﻪء اﯾﻮان‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء )||(‪ .‬ص( دوﻻﯾﯽ ||‪ .‬دوﺗﺎﯾﯽ و ﺧﻤﯿﺪﮔﯽ ||‪ .‬دوﺗﺎ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء )||(‪ .‬ع‬ ‫ِا( آواز آب و ﺑﺎد و ﻋﻘﺎب‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺮ‪.‬‬



‫]ِخ ِخ[ )ِا ﺻﻮت( ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺻﻮت ﮐﺸﯿﺪن ﭼﯿﺰي ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬آواز ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪن ﻧﻮك ﭼﯿﺰي ﺑﺮ زﻣﯿﻦ‪.‬‬ ‫)ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬آواز ﺷـﺶ ﭼﻮن ﺑﺨﻠﻂ اﻧﺒﺎﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻧﺎم آواز ﮔﻠﻮي ﺧﺒﻪ ﺷـﺪه ﯾﺎ ﻣﺤﺘﻀـﺮ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﺮﺧﺮ ﻣﺮگ ﻣﺎدرزن از ﭼﻪ ﭼﻪ ﺑﻠﺒﻞ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺮ‪.‬‬



‫]ِخ ِخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻣﺎده ﺷﺘﺮ ﺑﺴﯿﺎرﺷﯿﺮ ||‪ .‬ﻣﺮد ﺧﻮش ﺧﻮراك و ﺧﻮش ﭘﻮﺷﺎك و ﺧﻮش ﻓﺮاش‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺮ‪.‬‬



‫]ُخ ُخ[ )ِا ﺻﻮت( آواز ﻧـﺎﻣﻄﺒﻮع ﮐﻪ از ﮔﻠﻮي ﺧﻔﺘﻪ ﺑﺮآﯾـﺪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﺮﻧـﺎ‪ .‬ﺧﺮﻧﺎﺳﻪ‪ .‬ﻏﻄﯿﻂ‪ :‬اﻓﺘﺨﺎخ؛ ﺧﺮﺧﺮ ﮐﺮدن در‬ ‫ﺧﻮاب‪ .‬ﻓـّﺦ؛ ﺧﺮﺧﺮ ﮐﺮدن ﻧـﺎﺋﻢ در ﺧﻮاب‪ .‬ﻓﺨﯿـﺦ؛ ﺧﺮﺧﺮ ﮐﺮدن در ﺧﻮاب‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﺣﮑـﺎﯾﺖ ﺻﻮت ﺧﯿﺸﻮم و ﺑﯿﻨﯽ ﺧﻔﺘﻪ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻗﺴﻤﯽ آواز ﮔﺮﺑﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺮ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ ُر ُخ[ )ِا ﺻﻮت( ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺻﻮت ﮐﺸﯿﺪن ﭼﯿﺰي ﮔﺮان و ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﺰﻣﯿﻦ ﭼﻮن ﺗﺨﺘﻪء دراز و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺮا‪.‬‬



‫]ُخ ُخ[ )ع ِا( ﺧﺮﺧﺮ و آواز ﻧﻔﺲ ﺷﺨﺺ ﺧﻮاﺑﯿﺪه‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺮاك‪.‬‬



‫]ُخ ُخ[ )ِا ﺻﻮت( ﺧﺮﻧﺎﺳﻪ‪ُ .‬ﺧﺮُﺧﺮ‪َ :‬ﺣْﺸَﺮﺟﮥ؛ ﺧﺮﺧﺮاك ﻣﺮﮔﯽ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺮ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﯿﺰي ﺳﻨﮕﯿﻦ را ﭼﻮن ﺗﯿﺮي و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﺑﺰﻣﯿﻦ ﮐﺸﯿﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]ِخ ِخ ِب َز َ‬ ‫ﺧﺮﺧﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑَِﺨﺴﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﻏﻄﯿﻂ و آواز ﺧﺮﺧﺮ از ﺑﯿﻨﯽ و ﺧﯿﺸﻮم ﺑﻮﻗﺖ ﺧﻮاب ﺑﺮآﻣﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ ُخ َ‬ ‫ﺧﺮﺧﺮ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﯿﺰي ﺳﻨﮕﯿﻦ را روي زﻣﯿﻦ ﮐﺸﯿﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]ِخ ِخ َ‬ ‫ﺧﺮﺧﺮو‪.‬‬



‫]ُخ ُخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ در ﺧﻮاب ﺑﺴﯿﺎر ﺧﺮﻧﺎ ﮐﺸﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺮة‪.‬‬



‫]َخ َخ َر[ )ع ﻣﺺ( آواز ﮐﺮدن ﮔﻠﻮي ﺧﻔﺘﻪ و ﺧﺒﻪ ﮐﺮده‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬آواز ﮐﺮدن ﺧﻔﺘﻪ و ﻣﺨﺘﻨﻖ‪) .‬دﻫﺎر||(‪.‬‬ ‫آواز ﮐﺮدن ﭘﻠﻨﮓ در ﺧﻮاب ||‪ .‬آوا ﮐﺮدن ﮔﺮﺑﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺮة‪.‬‬



‫] [ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از دو ﻧﻔﺮ رﺳﻮﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻠﮏ ﯾﻤﻦ ﺧﺪﻣﺖ ﺟﻨﺎب ﻧﺒﻮي ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﺑﺠﻬﺖ اﻣﺘﺜﺎل اﻣﺮ ﺧﺴـﺮو و ﺧﺒﺮ دادن رﺳﻮل ﺻﻠﯽ‬ ‫اﻟﻠﻬﻌﻠﯿﻪ وآﻟﻪ ﻗﺘﻞ ﺧﺴﺮو را‪ .‬رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ‪ 1‬ﺗﻬﺮان ص‪ 130‬و ‪.170‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺮه‪.‬‬



‫]ِخ ِخ َر ‪ِ /‬ر[ )ِا( ﺣﻠﻖ‪ .‬ﺣﻠﻘﻮم‪ .‬ﻧﺎي‪ .‬ﮔﻠﻮ‪ .‬ﻗﺼﺒﮥ اﻟﺮﯾﻪ در ﺗﺪاول ﻋﻮام‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺗﺎ ﺧﺮﺧﺮه در ﻗﺮض ﺑﻮدن؛ ﺑﺴﯿﺎر ﻗﺮض‬ ‫داﺷﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺮه‪.‬‬



‫]َخ َخ َر ‪ِ /‬ر[ )ِا( ﺷﺎﻧﻪء اﺳﭗ را ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺮه‪.‬‬



‫]ُخ ُخ َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺗﯿﺮه اي اﺳﺖ از اﯾﻞ ﮐﻠﻬﺮ ﺑﻪ ﮐﺮدﺳﺘﺎن‪) .‬از ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﯿﻬﺎن ص ‪.(162‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺮه‪.‬‬



‫]َخ َخ َر ‪ِ /‬ر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﻬﻤﻦ ﺷـﯿﺮ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن آﺑﺎدان واﻗﻊ در ﺳﻪ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل آﺑﺎدان ﮐﻨﺎر ﺧﺎوري‬ ‫رود ﺑﻬﻤﻦ ﺷـﯿﺮ‪ .‬آب و ﻫﻮاي آﻧﺠﺎ ﮔﺮم و ﺟﻤﻌﯿﺖ آن ﻧﺎﺣﯿﻪ ﭘﺎﻧﺼـﺪ ﺗﻦ و آب اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه از رود ﺑﻬﻤﻦ ﺷـﯿﺮ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﺧﺮﻣﺎ ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﺎﮐﻨﺎن از ﻃﺎﯾﻔﻪء درﯾﺲ اﻧﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺮه ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﯿﻤﺎر ﮐﺮدن اﺳﺐ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]َخ َخ َر ‪ِ /‬ر َ‬ ‫ﺧﺮﺧﺮي‪.‬‬



‫]َخ َخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﺎﻟﺖ و رﻓﺘﺎر ﺧﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻔﻬﻤﯿﺪﮔﯽ وﻟﯽ ﻏﯿﺮواﻗﻌﯽ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻮدﻧﯽ ﻏﯿﺮﺣﻘﯿﻘﯽ ‪ :‬از ﭘﯽ رد و ﻗﺒﻮل ﻋﺎﻣﻪ‬ ‫ﺧـﻮد را ﺧﺮ ﻣﺴـﺎز زآﻧﮑـﻪ ﻧﺒـﻮد ﮐـﺎر ﻋـﺎﻣﻪ ﺟﺰ ﺧﺮي ﯾـﺎ ﺧﺮﺧﺮي‪ .‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ - .‬ﺧـﻮد را ﺑﺨﺮﺧﺮي زدن؛ ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺗﺠﺎﻫـﻞ ﮐﺮدن‪ .‬ﺧـﻮد را‬ ‫ﺑﻨ ﻔ ﻬ ﻤﯿ ﺪ ﮔ ﯽ ز د ن ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺮي‪.‬‬



‫]ِخ ِخ ري ي[ )ع ص ﻧﺴﺒﯽ(ﺿﻌﯿﻒ‪ ،‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺳﺎق ﺧﺮﺧﺮي؛ اي ﺳﺎق ﺿﻌﯿﻒ و ﻧﺎﺗﻮان‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺮي ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻔﻬﻤﯿﺪﮔﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﺟﻬﺎﻟﺖ ورزﯾﺪن‪.‬‬ ‫]َخ َخ َ‬ ‫ﺧﺮﺧﺮﯾﮥ‪.‬‬



‫]ِخ ِخ ري َي[ )ع ص( ﺿﻌﯿﻒ‪ .‬ﻧﺎﺗﻮان‪ ،‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺳﺎق ﺧﺮﺧﺮﯾﮥ؛ اي ﺳﺎق ﺿﻌﯿﻒ و ﻧﺎﺗﻮان‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺰ‪.‬‬



‫]َخ َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺷﻬﺮي اﺳﺖ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻧﺎم دﯾﮕﺮ ﻧﺎﺣﯿﻪء ﺧﺮﺧﯿﺰ ﺑﺘﺮﮐﺴﺘﺎن اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺧﯿﺰ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺴﺮه‪.‬‬



‫] [ )ِاخ( اﺑﻦ ﻓﻠﺒﺴﺤﺎن‪ .‬از ﻣﻠﻮك ﻋﺮب‪ ،‬واﻟﯽ ﺻﻨﻌﺎ و ﯾﻤﻦ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻫﺮﻣﺰﺑﻦ ﻧﻮﺷﯿﺮوان‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ ج ‪ 1‬چ ‪ 1‬ﺗﻬﺮان ص‪.(98‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺴﻪ‪.‬‬



‫س[ )ِا( ﺟﺎﻧﻮري را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺻـﯿﺎدان ﺑﺮ ﮐﻨﺎر دام ﺑﻨﺪﻧـﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﻧﻮران دﯾﮕﺮ او را دﯾـﺪه ﻓﺮﯾﺐ ﺧﻮرﻧـﺪ و در دام اﻓﺘﻨـﺪ و در‬ ‫س‪ِ /‬‬ ‫]َخ َخ َ‬ ‫ﻋﺮﺑﯽ ﻣﻠﻮاح ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺸﺖ‪.‬‬



‫]َخ ُخ[ )ِا( ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ اﻧﮕﻮر را در آن رﯾﺰﻧـﺪ و ﻟﮕـﺪ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺷـﯿﺮهء آن ﺑﺮآﯾﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا آن را‬ ‫ﻣﺼـﺤﻒ ﭼﺮﺧﺸﺖ ﻣﯽ داﻧﻨـﺪ ‪ :‬ﭼﻨـﺎن ﺑﻨﯿﺎد ﻇﻠﻢ از ﮐﺸﻮر ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻔﺮﻣﺎن اﻟﻬﯽ ﮐﺮد ﺑﺒﺨﺸﺖ ﮐﻪ ﺑﻬﺮ ﻋﺼـﺮ ﮐﺲ ﺑﺮ ﻓﺮق اﻧﮕﻮر ﻧﯿﺎرد زد‬ ‫ﻟﮕﺪ در ﻫﯿﭻ ﺧﺮﺧﺸﺖ‪ .‬ﺷﻤﺲ ﻓﺨﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﺸﻪ‪.‬‬



‫ش[ )ﺗﺮﮐﯽ‪ِ ،‬ا( ﺑﯿﺠﺎ و ﺑﯽ ﻣﻮﻗﻊ ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻧﻤﻮدن و ﺧﺼﻮﻣﺖ ﮐﺮدن‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬در ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه‪ :‬اﯾﻦ ﻟﻐﺖ‬ ‫ش‪ِ /‬‬ ‫]َخ َخ َ‬ ‫ﺗﺮﮐﯽ ﻣﻌـﺎدل ﻗﺎرﻏﺎش و آن ﻧﺰاع و ﻣﺠﺎدﻟﻪ و آﺷﻮب اﺳﺖ‪» .‬ﺟﻐﺘﺎﯾﯽ ‪ 312‬و ‪ : «400‬دژ ﺧﻮي ﺗﺮا ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺠﺰ ﺧﺮﺧﺸﻪ ﮐﺎري ﻣﺎﻧﺎ ﮐﻪ ﺑﻮد‬ ‫ﺧـﻮي ﺑـﺪت ﺧﺮﺧﺸـﻪ زاري‪ .‬آﻏـﺎﺟﯽ‪ .‬ﻗﺼـﺪ ﻓﺮزﻧـﺪ ﻣﺮدﻣـﺎن ﮐﺮدي ﺧﺮﺧﺸـﻪ ﺣﺼـﻪء ﻣﻦ آوردي‪ .‬ﭘﻮرﺑﻬـﺎي ﺟـﺎﻣﯽ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬اي‬ ‫ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن اﮔﺮ ﭼﺸـﻤﺶ ﮐﻨـﺪ ﻗﺼـﺪ دﻟﻢ ﭼـﻮن ﺗﻮان ﮐﺮدن ﺑﻪ آن دو ﺗﺮك ﮐـﺎﻓﺮ ﺧﺮﺧﺸﻪ‪ .‬ﺧﻮاﺟﻮي ﮐﺮﻣـﺎﻧﯽ )از آﻧﻨـﺪراج ||(‪َ .‬ﻗَﻠﻖ و‬ ‫ﺧﻠﺠـﺎن ﺧﺎﻃﺮ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬ﺧﻮد ﭼﻪ ﮐﻢ ﮔﺸﺘﯽ ز ﺟﻮد و رﺣﻤﺘﺶ ﮔﺮ ﻧﺒﻮدي ﺧﺮﺧﺸﻪ در ﻧﻌﻤﺘﺶ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي ||(‪ .‬ﺧﺮوﻫﻪ و‬ ‫آن ﺟﺎﻧﻮري ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺻﯿﺎدان ﺑﺮ ﮐﻨﺎر دام ﺑﻨﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﻧﻮران دﯾﮕﺮ در دام اﻓﺘﻨﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺧﺴﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﻄﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫]َخ َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﺴﻤﯽ ﺧﺮ ﮐﻪ ﺧﺮد و ﮐﻮﭼﮏ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪َ .‬دْوﺑَﻞ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﻔﺘﯽ‪.‬‬



‫]َخ َخ[ )ِا( اوﺟﺎ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اوﺟﺎ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮ ﺧﻤﺨﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]َخ ِر ُخ َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( ﻟﻘﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻮزﻧﯽ ﺑﻪ ﺟﻼﻟﯽ ﺷﺎﻋﺮ ﻣﻌﺎﺻـﺮ ﺧﻮد داده‪ ،‬و ﭘـﺪر اﯾﻦ ﺷﺎﻋﺮ ﺗﺮﺳﺎ ﺑﻮده‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬و‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻤﺎن ﺟﻼﻟﯽ ﺧﺎوري ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در آﺛﺎراﻟﺒﻼد ﻗﺰوﯾﻨﯽ ص ‪ 243‬ﯾﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﻮاره‪.‬‬



‫]َخ ﺧﻮا ‪ /‬ﺧﺎ َر ‪ِ /‬ر[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻠﻤﻪ اي اﺳﺖ ﻓﺤﺶ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﻤﺰاح ﯾﺎ ﺗﺤﻘﯿﺮ درﺑﺎرهء ﮐﺴﯽ اﻃﻼق ﮐﻨﻨﺪ ‪ :‬ﻣﺎﻟﮑﯽ ﻣﺬﻫﺒﺎن ﺧﺮﺧﻮاره‬ ‫ﮐﺮده اﻧﺪ آزﻣﻮن ﺑﺴﯿﺦ ﮐﺒﺎب‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﻮب‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻣـﺎده ﺷﺘﺮ ﺑﺴﯿﺎرﺷـﯿﺮ ﮐﻪ ﺷـﯿﺮ وي ﺑﺴـﺮﻋﺖ ﻣﻨﻘﻄﻊ ﮔﺮدد‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﺎده ﺷﺘﺮ ﺑﺴﯿﺎرﺷـﯿﺮ ﺳـﺮﯾﻊ اﻻﻧﻘﻄﺎع‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 742‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺮﺧﻮر‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا ﺻـﻮت( ِﺧﺮِﺧﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬رﺟـﻮع ﺑـﻪ ِﺧﺮِﺧﺮ ﺷـﻮد )||‪ .‬ص‪ِ ،‬ا( ﻣـﺎده ﺷـﺘﺮ ﺑﺴﯿﺎرﺷــﯿﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﻣﺮد ﺧـﻮش‬ ‫ﺧﻮراك‪ ،‬ﺧﻮش ﭘﻮﺷﺎك‪ ،‬ﺧﻮش ﻓﺮاش‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﻮر‪.‬‬



‫]َخ ﺧَﻮْر ‪ُ /‬ﺧْﺮ[)‪) (1‬ن ﻣـﻒ ﻣﺮﮐﺐ(وﺻﻒ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﭼﯿﺰي ﺑﺨﺼﻮص ﻣﯿﻮه اي ﮐﻪ ﻗـﺎﺑﻠﯿﺖ ﺧﻮردن ﺧﻮد را از دﺳﺖ داده اﺳﺖ‪- (1) .‬‬ ‫ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را ﺑﺼﻮرت ﺧﺮﺧﻮر ] َخ َخ [ ﺿﺒﻂ ﮐﺮده اﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﺿﺒﻂ ﻟﻬﺠﻪء ﻗﺰوﯾﻨﯽ ﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﻮر ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( درﺷﺖ و ﺧﺸﻦ و ﻧﺎﮔﻮار ﺷﺪن ﻣﯿﻮه و ﺑﻘﻮﻻت و ﺟﺰ آن ﭼﻮن ﺧﯿﺎر و ﮐﺎﻫﻮ ||‪ .‬ﺧﻮراﮐﯽ ﺧﺮ ﺷﺪن‪،‬‬ ‫]َخ ﺧَﻮْر ‪ُ /‬ﺧْﺮ ُ‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﮓ ﺧﻮر ﺷﺪن ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺧﻮردن ﺳﮓ ﮔﺮدﯾﺪن و ﺣﻘﯿﺮ ﺷﺪن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﯿﺎر‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎم ﻧﻮﻋﯽ ﺧﯿﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺜﺎءاﻟﺤﻤﺎر‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﯿﺎرﭼﻨﺒﺮ‪ .‬ﺧﯿﺎرﺷﻨﮓ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﯿﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺷﻬﺮي اﺳﺖ از ﺧﺘﺎ ﮐﻪ ﻣﺸﮏ و ﺟﺎﻣﻪء اﺑﺮﯾﺸﻤﯿﻦ از آﻧﺠﺎ آورﻧﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺮﺧﯿﺰ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺧﯿﺰ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﯿﺰ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺷـﻬﺮي اﺳﺖ از ﺧﺘﺎ و ﺧﺘﻦ ﮐﻪ ﻣﺸﮏ ﺧﻮب در آﻧﺠﺎ ﻣﯿﺸﻮد و ﻧﻮﻋﯽ از ﺟﺎﻣﻪء اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ ﻫﻢ از آﻧﺠﺎ آورﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺠﺎي زاي‬ ‫ﻫﻮز راي ﻗﺮﺷﺖ ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ وزن ﺷـﺒﮕﯿﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺷـﻬﺮي اﺳﺖ در ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن ﮐﻪ ﻣﺸـﮏ ﺗﻨـﺪﺑﻮي دارد و ﺟﺎﻣﻪء‬ ‫اﺑﺮﯾﺸـﻤﯽ ﻧﻔﯿﺴـﯽ در آن ﺑﺒﺎﻓﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي()‪ .(1‬ﻟﺴﺘﺮﻧـﺞ در ﺳـﺮزﻣﯿﻨﻬﺎي ﺧﻼﻓﺖ ﺷـﺮﻗﯽ آورده‪ :‬ﻧﺎﺣﯿﻪء ﺑﺰرگ‬ ‫ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ در ﺳﻤﺖ ﺧﺎور و ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺟﺴﺘﺎن ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد ﺑﻪ ﻏﻮر و ﻏﻮرﺳﺘﺎن و از ﻫﺮات ﺗﺎ ﺑﺎﻣﯿﺎن و ﺣﺪود ﮐﺎﺑﻞ و ﻏﺰﻧﻪ اﻣﺘﺪاد داﺷﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻋﺒـﺎرت از ﻣﻨﻄﻘﻪء ﺟﻨﻮب رودﺧﺎﻧﻪء ﻫﺮات ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺟﻐﺮاﻓﯽ ﻧﻮﯾﺴﺎن ﻗﺮون وﺳـﻄﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺷﺎره ﮐﺮده اﻧـﺪ ﮐﻪ رودﻫﺎي ﺑﺰرگ‬ ‫ﻣﺜـﻞ ﻫﺮﯾﺮود و ﻫﯿﺮﻣﻨـﺪ و ﺧﻮاش و ﻓﺮاه )ﮐﻪ ﺑـﺪرﯾﺎﭼﻪء زره ﻣﯿﺮﯾﺰد( از اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ ﺳﺮﭼﺸـﻤﻪ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧـﺪ و از ﺣـﺪود ﻏﺮﺟﺴـﺘﺎن ﻧﯿﺰ رود‬ ‫ﻣﺮﻏﺎب ﺑﺮﻣﯿﺨﯿﺰد‪ .‬از ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪء وﺳـﯿﻊ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺷﺮﺣﯽ ﺑﻤﺎ ﻧﺮﺳﯿﺪه اﺳﺖ و ﻣﺤﻞ ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﻗﻠﻌﻪ ﻫﺎي آﻧﺠﺎ ﮐﻪ در‬ ‫ﺗﻮارﯾـﺦ ذﮐﺮ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ ﻣﻌﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در ﻗﺮن ﭼﻬﺎرم ﻫﺠﺮي ﺑﮕﻔﺘﻪء اﺑﻦ ﺣﻮﻗﻞ ﻏﻮر ﺑﻼد ﮐﻔﺮ ﺑﻮد ﮔﻮ اﯾﻨﮑﻪ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از ﻣﺴـﻠﻤﯿﻦ ﻧﯿﺰ‬ ‫در آﻧﺠﺎ ﻣﯿﺰﯾﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬دره ﻫﺎي آﻧﺠﺎ ﻣﻌﻤﻮر ﺑﻮد و ﭼﺸـﻤﻪ ﻫﺎ و ﻧﻬﺮﻫﺎ و ﺑﺎﻏﻬﺎي ﺑﺴـﯿﺎر داﺷﺖ و ﺑﻪ داﺷﺘﻦ ﻣﻌﺎدن ﻧﻘﺮه و ﻃﻼ ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد و‬ ‫اﮐـﺜﺮ اﯾﻦ ﻣﻌـﺎدن در ﻧـﺎﺣﯿﻪء ﺑﺎﻣﯿـﺎن و ﭘﻨﺠﻬﯿﺮ ﻗﺮار داﺷﺖ و ﻏﻨﯽ ﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬـﺎ در ﻣﺤﻠﯽ ﻣﻮﺳـﻮم ﺑﻪ ﺧﺮﺧﯿﺰ واﻗـﻊ ﺑـﻮد‪ .‬ﭘﺲ از زوال دوﻟﺖ‬ ‫ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮد ﻏﺰﻧﻮي اﻣﺮاء ﻏﻮر ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘًﺎ از اﻋﻮان و ﯾﺎران وي ﺑﻮدﻧـﺪ اﺳـﺘﻘﻼل ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ و ﻗﻠﻌﻪء ﻓﯿﺮوزﮐﻮه را ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ ﺧﻮد ﻗﺮار‬ ‫دادﻧﺪ‪ .‬ﻓﯿﺮوزﮐﻮه ﻗﻠﻌﻪء ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻮد در ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن وﻟﯽ اﻣﺮوز ﻣﺤﻞ آن ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از ﺳـﺮزﻣﯿﻨﻬﺎي ﺧﻼﻓﺖ ﺷﺮﻗﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺎرﺳﯽ ص‬ ‫‪ : (433‬ﺳﺨﻦ اﻧﺪر ﻧﺎﺣﯿﺖ ﺧﺮﺧﯿﺰ‪ ،‬ﻣﺸﺮق وي ﻧﺎﺣﯿﺖ ﭼﯿﻦ اﺳﺖ و درﯾﺎي اﻗﯿﺎﻧﻮس ﻣﺸﺮﻗﯽ و ﺟﻨﻮب وي ﺣﺪود ﺗﻐﺰﻏﺰ اﺳﺖ و ﺑﻌﻀﯽ از‬ ‫ﺧﻠﺦ و ﻣﻐﺮب وي از ﺣﺪود ﮐﻤﯿﺎك اﺳﺖ از وﯾﺮاﻧﯽ ﺷـﻤﺎل‪ ...‬ﮐﻪ آﻧﺠﺎ ﻣﺮدم ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻮد از ﺳﺨﺘﯽ ﺳﺮﻣﺎ و اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﺖ ﻣﺸﮏ ﺑﺴﯿﺎر اﻓﺘﺪ‬ ‫و ﻣﻮﻫﺎي ﺑﺴـﯿﺎر و ﭼﻮب ﺧـﺪﻧﮓ و ﭼﻮب ﺧﻠﺞ و دﺳـﺘﻪء ﮐﺎرد و ﺧﺘﻮ ﺧﯿﺰد و ﻣﻠﮏ اﯾﺸﺎن را ﺧﺮﺧﯿﺰ ﺧﺎﻗﺎن ﺧﻮاﻧﻨﺪ و اﯾﻦ ﻣﺮدﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻃﺒـﻊ ددﮔـﺎن دارﻧـﺪ و درﺷﺖ ﺻﻮرﺗﻨـﺪ و ﮐﻢ ﻣـﻮي و ﺑﯿـﺪادﮐﺎر و ﮐﻢ رﺣﻤﺖ و ﻣﺒـﺎرز و ﺟﻨـﮓ ﮐﻦ و اﯾﺸـﺎن را ﺑـﺎ ﻫﻤﻪ ﻗـﻮﻣﯽ ﮐﻪ از‬ ‫ﮔﺮداﮔﺮد اﯾﺸﺎﻧﺴﺖ ﺟﻨﮓ اﺳﺖ و دﺷـﻤﻨﯽ اﺳﺖ و ﺧﻮاﺳـﺘﻪء اﯾﺸﺎن از ﺟﻬﺎزﻫﺎي ﺧﺮﺧﯿﺰ اﺳﺖ و ﮔﻮﺳـﭙﻨﺪ و ﮔﺎو و اﺳﺐ‪ ،‬و ﻣﯿﮕﺮدﻧﺪ ﺑﺮ‬ ‫آب و ﮔﯿـﺎ و ﻫﻮا و ﻣﺮﻏﺰار‪ ،‬اﯾﺸـﺎن آﺗﺶ را ﺑﺰرگ دارﻧـﺪ و ﻣﺮده را ﺑﺴﻮزﻧـﺪ و ﺧﺪاوﻧـﺪان ﺧﯿﻤﻪ و ﺧﺮﮔﺎﻫﻨـﺪ و ﺷـﮑﺎر ﮐﻨﻨـﺪ و ﻧﺨﺠﯿﺮ‬ ‫زﻧﻨﺪ‪ ...‬ﮐﻤﺠﮑﺚ ] ﺷـﻬﺮي اﺳﺖ [ ﮐﻪ ﺧﺮﺧﯿﺰ ﺧﺎﻗﺎن آﻧﺠﺎ ﻧﺸﯿﻨﺪ و ﻫﯿﭻ ﻧﻮع را از ﺧﺮﺧﯿﺰ ده ﻫﺎ و ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻧﯿﺴﺖ اﻟﺒﺘﻪ و ﻫﻤﻪ ﺧﺮﮔﺎه اﺳﺖ‬ ‫اﻻـ آﻧﺠـﺎ ﮐﻪ ﻧﺸـﺴﺖ ﺧﺎﻗـﺎن اﺳﺖ‪) .‬ﺣـﺪود اﻟﻌـﺎﻟﻢ(‪ .‬زده ﯾﺎﻗﻮت رﻣﺎﻧﯽ ﺑﺼـﺤﺮاﻫﺎ ﺑﺨﺮﻣﻨﻬﺎ ﻓﺸﺎﻧـﺪه ﻣﺸﮏ ﺧﺮﺧﯿﺰي ﺑﺒﺴـﺘﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ زﻧﺒﺮﻫﺎ‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي )دﯾﻮان ص ‪ .(2‬ﺑﯿﻨﯽ اﯾﻦ ﺑـﺎد ﮐﻪ ﮔﻮﯾﯽ دم ﯾﺎرﺳﺘﯽ ﯾﺎش ﻣﺮ ﺗّﺒﺖ و ﺧﺮﺧﯿﺰ ﮔـﺬارﺳﺘﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻧﻪ در ﭘّﺮ و ﻣﻨﻘﺎر رﻧﮕﯿﻦ‬ ‫ﺳﺮﺷـﺘﻪ ﭼﻮ ﮔـﻞ ﻣﺸـﮏ ﺧﺮﺧﯿﺰ و ﺗﺎﺗﺎر دارد‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﮐﯽ ﺷـﻨﺎﺳﺪ ﻗﯿﻤﺖ و ﻣﻘـﺪار در ﺑﯽ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﮐﯽ ﺷـﻨﺎﺳﺪ ﻗـﺪر ﻣﺸﮏ آﻫﻮي‬ ‫ﺧﺮﺧﯿﺰ ﺧﺘﻦ؟ ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﭼﺎﺑﮑﺎن ﺧﺘﺎ و ﺧﺮﺧﯿﺰي آب آﺗﺶ ﺑﺒﺮده از ﺗﯿﺰي‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﮔﻮﯾﯽ ز ﻋﻄﺮ ﺧﺮﺧﯿﺰ اﺳﺖ دﺷﺖ ﮔﻮﯾﯽ ز ﺣﺴـﻦ‬ ‫ﺑﺴـﺘﺎﻧﺴﺖ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﺳـﮑﻨﺪر ز ﭼﯿﻦ راي ﺧﺮﺧﯿﺰ ﮐﺮد در ﺧﻮاب را ﺗﻨﮓ دﻫﻠﯿﺰ ﮐﺮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ز ﺧﺮﺧﯿﺰ و از ﭼﺎچ و از ﮐﺎﺷـﻐﺮ ﺑﺴـﯽ‬ ‫ﭘﻬﻠﻮان ﺧﻮاﻧـﺪ زرﯾﻦ ﮐﻤﺮ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﻗﺴـﻤﺘﯽ از ﺗﺎﺗﺎر ﺻـﺤﺮاﮔﺮد ﮐﻪ در ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن ﻣﺘﻔﺮﻗﻨﺪ و در ﻧﻮاﺣﯽ ﺳـﺮﺣﺪي ﭼﯿﻦ و روس‪ ،‬و ﺳـﻪ‬ ‫ﻃﺎﯾﻔﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷـﻨﺪ‪ :‬ﺑﺰرگ‪ ،‬در ﻣﺸـﺮق ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن روس در ﺣﻮاﻟﯽ درﯾﺎﭼﻪء ﺑﺎﻟﺸﺎش و اراﺿـﯽ ﺳـﻤﯽ ﭘﻼﺗﯿﻨﺴﮏ در ﺷـﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ و ﺣﺎوي‬ ‫ﻫﻔﺘـﺎدﻫﺰار ﭼـﺎدر ﮐﻪ ﺳـﯿﺼﺪ و ﺷـﺼﺖ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ اﯾﺸـﺎﻧﺴﺖ‪ .‬ﻣﯿـﺎﻧﻪ‪ ،‬در اﻃﺮاف رودﻫـﺎي ﭼﻮﯾﯽ‪ ،‬ﺗﻮرﮔـﺎﯾﯽ‪ ،‬اﺑﺮﺗﯿﺶ و ﺑﺎﻟﺨـﺎش‬ ‫ﺻـﺎﺣﺐ ﺷـﺼﺖ وﭘﻨـﺞ ﻫﺰار ﭼﺎدر و دوﯾﺴﺖ وﺷـﺼﺖ ودوﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ‪ .‬ﺧﺮد‪ ،‬ﻣﯿﺎن ﺗﻮرﮔﺎﯾﯽ و وﻟﮕﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﺷﺎﻧﺰده ﻫﺰار ﭼﺎدر و‬ ‫ﺷﺼﺖ وﭘﻨﺞ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ‪ .‬ﺗﺴﻠﻂ روﺳﻬﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﻮاﺋﻒ از ‪ 1854‬م‪ .‬آﻏﺎز ﻣﯿﺸﻮد و اﯾﻦ ﻣﺮدﻣﺎن ﻫﻤﮕﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﻋﻤﺪهء ﺷﻐﻞ آﻧﺎن‬ ‫ﺗـﺎ ﻗﺒـﻞ از رژﯾـﻢ ﮐﻤﻮﻧﯿﺴـﺘﯽ ﭘﺮورش اﺳـﺐ و ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ ﺑـﻮده و ﻃـﺎﺋﻔﻪء ﺧﺮد در ﺗﺤـﺖ ﺣﮑـﻮﻣﺖ اورﻧﺒـﻮرگ و دو ﻗـﺒﯿﻠﻪء دﯾﮕﺮ ﺗﺤﺖ‬ ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺳـﯿﺒﺮي ﻏﺮﺑﯽ اداره ﻣﯽ ﺷـﺪه اﻧﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي وﺟﻪ ﺗﺴـﻤﯿﻪء آﻧﺮا »ﻗﺮخ ﻗﯿﺰ«‬ ‫ذﮐﺮ ﮐﺮده و ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﭼﻬﻞ دﺧﺘﺮ اﺳﺖ و ﭼﻬﻞ دﺧﺘﺮ ﺳﺒﺐ ﺑﻨﺎي آن ﺷﻬﺮ ﺑﻮده اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺧﯿﺰﺧﺎﻗﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﭘﺎدﺷﺎه ﻧﺎﺣﯿﻪء ﺧﺮﺧﯿﺰ ﺑﺮوزﮔﺎر ﻗـﺪﯾﻢ ‪ :‬و ﻣﻠﮏ اﯾﺸﺎن را ] ﺧﺮﺧﯿﺰﯾﺎن را [ ﺧﺮﺧﯿﺰﺧﺎﻗﺎن ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬ﺧﺮﺧﯿﺰﺧﺎﻗﺎن‬ ‫در ﺷﻬﺮ ﮐﻤﺠﮑﺚ ﻧﺸﯿﻨﺪ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮد‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﮔـﻞ ﺳـﯿﺎه ﻟﺰج و ﭼﺴـﺒﻨﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﮔﻞ ﮐﻪ ﺑﺘﺎزﯾﺶ ﻃﯿﻦ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪َ .‬ﺧﺮه‪.‬‬ ‫)ﺻﺤﺎح اﻟﻔﺮس()‪ِ .(1‬ﮔﻞ ﺳـﯿﺎه ﺗﻪ ﺣﻮض و ﺗﻪ ﺟﻮي آب‪) .‬از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬آن ﮐﺠﺎ ﺳْﺮت ﺑﺮ ﮐﺸﯿﺪ ﺑﭽﺮخ ﺑﺎز‬ ‫ﻧﺎﮔﻪ ﻓﺮوﺑﺮْدت ﺑﺨﺮد‪ .‬ﺧﺴـﺮواﻧﯽ )از ﻟﻐﺖ ﻓﺮس(‪ .‬ﺑﺲ ﮐﺴﺎ ﮐﺎﻧـﺪر ﮔﻬﺮ َواﻧـﺪر ﻫﻨﺮ دﻋﻮي ﮐﻨﺪ ﻫﻤﭽﻮ ﺧﺮ در ﺧﺮد ﻣﺎﻧﺪ ﭼﻮن ﮔﻪ ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻫﻤﻪ راود ﺑﻮد ﯾﮑﺴـﺮ زﻣﯿﻨﺶ ﻧﺒﺎﺷﺪ دﯾﻮﻻخ و ﺷﻮره و ﺧﺮد‪.‬ﺷﻤﺲ ﻓﺨﺮي‪ - (1) .‬در ﯾﺎدداﺷﺘﯽ دﯾﺪه ﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺮد )ﺑﺎ‬ ‫دال ﻣﻬﻤﻠـﻪ( ﮐـﻪ ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي ﺑﻤﻌﻨﯽ ﮔـﻞ ﭼﺴﺒﯿـﺪه آورده ﻏﻠـﻂ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻠﻤﻪء ﺻـﺤﯿﺢ آن ﺧﺮو اﺳﺖ ﺑـﺎ واو ﺳـﺎﮐﻦ وﻟﯿﮑﻦ ﻇـﺎﻫﺮًا ﻗـﻮل‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ﺻـﺤﯿﺢ اﺳﺖ ﭼﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﺟﻤﺎع ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻮﯾﺴﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﺿـﺒﻂ ﺷـﻌﺮ ﻓﺮﺧﯽ »ﻫﻤﭽﻮ ﺧﺮ در ﺧﺮد ﻣﺎﻧـﺪ ﭼﻮن ﮔﻪ ﺑﺮﻫﺎن ﺑﻮد«‬ ‫ﻣﯽ رﺳﺎﻧـﺪ ﮐﻪ در ﺷـﻌﺮ ﺑﯿﻦ »ﺧﺮ در« ﺑﺎ »ﺧﺮد« ﻗﺼـﺪ ﺟﻨﺎﺳـﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺣﮑﺎﯾﺖ از ﺑﺎ دال ﺑﻮدن ﮐﻠﻤﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ ﻧﻪ ﺑﻪ واو‬ ‫ﺑﻮدن آن‪.‬‬ ‫ﺧﺮد‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ َر[ )ِا( ﮔﻞ ﺳﯿﺎه ﻟﺰج و ﭼﺴﺒﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧْﺮد ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮد‪.‬‬



‫]ُخ ُر[ )ع ِا( ِج ﺧﺮود‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮود ﺷﻮد ||‪ِ .‬ج ﺧﺮﯾﺪ و ﺧﺮﯾﺪة‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮﯾﺪ« و »ﺧﺮﯾﺪة« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ع ِا( ِج ﺧﺮﯾﺪ و ﺧﺮﯾﺪة‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﯾﺪ و ﺧﺮﯾﺪة ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮد‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ِا( درازي ﺳـﮑﻮت‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب )||(‪ .‬ﻣﺺ( ﺳﺎﮐﺖ ﺷﺪن ||‪ .‬ﺧﺮﯾﺪة ﮔﺸﺘﻦ زن‪) .‬از‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﯾﺪة ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮد‪.‬‬



‫]ِخ َر[ )ِا( ﻋﻘﻞ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬درﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﻋﻘﻞ‪ .‬ادراك‪ .‬ﺗـﺪﺑﯿﺮ‪ .‬ﻓﺮاﺳﺖ‪ .‬ﻫﻮش‪ .‬داﻧﺶ‪ .‬زﯾﺮﮐﯽ‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﻟ ُّﺐ‪ِ .‬ﺣﺠﺮ‪ .‬دﻫﺎء‪َ .‬زور‪ .‬زور‪ِ .‬ﺣﺠﯽ‪َ .‬ﺣﺼﺎة‪ِ .‬ﺣﻠﻢ‪ .‬ﻧُْﻬﯿﮥ‪ .‬ﻧﻬًﯽ ] َن ‪ُ /‬ن َﻫْﻦ [‪ .‬روع‪ .‬ﻧﺎﻃﻘﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ()‪ : (1‬زن ﭼـﺎره ﮔﺮ زود ﺑﺮدش ﻧﻤـﺎز ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ ﮐـﺎي ﺷـﺎه ﮔﺮدﻧﻔﺮاز ﺑﻤﻦ ﺑﺨﺶ وي را ﺧﺮد ﯾـﺎد ﮐﻦ دل ﻏﻤﮕﻨﺎن از ﻏﻢ‬ ‫آزاد ﮐﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﮔﺮ ﺑﺮ در اﯾﻦ ﻣﯿﺮ ﺗﻮ ﺑﺒﯿﻨﯽ ﻣﺮدي ﮐﻪ ﺑﻮد ﺧﻮار و ﺳـﺮﻓﮑﻨﺪه ﺑﺸـﻨﺎس ﮐﻪ ﻣﺮدﯾﺴﺖ او ﺑـﺪاﻧﺶ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺧﺮد دارد و‬ ‫ﻧﻮﻧـﺪه‪ .‬ﯾﻮﺳﻒ ﻋﺮوﺿـﯽ‪ .‬اﻧـﺪر ﻣﯿﺰد ﺑﺎ ﺧﺮد و داﻧﺶ َواﻧﺪر ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﻫﻨﺮ ﺑﺎزو‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺧﺮد ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﻮب و زﺷﺖ داﻧﺪ ﭼﻮ ﻣﻬﺮ آﯾﺪ ﺧﺮد‬ ‫در دل ﻧﻤﺎﻧـﺪ‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪ .‬ﺧﺮد را ﻣﯽ ﺑﺒﻨـﺪد ﭼﺸﻢ را ﺧـﻮاب ﮔﻨﻪ را ﻋـﺬر ﺷﻮﯾـﺪ ﺟـﺎﻣﻪ را آب‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪ .‬ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﺮ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺸـﺎﻓﻬﻪ واﻗﻊ ﮔﺮدد ﻗـﺪر ﺧـﺎن ﺑﺤﮑﻢ ﺧﺮد‪ ...‬داﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﻣـﺎ را ﻣﻌـﺬور دارد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬وي را آن ﺧﺮد و ﺗﻤﯿﯿﺰ و ﺑﺼـﯿﺮت و روﯾﺖ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ زود رود ﺳﻨﮓ وي را ﺿﻌﯿﻒ دارد و ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﮔﺮداﻧﯿﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺎ از آب ﮔﺬاره ﮐﺮدﯾﻢ واﺟﺐ ﭼﻨﺎن ﮐﺮدي و ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺮد ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮدي ﮐﻪ ﻣﻬﺘﺮت رﺳﻮﻟﯽ ﻓﺮﺳـﺘﺎدي‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﺧﻮاﻧﺪه آﯾﺪ از اﺧﺒﺎر ﮐﻪ ﺧﺮد آﻧﺮا رد ﻧﮑﻨﺪ و‬ ‫ﺷﻨﻮﻧـﺪه آﻧﺮا ﺑﺎور دارد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ز او دار اّﻣﯿﺪ ﻓﺮﻣﺎن و ﺑﻨﺪ ﻣﺮ او راﺳﺖ ﮐﻮ از ﺧﺮد ﺑﻬﺮه ﻣﻨﺪ‪.‬اﺳﺪي‪ .‬ﺧﺮد ﺑﺎﯾﺪ از ﻣﺮد ﻓﺮﻫﻨﮓ و‬ ‫ﻫﻨﮓ ﻧﻪ ﭘﻮﺷـﯿﺪن ﺟﺎﻣﻪ و ﺑﻮي و رﻧﮓ‪.‬اﺳـﺪي‪ .‬ﺧﺮد ﺑﯿـﺦ او ﺑﻮد و داﻧﺶ ﺗﻨﻪ ﺑـﺪو اﻧـﺪرون راﺳﺘﯽ را ﺑﻨﻪ‪ .‬؟ )از ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي‬ ‫ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ(‪ .‬ﺧﺮد ﺷﺎه را ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ اﻓﺴـﺮ اﺳﺖ ﻫﺶ و داﻧﺸﺶ ﻧﯿﮑﺘﺮ ﻟﺸﮑﺮ اﺳﺖ‪.‬اﺳﺪي‪ .‬ﺧﺮد ﻋﺎﺟﺰ اﺳﺖ از ﺗﻮ زﯾﺮا ﮐﻪ ﺟﻬﻞ از اﯾﻦ ﺳﻮ وز‬ ‫آن ﺳﻮ ﺗﺮا ﻣﯽ ﮐﺸﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺧﺮد ﮐﯿﻤﯿﺎي ﺻﻼﺣﺴﺖ و ﻧﻌﻤﺖ ﺧﺮد ﻣﻌﺪن ﺧﯿﺮ و ﻋﺪﻟﺴﺖ و اﺣﺴﺎن‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﭼﻮن ﻧﯿﺴﺖ ﺧﺮد‬ ‫ﻣﯿـﺎن اﯾﺸـﺎن دروﯾﺶ اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ آن ﺗﻮاﻧﮕﺮ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑﺨﺮد ﮔﻮﻫﺮ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﺟﻬـﺎن ﭼﻮن درﯾﺎﺳﺖ ﺑﺨﺮد ﻣﯿﻮه ﺷﻮد ﺧﻮش ﮐﻪ ﺟﻬﺎن‬ ‫ﭼﻮن ﺷـﺠﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑﻔﺰاي ﻗﺎﻣﺖ ﺧﺮد و ﻓﮑﺮت ﻣﻔﺰاي ﻃﻮل ﭘﯿﺮﻫﻦ و ﭘﻬﻨﺎ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭼﻪ ﺷﺪ ار ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﻮ اﻓﺴﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﺧﺮد‬ ‫اﻧـﺪر ﺳـﺮ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬زﺑـﺎن ﺧﺮد در ﮔـﻮش ﺗﻮ ﮔﻮﯾـﺪ ﮐﻪ ﺗﺮﮐﺖ ﻟا ﺮأي ﺑـﺎﻟّﺮي‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬و ﺑﺤﻘﯿﻘﺖ ﮐـﺎن ﺧﺮد و‬ ‫ﺣﺼﺎﻓﺖ و ﮔﻨـﺞ ﺗﺠﺮﺑﺖ و ﻣﻤﺎرﺳﺖ اﺳﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬آﻧﮑﻪ از اﯾﺸﺎن ﺑﺨﺮد ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻮد‪ ...‬ﺑﯿﺮون رﻓﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺟﺎن و دل‬ ‫و ﺧﺮد ﺑﺮﺳــﺎﻧﻢ ﺑﺒــﺎغ ﺧﻠــﺪ آﺧﺮ ﻣﺜﻠـﺜﯽ ﺑﻤﺜﻤـﻦ درآورم‪.‬ﺧﺎﻗــﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼـﻮن ﺧﺮد ﺣﮑـﻢ ﺗـﻮ ﺑﺮ ﺟﺎﻧﻬــﺎ ﻣﺤﯿـﻂ ﭼـﻮن اﻣـﻞ ﻣﻬﺮ ﺗـﻮ در دﻟﻬﺎ‬ ‫ﻣﮑﯿﻦ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬داﻧﻢ و داﻧـﺪ ﺧﺮد ﭘـﺎك ﺗﻮ ﻣﻮج ﻣﺤﯿـﻂ از ﺗﺮي ﻧـﺎودان‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬زﺧﻢ ﺑﺮ دل رﺳـﯿﺪ ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﺧﻮد آﺳـﯿﺐ ﺑﺮ ﺧﺮد ﭼﻪ‬ ‫رﺳـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺮد را ﭼﻪ ﮔﻮﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻮان دوﻧﺎن اﺑﺎ ﺑﯿﻨﯽ ار ﺧﻮد اﺑﺎﯾﯽ ﻧﯿﺎﺑﯽ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اي ﺧﺮد را زﻧـﺪﮔّﯽ ﺟﺎن ز ﺗﻮ ﺑﻨـﺪﮔّﯽ ﻋﻘﻞ و‬ ‫ﺟﺎن ﻓﺮﻣﺎن ز ﺗﻮ‪.‬ﻋﻄﺎر‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺮدﻫﺎ ﭼﻮن ﻣﺼﺎﺑﯿـﺢ اﻧﻮر اﺳﺖ ﺑﯿﺴﺖ ﻣﺼـﺒﺎح از ﯾﮑﯽ روﺷـﻨﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬ﺧﺮد را ﻧﯿﺴﺖ ﺗﺎب‬ ‫ﻧﻮر آن روي ﺑﺮو ازﺑﻬﺮ او ﭼﺸﻢ دﮔﺮ ﺟﻮي‪.‬ﺷـﺒﺴﺘﺮي‪ - .‬اﻫـﻞ ﺧﺮد؛ ﺻـﺎﺣﺐ ﺧﺮد‪ .‬ﺻـﺎﺣﺐ ﻋﻘـﻞ ‪ :‬ﺑﺰرﮔﺶ ﻧﺨﻮاﻧﻨـﺪ اﻫـﻞ ﺧﺮد ﮐﻪ ﻧﺎم‬ ‫ﺑﺰرﮔﺎن ﺑﺰﺷﺘﯽ ﺑﺮد‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ - .‬ﺑﺨﺮد؛ ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺮد‪ .‬ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪ ‪ :‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺎل ﺑﺮﻧﺸﻤﺮد ﻧﺒﻮد ﻫﯿﭻ ﻃﻔﻞ ﺑﺨﺮد ﺧﺮد‪.‬ﺳﻨﺎﺋﯽ‪.‬‬ ‫ﻧﯿﻮﺷـﻨﺪه ﯾﮏ ﺗﻦ ﮐﻪ ﺑﺨﺮد ﺑﻮد ز ﻧﺎﺑﺨﺮدان ﺑﻬﺘﺮ از ﺻـﺪ ﺑﻮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻮ اﻧﺪر ﻧﯿﺴـﺘﺎﻧﯽ آﺗﺶ زدي ز ﺷـﯿﺮان ﺑﭙﺮﻫﯿﺰ اﮔﺮ ﺑﺨﺮدي‪ .‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫)ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ - .‬ﺑﯽ ﺧﺮد؛ ﺑﯽ ﻋﻘﻞ‪ .‬ﻻﺷـﻌﻮر‪ .‬ﺑﯽ ادراك ‪ :‬ﻣﻦ از ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﮐﻔﺮ ﺑﺮوﺷﻨﺎﯾﯽ آﻣﺪم ﺑﺘﺎرﯾﮑﯽ ﺑﺎزﻧﺮوم ﮐﻪ ﻧﺎدان و ﺑﯽ ﺧﺮد ﺑﺎﺷﻢ‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬زن ﺑﯽ ﺧﺮد ﺑﺮ در و ﺑـﺎم و ﮐﻮي ﻫﻤﯽ ﮐﺮد ﻓﺮﯾﺎد و ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﺷﻮي‪ ...‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن ||(‪ - .‬ﺑﯽ ادب؛ ﺑـﺪاﺧﻼق‪- .‬‬ ‫ﭘﺎﮐﯿﺰه ﺧﺮد؛ ﭘﺎك رأي‪ .‬ﺻﺎﻓﯽ رأي ‪ :‬ﻓﺮزﻧـﺪ ﺗﻮ اﯾﻦ ﺗﯿﺮه ﺗﻦ ﺧﺎﻣﺶ ﺧﺎﮐﯽ اﺳﺖ ﭘﺎﮐﯿﺰه ﺧﺮد ﻧﯿﺴﺖ ﻧﻪ اﯾﻦ ﺟﻮﻫﺮ ﮔﻮﯾﺎ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪- .‬‬ ‫ﭘﺮﺧﺮد؛ آﻧﮑﻪ او را ﻋﻘﻞ واﻓﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﺮدﻣﻨـﺪ‪ .‬ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺎﻫﻮش ‪ :‬ﺑﺎ ﺧﺮان ﮔﺮ ﺑﻪ آﺑﺨﻮر ﻧﺸﻮﻧﺪ ﺑﺎ دل ﭘﺮﺧﺮد ﺳـﺰاوارﻧﺪ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪.‬‬ ‫ﻣﺨﻮر ﻏﻢ ﺑﺮاي ﻣﻦ اي ﭘﺮﺧﺮد ﻣﺮا آﻧﮑﺲ آرد ﮐﻪ ﮐﺸﺘﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﻣﺮ اﺳﺘﺎد را ﮔﻔﺘﻢ اي ﭘﺮﺧﺮد ﻓﻼن ﯾﺎر ﺑﺮ ﻣﻦ ﺣﺴﺪ ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺮد‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﺗﻮ ﺧﻮد را ﮔﻤـﺎن ﺑﺮده اي ﭘﺮﺧﺮد اﻧـﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﭘﺮ ﺷـﺪ دﮔﺮ ﭼﻮن ﺑﺮد؟ ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ - .‬ﺧﺮد در ﺧﺒـﻂ ﺑﻮدن؛‬ ‫ﻧﻘﺼﺎن در ﻋﻘﻞ ﺑﻬﻢ رﺳﯿﺪن‪ .‬ﺑﯿﻬﻮش و ﺑﯽ ﻋﻘﻞ ﺷﺪن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬دﻧﺪاﻧﻬﺎي ﺧﺮد؛ دﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻋﻘﻞ‪ .‬اﺿﺮاس ُﺣﻠُﻢ‪ - .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺮد؛‬ ‫ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺎﺧﺮد‪ .‬ﺑﺎ ﻋﻘﻞ و دراﯾﺖ ‪ :‬وﻟﯿﮑﻦ ﺗﻮ ﺑﺴـﺘﺎن ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺮد از ارزان ﻓﺮوﺷﺎن ﺑﺮﻏﺒﺖ ﺧﺮد‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﺑﻬﺴﺖ از دد‬ ‫اﻧﺴـﺎن ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺮد‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﺟﻮاﻧﻤﺮد و ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺮد دﯾـﺪﻣﺶ ﺑﻤﺮداﻧﮕﯽ ﻓﻮق ﺧﻮد دﯾـﺪﻣﺶ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ - .‬ﻓﺮاوان‬ ‫ﺧﺮد؛ ﺑﺴﯿﺎر ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ‪ .‬ﭘﺮﺧﺮد‪ - .‬ﻗﻮت ﺧﺮد‪ ،‬ﻗﻮهء ﺧﺮد؛ ﻧﻔﺲ ﻣﻄﻤﺌﻨﻪ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻔﺲ ﻏﻀﺒﯿﻪ و ﻧﻔﺲ اﻣﺎره ‪ :‬ﺳﺘﻮده آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻮت ﺧﺸﻢ‬ ‫] ﻧﻔﺲ ﻏﻀـﺒﯿﻪ [ در ﻃـﺎﻋﺖ ﻗـﻮت ﺧﺮد ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﮐـﻢ ﺧﺮد؛ ﻧـﺎﻗﺺ ﻋﻘـﻞ ‪ :‬ﻣﯿﺮاث ﮔﯿﺮ ﮐـﻢ ﺧﺮد آﯾـﺪ ﺑﺠﺴـﺘﺠﻮي ﺑﺲ‬ ‫ﮔﻔﺘﮕﻮي ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺑـﺎغ و دﮐـﺎن ﺷﻮد‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ - .‬ﮔﺴﺴـﺘﻪ ﺧﺮد؛ ﻣﺠﻨﻮن‪ .‬دﯾﻮاﻧﻪ‪ - .‬ﻣﺮد ﺧﺮد؛ ﺧﺮدﻣﻨـﺪ‪ .‬ﻋﺎﻗـﻞ ‪ :‬ﺑﺨﻮر ﻫﺮﭼﻪ داري و ﺑﺮ ﺑﺪ‬ ‫ﻣﮑﻮش ز ﮔﯿﺘﯽ ﺑﻤﺮد ﺧﺮد دار ﮔﻮش‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - .‬ﻧﺎﻗﺺ ﺧﺮد؛ ﻧﺎﻗﺺ ﻋﻘﻞ ‪ :‬ﻧﻤﯽ ﺗﺮﺳﯽ اي ﮔﺮگ ﻧﺎﻗﺺ ﺧﺮد ﮐﻪ روزي ﭘﻠﻨﮕﯿﺖ ﺑﺮ ﻫﻢ‬ ‫درد؟ ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن چ ﯾﻮﺳﻔﯽ ص ‪- .(63‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺑﺎﻻي دراز را ﺧﺮد ﮐﻢ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺳـﻌﺪي(؛ ﻗﺪﺑﻠﻨﺪﻫﺎ ﻧﺎﻗﺺ اﻟﻌﻘﻞ ﻣﯿﺒﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﮐﻞ‬ ‫ﻃﻮﯾﻞ اﺣﻤﻖ‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ چ ﻣﻌﯿﻦ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﭘﻬﻠﻮي ‪ ،xrat‬اوﺳﺘﺎ ‪» xratu‬ﺑﺎرﺗﻮﻟﻤﻪ ‪» «535‬ﻧﯿﺒﺮگ ‪» «135‬اﺳﺎس‬ ‫ﻓﻘﻪ اﻟﻠﻐﻪء اﯾﺮاﻧﯽ ‪ 1:2‬ص‪ ،«83‬ﺳﺎﻧﺴﮑﺮﯾﺖ ‪)kratu‬ﻋﺰم‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ‪ ،‬ﻗﻮهء ﻣﺪرﮐﻪ( »وﯾﻠﯿﺎﻣﺰ ‪ ،«319:1‬ﭘﺎزﻧﺪ ‪»xrat‬ﻣﺴﯿﻨﺎ ‪.«139‬‬ ‫ﺧﺮد‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص()‪ (1‬ﮐﻮﭼـﮏ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺿـﺪ ﺑﺰرگ‪) .‬از ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از‬ ‫آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺻـﻐﯿﺮ‪ .‬ـُﺻ ﻐﺎر‪) .‬ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ(‪ .‬ﮐﻮﭼـﮏ‪ .‬ﮐﻢ ﺟﺜﻪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻼن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻣﺮﻋﺶ‪ ،‬ﺟـﺬب دو‬ ‫ﺷﻬﺮك اﺳـﺖ ﺧﺮم و آﺑـﺎدان و ﺧﺮد‪) .‬ﺣـﺪود اﻟﻌـﺎﻟﻢ(‪ .‬ﮐﻮﻻـن‪ ،‬ﻧـﺎﺣﯿﺘﯽ ﺧﺮد اﺳـﺖ و ﺑﻤﺴـﻠﻤﺎﻧﯽ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ و اﻧـﺪر او ﮐﺸﺖ و ﺑﺮز اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬ﺳـﺘﻮده ﺑﻮد ﻧﺰد ﺧﺮد و ﺑﺰرگ اﮔﺮ زادﻣﺮدي ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺳﺘﺮگ‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎر ﯾﮑﺴﺮ ﻣﺪارﯾﺪ ﺧﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﯿﻨﻪ را ﺧﺮد‬ ‫ﻧﺘﻮان ﺷـﻤﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ ﭘﯿﺮان ﺑﻪ رّﻫﺎم ﮔﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺧﺮد ﻧﺘﻮان ﺷﻤﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﭼﻮ از ﭘﺎرس ﻟﺸﮑﺮ ﻓﺮاوان ﻧﺒﺮد ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﺑﻮد ﻧﺰد ﺑﺰرﮔﺎن و ﺧﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺮآﻣﺪ ﺑﺴـﻨﮓ ﮔﺮان ﺳـﻨﮓ ﺧﺮد ﻫﻤﯿﻦ و ﻫﻤﺎن ﺳﻨﮓ ﺑﺸﮑﺴﺖ ﺧﺮد‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬دراز و ﭘﻬﻨﺎ ﺣﻮﺿﯽ‬ ‫ﺑﺼﺪﻫﺰار ﻋﻤﻞ ﻫﺰار ﺑﺘﮑﺪهء ﺧﺮد ﮔﺮد ﺣﻮض اﻧﺪر‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺻﺪ ﮔﺮدﻧﮏ زﺑﺮﺟﺪﯾﻦ دﯾﺪي ﺑﺮ ﯾﮏ ﺗﻦ ﺧﺮد ﻧﺮﮔﺲ ﺑّﺮي‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬اﻣﯿﺮ‬ ‫رﺿـﯽ اﻟﻠﻬﻌﻨﻪ ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﺧﺮد ﺣـﺪﯾﺜﯽ اﺳﺖ ده ﻫﺰار ﺳﻮار ﺗﺮك ﺑﺎ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻘـﺪم آﻣﺪﻧﺪ و در ﻣﯿﺎن وﻻﯾﺖ ﻣﻦ ﻧﺸﺴـﺘﻪ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﺎ را‬ ‫ﺟﺎي و ﻣﺄوي ﻧﻤﺎﻧـﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﻣﯿﺮ ﻧﻤﺎز دﯾﮕﺮ ﺑﺎر ﻧﺪاد و ﺑﺮوزه ﮔﺸﻮدن ﺑﯿﺮون ﻧﯿﺎﻣﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺸـﺮﺑﺘﯽ روزه ﮔﺸﺎد و ﻃﻌﺎم‬ ‫ﻧﺨﻮرد ﮐﻪ ﻧﻪ ﺧﺮد ﺣﺪﯾﺜﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ اﻓﺘﺎد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻣﻦ ﮐﻪ اﺑﻮاﻟﻔﻀﻠﻢ اﯾﻦ ﻣﻠﻄﻔﻪ ﺧﺮد و ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺰرگ ﺗﺤﺮﯾﺮ ﮐﺮدم‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﭼﻮ ﺧﺮدي ﺑﺰرگ آورد دﺳـﺘﺒﺮد ﺑﻪ از ﺻـﺪ ﺑﺰرﮔـﺎن ﮐﺸﺎن ﮐﺎر ﺧﺮد‪) .‬ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺑﮑﺸـﺘﻨﺪ ﭼﻨـﺪاﻧﮑﻪ ﻧﺘﻮان ﺷـﻤﺮد ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ دﯾﮕﺮ‬ ‫ﺑﺰرﮔـﺎن و ﺧﺮد‪).‬ﮔﺮﺷـﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺟﺰ از ﮐﺸـﺘﮕﺎن ﻫﺮﮐﻪ را ﻧﺎم ﺑﺮد ﻫﻤﻪ ﺧﺴـﺘﻪ دﯾـﺪ از ﺑﺰرﮔﺎن و ﺧﺮد‪) .‬ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺑﮑﺶ آﺗﺶ‬ ‫ﺧﺮد ﭘﯿﺶ از ﮔﺰﻧـﺪ ﮐﻪ ﮔﯿﺘﯽ ﺑﺴﻮزد ﭼﻮ ﮔﺮدد ﺑﻠﻨﺪ‪) .‬ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﻫﺮ ﺧﺮدي از او ﺷﺪ ﮐﻼن و او ﺧﻮد زي ﻋﻘﻞ ﻧﻪ ﺧﺮد اﺳﺖ و ﻧﻪ‬ ‫ﮐﻼـن اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬زﻧﻬﺎر ﺑﺘﻮﻓﯿﻖ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻧﮑﻨﯽ زآﻧﮏ ﻣﻐﺮور ﻧـﺪاري ﺑﭽﻨﯿﻦ ﺧﺮد و ﮐﻼن را‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭼﻨـﺪ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ‬ ‫ﺧﺮد اﺳﺖ ﺑﺰرگ ﺑﺎﯾـﺪ داﺷﺖ‪ ،‬آﺗﺶ و ﺑﯿﻤﺎري و دﺷـﻤﻦ‪) .‬از اﻧـﺪرزﻧﺎﻣﻪء ﻣﻨﺴﻮب ﺑﺨﻮاﺟﻪ ﻧﻈﺎم اﻟﻤﻠﮏ(‪ .‬ﺧﺮد ﻣﮑﻦ ﻃﺒﻊ ﻧﻪ ﭼﺮﺧﯿﺴـﺖ‬ ‫ﺧﺮد ﺗﻨـﮓ ﻣﮑﻦ دل ﻧﻪ ﺟﻬـﺎﻧﯿﺴﺖ ﺗﻨﮓ‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬در آﯾﻨﻪء ﺧﺮد روي ﻣﺮدم ﻫﻢ ﺧﺮد ﭼﻨﺎن آﯾﻨﻪ ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻋﺎﻓﯿﺖ‬ ‫آﻣـﻮز او ﮔﻨـﺞ ﺑﺰرگ اﺳـﺖ ﭘﺲ از رﻧـﺞ ﺧﺮد‪.‬اﻧـﻮري‪ .‬وز ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ ﻧﻔﺲ ﺣـﺎدﺛﻪ اﺳﺖ ﻣﯽ ﺷـﻨﺎﺳﻢ ﮐﻪ ﻓـﺎﻋﻠﯽ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺧﺮد‪.‬اﻧـﻮري‪.‬‬ ‫ﺑﮑﻼﻫﯽ ﺑﺰرگ ﮐﺮده ﻣﺮا آﻧﮑﻪ ﮔﯿﺘﯽ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﭼﺸـﻤﺶ ﺧﺮد‪.‬اﻧﻮري‪ .‬دل ﺧﺮد ﻣﺮا ﻏﻤﺎن ﺑﺰرگ از ﺑﺰرﮔﺎن ﺧﺮده دان ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﻣﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺮد ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ اﻟﺤﻖ ﮐﻪ ﺑﻌﻤﺮي ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه اﯾﻢ‪ .‬ﻋﻄﺎر )دﯾﻮان چ ﺳـﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴـﯽ ص ‪ - .(216‬اﻧﮕﺸﺖ ﺧﺮد؛ ﺧﻨﺼﺮ و آن آﺧﺮﯾﻦ‬ ‫اﻧﮕﺸـﺘﻬﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬از ﺧﺮدان ﺧﻄﺎ از ﺑﺰرﮔﺎن ﻋﻄﺎ‪ .‬از ﺧﺮدان ﻟﺨﺸـﯿﺪن از ﺑﺰرﮔﺎن ﺑﺨﺸﯿﺪن‪ .‬ﺧﺮدﻧﮕﺮش و‬ ‫ﺑﺰرگ زﯾـﺎن ﻣﺒـﺎش‪) .‬از ﻗﺎﺑﻮﺳـﻨﺎﻣﻪ(‪ .‬ز آب ﺧﺮد ﻣـﺎﻫﯽ ﺧﺮد ﺧﯿﺰد ﻧﻬﻨﮓ آن ﺑﻪ ﮐﻪ ﺑﺎ درﯾﺎ ﺳﺘﯿﺰد‪ .‬ﺳـﻌﺪي ||‪ .‬ﺟﻮان‪ .‬اﻧـﺪك ﺳﺎل‪) .‬از‬ ‫ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﮐﻢ ﺳﻦ‪ .‬ﺳـﻨﯿﻦ ﻃﻔﻮﻟﯿﺖ و ﺷﯿﺮﺧﻮردﮔﯽ)‪) .(2‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺗﻮ ﮐﻮدك ﺧﺮد و ﻣﻦ ﭼﻨﺎن ﺳﺎرﻧﺠﻢ ﺟﺎﻧﻢ ﺑﺒﺮي‬ ‫ﻫﻤﯽ ﻧﺪاﻧﯽ رﻧﺠﻢ‪.‬ﺻﻔﺎر ﻣﺮﻏﺰي‪ .‬ﺑﺪاﻧﮕﻪ ﮐﻪ اﯾﺮان ﺑﻪ اﯾﺮج ﺳﭙﺮد ﮐﺰ آن ﻧﺎﻣﺪاراﻧ ْﺶ او ﺑﻮد ﺧﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﺴﯽ ﺑﯽ ﭘﺪر ﮐﺮد ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﺮد‬ ‫ﺑﺴـﯽ رود و ﮐﻮه و ﺑﯿﺎﺑﺎن ﺳﭙﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﭼﻬﺎرم از آن ﮐﻮدﮐﺎن داﺷﺖ ﺧﺮد ﻏﻢ ﺧﺮد را ﺧﺮد ﻧﺘﻮان ﺳﭙﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﭼﻮ آن ﺧﺮد را ﺳﯿﺮ‬ ‫دادﻧﺪ ﺷـﯿﺮ ﻧﻮﺷـﺘﻨﺪش اﻧﺪر ﻣﯿﺎن ﺣﺮﯾﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺷـﺒﺎﻧﺎن ﮐﻮه ﻗﻠﻮ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ وز آن ﺧﺮد ﭼﻨﺪي ﺳﺨﻦ ﻫﺎ ﺑﺮاﻧﺪ)‪.(3‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‬ ‫ﺷـﺎه اي ﮔﺮاﻧﻤﺎﯾﻪ ﺧﺮد ﺗﺮا از ﻧﮋاد ﮐﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺷـﻤﺮد؟ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ اﮔﺮ ﻧﻪ آﻧﺴﺘﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ ﻫﻨﻮز ﺧﺮدي و اﯾﻦ ادب ﻧﯿﺎﻣﻮﺧﺘﻪ اي ﺗﺮا اﻣﺮوز‬ ‫ﻣﺎﻟﺸﯽ دادﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺎزﮔﻔﺘﻨﺪي‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﮐﻮدك ﺧﺮد را ﭼﻮن ﺑﺪارودان زرش ﺷﯿﺮ دﻫﻨﺪ آراﺳﺘﻪ ﺳﺨﻦ آﯾﺪ‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ ||(‪ .‬رﯾﺰهء‬ ‫ﻫﺮ ﭼﯿﺰي‪) .‬ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت(‪ .‬رﯾﺰرﯾﺰ‪ .‬ﻟﻪ‪ .‬ﻧﺮم‪ .‬ﺗﮑﻪ ﺗﮑﻪ ‪ :‬ﺑﯽ ﺷـﮏ ﻧﻬﻨﮓ دارد دل را ﻫﻤﯽ ﺧﺸﺎﯾـﺪ ﺗﺮﺳﻢ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻮارد ﮐﺎﯾـﺪون ﻧﻪ ﺧﺮد‬ ‫ﺧﺎﯾﺪ‪ .‬رودﮐﯽ‪ .‬ﺑﺪان ﮔﺮزهء ﮔﺎوﺳـﺮ دﺳﺖ ﺑﺮد ﺑﺰد ﺑﺮ ﺳـﺮش ﺗﺮك ﺑﮕﺴـﺴﺖ ﺧﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺮآﻣﺪ ﺑﺴـﻨﮓ ﮔﺮان ﺳﻨﮓ ﺧﺮد ﻫﻤﯿﻦ و‬ ‫ﻫﻤﺎن ﺳﻨﮓ ﺑﺸﮑﺴﺖ ﺧﺮد‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﺰﺧﻢ ﻋﻤﻮد و ﺑﻪ ﮐﻮﭘﺎﻟﺸﺎن ﻫﻤﯽ ﺧﺮد ﺷﺪ ﭘﻬﻠﻮ و ﯾﺎﻟﺸﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺳﺮ و دﺳﺖ و ﭘﺎﯾﺶ ﺷﮑﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﺧﺮد ﮐﺸﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﺳـﺮاﭘﺮده ﺑﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﮑﻮﺑﯽ زﯾﺮ ﭘﺎي ﺧﻮﯾﺶ ﺧﺮدم دو ﮐﺘﻒ ﻣﻦ ﺑﯿﻨﺪازي ﭼﻮ ﺷﺎﭘﻮر‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬اﻧﺪام ﺷـﻤﺎ ﺑﺮ‬ ‫ﺑﻠﮕﺪ)‪ (4‬ﺧﺮد ﺑﺴﺎﯾﻢ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ز ﺑﺲ ﮐﻮﻓﺘﻦ زور ﺗﻨْﺸﺎن ﺑﺒﺮد ﺳﺮ و ﮔﺮدن ﻫﺮ دو ﺑﺸﮑﺴﺖ ﺧﺮد‪) .‬ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺑﺰد ﻧﯿﺰه ﺑﺮ ﮔﺮدﮔﺎه‬ ‫دو ﮔﺮد ﺑﺮآورد و زد ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﮐﺮد ﺧﺮد‪) .‬ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺑﮕﻔﺖ اﯾﻦ و ﺷﺪ ﺑﺮ رﺧﺶ اﺷﮏ درد ﭼﻮ ﺳـﯿﻢ ﮔﺪازﯾﺪه ﺑﺮ زّر زرد ز ﺑﺎدام‬ ‫ﺑﺮ ﻣﺎه و ﻣﺮﺟﺎن ﺧﺮد ﮔﻬﯽ رﯾﺨﺖ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻔﻨـﺪق ﺳﺘﺮد‪.‬اﺳـﺪي‪ .‬آﻧﮕﻪ ﻫﺮ ﺳﻪ را ﺧﺮد ﺑﺴﺎﯾﺪ و ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﯿﺎﻣﯿﺰد‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬و ﻫﻤﭽﻨِﺪ‬ ‫ﻫﻤﻪ ذرارﯾـﺢ ﮔﯿﺮد و ﺧﺮد ﺑﺴﺎﯾـﺪ و ﺑﺮ ﻫﻢ آﻣﯿﺰد‪) .‬ﻧﻮروزﻧـﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺗﯿﺮي ﺑﯿﺎﻣـﺪ و ﺑﺮ ﻧﮕﯿﻨﻪء اﻧﮕﺸﺘﺮي زد و ﺧﺮد ﺑﺸـﮑﺴﺖ‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ(‪- .‬‬ ‫ﺑــﺎران ﺧﺮد‪ ،‬ﺧﺮد ﺑــﺎران؛ ﺑــﺎران رﯾﺰ‪ .‬ﺑــﺎراﻧﯽ ﮐــﻪ داراي ﻗﻄﺮات رﯾﺰ ﺑﺎﺷــﺪ ‪ :‬آﮔــﺎه ﻧﯿﯽ ﮐــﻪ رﯾــﮓ ﺑﺎرﯾــﺪ ﺑﺮ ﺳـــْﺮت ﺑﺠــﺎي ﺧﺮد‬ ‫ﺑــﺎران‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴــﺮو‪ - .‬ﭘـﻮل ﺧﺮد؛ واﺣــﺪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻤـﺘﺮ از ﯾـﮏ ﺗﻮﻣـﺎن ﭼـﻮن ﭘﻨﺠﻬﺰاري و ﻗﺮان و ده ﺷـﺎﻫﯽ و ﻏﯿﺮه )در ﺗــﺪاول اﻣﺮوز(‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﭘﻬﻠﻮﻫﺎي ﺧﺮد؛ اﺿـﻼع اﻟﺨﻠﻒ اﻟﻘﺼـﺮي‪ - .‬ﺧﺮدﺧﺎﮐﺸﯽ؛ ﻟﻪ‪ .‬رﯾﺰرﯾﺰ‪ - .‬ﺧﺮدﺧﺮد؛ رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ‪ .‬آﻫﺴﺘﻪ آﻫﺴﺘﻪ‪.‬‬ ‫ ﺧﺮد ﺷﮑﺴـﺘﻦ؛ رﯾﺰرﯾﺰ ﮐﺮدن‪ .‬ﮐﻮﭼـﮏ ﮐﻮﭼـﮏ ﮐﺮدن ‪ :‬ﮔﺮدن ﭼﻮ ﺧﯿـﺎر ﺑﺸـﮑﻨﯽ ﺧﺮد ﻣﯿﺮي ﭼﻮ ﺧﺮاز ﮔﺰاف و ﺑﺮﺧﯿﺰد‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪- .‬‬‫ﺧﺮد ﮐﻮﻓﺘﻦ؛ آﻧﭽﻨﺎن ﮐﻮﻓﺘﻦ ﮐﻪ ﺷـﯽ ء ﮐﻮﻓﺘﻪ ﺷـﺪه ﮐﺎﻣًﻼ ﻟﻪ ﺷﻮد ‪ :‬ﺗﺎ ﺻـﻌﻮه ﺑﻤﻨﻘﺎر ﻧﮕﯿﺮد دل ﺳـﯿﻤﺮغ ﺗﺎ ﭘّﺸﻪ ﻧﮑﻮﺑـﺪ ﺑﻪ ﻟﮕـﺪ ﺧﺮد ﺳـﺮ‬ ‫ﭘﯿﻞ‪.‬ﻣﻨﺠﯿﮏ‪ - .‬ﺧﺮد ﻓﺮوﮐﻮﻓﺘﻦ‪ ،‬ﺧﺮد ﻓﺮوﮐﻮﺑﯿﺪن‪:‬ﻣﺎر اﺳﺖ َﻋﺪوي ﺗﻮ ﺳـﺮش ﺧﺮد ﻓﺮوﮐﻮب ﻓﺮض اﺳﺖ ﻓﺮوﮐﻮﻓﺘﻦ اي ﺧﻮاﺟﻪ ﺳـﺮ ﻣﺎر‪.‬‬ ‫ﻓﺮﺧﯽ‪ - .‬ﺧﺮدُﻣﺮد؛ ﻟﻪ‪ .‬رﯾﺰرﯾﺰ‪ .‬ﺧﺮدﺧﺎﮐﺸـﯽ ‪ :‬ﺑـﺎ ﺧﺮدﻣﺮدش ﮐﻔـﻮًا اﺣـﺪ‪ - .‬ﺧﺮد و ﺧﻤﯿﺮ؛ ﻟﻪ و ﻟﻮرده‪ .‬ﻧﺮم‪ .‬ﻟﻪ‪ - .‬درم ﺧﺮد؛ ﭘﻮﻟﯽ ﮐﻪ از‬ ‫ﯾﮏ درم ارزﺷـﺶ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ ‪ :‬آﺑﺎد ﺑﺮ آن ﺳـﯽ ودو دﻧﺪاﻧﮏ ﺳـﯿﻤﯿﻦ ﭼﻮن ﺑﺮ درم ﺧﺮد زده ﺳـﯿﻦ ﺳﻤﺎﻋﯿﻞ‪ .‬ﻣﻨﺠﯿﮏ‪ - .‬ﻧﺎن ﺧﺮد‬ ‫ﮐﺮدن؛ ﻧﺎن رﯾﺰرﯾﺰ ﮐﺮدن ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺛﺮﯾـﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺣﻘﯿﺮ‪ .‬ﭘﺴﺖ‪ .‬ﺧﻮار‪ .‬ﻧﺎﻗﺎﺑﻞ ‪ :‬ﻣﺮا ﺑﯽ ﭘﺪر داﺷﺖ ﺑﻬﺮام ﮔﺮد دو‬ ‫ده ﺳـﺎل زآﻧﮕﻪ ﮐﻪ ﺑـﺎﺑﻢ ﺑﻤﺮد ﮐﻨﻮن ﺷﺎه ﺧﺎﻗﺎن ﻧﻪ ﻣﺮدي اﺳﺖ ﺧﺮد ﻫﻤﺶ دﺳـﺘﮕﺎه اﺳﺖ و ﻫﻢ دﺳـﺘﺒﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﻪ ﭘﯿﺮان ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ‬ ‫ﻫﻮﻣـﺎن ﮔﺮد ﮐـﻪ دﺷـﻤﻦ ﻧـﺪارد ﺧﺮدﻣﻨـﺪ ﺧﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﺮ ﺑﺰرﮔﯽ ﮐـﻪ ﺑﻔﻀـﻞ و ﺑﻬﻨﺮ ﮔﺸـﺖ ﺑﺰرگ ﻧﺸـﻮد ﺧﺮد ﺑﺒـﺪ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﻬﻤـﺎن و‬ ‫ﻓﻼن‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺟﻤﻠﻪ زﻧﮕﺎر ﻫﻤﻪ ﻫﻨـﺪ ﺑﺸﻤﺸـﯿﺮ ﺳﺘﺮد ﻣﻠﮑﺖ ﻫﻨﺪ ﺑﺪو ﺳـﺨﺖ ﺣﻘﯿﺮ آﻣﺪ و ﺧﺮد‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ از ﻣﻮش ﺗﻬﯽ ﮐﯽ ﺷﻮد و‬ ‫ﺑـﺎغ از ﻣﺎر ﻣﻤﻠﮑﺖ از ﻋـﺪوي ﺧﺮد ﻣﺼـﻔﺎ ﻧﺸﻮد‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻫﻤﻪ ﯾﺎران ﻣﻦ ﺑﺰرگ ﺷﺪﻧـﺪ ﻣﻦ ﺑﻤﺎﻧـﺪم ﺑﭽﺸﻢ اﯾﺸﺎن ﺧﺮد‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﻧﺸﺎﯾﺪ‬ ‫دﯾﺪ ﺧﺼﻢ ﺧﻮﯾﺶ را ﺧﺮد ﮐﻪ ﻧﺮد از ﺧﺎم دﺳﺘﺎن ﮐﻢ ﺗﻮان ﺑﺮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻣﺸﻤﺎر ﻋﺪوي ﺧﺮد را ﺧﺮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺧﺮد داﺷﺘﻦ؛ ﺣﻘﯿﺮ ﺷﻤﺮدن‪.‬‬ ‫ﻧـﺎﭼﯿﺰ و ﻧﺎﻗﺎﺑـﻞ ﺷـﻤﺮدن ‪ :‬و ﺑﺰرﮔﺎن را ﻫﯿﺒﺘﯽ ﻧﻨﻬﺎدي و ﮐﺎرﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺧﺮد داﺷﺘﯽ‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص ‪- .(107‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺑﺨﺮدان‬ ‫ﻣﻔﺮﻣـﺎي ﮐـﺎر درﺷـﺖ‪ .‬ﺧﺮدﻫﻤﺖ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺧـﻮار ﺑـﻮد‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ ||‪ .‬ﮐﻢ‪) .‬از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬اﻧـﺪك‪ .‬ﮐﻢ ﻣـﺎﯾﻪ )از ﻧﻈﺮ‬ ‫ﻋـﺪدي( ‪ :‬ﻫﻤﯽ رﻓﺖ ﭘﯿﺶ اﻧـﺪرون ﻣﺮد ﮔﺮد ﺳـﭙﺎﻫﯽ ﺑﺮ او اﻧﺠﻤﻦ ﺷـﺪ ﻧﻪ ﺧﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﺑﺮد از آن ﺳـﻨﮓ و دﯾﮕﺮ ﻧﺒﺮد ﺳـﺪﯾﮕﺮ‬ ‫ﮐﺲ‪ ،‬از ﮐﺎﻫﻠﯽ ﺑﺮد ﺧﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭘﺮاﻧﺪﯾﺸﻪ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺪرﮔﻪ رﺳـﯿﺪ ﮐﺰ آن ﺧﺮد ﺑﺨﺸـﺶ ﭼﻪ آﻣﺪ ﭘﺪﯾﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬دﯾﺪﯾﻢ ﺑﺴﯽ‪ ،‬ﮐﻪ آب‬ ‫ﺳﺮﭼﺸـﻤﻪء ﺧﺮد ﭼﻮن ﺑﯿﺸﺘﺮ آﻣـﺪ ﺷﺘﺮ و ﺑﺎر ﺑﺒﺮد‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن ||(‪ .‬ﺑﺎرﯾﮏ‪ .‬دﻗﯿﻖ )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ﭼﻮن »ﺧﺮد ﮔﺮﻓﺘﻦ« در اﺻـﻄﻼح‬ ‫ﺧﯿﺎﻃﺎن‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ ﻣﻌﯿـﻦ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﭘﻬﻠـﻮي ‪» xvart‬ﺗﺎوادﯾـﺎ ‪ ،«167‬اوراﻣـﺎﻧﯽ ‪»wurd‬ﮐﺘـﺎب اوراﻣﺎن ‪،«127‬‬ ‫ﺷﻬﻤﯿﺮزادي ‪» xurd‬ﮐﺘـﺎب ‪ 2‬ص ‪ ،«177‬ﻃـﺒﺮي ‪»xurd‬ﻧﺼـﺎب ﻃﺒﺮي ‪ ،«325‬ﮔﯿﻠﮑﯽ ﻫـﻢ ‪ ،xurd‬ﻣﻌﺮب آن ﺧﺮدة »ﺗﻔﺴـﯿﺮ اﻻﻟﻔـﺎظ‬ ‫اﻟﺪﺧﯿﻠﮥ ﻓﯽ اﻟﻠﻐﮥ اﻟﻌﺮﺑﯿﮥ‪ .«...‬ﻫﺮن ﺧﺮد ﻓﺎرﺳـﯽ را از اوﺳﺘﺎﯾﯽ ‪ xvareta‬داﻧﺴﺘﻪ »اﺳﺎس ﻓﻘﻪ اﻟﻠﻐﻪء اﯾﺮاﻧﯽ ‪ :1‬ص ‪ - (2) .298‬ﮔﺎﻫﯽ در‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﻮﺻﻮف ﺣﺬف ﻣﯿﺸﻮد و ﺻـﻔﺖ ﺑﺠﺎي ﻣﻮﺻﻮف ﻣﯽ ﻧﺸﯿﻨﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ اﺳﻢ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ - (3) .‬در اﯾﻨﺠﺎ »ﺧﺮد«‬ ‫ﺑﺠﺎي ﻣﻮﺻﻮف در ﺟﻤﻠﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ - (4) .‬ن ل‪ :‬زﯾﺮ ﻟﮕﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮد‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻟﻘﺐ ﺳﻌﺪﺑﻦ زﯾﺪ ﻣﻨﺎة اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدآﻣﻮز‪.‬‬



‫]ِخ َر[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻣﻮزﻧـﺪهء ﺧﺮد‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از راﻫﺒﺮ ﻋﻘﻞ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻋﻘﻞ آﻣﻮز‪ .‬ﻫﺎدي و راﻫﻨﻤﺎ ‪ :‬ﺧﺮد آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺖ ﻧﻔﺮﺳـﺘﻢ ﺑﺴـﻔﺮ‬ ‫ﮐﻪ ﺷﺪ اﯾﻦ ﺑﺎر ﻓﺮاﻗﺖ ﺧﺮدآﻣﻮز ﭘﺪر‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮداب‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺷﻬﺮي ﺑﻮده در ﺻﻘﻼب‪ .‬ﺷﻬﺮي ﺑﺰرگ اﺳﺖ ] از ﺻﻘﻼب [ و ﻣﺴﺘﻘﺮ ﭘﺎدﺷﺎه اﺳﺖ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮداد‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا()‪ (1‬ﻧـﺎم ﻣـﺎه ﺳـﯿُﻢ اﺳﺖ از ﺳﺎل ﺷﻤﺴـﯽ و آن ﻣـﺪت ﺑﻮدن آﻓﺘﺎب اﺳﺖ در ﺑﺮج ﺟﻮزا‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻣﺎه آﺧﺮ ﺑﻬﺎر اﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺮداد ﻣﺎه ﺟﻼﻟﯽ اﺳﺖ و ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺟﻮزاي ﻋﺮب و اﯾﺎر ﺳـﺮﯾﺎﻧﯽ و ﺳـﯽ ودو روز اﺳﺖ‪ ،‬اول آن ﺗﻘﺮﯾﺒًﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﯿﺴﺘﻢ ﻣﺎه ﻣﻪء‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻮي اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﯾﻮس روﻣﯽ از دﻫﻢ اردﯾﺒﻬﺸﺖ ﺷـﺮوع ﻣﯿﺸﻮد و ﺗﺎ دﻫﻢ ﺧﺮداد اداﻣﻪ دارد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺑﻬﻨﺪي آﻧﺮا اﺳﺎره‬ ‫ﻧﺎﻣﻨـﺪ‪) .‬ﺷــﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( ‪ :‬ﻣـﺎه ﺧﺮداد ﺑﺮ ﺗـﻮ ﻓﺮخ ﺑـﺎد آﻓﺮﯾـﻦ ﺑـﺎد ﺑﺮ ﻣـﻪ ﺧﺮداد‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ز ﺟـﻮر ﻟﺸـﮑﺮ ﺧﺮداد و ﻣﺮداد ﺗﻮاﻧـﺪ داد ﻣـﺎ را‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 743‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﻫﯿﭽﮑﺲ داد؟ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﻣﺤﺎﻟﺴﺖ اﯾﻦ ﻃﻤﻊ ﻫﯿﻬﺎت ﻫﯿﻬﺎت ﮐﺴﯽ دﯾﺪي ﮐﻪ دادش داد ﺧﺮداد زﺑﻬﺮ آﻧﮑﻪ ﺗﺎ در داﻣﺖ آرد ﭼﻮ ﻣﺮﻏﺎن‬ ‫ﻣﺮ ﺗﺮا ﺧﺮداد ﺧﻮر داد‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﮐﺮا ﺧﻮرداد ﮔﯿﺘﯽ ﻣﺮد ﺑﺎﯾْﺪش از آن آﯾﺪ ﭘﺲ ﺧﺮداد ﻣﺮداد‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬زﯾﻨﺖ ﺑﺎغ ﻣﺎه ﺧﺮداد اﺳﺖ‬ ‫ﮔﺮ ﺑﺒﺎده ﮔﺮاﯾﯽ از داد اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ )دﯾﻮان چ رﺷﯿﺪ ﯾﺎﺳﻤﯽ ص ‪ .(655‬ﻓﺮوغ روي و راﯾﺖ ﮔﺮ ﻓﺘﺪ ﺑﺮ ﺗﯿﺮه ﺷﺐ ﮔﺮدد ز روز آﺧﺮ‬ ‫ﺧﺮداد روﺷﻦ ﺗﺮ ﺷﺐ ﯾﻠﺪا‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ - .‬ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪء ﺧﺮداد؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﻮﻗﻊ روﯾﯿﺪن ﮔﯿﺎﻫﻬﺎ ‪ :‬ﺑﺰوج ﻧﺎﻣﯿﻪ ﻧﻘﺶ ﺑﻬﺎر ﻣﯽ ﺑﻨﺪد ﻧﺴـﯿﻢ ﺧﻠﻖ‬ ‫ﺗﻮ در ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪء ﺧﺮداد‪ .‬ﺳـﯿﻒ اﺳـﻔﺮﻧﮕﯽ )از ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ||(‪ .‬ﻧﺎم روز ﺷـﺸﻢ ﺑﺎﺷﺪ از ﻫﺮ ﻣﺎه ﺷﻤﺴـﯽ و ﻓﺎرﺳـﯿﺎن در اﯾﻦ روز ﻋﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪ‬ ‫ﺑﻨـﺎﺑﺮ ﻗﺎﻋـﺪهء ﮐﻠﯽ ﮐـﻪ ﻣﯿـﺎن اﯾﺸـﺎن ﻣﻘﺮر اﺳـﺖ ﮐﻪ ﭼـﻮن ﻧـﺎم ﻣـﺎه و ﻧـﺎم روز ﻣﻮاﻓـﻖ ﺑﺎﺷـﺪ ﺟﺸﻦ و ﻋﯿـﺪ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ و اﯾﻦ ﺟﺸﻦ را ﺟﺸـﻦ‬ ‫ﺧﺮدادﮔـﺎن ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪ .‬ﻧﯿـﮏ اﺳﺖ در اﯾﻦ روز ﻃﻠﺐ ﺣﺎﺟـﺎت از ﻣﻼـﺋﮑﻪ و ﻓﺮﺷـﺘﻪ ﻫﺎ ﮐﺮدن و زن ﺧﻮاﺳـﺘﻦ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از اﻧﺠﻤﻦ‬ ‫آراي ﻧﺎﺻــﺮي( )از ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي( )از آﻧﻨـﺪراج( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬ﭘﺮاﻧـﺪﯾﺸﻪ از ﺑﻠـﺦ ﺷـﺪ ﺳـﻮي ري ﺑﺨﺮداد ﻓﺮﺧﻨـﺪه از ﻣـﺎه‬ ‫دي‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻣﻪ اردﯾﺒﻬﺸﺖ و روز ﺧﺮداد ﺟﻬـﺎن از ﺧﺮﻣﯽ ﭼـﻮن ﮐﺮخ ﺑﻐـﺪاد‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪ - .‬ﺧﺮدادروز؛ روز ﺧﺮداد‪ .‬ﺑﺮون رﻓﺖ‬ ‫ﺷـﺎدان ﺑﺨﺮدادروز ﺑﻨﯿـﮏ اﺧﺘﺮ و ﻓـﺎل ﮔﯿﺘﯽ ﻓﺮوز‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ )||‪ِ .‬اخ( ﻧـﺎم ﻓﺮﺷـﺘﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﮐـﻞ اﺳﺖ ﺑﺮ آﺑﻬـﺎ و درﺧﺘـﺎن‪ ،‬اﻣﻮر و‬ ‫ﻣﺼـﺎﻟﺤﯽ ﮐﻪ در ﻣـﺎه ﺧﺮداد واﻗﻊ ﺷﻮد ﺑـﺪو ﺗﻌﻠﻖ دارد‪ .‬رب اﻟﻨﻮع ﺟﻬﻨﻢ‪ .‬ﻣﺎﻟﮏ دوزخ ‪ :‬ﭼﻮ زردﺷﺖ از آﻧﺠﺎي ﺑﺮﮔﺎﺷﺖ روي ﻫﻤﺎﻧﮕﺎه‬ ‫ﺧﺮداد ﺷـﺪ ﭘﯿﺶ اوي ﺑﻪ زرﺗﺸﺖ ﮔﻔﺘـﺎ ﮐﻪ اي ﭘـﺎك ﺟﺎن ﺳﭙﺮدم ﺑﺘﻮ آﺑﻬﺎي روان‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ )از ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ||(‪ .‬ﻧﺎم آﺗﺸـﮑﺪه اي ﺑﻮده‬ ‫اﺳﺖ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺰرگ و ﻋـﺎﻟﯽ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨـﺪراج( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﺮاي اﻃﻼع دﻗﯿﻖ از آن ﺑﻪ ص‬ ‫‪ 176‬و ‪ 120‬و ‪ 226‬ﮐﺘـﺎب ﻣﺰدﯾﺴـﻨﺎ ﺗـﺄﻟﯿﻒ ﻣﺤﻤـﺪ ﻣﻌﯿﻦ رﺟﻮع ﺷﻮد ‪ :‬ﻫﻤﻪ ﺑﯿﺎﺑﺎن زآن روﺷـﻨﺎﯾﯽ آﮔﻪ ﺷـﺪ ﭼﻮ ﺟﺎن آذر ﺧﺮداد زآذر‬ ‫ﺧﺮداد‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ )دﯾﻮان چ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺳﻮﻟﯽ ص‪ .(36‬آﻫﻦ و ﭘﻮﻻد ﺑﺎ ﻋﺰﻣﺖ ﻧﺪارد ﻣﺤﮑﻤﯽ آﺗﺶ ﺧﺮداد ﺑﺎ ﺧﺸﻤﺖ ﻧﺪارد اﻟﺘﻬﺎب‪ .‬اﻣﯿﺮ ﻣﻌﺰي‬ ‫)از ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ چ ﻣﻌﯿـﻦ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﭘﻬﻠـﻮي ‪ ،xordat‬اوﺳـﺘﺎ ‪ haurvatat‬ﻣﺮﮐــﺐ از دو ﺟﺰو‪:‬‬ ‫ﻫﺌﻮروه‪ ،‬ﺻﻔﺖ اﺳﺖ ﺑﻤﻌﻨﯽ رﺳﺎ‪ ،‬ﻫﻤﻪ‪ ،‬درﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻞ؛ در ﭘﺎرﺳﯽ ﺑﺎﺳﺘﺎن ‪ ،haruva‬در ﻓﺎرﺳﯽ ﻫﺮ‪ ،‬ﺟﺰو دوم ‪ ،tat‬ﭘﺴﻮﻧﺪ دال ﺑﺮ اﺳﻢ‬ ‫ﻣﺠﺮد ﻣﺆﻧﺚ؛ ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﺌﻮروﺗـﺎت ﺑﻤﻌﻨﯽ ﮐﻤـﺎل و رﺳﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻮرﯾﺤﺎن در آﺛﺎراﻟﺒﺎﻗﯿﻪ )ص ‪ (220‬ﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬ﻣﻌﻨﯽ ﻫﺬا اﻻﺳﻢ )ﺧﺮداد(‬ ‫ﺛﺒﺎت اﻟﺨﻠﻖ«‪ ،‬وي ﻧﺎم اﯾﺰدي از اﯾﺰدان دﯾﻦ زرﺗﺸﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ ﺳﻮﻣﯿﻦ ﻣﺎه ﺳﺎل و ﺷﺸـﻤﯿﻦ روز ﻣﺎه )ﺷﻤﺴـﯽ( ﺑﺎ اوﺳﺖ‪ .‬در اوﺳﺘﺎ و‬ ‫ﮐﺘﺐ دﯾﻨﯽ ﭘﻬﻠﻮي ﺧﺮداد و اﻣﺮداد ﻏﺎﻟﺒـًﺎ ﺑـﺎ ﻫﻢ ﯾـﺎد ﺷـﺪه اﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺮداد ﻣﻈﻬﺮ ﮐﻤﺎل اﻫﻮراﻣﺰدا در اﯾﻦ ﺟﻬﺎن و در ﺟﻬﺎن ﻣﯿﻨﻮي ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ‬ ‫اﯾﺰدي ﺟﺰاي اﻋﻤﺎل ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران اﺳﺖ‪ .‬در ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺎدي ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ آب ﺑﺎ ﺧﺮداد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﯿﺮوﻧﯽ )آﺛﺎراﻟﺒﺎﻗﯿﻪ ص‪ (220‬ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻫﺮوذا )ﺧﺮداد(‬ ‫ﻫﻮ اﻟﻤﻠـﮏ اﻟﻤﻮﮐﻞ ﺑﺘﺮﺑﯿـﮥ اﻟﺨﻠﻖ و اﻻﺷـﺠﺎر و اﻟﻨﺒﺎت و ازاﻟـﮥ اﻟﻨﺠﺎﺳﺎت ﻋﻦ اﻟﻤﯿﺎه«‪ .‬ﯾﺸﺖ ﭼﻬﺎرم در اوﺳـﺘﺎ ﺑﺨﺮداد ﺗﻌﻠﻖ دارد‪ .‬در روز‬ ‫ﺧﺮداد از ﻣـﺎه ﺧﺮداد ﺟﺸـﻦ ﺧﺮدادﮔـﺎن ﺑﺮﭘـﺎ ﻣﯿﺸـﺪه‪ .‬ﺑﯿﺮوﻧﯽ در ﻓﻬﺮﺳـﺖ روزﻫـﺎي اﯾﺮاﻧﯽ )در آﺛﺎراﻟﺒـﺎﻗﯿﻪ( روز ﺷـﺸﻢ را »ﺧﺮداد« و در‬ ‫ﺳﻐﺪي »ردد« و در ﺧﻮارزﻣﯽ »ﻫﺮوداذ« ﯾﺎد ﮐﺮده »روزﺷﻤﺎري ﺻﺺ‪» «24 - 22‬اﺳﺎس ﻓﻘﻪ اﻟﻠﻐﻪء اﯾﺮاﻧﯽ ‪ 2 : 1‬ص ‪» «169 ،67 ،37‬ﺧﺮده‬ ‫اوﺳﺘﺎ ‪» «245‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﺰدﯾﺴـﻨﺎ«‪ .‬در ﻃـﺒﺮي ﻣـﺎه ﺧﺮداد را ﻫﺮﻣـﺎه ‪ hara - mah‬و در ﻣﺎزﻧـﺪران ﮐﻨـﻮﻧﯽ ‪ hare - ma‬و ‪xare -‬‬ ‫‪ma‬ﮔﻮﯾﻨﺪ »واژه ﻧﺎﻣﻪ ‪.«835‬‬ ‫ﺧﺮداد‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﺎدر اردﺷـﯿﺮ‪ ،‬و ﻗﻨﻄﺮهء ﺧﺮداد و ﻣﯿﺎن اﯾـﺪج و رﺑﺎط در ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﺪوﺳﺖ‪ .‬آن از ﻋﺠﺎﯾﺐ دﻧﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻃﻮل آن ﻫﺰار‬ ‫ذرع و ﺑﺎﻻي آن ﺻﺪوﭘﻨﺠﺎه ذرع و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﭘﺎﯾﻪء آن از ارزﯾﺰ و آﻫﻦ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮداد اول‪.‬‬



‫]ُخ ِد َاْو َو[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( در دورهء ﺳﺎﺳـﺎﻧﯽ ﺑﺠﺎي آﻧﮑﻪ ﻫﺮ ﭼﻬﺎر ﺳﺎل ﯾﮏ روز ﺑﻤﺎه آﺧﺮ ﺳﺎل اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﺠﺎي ‪29‬‬ ‫روز ﺳـﯽ روز ﺑﺤﺴﺎب آورﻧﺪ و ﻋﻠﺖ آن را ﮐﺒﯿﺴﻪ ﺑﻮدن ذﮐﺮ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﻫﺮ ‪ 120‬ﺳﺎل ﯾﮏ ﻣﺎه ﺑﺪوازده ﻣﺎه اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و آن ﺳﺎل را‬ ‫ﺑﺠﺎي دوازده ﻣﺎه ﺳـﯿﺰده ﻣﺎه ﺣﺴﺎب ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧـﺪ و ﻣﺎه ﺳـﯿﺰدﻫﻢ را ﺑﻨﻮﺑﺖ ﺑﻌﺪ از ﻣﺎﻫﯽ اﻓﺰوده ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻓﺮوردﯾﻦ اول‪ ،‬ﻓﺮوردﯾﻦ دوم‪،‬‬ ‫اردﯾﺒﻬﺸﺖ اول‪ ،‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ دوم‪ ،‬ﺧﺮداد اول‪ ،‬ﺧﺮداد دوم اﻟﯽ آﺧﺮ‪) .‬از اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج ‪ 3‬ص ‪.(2684‬‬ ‫ﺧﺮدادﺑﻪ‪.‬‬



‫]ُخ ﺑ ِْﻪ[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻦ ﺧﺮدادﺑﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮداد ﭘﺮوﯾﺰ‪.‬‬



‫]ُخ َپ[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از ﺷﺎﻫـﺎن ﺳﺎﺳـﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﺑﻨـﺎﺑﺮ ﻗﻮل ﻣﺠﻤـﻞ اﻟﺘﻮارﯾـﺦ و اﻟﻘﺼـﺺ ‪ :‬ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﺧﺮداد ﭘﺮوﯾﺰ ﯾﮏ ﺳﺎل ﺑﻮده ﮔﻮﯾﻨﺪ‬ ‫ﺑﻤﺮد و ﻧﯿﺰ رواﯾﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴـﺮي ﻧﺎﻣﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﻨﺸﺎﻧﺪﻧﺪ از ﻓﺮزﻧﺪان اردﺷـﯿﺮ ﺑﺎﺑﮏ و ﭘﺲ ﺑﮑﺸﺘﻨﺪ‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼﺺ چ ﺑﻬﺎر‬ ‫ص ‪.(73‬‬ ‫ﺧﺮداد دوم‪.‬‬



‫]ُخ ِد ُدْو ُو[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮداد اول ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮدادروز‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( روز ﺷـﺸﻢ ﻫﺮ ﻣـﺎه اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮداد ﺷﻮد ‪ :‬ﺑﺮﻓﺖ از در ﮔﺎه ﮔﯿﺘﯽ ﻓﺮوز ﺑﻔﺮﺧﻨـﺪه ﻫﻨﮕﺎم ﺧﺮدادروز‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﻤﺎه‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﺮدادروز ﺑﻪ ﻧﯿﮏ اﺧﺘﺮ و ﻓﺎل ﮔﯿﺘﯽ ﻓﺮوز‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدادﮔﺎن‪.‬‬



‫]ُخ ِد[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﯿﺪ ﭘﺎرﺳـﯿﺎﻧﺴﺖ در روز ﺷﺸﻢ ﻣﺎه ﺧﺮداد ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻮن ﻧﺎم ﻣﺎه و ﻧﺎم روز ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎﺷﺪ ﺟﺸﻦ و ﻋﯿﺪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و اﯾﻦ ﺟﺸﻦ را‬ ‫ﺟﺸﻦ ﺧﺮدادﮔﺎن ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﻧﯿﮏ اﺳﺖ در اﯾﻦ روز ﻃﻠﺐ ﺣﺎﺟﺎت از ﻣﻼﺋﮑﻪ و ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻫﺎ ﮐﺮدن و زن ﺧﻮاﺳﺘﻦ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدادﻣﺎه‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺎه ﺳﻮم ﺑﻬﺎر اﺳﺖ و آﻓﺘﺎب در اﯾﻦ ﻣﺎه در ﺑﺮج ﺟﻮزا ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮداد ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮدادﻣﺎه ﻗﺪﯾﻢ‪.‬‬



‫]ُخ ِه َق[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( از ﻣﺎﻫﻬـﺎي ﭘـﺎﺋﯿﺰ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬اول آن ﺗﻘﺮﯾﺒًﺎ ﺑﺎ ﺳﻮم آﺑﺎﻧﻤﺎه ﺟﻼﻟﯽ و ﻧﻮزدﻫﻢ اﮐﺘﺒﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﺗﻄﺒﯿﻖ‬ ‫ﻣﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدادي‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﻣﯽ‪ .‬ﺷﺮاب‪ .‬ﺧﻤﺮ‪ .‬ﻗﺴﻤﯽ ﺑﺎده اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدادﯾﺸﺖ‪.‬‬



‫]ُخ داْد َي[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از ﯾﺸﺘﻬﺎي اوﺳﺘﺎ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﺰدﯾﺴﻨﺎ ص ‪.(131‬‬ ‫ﺧﺮداذي‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﻣﯽ‪ .‬ﺷﺮاب‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮدادي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮداذﯾﮥ‪.‬‬



‫]ُخ ذي َي[ )ع ِا( ﺟﺎم ﻣﯽ ﮐﻪ اﯾﺎم ﻋﯿـﺪ در آن ﺷـﺮاب ﻣﯽ ﻧﻮﺷـﻨﺪ)‪) .(1‬از ﺣﺎﺷـﯿﻪء ص ‪ 172‬ﮐﺘﺎب اﻟﺠﻤﺎﻫﺮ ﺑﯿﺮوﻧﯽ(‪ - (1) .‬ظ‪ .‬ﺣﺎﺷﯿﻪ‬ ‫ﻧﻮﯾﺲ در اﯾﻦ ﻣﻮرد اﺷﺘﺒﺎه ﮐﺮده اﺳﺖ زﯾﺮا ﺧﺮداذﯾﻪ ﻫﻤﺎن ﺧﺮداذي اﺳﺖ و ﺧﺮداذي ﺧﻮد ﺷﺮاب اﺳﺖ ﻧﻪ ﺟﺎم ﺷﺮاب‪.‬‬ ‫ﺧﺮدار اردﺷﯿﺮ‪.‬‬



‫]ُخ َا ِد[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺷﻬﺮي اﺳﺖ در ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﻮﺻﻞ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدام‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺧﺮدﺷﺘﯽ‪ .‬ﮔﻮرﺧﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدان‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﯾـﺄﺟﻮج و ﻣـﺄﺟﻮج‪ ،‬ﭼﻮن ﮐﻮﺗﺎه و ﺧﺮد ﺑﻮده اﻧـﺪ ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﯿﻎ ﭘﯿﺶ ﺟﻤﻊ ﺑﺰرﮔﺎن ﻫﻨـﺪوان ﭼﻮن ﭘﯿﺶ ﺧﯿﻞ ﺧﺮدان ﺳـﺪ ﺳـﮑﻨﺪري‪.‬‬ ‫اﺑﻮاﻟﻔﺮج روﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮداﻧﺪام‪.‬‬



‫]ُخ َاْن[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻮﭼﮏ‪ .‬ﮐﻮﭼﮏ ﺟﺜﻪ‪ .‬ﮐﻢ ﺟﺜﻪ‪ .‬ﻗﻮش‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮداﻧﺪﯾﺶ‪.‬‬



‫]ُخ َا[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺘﻪ ﺑﺨﺸـﺨﺎش ﮔـﺬار‪ .‬ﻣﻮ از ﻣﺎﺳﺖ ﮐﺸﺎﻧﻨﺪه‪ .‬ﺧﺮداﻧﮕﺎر‪ .‬ﮐﻮﺗﻪ ﻧﻈﺮ ‪ :‬در ﺗﺼـﺮف ﻣﺒﺎش ﺧﺮداﻧﺪﯾﺶ ﺗﺎ زﯾﺎﻧﯽ ﺑﺰرگ‬ ‫ﻧﺎﯾﺪ ﭘﯿﺶ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮداﻧﮕﺎر‪.‬‬



‫]ُخ ِا[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻮﺗﻪ ﺑﯿﻦ‪ .‬ﮐﻮﺗﻪ ﻧﻈﺮ‪ .‬ﻣﺘﻪ ﺑﺨﺸﺨﺎش ﮔﺬار‪ .‬ﺳﺨﺘﮕﯿﺮ‪ .‬ﺧﺮداﻧﺪﯾﺶ ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﻠﮏ ﻣﺎ درﺷﺖ ﺧﻮﺳﺖ و ﺧﺮداﻧﮕﺎر‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ‬ ‫و د ﻣﻨ ﻪ ( ‪.‬‬ ‫ﺧﺮداﻧﮕﺎرش‪.‬‬



‫]ُخ ِا ِر[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﻮﺗﻪ ﺑﯿﻦ‪ .‬ﺧﺮدﻧﮕﺮش‪ .‬ﺧﺮداﻧﮕـﺎر‪ .‬ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ اﺳﺖ از ﺻـﻔﺖ ﺧﺮد و ﺣﺎﺻـﻞ ﻣﺼـﺪر اﻧﮕـﺎرش ‪:‬ﺧﺮداﻧﮕﺎرش ﺑﺰرگ‬ ‫زﯾﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻗﺎﺑﻮﺳﻨﺎﻣﻪ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮداﻧﮕﺎرﺷﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ِا ِر[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﻮﺗﻪ ﺑﯿﻨﯽ‪ .‬ﮐﻮﺗﻪ ﻧﻈﺮي‪ .‬ﺧﺮدك ﻧﮕﺮﺷﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮداﻧﮕﺸﺖ‪.‬‬



‫گ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( اﻧﮕﺸﺖ ﮐﻮﭼﮏ‪ .‬ﺧﻨﺼـﺮ‪ .‬اﻧﮕﺸﺖ ﺧﺮد )||‪ .‬ص ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺮﺷﺎء‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﭘﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻧﮕﺸـﺘﻬﺎﯾﺶ ﮐﻮﭼﮏ‬ ‫]ُخ َا ُ‬ ‫ﺑ ﺎﺷ ﺪ ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدب‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ِاخ( ﻧﺎﻣﯽ اﺳﺖ از اﻋﻼم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮد ﺑﺎرﯾﺪن‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻢ ﮐﻢ ﺑﺎرﯾﺪن‪ .‬ﺑﺎرﯾﺪن ﺑﺎ ﻗﻄﺮات رﯾﺰ‪ .‬ارﺷﺎش‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﺑﺨﺶ‪.‬‬



‫]ِخ َر َب[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻘﻞ آﻓﺮﯾﻦ‪ .‬ﺑﺨﺸـﻨﺪهء ﻋﻘﻞ و ﺧﺮد ‪ :‬اي درون ﭘﺮور ﺑﺮون آراي وي ﺧﺮدﺑﺨﺶ ﺑﯿﺨﺮدﺑﺨﺸﺎي‪ .‬ﺳﻨﺎﺋﯽ )ﺣﺪﯾﻘﻪ(‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺖ ﻣﺎ را ﺗﻮ از ﺧﺪاوﻧﺪي ﻫﻢ ﺧﺮدﺑﺨﺶ و ﻫﻢ ﺧﺮدﻣﻨﺪي‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺪاي ﺧﺮدﺑﺨﺶ ﺑﺨﺮدﻧﻮاز ﻫﻤﺎن ﻧﺎﺧﺮدﻣﻨﺪ را ﭼﺎره ﺳﺎز‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﺑﺮگ‪.‬‬



‫]ُخ َب[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺷـﻨﺒﻠﯿﺪ‪ .‬ﮔﻠﯽ اﺳﺖ زرد ﺧﺮدﺑﺮگ و ﺧﻮﺷﺒﻮي‪) .‬ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪء اﺳﺪي( ‪ :‬ﻣﻦ رﻫﯽ آن ﻧﺮﮔﺴﮏ ﺧﺮدﺑﺮگ ﺑﺮده ﺑﮑﻨﺒﻮره‬ ‫دل از ﺟﺎي ﺧﻮﯾﺶ‪ .‬ﺷﻬﯿﺪ ﺑﻠﺨﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﺑﯿﻦ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺘﻪ ﺑﺨﺸﺨﺎش ﮔﺬار‪ .‬ﮐﻮﺗﻪ ﻧﻈﺮ‪ ،‬و آن ﺻﻔﺖ ذم اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﺑﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﻮﺗﻪ ﻧﻈﺮي‪ .‬ﺑﺎرﯾﮏ ﺑﯿﻨﯽ )||‪ .‬ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺑﯿﻨﯽ ﺧﺮد دارد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪َ .‬اْذﻟَﻒ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﭘﺎ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎم ﮔﻠﯽ اﺳﺖ ‪ :‬ﺧﺠﺴﺘﻪ را ﺑﺠﺰ از ﺧﺮدﭘﺎ ﻧﺪارد ﮔﻮش ﺑﻨﻔﺸﻪ را ﺑﺠﺰ از ﮔﺮگ ﭘﺎ ﻧﺪارد ﭘﺎس‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﭘﺮﺳﺖ‪.‬‬



‫]ِخ َر َپ َر[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﺎره ﭘﯿﺮوي از ﻋﻘﻞ و ﺧﺮد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻋﺎﻗﻞ‪ .‬ﺧﺮدﻣﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﭘﺮور‪.‬‬



‫]ِخ َر َﭘْﺮ َو[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﻋﻘـﻞ و داﻧﺶ ﻣﺮﺑﯽ وي ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء )||(‪ .‬ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ دوﺳـﺘﺪار ﻣﺮد ﻋﺎﻗﻞ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺧﻮد ﻣﺮدم را در راه ﮐﺎر ﻋﻘﻼﻧﯽ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ و ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﻋﻘﻞ ﻣﺮدان ﭘﯿﺸـﺮﻓﺖ ﮐﻨﺪ ‪:‬‬ ‫ﺧﺪاﯾﮕﺎن ﺧﺮدﭘﺮور ﻣﺮوت ورز ﺑﻠﻨﺪﻫﻤﺖ و زاﯾﺮﻧﻮاز و ﺣﺮﻣﺖ دان‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﭘﺮورد‪.‬‬



‫]ِخ َر َﭘْﺮ َو[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﻋﻘﻞ و داﻧﺶ ﻣﺮﺑﯽ وي ﺑﺎﺷﺪ ‪ :‬ﮔﺮ ﭘﺪر دﻋﻮي ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﺮد ﻣﻦ ﺧﺪادوﺳﺘﻢ ﺧﺮدﭘﺮورد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ||‪.‬‬ ‫آن ﻣﻔﻬﻮم ﯾﺎ آن ﭼﯿﺰ ﮐﻪ ﺧﺮد و ﻋﻘﻞ آدﻣﯽ آﻧﺮا ﭘﺮورده ﺑﺎﺷﺪ ‪ :‬اﯾﻦ ﺳﺨﻦ را ﮐﻪ ﺷﺪ ﺧﺮدﭘﺮورد ﺑﺮ دﻋﺎي ﺗﻮ ﺧﺘﻢ ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﭘﺴﺘﺎن‪.‬‬



‫]ُخ ِپ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( زن ﮐﻪ ﭘﺴـﺘﺎن ﺧﺮد دارد و اﯾﻦ در ﻣﯿـﺎن اﯾﺮاﻧﯿـﺎن ﺣﺴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف‪ ،‬ﻧﺰد اروﭘﺎﺋﯿﺎن ﻣﻄﻠﻮب ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻣﺴـﺤﺎء‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﮐﻤﺶ‪ .‬ﮐﻤﯿﺶ ‪ :‬ﺑﺘﯽ ﺧﺮدﭘﺴـﺘﺎن ﺑﺪﺳﺖ آورد ﮐﻪ ﺑﺮ ﻧﺎر ﺑﺴﺘﺎن ﺷﮑﺴﺖ آورد‪ .‬ﺧﺮدﭘﺴﺘﺎن وﻗﺘﯽ‬ ‫ﺻﻔﺖ ﻣﺪح اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻨﺎﯾﺖ از ﺟﻮاﻧﯽ و ﮐﻮدﮐﯽ و ﻧﺎرس ﺑﻮدن دﺧﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ﻏﯿﺮ آن‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﭘﺴﻨﺪ‪.‬‬



‫س[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﻤـﺪوح و ﻻـﯾﻖ ﺳـﺘﺎﯾﺶ و ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﺴـﯿﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬آﻧﭽﻪ او را ﻋﻘﻞ ﭘﺴـﻨﺪد‪ .‬ﭘﺴـﻨﺪﯾﺪهء ﻋﻘﻞ‪ .‬ﻋﻘﻞ‬ ‫]ِخ َر َپ َ‬ ‫ﭘﺴﻨﺪ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﭘﻨﺎه‪.‬‬



‫]ِخ َر َپ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻠﺠـﺄ ﻋﻘـﻞ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻋﻘﻞ را ﻣﻠﺠﺄ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻋﺎﻗﻼن را در ﮐﺎرﻫﺎي ﻋﻘﻼﻧﯽ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻨـﺪ ‪ :‬اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻨﺎم‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﺟﺎن زﻧﺪه ﮐﻨﯽ ﺧﺮدﭘﻨﺎﻫﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﭘﻮش‪.‬‬



‫]ِخ َر[ )ن ﻣـﻒ ﻣﺮﮐـﺐ( آﻧﮑـﻪ ﻋﻘـﻞ او ﺑﺮﺗﺮ از دﯾﮕﺮان اﺳـﺖ‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬در ﮐﻨـﺪي ﺷﻤﺸـﯿﺮ زﺑـﺎن ﻗﺎﺗـﻞ ﺳـﯿﻔﻢ در ﭘﺮدهء اﻧﺪﯾﺸـﻪ‬ ‫ﺧﺮدﭘﻮش ﻇﻬﯿﺮم‪ .‬ﻋﺮﻓﯽ )دﯾﻮان چ ﺟﻮاﻫﺮي ص ‪.(156‬‬ ‫ﺧﺮدﭘﯿﺸﻪ‪.‬‬



‫ش[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﺎﻗﻞ‪ .‬ﺧﺮدﻣﻨﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬آﻧﮑﻪ در ﮐﺎرﻫﺎ از راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﻫﺎي ﻋﻘﻞ ﭘﯿﺮوي ﮐﻨﺪ ‪ :‬ﺑﺎر اﯾﻦ ﺑﻨﺪ ﮔﺮان ﺗﺎ‬ ‫ش‪ِ /‬‬ ‫]ِخ َر َ‬ ‫ﮐﯽ ﮐﺸﺪ اﯾﻦ ﺧﺮدﭘﯿﺸﻪ روان ارﺟﻤﻨﺪ؟ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬اي ﺧﺮدﭘﯿﺸﻪ ﺣﺬر دار از ﺟﻬﺎن ﮔﺮ ﺑﻬﻮﺷﯽ ﭘﻨﺪ ﺣﺠﺖ ﮐﺎر ﺑﻨﺪ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬راﺳﺖ‬ ‫ﺧﻮﻫﯽ ﻫﯿﭻ ﺧﺮدﭘﯿﺸﻪ را ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻨﺰﻟﺖ و ﭘﺎﯾﻪ ‪...‬ر‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﭘﯿﻮﻧﺪ‪.‬‬



‫]ُخ َﭘْﯽ ‪ /‬ﭘِْﯽ َو[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻢ ﺟﺜﻪ‪ .‬ﮐﻮﭼﮏ‪ .‬ﺑﺎرﯾﮏ اﻧﺪام ‪ :‬ﺑﺎ آن ﭘﺴﺮان ﺧﺮدﭘﯿﻮﻧﺪ ﻫﻢ ﻟﻮح ﻧﺸﺴﺘﻪ دﺧﺘﺮي ﭼﻨﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﺗﺮ‪.‬‬



‫]ُخ َت[ )ص ﺗﻔﻀـﯿﻠﯽ( ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪َ .‬اﺻـَﻐﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ :‬داﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻠﯿﻔﻪ و ﻫﻤﻪء ﺑﺰرﮔﺎن ﺣﻀﺮت وي ﭼﻪ آﻧﺎﻧﮑﻪ از ﺗﻮ‬ ‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﻧﺪ و ﭼﻪ آﻧﺎﻧﮑﻪ ﺧﺮدﺗﺮﻧﺪ ﻣﺮا ﺣﺮﻣﺖ دارﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﺗﮑﺲ‪.‬‬



‫ك[ )ص ﻣﺮﮐـﺐ( آﻧﭽـﻪ داﻧـﻪء ﺧﺮد دارد‪ :‬و از آن ] از اﻧﮕـﻮر [ دو ﻧـﻮع اﺳـﺖ‪ ...‬ﯾﮑﯽ ﭘﺮﻧﯿــﺎن‪ ،‬دوم ﮔﻠﻨﺠﺮي‪ ،‬ﺗﻨـﮏ ﭘـﻮﺳﺖ‪،‬‬ ‫]ُخ َت ِ‬ ‫ﺧﺮدﺗﮑﺲ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎرآب‪) .‬ﭼﻬﺎرﻣﻘﺎﻟﻪء ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻋﺮوﺿﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﺗﯿﺮه‪.‬‬



‫]ِخ َر َر ‪ِ /‬ر[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﻋﻘﻞ ﺗﺎرﯾﮏ و اﻧﺪﯾﺸﻪء ﺗﯿﺮه دارد‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ روﺷﻦ ﺧﺮد ‪ :‬ﺧﺮدﺗﯿﺮه و ﻣﺮد روﺷﻦ روان ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻫﻤﯽ ﺷﺎدﻣﺎن‬ ‫ﯾﮏ زﻣﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮ دﺟﺎل‪.‬‬



‫]َخ ِر َدْج ﺟـﺎ[ )ِاخ( ﺧﺮ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ دﺟـﺎل‪ .‬ﻣﻌﺮوﻓﺴﺖ ﭼﻮن دﺟـﺎل ﻇﻬﻮر ﮐﻨـﺪ ﺧﺮي ﮐﻪ او ﺑﺮ آن ﺳﻮار اﺳﺖ ﺧﻮاص ﻋﺠﯿـﺒﯽ دارد ﮐﻪ از‬ ‫آﻧﺠﻤﻠﻪ اﺳﺖ ﭘﺸـﮑﻞ آن‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﺮدﻣﺎن اﺑﺘﺪاء آن ﭘﺸـﮑﻞ را ﻧﻘﻞ و ﻧﺒﺎت ﻣﯽ اﻧﮕﺎرﻧﺪ وﻟﯽ ﭼﻮن آﻧﺮا ﺑﮑﺎر ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ ﻣﯽ ﻓﻬﻤﻨﺪ آن ﭘﺸـﮑﻞ‬ ‫اﺳﺖ و دﯾﮕﺮ آﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻣﻮي آن ﻃﺒـﻞ آوﯾﺨﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻮدن اﯾﻦ ﺧﺮ ﺑـﺎﻋﺚ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ازدﺣـﺎم و ﻫﻨﮕـﺎﻣﻪء ﻋﺠﯿـﺒﯽ در ﻋﻘﺐ آن ﺧﺮ و‬ ‫دﺟﺎل راه اﻓﺘـﺪ ‪ :‬ﺑﻪ اره ﻣﺮ ﺧﺮ دﺟﺎل را ﻣﯿﺎن ﺑﺒﺮم ﮐﻪ ﺧﺮﺳﻮار ﺑﯿﻨﺪازد از ﻧﻬﯿﺐ ﻋﺼﺎ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ - .‬ﺧﺮ دﺟﺎل ﻇﻬﻮر ﮐﺮدن؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از ازدﺣﺎم‬ ‫و ﺟﻨﺠﺎل ﻋﻈﯿﻢ ﺑﻮدﻧﺴﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﺟﺜﻪ‪.‬‬



‫]ُخ ُﺟْﺚ َث ‪ِ /‬ث[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﻮﭼﮏ اﻧﺪام‪ .‬ﺧﺮداﻧﺪام‪ .‬ﮐﻮﭼﮏ ﺟﺴﻢ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ِ .‬ﺣﺘِْﺮش‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﺟﺴﻢ‪.‬‬



‫]ُخ ِج[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﻮﭼﮏ اﻧﺪام‪ .‬ﺧﺮداﻧﺪام‪ .‬ﮐﻮﭼﮏ ﺟﺴﻢ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﭼﺎﻫﮏ‪.‬‬



‫]ُخ َه[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧـﻮﻋﯽ از ﮔـﻮي ﺑـﺎزي ﮐﻪ ﮔـﻮداﻟﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و ﮔـﻮي را ﺑﭽﻮﮔـﺎن ﺑﺎﯾـﺪ ﭼﻨـﺎن اﻧﺪازﻧـﺪ ﮐﻪ در آن ﮔﻮدال رود‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 744‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬ﻧـﻮﻋﯽ ﺑـﺎزي ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﮔﻠـﻒ ﺑﻨﻈﺮ اﻣﺮوزﯾـﺎن ‪ :‬ﺑﻔﺮﻓﺮه ْو ﺑﻤﺸـﺎق و ﺑﮑﻌﺐ و ﺳـﺮﻣﺎﻣﮏ ﺑﺨﺮدﭼﺎﻫـﮏ و ﭼﻮﮔـﺎن و ﮔـﻮي در‬ ‫ﻃﺒﻄﺎب‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﭼﺸﻢ‪.‬‬



‫]ُخ َچ ‪ِ /‬چ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺿﻌﯿﻒ ﭼﺸﻢ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﭼﺸﻤﺎن درﺷﺖ ﻧﺪارد‪َ .‬اْﺧَﻔﺶ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬دارﻧﺪهء ﭼﺸﻤﺎن رﯾﺰ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﭼﻞ‪.‬‬



‫]ُخ ِچ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﻠﻪء ﮐﻮﭼﮏ زﻣﺴﺘﺎن در ﻟﻬﺠﻪء ﻃﺒﺮي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮد ﺧﺎﺋﯿﺪن‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺮم ﮐﺮدن ﻃﻌﺎم‪ .‬ﻧﺮم ﺟﻮﯾﺪن‪ .‬ﺧﻮب ﺟﻮﯾﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﯽ ﺷﮏ ﻧﻬﻨﮓ دارد دل را ﻫﻤﯽ ﺧﺴﺎﯾﺪ‬ ‫ﺗﺮﺳﻢ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻮارد ﮐﺎﯾﺪون ﻧﻪ ﺧﺮد ﺧﺎﯾﺪ‪ .‬رودﮐﯽ‪ .‬ﻣﺮﻏﺰاري ﮐﻪ ﻓﺴﯿﻠﻪ ﮔﻪ اﺳﺒﺎن ﺗﻮ ﮔﺸﺖ ﺷﯿﺮ ﮐﺂﻧﺠﺎ ﺑﺮﺳﺪ ﺧﺮد ﺑﺨﺎﯾﺪ ﭼﻨﮕﺎل‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﺧﺎﮐﺸﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻣﺮﮐــﺐ()‪ (1‬در ﺗــﺪاول ﻋـﺎﻣﻪ ﺑـﺬرات ﻣﺘﻼﺷــﯽ ﺷـﺪه‪ ،‬رﯾﺰرﯾﺰﺷـﺪه و ﺧﺮدﺷـﺪه اﻃﻼـق ﺷـﻮد‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ(‪- .‬‬ ‫ﺧﺮدﺧﺎﮐﺸﯽ ﺷﺪن؛ ﺑﺬرات ﻣﺘﻼﺷﯽ ﺷﺪن‪ .‬ﺳﺨﺖ ﺷﮑﺴﺘﻦ ﺑﻪ رﯾﺰه ﻫﺎ‪ - (1) .‬ظ‪ .‬ﮐﻠﻤﻪ دوم ﻣﺤﺮف ﺧﺎﮐﺸﯿﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﺧﺎﮐﺸﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﺨﺖ ﺷﮑﺴﺘﻦ ﺑﻪ رﯾﺰه ﻫﺎ‪ .‬ﺳﺨﺖ ﺧﺮد ﮐﺮدن‪ .‬رﯾﺰرﯾﺰ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫]ُخ ﺧﺎْك‪َ ،‬‬ ‫ﺧﺮدﺧﺎم‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺮم ﺷﺪه‪ .‬رﯾﺰه رﯾﺰه ﺷﺪه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺳﺎﯾﯿﺪه و رﯾﺰه رﯾﺰه ﮐﺮده‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﺧﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﺮاﮔﻨﺪه‪ .‬ﻣﻨﺘﺸﺮ‪ .‬ﭘﺎﺷﯿﺪه‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ورق ‪.(399‬‬ ‫ﺧﺮدﺧﺮد‪.‬‬



‫]ُخ ُخ[ )ق ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﻮﭼﮏ ﮐﻮﭼﮏ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﮐﻢ ﮐﻢ‪ .‬رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ‪ .‬ﺑﺘﺪرﯾﺞ‪ .‬ﺗﺪرﯾﺠًﺎ‪ .‬ﺑﻤﺮور‪ .‬ﻣﺘﺪرﺟًﺎ‪ .‬آﻫﺴﺘﻪ آﻫﺴﺘﻪ‪.‬‬ ‫)ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬ﺗﯿﺮ و ﺑﻬـﺎر دﻫﺮ ﺟﻔـﺎ ﭘﯿﺸﻪ ﺧﺮدﺧﺮد ﺑﺮ ﺗـﻮ ﻫﻤﯽ ﺷـﻤﺮد و ﺗﻮ ﺧﻮد ﺧﻔﺘﻪ ﭼﻮن ﺧﻤﯿﺮ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑـﺎراﻧﮑﯽ‬ ‫ﺧﺮدﺧﺮد ﻣﯽ ﺑﺎرﯾﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ زﻣﯿﻦ ﺗﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ﻓﯿﺎض چ داﻧﺸﮕﺎه ﻣﺸﻬﺪ ص ‪.(340‬‬ ‫ﺧﺮدﺧﺮي‪.‬‬



‫]ُخ َخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺮده ﺧﺮي‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻤـﺪه ﺧﺮي‪ .‬ﺧﺮﯾﺪ ﻋﻤﺪه و ﺑﻤﻘﺪار ﻣﻌﺘﻨﯽ ﺑﻪ ﻧﮑﺮدن از ﮐﺎﻻﯾﯽ ﺑﻠﮑﻪ ﮐﻢ ﮐﻢ ﺧﺮﯾﺪن از آن‬ ‫ﮐﺎﻻ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺮده ﻓﺮوﺷﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﺧﻤﯿﺮ‪.‬‬



‫]ُخ َخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( رﯾﺰه رﯾﺰه‪ .‬ﺧﺮدﺧﺎﮐﺸﯽ‪ .‬ﻧﺮم ﺷﺪه‪ .‬ﻟﻪ ﺷﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﺧﻤﯿﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( رﯾﺰه رﯾﺰه ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﺮدﺧﺎﮐﺸﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﻟﻪ ﮐﺮدن‪ .‬ﻧﺮم ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫]ُخ َخ َ‬ ‫ﺧﺮدداﺷﺖ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ ﻣﺮﺧﻢ‪ ،‬اِﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﻬﺎرم ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺣﻘﺎرت و ﺧﺮدداﺷﺖ ﺑﻪ وي ﻧﮕﺮد‪) .‬ﮐﯿﻤﯿﺎي ﺳﻌﺎدت(‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮد داﺷﺘﻦ‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮد داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﻮﭼـﮏ اﻧﮕﺎﺷـﺘﻦ‪ .‬ﺣﻘﯿﺮ ﺷـﻤﺮدن‪ .‬ازدراء‪) .‬ﺗـﺎج اﻟﻤﺼـﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( ‪ :‬ﺑﻪ ﭘﯿﺮان ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﮔﺮد ﮐﻪ دﺷـﻤﻦ‬ ‫ﻧﺪارد ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﺧﺮد‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮد در ﺧﻂ ﺑﻮدن‪.‬‬



‫]ِخ َر َد َخ َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( راي و ﻋﻘﻞ و ﻫﻮش در ﻗﯿﺪ ﺑﻮدن‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( )از ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮددﺳﺖ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮْد‪َ ،‬د[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣـﭻ و ﺷـﺨﺺ ﮐﯿﺴﻪ ﺑﺮ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﺑﻨـﺪ دﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﻮﻧـﺪ دﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ از ﺑﺎزي ﮐﻮدﮐﺎن ﮐﻪ‬ ‫دﺳـﺘﻬﺎ در ﻫﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )از آﻧﻨـﺪراج )||(‪ .‬ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮد دﻧـﺪان؛ دﺳﺖ ﮐﻮﺗـﺎه‪ .‬ﮐﻮﭼﮏ دﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮددﻧﺪان‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮْد‪َ ،‬د[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(رﯾﺰه دﻧﺪان‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬اﮐﺲ‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮددﻧﺪان‪.‬‬



‫]ِخ َرْد‪َ ،‬د[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( دﻧـﺪان ﻋﻘﻞ‪ :‬از ﭘﺲ ﻃﻮاﺣﻦ ﭼﻬﺎر دﻧـﺪان دﯾﮕﺮ اﺳﺖ دو زﯾﺮ و دو زﺑﺮ از ﻫﺮ ﺳﻮﯾﯽ ﯾﮑﯽ آﻧﺮا ﺧﺮددﻧـﺪان ﮔﻮﯾﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ از ﭘﺲ رﺳـﯿﺪﮔﯽ ﺑﺮآﯾـﺪ و ﺑﻌﺾ ﻣﺮدﻣﺎن را اﯾﻦ ﭼﻬﺎر دﻧـﺪان ﺑﺎزﭘﺴـﯿﻦ ﻧﺒﺎﺷـﺪ و ﺑﺮﻧﯿﺎﯾـﺪ و از ﺑﺮﻧﺎآﻣـﺪن از او در ﺧﺮد ﻫﯿﭻ ﻧﻘﺼﺎﻧﯽ‬ ‫ﻧﯿﺎﯾـﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬و ﺧﺮددﻧـﺪاﻧﻬﺎ را ﺑﻌﻀـﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ ﺑﯿﺦ ﻫﺎ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﺷﺎخ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻮده ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺷﺎخ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫دو ﺷﺎخ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮددﻫﺎن‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮْد‪َ ،‬د[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﻮﭼﮏ دﻫﺎن‪ .‬رﯾﺰه دﻫﺎن )||‪ِ .‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮد دﻫﺎن؛ ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ ﻣﻘﻠﻮب ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ دﻫﺎِن ﮐﻮﭼﮏ ‪ :‬از زﻟﻒ‬ ‫ﺗﻮ ﺑﻮي ﻋﻨﺒﺮ و ﺑﺎن آﯾﺪ زآن ﺧﺮد دﻫﺎن ﻫﺰارﭼﻨﺪان آﯾﺪ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮددﻫﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺮددﻫﺎن داﺷﺘﻦ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻮﭼﮏ دﻫﺎن ﺑﻮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺮدر‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ِا( ﻏﻠﯿﻮاج را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ زﻏﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮ دراز ﺑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ ِد َب َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻋﺮض ﺗﺠﻤﻞ و ﺷﺄن ﮐﺮدن و ﺑﻪ ﺑﯽ ﻏﻤﯽ و ﺑﻪ ﻓﺮاغ ﺑﺎل ﮔﺬراﻧـﺪن ‪ :‬وﺣﺸـﯽ ﺑﺲ اﺳﺖ ﭼﻨـﺪ ﺗﻮان‬ ‫ﺑﺴﺖ ﺧﺮد راز از ﺧﺮ ﻇﺮﯾﻒ ﺷﻬﺮ ﺑﯿﻨﺪﯾﺶ زﯾﻨﻬﺎر‪ .‬وﺣﺸﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺑﻪ اﻫﻞ ﻣﯿﮑﺪه زاﻫﺪ ﮐﻨﺪ ﻧﻮاﺧﻮاﻧﯽ دراز ﺑﺴﺘﻪ ﭼﻮ ﻃﻨﺒﻮر ﺧﻮش‬ ‫ﺧﺮ ﺧﻮد را‪ .‬اﺷﺮف )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدرﺑﺎ‪.‬‬



‫]ِخ َر ُر[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻫﻮش رﺑﺎ‪ .‬ﻋﻘﻞ زاﯾﻞ ﮐﻦ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻣﻮﺟﺐ از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ ﻋﻘﻞ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮ در ﭘﯿﺶ ﺧﺎﻧﻪء ﺧﻮد ﺑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫ش َن ‪ِ /‬ن ِي ـَﺧ ﻮْد ‪ُ /‬ﺧـ ْﺪ َب َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺑﯽ ﻏﻢ و ﻓـﺎرغ اﻟﺒـﺎل ﺑـﻮدن‪ .‬ﻋﺮض دادن ﺟـﺎه و ﺷـﺄن ﺧﻮد را‪ .‬ﺧﺮ دراز‬ ‫]َخ َد ِ‬ ‫ﺑﺴﺘﻦ‪) .‬از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮ در ﭼﻤﻦ‪.‬‬



‫]َخ َد َچ َم[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( در ﺗـﺪاول ﻋـﺎﻣﻪ ﺑﻤﺰاح وﺻـﻒ آوازي زﺷﺖ اﺳﺖ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ(‪ - .‬آﻫﻨـﮓ ﺧﺮ در ﭼﻤﻦ؛ آﻫﻨﮕﯽ‬ ‫ﻧﺎﻣﻮزون و ﺑﺪ و زﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮ در ﺧﻼب راﻧﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد َخ َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﮐﺎرﻫﺎي ﺑﯽ ﻧﻔﻊ ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﺿـﺮر داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ اﻧﺠﺎم دادن‪) .‬از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )از آﻧﻨﺪراج( ‪:‬‬ ‫ﮔﺎو ﭘﺎ اﻧﺪر ﻣﯿﺎن دارد ﻣﺮان ﺧﺮ در ﺧﻼب‪ .‬اﻧﻮري )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮ در ﮔﻠﻪ‪.‬‬



‫گ َل ‪ِ /‬ل[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﻣﺘﺴـﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺳـﯿﺎدت ﻧﺪارﻧـﺪ و ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ را ﺳـﯿﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺳـﯿﺎدت را ﺑﺨﻮد ﺑﺴـﺘﻪ اﻧﺪ‪) .‬از‬ ‫]َخ َد َ‬ ‫ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺧﺮﺟﺴﺘﻪ ||‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﻃﺎﯾﻔﻪ اي ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﺧﻮد را ﺑﻪ آن ﺑﻨﺪد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺟﻤﻬﻮر‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدرﯾﺶ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ رﯾﺸـﺶ ﮐﻮﭼـﮏ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻮﺳﻪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪َ .‬ﺳـ َﻤْﻌَﻤﻊ ||‪ .‬آﻧﮑﻪ رﯾﺶ او ﮐﻮﺗﺎه اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدزد‪.‬‬



‫]َخ ُد[ )ﻧـﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺧﺮ دﯾﮕﺮان را دزدد‪ .‬ﻓﺤﺶ ﮔـﻮﻧﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ در وﻗﺖ اﻫـﺎﻧﺖ ﺑﮑﺴـﯽ آﻧﺮا ﺑﮑـﺎر ﺑﺮﻧـﺪ ‪ :‬اي دﯾﻮ اﺑﻮاﻟﻤﻈﻔﺮ‬ ‫ﺧﺮدزد اﻏﻨﻮي ﯾـﮏ ﺷﺐ ﺑﻪ ﻧﺨﺸﺐ اﻧـﺪر ﺑﯽ ﻓﺘﻨﻪ ﻧﻐﻨﻮي‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬اوﻻًـ ﻟﺸـﮑﺮ آل ﻣﺮﺗﻀـﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺷـﯿﺮﻣﺮدان ﻓﯿﻠﺴـﺎن ﺑﺎﺷـﻨﺪ و‪ ...‬ﻧﻪ‬ ‫ﻣﺴﺘﯽ‪ ...‬اﻣﻮي ﻃﺒﻊ‪ ،‬ﻣﺮواﻧﯽ رﻧﮓ‪ ...‬ﭼﻮن ﻗﻤﺎرﺑﺎزان در ﮐﻨﺪ و‪ ...‬ﺧﺮدزدان در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن‪) .‬ﮐﺘﺎب اﻟﻨﻘﺾ ص ‪.(475‬‬ ‫ﺧﺮدزﻧﺦ‪.‬‬



‫]ُخ َز َن[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﭼﺎﻧﻪ ﮐﺞ ﮐﻮﭼﮏ دارد‪ .‬آﻧﮑﻪ او را ﭼﺎﻧﻪ در ﻫﻢ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪َ .‬اْﺿَﻮط‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﺳﺎل‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻢ ﺳﺎل‪ .‬ﺟﻮان‪ .‬ﻃﻔﻞ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺎﻟﺨﻮرده‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺻـﻐﯿﺮ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻼﻧﺴﺎل و ﮐﻬﻦ ﺳﺎل‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ‬ ‫ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﮐﻪ داﻧﺴﺖ ﮐـﺎﯾﻦ ﮐﻮدك ﺧﺮدﺳـﺎل ﺷﻮد ﺑﺎ ﺑﺰرﮔﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺪﺳـﮕﺎل؟ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻫﻨﻮز از ﻧﯽ ﺳﻮاران ﺑﻮد ﺣﺴﻦ ﺧﺮدﺳﺎل او‬ ‫ﮐﻪ آﻫﻮي ﺣﺮم ﺑﻮد از ﻧﻈﺮﺑـﺎزان ﻓﺘﺮاﮐﺶ‪ .‬ﺻـﺎﺋﺐ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺑﻤﮑﺘﺐ ﺧـﺎﻧﻪء درﺳﻢ دﻫـﺪ ﻋﺸﻖ ﮐﻪ ﭘﯿﺮ ﻋﻘـﻞ ﻃﻔﻞ ﺧﺮدﺳﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺨﻠﺺ ﮐﺎﺷﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬وﻟﯿﮑﻦ ﺧﺮدﺳﺎﻻﻧﻨﺪ و ﭘﯿﺮان ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﺨﺖ ﺟﻮاﻧﻢ‪.‬؟‬ ‫ﺧﺮدﺳﺎﻟﮕﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َل ‪ِ /‬ل[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺮدﺳﺎل ﺑﻮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﺳﺎﻟﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َل ‪ِ /‬ل[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺮدﺳﺎل‪ .‬آﻧﮑﻪ او را ﺳﻦ ﮐﻢ اﺳﺖ ‪ :‬ﻫﻤﭽﻮ زﻟﻒ ﻧﯿﮑﻮان ﺧﺮدﺳﺎﻟﻪ ﺗﺎب ﺧﻮرد ﻫﻤﭽﻮ ﻋﻬﺪ دوﺳـﺘﺎن ﺳﺎﻟﺨﻮرده‬ ‫اﺳﺘﻮار‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﺳﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ( ـِﺻـ َﻐﺮ ﺳـﻦ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ(‪ .‬ﺣـﺎﻟﺖ ﺧﺮدﺳـﺎل ‪ :‬ﻧـﺎم و ﻧﺴــﺒﺖ ﺑﺨﺮدﺳـﺎﻟﯿﺴﺖ ﻧﺴـﻞ از ﺷــﺠﺮ ﺑﺰرگ‬ ‫ﺣﺎﻟﯿﺴﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﺳﺒﻠﺖ‪.‬‬



‫س َل[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺳﺒﻠﺖ ﺧﺮد دارد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫ﺧﺮدﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫]ِخ َر ِد[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺤﻞ اﻧﺒﻮﻫﯽ ﻋﻘﻞ‪ .‬آن ﻋﻮاﻟﻢ ﻋﻘﻞ ﮐﻪ اﻋﻠﯽ اﺳﺖ از ﻋﺎﻟﻢ ﻧﻔﻮس‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﺳﺮ‪.‬‬



‫س[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺳـﺮ ﮐﻮﭼﮏ دارد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ـَﺻ ْﻌَﻨﺐ‪َ .‬وَﻗﻠﮥ اﻟﺮأس‪َ .‬اْﺻـ َﻌﻞ‪ُ .‬ﻣَﻘْﻄَﻘﻂ اﻟﺮأس‪َ .‬ﻗَﻔﻨْ َﺪر‪َ .‬ﺳـ َﻤْﻌَﻤﻊ‪:‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺷﺒﻮط؛ ﻧﻮﻋﯽ از ﻣﺎﻫﯽ ﻧﺮم ﺑﺪن‪ ،‬ﺧﺮدﺳﺮ‪ ،‬ﺑﺎرﯾﮏ دم‪ ،‬ﮔﺸﺎده ﻣﯿﺎن‪ ،‬ﺑﺮ ﺷﮑﻞ ﺑﺮﺑﻂ‪َ .‬ﻋْﻀﺐ؛ ﮐﻮدك ﺧﺮدﺳﺮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬آدم‬ ‫ﮐﻮﭼﮏ ﺗﻬﯽ ﻣﻐﺰ ‪ :‬ﺑﺲ ﮐﻪ ﺑﺰرﮔﺎن ﺟﻬﺎن ﺑﻮده اﻧﺪ ﺧﺮدﺳﺮان را ﺷﺮف ﺟﺎودان‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﺳﻨﺞ‪.‬‬



‫س[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻘﻞ ﺳـﻨﺞ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻣﯿﺰان ﺳﻨﺠﺶ ﻋﻘﻞ اﺳﺖ ‪ :‬اي ﻣﻌﻨﯽ را ﻧﻈﻢ ﺧﺮدﺳﻨﺞ ﺗﻮ ﻣﯿﺰان اي ﺣﮑﻤﺖ را ﻧﺜﺮ ﺗﻮ ﺑﺮﺑﺴﺘﻪ‬ ‫]ِخ َر َ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺴﻄﺮ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﺳﻮز‪.‬‬



‫]ِخ َر[ )ِاخ( ﻧـﺎم آﺗﺸـﮑﺪه اي ﺑﻮده در آذرﺑﺎﯾﺠﺎن‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻧﺎم آﺗﺸـﮑﺪه اي ﺑﻮده در آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﺠﻬﺖ آﻧﮑﻪ ﻋﻘﻞ ﺑـﺪرﯾﺎﻓﺖ آن‬ ‫ﻧﻤﯿﺮﺳـﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ زﺑـﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺧﺮد ﺑﻤﻌﻨﯽ ﮔﻨـﺎه اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت( ‪ :‬از آﻧﺠـﺎ ﺑﺘـﺪﺑﯿﺮ آزادﮔﺎن درآﻣـﺪ ﺳﻮي‬ ‫آذرآﺑﺎدﮔﺎن در آن ﺧﻄﻪ ﺑﻮد آﺗﺶ ﺳﻨﮓ ﺑﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﺪي ﺧﺮدﺳﻮزش آﺗﺶ ﭘﺮﺳﺖ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﺷﺎدﮐﻦ‪.‬‬



‫ك[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﭽﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺎدي ﻋﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ :‬ﻋﺪل ﺑﺸﯿﺮﯾﺴﺖ ﺧﺮدﺷﺎدﮐﻦ ﮐﺎرﮔﺮي ﻣﻤﻠﮑﺖ آﺑﺎدﮐﻦ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫]ِخ َر ُ‬ ‫ﺧﺮ دﺷﺘﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِر َد[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮ وﺣﺸـﯽ‪ .‬ﻓﺮاء‪ .‬ﯾﺤﻤﻮر‪ .‬ﻋﯿﺮ‪ .‬ﺑﻨﺎت ﺳـﻌﺪة‪ .‬ﺑﻨﺎت ﮐﺪاد‪ .‬ﺧﺮﮔﻮر‪ .‬ﮔﻮر‪ .‬ﮔﻮرﺧﺮ‪ِ ،‬ﻋﻠْﺞ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﺮ ﺻﺤﺮاﺋﯽ و وﺣﺸﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮد ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(رﯾﺰه رﯾﺰه ﺷﺪن‪ .‬ﺑﭙﺎره ﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﺷﮑﺴـﺘﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺷﮑﺴـﺘﻦ ﺑﻘﻄﻌﺎت ﺧﺮد‪ِ .‬ﺻَﻐﺮ‪) .‬دﻫﺎر(‪.‬‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫اﻧﻔﺮاك‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺳﺆال ﻣﻨﮑﺮ را ﭘﺎﺳـﺦ آﻧﭽﻨﺎن دادم ﮐﻪ ﺧﺮد ﺷـﺪ ز دﺑﻮﺳـﺶ ز ﭘﺎي ﺗﺎﺗﺎرم‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺳـﭙﺎﻫﯽ از ﺣﺒﺶ‬ ‫ﮐﺎﻓﻮر ﻣﯽ ﺑﺮد ﺷﺪ اﻧﺪر ﻧﯿﻤﻪ ره ﮐﺎﻓﻮردان ﺧﺮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﺷﺪه‪.‬‬



‫ش َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(رﯾﺰرﯾﺰﺷﺪه‪ .‬ﺧﺮدﺷﮑﺴﺘﻪ ‪ :‬ﺷﻌﺮي ﭼﻮ ﺳﯿﻢ ﺧﺮدﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻋﯿﻮق ﭼﻮن ﻋﻘﯿﻖ ﯾﻤﺎن اﺣﻤﺮ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﺧﺮد ﺷﮑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫ك َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( رﯾﺰرﯾﺰ ﺷﺪن ‪ :‬ﺑﺮآﻣﺪ ﺑﺴﻨﮓ ﮔﺮان ﺳﻨﮓ ﺧﺮد ﻫﻤﺎن و ﻫﻤﯿﻦ ﺳﻨﮓ ﺑﺸﮑﺴﺖ ﺧﺮد‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ش َ‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫ﺧﺮدﺷﮑﻢ‪.‬‬



‫ك[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺷﮑﻢ او ﮐﻮﭼﮏ و ﻻﻏﺮ اﺳﺖ‪َ :‬ﻫَﻮش؛ ﺧﺮدﺷﮑﻢ ﮔﺸﺘﻦ از ﻻﻏﺮي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ش َ‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫ﺧﺮد ﺷﻤﺮدن‪.‬‬



‫ش َم ‪ُ /‬م َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎﭼﯿﺰ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬ﮐﻮﭼﮏ ﺷﻤﺮدن‪َ .‬ﻏْﻤﺺ‪ .‬اﺣﺘﻘﺎر‪ .‬اﺳﺘﺤﻘﺎر‪ .‬ﺗﺤﻘﯿﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ش‪ُ /‬‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫ﺧﺮدﺷﯽ‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ِا( ﺟﺎﻧﻮري اﺳﺖ ﻣﻌﺮوف‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻇﺎﻫﺮًا ﺧﺮدﺷﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮدﺷﺘﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﻏﺎﻗﻠﻪ‪.‬‬



‫]ِخ َر ِق ِل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳــﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﻣﯿــﺎن آب )ﺑﻠــﻮك ﻏﻨــﺎﻣﺠﻪء( ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي اﻫــﻮاز واﻗــﻊ در ‪7‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل اﻫـﻮاز و‬ ‫دوﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور راه آﻫﻦ‪ ،‬ﮐﻨﺎر رود ﮐﺎرون‪ ،‬دﺷﺖ‪ ،‬ﮔﺮﻣﺴﯿﺮ‪ .‬ﺳﮑﻨﻪ ‪ 600‬ﺗﻦ‪ .‬آب از رودﺧﺎﻧﻪء ﮐﺎرون‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‬ ‫‪. (6‬‬ ‫ﺧﺮدﻓﺮﯾﺐ‪.‬‬



‫]ِخ َر ِف ‪َ /‬ف[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﻓﺮﯾﺒﻨﺪهء ﻋﻘﻞ‪ .‬ﮔﻮل زﻧﻨﺪهء ﻋﻘﻞ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدق‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا( ﺷﻮرﺑﺎ‪ .‬ﻣﻌﺮب اﺳﺖ از ﺧﻮردﯾﮓ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺷﻮرﺑﺎ ﻣﻌﺮب اﺳﺖ از ﺧﺮدﯾﮓ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﻗﻄﺮه‪.‬‬



‫]ُخ َق َر ‪ِ /‬ر[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(رﯾﺰه ﻗﻄﺮه‪ ،‬ﭼﻮن‪ :‬ﺑﺎراﻧﯽ ﺧﺮدﻗﻄﺮه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدك‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ص ﻣﺼـﻐﺮ( ﺧﺮده‪ .‬ﮐﻮﭼﮏ ‪ :‬درﺧﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺮدك ﺑﻮد ﺑﺎﻏﺒﺎن ﺑﮕﺮداﻧـﺪ او را ﭼﻮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﭼﻨﺎن ﭼﻮ ﮔﺮدد ﮐﻼن ﺑﺎز ﻧﺘﻮاﻧﺪش ﮐﻪ‬ ‫از ﮐّﮋي و ﺧﻢ ﺑﮕﺮداﻧﺪش‪ .‬اﺑﻮﺷﮑﻮر ﺑﻠﺨﯽ‪ .‬داراء اﮐﺒﺮ را ﭘﺴﺮي ﺑﻮد ﻧﺎم او اﺷﮏ و ﺑﮕﺎه اﺳﮑﻨﺪر ﺧﺮدك ﺑﻮد ﭼﻮن اﺳﮑﻨﺪر ﺑﺮادرش را‬ ‫داراء اﺻﻐﺮ ﺑﮑﺸﺖ اﯾﻦ ﮐﻮدك ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﮐﺮدن‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﻃﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪ .‬ﭘﻨﺪاري ﺗﺒﺨﺎﻟﻪء ﺧﺮدك ﺑﺪﻣﯿﺪه ﺳﺖ ﺑﺮ ﮔﺮد‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 745‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﻋﻘﯿﻖ دو ﻟﺐ دﻟﺒﺮ ﻋﯿﺎر‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻧﮕﺮ ﺗﺎ ﻫﺴﺖ ﭼﻮن ﺗﻮ ﻫﯿﭻ ﺳـﻔﻠﻪ ﮐﻪ ﺧﺮدك داده ﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﺠﻤﻠﻪ‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺮدﮐﻬﺎﺳﺖ‬ ‫ﭼﻮﻧ ْﺶ ﺑﺸﻨﺎﺳـﯽ در ﮐﻞ دﻟﯿﻞ ﮔﺮددت اﺟﺰا‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو )||‪ِ .‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ِﺧﻨِْﺼﺮ‪ .‬ﮐﺎﻟﻮچ‪ .‬ﮐﻠﯿﮏ‪ .‬اﻧﮕﺸﺖ ﮐﻮﭼﮏ‪ .‬اﻧﮕﺸﺘﮏ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺑَﺜْﺮة‪ .‬ﺟﻮش‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺮدك ﺧﺮدك؛ ﮐﻢ ﮐﻢ‪ .‬رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ||‪ - .‬ﺧﺮدﺧﺮد‪ .‬ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ‬ ‫‪َ :‬واﻧﺪر ﺷـﮑﻤﺶ ﺧﺮدك ﺧﺮدك دو ﺳﻪ ﮔﻨﺒﺪ زﻧﮕﯽ ﺑﭽﻪ اي ﺧﻔﺘﻪ ﺑﻬﺮ ﯾﮏ در ﭼﻮن ﻗﺎر‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي ||‪ .‬ﺧﻮش اﻧﺪام‪ .‬ﺧﻮﺷـﻨﻤﺎ‪ .‬ﺧﻮش‬ ‫ﺧﻠﻖ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮد ﮐﺎر‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺎر ﮐﻮﭼﮏ ‪ :‬ﺧﺮاب ﮐﺮدن ﺑﺘﺨﺎﻧﻪ ﺧﺮد ﮐﺎر ﻧﺒﻮد ﺑﺪاﻧﭽﻪ ﮐﺮده ﺑﯿﺎﺑﺪ ﻣﻠﮏ ﺛﻮاب و ﺛﻤﺮ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ )دﯾﻮان ص ‪.(73‬‬ ‫ﺧﺮدﮐﺎرﺑﻨﺪ‪.‬‬



‫]ِخ َرْد َب[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(آﻧﭽﻪ ﻣﻮرد ﮐـﺎر ﺑﺴـﺘﻦ ﻋﻘـﻞ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻋﻘﻞ آﻧﺮا ﺑﮑﺎر ﻣﯽ ﺑﻨـﺪد‪ .‬ﻣﻮرد ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻋﻘﻞ ‪ :‬ﭼﻮ زﯾﻦ ﺑﮕـﺬري‬ ‫ﻣﺮدم آﻣﺪ ﭘﺪﯾﺪ ﺷﺪ اﯾﻦ ﺑﻨﺪﻫﺎ را ﺳﺮاﺳﺮ ﮐﻠﯿﺪ ﺳﺮش راﺳﺖ ﺑﺮﺷﺪ ﭼﻮ ﺳﺮو ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺪﯾﺪار ﺧﻮب و ﺧﺮدﮐﺎرﺑﻨﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﮐﺎري‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(اﺻـﻄﻼﺣﯽ اﺳﺖ در ﺑﻨﺎﯾﯽ و آن اﻃﻼق ﺑﺮ ﮐﺎرﻫﺎي ﺟﺰﺋﯽ ﺑﻨﺎﯾﯽ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺟﺰﺋﯽ ﮐﺎري‪ .‬ﮐﺎرﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ در ﺑﻨﺎﺋﯽ‪.‬‬ ‫||ﻫﺮ ﮐﺎر ﮐﻮﭼﮏ و ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﻣﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﺮد ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﻘﺴـﻤﺘﻬﺎي رﯾﺰه رﯾﺰه ﺷﮑﺴـﺘﻦ‪ .‬ﺑﻪ اﺟﺰاء ﮐﻮﭼﮏ ﺷﮑﺴـﺘﻦ‪ .‬ﺷﮑﺴـﺘﻦ ﺑﻘﻄﻌﺎت ﺧﺮد‪ .‬ﺑﻘﻄﻌﺎت ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺮﯾﺪن‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪َ .‬ﺗﺼﻐﯿﺮ‪) .‬دﻫﺎر(‪ .‬اِﺻﻐﺎر‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( ‪ :‬ﺑﺎﻣﻬﺎ را ﻓﺮﺳﺐ ﺧﺮد ﮐﻨﯽ از ﮔﺮاﻧﯿﺖ ﮔﺮ ﺷﻮي ﺑﺮ ﺑﺎم‪.‬رودﮐﯽ‪.‬‬ ‫ﺑﺪان ﮔﺮزهء ﮔﺎوﺳـﺮ دﺳﺖ ﺑﺮد ﺑﺰد ﺑﺮ ﺳـﺮش ﺗﺮك را ﮐﺮد ﺧﺮد‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﺰﺧﻤﯽ ﮐﺰوغ ورا ﺧﺮد ﮐﺮد ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺮب ﺳﺎزﻧﺪ ﻣﺮدان ﻣﺮد‪.‬‬ ‫ﻋﺴـﺠﺪي )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﭼﻨﺎن ﺑﻠﻄﻒ ﻫﻤﯽ ﭘﺮورد ﮐﻪ ﻣﺮوارﯾﺪ دﮔﺮ ﺑﻘﻬﺮ ﭼﻨﺎن ﺧﺮد ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺳـﻔﺎل‪.‬ﺳﻌﺪي‪ - .‬ﺧﺮد ﮐﺮدن ﭘﻮل؛ ﭘﻮﻟﯽ‬ ‫ﺑﺎ ﻗﯿﻤﺘﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ را ﺑﭽﻨـﺪ ﭘﻮل ﮐﻢ ﻗﯿﻤﺖ ﻣﻌﺎدل آن ﺑﺪل ﮐﺮدن و آﻧﺮا دادن و ﭘﻮﻟﻬﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ در ﻋﻮض ﺳـﺘﺪن‪ - .‬ﺧﺮد ﮐﺮدن ﺳﺒﺰي‬ ‫ﯾـﺎ ﮔـﻮﺷﺖ ﯾـﺎ ﻗﻨـﺪ؛ ﺑﻘﻄﻌـﺎت رﯾﺰ ﺑﺮﯾـﺪن آن‪ - .‬ﺧﺮد ﮐﺮدن ﻫﯿﺰم؛ ﺑﻘﻄﻌـﺎت ﮐﻮﭼـﮏ ﺷﮑﺴـﺘﻦ آن‪ - .‬ﺳـﺒﺰي ﺧﺮد ﮐﺮدن ﺑﺮاي ﮐﺴـﯽ؛‬ ‫ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﯽ ﮐﺮدن ﺑﺮاي او‪.‬‬ ‫ﺧﺮدك ﻣﻨﺶ‪.‬‬



‫]ُخ َد َم ِن[ )ص ﻣﺮﮐـــﺐ(ﺻــــﺎﺣﺐ ﺗﺠﺮﺑـــﻪ‪ .‬ﺑــــﺎﺗﺠﺮﺑﻪ‪ .‬ﺻــــﺎﺣﺐ راي ‪ :‬ﺑﭙﺮﺳــــﯿﺪش از راد و ﺧﺮدك ﻣﻨﺶ ز ﻧﯿﮑﯽ ﮐﻨﺶ ﻣﺮدم و‬ ‫ﺑﺪﮐﻨﺶ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ ||‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا ﺑﻤﻌﻨﯽ اﻧﺴﺎن ﺷﮑﺴﺘﻪ ﻧﻔﺲ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدك ﻧﮕﺮش‪.‬‬



‫گ ِر[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺮدﻧﮕﺮش‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﻧﻈﺮﺗﻨـﮓ‪ .‬ﮐﻢ ﺑﯿﻦ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬ﺧﺮدك ﻧﮕﺮش ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ‬ ‫]ُخ َد ِن َ‬ ‫ﺧﺮده ﻧﮕﺮش ﮐﺲ در ﮐﺎر ﺑﺰرﮔﺎن ﻫﻤﻪ ذل اﺳﺖ و ﻫﻮان اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﺮدك ﻧﮕﺮﺷﯽ‪.‬‬



‫گ ِر[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻈﺮﺗﻨﮕﯽ‪ .‬ﮐﻢ ﺑﯿﻨﯽ‪ .‬ﭘﺴﺘﯽ‪.‬‬ ‫]ُخ َد ِن َ‬ ‫ﺧﺮد ﮐﻮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﻘﻄﻌﺎت رﯾﺰرﯾﺰ درآوردن‪ .‬ﺧﺮد ﺷﮑﺴﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﮐﻮﻫﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( اﺷﺘﺮي ﮐﻪ ﮐﻮﻫﺎن آن ﺧﺮد اﺳﺖ‪َ .‬اَﻋّﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﮐﻮﻫﺎن ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( َﻋَﺮر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﮐﻮﻫﺎن ﺷﺘﺮ ﺑﺮ اﺛﺮ ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﮐﻢ ﺷﺪن‪.‬‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﺧﺮدﮐﯿﺸﯽ‪.‬‬



‫]ِخ َر[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﺎرﮔﺰاري ﻋﻘﻞ‪ .‬دﺳﺘﻮر ﻋﻘﻞ و ﻓﺮاﺳﺖ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﮐﯿﻦ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﺒﮏ ﮐﯿﻨﻪ‪ .‬ﮐﻢ ﮐﯿﻨﻪ ‪ :‬ﺑﺎ ﻋﺪوي ُﺧﺮد ﻣﺸﻮ ﺧﺮدﮐﯿﻦ ﺧﺮد ﺷﻮي ﮔﺮ ﻧﺸﻮي ﺧﺮده ﺑﯿﻦ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﮔﺎم‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﻓﺮاخ ﮔـﺎم‪ ،‬ﭼﻮن‪ :‬اﺷـﺘﺮ ﺧﺮدﮔـﺎم‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬ﺣﺎﺗِـَﮑ ﮥ؛ اﺷﺘﺮ ﺧﺮدﮔـﺎم‪) .‬رﺑﻨﺠﻨﯽ( )اﻟﺴـﺎﻣﯽ ﻓﯽ‬ ‫اﻻﺳﺎﻣﯽ(‪ .‬ﻗﻄﻮف؛ اﺳﺐ ﺧﺮدﮔﺎم‪) .‬اﻟﺴﺎﻣﯽ ﻓﯽ اﻻﺳﺎﻣﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﮔﺎن‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ِا( ِج ﺧﺮده‪ .‬ﺑﭽﻪ ﻫـﺎ‪ .‬اﻃﻔـﺎل‪ .‬ﮐﻮدﮐـﺎن ‪ :‬ﮐـﺎم ﻣﻦ ﺧﺸـﮏ و ﺧﺮدﮔﺎن ﻣﺮا ﻣﯽ ﻧﯿﺎﺳﺎﯾـﺪ آﺳـﯿﺎي ﮔﻠﻮ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮده‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﮔﺎه‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﺧﯿﻤﻪء ﮐﻮﭼﮑﯽ ﮐﻪ در درون ﺧﯿﻤﻪء ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺮﭘﺎ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬آن ﺟﺎي از ﺳـﯿﻨﻪء ﺷﺘﺮ ﮐﻪ در وﻗﺖ ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﺑﺰﻣﯿﻦ‬ ‫رﺳﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻒ ﭘﺎي او ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﭘﯿﻨﻪ ﮔﺎه ﺷـﮑﻢ ﺷﺘﺮ ||‪ .‬ﺳﻢ ﭼﺎرﭘﺎ ﮐﻪ ﭼﺪار را ﺑﺮ آن ﺑﻨﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺪﮔﺎه دﺳﺖ و ﭘﺎي ﺳﺘﻮر‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺑﺮون ﮐﻨﺪ ﺧﺮد از ﺧﺮدﮔﺎه آﻫﻮﺷﮑﻞ ﻓﺮوﮐﺸﺪ ﻃﺮب از ﻃﺮه ﺟﺎي ﻋﯿﺶ ﻟﮕﺎم‪ .‬اﺑﻮاﻟﻔﺮج روﻧﯽ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ِﺳﻨْﻊ؛ ﺧﺮدﮔﺎه دﺳﺖ‪ .‬ﻓـﺪع؛ ﮐﺠﯽ ﺧﺮدﮔﺎه دﺳﺖ و ﭘﺎي ﭼﻨﺪان ﮐﻪ ﮐﻒ دﺳﺖ و ﭘﺎ ﭼﭗ رو ﺑﻪ ﺑﺮﮔﺮدد‪ .‬اﻧﻔﺪاع؛ ﮐﺞ ﮔﺮدﯾﺪن ﺧﺮدﮔﺎه‬ ‫دﺳﺖ و ﭘـﺎي ﺳـﺘﻮر‪ .‬ﻫﺠـﺎر؛ رﺳﻦ ﮐﻪ در ﺧﺮدﮔـﺎه ﭘـﺎي ﺷﺘﺮ ﺑﺴـﺘﻪ ﺑﺮ ﺗﻬﯿﮕـﺎه ﯾﺎ ﺑﻪ ﺗﻨﮓ آن ﺑﻨﺪﻧـﺪ‪ .‬وﻇﯿﻒ ﻣﻤﺼﻮص؛ ﺧﺮدﮔﺎه ﺑﺎرﯾﮏ‬ ‫دﺳﺖ و ﭘﺎي ﺳﺘﻮر‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﮔﻮش‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﮔﻮش ﺧﺮد و ﮐﻮﭼـﮏ دارد‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪َ .‬اْﺳـ ﮏ‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪َ .‬اْﺻـ َﻤﻊ‪َ .‬اﻗَْﻨﻒ‪َ .‬اَﺻﮏ‪.‬‬ ‫ُﺣُﺬﻧّﮥ‪ُ .‬ﺳﮑﺎﮐﮥ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﮔﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ﺣـﺎﻣﺺ( ﺧﺮدي‪ .‬ﮐـﻮﭼﮑﯽ ‪ :‬ﻣـﻦ از ﺧﺮدﮔﯽ راﻧـﺪه ام ﺑـﺎ ﺳــﭙﺎه ﮐـﻪ وﯾﺮان ﮐﻨـﻢ دودهء ﺳـﺎوه ﺷـﺎه‪ .‬ﻓﺮدوﺳــﯽ )ﺷﺎﻫﻨـﺎﻣﻪ چ‬ ‫دﺑﯿﺮﺳﯿﺎﻗﯽ ج‪ 5‬ص‪ .(2252‬زﻣﯿﻦ زﯾﻨﻬﺎري ﺑﻮد ﻧﻨﮓ ﺗﻮ ﺑﺪﯾﻦ ﺧﺮدﮔﯽ ﮐﺮدن آﻫﻨﮓ ﺗﻮ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻧﮕﺎه ﮐﻦ ﮐﻪ ﺑﻘﺎ را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﮐﻮﺷﺪ‬ ‫ﺑﺨﺮدﮔﯽ ﻣﻨﮕﺮ داﻧﻪء ﺳﭙﻨﺪان را‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﮔﻨﺪم ﺳﺨﺖ از ﺟﮕﺮ اﻓﺴﺮدﮔﯽ اﺳﺖ ﺧﺮدي او ﻣﺎﯾﻪء ﺑﯽ ﺧﺮدﮔﯽ اﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﮔﯿﺎﺧﻮاره‪.‬‬



‫]ُخ ﺧﻮا ‪ /‬ﺧﺎ َر ‪ِ /‬ر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﮐﻪ از ﮔﯿﺎه ﺧﺮد ﺗﻐﺬﯾﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﭘﺴﺖ و ﺧﻮار ‪ :‬ﻫﺮ دو در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻧﻪ ﭘﺴﺒﺎره اﯾﺪ ﺧﺮدهء آن‬ ‫ﺧﺮدﮔﯿﺎﺧﻮاره اﯾﺪ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )ﻣﺨﺰن اﻻﺳﺮار ص ‪.(109‬‬ ‫ﺧﺮدﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﻋﯽ از ﻣﺮﻏﺎن ﺷﮑﺎري ﮐﻪ ﺷﮑﺎر از ﻣﺮﻏﺎن ﺧﺮد ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻼن ﮔﯿﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدل‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ع ِا( ﺗﺨﻤﯽ اﺳﺖ دواﺋﯽ و آن ﺑﻮﺳـﺘﺎﻧﯽ و ﺻـﺤﺮاﺋﯽ و ﻓﺎرﺳـﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﻮﺳـﺘﺎﻧﯽ ﺳـﺮخ رﻧﮓ و ﻓﺮﺑﻪ ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺑﮑﻮﺑﻨـﺪ زرد‬ ‫ﺷﻮد‪ ،‬ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ اﺳﺖ در ﭼﻬﺎرم‪ .‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ اﮔﺮ ﺑﺮ ﻋﺼﺎرهء اﻧﮕﻮر ﺑﺮﯾﺰﻧﺪ ﺑﺤﺎﻟﺖ ﺧﻮد ﻧﮕﺎه دارد و ﻧﮕﺬارد ﮐﻪ ﺑﺠﻮش آﯾﺪ و اﮔﺮ در‬ ‫آﺗﺶ رﯾﺰﻧﺪ از ﺑﺨﻮر آن ﮔﺰﻧﺪﮔﺎن ﺑﮕﺮﯾﺰﻧﺪ‪ ،‬و ﺻـﺤﺮاﺋﯽ ﮐﻪ آﻧﺮا ﺑﺮي ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ از ﻗﺴﻢ ﺑﻮﺳـﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﻟﯿﮑﻦ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺑﻮﺳﺘﺎﻧﯽ ﻧﺪارد و‬ ‫ﮔﯿﺎه آﻧﺮا ﺑﺘﺮﮐﯽ ﻗﭽﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺑﺎ ﻣﺎﺳﺖ ﺧﻮرﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺎرﺳـﯽ ﺗﺨﻢ ﺳـﭙﻨﺪاﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﺮه ﺗﯿﺰك ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﺮدل ﺳـﻔﯿﺪ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺑﻌﺮﺑﯽ ﺣﺐ‬ ‫اﻟﺮﺷﺎد ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺗﺨﻢ ﮔﯿﺎﻫﯽ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺶ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﺒﺮگ ﺗﻮت و از آن ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ و ﺧﺸﻦ و ﻣﺮﺑﻊ اﻟﺴﺎق و ﮔﻠﺶ زرد‪ ،‬ﻗﺴـﻤﯽ از‬ ‫ﺑﺮي او را ﺑﺘﺮﮐﯽ ﻗﭽﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ و ﺗﺨﻤﺶ ﻣﺪور و ﺳـﺮخ و ﻗﺴﻤﯽ را ﮐﮑﺞ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺶ رﯾﺰه ﺗﺮ از ﺑﺴﺘﺎﻧﯽ و ﺗﺨﻤﺶ ﻏﯿﺮﻣﺪور و ﺳﺮخ و‬ ‫ﺗﻨـﺪﻃﻌﻢ و ﺳـﻔﯿﺪ او را اﺳـﻔﻨﺪ ﺳـﻔﯿﺪ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و آن ﺣﺮف اﺑﯿﺾ اﺳﺖ و ﻣـﺬﮐﻮر ﺷـﺪ‪ .‬و ﻣﺮاد از ﻣﻄﻠـﻖ ﺧﺮدل ﻧﻮع ﺳـﺮخ اوﺳﺖ در اول‬ ‫ﭼﻬﺎرم ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ و ﺟﺎذب از ﻋﻤﻖ ﺑﺪن و ﻫﺎﺿﻢ و ﻣﺤﻞ رﻃﻮﺑﺎت دﻣﺎغ و ﻣﻌﺪه و ﺳﺎﯾﺮ اﻋﻀﺎء و ﻣﻔﺘﺢ ﺳﺪه و ﻣﺪّر ﻓﻀﻼت و ﻣﻔﺘﺖ‬ ‫ﺣﺼﺎة و ﺟﻬﺖ درد رﯾﺤﯽ و ﺑﻠﻐﻤﯽ ﺟﮕﺮ و ﺳﭙﺮز و رﻓﻊ ﻧﺴـﯿﺎن و اﻣﺮاض ﺑﺎردهء دﻣﺎﻏﯽ و ﻧﯿﻢ درﻫﻢ از ﺗﺨﻢ او ﺑﺎ ﺷـﺮاب ﺟﻬﺖ ﺳﺮور و‬ ‫ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺑﺎه و ﺑﺎ ﻋﺴﻞ ﺟﻬﺖ رﯾﻪ و ﺳﻌﺎل رﻃﻮﺑﯽ و ﮔﺮم ﻣﻌﺪه و ﺗﺐ ﺑﻠﻐﻤﯽ و ﺳﻮداوي و ﺿﻤﺎد او ﺟﻬﺖ ﻧﻘﺮس و ﻋﺮق اﺳﺖ و ورم ﺳﭙﺮز‬ ‫و ﺟﺬب ﻣﻮاد ﺑﻈﺎﻫﺮ ﺑﺪن و ازاﻟﻪء داءاﻟﺜﻌﻠﺐ و ﺑﺎ ﻋﺴﻞ ﺑﺪﺳﺘﻮر ﺑﺎ ﻣﻮم روﻏﻦ ﺟﻬﺖ ﺗﺼﻔﯿﻪء رﺧﺴﺎر و ازاﻟﻪء رﻧﮓ ﺧﻮن ﻣﺮده و ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻪ‬ ‫ﺟﻬﺖ ﺟﺮب ﻣﺘﻘﺮح و ﻗﻮﺑـﺎي ﻣﺰﻣﻦ و ﺑﺮ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﺟﻬﺖ ﻧﺰﻻت ﺑﺎرده و دردﺳـﺮ ﺑﺎرد و رﯾﺤﯽ و ﻓﺎﻟـﺞ و اﺳﺘﺮﺧﺎء و ﺑﺎ روﻏﻦ ﻃﻼ ﮐﺮدن او‬ ‫ﺑﺮ ﻗﻀـﯿﺐ ﺟﻬﺖ ﻧﻌﻮظ ﻣﺠﺮب و ﺑﺎ آب ﮐﺮﻧﺐ ﺟﻬﺖ ﺧﻨﺎزﯾﺮ و ﺑﺎ ادوﯾﻪء ﻣﻨﺎﺳـﺒﻪ ﺟﻬﺖ اورام ﺻـﻠﺐ و ﺳﻮداوي و ﺑﺮص و ﻏﺮﻏﺮهء او ﺑﺎ‬ ‫ﻣﺎءاﻟﻌﺴﻞ ﺟﻬﺖ ورم ﺗﺤﺖ زﺑﺎن و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻣﺰﻣﻨﻪء ﻗﺼـﺒﻪء رﯾﻪ اي و ﺛﻘﻞ زﺑﺎن و اﺳﺘﺮﺧﺎء آن و درد دﻧﺪان و ﺳﻌﻮط او ﻣﻮرث ﻋﻄﺴﻪ و‬ ‫ﺟﻬﺖ اﻧﺘﺒﺎه ﻣﺼـﺮوع و ﺻﺎﺣﺐ ﻏﺸﯽ و اﺧﺘﻨﺎق رﺣﻢ و ﻓﺘﯿﻠﻪء او ﺑﺎ اﻧﺠﯿﺮ ﺟﻬﺖ ﺛﻘﻞ ﺳﺎﻣﻌﻪ و دوي و ﻃﻨﯿﻦ و اﮐﺘﺤﺎل ﻣﻀﺮب او ﺑﺎ آب و‬ ‫ﻋﺴـﻞ ﺟﻬـﺖ ﻏﺸـﺎوه و ﺧﺸـﻮﻧﺖ ﭘﻠـﮏ و ﺑﺨـﻮر او ﺟﻬﺖ ﮔﺮﯾﺰاﻧﯿـﺪن ﺣﺸـﺮات‪ ،‬و ﻟﻄـﻮخ او ﺟﻬﺖ درد دﻧـﺪان ﺑﯽ ورم ﻣﺠﺮب و ﻣﻀـﺮ‬ ‫ﻣﺤﺮورﯾﻦ و ﻣﻮرث ﺗﺸﻨﮕﯽ و ﻏﺜﯿﺎن و ﻣﺼﻠﺤﺶ ﮐﺎﺳﻨﯽ و روﻏﻦ ﺑﺎدام و ﺳﺮﮐﻪ و ﺑﺪﻟﺶ دو وزن او ﺣﺐ اﻟﺮﺷﺎد و ﺣﺮﻣﻞ و ﻗﺪر ﺷﺮﺑﺘﺶ‬ ‫ﺗﺎ ﺳﻪ درﻫﻢ اﺳﺖ و ﭼﻮن در آب اﻧﮕﻮر اﻧﺪازﻧـﺪ ﻣﻨﻊ ﺟﻮﺷـﯿﺪن او ﮐﻨـﺪ و ﺳـﺮﮐﻪء ﺷـﯿﺮﯾﻦ در ﮔﯿﻼﻧﺎت از او ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ و ﻣﻄﺒﻮخ‬ ‫ﻧﺒـﺎت او ﺑﺎ ﭼﻐﻨـﺪر ﺟﻬﺖ ﺻـﺮع و ﺳـﺪه و اﻣﺮاض ﺑﻠﻐﻤﯽ ﻧﺎﻓﻊ و در ﺳﺎﯾﺮ اﻓﻌﺎل ﺿـﻌﯿﻔﺘﺮ از ﺗﺨﻢ اوﺳﺖ‪ .‬و اﻫﻞ ﺗﺠﺮﺑﻪ ذﮐﺮ ﮐﺮده اﻧـﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﭼﻮن ﺑﺮ ﯾﮏ ﮐﻒ دﺳﺖ ﺧﺮدل آﯾﻪء »و ﻋﻨـﺪه ﻣﻔﺎﺗﺢ اﻟﻐﯿﺐ« ﺗﺎ آﺧﺮ آﯾﻪ »اﻻ ﻓﯽ ﮐﺘﺎب ﻣﺒﯿﻦ«)‪ (1‬ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد و ﺑﻌﺪ از آن ﺻﺪودو ﺑﺎر‬ ‫»ﯾﺎ ﻣﺒﯿﻦ« ﮔﻔﺘﻪ و ﺑﺪﺳﺘﻮر ﺗﺎ ﺻﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﭘﺲ از آن ﺧﺮدل را در ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ دﻓﯿﻨﻪ ﮔﻤﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ اﻓﺸﺎﻧﺪه ﯾﮏ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز در ﺧﺎﻧﻪ را‬ ‫ﺑﺒﻨﺪﻧـﺪ روز دﯾﮕﺮ ﺧﺮدﻟﻬﺎ را در ﺟﺎي ﮐﻪ دﻓﯿﻨﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﺠﺘﻤﻊ ﯾﺎﺑﻨـﺪ و روﻏﻦ او ﮐﻪ ﮐﻮﺑﯿﺪه ﺑﺪﺳـﺘﻮر روﻏﻦ ﺑﺎدام اﺳـﺘﺨﺮاج ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺑﻐﺎﯾﺖ‬ ‫ﻣﻠﻄﻒ و ﻣﺤﻠﻞ و ﻃﻼي او ﺟﻬﺖ درد دﻧﺪان و اﺧﺘﻨﺎق رﺣﻢ و ﺗﺒﻬﺎي ﻣﺰﻣﻦ و دردﻫﺎي ﮐﻬﻨﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ورم ﮔﻮش و اورام ﺻـﻠﺒﻪ و ﺗﻔﺘﯿﺢ‬ ‫ﺳﺪه اﻋﺼﺎب و ﺟﻬﺖ ﻧﺴـﯿﺎن و ﻓﺎﻟﺞ و ﮔﺮاﻧﯽ ﺳﺎﻣﻌﻪ ﮐﻪ ﻣﺰﻣﻦ ﺑﺎﺷﺪ و آﺷﺎﻣﯿﺪن او ﺑﺪﺳـﺘﻮر ﺟﻬﺖ درد ﺑﺎرد و ﻣﺰﻣﻦ ﻧﺎﻓﻊ و ﻗﺪر ﺷﺮﺑﺘﺶ‬ ‫ﺗﺎ ﺳﻪ درﻫﻢ اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪ .‬ﺗﺨﻤﯽ اﺳﺖ دواﺋﯽ و آن ﻋﺮﺑﯽ اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬داﻧﻪء ﮐﻮﭼﮑﯽ‬ ‫از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﺧﺎﺟﯽ ﮐﻪ ﺑﻔﺎرﺳﯽ ﻓﺎﺗﺮﺳﯿﻦ ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﻣﺴﺤﻮق آﻧﺮا ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻪ و ﯾﺎ آب ﺧﻤﯿﺮ ﮐﺮده ﺟﻬﺖ ﺗﺤﺮﯾﮏ اﺷﺘﻬﺎء ﺑﺎ ﻏﺬا ﺧﻮرﻧﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬داﻧﻪ اي اﺳﺖ ﺗﯿﺮه ﮐﻪ ﺑﻬﻨﺪش راﺋﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬اﺳـﻔﻨﺪ اﺳـﻔﯿﺪ‪) .‬ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ(‪ .‬ﺳـﭙﻨﺪان ﺳﻔﯿﺪ و ﺧﺮد‪) .‬دﻫﺎر(‪.‬‬ ‫ﺳﭙﻨـﺪان ﺧﺮد‪ .‬ﺛﻔﺎء‪ِ .‬ﺣْﺮف‪ُ .‬ﺣْﺮف‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ از ﮔﯿﺎﻫﺎن ﺻـﻠﯿﺒﯽ )ﭼﺎرﭘﺮان( ﮐﻪ ﮐﻮﻓﺘﻪ و از آن اﻓﺰاري ﮐﻨﻨﺪ ﻃﻌﺎم‬ ‫را ﺳﺎده ﯾﺎ ﺑﺎ ﺳـﺮﮐﻪ و ﺑﺴﺮﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺮدل ﺳﯿﺎه از ﺳﭙﻨﺪان داﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﺮدل ﺳﭙﯿﺪ ﮐﻮﻓﺘﻪء ﺗﺨﻢ ﺗﺮﺗﯿﺰك اﺳﺖ و از ﺗﺨﻢ ﺧﺮدل ﺑﺮاي ﺿﻤﺎد‬ ‫و ﻣﺸـﻤﻊ ﺧﺮدل ﺳﺎزﻧـﺪ و رﯾﺸﻪء ﺧﺮدل ﺑﯿﺦ ﻻدن را ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﻮاص ﻃﺒﯽ و ﮔﯿﺎﻫﯽ ﺧﺮدل)‪ :(2‬ﺧﺮدل ﮐﻪ ﻧﻮع‬ ‫ﺳﻔﯿﺪ و ﺳﯿﺎه دارد‪ ،‬ﻧﻮع ﺳﯿﺎه آن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺮود‪ ،‬در داﻧﻪ ﻫﺎي اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﯾﺎﺧﺘﻪ ﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﻌﻀﯽ از آﻧﻬﺎ ﺟﺴﻤﯽ ﺑﻨﺎم ﻣﯿﺮﻧﺎت د‬ ‫ﭘﺘﺎس)‪ (3‬ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ از ﮔﺮوه ﮔﻠﻮﮐﺰﯾﺪﻫﺎﺳﺖ و در ﺑﻌﻀـﯽ از ﯾﺎﺧﺘﻪ ﻫﺎي دﯾﮕﺮ دﯾﺎﺳﺘﺎزﻫﺎي ﻣﺤﻠﻮل ﺑﻨﺎم ﻣﯿﺮوزﯾﻦ)‪(4‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮًﻻ‬ ‫اﯾﻦ دﯾﺎﺳـﺘﺎز در داﻧﻪ ﻫﺎي ﺳﺎﻟﻢ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺑﺮ روي ﮔﻠﻮﮐﺰﯾـﺪ اﺛﺮ ﮐﻨﺪ وﻟﯽ اﮔﺮ داﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﺮدل را ﻧﺮم ﺑﺴﺎﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﻮﺳـﺘﻪ ﻫﺎي ﯾﺎﺧﺘﻪ ﻫﺎ‬ ‫ﭘـﺎره ﺷﻮد و ﮔﺮدي ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﺮم ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد و آرد آﻧﺮا ﺧﻤﯿﺮ ﮐﻨﻨـﺪ دﯾﺎﺳـﺘﺎز ﺑﺮ روي ﮔﻠﻮﮐﺰ اﺛﺮ ﮐﺮده ﮔﻠﻮﮐﺰ و ﺳﻮﻟﻔـﺎت اﺳـﯿﺪ ﭘﺘﺎس و‬ ‫ﺟﻮﻫﺮ ﺧﺮدل ﯾﺎ ﺳﻮﻟﻔﻮﺳـﯿﺎﻧﻮر داﻟﯿﻞ)‪ (5‬ﺑﺎ ﺑﻮي ﺗﻨـﺪ ﺧﻮد ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ اﯾﻦ ﺧﻤﯿﺮ را ﺑﺮاي ﺗﻬﯿﻪء ﻣﺸـﻤﻊ ﻃﺒﯽ ﺑﮑﺎر ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪) .‬از ﮔﯿﺎه‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﯽ ﮔﻞ ﮔﻼب ص ‪ :(209‬ﺗﺨﻢ ﺳﭙﻨﺪان ﭼﻨﺪ ﻧﻮع اﺳﺖ ﺑﻌﻀﯽ ﺧﺮد اﺳﺖ آﻧﺮا ﺣﺮف ﮔﻮﯾﻨﺪ و اﻧﺪر ﺧﻮردﻧﯿﻬﺎء ﮔﺮم آﻧﺮا ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﮑﺎر‬ ‫دارﻧﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ ﺳﭙﯿﺪ اﺳﺖ و ﮔﺮد آﻧﺮا ﺧﺮدل ﮔﻮﯾﻨﺪ و اﻧﺪر ﻃﻠﯽ ﻫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﮑﺎر دارﻧﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ دراز اﺳﺖ ﺑﺮ ﺷـﮑﻞ ﺗﺨﻢ ﺳﯿﺎه اﺳﻔﺮم و‬ ‫آﻧﺮا ﺣﺐ اﻟﺮﺷﺎد ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﻫﺮ ﻫﺸﺖ ﺑﺮ ﺳﺨﺎ و ﺣﻠﻤﺶ ﺑﺎ ﺟﺪول و ﺧﺮدﻟﻨﺪ ﯾﮑﺴﺎن‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ .‬ذره‪ .‬ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ‬ ‫ﻣﻘـﺪار‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬و ان ﮐﺎن ﻣﺜﻘﺎل ﺣﺒـﮥ ﻣﻦ ﺧﺮدل اﺗﯿﻨﺎ ﺑﻬﺎ و ﮐﻔﯽ ﺑﻨﺎ ﺣﺎﺳﺒﯿﻦ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(21/47‬زآن ﮔﻨﺠﻬﺎي ﻧﻌﻤﺖ و‬ ‫ﺧﺮوارﻫﺎي ﻣﺎل ﺑﺎ ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ ﺑﮕﻮر ﻧﺒﺮدﻧـﺪ ﺧﺮدﻟﯽ‪ .‬ﺳـﻌﺪي ||‪ .‬ﺧﺮدل ﻣﺴﺎوي دوازده ﻓﻠﺲ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - (1) .‬ﻗﺮآن‬ ‫‪) . .Sinapis. (3) - Myronate de k. (4) - Myrosine - (2) .6/59‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪Sulfocyanure d'allyle - (5‬‬ ‫ﺧﺮدل‪.‬‬



‫]َخ ِد[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎﻣﺮد ﺗﺮﺳـﻨﺪه‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﻧﺎﻣﺮد ﮐﻪ آﻧﺮا ﺑﺰدل ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء‬ ‫ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﺑﺰدل‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺑﺪدل‪.‬‬ ‫ﺧﺮدل اﺑﯿﺾ‪.‬‬



‫]َخ َد ِل َاْب َي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( اﺳﭙﻨﺪ ﺳﻔﯿﺪ‪ .‬ﺧﺮدل ﻓﺎرﺳﯽ‪ .‬ﺣﺮف اﺑﯿﺾ‪ .‬ﺧﺮدل ﺳﻔﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدل ﺑﺮي‪.‬‬



‫]َخ َد ِل ﺑَْﺮ ري[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ()‪َ (1‬ﺣْﺮﺷﺎء‪ .‬ﻟﺒﺴﺎن‪ .‬اﯾﻬﻘﺎن‪ .‬ﺟﺮﺟﯿﺮي ﺑﺮي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬در ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﮔﯿﺎه او را ﺑﺘﺮﮐﯽ ﻗﭽﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ ﺣﺮارﺗﺶ ﮐﻤﺘﺮ از ﺑﺴـﺘﺎﻧﯽ ﻣﻔﺘﺖ ﺣﺼﺎة و ﺟﺎﻟﯽ ﺟﻠﺪ و ﺟﻬﮥ ﺳـﺮﻓﻪء ﻣﺰﻣﻦ ﻧﺎﻓﻊ و ﻣﻘﻮي‬ ‫ذﻫﻦ و ﺿﻤﺎد او ﺑﺎ ﻣﺎﺳﺖ ﺟﻬﺖ ﺳﻌﻔﻪ ﻣﺠﺮب و در ﺳﺎﯾﺮ اﻓﻌﺎل ﻣﺜﻞ ﺑﺴﺘﺎﻧﯿﺴﺖ‪) . .‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪Roquette sauvage - (1‬‬ ‫ﺧﺮدل ﺧﻮري‪.‬‬ ‫]َخ َد ﺧَﻮ ‪ُ /‬خ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﻧﻮﻋﯽ ﻗﺎﺷﻖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮردن ﺧﺮدل ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود‪) . .‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪Moutardier - (1‬‬



‫ﺧﺮدل زده‪.‬‬



‫]َخ َد َز َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(آﻧﮑﻪ او را ﺧﺮدل ﻧﺎراﺣﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺧﻮردن ﺧﺮدل او را ﻧﺎراﺣﺖ ﻧﻤﻮده‪.‬‬ ‫ﺧﺮدل ﺳﭙﯿﺪ‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﺨﻢ ﺳﭙﯿﺪان‪ .‬ﺧﺮدل ﺳﻔﯿﺪ‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ از ﺧﺮدل اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺮدل اﺑﯿﺾ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮدل اﺑﯿﺾ و ﺧﺮدل‬ ‫]َخ َد ِل ِ‬ ‫ﺳﻔﯿﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮدل ﺳﻔﯿﺪ‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﺨﻢ ﺳﭙﻨﺪان‪ .‬ﺧﺮدل ﺳﭙﯿﺪ‪ .‬ﺧﺮدل اﺑﯿﺾ‪.‬‬ ‫]َخ َد ِل ِ‬ ‫ﺧﺮدل ﺳﯿﺎه‪.‬‬



‫]َخ َد ِل[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﻧﻮﻋﯽ ﺧﺮدل اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﻧﮓ ﺳـﯿﺎه ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﮐﺎرآﻣﻮزي داروﺳﺎزي ص ‪) . .(205‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي(‬ ‫)‪Moutarde noire - (1‬‬ ‫ﺧﺮدل ﺷﻬﺮي‪.‬‬



‫ش[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﻗﺴﻤﯽ از ﺧﺮدل اﺳﺖ ﮐﻪ در داروﺳﺎزي ﺑﮑﺎر رود‪.Salvia - (1) .‬‬ ‫]َخ َد ِل َ‬ ‫ﺧﺮدل ﺻﺤﺮاﺋﯽ‪.‬‬



‫ص[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﭽﯽ‪ .‬ﺷﺒﺮق‪ .‬رﺷﺎد ﺑﺮي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ رﺷﺎد ﺑﺮي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ َد ِل َ‬ ‫ﺧﺮدل ﻓﺎرﺳﯽ‪.‬‬



‫]َخ َد ِل ِر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﺮف اﻟﺴـﻄﻮح‪ .‬ﺣﺸـﯿﺸﮥ اﻟﺴـﻠﻄﺎن‪ .‬ﺻـﻨﺎب ﺑﺮي‪ .‬ﺗﻠﺴـﻔﯽ)‪) .(1‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪َ .‬ﺧْﺮَﻓﻖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﻮف‪ .‬ﺧﺮدل ﺳﭙﯿﺪ‪ .‬ﺧﺮﻗﻮق‪ .‬ﺳﭙﻨﺪﯾﻦ‪ .‬ﺳﭙﻨﺪان‪ .‬ﺣﺎره‪ .‬ﺗﺮاﺗﯿﺰك‪ .‬ﺷﺐ ﺧﯿﺰك‪ .‬ﻗﺮداﻣﻦ‪ .‬ﮐﯿﮑﯿﺮ‪ .‬ﮐﯿﮑﯿﺶ‪.Thlaspi - (1) .‬‬ ‫ﺧﺮدﻟﮥ‪.‬‬



‫]َخ َد َل[ )ع ﻣﺺ( ﺧﻮردن ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻃﻌﺎم‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺑﺮﯾﺪن ﮔﻮﺷﺖ و‬ ‫ﺟـﺪا ﮐﺮدن آن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﺑﺮﯾـﺪن اﻧﺪاﻣﻬﺎي ﮔﻮﺷﺖ را ﺟﺪاﺟﺪا‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﭘﺨﺘﻪ ﮔﺮدﯾﺪن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎر ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ و ﮐﻼن ﺷﺪن ﻏﻮره ﻫﺎي ﺑﺎﻗﯽ آن‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﻟﮥ‪.‬‬



‫]َخ َد َل[ )ع ِا( ﯾـﮏ داﻧﻪ ﺧﺮدل ﯾـﺎ ﺧﺮدﻟﻪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺑﻬﻨـﺪي آن را راﺋﯽ ﻧﺎﻣﻨـﺪ‪) .‬از ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت(‪ .‬ﯾـﮏ ﺳـﭙﻨﺪان‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻣـﺄﺧﻮذ از ﺗـﺎزي‪ ،‬ﭼﯿﺰ اﻧـﺪك‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑـﺎ ﻋﻤـﻞ ﻣﺮ ﻋﻠﻢ دﯾﻦ را راﺳﺖ دار آن از اﯾﻦ ﮐﻤﺘﺮ ﻣﮑﻦ ﯾﮏ ﺧﺮدﻟﻪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺧﺮدول و ﺧﺮ ﺑﻐـﺎﺋﯽ و ﻧﯽ ﻋﻘـﻞ و ﻧﯽ ﺧﺮد اﻧـﺪر ﺳـﺮت ﺑﺨﺮدﻟﻪء او ﺑﺨﺮﺑﻘﻪ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﻣﯿـﺎزار ﻋﺎﻣﯽ ﺑﯿﮏ ﺧﺮدﻟﻪ ﮐﻪ ﺳـﻠﻄﺎن‬ ‫ﺷﺒﺎﻧﺴﺖ و ﻋﺎﻣﯽ ﮔﻠﻪ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﻟﯽ‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮدل ﮐﻪ ﻧﻮﻋﯽ از ﺣﺒﻮب اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدم‪.‬‬



‫]َخ ُد[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( دم ﺧﺮ‪ .‬دﻧﺐ ﺧﺮ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﮔﻨـﺪه و ﻗﻠﺘﺒﺎن و دون و ﭘﻠﯿـﺪ رﯾﺶ ﺧﺮدّم و ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻨْﺶ ﮐﻠﺨـﭻ‪ .‬ﻋﻤﺎرهء‬ ‫ﻣﺮوزي‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﻣﺎ‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ِا( ﺟﺎﻧﻮري اﺳﺖ ﺧﻮش آواز و ﺧﻮﺷـﺮﻧﮓ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺧﺠﺴـﺘﻪ را ﺑﺠﺰ از ﺧﺮدﻣﺎ ﻧﺪارد ﮔﻮش ﺑﻨﻔﺸﻪ را‬ ‫ﺑﺠﺰ از ﮐﺮﮐﺮك ﻧـﺪارد ﭘﺎس‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺑﺎز ﻣﺮا ﻃﺒﻊ ﺷـﻌﺮ ﺳـﺨﺖ ﺑﺠﻮش آﻣـﺪه ﺳﺖ ِﮐﻢ ﺳـﺨﻦ ﻋﻨـﺪﻟﯿﺐ دوش ﺑﮕﻮش آﻣـﺪه ﺳﺖ از‬ ‫ﺷﻐﺐ ﺧﺮدﻣـﺎ ﻻـﻟﻪ ﺑﻬﻮش آﻣـﺪه ﺳﺖ زﯾﺮ ﺑﺒﺎﻧﮓ آﻣـﺪه ﺳﺖ ﺑﻢ ﺑﺨﺮوش آﻣـﺪه ﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬زرد ﮔﻞ ﺑﯿﻤﺎر ﮔﺮدد ﻓﺎﺧﺘﻪ ﺑﯿﻤﺎرﭘﺮس‬ ‫ﯾﺎﺳﻤﯿﻦ اﺑﺪال ﮔﺮدد ﺧﺮدﻣﺎ زاﺋﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﻣﺎل‪.‬‬



‫]ِخ َر[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮﮐﻨﻨـﺪه‪ .‬ﺑﻨﺎﮔـﺎه ﻧﯿﺶ زﻧﻨـﺪه‪ .‬ﭼﺸﻢ دل ﮐﻮرﮐﻨﻨـﺪه‪ .‬ﻓﺮﯾﺒﻨـﺪه ‪ :‬ﻣـﺎل ﯾﮑﯽ ﻣﺎر ﺧﺮدﻣﺎل ﮔﺸﺖ ﻣﯿﻞ ﻣﮑﻦ ﺳﻮي‬ ‫ﺧﺮدﻣﺎل ﻣﺎر‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﻣﺮد‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 746‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ُخ ُم[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﯿﺰﻫﺎي ﺳﺒﮏ ﮐﻢ ﺑﻬﺎ ||‪ .‬ﺷﮑﺴﺘﻪ و رﯾﺰرﯾﺰه‪) .‬از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮد و ﻣﺮد ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﻣﺮد ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ( رﯾﺰه رﯾﺰه ﺷـﺪن‪ :‬ﺗﻬّﺘﻢ؛ ﺧﺮدﻣﺮد ﺷـﺪن دﻧـﺪان‪) .‬ﺗـﺎج اﻟﻤﺼـﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﻧﻔﺘـﺎت؛ ﺧﺮدﻣﺮد ﺷـﺪن‪) .‬زوزﻧﯽ(‪.‬‬ ‫]ُخ ُم ُ‬ ‫ﺗﮑﺴﯿﺮ؛ ﺧﺮدﻣﺮد ﺷﺪن‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﻣﺮد ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ض؛ ﺧﺮدﻣﺮد ﮐﺮدن‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( رﯾﺰه رﯾﺰه ﮐﺮدن‪ .‬ﺗﻔﺘﯿﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪َ :‬ر ّ‬ ‫]ُخ ُم َ‬ ‫ﺧﺮدﻣﻐﺰ‪.‬‬



‫]ُخ َم[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ُﻣَﺨﯿﺦ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺨﯿﺦ ﺷﻮد )||‪ .‬ص ﻣﺮﮐﺐ( داراي ﻣﻐﺰ ﮐﻮﭼﮏ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﻣﻨﺪ‪.‬‬



‫]ِخ َر َم[ )ص ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﻋﺎﻗﻞ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻋﻘﻞ‪ ،‬ﭼﻪ ﺧﺮد ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻋﻘﻞ و ﻣﻨﺪ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺻﺎﺣﺐ و ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬داﻧﺸـﻤﻨﺪ‪.‬‬ ‫داﻧﺎ‪) .‬از ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻫﻮش‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﻘﻞ‪ .‬ﺷﺨﺺ ﻋﺎﻗﻞ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رزﯾﻦ‪) .‬زﻣﺨﺸﺮي(‪.‬‬ ‫ﻋﻘﯿﻞ‪َ .‬ﻋﻘﻮل‪ .‬ورد‪ .‬ﺑﺨﺮد‪َ .‬ارﯾﺐ‪َ .‬اِرب‪َ .‬ﻧﻬّﯽ‪ .‬ﻓﺮزاﻧﻪ‪ .‬ﻟﺒﯿﺐ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬در اﯾﻦ ﮔﯿﺘﯽ ﺳﺮاﺳـﺮ ﮔﺮ ﺑﮕﺮدي ﺧﺮدﻣﻨـﺪي ﻧﯿﺎﺑﯽ‬ ‫ﺷﺎدﻣﺎﻧﻪ‪.‬ﺷـﻬﯿﺪ ﺑﻠﺨﯽ‪ .‬اي ﯾﺎر رﻫﯽ اي ﻧﮕﺎر ﻓﺘﻨﻪ اي دﯾﻦ ﺧﺮدﻣﻨـﺪ را ﺗﻮ رﺧﻨﻪ‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﭼﺎره ﺳﺎز اي ﺧﺮدﻣﻨـﺪ ﭘﯿﺮ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺎﻧﺪ‬ ‫ﺑﺮ ﺧﯿﺮﺧﯿﺮ‪.‬دﻗﯿﻘﯽ‪ .‬از اﯾﺮان ﺳـﺮاﯾﻨﺪ و ﺟﻨﮓ آوران ﺧﺮدﻣﻨـﺪ و ﺑﯿـﺪاردل ﻣﻬﺘﺮان‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬دو ﻣﺮد ﺧﺮدﻣﻨـﺪ ﭘﺎﮐﯿﺰه ﺧﻮي ﺑﺪﺳـﺘﺎر ﭼﯿﻨﯽ‬ ‫ﺑﺒﺴـﺘﻨﺪ روي‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺳﻮارﯾﺶ دﯾﺪم ﭼﻮ ﺳﺮو ﺳﻬﯽ ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﺑﺎزﯾﺐ و ﺑﺎﻓﺮﻫﯽ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﭘﯿﺮان ﺑﯿﺎﻣﺪ ﭼﻮ ﺑﺎد ﮐﺴﯽ ﮐﺶ ﺧﺮد‬ ‫ﺑﺪ دﻟﺶ ﮔﺸﺖ ﺷﺎد‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻓﺮﺳﺘﺎده اي ﺟﺴﺖ ﺑﻮزرﺟﻤﻬﺮ ﺧﺮدﻣﻨﺪ و ﺷﺎدان دل و ﺧﻮﺑﭽﻬﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﯿﺎورد ﭘﻮر ﺳﯿﺎوﺧﺶ را ﺟﻮان‬ ‫ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﺟﺎن ﺑﺨﺶ را‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬دﻟﺶ ﮐﻮر ﺑﺎﺷﺪ ﺳـﺮش ﺑﯿﺨﺮد ﺧﺮدﻣﻨﺪش از ﻣﺮدﻣﺎن ﻧﺸـﻤﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻣﺮدي ﮔﺰﯾﺪه ﮐﺮد ﺧﺮدﻣﻨﺪ و‬ ‫ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻦ ﺑﺎراي و ﺑﺎﮐﻔﺎﯾﺖ و ﺑﺎﺳـﻨﮓ و ﺑﺎوﻗﺎر‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺧﺮدﻣﻨـﺪ آن ﮐﺴـﯽ را ﻣﺮد ﺧﻮاﻧﺪ ﮐﻪ راز ﺧﻮد ﻧﻬﻔﺘﻦ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‪).‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪.‬‬ ‫اﻟﺘﻮﻧﺘﺎش رﻓﺖ از دﺳﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺮك و ﺧﺮدﻣﻨـﺪ اﺳﺖ و ﭘﯿﺮ ﺷـﺪه ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﮐﻪ ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ را ﺑﺪﻧﺎم ﮐﻨﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﻮﻧﺼـﺮ ﺑﺮ‬ ‫ﺷﻐﻞ ﻋﺎرﺿﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﯾﺎﻓﺖ و ﻣﺮدي ﺳﺨﺖ ﻓﺎﺿﻞ و زﯾﺒﺎ و ادﯾﺐ و ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﺑﻮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﺴﯿﺎر ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم را‬ ‫ﺑﺮ آن دارد ﮐﻪ ﺑﺮاه ﺻﻮاب ﺑﺮود‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻣﺴـﻌﻮد ﻣﺤﻤﺪ ﻟﯿﺚ ﮐﻪ ﺑﺎﻫﻤﺖ و ﺧﺮدﻣﻨﺪ و داﻫﯽ ﺑﻮد‪ ...‬ﺑﻔﺮﺳـﺘﺎدﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﮐﻦ ﺣﺎﺟﺐ ﺧﻮد ﺑﮑﺎر ﻃﺮازﻧﺪهء درﮔﻪ و ﺑﺰم و ﯾﺎر‪ .‬اﺳﺪي‪ .‬ﺑﺪﺳﺖ آورﯾﺪه ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﺳـﻨﮓ ﺑﻪ ﻧﺎﯾﺎﻓﺘﻪ ُدّر ﻧْﺪﻫﺪ ز ﭼﻨﮓ‪.‬اﺳﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﻣﻨـﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﺮ و ﯾﺰدان ﭘﺮﺳﺖ ﺟﻮان ﮔﺮد و ﺧﻮﺷـﺨﻮي و ﺑﺨﺸـﻨﺪه دﺳﺖ‪ .‬اﺳـﺪي‪ .‬ﻣﺠﻮي آز و از دل ﺧﺮدﻣﻨـﺪ ﺑﺎش ﺑﺒﺨﺶ و ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺧﺮﺳـﻨﺪ ﺑﺎش‪.‬اﺳـﺪي‪ .‬ﺧﺮدﻣﻨـﺪ ﺑﺎﺷـﯿﺪ ﺗﺎ ﺗﻮاﻧﮕﺮ ﺑﺎﺷـﯿﺪ‪) .‬ﻗﺎﺑﻮﺳـﻨﺎﻣﻪ(‪ .‬ﻣﺮد ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﺑﺤﮑﻤﺖ ﺷﻮد ﺗﻮ ﭼﻪ ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﺑﭙﯿﺮاﻫﻨﯽ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪.‬‬ ‫ﺟﺎﻧﺖ ﺑﺴـﺨﻦ ﭘﺎك ﺷﻮد زآﻧﮑﻪ ﺧﺮدﻣﻨﺪ از راه ﺳﺨﻦ ﺑﺮﺷﻮد از ﭼﺎه ﺑﺠﻮزا‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬و ﺑﺮ ﺧﺮدﻣﻨﺪ واﺟﺒﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻗﻀﺎﻫﺎي آﺳﻤﺎﻧﯽ‬ ‫رﺿﺎ دﻫـﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺗﻘـﺪﯾﺮ آﺳـﻤﺎﻧﯽ‪ ...‬ﺷـﯿﺮ را ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺳﻠﺴـﻠﻪ ﮔﺮداﻧـﺪ‪ ...‬و ﺧﺮدﻣﻨﺪ دورﺑﯿﻦ را ﺧﯿﺮه و ﺣﯿﺮان‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬و‬ ‫ﺑﺤﺎل ﺧﺮدﻣﻨـﺪ آن ﻻﯾﻘﺘﺮ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻃﻠﺐ آﺧﺮت را ﺑﺮ دﻧﯿﺎ ﻣﻘـﺪم دارد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺗﺎ ﭼﻪ ﮐﻨـﺪ ﻣﺮد ﺧﺮدﻣﻨـﺪ آز ﺗﺎ ﭼﻪ ﮐﻨـﺪ ﺑﺎﺷﻪء‬ ‫ﭼﺎﻻك ﺑﺎز‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺗﮑﯿﻪ ﻧﮑﻨﺪ ﺑﺮ ﮐﺮم دﻫﺮ ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﺳـﮑﻪ ﻧﻨﻬﺪ ﺑﺮ درم ﻣﺎﻫﯽ ﺿﺮاب‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬وز اﯾﻦ در ﻧﯿﺰ ﺷﺎﭘﻮر ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﺑﮑﺎر آورد‬ ‫ﺑﺎ او ﻧﮑﺘﻪ اي ﭼﻨﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬دﯾﻮاﻧﻪء ﻋﺸﻖ او ﻫﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﺧﺮدﻣﻨﺪي دردي ﮐﺶ درد او ﻫﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﻃﻠﺒﮑﺎري‪ .‬ﻋﻄﺎر‪ .‬ﺧﺮدﻣﻨﺪ را ﺳـﺮ ﻓﺮوﺷﺪ‬ ‫ز ﺷـﺮم ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯿﺮﻓﺖ و ﻣﯿﮕﻔﺖ ﻧﺮم‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﺧﺮﻣﻨـﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺟﻬﺎﻧﺪﯾﺪه ﻣﺮد ﮐﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﮔﺮم آزﻣﻮده ﺳﺖ و ﺳـﺮد‪ .‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫)ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﻨﺪ ﺧﺮدﻣﻨﺪ رﯾﺶ ﻧﻪ ﺑﺮ ﻋﻀﻮ ﻣﺮدم ﻧﻪ ﺑﺮ ﻋﻀﻮ ﺧﻮﯾﺶ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﯾﮑﯽ ﭘﺮﺳـﯿﺪ از آن ﮔﻢ ﮐﺮده ﻓﺮزﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ اي روﺷﻦ روان ﭘﯿﺮ ﺧﺮدﻣﻨـﺪ‪ ...‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﻣﺮد ﺧﺮدﻣﻨـﺪ ﻫﻨﺮﭘﯿﺸﻪ را ﻋﻤﺮ دو ﺑـﺎﯾﺴﺖ در اﯾﻦ روزﮔﺎر‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺟﺰ ﺑﺨﺮدﻣﻨﺪ‬ ‫ﻣﻔﺮﻣﺎ ﻋﻤﻞ ﮔﺮﭼﻪ ﻋﻤﻞ ﮐﺎر ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﻣﻦ آن ﻣﺎه ﮐﻪ او را ﺑﺎ ﺣﺴﻦ ادب ﺷﯿﻮهء ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮي‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﺧﺮدﻣﻨـﺪ اﮔﺮﭼﻪ ﻋﺎﻗﻞ ﺑﻮد از ﻣﺸﻮرت ﻣﺴـﺘﻐﻨﯽ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﻤﻬﺮ(‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺧﺮدﻣﻨﺪ اﯾﻦ ﺟﻬﺎن ﭼﻮ درﺧﺘﯽ اﺳـﺖ‬ ‫رﺳـﺘﻪ ﺑﺮ او ﺷﺎخ و ﺑﺮگ و ﻣﯿﻮهء اﻟﻮان‪ .‬ﺣﺎج ﺳﯿﺪﻧﺼﺮاﷲ ﺗﻘﻮي‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﮔﺎه ﮔﺎه ﺑﺠﺎي اﺳﻢ ﻣﯽ ﻧﺸـﯿﻨﺪ و ﺧﻮاص اﺳﻤﯽ ﺑﺮ آن‬ ‫ﺣﻤﻞ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﻣﻨﺪان‪.‬‬



‫]ِخ َر َم[ )ِا( ِج ﺧﺮدﻣﻨـﺪ‪ .‬اوﻟﻮاﻻﻟﺒـﺎب‪ .‬ذوي اﻟﻌﻘﻮل‪ .‬اوﻟﻮاﻟﻨﻬﯽ ‪ :‬ﺗﺮﯾﺎق ﺑﺰرگ اﺳﺖ و ﺷـﻔﺎي ﻫﻤﻪ ﻏﻤﻬﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺧﺮدﻣﻨـﺪان ﻣﯽ را ﻟﻘﺐ‬ ‫اﯾﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺧﺮدﻣﻨـﺪان اﮔﺮ اﻧـﺪﯾﺸﻪ را ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﮔﻤﺎرﻧـﺪ اﯾﺸﺎن را ﻣﻘﺮر ﮔﺮدد ﮐﻪ آﻓﺮﯾـﺪﮔﺎر‪ ...‬ﻋﺎﻟﻢ اﺳـﺮار اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻫﺮﭼﻨـﺪ اﯾـﻦ دو ﺑﯿـﺖ ﺧﻄـﺎب ﻋﺎﺷـﻘﯽ اﺳﺖ ﻓﺮا ﻣﻌﺸـﻮﻗﯽ ﺧﺮدﻣﻨـﺪان را ﺑﭽﺸﻢ ﻋـﺒﺮت در اﯾﻦ ﺑﺎﯾـﺪ ﻧﮕﺮﯾﺴﺖ‪) .‬ﺗـﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻻف زدي ﮐﻪ ﻓﻼن را ﻣﻦ ﻓﺮوﮔﺮﻓﺘﻢ‪ ...‬ﺧﺮدﻣﻨـﺪان داﻧﺴـﺘﻨﺪي ﮐﻪ ﻧﻪ ﭼﻨﺎﻧﺴﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬وﻗﺖ ﺛﺒﺎت ﻣﺮدان و ﻫﻨﮕﺎم ﻣﮑﺮ‬ ‫ﺧﺮدﻣﻨـﺪاﻧﺴﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬رأي ﺧﺮدﻣﻨـﺪان را ﺧﻼف ﻧﺘﻮان ﮐﺮد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬و ﺧﺮدﻣﻨـﺪان و داﻧﺎﯾﺎن را ﻣﻌﻠﻮم ﺷـﺪ ﮐﻪ ﺑﺪﻻﻟﺖ‬ ‫ﻋﻘﻠﯽ و ﻣﻌﺠﺰات ﺣﺴـﯽ اﻟﺘﻔﺎت ﻧﻨﻤﺎﯾـﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬و ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﻧﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ ﻃﺐ ﻧﺰدﯾﮏ ﻫﻤﻪء ﺧﺮدﻣﻨﺪان و در ﻫﻤﻪء دﻧﯿﺎ ﺳـﺘﻮده‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺷﺐ ﺑـﺎ ﺧﺮدﻣﻨـﺪان ﻧﺨﻔﺘﯽ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺑﺎزﭘﺮﺳـﯿﺪي و ﮔﻔﺘﯽ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﯾﺎران ارادت ﻣﻦ در ﺣﻖ او ﺧﻼف ﻋﺎدت‬ ‫دﯾﺪﻧـﺪ‪ ...‬ﯾﮑﯽ زآن ﻣﯿﺎن زﺑﺎن ﺗﻌﺮض دراز ﮐﺮد‪ ...‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ رأي ﺧﺮدﻣﻨـﺪان ﻧﮑﺮدي‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﺧﺮدﻣﻨـﺪان ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ ﺑﺪﯾﻦ‬ ‫ﺧـﻮﺑﯽ ﮐﻪ آﻓﺘـﺎب اﺳﺖ ﻧﺸـﻨﯿﺪه ام ﮐﺴـﯽ او را دوﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و ﻋﺸـﻖ آورده ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ ﻫﺮ روز ﺗـﻮان دﯾـﺪش ﻣﮕﺮ زﻣﺴـﺘﺎن ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺤﺠﻮب اﺳﺖ و از اﯾﻦ ﺳـﺒﺐ ﻣﺤﺒﻮب‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﻣﻠـﮏ از ﺧﺮدﻣﻨـﺪان ﺟﻤـﺎل ﮔﯿﺮد و دﯾﻦ از ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎران ﮐﻤﺎل ﯾﺎﺑـﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪- .‬‬ ‫ﺧﺮدﻣﻨﺪان ﻫﻔﺘﮕﺎﻧﻪ؛ ﺷﻮراي ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﮐﻪ ﺟﻨﺒﻪء ﻗﻀﺎﺋﯽ ﻧﯿﺰ داﺷﺖ‪) .‬ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯿﺎن از ﻫﺮودت ||(‪ - .‬ﺣﮑﻤﺎي ﺳﺒﻌﻪء ﯾﻮﻧﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧﻪ‪.‬‬



‫]ِخ َر َم دا َن ‪ِ /‬ن[ )ص ﻧﺴـﺒﯽ‪ ،‬ق ﻣﺮﮐـﺐ( ﻋﺎﻗﻼـﻧﻪ‪ .‬ﻫﻮﺷــﻤﻨﺪاﻧﻪ‪ .‬از روي ﻋﻘـﻞ‪ .‬از روي ﺣﮑﻤـﺖ ||‪ .‬ﻣﻨﺴـﻮب ﺑﺨﺮدﻣﻨــﺪي‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﻣﻨﺪﺧﻮي‪.‬‬



‫]ِخ َر َم[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﺎﻗﻞ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻋﻘﻞ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻫﻮش ‪ :‬ﮐﻪ ﺷﺎﻫﺪﺧﺪﯾﻮا ﺟﻬﺎن داورا ﺧﺮدﻣﻨﺪﺧﻮﯾﺎ ﺧﺮدﯾﺎورا‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﻣﻨﺪزاده‪.‬‬



‫]ِخ َر َم َد ‪ِ /‬د[ )ص ﻣﺮﮐـﺐ(آﻧﮑـﻪ ﭘـﺪر ﺻـﺎﺣﺐ ﻋﻘـﻞ دارد ‪ :‬رﺳـﻢ و آﯾﯿﻦ ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺮدﻣﻨـﺪ را ﻋﺰﯾﺰ ﮐﻨﻨـﺪ وز ﭘﺲ ﻣﺮگ او‬ ‫وﻓﺎداري ﺑﺎ ﺧﺮدﻣﻨﺪزاده ﻧﯿﺰ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬ﺳﻌﺪي )ﺻﺎﺣﺒﯿﻪ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻘﻞ‪) .‬دﻫﺎر(‪ .‬ﺗﺄّرب ﺗﺄﺑّﯽ‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫]ِخ َر َم ُ‬ ‫ﺧﺮدﻣﻨﺪﻃﺒﻊ‪.‬‬



‫]ِخ َر َم َط[ )ص ﻣﺮﮐـﺐ(آﻧﮑـﻪ ﻃﺒـﻊ ﺧﺮدﻣﻨـﺪ دارد‪ .‬ﺻـﺎﺣﺐ راي‪ .‬ﺻـﺎﺣﺐ ﻋﻘـﻞ ‪ :‬ﺧﺮدﻣﻨـﺪﻃﺒﻌﺎن ﻣﻨـﺖ ﺷـﻨﺎس ﺑﺪوزﻧـﺪ ﻧﻌﻤـﺖ ﺑﻤﯿﺦ‬ ‫ﺳﭙﺎس‪.‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫گ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻘﻞ‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻋﻘﻞ ﺷﺪن‪ .‬ﻋﺎﻗﻞ ﺷﺪن‪.‬‬ ‫]ِخ َر َم َ‬ ‫ﺧﺮدﻣﻨﺪي‪.‬‬



‫]ِخ َر َم[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(رزاﻧﺖ‪) .‬زﻣﺨﺸـﺮي(‪َ .‬ﺣﺼﺎﻓﮥ‪) .‬دﻫﺎر(‪ .‬زﯾﺮﮐﯽ‪ .‬ﻋﻘﻞ‪ .‬ﻫﻮش‪ .‬ﺣﮑﻤﺖ‪ .‬ﻫﻮﺷـﯿﺎري‪ .‬ﻫﻮﺷﻤﻨﺪي‪ .‬ﺑﺼﯿﺮت‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﻓﺮزاﻧﮕﯽ‪ .‬ﻟ ُّﺐ‪ .‬ﻧُْﻬﯿـﮥ‪ ،‬ﺑﺨﺮدي‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﻨﺰدﯾﮏ او ﺷـﺮم و آﻫﺴـﺘﮕﯽ اﺳﺖ ﺧﺮدﻣﻨـﺪي و راي و ﺷﺎﯾﺴـﺘﮕﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﮐﻨﻮن از ﺧﺮدﻣﻨﺪي اردﺷﯿﺮ ﺳﺨﻦ ﺑﺸﻨﻮ و ﯾﮏ ﺑﯿﮏ ﯾﺎد ﮔﯿﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ز ﺧﺸﻨﻮدي اﯾﺰد اﻧﺪﯾﺸﻪ ﮐﻦ ﺧﺮدﻣﻨﺪي و راﺳﺘﯽ‬ ‫ﭘﯿﺸﻪ ﮐﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ز ﭘﯿﺮوزي ﺷـﺎه و ﻣﺮداﻧﮕﯽ ﺧﺮدﻣﻨـﺪي و ﺷـﺮم و ﻓﺮزاﻧﮕﯽ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺳـﯿﺎوش از آن ﮐﺎر ﺑـﺪ ﺑﯿﮕﻨﺎه ﺧﺮدﻣﻨـﺪي وي‬ ‫ﺑﺪاﻧﺴﺖ ﺷﺎه‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺧﻮاﻫﯽ ﮐﻪ ﻧﺎﻣﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺑﺠﺎي ﭘﺴﺮ را ﺧﺮﻣﻨﺪي آﻣﻮز و راي‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﺑﺎ ﺧﺮدﻣﻨﺪي و ﺧﻮﺑﯽ ﭘﺎرﺳﺎ و‬ ‫ﻧﯿﮑﺨﻮﺳﺖ ﺻﻮرﺗﯽ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺪﯾﺪم ﮐﯿﻦ ﻫﻤﻪ ﻣﻌﻨﯽ در اوﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺑﻮاﻟﻌﺠﺒﯽ ﻫﺎي ﺧﯿﺎﻟﺖ ﺑﺒﺴﺖ ﭼﺸﻢ ﺧﺮدﻣﻨﺪي و ﻓﺮزاﻧﮕﯽ‪ .‬ﺳﻌﺪي‬ ‫)ﻃﯿﺒﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫]ِخ َر َم َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(اِﻋﻘﺎل‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﻣﻨﺪي ﻧﻤﻮدن‪.‬‬



‫]ِخ َر َم ُن ‪ِ /‬ن ‪َ /‬ن َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺑﯿﺨﺮد اﺳﺖ ﺧﻮد را ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﺟﻠﻮه دﻫﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺎﻗﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﻣﻨﺶ‪.‬‬



‫]ُخ َم ِن[ )ص ﻣﺮﮐـﺐ(اﻧــﺪك ﻧﮕﺮش‪ .‬ﮐـﻢ ﺑﯿـﻦ ‪ :‬ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺪﻫــﺪ ﺧﺮدﻣﻨﺶ را ﺑﺮ ﺧــﻮد راه ﮐﺰ ﺧﺮدﻣﻨﺶ ﻣﺤﺘﺸــﻤﺎن را ﺣــﺪﺛﺎن اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﻣﻨﺸﯽ‪.‬‬



‫]ِخ َر َم ِن[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﺼﯿﺮت‪ .‬ﻫﻮﺷﯿﺎري‪ .‬ﻫﻮﺷﻤﻨﺪي‪ .‬زﯾﺮﮐﯽ‪ .‬داﻧﺎﯾﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﻣﻮي‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻪ ﻣﻮي ﺧﺮد دارد‪) .‬از ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪َ :‬اْﺟَﺮد؛ اﺳﺐ ﺧﺮدﻣﻮي‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( ‪ :‬ﺳـﺨﺖ ﭘﺎي و ـَﺿ ْﺨﻢ‬ ‫ران و راﺳﺖ دﺳﺖ و ﮔﺮدﺳﻢ ﺗﯿﺰﮔﻮش و ﭘﻬﻦ ﭘﺸﺖ و ﻧﺮم ﭼﺮم و ﺧﺮدﻣﻮي‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﻧﺎﻣﻪ‪.‬‬



‫]ِخ َر َم ‪ِ /‬م[ )ِا ﻣﺮﮐـﺐ( ﻧـﺎﻣﻪء ﺧﺮد‪ .‬ﮐﺘـﺎب ﻓﻠﺴـﻔﯽ‪ .‬ﮐﺘـﺎب ﺣﮑﻤـﺖ ‪ :‬ﭼـﻮ ﭘﺮداﺧﺖ زﯾﻦ درج در ﺧـﺎﻣﻪ را ﭘـﺬﯾﺮﻓﺖ ﺷـﺎه آن ﺧﺮدﻧـﺎﻣﻪ‬ ‫را‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺮدﻧـﺎﻣﻪ ﻫـﺎ را ز ﻟﻔـﻆ دري ﺑﻪ ﯾﻮﻧـﺎن زﺑـﺎن ﮐﺮد ﮐﺴﻮﺗﮕﺮي‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻧﻮﯾﺴـﺪ ﺧﺮدﻧﺎﻣﻪء ارﺟﻤﻨـﺪ ز ﻫﺮ ﻧﻮع داﻧﺶ ز ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ‬ ‫ﭘ ﻨ ﺪ ‪ .‬ﻧﻈ ﺎ ﻣ ﯽ ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﻧﺪاﻧﻪ‪.‬‬



‫]َخ َد دا َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﻋﯽ از ﺧﺘﻮ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺘﻮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﻧﺮه‪.‬‬



‫]ُخ َن َر ‪ِ /‬ر[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( َﮐْﻤﺶ‪َ .‬ﮐﻤﯿﺶ‪ ،‬ﻣﻨﻪ‪ :‬اﺳﺐ ﺧﺮدﻧﺮه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﻧﻘﺶ‪.‬‬



‫]ُخ َن[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﻮﭼـﮏ ﻧﻘﺶ‪ .‬آن ﭘﺎرﭼﻪ ﮐﻪ ﺷـﮑﻞ ﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ و ﺧﺮد دارد ‪ :‬ﻫﺮ درﺧﺘﯽ ﭘﺮﻧﯿﺎن ﭼﯿﻨﯽ اﻧـﺪر ﺳـﺮ ﮐﺸـﯿﺪ ﭘﺮﻧﯿﺎن‬ ‫ﺧﺮدﻧﻘﺶ ﺳﺒﺰﺑﻮم ﻟﻌﻞ ﮐﺎر‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻗﺒﺎي ﺳﻘﻼﻃﻮن ﺑﻐﺪادي ﺑﻮد ﺳﭙﯿﺪي ﺳﭙﯿﺪ‪ ،‬ﺳﺨﺖ ﺧﺮدﻧﻘﺶ ﭘﯿﺪا‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬آن ﮐﻪ ﻫﯿﮑﻞ و‬ ‫ﺟﺴﻢ ﮐﻮﭼﮏ دارد‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﻧﮕﺎري‪.‬‬ ‫]ُخ ِن[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﯿﮑﺮوﮔﺮاﻓﯽ)‪) .(1‬ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎن(‪) . .‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪Micrographie - (1‬‬



‫ﺧﺮدﻧﮕﺮش‪.‬‬



‫گ ِر[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﺎرﯾﮏ ﺑﯿﻦ ﺑﺮ ﺿـﺪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻃﺮف‪ .‬ﺗﻨﮓ ﭼﺸﻢ‪ .‬ﮐﻢ ﻫﻤﺖ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ :‬ﺧﺮدﻧﮕﺮش و ﺑﺰرگ زﯾﺎن‬ ‫]ُخ ِن َ‬ ‫ﻣﺒﺎش‪) .‬ﻗﺎﺑﻮﺳﻨﺎﻣﻪ ||(‪ .‬ﺑﯿﺮوح‪ .‬ﺑﯿﻬﻮش‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮد ﻧﻮري‪.‬‬



‫] [ )ِاخ( ﻧـﺎﻣﺶ ﻣﯿﺮزا ﻋﻠﯽ ﻣﺮدان‪ .‬در اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﻪ اﮐﺘﺴـﺎب ﮐﻤﺎﻻـت ﻣﺘـﺪاوﻟﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﺑﻨـﺎ در َﻗـْﺪح و ﻣـﺪح ﻧﻬﺎده و ﻋﻤﺮ را ﺑﻪ اﻫﺎﺟﯽ‬ ‫رﮐﯿﮑﻪ ﺑﺴـﺮ رﺳﺎﻧﯿﺪه ﭘﺲ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﺮد‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1098‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ﻧﺨﺠﻮان درﮔـﺬﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﺷـﻌﺎر از اوﺳﺖ‪ :‬دﻟﻢ ﺧﻠﺪ ﺑﺮﯾﻨﺴﺖ و ﺧﯿﺎل ﯾﺎر‬ ‫رﺿﻮاﻧﺶ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﺶ ﻃﺮﯾﻖ ﻋﺸﻖ و ﺳﺎﻣﺎن ﭘﯿﺶ از اﻣﮑﺎﻧﺶ ﺟﺪاول ﺟﻮي ﺧﻮن و ﭼﺸﻢ ﮔﺮﯾﺎن ﭼﺸـﻤﻪء ﮐﻮﺛﺮ ﻣﻘﺎﺻﺪ دوري از ﻣﻘﺼﻮد و‬ ‫رﺧﺖ رﻧـﺞ دوراﻧﺶ ﺧـﺪا ﺧﻼـق ﺧﻠﻘﺴﺖ و ﻧـﺒﯽ اﷲ ﻣﻘﺼﻮدش ﻧﺒﯽ ﺟـﺎن ﺟﻬـﺎﻧﺴﺖ و وﻟﯽ اﷲ ﺟﺎﻧـﺎﻧﺶ‪) .‬از ﻣﺠﻤﻊ اﻟﻔﺼـﺤﺎ ج ‪ 2‬ص‬ ‫‪.(111‬‬ ‫ﺧﺮدوات‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ِا( ﺗﺮﻫﺎت‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻧﺎﭼﯿﺰ‪ .‬ﺧﺮدﻣﺮد‪ .‬ﻻﺷﯽ ء‪ .‬رﯾﺰه رﯾﺰه ﻫﺎ از ﻫﺮ ﭼﯿﺰ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدواﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ دواﻧﯿـﺪن ﺧﺮ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺳـﺒﺪواﻧﯽ‪ .‬در ﮔﺬﺷـﺘﻪ در اﯾﺮان رﺳﻢ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺲ از اﺳﺐ دواﻧﯽ دور ﻣﯿـﺪان‬ ‫ﺧﺮ ﻣﯿﺪواﻧﯿﺪﻧﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ اي ﭼﻮن اﺳﺐ دواﻧﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮ دواﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮ را ﺑﻪ دو درآوردن‪.‬‬ ‫ﺧﺮدواﻧﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺴﺎﺑﻘﻪء دواﻧﯿﺪن ﺧﺮ ﮔﺬاردن‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺳﺐ دواﻧﯽ ﮐﺮدن ||‪ .‬ﺧﺮ دواﻧﯿﺪن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮ دواﻧﯿﺪن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ َد َ‬ ‫ﺧﺮد و ﺧﺎﮐﺸﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ ،‬ص ﻣﺮﮐﺐ( رﯾﺰه رﯾﺰه‪ .‬ﺧﺮد‪ .‬ﻣﺮد‪ .‬ﺧﺮد و ﺧﻤﯿﺮ‪ ،‬ﺧﺮدﺧﺎﮐﺸﯽ‪ .‬ﺳﺨﺖ ﺧﺮد‪.‬‬ ‫]ُخ ُد ِ‬ ‫ﺧﺮد و ﺧﺎﮐﺸﯽ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﺨﺖ ﺧﺮد ﺷﺪن‪ .‬رﯾﺰه رﯾﺰه ﺷﺪن‪.‬‬ ‫ك ﺷﯽ ُ‬ ‫]ُخ ُد ِ‬ ‫ﺧﺮد و ﺧﺎﮐﺸﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﺨﺖ ﺧﺮد ﮐﺮدن‪ .‬رﯾﺰه رﯾﺰه ﮐﺮدن‪ .‬ﺳﺨﺖ ﺑﻘﻄﻌﺎت رﯾﺰ از ﻫﻢ ﺷﮑﺴﺘﻦ‪.‬‬ ‫ك َ‬ ‫]ُخ ُد ِ‬ ‫ﺧﺮد و ﺧﻤﯿﺮ‪.‬‬



‫]ُخ ُد َخ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ ،‬ص ﻣﺮﮐﺐ( رﯾﺰه رﯾﺰه‪ .‬ﺳﺨﺖ ﺧﺮد‪ .‬ﺧﺮد و ﺧﺎﮐﺸﯽ‪ .‬ﻗﻄﻌﺎت رﯾﺰه رﯾﺰه‪.‬‬ ‫ﺧﺮد و ﺧﻤﯿﺮ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﺨﺖ ﺧﺮد ﺷﺪن‪ .‬ﺧﺮد و ﺧﺎﮐﺸﯽ ﺷﺪن‪ .‬ﺑﻘﻄﻌﺎت ﺑﺴﯿﺎر رﯾﺰ ﺧﺮد ﺷﺪن‪.‬‬ ‫]ُخ ُد َخ ُ‬ ‫ﺧﺮد و ﺧﻤﯿﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻘﻄﻌﺎت ﺑﺴﯿﺎر رﯾﺰه ﺷﮑﺴﺘﻦ‪.‬‬ ‫]ُخ ُد َخ َ‬ ‫ﺧﺮد و درﺷﺖ‪.‬‬



‫]ُخ ُد ُد ُر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ ،‬ص ﻣﺮﮐﺐ( َﻏّﺚ و ﺳﻤﯿﻦ‪ .‬ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدور‪.‬‬



‫]ِخ َرْد َو[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﺎﻗـﻞ‪ .‬ﻫﻮﺷـﯿﺎر‪ .‬آﮔـﺎه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬از ﻣﺮد ﺧﺮد ﺑﭙﺮس ازﯾﺮا ﺟﺰ ﺗﻮ ﺑﺠﻬﺎن ﺧﺮدوراﻧﻨـﺪ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑﮕﻮش‬ ‫ﺧﺮدور دﺑﯿﺮ ﮐﻬﻦ ﻫﻤﯽ ﮐﺮد ﭘﺎﻟﻮده ﺳﯿﻢ ﺳﺨﻦ‪.‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺮدوري‪.‬‬



‫]ِخ َرْد َو[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻘﻞ‪ .‬داﻧﺶ‪ .‬اﺣﺴﺎس‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮد و رﯾﺰ‪.‬‬



‫]ُخ ُد[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ ،‬ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮت و ﭘِﺮت‪ .‬ﺗِﻠِﮏ و ﭘِﻠِﮏ‪ .‬ﺧﺮد و رﯾﺰه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدوس‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﻣﻠﻮك ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﻣﺴﻠﻂ ﺷﺪ‪) .‬ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ‪ 1‬ﺗﻬﺮان ج‪ 1‬ص ‪.(50‬‬ ‫ﺧﺮد و ﻣﺮد‪.‬‬



‫]ُخ ُد ُم[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬از اﺗﺒﺎع(ﺗﻪ ﺑﺴﺎط و ﭼﯿﺰﻫﺎي ﺳـﻬﻞ و رﯾﺰ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬و در ﻣﺆﯾـﺪ اﻟﻔﻀـﻼ ﺧﺮد و ﻣﻮرد ﺑﺎ واو ﻣﻌﺪوﻟﻪ در ﺛﺎﻧﯽ ﺑﻤﻌﻨﯽ رﯾﺰه‬ ‫رﯾﺰه و ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻣﻨﮑﺴـﺮ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺧﺮده ﻣﺮده ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺗﻪ ﮐﺎر‪ .‬ﭼﯿﺰﻫﺎي ﺑﯽ‬ ‫ارج‪ .‬رﯾﺰ و ﻣﯿﺰ ‪ :‬ﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫــﺪ ﺑﺰﺧـﻢ ﮔﺮز ﮐﻨـﺪ ﮐـﻮه را ﺧﺮد و ﻣﺮد و رﯾﺰﺑﺮﯾﺰ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻧﻔﺲ و ﺷــﯿﻄﺎن ﺧـﻮاﺳﺖ ﺧـﻮد را ﭘﯿﺶ ﺑﺮد وآن‬ ‫ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻗﻬﺮ ﮔﺸﺖ و ﺧﺮد و ﻣﺮد‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬ﭼﻮﻧﮑﻪ روﺑﺎﻫﺶ ﺑﺴﻮي ﺑﺮج ﺑﺮد ﺗﺎ ﮐﻨﺪ ﺷﯿﺮش ﺑﺠﻤﻠﻪ ﺧﺮد و ﻣﺮد‪ ...‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻌﺖ و ادرار از راﻫﺶ ﻧﺒﺮد ﮐﺮد ُﮐﻪ را َزاﻣﺮ ﺷـﺎه او ﺧﺮد و ﻣﺮد‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬ﻧﻪ ﻫﺮ ﺑـﺎر ﺧﺮﻣﺎ ﺗﻮان ﺧﻮرد و ﺑﺮد ﮐﻪ اﻓﺘـﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻪ‬ ‫ﺷﻮد ﺧﺮد و ﻣﺮد‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﺧﻀﺎ؛ ﺧﺮد و ﻣﺮد ﺷﺪن ﭼﯿﺰي ﺗﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻟﺮي ﮐﻪ ﺑﺸـﺘﺎب ﻧﻤﺎز را ﺗﻤﺎم ﮐﺮدن ﻣﯿﺨﻮاﺳـﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻮرهء ﺗﻮﺣﯿـﺪ را ﺑـﺪﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﻮاﻧـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻗـﻞ ﻫﻮ اﷲ اﺣـﺪ ﺑـﺎ ﺧﺮد و ﻣﺮدش ﮐﻔﻮًا اﺣـﺪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﮐﻼـم‬ ‫ﺑﯿﻬﻮده‪ .‬ﮐﻼم ﺑﯽ ﻣﻌﻨﯽ و ﻧﺎﭼﯿﺰ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮد و ﻣﺮد ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ض‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ك‪َ ،‬رّﻗﺖ‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑَّﺲ‪َ .‬ر ّ‬ ‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( َد ّ‬ ‫]ُخ ُد ُم َ‬ ‫ﺧﺮد و ﻣﻐﺰ‪.‬‬



‫]ُخ ُد َم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻟ ُّﺐ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدوﻣﻨﺪ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 747‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ِخ َر َم[ )ص ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﻋﺎﻗﻞ‪ .‬زﯾﺮك‪ .‬ﺧﺮدﻣﻨـﺪ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻫﻮش‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻋﻘﻞ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﺨﺮد‪ .‬ذوﻟ ُّﺐ‪ .‬ذوﻧُْﻬﯿﮥ‪.‬‬ ‫ﻓﺮزاﻧﻪ ‪ :‬ﭘﯿﺶ آي ﮐﻨﻮن اي ﺧﺮدوﻣﻨـﺪ و ﺳـﺨﻦ ﮔﻮي ﭼﻮن ﺣﺠﺖ ﭘﯿﺶ آﯾﺪ از ﺣﺠﺖ ﻣﺨﺮﯾﺶ‪ .‬ﻓﺮاﻻوي ﯾﺎ ﺧﺴـﺮوي‪ .‬ﺑﺎ ﺧﺮدوﻣﻨﺪ ﺑﯿﻮﻓﺎ‬ ‫ﺑﻮد اﯾﻦ ﺑﺨﺖ ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﮑﻮش ﺗﻮ ﯾﮏ ﻟﺨﺖ‪ .‬رودﮐﯽ‪ .‬از ﻣﻦ ﻧﭙﺴـﻨﺪد ﺧﺮدوﻣﻨﺪ ﮔﺮ از رﻃﻞ ﻣﻦ ﺑﺮ ﮔﻞ و ﺷـﻤﺸﺎد ﮐﻨﻮن ﻣﯽ‬ ‫ﻧﮑﺸﻢ ﺷﺎد‪ .‬ﻻﻣﻌﯽ‪ .‬ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳﺖ ﺳـﻤﻨﺪ اي ﺧﺮدوﻣﻨﺪ وﻟﯿﮏ ﺳﻮدش آن راﺳﺖ ﺳﻮي ﻣﻦ ﮐﻪ ﻣﺮ او راﺳﺖ ﺳـﻤﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎه ﻧﺎﺻﺮ‪ - (1) .‬از‪:‬‬ ‫ﺧﺮد ‪ +‬وﻣﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺴﺎوﻧﺪ اﺗﺼﺎف و دارﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮادف »ﻣﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﺧﺮده‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ص‪ِ ،‬ا()‪ (1‬رﯾﺰه ﻫﺮ ﭼﯿﺰ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬رﯾﺰهء ﻫﺮ ﭼﯿﺰ از ﻗﺒﯿـﻞ ﭼـﻮب و اﻣﺜـﺎل آن‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤـﻦ آراي‬ ‫ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬رﯾﺰهء ﻫﺮ ﭼﯿﺰ از ﻧـﺎن و اﻣﺜـﺎل آن‪ .‬ﮐﺴـﺮه‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬در ﻋﻘـﻞ واﺟـﺐ اﺳـﺖ ﯾﮑﯽ ﮐﻠﯽ اﯾﻦ ﻧﻔﺴـﻬﺎي ﺧﺮدهء اﺟﺰا‬ ‫را‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺟﺴﺘﻪ ﻧﻈﯿﺮ او ﺟﻬﺎن ﻧﺎدﯾﺪه ﻋﻨﻘﺎ را ﻧﺸﺎن اﯾﻨﮏ ﺟﻬﺎن را ﻏﯿﺐ دان زﯾﻦ ﺧﺮده ﺑﺮﭘﺎ داﺷﺘﻪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ آﺳﺘﺎن ﺧﺴﺮو و‬ ‫آﻧﮕـﺎه ﻋﯿـﺪ ﻧـﻮ اﯾـﻦ ﺣﺮف ﺧﺮده اي اﺳـﺖ ﮔﺮان‪ ،‬ﺧﺮد ﻣﺸـﻤﺮش‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻗﺼـﺐ ﺑﺮ رخ ﮐﻪ ﮔﺮ ﮔـﻮﺷﻢ ﻧﻬـﺎﻧﺴﺖ ﺑﻨـﺎﮔﻮﺷﻢ ﺑﺨﺮده در‬ ‫ﻣﯿﺎﻧﺴﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺪﯾﻦ ﺧﺮده ﺳﺮ ﻓﺮوﻧﺎرﯾﻢ ﻣﺎ ز ﺗﻮ ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ ﻃﻤﻊ دارﯾﻢ‪ .‬؟ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ - .‬ﺧﺮدهء اﻟﻤﺎس؛ رﯾﺰهء اﻟﻤﺎس‬ ‫‪ :‬ﮐـﺂن ﺧﻮﺷـﺘﺮﯾﻦ ﻧـﻮاﻟﻪ ﮐﻪ از دﺳﺖ او ﺧـﻮري ﻟـﻮزﯾﻨﻪ اي اﺳﺖ ﺧﺮدهء اﻟﻤـﺎس در ﻣﯿـﺎن‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ - .‬ﺧﺮدهء اﻧِﮕﺸﺖ؛ ﺧـﺎﮐﻪء زﻏـﺎل ‪:‬‬ ‫ﺣﺮﺑﮕﺎﻫﺶ ﭼﻮ زﻧﮕﯿﺎﻧﯽ زﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺒﯿﺰﻧﺪ ﺧﺮدهء اﻧﮕﺸﺖ‪.‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ - .‬ﺧﺮدهء ﭘﺎي؛ ﭼﻬﺎر ﭘﺎرهء اﺳﺘﺨﻮان اﺳﺖ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪.‬‬ ‫ ﺧﺮدهء ﺧﺎﻧﻪ؛ ﻗﻤﺎش‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ - .‬ﺧﺮدهء زر؛ ﺑﺮادهء ﻃﻼ ‪ :‬وﮔﺮ ﺧﺮدهء زر ز دﻧﺪان ﮔﺎز ﺑﯿﻔﺘﺪ ﺑﻪ ﺷـﻤﻌﺶ ﺑﺠﻮﯾﻨﺪ ﺑﺎز‪.‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬‫ ﺧﺮدهء زﻋﻔﺮان؛ رﯾﺰهء زﻋﻔﺮان‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از زردي اﺳـﺖ ‪ :‬و ﺣﺮاث اﯾـﺎم ﺑﺮ ﻣﻮﺿـﻊ ﻻـﻟﻪ زارش ﺧﺮدهء زﻋﻔﺮان رﯾﺨﺘﻪ‪) .‬ﺳـﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ(‪- .‬‬‫ﺧﺮدهء دﺳـﺖ؛ ﮐـﺎع‪ :‬ﮐـﺎع‪ ،‬ﮐﻨـﺎره ﺧﺮدهء دﺳﺖ از ﺳـﻮي اﻧﮕﺸﺖ ﺑﺰرگ‪) .‬ﺑﺤﺮ اﻟﺠـﻮاﻫﺮ(‪ - .‬ﺧﺮدهء ﺷـﯿﺸﻪ‪ ،‬ﺷـﯿﺸﻪء ﺧﺮده؛ ﭘـﺎره ﻫـﺎي‬ ‫ﺷﮑﺴـﺘﻪء ﺷـﯿﺸﻪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺮدهء ﻣﯿﻨﺎ؛ رﯾﺰهء ﺷـﯿﺸﻪ ‪ :‬ﮔﻔﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺮدهء ﻣﯿﻨﺎ ﺑﺮ ﺧﺎﮐﺶ رﯾﺨﺘﻪ‪) .‬ﺳـﻌﺪي(‪ .‬ﺑﺎ »ﺧﺮده«‬ ‫ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت زﯾﺮ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ آﯾـﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ در ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﻋﻠﯿﺤـﺪه ذﮐﺮ ﺷـﺪه اﻧﺪ‪ :‬ﺧﺮده ﺑﯿﻦ‪ ،‬ﺧﺮده ﺑﯿﻨﯽ‪ ،‬ﺧﺮده ﭼﯿﻦ‪ ،‬ﺧﺮده ﭼﯿﻨﯽ‪ ،‬ﺧﺮده ﺧﺮ‪،‬‬ ‫ﺧﺮده ﺧﺮي‪ ،‬ﺧﺮده دان‪ ،‬ﺧﺮده داﻧﯽ‪ ،‬ﺧﺮده ﻓﺮوش‪ ،‬ﺧﺮده ﻓﺮوﺷــﯽ‪ ،‬ﺧﺮده ﮐـﺎري‪ ،‬ﺧﺮده ﮔﯿﺮ‪ ،‬ﺧﺮده ﮔﯿﺮي‪ ،‬ﺧﺮده ُﻣﺮده‪ ،‬ﺧﺮده ﻧـﺎن||‪.‬‬ ‫ﮐﻤﯽ‪ .‬اﻧﺪﮐﯽ )ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ﭼﻮن‪ :‬ﯾﮏ ﺧﺮده ﺻﺒﺮ ﮐﻦ؛ اﻧﺪﮐﯽ ﺻﺒﺮ ﮐﻦ‪ .‬ﺗﻮﺿـﯿﺢ‪ :‬در اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﺳﯿﺪﺣﺴﻦ ﻏﺰﻧﻮي ﮐﻠﻤﻪء ﺑﯽ‬ ‫ﺧﺮدﮔﯽ ﺑﻤﻌﻨﺎي ﺑﯽ ادﺑﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ ‪ :‬ﺑﻪ ﭘﯿﺶ رأي او ﺧﻮرﺷﯿﺪ را ﺑﯽ ﺧﺮدﮔﯽ ﺑﺎﺷﺪ اﮔﺮ ﺗﺎ داﻣﻦ ﻣﺤﺸﺮ ﮔﺮﯾﺒﺎن ﺳﺤﺮ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺳﯿﺪﺣﺴﻦ‬ ‫ﻏﺰﻧﻮي‪ - .‬ﺧﺮده ﮔﺮﻓﺘﻦ؛ ﻧﮑﺘﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨﯽ را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮔﻔﺘﮕﻮي ﻣﺮدم ﮔﯿﺮﻧﺪ و ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻗﻮل و ﻓﻌﻞ ﮐﺴـﯽ‬ ‫و ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺲ را ﺧﺮده ﺑﯿﻦ و ﺧﺮده دان و ﺧﺮده ﮔﯿﺮ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪ :‬و ﺑﻬﺮ ﮐﺴﯽ آن ﻧﻮﯾﺴﺪ ﮐﻪ اﺻﻞ و‬ ‫ﻧﺴﺐ و ﻣﻠﮏ و وﻻﯾﺖ و ﻟﺸـﮑﺮ و ﺧﺰﯾﻨﻪء او ﺑﺮ آن دﻟﯿﻞ ﺑﺎﺷﺪ اﻻ ﺑﮑﺴـﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻣﻀﺎﯾﻘﺘﯽ ﻧﻤﻮده ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﮑﺒﺮي ﮐﺮده و ﺧﺮده‬ ‫اي ﻓﺮوﮔﺬاﺷـﺘﻪ و اﻧﺒﺴـﺎﻃﯽ ﻓﺰوده ﮐﻪ ﺧﺮد آن را ﻣﻮاﻓﻖ ﻣﮑـﺎﺗﺒﺖ ﻧﺸـﻤﺮد‪) .‬ﭼﻬﺎرﻣﻘـﺎﻟﻪء ﻋﺮوﺿـﯽ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮده ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﻮد ‪ :‬ﯾﮑﯽ‬ ‫ﺧﺮده ﺑﺮ ﺷﺎه ﻏﺰﻧﯿﻦ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺣﺴـﻨﯽ ﻧﺪارد اﯾﺎز اي ﺷـﮕﻔﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬وه ﮐﻪ ﮔﺮ ﺑﺎ دوﺳﺖ درﯾﺎﺑﻢ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﺎﺟﺮا ﺧﺮدهء دﯾﮕﺮ‬ ‫ﺣﺮﯾﻔـﺎن را ﻏﺮاﻣﺖ ﻣﻦ ﮐﺸﻢ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺧﻮاﺗﯿﻢ(‪ .‬ﻧﮕﯿﺮد ﮐﺴـﯽ ﺧﺮده ﺑﺮ ﻧﺎﺗﻤـﺎم ﮐﻪ از آﺗﺶ اﯾﻤﻦ ﺑﻮد ﻋﻮد ﺧـﺎم‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو دﻫﻠﻮي‪ .‬ور‬ ‫ﺑﻤﺴﺘﯽ ادﺑﯽ ﮔﻮش ﻧﺪاﺷﺖ ﺧﺮده زو ﻧﯿﺴﺖ و ﮔﻤﺮﻫﺴﺖ ﯾﮑﺴـﺮ‪ .‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ ||‪ .‬ﭘﻮﻟﻬﺎي ﮐﻮﭼﮏ و ﮐﻢ ارز‪ .‬ﻧﻘﺪ ﻣﺨﺘﺼـﺮ از زر و ﺳﯿﻢ و‬ ‫ﻏﯿﺮه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﮔﻔﺖ آن ﺧﺮده ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺪﺧﺪاﯾﺶ ﺣﺴﻦ ﮔﺴـﯿﻞ ﮐﺮده‪ ...‬ﺣﺎل آن ﭼﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﮔﻔﺖ‪ ...‬اﮔﺮ راي ﻋﺎﻟﯽ‬ ‫ﺑﯿﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﺻﻮاب ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻤﺪي ﺑﺘﻌﺠﯿﻞ ﺑﺮود و آن ﺧﺰاﻧﻪ ﺑﯿﺎرد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺗﺮاش ﮐﺮده ﺑﻮي آرزوي زر دوﻫﺰار درﺳﺖ و ﻧﯿﻤﻪ‬ ‫ﺑﺮون از ﻗﺮاﺿﻪ و ﺧﺮده‪ .‬ﺳـﻮزﻧﯽ‪ .‬ﻗﻠﻢ راﺳﺖ ﮐﺮده در ﭘﺲ ﮔـﻮش ﭼﺸﻢ ﺑﺮ ﺧﺮدهء ﮐﺴـﺎن ﭼـﻮن ﻣﻮش‪.‬اوﺣـﺪي‪ .‬ﭼﻮ ﮔـﻞ ﮔﺮ ﺧﺮده اي‬ ‫داري ﺧﺪا را ﺻﺮف ﻋﺸﺮت ﮐﻦ ﮐﻪ ﻗﺎرون را ﻏﻠﻄﻬﺎ داد ﺳﻮداي زراﻧﺪوزي‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ ||‪ .‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﯾﺎ ﻣﻮﺟﻮد ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬و ﺑﺤﺬف ﻣﻮﺻﻮف‬ ‫ﺑﺮ ﮐﻮدك و ﻃﻔﻞ و ﺑﭽﻪ اﻃﻼق ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﮐﺎم ﻣﻦ ﺧﺸﮏ و ﺧﺮدﮔﺎن ﻣﺮا ﻣﯽ ﻧﯿﺎﺳﺎﯾﺪ آﺳـﯿﺎي ﮔﻠﻮ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫||ﺷـﺮارهء آﺗﺶ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﺷـﺮارهء آﺗﺶ ﺑﺮاي ﮔﯿﺮاﻧﺪن آﺗﺶ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﺨﺮده ﺗﻮان آﺗﺶ اﻓﺮوﺧﺘﻦ ﭘﺲ آﻧﮕﻪ درﺧﺖ ﮐﻬﻦ ﺳﻮﺧﺘﻦ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن ||(‪ .‬ﺧﺲ و ﺧﺎﺷﺎك و اﻣﺜﺎل‬ ‫آﻧﺮا ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ ||‪ .‬ﻗﻮس و ﻗﺰح ||‪ .‬دﻧـﺪان ||‪ .‬ﺟـﺎﯾﯽ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ از دﺳﺖ و ﭘﺎي ﺳـﺘﻮران ﮐﻪ ﭼـﺪار و ﺑﺨﺎو ﺑﺮ آن ﮔﺬارﻧـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺑﺎﻻي ﺳﻢ ﺳـﺘﻮران ﮐﻪ ﺑﺮ او ﺷـﮑﺎل ﻧﻬﻨﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ﺷـﮑﺎل ﮔﺎه ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( ‪ :‬و اﺳـﺘﺨﻮان رﺳﻎ‬ ‫ﻫﺸﺖ ﭘﺎره اﺳﺖ و رﺳﻎ را ﺑﭙﺎرﺳﯽ ﺧﺮده ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬اﻻﺑﺎض؛ ﺣﺒﻞ ﯾﺸﺪ ﺑﻪ رﺳﻎ ﯾﺪ اﻟﺒﻌﯿﺮ اﻟﯽ ﻋﻀﺪه‪ ،‬و آن رﺳﻨﯽ‬ ‫اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺪان ﺧﺮدهء دﺳـﺖ و زاﻧـﻮي ﺷـﺘﺮ ﺑﻨﺪﻧـﺪ ‪ :‬ﺳــﺮﯾﻦ و ﮔﺮدن و ﭘﺸـﺖ و ﺑﺮش ﻣﺴــّﻤﻦ ﻣﯿـﺎن و ﺧﺮدهء ﭘـﺎي و رﺧﺶ ﻣﻀــّﻤﺮ‪.‬‬ ‫ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ ||‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از دﻗﯿﻖ و ﺑﺎرﯾﮏ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﭼﻪ ﺧﺮده ﺑﯿﻦ‪ ،‬ﺑﺎرﯾﮏ ﺑﯿﻦ را ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬دﻗﯿﻘﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‬ ‫‪ :‬ﺧﺮد ﺧﺮده دان و ﻫﺮﮐـﻪ را اﯾـﻦ ﺧﺮده ﺑﺮوي ﭘﻮﺷــﯿﺪه ﺑﺎﺷــﺪ ﻓﺮق ﻧﺘﻮاﻧــﺪ ﮐﺮدن ﻣﯿــﺎن ﻧﺸﺎﻧﻬــﺎي ﺑﺤﺮان و ﻧﺸﺎﻧﻬــﺎي ﻣﺮگ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء‬ ‫ﺧﻮارزﻣﺸـﺎﻫﯽ(‪ .‬در ﮐـﺎن ز ﺷـﺮْم ﭼﺸـﻤﻪء ﯾﺎﻗﻮت ﺳـﺮخ ﺷـﺪ وﯾﻦ ﺧﺮده اي اﺳﺖ ﻧﯿﮑﻮ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺮ اﯾﻦ ﮔﻤﺎر زﯾﺮا ﮐﻪ ﮐﻮه ﻣﺎدر او ﺑﻮده او‬ ‫ﻧﺪﯾﺪ ﻣﺮ ﮐﻮه را ﺳـﺰاي ﮐﻒ راد ﺗﻮ ﯾﺴﺎر‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﺧﺮده ﯾﺎدم آﻣﺪ و آن ﻧﯿﮏ ﺧﺮده اﯾﺴﺖ ﺷﺎﯾﺪ ﮐﻪ در ﺳـﺨﻦ ﮐﻨﻢ اﯾﻦ ﺧﺮده‬ ‫را ﺑﯿﺎن‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﻋﺰم ﺗﺮا ﮐﻪ ﺗﯿﻎ ﻧﺨﻮاﻧﯿﻢ ﺧﺮده اﯾﺴﺖ زﯾﺮا ﮐﻪ ﺗﯿﻎ ﺗﯿﺰ ﻓﺮاوان ﮐﻨﺪ ﺧﻄﺎ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ ||‪ .‬ﻋﯿﺐ و ﮔﻨﺎه‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‬ ‫)از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﮔﻨﺎه ﺻـﻐﯿﺮه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﻐﻔﻠﺖ ﮔﺮ ز ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﮔﻨﺎﻫﯽ در‬ ‫وﺟﻮد آﯾﺪ ﺑﻪ اﺳﺘﻐﻔﺎر آن ﺧﺮده ﺑﺰرﮔﯽ ﻋﺬرﺧﻮاه آﻣﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺟﻮان ﻫﻮس او دررﺑﻮد و ﻫﺮ دو ﺧﺮده در ﻣﯿﺎن ﻧﻬﺎدﻧﺪ و ﺷﺮم و ﺣﺠﺎب‬ ‫ﺑﺮداﺷـﺘﻨﺪ‪) .‬ﺳـﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬رﮐﻨِﯽ ﺗﻮ رﮐﻦ دﻟﻢ را ﺷـﮑﺴﺖ ﺧﺮدم از آن ﺧﺮده ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﺸـﺴﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺑﺪﯾﻦ ﺧﺮده ﮐﻪ دﯾﺮ آﻣﺪم‬ ‫روﺑﻪ داﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻮ ﺷـﯿﺮ آﻣﺪم‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬دﻫﺎﻧﻢ ﮔﺮ ز ﺧﺮدي ﮐﺮد ﯾﮏ ﻧﺎز ﺑﺨﺮده در ﻣﯿﺎن آوردﻣﺶ ﺑﺎز‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﺮ ﺧﻮد ﮔﯿﺮﻧﺪ ﺧﺮده ﻫﺮ دم‬ ‫در ﻋﺸﻖ ﺗﻮ ﺟﺎن ﺧﺮده داﻧﺎن‪.‬ﻋﻄﺎر‪ .‬ﺑﺪاﻧﺪﯾﺶ ﺑﺮ ﺧﺮده ﭼﻮن دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ درون ﺑﺰرﮔﺎن ﺑﻪ آﺗﺶ ﺑﺘﺎﻓﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﺑﯿﮏ ﺧﺮده‬ ‫ﻣﭙْﺴـﻨﺪ ﺑﺮ وي ﺟﻔﺎ ﺑﺰرﮔﺎن ﭼﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺧﺬ ﻣﺎ ﺻـﻔﺎ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﺟﻔﺎ ﻣﮑﻦ ﮐﻪ ﺑﺰرﮔﺎن ﺑﺨﺮده اي ز رﻫﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﺳـﺒﮏ ﻧﻨﺸـﯿﻨﻨﺪ و‬ ‫ﺳﺮﮔﺮان اي دوﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑـﺪاﯾﻊ(‪ .‬اﮔﺮ ﺳـﺮي ﺑﺮود ﺑﯿﮕﻨﺎه در ﭘﺎﯾﯽ ﺑﺨﺮده اي ز ﺑﺰرﮔﺎن ﻧﺸﺎﯾـﺪ آزردن‪.‬ﺳـﻌﺪي )||‪ِ .‬اخ( ﻧﺎم ﻧﺴـﮑﯽ‬ ‫اﺳﺖ از ﺟﻤﻠﻪء ﺑﯿﺴﺖ وﯾـﮏ ﻧﺴـﮏ ﮐﺘـﺎب زﻧـﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺴـﻤﺘﯽ اﺳﺖ ازﺟﻤﻠﻪء ﺑﯿﺴﺖ وﯾـﮏ ﻗﺴﻢ ﮐﺘﺎب ﻣـﺬﮐﻮر ﭼﻪ ﻧﺴﮏ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻗﺴـﻢ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺧﺮده ﺗﺮﺟﻤﻪء ﮐﺘﺎب زﻧـﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺮا ﭘﺎزﻧـﺪ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨﺪراج( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪.‬‬ ‫ﺗﻔﺴﯿﺮ زﻧﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪء زرﺗﺸﺖ ﮐﻪ آﻧﺮا ﭘﺎزﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﭘﺎزﻧﺪ اﺳﺖ‪) .‬ﺻﺤﺎح اﻟﻔﺮس(‪ .‬ﺧﺮده ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺟﺰاي ﭘﺎزﻧﺪ‬ ‫اﺳـﺖ و اﯾـﺎرده ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﺟﻤﻠﻪء ﭘﺎزﻧـﺪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨـﮓ اﺳـﺪي( ‪ :‬ﺑـﺒﯿﻨﻢ آﺧﺮ روزي ﺑﮑـﺎم دل ﺧـﻮد را ﮔﻬﯽ اﯾـﺎرده ﺧـﻮاﻧﻢ ﺷـﻬﺎ ﮔﻬﯽ‬ ‫ﺧﺮده‪.‬دﻗﯿﻘﯽ‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ چ ﻣﻌﯿﻦ آﻣـﺪه‪ :‬ﭘﻬﻠﻮي ‪)xortak‬ﮐﻮﺗـﺎه‪ ،‬ﭘﺴﺖ‪ ،‬ﮐﻢ‪ ،‬ﮐﻮﭼـﮏ(‪ ،‬ﻫﻤﺮﯾﺸﻪء ﺧﺮد‪ ،‬ﺧﺮدهء‬ ‫ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ارﻣﻨﯽ ﻋﺎرﯾﺘﯽ و دﺧﯿﻞ ‪) xortak‬ﺧﺮد ﺷﺪن‪ ،‬ﺷﮑﺴﺘﻦ( »ﻧﯿﺒﺮگ ‪ .«134‬رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﺧﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮده آﺟﺮ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ُج[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﻄﻌﺎت ﺷﮑﺴﺘﻪء آﺟﺮ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از ﭼﺎرﮐﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده آﻫﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د آ َه[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(رﯾﺰه ﻫﺎي آﻫﻦ‪ .‬ﺗﮑﻪ ﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ آﻫﻦ‪ .‬ﻗﻄﻌﺎت رﯾﺰ آﻫﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ادﯾﻢ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د َا[ )ِا ﻣﺮﮐـﺐ( ﺗﮑﻪ ﻫـﺎي ﭼﺮم‪ .‬ﻗﻄﻌـﺎت ﭼﺮم‪ .‬رﯾﺰه ﻫـﺎي ﭼﺮم ||‪ .‬ﺧﺮدهء ادﯾﻢ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﻪ ﻣﺎﻧـﺪهء ﺳـﻔﺮه‪ .‬ﺗﻪ‬ ‫ﺳﻔﺮه‪ .‬ﺧﺮدهء ﺳﻤﺎط‪ .‬آﻧﭽﻪ از ﻏﺬا در ﺳﻔﺮه ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده اﺳﺘﺨﻮان‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ُا ُت ﺧﻮا ‪ /‬ﺧﺎ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﻄﻌﺎت رﯾﺰ اﺳﺘﺨﻮان‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده اﻟﻤﺎس‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د َا[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( رﯾﺰهء اﻟﻤﺎس‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده اﻧﮕﺸﺖ‪.‬‬



‫گ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺎﮐﻪ ذﻏﺎل‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ َد ‪ِ /‬د َا ِ‬ ‫ﺧﺮده اوﺳﺘﺎ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د َا ِو[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻗﺴـﻤﺘﯽ از اوﺳـﺘﺎي ﺣﺎﺿـﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ در زﻣﺎن ﺷﺎﭘﻮر دوم ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷـﺪه ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز و ادﻋﯿﻪء روزاﻧﻪ و اﯾﺎم‬ ‫ﻣﺘﺒﺮﮐﻪء ﻣﺎه و ﺟﺸﻦ ﻫﺎي دﯾﻨﯽ و ﺟﺰ آن‪ ،‬اﯾﻦ ادﻋﯿﻪ و ﺻـﻠﻮات را آﺑﺎذرﺑﺎد ﻣﻬﺮاﺳـﭙﻨﺪان ﻣﻮﺑﺪان ﻣﻮﺑﺪ ﻋﺼـﺮ ﺷﺎه ﭘﻮر دوم از اوﺳـﺘﺎ ﮔﺮد‬ ‫ﮐﺮده ﺑﻬـﺪﯾﻨﺎن را‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬راﺟﻊ ﺑﻪ ﺧﺮده اوﺳـﺘﺎ و راﺑﻄﻪء آن ﺑـﺎ ﺳـﺎﯾﺮ ﻓﺼﻮل اوﺳـﺘﺎ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ در زﯾﺮ ﺑﻄﻮر ﻣﺨﺘﺼـﺮ از‬ ‫ﮐﺘﺎب ﯾﺸـﺘﻬﺎ آورده ﻣﯿﺸﻮد‪ :‬اوﺳـﺘﺎ ﻣﺮﮐﺐ اﺳﺖ از ﭘﻨـﺞ ﮐﺘﺎب ﯾﺎ ﺟﺰء‪ :‬اول‪ ،‬ﯾﺴـﻨﺎ ﮐﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻗﺴـﻤﺖ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس اﺳﺖ و داراي ‪72‬‬ ‫ﻓﺼـﻞ ﯾﺎ »ﻫﺎ« ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﭘﻨـﺞ ﮔﺎﺗﻬﺎ ﺟﺰء آن اﺳﺖ‪ .‬دوم‪ ،‬وﯾﺴﭙﺮد ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي اﺳﺖ از ﻣﻠﺤﻘﺎت ﯾﺴـﻨﺎ ﮐﻪ ازﺑﺮاي ﻣﺮاﺳﻢ دﯾﻨﯽ ﺗﺮﺗﯿﺐ‬ ‫داده ﺷﺪه اﺳﺖ و آن ﻣﺸـﺘﻤﻞ ﺑﺮ ‪ 24‬ﻓﺼﻞ ﯾﺎ »ﮐﺮده« ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺳﻮم‪ ،‬وﻧﺪﯾـﺪاد ﮐﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻋﻤﺪهء آن راﺟﻊ ﺑﻘﻮاﻧﯿﻦ ﻣﺬﻫﺒﯽ اﺳﺖ و ﻫﺮ‬ ‫ﯾﮏ از ‪ 22‬ﻓﺼﻞ آﻧﺮا ﯾﮏ ﻓﺮﮔﺮد ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﯾﺸﺖ‪ .‬ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺧﺮده اوﺳﺘﺎ ﮐﻪ ازﺑﺮاي ﻧﻤﺎز و ادﻋﯿﻪء اوﻗﺎت روز و اﯾﺎم ﻣﺘﺒﺮﮐﻪء ﺳﺎل و‬ ‫اﻋﯿﺎد ﻣـﺬﻫﺒﯽ و ﻏﯿﺮه ﺗﺮﺗﯿﺐ داده ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺪرﺟﺎت ﺧﺮده اوﺳـﺘﺎ ﻣﺜﻞ ﺳﺎﯾﺮ ﺟﺰوات اوﺳـﺘﺎ ﻣﺤﺪود ﺑﺤﺪي ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺴﺎ از ﻧﺴﺦ ﺧﻄﯽ‬ ‫ﻗﺪﯾﻢ داراي ادﻋﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻧﺴـﺨﻪء دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻗﺎﻋﺪه اي ﻧﺪارد ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﺗﺎ از ﯾﺸﺘﻬﺎ ﺑﺎﯾﺪ در ﺟﺰء آن ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ ﺑﺪون‬ ‫اﺳـﺘﺜﻨﺎء ﺗﻤﺎم ﻧﺴـﺦ داراي ﻫﺮﻣﺰدﯾﺸﺖ و ﺳـﺮوش ﯾﺸﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺴﺎ ﻫﻢ ﮐﻠﯿﻪء ﯾﺸـﺘﻬﺎ را ﺟﺰء ﺧﺮده اوﺳـﺘﺎ ﻣﯽ ﺷـﻤﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮐﻠﯿﻪء‬ ‫اوﺳـﺘﺎ ﻣﺮﮐﺐ از ﭼﻬﺎر ﮐﺘﺎب ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﮐﺘﺎب ﯾﺸـﺘﻬﺎ ج ‪ 1‬ص ‪ .(14‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ چ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺮده اوﺳـﺘﺎ در ﭘﻬﻠﻮي‬ ‫‪Xortak Apastak‬ﺑﻤﻌﻨﯽ اوﺳﺘﺎي ﮐﻮﭼﮏ )ﯾﺎ ﻣﺨﺘﺼﺮ(‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب دﯾﻨﯽ را آذرﺑﺪ ﻣﻬﺮاﺳﭙﻨﺪ ﻣﻮﺑﺪان ﻣﻮﺑﺪ ﻋﻬﺪ ﺷﺎﭘﻮر دوم )‪- 310‬‬ ‫‪ 379‬م‪ (.‬ﺗـﺪوﯾﻦ ﮐﺮد و آن ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز و ادﻋﯿﻪء اوﻗﺎت روز و اﯾﺎم ﻣﺘﺒﺮك ﻣﺎه و اﻋﯿﺎد ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﺳﺎل و دﯾﮕﺮ ﻣﺮاﺳﻢ ﺗﺨﺼـﯿﺺ داده ﺷﺪه‪.‬‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﺐ و دﻋﺎﻫﺎي آن از اوﺳﺘﺎي ﺑﺰرگ اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﻪء ﻣﻨﺪرﺟﺎت ﺧﺮده اوﺳﺘﺎ‪ ،‬ﺑﺰﺑﺎن اوﺳﺘﺎﯾﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از‬ ‫آن ﺑﺰﺑﺎن ﭘﺎزﻧﺪ و ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ازﻣﻨﻪء ﻣﺘﺄﺧﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﺑﺎج‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻮارض ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﺑﺮده‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ُب َد ‪ِ /‬د[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬از اﺗﺒﺎع( ﺳـّﺮ‪ .‬راز‪ ،‬ﭼﻮن‪ :‬ﺧﺮده ﺑﺮده ﭘﯿﺶ ﮐﺴـﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻦ؛ ﯾﻌﻨﯽ اﺳﺮاري ﮐﻪ ﺗﺮس از اﺷﺎﻋﻪء آن ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺰد‬ ‫ﮐﺴﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﺑﺮﻧﺞ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ِب ِر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺮﻧﺞ ﺷﮑﺴﺘﻪ رﯾﺰﺗﺮ از ﻧﯿﻢ داﻧﻪ‪ .‬ﺷﻮﮐﺮ در اﺻﻄﻼح ﻣﺮدم ﮔﯿﻼن و دﯾﻠﻤﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﺑﯿﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﺎرﯾﮏ ﺑﯿﻦ‪ .‬ﺗﯿﺰﻓﻬﻢ‪ .‬ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﺗﻤﯿﯿﺰ‪ .‬دﻗﯿﻖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﺎرﯾﮏ ﺑﯿﻦ )ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻮﺷﺘﺮ(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﺎرﯾﮏ‬ ‫ﺑﯿﻦ و ﻧﮑﺘﻪ دان‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻋﺎﻗﺒﺖ اﻧـﺪﯾﺶ ‪ :‬ﺑﺎ ﻋﺪوي ﺧﺮد ﻣﺸﻮ ﺧﺮدﮐﯿﻦ ﺧﺮد ﺷﻮي ﮔﺮ ﻧﺸﻮي ﺧﺮده ﺑﯿﻦ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺘﻨﻪ اي را ﮐﻪ‬ ‫ﺷـﺪ ﮔﺮم ﮐﯿﻦ اﮔﺮ ﺧﺮده ﺑﯿﻨﯽ ﺑﺨﺮدي ﻣـﺒﯿﻦ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﻔﮑﺮ ﻣﻌﻨﯽ ﻧـﺎزك ﭼﻮ ﻣﻮ ﺷـﺪم ﺑﺎرﯾـﮏ ﭼﻪ ﻏﻢ ز ﻣﻮي ﺷـﮑﺎﻓﺎن ﺧﺮده ﺑﯿﻦ دارم‪.‬‬ ‫ﺻـﺎﺋﺐ ||‪ .‬ﻋﯿﺐ ﺑﯿﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﻋﺰب را ﻧﮑﻮﻫﺶ ﮐﻨـﺪ ﺧﺮده ﺑﯿﻦ ﮐﻪ ﻣﯿﺮﻧﺠـﺪ از ﺧﻔﺖ وﺧﯿﺰش زﻣﯿﻦ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﺧﺮده‬ ‫ﺑﯿﻨﺎﻧﻨﺪ در ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺴﯽ واﻗﻔﻨﺪ از ﮐﺎر و ﺑﺎر ﻫﺮ ﮐﺴﯽ‪.‬ﺷﯿﺦ ﺑﻬﺎﺋﯽ‪ - .‬ﺧﺮد ﺧﺮده ﺑﯿﻦ؛ ﻋﻘﻞ ﻧﮑﺘﻪ ﺳﻨﺞ‪ .‬ﻋﻘﻞ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﯿﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﺑﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ادارك‪ .‬ﻓِﺮاﺳﺖ‪ .‬دﻗﺖ‪ .‬زﯾﺮﮐﯽ‪ .‬ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪي‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﭼﻮ ﺑﺎ ﮐﮋدﻣﯽ ﮔﺮم ﮐﯿﻨﯽ ﮐﻨﯽ ﻣﺒﯿﻦ ﺧﺮدش ار‬ ‫ﺧﺮده ﺑﯿﻨﯽ ﮐﻨﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﺑﯿﻨﯽ‪ .‬ﻋﯿﺐ ﺑﯿﻨﯽ ‪ :‬ﮐﻪ ﻃﻔﻠﯽ ﺧﺮد ﺑﺎ آن ﻧﺎزﻧﯿﻨﯽ ﮐﻨﺪ در ﮐﺎر از اﯾﺸﺎن ﺧﺮده ﺑﯿﻨﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﭘﺎ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ص ﻣﺮﮐﺐ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(آﻧﮑﻪ ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ ﮐﻢ دارد‪ .‬ﻓﻘﯿﺮ‪ .‬ﮐﻢ ﺑﻀﺎﻋﺖ‪ .‬ﺗﻨﮓ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‪ .‬ﻣﺮدم ﮐﻢ ﺑﻀﺎﻋﺖ از رﻋﺎﯾﺎ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺑﮑﺎرﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﺑﭙﺮدازد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﭘﺰ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د َپ[ )ﻧـﻒ ﻣﺮﮐـﺐ( ﻧـﺎﻧﻮاﺋﯽ ﮐـﻪ ﻧﺎﻧﻬـﺎي ﺧـﻮد را ﺑﺘﻌـﺪاد ﻣﻌﯿﻦ ﭘﺰد و ﺑﻪ اﻓﺮاد ﻓﺮوﺷـﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻋﻤـﺪه ﭘﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﭘﺰي‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د َپ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤﻞ ﻧﺎﻧﻮاي ﺧﺮده ﭘﺰ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﭘﻮل‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﻮل رﯾﺰ‪ .‬ﭘﻮﻟﯽ ﮐﻪ ﻗﯿﻤﺘﺶ از واﺣﺪ ﭘﻮل ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻮل ﺧﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﺗﻮﺗﻮن‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(رﯾﺰه ﻫﺎي ﺗﻮﺗﻮن ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﭼﭙﻖ ﻣﺼﺮف دارد‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﺟﺎﻧﻮر‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د َن َو[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺣﺸﺮه‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﭼﯿﺪن‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(رﯾﺰه ﻫﺎ و ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﻫﺎي ﭼﯿﺰي را ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن ‪ :‬ﻣﺮغ از ﭘﺲ ﻧﺎن ﺧﻮردن او ﺧﺮده ﻧﭽﯿﺪي‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﭼﯿﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎﻗـﺪ‪ .‬ﻧﻘﺪﮐﻨﻨـﺪه‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬آﻧﮑﻪ از ﮐﻮﭼﻪ ﻫـﺎ ﭼﯿﺰﻫـﺎي ﮐﻢ ارز ﺑﺮﭼﯿﻨـﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺮده ﭼﯿﻦ ﺧﻮان اﻧﻌﺎم ﮐﺴﯽ ﺑﻮدن؛ ﺑﮑﻤﮏ و اﻋﺎﻧﺖ ﮐﺴﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﭼﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺮده ﮔﯿﺮي‪ .‬ﻧﻘﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﺣﺴﺎب‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ِح[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻃﻠﺐ ﻣﺨﺘﺼـﺮ‪ .‬ﺣﺴـﺎب ﺧﺮده‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﮐﯿﻨﻪ و ﻋـﺪاوت ﻗﺒﻠﯽ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪- .‬‬ ‫ﺧﺮده ﺣﺴﺎب ﺑﺎ ﮐﺴﯽ داﺷﺘﻦ؛ از ﭘﯿﺶ ﻣﻮﺿﻮﻋﻬﺎي ﮐﯿﻦ و ﻋﺪاوﺗﯽ ﻣﯿﺎن آن دو ﺑﻮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﺧﺮ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د َخ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ آذوﻗﻪء ﺧﺎﻧﻪ روزﺑﺮوز ﺧﺮد ﻧﻪ ﯾﮑﺠﺎ ﺑﺮاي ﻣﺎﻫﯽ ﯾﺎ ﺳﺎﻟﯽ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻤﺪه ﺧﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﺧﺮﺟﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺮﺟﻬﺎي ﻣﺨﺘﺼﺮ‪ .‬ﺧﺮﺟﻬﺎي اﻧﺪك اﻧﺪك‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﺧﺮده‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ق ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻢ ﮐﻢ‪ .‬رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ‪ .‬ﺑﺘﺪرﯾﺞ‪ .‬ﺗﺪرﯾﺠًﺎ‪ .‬اﻧﺪك اﻧﺪك‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﺧﺮي‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د َخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤﻞ ﺧﺮﯾـﺪن ﻣﺎﯾﺤﺘﺎج ﻏﺬاﺋﯽ ﺧﻮد و ﺧﺎﻧﻮادهء ﺧﻮد ﺧﺮدﺧﺮد و ﻫﺮ روز ﯾﮏ ﺑﺎر‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺧﺮدﺧﺮد ﺧﺮﯾﺪن‬ ‫ﺧﻮراك و ﻏﯿﺮه ﺑﻪ اﻧﺪازهء اﺣﺘﯿﺎج ﯾﮏ ﺑﺎر ﯾﺎ ﯾﮏ روز ﻧﻪ ﺑﺮاي ﻣﺪﺗﯽ ﻃﻮﯾﻞ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻤﺪه ﺧﺮي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده دان‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺮدم ﺻﺎﺣﺐ ﻋﻘﻞ و داﻧﺎ و آﻧﮑﻪ ﺑﻬﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﺮﺳـﺪ از ﮐﻠﯿﺎت و ﺟﺰﺋﯿﺎت‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬دل ﺧﺮد‬ ‫ﻣﺮا ﻏﻤﺎن ﺑﺰرگ از ﺑﺰرﮔﺎن ﺧﺮده دان ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اﯾﻦ دو ﻃﻔﻞ ﻫﻨﺪو اﻧﺪر ﻣﻬﺪ ﭼﺸﻢ ﺑﺮ ﺑﺰرگ ﺧﺮده دان ﺧﻮاﻫﻢ ﻓﺸﺎﻧﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫||ﺑﺎرﯾـﮏ ﺑﯿﻦ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬دل ﻧﺸـﮑﻨﻢ از ﻋﺘﺎب ﯾﺎري ﮐﻮرا دل ﺧﺮده دان ﺑﺒﯿﻨﻢ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻧﺒﻮده‬ ‫ﺳﺖ ﭼﻮن ﻣﻦ ﮔﻪ ﻧﻈﻢ و ﻧﺜﺮ ﺑﺰرگ آﯾﺖ و ﺧﺮده دان ﻋﻨﺼـﺮي‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺷﺪ ﺑﺮﮐﺮان درﺷﺖ ﭘﺴﻨﺪّي روزﮔﺎر ﮐﺎﻧﺪر ﻣﯿﺎن ﮐﺎر ﺷﻪ ﺧﺮده‬ ‫دان ﻧﺸـﺴﺖ‪ .‬زﮐﯽ ﻣﺮاﻏﻪ اي‪ - .‬ﺧﺮد ﺧﺮده دان؛ ﻋﻘـﻞ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﯿﻦ‪ - .‬رأي ﺧﺮده دان؛ ﻋﻘـﻞ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﯿﻦ ‪ :‬آﻧﮑﻪ رأي ﺧﺮده داﻧﺶ ﮔﺮ ﻧﻤـﺎﯾﺪ‬ ‫اﻫﺘﻤﺎم ذره اي ﺧﺮد از ﺑﺰرﮔﯽ آﻓﺘﺎب آﺳﺎ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﻠﻤﺎن ﺳﺎوﺟﯽ‪ - .‬ﻋﻘﻞ ﺧﺮده دان؛ ﺧﺮد ﺧﺮده دان‪ .‬ﻋﻘﻞ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﯿﻦ ‪ :‬ﻋﺎﺟﺰ ز ﮐﻨﻪ رﻓﻌﺖ‬ ‫او ﻓﮑﺮ دورﺑﯿﻦ ﻗﺎﺻـﺮ ز درك رﺗﺒﺖ او ﻋﻘـﻞ ﺧﺮده دان‪ .‬ﺧﻮاﺟـﻮي ﮐﺮﻣـﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﻋﯿﺐ ﺟﻮي‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫دﻻوري و زﺑﺎن آوري ﻣﮑﻦ ﺗﺎ ﻋﯿﺐ ﻧﺸﻤﺮﻧﺪ ﺑﺰرﮔﺎن ﺧﺮده دان‪.‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺮده داﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪي‪ .‬ﻓﺮزاﻧﮕﯽ‪ .‬زﯾﺮﮐﯽ ||‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﺑﯿﻨﯽ ‪:‬ﭘﺲ ﭘﯿﺮان ﻣﺤﺘﺮم ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ و ﮔﻮﯾﻨﺪ اي ﻣﻠﮑﺰاده اﮔﺮ ﺑﺸـﻔﺎﻋﺖ و‬ ‫زاري و داﻧﺶ و ﺧﺮده داﻧﯽ ﻣﺎ دﻓﻊ اﯾﻦ ﺣﺎل ﺑﻮد و ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻤﯽ ﮐﺮدن‪ ،‬ﺑﮑﺮدﯾﻤﯽ‪) .‬ﺗـﺬﮐﺮة اﻻوﻟﯿﺎء ﻋﻄﺎر ||(‪ .‬ﻋﯿﺒﺠﻮﯾﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده رﯾﺰ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( آﺷﻐﺎل‪ .‬رﯾﺰه ﭘﯿﺰه‪ .‬ﺧﺮت و ﭘﺮت‪ .‬ﭼﯿﺰﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﭼﮏ‪.‬‬ ‫ﺧﺮده رﯾﺰه‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د َز ‪ِ /‬ز[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﭼﯿﺰﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﭼﮏ‪ .‬آﺷﻐﺎل‪ .‬رﯾﺰه ﭘﯿﺰه‪ .‬ﺧﺮت و ﭘﺮت‪ .‬ﺧﺮده رﯾﺰ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدهء زر‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ِي َز[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺮادهء زر‪ .‬رﯾﺰه ﻫﺎي ﻃﻼ‪ .‬رﯾﺰه ﻫﺎي زر ‪ :‬ﺑﺲ ﺳﺒﮏ ﭘﺮ ﻣﭙﺮ اي ﻣﺮغ ﮐﻪ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮي ﺗﺎ ز رخ‬ ‫ﭘـﺎي ﺗﺮا ﺧﺮدهء زر ﺑﺮﺑﻨـﺪﯾﻢ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ردي ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﮔﻞ ﺳـﺮخ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺑﺮاي ﺗﻨﮓ ﺷـﺪن ﻓﺮج در ﻓﺮزﺟﻪ ﻫﺎ ﺑﮑﺎر ﺑﺮﻧـﺪ و‬ ‫آﻧﺮا زرﮔﻞ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده زﻣﺮد‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ُز ُﻣْﺮ ُر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻗﻄﻌﺎت ﮐﻮﭼﮏ زﻣﺮد ﭘﺲ از ﺗﺮاش‪ .‬ﺧﺎك زﻣﺮد‪ .‬ﺧﺎﮐﻪ زﻣﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﺳﺎل‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻢ ﺳﻦ‪ .‬ﮐﻮﭼﮏ ﺳﺎل‪ .‬ﺧﺮدﺳﺎل‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﺳﺮ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 748‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫س[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺳﺮ ﮐﻮﭼﮏ دارد‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺳﺮ او ﺑﺰرگ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﮐﻮﭼﮏ ﺳﺮ‪.‬‬ ‫]ُخ َد ‪ِ /‬د َ‬ ‫ﺧﺮده ﺳﺮﮔﯿﻦ‪.‬‬



‫س[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻗﻄﻌﺎت ﮐﻮﭼﮏ ﺳﺮﮔﯿﻦ ﺧﺸﮏ ﺷﺪه‪ .‬ﮐﺪﯾﻮن‪.‬‬ ‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ِ‬ ‫ﺧﺮده ﺳﻔﺮه‪.‬‬



‫س َر ‪ِ /‬ر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺳﻔﺮهء ﮐﻮﭼﮏ ||‪ُ .‬ﺧّﺒﺎري‪) .‬ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺑﻨﺠﻨﯽ(‪ .‬ﭘﻨﯿﺮك‪.‬‬ ‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ُ‬ ‫ﺧﺮده ﺳﻨﺞ‪.‬‬



‫س[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺮده ﮔﯿﺮ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﮔﯿﺮ‪.‬‬ ‫]ُخ َد ‪ِ /‬د َ‬ ‫ﺧﺮده ﺳﻨﺠﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮده ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﮔﯿﺮي ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫س َ‬ ‫]ُخ َد ‪ِ /‬د َ‬ ‫ﺧﺮده ﺳﻨﮓ‪.‬‬



‫س[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺎﮐﻪ ﺳﻨﮓ‪ .‬ﻗﻄﻌﺎت رﯾﺰ ﺳﻨﮓ‪ .‬ﻗﻄﻌﺎت ﺷﮑﺴﺘﻪء ﺳﻨﮓ ﮐﻪ ﺑﺮاي زﯾﺮﺳﺎزي زﻣﯿﻦ و ﺟﺎدهء اﺳﻔﺎﻟﺘﻪ ﺑﮑﺎر ﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫]ُخ َد ‪ِ /‬د َ‬ ‫ﺧﺮده ﺷﻨﺎس‪.‬‬



‫ش[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﻧﮑﺘﻪ ﮔﯿﺮ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﺷﻨﺎس‪ .‬ﺧﺮده ﮔﯿﺮ‪.‬‬ ‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ِ‬ ‫ﺧﺮده ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻗﻄﻌـﺎت رﯾﺰهء ﺷـﯿﺮﯾﻨﯽ‪ .‬ﭼﻮن ﻗﻄﻌـﺎت ﺳـﺎﻟﻢ ﻧﺎﻧﻬـﺎي ﺷـﯿﺮﯾﻨﯽ را از ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻤﺤـﻞ دﯾﮕﺮ ﻧﻘـﻞ ﮐﻨﻨـﺪ آﻧﭽﻪ از ﻗﻄﻌﺎت‬ ‫ﺷﮑﺴﺘﻪء ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﺑﻨﺎم ﺧﺮده ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﺷﯿﺸﻪ‪.‬‬



‫ش[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﻄﻌﺎت رﯾﺰ و ﺷﮑﺴـﺘﻪء ﺷﯿﺸﻪ‪ .‬ﭼﻮن ﺷﯿﺸﻪ اي ﺑﺸﮑﻨﺪ آﻧﭽﻪ از ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﺧﺮده ﺷﯿﺸﻪ ﻧﺎﻣﯿﺪه‬ ‫ش‪ِ /‬‬ ‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ﺷـﯽ َ‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﻃﻠﺐ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د َط َل[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻃﻠﺒﻬﺎي ﮐﻮﭼﮏ‪ .‬ﻃﻠﺒﻬﺎي ﮐﻢ‪ ،‬ﭼﻮن‪ :‬اﮔﺮ ﺧﺮده ﻃﻠﺐ ﻫﺎ را وﺻﻮل ﻣﯿﮑﺮدﯾﻢ ﻣﺒﻠﻐﯽ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﻓﺮﻣﺎﯾﺶ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د َف ِي[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪِه ﻧﺎﻻﯾﻖ و ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﺻﺎدر ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﺳـﺘﻬﺰاء‪ ،‬دﺳﺘﻮر را ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﺾ‪ ،‬دﺳﺘﻮر‬ ‫و ﻓﺮﻣﺎن و اﻣﺮ و ارﺟﺎع ﺧﺪﻣﺖ را ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن‪ :‬ﭼﻘﺪر ﺧﺮده ﻓﺮﻣﺎﯾﺶ ﻣﯿﺪﻫﯿﺪ! ﺑﻪ ﺗﻌﯿﯿﺮ‪ ،‬دﺳﺘﻮرﻫﺎي ﻓﻀﻮل‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﻓﺮﻣﺎﯾﺶ دادن‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د َف ِي َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( دﺳﺘﻮرﻫﺎي ﺑﯿﺠﺎ دادن‪ ،‬ﭼﻮن‪ :‬ﭼﻘﺪر ﺧﺮده ﻓﺮﻣﺎﯾﺶ ﻣﯿﺪﻫﯿﺪ!‬ ‫ﺧﺮده ﻓﺮوﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ُف َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻤﺪه ﻓﺮوﺧﺘﻦ‪ .‬ﺟﺰﺋﯽ ﻓﺮوﺧﺘﻦ‪ .‬ﮐﺎﻻي ﮐﻮﭼﮏ ﻓﺮوﺧﺘﻦ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻤﺪه ﻓﺮوﺷﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﻓﺮوش‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ُف[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻤﺪه ﻓﺮوش‪ .‬ﻗﺴﻤﯽ ﭘﯿﻠﻪ ور‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻓﺎﻣﯽ‪ .‬ﻓﺮوﺷﻨﺪهء دوره ﮔﺮدي ﮐﻪ آﯾﻨﻪء ﺧﺮد و‬ ‫ﻣﺎﯾﺤﺘـﺎج ﺧﺮد ﺑﻤﺮدﻣـﺎن ﻣﯽ ﻓﺮوﺷـﺪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬آﻧﮑﻪ آﯾﻨﻪ ﻫـﺎي ﮐﻮﭼﮏ و ﺻﺎﺑﻮن و ﻋﻄﺮ و ﻋﻄﺮﯾﺎت و ﺑﻨـﺪ ﺟﻮراب و‬ ‫ﺷﻤﻌﭽﻪ و ﺳـﻨﺠﺎق ﻣﻮي و ﺗﮑﻤﻪ ﻓﺮوﺷﺪ در ﺣﺎل ﮔﺸﺘﻦ در ﮐﻮﯾﻬﺎ و ﺑﺮزﻧﻬﺎ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺑﻬﻨﺪي آﻧﺮا ﺑﺴﺎﻃﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث‬ ‫اﻟﻠﻐـﺎت(‪ .‬ﺷﺨﺼـﯽ ﮐﻪ ﺳـﻬﻞ و ﮐﻢ ﺑﻬـﺎ ﺑﻔﺮوﺷـﺪ ﭼﻮن آﺋﯿﻨﻪ و ﺷﺎﻧﻪ و اﻣﺜﺎل آن و اﯾﻦ از ﻧﻮع ﺑﺴﺎﻃﯽ ﺑﻮد در ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ز‬ ‫ﺧﺮده ﻓﺮوﺷﻢ دل زار ﺳـﻮﺧﺖ ز ﻏﻢ ﺧﺮده ﭼـﻮن ﺷـﺪ ﺑﻬﯿﭽﻢ ﻓﺮوﺧﺖ ز ﻫﺮ ﺟﻨﺲ ﺑﯿﻨﯽ در آﻧﺠـﺎ ﻫﺠﻮم ﺑـﺘﺮﺗﯿﺐ ﺷﺎﯾـﺎن ﭼﻮ در دل ﻋﻠﻮم‬ ‫ﻣﺰﯾﻦ ﺷـﺪه ﻫﻤﭽﻮ ﺣﺴﻦ ﺑﺘﺎن ز آﯾﯿﻨﻪ و ﺷﺎﻧﻪ و ﺳـﺮﻣﻪ دان‪ .‬وﺣﯿـﺪ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬آن ﺧﺮده ﻓﺮوﺷـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ روي ﺑﺴﺎط از ﭼﺸﻢ دو‬ ‫ﻣﻬﺮهء ﻋﺠـﺎﺋﺐ دارد‪ .‬ﺷـﻔﺎﺋﯽ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﭼـﻮ دﯾـﺪ ﮔﺮﻣﯽ ﺑـﺎزار در دﮐـﺎن رﺧﺖ ﺑﺴـﺎط ﺧﺮده ﻓﺮوﺷـﯽ ز ﻗﻄﺮه ﭼﯿـﺪ ﻋﺮق‪ .‬ﻃﻐﺮا )از‬ ‫آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨﺪراج ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ در ﻏﺰل زﯾﺮ از ﺳـﯿﻔﯽ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺧﺮده ﻓﺮوش ﺗﯿﺮ و ﺗﺒﺮ و ﺗﯿﺸﻪ و ﺗﯿﻎ و ﭼﻘﻤﺎق ﻧﯿﺰ ﻓﺮوﺷﺪ‬ ‫‪ :‬دﻟـﺒﺮ ﺧﺮده ﻓﺮوﺷﻢ ﻫﺴﺖ ﺷـﻮﺧﯽ ﺧﺮده دان ﺑﻬﺮ ﺻـﯿﺪ ﻣﺮغ دل داﻣﯽ ﮐﺸـﯿﺪه ﺑﺮ دﮐـﺎن ﺗـﺎ ﮐﻪ در ﺳﻮدا ﺑﺰﻧﺠﯿﺮ ﺟﻨﻮﻧﻢ درﮐﺸـﺪ ﺑـﺎ ﻣﻦ‬ ‫دﯾﻮاﻧﻪ اﺷـﮑﯿﻠﯽ ﺑﺒﺎزد ﻫﺮ زﻣﺎن ﮔﻪ ﺗﺒﺮ ﺑﺮ دﺳﺖ ﮔﯿﺮد ﮔﺎه ﺗﯿﺸﻪ ﮔﺎه ﺗﯿﻎ ﮔﻪ ﺑﺮاي ﻗﺘﻞ ﻋﺎﺷﻖ راﺳﺖ ﻣﯿﺴﺎزد ﺳـﻨﺎن ﺳـﻨﮓ ﺑﺮ ﭼﻘﻤﺎق ﺗﺎزد‬ ‫ﺑﻬﺮ اﯾﻦ دل ﺳﻮﺧﺘﻪ آﺗﺶ اﻓﺘﺎده ﺳﺖ در ﺟﺎﻧﻢ از آن ﭼﻘﻤﺎﻗـﺪان آن ﭘﺮي ﻫﺮﮔﻪ ﮐﻪ ﻗﺼـﺪ ﻗﺘﻞ ﺳـﯿﻔﯽ ﻣﯿﮑﻨـﺪ ﺗﯿﻎ ﺧﻮد را راﺳﺖ ﻣﯿﺴﺎزد‬ ‫ﺑﺮاي اﻣﺘﺤﺎن‪ .‬ﺳﯿﻔﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﮐﻮﻫﺎي ﺧﻠﻖ ﺑﺴﺘﻪ و ﻧﺎﺑﺴﺘﻪ زآﻧﮑﻪ ﻫﺴﺖ ﭼﻮن ﺣﻠﻘﻪ ﻫﺎي ﺧﺮده ﻓﺮوﺷﺎن ﻓﺮاخ و ﺗﻨﮓ‪ .‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﻓﺮوﺷﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ُف[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺮده ﻓﺮوش‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻤﺪه ﻓﺮوﺷﯽ‪ - .‬ﮐﺎر ﺧﺮده ﻓﺮوﺷﯽ؛ ﻋﻤﻞ ﺧﺮده ﻓﺮوﺷﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﻓﺮوﺷﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮده ﻓﺮوﺧﺘﻦ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻤﺪه ﻓﺮوﺷﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﮐﻮﭼﮏ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ُف َ‬ ‫ﺧﺮده ﻗﺮض‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د َق[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻗﺮﺿـﻬﺎي ﮐﻮﭼـﮏ‪ .‬ﻃﻠﺒﻬـﺎي ﮐﻢ‪ .‬ﻃﻠﺒﻬـﺎي ﮐﻢ ﻣﻘـﺪار‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ(‪ - .‬ﺧﺮده ﻗﺮﺿـﯽ ﺑـﺎر آوردن؛‬ ‫ﻃﻠﺒﻬﺎي ﮐﻮﭼﮏ و ﮐﻢ وﻟﯽ ﺑﻤﻘﺪار زﯾﺎد ﺑﺎر آوردن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﻗﺸﻼق‪.‬‬



‫]ُخ َد ِق[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ورﮔﻬـﺎن ﺑﺨﺶ ﻫﻮراﻧـﺪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﻫﺮ واﻗﻊ در ﺳـﯽ وﻧﻪ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري ﻫﻮراﻧـﺪ و‬ ‫ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻪ ﻫﺰار و ﭘﺎﻧﺼـﺪ ﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء اﻫﺮ ‪ -‬ﮐﻠﯿﺒﺮ‪ .‬ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺪل ﻣﺎﯾﻞ ﺑﮕﺮﻣﯽ و ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ‪ 9‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﻞ ﺳﮑﻨﯽ اﯾﻞ ﺣﺴﯿﻨﮑﻠﻮ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺮدهء ﻗﻠﻢ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ِي َق َل[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﺮاﺷﻪء ﻗﻠﻢ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬دﻟﯿﻞ ﻋﺰت اﻫﻞ ﺳـﺨﻦ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺮده ﻫﺎي ﻗﻠﻢ زﯾﺮ‬ ‫ﭘـﺎ ﻧﺒﺎﯾـﺪ رﯾﺨﺖ‪ .‬ﺻـﺎﺋﺐ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ز ﭼﺸـﻤﺖ ار ﮔـﻞ ﻧﺮﮔﺲ زﻧـﺪ ﺑﮕﻠﺸﻦ دم ﺑﺰﯾﺮ ﺧـﺎك ﮐﻨﻨـﺪش ﭼﻮ ﺧﺮده ﻫـﺎي ﻗﻠﻢ‪ .‬ﺗﺄﺛﯿﺮ )از‬ ‫آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﮐﺎر‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( رﯾﺰﺑﯿﻦ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﺳﻨﺞ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﮔﯿﺮ ‪ :‬ﮐﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﺑﺨﺮدي از ﺧﻮﯾﺸﺎن ﺧﺮده ﮐﺎران و ﭼﺎﺑﮏ اﻧﺪﯾﺸﺎن‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﮐﺎري‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ﺣــﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐــﺐ(ﻧــﺎزك ﮐــﺎري‪) .‬آﻧﻨـــﺪراج(‪ .‬رﯾﺰه ﮐــﺎري ‪ :‬ﺑﺰرگ اّﻣﯿـــﺪ ﻫــﻢ در ﺧﺮده ﮐــﺎري ز ﻟــﺐ ﻣﯿﮑﺮد ﻫﺮ دم‬ ‫ﺷﻬﺪﺑﺎري‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻫﺮﮐﻪ ﺷﻌﺮ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻦ ﺧﻮاﻧﺪ ﮐﺂن ﯾﮑﯽ از ﻓﻠﮏ ﺳﻮارﯾﻬﺎﺳﺖ ﮔﻮ ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻦ و ﻣﺘﺎز از آﻧﮏ زﯾﺮ ﻫﺮ ﺣﺮف ﺧﺮده‬ ‫ﮐﺎرﯾﻬـﺎﺳﺖ‪ .‬ﺳـﯿﺪﺣﺴﻦ ﻏﺰﻧﻮي‪ .‬ﺣﻘـﺎﯾﻖ ﺧﺮده ﮐـﺎري و ﭼﺎﺑﮑـﺪﺳﺘﯽ ﺑﺘﻘـﺪﯾﻢ رﺳﺎﻧﯿـﺪه‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻣﺤﺎﺳﻦ اﺻـﻔﻬﺎن ص ‪ .(63‬رﺧﺴﺎرهء‬ ‫ﻋﺮوس ﺑﺰرﮔﯽ ﻧﯿﺎﻓﺖ زﯾﺐ اﻻ ﺑﺨﺮده ﮐﺎري ﻣﺸﺎﻃﻪء ﺳـﺨﻦ‪ .‬ﺳـﻠﻤﺎن ﺳﺎوﺟﯽ ||‪ .‬ﺑﻪ اﺻـﻄﻼح ﺻﻨﺎﻋﺎن‪ ،‬رﯾﺰه ﮐﺎري ﮐﻪ اﺳﺘﺎدان زرﮔﺮ و‬ ‫ﺧﺎﺗﻢ ﺑﻨـﺪ از ﻋﺎج و اﺳـﺘﺨﻮان دﯾﮕﺮ ﺣﯿﻮاﻧﺎت در ﭼﯿﺰﻫﺎي ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺧﺎﻧﻪء آﺋﯿﻨﻪ و دﺳـﺘﻪء ﮐﺎرد و ﺻـﻨﺪوﻗﭽﻪ و اﻣﺜﺎل آن ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫رﯾﺰه ﮐـﺎري در ﺑﻨـﺎﯾﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺧﺮده ﮐﺎري ﺑﮑﺎر ﺑﻨﺎﯾﯽ ﻧﻘﺸـﺒﻨﺪي ﺑﺼﻮرت آراﯾﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ در ﻃﺮز ﺧﺮده ﮐﺎري‬ ‫ﺑﻮد ﻧﻘﺶ دﯾﻮار آن ﻋﻤﺎري ﺑﻮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺮده ﮐﺎري ﺑﻮد و ﺗﻔﺮﯾﻘﺶ ﺧﻄﺮ ﻫﻤﭽﻮ اوﺻﺎل ﺑﺪن ﺑﺎ ﻫﻤﺪﮔﺮ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﮐﺮده در ﭘﻬﻠﻮي ﻣﻦ ﺟﺎ‬ ‫ﺗﯿﻎ ﻣﯿﻨﺎرﻧﮓ او ﺧﺮده ﮐﺎري ﻣﯿﮑﻨﺪ از اﺳـﺘﺨﻮان آﺋﯿﻨﻪ دار‪ .‬اﺷﺮف )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﮐﺎرﻫﺎي ﺟﺰﺋﯽ از ﮐﺎر ﺑﺰرگ ﺑﻨﺎﯾﯽ‪ .‬ﺑﻘﯿﻪء ﮐﺎرﻫﺎي‬ ‫ﮐﻮﭼﮏ از ﮐﺎري ﺑﺰرگ‪ ،‬ﭼﻮن‪ :‬ﺑﻨﺎﺋﯽ ﺧﺎﻧﻪ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﺑﻌﻀﯽ ﺧﺮده ﮐﺎري ﻫﺎي آن ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﮐﺎﻏﺬ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د َغ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻗﻄﻌﺎت ﮐﻮﭼﮏ ﮐﺎﻏﺬ‪ .‬ﺗﮑﻪ ﻫﺎي ﮐﺎﻏﺬ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﮐﺎﻓﻮر‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﮐﻮاﮐﺐ و ﺳـﺘﺎرﮔﺎن ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬در ﺷـﻤﺎﻣﻪ ﺧﺮدهء‬ ‫ﮐـﺎﻓﻮر ﺟﻮﺟﻮ ﺑﺎز ﺷـﺪ ﻋﻨﺒﺮ ﺗﺮ ﮐﺎروان ﺑﺮ ﮐﺎروان آﻣـﺪ ﭘﺪﯾـﺪ‪ .‬ﻋﻤﯿـﺪ ﻟﻮﻣﮑﯽ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬روي زﻣﯿﻦ ﺑﺨﺮدهء ﮐﺎﻓﻮر ﺷـﺪ ﻧﻬﺎن‪ .‬؟ )از‬ ‫اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدهء ﮐﺎه‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ِي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﯾﺰه ﻫﺎي ﮐﺎه‪ُ .‬ﺟﺜﺎرة‪ُ .‬ﺟﺜﺎﻟﮥ‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻘﻄﻌﺎت رﯾﺰ ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﮐﺮدن‪ - .‬ﺧﺮده ﮐﺮدن ﭘﻮل؛ ﭘﻮﻟﯽ را ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮدن‪ .‬ﭘﻮل ﺧﺮد‬ ‫]ُخ َد ‪ِ /‬د َ‬ ‫ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﮐﻨﺪر‪.‬‬



‫ك ُد[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﻌﺮﺑﯽ دﻗﺎﯾﻖ اﻟﮑﻨـﺪر ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و آن ﺻـﻤﻐﯽ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻟﺒﺎن و ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻟﺒﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻔﺎرﺳـﯽ ﮐﻨـﺪر‬ ‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ُ‬ ‫درﯾﺎﯾﯽ و ﺑﻌﺮﺑﯽ ﻟﺒﺎن ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ و آن از درﺧﺘﯽ ﺧﺎرﻧﺎك ﺑﻬﻢ ﻣﯽ رﺳﺪ و از ﻋﻤﺎن آورﻧﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﮔﺎه‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻨﺪﮔﺎه ﺳـﺮ دﺳﺖ و ﭘﺎي اﺳﺐ و اﺳﺘﺮ و ﺧﺮ و اﻣﺜﺎل آن ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﭼﺪار و ﺑﺨﺎو ﺑﺮ آن ﻧﻬﻨﺪ و رﯾﺴﻤﺎن ﺑﺮ آن ﺑﻨﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫)از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻣﻮﺿﻊ ﺑﺎﻻي ﺳﻢ اﺳﭗ و اﺳﺘﺮ و ﺧﺮ و اﻣﺜﺎل آن ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﭼﺪار و اﺷـﮑﯿﻞ ﺑﺮ آن ﺑﻨﺪﻧﺪ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( )از‬ ‫اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﺧﺮدﮔﺎه ﺳـﺘﻮر آﻧﺠﺎي ﮐﻪ ﭘﺎي ﺑﻨـﺪ ﺑـﺪان ﺑﻨﺪﻧـﺪ و ﺑﻤﯿـﺦ اﺳـﺘﻮار ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺳﻎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪َ .‬ﺣﺬاﻟﮥ‪) .‬رﺑﻨﺠﻨﯽ(‪َ .‬وﻇﯿﻒ‪ .‬ﺛُّﻨﮥ‪ .‬آﻧﺠﺎي از دﺳﺖ و ﭘﺎي ﮐﻪ اﺳـﺘﺨﻮاﻧﻬﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺪاﻧﺠﺎﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﺮون ﮐﻨﺪ‬ ‫ﺧﺮد از ﺧﺮده ﮔﺎه ﻟﻬﻮ ﺷـﮑﺎل ﻓﺮوﮐﺸﺪ ﻃﺮب از ﻃﺮه ﺟﺎي ﻋﯿﺶ ﻟﮕﺎم‪ .‬اﺑﻮاﻟﻔﺮج روﻧﯽ‪َ .‬ﻋَﺮن؛ درﺷﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﺮدﮔﺎه دﺳﺖ و ﭘﺎي‬ ‫اﺳـﺐ ﭘﯿـﺪا ﺷـﻮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬آﻧﺠـﺎي از ﻣـﭻ دﺳﺖ و ﭘـﺎي ﮐﻪ اﺳـﺘﺨﻮاﻧﻬﺎي ﺧﺮد )ﺳﻤﺴـﻤﺎﻧﯿﺎت( دارد‪ .‬ﻣـﭻ دﺳﺖ‪ .‬ﻣـﭻ ﭘـﺎي‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻣﻔﺼﻞ ﻣﯿﺎن ﺳﺎﻋﺪ و ﮐﻒ ﮐﻪ اﺳـﺘﺨﻮان ﺧﺮد ﺑﺴﯿﺎر در آﻧﺠﺎﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺮده ﮔﺎه ﺳﺎق؛‬ ‫ﻗﺴـﻤﺖ ﻧـﺎزﮐﺘﺮ از ﺳـﺎق ﭘـﺎ و ﺧﻮد ﺳﺎق ﭘﺎ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎ ||(‪ .‬آن ﺟﺎي از ﺳـﯿﻨﻪء ﺷﺘﺮ ﮐﻪ در وﻗﺖ ﺧﻮاﺑﯿـﺪن ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻧﻬـﺪ و آن ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﮐﻒ ﭘﺎي او ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺮدﮔﺎه‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻣﺨﱠﺪم‪ .‬ﻣﺨﱠﺪﻣﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﮔﭻ‪.‬‬



‫گ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( رﯾﺰه ﻫﺎي ﮔﭻ‪ .‬آﺷﻐﺎل ﮔﭻ‪ .‬ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﻫﺎي ﮔﭻ در ﺑﻨﺎﺋﯽ ﭘﺲ از ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻦ ﮔﭽﻬﺎي ﺧﻮب‪.‬‬ ‫]ُخ َد ‪ِ /‬د َ‬ ‫ﺧﺮده ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫گ ِر َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﻋﯿﺐ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﮔﯿﺮي ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﺮده ﺳﻨﺠﯽ ﮐﺮدن‪ .‬اﻧﺘﻘﺎد ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﺮ‬ ‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ِ‬ ‫ﮐﻮر و ﮐﺮ ار ﺧﺮده ﻧﮕﯿﺮي ﻣﺮدي‪) .‬ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ رودﮐﯽ(‪ .‬ز ﻓّﺮ ﺑﺰم ﺗﻮ دي ﺑﺮده در ﻧﻌﯿﻢ ﺑﻬﺸﺖ ز دﺳﺖ ﺣﺎدﺛﻪ اﻣﺮوز ﻣﯿﮑﺸﻢ ﺗﻌـﺬﯾﺐ ﻣﺮا‬ ‫از اﯾﻦ ﻣﺜﻞ ﺻﻮﻓﯿﺎﻧﻪ ﯾﺎد آﯾﺪ اﮔﺮ ﺑﺨﺮده ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ ﺑﺮگ ﯾﺎ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ .‬ﻇﻬﯿﺮ ﻓﺎرﯾﺎﺑﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﺧﺮده ﺑﺮ ﺷﺎه ﻏﺰﻧﯿﻦ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺣﺴﻨﯽ ﻧﺪارد اﯾﺎز اي‬ ‫ﺷﮕﻔﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﺗﻮان ﮔﻔﺘﻦ اﯾﻦ ﺑﺎ ﺣﻘﺎﯾﻖ ﺷﻨﺎس وﻟﯽ ﺧﺮده ﮔﯿﺮﻧﺪ اﻫﻞ ﻗﯿﺎس‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﺑﺰرﮔﯽ در اﯾﻦ ﺧﺮده ﺑﺮ وي‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ داﻧﺎ ﻧﮕﻮﯾﺪ ﻣﺤﺎل اي ﺷـﮕﻔﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﺗﺎ ﺑﮑﺮم ﺧﺮده ﻧﮕﯿﺮي ﮐﻪ ﻣﻦ ﻏﺎﯾﺒﻢ از ذوق ﺣﻀﻮر اي ﺻـﻨﻢ‪.‬ﺳﻌﺪي‪ .‬اول‬ ‫ﭘـﺪر ﭘﯿﺮ ﺧﻮرد رﻃﻞ دﻣﺎدم ﺗﺎ ﻣﺪﻋﯿﺎن ﺧﺮده ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ ﺟﻮان را)‪ .(2‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﺪاﯾﻊ(‪ .‬ﺧﺮده ﺑﺮ ﺳﻌﺪي ﻣﮕﯿﺮ اي ﺟﺎن ﮐﻪ ﮐﺎري ﺧﺮد ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫ﺳﻮﺧﺘﻦ در ﻋﺸﻖ و آﻧﮕﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﯽ روي ﺗﻮ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑـﺪاﯾﻊ(‪ .‬ﮔﺮد ﮔﻞ ﻋﺎرﺿـﺶ ﻃﺎﻗﺖ رﯾﺤﺎن ﮔﺮﻓﺖ ﺣﺴﻦ رﺧﺶ ﺧﺮده ﻫﺎ ﺑﺮ ﮔﻞ‬ ‫ﺑﺴـﺘﺎن ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺟﻤـﺎل اﻟـﺪﯾﻦ ﺳـﻠﻤﺎن )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺑﺮو اي زاﻫـﺪ و ﺑﺮ دردﮐﺸﺎن ﺧﺮده ﻣﮕﯿﺮ ﮐﻪ ﻧﺪادﻧـﺪ ﺟﺰ اﯾﻦ ﺗﺤﻔﻪ ﺑﻤﺎ روز اﻟﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﺑﺮو اي ﻧﺎﺻـﺢ و ﺑﺮ دردﮐﺸﺎن ﺧﺮده ﻣﮕﯿﺮ ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎي ﻗـﺪر ﻣﯿﮑﻨﺪ اﯾﻦ ﻣﻦ ﭼﻪ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﭼﻮ ﻗﺴـﻤﺖ ازﻟﯽ ﺑﯽ ﺣﻀﻮر ﻣﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‬ ‫ﮔﺮ اﻧـﺪﮐﯽ ﻧﻪ ﺑﻮﻓﻖ رﺿﺎﺳﺖ ﺧﺮده ﻣﮕﯿﺮ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﮔﺮ ز ﻣﺴـﺠﺪ ﺑﺨﺮاﺑﺎت ﺷـﺪم ﺧﺮده ﻣﮕﯿﺮ ﻣﺠﻠﺲ وﻋﻆ دراز اﺳﺖ و زﻣﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﻓﻆ‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﻣﺼـﺪر ﺑـﺎ ﺣﺮف اﺿﺎﻓﻪء »ﺑﺮ« و »ﺑﻪ« ﻣﯽ آﯾـﺪ‪ - (2).‬ن ل‪ :‬ﺗﺎ ﻣـﺪﻋﯿﺎن ﻫﯿـﭻ ﻧﮕﻮﯾﻨـﺪ ﺟﻮان را‪) .‬ﮐﻠﯿﺎت‪ ،‬چ ﻓﺮوﻏﯽ ص‬ ‫‪.(417‬‬ ‫ﺧﺮده ﮔﻨﺎه‪.‬‬



‫گ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﻨﺎه ﺻﻐﯿﺮ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮔﻨﺎه ﮐﺒﯿﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ُ‬ ‫ﺧﺮده ﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻋﯿﺐ ﺟﻮي و ﻧﮑﺘﻪ ﮔﯿﺮﻧﺪه‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻋﺎﺋﺐ‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﮔﯿﺮ‪ .‬ﺧﺮده ﺳﻨﺞ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﺳﻨﺞ ‪ :‬از اﯾﻦ ﻧﺎزك ﻃﺒﻌﯽ‪ ،‬ﺧﺮده ﮔﯿﺮي‪ ،‬ﻋﯿﺒﺠﻮﯾﯽ‪ ،‬ﺑﺪﺧﻮﯾﯽ ﮐﻪ از آب ﮐﻮﺛﺮ ﻧﻔﺮت ﮔﺮﻓﺘﯽ‪.‬‬ ‫)ﺳﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ ص ‪ .(206‬ﻣﺮد ﮔﻔﺘﺶ ﺑﺮ در ﺷـﺎه و اﻣﯿﺮ ﻫﻢ ﭼﻪ ﺟـﺎي ﻣﻔﺘﯽ اﺳﺖ اي ﺧﺮده ﮔﯿﺮ؟ﻋﻄـﺎر‪ .‬ﻣﻦ ﻧﯿﻢ ﺧﺮده ﮔﯿﺮ و ﺧﺮده ﺷـﻨﺎس‬ ‫ﮐﻪ ﻧﺪارم ز ﺧﺮده ﻫﯿﭻ ﻗﻤﺎش‪.‬ﻋﻄﺎر‪ .‬اي ﺟﻮان ﺣﺎﺿﺮ ﺗﻮ ﭘﯿﺮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ادب رو ﮐﻪ ﺧﺮده ﮔﯿﺮاﻧﻨﺪ‪.‬اوﺣﺪي ||‪ .‬ﺳﺨﻦ ﭼﯿﻦ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج||(‪.‬‬ ‫ﻣﻌﺘﺮض‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻧﺎﻗـﺪ‪ .‬ﻧﻘﺎد‪ .‬ﻣﻨﺘﻘـﺪ‪ .‬ﺣﺮف ﮔﯿﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺑﻪ ﮔﺰﯾﻦ‪ .‬ﺳـﺨﻦ ﺳـﻨﺞ ||‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻼن‬ ‫ﮔﯿﺮ در ﺑﺎزﯾﺎري‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺿﺪ ﮐﻼﻧﮕﯿﺮ در ﺑﺎزداري ﯾﻌﻨﯽ در ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺑﺎز‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﮔﯿﺮي‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(اﻋﺘﺮاض‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻧﻘﺪ‪ .‬اﻧﺘﻘﺎد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺧﺮده ﮔﯿﺮ‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﮔﯿﺮي ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮده ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬اﻋﺘﺮاض ﮐﺮدن‪ .‬ﻧﻘﺪ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ َد ‪ِ /‬د َ‬ ‫ﺧﺮده ﻣﺎﻟﮏ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ِل[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( آن ﮐﻪ اراﺿﯽ ﮐﻮﭼﮏ و ﯾﺎ ﺳﻬﻤﯽ از ﺳﻬﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي دارد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﻣﺮدم‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د َم ُد[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺮدم ﺧﺮده ﭘـﺎ‪ .‬ﻣﺮدم ﮐﻮﭼـﮏ‪ .‬ﻣﺮدم ﭘـﺎﯾﯿﻦ‪ .‬ﻃﺒﻘﻪء ﺳﻮم ‪ :‬ازآِن ﻣﻦ آﺳﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﺎي دارم و اﮔﺮ ﻧـﺪارﻣﯽ‬ ‫ﺗﺎوان ﺗﻮاﻧﻤﯽ داد و ازآن ﯾﮑﺴﻮاران و ﺧﺮده ﻣﺮدم دﺷﻮارﺗﺮ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﮔﻔﺘﺎر و دردﺳﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﻣﺮده‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ُم َد ‪ِ /‬د[ )ص ﻣﺮﮐـﺐ‪ ،‬از اﺗﺒـﺎع( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از رﯾﺰه رﯾﺰه و زﯾﺮوزﺑﺮﺷــﺪه ﺑﺎﺷــﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨــﺪراج( )از اﻧﺠﻤـﻦ آراي‬ ‫ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﻣﺮوارﯾﺪ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ُﻣْﺮ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺗﮑﻪ ﻣﺮوارﯾﺪ‪ .‬ﻣﺮوارﯾﺪ ﺧﺮده‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺮوارﯾﺪ ﮐﻼن‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﻣﻘﻮا‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ُم َﻗْﻮ وا[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻗﻄﻌﺎت رﯾﺰ ﻣﻘﻮا‪ .‬ﻗﻄﻌﺎت ﮐﻮﭼﮏ ﻣﻘﻮا ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺑﺮش ﺑـﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾـﺪ و ﺑﺮاي ﻣﺼـﺮف ﺧﻤﯿﺮ ﻣﻘﻮا ﺑﮑﺎر‬ ‫رود‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﻣﻮ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ص ﻣﺮﮐـﺐ( ﮐـﻢ ﻣـﻮ‪ .‬ﺧﺮدﻣـﻮي‪َ .‬اْﺟَﺮد‪) .‬ﺗــﺎج اﻟﻤﺼــﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( ‪ :‬ﺗﯿﺰﮔﻮﺷــﯽ ﭘﻬـﻦ ﭘﺸــﺘﯽ اﺑﻠﻘﯽ ﮔﺮدُﺳــ ّﻤﯽ ﺧﺮده ﻣـﻮﯾﯽ‬ ‫ﻓﺮﺑﻬﯽ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﻣﯿﻨﺎ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮدهء ﻣﯿﻨﺎ‪ .‬ﻣﯿﻨﺎي ﺷﮑﺴـﺘﻪ و رﯾﺰه رﯾﺰه ﺷـﺪه‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﻣﻮﺿـﻌﯽ ﺧﻮش ﺧﺮم و درﺧﺘﺎن درﻫﻢ‬ ‫ﮔﻔﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺮدهء ﻣﯿﻨﺎ ﺑﺮ ﺧﺎﮐﺶ رﯾﺨﺘﻪ و ﻋﻘﺪ ﺛﺮﯾﺎ از ﺗﺎﮐﺶ درآوﯾﺨﺘﻪ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ||(‪ .‬ﺷﺮاب ﻟﻌﻠﯽ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﻧﺎن‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﮑﻪ ﻧﺎن‪ .‬ﻗﻄﻌﺎت رﯾﺰ ﻧﺎن‪ .‬ﻗﻄﻌﺎت ﮐﻮﭼﮏ ﻧﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﻧﺒﺎت‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د َن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﻄﻌـﺎت رﯾﺰ ﻧﺒـﺎت‪ .‬ﻗﻄﻌـﺎت ﮐﻮﭼـﮏ ﻧﺒـﺎت‪ .‬ﻗﻄﻌﺎت ﺷﮑﺴـﺘﻪء ﻧﺒﺎت‪ .‬ﮔﺮد ﻧﺒﺎت‪ - .‬ﺧﺮده ﻧﺒﺎت ﺟﻮﯾـﺪن؛ ﺑﮑﻨﺎﯾﻪ‬ ‫ﺣﺮف ﺑﯽ رﺑﻂ زدن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﻧﺠﺎري‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د َﻧْﺞ ﺟﺎ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(آﻧﭽﻪ از ﭼﻮب ﭘﺲ از رﻧﺪﯾﺪن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬رﻧﺪش‪ .‬ﭘﻮﺷﺎل‪ .‬آﺷﻐﺎل ﭼﻮب‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﻧﮕﺮش‪.‬‬



‫گ ِر[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( اﻧـﺪك ﺑﯿﻦ‪ .‬ﮐﻮﺗـﺎه ﻧﻈﺮ‪ .‬ﻧﻈﺮﺗﻨـﮓ‪ .‬ﺗﻨـﮓ ﭼﺸﻢ‪ .‬ﭼﺸﻢ ﺗﻨـﮓ‪ .‬ﻧﺪﯾﺪﺑﺪﯾـﺪ‪ .‬ﺧﺮده ﺑﯿﻦ‪ .‬ﻟﺌﯿﻢ‪ .‬ﮐﻮﺗـﺎه ﺑﯿﻦ‪.‬‬ ‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ِن َ‬ ‫ﮐـﻮﺗﻪ ﺑﯿـﻦ‪ .‬ﮐﻢ ﺑﯿﻦ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬ﺧﺮدك ﻧﮕﺮش ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺮده ﻧﮕﺮش ﮐﺲ درﮔـﺎه ﺑﺰرﮔـﺎن ﻫﻤﻪ ذل اﺳﺖ و ﻫـﻮان‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﻧﮕﺮﺷﻦ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 749‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫گ ِر[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮده ﻧﮕﺮش‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮده ﻧﮕﺮش ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ِن َ‬ ‫ﺧﺮده ﻧﮕﺮﺷﻨﯽ‪.‬‬



‫گ ِر[)ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻮﺗﺎه ﻧﻈﺮي‪ .‬ﭼﺸﻢ ﺗﻨﮕﯽ‪ .‬ﺗﻨﮓ ﭼﺸﻤﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ِن َ‬ ‫ﺧﺮده ﻧﮕﺮﺷﯽ‪.‬‬



‫گ ِر[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻢ ﺑﯿﻨﯽ‪ .‬اﻧﺪك ﺑﯿﻨﯽ‪ .‬ﺗﻨﮓ ﭼﺸﻤﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ِن َ‬ ‫ﺧﺮده ﻧﮕﺮي‪.‬‬



‫گ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻮﺗﺎه ﻧﻈﺮي‪ .‬ﭼﺸﻢ ﺗﻨﮕﯽ‪ .‬ﺗﻨﮓ ﭼﺸـﻤﯽ‪ .‬ﮐﻢ ﺑﯿﻨﯽ‪ .‬اﻧﺪك ﺑﯿﻨﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬و ﺑﺎ او در‬ ‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ِن َ‬ ‫اﯾﻦ ﺑـﺎب ﻣﻨـﺎﻇﺮه ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ و آن ﻣﺮد ﺑـﺎ اﯾﺸﺎن ُﻣﮑﺎﺳﺒﯽ و ﺧﺮده ﻧﮕﺮي ﻣﯿﮑﺮد و اﯾﺸﺎن زﻣﺎن زﻣﺎن ﻣﺘﻌﺮض ﻣﯽ ﺷﺪﻧـﺪ و ﺟﻮزﻫﺎي او را‬ ‫ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ ص ‪.(72‬‬ ‫ﺧﺮده ﻫﺎ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ِا( ُﮐﺴﻮر‪ .‬اﻋﺪاد ﻏﯿﺮﮐﺎﻣﻞ )اﺻﻄﻼح اﻫﻞ ﺣﺴﺎب(‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﻫﯿﺰم‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د ُز[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻫﯿﺰﻣﻬﺎي رﯾﺰه ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺘﻦ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬آﺷﻐﺎل ﻫﯿﺰم‪ .‬ﻫﯿﺰم ﺧﺮده‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﻫﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ِا( ﻧﻮﻋﯽ از ﻣﺮغ اﺳﺖ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﯾﺎب‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﻧﮑﺘﻪ ﮔﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬دﻗﯿﻖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻧّﻘﺎد ||‪ .‬ﻋﯿﺐ ﺟﻮ‪.‬‬ ‫ﺧﺮده ﯾﺎﺑﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(رﯾﺰه ﯾﺎﺑﯽ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﮔﯿﺮي ||‪ .‬ﻋﯿﺐ ﺟﻮﯾﯽ ||‪ .‬ﻧﻘﺎدي‪.‬‬ ‫ﺧﺮدي‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﺣـﺎﻣﺺ( ﺑﭽﮕﯽ‪ .‬ﮐـﻮدﮐﯽ‪ .‬ﻃﻔـﻮﻟﯿﺖ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )از آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺣﺴـﺮت ﻧﮑﻨـﺪ ﮐﻮدك را ﺳﻮد ﺑﻪ ﭘﯿﺮي ﻫﺮﮔﻪ ﮐﻪ ﺑﺨﺮدي‬ ‫ﺑﮕﺮﯾﺰد ز دﺑﺴـﺘﺎن‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑﺨﺮدي درش زﺟﺮ و ﺗﻌﻠﯿﻢ ﮐﻦ ﺑﻪ ﻧﯿﮏ و ﺑﺪش وﻋﺪه و ﺑﯿﻢ ﮐﻦ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﺑﺨﺮدي ﺑﺨﻮرد از‬ ‫ﺑﺰرﮔﺎن ﻗﻔﺎ ﺧﺪا دادش اﻧﺪر ﺑﺰرﮔﯽ ﺻـﻔﺎ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﻫﻢ از ﻋﻬﺪ ﺧﺮدي آﺛﺎر ﺑﺰرﮔﯽ در ﻧﺎﺻـﯿﻪء او ﭘﯿﺪا‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪ .‬ﻫﺮﮐﻪ در‬ ‫ﺧﺮدﯾﺶ ادب ﻧﮑﻨﻨـﺪ در ﺑﺰرﮔﯽ ﻓﻼـح از او ﺑﺮﺧـﺎﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺑﺠﻬـﻞ ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﺎﻧـﮓ ﺑﺮ ﻣﺎدر زدم دل آزرده ﺑﮑﻨﺠﯽ‬ ‫ﻧﺸـﺴﺖ و ﮔﺮﯾﺎن ﻫﻤﯽ ﮔﻔﺖ ﻣﮕﺮ از ﺧﺮدي ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدي ﮐﻪ درﺷﺘﯽ ﻫﻤﯽ ﮐﻨﯽ؟ )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺮدي ﺑﺎ ﻣﺎدر و ﭘـﺪر ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﻣﻌﺎﻣﻠﺖ ﮐﺮده اﻧـﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ||(‪ .‬ﮐﻮﭼﮑﯽ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ـِﺻ َﻐﺮ‪ .‬ﺻـﻐﺎرة‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻼﻧﯽ و ِﮐَﺒﺮ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺰرﮔﯽ ‪ :‬ﻓﻠﮏ ﺑﭽﺸﻢ ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻨﺪ‬ ‫ﻧﮕﺎه در آﻧﮏ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻫﯿﭻ ﻧﯿﺎرد زﺑﻬﺮ ﺧﺮدي ﮐﺎر‪ .‬اﺑﻮﺣﻨﯿﻔﻪء اﺳـﮑﺎﻓﯽ )از ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﮔﻨﺪم ﺳﺨﺖ از ﺟﮕﺮ اﻓﺸﺮدﮔﯽ اﺳﺖ ﺧﺮدي او‬ ‫ﻣﺎﯾﻪء ﺑﯽ ﺧﺮدﮔﯽ اﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬اي ذره ﺗﻮ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﯿﭽﺎره ﭼﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ ﺑﺪﯾﻦ ﺧﺮدي؟ ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﺳﺮ ﺑﯿﺶ ﮔﺮان ﻣﮑﻦ‬ ‫ﮐﻪ ﮐﺮدﯾﻢ اﻗﺮار ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﯽ و ﺧﺮدي‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﺗﺮﺟﯿﻌﺎت(‪ .‬ﺧﺮدي ﮔﺰﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﺮدي زآﻓﺖ ﻣﺴـﻠﻢ اﺳﺖ ﮐﺸﺘﯽ ﭼﻮ ﺑﺸـﮑﻨﺪ ﭼﻪ زﯾﺎن ﺗﺨﺘﻪ‬ ‫ﭘـﺎره را؟ وﺣﯿـﺪ ﻗﺰوﯾﻨﯽ ||‪ .‬ﺣﻘـﺎرت‪َ .‬ﻣْﺤَﻘَﺮت‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﭼﻨﯿﻦ ﭘﺎﺳـﺦ آورد ﺑﻬﺮام ﺑﺎز ﮐﻪ از ﻣﻦ ﺗﻮ ﺑﯿﮑﺎر ﺧﺮدي ﻣﺴﺎز‪.‬‬ ‫ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدي‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( َﻣِﺮق‪َ .‬ﻣِﺮﻗﮥ‪ .‬آﻧﺮا ﺧﺮدﯾﻖ ﺳﺎﺧﺘﻪ و اﺻﻞ آن ﺧﺮدﯾﮏ ﺑﻮده‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻫﺮ دو آن ﻋﺎﺷـﻘﺎِن ﺑﯽ ﻣﺰه اﻧﺪ ﻏﺎب ﮔﺸﺘﻪ‬ ‫ﭼﻮ ﺳﻪ ﺷﺒﻪ ﺧﺮدي‪.‬اﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس‪ .‬ﭘﯿﺮ زاﻟﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﺶ ﺧﺮدي ﺑﺮﯾﺨﺖ ﺧﻮد ﻣﺮا ﻧﺎن ﺗﻬﯽ ﺑﻮد آرزوي‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﺮد ﯾﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫]ِخ َر َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺮد ﺷﺪن‪ .‬ﻋﺎﻗﻞ ﺷﺪن‪ .‬ﻫﻮﺷﯿﺎر ﺷﺪن‪ .‬داﻧﺎ ﺷﺪن‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﯾﺎﻓﺘﻪ‪.‬‬



‫]ِخ َرْد َت ‪ِ /‬ت[ )ن ﻣـﻒ ﻣﺮﮐـﺐ(ﻋﺎﻗـﻞ‪ .‬ﻫﻮﺷـﯿﺎر‪ .‬داﻧـﺎ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬ﺧﺮدﯾـﺎﻓﺘﻪ ﻣﺮد ﻧﯿﮑﯽ ﺳـﮕﺎل ﻫﻤﯽ دوﺳـﺘﯽ را ﺑﺠﻮﯾـﺪ ﻫﻤـﺎل‪.‬‬ ‫ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﻟﺸـﮑﺮ ﻓﺮﺳـﺘﯽ ﺑـﺪﯾﺸﺎن ﺳـﭙﺎر ﺧﺮدﯾـﺎﻓﺘﻪ دﺧـﺘﺮ ﻧﺎﻣـﺪار‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑـﺪو ﮔﻔﺖ ﭘﯿﺮان ﮐﻪ ﺑـﺎ روزﮔـﺎر ﺑﺴـﺎزد ﺧﺮدﯾـﺎﻓﺘﻪ ﻣﺮد‬ ‫ﮐﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﯿﺎﻣﺪ ﺧﺮد ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺳﻮي ﮔﻨﺞ ﺑﮕﻨﺠﻮر ﺑﺴﯿﺎر ﻧﻨﻤﻮد رﻧﺞ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﯾﺎور‪.‬‬



‫]ِخ َرْد َو[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺧﺮد ﯾﺎور اوﺳﺖ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﮐﺎرﻫﺎ از روي ﺧﺮد ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻋﻘﻞ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ راي‪ .‬ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪ ‪ :‬ﮐﻪ ﺷﺎﻫﺎ ﺧﺪﯾﻮا‬ ‫ﺟﻬﺎن داورا ﺧﺮدﻣﻨﺪﺧﻮﯾﺎ ﺧﺮدﯾﺎورا‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮدي ﭘﺰ‪.‬‬



‫]ُخ َپ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ َﻣَﺮق ﭘﺰد‪ .‬ﻣﺮﻗﻪ ﭘﺰ‪َ .‬ﻣّﺮاق‪ .‬ﺧﺮدي ﻓﺮوش ‪ :‬زﯾﻦ ﺳـﭙﺲ ﺷﺎﯾﺪ ﺳـﻨﺎﯾﯽ ﮔﺮ ﻧﮕﻮﯾﯽ ﻫﯿﭻ ﻣﺪح زآن ﮐﺠﺎ ﻣﻤﺪوح‬ ‫ﺗﻮ ﺧﺮدي ﭘﺰ)‪ (1‬و ﺑﻘﺎل ﻣﺎﻧﺪه‪ .‬ﺳـﻨﺎﯾﯽ‪ - (1) .‬در دﯾﻮان چ ﻣﺼـﻔﺎ ص ‪ 87‬ﺑﻪ ﺟـﺎي ﺧﺮدي ﭘﺰ‪ ،‬ﺧﻮاﻟﯽ ﭘﺰ آﻣـﺪه و در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺷﺎﻫﺪ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮ دﯾﺰه‪.‬‬



‫]َخ ِر َز ‪ِ /‬ز[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮي ﮐﻪ ﺑﺮﻧﮓ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﯾﺴﺖ و از ﮐﺎﮐﻞ ﺗﺎ دﺳﺘﺶ ﺧﻂ ﺳﯿﺎه ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪه‪- .‬اﻣﺜﺎل‪:‬‬ ‫ﺧﺮ دﯾﺰه اﺳﺖ؛ ﮐﻪ ﻣﺮگ ﺧﻮد را ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﺮاي زﯾﺎن ﺻﺎﺣﺒﺶ‪َ .‬ﻣَﺜﻞ ﺑﺮاي آﻧﮑﺲ ﮐﻪ ﺑﺠﻬﺖ ﺿـﺮر رﺳﺎﻧﺪن ﺑﺪﯾﮕﺮان ﺣﺎﺿـﺮ اﺳﺖ ﺧﻮد‬ ‫ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺿﺮر ﺑﺴﯿﺎر ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮدي ﻓﺮوش‪.‬‬



‫]ُخ ُف[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ َﻣَﺮق ﻓﺮوﺷﺪ‪َ .‬ﻣّﺮاق‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮدي ﭘﺰ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﯾﻖ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﺧﺮدﯾﮏ‪َ .‬ﻣَﺮق‪ .‬ﺧﺮدي‪) .‬ﺟﻮاﻟﯿﻘﯽ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮدي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﯾﮏ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﺧﺮدﯾﻖ‪ .‬ﺧﺮدي‪َ .‬ﻣَﺮق‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﯾﮑﮏ‪.‬‬



‫ك[ )ص ﻣﺼﻐﺮ( ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ‪ .‬ﮐﻬﺘﺮ‪ .‬ﺧﺮدﺗﺮ‪ .‬اﺻﻐﺮ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ص‪ 397‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺮدﯾﻦ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ‪ .‬ﮐﻬﺘﺮﯾﻦ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬اﻧﮕﺸﺖ ﺧﺮدﯾﻦ؛ اﻧﮕﺸﺖ ﺧﻨﺼﺮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮدﯾﻨﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َن ‪ِ /‬ن[ )ِا( ﮔﻨﺪم دﺷﺘﯽ‪ .‬ﮔﻨﺪم ﺧﻮدرو‪ .‬اﺧﯿﺮوس‪ .‬اﺧﯿﻨﻮس‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺧﯿﻨﻮس ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮذاذ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻣـﺎدر اردﺷـﯿﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﭘﻞ ﺧﺮذاذ؛ ﭘﻠﯽ اﺳﺖ در ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻤﺎدر اردﺷـﯿﺮ و آن ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﻋﺠﺎﯾﺐ دﻧﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻃﻮل آن ﻫﺰار ذرع و ﺑﺎﻻي آن ﺻﺪوﭘﻨﺠﺎه ذرع اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮذﻟﮥ‪.‬‬



‫]َخ َذ َل[ )ع ﻣﺺ()‪ (1‬ﭘـﺎره ﮐﺮدن ﮔﻮﺷﺖ‪) .‬ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ - (1) .‬از اﯾـﻦ ﻣﺼـﺪر اﺳﺖ ﻓﻌـﻞ ﺧﺮذل اﻟﻠﺤﻢ ﮐﻪ ﺑﻨﻘﻞ‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب اﯾﻦ ﻓﻌﻞ ﺻﻮرت دﯾﮕﺮ ﺧﺮدل اﻟﻠﺤﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮذﻣﻨﺪ‪.‬‬



‫]ِخ َر َم[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮدﻣﻨﺪ‪ .‬داﻧﺎ‪ .‬ﻋﺎﻗﻞ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮر‪.‬‬



‫]ِخ ِر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﻣﯿـﺎن آب ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﻫـﻮاز )ﺑﻠـﻮك ﺧﻀـﺮج ﻟﻄﯿـﻒ( واﻗـﻊ در ‪63‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل‬ ‫ﺑﺎﺧﺘﺮي اﻫﻮاز و ‪3‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺷﻮﺳﻪء اﻫﻮاز ﺑﻪ اﻧﺪﯾﻤﺸﮏ‪ ،‬ﺳﺎﺣﻞ ﻏﺮﺑﯽ رود ﮐﺮﺧﻪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮔﺮﻣﺴﯿﺮ اﺳﺖ و از رودﺧﺎﻧﻪء ﮐﺮﺧﻪ‬ ‫ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻟﺶ ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و اﻫﺎﻟﯽ ﺑﮕﻠﻪ داري و ﻗﺎﻟﯽ ﺑﺎﻓﯽ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ ﮔـﺬران ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﺮ رﺑﺎب‪.‬‬



‫]َخ ِر ُر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( آن آﻟﺖ ﭼﻮﺑﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮐﺎﺳﻪء رﺑﺎب و اﻣﺜﺎل آن ﺑﻮد و ﺗﺎرﻫﺎ ﺑﺮ آن ﮐﺸـﻨﺪ ‪ :‬ﻧﺸﺎﻧـﺪ ﻋـﺪل ﺗﻮ ﺑﺮ ﮔﺎو‬ ‫زﻫﺮه را ﭼﻮن دﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﻧﺸﺪ ﻧﻔﺴـﯽ از ﺧﺮ رﺑﺎب ﺟﺪا‪ .‬ﺳـﭙﺎﻫﺎﻧﯽ )از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﺑﭽﺎرﻣﯿﺦ ﺑﻼ ﭼﻮن ﺧﺮ رﺑﺎﺑﻢ اﺳﯿﺮ ز زﺧﻤﻬﺎ ﮐﻪ‬ ‫ازاﯾﻦ ﭼﺮخ ﭘﺮده در دارﯾﻢ‪ .‬؟ )از ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮرﻧﮓ ﮐﻦ‪.‬‬



‫ك[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﺎرﭼﻪء ﻣﻠﻮن ﺑﺮﻧﮕﻬﺎي روﺳﺘﺎﯾﯽ ﭘﺴﻨﺪ ﺑﯽ دوام و ﮐﻢ ﻗﯿﻤﺖ‪ .‬ﭘﺎرﭼﻪ ﻫﺎي ﺑﺎ رﻧﮓ ﺧﻮش و ﺑﯽ دوام‬ ‫]َﺧْﺮ‪َ ،‬ر ُ‬ ‫و ﻣﺎﻧﻨـﺪ آن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻇـﺎﻫﺮي ﻓﺮﯾﺒﻨـﺪه وﻟﯽ ﺑـﺎﻃﻨﯽ ﻧـﺎﭼﯿﺰ دارد‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑـﺎ ﻇـﺎﻫﺮي ﻓﺮﯾﺒﺎ و ﺑﺎﻃﻨﯽ ﻧﺎﭼﯿﺰ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮرود‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧـﺎم رودﯾﺴـﺖ ﮐﻪ در وﻻـﯾﺖ ﻗﺰوﯾﻦ ﺟـﺎري ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و ﭘﺲ از اﺗﺼـﺎل ﺑـﺎ اﺑﻬﺮرود و ﮐﺮدان ﺗﺸـﮑﯿﻞ رود ﺷـﻮر را ﻣﯽ دﻫـﺪ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮرة‪.‬‬



‫]ِخ َر َر[ )ع ِا( ِج ُﺧّﺮ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺧّﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮز‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( دوﺧﺘﻦ درز ﻣﻮزه و ﺟﺰ آن‪) .‬از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( ‪ :‬ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ‬ ‫ﺧﺮازان ﮔـﻪ ﺧﺮز ﮐﻨﻨـﺪ از ﺳـﺒﻠﺖ روﺑـﺎه درزن‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬رﯾﺴـﻤﺎن و ﺳـﻮزﻧﯽ ﻧﯽ وﻗـﺖ ﺧﺮز آﻧﭽﻨـﺎن دوزد ﮐﻪ ﭘﯿـﺪا ﻧﯿﺴﺖ درز‪ .‬ﻣﻮﻟـﻮي‬ ‫)ﻣﺜﻨﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮز‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ِا( ﻣﻬﺮه‪) .‬از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - .‬ﺧﺮزاﻟﻈﻬﺮ؛ ﻣﻬﺮهء ﭘﺸﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬اﺳـﺒﺎب ﺧﺮده‬ ‫ﻓﺮوﺷـﯽ را ﮔﻮﯾﻨﺪ از ﻣﻬﺮه و آﯾﯿﻨﻪ و ﺷﺎﻧﻪ و اﻣﺜﺎل آن‪ ،‬ﭼﻪ ﺧﺮزي ﺧﺮده ﻓﺮوش ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ چ ﻣﻌﯿﻦ‬ ‫آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬در ﻋﺮﺑﯽ ﺧﺮز ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻣﻬﺮه و ﺧﺮازت ﻣﺸـﮑﺪوزي و ﺧﺮاز ﻣﺸـﮑﺪوز اﺳﺖ‪) .‬ﻣﺤﯿـﻂ اﻟﻤﺤﯿـﻂ( )اﻟﺴﺎﻣﯽ ﻓﯽ اﻻﺳﺎﻣﯽ(‪ .‬و در‬ ‫ﻋﺮﺑﯽ ﻣﺴـﺘﺤﺪث ﺧﺮز ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺳـﻮراخ ﮐﺮدن‪ ،‬زردوزي‪ ،‬ﻧﻘﺮه دوزي ﭼﺮم‪ ،‬وﺻـﻠﻪ ﮐﺮدن ﮐﻔﺶ ﻫـﺎي ﮐﻬﻨﻪ و ﺧﺮاز ﺑﻤﻌﻨﯽ ﮐﻔـﺎش و ﭘﯿﻨﻪ‬ ‫دوز اﺳﺖ‪) .‬دزي ج ‪ 1‬ص ‪ .(361‬اﻣﺮوز ﺧﺮازي ﺑﺨﺮده ﻓﺮوﺷﯽ اﻃﻼق ﻣﯿﺸﻮد ‪ :‬ﺑﺰرﮔﻮاران ﻫﻤﭽﻮن ﻗﻼدهء ﺧﺮزﻧﺪ ﺗﻮ ﻫﻤﭽﻮ ﯾﺎﻗﻮت اﻧﺪر‬ ‫ﻣﯿﺎﻧﻪء ﺧﺮزي‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي )||‪ .‬ﻣﺺ( اﺳﺘﻮار ﮔﺮدﯾﺪن ﮐﺎر ﮐﺴﯽ‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮز‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ع ِا( ِج ُﺧْﺮزة‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺧْﺮزة ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮز‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺷﻬﺮ و ﻣﺪﯾﻨﻪ اي اﺳﺖ‪) .‬از ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬در ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ چ ﻣﻌﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ در‬ ‫ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ و ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ و ﻇﺎﻫﺮًا ﺗﺼﺤﯿﻒ ﺧﺰر ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮزات‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ِج َﺧْﺮزة‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮزه ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺮزات اﻟﻤﻠـﮏ؛ ﺟﻮاﻫﺮ ﺗـﺎج ﭘﺎدﺷـﺎه‪) .‬از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﭼﻮن ﺳﺎﻟﯽ ﺑﺮ‬ ‫ﭘﺎدﺷـﺎﻫﯽ ﻣﯿﮕـﺬﺷﺖ او ﺑﺮ ﺗـﺎج ﺧﻮد ﺧﺮز ﻣﯽ اﻓﺰود ﮐﻪ ﻋﻼﻣﺖ ﻣـﺪت ﺳـﻠﻄﻨﺖ او ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫اﻟﺠﻤﺎﻫﺮ ﺑﯿﺮوﻧﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮزاد‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻓﺮخ زادﺑﻦ ﺧﺴـﺮوﭘﺮوﯾﺰ اﺳﺖ ﺑﺰﻋﻢ ﺑﻌﻀـﯽ از ارﺑﺎب ﺗﺎرﯾﺦ و ﺳﯿﺮ‪ .‬اﯾﻨﮏ ﻗﻮل ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ )ج‪ 1‬چ ﺧﯿﺎم ص‪ (253‬در اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻮرد‪ :‬ﻓﺮخ زادﺑﻦ ﺧﺴـﺮوﺑﻦ ﭘﺮوﯾﺰ ﺑﺰﻏﻢ ﺑﻌﻀـﯽ از اﻫـﻞ ﺧـﺒﺮ ﺑﺨﺮزاد ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻮده و از ﺳـﯿﺎق ﮐﻼـم ﻃﺒﺮي ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺴـﺘﻔﺎد ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺮزاد ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﻏﯿﺮ ﻓﺮخ زاد‪ .‬در روﺿﮥ اﻟﺼـﻔﺎ ﺳﻤﺖ ﺗﺤﺮﯾﺮ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻼﺑﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻠﯽ از آن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪ اﻋﯿﺎن ﻋﺠﻢ ﺑﻪ‬ ‫ﺗﻔﺘﯿﺶ اﺣﻮال ﺷﺎﻫﺰادﮔﺎن اﺷـﺘﻐﺎل ﻧﻤﻮده ﻣﻌﻠﻮم ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از اوﻻد ﭘﺮوﯾﺰ ﮐﻪ از ﺗﺮس ﺷـﯿﺮوﯾﻪ ﮔﺮﯾﺨﺘﻪ ﺑﻮده در ﻧﺼﯿﺒﯿﻦ اﺳﺖ و ﺑﻪ‬ ‫اﻫﺘﻤﺎم ﺗﻤﺎم آن ﺑﯿﭽﺎره را از آﻧﺠﺎ ﺑﻤﺪاﺋﻦ ﻃﻠﺒﯿﺪه ﺗﺎج ﺷﺎﻫﯽ ﺑﺮ ﺳﺮش ﻧﻬﺎدﻧﺪ و ﭼﻮن ﻣﺪت ﯾﮏ ﻣﺎه از ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎﯾﯽ او درﮔﺬﺷﺖ ﺑﺴﻌﯽ‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﻏﻼﻣﺎن ﺧﺪﻣﺘﮑﺎر ﻣﺴﻤﻮم ﮔﺸﺖ‪ .‬ﻟﻘﺒﺶ ﺑﻘﻮل ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻔﺎﺗﯿﺢ اﻟﻌﻠﻮم »ﻣﻤﺘﺎز« ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮزاد‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻧﺮﺳـﯽ‪ .‬وي ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺣﺎﮐﻢ اﯾﺮاﻧﯽ ﺑـﺪورهء ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ ﯾﻤﻦ ﺣﮑﻢ راﻧـﺪ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼـﺺ ﻣﯽ‬ ‫آورد‪ :‬ﻧـﺎم ﻓﺎرﺳـﯿﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﻤﻦ ﻓﺮﻣـﺎن دادﻧـﺪ‪ :‬اول اﯾﺸـﺎن وﻫﺮز ﺑﻮد ﻧـﺎم او ﺧﺮزادﺑﻦ ﻧﺮﺳـﯽ ﺑﻌـﺪ از ﮐﺸـﺘﻦ ﺳـﯿﻒ و وﻫﺮز ﻧـﺎم ﻣﺮﺗﺒـﺘﯽ‬ ‫ﺑﺰرﮔﺴﺖ ﭘﺎرﺳﯿﺎن را و‪ ...‬ﭼﻮن ﺷﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﺴﻮم را ﮐﺸﺖ‪) ...‬از ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼﺺ ص‪.(172‬‬ ‫ﺧﺮزاد اردﺷﯿﺮ‪.‬‬



‫]ُخ ِد َا ِد[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﻪ اي از ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﻮﺻﻞ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮزاد اردﺷﯿﺮ‪.‬‬



‫]ُخ ِد َا ِد[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻣﺎدر ﺑﺎﺑﮏ ﭘـﺪر اردﺷـﯿﺮ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان و »ﭘﻞ ﺧﺮزاد« ﺑـﺪو ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﻧﻮﯾﺴﺎن‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻧﺎم اﯾﻦ زن را »رام ﺑﻬﺸﺖ« و »ﻣﯿﻨﺎه ﺑﻬﺸﺖ« ﻗﯿﺪ ﮐﺮده اﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺿـﯿﺢ آﻧﮑﻪ‪ :‬ﻇﻬﻮر اردﺷـﯿﺮ ﺑﺎﺑﮑﺎن در زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷـﻬﺮ اﺳـﺘﺨﺮ را‬ ‫ﯾﮑﯽ از رؤﺳﺎي ﻃﺎﯾﻔﻪء ﺑﺎزرﯾﮕﯿﺎن ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﺟﻮزﻫﺮ )ﺟﺰﻫﺮ = ﮔﻮﭼﻬﺮ( در دﺳﺖ داﺷﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﮔﻮﭘﺎﻧﺎن )ﻧﺎﺣﯿﻪء داراﺑﮕﺮد( و در‬ ‫ﻧﻘـﺎط دﯾﮕﺮ ﺳﻠﺴـﻠﻪ ﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ از ﺷﺎﻫﺎن ﻣﺤﻠﯽ وﺟﻮد داﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺎﺳﺎن ﮐﻪ ﻣﺮدي از دودﻣﺎن ﻧﺠﺒﺎء و ﻣﻮﺑـﺪ ﻣﻌﺒـﺪ ﻧﺎﻫﯿـﺪ )آﻧﺎﻫﯿﺘﺎ( در‬ ‫ﺷﻬﺮ اﺳـﺘﺨﺮ ﺑﻮد زﻧﯽ از ﺧﺎﻧـﺪان ﺑﺎزرﻧﮕﯽ ﺑﻨﺎم »رام ﺑﻬﺸﺖ« ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬از او ﺑﺎﺑﮏ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪ و اﻧﺘﺴﺎب ﺧﻮد را ﺑﻄﺎﯾﻔﻪء ﺑﺎزرﻧﮕﯿﺎن ﻣﻐﺘﻨﻢ‬ ‫ﺷﻤﺮده در ﭘﺎرس ﻗﻮت ﮔﺮﻓﺖ و ﯾﮑﯽ از ﭘﺴـﺮان ﺧﻮد اردﺷﯿﺮﻧﺎم را در داراﺑﮕﺮد ﺑﻤﻘﺎم ﻋﺎﻟﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ ارﮔﺒﺬ رﺳﺎﻧﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﺮد ﺗﺄﻟﯿﻒ‬ ‫رﺷﯿﺪ ﯾﺎﺳﻤﯽ ص ‪ .(170‬در آﻧﭽﻪ ﮔـﺬﺷﺖ ﻃﺒﺮي ﻧﺎم ﻣﺎدر اردﺷﺘﺮ را »رام ﺑﻬﺸﺖ« و ﺑﻠﻌﻤﯽ »ﻣﯿﻨﺎه ﺑﻬﺸﺖ« ﻗﯿﺪ ﮐﺮده وﻟﯽ ﯾﺎﻗﻮت اﯾﻦ ﻧﺎم‬ ‫را ﺧﺮزاد ﻣﯿﻨﻮﯾﺴﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﺮد ﺣﺎﺷﯿﻪء ص ‪.(169‬‬ ‫ﺧﺮزادﺑﻦ اﺷﺘﻪ‪.‬‬



‫]ُخ ُد ُن َا َت[ )ِاخ( ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻣﻨﺼﻮر اﻟﺘﺎﺋﯽ‪ .‬وي از راوﯾﺎﻧﺴﺖ و از اﺧﺮم ﻧﻘﻞ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد‪ .‬ﺧﺮزادﺑﻦ اﺷـﺘﻪ از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس اﺧﺮم از‬ ‫ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﺮﻓﻪ از روح ﺑﻦ ﺻـﻼح از ﺳﻔﯿﺎن ﺛﻮري از ﻣﻨﺼﻮر از رﺑﻌﯽ از ﺣﺬﯾﻔﻪ ﻧﻘﻞ ﮐﺮده ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد »ﻻﺗﻘﻮم اﻟﺴﺎﻋﮥ ﺣﺘﯽ ﯾﻌﺰ اﷲ‬ ‫ﻋﺰ و ﺟﻞ ﻓﯿﻪ ﺛﻼﺛﮥ درﻫﻤًﺎ ﻣﻦ ﺣﻼل و ﻋﻠﻤًﺎ ﻣﺴﺘﻔﺎدًا و اﺧﺎﻓﯽ اﷲ«‪) .‬از ذﮐﺮ اﺧﺒﺎر اﺻﻔﻬﺎن ج ‪.(1‬‬ ‫ﺧﺮزادﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫]ُخ ُخ َر[ )ِاخ( ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل ﻃﺒﺮي اﯾﻦ ﺷـﺨﺺ ﻗﺒﻞ از ﯾﺰدﺟﺮد آﺧﺮ ﻣﻠﻮك ﻋﺠﻢ‪ ،‬ﮐﻪ ﭘﺴـﺮ ﺷﻬﺮﯾﺎرﺑﻦ ﮐﺴﺮي ﭘﺮوﯾﺰ ﺑﻮد و زوال ﻣﻠﮏ ﻋﺠﻢ‬ ‫ﺑﺮ دﺳﺖ او ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﻧﺸـﺴﺖ‪) .‬از ﺣﺎﺷـﯿﻪ و ﻣﺘﻦ ﻣﺠﻤـﻞ اﻟﺘﻮارﯾـﺦ و اﻟﻘﺼـﺺ ص ‪ .(38‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ﺧﺮزاد ﺷﻮد‪ .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﻣﺠﻤﻞ‬ ‫اﻟﺘﻮارﯾﺦ واﻟﻘﺼﺺ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﻧﺎم را »ﺧﺮزاد ﺧﺴﺮو« و »ﻓﯿﺮوز« و »ﻓﺮﺧﺰاذ ﺧﺴﺮو« ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮزاذﺑﻦ دارﺷﺎد‪.‬‬



‫]ُخ ُذ ُن[ )ِاخ( وي ﻣﻨﺠﻢ و ﺣﺎﺳﺐ و ﺷﺎﮔﺮد ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﺑﺸﺮ ﯾﻬﻮدي ﺑﻮد و ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻮاﻟﯿﺪ و ﮐﺘﺎب اﻻﺧﺘﯿﺎرات از اوﺳﺖ‪) .‬از اﺑﻦ اﻟﻨﺪﯾﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮزاﺳﻒ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( اﺑﻦ ﮐﯽ ﺷﻮاﺳﻒ‪ .‬وي ﺑﻨﻘﻞ اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ﻫﻤﺎن ارﭼﺎﺳﭗ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ارﺟﺎﺳﻒ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﺮزاﻓﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َف[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ در ﻣﺠﻠﺲ ﻧﯿﮑﻮ ﻧﺸﺴـﺘﻦ ﻧﺪاﻧﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﻣﺮد ﺑﺴﯿﺎرﮔﻮ و‬ ‫ﺳﺒﮏ و ﺳﺴﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮزال‪.‬‬



‫]َخ ِر[ )ِا( ﻧﺎﻣﯽ ﮐﻪ در ﮐﻼرﺳﺘﺎق و ﻻﻫﯿﺠﺎن و دﯾﻠﻤﺎن ﺑﻪ اش اﻧﮕﻮر دﻫﻨﺪ‪ .‬در ﮐﻼردﺷﺖ اﯾﻦ ﻧﺎم را ﺑﻪ راﻣﻨﻮس ﮐﺎﺗﺎرﺗﯿﮑﺎ)‪(1‬داده و در‬ ‫درﻓـﮏ ﺳـﯿﺎه درﺧـﺖ و در ﭘـﻞ زﻧﮕـﻮﻟﻪ ﮐﻠﯽ ﮐـﮏ و در زﯾـﺎرت اﺷـﻨﮕﻮر ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ(‪Rhamnus - (1) .‬‬ ‫‪.cathartica‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 750‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺮزان‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( روز اول ﺳﺎل اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﮐﻪ اوِل ﺑﻬﺎر و ﻋﯿﺪ ﻧﻮروز ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮزان‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮔﺮدﻧﻪء ﺻﻌﺐ اﻟﻤﺮوري اﺳﺖ در ﺑﯿﻦ ﻗﺰوﯾﻦ و ﻃﺎرم‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮز ﭼﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِز[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮز ﯾﻤﺎﻧﯽ‪ِ .‬ﺟْﺰع‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮزﯾﻤﺎﻧﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮزدان‪.‬‬



‫]َخ َر ‪ِ /‬ر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﺒﺎرزي ﺑﻮد ﺗﻮراﻧﯽ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮزده‪.‬‬



‫]َخ َز َد ‪ِ /‬د[ )ِا( ﭘﺮﻧﺪهء ﮐﻮﭼﮑﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻨﯽ ﭼﻬﺎرﭘﺎﯾﺎن را ﺑﮕﺰد‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ُ .‬ﺟَﻌﻞ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮزده‪.‬‬



‫]َخ َز َد ‪ِ /‬د[ )ِا( ﻧﺎم ﮐﺮﻣﯽ اﺳﺖ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮزﻓﮥ‪.‬‬



‫]َخ َز َف[ )ع ﻣﺺ( ﺑﻠﻨﺪ و ﭘﺴﺖ ﮐﺮدن ﻣﺮدم دﺳﺘﻬﺎ را در رﻓﺘﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮزل‪.‬‬ ‫]َخ َز[ )ِا()‪ (1‬ﻟﻔﺖ ﺑّﺮي‪ .‬ﺷﻠﻐﻢ ﺻﺤﺮاﺋﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪) . .‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪Rave sauvage - (1‬‬



‫ﺧﺮزن‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﺎزﯾﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺪان ﺧﺮ را راﻧﻨﺪ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺷـﯿﺮ ﻏﺮان ﻫﯿﺰﻣﺶ را ﻣﯽ ﮐﺸـﯿﺪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻫﯿﺰم ﻧﺸﺴﺘﻪ‬ ‫آن ﺳﻌﯿﺪ ﺗﺎزﯾﺎﻧﻪ ش ﻣﺎر ﻧﺮ ﺑﻮد از ﺷﺮف ﻣﺎر را ﺑﮕﺮﻓﺘﻪ ﭼﻮن ﺧﺮزن ﺑﮑﻒ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي‪ ،‬در ﻣﺪح ﺷﯿﺦ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮزور‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺴﯿﺎرزور‪ .‬ﭘﺮزور‪ .‬ﻗﻮي‪ .‬ﭘﺮﻗﺪرت‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮزوري‪.‬‬



‫]َخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﺮﻗﺪرﺗﯽ‪ .‬زورﻣﻨﺪي‪ .‬ﺑﺴﯿﺎرزوري‪.‬‬ ‫ﺧﺮزوﯾﻞ‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺼﺒﻪ اي اﺳﺖ در وﻻﯾﺖ ﻃﺎرم‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬در ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪء ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو ﻧﺎم اﯾﻦ ﻣﺤﻞ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮزة‪.‬‬



‫]ُخ َز[ )ع ِا( درز ﻣﻮزه و َﻣﺸﮏ و ﺟﺰ آن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺑﺨﯿﻪ‪) .‬دﻫﺎر(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧَﺮز‪.‬‬ ‫ﺧﺮزة‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ع ِا( ﻣﻬﺮه‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )زﻣﺨﺸـﺮي( )ﺣﺒﯿﺶ ﺗﻔﻠﯿﺴﯽ(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺮزات ||‪ .‬آﻧﭽﻪ در رﺷﺘﻪ ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺮزات ||‪ .‬ﮔﯿـﺎﻫﯽ اﺳـﺖ ﺷـﻮرﻣﺰه ﮐـﻪ داﻧﻪ ﻫـﺎي ﻣـﺪور آن از ﺳـﺮ ﺗـﺎ ﻗـﺪم وي ﻣﻨﻈـﻮم اﺳﺖ‪) .‬از ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺮزات ||‪ .‬ﻣﻬﺮهء ﭘﺸﺖ‪ .‬ﻓﻘﺮهء ﭘﺸﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮزة‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ِاخ( ﻧﺎم آﺑﯽ ﻣﺮ ﻃﺎﯾﻔﻪء ﻓﺮازة را ﮐﻪ ﺑﯿﻦ زﻣﯿﻦ آﻧﺎن و زﻣﯿﻦ ﺑﻨﯽ اﺳﺪ ﻗﺮار دارد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮزة‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ِاخ( آﻧﺮا ﻧﺎم ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ از ﻧﻮاﺣﯽ ﻧﺠﺪ و ﯾﻤﺎﻣﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮزه‪.‬‬



‫]َخ َز ‪ِ /‬ز[ )ِا( آﻟﺖ ﺗﻨﺎﺳـﻞ ﮐﻪ آن ﺳـﻄﺒﺮ و دراز و ﮔﻨـﺪه و ﻧﺎﺗﺮاﺷـﯿﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻗﻀـﯿﺐ‪ .‬ﻧﺮه‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻏﯿﺎث‬ ‫اﻟﻠﻐﺎت( )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺷـﺮم ﻣﺮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬زﯾﻦ ﺳﺎن ﮐﻪ ‪ ...‬ﺗﻮ ﻣﯿﺨﻮرد ﺧﺮزه ﺳﯿﺮش ﻧﮑﻨﺪ ﺧﯿﺎر ﮐﺎوﻧﺠﮏ‪.‬ﻣﻨﺠﯿﮏ‪ .‬ﺑﺮ‬ ‫ﺳﯿﺮﯾـﺖ ﮐﺒـﺎر ﮐﻨـﺪ ﻃﻨﺰ و ﻣﺴـﺨﺮه آن از ﺻـﻐﺎره ﺧـﻮره ﺑﯽ ﺧﺮزهء ﮐﺒـﺎر‪ .‬ﺳـﻮزﻧﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ از اﯾﻦ ﺧﺮزه ﮔﺮﭼﻪ در ﺑﻨـﺪم آﻧﭽﻨـﺎن ﺧﺮ ﻧَﯿﻢ‬ ‫ﺧﺮدﻣﻨﺪم‪ .‬ﺳﻨﺎﺋﯽ ﻏﺰﻧﻮي )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻄﯽ(‪ .‬زﻧﺪﮔﺎﻧّﯽ ﺧﺮزهء ﻗﺎﺿﯽ ﺑﺎد ﭼﻨﺪاﻧﮑﻪ دو ﺷﻮد راﺿﯽ‪ .‬اﻧﻮري‪.‬‬ ‫ﺧﺮزة اﻟﺒﻘﺮ‪.‬‬



‫]َخ َز ﺗُْﻞ َب َق[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ()‪(1‬ﻧﺎم رﻣﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در زﻫﺮهء ﮔﺎو ﭘﯿﺪا ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ورس‪ .‬ﺣﺠﺮاﻟﺒﻘﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫‪) .‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪Calcul des bauf - (1‬‬ ‫ﺧﺮزهء ﺗﺄﺧﯿﺬ‪.‬‬



‫]َخ َز ‪ِ /‬ز ِي َتْء[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻬﺮهء اﻓﺴـﻮن‪ .‬ﻣﻬﺮه اي ﮐﻪ ﺑﻌﻘﯿـﺪهء ﺑﻌﻀـﯽ اﮔﺮ در دﺳﺖ ﮐﺴـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ دﯾﮕﺮان را ﺑـﺪان‬ ‫اﻓﺴﻮن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮزﻫﺮج‪.‬‬



‫]َخ َز َر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎم دﯾﮕﺮ ﺧﺮزﻫﺮه‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮزﻫﺮه ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮزﻫﺮه‪.‬‬



‫]َخ َز َر ‪ِ /‬ر[ )ِا ﻣﺮﮐـﺐ( زﻫﺮهء ﺧﺮ‪ .‬زﻫﺮهء ﺑﺰرگ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻣﻌﻨﯽ از ﺧﺮ )ﺑﺰرگ( ‪ +‬زﻫﺮه ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫)ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ چ ﻣﻌﯿﻦ ||(‪ .‬درﺧﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮگ آن ﺑﺒﺮگ ﺑﯿـﺪ ﺷﺒﯿﻪ اﺳﺖ ﻟﯿﮑﻦ از ﺑﺮگ ﺑﯿـﺪ ﺳـﻄﺒﺮﺗﺮ و ﮔﻨﺪه ﺗﺮ ﺑﻮد و ﮔﻞ‬ ‫ﺳﺮخ و ﺳـﻔﯿﺪ ﮐﻨﺪ و ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﺎن ﺑﺮگ آﻧﺮا ﺑﮑﺎر ﺑﺮﻧﺪ و ﺣﯿﻮاﻧﺎت اﮔﺮ ﺑﺮگ آﻧﺮا ﺑﺨﻮرﻧﺪ ﻫﻼك ﺷﻮﻧﺪ و آﻧﺮا ﺑﻌﺮﺑﯽ َﺳّﻤﺎﻟﺤﻤﺎر ﺧﻮاﻧﻨﺪ‬ ‫و ﻣﻌﺮب آن ﺧﺮزﻫﺮج ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬ﮔﯿـﺎﻫﯽ ﺳـﻤﯽ و ﺑﺘـﺎزي ﺳﻢ اﻟﺤﻤـﺎر ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺧﻮاص ﮔﯿﺎه ﺷﻨﺎﺳـﯽ‬ ‫ﺧﺮزﻫﺮه‪ :‬ﺧﺮزﻫﺮه)‪ (1‬از ﺗﯿﺮهء زﯾﺘﻮﻧﯿﺎن)‪ (2‬اﺳﺖ داراي ﺳـﺎﻗﻪء ﺑﺴـﯿﺎر و ﺑﺮﮔﻬﺎي ﺳﻪ ﺗﺎﺋﯽ و ﮔﻠﻬﺎي رﻧﮕﯿﻦ ﮐﻪ در ﻧﻘﺎط ﮔﺮم و ﺧﺸـﮏ‬ ‫ﻣﯿﺮوﯾﺪ و ﻫﻤﻪء آن ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت »ﺳـﯿﺎﻧﻮژن« ﺳـﻤﯽ اﺳﺖ‪ .‬وﺣﺸـﯽ اﯾﻦ درﺧﺘﭽﻪ در ﺟﻨﻮب اﯾﺮان ازﺟﻤﻠﻪ در ﺣﻮاﻟﯽ ﺟﻬﺮم و ﺟﺰاﺋﺮ‬ ‫ﺧﻠﯿـﺞ ﻓﺎرس و ﻣﯿﺎن ﻋﺒﺎﺳـﯽ و ﺳـﯿﺮﺟﺎن دﯾـﺪه ﺷـﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﮔﯿﺎه ﺷﻨﺎﺳـﯽ ﮔﻞ ﮔﻼب ص ‪ .(251‬اﺑﻦ اﻟﺒﯿﻄـﺎر آﻧﺮا ﺧﻮرزﻫﺮه ﺑـﺎ »واو«‬ ‫آورده اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻢ اﻟﺤﻤﺎر‪َ .‬ورداﻟﺤﻤﺎر‪ .‬آﻏﻮ‪َ .‬ﺟَﺒﻦ‪ .‬ﺟﺒﯿﻦ‪ .‬ﭘﻬﯽ‪ .‬ﭘﯽ ﺧﻮره‪ .‬ﺷﺒﺮﻧﮓ‪ .‬ﮔﯿﺶ )در ﺑﻨـﺪرﻋﺒﺎس(‪ .‬ﺟﺎر )در ﺑﻠﻮﭼﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﮐﯿﺶ‬ ‫)در ﺟﺰﯾﺮهء ﮐﯿﺶ(‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺧﺮ ﺑﻨـﮓ ﺧﻮرد ﮔﻮﯾﯽ و دﯾﻮاﻧﻪ ﺷـﺪ ﺑﻪ ﺷـﻌﺮ ﺧﺮزﻫﺮه ﺧﻮرده ﺑﻮدي ﺑﺎري ﺑﺠﺎي ﺑﻨﮓ‪.‬‬ ‫ﺳﻮزﻧﯽ )دﯾﻮان‪ ،‬ﻫﺰﻟﯿـﺎت ص‪ .(60‬ﺑﮕﻔﺘﻢ اي ﺧﺮ ﺷـﺎﻋﺮ ﭼـﻮ ﻫﺠـﻮ ﺗـﻮ ﺧﻮﻫﻢ ﮔﻔﺘﻦ)‪ (3‬زﻣﯿﻦ ﺧﺮزﻫﺮه روﯾﺎﻧـﺪ ﭼـﻮ ازﺑﻬﺮ ﺗﻮ ﺟﻮ ﮐـﺎرم‪.‬‬ ‫ﺳـﻮزﻧﯽ‪ .‬ﮐﻪ ﭘﯿﺮاﻣـﻮن آن وادي ﺑﺨﺮوار ﻫﻤﻪ ﺧﺮزﻫﺮه ﺑـﺪ ﭼـﻮن زﻫﺮهء ﻣـﺎر‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬رﻃﺐ ﻧـﺎورد ﭼﻮب ﺧﺮزﻫﺮه ﺑـﺎر ﭼﻮ ﺗﺨﻢ اﻓﮑﻨﯽ ﺑﺮ‬ ‫ﻫﻤﺎن ﭼﺸﻢ دار‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﻣﻨﻪ دل در اﯾﻦ ﺑﺎغ ﻣﺮدم ﻓﺮﯾﺐ ﮐﻪ ﺧﺮزﻫﺮه ﺑﺮداﺷـﺘﻪ ﻧﺎم ﺳـﯿﺐ‪.‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو‪. .Nerium oleander - (1) .‬‬ ‫)ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪ - (Oleacees (3 - (2‬در دﯾﻮان چ ﺷﺎه ﺣﺴـﯿﻨﯽ ص ‪ 68‬ﻫﺰﻟﯿﺎت ﻣﺼـﺮع اول ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ ‪ :‬ﺑﮕﻔﺘﻢ ﮐﺎي ﺧﺮ ﺷﺎﻋﺮ‬ ‫ﭼﻮ ﻣﻦ ﻫﺠﻮت ﺧﻮﻫﻢ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺮزهء ﺳﻔﻠﯽ‪.‬‬



‫]َخ َز ‪ِ /‬ز ِي ُﺳﻼ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺒﺪأ ﻋﺼﺐ ﻓﺮدي ﮐﻪ ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯿﺸﻮد ﺑﻤﻘﻌﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮزه ﻧﺎﻣﻪ‪.‬‬



‫]َخ َز ‪ِ /‬ز َم ‪ِ /‬م[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎﻣﻪء ﺣﺎﮐﯽ از ﺷﻬﻮﺗﺮاﻧﯽ‪ .‬ﻧﺎﻣﻪ ﺣﺎﮐﯽ از ﺧﻮﺷﮕﺬراﻧﯽ ‪ :‬رﻓﯿﻖ و ﻣﻮﻧﺲ ﻣﻦ ﻫﺰﻟﻬﺎي ﻃﯿﺎﻧﺴﺖ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺧﻮش‬ ‫ﻣﻦ ﺧﺮزه ﻧﺎﻣﻪء ﺣﮑﺎك‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮزي‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ‪ِ ،‬ا( ﺧﺮده ﻓﺮوش‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺧﺮاز‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﭘﻠﭽﯽ ﻓﺮوش‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ()‪ :(1‬ﺧﺰﻣﮏ‪ .‬ﻣﻬﺮه اي‬ ‫ﺑﻮده ﮐﻪ ﮐﻮدﮐـﺎن را ازﺑﻬﺮ ﭼﺸﻢ ﺑـﺪ ﺑﻨﺪﻧـﺪ و ﺧﺮزﯾـﺎن ﻓﺮوﺷـﻨﺪ‪) .‬ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﺪي ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ(‪ - (1) .‬در ﯾــﺎدداﺷﺖ دﯾﮕﺮي از‬ ‫ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا ﺧﺮذي ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﻬﺮه ﻓﺮوش آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮزي‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( اﻧﺘﺴﺎب ﺑﻪ ﺧﺮﻣﻬﺮه ﻓﺮوش‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮزﯾﺲ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﭘـﺪر ﯾﮑﯽ از ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﺎن ﻗﻮاي ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷـﺎه اﺳﺖ در ﺟﻨـﮓ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﺑﻪ اﺳﻢ ﮔﺮﮔﻮس‪) .‬از ﺗﺎرﯾـﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳـﺘﺎن ﭘﯿﺮﻧﯿﺎ ص‬ ‫‪.(742‬‬ ‫ﺧﺮز ﯾﻤﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِز َي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ِﺟْﺰع‪ .‬ﺧﺮز ﭼﯿﻨﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮزﯾﻦ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﻮﺑﯽ ﺑﺎﺷﺪ دراز ﮐﻪ در ﻃﻮﯾﻠﻪ ﻫﺎ ﻧﺼﺐ ﮐﻨﻨﺪ و زﯾﻨﻬﺎ و ﯾﺮاق اﺳﺒﻬﺎ را ﺑﺮ ﺑﺎﻻي آن ﻧﻬﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‬ ‫‪ :‬وآن ﺳﻮار اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮔﺮدون ﻣﺎه ﭘﯿﺶ او ﭼﻮن زﯾﻦ ﺑﺮ ﺧﺮزﯾﻦ اﺳﺐ‪ .‬اﺑﻮاﻟﻔﺮج روﻧﯽ‪ .‬در روم ﮐﻨﺪ رﮐﺎب ﺳﺎﻻرش زﯾﻦ را ز ﺻـﻠﯿﺐ‬ ‫روﻣﯿﺎن ﺧﺮزﯾﻦ‪.‬اﻣﯿﺮﻣﻌﺰي‪ .‬ﺧﯿﻤﻪ ﻫﺎ را ﻣﯿﺦ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ ز رﻣﺢ روﻣﯿﺎن زﯾﻦ ﻫﺎ را از ﺻﻠﯿﺐ ﮐﺎﻓﺮان ﺧﺮزﯾﻦ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﯿﺮﻣﻌﺰي‪ .‬از ﭘﯽ اﺣﯿﺎي دﯾﻦ‬ ‫ﭼﻮ اﺑﺮ ﺑﻬﺎري ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺧﺮزﯾﻦ ﻧﺪﯾـﺪه ﺧﻨﮓ ﺗﻮ زﯾﻦ را‪ .‬اﻧﻮري ||‪ .‬ﺳﻪ ﭘﺎﯾﻪ اي ﮐﻪ زﯾﻦ اﺳﺐ را ﺑﺮ ﺑﺎﻻي آن ﮔﺬارﻧـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از‬ ‫ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﺗﺨﺖ ﮔﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮔﻮﺷﻪء ﺻـﻔﻪ ﻫﺎ ﺳﺎزﻧﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ||(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ ﭘﺎﻻن‪) .‬از اﻧﺠﻤﻦ آراي‬ ‫ﻧﺎﺻﺮي( )از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ||(‪ .‬رف‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮژ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﻇـﺎﻫﺮًا ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧـﺎﮐﺴﺘﺮ ﮔﺮم ﯾـﺎ رﯾﮓ ﺗﻔﺴـﯿﺪه ﺑﻮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬اﻟﺮﻣﺾ؛ ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ ﺑﺎ ﭘﻮﺳﺖ در زﯾﺮ ﺧﺮژ ﮐﺮدن ﺗﺎ‬ ‫ﭘﺨﺘﻪ ﮔﺮدد‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮس‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج َاْﺧَﺮس و َﺧْﺮﺳـﺎء‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺧﺮس و ﺧﺮﺳﺎء ﺷﻮد ‪ :‬آﺧﺮ از اﺳـﺘﺎد ﺑﺎﻗﯽ را ﺑﭙﺮس ﯾﺎ ﺣﺮﯾﺼﺎن ﺟﻤﻠﻪ ﮐﻮراﻧﻨـﺪ و ُﺧﺮس‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي ||(‪ .‬ﻣﻬﻤـﺎﻧﯽ وﻻـدت‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬زاج ﺳﻮر‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺷـﯿﺸﻪ ﺑﻨـﺪان‪ .‬ﺣﻤﺎم زاﯾﻤﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮس‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ[ )ع ِا( ﺧﻢ ﻣﯽ‪) .‬از ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪ُ .‬ﺧﻢ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﺮوس‪.‬‬ ‫ﺧﺮس‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ﻣﺺ( ﮔﻨـﮓ ﺷـﺪن‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪ :‬در ﺛﻨﺎي ﻣﺠﻠﺲ ﻣﯿﻤﻮن ﺗﻮ ﻣـﺪاح را ﻧﺎﯾـﺪ اﻧـﺪر دل‬ ‫ﻣﻼــل و از زﺑـﺎن ﻧﺎﯾــﺪ َﺧَﺮس‪ .‬ﺳـﻮزﻧﯽ )||‪ .‬اِﻣﺺ( ﮔﻨﮕﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب )||(‪ .‬ﻣﺺ( ﻧﻮﺷــﯿﺪن از ﺧـﻢ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮس‪.‬‬



‫]َخ ِر[ )ع ص( ﺑﻪ ﺷﺐ ﻧﺨﻮاﺑﻨﺪه‪ ،‬ﻣﻨﻪ‪ :‬رﺟﻞ ﺧﺮس؛ ﻣﺮدي ﮐﻪ ﺑﺸﺐ ﻧﺨﻮاﺑﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮس‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِا( ﭼﺎرﭘـﺎﯾﯽ ﮔﻮﺷﺖ ﺧﻮار و ﺑﺴـﯿﺎر ﭘﺸﻢ آﻟﻮد از ﻃـﺎﯾﻔﻪء ﻣﺎﺷـﯿﮥ اﻟﺨﻔﯿـﮥ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺑﻬﻨـﺪي آزارﯾﭽﻬﻪ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﻏﯿـﺎث‬ ‫اﻟﻠﻐـﺎت(‪ .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫـﺎن چ ﻣﻌﯿﻦ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﭘﻬﻠﻮي [ ‪»xirs ars‬ﯾﻮﻧﮑﺮ ‪ ،[ «120‬اوﺳـﺘﺎ ‪ ،aresha‬ﭘﺎرﺳـﯽ ﺑﺎﺳﺘﺎن ‪) arsha‬در‬ ‫‪ ] (arshama‬رﺟـﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ َارﺷـﺎم [‪ ،‬اﺷﮑﺎﺷـﻤﯽ ‪ ،xurs‬ﺷﻐﻨﯽ ‪ ،yursh‬ﯾﻮدﻏﺎ ‪ »yersh‬ﮔﺮﯾﺮﺳﻦ ‪ ،«85‬اﺳﺘﯽ ‪»ars‬ﮐﺘﺎب اﺳﺖ‬ ‫‪ ،«107‬ﮔﯿﻠﮑﯽ ‪)xars‬در ﮐﺘﺎب ‪ 1‬ص ‪ (xers : 287‬ﻓﺮﯾﺰﻧﺪي ‪ ،xaers‬ﯾﺮﻧﯽ و ﻧﻄﻨﺰي ‪»xers‬ﮐﺘﺎب ‪ 1‬ص ‪ ،«287‬ﺳﻤﻨﺎﻧﯽ ‪،xars‬‬ ‫ﺳﻨﮕﺴـﺮي و ﺳـﺮﺧﻪ ﯾﯽ و ﻻﺳـﮕﺮدي و ﺷﻬﻤﯿﺮزادي ‪»xers‬ﮐﺘﺎب ‪ 2‬ص ‪ ،«184‬ﺳﻐﺪي ‪ »shsh-‬ﺑﻨﻮﻧﯿﺴﺖ ‪ .«210‬ﻧﻮﻋﯽ از ﭘﺴـﺘﺎﻧﺪاران‬ ‫ﮔﻮﺷﺖ ﺧﻮار‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﺟﺎﻧﻮران ﺳـﻨﮕﯿﻦ ﺑﺪن ﺑﺎ ﭘﻮﺳﺖ ﺿـﺨﯿﻢ ﮐﻪ روي ﮐﻒ ﭘﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﺮس از ﻧﻈﺮ ﺟﺎﻧﻮرﺷﻨﺎﺳﺎن‪ :‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻧﺎم‬ ‫اﻓﺮاد دﺳﺘﻪ اي از ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﭼﻬﺎرﭘﺎدار »ارﺳﯿﺪو«)‪ (1‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﮔﻮﺷﺘﺨﻮاراﻧﻨﺪ)‪ .(2‬اﯾﻦ دﺳﺘﻪ از ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﮔﻮﺷﺘﺨﻮار واﺑﺴﺘﻪ‬ ‫ﺑﻄﺒﻘﻪء ارﮐﺘﻮﺋﯿﺪ)‪ (3‬اﺳـﺖ و از اﯾﻦ ﻃﺒﻘﻪ »ﺳـﮓ«ﻫـﺎ و »راﮐـﻮن«ﻫـﺎ)‪ (4‬و »ﮔﻮرﮐﻦ«ﻫـﺎ)‪ (5‬و »ﺳـﮑﺎﻧﮏ«ﻫﺎ)‪ (6‬و »راﺳﻮ«ﻫـﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻮادهء ﺧﺮﺳـﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻔﺖ ﺻـﻨﻒ ﻣﻌﯿﻦ اﻧـﺪ و در ﻫﻤﻪء ﻧﻘﺎط ﻋﺎﻟﻢ ﺟﺰ اﺳﺘﺮاﻟﯿﺎ ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯿﺸﻮﻧـﺪ‪ .‬ﻧﻮع ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﻮﭼﮏ اﯾﻦ ﺣﯿﻮان ﮐﻤﯽ‬ ‫ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﺳـﮓ اﺳﺖ در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻧﻮع ﺑﺰرگ آن ﮐﻪ ﮐﺎدﯾـﺎك)‪ (7‬ﻗﻬﻮه اي رﻧـﮓ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﻧُﻪ ﭘﺎ ﻃﻮل دارد‪ .‬ﺧﺮﺳـﻬﺎي ﻗﻄﺒﯽ ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﺧﺮﺳـﻬﺎي ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي و ﻗﻬﻮه اي رﻧﮓ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﮔﻮﺷـﺨﻮاراﻧﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﮐﻪ در زﻣﯿﻦ زﯾﺴﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬و ﺑﺮﺧﻼف ﻋﻘﯿـﺪهء ﻋﻤﻮﻣﯽ‬ ‫اﯾﻦ ﺣﯿﻮان ﻓﻘﻂ در ﻣﻮارد ﻏﯿﺮﻋﺎدي ﺑﺮاي ﻧﻮع آدﻣﯽ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺧﺮﺳـﻬﺎ ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ ﺑﺪن ﺗﻨﻮﻣﻨﺪ و ﻧﺴﺒًﮥ ﺑﯽ ﻗﻮاره و ﭘﺎﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ‬ ‫و دم ﮐﻮﺗـﺎه ﻣﺸـﺨﺺ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧـﺪ و ﭘﻨﺠﻪ ﻫـﺎي آﻧـﺎن ﺑﺮﺧﻼـف ﭘﻨﺠﻪ ﻫـﺎي ﮔﺮﺑﻪ از ﻧﻮع ﻣﻨﻘﺒﺾ ﺷﻮﻧـﺪه)‪ (8‬ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻏﺬاي ﺧﺮﺳـﻬﺎ ﻧﻮع‬ ‫ﺧﺎﺻـﯽ ﻧﯿﺴﺖ و اﯾﻦ ﺣﯿﻮان از ﻫﻤﻪ ﻧﻮع ﻏﺬا ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﺮﺳﻬﺎ از رﯾﺸﻪء درﺧﺘﺎن و ﻣﯿﻮه ﻫﺎﯾﯽ ﭼﻮن داﻧﻪ ﻫﺎي اﻧﮕﻮر‬ ‫و ﺟـﺎﻧﻮراﻧﯽ ﭼﻮن ﮐﺮﻣﻬﺎ و ﻣﻮرﭼﻪ ﻫﺎ و ﻣﺎﻫﯿﻬﺎ و ﮔﺎﻫﯽ ﻧﯿﺰ از ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﻮﭼﮏ ﺧﻮد را ﺳـﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان در‬ ‫اﻧﻮاع ﺧﺮﺳﻬﺎ ﺧﺮﺳﻬﺎي ﻗﻬﻮه اي رﻧﮓ و ﺧﺮﺳﻬﺎي ﻗﻄﺒﯽ را ﮔﻮﺷﺘﺨﻮار ﺗﺸﺨﯿﺺ داد و ﺧﺮﺳﻬﺎي ﻣﺎﻻرﯾﺎﯾﯽ را از ﻧﻮﻋﯽ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺻﺮﻓًﺎ‬ ‫از ﻋﺴﻞ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺳـﺮزﻣﯿﻨﻬﺎي ﻣﻌﺘﺪﻟﻪ ﺧﺮﺳﻬﺎ ﺑﻮﻗﺖ ﭘﺎﺋﯿﺰ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺳﺎﯾﺮ اﯾﺎم ﺳﺎل ﮔﻮﺷﺖ ﻣﯽ ﺧﻮرﻧﺪ ﺗﺎ در اﯾﺎم زﻣﺴﺘﺎن ﺑﻮﻗﺖ‬ ‫ﺧﻮاب زﻣﺴﺘﺎن)‪ (9‬واﺟـﺪ ذﺧﯿﺮهء ﮐﺎﻓﯽ از ﭼﺮﺑﯽ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬در اﻣﺮﯾﮑﺎي ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﻧﻮﻋﯽ ﺧﺮس ﺑﻨﺎم اوارﮐﺘﻮس اﻣﺮﯾﮑﺎﺋﻮس)‪(10‬‬ ‫وﺟﻮد داﺷـﺘﻪ و ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ ﭘﺮ از ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺷﻮد در ﺟﻨﮕﻠﻬﺎ ﻣﯽ زﯾﺴـﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﺣﯿﻮان ﺑﺎ اﻧـﺪازه اي ﻣﺘﻮﺳﻂ و رﻧﮓ ﺳـﯿﺎه‬ ‫ﻣﺸـﺨﺺ ﻣﯿﺸﺪ و اﻣﺮوز در ﭘﺎرﮐﻬﺎي ﺑﺰرگ ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺮﺑﯿﺖ و ﻧﮕﺎﻫﺪاري ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻣﺎ اﻏﻠﺐ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﯿﻮان ﺑﺮﻣﯽ ﺧﻮرﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از آﻧﻬﺎ‬ ‫در ﺷـﺎﻫﺮاه اﯾﺴـﺘﺎده و از ﻣﺴﺎﻓﺮان ﺷـﯿﺮﯾﻨﯽ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧـﺪ‪ .‬ﻧﻮزادان ﺧﺮس ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮ دو ﯾﺎ ﺳﻪ ﺗﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ وﻗﺘﯽ در زﻣﺴـﺘﺎن ﺑـﺪﻧﯿﺎ ﻣﯽ آﯾﻨﺪ‬ ‫ﻣﺎدر آﻧﻬﺎ در ﺧﻮاب زﻣﺴـﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺑﻮﻗﺖ ﺗﻮﻟـﺪ ﺑﺮﻫﻨﻪ از ﭘﺸﻢ و ﮐﻮرﻧـﺪ و در ﺣﺪود ‪ 8‬اﯾﻨـﭻ درازا دارﻧﺪ‪ .‬ﻧﻮع ﻗﻬﻮه اي رﻧﮓ اﯾﻦ‬ ‫ﺟﺎﻧﻮر ﮐﻪ در ﺷـﻤﺎل اروﭘﺎ و آﺳـﯿﺎ و آﻻﺳﮑﺎ وﺟﻮد دارد ﺧﯿﻠﯽ زود ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد و ﮔﺎﻫﮕﺎه ﺑﺠﻬﺖ ﺗﺮﺑﯿﺖ دﯾﺪه ﺷﺪه ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﯿﻮان‬ ‫ﺑﺮ اﺛﺮ دﺳـﺘﻮر ﻣﺮﺑﯽ ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن ﻧﻮاﯾﯽ ﻣﯽ رﻗﺼﺪ‪ .‬ﺧﺮﺳﻬﺎي ﺳﻔﯿﺪ ﻗﻄﺒﯽ)‪ (11‬ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﺗﺮﯾﻦ ﺻـﻨﻒ ﺧﺎﻧﻮادهء ﺧﺮس‬ ‫اﻧﺪ ﭼﻪ اﯾﻦ ﺧﺮﺳـﻬﺎ ﺑﺤﺪ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺒﺎﺗﺮ از ﺳﺎﯾﺮ ﺧﺮﺳﻬﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﻀﺎﻓًﺎ آﻧﮑﻪ ﭼﻮن ﭼﺎﻻﮐﯽ ﻓﺮاواﻧﯽ در آب ﺑﺎزي دارﻧﺪ در آﻧﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫آﻧﻬـﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺳـﮓ ﻣﺎﻫﯽ ﻫﺎ را ﺗﻌﻘﯿﺐ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﺸـﮑﺎر ﮔﺮازﻣﺎﻫﯽ)‪ (12‬و ﺳـﺎﯾﺮ اﻧﻮاع ﻣـﺎﻫﯽ ﭘﺮدازﻧـﺪ‪ .‬اﺑﻮﻗﺘـﺎدة‪ُ .‬دّب‪ .‬ﻫﺠﺮس‪ .‬ﻗُّﺒﺎح‪.‬‬ ‫اﺑﻮُﺟَﻬﯿﻨـﮥ‪ .‬اﺑﻮاﻟﺤﻼج‪ .‬اﺑﻮُﺣَﻤﯿـﺪ‪ ،‬اﺑﻮﺳـﻠﻤﻪ‪ .‬اﺑﻮاﻟﻠﻤﺎس‪ .‬دﯾﺴﻢ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻓﺮودآﻣـﺪ ز ﭘﺸـﺘﺶ ﭼﻮن ﺗﻮ ﻣﻠﻌﻮن ﺷﺪه ﮐﺎﻟﻔﺘﻪ‬ ‫ﭼﻮن ﺧﺮﺳـﯽ ﺧﺸـﯿﻨﻪ‪.‬ﻟﺒﯿﺒﯽ‪ .‬ﺑـﺎ ﻣﻠـﮏ ﭼﮑـﺎر اﺳﺖ ﻓﻼن را و ﻓﻼن را ﺧﺮس از در ﮔﻠﺸﻦ ﻧﻪ و ﺧﻮك از در ﮔﻠﺰار‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﯾﮑﯿﺴـﺖ‬ ‫روي ﺑﺒﯿﻨﻢ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺮﺳـﯽ را ﺑﮕﺎه ﻧﺎﺷـﻨﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﻟﻮﯾﺸﻪ ﮐﻨﯽ‪ .‬؟ )از ﺣﺎﺷﯿﻪء ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ(‪ .‬ﻣﻦ ﻏﻨﺪ ﺷﺪم ز ﺑﯿﻢ ﻏﻨﺪه ﭼﻮن‬ ‫ﺧﺮس ﺑﮑﻮن ﻓﺘـﺎده در دام‪.‬اﺑﻮﻃﺎﻫﺮ‪ .‬زآن ﯾﮑﯽ ﺧﺮس ﮐﻪ ﺑﺪﺧﺸـﯽ ﻃﺒﻊ دﯾﮕﺮي ﭘﯿﻞ ﮐﻪ ﺷـﺪ ﻓﺴﻖ ﭘﺮﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺮﯾﺶ ﺗﯿﺲ و ﺑﻪ ﺑﯿﻨّﯽ‬ ‫ﭘﯿـﻞ و ﻏﺒﻐـﺐ ﮔـﺎو ﺑﺨﺮس رﻗﺺ ﮐـﻦ و ﺑـﻮزﻧﯿﻨﻪء ﻟّﻌـ ﺎب‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﻬﺮ اﺑﻠـﻪ ﻣﻬﺮ ﺧﺮس آﻣـﺪ ﯾﻘﯿﻦ ﮐﯿﻦ او ﻣﻬﺮ اﺳﺖ و ﻣﻬﺮ اوﺳﺖ ﮐﯿﻦ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬ﺧﺮس ﻧﯿﺰار ﺧﻮرد ﺑﻨﺎﭼﺎرش زود در ﮐـﺢ ﮐﺢ اوﻓﺘﺪ ﮐﺎرش‪.‬اوﺣﺪي‪ .‬ارض ﻣﺪﺑﻪ؛ زﻣﯿﻦ ﺧﺮﺳـﻨﺎك‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪- .‬‬ ‫اﻣﺜﺎل‪ :‬آﯾﺎ ﺧﺮس ﺗﺨﻢ ﻣﯽ ﮔـﺬارد ﯾﺎ ﺑﭽﻪ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ از اﯾﻦ دم ﺑﺮﯾﺪه ﻫﺮﭼﻪ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ ﺑﺮﻣﯽ آﯾﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬از ﺧﺮس‬ ‫ﻣﻮﯾﯽ؛ از ﻣﺮدي ﻣﻤﺴﮏ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭼﯿﺰي ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻧﺎﭼﯿﺰ ﺧﻮش ﺑﺎﺷﺪ‪) :‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﯾﮑﯽ از دوﺳـﺘﺎﻧﻢ ﮔﻔﺖ ﺑﺴﺘﺎن ﻣﮕﺮ ﻧﺸﯿﻨﺪه‬ ‫اي از ﺧﺮس ﻣـﻮﯾﯽ؟ﯾﻐﻤـﺎ‪ .‬ﺧـﺎﻧﻪء ﺧﺮس و ﺑـﺎدﯾﻪء ﻣﺲ‪ .‬ﺧﺮس در ﮐﻮه ﺑﻮﻋﻠﯽ ﺳـﯿﻨﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬در ﺑﯿﺎﺑـﺎن ﮐﻔﺶ ﮐﻬﻨﻪ ﻧﻌﻤﺖ ﺧـﺪاﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻫﺮﺟﺎ ﺧﺮس اﺳﺖ ﺟﺎي ﺗﺮس اﺳﺖ‪ - .‬ﻣﺜﻞ ﺧﺮس ﺗﯿﺮﺧﻮرده؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺣﺪت ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﻣﺜﻞ ﺧﺮس ﺧﻮﻧﺴﺎر‪.‬؛ ‪ -‬ﻣﺜﻞ ﺧﺮس ﮐﻮه ﻗﻼت ||‪.‬؛ ﻧﺎم دو ﺷﮑﻞ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻓﻠﮏ ﺟﺎﻧﺐ ﺷﻤﺎل ﮐﻪ ﺑﺼﻮرت ﺧﺮس اﻧﺪ‪ ،‬ﯾﮑﯽ را‬ ‫دب اﮐﺒﺮ و دﯾﮕﺮي را دب اﺻـﻐﺮ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ دب اﮐﺒﺮ و دب اﺻـﻐﺮ ﺷﻮد‪Ursidoe. (2) - Carnivora. - (1) .‬‬ ‫ )‪(3) - Arctoidea. (4) - Racoon. (5) - Badger. (6) - Skunk. (7) - Kodiak (8) - Retractable. (9‬‬‫‪.Hibernation. (10) - Euarctos americaus. (11) - Thalarctos maritmus (12) - Walrus‬‬ ‫ﺧﺮس‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ِا( ﻋﯿﺐ ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ در اﺳﺐ و ﻋﻼﻣﺖ آن ﺷـﯿﻬﻪ ﮐﺸـﯿﺪن اﯾﻦ ﺣﯿﻮاﻧﺴﺖ ﺑﯽ آﻧﮑﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺣﻤﺤﻤﻪ ﮐﻨﺪ‪) .‬از ﺻـﺒﺢ اﻻﻋﺸﯽ‬ ‫ج ‪ 2‬ص ‪.(25‬‬ ‫ﺧﺮس‪.‬‬



‫] [ )ِاخ( ﻧﺎم دﯾﻬﯽ ﺑﻮده از دﻫﻬﺎي ﻣﻌﺘﺒﺮ و ﺗﺎﺑﻊ ﺧﻮي ﺑﻪ آذرﺑﺎﯾﺠﺎن‪) .‬از ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب چ ﻟﯿﺪن ص‪.(85‬‬ ‫ﺧﺮس‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺟﺎﯾﮕﺎه اﺳﺘﻮاري ﺑﻮده ﺑﻪ ارﻣﻨﯿﻪ در ﺳﺎﺣﻞ درﯾﺎ و ﻣﺘﺼﻞ ﺑﺸﺮوان‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮس آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم دﯾﮕﺮ ُﺧُﺮﺳﺘﺎﺑﺎد اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺳﺘﺎﺑﺎد ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻣﺆﻧﺚ اﺧﺮس‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ زن ﮔﻨـﮓ‪) .‬از ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﺑﻼـ‪.‬‬ ‫ﺳﺨﺘﯽ زﻣﺎﻧﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﻟﺸـﮑﺮ ﺑﯽ ﺑﺎﻧﮓ‪) .‬ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬ﻟﺸـﮑﺮ آرﻣﯿـﺪه )از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ ،‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﮐﺘﯿﺒﮥ ﺧﺮﺳﺎء ||‪ .‬اﺑﺮ ﺑﯽ رﻋﺪ و ﺑﺮق‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﺎب‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 751‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﺷﻬﺮﮐﯽ اﺳﺖ ] در ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ ﺑﻔﺮﻏﺎﻧﻪ [ ﺑﺎ آﺑﻬﺎي روان و ﮔﺸﺎدﮔﯽ و ﻧﻌﻤﺖ ﺑﺴﯿﺎر و ﻫﻮاي درﺳﺖ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﺎر‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻇﺎﻫﺮًا ﺑﺎﯾـﺪ ﻧﺎم دﯾﮕﺮ ﺧﺮﺧﯿﺰ ﯾﺎ ﻗﺮﻗﯿﺰ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺣﮑﯿﻤﺎن ﺳـﺮﻏﺰل ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﻣﻦ ﺑﺲ ﺧﺮﻏﺰل ﮔﻮﯾﻢ ﻧﯿﻢ‬ ‫ﮔﻮﯾﯽ ﻣﻦ از ﻧﺨﺸﺐ ﮐﻪ از اﻟﻤﺎر و ﺧﺮﺳﺎرم‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﺎز‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﭼﻮﺑﮑﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮐﺎﺳﻪء ﺳﺎزﻫﺎ اﺳﺘﻮار ﮐﻨﻨﺪ و ﺗﺎرﻫﺎ ﺑﺮ زﺑﺮ آن ﭘﯿﭽﻨﺪ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج َاْﺧَﺮس‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﺎن‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﺤﺮﯾﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﻮﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم رودﯾﺴﺖ ﺑﻪ ﮐﻮه ﮔﯿﻠﻮﯾﻪ ﮐﻪ ﻋﺒﻮر از آن ﺟﺰ ﺑﺘﺪﺑﯿﺮ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺸﻮد‪ .‬آﺑﺶ ﺷﯿﺮﯾﻦ و ﮔﻮاراﺳﺖ‪ .‬رودﺧﺎﻧﻪء ﭘﺎوﻧﺎ ﺑﻨﺎﺣﯿﻪء ﻓﻼرد‬ ‫ﺳﺮﺣـﺪ ﺷـﺶ ﻧـﺎﺣﯿﻪ آﻣـﺪه رودﺧـﺎﻧﻪء ﻓﻼـرد ﺷـﺪه در ﻗﺮﯾﻪء دورود ﻧـﺎﺣﯿﻪء ﺗـﻞ ﺧﺴـﺮوي ﮐﻮه ﮔﯿﻠﻮﯾﻪ ﺑﺮودﺧﺎﻧﻪء ﺗﻞ ﺧﺴـﺮوي ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ‬ ‫رودﺧﺎﻧﻪء ﺧﺮﺳﺎن ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ آران‪) .‬از ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﺎن ﺷﺎه‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻟﻘﺐ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺷﺮوان ﮐﻪ آﻧﺮا ﻟﯿﺰان ﺷﺎه و ﺷﺮواﻧﺸﺎه ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬از ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮس ارﻣﻮت‪.‬‬



‫]ِخ َا[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( اﻣﺮود ﺟﻨﮕﻠﯽ در ﻟﻬﺠﻪء ﻃﻮاﻟﺶ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮس ارﻣﻮد‪.‬‬



‫]ِخ َا[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﻋﯽ اﻣﺮود اﺳﺖ در ﻃﺎﻟﺶ ﺑﺎ ﻣﯿﻮه ﻫﺎي درﺷﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮس ﺑﺎزي‪.‬‬



‫]ِخ[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑـﺎزي و رﻗﺺ ﮐﻪ ﺧﺮس ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از اﻋﻤﺎل ﻣﻀـﺤﮏ و ﺧﻨـﺪه آور ‪ :‬ﺑﺎزي ﺧﺮس ﺑﺮده از ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﺧﺮس‬ ‫ﺑﺎزي درآورﯾﺪه ﺑﺸﯿﺮ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﺒﺎن‪.‬‬



‫]ِخ[ )ص ﻣﺮﮐـﺐ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺤﺎﻓـﻆ ﺧﺮس‪ .‬ﻧﮕﺎﻫﺒـﺎن ﺧﺮس‪ ،‬ﻧﮕﺎﻫﺪارﻧـﺪهء ﺧﺮس‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺑـﻮﺳﻪ ﺑﺮ آن ﻟﺐ ﮐﻪ زﻧـﺪ ﺧﺮﺳـﺒﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮس ﺑﭽﻪ‪.‬‬



‫]ِخ َب َچ ‪ِ /‬چ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﭽﻪ ﺧﺮس‪ ،‬ﺑَﯿَْﻠﻢ‪َ .‬دﯾَْﺴﻢ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮس ﺑﺰرگ‪.‬‬



‫س ُب ُز[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ »دب اﮐﺒﺮ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ِخ ِ‬ ‫ﺧﺮس ﺑﻐﻮ‪.‬‬



‫س َب[ )ِا( ﮐﻮﺗﺎه‪ .‬ﮐﻮﺗﺎه ﺑﺎ ﺟﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺮ زﺑﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﭘﻮﺷﯿﺪه‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ آﻧﺮا ﺑﺤﺪس از »ﺧﺮس« )ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ دب و ﺑﻐﻮ ]‬ ‫]ِخ ِ‬ ‫ﺑﻎ و ﯾﺎ ﺑﺖ ﺧﺮد [( داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮس ﺑﻪ رﻗﺺ درآوردن‪.‬‬



‫]ِخ ِب َر َد َو َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮس را ﺑﺮﻗﺺ واداﺷﺘﻦ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از واداﺷﺘﻦ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ َاﻋﻤﺎل ﻣﻀﺤﮏ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﭙﻮزي‪.‬‬



‫س[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ‪ :‬ز ﺧﺮﺳﭙﻮزي ﻣﻦ ﻋﻠﮏ ﺧﺎي ﮔﺮدد ﺧﺮ ﻧﻪ َﮐﻪ ﺧﻮرد ﻧﻪ ﺳﺒﻮس و ﻧﻪ ﺟﻮ ﻧﻪ آب و ﮔﯿﺎ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﺮﺳﺖ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ص( ﻣﺴﺖ ﺑﯿﻬﻮش ﮐﻪ ﺑﻌﺮﺑﯽ ﻃﺎﻓـﺢ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺎرﺳـﯽ ﺳـﯿﺎه ﻣﺴﺖ و ﻣﺴﺖ ﺧﺮاب ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨﺪراج( ‪:‬‬ ‫ﻣﺴﺖ ﺧﺮﺳﺖ ﻣﯿﺮوم در ره ﻋﺸﻖ ﺑﻮاﻟﻌﻼ ﺑﺎك ﻧﺪارم از ﺑﻼ ﺗﻦ ﺗﻨﻨﺎﺗﻼﺗﻼ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ازآﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﺖ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِا( ﮐﻮﺳﻪ‪ .‬ﮐﻮﺳﺞ‪ ،‬و آن ﻣﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪) .‬از اﻟﺠﻤﺎﻫﺮ ﺑﯿﺮوﻧﯽ ص ‪ 143‬و ‪ .(144‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻮﺳﻪ و ﮐﻮﺳﺞ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﺘﺎﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ ُر[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﺴـﻤﺖ ﻣﺸـﺮق دﺟﻠﻪ از اﻋﻤﺎل ﻧﯿﻨﻮي در ﻣﻮﺻﻞ‪ .‬در اﯾﻦ ﻗﺮﯾﻪ آﺑﻬﺎ و ﺗﺎﮐﺴـﺘﺎﻧﻬﺎي ﻓﺮاوان ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬در ﮐﻨﺎر‬ ‫اﯾﻦ ﻗﺮﯾﻪ ﺷﻬﺮ ﺧﺮاﺑﯽ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﺑﯿﺮﻋﻮن وﺟﻮد دارد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫]ُخ ِر[ )ِا( ﮔﻨﺠﻪ‪ .‬ﻗﻔﺴﻪ اي ﮐﻪ در آن ﻇﺮوف و اﻣﺜـﺎل آن ﻣﯽ ﻧﻬﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻮﻓﻪ )در ﻧﺰد ﻓﺮﻧﮕـﺎن(‪ .‬ﺧﺮﺳـﺘﺎﻧﻪ‪) .‬از دزي ج ‪ 1‬ص ‪ :(362‬ﻓﺨﺎﻓﺖ‬ ‫ﻣﻨﻪ اﻟﻤﺮأة ان ﯾﺮاه ﻋﻨﺪﻫﺎ‪ ...‬ﻓﺎدﺧﻠﺘﻪ اﻟﯽ ﺧﺮﺳﺘﺎن ﻋﻨﺪﻫﺎ و ﺧﺒﺘﻪ‪ ...‬ﺛﻢ اﻧﻬﺎ ﻓﺘﺤﺖ اﻟﺨﺮﺳﺘﺎن ﻋﻠﯽ اﻟﻐﻼم و ﻗﺎﻟﺖ اﺧﺮج‪) .‬ﺳﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪء ﻋﺮﺑﯽ‬ ‫ص‪.(358‬‬ ‫ﺧﺮﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫]ُخ ِر[ )ِا( ﺧﺮﻣﺎﺳﺘﺎن‪ .‬ﻧﺨﻠﺴﺘﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج ‪ 1‬ص ‪.(399‬‬ ‫ﺧﺮﺳﺘﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]ُخ ِر َن ‪ِ /‬ن[ )ِا( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺳﺘﺎن ﺑﻤﻌﻨﯽ ﮔﻨﺠﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﺘﻮس‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻦ ﻣﺮﯾﻢ ﺑﺰﺑﺎن ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﺘﻮن‪.‬‬



‫س[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﺘﻮن ﺑﺰرگ‪ .‬ﺳﺘﻮن ﻋﻈﯿﻢ ‪ :‬زﯾﻦ ﮐﺎر ﮐﻪ ﮐﺮدي ﺑﺮون ز دﺳﺘﯽ ﺑﺮ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ اي ﺧﺮﺳﺘﻮن ﭘﺸﮑﻢ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺧﺮﺳﺘﻪ‪.‬‬



‫]ِخ ِر َت ‪ِ /‬ت[ )ِا( زﻟﻮ ﺑﺎﺷﺪ و آن ﮐﺮﻣﯽ اﺳﺖ ﺳﯿﺎﻫﺮﻧﮓ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﻌﻀﻮي از اﻋﻀﺎي آدﻣﯽ ﺑﭽﺴﺒﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮن از آن ﻋﻀﻮ ﺑﻤﮑﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬زرو‪ .‬دﯾﻮﭼﻪ‪ .‬دﺳﺘﯽ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﺘﯿﺎن‪.‬‬



‫]ِخ ِر[ )ِا( ﮐﺮﯾﺴﺘﯿﺎن‪ .‬ﻗﺮﺳﺘﯿﺎن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻗﺮﺳﺘﯿﺎن ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻫﻤﺎن ﮐﺮﯾﺴﺘﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ »ﮐﺎف« آن ﺑﻪ »ﺧﺎء« ﺗﺒﺪﯾﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮس در‪.‬‬



‫]ِخ َد[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن داﻟﻮﻧﺪ ﺑﺨﺶ زاﻏﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺧﺮم آﺑﺎد واﻗﻊ در ‪10‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل زاﻏﻪ و ‪100‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل راه‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﺧﺮم آﺑـﺎد‪ -‬ﺑﺮوﺟﺮد‪ .‬ﺟﻠﮕﻪ‪ ،‬ﺳﺮدﺳـﯿﺮ‪ .‬آب آن از ﺳـﺮآب ﺧﺮس در‪ .‬ﻣﺰرﻋﻪء ﺳـﯿﻞ ﮐﺮﯾﻢ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ آﻧﺠﺎﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎﮐﻨﺎن از ﻃﺎﯾﻔﻪء‬ ‫داﻟﻮﻧﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ زﻣﺴﺘﺎن ﺑﻘﺸﻼق ﻣﯿﺮوﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺮس در‪.‬‬



‫]ِخ َد[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن روﻣﺸﮑﺎن ﺑﺨﺶ ﻃﺮﻫﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺧﺮم آﺑﺎد واﻗﻊ در ‪54‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﮐﻮه دﺷﺖ و ‪54‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺟﻨﻮب راه ﻓﺮﻋﯽ ﺧﺮم آﺑـﺎد ﺑﻪ ﮐﻮﻫـﺪﺷﺖ‪ .‬ﺟﻠﮕﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺘـﺪل‪ .‬آب آن از رودﺧـﺎﻧﻪء ﮐﺸـﮑﺎن‪ .‬ﺳﺎﮐﻨـﺎن از ﻃـﺎﯾﻔﻪء اﺳـﺮاﺋﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺮﺳﺮ‪.‬‬



‫س[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺳـﺮي ﭼﻮن ﺳـﺮ ﺧﺮ دارد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺧﺮﺳـﺮ و ﺧﺮس روي و ﺳﮓ ﺳـﯿﺮت ﺧﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﮑﻮل‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﯿﮏ ﺷﺮاب‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﻓﺎﺧﺘﻪ ﻃﻮﻗﯽ ﺷﺘﺮﻟﻔﺠﯽ ﻏﻀﻨﻔﺮﮔﺮدﻧﯽ ﺧﺮﺳﺮي ﻏﮋﻏﺎوﻣﻮﯾﯽ اﻋﻮر ﻋﯿﺎره اي‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ )||‪ِ .‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﺮ ﺧﺮ‪.‬‬ ‫ﺧﺮس روي‪.‬‬



‫]ِخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺻـﻮرﺗﺶ ﭼـﻮن ﺻـﻮرت ﺧﺮس اﺳﺖ‪ .‬زﺷﺖ ﺻﻮرت‪ .‬ﮐﺮﯾﻪ اﻟﻮﺟﻪ ‪ :‬ﺧﺮﺳـﺮ و ﺧﺮس روي و ﺳـﮓ ﺳـﯿﺮت ﺧﺮ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﮑﻮل ﺧﯿﮏ ﺷﺮاب‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮس ﺳﺎر‪.‬‬



‫]ِخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ از زﯾﺎدي ﻣﻮي ﺑﺮ اﻧـﺪام ﭼﻮن ﺧﺮس اﺳﺖ )||‪ِ .‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎم ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﺑﻮده ﺑﻨﻘﻞ ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ ﮐﻪ ﺑﺸـﮑﻞ و‬ ‫ﻧﻄﻖ ﻣﺎﻧﻨﺪ آدﻣﯽ و ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮي ﺑﺮ اﻧﺪام ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺮس ﻟﮑﻦ از ﻋﻘﻞ و ﺗﻤﯿﯿﺰ ﺑﻬﺮه ﻧﺪارد و ﺳﺨﻨﺶ ﻣﻔﻬﻮم ﻧﺸﻮد‪) .‬ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﮏ‪.‬‬



‫س[ )ِا ﻣﺼـﻐﺮ( ﺗﺼﻐﯿﺮ ﺧﺮس‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺧﺮس ﮐﻮﭼﮏ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻓﺮش و ﭘﻼﺳﯽ اﺳﺖ ﭘﺸﻢ دار‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از‬ ‫]ِخ َ‬ ‫ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬اي ﺟﻞ ﺧﺮﺳﮏ ﺗﮑﻠﺘﻮ را ﻣﮑﻦ ﻏﯿﺐ و در ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺗﻮ ﻫﻢ در ﺗﻮﺑﺮه‪ .‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري‪ .‬اي ﺗﮑﻠﺘﻮ ﺑﮑﻔﻞ ﭘﻮش ﭼﻮ روزي ﺑﺮﺳـﯽ‬ ‫ﺧـﺪﻣﺎت ﺟـﻞ ﺧﺮﺳـﮏ ﺑﺮﺳـﺎن اﯾﺸﺎن را‪ .‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري‪ .‬ﺗﺎك را از ﺑﺮﮔﻬﺎ در زﯾﺮ ﺧﻮﯾﺶ ﭘﻮﺳﺖ ﺗﺨﺖ ﭘﺎره ﭘﺎره و ﺳـﺮو را از ﺑﺎرﻫﺎ‪ ...‬ﺟﻞ‬ ‫ﺧﺮﺳـﮏ ﺗﮑﻪ ﺗﮑﻪ‪) .‬ﻃﻐﺮا‪ ،‬از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ از ﺑﺎزي ﻫﺴﺖ و آﻧﭽﻨﺎن ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﺧﻄﯽ ﺑﮑﺸـﻨﺪ و ﺷﺨﺼـﯽ در ﻣﯿﺎن ﺧﻂ ﺑﺎﯾﺴـﺘﺪ و‬ ‫دﯾﮕﺮان آﯾﻨـﺪ و او را زﻧﻨﺪ و او ﭘﺎي ﺧﻮد را ﺑﺠﺎﻧﺐ اﯾﺸﺎن اﻓﺸﺎﻧﺪ ﺑﻬﺮ ﮐﺪام ﮐﻪ ﭘﺎي او ﺑﺨﻮرد او را ﺑﺪرون ﺧﻂ ﺑﺠﺎي ﺧﻮد آورد‪ ،‬و اﯾﻦ‬ ‫ﺑﺎزي را ﻋﺮﺑﺎن ﺣﺠﻮره ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﻣﻬﺮه اي ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺎن‬ ‫ازﺑﻬﺮ ﭼﺸﻢ ﺑﺪ ﺑﻨﺪﻧﺪ و ﺧﺮزﯾﺎن ﻓﺮوﺷﻨﺪ دو ﺳﻪ رﻧﮓ ﺑﻮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﮏ ﺑﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫س َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑـﺎزي ﺧﺮﺳـﮏ ﮐﺮدن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮﺳـﮏ« ﺷﻮد ‪ :‬اﺳـﺘﺎد ﻣﻌﻠﻢ ﭼﻮ ﺑﻮد ﺑﯽ آزار ﺧﺮﺳﮏ ﺑﺎزﻧـﺪ ﮐﻮدﮐﺎن در‬ ‫]ِخ َ‬ ‫ﺑﺎزار‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﮏ ﺑﺎز‪.‬‬



‫س[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺑﺎزي ﺧﺮﺳﮏ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺳﮏ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ِخ َ‬ ‫ﺧﺮﺳﮏ ﺑﺎزي‪.‬‬



‫س[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤﻞ ﺑﺎزي ﮐﻨﻨﺪهء ﺑﺎزي ﺧﺮﺳﮏ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺳﮏ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ِخ َ‬ ‫ﺧﺮس ﮐﻠﻤﯿﻪ‪.‬‬



‫ك َم ‪ِ /‬م[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻻﻧﻪء ﺧﺮس‪ .‬ﺟﺎي ﺧﺮس‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ِخ َ‬ ‫ﺧﺮﺳﮑﻠﻮ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( ﻧﺎم دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎﻧﻬﺎي اﺳﺘﺮآﺑﺎدرﺳﺘﺎق‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ص ‪ 127‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ِخ َ‬ ‫ﺧﺮس ﮐﻦ‪.‬‬



‫ك[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺧﺮس آﻧﺮا ﮐﻨﺪه و ﻣﺄواي ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫]ِخ َ‬ ‫ﺧﺮس ﮐﻮﭼﮏ‪.‬‬



‫س َچ[ )ِاخ( دب اﺻﻐﺮ ﮐﻪ ﻧﺎم ﺳﺘﺎرﮔﺎﻧﯽ ﭼﻨﺪ ﺑﻪ آﺳﻤﺎن اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ دب اﺻﻐﺮ درﯾﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ِخ ِ‬ ‫ﺧﺮس ﮐﻬﺘﺮ‪.‬‬



‫ك َت[ )ِاخ( دب اﺻـﻐﺮ‪ .‬ﺧﺮس ﮐﻮﭼـﮏ‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ دب اﺻـﻐﺮ ﺷﻮد ‪ :‬ﻏﻨﻮده از ﭘﺲ او ﺧﺮس ﻣﻬـﺘﺮ ﭼﻮ ﺑﭽﻪ ﭘﯿﺶ او در ﺧﺮس‬ ‫س ِ‬ ‫]ِخ ِ‬ ‫ﮐﻬﺘﺮ‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮس ﮔﻨﺪه‪.‬‬



‫گ َد ‪ِ /‬د[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮس ﺑﺰرگ‪ .‬ﺧﺮس ﺟﺴـﯿﻢ ||‪ .‬ﻓﺤﺶ ﮔﻮﻧﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﮑﺴـﯽ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺎرﻫﺎي‬ ‫س ُ‬ ‫]ِخ ِ‬ ‫ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮس ﮔﯿﺎه‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﯿـﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿـﺦ آن را ﺷـﻘﺎﻗﻞ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و آﻧﺮا ﺧﺮس ﺑﺴـﯿﺎر دوﺳﺖ دارد‪ ،‬ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ آن ﮔﺰر ﺑﺮﯾﺴﺖ و‬ ‫ﮔﺮوﻫﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﺮﻓﺲ ﺑﺮي و در اﯾﻦ ﺧﻼف اﺳﺖ و ﺑﯿﻮﻧﺎﻧﯽ دوﻗﺲ و ﺗﻮﻗﺲ ﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﻓﺮﻗﻪ اي ﺑﺮ آﻧﻨﺪ ﮐﻪ دوﻗﺲ ﻏﯿﺮ آن اﺳﺖ و آﻧﺮا‬ ‫دوﻣﺎواﻏﺮﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﻼك‪.‬‬



‫س[ )ِا( ﺧﺮﺑﻨـﺪه و آن ﺷﺨﺼـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺮ اﻻغ ﺑﮑﺮاﯾﻪ ﻣﯽ دﻫـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻗﺎﻃﺮﭼﯽ‪ .‬اﺳﺘﺮﺑﺎن‪ .‬ﺧﺮﺑﻨﺪه‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺧﺮ اﻻغ‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﮐﺮاﯾﻪ دﻫﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( ‪ :‬ﺧﺮي ﺧﺮﺑﻄﯽ ﺧﺮﺳﺮ ﺧﺮﺳﻼك ﺑﺪي ﺑﺪدﻟﯽ ﺑﺪﺗﻨﯽ ﺑﺪﺳﯿﺮ‪ .‬ﭘﻮرﺑﻬﺎي ﺟﺎﻣﯽ )از‬ ‫اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﻠﻮ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻃﺎﯾﻔﻪ اي اﺳﺖ از اﯾﻞ ﺑﭽﺎﻗﭽﯽ در ﮐﺮﻣﺎن‪) .‬از ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي ﺳﯿﺎﺳـﯽ ﮐﯿﻬﺎن ص ‪ .(95‬اﯾﻦ ﻃﺎﯾﻔﻪ ﻣﺮﮐﺐ از ﺳـﯽ ﺧﺎﻧﻮار اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺳﺮدﺳﯿﺮ آﻧﻬﺎ ﭼﻬﺎرﮔﻨﺒﺪ و ﮔﺮﻣﺴﯿﺮ آﻧﺎن ﭼﺎه ﻗﻠﻌﻪ و زﺑﺎن آﻧﻬﺎ ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﻠﻪ‪.‬‬



‫س َل ‪ِ /‬ل[ )ِا( ﻧﺎم داروﯾﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮﺳﻢ‪.‬‬



‫س[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﺮدﻣﺎﻧﺎ‪) .‬از ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻗﺮدﻣﺎﻧﺎ ﺷﻮد ||‪ .‬ﺳﻢ ﺧﺮ‪.‬‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺧﺮس ﻣﻬﺘﺮ‪.‬‬



‫س ِم َت[ )ِاخ( دب اﮐﺒﺮ‪ .‬ﻧﺎم ﺳﺘﺎرﮔﺎﻧﯽ ﭼﻨﺪ اﺳﺖ ﺑﻪ آﺳﻤﺎن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ دب اﮐﺒﺮ ﺷﻮد ‪ :‬ﻏﻨﻮده در ﭘﺲ او ﺧﺮس ﻣﻬﺘﺮ ﭼﻮ ﺑﭽﻪ ﭘﯿﺶ‬ ‫]ِخ ِ‬ ‫او در ﺧﺮس ﮐﻬﺘﺮ‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﻨﺪ‪.‬‬



‫س[ )ص( ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺧﻮش‪ .‬ﺧﺸـﻨﻮد‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺷﺎدان‪ .‬راﺿـﯽ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت()‪ .(1‬ﺷﺎدﻣـﺎن‪ .‬ﺷﺎدﮐﺎم‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪:‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﮐﯿﺴﺖ ﺑﮕﯿﺘﯽ ﺿـﻤﯿﺮ ﻣـﺎﯾﻪء ادﺑـﺎر آﻧﮑﻪ ﺑﻪ اﻗﺒﺎل او ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﺧﺮﺳـﻨﺪ‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬ﺗﻦ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮ ﺑﺮگ ﺧﺮﺳـﻨﺪ ﮐﻦ ﺑـﺪاﻧﺶ دﻟﺖ را ﯾﮑﯽ ﭘﻨﺪ‬ ‫ﮐﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﮐّﺸـ ﯽ ﺗﻮ ﻣﺮا ﺻﺎﺑﺮ و ﺧﺮﺳـﻨﺪم ﮐﻪ ﻣﺮا زﻧﺪه ﮐﻨﺪ زود ﺧﺪاوﻧﺪم‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺗﻮ ﺧﺮﺳﻨﺪي ﺑﮑﺎر آور در اﯾﻦ ﺑﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﯽ اﻧـﺪه ﺑﻮد ﻫﻤﻮاره ﺧﺮﺳـﻨﺪ‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪ .‬اﻣﯿﺮ ﻣﺤﻤـﺪ‪ ...‬ﻧﯿﺰ ﻟﺨﺘﯽ ﺧﺮﺳـﻨﺪﺗﺮ ﮔﺸﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﻧﻮﺷـﯿﺮوان ﺑﺎ ﻫﻤﻪ دﻟﺒﺴـﺘﮕﯽ‬ ‫ﺧﺮﺳﻨﺪ ﺷﺪ‪) .‬ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ( ‪ :‬ﺑﯿﮏ دل وﻗﺖ را ﺧﺮﺳﻨﺪ ﻣﯿﺒﺎش اﮔﺮﭼﻪ ﻻﻏﺮ اﻓﺘﺎده ﺷﮑﺎري‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺪم ﮔﻔﺘﯽ و ﺧﺮﺳﻨﺪم ﻋﻔﺎك‬ ‫اﻟﻠﱠﻪ ﻧﮑـﻮ ﮔﻔـﺘﯽ ﺳـﮕﻢ ﺧﻮاﻧـﺪي و ﺧﺸـﻨﻮدم ﺟﺰاك اﻟﻠﱠﻪ ﮐﺮم ﮐﺮدي‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﻧﮕﺮدد ﺧـﺎﻃﺮ از ﻧـﺎراﺳﺖ ﺧﺮﺳـﻨﺪ وﮔﺮ ﺧﻮد ﮔﻮﯾﯽ آﻧﺮا‬ ‫راﺳﺖ ﻣﺎﻧـﺪ‪.‬ﺟـﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﻗـﺎﻧﻊ‪) .‬رﺑﻨﺠﻨﯽ(‪ .‬راﺿـﯽ‪) .‬ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت(‪ .‬ﺷـﺎﮐﺮ )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨـﺪراج(‪َ .‬ﻗﻨـﻮع‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﮐﺴﯽ را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ رﺿﺎ ﺑﻘﻀﺎ داده ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻫﺮﭼﻪ او را ﭘﯿﺶ آﯾﺪ ﺷﺎﮐﺮ و راﺿﯽ ﺑﻮد‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬ﺑﻨﻮر ﺷﻤﻊ ﮐﯽ ﺧﺮﺳﻨﺪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﮐﺴـﯽ ﮐﺂﮔﻪ ﺷﺪ از ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ازﻫﺮ‪.‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬ﭼﻮ ﺧﺮﺳﻨﺪ ﮔﺸﺘﯽ ﺑﺪاد ﺧﺪاي ﺗﻮاﻧﮕﺮ ﺷﺪي ﯾﮑﺪل و ﭘﺎﮐﺮاي‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺗﻮ ﻣﺨﺮوش‬ ‫وز داده ﺧﺮﺳــﻨﺪ ﺑــﺎش ﺑﮕﯿـﺘﯽ درﺧـﺖ ﺑﺮوﻣﻨــﺪ ﺑــﺎش‪.‬ﻓﺮدوﺳــﯽ‪ .‬ﺗـﻮاﻧﮕﺮ ﺷــﺪ آﻧﮑﺲ ﮐـﻪ ﺧﺮﺳــﻨﺪ ﮔﺸـﺖ از او آز و ﺗﯿﻤـﺎر در ﺑﻨﺪ‬ ‫ﮔﺸﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺪان ﮐﺖ داد اﯾﺰد ﺑﺎش ﺧﺮﺳـﻨﺪ‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪ .‬ﺑﻬﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ ﻋﺎﺷﻘﺎن ﺧﺮﺳﻨﺪ‪.‬ﻗﻄﺮان‪ .‬ﺣﮑﯿﻤﺎن ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻮﺷﺎ‬ ‫ﺑﺎﺷـﯿﺪ ﺗﺎ آﺑﺎدان ﺑﺎﺷـﯿﺪ و ﺧﺮﺳـﻨﺪ ﺑﺎﺷـﯿﺪ ﺗﺎ ﺗﻮاﻧﮕﺮ ﺑﺎﺷـﯿﺪ و ﻓﺮوﺗﻦ ﺑﺎﺷـﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺴـﯿﺎردوﺳﺖ ﺑﺎﺷـﯿﺪ‪) .‬از ﻗﺎﺑﻮﺳـﻨﺎﻣﻪ(‪ .‬ﻧﻪ ﻧﮑﺒﺘﯽ ﻧﻪ ﺑﻼﺋﯽ ﻧﻪ‬ ‫ﻣﺤﻨﺘﯽ اﺳﺖ ﻣﺮا ﮐﻪ روزﮔﺎرم ﻧﻮش اﺳﺖ و زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﻗﻨﺪ وﻟﯿﮏ آﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﭼﻮ ﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮﯾﻢ از او ﺑﻨﻌﻤﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﯽ ﺷﻮد ﺧﺮﺳﻨﺪ؟‬ ‫ﮐﯿﮑـﺎوس ﺑﻦ ﻗـﺎﺑﻮس ﺑﻦ وﺷـﻤﮕﯿﺮ‪ .‬ﮐﻪ را ﺑﺨﺖ ﻓﺮخ دﻫـﺪ ﺗـﺎج و ﮔﺎه ﭼﻮ ﺧﺮﺳـﻨﺪ ﻧﺒﻮد دراﻓﺘـﺪ ﺑﭽﺎه‪) .‬ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺑﻤﺮگ ﺳـﭙﻬﺒﺪ‬ ‫ﺟﻬﺎن ﭘﻬﻠﻮان ﮐﻪ ﯾﺰداﻧ ْﺶ داراد روش روان ﺑﺪان اي ﺳـﭙﻬﺪار ﺧﺴـﺮوﭘﺮﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﻢ ﻣﺮ ﻣﺮا از ﺗﻮ اﻓﺰون ﺗﺮ اﺳﺖ وﻟﯿﮑﻦ ﭼﻮ ﺧﺮﺳـﻨﺪ َﻧﺒَْﻮم‬ ‫ﭼﻪ ﺳﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺮگ ﭼﺎره ﻧﺨﻮاﻫـْﺪش ﺑﻮد‪ .‬اﺳـﺪي )ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﻣﺠﻮي آز و از دل ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﺑﺎش ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺮﺳـﻨﺪ ﺑﺎش‪.‬‬ ‫اﺳﺪي )ﮔﺮﺷﺎﺳـﺒﻨﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺗﻮاﻧﮕﺮﺗﺮ آن ﮐﺲ ﮐﻪ ﺧﺮﺳـﻨﺪﺗﺮ ﭼﻮ واﻻﺳﺖ آﻧﮑﻮ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪﺗﺮ‪ .‬اﺳﺪي )ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺧﺮﺳﻨﺪ ﻣﺸﻮ ﺑﻨﺎم ﺑﯿﻤﻌﻨﯽ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 752‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﻧـﺎم ﺗﻬﯽ اﺳـﺖ زي ﺧﺮد ﻋﻨﻘـﺎ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬زآن ﻫﻤـﻪ وﻋـﺪهء ﻧﯿﮑـﻮ ﺑـﻪ ﭼﻪ ﺧﺮﺳـﻨﺪ ﺷـﻮي اي ﺧﺮدﻣﻨـﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺖ ﭘﻮﺷـﯿﺪهء ﻏـﺎب‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻣﻌﻨﯽ ﻃﻠﺐ از ﻇﺎﻫﺮ ﺗﻨﺰﯾﻞ ﭼﻮ ﻣﺮدم ﺧﺮﺳـﻨﺪ ﻣﺸﻮ ﻫﻤﭽﻮ ﺧﺮ از ﻗﻮل ﺑﻪ آوا‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﻓﻤﻦ ﻗﻨﻊ ﺑﻬﺎ ﺷﺒﻊ ﻣﻨﻬﺎ‪ ...‬آﻧﮑﺲ ﺑﻪ‬ ‫وي ﺧﺮﺳـﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ از وي ﺳـﯿﺮ ﮔﺮدد‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﻫﺮﮐﻪ ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎر و ﺧﺮﺳﻨﺪ اﺳﺖ ﺗﺎ دو ﮔﯿﺘﯽ اﺳﺖ او ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪.‬ﺳﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﻣﺮد ﻋﺎﻟﯽ‬ ‫ﻫﻤﻢ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﺑﻨﺪ ﺳﮓ ﺑﻮد ﺳﮓ ﺑﻠﻘﻤﻪ اي ﺧﺮﺳـﻨﺪ‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﺳﻮي ﻓﺮزﻧﺪ ﻧﺎﻣﻪ اي ﺑﻔﺮﺳﺖ ﮐﺰ ﺗﻮ ﺑﺮ ﻧﺎﻣﻪء ﺗﻮ ﺧﺮﺳـﻨﺪم‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻨﺪه‬ ‫ﻧﻮازي ﮐﻪ ﮐﻒ راد ﺗﻮ دارد آز دل ﺧﺮﺳـﻨﺪ و ﻧﻪ ﺧﺮﺳـﻨﺪ ﺷﮑﺴـﺘﻪ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﻋﺸـﻘﯽ ﮐﻪ ﻧﻪ آﻟﻮده ﺑﻪ ﻫﺠﺮان ﻧﻪ وﺻﺎل اﺳﺖ ﮔﻨﺠﯽ اﺳـﺖ‬ ‫ﻧـﺪاﻧﻢ دل ﺧﺮﺳـﻨﺪ ﮐﻪ دارد‪ .‬ﺷـﺮف اﻟـﺪﯾﻦ ﺷـﻔﺮوه )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺟﻮﺑﺠﻮ راز دﻟﺶ داﻧﺴﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﯿـﮏ ﻧﺎن ﺟﻮﯾﻦ ﺷـﺪ ﺧﺮﺳـﻨﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳـﻨﺪ ﺷﻮ ﺑﻪ ﻣﻠﮑﺖ ﺧﺮﺳـﻨﺪي از وﺟﻮد ﺧﺎﺳـﺮ ﺷـﻨﺎس ﺧﺴـﺮو و ﻃﺎﻏﯽ ﺷـﻤﺮ ﻃﻐﺎن‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬از آﺗﺶ ﻃﻌﻤﻪ ﺧﻮاﻫﻢ داد دل را ﭼﻮ دل‬ ‫ﺧﺮﺳﻨﺪ ﺷﺪ ﮔﻮ ﺧﺎك ﺧﻮر ﺗﻦ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻫﺎن اي دل ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﺧﺮﺳﻨﺪ ﻫﻤﯽ ﺑﺎش ﺑﺮ ﻫﺮﭼﻪ ﻗﻀﺎ راﻧﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺪر ﺷﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﺮد آﻣﺪه‬ ‫ﺑﻮدﯾﻢ ﭼﻮ ﭘﺮوﯾﻦ ﯾﮏ ﭼﻨـﺪ اﯾﻤﻦ ﺷـﺪه از ﺑﻼ و از ﺑﯿﻢ و ﮔﺰﻧـﺪ ﻣﺎﻧﺎ ﮐﻪ ﻧﺒﻮدﯾﻢ ز وﺻـﻠﺖ ﺧﺮﺳـﻨﺪ ﮐﺎﯾﺰد ﭼﻮ ﺑﻨﺎت ﻧﻌﺸـﻤﺎن ﺑﭙْﺮاﮐﻨﺪ‪) .‬از‬ ‫ﺳﻨـﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﮐﻤﻨـﺪ زﻟﻒ ﺧﻮد در ﮔﺮدﻧﻢ ﺑﻨـﺪ ﺑﺼـﯿﺪ ﻻـﻏﺮ اﻣﺸﺐ ﺑـﺎش ﺧﺮﺳـﻨﺪ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﮔﺮ دل ﺧﺮﺳـﻨﺪ ﻧﻈـﺎﻣﯽ ﺗﺮاﺳﺖ ﻣﻠﮏ ﻗﻨﺎﻋﺖ‬ ‫ﺑﺘﻤﺎﻣﯽ ﺗﺮاﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻣﺸﻮ ﭼﻮن ﺧﺮ ﺑﺨﻮرد و ﺧﻮاب ﺧﺮﺳـﻨﺪ اﮔﺮ ﺧﻮد ﮔﺮﺑﻪ ﺑﺎﺷﺪ دل در او ﺑﻨﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻮن دﯾﺪ ﺳـﻠﯿﻢ ﮐﺂن ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ‬ ‫از ﻧﺎن ﺑﮕﯿﺎه ﮔﺸـﺘﻪ ﺧﺮﺳـﻨﺪ‪...‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮔﺪاﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﺎﻃﺮش ﺑﻨﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻪ از ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﺧﺮﺳـﻨﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ از‬ ‫آن ﺑﻨﺪه ﺧﺮﺳـﻨﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ راﺿـﯽ ﺑﻘﺴﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﺎزار اﮔﺮ ﺳﻮدﯾﺴﺖ ﺑﺎ دروﯾﺶ ﺧﺮﺳﻨﺪ اﺳﺖ ﺧﺪاﯾﺎ‬ ‫ﻣﻨﻌﻤﻢ ﮔﺮدان ﺑﺪروﯾﺸﯽ و ﺧﺮﺳﻨﺪي‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺧﺮﺳﻨﺪ اﺳﺖ اﮔﺮ ﻧﯿﺰ ﮔﺮﺳﻨﻪ و ﺑﺮﻫﻨﻪ اﺳﺖ ﺗﻮاﻧﮕﺮ اﺳﺖ و آﻧﮑﻪ زﯾﺎدت ﺟﻮﺳﺖ اﮔﺮ‬ ‫ﻋـﺎﻟﻢ ﻫﻢ از آن اوﺳﺖ دروﯾﺶ اﺳﺖ‪) .‬از وﺻﺎﯾـﺎي ﻣﻨﺴـﻮب ﺑﻪ ﻫﻮﺷـﻨﮓ در ﺗﺎرﯾـﺦ ﮔﺰﯾـﺪه(‪ - (1) .‬ﺻـﺎﺣﺐ ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐﺎت ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‬ ‫ﻧﻮﺷـﺘﻦ آن ﺑﺎ واو ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻮرﺳـﻨﺪ ﺧﻄﺎﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ چ ﻣﻌﯿﻦ آﻣﺪه‪ :‬ﭘﻬﻠﻮي ‪) xorsand‬ﻗﺎﻧﻊ‪ ،‬راﺿﯽ(؛ ‪sand + xor،‬‬ ‫‪ xor‬در ارﻣﻨﯽ )ﻋــﺎرﯾﺘﯽ و دﺧﯿــﻞ( ‪)xor‬ﮔـﻮد( ﺑﻤﻌﻨﯽ ﮔـﻮدي و ورﻃـﻪ ‪ or ,avara‬از اوﺳــﺘﺎ ‪)avare‬ﺑﭙـﺎﯾﯿﻦ( »ﺑﺎرﺗﻮﻟﻤﻪ ‪،«176‬‬ ‫‪)aora‬ﺑﺴﻮي ﭘﺎﯾﯿﻦ( »ﺑﺎرﺗﻮﻟﻤﻪ ‪ ،«43‬ﺳﺎﻧﺴﮑﺮﯾﺖ ‪)avara‬ﭘﺎﯾﯿﻦ‪ ،‬ﭘﺴﺖ(‪sanda ،‬از ‪)sand‬ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه ﯾﺎﻓﺘﻦ( »ﺑﺎرﺗﻮﻟﻤﻪ ‪ «1559‬رﺟﻮع‬ ‫ﺷﻮد ﺑﻪ ﻧﯿﺒﺮگ ‪ 134 - 133‬و ﻫﻮﺑﺸﻤﺎن ‪.478‬‬ ‫ﺧﺮﺳﻨﺪ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ از روم ﺑﺮ ﻣﺸـﺮق ﺧﻠﯿﺞ‪ :‬اﻣﺎ آن ﯾﺎزده ﻧﺎﺣﯿﺖ ] از روم [ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺸـﺮق ﺧﻠﯿﺞ اﺳﺖ ﻧﺎم وي اﯾﻦ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺑﺮﻗﺴﯿﺲ‪ ،‬اﻟﺴﺒﯿﻖ‪ ...،‬ﻗﺒﺎدق‪ ،‬ﺧﺮﺳﻨﺪ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﻨﺪ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﺴـﻠﯽ‪ .‬ﺗﺴـﻠﯿﺖ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻗﺎﻧﻊ ﺷـﺪن‪ .‬راﺿـﯽ ﺷـﺪن‪ .‬ﺷﺎﮐﺮ ﺷـﺪن ||‪ .‬ﺷﺎد ﺷﺪن‪.‬‬ ‫س ُ‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺷﺎدﻣﺎن ﮔﺸﺘﻦ ‪ :‬ﺑﯿﺰارم از وﻓﺎي ﺗﻮ ﯾﮏ روز و ﯾﮏ زﻣﺎن ﻣﺠﻤﻮع اﮔﺮ ﻧﺸﺴﺘﻢ و ﺧﺮﺳﻨﺪ اﮔﺮ ﺷﺪم‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﻨﺪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( اِﻗﻨـﺎع‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬اِﺣﺴـﺎب‪) .‬ﺗـﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬ﺷﺎد ﮐﺮدن ‪ :‬دل و ﺟﺎن ﺑـﺪﯾﻦ رﻓﺘﻪ‬ ‫س َ‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺮﺳﻨﺪ ﮐﻦ ﻫﻤﻪ ﮔﻮش ﺳﻮي ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﮐﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬دل ﺧﻮﯾﺶ از اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺮﺳﻨﺪ ﮐﺮد ﻧﻪ آﻫﻨﮓ راي ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﮐﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬دﻟﺶ‬ ‫را در ﺻـﺒﻮري ﺑﻨـﺪ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﯿﺎد ﺧﺴـﺮوش ﺧﺮﺳـﻨﺪ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬دل ﺧﻮﯾﺶ و ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺧﺮﺳـﻨﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﺑﻠﻄﻒ ﺧﻮﯾﺶ‬ ‫ﺧﺪاﯾﺎ روان او ﺧﻮش دار ﺑﺪان ﺣﯿﺎت ﺑﮑﻦ زﯾﻦ ﺣﯿﺎت ﺧﺮﺳﻨﺪش‪ .‬ﺳﻌﺪي )دﯾﻮان چ ﻣﺼﻔﺎ ص‪.(752‬‬ ‫ﺧﺮﺳﻨﺪ ﮔﺮدﯾﺪن‪.‬‬



‫گ دي َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﺎﻧﻊ ﺷـﺪن‪ .‬راﺿـﯽ ﺷـﺪن ||‪ .‬ﺷﺎد ﺷـﺪن‪ .‬ﺷﺎدﻣﺎن ﮔﺸـﺘﻦ ‪ :‬اﯾﺰد ﻧﮑﻨﺪ ﺟﺰ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ داد وﻟﯿﮑﻦ ﺧﺮﺳـﻨﺪ‬ ‫س َ‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﻧﮕﺮدد ﺧﺮ از دﯾﺪهء اﻋﻮر‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﻨﺪ ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫گ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ارﺗﻀﺎء‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﮔﺮ زآﺳـﻤﺎن ﺑﺨﺎك ﺗﻮ ﺧﺮﺳـﻨﺪ ﮔﺸﺘﻪ اي ﻫﻤﭽﻮن ﺗﻮ ﺷﻮرﺑﺨﺖ ﺑﻌﺎﻟﻢ دﮔﺮ‬ ‫س َ‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﮐﺠﺎﺳﺖ؟ ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو ||‪ .‬ﺷﺎدﻣﺎن ﮔﺸﺘﻦ‪ .‬ﺷﺎد ﺷﺪن‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﻨﺪي‪.‬‬



‫س[ )ﺣـﺎﻣﺺ( ﻗُﻨﻮع‪ .‬اﻗﺘﻨﺎع‪ .‬ﻗﻨﺎﻋﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻏﻤﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﺂن دل ﻫﺮاﺳﺎن ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ آﻧﺮا ﻧﻪ ﺧﺮﺳـﻨﺪي آﺳﺎن ﮐﻨـﺪ‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫اﺳﺪي ﻃﻮﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺨﺮﺳـﻨﺪي و ﺑﺮدﺑﺎري ز ﻣﺮد ﻫﻤﻪ ﻧﯿﮏ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺪرﻣﺎن درد‪).‬ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺑﺨﺮﺳﻨﺪي ﺑﺮآور ﺳﺮ ﮐﻪ رﺳﺘﯽ ز ﺣﺮص ار‬ ‫دور ﮔﺸﺘﯽ ﺗﺐ ﺷﮑﺴﺘﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺑﺮوي ﺗﯿﺰ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﻃﻤﻊ ﺑﺮ ز ﺧﺮﺳﻨﺪﯾﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺎﺧﺖ ﺳﻮﻫﺎن‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺑﺪاﻧﭽﺖ ﺑﺪادﻧﺪ ﺧﺮﺳﻨﺪ‬ ‫ﺑـﺎش ﮐﻪ ﺧﺮﺳـﻨﺪي از ﮔﻨـﺞ اﯾﺰد ﻋﻄﺎﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻠﻖ داوري ﭼﻪ ﮐﻨﻢ ﺑﻬﺮ ﻧﻈﻢ و ﻧﺜﺮ اﻧـﺪي ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﺨﻮاﺳـﺘﻪ داده ﺳﺖ داورم‬ ‫ﻣﺮداﻧﮕّﯽ ﺑﺎز و ﺟﻮاﻧﻤﺮدي ﺧﺮوس ﺧﺮﺳـﻨﺪي ﻫﻤﺎي و وﻓﺎي ﮐﺒﻮﺗﺮم‪ .‬ﺳـﯿﺪﺣﺴﻦ ﻏﺰﻧﻮي‪ .‬ﺧﺮﺳﻨﺪي ﻣﻦ دل دﻫﺪم ﮔﺮ ﻧﺪﻫﺪ ﺧﻠﻖ ﺳﯿﻤﺮغ‬ ‫ﻏﻢ زال ﺧﻮرد ﮔﺮ ﻧﺨﻮرد ﺑﺎب‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺮﺳـﻨﺪ ﻧﮕﺮدد ﺑﻬﻤﻪ ﻣﻠﮏ ري اﮐﻨﻮن آن دل ﮐﻪ ﻫﻤﯽ ﺑﻮد ﺑﺨﺮﺳـﻨﺪي ﺧﺮﺳﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺴﺮو‬ ‫ﺧﺮﺳـﻨﺪي ﻣﻦ دررﺑﻮد ﺗﺎج ﮐﯿﺎﻧﯽ ز ﺳـﺮ ﮐﯿﻘﺒﺎد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻫﻤﺎن زاﻫﺪ ﮐﻪ ﺷﺪ در داﻣﻦ ﻏﺎر ﺑﺨﺮﺳـﻨﺪي ﻣﺴـﻠﻢ ﮔﺸﺖ از اﻏﯿﺎر ﻫﻤﺎن ﮐﻬﺒﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﻧﺎﭘﯿـﺪاﺳﺖ در ﮐﻮه ﺑـﭙﺮواز ﻗﻨـﺎﻋﺖ رﺳﺖ از اﻧﺒﻮه‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﺨـﺪﻣﺖ ﺧـﺎص ﮐﻦ ﺧﺮﺳـﻨﺪﯾﻢ را ﺑﮑﺲ ﻣﮕـﺬار ﺣﺎﺟﺘﻤﻨـﺪﯾﻢ را‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳـﻨﺪي را ﺑﻄﺒﻊ درﺑﻨـﺪ ﻣﯿﺒـﺎش ﺑـﺪاﻧﭽﻪ ﻫﺴﺖ ﺧﺮﺳـﻨﺪ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﻧﻪ اﯾﻤﻦ ﺗﺮ ز ﺧﺮﺳـﻨﺪي ﺟﻬـﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺑﻪ زآﺳﻮدﮔﯽ ﻧﺰﻫﺖ ﺳـﺘﺎﻧﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬و ﮔﻔﺖ ﻣﺮوت ﺧﺮﺳﻨﺪي ﺑﻪ از ﻣﺮوِت دادن‪) .‬ﺗﺬﮐﺮة اﻻوﻟﯿﺎء ﻋﻄﺎر(‪ .‬ﭼﻮن ﺑﻪ اﻣﺮ اﻫﺒﻄﻮا ﺑﻨﺪي ﺷﺪﻧﺪ ﺣﺒﺲ ﺧﺸﻢ و ﺣﺮص‬ ‫و ﺧﺮﺳﻨﺪي ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﻣﺮا اﮔﺮ ﻫﻤﻪ آﻓﺎق ﺧﻮﺑﺮوﯾﺎﻧﻨﺪ ﺑﻬﯿﭻ روي ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ از ﺗﻮ ﺧﺮﺳﻨﺪي‪.‬ﺳﻌﺪي‪ .‬ﺧﺪاﯾﺎ ﻣﻨﻌﻤﻢ ﮔﺮدان ﺑﺪروﯾﺸﯽ‬ ‫و ﺧﺮﺳـﻨﺪي‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ ||‪ .‬ﺗﺴـﻠﯿﻢ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺗﻮ ﺧﺮﺳـﻨﺪي ﺑﮑﺎر آور دراﯾﻦ ﺑﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﯽ اﻧﺪه ﺑﻮد ﻫﻤﻮاره ﺧﺮﺳـﻨﺪ‪) .‬وﯾﺲ و‬ ‫راﻣﯿﻦ(‪ .‬ﻟﯿﮑﻦ ﭼﮑﻨﻢ ﮔﺮ ﻧﮑﻨﻢ از ﺗـﻮ ﺷـﮑﯿﺐ ﺧﺮﺳـﻨﺪي ﻋﺎﺷـﻘﺎن ﺿـﺮوري ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬ﺳـﻌﺪي ||‪ .‬رﺿـﺎ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬ﺑﺴـﯽ‬ ‫ﺑﺮدﺑـﺎرﯾﺴﺖ ﮐﺰ ﺑـﺪدﻟﯽ اﺳﺖ ﺑﺴـﯽ ﻧﯿﺰ ﺧﺮﺳـﻨﺪي از ﮐﺎﻫﻠﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬دﻟﻢ آﺑﺴـﺘﻦ ﺧﺮﺳـﻨﺪي آﻣـﺪ اﮔﺮ ﺷـﺪ ﻣﺎدر روزي‬ ‫ﺳﺘﺮون‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﮐـﺎﻫﻠﯽ را ﺧﺮﺳـﻨﺪي ﻣﺨﻮان ﮐﻪ ﻧﻘﺶ ﻋـﺎﻟﻢ‪ ...‬ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺴـﺘﻪ اﻧـﺪ ﮐﻪ ﺗـﺎ ﺗﻮ‪ ...‬ﻣﯿﺎن ﺟﻬـﺪ ﻧﺒﻨـﺪي ﺗﺮا ﻫﯿـﭻ ﮐﺎر ﻧﮕﺸﺎﯾـﺪ‪.‬‬ ‫)ﻣﺮزﺑﺎن ﻧﺎﻣﻪ ||(‪ .‬ﺳﻠﻮت‪) .‬دﻫﺎر ||(‪ .‬ﺷﺎدي‪ .‬ﺷﺎدﮐﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﻨﺪي‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺷﻌﺮاي ﺑﺨﺎراﺳﺖ و ﮐﻨﺰاﻟﻐﺮاﺋﺐ ﻧﺎم ﻣﻨﻈﻮﻣﻪء اوﺳﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺮﺳﻨﺪي ﺷﯿﺮازي‪.‬‬



‫س دِي[ )ِاخ(اﺳﻤﺶ ﻣﯿﺮزا اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ و اﺻﻠﺶ از ﮐﺎزرون و ﻣﻮﻟﺪش ﺷﯿﺮاز و واﻟﺪش از ﻋﺎﻟﻤﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬وي در ﺳﺎل ‪ 1259‬ه ‪.‬ق‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺑﻘﺼﺪ ارض اﻗﺪس ﺑﻄﻬﺮان آﻣﺪ و در ﻃﻬﺮان ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪ و ﺑﭙﺎﯾﻤﺮدي ﻫﺪاﯾﺖ )رﺿﺎﻗﻠﯽ ﺧﺎن( ﺑﺸﻬﻨﺎﻣﻪ ﺧﻮاﻧﯽ ﻣﺠﻠﺲ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎه ﻗﺎﺟﺎر و‬ ‫ﭘﯿﺸـﺨﺪﻣﺘﯽ ﺷﺎﻫﺰاده ﻋﺒﺎس ﻣﯿﺮزا ﻣﻨﺼﻮب ﮔﺮدﯾـﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺑﺘﺪاي دورهء ﻧﺎﺻـﺮاﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎه ﺑﺤﮑﻢ ﻣﯿﺮزا ﺗﻘﯽ ﺧﺎن اﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ وﻗﺎﯾﻊ ﻧﮕﺎر وﻻﯾﺖ‬ ‫ﮐﺮﻣﺎن ﮔﺮدﯾـﺪ‪ ،‬ﺑﻌـﺪ ﺑﺘﻬﺮان اﺣﻀﺎر ﺷـﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯿﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴـﯿﻦ ﻗﺰوﯾﻨﯽ ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﻋﻀﺪاﻟﻤﻠﮏ ﻣﺄﻣﻮر وﻇﺎﺋﻒ و ﻣﺴـﺘﻤﺮﯾﺎت ﻋﻠﻤﺎ و‬ ‫ﺳﺎدات وﻻﯾﺎت ﺷﺪ‪ ،‬او ﺧﺮﺳـﻨﺪي را ﺑﻪ اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﻌﻨﻮان ﻧﺎﯾﺐ ﺧﻮد ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ ،‬ﺧﺮﺳﻨﺪي ﭼﻨﺪي ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﻐﻞ ﮔﺬران ﮐﺮد ﺗﺎ دوﺑﺎره ﺑﺘﻬﺮان‬ ‫آﻣﺪ و ﻇﺎﻫﺮًا در وﻗﺖ ﺗﺄﻟﯿﻒ ﮐﺘﺎب ﻣﺠﻤﻊ اﻟﻔﺼﺤﺎ ﺑﻄﻬﺮان در ﺧﺪﻣﺖ ﻣﯿﺮزا رﺿﺎﻗﻠﯽ ﺧﺎن ﻫﺪاﯾﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﻌﺮ از اوﺳﺖ‪ :‬ﺗﺎ ﺷﺪ‬ ‫از دﺳﺖ ﺳﺮ ﻃﺮهء ﺟﺎﻧﺎﻧﻪء ﻣﺎ در ﺑﺮ آرام ﻧﮕﯿﺮد دل دﯾﻮاﻧﻪء ﻣﺎ‪) .‬از ﻣﺠﻤﻊ اﻟﻔﺼﺤﺎ ج ‪ 2‬ص ‪(109‬‬ ‫ﺧﺮﺳﻨﮓ‪.‬‬



‫س[ )ِا ﻣﺮﮐـﺐ( ﺳــﻨﮓ ﺑﺰرگ ﺳــﺨﺖ ﮔﺮان‪) .‬ﺷــﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﺳــﻨﮓ ﺑﺰرگ ﻧﺎﺗﺮاﺷــﯿﺪه و ﻧـﺎﻫﻤﻮار‪) .‬اﻧﺠﻤـﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‬ ‫]َخ َ‬ ‫)آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺳـﻨﮓ ﺑﺰرگ و ﮐﻼـن‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ُ .‬ﺟﻠﻤﻮد‪َ .‬ﺟﻠَْﻤـ ﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺻـﺨﺮه ‪ :‬ﻧـﺪاﻧﺴﺘﯽ ﺗﻮ اي ﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﮐﯿـﺞ ﻻك‬ ‫ﭘﺎﻻﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺮﺳـﻨﮓ ﺑﺮﻧﺎﯾﺪ ﺳـﺮوزن ﮔﺎو ﺗﺮﺧﺎﻧﯽ‪ .‬اﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس‪ .‬ﮐﺎم ﺛﻌﺒﺎن را ﭼﻪ ﺧﺮﺳﻨﮓ و ﭼﻪ ﻣﻮر ﺳﯿﻞ ﻃﻮﻓﺎن را ﭼﻪ ﺧﺮﺳﻨﮓ و ﭼﻪ‬ ‫ﮐﺎه‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ز ﯾﺎر ﺳـﻨﮕﺪل ﺧﺮﺳـﻨﮓ ﻣﯽ ﺧﻮرد وﻟﯿﮑﻦ ﻋﺮﺑﺪه ﺑﺎ ﺳﻨﮓ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﺨﺮﺳﻨﮓ ﻋﺼﯿﺎن ﺧﺮاﺑﺶ ﮐﻨﺪ ﺑﺴﯿﻼب ﺧﻮن‬ ‫ﻏﺮق آﺑﺶ ﮐﻨـﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬و ﺑﻪ وﺟﻬﯽ ﺗﺰوﯾﺮي ﺑﻨـﺪد ﻣﮕﺮ ﺑـﺪان دﺳﺖ آوﯾﺰ ﺧﺮﺳـﻨﮕﯽ در ﭘﺎي اﯾﺸﺎن اﻧـﺪازد‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪ .‬و از‬ ‫ﻏﻠﺘﺎﻧﯿـﺪن ﺧﺮﺳـﻨﮕﻬﺎ ﮐـﻪ از ﺑﺎﻻـ ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻨـﺪ زﻟﺰﻟﻪ در اﺟﺰا و اﻋﻀـﺎي ﮐـﻮه اﻓﺘـﺎد‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸـﺎي ﺟـﻮﯾﻨﯽ ||(‪ .‬ﺳـﻨﮓ ﺑﺰرگ ﻧـﺎﻫﻤﻮار‬ ‫ﻧﺎﺗﺮاﺷـﯿﺪه را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ در ﻣﯿـﺎن راه اﻓﺘـﺎده و ﻣﺎﻧﻊ ﻋﺒﻮر و آﻣﺪوﺷـﺪ ﻣﺮدم ﮔﺮدﯾـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ)‪) .(1‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻣﺎﻧﻊ ‪ :‬ﻓﮑﻨﺪﻧـﺪ در ﺷـﻬﺮ‬ ‫ﺧﺮﺳـﻨﮓ و ﺧﺎك از آن ﭘﺲ ﺑﻪ آﺗﺶ ﺳﭙﺮدﻧـﺪ ﭘﺎك‪.‬اﺳﺪي‪ .‬ﻣﯽ دان ﺑﯿﻘﯿﻦ ﮐﻪ در دو ﻋﺎﻟﻢ در راه ﺗﻮ ﻧﯿﺴﺖ ﺟﺰ ﺗﻮ ﺧﺮﺳـﻨﮓ‪.‬ﻋﻄﺎر‪ .‬از‬ ‫آﻧﺠـﺎ ﭼﻮن ﻫﯿـﭻ ﺧﺮﺳـﻨﮓ دﯾﮕﺮ ﺑﺮ راه ﻧﻤﺎﻧـﺪ ﻋﺰﯾﻤﺖ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﻓﺮﻣﻮد‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸـﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪ .‬و ﺑﻪ آن ﻣﻘـﺪار ﻋﺮض ﮐﻪ ﻣﻤﺮ‬ ‫ﻟﺸـﮑﺮ او در ﺣﺴﺎب آﯾـﺪ از ﺧﺮﺳـﻨﮓ و ﺧﺎﺷﺎك ﭘﺎك ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﯿﺪﻧـﺪ‪) .‬رﺷـﯿﺪي(‪ .‬ﺗﺎ دﻟﺖ را ز ﻏﯿﺮ او رﻧﮕﯿﺴﺖ ﭘﯿﺶ ﭘﺎﯾﺖ ز ﺷـﺮك‬ ‫ﺧﺮﺳـﻨﮕﯽ اﺳﺖ‪ .‬اوﺣـﺪي )ﺟﺎم ﺟﻢ(‪ .‬ﻫﺮ رﻫﯽ ﮐﺂن ﮔﺮﻓﺘﻢ اﻧـﺪر ﭘﯿﺶ ﮔﺸﺖ ﺧﺮﺳـﻨﮓ و ﺳـﺪ راﻫﻢ ﺷـﺪ‪.‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ‪ .‬و ﺑﻌﻀـﯽ ﮐﻪ از او‬ ‫ﻣﺨﻮف و ﻣﻨﻬﺰم ﺑﻮدﻧـﺪ ﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺮﺳـﻨﮕﯽ در راه ﻣﻠﺘﻤﺲ او اﻧﺪازﻧﺪ‪) .‬ﻧﻘﻞ از اﻟﻌﺮاﺿﻪ(‪ .‬ﻣﺮا ز دﺳﺖ ﺧﺮان اﺳﺖ ﺳـﻨﮓ در ﻗﻨﺪﯾﻞ‬ ‫ﻣﺮا ز ﺳـﻨﮕﺪﻻن اﺳﺖ راه ﺑﺮ ﺧﺮﺳـﻨﮓ‪ .‬ﺳـﭙﺎﻫﺎﻧﯽ )از ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﺮﺳﻨﮓ در راه اﻧﺪاﺧﺖ؛ ﻣﺎﻧﻊ ﭘﯿﺶ آورد ||‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از‬ ‫ﮐﺴـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن دو ﻣﺼﺎﺣﺐ و ﻃﺎﻟﺐ و ﻣﻄﻠﻮب ﻣﺎﻧﻊ ﺷﻮد و ﺑﻨﺸـﯿﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬اول ﺑﻤﯿﺎن ﻣﺎ ﺑﻬﻨﮕﺎم ﮐﻨﺎر ﮔﺮ ﺗﺎر ﻗﺼﺐ ﺑـﺪي‬ ‫ﺑﻮدي دﺷﻮار َواﮐﻨﻮن ﺑﻤﯿﺎن ﻣﺎ دو اي ﯾﮑﺪﻟﻪ ﯾﺎر ﻓﺮﺳﻨﮓ دوﯾﺴﺖ ﮔﺸﺖ و ﺧﺮﺳﻨﮓ ﻫﺰار‪ (2).‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ‪ - (1) .‬ﺗﺎﺟﯿﮑﯽ ‪xarsang‬‬ ‫)ﺳـﻨﮓ ﺑﺰرگ ﻧﺎﻫﻤﻮار(‪) .‬ﻣﺠﻠﻪء ﺳﺨﻦ ‪ 2:8‬ص ‪ ،(618‬دزﻓﻮﻟﯽ ‪) .xarseng‬ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ - (2) .‬ن ل‪َ :‬زاّول‪ ...‬ﺑﻮدي ﺑﻮدي‬ ‫دﺷﻮار ﻓﺮﺳﻨﮓ دوﯾﺴﺖ ﮔﺸﺖ ﻓﺮﺳﻨﮓ ﻫﺰار ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺷﺎﻫﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬دﯾﻮان ص‪ 698‬چ رﺷﯿﺪ ﯾﺎﺳﻤﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﻨﮓ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از ﻣﺮاﺗﻊ ﯾـﺎ ﯾﻮرت ﻫـﺎي دره ﻻر اﺳﺖ از ده ﻫﺎي ﻻرﯾﺠﺎن‪) .‬از ﻣﺎزﻧـﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ ص‬ ‫]َخ َ‬ ‫‪ .(115‬ﻧﺎم ﮔﺮدﻧﻪ اي اﺳﺖ ﺑﯿﻦ رودﺑﺎر و ﻻر در اﯾﺎﻟﺖ ﻃﻬﺮان‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﻨﯽ‪.‬‬



‫س[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﺨﺮاﺳﺎن‪ .‬ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺮس وار‪.‬‬



‫]ِخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬ق ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺧﺮس‪ .‬ﺷﺒﯿﻪ ﺧﺮس ‪ :‬ﺑﺮ ﺧﻮاب و ﺧﻮرد ﻓﺘﻨﻪ ﺷﺪﺳـﺘﻨﺪ ﺧﺮس وار ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﮔﻪ ﭼﻨﻮ ﺑﺨﻮرﻧﺪ و ﻓﺮوﻣﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﻮار‪.‬‬



‫س[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺑﺮ ﺧﺮ ﺳﻮار اﺳﺖ‪َ .‬ﺣّﻤـ ﺎر‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﻪ اره ﻣﺮ ﺧﺮ دﺟﺎل را ﻣﯿﺎن ﺑﺒﺮم ﮐﻪ ﺧﺮ ﺳﻮار ﺑﯿﻨـﺪازد از‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﻧﻬﯿﺐ ﻋﺼﺎ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﻮاري‪.‬‬



‫س[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤـﻞ ﺳـﻮار ﺑﻮدن ﺑﺮ ﺧﺮ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻋﻠﻒ ﺧﻮاري ﮐﻨﯽ و ﺧﺮﺳﻮاري ﭘﺲ آﻧﮕﻪ ﻧﺰل ﻋﯿﺴـﯽ‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﭼﺸﻢ داري‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )ﺧﺴـﺮو و ﺷـﯿﺮﯾﻦ ص ‪- .(110‬اﻣﺜـﺎل‪ :‬ﻣﺰد ﺧﺮﭼﺮاﻧﯽ ﺧﺮﺳﻮارﯾﺴﺖ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﻣـﺎرﮔﯿﺮي ﻣﺎرزدﮔﯽ دارد ||‪ .‬رﯾﺎﮐﺎري‪.‬‬ ‫ﻋﻮام ﻓﺮﯾﺒﯽ‪ .‬ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﻋﻮام ﯾﺎ ﺑﺮ ﺧﺎﺻﻪ‪ .‬ﺗﺴﻠﻂ و اﻧﺘﻔﺎع رﯾﺎﮐﺎران و ﺷﺎرﻻﺗﺎﻧﻬﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ از ﻋﻮام‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﻮاري ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺮ ﺧﺮ رﮐﻮب ﮐﺮدن‪ .‬ﺳﻮار ﺧﺮ ﺷﺪن‪.‬‬ ‫س َ‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮﺳﻮب ﻟﭙﺖ‪.‬‬



‫]ِخ ُﺳْﺐ ِل[ )ِاخ()‪ (1‬ﻧﺎم ﭘﺎدﺷﺎه ﺗﺮاﮐﯿﻪ اﺳﺖ ﺑﺰﻣﺎن ﻓﯿﻠﯿﭗ دوم ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﻘﺪوﻧﯽ‪ .‬ﺗﻮﺿـﯿﺢ آﻧﮑﻪ ﻓﯿﻠﯿﭗ ﭘﺲ از ﻓﺘﻮﺣﺎت ﻣﺘﻌﺪد وارد ﺗﺴﺎﻟﯽ‬ ‫ﺷـﺪ و ﺟﺒﺎﺑﺮه را از ﺷـﻬﺮﻫﺎي اﯾﻦ وﻻﯾﺖ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ اﺧﺮاج ﮐﺮد و ﺑﺎ ﭘﻮل ﻣﺘﻨﻔﺬﯾﻦ را ﺟﻠﺐ ﺑﺨﻮد ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ اﻗﺪام ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﺠﻮاران‬ ‫ﺗﺴﺎﻟﯽ ﻧﯿﺰ از ﻣﺘﺤـﺪان ﻓﯿﻠﯿﭗ ﺷﻮﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ ﻓﯿﻠﯿﭗ داﺧﻞ ﺗﺮاﮐﯿﻪ ﮔﺮدﯾﺪ و ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﺗﺮاﮐﯿﻪ در ﺳﺎﺣﻞ ﻫﻠﺲ ﭘﻮﻧﺖ از ﻣﻮاﻓﻘﺎن ﻓﯿﻠﯿﭗ ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫وﻟﯽ ﭘﺎدﺷﺎه ﺗﺮاﮐﯿﻪ ﺧﺮﺳﻮب ﻟﭙﺖ اﯾﻦ ﺷـﻬﺮﻫﺎ را ﺑﻐﺎرت ﺷﺪن ﺗﻬﺪﯾﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﻓﯿﻠﯿﭗ ﺑﺎ ﻗﺸﻮن ﺧﻮد وارد ﺗﺮاﮐﯿﻪ ﺷﺪ و ﺷـﮑﺴﺘﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﺗﺮاﮐﯽ ﻫﺎ داد و آﻧﻬﺎ را ﻣﺠﺒﻮر ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﺎﺟﯽ ﺑﻤﻘـﺪار ده ﯾِﮏ ﻋﺎﯾـﺪاﺗﺸﺎن ﺑﻪ ﻣﻘـﺪوﻧﯿﻪ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻣﺴـﺘﻌﻤﺮات ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ در ﺳﺎﺣﻞ ﻫﻠﺲ‬ ‫ﭘﻮﻧﺖ از اﯾﻦ ﺑﻬﺮه ﻣﻨﺪي ﻓﯿﻠﯿﭗ ﺧﺸﻨﻮد ﺷﺪه از ﻣﺘﺤﺪان او ﺷﺪﻧﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج ‪ 2‬ص‪.Chersoblept - (1) .(1200‬‬ ‫ﺧﺮﺳﻮﮐﯽ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺼﺒﻪ اي اﺳﺖ ﺑﮑﻨﺎر ﺟﺰﯾﺮهء ﻗﺒﺮس در ﻣﺤﻞ ﻗﺪﯾﻤﯽ آﻗﺎﻣﺎس‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺮﺳﻮل‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐـﺐ( ﺧﺮ ﻧﺎﻣﺒـﺎرك و ﺑﯽ ﻣﯿﻤﻨﺖ)‪) .(1‬از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬آن ﯾﮑﯽ ﻋﯿﺴـﯽ آن دﮔﺮ ﺧﺮﺳـﻮل آن ﺳﻮم‬ ‫ﺧﻀـﺮ و آن ﭼﻬﺎرم ﻏﻮل‪ .‬ﺣﮑﯿﻢ ﺳـﻨﺎﺋﯽ )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪» - (1) .‬ﺳﻮل« و »ﺳﻮر« ﺑﻤﻌﻨﯽ رﻧـﮓ ﺧـﺎﮐﺴﺘﺮي ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺳـﯿﺎﻫﯽ از‬ ‫اﺳﺐ و اﺳﺘﺮ و ﺧﺮ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﻮن‪.‬‬



‫]ِخ ُﺳْﻦ[ )ِاخ()‪ (1‬ﺷـﻬﺮ ﻗﺪﯾﻤﯽ اﺳﺖ در ﺷـﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮهء ﮐﺮﯾﻤﻪ و ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل اﻗﺮب ﺑﻪ ﯾﻘﯿﻦ ﺑﺠﺎﯾﮕﺎه ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺳﺒﺎﺳـﺘﺎﭘﻞ‪ .‬ﻣﺮدﻣﺎن اﯾﻦ ﺷﻬﺮ از‬ ‫ﻣﻬﺎﺟﺮان ﯾﻮﻧﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪًا ﺑﺘﺤﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﻬﺮداد ارﻣﻨﯽ درآﻣﺪه و ﺳـﭙﺲ ﺑﺪﺳﺖ روﻣﯽ ﻫﺎ اﻓﺘﺎده اﻧﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺳﻮﻧﺲ ﺷﻮد‪) .‬از‬ ‫ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج ‪.Cherson - (1) .(3‬‬ ‫ﺧﺮﺳﻮن‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻗﺼـﺒﻪ اي اﺳﺖ ﺑﺠﻨﻮب روﺳـﯿﻪ ﮐﻨﺎر درﯾﺎي ﺳـﯿﺎه و رودﺧﺎﻧﻪء دﻧﯿﭙﺮ ﺑﺎ ﺑﯿﺴﺖ وﭘﻨﺠﻬﺰار ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺼﺒﻪ ﺑﺴﺎل ‪ 1788‬م‪.‬‬ ‫ﺗﺠﺪﯾﺪ ﺑﻨﺎ ﺷﺪه و ﺑﻪ اﺳﻢ ﺷﻬﺮ ﻗﺪﯾﻢ ﺧﺮﺳﻮن ﻧﺎﻣﯿﺪه ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺮﺳﻮن‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧﺎم اﯾﺎﻟﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﺤﺪود زﯾﺮ‪ :‬ﺟﻨﻮب ﺑﺪرﯾﺎي ﺳـﯿﺎه‪ ،‬ﺟﻨﻮب ﺷـﺮﻗﯽ ﺑﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ‪ ،‬ﺷـﺮق ﺑﻪ ﯾﮑﺎﺗﺮﯾﻨﻮﺳـﻼو‪ ،‬ﺷـﻤﺎل ﮐﯿﻒ و ﭘﻮدوﻟﯿﺎ‪،‬‬ ‫ﻏﺮب ﺑﻪ ﺑﺴﺎراﺑﯿﺎ‪ .‬ﻣﺴﺎﺣﺖ آن ‪ 71284‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ و ﺟﻤﻌﯿﺖ آن ‪ 2137836‬ﺗﻦ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ از ﻧﻮاﺣﯽ ﺣﺎﺻﻠﺨﯿﺰ ﺧﺎك روﺳﯿﻪ اﺳﺖ‬ ‫و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﺑﻘﻮﻻت و ﻣﯿﻮه و دام ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﻬﻢ آن اودﺳﺎ و ﻧﯿﮑﻮﻻﯾﻒ اﺳﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺮﺳﻮﻧﺲ‪.‬‬



‫]ِخ ِن[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻃﺎﯾﻔﻪ و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻃﺎﯾﻔﻪ اي ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻫﻠﺲ ﭘﻮﻧﺖ ﻗﺮار داﺷـﺘﻪ و ﯾﻮرت و ﺟﺎي اﯾﻦ ﻃﺎﯾﻔﻪ ﺑﺎ ﺷـﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮهء ﮐﺮﯾﻤﻪء‬ ‫اﻣﺮوز و ﻗﺮﯾﻢ دﯾﺮوز ﻣﻄـﺎﺑﻘﺖ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻣﯿـﻞ ﺗﯿـﺎد ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪه آﻧﻬـﺎ ﺑﺮوزﮔـﺎر دارﯾﻮش اول ﭘﺎدﺷـﺎه ﻫﺨﺎﻣﻨﺸـﯽ ﻣﺮد ﻻـﯾﻖ و درﺧﺸﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﻮﻧﺲ ﺑﻌﺪﻫﺎ دوﻟﺖ ﺧﺮﺳﻮﻧﺲ ﺗﻮرﯾﺪ را ﺑﺰﻣﺎن ﭘﺎرﺗﯿﻬﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ داد و از دوﺳﺘﺎن دوﻟﺖ ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺷﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺳﻮن و ﺧﺮﺳﻮﻧﺲ‬ ‫ﺗﻮرﯾﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﻮﻧﺲ ﺗﻮرﯾﺪ‪.‬‬



‫]ِخ ِن[ )ِاخ( ﻧـﺎم دوﻟﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ در درﯾـﺎي ﺳـﯿﺎه ﮐﻨﺎر ﺑﻮﺳـﻔﻮر و آن ﻫﻤﺎن دوﻟﺖ ﻗﺮﯾﻢ ﯾﺎ دوﻟﺖ ﺷـﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮهء ﮐﺮﯾﻤﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫دوﻟﺖ ﺑﺰﻣﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻬﺮداد ﺑﺰرگ ﭘﺎدﺷﺎه ﭘﺎرﺗﯽ ﺑﺘﺼـﺮف دوﻟﺖ ﭘﻨﺖ درآﻣﺪه ﺑﻮد و دوﻟﺖ ﭘﻨﺖ ﭘﺲ از اﺷﻐﺎل اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ و ﮐﻠﺨﯿﺪ و‬ ‫ﺳﻮاﺣﻞ ﺷـﺮﻗﯽ درﯾﺎي ﺳـﯿﺎه و ﺻﻔﺤﺎت ﺷﻤﺎﻟﯽ ﺗﺎ ﺣﺪود رود دﻧﯿﺴﺘﺮ ﻣﺴﺘﻤﻠﮑﺎت ﺧﻮد را اداﻣﻪ داد و ﭘﺎﻓﻼﮔﻮﻧﯿﻪ را از ﻧﯿﮑﻮﻣﺪ ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﯽ‬ ‫ﺗﯽ ﯾﺘﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﮔﺎﻻﺗﯿﻪ را ﻧﯿﺰ ﺗﺼﺮف ﮐﺮده و ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ﮐﺎﭘﺎدوﮐﯿﻪ دوﺧﺖ‪ .‬دوﻟﺖ روم اﮔﺮﭼﻪ ﺳﺮ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ دوﻟﺖ ﭘﻨﺖ ﻧﺪاﺷﺖ ﻣﻌﻬﺬا ﺑﺮ‬ ‫آن ﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﺎرﻫﺎي ﻣﻬﺮداد ﺷـﺸﻢ ﭘﻨﺖ را ﻋﻘﯿﻢ ﮔﺬارد ﻟﺬا ﺑﺎ دوﻟﺖ ﭘﺎرﺗﻬﺎ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻬﺮداد ﺑﺰرگ ﮐﻨﺎر آﻣﺪ و ﺳﻔﯿﺮي از ﻃﺮف ﺳﻨﺎي روم‬ ‫ﺑﻪ اﯾﺮان ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﺷـﺪ و ﭘﺎدﺷﺎه ﭘﺎرﺗﯽ ﻧﯿﺰ ﺳـﻔﯿﺮي ﺑﻨﺎم ارﺑﺎزوس ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﺗﺎ ﭘﯿﻤﺎن ﻋـﺪم ﺗﻌﺮض ﺑﯿﻦ ﻃﺮﻓﯿﻦ اﻣﻀﺎء ﺷﻮد‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن‬ ‫اﻣﻀﺎء ﻧﺸﺪ وﻟﯽ رواﺑﻂ دوﺳﺘﺎﻧﻪء اﯾﺮان و روم ﺑﺮﻗﺮار ﮔﺮدﯾﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج ‪ 3‬ص ‪.(2287 ،2275 ،2274‬‬ ‫ﺧﺮﺳﻮه‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺼﺒﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﻠﻐﺎرﺳﺘﺎن ﮐﻨﺎر ﺳﺎﺣﻞ ﻃﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﭼﻬﺎرﻫﺰار ﺗﻦ ﺟﻤﻌﯿﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺮﺳﮥ‪.‬‬



‫س[ )ع ِا( ﻃﻌـﺎم زن زﭼـﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬زﭼﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد||(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﻃﻌﺎﻣﯽ ﮐﻪ زاج را دﻫﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﻪ‪.‬‬



‫س[ )ِا()‪ (1‬ﺧﺮس‪ .‬ﺧﺮس ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه در ﻧﺰد ﻣﺨـﺎﻃﺐ‪- .‬اﻣﺜـﺎل‪ :‬ﺧﺮﺳﻪ ﺑـﺪ ﺣﯿﻮاﻧﯽ اﺳﺖ؛ ﺧﺮﺳـﯽ در ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن ﺑـﺎ ﻣﺮدي دﺳـﺖ‬ ‫]ِخ ِ‬ ‫ﺑﮕﺮﯾﺒـﺎن ﺷـﺪ و او را ﺑﺰﻣﯿﻦ زد‪ .‬ﻣﺮد از ﻫـﻮش ﺑﺮﻓﺖ ﺧﺮس ﭼـﻮن ﺑﻨـﺎﺑﺮ ﻣﺸـﻬﻮر ﮔﻨـﺪه ﺧﻮرد او را ﻣﺮده ﭘﻨـﺪاﺷﺖ و ﺑﺮﻓﺖ ﺗـﺎ روز دﯾﮕﺮ‬ ‫ﺑﺮﮔﺮدد و ﻻﺷﻪء ﻋﻔﻦ ﺧﻮد را ﻃﻌﻤﻪ ﺳﺎزد ﭘﺲ از ﺳﺎﻋﺘﯽ ﻣﺮد را اﻓﺎﻗﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ وﻟﯽ از ﺻﺪﻣﺖ اﻓﺘﺎدن از دو ﮔﻮش ﮐﺮ ﻣﺎﻧﺪ ﺳﭙﺲ در‬ ‫ﺗﻤـﺎم ﻋﻤﺮ ﻫﺮﮔﺎه دو ﺗﻦ را ﻣﯽ دﯾـﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺳـﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﭼﻮن ﻧﻤﯽ ﺷـﻨﯿﺪ و ﻫﺮاس و ﮐﯿﻨﻪء ﺧﺮس ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﺸﻪ در دل داﺷﺖ ﻣﯽ‬ ‫ﭘﺮﺳـﯿﺪ ﺧﺮﺳﻪ را ﻣﯽ ﮔﻮﯾﯿـﺪ؟ ﺧﺮﺳﻪ ﺑـﺪ ﺣﯿﻮاﻧﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪» - (1) .‬ﻫـﺎء« آﺧﺮ ﮐﻠﻤـﻪء ﺧﺮﺳﻪ ﻇـﺎﻫﺮًا ادات ﺗﻌﺮﯾﻒ‬ ‫اﺳﺖ و دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﺧﺮس ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه در ﻧﺰد ﻣﺨﺎﻃﺐ ﯾﺎ ﻣﺘﮑﻠﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﻪ ﺑﻐﻮ‪.‬‬



‫س َب[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻮد را ﺧﺮﺳﻪ ﺑﻐﻮ ﮐﺮدن؛ ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺎﻣﻪ ﺑﺮ زﺑﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﭘﻮﺷﯿﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫س‪ِ /‬‬ ‫]ِخ َ‬ ‫ﺧﺮﺳﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ﺳﯽ ي[ )ع ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﺨﺮاﺳﺎن‪ .‬ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ﺳﺎ[ )ع ص( آﻧﮑﻪ ﺑﺎﻧﮓ ﻧﮑﻨﺪ از ﺷﺘﺮان‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺧﺎﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﻣﺮﺑﻌﮥ اﻟﺨﺮﺳﯽ‪ ،‬ﻧﺎم ﻣﺤﻠﺘﯽ در ﺑﻐﺪاد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺷﺮط ﺑﻐﺪاد ﺑﻮده‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮ ﺳﯿﺎه‪.‬‬



‫]َخ ِر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺮي ﮐﻪ ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺪﻧﺶ ﺳﯿﺎه اﺳﺖ‪َ .‬اْدﻟَﻢ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺳﯿﺪن‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 753‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ُخ َد[ )ﻣﺺ( ﭘﻮﺳﯿﺪن‪ .‬ﮔﻨﺪﯾﺪن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪.(399‬‬ ‫ﺧﺮش‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺧﺮاﺷﯿﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا اﯾﻦ ﻣﺼﺪر را ﺗﻌﺮﯾﺐ‬ ‫ﻣﺼﺪر ﺧﺮاﺷـﯿﺪن ﻓﺎرﺳـﯽ داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ ||‪ .‬ﮐﺴﺐ ﺑﺮاي ﻋﯿﺎل ﺧﻮد ﮐﺮدن و ﻃﻠﺐ رزق ﻧﻤﻮدن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ :‬ﺧﺮش ﻟﻌﯿﺎﻟﻪ ||‪ .‬ﭼﻮب ﺳـﺮﮐﺞ ﺑﺸﺘﺮ زدن و آﻧﺮا ﺑﺴﻮي ﺧﻮد ﮐﺸـﯿﺪن )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‬ ‫)از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ ،‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺮش اﻟﺒﻌﯿﺮ )||‪ .‬ص( ﻣﺮد ﮐﻪ ﺧـﻮاﺑﺶ ﻧﯿﺎﯾـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮش‪.‬‬



‫]َخ ِر[ )ع ص( آﻧﮑﻪ ﺧﻮاﺑﺶ ﻧﯿﺎﯾﺪ‪َ .‬ﺧْﺮش‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺮش‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ِا( ﻣﺘﺎع ﻓﺮوﻣﺎﯾﻪء ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﺮوش‪.‬‬ ‫ﺧﺮش‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِا( ﺧﺮ وﺣﺸﯽ‪ .‬ﮔﻮرﺧﺮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮش‪.‬‬



‫]َخ ِر[ )ِا( ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ از روي ﻫﺰل و ﻣﺴـﺨﺮﮔﯽ ﺑﺮ وي ﺧﻨـﺪه ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﻣﺴﺨﺮه‪ .‬دﻟﻘﮏ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬اﺳﺘﻬﺰاء‪ .‬رﯾﺸﺨﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮش‪.‬‬



‫]ُخ ُر[ )ِا( ﺧﺮوش‪ .‬ﺷﻮر‪ .‬ﻏﻮﻏﺎي ﺑﺎ ﮔﺮﯾﻪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي ||(‪ .‬ﺧﺎر و ﺧﻼﺷﻪء‬ ‫اﻓﮑﻨﺪﻧﯽ و ﺑﮑﺎرﻧﯿﺎﻣﺪﻧﯽ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨﺪراج( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺷﺎ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﯾﮑﯽ از ﻧﺎﻣﻬﺎي ﺧﻮرﺷﯿﺪ اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺑﻠﻐﺖ زﻧﺪ و ﭘﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮرﺷﯿﺪ و آﻓﺘﺎب‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺷﺎء ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﭘﻮﺳﺖ ﻣﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء ||(‪ .‬ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺎﻻي ﺗﺨﻢ‬ ‫ﻣﺮغ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء ||(‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺗﻬﯽ و دﻣﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬آﻧﭽﻪ از ﺳﯿﻨﻪ‬ ‫ﺑﺮآﯾـﺪ ﺑﻨﻔﺚ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﭘﻮﺳﺖ ﺗﻨﮏ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷـﯿﺮ ﻓﺮاﻫﻢ آﯾﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﺑﻠﻐﻢ ||‪ .‬ﻏﺒﺎر‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺷﺎد‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﺧﺮﺷـﺎ‪ .‬آﻓﺘـﺎب‪ .‬ﺧﻮرﺷـﯿﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬ﮔﺸـﺘﻪ از ﻓﯿﺾ ﺗﺎﺑﺶ ﺧﺮﺷﺎد ﮐﻮه در ﺳﺒﺰ و ﺑﻮم و ﺑﺮ آﺑﺎد‪ .‬روﺣﺎﻧﯽ‬ ‫)از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺷﺎف‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( زﻣﯿﻦ درﺷﺖ از ﺳﻨﮓ ﻧﺮم ﮐﻪ ﻣﺜﻞ دﻧﺪان ﺑﺎﺷﺪ و در آن رﻓﺘﻦ ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﺧﺮﺷﻔﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺷﺎن‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺷﻬﺮي اﺳﺖ ﺑﺮ ﺳﺎﺣﻞ ﺑﺤﺮﯾﻦ ﺑﺮ رﯾﮓ ﻧﺮم ﮐﻪ ﻗﺪم در آن ﻓﺮورود‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺷﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺷﺐ‪.‬‬



‫ش[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺿﺎﺑﻂ درﺷﺖ ﺧﻮي و دراز و ﻓﺮﺑﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﺧﺮﺷﺐ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( از اﻋﻼم اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﺧﺮﺷﺒﮥ‪.‬‬



‫ش َب[ )ع ﻣﺺ( ﺧﻮب و ﻧﯿﮑﻮ ﻧﮑﺮدن ﮐﺎر را‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮﺷﺘﻪ‪.‬‬



‫]َخ َر َت ‪ِ /‬ت[ )ص( ﺧﺮاﻣﯿﺪه‪ .‬ﺑﺎ ﻧﺎز و ﺳﺮﮐﺸﯽ روﻧﺪه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )آﻧﻨﺪراج )||(‪ .‬اِﻣﺺ( ﺧﺮام و ﺧﺮاﻣﯿﺪن‪.‬‬ ‫ﺑﺮاه رﻓﺘﻦ از روي ﻧﺎز و ﺳﺮﮐﺸﯽ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺷﺘﻪ‪.‬‬



‫]َخ ِر َت ‪ِ /‬ت[ )ِا( ﻧﻮﻋﯽ از ﺳﻼح ||‪ .‬ﺳﻘﻒ ﻫﻼﻟﯽ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺮ ﮔﺮدﯾﺪن‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﮔﻮل ﺧﻮردن و ﻓﺮﯾﺐ ﺧﻮردن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺧﺮﺷﻊ‪.‬‬



‫ش[ )ع ِا( ِج َﺧْﺮَﺷﻌﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺷﻌﮥ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮﺷﻌﮥ‪.‬‬



‫ش َع[ )ع ِا( ﻗﻠﻪء ﺧﺮد از ﮐﻮه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺮﺷﻊ‪ ،‬ﺧﺮاﺷﻊ‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮﺷﻒ‪.‬‬



‫ش[ )ِا( ﻟﻨﮕﺮ‪) .‬از ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮﺷﻔﮥ‪.‬‬



‫ش َف[ )ع ِا( ﺟﻨﺒﺶ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻــرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )از ﺗــﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬آﻣﯿﺨﺘﮕﯽ ﺳــﺨﻦ ||‪ .‬زﻣﯿﻦ‬ ‫]َخ َ‬ ‫درﺷﺖ از ﺳﻨﮓ ﻧﺮم ﮐﻪ ﻣﺜﻞ دﻧﺪان ﺑﺎﺷﺪ و در آن رﻓﺘﻦ ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺷﮑﺖ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺑﻼد ﺷﺎس در ﺷﺮق ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫]َخ َر َ‬ ‫ﺧﺮﺷﻤﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َﺷْﻢ َم[ )ع ص‪ِ ،‬ا( زﻣﯿﻦ درﺷﺖ و ﺳﺨﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺷﻨﻪ‪.‬‬



‫ش َن[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺷﻬﺮي اﺳﺖ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻣﻠﻄﯿﻪ از ﺑﻼد روم ﮐﻪ ﺳﯿﻒ اﻟﺪوﻟﻪ ﺣﻤﺪون آﻧﺮا ﮔﺸﻮد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺮﺷﻨﯽ‪.‬‬



‫ش[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮﺷﻨﻪ ﮐﻪ از ﺑﻼد ﺷﺎم اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺮﺷﻮف‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ارده ﺷﺎﻫﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ارده ﺷﺎﻫﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺷﻮم‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﺑﯿﻨﯽ ﮐﻮه ﺑﺮ وادي ﯾﺎ زﻣﯿﻦ ﻫﻤﻮار‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﮐﻮه ﺑﺰرگ ||‪ .‬زﻣﯿﻦ ﺳﺨﺖ و درﺷﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺷﮥ‪.‬‬



‫ش[ )ع ِا( ﻣﮕﺲ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]َخ َر َ‬ ‫ﺧﺮﺷﮥ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺷﺨﺼﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﺧﺮﺷﻪ )ﻗﻠﻌﻪ( ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺟﻬﺮم‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮﺷﮥ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( اﺑﻦ اﻟﺤﺮ‪ .‬وي از راوﯾﺎن اﺳﺖ و ﻋﺒﺪاﷲ از اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻣﻔﺼﻞ از اﺑﻮﺑﮑﺮ از اﺑﻮﺣﺼﻦ از ﺧﺮﺷﮥ ﺑﻦ اﻟﺤﺮ ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﻋﻤﺮ در ﺗﺎرﯾﮏ روﺷﻦ از ﺧﻮاب ﺑﺮﻣﯽ ﺧﺎﺳﺖ و روﺷﻨﯽ ﺑﺮﻣﯽ اﻓﺮوﺧﺖ و ﺳﻮرهء ﯾﻮﺳﻒ ﺑﺮﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪) .‬اﻟﻤﺼﺎﺣﻒ ص ‪.(154‬‬ ‫ﺧﺮﺷﮥ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( اﺑﻦ اﻟﺤﺮث)‪ .(1‬از ﺻـﺤﺎﺑﯿﺎن ﺑﻮد و ﺑﻌﻀـﯽ او را ﺧﺮﺷﮥ ﺑﻦ اﻟﺤﺮ اﻟﻤﺤﺎرﺛﯽ اﻻزدي آورده اﻧﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل اﺑﻦ اﻟﺴﮑﻦ او از‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺻﺤﺎﺑﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻤﺼـﺮ ﻓﺮودآﻣﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﺳـﻌﺪ ﻧﯿﺰ او را در ﺟﺰء ﺻﺤﺎﺑﯿﺎن ﻓﺮودآﻣﺪه ﺑﻤﺼﺮ آورده اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ اﻟﺮﺑﯿﻊ از او ﻧﺎم ﺑﺮده و ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‬ ‫ﻣﺼـﺮﯾﺎن را از او ﺣـﺪﯾﺚ واﺣﺪﯾﺴﺖ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺠﺮﯾﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ او از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ ﻓﺘﺢ ﻣﺼـﺮ را دﯾﺪ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ اﺻﺎﺑﻪ ﻧﺎم او را ﺧﺮﺷـﮥ‬ ‫ﺑﻦ اﻟﺤﺎرث آورده و ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ ﺧﺮﺷﮥ ﺑﻦ اﻟﺤﺮ ﻣﺮد دﯾﮕﺮﯾﺴﺖ و از ﺗﺎﺑﻌﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺨﺎري ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﻓﺮق ﮔﺬاﺷـﺘﻪ و ﺣﺴـﯿﻨﯽ در رﺟﺎل‬ ‫اﻟﻤﺴـﻨﺪ ﺧﺮﺷﮥ ﺑﻦ اﻟﺤﺎرث را اﺑﻮاﻟﺤﺎرث ﻣﺮادي ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ او ﺑﻤﺼـﺮ ﻓﺮودآﻣﺪ و از ﺻـﺤﺎﺑﯽ ﺑﻮد‪) .‬از ﺣﺴﻦ اﻟﻤﺤﺎﺿـﺮة ﻓﯽ‬ ‫اﺧﺒﺎر ﻣﺼﺮ و اﻟﻘﺎﻫﺮة ص‪ - (1) .(89‬اﯾﻦ ﻧﺎم ﺧﺮﺷﮥ ﺑﻦ اﻟﺤﺎرث اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﭼﻮن ﺿﺒﻂ »ﺣﺎرث« ﺑﺼﻮرت »ﺣﺮث« در رﺳﻢ اﻟﺨﻂ ﻗﺪﯾﻢ‬ ‫ﺷﺎﯾﻊ ﺑﻮده و ﻣﺮاﺟﻊ ﻧﯿﺰ آﻧﺮا ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت آورده اﻧﺪ ﻟﺬا در اﯾﻨﺠﺎ از اﯾﻦ رﺳﻢ اﻟﺨﻂ ﺗﺒﻌﯿﺖ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺷﻪ‪.‬‬



‫ش[ )اِﻣﺺ( ﻣﺨﻔﻒ ﺧﺮﺧﺸﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷـﻠﺘﺎق و ﺑﯿﺠـﺎ و ﺑﯽ ﻣﻮﻗﻊ ﺟﻨـﮓ و ﺧﺼﻮﻣﺖ و ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﮐﺮدن ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ||(‪.‬‬ ‫]َخ َر َ‬ ‫)ص( ﺧﺮاﺷﯿﺪه و ﺧﺮاﺷﯿﺪه ﺷﺪه‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺷﻪ‪.‬‬



‫ش[ )ِا( ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻧﻈﺮ ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا ﻧﺎم ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺷـﯿﺮ زﻧﻨﺪ ﺗﺎ زود ﺟﻐﺮات ﺷﻮد‪ :‬ﻓﻠﻪ؛ ﺷﯿﺮ ﭘﺨﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺮﺷﻪ درزﻧﻨﺪ و‬ ‫ش‪ِ /‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺑﻪ َدﻟَﻤﻪ ﻧﻬﻨﺪ‪) .‬ﻧﺴـﺨﻪ اي از ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي(‪ .‬ﻓﻠﻪ؛ ﻣﺎﺳﺘﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺴﺎﻋﺘﯽ ﮐﻨﻨﺪ از ﺧﺮﺷﻪ ﭼﻮن درآﻣﯿﺰﻧﺪ‪) .‬ﻧﺴﺨﻪ اي از ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي(‪.‬‬ ‫||آﻏﻮز‪ .‬ﺷﯿﺮﻣﺎك‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺷﻪ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﻠﻌﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺮ ﭘﻨﺞ ﻓﺮﺳـﻨﮕﯽ ﺟﻬﺮم‪ :‬ﻗﻠﻌﻪء ﺧﺮﺷﻪ ﺑﺮ ﭘﻨﺞ ﻓﺮﺳـﻨﮕﯽ ﺟﻬﺮم ﻧﻬﺎده اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺧﺮﺷﻪ ﮐﯽ اﯾﻦ ﻗﻠﻌﻪ را‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺑـﺪو ﻣﻨﺴﻮب ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ ﻋـﺎﻣﻠﯽ ﺑﻮد اﻋﺮاﺑﯽ از ﻗِـَﺒ ﻞ ﺑﺮادر ﺣﺠـﺎج ﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ و ﻣـﺎﻟﯽ ﺑـﺪﺳﺖ آورد و اﯾﻦ ﻗﻠﻌﻪ ﺑﺴـﺎﺧﺖ و در آﻧﺠـﺎ رﻓﺖ و‬ ‫ﻋﺎﺻـﯽ ﺷﺪ و از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ روا ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﯽ ﻫﯿﭻ ﻋﺎﻣﻞ ﺻﺎﺣﺐ ﻗﻠﻌﻪ اي ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻮن ﻣﺎل ﻏﺮور در ﺳﺮ ﻣﺮدم آرد و ﻗﻠﻌﻪ ﻏﺮوري دﯾﮕﺮ‬ ‫و ﮐﺠﺎ ﮐﻪ ﻏﺮور در ﺳـﺮ ﻣﺮدم ﺷﻮد ﻧﺎﭼﺎر ﻓﺴﺎد اﻧﮕﯿﺰد‪ ،‬و اﯾﻦ ﻗﻠﻌﻪء ﺧﺮﺷﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﺣﺼﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺠﻨﮓ ﻧﺘﻮان ﺳﺘﺪن اﻣﺎ ﮔﺮﻣﺴﯿﺮ اﺳﺖ‬ ‫و ﻣﻌﺘﺪل‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص‪ .(157‬و ﻗﻠﻌـﻪ اي اﺳﺖ آﻧﺠـﺎ ] ﺟﻬﺮم [ﺧﺮﺷﻪ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و اﺳـﺘﻮار اﺳﺖ و آن ﻣﺮدي ﮐﻪ اﯾﻦ ﻗﻠﻌﻪ ﺑـﺪو‬ ‫ﻣﻨﺴـﻮب اﺳﺖ ﯾﮑﯽ ﺑـﻮده اﺳﺖ از ﻋﺮب ﺑﻌﻬـﺪ ﺣﺠـﺎج ﮐﯽ آﻧﺮا ﺑﺴـﺎﺧﺖ و ﻓﻀـﻠﻮﯾﻪ ﺷـﺒﺎﻧﮑﺎره در اﯾﻦ ﻗﻠﻌﻪ ﻋﺎﺻـﯽ ﺷـﺪه ﺑﻮد ﮐﯽ ﻧﻈـﺎم‬ ‫اﻟﻤﻠﮏ او را ﺣﺼﺎر داد و ﺑﺰﯾﺮ آورد و اﮐﻨﻮن آﺑﺎداﻧﺴﺖ‪) .‬ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص ‪.(131‬‬ ‫ﺧﺮﺷﻪ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﭼـﮏ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑـﺎوي ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﻫـﻮاز واﻗﻊ در ﭼﻬـﺎرﻫﺰارﮔﺰي ﺧـﺎوري اﻫﻮاز‪ ،‬اﯾﺴـﺘﮕﺎه‬ ‫]ِخ َ‬ ‫ﻣﯿﺎﻧﺪﺷﺖ ﺑﺎ ‪ 25‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪ .(6‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﭘﺎﻧﻮﯾﺲ ص ‪ 125‬ﻧﺰﻫﺖ اﻟﻘﻠﻮب چ ﻟﯿﺪن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺷﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﺷﯽ ي[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮﺷﮥ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺷﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﺷـﯽ ي[ )ِاخ( ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺳﻤﺎك ﺑﻦ ﺧﺮﺷﮥ‪ .‬وي را ﺑﺠﻬﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎ »ﺧﺮﺷﮥ« ﺟﺪش ﺧﺮﺷﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫او از راوﯾﺎن ﺑﻮد و از ﭘﺪرش ﻧﻘﻞ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد و از او ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻃﻠﺤﮥ ﺗﻤﯿﻤﯽ ﺣﺪﯾﺚ رواﯾﺖ ﻧﻤﻮد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺷﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﺷـﯽ ي[ )ِاخ( ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ اﻟﺨﺮﺷـﯽ اﻟﻤﺎﻟﮑﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻋﺒﺪاﷲ‪ .‬ﺑﺴﺎل ‪ 1010‬ه ‪.‬ق‪ .‬ﭘﺎ ﺑﻌﺮﺻﻪء وﺟﻮد ﮔـﺬارد و ﺑﺴﺎل ‪ 1101‬ه‬ ‫‪.‬ق‪ .‬روي ازاﯾﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺮﺗﺎﻓﺖ‪ .‬او ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺸـﯿﺨﮥ اﻻزﻫﺮ ﻣﺘﻮﻟﯽ ﺷـﺪ و او را ﺑﺪاﻧﺠﻬﺖ »ﺧﺮﺷـﯽ« ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ ﮐﻪ از ﺑﻠﺪهء‬ ‫اﺑﻮﺧﺮاش ازﻧﺠﯿﺮه ﻣﺼـﺮ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪ .‬ﺧﺮﺷـﯽ از ﻓﻘﯿﻬﺎن ﺑﺎورع ﻣـﺬﻫﺐ ﻣﺎﻟﮑﯽ ﺑﻮد و او راﺳﺖ‪ :‬ﺷـﺮح ﺑﺮ ﻣﺨﺘﺼـﺮ ﺳـﯿﺪﺧﻠﯿﻞ در ﻓﻘﻪ ﻣﺎﻟﮑﯽ‬ ‫ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ »ﺷﺮح ﺻﻐﯿﺮ« و دﯾﮕﺮ »ﺷﺮح ﮐﺒﯿﺮ« ﮐﻪ آن ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﻣﺘﻦ ﺧﻠﯿﻞ اﺳﺖ در ﻓﻘﻪ ﻣﺎﻟﮑﯽ‪ ،‬دﯾﮕﺮ »اﻟﻔﺮاﺋﺪ اﻟﺴﻨﯿﮥ ﺷﺮح اﻟﻤﻘﺪﻣﮥ اﻟﺴﻨﻮﺳﯿﻪ«‬ ‫در ﺗﻮﺣﯿﺪ‪ .‬ﻣﺮگ او ﺑﻘﺎﻫﺮه اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ ج ‪ 3‬ص ‪) (934‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺷﯿﺪ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( آﻓﺘﺎب روﺷﻦ ﭼﻪ »ﺧﺮ« ﺑـﺪون واو ﺑﻤﻌﻨﯽ »آﻓﺘﺎب« و »ﺷـﯿﺪ« ﺑﻪ ﯾﺎي ﻣﺠﻬﻮل ﺑﻤﻌﻨﯽ »روﺷﻦ«‪ ،‬ﭼﻮن ﻟﻔﻆ »ُﺧﺮ« ﺗﻨﻬﺎ اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﮐﻨﻨﺪ‬ ‫ﻣﺘﺄﺧﺮﯾﻦ ﺑﻪ واو ﻧﻮﯾﺴﻨﺪ و ﺟﻬﺖ اﻣﺘﯿﺎز از ﻟﻔﻆ َﺧﺮ و ﭼﻮن ﺑﺎ »ﺷﯿﺪ« ﺿﻢ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺪون واو ﻧﻮﯾﺴﻨﺪ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺳﺮاج اﻟﻠﻐﺎت ﻧﻮﺷﺘﻪ ﮐﻪ در ﻟﻔﻆ‬ ‫ﺧﻮرﺷـﯿﺪ واو ﻣﻌـﺪوﻟﻪ اﺳﺖ اﯾﻦ را ﺑﯽ »واو« ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻧﻮﺷﺖ‪) .‬از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ »آﻧﻨﺪراج« و »اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي« ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ‪:‬‬ ‫»ﻣﻌﻨﯽ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ آﻓﺘـﺎب و ﺷـﯿﺪ ﺑﻤﻌﻨﯽ روﺷـﻨﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ُﺧﺮ ﺗﻨﻬﺎ اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﮐﻨﻨـﺪ ﻣﺘﺄﺧﺮﯾﻦ ﺑﻪ واو ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ »ﺧﺮ« ﻣﺸـﺘﺒﻪ‬ ‫ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺎ »ﺷـﯿﺪ« ﺿﻢ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﯽ »واو« ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ اﻫﻞ ﻟﻐﺖ ﭼﻮن ﺧﺮﺷﯿﺪ را ﺧﺮﺷﺎد ﺑﺎ آﺑﺎد ﻗﺎﻓﯿﻪ ﮐﺮده اﻧﺪ ﺧﻄﺎ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﭼﻨﺎن‬ ‫داﻧﺴﺘﻪ ﮐﻪ ﺧﺮﺷﺎد ﻧﯿﺰ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﺮﺷﯿﺪ و ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺮﺷﯿﺪ را اﻣﺎﻟﻪ ﮐﺮده و ﺧﺮﺷﺎد و ﺑﺎ آﺑﺎد ﻗﺎﻓﯿﻪ ﮐﺮده اﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﻓﺮﻫﻨﮓ آﻣﺪه‬ ‫ﺧﻄﺎ اﺳﺖ و آﺑﺎد را اﻣﺎﻟﻪ ﮐﺮده اﻧﺪ »ﺑﯿﺪ« ﺷﺪه و ﺑﺎ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻗﺎﻓﯿﻪ اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ روﺣﺎﻧﯽ ﮔﻔﺘﻪ ‪ :‬ﮔﺸﺘﻪ از ﻓﯿﺾ ﺗﺎﺑﺶ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﮐﻮه و دژ‬ ‫ﺳﺒﺰ و ﺑﻮم و ﺑﺮ آﺑﯿـﺪ‪ .‬روﺣﺎﻧﯽ‪ .‬از اﯾﻦ ﻗﺮار ﺧﺮﺷﺎد ﻏﻠﻂ اﺳﺖ و ﻇﻦ ﻏﺎﻟﺐ اﯾﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮرﺷـﯿﺪ‪ .‬آﻓﺘﺎب‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺳﻢ اﻟﺨﻄﯽ در‬ ‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬روﺷﻨﯽ آﻓﺘﺎب‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺷﯿﺪ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم دﻫﮑﺪه اي ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﯿﻦ ﺳﺎري و اﺷـﺮف‪ .‬ﭘﺲ از ﻋﺒﻮر از ﺳﺎري اﺑﺘﺪاء ﺑﻪ ﻧﺎرﻧﺞ ﺑﺎغ ﻣﯽ روﯾﻢ ﺗﺎ ﭘﺲ از ﻧﺎرﻧﺞ ﺑﺎغ ﺑﻪ ﻧﮑﺎ‬ ‫و از ﻧﮑﺎ ﺑﻪ اﺷـﺮف رﺳـﯿﻢ‪ ،‬در اﯾﻦ راه ﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﭼﻮن ﺑﺤـﺪود ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ ﺧﺎرج از ﻧﺎرﻧـﺞ ﺑﺎغ ﺷﻮﯾﻢ اﺑﺘـﺪا ﺗﻮﺳـﮑﻼ را در ﺑﯿﻦ ﺟﻨﮕﻞ ﻣﯽ‬ ‫ﺑﯿﻨﯿﻢ و ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ از آن واﻟﯿﻨﻮا دﯾﺪه ﻣﯿﺸﻮد و ﺑﻌﺪ دﻫﮑﺪهء ﺧﺮﺷﯿﺪ در ﻃﺮف راﺳﺖ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯽ آﯾﺪ‪) .‬از ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ‬ ‫ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ص ‪.(59‬‬ ‫ﺧﺮﺷﯿﺪ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ‪ .‬وي از اﺳـﭙﻬﺒﺪان ﻣﺎﻣﻄﯿﺮ ﺑﻮد و ﺳﻪ ﺑﺮادر داﺷﺖ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﺎن »ﻗﺎرن ﺗﺎﺑﺮﯾﺎﻧﯽ« و »ﺳـﻬﺮاب« و »ﺷـﯿﺮزاد«‪ .‬ﺑﻪ ﺣﺪود ‪ 512‬ﺗﺎ‬ ‫‪ 530‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻣﯿﺰﯾﺴﺖ‪) .‬از ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ص ‪.(147‬‬ ‫ﺧﺮﺷﯿﺪ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( اﺑﻦ دازﻣﻬﺮ‪ .‬وي آﺧﺮﯾِﻦ ﺣﮑـﺎم آل داﺑـﻮﯾﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺳـﺎل ‪ 88‬ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 116‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﺮ ﻃﺒﺮﺳـﺘﺎن ﺣﮑﻢ راﻧـﺪ‪) .‬از ﻣﺎزﻧﺪران و‬ ‫اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ص ‪.(180‬‬ ‫ﺧﺮﺷﯿﺪ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﮐﯿﮑـﺎوس ﻫﮋﺑﺮاﻟـﺪﯾﻦ‪ .‬وي از ﺣﮑـﺎم ﮔﻮﺷﻮاره ﺑﻮد‪ .‬او ﺑﺠـﺎي ﻧﻮادهء ﺧﻮد ﻣﺒﺎرزاﻟـﺪﯾﻦ ارﺟـﺎﺳﻒ ﺑﺤﮑﻮﻣﺖ ﮔﻮﺷﻮاره در‬ ‫اواﺧﺮ ﻗﺮن ﺷﺸﻢ ﻫﺠﺮي رﺳﯿﺪ‪) .‬از ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ص ‪.(148‬‬ ‫ﺧﺮﺷﯿﺪ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﮔﯿﻞ‪ .‬ﻧﺎم دﯾﮕﺮ وي داﺑﻮﯾﻪ اﺳﺖ و او ﻧﺨﺴﺘﯿِﻦ ﺣﮑﺎم ﻃﺒﺮﺳـﺘﺎن از ﺧﺎﻧـﺪان آل داﺑﻮﯾﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺎﻧـﺪان را داﺑﻮان و آل‬ ‫ﮔﺎوﺑﺮه )ﮔﺎوﺑﺎره( ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ و ﺑﺤﺪود ‪ 104‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮﻟﯽ ﺑﺮ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎن ﺣﮑﻢ راﻧﺪﻧﺪ وﻟﯽ راﺑﯿﻨﻮ از روي ﺳﮑﻪ ﻫﺎي آﻧﺎن ﺣﺪس زده اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ دورهء ﺣﮑﻮﻣﺖ آﻧﺎن ‪ 46‬ﺳﺎل ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﺒﻮده‪ .‬ﺑﺎري دورهء ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﺮﺷـﯿﺪﺑﻦ ﮔﯿﻞ از ‪ 50‬ﺗﺎ ‪ 66‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻃﻮل ﮐﺸـﯿﺪ‪) .‬از ﻣﺎزﻧﺪران و‬ ‫اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ص ‪.(134‬‬ ‫ﺧﺮﺷﯿﺪﮐﻼ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﻧـﺎم دﻫﮑـﺪه اي ﺑﻮده اﺳﺖ در ﭼﻬﺎرﻓﺮﺳـﺨﯽ اﺷـﺮف و از دﻫﻬﺎي ﮐﻠﺒﺎد و ﺟﺰء اﺷـﺮف ﻣﺎزﻧـﺪران‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ص ‪،67 ،65‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫‪ 161 ،125‬ﮐﺘﺎب ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺷﯿﺪن‪.‬‬



‫]ُخ ُر َد[ )ﻣﺺ( ﺧﺮوﺷـﯿﺪن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻓﺮدا ﻧﺮوم ﺟﺰ ﺑﻤﺮادت ﺑﻪ ﺟﺎي ﺳﻪ ﺑﻮﺳﻪ ﺑـﺪﻫﻢ ﺷـﺶ ﺷﺎدي ﭼﻪ ﺑﻮد ﺑﯿﺸﺘﺮ زﯾﻦ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 754‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺧﺎﻣﺶ ﭼﻪ ﺑﻮي ﺑﯿﺎ و ﺑْﺨﺮش‪ .‬؟ )از ﺣﺎﺷﯿﻪء ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺷﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺧﺮاﻣﺶ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺮاﻣﯿـﺪن )آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺑﻤﯿﺪان ﭼﻮ آﻏﺎز ﺧﺮﺷـﯿﻦ ﻧﻬﺎد در ﻓﺘﻨﻪ ﺑﺮ روي اﻋﺪا ﮔﺸﺎد‪ .‬ﺣﮑﯿﻢ ﻋﻠﯽ ﻓﺮﻗﺪي‬ ‫)از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﻧﻮﺳﺎن‪ .‬ﻟﺮزش‪ .‬ﺟﻨﺒﺶ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺷﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻃﺎﯾﻔﻪ اي اﺳﺖ از اﻓﻐﺎن ﮐﻪ دﻋﻮي ﺳﯿﺎدت ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮص‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺣﺮز ﮐﺮدن ﻣﯿـﻮه ﺑﺮ درﺧﺖ و ﮐﺸﺖ زﻣﯿﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬دروغ ﮔﻔﺘﻦ ||‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫ﺗﺨﻤﯿﻦ و ﮔﻤﺎن ﺳـﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ||‪ .‬ﺑﺴـﺘﻦ‪ .‬ﺳﺪ ﮐﺮدن‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺮص‬ ‫اﻟﻨﻬﺮ؛ ﺑﺴﺖ ﻧﻬﺮ را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب )||(‪ِ .‬ا( آﻧﻘـﺪر ﺳـﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺎﻻي ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ِ .‬ﺧﺮص‪ُ .‬ﺧﺮص‪ .‬ج‪،‬‬ ‫َاﺧﺮاص‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﺣﻠﻘﻪ اي ﮐﻪ ﮔﺮداﮔﺮد ﺑﻦ ﺳـﻨﺎن اﺳﺖ‪) .‬از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ِ .‬ﺧﺮص‪ُ .‬ﺧﺮص‪ .‬ج‪َ ،‬اﺧﺮاص‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻــرب ||(‪ .‬ﻧﯿﺰه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻــرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ِ .‬ﺧﺮص‪ُ .‬ﺧﺮص‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ج‪َ ،‬اﺧﺮاص‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮص‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( َﺧﺮص‪ُ .‬ﺧﺮص‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﺮص و ُﺧﺮص ﺷﻮد ||‪ .‬ﺣﺎﺻـﻞ از ﺣﺮز‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪:‬‬ ‫ﮐﻢ ﺧﺮص ارﺿـﮏ؟ )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺷﺘﺮ ﺳـﺨﺖ و ﻗﻮي‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻧﯿﺰهء ﺑﺎرﯾﮏ‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﺧﺮس )ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﻌﺮب از ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ(‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬زﻧﺒﯿﻞ و اﻧﺒﺎن ||‪ .‬ﺷـﯽ ء‪ .‬ﭼﯿﺰ‬ ‫اﻧـﺪك‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻣﺎﯾﻤﻠـﮏ ﺧﺮﺻًﺎ؛ اي ﺷـﯿﺌًﺎ‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد||(‪.‬‬ ‫ﺣﻠﻘـﻪ اي از زر و ﺳـﯿﻢ ||‪ .‬ﺣﻠﻘﻪء ﮔﻮﺷـﻮاره ||‪ .‬ﺣﻠﻘﻪء ﺧﺮد از زﯾـﻮر ||‪ .‬ﺷـﺎخ ﺧﺮﻣـﺎي ﺑﺰرگ دورﮐﺮده ||‪ .‬ﻣﯿـﺦ ﭼـﻮﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﯿﮏ‬ ‫درزﻧﻨﺪ ||‪ .‬ﻧﯿﺰه و ﺳﻨﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺮﺻﺎن ] ِخ ‪ُ /‬خ [ ‪.‬‬ ‫ﺧﺮص‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( َﺧﺮص‪ِ .‬ﺧﺮص‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﺮص و ِﺧﺮص ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮص‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( َﺧﺮص‪ .‬رﺟـﻮع ﺑـﻪ َﺧﺮص و ِﺧﺮص ﺷـﻮد ||‪ .‬ﺣﻠﻘـﻪ اي از زر و ﺳـﯿﻢ ||‪ .‬ﺣﻠﻘﻪء ﮔﻮﺷـﻮاره ||‪ .‬ﺣﻠﻘﻪء ﺧﺮد از زﯾـﻮر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺷﺎخ ﺧﺮﻣﺎي ﺑﺰرگ دورﮐﺮده‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﻣﯿـﺦ ﭼﻮﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﯿﮏ درزﻧﻨـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﻧﯿﺰه و ﺳـﻨﺎن ||‪ .‬ﺷﺎخ درﺧﺖ ||‪ .‬زﻧﺒﯿﻞ ||‪ .‬ﺟﺎﻣﻪ دان‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺷـﯽ ء‪ .‬ﭼﯿﺰي اﻧﺪك‪،‬‬ ‫ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻣﺎﯾﻤﻠـﮏ ﺧﺮﺻـًﺎ؛ ﭼﯿﺰي ﻧـﺪارد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ج‪ِ ،‬ﺧﺮﺻـﺎن‪ُ ،‬ﺧﺮﺻـﺎن ||‪ .‬ﭼﻮﺑﯽ ﮐﻪ ﺑـﺪان اﻧﮕﺒﯿﻦ ﭼﯿﻨﻨـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ج‪،‬‬ ‫اﺧﺮاص‪.‬‬ ‫ﺧﺮص‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ﻣﺺ( ﮔﺮﺳـﻨﻪ و ﺳـﺮﻣﺎزده ﮔﺮدﯾـﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس )||(‪ .‬اِﻣﺺ( ﮔﺮﺳـﻨﮕﯽ و ﺳـﺮﻣﺎزدﮔﯽ ﺑﺎ ﻫﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮص‪.‬‬



‫]َخ ِر[ )ع ِا( ﭼﻮﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﺪان اﻧﮕﺒﯿﻦ ﭼﯿﻨﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ِ .‬ج َاْﺧَﺮص‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺧَﺮص و ُﺧْﺮص ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮص‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ع ِا( ﭼﻮﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﺪان اﻧﮕﺒﯿﻦ ﭼﯿﻨﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪َ ،‬اﺧﺮاص‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺧُﺮص و ُﺧﺮص ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮ ﺻﺎﺣﺐ‪.‬‬



‫]َخ ِح[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺮ‪ .‬ﻣﺎﻟﮏ ﺧﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﯾﺎ ﺧﺮ ﻣﯿﻤﯿﺮه و ﯾﺎ ﺧﺮ ﺻﺎﺣﺐ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺻﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج ِﺧﺮص و ُﺧﺮص‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺻﺎن‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ در ﺑﺤﺮﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺤﻞ ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش ﻧﯿﺰه اﺳﺖ و ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ آﻧﺮا ﺧﺮﺻﺎن ﻣﺸـﺘﻖ از ﺧﺮص ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺻﻮﻟﻪ‪.‬‬



‫]َخ َل ‪ِ /‬ل[ )ِا( ﺳﺎّم اﺑﺮص‪) .‬زﻣﺨﺸﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺻﮥ‪.‬‬



‫ص[ )ع ِا( رﺧﺼﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺷـﺮﺑﺖ از آب‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪:‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫اﻋﻄﻨﯽ ﺧﺮﺻﺘﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﻃﻌﺎم زن زﭼﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﺻﯿﺎن‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﻟﻐﺘﯽ اﺳﺖ در ﺣﺮﺻﯿﺎن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺮﺻﯿﺎن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮط‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ()‪ (1‬ﭼﺸﻢ زﺧﻢ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﭘﺴﺘﺎن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ||‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﺪ و ﺑﺎ زرداب ﺑﺮ آﻣﺪن ﺷﯿﺮ از ﭘﺴﺘﺎن ﺑﺠﻬﺖ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻧﻤﻨﺎك‪.‬‬ ‫||رﺳﻦ از دﺳﺖ ﮐﺸﻨﺪهء ﺧﻮد در ﮐﺸﯿﺪن ﺳﺘﻮر و راه ﺧﻮد ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ ||‪ .‬دﺳﺖ ﻓﺮوﻣﺎﻟﯿﺪن ﺑﺮ درﺧﺖ ﺗﺎ ﺑﺮگ آن ﻓﺮورﯾﺰد)‪) .(2‬از‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪» :‬دوﻧﻪ ﺧﺮط اﻟﻘﺘـﺎد«؛ ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺑﺲ ﻣﺸـﮑﻠﯽ ﮐـﺎرﯾﺴﺖ ﭼﻪ‬ ‫»ﻗﺘـﺎد« ﺧـﺎرﯾﺴﺖ و »ﺧﺮط« دﺳﺖ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺧﺎر ﮐﺸـﯿﺪﻧﺴﺖ ﺗﺎ آن ﺧﺎرﻫﺎ از ﭼﻮب ﺑﺎز ﺷﻮد و اﯾﻦ ﮐﺎر از ﻣﺸـﮑﻼﺗﺴﺖ و در ﻋﺒﺎرت »دون‬ ‫ﻫـﺬا اﻻﻣﺮ ﺧﺮط اﻟﻘﺘﺎد« ﻣﻘﺼﻮد آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺮط اﻟﻘﺘﺎد ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ و آﺳﺎﻧﺘﺮ از اﯾﻦ اﻣﺮ اﺳﺖ ||‪ .‬ﺗﺮاﺷـﯿﺪن ﭼﻮب و ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﻦ آن‪) .‬از‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﭘﻮﺳﺖ از ﭼﻮب ﺑﺎز ﮐﺮدن‪) .‬دﻫﺎر( ‪ :‬و ﺑﺮ ﺳـﺮ آن دﮐﻪ ﺳـﺘﻮﻧﻬﺎ از ﺳـﻨﮓ ﺧﺎرا ﺳﭙﯿﺪ‬ ‫ﺑﺨﺮط ﮐﺮده ﭼﻨﺎﻧﮏ از ﭼﻮب ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﺑﮑﻨﺪه ﮔﺮي و ﻧﻘﺎﺷﯽ ﻧﺘﻮان ﮐﺮد‪) .‬ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص‪ .(126‬ﺳﺮﮔﺸﺘﻪ ﭼﻮ ﮔﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﺳﺮ و‬ ‫ﭘﺎي ﻧﺪارم ﺧﺴﺘﻪ ﺑﮕﻪ ﺧﺮط و ﺷﮑﺴﺘﻪ ﮔﻪ ﻃﺒﻄﺎب‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻫﺮ ﯾﮏ ﺑﻤﯿﺎﻧﻪء دﮔﺮ ﺷﺮط اﻓﺘﺎده ﺑﺸﮑﻞ ﮔﻮي در ﺧﺮط‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﮔﺬاﺷﺘﻦ‬ ‫ﺷﺘﺮان را در ﭼﺮا‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻗـﺪ ﺧﺮط ﻋﻠﯿﻨﺎ اﻻﺣﺘﻼم؛ اي ارﺳﻞ )ﻫﺬا ﻗﻮل ﻋﻤﺮ رﺿـﯽ‬ ‫اﻟﻠﻬﻌﻨﻪ ﻟﻤﺎ رأي ﻣﻨﯿًﺎ ﻓﯽ ﺛﻮﺑﻪ(‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﮔﺎﺋﯿـﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺮﻃﺖ اﻟﺠﺎرﯾـﮥ ||‪ .‬ﺧﻮﺷﻪ اي را ﭼﻮن اﻧﮕﻮر در دﻫـﺎن ﮔﺬاﺷـﺘﻦ و ﭼﻮب آﻧﺮا ﺑﺮﻫﻨﻪ از داﻧﻪ ﺑﯿﺮون آوردن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از‬ ‫ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﺗﯿﺰ دادن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ ،‬ﺧﺮط ﺑ ِﺎﺳـﺘﻪ ||‪ .‬روان ﮐﺮدن دارو ﺷـﮑﻢ ﻓﻼن‬ ‫را‪ :‬ﺧﺮط اﻟـﺪواء ﻓﻼﻧـًﺎ ||‪ .‬دراز ﮐﺮدن آﻫﻦ ﭼﻮن ﻋﻤﻮد‪ ،‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺮط اﻟﺤﺪﯾـﺪ ||‪ .‬ﻓﺮﺳـﺘﺎدن ﺑـﺎزي ﺑﺸـﮑﺎر‪ :‬ﺧﺮط اﻟﺒﺎزي ||‪ .‬ﺑﺮﮔﻤﺎﺷـﺘﻦ‬ ‫ﺑﻨﺪهء ﺧﻮد را ﺑﺮ اﯾﺬاي ||‪ .‬ﮔﯿﺎه ﺗﺮ ﺷﺘﺮ را ﺑﺮ ﯾﺦ زدن اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬اي ﺧﺮط اﻟﺮﻃﺐ‬ ‫اﻟﺒﻌﯿﺮ‪ - (1) .‬ﻓﻌﻞ ﺛﻼﺛﯽ ﻣﺠﺮد اﯾﻦ ﻣﺼﺪر از ﺑﺎب »ﻧﺼﺮ« اﺳﺖ‪ - (2) .‬ﻓﻌﻞ ﺛﻼﺛﯽ ﻣﺠﺮد اﯾﻦ ﻣﺼﺪر از ﺑﺎب »ﻧﺼﺮ« و »ﺿﺮب« آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮط‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﺷـﯿﺮ ﭼﺸـﻢ زﺧﻢ رﺳـﯿﺪه ||‪ .‬ﺷـﯿﺮ ﺑﺴـﺘﻪ و ﺑـﺎ زرداب از ﻧﺸﺴـﺘﻦ ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ و ﻧـﺎﻗﻪ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻧﻤﻨـﺎك‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮط‪.‬‬



‫]ُخ ‪ُ /‬خ ُر[ )ع ِا( ِج َﺧﺮوط‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »َﺧﺮوط« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻃﺎل‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( دوﺳـﺮ و آن داﻧﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﮔﻨﺪم روﯾﺪ‪ .‬ﻫﺮﻃﻤﺎن‪ .‬ﻗﺮﻃﻤﺎن‪ .‬ﺟﺎﻓﻮز)‪ُ .(1‬زن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺗﺨﻤﯽ اﺳﺖ‬ ‫دواﺋﯽ و آن در ﻣﯿﺎن ﮔﻨـﺪم روﯾـﺪ و ﻃﺒﯿﻌﺖ آن ﻣﻌﺘـﺪل اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ - (1) .‬در اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي و آﻧﻨـﺪراج آﻣﺪه‪ :‬ﺧﺮﺗﺎل‬ ‫ﺑﺘﺎء ﻗﺮﺷﺖ اﺳﺖ و ﺑﻄﺎء ﺣﻄﯽ ﺷﺎﯾﺪ ﻣﻌﺮب ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رﺷﯿﺪي ﺧﺮﺑﺎل ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﺮﺑﺎر ﮔﻔﺘﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻃﺎل‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﻗﻨﻄﺎر‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )آﻧﻨﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬دو ﺑﺪره زر ﺑﮕﺮﻓﺘﻢ ﺑﻔﺘﺢ ﻣﺎراﺋﯿﻦ ﺑﻔﺘﺢ روﻣﯿﻪ ﺻﺪ‬ ‫ﺑﺪره ﮔﯿﺮم و ﺧﺮﻃﺎل‪ .‬ﻏﻀﺎﺋﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻃﺎل‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻃﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﻫﺮﻫﻤـﺎن‪ .‬ﻗﺮﻃﻤـﺎن‪ .‬دوﺳـﺮ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪ ﮐﻪ اﺑﻦ ﺑﯿﻄـﺎر در ذﯾﻞ ﻫﺮﻫﻤﺎن ﺧﺮﻃﺎن را‬ ‫ﻣﺮادف ﻫﺮﻃﻤﺎن آورده اﺳﺖ‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا »ﺧﺮﻃﺎن« ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺼﺤﯿﻒ ﺧﺮﻃﻤﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻃﺐ‪.‬‬



‫]َخ َط[ )ع ِا( ﻣﺮﮐﺐ‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﺮاِﻃﺐ‪) .‬دزي ج‪ 1‬ص ‪.(363‬‬ ‫ﺧﺮﻃﺒﻊ‪.‬‬



‫]َخ َط[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻌﺎﻧـﺪ‪ .‬ﺳـﺮﮐﺶ‪ .‬ﮔﺮدﻧﮑﺶ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬اﺣﻤﻖ‪ .‬ﮔﻮل‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬اﻧـﺪر اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﺑﺴـﯽ‬ ‫ﻧﺎﮐﺲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ اﻧﺪ ﻫﻤﻪ ﺧﺮﻃﺒﻊ و ﻫﻤﻪ اﺣﻤﻖ و ﺑﯿﺪاﻧﺶ و رﻧﺪ‪ .‬ﻟﺒﯿﺒﯽ ||‪ .‬ﺧﻮدﺑﯿﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻃﺒﯿﻌﺖ‪.‬‬



‫]َخ َط َع[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( اﺣﻤﻖ‪ .‬ﻧـﺎدان‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﮔﺎو ﺧﺮف ﺧﻮي ﺧﺮﻃﺒﯿﻌﺖ ﻧﺎدان ﺟﺰ ﮐﻪ ز ﭘﻬﻠﻮي ﺧﻮد ﮐﺒﺎب ﻧﯿﺎﺑـﺪ‪.‬‬ ‫ﻇﻬﯿﺮﻓﺎرﯾﺎﺑﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻃﺶ‪.‬‬



‫]َخ َط[ )ع ﻣﺺ( ﻗﻠﻢ زدن‪ .‬ﺧﻂ ﺑﻄﻼن ﮐﺸﯿﺪن‪ .‬ﺧﻂ زدن‪) .‬دزي ج ‪ 1‬ص ‪.(363‬‬ ‫ﺧﺮﻃﻂ‪.‬‬



‫]َخ َط[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از دﻫﻬﺎي ﻣﺮو اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺸﺶ ﻓﺮﺳﺨﯽ آن ﻗﺮار دارد‪ .‬آﻧﺮا ﺧﺮﻃﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻃﻄﯽ‪.‬‬



‫]َخ َط ﻃﯽ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮﻃﻂ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﻗﺮاء ﻣﺮو اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮط ﮐﺎر‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( َﺧّﺮاط ‪ :‬ﺑﺰﺧﻢ آن ﻋﻤﻮد ﺧﺮط ﮐﺎرش ﻋﺠﺐ ﺣﺼﻦ اﻓﮑﻦ و ﺧﺎراﮔﺬار اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻃﻢ‪.‬‬



‫]ُخ ُط[ )ع ِا( ﺧﺮﻃﻮم‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺎﻧ ْﺖ ﮔﺮﻓﺘﺎر اﯾﻦ ﭼﻬﺎر ﺑﻠـﺪ ﮐﻪ داد ﺧﻮاﻫﻢ ﻫﺮ ﯾﮏ ﺟﺪاﺟـﺪا ﺗﻔﺼـﯿﻞ ﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﺗﯿﻎ‬ ‫ﮔﺮان و ﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﺗﯿﺮ ﺳـﺒﮏ ﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﭘﻨﺠﻪء ﺷـﯿﺮ و ﯾﮑﯽ ﺑﺨﺮﻃﻢ ﻓﯿـﻞ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ ||‪َ .‬ﺣَﻨـﮏ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺑﯿﻨﯽ و ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ||‪.‬‬ ‫ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﮕﺎه دو ﺣﻨﮏ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻃﻤﺎن‪.‬‬



‫]ُخ ُط[ )ع ص( دراز‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻃﻤﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ُط ﻧﯽ ي[ )ع ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﺮد ﮐﻼن ﺑﯿﻨﯽ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻃﻤﮥ‪.‬‬



‫]َخ َط َم[ )ع ﻣﺺ( زدن ﺑﺮ ﺧﺮﻃﻮم ﮐﺴـﯽ و ﮐـﺞ ﮔﺮداﻧﯿﺪن ﺧﺮﻃﻮم وي را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺮﻃﻢ اﻟﺨﻒ و ﻏﯿﺮه؛ ﺧﺮﻃﻮم ﻗﺮار داد ﺑﺮاي ﮐﻔﺶ و ﺟﺰ آن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻃﻨﺒﻮر‪.‬‬



‫]َخ َﻃْﻢ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﻮب ﯾﺎ اﺳـﺘﺨﻮان ﮐﻮﭼﮏ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮐﺎﺳﻪء ﻃﻨﺒﻮر ﻧﺼﺐ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺗﺎرﻫﺎ را ﺑﺮ آن ﮐﺸـﻨﺪ‪ .‬ﺑﻬﻨﺪي ﮔﻬﺮچ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث‬ ‫اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻃﻮم‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﺑﯿﻨﯽ‪ .‬ﺑﯿﻨﯽ ﮐﻼـن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﺗﺮﺟﻤـﺎن( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﺮاﻃﯿﻢ‪ :‬ﺳﻨﺴـﻤﻪ‬ ‫ﻋﻠﯽ اﻟﺨﺮﻃﻮم‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(68/16‬ﺑﺤﺠﺖ ﺑﺨﺮﻃﻮﻣﺶ اﻧﺪر ﮐﺸﻢ ﻋﻠﯽ رﻏﻢ او ﻣﻦ ﻣﻬﺎر ﻋﻠﯽ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﮔﻔﺖ ﯾﺰدان زآن ﮐﺲ ﻣﮑﺘﻮم او‬ ‫ﺷﻠﻪ اي ﺳـﺎزﯾﻢ ﺑﺮ ﺧﺮﻃﻮم او‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي ||(‪ .‬ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ج‪ ،‬ﺧﺮاﻃﻢ ||‪ .‬ﻓﺮاﻫﻢ آﻣـﺪﻧﮕﺎه دو ﺣﻨـﮏ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺮاﻃﯿﻢ ||‪ .‬ﻣﯽ زودﻧﺸـﺌﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺮاﻃﯿـﻢ ||‪ .‬ﻧﺨﺴـﺖ آﺑﯽ ﮐـﻪ از اﻧﮕـﻮر ﺑﺮآﯾـﺪ ﻗﺒـﻞ از ﻣﺎﻟﯿـﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از‬ ‫آﻧﻨـﺪراج( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺮاﻃﯿﻢ ||‪ .‬ﺑﯿﻨﯽ ﻓﯿﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب( ‪ :‬در ﺟﻬـﺎن دﯾـﺪه اي از اﯾﻦ ﺟﻠﺒﯽ ﮐـﺪه اي ﺑﺮ ﻣﺜـﺎل ﺧﺮﻃﻮﻣﯽ‪ .‬ﻣﻌﺮوﻓﯽ‪ .‬ﺑﺨﺴـﺘﻨﺪ ﺧﺮﻃﻮم ﭘﯿﻼن ﺑﻪ ﺗﯿﺮ ز ﺧﻮن ﺷـﺪ در و دﺷـﺖ‬ ‫ﭼـﻮن آﺑﮕﯿﺮ‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧـﺪﻧﮕﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﮑـﺎﻧ ْﺶ ﯾـﺎزد ﺑﻪ ﺧﻮن ﺳﻪ ﭼﻮﺑﻪ ﺑﺨﺮﻃﻮم ﭘﯿـﻞ اﻧـﺪرون‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ز روزن ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺗﻦ ﺷﻮم اوي‬ ‫ﺑﻤﺎﻧـﺪه ﺑـﺪان ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮﻃﻮم اوي‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﺗﺨﺖ ﭘﯿﺮوز ﻫﻤﺮﻧﮓ ﻧﯿﻞ ز دو ﺳﻮي ﺗﺨﺖ اﯾﺴـﺘﺎده دو ﭘﯿﻞ ﺗﻦ ﭘﯿﻞ ﯾﺎﻗﻮت رﺧﺸﺎن ﭼﻮ‬ ‫ﻣﻮر زﺑﺮﺟـْﺪش ﺧﺮﻃﻮم و دﻧﺪان ﺑﻠﻮر‪.‬اﺳﺪي‪ .‬ﺑﺜﻘﻞ وﻃﺄة و ﻓﻀﻞ ﻗﻮت در زﯾﺮ ﭘﺎي ﭘﺴﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺑﺨﺮﻃﻮم از ﭘﺸﺖ اﺳﺐ ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬ ‫)ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﻫﻤﺎن ﻓﯿﻞ ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﺸﻢ او ﺷﺨﺼـﯽ را ﺑﺨﺮﻃﻮم از ﭘﺸﺖ زﯾﻦ دررﺑﻮد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬آﺗﺶ و دود آﯾﺪ‬ ‫از ﺧﺮﻃﻮم او اﻟﺤـﺬر زآن ﮐﻮدك ﻣﺮﺣﻮم او‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬در آﻧﻨـﺪراج آﻣـﺪه‪ :‬از ﺗﺸﺒﯿﻬﺎت ﺧﺮﻃﻮم‪ ،‬ﮐﻮﭼﻪ اﺳﺖ ‪ :‬ﭘﯿﭽﺪ ز ﻧﺎز ﺑﯿﻨﯽ‬ ‫ﺧـﻮد ﺧـﻮاﺟﻪ در ﺣﺮام اﯾﻦ ﻓﯿـﻞ ﺑﯿﻦ ﮐﻪ راه ﺑﺨﺮﻃـﻮم ﻣﯽ رود‪.‬راﯾـﺞ ||‪ .‬ﺑﯿﻨﯽ ﻣﮕﺲ و ﭘﺸﻪ و آن ﻟـﻮﻟﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑـﺪان ﺑﮕﺰد و ﺧﻮن‬ ‫ﻣﮑـﺪ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺳـﻨﺴﻮر‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺑﯿﻨﯽ ﮐﻮزه ﮐﻪ آن ﻟﻮﻟﻪء ﮐﻮزه اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬و ﮐﻮزه ﻫﺎي ﺑﯽ دﺳﺘﻪ و ﺧﺮﻃﻮم‪) .‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻮاﻟﻔﺘﻮح ج ‪ 5‬ص ‪ .(449‬اﮐﻮاب ﺟﻤﻊ ﮐﻮب ﺑﺎﺷﺪ و آن ﮐﻮزه ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ آﻧﺮا دﺳﺘﻪ و‬ ‫ﺧﺮﻃﻮم ﻧﺒﺎﺷﺪ‪) .‬ﺗﻔﺴـﯿﺮ اﺑﻮاﻟﻔﺘﻮح ج ‪ 5‬ص ‪ .(|| 516‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﻟـﮥ ﺗﻨﺎﺳﻞ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﭼﻮ ﺳـﺮ ﻧﻬﺎد ﺑﻪ ﺑﺎﻟﯿﻦ ز ﻧﻔـﺦ ﻧﺎن و ﭘﻼو ﻓﺘﺎد ﺑﺎد‬ ‫ﺑﺨﺮﻃﻮم او ﺑﺴﺎن ﭼﻨﺎر‪ .‬ﺣﮑﯿﻢ ﺷﻔﺎﺋﯽ )در ﻫﺠﻮ ﻓﮑﺮي‪ ،‬از آﻧﻨﺪراج(‪ - .‬ذواﻟﺨﺮﻃﻮم؛ ﺷﻤﺸﯿﺮﯾﺴﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻃﻮم‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺳﻮاﺣﻞ ﺳﻮدان ﺑﺸـﺮق اﻓﺮﯾﻘﺎﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ در ﭘﺎﻧﺰده درﺟﻪ و ﺳـﯽ وﻫﻔﺖ دﻗﯿﻘﻪ و ده ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ و ﺳﯽ‬ ‫درﺟﻪ و ﺷﺎﻧﺰده دﻗﯿﻘﻪ و ﭼﻬﻞ وﭘﻨﺞ ﺛﺎﻧﯿﻪء ﻃﻮل ﺷـﺮﻗﯽ ﻗﺮار دارد و ارﺗﻔﺎع آن ‪ 385‬ﻣﺘﺮ از ﺳﻄﺢ درﯾﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺧﺮﻃﻮم ﻣﺮﮐﺐ‬ ‫از ﻋﺮب و زﻧﺠﯽ و ﺗﺮك و ﻗﺒﻄﯽ اﺳﺖ و ﻫﻤﮕﯽ آﻧـﺎن ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺧﺮﻃﻮم از ﻃﺮﯾﻖ درﯾﺎ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺗﺠﺎرت دارد و آب و ﻫﻮاﯾﺶ‬ ‫ﮔﺮم و ﺑﺤﺮي اﺳﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺮﻃﻮم‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( اﻟﺤﺒﺎري‪ .‬ﻟﻘﺐ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ زﻫﯿﺮ از ﺷﺎﻋﺮان ﻋﺮب ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻃﻮﻣﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺟﺸﻢ ﺑﻦ ﺧﺰرج و ﻋﻮف ﺑﻦ ﺧﺰرج اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻃﻮم دار‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺮﻃﻮم‪ .‬داراي ﺧﺮﻃﻮم ‪ :‬ﻫﻤﻪ ﺧﺮﻃﻮم دار و ﺷﺎخ ﮔﺮاي ﮔﺎو و ﭘﯿﻠﯽ ﻧﻤﻮده در ﯾﮏ ﺟﺎي‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻃﯿﻂ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﭘﺮواﻧـﻪ اي ﮐـﻪ ﺑﺎزوﻫــﺎي آن ﻣﻨﻘﺶ ﺑﺎﺷــﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻــرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد||(‪.‬‬ ‫ﮐﺮﮔﺪن ||‪ .‬ﺷﺎخ ﮐﺮﮔﺪن‪) .‬دزي ج ‪ 1‬ص ‪.(363‬‬ ‫ﺧﺮع‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺷـﮑﺎﻓﺘﻦ‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧﺮاﻋﻪ)‪ .(1‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮاﻋﮥ ﺷﻮد‪» - (1) .‬ﺧﺮع« و »ﺧﺮوع« ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮ »ﺧﺮاﻋﮥ« ﻣﯽ‬ ‫ﺑ ﺎ ﺷﻨ ﺪ ‪.‬‬ ‫ﺧﺮع‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ِا( داﻏﯽ در ﮔﻮش ﮔﻮﺳـﭙﻨﺪ ﮐﻪ دو ﺧـﻂ ﺑـﺪرازا در ﮔﻮش آن داغ ﮐﻨﻨـﺪ ﺗﺎ ﮔﻮش وي ﺳﻪ ﭘﺎره ﮔﺮدد و ﭘﺎرهء ﻣﯿﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﺟﻮف‬ ‫ﮔﻮش آوﯾﺰان ﺷﻮد ||‪ .‬ﻧﺮﻣﯽ ﻣﻔﺎﺻـﻞ ||‪ .‬ﺳـﺴﺘﯽ در ﭼﯿﺰي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب||(‪.‬‬ ‫ﺗﺤﯿﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮع‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 755‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]َخ َر[ )ع ﻣﺺ( ﺿﻌﯿﻒ و ﺳﺴﺖ ﮔﺮدﯾﺪن ||‪ .‬ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪن ||‪ .‬ﻣﺘﺤﯿﺮ ﮔﺸﺘﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از‬ ‫ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﺟﺪا ﺷﺪن ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ‪ ،‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺮﻋﺖ اﻟﻨﺨﻠﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮع‪.‬‬



‫]َخ ِر[ )ع ص( ﻧﻌﺖ اﺳﺖ از ﺧﺮع ﮐﻪ ﺿﻌﯿﻒ ﮔﺮدﯾﺪن ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮع‪.‬‬



‫]َخ ِر[ )ِاخ( ﻟﻘﺐ ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﻋﺒﺲ ﺟﺪ ﻋﻮف ﺑﻦ ﻋﻄﯿﮥ ﺷﺎﻋﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻋﺎﻧﮑﺚ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﺧﺮﻏﺎﻧﮑﺚ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﻏﺎﻧﮑﺚ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮﻋﺐ‪.‬‬



‫]َخ َع[ )ع ِا( ﺷـﺎخ ﯾـﮏ ﺳـﺎﻟﻪء درﺧﺖ و ﺷـﺎخ ﺗﺮ و دراز و ﻧﺎزك و ﻧﻮرﺳـﺘﻪ )||‪ .‬ص( زن ﺟﻮان ﻧﯿﮑﻮاﻧـﺪام و ﻧﺮم ||‪ .‬زن ﺳﭙﯿـﺪ ﻧﺮم و‬ ‫ﺗﻨﺎور و ﭘﺮﮔﻮﺷﺖ و ﺑﺎرﯾﮏ اﻧﺪام ||‪ .‬ﻣﺮد درازﺑﺎﻻ و ﭘﺮﮔﻮﺷﺖ‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮ ﻋﺘﺎﺑﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِر َﻋـ ْﺖ ﺗـﺎ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﻤـﺎر زرد‪ .‬زرد‪َ .‬زﺑﯿﺮة)‪ .(1‬ﺣﻤـﺎر ﻣﺨّﻄﻂ‪) .‬ﻗﻔﻄﯽ ||(‪ .‬در آﻧﻨـﺪراج آﻣـﺪه‪ :‬اﻻﻏﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺮدي ﻋﺘـﺎب ﻧـﺎم ﻣﺨﺘﺮع ﺧـﺎراي ﻣﺨﻄـﻂ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ آن ﺧﺎراﻫﺎ را ﺑﺮ آن ﺑﺎر ﮐﺮدي و ﺑﺠﺎﻫﺎي ﺑﺮدي ‪ :‬اﺑﻠﻬﯽ ﺻـﺪ ﻋﺘﺎﺑﯽ و دﯾﺒﺎ ﮔﺮ ﺑﭙﻮﺷـﺪ‬ ‫ﺧﺮﯾﺴﺖ ﻋﺘﺎﺑﯽ‪.‬ﺳﻌﺪي‪.Zebra - (1) .‬‬ ‫ﺧﺮ ﻋﺰﯾﺮ‪.‬‬



‫]َخ ِر ُع َز[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﺧﺮ ﺣﻀـﺮت ﻋﺰﯾﺮ ﭘﯿﻐﻤـﺒﺮ اﺳﺖ ‪ :‬ﭼﻮ ﺧﺮ ﺳﻮار ﺷـﺪم ﭼﻪ ﺧﺮ ﻋﺰﯾﺮ و ﻣﺴـﯿﺢ ﻫﻤﻪ ﺧﺮان ﺑﻬﻤﯿﻦ ﭼﻮب راﻧﻢ از ﺳﻮدا‪.‬‬ ‫ﺳﻮزﻧﯽ )دﯾﻮان چ ﺷﺎه ﺣﺴﯿﻨﯽ ص‪.(5‬‬ ‫ﺧﺮﻋﻮب‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺧﺮﻋﻮﺑـﮥ‪ .‬ﻧـﺎﻗﻪء دراز و ﮐﻼـن ﺑﺴﯿﺎرﺷـﯿﺮ ||‪ .‬ﺷـﺎﺧﻪء ﯾﮑﺴـﺎﻟﻪء درﺧﺖ ||‪ .‬ﺷﺎﺧﻪء ﺗﺮ و ﺗﺎزه و دراز و ﻧﺎزك و ﻧﻮرﺳـﺘﻪ‪.‬‬ ‫ﻓﺮﻋﻮﺑـﮥ ||‪ .‬زن ﺟﻮان ﻧﯿﮑﻮاﻧـﺪام و ﻧﺮم ﻓﺮﻋﻮﺑﻪ ||‪ .‬زن ﺳﭙﯿﺪ و ﻧﺮم ﺗﻨﺎور ﭘﺮﮔﻮﺷﺖ ﺑﺎرﯾﮏ اﺳـﺘﺨﻮان‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‬ ‫)از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻋﻮﺑﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َب[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺧﺮﻋﻮب‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﻋﻮب ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻋﻮن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم دﻫﯽ اﺳﺖ از ده ﻫﺎي ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪ از ﻧﺎﺣﯿﻪء اﺑﺴـﻐﺮ‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎم ﺧﺮﻏﻮن‬ ‫ﻧﯿﺰ ﺿﺒﻂ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻋﻮﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮﻋﻮن ﮐﻪ ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ از ﻗﺮاي ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮ ﻋﯿﺴﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِر ﺳـﺎ[ )َاخ( اﻻـﻏﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ آن ﺣﻀـﺮت ﺑﺮ او ﺳﻮار ﺷـﺪي‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺧﺮي ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﯿﺴـﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم ﺑﮕﺎه ﺳـﯿﺎﺣﺖ و ﻣﺴﺎﻓﺮت‬ ‫اﻧﺠﯿـﻞ ﺑﺮ او ﺑﺎر ﮐﺮدي‪) .‬از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺮ ﺷﻮد ‪ :‬زآﻧﮑﻪ زﻧﯽ ﻧﺎن ﮐﺴﺎن را ﺻـﻼ ﺑﻪ ﮐﻪ ﺧﻮري ﭼﻮن ﺧﺮﻋﯿﺴـﯽ‬ ‫ﮔﯿﺎ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺮ ﻋﯿﺴﯽ ﮔﺮش ﺑﻤﮑﻪ ﺑﺮﻧﺪ ﭼﻮن ﺑﯿﺎﯾﺪ ﻫﻨﻮز ﺧﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬ﺳﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻏﺎﻧﮑﺖ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﻏﺎﻧﮑﺚ )دوﻣﯿﻦ ﻣﺪﺧﻞ( ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮﻏﺎﻧﮑﺚ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻗﺮﯾـﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ از ﻗﺮاء ﺑﺨـﺎرا روﺑﺮوي ﺧـﺪﯾﻤﻨﮑﻦ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺣﻮال و اﺷـﻌﺎر رودﮐﯽ ج ‪ 1‬ص‬ ‫]َخ َ‬ ‫‪ 104‬ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻏﺎﻧﮑﺚ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﺮﻣﯿﻨﯿﻪ ﺑﺮ ﯾﮏ ﻓﺮﺳﻨﮕﯽ وراي وادي ﺳﻐﺪ‪ .‬آﻧﺮا ﺧﺮﻏﺎﻧﮑﺖ و ﺧﺮﻏﺎﻧﮑﺚ ﺳﻔﻠﯽ ﻧﯿﺰ ﻧﺎﻣﯿﺪه اﻧﺪ‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫)از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان( )از اﺣﻮال و اﺷﻌﺎر رودﮐﯽ ج ‪ 1‬ص‪.(104‬‬ ‫ﺧﺮﻏﺎﻧﮑﺚ ﺳﻔﻠﯽ‪.‬‬



‫س ﻻ[ )ِاخ(رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺎدهء ﻓﻮق ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ك ِث ُ‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮﻏﺎﻧﮑﺜﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮﻏﺎﻧﮑﺚ ﮐﻪ ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ از ﻗﺮاي ﺑﺨﺎرا‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮﻏﺎﻧﮑﺜﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﻟﺨﻀـﺮﺑﻦ ﺷـﺎﻫﻮﯾﻪ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑـﻮﺑﮑﺮ‪ .‬از راوﯾـﺎن ﺑﻮد و از ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﻟﺒﻐﻮي ﺣـﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ و از او‬ ‫]َخ َ‬ ‫اﺑﻮﻋﺒﺪاﷲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ اﻟﻌﻨﺠﺎر ﺣﺪﯾﺚ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﻣﺮگ وي ﺑﺴﺎل ‪ 357‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻏﺎﻧﮥ اﻟﻌﻠﯿﺎ‪.‬‬



‫]َخ َن ﺗُْﻞ ُﻋْﻞ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از روﺳﺘﺎﻫﺎي ﺑﯿﺮون ﺣﺎﺋﻂ ﺷﻬﺮ ﺑﺨﺎرا‪) .‬از اﺣﻮال و اﺷﻌﺎر رودﮐﯽ ج ‪ 1‬ص ‪.(109‬‬ ‫ﺧﺮﻏﻠﺖ‪.‬‬



‫]َخ َغ[ )اِﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﺎﻟﺖ و ﻋﻤﻞ ﻏﻠﻄﯿﺪن ﺧﺮ در روي ﺧﺎك‪ .‬ﻣﺮاﻏﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻏﻠﺖ زدن‪.‬‬



‫]َخ َغ َز َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻏﻠﺘﯿﺪن ﺧﺮ در روي ﺧﺎك ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻄﺒﻮع اﯾﻦ ﺣﯿﻮان اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮاﻏﻪ ﮐﺮدن ﺧﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮ ﻏﻠﺘﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َغ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺮﻏﻠﺖ زدن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﻏﻠﺖ زدن ﺷﻮد ‪ :‬وﮔﺮ ﻧﯿﺴـﺘﺖ َﻃْﻤﻊ ﺑﺎغ ﺑﻬﺸﺖ ﭼﻮ ﺧﺮ ﺧﻮش ﺑﻐﻠﺖ اﻧﺪر اﯾﻦ ﻣﺮﻏﺰار‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻏﻠﻂ‪.‬‬



‫]َخ َغ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﻏﻠﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﻏﻠﺖ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻏﻠﻂ زدن‪.‬‬



‫]َخ َغ َز َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺮﻏﻠﺖ زدن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮ ﻏﻠﺖ زدن ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻤﺮﯾﻎ‪ .‬ﺗﻤّﺮغ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮ ﻏﻠﻄﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َغ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮ ﻏﻠﺘﯿﺪن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮ ﻏﻠﺘﯿﺪن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻏﻮل‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﮔﯿـﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺮا ﺑﺎرﺗﻨـﮓ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و در دواﻫـﺎ ﺧﺼﻮﺻـًﺎ در ﭘـﺎﮐﯿﺰه ﮐﺮدن ﺟﺮاﺣﺘﻬـﺎ ﺑﯽ ﻧﻈﯿﺮ اﺳﺖ و ﺗﺨﻢ آﻧﺮا ﻧـﺎﮐﻮﻓﺘﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﮔﻼب ﮔﺮم ﮐﺮده ﺑﺨﻮرﻧـﺪ ﺟﺮاﺣﺖ اﻣﻌﺎء را ﻧﺎﻓﻊ ﺑﺎﺷـﺪ و رﯾﻢ آﻫﻨـﺞ ﺑﯿـﺦ آن اﺳﺖ و آﻧﺮا ﺑﻌﺮﺑﯽ ﻟﺴﺎن اﻟﺤﻤﻞ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‬ ‫ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺮا ﺧﺮﮔﻮﺷﮏ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﻗﺎﺑﺾ اﺳﺖ و رﻓﻊ اﺳﻬﺎل ﮐﻨﺪ و ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺗﺨﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺰرﻗﻄﻮﻧﺎ ﮔﻮﯾﻨﺪش‬ ‫و ﺧﺮﻏـﻮل ﺑﺴـﺒﺐ آن ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺷـﺒﯿﻪ اﺳﺖ ﺑﮕـﻮش ﺧﺮ‪ ،‬ﭼﻪ ﻏـﻮل در ﻓﺎرﺳـﯽ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﮔـﻮش اﺳﺖ و اﺳﺐ ﻏـﻮل ﻫﻢ ﺑﻬﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )آﻧﻨﺪراج( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻏﻮﻟﻪ‪.‬‬



‫]َخ َل ‪ِ /‬ل[ )ِا( ﮔﯿـﺎﻫﯽ اﺳﺖ دواﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺮﺑﯽ ﻟﺴـﺎن اﻟﺤﻤـﻞ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬ﺧﺮﻏﻮل‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( ‪ :‬ﺑﺎﺷـﺪ ﭼﻮ ز‬ ‫ﺿﻌﻒ ﻣﻌﺪه ات ﺑﻮل اﻟﺪم ﺿﻌﻒ ﺗﻮ از آن زﯾﺎده ﮔﺮدد ﻫﺮ دم ﮔﺮ ﺷﺮﺑﺖ زرك و آب ﺧﺮﻏﻮﻟﻪ ﺧﻮري ﻗﻮت ﺷﻮدت ﻓﺰون ﻣﺮض ﮔﺮدد‬ ‫ﮐﻢ‪ .‬ﯾﻮﺳﻔﯽ ﻃﺒﯿﺐ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻏﻮن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺷـﻬﺮي اﺳﺖ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺗﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺗﻮﺋﯽ ﭼﻮن ﻗﺼﺐ ﺷـّﮑﺮرﯾﺰ اﯾﻦ ﯾﮑﯽ ﻣﺆذن‬ ‫ﺧﺎم آﻣﺪه از ﺧﺮﻏﻮﻧﺎ‪ .‬ﻣﻨﺠﯿﮏ )از ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪء اﺳﺪي(‪ .‬دي در ره ﺧﺮﻏﻮن ﺑﯿﮑﯽ ﺳﺎده ﭘﺴﺮ ﺑﺮ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ )از ﺻﺤﺎح اﻟﻔﺮس(‪.‬‬ ‫ﺧﺮف‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﭼﯿﺪن ﻣﯿﻮه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﭼﯿﺪن ﻣﯿﻮه ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺮف ﻓﻼﻧـًﺎ ||‪ .‬اﻗـﺎﻣﺖ ﮐﺮدن ﻗـﻮم در ﻓﺼـﻞ ﺧﺮﯾـﻒ ﺑﺠـﺎﯾﯽ ||‪ .‬ﺑﺎرﯾـﺪن ﺑـﺎران ﺧﺮﯾﻒ و ﺑـﺎران اول‬ ‫زﻣﺴﺘﺎن‪ .‬اﯾﻦ ﺻﯿﻐﻪ ﻣﺠﻬﻮل اﺳﺖ و ﺑﺼﻮرت ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﻤﯿﺸﻮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮف‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ﻣﺺ( ﺗﺒﺎه ﺷـﺪن ﻋﻘﻞ از ﮐﻼﻧﺴﺎﻟﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺣﺮﯾﺺ ﺷـﺪن‬ ‫ﺑﺨﻮردن ﻣﯿﻮهء ﺗﺎزه ﭼﯿﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺮف‪.‬‬



‫]ُخ ُر[ )ع ِا( زﻣﺎن داﺧﻞ ﺷـﺪن در ﭘﺎﺋﯿﺰ و در ﺣـﺪﯾﺚ ﺟﺎرود آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﯾﺎ رﺳﻮل اﷲ ﻗﺪ ﻋﻠﻤﺖ ﻣﺎ ﯾﮑﻔﯿﻨﺎ ﻣﻦ اﻟﻈﻬﺮ ذودﻧﺎﺗﯽ ﻋﻠﯿﻬﻦ ﻓﯽ‬ ‫ﺧﺮف ﻓﻨﺴﺘﻤﺘﻊ ﻣﻦ ﻇﻬﻮرﻫﻦ اراد ﻣﻦ اﻟﺨﺮف وﻗﺖ ﺧﺮوﺟﻬﻢ اﻟﯽ اﻟﺨﺮﯾﻒ‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮف‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ِا( ﯾﮏ ﻧﻮع ﺧﺮﻣﺎﯾﯽ ﮐﻪ داﻧﻪء آن ﺳﺨﺖ ﻧﺸﻮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮف‪.‬‬



‫]َخ ِر[ )ع ص( ﭘﯿﺮي ﮐﻪ ﻋﻘﻠﺶ ﺗﺒﺎه ﺷـﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﻧﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﮔﻮﯾﺪ‬ ‫از ﭘﯿﺮي‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪ .‬ﺑﺴﯿﺎر ﻓﺮﺗﻮت و ﺑﯽ ﻋﻘﻞ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي( ‪ :‬ﺗﻮ ﻧﯿﺰ اي ﺑﺨﯿﺮه ﺧﺮف ﮔﺸﺘﻪ ﻣﺮد زﺑﻬﺮ ﺟﻬﺎن دل ﭘﺮ از داغ و‬ ‫درد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻋﺠﺐ آﯾﺪ ز ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺧﺮف ﮔﺸﺘﻪ ﻣﺮا ﮐﻮ وﻻﯾﺖ ز ﺷﻪ ﺷﺮق ﻫﻤﯽ داﺷﺖ ﻧﮕﺎه‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻫﻮاي روﺷﻦ ﺑﮕﺮﻓﺖ ﺗﯿﺮه رﻧﮓ‬ ‫ﺳﺤـﺎب ﺟﻬﺎن ﮔﺸـﺘﻪ ﺧﺮف ﮔﺸﺖ ﺑﺎز از ﺳـﺮ ﺷﺎب‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﺑﻬﺎر دوﻟﺖ او آن ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل دارد ﮐﻪ ﮔﺮدون ﺧﺮف را ﺗﺎزه ﮐﺮد‬ ‫اﯾﺎم ﺑﺮﻧﺎﺋﯽ‪ .‬اﻧﻮري‪ .‬ﮔﺮﻧﻪ ﺧﺮف ﺷﺪ ﺧﺮﯾﻒ از ﭼﻪ ﺗﻠﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﺮ ﺷﻤﺮ از دﺳﺖ ﺑﺎد ﺳﯿﻢ و زر ﺑﯽ ﺷﻤﺎر‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬وآﻧﮑﻪ دواﺳﺒﻪ رﺳﯿﺪ‬ ‫ﻣﻮﮐﺐ ﻓﺼـﻞ رﺑﯿﻊ دﻫﺮ ﺧﺮف ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ ﻗﻮت ﻓﺼﻞ ﺷـﺒﺎب‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮐﺰ ﺷـﺮﻓﺶ دﻫﺮ ﺧﺮف ﺷـﺪ ﺟﻮان‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬زو ﻋﺎﻟﻢ ﺧﺮف را ﺑﺮﻧﺎي‬ ‫ﻧﻐﺰ ﯾـﺎﺑﯽ زو ﮔﻨﺒـﺪ ﮐﻬﻦ را دوران ﺗﺎزه ﺑﯿﻨﯽ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ِ .‬ﺧﻨﮓ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪ُ .‬ﮔﻨﮓ‪ .‬ﺑﻬﺖ زده‪ .‬ﻋﻘﻞ ازدﺳﺖ داده‪ .‬ﮐﻮدن‪ .‬آﻧﮑﻪ‬ ‫ﺧﺮدش ﺗﺒﺎه ﺷـﺪه ‪ :‬اﻣﯿﺮ ﭼﻮن اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺨﻮاﻧـﺪ در ﺣﺎل ﻣﺮا ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﻣﺮد ﺧﺮف ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻧﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﺟﻮاﺑﺶ ﺑﻨﻮﯾﺲ ﮐﻪ‬ ‫ﺻﻮاب اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣـﺎ دﯾـﺪه اﯾﻢ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﯾﮏ روز ﮔﻔﺖ ﺑـﺪﯾﻦ ﺧﻠﯿﻔﻪء ﺧﺮف ﺷـﺪه ﺑﺎﯾـﺪ ﻧﺒﺸﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ازﺑﻬﺮ ﻗـﺪر ﻋﺒﺎﺳـﯿﺎن‬ ‫اﻧﮕﺸﺖ درﮐﺮده ام در ﻫﻤﻪء ﺟﻬﺎن‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬دﺳﺖ ﺑﺮ ﻫﻢ زﻧﺪ ﻃﺒﯿﺐ ﻇﺮﯾﻒ ﭼﻮن ﺧﺮف ﺑﯿﻨﺪ اوﻓﺘﺎده ﺣﺮﯾﻒ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﯿﺎﻟﺶ ﺧﺮف ﮐﺮده ﮐﺎﻟﯿﻮه رﻧﮓ ﺑﻤﻐﺰش ﻓﺮوﺑﺮده ﺧﺮﭼﻨﮓ ﭼﻨﮓ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺮف‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِا( ﺧﺮﻓﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺳﭙﻨﺪان ﮐﻨﺪه‪) .‬ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮف‪.‬‬



‫]ِخ ِر[ )از ع‪ ،‬ص‪ِ ،‬ا( ﮐﻮدن‪ .‬ﮔﻮل‪ .‬ﻣﺄﺧﻮذ از َﺧﺮف ﻋﺮﺑﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮف‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ از اﻋﻤﺎل ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮف‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﺘﯽ ﺑﺰرگ و ﻣﻌﻤﻮر ﺑﻮده اﺳﺖ در ﻣﺮو‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﺎت‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ِا( ﺣﮑﺎﯾـﺎت و ﻗﺼﻪ ﻫﺎ و اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻫﺎ و داﺳـﺘﺎﻧﻬﺎي ﺧﻮش و ﭘﺴـﻨﺪﯾﺪه و ﻣﻘﺒﻮل‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ِ .‬ج َﺧَﺮﻓﻪ‪ ...:‬ﮔﻮﯾـﺪ آﻧﺮا ﺧﯿﺎﻻت‬ ‫ﺟﻨﻮن و ﺧﺮﻓﺎت ﻇﻨﻮن ﭘﻨﺪارﻧﺪ‪) .‬ﺳﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ ص‪.(96‬‬ ‫ﺧﺮﻓﺎج‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﻓﺮاﺧﯽ ﻋﯿﺶ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﭘﯿﺮي ﮐﻪ ﻋﻘﻠﺶ ﺗﺒﺎه ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﺎن‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ِج ﺧﺮوف‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮوف ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج ﺧﺮوف‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﺖ‪.‬‬



‫]ِخ ِر[ )از ع‪ ،‬ص( ﮐﻨﺪﻓﻬﻢ‪ .‬ﮐﻨﺪذﻫﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﮐﻮدن‪ .‬ﺑﯿﺤﺲ‪ .‬ﻣﺒﻬﻮت‪ .‬ازﮐﺎررﻓﺘﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َر ‪ِ /‬ر َت[ )ﻣﺺ( ﺷــﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮدن و ﻧﺎﻟﯿــﺪن‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )آﻧﻨــﺪراج ||(‪ .‬ﺧﺮﺧﺮ ﮐﺮدن‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺧﺮاﺧﺮ ﮐﺮدن‪) .‬از‬ ‫آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﺞ‪.‬‬



‫]ُخ َف[ )ع ِا( ﻓﺮاﺧﯽ ﻋﯿﺶ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﺞ‪.‬‬



‫]ُخ َر ِف[ )ع ص( ﻓﺮﺑﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﺠﮥ‪.‬‬



‫]َخ َف َج[ )ع ﻣﺺ( ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺮﻓﺘﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﺧﻮش ﻋﯿﺶ ﮔﺮداﻧﯿﺪن‪) .‬زﻣﺨﺸﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮف ﺧﻮي‪.‬‬



‫]َخ ِر[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﻮل‪ .‬اﺣﻤﻖ‪ .‬ﺑﯽ ﺷﻌﻮر‪ .‬ﻧﺎدان ‪ :‬ﮔﺎو ﺧﺮف ﺧﻮي ﺧﺮﻃﺒﯿﻌﺖ ﻧﺎدان ﺟﺰ ﮐﻪ ز ﭘﻬﻠﻮي ﺧﻮد ﮐﺒﺎب ﻧﯿﺎﺑﺪ‪.‬ﻇﻬﯿﺮ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﺮوش‪.‬‬



‫]َخ ُف[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺧﺮ ﻓﺮوﺷﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ اﻻغ ﻓﺮوﺷﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﺮوﺷﺎن‪.‬‬



‫]َخ ُف[ )ِا ﻣﺮﮐـﺐ(ﻓﺮوﺷــﻨﺪﮔﺎن ﺧﺮ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ ||(‪ .‬ﺑـﺎزاري ﮐـﻪ در آن ﺧﺮ ﻓﺮوش و ﺧﺮﯾــﺪ ﻣﯿﺸـﻮد‪ .‬اﺻـﻞ آن »ﺑـﺎزار‬ ‫ﺧﺮﻓﺮوﺷﺎن« اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻠﻤﻪء »ﺑﺎزار« از آن ﺣـﺬف ﮔﺮدﯾﺪه و ﺧﻮد »ﺧﺮﻓﺮوﺷﺎن« آن ﻣﻌﻨﯽ را ﻣﯽ دﻫﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻓﺮدات‬ ‫ﺑﺮم ﺑﺨﺮﻓﺮوﺷﺎن ﮔﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﺧﺮﯾﺴﺖ ﻧﺎدره ﺗﺮ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ - .‬ﺟﻨﮓ ﺧﺮﻓﺮوﺷﺎن؛ ﺟﻨﮓ زرﮔﺮي‪ .‬ﺟﻨﮓ دروﻏﯿﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﺮوﺷﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]َخ ُف َن ‪ِ /‬ن[ )ق ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺮوﺷﻨﺪﮔﺎن ﺧﺮ )آﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﺧﺮ ﻓﺮوش ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺧﺮﻫﺎي ﮐﻨﺪرو را ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺮض ﺑﻤﺸﺘﺮي دﺳﺖ ﺑﻬﻢ زﻧﻨﺪ‬ ‫و ﺑﺘﺮﺳﺎﻧﻨـﺪ ﮐﻪ ﺗﻨـﺪ رود و ﻣﺸﺘﺮي را ﻓﺮﯾﺐ دﻫﻨﺪ و ﺑﺒﻬﺎي ﺗﻤﺎم ﺑﻔﺮوﺷـﻨﺪ( ‪ :‬ﺧﺮﻓﺮوﺷﺎﻧﻪ دو ﺳﻪ زﺧﻤﺶ ﺑﺰد ﮐﺮد ﺑﺂﺧﺮ آﻧﭽﻪ زآن ﺳـﮓ‬ ‫ﻣﯽ ﺳﺰد‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﺮ ﻓﺮوﻣﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 756‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]َخ ُف َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(واﻣﺎﻧﺪن‪ ،‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﭼﻮن ﺧﺮ در ﮔﻞ ﻓﺮوﻣﺎﻧﺪن )ﻓﺮورﻓﺘﻦ( و راه رﻓﺘﻦ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻦ ‪ :‬ور در اﯾﻦ ره ﺧﺮش ﻓﺮوﻣﺎﻧﺪ ﺧﺮﮔﻪ‬ ‫آﻧﺠﺎ زﻧﺪ ﮐﻪ او داﻧﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﺮه‪.‬‬



‫]َخ ِف ِر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺟﺮاﺣﯽ ﺑﺨﺶ ﺷﺎدﮔﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ واﻗﻊ در ‪65‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﺷﺎدﮔﺎن‪ ،‬ﮐﻨﺎر‬ ‫راه اﺗﻮﻣﺒﯿـﻞ رو اﻫﻮاز ﺑﻪ ﺷﺎدﮔﺎن‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در دﺷﺖ واﻗﻊ و ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي و داراي ‪ 160‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪء ﺟﺮاﺣﯽ‪،‬‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت‪ ،‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﺣﺸﻢ داري‪ .‬راه در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو اﺳﺖ و ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ آن از آل اﺑﻮﺷﻮﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫آﺑﺎدي از دو ﻣﺤﻞ ﺑﻨﺎم ﺧﺮﻓﺮهء ﯾﮏ و ﺧﺮﻓﺮهء دو ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﺮﻓﺴﺘﺮ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ِا( ﺣﺸـﺮات ﻣـﻮذﯾﻪ ﭼـﻮن ﻣـﺎر و ﺑﯿـﺪ و ﮐﮋدم و وزغ و ﻣـﻮش و ﻣﻮر و ﺷـﭙﺸﻪ و ﮐﻨﻪ و ﻣﻠـﺦ و ﻣﮕﺲ و زﻧﺒﻮر و ﺗـﺎرﺗﻨﻪ و ﮐﺮم و‬ ‫ﺳﻮﺳـﮏ و ﺳﻦ و ﺳـﺎس و ﺷـﭙﺶ و ﮐﯿـﮏ و ﺳـﺮﮔﯿﻦ ﮔﺮدان و ﻫﺮ ﺟـﺎﻧﻮر ﺧﺮد زﯾﺎﻧﮑﺎر دﯾﮕﺮ و در دﯾﻦ زردﺷﺘﯽ ﻫﻤﻪء آﻧﺎن ﺟﺎﻧﻮران‬ ‫اﻫﺮﯾﻤﻨﯽ اﻧﺪ و ﮐﺸـﺘﻦ آﻧﻬﺎ را ﻣﺰد و ﺛﻮاب اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﺮﻓﺴﺘﺮا)‪) (1‬ﺑﺰﺑﺎن اوﺳﺘﺎﺋﯽ(‪ .‬ﺧﺴﺘﺮ‪) .‬اﻟﺴﺎﻣﯽ ﻓﯽ اﻻﺳﺎﻣﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮاﺳﺘﺮ‪.kharfstra - (1) .‬‬ ‫ﺧﺮﻓﺴﺘﺮﻏﻦ‪.‬‬



‫]َخ َر َر َغ[ )ِا( ﺧﺮﻓﺴﺘﺮزن‪ .‬ﺣﺸﺮه ﮐﺶ‪ .‬ﻋﺼﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﯿﺨﯽ دارد ﮐﺸﺘﻦ ﺣﺸﺮه را‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﺴﺘﺮﮔﺎن‪.‬‬



‫]َخ َر َر[ )ِا( ﺣﺸﺮه ﮐﺶ‪ .‬ﻋﺼﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﯿﺨﯽ دارد ﮐﺸﺘﻦ ﺣﺸﺮه را‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﺴﺮ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِا( ﺣﺸﺮه‪ .‬از ﻟﻐﺖ اوﺳﺘﺎﺋﯽ ﺧﺮﻓﺴﺘﺮ ﻣﺸﺘﻖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ زﯾﺎﻧﮑﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﺶ‪.‬‬



‫]ُخ َف[ )ع ﻣﺺ( ﺑﺪ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن‪) .‬از دزي ج ‪ 1‬ص ‪.(364‬‬ ‫ﺧﺮﻓﺶ‪.‬‬



‫]ُخ َف[ )ع ِا( ﺳﻨﮓ ﭘﺎ‪) .‬از دزي ج‪ 1‬ص‪.(364‬‬ ‫ﺧﺮف ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﯿﺮ و ﺑﯽ ﻋﻘﻞ ﺷـﺪن ||‪ .‬ﻣﺒﻬﻮت و ﻣﺘﺤﯿﺮ ﺷـﺪن ‪ :‬ﻧﻪ ﭘﯿﺮ ﺧﻮاﻧﯽ وﯾﺤﮏ ﻫﻤﯽ ﺗﻮ ﮐﯿﻮان را ﺧﺮف ﺷﺪه‬ ‫]َخ ِر ‪ِ /‬خ ِر ُ‬ ‫ﺳﺖ از او ﻫﯿﭻ ﻧﯿﮏ و ﺑﺪ ﻣﺸﻤﺮ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﺸﮥ‪.‬‬



‫ش[ )ع ِا( ﺣﺮف ﭼﺮﻧﺪ‪ .‬ﺣﺮف ﯾﺎوه‪) .‬دزي ج ‪ 1‬ص ‪.(364‬‬ ‫]َخ َف َ‬ ‫ﺧﺮﻓﻊ‪.‬‬



‫]ِخ َف[ )ع ِا( ﺑﺎر درﺧﺖ ﻋﺸـﺮ اﺳﺖ ﺑﻠﻐﺖ اﻫﻞ ﯾﻤﻦ‪ .‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺑﻌﻀـﯽ از اﯾﻦ درﺧﺖ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﺴـﯽ در ﺳﺎﯾﻪ آن ﺑﺨﻮاﺑﺪ ﺗﺎ ﻗﯿﺎﻣﺖ‬ ‫ﺑﯿﺪار ﻧﺸﻮد‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﻊ‪.‬‬



‫]ُخ ُف[ )ع ِا( ِﺧْﺮَﻓـﻊ‪) .‬دزي ج‪ 1‬ص‪ .(364‬رﺟﻮع ﺑﻪ ِﺧْﺮَﻓﻊ ﺷﻮد‪ .‬آﻧﭽﻪ در ﺑـﺎر درﺧﺖ ﻋﺸـﺮ ﺑﺎﺷـﺪ و آن ﺳﻮﺧﺘﻪء ﭼﻘﻤﺎق اﻋﺮاب اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﭘﻨﺒﻪء ﺗﺒﺎه ﺑﮑﺎرﻧﯿﺎﻣـﺪﻧﯽ در ﻏﻼف ﺧﻮد ||‪ .‬آﻧﭽﻪ از ﭘﻨﺒﻪ زده ﺷـﺪه ﺑﮑﻤﺎن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از‬ ‫ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﻊ‪.‬‬



‫]ِخ ِف[ )ع ِا( ﭘﻨﺒﻪء زده ﺷﺪه ﺑﻪ ﮐﻤﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﻖ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع ِا( ﺧﺮدل ﻓﺎرﺳـﯽ ﺑﻠﻐـﮥ اﻫـﻞ ﺷـﺎم و ﻣﺼـﺮ و آن ب ﺣﺸـﯿﺸﮥ اﻟﺴـﻠﻄﺎن ﺷـﻬﺮت دارد و آن ﻧﻮﻋﯽ از ﺳـﭙﻨﺪان اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﮔﺶ‬ ‫ﻋﺮﯾﺾ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺧﺮﻓﻮف‪ .‬ﺗﺨﻢ ﺗﺮﺗﯿﺰك‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺣﺸـﯿﺸﮥ اﻟﺴﻠﻄﺎن و آن ﻧﻮﻋﯽ از ﺣﺮف اﻟﺴﻄﻮح ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ||‪ .‬ﺗﺨﻢ ﺳﺪاب ﺑﺮي‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﻘﺎن‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺟﻠﮕﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮔﻠﭙﺎﯾﮕﺎن واﻗﻊ در ‪25‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﮔﻠﭙﺎﯾﮕﺎن ﮐﻨﺎر راه ﻣﺎﻟﺮو ﺗﯿﮑﻦ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﺰرگ‪ .‬ﺟﻠﮕﻪ‪ ،‬ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ‪ ،‬داراي ‪ 251‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و ﭼﺎه‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت‪ ،‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻗﺎﻟﯽ ﺑﺎﻓﯽ‪.‬‬ ‫راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺮﻓﻘﮥ‪.‬‬



‫]َخ َف َق[ )ع ﻣﺺ( ﺳـﺮ ﻓﺮوداﺷـﺘﻦ و ﺧـﺎﻣﻮش ﺑـﻮدن ||‪ .‬دوﺳـﯿﺪن ﺑﺰﻣﯿﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺮف ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺒﻬﻮت ﮐﺮدن‪ .‬ﮔﻨـﮓ ﮐﺮدن‪ .‬ﮐﻨـﺪﻓﻬﻢ ﮐﺮدن ‪ :‬ﺧﯿـﺎﻟﺶ ﺧﺮف ﮐﺮده ﮐـﺎﻟﯿﻮه رﻧـﮓ ﺑﻤﻐﺰش ﻓﺮوﺑﺮده‬ ‫]َخ ِر ‪ِ /‬خ ِر َ‬ ‫ﺧﺮﭼﻨﮓ ﭼﻨﮓ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺮف ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫گ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﻨﮓ ﺷـﺪن‪ .‬ﮔﯿـﺞ ﺷـﺪن‪ .‬ﮐﻨـﺪﻓﻬﻢ ﺷﺪن ‪ :‬ﺗﻮ ﻧﯿﺰ اي ﺑﺨﯿﺮه ﺧﺮف ﮔﺸـﺘﻪ ﻣﺮد زﺑﻬﺮ ﺟﻬﺎن دل ﭘﺮ از‬ ‫]َخ ِر ‪ِ /‬خ ِر َ‬ ‫داغ و درد‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﻮف‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺧﺮدل ﻓﺎرﺳﯽ‪ .‬ﺣﺸﯿﺸﮥ اﻟﺴﻠﻄﺎن‪ .‬ﺧﺮﻓﻖ و آن ﻧﻮﻋﯽ از ﺣﺮف اﻟﺴﻄﻮح اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﻮق‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺧﺮدل ﻓﺎرﺳﯽ‪ .‬ﺧﺮﻓﻮف‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َف[ )ع ِا( آﻧﭽﻪ ﭼﯿـﺪه ﺷـﺪه از ﻣﯿﻮه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﯾﻘـﺎل‪ :‬اﻟﺘﻤﺮ ﺧﺮﻓـﮥ اﻟﺼﺎﺋﻢ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﮥ‪.‬‬



‫]َخ ِر َف[ )ع ص( ﻣﺆﻧﺚ ﺧﺮف‪ .‬زﻧﯽ ﮐﻪ از ﭘﯿﺮي ﻋﻘﻠﺶ ﺗﺒﺎه ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﮥ‪.‬‬



‫]َخ َر َف[ )ع ِا( ﺣﮑﺎﯾﺖ و ﻗﺼﻪ و اﻓﺴﺎﻧﻪ و داﺳﺘﺎن ﺧﻮش و ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و ﻣﻘﺒﻮل‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َف ‪ِ /‬ف[ )ِا( ﻧـﺎم ﮔﯿـﺎﻫﯽ اﺳﺖ و آﻧﺮا ﺑﭙﺎرﺳـﯽ ﭘﺮﭘﻬﻦ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﻣﻌﺮب آن ﺧﺮﻓـﺞ اﺳﺖ و آن ﺑﻌﺮﺑﯽ ﺑﻪ ﺑﻘﻠـﮥ اﻟﺤﻤﻘﺎء ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﮔﻮﯾﻨﺪ در اﺻﻞ ﺑﻘﻠﮥ اﻟﺰﻫﺮاء ﺑﻮده و ﻣﻌﺎﻧﺪان اﻫﻞ ﺑﯿﺖ آﻧﺮا ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﺑﻘﻠﮥ اﻟﺤﻤﻘﺎء ﺧﻮاﻧﺪه اﻧﺪ‪) .‬از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از آﻧﻨﺪراج(‬ ‫)از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻓﺮﻓﯿﻦ‪ .‬ﻓﺮﻓﻪ‪ .‬ﻓﺮﻓﺤﯿﺰ‪ .‬ﻓﺮﻓﯿﻪ‪ .‬ﺑﻘﻠـﮥ اﻟﻤﺒﺎرﮐﻪ‪ .‬ﺑﻘﻠـﮥ اﻟﻠﯿﻨﻪ‪ .‬ﭼﮑﻮك‪َ .‬وﺷـﯿَﻨﮓ‪ .‬ﺑﻠﺒﻦ‪ .‬ﮐﻒ‪ .‬ﻗﯿﻨﺎ‪ .‬ﮐﻠﻨﮓ‪ .‬ﮐﻠﻨﮕﮏ‪ .‬ﻧﻮﺣﻞ‪.‬‬ ‫ﺑـﻮﺧﻠﻪ‪ .‬رﺟﻠﻪ‪ .‬ﺑﯽ ﺧﯿﻠﻪ‪ .‬ﺧﺘﻔﺮج‪ .‬زرﯾﺮا‪ .‬ﺑﺨﻠﻪ‪ .‬ﺑﺨﯿﻠﻪ‪ .‬ﺧﻔﺮج‪ .‬ﮔﯿـﺎه ﻧﻤﻨـﺎك‪ .‬ﺗـﻮرك‪ .‬ﭘﯽ ﺧﯿﻠﻪ‪ .‬ﺧﻮك‪ .‬ﻣﻮﯾﺰآب‪ .‬دﻧـﺪان ﺳـﺎ‪ .‬ﺗﺨﻤﮕـﺎن‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﮐﺴﯽ را ﮐﻮ ﺗﻮ ﺑﯿﻨﯽ درد ﺳﺮﻓﻪ ﺑﻔﺮﻣﺎﯾﺶ ﺗﻮ آب دوغ و ﺧﺮﻓﻪ‪ .‬ﻃﯿﺎن )از ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َر َف[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﻣﯿﺎن ﺳﻨﺠﺎر و ﻧﺼﯿﺒﯿﻦ و اﺣﻤﺪ ﻣﻘﺮي اﺑﻦ ﻣﺒﺎرك ﺑﻦ ﻧﻮﻓﻞ از اﯾﻦ ده اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﻪء دﺷﺘﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َف ‪ِ /‬ف ِي َد[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻘﻠﮥ ﺣﻤﻘﺎء ﺑﺮﯾﻪ‪ .‬ﻃﯿﻼﻓﯿﻮن‪ .‬اﯾﻠﯿﻘﺒﺮا‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﻬﻢ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻧﯿـﮏ و روﺷﻦ ﻓﻬﻤﯿـﺪن ﻣﻄﻠﺒﯽ در اﺛﺮ ﺗﮑﺮار و ﺑﺴـﯿﺎر ﮔﻔﺘﻦ آن ﻣﻄﻠﺐ‪ .‬ﺧﻮب درك ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﻄﻠﺒﯽ را ﮐﺎم‬ ‫]َخ َف ُ‬ ‫ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﮑﺮار ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﻬﻢ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﯿﮏ و روﺷﻦ و ﻣﮑﺮر ﮔﻔﺘﻦ ﻣﻄﻠﺒﯽ ﺑﮑﻨﺪ و دﯾﺮﻓﻬﻤﯽ‪ .‬ﺳﺨﺖ روﺷﻦ و ﻋﻮام ﻓﻬﻢ ﮔﻔﺘﻦ ﺗﺎ ﮐﻮدﻧﯽ درﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫]َخ َف َ‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﻓﺎ[ )ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا( ﻣﻌﺮب ﺧﺮﭘﺎ و آن داﻧﻪء ﺧﻠﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ُ .‬ﺟﻠﱠﺒﺎن‪ .‬ﺧﻠﺮ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِر[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﺧﺮاﻓﺖ‪ .‬ﮐﻮدﻧﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺳَﻔْﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﯽ‪.‬‬



‫]َخ َر ﻓﯽ ي[ )ع ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮﯾﻒ ||‪ .‬ﻣﯿﻮهء ﺗﺎزهء ﭘﺎﺋﯿﺰ ﻣﯿﻮهء ﭘﺎﺋﯿﺰي‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺷﺎﮔﺮدان ﺟﺎﺑﺮﺑﻦ ﺣﯿﺎن و ﮐﻮﭼﻪء ﺧﺮﻓﯽ در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺪو ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ‪) .‬از اﺑﻦ اﻟﻨﺪﯾﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﯿﺞ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﻓﺮاﺧﯽ ﻋﯿﺶ‪ .‬ﺧﺮﻓﺞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﻓﺞ ﺷﻮد )||‪ .‬ص( ﺗﺮ و ﺗﺎزه و ﻧﺮم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻓﯿﺶ‪.‬‬



‫]ِخ َف[ )ع ِا( ﺧﺮت و ﭘﺮت‪ .‬اﺛـﺎث اﻟﺒﯿﺖ ﺑﯽ ﻗﯿﻤﺖ‪ .‬اﺛـﺎث ﺑﯿﻤﺼـﺮف ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬از دزي ج‪ 1‬ص‪ .(|| 364‬در ﺑـﺎزي ﮐﺎرت‪ ،‬ﺑﯽ ارزش‪) .‬از‬ ‫دزي ج‪ 1‬ص‪.(364‬‬ ‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺑﯿﺎﺑـﺎن ﺑﯽ آب و ﮔﯿـﺎه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﺮوق ‪:‬ﭼﻮن ﺑﺠﯿﺮﻓﺖ و‬ ‫ﺣـﺪود ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ رﺳـﯿﺪ در رودﺑﺎر ﺑﻪ ﺧﺮق ﻣﻘﺎم ﻓﺮﻣﻮد‪) .‬اﻟﻤﻀﺎف اﻟﯽ ﺑـﺪاﯾﻊ اﻻزﻣﺎن ||(‪ .‬زﻣﯿﻦ ﻓﺮاخ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺮوق ||‪ .‬ﺳﻮراخ در دﯾﻮار‪.‬‬ ‫ج‪ ،‬ﺧﺮوق ||‪ .‬ﮔﯿﺎﻫﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺴﻂ ||‪ .‬درﯾﺪﮔﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻟﺘﯿﺎم‪.‬‬ ‫)ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ(‪ .‬ﻣﻨﻪ ﯾﻘـﺎل‪ :‬ﻓﯽ ﺛـﻮﺑﻪ ﺧﺮق‪ :‬ﭘﺴـﺮ ﺧـﻮﯾﺶ را اﻟﯿﺴﻎ ﺑﺴـﺒﺐ ﺧﺮﻗﯽ ﮐﻪ در او ﻣﯿﺪﯾـﺪ و ﻧﺰﻗﯽ ﮐﻪ در ﺷـﻤﺎﯾﻞ وي‬ ‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯿﮑﺮد ﺑﺒﻌﻀﯽ از ﻗﻼع ﮐﺮﻣﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ ص ‪ .(288‬ﻗﺪﻣﺎ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺧﺮق و اﻟﺘﯿﺎم ﻓﻠﮏ ﻣﺤﺎل اﺳﺖ ‪ :‬ﺗﻨﺖ‬ ‫از ﺧﺮق و اﻟﺘﯿـﺎم ﺑﺮي ﻧﻔﺴـﺖ از ﺷـﻬﻮت و ﺧﺼـﺎم ﻋﺮي‪.‬اوﺣـﺪي‪ - .‬ﺧﺮق اﺟﻤـﺎع؛ ﺑﺮﺧﻼـف اﺟﻤـﺎع رﻓﺘﻦ‪ .‬ﻣﺨـﺎﻟﻔﺖ ﮐﺮدن ﺑـﺎ اﺟﻤـﺎع‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺮق اﺟﻤﺎع ﮐﺮدن؛ ﺑﺮﺧﻼف اﺟﻤﺎع رﻓﺘﺎر ﮐﺮدن‪ .‬اﻋﺘﻨﺎء ﺑﻪ اﺟﻤﺎع ﻧﮑﺮدن‪ .‬ﻣﺨﺎﻟﻒ اﺟﻤﺎع ﮔﺎم ﺑﺮداﺷـﺘﻦ‪- .‬‬ ‫ﺧﺮق ﻋـﺎدت؛ ﻣﻌﺠﺰه‪ .‬اﻋﺠـﺎز‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ - .‬ﮐﺮاﻣـﺎت اوﻟﯿـﺎء‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﺮق ﻓﻠﮏ؛ از اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﺧﺮق ﻓﻠﮏ ﻣﺤﺎل اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻗﺎﻋﺪه اي اﺳﺖ در ﻓﻠﺴـﻔﻪء ﻗﺪﯾﻢ ‪ :‬ﺧﻼف ارﺳـﻄﻮ ﮐﺰ اﯾﻦ ﭘﯿﺶ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﮑﺎﻓﺪ اﯾﻦ ﺳﺒﺰ دژ اي ﺷﮕﻔﺖ‪.‬‬ ‫ادﯾﺐ )از اﻣﺜﺎل و ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪.‬‬ ‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( آوردن ﭼﯿﺰي را‪ .‬ﭘـﺎره ﮐﺮدن‪ .‬درﯾـﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( ‪:‬ﻓﺎﻧﻄﻠﻘﺎ‬ ‫ﺣﺘﯽ اذا رﮐﺒـﺎ ﻓﯽ اﻟﺴـﻔﯿﻨﮥ ﺧﺮﻗﻬﺎ ﻗﺎل اﺧﺮﻗﺘﻬﺎ ﻟﺘﻐﺮق اﻫﻠﻬﺎ ﻟﻘـﺪ ﺟﺌﺖ ﺷـﯿﺌًﺎ اﻣﺮًا‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(18/71‬وآن ﻓﻀﺎي ﺧﺮق اﺳـﺒﺎب و ﻋﻠﻞ ﻫﺴﺖ‬ ‫ارض اﷲ اي ﺻـﺪر اﺟﻞ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺑﯿﺮون از ﻃﺒﺎﯾﻊ ﺟﺎن اوﺳﺖ ﻣﻨﺼﺐ ﺧﺮق ﺳـﺒﺒﻬﺎ آن اوﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي ||(‪ .‬دروغ‬ ‫ﮔﻔﺘﻦ ||‪ .‬ﭼـﺎك زدن ﺟـﺎﻣﻪ ||‪ .‬دروغ ﺑﺮﺑـﺎﻓﺘﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( ‪ :‬و ﺟﻌﻠﻮا ﷲ‬ ‫ﺷﺮﮐﺎء اﻟﺠﻦ و ﺧﻠﻘﻬﻢ و ﺧﺮﻗﻮا ﻟﻪ ﺑﻨﯿﻦ و ﺑﻨﺎت ﺑﻐﯿﺮ ﻋﻠﻢ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻋﻤﺎ ﯾﺼﻔﻮن‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(|| 6/100‬ﻃﯽ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﮐﺮدن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪» :‬ﺧﺮق اﻻرض«؛ اي ﺑﺮﯾﺪ ﻣﺴﺎﻓﺖ زﻣﯿﻦ را ﺑﻪ رﻓﺘﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﺘﯽ از اﻋﻤﺎل ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ص( ﺟـﻮاﻧﻤﺮد و ﻇﺮﯾـﻒ در ﺳـﺨﺎوت‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪ .‬ج‪َ ،‬اﺧﺮاق‪،‬‬ ‫ِﺧﺮاق‪ ،‬ﺧﺮوق ||‪ .‬ﻣﺮد ﺟﻮان ﻧﯿﮑﻮﺧﻮي ﮐﺮﯾﻢ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪ ،‬اﺧﺮاق‪ ،‬ﺧﺮاق‪ ،‬ﺧﺮوق‪.‬‬ ‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج َاْﺧﺮق و َﺧﺮﻗـﺎء )||‪ .‬اِﻣﺺ( درﺷﺘﯽ‪ ،‬ﺧﻼـف ﻧﺮﻣﯽ ||‪ .‬ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﮕﯽ ﻣﺮد ﻋﻤﻞ و ﺣﯿﻠﻪ ﮐﺎر را ||‪ .‬ﮔﻮﻟﯽ‪ .‬ﻧﺎداﻧﯽ‪ .‬ﺗﺤﯿﺮ‪.‬‬ ‫)از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( ﻧﺮﻣﯽ ﻧﮑﺮدن ﺷـﺨﺺ در ﮐـﺎر ﺧـﻮد‪َ .‬ﺧَﺮق‪ .‬رﺟـﻮع ﺑـﻪ َﺧَﺮق ﺷـﻮد ||‪ .‬ﻧﯿﮑـﻮ ﻧﮑﺮدن ﻣﺮد ﮐـﺎر ﺧـﻮد را‪َ .‬ﺧَﺮق‪ ،‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺮق‬ ‫اﻟﺮﺟـﻞ؛ اي ﻧﯿﮑـﻮ ﻧﮑﺮد اﯾﻦ ﻣﺮد ﮐـﺎر را‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ َﺧَﺮق ﺷـﻮد ||‪ .‬ﮔﻮل و اﺣﻤﻖ ﺑﻮدن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ﻣﺺ( ﻧﺮﻣﯽ ﻧﮑﺮدن ﺷـﺨﺺ در ﮐﺎر ﺧﻮد‪ُ .‬ﺧﺮق ||‪ .‬ﻧﯿﮑﻮ ﮐﺮدن ﺷﺨﺺ ﮐﺎر ﺧﻮد را ||‪ .‬ﮔﻮل و اﺣﻤﻖ ﺑﻮدن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺧﺮق‬ ‫ﺷﻮد ||‪ .‬ﻣﻘﯿﻢ ﮔﺮدﯾـﺪن در ﺧـﺎﻧﻪ و از ﺧـﺎﻧﻪ ﺟـﺪا ﻧﺸـﺪن‪ ،‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺮق ﻓﯽ اﻟﺒﯿﺖ ||‪ .‬ﺳﺮﮔﺸـﺘﻪ ﺑﻮدن از ﺑﯿﻢ و از ﺣﯿـﺎ ||‪ .‬ﻧﺮﺳـﯿﺪن ﭼﺸـﻢ‬ ‫واداﺷـﺘﻪ ﺑﺪﯾـﺪن ||‪ .‬ﭘﺮﯾـﺪن و ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻦ ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻦ ﻣﺮغ و آﻫـﻮ از ﺧـﻮي ﮐﺮدن ||‪ .‬دﻫﺸﺖ ﮐﺮدن ||‪ .‬ﻓﺰع ﮐﺮدن آﻫﻮ ﮐﻪ ﻗـﺎدر ﺑﺮﻓﺘـﺎر‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﻤﺮو و ﻣﻌﺮب ﺧﺮه‪ .‬و از آن ده اﻧـﺪ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﺣﻤـﺪﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﺸـﯿﺮ ﻣﺘﮑﻠﻢ و ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻣﻮﺳـﯽ و اﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪاﷲ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺤﺪﺛﺎن اﻧﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫]َخ ِر[ )ع ِا( ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﺑـﺪان ﺟﻬﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﻤﺎﻧـﺪ و اﻫﻞ آن زاﯾﻞ ﻣﯿﺸﻮﻧـﺪ ||‪ .‬آﻫﻮﺑﭽﻪء ﺿـﻌﯿﻒ ﭘﺎي ||‪ .‬ﻣﺮﻏﯽ ﮐﻪ از ﺧﻮي ﮐﺮدن ﭘﺮﯾـﺪن‬ ‫ﻧﺘﻮاﻧﺪ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬آﻫﻮﯾﯽ ﮐﻪ از ﺧﻮي ﮐﺮدن ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ ﻧﺘﻮاﻧﺪ )||‪ .‬ص( ﺧﺠﻞ‪ .‬ﺷﺮﻣﻨﺪه‪ .‬ﺗﺮﺳﻨﺎك ||‪ .‬ﻧﺎدان‪ .‬ﮔﻮل‪ .‬ﺟﺎﻫﻞ در‬ ‫ﮐـﺎر و ﻋﻤـﻞ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪َ .‬ﺧُﺮق‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧُﺮق ﺷﻮد‪ - .‬ذواﻟﺨﺮق؛ ﻧﻌﻤﺎن‬ ‫ﺑﻦ راﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫]َخ ُر[ )ع ص( ﮔﻮل‪ .‬ﻧﺎدان در ﮐﺎر و ﻋﻤﻞ‪َ .‬ﺧِﺮق‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧِﺮق ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫]ِخ َر[ )ع ِا( ﺧﺮﻗﻪ ﻫﺎ‪ِ .‬ج ﺧﺮﻗﮥ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫]ُخ ُر[ )ع ِا( ِج ﺧﺮﯾﻖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﺮﯾﻖ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ ُر[ )ع ِا( ﻧﻮﻋﯽ از ﮔﻨﺠﺸﮏ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﺮاِرق‪.‬‬ ‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از دﻫﺴـﺘﺎﻧﻬﺎي ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻗﻮﭼﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن در ﻣﻨﻄﻘﻪء ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻗﻮﭼﺎن واﻗﻊ‬ ‫و ﻫﻮاي آن ﺳﺮد و ﺳﺎﻟﻢ و ﻣﺤﺼﻮل ﻋﻤﺪهء آن ﻏﻼت و ﺑﻨﺸﻦ و اﻧﮕﻮر اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن از ‪ 27‬آﺑﺎدي ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 757‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫و ﺟﻤﻌﯿﺖ آن در ﺣﺪود ‪ 8189‬ﻧﻔﺮ اﺳﺖ‪ .‬آب ﻣﺰروﻋﯽ آن از ﭼﺸﻤﻪ ﺳﺎر و رودﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﻣﺮﮐﺰ دﻫﺴـﺘﺎن ﺧﺮق ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻗﻮﭼﺎن واﻗﻊ در ‪62‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻗﻮﭼﺎن و ‪60‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺧﺎوري ﺷﻮﺳﻪء ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻗﻮﭼﺎن ﺑﻤﺸـﻬﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ اﺳﺖ و آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻت آﻧﺠﺎ ﻏﻼت‬ ‫و ﺑﻨﺸﻦ و اﻧﮕﻮر و ﻣﯿﻮه و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑﺎﻓﯽ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮق‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن درزآب ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﺸﻬﺪ واﻗﻊ در ‪30‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﻣﺸﻬﺪ و ‪12‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺸـﻬﺪ ﺑﻪ ﮐﻼـت‪ .‬اﯾﻦ ده در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ اﺳﺖ ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و آب آن از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠـﺎ ﻏﻼت و ﭼﻐﻨـﺪر و‬ ‫ﻧﺨﻮد و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﺎﻟﺪاري و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮﻗﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﻣﺆﻧﺚ َاْﺧَﺮق‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬زن ﮔﻮل‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب(‪- .‬اﻣﺜـﺎل‪ :‬ﻻﺗﻌـﺪم اﻟﺨﺮﻗﺎء ﻋﻠـﮥ؛ ﺑﺮاي زن اﺣﻤﻖ ﻫﻢ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻋﻠﺖ وﺟﻮد دارد و اﯾﻦ ﻣﺜﻞ در ﺟﺎﺋﯽ زده ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﻣﯿﺨﻮاﻫﻨﺪ‬ ‫ﻃﺮف را از آوردن ﻋﻠﺖ ﻧﻬﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻏﺮض از آن اﯾﻦ اﺳﺖ ﻋﻠﻞ آﻧﻘﺪر زﯾﺎده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺮﻗﺎء ﻫﻢ ﺑﻪ آن ﭘﯽ ﻣﯽ ﺑﺮد ﺗﺎ ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ آدم‬ ‫ﺑﺎﻫﻮش‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬زﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺎر ﻧﯿﮑﻮ ﻧﮑﻨـﺪ و ﺗﺼـﺮف در اﻣﻮر ﻧﺪاﻧﺪ ||‪ .‬زﻣﯿﻦ ﻓﺮاخ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧْﺮق ||‪ .‬ﮔﻮﺳـﭙﻨﺪي ﮐـﻪ در ﮔـﻮش وي ﺷـﮑﺎف ﮔﺮد ﺑﺎﺷـﺪ ||‪ .‬ﺑـﺎد ﺳـﺨﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﯾـﮏ ﺟﻬﺖ‬ ‫ﻣـﺪاوﻣﺖ ﻧﮑﻨـﺪ‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺑﯿﺎﺑﺎن ﺑﻌﯿـﺪه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺷﺘﺮي ﮐﻪ ﻣﻮاﺿﻊ ﻗـﺪﻣﻬﺎ را ﻧﮕﺎه داﺷـﺘﻦ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ||‪ .‬ﻫﺮ ﻣﺴـﺌﻠﻪ اي از ﻓﺮاﺋﺾ ﮐﻪ اﺧﺘﻼف اﺻـﺤﺎب در آن ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ :‬اﺧﺘﻠﻒ اﻟﺼـﺤﺎﺑﮥ ﻓﯽ اﻟﻔﺮﯾﻀﮥ اﻟﺘﯽ ﺗﺪﻋﯽ اﻟﺨﺮﻗﺎء و ﻫﯽ ام و اﺧﺖ و ﺟﺪ ﻋﻠﯽ ﺧﻤﺴﮥ‬ ‫اﻗﻮال‪) ...‬ﺑﺪاﯾﮥ اﻟﻤﺠﺘﻬﺪ اﺑﻦ رﺷﺪ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( زﻧﯽ از ﺑﻨﯽ ﺑﮑـﺎء ﺑﻮده ﮐﻪ ذواﻟﺮﻣـﮥ ﺑﻪ وي ﺗﺸـﺒﯿﺐ ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( ‪ :‬ﺗﻤـﺎم اﻟﺤـﺞ ان ﺗﻘﻒ اﻟﻤﻨﺎﯾـﺎ ﻋﻠﯽ ﺧﺮﻗـﺎء‬ ‫واﺻﻔﮥ اﻟﻠﺜﺎم‪ .‬ذواﻟﺮﻣﮥ )از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم زن ﺳـﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﮑﺎرﻫﺎي ﻣﺴـﺠﺪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻣﯿﺮﺳﯿﺪ و از او در رواﯾﺖ ﺣﻤﺎدﺑﻦ زﯾﺪ از ﺛﺎﺑﺖ از اﻧﺲ ذﮐﺮﯾﺴﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل‬ ‫اﺑﻦ اﻟﺴﮑﻦ‪) (1).‬از اﻻﺻـﺎﺑﻪ چ ﮐﻠﮑﺘﻪ ج‪ 4‬ص‪ - (1) .(543‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل اﺑﻦ اﻟﺴـﮑﻦ اﺑﻮاﻟﺴـﻔﺮ ﺳـﻌﯿﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ رواﯾﺘﯽ از ﺧﺮﻗﺎءﻧﺎﻣﯽ ﮐﺮده‬ ‫اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل اﺑﻮﻋﻤﺮ در ﺣﺪﯾﺚ ﺧﺮﻗﺎء ﭼﯿﺰي ﮐﻪ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﺻﺤﺒﺖ او ﺑﺎ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﯾﺎ رؤﯾﺖ او ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ را ﮐﻨﺪ ﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﯿﺸﻮد‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫اﺻﺎﺑﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ اﯾﻦ ﻗﻮل اﺑﻦ اﻟﺴـﮑﻦ ﮐﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ »اﻟﺨﺮﻗﺎء روي ﻋﻨﻬﺎ اﺑﻮاﻟﺴـﻔﺮ« از ﻃﺮﯾﻖ رواﯾﺖ اﻫﻞ ﮐﻮﻓﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ از ﻃﺮﯾﻖ‬ ‫ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺠﺎﻫـﺪ از ﺣﺠـﺎج ﺑﻦ ارﻃـﺎة از اﺑﻮاﻟﺴـﻔﺮ از ﺧﺮﻗـﺎء آﻣـﺪه ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺮﻗـﺎء زﻧﯽ ﺣﺒﺸـﯽ ﺑﻮد و داﻧﻪء ﺧﺮﻣﺎ از ﻣﺴـﺠﺪ ﻧﺒﯽ ﺟﻤﻊ‬ ‫ﻣﯿﮑﺮد و آﺷـﻐﺎل و اﻣـﻮر ﻣﺰاﺣﻢ ﻣﺮدﻣـﺎن را از آﻧﺠـﺎ دور ﻣﯽ ﻧﻤﻮد و ﭘﯿﻐﻤـﺒﺮ درﺑـﺎرهء او ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻟﻬـﺎ ﮐﻔﻼـن ﻣﻦ اﻻـﺟﺮ« و ﭼﻮن ﻏﯿﺮ از‬ ‫ﺣﺠﺎج ﮐﺴﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻘﻞ ﻗﻮﻟﯽ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ ﻇﺎﻫﺮًا ﺑﺎﯾﺪ او ﻫﻤﺎن ﺷﺨﺺ ﻓﻮق ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( زﻧﯽ ﺑﻮده در ﻋﺮب ﺑﻪ ﺣﻤﻖ ﻣﺸﻬﻮر و ﻧﺎم او رﺑﻄﮥ ﺑﻨﺖ ﺳﻌﺪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺮﻗﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم زﻧﯽ اﺳﺖ از ﺟﻨﯿﺎن ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺧﺒﺮ ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﺮﻣﻌﯽ در ﻗﺼﻪ اي ﮐﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﻋﺒﺎس ﺑﺮﻣﻌﯽ‬ ‫ﺑﺎ واﺳـﻄﻪ از ﻋﺒﺎس ﺑﻦ اﺑﯽ ارﺷـﺪ از ﭘـﺪرش ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨـﺪ ﮐﻪ روزي ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻓﺮودآﻣﺪ و ﭼﻮن ﻗﺼﺪ رﻓﺘﻦ ﮐﺮد ﻣﻮﻻي ﻣﻦ‬ ‫ﺑﻤﻦ ﮔﻔﺖ ﺑـﺎ او ﺳﻮار ﺷﻮ و او را ﻣﺸـﺎﯾﻌﺖ ﮐﻦ‪ .‬او ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ اﻃـﺎﻋﺖ اﻣﺮ ﮐﺮدم و ﺑـﺎ او راﻧـﺪم ﺗـﺎ ﺑﻪ ﺑﯿﺎﺑـﺎﻧﯽ رﺳـﯿﺪﯾﻢ و ﺑﻪ ﻣـﺎر ﻣﺮده اي‬ ‫ﺑﺮﺧﻮردﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺮ راه اﻓﺘـﺎده ﺑﻮد ﻋﻤﺮ از اﺳﺐ ﻓﺮودآﻣـﺪ و آﻧﺮا ﮐﻨﺎري ﺑﺮد و در زﯾﺮ ﺧﺎك ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮد ﺳـﭙﺲ ﺑﺮ اﺳﺐ ﺳﻮار ﺷـﺪ و ﺑﺎ ﻫﻢ‬ ‫راﻧـﺪﯾﻢ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﯿﺮاﻧـﺪﯾﻢ ﻧﺎﮔﺎه ﻫﺎﺗﻔﯽ ﺻـﺪا درداد و ﮔﻔﺖ »ﯾﺎ ﺧﺮﻗﺎء ﯾﺎ ﺧﺮﻗﺎء« ﻣﺎ ﺑﭽﭗ و راﺳﺖ ﺧﻮد ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﯿﻢ اﺣﺪي را ﻧﺪﯾﺪﯾﻢ‪ .‬ﻋﻤﺮ‬ ‫ﮔﻔﺖ اي ﻫﺎﺗﻒ ﺗﺮا ﺑﺨﺪا ﻗﺴﻢ اﮔﺮ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﯽ ﮐﻪ آﺷﮑﺎر ﻣﯿﺸﻮي ﺑﺮ ﻣﺎ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮ واﻻ ﻣﺎ را از »ﺧﺮﻗﺎء« ﺑﺎﺧﺒﺮ ﮔﺮدان‪ .‬ﻫﺎﺗﻒ ﮔﻔﺖ‬ ‫»ﺧﺮﻗـﺎء« آن ﻣﺎري ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷـﻤﺎ در ﻓﻼن ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ او ﺑﺮﺧﻮردﯾـﺪ ﭼﻪ ﻣﻦ از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ روزي ﺑﻪ آن ﻣﺎر ﮔﻔﺖ اي ﺧﺮﻗﺎء ﺗﻮ ﺑـﺪان‬ ‫ﻧﻘﻄﻪ از زﻣﯿﻦ ﻣﯿﻤﯿﺮي و ﺗﺮا ﻓﻼـن ﺑﻨـﺪهء ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺨـﺎك ﻣﯽ ﺳـﭙﺎرد‪ .‬ﭘﺲ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ واﻗﻌـًﺎ ﺗﻮ از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺷـﻨﯿﺪي ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻔﺖ؟ ﺑﻌـﺪ ﻋﻤﺮ ﺑﺸـﮕﻔﺖ آﻣـﺪ و ﻣﺎ راه ﺳﭙﺮدﯾﻢ‪ .‬ﺧﻄﯿﺐ در ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻋﺒﺎدﺑﻦ راﺷـﺪ از ﻃﺮﯾﻖ وﺳﺎﺋﻄﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﻋﺒﺎدﺑﻦ راﺷﺪ ﮐﻪ از اﻫﻞ‬ ‫ﻣﺮوت و ﻣﺮدي ﺑـﻮد در ﻣﮑﻪ از ﭘـﺪرش داﺳـﺘﺎن را ﺑﻌﯿﻨﻪ ﻧﻘـﻞ ﮐﺮد و اﻓﺰود ﮐﻪ ﻣﻮﻻـي ﭘـﺪر او ﺑﻪ ﭘـﺪر او ﮔﻔﺖ ﻣﻦ از ﺟﻤﻠﻪ ﻫﻔﺖ ﻧﻔﺮي‬ ‫ﺑﻮدم ﮐﻪ در آن ﺑﯿﺎﺑﺎن ﺑﺎ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮدم و ﺑﻌـﺪ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ ﺗﺎ زﻧﺪه اي اﯾﻦ داﺳـﺘﺎن را ﺑﺮ ﮐﺴـﯽ ﻣﮕﻮ‪) .‬از اﺻﺎﺑﻪ چ ﮐﻠﮑﺘﻪ ج‪ 4‬ﺻﺺ‬ ‫‪.(545 - 544‬‬ ‫ﺧﺮﻗﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿـﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل ﺳـﮑﺮي دراﯾﻦ ﺑﯿﺖ اﺑﻮﺳـﻬﻞ ﻫﺬﻟﯽ ‪ :‬ﻏﺪاة اﻟﺮﻋﻦ و اﻟﺨﺮﻗﺎء ﺗﺪﻋﻮ و ﺻﺮح ﺑﺎﻃﻦ اﻟﮑﻒ اﻟﮑﺬوب‪.‬‬ ‫)از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﺎن‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﻣﺤـﺪود ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﺪود‪ :‬ﻣﺸـﺮق‪ :‬ﺑﻠﻮك زﻫﺮا؛ ﻣﻐﺮب‪ :‬ﺧﻤﺴﻪ؛ ﺷـﻤﺎل‪ :‬ﻗﺰوﯾﻦ؛ ﺟﻨﻮب‪ :‬ﻫﻤﺪان‪ .‬ﺧﺮﻗﺎن داراي‬ ‫ﺳﻪ ﺑﻠﻮك اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺮﻗـﺎن اﻓﺸـﺎر‪ ،‬ﺧﺮﻗـﺎن ﺑﮑﺸـﻠﻮ‪ ،‬ﺧﺮﻗـﺎن ﻗﺘﻠﻮ‪ .‬در ﮐﻮﻫﻬـﺎي ﺧﺮﻗـﺎن اﯾﻼـت ﺷـﺎﻫﺴﻮن ﻣﻌﺮوف ﺑﺒﻐـﺪادي ﮐﻪ ﻋـﺪهء آﻧﻬﺎ‬ ‫ﭘﻨﺠﻬﺰار ﻧﻔﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﯾﯿﻼق ﻣﯿﺮوﻧـﺪ‪ .‬ﻗﺴـﻤﺘﯽ از اراﺿـﯽ ﺧﺮﻗﺎن از رودﻫﺎي ﺧﺮرود و ﮐﻠﻨﺠﯿﻦ و آوه و رودك و ﻗﺴـﻤﺖ ﻋﻤﺪه ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء‬ ‫ﭼﺸﻤﻪ ﺳﺎرﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﻣﺸﺮوب ﻣﯿﺸﻮد ازﺟﻤﻠﻪ ﭼﺸﻤﻪء ﻋﻠﯽ ﮐﻪ داراي آب ﻓﺮاوان و در ﺟﻮار ﮐﻠﻨﺠﯿﻦ و ﻣﺼﺮآﺑﺎد واﻗﻊ ﺷﺪه در ﺻﻮرﺗﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﭼﺸﻤﻪء ﻣﺰﺑﻮر از اراﺿﯽ اﯾﻦ دو ﻗﺮﯾﻪ ﺑﯿﺮون ﻣﯽ آﯾﺪ ﺑﻬﯿﭽﻮﺟﻪ از آب آن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﯿﮑﻨﻨﺪ و اراﺿﯽ دﻫﻬﺎي زﯾﺮدﺳﺖ از ﻗﺒﯿﻞ ﺳﺮاب‬ ‫ﺑﺎدﻗﯿﻦ و ﺳﮑﻤﺲ آﺑﺎد را ﻣﺸﺮوب ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﻠﻮك ﻣﻌﺪن ﻧﻤﮏ ﻣﻤﺘﺎزﯾﺴﺖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﮐﻨﺎر ﺟﺎدهء ﺷﻮﺳﻪء ﻗﺰوﯾﻦ ‪ -‬ﻫﻤﺪان‬ ‫ﮐﻪ از اﯾﻦ ﺑﻠﻮك ﻣﯿﮕـﺬرد ﭼﺸـﻤﻪء آب ﮔﻮﮔﺮدي اﺳﺖ ﮐﻪ اﻫﺎﻟﯽ و ﻣﺴﺎﻓﺮﯾﻦ در آن اﺳـﺘﺤﻤﺎم ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬از ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي ﺳﯿﺎﺳـﯽ ﮐﯿﻬﺎن‬ ‫ﺻﺺ ‪.(375 - 374‬‬ ‫ﺧﺮﻗﺎن‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻗﺮﯾﺘﯽ از ﻗﺮاء ﺑﺴـﻄﺎم ﺑﺮ راه اﺳﺘﺮآﺑـﺎد اﺳﺖ‪ .‬در آﻧﺠـﺎ ﻗﺒﺮ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺣﻤـﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺸﻒ و ﮐﺮاﻣﺎت‬ ‫ﺑﻮده و ﺑﻌﺎﺷﻮراء ‪ 425‬ه ‪.‬ق‪ .‬درﮔﺬﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﺧﺮﻗﺎن ﻧﺎم ﻗﺮﯾﺘﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ او آﻧﺮا دﯾـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﻗﺮﯾﻪ در داﻣﻨﻪء ﮐﻮه‬ ‫ﻗﺮار داﺷـﺘﻪ و آﻧﺮا درﺧﺘﺎن ﺑﺎ ﻣﯿﻮهء ﻧﮑﻮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎزﻣﯽ آﻧﺮا ﺑﺎ ﺗﺸﺪﯾﺪ »راء« ﯾﻌﻨﯽ ﺧّﺮﻗﺎن ﺿـﺒﻂ ﮐﺮده‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪ .‬در ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب آﻣـﺪه‪ :‬ﻧـﺎم اﯾـﻦ ﻗﺮﯾـﻪ ﺑـﺪون ﺗﺤﺮﯾـﮏ »راء« ﺻـﺤﯿﺢ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ َﺧْﺮﻗـﺎن)‪ .(1‬ﻟﺴﺘﺮﻧـﺞ ﻣﺤـﻞ آﻧﺮا ﺑـﺪﯾﻦ ﺷـﺮح ﻣﻌﯿـﻦ ﻣﯿﮑﻨـﺪ‪ :‬در‬ ‫ﭼﻬﺎرﻓﺮﺳـﺨﯽ ﺑﺴـﻄﺎم ﺳـﺮ راه اﺳﺘﺮاﺑﺎد ﺷـﻬﺮ ﺧﺮﻗﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ در ﻗﺮون ﻫﻔﺘﻢ و ﻫﺸـﺘﻢ ﻫﺠﺮي ﻣﺤﻠﯽ ﺑﺎاﻫﻤﯿﺖ ﺑﻮده‪ .‬ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ ﮔﻮﯾﺪ‬ ‫ﺧﺮﻗـﺎن دﯾﻬﯽ اﺳﺖ از ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﺴـﻄﺎم ﻫﻮاي ﺧﻮش و آب ﻓﺮاوان دارد و از ﻣﺰار اﮐﺎﺑﺮ ﺗﺮﺑﺖ ﺷـﯿﺦ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ در آن ﻣﻮﺿﻊ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)از ﺳﺮزﻣﯿﻨﻬﺎي ﺧﻼﻓﺖ ﺷﺮﻗﯽ ص‪ - (1) .(391‬ﻗﺰوﯾﻨﯽ اﯾﻦ ﺧﺮﻗﺎن را ﺑﻀﻢ »ﺧﺎء و ﺳـﮑﻮن راء« ﺿـﺒﻂ ﮐﺮده و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ آن ﺧﺮﻗﺎن ﮐﻪ‬ ‫در اﯾﺎﻟﺖ ﺟﺒﺎل اﺳﺖ ﺑﻔﺘﺢ »ﺧﺎء« و ﺗﺸﺪﯾﺪ »راء« اﺳﺖ‪) .‬از ﺳﺮزﻣﯿﻨﻬﺎي ﺧﻼﻓﺖ ﺷﺮﻗﯽ ﺣﺎﺷﯿﻪء ص‪.(392‬‬ ‫ﺧﺮﻗﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻗﺮﯾﺘﯽ ﺑﻮده از ﻗﺮاء ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪ ﺑﺮ ﻫﺸﺖ ﻓﺮﺳـﻨﮕﯽ آﻧﺠـﺎ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﺮﯾﻪ ادﯾﺐ اﺑﻮاﻟﻔﺘـﺢ اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﺮزاق ﻋﯿﺴـﯽ‬ ‫ﺷﺎﺷﯽ ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ ﻓﺮاﺑﯽ ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﺎن‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( ﺷﻬﺮي اﺳﺖ ﺑﻌﻤﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﺎن‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻗﺮﯾـﺘﯽ ﺑﻮده از ﻗﺮاي ﻫﻤـﺪان ﮐﻪ ﺑﻌـﺪﻫﺎ از ﻣﻀﺎﻓـﺎت ﻗﺰوﯾﻦ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان(‪ .‬ﻇـﺎﻫﺮًا اﯾﻦ ﻫﻤـﺎن ﺧﺮﻗـﺎن‬ ‫ﻧﺰدﯾـﮏ ﻗﺰوﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ داراي ﺳﻪ ﺑﻠﻮك ﺧﺮﻗـﺎن اﻓﺸﺎر و ﺧﺮﻗﺎن ﺑﮑﺸـﻠﻮ و ﺧﺮﻗﺎن ﻗﺘﻠﻮ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﻗﺎن ﻣﺰﺑﻮر ﺷﻮد‪- (1) (1).‬‬ ‫ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ ﺿﻤﻦ ﺑﯿﺎن ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻫﻤﺪان از ﺧﺮﻗﺎﻧﯿﻦ ﻧﺎم ﻣﯿﺒﺮد ﮐﻪ وﻻﯾﺘﯽ ﺑﺎ ﭼﻬﻞ ﭘﺎره دﯾﻪ اﺳﺖ و از اﻗﻠﯿﻢ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻫﻮاﯾﺶ ﺑﺴﺮدي‬ ‫ﻣﺎﯾـﻞ اﺳﺖ و آﺑﺶ از ﭼﺸـﻤﻪ ﻫـﺎي آن ﮐﻮه ﺑﺮﻣﯽ ﺧﯿﺰد و در او ﻏﻠﻪ و ﻣﯿﻮه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬و ﭘﻨﺒﻪ ﮐﻤـﺘﺮ ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﻮاﺿﻊ آﻣـﺪ و اردان و اﻟﯿﺸـﺎر و‬ ‫ﮔﭽﯿﻦ و ﺧﺒﺸﮑﺮي و ﺗﺒﺮك و ﺳﯿﻒ آﺑﺎد از ﻣﻌﻈﻤﺎت ﻗﺮاي آن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺰﻫﺖ اﻟﻘﻠﻮب چ ﻟﯿﺪن ص ‪.(73‬‬ ‫ﺧﺮﻗﺎن‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﺷـﻬﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻨﺰدﯾﮑﯽ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻪ آذرﺑﺎﯾﺠـﺎن و اﺻﻞ آن ده ﻧﺨﯿﺮﺟﺎن ﺑﻮده ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﻧﺨﯿﺮﺟﺎن ﺻﺎﺣﺐ ﺑﯿﺖ اﻟﻤﺎل‬ ‫ﮐﺴﺮي‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﺎن اﻓﺸﺎر‪.‬‬



‫]َخ َر ِن َا[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از ﺳﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺧﺮﻗﺎن ﻧﺰدﯾﮏ ﻗﺰوﯾﻦ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﻗﺎن ﻧﺰدﯾﮏ ﻗﺰوﯾﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﺎن ﺑﮑﺸﻠﻮ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از ﺳﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺧﺮﻗﺎن ﻧﺰدﯾﮏ ﻗﺰوﯾﻦ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﻗﺎن ﻧﺰدﯾﮏ ﻗﺰوﯾﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ َر ِن َب ِ‬ ‫ﺧﺮﻗﺎن رود‪.‬‬



‫]َخ َر رو[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از رودﻫﺎي ﺑﺨﺎرا ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺨﺎراي ﻧﺮﺷﺨﯽ ص ‪.(39‬‬ ‫ﺧﺮﻗﺎن رود‪.‬‬



‫]َخ َر رو[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از روﺳﺘﺎﻫﺎﯾﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﺑﻨﺎي ﺑﺨﺎرا ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺨﺎراي ﻧﺮﺷﺨﯽ ص ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺮﻗﺎن ﻃﻮﯾﻞ‪.‬‬



‫]َخ َر َط[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن درزاب ﺑﺨﺶ ﺣـﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺸـﻬﺪ واﻗﻊ در ‪56‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻣﺸﻬﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده در‬ ‫ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت و ﭼﻐﻨﺪر و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﺎﻟﺪاري و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ‬ ‫و ﮔﻠﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راﻫﺶ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮﻗﺎن ﻗﺘﻠﻮ‪.‬‬



‫]َخ َر ِن َق[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮏ ﻗﺴﻤﺖ از ﺳﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺧﺮﻗﺎن ﻧﺰدﯾﮏ ﻗﺰوﯾﻦ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﻗﺎن ﻧﺰدﯾﮏ ﻗﺰوﯾﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]َخ َر َن[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺷﻬﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻪ اﺷﺮوﺳﻨﻪ‪) .‬دﻣﺸﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﺎﻧﻪء ﻋﻠﯿﺎ‪.‬‬



‫]َخ َر َن ِي ُﻋْﻞ[ )ِاخ( ﻧﺎم رودي ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺒﺨﺎرا‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺨﺎراي ﻧﺮﺷﺨﯽ ص ‪.(39‬‬ ‫ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮﻗﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( اﺣﻤﺪﺑﻦ اﻟﺤﺴـﯿﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮزاق اﻟﻌﺒﺴـﯽ اﻟﺸﺎﺷﯽ ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ اﻟﻔﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻔﺘﺢ‪ ،‬از ﺧﺮﻗﺎن ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ ﺑﻮد‬ ‫و ﭘـﺪر او از ﺷﺎش‪ .‬او در ﺧﺮﻗﺎن ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﮔﺸﻮد وﻟﯽ در ﻗﺮﯾﻪء ﻗﺮاب ﺑﺠﺒﺎل ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪ ﺳـﮑﻮﻧﺖ ﮔﺰﯾﺪ‪ .‬ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ ﻧﺰد او ﺑﻪ ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪ‬ ‫ﮐﺘﺒﯽ ﭼﻨﺪ از ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ ﺳـﯿﺪاﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻮي ﺣﺎﻓﻆ ﺑﻐﺪادي ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮگ او ﺑﺴﺎل ‪ 505‬ه ‪.‬ق‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد و ﻣﻮﻟﺪش‬ ‫ﺑﺴﺎل ‪ 469‬ه ‪.‬ق‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺣﻤﺪﺑﻦ ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ »ﻣﺎه اﻧﺪرﭼﻪ«‪ .‬ﯾﮑﯽ از واﻋﻈﺎن ﺑﻮد‪ .‬از ﺳﯿﺪاﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ زﯾﺪ‬ ‫ﺣﺴـﯿﻨﯽ ﻋﻠﻮي ﺣﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ و از او ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺴـﻔﯽ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد‪ .‬او ﺑﻪ ﻓﺎرﯾﺎب از ﻧﻮاﺣﯽ ﺧﻮرﺟﺎﻗﺎن ﺑﻪ اواﺧﺮ رﻣﻀﺎن ‪ 499‬ه ‪.‬ق‪.‬‬ ‫درﮔﺬﺷﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﺑﮑﺮﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﯿﻢ ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ از اﺋﻤﻪء ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻤﺮ ﻧﺴﻔﯽ از او ﻧﺎم ﺑﺮده و ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ وي در ﻋﺼﺮ روز‬ ‫ﺳﻪ ﺷﻨﺒﻪ ﻫﯿﺠﺪﻫﻢ ذي ﻗﻌﺪهء ﺳﺎل ‪ 424‬ه ‪.‬ق‪ .‬در ﺟﺎﮐﺮدﯾﺰه درﮔﺬﺷﺖ و ﻣﻦ ﺑﺮ او ﻧﻤﺎز ﮔﺰاردم و او را اﺣﺎدﯾﺚ ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب‬ ‫ﺳﻤ ﻌ ﺎ ﻧ ﯽ( ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺷﻬﺎب ﺑﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﺣﻤﺰة ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ ﺑﻦ ﺣﻤﺰة ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪاﻟﻠﻬﺒﻦ ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ‬ ‫ﻃﺎﻟﺐ ﻋﻠﻮي ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭘﺪر او اﺑﻮﺷـﻬﺎب ﺑﺮادر ﺳﯿﺪاﺑﻮﺷـﺠﺎع ﺑﻮد‪ .‬او از ﺧﻄﯿﺐ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ اﺣﻤﺪ زﻫﺮي ﺣﺪﯾﺚ ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨﺪ و از‬ ‫او اﺑﻮﺣﻔﺺ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﻧﺴـﻔﯽ ﺣﺎﻓﻆ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد‪ .‬وي ﺑﺴـﻤﺮﻗﻨﺪ در رﺟﺐ ﺳﺎل ‪ 424‬ه ‪.‬ق‪ .‬درﮔـﺬﺷﺖ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﺎﻣﻊ‬ ‫ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ ﺑﺨﺎك ﺳﭙﺮده ﺷﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ اﺑﯽ ﯾﻌﻘﻮب ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻋﻠﯽ‪ .‬اﻣﺎم و ﺧﻄﯿﺐ و ﻓﻘﯿﻪ ﺑﻮد و در ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ ﻣﺠﻠﺲ درس داﺷﺖ‪ .‬وي‬ ‫از اﻣﺎم ﺧﻄﯿﺐ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ اﺣﻤـﺪ زﻫﺮي ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد و از او ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺴـﻔﯽ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺮگ او ﺑﺴﺎل ‪ 422‬ه‬ ‫‪.‬ق‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺟﺒﺮﯾﻞ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﺟﺒﺮﯾﻞ ﺑﻦ ﺻﺎﻟﺢ ﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ‪ .‬از ﻣﺤﺪﺛﺎن ﺑﻮد‪ .‬از او ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺴـﻔﯽ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻣﺮگ وي ﺑﺴﻤﺮﻗﻨﺪ ﺑﺴﺎل ‪ 505‬ه ‪.‬ق‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻣﺴـﻌﻮدﺑﻦ اﺣﻤـﺪ ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ زﻫﺮي‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻣﺴـﻌﻮد‪ .‬از ﻋﺎﻟﻤﺎن و ﻓﺎﺿـﻼن زﻣﺎن ﺧﻮد ﺑﻮد و ﺑﻌـﺪ از ﭘﺪر ﺧﻄﯿﺐ ﺧﺮﻗﺎن ﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﭘﺲ از آن ﻗﺎﺿـﯽ اﻟﻘﻀﺎة اﺣﻤﺪﺑﻦ ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺑﺰﻣﺎن اﺣﻤﺪﺑﻦ ﺟﺎن ﻗﺼﺪ آن ﮐﺮد ﮐﻪ وي ﻧﺎﯾﺐ او در ﻗﻀﺎء ﺧﺮﻗﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬او اﺳﺘﻨﮑﺎف ﮐﺮد‬ ‫و ﺑﮑﺎﺷﻐﺮ رﻓﺖ و در آﻧﺠﺎ درﮔﺬﺷﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﺎﻧﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ ذﯾﻞ ﺧﺮﻗﺎن ﻫﻤﺪان ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﺎﻫﻪ‪.‬‬



‫]َخ َه ‪ِ /‬ه[ )ِا( ﺧﺮﮔﺎه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮق اﺟﻤﺎع‪.‬‬



‫]َخ ِق ِا[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎ اﺟﻤﺎﻋﯽ‪ .‬ﻣﺨﺎﻟﻒ اﺟﻤﺎﻋﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮق اﺟﻤﺎع ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( اﺟﻤﺎﻋﯽ را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻦ‪ .‬اﺟﻤﺎﻋﯽ را ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻗﺮار ﻧﺪادن‪.‬‬ ‫]َخ ِق ِا َ‬ ‫ﺧﺮﻗﻄﺎن‪.‬‬



‫]َخ َق[ )ِا( ﮔﯿـﺎﻫﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﮐﺸﻮث و از ﺟﻨﺲ ﭘﯿـﮏ ﮐﻪ ﺑﺮ درﺧﺖ زﯾﺘﻮن و ﺑﺎدام و اﻣﺮود ﭘﯿﭽـﺪ)‪) .(1‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از‬ ‫آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺑﻨﺘﻮﻣﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه ‪)Loraanthus‬از ﻟﮑﻠﺮك ‪ 2‬ص ‪Lierre = (25‬‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل دزي ج ‪ 1‬ص ‪.366‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻊ‪.‬‬



‫]ُخ ُق[ )ع ِا( ﺛﻤﺮ ُﻋِﺸﺮ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺣﻨﺎءاﻟﻌﺸﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﭘﻨﺒﻪ‪ .‬ﻗُْﻄﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮق ﻋﺎدت‪.‬‬



‫]َخ ِق َد[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻌﺠﺰه‪ .‬ﮐﺎرﻫـﺎﯾﯽ ﮐﺮدن ﮐﻪ در ﻋـﺎدت ﺗﺤﻘﻘﺶ اﻣﮑـﺎن ﻧـﺪارد ||‪ .‬ﮐﺮاﻣﺎت اوﻟﯿﺎء‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‬ ‫)آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮق ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﺎره ﮐﺮدن‪ .‬درﯾﺪن‪ .‬ﺷﮑﺎﻓﺘﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮق و اﻟﺘﯿﺎم‪.‬‬



‫]َخ ُق ِا[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﺎره ﺷﺪن و ﺑﺎز ﺑﻬﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ‪ :‬ﺣﮑﻤﺎ در ﺧﺮق و اﻟﺘﯿﺎم اﻓﻼك ﻣﻨﮑﺮﻧﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻮﻟﻪ‪.‬‬



‫]َخ َل ‪ِ /‬ل[ )ِا( ﻧﺎم ﮔﯿﺎه ﻟﺴﺎن اﻟﺤﻤﻞ اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ(‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 758‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺮﻗﮥ‪.‬‬



‫]َخ َق[ )ع ﻣﺺ( ﮔﺬراﻧﯿـﺪن ﺗﯿﺮ از ﺷـﮑﺎر ||‪ .‬رﯾﺰه ﮐـﺎري ﮐﺮدن در اﻧـﺪاﺧﺘﻦ ﺗﯿﺮ ||‪ .‬ﺑﻪ آﻫﺴـﺘﮕﯽ ﺗﯿﺮ اﻧـﺪاﺧﺘﻦ‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﮥ‪.‬‬



‫]َخ َق[ )ع اِﻣﺺ( ﮔﻮﻟﯽ و ﻧﺎداﻧﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﮥ‪.‬‬



‫]َخ ِر َق[ )ع ص( ﻣﺆﻧﺚ َﺧِﺮق ||‪ .‬زن ﺧﺠﻞ و ﺷﺮﻣﻨﺪه و ﻫﺮاﺳﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َق[ )ع ِا( ﮔﻠـﻪء ﻣﻠـﺦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ج‪ِ ،‬ﺧَﺮق ||‪ .‬ﺟﻌﺒـﻪ اي ﮐﻪ ﺑﻄـﺎﻧﻪء آن‬ ‫ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻮﺳـﭙﻨﺪ و ﯾﺎ ﭘﻮﺳﺖ ﺧﺰ و ﺳـﻨﺠﺎب ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻗﺴﻤﯽ ﺟﺎﻣﻪء زﺑﺮﯾﻦ ﮐﻪ آﺳﺘﺮ از ﭘﻮﺳﺘﻬﺎي ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎ دارد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ‬ ‫ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺮﻗﻪء ﺗﺮﻣﻪ؛ ﺧﺮﻗﻪ اي ﮐﻪ ﺟﻨﺲ آن از ﺗﺮﻣﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺮﻗﻪء ﺧﺰ؛ ﻫﺮﮔـﺎه آﺳﺘﺮ ﺟﺒﻪ از ﭘﻮﺳﺖ ﺧﺰ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎم ﺧﺮﻗﻪء ﺧﺰ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺮﻗﻪء ﺳـﻨﺠﺎب؛ ﻫﺮﮔﺎه آﺳﺘﺮ ﺟﺒﻪ از ﭘﻮﺳﺖ ﺳـﻨﺠﺎب ﺑﺎﺷﺪ آﻧﺮا ﺧﺮﻗﻪء ﺳـﻨﺠﺎب‬ ‫ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨـﺪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺟـﺎﻣﻪء ﭘﺎرﯾﻨﻪ و ﮐﻬﻨﻪ ﭘﺎره دوﺧﺘﻪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﭘﺎره ﺟﺎﻣﻪ‪) .‬دﻫﺎر( ‪ :‬ﮐﻬﻦ ﺧﺮﻗﻪء ﺧﻮﯾﺶ‬ ‫ﭘﯿﺮاﺳـﺘﻦ‪ ...‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬اﺗﻔﺎﻗًﺎ اول ﮐﺲ ﮐﻪ درآﻣﺪ ﮔﺪاﯾﯽ ﺑﻮد ﻫﻤﻪ ﻋﻤﺮ او ﻟﻘﻤﻪ اﻧﺪوﺧﺘﻪ و ﺧﺮﻗﻪ دوﺧﺘﻪ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳﻌﺪي||(‪.‬‬ ‫ﻫﺮ ﺟـﺎﻣﻪ ﯾـﺎ ﻟﺒﺎﺳـﯽ ﮐﻪ از ﭘﯿﺶ ﮔﺮﯾﺒـﺎن ﭼﺎك ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﮐﻨﻮن آن ﺑﺨﻮن اﻧـﺪرون ﻏﺮﻗﻪ ﮔﺸﺖ ﮐﻔﻦ ﺑﺮ ﺗﻦ ﭘﺎك او ﺧﺮﻗﻪ‬ ‫ﮔﺸﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬زﯾﺮا ﺑﺨﺎك و ﺧﺎره دﻫـﺪ ﺧﺮﻗﻪ آﻓﺘﺎب ﻫﺮك آﻓﺘﺎب دﯾـﺪ ﭼﻨﯿﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﮐﺮد‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻃﻤﻊ را ﺧﺮﻗﻪ ﺑﺮ ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺸـﯿﺪن‬ ‫رﻋﻮﻧﺖ را ﻗﺒﺎ ﺧﻮاﻫﻢ درﯾﺪن‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻧﺪّرد ﭼﻮ ﮔﻞ ﺧﺮﻗﻪ از دﺳﺖ ﺧﺎر ﮐﻪ ﺧﻮن در دل اﻓﺘﺎده ﺧﻨﺪد ﭼﻮ ﻧﺎر‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن ||(‪ .‬ﭘﺎره‬ ‫اي از ﺟـﺎﻣﻪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﮔﻮ‪ .‬ﮐﻬﻨﻪ‪ .‬ﻟََﺘﻪ‪ .‬ﭘﯿﻨﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ج‪ِ ،‬ﺧَﺮق‪ :‬ﺑﺎ ﺧﺮﻗﻪ اي ﺑـﺪان آﻏﺸـﺘﻪ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺣﻤﻮل ﺳﺎزﻧﺪ‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻤﺠﺮي ﻧﺸﺴـﺘﻦ ﺑﺮدارﻧـﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬و ﭘﯿﻞ و ﮐﻨـﺪس و ﺟﻨﺪﺑﯿﺪﺳﺘﺮ ﺑﮑﻮﺑﻨﺪ ﻧﺮم در ﺧﺮﻗﻪ ﺑﻨﺪﻧﺪ و ﺑﺒﻮﯾﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﻋﻄﺴـﻪ‬ ‫آرد‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸـﺎﻫﯽ(‪ .‬ﺧـﺎﺻﻪ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮدﻣـﺎن ﻗﺎرورهء ﭘﻠﯿـﺪ و ﻧﺎﺷﺴـﺘﻪ و اﻧـﺪر ﺧﺮﻗﻪء ﭘﻠﯿـﺪ و درﺷﺖ ﻋﺮﺿﻪ ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء‬ ‫ﺧﻮارزﻣﺸـﺎﻫﯽ(‪ .‬ﭼﻮن ﺑـﺎر ﺑﻨﻬـﺎد او را ] ﻣﺮﯾﻢ را [در ﺧﺮﻗﻪ اي ﺑﭙﯿﭽﯿـﺪ‪) .‬اﺑﻮاﻟﻔﺘﻮح رازي(‪ .‬ﺧﻀـﺮ ارﭼﻪ ﺣﺎﺿـﺮ اﺳﺖ ﻧﯿﺎرد ﻧﻬﺎد دﺳﺖ ﺑﺮ‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ ﻫﺎي او ﮐﻪ ز ﻧﻮر آﻓﺮﯾـﺪه اﻧـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺮﻗﻪ ﺷﺪ از ﺣﺴﺎم ﻣﻠﻤﻊ ﻧﻤﺎي ﺷﺎه ﮔﺎﻫﯽ ﻧﺴـﯿﺞ آﺗﺶ و ﮔﻪ ﭘﺮﻧﯿﺎن آب‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺮﻗﻪ اي‬ ‫ﺑﺮ رﯾﺶ ﺧﺮ ﭼﻔﺴـﯿﺪه ﺳـﺨﺖ ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺧﻮاﻫﯽ ﺑﺮﮐﻨﯽ زو ﻟﺨﺖ ﻟﺨﺖ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬دروﯾﺸﯽ را ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ در آﺗﺶ ﻓﺎﻗﻪ ﻣﯿﺴﻮﺧﺖ و‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ ﺑﺮ ﺧﺮﻗﻪ ﻣﯽ دوﺧﺖ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪ .‬ﻣﻐﺮﺑﺖ ﭼﯿﺴﺖ دواج ﺷﺐ ﺗﺎر و ﻣﺸﺮق ﺟﯿﺐ ﺧﺮﻗﻪ ﺳﺖ ﺳﺮ از ﺟﯿﺐ ﺧﺮاﻓﺎت ﺑﺮآر‪ .‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري‪- .‬‬ ‫ﺧﺮﻗـﮥ اﻟﺤﺎﺋﺾ؛ ﭘﺎرﭼﻪ اي ﮐﻪ زن ﺣﺎﺋﺾ ﺑﺨﻮد ﮔﯿﺮد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﮔﻮي زن ﺣﺎﺋﺾ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺟﺒﻪء ﻣﺨﺼﻮص‬ ‫دروﯾﺸـﺎن‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬اي ﺑﺮادر ﺑﺤـﺬر ﺑﺎش ز ﺧﺮﻗﻪ ﺑﻤﯿﺎﻧ ْﺸﺎن زآﻧﮑﻪ اﯾﻦ ﻗﻮم ﯾﮑﯽ ﺑﺤﺮ ﺑﯽ آرام و ﻗﺮارﻧـﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻮ‬ ‫ﺑﯿﻨﯽ ﺑﺰﯾﺮ ﺧﺮﻗﻪ ﺧﺰﯾـﺪه ﮐﻬﻨﻪ ﺣﺮﯾﻔﯽ اﺳﺖ ﺷـﻤﻊ ﺟﻤﻊ ﺣﺮﯾﻔﺎن‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اﺷﮏ ﻣﻦ در رﻗﺺ و دل در ﺣﺎل و ﻧﺎﻟﻪ در ﺳـﻤﺎع ﻣﻦ درﯾـﺪه‬ ‫ﺧﺮﻗﻪء ﺻﺒﺮ و ﻓﻐـﺎن آورده ام‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )دﯾﻮان ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺳﻮﻟﯽ ص‪ .(260‬ﻧﻌﺮه ﺑﺮآورد و ﺑﻤﯿﺨـﺎﻧﻪ ﺷـﺪ ﺧﺮﻗﻪ ﺑﺨﻢ درزد و زﻧﺎر ﺑﺴﺖ‪.‬ﻋﻄﺎر‪.‬‬ ‫ﻋﺸﻖ از اﯾﻦ ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﺮده ﺳﺖ و ﮐﻨﺪ ﺧﺮﻗﻪ را زﻧﺎر ﮐﺮده ﺳﺖ و ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻋﻄﺎر )ﻣﻨﻄﻖ اﻟﻄﯿﺮ(‪ .‬ﻣﺮدي ﺳـﻠﯿﻢ ﺧﺪاي ﺗﺮس ﺑﻮده و ارﺑﺎب ﺧﺮﻗﻪ‬ ‫را ﻧﯿﮏ ﺑﻨﻈﺮ اﻋﺰاز ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﯽ‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪ .‬ﯾﺎران ارادت ﻣﻦ در ﺣﻖ وي ﺧﻼف ﻋﺎدت دﯾﺪﻧﺪ‪ ...‬ﯾﮑﯽ از آن ﻣﯿﺎن زﺑﺎن ﺗﻌﺮض‬ ‫دراز ﮐﺮد‪ ...‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺳـﯿﺮت ﺧﺮدﻣﻨﺪان ﻧﮑﺮدي ﺧﺮﻗﻪء ﻣﺸﺎﯾﺦ ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻄﺮﺑﯽ دادن‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﮔﻔﺖ اي ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﺮﻗﻪء‬ ‫دروﯾﺸـﺎن ﺟـﺎﻣﻪء رﺿـﺎﺳﺖ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﭘﺎرﺳـﺎ ﺑﯿﻦ ﮐﻪ ﺧﺮﻗﻪ در ﺑﺮ ﮐﺮد ﺟﺎﻣﻪء ﮐﻌﺒﻪ را ﺟﻞ ﺧﺮ ﮐﺮد‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﺑﺮو زآن ﻣﻘﺎم‬ ‫ﺷﻨﯿﻌﺶ ﺑﯿـﺎر ﮐﻪ در ﺷـﺮع ﻧﻬﯽ اﺳﺖ و در ﺧﺮﻗﻪ ﻋﺎر‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺧﺮﻗﻪ ﺑﮕﯿﺮ و ﻣﯽ ﺑـﺪه ﺑﺎده ﺑﯿﺎر و ﻏﻢ ﺑﺒﺮ ﺑﯿﺨﺒﺮ اﺳﺖ ﻋﺎﻗﻞ از ﻟـﺬت ﻋﯿﺶ‬ ‫ﺑﯿﻬﺸﺎن‪ .‬ﺳﻌﺪي‪ .‬ﺧﺮﻗﻪ ﭘﻮش و ﺑﺘﺮك ﻋﺎدت ﮐﻮش ورﻧﻪ ﺧﻤﺎر ﺑﺎش و ﺧﺮﻗﻪ ﻣﭙﻮش‪.‬اوﺣﺪي‪ .‬ﺧﺪا زآن ﺧﺮﻗﻪ ﺑﯿﺰار اﺳﺖ ﺻﺪ ﺑﺎر ﮐﻪ ﺻﺪ‬ ‫ﺑﺖ ﺑﺎﺷـﺪش در آﺳﺘﯿﻨﯽ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬اي ﺑﺴﺎ ﺧﺮﻗﻪ ﮐﻪ ﻣﺴـﺘﻮﺟﺐ آﺗﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﻃﺮﯾﻘﻪء ﺧﻮاﺟﻪء ﻣﺎ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻟﻘﻤﻪ و ﺧﺮﻗﻪ اﺣﺘﯿﺎط‬ ‫ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ(‪ .‬ﺧﺮﻗﻪ را ﺳﺎﻗﯽ زﯾﺎرت ﮐﻦ ﺑﺠﻮ ﺑﺮد ﯾﻤﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﻫﻢ ﮐﻢ زردﮔﯽ و رﯾﺸﻪ ﺳـﻨﺠﺎق را‪ .‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري‪ .‬ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺨﻮر ﻣﻨﺒﺮ ﺑﺴﻮزان آﺗﺶ اﻧـﺪر ﺧﺮﻗﻪ زن ﺳـﺎﮐﻦ ﻣﯿﺨـﺎﻧﻪ ﺑـﺎش و ﻣﺮدم آزاري ﻣﮑﻦ‪ .‬ﻫﻤﺎي اﺻـﻔﻬﺎﻧﯽ‪ .‬اﮔﺮ از ﺧﺮﻗﻪ ﮐﺲ دروﯾﺶ ﺑﻮدي‬ ‫رﺋﯿﺲ ﺧﺮﻗﻪ ﭘﻮﺷـﺎن ﻣﯿﺶ ﺑﻮدي‪.‬؟ اي ﺧﻮﺷـﺎ ﺧﺮﻗﻪ و ﺧﻮﺷـﺎ ﮐﺸـﮑﻮل‪.‬؟ ﺧﺮﻗﻪ در ﻧﺰد ﺻﻮﻓﯿـﺎن‪ :‬ﻋﺰاﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ آرد‪:‬‬ ‫ازﺟﻤﻠﻪ رﺳﻮم ﻣﻮﺿﻮﻋﻪء ﺻﻮﻓﯿـﺎن ﯾﮑﯽ اﻟﺒﺎس ﺧﺮﻗﻪ اﺳﺖ در ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻟﺒﺎس ﻣﻌﻬﻮد ﮐﻪ ﻣﺸﺎﯾـﺦ در ﺑـﺪاﯾﺖ ﺗﺼـﺮف در اﺣﻮال ﻣﺮﯾـﺪان آﻧﺮا‬ ‫ﻣﺴـﺘﺤﺴﻦ داﺷـﺘﻪ اﻧﺪ و در ﺳـﻨﺖ آﻧﺮا ﺳـﻨﺪي ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ اﻻ ﺣﺪﯾﺚ ام ﺧﺎﻟﺪ ﮐﻪ رواﯾﺖ اﺳﺖ از رﺳﻮل ﺻـﻠﯽ اﻟﻠﻬﻌﻠﯿﻪ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺟﺎﻣﻪ اي ﭼﻨﺪ‬ ‫ﺑﺤﻀـﺮت او آوردﻧـﺪ و در ﻣﯿـﺎن ﮔﻠﯿﻤﯽ ﺑﻮده ﺳـﯿﺎه ﮐﻮﭼـﮏ آﻧﺮا ﺑﺮداﺷﺖ و روي ﺑﺠﻤﺎﻋﺖ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ »ﻣﻦ ﺗﺮون اﮐﺴﻮ ﻫـﺬه«‪ ،‬ﻫﻤﻪ‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ »اﯾﺘﻮﻧﯽ ﺑﺎم ﺧﺎﻟﺪ« ام ﺧﺎﻟﺪ را ﺣﺎﺿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ آن ﮔﻠﯿﻢ را در وي ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ و ﮔﻔﺖ »اﺑﻠﯽ ﻫﺬا و اﺧﻠﻘﯽ« و دو ﺑﺎر‬ ‫ﺑﺎزﮔﻔﺖ و ﺑﺮ آن ﮔﻠﯿﻢ ﻋﻠﻤﯽ ﭼﻨـﺪ ﺑﻮد زرد و ﺳـﺮخ در آﻧﺠﺎ ﻧﮕﺎه ﻣﯽ ﮐﺮد و ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﯾﺎ ام ﺧﺎﻟـﺪ ﻫﺬا ﺳـﻨﺎء‪ ،‬و ﺳـﻨﺎ ﺑﺰﺑﺎن ﺣﺒﺸﻪ ﻧﯿﮑﻮ‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ و ﺗﻤﺴﮏ ﺑـﺪﯾﻦ ﺣـﺪﯾﺚ در ﺗﺼـﺤﯿﺢ اﻟﺒﺎس ﺧﺮﻗﻪ ﺑﺮ وﺻـﻔﯽ و ﺑﺮ ﻫﯿﺌﺘﯽ ﮐﻪ رﺳﻢ ﻣﺘﺼﻮﻓﻪ اﺳﺖ ﺑﻌﯿـﺪ اﺳﺖ‪ .‬و ﻣﻊ ﻫـﺬا اﮔﺮﭼﻪ از‬ ‫ﺳﻨﺖ آﻧﺮا ﺳـﻨﺪي ﺻـﺮﯾﺢ ﻧﯿﺴﺖ وﻟﯿﮑﻦ ﭼﻮن ﻣﺘﻀـﻤﻦ ﻓﻮاﺋـﺪ اﺳﺖ و ﻣﺰاﺣﻢ ﺳـﻨﺘﯽ ﻧﻪ ﻣﺨﺘـﺎر و ﻣﺴـﺘﺤﺴﻦ ﺑﻮد ﭼﻪ اﺗﺒﺎع ﻣﺼﺎﻟـﺢ ﻃﺮﯾﻘﯽ‬ ‫ﻣﺸـﺮوع اﺳﺖ و از اﯾﻦ ﺟﺎﻧﺐ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻣﺮﺳـﻠﻪ ﮐﻪ آﻧﺮا از ﺳـﻨﺖ ﺷﺎﻫﺪي ﻧﺒﻮد ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ‪ .‬و ازﺟﻤﻠﻪ ﻓﻮاﺋﺪ آن ﯾﮑﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ‬ ‫ﻋـﺎدﺗﺴﺖ و ﻓﻄـﺎم از ﻣﺄﻟﻮﻓﺎت ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﺣﻈﻮظ ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ ﭼﻪ ﻧﻔﺲ را ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮏ در ﻣﻄﻤﻮﻣﺎت و ﻣﺸـﺮوﺑﺎت و ﻣﻨﮑﻮﺣﺎت ﺷـﺮﺑﯽ و ﻟـﺬﺗﯽ‬ ‫ﻫﺴﺖ در ﻣﻠﺒﻮﺳﺎت ﻧﯿﺰ ﺣﻈﯽ و ﺷﺮﺑﯽ ﻫﺴﺖ و ﻫﺮ ﻟﺒﺎس ﮐﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪن آن ﻧﻔﺲ را ﻋﺎدت ﮔﺸﺖ و ﺑﺮ ﻫﯿﺌﺘﯽ ﻣﺨﺼﻮص از آن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‬ ‫ﺑﯽ ﺷﮏ او را در آﻧﺠﺎ ﺣﻈﯽ ﺑﻮد و از وي ﺣﻼوﺗﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻟﺒﺎس ﺻﻮرت ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻋﺎدت ﺑﻮد و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻋﯿﻦ ﻋﺒﺎدت و از اﯾﻨﺠﺎﺳـﺖ‬ ‫ﺣـﺪﯾﺚ »ﺑﻌﺜﺖ ﻟﺮﻓﻊ اﻟﻌﺎدات« و ﭼﻮن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻋﺎدت در ﻟﺒﺎس ﭘﺪﯾـﺪ آﯾـﺪ ﺗﻌـﺪي و ﺳـﺮاﯾﺖ آن ﺑﺪﯾﮕﺮ ﻋﺎدت ﻣﺘﻮﻗﻊ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺎﺋﺪهء دﯾﮕﺮ دﻓﻊ‬ ‫ﻣﺠـﺎﻟﺴﺖ اﻗﺮان اﻟﺴﻮء و ﺷـﯿﺎﻃﯿﻦ اﻻـﻧﺲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻤﺠﺎﻧﺴﺖ ﺻﻮرت و ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ ﻫﯿﺌﺖ ﺑﺼـﺤﺒﺖ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﭘﺲ ﻫﺮﮔﺎه ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﯽ ﺑﺘﻐﯿﯿﺮ ﻟﺒﺎس و ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻫﯿﺌﺖ در ﻇﺎﻫﺮ ﻣﺮﯾﺪ ﭘﯿﺪا ﺷﻮد اﻗﺮان و اﺧﺪان او ﮐﻪ ﺑﺮاﺑﻄﻪء ﻃﺒﯿﻌﺖ و واﺳـﻄﻪء ﺣﻈﻮظ ﻧﻔﺲ ﺑﺼـﺤﺒﺖ او‬ ‫ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺎﺷـﻨﺪ از وي ﻣﻔﺎرﻗﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﭼﻪ ﺧﺮﻗﻪ ﻇﻞ وﻻﯾﺖ ﺷـﯿﺦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ وﺟﻮد ﻣﺮﯾﺪ اﻓﺘﺪ و ﺷﯿﻄﺎن از ﻇﻞ اﻫﻞ وﻻﯾﺖ ﺑﺮﻣﺪ ﭼﻨﺎﻧﮏ در‬ ‫ﺣـﺪﯾﺚ اﺳﺖ »ان اﻟﺸـﯿﻄﺎن ﻟﯿﻔﺮ ﻣﻦ ﻇـﻞ ﻋﻤﺮ« و ﻣﺮﯾـﺪ را ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﺻـﺤﺒﺖ اﺧﯿﺎر واﺟﺐ اﺳﺖ رﻧﮓ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﯿﺮد ﻣﺠﺎﻧﺒﺖ و ﻣﻔﺎرﻗﺖ‬ ‫اﺷـﺮار در ﻣﻘـﺪﻣﻪء آن ﺷـﺮط اﺳﺖ ﺗﺎ ﻗﺒﻮل ﺻـﺤﺒﺖ اﺧﯿﺎر ﭘﺪﯾﺪ آﯾﺪ ﺑﺮ ﻣﺜﺎل ﺟﺎﻣﻪ اي ﮐﻪ آﻟﻮدهء دﺳﻮﻣﺖ ﺑﻮد ﺑﯽ ﺷﮏ دﺳﻮﻣﺖ رﻧﮓ‬ ‫ﻧﭙﺬﯾﺮد اﻻ ﺑﻌﺪ از ازاﻟﺖ آن‪ .‬ﻓﺎﯾﺪهء دﯾﮕﺮ اﻇﻬﺎر ﺗﺼـﺮف ﺷـﯿﺦ اﺳﺖ در ﺑﺎﻃﻦ ﻣﺮﯾﺪ ﺑﺴﺒﺐ ﺗﺼﺮف در ﻇﺎﻫﺮ او ﭼﻪ ﺗﺼﺮف ﻇﺎﻫﺮ ﻋﻼﻣﺖ‬ ‫ﺗﺼـﺮف ﺑﺎﻃﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ اول ﺑﺎﻃﻦ ﻣﺮﯾﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼـﺮف وﻻﯾﺖ ﺷﯿﺦ ﻧﮕﺮدد و او را ﮐﺎﻣﻞ ﻣﮑﻤﻞ ﻧﺸﻨﺎﺳﺪ ﺑﻈﺎﻫﺮ ﻣﻨﻘﺎد و ﻣﺴﺘﺴﻠﻢ او ﻧﺸﻮد و‬ ‫ﻧﺎﺻﯿﻪء اﺧﺘﯿﺎر ﺧﻮد در دﺳﺖ ﺗﺼﺮف او ﻧﻨﻬﺪ و اﺧﺬ ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺮﯾﺪان ﺻﻮرت اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺎﯾﺪهء دﯾﮕﺮ ﺑﺸﺎرت ﻣﺮﯾﺪ اﺳﺖ ﺑﻘﺒﻮل ﺣﻖ‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﺮ او را‪ ،‬ﭼﻪ اﻟﺒﺎس ﺧﺮﻗﻪ ﻋﻼﻣﺖ ﻗﺒﻮل ﺷـﯿﺦ اﺳﺖ ﻣﺮﯾـﺪ را و ﻗﺒﻮل ﺷـﯿﺦ اﻣﺎرت ﻗﺒﻮل ﺣﻖ ﭘﺲ ﻣﺮﯾـﺪ ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﺧﺮﻗﻪ ﭘﻮﺷـﯿﺪن از‬ ‫دﺳﺖ ﺷـﯿﺦ ﺻـﺎﺣﺐ وﻻﯾﺖ ﺑﺪاﻧـﺪ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ او را ﺗﺒﺮك ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺗﺄﻟﯿﻒ و اﺟﺘﻤﺎع او ﺑﺎ ﺷـﯿﺦ ﺑﺮاﺑﻄﻪء ﺻـﺪق ارادت و ﺣﺴـﻦ‬ ‫ﻗﺒﻮل آﯾﻨﻪ ﯾﯽ ﮔﺮدد او را ﮐﻪ در وي ﺻﻮرت ﺳـﺮ ﺳﺎﺑﻘﺖ و ﺣﺴﻦ ﺧﺎﺗﻤﺖ ﺧﻮد ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺗﺄﻟﯿﻒ اﺷـﺒﺎح ﻧﺘﯿﺠﻪء ﺗﻌﺎرف ارواح‬ ‫اﺳﺖ و ﺗﻌـﺎرف ﻋﻼـﻣﺖ ﺟﻨﺴـﯿﺖ و ﻣﻌﯿﺖ در ﻋﺎﻟﻢ ﻏﯿﺐ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺧﺒﺮ اﺳﺖ »اﻻرواح ﺟﻨﻮد ﻣﺠﻨـﺪة ﻓﻤﺎ ﺗﻌﺎرف ﻣﻨﻬﺎ اﺋﺘﻠﻒ و ﻣﺎ ﺗﻨﺎﮐﺮ‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ اﺧﺘﻠﻒ« و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﺮﻗﻪ ﭘﻮﺷـﯿﺪن از دﺳﺖ ﺷـﯿﺦ ﺻﺎﺣﺐ ﻓِﺮاﺳﺖ ﺻﻮرت ﺳـﺮ ارادت ﻣﺮﯾﺪ ﺑﺎ ﺷـﯿﺦ و ﻣﺤﺒﺖ ﺷﯿﺦ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﺮﯾﺪ و‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ اﺣﻮال ﺳـﻨﯿﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ازدواج ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺮﻗﻪ ﺑﺮ دو ﻧﻮع اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺮﻗﻪء ارادت و ﺧﺮﻗﻪء ﺗﺒﺮك‪ ،‬ﺧﺮﻗﻪء ارادت آن اﺳـﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﭼﻮن ﺷـﯿﺦ ﺑﻨﻔﻮذ ﻧﻮر ﺑﺼﯿﺮت و ﺣﺴﻦ ﻓﺮاﺳﺖ در ﺑﺎﻃﻦ اﺣﻮال ﻣﺮﯾﺪ ﻧﮕﺮد و در او آﺛﺎر ﺣﺴﻦ ﺳﺎﺑﻘﺖ ﺗﻔﺮس ﮐﻨﺪ و ﺻﺪق ارادت او‬ ‫در ﻃﻠﺐ ﺣﻖ ﻣﺸﺎﻫـﺪت ﻧﻤﺎﯾـﺪ وي را ﺧﺮﻗﻪ ﭘﻮﺷﺎﻧـﺪ ﺗـﺎ ﻣﺒﺸـﺮ او ﮔﺮدد ﺑﺤﺴﻦ ﻋﻨﺎﯾﺖ اﻟﻬﯽ در ﺣﻖ او و دﯾـﺪهء دﻟﺶ ﺑﻪ اﺳـﺘﻨﺸﺎق ﻧﺴـﯿﻢ‬ ‫ﻫـﺪاﯾﺖ رﺑﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺮﻗﻪء ﻣﺘﺤﻤﻞ آن ﺑﻮد روﺷﻦ ﮔﺮدد ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ دﯾﺪهء ﯾﻌﻘﻮب از ﻧﺴـﯿﻢ ﻗﻤﯿﺺ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﯿﻨﺎ ﮔﺸﺖ‪ .‬و اﻣﺎ ﺧﺮﻗﻪء ﺗﺒﺮك‬ ‫آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺮ ﺳﺒﯿﻞ ﺣﺴﻦ اﻟﻈﻦ و ﻧﯿﺖ ﺗﺒﺮك ﺑﺨﺮﻗﻪء ﻣﺸﺎﯾﺦ آن را ﻃﻠﺐ دارد و اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻃﺎﻟﺐ ﺑﺸﺮاﯾﻂ اﻫﻞ ارادت و اﻧﺴﻼخ‬ ‫از ارادت ﺧﻮد ﺑـﺎ ارادت ﺷـﯿﺦ ُﻣﻄـﺎﻟﺐ ﻧﺒﻮده‪ ،‬و وﺻـﯿﺖ آن ﻣﺮﯾـﺪ ﺑـﺪو ﭼﯿﺰ ﮐﻨﻨـﺪ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﻣﻼـزﻣﺖ اﺣﮑﺎم ﺷـﺮﯾﻌﺖ‪ ،‬دوم ﻣﺨﺎﻟﻄﺖ اﻫﻞ‬ ‫ﻃﺮﯾﻘﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻤﺨﺎﻟﻄﺖ اﯾﺸﺎن ﺟﻨﺴﯿﺘﯽ دﯾﮕﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﻨﺪ و ﻗﺎﺑﻞ ﺧﺮﻗﻪ ارادت ﮔﺮدد‪ ،‬ﭘﺲ ﺧﺮﻗﻪء ارادت ﻣﻤﻨﻮع ﺑﻮد اﻻ از‬ ‫اﻫﻞ ارادت و ارﺑﺎب ﺻـﺪق ﻋﺰﯾﻤﺖ و ﺧﺮﻗﻪء ﺗﺒﺮك ﻣﺒـﺬول ﺑﺎﺷﺪ در ﺣﻖ ﻫﺮﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﯾﺦ ﺣﺴﻦ اﻟﻈﻨﯽ دارد و ﺑﻌﻀـﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ دو ﺧﺮﻗﻪء‬ ‫وﻻﯾﺖ زﯾﺎده ﮐﺮده اﻧـﺪ و آن آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺷـﯿﺦ در ﻣﺮﯾـﺪ آﺛﺎر وﻻﯾﺖ و ﻋﻼﻣﺖ وﺻﻮل ﺑﺪرﺟﻪء ﺗﮑﻤﯿﻞ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﻨﺪ و‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ او را ﺑﻨﯿﺎﺑﺖ و ﺧﻼﻓﺖ ﺧﻮد ﻧﺼﺐ ﮐﺮده و ﺑﻄﺮﻓﯽ ﻓﺮﺳـﺘﺪ و او را در ﺗﺼـﺮف و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺧﻠﻖ ﻣﺄذون ﮔﺮداﻧﺪ وي را ﺧﻠﻌﺖ وﻻﯾﺖ‬ ‫و ﺗﺸـﺮﯾﻒ ﻋﻨـﺎﯾﺖ ﺧـﻮد ﭘﻮﺷﺎﻧـﺪ ﺗـﺎ ﻣـﺪد ﻧﻔـﺎذ اﻣﺮ او ﻣـﻮﺟﺐ ﺳـﺮﻋﺖ ﻣﻄـﺎوﻋﺖ ﺧﻠﻖ ﮔﺮدد‪ .‬ﺧﺮﻗﻪء ﻣﻠﻮن‪ :‬اﺧﺘﯿـﺎر ﺧﺮﻗﻪء ﻣﻠﻮن ﺑﺠﻬﺖ‬ ‫ﺻﻼﺣﯿﺖ ﻗﺒﻮل اوﺳﺎخ و ﺗﻔﺮﯾﻎ ﺧﺎﻃﺮ اﻫﻞ ﻣﻌﺎﻣﻼت و ﻣﺮاﻗﺒﺎت از اﻫﺘﻤﺎم ﺑﻤﺤﺎﻓﻈﺖ ﺟﺎﻣﻪء ﺳﭙﯿﺪ و اﺷﺘﻐﺎل ﺑﻐﺴﻞ آن ازﺟﻤﻠﻪ ﻣﺴﺘﺤﺴﻨﺎت‬ ‫ﻣﺸﺎﯾﺦ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﺳـﻨﺖ ﺑﻪ اﺳـﺘﺤﺒﺎب ﺟﺎﻣﻪء ﺳﭙﯿﺪ وارد اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺧﺒﺮ اﺳﺖ »ﺧﯿﺮ ﺛﯿﺎﺑﮑﻢ اﻟﺒﯿﺾ« ﻧﺰدﯾﮏ ﺻﻮﻓﯿﺎن اﯾﻦ اﺳـﺘﺤﺒﺎب‬ ‫ﻣﻄﻠﻘـًﺎ ﻓﯽ ﻧﻔﺲ اﻻـﻣﺮ ﺛـﺎﺑﺖ اﺳﺖ و اﻣـﺎ ﺑﻨﺴـﺒﺖ ﺑﺎ ﻃﺎﯾﻔﻪ ﯾﯽ ﮐﻪ اوﻗﺎت اﯾﺸﺎن ﻣﺴـﺘﻐﺮق ﻃﺎﻋﺖ ﺑﻮد و ﺳﺎﻋﺎت ﻣﻮزع ﺑﺮ اوراد و اﯾﺸﺎن را‬ ‫ﺑﻨﻔﺲ ﺧﻮد ﻣﺒﺎﺷﺮت‪ ،‬ﻏﺴﻞ و ﺗﻨﻈﯿﻒ ﺟﺎﻣﻪء ﺳﭙﯿﺪ ﺑﺎﯾﺪ و اﺷﺘﻐﺎل ﺑﺪان اﯾﺸﺎن را از ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ اوﻗﺎت و ﻣﻼزﻣﺖ اوراد ﺷﺎﻏﻞ ﮔﺮدد ﺟﺎﻣﻪء‬ ‫ﻣﻠﻮن ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد ﭼﻪ ﺑﯽ ﺷﮏ ﻓﻀـﯿﻠﺖ ﻧﻮاﻓﻞ از ﻓﻀـﯿﻠﺖ ﺧﯿﺮاﻟﻠﺒﺎس ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻮد و ﻫﺮﮔﺎه ﮐﻪ ﻣﺒﺎﺷـﺮت ﻓﺎﺿﻞ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺗﺮك اﻓﻀﻞ ﺑﻮد ﺗﺮك‬ ‫آن ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺑﻮد‪ .‬و ﻟﻮن ازرق اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺘﺼﻮﻓﻪ اﺳﺖ ﺑﺎ آﻧﮑﻪ ﻟﻮن ﺳﯿﺎه در ﻗﺒﻮل اوﺳﺎخ از ارزاق ﺗﻤﺎﻣﺘﺮ و ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ‬ ‫آن ﺑﻮد ﮐﻪ واﺿﻊ اﯾﻦ رﺳﻢ را ﯾـﺎ دﯾﮕﺮ را ازﺟﻤﻠﻪ ﻣﻘﺘـﺪاﯾﺎن ﻃﺮﯾﻘﺖ ﺑﻪ اﺗﻔـﺎق ﻟﻮن ازرق دﺳﺖ داده ﺑﺎﺷـﺪ و دﯾﮕﺮان ﺑﺮ ﺳﺒﯿـﻞ ارادت و‬ ‫ﺗﺒﺮك ﺑﺪو ﺗﺸـﺒﻪ ﻧﻤﻮده ﺧﻠﻒ از ﺳـﻠﻒ ﺗﻠﻘﯽ ﮐﺮده و رﺳـﻤﯽ ﻣﺴـﺘﻤﺮ ﮔﺸـﺘﻪ‪ ،‬و ﻃﺎﯾﻔﻪ ﯾﯽ از ﻣﺘﺼﻮﻓﻪ در اﺳﺒﺎب اﺧﺘﯿﺎر ﻣﻠﻮن و اﻧﻮاع آن‬ ‫ﺑﺘﮑﻠﯿﻒ وﺟﻮد اﻧﮕﯿﺨﺘﻪ اﻧﺪ از اﯾﺸﺎن ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺘﺼﻮﻓﻪ ﻟﺒﺎس ﺑﺮﻧﮕﯽ ﭘﻮﺷـﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺣﺎل اﯾﺸﺎن ﺑﻮد و رﻧﮓ ﺳﯿﺎه ﻣﻨﺎﺳﺐ‬ ‫ﺣﺎل ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻇﻠﻤﺎت ﺻﻔﺎت ﻧﻔﺲ ﻣﻨﻐﻤﺮ و ﻣﻨﻌﻤﺲ ﺑﻮد و ﺳﺮادﻗﺎت آن ﺑﺮ او ﻣﺸﺘﻤﻞ و ﻣﺤﯿﻂ‪ ،‬و ﺣﺎل و اﻫﻞ ارادت ﻧﻪ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺮﮐﺖ و ﭘﺮﺗﻮ ﻧﻮر ارادت و ﻃﻠﺐ ﺣﻖ ﮐﻪ در ﻧﻬﺎد اﯾﺸﺎﻧﺴﺖ ﺑﻌﻀـﯽ از ﻇﻠﻤﺖ وﺟﻮد ﻣﻨﺪﻓﻊ ﺑﻮد ﭘﺲ ﺟﺎﻣﻪء ﺳـﯿﺎه ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺣﺎل‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﭼﻮن ﻫﻨﻮز از ﻇﻠﻤﺎت ﺻﻔﺎت ﻧﻔﻮس ﺑﮑﻠﯽ ﺧﻼص ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺼﻔﺎي ﻣﻄﻠﻖ ﻧﭙﯿﻮﺳﺘﻪ ﺟﺎﻣﻪء ﺳﭙﯿﺪ ﻧﯿﺰ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺣﺎل اﯾﺸﺎن ﻧﺒﻮد‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ ﻻﯾﻖ ﺣﺎل اﯾﺸﺎن ﺟﺎﻣﻪء ازرق ﺑﺎﺷـﺪ ﭼﻪ زرﻗﺖ رﻧﮕﯽ اﺳﺖ ﻣﺮﮐﺐ از اﺧﻼط و اﻣﺘﺰاج ﻧﻮر و ﻇﻠﻤﺖ و ﺻـﻔﺎ و ﮐﺪورت‪ ،‬و ﺻﻮرت‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ در ﺷﻌﻠﻪء ﺷﻤﻊ ﻣﺸﺎﻫﺪت ﺗﻮان ﮐﺮد ﭼﻪ ﺷﻌﻠﻪ را دو ﻃﺮف اﺳﺖ ﯾﮑﯽ ﻧﻮر ﻣﺤﺾ دوم ﻇﻠﻤﺖ ﺻﺮف و ﺑﯿﻦ اﻟﻄﺮﻓﯿﻦ ﮐﻪ ﻣﻠﺘﻘﺎي‬ ‫ﻧﻮر و ﻇﻠﻤﺖ اﺳﺖ و ﻣﺤﻞ اﻣﺘﺰاج ﻫﺮ دو ﺑﺮﻧﮓ زرﻗﺖ ﻧﻤﺎﯾـﺪ و ﺟﺎﻣﻪء ﺳﭙﯿﺪ ﻻﯾﻖ ﺣﺎل ﻣﺸﺎﯾﺦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﮑﻠﯽ از ﮐﺪورت ﺻـﻔﺎت ﻧﻔﺲ‬ ‫ﺧﻼص ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و اﯾﻦ وﺟﻮه و اﻣﺜﺎل آن اﮔﺮﭼﻪ ﻗﺮﯾﺐ اﻧﺪ وﻟﮑﻦ ﺑﺘﮑﻠﻒ آﻣﯿﺨﺘﻪ اﻧﺪ و ﺑﺘﻌﺴﻒ اﻧﮕﯿﺨﺘﻪ و ﺗﻘﯿﺪ ﺑﺪان ﻓﻀﯿﻠﺘﯽ زﯾﺎدت‬ ‫ﻧﺪارد ﭼﻪ اﻫﻞ اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﺳﻪ ﻓﺮﯾﻖ اﻧﺪ‪ :‬ﻓﺮﯾﻖ اول‪ :‬ﻣﺒﺘﺪﯾﺎن و ﺣﺎل اﯾﺸﺎن ﺗﺮك اﺧﺘﯿﺎر ﺑﻮد ﺑﺎ ﺷﯿﺦ و اﯾﺸﺎن را ﺑﺨﻮد ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ از ﻣﻼﺑﺲ و‬ ‫ﻣﺂﮐﻞ و ﻏﯿﺮ آن ﺟﺎﯾﺰ ﻧﻪ اﻻ ﺑﻪ ارادت ﺷـﯿﺦ‪ .‬ﻓﺮﯾﻖ دوم‪ :‬ﻣﺘﻮﺳـﻄﺎن و ﺣﺎل اﯾﺸﺎن ﺗﺮك اﺧﺘﯿﺎر ﺑﻮد ﺑﺎ ﺣﻖ و اﯾﺸﺎن را در ﻟﺒﺎﺳﯽ ﻣﺨﺼﻮص‬ ‫اﺧﺘﯿـﺎر ﻧﻪ ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﮐﻪ ﻣﻘﺘﻀـﺎي وﻗﺖ ﺑﻮد اﯾﺸـﺎن ﺑﺤﮑﻢ آن ﺑﺮوﻧـﺪ‪ .‬ﻓﺮﯾﻖ ﺳﻮم‪ :‬ﻣﻨﺘﻬﯿﺎن و اﯾﺸﺎن ﺑﻪ اﺧﺘﯿﺎر ﺣﻖ ﻣﺨﺘﺎر ﺑﻮد و ﻣﺮﯾـﺪ ﺣﻘﯿﻘﯽ‬ ‫ﭼﻮن زﻣﺎم اﺧﺘﯿﺎر ﺑﺪﺳﺖ ﺗﺼـﺮف ﺷﯿﺨﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺼﯿﺮت ﺳﭙﺎرد و ﻣﻨﻘﺎد و ﻣﺘﺴﻠﻢ او ﮔﺮدد ﺷﯿﺦ او را از ﻋﺎدات ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﻣﺄﻟﻮﻓﺎت‬ ‫ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ ﻓﻄﺎم ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ و در ﺟﻤﻠﻪ اﻣﻮر دﯾﻨﯽ و دﻧﯿﻮي او ﺗﺼﺮف ﮐﻨﺪ ﭘﺲ اﮔﺮ ﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪ او را در ﻟﺒﺎس ﻣﺨﺼﻮﺻﯽ ﺷﺮﺑﯽ و ﻟﺬﺗﯽ ﻫﺴﺖ او‬ ‫را از آن ﺑﯿﺮون آورد و ﻟﺒﺎﺳـﯽ دﯾﮕﺮ ﭘﻮﺷﺎﻧـﺪ ﻣﺜًﻼ اﮔﺮ ﺑﯿﻨـﺪ ﮐﻪ ﻣﯿﻞ او ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻪء ﻓﺎﺧﺮ و ﻧﺎﻋﻢ اﺳﺖ‪ ،‬وي را ﺧﺸﻦ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ و اﮔﺮ ﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫او را در ﻟﺒـﺎس ﺧﺸﻦ رﻏﺒﺘﯽ ﻫﺴﺖ ﺑﺠﻬﺖ رﯾﺎﺋﯽ ﯾﺎ رﻋﻮﻧﺘﯽ وي را ﻟﺒﺎس ﻧﺎﻋﻢ ﭘﻮﺷﺎﻧـﺪ و ﻋﻠﯽ ﻫـﺬا در اﻟﻮان و ﻫﯿﺂت ﻟﺒﺎس اﮔﺮ ﺑﯿﻨـﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯿﻞ ﺑﺮﻧﮕﯽ ﻣﺨﺼﻮص دارد او را از آن ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺟﻤﻠﻪء اﺣﻮال او ﭘﺲ اﺧﺘﯿﺎر اﻟﻮان و ﻫﯿﺌﺖ ﻟﺒﺎس ﻣﺮﯾﺪ ﺑﻨﻈﺮ ﺷﯿﺦ ﺗﻌﻠﻖ‬ ‫دارد و ﻧﻈﺮ ﺷـﯿﺦ ﺑﻤﺼـﻠﺤﺖ وﻗﺖ و ﭼﻮن ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﻣﺨﺼﻮص ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﺑﺴـﯿﺎه و ازرق و ﺳﭙﯿـﺪ و ﻏﯿﺮ آن ﭼﻪ ﺷﺎﯾـﺪ ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ ﻣﺮﯾﺪ را در‬ ‫اوﻗﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﺑﻠﺒﺎس ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ در ﻫﺮ وﻗﺘﯽ ﻟﺒﺎس ﮐﻪ ﺻـﻼح ﺣﺎل او در آن ﺑﻮد و ﺑﻌﻀـﯽ از ﻣﺸﺎﯾﺦ ﺑﻮده اﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺮﯾﺪان را ﺑﺘﻐﯿﯿﺮ‬ ‫ﻟﺒـﺎس ﻧﻔﺮﻣﻮده اﻧـﺪ و ﻫﻢ ﺑﺮ آن ﮐﺴﻮت و ﻫﯿﺌﺖ ﮐﻪ داﺷـﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻼـزﻣﺖ ﺗﺮﻏﯿﺐ ﻧﻤﻮده و ﻧﻈﺮﺷـﺎن ﺑﺮ اﺧﻔـﺎء ﺣـﺎل و ﺗﺮك اﻇﻬﺎر ﺑﻮده‪ .‬و‬ ‫ﻣﺸﺎﯾـﺦ ﺑﺮ ﻣﺜـﺎل ﻃﺒﯿﺒﺎن اﻧـﺪ و اﻣﺮاض ﻣﺮﯾـﺪان ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﺮﮐﯽ ﺑﻨﻮﻋﯽ ﮐﻪ داﻧﺴـﺘﻪ اﻧـﺪ و ﺻـﻼح در آن دﯾـﺪه ﻣﻌﺎﻟﺠﺖ ﮐﺮده‪ ،‬ﭘﺲ ﺟﻤﻠﻪ‬ ‫ﺗﺼـﺮﻓﺎت اﯾﺸﺎن ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺻﻮاب و ﺻﻼح ﺑﻮد و ﻣﻨﺒﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﻧﺠﺎح و ﻓﻼح‪) .‬ﻣﺼﺒﺎح اﻟﻬﺪاﯾﻪ و ﻣﻔﺘﺎح اﻟﮑﻔﺎﯾﻪ چ ﻫﻤﺎﯾﯽ چ‪ 2‬ﺻﺺ‪147‬‬ ‫ ‪.(153‬‬‫ﺧﺮﻗﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َق[ )ِاخ( ﻧﺎم اﺳﺐ اﺳﻮدﺑﻦ ﻗﺮده و اﺳﺐ ﻣﻌﺘﺐ ﻏﻨﻮﯾﺴﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َق[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺷﻌﺎب‪ .‬ﻧﺎم ﺷﺎﻋﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻌﺎب ﻣﺎدر وي و ﭘﺪرش ﻧُﺒﺎﺗﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َق[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻧﺒﺎﺗﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﻗﮥ ﺑﻦ ﺷﻌﺎب ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪء ارادت‪.‬‬



‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق ِي ِا َد[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮﻗﻪ در ﻧﺰد ﺻﻮﻓﯿﺎن« ذﯾﻞ »ﺧﺮﻗﻪ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ از‪ . . .‬ﭘﻮﺷﯿﺪن‪.‬‬



‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق َا َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺮﯾـﺪ‪ ...‬ﺷﺪن‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬از دﺳﺖ ﭘﯿﺮي ﺧﺮﻗﻪ ﭘﻮﺷـﯿﺪن و اﯾﻦ در ﻧﺰد ﺻﻮﻓﯿﺎن دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ورود ﺑﻄﺮﯾﻘﻪ اي‬ ‫از ﻃﺮﯾﻘﻪ ﻫﺎي ﺻﻮﻓﯿﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ از‪ . . .‬داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق َا َت[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺮﯾﺪ ﮐﺴـﯽ ﯾﺎ ﭘﯿﺮي ﺑﻮدن‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﻫﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﺳـﯿﻪ ﮔﻠﯿﻢ و ﺷﻮرﯾﺪه ﺳـﺮﯾﺴﺖ ﺷﺎﮔﺮد ﻣﻦ اﺳﺖ ﺧﺮﻗﻪ‬ ‫از ﻣﻦ دارد‪ .‬ﺷﯿﺦ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ از‪ . . .‬ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫گ ِر َت[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( از ﭘﯿﺮي ﯾﺎ ﻣﺮﺷـﺪي ﯾﺎ ﺻﻮﻓﺌﯽ ﯾﺎ رﺋﯿﺲ ﻗﻮم ﯾﺎ ﻣﺮﯾـﺪي ﺧﺮﻗﻪء ﺻﻮﻓﯿﺎﻧﻪ ﭘﻮﺷـﯿﺪن و ﺑـﺪﺳﺖ او وارد‬ ‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق َا ِ‬ ‫ﺳﻠﮏ ﺷﺪن‪ .‬ﻣﺮﯾﺪ ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺮﻗﻪ ﺷﺪن‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ از دﺳﺖ‪ . . .‬ﭘﻮﺷﯿﺪن‪.‬‬



‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق َا َد ِت َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺮﯾـﺪ ﮐﺴـﯽ ﯾﺎ ﭘﯿﺮي ﺷﺪن‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﻣﺸـﺮب ﻣﻦ ﺧﺮﻗﻪ از دﺳﺖ ﺻﺪف ﭘﻮﺷـﯿﺪن اﺳﺖ ﺗﯿﻎ ﺑﺮ‬ ‫ﺳﺮ ﻣﯽ ﺧﻮرم ﮔﻮﻫﺮ ﺑﺪاﻣﺎن ﻣﯽ دﻫﻢ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪء ازرق‪.‬‬



‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق ِي َا َر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﻗﻪء ﮐﺒﻮدرﻧﮓ ﮐﻪ ﺻﻮﻓﯿﺎن ﺑﺮ ﺗﻦ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ اﻓﺸﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق َا َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﺧﺮﻗﻪ اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﻗﻪ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺷﻮد‪ - (1) .‬در آﻧﻨﺪراج ﺑﯿﺖ زﯾﺮ ﺑﺮاي »ﺧﺮﻗﻪ اﻓﺸﺎﻧﺪن« آﻣﺪه‬ ‫اﺳﺖ ‪ :‬ﭘﯿﺶ ﻣﺮدم اﻗﺪﺳـﯽ از زﻫﺪ ﻣﯽ ﻻﻓﺪ وﻟﯽ ﺧﺮﻗﻪ اش را ﮔﺮ ﺑﯿﻔﺸﺎﻧﯽ ﺷـﺮاب آﯾﺪ ﺑﺮون وﻟﯽ ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨﺪراج ﮐﻠﻤﻪء ﺑﯿﻔﺸﺎﻧﯽ را از‬ ‫»ﻓﺸﺮدن« ﻣﯽ داﻧﺪ ﻧﻪ از اﻓﺸﺎﻧﺪن‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪء اﻧﺠﻢ‪.‬‬



‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق ِي َا ُج[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻟﺒـﺎس ﺳـﺘﺎره‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻧـﻮر و روﺷـﻨﯽ ﺳـﺘﺎره اﺳﺖ ‪ :‬ﺧﺮﻗﻪء اﻧﺠﻢ ز ﻓﻠـﮏ ﺑﺮﮐﺸـﯿﺪ ﺧﻂ‬ ‫ﺧﺮاﺑﯽ ﺑﺠﻬﺎن درﮐﺸﯿﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق َا َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺟﺎﻣﻪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬اﻗﺮار و اﻋﺘﺮاف ﻧﻤﻮدن ﺑﮕﻨﺎه‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‬ ‫)آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﻋﺎﺟﺰ ﺷـﺪن و ﺗﺴـﻠﯿﻢ ﮐﺮدن ||‪ .‬از ﻫﺴﺘﯽ ﻣﺒﺮا ﮔﺸـﺘﻦ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﻣﺠﺮد ﮔﺮدﯾﺪن و از ﺧﻮدي ﺑﯿﺮون‬ ‫آﻣﺪن‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ ﺑﺎز‪.‬‬



‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺻﻮﻓﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺮﻗﻪ ﺑﻮﺟﺪ و ﺣﺎل آﯾﺪ و ﺑﺪﺳﺖ اﻓﺸﺎﻧﯽ و ﭘﺎﯾﮑﻮﺑﯽ ﻣﺸـﻐﻮل ﺷﻮد ‪ :‬زﻧﺪ زردﺷﺖ ﻧﻐﻤﻪ ﺳﺎز ﺑﺮ او‬ ‫ﻣﻎ ﭼﻮ ﭘﺮواﻧﻪ ﺧﺮﻗﻪ ﺑﺎز ﺑﺮ او‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ ﺑﺎزي‪.‬‬



‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤـﻞ ﺧﺮﻗﻪ ﺑـﺎز‪ .‬ﺑـﺎ ﺧﺮﻗﻪ دﺳﺖ اﻓﺸـﺎﻧﯽ و ﭘـﺎﯾﮑﻮﺑﯽ ﮐﺮدن در ﺣﺎل وﺟـﺪ و ﺣﺎل‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﻣﻐﻨﯽ ز‬ ‫اﺷـﻌﺎر ﻣﻦ اﯾﻦ ﻏﺰل ﺑﻪ آﻫﻨﮓ ﭼﻨﮓ اﻧـﺪرآور ﻋﻤﻞ ﮐﻪ ﺗﺎ وﺟـﺪ را ﮐﺎرﺳﺎزي ﮐﻨﻢ ﺑﺮﻗﺺ آﯾﻢ و ﺧﺮﻗﻪ ﺑﺎزي ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﮔﻬﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد ﻣﻪ را ﺧﺮﻗﻪ ﺳـﺎزي ﮔﻬﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد ﺑـﺎ ﻣﻪ ﺧﺮﻗﻪ ﺑـﺎزي‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻣﮑﻦ ﺗﺎ در ﻏﻤﺖ ﻧﺎﯾـﺪ درازي ﭼﻮ زاﻫـﺪ ﻣﻤﺴـﮑﯽ در ﺧﺮﻗﻪ‬ ‫ﺑـﺎزي‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﮔﺮگ اﻓﺰون ﺑﻮد در ﭼـﺎره ﺳﺎزي ﺷـﺒﺎن را ﮐﺮد ﺑﺎﯾـﺪ ﺧﺮﻗﻪ ﺑﺎزي‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﯿﺎ ﻣﻄﺮب اي ﻣﺎﯾﻪء دل ﺧﻮﺷـﯽ ﮐﻪ ﺻﻮﻓﯽ‬ ‫ﮐﻨـﺪ زآن ﻣﻼـﻣﺖ ﮐﺸـﯽ ﺑﮕﻮ ﺗـﺎ دﻣﯽ ﺧﺮﻗﻪ ﺑـﺎزي ﮐﻨﻢ ﻫﻤﯽ دﻟﻖ ﺧﻮد را ﻧﻤـﺎزي ﮐﻨﻢ‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻓﻠﮏ ﻫﻢ ﺧﺮﻗﻪ ﺑﺎزﯾﻬﺎ ﮐﻨـﺪ ﺑﺮ دور‬ ‫ﻣﯿﺨﺎﻧﻪ ﭼﻮ از رﻧﺪان دردي ﮐﺶ ﺳﺮاﯾﺪ ﻫﺎي وﻫﻮ اﯾﻨﺠﺎ‪ .‬ﻏﺰاﻟﯽ ﻣﺸﻬﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﮐﺴﯽ ﺗﺎزه ﮐﺮدن‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( از ﺳـﺮ ﻧﻮ ﺑﻤﺮﺷـﺪ دﯾﮕﺮ ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮدن‪) .‬ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت( ‪ :‬ﭼﻮ زﯾﻦ ﺟﺎﯾﮕﻪ ﻋﺰم دروازه‬ ‫ك َز ‪ِ /‬ز َ‬ ‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق ِب َد ِت َ‬ ‫ﮐﺮد ﺑﺪﺳﺘﺶ ﻓﻠﮏ ﺧﺮﻗﻪ را ﺗﺎزه ﮐﺮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ ﭘﻮش‪.‬‬



‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(دروﯾﺶ‪ .‬ﺻﻮﻓﯽ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺧﺮﻗﻪ ﭘﻮﺷـﺪ ‪:‬ﺧﺮﻗﻪ ﭘﻮﺷـﯽ در ﮐﺎروان ﺣﺠﺎز ﻫﻤﺮاه ﻣﺎ ﺑﻮد‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬اي زاﻫـﺪ ﺧﺮﻗﻪ‬ ‫ﭘﻮش ﺗـﺎ ﮐﯽ ﺑـﺎ ﻋـﺎﺷﻖ ﺧﺴـﺘﻪ دل ﮐﻨﯽ ﺟﻨﮓ؟ ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬در ﻣﯿﺎن ﺻﻮﻣﻌﻪ ﺳﺎﻟﻮس ﭘﺮﻣﻌﻨﯽ ﻣﻨﻢ ﺧﺮﻗﻪ ﭘﻮش ﺧﻮدﻓﺮوش ﺧﺎﻟﯽ از‬ ‫ﻣﻌﻨﯽ ﻣﻨﻢ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﺪاﯾﻊ(‪ .‬ﭼﻪ ﺟﺎي ﺻﺤﺒﺖ ﻧﺎﻣﺤﺮﻣﺴﺖ ﻣﺠﻠﺲ اﻧﺲ ﺳﺮ ﭘﯿﺎﻟﻪ ﺑﭙﻮﺷﺎن ﮐﻪ ﺧﺮﻗﻪ ﭘﻮش آﻣﺪ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ ||‪ .‬ژﻧﺪه ﭘﻮش‪ .‬آﻧﮑﻪ‬ ‫ﭘﺎرﭼﻪ ﻫﺎ و ﻟﺘﻪ ﻫﺎ ﺑﻬﻢ دوزد و ﭘﻮﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ ﭘﻮﺷﺎن‪.‬‬



‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(دروﯾﺸـﺎن‪ .‬ﺻﻮﻓﯿـﺎن‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﻃﺎﯾﻔﻪء ﺧﺮﻗﻪ ﭘﻮﺷﺎن اﻣﺜﺎل ﺣﯿﻮاﻧﻨـﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﺧﺮﻗﻪ ﭘﻮﺷﺎن‬ ‫ﺻﻮاﻣﻊ را دوﺗﺎﯾﯽ ﭼﺎك ﺷﺪ ﭼﻮن ﻣﻦ اﻧﺪر ﮐﻮي وﺣﺪت ﻻف ﯾﮑﺘﺎﯾﯽ زدم‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﺧﺪا را ﮐﻢ ﻧﺸـﯿﻦ ﺑﺎ ﺧﺮﻗﻪ ﭘﻮﺷﺎن رخ از‬ ‫رﻧﺪان ﺑﯽ ﺳﺎﻣﺎن ﻣﭙﻮﺷﺎن‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ ﭘﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤﻞ ﺧﺮﻗﻪ ﭘﻮش‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺻﻮﻓﯿﮕﺮي ‪ :‬ﺧﺮﻗﻪ ﭘﻮﺷّﯽ ﻣﻦ از ﻏﺎﯾﺖ دﯾﻨﺪاري ﻧﯿﺴﺖ ﭘﺮده اي ﺑﺮ ﺳﺮ ﺻﺪ ﻋﯿﺐ‬ ‫ﻧﻬﺎن ﻣﯽ ﭘﻮﺷﻢ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪء ﺗﺒﺮك‪.‬‬



‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق ِي َت ﺑَْﺮ ُر[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮﻗﻪ در ﻧﺰد ﺻﻮﻓﯿﺎن« ذﯾﻞ »ﺧﺮﻗﻪ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪء ﺗﺮﻣﻪ‪.‬‬



‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق ِي ِت َم ‪ِ /‬م[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﻗﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ ﺗﻬﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮاي ﻣﺮدن ﻣﺮﺷﺪان اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق ُت َ‬ ‫ﺧﺮﻗﻪء ﺧﺰ‪.‬‬



‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق ِي َخ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮﻗﻪ« ﺷﻮد‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 759‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ دار‪.‬‬



‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺮﻗﻪ ﭘﻮش ‪ :‬ﺧﺮﻗﻪ داران ﺗﻮ ﻣﻘﺒﻮل ﭼﻮ ﻻ ﺑﺪﺳﮕﺎﻻن ﺗﻮ ﻣﺨﺬول ﭼﻮ ﻻت‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ دراﻧﺪاﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق َد َا َت[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﻗﻪ از ﺗﻦ ﺧﺎرج ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﺠﻬﺖ ﺷـﺪت وﺟـﺪ و ﺣﺎل ‪ :‬ﺷﺎه ﻓﻠﮏ ﺑﯿﻦ ﺑﺼـﺒﺢ ﭘﺮده ﺑﺮاﻧـﺪاﺧﺘﻪ ﭘﯿﺮ ﺧﺮد‬ ‫ﺑﯿﻦ ﺑﻤﯽ ﺧﺮﻗﻪ دراﻧـﺪاﺧﺘﻪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﺧﺮﻗﻪ از ﺗﻦ ﺑﯿﺮون آوردن ‪ :‬زاﻫـﺪ و راﻫﺐ ﺳﻮي ﻣﻦ ﺗﺎﺧﺘﻨـﺪ ﺧﺮﻗﻪ و زﻧﺎر دراﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ||‪.‬‬ ‫ﻣﻌـﺘﺮف ﺑﮕﻨـﺎه ﮔﺸــﺘﻦ‪) .‬ﺷــﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي ||(‪ .‬ﻋـﺎﺟﺰ ﺷـﺪن و ﺗﺴـﻠﯿﻢ ﮐﺮدن‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( ‪ :‬از ﺗـﻮ ﯾﮑﯽ ﭘﺮده‬ ‫ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺘﻦ وز دو ﺟﻬﺎن ﺧﺮﻗﻪ دراﻧﺪاﺧﺘﻦ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬از ﻫﺴﺘﯽ ﻣﺒﺮا ﮔﺸﺘﻦ ||‪ .‬ﻣﺠﺮد ﮔﺮدﯾﺪن و از ﺧﻮدي ﺑﯿﺮون آﻣﺪن‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ دراﻧﺪاﺧﺘﻪ‪.‬‬



‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق َد َا َت ‪ِ /‬ت[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺧﺮﻗﻪ ﺗﺴـﻠﯿﻢ ﮐﺮده‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺗﺴـﻠﯿﻢ ﻣﺤﺾ ‪ :‬ﻣﺮغ ﭘﺮاﻧـﺪاﺧﺘﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻠﮏ ﺧﺮﻗﻪ دراﻧـﺪاﺧﺘﻪ‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﻓﻠﮏ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ دوز‪.‬‬



‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(وﺻـﻠﻪ ﮐﻨﻨﺪه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﮔﻪ آﺳﻮده در ﮔﻮﺷﻪ اي ﺧﺮﻗﻪ دوز ﮔﻪ آﺷـﻔﺘﻪ در ﻣﺠﻠﺴـﯽ ﺧﺮﻗﻪ ﺳﻮز‪ .‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫)ﺑﻮﺳﺘﺎن ||(‪ .‬ﻣﻔﻠﺲ‪ .‬ﻣﺤﺘﺎج‪ .‬دروﯾﺶ‪ .‬ﻓﻘﯿﺮ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺻﻮﻓﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﭘـﺎره ﮐﺮدن‪ .‬درﯾـﺪن‪ .‬ﭼـﺎك ﺳـﺎﺧﺘﻦ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﺑﻤﻌﻨﯽ درﺳﺖ ﮐﺮدن ﺧﺮﻗﻪ ﻧﯿﺰ آﯾـﺪ )از اﺿـﺪاد‬ ‫اﺳﺖ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ ﺳﺎزي‪.‬‬



‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(درﯾـﺪﮔﯽ‪ .‬ﭼﺎك ﺷـﺪﮔﯽ ‪ :‬ﮔﻬﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد ﻣﻪ را ﺧﺮﻗﻪ ﺳﺎزي)‪ (1‬ﮔﻬﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد ﺑـﺎ ﻣﻪ ﺧﺮﻗﻪ ﺑﺎزي‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫)‪ - (1‬وﺣﯿﺪ دﺳﺘﮕﺮدي در ص ‪ 434‬ﺧﺴـﺮو و ﺷﯿﺮﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺧﺮﻗﻪ ﺳﺎزي ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺷﻖ اﻟﻘﻤﺮ اﺳﺖ«‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺪان‬ ‫ﺟﻬﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم ﻣﻪ را ﭘﺎره ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪء ﺳﺎﻟﻮس‪.‬‬



‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق ِي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﻗﻪ اي ﮐﻪ ﺻﻮﻓﯿـﺎن ﻇـﺎﻫﺮي ﻓﻘـﻂ ﺑﺠﻬﺖ ﺳﺎﻟﻮﺳـﯽ و رﯾـﺎ ﺑﺮ ﺗﻦ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺧﺮﻗﻪء رﯾـﺎ ‪ :‬دﻟﻢ ز‬ ‫ﺻﻮﻣﻌﻪ ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﺧﺮﻗﻪء ﺳﺎﻟﻮس ﮐﺠﺎﺳﺖ دﯾﺮ ﻣﻐﺎن و ﺷﺮاب ﻧﺎب ﮐﺠﺎ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪء ﺳﻨﺠﺎب‪.‬‬



‫س[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮﻗﻪ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق ِي َ‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ ﺳﻮﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﻮزاﻧـﺪن ﺧﺮﻗﻪ‪ .‬ﻇـﺎﻫﺮًا رﺳـﻤﯽ ﺑـﻮده ﺻﻮﻓﯿـﺎن را ﮐﻪ از ﻓﺮط ﺷﻮق ﯾـﺎ ﺑﻌﻼـﻣﺖ ﺷـﮑﺮ ﺧﺮﻗﻪء ﺧﻮد را ﻣﯽ‬ ‫ﺳﻮزاﻧﺪﻧـﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺮﻗﻪ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﭼﺸﻢ؛ ﺗﻤﺎم ﺧﺸﮏ ﺷـﺪن ﭼﺸﻢ ﯾﺎ ﮐﺎﺳﻪ ﺧﺸﮏ ﺷﺪن آن ﯾﺎ ﺳﭙﯿﺪي آن ﺧﺸـﮏ‬ ‫ﺷﺪن)‪) .(1‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻣﺎﺟﺮا ﮐﻢ ﮐﻦ و ﺑﺎزآ ﮐﻪ ﻣﺮا ﻣﺮدم ﭼﺸﻢ ﺧﺮﻗﻪ از ﺳـﺮ ﺑـﺪرآورد و ﺑﺸـﮑﺮاﻧﻪ ﺑﺴﻮﺧﺖ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪- (1) .‬‬ ‫ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا در ﺗﺘﻤﯿﻢ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ :‬ﺷﺎﯾـﺪ در زﺑﺎن و زﻣﺎن ﺣﺎﻓﻆ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﭼﺸﻢ ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﮐﻮر ﺷـﺪن از ﺑﺴـﯿﺎري اﻧﺘﻈﺎر ﺑﻮده‬ ‫اﺳﺖ ﭼﻮن اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ‪ :‬ﺳﺮم ز دﺳﺖ ﺑﺸﺪ ﭼﺸﻢ از اﻧﺘﻈﺎر ﺑﺴﻮﺧﺖ در آرزوي ﺳﺮ و ﭼﺸﻢ ﻣﺠﻠﺲ آراﺋﯽ‪ .‬و ﯾﺎ اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ‪ :‬ﭘﺮي ﻧﻬﻔﺘﻪ رخ و‬ ‫دﯾﻮ در ﮐﺮﺷـﻤﻪء ﺣﺴﻦ ﺑﺴﻮﺧﺖ دﯾﺪه ز ﺣﯿﺮت ﮐﻪ اﯾﻦ ﭼﻪ ﺑﻮاﻟﻌﺠﺒﯿﺴﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﻌﻨﯽ ﺷﻌﺮ »ﻣﺎﺟﺮا ﮐﻢ ﮐﻦ‪ «...‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮا‬ ‫ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﮕـﺬار ﮐﻪ ﻣﺮدم ﭼﺸﻢ ﻣﻦ ﺑﺸـﮑﺮ دﯾـﺪار ﺗـﻮ ﺑﺮ ﻃﺒـﻖ رﺳﻢ ﺻﻮﻓﯿـﺎن ﺧﺮﻗﻪ را ﯾﻌﻨﯽ ﺳﭙﯿـﺪي ﺧﻮد را ﺑﺴﻮزاﻧﯿـﺪ ﯾﻌﻨﯽ از‬ ‫ﮐﺜﺮت اﻧﺘﻈـﺎر ﺧﺸﮏ و ﮐﻮر ﺷـﺪ‪ .‬و ﺑـﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﯿﺖ زﯾﺮ ‪ :‬اﺑﺮوي ﯾﺎر در ﻧﻈﺮ و ﺧﺮﻗﻪ ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺟﺎﻣﯽ ﺑﯿﺎد ﮔﻮﺷﻪء ﻣﺤﺮاب ﻣﯽ زدم ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﺑﺼﻮرت ‪» :‬اﺑﺮوي ﯾﺎر در ﻧﻈﺮ ﺧﺮﻗﻪ ﺳﻮﺧﺘﻪ« ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺪون واو و »ﻧﻈﺮ« ﻫﻢ ﺑﻤﻌﻨﯽ »ﭼﺸﻢ«‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ ﺳﻮز‪.‬‬



‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺻﻮﻓﯽ ﮐﻪ از ﮐﺜﺮت وﺟـﺪ ﯾﺎ ﺑﺠﻬﺖ ﺷـﮑﺮ ﺧﺮﻗﻪ ﺳﻮزاﻧـﺪ ‪ :‬ﮔﻪ آﺳﻮده در ﮔﻮﺷﻪ اي ﺧﺮﻗﻪ دوز ﮔﻪ آﺷـﻔﺘﻪ در‬ ‫ﻣﺠﻠﺴﯽ ﺧﺮﻗﻪ ﺳﻮز‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ ﺳﻮزي‪.‬‬



‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤﻞ ﺳﻮزاﻧﺪن ﺧﺮﻗﻪ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء ﺻﻮﻓﯽ از ﺟﻬﺖ ﮐﺜﺮت وﺟﺪ ﯾﺎ ﺑﺠﻬﺖ ﺷﮑﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﭘﺎره ﺷﺪن و ﭼﺎك ﺷﺪن ﺧﺮﻗﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق ُ‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ ﺷﮑﺎف‪.‬‬



‫ش[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺮﻗﻪ ﭘـﺎره ﮐﻨﻨـﺪه‪ .‬ﺻﻮﻓﯽ ﮐﻪ در ﺣـﺎل ذوق ﺧﺮﻗﻪ ﻣﯽ درد ‪ :‬ﺧﺮﻗﻪ ﺷـﮑﺎﻓﺎن ذوق ﺑﯽ دف و ﻧﯽ در ﺳـﻤﺎع‬ ‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق ِ‬ ‫ﺟﺒﻪ ﻓﺸﺎﻧﺎن ﺷﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ ﻗﺎﻧﻮن دف‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪء ﺷﯿﺨﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫ش َن ‪ِ /‬ن[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﻗﻪ اي ﮐﻪ ازﺑﺮاي ﭘﯿﺮان و ﻣﺮﺷﺪان دوزﻧﺪ ‪ :‬ﺧﺮﻗﻪء ﺷـﯿﺨﺎﻧﻪ ﺷﺪه ﺷﺎخ ﺷﺎخ‬ ‫ش‪ِ /‬‬ ‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق ِي َ‬ ‫ﺗﻨﮕﺪﻟﯽ ﻣﺎﻧﺪه و ﻋﺬري ﻓﺮاخ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ ﻓﮑﻨﺪن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﻗﻪ ﺗﺴـﻠﯿﻢ ﮐﺮدن‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪن اﺳﺖ ‪ :‬ﻣﻦ ﺧﺮﻗﻪ ﻓﮑﻨﺪه ام ز ﻋﺸﻘﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻮﺻﻞ‬ ‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق َف ‪ِ /‬ف َ‬ ‫ﺗﻮ زﻧﻢ ﭼﻨﮓ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ ﻗﺒﻮل ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﺎﻧﺸـﯿﻦ ﻣﺮﺷـﺪ ﺷـﺪن ‪ :‬ﭼﻨـﺪان ﺑﻤـﺎن ﮐﻪ ﺧﺮﻗﻪء ازرق ﮐﻨـﺪ ﻗﺒـﻮل ﺑﺨﺖ ﺟﻮاﻧﺖ از ﻓﻠـﮏ ﭘﯿﺮ ژﻧـﺪه‬ ‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق َق َ‬ ‫ﭘﻮش‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ( درﯾــﺪن‪ .‬ﭘــﺎره ﮐﺮدن ‪ :‬ﭼـﻮ ﻧﻘـﻞ ﮐﺮد رواﻧﺶ ﻣﺴـﺎﻓﺮ ﻣﻠﮑـﻮت ﺑﺮاي ﻋّﺰش ﺑﺮ ﻋﺮش ﺧﺮﻗـﻪ ﮐﺮد وﻃـﺎ‪.‬‬ ‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق َ‬ ‫ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬در ﻣﺸـﺮق آﻓﺘﺎب ﭼﻨﺎن ﺟﺎﻣﻪ ﺧﺮﻗﻪ ﮐﺮد ﮐﺂواز ﺧﺮق ﺟﺎﻣﻪ ﺑﻤﻐﺮب ﺷـﻨﯿﺪه اﻧـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﭘﺲ از ﭼﺎر ﻣﻪ ﮐﻪ ﭼﺎدر ﻣﻦ ﺑﺎد‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ ﮐﻨﺪ ﺑﻬﺮ ﻋﺮس ﺟﺎي ﺟﻤﺎل اﺳﺖ‪(1).‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - (1) .‬ن ل‪ :‬ﺟﺎي و ﭼﻪ ﺣﺎﻟﺴﺖ‪) .‬دﯾﻮان چ ﺳﺠﺎدي ص ‪.(844‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ ﮐﺮدن ﺟﺎﻣﻪ‪.‬‬



‫ك َد ِن َم ‪ِ /‬م[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( درﯾﺪن ﺟﺎﻣﻪ‪ .‬ﭘﺎره ﮐﺮدن ﺟﺎﻣﻪ ‪ :‬ﺗﺎج دﯾﻦ اي ﺗﺎج دﯾﻦ ﺑﺮ ﻓﺮق ﺗﻮ ﺑﺤﺮ اﻧﻌﺎﻣﯽ و ﺧﻠﻘﯽ ﻏﺮق ﺗﻮ‬ ‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق َ‬ ‫آﻓﺘﺎب ﭼﺮخ اﻗﺒﺎﻟﯽ و ﻫﺴﺖ ﺻـﺪر دﯾﻮان ﮐﻔﺎﯾﺖ ﺷـﺮق ﺗﻮ اﺑﺮي و دّر و درم ﺑﺎران ﺗﻮ رﻋﺪ و ﺻـﯿﺖ ﺗﻮ زراﻓﺸﺎن ﺑﺮق ﺗﻮ آﺗﺸـﯽ از روي‬ ‫واﻻـﻫﻤﺘﯽ ﺧﻠـﻖ ﻋـﺎﻟﻢ در اﻣـﺎن از ﺣﺮق ﺗـﻮ ﺟـﺎﻣﻪء روﯾﯽ ﺑـﺪﺳﺖ ﺟﻮد ﺧﻮﯾﺶ ﺧﺮﻗﻪ ﮐﺮدي آﻓﺮﯾﻦ ﺑﺮ ﺧﺮق ﺗﻮ زرق ﺑﯿﺮون ﺷـﺪ ز ﺷـﻌﺮ‬ ‫ﺳﻮزﻧﯽ در ﻣﺪﯾﺢ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﯽ زرق ﺗﻮ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪ ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫گ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﭘـﺎره ﮔﺸـﺘﻦ‪ .‬درﯾـﺪه ﺷـﺪن‪ .‬ﭼـﺎك ﺷـﺪن ‪ :‬ﭼﻮن ﺧﺮﻗﻪ ﮔﺸﺖ ﺑﺮ َﮐﺘِﻒ ﺷﺐ رداي ﻗﺎر ﺷـﺪ ﻏﺮق در‬ ‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق َ‬ ‫ﻏﻼﻟﻪء زر ﻓﺮق ﮐﻮﻫﺴﺎر‪ .‬اﺛﯿﺮ اﺧﺴﯿﮑﺘﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪء ﻣﻠﻮن‪.‬‬



‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق ِي ُم ﻟَْﻮ َو[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮﻗﻪ در ﻧﺰد ﺻﻮﻓﯿﺎن« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﻪء وﻻﯾﺖ‪.‬‬



‫]ِخ َق ‪ِ /‬ق ِي ِو َي[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮﻗﻪ در ﻧﺰد ﺻﻮﻓﯿﺎن« ذﯾﻞ »ﺧﺮﻗﻪ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻏﻠﻪ اي ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﮐﺮﺳـﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﮐﺮﻣـﺎن و ﯾﺰد آﻧﺮا ﻣﯽ ﭘﺰﻧـﺪ و ﻣﯽ ﺧﻮرﻧـﺪ و از آن ﻧﯿﺰ ﻧـﺎن ﻣﯽ ﺳﺎزﻧـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻣﺸﻨﮓ‪) .‬ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ(‪ُ .‬ﺧﻠﱠﺮ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﯽ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ َﺧَﺮق ﮐﻪ ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ در ﺳﻪ ﻓﺮﺳﺨﯽ ﻣﺮو‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﯽ‪.‬‬



‫]ِخ َر[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺑﯿﻊ ﺧﺮق‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﯽ‪.‬‬



‫]ِخ َر[ )ِاخ( اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺮﻗﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس‪ .‬از اﻫﻞ اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﻮد‪ .‬او از اﺑﻮﻋﻠﯽ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﯾﻮﻧﺲ‬ ‫ﺣﺎﻓﻆ اﺻـﻔﻬﺎﻧﯽ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد و ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ در اﺻـﻔﻬﺎن ﮐﺘﺎب ارﺑﻌﯿﻦ اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺳـﻠﻤﯽ را‪ ،‬ﺑﺮواﯾﺖ او از اﺑﻦ ﯾﻮﻧﺲ و او از ﺳـﻠﻤﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺰد او ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﯽ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( اﺳﺤﺎق ﺑﻦ ﻟﯿﺚ ﺧﺮﻗﯽ‪ ،‬ﺳﺎﮐﻦ ﻗﺮﯾﻪء ﺧﺮق ﺑﻮد و ﭘﺴﺮش از او ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﯽ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( ﺣﺴﻦ ﺑﻦ رﺷـﺪ ﺧﺮﻗﯽ‪ .‬از ﻗـﺪﻣﺎي اﻫﻞ ﺣـﺪﯾﺚ ﺑﻮده‪ ،‬از ﻋﺒـﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻦ ﺟﺮﯾﺢ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد و از او ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﺑﻮزرﻋﮥ ﻣﺴﯿﺤﯽ از او ﻧﺎم ﺑﺮده اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﯽ‪.‬‬



‫]ِخ َر[ )ِاخ( ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺧﺮﻗﯽ ﺣﻨﺒﻠﯽ‪ ،‬ﭘﺪر ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺣﺴـﯿﻦ ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺘﺎب ﻣﺨﺘﺼـﺮ در ﻓﻘﻪ ﺣﻨﺒﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬از اﺑﻮﻋﻤﺮوﺑﻦ‬ ‫ﻋﻠﯽ ﺑﺼـﺮي و ﻣﻨـﺬرﺑﻦ وﻟﯿـﺪ ﺟﺎرودي و ﺟﺰ اﯾﻨﻬﺎ ﺣﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ و از او اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺷﺎﻓﻌﯽ و اﺑﻮﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺻﻮاف و ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﺣﻨﺒﻠﯽ‬ ‫ﺣﺪﯾﺚ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﯽ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( زﻫﯿﺮﺑـﻦ ﻣﺤﻤــﺪ اﺑﻮاﻟﻤﻨــﺬر اﻟﺘﻤﯿﻤﯽ ﻋﻨـﺒﺮي ﺧﺮاﺳـﺎﻧﯽ ﻣﺮوزي ﺧﺮﻗﯽ ﮐـﻪ او را ﻫﺮوي و ﻧﯿﺸـﺎﺑﻮري ﻫـﻢ ذﮐﺮ ﮐﺮده اﻧـﺪ‪ ،‬از‬ ‫دﻫﮑـﺪهء ﺧﺮق ﺑﻮد و در ﻣﮑﻪ و ﺷﺎم ﺳـﮑﻮﻧﺖ ﮔﺰﯾـﺪ‪ .‬او از ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﺳـﻌﯿﺪ اﻧﺼﺎري و اﺑﻮﻣﺤﻤـﺪ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺣﺰم و‬ ‫زﯾـﺪﺑﻦ اﺳـﻠﻢ و ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻘﯿﻞ و ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﻏﺰوة و اﺑﻮﺣﺎزم اﻋﺮج و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻨﮑﺪر و ﺟﻌﻔﺮﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪﺻﺎدق و اﺑﻮاﺳـﺤﺎق‬ ‫ﺳﺒﯿﻌﯽ و ﺣﻤﯿـﺪ ﻃﻮﯾﻞ و ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از ﻣﺸﺎﻫﯿﺮ ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮده و از او اﺑﻦ ﻣﻬـﺪي و ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﻋﻘﺪي و اﺑﻮداود ﻃﯿﺎﻟﺴـﯽ و ﺟﻤﺎﻋﺖ‬ ‫ﮐﺜﯿﺮي ﺟﺰ آﻧﻬﺎ رواﯾﺖ ﮐﺮده اﻧﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﯽ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﺑﺸـﺮ ﺧﺮﻗﯽ‪ .‬از ﻓﺎﺿـﻼن ﻣﺮو ﺑﻮد و از ﺟﺮﯾﺮ و ﻏﯿﺮ او ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮد و از او اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﺳـﯿﺎر اﻣﺎم رواﯾﺖ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫اﺑﻮزرﻋﮥ ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﺑﺮ او ﺛﻨﺎء ﻓﺮﺳﺘﺎده و ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﺮدي ﺻﺎﻟﺢ ﺑﻮد و در ﻣﺮو ﺷﺎﯾﻊ ﺑﻮد ﮐﻪ او از اﻫﻞ َﺧَﺮق اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب‬ ‫ﺳﻤ ﻌ ﺎ ﻧ ﯽ( ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﯽ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻗﻄﻦ ﺧﺮﻗﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻣﺤﻤﺪ‪ .‬ﻣﺮدي از ﻋﺎﻟﻤﺎن زﺑﺎن ﻋﺮب ﺑﻮد و ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﻘﻪ ﻣﺎﻟﮏ ﻧﯿﮑﻮ ﻣﯿﺪاﻧﺴﺖ‪.‬‬ ‫اﺑﻮزرﻋﮥ ﻣﺴﯿﺤﯽ او را از ﺧﺮق ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﯽ‪.‬‬



‫]ِخ َر[ )ِاخ( ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺧﺮﻗﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ‪ .‬از ﺑﻐـﺪادﯾﺎن ﺑﻮد و او را ﮐﺘﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﺑﻨﺎم ﻣﺨﺘﺼـﺮ در ﻓﻘﻪ ﺑﺮ ﻣﺬﻫﺐ‬ ‫اﺣﻤـﺪ ﺣﻨﺒـﻞ‪ .‬او از ﻓﻘﯿﻬﺎن ﺻﺎﻟـﺢ و ﺷﺪﯾـﺪاﻟﻮرع ﺑﻮد و ﻗﺎﺿـﯽ اﺑﻮﯾﻌﻠﯽ ﺑﻦ اﻟﻔﺮاء ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ او ﻣﺼـﻨﻔﺎت ﺑﺴـﯿﺎر و ﺗﺨﺮﯾﺠﺎت ﻓﺮاوان در‬ ‫ﻣـﺬﻫﺐ داﺷﺖ وﻟﯽ در ﻣﻌﺮض اﺷـﺎﻋﻪ و اﻧﺘﺸـﺎر ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺖ ﭼﻪ او ﭼﻮن از ﻣﺪﯾﻨـﮥ اﻟﺴـﻼم ﺧﺎرج ﺷـﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﺗﻤﯿﻤﯽ ﮐﺘﺐ‬ ‫ﺧـﻮد را در درب ﺳـﻠﯿﻤﺎن اﯾـﺪاع ﮐﺮده و ﺑﻌـﺪ درب ﺳـﻠﯿﻤﺎن آﺗﺶ ﮔﺮﻓﺖ و آﺗﺶ ﺑﺮ ﮐﺘﺐ او اﻓﺘـﺎد و ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﮐﺘﺐ او اﻧﺘﺸـﺎر ﻧﯿـﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺮگ ﺧﺮﻗﯽ ﺑﺴﺎل ‪ 334‬ه ‪.‬ق‪ .‬ﺑﺪﻣﺸﻖ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﯽ‪.‬‬



‫]ِخ َر[ )ِاخ( ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺧﺮﻗﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻃﺎﻫﺮ‪ .‬از ﻣﺮدم اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﻮد و از اﺑﻮﺑﮑﺮ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﻘﺮي ﺣﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ و از او ﺟﺰ ادﯾﺐ اﺑﻮﻋﺒﺪاﷲ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﮐﺴﯽ رواﯾﺖ ﻧﻨﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮگ وي ﺑﺴﺎل‬ ‫‪ 443‬ه ‪.‬ق‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﯽ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺑﺸﺮ ﺧﺮﻗﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ .‬از ﻓﻘﯿﻬﺎن ﻣﺘﮑﻠﻢ ﺑﻮد و در اﺻﻮل دﺳﺖ داﺷﺖ‪ .‬وي ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻪ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪ و‬ ‫از اﺣﻤﺪﺑﻦ ﺧﻠﻒ ﺷـﯿﺮازي ﺣﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ‪ .‬اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ در ﻣﻌﺠﻢ ﺷـﯿﻮخ ﺧﻮد از او ﻧﺎم ﺑﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮگ او ﺑﺴﺎل ﭘﺎﻧﺼﺪوﺳﯽ واﻧﺪي اﺗﻔﺎق‬ ‫اﻓﺘﺎد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻗﯽ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺧﺮﻗﯽ ﻣﺮوزي‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻣـﺬﻋﻮر‪ .‬از راوﯾﺎن ﺑﻮده و از اﺳـﺤﺎق ﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮر و ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ و ﻋﻠﯽ ﺑﻦ‬ ‫ﺣﺰم و ﺟﺰ آﻧﻬﺎ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮك‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِا( ﻣﺨﻔﻒ ﺧـﺎرك اﺳﺖ و آن ﻧﻮﻋﯽ از ﺧﺮﻣـﺎي ﺧﺸـﮏ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﻧﺨﻮد و ﮐﺸـﻤﺶ و ﭘﺴـﺘﻪ‬ ‫ﺧﺮك ﻣﯿﺪه ﺑﺒﺮ ﻗﺼﺐ اﻧﺠﯿﺮ و دﮔﺮ ﺳـﺮﻣﺶ اﺳﭙﯿﺪ ﺑﯿﺎر‪ .‬ﺑﺴـﺤﺎق اﻃﻌﻤﻪ )از ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ - .‬ﺧﺮﻣﺎﺧﺮك؛ ﻧﻮﻋﯽ ﺧﺮﻣﺎﺳﺖ ﮐﻪ زردرﻧﮓ و‬ ‫ﮐﻤﯽ ﺧﺸﮏ اﺳﺖ ||‪ .‬ﻏﻮرهء ﺧﺮﻣﺎ ﮐﻪ ﺑﺴـﺮ اﺳﺖ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬درﺧﺘﯽ اﺳﺖ زﻫﺮﻧﺎك ﺑﻬﻨﺪي آك ﮔﻮﯾﻨﺪ و‬ ‫ﻣﻨﺒﺖ آن ﺑﺎدﯾﻪ و ﺻـﺤﺮاﺳﺖ و ﺧﺎﻟﯽ از ﺳـﻤﯿﺘﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج )||(‪ِ .‬ا ﻣﺼـﻐﺮ( ﻣﺼـﻐﺮ ﺧﺮ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺮ ﮐﻮﭼﮏ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از‬ ‫ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺧﺮﮐﯽ را ﺑﻌﺮوﺳـﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧـﺪ ﺧﺮ ﺑﺨﻨﺪﯾﺪ و ﺷﺪ از ﻗﻬﻘﻬﻪ ﺳـﺴﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬از ﺛﻨﺎي ﺗﻮ ﺧﺮك ﺑﯽ ﺧﺒﺮ اﺳﺖ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﭼﻮن‬ ‫ﺛﻨﻮي از ﺗﻮﺣﯿـﺪ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﺮك ﺳـﯿﺎه ﺑﺮ در اﺳﺖ )||‪ِ .‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﻮﺑﮑﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ روي ﻃﻨﺒﻮر و ﻋﻮد و ﮐﻤﺎﻧﭽﻪ و اﻣﺜﺎل آن‬ ‫ﮔﺬارﻧﺪ و ﺗﺎرﻫﺎ را ﺑﺮ ﺑﺎﻻي آن ﮐﺸـﻨﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬در ذوات اﻻوﺗﺎر ﭘﺎره اﺳـﺘﺨﻮان و ﺟﺰ آن ﮐﻪ ﺳﯿﻤﻬﺎ ﯾﺎ زه ﻫﺎ‬ ‫ﺑﺮ آن ﮔـﺬرد و آن ﻣـﺎﻧﻊ از اﻟﺼﺎق ﺳـﯿﻢ ﺑﺪﺳـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬زاِﻣﻠـﮥ‪) .‬اﻟﺴﺎﻣﯽ ﻓﯽ اﻻﺳﺎﻣﯽ( ‪ :‬ﺑﭽﺸﻢ ﻣﻦ ﺧﺮ ﺧﻤﺨﺎﻧﻪ‬ ‫ﮐﻤﺘﺮ از ﺧﺮﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ رﺑﺎب ﻧﻬﺪ از ﭘﯽ ﺳـﺮور و ﻧﻮا‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬زﻫﺮه ﮐﺸـﯿﺪ ﭘﯿﺸﺶ ﮐﺎو ﺧﻮد و ﺧﺮك را ﺑﮕﺸﺎده از ﺑﺮﯾﺸﻢ ﺑﮕﺬاﺷﺘﻪ‬ ‫ﻋﻨـﺎرا‪.‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﮐـﺎس رﺑـﺎب را ﭼﻪ ﻧﻘﺺ ار ﮔﺴـﻠﺪ ﺑﺰﺧﻤﻪ در ﺗـﺎر ﺑﺮﯾﺸـﻤﯽ ﺑـﺒﺮ ﯾـﺎ ﺑﺴـﺮ آﯾـﺪش ﺧﺮك‪ .‬ﺧـﻮاﺟﻪ ﻋﻤﯿـﺪ ﻟـﻮﺑﮑﯽ )از‬ ‫ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي ||(‪ .‬ﺗﺨﺘﻪ اي ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﻣﺠﺮﻣـﺎن و ﮔﻨﺎﻫﮑـﺎران را ﺑﺮ آن ﺧﻮاﺑﺎﻧﻨـﺪ و درهء )ﺗﺎزﯾﺎﻧﻪء( ﺗﺄدﯾﺐ زﻧﻨـﺪ ||‪ .‬ﭼﻮﺑﯽ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ‬ ‫اﺳـﺘﺎدان ﮐﻨﺪه ﺷـﮑﻦ در وﻗﺖ ﺷﮑﺴـﺘﻦ ﻫﯿﻤﻪ در زﯾﺮ آن ﮔﺬارﻧﺪ و ﺑﺸـﮑﻨﻨﺪ ||‪ .‬ﺳﻪ ﭼﻮﺑﻪ اي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﺎي ﻫﺮ ﮐﺪام ﻏﻠﻄﮑﯽ ﻧﺼـﺐ‬ ‫ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑـﺪﺳﺖ اﻃﻔﺎل دﻫﻨـﺪ ﺗﺎ راه رﻓﺘﻦ ﺑﯿﺎﻣﻮزﻧﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﺪﺣﺎت‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺳﻪ ﭘﺎﯾﻪ اي ﺑﺎﺷـﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﺳـﺮ ﮐﺎرﮔـﺎه را ﺑﺮ ﺑﺎﻻـي آن ﮔﺬارﻧـﺪ و ﻧﻘﺶ دوزي و ﮔﻼـﺑﺘﻮن دوزي ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬آﻟﺘﯽ ﺑﺮاي‬ ‫ﺧﺎك ﮐﺸـﯿﺪن‪) .‬ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺑﻨﺠﻨﯽ ||(‪ .‬ﺣﻤﺎرَﻗّﺒﺎن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺳﻪ ﭘﺎﯾﻪ اي ﮐﻪ زرﮔﺮان ﭘﯿﺶ ﺧﻮد ﮔﺬارﻧﺪ و ﭼﯿﺰﻫﺎ را‬ ‫ﺑﺮ ﺑﺎﻻي آن ﺳﻮﻫﺎن ﮐﺎري ﮐﻨﻨـﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻨﺎﯾﺎن در زﯾﺮ ﭘﺎي ﺧﻮد ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﮔﭻ ﮐﺎري و ﮔﭻ ﺑﺮي ﺳـﻘﻒ و دﯾﻮار ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪َ .‬ﺧﺮه‪ .‬ﺧﻮ‪ .‬دارﺑﺴﺖ ﺑﻨﺎﯾـﺎن و ﻧﻘﺎﺷﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑـﺪان دﯾﻮار را رﺧﻨﻪ ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ :‬و ﻟﺸـﮑﺮ ﺑﮑﺒﺲ ﺧﻨـﺪق و اﺳـﺘﻌﺪاد آن از ﺧﺮك و ﻣﻨﺠﻨﯿﻖ و ﻧﺮدﺑﺎن و ﻏﯿﺮ آن اﺷـﺘﻐﺎل ﻧﻤﻮدﻧـﺪ‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي‬ ‫ﺟﻮﯾﻨﯽ ||(‪ .‬ﺗﺨﺘﻪء ﮐﻮﭼﮑﯽ ﮐﻪ ﺑـﺪان ﭘﻨﺒﻪء از ﭘﻨﺒﻪ داﻧﻪ ﺟـﺪاﻧﮑﺮده را ﺑﺮ آن ﻧﻬﻨـﺪ و ﻣﯿـﻞ آﻫﻨﯽ را ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ رﺳﻢ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺑﺎﻻي ﭘﻨﺒﻪ داﻧﻪ‬ ‫ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺑﻌﻨﻮاﻧﯽ ﺣﺮﮐﺖ دﻫﻨـﺪ ﮐﻪ ﭘﻨﺒﻪ داﻧﻪ از ﭘﻨﺒﻪ ﺟـﺪا ﮔﺮدد ||‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ از ﮐﺮم ﮐﻪ دﺳـﺘﻬﺎي او دراز و ﭘﺎﻫﺎي او ﮐﻮﺗﺎه ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از‬ ‫ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺳـﯿﻨﻪ ||‪ .‬ﺳـﺮ ﭘﺴـﺘﺎن ||‪ .‬دﯾﻮار ﺑﯿﻦ دو ﺳﻮراخ ﺑﯿﻨﯽ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪َ .‬وَﺗﺮه‪) .‬اﻟﺴﺎﻣﯽ ﻓﯽ اﻻﺳﺎﻣﯽ(‪.‬‬ ‫||َزﻧ ْﺒﻪ‪ .‬زﻧﺒﺮ )ﻟﻬﺠﻪء ﻗﺰوﯾﻦ ||(‪ .‬ﺑﺮآﻣـﺪﮔﯽ ﭘﺸﺖ ﭘـﺎي‪ .‬ﺣﻤـﺎره‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬اﻣﺮوز آﻟﺘﯽ ﭼﻮﺑﯿﻦ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ روي آن‬ ‫ﭼﺮم ﮐﺸﯿﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ و داراي دو ﭘﺎﯾﻪ اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﭘﺮش ﺑﮑﺎر رود‪) .‬از ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮك‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ﻣﺺ( اﻟﺤﺎح ﮐﺮدن‪ .‬ﺳﺘﯿﺰﮔﯽ ﻧﻤﻮدن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺮك‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( ﻧﺎم دﻫﯽ ﺑﻮده از ﺑﻠﻮك و اﻋﻤﺎل ﺳﯿﺎخ ﺷﯿﺮاز و ﺑﺤﺪود ﻫﺸﺖ ﻓﺮﺳﻨﮕﯽ آﻧﺠﺎ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮك‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن رودﺑـﺎر ﺑﺨﺶ ﻃﺮﺧـﻮران ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اراك واﻗـﻊ در ‪24‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻃﺮﺧﻮران‪ .‬اﯾﻦ ده‬ ‫ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺳﺮدﺳـﯿﺮ و آﺑﺶ از رودﺧﺎﻧﻪء ﻗﺮه ﭼﺎي و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﻏﻼت و ﺑﻨﺸﻦ و ﭘﻨﺒﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ ،‬ﮔﻠﻪ داري و ﮔﻠﯿﻢ‬ ‫و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(1‬‬ ‫ﺧﺮك‪.‬‬



‫]ِخ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﮐـﻮﻫﻤﺮه ﺳـﺮﺧﯽ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷـﯿﺮاز‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪60‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺷـﯿﺮاز و‬ ‫‪13‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء ﺷـﯿﺮاز ﺑﻪ ﮐﺎزرون‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه در ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن ﻗﺮار دارد و آب آن از رودﺧﺎﻧﻪء ﺧﻄﯿﺮي و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت‪،‬‬ ‫ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(7‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 760‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺮﮐﺎر‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﺎر ﮐﻨـﺪ ﺑﯽ ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ‪ .‬ﺳـﺨﺖ ﭘﺮﮐﺎر‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﺎر ﮐﻨﺪ و ﻣﺎﻧﺪه ﻧﺸﻮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ||(‪.‬‬ ‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﮐﺎرش ﺣﻤﻞ ﻫﯿﺰم و ﺧﺎك ﮐﻮه ﺑﺎ اﻻغ و اﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ )در ﻟﻬﺠﻪء ﮔﻨﺎﺑﺎد(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮐﺎري‪.‬‬



‫]َخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺻﻔﺖ و ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺮﮐﺎر‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮐﺎم‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از دﻫﻬـﺎﻫﺰار ﺟﺮﯾﺐ ﻣﺎزﻧـﺪراﻧﺴﺖ)‪) .(1‬از ﺳـﻔﺮﻧﺎﻣﻪء ﻣﺎزﻧـﺪران و اﺳﺘﺮآﺑـﺎد راﺑﯿﻨـﻮ ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ( ‪ :‬و از ﺟﻮاﻧﺐ‬ ‫دﯾﻠﻤـﺎن و اﺷـﮑﻮر و ﻃﺎرم و ﺧﺮﮐﺎم ﮐﻮﺗﻮاﻻن ﻣﯽ آﻣﺪﻧـﺪ‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪ - (1) .‬در ﻧﺰﻫﺖ اﻟﻘﻠﻮب چ ﻟﯿـﺪن ص‪ 60‬ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪» :‬اﺷـﮑﻮر و دﯾﻠﻤﺎن و وﻻﯾﺖ ﻃﻮاﻟﺶ و ﺧﺮﮐﺎن و ﺧﺴﺘﺠﺎن وﻻﯾﺎت ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺎﺑﯿﻦ ﻋﺮاق و ﺟﯿﻼﻧﺎت در ﮐﻮﻫﺴﺘﺎن ﺳﺨﺖ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‬ ‫و ﻫﺮ وﻻـﯾﺘﯽ در ﺣﮑﻢ ﺣﺎﮐﻢ ﻋﻠﯿﺤـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ و آن ﺣﺎﮐﻢ ﺧﻮد را ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﺷـﻤﺎرد و ﻣﺮدم آﻧﺠﺎ ﺟﻨﮕﯽ و ﻣﺮداﻧﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ اﻣﺎ ﭼﻮن از آن‬ ‫وﻻـﯾﺖ ﺑﯿﺮون آﯾﻨـﺪ ﺳـﺨﺖ زﺑﻮن ﺷﻮﻧـﺪ‪ .«...‬ﻇﺎﻫﺮًا ﺑﺎﯾـﺪ »ﺧﺮﮐﺎم« ﻫﻤﯿﻦ »ﺧﺮﮐﺎن« ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ اﺑـﺪال »ﻧﻮن« ﺑﻪ »ﻣﯿﻢ« ﯾﺎ ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ در‬ ‫ﮐﺘﺐ ﻣﺘﻌﺪد‪ ،‬ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺿﺒﻂ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮐﺎن‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﺤﻠﻪ اي ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﺨﺎرا‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮐﺎن‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﻗﺎﻗـﺎزان ﺑﺨﺶ ﺿـﯿﺎءآﺑﺎد ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻗﺰوﯾﻦ‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪66‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺿﯿﺎءآﺑﺎد و ‪17‬ﻫﺰارﮔﺰي راه‬ ‫ﺷﻮﺳﻪ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن در ﮐﻮﻫﺴﺘﺎن ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﺳﺮدﺳﯿﺮي‪ ،‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت و ﻟﻮﺑﯿﺎ‪ ،‬آﺑﯽ و دﯾﻤﯽ‬ ‫و ﻟﺒﻨﯿـﺎت و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺟـﺎﺟﯿﻢ و ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﻮال ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎﮐﻨﺎن آن از اﯾﻞ ﭼﮕﯿﻨﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(1‬‬ ‫ﺧﺮﮐﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﻣﺎﺑﯿﻦ ﻋﺮاق و ﺟﯿﻼﻧﺎت‪) .‬از ﻧﺰﻫﺖ اﻟﻘﻠﻮب چ ﻟﯿﺪن ص ‪ .(60‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺎﺷﯿﻪء »ﺧﺮﮐﺎم« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮐﺎه‪.‬‬



‫]َخ[ )ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا( ﻣﻌﺮب ﺧﺮﮔـﺎه‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻧﺨﺒـﮥ اﻟـﺪﻫﺮ دﻣﺸـﻘﯽ ص‪ 262‬و ‪ 264‬ﺷﻮد)‪ : (1‬ﻫﻔﺖ ﺧـﺎﺗﻮن را در اﯾﻦ ﺧﺮﮐـﺎه ﺳـﺒﺰ راه اﯾﻦ‬ ‫درﮔﺎه واﻻ دﯾـﺪه ام‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺮ درش ﺑﺴـﺘﻪ ﻣﯿﺎن ﺧﺮﮐﺎه وار ﺷﺎه اﯾﻦ ﺧﺮﮐﺎه ﻣﯿﻨﺎ دﯾﺪه ام‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻋﯿﺴـﯽ ﮐﺪه ﺧﺮﮐﺎه او وز دﻟﻮ ﯾﻮﺳـﻒ‬ ‫ﭼـﺎه او در ﺣﻮت ﯾﻮﻧﺲ ﮔـﺎه او ﺑﺮ ﺳـﺎن ﻧﻮ ﭘﺮداﺧﺘﻪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - .‬ﺧﺮﮐﺎه ﻣﺎه؛ ﺧﺮﮔﺎه ﻣﺎه‪ .‬ﺧﺮﮔﺎه ﻣﻪ‪ .‬ﺧﺮﮔﻪ ﻣﻪ‪ .‬ﺧﺮﻣﻦ ﻣﺎه‪ .‬ﺧﺮﻣﻦ ﻣﻪ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﺑﺮاي آن داﺋﺮهء ﻣﻠﻮن اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺎﻫﮕﺎه ﮔﺮد ﻣﺎه ﭘﺪﯾﺪ آﯾﺪ‪) .‬از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ - (1) .‬در اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﻋﻤﺎرت و ﺧﯿﻤﻪء ﺑﺰرگ و اﻻﭼﯿﻖ ﺑﺰرگ و آﻧﺮا ﺧﺮﮐﻪ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﭼﻮن اﯾﻦ ﺑﯿﺖ اﻣﯿﺮ ﻣﻌﺰي ‪ :‬از روي ﻣﺎه ﺧﺮﮐﻬﯽ اﯾﻮان ﻫﻤﯽ ﺑﯿﻨﻢ ﺗﻬﯽ‬ ‫وز ﻗﺪ آن ﺳﺮو ﺳﻬﯽ ﺧﺎﻟﯽ ﻫﻤﯽ ﯾﺎﺑﻢ ﭼﻤﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮐﺒﻮﺗﺮ‪.‬‬



‫ك َت[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ورﺷﺎن‪ .‬ﮐﺒﻮﺗﺮ ﺑﺎﻃﻮق‪ .‬ﮐﺒﻮﺗﺮ دﺳﺘﯽ‪) .‬زﻣﺨﺸﺮي(‪ .‬ﮐﺒﻮﺗﺮ ﺻﺤﺮاﺋﯽ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻓﺎﺧﺘﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮك ﺑﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﺠﺎب ﻏﻀﺮوﻓﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﺑﯿﻦ ﻣﻨﺨﺮﯾﻦ ﺑﯿﻨﯽ اﺳﺖ‪َ .‬وَﺗﺮه‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮك« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ َر ِ‬ ‫ﺧﺮك ﭼﯽ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ص ﻣﺮﮐﺐ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(آﻧﮑﻪ ﺧﺮي ﭼﻨﺪ ﺑﺮاي ﺑﺎرﮐﺸﯽ دارد‪ .‬اﻻغ دار‪ .‬ﺧﺮﺑﻨﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮك ﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﻤﺎرﻗﺒﺎن‪) .‬ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ ﮐﺮم ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﻤﺎرﻗﺒﺎن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮك ﺧﺪا‪.‬‬



‫ك ُخ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮ ﺧﺪا‪ .‬ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﮕﺎه اﺳﺘﻬﺰاء ﯾﺎ ﺗﺤﻘﯿﺮ ﯾﺎ ﺗﺮﺣﻢ ﺑﮑﺴﯽ اﻃﻼق ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫]َخ َر ِ‬ ‫ﺧﺮﮐﺪه‪.‬‬



‫ك ِد[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﻮﯾﺮاﺣﻤﺪي ﺳﺮدﺳـﯿﺮ ﺑﺨﺶ ﮐﻬﮑﯿﻠﻮﯾﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﻬﺒﻬﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ‪41‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺑﻬﺒﻬﺎن و ‪20‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري راه آرو ﺑﻪ ﺑﻬﺒﻬﺎن‪ ،‬اﯾﻦ ده ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘﺪل و آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﭘﺸﻢ‬ ‫و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﺣﺸﻢ داري و ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو و ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ آن از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﺑﻮﯾﺮاﺣﻤﺪي‬ ‫ﺳﺮﺣﺪي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﺮك رﺑﺎب‪.‬‬



‫ك َر ‪ُ /‬ر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﮐﯽ ﮐﻪ در زﯾﺮ ﺗﺎرﻫﺎي رﺑﺎب ﮔﺬارﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ورق ‪ .(358‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮك‬ ‫]َخ َر ِ‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮ ﮐﺮدن ﮐﺴـﯽ؛ ﺑـﺎ ﺗﻤﻠﻖ او را ﻓﺮﯾﻔﺘﻦ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﺮش ﮐﻦ ﺑﺎرش ﮐﻦ‪) .‬از اﻣﺜﺎل و‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺣﮑﻢ دﻫﺨﺪا(‪.‬‬ ‫ﺧﺮك رود‪.‬‬



‫]َخ َر رو[ )ِاخ( ﻧـﺎم رودي اﺳﺖ در ﻣﺎزﻧـﺪران‪ :‬ﭼﻮن از ﺧﺮم آﺑﺎد ﻣﺎزﻧـﺪران ﺑﻪ ﻃﺮف ﮐﻼرﺳـﺘﺎق ﺑﺤﺮﮐﺖ آﯾﯿﻢ ﺟﺎده اي در ﺣـﺪود دو‬ ‫ﻣﯿـﻞ و ﻧﯿـﻢ ﮐـﻪ از ﻋﺒـﺎس آﺑـﺎد ﮔـﺬﺷﺖ ﺑﻪ ﺧﺮك رود ﻣﯽ رﺳـﺪ‪ ،‬اﯾﻦ رود ﺑـﺎ ﺟﺮﯾـﺎن آرام و ﭘﺮﭘﯿـﭻ وﺧﻤﺶ ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﻼـﺣﻈﻪ اﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮاﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮐﺮه‪.‬‬



‫]َخ ُﮐْﺮ َر ‪ِ /‬ر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺮه ﺧﺮ‪ .‬ﺟﺤﺶ‪ .‬ﺗﻮﻟﺐ‪ .‬ﺟﺤﺸـﮥ‪ .‬ﻋﯿﺮ‪َ .‬ﻋﻔـﺎ‪ُ .‬ﺧـ ﺪاﻗّﯽ‪ِ .‬ﻋْﻬﻮ‪ .‬ﻟََﮑﻊ‪ِ .‬ﻣـْﺴ َﺤﻞ‪ُ .‬ﻋﻄُﻌﻂ‪ِ .‬ﻋﻔَﻮة‪ .‬ﻫﻨﺒﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺗﺎ ﺧﺮﮐﺮه)‪ (1‬ﺑـﻮدي آن ﻣﯿﺮه ﺑـﻮدي و ﻣﻦ از ﻏﻢ ﺗـﻮ ﻣﯽ ﻣﯿﺮ در ﭘﯿﺮ ﺧﺮي ﺑﻤﻦ رﻣﯿـﺪي وآﻧﮕﻪ ﮔـﻮﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺧﺮ ﻣﯿﺮ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﻣﮕﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺧﺮ ﺷـﺎﻋﺮ ﮐﻪ از ﺧﺮﮐﺮﮔـﺎن وز وي ﭼـﻮ ﺗﯿﻢ ﺧﺮﻓﺮوﺷـﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد دﯾﻮان اﺷـﻌﺎرم‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺧﺮ ﺧﻤﺨـﺎﻧﻪ را آزاد ﮐﺮدم دل‬ ‫ﺧﺮﮐﺮﮔـﺎن را ﺷـﺎد ﮐﺮدم‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﮔﻪ ﮔﻪ ﮐﻪ در اﻓـﺎدت درﺳـﯽ ﮐﻨـﺪ ﺷـﺮوع ﺗﺎ ﻫﻤﭽﻮ ﺧﻮﯾﺶ ﺧﺮﮐﺮه)‪ (2‬را درس ﺧﻮان ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﮐﻤـﺎل‬ ‫اﻟـﺪﯾﻦ اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ - .‬اﻣﺜـﺎل‪ :‬ﺷﺐ ﺧﺮﮐﺮه ﻃـﺎووس ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬در ﺷﺐ ﮔﺮﺑﻪ ﺳـﻤﻮر اﺳﺖ ||‪ .‬ﻃﻔـﻞ ﻧـﺎﻓﻬﻢ‪ .‬ﻃﻔﻞ اﺣﻤﻖ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - (1) .‬ﺑﻪ ﺿﺮورت وزن ﺑﯽ ﺗﺸﺪﯾﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ - (2) .‬ﺑﻪ ﺿﺮورت وزن ﺑﯽ ﺗﺸﺪﯾﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮ ﮐﺮﯾﻢ ﻧﻌﻞ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( زﺑﺎن ﮐﺴـﯽ را ﺑﺎ رﺷﻮت ﺑﻨـﺪ آوردن‪ .‬رﺷﻮة دادن‪ .‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از اﻣﺮ و ﻧﻬﯽ ﮐﺴـﯽ ﺑﺎ ﭘﻮﻟﯽ ﯾﺎ ﻫﺪﯾﻪ اي‬ ‫ك َن َ‬ ‫]َخ ِر َ‬ ‫ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮك زﻣﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ َر َز[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﺸـﺮات ﭼﻮن ﻣـﺎر و ﺳﻮﺳـﻤﺎر و ﺟﺰ آن ﮐﻪ ﺑﺰﺑﺎن ﻋﻠﻤﯽ ﻓﺮﻧﮓ رﺑﺘﯿﻞ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺣﺸـﺮات اﻻرض‪.‬‬ ‫)آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﺣﻤﺎرﻗﺒﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮐﺲ‪.‬‬



‫ك[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( اﺑﻠﻪ‪ .‬اﺣﻤﻖ‪ .‬ﺑﯽ ﻋﻘـﻞ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( ‪ :‬ﭼﻠﭙﯽ آن ز ﺧﺮﮐﺴـﺎن ﻣﻤﺘﺎز دﺳﺖ ﭘﺮوردهء‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﻏﯿﺎث دراز‪ .‬ﺷﻔﺎﺋﯽ )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﮐﺎﻫﻞ‪ .‬ﺳﺴﺖ و ﭘﺮﮔﻮ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮐﺴﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺣﻤﺎﻗﺖ‪ .‬اﺑﻠﻬﯽ‪ .‬ﮐﻮن ﺧﺮي‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺧﺮﮐﺶ‪.‬‬



‫ك[ )ِا( ﺳـﺮﻣﻮزه را ﮔﻮﯾﻨـﺪ و آن ﮐﻔﺸـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﺎﻻـي ﻣﻮزه ﭘﻮﺷـﻨﺪ و در ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ ﻣﺘﻌﺎرﻓﺴﺖ و در ﻋﺮﺑﯽ ﺟﺮﻣﻮق ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪.‬‬ ‫]َخ ُ‬ ‫)ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي( )آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي ||(‪ .‬ﺟﺎﻧﻮرﯾﺴﺖ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي رﻧﮓ و ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﺟﻌﻞ و ﺑﯿﺸﺘﺮ در‬ ‫ﻗﺒﺮﺳـﺘﺎﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺣﻤﺎرﻗﺒـﺎن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ )||(‪ .‬ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺸـﻨﺪهء ﺧﺮ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ - .‬ﭼﺎﻗﻮي‬ ‫ﺧﺮﮐﺶ؛ ﭼـﺎﻗﻮي ﺑﺰرگ و ﻧـﺎﻫﻤﻮار‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﮐﺸـﻤﺶ ﺧﺮﮐﺶ؛ ﮐﺸـﻤﺶ ﻫﺎي ﺳـﯿﺎه ﺑﺰرگ‪ .‬ﮐﺸـﻤﺶ ﻟ ُﺮﮐﺶ||‪.‬‬ ‫ِا)خ( ﺳﺘﺎرهء ﺳﻬﯿﻞ )ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻮﺷﺘﺮ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮐﺶ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺳـﯿﺎه ﮐﻮه ﺑﺨﺶ ﺑﺎﻓﺖ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﯿﺮﺟﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﺑﺎﻓﺖ ﺳـﺮ راه ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺻﻮﻏـﺎن ﺑﻪ ﮐﻮﺷـﮏ‪ .‬ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺳﺮدﺳـﯿﺮ‪ ،‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠـﺎ ﻏﻼـت و ﺣﺒﻮﺑﺎت‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺮﮐﺸﮏ‪.‬‬



‫ش[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﻋﯽ ﺧﺮﻣﺎي ﺷﻬﺪاد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ك َ‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺧﺮك ﮐﺘﻒ‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﺷﺎﯾﺪ دﻧﺒﺎﻟﻪء ﺗﺮﻗﻮه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﻌﻀﯽ از اوﺗﺎر ﻋﻀﻠﻬﺎء روي از ﭼﻨﺒﺮ ﮔﺮدن‬ ‫ك ِ‬ ‫]َخ َر ِ‬ ‫ُرﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻌﻀﯽ از ﺳﺮ اﺳﺘﺨﻮان ﺳﯿﻨﻪ و ﺑﻌﻀﯽ ﺳﯿﻨﻪ و ﺑﻌﻀﯽ از ﺧﺮك ﮐﺘﻒ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪.Acronion - (1) .‬‬ ‫ﺧﺮﮐﻠﻮك‪.‬‬



‫ك[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( اﻣﺮد ﻗﻮي ﻫﯿﮑﻞ درﺷﺖ ﻓﺎﻋﻞ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا آورده اﻧﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺮﮐﺐ از »ﺧﺮ« ﺑﻤﻌﻨﯽ‬ ‫]َخ َ‬ ‫درﺷﺖ و ﺑﺰرگ و »ﮐﻠﻮك« ﺑﻤﻌﻨﯽ »اﻣﺮد« اﺳﺖ ‪ :‬زﺑﻬﺮ ﺟﻤﺎع ﺧﺮان ﺧﺮﮐﻠﻮﮐﺎن ﺧﺮاﻣﺎن ﺑﺨﺎﻧﻪ ﺑﺮي ﭘﺎده ﭘﺎده‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮐﻤﺎن‪.‬‬



‫ك[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻤـﺎن ﺑﺰرگ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﮐﻤﺎن‪) .‬از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﻣﻨﯿﺮي ||(‪ .‬اﻓﺰاري ﮐﻪ ﮐﻤﺎن ﮔﺮان ﮐﻤﺎن ﺣﻠﻘﻪ را ﺑـﺪان ﭼﻠﻪ ﮐﻨﻨـﺪ و آن دو ﭘﺎرﭼﻪ ﭼﻮب اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺪك ﺧﻤﯽ دارد‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‬ ‫)از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﮐﻤـﺎن ﺑﺰرگ ﮐﻪ ﮐﻤﺎﻧﮕﺮان ﮐﻤﺎن ﺣﻠﻘﻪ را ﺑـﺪان ﭼﻠﻪ ﮐﻨﻨـﺪ و آن دو ﭘﺎرﭼﻪ ﭼﻮب اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧـﺪك ﺧﻤﯿـﺪه اﺳـﺖ‬ ‫ﺑـﺪرازاي ﺧـﺎﻧﻪء ﮐﻤـﺎن‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﮐﻤﺎن را ﭼﻠﻪ ﮐﻨﻨـﺪ ﮐﻤﺎن را آﺗﺶ ﮐﺎري ﮐﺮده آﻫﺴـﺘﻪ آﻫﺴـﺘﻪ ﺑﺮ زﺑﺮ آن ﭼﻮب ﭘﺎره ﮐﺸـﻨﺪ ﺗﺎ‬ ‫درﺳﺖ ﻧﺸـﯿﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌـﺪ از آن ﺑﻪ ﺗﺴـﻤﻪ ﺑﺒﻨﺪﻧـﺪ و ﯾﮏ روز ﻫﻢ ﭼﻨﺎن ﺑﺴـﺘﻪ ﺑﮕﺬارﻧـﺪ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( ‪ :‬دو دﺳـﺘﺶ ﭼﻨﺎن ﭼﻮن دو‬ ‫ﭼﻮﮔـﺎن ﮔﻠﮕـﻮن دو ﭘـﺎﯾﺶ ﭼﻮ دو ﺧﺮﮐﻤـﺎن ﮐﻤـﺎﻧﮕﺮ‪.‬ﻋﻤﻌﻖ‪ .‬ﺗﻨﯽ ﭼﻮن ﺧﺮﮐﻤـﺎن از ﮔﻮژﭘﺸـﺘﯽ ﺑﺮ او ﭘﺸـﺘﯽ ﭼﻮ ﮐﯿﻤﺨﺖ از درﺷـﺘﯽ‪.‬‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﺗﻠﻪ اي ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻤﺎن ﮐﻪ ﺑﺠﻬﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﻐﺎل و ﺟﺎﻧﻮران دﯾﮕﺮ ﺑﺮ ﺳﺮ راه اﯾﺸﺎن در ﺧﺎك ﭘﻨﻬﺎن ﮐﻨﻨﺪ و ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﭘﺎي ﺑﺮ‬ ‫آن ﻧﻬﻨـﺪ ﺗﯿﺮي از آن ﺑﺠﻬـﺪ و ﺑﺮ اﯾﺸـﺎن ﺧﻮرد و ﻫﻼـك ﺳﺎزد‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﮐﺎر دﺷﻮار ﺑﯽ ﻧﻔﻊ‪) .‬از‬ ‫ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )از آﻧﻨـﺪراج( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي ||(‪ .‬ﮔﺮﻓﺘـﺎري ﻣﺮدم در ﺗﻌﺐ و آزار و‬ ‫ﺗﻬﻠﮑﻪ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﮐﺎر دﺷﻮار ﮐﻪ از آن ﺑـﺪر ﻧﺘﻮان آﻣـﺪ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء‬ ‫ﻣﻨﯿﺮي ||(‪ .‬ﺗﻌﺐ ﻋﺸﻖ و ﺷﻮق ﮐﺪﺧـﺪاﯾﯽ و ﺟﻤـﺎع را ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ )ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻮﺷـﺘﺮ )||(‪ِ .‬اخ( ﺑﺮج ﻗﻮس‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪:‬‬ ‫ِزاﻣﺘﺤﺎن ﻃﺒﻊ ﻣﺮﯾﻢ زاد ﺑﺮ ﭼﺮخ دوم ﺗﯿﺮ ﻋﯿﺴﯽ ﻧﻄﻖ را در ﺧﺮﮐﻤﺎن آورده ام‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮐﻦ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي ﺑﻮده اﺳﺖ از ﻗﺮاي ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮﮐﻨﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ »ﺧﺮﮐﻦ« از ﻗﺮاء ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮﮐﻨﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺣﻤﻮﯾﻪ ﺧﺮﮐﻨﯽ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻋﺒـﺪاﷲ‪ .‬از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺻﺎﻟﺢ اﺷﺞ ﺣﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ و از او اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪﺑﻦ اﺑﯽ‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺑﮑﺮﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﺣﯿﺮي ﺣﺪﯾﺚ ﻧﻘﻞ ﮐﺮد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮ ﮐﻮﭼﮏ‪.‬‬



‫]َخ ِر َچ ‪ /‬چ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮ رﯾﺰ‪ .‬ﺧﺮي ﮐﻪ ﺟﺜﻪ اش ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از ﺳﺎﯾﺮ ﺧﺮان اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺮ ﺑﺰرگ‪ .‬ﺗﺪﻣﺮي‪ .‬دوﺑﻞ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮐﻮران‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺪﯾﻢ ﺷـﻬﺮ اﺷـﺮف اﺳﺖ‪ (1).‬اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﮐﻪ در ﻋﻈﻤﺖ ﺧﻮد ﻣـﺪﯾﻮن ﺷـﺎه ﻋﺒـﺎس اول ﺻـﻔﻮﯾﺴﺖ ﻗﺒـﻞ از آن دﻫﯽ ﺑﻮد ﺑﻨﺎم‬ ‫ﺧﺮﮐـﻮران و ازآِن ﭘﯿﺮزﻧﯽ ﮐﻪ ﺷـﺎه ﻋﺒـﺎس آﻧﺮا از او ﺧﺮﯾـﺪ‪) .‬از ﻣﺎزﻧـﺪران و اﺳﺘﺮآﺑـﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ(‪ - (1) .‬اﻣﺮوز اﺷـﺮف را‬ ‫»ﺑﻬﺸﻬﺮ« ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮐﻮس‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺑﺎرﻫﻨـﮓ و آن ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ داروﯾﯽ و در ﻓﺎرس ﺧﺮﮔﻮش ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬از دزي ج ‪ 1‬ص ‪ .(366‬ﻇﺎﻫﺮًا ﻫﻤﺎن ﺧﺮﮔﻮﺷﮏ‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﮔﻮﺷﮏ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮐﻮف‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﻋﯽ از ﺑﻮم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺰرگ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )از آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﻋﺎﺷﻖ ﮐﻪ‬ ‫ﺳﻤﻨﺪر ﻧﺒﻮد ﺧﺮﮐﻮف اﺳﺖ ﺻﻮﻓﯽ ﮐﻪ ﻗﻠﻨﺪر ﻧﺒﻮد ﻣﻮﻗﻮف اﺳﺖ زاﻫﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ ﭘﺎرﺳﺎ ﺑﻮد ﻣﻮﻗﻮف اﺳﺖ رﻧﺪي ﮐﻪ ﻧﻪ ﺷﺎﻫﺪﯾﺶ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﻮف‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎه ﻗﺎﺳﻢ اﻧﻮار )از ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮐﻮن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎﻧﻬﺎي واﻗﻊ در ﻧﺎﺣﯿﻪء آﻣﻞ‪) .‬از ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮاﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮ ﮐﻮﻫﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﻋﯽ از ﭼﺎرﭘﺎﯾﺎن ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ ﭼﻮن »آﻫﻮ« و ﺑﺰﮐﻮﻫﯽ و »ﮐﻞ« ﮐﻪ ﺷﮑﺎر ﮐﺮده ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻋﯿﺮ‪) .‬دﻫﺎر( ‪:‬‬ ‫و اﯾﺸـﺎن را ﺟﻠﺒﻪ ﺑﻮد ﭼﻮﻧﺎﻧﮏ ﺧﺮان ﮐﻮﻫﯽ‪) .‬ﺗﻔﺴـﯿﺮ اﺑﻮاﻟﻔﺘﻮح ج ‪ 1‬ص ‪ .(781‬از ﻣﯿﺎن ﻣﮑﻪ و ﻣـﺪﯾﻨﻪ ﻣﯽ رﻓﺘﻨـﺪ ﺧﺮ ﮐﻮﻫﯽ ﭘﯿﺶ آﻣﺪ‪.‬‬ ‫)ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻮاﻟﻔﺘﻮح ج ‪ 2‬ص ‪ .(221‬و اﮔﺮ ﮔﺎو ﮐﻮﻫﯽ ﯾﺎ ﺧﺮ ﮐﻮﻫﯽ ﺑﺼﯿﺪ ﺑﮕﯿﺮد‪) ...‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻮاﻟﻔﺘﻮح ج ‪ 2‬ص ‪.(223‬‬ ‫ﺧﺮﮐﻪ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﺴﯿﻦ آﺑﺎد ﺑﺨﺶ دﯾﻮاﻧﺪرهء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﻨﻨﺪج‪ ،‬واﻗﻊ در دوازده ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺣﺴﯿﻦ آﺑﺎد ﮐﻨﺎر‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﺟﺪﯾـﺪ ﺳـﻨﻨﺪج ‪ -‬ﺳـﻘﺰ‪ .‬ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ‪ ،‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪ و ﭼﺸـﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﻟﺒﻨﯿﺎت‪ .‬ﺷـﻐﻞ‬ ‫اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺮﮐﻪء ﺧﺎك‪.‬‬



‫ك ِي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﻤﺎرَﻗّﺒﺎن‪) .‬ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺑﻨﺠﻨﯽ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﻤﺎرﻗﺒﺎن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َخ َر َ‬ ‫ﺧﺮﮐﯽ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮ‪ .‬از ﺧﺮ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺳـﺨﺖ‪ .‬زﻓﺖ‪ .‬زﻣﺨﺖ‪ .‬ﺳـﻄﺒﺮ‪ .‬ﺧﺸﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫||ﺳـﺨﺖ ﺑﯽ ادﺑﺎﻧﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺮﮐﯽ ﺑﺎر ﮐﺮدن؛ ﺳـﺨﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮردن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺮﮐﯽ ﺑﺎر ﮐﺮده‬ ‫ﺑـﻮدن؛ ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﻮرده ﺑﻮدن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﯿـﺎر ﺧﺮﮐﯽ؛ ﺧﯿـﺎر ﻗﻄﻮر و ﺑﺰرگ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺷﻮﺧﯿﻬـﺎي‬ ‫ﺧﺮﮐﯽ؛ ﻣﺰاﺣﻬـﺎ و ﻣﻼـﻋﺒﻪ ﻫـﺎي درﺷﺖ ﺑـﺎ زﺑﺎن ﯾﺎ ﺑﺎ دﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﻧﺎز ﺧﺮﮐﯽ؛ ﻧﺎز و ﮐﺮﺷـﻤﻪ ﻫﺎي ﺑﯿﻤﻮرد و ﺑﯿﺠﺎ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮك‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮐﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣـﺎﻧﻪء ﺑﺨﺶ ﻣـﺎﻧﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﺠﻨـﻮرد‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪47‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﻣـﺎﻧﻪ و ﯾﮏ ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺟﻨـﻮب ﻣـﺎﻟﺮو ﻋﻤـﻮﻣﯽ ﻣﺤﻤـﺪآﺑﺎد ﺑﻪ دﺷـﺘﮏ‪ .‬اﯾﻦ ده در داﻣﻨﻪء ﮐﻮه ﻗﺮار دارد و آب آن از رودﺧـﺎﻧﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻـت آن ﻏﻼـت و ﭘﻨﺒﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮگ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِا( ﻧـﺎﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺣﻮاﻟﯽ ﻻـر و ﺑﻨـﺪرﻋﺒﺎس ﺑﻪ اﺳـﺘﺒﺮق دﻫﻨـﺪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺳـﺘﺒﺮق ﺷﻮد ||‪ .‬ﭼﻐﺎﻟﻪ و‬ ‫ﻧﺎرﺳـﯿﺪهء ﺷـﻔﺘﺎﻟﻮ )ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻮﺷـﺘﺮ ||(‪ .‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﻧﺎرﺳـﯿﺪه ﮐﻪ در آن ﻋﻔﻮﺻـﺘﯽ ﺑﺎﺷـﺪ )ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻮﺷـﺘﺮ(‪ - .‬ﺧﺮﻣـﺎﺧﺮگ؛ ﻧﻮﻋﯽ‬ ‫ﺧﺮﻣﺎﺳﺖ ﮐﻪ رﻃﺐ ﻧﯿﺴﺖ و ﺧﺸﮏ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮگ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﮐﺮك ﮔﯿﺎه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﺎم‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ()‪ (1‬ﻧـﺎم ﻗـﺪﯾﻤﯽ ﻋﻤـﺎرﻟﻮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﻧﺎدرﺷـﺎه ﻃﻮاﯾﻒ ﻋﻤـﺎرﻟﻮ را ﺑﻪ آﻧﺠـﺎ ﮐﻮچ داد اﯾﻦ ﻣﺤـﻞ ﻧـﺎم ﻋﻤﺎرﻟﻮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 761‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - (1) .‬ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻤﺎن »ﺧﺮﮐﺎم« اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﮐﺎم در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﺎه‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟـﺎ و ﻣﺤـﻞ وﺳـﯿﻊ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ آﻧﺮا از »ﺧﺮ« ﺑﻤﻌﻨﯽ »ﺑﺰرگ« و »ﮔﺎه« ﺑﻤﻌﻨﯽ »ﺟﺎي« و‬ ‫»ﺗﺨﺖ« داﻧﺴـﺘﻪ اﻧﺪ ||‪ .‬ﺟﺎي ﺧﻮﺷـﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺟﺎي ﺧﻮﺷـﯽ اﺳﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ »ﺧﺮ« ﺑﺎﻟﮑﺴﺮ‬ ‫ﺑﺰﺑـﺎن ﭘﻬﻠـﻮي ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﻮﺷـﯽ اﺣﻮال اﺳﺖ و ﺧﺮﮔـﺎه ﮐﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﯿﻤﻪ ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ اﺳﺖ ﺑﻤﻨﺎﺳـﺒﺖ آﻧﮑﻪ ﺧﯿﻤﻪ ﻧﯿﺰ ﺟـﺎي ﺧﻮﺷـﯽ اﺳﺖ‪» ،‬از‬ ‫رﺷـﯿﺪي« و »ﻣﺪار« و »ﻣﺆﯾﺪ« و »ﮐﺸﻒ«‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺮﻫﺎن ﻧﻮﺷـﺘﻪ‪ :‬ﺧﺮ ﺑﺎﻟﻔﺘﺢ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﮐﻼن ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﻟﻔﻆ »ﺧﺮﭘﺸﺘﻪ« و »ﺧﺮﻣﮕﺲ«‪ ،‬و ﻟﻔﻆ‬ ‫»ﮔﺎه« ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﯿﻤﻪ ﻣﻄﻠﻖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻟﻔﻆ ﺧﺮﮔﺎه ﺑﺎﻟﻔﺘﺢ ﺧﯿﻤﻪء ﮐﻼن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و در ﺳﺮاج اﻟﻠﻐﺎت ﻧﻮﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﺧﺮﮔﺎه ﺑﺎﻟﮑﺴﺮ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺟﺎي ﺧﻮﺷﯽ‪،‬‬ ‫و ﺗﺤﻘﯿﻖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺮﮔـﺎه ﺑﻔﺘـﺢ ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﻮاﻓﻖ ﻗﯿﺎس ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺟﺎي ﺑﺰرگ و ﮐﺴـﺮ ﺧﺎء ﺑﺴـﺒﺐ ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﻓﺘـﺢ ﺧﺎء اﺳﺖ ﮐﻪ از اﺷﺘﺮاك‬ ‫ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺣﻤـﺎر ﭘﯿـﺪا ﻣﯿﺸـﻮد ‪ :‬ﺧﺮﮔـﺎه ﻋﯿﺶ درﺷـﮑﻨﯿﺪ و ﺑـﻪ َﺗـّﻒ آه ﺗﺮﮐـﺎﻧﻪ آﺗﺶ از در ﺧﺮﮔـﻪ ﺑﺮآورﯾـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﺧﯿﻤـﻪء ﺑﺰرگ و‬ ‫ﺳﺮاﭘﺮده‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺳـﺮاﭘﺮدهء ﺑﺰرگ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺧﺰ ﺑﺠـﺎي ﻣﻠّﺤﻢ و ﺧﺮﮔـﺎه ﺑـﺪل ﺑﺎغ و ﺑﻮﺳـﺘﺎن آﻣـﺪ‪.‬رودﮐﯽ‪.‬‬ ‫ﻣﺮدﻣﺎﻧﺶ ] ﻣﺮدﻣﺎن ﮐﯿﻤﺎك [ اﻧﺪر ﺧﺮﮔﺎه ﻧﺸـﯿﻨﺪ و ﮔﺮدﻧﺪه اﻧﺪ ﺑﺮ ﮔﯿﺎﺧﻮار و آب و ﻣﺮﻏﺰار ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن و زﻣﺴﺘﺎن‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬ﺧﻤﻮد‬ ‫ﺟﺎﯾﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﻧـﺪر وي ﻣﺮﻏﺰارﻫﺎ و ﮔﯿﺎه ﺧﻮارﻫﺎ و ﺧﯿﻤﻪ و ﺧﺮﮔﺎﻫﻬﺎي ﺗﻐﺰ ﻏﺰﯾﺎﻧﺴﺖ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬و ﻫﯿﭻ ﻧﻮﻋﯽ را از ﺧﺮﺧﯿﺰ دﻫﻬﺎ و‬ ‫ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻧﯿﺴﺖ اﻟﺒﺘﻪ و ﻫﻤﻪ ﺧﺮﮔﺎﻫﻬﺎﺳﺖ اﻻ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻧﺸـﺴﺖ ﺧﺎﻗﺎﻧﺴﺖ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪان ﺧﯿﻤﻪ و ﺧﺮﮔﺎﻫﻨﺪ و اﯾﺸﺎن را ﺷـﻬﺮﻫﺎ‬ ‫و دﻫﻬﺎ اﻧـﺪك اﺳﺖ‪) .‬ﺣـﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬وز آن ﭘﺲ ﺑﯿﺎﻣـﺪ ﯾﻞ رﻫﻨﻤﺎي ﺑﻨﺰدﯾﮏ ﺧﺮﮔﺎه و ﭘﺮده ﺳـﺮاي‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻧﺪﯾﺪﻧـﺪ زﻧـﺪه ﮐﺴـﯽ را‬ ‫ﺑﺠـﺎي زﻣﯿﻦ ﭘﺮ ز ﺧﺮﮔـﺎه و ﭘﺮده ﺳـﺮاي‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﺮ آﻧﭽﺶ ﺑﺒـﺎﯾﺴﺖ از ﺧـﻮردﻧﯽ ز ﭘﻮﺷـﯿﺪﻧﯽ ﻫﻢ ز ﮔﺴـﺘﺮدﻧﯽ ز ﺧﺮﮔـﺎه وز ﺧﯿﻤﻪ و‬ ‫ﺑـﺎرﮔﯽ ﺑﺴﺎزﯾـﺪ ﭘﯿﺮان ﺑﯿﮑﺒـﺎرﮔﯽ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﮐﻪ زال ﺳـﭙﻬﺒﺪ ﺑﮑﺎﺑﻞ در اﺳﺖ زﻣﯿﻦ ﭘﺮ ز ﺧﺮﮔﺎه از ﻟﺸـﮑﺮ اﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺳـﻠﯿﺢ اﺳﺖ و‬ ‫ﺧﺮﮔـﺎه و ﭘﺮده ﺳـﺮاي ﻓﺰون زآﻧﮑﻪ اﻧـﺪﯾﺸﻪ آرد ﺑﺠـﺎي‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧﺴـﺮو ﻏـﺎزي آﻫﻨـﮓ ﺧﺮاﺳـﺎن دارد زده از ﻏﺰﻧﯿﻦ ﺗـﺎ ﺟﯿﺤﻮن ﺗﺎژ و‬ ‫ﺧﺮﮔﺎه‪.‬ﺑﻬﺮاﻣﯽ‪ .‬ﮔﺎه ﺑﯽ زﺧﻤﻪ ﺑﻪ ﺧﺮﮔﺎه ﺗﻮ ﺑﺮﺑﻂ زﻧﻤﯽ ﺗﺎ ﮐﺴـﯽ ﻧﺸﻨﻮدي ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮون از ﺧﺮﮔﺎه‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ )دﯾﻮان ص ‪ (358‬ﺑﺮاه ﻣﻨﺰل ﻣﻦ‬ ‫ﮔﺮ رﺑــﺎط وﯾﺮان ﺑـﻮد ﮐﻨـﻮن ﺳــﺘﺎرهء ﺧﻮرﺷــﯿﺪ ﺑﺎﺷــﺪم ﺧﺮﮔــﺎه‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﭼـﻮ ﺑﻬـﺘﺮ ز ﺧﺮﮔــﺎه و ﻃــﺎرم ﮐﻨـﻮن ﺑﺨﺮﮔـﺎه و ﻃـﺎرم درون‬ ‫آذران‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬و دﺳـﺘﺶ ﺑﺸـﮑﺴﺖ ﭘﻮﺷـﯿﺪه او را در ﺳـﺮاي ﭘﺮده ﺑﺮدﻧـﺪ ﺑﺨﺮﮔﺎه ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﺑﺨﻮاﺑﺎﻧﯿﺪﻧـﺪ و ﻫﻮش از وي ﺑﺸـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﯾﺎﻓﺘﻢ ] اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﺑﯿﻬﻘﯽ [ ﺳـﻠﻄﺎن را ﻫﻤﻪ روز ﺷـﺮاب ﺧﻮرده و ﭘﺲ ﺑﺨﺮﮔﺎه رﻓﺘﻪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﭼﻮن او ﺑﺨﺮﮔﺎه اﻣﯿﺮ رﺳـﯿﺪ‬ ‫ﺣـﺪﯾﺜﯽ آﻏـﺎز ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﭼـﻮن ﻧﺰدﯾـﮏ وي رﻓﺘﻢ در ﺧﺮﮔـﺎه ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﻮد ﻣﺮا ﺑﻨﺸﺎﻧـﺪ و ﻫﺮﮐﻪ ﺑـﻮد ﻫﻤﻪ را دور ﮐﺮد‪) .‬ﺗـﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﭼﻪ ﮔﻮﯾﯽ ﭼﯿﺴﺖ اﯾﻦ ﭘﺮده ﺑﺪﯾﻨﺴﺎن ﺑﺮ ﻫﻮا ﺑﺮده ﭼﻮ در ﺻـﺤﺮاي آذرﮔﻮن ﯾﮑﯽ ﺧﺮﮔﺎﻫﯽ از ﻣﯿﻨﺎ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﻧﺎﮔﺎه ز ﮔﻪ ﭼﻮ‬ ‫ﺗﺮك ﺧﺮﮔﺎﻫﯽ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭘﺲ از ﭼﻮب و ﮔﯿﺎه ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﺮدن و ﭘﺲ از آن ﺧﺮﮔﺎه ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼﺺ(‪ .‬از‬ ‫ﺟﺎﻧﺐ ﭼﯿﻦ ﻟﺸـﮑﺮي ﺑﺎ ﺻﺪﻫﺰار ﺧﺮﮔﺎه ﺑﻤﺨﺎﺻـﻤﺖ او و ﻗﺼﺪ ﺑﻼد اﺳﻼم ﺑﯿﺮون آﻣﺪﻧﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﮔﺮ ﺣﺴﻦ ﺗﻮ ﺑﺮ ﻓﻠﮏ‬ ‫زﻧـﺪ ﺧﺮﮔـﺎﻫﯽ از ﻫﺮ ﺑﺮﺟﯽ ﻫﻤﯽ ﺑﺘﺎﺑـﺪ ﻣﺎﻫﯽ‪) .‬از ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬روز ﻃﻮﻓﺎن ﺑﺎد ﺣﺰم ﻧﮑﻮﺳﺖ ﺧﺎﺻﻪ آﻧﺮا ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮﮔﺎﻫﺴﺖ‪.‬اﻧﻮري‪.‬‬ ‫ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺗـﺎ ﺑﻠﺸـﮑﺮﮔﺎه ﺧﺴـﺮو ﺟﻨﯿﺒﺖ راﻧـﺪ ﺗـﺎ ﺧﺮﮔـﺎه ﺧﺴـﺮو‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧـﺎﻧﻪء دوﻟﺘﺴﺖ ﺧﺮﮔﺎﻫﺖ ﺗﺎج و ﺗﺨﺖ آﺳـﺘﺎن درﮔﺎﻫﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﻓﺮﯾﺪون ﮔﻔﺖ ﻧﻘﺎﺷﺎن ﭼﯿﻦ را ﮐﻪ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺧﺮﮔﺎﻫﺶ ﺑﺪوزﻧﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﭼﻮ راﯾﺖ ﺟﻨﺎب وي اﻋﻠﯽ اﻟﻤﻮاﻗﻒ ﭼﻮ ﺧﺮﮔﺎه ذات‬ ‫وي اﻗﺼـﯽ اﻟﻤﻄﺎﻟﺐ‪ .‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري )دﯾﻮان چ اﺳـﺘﺎﻧﺒﻮل ص ‪ .(29‬ﻗّﻤﻪء ﺧﺮﮔـﺎه دوﻟﺖ ﺷـّﻘﻪء راﯾﺎت ﺟﺎ زﯾﻨﺖ ﺗﻤﮑﯿﻦ و دﯾﻦ آراﯾﺶ ﻓﺮض‬ ‫ﺳﻨﻦ‪ .‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري‪ .‬ﺟﺎن ﻫﻮادار وﺻﻞ ﺧﺮﮔﺎﻫﺴﺖ دل ﺳﺮاﭘﺮدهء ﻣﻮدت اوﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري‪ِ .‬ﺧﺒﺎء؛ ﺧﺮﮔﺎه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺧﺴﯿﺞ؛ ﺧﺮﮔﺎه‬ ‫و ﮔﻠﯿﻢ ﺑـﺎﻓﺘﻪ از ﺻﻮف‪ .‬ﺧﺴـﯽ؛ ﮔﻠﯿﻢ ﻣﺎﻧﻨـﺪي ﯾـﺎ ﺧﺮﮔـﺎه ﻣﺎﻧﻨـﺪي ﮐﻪ از اﺑﺮﯾﺸﻢ ﺑﺎﻓﻨـﺪ‪ .‬روق؛ ﺧﺮﮔـﺎه‪ .‬ﻓﺴـﻄﺎط؛ ﺧﺮﮔﺎه ارواق؛ ﺧﺮﮔﺎه‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬آﻻـﭼﯿﻖ ﺑﺰرگ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﺧﯿﻤـﻪء ﺑﺰرگ ﻣــﺪور)‪) .(1‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻗُّﺒﻪ‪) .‬اﻟﺴﺎﻣﯽ ﻓﯽ‬ ‫اﻻﺳـﺎﻣﯽ(‪ .‬ﺟﻨﺴـﯽ از ﺧﯿـﺎم ﻣﺮاﺗﺐ ﭘﺎدﺷـﺎﻫﯽ و ﻣﻠﻮك‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( ‪ :‬اﻣﯿﺮ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ روان ﺑﻮد در ﺧﺮﮔـﺎه‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬در‬ ‫ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ آﻣﺪه وﻟﯽ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﭘﺎول ﻫﺮن آﻟﻤﺎﻧﯽ ﻣﻌﻨﯽ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺗﺤﺮﯾﻒ از ﺧﺮﻏﺎن ﯾﺎ ﺧﺮﮔﺎن اﺳﺖ و ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﻢ‬ ‫ده ﻫﺎ و ﺷـﻬﺮﻫﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ اﺳﺖ اﻃﺎق ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ از ﭼﻮب ﺳﺎزﻧﺪ و ﺑﺮ آن ﭘﺮده اﻓﮑﻨﻨﺪ و در ﺳﻔﺮ‬ ‫ﺑﮑﺎر ﺑﺮﻧﺪ ﺧﺎﺻﻪ در زﻣﺴـﺘﺎن‪ .‬و ﻫﯽ ﺑﯿﺖ ﻣﻦ ﺧﺸﺐ ﻣﺼـﻨﻮع ﻋﻠﯽ ﻫﯿﺌﮥ ﻣﺨﺼﻮﺻﮥ و ﯾﻐﺸـﯽ ﺑﺎﻟﺠﻮح و ﻧﺤﻮه ﺗﺤﻤﻞ ﻓﯽ اﻟﺴﻔﺮ ﻟﺘﮑﻮن ﻓﯽ‬ ‫اﻟﺨﯿﻤﮥ ﻟﻠﻤﺒﯿﺖ ﻓﯽ اﻟﺸـﺘﺎء ﻟﻮﻗﺎﯾﮥ اﻟﺒﺮد‪) .‬ﺻـﺒﺢ اﻻﻋﺸﯽ ج ‪ 2‬ص ‪ .(131‬ﺑﻌﺚ اﻟﯽ ﺑﯿﺖ ﯾﺴـﻤﯽ ﻋﻨﺪﻫﻢ اﻟﺨﺮﻗﻪ ] ﺧﺮﮔﺎه [ و ﻫﻮ ﻋﺼـﯽ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺨﺸﺐ ﺗﺠﻤﻊ ﺷـﺒﻪ اﻟﻘﺒـﮥ و ﺗﺠﻌﻞ ﻋﻠﯿﻬﺎ اﻟﻠﺒﻮد و ﯾﻔﺘـﺢ اﻋﻼه ﻟـﺪﺧﻮل اﻟﻀﻮء و اﻟﺮﯾـﺢ ﻣﺜﻞ اﻟﺒﺎدﻫﻨـﺞ و ﯾﺴـﺪ ﻣﺘﯽ اﺣﺘﻠـﺞ اﻟﯽ ﺳﺪه و اﺗﻮا‬ ‫ﺑﺎﻟﻔﺮوش و ﻓﺮﺷﻮه‪) .‬اﺑﻦ ﺑﻄﻮﻃﻪ ||(‪ .‬ﻃﺎرم‪) .‬ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ ﻋﻤﺮ(‪ .‬ﻃﺎِرﻣﻪ‪) .‬ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء ||(‪ .‬ﺧﺮﻣﻦ ﻣﺎه‪ .‬ﻫﺎﻟﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪:‬‬ ‫ﺑـﺪور ﺧـﻂ ﺗﻮ داﯾﻢ ز دﯾـﺪه رﯾﺰم اﺷﮏ ﮐﻪ ﻫﺴﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺎران ﭼﻮ ﻣﻪ زﻧـﺪ ﺧﺮﮔﺎه‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو )از ﻣﻄﻠﻊ اﻟﺴـﻌﺪﯾﻦ(‪ - (1) .‬ﻣﻌﺮب آن‬ ‫ﺧﺮﮐـﺎه )ﺑﺎ ﮐﺎف ﻋﺮﺑﯽ( و ج‪ ،‬ﺧﺮﮐﺎﻫﺎت‪» :‬ﻻﯾﺒﺎﯾﻦ اﺳـﺘﺪارة ﻫﯿﺂﺗﻬﺎ ﺧﺮﮐﺎﻫﺎت و ﺧﺮﺑﺸـﺘﺎت«‪) .‬ﻣﺤﺎﺳﻦ اﺻـﻔﻬﺎن ﻣﺎﻓﺮوﺧﯽ چ ﺳـﯿﺪﺟﻼل‬ ‫ﻃﻬﺮاﻧﯽ ص ‪ .(55‬و ﻧﯿﺰ در ﺗﻌﺮﯾﺐ ﺧﺮﻗﺎﻫﻪ آﻣﺪه‪) .‬دزي ج ‪ 1‬ص ‪ .(336‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺎﺷﯿﻪء ﻣﻌﯿﻦ ﺑﺮ ﺑﺮﻫﺎن ذﯾﻞ ﺧﺮﮔﺎه ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﺎه‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم اﯾﺎﻟﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ‪ :‬ز ﻣﺮزي ﮐﺠﺎ ﻣﺮز ﺧﺮﮔﺎه ﺑﻮد ازاو زال را دﺳﺖ ﮐﻮﺗﺎه ﺑﻮد‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﺎه‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺷﻬﺮي ﺑﻤﺼﺮ در ﺷﻤﺎل ﺑﻮﻻغ و ﻧﯿﺰ ﻧﺎم واﺣﻪ اي ﺑﺪاﻧﺠﺎ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﺎه ازرق‪.‬‬



‫]َخ ِه َا َر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﺳﻤﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﺎه ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫]َخ ِه ُخ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﺳﻤﺎن‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﺎه ﺧﻀﺮا‪.‬‬



‫]َخ ِه َخ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﺳﻤﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﺎه ﺧﻠﺦ‪.‬‬



‫]َخ ِه َخ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﺳـﻤﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﭼﻮ ﺧﺎﺗﻮن ﯾﻐﻤﺎ ﺑﺨﻠﺨﺎل زر ز ﺧﺮﮔﺎه ﺧﻠـﺦ او ﺑﺮآورد‬ ‫ﺳﺮ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﺎه زدن‪.‬‬



‫]َخ َز َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﯿﻤﻪ ﺑﺮاﻓﺮاﺷـﺘﻦ‪ .‬ﺧﺮﮔـﺎه ﺑﺮاﻓﺮاﺷـﺘﻦ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬اﯾﻦ ﻗﻀﺎ ﺻـﺪ ﺑﺎر اﮔﺮ راﻫﺖ زﻧـﺪ ﺑﺮ ﻓﺮاز ﭼﺮخ‬ ‫ﺧﺮﮔﺎﻫﺖ زﻧﺪ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﺎه ﺳﺒﺰ‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﺳﻤﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]َخ ِه َ‬ ‫ﺧﺮﮔﺎه ﺳﺒﺰﭘﺸﺖ‪.‬‬



‫س ُپ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﺳﻤﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ ِه َ‬ ‫ﺧﺮﮔﺎه ﺳﺒﺰ ﮔﺎوﭘﺸﺖ‪.‬‬



‫س ِز ُپ[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﺳﻤﺎن‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]َخ ِه َ‬ ‫ﺧﺮﮔﺎه ﺷﺶ ﻃﺎق‪.‬‬



‫ش[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻋـﺎﻟﻢ اﺳﺖ ‪ :‬ﺑﺴـﯽ ﮔﺸـﺘﻢ در اﯾﻦ ﺧﺮﮔـﺎه ﺷـﺶ ﻃـﺎق ﺷـﮕﻔﺘﯽ ﻫـﺎ ﺑﺴـﯽ دﯾـﺪم در‬ ‫ش‪ِ /‬‬ ‫]َخ ِه َ‬ ‫آﻓﺎق‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﺎه ﻃﺎرم‪.‬‬



‫]َخ ِه َر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺎﻧﻪء زﻣﺴـﺘﺎن ‪ :‬ﭼﻪ ﺑﻬﺘﺮ ز ﺧﺮﮔـﺎه و ﻃﺎرم ﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﺧﺮﮔﺎه ﻃﺎرم درون آذران‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي )دﯾﻮان‬ ‫ص ‪.(67‬‬ ‫ﺧﺮﮔﺎه ﻋﺸﻖ‪.‬‬



‫]َخ ِه ِع[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻋﺸﻖ اﺳﺖ ‪ :‬ﯾﺎ رب دﻟﯽ ﮐﻪ در وي ﭘﺮواي ﺧﻮد ﻧﮕﻨﺠـﺪ دﺳﺖ ﻣﺤﺒﺖ آﻧﺠﺎ ﺧﺮﮔﺎه ﻋﺸـﻖ‬ ‫ﭼﻮن زد؟ ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﺎه ﻓﻠﮏ‪.‬‬



‫]َخ ِه َف َل[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﺳﻤﺎن اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﺎه ﻓﻠﮏ اﺷﺘﺒﺎه‪.‬‬



‫]َخ ِه َف َل ِا ِت[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﯿﻤﻪ اي ﮐﻪ در ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﻣﺎﻧﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﺎه ﻗﻤﺮ‪.‬‬



‫]َخ ِه َق َم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻫﺎﻟﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و آن داﯾﺮه اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﻀـﯽ اوﻗﺎت از ﺑﺨﺎر ﺑﻬﻢ ﻣﯿﺮﺳـﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺎه ﻣﺮﮐﺰ‬ ‫آن داﯾﺮه ﻣﯽ ﮔﺮدد‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺑﺮﻫﻮن‪ .‬ﺑﺮﻫﻨﻮن‪ .‬ﺧﺮﮔﺎه ﻣﺎه‪ .‬ﺧﺮﮔﺎه ﻣﻪ‪ .‬ﺧﺮﻣﻦ ﻣﺎه‪ .‬ﺧﺮﻣﻦ ﻣﻪ‪ .‬ﺳﺎﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎدورد‪ .‬ﺷﺎﺑﻮد‪) .‬از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء‬ ‫ﻣﻨﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﺎه ﮐﯿﻮان‪.‬‬



‫]َخ ِه َﮐْﯽ ‪ِ /‬ﮐْﯽ[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﺳﻤﺎن ‪ :‬ز ﻣﯿﺦ ﻣﺎه ﺗﺎ ﺧﺮﮔﺎه ﮐﯿﻮان دراو ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﯾﻮان ﺑﺮ اﯾﻮان‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﺎه ﮔﺎوﭘﺸﺖ‪.‬‬



‫]َخ ِه ُپ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﺳﻤﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﺎه ﻣﺎه‪.‬‬



‫]َخ ِه[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻫﺎﻟﻪء دور ﻣﺎه و آﻧﺮا ﺧﺮﻣﻦ ﻣﺎه ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬آﺳﻤﺎن اول‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺧﻂ ﻋﺬار ﻣﻬﻮﺷﺎن ﻫﻢ ﻫﺴﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬آﺳﻤﺎن ﺑﻨﻘﻞ‬ ‫ﺑﻌﻀﯽ‪) .‬از ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﺎه ﻣﻪ‪.‬‬



‫]َخ ِه َﻣْﻪ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﮔﺎه ﻣﺎه‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﺎه ﻣﯿﻨﺎ‪.‬‬



‫]َخ ِه[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﺳﻤﺎن‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺳﻤﺎء‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﺎه ﻧﺸﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ ِن[ )ﻧـﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ در ﺧﺮﮔـﺎه ﻧﺸـﯿﻨﺪ‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از رﺋﯿﺲ و ﺳـﺮور ﻗـﻮم ‪ :‬ﺧﺮﮔـﺎه ﻧﺸـﯿﻦ ﺑﺖ ﭘﺮﯾﺮوي ﻫﻤﭽـﻮن ﭘﺮﯾـﺎن ﭘﺮﯾـﺪ از آن‬ ‫ﮐﻮي‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬اي ﭘﯿﺸﺮو ﺳﭙﺎه ﺻﺤﺮا ﺧﺮﮔﺎه ﻧﺸﯿﻦ ﮐﻮه ﺧﻀﺮا‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮﮔﺎه‪ .‬ﺧﺮﮔﺎه ﻧﺸـﯿﻦ ||‪ .‬ﻣﻌﺸﻮﻗﻪء ﭼﺎدرﻧﺸـﯿﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﭼﻮ زﯾﻦ ﺧﺮﮔﺎه ﮔﺮدان دور ﺷﺪ‬ ‫ﺷـﺎه ﺑﺮآﻣـﺪ ﭼﻮن رخ ﺧﺮﮔﺎﻫﯿﺎن ﻣﺎه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬آن ﺧﺮاﻣﻨـﺪه ﻣﺎه ﺧﺮﮔﺎﻫﯽ ﺷـﺪ ﻃﻠﺒﮑﺎر آب ﭼﻮن ﻣﺎﻫﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬آﻣﺪﻧـﺪ آن ﺑﺘﺎن ﺧﺮﮔﺎﻫﯽ‬ ‫ﺣﻮض دﯾﺪﻧـﺪ و ﻣﺎه ﺑﺎ ﻣﺎﻫﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬آﻧﭽﻪ در اﯾﻦ ﺣﺠﻠﻪء ﺧﺮﮔﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﻠﻮه ﮔﺮي ﭼﻨﺪ ﺳـﺤﺮﮔﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬اﯾﺎ ﺑﺎد ﺳـﺤﺮﮔﺎﻫﯽ‬ ‫ﮔﺮ اﯾﻦ ﺷﺐ روز ﻣﯿﺨﻮاﻫﯽ از آن ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﺧﺮﮔﺎﻫﯽ ﺑﺮاﻓﮑﻦ داﻣﻦ ﻣﺤﻤﻞ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ - .‬ﻣﺎه ﺧﺮﮔﺎﻫﯽ؛ ﻣﻌﺸﻮﻗﻪء ﭼﺎدرﻧﺸـﯿﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﻣـﺎه ﺧﺮﮔﻬﯽ؛ ﻣﻌﺸﻮﻗﻪء ﭼﺎدرﻧﺸـﯿﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﭼﻪ ﻧﺎﻟﻪ ﻫﺎ ﮐﻪ رﺳـﯿﺪ از دﻟﻢ ﺑﺨﺮﻣﻦ ﻣﺎه ﭼﻮ ﯾﺎد ﻋﺎرض‬ ‫آن ﻣﺎه ﺧﺮﮔﻬﯽ آورد‪.‬ﺣﺎﻓﻆ ||‪ .‬در ﺻﻔﺖ درﺧﺖ‪ ،‬آﻧﮑﻪ اﻣﺮوز ﭼﺘﺮي ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬و در اﯾﻦ ﭼﻬﺎرﺑﺎﻏﻬﺎ ﻣﯿﻮه ﻫﺎي‬ ‫اﻟﻮان از ﻧﺎﺷـﭙﺎﺗﯽ و ﺑﺎدام و ﻓﻨـﺪق و ﮔﯿﻼس و ﻋﻨﺎب و ﻫﺮ ﻣﯿﻮه ﮐﻪ اﻧـﺪر ﺑﻬﺸﺖ ﻫﺴﺖ در آﻧﺠﺎ ﺑﻐﺎﯾﺖ ﻧﯿﮑﻮ و ﻟﻄﯿﻒ ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺑﺨﺎراي ﻧﺮﺷﺨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﺖ‪.‬‬



‫گ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﭼﻮﻻﺋﯽ ﺧﺎﻧﻪء ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺸـﻬﺪ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪65‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ راه ﻣﺸـﻬﺪ ﺑﻪ ﮐﻼت‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در داﻣﻨﻪء ﮐﻮه واﻗﻊ اﺳﺖ ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﺳﺮدﺳـﯿﺮي‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻـت آن ﻏﻼت‪ ،‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و‬ ‫ﻣﺎﻟﺪاري و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑﺎﻓﯽ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮ ﮔﭽﯽ‪.‬‬



‫گ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮ ﮔﭻ ﻓﺮوش‪ .‬ﺧﺮي ﮐﻪ از دﮐﺎن ﮔﭻ ﻓﺮوش ﮔﭻ ﻣﯽ آورد‪ .‬در ﺳﺎﺑﻖ رﺳﻢ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﮕﺎه‬ ‫]َخ ِر َ‬ ‫ﺧﺮده ﺧﺮي ﮔـﭻ و آﺟﺮ از دﮐﺎﻧﻬـﺎي ﺧﺮده ﻓﺮوﺷـﯽ ﮔـﭻ و آﺟﺮ‪ ،‬ﮐﻪ در ﻣﺤﻠﻪ ﻫﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔـﭻ و آﺟﺮ ﻣﯽ آوردﻧـﺪ و ﺑﻪ ﮐﻮره ﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﺮاي‬ ‫ﻋﻤـﺪه ﻓﺮوﺷـﯽ ﺗﻌﺒﯿﻪ ﺷـﺪه ﺑﻮد رﺟﻮع ﻧﻤﯿﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮاﻗﻊ ﺧﺮي را ﮐﻪ ﮔﭻ از دﮐﺎﻧﻬﺎي ﺧﺮده ﻓﺮوﺷـﯽ ﺣﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺑﺴﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﯽ ﺑﺮد ﺧﺮ ﮔﭽﯽ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺮ ﭼﻮن ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﮔﭻ ﻣﺤﻤﻮل ﺧﻮد ﺳـﻔﯿﺪ ﺑﻮد‪ ،‬از اﯾﻨﺮو ﻫﺮﮐﻪ را ﺑﺮ اﺛﺮ ﮔﭻ ﻟﺒﺎﺳـﺶ ﺳـﻔﯿﺪ ﻣﯽ‬ ‫ﺷﺪ ﺑﻪ اﺳﺘﻬﺰاء ﺧﺮ ﮔﭽﯽ ﻣﯿﮕﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﺪا‪.‬‬



‫گ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮔـﺪاي ﻣـﺒﺮم‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﮔـﺪاي ﺳـﻤﺞ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬ﺧﺮﮔـﺪاﺋﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑـﺪﺧﻮ ﮐﺮده‪.‬ﺳـﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﺮﮔﺪاﺋﯽ ﺑﺪو ﻣﺴﻠﻢ ﺷﺪ راﺳﺖ ﺷﺪ اﯾﻦ ﻟﻘﺐ ﺑﺪان ﮐﺬاب‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﺪاﯾﯽ‪.‬‬



‫گ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( اﺑﺮام در ﮔﺪاﯾﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺑﺨﺮﮔﺪاﯾﯽ ﭼﻮن اﺷﺘﺮ ﺳﭙﯿﺪ ﭘﺪﯾﺪ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺑﺨﺮﮔﺪاﯾﯽ ﭼﻮن ﭼﺸﻢ ﺷﻮﺧﺶ‬ ‫]َخ ِ‬ ‫آب ﮔﺮﻓﺖ ﻧﻪ ﻫﺮ ﺑﮕﻮش درآﯾْﺪش از آن ﺳﭙﺲ ﻧﻪ ﭼﺸﻮ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﺮ‪.‬‬



‫گ[ )ِا( ﺧﺮﻣﻦ و ﻫﺎﻟﻪء ﻣﺎه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮﮔﺮد‪.‬‬



‫گ[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي از ﻗﺮاي ﺟـﺎم اﺳﺖ و ﻟﺴﺘﺮﻧـﺞ درﺑـﺎرهء آن ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﺧﻮاف اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧـﺎم ﺷـﻬﺮ‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﺮﺟﺮد ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ وﻟﯽ اﺑﻦ ﺣﻮﻗﻞ آﻧﺮا ﺑﺼﻮرت ﺧﺮﮔﺮد ﺿـﺒﻂ ﮐﺮده‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺷـﻬﺮ ﻓﺮﮔﺮد در ﯾﮏ ﻣﻨﺰﻟﯽ ﺧﺎور ﺧﺮﮔﺮد ﮐﻪ ﯾﺎﻗﻮت‬ ‫آﻧﺮا ﻓﺮﺟﺮد و ﻓﻠﺠﺮد ﺿـﺒﻂ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻮﺳﻮي ﯾﺎ ﮐﻮﺳﻮﯾﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﺮودﺧﺎﻧﻪء ﻫﺮات و در ﺷﻤﺎل ﺧﺮﮔﺮد واﻗﻊ و ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ اﯾﻦ ﻫﺮ ﺳﻪ‬ ‫ﺷﻬﺮ ﺑﻮد و ﯾﮏ ﺳﻮم ﺷﻬﺮ ﺑﻮﺷﻨﺞ ﮐﻪ ﻣﺠﺎور آن و ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﻮد وﺳﻌﺖ داﺷﺖ‪) .‬از ﺳﺮزﻣﯿﻨﻬﺎي ﺧﻼﻓﺖ ﺷﺮﻗﯽ ص ‪ .(383‬ﺗﻮﻟﺪ ﺟﺎﻣﯽ در‬ ‫ﺧﺮﮔﺮد اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬و اﯾﻦ ﺧﺮﮔﺮد از ﻧﻮاﺣﯽ وﻻﯾﺖ ﺟﺎم اﺳﺖ و اﯾﻦ آن ﻗﺼـﺒﻪ اي ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ در اﻃﺮاف ﻣﻘﺒﺮهء ﺷـﯿﺦ اﺣﻤـﺪ ﺟﺎم‬ ‫)ژﻧـﺪه ﭘﯿـﻞ( ﺑﻨﺎم ﺗﺮﺑﺖ ﺟﺎم وﺟﻮد دارد‪) .‬ﺣﺎﺷـﯿﻪء ص ‪ 562‬ﺗﺎرﯾـﺦ ادﺑﯿﺎت ادوارد ﺑﺮون ج‪ 3‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺣﮑﻤﺖ(‪ .‬در ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‬ ‫اﯾﺮان آﻣـﺪه‪ :‬دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن رودﻣﯿﺎن ﺧﻮاف ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺗﺮﺑﺖ ﺣﯿﺪرﯾﻪ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪6‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري رودﺳـﺮ راه ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺗﺮﺑﺖ ﺣﯿـﺪرﯾﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺎزآﺑـﺎد‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ اﺳﺖ ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل‪ ،‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و‬ ‫ﭘﻨﺒـﻪ و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋـﺖ و ﮐﺮﺑـﺎس ﺑـﺎﻓﯽ و راه آن اﺗﻮﻣﺒﯿـﻞ رو اﺳـﺖ‪ .‬در اﯾـﻦ آﺑـﺎدي ﺑﻨـﺎﺋﯽ اﺳـﺖ ﻗـﺪﯾﻤﯽ ﮐﻪ در آن ﺷﺎﻫﺮﺧﺸـﺎه‬ ‫داراﻟﺨﻼﻓﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮﮔﺮدن‪.‬‬



‫گ َد[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﮔﺮدن ﮐﻠﻔﺖ‪ .‬ﺻـﺎﺣﺐ ﮔﺮدﻧﯽ ﺳـﺨﺖ و ﺳـﻄﺒﺮ‪ .‬ﺳـﺘﺒﺮﮔﺮدن‪ .‬زﻓﺖ ﮔﺮدن‪ .‬ﺑـﺎ ﮔﺮدﻧﯽ ﺳـﺨﺖ ﺳـﻄﺒﺮ‪ .‬ﺑﺎ ﮔﺮدﻧﯽ‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺳﺨﺖ ﻗﻄﻮر ﻧﻪ ﺑﻮﺟﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪َ .‬اْرَﻗﺐ‪َ .‬رَﻗﺒﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫گ ِر َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﺴﯽ را اﺣﻤﻖ ﻓﺮض ﮐﺮدن‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﺮﮔﺰ‪.‬‬



‫گ[ )ِا( زﻧﺒﻮر ﺑﺰرگ و ﮐﻼن )||‪ .‬ﺣﺎﻣﺺ( دوره ﮔﺮداﻧﯿﺪن ﻣﺠﺮم ﺳﻮارﮐﺮده ﺑﺮ ﺧﺮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮ ﮔﺰﻧﺪه‪.‬‬



‫گ َز َد ‪ِ /‬د[ )ﺗﺮﮐﯿـﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐـﺐ( ﺧﺮي ﮐﻪ ﻋـﺎدت ﺑﮕـﺎز ﮔﺮﻓﺘﻦ دارد‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ(‪ .‬ﺣﻤـﺎر ﻋـﺎﻗﻮر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫]َخ ِر َ‬ ‫اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫گ َد ‪ِ /‬د[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﺎي ﮔﺎز ﺧﺮ‪ :‬ﻧﺴﯿﻒ؛ ﻧﺸﺎن ﺧﺮﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮﮔﻞ‪.‬‬



‫گ[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﭼﻨﺎرود ﺑﺨﺶ آﺧﻮرهء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻓﺮﯾﺪن واﻗﻊ در ‪20‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري اﺧﻮره‪ .‬آب‬ ‫]َخ ُ‬ ‫از ﭼﺸﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت‪ ،‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(10‬‬ ‫ﺧﺮﮔﻠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َﮔْﻞ َل ‪ِ /‬ل[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﻠﻪء ﺧﺮ ‪ :‬ﺧﺎﻧﻘﻪ ﭼﻮن اﯾﻦ ﺑﻮد ﺑﺎزار ﻋﺎم ﭼﻮن ﺑﻮد ﺧﺮﮔﻠﻪء دﯾﻮان ﺧﺎم‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﻮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ از دﻫﺴﺘﺎن ﺑﯿﺮم ﺑﺨﺶ ﮔﺎوﺑﻨﺪي ﻻر واﻗﻊ در ‪59‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﮔﺎوﺑﻨﺪي‪ .‬ﺟﻠﮕﻪ‪ ،‬ﮔﺮﻣﺴﯿﺮ‪ .‬آب از ﭼﺎه و ﺑﺎران‬ ‫و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺧﺮﻣﺎ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه ﻓﺮﻋﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(7‬‬ ‫ﺧﺮﮔﻮاز‪.‬‬



‫گ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﻮﺑﯽ ﮐﻪ ﺧﺮ و ﮔـﺎو را ﺑـﺪان راﻧﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﭼﻮب ﺳـﯿﺦ داري ﮐﻪ ﺑـﺪان ﺧﺮ و ﮔﺎو را‬ ‫گ‪َ /‬‬ ‫]َخ ُ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 762‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫راﻧﻨـﺪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﮔﻮاز ﮐﻪ ﺑـﺪان ﺧﺮ راﻧﻨـﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ از‬ ‫»ﺧﺮ« ﺑﻤﻌﻨﯽ اﻻغ ﺑﺎ ﮔﻮاز ] ﮔﻮاژ‪ ،‬ﺟﻮاز ﻣﻌﺮب آن [ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ :‬ﻫﺴﺖ ﺑﺎ ﺧﻂ ﺗﻮ ﺧﻂ ﭼﯿﻨﯿﺎن ﭼﻮن ﺧﻂ ﺑﺮ آب ﻫﺴﺖ ﺑﺎ ﺷﻤﺸـﯿﺮ‬ ‫ﺗﻮ اﻗـﺪام ﺷـﯿﺮان ﺧﺮﮔﻮاز‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬آﻧﮑﻪ َﺳَﺘﺮ ﺑﻮد و اﺳﺐ زﯾﺮ ﻣﻦ اﻧـﺪر ﺧﺮ اﺳﺖ وآﻧﮑﻪ ﺑـﺪي ﺗﺎزﻧﻪ در ﮐﻒ ﻣﻦ ﺧﺮﮔﻮاز‪ .‬ﻻﻣﻌﯽ||‪.‬‬ ‫ﮔـﻮاز ﺑﺰرگ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬اﮔﺮ »ﺧﺮ« ﺑﻤﻌﻨﯽ »اﻻـغ« )ﺣﯿﻮان ﻣﻌﺮوف( ﺑﺎﺷـﺪ ﻧﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ »ﺑﺰرگ« ﺑﻈـﺎﻫﺮ ﻣﻌﻨﯽ ﮔﻮاز ﺑﺰرگ‬ ‫ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﻮر‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﮔﻮره‪ .‬ﺧﺮ وﺣﺸـﯽ‪ .‬ﮔﻮرﺧﺮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺮ دﺷﺘﯽ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﯾﺤﻤﻮر‪) .‬ﻣﻠﺨﺺ اﻟﻠﻐﺎت ﺣﺴﻦ ﺧﻄﯿﺐ(‪ .‬ﮐﻨـﺪر‪.‬‬ ‫ﺟﺎب‪َ .‬ﻋﯿﺮ‪َ .‬اْﺣَﻘﺐ‪ .‬ﺣﻤﺎراﻟﻮﺣﺶ‪ :‬از دور ﺧﺮﮔﻮري ﺑﺪﯾﺪ ] ﺑﻬﺮام ﮔﻮر [‪ ...‬ﭼﻮن ﺑﺮ ﺧﺮﮔﻮر رﺳﯿﺪ ﺷﯿﺮي دﯾﺪ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺑﺮ ﭘﺸﺖ آن ﮔﻮر‬ ‫اﻓﮑﻨـﺪه‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪ .‬ﮔﻮﺷﺖ ﺧﺮﮔﻮر ﮔﺮم ﺑﺎﺷـﺪ ﻏﻠﯿـﻆ و ﺧﻮن را ﮔﺮم ﮐﻨـﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸـﺎﻫﯽ(‪ .‬ﭘﺲ ﻗﻀـﺎء اﯾﺰدي‬ ‫ﭼﻨـﺎن ﺑﻮد ﮐﯽ ﺑﻬﺮام روزي در ﻧﺨﺠﯿﺮﮔـﺎه از دﻧﺒـﺎل ﺧﺮﮔﻮري ﻣﯽ دواﻧﯿـﺪ‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ(‪ .‬ﺷـﯿﺮ اﮔﺮ در ﻣﯿـﺎن ﺷـﮑﺎر ﺧﺮﮔﻮش‬ ‫ﺧﺮﮔﻮري ﺑﯿﻨـﺪ دﺳﺖ از ﺧﺮﮔﻮش ﺑﺪارد و روي ﺳﻮي ﺧﺮﮔﻮر آرد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺧﺮان ﮔﻮر ﮔﺮﯾﺰان ﺗﯿﺮ ﻫﺠﻮ ﻣﻨﻨﺪ ﺑﺪاس ﭘﯽ زده و‬ ‫در ﮐﻤﻨـﺪ ﻣﺎﻧـﺪه ﻗﻔـﺎ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬وآن ﮐﺰ ره ﺗﻮ رﻣـﺪ ﭼﻮ ﺧﺮﮔﻮر ﻣﺮده ﺑﺨﺮ آورﻧـﺪش از ﮔﻮر‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬اي ﺧﺮان ﮔﻮر آن ﺳﻮ داﻣﻬﺎﺳﺖ در‬ ‫ﮐﻤﯿﻦ اﯾﻦ ﺳﻮي ﺧﻮن آﺷﺎﻣﻬﺎﺳﺖ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﮐﻮدﮐﺎن ﭼﻮن ﻧﺎم ﺑﺎزي ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺎ ﺧﺮﮔﻮر ﻫﻢ ﺗﮓ ﻣﯽ دوﻧﺪ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﻮش‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﺟﺎﻧﻮرﯾﺴﺖ ﻣﻌﺮوف‪ .‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻣﺎدهء او را ﻣﺎﻧﻨـﺪ زﻧﺎن ﺣﯿﺾ آﯾـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪.‬‬ ‫ﺣﯿﻮاﻧﯽ وﺣﺸـﯽ ﮐﻪ ﮔﻮﺷـﻬﺎي دراز دارد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬اﺑﻮﺧﺪاش‪ .‬اﺑﻮﺧﺮاﻧﻖ‪ .‬اﺑﻮﻋﺮوة‪ .‬اﺑﻮﺑﻨﻬﺎن‪ .‬ارﻧﺐ‪ .‬اﺻـﻤﻊ‪َ .‬ﺣْﻮَﺷﺐ‪ .‬درﻣﺎء‪ .‬درﻣﮥ‪.‬‬ ‫دراﻣـﮥ‪ .‬ﻋﺠﻮز‪ .‬ﻗُّﻔﮥ‪َ .‬ﻗﻌﯿﻞ‪ .‬ﻗُﻮاع‪ .‬ﻻﻏﻮش‪ .‬ﻻﻏﻮن‪ .‬ﻣﻘﻄﻊ اﻻﺳـﺤﺎر‪ .‬ﺧﺮﮔﻮش از ﻧﻈﺮ ﺟﺎﻧﻮرﺷﻨﺎﺳـﯽ‪ :‬ﺧﺮﮔﻮش ﻧﻮﻋﯽ از ﭘﺴـﺘﺎﻧﺪاراﻧﺴﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺘﻌﺪاد زﯾﺎد و اﻗﺴﺎم ﺑﺴـﯿﺎر در ﻗﺎره ﻫﺎي اروﭘﺎ و آﺳـﯿﺎ و اﻓﺮﯾﻘﺎ و اﻣﺮﯾﮑﺎي ﺷﻤﺎﻟﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺧﺮﮔﻮش اﻣﺮﯾﮑﺎي ﺷﻤﺎﻟﯽ اﻧﻮاع ﻣﺘﻔﺎوت‬ ‫دارد ﮐـﻪ از آﻧﺠﻤﻠـﻪ اﻧـﺪ ﺧﺮﮔﻮﺷــﻬﺎي ﭘﻨﺠـﻪ ﺳـﻔﯿﺪ)‪ (2‬و ﺧﺮﮔﻮﺷــﻬﺎي ﻣﻨﻄﻘـﻪء ﻣﻨﺠﻤـﺪ ﺷـﻤﺎﻟﯽ)‪ (3‬و ﺧﺮﮔﻮﺷــﻬﺎي دم ﺳــﻔﯿﺪ)‪ (4‬و‬ ‫ﺧﺮﮔﻮﺷﻬﺎي دم ﺳﯿﺎه)‪ .(5‬ﻧﻮﻋﯽ از ﺧﺮﮔﻮﺷـﻬﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ ﻫﺮ)‪(6‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ از ﻧﻮع دﯾﮕﺮ آن ﮐﻪ ﺑﺰﺑـﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ رﺑﯿﺖ)‪ (7‬ﻧﺎﻣﯿﺪه‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد ﺑﻮاﺳﻄﻪء ﺑﺰرﮔﯽ ﺟﺜﻪ و ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﻮدن دو ﭘﺎ و درازي ﮔﻮش و وﺳﻌﺖ ﮐﻒ ﭘﺎ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ اﺳﺖ و از اﯾﻦ دو ﻧﻮع ﺧﺮﮔﻮﺷﻬﺎي ﻧﻮع دوم‬ ‫ﺑﭽﻪ ﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺮﻫﻨﻪ و ﻓﺎﻗﺪ ﻣﻮ در ﺳﻮراﺧﻬﺎي زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻣﯽ آورﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﺮﮔﻮﺷﻬﺎي ﻧﻮع اول ﺑﭽﻪ ﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻣﻮ‬ ‫و در ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ از دو ﺗﺎ ﭼﻬﺎر ﺗﺎ ﻣﯽ زاﯾﻨﺪ‪ .‬ﺧﺮﮔﻮش ﺑﻪ اﺻﻨﺎف ﻣﺘﻌﺪد و ﺗﻌﺪاد ﮐﺜﯿﺮ در ﺳﺮاﺳﺮ ﮐﺎﻧﺎدا و ﺳﺮﺣﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪهء‬ ‫اﻣﺮﯾﮑـﺎ و در ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﻬﺎي ﺟﻨﻮﺑﯽ آن ﯾـﺎﻓﺖ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬رﻧـﮓ ﻗﻬﻮه اي ﺧﺮﮔﻮﺷـﻬﺎ در زﻣﺴـﺘﺎﻧﻬﺎ ﺑﺴـﻔﯿﺪ ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﻣﯿﺸﻮد زﯾﺮا اﯾﻦ ﺣﯿﻮان در‬ ‫زﻣﺴـﺘﺎن ﭘﺸـﻤﻬﺎي ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺧﻮد را ﻣﯽ رﯾﺰد‪ .‬ﭘﺎﻫـﺎي ﺑﻠﻨـﺪ ﺧﺮﮔﻮش ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯿﺸﻮد ﺗـﺎ آن در روي ﺑﺮف ﺑﻪ ﺗﻨـﺪي ﺑـﺪود و اﯾﻦ ﺣﯿﻮان‬ ‫دراﯾﻦ ﻧﻮع دوﯾـﺪن ﺑﯿﻦ ﺳـﺎﯾﺮ ﭘﺴـﺘﺎﻧﺪاران ﺑﯽ ﻧﻈﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺮﮔﻮﺷـﻬﺎي ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻣﻨﺠﻤـﺪ ﺷـﻤﺎﻟﯽ در ﻧﻮاﺣﯽ درﺧﺖ زار ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﮐﺎﻧـﺎدا و‬ ‫آﻻﺳـﮑﺎ زﯾﺴﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺧﺮﮔﻮﺷـﻬﺎي دم ﺳـﯿﺎه در اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪهء اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺴﻢ ﺧﺮﮔﻮش ﺑﻮاﺳﻄﻪء ﭼﺴﺘﯽ و‬ ‫ﭼﺎﻻﮐﯽ و ﺳـﺮﻋﺖ ﮔﺎﻣﻬﺎ ﻫﻤﻪ ﻧﻮع ﺳـﮕﻬﺎي ﺷـﮑﺎري را ﻋﻘﺐ ﻣﯽ ﮔﺬارد و ﻓﻘﻂ ﺗﺎزﯾﻬﺎ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ آﻧﻬﺎ را ﺷـﮑﺎر ﮐﻨﻨﺪ زﯾﺮا‬ ‫وﺟﻮد آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﻣﺰارع ﻏﻼت ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎﻧﻤﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬وﺟﻪ ﺗﻤﺎﯾﺰ ﺧﺮﮔﻮﺷﻬﺎي دم ﺳﯿﺎه ﺑﺎ ﺧﺮﮔﻮﺷﻬﺎي دم ﺳﻔﯿﺪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳﯿﺎﻫﯽ و ﺳﻔﯿﺪي‬ ‫رﻧﮓ دم آﻧﻬﺎ در ﻧﻮارﻫﺎي ﺳـﯿﺎﻫﺮﻧﮕﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در روي ﭘﺸﺖ آﻧﻬﺎ ﻗﺮار دارد‪ :‬در ﺧﺮﮔﻮﺷـﻬﺎي دم ﺳـﯿﺎه اﻧﺪازهء ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﻧﻮارﻫﺎ‬ ‫وﺳـﯿﻊ ﺗﺮ و ﺑﺰرﮔﺘﺮ از اﻧـﺪازهء ﻧﻮار ﺧﺮﮔﻮﺷـﻬﺎي دم ﺳـﻔﯿﺪ اﺳﺖ ‪ :‬ﺷـﯿﺮ ﻏﮋم آورد و ﺟﺴﺖ از ﺟﺎي ﺧﻮﯾﺶ آﻣﺪ آن ﺧﺮﮔﻮش را آﻟﻐﺪه‬ ‫ﭘﯿﺶ‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺑـﺎ ﺧﺮﮔﻮش ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎن ﻣﻦ ﺧﯿﺰ و ﺧﺎﺷﺎﮐﺖ از او ﺑﯿﺮون ﻓﮑﻦ‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬ﻧﻬﯽ ﭘﺎﯾﺖ از ﭘﺎﯾﻪ ﺑﯿﺮون ﻫﻤﯽ ﮐﻪ ﺧﺮﮔﻮش‬ ‫ﮔﯿﺮي ﺑﮕﺮدون ﻫﻤﯽ‪) .‬ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﭼﻮ آﻫﻮ و ﺧﺮﮔﻮش ﯾﺎﺑﺪ ﻋﻘﺎب ﻧﯿﺎرد ﺑﺪراج و ﺗﯿﻬﻮ ﺷـﺘﺎب‪).‬ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺳـﭙِﺲ اﯾﻦ درون‬ ‫ﺷﻮ اي ﺧﺮﮔﻮش ﮐﻪ ﺑﭙﺮواز ﺑﺮﺷـﺪه ﺳﺖ ﻋﻘـﺎب‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺗﻮ ﭼﻮ ﺧﺮﮔﻮش ﭼﻪ ﻣﺸـﻐﻮل ﺷـﺪﺳﺘﯽ ﺑﮕﯿـﺎه ﮐﻪ ﺑﺴـﺮ ﺑْﺮت ﻋﻘﺎب اﺳﺖ و‬ ‫ﺑﮕﺮد ﺗﻮ ﮐﻼب‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺧﺮﮔﻮﺷﻮار دﯾـﺪم ﻣﺮدم را ﺧﻔﺘﻪ دو ﭼﺸﻢ ﺑﺎز ﺧﺮد ﺧﻔﺘﻪ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺷـﯿﺮ اﮔﺮ در ﻣﯿﺎن ﺷـﮑﺎر ﺧﺮﮔﻮش‬ ‫ﺧﺮﮔـﻮري ﺑﯿﻨـﺪ دﺳﺖ از ﺧﺮﮔـﻮش ﺑـﺪارد و روي ﺳﻮي ﺧﺮﮔﻮر آرد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺧﺮﮔﻮش ﺷـﯿﺮ را ﺑﺤﯿﻠﺖ ﻫﻼـك ﮐﺮد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و‬ ‫دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺷﺎﻋﺮان ﺣﯿﺾ ﺣﺴـﺪ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﭼﻮن ﺧﺮﮔﻮﺷـﻨﺪ ﺗﺎ ز ﻣﻦ ﺷـﯿﺮدل اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪء ﻋﺬرا ﺷـﻨﻮﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )دﯾﻮان چ ﺳـﺠﺎدي ص ‪ .(104‬ﭘﯽ‬ ‫ﻏﻠـﻂ ﮐﺮده ﭼﻮ ﺧﺮﮔﻮش ﻫﻤﻪ ﺷـﯿﺮدﻻن راه ﺗﻨﻬﺎ ﺷـﺪه ﺗﺎ ﮐﻌﺒﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﯿﻨﻨـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﺮ ﭼﻮ ﺧﺮﮔﻮش ﮐﻨﻢ ﭘﯿﺮوي ﺷـﯿﺮ ﭼﻪ ﺳﻮد ﮐﻪ ﭼﻮ‬ ‫آﺗﺶ ﺑﻪ ﻧﯿﺴـﺘﺎن ﺷـﺪﻧﻢ ﻧﮕﺬارﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﮐﻪ ﺧﺮﮔﻮش ﺣﯿﺾ اﻟﻨﺴـﺎ دارد و ﻣﻦ ﭘﻠﻨﮕﻢ ز ﺣﯿﺾ اﻟﻨﺴـﺎ ﻣﯽ ﮔﺮﯾﺰم‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺳﺎﻗﯽ اﺳـﺖ‬ ‫آﻫﻮي ﺳﯿﻤﯿﻦ و از آن زرﯾﻦ ﮔﺎو ﺧﻮن ﺧﺮﮔﻮش ﮐﻨﺪ آﺑﺨﻮر ﻣﺎراﻧﻢ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮐﻪ ﺧﺮﮔﻮش ﻫﺮﻣﻮز را اي ﺷﮕﻔﺖ ﺳﮓ آن وﻻﯾﺖ ﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﻮاﻟﻔﻀـﻮﻟﯽ ﭼﻨـﺪ در ﺣﮑﻢ ﻗـﺪر ﻻـﯾﻖ ﺧﺮﮔﻮش آﻣـﺪ ﮔﻮش ﺧﺮ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬ﻧﺤﺲ ﺧﺮﮔﻮﺷـﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﺷـﯿﺮﺟﻮ‬ ‫زﯾﺮﮐﯽ و ﻋﻘـﻞ و ﭼﺎﻻـﮐﯿﺖ ﮐـﻮ؟ ﻣﻮﻟـﻮي )ﻣﺜﻨـﻮي(‪ .‬ﺷـﯿﺮ را ﺧﺮﮔﻮش در زﻧـﺪان ﻧﺸﺎﻧـﺪ ﻧﻨـﮓ ﺷـﯿﺮي ﮐﻮ ز ﺧﺮﮔﻮﺷـﯽ ﺑﻤﺎﻧـﺪ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي‬ ‫)ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬دﻣﻮج؛ ﮔـﺎم ﮐﻮﺗـﺎه زدن ﺧﺮﮔﻮش و ﺑﺸـﺘﺎب دوﯾـﺪن‪ .‬ﺟﻌﻤﺮه؛ ﮔﺮد آوردِن ﺧﺮﮔﻮْش ﺧﻮد را در وﻗﺖ ﮔﺰﯾـﺪن‪ .‬درص؛ ﺑﭽﻪء‬ ‫ﺧﺮﮔـﻮش‪ .‬ازﻣـﺎع؛ دوﯾـﺪن ﺧﺮﮔـﻮش‪ .‬ﺧﺮﻧـﻖ؛ ﺑﭽـﻪ ﺧﺮﮔـﻮش‪ُ .‬ﺧَﺰر؛ ﺧﺮﮔـﻮش ﻧﺮ‪ .‬اِﻧﻔـﺎج؛ ﺧﺮﮔـﻮش را ﺑﺮﺧﯿﺰاﻧﯿـﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔـﻮش ﺣﯿـﻮان ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ و در ﺷـﺮﯾﻌﺖ ﻣﻮﺳـﻮي ﻧﺠﺲ ﻣﺤﺴـﻮب ﺑﻮده زﯾﺮا اﮔﺮﭼﻪ ﻧﻮﺷـﺨﻮار ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﻟﮑﻦ ﺳﻢ ﭼـﺎك ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫)ﻗﺎﻣﻮس ﮐﺘﺎب ﻣﻘـﺪس(‪ - .‬ﺧﻮاب ﺧﺮﮔﻮﺷـﯽ؛ ﺧﻮاﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﭼﺸﻢ ﺧﻔﺘﻪ ﺑﺎز ﺑﺎﺷـﺪ ﭼﻮن ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺮﮔﻮش ﺑﻮﻗﺖ ﺧﻮاب ‪ :‬ﺧﻮاب‬ ‫ﺧﺮﮔﻮﺷـﯽ ﺑـﺪان ﺻـﻮﻓﯽ ﻓﺘـﺎد‪ .‬ﻣﻮﻟـﻮي )ﻣﺜﻨـﻮي(‪ - .‬ﺧـﻮاب ﺧﺮﮔﻮﺷـﯽ دادن؛ اﻏﻔـﺎل ﮐﺮدن‪ .‬ﻓﺮﯾـﺐ دادن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪:‬‬ ‫آﻫﻮﭼﺸﻤﯽ ﮐﻪ ﭼﺸﻢ آﻫﻮش ﻣﯿﺪاد ﺑﺸﯿﺮ ﺧﻮاب ﺧﺮﮔﻮش‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺧﻮاب ﺧﺮﮔﻮﺷﯽ ﻓﮑﻨﺪن؛ اﻏﻔﺎل ﮐﺮدن ‪ :‬ﺑﯿﺪاري دوﻟﺘﺖ ﻓﮑﻨﺪه در‬ ‫دﯾـﺪهء ﺧﻮاب ﺧﻮاب ﺧﺮﮔﻮش‪ .‬ﻇﻬﯿﺮ ﻓﺎرﯾـﺎﺑﯽ‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﺮﮔﻮش ﻫﺮﻣﺰ را ﺳﮓ ﻫﺮﻣﺰ ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺷـﻐﺎل ﺑﯿﺸﻪء ﻣﺎزﻧـﺪران را ﻧـﺪّرد ﺟﺰ‬ ‫ﺳﮓ ﻣﺎزﻧﺪراﻧﯽ ||‪.‬؟ ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺷﺮم ﻣﺮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻟﯿﮑﻦ ﭼﻪ ﮐﻨﻢ آه ﮐﻪ ﺧﺮﮔﻮش ﻓﺮوﺧﺖ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ ||‪ .‬ﺑﺎرﺗﻨﮓ‪ .‬ﻟﺴﺎن‬ ‫اﻟﺤﻤﻞ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺑﺎرﺗﻨﮓ ﺷﻮد )||‪ِ .‬اخ( ﺧﺮﮔﻮش ﯾﺎ ﺧﺮﮔﻮش ﻓﻠﮏ؛ ﻫﻤﺎن ﺻﻮرت‬ ‫ارﻧﺐ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ چ ﻣﻌﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﭘﻬﻠﻮي ‪» xargosh‬اوﻧﻮاﻻ ‪ ،«285‬ﻣﻌﺮب آن‬ ‫ﺧﺮﮐﻮس = ‪) Plantain‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )ﻟﮑﻠﺮك ‪ 2‬ص‪) (24‬دزي ج‪ 1‬ص‪ .(366‬ﻣﺮﺣـﻮم دﻫﺨـﺪا آﻧﺮا ﻣﺮﮐﺐ از »ﺧﺮ« )ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺑﺰرگ( و‬ ‫»ﮔﻮش« )ﻋﻀﻮ ﺷﻨﯿﺪن( داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪Lepus americanus. (3) - Lepus arcticus. (4) - Lepus townsendii. - (2) .‬‬ ‫‪.(5) - Lepus californicus. (6) - Hare. (7) - Rabbit‬‬ ‫ﺧﺮﮔﻮش‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﻮﭼﻪ اي ﺑﻮده ﺑﻪ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر و ﻣﻌﺮب آن ﺧﺮﺟﻮش اﺳﺖ‪ .‬از آﻧﺠﺎﺳﺖ اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ ﻋﺒـﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﺜﻤﺎن ﺧﺮﮔﻮﺷـﯽ ﮐﻪ از‬ ‫ﻓﻘﯿﻬﺎن ﻣﻌﺮوف ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ »اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ« و »ﺧﺮﺟﻮش« و »ﺧﺮﺟﻮﺷﯽ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﻮش آﺑﺎد‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﭘﺸـﺖ رود ﺑﺨﺶ ﻓﻬﺮج ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑـﻢ‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪21‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺷﻮﺳﻪء ﺑﻢ ﺑﻪ زاﻫـﺪان‪ .‬ﺟﻠﮕﻪ‪،‬‬ ‫ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ‪ .‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت‪ ،‬ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬ﺣﻨﺎ و ﭘﻨﺒﻪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻓﺮﻋﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬ ‫ﺧﺮﮔﻮش ﺧﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﺸـﻤﺖ آﺑـﺎد ﺑﺨﺶ دورود ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﺮوﺟﺮد واﻗـﻊ در ‪12‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري دورود‪ .‬ﺟﻠﮕﻪ‪،‬‬ ‫ﻣﻌﺘـﺪل‪ .‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮل ﻏﻼـت و ﺗﺮﯾﺎك و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺮﮔﻮش زدن‪.‬‬



‫]َخ َز َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺷﮑﺎر ﺧﺮﮔﻮش ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﺸﮑﺎر ﺧﺮﮔﻮش رﻓﺘﻦ‪ .‬ﺧﺮﮔﻮش ﺷﮑﺎر ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﻮش ﺳﻔﯿﺪ‪.‬‬



‫س[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﻋﯽ ﺧﺮﮔﻮش ﺳﻔﯿﺪرﻧﮓ اﻫﻠﯽ اﺳﺖ و در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﻬﺎ ﺑﺮاي ﺗﺠﺮﺑﻪ و ﮐﺎر آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ‬ ‫س‪ِ /‬‬ ‫ش َ‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﻮﺷﮏ‪.‬‬



‫ش[ )ِا ﻣﺼـﻐﺮ( ﻣﺼـﻐﺮ ﺧﺮﮔﻮش ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺮﮔﻮش ﮐﻮﭼﮏ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )از آﻧﻨﺪراج( )از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ||(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﻧﺎم ﮔﯿﺎﻫﯽ)‪ (1‬اﺳﺖ دواﺋﯽ و ﻗـﺎﺑﺾ و دﻓﻊ اﺳـﻬﺎل ﮐﻨـﺪ و آﻧﺮا ﺑﻌﺮﺑﯽ آذان اﻻرﻧﺐ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و آن ﻧﻮﻋﯽ از ﻟﺴﺎن اﻟﺤﻤﻞ اﺳﺖ و ﺑﻌﻀـﯽ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮔﯿـﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳـﺒﻐﻮل ﺗﺨﻢ آن اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺧﻤﺨﻢ‪) .‬ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ(‪ُ .‬ﺧـّﺒ ﮥ‪) .‬ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬ﺟﺮﻏﻮك‪ .‬ﺟﺮﻏﻮن‪.‬‬ ‫)ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬زﺑﺎن ﺑﺮه‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ ﺑﺎرﺗﻨﮓ‪ .‬ﮔﻞ ﻣﺎﻫﻮر‪.Verbascum - (1) .‬‬ ‫ﺧﺮﮔﻮﺷﮑﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﭼﮏ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻗﻠﻌﻪ ﮔﻨـﺞ ﺑﺨﺶ ﮐﻬﻨﻮج ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺟﯿﺮﻓﺖ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪36‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﮐﻬﻨﻮج و‬ ‫‪6‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب رودﺧﺎﻧﻪء ﻫﻠﯿﻞ‪ .‬ﺟﻠﮕﻪ اي و ﮔﺮﻣﺴﯿﺮ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬ ‫ﺧﺮﮔﻮش ﻟﺐ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ص ﻣﺮﮐﺐ ﻟ(ﺐ ﺷﮑﺮي را ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﮐﺴﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﻠﻘًﮥ ﻟﺐ زﯾﺮﯾﻦ ﯾﺎ زﺑﺮﯾﻦ او ﺷﮑﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻟﺐ ﺧﺮﮔﻮش‪ .‬ﺳﻪ ﻟﺐ‪َ .‬اﻓَْﻠﺢ‬ ‫)از ﺟﻬـﺖ ﻟـﺐ زﺑﺮﯾـﻦ(‪َ .‬اْﻋَﻠﻢ )از ﺟﻬﺖ ﻟﺐ زﯾﺮﯾﻦ(‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ(‪ :‬و در ﻏﺰاﻟﯽ ﺧﺮﮔـﻮش ﻟﺐ ﮐﻪ ﻟﻌـﻞ او را اﻟﻤـﺎس ﻋﯿﻦ‬ ‫اﻟﮑﻤﺎل ﺷﺘﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ : ...‬داﻧﯽ ز ﭼﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﺸﺪ اي در ﯾﺘﯿﻢ ﻟﻌﻞ ﻟﺐ ﺗﻮ ﺣﺠﺎب دﻧﺪان ﭼﻮ ﺳﯿﻢ ﺧﻮرﺷﯿﺪ رﺧﺖ ﻧﺨﺴﺖ ﺗﯿﻐﯽ ﮐﻪ ﺑﺰد ﺑﺮ ﻟﻌﻞ‬ ‫ﻟﺒﺖ ﻓﺘﺎد و ﮐﺮدش ﺑﺪو ﻧﯿﻢ‪) .‬ﻟﺒﺎب اﻻﻟﺒﺎب ج ‪ 1‬ص ‪ 183‬ﺳﯿﺪﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻧﺴﻔﯽ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ از ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺰوﯾﻨﯽ اﺳﺖ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﻮش ﻣﺎده‪.‬‬



‫ش َد ‪ِ /‬د[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ارﻧﺐ‪ِ .‬ﻋْﮑِﺮش‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﺮﮔﻮش ﻧﺎك‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﺧﺮﮔﻮش ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ‪ :‬ارض ﻣﺆرﻧﺒﻪ؛ زﻣﯿﻦ ﺧﺮﮔﻮش ﻧﺎك‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﻮش ﻧﺮ‪.‬‬



‫ش َن[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ُﺧَﺰز‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺧَﺰز ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﺮﮔﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﭘـﺎﯾﯿﻦ ﺟﺎم ﺑﺨﺶ ﺗﺮﺑﺖ ﺟﺎم ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺸـﻬﺪ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪36‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري ﺗﺮﺑﺖ ﺟﺎم‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫دﻫﮑـﺪه در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي‪ ،‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت و ﭘﻨﺒﻪ و ﺗﺮﯾـﺎك و زﯾﺮهء ﺳﺒﺰ و ﺷـﻐﻞ‬ ‫اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﺎﻟﺪاري و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮﮔﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮﮔﻮش ﮐﻪ ﻧﺎم ﮐﻮﭼﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺟﻮﺷﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﺜﻤﺎن ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري ﺧﺮﮔﻮﺷـﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ )ﺧﺮﺟﻮﺷﯽ(‪ .‬از ﻓﻘﯿﻬﺎن ﺑﻮد و ﺑﺴﺎل ‪ 408‬ه ‪ .‬ق‪ .‬درﮔﺬﺷﺖ‬ ‫و او را »ﺗﻬﺬﯾﺐ اﻻﺳﺮار ﻓﯽ ﻃﺒﻘﺎت اﻻﺧﺒﺎر« اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﺟﻮﺷﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﻮﻧﻪ‪.‬‬



‫]َخ ِن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن دﯾﺮ ﺑﺨﺶ ﺧﻮرﻣﻮج ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﻮﺷﻬﺮ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪78‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﺧﻮرﻣﻮج و ﺷﻤﺎل ﮐﻮه‬ ‫دﯾﺮ )درﻧـﮓ(‪ .‬داﻣﻨﻪ‪ ،‬ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ‪ .‬آب از ﭼـﺎه و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت و ﺧﺮﻣـﺎ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻣـﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ آﺑـﺎدي را‬ ‫دوراﻫﮏ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(7‬‬ ‫ﺧﺮﮔﻪ‪.‬‬



‫]َخ َﮔْﻪ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺨﻔـﻒ ﺧﺮﮔـﺎه ﮐﻪ ﺟـﺎ و ﻣﺤـﻞ وﺳـﯿﻊ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﭼـﺎدر ﺧﯿﻤﻪء ﺑﺰرگ ﻣـﺪور و‬ ‫ﺳﺮاﭘﺮدهء ﺑﺰرگ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬ﻣﻨﯿﮋه ﺑﯿﺎﻣـﺪ ﮔﺮﻓﺘﺶ ﺑﺒﺮ ﮔﺸﺎد از ﻣﯿﺎﻧﺶ ﮐﯿﺎﻧﯽ ﮐﻤﺮ ﻧﺸﺴـﺘﻨﮕﻪ رود و ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺘﻨـﺪ ز ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺧﺮﮔﻪ‬ ‫ﺑﭙﺮداﺧﺘﻨـﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻧﺪارم درﻧﮓ اﻣﺸﺐ آﯾﺪ ز ﮐﯿﻦ ﻣﮕﺮ ﺳﻮي اﻓﻐﺎن و ﺧﺮﮔﻪ زﻣﯿﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﻤﻪ دﺷﺖ ﭘﺮ ﺧﺮﮔﻪ و ﺧﯿﻤﻪ ﮔﺸﺖ از‬ ‫اﻧﺒﻮه آﻫﻮ ﺳﺮاﺳـﯿﻤﻪ ﮔﺸﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻧﻪ ﺧﯿﻤﻪ ﻧﻪ ﺧﺮﮔﻪ ﻧﻪ ﺑﺎر و ﺑﻨﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﭼﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺳﭙﻪ ﮔﺮﺳﻨﻪ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻣﻘﺎﺗﻮره از ﭘﯿﺶ ﺧﺎﻗﺎن ﺑﺮﻓﺖ‬ ‫ﺑﯿﺎﻣﺪ ﺳﻮي ﺧﺮﮔﻪ ﺧﻮﯾﺶ ﺗﻔﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﻨﺸﯿﻦ در ﺑﺰم ﺑﺮ ﺳﺮﯾﺮ ﺑﻪ اﯾﻮان ﺧﺮﮔﻪ ﺑﺮﺗﺮ زن از ﺳﺮادق ﮐﯿﻮان‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻻﻟﻪ ﺳﻮي ﺟﻮﯾﺒﺎر‬ ‫ﺧﺮﮔﻪ ﺑﯿﺮون زده ﺳﺖ ﺧﯿﻤﻪء آن ﺳﺒﺰﮔﻮن ﺧﺮﮔﻪ اﯾﻦ آﺗﺸـﯿﻦ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﯾﮑﯽ ﭼﻮن ﺧﯿﻤﻪء ﺧﺎﻗﺎن دوم ﭼﻮن ﺧﺮﮔﻪ ﺧﺎﺗﻮن ﺳﯿﻢ ﭼﻮن‬ ‫ﻣﺠﺮهء ﻗﯿﺼـﺮ ﭼﻬـﺎرم ﻗﺒﻪء ﮐﺴـﺮي‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺠـﺎ ﭘﻮﯾﯽ ز ﻣﯿﻨـﺎ ﺧﺮﻣﻨﯽ اﺳﺖ ﻫﺮ ﮐﺠـﺎ ﭘﻮﯾﯽ ز دﯾﺒﺎ ﺧﺮﮔﻬﯽ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬روز ﺑﺎﺷـﺪ‬ ‫ﺑﺨﯿﻤﻪء ﻗـﺎﻗﻢ ﺷﺐ درآﯾـﺪ ﺑﺨﺮﮔﻪ ﺳـﻨﺠﺎب‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺑﯿﺮون ﺧﺮﮔﻪ ﻧﻬﯽ ﻻﮐﻌـﺎ ﻟﻬﻢ ﺑﺎﺷـﺪ آن ﻻﻟﮑﺎﻻﻟﮑـﺎ‪ .‬؟ )از ﺻـﺤﺎح اﻟﻔﺮس(‪ .‬ﻫﺮ‬ ‫ﻫﻔﺖ ﮐﺮده ﭘﺮدﮔﯽ زر ﺑﺨﺮﮔﻪ آر ﺗﺎ ﻫﻔﺖ ﭘﺮدهء ﺧﺮد ﻣﺎ ﺑﺮاﻓﮑﻨﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﺧﺮﮔﻪ از ﺷﻮﺷﻪء ﺳﺮخ ﺑﯿﺪ در آن ﺧﺮﮔﻪ اﻓﺸﺎﻧﺪه ﺧﺎك‬ ‫ﺳﭙﯿـﺪ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﮐﯿﻦ ﻣﻪ زرﯾﻦ ﮐﻪ دراﯾﻦ ﺧﺮﮔﻪ اﺳﺖ ﻏﻮل ره ﻋﺸﻖ ﺧﻠﯿـﻞ اﻟﻠﱠﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﺮ ﺧﺮﮔﻪ ﻣﻦ ﮔـﺬر ﮐﻦ از راه وز دور ﺑﻤﻦ‬ ‫ﻧﻤﻮد ﺧﺮﮔـﺎه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺣﺠﺎب دﯾـﺪهء ادراك ﺷـﺪ ﺷـﻌﺎع ﺟﻤﺎل ﺑﯿﺎ و ﺧﺮﮔﻪ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ را ﻣﻨﻮر ﮐﻦ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬اﯾﻦ ﭼﻪ ﺧﺮﮔﻪ ﭼﻪ ﺗﺘﻖ اﯾﻦ ﭼﻪ‬ ‫ﺧﯿﺎﻣﺴﺖ اﯾﻨﺠﺎ ﭼﺘﺮ ﻣﻪ راﯾﺖ ﺧﻮر ﻇﻞ ﻏﻤﺎﻣﺴﺖ اﯾﻨﺠﺎ‪ .‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري‪ .‬ﺣﺼﯿﺮ ﮔﻔﺖ ﺑﺰﯾﻠﻮ ﮐﻪ ﻧﻘﺶ ﻣﺎﺳﺖ ﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﻇﻞ دوﻟﺖ ﺧﺮﮔﻪ ﻓﺘﺎده‬ ‫ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺎ‪ .‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري ||‪ .‬آﻻﭼﯿﻖ ﺑﺰرگ ||‪ .‬ﭼﺎدر ﻣﺪور ﺑﺰرگ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺧﺮﻣﻦ ﻣﺎه‪ .‬ﻫﺎﻟﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﻪ ازرق‪.‬‬



‫گ ِه َا َر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از آﺳـﻤﺎن‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﮔﺎه ازرق‬ ‫]َخ َ‬ ‫درﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﻪ ﺳﺤﺎب‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﺳﻤﺎن‪) .‬ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﮔﺎه ﺳﺤﺎب ﺷﻮد‪.‬‬ ‫گ ِه َ‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮﮔﻪ ﻗﻤﺮ‪.‬‬



‫گ ِه َق َم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﻣﻦ ﻣﺎه‪ .‬ﻫﺎﻟﻪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮﮔﺎه ﻗﻤﺮ« و »ﻫﺎﻟﻪ« و »ﺧﺮﮔﺎه« و »ﺧﺮﻣﻦ ﻣﺎه«‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﻪ ﮔﺎوﭘﺸﺖ‪.‬‬



‫گ ِه ُپ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از آﺳـﻤﺎن‪ .‬ﺧﺮﮔـﺎه ﮔـﺎوﭘﺸﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﮔـﺎه ﮔﺎوﭘﺸﺖ ﺷﻮد ‪ :‬ﺑـﺪاﻧﯿﻢ ﮐﺎﯾﻦ ﺧﺮﮔﻪ‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﮔﺎوﭘﺸﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ درآﯾﺪ ﺑﺨﺎك درﺷﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﻪ ﻣﺎه‪.‬‬



‫گ ِه[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﻣﻦ ﻣﺎه‪ .‬ﻫﺎﻟﻪ‪ .‬ﺧﺮﮔﺎه ﻣﺎه‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﻫﺎﻟﻪ« و »ﺧﺮﮔﺎه ﻣﺎه« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮﮔﻪ ﻣﻪ‪.‬‬



‫گ ِه َم ْه[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻫﺎﻟﻪ‪ .‬ﺧﺮﻣﻦ ﻣﺎه‪ .‬ﺧﺮﮔﺎه ﻣﺎه‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ )||(‪ِ .‬اخ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﺮج ﺳﺮﻃﺎن ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪء ﻣﺎه اﺳﺖ‪،‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺑﺮج ﺳﺮدﺗﺮ اﺳﺖ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﻬﯽ‪.‬‬



‫گ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮﮔـﺎه و ﺧﺮﮔﻪ‪ .‬ﺑﻬﻤﻪء ﻣﻌـﺎﻧﯽ »ﺧﺮﮔﻪ« و »ﺧﺮﮔـﺎه« رﺟﻮع ﺷﻮد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﮔﺎﻫﯽ ﺷﻮد ||‪ .‬ﭘﺮدﮔﯽ‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻧﮕﺎر ﺧﺮﮔﻬﯽ ﺑﺖ روي ﭼﯿﻨﯽ ﺳـﻬﯽ ﺳـﺮو ﭼﻤﻦ ﺑﺎﻧﻮي ﭼﯿﻨﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺧﺴـﺮو دﯾﺪ ﻣﺎه ﺧﺮﮔﻬﯽ را ﭼﻤﻦ ﮐﺮد از‬ ‫دل آن ﺳـﺮو ﺳﻬﯽ را‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺳﻤﺎع ﺧﺮﮔﻬﯽ در ﺧﺮﮔﻪ ﺷﺎه ﻧﺪﯾﻤﯽ ﭼﻨﺪ ﻣﻮزون ﻃﺒﻊ و دﻟﺨﻮاه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭘﯿﺮ آﻣﺪ و زآﻧﭽﻪ ﮐﺮد ﺑﻨﯿﺎد ﺑﺎ آن‬ ‫ﺑﺖ ﺧﺮﮔﻬﯽ ﺧﺒﺮ داد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻪ ﻧﺎﻟﻪ ﻫﺎ ﮐﻪ رﺳﯿﺪ از دﻟﻢ ﺑﺨﺮﻣﻦ ﻣﺎه ﭼﻮ ﯾﺎد ﻋﺎرض آن ﻣﺎه ﺧﺮﮔﻬﯽ آورد‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﯿﺮﻧﺪهء ﺧﺮ ﺑﺴﺨﺮه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﮔﯿﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ(ﺑﻤﺴـﺨﺮه ﺧﺮﻫـﺎ ﮔﺮﻓﺘـﻦ‪ .‬ﮔﺮﻓﺘـﻦ ﺧﺮ ﺑـﻪ ﺑﯿﮕـﺎري ﯾـﺎ ﺑﺮاي اردو‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬ﮔﻔﺖ ﺧﯿﺮ اﺳـﺖ‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺑﺎزﮔﻮي ﺧﺒﺮ ﮔﻔﺖ ﺧﺮﮔﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﺳـﻠﻄﺎن‪(1).‬اﻧﻮري ||‪ .‬ﺑﻤﺸـﮑﻞ اﻓﺘـﺎدن‪ .‬ﺑﻪ رﻧـﺞ اﻓﺘﺎدن‪ .‬ﭼﻮن ﺧﺮ در وﺣﻞ ﮔﯿﺮ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - (1) .‬اﺻـﻞ اﯾـﻦ ﺑﯿﺖ از ﺷـﻌﺮ زﯾﺮ اﺳﺖ ‪ :‬روﺑﻬﯽ ﻣﯽ دوﯾـﺪ در ﻏﻢ ﺟـﺎن روﺑﻬﯽ دﯾﮕﺮش ﺑﺪﯾـﺪ ﭼﻨـﺎن ﮔﻔﺖ ﺧﯿﺮ اﺳـﺖ‬ ‫ﺑﺎزﮔﻮي ﺧﺒﺮ ﮔﻔﺖ ﺧﺮﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺳﻠﻄﺎن‪ .‬اﯾﻦ ﺷﻌﺮ اﺻﻞ ﻫﻤﺎن ﺟﻤﻠﻪء ﺳﻌﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ آورده‪ :‬روﺑﺎﻫﯽ را دﯾﺪﻧﺪ اﻓﺘﺎن و ﺧﯿﺰان‪...‬‬ ‫ﺧﺮﮔﯿﺮي‪.‬‬



‫]َخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺧﺮ ﺑﺴﺨﺮه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺑﯿﻨﯽ ﮐـﻮه‪) .‬از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﭘـﻮﺳﺖ ﺗﺨـﻢ ﻣﺮغ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﺠﻬﺖ‬ ‫ادوﯾﻪء ﻋﯿﻦ ﻣﺸـﻐﻮل ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪) .‬ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ ||(‪ .‬ﭘﺸـﺘﻪ و ﯾﺎ ﺑﯿﻨﯽ ﮐﻮه ﮐﻪ ﺟـﺪا ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ از دﯾﮕﺮي‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬دﻣـﺎﻏﻪ‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب )||(‪ .‬ﻣﺺ( )اﺻـﻄﻼح ﻋﺮوض( اﻓﺘﺎدن‬ ‫ﻓﺎي ﻓﻌﻮﻟﻦ و ﻣﯿﻢ ﻣﻔﺎﻋﯿﻠﻦ در ﻋﺮوض‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬در ﮐﺸﺎف اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻓﻨﻮن آﻣﺪه‪ :‬ﻫﻮ ﺣﺬف اﻟﻤﯿﻢ ﻣﻦ ﻣﻔﺎﻋﯿﻠﻦ ﻟﯿﺒﻘﯽ ﻓﺎﻋﯿﻠﻦ‬ ‫ﻓﻨﻘﻞ اﻟﯽ ﻣﻔﻌﻮﻟﻦ و ﯾﺴﻤﯽ اﺧﺮم‪) .‬ﺗﻌﺮﯾﻔﺎت ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ(‪ .‬ﺣﺬف ﺣﺮف اول از ﺟﺰء اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﻋﻨﻮان اﻟﺸﺮف ﮔﻔﺘﻪ‪ ،‬و در ﭘﺎره اي از‬ ‫رﺳﺎﺋﻞ ﻋﺮوض ﻋﺮب ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺧﺮم اﻓﮑﻨـﺪن اوﻟﯿﻦ ﻣﺘﺤﺮك از وﺗﺪ ﻣﺠﻤﻮع ﺑﺎﺷﺪ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺰء در ﺻﺪر ﺑﯿﺖ واﻗﻊ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ‬ ‫اﮔﺮ اﯾـﻦ ﻋﻤـﻞ در ﻓﻌـﻮﻟﻦ ﺳـﺎﻟﻢ ﺻـﻮرت ﮔﯿﺮد آﻧﺮا ﻋﻀﺐ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و ﺧﺮم اﻋﻢ از ﻋﻀﺐ و ﺛﻠﻢ ﺑﺎﺷـﺪ ‪ -‬اﻧﺘﻬﯽ‪ .‬در رﺳـﺎﻟﻪء ﻗﻄﺐ اﻟـﺪﯾﻦ‬ ‫ﺳﺮﺧﺴـﯽ آﻣﺪه ﮐﻪ ﺧﺮم اﺳـﻘﺎط اوْل وﺗﺪ ﻣﺠﻤﻮع اﺳﺖ‪ ،‬و در ﻋﺮوض ﺳﯿﻔﯽ آورده ﮐﻪ ﺧﺮم اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻣﯿﻢ ﻣﻔﺎﻋﯿﻠﻦ اﺳﺖ و ﭼﻮن ﻓﺎﻋﯿﻠﻦ‬ ‫ﮐﻠﻤﻪء ﻏﯿﺮﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧـﺪ ﺑﺠﺎﯾﺶ ﻣﻔﻌﻮﻟﻦ ﻧﻬﻨـﺪ و آن رﮐﻦ ﮐﻪ در آن ﺧﺮم واﻗﻊ ﺷﻮد آﻧﺮا اﺧﺮم ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ ،‬و در ﻣﻨﺘﺨﺐ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪:‬‬ ‫ﺧﺮم رﻓﺘﻦ ﻓـﺎي ﻓﻌﻮﻟﻦ و ﻣﯿﻢ ﻣﻔـﺎﻋﯿﻠﻦ اﺳﺖ ﭘﺲ در اﺧﺘﻼـف ﻋﺒـﺎرات اﻣﻌـﺎن ﻧﻈﺮي ﮐﻦ )||‪ .‬ﻣﺺ( ﺑـﺎز ﮐﺮدن درز دوﺧﺘﻪ را‪) .‬از ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( ‪ :‬اﻣـﺎ ﻋﻼـج‪ ،‬آﻧﮑﻪ ﺟﺮاﺣﺖ ﺑﺮ او ] ﺑﺮ زﺑـﺎن [ آﯾـﺪ و رﺑـﺎﻃﯽ ﮐﻮﺗـﺎه ﮔﺮدد دﺳـﺘﮑﺎرﯾﺴﺖ و ﺑﺮﯾـﺪن آن رﺑـﺎط ﭼﻨـﺪاﻧﮑﻪ زﻓـﺎن‬ ‫ﻣﺴﺘﺮﺧﯽ ﻧﺸﻮد و اﮔﺮ از ﺑﺮﯾﺪن ﺗﺮﺳـﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﺴـﯿﺎر آﯾﺪ اوﻟﯿﺘﺮ آن ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﺮم ﮐﻨﻨﺪ و آن ﭼﻨﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ ﺑﻮزن اﻧﺪر زﯾﺮ‬ ‫آن رﺑﺎط ﮐﺸـﻨﺪ ﺑﻪ اﺣﺘﯿﺎط و ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ و رﮔﻬﺎ را ﮔﻮش دارﻧﺪ ﺗﺎ در اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﺑﻨﺪ او ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺮﯾﺪه ﻧﺸﻮﻧﺪ آن اﺑﺮﯾﺸﻢ را ﺑﮕﺬارﻧﺪ و ﻫﻤﯽ‬ ‫آزﻣﺎﯾﻨـﺪ ﺗﺎ آن روز ﮐﻪ آن رﺑﺎط ﺑﺮﯾﺪه ﻧﺸﻮد و اﺑﺮﯾﺸﻢ ﺑﺮون آﯾﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ ||(‪ .‬ﺷـﮑﺎﻓﺘﻦ دﯾﻮار ﺑﯿﻨﯽ را ||‪ .‬ﺑﺮﯾﺪن و ﮐﻢ‬ ‫ﮐﺮدن ﭼﯿﺰي را از ﮐﺴـﯽ‪ ،‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻣـﺎﺧﺮﻣﺖ ﻣﻨﻪ ﺷـﯿﺌًﺎ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺧﺎرج از‬ ‫راه ﺷﺪن رﻫﺒﺮ‪ ،‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻣﺎﺧﺮم اﻟﺪﻟﯿﻞ ﻋﻦ اﻟﻄﺮﯾﻖ‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬اﻓﺘﺎده‪ .‬اﻓﺘﺎدﮔﯽ در ﮐﺘﺎب و ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫آن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 763‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﭘﺸـﺘﻪ و ﯾﺎ ﺑﯿﻨﯽ ﮐﻮه ﮐﻪ ﺟـﺪا ﺷـﺪه ﺑﺎﺷﺪ از دﯾﮕﺮي ||‪ .‬دﻣﺎﻏﻪ‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ﻣﺺ( ﺷﮑﺎﻓﺘﻪ ﮔﺮدﯾﺪن دﯾﻮار ﺑﯿﻨﯽ ﻓﻼن‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺑﺨـﺎري ﮐﻪ از روي آب ﮔﺮم و زﻣﯿﻨﻬـﺎي ﻧﻤﻨـﺎك ﺑﺮﻣﯿﺨﯿﺰد‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ] ||(‪ُ .‬خ ‪َ /‬خ [؛ ﻣﻬﺮه اي ﺑﺎﺷـﺪ از‬ ‫ﺷﯿﺸﻪ ﺳـﯿﺎه و ﺳـﻔﯿﺪ و ﮐﺒﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاي دﻓﻊ ﭼﺸﻢ ﺑﻪ دﺑﺮ اﻃﻔﺎل ﺑﻨﺪﻧﺪ و ﺧﺮﻣﮏ ﻣﺼـﻐﺮ آن اﺳﺖ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( ‪ :‬ﺗﺮﺳﻢ ﭼﺸﻤﺖ‬ ‫رﺳﺪ ﮐﻪ ﺳﺨﺖ ﺧﻄﯿﺮي ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻧﻪ ﺑﺴﺘﻨﺪ ﺧﺮﻣﮑﺖ ﺑﮕﻠﻮ ﺑﺮ‪.‬ﻣﻨﺠﯿﮏ )||‪ِ .‬اخ( ﺑﻄﻮر اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻣﺮﻏﺰاري ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ‬ ‫و ﻫﺮ ﻣﻄﻠﺒﯽ ﮐﻪ ﻋﺮض ﮐﻨﻨﺪ ﺟﻮاب آﯾﺪ‪ ،‬ﮔﻮﯾﻨﺪ ﭼﻮن ﺳﮑﻨﺪر ذواﻟﻘﺮﻧﯿﻦ ﻓﻮت ﺷﺪ روﻣﯿﺎن و ﻓﺎرﺳﯿﺎن ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺪﻓﻦ او ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‬ ‫ﻓﺎرﺳﯿﺎن ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻫﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﻓﻮت ﺷﺪه اﺳﺖ دﻓﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد و روﻣﯿﺎن ﻣﯿﮕﻔﺘﻨﺪ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﻟﺪ اوﺳﺖ دﻓﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﭼﻮن ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﻠﻨﺪ‬ ‫ﺷﺪ ﯾﮑﯽ از ﻓﺎرﺳﯿﺎن ﮔﻔﺖ ﺑﻔﻼن ﮐﻮه ﺑﺎﯾﺪ رﻓﺖ و ﺳﺆال ﮐﺮد ﺑﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﺟﻮاب آﯾﺪ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻮد و ﭼﻨﺎن ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ص( ﻣﺨﻔﻒ ُﺧّﺮم‪ .‬ﺧﻨـﺪان‪ .‬ﺧﻮﺷﻮﻗﺖ‪ .‬ﺷﺎدﻣـﺎن‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬ﺧﺮم ﻣﯿﺰي ﮐﻪ ﺗﺎ ﺳﺒﺰي ﺑﺮآﯾـﺪ‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪ .‬از ﺗﯿﻎ او‬ ‫وﻻﯾﺖ ﺑﺪﺧﻮاه او ﺧﺮاب از راي او وﻻﯾﺖ اﺣﺒﺎب او ﺧﺮم‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﭼﺮا ﻧﻪ ﻣﺮدم ﻋﺎﻗﻞ ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﻤﺮ ﭼﻮ دردﺳﺮ رﺳﺪش ﻣﺮدﻣﺎن دژم‬ ‫ﮔﺮدﻧﺪ ﭼﻨﺎن ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮔﺸﺘﻦ ﮐﻪ ﮔﺮ ﺳﺮش ﺑﺒﺮي ﺑﺴﺮ ﺑﺮﯾﺪن او دوﺳﺘﺎن ﺧﺮم ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬ﻋﺴﺠﺪي‪ .‬اﯾﺰد از ﺧﻠﻖ ﺗﻮ آرد در ﺟﻬﺎن ﭘﯿﺪا ﺑﻬﺎر زآن‬ ‫ﭼﻮ ﻧﯿﺴﺎن اﻧﺪرآﻣﺪ زآن ﺷﻮد ﮔﯿﺘﯽ ﺧﺮم‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ص()‪ (1‬ﺷﺎدﻣﺎن‪ ،‬ﺧﻮﺷﻮﻗﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﻣﺴﺮور‪ .‬دﻟﺨﻮش‪ .‬ﺷﺎد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺷﺎداب‪.‬‬ ‫ﺳﺮزﻧــﺪه‪ .‬ﻣﻘﺎﺑــﻞ ﻧﮋﻧــﺪ‪ .‬ﺑـﺎﻃﺮاوت‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ(‪ .‬ﺑَّﺶ ‪ :‬ﺑـﺎز ﺗـﻮ ﺑﯽ رﻧــﺞ ﺑـﺎش و ﺟـﺎن ﺗـﻮ ﺧﺮم ﺑـﺎ ﻧﯽ و ﺑـﺎ رود ﺑـﺎ ﻧـﺒﯿﺬ‬ ‫ﻓﻨـﺎروز‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬اي اﻣﯿﺮ ﻣﻬﺮﺑـﺎن اﯾﻦ ﻣﻬﺮﮔـﺎن ﺧﺮم ﮔـﺬار ﻓﺮ و ﻓﺮﻣﺎن ﻓﺮﯾـﺪون ورز ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻫﻨﮓ‪ .‬ﻣﻨﺠﯿﮏ‪ .‬ﻣﺮا ﮔﻔﺖ ﺑﮕﯿﺮ اﯾﻦ و‬ ‫ﺑﺰي ﺧﺮم و دﻟﺸﺎد وﮔﺮ ﺗﻨْﺖ ﺧﺮاب اﺳﺖ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﯿﮑﻨﺶ آﺑﺎد‪ .‬ﮐﺴﺎﺋﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺑﺸـﻨﯿﺪ ﺷـﯿﺮﯾﻦ ﮐﻪ آﻣﺪ ﺳـﭙﺎه ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﺳﭙﻪ آن ﺟﻬﺎﻧﺪار ﺷﺎه ز‬ ‫اﯾﻮان ﺧﺮم ﺑﺮآﻣـﺪ ﺑﺒﺎم ﺑﺮوز ﺟﻮاﻧﯽ ﻧﺒﺪ ﺷﺎدﮐﺎم‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺮ او آﻓﺮﯾﻦ ﮐﺮد ﺑﻬﺮاﻣﺸﺎه ﮐﻪ ﺷﺎدان و ﺧﺮم ﺑﺰي ﺳﺎل و ﻣﺎه‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬از آن‬ ‫ﻧــﺎﻣﻪ ﺷــﺪ ﺷــﺎد و ﺧﺮم ﻧﻬــﺎن ﺑﺮ او ﺗــﺎزه ﺷــﺪ روزﮔــﺎر ﻣﻬـﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳــﯽ‪ .‬ﺧـﻮش و ﺧﺮم و ﺧـﻮب و آراﺳــﺘﻪ ﺑﻬﺮ ﺟـﺎي ﮔﻨﺠﯽ ﭘﺮ از‬ ‫ﺧﻮاﺳـﺘﻪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮ روي ﯾﻼن ﮐﺮد ﺧﺮم ﺷﺮاب ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ ﻓﺮزاﻧﻪ اﻓﺮاﺳﯿﺎب‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬آن زﻟﻒ ﺳﺮاﻓﮑﻨﺪه ﺑﺪان ﻋﺎرض ﺧﺮم ازﺑﻬﺮ‬ ‫ﭼﻪ آراﺳﺖ ﺑﺪان ﺗﻮي و ﺑﺪان ﺧﻢ؟ ﻋﻨﺼﺮي‪ .‬ﻫﻤﻮاره ﺷﻬﻨﺸﺎه ﺟﻬﺎن ﺧﺮم ﺑﺎد در ﺧﺎﻧﻪء ﺑﺪﺳﮕﺎل او ﻣﺎﺗﻢ ﺑﺎد‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺗﻦ او ﺗﺎزه ﺟﻮان‬ ‫ﺑـﺎد و دﻟﺶ ﺧﺮم و ﺷـﺎد ﭘﯿﺸﻪء او ﻃﺮب و ﻣـﺬﻫﺐ او داﻧﺶ و داد‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬اﻣﯿﺮ ﮔﻔﺖ اﻟﺤﻤـﺪﷲ ﺳـﺨﺖ ﺗـﺎزه ﺑﺎﯾﺴـﺘﺎد و ﺧﺮم ﮔﺸﺖ‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾــﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺷـﺎد و ﺧﺮم زي و ﻣﯽ ﻣﯿﺨـﻮر‪) .‬ﺗﺎرﯾــﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑـﺪان ﻫﻤﺮه از ﻧـﺎﻣﻪء ﺑﺎﺳــﺘﺎن ﺑﺸــﻌﺮ آر ﺧﺮم ﯾﮑﯽ داﺳــﺘﺎن‪ .‬اﺳـﺪي‬ ‫)ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﻣﺨﺮام و ﻣﺸﻮ ﺧﺮم از اﻗﺒﺎل زﻣﺎﻧﻪ زﯾﺮا ﮐﻪ ﻧﺸﺪ وﻗﻒ ﺗﻮ اﯾﻦ ﻣﺮﮐﺰ ﻏﺒﺮا‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﮔﻪ ﺧﺮم زﯾﺪ و ﻋﻤﺮو ﻏﻤﮕﯿﻦ ﮔﻪ‬ ‫ﻏﻤﮕﯿﻦ زﯾـﺪ و ﻋﻤﺮو ﺧﺮم‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭼﻮ ﭼﺸﻢ از ﻧﻮر و ﻣـﺎه از ﺧﻮر ﺑـﺪاﻧﺶ ﮔﺸﺖ دل زﯾﺒـﺎ ﭼﻮ ﺟﺴﻢ از ﺟـﺎن و ﺑـﺎغ از ﻧﻢ ﺑـﺪاﻧﺶ‬ ‫ﮔﺸﺖ ﺟﺎن ﺧﺮم‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ادرﯾﺲ ﮔﻔﺖ اي ﺟﻮاﻧﻤﺮد ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﯿﺎ ﻧﻈﺎرهء ﻗﺪرت ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺼﺤﺮا روﯾﻢ ﺗﺎ دل ﺑﮕﺸﺎﯾﺪ و وﻗﺖ ﻣﺎ‬ ‫ﺧﺮم ﺷﻮد‪) .‬ﻗﺼﺺ اﻻﻧﺒﯿﺎء ص ‪ .(31‬زآن روي ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﯿﺪ ﮐﻮﻧﯿﻨﯽ ﻫﻢ ﻧﺎم ﻃﺒﻊ ﻫﻤﻪ ﻫﻢ ﻧﺎﻣﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺘﻮ ﺧﺮم‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺑﺎ ﺟﻮد ﺗﻮ ﻫﺴﺖ از‬ ‫دﮔﺮان ﺧﻮاﺳـﺘﻦ ﭼﯿﺰ ﺑﺮ ﺳﺎﺣـﻞ ﻗﻠﺰم ﭼﻮ ﻧﻤـﺎزي ﺑﻪ ﺗﯿﻤﻢ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺗـﺎ ﭼﻨـﺪ ﮐﻪ ﭘﻮﺳـﺘﯿﻦ ﺑﻪ ﮔـﺎزر ده ﺧﺮم دل آﻧﮑﻪ ﭘﻮﺳﺘﯿﻦ دارد‪.‬اﻧﻮري‪.‬‬ ‫ﺟﻤﺸـﯿﺪ در اول ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﺳـﺨﺖ ﺧـﺪاي ﺗﺮس ﺑﻮد و ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن او را دوﺳﺖ دار ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺪو ﺧﺮم‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺗﺎ ﺳﺎل دﯾﮕﺮ ﺷﺎدﻣﺎن و‬ ‫ﺧﺮم ﺑﺎ آن ﭼﯿﺰﻫﺎ در ﮐﺎﻣﺮاﻧﯽ ﺑﻤﺎﻧﻨـﺪ‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬و ﺧﻼﺧﻞ زرﯾﻦ ﭼﻮ دﯾﺮﭘﺎي ﺑﺎزﺑﻨﺪﻧـﺪ ﺑﺮ ﺷـﮑﺎر دﻟﯿﺮﺗﺮ و ﺧﺮم ﺗﺮ رود‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ(‪.‬‬ ‫ﻣـﺎ در ﭘﻨـﺎه دوﻟـﺖ‪ ...‬اﯾﻦ ﻓﻠـﮏ روزﮔـﺎر ﺧﺮم ﮔﺮداﻧﯿـﺪه اﯾﻢ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬اﯾﺰد ﻧﯿﺎﻓﺮﯾـﺪ ﻫﻨـﻮز آن دل ﮐﺎﻧـﺪر ﺟﻬـﺎن در آﻣـﺪ و ﺧﺮم‬ ‫ﺷﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻋﺎﺷﻖ از روي ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﺒﻼﺳﺖ ﺧﺮم آﻧﮑﺲ ﮐﻪ ﮐﺴﺶ ﻧﺸﻨﺎﺳﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ازﺑﺮاي ﺷﺎدي ﺳﺎﺋﻞ ﺑﺮﻧﮓ ﻣﯿﺸﻮم ﺧﺮم ﺗﺮ از اﮐﺮام‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺟﺎﻧﻢ ﺑﺤﺸـﻤﺖ ﺗﻮ ﻧﻪ ﻏﻤﻨﺎك ﺧﺮم اﺳﺖ ﮐﺎرم ﺑﻬﻤﺖ ﺗﻮ ﻧﻪ ﺑـﺪﺗﺮ ﻧﮑﻮﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺮا او ﻣﻘﺒﻞ و آزاد ﺧﻮاﻧﺪ او‬ ‫ﻋﺰﯾﺰ و ﺧﺮم و دﻟﺸﺎد ﻣﺎﻧـﺪ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺧﺮم ﺗﻦ آﻧﮑﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﭘﯿﻮﻧـﺪد وآن ﺣﻠﻘﻪ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن اﯾﺸﺎﻧﯽ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﻣﯿﺮوي ﺧﺮم و ﺧﻨﺪان و ﻧﮕﻪ ﻣﯽ‬ ‫ﻧﮑﻨﯽ ﮐﻪ ﻧﮕﻪ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ از ﻫﺮ ﻃﺮﻓﺖ ﻏﻤﺨـﻮاري‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﮔﺮ در ﺟﻬـﺎن دﻟﯽ ز ﺗـﻮ ﺧﺮم ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ﺑـﺎري ﭼﻨـﺎن ﻣﮑﻦ ﮐﻪ ﺷﻮد ﺧـﺎﻃﺮي‬ ‫ﺣﺰﯾﻦ‪ .‬ﻋﻤـﺎد ﻓﻘﯿﻪ‪ .‬آن ﺳـﯿﻪ ﭼﺮده ﮐﻪ ﺷـﯿﺮﯾﻨﯽ ﻋـﺎﻟﻢ ﺑﺎ اوﺳﺖ ﭼﺸﻢ ﻣﯿﮕﻮن ﻟﺐ ﺧﻨـﺪان دل ﺧﺮم ﺑﺎ اوﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﺧﺮم آن روز ﮐﺰ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻨﺰل وﯾﺮان ﺑﺮوم‪ .‬ﺣﺎﻓـﻆ ||‪ .‬ﺧﻮﺷﺎ ﺑﺤﺎِل‪ .‬ﻃﻮﺑﯽ ﻟﻤﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑـﺪو ﮔﻔﺖ ﭘﺮﻣﺎﯾﻪ اﻓﺮاﺳـﯿﺎب ﮐﻪ ﺧﺮم ﮐﺴـﯽ ﮐﻮ ﺑﻤﯿﺮد‬ ‫در آب‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻣﺮا ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﺧﺮم آﻧﺮا ﮐﻪ ﻫﺴﺖ ﺑﺒﺨﺸﺎي ﺑﺮ ﻣﺮدم ﺗﻨﮕﺪﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪء اﺻـﻠﯽ ﻣﺎ ﮔﻮﺷﻪء ﮔﻮرﺳﺘﺎﻧﺴﺖ ﺧﺮم‬ ‫آن روز ﮐﻪ اﯾﻦ رﺧﺖ ﺑﺮ آن ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﯾﻢ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺮم آن ﻓﺮﺧﻨـﺪه ﻃﺎﻟﻊ را ﮐﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﺮ ﭼﻨﯿﻦ روي اوﻓﺘﺪ ﻫﺮ ﺑﺎﻣﺪاد‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬آه ﺳـﻌﺪي‬ ‫ﺟﮕﺮ ﮔﻮﺷﻪ ﻧﺸـﯿﻨﺎن ﺧﻮن ﮐﺮد ﺧﺮم آن روز ﮐﻪ از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺼـﺤﺮا آﯾﯽ‪.‬ﺳﻌﺪي ||‪ .‬ﺑﺎﻃﺮاوت‪ .‬ﻃﺮي‪ .‬ﺳﺮﺳﺒﺰ‪ .‬ﭘـﺮ ﮔﻞ و رﯾﺤﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﻬﺎر ﺧﺮم ﻧﺰدﯾﮏ آﻣـﺪ از دوري ﺑﺸﺎدﮐﺎﻣﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪ ﻧﻪ ﻣﻨﺬوري‪ .‬ﺟﻼب ﺑﺨﺎري‪ .‬ﭼﻮ ﺷﺪ زﯾﺐ ﺧﺴـﺮو ﭼﻮ ﺧﺮم ﺑﻬﺎر‬ ‫ﺑﻬﺸﺘﯽ ﭘﺮ از رﻧﮓ و ﺑﻮي ﻧﮕﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬از او ﮐﺮدﯾﻪ ﺷـﺪ ﭼﻮ ﺧﺮم ﺑﻬﺎر ﻫﻤﻪ رخ ﭘﺮ از ﺑﻮي و رﻧﮓ و ﻧﮕﺎر‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬رﺳـﯿﺪم ﺑﺒﺎغ و‬ ‫ﺑﺨﺮم ﺑﻬـﺎر ﻫﻤﻪ ﺷﺎدﻣـﺎن ﺑﻮدم از روزﮔﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻓﺼـﻠﺶ ﭼﻮ ﺧﺮم ﻧﻮﺑﻬﺎران ﻣﻘﺎم ﻋﺸـﺮت و ﺟﺎي ﺷـﮑﺎر اﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﺟﺎي‬ ‫دﻟﺨﻮش و دﻟﭙﺴـﻨﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﻣﮑـﺎن ﺳـﺮﺳﺒﺰ‪ .‬ﻣﮑﺎن ﺷﺎداب‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﺴﺎ ﺷﮑﺴـﺘﻪ ﺑﯿﺎﺑﺎن ﮐﻪ ﺑﺎغ ﺧﺮم ﺑﻮد و ﺑﺎغ ﺧﺮم‬ ‫ﮔﺸﺖ آن ﮐﺠﺎ ﺑﯿﺎﺑﺎن ﺑﻮد‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬اﻫﻮاز‪ ،‬ﺷـﻬﺮي اﺳﺖ ﺳـﺨﺖ ﺧﺮم و اﻧﺪر ﺧﻮزﺳـﺘﺎن ﺷﻬﺮي ﻧﯿﺴﺖ از اﯾﻦ ﺧﺮم ﺗﺮ ﺑﺎ ﻧﻌﻤﺘﻬﺎي ﺑﺴﯿﺎر و‬ ‫ﻧﻬﺎدي ﻧﯿﮑﻮي‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬اذﻧﻪ‪ ،‬ﺷﻬﺮي اﺳﺖ ﺑﺎ ﺑﺎزار ﺧﺮم ﺑﺮ ﻟﺐ رود ﺳﯿﺤﻮن ﻧﻬﺎده‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬ﻣﺮﻋﺶ‪ ،‬ﺟﺬب دو ﺷﻬﺮﮐﺴﺖ‬ ‫ﺧﺮم و آﺑﺎدان‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬ﻓﺨﻦ ﺑﺎغ ﺑﯿﻦ ز اﺑﺮ و ز ﻧﻢ ﮔﺸـﺘﻪ ﭼﻮن ﻋﺎرض ﺑﺘﺎن ﺧﺮم‪.‬دﻗﯿﻘﯽ‪ .‬ﻫﻤﯽ ﺗﺎﺧﺖ ﺗﺎ ﭘﯿﺶ ﮐﺎﺑﻞ رﺳﯿﺪ درﺧﺖ‬ ‫و ﮔﻞ و ﺳﺒﺰه و آب دﯾﺪ ﺑﺪاﻧﺠﺎي ﺧﺮم ﻓﺮودآﻣﺪﻧﺪ ﺑﺒﻮدﻧﺪ ﯾﮏ روز و دم ﺑﺮزدﻧﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺷﺎه اﻧﺪر آن ﺟﺎي ﺧﺮم رﺳﯿﺪ ﺳﺮاﭘﺮده‬ ‫ﺑﺮ دﺷﺖ و ﻫﺎﻣﻮن ﮐﺸـﯿﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺪان ﻣﺮﻏﺰار اﻧﺪرآﻣﺪ دژم ﺟﻬﺎن ﺧﺮم و ﮔﯿﻮ را دل ﺑﻐﻢ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺗﻠﯽ ﺑﻮد ﺧﺮم ﯾﮑﯽ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﭘﺲ‬ ‫ﭘﺸﺖ آن رﻧـﺞ دﯾـﺪه ﺳـﭙﺎه‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧﻮﺷـﺎ ﻣﻨﺰﻻ ﺧﺮﻣﺎ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﮐﻪ آﻧﺠﺎﺳﺖ آن ﺳـﺮوﺑﺎﻻ رﻓﯿﻘﺎ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺧﺮم و آﺑﺎد ﮔﺮدد ﻣﻠﮏ از‬ ‫ﻋـﺪل و ﻧﻈﺮ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬از ﭼﻨـﺪان ﺑﺎﻏﻬـﺎي ﺧﺮم و ﺑﻨﺎﻫـﺎي ﺟـﺎﻧﻔﺰا‪ ...‬ﺑﭽﻬـﺎر ﭘﻨـﺞ ﮔﺰ زﻣﯿﻦ ﺑﺴـﻨﺪه ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﺮخ دوزﺧﯽ وار‬ ‫ﺧﻮارﻧﺪ و زﺷﺖ ﺑﻪ آﺑﺎد ﮐﺸﻮر ﭼﻮ ﺧﺮم ﺑﻬﺸﺖ‪ .‬اﺳﺪي‪ .‬ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻋﺎﻟﻤﯿﺴﺖ ﺧﻮش و ﺧﺮم ﺑﯽ ﺣﺪ و ﻣﻨﺘﻬﺎﺳﺖ در او ﻧﻌﻤﺎ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺗﻨﺖ‬ ‫ﮔﻮر اﺳﺖ و ﭘﺎ اﻟﺤـﺪ دﻟﺖ ﺗﺎﺑﻮت و ﺟﺎن ﻣﺮده ﻓﺮاﻏﺖ روﺿﻪء ﺧﺮم ﻣﺸـﻘﺖ دوزخ ﻧﯿﺮان‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو )دﯾﻮان چ ﺗﻘﻮي ص‪ (2).(358‬از‬ ‫ﺷﻮرﺳـﺘﺎن ﭼﻨﺎن ﮔﻤﺎﻧﺴﺖ ﮐﺂن ﻣﯿﻮه ﺳـﺘﺎﻧﺴﺖ و ﺑﺎغ ﺧﺮم‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬و اﯾﻦ ﺳﺒﺎ ﺷﻬﺮي ﺑﻮد ﺧﺮم و آب روان و درﺧﺘﺎن ﺑﺴﯿﺎر و ﺷﻬﺮي‬ ‫ﭘﺮﻧﻌﻤﺖ‪) .‬ﻗﺼـﺺ اﻻﻧﺒﯿﺎء(‪ .‬ﺑﺮﻧﮕﯽ ﮐﺰ ﺧﻢ ﻧﯿﻠﯽ ﻓﻠﮏ ﺧﺎﺳﺖ ﻣﺸﻮ ﺧﺮم ﮐﻪ رﻧﮓ ﺳﻮﮔﻮار اﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺗﻤﺎﺷﺎ ﮐﺮد ﺻـﯿﺪ اﻓﮑﻨﺪ ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫دﻫﯽ ﺧﺮم ز دور آﻣﺪ ﭘﺪﯾﺪار‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺷﺪﻧﺪ آن روﺿﻪء ﺣﻮران دﻟﮑﺶ ﺑﺼـﺤﺮاﺋﯽ ﭼﻮ ﻣﯿﻨﻮ ﺧﺮم و ﺧﻮش‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﻧﺎم ﻣﺎه دي ﮐﻪ ﻣﺎه‬ ‫دﻫﻢ ﺑﺎﺷـﺪ از ﺳـﺎل ﺷﻤﺴـﯽ و ﺑﻮدن آﻓﺘﺎب در ﺑﺮج ﺟـﺪي‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬اﺳﻢ ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﺴـﺘﺎن و ﻣﻮاﺿـﻊ‬ ‫ﺳﺎﯾﻪ دار ﻣﯽ روﯾﺪ‪ .‬ﺑﺮﮔﺶ ﺑﺎرﯾﮏ و ﻣﺘﻔﺮق و دراز‪ ،‬ﮔﻠﺶ ﺑﻨﻔﺶ و ﺧﻮﺷﺒﻮ و ﺧﻮش ﻣﻨﻈﺮ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﮕﺮﻣﯽ و ﺟﺎﻟﯽ و ﻣﻘﻮي دﻣﺎغ و ﻣﻨﱢﻮم و‬ ‫ﻟﻄﯿﻒ و زﯾﺎده ﮐﻨﻨﺪهء ﻋﻘﻞ و ﻓﻬﻢ و ﻧﻈﺎرهء او ﻣﻮرث ﺳﺮور و ﻓﺮح و ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻦ او در ﮐﻒ دﺳﺖ و آﺳﺘﯿﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﺤﺒﺖ و روﻏﻨﯽ ﮐﻪ‬ ‫از ﮔـﻞ او ﺗﺮﺗﯿﺐ دﻫﻨـﺪ ﺟﻬﺖ دردﺳـﺮ و ﺑﯽ ﺧﻮاﺑﯽ و رﻓﻊ ﺗﻮﺣﺶ و ﻃﻼـء او ﺑـﺎ ﻣﻮم روﻏﻦ ﺟﻬﺖ ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ رﺧﺴﺎر و ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺒﻮل راﻓﻊ‬ ‫ﺑﻐﺾ اﺳـﺖ‪) .‬ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣـﺆﻣﻦ(‪ .‬ﺟـﺎﻟﯽ‪ .‬اﺳـﻘﻠﯿﺎﻃﯿﻘﻮس‪ .‬اﺳـﻘﺮاﻃﯿﻘﻮس‪) (3).‬اﻣـﺎم ﻣﺤﻤـﺪ زﮐﺮﯾـﺎي رازي ||(‪ .‬ﻟﻨﺨﯿـﺘﯿﺲ)‪ .(4‬ﺳﺮاج‬ ‫اﻟﻘﻄﺮب‪ .‬ﺷﺮﯾﻒ ادرﯾﺲ در ﮐﺘﺎب ﻣﻔﺮدات ﺧﻮد ﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ دﯾﺴﻘﻮرﯾﺪوس و ﺟﺎﻟﯿﻨﻮس ﻫﯿﭽﯿﮏ از اﯾﻦ داروﻫﺎ را ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ ﻟﯿﮑﻦ‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮﺑﻦ وﺣﺸـﯿﻪ ذﮐﺮ آن آورده اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻔﺮدات اﺑﻦ اﻟﺒﯿﻄـﺎر ||(‪ .‬ﻣﺮﯾﺤـﮥ‪ .‬اﻧﻘﺮاﻗﻮن‪) (5).‬ﻣﻔﺮدات اﺑﻦ اﺑﯿﻄﺎر ||(‪ .‬روز ﻫﺸـﺘﻢ از ﻫﺮ‬ ‫ﻣﺎه ﺷﻤﺴﯽ و در روز ﻫﺸﺘﻢ ﺧﺮم ﻣﺎه ﭼﻮن ﻧﺎم روز و ﻣﺎه ﯾﮑﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد در ﻗﺪﯾﻢ ﻣﺮدم اﯾﺮان ﻋﯿﺪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺟﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﺳﭙﯿﺪ ﭘﻮﺷﯿﺪه‬ ‫از ﺗﺨﺖ ﻓﺮودآﻣﺪﻧﺪي و ﺑﺮ ﻓﺮش ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﺎر ﻋﺎم ﻣﯽ دادﻧﺪي و ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺎ ﺻﺤﺒﺖ داﺷﺘﻪ ﺧﺮﻣﯽ و ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪي‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻧﺎم ﭘﺮده اي اﺳﺖ از ﭘﺮده ﻫﺎي ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ‪ :‬اﻓﺘـﺪ ﻋﻄﺎرد در وﺣﻞ آﺗﺶ دراﻓﺘـﺪ در زﺣﻞ َزﻫﺮه ﻧﻤﺎﻧـﺪ ُزﻫﺮه را ﺗﺎ ﭘﺮدهء‬ ‫ﺧﺮم زﻧﺪ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﮐﻠﯿﺎت ﺷﻤﺲ(‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ چ ﻣﻌﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﭘﻬﻠﻮي ‪) xurram‬ﺷﺎد( »ﻧﯿﺒﺮگ ‪ ،«142‬ﺷﺎﯾﺪ از‬ ‫‪) hu-rama‬ﻧﯿـﮏ ﺑﺮاﻣﺶ( ﻗﯿـﺎس ﺷﻮد ﺑـﺎ‪ :‬ﺳﺎﻧﺴـﮑﺮﯾﺖ ‪) suramya‬دوﺳﺖ داﺷـﺘﻦ( »ﻫﻮﺑﺸـﻤﺎن ‪ .«479‬و رﺟـﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ »اﺳـﺎس‬ ‫اﺷﺘﻘﺎق ﻓﺎرﺳﯽ« ‪ 479‬و اﺳﺎس ﻓﻘﻪ اﻟﻠﻐﻪء اﯾﺮاﻧﯽ ‪ 1:2‬ص ‪ ،193‬ﮔﯿﻠﮑﯽ ‪)xuram‬ﺧﻮب( ‪ :‬ﺧﺮم ﻧﮋاد ﺗﻮ ﮐﻪ ﺗﻮﯾﯽ ﻣﻔﺨﺮ ﻧﮋاد ﻓﺮخ ﺗﺒﺎر ﺗﻮ‬ ‫ﮐﻪ ﺗﻮﯾﯽ ﺳـﯿﺪ ﺗﺒـﺎر‪» .‬ﻣﻌﺰي ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري ‪ - (2) .«307‬در ذﯾـﻞ ﺗـﺎﺑﻮت در ﻫﻤﯿﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﺼـﺮاع اول ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت آﻣـﺪه اﺳﺖ ‪ :‬ﺗﻨﺖ‬ ‫ﮔـﻮر اﺳـﺖ و ﭘــﺎ ﻟْﺤــ ﺪ و دﻟـﺖ ﺗــﺎﺑﻮت و ﺟــﺎن ﻣﺮده‪Aster attique. (4) - Lonchitis. (5) - Anacracon. - (3) .‬‬ ‫‪Anaceracon‬‬



‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ﻟﻘﺐ ﭘﺪر ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ادرﯾﺲ ﺣﺎﻓﻆ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ﻧﺎم روﺳـﺘﺎﺋﯿﺴﺖ ﺑﻪ ﺟﻨﺐ اردﺑﯿﻞ‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان(‪ .‬ﻣﻮﻟـﺪ ﺑﺎﺑﮏ ﺧﺮم دﯾﻦ در اﯾﻦ ﻗﺮﯾﻪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد و ﺧﺮﻣﯿﻪ اﺻـﺤﺎب ﺑﺎﺑﮏ‬ ‫ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب اﯾﻦ ده از دﻫﻬﺎي ﻓﺎرس آﻣـﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ ﺻـﺤﯿﺢ ﻗﻮل ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﺮآت اﻟﺒﻠـﺪان ﻣﯽ‬ ‫ﺑ ﺎﺷ ﺪ ‪.‬‬ ‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﻮﻫﻬﺎي ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﮑﺎﻇﻤﯿﻪ‪) .‬از ﺟﻮاﻟﯿﻘﯽ ص ‪.(131‬‬ ‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻇـﺎﻫﺮًا ﻧـﺎم ﺑﯿﺸﻪ اي ﺑﻮده اﺳﺖ ‪ :‬ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺷـﻤﺎ را ﯾﮑﯽ ﻣﺮﻏﺰار ز ﺷﺎﻫﺎن ﭘﯿﺸـﯿﻨﮕﺎن ﯾﺎدﮔﺎر ورا ﺧﺮم ﺧﻮاﻧـﺪ ﺟﻬﺎﻧﺪﯾـﺪه ﭘﯿﺮ ﺑـﺪو‬ ‫اﻧﺪرون ﺑﯿﺸﻪ و آﺑﮕﯿﺮ ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ ﭘﻮﯾﺎن ﺑﮑﺮدار ﻏﺮم ﺑﺮ آن ﺑﯿﺸﻪ ﮐﺶ ﻧﺎﻣﻮر ﺧﻮاﻧﺪ ﺧﺮم‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن آل ﺑﺎﺑﺮ در ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن اﺳﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ﭘﻬﻠﻮان‪ .‬ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﺎن ﺑﺰﻣﺎن ﺷﺎه ﺷـﺠﺎع و اﻣﯿﺮ ﻣﺒﺎرزاﻟـﺪﯾﻦ از ﺳﻠﺴـﻠﻪء آل ﻣﻈﻔﺮ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ص ‪214 ،218 ،171‬‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﺼﺮ ﺣﺎﻓﻆ ج ‪ 1‬و ص ‪ 712 ،701‬و ‪ 721‬ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه چ ﻟﯿﺪن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ‪35‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪ و‬ ‫‪25‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺟــﺎدهء ﯾﺰد‪ .‬آب از زاﯾﻨــﺪه رود و ﻣﺤﺼـﻮل ﻏﻼـت و ﺷــﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋـﺖ و راه آن ﻓﺮﻋﯽ اﺳـﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(10‬‬ ‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫]ِخ ِر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از ﺑﺨﺶ ﺑﻨــﺪﭘﯽ ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن ﺑﺎﺑـﻞ واﻗـﻊ در ‪37‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﻣﻘﺮي ﮐﻼـ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ ﺑﺨﺶ ﺑﻨـﺪﭘﯽ‪ .‬ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ‬ ‫ﺳﺮدﺳـﯿﺮ‪ .‬آب از ﺷـﮑﺮاﻟﻪ رود‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت‪ ،‬ﻟﺒﻨﯿـﺎت‪ ،‬ﻋﺴـﻞ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ده ﮐـﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﮐﻮﻫﭙـﺎﯾﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﺻـﻔﻬﺎن واﻗﻊ در ‪35‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري آﺧﻮره‪.‬‬ ‫آب آن از ﭼﺸﻤﻪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(10‬‬ ‫ﺧﺮم‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺑﺎﻻﺳﺮخ ﺑﺨﺶ ﮐﺪﮐﻦ‪ ،‬ﺳﺮ راه ﻣﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮐﺪﮐﻦ ﺑﺮﺑﺎط ﺳﻨﮓ‪ .‬اﯾﻦ ده در داﻣﻨﻪء ﮐﻮه ﻗﺮار دارد‬ ‫ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل‪ .‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت و ﺑﻨﺸﻦ و ﻣﺤﺼﻮل ﺑـﺎﻏﯽ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﮐﺮﺑﺎس‬ ‫ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻼﺗﻪ ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ و ﺳﺮاج ﺟﺰء اﯾﻦ ده اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻫﺮ ﺟﺎي ﻣﺰروع و دﻟﮑﺶ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ از ﻗﺮاي ﺑﻠﺦ‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ از ﻗﺮاي ري‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ﺷﻬﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ در ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﮐﻪ ﺷﺎﭘﻮر ذواﻻﮐﺘﺎف آﻧﺮا ﺑﻨﺎ ﮐﺮد ‪ :‬زﺑﻬﺮ اﺳﯿﺮان ﯾﮑﯽ ﺷﻬﺮ ﮐﺮد ﺟﻬﺎن را از آن ﺑﻮم ﭘﺮﺑﻬﺮ‬ ‫ﮐﺮد ﮐﺠﺎ ﺧﺮم آﺑﺎد ﺑﺪ ﻧﺎم ﺷﻬﺮ از آن ﺑﻮم ﺧﺮم ﮐﺮا ﺑﻮد ﺑﻬﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ﻧـﺎم رودﯾﺴـﺖ ﮐـﻪ از ﻗﺮﯾﻪء ﺑﺎﺑﺎﮐﻤـﺎل وارد ﻧﻬﺎوﻧـﺪ ﻣﯿﺸـﻮد و ﺗـﺎ ﻗﺮﯾﻪء ﻃـﺎﯾﻤﻪ ﺟﺮﯾـﺎن دارد‪ .‬ﺳﺮﭼﺸـﻤﻪء آن از ﮐﻮﻻـﻧﺴﺖ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از دﻫﺴـﺘﺎﻧﻬﺎي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷـﻬﺴﻮار )ﺗﻨﮑﺎﺑﻦ( و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﺎم ﻗﺼـﺒﻪء ﻣﺮﮐﺰ دﻫﺴـﺘﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴـﺘﺎن در ﻗﺴﻤﺖ‬ ‫ﺟﻨﻮب و ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﺷـﻬﺴﻮار واﻗﻊ و ﻫﻮاي آن ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺮﻃﻮب و آب ﻗﺮاء آن از رودﺧﺎﻧﻪء ﺳﻪ ﻫﺰار و دوﻫﺰار ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﭼﺸﻤﻪ‬ ‫ﮐﯿﻠﻪ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل ﻋﻤﺪهء دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺮﮐﺒﺎت و ﺑﺮﻧﺞ و ﭼﺎي ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪء ﭼﺎي ﺳﺎزي در آﺑﺎدي ﺑﻠﺪه داﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫راه ﺷﻮﺳﻪء ﭼﺎﻟﻮس از ﺷـﻤﺎل دﻫﺴـﺘﺎن و راه ﺷﻮﺳﻪء ﺷـﻬﺴﻮار ﺑﮑﺎرﺧﺎﻧﻪء ﭼﺎي ﺳﺎزي ﻗﻠﻌﻪ ﮔﺮدن از وﺳﻂ آن ﻣﯿﮕﺬرد‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴـﺘﺎن از‬ ‫‪ 47‬آﺑﺎدي ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷـﺪه و ﺟﻤﻌﯿﺖ آن در ﺣﺪود ‪14‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ و ﻣﺮﮐﺰ دﻫﺴـﺘﺎن ﺧﺮم آﺑﺎد و ﻗﺮاء ﻣﻬﻢ آن ﺑﻠﺪه‪ ،‬ﺳـﯿﺎه‬ ‫زر‪ ،‬ﮐﺎردﮔﺮﻣﺤﻠﻪ‪ ،‬ﺷﯿﺮج ﻣﺤﻠﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ﻗﺼـﺒﻪء ﻣﺮﮐﺰي دﻫﺴـﺘﺎن ﺧﺮم آﺑﺎد ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺷﻬﺴﻮار‪ ،‬واﻗﻊ در ‪5‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺷـﻬﺴﻮار‪ .‬دﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺪل‪ ،‬ﻣﺮﻃﻮب‪ .‬آب‬ ‫از رودﺧﺎﻧﻪء ﭼﺸﻤﻪ ﮐﯿﻠﻪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﺑﺮﻧﺞ و ﻣﺮﮐﺒﺎت و ﭼﺎي و ﺟﺎﻟﯿﺰﮐﺎري‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮐﺴﺐ‪ .‬راه ﺷﻮﺳﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺴﻮار دارد‪.‬‬ ‫در ﻣﺮﮐﺰ ﻗﺼـﺒﻪ ﻓﻠﮑﻪ اي وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﭼﻬـﺎر ﺧﯿﺎﺑـﺎن از آن ﻣﻨﺸـﻌﺐ ﻣﯿﮕﺮدد‪ :‬ﺧﯿﺎﺑـﺎن ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﺑﺠـﺎدهء ﺷـﻬﺴﻮار‪ ،‬ﺧﯿﺎﺑـﺎن ﺧـﺎوري ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺎردﮔﺮ ﻣﺤﻠﻪ‪ ،‬ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﺑﺮاه ﻗﺪﯾﻢ ﺷﻬﺴﻮار ﺑﻪ ﭘﺴﮑﻼﯾﻪ‪ ،‬ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺑﻪ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪء ﭼﺎي ﻗﻠﻌﻪ ﮔﺮدن‪ .‬در ﺣﺪود ‪ 140‬ﺑﺎب دﮐﺎن‬ ‫و ﻣﻐـﺎزه در ﻃﺮﻓﯿﻦ اﯾﻦ ﭼﻬـﺎر ﺧﯿﺎﺑـﺎن واﻗﻊ ﺷـﺪه و روزﻫﺎي ﺳﻪ ﺷـﻨﺒﻪ و ﺷـﻨﺒﻪ ﺑﺎزار ﻋﻤﻮﻣﯽ دارد‪ .‬ادارات دوﻟﺘﯽ آن ﭘﺎﺳـﮕﺎه ﺷـﻬﺮﺑﺎﻧﯽ‪،‬‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬آﻣﺎر‪ ،‬دﻓﺘﺮ ﭘﺴﺖ‪ ،‬ﺷـﻌﺒﻪء ﮐﺸﺎورزي و ﺑﻬﺪاري اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن ﻋﺪه اي از ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﯾﯿﻼق دوﻫﺰار و ﺳﻪ ﻫﺰار ﻣﯿﺮوﻧﺪ‪ .‬ﺳﮑﻨﻪء‬ ‫ﻣﺮزدﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺮزك‪ ،‬ﻧﻈﺮآﺑﺎد‪ ،‬ﭘﺴـﮑﻼﯾﻪ ﺟﺰء ﺧﺮم آﺑﺎد ﻣﻨﻈﻮر ﺷـﺪه‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺼـﺒﻪ از دو ﻣﺤﻠﻪء ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺧﺮم آﺑﺎد ﯾﺎ ﻣﻨﻄﻘﻪء ﻟﺮﺳﺘﺎن‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﻣﻬﻢ اﺳﺘﺎن ﺷﺸﻢ ﮐﺸﻮر ﺑﻮده و ﺧﻼﺻﻪء ﻣﺸﺨﺼﺎت آن ﺑﺸﺮح‬ ‫زﯾﺮ اﺳﺖ‪ :‬ﺣﺪود‪ :‬از ﺷـﻤﺎل ﺑﻪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻧﻬﺎوﻧﺪ‪ ،‬از ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري ﺑﺸﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﺮوﺟﺮد‪ ،‬از ﺧﺎور ﺑﺮودﺧﺎﻧﻪء ﺳـﺰار و آب دورود ﻣﺨﻤﻞ‬ ‫ﮐﻮه‪ ،‬از ﺟﻨﻮب ﺧﺎور ﺑﺮودﺧﺎﻧﻪء ﺻـﯿﻤﺮه و ﮐﺒﯿﺮﮐﻮه‪ ،‬از ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺑﺮودﺧﺎﻧﻪء ﺻﯿﻤﺮه و ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه‪ ،‬از ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﻫﺮﺳﯿﻦ‬ ‫ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ‪ :‬ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺧﺮم آﺑﺎد ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪء ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ رﺷـﺘﻪ ﻫﺎي ﻣﺘﻌـﺪد و‬ ‫ﻣﺘﻮاﻟﯽ آن از ﺷـﻤﺎل ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﺑﺠﻨﻮب ﺧـﺎوري ﮐﺸـﯿﺪه ﺷـﺪه‪ ،‬ﮐﻮﻫﻬـﺎ اﮐـﺜﺮ در ﻣﻮازات ﻫﻢ واﻗﻌﻨـﺪ و ﺟﻠﮕﻪ ﻫـﺎي ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺑﯿﻦ ﮐﻮﻫﻬـﺎي‬ ‫ﻣـﺬﮐﻮر ﺑﻮﺟﻮد آﻣـﺪه ﮐﻪ در ﺑﺮﺧﯽ ﻧﻘـﺎط وﺳـﻌﺖ آﻧﻬـﺎ زﯾـﺎد و در ﺑﻌﻀـﯽ ﻧﻘـﺎط ﮐﻢ اﺳﺖ‪ .‬در دره و داﻣﻨﻪء ﮐﻮﻫﻬﺎي ﻣـﺬﮐﻮر ﭼﺸـﻤﻪ‬ ‫ﺳﺎرﻫـﺎي ﻣﺘﻌـﺪد و ﭘﺮآﺑﯽ وﺟﻮد دارد‪ .‬آب و ﻫﻮا‪ :‬ﻫﻮاي ﻗﺴـﻤﺘﯽ از ﻣﻨﻄﻘﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن )ﺑﺨﺸـﻬﺎي ﻃﺮﺣـﺎن‪ ،‬ﭼﮕﻨﯽ‪ ،‬ﻣﻼـوي‪ ،‬اﻟﻮارﭘﺎﭘﯽ(‬ ‫ﮔﺮﻣﺴﯿﺮ و ﻗﺴﻤﺖ دﯾﮕﺮ )ﺑﺨﺸﻬﺎي زاﻏﻪ‪ ،‬ﭼﻘﻠﻮﻧﺪي‪ ،‬ﺳﻠﺴﻠﻪ‪ ،‬دﻟﻔﺎن( ﺳﺮدﺳﯿﺮ و ﻣﻨﻄﻘﻪء ﺑﺨﺸﻬﺎي وﯾﺴﯿﺎن و ﺣﻮﻣﻪ ﻣﻌﺘﺪل اﺳﺖ‪ .‬آﺑﺎدﯾﻬﺎي‬ ‫اﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن از رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻗﻨﻮات و ﭼﺸـﻤﻪ ﺳﺎرﻫﺎ ﻣﺸـﺮوب ﻣﯿﮕﺮدد‪ .‬ارﺗﻔﺎﻋﺎت‪ :‬ﻣﺮﺗﻔﻌﺘﺮﯾﻦ ﮐﻮه ﻫﺎي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﮐﻮه ﮔﺮون‪،‬‬ ‫ﭘـﻮﻧﻪ‪ ،‬دﯾﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺳـﯿﺎه ﮐﻤﺮ ﯾـﺎ ﻣﺨﻤـﻞ ﮐـﻮه‪ ،‬اﺷﺘﺮﻣـﻞ‪ ،‬ﭼﻘـﺎدزدان‪ ،‬ﺑﺰﮐﻦ‪ ،‬ﺳـﺮﺧﻪ ﮐﻮه‪ ،‬ﻣﻬﺮاب ﮐﻮه‪ ،‬ﻣﺸـﮑﯿﻦ ﮐﻮه‪ ،‬ﺳـﻔﯿﺪﮐﻮه‪ ،‬ﮐﻮه وراز‪،‬‬ ‫ﻣﻼـﺗﺨﺖ‪ ،‬ﮔﯿﺎﻻـن‪ ،‬ﻫﺸـﺘﺎدﭘﻬﻠﻮ‪ ،‬ﺑﻬﺸﺖ ﮐﻮه و ﮐﻮه ﻃﺎف اﺳﺖ‪ .‬رودﺧﺎﻧﻪ‪ :‬ﺳﻪ رودﺧﺎﻧﻪء ﻣﻬﻢ در ﻣﻨﻄﻘﻪء ﻟﺮﺳـﺘﺎن ﺟﺮﯾﺎن دارد ﮐﻪ ﮐﻠﯿﻪء‬ ‫رودﻫـﺎي ﮐﻮﭼـﮏ و ﺟﻮﯾﺒﺎرﻫﺎ ﺑﻪ آن ﺳﻪ رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯿﺸﻮﻧـﺪ و ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از‪ - 1 :‬رودﺧﺎﻧﻪء ﺻـﯿﻤﺮه‪ ،‬ﺷـﻌﺐ ﻣﺘﻌﺪد آن از ﺑﺨﺸﻬﺎي‬ ‫ﭼﻘﻠﻮﻧـﺪي‪ ،‬ﻫﺮو‪ ،‬ﺳﻠﺴــﻠﻪ‪ ،‬دﻟﻔـﺎن‪ ،‬ﻃﺮﻫـﺎن‪ ،‬ﭼﮕﻨﯽ‪ ،‬ﺧﺮم آﺑـﺎد ﺳﺮﭼﺸـﻤﻪ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺑـﻪ اﯾـﻦ رودﺧـﺎﻧﻪ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯿﮕﺮدﻧـﺪ ﮐـﻪ ﻣﻬﻤـﺘﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ‬ ‫رودﺧﺎﻧﻪء ﮐﺸﮑﺎن اﺳﺖ‪ - 2 .‬رودﺧﺎﻧﻪء زال‪ ،‬ﺟﻮﯾﺒﺎرﻫﺎي ﻗﺴـﻤﺖ ﮔﺮﻣﺴﯿﺮي ﻟﺮﺳﺘﺎن وارد آن ﻣﯿﺸﻮد‪ - 3 .‬رودﺧـﺎﻧﻪء ﻣﺰار و دز‪ ،‬ﮐﻠﯿﻪء‬ ‫ﺟﻮﯾﺒﺎرﻫﺎي ﺧﺎوري ﻟﺮﺳـﺘﺎن ﺣﺪود ﺳﯿﻼﺧﻮر‪ ،‬ﭘﺎﭘﯽ‪ ،‬ﺳﮕﻮﻧﺪ‪ ،‬زاﻏﻪ وارد اﯾﻦ رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬رودﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر ﺳﯿﻼﺑﯽ اﻧﺪ و ﺑﻤﺤﺾ‬ ‫ﻧﺰول ﺑﺎران ﻋﺒﻮر از آﻧﻬﺎ ﻣﺸـﮑﻞ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﭼﻮن در ﻋﻤﻖ زﯾﺎدي ﺟﺮﯾﺎن دارﻧﺪ ﺗﺎﮐﻨﻮن اﺳﺘﻔﺎدهء ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اي از آﻧﻬﺎ ﺑﻌﻤﻞ ﻧﯿﺎﻣﺪه وﻟﯽ‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﺑﺮﺧﯽ ﻧﻘﺎط ﺳﺪﺑﻨـﺪي ﺷﻮد اﺳـﺘﻔﺎدهء ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎن اداري‪ :‬ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺧﺮم آﺑﺎد از ‪ 11‬ﺑﺨﺶ ﺑﻨﺎم وﯾﺴﯿﺎن‪،‬‬ ‫ﻣﻼوي‪ ،‬اﻟﻮار ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي‪ ،‬ﭘﺎﭘﯽ‪ ،‬زاﻏﻪ‪ ،‬ﭼﻘﻠﻮﻧﺪي‪ ،‬ﺳﻠﺴـﻠﻪ‪ ،‬دﻟﻔﺎن‪ ،‬ﻃﺮﻫﺎن‪ ،‬ﭼﮕﻨﯽ و ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷﺪه‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﻗﺮاء و ﻗﺼﺒﺎت آن‬ ‫‪ 1130‬و ﺟﻤﻌﯿــﺖ آن در ﺣــﺪود ‪259‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣـﺬﻫﺐ ﺳـﺎﮐﻨﯿﻦ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷـﯿﻌﻪء اﺛﻨﺎﻋﺸـﺮي اﺳﺖ و زﺑـﺎن ﻣـﺎدري دﻫﺴـﺘﺎﻧﻬﺎي‬ ‫ﺑﯿﺮاﻟﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺴـﻨﻮﻧﺪ‪ ،‬دﻟﻔﺎن‪ ،‬ﻟﮑﯽ و ﻓﺎرﺳـﯽ و ﺳﺎﯾﺮ ﺑﺨﺸـﻬﺎ و دﻫﺴـﺘﺎﻧﻬﺎ ﻟﺮي اﺳﺖ‪ .‬رﯾﺸﻪء اﺻـﻠﯽ زﺑﺎن ﻟﮑﯽ و ﻟﺮي ﻓﺎرﺳﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ و اﮐﺜﺮ‬ ‫ﺳﮑﻨﻪ ﺑﻔﺎرﺳـﯽ ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻت‪ :‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻋﻤﺪهء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﻏﻼت‪ ،‬ﺻﯿﻔﯽ‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑﺎت‪ ،‬ﺗﻮﺗﻮن‪ ،‬ﻣﯿﻮه‪ .‬ﻣﻌﺎدن‪:‬‬ ‫در ﻗﺴﻤﺖ ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮﯾﮋه ﮐﻮﻫﺴﺘﺎن ﻣﻨﻄﻘﻪء ﭘﺎﭘﯽ ﻣﻌﺎدﻧﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ذﻏﺎل ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﻗﯿﺮ‪ ،‬ﮔﻮﮔﺮد‪ ،‬ﺳﺮب‪ ،‬ﻣﻮﻣﯿﺎﯾﯽ و ﻧﻔﺖ وﺟﻮد‬ ‫دارد‪ .‬ﺑﻌﻼوه در ﻗﺴـﻤﺖ ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﻟﺮﺳـﺘﺎن ﻣﻌﺎدن ﺳـﺮب و ﻣﺲ دﯾـﺪه ﺷـﺪه ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺣﻮﻣﻪء ﺷـﻬﺮ و ﺑﺨﺶ ﻃﺮﻫﺎن ﻋﻼﺋﻢ ﻣﻌـﺪن ﻧﻔﺖ‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ و در اﻏﻠﺐ ﻧﻘـﺎط ﻣﻌـﺎدن ﻧﻤﮏ و ﮔـﭻ ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارد و در ﺑﻌﻀـﯽ ﻧﻘﺎط ﺟﻬﺖ ﻣﺼـﺮف ﺣﻤﻞ و اﺳـﺘﺨﺮاج ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺷـﻐﻞ‬ ‫زﻧـﺎن ﻋﺸـﺎﯾﺮ‪ :‬ﺑـﺎﻓﺘﻦ ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و ﺟﺎﺟﯿﻢ و ﺳـﯿﺎه ﭼﺎدر و ﻃﻨﺎب‪ .‬راﻫﻬﺎي ﺷﻮﺳﻪ ﺑﺸـﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ و ﻫﻤﻪ از ﺧﺮم آﺑﺎد ﻣﻨﺸـﻌﺐ ﻣﯿﮕﺮدد‪ :‬ﺧﺮم‬ ‫آﺑـﺎد ﺑﻪ ﺑﺮوﺟﺮد‪ ،‬ﺷﻮﺳﻪء ﺧﺮم آﺑـﺎد ﺑﻪ اﻧـﺪﯾﻤﺸﮏ‪ ،‬ﺧﺮم آﺑـﺎد ﺑﻪ ﻫﺮﺳـﯿﻦ و ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه‪ ،‬ﺧﺮم آﺑﺎد ﺑﻪ ﮐﻮﻫـﺪﺷﺖ‪ ،‬ﺧﺮم آﺑﺎد ﺑﻪ ﺑﺮوﺟﺮد از‬ ‫ﭼﻘﻠﻮﻧﺪي‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ﺷـﻬﺮ ﺧﺮم آﺑﺎد‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ ﻟﺮﺳﺘﺎن‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﻬﻢ اﺳﺘﺎن ﺷﺸﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﻬﺮ در ‪553‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺗﻬﺮان‬ ‫واﻗﻊ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﺑﺸﺮح زﯾﺮ‪ :‬ﻃﻮل ‪ 48‬درﺟﻪ و ‪ 21‬دﻗﯿﻘﻪ و ﻋﺮض ‪ 23‬درﺟﻪ و ‪ 33‬دﻗﯿﻘﻪ‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎ ﻃﻬﺮان ‪12‬‬ ‫دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 18‬ﺛﺎﻧﯿﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ در ﻃﻬﺮان ﺳﺎﻋﺖ ‪ 12‬ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺮم آﺑﺎد ﺳﺎﻋﺖ ‪ 11‬و ‪ 47‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 42‬ﺛﺎﻧﯿﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺎﺻﻠﻪء ﺧﺮم آﺑﺎد ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫ﺑﺸـﻬﺮ و ﻗﺼﺒﻪ ﻫﺎي ﻣﺠﺎور ﺑﺸﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪ :‬ﺑﺮوﺟﺮد ‪ ،111‬اﻧﺪﯾﻤﺸﮏ ‪ ،249‬ﻫﺮﺳﯿﻦ ‪ ،144‬ﻧﻮرآﺑﺎد ‪ ،16‬اﻟﺸﺘﺮ ‪ ،56‬ﮐﻮﻫﺪﺷﺖ ‪ ،98‬ﭼﮕﻨﯽ‬ ‫‪ ،36‬ﻣﻼوي ‪ ،108‬زاﻏﻪ ‪ ،41‬ﭼﻘﻠﻮﻧﺪي ‪42‬ﻫﺰار ﮔﺰ‪ .‬از ﺳﺒﺰه ﻣﯿﺪان ﻣﺮﮐﺰ ﺷـﻬﺮ ﭼﻬﺎر ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺗﻘﺮﯾﺒًﺎ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﺟﻬﺖ اﺻـﻠﯽ ﻣﻨﺸﻌﺐ و ﺑﻨﺎم‬ ‫ﻫﺎي رﺿﺎﺷﺎه ﮐﺒﯿﺮ‪ ،‬ﺷﺎﻫﭙﻮر‪ ،‬ﺧﺮم ﺷﺎه و ﺳـﺮﺑﺎزﺧﺎﻧﻪ ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﻬﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺳﺒﺰه ﻣﯿـﺪان ﻣﻐﺎزه و دﮐﺎﮐﯿﻦ وﺟﻮد دارد و‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎي آن ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اﺳﺖ‪ .‬از ﭼﻬﺎر ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺑﺎﻻ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻣﻨﺸـﻌﺐ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ آﺑﺎدﺗﺮ از ﻫﻤﻪ ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺳﻮم اﺳـﻔﻨﺪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬آب آﺷﺎﻣﯿـﺪﻧﯽ ﺷـﻬﺮ از رودﺧـﺎﻧﻪء ﺧﺮم آﺑـﺎد ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯿﺸﻮد و ﺳـﮑﻨﻪء ﺧﺮم آﺑﺎد ﻃﺒﻖ ﺻﻮرت ادارهء آﻣﺎر در ﺣـﺪود ‪26‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺷﻬﺮ در ﺣﺪود ‪ 700‬ﺑﺎب ﻣﻐﺎزه و دﮐﺎن و دوﻫﺰار ﻋﻤﺎرت ﻣﺴـﮑﻮﻧﯽ وﺟﻮد دارد‪ .‬روﺷـﻨﺎﯾﯽ ﺷﻬﺮ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء ﻣﻮﻟﺪ ﺑﺮق ﮐﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﺷﺮﮐﺖ ﺳـﻬﺎﻣﯽ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺮم آﺑﺎد ﻣﺮﮐﺰ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 5‬ﻟﺮﺳـﺘﺎن اﺳﺖ و ادارات دوﻟﺘﯽ آن ﺑﺸـﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪ :‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪاري‪،‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 764‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫داراﺋﯽ‪ ،‬ﺷـﻬﺮﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬ﺷﻬﺮداري‪ ،‬آﻣﺎر‪ ،‬ﭘﺴﺖ و ﺗﻠﮕﺮاف‪ ،‬ژاﻧﺪارﻣﺮي‪ ،‬ﮐﺸﺎورزي‪ ،‬دادﮔﺴﺘﺮي‪ ،‬ﺛﺒﺖ اﺳﻨﺎد‪ ،‬ﺑﻬﺪاري‪ ،‬ﺑﺎﻧﮏ ﻣﻠﯽ و‬ ‫ﯾﮏ ﺑﺎغ ﮐﺸﺎورزي ﮐﻪ در ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺷـﻬﺮ واﻗﻊ ﺷـﺪه و ﺑﺰﻣﺎن رﺿﺎﺷﺎه اﺣﺪاث ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎغ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ و ﻣﺤﻞ ﺗﻔﺮج و‬ ‫ﮔﺮدﺷـﮕﺎه ﺳـﮑﻨﻪء ﺷـﻬﺮ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﺑﻨﯿﻪء ﻗﺪﯾﻤﻪ‪ :‬ﺑﻨﺎﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪء ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺑﺸـﺮح زﯾﺮ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ - 1 :‬ﻗﻠﻌﻪء ﻓﻠـﮏ اﻻﻓﻼـك در ﺟﻨﻮب‬ ‫ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺷـﻬﺮ روي ﺗﭙﻪ اي واﻗﻊ ﺷﺪه و ﻓﻌًﻼ ﻟﺸـﮑﺮ از ﺑﻨﺎي ﻣﺴـﺘﺤﮑﻢ آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ - 2 .‬ﭘﻞ ﻣﻌﺮوف ﭼﻬﻞ ﭼﺸـﻤﻪ روي رودﺧﺎﻧﻪء‬ ‫ﺧﺮم آﺑـﺎد ﮐﻪ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﻬﺎي ﻣﺮﮐﺰي را ﺑﻪ ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺷﻤﺸـﯿﺮآﺑﺎد ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ - 3 .‬ﭘﻞ ﺷﮑﺴـﺘﻪ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﭘﻞ ﺷﺎﻫﭙﻮري در ﺟﻨﻮب ﺷـﻬﺮ‬ ‫واﻗﻊ و ﭼﻨﺪ ﭼﺸـﻤﻪء آن ﺑﺮﭘﺎﺳﺖ و از ﺑﻨﺎﻫﺎي ﺷﺎﻫﭙﻮر ذواﻻﮐﺘﺎف ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ - 4 .‬ﻣﻨﺎر ﻣﺮﺗﻔﻊ واﻗﻊ در ﯾﮏ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﺷـﻬﺮ‬ ‫ﮐﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻨﺎي آﻧﺮا ﺑﻌﻬﺪ ﺳـﻼﺟﻘﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﻣﯿﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬اﻃﺮاف اﯾﻦ ﺑﻨﺎ ﺧﺮاﺑﻪ ﻫﺎي زﯾﺎدي ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻬﺮ ﻗﺪﯾﻢ ﺧﺮم‬ ‫آﺑـﺎد در اﯾﻦ ﻣﮑﺎن ﺑﻮده‪ - 5 .‬ﺳـﻨﮓ ﭼﻬﺎرﭘﻬﻠﻮ ﺑﻨﺎم ﺳـﻨﮓ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷـﻬﺮ و ﮐﻨﺎر راه ﺧﺮم آﺑﺎد ﺑﻪ اﻫﻮاز ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺑﻌﻼوه در‬ ‫ﻃﻮل رودﺧﺎﻧﻪء ﮐﺸﮑﺎن آﺛﺎر ﭼﻨﺪﯾﻦ ﭘﻞ ﻣﻌﻈﻢ ﺑﻨﺎﻣﻬﺎي ﭘﻞ ﻣﻌﻤﻮﻻن‪ ،‬ﭘﻞ دﺧﺘﺮ‪ ،‬ﭘﻞ ﮔﺎوﻣﯿﺸﺎن‪ ،‬ﭘﻞ ﻣﺎل و ﻏﯿﺮه وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻋﻤﻮﻣًﺎ از‬ ‫آﺛﺎر دورهء ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن ﺑﻮده و ﻓﻌًﻼ ﺧﺮاب اﺳﺖ و ﭘﺎﯾﻪ ﻫﺎي آن ﺣﮑﺎﯾﺖ از اﻫﻤﯿﺖ و اﺳـﺘﺤﮑﺎم آن ﻣﯿﻨﻤﺎﯾـﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان‬ ‫ج ‪. (6‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ اﺑﺮﻗﻮي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﯾﺰد واﻗﻊ در ‪15‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب اﺑﺮﻗﻮ و ‪14‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب راه اﺑﺮﻗﻮ ﺑﻔﺨﺮآﺑﺎد و‬ ‫ﺳﺮﯾﺰد‪ .‬اﯾﻦ ده در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ و ﻣﻌﺘـﺪل اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠـﺎ ﻏﻼت‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ و ﺗﺮه ﺑﺎر و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﺻـﻨﺎﯾﻊ‬ ‫دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﻗﺎﻟﯽ ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬راه ﻓﺮﻋﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(10‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﯾﺰد‪ ،‬واﻗﻊ در ‪16‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء ﯾﺰد‪ .‬اﯾﻦ ده در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ و ﻣﻌﺘـﺪل اﺳﺖ‪ .‬آب‬ ‫آن از ﻗﻨﺎت‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ ،‬ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﮐﺮﺑﺎﺳﺒﺎﻓﯽ‪ .‬راه ﻓﺮﻋﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‬ ‫‪.(10‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻧﺎﺋﯿﻦ واﻗﻊ در دوﻫﺰاروﭘﺎﻧﺼﺪﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻧﺎﺋﯿﻦ و ‪4‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء ﻧﺎﺋﯿﻦ‬ ‫ﺑﻪ ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(10‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮔﺮﮐﻦ ﺑﺨﺶ ﻓﻼورﺟﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﺻـﻔﻬﺎن‪ .‬ﺟﻠﮕﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺘـﺪل‪ .‬آب از زاﯾﻨﺪه رود و ﻣﺤﺼﻮل‬ ‫آن ﻏﻼت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻓﺮﻋﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(10‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ده ﻣﺨﺮوﺑﻪ اي اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ ﺳﻤﯿﺮم ﺑﺎﻻي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺷﻬﺮﺿﺎ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(10‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐـﺎرﯾﺰﻧﻮ ﺑﺎﻻﺟـﺎم ﺑﺨﺶ ﺗﺮﺑﺖ ﺟـﺎم ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺸـﻬﺪ‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪15‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﻣﺸﻬﺪ و ﯾﮏ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ راه ﻣﺸـﻬﺪ ﺑﻪ ﮐﺒﻮدﮔﻨﺒـﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن‬ ‫ﻏﻼت و ﭼﻐﻨﺪر‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﭼﻨﺎران ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺸـﻬﺪ واﻗﻊ در ‪56‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻣﺸﻬﺪ ﮐﻨﺎر راه ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺸـﻬﺪ ﺑﻪ اﺧﻠﻤـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده در داﻣﻨﻪء ﮐﻮه واﻗﻊ و ﻣﻌﺘﺪل اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﭼﻐﻨﺪر و ﻟﻮﺑﯿﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﺎرﯾﺰﻧﻮ ﺑﺎﻻﺟﺎم ﺑﺨﺶ ﺗﺮﺑﺖ ﺟﺎم ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺸﻬﺪ واﻗﻊ در ‪84‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺗﺮﺑﺖ ﺟﺎم‬ ‫ﺑﺮ ﺳـﺮ راه ﺷﻮﺳﻪء ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺸﻬﺪ ﺑﻪ ﺗﺮﺑﺖ ﺟﺎم‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن‬ ‫ﻏﻼت و ﭘﻨﺒﻪ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰي ﺑﺨﺶ ﻗـﺎﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﯿﺮﺟﻨـﺪ واﻗـﻊ در ‪45‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﻗـﺎﯾﻦ و ‪15‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ‬ ‫اﺗﻮﻣﺒﯿـﻞ رو ﻗـﺎﯾﻦ ﺑﻪ رﺷـﺨﻮار‪ .‬اﯾﻦ ده در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد و ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺷـﻠﻐﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﺎﻟﺪاري و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺎﻻـﺧﻮاف ﺑﺨﺶ ﺧـﻮاف ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺗﺮﺑﺖ ﺣﯿـﺪرﯾﻪ‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪44‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي رود و‬ ‫‪8‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﺳـﻼﻣﯽ‪ .‬اﯾﻦ ده در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ و ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬آب از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﭘﻨﺒﻪ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و‬ ‫ﮔﻠﻪ داري و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و ﮐﺮﺑﺎس ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ و از ﺳﻼﻣﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣـﺎﯾﻮان ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻗﻮﭼﺎن واﻗﻊ در ‪37‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻗﻮﭼﺎن ﺳـﺮ راه ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻗﻮﭼـﺎن ﺑﻪ ﺧﺮق‪ .‬اﯾﻦ ده در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ و ﻣﻌﺘـﺪل اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت و ﭘﻨﺒﻪ و ﮐﻨﺠـﺪ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو و از اﺑﺮاﻫﯿﻢ آﺑﺎد ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺪاﻧﺠﺎ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻧﻘـﺎب ﺑﺨﺶ ﺟﻐﺘـﺎي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﺒﺰوار واﻗـﻊ در ‪55‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧـﺎور ﺟﻐﺘﺎي و ‪3‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل‬ ‫اﺗﻮﻣﺒﯿﻠﺮو ﺟﻐﺘﺎي ﺑﻪ ﺳﺒﺰوار‪ .‬ﺟﻠﮕﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺪل‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﭘﻨﺒﻪ و ﮐﻨﺠﺪ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن رﻗﻪء ﺑﺨﺶ ﺑﺸـﺮوﯾﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻓﺮدوس واﻗـﻊ در ‪22‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺑﺸـﺮوﯾﻪ و ‪8‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل‬ ‫ﻣـﺎﻟﺮو ﻋﻤـﻮﻣﯽ ﺑﺸـﺮوﯾﻪ ﺑﮕﻠﺸﻦ‪ .‬اﯾﻦ ده در داﻣﻨﻪء ﮐـﻮه واﻗﻊ و ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت و ﭘﻨﺒﻪ و ارزن و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺎﻏﯽ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮐﺮﺑﺎﺳﺒﺎﻓﯽ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺎروﺳﮏ ﺑﺨﺶ ﺳﺮوﻻﯾﺖ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪ ،‬واﻗﻊ در ‪14‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﭼﮑﻨﻪ ﺑﺎﻻ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ده ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘـﺪل اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت و ﭘﻨﺒﻪ و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﺎﻟـﺪاري و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺰرﻋﻪء ﻗﻠﻌﻪ ﻧﻮ ﺟﺰء اﯾﻦ ده اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن درﺑﻘﺎﺿﯽ ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر واﻗﻊ در ‪12‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪ .‬اﯾﻦ ده در‬ ‫ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ و ﻣﻌﺘـﺪل اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﺎﻟـﺪاري‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﻨﺎرﺷـﻬﺮ ﺑﺨﺶ ﺑﺮدﺳﮑﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮐﺎﺷﻤﺮ واﻗﻊ در ‪23‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺮدﺳـﮑﻦ و ﺳﺮ راه ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺮدﺳﮑﻦ ﺑﻪ ﻧﯿﮕﻨﺎن‪ .‬اﯾﻦ ده در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ و ﻣﻌﺘﺪل اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﭘﻨﺒﻪ و زﯾﺮهء ﺳﺒﺰ و ﮔﺎورس‬ ‫و اﻧﮕﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺎﺧﺘﺮي رﻓﺴﻨﺠﺎن واﻗﻊ در ‪6‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي رﻓﺴﻨﺠﺎن و ‪5‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء رﻓﺴﻨﺠﺎن ﺑﻪ ﯾﺰد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯿﺴﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺳـﯿﺮﯾﺰ ﺑﺨﺶ زرﻧﺪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ‪40‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي زرﻧﺪ و ‪6‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺧﺎور ﻓﺮﻋﯽ زرﻧﺪ ﺑﻪ راور‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ده ﮐـﻮﭼﮑﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﺳــﺮﻧﺒﺎن ﺑﺨﺶ زرﻧـﺪ ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن ﮐﺮﻣـﺎن‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪30‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري زرﻧـﺪ و‬ ‫‪10‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎوري ﻓﺮﻋﯽ زرﻧﺪ ﺑﻪ راور‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ده ﮐـﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﻮﻫﺒﻨـﺎن ﺑﺨﺶ راور ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮐﺮﻣـﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ‪93‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ راور ﮐﻨﺎر راه ﻓﺮﻋﯽ‬ ‫راور ﺑﻪ ﯾﺰد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺳـﯿﺮج ﺑﺨﺶ ﺷﻬﺪاد ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ‪62‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺷﻬﺪاد ﺳﺮ راه‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو ﺳﯿﺮج ﺑﻪ ﮐﺮﻣﺎن‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﻮﻫﮏ ﺑﺨﺶ ﮐﻮﻫﮏ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺟﻬﺮم‪ ،‬واﻗﻊ در ‪20‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور ﺟﻬﺮم و ﯾﮑﻬﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫ﺟﻬﺮم ﺑﻪ ﻻـر‪ .‬اﯾﻦ ده ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي و آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻟﺶ ﺧﺮﻣـﺎ و ﻟﯿﻤﻮ و ذﻏـﺎل و اﻧﺎر و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و‬ ‫ﺑﺎﻏﺪاري و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(7‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﭼﮏ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﺮﺑﺎل ﺑﺨﺶ زرﻗﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷـﯿﺮاز‪ ،‬واﻗﻊ در ‪62‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري زرﻗﺎن‪ ،‬ﮐﻨﺎر‬ ‫راه ﻓﺮﻋﯽ ﺑﻨﺪاﻣﯿﺮ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎن آﺑﺎد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(7‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﻫﺮ واﻗﻊ در ‪17‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي اﻫﺮ و ‪6‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻪ اﻫﺮ‪ .‬اﯾﻦ ده ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺻﻨﺎﯾﻊ‬ ‫دﺳﺘﯽ آن ﮔﻠﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﻣﺸــﮑﯿﻦ ﺑــﺎﺧﺘﺮي ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن ﺧﯿـﺎو‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪6‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﻣﺸـﮑﯿﻦ ﺷـﻬﺮ و‬ ‫‪4‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء ﻣﺸﮑﯿﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ اﻫﺮ‪ .‬ﺟﻠﮕﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺪل‪ .‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪء ﺧﯿﺎوﭼﺎﯾﯽ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﺑﺎراﻧــﺪوزﭼﺎي ﺑﺨﺶ ﺣـﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن اروﻣﯿـﻪ‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪15‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب اروﻣﯿـﻪ و ﺷـﺶ‬ ‫ﻫﺰاروﭘﺎﻧﺼـﺪﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺷﻮﺳﻪء اروﻣﯿﻪ ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد‪ .‬اﯾﻦ ده در دره واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﺑﺎراﻧـﺪوزﭼﺎي و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺗﻮﺗﻮن و‬ ‫ﭼﻐﻨﺪر و اﻧﮕﻮر و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ رواﻧﺴـﺮ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﻨﻨﺪج واﻗﻊ در ﻫﻔﺖ ﯾﺎ ﻧﻪ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب رواﻧﺴﺮ و ‪ 2‬اﻟﯽ ﺳﻪ ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ‬ ‫راه اﺗﻮﻣﺒﯿـﻞ رو ﮐﺮﻣﺎﻧﺸـﺎه ﺑـﻪ رواﻧﺴـﺮ‪ .‬اﯾـﻦ ده در ﺟﻠﮕـﻪ واﻗـﻊ و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ اﺳـﺖ‪ .‬آب آن از ﺳـﺮاب ﺟـﺎورود و ﻣﺤﺼـﻮل آن ﻏﻼـت و‬ ‫ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨﺪ و ﭘﻨﺒﻪ و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺻﯿﻔﯽ و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ‬ ‫ﺑﺮد‪ .‬اﯾﻦ ده در دو ﻗﺴـﻤﺖ واﻗﻊ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﻔﺎﺻﻠﻪء دوﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻗﺮار دارﻧﺪ و ﺑﻪ ﺧﺮم آﺑﺎد ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺸﻬﻮرﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺧﺴﺮوآﺑﺎد ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﯿﺠﺎر واﻗﻊ در ‪21‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺑﯿﺠﺎر و ﺳﻪ ﻫﺰارﮔﺰي ﺣﺴﯿﻦ آﺑﺎد‬ ‫ﺑﻪ ﮔﺮﮔﺎن‪ .‬اﯾﻦ ده ﺗﭙﻪ ﻣﺎﻫﻮر و ﺳﺮدﺳﯿﺮ و آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺻﻨﺎﯾﻊ‬ ‫دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راه آن ﻣﺎﻟﺮوﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﻨﮕﺎور ﺑﺨﺶ ﮐﻨﮕﺎور ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه‪ ،‬واﻗﻊ در ‪12‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﮐﻨﮕﺎور‪ .‬اﯾﻦ ده‬ ‫در دﺷﺖ واﻗﻊ و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﺳﺮاب ﻓﺶ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﻗﻠﻤﺴﺘﺎن و ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨﺪ و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﺟﺎﺟﯿﻢ و‬ ‫ﺟﻮال ﺑﺎﻓﯽ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو و از ﻃﺮﯾﻖ ﺧﺴﺮوآﺑﺎد ﮔﺮدﮐﺎﻧﻪ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﻣﯿﺘﻮان ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن اﻓﺸـﺎرﯾﻪء ﺳﺎوﺟﺒﻼـغ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﮐﺮج ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺗﻬﺮان‪ ،‬واﻗﻊ در ‪44‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﮐﺮج و‬ ‫‪12‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب راه ﺷﻮﺳﻪء ﮐﺮج ﺑﻪ ﻗﺰوﯾﻦ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد و ﻣﻌﺘﺪل اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻟﺶ ﻏﻼت و‬ ‫ﺑﻨﺸﻦ و ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨﺪ و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري‪ .‬از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻨﮑﻤﺎن ﻣﺎﺷﯿﻦ رو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(1‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن زﻫﺮاي ﺑﺨﺶ ﺑـﻮﺋﯿﻦ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻗﺰوﯾﻦ‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪9‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور ﺑﻮﺋﯿﻦ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در ﺟﻠﮕﻪ‬ ‫ﻗﺮار دارد و ﻣﻌﺘـﺪل اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﯿﻢ و ﺟـﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯿﺘﻮان ﺑﻪ آﻧﺠﺎ‬ ‫ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(1‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴﺘﺎن دﺷﺘﺎﺑﯽ ﺑﺨﺶ ﺑﻮﺋﯿﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻗﺰوﯾﻦ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪36‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺑﻮﺋﯿﻦ و ‪12‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫راه ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد و ﻣﻌﺘـﺪل اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و رودﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨﺪ و اﻧﮕﻮر و‬ ‫ﺑﺎدام و ﺳﯿﺐ و ﻗﯿﺴﯽ و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(1‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ ﺟﺰء ﺑﺨﺶ ﺟﻌﻔﺮآﺑـﺎد ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﺎوه‪ .‬اﯾـﻦ دﻫﮑـﺪه در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد و ﻣﻌﺘـﺪل اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺑﻨﺸﻦ و ﭘﻨﺒﻪ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ آﻧﺠﺎ از‬ ‫اﯾﻞ ﺑﻐﺪادي اﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(1‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن رزﻗﭽـﺎي ﺑﺨﺶ ﻧـﻮﺑﺮان ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﺎوه‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪9‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﻧﻮﺑﺮان و ‪6‬ﻫﺰارﮔﺰي راه‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﺳﺮدﺳـﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت آﺑﯽ و دﯾﻤﯽ و ﺑﺎدام و ﮔﺮدو و ﻣﯿﻮه و ﺑﻨﺸﻦ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(1‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴﺘﺎن ﻗﺮه ﮐﻬﺮﯾﺰ ﺑﺨﺶ ﺳﺮﺑﻨﺪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اراك‪ ،‬واﻗﻊ در ‪43‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺳﺮ راه ﻓﺮﻋﯽ ﺧﻤﯿﻦ‬ ‫ﺑﻪ ﺷﺎه زﻧﺪ‪ .‬ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬آب از ﻗﻨﺎت و رودﺧﺎﻧﻪء ﻣﺤﻠﯽ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺑﻨﺸﻦ و ﭘﻨﺒﻪ و ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨﺪ و اﻧﮕﻮر‪ .‬ﺷﻐﻞ‬ ‫اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑﺎﻓﯽ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﻃـﺎرم ﺑﺎﻻـي ﺑﺨﺶ ﺳـﯿﺮوان ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن زﻧﺠـﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ‪42‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺳﯿﺮوان و‬ ‫‪2‬ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻣﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ .‬ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘـﺪل اﺳﺖ‪ .‬آب از ﻗﻨﺎت و رودﺧﺎﻧﻪء ﺷﺎﻫﻨﺸـﯿﻦ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ‪ ،‬اﻧﺎر‪ ،‬ﮔﺮدو و‬ ‫ﻣـﺎش‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ ،‬ﮔﻠﻪ داري و ﻣﮑﺎري و ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌـﺪن ﻧﻤﮏ در ﺷـﻤﺎل ده واﻗﻊ اﺳﺖ وﻟﯽ‬ ‫اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻤﯿﺸﻮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺷﻬﺮﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﺎري‪ ،‬واﻗﻊ در ‪4‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺳﺎري‪ .‬دﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺪل و‬ ‫ﻣﺮﻃـﻮب اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪء زرﮔﺮﺑـﺎغ و ﻣﺤﺼـﻮل آن ﺑﺮﻧـﺞ‪ ،‬ﻏﻼـت و ﺻـﯿﻔﯽ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻣـﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻓﺮﯾﻢ ﺑﺨﺶ دوداﻧﮕﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳﺎري‪ ،‬واﻗﻊ در ‪8‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﮐﻬﻨﻪ ده‪ .‬ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺟﻨﮕﻠﯽ و‬ ‫ﻣﻌﺘـﺪل اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﺑﺮﻧﺞ و ﻏﻼت‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‬ ‫‪. (3‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 765‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﭽﺮﺳـﺘﺎق ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻧﻮﺷﻬﺮ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪6‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي اﻟﻤﺪه‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد ﺑﻬﺎر‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر َب[ )ِاخ( دﻫﯽ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺗﺒﺎدﮐﺎن ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺸﻬﺪ واﻗﻊ در ‪5‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﻣﺸﻬﺪ و دوﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺸـﻬﺪ ﺑﻪ ﮐﻼت‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﭘﻨﺒﻪ و ﺑﻨﺸﻦ‪.‬‬ ‫ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد دﯾﻨﻪ ﺳﺮ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ(دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻓﺮﯾﻢ ﺑﺨﺶ دوداﻧﮕﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﺎري‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪7‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري دﯾﻨﻪ ﺳـﺮ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫]ُﺧْﺮ َر ِن َ‬ ‫ﻧـﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺟﻨﮕﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺮﻃﻮب دارد‪ .‬آب آن از ﺷـﯿﺮﯾﻦ رود‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﺑﺮﻧـﺞ و ﻏﻼـت و ﺷـﻐﻞ‬ ‫اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎد ﺷﺒﺠﺮه‪.‬‬



‫ش ِج ِر[ )ِاخ(ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺳـﯿﺮﯾﺰ ﺑﺨﺶ زرﻧـﺪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ‪40‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي زرﻧﺪ و‬ ‫]ُﺧْﺮ َر َ‬ ‫‪6‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮ راه ﻓﺮﻋﯽ زرﻧﺪ ‪ -‬راور‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬ ‫ﺧﺮم آﺑﺎدي‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮم آﺑـﺎد ﮐﻪ ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ از ﻗﺮاي ﺑﻠـﺦ‪) .‬از اﻧﺴـﺎب ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ ||(‪ .‬ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮم آﺑـﺎد ﮐﻪ ﺷـﻬﺮﻫﺎ و‬ ‫دﻫﮑﺪه ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد اﯾﺮان اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﻣﯿﻮهء درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ)‪) .(1‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺗﻤﺮ‪َ .‬ﺗْﻤﺮة)‪) .(2‬دﻫﺎر(‪َ .‬ﻧﺨﻞ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﭘﺲ ﭘﻨﺪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻢ و اﯾﻦ ﺷـﻌﺮ‬ ‫ﺑﮕﻔﺘﻢ از ﻣﻦ ﺑﺪل ﺧﺮﻣﺎ ﺑﺲ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻨﺠﺎل‪ .‬اﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس‪ .‬ﺑﮑﻦ ﮐﺎر و ﮐﺮده ﺑﯿﺰدان ﺳﭙﺎر ﺑﺨﺮﻣﺎ ﭼﻪ ﯾﺎزي ﭼﻮ ﺗﺮﺳﯽ ز ﺧﺎر؟ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻫﺮ آن‬ ‫ﮐﺲ ﮐﻪ دارد ز ﮔﯿﺘﯽ اﻣﯿـﺪ ﭼﻮ ﺟﻮﯾﻨـﺪه ﺧﺮﻣـﺎﺳﺖ از ﺷﺎخ ﺑﯿـﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧﺮﻣﺎﮔﺮي ز ﺧﺎك ﮐﻪ آﻣﺨﺘﻪ ﺳﺖ اﯾﻦ ﻧﻐﺰﭘﯿﺸﻪ داﻧﻪء ﺧﺮﻣﺎ‬ ‫را؟ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺧﺮﻣﺎ و ﺗﺮﻧﺞ و ﺑﻬﯽ و ﻟﻮز ﺑﺴـﯽ ﻫﺴﺖ اﯾﻦ ﺳﺒﺰ درﺧﺘﺎن ﻧﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﯿﺪ و ﭼﻨﺎرﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬دو ﻧﺎم دﮔﺮ ﻧﻬﺎد روم و ﻫﻨﺪ‬ ‫اﯾﻦ را ﮐﻪ ﺗﻮ ﺧﻮاﻧﯿﺶ ﻫﻤﯽ ﺧﺮﻣﺎ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺷﯿﺮﯾﻦ و ﺳﺮخ ﮔﺸﺖ ﭼﻨﺎن ﺧﺮﻣﺎ ﭼﻮن ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ ﺳﺨﺘﯽ ﮔﺮﻣﺎ را‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﻣﺸﻔﻖ ﭘﺪر‬ ‫ﻣﺮﯾﺪ ﭘﺴـﺮ ﺑﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺨﻞ ﺑﺮ ﺗﻦ ﮐﻤﺮ ﺑﺨﺪﻣﺖ ﺧﺮﻣﺎ ﺑﺮاﻓﮑﻨﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ از ﻣﻮم ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺳـﻬﻞ اﺳﺖ وﻟﯿﮏ از آن ﻧﺘﻮان ﯾﺎﻓﺖ‬ ‫ﻟـﺬت ﺧﺮﻣـﺎ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﮐﯽ ﺗـﻮان ﺑﺮد ﺑﺨﺮﻣـﺎ ز دل ﮐﺲ ﻏﺼـﻪ ﮐﺎﺳـﺘﺨﻮان ﻏﺼﻪ ﺷـﺪه در دل ﺧﺮﻣﺎﺑﯿﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬رو ﮐﻪ ز ﻋﮑﺲ ﻟﺒﺖ‬ ‫ﺧﻮﺷﻪء ﭘﺮوﯾﻦ ﺷﺪ آب ﺧﻮﺷﻪء ﺧﺮﻣﺎي ﺗﺮ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ آﺳـﻤﺎن‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻫﻤﻪ وﻗﺘﯽ ﻧﺸﺎﯾﺪ ﺧﻮرد ﺟﺎم ﺷﺎدي از وﻗﺘﯽ ﻏﻤﯽ آﯾﺪ ﺑﺨﻮر زآن رو‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺎر ﺑﺎ ﺧﺮﻣﺎ‪ .‬ﺳـﻠﻤﺎن ﺳﺎوﺟﯽ‪ .‬ﺧﺮﻣﺎ ﻧﺘﻮان ﺧﻮرد از اﯾﻦ ﺧﺎر ﮐﻪ ﮐﺸﺘﯿﻢ دﯾﺒﺎ ﻧﺘﻮان ﺑﺎﻓﺖ از اﯾﻦ ﭘﺸﻢ ﮐﻪ رﺷﺘﯿﻢ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺳﺒﺪي‬ ‫ﭘﺮ ز ﭘﻨﯿﺮ و ﻃﺒﻘﯽ ﭘﺮ ﺧﺮﻣﺎ در ﭼﭗ و راﺳﺖ ﻧﻪ ﮐﺎم ﺧﻮد از ﻫﺮ دو ﮔـﺬارم)؟(‪ .‬ﺑﺴـﺤﺎق اﻃﻌﻤﻪ‪ .‬اﺑﻮﻋﻮن؛ ﺧﺮﻣﺎ‪ .‬اﺗﻤﺎر؛ ﺑﺤﺪ ﺧﺮﻣﺎ رﺳـﯿﺪن‬ ‫رﻃﺐ‪َ .‬اْﺳَﻮدان؛ ﺧﺮﻣـﺎ‪ .‬ام ﺟﺰدان؛ ﻧﻮﻋﯽ از ﺧﺮﻣـﺎ‪ .‬ﺑﺘﯽ؛ ﻧﻮﻋﯽ از ﺧﺮﻣـﺎ‪ .‬ﺗﺘﻤﯿﺮ؛ ﺑﺤـﺪ ﺧﺮﻣـﺎ رﺳـﯿﺪن رﻃﺐ‪ .‬ـَﺟ َﺪم‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ از ﺧﺮﻣﺎ‪ .‬ﺟﺮام؛‬ ‫ﺧﺮﻣﺎي ﺧﺸﮏ‪ .‬ﺟﺮاﻣـﮥ؛ ﺧﺮﻣﺎي ﺑﺮﯾـﺪه‪ .‬ﺟﻌﺮور؛ ﺧﺮﻣﺎي ﺧﺸﮏ رﯾﺰه‪ .‬ﺟﻤﺰان؛ ﻧﻮﻋﯽ از ﺧﺮﻣﺎ‪ .‬ﺟﻤﺴـﮥ؛ ﺧﺮﻣﺎي ﺧﺸﮏ‪ .‬ﺧﺪرة؛ ﺧﺮﻣﺎي‬ ‫ﻧﺎرﺳﯿﺪه ﮐﻪ از درﺧﺖ اﻓﺘﺪ‪َ .‬ﺳّﺢ؛ ﺧﺮﻣﺎي ﺧﺸﮏ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ُ .‬ﺳﱠﺨﻞ؛ ﺧﺮﻣﺎي داﻧﻪ ﺳﺨﺖ ﻧﺎﺷﺪه‪َ .‬ﺳَﻌﻞ؛ ﺧﺮﻣﺎي داﻧﻪ ﺳﺨﺖ ﻧﺎﮐﺮدهء‬ ‫ﺧﺸﮏ‪ُ .‬ﺳﱠﮑﺮ؛ ﺧﺮﻣﺎي ﺗﺮ و ﻧﯿﮑﻮ‪ِ .‬ﺳﺮب؛ ﭘﺎره اي از ﺧﺮﻣﺎﺑﻨﺎن‪ِ .‬ﺻْﻘَﻌﻞ؛ ﺧﺮﻣﺎي ﺧﺸﮏ‪ُ .‬ﻋﺒﺎب؛ ﺑﺮگ ﺧﺮﻣﺎ‪َ .‬ﻋَﯿﻖ؛ ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬ﻋﻠﻢ اﺳﺖ آﻧﺮا‪.‬‬ ‫ﻋﺜﮑﻮل‪ُ ،‬ﻋﺜﮑﻮﻟـﮥ‪ِ ،‬ﻋﺜﮑـﺎل؛ ﺧﻮﺷﻪء ﺧﺮﻣـﺎ‪ُ .‬ﻋﺠـﺎف؛ ﻧﻮﻋﯽ از ﺧﺮﻣـﺎ‪ُ .‬ﻋّﺠﺎل؛ ﺧﺮﻣﺎ ﺑﺎ ﺳﻮﯾﻖ ﺷﻮراﻧﯿـﺪه‪ ،‬ﻣﺸﺘﯽ از ﺧﺮﻣﺎ‪َ .‬ﻋﺠﯿﺲ؛ ﺧﺮﻣﺎ ﮐﻪ‬ ‫ﮔﺸﻦ ﻧﭙـﺬﯾﺮد‪َ .‬ﻋﻨَْﻘﺮ‪َ ،‬ﻋﻨُْﻘﺮ؛ دل ﺧﺮﻣـﺎ‪َ .‬ﻏْﺮﺑّﯽ‪ُ ،‬ﻏﺮاﺑّﯽ؛ ﻧـﻮﻋﯽ از ﺧﺮﻣـﺎ‪َ .‬ﻏﺴـﯿﺲ‪َ ،‬ﻣﻐﺴﻮس‪ُ ،‬ﻣَﻐﱢﺴﺲ؛ ﺧﺮﻣـﺎي ﺗﺮ ﺗﺒـﺎه ﺷـﺪه‪ .‬ﻗِﻠْـﺪة؛ ﺧﺮﻣـﺎ‪.‬‬ ‫َﻣْﺨَﺮف؛ ﺧﺮﻣﺎي ﭼﯿـﺪهء ﺗﺮ و ﺗﺎزه‪ُ .‬ﻣﻨِْﻤﻖ؛ ﺧﺮﻣﺎي ﺑﯽ داﻧﻪ‪َ .‬ﻧْﺴﺢ‪ ،‬ﻧُﺴﺎح؛ رﯾﺰه و ﺷﮑﺴـﺘﻪء ﭘﻮﺳﺖ ﺧﺮﻣﺎ و ﻏﻼف ﺧﺮﻣﺎ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﮐﻪ در‬ ‫ﺗـﮏ ﺧﻨﻮر ﻣﺎﻧـﺪ‪َ .‬ﻧْﻌﻮ؛ ﺧﺮﻣـﺎي ﺗﺮ‪َ .‬وﺧﻮاخ؛ ﺧﺮﻣـﺎي ﻧﺮم‪َ .‬ودّي‪َ ،‬ودّﯾـﮥ؛ ﻧﻬـﺎل رﯾﺰهء ﺧﺮﻣـﺎ‪ .‬ﻫﻨﻢ؛ ﺧﺮﻣـﺎ ﯾﺎ ﻧﻮﻋﯽ از آن‪ .‬ﻫﯿﺮون؛ ﻧﻮﻋﯽ از‬ ‫ﺧﺮﻣـﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﺧﺮﻣـﺎ درﺧﺘﯽ اﺳﺖ ﻣﻌﺮوف ﮐﻪ ﺑﻌﺮﺑﯽ آﻧﺮا ﻧﺨﻞ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و از ﻗـﺪﯾﻢ اﻟﯽ اَﻻن در اراﺿـﯽ ﻣﻘـﺪﺳﻪ ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫درﺧﺖ ﺑﯿﺶ از ‪ 200‬ﺳﺎل ﻋﻤﺮ ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ اﺟﺰاء ﻧﺨﻞ را ‪ 360‬ﻓﺎﯾـﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﻗﺎﻣﻮس ﮐﺘﺎب ﻣﻘـﺪس(‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬از ﺧﺮ اﻓﺘﺎده ﺧﺮﻣﺎ‬ ‫ﭘﯿـﺪا ﮐﺮده؛ ﮐـﺎر ﺑﺰرگ را ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺑﺠـﺎي ﮐﺎر ﮐﻮﭼﮏ‪ .‬ﻣﺼـﯿﺒﺖ ﻋﻈﯿﻢ دﯾـﺪه ﺑﺮاي ﻧﻔﻊ ﮐﻮﭼﮏ‪ .‬ﺧﺎر ﺑﺎ ﺧﺮﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﮔﻨـﺞ ﺑﺎ ﻣﺎر‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺮﻣـﺎ از ﮐﺎﻧـﺎز ﺑﺮآوردن؛ ﮐـﺎر ﻏﯿﺮﻣﻤﮑﻦ اﻧﺠـﺎم دادن‪ .‬ﺧﺮﻣـﺎ ﺑﺒﺼـﺮه ﺑﺮدن‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬زﯾﺮه ﺑﮑﺮﻣـﺎن ﺑﺮدن‪ :‬ﻣﺤﺎل ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﻣﺮا از اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻌـﺎﻧﯽ ﺳـﺨﻦ ﮔﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﺧﺮﻣـﺎ ﺑﺒﺼـﺮه ﺑﺮده ﺑﺎﺷﻢ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺮد ﺑﺒﺼـﺮه ﺧﺮﻣﺎ ﺑﺮ ﺟﻬﻞ ﺧﻮد او دﻫـﺪ ﮔﻮاﻫﯽ‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪.‬‬ ‫اﺣﻤﻖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﮐﻨﺪ ﻓﻀﻞ ﭘﯿﺶ ﺗﻮ ﺧﺮﻣﺎ ﺑﺒﺼﺮه ﺑﺮدن ﺑﺎﺷﺪ ز اﺣﻤﻘﯽ‪ .‬اﻣﺎﻣﯽ ﻫﺮوي‪ .‬ﻣﯽ آورم ﺳﺨﻦ ﺑﺘﻮ ﮐﺮﻣﺎن و ﺑﺼﺮه را ﺑﺮ رﺳﻢ‬ ‫ﺗﺤﻔﻪ زﯾﺮه و ﺧﺮﻣﺎ ﻫﻤﯽ ﺑﺮم‪ .‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ‪ .‬ﻣﺜﻠﺖ ﻫﺴﺖ ﭼﻮ ﺗﺎﺟﺮ ﮐﻪ رود از ﭘﯽ ﺳﻮد ﺑﺴﻮي ﺑﺼـﺮه و ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ ز ﺧﺮﻣﺎ ﮐﺮده‪.‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ‪ .‬ﺧﺮﻣﺎ‬ ‫ﺑﺨﺒﯿﺺ ﺑﺮدن‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬زﯾﺮه ﺑﮑﺮﻣـﺎن ﺑﺮدن‪ :‬ﺳﻪ ﺳﺎل ﺑﻮد ﺑﮑﺮﻣﺎن ﻧـﺪاﻧﻢ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮا ﺑﻬـﺪﯾﻪ ﺧﺮﻣﺎ ﺑﺮدن ﺧﻄﺎ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺧﺒﯿﺺ‪ .‬ﻣﺨﺘﺎري‪ .‬ﺧﺮﻣﺎ ﺑﻪ‬ ‫َﻫَﺠﺮ ﺑﺮدن‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬زﯾﺮه ﺑﮑﺮﻣﺎن ﺑﺮدن‪ :‬ﮐﻪ را رودﮐﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﺪﯾﺢ اﻣﺎم ﻓﻨﻮن ﺳـﺨﻦ ﺑﻮد ور دﻗﯿﻘﯽ ﻣﺪﯾﺢ آورد ﻧﺰد او ﭼﻮ ﺧﺮﻣﺎ ﺑﻮد‬ ‫ﺑﺮده ﺳﻮي ﻫﺠﺮ‪.‬دﻗﯿﻘﯽ‪ .‬ﺷـﻌﺮ ﻣـﺎ ﭘﯿﺸﺖ ﭼﻨـﺎن ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ از ﺷـﻬﺮ ﺣﺠﺎز ﺑﺎ ﯾﮑﯽ ﺧﺮﻣﺎ ﮐﺴـﯽ ﻫﺠﺮت ﮐﻨـﺪ ﺳﻮي ﻫﺠﺮ‪ .‬ﺳـﻨﺎﯾﯽ )دﯾﻮان چ‬ ‫ﻣﺼﻔﺎ ص‪ .(159‬ﺧﺮﻣـﺎﺧﻮرده ﻣﻨﻊ ﺧﺮﻣـﺎ ﻧﺪاﻧـﺪ ﮐﺮد؛ ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺧﺮﻣـﺎﺧﻮرده ﻣﻨﻊ ﺧﺮﻣﺎ ﻧﮑﻨـﺪ‪ .‬ﺧﺮﻣﺎﺧﻮرده ﻣﻨﻊ ﺧﺮﻣﺎ ﻧﮑﻨـﺪ؛ ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد‬ ‫ﻋﺎﻣﻞ ﮐﺎرﯾﺴﺖ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻊ آن از دﯾﮕﺮي ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دﺳﺖ ﻣﺎ ﮐﻮﺗﺎه و ﺧﺮﻣﺎ ﺑﺮ ﻧﺨﯿﻞ؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻋﻈﻤﺖ ﮐﺎر اﺳﺖ و ﻋﺠِﺰ ﮐﻨﻨﺪه‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺠﺎ‬ ‫ﺧﺮﻣﺎﺳﺖ ﺧﺎر اﺳﺖ )ﻋﻨﺼـﺮي(‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﮔﻨـﺞ اﺳﺖ ﻣﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻢ ﺧـﺪا را ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﻫﻢ ﺧﺮﻣﺎ را؛ ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ از دو ﻣﺘﻀﺎد ﺟﻤﻊ‬ ‫ﻫﺮ دو ﺧﻮاﻫﺪ‪ - .‬اردهء ﺧﺮﻣﺎ؛ ﻣﻌﺠﻮﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺧﺮﻣﺎ ﺳﺎزﻧﺪ‪ - .‬ﺧﺮﻣﺎﺧﺮك؛ ﻧﻮﻋﯽ ﺧﺮﻣﺎﺳﺖ‪ - .‬ﺧﺮﻣﺎدرﺧﺖ؛ ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ‪ .‬ﻧﺨﯿﻞ‪ .‬ﻧﺨﻞ‪.‬‬ ‫ ﺧﺮﻣـﺎي ﺗﺮ؛ رﻃﺐ‪ - .‬ﺧﺮﻣـﺎي ﺟﻬﺮم؛ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻮع ﺧﺮﻣـﺎﺳﺖ ﮐﻪ از ﺟﻬﺮم ﺑـﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾـﺪ‪ - .‬ﺧﺮﻣـﺎي ﺧﺸﮏ؛ َدَﻗﻞ‪ - .‬درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ؛‬‫ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ‪ .‬ﺧﺮﻣﺎدرﺧﺖ‪ِ .‬ﻏْﺬق‪ .‬ﻋﻘﺎر‪ .‬ﻧﺨﻞ‪ .‬ﻧﺨﯿﻞ‪ - .‬رﻧﮓ ﺧﺮﻣﺎ؛ رﻧﮕﯽ اﺳﺖ ﻗﻬﻮه اي ﺗﻨﺪ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺴﯿﺎﻫﯽ‪ .‬ﺑﯿﺸﺘﺮ در رﻧﮓ ﻣﻮ ﺑﮑﺎر رود‪- .‬‬ ‫ﻣﻮش ﺧﺮﻣـﺎ؛ ﻧﻮﻋﯽ ﻣﻮش ﺻـﺤﺮاﺋﯽ اﺳﺖ‪ - .‬ﻧﻬﺎل ﺧﺮﻣﺎ؛ ﻓﺴـﯿﻠﻪ ||‪ .‬ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬در راﻣﺴـﺮ درﺧﺖ ﮐﻠﻬﻮ را ﺧﺮﻣﺎ‬ ‫ﻧﺎﻣﻨـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻠﻬﻮ ﺷﻮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪) . .‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪ - (Datte (2 - (1‬ﺧﺮﻣـﺎي ﺧﺸﮏ را َﺗْﻤﺮة و ﺧﺮﻣﺎي ﺗﺮ را ُرَﻃﺒﮥ‬ ‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻤﻊ اوﻟﯽ ﺗَُﻤﺮ و ازآن دوﻣﯽ رﻃﺐ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺷـﻤﺎل و ﭼﻮن از ﺳﺎري ﺑﻨﺎرﻧـﺞ ﺑﺎغ روﯾﻢ و ﺑﻌـﺪ از آن از ﭘﻞ ﺗﺠﻦ راه اﻣﺎﻣﺰاده ﻋﺒﺎس ﭘﯿﺶ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﭘﺲ از‬ ‫ﮔﺬﺷـﺘﻦ از ﻧﮑـﺎ و ﻧﺎرﻧـﺞ ﺑـﺎغ و داﻏﻤﺮز و ﻣﯿـﺎن ﺑﻪ ﻗﻠﻌﻪء ﭘﻠﻨﮕﺎن ﻣﯽ رﺳـﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻌـﺪ ﺑﻪ ﮔﻮاﺳﻞ ﺧﻮاﻫﯿﻢ رﻓﺖ و ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از ﺗﻨﮕﻪء ﻣﻘﯿﻤﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﮔﻮﮐﻠﻪ ﺷﻮر‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﻮاﺣﯽ اﺳﺖ ﻟﻠّﻪ و ﻧﮕﻪ و ﺧﺮﻣﺎ ﮐﻪ از ﺧﺮﻣﺎ ﺗﺎ ﺳﺮﺗﻮك ‪ 4‬ﻣﯿﻞ راه اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮاﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِا ﺻﻮت( ﺧﻮﺷـﺎ‪ .‬ﺑﺲ ﺧﻮش‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺣﺒـﺬا ﺑﺎد ﺷـﻤﺎل و ﺧﺮﻣﺎ ﺑﻮي ﺑﻬﺎر‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺧﻮﺷﺎ و ﺧﺮﻣﺎ وﻗﺖ ﺣﺒﯿﺒﺎن‬ ‫ﺑﺒﻮي ﺻـﺒﺢ و ﺑﺎﻧﮓ ﻋﻨﺪﻟﯿﺒﺎن‪.‬ﺳﻌﺪي‪ .‬ﺧﻮﺷﺎ و ﺧﺮﻣﺎ آن دل ﮐﻪ ﻫﺴﺖ از ﻋﺸﻖ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﻣﻦ آﺷﻨﺎ ﮔﺸﺘﻢ دل ﺧﺮم ﻧﻤﯽ ﺑﯿﻨﻢ‪ .‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎ دور وﺻﺎﻟﯽ و ﺧﻮﺷﺎ درد دﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻤﻌﺸﻮق ﺗﻮان ﮔﻔﺖ و ﻣﺠﺎﻟﺶ دارﻧﺪ‪ .‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴﺘﺎن ﺳﯿﺎﻫﮑﻞ ﺑﺨﺶ ﺳﯿﺎﻫﮑﻞ دﯾﻠﻤﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻻﻫﯿﺠﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ‪18‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﺳﯿﺎﻫﮑﻞ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ده ﺟﻠﮕﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺮﻃﻮﺑﺴﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪء ﻣﺤﻠﯽ و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠـﺎ ﺑﺮﻧـﺞ‪ ،‬ﭼـﺎي‪ ،‬ﻋﺴـﻞ و ﻟﺒﻨﯿـﺎت ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺷﺎل ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎآﻟﻮ‪.‬‬



‫)‪ُ] (1‬خ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﯿـﻮه اي اﺳﺖ ﻗﺮﻣﺰرﻧـﮓ ﮐﻪ ﻣﺰهء ﺷـﯿﺮﯾﻦ دارد و درﺧﺖ ﮔﻮﻧﻪ اي از آن در ﺳﺎﺣـﻞ ﺧﺰر ﺗـﺎ ‪ 110‬ﮔﺰ ارﺗﻔﺎع دﯾﺪه‬ ‫ﺷﺪه و آﻧﺮا ﮐﻠﻬﻮ)‪ (2‬ﻧﺎﻣﻨﺪ و ﮔﻮﻧﻪء دﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮐﻠﻬﻮ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﯿﻮه ﻫﺎي درﺷﺖ ﺷﯿﺮﯾﻦ دﻫﺪ)‪ .(3‬ﺧﺮﻣﺎي َاْرﺑﻪ‪ .‬ﺧﺮﻣﺎي َارﺑﻮ‪ .‬ﺧﺮﻣﺎي‬ ‫ﻫﻨـﺪو‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ(‪ - (1) .‬اﯾـﻦ ﺿــﺒﻂ از ﻣﺮﺣـﻮم ﻣﺆﻟـﻒ اﺳـﺖ و در ﺗﻠﻔــﻆ ﻋـﻮام ﺧﺮﻣــﺎﻟﻮ ﻣﯿﺒﺎﺷــﺪ‪). .‬ﻻــﺗﯿﻨﯽ( )‪- (2‬‬ ‫‪). Diospyros lotus‬ﻻﺗﯿﻨﯽ( )‪Diospyros kaki - (3‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎء‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﻣﺆﻧﺚ َاْﺧَﺮم‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺧﺮم ﺷﻮد ||‪ .‬ﮔﻮش ﺷـﮑﺎﻓﺘﻪ و ﺳﻮراخ ﮐﺮده‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‬ ‫)از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﻗـﺎﻣﻮس ||(‪ .‬ﻟﺐ ﭼـﺎك‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻫﺮ ﭘﺸـﺘﻪ اي ﮐﻪ از آن ﺑﻪ زﻣﯿﻦ‬ ‫ﭘﺴﺖ ﻓﺮوروﻧـﺪ‪) .‬از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﻫﺮ ﭘﺸـﺘﻪ اي ﮐﻪ آن را ﺟﺎﻧﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻻ‬ ‫ﺑﺮآﻣـﺪن از آن ﺟﺎﻧﺐ اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﻣﺎده ﺑﺰي ﮐﻪ ﮔﻮش وي را در ﭘﻬﻨﺎ ﺷـﮑﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم زﻣﯿﻨﯽ اﺳﺖ ازآِن ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺲ ﺑﻦ رﺑﺎح از ﻋﺪاوه‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﭼﺸﻤﻪ اي اﺳﺖ در وادي ﺻﻔﺮاء‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻋﯿﻦ اﻟﺼﻔﺮاء‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم اﺳﺐ زﯾﺪ ﻓﻮارس ﺿﺒﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺳﺒﯽ اﺳﺖ ﻣﺮ ﺑﻨﯽ اﺑﯽ رﺑﯿﻌﮥ را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم اﺳﺐ راﺷﺪﺑﻦ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﻦ ﺷﻤﺎس اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎء ﭘﺎرﺳﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ِء[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﻋﯽ از ﺧﺮﻣﺎ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎء ﭘﺎرﺳﯽ‪ ،‬از ﻫﺮ ﭼﻬﺎر درﺧﺖ ﺧﺮاج ﯾﮏ درم‪.‬‬ ‫)ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص ‪.(93‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎء ﻗﺴﺐ‪.‬‬



‫]ُخ ِء َق[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﻣﺎﺧـﺎرك‪ .‬ﺧﺮﻣـﺎﺧﺮك‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﻪ ﺧـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬آﺑﯽ و اﻣﺮود و آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎزي زﻋﺮور‬ ‫ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺧﺮﻣﺎء ﻗﺴﺐ‪ ...‬ﻃﺒﻊ را ﺧﺸﮏ ﮐﻨﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬و ﺧﺮﻣﺎء ﻗﺴﺐ ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﻮد‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﺧﺮﻣﺎء ﻗﺴـﺐ‬ ‫و زﯾﺘﻮن ﭘﺲ از ﻃﻌﺎم ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎء ﻫﻨﺪي‪.‬‬



‫]ُخ ِء ِه[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﻤﺮ ﻫﻨﺪي ﺑﻨﺰد ﻗﺪﻣﺎ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪َ .‬دْوم‪) .‬ﻣﻠﺨﺺ اﻟﻠﻐﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﺑﺮﻧﮓ ﺧﺮﻣﺎ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﻣﻮي ﺧﺮﻣﺎﺋﯽ؛ ﻣﻮي ﺑﺮﻧﮓ ﺧﺮﻣﺎ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﻓﺮﻣﺸــﮑﺎن ﺑﺨﺶ ﺳﺮوﺳــﺘﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷـﯿﺮاز‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪27‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺧـﺎوري ﺳﺮوﺳـﺘﺎن و‬ ‫‪8‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء ﺷـﯿﺮاز ﺑﻪ ﺧﻀـﺮ‪ .‬اﯾﻦ ده ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺑﺮﻧﺞ و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﻣﯿﻮه‪ .‬ﺷﻐﻞ‬ ‫اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(7‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎﺑﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﺰرﻋﻪ اي ﺑﻮده اﺳﺖ از راوه از دﯾﻬﺎي آﻧﺎر‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ ص‪.(137‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ‪.‬‬



‫]ُخ ُب[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( درﺧﺘﯽ اﺳﺖ از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﻧﺨﯿﻼت و از ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي ﮐﻪ داراي ﻣﯿﻮه اي اﺳﺖ ﺷﯿﺮﯾﻦ و ﻟﺬﯾﺬ و ﮔﻮارا ﻣﻮﺳﻮم‬ ‫ﺑﺨﺮﻣـﺎ و آﻧﺮا ﻣـﺦ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و در ﺟﻨـﻮب اﯾﺮان اﯾـﻦ درﺧﺖ ﺑﺴـﯿﺎر ﻓﺮاوان اﺳﺖ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺑﺎﺳـﻘﻪ‪َ .‬ﻧْﺨﻠﻪ )ج‪ ،‬ﻧﺨـﻞ‪ ،‬ﻧﺨﯿـﻞ(‪.‬‬ ‫)ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ‪ :‬ﮔﺎاوﺑﺎ اﺻﻞ آﻧﺮا از ﺑﻠﻮﭼﺴـﺘﺎن ﻣﯿﺪاﻧـﺪ و ﮔﻮﯾـﺪ از آﻧﺠﺎ ﺑﻨﻮاﺣﯽ ﺣﺎرهء اﺳـﺘﻮاﺋﯽ و‬ ‫اﺳﺘﺮاﻟﯿﺎ و اﻃﺮاف ﺑﺤﺮ ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ و ﻣﺼـﺮ و ﻏﯿﺮه ﺑﺮده اﻧﺪ ‪ :‬ﭘﺲ ﭘﯿﻐﺎﻣﺒﺮ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم آن ﺧﺮﻣﺎﺑﻨﺎن ﮐﻪ آن ﻣﺮدﻣﺎن ﻫﻤﯽ آوردﻧﺪ‪) ...‬ﺗﺮﺟﻤﻪء‬ ‫ﻃﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪ .‬ﭼﻮن ﻋﯿﺴـﯽ از ﻣﺎدر ﺟـﺪا ﺷـﺪ زﯾﺮ آن ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ ﺧﺸﮏ اﻧﺪر و آﻧﺠﺎ ﻧﻪ آب ﺑﻮد و ﻧﻪ ﺟﻮي‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻃﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪ .‬ﭼﻮ‬ ‫آﺑﺴـﺘﻨﺎن اﺷﮑﻢ آورده ﭘﯿﺶ ﭼﻮ ﺧﺮﻣﺎﺑﻨﺎن ﭘﻬﻦ ﻓﺮق ﺑﺮي‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬از اﺗﻔﺎق ﻋﺠﺐ را ﭼﻮن ﺑﺨﺮﻣﺎﺑﻨﺎن رﺳﯿﺪﯾﻢ ﭘﯿﻠﺒﺎن را ﯾﺎﻓﺘﯿﻢ زﯾﺮ اﯾﻦ‬ ‫ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ ﭘﯿﻞ ﺑﺴـﺘﻪ و ﺧﺮﻣﺎ ﻣﯿﺒﺮﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧﺎك ﺳـﯿﻪ ﺑﻄﺎﻋﺖ ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ ﺑﻨﮕﺮ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮش ﺧﻮش ﺧﺮﻣﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ‬ ‫ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ ﺳﺒﺰ اﺳﺖ درﺧﺖ ﺳﺒﺰ ﻫﺴﺖ ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﻪ ﺧﺮﻣﺎ ﻧﺒﻮد ﺑﺎرش‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺮﻣﺎﺑﻨﯽ ﻣﺎﻧﺪ از دور ﻟﯿﮑﻦ ﺑﻨﺴﯿﻪ ﺳﺖ ﺧﺮﻣﺎش و ﻧﻘﺪ‬ ‫اﺳﺖ ﺧﺎرش‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺸـﮑﺎف ﮐﻮﻫﯽ رﺳـﯿﺪ آﻧﺠﺎ ﺧﺮﻣﺎﺑﻨﯽ ﺑﻮد ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﺮآﻣﺪه ﺑﻮد‪) .‬ﻗﺼﺺ ص ‪ .(205‬ﺻﺒﺮ ﮐﻦ ﮐﺂِن ﺗﺴﺖ‬ ‫ﺧﺮﻣـﺎﺑﻦ ﺗـﺎ ﺑﺨﺮﻣـﺎ رﺳـﯽ ﺷـﺘﺎب ﻣﮑﻦ‪ .‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬زﯾﺮ ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ ز ﺧﻠﻘﺎن او ﺟـﺪا زﯾﺮ ﺳﺎﯾﻪ ﺧﻔﺘﻪ ﺑﯿﻦ ﺳﺎﯾﻪء ﺧـﺪا‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬ﺗﺮﯾﮏ؛‬ ‫ﺧﺮﻣـﺎﺑﻨﯽ ﮐﻪ ﺑـﺎر آﻧﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺟـﺪاﻣﺎة؛ ﺧﺮﻣـﺎﺑﻦ ﺑﺴـﯿﺎرﺑﺎر‪ .‬ﺟﻠـﺪه؛ ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ ﺳـﺨﺖ و ﺑﺰرگ ﮐﻪ ﺑﯽ آب ﺻﺒﺮ ﺗﻮاﻧـﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺟﻠﻒ؛‬ ‫ﺧﺮﻣﺎﺑﻨﺎن ﻧﺮ‪ .‬ﺧﺼﺎب‪ ،‬ﺧﺼﺐ؛ ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ‪ .‬ﺧﻀـﯿﺮه؛ ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ ﮐﻪ ﻏﻮرهء آن ﺳﺒﺰ ﺑﺮﯾﺰد‪ .‬ﺧﻮاره؛ ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ ﺑﺴـﯿﺎرﺑﺎر‪ .‬ﺧﯿﺴﻘﺎن؛ ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ ﮐﻪ ﺑﺎر‬ ‫ﮐﻢ آرد و ﻏﻮرهء آن ﻣﺘﻐﯿﺮ ﮔﺮدد‪َ .‬دْرَدرة؛ ﺧﺎﺋﯿـﺪن ﻏﻮرهء ﺧﺮﻣـﺎﺑﻦ را‪ .‬ﺻـﻔﯿﻪ؛ ﺧﺮﻣـﺎﺑﻦ ﺑﺴـﯿﺎرﺑﺎر‪ .‬ﻋﺎﺗﮑﻪ؛ ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ ﮐﻪ ﮐﺸـﺶ ﻧﭙـﺬﯾﺮد‪.‬‬ ‫ُﻋﺜﮑﻮل‪ُ ،‬ﻋﺜﮑﻮﻟﻪ‪ِ ،‬ﻋﺜﮑﺎل؛ ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ ﺑﺎﺑﺎر‪ .‬ﻫﻮاﻧﮥ؛ ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ دراز‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎﺑﻪ رود‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻧﻘﻄﻪ اي ﺑﻮده ﺑﯿﻦ ﺑﺴـﻄﺎم و ﮔﺮﮔﺎن ‪ :‬راﯾﺎت ﻫﻤﺎﯾﻮن ﺑﺠﺎﻧﺐ داﻣﻐﺎن و ﺑﺴـﻄﺎم ﺣﺮﮐﺖ ﻓﺮﻣﻮدﻧـﺪ و در ﺑﺴـﻄﺎم اﻣﯿﺮ ﻗﺘﻠﻎ‬ ‫ﺷﺎه و اﻣﺮاء ﺑﺮﺳـﯿﺪﻧﺪ و اوﻟﭽﺎﯾﻬﺎ ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ ﺗﮑﺸﻤﯿﺸـﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ اﻧﻮاع ﺳﯿﻮرﻏﺎﻣﯿﺸـﯽ ﻣﺨﺼﻮص ﮔﺸـﺘﻨﺪ و از آﻧﺠﺎ ﺑﺮاه ﺧﺮﻣﺎﺑﻪ‬ ‫رود ﺑﺠﺮﺟﺎن درآﻣﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻏﺎزان ص ‪.(41‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎت‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ِا( ِج َﺧَﺮﻣﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎﺗﻮ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﻠﻌﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻪ آن ﻃﺮف ﮐﺮدﺳـﺘﺎن و ﻧﺎم دﯾﮕﺮ آن ﻗﻠﻌﻪء ﻣﺨﺘﺼـﺮ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ :‬در وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﻣﯿﺮ ﺗﯿﻤﻮر ﮔﻮرﮐﺎن از ﻋﺮاق‬ ‫ﻋﺮب ﺑﺠﺎﻧﺐ دﯾﺎرﺑﮑﺮ در ﺣﺮﮐﺖ آﻣﺪ و ﺑﻤﻮﺟﺐ ﻓﺮﻣﺎن واﺟﺐ اﻻذﻋﺎن ﺑﺎ ﺳـﭙﺎﻫﯽ ﺟﻼدت ﻧﺸﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ اردوي ﮐﯿﻬﺎن ﭘﻮي ﮔﺸﺖ و از‬ ‫ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻘﻠﻌﻪء ﻣﺨﺘﺼﺮ ﮐﻪ آﻧﺮا ﺧﺮﻣﺎﺗﻮ ﮔﻮﯾﻨﺪ رﺳﯿﺪ‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ ج ‪ 3‬چ ﺧﯿﺎم ص ‪.(459‬‬ ‫ﺧﺮ ﻣﺎﭼﻪ‪.‬‬



‫]َخ ِر َچ ‪ِ /‬چ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮ ﻣﺎده‪ .‬ﻣﺎده ﺧﺮ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺮ ﻧﺮ‪َ .‬اﺗﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎﺧﺎرك‪.‬‬



‫]ُخ ﻣﺎ َر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻏﻮرهء ﺧﺮﻣﺎ‪ .‬ﺧﺮﻣﺎَﺧَﺮك‪ .‬ﺧﺮﻣﺎي ﺧﺸﮏ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎدان‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( اﻧﺒﺎر ﺧﺮﻣﺎ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮ ﻣﺎده‪.‬‬



‫]َخ ِر َد ‪ِ /‬د[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮ ﻣﺎﭼﻪ‪ .‬ﻣﺎده ﺧﺮ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺮ ﻧﺮ‪ .‬اﺗﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎر‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺳـﺌﯿﺲ‪ .‬ﺧﺎدم اﺳﺐ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻣﻬﺘﺮ اﺳﺐ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺗﯿﻤﺎرداﺷﺖ اﺳﺐ ﺑﮑﻔﺎﻟﺖ اوﺳﺖ ||‪ .‬ﭼﺎروادار‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺧﺮ ﮐﺮاﯾﻪ ﻣﯿﺪﻫﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎرود‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم رودي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺧﺮاﺑﻪ ﻫﺎي ﺷﻬﺮ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﮔﺮﮔﺎن ﺑﻪ ﮔﺮﮔﺎﻧﺮود ﻣﯽ ﭘﯿﻮﻧﺪد و از ﺳﻪ ﻧﻬﺮ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﯾﮑﯽ‬ ‫ﭘﺴـﺮك در ﺣـﺎﺟﯽ ﻟﺮ ﮐﻪ از ﮐﻮه ﻧﯿﻠﯽ ﺳﺮﭼﺸـﻤﻪ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﺑﻨـﺎم ﭼﻬـﻞ ﮔﯿﺴﻮ ﯾـﺎ ﭼﻬـﻞ ﭼـﺎي ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ .‬دوم ﻧﻬﺮ ﺗﺮه ﮐﻪ از درهء‬ ‫ﭼﻨﺎﺷﮏ و ﻗﺎﻧﭽﯽ ﯾﺎ درهء ﭘﺎرﺳﯿﺎن ﺟﺎري ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬دﯾﮕﺮ ﻧﺮﺻﻮ ﮐﻪ ﺑﻘﻮل اﻫﻞ ﻣﺤﻞ از اﻣﻼك ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﺮﯾﻤﺎن ﺟﺪ رﺳﺘﻢ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫از آن ﻣﺸـﺘﻖ ﺷـﺪه‪ ،‬ﻧﺮﯾﻤـﺎﻧﺼﻮ ﺑﻤﺮور زﻣﺎن ﻧﯿﺰ ﺻﻮ ﺷـﺪه ﮐﻪ ﻧﺎم ﮐﻮﻫﯽ ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ آن اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺎﻧﺎﻟﯽ در ﻗـﺪﯾﻢ آب را از‬ ‫ﻣﺴﺎﻓﺖ ﭼﻬﺎر ﻣﯿﻞ از ﺧﺮﻣﺎرود ﺑﺒﺎﻏﻬﺎي ﮔﺮﮔﺎن ﻣﯿﺒﺮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮاﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺎرﺳﯽ ص‪.(291‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎرود‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﮔﺮدﻧﻪ و رودﯾﺴﺖ در راه ﺑﺴـﻄﺎم ﺑﻪ ﺟﺮﺟـﺎن‪ .‬ﯾـﺎﻗﻮت آﻧﺮا دﯾـﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان(‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا ﺑﺎﯾـﺪ اﯾﻦ »ﺧﺮﻣﺎرود« ﻫﻤﺎن‬ ‫»ﺧﺮﻣﺎﺑﻪ رود« ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ رﺷﯿﺪاﻟﺪﯾﻦ ﻓﻀﻞ اﷲ در ﺗﺎرﯾﺦ ﻏﺎزاﻧﯽ از آن ﻧﺎﻣﯽ ﺑﺮده اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﻣﺎﺑﻪ رود ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎز‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ارﺳـﻼن‪ .‬از ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻗﺒﻞ از اﺳـﻼم و از ﺧﺎﻧﺪان ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﺧﺮﻣﺎز از ﺧﺎﻧﺪان ﻣﻠﮏ ﺑﻮده ﺳﺖ اﻣﺎ ﻧﻪ از اﯾﻦ‬ ‫ﺑﻄـﻦ ﮐـﻪ ﯾـﺎد ﮐﺮده آﻣـﺪه اﺳـﺖ و ﻧﺴﺐ او ﺑـﺪﯾﻦ ﺟﻤﻠﺖ ﯾـﺎﻓﺘﻪ آﻣـﺪ‪ :‬ﺧﺮﻣـﺎزﺑﻦ ارﺳـﻼن ﺑﻦ ﺑـﺎﯾﻨﺠﻮرﺑﻦ ﻣﺎزﺑـﺪﺑﻦ ﺳـﻤﻮرﺑﻦ دﺑﯿﺮﻗـﺪﺑﻦ‬ ‫اوﺗﮑـﺪﺳﺐ ﺑﻦ وﯾﻮﻧﺠﻬـﺎن ﺑﻦ ﺗﺎﻧﺠـﺎﺗﺮب ﺑﻦ اﻧﻮس ﺑﻦ ﺳﺎﺳـﺎن ﺑﻦ ﻓﺸﺎﻓﺸـﺎه ﺑﻦ ﺟﻮﻫﺮ ﺷـﻬﺮﯾﺎر ﻓـﺎرس اﺑﻦ ﺳﺎﺳـﺎن ﺑﻦ ﺑﻬﻤﻦ اﻟﻤﻠﮏ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ چ ﮐﻤﺒﺮﯾﺞ ص‪.(24‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎزرد‪.‬‬



‫]ُخ َز[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﺑﻨــﺎﺟﻮي ﺑﺨﺶ ﺑﻨــﺎب ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن ﻣﺮاﻏـﻪ‪ ،‬واﻗــﻊ در ‪12‬ﻫﺰاروﭘﺎﻧﺼـﺪﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧـﺎوري ﺑﻨﺎب و‬ ‫‪7‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري ﺷﻮﺳﻪء آذرﺷـﻬﺮ ﺑﻪ ﻣﯿﺎﻧﺪوآب‪ .‬ﺟﻠﮕﻪ‪ .‬آب از رودﺧﺎﻧﻪء روش و ﭼﺎه‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت‪ ،‬ﮐﺸـﻤﺶ‪ ،‬ﺑﺎدام‪.‬‬ ‫ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺨﻠﺴـﺘﺎن‪ .‬ﺧﺮﺳـﺘﺎن‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺣـﺪﯾﻘﻪ‪) .‬رﺑﻨﺠﻨﯽ(‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺮﻣﺎﺑﻨﺎن ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﻮﻧـﺪ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( ‪ :‬ﺑﺎﺣـﮥ‪:‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 766‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺧﺮﻣﺎﺳـﺘﺎﻧﯽ داﺷﺖ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻃﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪ .‬ﮔﺰﯾﺖ رز ﺑـﺎرور ﺷـﺶ درم ﺑﺨﺮﻣﺎﺳـﺘﺎن ﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ زد رﻗﻢ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬دوﻫﺰار ﺳﻮار ﺳـﻠﻄﺎن‬ ‫ﺗﺮﮐﻤﺎن در ﺧﺮﻣﺎﺳـﺘﺎﻧﻬﺎﺷﺎن ﮐﻤﯿﻦ ﻧﺸﺎﻧﺪﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﮔﺮ ﺗﺨﻢ و ﺑﺎر ﻣﻦ ﻧﺒﺮﯾﺪي ﺑﺮﻏﻢ دﯾﻮ ﺧﺮﻣﺎﺳـﺘﺎن ﺷﺪﺳﺘﯽ اﮐﻨﻮن دﯾﺎر ﻣﻦ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺗﻨﯽ ﭼﻨـﺪ در ﺧﺮﻗﻪء راﺳـﺘﺎن ﮔـﺬﺷﺘﯿﻢ ﺑﺮ ﻃﺮف ﺧﺮﻣﺎﺳـﺘﺎن‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﻣﺬارع؛ ﺧﺮﻣﺎﺳـﺘﺎن ﻧﺰدﯾﮏ ﺷـﻬﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎﻓﺮوش‪.‬‬



‫]ُخ ُف[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺑﺎ ﻓﺮوش ﺧﺮﻣﺎ ﮐﺴﺐ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪َ .‬ﺗّﻤﺎر‪) .‬دﻫﺎر( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎﮐﻼ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺎﻻﺗﺠﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﺎﻫﯽ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪24‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺷﺎﻫﯽ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در دﺷﺖ واﻗﻊ اﺳﺖ‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺮﻃﻮب‪ .‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪء ﺗﯿﻠﻦ دره و ﻣﺤﺼﻮل آن ﺑﺮﻧﺞ و ﭘﻨﺒﻪ و ﻏﻼت و ﺻـﯿﻔﯽ و ﻣﺨﺘﺼـﺮ اﺑﺮﯾﺸﻢ‪ .‬ﺷﻐﻞ‬ ‫اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎﮔﺮي‪.‬‬



‫گ[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤـﻞ ﺑﻮﺟﻮد آوردن ﺧﺮﻣـﺎ‪ .‬ﻋﻤـﻞ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺧﺮﻣﺎ ‪ :‬ﺧﺮﻣﺎﮔﺮي ﺑﺨﺎك ﮐﻪ آﻣﺨﺘﻪ ﺳﺖ اﯾﻦ ﻧﻐﺰﭘﯿﺸﻪ داﻧﻪء ﺧﺮﻣﺎ‬ ‫]ُخ َ‬ ‫را؟ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎﮔﻮن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﻣﺎﺋﯽ‪ .‬ﺑﺮﻧﮓ ﺧﺮﻣﺎ‪ .‬ﺑﻪ ﻟﻮن ﺧﺮﻣﺎ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﮔﺸﺘﻪ ﭼﻮن ﺧﺎر در ﻣﺼﺎف زﺑﻮن ﺧﺼﻢ در ﭘﺎي اﺳﺐ‬ ‫ﺧﺮﻣﺎﮔﻮن‪.‬ﺳﻨﺎﺋﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎﻟﮑﻪ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ده ﮐـﻮﭼﮑﯽ از دﻫﺴــﺘﺎن ﮐﺸـﻮر ﺑﺨﺶ ﭘـﺎﭘﯽ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺧﺮم آﺑـﺎد واﻗـﻊ در ‪45‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﺳﭙﯿـﺪدﺳﺖ و‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫‪18‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ اﯾﺴﺘﮕﺎه ﮐﺸﻮر‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎﻟﻮ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﻧﺎم ﻣﯿﻮه اي اﺳﺖ ﮐﻪ درﺧﺘﺎن آن در ﺟﻨﮕﻠﻬﺎي ﺷـﻤﺎل اﯾﺮان ﻓﺮاوان و ﻣﯿﻮه ﻫﺎي آن ﺧﺮﻣﺎﯾﯽ رﻧﮓ و ﮐﻮﭼﮏ اﺳـﺖ‬ ‫و ﺟﻨﺲ ﺧﺮﻣـﺎي ژاﭘـﻮﻧﯽ آن داراي ﻣﯿـﻮهء درﺷـﺖ ﺳــﺮخ رﻧـﮓ و ﺑﯽ ﻫﺴـﺘﻪ اﺳـﺖ‪) .‬از ﮔﯿـﺎه ﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺣﺴـﯿﻦ ﮔـﻞ ﮔﻼـب ص‪.(251‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎﻫﻨـﺪو‪ .‬ﺧﺮﻣﺎﻫﻨـﺪي‪ .‬اﻧـﺪي ﺧﺮﻣـﺎ‪ .‬اﻧـﺪوﺧﺮﻣﺎ‪ .‬ﻓﺮﻣﻨﯽ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮﻧﯽ‪ .‬اﻧﺠﯿﺮ‪ .‬ﺧﺮﻣـﺎآﻟﻮ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﻣﺎآﻟﻮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪).‬ﻻﺗﯿﻨﯽ( )‪Diospyros kaki - (1‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎﻟﻮ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ارﺗﻔﺎﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺳـﺮ راه ﻃﻬﺮان ﺑﻪ ﻣﺸـﻬﺪ ﻗﺮار دارد‪ .‬راﺑﯿﻨﻮ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺳﻪ راه از ﻧﻮده ﺑﻪ دﺷﺖ ﯾﻤﻮت ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺗﺮﯾﻦ آن‬ ‫ﺧـﺎن دور و وﺳـﻄﯽ ﻗﺮاﺗﭙﻪ و ﺷـﻤﺎﻟﯽ آن ﮔﺮدﻧﻪء ﺻﺎدﻗـﺎﻧﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه ﺑـﺎرﯾﮑﯽ از ﻧـﻮده ﺑﻪ ﻣﯿـﺎﻧﻪ ﺳـﺮ راه ﻃﻬﺮان ﺑﻪ ﻣﺸـﻬﺪ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ از‬ ‫ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺧﺮﻣﺎﻟﻮ ﺷﺮوع و ﺑﻪ ﺟﻠﮕﻪء زردوا ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬از ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺎرﺳﯽ ص‪.(320‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎﻟﻮ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺪوﺳـﺘﺎن ﺑﺨﺶ ﻫﺮﯾﺲ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﻫﺮ واﻗﻊ در ‪24‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﻫﺮﯾﺲ و ‪3‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫ﺗـﺒﺮﯾﺰ ‪ -‬اﻫﺮ‪ .‬اﯾﻦ ده در ﺟﻠﮕﻪ واﻗـﻊ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ‪ .‬ﻣﺤﺼـﻮل آﻧﺠـﺎ ﻏﻼـت و ﺳـﺮدرﺧﺘﯽ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري‪.‬‬ ‫ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ‪ ،‬ﻓﺮﺷﺒﺎﻓﯽ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﮐﺬب‪ .‬دروغ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺟﺎء ﻓﻼن ﺑﺎﻟﺨﺮﻣﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ در ﻫﺸﺖ ﻣﯿﻠﯽ ﺑﻘﻌﻪ اي ﮐﻪ ﺣﺠﺎج ﺑﯿﺖ اﷲ از ﻃﺮﯾﻖ ﻋﺮاق ﺑﺪاﻧﺠﺎ اﺣﺮام ﻣﯽ ﺑﻨﺪﻧﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎﻧﺪه‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﻗﻠﻌﻪ ﻋﺴﮑﺮ ﺑﺨﺶ ﻣﺸﯿﺰ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﯿﺮﺟﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ‪50‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﻣﺸﯿﺰ و ‪2‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫راه ﻓﺮﻋﯽ ﺑﺎﻓﺖ ﺑﻪ ﻣﺸـﯿﺰ‪ .‬اﯾﻦ ده ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ اﺳﺖ آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و‬ ‫راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎﻫﻨﺪو‪.‬‬



‫]ُخ ِه[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﺧﺮﻣﺎﻟﻮ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎم ﺑﺰﺑﺎن رودﺑﺎر ﻗﺰوﯾﻦ »اروا« ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ارﺑﻪ‪ .‬ارﺑﻮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.Kaki - (1) .‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎﻫﻨﺪوي‪.‬‬



‫]ُخ ِه[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ُﻣْﻘﻞ‪) .‬ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺑﻨﺠﻨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎﻫﻨﺪي‪.‬‬



‫]ُخ ِه[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( َدْوم‪) .‬ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺑﻨﺠﻨﯽ(‪ .‬ارﺑﻪ‪ .‬ارﺑﻮ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎي اﺑﻮﺟﻬﻞ‪.‬‬



‫]ُخ ِي َا َج[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﻋﯽ از ﺧﺮﻣـﺎ ﺑﺎﺷـﺪ و از ﭘﻮﺳﺖ آن رﺳﻦ ﺗﺎﺑﻨـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬ﯾﮏ ﻧﻮع ﺧﺮﻣﺎي‬ ‫ﺟﻨﮕﻠﯽ در ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎي ارﺑﻮ‪.‬‬



‫]ُخ ِي َا[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﻣﺎﻟﻮ‪ .‬ﺧﺮﻣﺎي ارﺑﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ارﺑﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎي ارﺑﻪ‪.‬‬



‫]ُخ ِي َا َب ‪ِ /‬ب[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﻣﺎﻟﻮ‪ .‬ﺧﺮﻣﺎي ارﺑﻮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ارﺑﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎي ﺑﻐﺪاد‪.‬‬



‫]ُخ ِي َب[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﻮش ﻣﺎﻟﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎي ﺑﻨﺪ‪.‬‬



‫]ُخ ِي َب[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑَﺮدي‪) .‬ﺣﺒﯿﺶ ﺗﻔﻠﯿﺴﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎي ﺑﯽ ﺧﺴﺘﻪ‪.‬‬



‫]ُخ ِي َخ َت ‪ِ /‬ت[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﻟﻮﻃﯿﺎن‪ ،‬آﻟﺖ ﺗﻨﺎﺳﻞ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎي ﺗﺮ‪.‬‬



‫]ُخ ِي َت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ُرَﻃﺐ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ ﺧﺮﻣﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎي ﺟﻨﮕﻠﯽ‪.‬‬



‫گ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( درﺧﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻣﯿﻮهء آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﺟﻨﮕﻠﻬﺎي اﯾﺮان وﺟﻮد دارد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ‬ ‫]ُخ ِي َج َ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎي ﺧﺸﮏ‪.‬‬



‫]ُخ ِي ُخ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﻣﺎﺧﺎرك‪ .‬ﺧﺮﻣﺎﺧﺮك‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬اﮔﺮ ﺟﺰوي ﺑﺴﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺷـﯿﺮهء ﺧﺎرك ﺳﺒﺰ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺮﻣﺎي ﺧﺸﮏ ﺧﻮاﻧﻨﺪش ﺑﻪ ﺑﯿﻨﯽ ﺑﺎزاﻓﮑﻨﯽ رﻋﺎف ﺑﺎزﮔﯿﺮد‪) .‬اﻻﺑﻨﯿﻪ ﻓﯽ ﺣﻘﺎﯾﻖ اﻻدوﯾﻪ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎي ژاﭘﻨﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ِي ُپ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎم ﻧﻮﻋﯽ از ﺧﺮﻣﺎﻟﻮﺳﺖ ﮐﻪ داراي ﻣﯿﻮهء درﺷﺖ ﺳـﺮخ رﻧﮓ و ﺑﯽ ﻫﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﮔﯿﺎه ﺷﻨﺎﺳﯽ‬ ‫ﮔﻞ ﮔﻼب ص‪.(251‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎي ﻋﻘﯿﻞ‪.‬‬



‫]ُخ ِي َع[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻣﮑـﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ :‬ﻣﻌﻘﻞ ﺑﻦ ﯾﺴﺎر در ﺑﺼـﺮه ﺑﻪ آﺧﺮ ﻋﻬـﺪ ﻣﻌﺎوﯾﻪ درﮔـﺬﺷﺖ‪ .‬ﻧﻬﺮ ﻣﻌﻘﻠﯽ در ﺑﺼـﺮه و ﺧﺮﻣﺎي ﻋﻘﯿﻞ ﺑـﺪو‬ ‫ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه چ ﻗﺰوﯾﻨﯽ ص ‪.(239‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎي ﮐﻮر‪.‬‬



‫]ُخ ِي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺧﺮﻣﺎي ﺑﯽ ﺣﻼوت و ﺑـﺪﻃﻌﻢ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﭼﻪ ﺟﻨﺒﺎﻧﯽ اﯾﻦ ﻧﺨﻞ ﺑﻦ را ﺑﺰور ﮐﻪ ﺷﺪ ﺧﺎر او‬ ‫ﺗﯿﺰ و ﺧﺮﻣﺎش ﮐﻮر‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴﺮو )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎي ﻫﺎرون‪.‬‬



‫]ُخ ِي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧـﺎم ﺣﺒﯽ اﺳﺖ ﮔﯿـﺎﻫﯽ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﮕﯿﺮﻧـﺪ‪ ،‬ﺣﺐ اَﻻس ﯾﮏ ﺟﺰو‪ ،‬ﻻدن ﭼﻬﺎرﯾﮏ‬ ‫ﺟﺰو‪ ،‬ﺧﺮﻣﺎي ﻫﺎرون دو ﺟﺰو‪ ،‬ﻫﻤﻪ را ﻣﻌﺠﻮن ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎي ﻫﻨﺪو‪.‬‬



‫]ُخ ِي ِه[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﻤﺮ ﻫﻨﺪي)‪) .(1‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬و ﻃﻌﺎم اﺳـﻔﺎﻧﺎخ و ‪ ...‬ﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ و از ﺗﺮﺷﯿﻬﺎ ﻧﯿﺸﻮ و ﻏﻮره و‬ ‫اﻧﺎرداﻧﮏ و ﺳـﻤﺎق و ﺧﺮﻣﺎي ﻫﻨـﺪو‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﺧﺮﻣﺎي ﻫﻨﺪو در دﻫﺎن داﺷـﺘﻦ ﺗﺸـﻨﮕﯽ ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪.‬‬ ‫)‪ - (1‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﺑﯽ ﺷﺒﻬﻪ »ﺧﺮﻣﺎي ﻫﻨﺪو« ﻫﻤﺎن »ﺗﻤﺮ ﻫﻨﺪي« اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎي ﻫﻨﺪي‪.‬‬



‫]ُخ ِي ِه[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﻣـﺎي ﻫﻨـﺪو‪ .‬ارﺑﻪ‪ .‬ارﺑـﻮ‪ .‬ﺗﻤﺮ ﻫﻨـﺪي‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ُ .‬ﻣْﻘـﻞ‪َ ،‬دْوم‪) .‬ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ ﻋﻤﺮ( ‪:‬‬ ‫ﺟﺎﺑﺮﺳﺮي‪ ،‬دﻫﯿﺴﺖ ] ﺑﻪ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن [ آﺑﺎدان و ﺑﺎ ﻧﻌﻤﺖ ﺑﺴﯿﺎر و اﻧﺪر وي ﺧﺮﻣﺎي ﻫﻨﺪي و ﺧﯿﺎرﺷﻨﺒﺮ ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ‬ ‫ﺑﯿﻤـﺎر را ﻃﺒـﻊ ﺧﺸـﮏ و ﺣﺮارت ﺑـﻪ اﻓﺮاط ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﻌـﻮض ﺟﻼـب و ﻣﺎءاﻟﻌﺴـﻞ ﺧﺮﻣـﺎي ﻫﻨـﺪي ﺑـﺎ ﺟﻼـب آﻣﯿﺨﺘـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ دادن‪) .‬ذﺧﯿﺮهء‬ ‫ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎﯾﯿﻦ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﻗﺴﻤﯽ ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ و ﺣﻠﻮا‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮم ﺑﺎش‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِا( ﭘﺮده دار‪ .‬ﺣـﺎﺟﺐ‪ .‬در اﻃﺮاف ﺷﺎه ] ﺑﺰﻣﺎن ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن [ درﺑﺎرﯾﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧـﺪ داراي اﻟﻘﺎب و ﻣﻨﺎﺻﺐ ﻋﺎﻟﯿﻪ از ﻗﺒﯿﻞ درﺑـﺬ ﯾﺎ رﺋﯿﺲ‬ ‫درﺑﺎر‪ ،‬ﺗﮕﺮﺑـﺬ ﮐﻪ ﻣﻨﺼﺐ او ﺷﺒﯿﻪ ﮔﺮاﻧﺪﻣﺘﺮ درﺑﺎر ﺑﻮد‪ ،‬ﺷـﺨﺺ دﯾﮕﺮي اﻧﺪﯾﻤﺎن ﮐﺎران ﺳـﺮدار )ﯾﺎ ﺳﺎﻻر( ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺎﺟﺐ ﺑﺰرگ و رﺋﯿﺲ‬ ‫ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت ﻟﻘﺐ داﺷﺖ‪ ،‬و ﭘﺮده دار را ﺧﺮم ﺑﺎش ﻣﯿﮕﻔﺘﻨﺪ‪) .‬اﯾﺮان در زﻣﺎن ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن ﮐﺮﯾﺴﺘﻦ ﺳﻦ چ ‪ 2‬ص ‪.(417‬‬ ‫ﺧﺮم ﺑﺨﺖ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر َب[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺗﯿﻤﻮري اﺳﺖ در دﻫﻠﯽ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻘﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮم ﺑﮓ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر َب[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن رﯾﻮﻧـﺪ ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻧﯿﺸـﺎﺑﻮر واﻗﻊ در ﺳﻪ ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در‬ ‫ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ اﺳﺖ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮم ﺑﻮ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ رودﺑﺎر ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن رﺷﺖ واﻗﻊ در دوﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل رودﺑﺎر ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﻗﺼﺒﻪء ﺗﮑﻠﯿﻢ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺎﻻرﯾـﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬آب از رود دوﮔـﺎﻫﻪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و زﯾﺘﻮن و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﮑﺎري‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺮم ﺑﻬﺎر‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر َب[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻬﺎر ﺳـﺮﺳﺒﺰ‪ .‬ﺑﻬﺎر ﺑﺎﻃﺮاوت‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻃﺮاوت و ﺳﺮﺳﺒﺰي اﺳﺖ ‪ :‬ﺑﯿﺎراﺳﺖ ﺑﺰﻣﯽ ﭼﻮ ﺧﺮم ﺑﻬﺎر ز ﺑﺲ ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ ﮔﻮ‬ ‫ﻧﺎﻣـﺪار‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮ دﺳـﺘﺎن ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻦ اﺳﺖ ﺗﻬﻤﺘﻦ ﮐﻪ ﺧﺮم ﺑﻬﺎر ﻣﻦ اﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﯿﺎراﺳﺖ او را ﭼﻮ ﺧﺮم ﺑﻬﺎر ﻓﺮﺳـﺘﺎد در‬ ‫ﺷﺐ ﺑﺮ ﺷﻬﺮﯾﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ز روي او ﮐﻪ ﺑﺪ ﺧﺮم ﺑﻬﺎري ﺷﺪ آن آﺗﺸﮑﺪه ﭼﻮن ﻻﻟﻪ زاري‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮم ﺑﻬﺎر‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر َب[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﻧﻬﺎدﻧﺪ ﺳـﺮ ﺳﻮي ﺧﺮم ﺑﻬﺎر ﺳـﭙﻬﺪار و آن ﻟﺸـﮑﺮ ﻧﺎﻣﺪار‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬رﺳﯿﺪم ﺑﺒﻠﺦ و‬ ‫ﺑﺨﺮم ﺑﻬﺎر ﻫﻤﺎن ﺷﺎدﻣﺎن ﺑﻮدم از روزﮔﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮم ﺑﻬﺸﺖ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر ِب ِه[ )ِا ﻣﺮﮐـﺐ(ﺑﻬﺸـﺖ ﺧﺮم‪ .‬ﺑﻬﺸـﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺮم اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺼـﻮد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﻌﻬـﻮد اﺳﺖ ‪ :‬اﮔﺮ زو ﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻫﻤﻪ ﺧـﻮب و زﺷﺖ ﺑﯿـﺎﺑﯽ‬ ‫ﺑﭙـﺎداش ﺧﺮم ﺑﻬﺸﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﮑﻮﺷـﺶ ﺑﺠﻮﯾﯿﻢ ﺧﺮم ﺑﻬﺸﺖ ﺧﻨـﮏ آﻧﮑﻪ ﺟﺰ ﺗﺨﻢ ﻧﯿﮑﯽ ﻧﮑﺸﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺸـﺎدي ﯾﮑﯽ ﻧـﺎﻣﻪ ﭘﺎﺳـﺦ‬ ‫ﻧـﻮﺷﺖ ﭼـﻮ روﺷﻦ ﺑﻬـﺎر و ﭼﻮ ﺧﺮم ﺑﻬﺸﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﯿـﺎراﺳﺖ اﯾﻮان ﭼﻮ ﺧﺮم ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ و ﻣﺸـﮏ و ﻋﻨـﺒﺮ ﺑﻬﻢ درﺳـﺮﺷﺖ‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪.‬‬ ‫رﺳﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎ را ﺑﺨﺮم ﺑﻬﺸﺖ رﻫﺎﻧﻨﺪ از دوزخ ﺗﻨﮓ و زﺷﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮم ﭘﺸﺘﻪ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر ُپ َت[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳــﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـــﺘﺎن ﺑﺸﺎرﯾــﺎت ﺑﺨﺶ آﺑﯿــﮏ ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن ﻗﺰوﯾــﻦ‪ ،‬واﻗــﻊ در ‪42‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ آﺑﯿـﮏ و‬ ‫‪12‬ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺟﻠﮕﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺪل و داراي ‪ 2‬رﺷﺘﻪ ﻗﻨﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨﺪ و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ‪ ،‬زراﻋﺖ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬از ﺷﺮﯾﻒ آﺑﺎد ﻗﺰوﯾﻦ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(1‬‬ ‫ﺧﺮم ﭘﯽ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر ِپ[ )ِاخ( ﻧﺎم اﯾﺴﺘﮕﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﻣﯿﺎن زﻧﺠﺎن و ﻧﯿﮏ ﭘﯽ ﺧﻂ ﻗﺰوﯾﻦ ‪ -‬ﺗﺒﺮﯾﺰ در ‪331‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺗﻬﺮان‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺘﺎ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺳﺮﺷﯿﻮ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﻘﺰ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪20‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺳﻘﺰ و ‪2‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﭘﻠﻨﮓ‬ ‫دژ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و رودﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺗﻮﺗﻮن و ﻟﺒﻨﯿﺎت‪ ،‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و‬ ‫ﮔﻠﻪ داري‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺮم ﺗﺮﮐﺎن‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر َت[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﺎدر ﯾﻮﺳﻒ ﺷﺎه‪ .‬ﺗﻮﺿﯿﺢ آﻧﮑﻪ در اواﺧﺮ اﯾﺎم اﯾﻠﺨﺎن ارﻏﻮن ﺧﺎن اﺗﺎﺑﮏ ﯾﻮﺳﻒ ﺷﺎه از ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﻤﻐﻮل ﺳﺮ‬ ‫ﭘﯿﭽﯿـﺪ و ﻓﺮﺳـﺘﺎدﮔﺎن ارﻏﻮن را ﮐﺸﺖ و ﭼﻮن در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﻟﺸـﮑﺮﯾﺎن ﻣﻐﻮل ﮐﻪ ﺑﮕﻮﺷـﻤﺎﻟﯽ او ﻣﺄﻣﻮر ﺷﺪﻧـﺪ ﺗﺎب ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧـﺪاﺷﺖ ﻗﺒﻞ از‬ ‫رﺳﯿﺪن ﻣﻐﻮل ﺑﻄﺮف ﺳﯿﺴﺘﺎن و ﺧﺮاﺳﺎن ﻓﺮار ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﺪﯾﺪ ﯾﺰد در اﯾﻦ واﻗﻌﻪ ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬از ﻃﺮف اﯾﻠﺨﺎن اﻣﯿﺮي ﯾﺴﻌﻮدرﻧﺎم‬ ‫ﻧﺎﻣﺰد ﯾﺰد ﮐﺮدﻧـﺪ ﮐﻪ اﺗﺎﺑﮏ ﯾﻮﺳﻒ ﺷﺎه ﯾﺎ ﻣﺎل ﺳﻪ ﺳﺎل ﯾﺰد ﺑﺪﻫـﺪ ﯾﺎ ﯾﺰد را ﺑﻪ اﻣﯿﺮ ﯾﺴـﻌﻮدر واﮔـﺬارد و ﺧﻮد ﻣﺘﻮﺟﻪ ﭘﺎﯾﻪء ﺳـﺮﯾﺮ اﻋﻠﯽ‬ ‫ﮔﺮدد‪ .‬اﻣﯿﺮ ﯾﺴـﻌﻮدر ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯾﺰد ﺷﺪ و ﭼﻮن ﺑﻪ ﯾﺰد آﻣﺪ در ﺑﺎغ ﺣﺎﺟﺒﯽ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﻣﻘﺎﺑﺮ ﻣﺴـﻠﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﻧﺰول ﮐﺮد و آن ﺑﺎﻏﯽ ﻣﺸﺠﺮ ﺑﻮد‬ ‫و در ﻣﯿـﺎن ﺑـﺎغ ﮐﻮﺷـﮑﯽ ﺑﻮد ﻣﻌﻤﻮر و آن ﺑـﺎغ ﺣـﺎﺟﺐ ﻋﺰاﻟـﺪﯾﻦ ﻟﻨﮕﺮ ﺳـﺎﺧﺖ و ﺑﺒـﺎغ ﺣـﺎﺟﺒﯽ ﻣﺸـﻬﻮر ﺑﻮد‪ .‬اﻣﯿﺮ ﯾﺴـﻌﻮدر در اﯾﻦ ﺑـﺎغ‬ ‫ﻓﺮودآﻣﺪ و ﯾﻮﺳﻒ ﺷﺎه او را ﻋﻠﻮﻓﻪ ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ .‬اﻣﯿﺮ ﯾﺴـﻌﻮدر ﻣﻄﺎﻟﺒﻪء ﻣﺎل ﻧﻤﻮد‪ .‬ﯾﻮﺳﻒ ﺷﺎه ﻣﺎدر ﺧﻮد ﺧﺮم ﺗﺮﮐﺎن را ﭘﯿﺶ او ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ .‬اﻣﯿﺮ‬ ‫ﯾﺴـﻌﻮدر ﺑﺸـﺮاب ﻣﺸـﻐﻮل ﺑﻮد و ﻣﺎدر او را ﺣﺮﻣﺖ ﻧﺪاﺷﺖ و در ﻣﺠﻠﺲ ﺷـﺮاب در ﺟﺎﻣﻪء او رﯾﺨﺖ‪ ،‬و او ﺑﻐﺎﯾﺖ ﺧﺎﺗﻮﻧﯽ ﺻﺎﻟﺤﻪ ﺑﻮد از‬ ‫ﻣﺠﻠﺲ ﺑـﺎزﮔﺸﺖ و ﭘﯿﺶ ﭘﺴـﺮ آﻣـﺪ و ﺣﺎل ﺑﺎزﮔﻔﺖ‪ ،‬اﺗﺎﺑﮏ ﯾﻮﺳﻒ ﺷﺎه ﺻﺒﺮ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺷﺐ درآﻣـﺪ‪ .‬ﻧﯿﻢ ﺷﺐ ﻣﺮدان ﺧﻮد ﻣﮑﻤﻞ ﮐﺮد و‬ ‫دروازه ﺑﮕﺸﻮد و ﺑﯿﺮون آﻣـﺪ و ﺑﺮ ﺳـﺮ ﯾﺴـﻌﻮدر ﺷﺒﯿﺨﻮن زد و او را ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﺑﻘﺘـﻞ آورد و اﻣﻮال او را ﺗﺎراج ﮐﺮد و زن و ﭘﺴـﺮان او را‬ ‫اﺳﯿﺮ ﮐﺮد و ﯾﺴﻌﻮدر ﭘﺴﺮي ﺑﻐﺎﯾﺖ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻤﺎل داﺷﺖ او را ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻈﺮ ﮔﺮداﻧﯿﺪ و ﭼﻮن اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﺪاراﻟﺴﻠﻄﻨﻪء ﺗﺒﺮﯾﺰ رﺳﯿﺪ ﻏﺎزان ﺧﺎن‬ ‫ﻏﻀﺐ ﮐﺮد و ﯾﺮﻟﯿﻎ ﺳـﻠﻄﺎن ﺻﺎدر ﺷﺪ ﮐﻪ از اﺻـﻔﻬﺎن اﻣﯿﺮ ﻣﺤﻤﺪ اﺑﺪاﺟﯽ ﻧﺎم ﺑﺎ ﺳـﯽ ﻫﺰار ﺳﻮار ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯾﺰد ﮔﺮدد‪ .‬ﭼﻮن اﺗﺎﺑﮏ ﯾﻮﺳﻒ‬ ‫ﺷﺎه ﺧﺒﺮ آﻣﺪن ﻟﺸـﮑﺮ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﺸﻨﯿﺪ ﻣﺠﺎل ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﺴﺎن ﺧﻮد و رﺧﺖ و زرﯾﻨﻪ ﮐﻪ از ﯾﺴﻌﻮدر ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﺎ ﺷﺮف ﻣﻈﻔﺮ‬ ‫و اﺳﯿﺮان ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺳﯿﺴﺘﺎن ﺷﺪ«‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﺼﺮ ﺣﺎﻓﻆ ج ‪ 1‬ص ‪.(65‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺜﯿﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َم َث[ )ِاخ( دﻫﮑـﺪه اي اﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﺨـﺎرا و ﻣﺮﮐﺰ ﺑﻠـﻮﮐﯽ اﺳﺖ و ﭘـﺪر اﺑـﻮﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺳـﯿﻨﺎ از دﺳﺖ اﻣﯿﺮ رﺿـﯽ ﻧـﻮح ﺑﻦ ﻣﻨﺼـﻮر ﭘﺎدﺷـﺎه‬ ‫ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﺮﻣﯿﺜﻦ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮﻋﻠﯽ ﺳﯿﻨﺎ و ﺧﺮﻣﯿﺜﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮم ﭼﻤﺎز‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر َچ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻫﺰارﺟﺮﯾﺐ ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرداﻧﮕﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳﺎري‪ ،‬واﻗﻊ در ‪48‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﮐﯿﺎﺳﺮ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ‬ ‫ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺟﻨﮕﻠﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺮﻃﻮب اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ارزن و ﻋﺴﻞ‪ .‬ﺷـﻐﻞ‬ ‫اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﺷﺎل و ﮐﺮﺑﺎس ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺮم ﺧﺮام‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر َخ[ )ﻧـﻒ ﻣﺮﮐـﺐ(ﺧـﻮش ﺧﺮام‪ .‬ﻧﯿﮑـﻮﺧﺮام ‪ :‬اي ﺣـﺎﺟﺒﯽ ﮐـﻪ ﺑﺮ ﻓﻠـﮏ آﺑﮕـﻮن ﻫﻼـل در رﺷـﮏ ﻧﻌـﻞ ﻣﺮﮐﺐ ﺧﺮم ﺧﺮام ﺗﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺧﺮاﻣﯿﺪﻧﺶ ﺑﺎد ﺑﺮ ﺧﺮﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻫﯽ ﭼﻮ ﺷﺎﻫﯿﺴﺖ ﺧﺮم ﺧﺮام‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 767‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺮم ﺧﻔﺘﺎر‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر ُخ[ )ﺻـﻮت ﻣﺮﮐﺐ(ﺷﺐ ﺧـﻮش‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬و ﮐـﺎن ﺑﻬﺮام ﺟﻮزاذاﻗـﺎل‪» :‬ﺧﺮم ﺧﻔﺘـﺎر« ﻗـﺎم ﺳـﻤﺎره‪) .‬ﮐﺘـﺎب اﻟﺘـﺎج‬ ‫ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺟﺎﺣﻆ چ زﮐﯽ ﭘﺎﺷﺎ ص ‪.(118‬‬ ‫ﺧﺮم دان‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﯿﺴﻪء ﭼﺮﻣﯿﻦ ﮐﻪ دروﯾﺸﺎن و ﻣﺴﺎﻓﺮان در ﮐﻨﺎر ﺧﻮد ﻣﯽ ﺑﻨﺪﻧﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺮم درق‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر َد َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﭼﻬﺎراوﯾﻤﺎق ﺑﺨﺶ ﻗﺮه آﻏﺎج ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺮاﻏﻪ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪7‬ﻫﺰاروﭘﺎﻧﺼﺪﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﻗﺮه آﻏﺎج و‬ ‫‪23‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺷﻮﺳﻪء ﻣﺮاﻏﻪ ﺑﻪ ﻣﯿﺎﻧﻪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ ﺳﺎر و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن‬ ‫ﻏﻼت و ﻧﺨﻮد و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺮم دره‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر َد ِر[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ از َﻣﺤـﺎّل اﺑﻬﺮرود زﻧﺠﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ در راه ﺗﺒﺮﯾﺰ ﮐﻪ ﮐﺎروان در آن ﻧﺰول ﮐﻨـﺪ‪.‬‬ ‫)اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان آﻣﺪه‪ :‬ﻗﺼﺒﻪ اي اﺳﺖ ﺟﺰو دﻫﺴﺘﺎن اﺑﻬﺮرود ﺑﺨﺶ اﺑﻬﺮ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن زﻧﺠﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در‬ ‫‪6‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑـﺎﺧﺘﺮي اﺑﻬﺮ ﺳـﺮ راه ﺷـﻮﺳﻪء زﻧﺠـﺎن ﺑـﻪ ﻗﺰوﯾـﻦ‪ .‬ﺟﻠﮕـﻪ و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ اﺳـﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و رودﺧـﺎﻧﻪء اﺑﻬﺮرود‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻت آﻧﺠﺎ ﻏﻼت‪ ،‬ﮐﺸـﻤﺶ‪ ،‬اﻧﮕﻮر‪ ،‬ﻣﯿﻮه‪ ،‬ﮔﺮدو‪ ،‬ﯾﻮﻧﺠﻪ و ﻗﻠﻤﺴـﺘﺎن‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ ،‬ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬اﯾﺴﺘﮕﺎه راه آﻫﻦ‬ ‫در ‪5‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل اﯾﻦ ﻗﺼـﺒﻪ اﺳﺖ‪ .‬داراي ﭘﺴﺖ ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺗﻠﻔﻦ و ﺗﻠﮕﺮاف و ﺷـﻌﺒﻪء ﺧﺮﯾﺪ ﻏﻠﻪ و ﭘﺎﺳﮕﺎه ژاﻧﺪارﻣﺮي و ﭘﻤﭗ ﺑﻨﺰﯾﻦ و از‬ ‫ﺳﺎل ‪ 1324‬ه ‪ .‬ش‪ .‬ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪء ﮐﺒﺮﯾﺖ ﺳﺎزي اﻗﺘﺼﺎد در ﺧﺮم دره داﯾﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺮم دژ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر ِد[ )ِاخ( ﻧﺎم دﯾﮕﺮ ﻗﻠﻌﻪ ﺳﺤﺮ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻗﻠﻌﻪ ﺳﺤﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮم دﺷﺖ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر َد[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﺣــﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن ﮐﺎﺷــﺎن‪ ،‬واﻗــﻊ در ‪21‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري ﮐﺎﺷـﺎن و‬ ‫‪2‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﺷﻮﺳﻪء ﮐﺎﺷـﺎن ﺑﻪ ﻧﻄﻨﺰ‪ .‬اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ داﻣﻨﻪ و ﻣﻌﺘـﺪل اﺳﺖ‪ .‬آب آن از دو رﺷـﺘﻪ ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﭘﻨﺒﻪ و‬ ‫ﭘﯿﺎز و ﻣﯿﻮه‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ اﺳﺖ و ﺑﺮﺧﯽ ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﻌﺎش ﺑﻪ ﻃﻬﺮان ﺑﺮاي ﮐﺎرﮔﺮي ﻣﯽ روﻧﺪ‪ .‬ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﻗﺎﻟﯽ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‬ ‫و راه ﻓﺮﻋﯽ ﺑﺸﻮﺳﻪ دارد‪ .‬ﻣﺰرﻋﻪء ﮔﺰ ﺑﺎ ‪ 50‬ﻧﻔﺮ ﺳﮑﻨﻪ ﺟﺰء اﯾﻦ آﺑﺎدﯾﺴﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺮم دل‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر ِد[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺸـﻌﻮف‪ .‬ﺧﻮﺷﺪل‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﻧﺸـﺴﺖ از ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﭘﺮﻣﺎﯾﻪ ﺳﺎم اﺑﺎ زال ﺧﺮم دل و ﺷﺎدﮐﺎم‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬زواره‬ ‫ﻓﺮاﻣﺮز و دﺳـﺘﺎن ﺳـﺎم درﺳـﺘﻨﺪ و ﺧﺮم دل و ﺷﺎدﮐـﺎم‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ ﺧﺮم دﻟﯽ رﻫﻨﻤﺎي ﮐﻪ ﺧﻮﺷـﯽ ﮔﺰﯾﻦ زﯾﻦ ﺳـﭙﻨﺠﯽ ﺳـﺮاي‪.‬‬ ‫ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻨـﺎن ﮔﺮم ﮐﻦ ﻋﺰم راﯾﻢ ﺑﺘﻮ ﮐﻪ ﺧﺮم دل آﯾﻢ ﭼﻮ آﯾﻢ ﺑﺘﻮ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺷـﻤﺎ ﺧﻨـﺪان و ﺧﺮم دل ﻧﺸـﯿﻨﯿﺪ ﻃﺮب ﺳﺎزﯾـﺪ و روي ﻏﻢ‬ ‫ﻧﺒﯿﻨﯿﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮم دﻟﯽ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر ِد[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(دﻟﺸﺎدي‪ .‬ﻣﺸﻌﻮﻓﯽ‪ .‬ﺧﻮﺷﺪﻟﯽ ‪ :‬ﻧﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺟﺰ ﺷﺎدي ﺷﻤﺎري ﻧﻪ ﺟﺰ ﺧﺮم دﻟﯽ دﯾﺪﻧﺪ ﮐﺎري‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬زﻣﯿﻦ ﺑﻮﺳﻪ‬ ‫دادﻧـﺪ ﺑﺮ ﺷـﮑﺮ ﺷـﺎه ﺑﺨﺮم دﻟﯽ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ راه‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﺨﺮم دﻟﯽ زآن ﻃﺮف ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺳﻮي ﺑﺰﻣﮕﺎه آﻣـﺪ از ﮐﻮه و دﺷﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﻔﺮخ‬ ‫رﮐﺎﺑﯽ و ﺧﺮم دﻟﯽ ﺑﺮون راﻧﺪ از آن ﺷﺎه ﯾﮏ ﻣﻨﺰﻟﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮم ده‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر ِدْه[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﺷﺎﻫﯿﻦ دژ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﺮاﻏﻪ‪ ،‬واﻗﻊ در ﯾﮏ ﻫﺰاروﭘﺎﻧﺼﺪﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺷﺎﻫﯿﻦ دژ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫دﻫﮑﺪه در ﻣﺴﯿﺮ اراﺑﻪ رو ﺷﺎﻫﯿﻦ دژ ﺑﻪ ﻣﯿﺎﻧﺪوآب و در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ اﺳﺖ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل‪ .‬آب آن از زرﯾﻨﻪ رود و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن‬ ‫ﻏﻼت و ﺑﺎدام‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺮم دﯾﻦ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻋﻘﯿـﺪﺗﯽ ﺑـﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﺑـﮏ ﺑﺮ آن ﺑـﻮده‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ(‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ﺑﺎﺑـﮏ ﺧﺮم دﯾﻦ ﺷﻮد ‪ :‬ﺑﻌـﺪ از آن‬ ‫ﺣﻮﺷﺐ دﻋﻮي ﻧﺒﻮت ﮐﺮد‪ .‬ﭼﻨﺎن ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﻋﻘﻮﺑﺖ اﺳﺖ و راه ﺧﺮم دﯾﻨﯽ آﺷﮑﺎر ﮐﺮد‪) .‬ﮐﺘﺎب اﻟﻨﻘﺾ ص ‪.(329‬‬ ‫ﺧﺮم دﯾﻨﺎن‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ﮔﺮوﻫﯽ ﮐﻪ ﻋﻘﯿـﺪهء ﺧﺮم دﯾﻨﯽ داﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ﺑﺎﺑـﮏ ﺧﺮم دﯾﻦ و ﺣـﺒﯿﺐ اﻟﺴـﯿﺮ چ‪ 1‬ﺗﻬﺮان ص‪ 423‬و ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴـﺘﺎن‬ ‫ص‪ 129‬و ص‪ 193‬و ‪ 198‬ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﻼم ﺗﺄﻟﯿﻒ ﻓﯿﺎض ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮم دﯾﻨﯽ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺮ ﻣﺬﻫﺐ ﺧﺮم دﯾﻦ ﺑﻮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮم دﯾﻨﯿﻪ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر ﻧﯽ َي[ )ﻣﺺ ﺟﻌﻠﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺺ( ﺧﺮم دﯾﻦ ﺑﻮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺮد رﻧﺪ‪.‬‬



‫]َخ َم ِد ِر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( اﺣﻤﻘﯽ ﮐﻪ ﮐﺎر زﯾﺮﮐﺎن ﮐﺮدن ﺧﻮاﻫﺪ و از ﻋﻬﺪه ﻧﯿﺎﯾﺪ‪ .‬رﯾﺶ ﮔﺎو‪ .‬زﯾﺮك ﺳﺎر‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺮدرﻧﺪي‪.‬‬



‫]َخ َم ِد ِر[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺮﻣﺮد رﻧﺪ ﺑﻮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺮدم‪.‬‬



‫]َخ َم ُد[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺑﺼـﻮرت ﻣﺮدم و ﺑﻪ ﺳـﯿﺮت ﺑﻪ ﺧﺮ ﻣﺎﻧـﺪ‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از اﺣﻤـﻖ‪ .‬ﻧـﺎﻓﻬﻢ ‪ :‬ﻧﯿﺴـﺘﯽ ﻣﺮدم ﺗﻮ ﺑـﻞ ﺧﺮﻣﺮدﻣﯽ زﯾﺮا ﮐﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﺻﻮرت ﻣﺮدم ﻫﻤﯽ ﺑﯿﻨﻢ ﺗﺮا و ﻓﻌﻞ ﺧﺮ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺧﺮﻣﺮدﻣﻨﺪ ﻫﺮ ﺳﻪ ﻧﻪ ﻣﺮدم ﻧﻪ ﺧﺮ ﺗﻤﺎم از ﻫﺮ دو ﻧﺎم ﻫﻤﭽﻮ ﺷﺘﺮﻣﺮغ ﺑﻬﺮه ور‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫اي ﭘﺮﺳﺘﻨﺪه زادهء ﺳﻢ ﺧﺮ ﺧﺮﻣﺮدم ﻧﻪ اي ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺧﺮ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺮده‪.‬‬



‫]َخ ُم َد ‪ِ /‬د[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻓﻘﯿﺮ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﺴﮑﯿﻦ‪ .‬آﻧﮑﻪ از ﻣﺎل دﻧﯿﺎ ﯾﮏ ﺧﺮ داﺷﺘﻪ و ﺑﺎ آن اﻣﺮار ﻣﻌﺎش ﻣﯽ ﮐﺮده و ﺳﺮاﻧﺠﺎم آن‬ ‫ﺧﺮ ﻣﯿﻤﯿﺮد و ﻣﺮد ﺟﺰ ﺧﺮ ﻣﺮده ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ ﻧﺪارد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺮﻣﺖ‪.‬‬



‫][ )ِاخ( ﺧﺮﻣﺮﻣﺖ و ﻟﻮﻗﯿﺎﻣـﺎت‪ ،‬ﺷـﻬﺮ ﮐﻮﭼﮏ اﺳﺖ ﮐﻪ در او ﺑﺎﻏﺴـﺘﺎن و ﻣﯿﻮهء ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺎﺷـﺪ و ﻫﻮاﺋﯽ در ﻏﺎﯾﺖ ﺧﻮﺑﯽ‪ .‬ﺣﻘﻮق دﯾﻮاﻧﯿﺶ‬ ‫ﺷﺎﻧﺰده ﻫﺰاروﺷﺸﺼﺪ دﯾﻨﺎر اﺳﺖ و از ﻣﻮاﺿﻊ وﻻﯾﺎت ارﻣﻦ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯿﺮود‪) .‬از ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب چ ﻟﯿﺪن ص ‪.(101‬‬ ‫ﺧﺮم روان‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر َر[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺷﺎدروان‪ .‬آﻧﮑﻪ روان او ﺷﺎد اﺳﺖ ‪ :‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻮد ﺷﺎد و ﺧﺮم روان ﺑﯽ اﻧﺪوه ﺑﺎﺷﺪ ز ﮔﺸﺖ زﻣﺎن‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻨﺎن‬ ‫ﮐﺎﯾﻦ ﻋﺮوس از درم ﺧﺮم اﺳﺖ ﺑﺰر ﺑﻮد ﺧﺮم روان ﻋﻨﺼﺮي‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮم رود‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از دﻫﺴـﺘﺎﻧﻬﺎي ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺗﻮﯾﺴﺮﮐﺎن‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن در ﺷﻤﺎل ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن واﻗﻊ و ﻣﺤﺪود اﺳﺖ از ﻃﺮف ﺷﻤﺎل‬ ‫ﺑﻪ ﺑﺨﺶ اﺳﺪآﺑﺎد ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن‪ ،‬از ﺟﻨﻮب ﺑﺪﻫﺴﺘﺎن ﮐﺮزان رود ﺗﻮﯾﺴﺮﮐﺎن و از ﺧﺎور ﺑﮑﻮه اﻟﻮﻧﺪ و از ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﮐﻨﮕﺎور‪ .‬آب و ﻫﻮا‪:‬‬ ‫ﻫﻮاي دﻫﺴـﺘﺎن ﺳﺮدﺳﯿﺮ و ﯾﯿﻼﻗﯽ و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن آن ﻣﻌﺘﺪل و ﯾﮑﯽ از ﻧﻘﺎط ﺧﻮش آب وﻫﻮاﺳﺖ‪ .‬آب اﮐﺜﺮ ﻗﺮاء دﻫﺴﺘﺎن از ﭼﺸﻤﻪ ﺳﺎر و زه‬ ‫آب رودﺧﺎﻧﻪء ﺧﺮم رود ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ارﺗﻔﺎﻋﺎت‪ :‬ﺳﻠﺴـﻠﻪ ﮐﻮه اﻟﻮﻧﺪ در ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن واﻗﻊ و ﺷﻌﺐ آن از ﺟﻨﻮب و ﺷﻤﺎل‬ ‫دﻫﺴـﺘﺎن را ﻣﺤﺼﻮر ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻗﻠﻪء ﻣﺸـﻬﻮر ﺑﻪ ﻗﻠﻪء داﺋﻢ اﻟﺒﺮف از ﮐﻮه اﻟﻮﻧﺪ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ‪ 3467‬ﻣﺘﺮ در ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮ دﻫﺴﺘﺎن واﻗﻊ و ﯾﺎل‬ ‫ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي آن ﺗﺎ ﺣﺪود ﺧﺴـﺮوآﺑﺎد واﻗﻊ در ﺳـﺮ راه ﺷﻮﺳﻪء ﮐﻨﮕﺎور ﺑﻪ ﻫﻤﺪان ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪه و ﺣﺪ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن ﺑﺎ ﺑﺨﺶ‬ ‫اﺳـﺪآﺑﺎد اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻌﺒﻪء دﯾﮕﺮ از ﮐﻮه اﻟﻮﻧـﺪ در ﻫﻤﺎن ﺟﻬﺖ ﺟﻨﻮب دﻫﺴـﺘﺎن اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﮐﻮه ﻣﺮﺗﻔﻊ ﭘﺮﺗﮕﺎﻫﯽ ﺧﺎن ﮔﺮﻣﺰ ﻣﻨﺘﻬﯽ و ﺣﺪ‬ ‫ﻃﺒﯿﻌﯽ اﯾﻦ دﻫﺴـﺘﺎن ﺑـﺎ دﻫﺴـﺘﺎن ﮔﺮزان رود ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ارﺗﻔـﺎع ﻗﻠﻪء ﻣﻨﻔﺮد ﺧـﺎن ﮔﺮﻣﺰ از ﺳـﻄﺢ درﯾﺎ ‪ 2868‬ﻣـﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻮدﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﻧﻘﻄﻪء اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن ﺑﯿﺶ از ‪ 1495‬ﻣﺘﺮ ارﺗﻔﺎع دارد‪ .‬رودﺧﺎﻧﻪء ﺧﺮم رود از ﺣﺪود آﺑﺎدي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎﻧﻪ ﭘﺲ از ﻣﺸـﺮوب ﻧﻤﻮدن ﻗﺮاء ﻣﺠﺎور‬ ‫ﺧﻮد در ﺣـﺪود آﺑـﺎدي ﺳـﻬﻢ اﻟـﺪﯾﻦ ﮐﻨﮕﺎور ﺑﺎ رودﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ از اﺳـﺪآﺑﺎد ﻣﯽ آﯾـﺪ ﯾﮑﯽ ﺷـﺪه وارد ﺑﺨﺶ ﮐﻨﮕﺎور ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬در ﻫﻤﯿﻦ‬ ‫دﻫﺴـﺘﺎن ﺷـﻌﺒﻪء دﯾﮕﺮي ﮐﻪ از ﭼﺸـﻤﻪ ﺳﺎرﻫـﺎي وردآورد و ﮐﻬﻨـﻮش ﺳﺮﭼﺸـﻤﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ در ﺣـﺪود ﻧﺠﻒ آﺑـﺎد ﺑﻪ اﯾﻦ رودﺧـﺎﻧﻪ ﻣﯿﺮﯾﺰد‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل ﻋﻤﺪهء دﻫﺴـﺘﺎن ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت و اﻧﻮاع ﻣﯿﻮه ﻫﺎي ﺻـﯿﻔﯽ و ﭼﻮب و ﮐﺘﯿﺮاﺳﺖ‪ .‬ﺻﺎدرات آن ﺧﺸﮑﺒﺎر و ﭼﻮب و ﻟﺒﻨﯿﺎت ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬راه ﻫـﺎي آن ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از راه ﺷﻮﺳﻪء ﺗﻮﯾﺴـﺮﮐﺎن ﺑﻪ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸـﺎه در ﺟﻨﻮب و ﺷﻮﺳﻪء ﮐﻨﮕـﺎور ﺑﻪ ﻫﻤـﺪان در ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﻣﻮرد‬ ‫اﺳـﺘﻔﺎده اﺳﺖ‪ .‬راﻫﻬﺎي داﺧﻠﻪء دﻫﺴﺘﺎن ﻣﺎﻟﺮو وﻟﯽ در ﺻﻮرت اﻗﺪام ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ از ﮐﻨﺎر رودﺧﺎﻧﻪء ﺧﺮم رود ﺗﺎ اﺷﺘﺮان ﻣﺮﮐﺰي دﻫﺴﺘﺎن‬ ‫راه ﻓﺮﻋﯽ اﺣﺪاث ﺷﻮد‪ .‬ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ و ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ ﺗﺮﯾﻦ راه ﻣﺎﻟﺮو ﺗﻮﯾﺴـﺮﮐﺎن ﺑﻪ ﻫﻤﺪان در اﯾﻦ دﻫﺴـﺘﺎن از ﮔﺮدﻧﻪء ﻣﺸـﻬﻮر ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻪ اﻟﻮﻧﺪ‬ ‫ﮔﺬﺷـﺘﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﻋﺒﺎس آﺑﺎد ﺑﻪ ﻫﻤﺪان ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن ﺻﻌﺐ اﻟﻌﺒﻮر و زﻣﺴﺘﺎن در اﺛﺮ ﮐﺜﺮت ﺑﺮف ﺑﮑﻠﯽ ﻣﺴﺪود ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬دﻫﺴﺘﺎن‬ ‫ﺧﺮم رود از ‪ 39‬آﺑﺎدي ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷﺪه‪ ،‬ﺳـﮑﻨﻪء آن در ﺣﺪود ‪17‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ و ﻣﺮﮐﺰ دﻫﺴـﺘﺎن آﺑﺎدي اﺷﺘﺮان و ﻗﺮاء ﻣﻬﻢ‬ ‫آن ﺑﺸـﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪ :‬ﺳﯿﺴـﺘﺎﻧﻪ‪ ،‬وردآورد‪ ،‬ﮐﻬﻨﻮش‪ ،‬ﺑﻮﺟﺎن‪ ،‬ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎﻧﻪ‪ ،‬ﮐﺸﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺳﻨﺠﻮزان و وﻻﺷﺠﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‬ ‫‪. (4‬‬ ‫ﺧﺮم رود‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ﻧﺎم رودﯾﺴﺖ ﮐﻪ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺧﺮم رود ﻓﻮق ﺳﺮﭼﺸـﻤﻪ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و از ﺣﺪود آﺑﺎدي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎﻧﻪ ﭘﺲ از ﻣﺸﺮوب ﻧﻤﻮدن ﻗﺮاء‬ ‫ﻣﺠﺎور در ﺣﺪود آﺑﺎدي ﺳـﻬﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﮐﻨﮕﺎور ﺑﺎ رودﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ از اﺳﺪآﺑﺎد ﻣﯽ آﯾﺪ ﯾﮑﯽ ﺷﺪه وارد ﺑﺨﺶ ﮐﻨﮕﺎور ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺮم رود‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن دﯾﻠﻤﺎن ﺑﺨﺶ ﺳﯿﺎﻫﮑﻞ دﯾﻠﻤﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻻﻫﯿﺠﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ‪8‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور دﯾﻠﻤﺎن‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ‬ ‫ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و رودﺧﺎﻧﻪء ﮐﻮه ﭘﺲ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت‪ ،‬ﺑﻨﺸﻦ و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و‬ ‫ﮔﻠﻪ داري و ﺷﺎل ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺮم روز‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر رو[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎم روز ﻫﺸـﺘﻢ اﺳﺖ از ﻫﺮ ﻣﺎه ﺷﻤﺴﯽ‪ .‬ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﻠﻮك ﻋﺠﻢ در اﯾﻦ روز ﻟﯿﮑﻦ در ﻣﺎه دي ﮐﻪ آن ﻣﺎه دﻫﻢ اﺳﺖ از‬ ‫ﺳﺎﻟﻬﺎي ﺷﻤﺴـﯽ ﺟﺸﻦ ﮐﺮدﻧﺪي و ﺟﺎﻣﻬﺎي ﺳﻔﯿﺪ ﭘﻮﺷﯿﺪﻧﺪي و ﺑﺮ ﻓﺮش ﻧﺸﺴﺘﻨﺪي و درﺑﺎن را ﻣﻨﻊ ﮐﺮدﻧﺪي و ﺑﺎر ﻋﺎم دادﻧﺪي و ﺑﻪ اﻣﻮر‬ ‫رﻋﯿﺖ ﻣﺸـﻐﻮل ﺷﺪﻧـﺪي و ﻣﺰارﻋـﺎن و دﻫﻘﺎﻧـﺎن ﺑـﺎ ﻣﻠﻮك ﺑﺮ ﺳـﺮ ﯾـﮏ ﺧﻮان ﻧﺸﺴـﺘﻨﺪي و ﭼﯿﺰي ﺧﻮردﻧـﺪي و ﺑﻌـﺪ از آن ﻫﺮ ﻋﺮض و‬ ‫ﻣـﺪﻋﺎﯾﯽ ﮐﻪ داﺷـﺘﻨﺪي ﺑﯽ واﺳـﻄﻪء دﯾﮕﺮي ﺑﻌﺮض رﺳﺎﻧﯿﺪﻧﺪي و ﻣﻠﻮك ﺑﺮﻋﺎﯾﺎ ﮔﻔﺘﯽ‪» :‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﯾﮑﯽ از ﺷـﻤﺎﯾﻢ و ﻣﺪار ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺰراﻋﺖ و‬ ‫ﻋﻤـﺎرﺗﺴﺖ و آن ﺑﯽ وﺟﻮد ﺷـﻤﺎ ﻧﻤﯿﺸﻮد و ﻣـﺎ را از ﺷـﻤﺎ ﮔﺰﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ ﺷـﻤﺎ را از ﻣﺎ‪ ،‬و ﻣﺎ و ﺷـﻤﺎ ﭼﻮن دو ﺑﺮادر ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎﺷـﯿﻢ«‪.‬‬ ‫)ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮم روي‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر روْي[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﻮﺷـﺮوي‪ .‬ﺑﺸـﺎش ‪ :‬ﻏﻼم روي آن ﻣﺎﻫﻢ ﮐﺰ او ﮔﺸـﺘﻢ ﺧﻮش و ﺧﺮم ﮐﻪ ﺧﻮش ﻟﺐ ﻋـﺬرﺧﻮاﻫﯽ ﺑﻮد و ﺧﺮم‬ ‫روي دﻟﺨﻮاﻫﯽ‪ .‬اﻣﯿﺮﻣﻌﺰي )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮم زار‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺟﺮهء ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮐـﺎزرون‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪63‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري ﮐﺎزرون ﮐﻨﺎر راه‬ ‫ﻓﺮﻋﯽ ﮐـﺎزرون ﺑـﻪ ﻓﺮاﺷـﺒﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد و ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از رودﺧـﺎﻧﻪء ﺟﺮه و ﻣﺤﺼـﻮل آن ﻏﻼـت و ﺑﺮﻧـﺞ و‬ ‫ﮐﻨﺠﺪ و ﻣﺎش و ﻣﺮﮐﺒﺎت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺲ‪.‬‬



‫]ِخ ِم[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺷﺐ ﺗﺎرﯾﮏ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺴﺖ‪.‬‬



‫]َخ َم[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( اﺣﻤﻖ‪ .‬ﻧﺎدان‪) .‬آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﺳﯿﺎه ﻣﺴﺖ‪ .‬ﻟﻮل‪ .‬ﻗﺮه ﻣﺴﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮم ﺳﺮﺷﺖ‪.‬‬



‫س ِر[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(آﻧﭽﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻟﻄﯿﻒ و ﻣﻨﺎﺳﺐ دارد‪ .‬ﺧﻮش ﺗﺮﮐﯿﺐ ‪ :‬ﺟﻬﺎﻧﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮب و ﺧﺮم ﺳـﺮﺷﺖ ﺣﻮاﻟﺖ ﭼﺮا ﺷﺪ ﺑﻘﺎ‬ ‫]ُﺧْﺮ َر ِ‬ ‫ﺑﺮ ﺑﻬﺸﺖ؟ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮم ﺳﻨﻪء اردﻻﻧﯽ‪.‬‬



‫س ِن ِي َا َد[)ِاخ( ﻧﺎم وي ﻣﯿﺮزا ﻓﺘـﺢ اﷲ ﺧﻠﻒ ﻣﯿﺮزا ﻋﺒـﺪاﷲ وزﯾﺮ وﻻﯾﺖ ﺳـﻨﻨﺪج ﮐﺮدﺳـﺘﺎن ﺑﻮد و در زﻣﺎن ﻟﻄﻔﻌﻠﯽ ﺧﺎن واﻟﯽ و‬ ‫]ُﺧْﺮ َر َ‬ ‫آﻏﺎز ﺟﻬﺎﻧﺴﺘﺎﻧﯽ آﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎه ﺑﺪرﺑﺎر ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ آﻣﺪ و درﺧﻮر ﭘﺎﯾﻪء ﺧﻮﯾﺶ ﻣﻨﺼﺒﯽ ﺟﻠﯿﻞ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪي ﮐﻪ ﻟﻄﻔﻌﻠﯽ ﺧﺎن زﻧﺪ ﺑﺮ‬ ‫ﺷﯿﺮاز ﻣﺴـﻠﻂ ﺷـﺪ دﻋﻮي ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺳـﺘﺎﻧﯽ داﺷﺖ‪ .‬وي ﺑﻄﻤﻊ ﺟـﺎه و ﻣـﺎل ﺑﻠﻄﻔﻌﻠﯽ ﺧﺎن ﭘﯿﻮﺳﺖ و او را ﺑﻤﺤﺎرﺑﻪء آﻗﺎ ﻣﺤﻤـﺪﺧﺎن ﺗﺮﻏﯿﺐ‬ ‫ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ اﻏﻮاي او ﻟﻄﻔﻌﻠﯽ ﺧﺎن در ﻣﻨﺰل اﯾﺮج ﺑﺮ ﺳـﺮ اردوي ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﺷﺒﯿﺨﻮن زدﻧﺪ و ﮐﺎري از ﭘﯿﺶ ﻧﺒﺮدﻧﺪ و ﺑﮑﺮﻣﺎن و ﺑﻢ اﻓﺘﺎد و ﻣﯿﺮزا‬ ‫ﻓﺘﺢ اﷲ ﻫﻢ ﺑﻤﺮﻗﺪ ﻣﯿﺮ ﺳﯿﺪاﺣﻤﺪ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﺸﺎه ﭼﺮاغ ﻣﺘﺤﺼﻦ ﺷﺪ و ﺑﺤﮑﻢ ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ او را ﺑﺪرآوردﻧﺪ و از دو ﭼﺸﻢ ﻧﺎﺑﯿﻨﺎﯾﺶ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻌﺪ‬ ‫از اﯾﻦ واﻗﻌﻪ ﺳـﯽ ﺳﺎل ﺑﺰﯾﺴﺖ و در ‪ 1239‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻣﺮد‪ .‬از اوﺳﺖ‪ :‬ﺧـﺪﯾﻮ ﻋﻬـﺪ و ﺧﺎﻗـﺎن ﺟﻬﺎن ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ آن ﮐﻮ ﺑﻮد در ﺑﺰم ﻋﯿﺸـﺶ ﺟﺎم‬ ‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ و ﻓﻠﮏ ﻣﯿﻨﺎ‪) .‬از ﻣﺠﻤﻊ اﻟﻔﺼﺤﺎء ج ‪ 2‬ص ‪.(108‬‬ ‫ﺧﺮم ﺷﺎه‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﯾﺰد‪ .‬اﯾﻦ ده در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ اﺳﺖ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل‬ ‫آن ﻏﻼت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﺳﺎﺧِﺖ ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ‪ .‬راه ﻓﺮﻋﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(10‬‬ ‫ﺧﺮم ﺷﺎه ﺳﻠﻄﺎن‪.‬‬



‫س[ )ِاخ(ﺧﻮاﻫﺮزادهء ﻇﻬﯿﺮاﻟﺪﯾﻦ ﻣﯿﺮ ﺑﺎﺑﺮﻣﯿﺮزا ﺑﻮد و ﺑﺤﮑﻮﻣﺖ ﺑﻠﺦ رﺳﯿﺪ‪) .‬ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ ج ‪ 4‬ص ‪ 388‬چ ﺧﯿﺎم(‪.‬‬ ‫]ُﺧْﺮ َر ُ‬ ‫ﺧﺮﻣﺸﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺟﻤﯿـﻞ آﺑـﺎد ﺑﺨﺶ ﺑﺎﻓﺖ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﯿﺮﺟﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در دوازده ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺑﺎﻓﺖ و ‪2‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺟﻨﻮب راه ﻓﺮﻋﯽ ﮔﻮﻏﺮ ﺑﻪ ﺑـﺎﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ ده ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از رودﺧـﺎﻧﻪ و ﻗﻨـﺎت‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت و ﺣﺒﻮﺑﺎت و‬ ‫ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺸﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن دﻟﻔﺎرود ﺑﺨﺶ ﺳﺎردوﺋﯿﻪ ﺳـﺮ راه ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺟﯿﺮﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ ده در ‪75‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎوري ﺳﺎردوﺋﯿﻪ ﺳﺮ‬ ‫راه ﻣﺎﻟﺮو ﺳﺎردوﺋﯿﻪ ‪ -‬ﺟﯿﺮﻓﺖ ﻗﺮار دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬ ‫ﺧﺮم ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ(ﺷـﺎد ﺷـﺪن‪ .‬ﺧـﻮش ﺷـﺪن ‪ :‬ﻣﺨﺮام و ﻣﺸـﻮ ﺧﺮم از اﻗﺒـﺎل و زﻣـﺎﻧﻪ زﯾﺮا ﮐـﻪ ﻧﺸـﺪ وﻗـﻒ ﺗـﻮ اﯾﻦ ﻣﺮﮐﺰ ﻏـﺒﺮا‪.‬‬ ‫]ُﺧْﺮ َر ُ‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻣﺒﺎدا ﮐﻪ ﻓﺮدا ﺑﺨﻮن ﻣﻨﺶ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﺧﺮم ﺷﻮد دﺷـﻤﻨﺶ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﭘﻨﺠﺮوزه ﺣﯿﺎت ﮔﺬﺷﺘﻨﯽ ﺧﺮم ﮐﺴﯽ‬ ‫ﺷﻮد ﻣﮕﺮ از ﻣﻮت ﻏﺎﻓﻠﯽ؟ ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺸﮥ‪.‬‬



‫ش[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺤﻮ ﮐﺮدن ﻧﻮﺷـﺘﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد )||(‪ِ .‬ا( ﻓﺴﺎد ﻋﻤﻞ‪) .‬از‬ ‫]َخ َم َ‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺧﺮﻣﺸـﻬﺮ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻫﺎي اﺳﺘﺎن ﺷﺸﻢ ﮐﺸﻮر ﺑﻮده و ﺣﺪود آن ﺑﺸﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪ :‬از ﺷﻤﺎل ﺑﻪ اراﺿﯽ‬ ‫]ُﺧْﺮ َر َ‬ ‫وﺳـﯿﻊ و ﺷـﻮره زاري ﮐﻪ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن و ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﻫﻮاز و دﺷﺖ ﻣﯿﺸـﺎن واﻗﻊ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬از ﺧـﺎور ﺑﺸﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﻬﺒﻬـﺎن‪ ،‬از ﺟﻨﻮب‬ ‫ﺑﺮودﺧﺎﻧﻪء ﮐﺎرون و ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن آﺑﺎدان و ﺑﺨﺶ ﺑﻨـﺪر اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ و ﺧﻠﯿـﺞ ﻓﺎرس‪ ،‬از ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺑﮑﺸﻮر ﻋﺮاق‪ .‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن در ﺣﺪود‬ ‫‪ 6500‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺗﻘﺮﯾﺒـًﺎ ﺑﯿﻦ ‪ 48‬درﺟﻪ و ﯾـﮏ دﻗﯿﻘﻪ ﺗـﺎ ﭘﻨﺠﺎه درﺟﻪ و ‪ 10‬دﻗﯿﻘﻪء ﻃﻮل ﺷـﺮﻗﯽ و ﻋﺮض ﺑﯿﻦ ‪30‬‬ ‫درﺟﻪ و ‪ 12‬دﻗﯿﻘﻪ ﺗﺎ ‪ 31‬درﺟﻪ و ‪ 7‬دﻗﯿﻘﻪء ﺷـﻤﺎﻟﯽ واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬آب وﻫﻮا‪ :‬ﻫﻮاي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﮔﺮﻣﺴﯿﺮ ﻣﺮﻃﻮب و ﻣﺎﻻرﯾﺎﺋﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺣﺮارت در ﻣﺮداد ‪ 1326‬ه ‪ .‬ش‪ .‬ﺑﻪ ‪ 58‬درﺟﻪ رﺳـﯿﺪه و ﺣﺪاﻗﻞ ﺣﺮارت در دﯾﻤﺎه ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ‪ 8‬درﺟﻪء ﺳﺎﻧﺘﯽ ﮔﺮاد ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫آب آﺷﺎﻣﯿﺪﻧﯽ ﻗﺮاء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن از رودﺧﺎﻧﻪء ﮐﺎرون و ﺷﻂ اﻟﻌﺮب و رودﻫﺎي ﺟﺮاﺣﯽ و زﻫﺮه و ﭼﺎه ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد وﻟﯽ زراﻋﺖ ﻏﻼت‬ ‫دﯾﻤﯽ اﺳﺖ و از اﯾﻦ رودﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺟﻬﺖ زراﻋﺖ اﺳـﺘﻔﺎده ﻧﻤﯿﺸﻮد‪ .‬ارﺗﻔﺎﻋﺎت‪ :‬اﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ دﺷﺖ و ﺷﻮره زار ﺑﻮده و ارﺗﻔﺎع‬ ‫ﻣﻬﻤﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬ﻓﻘﻂ در ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺧﺮﻣﺸـﻬﺮ ﮐﻮه ﻣﯿﺸﺎن ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ‪ 250‬ﻣﺘﺮ دﯾـﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎد‪ :‬در اﮐﺜﺮ ﻣﺪت ﺳﺎل ﺑﺎد از‬ ‫دو ﺟﻬﺖ در اﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﯿـﻮزد‪ :‬ﯾﮑﯽ از ﺳـﻤﺖ ﺷـﻤﺎل ﮐﻪ در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن ﻫﻮا را ﻣﻌﺘـﺪل و زﻣﺴـﺘﺎن ﺳـﺮد ﻧﻤﻮده و دﯾﮕﺮي ﺑـﺎد ﺟﻨﻮﺑﯽ‬ ‫ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺷـﻠﺠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻫﻮا را ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺮم و ﺧﻔﻪ ﮐﻨﻨﺪه ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﺪ‪ .‬رودﺧﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻬﻤﺘﺮﯾِﻦ رودﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي اﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن رودﺧﺎﻧﻪء‬ ‫ﮐﺎرون اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ رودﺧﺎﻧﻪ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺧﺮﻣﺸـﻬﺮ ﺑﺎ رودﻫﺎي دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات ﮐﻪ در ﮐﺸﻮر ﻋﺮاق ﺟﺮﯾﺎن دارﻧﺪ ﯾﮑﯽ ﺷﺪه و ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷـﻂ‬ ‫اﻟﻌﺮب را ﻣﯿﺪﻫـﺪ‪ .‬دﯾﮕﺮ رودﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﺟﺮاﺣﯽ و زﻫﺮه ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﺮﺗﯿﺐ در ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﺷﺎدﮔﺎن و ﻫﻨﺪﯾﺠﺎن ﺟﺮﯾﺎن دارد‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫اداري‪ :‬ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺧﺮﻣﺸـﻬﺮ از ﭼﻬﺎر ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي‪ ،‬ﺷﺎدﮔﺎن‪ ،‬ﺑﻨﺪر ﻣﻌﺸﻮر و ﻫﻨﺪﯾﺠﺎن ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷﺪه و ﺟﻤﻊ ﻗﺮاء و ﻗﺼـﺒﺎت آن ‪ 238‬و‬ ‫ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪء ﻧﻔﻮس ﺷﻬﺮ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺗﻘﺮﯾﺒًﺎ ‪112‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ اﺳﺖ‪ .‬زﺑﺎن و ﻣﺬﻫﺐ‪ :‬زﺑﺎن ﻣﺎدري ﺳـﮑﻨﻪء اﻏﻠﺐ ﻗﺮاء و ﻗﺼﺒﺎت‬ ‫ﻋﺮﺑﯽ اﺳﺖ و ﺑﻔﺎرﺳـﯽ ﻧﯿﺰ آﺷـﻨﺎ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺬﻫﺐ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺳـﮑﻨﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﺳـﻼم و ﺷـﯿﻌﻪء اﺛﻨﺎﻋﺸﺮي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻت‪ :‬ﻣﺤﺼﻮل‬ ‫ﻋﻤـﺪهء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن‪ ،‬ﻏﻼـت و ﺧﺮﻣﺎ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺣﯿﻮاﻧﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﭘﻮﺳﺖ و ﭘﺸﻢ و ﻏﯿﺮه اﺳﺖ‪ .‬ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ‪ :‬در اﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن‬ ‫ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﻣﻬﻤﯽ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﯿﺸﻮد ﻓﻘﻂ در ﺑﻌﻀـﯽ ﻗﺮاء و ﻗﺼـﺒﺎت ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻋﺒﺎ و ﺣﺼﯿﺮﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﺟﻬﺖ ﺟﻠﺪ ﺧﺮﻣﺎ و ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء زﻧﺎن‬ ‫ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬اﻧﺘﻬـﺎي راه آﻫﻦ ﺳﺮﺗﺎﺳـﺮي اﯾﺮان ﺑﻪ ﺧﺮﻣﺸـﻬﺮ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯿﮕﺮدد‪ .‬از ﺧﺮﻣﺸـﻬﺮ ﺑﺸـﻬﺮﻫﺎي اﻫﻮاز و آﺑﺎدان راه ﺷﻮﺳﻪ و اﺳـﻔﺎﻟﺖ‬ ‫وﺟﻮد دارد‪ .‬از ﺧﺮﻣﺸـﻬﺮ ﺑﻪ ﺑﻨـﺪر ﻣﻌﺸﻮر‪ ،‬ﺑﻬﺒﻬـﺎن و ﻫﻨـﺪﯾﺠﺎن و ﺑﻄﺮف ﻣﺮز ﻋﺮاق راه اﺗﻮﻣﺒﯿـﻞ رو وﺟﻮد دارد ﮐﻪ در ﻓﺼﻮل ﻏﯿﺮﺑـﺎراﻧﯽ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 768‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﻣﯿﺘﻮان رﻓﺖ و آﻣﺪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ از دﻫﺴﺘﺎﻧﻬﺎﯾﯽ ﺑﻨﺎم ﻧﻬﺮ ﯾﻮﺳﻒ و ﺧﯿﻦ و ﺑﻬﻤﻨﺸﯿﺮ و ﺧﯿﺮان و روﯾﺲ ﺗﺸﮑﯿﻞ‬ ‫ﺷﺪه و ﺣﺪود آن ﺑﺸـﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪ :‬از ﺷـﻤﺎل ﺑﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﻫﻮاز و اراﺿﯽ ﺑﻮﺗﻪ زار‪ ،‬از ﺟﻨﻮب ﺑﻪ رودﺧﺎﻧﻪء ﮐﺎرون و ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن آﺑﺎدان و‬ ‫از ﺧﺎور ﺑﺮودﺧﺎﻧﻪء ﮐﺎرون و از ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺑﻤﺮز ﮐﺸﻮر ﻋﺮاق‪ .‬وﺿﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي دﺷﺖ و ﻫﻮاي آن ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي اﺳﺖ‪ .‬آب ﻣﺼـﺮﻓﯽ‬ ‫ﺑﺨﺶ از ﺷﻂ اﻟﻌﺮب و رودﺧﺎﻧﻪء ﮐﺎرون و ﺑﻬﻤﻨﺸـﯿﺮ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﻗﺮاء ﺑﺨﺶ ‪ 35‬و ﻗﺮاء ﻣﻬﻢ آن ﺑﻘﺮار زﯾﺮ اﺳﺖ‪ :‬ﮐﻮت ﺷﯿﺦ‪،‬‬ ‫ام ﺟﺮﯾﺪﯾﻪ‪ ،‬ﻧﻬﺮ ﯾﻮﺳﻒ‪ ،‬ﻣﭽﺮي‪ ،‬درﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺧﯿﻦ‪ ،‬ﻣﻨﯿﺦ‪ .‬ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ ﺑﺨﺶ از ﻃﻮاﯾﻒ درﯾﺲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻓﯿﺼﻠﯽ‪ ،‬ﻋﺮﯾﺾ‪ ،‬ﺑﻐﻼﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻮﻃﻮر و ﻏﯿﺮه‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( ﻣﺮﮐﺰ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺧﺮﻣﺸـﻬﺮ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺑﻨـﺎدر ﻣﻬـﻢ اﯾﺮان و ﻧـﺎم ﻗـﺪﯾﻤﯽ آن ﺑﻨـﺪر ﻣﺤﻤﺮه ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﺑﻨـﺪر ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺰ‬ ‫]ُﺧْﺮ َر َ‬ ‫اﻧﺸـﻌﺎﺑﺎت ﺧﻄﻮط ﻣﻮاﺻﻼﺗﯽ درﯾﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﻓﺎﺻﻠﻪء آن ﺗﺎ ﺗﻬﺮان ‪ 1055‬و ﺗﺎ آﺑﺎدان ‪ 15‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‪ :‬ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ در‬ ‫‪ 48‬درﺟﻪ و ‪ 11‬دﻗﯿﻘﻪء ﻃﻮل ﺷـﺮﻗﯽ و ‪ 30‬درﺟﻪ و ‪ 27‬دﻗﯿﻘﻪء ﻋﺮض ﺷـﻤﺎﻟﯽ واﻗﻊ ﺷﺪه و ارﺗﻔﺎع آن ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﺴﻄﺢ درﯾﺎ در ﺣﺪود ‪ 8‬ﻣﺘﺮ‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺟﻐﺮاﻓﯿـﺎﯾﯽ ﺧﻮد و اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻨـﺪر ﺗﺠـﺎرﺗﯽ اﺳﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص اﯾﻨﮑﻪ اﻧﺘﻬﺎي ﺟﻨﻮﺑﯽ راه‬ ‫آﻫﻦ ﺳﺮﺗﺎﺳـﺮي اﯾﺮان ﺑﻮده و ﺑﺎ درﯾﺎي آزاد ارﺗﺒﺎط دارد‪ ،‬اﻫﻤﯿﺖ اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ روزﺑﺮوز رو ﺑﺘﺰاﯾـﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺮﻣﺸـﻬﺮ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺻﻮرت آﻣﺎر ﮐﻪ‬ ‫در ﺳـﺎل ‪ 1327‬ه ‪ .‬ش‪ .‬ﺗﻌﯿﯿـﻦ ﺷـﺪه داراي ‪ 21700‬ﻧﻔﺮ ﺳـﮑﻨﻪ ﺑﻮده و ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺧـﺎص و ﻧﺰدﯾـﮏ ﺑﻮدن ﺑﻪ ﺗﺼـﻔﯿﻪ ﺧﺎﻧﻪء ﻧﻔﺖ‬ ‫آﺑﺎدان ﻣﺮﺗﺐ ﺑﺮ ﺟﻤﻌﯿﺘﺶ اﻓﺰوده ﻣﯿﮕﺮدد‪ .‬ﻫﻮاي ﺷـﻬﺮ ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ و ﻣﺮﻃﻮب اﺳﺖ و آب آﺷﺎﻣﯿﺪﻧﯽ ﺷﻬﺮ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء ﻟﻮﻟﻪ ﮐﺸﯽ و ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ‬ ‫ﺷﻬﺮداري از رودﺧﺎﻧﻪء ﮐﺎرون ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد وﻟﯽ ﭼﻮن ﺗﺼﻔﯿﻪ ﻧﻤﯿﮕﺮدد از ﻟﺤﺎظ آﺷﺎﻣﯿﺪن ﭼﻨﺪان ﻣﻄﺒﻮع ﻧﯿﺴﺖ و ﺗﻮأم ﺑﺎ ﮔﻞ و ﻻي‬ ‫ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬روﺷـﻨﺎﯾﯽ ﺷـﻬﺮ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﻣﻮﻟﺪ ﺑﺮق ﺷـﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ و ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ﺷـﻬﺮداري اﺳﺖ‪ .‬از ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﻬﺎي ﻗﺎﺑﻞ اﻫﻤﯿﺖ‪ ،‬ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻫﺎي ﭘﻬﻠﻮي‪،‬‬ ‫ﮔﻤﺮك و ﺑﻨﺰﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ و ﮐﻮت ﺷـﯿﺦ و ﮐﻬﻨﻤﻮﺋﯽ و ﺑﺎﯾﻨﺪر ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ادارات دوﻟﺘﯽ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن در اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻗﺮار دارد و ادارهء ﮔﻤﺮك آن‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺖ و در ﺣﺪود ‪ 150‬ﺑﺎب ﻣﻐﺎزه و دﮐﺎن‪ 6 ،‬ﮔﺎراژ و ‪ 14‬ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼﮏ در آن ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﺴـﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﻧﯿﺰ ‪ 2‬دﺑﯿﺮﺳﺘﺎن و ‪ 6‬دﺑﺴـﺘﺎن دارد‪ .‬ﺑﯿﻤﺎرﺳـﺘﺎن ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺧﻨﯿﻪ ﮐﻪ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ ﻫﺎ در ﺳﺎل ‪ 1320‬ه ‪ .‬ش‪.‬‬ ‫ﺗﺄﺳـﯿﺲ ﺷـﺪه در اﯾﻦ ﺑﻨـﺪر داﯾﺮ و ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎدهء ﻋﻤﻮم اﺳﺖ‪ .‬اﯾﺴـﺘﮕﺎه راه آﻫﻦ در ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺷـﻬﺮ واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺮم ﺷﯿﺮازي‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر ِم[ )ِاخ( اﺳـﻤﺶ ﻧﺠﻔﻘﻠﯽ و از ﯾﺴﺎوﻻـن ﺣﻀﻮر ﺑﻮد و ﺑﻌـﺪ در ﺧـﺪﻣﺖ ﺷـﺎﻫﺰاده ﺻﺎﺣﺒﻘﺮان ﻣﯿﺮزا رﺗﺒﺘﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮد‪ .‬او در ﻏﺰل‬ ‫ﺳﺮاﯾﯽ ﻃﺒﻌﺶ ﺳـﻼﺳﺘﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ رﺳﻢ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺧﺎﻗـﺎن ﻣﻐﻔﻮر ﺑﻮد ﺑﻬﺮ ﻫﻔﺘﻪ ﻏﺰﻟﯽ ﺗـﺎزه ﺑﺤﻀﻮر ﺑﺮدي و ﺟـﺎﯾﺰه ﯾـﺎﻓﺘﯽ و ﺧﺸـﻨﻮد‬ ‫ﺑﺎزﮔﺸﺘﯽ‪ .‬ﺑﺎﻟﺠﻤﻠﻪ از ﻣﻮزوﻧﺎن ﻏﺰل ﺳﺮاي ﻣﻌﺎﺻﺮﯾﻦ ﺑﻮده ﻗﺮب ﺳﻪ ﻫﺰار ﺑﯿﺖ دﯾﻮان ﺟﻤﻊ ﮐﺮده‪ .‬اﯾﻦ ﺑﯿﺖ از اوﺳﺖ‪ :‬ﺑﻨﮕﺮ ﺑﺰﺧﻤﻬﺎي دل‬ ‫ﺑﯿﻘﺮار ﻣﺎ ﮐﺰ ﻧﺎوك ﺗﻮ ﻣﺎﻧﺪه ﻫﻤﯽ ﯾﺎدﮔﺎر ﻣﺎ‪) .‬از ﻣﺠﻤﻊ اﻟﻔﺼﺤﺎء ج‪ 1‬ص ‪.(110‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻐﺰ‪.‬‬



‫]َخ َم[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎﻓﻬﻢ‪ .‬ﺑﯽ ﺷﻌﻮر‪ .‬اﺣﻤﻖ ‪ :‬ﺧﺮي ﺧﺮﻣﻐﺰ ﻣﻐﺰي ﭘﺮ ز ﺧﺮﭼﻨﮓ وز آن دﻟﺘﻨﮓ رو آﻓﺎق دﻟﺘﻨﮓ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮم ﻓﻀﺎ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر َف[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( آﺳـﻤﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﮐﺮده در آن ﺧﺮم ﻓﻀﺎ ﺻـﯿﺪ ﮔﻮزﻧﺎن ﭼﻨـﺪ ﺟﺎ ﺷﺎخ ﮔﻮزن اﻧـﺪر ﻫﻮا اﯾﻨﮏ‬ ‫ﻧﮕﻮﻧﺴﺎر آﻣﺪه‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻘﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِا( ﻧﻮﻋﯽ از ﺟﻨﻄﯿﺎﻧﺎ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺧﺮﻣﻘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺟﻨﻄﯿﺎﻧﺎﯾﯽ ﮐﻪ دﯾﻘﻮرﯾـﺪوس از آن ﺑﺤﺚ ﮐﻨـﺪ ﻫﻤﯿﻦ ﺟﻨﻄﯿﺎﻧﺎﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫اﺑﻦ ﺑﯿﻄﺎر(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻘﺪس‪.‬‬



‫]َخ ُم َﻗْﺪ َد[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺘﻌﺼﺐ و ﻣﻘﺪس‪ .‬آﻧﮑﻪ از ﺗﻌﺼﺐ و ﺗﻘﺪس در دﯾﻨﯽ و آﺋﯿﻨﯽ ﮐﺎرﻫﺎي اﺑﻠﻬﺎﻧﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﮏ‪.‬‬



‫]ُخ ‪َ /‬خ َم[ )ِا( ﺧﺮﻣﻬﺮه‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻬﺮه اي از ﺷـﯿﺸﻪء ﺳـﯿﺎه و ﺳـﻔﯿﺪ و ﮐﺒﻮد ﮐﻪ ﺟﻬﮥ دﻓﻊ ﭼﺸﻢ زﺧﻢ ﺑﺮ ﮔﺮدن ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﻨﺪﻧﺪ و ﺧﺮﺗﮏ ﻧﯿﺰ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺗﺮﺳﻢ ﭼﺸﻤﺖ رﺳﺪ ﮐﻪ ﺳﺨﺖ ﺧﻄﯿﺮي ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻧﺒﺴﺘﻨﺪ ﺧﺮﻣﮑﺖ ﺑﮕﻠﻮ ﺑﺮ‪.‬ﻣﻨﺠﯿﮏ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﮏ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر َم[ )ص ﻣﺼﻐﺮ( ﻣﺼﻐﺮ ﺧﺮم‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﮏ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر َم[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺼﺮي ﺑﻪ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر ﺑﺮوزﮔﺎر ﻏﺰﻧﻮﯾﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﮏ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر َم[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن درﺑﻘﺎﺿﯽ ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪ ،‬واﻗﻊ در ﺳﻪ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه در‬ ‫ﺟﻠﮕـﻪ واﻗـﻊ اﺳـﺖ ﺑـﺎ آب و ﻫـﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل‪ .‬آب از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼـﻮل ﻏﻼـت و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ .‬راه آن ﻣـﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮم ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺷﺎد ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﺸﻨﻮد و ﺧﻮش ﮐﺮدن ‪ :‬ﺑﯿﺎ ﺗﺎ ﮐﻪ دل ﺷﺎد و ﺧﺮم ﮐﻨﯿﻢ روان را ﺑﻨﺨﺠﯿﺮ ﺑﯽ ﻏﻢ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫]ُﺧْﺮ َر َ‬ ‫ﺧﺮم ﮐﻮﺷﮏ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ﺧﺰﻋﻠﯿﻪ در ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪) .‬از ﯾﺎدداﺷﺘﻬﺎي ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮم ﮐﻮه‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء ﺑﻠﻮك ﻓﺎراب دﻫﺴـﺘﺎن ﻋﻤﺎرﻟﻮي ﺑﺨﺶ رودﺧﺎﻧﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن رﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري رودﺑﺎر و‬ ‫‪49‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷــﻤﺎل ﺧـﺎوري ﭘـﻞ ﻟﻮﺷـﺎن واﻗـﻊ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و ﮐﻮﻫﺴــﺘﺎﻧﯽ ﺑـﺎ آب و ﻫـﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل اﺳـﺖ‪ .‬آب از رودﺧـﺎﻧﻪء ﺳـﺮخ رود‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﮐﺮﺑﺎس ﺑﺎﻓﯽ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬اﮐﺜﺮ ﺳﮑﻨﻪ ﺑﺮاي ﻣﻌﺎش ﭘﺎﺋﯿﺰ و‬ ‫زﻣﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﮔﯿﻼن ﻣﯿﺮوﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺮﻣﮕﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِا( ﺧﺮﻣﻘﺎﻧﯽ‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ از ﺟﻨﻄﯿﺎﻧﺎي روﻣﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﻣﻘﺎﻧﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﮕﺎه‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﮔـﺎه و ﺧﯿﻤﻪء ﺑﺰرگ و ﻣـﺪور اﺳﺖ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي( )ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬از ﻋﻠﻮ ﻫﻤﺖ ﻓﺮاش‬ ‫ﺧﺮﻣﮕـﺎه ﻗـﺪر‪ .‬ﺷـﻤﺲ ﺟﻨـﺪي )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ||(‪ .‬ﺳﺒﺰه زار‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺗﺎﺑﺶ رﺧﺴﺎر ﺗﻮ از راه ﭼﺸﻢ ﮐﺮد ﺧﺮﻣﮕﺎه ﺗﻮ از‬ ‫ارﻏﻮان‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﮕﺲ‪.‬‬



‫گ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﮕﺲ ﮐﻼـن ﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﺮاﺣﺖ ﮐﺮم ﻣﯽ اﻧـﺪازد‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻣﮕﺲ درﺷﺖ ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒـًﺎ در ﺑﺎﻏﻬﺎ و ﺑﺮ‬ ‫]َخ َم َ‬ ‫درﺧﺘـﺎن ﮔﺮد آﯾـﺪ‪ .‬ﻣﮕﺲ درﺷﺖ ﺳـﺎﯾﺮ ﺣﯿﻮاﻧـﺎت ﯾـﺎ ﻫﻤـﺞ ﮐﻪ ﺑﺮ روي ﮔﻮﺳـﭙﻨﺪان ﻧﺸـﯿﻨﺪ‪ .‬ﻣﮕﺲ ﺧﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻧَُﻌﺮة‪.‬‬ ‫)زﻣﺨﺸـﺮي(‪َ .‬ﻫَﻤـ ﺞ‪ .‬ﻋﻨـﺘﺮ ] َع َت ‪ُ /‬ع ُت [‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( ‪ :‬ﺧﺮﻣﮕﺲ ﺑﺮ ﺧﻮان ﮔﯿـﺘﯽ ﺻﻒ زده ﺳﺖ ﯾـﮏ ﻣﮕﺲ را اﻧﮕـﺒﯿﻦ ﺟﺴـﺘﯿﻢ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺧﻮان ﺟﻬﺎن ﺧﺮﻣﮕﺴﺎﻧﻨـﺪ ﻃﻔﯿﻞ ﭘﺮ ﻃﺎوس ﻣﮕﺲ را ﺑﺨﺮاﺳﺎن ﯾﺎﺑﻢ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬دوﻟﺖ ﺑﻪ اﻫﻞ ﺟﻬﻞ دﻫﻨـﺪ آري ﺧﻮان‬ ‫ﻣﺴـﯿﺢ ﺧﺮﻣﮕﺴﺎن دارﻧﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﻮان ﻋﯿﺴﯽ ﺑﺮ ﻣﻦ وآﻧﮕﻪ ﻣﻦ ﺑﺎك ﻫﺮ ﺧﺮﻣﮕﺴﯽ داﺷﺘﻤﯽ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬روزه داران را ﺑﻮد آن ﻧﺎن و ﺧﻮان‬ ‫ﺧﺮﻣﮕﺲ را ﭼﻪ اﺑـﺎ ﭼﻪ دﯾﮕـﺪان‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ - .‬ﺧﺮﻣﮕﺲ ﻣﻌﺮﮐﻪ؛ ﻣﮕﺲ ﺑﺰرگ ﮐﻪ در ﻣﻌﺮﮐﻪ ﻫﺎي ﻗـﺪﯾﻢ ﺑﺎ ﺻـﺪاي ﺧﻮد ﻣﺰاﺣﻢ‬ ‫ﻣﻌﺮﮐﻪ ﮔﯿﺮ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻓﺮد ﻣﺰاﺣﻢ و ﻧﺎﺟﻮر در ﺟﻤﻌﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮم ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫گ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺷﺎد ﺷﺪن‪ .‬ﺧﺸـﻨﻮد ﺷﺪن‪ .‬ﺧﺮم ﺷﺪن ‪ :‬ﺧﺒﺮ ﺑﺒﻬﺮام رﺳﯿﺪه ﺑﻮد ﮐﯽ اﭘﺮوﯾﺰ را در دﯾﺮي ﭘﯿﭽﯿﺪه اﻧﺪ و او ﺧﺮم‬ ‫]ُﺧْﺮ َر َ‬ ‫ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪) .‬ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص ‪.(101‬‬ ‫ﺧﺮﻣﮕﻪ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر َﮔْﻪ ‪ُ /‬خ َر َﮔْﻪ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺮﻣﮕﺎه و ﺧﯿﻤﻪء ﺑﺰرگ و ﻣﺪور ||‪ .‬ﺳﺒﺰه زار‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻞ‪.‬‬



‫]ِخ ِم[ )ع ص‪ِ ،‬ا( زن ﮔﻮل‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬زن رﻋﻨـﺎ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫ﻟﺴــﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﭘﯿﺮزن ﻓﺮﺗـﻮت‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻــرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬اﻧﺒـﻮه ﻣﺮدم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻞ‪.‬‬



‫]َخ ُم[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮاﻣﺮود ﮐﻪ اﻣﺮودﯾﺴﺖ ﺑﺰرگ و ﺑﻐﺎﯾﺖ رﺳﯿﺪه و ﺑﯽ ﻣﺰه‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج( )ﯾﺎدداﺷﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻼ‪.‬‬



‫]َخ َم َل[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ اﺳﺖ در ﺑﻼد ﻋﺮب‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮم ﻣﺎزﻧﺪراﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر ِم َز َد[ )ِاخ(اﺳـﻤﺶ ﺣﺴﯿﻦ‪ ،‬اﺻﻠﺶ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻮﻃﻨﺶ ﺳﺎري‪ ،‬ﺷﻐﻠﺶ ﻋﻄﺎري‪ ،‬ﻣﺸﺮﺑﺶ ﺗﺼﻮف‪ ،‬ﻣﺬﻫﺒﺶ ﺗﻌﺸﻖ‪ ،‬ﻃﺮزش ﮐﺴﺐ‬ ‫اﺧﻼق‪ ،‬ﺻـﻔﺘﺶ ﺣﺴﻦ اوﺻﺎف‪ ،‬اﺷﻌﺎرش ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ .‬از اوﺳﺖ‪ :‬داﻧﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﮓ آﻣﺪي از درد دل ﻣﻦ اﻣﺎ ﭼﻪ ﮐﻨﻢ ﻏﯿﺮ ﺗﻮام دادرﺳﯽ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬آن دل ﮐﻪ ﺑﺤﺎل ﻣﻦ ﺑﺴﻮزد ﻏﯿﺮ از دل داﻏﺪار ﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬ﻣﺠﻤﻊ اﻟﻔﺼﺤﺎء ج ‪ 2‬ص ‪.(111‬‬ ‫ﺧﺮم ﻣﺸﻬﺪي‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر ِم َم َه[ )ِاخ( اﺳـﻤﺶ ﻋﺒﺪاﻟﺤﻤﯿﺪ‪ ،‬از ﻣﺸﻬﺪ رﺿﻮي ﺑﻪ ﯾﺰد اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺑﺘﺤﺼﯿﻞ ﻋﻠﻮم ﻣﺸﻐﻮل ﮔﺸﺖ و در اﻧﺪك وﻗﺘﯽ ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﯿﻞ از‬ ‫ﻋﻠﻮم ﻗﺎل و ﻗﯿﻞ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬از اﺷﻌﺎر او اﯾﻦ دو ﺑﯿﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪ ‪ :‬ﻧﻪ ﺑﺎ ﺟﺎﻫﺶ ﺟﻬﺎن ﮔﺮدد ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻪ ﺑﺎ ﻗﺪرش ﻓﻠﮏ ﮔﺮدد ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮد ﺟﺎه اﯾﻦ‬ ‫ﻫﻤﻪ ﺳﺒﺤﺎن و اﻟﻤﻠﮏ ﺑﻮد ﻗﺪر اﯾﻨﻬﻤﻪ اﻟﻠﻬﺎﮐﺒﺮ‪) .‬ﻣﺠﻤﻊ اﻟﻔﺼﺤﺎء ج ‪ 2‬ص ‪.(111‬‬ ‫ﺧﺮم ﻣﮑﺎن‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر َم[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﮐﺎم ﻓﯿﺮوز ﺑﺨﺶ اردﮐﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺷﯿﺮاز‪ ،‬واﻗﻊ در ‪45‬ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻓﺮﻋﯽ ﮐﺎم ﻓﯿﺮوز ﺑﻪ ﭘﻞ ﺧﺎن‪.‬‬ ‫اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪء ﺷﻮل و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺑﺮﻧﺞ و ﻣﺎش و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(7‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َم[ )ِا( ﮐﻮد ﮔﻨـﺪم ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌـﺪ از آن ﭘﺎك ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬ﻧﺴـﺨﻪ اي از اﺳـﺪي(‪ .‬ﻗﺒﻪء ﻏﻠﻪ و ﮔﻞ و ﺧﺎك ﺑﻮد‪) .‬ﻧﺴـﺨﻪ اي از اﺳـﺪي(‪.‬‬ ‫ﺗﻮدهء ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ از ﮐﺎه ﭘﺎك ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﺻﺤﺎح اﻟﻔﺮس(‪ .‬ﺧﻮﺷﻪ ﻫﺎي ﻏﻠﻪ را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ از ﺑﻌﺪ از درو ﮐﺮدن ﺗﻮده ﺳﺎزﻧﺪ و ﻫﻨﻮز‬ ‫داﻧﻪ را از ﮐـﺎه ﺟـﺪا ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬ﺗﻮدهء ﻏﻠﻪء ﻣﺎﻟﯿـﺪه و ﻏﯿﺮ آن ﺑﺎ ﮐﺎه آﻣﯿﺨﺘﻪ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﺗﻮدهء ﻏﻠﻪء‬ ‫ﻣﺎﻟﯿﺪه و ﺑﺎ ﮐﺎه آﻣﯿﺨﺘﻪ ﯾﺎ ﺗﻮدهء ﻏﻠﻪء ﺻﺎف‪) (1).‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬ﺗﻮدهء ﻏﻠﻪ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز آﻧﺮا ﻧﮑﻮﻓﺘﻪ و از ﮐﺎه ﺟﺪا ﻧﻨﻤﻮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗـﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﮐﻪ را ﺳﻮﺧﺖ ﺧﺮﻣﻦ ﭼﻪ ﺧﻮاﻫـﺪ ﻣﮕﺮ ﺟﻬﺎن را ﻫﻤﻪ ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺳﺮﺑﺴـﺮ‪ .‬اﺑﻮﺷـﮑﻮر ﺑﻠﺨﯽ‪ .‬ﺗﺎ زﻧـﺪه ام ﻣﺮا ﻧﯿﺴﺖ ﺟﺰ‬ ‫ﻣـﺪح ﺗﻮ دﮔﺮ ﮐﺎر ﮐﺸﺖ و درودم اﯾﻦ اﺳﺖ ﺧﺮﻣﻦ ﻫﻤﯿﻦ و ﺷﺪﮐﺎر‪ .‬رودﮐﯽ‪ .‬ﻧﺴﻮزد ﻋﺸﻖ را ﺟﺰ ﻋﺸﻖ ﺧﺮﻣﻦ ﭼﻨﺎن ﭼﻮن ﺑﺸـﮑﻨﺪ آﻫﻦ‬ ‫ﺑﻪ آﻫﻦ‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬ﭼﻪ ﻧﻘﺼﺎن ز ﯾﮏ ﻣﺮغ در ﺧﺮﻣﻨﯽ ﭼﻪ ﺑﯿﺸـﯽ ز ﯾﮏ ﺣﺮف در دﻓﺘﺮي‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺧﺮﻣﻦ ز ﻣﺮغ ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺠﺎ ﺑﻮد‬ ‫ﻣﺎ ﻣﺮﻏﮑﺎن ﮔﺮﺳـﻨﻪ اﯾﻢ و ﺗﻮ ﺧﺮﻣﻨﯽ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺑﻬﺮ ﺑﺎد ﺧﺮﻣﻦ ﻧﺸﺎﯾـﺪ ﻓﺸﺎﻧـﺪ‪.‬اﺳـﺪي‪ .‬ﮔﺮ آﺗﺶ اﺳﺖ ﭼﻮﻧﮑﻪ از اﯾﻦ ﺧﺮﻣﻦ ﻫﺮﮔﺰ ﻓﺰون‬ ‫ﻧﮕﺸﺖ و ﻧﺸﺪ ﮐﻤﺘﺮ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻧﺸﺎﯾﺪ ﮐﺮد ﻣﺮ ﻫﺸـﯿﺎردل را ﺑﺒﺎد ﺑﯽ ﺧﺮد ﺑﺮ ﺑﺎد ﺧﺮﻣﻦ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺴﺎن ﺑﺎد ﻋﺬاﺑﻨﺪ ﭼﻮ ﻧﺎداﻧﺎن‬ ‫ﺑﺎد اﯾﺸﺎن ﻣﺨﺮ و ﺑﺎد ﻣﮑﻦ ﺧﺮﻣﻦ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬وآﻧﮕﻪ ﮐﻪ ﺗﻬﯽ ﺷﺪي ز ﻓﺮزﻧﺪان ﭼﻮن ﭘﻨﺒﻪ ﺷﻮي ﺑﮑﻮه ﺑﺮ ﺧﺮﻣﻦ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺮﻣـﻦ ﺗـﻮ ﺑﺴﻮزﻧـﺪ ﻧﯿﺰ ﻫﺮ ﻣـﺪﺑﺮي ﮐـﻪ ﺳـﻮﺧﺘﻪ ﺷـﺪ ﺧﺮﻣﻨﺶ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﮔﺮ ﺑﺒـﺎد ﺗـﻮ ﮐﻨـﻢ ﺧﺮﻣﻦ ﺧـﻮد ﺑﺮ ﺑـﺎد ﻧـﺒﺮد ﻓﺮدا ﺟﺰ ﺑـﺎد در‬ ‫اﻧﺒﺎﻧﻢ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬دﻋﻮي ده ﮐﻨﻨـﺪه وﻟﯿﮑﻦ ﭼﻮ ﺑﻨﮕﺮي ﻫﺎدورﯾﺎن ﮐﻮي و ﮔﺪاﯾﺎن ﺧﺮﻣﻨﻨﺪ‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﺑﯿﻬﺪه ﺧﺮ در ﺧﻼب ﻗﺼﻪء ﻣﻦ راﻧﺪه‬ ‫اي ﮐـﺎﻓﺮم ﮔﺮ ﻧﻔﮕﻨﻢ ﮔﺎو ﻫﺠﺎ در ﺧﺮﻣﻨﺖ‪.‬اﻧﻮري‪ .‬آري ﭼﻮ ﺗﺮا ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﺧﺮﻣﻦ ﺧﻮاﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﻮد ﺳﻮﺧﺘﻪ ﻫﻢ ﺧﺮﻣﻦ ﻣﻦ‪ .‬؟ )از ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺳﻼـﺟﻘﻪء ﮐﺮﻣﺎن(‪ .‬ﻫﺮ آﻧﮑﻪ آب ﻣﻦ از دﯾـﺪه زﯾﺮ ﮐﺎه ﺗﻮ دﯾـﺪ ﯾﻘﯿﻦ ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﺎد ﺧﺮﻣﻨﯽ اﺳﺖ ﻣﺮا‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬از ﮐﺸﺖ زار ﭼﺮخ و‬ ‫زﻣﯿﻦ ﮐﺎﯾﻦ دو ﮔﺎو راﺳﺖ ﯾﮏ ﺟﻮ ﻧﯿﺎﻓﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﺨﺮﻣﻦ درآورم‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺻﺪ ره ﺟﻬﺎن ﺑﺒﺎد ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺖ ﺧﺮﻣﻨﻢ ﺻﺪ ره اﺟﻞ ﺑﺨﺎك ﻓﺮوﺑﺮد‬ ‫ﮔﻮﻫﺮم‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )دﯾﻮان چ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺳﻮﻟﯽ ص ‪ .(313‬ﻫﻤـﺎن ﺳﻮدا ﮔﺮﻓﺘﻪ داﻣﻨﺶ را ﻫﻤـﺎن آﺗﺶ رﺳـﯿﺪه ﺧﺮﻣﻨﺶ را‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬اي زﺑﺎن ﻫﻢ‬ ‫آﺗﺶ و ﻫﻢ ﺧﺮﻣﻨﯽ ﭼﻨـﺪ اﯾﻦ آﺗﺶ در اﯾﻦ ﺧﺮﻣﻦ زﻧﯽ؟ ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬ﺗﻮ ز ﺧﺮﻣﻦ ﻫﺎي ﻣﺎ آن دﯾﺪه اي ﮐﻪ در آن داﻧﻪ ﺑﺠﺎن ﭘﯿﭽﯿﺪه‬ ‫اي‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺮﻣﻦ ﻫﻤﯽ ﮔﻮﯾـﺪ ﮐﻪ ﻫﯽ اي ز ﮐﻮري ﭘﯿﺶ ﺗﻮ ﻣﻌـﺪوم ﺷـﯽ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬ﮔﺮ ﻣﺮا ﺑﺎران ﮐﻨﺪ ﺧﺮﻣﻦ‬ ‫دﻫﻢ ور ﻣﺮا ﻧـﺎوك ﮐﻨـﺪ در ﺗﻦ ﺟﻬﻢ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺧﺮﻣﻦ زﯾـﺎن ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻮﺷﻪ ﭼﯿﻦ ﺳـﺮ ﮔﺮان ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫)ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﻫﺮﮐﻪ ﻣﺰروع ﺧﻮد ﺑﺨﻮرد ﺑﺨﻮﯾﺪ وﻗﺖ ﺧﺮﻣﻨْﺶ ﺧﻮﺷﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﭼﯿﺪ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪ .‬ﮔﻨﺞ ﺧﻮاﻫﯽ در ﻃﻠﺐ رﻧﺠﯽ ﺑﺒﺮ ﺧﺮﻣﻨﯽ‬ ‫ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺪت ﺗﺨﻤﯽ ﺑﮑﺎر‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﭼﻮ ﺧﺮﻣﻦ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﯽ ﮔﺎو ﻣﻔﺮوش ﻧﻪ دون ﻫﻤﺖ ﮐﻨﺪ ﻧﻌﻤﺖ ﻓﺮاﻣﻮش‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬از ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺮﻣﻦ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﺧﻮﺷﻪ‪.‬اوﺣـﺪي‪ .‬ﻫـﺎدي؛ ﮔﺎوي ﮐﻪ در ﻣﺮﮐﺰ ﺧﺮﻣﻦ ﺑﻨﺪﻧـﺪ او را وﻗﺖ ﺧﺮﻣﻦ ﮐﻮﺑﯽ‪ .‬درو؛ ﺑﺮ ﺑﺎد ﮐﺮد ﺧﺮﻣﻦ را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪- .‬اﻣﺜﺎل‪:‬‬ ‫آﺗﺶ ﺑﺪو دﺳﺖ ﺧﻮﯾﺶ در ﺧﺮﻣﻦ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﻦ ﺧﻮد زده ام ﭼﻪ ﻧﺎﻟﻢ از دﺷـﻤﻦ ﺧﻮﯾﺶ؟ ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺧﻮد ﮐﺮده را ﭼﺎره ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺧﺮﻣﻦ ﺳﻮﺧﺘﻪ‬ ‫را از ﺑﺮق ﭼـﻪ ﻫﺮاس؟ ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﻧﯿﺴـﺖ از ﺑﺮق ﺣـﺬر ﻣﺰرﻋﻪء ﺳـﻮﺧﺘﻪ را‪ .‬ﺻـﺎﺋﺐ‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﭘـﺎﺑﺮﻫﻨﻪ از آب ﻧﻤﯽ ﺗﺮﺳـﺪ‪ .‬ﺳـﻮﺧﺘﻪ ﺧﺮﻣﻦ ﻫﻤﻪ را‬ ‫ﺳـﻮﺧﺘﻪ ﺧﺮﻣﻦ ﺧﻮاﻫـﺪ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ ‪ :‬ﺧﻮاﻫـﺪ ﮐﻪ ﺧﺮﻣﻦ ﺗﻮ ﺑﺴﻮزﻧـﺪ ﻧﯿﺰ ﻫﺮ ﻣـﺪﺑﺮي ﮐﻪ ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺷـﺪ ﺧﺮﻣﻨﺶ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬در ﺧﺮﻣﻦ ﮐﺎﺋﻨـﺎت‬ ‫ﮐﺮدم ﭼﻮ ﻧﮕـﺎه ﯾـﮏ داﻧﻪ ﻣﺤﺒﺖ اﺳﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﻫﻤﻪ ﮐﺎه‪ .‬ﮐﺎر ﻫﺮ ﺑﺰ ﻧﯿﺴﺖ ﺧﺮﻣﻦ ﮐﻮﻓﺘﻦ ﮔﺎو ﻧﺮ ﻣﯿﺨﻮاﻫـﺪ و ﻣﺮد ﮐﻬﻦ‪ - .‬آﺗﺶ در ﺧﺮﻣﻦ‬ ‫زدن؛ ﻧﯿﺴﺖ و ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن‪ .‬ﺗﺒﺎه ﮐﺮدن ‪ :‬اي زﺑﺎن ﻫﻢ آﺗﺶ و ﻫﻢ ﺧﺮﻣﻨﯽ ﭼﻨـﺪ اﯾﻦ آﺗﺶ در اﯾﻦ ﺧﺮﻣﻦ زﻧﯽ؟ ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ - .‬ﺧﺮﻣﻦ‬ ‫ﮔـﺪا؛ ﺗﻮدهء ﻏﻠﻪ ﮐﻪ ﺧﻮﺷﻪ ﭼﯿﻨـﺎن ﺟﻤﻊ ﮐﺮده اﻧـﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺳـﺮ ﺧﺮﻣﻦ؛ وﻗﺖ ﺧﺮﻣﻦ‪ .‬ﻣﻮﻗﻊ ﺧﺮﻣﻦ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم ﺧﺮﻣﻦ ‪ :‬آن ﻧﺒﯿﻨﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺧﺮﻣﻦ داﻧﻪ ﺑﺮ زﯾﺮ و ﮐـﺎه ﺑﺮ زﺑﺮ اﺳﺖ؟ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ - .‬ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺧﺮﻣﻦ؛ آﻧﮑﻪ ﺧﺮﻣﻦ او ﺳﻮﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ رﻓﺘﻪ‪ .‬ﺧﺮﻣﻦ‬ ‫ﺳﻮﺧﺘﻪ‪ .‬دﻟﺴﻮﺧﺘﻪ ‪ :‬ﺑﺮ ﺑﺴﺘﺮ ﻫﺠﺮاﻧﺖ ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ و ﻧﭙﺮﺳﻨﺪم ﮐﺲ ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺧﺮﻣﻦ را ﮔﻮﯾﺪ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻏﻤﮕﯿﻨﯽ؟ ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﺳﺮوﻗﺪي‬ ‫ﭼﻬﺮه ﭼﻮ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻨﻤﻮد ﻋﺎﺷـﻘﯽ ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺧﺮﻣﻦ ﭼﻮ زﻟﯿﺨـﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )دﯾﻮان چ ﻣﺼـﻔﺎ ص ‪ .(685‬ﻋﯿﺒﺶ ﻣﮑﻨﯿﺪ ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪان ﮔﺮ‬ ‫ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺧﺮﻣﻨﯽ ﺑﺰارد‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﺗﺮﺟﯿﻌﺎت(‪ .‬ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺧﺮﻣﻦ ﻫﻤﻪ را ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺧﺮﻣﻦ ﺧﻮاﻫﺪ‪) .‬ﻗﺮة اﻟﻌﯿﻮن(‪ - .‬ﻣﺘﺮس ﺳﺮ ﺧﺮﻣﻦ؛ ﺳﺮ ﭼﻬﺎرﭘﺎﯾﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮ روي ﭼﻮﺑﯽ ﮔﺬارﻧـﺪ و در ﺧﺮﻣﻨﻬﺎ ﻧﺼﺐ ﮐﻨﻨـﺪ ﺗﺎ ﭘﺮﻧـﺪﮔﺎن ﺑﺘﺮﺳـﻨﺪ و از ﺧﺮﻣﻦ داﻧﻪ ﺑﺮﻧﭽﯿﻨﻨـﺪ‪ - .‬وﻋـﺪهء ﺳـﺮ ﺧﺮﻣﻦ؛ وﻋﺪه ﻫﺎي‬ ‫ﺗﻮﺧـﺎﻟﯽ‪ .‬وﻋـﺪه ﻫـﺎﯾﯽ ﮐﻪ وﻓـﺎ ﻧﻤﯿﺸﻮد ||‪ .‬ﺗﻮدهء ﻫﺮ ﭼﯿﺰ را ﻧﺎﻣﻨـﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬ﻣﻄﻠﻖ ﺗﻮده‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬ﻫﺮ ﺗﻮده ﭼﻮن‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ﮔﻞ‪ .‬ﺧﺮﻣﻦ آﺗﺶ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺗﻞ از ﻫﺮ ﭼﯿﺰ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬دو ﺟﻮي روان‬ ‫در دﻫـﺎﻧﺶ ز ﺧﻠـﻢ دو ﺧﺮﻣﻦ زده ﺑﺮ دو ﭼﺸـﻤﺶ ز ﺧﯿﻢ‪ .‬ﺷـﻬﯿﺪ ﺑﻠﺨﯽ‪ .‬دل ﭘﯿـﻞ ﺗﯿﻐﺶ ﻫﻤﯽ ﭼـﺎك زد ز ﺧـﻮن ﺧﺮﻣﻦ ﻻـﻟﻪ ﺑﺮ ﺧـﺎك‬ ‫زد‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺮون آﯾﻢ از اﯾﻦ ﺑﺎغ ﻣﺮا ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺠﻠﺲ ﺧﻮاﺟﻪ و از ﮔﻞ ﺑﺰده ﺧﺮﻣﻦ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬زﻟﻒ ﺗﻮ از ﻣﺸﮏ ﻧﺎب ﭼﻨﺒﺮﭼﻨﺒﺮ روي ﺗﻮ‬ ‫از ﻻـﻟﻪ ﺑﺮگ ﺧﺮﻣﻦ ﺧﺮﻣﻦ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺳـﻨﺪس روﻣﯽ در ﻧﺎروﻧـﺎن ﭘﻮﺷﺎﻧﻨـﺪ ﺧﺮﻣﻦ ﻣﯿﻨـﺎ ﺑﺮ ﺑﯿـﺪﺑﻨﺎن اﻓﺸﺎﻧﻨـﺪ‪.‬ﻣﻨـﻮﭼﻬﺮي‪ .‬زده ﯾـﺎﻗﻮت رﻣـﺎﻧﯽ‬ ‫ﺑﺼـﺤﺮاﻫﺎ ﺑﺨﺮﻣﻨﻬﺎ ﻓﺸﺎﻧﺪه ﻣﺸﮏ ﺧﺮﺧﯿﺰي ﺑﺒﺴﺘﺎﻧﻬﺎ ﺑﺰﻧﺒﺮﻫﺎ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺑﺎد ﺳﺤﺮﮔﺎﻫﯿﺎن ﮐﺮده ﺑﻮد ﺗﻔﺮﻗﻪ ﺧﺮﻣﻦ دّر و ﻋﻘﯿﻖ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ روي‬ ‫زﻣﯿﻦ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺑﯿﻨﯽ آن ﻗﺎﻣﺖ ﭼﻮن ﺳـﺮو ﺧﺮاﻣﺎن در ﺧﻮاب ﮐﻪ ﮐﻨﺪ ﺧﺮﻣﻦ ﮔﻞ دﺳﺖ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺑﺮ ﺳـﯿﻢ‪ .‬اﺑﻮﺣﻨﯿﻔﻪ )از ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ‬ ‫ﻓﯿﺎض ص‪ .(490‬ﺑﺘـﻞ زّر و در رﯾﺨﺘـﻪ زﯾﺮ ﮔـﺎم ﺑﺨﺮﻣـﻦ ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﻪ ﻋـﻮد ﺧـﺎم‪.‬اﺳـﺪي‪ .‬ﺑﺨﺮﻣﻦ ﻓﺮورﯾﺨﺖ ﻣﻬﺮاج زر ﺑﺨﺮوار دﯾﺒـﺎ و دّر و‬ ‫ﮔﻬﺮ‪.‬اﺳـﺪي‪ .‬ﺧﺮﻣﻦ اﯾـﺎم ﻣﻦ ﺑﺎ داغ اوﺳﺖ او ﺑﻪ آﺗﺶ ﻗﺼـﺪ ﺧﺮﻣﻦ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻧﻌﻞ آن ﻧﻘﺮه ﺧﻨﮓ او از ﺑﺮق ﺑﺮ ﺟﻬﺎن ﺧﺮﻣﻦ زر‬ ‫اﻓﺸﺎﻧـﺪه ﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭘﯿﻤﻮد ﻧﯿﺎرم ﺑﻨﻔﺲ ﺧﺮﻣﻦ اﻧـﺪوه ﺑﺎ داغ ﺗﻮ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ز ﺧﺮﻣﻦ ﭼﻪ ﻧﻮﯾﺴﺪ؟ ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﺮ ﻣﻦ از ﺧﺮﻣﻦ ﻋﻤﺮم ﺷﺪه ﺑﺮ ﺑﺎد‬ ‫ﭼﻮ ﮐـﺎه ﺟﺎي ﺷـﮑﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن داﻧﻪ ﺑﺠﺎﯾﯿـﺪ ﻫﻤﻪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )دﯾﻮان چ ﺳـﺠﺎدي ص ‪ .(409‬ﯾﮏ دﺳـﺘﻪ ﮔﻞ دﻣﺎغ ﭘﺮور از ﺧﺮﻣﻦ ﺻـﺪ‬ ‫ﮔﯿـﺎه ﺑﻬﺘﺮ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺣﺎﻣﻠﻪ؛ زﻧﺒﯿﻞ ﮐﻪ ﺑـﺪان اﻧﮕﻮر ﮐﺸـﻨﺪ ﺑﺴﻮي ﺧﺮﻣﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﻫﺎﻟﻪ‪ .‬داره‪ .‬ﺷﺎدروان‪) .‬اﻟﺴﺎﻣﯽ ﻓﯽ اﻻﺳﺎﻣﯽ(‪.‬‬ ‫ﺷﺎﯾﻮرد‪ .‬ﺣﻠﻘﻪء ﻧﻮر ﺑﺮ ﮔﺮد ﻣﺎه‪ .‬ﺷﺎدورد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬وز ﭘﺮده ﭼﻮ ﺳـﺮ ﺑﺮون زﻧـﺪ ﮔﻮﯾﯽ ﭼﻮن ﻣﺎه ﺑﺮ آﺳـﻤﺎن زﻧـﺪ ﺧﺮﻣﻦ‪.‬‬ ‫ﻋﺴـﺠﺪي‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮏ ﺧﺮﻣﻦ و ﮔﯿﺴﻮ و دﻧﺒﺎل اﻧـﺪر ﻫﻮا ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﺸﺎن آﯾـﺪ‪) .‬اﻟﺘﻔﻬﯿﻢ ﺑﯿﺮوﻧﯽ(‪ .‬ﭼﻮ زﯾﻦ درﮔﻪ ﻧﺸـﯿﻨﺪ ﮔﺮد ﺑﺮ ﻣﻦ زﻧﺪ ﺑﺨﺘﻢ‬ ‫ﺑﮕﺮد ﻣـﺎه ﺧﺮﻣﻦ‪).‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪ .‬ﺗـﺎ ﺗﯿﺮ ﮔﺸﺎﯾـﺪ ﺷـﻬﺎب ﺳﻮزان ﺗـﺎ ﻣﺎه ز ﺧﺮﻣﻦ ﺣﺼﺎر دارد‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬اﮔﺮ در روﺳـﺘﺎ ﺑﺎﺷـﯽ ﻋﺠﺐ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺟﺮم ﻣـﺎه در ﺧﺮﻣﻦ ﺑﯿﻔﺰود‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اي ﮐﺮده ﮔﺮد ﻣﺎه ز ﺷﺐ ﺧﺮﻣﻦ ﮔﺮﯾﺎن ز ﺣﺴـﺮت ﺗﻮ ﭼﻮ ﺑﺎران ﻣﻦ آري دﻟﯿﻞ ﻗﻮت ﺑﺎران‬ ‫اﺳـﺖ آﻧﺠــﺎ ﮐـﻪ ﮔﺮد ﻣـﺎه ﺑـﻮد ﺧﺮﻣـﻦ‪ .‬ﻇﻬﯿﺮ ﻓﺎرﯾـﺎﺑﯽ‪ - .‬ﺧﺮﻣـﻦ ﻣـﺎه؛ ﻫـﺎﻟﻪء ﻣـﺎه ‪ :‬ﮐﻨﯿﺰان و ﻏﻼﻣـﺎن ﮔﺮد ﺧﺮﮔـﺎه ﺛﺮﯾـﺎوار ﮔﺮد ﺧﺮﻣﻦ‬ ‫ﻣـﺎه‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻪ ﻧـﺎﻟﻪ ﻫـﺎ ﮐﻪ رﺳـﯿﺪ از دﻟﻢ ﺑﺨﺮﻣﻦ ﻣـﺎه ﭼﻮ ﯾﺎد ﻋﺎرض آن ﻣﺎه ﺧﺮﮔﻬﯽ آورد‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ - .‬ﺧﺮﻣﻦ ﻣﻪ؛ ﻫﺎﻟﻪء ﻣﺎه ‪ :‬ﺧﻮي ﺑﺮخ‬ ‫ﭼـﻮن ﮔـﻞ و ﻧﺴـﺮﯾﻦ ﺷـﺪه ﺧﺮﻣﻦ ﻣﻪ ﺧـﻮﺷﻪء ﭘﺮوﯾﻦ ﺷـﺪه‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﻓﺘﻨﻪء آن ﻣـﺎه ﻗﺼﺐ دوﺧﺘﻪ ﺧﺮﻣﻦ ﻣﻪ را ﭼـﻮ ﻗﺼﺐ ﺳﻮﺧﺘﻪ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫آﺳـﻤﺎن ﮔﻮ ﻣﻔﺮوش اﯾﻦ ﻋﻈﻤﺖ ﮐﺎﻧـﺪر ﻋﺸﻖ ﺧﺮﻣﻦ ﻣﻪ ﺑﻪ ﺟﻮي ﺧﻮﺷﻪء ﭘﺮوﯾﻦ ﺑـﺪو ﺟﻮ‪ .‬ﺣﺎﻓـﻆ ||‪ .‬ﺣﻠﻘﻪء ﻧﻮر ﺑﺮ ﮔﺮد ﺳـﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و‬ ‫اﻣﺎﻣﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬اﮐﻠﯿﻞ ﻧﻮر‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺧﻂ ﻋـﺬار ﺧﻮﺑﺎن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻏﯿﺎث‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ را ﺑﺮاي ﺧﺮﻣﻦ ﺑﮑﺴـﺮ »ﺧﺎء« آورده و ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﺧﺮﻣﻦ ﺑﻔﺘﺢ »ﺧﺎء« اﻧﺒﺎر ﺧﻮﺷﻪ و درﺧﺖ ﻏﻠﻪ ﮐﻪ ﻫﻨﻮزش از ﭘﺎي ﮔﺎوان ﻣﺎﻟﯿﺪه و‬ ‫ﺷﮑﺴﺘﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬در آﻧﻨﺪراج آﻣﺪه‪ :‬ﺑﻌﻀﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ در اﺻﻞ ﺧﺮاﻣﻦ ﺑﻮده ﻣﺮﮐﺐ از »ﺧﺮ« ﺑﻔﺘﺢ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺗﻮده از ﻋﺎﻟﻢ ﺧﺮﻣﮕﺲ و ﺧﺮﭘﺸﺘﻪ ﮐﻪ‬ ‫از ﺟﻬﺖ اﺗﺼﺎل ﻟﻔﻆ »ﺧﺮ« ﺑﺎ ﻟﻔﻆ »ﻣﻦ« ﺑﮑﺴﺮ ﺧﻮاﻧﺪه اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ آﻓﺘﺎب‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َم ِن[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ُﻃﻔﺎوة‪َ .‬ﻋﺠﻮز‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬داراﻟﺸﻤﺲ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻨﺎن‪.‬‬



‫]َخ َم[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﺮون ﺑﺨﺶ ﻧﺠـﻒ آﺑـﺎد‪ ،‬واﻗﻊ در ‪42‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﻧﺠﻒ آﺑﺎد و ‪2‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﻧﺠﻒ آﺑﺎد‬ ‫ﺑﺪاﻣﻨﻪ‪ .‬ﺟﻠﮕﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺪل‪ .‬آب از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت‪ ،‬ﺑﺎدام‪ ،‬ﺻـﯿﻔﯽ‪ ،‬اﻧﮕﻮر‪ ،‬ﺳﯿﺐ زﻣﯿﻨﯽ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن‬ ‫ﮐﺮﺑﺎس ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬راه ﻣﺎﺷﯿﻦ رو‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(10‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ﺑﺎن‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َم[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﮕﺎﻫﺒﺎن ﺧﺮﻣﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ﺑﺮدن‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َم ُب َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ( اﺳـﺘﻔﺎده از ﺧﺮﻣﻦ ﮐﺮدن‪ .‬ﺣﺎﺻـﻞ ﺧﺮﻣﻦ ﺑـﺪﺳﺖ آوردن‪ .‬ﺗﺨﻢ از ﺧﺮﻣﻦ ﺑـﺪﺳﺖ آوردن‪ .‬ﻏﻠﻪ از ﺧﺮﻣﻦ‬ ‫ﺑﺮدن ‪ :‬ﮐﻨﻮن وﻗﺖ ﺗﺨﻢ اﺳﺖ اﮔﺮ ﭘﺮوري ﮔﺮ اﻣﯿﺪواري ﮐﻪ ﺧﺮﻣﻦ ﺑﺮي‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن ||(‪ .‬در ﺑﯿﻦ روﺳﺘﺎﯾﯿﺎن »ﺧﺮﻣﻦ ﺑﺮدن« اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫از ﺧﺮﻣﻦ ﮐﺮدن اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻨﺞ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 769‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]َخ ُم[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﻣﮕﺲ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﻨـﺞ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻣﮕﺲ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬اي ﺗﻮ ﺗﺒﺘﯽ‬ ‫ﻣﺸﮏ و ﺣﺴﻮدت زرﻏﻨـﺞ ﺑﺎ ﺑﻮر ﺗﻮ رﺧﺶ ﭘﻮر دﺳـﺘﺎن ﺧﺮﻣﻨﺞ)‪ .(1‬ﺣﮑﯿﻢ ازرﻗﯽ )از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﻣﺮدم ﻣﻔﻠﻮج را ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﺷﺨﺼـﯽ ﮐﻪ ﻓﻠﺞ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي ||(‪ .‬رﻧﮕﯽ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ از رﻧﮕﻬﺎي‬ ‫اﺳﺐ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ - (1) .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا اﯾﻦ ﺑﯿﺖ را از ﺳﻮزﻧﯽ آورده اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ﺟﺎي‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َم[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺮﻣﻨﮕـﺎه‪ .‬ﺟـﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠـﺎ ﺧﺮﻣﻦ ﺟﻤـﻊ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻣﺪاﺳـﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬اﺟﺮان؛ ﮔﺮد آوردن ﺧﺮﻣـﺎ را در‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ﺟﺎي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻨﺠﮏ‪.‬‬



‫]َخ َم َج[ )ِاخ( ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي ﺑﻮده از ﻧﻮاﺣﯽ ﻋﺜﻤـﺎﻧﯽ داراي ‪ 43‬دﻫﮑـﺪه ﺑﻤﺴﺎﺣﺖ ﺗﻘﺮﯾﺒًﺎ دوﻫﺰار ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ‪ .‬ﻏﺮب آن اﻃﺮاﻧﻮس و ﺷـﺮق‬ ‫دوﻣﺎﻧﯿﺢ و ﺟﻨﻮب آن ﻃﺎغ آردي و ﺷﻤﺎل ﻣﺤﺪود و ﻣﺤﺎط ﺑﮑﻮه ﻋﺘﯿﻖ‪) ...‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻨﺠﯽ‪.‬‬



‫]َخ َم[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از درﺑﺎرﯾﺎن ﻏﺎزان ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﻐﻮل اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮف اﯾﻦ ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﻪ روم ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﺷـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﺘﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه چ‪ 1‬ص‬ ‫‪ 592‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َم َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(اﻧﺒﺎر ﺧﺮﻣﻦ‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﺧﺮﻣﻦ را در آﻧﺠﺎ ﺟﻤﻊ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﺮﻣﻨﮕﺎه‪ .‬ﺻﺒﺮه‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ﺧﺮﻣﻦ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َم ِخ ‪َ /‬خ َم[ )ق ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از زﯾـﺎدي اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻣﻘـﺪار ﻓﺮاوان ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ‪ :‬ﺟﻮﺟﻮ ﺳـﺘﺪ آﻧﭽﻪ دادش اﯾﺎم ﺧﺮﻣﻦ ﺧﺮﻣﻦ‬ ‫ﻫﻤﯽ ﺳﭙﺎرد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻨﺪﭼﺎل‪.‬‬



‫]ُخ َم[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ از ﻧﻮاﺣﯽ زﯾﺮاب واﺑﺴﺘﻪء وﻟﻮﭘﯽ از رﺳﺘﺎﻗﻬﺎي ﺳﻮادﮐﻮه)‪) .(1‬از ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮاﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺎرﺳﯽ‬ ‫ص ‪ - (1) .(156‬در ﻣﺘﻦ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ »ﺧﺮﻣﻨﺪه ﭼﺎل« آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ده‪.‬‬



‫]َخ َم ِدْه[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺳﻌﯿﺪآﺑﺎد ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﯿﺮﺟﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ‪2‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺳﻌﯿﺪآﺑﺎد ﺳﺮ راه ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫ﺳﯿﺮﺟـﺎن ﺑﻪ زﯾـﺪآﺑﺎد‪ .‬ﺟﻠﮕﻪ‪ ،‬ﺳﺮدﺳـﯿﺮ‪ .‬آب از ﻗﻨـﺎت‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑـﺎت‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ ،‬ﻣﮑﺎري‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻨﺪي‪.‬‬



‫]ُخ َم[ )ِا( درﺧﺘﯽ اﺳﺖ از ﺗﯿﺮهء ‪ Ebenaceae‬و از ﺟﻨﺲ ‪Diospyros‬ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﮔﻮﻧﻪء آن ‪ Diospyros lotus‬از درﺧﺘﺎن‬ ‫ﺑﻮﻣﯽ ﺟﻨﮕﻠﻬﺎي ﮐﺮاﻧﻪء درﯾﺎي ﻣﺎزﻧـﺪران اﺳﺖ‪ .‬در ﺟﻠﮕﻪ ﺗﺎ ارﺗﻔﺎع ‪ 1100‬ﻣﺘﺮ از ﺳـﻄﺢ درﯾﺎ ﻣﯽ روﯾﺪ‪ .‬آﻧﺮا در آﺳـﺘﺎرا و ﻃﻮاﻟﺶ آﻣﺒﺮ‪،‬‬ ‫در ﮔﯿﻼن ارﺑﻪ ﯾﺎ ارﺑﺎ‪ ،‬در راﻣﺴـﺮ ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬در ﻣﺎزﻧـﺪران ﺧﺮﻣﻨﺪي‪ ،‬در ﮐﯿﺎﮐﻼ ﺧﺮﻣﻨﯽ‪ ،‬در راﻣﯿﺎن اﻧﺠﯿﺮﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬در ﮔﺮﮔﺎن اﻧﺪي ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬اﻧﺪه‬ ‫ﺧﺮﻣﺎ ﯾﺎ اﻧـﺪوﺧﺮﻣﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪ .‬در آﻣﻞ و ﻧﻮر و ﮐﺠﻮر درﺧﺖ ﻧﺮ و ﻣﺎدهء آن ﺑﻨﺎﻣﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯿﺸﻮد درﺧﺖ ﻧﺮ‪ ،‬ﮐﻬﻠﻮ ﯾﺎ ﮐﻠﻬﻮ‬ ‫و درﺧﺖ ﻣـﺎده‪ ،‬ﻓﺮﻣﻨﯽ ﯾـﺎ ﻓﺮﻣـﻮﻧﯽ ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬درﺧﺖ ﺧﺮﻣـﺎﻟﻮ ﮐﻪ در ﺗﻬﺮان ﻓﺮاوان ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ درﺧـﺘﯽ اﺳﺖ ﭘﯿﻮﻧـﺪي ﮐﻪ ﭘـﺎﯾﻪء آن‬ ‫ﺧﺮﻣﻨـﺪي ﺑـﻮده و روي آن ﮔﻮﻧﻪء ‪) Diospyroskaki‬ﮐﻪ ﺑﻮﻣﯽ ژاﭘﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ( ﭘﯿﻮﻧـﺪ ﮔﺮدﯾـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺮﻣﻨـﺪي ﺧﺎﮐﻬﺎي ﺷـﻨﯽ را‬ ‫دوﺳﺖ ﻣﯽ دارد وﻟﯽ در ﺧﺎﮐﻬـﺎي ﺑـﺎرﺧﯿﺰ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ روﯾـﺪ‪ .‬ﺧﻮاﻫﺶ درﺧﺖ ﺧﺮﻣﻨـﺪي از ﻧﻈﺮ روﺷـﻨﺎﯾﯽ ﻣﯿـﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻠﻨـﺪي آن ﺑﻪ‬ ‫ﭘـﺎﻧﺰده ﺗـﺎ ﺑﯿﺴﺖ ﻣـﺘﺮ و ﻗﻄﺮ آن ﺑﻪ ‪ 80/0‬ﻣـﺘﺮ ﻣﯽ رﺳـﺪ‪ .‬روﯾﺶ آن ﺗﻨـﺪ اﺳﺖ‪ .‬رﯾﺸﻪ اش ﺳـﻄﺤﯽ و ﺳـﺘﺒﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬درﺧﺖ ﺧﺮﻣﻨـﺪي‬ ‫ﺑﻔﺮاواﻧﯽ ﺟﺴﺖ ﻣﯽ دﻫـﺪ و ﺧﯿﻠﯽ زود ﺟﻨﮕـﻞ را ﻓﺮاﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﮔﺎﻫﯽ درﺧﺘﺎن ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎ را در ﺳﺎﯾﻪء ﺧﻮد ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻣﺼـﺮف‪- 1 :‬‬ ‫ﭼﻮب ﺧﺮﻣﻨﺪي ﭼﻨﺪان ﺧﻮب ﻧﯿﺴﺖ زﯾﺮا ﺗﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺻﺪﺳﺎﻟﮕﯽ ﭼﻮﺑﺪرون آن ﻧﺎﭼﯿﺰ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺼﺮف ﻋﻤﺪهء آن ﺑﺮاي ﺗﻬﯿﻪء ﭼﻮب ﺗﻮﻧﻠﯽ‬ ‫و ﻫﯿﺰم و زﻏﺎل اﺳﺖ‪ - 2 .‬ﻣﯿﻮهء ﺧﺮﻣﻨﺪي ﮐﻤﯽ ﺷـﯿﺮﯾﻦ و ﮔﺲ اﺳﺖ و روﺳـﺘﺎﺋﯿﺎن آﻧﺮا ﻣﯽ ﺧﻮرﻧﺪ‪ .‬ﺷﯿﺮهء آن ﮐﻪ در ﮔﯿﻼن ﺑﻨﺎم »ارﺑﻪ‬ ‫دوﺷﺎب« ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ﺧﻮرش ﻟﺬﯾـﺬي ﺑﺮاي ﮐﺘﻪ ﺑﺮﻧﺞ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬روش ﺟﻨﮕﻠﺪاري‪ :‬اﯾﻦ درﺧﺖ از ﻧﻈﺮ ﺟﻨﮕﻠﺒﺎﻧﯽ ارزش ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﺪارد‬ ‫و ﭼﻮن در ﺟﻨﮕﻠﻬـﺎي ﺷـﻤﺎل اﯾﺮان درﺧﺘﺎن ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎ را در ﺳﺎﯾﻪء ﺧﻮد ﺗﺒﺎه ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﻫﻨﮕﺎم آزاد ﮐﺮدن و روﺷﻦ ﮐﺮدن ﺟﻨﮕﻞ ﺑﺎﯾـﺪ آﻧﺮا‬ ‫ﺑﺮاﻧـﺪاﺧﺖ وﻟﯽ ﺧـﻮد آن در داﻣﻨﻪ ﻫـﺎي ﺗﻨـﺪ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻓﺮﺳـﺎﯾﺶ ﺧـﺎك ﻻـزم اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﺎﺧﻪ زاد آن ﺑﺮاي ﺗﻬﯿﻪء ﻫﯿﺰم و زﻏـﺎل‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﺟﻨﮕﻞ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺳﺎﻋﯽ ﺻﺺ‪ .(193-192‬ارﺑﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َاْرﺑﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻨﺪﯾﭽﺎل‪.‬‬



‫]ُخ َم[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳــﺖ از دﻫﺴـــﺘﺎن راﺳــﺘﻮﯾﯽ ﺑﺨﺶ ﺳﻮادﮐــﻮه ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن ﺷــﺎﻫﯽ‪ ،‬واﻗــﻊ در ‪3‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨــــﻮب زﯾﺮآب و ﯾﮏ‬ ‫ﻫﺰاروﭘﺎﻧﺼﺪﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء راه آﻫﻦ ﺗﻬﺮان‪ .‬ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺪل‪ ،‬ﻣﺮﻃﻮب‪ .‬آب از ﭼﺸـﻤﻪ و رودﺧﺎﻧﻪء ﺗﺎﻻر‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﺑﺮﻧﺞ‪ ،‬ﻏﻼت و‬ ‫ﻟﺒﻨﯿﺎت‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري‪ .‬ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﮐﺮﺑﺎس ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﮔﻠﻪ داران ﺑﻪ ﯾﯿﻼﻗﺎت وﻟﻮﭘﯽ ﻣﯽ روﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪ .(3‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮﻣﻨﺪﭼﺎل« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻨﺪﯾﮥ‪.‬‬



‫]َخ َم دي َي[ )ع ِا( آﻧﮑﻪ وﺳﯿﻠﻪ و اﺳﺒﺎب ﺳﻔﺮ ﺑﻤﺴﺎﻓﺮ ﮐﺮاﯾﻪ ﻣﯽ دﻫﺪ ||‪ .‬ﮐﺸﺘﯽ ران‪) .‬دزي ج‪ 1‬ص‪.(367‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ روﺑﻪ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َم َب ‪ِ /‬ب[ )ِا ﻣﺮﮐـﺐ(ﮔﻨــﺪم و ﺟـﻮ ﺑـﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧــﺪه در ﺧﺮﻣـﻦ ﺑﻌــﺪ ﺑﺒـﺎد دادن آن‪ُ .‬ﺣﺼﺎﻟـﮥ‪) .‬ﻣﺤﻤـﻮدﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺑﻨﺠﻨﯽ(‪ُ .‬ﺣﺴﺎﻟـﮥ‪.‬‬ ‫)ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺑﻨﺠﻨﯽ ||(‪ .‬ﺗﻠﺦ داﻧﻪ و ﺟﺰ آن ﮐﻪ از ﮔﻨﺪم ﺑﺮآﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ روز‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َم ِن[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از روز اﺳﺖ ‪ :‬ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺷﺪ ﺧﺮﻣﻦ روز از ﻏﻤﻢ ﭼﺸﻤﻪء ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻓﺴﺮد از دﻣﻢ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ روﯾﻪ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َم َي ‪ِ /‬ي[ )ِا ﻣﺮﮐـﺐ(ﭼﻨـﺒﺮي ﮐـﻪ در ﺟـﺎي ﺧﺮﻣـﻦ روﯾـﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﻏﻼـت و ﺗﺨﻤﻬـﺎﯾﯽ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺧﺮﻣﻦ ﮐﺮدن از ﺧﺮﻣﻦ ﮔﯿـﺎه‬ ‫ﺑﺮﻣﯿﺪارﻧﺪ آﻧﭽﻪ را در زﻣﯿﻦ ﻣﺎﻧﺪ و ﺑﻌﺪًا ﺳﺒﺰ ﺷﻮد ﺧﺮﻣﻦ روﯾﻪ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ﺳﻮﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َم َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﻮزاﻧـﺪن ﺧﺮﻣﻦ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑـﺪﺑﺨﺖ و ﻣﻔﻠﺲ ﮐﺮدن ‪ :‬آورده اﻧـﺪ ﺻـﺤﺒﺖ ﺧﻮﺑﺎن ﮐﻪ آﺗﺶ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻣﻦ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﯿﻢ ﺟﻮ ﮐﻪ ﺑﺴﻮزﻧﺪ ﺧﺮﻣﻨﻢ‪.‬ﺳﻌﺪي‪ .‬آﺗﺶ ﺑﯿﺎر و ﺧﺮﻣﻦ آزادﮔﺎن ﺑﺴﻮز ﺗﺎ ﭘﺎدﺷﻪ ﺧﺮاج ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺧﺮاب را‪.‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ﺳﻮﺧﺘﻪ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َم َت ‪ِ /‬ت[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺧﺮﻣﻦ او ﺳﻮﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻣﻔﻠﺲ و ﺑﯿﻤـﺎﯾﻪ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻣﺎﯾﻪ ﺑﺒﺎد داده اﺳﺖ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‬ ‫)از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬زآﻧﮑﻪ ﻫﺮ ﺑﺪﺑﺨﺖ ﺧﺮﻣﻦ ﺳﻮﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﻤﻊ ﮐﺲ اﻓﺮوﺧﺘﻪ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ﺳﻮﺧﺘﻪ‪.‬‬



‫]َخ َم َت[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺣـﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻗﺰوﯾﻦ‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪15‬ﻫﺰارﮔﺰي ﻗﺰوﯾﻦ و ﭼﻬـﺎرﻫﺰارﮔﺰي راه‬ ‫ﻣﺤﻤﺪآﺑﺎد ﻋﻠﻢ ﺧﺎﻧﯽ‪ .‬ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺪل‪ .‬آب از ﭼﺸـﻤﻪ و رود ﻣﺤﻠﯽ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت‪ ،‬ﺑﻨﺸﻦ‪ ،‬ﻟﺒﻨﯿﺎت‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ‬ ‫داري و ﭼﻮﺑـﺪاري‪ .‬ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﻗﺎﻟﯽ و ﺟﺎﺟﯿﻢ و ﺟﻮراب ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو و از ﻣﺤﻤﺪآﺑﺎد ﻋﻠﻢ ﺧﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﺎﺷـﯿﻦ ﺑﺮد‪ .‬ﺳﺎﮐﻨﺎن‬ ‫از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﭼﮕﯿﻨﯽ اﻧﺪ وﻟﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(1‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ﺳﻮز‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َم[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﯾـﺎ آﻧﭽﻪ ﺧﺮﻣﻦ را ﺑﺴﻮزاﻧـﺪ )||‪ .‬ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﻣﻦ ﺳﻮﺧﺘﻪ ‪ :‬ﻋﺎﻗﻼن ﺧﻮﺷﻪ ﭼﯿﻦ از ﺳـّﺮ ﻟﯿﻠﯽ ﻏﺎﻓﻠﻨﺪ‬ ‫ﮐﯿﻦ ﮐﺮاﻣﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﺟﺰ ﻣﺠﻨﻮن ﺧﺮﻣﻦ ﺳﻮز را‪ .‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ﻗﻤﺮ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َم ِن َق َم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻫﺎﻟﻪء دور ﻣﺎه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺮﻣﻦ ﻣﻪ‪ .‬ﺧﺮﻣﻦ ﻣﺎه‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( اﯾﺠـﺎد ﺧﺮﻣﻦ ﮐﺮدن‪ .‬دﺳـﺘﻪ ﻫـﺎي ﮔﻨـﺪم را ﮐﻨـﺎر ﻫﻢ ﭼﯿـﺪن و آﻣﺎده ﺑﺮاي ﺧﺮﻣﻦ ﮐﺮدن ||‪ .‬ﺗﻞ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫]ِخ ‪َ /‬خ َم َ‬ ‫ﺗﻮده ﮐﺮدن‪ .‬ﮐﭙﻪ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ﮐﻼ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ از دﻫﺴـﺘﺎن دﺷﺖ ﺳـﺮ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن آﻣـﻞ‪ ،‬واﻗﻊ در ﻫﺰاروﭘﺎﻧﺼـﺪﮔﺰي ﺧـﺎور آﻣـﻞ و ﯾـﮏ ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫]َخ َم َ‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء آﻣﻞ ﺑﻪ ﺑﺎﺑﻞ‪ .‬دﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺪل‪ ،‬ﻣﺮﻃﻮب‪ .‬آب از رود ﮔﺮﻣﺮود ﻫﺮاز‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﺑﺮﻧﺞ‪ ،‬ﺻـﯿﻔﯽ‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑﺎت‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ .‬راه‬ ‫آن ﻣﺎﻟﺮو‪ .‬در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن اﻏﻠﺐ ﺳﮑﻨﻪ ﺑﻪ ﯾﯿﻼﻗﺎت ﭼﻼو ﻣﯽ روﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ﮐﻮب‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َم[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺧﺮﻣﻦ ﮐﻮﺑـﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﮐﻔﺮ و ﮐـﺬب اﯾﻦ دو راﺳﺖ ﺧﺮﻣﻦ ﮐﻮب ﻧﺤﺲ و ﻓﺨﺮ آن دو راﺳـﺖ‬ ‫داﻣﻨﮕﯿﺮ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ )||‪ِ .‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺎﺷـﯿﻦ ﯾﺎ آﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺑـﺪان ﺧﺮﻣﻦ ﮐﻮﻓﺘﻪ و داﻧﻪ از ﮐﺎه و ﮐﻮزل و ﻣﺎﻧﻨـﺪ آن ﺟـﺪا ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺧﺮﻣﻦ ﮐﻮب؛ ﻗﺴﻤﯽ از ﺗﺮاﮐﺘﻮر ﮐﻪ ﺑﺮاي ﮐﻮﻓﺘﻦ ﺧﺮﻣﻦ ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ﮐﻮﺑﯽ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َم[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤﻞ ﮐﻮﻓﺘﻦ ﺧﺮﻣﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ﮐﻮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َم َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ( ﮐﻮﺑﯿـﺪن ﺧﺮﻣـﻦ‪ .‬ﮐـﻮﻓﺘﻦ ﺧﺮﻣﻦ‪ .‬ﺧﺮﻣﻦ را زﯾﺮ آﻻـﺗﯽ ﺧﺮد ﮐﺮدن ﺑﺠﻬﺖ ﺧـﺎرج ﮐﺮدن داﻧﻪ ﻫـﺎي آن از‬ ‫ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي دﯾﮕﺮ‪ .‬دوس‪ .‬دﯾﺎﺳﻪ‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ﮐﻮﻓﺘﻪ‪.‬‬



‫]ِخ ﯾـﺎ َخ َم ِن َت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﻣﻨﯽ ﮐﻪ آﻧﺮا ﮐﻮﺑﯿـﺪه اﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺮﻣﻨﯽ ﮐﻪ آﻣـﺎده ﺑﺮاي ﺟـﺪا ﮐﺮدن داﻧﻪ ﻫـﺎي آن از ﺳـﺎﯾﺮ‬ ‫ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي آن اﺳﺖ‪َ .‬ﻋْﺮﻣﮥ‪ .‬ﻗِِﺼﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ﮐﻮه‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َم[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﮐـﻮﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻮﻫﻬـﺎي اﺣﻤﺮي از ﺳـﻤﺖ ﺟﻨـﻮب ﺑﻪ ﺳـﯿﺎه ﮐﻮه و اﯾﻦ ﮐﻮه ﻣﺘﺼـﻞ اﺳﺖ و از ﮐﻮﻫﻬـﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪء‬ ‫ﻓﺎرس ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي ﻏﺮب اﯾﺮان ص ‪.(33‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ﮐﻬﻨﻪ ﺑﻪ ﺑﺎد دادن‪.‬‬



‫ك َن ‪ِ /‬ن ِب َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ( ﺑﻪ دوﺳﺖ ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﻻـف زدن و ﻏﺮور ﮐﺮدن‪) .‬ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت( )از آﻧﻨـﺪراج( )ﻣﺠﻤـﻮﻋﻪء‬ ‫]ِخ ‪َ /‬خ َم ِن ُ‬ ‫ﻣﺘﺮادﻓﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ﮔﺎه‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َم[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﺎي ﮐﻮﻓﺘﻦ ﺧﺮﻣﻦ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺟﺮﯾﻦ‪ .‬داس‪ .‬ﺑَﯿْ َﺪر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪ :‬ﺗﺨﻢ ﺗﺎ در زﻣﯿﻦ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﺳﻪ ﻣﺎه ﺑﺮ از او‬ ‫ﮐﯽ ﺧﻮري ﺑﻪ ﺧﺮﻣﻨﮕﺎه؟ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در اﯾﺎم ﻓﺮس آﻧﺮا ﮐﺮج ﺑﻮﻫﯿﻦ ﮐﺮه ﺧﻮاﻧـﺪه اﻧـﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺮﻣﻨﮕﺎه ﮐﺮج‪) .‬از ﺗﺎرﯾـﺦ ﻗﻢ ص ‪.(33‬‬ ‫ﺧﺒﻮر؛ ﺧﺮﻣﻨﮕﺎه ﮔﻨﺪم و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ﮔﺪا‪.‬‬



‫گ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺗﻮدهء ﻏﻠﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮﺷﻪ ﭼﯿﻨﺎن ﺟﻤﻊ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫گ‪ِ /‬‬ ‫]ِخ ‪َ /‬خ َم ِن َ‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ﮔﺪاي‪.‬‬



‫گ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮔـﺪاي ﺧﺮﻣﻦ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺧﺮﻣﻨﻬﺎ ﺑﮕـﺪاﺋﯽ رود‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬زﻫﯽ ﺟﻮﻓﺮوﺷﺎن‬ ‫گ‪ِ /‬‬ ‫]ِخ ‪َ /‬خ َم َ‬ ‫ﮔﻨﺪم ﻧﻤﺎي ﺟﻬﺎن ﮔﺮد ﺷﺒﮑﻮك ﺧﺮﻣﻦ ﮔﺪاي‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ﮔﺪاﯾﯽ‪.‬‬



‫گ[)ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤـﻞ ﺧﺮﻣﻦ ﮔـﺪاي ‪ :‬ﺑﺎ زﺑﺎن ﮔﻨـﺪﻣﯿﻦ از ﺑﯽ ﻧﻮاﯾﯽ ﻓﺎرﻏﻢ ﺧﻮﺷﻪ اي دارم ﮐﻪ از ﺧﺮﻣﻦ ﮔـﺪاﯾﯽ‬ ‫گ‪ِ /‬‬ ‫]ِخ ‪َ /‬خ َم َ‬ ‫ﻓﺎرﻏﻢ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ﮔﺮاي‪.‬‬



‫گ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺨﯿﻞ‪ .‬ﺣﺮﯾﺺ‪ .‬ﻃﻤﻌﮑﺎر‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫گ‪ِ /‬‬ ‫]ِخ ‪َ /‬خ َم َ‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ﮔﻞ‪.‬‬



‫گ[ )ﺗﺮﮐﯿـﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐـﺐ( ﻣﻌﺸـﻮق ||‪ .‬ﺳـﺮﯾﻦ ﻣﻌﺸـﻮق‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬آﻏـﻮش ﻣﺮا ﻣﺤﺮم آن ﺧﺮﻣﻦ ﮔـﻞ ﮐﻦ ﻣـﻮي‬ ‫]ِخ ‪َ /‬خ َم ِن ُ‬ ‫ﮐﻤﺮت ﻃﺎﻗﺖ اﯾﻦ ﺑﺎر ﻧﺪارد‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ﻣﺎه‪.‬‬



‫]ِخ ﯾـﺎ َخ َم ِن[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻫﺎﻟﻪ ﮐﻪ ﺑﺮ دور ﻣﺎه ﮔﺮد آﯾـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺧﺮﮔﺎه ﻣﺎه‪) .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪء ﻣﺘﺮادﻓﺎت ||(‪ .‬روي‬ ‫ﻣﻌﺸﻮق‪) .‬ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻮﺷﺘﺮ ||(‪ .‬ﺧﻂ ﻋﺬار ﺧﻮﺑﺎن‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺳﺮﯾﻦ و ﮐﻔﻞ‪) .‬ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻮﺷﺘﺮ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ﻣﻪ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َم ِن َﻣْﻪ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﻣﻦ ﻣﺎه‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﻣﻦ ﻣﺎه ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻦ ﻧﺎﮐﻮﻓﺘﻪ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َم ِن َت ‪ِ /‬ت[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﻣﻨﯽ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺧﺮد ﻧﮑﺮده اﻧﺪ‪ .‬ﺧﺮﻣﻨﯽ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﻧﮑﻮﺑﯿﺪه اﻧﺪ‪ُ .‬ﮐْﺪس‪) .‬دﻫﺎر(‪.‬‬ ‫ﺧﺮم ﻧﻬﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر ِن ‪َ /‬ن[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺮم وﺿﻊ‪ .‬ﺧﺮم اﺳﺎس ‪ :‬ﺑﺪان ﺷـﻬﺮ ﺑﯽ ﭼﯿﺰ ﺧﺮم ﻧﻬﺎد ﯾﮑﯽ ﻣﺮد ﺑﺪ ﻧﺎم او ﻫﻔﺘﻮاد‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ ||‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ روح‬ ‫ﺷﺎد‪ .‬داراي ﺳﺮور ﻗﻠﺒﯽ‪ .‬ﺧﻮﺷﺪل‪.‬‬ ‫ﺧﺮم ﻧﻬﺎن‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر ِن ‪َ /‬ن[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(آﺳـﻮده دل‪ .‬ﻣﺸـﻌﻮف‪ .‬ﺧﻮﺷـﺪل‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬ﻫﻨﺮ ﮔﯿﺮد اﯾﻦ ﺷـﺎه ﺧﺮم ﻧﻬـﺎن ز ﻓﺮﻣـﺎن او ﺷـﺎد ﮔﺮدد‬ ‫ﺟﻬﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺧﺮدﻣﻨﺪ و داﻧﺎ و ﺧﺮم ﻧﻬﺎن ﺗﻨﺶ زﯾﻦ ﺟﻬﺎﻧﺴﺖ و دل زآن ﺟﻬﺎن‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺳﻮي ﻣﺮز اﯾﺮان ﻧﻬﺎدﻧﺪ روي دو ﺧﺮم ﻧﻬﺎن‬ ‫ﺷﺎد و آرام ﺟﻮي‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﺎي ﺷﺎه ﺧﺮم ﻧﻬﺎن ﺳﺨﻦ راﻧﺪي ﭼﻨﺪ ﭘﯿﺶ ﻣﻬﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻮج‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ از ﺑﻠﻮﮐﺎت دﺷﺘﺴـﺘﺎن‪ .‬ﻃﻮل آن ‪18‬ﻫﺰارﮔﺰ‪ .‬ﻣﺮﮐﺰ آن ﺧﺮﻣﻮج و داراي ﭼﻬﺎرﺻـﺪ ﺧﺎﻧﻮار اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺑﺮاي اﻃﻼع ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺧﻮرﻣﻮج رﺟﻮع ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮم و ﺧﻨﺪان‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر ُم َخ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ ،‬ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺷﺎد و ﺧﻮش‪ .‬ﺳﺮﺣﺎل‪ .‬ﺳﺮﮐﯿﻒ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻮش‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﻋﯽ از ﻣﻮش اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧـﺪﮐﯽ از ﺧﺮﮔﻮش ﮐﻮﭼﮑـﺘﺮ ﺑﺎﺷـﺪ و ﮔﺮﺑﻪ آﻧﺮا ﻧﺘﻮاﻧـﺪ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﺑـﺎ ﮔﺮﺑﻪ‬ ‫ﺟﻨﮓ ﮐﻨﺪ و ﻏﺎﻟﺐ آﯾﺪ‪ .‬آﻧﺮا ﺑﻬﻨﺪي ﮐﻬﻮس ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از آﻧﻨﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪:‬‬ ‫ﯾﺎﺑﻮﯾﯽ ﻫﺴﺖ ﻣﺮا ﺧﺮد و ﺧﺒﺰدوك ﺻﻔﺖ ﮐﺶ ز ﺧﺮﮔﻮش ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﺖ و ز ﺧﺮﻣﻮش ﻧﮋاد‪ .‬ﻣﻄﻬﺮ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮم و ﺷﺎد‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر ُم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ ،‬ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻮﺷﺤﺎل‪ .‬ﺧﺮم و ﺧﻨﺪان‪ .‬ﺧﺮم و ﺧﻮش‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﮥ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر َم[ )ع ِا( ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻟﻮﺑﯿﺎ و آن ﺑﻨﻔﺸﻪ اي رﻧﮓ اﺳﺖ و ﺑﻮﯾﯿـﺪن و ﻧﻈﺮ ﮐﺮدن ﺑﺪان ﻣﻔﺮح ﺑﺎﺷﺪ و روﻏﻦ آن ﻧﯿﺰ ﻓﺮح آرد‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻟﻮﺑﯿﺎ‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﱠﺮم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﮐﺎﻓﺘﮕﯽ دﯾﻮار ﺑﯿﻨﯽ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺮﻣﺎت‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﮥ‪.‬‬



‫]َخ َر َم[ )ِاخ( زﻣﯿﻨﯽ اﺳﺖ در ﺗﺎﻟﯽ ﺿﺮﯾﻪ و در آﻧﺠﺎ ﻣﻌﺪﻧﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َم[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻧـﺎم آﺑﯽ اﺳﺖ در دﯾـﺎر ﺑﻨﯽ ﺳـﻌﺪﺑﻦ ذﺑﯿـﺎن‪ .‬از اﯾﻨﺠﺎ ﺗﺎ ﺿـﺮﯾﻪ ﺷـﺶ ﻣﯿﻞ ﻓﺎﺻـﻠﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﮥ‪.‬‬



‫]َخ َم[ )ِاخ( ﺟﺎﯾﮕـﺎﻫﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ در ﺑﺎﻻـي اﻟﻘﺪﻗـﺪة و ازآِن ﻃﺎﯾﻔﻪ اي از ﺑﻨﯽ ﺗﻤﯿﻢ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﺑﻨﻮاﻟﮑـﺬاب‪ .‬در ﻗﺴـﻤﺖ ﻋﻠﯿﺎي اﯾﻦ ﻣﮑﺎن‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 770‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫آﺑﯽ ﺑﻨﺎم اﻟﻘﻠﯿﺐ ﻗﺮار دارد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻪ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر َم[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻧـﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ از ﻧﻮاﺣﯽ ﻓﺎرس ﺑﺠﺎﻧﺐ اﺳـﺘﺨﺮ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان(‪ :‬ﺧﺮﻣﻪ ﺷـﻬﺮﮐﯽ اﺳﺖ ﺧﻮش و ﻫﻮا ﻣﻌﺘـﺪل و آب‬ ‫روان و ﻣﯿﻮه و ﻏﻠﻪ ﺑﺴـﯿﺎر و ﻗﻠﻌﻪ اي اﺳﺖ آﻧﺠﺎ ﺑﺮ ﮐﻮه ﺳـﺨﺖ اﺳـﺘﻮار ﻣﻌﺮوف ﺑﻘﻠﻌﻪء ﺧﺮﻣﻪ و ﺟﺎﻣﻊ و ﻣﻨﺒﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ‬ ‫ص ‪ .(129‬ﻗﻠﻌﻪء ﺧﺮﻣﻪ)‪(1‬ﻗﻠﻌﻪ اي ﻣﺤﮑﻢ اﺳﺖ در ﻣﯿـﺎن ﻋﻤﺎرﺗﻬـﺎ و ﻫـﻮاي آن ﻣﻌﺘـﺪل و آب ﻣﺼـﻨﻌﻪ دارد‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص‬ ‫‪ .(159‬از ﺟـﺎﻧﺐ ﺷـﯿﺮاز ﺷـﺎه ﯾﺤﯿﯽ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﯿﻌـﺎد ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻟﺸـﮑﺮي ﺟﺮار ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯾﺰد ﺷـﺪ‪ ،‬از ﻋﻘﺐ او ﻣﺒﺎرﮐﺸﺎه اﻧﯿﺎغ و ﺟﻤﻌﯽ از اﻣﺮاء‬ ‫ﺑﺘﮑﺎﻣﯿﺸـﯽ رواﻧﻪ ﮔﺮداﻧﯿﺪﻧـﺪ‪ .‬در ﺣـﺪود ﺧﺮﻣﻪ ﻣﯿﺎن اﯾﺸﺎن ﻣﺤﺎرﺑﻪ ﺷـﺪ و ﺑﺎزﮔﺸـﺘﻨﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه چ ‪ 1‬ص ‪ - (1) .(700‬در ﺣﺎﺷﯿﻪء‬ ‫ﺗﺎرﯾـﺦ ﺳﯿﺴـﺘﺎن ﺑﻨﻘﻞ از ﻃﺒﺮي ﭼﻨﯿﻦ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻃﺒﺮي ﻧﺎم ﻗﻠﻌﻪء اﺑﻦ واﺻﻞ را »ُﺧّﺮﻣﻪ« ﺑﻀﻢ ﺧﺎ و ﺗﺸﺪﯾـﺪ راء آورده و ﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬و ﺑﻌﺚ‬ ‫اﻟﯽ ﺧﺮﻣـﮥ اﻟﯽ ﻗﻠﻌـﮥ اﺑﻦ واﺻﻞ ﻓﺄﺧـﺬ ﻣﺎ ﮐﺎن ﻓﯿﻬﺎ ﻓﺬﮐﺮ اﻧﻪ ﺑﻠﻐﺖ ﻗﯿﻤﮥ ﻣﺎ اﺧﺬ ﯾﻌﻘﻮب ﻣﻨﻬﻤﺎ ارﺑﻌﯿﻦ اﻟﻒ اﻟﻒ درﻫﻢ‪ ...‬و اﺻـﻄﺨﺮي ﻧﺎم‬ ‫آﻧﺮا ﺳـﻌﯿﺪآﺑﺎد داﻧﺪ و ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻗﻠﻌﮥ ﺳـﻌﯿﺪآﺑﺎد ﺑﺮاﻣﺠﺮد ﻣﻦ ﮐﻮرة اﺻﻄﺨﺮ و ﻫﯽ ﻋﻠﯽ ﺟﺒﻞ ﺷﺎﻫﻖ ﯾﺮﺗﻘﯽ اﻟﯿﻬﺎ ﻓﺮﺳﺨًﺎ و ﮐﺎﻧﺖ ﻓﯽ اﻟﺸﺮك‬ ‫ﺗﻌﺮف ﺑﻘﻠﻌﮥ اﺳـﻔﻨﺪﺑﺎذ‪ ...‬ﻓﺘﻌﻄﻠﺖ ﻣﺪة ﺛﻢ ﺑﻨﺎﻫﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ واﺻﻞ اﻟﺤﻨﻈﻠﯽ ﻓﻨﺴـﺒﺖ اﻟﻘﻠﻌﮥ اﻟﯿﻪ‪ ...‬ﻓﻠﻤﺎ اﺧﺬه ﯾﻌﻘﻮب ﺑﻦ اﻟﻠﯿﺚ ﻟﻢ ﯾﻘﺪر ﻋﻠﯽ‬ ‫ﻓﺘﺤﻬﺎ اﻻ ﺑﺎﻣﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ واﺻﻞ‪ .«...‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺎﺷﯿﻪء ص ‪ 230‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻬﺮه‪.‬‬



‫]َخ ُم َر ‪ِ /‬ر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺳـﻔﯿﺪﻣﻬﺮه ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﻧﻮﻋﯽ از ﺑﻮق اﺳﺖ و آﻧﺮا در ﺣﻤﺎﻣﻬـﺎ و آﺳـﯿﺎﻫﺎ و ﺑﺎزﯾﮕﺎﻫﻬﺎ و ﺑﺘﺨﺎﻧﻪ ﻫﺎ و ﺑﻌﻀـﯽ ﻣﺼﺎﻓﻬﺎ‬ ‫ﻣﯽ ﻧﻮازﻧﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﻌﺮﺑﯽ آﻧﺮا ﻧﺎﻗﻮس و ﺑﻬﻨﺪي ﺳـﻨﮕﻪ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت()‪)(1‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ز‬ ‫ﻓﺮﯾـﺎد ﺧﺮﻣﻬﺮه و ﮔـﺎودم ﻋﻠﯽ اﻟﻠﱠﻪ ﺑﺮآﻣـﺪ ز روﺋﯿﻨـﻪ ﺧﻢ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﺮآورد ﺧﺮﻣﻬﺮه آواز ﺷـﯿﺮ دﻣـﺎغ از دم ﮔـﺎودم ﮔﺸﺖ ﺳـﯿﺮ‪ .‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ )از‬ ‫آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ز ﺧﺮﻣﻬﺮه ﻫﺎ ﻣﻐﺰ ﭘﺮداﺧﺘﻪ زﻣﯿﻦ ﮐﻮه از ﺳـﺮ ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺘﻪ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﺧﺮﻣﮏ‪ .‬ﻣﻬﺮه ﻫﺎي ﺑﺰرگ ﮐﻢ ﻗﯿﻤﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ‬ ‫ﮔﺮدن ﺧﺮ ﺑﻨﺪﻧـﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﺧﺮز‪ .‬ﭘﻞ ﭼﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﺒﯿﻦ ﺑﺎري ﮐﻪ ﺗﺎ‬ ‫اﯾﺸﺎن ﭼﻪ ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﺑﺪل ﯾﺎﻗﻮت ﯾﺎ ﺧﺮﻣﻬﺮه ﺳـﻔﺘﻨﺪ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ُ .‬در ﺑﺨﺮﻣﻬﺮه ﮐﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪ و درﯾﺎ ﺑﻐﺪﯾﺮ؟ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﺧﺎر ﺑﺎ ﺧﺮﻣﺎ ﺑﮕﺎه ﻃﻌﻢ ﮐﺲ‬ ‫ﮐﯽ ﮐﺮد ﺟﻔـﺖ ﻟﻌـﻞ ﺑـﺎ ﺧﺮﻣﻬﺮه اﻧـﺪر ﻋﻘـﺪ ﮐﺲ ﮐﯽ ﮐﺮد ﯾـﺎر؟ ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬در ﭼﻨﯿـﻦ ﺟـﻮي ورﻧـﻪ ﭘﯿﺶ دﮐـﺎن ﺗـﻮ و ﺧﺮﻣﻬﺮه اي و ﺗـﺎﺋﯽ‬ ‫ﻧـﺎن‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﺑﻨـﺪ ﺳـﺨﻦ ﺗﺎزه ﮐﺮد وآﻧﭽﻪ ﮐﻬﻦ داﺷﺖ ﺳـﺴﺖ ﮐﺂن ﻫﻤﻪ ﺧﺮ ﻣﻬﺮه ﺑﻮد وﯾﻦ ﻫﻤﻪ دّر ﺛﻤﯿﻦ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﺎو ﮐﻪ ﺧﺮﻣﻬﺮه ﺑـﺪو‬ ‫درﮐﺸـﻨﺪ ﭼـﻮﻧﮑﻪ ﺑﯿﻔﺘـﺪ ﻫﻤـﻪ ﺧﻨﺠﺮ ﮐﺸـﻨﺪ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼـﻪ ﺧـﻮش ﮔﻔﺖ ﺧﺮﻣﻬﺮه اي در ﮔﻠﯽ ﭼـﻮ ﺑﺮداﺷـﺘﺶ ﭘﺮﻃﻤـﻊ ﺟـﺎﻫﻠﯽ‪ ...‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫)ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬اﯾﻦ ﭼﻪ ارزد دو ﺳﻪ ﺧﺮﻣﻬﺮه ﮐﻪ در ﺳـﻠﻪء اوﺳﺖ ﺧﺎﺻﻪ اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﺑﺪرﯾﺎي ﮔﻬﺮ ﺑﺎزآﻣﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻮ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻟﻌﻞ و‬ ‫در ﺳـﻔﺖ ﭼﺮا رﯾﺰد ﺑﺮون ﺧﺮﻣﻬﺮه در ﮔﻔﺖ؟ اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺗﻮ ﮔﻮﻫﺮ ﺑﯿﻦ و از ﺧﺮﻣﻬﺮه ﺑﮕﺬر ز ﻃﺮزي ﮐﺂن ﻧﮕﺮدد ﺷﻬﺮه ﺑﮕﺬر‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬آه‬ ‫آه از دﺳﺖ ﺻـﺮاﻓﺎن ﮔﻮﻫﺮﻧﺎﺷـﻨﺎس ﻫﺮ زﻣﺎن ﺧﺮﻣﻬﺮه را ﺑﺎ ُدر ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ ||‪ .‬ﺧﺎل ﺳـﻔﯿﺪي ﮐﻪ در ﭼﺸﻢ ﻣﺮدم اﻓﺘﺪ و ﺑﺴـﺒﺐ‬ ‫آن ﻧﺎﺑﯿﻨـﺎ ﺷﻮد‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬در ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت آﻣﺪه‪ :‬ﻣﻬﺮهء ﺳـﻔﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺮﺑﯽ ﻧﺎﻗﻮس ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺑﻬﻨﺪي ﺳـﻨﮕﻪ‬ ‫ﻧﺎﻣﻨﺪ و ﻣﺠﺎزًا ﺧﺮﻣﻬﺮه ﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﮐﻪ در ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن در ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوﺧﺖ راﯾﺞ اﺳﺖ‪ ،‬از ﺳﺮاج‪ .‬و در ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﺧﺮﻣﻬﺮه را در‬ ‫رﺷـﯿﺪي ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻣﻬﺮهء ﺑﺰرگ ﮐﻢ ﺑﻬـﺎ ﮔﻔﺘﻪ و در ﻣﺆﯾـﺪ از ﺷﺨﺼـﯽ ﻧﻘـﻞ ﮐﺮده ﮐﻪ ﺧﺮﻣﻬﺮه ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ آﻧﺮا رﻧﮓ داده ﺑﺮ ﮔﺮدن ﺧﺮ ﻣﯽ‬ ‫ﺑﻨﺪﻧـﺪ و ﻇﺎﻫﺮًا ﻫﻤﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻬﻨـﺪي ﮐﻮﻃﺮي ﮔﻮﯾﻨـﺪ و از آن آراﯾﺶ ﺧﺮان ﺳﺎزﻧﺪ و ﺧﺮ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺑﺰرگ ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫رﺷﯿﺪي ﻓﻬﻤﯿﺪه ‪ -‬ﺗﻢ ﮐﻼﻣﻪ ﻓﻘﯿﺮ‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ ﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﻟﻔﻆ ﺧﺮ در ﺧﺮﻣﻬﺮه ﮐﻪ داﺧﻞ ﻧﻘﻮد اﺳﺖ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺣﯿﻮان ﮐﻪ ﺑﻌﺮﺑﯽ ﺣﻤﺎر ﮔﻮﯾﻨﺪ زﯾﺮا‬ ‫ﮐﻪ از آن آراﯾﺶ ﺧﺮان ﻣﯿﺴﺎزﻧﺪ و ﻟﻔﻆ ﺧﺮ در ﺧﺮﻣﻬﺮه ﮐﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻧﺎﻗﻮس و ﺳـﻨﮕﻪ اﺳﺖ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺑﺰرگ و ﻟﻔﻆ ﺧﺮﻣﻬﺮه ﻫﻢ ﭼﯿﺰي ﺳﻔﯿﺪ‬ ‫ﮐﻪ در ﮔﻞ ﺗﺎﻻﺑﻬﺎ ﺑﻬﻢ ﻣﯿﺮﺳﺪ و ﺑﻬﻨﺪي ﮔﻬﻮﻧﮕﻬﺎ ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ در اﺻﻞ ﺧﺮه ﻣﻬﺮه ﺑﻮد ﭼﻪ ﺧﺮه ﺑﺎﻟﻔﺘﺢ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﮔﻞ و ﻻي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻪ زر‪.‬‬



‫]َخ َم َز[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻧـﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﻨﺰدﯾـﮏ آﻣـﻞ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل اﺑﻦ اﺳـﻔﻨﺪﯾﺎر‪ .‬راﺑﯿﻨﻮ آﻧﺮا »ﺧﺮﻣﻪ زر« آورده و ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ آن ﺑﺎ »ﻫﺎزﻣﻪ زر« ﯾﺎ‬ ‫»ﻫﺎزﻣﻪ ذر« ﻧﺰدﯾﮏ آﻣﻞ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺷﻮد‪ .‬در ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺎرﺳـﯽ ﮐﺘﺎب راﺑﯿﻨﻮ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ »ﺧﺮﻣﺰر« آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺳﺘﺮآﺑﺎد و ﻣﺎزﻧـﺪران‬ ‫راﺑﯿﻨﻮ ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ص ‪ 130‬و ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺎرﺳﯽ آن ص‪ 173‬ﮐﺘﺎب ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﻪ ﻗﻠﻌﻪ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر َم َق َع[ )ِاخ()‪ (1‬ﻧﺎم ﻗﻠﻌﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ در ﻧﻮاﺣﯽ ﻓﺎرس‪ .‬ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ در ذﮐﺮ آن آورد‪ :‬ﻗﻠﻌﻪء ﺧﺮﻣﻪ ﻗﻠﻌﻪ اي ﻣﺤﮑﻢ اﺳﺖ در‬ ‫ﻣﯿﺎن آﺑﺎداﻧﯽ و ﻫﻮاﺋﯽ ﻣﻌﺘﺪل دارد و آﺑﺶ از ﻣﺼﺎﻧﻊ‪) .‬ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب ج ‪ 3‬چ ﻟﯿﺪن ص ‪ .(133‬و رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮﻣﻪ« ﺷﻮد‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﻧﺎم در‬ ‫ﻧﺰﻫﺖ اﻟﻘﻠﻮب »ﺧﺮﻣﻪ« آﻣﺪه اﺳﺖ و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ »ﺧﺮﻣﻪ« ﺑﺎ ﻗﻠﻌﻪء ﺧﺮﻣﻪ ﻓﺮق دارد در اﯾﻨﺠﺎ ﺧﺮﻣﻪ ﻗﻠﻌﻪ آﻣﺪه ﮐﻪ اﺷﺎره ﺑﻪ آن ﻗﻠﻌﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﯽ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ﺣـﺎﻣﺺ( ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ‪ .‬ﺷـﻌﻒ‪ .‬ﺳـﺮور‪ .‬ﺧﻮﺷـﺤﺎﻟﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻧﺸﺎط‪) .‬ﺣﺒﯿﺶ ﺗﻔﻠﯿﺴـﯽ(‪ .‬ﺗﺎزﮔﯽ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺷﺎدي‪ .‬ﺳـﺮور‪.‬‬ ‫اﻧﺒﺴﺎط‪ .‬ﻓﺮح‪ .‬ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺟﻬﺎﻧـﺪار داﻧﻨـﺪهء ﺧﻮب و زﺷﺖ ﻣﺮا ﮔﺮ ﺳﭙﺮدي ﺳﺮاﺳـﺮ ﺑﻬﺸﺖ ﻧﺒﻮدي ﻣﺮا دل ﺑـﺪﯾﻦ‬ ‫ﺧﺮﻣﯽ ﮐﻪ روي ﺗﻮ دﯾـﺪم ﺑﺘﻮران زﻣﯽ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ز ﮐﺸﻮاد و ﮔﯿﻮت ﮐﻪ داد آﮔﻬﯽ ﮐﻪ ﺑـﺎ ﺧﺮﻣﯽ ﺑﺎدي و ﻓﺮﺑﻬﯽ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺑﺎ راﺳﺘﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷـﯽ و ﻣﺮدﻣﯽ ﻧﺒﯿﻨﯽ ﺟﺰ از ﺧﻮﺑﯽ و ﺧﺮﻣﯽ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺪان ﻗﺒﻪ در ﺗﺨﺖ زرﯾﻦ ﻧﻬﺎد ﺑﺮ آن ﺧﺮﻣﯽ ﺗﺨﺖ ﺑﻨﺸـﺴﺖ ﺷﺎد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﯾﺎر ﺗﻮ‬ ‫ﺧﯿﺮ و ﺧﺮﻣﯽ ﭼـﻮن ﭘﺎرﺳــﺎي ﻓــﺎﻃﻤﯽ ﺟﻔـﺖ ﺗـﻮ ﺟـﻮد و ﻣﺮدﻣﯽ ﭼـﻮن ﺟﻔـﺖ ﺧــﺎﺗﻢ ﻣـﺎرﯾﻪ‪ .‬ﻣﻨـﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻧـﻮروز روز ﺧﺮﻣِﯽ ﺑﯽ ﻋــﺪد‬ ‫ﺑﻮد‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬و ﭼﻨﺎن ﺷـﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ دﯾﮕﺮ آن ﭼﻨﺎن ﻧﺪﯾﺪم و آن ﺷﺐ ﺑﺨﺮﻣﯽ ﺑﭙﺎﯾﺎن آﻣﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬از آن ﻣﺮد ﺑﻨﺪﮔﺎن او راﺣﺖ‬ ‫ﺧﻮاﻫــﺪ ﺑـﻮد و اﯾﻤﻨﯽ و در زﻧــﺪﮔﺎﻧﯽ از ﺷــﺎدي و ﺧﺮﻣﯽ‪) .‬ﺗﺎرﯾــﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﮔﺮ ﺳﺎﻟﯿــﺎن از ﻫﺰاران ﻓﺰون در او ﺧﺮﻣﯽ ﻫـﺎ ﮐﻨﯽ ﮔـﻮﻧﻪ‬ ‫ﮔﻮن‪.‬اﺳـﺪي‪ .‬ﺑﺒﺎﻏﯽ دو درﻣﺎﻧﺪ ار ﺑﻨﮕﺮي ﮐﺰ اﯾﻦ در درآﯾﯽ وز آن ﺑﮕﺬري‪.‬اﺳﺪي‪ .‬زن ارﭼﻨﺪ ﺑﺎﭼﯿﺰ و ﺑﺎآﺑﺮوي ﻧﮕﯿﺮد دﻟﺶ ﺧﺮﻣﯽ ﺟﺰ‬ ‫ﺑﺸﻮي‪.‬اﺳـﺪي‪ .‬ﺷﺎدي از ﻟﺸـﮑﺮ ﺷـﻤﺎ ﺑﺮآﻣﺪ و زﻧﮕﯿﺎن از ﺑﺎﻻي ﻗﻠﻌﻪ ﻧﮕﺎه ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ آن آﺷﻮب و ﺧﺮﻣﯽ ﺑﺪﯾﺪﻧﺪ‪) .‬اﺳـﮑﻨﺪرﻧﺎﻣﻪ ﻧﺴـﺨﻪء‬ ‫ﺳﻌﯿـﺪ ﻧﻔﯿﺴـﯽ(‪ .‬ﻋـﺎﻟﻢ ﻫﻤﻪ ﭼﻮ ﺧﻮازه ز ﺷﺎدي و ﺧﺮﻣﯽ ﻣﻦ ﻣﺎﻧـﺪه ﻫﻤﭽﻮ ﻣﺮدهء ﺗﻨﻬﺎ ﺑﮕﻮر ﺗﻨﮓ‪ .‬ﻋﻤﻌﻖ‪ .‬ﺧﺮﻣﯽ ﭼﻮن ﺑﺎﺷـﺪ اﻧـﺪر ﮐﻮي‬ ‫دﯾﻦ ﮐﺰ ﺑﻬﺮ ﻣﻠـﮏ ﺧـﻮن روان ﮐﺮدﻧـﺪ از ﺣﻠـﻖ ﺣﺴـﯿﻦ در ﮐﺮﺑﻼـ‪ .‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﺧﺮاﻣﯿـﺪﻧﺶ ﺑـﺎد ﺑﺮ ﺧﺮﻣﯽ ﮐﻪ ﻣـﺎﻫﯽ ﭼﻮ ﺷـﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﺧﺮم‬ ‫ﺧﺮام‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﻋﻨﻘﺎي ﻣﻐﺮب اﺳﺖ در اﯾﻦ دور ﺧﺮﻣﯽ ﺧﺎص ازﺑﺮاي ﻣﺤﻨﺖ و رﻧﺞ اﺳﺖ آدﻣﯽ‪ .‬اﺑﻮاﻟﻔﺮج ﺳﮕﺰي‪ .‬ﺑﻤﺎن ﺑﺪوﻟﺖ ﺟﺎوﯾﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺑﺤﺮﻣﺖ ﺗﻮ زﻣـﺎﻧﻪ زي ﺣﺮم ﺧﺮﻣﯽ دﻫـﺪ ﺑـﺎرم‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﺮدﻣﯽ از ﻧﻬـﺎد ﮐﺲ ﻣﻄﻠﺐ ﺧﺮﻣﯽ از ﻣﺰاج دﻫﺮ ﻣﺠﻮي‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻏﻢ ﺗﺨﻢ ﺧﺮﻣﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ در ﯾﮏ دل اﻓﮑﻨﻢ دردﯾﺴﺖ ﺟﻨﺲ ﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﮏ دن درآورم‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﺮا ﺑﺰادن دﺧﺘﺮ ﭼﻪ ﺧﺮﻣﯽ زاﯾـﺪ ﮐﻪ ﮐﺎش ﻣﺎدر ﻣﻦ ﻫﻢ‬ ‫ﻧﺰادي از ﻣـﺎدر‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺮﻣﯽ ﮐـﺂن ﻓﻠـﮏ دﻫـﺪ ﻏﻢ دان دل ﮐﻪ ﺑﺎ ﻏﻢ ﺑﺴﺎﺧﺖ ﺧﺮم دان‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺷﺎد دﻟﻢ زآﻧﮑﻪ دل ﻣﻦ ﻏﻤﯽ اﺳـﺖ‬ ‫ﮐﺂﻣـﺪن ﻏﻢ ﺳـﺒﺐ ﺧﺮﻣﯽ اﺳﺖ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﭘﺸﺖ دوﺗـﺎي ﻓﻠﮏ راﺳﺖ ﺷـﺪ از ﺧﺮﻣﯽ ﺗﺎ ﭼﻮ ﺗﻮ ﻓﺮزﻧـﺪ زاد ﻣﺎدر اﯾﺎم را‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺑﺮوزه ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺮا ﻏﯿﺮ ﻏﺼﻪء ﺟـﺎﻣﻪ ﻣﮕﺮ ﺑﻌﯿـﺪ ﮐﻨﻢ دل ز ﺧﺮﻣﯽ ﻣﺴـﺪود‪ .‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري‪ .‬ز ﺧﺮﻣﯽ ﮐﻪ درآﻣـﺪ ﺑﺴﺎﯾﻪء ﻓﺮﺟﯽ ﻗﺒﺎ ﮐﻠﻪ ﻧﻪ ﻋﺠﺐ‬ ‫ﮔﺮ ﺑﺮ آﺳـﻤﺎن اﻧـﺪاﺧﺖ‪ .‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري‪ .‬ﭼﻮن ﮔﻞ اﻧـﺪازم ﮐﻼه ﺧﺮﻣﯽ ﮔﺮ از ﻗﺒﻮل ﺑﺎﺷـﺪم ﺗﺸـﺮﯾﻒ از ﺻﺪر ﺻـﻨﺎدﯾﺪ زﻣﻦ‪ .‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري||‪.‬‬ ‫ﺳﯿﺮاﺑﯽ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺳﺒﺰي‪ .‬ﻃﺮاوت‪ .‬ﺷـﺎداﺑﯽ‪ .‬ﻧﺰﻫﺖ‪ .‬ﻃﺮي‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑـﺪﯾﻦ ﺧﺮﻣﯽ ﺟﻬـﺎن ﺑـﺪﯾﻦ ﺗـﺎزﮔﯽ ﺑﻬﺎر ﺑـﺪﯾﻦ‬ ‫روﺷـﻨﯽ ﺷـﺮاب ﺑﺪﯾﻦ ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ ﻧﮕﺎر‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺧﺮﻣﯽ و ﺧﻮﺷـﯽ روزﮔﺎر ﺑﺪﯾﻦ ﺧﻮﺑﯽ و ﻓﺮﺧﯽ ﺷﻬﺮﯾﺎر‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬اوﻗﺎت ﻋﯿﺶ و ﻟﻬﻮ ﺗﻮ‬ ‫اي ﺷـﺎه ﮐﺎﻣﮕﺎر از ﺧﺮﻣﯽ ﭼﻮ وﻗﺖ ﮔﻞ ﻧﻮﺑﻬﺎر ﺑﺎد‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﺑـﺪان ﺳـﺒﺐ اﯾﻦ ﻣﺎه را دي ﺧﻮاﻧﻨـﺪ ﮐﻪ درﺷﺖ ﺑﻮد و زﻣﯿﻦ از ﺧﺮﻣﯿﻬﺎ‬ ‫دور ﻣﺎﻧـﺪه ﺑﻮد‪) .‬ﻧﻮروزﻧـﺎﻣﻪ(‪ .‬ﮐـﺎري از روﺷـﻨﯽ ﭼﻮ آب ﺧﺰان ﯾﺎري از ﺧﺮﻣﯽ ﭼﻮ ﺑﺎد ﺑﻬﺎر‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﻞ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺧﺮﻣﯽ ﮐﻪ دارد از ﺑﻌﺪ‬ ‫ﮔﯿﺎ رﺳـﺪ ﺑﺒﺴـﺘﺎن‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﻣﺴﺘﯽ‪ ،‬ﻧﺸﺄة ﺷـﺮاب‪ .‬ﺳـﮑﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻣﺨﻮر ﺑﺎده ﭼﻨﺪان ﮐﺖ آرد ﮔﺰﻧﺪ ﻣﺸﻮ ﻣﺴﺖ از او‬ ‫ﺧﺮﻣﯽ ﮐﻦ ﺑﺴﻨﺪ‪ .‬اﺳﺪي‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ اﯾﻦ در ﺧﺮﻣﯽ ﻫﻤﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮐﻪ در ﻫﺸﯿﺎري ﭘﺸﯿﻤﺎن ﺷﻮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺮاﻣﮑﻪ(‪ .‬ﺑﻤﺠﻠﺲ ﺷﺮاب ﺑﻨﺸﺴﺘﻨﺪ‬ ‫و در ﻣﯿﺎن ﻧﺸﺎط و ﺧﺮﻣﯽ ﺑﺮﻣﮏ از ﺳﻠﻤﺎن ﭘﺮﺳﯿﺪ‪) ...‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺮاﻣﮑﻪ ||(‪ .‬اﻧﺲ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﯽ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻔﺮﻗﻪء ﺧﺮﻣـﺪﯾﻨﯿﻪ ﮐﻪ ﻣﺤﺮﻣـﺎت را ﻣﺒـﺎح ﮐﺮده اﻧـﺪ و ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣﺰدﮐﯿﻪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ(‪ .‬ﻣﻨﺴﻮب‬ ‫ﺑﻤﺬﻫﺐ ﺧﺮم دﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﺑﺎﺑﮏ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﭼﻮن ﻣﻌﺘﺼﻢ ﺑﻄﺮﻃﻮس ﺷﺪ ﻟﺸـﮑﺮ ﺑﺮ او ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻋﺒﺎس ﭘﺴﺮ ﻣﺄﻣﻮن او‬ ‫را ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮده و ﺑﺒﻐـﺪاد آﻣﺪ ﺑﻪ اول ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﯾﻦ ﺳﺎل و ﺧﯿﺮ آﻣﺪش ﮐﻪ ﻣﺮدﻣﺎن ﻫﻤﺪان و اﺻـﻔﻬﺎن اﻧﺪر دﯾﻦ ﺧﺮﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺬﻫﺐ‬ ‫ﺑﺎﺑﮏ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻃﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﯽ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( از آدﻣﯽ زادﮔﺎن ﺷـﻬﺮ ﻫﺮات اﺳﺖ اﻣﺎ از آدﻣﯽ ﮔﺮي اﺛﺮي در او ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﺴﺒﺐ ﺑﺪﻣﺰاﺟﯿﻬﺎي ﺧﻮد در ﺷﻬﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻮد‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﻋﺮاق رﻓﺖ و از آﻧﺠﺎ ﻋﺰﯾﻤﺖ ﻣﮑﻪ و ﻣـﺪﯾﻨﻪ و ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘـﺪس ﮐﺮد و در آن ﻣﻤﺎﻟﮏ ﭘﯿﺎده ﺑﺰﯾﺎرت اﮐﺜﺮ اﻧﺒﯿﺎء و ﻣﺸﺎﯾﺦ رﺳـﯿﺪ ﺑﻠﮑﻪ دو‬ ‫ﺑﺎر ﺑﺪﯾﻦ دوﻟﺖ و ﺳـﻌﺎدت ﻣﺸـﺮف و ﺳﺮاﻓﺮاز ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻮاﺳﻄﻪء ﺑﯽ دوﻟﺘﯽ ﮐﻪ در ذات او ﺑﻮد ﭼﻮن ﺑﺎزآﻣﺪ از اول ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ و ﺑﺪﻓﻌﻠﯽ‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻟﻘﺼﻪ از ﻣـﺪاﺣﯽ او زﺑـﺎن ﻗﺎﺻـﺮ و ﻋﻘﻞ ﻋﺎﺟﺰ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﻫﻤﻪ ﻃﺮﻓﮕﯿﻬﺎ ﺷـﻌﺮ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ و در اﯾﻦ ﻓﻦ ﮐﺴـﯽ را‬ ‫ﭘﺴﻨﺪ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻄﻠﻊ از اوﺳﺖ‪ :‬آوازهء رخ ﮔﻞ ﺗﺎ ﺑﺎز ﺑﺮﻧﯿﺎﻣﺪ در ﺑﻮﺳﺘﺎن ز ﺑﻠﺒﻞ آواز ﺑﺮﻧﯿﺎﻣﺪ‪) .‬ﻣﺠﺎﻟﺲ اﻟﻨﻔﺎﺋﺲ ص ‪.(63‬‬ ‫ﺧﺮﻣﯽ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﻠﻌﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺷﺎم‪ .‬ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ آرد‪ :‬ﺳـﻠﻄﺎن ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ از آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﮕﺮﺟﺴﺘﺎن رﻓﺖ و ﻣﺴﺨﺮ‬ ‫ﮐﺮد‪ .‬آﻧﺠﺎ ﺷـﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاق در ﮐﺮﻣﺎن ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬در ﻫﻔﺪه روز از ﺗﻔﻠﯿﺲ ﺑﮑﺮﻣﺎن آﻣﺪ ﺑﺮاق ﺣﺎﺟﺐ ﺑﺨﺪﻣﺖ ﭘﯿﺶ او رﻓﺖ‪ .‬ﺳﻠﻄﺎن‬ ‫ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﺑﺮاق ﺣﺎﺟﺐ را ﺑﮑﺸﺖ‪ ،‬ﻣﻠﮏ اﺷﺮف ﺑﺸﺎم ﺑﻔﺮﺳﺘﺎد و ﻣﻠﮑﻪ ﺧﺎﺗﻮن را از ﻗﻠﻌﻪء ﺧﺮﻣﯽ ﺑﺒﺮد و ﺑﺎ او ﺧﻠﻮت ﮐﺮد و ﮔﺮﺟﯿﺎن از‬ ‫ﻣﻄﺎوﻋﺖ ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻨﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه چ‪ 1‬ص ‪.(501‬‬ ‫ﺧﺮ ﻣﯿﺎن ده‪.‬‬



‫]َخ ِر ِن ِدْه[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از آن ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﻪ او ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐـﺎر ﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ‪ .‬ﺣﻤﺎراﻟﺤﺎﺟـﺎت‪ .‬ﻗَُﻌﯿﱢﺪاﻟﺤﺎﺟـﺎت‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﯿﺜﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َم َث[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ از ﻗﺮاء ﺑﺨﺎرا‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﯿﻮن اﻻﻧﺒﺎء ﺷﻮد‪ .‬در ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ص ‪ 12‬آﻣﺪه‪:‬‬ ‫ﺧﺮﻣﯿﺜﻦ )ﺧﻮرﺷﯿﺪﻣﯿﻬﻦ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ در ﺑﺨﺎرا ﻧﺰدﯾﮏ ﻗﺮﯾﻪء اﻓﺸﻨﻪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺑﻦ ﺧﻠﮑﺎن ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﺪ ﻋﺒﺪاﷲ ﭘﺪر اﺑﻦ ﺳﯿﻨﺎ در ﺧﺮﻣﯿﺜﻦ‬ ‫دﺧﺘﺮي را ﻧﺎﻣﺰد ﺑﺴﺘﺎره از اﻫﺎﻟﯽ ﻗﺮﯾﻪء اﻓﺸﻨﻪ ﺑﺰﻧﯽ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪ و از اﯾﻦ زن ﺷﯿﺦ اﺑﻮﻋﻠﯽ ﺳﯿﻨﺎ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪ‪ .‬آﻧﺮا ُﺧْﺮَﻣَﺜﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﺿﺒﻂ ﮐﺮده اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﯿﺜﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َم[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮﻣﯿﺜﻦ ﮐﻪ ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ از ﻗﺮاي ﺑﺨﺎرا‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﯿﺪس‪.‬‬



‫]َخ ُد[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﺘﺎﺑﯽ اﺳﺖ از اﻓﻼﻃﻮن در ﻋﻔﺖ‪) .‬اﺑﻦ اﻟﻨﺪﯾﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﯿﺬس‪.‬‬



‫]َخ ُذ[ )ِاخ( ﺧﺮﻣﯿﺪس‪ .‬ﻧﺎم ﮐﺘﺎﺑﯽ اﺳﺖ از اﻓﻼﻃﻮن‪) .‬ﻋﯿﻮن اﻻﻧﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻧﺸﺎط ﮐﺮدن‪ .‬ﺷﺎدي ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬و آن روز را ﺗﺎرﯾـﺦ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ ﮐﻪ ﮐﺪام روز ﺑﻮد و‬ ‫]ُﺧْﺮ َر َ‬ ‫ﮐﺪام ﻣﺎه و آن روز ﺧﺮﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻋﯿﺪ ﺑﺰرگ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬اﺳﮑﻨﺪرﻧﺎﻣﻪ ﻧﺴﺨﻪء ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﯿﻞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺣﺎﮐﻢ ﻫﺮات ﺑﻮده اﺳﺖ از ﻃﺮف ﻏﻮرﯾﺎن ﺑﺰﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮارزﻣﺸﺎه‪ .‬ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮارزﻣﺸﺎه‬ ‫ﺑﻪ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر آﻣﺪ و ﺑﺎ ﺿﯿﺎءاﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﺟﻨﮓ ﮐﺮد و او را ﺑﺎ اﻣﺮاي ﺧﻮد اﺳﯿﺮ ﮔﺮداﻧﯿﺪ و ﺑﺰرﮔﯽ ﻧﻤﻮد و ﺑﺠﺎن اﻣﺎن داد و ﭘﯿﺶ ﺳﻠﻄﺎن ﻏﻮر‬ ‫ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ ،‬ﭘﺲ ﻋﺰم ﻫﺮي ﮐﺮدﻧـﺪ ﺧﺮﻣﯿـﻞ از ﻗﺒﻞ ﻏﻮرﯾﺎن ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺴـﺮ ﺧﻮد ﻧﺼـﺮت ﻣﻠﮏ را ﺑﻨﻮا ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﮔﺰﯾـﺪه چ‪ 1‬ص ‪.(410‬‬ ‫ﺟﻮﯾﻨﯽ درﺑـﺎرهء اﯾﻦ ﻣﺮد آرد‪» :‬ﭼﻮن ﺳـﻠﻄﺎن ﺣﮑﻢ ﻣﻤﺎﻟـﮏ ﻫﺮاة در ﻗﺒﻀﻪء ﺧﺮﻣﯿـﻞ ﻧﻬﺎد و ﻋﻨﺎن ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻣﻌﻄﻮف ﮐﺮد و ﺑﮑﻠﯿﺎت اﻣﻮر‬ ‫دﯾﮕﺮ از ﻏﺰو و ﺟﻬـﺎد اﺷـﺘﻐﺎل ﻧﻤﻮد ﺳـﺒﺐ اراﺟﯿﻔﯽ ﮐﻪ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﺳـﻠﻄﺎن در ﻏﺰاي ﻟﺸـﮑﺮ ﺧﺘﺎي ﻣﻌـﺪوم ﺷـﺪه ﺳﺖ ﺷـﯿﻄﺎن ﺗﺴﻮﯾﻞ دﻣﺎغ‬ ‫ﺧﺮﻣﯿﻞ را ﺑﺴﻮداي ﻣﺤﺎل آﮐﻨﺪه ﮐﺮد و اﺑﺎﻃﯿﻞ ﻏﺮور در ﻧﻬﺎد او ﻣﺠﺎل ﮔﺮﻓﺖ ﺑﻨﺰدﯾﮏ ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮد رﺳﻮﻟﯽ ﻓﺮﺳـﺘﺎد و ﭼﻮن ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‬ ‫ﺳﻠﻄﺎن ﻣﻮاﻓﻘﺖ اﯾﺸﺎن ﺑﻮد ﺧﺮﻣﯿﻞ را ﺑﻪ اﻧﻮاع ﻣﺒﺮات ﻣﻮﻋﻮد ﮔﺮداﻧﯿﺪﻧﺪ و ﺑﺎز ﺳـﮑﻪ و ﺧﻄﺒﻪ ﺑﻨﺎم ﻏﻮرﯾﺎن ﮐﺮد و ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ را ﮐﻪ ﺑﺤﻀﺮت‬ ‫ﺳﻠﻄﺎﻧﯽ اﻧﺘﻤﺎ و اﻋﺘﺰا داﺷﺘﻨﺪ ﺑﮕﺮﻓﺖ«‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺪﺳﺖ ﺳﻠﻄﺎن از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ ج ‪ 2‬ص ‪.(66‬‬ ‫ﺧﺮﻣﯽ ﻧﻤﻮدن‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر ُن ‪ِ /‬ن ‪َ /‬ن َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺷﺎدي ﮐﺮدن‪ .‬ﻧﺸﺎط ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﺮﻣﯽ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺗﺸ ّﺬر‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻣﯿﮥ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر ي َي[ )ِاخ( ﻃـﺎﯾﻔﻪ اي از اﻫﻞ ﺗﻨﺎﺳـﺦ و اﺑﺎﺣﺖ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﻨـﺪ اﺑﻮﻣﺴـﻠﻢ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ ﻫﻨﻮز زﻧـﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻣﺤﱢﻤﺮة‪ .‬ﻣﺒﯿﱢﻀـﮥ‬ ‫اﺻـﺤﺎب ﺗﻨﺎﺳـﺦ و اﺑﺎﺣـﮥ‪ .‬ﺧﺮم دﯾﻨـﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺮوه اﺻـﺤﺎب ﺗﻨﺎﺳـﺦ و اﺑﺎﺣﻪ اﻧـﺪ و ﻫﻤﺎن ﻓﺮﻗﻪء ﺳـﺒﻌﯿﻪ اﻧـﺪ‪) .‬از‬ ‫ﮐﺸـﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت ﻓﻨﻮن(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺳـﺒﻌﯿﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﻣـﺎم اﺑﻮﺟﻌﻔﺮ اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﻋﻠﯽ اﻟﻤﻘﺮي اﻟﺒﯿﻬﻘﯽ در ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر در ذﯾﻞ ﮐﻠﻤﻪء ﺗﺨّﺮم‬ ‫ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬اﻟﺨﺮﻣﯿـﮥ‪ ،‬اﺻـﺤﺎب اﻟﺘﻨﺎﺳﺦ و اﻻﺑﺎﺣﮥ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬اﺑﻦ اﻟﻨﺪﯾﻢ ﺧﺮﻣﯿﻪ را ﭼﻨﯿﻦ ﺷـﺮح ﻣﯽ دﻫﺪ‪ :‬ﺧﺮﻣﯿﻪ ﺑﺮ دو ﺻـﻨﻔﻨﺪ‬ ‫ﯾﮑﯽ ﺧﺮﻣﯿﻪء ﻗﺪﯾﻢ ﮐﻪ آﻧﺎن را ﻣﺤﻤﺮه ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ و در ﻧﻮاﺣﯽ ﺟﺒﺎل ﻣﯿﺎن آذرﺑﺎﯾﺠﺎن و ارﻣﯿﻨﯿﻪ و ﺷـﻬﺮﻫﺎي دﯾﻠﻢ و ﻫﻤﺪان و اﺻﻔﻬﺎن‬ ‫و ﺑﻼد اﻫﻮاز ﭘﺮاﮔﻨـﺪه اﻧـﺪ و اﯾﻨﺎن در اﺻﻞ ﻣﺠﻮس ﺑﻮده ﺳـﭙﺲ دﯾﻦ ﻧﻮ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧـﺪ و ﻫﻢ اﯾﻦ ﻃﺎﯾﻔﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺎم ﻟﻘﻄﻪ دارﻧﺪ و رﺋﯿﺲ آﻧﺎن‬ ‫ﻣﺰدك ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻣﺰدك ﺑﺮوزﮔﺎر ﻗﺒﺎدﺑﻦ ﻓﯿﺮوز ﺑﻮد و اﻧﻮﺷﯿﺮوان او و ﭘﯿﺮوان او را ﺑﮑﺸﺖ و اﺧﺒﺎر او را ﺑﻠﺨﯽ در ﮐﺘﺎب ﻋﯿﻮن‬ ‫اﻟﻤﺴﺎﺋﻞ و اﻟﺠﻮاﺑﺎت ﺷﺮح داده اﺳﺖ‪ .‬ﺻﻨﻒ دوم ﺧﺮﻣﯿﻪ ﻣﻌﺮوف ﺑﺨﺮﻣﯿﻪء ﺑﺎﺑﮑﯿﻪ اﻧﺪ و رﺋﯿﺲ آﻧﺎن ﺑﺎﺑﮏ ﺧﺮﻣﯽ اﺳﺖ و ﭘﯿﺮوان او‪ ،‬او را‬ ‫ﺧـﺪا ﻣﯽ داﻧﺴـﺘﻨﺪ و او در ﻣﺬاﻫﺐ ﺧﺮﻣﯿﻪ ﻗﺘﻞ و ﻏﺼﺐ و ﺟﻨﮓ و ﻣﺜﻠﻪ اﻧﺪرآورد در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﺮﻣﯿﻪء ﻗﺪﯾﻢ اﯾﻦ اﻣﻮر ﻧﻤﯽ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫)اﻟﻔﻬﺮﺳﺖ اﺑﻦ اﻟﻨﺪﯾﻢ()‪ .(1‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺑﺎﺑـﮏ ﺧﺮﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻋﺒـﺎس اﻗﺒـﺎل درﺑـﺎرهء آﻧﻬـﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ آورد‪ :‬ﺧﺮﻣﯿﻪ ﯾـﺎ ﺧﺮم دﯾﻨﺎن ﯾﺎ ﺑﺎﺑﮑﯿﻪ ﯾﺎ‬ ‫ﻣﺤﻤﺮه اﺻًﻼ ﻧﺎم اﺻﺤﺎب ﺑﺎﺑﮏ ﺧﺮﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻋﺼﺮ ﻣﺄﻣﻮن ﺧﺮوج ﮐﺮد و ﺑﺪﺳﺖ اﻓﺸﯿﻦ ﺳﺮدار ﻣﻌﺘﺼﻢ دﺳﺘﮕﯿﺮ و ﻣﻘﺘﻮل ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن‬ ‫ﺑﻌﻀـﯽ از ﻣﻘﺎﻻت ﺑﻮﻣﺴـﻠﻤﯿﻪ و اﺳـﻤﺎﻋﯿﻠﯿﻪ و ُﻏﻼة ﺑﻤﻌﺘﻘـﺪات اﯾﻦ ﻓﺮﻗﻪ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻮده اﯾﺸﺎن را ﻫﻢ ﻣﺨﺎﻟﻔﯿﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﻢ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬ﺧﺎﻧﺪان‬ ‫ﻧﻮﺑﺨﺘﯽ ص ‪ .(254‬ﺑﺮاي اﻃﻼع ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﻠﻞ و ﻧﺤﻞ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎﻧﯽ ص ‪ 113‬و ‪ 132‬و ﺗﺒﺼﺮهء ص ‪ 432‬و اﻟﻔﺮق ﺑﯿﻦ اﻟﻔﺮق ص‪ 32‬و ﺗﻠﺒﯿﺲ‬ ‫اﺑﻠﯿﺲ ص ‪ 109‬و ‪ 112‬رﺟﻮع ﺷﻮد‪ - (1) .‬اﺑﻦ اﻟﻨﺪﯾﻢ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺧﺮﻣﯽ و ﺧﺮﻣﯿﮥ را ﺑﺎ ﺣﺎء ﻣﻬﻤﻠﻪ آورده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮن‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﺘﯽ اﺳﺖ از ﻗﺮاء ﻫﻤﺪان‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﺎ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﻏﻄﯿـﻂ‪ُ .‬ﺧﺮُﺧﺮ‪ُ .‬ﺧﺮﻧـﺎﺳﻪ‪َ .‬ﻧﻔﯿﺮ‪ .‬آواز ﮔﻠﻮ در ﺧﻮاب‪ .‬آواز درﺷﺖ ﺧﯿﺸﻮم ﺑﻌﺾ ﺧﻔﺘﮕـﺎن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺮﻧﺎﺳﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﺎب‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از دو رود اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻬﺮ ﺑﺨﺎرا ﻣﯿﺎن آن دو ﻧﻬﺎده اﺳﺖ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﺎﺑﺘﺎن‪.‬‬



‫]ِخ َب[ )ع ِا( دو ﻃﺮف ﺑﯿﻨﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺗﺜﻨﯿﻪء ﺧﺮﻧﺎﺑﮥ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﺨﺮﻧﺎﺑﮥ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﺎﺑﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َب[ )ع ِا( ﻃﺮف ﺑﯿﻨﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﺎس ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك ‪ِ /‬ﮐ َﺪ[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﻧﺎﺳﻪ ﮐﺸﯿﺪن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﻧﺎﺳﻪ ﮐﺸﯿﺪن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺮﻧﺎﺳﻪ‪.‬‬



‫س[ )ِا( ُﺧﺮﻧﺎ‪ُ .‬ﺧﺮُﺧﺮ‪ .‬ﻏﻄﯿﻂ‪ .‬آوازي ﮐﻪ از ﺑﻌﺾ ﻣﺮدم در ﺧﻮاب از ﺣﻠﻖ و ﺑﯿﻨﯽ ﺑﺮآﯾﺪ‪ ،‬و ﺗﻮﺳﻌًﺎ‪ ،‬ﺧﻮاب ﻋﻤﯿﻖ و ﺳﻨﮕﯿﻦ‪ .‬ﻣﺜﺎل‬ ‫س‪ِ /‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫آن در اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﺳـﯿﺪﺣﺴﻦ ﻏﺰﻧﻮي اﺳﺖ و ﺷـﻤﺲ ﻗﯿﺲ آﻧﺮا ﻓﺮﻧـﺎس ﺑـﺎ ﻓـﺎء اﺧﺖ ﻗـﺎف ﺧﻮاﻧـﺪه و ﮔﻮﯾـﺪ ﻓﺮﻧـﺎس از ﮐﻠﻤﺎت ﻏﺮﯾﺐ ﻟﻐﮥ‬ ‫اﻟﻔﺮس ﺑﯽ ذﮐﺮ ﻣﻌﻨﯽ آن ‪ :‬ﻣـﺪان ﮐﻪ ﻓﺘﻨﻪ ﺑﺨﺴـﺒﺪ در اﯾﻦ زﻣـﺎﻧﻪ وﻟﯿـﮏ ز ﻋـﺪل ﺗﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎري ﺷـﺪه ﺳﺖ در ﺧﺮﻧﺎس‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﺎﺳﻪ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( آواز درﺷﺖ از ﺧﯿﺸﻮم ﺑﻮﻗﺖ ﺧﻮاب ﺧﺎرج ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﺮﺧﺮ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫س َ‬ ‫س‪ِ /‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺮ ﻧﺎﺻﺮﺧﺎن‪.‬‬



‫ص[ )ِاخ( دﻫﯽ از دﻫﺴـــﺘﺎن ﺧــﺎﻟﺼﻪء ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـــﺘﺎن ﻗﺼﺮﺷــﯿﺮﯾﻦ‪ ،‬واﻗــﻊ در ‪9‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧـﺎوري ﺧﺴـﺮوي و‬ ‫]ِخ ِ‬ ‫ﭘﺎﻧﺼـﺪﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺷﻮﺳﻪء ﻗﺼﺮﺷـﯿﺮﯾﻦ‪ .‬اﯾﻦ ده ﺗﭙﻪ ﻣـﺎﻫﻮر و ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬آب از ﭼـﺎه‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت و ﻟﺒﻨﯿـﺎت‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ‬ ‫زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري‪ .‬راه ﻓﺮﻋﯽ ﺑﺸﻮﺳﻪ دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺮﻧﺎي‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺷـﯿﭙﻮر‪ .‬ﺳﭙﯿـﺪﻣﻬﺮه‪ .‬ﺳﭙﯿـﺪﻣﻬﺮهء ﺗﺮﺳﺎﯾﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﮐﺮﻧﺎي‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬ﭘﺎي ﮐﻮﺑﺪ ﺳـﺮ‬ ‫ﭘﺮﭼﻢ ﭼﻮ زﻧـﺪ ﮔﺎم ﺑﺮاه ﺟﻨﮓ ﺷـﯿﺮ ﻋﻠﻢ و ﻟﺤﻦ ﺳـﺮود ﺧﺮﻧﺎي‪ .‬ﺳـﯿﻒ اﺳـﻔﺮﻧﮕﯽ )از ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬اﻧـﺪر آن روز ﮐﻪ ﻣﺸﺎﻃﻪء ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻇﻔﺮ‬ ‫ﺷـﺪه از ﺧﻮن ﺟﺒـﺎن ﭘﯿﮑﺮ ﺷﻤﺸـﯿﺮ آراي ﻣﺮد در ﻫﻢ ﺟﻬـﺪ از ﻏـﺎﯾﺖ ﻓﺮط ﮐﯿﻨﻪ اﺳﺐ ﺑﺮ ﻫﻢ ﻓﺘـﺪ از ﻫﯿﺒﺖ ﺑﺎﻧـﮓ ﺧﺮﻧـﺎي‪ .‬رﺿـﯽ اﻟـﺪﯾﻦ‬ ‫ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ||(‪ .‬ﻧﺎم ﺳﺮود و ﻟﺤﻨﯽ اﺳﺖ در ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﺒﺎ‪.‬‬



‫]َخ َرْم[ )ِاخ()‪ (1‬ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﺑﯿﻦ ﺣﻠﺐ و روم‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان(‪ .‬در ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺼﻮرت ﺧﺮﻧﺒﺎء )ﺑﺎ اﻟﻒ ﻣﻤﺪوده(‬ ‫آﻣﺪه و آن ﻣﻮﺿـﻌﯽ اﺳﺖ از ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﻣﺼﺮ‪ - (1) .‬ﯾﺎﻗﻮت ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ در ﺣـﺪﯾﺚ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ )ﺑﺼﻮرت ﺧﺮﻧﺒﺎ(‬ ‫آﻣﺪه وﻟﯽ اﯾﻦ ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ و آن ﺑﺎ »ﯾﺎء« ﯾﺎ »ﺛﺎء« ﺿﺒﻂ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﺒﺎر‪.‬‬



‫]َخ َرْم[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﺮدش ﺷـﺨﺺ ﻣﺠﺮم ﺳـﻮار ﺑﺮ ﺧﺮ در اﻃﺮاف ﺷـﻬﺮ و ﮐﻮي و ﺑﺮزن‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮاﻧﺒـﺎر ﺷﻮد||‪.‬‬ ‫ﺟﻤﻌﯿﺖ و اﺟﺘﻤﺎع و ازدﺣﺎم‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮاﻧﺒﺎر ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﺒﺎر ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﺠﻮﻗﯽ ﮐﺴـﯽ را ﺣﻤـﻞ ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬از اﺳـﺪي(‪ .‬ﺑﺠﻤـﺎﻋﺖ ﮐﺴـﯽ را ﺑﺮدارﻧـﺪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﯾﮑﯽ‬ ‫]َخ َرْم َ‬ ‫ﻣﻮاﺟﺮ و ﺑﯽ ﺷﺮم و ﻧﺎﺧﻮﺷﯽ ﮐﻪ ﺗﺮا ﻫﺰار ﺑﺎر ﺧﺮﻧﺒﺎر ﺑﯿﺶ ﮐﺮده ﻋﺴﺲ‪.‬ﻟﺒﯿﺒﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﺒﺎز‪.‬‬



‫]َخ َرْم[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﻧﺒﺎر‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﻧﺒﺎر ﺷﻮد‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 771‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺮﻧﺒﺎش‪.‬‬



‫]َخ ‪ُ /‬خ َرْم[ )ع ِا()‪ (1‬ﮔﯿﺎﻫﯽ داروﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺮو ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ از رﺳﺘﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻔﺎرﺳﯽ ﻣﺮوﺧﻮش ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺑﻌﺮﺑﯽ‬ ‫رﯾﺤﺎن اﻟﺸـﯿﻮخ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻠﻞ و ﻣﺴـﮑﻦ رﯾﺎح ﺑﺎﺷـﺪ و ﺳـﺪهء ﺑﻠﻌﻤﯽ ﺑﮕﺸﺎﯾﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻣﺮﻣﺎﺧﻮر و آن ﮔﯿﺎﻫﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻮن ﻣﺮو ﺑﺎ‬ ‫ﺑﺮﮔﻬﺎي رﯾﺰ و ﮔﻞ ﺳـﻔﯿﺪ و آن ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ اﻗﺴﺎم ﻣﺮو ﺑﺎﺷـﺪ و در داروﻫﺎ ﺑﮑﺎر اﺳﺖ و ﺑﻮي ﺧﻮش دارد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻣﺮﻣﺎﺧﻮر‬ ‫ﮐــﻪ ﻣﺮو ﮐــﻮﻫﯽ ﺑﺎﺷـــﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻــرب(‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷـــﯿﻪء ﺑﺮﻫــﺎن ﻗــﺎﻃﻊ آﻣـــﺪه‪)Marum :‬ﻓﺮاﻧﺴـــﻮي( )ﻟﮑﻠﺮك ‪ 2‬ص‪(25‬‬ ‫‪) .Origanummarum‬دزي ج‪ 1‬ص‪.(367‬‬ ‫ﺧﺮﻧﺒﻞ‪.‬‬



‫]َخ َرْم َب[ )ع ص‪ِ ،‬ا( زن ﮔﻮل ||‪ .‬ﻋﺠﻮزهء ﻓـﺎﻧﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﺮاﺑ ِـﻞ ||‪ .‬اﻟﻔﯽ و آن ﮔﯿـﺎﻫﯽ اﺳﺖ داروﯾﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬و ﺑﻪ ﺟﻨﮕﻞ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺳﺎﻋﯽ ص ‪ 278‬رﺟﻮع ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﺘﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِر[ )ِا()‪ (1‬ﺧﻨﺜﯽ‪) .‬دزي ج ‪ 1‬ص ‪.Hermaphrodite - (1) .(367‬‬ ‫ﺧﺮﻧﺞ‪.‬‬ ‫]َخ ِر[ )ِا()‪ (1‬ﺧﻠﻨﺞ‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ ﮔﯿﺎه اﺳﺖ‪) .‬دزي ج ‪ 1‬ص ‪ .(367‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﻨﺞ ﺷﻮد‪) . .‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪Bruyere - (1‬‬



‫ﺧﺮﻧﺠﺎس‪.‬‬



‫]ِخ َر[ )ِاخ()‪ (1‬ﻧﺎم ﻣﺒﺎرزﯾﺴﺖ اﯾﺮاﻧﯽ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬دﻣﻮر و ﺧﺮﻧﺠﺎس ﺑﺎ او ﺑﺮﻓﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - (1) .‬وﻟﻒ آﻧﺮا ﭘﻬﻠﻮاﻧﯽ‬ ‫ﺗﻮراﻧﯽ ﺿﺒﻂ ﮐﺮده‪ .‬در ﺷﺮف ﻧﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي او ﭘﻬﻠﻮان ﺗﻮراﻧﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﺠﺎش‪.‬‬



‫]ِخ َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﺒﺎرزﯾﺴﺖ اﯾﺮاﻧﯽ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا »ﺧﺮﻧﺠﺎس« اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﺠﺎك‪.‬‬



‫]ِخ َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﺒﺎرزﯾﺴﺖ اﯾﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﺧﺮﻧﺠﺎس‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﺠﺎن‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﺷـﯿﺐ ﮐـﻮه زاﻫـﺪان ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻓﺴـﺎ‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪24‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري ﻓﺴـﺎ و‬ ‫‪5‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء ﻓﺴـﺎ ﺑﻪ ﺟﻬﺮم‪ .‬اﯾﻦ ده در داﻣﻨﻪ واﻗﻊ و ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬آب از ﻗﻨﺎت‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑﺎت‪ ،‬ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬اﻧﺎر‪ ،‬ﻟﯿﻤﻮ‪.‬‬ ‫ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ .‬ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﻗﺎﻟﯽ ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(7‬‬ ‫ﺧﺮﻧﺪ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِا( ﮔﯿـﺎﻫﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ اﺷـﻨﺎن ﮐﻪ ﺑـﺪان ﻫﻢ رﺧﺖ ﺷﻮﯾﻨـﺪ و ﻫﻢ از آن اﺷـﺨﺎر و ﻗﻠﯿـﺎ ﺳﺎزﻧـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي‬ ‫ﻧﺎﺻـﺮي( )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺷـﺒﻪ اﺷﻨﺎن و ﺑﺰﺑﺎن دﯾﮕﺮ ﺷﺨﺎر ﺧﻮاﻧﻨﺪش‪ .‬ﺑﻮﺷﮑﻮر ﮔﻔﺖ ‪ :‬ﺗﺬرو ﺗﺎ ﻫﻤﯽ اﻧﺪر ﺧﺮﻧﺪ ﺧﺎﯾﻪ ﻧﻬﺪ‬ ‫ﮔﻮزن ﺗﺎ ﻫﻤﯽ از ﺷﯿﺮ ﭘﺮ ﮐﻨﺪ ﭘﺴﺘﺎن‪) .‬از ﻟﻐﺖ ﻓﺮس اﺳﺪي(‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﺗﯿﻎ ﺗﻮ ﺑﻮد ﻗﺼﺎر ﻧﺒﻮد ﺣﺎﺟﺖ ﺷﺨﺎر و ﺧﺮﻧﺪ‪ .‬ﻓﺨﺮي )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ در ﺧﻮار وراﻣﯿﻦ آﻧﺮا ﺳـﺨﺎر ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﮔﺎزران و رﻧﮕﺮزان ﺑﮑﺎر دارﻧﺪ ||‪ .‬ﺧﺸـﺘﮑﺎري اﻃﺮاف ﺑﺎﻏﭽﻪ و ﮐﻨﺎر‬ ‫ﺻﻔﻪ و اﯾـﻮان را ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) (1).‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( ‪ :‬اوﻻًـ ﺧﺮﮔﺎه ﺳﺎزﻧـﺪ و ﺧﺮﻧـﺪ ﺗﺮك را زآن ﭘﺲ ﺑﻤﻬﻤﺎن‬ ‫آورﻧﺪ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ - (1) .‬در اراك )ﺳـﻠﻄﺎن آﺑﺎد( ﺧﺮﻧـﺪ ﺑﻘﺴـﻤﺘﯽ از ﺣﯿﺎط اﻃﻼق ﺷﻮد ﮐﻪ اﻃﺮاف آﻧﺮا ﮔﻠﮑﺎري و ﺑﺎﻏﭽﻪ ﺑﻨـﺪي‬ ‫ﮐﺮده و ﻗﺴﻤﺘﯽ را ﻫﻢ ﺷﻦ رﯾﺰي ﮐﺮده‪ ،‬ﺑﺮاي ﻧﺸﺴﺘﻦ اﺧﺘﺼﺎص داده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪) .‬از ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﺪ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺷـﺮاء ﺑﺨﺶ وﻓﺲ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اراك‪ ،‬واﻗﻊ در ‪37‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﮐﻤﯿﺠـﺎن و ﯾﮏ ﻫﺰارﮔﺰي راه‬ ‫ﻣـﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ .‬اﯾﻦ ده ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و اﻧﮕﻮر‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و‬ ‫ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺮﻧﺪق‪.‬‬



‫]َخ َر َد[ )ِاخ( از اﻋﻼم اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫]َخ َر َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺮﯾﺪ‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺧﺮﯾﺪار‪ .‬ﺧﺮﯾﺪاري‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﺪه‪.‬‬



‫]َخ َر َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ( ﺧﺮﯾﺪار‪ .‬ﻣﺸﺘﺮي‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﺮوﺷﻨﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﻒ‪.‬‬



‫]ِخ ِن[ )ع ِا( ﭘﻨﺒﻪ‪ .‬ﻗﻄﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب )||(‪ .‬ص( ﻣﺎده ﺷﺘﺮ ﺑﺴﯿﺎرﺷﯿﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﻔﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َن َف[ )ع ِا( ﺑﺎر درﺧﺖ ﻋﻀﺎة‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﺮاﻧِﻒ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﻔﮥ‪.‬‬



‫]َخ َن َف[ )ع ﻣﺺ( ﺑﺸﻤﺸﯿﺮ ﮐﺴﯽ را زدن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﻔﮥ‪.‬‬



‫]ِخ ِن َف[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺷﺘﺮ ﺑﺴﯿﺎرﺷﯿﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﻖ‪.‬‬



‫]ِخ ِن[ )ع ِا( ﺧﺮﮔـﻮش ﺑﭽﻪء ﺟـﻮان‪ .‬ﺑﭽﻪء ﺧﺮﮔﻮش‪) (1).‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﺮاﻧِﻖ‪) .‬ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء ||(‪ .‬اﺳـﺘﺎدﻧﮕﺎه آب‪ .‬آﺑﮕﯿﺮ‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - (1) .‬ﻣﺬﮐﺮ و ﻣﺆﻧﺚ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺷﮑﻞ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﻖ‪.‬‬



‫]ِخ ِن[ )ِاخ( ﻟﻘﺐ ﺳﻌﯿﺪﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ اﻧﺼﺎري اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﻖ‪.‬‬



‫]ِخ ِن[ )ِاخ( دﺧﺘﺮ ﺑـﺪرﺑﻦ ﻫﻔـﺎن و ﺧﻮاﻫﺮ ﻃﺮﻓـﮥ ﺑﻦ اﻟﻌﺒـﺪ از ﻃﺮف ﻣﺎدر‪ .‬او را اﺷـﻌﺎر ﺑﺴـﯿﺎر درﺑﺎرهء ﺑﺮادر و ﺷﻮﻫﺮش اﺳﺖ و ﺟﺰ ﭘﻨﺠﺎه‬ ‫واﻧﺪي ﺑﯿﺖ ﭼﯿﺰي از او ﺑﺪﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ و اﺳﺘﺎد اب ﻟﻮﯾﺲ ﺷﯿﺨﻮ آﻧﺮا ﺟﻤﻊ ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﻖ‪.‬‬



‫]ِخ ِن[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﯿﻦ ﻣﮑﻪ و ﺑﺼﺮه‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﻖ‪.‬‬



‫]َخ َن[ )ِاخ( دﻫﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ از ﺗﻮاﺑﻊ اﻧﺎر‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ ص ‪.(137‬‬ ‫ﺧﺮﻧﻖ‪.‬‬



‫]َخ َن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰو دﻫﺴـﺘﺎن ﻧﺮاق ﺑﺨﺶ دﻟﯿﺠـﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺤﻼت‪ ،‬واﻗﻊ در ‪12‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎور دﻟﯿﺠﺎن‪2 ،‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺧﺎور راه ﺷﻮﺳﻪء اﺻﻔﻬﺎن‪ .‬واﻗﻊ در داﻣﻨﻪ و ﻣﻌﺘﺪل اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(1‬‬ ‫ﺧﺮﻧﻘﺎه‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِا( ﻣﺤـﻞ ﺷـﺮب‪) .‬ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺟـﻮاﻟﯿﻘﯽ ج‪ 1‬ص‪ .(126‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺟـﻮاﻟﯿﻘﯽ ج‪ 1‬ص‪ 126‬آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺮﻧﻘـﺎه در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان‬ ‫»ﺧﻮرﻧﻘﺎه« آﻣﺪه و در آﻧﺠﺎ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ »ﻣﻮﺿﻊ اﮐﻞ و ﺷﺮاب« ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﮏ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( ﻧﺎم وي ﻣﺤﻤـﺪ و او از رؤﺳﺎ و اﻣﯿﺮان ﻏﻮر ﺑﻮده و در ﺷـﺠﺎﻋﺖ ﭼﻮن رﺳـﺘﻢ‪ .‬اﻣﯿﺮ ﻋﻼءاﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ وي را در‬ ‫ﻣﺮو ﺑﺤﮑﻮﻣﺖ ﮔﺬاﺷﺖ‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ ج‪ 2‬ص‪.(52‬‬ ‫ﺧﺮﻧﮓ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِا( ﻣﻬﺮه اي ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ ﮐﻮدﮐﺎن ازﺑﻬﺮ ﭼﺸﻢ ﺑﺪ ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ و ﺧﺮزﯾﺎن ﻓﺮوﺷﻨﺪ و دو ﺳﻪ رﻧﮓ ﺑﻮد‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ اوﺑﻬﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﮕﺎه‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺤﻞ ﺷﺮب اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺨﻮرﻧﻖ ﮐﺎن ﯾﺴﻤﯽ اﻟﺨﺮﻧﮕﺎه و ﻫﻮ ﻣﻮﺿﻊ اﻟﺸﺮب ﻓﺎﻋﺮب‪) .‬از ﺟﻮاﻟﯿﻘﯽ ج ‪ 1‬ص ‪.(126‬‬ ‫ﺧﺮﻧﻮب‪.‬‬



‫]َخ ‪ُ /‬خ[ )ِا( ﻏﻼـف ﻟﻮﺑﯿـﺎ ||‪ .‬ﮔﯿـﺎﻫﯽ اﺳﺖ داروﯾﯽ‪ ،‬ﺑﺘـﺎزي ﺧﺮوب ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬در ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ آﻣـﺪه‪ :‬ﺧﺮﻧﻮب‬ ‫ﺑﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺑﺮي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺴـﺘﺎﻧﯽ دو ﻗﺴﻢ اﺳﺖ ﯾﮑﯽ را ﺧﺮﻧﻮب ﺷﺎﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ و درﺧﺖ او ﺑﻘﺪر درﺧﺖ ﮔﺮدﮐﺎن ﺑﺎ ﺑﺮﮔﺶ ﻣﺴﺘﺪﯾﺮ و‬ ‫ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖ و ﮔﻠﺶ ذﻫﺒﯽ و ﻏﻼف او ﺑﻘﺪر ﺷﺒﺮي و ﮐﻮﺗﺎه ﺗﺮ و ﺳﯿﺎه و ﺿﺨﯿﻢ و داﻧﻪ ﻫﺎي او ﺷﺒﯿﻪ ﺑﺒﺎﻗﻠﯽ و از آن در ﺷﺎم و ﻣﺼﺮ رب ﻣﯽ‬ ‫ﺳﺎزﻧـﺪ و در اﺳـﻬﺎل اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎ وﺟﻮد ﺷـﯿﺮﯾﻨﯽ از ﺳﺎﯾﺮ ﺷـﯿﺮﯾﻨﯿﻬﺎ اﺑﺮد اﺳﺖ و ﻗﺴـﻤﯽ درﺧﺘﺶ ﺧﺎر دارد ﺑﺮﮔﺶ ﻧﺮم و ﻣﺎﯾﻞ‬ ‫ﺑﺘـﺪوﯾﺮ و ﻏﻼـف ﺛﻤﺮش ﺷـﺒﯿﻪ ﺑﺒـﺎﻗﻠﯽ و از آن رﻗﯿـﻖ ﺗﺮ و داﻧـﻪ ﻫـﺎي او ﺑﻘـﺪر ﺗﺮﻣﺲ و ﺷـﯿﺮﯾﻦ ﻃﻌـﻢ و در ﺗﻨﮑـﺎﺑﻦ ﮐﺮات ﮔﻮﯾﻨـﺪ و در‬ ‫ﻣﺎزﻧﺪران و ﮔﯿﻼن ﻻﻟﮑﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎزه ﻫﺮ دو ﻗﺴﻢ ﻣﺴـﻬﻞ ﺑﻮده و ﻣﺪر ﺑﻮل و ﺧﺸﮏ او در ﺣﺮارت و ﺑﺮودت ﻣﻌﺘﺪل و در دوم ﺧﺸﮏ و‬ ‫ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ او ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺤﺮارت و داﻧﻪء او ﺳـﺮد و ﺧﺸﮏ و ﺑﺴـﯿﺎر ﻗﺎﺑﺾ و ﻣﻘﻮي ﺑﺪن و ﻣﺪر ﺑﻮل و ﺿـﻤﺎد ﭘﺨﺘﻪء او ﺟﻬﺖ ﺻﺪﻣﻪ و ﺳـﻘﻄﻪ و‬ ‫اﻣﺜﺎل آن ﺗﺎزهء ﺧﺮﻧﻮب ﺷﺎﻣﯽ ﮐﻪ از ﺳﺎل ﻧﮕﺬﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ دﯾﺮﻫﻀﻢ و ﺑﻌﺪ از اﻧﻬﻀﺎم ﻣﻮﻟﺪ ﺧﻠﻂ ﺻﺎﻟﺢ و ﺑﺎ داﻧﻪ ﺟﻬﺖ ﻓﺘﻖ و ﺗﺴـﻤﯿﻦ ﺑﺪن‬ ‫و ﭼﻮن داﺧﻞ ﺷـﯿﺮ ﮐﻨﻨـﺪ ﺷـﯿﺮ را ﻟﺬﯾﺬ ﮐﻨﺪ و اﺷـﺘﻬﺎ آورد و ﺟﻬﺖ ﺳـﺮﻓﻪء ﻣﺰﻣﻦ ﻣﺠﺮب داﻧﺴـﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺗﺨﻤﺶ ﻣﺤﻠﻞ اورام و ﺟﻬﺖ ﺑﺮوز‬ ‫ﻣﻘﻌﺪ و ﻧﺰف اﻟﺪم ﻧﺎﻓﻊ ﻣﻀﺮ ﻣﻌﺪه و ﻣﺨﻔﻒ اﻋﺼﺎب و ﻣﺼﻠﺤﺶ ﺑﻬﺪاﻧﻪ و ﻧﺒﺎت و ﺑﺪﻟﺶ ﺑﻮزﻧﺶ از ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻗﺮظ و ﻃﺮاﺛﯿﺚ و ﻋﻔﺺ‬ ‫ﺷﺮﺑﺘﺶ ﺗﺎ ﭘﻨﺞ درﻫﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺮﻧﻮب ﭼﻨﺪ ﻗﺴﻢ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ :‬ﻧﺒﻄﯽ‪ ،‬ﺷﺎﻣﯽ‪ ،‬ﻫﻨﺪي‪ .‬ﻧﺒﻄﯽ را ﺑﻔﺎرﺳﯽ َﮐَﺒﺮ ﺧﻮاﻧﻨﺪ و‬ ‫آن رﺳـﺘﻨﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﺧﺎردار ﮐﻪ ﭘﺮورده ﮐﻨﻨـﺪ و ﺧﻮرﻧـﺪ‪ ،‬آﻧﺮا َﮐَﻮر ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﺑﻌﺮﺑﯽ ﯾﻨﺒﻮت و ﻗﻀﻢ ﻗﺮﯾﺶ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬و ﺷﺎﻣﯽ را ﺑﻔﺎرﺳـﯽ‬ ‫ﮐﻮرزه و ﺑﺸـﯿﺮازي ﮐﻮرك ﮐﺎزروﻧﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ ،‬و ﻣﺼـﺮي ﻫﻤﺎن ﻧﺒﻄﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷـﺪ‪ ،‬و ﻫﻨـﺪي ﺧﯿﺎرﭼﻨﺒﺮ اﺳﺖ و آن دواﯾﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‬ ‫ﻣﻌﺮوف‪ .‬در ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب آﻣﺪه‪ :‬درﺧﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﺮي ﺧﺎردار ﺛﻤﺮ آن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳـﯿﺐ ﻟﯿﮑﻦ ﺑﺪﻣﺰه ﺑﺎﺷﺪ و ﻗﺴﻢ دﯾﮕﺮ آن ﺷﺎﻣﯽ اﺳﺖ ﺛﻤﺮ آن‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﯿﺎرﺷـﻨﺒﺮ اﺳﺖ ﻣﮕﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺨﯿﺎرﺷﻨﺒﺮ اﻧﺪك ﻋﺮﯾﺾ ﺑﺎﺷﺪ و از آن رب ﮔﯿﺮﻧﺪ و ﭘﺴﺖ ﺳﺎزﻧﺪ)‪ .(1‬ﺧﺎرﺳﻢ‪ .‬ﻓﺶ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪ - (1) .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ درﺧﺖ ﺑﻮﻣﯽ ﻫﻨﺪ اﺳﺖ و در ﺟﻨﻮب اﯾﺮان ﻏﺮس ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺷﻠﯿﻤﺮ آﻧﺮا ﺑﺎ درﺧﺖ ﻻﻟﮑﯽ‬ ‫ﺷﺒﯿﻪ ﮐﺮده و ﺑﻮﻣﯽ اﯾﺮان داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﻮب اﻟﺨﻨﺰﯾﺮ‪.‬‬



‫]َخ ﺑ ُْﻞ ِخ[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺻـﻠﻮان‪ .‬ﺣﺐ اﻟﮑﻠﯽ‪ .‬اﻧﺎﻏﻮرس)‪ .(1‬ﺗﻮﺿـﯿﺢ‪ :‬ﺣﺐ اﻟﮑﻠﯽ ﺛﻤﺮهء ﺧﺮﻧﻮب اﻟﺨﻨﺰﯾﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫)‪Anagyris - (1‬‬ ‫ﺧﺮﻧﻮب اﻟﺸﻮك‪.‬‬



‫ش[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﻧﻮب ﻧﺒﻄﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﻧﻮب ﻧﺒﻄﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ ﺑ ُْﺶ َ‬ ‫ﺧﺮﻧﻮب اﻟﮑﻼب‪.‬‬



‫ك[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺛﻤﺮ ام ﮐﻠﺒﯽ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺛﻤﺮ را ﺧﺮﻧﻮب اﻟﮑﻠﺐ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ ﺑ ُْﻞ ِ‬ ‫ﺧﺮﻧﻮب اﻟﮑﻠﺐ‪.‬‬



‫ك[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﻧﻮب اﻟﮑﻼب ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ ﺑ ُْﻞ َ‬ ‫ﺧﺮﻧﻮب اﻟﻤﻌﺰ‪.‬‬



‫]َخ ﺑ ُْﻞ َم[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺮﻧﻮب اﻟﺸﻮك‪ .‬ﺧﺮﻧﻮب ﻧﺒﻄﯽ‪ .‬ﯾﻨﺒﻮت‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﻮب ﺑﺮي‪.‬‬



‫]َخ ِب ﺑَْﺮ ري[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﻧﻮب ﻧﺒﻄﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﻧﻮب ﻧﺒﻄﯽ در اﯾﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﻮب ﺛﻤﺮي‪.‬‬



‫]َخ ِب َث َم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺛﻤﺮ ﻗﺮظ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﻮب ﺷﺎﺑﻮﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِب[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﺴﻤﯽ از ﺧﺮﻧﻮب ﮐﻪ ﺑﺨﻮﺑﯽ ﺧﺮﻧﻮب ﺻﯿﺪﻻﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﻮب ﺷﺎﻣﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِب[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﭙﺎرﺳـﯽ ﮐﻮرزه ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﺑﺸـﯿﺮازي ﮐﻮرك ﮐﺎزروﻧﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺧﺸﮏ ﺑﻮد ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد و ﻃﺒﯿﻌﺖ‬ ‫وي ﻗـﺎﺑﺾ ﺑﻮد و ﺳـﺮد‪ ،‬و ﺧﺸـﮑﯽ وي در دوم درﺟﻪ ﺑﻮد و ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮔﺮم اﺳﺖ در اول ﺷـﮑﻢ ﺑﺒﻨـﺪد‪ ،‬ﺑـﺎ وﺟﻮد ﺷـﯿﺮﯾﻨﯽ ﻣﻌـﺪه را ﻧﮕﺰد‪.‬‬ ‫ﺟﺎﻟﯿﻨﻮس ﮔﻮﯾﺪ ﭼﻮن ﺗﺮ ﺑﻮد ﺷﮑﻢ را ﻧﺮم ﮔﺮداﻧﺪ و ﻣﻌﺪه را ﺑﺪ ﺑﻮد و ﻫﻀﻢ ﻧﺸﻮد و ﭼﻮن ﺧﺸﮏ ﺑﻮد ﺷﮑﻢ ﺑﺒﻨﺪد و ﺑﻮل ﺑﺮاﻧﺪ ﻟﯿﮑﻦ دﯾﺮ‬ ‫ﻫﻀﻢ ﺷﻮد و ﭼﻮن ﻧﺎرﺳـﯿﺪه ﺑﻮد ﺑﺮ ﺛﺂﻟﯿﻞ ﺑﻤﺎﻟﻨـﺪ ﻣﺤﮑﻢ اﻟﺒﺘﻪ زاﯾﻞ ﮔﺮداﻧـﺪ و ﻣﻘـﺪار ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ در وي ﭘﻨﺞ درم ﺑﻮد‪ .‬روﻓﺲ ﮔﻮﯾﺪ ﻏﺬاء‬ ‫ﺑـﺪن ﺑﺪﻫـﺪ و ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺑﺒﻨﺪد و رﯾﺶ ﻣﻌﺪه را ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻮد‪ .‬در ﺑﯿﺎﺳـﯿﻮس ﮔﻮﯾﺪ ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻮد ﺟﻬﺖ اﺳـﻬﺎل ﺑﻪ اﻓﺮاط و ﻗﻮت ﺑﺪن ﺑﺪﻫﺪ و اﻣﻌﺎء را‬ ‫ﭘﺎك ﮔﺮداﻧﺪ و در اﺧﻼط ﻓﺎﺳﺪ اﻣﺎ ﻣﺨﱢﻔﻒ ﺑﻮد اﻋﺼﺎب را و ﻣﺼـﻠﺢ آن ﻟﻌﺎب ﺑﻪ داﻧﻪ و ﻧﺒﺎت ﺑﻮد‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﻬﺎج ﮔﻮﯾﺪ ﻓﺎﻧﯿﺪ ﺿـﺮوري‬ ‫ﮐﻢ ﮐﻨـﺪ و ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻣﺼـﻠﺢ وي ﻣﺎءاﻟﻌﺴﻞ ﺑﻮد و ﺟﻼب و ﺑﺪل ﺧﺮﻧﻮب ﻣﺎزوي ﺑﯽ ﺳﻮراخ ﺑﻮد ﺑﻮزن آن و ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻃﺮاﺛﯿﺚ‪) .‬از اﺧﺘﯿﺎرات‬ ‫ﺑـﺪﯾﻌﯽ ||(‪ .‬واﺣﺪ وزﻧﯽ)‪) .(1‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - (1) .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا آورده اﻧـﺪ‪ :‬در ﺑﻌﺾ ﮐﺘﺐ ﻃـﺒﯽ آﻧﺮا ﭼﻮن واﺣـﺪ وزﻧﯽ‬ ‫ﺑﮑﺎر ﺑﺮﻧﺪ و آن ﻣﻌﺎدل ﯾﮏ ﻗﯿﺮاط اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻬﺎر ﺟﻮ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﻮب ﺻﯿﺪﻻﻧﯽ‪.‬‬



‫ص َد[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﻧﻮب ﺷﺎﻣﯽ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺮﻧﻮب ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻗﺴﻢ ﺧﺮﻧﻮب اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ص‪ِ /‬‬ ‫]َخ ِب َ‬ ‫ﺧﺮﻧﻮب ﻗﺒﻄﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِب ِق[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﺮن ﻧﺒﻂ‪ .‬ﺧﺮﻧﻮب ﻣﺼﺮي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻗﺮن ﻧﺒﻂ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﻮب ﻣﺼﺮي‪.‬‬



‫]َخ ِب ِم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ و آﻧﺮا ﺧﺮﻧﻮب ﻗﺒﻄﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮﻧﻮب ﻗﺒﻄﯽ‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﻮب ﻧﺒﻄﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِب َن َب[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺛﻤﺮ ﻧﺒـﺎت ﺟﻨﺲ ﺑﺮي ﺧﺮﻧﻮب اﺳﺖ و آن دو ﻧﻮع ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ :‬ﻗﺴـﻤﯽ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﺧﺮﻧﻮب ﺷﺎﻣﯽ و‬ ‫ﺧﺎردار و ﺛﻤﺮش ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ و ﺑﯽ ﻃﻌﻢ و ﺑﺴـﯿﺎر ﻗﺎﺑﺾ و آن را ﻗﺮظ ﻧﺎﻣﻨﺪ و ﻗﺴـﻤﯽ ﺛﻤﺮ ﺧﺎرﯾﺴﺖ ﺑﻘﺪر ذرﻋﯽ و ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي او ﭘﺮاﮔﻨﺪه و‬ ‫ﺧﺎرﻫﺎي او ﺗﻨﺪ و رﯾﺰه و ﮔﻠﺶ ﺳﺮخ و زرد و ﺑﺎرش ﺷﺒﯿﻪ ﺑﮕﺮدهء ﮐﻮﭼﮑﯽ‪ .‬در ﻗﺰوﯾﻦ ﮔﯿﺎه او را ورك ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﺮاد از ﺧﺮﻧﻮب ﺑﺮي و‬ ‫ﻧﺒﻄﯽ ﻧﻮع اﺧﯿﺮ اﺳﺖ‪ ،‬در دوم ﺳـﺮد و ﺧﺸﮏ و ﺑﺴـﯿﺎر ﻗﺎﺑﺾ و ﻣﻘﻮي ﻣﻌـﺪه و ﻗﺎﻃﻊ ﺧﻮن ﻫﺮ ﻋﻀﻮي و ﺣﺎﺑﺲ اﺳـﻬﺎل و ﺟﻬﺖ ﯾﺮﻗﺎن و‬ ‫ﻣﻨﻊ ادرار ﺣﯿﺾ و ﺑﻮاﺳﯿﺮ و ﻣﻀﻤﻀﻪ و ﺳﻨﻮن او ﺟﻬﺖ درد دﻧﺪان و اﺳﺘﺤﮑﺎم آن و ﭘﻮﺳﺖ ﺑﯿﺦ ﻧﺒﺎت او ﻗﺎﻟﻊ دﻧﺪان ﮐﺮم ﺧﻮرده اﺳﺖ و‬ ‫ﻣﺤﺘﺎج ﺑﻪ آﻟِﺖ ﮐﻨﺪن ﻧﯿﺴﺖ و ﭼﻮن ﺑﺎ ﺣﻨﺎ ﺧﻀﺎب ﮐﻨﻨﺪ ﻣﺎﻧﻊ ﺳـﻔﯿﺪي و ﺑﺎﻋﺚ درازي ﻣﻮي و ﺗﻘﻮﯾﺖ آن و ﻃﻼي او ﺑﺮ ﺑﺪن ﺟﻬﺖ اﻋﯿﺎ‬ ‫و ﺗﻘﻮﯾﺖ اﻋﻀﺎء ﻣﺆﺛﺮ و ﭼﻮن ﺧﺮﻧﻮب ﺑﺮي را ﮐﻮﺑﯿـﺪه در آب ﺑﺨﯿﺴﺎﻧﻨﺪ و ﺟﺎﻣﻪء رﻧﮕﯿﻦ را ﺑﻪ او ﺗﺮ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﺛﺒﺎت رﻧﮓ او ﻣﯽ ﺷﻮد‬ ‫و ﻣﺠﺮﺑﺴـﺖ و آب او ﺑــﺎ آب ﻣـﻮْرد ﻣﻨﻘﯽ اﺟﺴـﺎد اﺳـﺖ‪) .‬از ﺗﺤﻔـﻪء ﺣﮑﯿـﻢ ﻣـﺆﻣﻦ(‪ .‬ﯾﻨﺒـﻮت‪ .‬ﻗﺲ‪ .‬ﺧﺮﻧـﻮب اﻟﺸـﻮك‪ .‬ﺧﺮﻧـﻮب اﻟﻤﻌﺰ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﻮﺑﻪ‪.‬‬



‫]َخ َب ‪ِ /‬ب[ )ِا( وزﻧﯽ ﻣﻌﺎدل ﺳﻪ درﻫﻢ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﭼﻬﺎر ﺟﻮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﻮب ﻫﻨﺪي‪.‬‬



‫]َخ ِب ِه[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻓﻠﻮس‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺧﯿﺎرﺷﻨﺒﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﻮﺑﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺮﻧﻮب‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺮﻧﻮﺑﯽ اﻟﺸﮑﻞ؛ ﺑﺸﮑﻞ ﺧﺮﻧﻮب‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﻮص‪.‬‬



‫]َخ َن[ )ع ِا( ﺑﭽﻪء ﺧﻮك‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﻮف‪.‬‬



‫]ُخ ‪َ /‬خ[ )ع ِا( ﻓﺮج زن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﻮق‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 772‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺣﺮف اﺑﯿﺾ‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ از رﺳﺘﻨﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺣْﺮف اﺑﯿﺾ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﻮك‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻣﺤﺼﻮﻟﯽ از ﺑﻠﻮط‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺑﻠﻮط رﺳﻤﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻧﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َن[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ اﻃﺮاف آﻣﻞ و از دﻫﺴـﺘﺎﻧﻬﺎي اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ‪) .‬از ﺳـﻔﺮﻧﺎﻣﻪء ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ ص‬ ‫‪.(114‬‬ ‫ﺧﺮو‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﻣﺨﻔﻒ ﺧﺮوس اﺳﺖ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از آﻧﻨـﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺮوه‪ .‬ﺧﺮوچ‪ .‬ﺧﺮوس||‪.‬‬ ‫ﺧﯿﺮو‪ .‬ﺧﺒﺎزي‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ِﺧﺮو ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮو‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِا( ﺧﯿﺮو‪ .‬ﺧﺒﺎزي‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ُ .‬ﺧﺮو‪ .‬ﺗﺨﻢ آن ﮔﺰﻧﺪﮔﯽ ﺟﺎﻧﻮران را ﻧﺎﻓﻊ اﺳﺖ و ﺑﻌﺮﺑﯽ ﺑﺬراﻟﺨﺮو ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮو‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِا( ﺑﺰﺑﺎن ﺑﻌﻀـﯽ از ﻋﺮﺑﺎن ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻣﻄﻠﻖ ﺳـﺮﮔﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻤﭽﻮ ﺧﺮواﻟﺪﯾﮏ ﮐﻪ ﺳﺮﮔﯿﻦ ﺧﺮوس اﺳﺖ و آﻧﺮا ﺑﺮ ﮔﺰﻧﺪﮔﯽ ﺳﮓ دﯾﻮاﻧﻪ‬ ‫ﻧﻬﻨﺪ ﻧﺎﻓﻊ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ﺧﺮواﻟﻔﺎر ﮐﻪ ﺳـﺮﮔﯿﻦ ﻣﻮش اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺮ داءاﻟﺜﻌﻠﺐ ﻃﻼ ﮐﻨﻨﺪ ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﺮواﻟﺬﺋﺐ ﮐﻪ ﺳﺮﮔﯿﻦ ﮔﺮگ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﻮﯾﻨﺪ اﮔﺮ ﻗﺪري از آن ﺑﺮ رﯾﺴـﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﭘﺸﻢ ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪي ﮐﻪ ﮔﺮگ او را ﮐﺸـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺪﻧﺪ و آن رﯾﺴﻤﺎن را ﺑﺮ ران ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫ﻗﻮﻟﻨـﺞ ﺑﺒﻨﺪﻧـﺪ در ﺣـﺎل ﺑﮕﺸﺎﯾـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪َ .‬ﻓﻀـﻠﻪ‪َ .‬ﭼﻠْﻐﻮز‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ِ .‬ﮔﻞ‪ .‬ﻻي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﺲ‬ ‫ﮐﺴﺎ ﮐﺎﻧﺪر ﻫﻨﺮ وﻧﺪر ﮔﻬﺮ دﻋﻮي ﮐﻨﺪ ﻫﻤﭽﻮ ﺧﺮ در ﺧﺮو ﻣﺎﻧﺪ ﭼﻮن ﮔﻪ ﺑﺮﻫﺎن ﺷﻮد‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮو‪.‬‬



‫]َﺧْﺮْو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﺑﺮون ﺑﺨﺶ ﺣـﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻓﺮدوس‪ ،‬واﻗـﻊ در ﺳـﯽ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧـﺎوري ﻓﺮدوس و ﺷـﺶ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺧـﺎور ﺷـﻮﺳﻪء ﻋﻤـﻮﻣﯽ ﺑﺠﺴـﺘﺎن ﺑﻪ ﻓﺮدوس‪ .‬اﯾﻦ ده ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬آب از ﻗﻨـﺎت‪ .‬ﻣﺤﺼـﻮل آن ﻏﻼـت‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ‪،‬‬ ‫زﻋﻔﺮان‪ ،‬اﺑﺮﯾﺸﻢ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮو‪.‬‬



‫]َﺧْﺮْو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺗﮑﺎب ﺑﺨﺶ رﯾﻮش ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮐﺎﺷﻤﺮ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪5‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي رﯾﻮش و ﯾﮏ ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺟﻨﻮب ﻣﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ رﯾﻮش ﺑﻪ ﺑﺮوﺳـﮑﻦ‪ .‬ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺘـﺪل‪ .‬آب از ﭼﺸـﻤﻪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻟﺪاري‪ .‬راه‬ ‫آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧ ﺮ وء ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج ﺧﺮء‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮء« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮوات‪.‬‬



‫]ُخ ُر[ )ِاخ()‪ (1‬ﻧـﺎم دﯾﮕﺮ ﮐﺮوات ﮐـﻪ ﻧـﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳـﺖ در ﺟﻨـﻮب اﺳـﻼو‪) .‬از ﻗـﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼـم ﺗﺮﮐﯽ(‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ﮐﺮوات ﺷـﻮد‪- (1) .‬‬ ‫‪.Croates‬‬ ‫ﺧﺮواﺗﺴﺘﺎن‪.‬‬



‫]ُخ ُر ِت[ )ِاخ( ﻧـﺎم دﯾﮕﺮ ﮐﺮواﺗﺴــﯽ)‪ (1‬ﮐﻪ واﻗـﻊ در ﺷـﻤﺎل ﺷـﺮﻗﯽ درﯾـﺎي آدرﯾﺎﺗﯿـﮏ اﺳﺖ‪) .‬از ﻗـﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼـم ﺗﺮﮐﯽ(‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺮواﺗﺴﯽ ﺷﻮد‪.Croatie - (1) .‬‬ ‫ﺧﺮواج‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰي ﺑﺨﺶ ﻗـﺎﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﯿﺮﺟﻨـﺪ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪16‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻗـﺎﯾﻦ‪ ،‬ﺳـﺮ راه ﺷﻮﺳﻪء ﻋﻤﻮﻣﯽ‬ ‫ﻗـﺎﯾﻦ ﺑﻪ ﺑﯿﺮﺟﻨـﺪ‪ .‬ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺘـﺪل‪ .‬آب از ﻗﻨـﺎت‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت‪ ،‬زﻋﻔﺮان‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﺎﻟـﺪاري و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و ﮐﺮﺑﺎس‬ ‫ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬راه اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮوار‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﻮده ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﻘﺪر ﺑﻠﻨﺪي ﺟﺴﻢ ﺧﺮ‪ ،‬ﯾﺎ آﻧﮑﻪ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ در ﺑﺎر ﺑﻘﺪر ﺑﺮداﺷـﺘﻦ ﺧﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺮ آﻧﺮا ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮداﺷﺖ‪،‬‬ ‫ﯾﺎ آﻧﮑﻪ »وار« در اﺻﻞ ﺑﺎر ﺑﻮده ﺑﻘﻠﺐ اﺿﺎﻓﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎر ﺧﺮ و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺑﺎري ﮐﻪ ﻣﻌﺘﺎد ﺑﺮداﺷـﺘﻦ ﺧﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﺎ آﻧﮑﻪ ﺧﺮ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﮐﻼن و‬ ‫ﺧﺮﺑـﺎر ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺑـﺎر ﮐﻼـن‪ ،‬ﭘﺲ در اﯾـﻦ ﺻـﻮرت در ﻫﺮ دو اﺧﯿﺮ ﺑـﺎر ﺑﻤﻨﺎﺳـﺒﺖ ﻗﺮب ﻣﺨﺮج ﺑـﻪ واو ﺑـﺪل ﮐﺮده اﻧـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺗﻨـﮓ‪.‬‬ ‫)ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﺪي(‪ .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬از‪» :‬ﺧﺮ« ‪» +‬وار« )ﺑﺎر(‪ ،‬ﺑﺎر ﯾﮏ ﺧﺮ‪ ،‬ﺑﺎري ﮐﻪ ﺧﺮ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮداﺷﺖ‪ ،‬ﺗﻨﮕﺒﺎر‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬درم ﺑﺎر ﮐﺮدﻧـﺪ ﺧﺮوار ﺷـﺴﺖ ﻫﻢ از ﮔﻮﻫﺮ و ﺟﺎﻣﻬﺎي ﻧﺸـﺴﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﮐﻪ ﮔﻮﯾـﺪ ﻓﺰون زﯾﻦ ﺑﮕﻨـﺞ ﺗﻮ ﻧﯿﺴﺖ ﻫﻤﺎن ﻣﺎﻧـﺪه‬ ‫ﺧﺮوار ﺑﺎﺷـﺪ دوﯾﺴـﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳــﯽ‪ .‬ﮐـﻪ ﺑﺮدي ﺑﺨﺮوار ﺗـﺎ ﺧـﺎن ﺧـﻮﯾﺶ ﺑﺮ ﺧﺮد ﻓﺮزﻧـﺪ و ﻣﻬﻤـﺎن ﺧـﻮﯾﺶ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧـﺎ ﮐـﻪ ﺧﺮوار و‬ ‫ﭘﺎﻧﺼـﺪﻫﺰار ﺑﻮد ﻧﻘﺮهء ﻧـﺎب و زّر ﻋﯿـﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻧﮑﻮﺗﺮ از ﮔﻬﺮ ﻧـﺎﺑﺴﻮده ﺻـﺪ ﺧﺮوار‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑﯿـﺎ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯽ ﺷـﮑﻔﺘﻪ ﻋﺮوﺳـﯽ ﮐﻪ زﻟﻔﯿﻦ و‬ ‫ﻋﺎرض ﺑﺨﺮوار دارد‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﮔﺮ ﺑﺨﺮوار ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻪ ﮐﺎرﮐﺮد ﺧﺮوارﻧﺪ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﻣﯿﻮه ﭼﻮن ﺑَﺎﻧﺪك ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺪرﺧﺘﯽ ﺑﺮ ﺑﯽ‬ ‫ﻣﺰه ﻣﺎﻧـﺪ در ﺑﺮگ ﺑﺨﺮوارش‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴــﺮو‪ .‬ﮐﻤﯿﻨـﻪ ﺧـﺪﻣﺖ ﻫﺮ ﯾـﮏ ز ﺗﻨﮕـﻪ ﺻـﺪ ﺑـﺪره ﮐﻬﯿﻨـﻪ ﻫـﺪﯾﻪء ﻫﺮ ﯾـﮏ ز ﺟـﺎﻣﻪ ﺻـﺪ ﺧﺮوار‪.‬‬ ‫ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﻣﻨﺼﺐ ﻣَﻄﻠﺐ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﻫﺴﺖ ﻫﺮ ﺧﺮواري ﻫﻤﺎن دو ﺗﻨﮕﺴﺖ‪.‬اﻧﻮري‪ .‬ﺟﻬﺎﻧﺪار در وﻗﺖ آن دﺳـﺘﺒﻮس ﺑﺒﺨﺸـﯿﺪﺷﺎن ﭼﻨﺪ‬ ‫ﺧﺮوار ﮐﻮس‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺑﺎزرﮔﺎن ﺻـﺪ ﺧﺮوار ﻗﻨـﺪي ﭼﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﮔﺮ ﺑﺘﻨﮕﯽ در ﻧﺒﻨﺪي؟ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬زآن ﮔﻨﺠﻬﺎي ﻧﻌﻤﺖ و ﺧﺮوارﻫﺎي ﻣﺎل ﺑﺎ‬ ‫ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ ﺑﮕﻮر ﻧﺒﺮدﻧﺪ ﺧﺮدﻟﯽ‪.‬ﺳﻌﺪي‪ .‬ﺑﺎرﻫﺎ دﯾﺪه ام ﮐﻪ ﺧﻮاﺟﻪ ﺧﺮوارﺧﺮوار وي را زر ﻣﯽ دادﻧﺪ‪) .‬ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺳﻌﺪي(‪ .‬ﺧﺎدم را ﮔﻔﺘﻢ ﺗﺎ‬ ‫درازﮔﻮش ﺑﮕﯿﺮد ﺑـﺎ او ﺑﮑﻨـﺎر آب ﺣﺮام ﮐـﺎم رﻓﺘﯿﻢ و ﯾـﮏ ﺧﺮوار ﺧﺎﺷﺎك ﻣﺴـﺠﺪ آوردﯾﻢ و در ﻣﺴـﺠﺪ اﻧـﺪاﺧﺘﯿﻢ‪) .‬ﺑﺨﺎري(‪- .‬اﻣﺜﺎل‪:‬‬ ‫ﺧﺮوار ﻧﻤﮏ اﺳﺖ ﻣﺜﻘﺎل ﻫﻢ ﻧﻤﮏ اﺳﺖ‪ .‬دو ﻟﻨﮕﻪ ﯾﮏ ﺧﺮوار‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﭼﻪ ﻋﻠﯽ ﺧﻮاﺟﻪ ﭼﻪ ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﻠﯽ ||‪ .‬ﺑﺴـﯿﺎر‪ .‬ﻓﺮاوان‪ .‬زﯾﺎد‪ .‬ﺑﻤﻘﺪار‬ ‫زﯾﺎد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬آﻧﭽﻪ ﺑﺨﺮوار ﺗﺮا داده اﻧﺪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﻧﻪ ﻣﮑﯿﺎل ﺑﺠﺎ ﻧﻪ ﻗﻔﯿﺰ‪.‬ﮐﺴﺎﺋﯽ‪ .‬ﻓﺮاوان ﺑﺪروﯾﺶ دﯾﻨﺎر داد ﻫﻤﺎن ﺧﻮردﻧﯿﻬﺎ‬ ‫ﺑﺨﺮوار داد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬زﻫﺪاﻧﮑﺘﺎن ﺑﭽﻪء ﺑﺴـﯿﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﭘﺴـﺘﺎﻧﮑﺘﺎن ﺷـﯿﺮ ﺑﺨﺮوار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﯾﮏ ﺣﺮف ﺟﻮاب ﻧﺸﻨﻮد ﻫﺮﮔﺰ ﻫﺮﭼﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﻣﺴﺖ ﺧﺮواري‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﯾﮏ ﺑﻮﺳﻪ ﻧﺪادت ز ره ﻣﻬﺘﺮي و ﺷـﺮم وآن ﺳﻮي ﻣﻮاﺟْﺮش ﺗﺮا ﮔﺎد ﺑﺨﺮوار‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺑﺮ دﺷـﻤﻦ‬ ‫ﻣﻦ زّر ﺑﺨﺮوار ﺑﺮاﻓﺸﺎﻧـﺪ وز داﻣﻦ ﻣﻦ دّر ﺑﻪ اﻧﺒﺎر ﻧﭙـﺬرﻓﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭘﺲ آﻧﮕﻪ از ﺧﺰ و دﯾﺒﺎ و دﯾﻨﺎر وﺟﻮه ﺧﺮج دادﻧـﺪش ﺑﺨﺮوار‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫وز ﺧﺎﺻﻪء ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ در اﯾﻦ ﮐﺎر ﮔﻨﺠﯿﻨﻪ ﻓـﺪا ﮐﻨﻢ ﺑﺨﺮوار‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺣﺴﺎب ﺑﺪﯾﻨﺎر‪ ،‬ﺑﺨﺸـﺶ ﺑﺨﺮوار ||‪ .‬ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺎر ﺳـﺘﻮري‪ :‬وﻗﺮ؛‬ ‫ﺧﺮوار اﺳﺘﺮ‪) .‬ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪء ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺣﺮﯾﺮي(‪ .‬ﺑﺎر ﺷﺘﺮ و اﺳﺐ ||‪ .‬اﺟﻨﺎس ﮐﻪ ﺧﺮ اﻻغ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮداﺷﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬اﺟﻨﺎس ﮐﻪ ﺧﺮ ﺣﻤﻞ‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ||‪ .‬ﯾﮑﺼـﺪ ﻣﻦ ﺗـﺒﺮﯾﺰ از ﻏﻠﻪ و ﺟﺰ آن‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ - .‬ﺧﺮوار اﺳـﺒﯽ؛ ﺑﯿﺴﺖ ﻣﻦ ﺷـﺎه‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺮوار‬ ‫اﺳﺘﺮآﺑـﺎد؛ ﻧﻮد ﻣﻦ ﺗﺒﺮﯾﺰ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺮوار دﯾﻮاﻧﯽ؛ ﺻـﺪ ﻣﻦ ﺗﺒﺮﯾﺰ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ )||(‪ .‬ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺮ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺮ‪ .‬ﺑﺮ ﺳﺎن ﺧﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬از‪ :‬ﺧﺮ ‪ +‬وار )ﭘﺴﻮﻧﺪ ﺷﺒﺎﻫﺖ و اﺗﺼﺎف(‪) .‬از ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬ﻧﯿﮏ ﻧﮕﻪ ﮐﻦ‬ ‫ﺑﺘﻦ ﺧـﻮﯾﺶ در ﺑـﺎر ﺷﻮ از ﺳـﯿﺮت ﺧﺮوار ﺧﻮﯾﺶ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺮدم ﻧـﺎﺻﺒﯽ ﻧﺰدﯾـﮏ ﻣﻦ ﻻﺑـﻞ ﺧﺮ اﺳﺖ ﻃﺒﻊ او ﺧﺮوار ﻫﺴﺖ و‬ ‫ﺻﻮرﺗﺶ ﺧﺮوار ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﺮوارﻫﺎ‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ[ )ِا( اوﻗﺎر‪ .‬ﺑﺎر ﺧﺮﻫﺎ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮواري‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ[ )ِا( ﺧﺮوار‪ .‬ﯾﮏ ﺧﺮوار‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮواﻟﺤﻤﺎم‪.‬‬



‫]ِﺧْﺮُوْل َح[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﻮز ﺟﻨﺪم‪ .‬ﮔﻮز ﮔﻨﺪم‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺟﻮز ﺟﻨﺪم ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮواﻟﺤﯿﻞ‪.‬‬



‫]ِﺧْﺮُو ْل[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﺘﯽ اﺳﺖ وﺳﯿﻊ ﺑﯿﻦ ﺧﺎﺑﺮان و ﻃﻮس‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮواﻟﺪﺟﺎج‪.‬‬



‫]ِﺧْﺮ ُوْد ُد[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﭙﺎرﺳـﯽ ﺳـﺮﮔﯿﻦ ﻣﺎﮐﯿـﺎن ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬ﮔﺮم و ﺧﺸـﮏ اﺳﺖ‪ .‬در اول ﭼﻮن ﻧﯿﻢ ﻣﺜﻘﺎل از او ﺑـﺪه ﻣﺜﻘﺎل ﻣﺎءاﻟﻌﺴﻞ ﻣﯿﻞ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ ﻗﻮﻟﻨﺞ را ﺳﻮدﻣﻨﺪ آﯾﺪ‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮواﻟﺪﯾﮏ‪.‬‬



‫]ِﺧْﺮ ُوْد دي[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﭙﺎرﺳﯽ ﺳﺮﮔﯿﻦ ﺧﺮوس ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ اﺳﺖ در اول‪ .‬ﭼﻮن ﻧﯿﻢ ﻣﺜﻘﺎل از آن ﺑﺪه ﻣﺜﻘﺎل ﺳﮑﻨﺠﺒﯿﻦ ﻣﯿﻞ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻠﻐﻢ ﻏﻠﯿﻆ را ﺑﻪ ﻗﯽ دﻓﻊ ﮐﻨﻨﺪ و ﭼﻮن ﺑﺮ ﮔﺰﯾﺪﮔﯽ ﺳﮓ دﯾﻮاﻧﻪ ﻧﻬﻨﺪ ﻧﻔﻊ دﻫﺪ‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮواﻟﺬﺋﺐ‪.‬‬



‫]ِﺧْﺮُوْذ ِذ[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺳـﺮﮔﯿﻦ ﮔﺮگ اﺳﺖ و ﮔﻮﯾﻨﺪ در دوم ﻣﻌﺪه را ﻧﯿﮑﻮ ﺑﻮد و ﺧﻮاب آرد و ﺑﻮل ﺑﺮاﻧﺪ و آب ﮔﺮدش را ﻧﻔﻊ دﻫﺪ و‬ ‫زود ﻫﻀﻢ ﺷﻮد و ﺗﺸﻨﮕﯽ ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ و ﻗﻄﻊ ﺳﯿﻼن ﻣﻨﯽ ﮐﻨﺪ و ﺷﻬﻮت ﺟﻤﺎع را زﯾﺎن دارد و ﻣﺼﻠﺤﺶ ﺑﻮدﻧﻪء ﺑﺎﻏﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ‬ ‫ﻣﺆﻣﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮواﻟﻀﻔﺎدع‪.‬‬



‫ض ِد[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻃﺤﻠﺐ اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪.‬‬ ‫]ِﺧْﺮُوْض َ‬ ‫ﺧﺮواﻟﻌﺼﺎﻓﯿﺮ‪.‬‬



‫]ِﺧْﺮُوْل َع[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻧﻮع اﻟﻄﻒ اﺷﻨﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻗﺴﻢ ﮐﻮﭼﮏ اﺷﻨﺎن اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺷﻨﺎن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮواﻟﻔﺎر‪.‬‬



‫]ِﺧْﺮُوْل[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﭙﺎرﺳﯽ ﺳﺮﮔﯿﻦ ﻣﻮش ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ اﺳﺖ در اول‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺴﺮﮐﻪ ﺑﺮ داءاﻟﺜﻌﻠﺐ ﻃﻼ ﮐﻨﻨﺪ ﻧﻔﻊ دﻫﺪ و ﭼﻮن‬ ‫در آب ﺣﺴﮏ ﺣﻞ ﮐﺮده و ﺻﺎف ﮐﺮده ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﻨﺪ ﺳـﻨﮓ ﮔﺮده و ﻣﺜﺎﻧﻪ ﺑﺮﯾﺰاﻧﺪ و ﭼﻮن ﺟﻬﺖ ﮐﻮدﮐﺎن ﺷـﯿﺎف ﺳﺎزﻧﺪ ﺷﮑﻢ اﯾﺸﺎن ﺑﺮاﻧﺪ‬ ‫و ﭼﻮن ﮐﻮﻓﺘﻪ و ﭘﺨﺘﻪ در ﭼﺸﻢ ﮐﺸﻨﺪ ﺑﯿﺎض را ﺑﺒﺮد‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوان‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﺑﺎن‪َ .‬ﺣّﻤﺎر‪) .‬ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺑﻨﺠﻨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوان ﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ ِن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰي ﺑﺨﺶ ﻃﺒﺲ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻓﺮدوس‪ ،‬واﻗﻊ در ‪24‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﻃﺒﺲ و ‪4‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺟﻨﻮب ﻣـﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺸـﺮوﯾﻪ ﺑﻪ ﻃﺒﺲ‪ .‬اﯾﻦ ده ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘـﺪل اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت و ﺧﺸـﮑﺒﺎر‪ .‬ﺷـﻐﻞ‬ ‫اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮوان ﭘﺎﯾﯿﻦ‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ ِن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰي ﻃﺒﺲ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻓﺮدوس‪ ،‬واﻗﻊ در ‪25‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﻃﺒﺲ و ‪4‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺸﺮوﯾﻪ ﺑﻪ ﻃﺒﺲ‪ .‬ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺪل‪ .‬آب از ﭼﺸﻤﻪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت‪ ،‬ﺧﺸﮑﺒﺎر‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﺎﻟﺪاري اﺳﺖ‪.‬‬ ‫راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮواﻧﻖ‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ َن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﻣﺮﮐﺰ دﻫﺴـﺘﺎن دﯾﺰﻣـﺎر ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﺑﺨﺶ ورزﻗﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﻫﺮ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪45‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ورزﻗﺎن و‬ ‫‪35‬ﻫﺰارﮔﺰي اراﺑـﻪ رو ﺗـﺒﺮﯾﺰ ﺑـﻪ اﻫﺮ‪ .‬ﮐﻮﻫﺴــﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺘــﺪل ﻣﺎﯾـﻞ ﺑﮕﺮﻣﯽ‪ .‬آب از ﭼﺸــﻤﻪ و رودﺧـﺎﻧﻪء ورزﻗـﺎن‪ .‬ﻣﺤﺼـﻮل آن ﻏﻼـت‪،‬‬ ‫ﺳﺮدرﺧـﺘﯽ‪ ،‬ﺗﻨﺒـﺎﮐﻮ و ﺑﺮﻧـﺞ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋـﺖ و ﮔﻠﻪ داري‪ .‬ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳـﺘﯽ ﮔﻠﯿﻢ و ﺟـﺎﺟﯿﻢ ﺑـﺎﻓﯽ‪ .‬راه آن ﻣـﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺮوب‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ رو[ )ع ِا( ﺧﺮﻧﻮب‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮﻧﻮب« ﺷﻮد ||‪ .‬ﻧﺎم ﮔﯿﺎﻫﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺟﺎ روﯾـﺪ ﻧﺸﺎن ﺧﺮاﺑﯽ ﺑﺎﺷﺪ)‪ .(1‬ﺧـﺎرﺳﻢ‪) .‬ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ ﻋﻤﺮ(‪ .‬ﻓﺶ‪) .‬ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ ﻋﻤﺮ(‪ .‬ﭼﻨﮓ‪ .‬ﭼﻨﮕﮏ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ( ‪:‬‬ ‫آن زﻣﺎن ﮐﺖ اﻣﺘﺤﺎن ﻣﻄﻠﻮب ﺷـﺪ ﻣﺴـﺠﺪ دﯾﻦ ﺗﻮ ﭘﺮﺧﺮوب ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻧﺎﻣﺖ ﭼﯿﺴﺖ ﺑﺮﮔﻮﺑﯽ دﻫﺎن ﮔﻔﺖ ﺧﺮوﺑﺴـﺖ‬ ‫اي ﺷﺎه ﺟﻬﺎن‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ - (1) .‬ﻋﻠﺖ ﺗﺴﻤﯿﻪء آن ﺑﻪ ﺧﺮوب ﺑﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮوب‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( دزدﯾـﺪن ﺷـﺘﺮ ﮐﺴـﯽ را‪) .‬از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺮب ﺑﺎﺑـﻞ ﻓﻼـن‬ ‫ﺧﺮاﺑًﮥ و ﺧﺮوﺑًﺎ )||‪ِ .‬ا( ِج ُﺧْﺮﺑَﮥ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺧﺮﺑﮥ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮوب‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ[ )ِاخ( ﻧﺎم اﺳﭗ ﻟﻘﻤﺎن ﺑﻦ ﻗﺮﯾﻊ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوب‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ[ )ِاخ( اﺳﻢ ﻣﻮﺿـﻌﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( ‪ :‬اﻣﺴﺖ اﻣﺎﻣـﮥ ﺻـﻤﺘﯽ ﻣﺎﺗﮑﻠﻤﻨﯽ ﻣﺠﻨﻮﻧـﮥ ام اﺣّﺴﺖ اﻫﻞ ﺧﺮوب ﻣﺮت‬ ‫ﺑﺮاﮐﺐ ﺳـﻠﻬﻮب ﻓﻘﺎل ﻟﻬﺎ ﺿـﺮي اﻟﺠﻤﯿـﺢ و ﻣـّﺴ ﯿﻪ ﺑﺘﻌـﺬﯾﺐ وﻟﻮ اﺻﺎﺑﺖ ﻟﻘﺎﻟﺖ َوْﻫَﯽ ﺻﺎدﻗـﮥ ان اﻟﺮﯾﺎﺿﮥ ﻻﺗﻨﻀـﯿﮏ ﮐﺎﻟﺸـﯿﺐ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮ و ﺑﺎر‪.‬‬



‫]َخ ُر[ )ِا ﻣﺮﮐـﺐ‪ ،‬از اﺗﺒـﺎع( زاد و ﺗـﻮﺷﻪ‪ .‬زاد و راﺣﻠﻪ‪ .‬ﺑـﺎر ‪ :‬ﮔﺮ ﺑﻘﯿـﺎﻣﺖ روﯾﻢ ﺑﯽ ﺧﺮ و ﺑـﺎر ﻋﻤـﻞ ﺑﻪ ﮐﻪ ﺧﺠـﺎﻟﺖ ﺑﺮﯾﻢ ﭼـﻮن ﺑﮕﺸـﺎﯾﻨﺪ‬ ‫ﺑﺎر‪.‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ ِو[ )ِاخ( دﻫﯽ از دﻫﺴـﺘﺎن اردوﻏﺶ ﺑﺨﺶ ﻗـﺪﻣﮕﺎه ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻧﯿﺸـﺎﺑﻮر‪ ،‬واﻗﻊ در ‪18‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﻗﺪﻣﮕﺎه‪ .‬اﯾﻦ ده ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و‬ ‫ﻣﻌﺘـﺪل اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و رودﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺑﻨﺸﻦ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﮐﺮﺑﺎس ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬راه آن‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮوﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ ِو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰي ﺑﺨﺶ ﻃﺒﺲ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻓﺮدوس‪ ،‬واﻗﻊ در ‪23‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري ﻃﺒﺲ‪ ،‬ﺳﺮ راه ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺸـﺮوﯾﻪ ﺑﻪ ﻃﺒﺲ‪ .‬اﯾﻦ ده ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘﺪل اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮوب اﻟﺒﺤﺮ‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ رو ﺑ ُْﻞ َب[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺼﺤﻒ ﺧﺮوب اﻟﺨﻨﺰﯾﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﻧﺎﻏﻮرس ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮوب اﻟﺠﻦ‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ رو ﺑ ُْﻞ ِﺟﻦ ن[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺼﺤﻒ ﺧﺮوب اﻟﺨﻨﺰﯾﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﻧﺎﻏﻮرس ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮوب اﻟﺨﻨﺰﯾﺮ‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ رو ﺑ ُْﻞ ِخ[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( اﻧﺎﻏﻮرس‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﻧﺎﻏﻮرس ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮوب اﻟﮑﻼب‪.‬‬



‫ك[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧﻖ اﻟﮑﻠﺐ‪ .‬ﻗﺎﺗﻞ اﻟﮑﻠﺐ‪ .‬ﺟﻠﯿﺎن اﻟﺤﯿﮥ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َﺧْﺮ رو ﺑ ُْﻞ ِ‬ ‫ﺧﺮوب اﻟﻤﺎﻋﺰ‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ رو ﺑ ُْﻞ ِع[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﯾﻨﺒﻮت‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﯾﻨﺒﻮت ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﺑﮥ‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ رو َب[ )ع ِا( واﺣـﺪ َﺧّﺮوب اﺳـﺖ‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ﺧﺮوب ﺷـﻮد‪ - (1) (1).‬در اﺑﻦ ﺑﯿﻄـﺎر آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬و اﻟﻤﺴـﺘﻌﻤﻞ ﻣﻨﻪ ﻧﺤﻮ اﻟﺨﺮوﺑـﮥ‪ .‬و‬ ‫ﻟﮑﻠﺮك ﺧﺮوﺑﻪ را ‪Silique‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﺑﮥ‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ رو َب[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺣﺼﻨﯽ اﺳﺖ در ﺳﻮاﺣﻞ ﺷﺎم و ﻣﺸﺮف ﺑﺮ ﻋﮑﺎ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮو ﭘﺎﺋﯿﻦ‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ ِو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰي ﺑﺨﺶ ﻃﺒﺲ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻓﺮدوس‪ ،‬واﻗﻊ در ‪34‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري ﻃﺒﺲ‪ ،‬ﺳﺮ راه ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺸـﺮوﯾﻪ ﺑﻪ ﻃﺒﺲ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘﺪل اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﻣﯿﻮه‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪.‬‬ ‫راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮو ﭘﺎﺋﯿﻦ‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ ِو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن اردوﻏﺶ ﺑﺨﺶ ﻗﺪﻣﮕﺎه ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪ ،‬واﻗﻊ در ‪20‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪ .‬اﯾﻦ ده ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ‬ ‫و ﻣﻌﺘـﺪل اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و رودﺧـﺎﻧﻪ‪ .‬ﻣﺤﺼـﻮل آن ﻏﻼـت و ﺑﻨﺸﻦ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﺎﻟـﺪاري‪ .‬راه آن ﻣـﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 773‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺮ و ﭘﻒ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ رو ُپ[ )ِا ﺻـﻮت( ﺣﮑـﺎﯾﺖ ﺻـﻮت ﺧﯿﺸـﻮم و دﻫـﺎن ﺧﻔﺘﻪ ﺑﺨﻮاب ﺳـﻨﮕﯿﻦ‪.‬ﻗﺴـﻤﯽ آواز دﻫـﺎن و ﺣﻠﻖ و ﺑﯿﻨﯽ ﺑﻌﻀـﯽ از ﺧﻔﺘﮕـﺎن‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺮ و ﭘﻒ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن؛ ﺧﻔﺘﻦ و ﺑﺮآﻣﺪن آواز ﺧﺮﻧﺎ از دﻫﺎن و ﺧﯿﺸﻮم‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮ و ﭘﻒ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( آوازﻫﺎ از ﮔﻠﻮ و دﻫﺎن ﺑﻮﻗﺖ ﺧﻮاب درآﻣﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُﺧْﺮ رو ُپ َ‬ ‫ﺧﺮوت‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج َﺧﺮت و ُﺧﺮت‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوج‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( ﺑﯿﺮون ﺷـﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ داﺧﻞ ﺷﺪن‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ وﻟﻮج‪ .‬ﺑﯿﺮون‬ ‫رﻓﺘﻦ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺑﯿﺮون آﻣـﺪن‪) .‬زوزﻧﯽ( )ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻋﻼﻣﻪء ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ ص‪) (45‬دﻫـﺎر( ‪ :‬ﻓﻬﻞ اﻟﯽ ﺧﺮوج ﻣﻦ ﺳﺒﯿﻞ‪) .‬ﻗﺮآن‬ ‫‪ .(40/11‬ﮐــﺬﻟﮏ اﻟﺨﺮوج‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(50/11‬ﻓﺎﺳــﺘﺄذﻧﻮك ﻟﻠﺨﺮوج‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(9/83‬و ﻟـــﻮ ارادوا اﻟﺨﺮوج‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(9/46‬ﺧﺮوج اﻻـﻣﯿﺮ‬ ‫ﻣﺴـﻌﻮد‪ ...‬ﻣﻦ ﺑﻠﺦ اﻟﯽ ﻏﺰﻧﯿﻦ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﮔﺮ ﺧﺒﺮ ﺧﻮاﻫﯽ از اﯾﻦ دﯾﮕﺮ ﺧﺮوج ﺳﻮره ﺑﺮﺧﻮان و اﻟﺴﻤﺎوات اﻟﺒﺮوج‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪.‬‬ ‫ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم و ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺨﻮﯾﺸﺘﻦ ﻣﺸﻐﻮل در ﺳﺮاي ﺑﻬﻢ ﮐﺮده از ﺧﺮوج و دﺧﻮل‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ِ - .‬ﺳْﻔِﺮ ﺧﺮوج؛ اﺳﻢ ﮐﺘﺎب دوم از ﮐﺘﺐ‬ ‫ﻣﻘﺪﺳﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺳـﯽ ﺗﺼـﻨﯿﻒ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﺒﻨﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ ذﮐﺮ ﮐﻮچ اﺳﺮاﺋﯿﻠﯿﺎن از ﻣﺼﺮ و ﺑﺎﻻﺳﺘﻤﺮار ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺘﻌﺠﺐ و ﻣﻬﻤﯽ را ﮐﻪ ﺳﻔﺮ‬ ‫ﭘﯿـﺪاﯾﺶ آﻏﺎز ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﺗﺄﻟﯿﻒ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا ﺑﺘﻮﺳﻂ ﺷﺎﻫـﺪ ﻋﯿﻨﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷﺪه و زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ در آن ﻣﺬﮐﻮر ﮔﻔﺘﻪ ﺗﺨﻤﯿﻨًﺎ ‪ 145‬ﺳﺎل‬ ‫ﻣﯿﻨﻤﻮد‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺘﻌـﺪد اﯾﻦ ﮐﺘﺎب از ﻗﺮار ذﯾﻞ اﺳﺖ‪ - 1 :‬ﺗﻌﺪي ﺑﺮ اﺳـﺮاﺋﯿﻠﯿﺎن در زﻣﺎن ﺗﺠﺪﯾﺪ ﺳﻠﺴﻠﻪء ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از وﻓﺎت ﯾﻮﺳﻒ‬ ‫در ﻣﺼـﺮ واﻗﻊ ﺷﺪ‪ - 2.‬ﺟـﻮاﻧﯽ و ﺗـﺄدﯾﺐ و ﺗﻌﻠﯿﻢ و وﻃﻦ ﭘﺮﺳـﺘﯽ و ﻓﺮار ﻣﻮﺳـﯽ‪ - 3 .‬ﮔﻤﺎﺷـﺘﮕﯽ ﻣﻮﺳـﯽ و ﺗﻤﺮد ﻓﺮﻋﻮن و ﻧﺰول ﺑﻼﻫﺎي‬ ‫ﻋﺸﺮه‪ - 4 .‬اﺧﺘﺮاع ﻋﯿـﺪ ﻓﺼـﺢ و ﮐﻮچ ﻓﻮري اﺳـﺮاﺋﯿﻠﯿﺎن و ﻋﺒﻮر از درﯾﺎي ﻗﻠﺰم‪ - 5 .‬ﺗﺤﺮﯾﺮ ﻣﻌﺠﺰات ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﮐﻪ درﺑـﺎرهء ﻗﻮم در ﻫﻨﮕﺎم‬ ‫ﻣﺴﺎﻓﺮت اﯾﺸﺎن ﺑﺴﻮي ﮐﻮه ﺳـﯿﻨﺎ ﺑﺠﺎ آورده ﺷﺪه‪ - 6 .‬اﺷـﺘﻬﺎر ﺷﺮﯾﻌﺖ در ﮐﻮه ﺳﯿﻨﺎ و اﯾﻦ ﻣﺤﺘﻮﯾﺴﺖ ﺑﺮ ﻣﺴﺘﻌﺪ ﺷﺪن ﻗﻮم ﺑﺘﻮﺳﻂ ﻣﻮﺳﯽ‬ ‫و اﺷـﺘﻬﺎر ﺷـﺮﯾﻌﺖ اﺧﻼﻗﯽ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ||(‪ .‬ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻦ ﺑﺮ دﺷـﻤﻨﯽ و ﺧﺼﻮﻣﺖ ﭘﺎدﺷﺎه ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ در ﺗﺤﺖ اﻃﺎﻋﺖ وي‬ ‫ﺑﻮدن)‪) .(1‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( ‪ :‬ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو از زﯾﺪ ﻫﻤﯽ ﺗﺮﺳـﯿﺪ ﮐﻪ ﺧﺮوج ﮐﻨﺪ‬ ‫ﮐﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ از اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﺮوي‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻃﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪ .‬زﯾﺪ را ﻃﺎﻗﺖ ﺑﺮﺳﯿﺪ از ﺟﻮر ﺑﻨﯽ اﻣﯿﻪ وي ﺧﺮوج ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺑﯿـﻢ ﺑـﻮد دو ﻟﺸـﮑﺮ از ﺿـﺮورت ﺑﯽ ﻋﻠﻔﯽ ﺧﺮوﺟﯽ ﮐﺮدي و ﮐـﺎر از دﺳﺖ ﺑﺸـﺪي‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻗﺼﻪء اﯾﻦ ﺧﺮوج زﯾـﺪ دراز اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬و دﺷﻤﻨﺎن او از اﻃﺮاف ﺟﻬﺎن ﺑﺮﻣﯽ ﻏﺎﻟﯿﺪﻧﺪ ﺗﺎ از ﻫﻤﻪ ﺟﻮاﻧﺐ ﺧﺮوج ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ اﻟﺒﻠﺨﯽ(‪ .‬ﻣﻦ ﻣﯽ ﺷﻨﻮم ﮐﻪ‬ ‫ﺟﻤـﺎﻋﺘﯽ از اﻫـﻞ ﺣﺸﻮ و ﺿـﻼل ﻧﺰد ﺗﻮ ﻣﯽ آﯾﻨـﺪ و ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺑﺮ ﻣﺎ ﺧﺮوج ﮐﻨﯽ)‪) .(2‬ﮐﺘﺎب اﻟﻨﻘﺾ(‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ ﺑﺮ ﺧﺎﻧﻪء ﻣﻮاﻟﯽ‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ ﺧﺮوج ﮐﺮدﻧـﺪ و ﺑﻤﻌﺎﻧـﺪان آن دوﻟﺖ اﻟﺘﺠﺎء ﺳﺎﺧﺘﻨـﺪ و ﺑﺘﺸﻮﯾﺶ و ﻓﺘﻨﻪ و ﺗﻔﺮﯾﻖ ﮐﻠﻤﻪ ﮔﺮاﺋﯿﺪﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﭘﺲ‬ ‫ﻫﻤﺎن ﺗﺮﮐﺎن ﺑﺮ او ﺧﺮوج ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ ||(‪ .‬ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪن ﻧﺠﺎﺑﺖ وي و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﮔﺸـﺘﻦ ﺑﻪ اﺑﺮام اﻣﻮر‪) (3).‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬روز ﻗﯿـﺎﻣﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﻋﯿـﺪ‪.‬‬ ‫)ﯾـﺎدداﺷﺖ از ﻣﺆﻟﻒ(‪ - (1) .‬ﺣﺮف ﺟﺮ در اﯾـﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻠﻤـﻪء »ﻋﻠﯽ« ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺮج ﻋﻠﯽ اﻟﺴــﻠﻄﺎن ﺧﺮوﺟـًﺎ‪ - (2) .‬در ﻓﺎرﺳـﯽ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺼـﺪر ﺑﺎ ﻣﺼـﺪر ﻣﻌﯿﻦ »ﮐﺮدن« ﻣﯽ آﯾـﺪ و ﻣﺼـﺪر ﻣﺮﮐﺐ »ﺧﺮوج ﮐﺮدن« را ﻣﯽ ﺳﺎزد ﮐﻪ ﺟﺰء اول ﻫﻤﺎن ﻣﺼﺪر ﻋﺮﺑﯽ اﺳﺖ‪ - (3) .‬از‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺼﺪر اﺳﺖ ﻋﺒﺎرت‪ :‬ﺧﺮﺟﺖ ﺧﻮارﺟﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮوج‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( اﺳﺐ درازﮔﺮدن ﮐﻪ ﺑﮕﺮدن ﺧﻮد اﻓﺴـﺎر را ﮐﻪ در ﻟﮕـﺎﻣﺶ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﺸـﮑﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧُﺮج ||‪ .‬ﻧﺎﻗﻪ ﮐﻪ از ﺷﺘﺮان در ﮔﻮﺷﻪ اي ﻧﺸﯿﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻧﺎﻗﻪ‬ ‫ﮐﻪ دور ﺧﺴـﺒﺪ از اﺷﺘﺮان‪) .‬از ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧُﺮج‪ - .‬ﯾﻮم اﻟﺨﺮوج؛ ﯾﻮم اﻟﻌﯿـﺪ‪ .‬ﯾﻮم اﻟﺰﯾﻨﮥ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬اﻟﻒ ﮐﻪ‬ ‫در ﺷﻌﺮ ﺑﻌﺪ ﺻﻠﻪ آﯾﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺣﺮوف ﻣﺪوﻟﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻌﺪ از وﺻﻞ ﭼﻮن ﻣﺘﺤﺮك ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﻋﻨﻮان‬ ‫اﻟﺸـﺮف ذﮐﺮ ﮐﺮده‪ ،‬و ﻣﻨﻈﻮر از ﺟﻤﻠﻪء ﻣﺘﺤﺮك ﺑﻮد آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺮف وﺻـﻞ ﻣﺘﺤﺮك ﺑﻮد‪ .‬و از ﺣﺮوف وﺻـﻞ ﺟﺰ ﻫـﺎء ﺳﺎﯾﺮ ﺣﺮوف‬ ‫وﺻﻞ ﻣﺘﺤﺮك ﻧﺒﺎﺷـﺪ و در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺮوج ﻻزﻣﻪء ﺣﺮف ﻫﺎء ﻣﯿﺸﻮد ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﭘﺎره اي از رﺳﺎﺋﻞ اﻫﻞ ﻋﺮب دﯾـﺪه ﺷﺪه‪ ،‬و‬ ‫اﯾﻦ اﺻـﻄﻼح اﻋﺮاﺑﺴﺖ و اﺻﻄﻼح ﻓﺎرﺳﯿﺎن آن اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺼﻨﺎﯾﻊ آورده ﮐﻪ‪ :‬ﺧﺮوج ﺣﺮوﻓﯽ را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از وﺻﻞ درآﯾﺪ‬ ‫و ﺣﺮف وﺻﻞ ﻣﺘﺤﺮك ﻧﺒﺎﺷﺪ ﭼﻮن ﯾﺎي ﮐﺎرﯾﻢ و ﺑﺎرﯾﻢ و ﮔﺎه ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺘﺤﺮك ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻮن ﯾﺎي اﻓﮑﻨﯿﻢ و ﺑﺸﮑﻨﯿﻢ در اﯾﻦ ﺷﻌﺮ ‪ :‬ﺗﺎ ﭼﻨﺪ‬ ‫ﺑﺴـﻨﮕﻼخ ﻏﻢ اﻓﮑﻨﯿﻢ وز ﺳـﻨﮓ ﺳﺘﻢ ﺷﯿﺸﻪء دل ﺑﺸﮑﻨﯿﻢ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻌﯿﺎراﻻﺷﻌﺎر ﮔﻔﺘﻪ اوﻟﯽ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻌﺪ از روي و وﺻﻞ آﯾﺪ‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ را از ﺣﺴـﺎب ردﯾـﻒ ﺷـﻤﺮﻧﺪ و اﯾﻦ ﺳـﺨﻦ ﻣﺘﻌـﺎرﻓﺴﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻌـﺪ از روي ﻣـﺬﮐﻮر ﺷـﻮد ﻣـﺎدام ﮐﻠﻤﻪء‬ ‫ﻋﻠﯿﺤﺪه ﯾﺎ ﺑﻤﻨﺰﻟﻪء ﮐﻠﻤﻪء ﻋﻠﯿﺤﺪه ﻧﺒﺎﺷﺪ ردﯾﻒ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬و رﻋﺎﯾﺖ ﺗﮑﺮار ﺧﺮوج در ﻗﻮاﻓﯽ واﺟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺬا ﻓﯽ ﻣﻨﺘﺨﺐ ﺗﮑﻤﯿﻞ اﻟﺼﻨﺎﻋﻪ‪.‬‬ ‫)از ﮐﺸـﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت ﻓﻨـﻮن(‪ .‬ﻗـﺎﻓﯿﻪ در اﺻـﻞ ﯾـﮏ ﺣﺮف اﺳﺖ و ﻫﺸﺖ آﻧﺮا ﺗﺒﻊ ﭼـﺎر ﭘﯿﺶ و ﭼـﺎر ﭘﺲ اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ آﻧﻬـﺎ داﯾﺮه ﺣﺮف‬ ‫ﺗﺄﺳـﯿﺲ و دﺧﯿﻞ و ردف و ﻗﯿﺪ آﻧﮕﻪ روي ﺑﻌﺪ از آن وﺻﻞ و ﺧﺮوج اﺳﺖ و ﻣﺰﯾﺪ و ﻧﺎﯾﺮه )||‪.‬؟ ِا ﻣﺺ( ﺑﯿﺮون ﺷﺪﮔﯽ ||‪ .‬ﯾﺎﻏﯿﮕﺮي و‬ ‫ﻃﻐﯿﺎن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﺮوج اﺣﺸﺎء؛ ﺑﯿﺮون رﯾﺨﺘﻦ اﺣﺸﺎء داﺧﻠﯽ‪ .‬ﺑﯿﺮون آﻣـﺪن اﻋﻀﺎي داﺧﻠﯽ‪ - .‬ﺧﺮوج از ﻣﺮﮐﺰ؛)‪ (1‬در ﻫﻨﺪﺳﻪ‬ ‫ﺧﺮوج از ﻣﺮﮐﺰ اﺻـﻄﻼﺣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺨﺮوﻃﺎت ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود و آن ﻧﺴـﺒﺖ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ دو ﮐﺎﻧﻮن ﯾﮏ ﻣﻘﻄﻊ ﻣﺨﺮوﻃﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮل‬ ‫ﻣﺤﻮر اﻃﻮل و آﻧﺮا ﺑﻪ ‪ e‬ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ .‬در ﻫﯿﺌﺖ ﻗﺪﯾﻢ »ﺧﺮوج از ﻣﺮﮐﺰ« ﯾﮏ ﻣﺪار ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﻧﺴـﺒﺖ ﻓﺎﺻـﻠﻪء زﻣﯿﻦ ﺗﺎ ﻣﺮﮐﺰ ﻣﺪار‬ ‫ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ﻣﺪار و در ﻫﯿﺌﺖ ﺟﺪﯾﺪ »ﺧﺮوج از ﻣﺮﮐﺰ« ﯾﮏ ﻣﺪار ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﻓﺎﺻـﻠﻪء ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﺗﺎ ﻣﺮﮐﺰ ﻣﺪار ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ﻣﺪار و در ﻫﯿﺌﺖ ﺟﺪﯾﺪ‬ ‫»ﺧﺮوج از ﻣﺮﮐﺰ« ﯾﮏ ﻣﺪار ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﻓﺎﺻـﻠﻪء ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﺗﺎ ﻣﺮﮐﺰ ﻣﺪار ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ﻣﺪار‪ .‬در ﻫﯿﺌﺖ ﺟﺪﯾﺪ ﭘﺲ از ﮐﺸﻒ ﮐﭙﻠﺮ ﻧﺴـﺒﺖ ﻗﻄﺮ‬ ‫ﻧﯿﻤﻪء اﻃﻮل ﻣﺪار ﺑﻪ ﻓﺎﺻـﻠﻪء ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﺗﺎ ﻣﺮﮐﺰ ﺑﯿﻀﯽ رﺳﻢ ﺷﺪه‪ - .‬ﺧﺮوج ﺑﻄﻦ؛ ﻓﺮواﻓﺘﺎدن ﺷﮑﻢ از ﺟﺎي ﺧﻮد‪ - .‬ﺧﺮوج ﺑﻼارادهء ﺑﻮل؛‬ ‫)‪ (2‬ﺑـﺪون اﺧﺘﯿـﺎر ﺑﻮل ﺧﺎرج ﺷـﺪن ﺑﺮ اﺛﺮ اﺳﺘﺮﺧﺎء ﻣﺜﺎﻧﻪ‪ - .‬ﺧﺮوج ﺑﻼارادهء ﭘﯿﺸﺎب؛ ﺧﺮوج ﺑﻼارادهء ﺑﻮل‪ - .‬ﺧﺮوج ﺑﻮل؛ ﺑﯿﺮون رﯾﺨﺘﻦ‬ ‫ﺑﻮل‪ .‬ﺷﺎﺷـﯿﺪن‪ - .‬ﺧﺮوج ﺟﻔﺖ؛)‪ (3‬ﺧـﺎرج ﺷـﺪن ﺟﻔﺖ ﺟﻨﯿﻦ‪ - .‬ﺧﺮوج رﺣﻢ؛ ﺧـﺎرج ﺷـﺪن رﺣﻢ از وﺿﻊ ﻃـﺒﯿﻌﯽ و رو اﻓﺘـﺎدن آن‪- .‬‬ ‫ﺧﺮوج َﻃْﻤﺚ؛)‪ (4‬آﻣـﺪن ﺣﯿﺾ‪ - .‬ﺧﺮوج ﻏﺎﯾﻂ؛ ﺧﺎرج ﺷـﺪن ﻣﺪﻓﻮع‪ - .‬ﺧﺮوج ﻣﻘﻌﺪه؛ ﺑﯿﺮون ﺷﺪن ﻧﺸـﯿﻦ‪ - .‬ﺧﺮوج ﻣﻨﯽ؛ ﺑﯿﺮون ﺷﺪن‬ ‫ﻣﻨﯽ‪) . .‬ﻓﺮاﻧﺴـﻮي( )‪) . Excentricite - (1‬ﻓﺮاﻧﺴـﻮي( )‪) . Incontinence d'urine - (2‬ﻓﺮاﻧﺴـﻮي( )‪Sortie de - (3‬‬ ‫‪.I'arriere faix (4) - Menstruation‬‬ ‫ﺧﺮوج‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( آﺗﺶ و ﺷــﻌﻠﻪء آن )از ﻟﻐـﺖ ﮔﻨﺎﺑﺎدﯾـﺎن ||(‪ .‬ﺧﺮوش‪ .‬ﺑﺎﻧـﮓ ﺑﻠﻨــﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﮐﻠﻤـﻪ اي اﺳـﺖ در ﺧﺮوس‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( ‪ :‬ﺳﮕﺎﻟﯿﺪهء ﺟﻨﮓ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻮج ﺗﺒﺮ ﺑﺮده ﺑﺮ ﺳﺮ ﭼﻮ ﺗﺎج ﺧﺮوج‪ .‬رودﮐﯽ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوج ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ(ﺑﯿﺮون آﻣـﺪن ﺑﺮ‪ .‬ﺑﺠﻨـﮓ و ﺧﻼـف ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻦ‪ .‬ﺑﺮآﻏﺎﻟﯿـﺪن‪ .‬ﺷـﻮرش ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﻀـﺪ ﮐﺴـﯽ ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻦ ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ﮐﻪ ﺧﺮوج ﮐﺮد و ﻣﻨﺼﻮره ﺑﮕﺮﻓﺖ از اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﻮد‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬و ﺣﺪﯾﺚ اﯾﻦ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎ ﺧﻮد ﺑﺪان ﺟﺎي رﺳﯿﺪ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﺮ‬ ‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺧﺮوج ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ او ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﺳـﻬﻢ ﮐﺮده ﺑﺮ ﭘﺴـﺮان ﺧﻮﯾﺶ و اﻟﻤﻠﻮك ﻏﯿﻮر‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﭘﺲ ﯾﮑﯽ ﺧﺮوج ﮐﺮد ﻧﺎم او‬ ‫ﺷﻬﺮﺑﺮاز و ﻣﻠﮏ ﺑﮕﺮﻓﺖ اﻣﺎ ﺑﻘﺎﺋﯽ ﻧﮑﺮد‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص ‪ .(24‬ﻧﺎﻣﻪ اي آورد از اﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس اﻣﯿﺮ ﻃﺒﺮﺳـﺘﺎن‪ .‬ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮﺧﻮاﻧﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻋﻼ ﺧﺮوج ﮐﺮده و ﺑﯿﺸﺘﺮ از وﻻﯾﺖ ﮔﺮﮔﺎن و ﻃﺒﺮﺳﺘﺎن ﮔﺮﻓﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺨﺎراي ﻧﺮﺷﺨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﻗﺴـﻤﺘﯽ از ﺑﻌﺾ اﻃﺎﻗﻬـﺎ ﮐﻪ ﺑﯿﺮون از ﺣـﺪود ﺳـﺎﯾﺮ ﻗﺴـﻤﺘﻬﺎي ﺑﻨـﺎﺳﺖ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻗﺴـﻤﺘﯽ ﺑﯿﺮون ﺟﺴـﺘﻪ از ﺑﻨﺎﺋﯽ‪.‬‬ ‫)ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - (1) (1).‬اﻣﺮوز ﺑــﻪ راﻫﻬــﺎي ﻓﺮﻋﯽ ﮐـﻪ از ﺑﺰرﮔﺮاﻫﻬــﺎ ﻣﻨﺸــﻌﺐ ﻣﯽ ﺷــﻮد ﻧﯿﺰ ﺧﺮوﺟﯽ ﮔﻮﯾﻨــﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣﻌﻨﯽ‬ ‫‪Exit‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮوچ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﺧﺮوس‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺮو ‪ :‬ﺳـﮕﺎﻟﻨﺪهء ﺟﻨﮓ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻮچ ﺗﺒﺮ ﺑﺮده ﺑﺮ ﺳﺮ ﭼﻮ ﺗﺎج‬ ‫ﺧﺮوچ‪ .‬رودﮐﯽ )از ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮ وﺣﺶ‪.‬‬



‫]َخ ِر َو[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮ وﺣﺸـﯽ‪ِ .‬ﻋﻠْﺞ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺮ وﺣﺸﯽ« ﺷﻮد ‪ :‬ﺧﺮ وﺣﺶ اﮔﺮ ﺑﮕﺴﻼﻧﺪ‬ ‫ﮐﻤﻨﺪ ﭼﻮ در رﯾﮓ ﻣﺎﻧﺪ ﺷﻮد ﭘﺎي ﺑﻨﺪ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺮ وﺣﺸﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِر َو[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﻮرﺧﺮ‪َ .‬اْﺧ َﺪرّي‪َ .‬دﯾْ َﺪب‪ِ .‬ﻋﻠﺞ‪َ .‬اْﺣَﻘﺐ‪.‬‬ ‫ﺧﺮ و ﺧﺮ‪.‬‬



‫]ِﺧْﺮ ُر ِخ[ )ِا ﺻﻮت( آواز ﮐﺸﯿﺪن ﭼﯿﺰي ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺮ و ﺧﻨﮓ‪.‬‬



‫]ِﺧْﺮ ُر ِخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬از اﺗﺒﺎع(ﺻﺪاي و آواز ﭼﯿﺰي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮ و ﺧﻮر‪.‬‬



‫]َخ ُر ﺧـَﻮْر ‪ُ /‬ﺧْﺮ ‪ /‬ﺧـﻮ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬از اﺗﺒـﺎع( ﺧﺮ و ﺑـﺎر‪ .‬ﺧﺮ و ﮔـﺎﻟﻪ ‪ :‬ﮔﺮ ﺑﻘﯿـﺎﻣﺖ ﺷـﻮي ﺑﯽ ﺧﺮ و ﺧﻮر ﻋﻤـﻞ ﺑﻪ ﮐﻪ ﺧﺠـﺎﻟﺖ ﺑﺮي ﭼﻮن‬ ‫ﺑﮕﺸﺎﯾﻨﺪ ﺑﺎر‪ .‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺮود‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( زن دوﺷـﯿﺰه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬زن ﺷﺮﻣﮕﯿﻦ ﭘﺴﺖ آواز ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﭘﻨﻬﺎن ﻣﺎﻧﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧُﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮود‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ َو[ )ع ﻣﺺ( آب ﮐﺪر و ﺗﺎر ﮐﺮدن‪ .‬آب ﺗﯿﺮه ﮐﺮدن‪) .‬دزي ج ‪ 1‬ص ‪.(367‬‬ ‫ﺧﺮودارو‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﯾﮏ ﻧﻮع ﻋﻠﻔﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ رﺳﺘﻨﯽ اﺳﺖ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮور‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( اﻓﺘـﺎدن ||‪ .‬از ﺑﺎﻻ ﺑﭙﺎﯾﯿﻦ اﻓﺘﺎدن ||‪ .‬ﺷـﮑﺎﻓﺘﻦ ﭼﯿﺰي ||‪ .‬ﻫﺠﻮم آوردن ﺑﺮ ﮐﺴـﯽ از ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﺎﺷـﺪ ||‪ .‬ﻣﺮدن||‪.‬‬ ‫آواز ﮐﺮدن ﮔﺮﺑـﻪ و ﺑـﺒﺮ و ﭘﻠﻨــﮓ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﺧﺮﺧﺮ ﮐﺮدن ||‪ .‬آواز ﮐﺮدن در ﺧـﻮاب‪) .‬از‬ ‫آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺧﺮﺧﺮ ﮐﺮدن‪ .‬آواز ﮐﺮدن‪ ،‬آن آوازي ﮐﻪ از ﺧﯿﺸﻮم ﺑﻮﻗﺖ ﺧﻮاب ﺑﺮآﯾﺪ ||‪ .‬ﺑﺎﻧﮓ ﮐﺮدن آب‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮور‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( زن ﮐﻪ ﻓﺮﺟﺶ ﺑﺴﯿﺎر آﺑﻨﺎك ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮور‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ َو[ )ص ﻣﺮﮐــﺐ( راﻧﻨـــﺪهء ﺧﺮ‪ .‬ﺑﺮﻧـــﺪهء ﺧﺮ‪ .‬ﺧﺮﮐﭽﯽ‪ .‬ﺧﺮﺑﻨـــﺪه ‪ :‬ﺳــﻮاري ﺗــﻮ و ﻣـــﺎ ﻫﻤــﻪ ﺑﺮ ﺧﺮﯾــﻢ ﻫــﻢ از ﺧﺮوران در ﻫﻨﺮ‬ ‫ﮐﻤﺘﺮﯾﻢ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮور‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از وادﯾﻬﺎي ﺧﻮارزم اﺳﺖ در ﻧﻮاﺣﯽ ﺳﺎوﮐﺎن‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوران آﻫﻮﯾﻪ‪.‬‬



‫]َخ َي[ )ِاخ( دﯾﻬﯽ اﺳﺖ از دﯾﻬﺎي وره‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ ص ‪.(138‬‬ ‫ﺧﺮورﻧﺞ‪.‬‬



‫]َخ رو َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﻗﺮاي ﺧﻠﻢ در ﻧﺎﺣﯿﻪء ﺑﻠﺦ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮورة‪.‬‬



‫]َخ رو َر[ )ِاخ( دﺧﺖ ﺷﯿﺚ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ‪) .‬از ﺣﺎﺷﯿﻪء ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼﺺ از ج‪ ،1‬ﺳﺮي اول ﻃﺒﺮي چ ﺑﺮﯾﻞ ص ‪ 164‬و ‪.(352‬‬ ‫ﺧﺮوري‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮور ﮐﻪ از ﻗﺮاي ﺧﻮارزم ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوز‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﺧﺮوس‪ .‬ﺧﺮوه‪ .‬ﺧﺮو‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬آن ﭘﺴـﺮ ﭘﺎره دوز ﺷﺐ ﻫﻤﻪ ﺷﺐ ﺗﺎ ﺑﺮوز ﺑﺎﻧﮓ ﮐﻨﺪ ﭼﻮن ﺧﺮوز »اﺳﮑﯽ ﭘﺎﭘﻮج‬ ‫ﮐﯿﻤﺪه وار«)‪ .(1‬ﻣﻮﻟﻮي‪ - (1) .‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻔﺶ ﮐﻬﻨﻪ دارد؟‬ ‫ﺧﺮوز‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﻋﻼـﻣﺖ در روي زرع ﮐﻪ ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ آﻧﺮا ﺑﻨﺼﻒ و رﺑﻊ و ﻏﯿﺮه ||‪ .‬درز ﻣـﺎﺑﯿﻦ ﺗﺨﺘﻪ ﻫـﺎي ﮐﺸﺘﯽ ﮐﻪ از ﻣﯿـﺎن آﻧﻬﺎ آب‬ ‫ﺗﺮاوش ﮐﻨﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوزان‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﭘﻬﻠﻮاﻧﯽ ﺑﻮد از ﺗﻮراﻧﯿﺎن‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوس‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( زن دوﺷـﯿﺰه در اول ﺣﻤـﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬زن ﻧﻔﺴﺎء ﮐﻪ ازﺑﻬﺮ‬ ‫وي ﻃﻌﺎم ﺧﺮﺳﻪ ﺳﺎزﻧﺪ ||‪ .‬زن ﮐﻢ ﺷﯿﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوس‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج َﺧﺮس و ِﺧﺮس‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوس‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( دﯾـﮏ‪ .‬ﻧﺮ از ﻣﺎﮐﯿﺎن و ﻣﺮغ ﺧﺎﻧﮕﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻧﺮﻣﺮغ‪ .‬ﻣﺮغ ﻧﺮ‪ .‬ﻧﺮﯾﻨﻪء ﻣﺮغ ﺧﺎﻧﮕﯽ‪ .‬ﺧﺮوچ‪ .‬ﺧﺮوه‪ .‬ﺧﺮو‪ .‬ﺧﺮه‪ .‬ﮔﺎل‪ .‬رﻧﮕﯿﻦ‬ ‫ﺗـﺎج‪ .‬ﺧﺮوش‪ .‬اﺑﻮﺣﻤـﺎد‪ .‬ﺑﺮاﺋﻠﯽ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬اﺑﻮاﻟﯿﻘﻈـﺎن‪ .‬اﺑﻮاﻟﻨﺒﻬـﺎن‪ .‬اﺑﻮﺳـﻠﯿﻤﺎن‪ .‬اﺑﻮﺑﺮاﺋـﻞ‪ .‬اﺑﻮﺣﺴـﺎن‪ .‬اﺑﻮﺣﻤﺎد‪ .‬اﺑﻮﻋﻘﺒـﮥ‪.‬‬ ‫اﺑﻮﻋﻠﻮﯾﻪ‪ .‬اﺑﻮﻣﺪﻟﺞ‪ .‬اﺑﻮاﻟﻤﻨﺬر‪ .‬اﺑﻮاﻟﻨﺪﯾﻢ‪) .‬اﻟﻤﺮﺻﻊ(‪ .‬ﺻﺮﺻﺮ‪ .‬ﻋﻮف‪ .‬دﯾﺶ‪ .‬ﺻﺎرخ‪ .‬ﻃﺨﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬در ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ :‬ﭘﻬﻠـﻮي ‪ xros‬از رﯾﺸـﻪء اوﺳـﺘﺎﯾﯽ ‪ xraos‬ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﺮوﺷـﯿﺪن‪ ،‬ﻟﻐـًﮥ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﺮوﺷـﻨﺪه )ﺑﻤﻨﺎﺳـﺒﺖ ﺑﺎﻧـﮓ وي( = ﻓﺎرﺳـﯽ‪ :‬ﺧﺮوه‪،‬‬ ‫ﺧﺮوچ‪ ،‬ﺧﺮوز‪ ،‬ﺑﻠـﻮﭼﯽ ‪ ،kros‬ﺧﻮاﻧﺴـﺎري ‪ ،kros‬ﮔﯿﻠﮑﯽ ‪ ،xorus‬ﻓﺮﯾﺰﻧـﺪي‪ ،xarus .‬ﯾﺮﻧﯽ ‪ .harus‬ﻧﻄﻨﺰي ‪ ،xorus‬ﺳﻤﻨﺎﻧﯽ‬ ‫‪ ،harisa، xorus‬ﺗﺮﮐﯽ ﻋﺜﻤـﺎﻧﯽ ﻋـﺎرﯾﺘﯽ و دﺧﯿـﻞ ﺧﺮوز‪ ،‬اﺳـﻼوي ﺻﺮﺑﺴـﺘﺎن ‪ oroz‬در ﻟﻬﺠﻪ ﻫـﺎي دﯾﮕﺮ اﺳـﻼوي ﻣﺎﻧﻨـﺪ روﺳـﯽ‬ ‫‪)kuritza‬ﻣﺎﮐﯿـﺎن( ] اﯾﻦ ﻧـﺎم از اﯾﺮان ﺑﺰﺑﺎﻧﻬﺎي اﺳـﻼو رﺳـﯿﺪه [‪ ،‬ﻧﺮﯾﻨﻪء ﻣﺎﮐﯿﺎن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺮان ﺑﺎﺳـﺘﺎن ج‪ 1‬ص‪ 315‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ و‬ ‫داﺋﺮة اﻟﻤﻌﺎرف اﺳﻼم )دﯾﮏ( ﺷﻮد ‪ :‬ﺗﻮ ﻧﺰد ﻫﻤﻪ ﭼﻮ ﻣﺎﮐﯿﺎﻧﯽ اﮐﻨﻮن ﺗﻦ ﺧﻮد ﺧﺮوس ﮐﺮدي‪ .‬ﻋﻤﺎرهء ﻣﺮوزي‪ .‬ﭼﻮ اﯾﻦ ﮐﺮده ﺷﺪ ﻣﺎﮐﯿﺎن‬ ‫و ﺧﺮوس ﮐﺠﺎ ﺑﺮﺧﺮوﺷﺪ ﮔﻪ زﺧﻢ ﮐﻮس‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬آﻧﺠﺎ ﻧﯿﺰ ﺣﺼﺎري ﺑﻮد و ﺑﺴـﯿﺎر ﻃﺎووس و ﺧﺮوس ﺑﻮدي ﻣﻦ اﯾﺸﺎن را ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻤﯽ‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﻧﮕـﺎر ﺧﺮوس ﭘﯿﺮزن را ﺑﺮ ﭘـﺎﯾﻪء ﻧﺮدﺑﺎن ﺑﺒﯿﻨﻢ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﻮﺋﯽ ﮐﻪ ﺧﺮوس از ﻣﯽ ﻣﺨﻤﻮرﺳـﺮ اﺳﺖ اﯾﺮا ﭼﺸـﻤﺶ ﭼﻮ ﻟﺐ‬ ‫ﮐﺒﮑـﺎن ﺧﻮﻧﺒـﺎر ﻧﻤﻮد اﯾﻨـﮏ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬از ﺧﺮوﺳـﺎن ﺧﺮاﺳﺎن ﭼﻮ ﻣﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻪ ﺳﻮد ﮐﻪ ﮔﻪ ﺻـﺒﺢ ﺧﺮوﺷﺎن ﺷـﺪﻧﻢ ﻧﮕﺬارﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫اﻣﺸﺐ ﻣﮕﺮ ﺑـﻮﻗﺖ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﻧـﺪ اﯾﻦ ﺧﺮوس ﻋﺸـﺎق ﺑﺲ ﻧﮑﺮده ﻫﻨـﻮز از ﮐﻨـﺎر و ﺑﻮس‪ .‬ﻟﺐ از ﻟﺐ ﭼﻮ ﭼﺸﻢ ﺧﺮوس اﺑﻠﻬﯽ ﺑﻮد ﺑﺮداﺷـﺘﻦ‬ ‫ﺑﮕﻔﺘﻪ ﺑﯿﻬﻮدهء ﺧﺮوس‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺗﻮ ﮔﻔﺘﯽ ﺧﺮوﺳـﺎن ﺷـﺎﻃﺮ ﺑﺠﻨـﮓ ﻓﺘﺎدﻧـﺪ در ﻫﻢ ﺑﻤﻨﻘـﺎر و ﭼﻨﮓ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺷﺎﻃﺮ ﺑﻮد‬ ‫ﺧﺮوس ﺑﺠﻨﮓ ﭼﻪ زﻧﺪ ﭘﯿﺶ ﺑﺎز روﺋﯿﻦ ﭼﻨﮓ؟ ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪ .‬دك دك؛ ﮐﻠﻤﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪان ﺧﺮوس را زﺟﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﻼﺳﯽ؛‬ ‫ﺧﺮوس ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از اﺑﻮﯾﻦ وي ﻫﻨﺪي و دﯾﮕﺮ ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺧﺮوس از ﻧﻈﺮ ﺟﺎﻧﻮرﺷﻨﺎﺳﯽ‪ :‬ﺧﺮوﺳﻬﺎ ﭘﺮﻧﺪﮔﺎﻧﯽ از ﺧﺎﻧﺪان‬ ‫ﻣﺎﮐﯿﺎﻧﻨـﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﮑﻠﯽ زورﻣﻨـﺪ و ﯾـﺎل و ﭘﺮﻫـﺎﯾﯽ ﺑﺴـﯿﺎر زﯾﺒـﺎ دارﻧـﺪ‪ .‬اﺻﻞ اﯾﻦ ﭘﺮﻧـﺪه از ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي اﺳﺖ وﻟﯽ اﻣﺮوز ﺑﺼﻮرت‬ ‫ﭘﺮﻧـﺪهء اﺻـﻠﯽ ﺑﺘﻌﺪاد زﯾﺎد در ﻫﻤﻪء ﻧﻘﺎط ﻋﺎﻟﻢ ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺧﺮوس ﺑﺎﻧﮑﯿﻮا)‪ (1‬از ﻫﻨﺪوﭼﯿﻦ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﯾﺎد اﺻﻞ ﺧﺮوﺳـﻬﺎي اروﭘﺎﯾﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺮوس ﺑﻌـﺪﻫﺎ از ﻫﻨـﺪوﭼﯿﻦ ﺑﻪ ﮐﺎﻟﺪوﻧﯽ ﺟﺪﯾﺪ)‪ (2‬و از آﻧﺠـﺎ ﺑﻪ ﻣﺎﻻﺋﯽ)‪ (3‬ﺑﺮده ﺷﺪ‪ .‬در ﺟﻨﮕﻠﻬﺎي اﻧﺒﻮه در ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﮔﻠﻪ‬ ‫ﻫـﺎﯾﯽ از ﺧﺮوس ﺑﻨﺎم ﺧﺮوس ﻗﺮﻣﺰ)‪ (4‬و ﺧﺮوس ﺟﻨﮕﻠﯽ)‪ (5‬ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬در ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﻬﺎي ﺳـﯿﻼن ﺧﺮوﺳﯽ ﺑﻨﺎم ﺧﺮوس اﺳﺘﺎﻧﻠﯽ)‪ (6‬و‬ ‫ﺧﺮوس ﻻ ﻓﺎﯾﺖ)‪ (7‬وﺟﻮد دارﻧـﺪ ﮐﻪ از ﺟﻨﺲ ﺧﺮوﺳـﻬﺎي ﻓﻮق اﻧـﺪ‪ .‬در ﮐﻮﻫﻬﺎي ﻫﻨـﺪ ﻧﻮﻋﯽ ﺧﺎص ﺧﺮوس ﺑﺎ ﭘﺮﻫﺎي ﻣﺨﻄﻂ ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽ‬ ‫ﮔﺮدﻧـﺪ ﮐﻪ ﺑﻨـﺎم ﺧﺮوس ﺳﻮﻧﺮا)‪(8‬ﻣﻌﺮوﻓﻨـﺪ‪ .‬ﺧﺮوس ﺑﺮﻧﺰي رﻧـﮓ ﯾـﺎ ﺧﺮوس ﺗﻤﯿﻨﮏ)‪ (9‬ﺗﺮﮐﯿـﺒﯽ اﺳـﺖ از ﺧﺮوس ﺑــﺎﻧﮑﯿﻮا و ﺧﺮوس‬ ‫ﻣﺎﻻﯾﺎﺋﯽ ﮐﻪ واﺟـﺪ رﻧﮕﻬﺎي ﻗﺮﻣﺰ و ﺳﺒﺰ و زرد ﺧﺎﺻـﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و از اﻋﻘﺎب ﺧﺮوﺳـﻬﺎي اﻫﻠﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎي اروﭘﺎﺋﯽ ﺑﺤﺴﺎب ﻣﯽ آﯾـﺪ‪- .‬‬ ‫ﺑﺎﻧـﮓ ﺧﺮوس؛ ﺻـﺪاي ﺧﺮوس ‪ :‬آﻣـﺪ ﺑﺎﻧـﮓ ﺧﺮوس ُﻣْﺆِذِن ﻣﯿﺨﻮارﮔـﺎن ﺻـﺒﺢ ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ ﻧﻤﻮد روي ﺑﻨﻈﺎرﮔـﺎن‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﮐﻪ ﺑـﺎﻧﮓ‬ ‫ﺧﺮوس آﻣـﺪ از ﻣﺎﮐﯿـﺎن‪.‬ﺳـﻌﺪي ||‪ - .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺳﺎﻋـﺎت آﺧﺮ ﺷﺐ و ﻧﺰدﯾﮏ ﺻـﺒﺢ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ دراﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﺧﺮوس ﺑﺮاي آﺧﺮ ﺑﺎر ﻣﯽ‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪ ‪ :‬ﺑﺸـﺒﮕﯿﺮ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎﻧﮓ ﺧﺮوس ز درﮔﺎه ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ آواي ﮐﻮس‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺷﺐ ﺗﯿﺮه ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎﻧﮓ ﺧﺮوس از آن دﺷﺖ ﺑﺮﺧﺎﺳـﺖ‬ ‫آواي ﮐﻮس‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺳﭙﯿﺪه دﻣﺎن ﮔﺎه ﺑﺎﻧﮓ ﺧﺮوس ﺑﺒﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮ ﮐﻮﻫﻪء ﭘﯿﻞ ﮐﻮس‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - .‬ﺟﻨﮓ ﺧﺮوس؛ از ﻗﺪﯾﻢ اﻻﯾﺎم ﺟﻨﮓ دو‬ ‫ﺧﺮوس ﯾﮑﯽ از وﺳﺎﺋﻞ ﺳـﺮﮔﺮﻣﯽ ﺑﻮده و ﮔﺮوه ﮐﺜﯿﺮي ﺑﺮاي ﻣﺒﺎرزه ﺣﺎﺿـﺮ ﻣﯿﺸـﺪه اﻧـﺪ و در ﺟﻨﮓ دو ﺧﺮوس ﻫﻤﻮاره از ﻧﮋاد ﺧﺎص و‬ ‫ﺧﺮوﺳـﻬﺎي ﺟـﻮان اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﻣﯿـﺪان ﺟﻨـﮓ آﻣـﺎده ﺷـﺪ دو ﺧﺮوس ﺑﻮﺳـﻂ ﻣﯿـﺪان ﺑﺮده ﻣﯿﺸﻮﻧـﺪ و آﻧﻬـﺎ را آزاد ﻣﯽ‬ ‫ﮔﺬارﻧـﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬دو ﺧﺮوس ﺑﺎ ﻗﺴﺎوت و ﺧﺸﻢ ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻤﺎﻣﺘﺮ ﺑﻬﻢ ﻣﯽ ﭘﺮﻧﺪ و آﻧﻘﺪر ﺑﺎ ﭼﻨﮕﺎل و ﻣﻨﻘﺎر ﺧﻮد ﺑﻬﻢ زﺧﻢ‬ ‫ﻣﯽ زﻧﻨـﺪ ﮐﻪ ﺗـﺎ ﺟﻨـﮓ ﺑﺎ ﻣﺮگ ﯾﮑﯽ و ﻧﻌﺮهء ﮔﺮﻓﺘﻪء دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺣﺎﮐﯽ از ﻓﺘـﺢ اﺳﺖ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬ﺟﻨﮓ دو ﺧﺮوس ﻫﻤﻮاره ﺑﺼﻮرت‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﺧـﺎص در ﻧﻘﺎﺷـﯽ ﻧﻘﺎﺷـﺎن ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ واﻗﻊ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﻮزهء ﺳـﻠﻄﻨﺘﯽ ﻣﺎدرﯾـﺪ دو ﺗﺎﺑﻠﻮ و در ﻣﻮزهء ﺑﺮﻟﯿﻦ ﯾﮏ ﺗﺎﺑﻠﻮ و در‬ ‫ﻣﻮزهء ﺑﺎﺑﻠﯽ)‪ (10‬ژن ﺗـﺎﺑﻠﻮي ﭼﻬـﺎرﻣﯽ از اﯾﻦ ﺟﻨـﮓ وﺟـﻮد دارد‪ - .‬ﭼﺸﻢ ﺧﺮوس؛ ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻧﻬـﺎﯾﺖ آراﺳـﺘﮕﯽ و زﯾﺒـﺎﺋﯽ ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﭘﻬﻦ‬ ‫ﮐﺸﺘﯽ ﺑﺴـﺎن ﻋﺮوس ﺑﯿﺎراﺳـﺘﻪ ﻫﻤﭽﻮ ﭼﺸﻢ ﺧﺮوس‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺸـﺒﮕﯿﺮ ﺑﺮﺧـﺎﺳﺖ آواي ﮐﻮس ﻫﻮا ﺷـﺪ ﺑﮑﺮدار ﭼﺸﻢ ﺧﺮوس‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪.‬‬ ‫ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﻃﻮس ﺑﺮﺑﺴﺖ ﮐﻮس ﺑﯿﺎراﺳﺖ ﻟﺸـﮑﺮ ﭼﻮ ﭼﺸﻢ ﺧﺮوس‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ ||‪ - .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺳﺮﺧﯽ و ﻗﺮﻣﺰي ‪ :‬ﻣﯽ ﺧﻮرم ﺳﺮﺧﺘﺮ از ﭼﺸﻢ‬ ‫ﺧﺮوس در ﺷﺐ ﺗﯿﺮه ﺗﺮ از ﭘّﺮ ﻏﺮاب‪.‬ادﯾﺐ ﺻﺎﺑﺮ‪ .‬در ﻗﺪح ﮐﻦ ز ﺣﻠﻖ ﺑﻂ ﺧﻮﻧﯽ ﻫﻤﭽﻮ روي ﺗﺬرو و ﭼﺸﻢ ﺧﺮوس‪.‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ‪ .‬ﻟﺐ از ﻟﺒﯽ‬ ‫ﭼﻮ ﭼﺸﻢ ﺧﺮوس اﺑﻠﻬﯽ ﺑﻮد ﺑﺮداﺷـﺘﻦ ﺑﮕﻔﺘﻪء ﺑﯿﻬﻮدهء ﺧﺮوس‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ - .‬ﺧﺮوس ﺑﯽ ﻣﺤﻞ؛ ﺧﺮوﺳﯽ ﮐﻪ در ﻏﯿﺮ ﺳﺎﻋﺎت و آﻧﺎت ﻣﻌﻤﻮل‬ ‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻧـﺪ‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺷـﺨﺺ وﻗﺖ ﻧﺸـﻨﺎس ‪ :‬ﮔﺮ آﻓﺘـﺎب درآﯾـﺪ ﺧﺮوس ﺑﯽ ﻣﺤـﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺎدق ﻣﻼ رﺟﺐ‪ - .‬ﺧﺮوس ﺟﻨﮕﯽ؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از‬ ‫اﻓﺮادﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺠﺰﺋﯽ ﻧﺎﻣﻼﯾﻢ ﺑﺴﺘﯿﺰه ﺑﺮﻣﯽ ﺧﯿﺰﻧﺪ ||‪ - .‬ﺧﺮوﺳـﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺧﺮوس دﯾﮕﺮ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ‪ - .‬ﺧﺮوس ﺳﺤﺮي؛‬ ‫ﺧﺮوﺳـﯽ ﮐﻪ ﺑﻮﻗﺖ ﺳـﺤﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎم ﺳﭙﯿﺪه دم ﺧﺮوس ﺳـﺤﺮي داﻧﯽ ﮐﻪ ﭼﺮا ﮐﻨﺪ ﻫﻤﯽ ﻧﻮﺣﻪ ﮔﺮي ﯾﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ در آﺋﯿﻨﻪء‬ ‫ﺻﺒـﺢ ﮐﺰ ﻋﻤﺮ ﺷﺒﯽ ﮔـﺬﺷﺖ و ﺗﻮ ﺑﯽ ﺧﺒﺮي‪) .‬ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﯿـﺎم(‪ - .‬ﺧﺮوش ﺧﺮوس؛ ﻓﺮﯾﺎد و ﺑﺎﻧﮓ ﺧﺮوس ‪ :‬ﭼﻮ از روز ﺷـﺪ ﮐﻮه ﭼﻮن‬ ‫ﺳﻨﺪروس ﺑﻪ اﺑﺮ اﻧﺪر آﻣﺪ ﺧﺮوش ﺧﺮوس‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﯾﮏ ﺧﺮوش ﺧﺮوس ﺻـﺒﺢ ﮐﺮم زﯾﻦ ﺧﺮاس ﺧﺮاب ﻧﺸﻨﯿﺪم‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ - .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از‬ ‫آﺧﺮ ﺷﺐ و ﻧﺰدﯾﮏ ﺻﺒﺢ اﺳﺖ ‪ :‬ﺑﺪاﻧﮕﻪ ﮐﻪ ﺧﯿﺰد ﺧﺮوش ﺧﺮوس ز درﮔﺎه ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ آواي ﮐﻮس‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ ﻣﻮﺑﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 774‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫روز ﻃﻮس ﺑﺪاﻧﮕﻪ ﮐﻪ ﺧﯿﺰد ﺧﺮوش ﺧﺮوس‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺪاﻧﮕﻪ ﮐﻪ ﺧﯿﺰد ﺧﺮوش ﺧﺮوس ﺑﺒﺴـﺘﻨﺪ ﺑﺮ ﮐﻮﻫﻪء ﭘﯿﻞ ﮐﻮس‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺷﺐ‬ ‫ﺑﺨﺮوس ﮔﺬاﺷـﺘﻦ؛ ﺑﮑﺎري ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑـﺪﯾﮕﺮﯾﺴﺖ دﺧﺎﻟﺖ ﻧﮑﺮدن‪ - .‬ﻣﯿﺦ ﻃﻮﯾﻠﻪ ﭘﺎي ﺧﺮوس؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻗﺎﻣﺘﯽ اﺳﺖ ﺳـﺨﺖ ﮐﻮﺗﺎه‪ - .‬دم‬ ‫ﺧﺮوس؛ دﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﺮوس دارد و ﭘﺮﻫﺎي آن ﺑﺴـﯿﺎر زﯾﺒﺎﺳﺖ ||‪ - .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺟﺮﻣﯽ ﮐﻪ ﻋﻼﺋﻤﯽ از آن ﭘﯿـﺪاﺳﺖ و از اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ اﺻـﻄﻼح‬ ‫ﻣﻌﺮوف‪» :‬اﮔﺮ َﻗـَﺴ ﻤﺖ را ﻗﺒـﻮل ﮐﻨـﻢ ﺑـﺎ دم ﺧﺮوس ﭼﻪ ﮐﻨﻢ«‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻣﺮدي ﺧﺮوﺳـﯽ دزدﯾـﺪ و ﭼـﻮن ﻣﯽ ﺧـﻮاﺳﺖ ﺑﺮاه ﺧـﻮد رود‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺮوس ﺳـﺮ ﻣﯿﺮﺳﺪ‪ .‬دزد ﺧﺮوس را در زﯾﺮ ﻗﺒﺎي ﺧﻮد ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮد وﻟﯽ دم آن ﺑﯿﺮون ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آن او در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﺮﺳـﺶ ﻫﺎي‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺮوس ﻗﺴﻢ ﻣﯽ ﺧﻮرد ﮐﻪ ﺧﺮوس او را او ﻧﺪزدﯾـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺮوس ﮐﻪ دم ﺧﺮوس ﺧﻮد را از زﯾﺮ ﻗﺒﺎي او ﻣﯽ دﯾﺪ اﯾﻦ‬ ‫ﺟﻤﻠـﻪ را ﻣﯽ ﮔﻔـﺖ‪ .‬و اﯾـﻦ ﺟﻤﻠـﻪ ﺑﺮاي ﮐﺴـﯽ ﺑﮑـﺎر ﻣﯽ رود ﮐﻪ ﺟﺮﻣﯽ و ﮔﻨـﺎﻫﯽ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻣﯿﺸـﻮد و ﺑـﺎ وﺟـﻮد آﻧﮑﻪ آﺛـﺎر ﺟﺮم ﻧﺰد او‬ ‫ﭘﯿـﺪاﺳﺖ ﺑﺎز ﻗﺴﻢ ﻣﯽ ﺧﻮرد و اﻧﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ او ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺟﺮم ﻧﺸـﺪه اﺳﺖ‪ - .‬ﺻـﺪاي ﺧﺮوس؛ ﺑﺎﻧﮓ ﺧﺮوس‪ .‬از اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺳـﺖ‬ ‫اﺻﻄﻼح »آﻧﻘﺪر ﭘﻮل دارد ﮐﻪ ﺻﺪاي ﺧﺮوس ﻧﺸﻨﯿﺪه اﺳﺖ« و اﯾﻦ اﺻﻄﻼح ﺑﺮاي ﺑﯿﺎن ﭘﻮل ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ و ﭘﻨﻬﺎن ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود‪- .‬‬ ‫ﻣﺜـﻞ ﺧﺮوس ﺟﻨﮕﯽ؛ ﮐﻨـﺎﯾﻪ از اﻓﺮادي‪ ،‬ﻣﺜـﻞ ﺧﺮوس‪ ،‬آﻣـﺎده ﺷـﺪه ﺑﺮاي ﺟﻨـﮓ ﮐﻪ ﺑﺠﺰﺋﯽ ﻧﺎﻣﻼﯾﻤﯽ ﺑﻤﺒﺎرزه ﺑﺮﻣﯽ ﺧﯿﺰﻧـﺪ‪ - .‬ﻣﺜﻞ ﮐﻮن‬ ‫ﺧﺮوس؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از رﯾﺰي و ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺣﻔﺮه ﯾﺎ ﺳﻮراﺧﯽ‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﭘﺎي ﺧﺮوﺳﺖ را ﺑﺒﻨﺪ ﻣﺮغ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ را ﺣﯿﺰ ﻧﺨﻮان‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺟﻠﻮي دﺧﺘﺮت را‬ ‫ﺑﮕﯿﺮ‪ ،‬ﭘﺴـﺮ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ را ﺑﺪﻧﺎم ﻣﮑﻦ‪ .‬ﺧﺮوس آ ﺗﻘﯽ رﻓﺘﻪ ﺑﻬﯿﺰم‪ .‬ﺧﺮوﺳﯽ را ﮐﻪ ﺷﻐﺎل ﺻﺒﺢ ﻣﯽ ﺑﺮد ﺑﮕﺬار ﺳﺮ ﺷﺐ ﺑﻤﯿﺮد‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬دﯾﮕﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻬﺮ ﻣﻦ ﻧﺠﻮﺷﺪ ﺑﮕﺬار ﺳـﺮ ﺳﮓ ﺑﺠﻮﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻞ ﺧﺮوس اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻋﺰا و ﻋﺮوﺳـﯽ ﻫﺮ دو ﺳـﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از آدم ﺑﺪﺑﺨﺖ اﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪) . .‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪) . Le coq Bankiva - (1‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪) . Nouvelle - caledonie - (2‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي(‬ ‫)‪) . Malais - (3‬ﻓﺮاﻧﺴــﻮي( )‪) . Coq rouge - (4‬ﻓﺮاﻧﺴــﻮي( )‪) . Coq de jungle - (5‬ﻓﺮاﻧﺴــﻮي( )‪Coq de - (6‬‬ ‫‪) . Stanley‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪) . Coq de la Fayette - (7‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪Coq de Sonnerat (9) - Temminck. (10) - - (8‬‬ ‫‪.Babli‬‬ ‫ﺧﺮوس‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﺧﯿﺰآب‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﮐﻮﻫﻪ‪ .‬ﻣﻮج آب ||‪ .‬ﻫﯿﮑﻠﯽ اﺳﺖ ﺷﺒﯿﻪ ﺧﺮوس ﮐﻪ از ﮐﺎﻏـﺬ ﻣﯽ ﺳﺎزﻧـﺪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻗﺴـﻤﯽ ﻇﺮف ﺷﺮاب‪ .‬ﭘﯿﺎﻟﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻣﯽ ز ﺧﺮوس ده ﻣﻨﯽ ﻫﻤﭽﻮ ﭘﺮ ﺗﺬرو ده ﻫﯿﻦ ﮐﻪ ﺧﺮوس ﺻﺒﺢ ﺧﻮان‬ ‫ﺑـﺎر دﮔﺮ ﻓﺸﺎﻧـﺪ ﭘﺮ‪ .‬ﻣﺠﯿﺮ ﺑﯿﻠﻘـﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﺑََﻈﺮ‪ُ .‬ﺧﺮوَﺳـ ﮏ‪ُ .‬ﺧﺮوﺳﻪ‪ .‬ﮔﻨـﺪﻣﮏ‪) .‬زﻣﺨﺸـﺮي(‪ .‬ﺗﻼـق‪ .‬ﭼﻮﭼﻮﻟﻪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ||(‪.‬‬ ‫ﮔﻠﻮﻟﻪ ||‪ .‬رﻗﺺ و ﺳﺮود ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ||‪ .‬ﺷﻬﻮت ﭘﺮﺳﺖ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوس آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( از دﻫﻬﺎي ﺳﺪن رﺳﺘﺎق‪) .‬از ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺎرﺳﯽ ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ص ‪.(168‬‬ ‫ﺧﺮوﺳﺎﮔﻨﮓ‪.‬‬



‫گ[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن رﻣﺸﮏ ﺑﺨﺶ ﮐﻬﻨﻮج ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺟﯿﺮﻓﺖ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪160‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﮐﻬﻨﻮج‪،‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺳﺮ راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﺸﮏ ﮔﺎﺑﺮﯾﮏ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺮوﺳﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ِج ﺧﺮوس‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﺳﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺟـﺎﭘﻠﻖ ﺑﺨﺶ اﻟﯿﮕـﻮدرز ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﺮوﺟﺮد‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪39‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل اﻟﯿﮕﻮدرز‪ ،‬ﮐﻨـﺎر راه ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫ﭼﺸـﻤﻪ ﭘﺮ ﺑﻪ ﺷﻮرﭼﻪ‪ .‬آب اﯾﻦ دﻫﮑﺪه از ﻗﻨﺎت‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﭼﻐﻨﺪر و ﭘﻨﺒﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ ﺑﺰراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري ﮔﺬران‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺮوﺳﺎﻧﺜﯿﻤﻮن‪.‬‬ ‫]ِخ[ )ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا()‪ (1‬ﻧﺎم ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﮔﻞ داودي‪) .‬دزي ج ‪ 1‬ص ‪) . .(267‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪Chrysantheme - (1‬‬



‫ﺧﺮوﺳﺎن ﻃﺎووس دم‪.‬‬



‫]ُخ ِن ُد[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺻﺮاﺣﯿﻬﺎي ﺷﺮاب‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوس اﺧﺘﻪ‪.‬‬



‫س َا َت ‪ِ /‬ت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮوس ﮐﻪ ﺧﺎﯾﻪء او ﺗﺒﺎه ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻓﺮﺑﻪ ﺷﻮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫ﺧﺮوس ﺑﺎز‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺧﺮوس دارد و ﺧﺮوس ﻓﺮﺑﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﺮاي ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺧﺮوس دﯾﮕﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوس ﺑﺎزي‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺮوس ﺑﺎز‪ .‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺧﺮوس ﺑﺮاي ﺟﻨﮓ ||‪ .‬ﺑﺠﻨﮓ اﻧـﺪازي ﺧﺮوس‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﻣﮑﺎري‪ .‬ﺣﯿﺎﻟﯽ‪) .‬از‬ ‫آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺟﻬﺎن ﺑﺠﻨﮓ ﻓﮑﻨﺪه ﺳﺖ ﺗﺎﺟﺪاران را ﺧﺮوس ﺑﺎزي اﯾﻦ ﭘﯿﺮ را ﺗﻤﺎﺷﺎ ﮐﻦ‪ .‬ﺳﻠﯿﻢ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوس ﺑﭽﻪ‪.‬‬



‫]ُخ ﺑَْﭻ َچ ‪ِ /‬چ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺟﻮﺟﻪ ﺧﺮوس‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﺳﺒﺲ‪.‬‬



‫]ِخ ِب[ )ِاخ()‪ (1‬ﻣﺮدي از ﻣﺮدم آﺳﯿﺎي ﺻﻐﯿﺮ و ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ و ﺷﺎﮔﺮد زﯾﻨﻮن ﺑﻮد‪ ،‬او از ﻣﺆﺳﺴﺎن ﻃﺮﯾﻘﻪء رواﻗﯿﺎن در ﯾﻮﻧﺎن ﻗﺪﯾﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺳﯿﺮ‬ ‫ﺣﮑﻤﺖ در اروﭘﺎ ج ‪ 1‬ص ‪ 71‬و ﻣﻠﻞ و ﻧﺤﻞ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﯽ ص ‪ 194‬رﺟﻮع ﺷﻮد‪.Chrysippe - (1) .‬‬ ‫ﺧﺮوس ﺑﯽ ﻣﺤﻞ‪.‬‬



‫س َم َﺣﻞ ل ‪َ /‬ح[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮوﺳﯽ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺑﻮﻗﺖ ﺧﻮاﻧﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬آﻧﮑﻪ ﮐﺎري را در ﻏﯿﺮ ﻣﻮﻗﻊ‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫اﻧﺠﺎم دادن ﺧﻮاﻫﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوس ﺑﯽ ﻫﻨﮕﺎم‪.‬‬



‫س َه ‪ِ /‬ه[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮوس ﮐﻪ ﻧﻪ ﺑﻮﻗﺖ ﺧﻮاﻧـﺪ‪) .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪء ﻣﺘﺮادﻓـﺎت(‪ .‬ﺧﺮوس ﺑﯽ ﻣﺤـﻞ ||‪ .‬آﻧﮑﻪ ﮐـﺎري را در‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫ﻏﯿﺮ ﻣﻮﻗﻊ ﺧﻮد اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﯾﺎ ﺣﺮف ﺑﯽ ﻣﻮﻗﻊ زﻧﺪ‪ .‬ﺧﺮوس ﺑﯽ ﻣﺤﻞ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوس ﺟﻨﮕﯽ‪.‬‬



‫س َج[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮوﺳـﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺟﻨـﮓ آﻣﺎده ﺷـﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺑﯽ ﻋﻠﺖ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫ﮐﺲ ﺟﻨـﮓ ﮐﺮدن ﺧﻮاﻫـﺪ‪ ،‬و ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﻣﻮرد ﺑﭽﻪ ﻫـﺎ ﺑﮑـﺎر ﻣﯿﺮود‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﭘﺮﺧﺎﺷـﺠﻮ‪ - .‬ﻣﺜﻞ ﺧﺮوس ﺟﻨﮕﯽ؛ آﻧﮑﻪ‬ ‫ﺑﺮاي ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﮐﺲ آﻣﺎده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﺳﭽﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َچ ‪ِ /‬چ[ )ِا ﻣﺼﻐﺮ( ﻧﺎي ﮔﻠﻮ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوس ﺧﻮان‪.‬‬



‫]ُخ ﺧﻮا ‪ /‬ﺧـﺎ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻗﺒـﻞ از َﺳـ َﺤﺮ‪ .‬ﭘـﺎس اﺧﯿﺮ ﺷﺐ‪ .‬آﺧﺮ ﺷﺐ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺮوس ﺧﻮان اول؛ ﮔـﺎه اول ﺧﻮاﻧـﺪن‬ ‫ﺧﺮوس ﭘﺲ از ﻧﯿﻤﻪ ﺷﺐ‪ .‬ﺻـﺒﺢ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺮوس ﺧﻮان دوم؛ ﮔﺎه دوم ﺧﻮاﻧـﺪن ﺧﺮوس ﭘﺲ از ﻧﯿﻤﻪ ﺷﺐ‪.‬‬ ‫ﮔﺎه ﺧﻮاﻧﺪن ﺧﺮوس ﭘﺲ از ﺧﺮوس ﺧﻮان اول‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﺳﺪره‪.‬‬



‫]ُخ َد ِر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺧﺮﻗﺎن ﺷﻮﻗﯽ ﺑﺨﺶ آوج ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻗﺰوﯾﻦ‪ ،‬واﻗﻊ در ﻫﻔﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب آوج و ‪2‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫راه ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ .‬آب و ﻫﻮاي آن ﻣﻌﺘﺪل‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﻋﺴﻞ‪ .‬ﺗﻌﺪادي ﺑﺎغ دارد‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻗﺎﻟﯽ و‬ ‫ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(1‬‬ ‫ﺧﺮوس دﺷﺘﯽ‪.‬‬



‫س َد[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﺬرو‪ .‬ﻗﺮﻗﺎول ‪ :‬و آزﻣﻮن دﯾﮕﺮ ] ﺗﺮﯾﺎق [ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺮوس دﺷﺘﯽ را ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺬروي و او‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫را ﺷﺮﺑﺘﯽ ﺗﺮﯾﺎق دﻫﻨﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوس دورگ‪.‬‬



‫س ُد َر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮوﺳﯽ ﮐﻪ از دو ﻧﮋاد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﺮوس دورﮔﻪ‪.‬‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫ﺧﺮوس دورﮔﻪ‪.‬‬



‫گ[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮوﺳﯽ ﮐﻪ از دو ﻧﮋاد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﺮوس دورگ‪.‬‬ ‫گ‪ِ /‬‬ ‫س ُد َر َ‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫ﺧﺮوس ﻃﺎووس دم‪.‬‬



‫س ﻃﺎ ُد[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺻﺮاﺣﯽ‪.‬‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫ﺧﺮوس ﻋﺮش‪.‬‬



‫س َع[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮوﺳـﯽ اﺳﺖ اﻓﺴﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﺎﻻي ﻋﺮش ﻗﺮار دارد و ﭘﯿﺶ از ﺻـﺒﺢ اول او ﺑﺎﻧﮓ ﮐﻨـﺪ ﺑﻌـﺪ از‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫آن ﺑﻪ اﺗﺒﺎع او ﺧﺮوﺳﺎن زﻣﯿﻦ در آواز آﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوس ﻗﻨﺪي‪.‬‬



‫س َق[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮوس ﻣﺎﻧﻨـﺪي از ﻧﺒﺎت ﻗﻨـﺪ ﺑﺸـﮑﻞ ﺧﺮوس و ﻣﻠﻮن ﺑﺮاي ﺳـﺮﮔﺮﻣﯽ ﮐﻮدﮐﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﺳﻘﻮﻣﯽ‪.‬‬ ‫]ُخ[ )ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا()‪(1‬رأس اﻟﺬﻫﺐ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ رأس اﻟﺬﻫﺐ ﺷﻮد‪) . .‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪Chrysocone - (1‬‬



‫ﺧﺮوﺳﮏ‪.‬‬



‫س[ )ِا ﻣﺼﻐﺮ( ﺗﺼﻐﯿﺮ ﺧﺮوس‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻧﺎم ﺟﺎﻧﻮرﯾﺴﺖ ﺳﺮخ رﻧﮓ و ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﺣﻤﺎﻣﻬﺎ ﺑﻬﻢ ﻣﯿﺮﺳﺪ‪) .‬از‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﮔﻮﺷﺖ ﭘﺎره اي را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ دﻫﻦ ﻓﺮج زﻧﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و آﻧﺮا ﺑﻌﺮﺑﯽ ﺑﻈﺮ ﮔﻮﯾﻨﺪ)‪.(1‬‬ ‫ﺧﺮوس‪ُ .‬ﺧﺮوﺳﻪ‪ .‬ﮔﻨـﺪﻣﮏ‪ .‬ﺑﻈﺮ‪) .‬زﻣﺨﺸـﺮي(‪ .‬ﭼﻮﭼـﻮﻟﻪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﭘﻮﺳﺖ ﺧﺘﻨﻪ ﮔـﺎه ﻣﺮدان را ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن‬ ‫ﻗـﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨـﺪراج( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ورم ﺑﺎ ﺗﺸـﻨﺞ ﺣﻠﻘﻮم ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﮐﻮدﮐﺎن ﻋﺎرض ﻣﯿﺸﻮد و ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﮐﻮدك ﺑﮕﺎه ﺳـﺮﻓﻪ‬ ‫ﭼﻮن ﺧﺮوس ﺻﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬زﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺮوﺳﮏ ﺑﺰرگ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻌﺮﺑﯽ ﺑﻈﺮاء ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوس ﮐﻨﮕﺮهء ﻋﻘﻞ‪.‬‬



‫گ َر ‪ِ /‬ر ِي َع[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( روح ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺳـﺨﻦ ﻣﻮزون و‬ ‫ك ُ‬ ‫س ُ‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫ﻣﻮاﻓـﻖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( ‪ :‬ﺧﺮوس ﮐﻨﮕﺮهء ﻋﻘـﻞ ﭘﺮ ﺑﮑـﻮﻓﺖ ﭼـﻮ دﯾـﺪ ﮐـﻪ در ﺷـﺐ اﻣـﻞ ﻣـﻦ ﺳﭙﯿـﺪه ﺷـﺪ ﭘﯿـﺪا‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ )از‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوس ﮐﻮﻟﯽ‪.‬‬



‫ك ‪ُ /‬ﮐﻮ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ()‪(1‬ﻣﺮﻏﯽ اﺳﺖ ﺣﻼل ﮔﻮﺷﺖ و ازﺟﻤﻠﻪء ﻃﯿﻮر وﺣﺸﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪) . .‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪- (1‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫‪Chevalie aboveur‬‬



‫ﺧﺮوس ﻻري‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﻋﯽ ﺧﺮوس ﺑﺰرگ ﺟﺜﻪ اﺳﺖ ﺑﺎ ﭘﺎﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫ﺧﺮوﺳﻠﻮ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از دﻫﺴـﺘﺎﻧﻬﺎي ﭘﻨﺠﮕـﺎﻧﻪء ﮔﺮﻣﯽ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اردﺑﯿﻞ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴـﺘﺎن در ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺑﺨﺶ ﮔﺮﻣﯽ در ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن واﻗﻊ و‬ ‫داراي آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮﮐﺰ آن آﺑﺎدي ﺻﻠﻮات و از ‪ 55‬آﺑﺎدي ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺟﻤﻌﯿﺖ آن در‬ ‫ﺣﺪود ﭘﻨﺠﻬﺰاروﺳﯿﺼﺪ ﻧﻔﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻗﺮاء ﻣﻬﻢ آن ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﮐﻨﺪه‪ ،‬ﺳﯿﺪﺟﻮاد‪ ،‬ﺷﮑﺮﻟﻮ‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻠﻮ‪ ،‬دوﻣﻮﻟﻮ‪ ،‬ﻗﺮخ ﺑﻼغ‪ ،‬ﺳﺮوان ﻋﻠﯿﺎ‪ ،‬ﻣﯿﺮزا‬ ‫ﺣـﻖ ﮐﻨـﺪي‪ .‬آب ﻗﺮاء آن از ﭼﺸـﻤﻪ ﺳﺎرﻫـﺎ و رودﺧـﺎﻧﻪ ﻫـﺎي ﻣﺤﻠﯽ ﺗـﺄﻣﯿﻦ ﻣﯿﺸـﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل ﻋﻤـﺪهء آن ﻏﻼـت و ﺣﺒﻮﺑـﺎت اﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺮوﺳﻮﻏﺎﻧﻦ‪.‬‬



‫]ِخ ُن[ )ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا()‪(1‬ذﻧـﺐ اﻟﻘـﻂ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ(‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ذﻧﺐ اﻟﻘـﻂ ﺷـﻮد‪.( Khrusoghonon - (1) .‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي‪:‬‬ ‫)‪Chrysocome‬‬ ‫ﺧﺮوﺳﻮﻏﻮﻧﻦ‪.‬‬



‫]ِخ ُن[ )ِا()‪ِ (1‬دْﺳِﻔﺲ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ دﺳﻔﺲ ﺷﻮد‪.Leontice chrysoconan - (1) .‬‬ ‫ﺧﺮوﺳﻮﻗﻼ‪.‬‬ ‫]ِخ ُق[ )ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا()‪(1‬ﻏﺮي اﻟﺬﻫﺐ‪ .‬ﻟﺤﺎم اﻟﺼﺎﻏﮥ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪) . .‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪Chrysocolle - (1‬‬



‫ﺧﺮوﺳﻮن‪.‬‬



‫]ِخ[ )ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا( ﺿﺒﻄﯽ اﺳﺖ از ﺧﺮوﺻﻮن و ﺧﺮﺻﻮن‪ .‬در روﻣﯽ ﺑﻤﻌﻨﺎي ﻃﻼ اﺳﺖ‪) .‬از اﻟﺠﻤﺎﻫﺮ ﺑﯿﺮوﻧﯽ ص ‪.(232‬‬ ‫ﺧﺮوﺳﻪ‪.‬‬



‫س[ )ِا( ﺑﻈﺮ‪ .‬ﺧﺮوﺳﮏ‪ .‬ﺧﺮوس‪ .‬ﮔﻨﺪﻣﮏ‪) .‬زﻣﺨﺸـﺮي(‪ .‬ﭼﻮﭼﻮﻟﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﭘﺎرهء ﮔﻮﺷﺖ ﻣﯿﺎن ﻓﺮج زﻧﺎن‪) .‬از‬ ‫س‪ِ /‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﭘﻮﺳﺖ ﭘﺎرهء ﺳﺮ ذﮐﺮ ﻣﺮدان ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮﯾﺪن آن ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﺳﻪ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﻼـﺗﺮزان ﺑﺨﺶ ﺣـﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﻨﻨﺪج‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در ‪36‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺳـﻨﻨﺪج و ﯾﮏ‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺷﻮﺳﻪء ﺳـﻨﻨﺪج ﺑﻪ ﻣﺮﯾﻮان واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و رودﺧﺎﻧﻪء ﻋﻠﯽ آﺑﺎد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل‬ ‫آن ﻏﻼـت و ﺗﻮﺗﻮن و ﻗﻠﻤﺴـﺘﺎن و ﺻـﯿﻔﯽ ﮐﺎري و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺗﻬﯿﻪء زﻏﺎل‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه‬ ‫ﻣﺴـﺠﺪ و ﻗﻬﻮه ﺧـﺎﻧﻪ اي ﮐﻨـﺎر ﺷﻮﺳﻪ وﺟﻮد دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪ .(5‬ﻧـﺎم ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻨﺎره راه ﺳـﻨﻨﺪج و ﻣﺮﯾﻮان ﻣﯿﺎن‬ ‫ﮔﺮدﻧﻪء ﺧﺮوﺳﻪ و ﻋﻠﯽ آﺑﺎد در ﺳﯽ وﭼﻬﺎرﻫﺰارو ﭘﺎﻧﺼﺪﮔﺰي ﺳﻨﻨﺪج‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﺳﯽ ﺷﻤﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( اﯾﻦ ﻧﺎم‪ ،‬ﻧﺎم دﯾﮕﺮ »ﮔﺰﻣﻪ« اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪ .(6‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮔﺰﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﺧﺮوش‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج َﺧَﺮش‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧَﺮش ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮوش‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﺑﺎﻧـﮓ و ﻓﺮﯾـﺎد ﺑﯽ ﮔﺮﯾﻪ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪء اﺳـﺪي(‪ .‬ﻏﺮﯾﻮ‪) .‬ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﺪي ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ( )ﺻـﺤﺎح اﻟﻔﺮس(‪.‬‬ ‫ﻓﺮﯾـﺎد‪ .‬ﻧﻔﯿﺮ‪ .‬ﻧﻌﺮه‪ .‬ﻏﯿﻪ‪ .‬آواز‪ .‬داد‪ .‬آوا‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬وﻋﯽ‪ .‬ﻋﺎﺋﻬـﮥ‪ .‬ﺻـﺮاخ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪ :‬ﭼﻨـﺪ ﺑﺮدارد اﯾﻦ ﻫﺮﯾﻮه ﺧﺮوش‬ ‫ﻧﺸﻮد ﺑﺎده ﺑﺮ ﺳـﺮودش ﻧﻮش راﺳﺖ ﮔﻮﯾﯽ ﮐﻪ در ﮔﻠﻮش ﮐﺴـﯽ ﭘﻮﺷـﮑﯽ را ﻫﻤﯽ ﺑﻤﺎﻟـﺪ ﮔﻮش‪ .‬ﺷـﻬﯿﺪ ﺑﻠﺨﯽ‪ .‬وز آن ﭘﺲ ﯾﮑﯽ ﻣﺮد ﺑﺮ‬ ‫ﭘﺸﺖ ﭘﯿﻞ ﻧﺸـﺴﺘﯽ ﮐﻪ رﻓﺘﯽ ﺧﺮوﺷـﺶ دو ﻣﯿﻞ‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺮآﻣﺪ ﯾﮑﯽ ﮔﺮد و ﺑﺮﺷﺪ ﺧﺮوش ﻫﻤﻪ ﮐﺮ ﺷﺪي ﻣﺮدم ﺗﯿﺰﮔﻮش‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ز‬ ‫درﮔﺎه ﻃﻠﺤﻨـﺪ ﺑﺮﺷـﺪ ﺧﺮوش ز ﻟﺸـﮑﺮ ﻫﻤﻪ ﮐﺸﻮر آﻣـﺪ ﺑﺠﻮش‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮ در ﺷﺐ ﺧﺮوش آﻣﺪ از ﮐﺮﻧﺎي ﺑﺠﺴـﺘﻨﺪ ﺗﺮﮐﺎن ﺟﻨﮕﯽ ز‬ ‫ﺟﺎي‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺳﯿﺎوش ﺑﺪو ﮔﻔﺖ ﭼﻮن ﺑﻮد دوش ز ﻟﺸﮑﺮ ﮔﻪ ﮔﺸﻦ و ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺧﺮوش‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻫﻢ ﻃﺒﻊ را ﻧﺒﯿﺬش ﻓﺮزاﻧﻪ وار ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﻧﻪ ﺧﺮوش ﺑﺎﺷـﺪ ﺗﺎ ﻧﻪ ﺧﻤﺎر ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﭼﻨﮓ او در ﭼﻨﮓ او ﻫﻤﭽﻮن ﺧﻤﯿﺪه ﻋﺎﺷـﻘﯽ ﺑﺎ ﺧﺮوش و ﺑﺎ ﻧﻔﯿﺮ و ﺑﺎ ﻏﺮﯾﻮ و ﺑﺎ ﻏﺮﻧﮓ‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻋـﺎﺷﻖ از دور ﺑﻤﻌﺸﻮق ﺧﻮد اﻧﺪرﻧﮕﺮﯾـﺪ ﺑﺨﺮوﺷـﯿﺪ و ﺧﺮوﺷـﺶ ﻫﻤﻪ ﮔﻮﺷـﯽ ﻧﺸـﻨﯿﺪ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺑﭽﺮخ از ﻫﻤﻪ ﺷـﻬﺮ ﺑﺮﺷـﺪ‬ ‫ﺧﺮوش‪) .‬ﮔﺮﺷـﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ز ﮐﻮس و ﺗﺒﯿﺮه ﺑﺮآﻣـﺪ ﺧﺮوش ﺟﻬﺎن ﺷـﺪ ﭘﺮ از راﻣﺶ و ﻧﺎي و ﻧﻮش‪ .‬اﺳـﺪي‪ .‬ﻧﻮاي ﻣﻄﺮب ﺧﻮش زﺧﻤﻪ و‬ ‫ﺳﺮود ﻏﻨﺞ ﺧﺮوش ﻋﺎﺷﻖ ﺳﺮﮔﺸﺘﻪ و ﻋﺘﺎب ﻧﮕﺎر‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدي )از ﺣﺎﺷﯿﻪء ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ(‪ .‬ﭼﻮن ﺧﺮوش ﺑﻮق ﺷﻨﯿﺪي ﺑﯿﺮون آي‬ ‫ﺑـﺎ ﺳـﭙﺎه‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾـﺦ و اﻟﻘﺼـﺺ(‪ .‬ﺑﻨﺸﺎن ﺧﺮوش زﯾﻮر و ﺑﻨﺸـﯿﻦ ﺑﺒﺎﻧﮓ در ﮐﺰ ﺑﺲ ﺧﺮوش زارﺗﺮ از ﭘﻮر آﯾﻤﺖ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬در ﺟﺎن‬ ‫ﺳﻤـﺎع آوﯾﺨﺘﻪ ﻣﺴـﺘﺎن ﺧﺮوش اﻧﮕﯿﺨﺘﻪ ﻧﻘـﻞ ﻧﻮ اﯾﻨﺠﺎ رﯾﺨﺘﻪ ﺟﺎم ﻣﯽ آﻧﺠﺎ داﺷـﺘﻪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮﺑﻊ ﺧﺎﻧﻪء ﻧﻮر از ﺧﺮوش ﺻﺎدﻗﺎن ﭼﻮن‬ ‫ﻣﺴـﺪس ﺧﺎن زﻧﺒﻮران ﺑﺮ اﻓﻐﺎن آﻣـﺪه‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺨﺪﻣﺖ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻏﻠﻄﯿﺪه ﭼﻮن ﺧﺎك ﺧﺮوﺷـﯽ ﺑﺮﮐﺸـﯿﺪ از دل ﺷـﻐﺒﻨﺎك‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺳـﺨﻦ‬ ‫ﭼﻮن زآن ﺑﻬﺎر ﻧﻮ ﺑﺮآﻣﺪ ﺧﺮوش ﺑﯿﺨﻮد از ﺧﺴـﺮو ﺑﺮآﻣﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺮوش ﭼﻨﮓ راﻣﺸـﮕﺮ ﺑﺮآﻣﺪ ﺑﺨﺎر ﻣﯽ ز ﻣﻌﺪه ﺑﺮ ﺳـﺮ آﻣﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﺮ‬ ‫ﺳﺮ آن ﻣﺮدم ﻣﺠﻠﺲ ﻧﯿﻮش ﻣﺮد ﺧﺮﮔﻢ ﮐﺮده آﻣﺪ در ﺧﺮوش‪.‬ﻋﻄﺎر‪ .‬ﻣﯿﺎن ﺣﻠﻘﻪء ﺻـﻨﻮف وﺣﻮش در ﺑﺎﻧﮓ و ﺟﻮش آﻣﺪه و اﻧﻮاع ﺳﺒﺎع‬ ‫در زﻓﯿﺮ و ﺧﺮوش‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸـﺎي ﺟـﻮﯾﻨﯽ(‪ .‬ﻫﻤﯽ ﺑﺮ ﻓﻠـﮏ ﺷــﺪ ز ﻣﺮدم ﺧﺮوش دﻣـﺎغ از ﺗﺒﺶ ﻣﯽ ﺑﺮآﻣـﺪ ﺑﺠـﻮش‪ .‬ﺳــﻌﺪي )ﺑﻮﺳــﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺑـﺬﮐﺮش ﻫﺮﭼﻪ ﺑﯿﻨﯽ در ﺧﺮوش اﺳﺖ دﻟﯽ داﻧـﺪ در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﮔﻮش اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﻧﯿﺸـﮑﺮي ﺑﺎش ز ﭘّﺮي ﺧﻤﻮش ﭼﻨﺪ‬ ‫زدن ﭼﻮن ﻧﯽ ﺧﺎﻟﯽ ﺧﺮوش؟اﻣﯿﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺑﯿﺎ و ﮐﺸﺘﯽ ﻣﺎ در ﺷﻂ ﺷﺮاب اﻧﺪاز ﺧﺮوش و وﻟﻮﻟﻪ در ﺟﺎن ﺷﯿﺦ و ﺷﺎب اﻧﺪاز‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﯾﺎ ﻣﮑﻦ‬ ‫ﺑﯿﻬـﺪه از ﻋﺸﻖ ﺧﺮوش ﯾـﺎ ﻧﻈﺮ زآﻧﭽﻪ ﻧﻪ ﻣﻌﺸﻮق ﺑﭙﻮش‪.‬ﺟـﺎﻣﯽ‪ .‬ﻫﯿﻌـﮥ؛ آﻧﭽﻪ ﺗﺮﺳﺎﻧـﺪ ﮐﺴـﯽ را از آواز و ﺧﺮوش و ﻓـﺎﺣﺸﻪ و ﻣﺎﻧﻨـﺪ آن‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﻓﺮﯾـﺎد ﺑـﺎ ﮔﺮﯾﻪ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬اﻓﻐﺎن‪ .‬ﻧﺎﻟﻪ‪ .‬زاري‪ .‬ﺿـﺠﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﯿﺰارم از‬ ‫ﭘﯿــﺎﻟﻪ وز ارﻏـﻮان و ﻻــﻟﻪ ﻣــﺎ و ﺧﺮوش و ﻧـﺎﻟﻪ ﮐﻨﺠﯽ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ‪.‬ﮐﺴـﺎﺋﯽ‪ .‬ﺧﺮوﺷــﯽ ﺑﺮآﻣــﺪ ز ﺗﺮﮐـﺎن ﺑﺰار ﺑﺮ آن ﻣﻬـﺘﺮان ﺗﻠــﺦ ﺷــﺪ‬ ‫روزﮔﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭘﺲ آﮔﺎﻫﯽ آﻣﺪ ﺳﻮي ﻧﯿﻢ روز ﺑﻨﺰدﯾﮏ ﺳﺎﻻر ﮔﯿﺘﯽ ﻓﺮوز ﮐﻪ از ﺷـﻬﺮ اﯾﺮان ﺑﺮآﻣﺪ ﺧﺮوش ز ﻣﺮگ ﺳـﯿﺎوش ﺟﻬﺎن‬ ‫ﺷـﺪ ﺑﺠﻮش‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺮﻓﺘﻨـﺪ ﮔﺮدان ﺑﺴـﯿﺎرﻫﻮش ﭘﺮ از درد ﺑـﺎ ﻧﺎﻟﻪ و ﺑﺎ ﺧﺮوش‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬وز آن ﭘﺲ ﻫﺮآﻧﮑﺲ ﮐﻪ آﻣـﺪ ﺑﻬﻮش ﻫﻤﯽ‬ ‫ﮔﻔﺖ ﺑﺎ ﻧﺎﻟﻪ و ﺑﺎ ﺧﺮوش‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﮐﻮه ﺑﺎ ﻧﺎﻟﻪ و ﺑﺎ ﺧﺮوش ﻫﻤﻪ ﺳﻨﮓ ﺧﺎرا ﺑﺮآﻣﺪ ﺑﺠﻮش‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﭼﻮن ﺳﻠﻄﺎن را ﺳﻼﻣﺖ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‬ ‫ﺧﺮوش و دﻋـﺎ ﺑﻮد از ﻟﺸـﮑﺮي و رﻋﯿﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻓﺮدا زﯾﻦ ﺧﻮاب ﭼﻮ آﮔﻪ ﺷﻮي ﺳﻮد ﻧـﺪارْدت ﺧﺮوش و ﻓﻐﺎن‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬و‬ ‫ﻧـﻮﺣﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد و زارزار ﻣﯽ ﮔﺮﯾﺴﺖ و ﺧﺮوش و ﻧـﺎﻟﻪ از ﻣﻬـﺎﺟﺮ و اﻧﺼـﺎر ﺑﺮآﻣـﺪ و ﻣﯽ ﺧﺮوﺷـﯿﺪﻧﺪ‪) .‬ﻗﺼـﺺ ص ‪ .(24‬ﻫﺮ ﺳﺎﻋﺖ اﯾﻦ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 775‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺧﺮوش ﺑﺮآﯾـﺪ ﻣﺮا ز دل ﮐﺎي ﻋﻢ ﺑﺴﻮﺧﺘﻢ ز ﻏﻢ اي ﻋﻢ ﺑﺴﻮﺧﺘﻢ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭘﺲ ﺑـﺪﺳﺖ ﺧﺮوش ﺑﺮ ﺗﻦ دﻫﺮ ﭼﺎك زن اﯾﻦ ﻗﺒﺎي ُﻣْﻌَﻠﻢ را‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﻮﺋﯽ زﺑـﺎن ﺻـﺒﺮ ﭼﻪ ﮔﻮﯾـﺪ در اﯾﻦ ﺣـﺪﯾﺚ ﮔﻮﯾـﺪ ﻣﮑﻦ ﺧﺮوش ﺑﻌﻤـﺪا ﻣﻦ آن ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ )دﯾﻮان چ ﺳـﺠﺎدي ص ‪.(789‬‬ ‫ﻫﻤﭽـﻮ ﻧﯽ دل ﭘﺮﺧﺮوش و ﺗـﻦ ﻧﺰار ﺟﺰوﺟﺰوم ﻧـﻮﺣﻪ ﮔﺮ دارم ز ﺗـﻮ‪.‬ﻋﻄـﺎر‪ .‬ﭼﻨـﺎن ﺧﺴﺐ ﮐﺂﯾـﺪ ﻓﻐـﺎﻧﺖ ﺑﮕـﻮش اﮔﺮ دادﺧـﻮاﻫﯽ ﺑﺮآرد‬ ‫ﺧﺮوش‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﭼﻮ ﺣـﺎﺗﻢ ﺑﻪ آزادﮔﯽ ﺳـﺮ ﻧﻬـﺎد ﺟﻮان را ﺑﺮآﻣـﺪ ﺧﺮوش از ﻧﻬﺎد‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن ||(‪ .‬ﻧـﺪا ‪ :‬ﻣﻨﺎدي ﮔﺮي‬ ‫ﺑﺮﮐﺸـﯿﺪي ﺧﺮوش ﮐﻪ اي ﻧﺎﻣﺪاران ﺑﺎ ﻓﺮ و ﻫﻮش‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧﺮوﺷﯽ ﺑﺮآﻣﺪ ز درﮔﺎه ﺷﺎه ﮐﻪ اي ﭘﻬﻠﻮاﻧﺎن اﯾﺮان ﺳﭙﺎه‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺧﺮوﺷﯽ‬ ‫ﺑﺮآﻣﺪ ز ﭘﯿﺶ ﺳـﭙﺎه ﮐﻪ اي ﻧﺎﻣﺪاران زرﯾﻦ ﮐﻼه ز ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻮ ﮔﺮﯾﺰد ز ﺟﻨﮓ اﮔﺮ ﺷﯿﺮ ﭘﯿﺶ آﯾﺪش ﯾﺎ ﭘﻠﻨﮓ ﺑﯿﺰدان ﮐﻪ از ﺗﻦ ﺑﺒّﺮم‬ ‫ﺳﺮش ﺑﺮ آﺗﺶ ﺑﺴﻮزم ﺗﻦ ﺑﯽ ﺳـﺮش‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﻔﺮﻣﻮد ﮐﺮدن ﺑﺪر ﺑﺮ ﺧﺮوش ﮐﻪ اي ﻧﺎﻣﺪاران ﺑﺎ ﻓﺮ و ﻫﻮش‪ ...‬ﻓﺮدوﺳﯽ ||‪ .‬ﻏﻮﻏﺎ‪ .‬ﺷﻮر‪.‬‬ ‫)از ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت(‪َ .‬وْﻋـﻮاع‪َ .‬ﻏﯿَْﻄَﻠـﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( ‪ :‬ﻣﺮا ﮔﻔـﺖ در ﺧـﻮاب ﻓﺮخ ﺳـﺮوش ﮐﻪ ﻓّﺮش ﻧﺸﺎﻧـﺪ از اﯾﺮان ﺧﺮوش‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮوش و ﺟﻮش ﺗﻮ ازﺑﻬﺮ ﺑﻮد و ﻧﺎﺑﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺳﺮود ﮔﺮوﻫﯿﺴﺖ ﺷﻮرش و ﻏﻮﻏﺎ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ .‬آواز ﺣﺸﺮه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪:‬‬ ‫ﺑﺎﻧـﮓ زﻟّـﻪ ﮐﺮ ﺑﺨﻮاﻫـﺪ ﮐﺮد ﮔـﻮش ﻫﯿـﭻ ﻧﺎﺳﺎﯾـﺪ ﺑﮕﺮﻣـﺎ از ﺧﺮوش‪ .‬رودﮐﯽ )||‪ .‬ﻧـﻒ ﻣﺮﺧـﻢ( ﺧﺮوﺷــﻨﺪه‪) .‬از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي||(‪.‬‬ ‫)ﺣﺎﻣﺺ( ﻋﻤﻞ ﺧﺮوﺷـﯿﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ )||(‪ .‬ﻓﻌﻞ اﻣﺮ( اﻣﺮ از ﺧﺮوﺷﯿﺪن‪) .‬از ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ - .‬ﺑﺎﺧﺮوش؛ ﺑﺎﻓﺮﯾﺎد‪ .‬ﺑﺎﺻﺪا‪.‬‬ ‫ﭘﺮﺻـﺪا و ﭘﺮﺟﻨﺠﺎل‪ - .‬ﺑﯽ ﺧﺮوش؛ ﺑﯽ ﺻـﺪا‪ .‬آرام‪ .‬ﺳﺎﮐﺖ‪- .‬ﺧﺮوش آﻣـﺪن؛ ﺻـﺪا آﻣـﺪن‪ .‬ﻓﺮﯾﺎد آﻣﺪن ‪ :‬ﭼﻮ آﻣﺪ ﺑﺮ ﮐﺎخ ﮐﺎووس ﺷﺎه‬ ‫ﺧﺮوش آﻣﺪ و ﺑﺮﮔﺸﺎدﻧﺪ راه‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - .‬ﺧﺮوش ﺑﺮآﻣﺪن؛ ﺻﺪا درآﻣﺪن‪ .‬ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺮآﻣﺪن ‪ :‬ﺧﺮوﺷﯽ ﺑﺮآﻣﺪ ﻣﯿﺎن ﺳﺮان دل ﻫﺮ ﮐﺴﯽ ﺗﯿﺮه‬ ‫ﮔﺸﺖ اﻧﺪر آن‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﺑﺮزد ﺳـﺮ از ﺗﯿﺮه ﮐﻮه ﺧﺮوﺷـﯽ ﺑﺮآﻣﺪ ز ﻫﺮ دو ﮔﺮوه‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﻤﮕﺎن ﻣﺮد و زن زﻣﯿﻦ ﺑﻮﺳـﻪ‬ ‫دادﻧـﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻗﻠﻌﺘﯿـﺎن ﺑﺮ ﺑﺎﻣﻬﺎ ﺑﻪ ﯾﮑﺒﺎر ﺧﺮوش ﺑﺮآﻣـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ - .‬ﻧـﺪا ﮐﺮدن ‪ :‬ﺧﺮوﺷـﯽ ﺑﺮآﻣـﺪ ز درﮔﺎه ﺷﺎه ﮐﻪ اﺳـﺐ‬ ‫ﺳﺮاﻓﺮاز ﺷﺎﻫﺎن ﺑﺨﻮاه‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧﺮوﺷﯽ ﺑﺮآﻣﺪ ز درﮔﺎه ﺷﺎه ﮐﻪ اي ﻧﺎﻣﺪاران اﯾﺮان ﺳﭙﺎه‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - .‬ﺧﺮوش ﺑﺮآوردن؛ ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺮآوردن‬ ‫‪ :‬ﺧﺮوﺷـﯽ ﺑﺮآورد ﺑﺮ ﺳﺎن اﺑﺮ ﮐﻪ ﺗﺎرﯾﮏ ﺷـﺪ ﻣﻐﺰ و ﺟﺎن ﻫﮋﺑﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﺮوش ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻦ؛ ﻓﺮﯾﺎد ﺑﻠﻨـﺪ ﺷﺪن‪ - .‬ﺧﺮوش ﺑﺮﮐﺸـﯿﺪن؛‬ ‫ﻓﺮﯾﺎد زدن ‪ :‬ﺧﺮوﺷـﯽ ﺑﺮﮐﺸـﯿﺪي ﺗﻨـﺪ ﺗﻨـﺪر ﮐﻪ ﻣﻮي ﻣﺮدﻣﺎن ﮐﺮدي ﭼﻮ ﺳﻮزن‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ - .‬ﺧﺮوش ﺗﺮاوﯾﺪن؛ ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺮآﻣﺪن ‪ :‬ﺧﺮوش‬ ‫ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﻣﯽ ﺗﺮاود از ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻦ زﺑﺎن ﺳﺮﻣﻪ آﻟﻮد اﺳﺖ ﻣﻮي ﺧﻮﯾﺶ ﭼﯿﻨﯽ را‪ .‬ﻣﯿﺮزا ﺑﯿﺪل )از آﻧﻨﺪراج(‪ - .‬ﺧﺮوش ﺟﺮس؛ ﺑﺎﻧﮓ ﺟﺮس‬ ‫‪ :‬ﺑﻔﺮﻣﻮد ﮐﺂﺗﺶ ﻣﺴﻮزﯾـﺪ ﮐﺲ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮐﻪ آﯾﺪ ﺧﺮوش ﺟﺮس‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﺮوش ﭼﮑﺎو؛ ﻧﺎﻟﻪ و ﻓﺮﯾﺎد ﭼﮑﺎو ‪ :‬ﭼﻮ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﺑﺮزد ﺳـﺮ از‬ ‫ﺑﺮج ﮔﺎو ز ﻫﺎﻣﻮن ﺑﺮآﻣﺪ ﺧﺮوش ﭼﮑﺎو‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﺮوش ﺧﺮوس؛ ﺑﺎﻧﮓ ﺧﺮوس ‪ :‬ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ ﻣﻮﺑﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ روز ﻃﻮس ﺑﺪاﻧﮕﻪ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﯿﺰد ﺧﺮوش ﺧﺮوس‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑـﺪاﻧﮕﻪ ﮐﻪ ﺧﯿﺰد ﺧﺮوش ﺧﺮوس ﺑﺒﺴـﺘﻨﺪ ﺑﺮ ﮐﻮﻫﻪء ﭘﯿﻞ ﮐﻮس‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﺮوش زدن؛ ﻓﺮﯾﺎد زدن ‪:‬‬ ‫دل ﭼﻮ ز درد درد ﺗﻮ ﻣﺴﺖ و ﺧﺮاب ﻣﯿﺸﻮد ﻋﻤﺮ وداع ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻋﻘﻞ ﺧﺮوش ﻣﯽ زﻧﺪ‪ .‬ﻋﻄﺎر‪ - .‬ﺧﺮوش ﮐﺮدن؛ ﻓﺮﯾﺎد ﮐﺮدن ‪ :‬ﺗﺎ ﺷﯿﺮ در‬ ‫ﻣﯿﺎن ﺑﯿﺎﺑﺎن ﮐﻨـﺪ ﺧﺮوش ﺗﺎ ﻣﺮغ در ﻣﯿﺎن درﺧﺘﺎن ﮐﻨـﺪ ﺻـﻔﯿﺮ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻣﻼﻋﯿﻦ ﺣﺼﺎر ﻏﻮر ﺑﺮﺟﻮﺷـﯿﺪﻧﺪ و ﺑﯿﮑﺒﺎرﮔﯽ ﺧﺮوش ﮐﺮدﻧﺪ‬ ‫ﺳﺨـﺖ ﻫـﻮل ﮐـﻪ زﻣﯿـﻦ ﺑﺨـﻮاﺳﺖ درﯾـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺗـﻮ از دوﭘﯿﮑﺮ و ﺧﺮﭼﻨـﮓ ﭼـﻮن ﺧﺮوش ﮐﻨﯽ ﮐﻪ ﺑـﺪ ﮐﻨﻨـﺪ ﺑﺘـﻮ ﭼـﻮن ﻧﯿﻨﺪ‬ ‫ﺟﺎﻧـﺎور‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﺧﺮوش ﮐﺮدم و ﮔﻔﺘﻢ ﺑﻬـﻮش ﺑﯽ ﺑﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻋﺜﻤـﺎن ﻣﺨﺘـﺎري‪ .‬درﯾـﺎي دﻟﺶ ﭼـﻮ ﺟـﻮش ﻣﯽ ﮐﺮد از ﮔﺮﻣﯽ ﺧـﻮد‬ ‫ﺧﺮوش ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﯿﺮﺣﺴﯿﻨﯽ ﺳﺎدات ||‪ - .‬ﻧﺎﻟﻪ و زاري ﮐﺮدن‪ - .‬ﺧﺮوش ﮐﻤﺎن؛ ﻓﺮﯾﺎد ﮐﻤﺎن ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﺗﯿﻐﻬﺎ در ﻧﯿﺎم آورﯾﺪ ﺑﺮ آﯾﯿﻦ ﺷﻤﺸﯿﺮ‬ ‫ﺟﺎم آورﯾـﺪ ﺑﺠﺎي ﺧﺮوش ﮐﻤﺎن ﻧﺎي و ﭼﻨﮓ ﺑﺴﺎزﯾـﺪ ﺑﺎ ﺑﺎده و ﺑﻮي و رﻧﮓ‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬در ﺧﺮوش آﻣـﺪن؛ ﺑﻔﺮﯾﺎد آﻣﺪن ‪ :‬دوري از‬ ‫ﺑﻂ در ﻗﺪح ﮐﻦ ﭘﯿﺶ از آﻧﮏ در ﺧﺮوش آﯾﺪ ﺧﺮوس ﺻﺒﺢ ﺑﺎم‪.‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺮوش‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ده ﮐـﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن اﻣﺠﺮ ﺑﺨﺶ ﺟﺒـﺎل ﺑـﺎرز ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺟﯿﺮﻓﺖ‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪62‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﻣﺴـﮑﻮن و‬ ‫‪6‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﺴﮑﻮن ﺑﻪ ﮐﺮوك‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬ ‫ﺧﺮوش آﻣﺪن‪.‬‬



‫]ُخ َم َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺮوش ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻦ‪ .‬ﻓﺮﯾﺎد ﺑﻠﻨـﺪ ﺷـﺪن‪ .‬ﻓﺮﯾﺎد ﺑﻪ ﮔﻮش رﺳـﯿﺪن ‪ :‬از اﯾﻮان از آن ﭘﺲ ﺧﺮوش آﻣـﺪي ﮐﺰ آواز دﻟﻬﺎ‬ ‫ﺑﺠﻮش آﻣـﺪي‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺣﺼﺎري ﺷﺪﻧـﺪ آن ﺳـﭙﻪ در ﯾﻤﻦ ﺧﺮوش آﻣﺪ از ﮐﻮدك و ﻣﺮد و زن‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺰد ﻧﺎي روﺋﯿﻦ و روﺋﯿﻨﻪ ﺧﻢ‬ ‫ﺧﺮوش آﻣـﺪ و ﻧـﺎﻟﻪء ﮔـﺎودم‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬در ﺧﺮوش آﻣـﺪن؛ ﺑﻪ ﻓﺮﯾﺎد آﻣـﺪن‪ .‬ﻓﺮﯾﺎد زدن‪ .‬ﻧﻌﺮه زدن ‪ :‬ﭼﻮ ﺷـﯿﺮي از ﻧﻬﯿﺐ ﻣﻮر ﻧﺎﮔﻪ در‬ ‫ﺧﺮوش آﻣﺪ ﮔﺮﯾﺰد او ﭼﻨﺎن ﮔﻮﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﺎن ﻧﯿﺸﺘﺮ دارد‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻣﻦ از ﺷـﺮاب اﯾﻦ ﺳـﺨﻦ ﺳـﺮﻣﺴﺖ و ﻓﻀﻠﻪء ﻗﺪح در دﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫روﻧــﺪه اي در ﮐﻨــﺎر ﻣﺠﻠﺲ ﮔــﺬر ﮐﺮد و دور آﺧﺮ در او اﺛﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﻧﻌﺮه اي ﭼﻨــﺎن ﺑﺰد ﮐـﻪ دﯾﮕﺮان ﺑﻤـﻮاﻓﻘﺖ او در ﺧﺮوش آﻣﺪﻧــﺪ‪.‬‬ ‫)ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﺷﺎد‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ده ﮐـﻮﭼﮑﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﮔﺮﮐـﻦ ﺑﺨﺶ ﻓﻼورﺟـﺎن ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن اﺻـﻔﻬﺎن‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪11‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﻓﻼورﺟـﺎن و‬ ‫‪2‬ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮔﺮﮐﻦ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﺟﻠﮕﻪ و ﻣﻌﺘﺪل اﺳﺖ‪ .‬آب آن از زاﯾﻨﺪه رود‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ .‬راه‬ ‫آن ﻓﺮﻋﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(10‬‬ ‫ﺧﺮوﺷﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ق‪ ،‬ﻧﻒ( در ﺣـﺎل ﺧﺮوﺷـﯿﺪن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮوش ﺑـﺎ ﻫﻤﻪء ﻣﻌﺎﻧﯽ آن ﺷﻮد ‪ :‬ﺧﺮوﺷﺎن و ﮐﻔﮏ اﻓﮑﻨﺎن و‬ ‫ﺳﻠﯿﺤﺶ‪ .‬ﺧﺴـﺮوي‪ .‬ﮔﺮاﻧﻤﺎﯾﻪ ﻓﺮزﻧـﺪ در ﭘﯿﺶ اوي از اﯾﻮان ﺑﺮون ﺷـﺪ ﺧﺮوﺷﺎن ﺑﮑﻮي‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺒﺴﺖ آن در و ﺑﺎرﮔﺎه ﮐﯿﺎن ﺧﺮوﺷﺎن‬ ‫ﺑﯿﺎﻣـﺪ ﮔﺸـﺎده ﻣﯿـﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺟـﺎﻣﻪء ﭘﻬﻠﻮي ﮐﺮد ﭼﺎك ﺧﺮوﺷﺎن ﺑﺴـﺮ ﺑﺮ ﻫﻤﯽ رﯾﺨﺖ ﺧﺎك‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧﺮوﺷﺎن ﻫﻤﯽ ﺗﺎﺧﺖ ﺗﺎ‬ ‫ﻗﻠﺒﮕﺎه ﺑﺠﺎﺋﯽ ﮐﺠﺎ ﺷﺎه ﺑﺪ ﺑﺎ ﺳـﭙﺎه‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺷﺒﮕﯿﺮ ﮐﻠﻨﮓ را ﺧﺮوﺷﺎن ﺑﯿﻨﯽ در دﺳﺖ ﻋﺒﯿﺮ و ﻧﺎﻓﻪء ﻣﺸﮏ ﺑﭽﻨﮓ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻫﻤﻪ روز‬ ‫ﻧﺎﻻـن و ﺟﻮﺷـﺎن ﺑﻮد ﺑﯿـﮏ ﺟـﺎي ﺗـﺎ ﺷﺐ ﺧﺮوﺷـﺎن ﺑﻮد‪) .‬ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﺎت ﺗﻘﺮﯾﺮ ﮐﺮد و از ﭘﯿﺶ ﺷﺎه ﺧﺮوﺷﺎن ﺑﯿﺮون رﻓﺖ‪.‬‬ ‫)ﺳﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ ص ‪ .(224‬ﺧﺮوﺷـﺎن و ﻧﻔﯿﺮﮐﻨـﺎن از ﭘﯿﺶ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪) .‬ﺳـﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ ص ‪ .(292‬ﭼﻮن ﺳـﮕﺎن دوﺳﺖ ﻫﻢ ﭘﯿﺶ ﺳـﮕﺎن‬ ‫ﮐـﻮي دوﺳـﺖ داغ ﺑﺮ رخ ﻃـﻮق در ﮔﺮدن ﺧﺮوﺷــﺎن آﻣــﺪم‪ .‬ﺧﺎﻗــﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑـﻪ ﭘﻠﭙــﻞ داﻧـﻪ ﻫــﺎي اﺷــﮏ ﺟﻮﺷــﺎن دواﻧـﻢ ﺑﺮ در ﺧﻮﯾﺸــﺖ‬ ‫ﺧﺮوﺷـﺎن‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ز رﺷﮏ ﻧﺮﮔﺲ ﻣﺴـﺘﺶ ﺧﺮوﺷﺎن ﺑﺒﺎزار ارم رﯾﺤﺎن ﻓﺮوﺷﺎن‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ز ﮔﻮش و ﮔﺮدﻧﺶ ﻟﺆﻟﺆ ﺧﺮوﺷﺎن ﮐﻪ رﺣﻤﺖ ﺑﺮ‬ ‫ﭼﻨﺎن ﻟﺆﻟﺆﻓﺮوﺷﺎن‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻓﺮس ﮐﺸـﺘﻪ از ﺑﺲ ﮐﻪ ﺷﺐ راﻧـﺪه اﻧﺪ ﺳـﺤﺮﮔﻪ ﺧﺮوﺷﺎن ﮐﻪ واﻣﺎﻧﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﺑﯿﺎ وز ﻏﺒﻦ اﯾﻦ‬ ‫ﺳﺎﻟﻮﺳـﯿﺎن ﺑﯿﻦ ﺻـﺮاﺣﯽ ﺧﻮن دل و ﺑﺮﺑﻂ ﺧﺮوﺷﺎن‪.‬ﺣﺎﻓﻆ ||‪ .‬ﺧﺮوﺷﻨﺪه‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻣﯽ ﺧﺮوﺷﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮوش‬ ‫در ﻫﻤﻪء ﻣﻌـﺎﻧﯽ آن ﺷﻮد ‪ :‬اﻧـﺪازد اﺑﺮواﻧ ْﺖ ﻫﻤﻪ ﺳـﺎﻟﻪ ﺗﯿﺮ ﻏﻮش وآﻧﮕـﺎه ﮔﻮﯾـﺪم ﮐﻪ ﺧﺮوﺷﺎن ﻣﺸﻮ ﺧﻤﻮش‪ .‬ﺧﺴـﺮوي‪ .‬ﺑﺮزم آﺳـﻤﺎن را‬ ‫ﺧﺮوﺷﺎن ﮐﻨﺪ ﭼﻮ ﺑﺰم آﯾﺪش ﮔﻮﻫﺮاﻓﺸﺎن ﮐﻨﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺑﺎ ﻣﺸﮏ و دم ﺳﻨﮓ ﺧﻮار ﺧﺮوﺷﺎن ﺑﻬﻢ ﺷﺎرك و ﻻﻟﻪ ﺳﺎر‪.‬ﺧﻄﯿﺮي‪.‬‬ ‫ﻣﮕﺮ ﭼﻮن ﺧﺮوﺷﺎن ﺷﻮد ﺳﺎز او ﺷﻮد ﺑﺎﻧﮓ درﯾﺎ ﺑﻪ آواز او‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺳـﯿﻞ ﺧﺮوﺷﺎن؛ ﺳـﯿﻞ ﻣﻬﯿﺐ‪ .‬ﺳـﯿﻞ ﻋﻈﯿﻢ‪ .‬ﺳﯿﻞ ﭘﺮﺻﺪا‪ .‬ﺳﯿﻞ ﻧﻌﺮه‬ ‫زن‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﺷﺎن دز‪.‬‬



‫]ُخ ِد[ )ِاخ( ﻧﺎم رودﯾﺴﺖ ﺑﺨﻮزﺳﺘﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﺷﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ﻣﺺ( ﺑﺨﺮوش واداﺷﺘﻦ‪ .‬ﺑﺨﺮوش و ﺻﺪا دﺳﺘﻮر دادن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﺷﺎن رﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫]ُخ رو َر َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺎ ﺧﺮوش رﻓﺘﻦ‪ .‬ﺑﺎ ﻓﺮﯾﺎد رﻓﺘﻦ ‪ :‬ﺑﺪاﻧﺴﺖ ﻣﺎﻫﻮي از ﻗﻠﺒﮕﺎه ﺧﺮوﺷﺎن ﺑﺮﻓﺖ از ﻣﯿﺎن ﺳﭙﺎه‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﺷﺎن ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﻔﺮﯾﺎد درآوردن ‪ :‬ﺑﻪ آوردﮔﻪ ﺑﺮ ﺳﺮاﻓﺸﺎن ﮐﻨﯿﻢ ﻫﻤﻪ ﻟﺸﮑﺮ ﮔﻮ ﺧﺮوﺷﺎن ﮐﻨﯿﻢ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺮوﺷﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ﻣﺺ( ﻏﻮﻏﺎ و ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ ﺑﻠﻨﺪ ﮐﻨﺎﻧﯿﺪن ||‪ .‬ﮔﺮﯾﺴﺘﻦ ﻓﺮﻣﻮدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﺷﺎﻧﯿﺪه‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ( آﻧﮑﻪ ﺑﺨﺮوش واداﺷﺘﻪ ﺷﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺑﮕﺮﯾﺴﺘﻦ اﻣﺮ ﺷﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوش ﺑﺮآﻣﺪن‪.‬‬



‫]ُخ َب َم َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮوش ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻦ‪ .‬ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻦ‪ .‬ﻓﺮﯾﺎد ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن ‪ :‬ﭼﻮ ﺑﺎﻧﻮي ﻗﺼﺮ اﯾﻦ ﻣﻼﻣﺖ ﺑﮑﺮد ﺑﺮآﻣﺪ ﺧﺮوش از دل‬ ‫ﻧﯿﮑﻤﺮد‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوش ﺑﺮآوردن‪.‬‬



‫]ُخ َب َو َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـــﺐ( ﺑﺮآوردن ﺧﺮوش‪ .‬ﺧﺮوش ﮐﺮدن ‪ :‬دﮔﺮ دﯾـــﻮ ﮐﯿـــﻦ اﺳـــﺖ ﭘﺮ ﺧﺸــﻢ و ﺟـــﻮش ز ﻣﺮدم ﺑﺮآرد ﺑﻨـــﺎﮔﻪ‬ ‫ﺧﺮوش‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺮآورد از ﻣﯿﺎن ﺟﺎن ﺧﺮوش اﻧﺪرآﻣﺪ ﺑﺤﺮ ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ ﺑﺠﻮش‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬ﺑﺪاور ﺧﺮوش اي ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻮش‬ ‫ﻧﻪ از دﺳﺖ داور ﺑﺮآور ﺧﺮوش‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﺑﺮآورد ﺻﺎﻓﯽ دل ﺻﻮف ﭘﻮش ﭼﻮ ﻃﺒﻞ از ﺗﻬﯿﮕﺎه ﺧﺎﻟﯽ ﺧﺮوش‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺑﺮآوردم از ﻫــﻮل و وﺣﺸـﺖ ﺧﺮوش)‪ (1‬ﭘـﺪر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻢ ﺑﻤﺎﻟﯿﺪ ﮔﻮش‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ - (1) .‬ن ل‪ :‬ﺑﺮآوردم از ﺑﯽ ﻗﺮاري ﺧﺮوش‪.‬‬ ‫)ﺑﻮﺳﺘﺎن چ ﯾﻮﺳﻔﯽ ص ‪.(191‬‬ ‫ﺧﺮوش رﻋﺪ‪.‬‬



‫ش َر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺻﺪا و آواز رﻋﺪ‪.‬‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫ﺧﺮوش زدن‪.‬‬



‫]ُخ َز َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻓﺮﯾﺎد زدن‪ .‬ﻧﻌﺮه زدن‪ .‬ﺑﺎﻧﮓ زدن‪.‬‬ ‫ﺧﺮوش ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺮوش ﺑﺮآوردن ‪ :‬اﻫﻞ آن ﻧﻮاﺣﯽ ﻫﻤﮕﺎن ﺧﺮوش ﮐﺮدﻧـﺪ و ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﺑﻬﯿـﭻ ﺣﺎل رﺿﺎ ﻧـﺪﻫﯿﻢ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﮔﺮ از ﻧﺎﺧﻮﺷﯽ ﮐﺮد ﺑﺮ ﻣﻦ ﺧﺮوش ﻣﺮا ﻧﺎﺧﻮش از وي ﺧﻮش آﻣﺪ ﺑﮕﻮش‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوش ﻣﻐﺎن‪.‬‬



‫ش ُم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( آﻫﻨﮕﯽ از ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬زن ﭼﻨﮓ زن ﭼﻨﮓ در ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺧﺮوش‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫ﻣﻐﺎن درﮔﺮﻓﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﺷﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫ش َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ(ﻋﻤﻞ ﺧﺮوﺷﻨﺪه‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺮوﺷﻨﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺮوﺷﻨﺪه‪.‬‬



‫ش َد ‪ِ /‬د[ )ﻧـﻒ( آﻧﮑـﻪ ﻣﯽ ﺧﺮوﺷـﺪ ‪ :‬ﻏﻢ ﻋﺎﺷـﻘﯽ ﻧﺎﭼﺸـﯿﺪه وﻟﯿﮑﻦ ﺧﺮوﺷـﻨﺪه ﭼـﻮن ﻋـﺎﺷﻖ از ﻧـﺎﺗﻮاﻧﯽ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪َ .‬ﻫﻠـِ ﻊ؛ ﺧﺮوﺷـﻨﺪه از‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﻧﺎﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوش ﻧﻤﻮدن‪.‬‬



‫]ُخ ُن ‪ِ /‬ن ‪َ /‬ن َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮوش ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﺮوش ﺑﺮآوردن‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﺷﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﺣﺴﻦ ﺑﯿـﮏ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺷـﻌﺮاي ﻣﺘـﺄﺧﺮ ﺗﺒﺮﯾﺰ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﯿﺖ از اوﺳﺖ‪ :‬ﭘﯿﺮ ﻣﻐﺎن اﮔﺮ ﻗـﺪﺣﺖ ﭘﺮ ﻧﻤﯿﺪﻫـﺪ ﺑﺴـﺘﺎن و دم ﻣﺰن ﮐﻪ‬ ‫ﺗﻬﯽ از اﺷﺎره ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺮوﺷﯿﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﻋﻤﻞ ﺧﺮوﺷﯿﺪن‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺮوﺷﯿﺪن‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﺷﯿﺪن‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ﻣﺺ( ﺑﺎﻧﮓ زدن‪ .‬ﻓﺮﯾﺎد ﮐﺮدن‪ .‬ﻫﺮا ﮐﺸـﯿﺪن‪ .‬ﻏﺮﯾﺪن‪ .‬داد ﮐﺸـﯿﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪َ .‬وْﻋَﻮﻋﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪ :‬ﺑﺘﺎراج و‬ ‫ﮐﺸـﺘﻦ ﻧﻬﺎدﻧﺪ روي ﺑﺮآﻣﺪ ﺧﺮوﺷـﯿﺪن ﻫﺎي و ﻫﻮي‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ز ﺻﻨﺪوق ﭘﯿﻼن ﺑﺒﺎرﯾﺪ ﺗﯿﺮ ﺑﺮآﻣﺪ ﺧﺮوﺷﯿﺪن داروﮔﯿﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺧﺮوﺷﯿﺪ‬ ‫ﮔﺮﺳـﯿﻮز آﻧﮕﻪ ﺑـﺪرد ﮐﻪ اي ﺧـﻮﯾﺶ ﻧﺸـﻨﺎس و ﻧﺎﭘـﺎك ﻣﺮد‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺗﻮ ﮔﻔـﺘﯽ ﻫﻮا ﺧﻮن ﺧﺮوﺷـﺪ ﻫﻤﯽ زﻣﯿﻦ از ﺧﺮوﺷـﺶ ﺑﺠﻮﺷـﺪ‬ ‫ﻫﻤﯽ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧﺮوﺷـﯿﺪ ﮐـﺎﮐﻨﻮن ﻣﺮا و ﺗﺮاﺳﺖ ﺑﻨﺰدﯾـﮏ او ﺗـﺎﺧﺖ از ﻗﻠﺐ راﺳﺖ‪) .‬ﮔﺮﺷـﺎﺳﺐ ﻧـﺎﻣﻪ(‪ .‬در ﻓﻠـﮏ ﺻﻮت ﺟﺮس زﻧﮕﻞ‬ ‫ﻧﺒﺎﺷـﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺮوﺷـﯿﺪﻧﺶ از زﺧﻤﻪء دارا ﺷـﻨﻮﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬دﻟﺶ از ﮐﯿﻨﻪء ﺑﻬﺮام ﺟﻮﺷـﯿﺪ ﭼﻮ ﺷـﯿﺮي ﮔﺸﺖ و ﭼﻮن ﺷـﯿﺮي ﺧﺮوﺷـﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻈـﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﻓﺮﯾﺎد ﮐﺮدن‪ .‬ﮔﺮﯾﻪ ﮐﺮدن‪ .‬زاري ﮐﺮدن‪ .‬ﮔﺮﯾﺴـﺘﻦ‪) .‬از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬اﺻـﻄﺮاخ ‪ :‬ﺟﻬﺎﻧـﺪار دﺳﺖ ﺳـﮑﻨﺪر ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺰاري‬ ‫ﺧﺮوﺷـﯿﺪن اﻧـﺪرﮔﺮﻓﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑـﺪاﻧﮕﻪ ﮐﻪ ﺧﯿﺰد ز ﻣﺮﻏﺎن ﺧﺮوش ﺧﺮوﺷـﯿﺪن زارم آﻣﺪ ﺑﮕﻮش‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬درود آورﯾﺪش ﺧﺠﺴـﺘﻪ‬ ‫ﺳﺮوش ﮐﺰ اﯾﻦ ﺑﯿﺶ َﻣْﺨﺮوش و ﺑﺎزآر ﻫﻮش‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮ از ﮐﻮه آﺗﺶ ﺑﻬﺎﻣﻮن ﮔﺬﺷﺖ ﺧﺮوﺷـﯿﺪن آﻣﺪ ز ﺷـﻬﺮ و ز دﺷﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﺷـﯿﺪن و ﻧﺎﻟﻪ و آه ﺑﻮد ﺑﻬﺮ ﺑﺮزﻧﯽ ﻣﺎﺗﻢ ﺷﺎه ﺑﻮد‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬وﮔﺮ ﺑﺒﺎغ ﻓﺮارﻓﺘﻤﯽ زﺑﺎﻧﻢ ﻫﯿﭻ ﻧﯿﺎﻓﺘﯽ ز ﺧﺮوﺷﯿﺪن و ﻧﮑﻮﻫﺶ ﻫﺎن‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻈﻠﻤﯽ ﺑـﺪر ﺳـﺮاي ﭘﺮده آﻣـﺪ و ﺑﺨﺮوﺷـﯿﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧﺮوﺷـﯿﺪ و ﮔﻔﺘﺎ ﻣﺮا ﺧﯿﺮﺧﯿﺮ ﺑﻪ ﺑﯿﻐﺎره دﺷـﻤﻦ ﮐﻬﻦ ﺧﻮاﻧﺪ و ﭘﯿﺮ‪.‬اﺳﺪي‪ .‬و‬ ‫زارزار ﻣﯽ ﮔﺮﯾﺴﺖ و ﺧﺮوش و ﻧﺎﻟﻪ از ﻣﻬﺎﺟﺮ و اﻧﺼﺎر ﺑﺮآﻣﺪ و ﻣﯽ ﺧﺮوﺷـﯿﺪﻧﺪ و زاري ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬ﻗﺼـﺺ اﻻﻧﺒﯿﺎء ص ‪ .(241‬آدم از‬ ‫ﺧﻮاب ﺑﯿﺪار ﺷﺪ ﺑﺨﺮوﺷـﯿﺪ و زارزار ﺑﮕﺮﯾﺴﺖ‪) .‬ﻗﺼﺺ اﻻﻧﺒﯿﺎء ص ‪ .(26‬ﮔﻮﯾﻢ ﭼﺮا ﺧﺮوﺷـﯽ ﻧﻪ ﭼﻮن ﻣﻨﯽ ﺑﻪ ﺑﻨـﺪ ﺑﺮﺧﯿﺰ و ﺑﺮﭘﺮ و ﺑﺮو و‬ ‫دوﺳﺖ را ﺑﯿـﺎب‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﭼﻮن زﺧﻢ رﺳـﺪ ﺑﻄﺸﺖ ﺑﺨﺮوﺷـﺪ اﻧﮕﺸﺖ ﺑﺮ او ﻧﻬﯽ ﺑﯿﺎﺳﺎﯾـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺧﻮد ﺑـﺪ ﮐﺮدم از ﮐﺲ ﭼﻮن‬ ‫ﺧﺮوﺷﻢ ﺧﻄﺎي ﺧﻮد ز ﭼﺸﻢ ﺑﺪ ﭼﻪ ﭘﻮﺷﻢ؟ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻣﻦ از ﺟﻔﺎي زﻣﺎن ﺑﻠﺒﻼ ﻧﺨﻔﺘﻢ دوش ﺗﺮا ﭼﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺎ ﺻﺒﺢ ﻣﯽ ﺧﺮوﺷﯿﺪي؟ ﺳﻌﺪي‬ ‫)ﺧﻮاﺗﯿﻢ(‪ .‬ﺑﺪاور ﺧﺮوش اي ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻮش ﻧﻪ از دﺳﺖ داور ﺑﺮآور ﺧﺮوش‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ارﻏﻨﻮن ﺳﺎز ﻓﻠﮏ رﻫﺰن اﻫﻞ ﻫﻨﺮ اﺳـﺖ‬ ‫ﭼﻮن از اﯾﻦ ﻏﺼﻪ ﻧﻨـﺎﻟﯿﻢ و ﭼﺮا ﻧﺨﺮوﺷـﯿﻢ؟ ﺣﺎﻓﻆ‪َ .‬ﻫَﻠﻊ؛ ﺧﺮوﺷـﯿﺪن از ﻧﺎﺷـﮑﯿﺒﺎﺋﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬اﻋﺘﺮاض ﮐﺮدن ‪ :‬ﺧﺮوﺷـﯿﺪ ﮐﺎي‬ ‫ﻣﺮد ﺟﻨﮕﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﮐﻪ از ﺟﻨﮓ ﺑﺮﮔﺸـﺘﻨﺖ روي ﻧﯿﺴﺖ‪.‬اﺳـﺪي‪ .‬ﺣﻖ ﺟﻞ و ﻋﻼ ﻣﯽ ﺑﯿﻨـﺪ و ﻣﯽ ﭘﻮﺷـﺪ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﻧﻤﯽ ﺑﯿﻨـﺪ و ﻣﯽ ﺧﺮوﺷﺪ‪.‬‬ ‫)ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﯾـﺎ ﺑﺮ آﻧﻬـﺎ ﮐﻪ زﯾﺮدﺳﺖ ﺗﻮاﻧـﺪ ﻫﺮ زﻣـﺎن ﺑﯽ ﮔﻨﻪ ﺧﺮوﺷـﯿﺪن‪.‬ﺣﺎﻓـﻆ ||‪ .‬ﺷـﯿﻬﻪ ﮐﺸـﯿﺪن اﺳﺐ‪) .‬از ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪:‬‬ ‫ﺧﺮوﺷﯿﺪ و ﺟﻮﺷﯿﺪ و ﺑﺮﮐﻨﺪ ﺧﺎك ز ﻧﻌﻠﺶ زﻣﯿﻦ ﺷﺪ ﻫﻤﻪ ﭼﺎك ﭼﺎك‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻧﺸﺴﺖ از ﺑﺮ رﺧﺶ ﺑﺮ ﺳﺎن ﭘﯿﻞ ﺧﺮوﺷﯿﺪن اﺳﺐ ﺷﺪ‬ ‫ﺑﺮ دو ﻣﯿﻞ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ ||‪ .‬ﻗﺼﻪ رﻓﻊ ﮐﺮدن‪ .‬ﺗﻈﻠﻢ ﮐﺮدن‪ .‬داد ﺧﻮاﺳـﺘﻦ‪- .‬ﺑﺮﺧﺮوﺷـﯿﺪن؛ ﻓﺮﯾﺎد زدن‪ .‬ﻧﻌﺮه زدن ‪ :‬ﺳـﭙﺎﻫﯽ ز روم و ﺳـﭙﺎﻫﯽ ز‬ ‫ﭼﯿﻦ ﻫﻤﯽ ﻫﺮ زﻣﺎن ﺑﺮﺧﺮوﺷﺪ زﻣﯿﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺗﻬﻤﺘﻦ ﺑﺮآورد ﮐﻮﭘﺎل ﺳﺎم ﯾﮑﯽ ﺑﺮﺧﺮوﺷـﯿﺪ و ﺑﺮﮔﻔﺖ ﻧﺎم‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - .‬ﺧﺮوﺷﯿﺪن اﺳﺐ؛‬ ‫ﺷﯿﻬﻪ ﮐﺸـﯿﺪن اﺳﺐ ‪ :‬ﺧﺮوﺷﯿﺪن ﺗﺎزي اﺳﺒﺎن ز دﺷﺖ ز ﺑﺎﻧﮓ ﺗﺒﯿﺮه ﻫﻤﯽ ﺑﺮﮔﺬﺷﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - .‬ﺧﺮوﺷﯿﺪن ﺑﻮق؛ ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﺑﻮق و‬ ‫ﺷﯿﭙﻮر ‪ :‬ﺑﺮآﻣﺪ ﺧﺮوﺷـﯿﺪن ﺑﻮق و ﮐﻮس‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - .‬ﺧﺮوﺷﯿﺪن ﭘﯿﻞ؛ ﻧﻌﺮه ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﭘﯿﻞ ‪ :‬ﺧﺮوﺷﯿﺪن ﭘﯿﻞ و ﺑﺎﻧﮓ ﺳﺮان درﺧﺸﯿﺪن ﺗﯿﻎ و‬ ‫ﮔﺮز ﮔﺮان‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬درﻓﺶ ﺳـﭙﻬﺪار ﺗﻮران ﺑﺪﯾﺪ ﺧﺮوﺷـﯿﺪن ﭘﯿﻞ و اﺳـﺒﺎن ﺷﻨﯿﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - .‬ﺧﺮوﺷﯿﺪن دادﺧﻮاه؛ ﻧﺎﻟﻪ ﮐﺮدن دادﺧﻮاه ‪:‬‬ ‫ﻫﻤـﺎﻧﮕﻪ ﯾﮑﺎﯾﮏ ز درﮔﺎه ﺷﺎه ﺑﺮآﻣـﺪ ﺧﺮوﺷـﯿﺪن دادﺧﻮاه‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﺮوﺷـﯿﺪن داروﮐﻮب؛ ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺮآﻣـﺪن ﺟﻨﮓ و ﺟـﺪال ‪ :‬ﺑﺮآﻣﺪ‬ ‫ﺧﺮوﺷــﯿﺪن داروﮐـﻮب درﺧﺸـﯿﺪن ﺧﻨﺠﺮ و زﺧـﻢ ﭼـﻮب‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﺮوﺷـﯿﺪن درﯾـﺎ؛ ﺻـﺪاي ﻣـﻮج آب ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻦ‪َ :‬ﺗَﻐْﻄُﻐـﻂ‪َ ،‬ﻏـ ّﻂ؛‬ ‫ﺧﺮوﺷـﯿﺪن درﯾـﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - .‬ﺧﺮوﺷـﯿﺪن ﺳـﻨﮓ؛ ﺻـﺪاي اﻓﺘﺎدن ﺳـﻨﮓ ‪ :‬ﺑﻔﺮﻣﺎن ﯾﺰدان ﺳـﺮ ﺧﻔﺘﻪ ﻣﺮد ﺧﺮوﺷـﯿﺪن ﺳـﻨﮓ ﺑﯿـﺪار‬ ‫ﮐﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﺮوﺷـﯿﺪن ﮐﺎرزار؛ ﺻﺪاي ﮐﺮدن ﺟﻨﮓ ‪ :‬ﺑﺮآﻣﺪ ﺧﺮوﺷﯿﺪن ﮐﺎرزار ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزي ﻟﺸﮑﺮ ﺷﻬﺮﯾﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - .‬ﺧﺮوﺷﯿﺪن‬ ‫ﮐﺮﻧﺎي؛ ﺻﺪا و ﻓﺮﯾﺎد ﮐﺮدن ﮐﺮﻧﺎي ‪ :‬ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻨﺪ اﺳﺒﻬﺎ را ز ﺟﺎي ﺑﺮآﻣﺪ ﺧﺮوﺷﯿﺪن ﮐﺮﻧﺎي‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﺮآﻣﺪ ز درﮔﺎه زاﺑﻞ دراي ز ﭘﯿﻼن‬ ‫ﺧﺮوﺷـﯿﺪن ﮐﺮﻧﺎي‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﺮوﺷـﯿﺪن ﮐﻮدك؛ ﻧﺎﻟﻪ ﮐﺮدن او‪ .‬ﻓﻐﺎن ﮐﺮدن او‪ - .‬ﺧﺮوﺷـﯿﺪن ﮐﻮس؛ ﺻﺪا ﮐﺮدن ﮐﻮس‪ .‬ﻧﻔﯿﺮ ﮐﺮدن‬ ‫ﮐﻮس ‪ :‬ﺧﺮوﺷـﯿﺪن ﮐﻮس و زﺧﻢ دراي ﺟﻬـﺎن را ﻫﻤﯽ ﺑﺮد ﯾﮑﺴـﺮ ز ﺟـﺎي‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧﺮوﺷـﯿﺪن ﮐﻮس ﺑﺎ ﮐﺮﻧﺎي ﻫﻤﺎن ژﻧـﺪه ﭘﯿﻼن و‬ ‫ﻫﻨﺪي دراي‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﺮوﺷـﯿﺪن ﮔﺎودم؛ ﺻﺪا ﮐﺮدن ﮔﺎودم ‪ :‬ﺑﺮآﻣﺪ ﺧﺮوﺷﯿﺪن ﮔﺎودم ﺟﻬﺎن ﺷﺪ ﭘﺮ از ﺑﺎﻧﮓ روﺋﯿﻨﻪ ﺧﻢ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ ﺧﺮوﺷـﯿﺪن ﻣﺮد؛ ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺮآوردن او‪ .‬ﻧﺎﻟﻪ و ﺗﻈﻠﻢ ﮐﺮدن آدﻣﯽ ‪ :‬ﺧﺮوﺷـﯿﺪن ﻣﺮد ﺑﺎﻻي ﺧﻮاه ﯾﮑﺎﯾﮏ ﺑﺮآﻣـﺪ ز درﮔﺎه ﺷﺎه‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪- .‬‬‫ﺧﺮوﺷﯿﺪن ﻣﻮﺑﺪ؛ ﻧﺎﻟﻪ و زاري ﮐﺮدن ﻣﺮد ﻣﺬﻫﺒﯽ ‪ :‬ﺑﺮآﻣﺪ دو ﻫﻔﺘﻪ ز ﺷﻬﺮ ﯾﻤﻦ ﺧﺮوﺷﯿﺪن ﻣﻮﺑﺪ و ﻣﺮد و زن‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - .‬ﺧﺮوﺷﯿﺪن ﻧﺎي؛‬ ‫ﺻﺪا ﺑﺮداﺷـﺘﻦ ﻧﺎي ‪ :‬ﺳـﯿﺎوش ﺑﺮ آﻧﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮداد ﺑﻮس ﺑﺮآﻣﺪ ﺧﺮوﺷـﯿﺪن ﻧﺎي و ﮐﻮس‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - .‬ﺧﻮن ﺧﺮوﺷﯿﺪن؛ ﺧﻮن ﮔﺮﯾﻪ ﮐﺮدن ‪ :‬ز‬ ‫ﮐﺎر وي ار ﺧﻮن ﺧﺮوﺷﯽ رواﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﭘﺎرﺳﺎﺋﯽ ﺑﺮ او ﭘﺎدﺷﺎﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﺷﯿﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ص ﻟﯿﺎﻗﺖ(ﻗﺎﺑﻞ ﺧﺮوﺷﯿﺪن‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﻧﺎﻟﻪ و زاري ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﺷﯿﺪه‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ(ﺧﺮوش ﮐﺮده ||‪ .‬ﻧﺎﻟﻪ ﺷﺪه‪ .‬ﻓﻐﺎن ﺷﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﺷﯿﻨﺖ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ص( ﺳﺨﺖ و ﺳﻬﻤﮕﯿﻦ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ از واژهء ﺧﺮوت ﻣﺸﺘﻖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ص ‪ 274‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﺿﻮس‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا( ﮐﻠﻤﻪء ﻻﻃﯿﻨﯽ ﺑﻤﻌﻨﯽ زر‪ .‬ﻃﻼ‪ .‬ذﻫﺐ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﻟﺠﻤﺎﻫﺮ ﺑﯿﺮوﻧﯽ چ ﺣﯿﺪرآﺑﺎد ص‪ 232‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮوط‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺳـﺘﻮر ﺳـﺮﮐﺶ ﮐﻪ رﺳﻦ از دﺳﺖ ﮐﺸـﻨﺪه درﮔﺴﻼﻧﺪ و راه ﺧﻮد ﮔﯿﺮد‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﺮط ||‪ .‬زن ﻓﺎﺟﺮه ||‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻨﺎداﻧﯽ و‬ ‫ﺑﯽ ﺗﺠﺮﺑﺘﯽ ﺑﮑﺎري درآﯾﺪ ﺑﯽ درﯾﺎﻓﺖ اﻧﺠﺎم‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﻃﮥ‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ َو َط[ )ع ِا( ﻧﻮﻋﯽ از ﻃﯿﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﻣﻌﺮب َﺧْﺮﺑَﻂ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوع‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( زن ﻓﺎﺟﺮه ||‪ .‬زن ﮐﻪ ﮐﻮﺗﺎه ﺷﻮد از ﻧﺮﻣﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوع‪.‬‬



‫]ِﺧْﺮ َو[ )ع ِا( ﻫﺮﭼﻪ ﮐﻮﺗـﺎه ﺷﻮد از ﮔﯿﺎه ﺑﺴـﺒﺐ ﺳـﺴﺘﯽ ﺳﺎق‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب||(‪.‬‬ ‫ﺑﯿﺪاﻧﺠﯿﺮ‪) .‬دﻫﺎر( )ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪َ .‬ﻃْﻤﺮا‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪َ .‬ﮐْﺮَﭼﮏ‪ .‬ﺧﻮاص ﻃﺒﯽ ﺧﺮوع‪ :‬در اﺧﺘﯿﺎرات ﺑﺪﯾﻌﯽ آﻣﺪه‪ :‬ﺧﺮوع را‬ ‫ﺑﭙﺎرﺳـﯽ ﺑﯿـﺪاﻧﺠﯿﺮ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و ﺑﺸـﯿﺮازي ﮐﻨﺘﻮ و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺑﺤﺮي ﺑﻮد و ﻃﺒﯿﻌﺖ آن ﮔﺮم و ﺧﺸـﮏ ﺑﻮد در دوﯾﻢ و ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﺳـﺤﺎق‬ ‫ﮔﻮﯾﺪ ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ ﺑﻮد در ﺳـﯿﻢ و ﻣﺴـﻬﻞ ﺑﻠﻐﻢ ﺑﻮد و ﻗﻮﻟﻨﺞ ﺑﮕﺸﺎﯾﺪ و ﻓﺎﻟﺞ را ﺑﮕﺸﺎﯾﺪ و ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﻬﺎج ﮔﻮﯾﺪ ﺷﺮﺑﺘﯽ از‬ ‫وي داﻧﻪ ﻣﻘﺸﺮ ﺑﻮد و ﺻﺎﺣﺐ ﺗﻘﻮﯾﻢ ﮔﻮﯾﺪ ﭘﺎﻧﺰده ﺣﺐ ﺑﻮد و اﻋﺼﺎب را ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻮد و ﻫﺮ ﺻﻼﺑﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻮد ﭼﻮن ﺿﻤﺎد ﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﻨﺪ ﻧﺮم‬ ‫ﮔﺮداﻧﺪ و ﺳـﯽ ﺣﺐ از وي ﻣﻘﺸﺮ ﭼﻮن ﻣﺴﺤﻖ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﻨﺪ ﻣﺴﻬﻞ ﺑﻠﻐﻢ ﺑﻮد و ﻣﺮه و رﻃﻮﺑﺖ ﻣﺎﺋﯽ ﺑﻮد و ورق وي ﭼﻮن ﺑﮑﻮﺑﻨﺪ و ﺑﺎ‬ ‫ﺳﻮﯾﻖ ﺧﻠﻂ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺿـﻤﺎد ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮ ورﻣﻬﺎي ﺑﻠﻐﻤﯽ و ورﻣﻬﺎي ﮔﺮم ﮐﻪ در ﭼﺸﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﻮد ﺧﻮاه ﭘﺨﺘﻪ ﺧﻮاه ﺧﺎم و ﺑﺮ ﻧﻘﺮس و‬ ‫درد ﻣﻔﺎﺻﻞ ﭼﻮن ﺿـﻤﺎد ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻐﺎﯾﺖ ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻮد اﻣﺎ ﺧﻮردن وي ﻣﻀـﺮ ﺑﻮد ﺑﺴﯿﻨﻪ و ﻣﺼﻠﺢ وي ﮐﺘﯿﺮا ﺑﻮد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺿﺮﯾﺮ اﻧﻄﺎﮐﯽ ص ‪41‬‬ ‫ﻧﯿﺰ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮوع‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( ﺳﺴﺖ ﮔﺮدﯾﺪن‪ .‬ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮي اﺳﺖ ﺑﺮاي »ﺧﺮع« و »ﺧﺮاﻋﮥ«‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 776‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺮوف‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺑﺮهء ﻧﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪َ .‬ذَﮐﺮ از اوﻻد ﺿﺄن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪:‬‬ ‫ج‪َ ،‬اْﺧِﺮﻓـﮥ‪ِ ،‬ﺧﺮﻓـﺎن‪ُ ،‬ﺧﺮﻓـﺎن ‪ :‬ﺑﭽﻪء ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ را ﺗـﺎ ﭼﻬﺎرﻣﺎﻫﻪ و ﻗﻮي ﺗﺮ در ﻣﺠﻤﻮع ﺣﺎﻻت اﮔﺮ از ﻣﯿﺶ ﺑﻮد و ﻧﺮ ﺑﺎﺷـﺪ ﺣﻤﻞ و ﺧﺮوف‬ ‫ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ ص ‪ .(|| 178‬ﺑﺮه ﮐﻪ ﮔﯿـﺎه ﺧﻮردن ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻗﻮي ﮔﺸـﺘﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﺑﺮهء ﺑﻪ ﭼﺮا آﻣـﺪه‪ .‬ﺑﺮهء ﮔﯿﺎه ﺧﻮار‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ج‪َ ،‬اْﺧِﺮﻓـﮥ‪ ،‬ﺧﺮﻓﺎن ] ِخ ‪ُ /‬خ || [ ‪ .‬اﺳﺐ ﮐﺮه اي در ﺣﺪود‬ ‫ﯾﮑﺴﺎﻟﻪ ﯾﺎ ﺷـﺶ ﻣﺎﻫﻪ ﯾﺎ ﻫﻔﺖ ﻣﺎﻫﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( ‪ :‬ﺑﭽﻪ اﺳﺐ ﭼﻮن از ﻣﺎدر ﺑﺰاﯾﺪ و ﺑﺮ زﻣﯿﻦ آﯾﺪ‬ ‫ﻧﺮ را ﻣﻬﺮ و ﻣﺎده را ﻣﻬﺮ ﯾﺎ ﺧﺮوف ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ ص ‪.(178‬‬ ‫ﺧﺮوف‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺟﺪ ﺻﺪﻗﮥ ﺑﻦ ﺧﺮوف‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوف اﻟﺒﺤﺮ‪.‬‬



‫]َخ ﻓُْﻞ َب[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ()‪(1‬ﻗﺴﻤﯽ ﻣﺎﻫﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.Lamantin - (1) .‬‬ ‫ﺧﺮوﻓﮥ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع ِا( ﻣﺆﻧﺚ ﺧﺮوف‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ :‬ﺧﺮوﻓﻪ‪ ،‬ﺑﭽﻪء ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺗﺎ ﭼﻬﺎرﻣﺎﻫﻪ از ﻣﯿﺶ اﮔﺮ ﻣﺎده‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ ص‪ .(|| 178‬ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ رﻃﺐ ﭼﯿﺪﻧﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﻓﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮوف‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﻓﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﺻﺪﻗـﮥ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺧﺮوف اﻟﻤﺼـﺮي اﻟﺨﺮوﻓﯽ‪ ،‬از اﻫـﻞ ﻣﺼـﺮ و از ﻧﻮادﮔـﺎن ﺧﺮوف ﺑﻮد‪ .‬او از ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻫﺸـﺎم ﺳﺪوﺳـﯽ‬ ‫رواﯾﺖ ﮐﺮد و از او اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺳﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ اﯾﻮب ﻃﺒﺮاﻧﯽ رواﯾﺖ ﻧﻤﻮد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوق‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺑﺎد ﺳﺮد ﮐﻪ ﺳﺨﺖ وزد‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوق‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﻘﯿﻢ ﮔﺮدﯾـﺪن در ﺧﺎﻧﻪ و ﺟﺪا ﻧﺸﺪن از آن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس )||(‪ِ .‬ا( ِج ﺧﺮق ] َخ ‪ِ /‬خ‬ ‫[‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮق ] َخ ‪ِ /‬خ [ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮوك‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﮔﯿﺎﻫﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ زﻧﺎن ﺟﻬﺖ زﯾﺎد ﺷﺪن ﺷﯿﺮ ﺧﻮرﻧﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوك‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َو[ )ِا( ﺳـﺮﮔﯿﻦ ﮔﺮداﻧﮏ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺧﻨﻔﺴﺎﺳﺖ و آﻧﺮا ﺑﺸـﯿﺮازي ﺧﺮوك ﺗﺲ ﮐﺲ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوك ﺗﺲ ﮐﺲ‪.‬‬



‫ك[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ُﺟَﻌﻞ‪ُ .‬ﺧﻨﻔﺴﺎ‪ .‬ﮐﻠﻤﻪ اي اﺳﺖ در »ﺧﺮوك« ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل ﺷﯿﺮازي ﻫﺎ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺧْﺮَوك ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ُﺧْﺮ َو َت َ‬ ‫ﺧﺮوﮐﻮش‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﺜﻤﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎﺣﺐ ﺷﺮف اﻟﻤﺼﻄﻔﯽ‪) .‬از رﯾﺤﺎﻧﮥ اﻻدب ج‪.(1‬‬ ‫ﺧﺮوم‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج َﺧْﺮم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧْﺮم ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﻣﺎﻧﮥ‪.‬‬



‫]َخ َن[ )ع ِا( ﺗﺮه اي ﮐﻪ در ﭘﻨﺒﻪ روﯾﺪ و آن ﺑﺪ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﻣﯿﻨﻮن‪.‬‬



‫]َخ[ )ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا( ﮐﻠﻤﻪ اي اﺳﺖ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺑﻠﻐﻮر‪ ،‬ﺣﺸﯿﺶ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺶ‪ ،‬دﺷﯿﺶ‪ ،‬راء‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮون‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ از ﻧﻮاﺣﯽ ﺧﺮاﺳﺎن و در آﻧﺠﺎ ﻣﻬﻠﱠﺐ درﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮون‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ داراﺑﺠﺮد و در آﻧﺠﺎ ﺟﻨﮕﯽ ﺑﺮاي ﺧﻮارج اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﻧﻖ‪.‬‬



‫]ُخ َن[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻨﺎر راه ﯾﺰد و ﻃﺒﺲ ﻣﯿﺎن ﮐﺎرواﻧﺴﺮااﻧﺠﯿﻠﻪ و ﺷﻬﺮﻧﻮ در ﻫﻔﺘﺎدودوﻫﺰارﻣﺘﺮي ﯾﺰد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﻧﻖ ﮐﻮه‪.‬‬



‫]ُخ َن[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ در ﺟﻨﻮب ﺧﺮوﻧﻖ از ﻧﻮاﺣﯽ ﯾﺰد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﻧﻪ‪.‬‬



‫]ِخ ِن[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻧـﺎﺣﯿﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ در ﺑ ُِﺎﺳـﯽ در ﺷـﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮهء ﯾﻮﻧـﺎن ﮐﻪ در ﺳـﺎل ‪ 338‬ق ‪ .‬م‪ .‬ﺟﻨﮕﯽ ﺑﯿﻦ ﻓﯿﻠﯿﭗ ﭘﺎدﺷـﺎه ﻣﻘـﺪوﻧﯿﻪ ﭘـﺪر‬ ‫اﺳـﮑﻨﺪر و آﺗﻨﯽ ﻫﺎ در اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻓﯿﻠﯿﭗ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ ﺟﻨﺎح راﺳﺖ ﻗﺸﻮن ﺧﻮد را ﺑﻪ اﺳـﮑﻨﺪر داد و ﻣﻌﺎوﻧﯿﻦ ﻣﻤﺘﺎز‬ ‫ﺧﻮد را ﻫﻢ در ﮐﻨـﺎر او ﺟـﺎ داد و ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ ﺟﻨـﺎح ﭼﭗ را ﺧﻮد ﺑﻌﻬـﺪه ﮔﺮﻓﺖ و ﺑـﺎﻗﯽ ﻗﺸﻮن را ﺑﻤﮑﺎﻧﻬـﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻮاﻓﻖ اﻗﺘﻀﺎي ﻣﺤﻞ و‬ ‫وﻗﺖ ﺑﻮد ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ .‬آﺗﻨﯽ ﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺳـﭙﺎﻫﺸﺎن را ﻧﻈﺮ ﺑﻘﻮﻣﯿﺖ ﺑﺪو ﻗﺴﻤﺖ )آﺗﻨﯽ و ﺑ ُِﺎﺳﯽ( ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﻨﮓ ﺧﻮﻧﯿﻦ از ﻃﻠﯿﻌﻪء ﺻﺒﺢ اﺗﻔﺎق‬ ‫اﻓﺘـﺎد‪ ،‬در اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺧﻮﻧﯿﻦ ﻣﺮدان ﺑﺴـﯿﺎري از ﻃﺮﻓﯿﻦ ﮐﺸـﺘﻪ ﺷﺪﻧـﺪ‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮه اﺳـﮑﻨﺪر ﺑﺎ ﺷـﺠﺎﻋﺖ ﺧﺎص ﻣﺠﺎﻫـﺪت زﯾﺎد ﮐﺮد و ﺻـﻒ‬ ‫دﺷـﻤﻦ را ﺷـﮑﺎﻓﺖ و ﺗﻠﻔـﺎت زﯾﺎد ﺑﻤﺮدان آﺗﻨﯽ وارد آورد وﻟﯽ از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻓﯿﻠﯿﭗ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺷﺎﻫـﺪ ﻓﺘـﺢ را ﮐﺴـﯽ ﺟﺰ او ﺑﻪ آﻏﻮش‬ ‫ﮐﺸـﺪ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر زﯾﺎد ﺟﺒﻬﻪء آﺗﻨﯽ را ﺑﻌﻘﺐ ﻧﺸﺎﻧـﺪ و ﺑﺮ اﺛﺮ اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ آﺗﻨﯽ ﮐﺸـﺘﻪ و دوﻫﺰار ﻧﻔﺮ اﺳـﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ و ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزي‬ ‫ﻓﯿﻠﯿﭗ و اﺳـﮑﻨﺪر ﺧـﺎﺗﻤﻪ ﯾـﺎﻓﺖ و ﻧﯿﺰ ﺑﻮاﺳـﻄﻪء اﯾﻦ ﺟﻨﮓ و ﺷـﮑﺴﺖ آﺗﻨﯽ ﻫﺎ ﻟﯽ ﺳـﯿﮏ ﻟﺲ ﺳـﺮدار ﺧﻮد را ﮐﺸـﺘﻨﺪ و ﻓﯿﻠﯿﭗ در واﻗﻊ‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﻘﺪوﻧﯿﻪ و ﺗﻤﺎم ﯾﻮﻧﺎن ﺷﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ص ‪ 1203‬و ‪ 1204‬و ‪.(1205‬‬ ‫ﺧﺮوﻧﯿﻪ‪.‬‬



‫]َخ ؟[ )ِا( رﺟﻮع ﺑﻪ اﺧﯿﻨﻮس ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮوة‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َو[ )ع ِا( ﺳـﻮراخ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻــرب(‪ .‬ﻣﻨـﻪ‪ :‬ﺧﺮوة اﻟﻔــﺄس؛ ﺳـﻮراخ ﺗـﺒﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪،‬‬ ‫ُﺧﺮوات‪.‬‬ ‫ﺧﺮوه‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﺧﺮوس ﮐﻪ ﺑﻌﺮﺑﯽ آﻧﺮا دﯾـﮏ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )از آﻧﻨـﺪراج( )از اﻧﺠﻤﻦ‬ ‫آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺧﺮوز‪ .‬ﺧﺮو‪ .‬ﺧﺮوي‪ .‬ﻣﺮغ ﺳـﺤﺮ‪ .‬ﺧﺮه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺗﻮ ﻧﺰد ﻫﻤﻪ ﭼﻮ ﻣﺎﮐﯿﺎﻧﯽ اﮐﻨﻮن ﺗﻦ‬ ‫ﺧﻮد ﺧﺮوه ﮐﺮدي‪.‬ﻋﻤـﺎرهء ﻣﺮوزي‪ .‬ﺷﺐ از ﺣﻤﻠﻪء روز ﮔﺮدد ﺳـﺘﻮه ﺷﻮد ﭘّﺮ زاﻏﺶ ﭼﻮ ﭘّﺮ ﺧﺮوه‪ .‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از ﻫﯿـﭻ روزن دود‬ ‫ﺑﺮﻧﻤﯽ ﺧـﺎﺳﺖ و از ﻫﯿـﭻ دﯾﻪ ﮐﺲ ﺑﺎﻧـﮓ ﺧﺮوه ﻧﻤﯽ ﺷـﻨﯿﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﺧﺮوه ﻏﻨﻮده ﻓﺮوﮐﻮﻓﺖ ﺑﺎل دﻫﻞ زن ﺑﺰد ﺑﺮ ﺗﺒﯿﺮه‬ ‫دوال‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﺗﺎج ﺧﺮوس‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوه‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ ِو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣـﺎﯾﻮان ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻗﻮﭼـﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ﭼﻬـﻞ وﺳﻪ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﻗﻮﭼـﺎن و‬ ‫ﭘﺎﻧﺰده ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺷﻮﺳﻪء ﻗﺪﯾﻤﯽ ﻗﻮﭼﺎن ﺑﻪ ﺷﯿﺮوان‪ .‬ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘﺪل‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺳﯿﺐ‬ ‫زﻣﯿﻨﯽ و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﺎﻟﺪاري و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎم اﯾﻦ ده را ﺳﺮوﯾﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﺪن ﻧﻤﮏ دارد‪.‬‬ ‫)از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮوﻫﮏ‪.‬‬



‫]ُخ َه[ )ِا( ﺑ ُﱠﺴﺪ‪ .‬ﻣﺮﺟـﺎن‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻣﺮﺟﺎن ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ ﻫﻤﺎﻧﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﺳـﺮﺧﯽ ﺗﺎج ﺧﺮوه را ﮐﺮده اﻧـﺪ و آﻧﺮا ﺧﺮوﻫﮏ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و‬ ‫ﺧﺮوه ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﺮوس اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺮﺟﺎن ﻋﺮﺑﯽ اﺳﺖ)‪) .(1‬از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪ :‬و ﺟﻨﺲ )ﻣﻦ اﻟﺒﺴﺪ( ﯾﺴﻤﯽ ﺧﺮوﻫﮏ‪...‬‬ ‫و ﻫﻮ ﺗﺸﺒﯿﻪ ﻻﺻﻞ اﻟﺒﺴﺪ ﺑﻘﻠﻨﺴﻮة اﻟﺪﯾﮏ‪) .‬از اﻟﺠﻤﺎﻫﺮ ﺑﯿﺮوﻧﯽ ﺻـﺺ ‪ - (1) .(192 - 191‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ چ ﻣﻌﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﺧﺮوﻫﮏ ﻣﺮﮐﺐ اﺳﺖ از »ﺧﺮوه« ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﺮوس و »ك« ﭘﺴﻮﻧﺪ ﺷﺒﺎﻫﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺎﺷﯿﻪء ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺮوه در ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ چ ﻣﻌﯿﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﻫﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َه ‪ِ /‬ه[ )ِا( ﮔﻮﺷﺖ ﭘـﺎرهء ﻣﯿـﺎن ﻓﺮج زﻧـﺎن‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺗﻼق‪ .‬ﺑﻈﺮ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﭼﻮﭼﻮﻟﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﺮوﺳﻪ‪ .‬ﺧﺮوﺳﮏ ||‪ .‬ﺟﺎﻧﻮري را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺻـﯿﺎدان ﺑﺮ ﮐﻨﺎر دام ﺑﻨﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﻧﻮران دﯾﮕﺮ ﻓﺮﯾﺐ ﺧﻮرده در دام اﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻌﺮﺑﯽ‬ ‫آﻧﺮا ِﻣﻠْﻮاح ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﭘﺎﯾﺪام‪) .‬ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﺧﻮرد دام‪ .‬ﺧﻮردﻧﯽ در دام‪) .‬زﻣﺨﺸﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮوﯾﻠﻪ‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ َل ‪ِ /‬ل[ )ِا( ﺻﺪا و آواز ﮔﺮﯾﻪء ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻠﻨﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨﺪراج( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬آواز ﺑﻠﻨﺪ‪.‬‬ ‫آواز ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﻠﻨـﺪ و رﺳﺎ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻧﻮﻓﻪ‪ .‬ﻧﻌﺮه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺻﺪاي ﺧﺮ‪ .‬ﻧﻬﯿﻖ‪) .‬از‬ ‫آﻧﻨﺪراج( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮه‪.‬‬



‫]َخ َر ‪ِ /‬ر[ )ِا( ﭘﻬﻠﻮي ﻫﻢ ﭼﯿـﺪه ﺷـﺪه‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( ‪ :‬ﺑـﺎر ﺑﺰه ﺑﺮ ﺗﻮ از ﺗﻮ ﺧﺮه ﮐﺮده ﺳﺖ)؟( اي ﺷـﺪه ﭼﻮﮔﺎﻧ ْﺖ ﭘﺸﺖ در ﺑﺰه و ﺑﺎر‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﮔﺮ ﺗﻮ ﺧﺮي ﺗﺮا ز ﺧﺮي ﻫﯿﭻ ﻧﻘﺺ ﻧﯿﺴﺖ ﺗﺎ ﻣﺮ ﺗﺮاﺳﺖ ﺳـﯿﻢ ﺑﺨﺮوار در ﺧﺮه‪ .‬ﮐﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ‪ .‬ﺑﺲ ﮐﻪ ﺑﺒّﺮﻧﺪ ﺳـﺮان‬ ‫ﺳﺮان ﺷﺪ ﺧﺮهء ﺳـﺮ ز ﺳـﺮان ﺳﺮان‪.‬اﻣﯿﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﮔﺮد ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﺳﺮه از ﺧﺮه ﻫﻤﭽﻮ ﺧﺸﺖ ﮐﺮده ﺧﺮه‪.‬ﺟﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺧﺮهء آﺟﺮ؛ آﺟﺮﻫﺎﯾﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮدﯾﻒ ﭘﻬﻠﻮي ﻫﻢ ﭼﯿـﺪه ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﺮهء ﺧﺸﺖ؛ ﺧﺸـﺘﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮدﯾﻒ ﭘﻬﻠﻮي ﻫﻢ ﭼﯿـﺪه ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﺮهء ﺳـﻨﮓ؛ ﺳـﻨﮕﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮدﯾﻒ ﭘﻬﻠﻮي ﻫﻢ ﭼﯿـﺪه ﺷﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻫﺠﻮم و ازدﺣﺎم ﺧﻠﻖ ﮐﻪ از ﺟﺎﯾﯽ‬ ‫ﺑـﺪﺷﻮاري ﮔﺬرﻧـﺪ ||‪ .‬ﻻي آب و ﺷـﺮاب و روﻏﻦ و اﻣﺜﺎل آن‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ُ .‬درد ||‪ .‬ﮔﻞ و ﻻي ﭼﺴـﺒﻨﺪهء ﺗﻪ ﺣﻮض و ﺟﻮي‪) .‬از‬ ‫ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬ﮔـﻞ ﺳـﯿﺎه و ﺗﺮ‪) .‬ﺻـﺤﺎح اﻟﻔﺮس(‪ .‬ﻟََﺠﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻻي‪ .‬ﺛﺎط‪ .‬ﻟﻮش‪ .‬ﺣﻤﺎء ‪ :‬ﭼﻮن ﮔﺴـﺴﺖ آب ﺑﺮ ﺑﻤﺎﻧﺪ‬ ‫ﺧﺮه‪.‬اﺑﻮاﻟﻌﺒـﺎس‪ .‬ﮔﺮ ﺗﻮ ﺑﺨﻮاب و ﺧﻮر ﻧـﺪﻫﯽ ﻋﻤﺮ ﻫﻤﭽﻮ ﺧﺮ ﺑﺮ ﺟـﺎن ﺧﻮد وﺑـﺎل ﭼﻮ ﺑﺮ ﺧﺮ ﺷﻮد ﺧﺮه‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭘﻞ ﺑﻮد ﺑﺮ دو ﺳﻮي‬ ‫آب ﺳـﺮه ﭼـﻮن ﮔـﺬﺷﺘﯽ از آن ﭼﻪ ﭘـﻞ ﭼﻪ ﺧﺮه‪.‬ﺳـﻨﺎﯾﯽ‪ .‬ﻣﻦ ﺳـﺠﺪه ﻧﮑﻨﻢ ﺧﻠﻘﯽ را ﮐﻪ ﺗـﻮ او را از ﮔـﻞ ﺧﺸـﮏ آﻓﺮﯾـﺪه اي از ﺧﺮﻫﯽ‬ ‫ﺳﺎﻟﺨﻮرده‪) .‬اﺑﻮاﻟﻔﺘﻮح ج ‪ 3‬ص ‪ .(|| 240‬ﺧﻮ ﮐﻪ از ﺑﻬﺮ ﻧﮕﺎرﮔﺮ و ﮔﻠﯿﮕﺮ زﻧﻨـﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ آن اﯾﺴـﺘﺎده ﮐﺎر ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺧﺮك‪ .‬دارﺑﺴﺖ ﺑﻨﺎﯾﺎن و‬ ‫ﻧﻘﺎﺷﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻣﻦ ﺷـﺪم ﺑﺮ ﺧﺮه ﺑﮕﺮدن ﺧﺮد ﺧﺮ ﺑﺨﺘﻢ ﺷﺪ و رﺳﻦ را ﺑﺮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﺛﻔﻞ ﻫﺮ ﺗﺨﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ روﻏﻦ‬ ‫آﻧﺮا ﮐﺸـﯿﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ اﻋﻢ از ﮐﻨﺠـﺪ و ﻏﯿﺮ ﮐﻨﺠـﺪ و ﻣﺮدم ﻓﻘﯿﺮ آﻧﺮا ﺑﺎ ﺧﺮﻣﺎ ﺑﮑﻮﺑﻨﺪ و ﺑﺨﻮرﻧﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ از ﮐﻨﺠﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺮهء ﮐﻨﺠﺪ ﮔﻮﯾﻨﺪ و‬ ‫ﺑﻌﺮﺑﯽ ﮐﺴﺐ اﻟﺴـﻤﺴﻢ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و آﻧﭽﻪ از ﺑﯿـﺪاﻧﺠﯿﺮ ﺑﻮد ﺧﺮهء ﺑﯿـﺪاﻧﺠﯿﺮ و ﺑﻌﺮﺑﯽ ﮐﺴﺐ اﻟﺨﺮوع ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪َ .‬ﺧّﺮه‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬ﻟﻮزﯾﻨﻪ‬ ‫ﻫﻤـﺎن دم ﮐﻪ ﺑﭙﯿﭽﯿـﺪ ﺳـﺮ از ﻣـﺎ ﻣـﺎ در ﻋﻮض او ﺧﺮهء ﺧﺮﻣـﺎ ﺑﺴـﺮﺷﺘﯿﻢ‪ (1).‬ﺑﺴـﺤﺎق اﻃﻌﻤﻪ‪ - (1) .‬ن ل‪ :‬ﻣــﺎ در ﻋﻮﺿــﺶ ارده و ﺧﺮﻣﺎ‬ ‫ﺑﺴﺮﺷﺘﯿﻢ‪) .‬دﯾﻮان چ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷﯿﺮاز ص ‪ .(84‬و در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺷﺎﻫﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮه‪.‬‬



‫]َخ ُرْه[ )ِا( ﻧﻮر ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﻄﻠﻘًﺎ اﻋﻢ از ﭘﺮﺗﻮ ﭼﺮاغ و آﺗﺶ و آﻓﺘﺎب‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﮔﻮﯾﻨـﺪ)‪ (1‬ﺧﺮه ﻧﻮرﯾﺴﺖ از اﷲ ﺗﻌـﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻓﺎﯾﺰ ﻣﯿﺸﻮد ﺑﺮ ﺧﻠﻖ و‬ ‫ﺑﺪان ﻧﻮر ﺧﻼﯾﻖ رﯾﺎﺳﺖ ﺑﻌﻀﯽ ﺑﺮ ﺑﻌﻀﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻌﻀﯽ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء آن ﻧﻮر ﻗﺎدر ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺮ ﺻﻨﻌﺘﻬﺎ و ﺣﺮﻓﺘﻬﺎ و از اﯾﻦ ﻧﻮر آﻧﭽﻪ ﺧﺎص ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﺑﭙﺎدﺷﺎﻫـﺎن ﺑﺰرگ و ﻋـﺎدل ﻓـﺎﯾﺰ ﮔﺮدد و آﻧﺮا ﮐﯿـﺎﺧﺮه ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ُ .‬ﺧﺮه‪ُ .‬ﺧّﺮه ‪ :‬ﺧﺮه از روﯾﺸـﺎن اﻓﺰوﻧـﺘﺮ آﻣـﺪ ﺗـﻮ ﮔﻮﯾﯽ‬ ‫ﮐﺂﻓﺘﺎب آﻧﺠﺎ ﺑﺮآﻣﺪ‪ .‬؟ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ||(‪ .‬ﺣﺼﻪ و ﺑﺨﺶ‪ ،‬ﭼﻪ ﺣﮑﻤﺎي ﻓُﺮس ُﻣﻠﮏ ﻓﺎرس را ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﺣﺼﻪ ﻗﺴـﻤﺖ ﮐﺮده اﻧﺪ و‬ ‫ﻫﺮ ﺣﺼﻪ را ﻧﺎﻣﯽ ﻧﻬﺎده اﻧﺪ‪ :‬اول ﺧﺮهء اردﺷـﯿﺮ‪ ،‬دوﯾﻢ ﺧﺮهء اﺳـﺘﺨﺮ‪ ،‬ﺳﯿﻢ ﺧﺮهء داراب‪ ،‬ﭼﻬﺎرم ﺧﺮهء ﺷﺎﭘﻮر‪ ،‬ﭘﻨﺠﻢ ﺧﺮهء ﻗﺒﺎد‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗـﺎﻃﻊ(‪ُ .‬ﺧﺮه‪ُ .‬ﺧّﺮه‪ - .‬ﺧﺮهء آب؛ ﺣﺼﻪء آب‪ .‬ﺑﺨﺶ آب‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬ﮔﻮﯾﻨﺪه ﻋﻼﻣﻪء دواﻧﯽ اﺳﺖ در ﺷـﺮح ﻫﯿﺎﮐﻞ ﻧﻮر‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮه‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ِ /‬ر[ )ِا( ﺟﺎﻧﻮرﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ اﻓﺘـﺪ ﺑﺨﻮرد و ﺑﻌﺮﺑﯽ او را ارﺿـﮥ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻣﻮرﯾﺎﻧﻪ‪ .‬ﮐﺮم ﭼﻮب ﺧﻮار‪.‬‬ ‫)ﯾـﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻋﻠﺘﯽ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﻣﻮي را ﺑﺮﯾﺰاﻧـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺧﻮره‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻣﺮﺿـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﮔﻮﺷﺖ ﻟﺐ و ﺑﯿﻨﯽ را ﺑﺘﺤﻠﯿﻞ ﺑﺮد‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ )||(‪ .‬ﭘﺴﻮﻧﺪ( ﻣﺰﯾﺪ ﻣﺆﺧﺮ اﻣﮑﻨﻪ‪ ،‬ﭼﻮن روﺷـﻨﺎﺧﺮه‪ ،‬ﻗﺒﺎدﺧﺮه‪ ،‬اردﺷـﯿﺮﺧﺮه‪ ،‬ﺷﻌﺐ ﺧﺮه‬ ‫)ﺑﻼد واﺳﻌﻪ در ﻗﻬﺴﺘﺎن ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻠﺦ و در آن ﺗﻨﮕﻪ ﻫﺎ و ﻗﻼع ﺑﺎﺷﺪ(‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻧﻮر ﺑﺘﻤﺎم ﻣﻌﺎﻧﯽ ﮐﻪ در َﺧُﺮه ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬ ‫)از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮه‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ َر ‪ِ /‬ر[ )ِا( ﺛﻔﻞ ﻫﺮ ﺗﺨﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪َ .‬ﺧﺮه‪.‬‬ ‫ﺧﺮه‪.‬‬



‫]َخ َر ‪ِ /‬ر[ )ِا( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮه ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮه‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر ‪ِ /‬ر[ )ِا( ﻧﻮر ﺑﺘﻤـﺎم ﻣﻌـﺎﻧﯽ آن ﮐﻪ در َﺧُﺮه ﮔـﺬﺷﺖ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪َ .‬ﺧُﺮه‪ُ .‬ﺧِﺮه ||‪ .‬ﺻـﺪا و آوازي ﮐﻪ ﺑﺴـﺒﺐ ﮔﻠﻮ ﻓﺸـﺮدن و در‬ ‫ﺣﯿﻦ ﺧﻮاﺑﯿـﺪن از ﺑﯿﻨﯽ ﺑﺮآﯾﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬در ﺟﺎن ﺗﻮ ﭼﺮخ ﺳﻢ ﻫﻤﯽ رﯾﺰد ﺗﻮ ﺧﻔﺘﻪ و ﺧﻮش ﮔﺮﻓﺘﻪ اي ﺧﺮه‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬از ﺧﻠﻖ‬ ‫ﺑﺪﯾﻦ ﻫﻤﯽ ﮔﺮاﯾﺎﻧﺪ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﻔﺴﻮس و ﺧﻨﺪه و ﺧﺮه‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو ||‪ .‬ﮐﻮره‪ .‬ﺑﻠﻮك‪ .‬ﺧﻮره‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪َ .‬ﺧُﺮه‪ُ .‬ﺧﺮه‪.‬‬ ‫ﺧﺮه‪.‬‬



‫]ُخ ُرْه[ )ِا( ﺧﺮوه‪ .‬ﺧﺮوس‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬ﺧﺮه ﺑﯿـﺎر دﻫـﺪ ﺧﻮر ﺗﻮ ﭼﻮن ﮐﻪ ﺑﺴـﺘﺎﻧﯽ ز ﯾﺎر ﺧﻮﯾﺶ ﺧﻮرش ﮔﺮ ﻧﻪ‬ ‫ﮐﻤﺘﺮ از ﺧﺮﻫﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺳـﺮد و ﺗﺎرﯾـﮏ ﺷـﺪ اي ﭘﻮر ﺳﭙﯿـﺪه دم دﯾﻦ ﺧﺮه ﻋﺮش ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﺑﮑﻨـﺪ ﺑﺎﻧﮓ ﻧﻤﺎز‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬رﻗﺺ‬ ‫ﮐﻨﺎن ﻧﮕﺮ ﺧﺮه ﻟﻌﻞ ﻏﺒﺐ ﭼﻮ روي ﺗﻮ ﻃﻮق ﮐﺸﺎن ﺳـﺮ و دﻣﺶ ﭼﻮن ﺧﻄﯽ از ﻣﻌﻨﺒﺮي‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺮ ﻏﺒﺐ و دم ﺧﺮه ﺧﯿﺰ و رﮐﺎب ﺑﺎده ده‬ ‫ﭼﻮن دﻣﺶ از ﻣﻄﻮﻗﯽ ﭼﻮن ﻏﺒﺒﺶ ز اﺣﻤﺮي‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺮ ﺻـﺒﺢ ﺧﺮه ﮔﻮﺋﯽ ﻣﺼـﺮﯾﺴﺖ ﺷـﻨﺎﻋﺖ زن ﮐﺲ ﺻﺎع زر ﯾﻮﺳﻒ درﺑﺎر ﭘـﺪﯾﺪ‬ ‫آﯾﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﺟﺎﻧﻮران وﺣﺸﯽ ||‪ .‬ﺧﺴﺘﻪء ﻣﯿﻮه ﻫﺎ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮه‪.‬‬



‫]ِخ َر ‪ِ /‬ر[ )ِا( ﻧﮋم‪ .‬ﺑﺨﺎر‪ .‬ﻣﯿﻎ‪) .‬ازﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮه‪.‬‬



‫]ُخ ِر[ )ِاخ( ﻟﻘﺐ ﻓﯿﺮوز ﺑﻬﺎءاﻟـﺪوﻟﻪ ﭘﺴـﺮ ﻋﻀﺪاﻟـﺪوﻟﻪء دﯾﻠﻤﯽ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬او را ﺿـﯿﺎءاﻟﻤﻠﻪ و ﻏﯿﺎث اﻻﻣﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﻨﯿﻪء او اﺑﻮﻧﺼﺮ ﺑﻮد‪) .‬از آﺛﺎر اﻟﺒﺎﻗﯿﻪ ص‪.(133‬‬ ‫ﺧﺮه‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ ِر[ )ِاخ( ﺷـﻬﺮﮐﯿﺴﺖ ﺑﻨﺎﺣﯿﺖ ﭘﺎرس اﻧﺪر ﻣﯿﺎن ﮐﻮه‪ ،‬ﺳﺮدﺳـﯿﺮ‪ ،‬ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻫﻮاي درﺳﺖ و ﻧﻌﻤﺖ ﺑﺴـﯿﺎر و اﻧﺪر او ﯾﮑﯽ آﺗﺸﮑﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ آﻧﺮا ﺑﺰرگ دارﻧﺪ و زﯾﺎرت ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻨﯿﺎد او را دارا ﻧﻬﺎده اﺳﺖ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮه‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ ِر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ در ﭘﻨﺞ ﻓﺮﺳﺦ و ﻧﯿﻤﯽ ﺟﻨﻮب و ﻣﺸﺮق ﺑﻨﺪر ﻋﺴﻠﻮﯾﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮه‪.‬‬



‫]ِخ ِر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﻣﺎﻟﮑﯽ ﺑﺨﺶ ﮐﻨﮕﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﻮﺷﻬﺮ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪96‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﮐﻨﮕﺎن و ﺳﻪ ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺟﻨﻮب ﺷﻮﺳﻪء ﺳﺎﺑﻖ ﺑﻮﺷـﻬﺮ ﺑﻪ ﻟﻨﮕﻪ‪ .‬ﺟﻠﮕﻪ و ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ‪ .‬آب آن از ﭼﺎه‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺧﺮﻣﺎ و ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ .‬راه‬ ‫آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(7‬‬ ‫ﺧﺮه آب‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ ِر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺎﻫﯿﺪﺷﺖ ﺑﺎﻻﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه‪ ،‬واﻗﻊ در ﺑﯿﺴﺖ وﯾﮏ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه‬ ‫و ﺟﻨﻮب و ﮐﻨـﺎر رودﺧـﺎﻧﻪء ﻣﺮگ‪ ،‬واﻗﻊ در دﺷﺖ و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ‪ .‬آب آن از رودﺧـﺎﻧﻪء ﻣﺮگ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺗﻮﺗﻮن و‬ ‫ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﺻـﯿﻔﯽ و ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨـﺪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ و در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن از ﻃﺮﯾﻖ رﺑﺎط ﻗﯿﻤﺎس اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮد‪ .‬در‬ ‫ﺳﻪ ﻣﺤـﻞ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ﯾﮏ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ واﻗﻊ و ﺑﻪ ﻋﻠﯿﺎ و وﺳـﻄﯽ و ﺳـﻔﻠﯽ ﻣﺸـﻬﻮرﻧﺪ‪ .‬در ﺧﺮه آب ﺳـﻔﻠﯽ اﺷـﺠﺎر ﺑﯿـﺪ وﺟﻮد دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺮﻫﺎن‪.‬‬



‫][ )ِاخ( اﺑﻦ ارﺳﻼن‪ ،‬ﮐﺴﺮي ﺧﺮﻫﺎن ﺑﻦ ارﺳﻼن ﭘﺎدﺷﺎه زاده ﺑﻮد‪) .‬از ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص‪.(109‬‬ ‫ﺧﺮهء اردﺷﯿﺮ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 777‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ُخ ِر ‪ُ /‬ﺧْﺮ ِر ِي َا ِد[ )ِاخ(ﯾﮏ ﺣﺼﻪ از ﭘﻨـﺞ ﺣﺼﻪء ﻓﺎرس اﺳﺖ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣـﺪه اﺳﺖ ‪ :‬ﺧﺮهء اردﺷـﯿﺮ‪،‬‬ ‫اﯾﻦ ﮐـﻮرهء اردﺷـﯿﺮ ﺧﻮره ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ ﺑﻪ اردﺷـﯿﺮﺑﻦ ﺑﺎﺑـﮏ و ﻣﺒـﺪأ ﺑﻌﻤـﺎرت ﻓﯿﺮوزآﺑـﺎد ﮐﺮده ﺳﺖ‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ اﻟﺒﻠﺨﯽ ص ‪132‬‬ ‫ﺑﺒﻌﺪ(‪ .‬ﻧﺎم ﺷـﻬﺮي ﺑﻮده از ﺑﻨﺎﻫﺎي اردﺷـﯿﺮ ﮐﻪ ﺑﻬﻤﻦ ﺑﻦ اﺳـﻔﻨﺪﯾﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻧﺎم ﺷﻬﺮي آﺑﺎدان ﮐﺮدهء اردﺷﯿﺮ و اردﺷﯿﺮ ﻧﺎم‬ ‫ﺑﻬﻤﻦ اﺳـﭙﻨﺪﯾﺎر ﺑﻮد‪) .‬از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( ‪ :‬ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﮔﺮاﻧﻤﺎﯾﻪ دﻫﻘﺎن ﭘﯿﺮ ﻫﻤﯽ ﺧﻮاﻧﺪش ﺧﺮهء اردﺷﯿﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ز ﭘﺮﻣﺎﯾﻪ ﺗﺮ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺪ‬ ‫دﻟﭙﺬﯾﺮ ﻫﻤﯽ ﺗﺎﺧﺖ ﺗﺎ ﺧﺮهء اردﺷـﯿﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﺧﻮاﻧﺪم ﺧﺮهء اردﺷـﯿﺮ ﻫﻮا ﺧﻮﺷﮕﻮار و ﺑﺠﻮي آب ﺷﯿﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﮐﺲ آﻣﺪ ﺳﻮي‬ ‫ﺧﺮهء اردﺷﯿﺮ ﮐﻪ آﯾﺪ ﺑﺪرﮔﺎه ﻫﺮﻣﺰد ﭘﯿﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮه ﺑﻪ ﮐﻮن ﻣﺎﻟﯿﺪن‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ َر ‪ِ /‬ر ِب َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮره ﮐﺸﯿﺪه‪ .‬واﺟﺒﯽ ﮐﺸﯿﺪن )ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻮﺷﺘﺮ ||(‪ .‬ﻓﺮﯾﺐ دادن‪ .‬ﮔﻮل زدن )ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻮﺷﺘﺮ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮه ﭘﻮر‪.‬‬



‫]ُخ ُرْه[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻣﻨﺸـﯽ ﺷـﺎﭘﻮر دوم ﺳﺎﺳـﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷـﺨﺺ ﺑـﺪﺳﺖ روﻣﯽ ﻫﺎ اﺳـﯿﺮ ﺷـﺪ و ﭘﺲ از ﻣﺮگ ژوﻟﯿﻦ اﻣﭙﺮاﻃﻮر روم او ﺑﺎ‬ ‫ژووﯾﻦ)‪ (1‬ﺑﻪ ﯾﻮﻧﺎن رﻓﺖ و دﯾﻦ ﻣﺴـﯿﺤﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد‪ ،‬او را اﻟﻪ آزار)‪(2‬ﻧﺎﻣﯿﺪﻧـﺪ‪ .‬او زﺑﺎن ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ آﻣﻮﺧﺖ و ﮐﺎرﻫﺎي ﺷﺎﭘﻮر و ژوﻟﯿﻦ را‬ ‫ﻧـﻮﺷﺖ‪ .‬ﺑﻌـﺪ ﺗﺎرﯾـﺦ ﻋﻬـﺪ ﻗـﺪﯾﻢ را ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از رﻓﻘـﺎي زﻣـﺎن اﺳـﺎرت او ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺑﻮد در ﯾـﮏ ﺟﻠـﺪ ﺑﯿﻮﻧـﺎﻧﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘـﺎب را‬ ‫ﺑﺮﺳﻮﻣﻪ)‪ (3‬و ﭘﺎرﺳــﯿﻬﺎ راﺳــﺪﺷﻮن)‪ (4‬ﻧﺎﻣﯿـــﺪه اﻧـــﺪ‪) .‬از اﯾﺮان ﺑﺎﺳـــﺘﺎن ص ‪Jovien (2) - Eleazar. (3) - - (1) .(260‬‬ ‫‪.Barsomma. (4) - Rasdschoun‬‬ ‫ﺧﺮهء ﭼﻮب‪.‬‬



‫]َخ َر ‪ِ /‬ر ِي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﻮﺑﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮدﯾﻒ ﭘﻬﻠﻮي ﻫﻢ ﭼﯿﺪه ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج ‪ 1‬ص ‪.(358‬‬ ‫ﺧﺮهء ﺧﺸﺖ‪.‬‬



‫]َخ َر ‪ِ /‬ر ِي ِخ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺸﺖ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮدﯾﻒ ﭘﻬﻠﻮي ﻫﻢ ﭼﯿﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج ‪ 1‬ص ‪.(359‬‬ ‫ﺧﺮه زا‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ َر[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﻓﺮﺳﻨﮕﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯿﺎﻧﻪء ﺷﻤﺎل و ﻣﻐﺮب اﺷﻔﺎﯾﻘﺎن‪) .‬ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮهء ﺳﻨﮓ‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﻨﮕﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮدﯾﻒ ﭘﻬﻠﻮي ﻫﻢ ﭼﯿﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج ‪ 1‬ص ‪.(37‬‬ ‫]َخ َر ‪ِ /‬ر ِي َ‬ ‫ﺧﺮه ﺳﯿﺎه‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ ِر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺎﺑﺎﻟﯽ ﺑﺨﺶ ﭼﻘﻠﻮﻧﺪي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺧﺮم آﺑﺎد‪ ،‬واﻗﻊ در ‪6‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﭼﻘﻠﻮﻧﺪي ﮐﻨﺎر راه‬ ‫ﻓﺮﻋﯽ ﭼﻘﻠﻮﻧـﺪي ﺑﻪ ﺑﺮوﺟﺮد‪ .‬داﻣﻨﻪ و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪء ﺧﺮه ﺳـﯿﺎه‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت‪ ،‬ﺻـﯿﻔﯽ‪ ،‬ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﭘﺸﻢ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳـﺘﯽ زﻧـﺎن ﺳـﯿﺎه ﭼﺎدرﺑـﺎﻓﯽ‪ .‬راه اﺗﻮﻣﺒﯿـﻞ رو اﺳﺖ و اﻫـﺎﻟﯽ زﻣﺴـﺘﺎن ﺑﻪ ﻗﺸـﻼق ﻣﯽ روﻧـﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺮه ﺳﯿﺎه‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ ِر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺳﮕﻮﻧﺪ ﺑﺨﺶ زاﻏﻪ‪ ،‬ﮐﻨﺎر راه ﺷﻮﺳﻪء ﺧﺮم آﺑﺎد ﺑﻪ ﺑﺮوﺟﺮد‪ .‬ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘﺪل‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري‪ .‬راه اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو اﺳﺖ و اﻫﺎﻟﯽ زﻣﺴـﺘﺎن ﺑﻪ ﻗﺸﻼق ﻣﯽ روﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺮه ﺷﺎﭘﻮر‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ ِر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺷـﻬﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻪ اﻫﻮاز و آن ﺷـﻬﺮ ﺷﻮش اﺳﺖ‪) .‬ﻏﺮر اﺧﺒﺎر ﻣﻠﻮك اﻟﻔﺮس(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾـﺦ و اﻟﻘﺼـﺺ‬ ‫ص ‪ 67‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻫﮏ‪.‬‬



‫]ُخ ُر َه[ )ِا( ﺧﺮوﻫﮏ ﮐﻪ آن ﻣﺮﺟﺎن اﺳﺖ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮه ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( آواز ﺑﺮآﻣﺪن از ﺑﯿﻨﯽ ﻣﺮدم در وﻗﺖ ﺧﻮاب ﯾﺎ ﺑﺴـﺒﺐ ﮔﻠﻮ ﻓﺸﺮدن‪ .‬ﺧﺮﺧﺮ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]ُﺧْﺮ َر ‪ِ /‬ر َ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻫﻨﺎك‪.‬‬



‫]َخ ُر[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻨﻮر‪ .‬ﺗﺎﺑـﺪار‪ .‬روﺷﻦ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﻠﻘﺎن ﺑﺮ ﺑﺒﺨﺸﻮد اﯾﺰدﭘﺎك ﮐﻪ ﺑﻔﺮﺳـﺘﺎد زرﺗﺸﺖ ﺧﺮﻫﻨﺎك‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮه ﻧﻬﺎدن‪.‬‬



‫]َخ َر ‪ِ /‬ر ِن ‪َ /‬ن َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺮﻫﻢ ﻧﻬﺎدن و ردﯾﻒ ﮐﺮدن ﭼﯿﺰي ﭼﻮن آﺟﺮ و ﺧﺸﺖ و ﭼﻮب‪.‬‬ ‫ﺧﺮﻫﯽ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( ﻋﺒﺪاﻟﺴـﻼم ﺑـﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ اﻟﺨﺮﻫﯽ اﻟﺸـﯿﺮازي ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻔﺘـﺢ‪ .‬از اﻫـﻞ ﻋﻠﻢ و ﻓﻀـﻞ ﺑـﻮد و ﻣـﺬﻫﺐ ﺷـﺎﻓﻌﯽ‬ ‫داﺷﺖ‪ .‬او ﺑﻪ اﺻـﻔﻬﺎن ﺣﺪﯾﺚ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ و اﺑﻮﻋﺒﺪاﷲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻏﺎﻧﻢ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺣﺪاد و ﺟﺰ او از او ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻧﻘﻞ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮگ او‬ ‫ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻌﺪ از ﺳﺎل ‪ 469‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪ .‬ﭼﻪ او در اﯾﻦ ﺳﺎل ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن ﺣﺪﯾﺚ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮي‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِا( ﮔﻠﯽ زرد ﭘﺮرﻧـﮓ ﻣﯿـﺎن ﺳـﯿﺎه ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻬﺎر و ﺧﯿﺮي ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬روﻧﻖ زﯾﺐ دﮔﺮ دارد ﮐﻨﻮن ﻃﺮف ﭼﻤﻦ از‬ ‫ﺧﺮي و ﺧﻄﻤﯽ و رﯾﺤـﺎن و ﺷﺎخ ﯾﺎﺳـﻤﻦ‪ .‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ||(‪ .‬اﯾﻮان‪ .‬ﺻـﻔﻪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء )||(‪ .‬ص( ﺷﻮم‪ .‬ﻧﺤﺲ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﻣﺒﺎرك‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺑﺎز ﻫﻤﺎﯾﻮن ﭼﻮ ﺟﻐﺪ ﮔﺸﺖ ﺧﺮي ﺟﻐﺪك ﺷﻮم ﺧﺮي ﻫﻤﺎﯾﻮن ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮي‪.‬‬



‫]َخ[ )ﺣـﺎﻣﺺ( ﺣﻤـﺎﻗﺖ‪ .‬ﺳـﻔﺎﻫﺖ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺑﻼدت ﯾﺎ ﻧﺎداﻧﯽ‪ .‬ﺟﻬﺎﻟﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﻪ دﯾﻦ از ﺧﺮي دور ﺑﺎش و‬ ‫ﺑـﺪان ﮐـﻪ ﺑﯽ دﯾﻨﯽ اي ﭘـﻮر ﺑﯽ ﺷـﮏ ﺧﺮﯾﺴﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺷـﯿﺮ ﺧـﺪاي را ﭼـﻮ ﻣﺨـﺎﻟﻒ ﺷـﻮد ﮐﺴـﯽ ﻫﺮﮔﺰ ﻣﮑﻦ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺧﺮي ﻫﯿﭻ‬ ‫ﺗﻬﻤﺘﺶ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬اي اﻣﺖ ﺑـﺪﺑﺨﺖ ﺑﺪﯾﻦ زرق ﻓﺮوﺷﺎن ﺟﺰ ﮐﺰ ﺧﺮي و ﺟﻬﻞ ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺘﻨﻪ ﭼﺮاﯾﯿﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺗﻮ دﺳﺖ ﭼﭗ در اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻌﻨﯽ ز دﺳﺖ راﺳﺖ ﻧﺸﻨﺎﺳـﯽ ﮐﻨﻮن ﺑﺎ اﯾﻦ ﺧﺮي ﺧﻮاﻫﯽ ﮐﻪ اﺳـﺮار ﺧﺪا ﯾﺎﺑﯽ‪ .‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﮔﺎو را ﺑﻔﺮوﺧﺖ ﺣﺎﻟﯽ ﺧﺮ ﺧﺮﯾﺪ ﮔﺎوﯾﺶ ﺑﻮد و‬ ‫ﺧﺮي ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺧﺮﯾﺪ‪.‬ﻋﻄﺎر‪ .‬ﻫﻤﭽﻮ ﻓﺮﻋﻮﻧﯽ ﻣﺮﺻﻊ ﮐﺮده رﯾﺶ ﺑﺮﺗﺮ از ﻋﯿﺴﯽ ﭘﺮﯾﺪه از ﺧﺮﯾﺶ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬ﻧﯿﺴﺖ اﯾﻦ از ران ﮔﺎو اي‬ ‫ﻣﻔـﺘﺮي ران ﮔـﺎوت ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ از ﺧﺮي‪ .‬ﻣﻮﻟـﻮي )ﻣﺜﻨـﻮي(‪ .‬از ﭘﯽ رد و ﻗﺒـﻮل ﻋـﺎﻣﻪ ﺧﻮد را ﺧﺮ ﻣﮑﻦ زاﻧﮑﻪ ﻧﺒﻮد ﮐـﺎر ﻋـﺎﻣﻪ ﺟﺰ ﺧﺮي ﯾﺎ‬ ‫ﺧﺮﺧﺮي‪ .‬ﺳﻨﺎﺋﯽ )دﯾﻮان ص ‪.(663‬‬ ‫ﺧﺮي‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ ري ي[ )ع ِا( ﮔﻠﻮي آﺳﯿﺎ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺮي‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ ري ي[ )ِاخ( ﻧﺎم ﭘﺪر ﯾﻌﻘﻮب ﺑﻦ ﺧﺮه دﺑﺎغ ﺧﺮي ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮي‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن دﺷﺖ ﺑﺨﺶ ﺳـﻠﻮاﻧﺎ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اروﻣﯿﻪ واﻗـﻊ در ‪ 6‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري ﺳـﻠﻮاﻧﺎ در ﻣﺴـﯿﺮ اراﺑﻪ رو‬ ‫ﺳﻠﻮاﻧـﺎ اروﻣﯿﻪ‪ ،‬دره‪ ،‬ﺳﺮدﺳـﯿﺮ و آب آن از رود ﺑﺮده ﺳﻮر و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت و ﺗﻮﺗﻮن و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه آن‬ ‫اراﺑﻪ رو اﺳﺖ و در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن از راه ﺳﻠﻮاﻧﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺎﺑﻮ‪.‬‬



‫]َﺧْﺮ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﯾﺎﺑﻮي ﺑﺪﺷﮑﻞ و ﻗﻮي ﻫﯿﮑﻞ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻫﺮﭼﯿﺰ ﺑﺪﻫﯿﮑﻞ ﻧﺎﻫﻤﻮار‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬آﻟﺘﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ راه رﻓﺘﻦ اﻃﻔﺎل ﺳﺎزﻧﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺎر‪.‬‬



‫]ِﺧْﺮ[ )ﻧﻒ( ﻣﺨﻔﻒ ﺧﺮﯾﺪار اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﮐﻒ ﮔﻨﺪم زان دﻫﺪ ﺧﺮﯾﺎر را ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﺪ ﮔﻨﺪم اﻧﺒﺎر را‪.‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺎن‪.‬‬



‫]ِﺧْﺮ ري ﯾﺎ[ )ع ص( ﻣﺮد ﺑﺪدل‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮي ﺑﺮده رﺷﺎن‪.‬‬



‫]َخ َب َد َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﻻﻫﯿﺠـﺎن ﺑﺨﺶ ﺣـﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﻬﺎﺑـﺎد‪ ،‬واﻗـﻊ در ﭼﻬـﻞ وﭘﻨـﺞ ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﻣﻬﺎﺑـﺎد و‬ ‫دوﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور ﺷﻮﺳﻪء ﻧﻘـﺪه ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﺟﻠﮕﻪ و ﻣﻌﺘـﺪل و آب آن از رود آواﺟﯿﺮ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ‬ ‫داري و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺒﻪ‪.‬‬



‫]َخ ِب[ )ِاخ( ﻧﺎم دﯾﮕﺮ ﻧﻌﯿﻤﻪ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻧﻌﯿﻤﻪ ﺷﻮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺒﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َر َب[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﺼـﺮه ﮐﻪ ﯾﻐﻤﺎﮔﺮان ﺧﺮاﺑﺶ ﮐﺮدﻧـﺪ و واﻗﻌﻪء ﺟﻤﻞ ﻧﯿﺰ ﺑﺪاﻧﺠﺎ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان‬ ‫ﯾﺎﻗﻮت(‪ .‬ﻣﻮﺿﻌﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﺼﺮه ﮐﻪ آن را ﺑﺼﯿﺮه ﺻﻐﺮي ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺒﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ص ﻧﺴـﺒﯽ( ﻣﻨﺴـﻮب ﺑﻪ ﺧﺮﯾﺒﻪ)‪ (1‬و آن ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﻣﺸـﻬﻮر در ﺑﺼـﺮه‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ(‪ - (1) .‬ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻗﺎﻋـﺪه ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺮﯾﺒﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﺮﺑﯽ ] ُخ َر ﺑﯽ ي [ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺒﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِاخ( ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ داود ﺧﺮﯾـﺒﯽ ﻫﻤـﺪاﻧﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ‪ .‬از ﮐـﻮﻓﻪ ﺑـﻮد وﻟﯽ در ﺧﺮﯾﺒﻪ)‪ (1‬ﺑﺼـﺮه ﻣﻨﺰل ﮔﺰﯾـﺪ )ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل‬ ‫اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ(‪ .‬او از اﻋﻤﺶ و ﺳـﻠﻤﮥ ﺑﻦ ﻧﺒﯿﻂ ﺑﻦ ﺷﺮﯾﻂ رواﯾﺖ ﮐﺮد و از او ﻋﺒﺪاﻻﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﻤﺎد و اﻫﻞ ﻋﺮاق و ﺑﺴﺎل ‪ 211‬ه ‪ .‬ق‪ .‬درﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬ ‫اﺑﻮﻋﻠﯽ ﻏﺴﺎﻧﯽ ﺑﻦ داود ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ او ﺑﻪ ﺧﺮﯾﺒﻪ ﺑﺼـﺮه ﺳـﮑﻨﯽ ﮔﺰﯾـﺪ و ﻣﻨﺴﻮب ﺑـﺪاﻧﺠﺎ ﺷﺪ و از اﻋﻤﺶ و ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﻋﺮوه و اﺑﻦ ﺟﺮﯾﺢ و‬ ‫ﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﻋﺰوان ﺣـﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ(‪ - (1) .‬اﺑﻦ ﮐﻠﺒﯽ در ﺗﺴـﻤﯿﻪ ﺧﺮﯾﺒﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺧﺮب ﺑﻦ ﻣﺴـﻌﻮد از ﮐﻨـﺪة ﺑـﺪاﻧﺠﺎ‬ ‫ﺳﮑﻮﻧﺖ ﮔﺰﯾﺪ و ﭘﺲ از ﺳﮑﻮﻧﺖ او اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم او ﻣﻨﺴﻮب ﺷﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺖ‪.‬‬



‫]َخ ري َي[ )ﻣﺺ ﺟﻌﻠﯽ‪ ،‬اِﻣﺺ()‪(1‬ﺧﺮ ﺑﻮدن‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺣﻤﺎﻗﺖ و ﺳﻔﺎﻫﺖ و ﻧﺎداﻧﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﮐﺮهء ﺧﺮ از‬ ‫ﺧﺮﯾـﺖ ﭘﯿﺶ ﭘﯿﺶ ﻣـﺎدر اﺳﺖ‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ از ﺧﺮ )دراز ﮔﻮش( ﺑـﺎ اﻟﺤـﺎق ﭘﺴﻮﻧـﺪ ﻣﺼـﺪري ﻋﺮﺑﯽ ﯾﻌﻨﯽ »اﯾﺖ« ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‬ ‫ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻪء ﻋﺎﻣﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺖ‪.‬‬



‫]ِﺧْﺮ ري[ )ع ص( راﻫﺒﺮ اﺳـﺘﺎد‪ .‬راﻫﻨﻤـﺎي داﻧـﺎ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬دﻟﯿـﻞ ﺣـﺎذق‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﺮاِرت و ﺧﺮارﯾﺖ‪ :‬اﻣﺎ‬ ‫اﻟﻔﻘﻪ ﻓﻬﻮ ] اي اﺑﻮﺟﻌﻔﺮ اﻟﻄﻮﺳـﯽ [ﺧﺮﯾﺖ ﻫﺬه اﻟﺼـﻨﺎﻋﮥ زﻣﺎم اﻻﻧﻘﯿﺎد‪) ...‬روﺿﺎت اﻟﺠﻨﺎت )||(‪ِ .‬ا( ﻣﺠﺎزًا ﻣﺤﮏ‪ .‬ﻣﻘﯿﺎس‪ .‬ﻣﻌﯿﺎر‪ .‬ﻣﻼك‪.‬‬ ‫ﻣﯿﺰان‪ .‬اﻧﺪازه)‪) .(1‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - (1) .‬ﻣﺮﺣـﻮم دﻫﺨـﺪا اﺻـﻞ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را از »ﮐﺮي ﺗِﺮﯾﻮم« ﻻـﻃﯿﻨﯽ ﯾﻌﻨﯽ ‪Criteruim‬ﻣﯽ‬ ‫داﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺖ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺑﻦ راﺷﺪ ﻧﺎﺟﯽ در ﮐﺘﺎب ﻓﺘﻮح ﺳـﯿﻒ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ از او ﻧﺎم ﺑﺮده اﺳﺖ و از ﻃﺮﯾﻖ زﯾﺪﺑﻦ اﺳـﻠﻢ آورده ﮐﻪ ﺧﺮﯾﺖ ﺑﻦ راﺷﺪ رﺳﻮل‬ ‫ﺧـﺪا را ﺑﯿﻦ ﻣﮑﻪ و ﻣـﺪﯾﻨﻪ در وﻓﺪ ﺑﻨﯽ ﺳـﻠﻤﮥ ﺑﻦ ﻟﻮي ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮد و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﮐﻼم آﻧﻬﺎ ﮔﻮش داد و ﺳـﭙﺲ ﺑﻪ ﻗﺮﯾﺶ ﮔﻔﺖ اﯾﻨﺎن ﻗﻮم‬ ‫ﺷﺪﯾﺪاﻟﺨﺼﻮﻣﺘﯽ اﻧﺪ‪ .‬ﺳـﯿﻒ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ در ﺟﻨﮓ ﺟﻤﻞ ﺧﺮﯾﺖ ﺑﻪ ﻣﻀﺮ ﺑﻮد و ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ او را ﻋﺎﻣﻠﯽ ﮐﻮره اي از ﮐﻮره ﻫﺎي ﻓﺎرس‬ ‫داد‪ .‬زﺑﯿﺮﺑﻦ ﺑﮑـﺎر ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ ﺧﺮﯾﺖ ﺑـﺎ ﻋﻠﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم ﺑﻮد ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﺣﮑﻤﯿﻦ ﺣﮑﻢ ﺧﻮد را دادﻧـﺪ ﭘﺲ او ﻋﻠﯽ را ﺗﺮك ﮐﺮد و ﺑﻔﺎرس‬ ‫رﻓﺖ و ﻋﻠﻢ ﻣﺨـﺎﻟﻔﺖ ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺖ و ﻋﻠﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم ﻣﻌﻘـﻞ ﺑﻦ ﻗﯿﺲ را ﺑﺎ ﻟﺸـﮑﺮي ﺑﺴﻮي او ﻓﺮﺳـﺘﺎد او ﻧﯿﺰ از ﻋﺮب و ﻧﺼﺎري ﻣﺮدم ﮔﺮد‬ ‫ﮐﺮد و ﺑﻌﺮب دﺳـﺘﻮر ﻣﻨﻊ ﺻﺪﻗﻪ داد و ﺑﻨﺼﺎري ﻣﻨﻊ ﺟﺰﯾﻪ ﭘﺲ ﮐﺜﯿﺮي از ﻧﺼﺎري ﮐﻪ ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺮﺗﺪ ﮔﺸـﺘﻨﺪ ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﻣﻌﻘﻞ ﺑﻪ‬ ‫ﺟﻨﮓ آﻧﺎن رﻓﺖ و راﯾﺘﯽ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺖ و ﮔﻔﺖ ﻫﺮ ﮐﻪ ﺑﺰﯾﺮ اﯾﻦ راﯾﺖ آﯾـﺪ اﯾﻤﻦ اﺳﺖ ﭘﺲ ﮐﺜﯿﺮي از ﻗﻮم ﺧﺮﯾﺖ ﺑﺰﯾﺮ راﯾﺖ او رﻓﺘﻨﺪ و از‬ ‫ﺟﺎن ﺗﺄﻣﯿﻦ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻘﯿﻪ ﺷـﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻧﺪ و در اﯾﻦ واﻗﻌﻪ ﺧﺮﯾﺖ ﮐﺸـﺘﻪ ﺷﺪ‪) .‬از اﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ اول ص ‪ .(109‬او را ﺧﺮﯾﺖ اﻟﻨﺎﺟﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ چ ‪ 2‬ج ‪ 2‬ص ‪.348‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺑـﺎزﯾﭽﻪء ﮐﻮدﮐـﺎن ﺗـﺎزي ﮐﻪ ﮐـﻮدﮐﯽ ﭼﯿﺰي در دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﮐﻮدﮐـﺎن دﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ »ﺧﺮاج ﺧﺮاج« ﯾﻌﻨﯽ ﺑﯿﺮون ﮐﻨﯿﺪ‬ ‫ﭼﯿﺴﺖ در دﺳﺖ ﻣﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺞ‪.‬‬



‫]ِﺧْﺮ ري[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺷـﺎﮔﺮد ﺗﻌﻠﯿﻢ داده ﺷـﺪه و آزﻣﻮده ﺷـﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺷﺎﮔﺮد ﻣﺎﻫﺮ و ﻓﺎﺋﻖ ﺑﺮ اﻗﺮان در ﻋﻠﻢ و ﻫﻨﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﻫﻮ ﺧﺮﯾﺞ ﻓﻼن ||‪ .‬ﺷﺎﮔﺮد رﺳـﯿﺪه ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﻻزم‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن رادﮐـﺎن ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺸـﻬﺪ واﻗﻊ در ‪ 9‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي رادﮐﺎن‪ .‬ﺟﻠﮕﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺪل‪.‬‬ ‫آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﺎﻟﺪاري و راه آن اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺠﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َر َج[ )ِاخ( ﻧـﺎم آﺑﯽ اﺳﺖ از آﺑﻬـﺎي ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﮐﻼـب ﺑﻨـﺎﺑﺮ ﯾﮑﯽ از اﻗـﻮال اﺑﯽ زﯾـﺎد ﭼﻪ او در ﺟـﺎي دﯾﮕﺮ از ﮐﺘـﺎب ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‬ ‫ﺧﺮﯾﺠﻪ از ﻣﺴﺘﻐﻼت ﺑﻨﯽ ﻋﺠﻼن اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺨﻪ‪.‬‬



‫]ِخ َخ ‪ِ /‬خ[ )ِا( ﺧﺮﯾﺶ اﺳﺖ و در اﺻـﻞ ﺧﺮﯾﺸﻪ ﺑـﻮده ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻣﺮدم رﯾﺸـﺨﻨﺪي و ﻣﺴـﺨﺮه و ﺑﯽ رﺗﺒﻪ ﮐﻪ در ﺧـﺎﻧﻪء ﺧﻮد ﺿـﺒﻂ و ﻧﺴـﻘﯽ‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻮﺷﺘﺮي ﻧﺴﺨﻪء ﺧﻄﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺪ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( زن دوﺷــﯿﺰه ||‪ .‬ﻣﺮد ﻧﺎرﺳــﯿﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻــرب( )از ﺗــﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴــﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤــﻮارد ||(‪ .‬زن ﻧﯿﮏ‬ ‫ﺷﺮﻣﮕﯿﻦ ﺧـﺎﻣﻮش ﺑﺎش ﺳـﺴﺖ آواز ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﭘﻨﻬﺎن ﻣﺎﻧـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧُﺮد‪ُ ،‬ﺧﱠﺮد‪- .‬ﺻﻮت‬ ‫ﺧﺮﯾﺪ؛ آواز ﻧﺮم ﺑﺎﺣﯿﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺪ‪.‬‬



‫]َخ[ )ﻣﺺ ﻣﺮﺧﻢ‪ ،‬اِﻣﺺ( ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﺮوش‪ .‬ﺷـﺮي‪ .‬ﺷـﺮاء‪ .‬اﺑﺘﯿﺎع‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺧﺮﯾـﺪن‪ .‬ﺑﯿﻊ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﭘﺮ از ﺧﻮرد و داد و ﺧﺮﯾـﺪ و‬ ‫ﻓﺮوﺧﺖ ﺗﻮ ﮔﻔﺘﯽ زﻣﺎن ﭼﺸﻢ اﯾﺸﺎن ﺑـﺪوﺧﺖ‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ارزان ﺧﺮﯾﺪ؛ ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﭘﺎﺋﯿﻦ ﺗﺮ از ﻧﺮخ ﭼﯿﺰي را ﺧﺮﯾﺪن‪ - .‬ﺑﺎزﺧﺮﯾﺪ؛ ﺟﻨﺲ‬ ‫ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷـﺪه ﮐﻪ دوﺑـﺎره ﺑﺨﺮﻧـﺪ ||‪ - .‬اﻣﺮوزه اﺻـﻄﻼﺣﯽ اﺳﺖ درﺑﺎرهء ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪء ﺧـﺪﻣﺖ ﺧﻮد را در ﯾﮑﯽ از ﻣﺆﺳـﺴﺎت ﻣﯽ‬ ‫ﻓﺮوﺷـﻨﺪ‪ - .‬ﭘﯿﺶ ﺧﺮﯾﺪ؛ ﺧﺮﯾﺪ ﺟﻨﺴـﯽ ﻗﺒﻞ از وﻗﺖ ﻋﺮﺿﻪء آن‪ - .‬ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوﺧﺖ؛ ﺑﯿﻊ و ﺷﺮاء ‪ :‬ز داد و دﻫﺶ وز ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوﺧﺖ ﺗﻮ‬ ‫ﮔﻔﺘﯽ ﻫﻤﻪ ﺷﺎرﺳﺎن ﺑﺮﻓﺮوﺧﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش؛ ﺑﯿﻊ و ﺷـﺮاء‪ .‬ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوﺧﺖ‪ - .‬درم ﺧﺮﯾﺪ؛ ﺷـﯿﺌﯽ ﮐﻪ در ﺑﻬﺎﯾﺶ درم رﻓﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬زرﺧﺮﯾـﺪ‪ - .‬زرﺧﺮﯾـﺪ؛ ﭼﯿﺰي را ﮐﻪ ﺑﺎ زر ﺧﺮﯾـﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﻄﯿﻊ و ﻣﻨﻘﺎد اﺳﺖ ﭼﻪ ﺑﻨﺪه و ﻋﺒﺪ را ﺑﺎ زر ﻣﯽ ﺧﺮﯾﺪﻧﺪ‪ .‬و اﯾﻦ‬ ‫زرﺧﺮﯾـﺪان ﺑـﺎﯾﺴﺘﯽ ﻣﻨﻘـﺎد و ﻣﻄﯿﻊ ارﺑﺎﺑـﺎن ﺧﻮد ﺑﺎﺷـﻨﺪ از اﯾﻨﺠـﺎﺳﺖ ﮐﻪ در وﻗﺖ ﻣﺒﺎﻟﻐﺖ در ﻣﻄﯿﻊ ﺑﻮدن‪ ،‬ﮐﺴـﯽ ﺑﻪ دﯾﮕﺮي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪:‬‬ ‫»زرﺧﺮﯾـﺪت ﻫﺴـﺘﻢ« ﯾﻌﻨﯽ در ﻧﻬﺎﯾﺖ اﻃﺎﻋﺖ ﺗﻮ ﻫﺴـﺘﻢ و ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ رأﯾﯽ و اراده اي از ﺧﻮد ﻧـﺪارم ‪ :‬ﻫﻮﺳـﻬﺎي اﯾﻦ ﻧﻘﺮهء زرﺧﺮﯾـﺪ ﺑﺴـﺎ‬ ‫ﮐﯿﺴﻪ ﮐﺰ ﻧﻘﺮه و زر درﯾـﺪ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )اﻗﺒﺎﻟﻨﺎﻣﻪ ص ‪ - .(|| 266‬ﻏﻼم و ﮐﻨﯿﺰ ‪ -‬ﮔﺮان ﺧﺮﯾـﺪ؛ ﻗﯿﻤﺖ ﺟﻨﺴـﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺶ از ﻗﯿﻤﺖ ﺑﺎزار ﺧﺮﯾﺪه‬ ‫ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺪار‪.‬‬



‫]َخ[ )ﻧﻒ( ﺧﺮﯾﺪﮐﻨﻨـﺪه‪ .‬ﻣﺸﺘﺮي‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪َ .‬ﺧَﺮﻧ َﺪه‪ ،‬ﺑﺎﯾﻊ‪ ،‬ﺑَﯿﱢﻊ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬اي ﺧﺮﯾﺪار ﻣﻦ ﺗﺮا ﺑﺪو ﭼﯿﺰ‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬ز ﻫﺮ‬ ‫ﺳﻮ ﻓﺮاوان ﺧﺮﯾـﺪار ﺧﺎﺳﺖ ﺑﺪان ﮐﻠﺒﻪ ﺑﺮ ﺗﯿﺰﺑﺎزار ﺧﺎﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻓﺮوﺷـﻨﺪه ام ﻫﻢ ﺧﺮﯾﺪار ﻧﯿﺰ ﻓﺮوﺷﻢ ﺑﺨﺮم ز ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﭼﯿﺰ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪.‬‬ ‫ﻣﺪه در ﺑﻬﺎي ﺟﻬﺎن ﻋﻤﺮ ﮐﻮﺗﻪ ﮐﻪ ﺟﺰ ﺗﻮ ﺟﻬﺎن ﺧﻮد ﺧﺮﯾﺪار دارد‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺗﻮ ﮔﺮد ﭼﻮن و ﭼﺮا ﮔﺮ ﻫﻤﯽ ﻧﯿﺎري ﮔﺸﺖ ﭼﺮا و ﭼﻮن‬ ‫ﺗﺮا ﻣﺎ ﺑﺠﺎن ﺧﺮﯾﺪارﯾﻢ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﯾﺎر ﺗﻮ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺨﺮد ﺗﺮا ﻫﻢ ﺗﻮ ﺧﻮدي ﺧﯿﺮه ﺧﺮﯾﺪار ﺧﻮﯾﺶ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺧﺮﯾﺪار دارم ﺑﺴﯽ از ﺗﻮ‬ ‫ﻣﻦ ﺑﻪ ﭼﺮا ﺧﺪﻣﺖ ﺗﻮ ﮐﻨﻢ راﯾﮕﺎﻧﯽ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻫﻮي ﺑﻤﻦ ﺑﺮ دﻻل ﻣﻌﺼـﯿﺖ ﮔﺸـﺘﻪ ﺳﺖ از آﻧﮑﻪ ﺧﻮاﺟﻪء ﺑﺎزار ﻓﺴﻖ و ﻋﺼﯿﺎﻧﻢ ﮔﻨﻪ ﺑﻤﻦ‬ ‫ﺑﺮ دﻻل وار ﻋﺮﺿﻪ ﮐﻨﺪ ﺑﺪان ﺳﺒﺐ ﮐﻪ ﺧﺮﯾﺪار آب دﻧﺪاﻧﻢ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺑﮑﺎه ﺑﺮﮔﯽ ﺑﺮگ ﺟﻬﺎن ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﺟﺴﺖ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺟﻮ‬ ‫ﺟﻬﺎن ﺧﺮﯾﺪارم‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﻧﻘﺪي را دو ﮐﺲ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺮﯾﺪار ﺑﻬﺎي ﻧﻘﺪ ﺑﯿﺶ آﯾﺪ ﭘﺪﯾﺪار‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺮﯾﺪار ُدر ﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺴـﯽ ﺳﻔﺎﻟﯿﻨﻪ‬ ‫را ﻫﻢ ﺳـﺘﺎﻧﺪ ﮐﺴـﯽ‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو دﻫﻠﻮي‪ .‬ﺗﻮ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﺮدم ﮐﻮﺗﻪ ﻧﻈﺮ در ﭼﺎه ﮐﻨﻌﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﺼﺮ آ ﺗﺎ ﭘﺪﯾﺪ آﯾﻨﺪ ﯾﻮﺳﻒ را ﺧﺮﯾﺪاران‪ .‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻧﯿﺴﺖ در اﯾﻦ ﻗﻮم ﺧﺪا را ﻣﺪدي ﺗﺎ ﺑﺮم ﮔﻮﻫﺮ ﺧﻮد را ﺑﺨﺮﯾﺪار دﮔﺮ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﺷﯿﺮ ﻣﺮدان در ﮐﻌﺒﻪ ﻣﺮا ﻧﭙﺬﯾﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﮕﺎن در دﯾﺮﻧﺪ‬ ‫ﺧﺮﯾـﺪار ﻣﺮا‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اوﻟﯿﻦ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺧﺮﯾـﺪار ﺗﻮ ﺷـﺪ ﻣﻦ ﺑﻮدم ﻣﺎﯾﻪء ﮔﺮﻣﯽ ﺑﺎزار ﺗﻮ ﺷﺪ ﻣﻦ ﺑﻮدم‪ .‬وﺣﺸـﯽ ﺑﺎﻓﻘﯽ‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﯾﮏ ﯾﻮﺳـﻒ‬ ‫ﻣﺼـﺮي و ﺻـﺪ ﺧﺮﯾـﺪار‪) .‬از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪء اﻣﺜﺎل چ ﻫﻨﺪ ||(‪ .‬ﻃﺎﻟﺐ‪ .‬ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺴـﯿﺎر‪ .‬ﻣﺸـﺘﺎق‪ .‬ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮاﻫﻨﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪:‬‬ ‫ﮐﺠﺎ ﻣﺮدم در اﯾﻦ اﻗﻠﯿﻢ ﻫﻤﻮار ﺑﻮﻧﺪ آن ﻟﻔﻆ ﭘﯿﺸـﯿﻦ را ﺧﺮﯾﺪار‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪ .‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﺮك زاده ﺳـﺰاوار ﻧﯿﺴﺖ ﮐﺲ او را ﺑﻪ ﺷﺎﻫﯽ‬ ‫ﺧﺮﯾﺪار ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧﺮﯾﺪارم اﯾﻦ رأي و ﭘﻨﺪ ﺗﺮا ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺗﺮا‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺧﺮﯾﺪارم او را ﺑﺘﺨﺖ و ﮐﻼه ﺑﻔﺮﻣﺎن ﯾﺰدان ﺑﻪ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 778‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﮔﻨﺞ و ﺳـﭙﺎه‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬دﺳﺘﻮر ﻣﻠﮏ ﺻﺎﺣﺐ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ اﺣﻤﺪ آن ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎ را ﺑﻪ دل و دﯾﺪه ﺧﺮﯾﺪار‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﭘﺸﺖ اﻫﻞ ادب اﺳﺖ او و‬ ‫ﺧﺮﯾـﺪار ادب زﯾـﻦ ﻫﻤﯽ ﺗﯿﺰ ﺷـﻮد اﻫـﻞ ادب را ﺑـﺎزار‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬از ﺑﺎرﺧـﺪاﯾﺎن و ﺑﺰرﮔـﺎن ﺟﻬـﺎن ادﺑﺴـﺖ ﻫـﻢ ﺷــﻌﺮ ﺷﻨﺎﺳـﻨﺪه و ﻫـﻢ ﻋﻠﻢ‬ ‫ﺧﺮﯾﺪار‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﭼﺸﻢ ﺑﺪان دور ﺑﺎد از آن ﺷﻪ ﮐﺎﻧﺸﻪ ﺳـﺨﺖ ادب ﭘﺮور اﺳﺖ و ﻋﻠﻢ ﺧﺮﯾﺪار‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻣﺤﻤﻮد و ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻠﮑﺎﻧﻨﺪ و ﺷـﻬﺎﻧﻨﺪ‬ ‫اﯾﻦ ﺧﻮي ﭼﻨﯿﻦ را ﺑـﺪل و دﯾـﺪه ﺧﺮﯾـﺪار‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺣﻖ اﺳﺖ ﺳـﺨﻨﻬﺎش اﮔﺮ زي ﺗﻮ ﻣﺤـﺎل اﺳﺖ ﺑﯽ ﺷـﮏ ﺧﺮﯾـﺪار ﺧﺮاﻓـﺎت و ﻣﺤـﺎﻟﯽ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬اﯾﻦ ﺟﻬﺎن ﭘﯿﺮزﻧﯽ ﺳـﺨﺖ ﻓﺮﯾﺒﻨﺪه ﺳﺖ ﻧﺸﻮد ﻣﺮد ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﺧﺮﯾﺪارش‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻣﺮد ﺧﺮد را ﺑﻌﻠﻢ ﯾﺎري ده ﮐﻪ ﺧﺮد ﻋﻠﻢ‬ ‫را ﺧﺮﯾـﺪار اﺳﺖ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻣﺎه را ﺑﺎ ﻧﻮر روﯾﺶ ﺑﯿﺶ ﻣﻘـﺪاري ﻧﻤﺎﻧـﺪ ﻣﺸﮏ را ﺑﺎ ﺑﻮي زﻟﻔﺶ ﺑﺲ ﺧﺮﯾـﺪاري ﻧﻤﺎﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺎد در‬ ‫ﺳﺒﻠﺖ ﻧﺎاﻫـﻞ ﻣـﺪم ﮔﺮﭼﻪ ﻧﺎاﻫـﻞ ﺧﺮﯾـﺪار دم اﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﺮا ﻇﻦ ﺑﻮد ﮐﺰ ﻣﻦ ﺑﺮﻧﮕﺮدي ﺧﺮﯾـﺪار ﺑﺘﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﮕﺮدي‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﻧﺎز ﺑﺮ آن‬ ‫ﮐﺲ ﮐﻪ ﺧﺮﯾﺪار ﺗﺴﺖ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺷـﻬﺮي اﺳﺖ ﭘﺮﮐﺮﺷﻤﻪ و ﺧﻮﺑﺎن ز ﺷﺶ ﺟﻬﺖ ﭼﯿﺰﯾﻢ ﻧﯿﺴﺖ ورﻧﻪ ﺧﺮﯾﺪار ﻫﺮ ﺷﺸﻢ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﺑﻨﺪهء ﻃﺎﻟﻊ‬ ‫ﺧﻮﯾﺸﻢ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻗﺤـﻂ وﻓـﺎ ﻋﺸﻖ آن ﻟﻮﻟﯽ ﺳـﺮﻣﺴﺖ ﺧﺮﯾـﺪار ﻣﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻓـﻆ‪ .‬و از درﺧﺘﺎن ﻣﯿﻮه ﻫﺎ ﭘﺪﯾـﺪ ﻣﯽ آﯾـﺪ و ﻫﻤﻪ ﺑﺰﯾﺮ ﻣﯽ‬ ‫رﯾﺰﻧﺪ و ﺧﺸﮏ ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ و ﻫﯿﭻ ﺧﺮﯾﺪار ﻧﺒﺎﺷﺪ‪) .‬ﻗﺼﺺ اﻻﻧﺒﯿﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺪارﺟﻮي‪.‬‬



‫]َخ[ )ﻧــﻒ ﻣﺮﮐــﺐ(ﻓﺮوﺷـــﻨﺪه‪ .‬ﻃــﺎﻟﺐ ﺧﺮﯾـــﺪار‪ .‬ﺧﺮﯾـــﺪارﯾﺎب‪ .‬ﺧﺮﯾــﺪارﻃﻠﺐ ‪ :‬ﻫــﻢ از ﮔــﻮﻫﺮ و رﻧــﮓ و روي ﻓﺮوﺷـــﻨﺪه ام ﻫﻢ‬ ‫ﺧﺮﯾﺪارﺟﻮي‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻓﺮوﺷﻨﺪه ام ﻫﻢ ﺧﺮﯾﺪارﺟﻮي ﻓﺰاﯾﺪ ﻣﺮا ﻧﺰد ﮐﺮم آﺑﺮوي‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺪار داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﺎزار داﺷﺘﻦ‪ .‬واﺟﺪ ﺧﺮﯾﺪار ﺑﻮدن‪ .‬ﮔﺮم ﺑﺎزار داﺷﺘﻦ ||‪ .‬ﻃﺎﻟﺐ داﺷﺘﻦ‪ .‬ﻣﻮاﻓﻖ داﺷﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺪار ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﯿﻞ ﺑﺨﺮﯾﺪ ﭼﯿﺰي ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﻮاﻓﻖ ﺧﺮﯾﺪ ﭼﯿﺰي ﺷﺪن ||‪ .‬ﻃﺎﻟﺐ ﺷﺪن‪ .‬ﻣﻮاﻓﻖ ﺷﺪن‪ .‬ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪ ﺷﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ز روﻣﯽ ﺳﺨﻨﻬﺎ ﭼﻮ ﺑﺸﻨﯿﺪ ﻓﻮر ﺧﺮﯾﺪار ﺷﺪ رزم او را ﺑﻪ ﺳﻮر‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺪار ﮔﺮدﯾﺪن‪.‬‬



‫گ دي َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺨﺮﯾﺪن ﭼﯿﺰي ﺷﺪن‪ .‬ﺧﺮﯾﺪار ﺷﺪن ||‪ .‬ﻃﺎﻟﺐ ﺷﺪن‪ .‬ﻣﻮاﻓﻖ ﺷﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮﯾﺪار ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫گ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺮﯾـﺪار ﺷـﺪن‪ .‬ﻣﺎﯾـﻞ ﺑﺨﺮﯾـﺪن ﭼﯿﺰي ﺷـﺪن‪ .‬ﻃﺎﻟﺐ ﺧﺮﯾـﺪ ﭼﯿﺰي ﺷـﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻣﻮاﻓﻖ‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺷﺪن‪ .‬ﻃﺎﻟﺐ ﺷﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺪارﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ﻧـﻒ ﻣﺮﮐـﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﭼﯿﺰي اﺳـﺖ ﮐﻪ آن را رواﺟﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و زود ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷـﻮد و آن را ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﻧـﺎﻓﻘﻪ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و ﻧﻘﯿﺾ آن را‬ ‫ﮐﺎﺳـﺮه ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از اﻧﺠﻤـﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬راﺋـﺞ‪ .‬ﻣﻄﻠـﻮب ﺧﺮﯾـﺪار‪ .‬ﻣﺸـﺘﺮي ﭘﺴـﻨﺪ‪.‬‬ ‫)ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪:‬ﻫﻤﭽﻨـﺎﻧﮑﻪ زن ﺻـﺎﺣﺐ ﺟﻤـﺎل در ﺑﻌﻀــﯽ ﻣﻼـﺑﺲ ﺧﻮﺑـﺘﺮ ﻧﻤﺎﯾـﺪ و ﮐﻨﯿﺰك ﺑﯿﺶ ﺑﻬـﺎ در ﺑﻌﻀـﯽ ﻣﻌـﺎرض‬ ‫ﺧﺮﯾﺪارﮔﯿﺮ ﺗﻮ آﯾﺪ‪) .‬اﻟﻤﻌﺠﻢ ﺷﻤﺲ ﻗﯿﺲ(‪ .‬ﺗﺎِﺟَﺮة؛ ﻧﺎﻗﻪ اي ﮐﻪ ﺧﺮﯾﺪارﮔﯿﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺪار ﻧﺪاﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َن َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺸﺘﺮي ﻧﺪاﺷﺘﻦ‪ .‬راﺋﺞ ﻧﺒﻮدن‪ .‬ﺑﺎزار ﻧﺪاﺷﺘﻦ‪ .‬ﻃﺎﻟﺐ ﻧﺪاﺷﺘﻦ‪ .‬ﻣﻮاﻓﻖ ﻧﺪاﺷﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺪاري‪.‬‬



‫]َخ[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﻋﻤﻞ ﺧﺮﯾـﺪار‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬اﺑﺘﯿﺎع‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺧﺮﯾﺪاري در ﭼﯿﺰي ﻧﮕﺮﯾﺴـﺘﻦ؛ ﺑﺎ ﻧﻬﺎﯾﺖ دﻗﺖ‬ ‫در ﭼﯿﺰي ﻧﻈﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪ ،‬ﺑﺪﻗﺖ در ﭼﯿﺰي ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮدن‪ - .‬ﺑﯽ ﺧﺮﯾﺪاري؛ ﺑﺎزار ﻧﺪاﺷـﺘﻦ‪ .‬ﮐﺴﺎد ‪ :‬ﺑﻬﺮ درم ﺳـﺮ ﻫﻤﺖ ﻓﺮوﻧﻤﯽ آﯾﺪ ﺑﺒﺴﺘﻪ ام‬ ‫در دﮐﺎن ز ﺑﯽ ﺧﺮﯾﺪاري‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﮐﻠﯿﺎت چ ﻣﺼﻔﺎ ص ‪.(741‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺪاري ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﯾـﺪن‪ .‬اﺑﺘﯿـﺎع ﮐﺮدن ‪ :‬و ﻫﺮﻫﻔﺘﻪ ﺑﻪ ﯾﮑﺒـﺎر اﯾﺸـﺎن را ﺑﻨﺰدﯾـﮏ ﺧـﻮﯾﺶ ﺧﻮاﻧـﺪي و ﺧﺮﯾـﺪاري ﮐﺮدي ﭼـﻮن‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﻧﻔﺮوﺧﺘﻨـﺪي ﺑﺎز ﺑﺰﻧـﺪان ﻓﺮﺳـﺘﺎدي‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﺨﺎرا ﻧﺮﺷـﺨﯽ ||(‪ .‬ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ‪ .‬ﻗﺒﻮل ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﺪﺧﻮ ﻧﺸﺪﺳﺘﯽ ﺗﻮ ﮔﺮ‬ ‫زاﻧﮑﻪ ﻧﮑﺮدﯾﻤﺎن ﺑﺎ ﺧﻮي ﺑـﺪ از اول ﭼﻨـﺪاﻧﺖ ﺧﺮﯾـﺪاري‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬و ﺣﯿﻠﺘﻬﺎ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﺗﺎ رأي ﻧﯿﮑﻮي او را در ﺑﺎب ﻣﺎ ﮔﺮداﻧﯿﺪﻧﺪ و وي‬ ‫ﻧﯿﺰ آن را ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﺧﺮﯾﺪاري ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺪﮔﺮ‪.‬‬



‫گ[ )ص ﻣﺮﮐـﺐ( ﺧﺮﯾـﺪار‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ(‪ :‬اﻟﺸـﻮر؛ اﻧﮕـﺒﯿﻦ رﻓﺘـﻦ و ﻋﺮﺿﻪ ﮐﺮدن ﺳـﺘﻮر ﺑﺮ ﺧﺮﯾـﺪﮔﺮ‪) .‬ﺗـﺎج اﻟﻤﺼـﺎدر‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - (1) (1).‬ن ل‪ :‬در چ ﻋﺎﻟﻢ زاده ج ‪ 1‬ص ‪ 78‬ﻋﺮﺿﻪ ﮐﺮدن ﺳﺘﻮر ﺑﺮ ﺧﺮﯾﺪار ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺷﺎﻫﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫]َخ َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﺑﯿﻊ‪ .‬اﺑﺘﯿﺎع‪ .‬ﺧﺮﯾﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺻﻔﻖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ( ﭘﻮل دادن در ازاي ﭼﯿﺰي و اﺑﺘﯿـﺎع ﮐﺮدن‪ .‬ﺿـﺪ ﻓﺮوﺧﺘﻦ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬اﺑﺘﯿـﺎع‪) .‬زوزﻧﯽ(‪ ،‬اﺷﺘﺮاء‪) .‬زوزﻧﯽ(‪ .‬ﺑﯿﻊ‪ .‬ﺷـﺮاء‪.‬‬ ‫ﺷﺮي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺧﻮاﺟﻪ ﻏﻼﻣﯽ ﺧﺮﯾﺪ دﯾﮕﺮ ﺗﺎزه ﺳﺴﺖ ﻫﻞ و ﺣﺠﺮه ﮔﺮد و ﻟﻐﻮ و ﻣﻼزه‪ .‬ﻣﻨﺠﯿﮏ‪ .‬ﯾﮑﯽ داد ﺟﺎﻣﻪ ﯾﮑﯽ‬ ‫زر و ﺳـﯿﻢ ﺧﺮﯾﺪﻧـﺪ و ﺑﺮدﻧـﺪ ﺑﯽ ﺗﺮس و ﺑﯿﻢ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺳﭙﺮدي ﯾﮑﯽ راه دﺷﻮار و دور ﺧﺮﯾﺪي ﭼﻨﯿﻦ رﻧﺞ ﻣﺎ را ﺑﺴﻮر‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻮ‬ ‫ﺧﻮد ﻧﺨﺮي ﺧﻮاﺟﻪ را ﮐﻨﻢ آﮔـﺎه ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ را او ﮐﻨـﺪ ز ﺗﻮ ﺑﻬﺘﺮ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻏﻼﻣﯽ ﺗﺮك‪ ...‬ﺑﺴـﺮاي اﻣﯿﺮ آورده ﺑﻮدﻧـﺪ ﺗﺎ ﺧﺮﯾـﺪه آﯾـﺪ‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻣﺼﺎدرات و ﻣﻮاﺿﻌﺎت و ﺧﺮﯾﺪن و ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻫﻤﻪ او ﻣﯽ ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﮐﻼم ﻋﺎرف داﻧﺎ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻮﻫﺮ از‬ ‫ﺻـﺪف ﺑﺎﯾـﺪ ﺧﺮﯾـﺪن‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬اداﻧﻪ؛ ﺑﻤﻬﻠﺖ ﭼﯿﺰي ﺧﺮﯾـﺪن و ﺑﻬﺎ را واﻣـﺪار ﺷﺪن‪ .‬ادﯾﺎن؛ ﺧﺮﯾﺪن ﺑﻪ وام‪ .‬اﺳـﺘﻔﺨﺎر؛ ﻓﺎﺧﺮ ﺧﺮﯾﺪن‪.‬‬ ‫اﺳﺘﯿﻨـﺎن؛ ﻣﺎده ﺧﺮ ﺧﺮﯾـﺪن‪ .‬ﻫﺮز؛ ﺑﯽ اﻧـﺪﯾﺸﻪ ﺧﺮﯾـﺪن ﭼﯿﺰي را و درآﻣـﺪن در آن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬آن ﮐﻪ ﻓﯿﻞ ﻣﯿﺨﺮﯾـﺪ رﻓﺖ‪،‬‬ ‫ﻧﻈﯿﺮ؛ آن ﺳـﺒﻮ ﺑﺸـﮑﺴﺖ و آن ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ رﯾﺨﺖ‪ - .‬ﺑﺎز ﺧﺮﯾـﺪن؛ دوﺑﺎره ﺧﺮﯾـﺪن و ﺧﺮﯾﺪن ﻫﻤﺎن ﭼﯿﺰي را ﮐﻪ ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﯾﺎ ﮔﻢ ﺷﺪه‬ ‫ﺑﻮد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﻣﺴﯿﺢ ﺳﺨﻦ را ﺑﻨﻘﺪ ﻋﻤﺮ دوش از درﺧﺖ ﺑﺎز ﺧﺮﯾﺪم ﺑﺼﺒﺤﮕﺎه‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )دﯾﻮان چ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺳﻮﻟﯽ ص ‪.(387‬‬ ‫ﺟﺎن ﻓﺮوﺷـﯿﺪ و اﺳـﯿﺮان اﺟﻞ ﺑﺎز ﺧﺮﯾـﺪ ﻣﮕﺮ آن ﯾﻮﺳﻒ ﺟﺎن را ﺑﻪ ﭘﺪر ﺑﺎز دﻫﯿﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﻔﺮوﺧﺘﻪ ﺧﻮد را ز ﻏﻤﺖ ﺑﺎز ﺧﺮﯾﺪم آن ﺧﻂ‬ ‫ﻏﻼﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺪادﯾﻢ درﯾﺪم‪ .‬وﺣﺸﯽ )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ - .‬ﺧﻼص ﮐﺮدن‪ .‬رﻫﺎﯾﯽ ﺑﺨﺸﯿﺪن‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬اي آﻧﮑﻪ دﯾﻦ ﺗﻮ ﺑﺨﺮﯾﺪﯾﻢ ﺑﺠﺎن‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ از ﺟﻮر اﯾﻦ ﮔﺮوه ﺧﺮان ﺑﺎز ﺧﺮ ﻣﺮا‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬از ﻧﺼـﯿﺤﺘﻬﺎي ﻏﻤﺨﻮاران ﺟﻨﻮن ﺑﺎزم ﺧﺮﯾـﺪ ﮔﻠﺸﻦ اﻓﺴـﺮده ﺑﻮدم آﻓﺘﺎﺑﻢ زﻧـﺪه‬ ‫ﮐﺮد‪.‬ﻗﺪﺳـﯽ‪ - .‬ﺑﺨﺮﯾﺪن؛ ﺧﺮﯾﺪن ‪ :‬ﻏﻢ ﺑﺘﻮﻻي ﺗﻮ ﺑﺨﺮﯾﺪه ام ﺟﺎن ﺑﺘﻤﻨﺎي ﺗﻮ ﺑﻔﺮوﺧﺘﻪ‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﺪاﯾﻊ(‪ - .‬ﮔﺮان ﺧﺮﯾﺪن؛ از ﻗﯿﻤﺖ ﻣﻌﻤﻮل‬ ‫ﺑﯿﺶ ﺧﺮﯾﺪن‪ .‬اﻏﻼء‪ .‬ﻣﻐﺎﻻة‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬رﻫﺎﯾﯽ ﺑﺨﺸﯿﺪن‪ .‬ﺧﻼﺻﯽ ﺑﺨﺸﯿﺪن ‪ :‬ز ﭼﻨﮓ روزه ﺑﺰﻧﻬﺎر ﻋﯿﺪ ﺧﻮاﻫﻢ رﻓﺖ ﺑﺮ او ﺑﻨﺎﻟﻢ‬ ‫و ﮔﻮﯾﻢ ﻣﺮا ز روزه ﺑﺨﺮ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑﺮدار رﻧﺞ ﻣﻦ ﮐﻪ ﺑﺪردم ز روزﮔﺎر ﺟﺎن ﻣﺮا ز ﺣﺎدﺛﻪء آﺳﻤﺎن ﺑﺨﺮ‪ .‬ﺣﯿﺎﺗﯽ ﮔﯿﻼﻧﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ - .‬ﺑﺎز‬ ‫ﺧﺮﯾـﺪن؛ دوﺑـﺎره ﺧﺮﯾـﺪن ‪ :‬ﺑﺮﯾـﺪ اﯾﻦ ﺣﮑـﺎﯾﺖ ﺑﻔﺮﻓﻮرﯾـﻮس ﻣﮕﺮ ﺑـﺎز ﺧﺮد ﻣﺮا زﯾﻦ ﻓﺴﻮس‪ .‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ )اﻗﺒﺎﻟﻨـﺎﻣﻪ ص ‪ - .(246‬ﺧــﻮن او را‬ ‫ﺧﺮﯾـﺪن؛ او را از ﮐﺸـﺘﻦ و ﻣﺮدن ﺧﻼﺻـﯽ دادن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ ﺑﺎزﺧﺮﯾـﺪن؛ اﻓﺘـﺪاء ||‪ .‬ﭘـﺬﯾﺮﻓﺘﻦ‪ .‬ﻗﺒﻮل ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﺮ ﻣﻦ ﮐﻨﯽ ﺗﮑﺒﺮ و ﮔﻮﯾﯽ ز اﺑﻠﻬﯽ ﻣﻦ ﺣﺎﻣﻞ ﮐﺘﺎب ﺧﺪاوﻧﺪ اﮐﺒﺮم ﺧﺮ ﺣﺎﻣﻞ ﮐﺘﺎب ﺑﻮد ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﺗﻮ ﻣﻦ از‬ ‫ﺧﺮ ﮐﺘﺎب ﺗﮑﺒﺮ ﭼﺮا ﺧﺮم‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬اﯾﻦ ﻗـﺪر ﺗﻌﻈﯿﻢ اﯾﺸﺎن را ﺧﺮﯾـﺪ وز ﺧﺮي آن دﺳﺖ و ﭘﺎﻫﺎ را ﺑﺮﯾـﺪ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ - .‬ﺑﺨﺮﯾـﺪن؛ ﻗﺒﻮل ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﭘـﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ‪ :‬اﯾﻦ ﻋﺸﻮه داده ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑﺨﺮﯾـﺪه ﺑﻮدﯾﻢ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﺑﺨّﺮﯾـﺪن؛ ﺑﺨﺮﯾـﺪن ‪ :‬ﯾﺎر ﺗﻮ ﺑﺎﯾـﺪ ﮐﻪ ﺑﺨّﺮد ﺗﺮا ﻫﻢ ﺗﻮ ﺧﻮدي ﺧﯿﺮه‬ ‫ﺧﺮﯾﺪار ﺧﻮﯾﺶ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ - .‬زرق ﺧﺮﯾﺪن؛ ﻓﺮﯾﺐ ﺧﻮردن ‪ :‬رﺳﻮﻻن ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﮔﺮﻓﺖ و اﻣﯿﺮ اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ زرق وي ﺑﻨﺨﺮﯾﺪ ﺗﺎ آﺧﺮ ﺣﺮب‬ ‫آﻏﺎز ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬زن ﺟﺎدوﺳﺖ ﺟﻬﺎن ﻣﻦ ﻧﺨﺮم زرﻗﺶ زن ﺑﻮد آﻧﮑﻪ ﻣﺮ او را ﺑﻔﺮﯾﺒـﺪ زن‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو )دﯾﻮان چ دﺑﯿﺮﺳـﯿﺎﻗﯽ‬ ‫ص ‪ - .(309‬ﻋﺸﻮه ﺧﺮﯾﺪن؛ ﻧﺎز ﮐﺴـﯽ ﺧﺮﯾﺪن ||‪ - .‬ﻓﺮﯾﺐ او را ﺧﻮردن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﺮ اﯾﻮان ﺟﻨﮥ اﻟﻤﺄوي ﮐﻪ‬ ‫ﻫﺮ ﮐﻪ ﻋﺸﻮهء دﻧﯿـﺎ ﺧﺮﯾـﺪ واي ﺑﻪ وي‪ .‬ﺣﺎﻓـﻆ‪ - .‬ﻏﺮور ﺧﺮﯾـﺪن؛ ﻓﺮﯾﺐ ﺧﻮردن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻓﺮﯾﺐ دﺷـﻤﻦ ﻣﺨﻮر و ﻏﺮور‬ ‫ﻣﺪاح ﻣﺨﺮ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ - .‬ﻧﺎز ﺧﺮﯾﺪن؛ ﻋﺸﻮه ﺧﺮﯾﺪن‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻧﺎز و آزار ﮐﺴـﯽ راﺿـﯽ ﺷﺪن ||‪ .‬ﻓﺮﯾﺐ ﺧﻮردن‪ .‬ﺧﺮﯾﺪن در ﺷﻮاﻫﺪ زﯾﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﺿﺮورت و زن ﺑﺎ »را« ﻣﺸـﺪد آﻣﺪه اﺳﺖ ‪ :‬ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ از اﯾﻦ ﻣﺎﯾﻪ دﯾﺒﺎي روم ﮐﻪ ﭘﯿﮑﺮ ﺑﺮﯾﺸﻢ ﺑﻮد زرش ﺑﻮم ﺑﺨﺮﯾﺪ ﺗﺎ آن درم ﻧﺰد ﺷﺎه ﺑﺮﻧﺪ و‬ ‫ﮐﻨﺪ ﻣﻬﺮ او را ﻧﮕﺎه‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻣﯿﺎﻧﺶ ﺑﺨﻨﺠﺮ ﮐﻨﻢ ﺑﺮ دو ﻧﯿﻢ ﺑﺨﺮﻧﺪ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺳـﯿﻢ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬دﻟﯽ زﯾﻦ ﭘﺲ ﺑﻬﺮ ﻧﺮﺧﯽ ﺑﺨﺮم دل‬ ‫ﺑﺪ را ﺑﺮون اﻧﺪازم از ﺑﺮ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺨﺮﻧﺪ ﮐﺸـﺘﻪ را ز ﮐﺸﻨﺪه ﮔﻪ ﺑﺪرﺷﺘﯽ و ﮔﻪ ﺑﺨﻮﺷﯽ و ﺧﻨﺪه‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬زود ﺑﺨﺮﻧﺪ ز ﺣﺎل ﺑﮕﺸﺘﻪ‬ ‫ﻫﺮﮔﺰ ﮐﻪ ﺧﺮﯾﺪه ﺑﻮد دﺧﺘﺮ ﮐﺸـﺘﻪ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺑﮕﺬارش ﺗﺎ ﺑﺪﯾﻦ ﻫﻤﯽ ﺧﺮد دﯾﻨﺎر ﻣﺰور و ﺧﻄﺎش را‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﮔﺮ ﻃﻌﺎم ﺟﺴﻢ ﻧﺎدان را‬ ‫ﻫﻤﯽ ﺧﺮي ﺑﺰر ﻣﺮ ﻃﻌـﺎم ﺟـﺎن داﻧـﺎ را ﺑﻪ ﺟـﺎن ﺑﺎﯾـﺪ ﺧﺮﯾـﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻣﺮ ﻣﺮا آﻧﭽﻪ ﻧﺨـﻮاﻫﯽ ﮐﻪ ﻣﺨﺮي ﻣﻔﺮوش ﺑﺮ ﺗﻨﻢ آﻧﭽﻪ ﺗﻨﺖ را‬ ‫ﻧﭙﺴﻨﺪي ﻣﭙﺴﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﻋﻤﺮ ﭘﺮﻣﺎﯾﻪ ﺑﺨﻮاب و ﺧﻮر ﺑﺮ ﺑﺎد ﻣﺪه ﺳﻮزن زﻧﮓ زده ﺧﯿﺮه ﭼﻪ ﺧﺮي ﺑﮑﻠﻨﺪه‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﻧﺨﺮد ﺑﺠﺰ ﻋﻤﺮ‬ ‫ﺧـﺎرش ﺑﺨﺮﻣﺎ از اﯾﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻋﺎﻗﻼن ﺧﺎر ﺧﺎرش‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻫﻤﯽ ﻧﯿﺎرد ﻧﺎن و ﻫﻤﯽ ﻧﺨﺮد ﮔﻮﺷﺖ زﻧـﺪ ﺑﺮوﯾﻢ ﻣﺸﺖ و زﻧـﺪ ﺑﻪ ﭘﺸـﺘﻢ‬ ‫ﮔﺎز‪ .‬ﻗﺮﯾﻊ اﻟـﺪﻫﺮ )ﺣﺎﺷـﯿﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﺪي ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ(‪ .‬ﺑﺨﺮم ﮔﺮ ﻓﺮوﺷـﺪ ﺑﺨﺖ ﺑﯿﺪار ﺑﺼﺪ ﻣﻠﮏ ﺧﺘﻦ ﯾﮏ ﻣﻮي دﻟﺪار‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻮ وﻗﺖ‬ ‫آﯾـﺪ اﯾﻦ را ﮐﻪ داري ﺑﻪ رﻧﺞ ﺑﺪه ﺑﺎزﺧﺮم زﻫﯽ ﮐﺎن ﮔﻨﺞ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮔﺮ ﻧﺨﺮد ﮐﺴـﯽ ﻋﺒﯿﺮ ﻣﺮا ﻣﺸﮏ ﻣﻦ ﻣﺎﯾﻪ ﺑﺲ ﺣﺮﯾﺮ ﻣﺮا‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻧﺨﺮﻧﺪ‬ ‫ﮐﺎﻻ ﮐﻪ ﭘﻨﻬﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﺎﻻي دزدﯾﺪه ارزان ﺑﻮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺪن‪.‬‬



‫]ُﺧْﺮ ري َد[ )ﻣﺺ( ﺧﺮﺧﺮ ﮐﺮدن ﮔﺮﺑﻪ‪ .‬آواز دادن ﮔﺮﺑﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻣﺮدم ﺳـﻔﻠﻪ ﺑﺴﺎن ﮔﺮﺳﻨﻪ ﮔﺮﺑﻪ ﮔﺎه ﺑﻨﺎﻟﺪ ﺑﺰار و ﮔﺎه ﺑﺨﺮد‬ ‫ﺗﺎش ﺷـﮑﻢ ﺧﻮار داري و ﻧـﺪﻫﯽ ﭼﯿﺰ از ﺗﻮ ﭼﻮ ﻓﺮزﻧـﺪ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﺖ ﻧﺒﺮد راﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﺪﺳﺖ ﮐﺮد و ﻗﻮي ﮔﺸﺖ ﮔﺮ ﺗﻮ ﺑﺪو ﺑﻨﮕﺮي ﭼﻮ‬ ‫ﺷﯿﺮ ﺑﻐﺮد‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو ||‪ .‬ﺧﺮﺧﺮ ﮐﺮدن ﺧﻔﺘﻪ‪ .‬ﺧﺮﻧﺎس ﮐﺸﯿﺪن ﺧﻔﺘﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ص ﻟﯿﺎﻗﺖ( ﻗﺎﺑﻞ ﺧﺮﯾﺪن‪ .‬درﺧﻮر ﺧﺮﯾﺪن‪ .‬ﻻﯾﻖ ﺧﺮﯾﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوﺧﺖ‪.‬‬



‫]َخ ُد ُف[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ ،‬اِﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( داد و ﺳـﺘﺪ‪ .‬ﺧﺮﯾـﺪ و ﻓﺮوش‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬ﻫﻤﯽ ﺑـﻮد ﭼﻨـﺪي ﺧﺮﯾـﺪ و ﻓﺮوﺧﺖ‬ ‫ﺑﯿﺎﺑﺎن ز ﻟﺸـﮑﺮ ﻫﻤﯽ ﺑﺮﻓﺮوﺧﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬و در ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوﺧﺖ ﺟﻠﺪ ﺑﺎش‪) .‬ﻗﺎﺑﻮﺳﻨﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺑﺴﻮزﯾﺎن ﻣﻘﺎﻧﯽ ﮐﻨﺪ ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوﺧﺖ ﮐﻪ رأس‬ ‫ﻣﺎل ﮐﻤﺎل اﺳﺖ ﺳﻮزﯾﺎﻧﺶ را‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺮﯾﺪﻧـﺪ از آﻧﺠﺎ ﺧﺮﯾـﺪ و ﻓﺮوﺧﺖ زراﻋﺖ ﻧﯿﺎﻣـﺪ رﻋﯿﺖ ﺑﺴﻮﺧﺖ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬و ﺑﺎ اﺑﻮاﻟﻔﺼﻞ ﺧﺮﯾﺪ و‬ ‫ﻓﺮوﺧﺖ و ﻣﺒﺎﯾﻌﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ ص ‪ .(228‬ﻋﻼف ﺑﻤﻮﺟﺐ ﻓﺮاﺧﯽ ﺣﻮﺻﻠﻪ ﺧﺮﻣﻨﯽ از ﻫﺮ داﻧﻪ ﺑﻪ دﮐﺎن رﯾﺨﺖ ﻟﯿﮏ ﺑﻪ ﺧﻮﺷﻪ ﺗﻨﮓ‬ ‫ﻣﺰرع ﺳﻨﺒﻠﻪ ﺟﻬﺖ ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوﺧﺖ ﺑﯿﺎوﯾﺨﺖ‪) .‬ﻣﻼﻃﻐﺮا از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوﺧﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( َﺗَﺴﱡﻮق‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش ﻧﻤﻮدن‪.‬‬ ‫]َخ ُد ُف َ‬ ‫ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش‪.‬‬



‫]َخ ُد ُف[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ ،‬اِﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺒﺎﯾﻌﻪ‪ .‬ﺳﻮدا‪ .‬ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ‪ .‬ﺗﺠﺎرت‪ .‬داد و ﺳـﺘﺪ‪ .‬ﺑﯿﻊ و ﺷـﺮي‪ .‬ﺑـﺪه و ﺑﺴـﺘﺎن‪ .‬ﺳﻮدا‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻣﮑﺪر ﻣﺸﻮ ﻣﯽ ز زر ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوﺷﺖ ﺑﻬﻢ درﺧﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻼﻓﻮﻗﯽ ﯾﺰدي )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﺠﺎرت ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﺳﻮداﮔﺮي ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﺮﯾـﺪة‪َ ] .‬خ َد [ )ع ص‪،‬‬ ‫]َخ ُد ُف َ‬ ‫ِا( داﻧﻪء ﻣﺮوارﯾﺪ ﻧﺎﺳـﻔﺘﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬زن دوﺷـﯿﺰهء ﻣﺮد ﻧﺎرﺳـﯿﺪه ||‪ .‬زن‬ ‫ﺷﺮﻣﮕﯿﻦ ﺳﺴﺖ آواز ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﭘﻨﻬﺎن ﻣﺎﻧﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﺮاﺋﺪ‪ُ ،‬ﺧُﺮد‪ُ ،‬ﺧﱠﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺪه‪.‬‬



‫]َخ َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ( ﺑﯿﻊ ﺷﺪه‪ .‬ﻣﺒﯿﻮع‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻣﻌﺎذاﷲ ﮐﻪ ﺧﺮﯾﺪهء ﻧﻌﻤﺘﻬﺎﯾﺸﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﮐﺴﯽ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻫﺮ ﺑﻨﺪه اي‬ ‫ﮐﻪ ﻫﺴﺖ ﺑﻪ ﺑﻠﻐﺎر و ﻫﻨﺪ و روم آن ﺑﻨﺪه را ﺑﺴﯿﻢ و زر ﺧﻮد ﺧﺮﯾﺪه ﮔﯿﺮ‪ .‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺪه آﻣﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد ‪ِ /‬د َم َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( اﺑﺘﯿﺎع ﺷﺪن ‪ :‬ﻏﻼﻣﯽ ﺗﺮك‪ ...‬ﺑﻪ ﺳﺮاي اﻣﯿﺮ آورده ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﺮﯾﺪه آﯾﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( آواز ﮐﺮدن ﺑﻬﻨﮕـﺎم ﺧﻮاب ﯾـﺎ ﺑﻬﻨﮕـﺎم ﺟﻨﮕﯽ ||‪ .‬آواز ﮐﺮدن ﺑـﺎد و ﻋﻘـﺎب‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﺑﺎﻧﮏ‬ ‫ﮐﺮدن آب‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( آواز آب و ﺑـﺎد و ﻋﻘـﺎب در ﭘﺮﯾـﺪن ||‪ .‬آواز ﮔﻠﻮي ﺧﻔﺘﻪ و ﺧﺒﻪ ﮐﺮده‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‬ ‫)از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﺟﺎي ﭘﺴﺖ ﻣﯿﺎن دو ﺑﻠﻨﺪي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ از ﻧﺎﺣﯽ وﺷﻢ ﺑﻪ ﯾﻤﺎﻣﻪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ازﻃﺴﻮج و ﻧﺎﺣﯿﻪ رودآﯾﺎن‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ ص ‪.(113‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺮاﻟﻤﺎء ‪.‬‬



‫]َخ ُرْل[ )ع ِا ﻣﺮﮐـﺐ( آواز آب‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬و اﯾـﻦ دﯾﻪ ﺧﺮاره از ﺑﻬﺮ آن ﺧﺮاره ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﯽ آﺑﯽ از اﯾﻦ دﯾﻪ در ﻧﺸـﯿﺒﯽ‬ ‫ﻋﻈﯿﻢ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ و آوازي ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽ دﻫﺪ و ﺑﻪ ﺗﺎزي ﺑﺎﻧﮓ آن را ﺧﺮﯾﺮاﻟﻤﺎء ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﻗﺎﺑﻮﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺮي‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﭼﻨﮕﺎل ﻋﻘﺎب ﺳﻔﯿﺪ‪ .‬اﺳﻄﺮاﻏﺎﻟﺲ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺮي‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِاخ( ﭼﺎﻫﯽ اﺳﺖ در وادي اﻟﺤﺴﻨﯿﻦ و آن ﯾﮑﯽ از آﺑﺸﺨﻮرﻫﺎي اﺟﺎءاﻟﻌﻈﺎم اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل ﻧﺼﺮ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺰه‪.‬‬



‫]ُخ َر َز[ )ِاخ( آﺑﯽ اﺳﺖ ﺑﯿﻦ ﺣﻤﺾ و ﻋﺰاة‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺲ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ ﺑﻨـﺪﭘﯽ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﺎﺑـﻞ‪ ،‬واﻗﻊ در ﭼﻬـﻞ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺑـﻞ و ﻓﻌﻼـ ﻣﺨﺮوﺑﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺴﻮﭘﻮﻟﯿﺲ‪.‬‬



‫س ُپ[ )ِاخ( اﺳﻢ ﻗﺪﯾﻤﯽ)‪ (1‬اﺳﮑﺪار ﺑﺰﺑﺎن ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ(‪.Chrysopolis - (1) .‬‬ ‫]ِخ ُ‬ ‫ﺧﺮﯾﺴﻮﺳﺘﻮم‪.‬‬



‫س ُت[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از آﺑﺎء ﮐﻠﯿﺴﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ)‪ (1‬ﮐﻪ ﺑﺴﺎل ‪ 347‬م‪ .‬ﺑﺪﻧﯿﺎ آﻣﺪ و در ‪ 407‬م‪ .‬درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬او از اﺳﻘﻒ ﻫﺎي ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺑﻮد‬ ‫]ِخ ُ‬ ‫و اﻣﭙﺮاﻃﺮﯾﺲ اودﮐﺴـﯽ ﻣﻮرد ﺷـﮑﻨﺠﻪء ﺑﺴـﯿﺎرش ﻗﺮار داد او ﺑﻮاﺳﻄﻪء ﻓﺼﺎﺣﺖ و ﺳﺨﻨﻮرﯾﺶ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ(‪.‬‬ ‫)‪.Chrysostome - (1‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺴﻮﻟﻮراس‪.‬‬



‫س ُل[ )ِاخ()‪ (1‬ﯾﮑﯽ از داﻧﺸـﻮران ﯾﻮﻧــﺎﻧﯽ در اﻣـﭙﺮاﻃﻮري روم و از اﺣﯿﺎءﮐﻨﻨــﺪﮔﺎن ادﺑﯿـﺎت در ﻗﺮن ﭼﻬـﺎردﻫﻢ ﻣﯿﻼـدي ﺑـﻮد در‬ ‫]ِخ ُ‬ ‫ﻗﺴــﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺑــﺪﻧﯿﺎ آﻣـﺪ‪ .‬ﺗﻮﻟـﺪش در ﺣـﺪود ‪ 1350‬و ﻣﺮﮔﺶ ﺑﺴـــــﺎل ‪ 1410‬م‪ .‬اﺗﻔـــﺎق اﻓﺘـــﺎد‪) .‬از ﻗــﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼــم ﺗﺮﮐﯽ(‪- (1) .‬‬ ‫‪.Chrysoloras‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺴﯿﻒ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از ﺣﮑﻤﺎي ﯾﻮﻧﺎن)‪ (1‬ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺴﺎل ‪ 280‬ق ‪ .‬م‪ .‬ﺑﺪﻧﯿﺎ آﻣﺪ و در ﺳﺎل ‪ 208‬ق‪.‬م‪ .‬درﮔﺬﺷﺖ‪) .‬ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ(‪(1) .‬‬ ‫ ‪.Chrysiphe‬‬‫ﺧﺮﯾﺶ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺧﻨـﺪه رﯾﺶ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﻨـﺪه ﺧﺮﯾﺶ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﻨـﺪه اي ﮐﻪ از روي ﺗﻤﺴـﺨﺮ و اﺳـﺘﻬﺰاء و ﻓﺴﻮس ﺑﻮد‪.‬‬ ‫)ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از روي اﺳﺘﻬﺰا ﺑﺮ وي ﺧﻨﺪه ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺧﺮاش‪ .‬ﺑﺮداﺷﺘﮕﯽ ﭘﻮﺳﺖ از ﺑﺪن‪.‬‬ ‫)||ﻧﻒ( ﺧﺮاﺷﻨﺪه‪ .‬ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﺮاﺷﺪ ||‪ .‬ﮐﺪﺑﺎﻧﻮ‪ .‬ﺧﺎﺗﻮن ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺶ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﭘﺎدﺷﺎه ||‪ .‬ﺑﺰرگ ||‪ .‬ﮐﺪﺧﺪا ||‪ .‬ﮐﺪﺑﺎﻧﻮي ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺸﮏ‪.‬‬



‫ش[ )ِا( ﺧﺮﯾﻄﻪء ﭼﺮﻣﯿﻦ ﮐﻪ ﻧﻌﻠﺒﻨﺪان در آن اﺑﺰار ﮐﺎر ﻧﻬﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮﯾﺸﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫ش َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ(ﺧﺮاﺷﻨﺪﮔﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮﯾﺸﻨﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫ش َد[ )ص ﻟﯿﺎﻗﺖ( ﻗﺎﺑﻞ ﺧﺮاﺷﯿﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮﯾﺸﻨﺪه‪.‬‬



‫ش َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ( ﺧﺮاﺷﻨﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮﯾﺸﻪ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 779‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ش[ )ِا( ﺑﻮل ﺧﺮ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺷﺎش ﺧﺮ‪.‬‬ ‫ش‪ِ /‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮﯾﺸﯿﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫]َخ َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ(ﺧﺮاﺷﻨﺪﮔﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ( ﭘﻮﺳﺖ از اﻧﺪام ﺑﻨﺎﺧﻦ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﺮاﺷـﯿﺪن‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺷـﮑﺎﻓﺘﻦ‪ .‬ﭼﺎك دادن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪:‬‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﺎ ﯾﺎﻓﺘﯽ ﮐﺎﻣﺖ ﮐﻨﻮن زﯾﻦ ﺑﯿﺶ ﻣﺨﺮﯾﺸﻢ‪ .‬ﺧﺴـﺮواﻧﯽ ||‪ .‬ﻣﺤﻮ ﮐﺮدن ||‪ .‬ﮔﺰﯾﺪن ||‪ .‬ﺑﺮﮐﻨﺪن ||‪ .‬ﺗﺮاﺷﯿﺪن ||‪ .‬ﭼﯿﺪن ||‪ .‬ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺎ‬ ‫دﻧﺪان‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺧﺮوﺷـﯿﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﭘﯿﺶ آي ﮐﻨﻮن اي ﺧﺮدوﻣﻨﺪ و ﺳﺨﻦ ﮔﻮي ﭼﻮن ﺣﺠﺖ ﻻزم ﺷﻮد از‬ ‫ﺣﺠﺖ ﻣﺨﺮﯾﺶ‪ .‬ﺧﺴﺮوي‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺸﯿﺪه‪.‬‬



‫]َخ َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ( ﺧﺮاﺷﯿﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺸﯿﺪه ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮاﺷـﯿﺪه ﺷـﺪن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻧﺒﺮدﻣﺶ ﻓﺮﻣﺎن‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻣﻮي ﻣﻦ ﺑﮑﻨـﺪ و ﺧﺮﯾﺸـﯿﺪه ﺷـﺪ روي‬ ‫]َخ َد ‪ِ /‬د ُ‬ ‫ﻣﻦ‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ )از ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪء اﺳﺪي(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺺ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﺧﺎرص‪َ .‬ﺧِﺮص‪ .‬ﻧﻌﺖ اﺳﺖ از َﺧَﺮص‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧَﺮص ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﺺ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( آب ﺳﺮد ||‪ .‬آب ﮔﺮدآﻣﺪهء در ﭘﻬﻨﺎي ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ و ﺟﺰ آن ||‪ .‬آﮔﻨﺪه‪ .‬ﭘﺮ ||‪ .‬ﺣﻮض ﻓﺮاخ ﻣﺎﻧﻨﺪي ﮐﻪ در آن آب رﯾﺰد‪.‬‬ ‫||ﮐﺮاﻧﻪء ﺟﻮي ||‪ .‬آداك درﯾﺎ ||‪ .‬ﺧﻠﯿﺞ درﯾﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻀﻪ‪.‬‬



‫ض[ )ع ص( دﺧﺘﺮ ﻧﻮﺟﻮان ﺧﻮﺑﺮوي ﺳﭙﯿﺪﭘﻮﺳﺖ ﭘﺮﮔﻮﺷﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺮﯾﻂ ﻣﺮﯾﻂ‪.‬‬



‫]َخ َم[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺳـﺒﮏ و ﺑﯽ ﻗـﺪر‪) .‬ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻮﺷـﺘﺮ ﻧﺴـﺨﻪء ﺧﻄﯽ()‪ .(|| 1‬ﺣﺮف ﺑﯽ ﻓﺎﯾــﺪه زدن را ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﻟﻐـﺖ ﻣﺤﻠﯽ‬ ‫ﺷﻮﺷﺘﺮ ﻧﺴﺨﻪء ﺧﻄﯽ(‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻋﺮﺑﯽ و از اﺗﺒﺎع اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻄﻪ‪.‬‬



‫]َخ َط[ )ع ِا( ﮐﯿﺴﻪ اي از ﭘﻮﺳﺖ و ﻣﺎﻧﻨـﺪ آن ﮐﻪ در آن ﭼﯿﺰي ﮐﺮده دﻫﻦ آن ﺑﻨـﺪ ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﺮاﺋﻂ‪ .‬ﻇﺒﯿﮥ‪ .‬ﺧﻠﯿﺘﻪ‪ .‬ﮐﺮﯾﺘﺎ)‪ .(1‬ﮐﯿﺴﻪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻣﺸـﮑﯽ از آب ﮐﺮده ﭘﻨﻬﺎن ﭘﺮ در ﺧﺮﯾﻄﻪ ﻧﮕﺎه داﺷﺖ ﭼﻮ‬ ‫در‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺮﯾﻄﻪ ﺑﺮ ﺧﺮﯾﻄﻪ ﺑﺴـﺘﻪ زﻧﺠﯿﺮ ز ﺧﺴـﺮو ﺗﺎ ﺑﻪ ﮐﯿﺨﺴﺮو ﻫﻤﯽ ﮔﯿﺮ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻧﻘﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﭘﯿﺶ ﻣﺮﯾﺪي ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ‬ ‫در ﺑﺼـﺮه ﻧﺎن ﭘﺰي ﻫﺴﺖ ﮐﻪ درﺟﻪء وﻻﯾﺖ دارد ﻣﺮﯾﺪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺑﻪ ﺑﺼﺮه رﻓﺖ ﻧﺎن ﭘﺰ را دﯾﺪ ﺧﺮﯾﻄﻪ در ﻣﺤﺎﺳﻦ ﮐﺮده ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻋﺎدت‬ ‫ﻧﺎﻧﻮاﯾـﺎن ﺑﺎﺷـﺪ ﭼﻮن ﻧﻈﺮ ﻣﺮﯾـﺪ ﺑﺮ وي اﻓﺘـﺎد ﺑﺮ ﺧـﺎﻃﺮ او ﺑﮕـﺬﺷﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ او را درﺟﻪء وﻻـﯾﺖ ﺑﻮدي از آﺗﺶ اﺣﺘﺮاز ﻧﮑﺮدي‪) .‬ﺗـﺬﮐﺮة‬ ‫اﻻوﻟﯿﺎء ﻋﻄﺎر ||(‪ .‬ﮐﯿﺴﻪ و ﺟﻮال ﮐﻮﭼﮏ ﮐﻪ در آن ﻣﮑﺘﻮﺑﺎت ﮔﺬارﻧـﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬اﻣﯿﺮ ﺧﻮاﺟﻪ ﺑﻮﻧﺼـﺮ را آواز داد ﭘﯿﺶ ﺗﺨﺖ‬ ‫ﺷـﺪ و ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺴـﺘﺪ و ﺑﺎز ﭘﺲ آﻣﺪ و روي‪ ...‬ﺑﺎﯾﺴـﺘﺎد و ﺧﺮﯾﻄﻪ ﺑﮕﺸﺎد و ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬رﺳﻮل ﺑﺮ ﺧﺎﺳﺖ و ﻧﺎﻣﻪ در ﺧﺮﯾﻄﻪء‬ ‫دﯾﺒﺎي ﺳـﯿﺎه ﭘﯿﺶ ﺗﺨﺖ ﺑﺮد و ﺑـﺪﺳﺖ اﻣﯿﺮ داد و ﺑﺎز ﮔﺸﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬و ﻧﻤﺎز دﯾﮕﺮ آن روز ﺻـﻠﺘﯽ از آن وي رﺳﻮل دار ﺑﺮد‪ ...‬و‬ ‫ﭘﻨﺠﺎه ﭘﺎرﭼﻪء ﺟﺎﻣﻪء ﻧﺎﺑﺮﯾﺪه ﻣﺮﺗﻔﻊ و از ﻋﻮد و ﻣﺸﮏ و ﮐﺎﻓﻮر ﭼﻨﺪ ﺧﺮﯾﻄﻪ دﺳـﺘﻮري داد ﺗﺎ ﺑﺮود‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺳﻮري ﺑﺎ ﻓﻄﺎﻧﺖ ﻃﺒﻊ‬ ‫و دﻟﯿﺮي او ﺑﺮ ﻇﻠـﻢ ﮔﻮﯾـﺪ اي دواﺗﯽ ﺧﺮﯾﻄـﻪء ﮐﺎﻏـﺬ ﺣﺎﺿـﺮ ﮐـﻦ‪) ...‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬـﻖ(‪ .‬ﻫﺮ ورق ﮐﺎوﻓﺘـﺎد در دﺳـﺘﻢ ﻫﻤـﻪ را در ﺧﺮﯾﻄﻪ اي‬ ‫ﺑﺴـﺘﻢ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﻪ ﮐﺪام روﺳﭙﯿﺪي ﻃﻤﻊ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﻨﺪي ﺗﻮ ﮐﻪ در ﺧﺮﯾﻄﻪ ﭼﻨﺪﯾﻦ ورق ﺳـﯿﺎه داري‪ .‬ﺳـﻌﺪي ||‪ .‬ﺑﻐﭽﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬زآن‬ ‫دم ﮐﻪ در ﺧﺮﯾﻄﻪء اﻃﻠﺲ ﻋﺒﯿﺮ ﺷـﺪ ﺧﻮﺷـﺒﻮي ﮔﺸﺖ رﺧﺖ و ﺑﺒﺮ دﻟﭙـﺬﯾﺮ ﺷـﺪ‪ .‬ﻧﻈـﺎم ﻗـﺎري ||‪ .‬ﻧﻘﺸﻪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻧﻘﺸﻪء‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎ ||‪ .‬ﻣﮑﺘﻮب ||‪ .‬ﮐﯿﺴﻪء ﻣﺼـﺤﻒ ||‪ .‬ﮐﯿﻒ ||‪ .‬ﮐﯿﻒ ﻧﻮﺷﺘﺠﺎت ||‪ .‬ﺟﻠﺪ ||‪ .‬ﺗﺨﻤﺪان‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﭘﻬﻠﻮي‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻄﻪ دار‪.‬‬



‫]َخ َط ‪ِ /‬ط[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺣﺎﻓـﻆ ﺧﺮﯾﻄﻪ ‪ :‬و از ﺣﻮاس ﺟﺎﺳﻮس ﺳﺎزد ﺗﺎ ﺟﺎﺳﻮﺳﺎن ﺟﻤﻠﻪ اﺧﺒﺎر ﻧﺰدﯾﮏ وي ﺟﻤﻊ ﻫﻤﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و از ﻗﻮت‬ ‫ﺣﻔﻆ ﮐﻪ در آﺧﺮ دﻣﺎغ اﺳﺖ ﺧﺮﯾﻄﻪ دار ﺳﺎزد ﺗﺎ رﻗﻌﻪء اﺧﺒﺎر از دﺳﺖ ﺑﺮﯾﺪ ﻣﯽ ﺳـﺘﺎﻧﺪ و ﻧﮕﺎه ﻣﯽ دارد و ﺑﻮﻗﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮ وزﯾﺮ ﻋﺮﺿـﻪ‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪) .‬ﮐﯿﻤﯿﺎي ﺳﻌﺎدت(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻄﻪء ﺷﻄﺮﻧﺞ‪.‬‬



‫ش َر[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﯿﺴﻪ اي ﮐﻪ در آن وﺳﺎﺋﻞ ﺷـﻄﺮﻧﺞ ﮔﺬارﻧﺪ ‪ :‬ﺑﺠﺰ ﺧﺮﯾﻄﻪء ﺷـﻄﺮﻧﺞ و ﻧﺮد ﺷـﻌﺮ ﺑﺮﻧﺞ ز‬ ‫]َخ َط ‪ِ /‬ط ِي َ‬ ‫ﺑﺰم ﺧﺎﻗﺎن ﭼﯿﺰي ﺑﺮون ﻧﯿﺎوردي‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬رو ‪ ...‬زن ﺧﻮﯾﺶ اﻧﺪر ﻧﻪ دﻓﺘﺮ ﺷﻌﺮ و ﺧﺮﯾﻄﻪء ﺷﻄﺮﻧﺞ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻄﻪء ﻋﻄﺎر‪.‬‬



‫]َخ َط ‪ِ /‬ط ِي َﻋْﻂ ﻃﺎ[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗِﻔﺪان‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻄﻪ ﮐﺶ‪.‬‬



‫ك[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﻮﺑﺮه ﮐﺶ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬آﻧﮑﻪ در ﮐﯿﺴﻪ وﺳﺎﺋﻞ ﮐﺎر ﺣﻤﻞ ﻣﯿﮑﻨـﺪ ‪ :‬ﺷﺎﮔﺮدﭘﯿﺸـﮕﺎن و‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َخ َط ‪ِ /‬ط َ‬ ‫ﺧﺮﯾﻄﻪ ﮐﺸﺎن وي اﺳﺘﺎدﮐﺎر ﺗﯿﺮ ﺳﭙﻬﺮﻧﺪ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺧﺮد ﺧﺮﯾﻄﻪ ﮐﺶ ﺧﺎﻃﺮ و ﺑﯿﺎن ﻣﻦ اﺳﺖ ﺳﺨﻦ ﺟﻨﯿﺒﻪ ﺑﺮ ﺧﺎﻣﻪ و ﺑﻨﺎن ﻣﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺗﺮا ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺎﻓﯽ ﺧﺮﯾﻄﻪ ﮐﺶ زﯾﺒﺪ ﭼﻬﻞ درﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﺸـﺶ ﮐﻨﯽ ﭼﻪ دﺷﻮار اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬روح اﻟﻘﺪس ﺧﺮﯾﻄﻪ ﮐﺶ او‬ ‫در آن ﻃﺮﯾﻖ روح اﻻﻣﯿﻦ ﺟﻨﯿﺒﻪ ﺑﺮ او در آن ﻓﻀﺎ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻄﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ْر َرْي ﻃـﺎ[ )ع ِا( ﺳـﺘﯿﺰه در ﮔﺮﯾـﻪ‪ .‬ﺳـﺨﺘﯽ ﮔﺮﯾـﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﭘﯿﻪ ﮐﻪ از ﺑﯿـﺦ ﮔﯿـﺎه ﻟﺦ‬ ‫ﺑﺮآرﻧﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻄﯽ‪.‬‬



‫]َﺧﻄﯽ ي[ )ع ص ﻧﺴﺒﯽ(ﺧﺮﯾﻄﻪ ﺳﺎز‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻊ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻟﻔـﺞ ﺷﺘﺮ ﮐﻪ آوﯾﺰان ﺑﺎﺷـﺪ ||‪ .‬ﺷﺘﺮ ﻣـﺎدهء دﯾﻮاﻧﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬زن ﻓﺎﺟﺮ||‪.‬‬ ‫زن ﮐﻪ دوﺗـﺎه ﺷﻮد از ﻧﺮﻣﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻣـﺪﻫﻮش‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺷﮑﺴﺘﻪ‪ .‬ﻣﮑﺴﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻊ‪.‬‬



‫]ِﺧْﺮ ري[ )ع ِا( ﺗﺎﻓﻐﯿﺖ‪ .‬ﻧﺒﺎت ﻋﺼـﻔﺮ‪ .‬ﻗﺮﻃﻢ)‪ (1‬ﺑﻬﺮم‪ .‬ﺑﻬﺮﻣﺎن‪ .‬اﺣﺮﯾﺾ‪ .‬ﻣﺮﯾﻖ)‪) .(2‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻋﺼـﻔﺮ اﺳﺖ و ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد‬ ‫ﺻـﺎﺣﺐ ﻣﻔﺮده ﮔﻮﯾـﺪ ﮐﻪ ﻧﻮﻋﯽ از ﺧﺮ ﺷﻒ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺑﺮﺑﺮي ﺗﺎﻓﻐﯿﺖ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪) .‬اﺧﺘﯿﺎرات ﺑـﺪﯾﻌﯽ(‪ - (1) .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا ﮔﻮﯾﺪ‬ ‫ﺑﺬر آن ﻗﺮﻃﻢ ﻧﺎم دارد‪.Cymara Aclaulo - (2) .‬‬ ‫ﺧﺮي ﻋﺎﻗﻼن‪.‬‬



‫]ِخ ِق[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﻣﻨﮕﻮر ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﻬﺎﺑﺎد‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 51‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻣﻬﺎﺑﺎد و ‪ 41‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺷﻮﺳﻪء ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﻪ ﺳـﺮدﺷﺖ‪ .‬ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ و ﺳﺎﻟﻢ‪ .‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎدﯾﻦ آﺑﺎد و ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل ﻏﻼت و ﺗﻮﺗﻮن و‬ ‫ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺮي ﻋﺎﻗﻼن‪.‬‬



‫]ِخ ِق[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺮﯾـﺎﺟﯽ ﺑﺨﺶ ﺳـﺮدﺷﺖ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﻬﺎﺑـﺎد‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪ 6‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﺳـﺮدﺷﺖ و ‪6‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب اراﺑﻪ رو ﺑﯿﻮران ﺑﻪ ﺳـﺮدﺷﺖ‪ .‬ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺟﻨﮕﻠﯽ و ﻣﻌﺘـﺪل و ﺳـﺎﻟﻢ‪ .‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪء ﺳـﺮدﺷﺖ و ﻣﺤﺼﻮل آن‬ ‫ﻏﻼت و ﺗﻮﺗﻮن و ﻣﺎزوج و ﮐﺘﯿﺮا و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻌﻪ‪.‬‬



‫]َخ َع[ )ع ص‪ِ ،‬ا( زن ﻓﺎﺟﺮه ||‪ .‬زن ﮐﻪ دوﺗﺎه ﺷﻮد از ﻧﺮﻣﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻒ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﻓﺼـﻞ ﭘﺎﺋﯿﺰ و آن ﺳﻪ ﻣﺎه اﺳﺖ ﻣﯿﺎن ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن و زﻣﺴـﺘﺎن ﮐﻪ در آن ﻣﯿﻮه ﻫﺎ ﭼﯿـﺪه ﻣﯿﺸﻮﻧـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬وﻗﺖ ﺑﺮگ رﯾﺨﺘﻦ درﺧﺖ‪) .‬ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬ﭘﺎﺋﯿﺰ‪ .‬ﭘﺎذﯾﺰ‪ .‬ﺧﺰان‪ .‬ﺑﺮگ رﯾﺰ‪ .‬ﺑﺮگ رﯾﺰان‪ .‬ﺑﺎدﺑﺰ‪ .‬ﺗﯿﺮ‪ .‬ﻣﺪت ﺧﺮﯾﻒ ﺳـﻪ‬ ‫ﻣـﺎه اﺳﺖ‪ :‬ﻣﯿﺰان‪ ،‬ﻋﻘﺮب‪ ،‬ﻗـﻮس ﯾـﺎ ﻣﻬﺮ و آﺑـﺎن و آذر ‪ :‬ﭘﺲ از ﭘﯿﺮﯾﺖ روزﮔـﺎران ﻧﻤﺎﻧـﺪ ﺗﻤـﻮز و ﺧﺮﯾﻒ و ﺑﻬـﺎران ﻧﻤﺎﻧـﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺗﺎ‬ ‫ﺧﺮﯾﻒ درآﻣـﺪ و ﻣﯿﻮه ﻫـﺎ ﭼﻮن ﺳـﯿﺐ و اﻣﺮود و ﺷـﻔﺘﺎﻟﻮ و اﻧـﺎر و ﻣﺎﻧﻨـﺪ آن دررﺳـﯿﺪ‪) .‬ﻧﻮروزﻧـﺎﻣﻪ(‪ .‬اي ﺧﻨـﮏ زﺷﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﻮﺑﺶ ﺷـﺪ‬ ‫ﺣﺮﯾـﻒ وي ﮔـﻞ روﯾﯽ ﮐﻪ ﺟﻔﺘﺶ ﺷـﺪ ﺧﺮﯾﻒ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﭼﻪ ﺗﺮاب و آب و ﭼﻪ ﺑـﺎد و ﭼﻪ ﻧـﺎر ﭼﻪ ﺧﺮﯾﻒ و ﺻـﯿﻒ و ﭼﻪ دي ﭼﻪ ﺑﻬـﺎر‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬اﻧﺪرآﻣـﺪ ﺟﻮﺣﯽ و ﮔﻔﺖ اي ﺣﺮﯾﻒ و اي وﺑﺎﻟﻢ در رﺑﯿﻊ و در ﺧﺮﯾﻒ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﻋﯿﺶ رﺑﯿﻌﺶ را ﺑﻄﯿﺶ ﺧﺮﯾﻒ ﻣﺒـﺪل ﻧﮕﺮداﻧﺪ‪.‬‬ ‫)ﮔﻠﺴــﺘﺎن ||( ﺟـﻮي ﺧﺮد‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد ||(‪ .‬ﺳـﺎل‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬در ﺣـﺪﯾﺚ آﻣـﺪه ‪ :‬ﻣﻦ ﺻﺎم ﯾﻮﻣًﺎ ﻓﯽ ﺳﺒﯿﻞ اﷲ ﺑﺎﻋـﺪه اﷲ ﻣﻦ اﻟﻨﺎر ارﺑﻌﯿﻦ ﺧﺮﯾﻔًﺎ اي ﻣﺴﺎﻓـﮥ ﻫـﺬه اﻟﻤـﺪة‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء||(‪.‬‬ ‫ﺑﺎران ﻧﺨﺴﺖ در اول زﻣﺴـﺘﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﺑﺎران ﭘﺎﺋﯿﺰ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﺑﺎران ﮐﻪ در وﻗﺖ ﺧﺰان آﯾـﺪ‪) .‬ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء ||(‪ .‬رﻃﺐ ﭼﯿـﺪه ﺷـﺪه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻔﻪ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع ِا( ﻣﻐﺎﮐﯽ ﮐﻪ در آب راﻫﻪء ﺳـﯿﻞ ﮐﻪ در آن ﺳـﻨﮕﺮﯾﺰه ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻨﻨـﺪ ﺗﺎ آن ﮐﻪ ﺑﺰﻣﯿﻦ ﺳـﺨﺖ رﺳﺪ و آن را از رﯾﮓ ﭘﺮ ﮐﺮده‬ ‫ﻧﻬﺎل ﺧﺮﻣﺎ ﻧﺸﺎﻧﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ رﻃﺐ ﭼﯿﺪﻧﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻔﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﺧﺰاﻧﯽ‪ .‬ﺗﯿﺮﻣـﺎﻫﯽ‪ .‬ﭘﺎﺋﯿﺰي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل و ﺧﺮﻣﻦ ﭘﺎﺋﯿﺰي‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻫﺮ ﮔﯿﺎﻫﯽ ﮐﻪ در‬ ‫ﻣﻮﺳﻢ درو روﺋﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻖ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( زﻣﯿـﻦ ﭘﺴـﺖ ﻋﻠﻔﻨـﺎك‪ُ .‬ﺧُﺮق ||‪ .‬ﺑـﺎد ﺳــﺮد ﮐـﻪ ﺳـﺨﺖ وزد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﺑﺎد ﮐﻪ ﺧﯿﻤﻪ ﺑﺮﮐﻨـﺪ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء( ‪ :‬ﻗﺪر ﻓﻨﺪق اﻓﮑﻨﻢ ﺑﻨﺪق ﺧﺮﯾﻖ ﺑﻨﺪﻗﻢ در ﻓﺼﻞ ﺻﺪ ﭼﻮن ﻣﻨﺠﻨﯿﻖ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي ||‪ .‬ﺑﺎد ﻧﺮم و‬ ‫ﺳﺴﺖ ||‪ .‬ﺑﺎد ﺑﺎزﮔﺮدﻧـﺪه‪ ،‬وزﻧﺪه ﺑﻪ اﺳـﺘﻤﺮار‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺑﺎد دﯾﺮوزﻧﺪه‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﭼﺎه ﮐﻪ ﺳـﺮش ﺷﮑﺴـﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ از آب‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺮاﺋﻖ‪ُ ،‬ﺧُﺮق ||‪ .‬آب راﻫﻪء آﺑﯽ ﮐﻪ ﮔﻮد ﻧﺒﻮد و ﺧﺎﻟﯽ از درﺧﺖ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﮔﺸﺎدﮔﯽ وادي در آﻧﺠﺎي ﮐﻪ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻖ‪.‬‬



‫]ِﺧْﺮ ري[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻣﺮد ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﺳﺨﺎوت و ﺟﻮاﻧﻤﺮد و ﻇﺮﯾﻒ در ﺳﺨﺎوت ||‪ .‬ﻣﺮد ﻧﯿﮑﻮﺧﻮي ﮐﺮﯾﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‬ ‫)از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻘﻪ‪.‬‬



‫]َخ َق[ )ع ِا( ﺧﺮﯾﻖ‪ .‬ﻣﻐﺎﮐﯽ ﮐﻪ در آﺑﺮاﻫﻪء ﺳـﯿﻞ ﮐﻪ در آن ﺳـﻨﮕﺮﯾﺰه ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﺑﺰﻣﯿﻦ ﺳﺨﺖ رﺳﺪ و آن را از رﯾﮓ ﭘﺮ ﮐﺮده‬ ‫ﻧﻬﺎل از ﺧﺮﻣﺎ ﻧﺸﺎﻧﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﺧﺮﯾﻖ‪ .‬ﺧﺮﻣﺎ ﺑﻦ رﻃﺐ ﭼﯿﺪﻧﯽ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﮕﻮش‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮﮔﻮش‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻓﺎرﺳﯽ ﻣﻌﯿﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﺴﻦ آﺑﺎد ﺑﺨﺶ ﮐﻠﯿﺒﺮ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﻫﺮ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 9500‬ﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﮐﻠﯿﺒﺮ و ‪ 20‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫اﻫﺮ ﮐﻠﯿﺒﺮ‪ .‬ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘـﺪل و آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل ﻏﻼت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ آن ﻓﺮش و‬ ‫ﮔﻠﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻠﻪ‪.‬‬



‫]َخ ِل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن اﺳــﻔﻨﺪآﺑﺎد ﺑﺨﺶ ﻗﺮوهء ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن ﺳـﻨﻨﺪج‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪ 21‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷــﻤﺎل ﺧـﺎوري ﻗﺮوه و ﺳـﻪ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻣﺤﺒﯿﻦ‪ ،‬ﺗﭙﻪ ﻣﺎﻫﻮر‪ ،‬ﺳﺮدﺳـﯿﺮ‪ ،‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﻣﺨﺘﺼـﺮي ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﺷﻐﻞ‬ ‫اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن ﻣﯽ ﺗﻮان اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﺑﺮد‪ .‬ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻢ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﺑﯽ ﺑﺎك‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻢ‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِاخ( ﻧﺎم آﺑﯽ اﺳﺖ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻗﺎدﺳﯿﻪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻢ‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﺘﻠﯽ اﺳﺖ ﻣﯿﺎن ﺑـﺪر و ﻣـﺪﯾﻨﻪ ﮐﻪ آن ﺣﻀـﺮت ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ در وﻗﺖ رﺟﻮع ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻋﺒﻮر ﻓﺮﻣﻮدﻧـﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻢ‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِاخ( اﺑﻦ اوس ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﮥ ﺑﻦ ﻻم ﻃﺎﺋﯽ ﺻـﺤﺎﺑﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﺑﻦ اﺑﯽ ﺣﺜﯿﻤﻪ و ﺑﺰار و اﺑﻦ ﺷﺎﻫﯿﻦ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻨﻬﺐ ﻧﻘﻞ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺮﯾﻢ ﺑﻦ اوس ﻧﻘﻞ ﮐﺮد ﮐﻪ در ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ﺑﻮد و ﻋﺒﺎس ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧـﺪا ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﻗﺼـﺪ دارم ﺗﺎ ﺗﺮا ﻣﺪح ﮐﻨﻢ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‬ ‫ﺑﯿﺎور ﻣـﺪح ﺧﻮد را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ دﻧﺪاﻧﻬﺎﯾﺖ را ﻧﺮﯾﺰاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻋﺒﺎس ﺷـﻌﺮي ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮاﻧﯽ از او ﻧﯿﺰ ﻧﻘﻞ ﺣﺪﯾﺜﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪) .‬از اﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴـﻢ‬ ‫اول ص ‪.(109‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻢ‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِاخ( اﺑﻦ اﯾﻤﻦ ﺻﺤﺎﺑﯽ ﺑﻮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻢ‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻓﺎﺗﮏ ﺑﻦ اﻻﺧﺮم‪ .‬او را ﺧﺮﯾﻢ ﺑﻦ اﺧﺮم ﺑﻦ ﺷـﺪادﺑﻦ ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﻓﺎﺗﮏ اﺳﺪي‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﯾﻤﻦ و اﺑﻮﯾﺤﯿﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺴﻠﻢ و ﺑﺨﺎري و دارﻗﻄﻨﯽ و ﻏﯿﺮ اﯾﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ او را ﺻﺤﺒﺘﯽ ﺑﺎ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺨﺎري در ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻮد ﻣﯽ آورد ﮐﻪ او ﺑﺪر را دﯾﺪه‬ ‫و دﻟﯿﻞ اﯾﻦ ﻗﻮل آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﻦ ﺳﻌﺪ از ﻗﻮل ﺷﻌﺒﯽ ﻣﯽ آورد ﮐﻪ اﯾﻤﻦ ﺑﻦ ﺧﺮﯾﻢ رواﯾﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﭘﺪرم )= ﺧﺮﯾﻢ( و ﻋﻤﻢ ﺑﺪر را دﯾﺪﻧﺪ‬ ‫و ﻋﻬﺪ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺎ ﻣﺴـﻠﻤﯽ ﺟﻨﮓ ﻧﮑﻨﻢ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﺑﻌﻀـﯽ ﻫﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺧﺮﯾﻢ ﺑﻦ‬ ‫ﻓﺎﺗﮏ و ﭘﺴﺮش اﯾﻤﻦ در روز ﻓﺘﺢ اﺳﻼم آوردﻧﺪ و اﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﻮل ﺟﺎزم اﺳﺖ‪) .‬از اﺻﺎﺑﻪ ﻗﺴﻢ اول ص ‪.(109‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻢ اﻟﻨﺎﻋﻢ‪.‬‬



‫]ُخ َر ُﻣْﻦ ﻧﺎ ِع[ )ِاخ(ﺧﺮﯾﻢ ﺑﻦ ﺧﻠﯿﻔـﮥ ﺑﻦ ﺣﺎرث ﺑﻦ ﺧﺎرﺟـﮥ ﻏﻄﻔﺎﻧﯽ ﻣﺮي از ﻋﺮﺑﺎن ﺑﻮد و در ﺗﻨﻌﻢ ﺑﻪ او ﻣﺜﺎل ﻣﯽ زﻧﻨﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ »اﻧﻌﻢ‬ ‫ﻣﻦ ﺧﺮﯾﻢ« او ﺑﺮوزﮔﺎر ﺣﺠﺎج ﻣﯽ زﯾﺴﺖ‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ چ ‪ 2‬ج ‪ 2‬ص ‪.(348‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻤﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺮﯾﻢ اﺳﺖ و آن ﻧﺎم ﻣﺮدي اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻤﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِاخ( اﺳـﺤﺎق ﺑﻦ ﺣﺴﺎن ﺑﻦ ﻗﻮﺻـﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﯾﻌﻘﻮب از ﺷﺎﻋﺮان دوﻟﺖ ﻋﺒﺎﺳـﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺧﻄﯿﺐ در ﺗﺎرﯾـﺦ ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‬ ‫اﺑﻮﯾﻌﻘﻮب ﺷـﺎﻋﺮ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺧﺮﯾﻤﯽ از ﺧﺮاﺳـﺎن ﺑﻮد و از اﺑﻨﺎء ﺳـﻐﺪ و ﺑﻪ ﺧﺮﯾﻢ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﻣﺮي ﻣﯿﺮﺳـﯿﺪ و ﺑﻪ ﻧﺎم او ﻫﻢ ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ وﻟﯽ‬ ‫ﺑﻌـﺪ ﺑﻪ ﺑﻐـﺪاد ﻓﺮودآﻣـﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ ﻫﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻧﺴﺐ او ﺑﻪ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﺧﺮﯾﻢ ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺸﻮاﯾﯽ ﺟﻠﯿﻞ و ﺳـﯿﺪي ﺷـﺮﯾﻒ ﺑﻮد و ﭘﺪرش‬ ‫ﺧﺮﯾﻢ ﻣﻮﺻﻮف ﺑﻪ ﻧﺎﻋﻢ ﺑﻮد‪ .‬اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ ﺳﺠﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺧﺮﯾﻤﯽ را از اﺷـﻌﺮ ﺷـﻌﺮاي ﻣﻮﻟـﺪﯾﻦ ﻣﯽ داﻧﺪ و از اﺷـﻌﺎر او ﺟﺎﺣﻆ و اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪﺑﻦ‬ ‫ﻧﺎﺻﺢ ﻧﺒﺬي آورده اﻧﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﯿﻮن اﻻﺧﺒﺎر‪ ،‬چ ﻗﺎﻫﺮه ﺳﺎل ‪ 1925‬م‪ .‬ج ‪ 2‬ص ‪ 128‬و اﻟﻤﻮﺷﺢ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻤﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِاخ( ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ اﺑﯽ ﺣﺠﻮش ﺧﺮﯾﻤﯽ دﻣﺸـﻘﯽ ﺧﻄﯿﺐ ﺟﺎﻣﻊ دﻣﺸﻖ ﺑﻮد و از اﺣﻤﺪﺑﻦ اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﻠﮏ و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﺼـﻤﺪ و اﺑﯽ ﺑﮑﺮ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺧﺰﯾﻤﻪ و اﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس ﺳـﺮاج و ﺟﺰ اﯾﻨﻬﺎ رواﯾﺖ ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮد و از او ﺗﻤﺎم ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ رازي و ﻋﺒﺪاﻟﻮﻫﺎب‬ ‫ﺑﻦ ﻣﯿﺪاﻧﯽ ﻧﻘﻞ ﺣﺪﯾﺚ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻤﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِاخ( ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺳـﻌﯿﺪﺑﻦ ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺧﺮﯾﻢ دﻣﺸـﻘﯽ ﺧﺮﯾﻤﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﯾﺤﯿﯽ از دﻣﺸـﻘﯿﺎن ﺑﻮد او از ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﻋﻤﺎر و ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 780‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ و ﺟﺰ اﯾﻦ دو ﺣـﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ و از او اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻮﻫﺎب ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺻـﺎﺑﻮﻧﯽ و اﺑﻮﻋﻠﯽ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻣﻨﯿﺮ دﻣﺸـﻘﯽ ﺣـﺪﯾﺚ ﻧﻘﻞ‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻤﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِاخ( ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ‪ .‬از ﻣﺤﺪﺛﺎن ﺑﻮد‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻨﻖ‪.‬‬



‫]ُخ َر ِن[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺧﻮاﻫﺮ ﻋﻤﺮان ﺑﻦ ﺣﺼﯿﻦ اﺳﺖ و از اﯾﻦ زن ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪ در ﺳﯿﺮ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻨﻪ‪.‬‬



‫]َخ َن[ )ِاخ( ﻧﺎم اﺻﻠﯽ آن »ﺧﺎن آﺑﺎد« اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎن آﺑﺎد ﺷﻮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺮﯾﻪ‪.‬‬



‫]َخ َي[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از دﻫﻬﺎي ﻧﺎﺗﻞ ﮐﻨﺎر از دﻫﻬﺎي ﻧﻮر ﻣﺎزﻧﺪران اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﺎزﻧﺪران و ﻃﺒﺮﺳﺘﺎن راﺑﯿﻨﻮ ص ‪.(110‬‬ ‫ﺧﺰ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺑﻠﻨـﺪي ﺑﯿﺮون ران‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( ‪ :‬از ﺑﻠﻨـﺪي و ز ﭘﻬﻨﯽ و ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﻮد‬ ‫راﺳﺖ ﮔﻔـﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺷـﯿﺮ اﺳﺖ ﻫﯿﻮﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻼـن ﻣﻬﺮهء ﮔﺮدن ﭼﻮن ﺗﺨﻢ ﺳـﭙﻨﺪان ﮐﺮدي ﺑ ُﺨﺘﯿﯽ را ﮐﻪ ﺳـﺮ و دﺳﺖ زدي ﺑﺮ ﺧﺰ ران‪.‬‬ ‫ﺣﮑﯿﻢ ازرﻗﯽ )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﺮاه رﻓﺘﻦ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻃﻔﻼن روﻧﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺰ‪.‬‬



‫]َﺧﺰز[ )ع ﻣﺺ( ﺧﺎر ﺑﺮ ﺳﺮ دﯾﻮار ﻧﻬﺎدن ﺗﺎ ﮐﺲ ﺑﺮآﻣﺪن ﻧﺘﻮاﻧﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﭘﺮﭼﯿﻦ ﺑﺮ دﯾـﻮار ﻧﻬـﺎدن‪) .‬از ﺗـﺎج اﻟﻤﺼـﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( )اﻟﻤﺼـﺎدر زوزﻧﯽ ||(‪ .‬ﺑﻪ ﺗﯿﺮ و ﻧﯿﺰه دوﺧﺘﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺰه ﺑﺴﻬﻢ ||‪ .‬ﺑﻬﻢ ﺑﺎزدوﺧﺘﻦ‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰ‪.‬‬



‫]َﺧﺰز[ )ع ِا( ﺟـﺎﻧﻮري اﺳﺖ ﻣﻌﺮوف ﮐﻪ از ﭘﻮﺳﺖ آن ﭘﻮﺳﺘﯿﻦ ﺳﺎزﻧـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺟﺎﻧﻮري ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺳـﻤﻮر ﮐﻪ از ﭘﻮﺳﺖ وي ﭘﻮﺳﺘﯿﻦ‬ ‫ﺳﺎزﻧﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺰوز‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬داود ﺿـﺮﯾﺮ اﻧﻄﺎﮐﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺣﯿﻮاﻧﯽ اﺳﺖ ﺑﺤﺮي ﭼﻬﺎرﭘﺎي در ﺣﺠﻢ ﮔﺮﺑﻪ اي ﮐﻪ‬ ‫رﻧﮕﺶ ﺑﻪ ﺳﺒﺰي زﻧـﺪ و از ﭘﻮﺳﺖ آن ﻟﺒﺎس ﻫﺎي ﻧﻔﯿﺲ ﮐﻨﻨـﺪ و ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺑﮑﺎر ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ در وﺻﻒ اﯾﻦ ﺣﯿﻮان ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫»در زﻣـﺎن ﻣـﺎ ﺣﯿﻮاﻧﯽ اﺳﺖ ﭼﻮن ﮔﺮﺑﻪء دوﻣـﺎﻫﻪ و ﺑـﺎرﯾﮑﺘﺮ از آن ﺑـﺎ دﻣﯽ دراز و ﭘﺮﭘﺸﻢ ﮐﻤﯽ ﮐﻮﺗﺎﻫﺘﺮ از ﺗﻦ او و ﭘﺸﻢ آن رﻧﮕﯽ زرد‬ ‫ﻣﺎﯾـﻞ ﺑﺴـﯿﺎﻫﯽ و ﺷـﻔﺎف دارد و در ﻃﻬﺮان ﻣﮑﺮر زﻧـﺪهء آن را دﯾـﺪه ام ﮐﻪ از اراﺿـﯽ اﻃﺮاف ﭘـﺎﯾﺘﺨﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧـﺪ و او در ﮐﺎﻓﺘﻦ زﻣﯿﻦ‬ ‫ﺳﺨﺖ ﭼﺎﺑﮏ ﺑﺎﺷﺪ و در ﻣﺪت ﻧﯿﻢ ﺳﺎﻋﺖ دﯾﺪم در ﺑﺎﻏﭽﻪ ﺑﯿﺶ از ذرﻋﯽ ﺳﻮراﺧﯽ ﮐﺮده‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ آن را ﭘﻮﺳﺘﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ«‪ .‬ﺟﺎﻧﻮري اﺳـﺖ‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳـﻤﻮر ﮐﻪ ﭘﻮﺳﺖ ﺳـﯿﺎه دارد و در ﺑﻼد روس و ﺧﺰر ﺧﺎﺻﻪ ﺳﯿﻨﺒﺮ ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ و از ﭘﻮﺳﺖ آن ﭘﻮﺷﺶ ﮐﻨﻨﺪ و ﺳﯿﺎه آن را ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯽ‬ ‫ﻗﺮاﺧﺰ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻏﻨـﻢ اﻟﺒﺤﺮ‪ .‬ﮐﻠﺐ اﻟﻤـﺎء ‪ :‬ﺑﺨﺰ و ﻗـﺎﻗﻢ و ﺳـﻤﻮر و ﺳـﻨﺠﺎب ﺑﺰﯾﻮرﻫـﺎي ﻧﻐﺰ و در ﺧﻮﺷـﺎب‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪.‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ذﺧﯿﺮه ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺧﺰ ﺣﯿﻮاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻨـﺪ آن ﺑﯿﺪﺳﺘﺮ اﺳﺖ ||‪ .‬ﭘﻮﺳﺖ ﺧﺰ؛ ﭘﺸﻢ و ﭘﻮﺳﺖ آن ‪ :‬ﺷـﮑﻢ ﺑﺪﻟﻄﯿﻒ و درﺧﺸﺎن ﺑﻠﻮر‬ ‫وﻟﯿﮑﻦ ﺑﻨﺮﻣﯽ ﭼﻮ ﺧﺰ و ﺳـﻤﻮر‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬دوﺻـﺪ درج در و ﻋﻘﯿﻖ ﺑﻠﻮر ﻫﺰار و ﭼﻬـﻞ ﺗﻨـﮓ ﺧﺰ ﺳـﻤﻮر‪) .‬ﮔﺮﺷـﺎﺳﺐ ﻧـﺎﻣﻪ(‪ .‬ﻣﺮاد از ﺧﺰ‬ ‫ﭘﻮﺳﺖ ﺣﯿﻮاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺳـﻤﻮر ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ و ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ در دوم ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ و ﭘﻮﺷـﯿﺪن او ﺟﻬﺖ ﻧﻘﺮس و ﻓﺎﻟـﺞ و ﺿـﻌﻒ ﺑﺎء و‬ ‫رﻓﻊ ﺟﺬام و ﺣﮑﻪ ﺳـﺮﯾﻊ اﻻﺛﺮ و ﻣﻮي ﺳﻮﺧﺘﻪء او ﺟﻬﺖ ﻗﻄﻊ ﻧﺰف اﻟﺪم و ﺧﺸﮏ ﮐﺮدن ﺟﺮاﺣﺎت و آﺷﺎﻣﯿﺪن او ﺟﻬﺖ ﻓﺘﻖ و اﻋﺼﺎب و‬ ‫اﻋﻀﺎء ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ ﻧﺎﻓﻊ اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ ﺑﺮآﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﻮﺳﺘﻬﺎﯾﯽ ] ﺧﺰ و ﻏﯿﺮه [ ﮐﻪ در اﯾﻦ آﯾﺎت ﻣﺬﮐﻮر اﺳﺖ ﭘﻮﺳﺖ‬ ‫ﺣﯿﻮاﻧـﺎت ﺻـﺤﺮاﺋﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﺜـﻞ دﻟﻔﯿﻦ و دوﮐﻮﻧـﺞ و ﮔـﺎو ﺑﺤﺮي ﺑﺮﺧﯽ ﺑﺮآﻧﻨـﺪ ﮐﻪ اﺳﻢ ﺣﯿﻮاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻫﺎﻟﯽ ﺳﻮرﯾﻪ آن را ﺧﺮﯾﺮ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﻫﻤﯿﻦ ﻟﻔـﻆ را ﺑﺮاي ﮔﺎو ﺑﺤﺮي ﻧﯿﺰ اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ‪) .‬ﻗﺎﻣﻮس ﮐﺘﺎب ﻣﻘـﺪس ||(‪ .‬ﺟﺎﻣﻪء اﺑﺮﯾﺸـﻤﯿﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ(‪ (1).‬ﺟـﺎﻣﻪ اي ﮐﻪ از اﺑﺮﯾﺸﻢ ﺑﺎﻓﻨـﺪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺟـﺎﻣﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗـﺎر و ﭘﻮد آن از اﺑﺮﯾﺸﻢ اﺳﺖ‪) .‬زﻣﺨﺸـﺮي( ‪ :‬ز‬ ‫ﮐﺘـﺎب و اﺑﺮﯾﺸـﻢ و ﻣـﻮي و ﻗﺰ ﻗﺼـﺐ ﮐﺮد ﭘﺮﻣـﺎﯾﻪ دﯾﺒـﺎ و ﺧﺰ‪.‬ﻓﺮدوﺳــﯽ‪ .‬ﺑﮕﺮدوﻧـﻪ ﻫـﺎ ﺑﺮ ﭼـﻪ ﻣﺸـﮏ و ﻋـﺒﯿﺮ ﭼـﻪ دﯾﺒـﺎ و دﯾﻨـﺎر و ﺧﺰ و‬ ‫ﺣﺮﯾﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ز دﯾﺒﺎ و ﺧﺰ ﭼﺎرﺻﺪ ﺗﺨﺘﻪ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﻪ ﺗﺨﺘﻪ اي ﮐﺮده از ﭼﻮب ﺷﯿﺰ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﮕﺎه ﺟﻨﺒﺶ ﺧﺸﻢ و ﺑﮕﺎه ﻃﯿﺒﺖ ﻧﻔﺲ درﺷﺖ‬ ‫ﺗﺮ ز ﻣﻐﯿﻼن و ﻧﺮﻣﺘﺮ ز ﺧﺰي‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺗﺎ ﻣﯽ ﻧﺎب ﻧﻨﻮﺷـﯽ ﻧﺒﻮد راﺣﺖ ﺟﺎ ﺗﺎ ﻧﺒﺎﻓﻨﺪ ﺑﺮ ﯾﺸﻢ ﺧﺰ و دﯾﺒﺎ ﻧﺸﻮد‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﭼﺸـﻤﺖ ﻫﻤﯿﺸﻪ‬ ‫ﻣﺎﻧـﺪه ﺑـﺪﺳﺖ ﺗـﻮاﻧﮕﺮان ﺗـﺎ اﯾﻨﺖ ﻧـﺎن دارد و آن ﺧﺰ و آن ﺣﺮﯾﺮ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭘﺲ آﻧﮕﻪ از ﺧﺰ و دﯾﺒـﺎ و دﯾﻨـﺎر وﺟـﻮه ﺧﺮج دادﻧـﺪش‬ ‫ﺑﺨﺮوار‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬و ﺧﺰ و دﯾﺒـﺎي ﭼﯿﻨﯽ ﺑﺒﺮﯾﺪﻧـﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي ||(‪ .‬ﺟـﺎﻣﻪ اي از ﭘﺸﻢ ﺧﺰ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺰوز‪ .‬ﭘﻮﺳﺘﯿﻦ ﮐﻪ از‬ ‫ﭘﻮﺳﺖ ﺧﺰ ﺳﺎزﻧـﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺟﺎﻣﻪ اي ﮐﻪ از اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﭘﺸﻢ ﺳﺎزﻧﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﭘﺎرﭼﻪ اي ﻣﻌﺮوف ﮐﻪ دﺳـﺘﺎر ﻣﯽ‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ ﻋﺮﺑﯽ اﺳﺖ ﻫﻤﺎﻧﺎ در ﺷﻬﺮ ﮐﻮﻓﻪ ﻧﯿﺰ ﺧﺰ ﻣﯽ ﺑﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ و ﺧﺰ ﻣﺼﺮي ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻧﺴﯿﺠﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎﻓﺘﻪ اي ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫از آن ﺟﺒﻪ و ﻗﻤﯿﺺ و ﺳـﺮاوﯾﻞ و ﻋﻤﺎﻣﻪ و ﻣﻨﺪﯾﻞ و ﻣﻄﺮف و رداء و ﺟﻮرب ﻣﯽ ﮐﺮده اﻧﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬و ﻗﺪ اﻣﺮﻧﺎ ﻟﮏ ﻣﻦ اﻟﺨﺰ‬ ‫ﺑﺠﺒﮥ و ﻗﻤﯿﺺ و ﺳﺮاوﯾﻞ و ﻋﻤﺎﻣﻪ و ﻣﻨﺪﯾﻞ و ﻣﻄﺮف و رداء و ﺟﻮرب و ﻟﻮ ﻋﻠﻤﻨﺎ ﻟﺒﺎﺳًﺎ اﺧﺮ ﯾﺘﺨﺬ ﻣﻦ اﻟﺨﺰ ﻻﻋﻄﯿﻨﺎ ﮐﻪ‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻻدﺑﺎء ج‬ ‫‪ 2‬ص ‪ 311‬چ ﻣﺎرﮔﻠﯿﻮث(‪ .‬اﻣﺮوز ﭘﻮﺳﺖ ﺳـﻤﻮر اﺳﺖ و در ﻗﺪﯾﻢ ﻣﻨﺴﻮﺟﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻧﺮم ﺷﺎﯾﺪ از ﭘﺸﻢ ﻫﻤﯿﻦ ﺣﯿﻮان ﯾﺎ ﭼﯿﺰﻫﺎي‬ ‫دﯾﮕﺮ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺷﻮش ﺷـﻬﺮي اﺳﺖ‪ ...‬و از وي ﺟـﺎﻣﻪ و ﻋﻤـﺎﻣﻪء ﺧﺰ ﺧﯿﺰد و ﺗﺮﻧـﺞ دﺳﺖ اﻧﺒﻮي‪) .‬ﺣـﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬ﺧﺰ‬ ‫ﺑﺠﺎي ﻣﻠﺤﻢ و ﺧﺮﮔﺎه ﺑـﺪل ﺑﺎغ و ﺑﻮﺳـﺘﺎن آﻣـﺪ‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬آن ﮐﻦ ﮐﻪ ﺑـﺪﯾﻦ وﻗﺖ ﻫﻤﯽ ﮐﺮدي ﻫﺮ ﺳﺎل ﺧﺰﭘﻮش و ﺑﮑﺎﺷﺎﻧﻪ ﺷﻮ از ﺻـﻔﻪء‬ ‫ﻓﺮوار‪ .‬ﻓﺮاﻻـوي‪ .‬ﭼـﻮ ﻣـﺎ ﻣﻬﺮﮔـﺎﻧﯽ ﺑﭙﻮﺷــﯿﻢ ﺧﺰ ﺑﻨﺨﺠﯿﺮ ﺑﺎﯾـﺪ ﺷـﺪن ﺳـﻮي ﺧﺰ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧﯿﺰﯾـﺪ و ﺧﺰ آرﯾـﺪ ﮐـﻪ ﻫﻨﮕـﺎم ﺧﺰان اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺑﺴـﺘﻪ ﻋﻤـﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﺧﺰ ﺳﺒﺰ ﺿـﯿﻤﺮان ﺑﺸـﮑﺴﺖ ﺣﻘﻪ ﻫﺎي زر و در ﻣﯿﻮه دار‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬آﺑﯽ ﭼﻮ ﯾﮑﯽ ﮐﯿﺴـﮑﮑﯽ از ﺧﺰ زرد‬ ‫اﺳـﺖ در ﮐﯿﺴـﻪ ﯾﮑﯽ ﺑﯿﻀـﻪء ﮐــﺎﻓﻮر ﮐﻼــن اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻨــﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﮐﺒــﮏ ﭘﻮﺷــﯿﺪه ﺑﺘـﻦ ﭘﯿﺮﻫـﻦ ﺧﺰ ﮐﺒـﻮد ﮐﺮده ﺑــﺎ ﻗﯿﺮ ﻣﺴــﻠﺴﻞ دو ﺑﺮ‬ ‫ﭘﯿﺮﻫﻨﺎ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬و ﺷـﻬﺮ ﺳﻮس را ﺑﻨﺎ ﮐﺮد ﮐﯽ ﺧﺰ ﺳﻮﺳـﯽ از آﻧﺠﺎ ﺧﯿﺰد‪) .‬ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص ‪ .(28‬ﺣﺠﺖ را ﺷﻌﺮ ﺑﺘﺄﯾﯿﺪ او ﻧﺮم و‬ ‫ﻣﺰﯾﻦ ﭼﻮ ﺧﺰ ادﮐﻦ اﺳﺖ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬زﯾﺮا ﮐﻪ ﺑﻪ زﯾﺮ ﻧﻮش و ﺧﺰش ﻧﯿﺶ اﺳﺖ ﻧﻬـﺎن و زﻫﺮ ﻣﺴـﺘﻮر‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻣﺮا ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻋﻤﺎﻣﻪ ﺧﺰ‬ ‫ادﮐـﻦ ﺑﺰد دﺳـﺖ زﻣــﺎن ﺧـﻮش ﺧـﻮش ﺑـﻪ ﺻـﺎﺑﻮن‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴــﺮو‪ .‬آزر ﺑﺘﮕﺮ ﺗـﻮﺋﯽ ﮐﺰ ﺧﺰ و ﺑﺰ ﺗﻨـﺖ ﭼـﻮن ﺑـﺖ ﭘﺮ ز ﻧﻘﺶ آزر اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴــﺮو‪ .‬ﺧﺰ ﮐـﻮﻓﯽ و ﺟـﻮال ار ﭼـﻪ ز ﭘﺸــﻤﻨﺪ ﺑـﻪ اﺻـﻞ ﻟﯿـﮏ دور اﺳـﺖ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﺰ ﮐـﻮﻓﯽ ز ﺟـﻮال‪ .‬ازرﻗﯽ‪ .‬ﺧﺰ ز ﺑﺰاز ﺟـﻮﻧﻪ از‬ ‫ﺧﺒﺎز‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﺑﻪ دﻧﺪان ﻣﺰد از او ﺧﻮاﻫﻢ ﻗﻤﯿﺼـﯽ اﮔﺮ اﻃﻠﺲ ﺑﻮد ﯾﺎ ﺧﺎره ﯾﺎ ﺧﺰ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﻫﻢ ﺳﮕﺎن را ﻗﻼده زرﯾﻦ اﺳﺖ ﻫﻢ ﺧﺮان را ﺧﺰ‬ ‫اﺳﺖ ﭘﺸـﻤﺎﮐﻨﺪ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧـﺎﻃﺮش ﺧـﺎك و ﺧـﺎر ﺑﺮدارد وﺷـﯽ ﺻـﻨﻌﺎء و ﺧّﺰ ﮐـﻮﻓﻪ ﮐﻨـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻗﺼـﺒﻬﺎي زرﺑﻔﺖ و ﺧﺰﻫـﺎي ﻧﺮم ﮐﻪ‬ ‫ﭘﻮﺷـﻨﺪﮔﺎن را ﮐﻨﺪ ﻣﻬﺪ ﮔﺮم‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺟﻤﺎل ﺧﻮﯾﺶ را در ﺧﺰ و ﺧﺎرا ﺑﭙﻮﺷـﯿﺪن ﻫﻤﯽ ﮐﺮد آﺷﮑﺎرا‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭘﺮ ﮐﺘﺎن و ﻗﺼﺐ ﺷﺪ اﻧﺒﺎرش‬ ‫زر ﺑﺼﻨﺪوق و ﺧﺰ ﺑﺨﺮوارش‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﺨﺰ و اﻃﻠﺲ اﮔﺮ روزي)‪ (2‬اﻟﺘﻔﺎت ﮐﻨﯽ ﺑﻘﺪر ﮐﻦ ﮐﻪ ﻧﻪ اﻃﻠﺲ ﮐﻢ اﺳﺖ در ﺑﺎزار‪ .‬ﺳﻌﺪي‪ .‬ﭼﻮن‬ ‫ﺑﺎﻓﺘﻨـﺪ ﺧﺰ وﺟﻮد ﺗﺮا ز ﺧﺎك ﺗﺮك ﮐﻼه اﻃﻠﺲ ﺧﻮد ز آﺳـﻤﺎن ﻣﺠﻮي‪ .‬ﺷﺎه ﺷـﺠﺎع ﺑﻦ ﻣﺒﺎرزاﻟـﺪﯾﻦ آل ﻣﻈﻔﺮ‪ .‬راﯾﺘﮏ ﻓﯽ اﻟﻤﻨﺎم ﺳـﻨﻨﺖ‬ ‫ﺧﺰا ﻋﻠﯽ ﺑﻨﻔﺴﺠﺎ و ﻗﻀﯿﺖ دﯾﻨﯽ‪ .‬ﺣﻤﺰة ﺑﻦ ﺑﯿﺾ ﮐﻮﻓﯽ )از ﻣﻌﺠﻢ اﻻدﺑﺎء(‪ .‬ﺛﻢ ﻗﺎل ﯾﺎ ﻏﻠﻤﺎن ﻓﺘﺸﻮا اﻟﺨﺰاﺋﻦ ﻓﺠﯿﺌﻮه ﺑﮑﻞ ﺟﺒﻪ ﺧﺰ و ﺑﻨﻔﺴﺞ‬ ‫ﺗﺠﺪوﻧﻬﺎ‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻻدﺑﺎء ﯾﺎﻗﻮت(‪ .‬اﺳﻢ ﻟﺒﺎﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﭘﺸﻢ ﺗﺮﺗﯿﺐ دﻫﻨﺪ و ﺧﺰ ﺧﺎﻟﺺ ﻟﺒﺎﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻣﻮي ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎزك‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳـﯽ ﮐﺮك ﻧﺎﻣﻨـﺪ ﺗﺮﺗﯿﺐ دﻫﻨـﺪ‪) .‬ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪ .‬ﺧﺰ ﺳـﯿﻢ دوزي ﺷـﺪه زﯾﺮ ﺳـﻨﮓ ﻗﺒـﺎي زراﻓﺸﺎن ﺑﺮآﻣـﺪ ز ﺗﻨﮓ‪.‬ﻧﻈﺎم‬ ‫ﻗﺎري‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻣﻌﺮب آن ﺧﺰ و ﻗﺰ )ﺑﺘﺸﺪﯾـﺪ ﻫﺮ دو زاء( »ﺗﻔﺲ« ﺧﺰ )ﺟﺎﻣﻪء اﺑﺮﯾﺸـﻤﯽ( را ﺑﺎ ﮐﻠﻤﻪء‬ ‫ﭼﯿﻨﯽ ‪K ossu‬ﻣﺮﺗﺒـﻂ داﻧﺴــﺘﻪ اﻧـﺪ‪ .‬رك‪S.Cammann, Notes on the origin ofChinese cae K o-ssui .‬‬ ‫‪.Tapestry, Artibus Asiae (1948),XI,90-109‬وﻟﯽ ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﻗﻮل را درﺳﺖ ﻧﺪاﻧﺴـﺘﻪ اﻧـﺪ رك‪ .‬ﻣﻘﺎﻟﻪء ‪R.N.Frye‬‬ ‫در ﺑﺎب ﺗﺎرﯾـﺦ ﻋﺮب ﺗﺄﻟﯿﻒ ‪P.K.Hitti‬چ ﻟﻨﺪن ‪ 1940‬م‪ ،.‬در ‪ ،Speculum‬ج ‪)XXIV‬چ ﻣﺎﺳﺎﭼﻮﺳﺖ( ﺷﻤﺎرهء ‪ 4‬ص ‪.586 - 585‬‬ ‫)‪ - (2‬ن ل‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪ و اﻃﻠﺲ اﮔﺮ وﻗﺘﯽ )ﮐﻠﯿﺎت چ ﻣﺼﻔﺎ ص ‪ (701‬ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺷﺎﻫﺪ ﺧﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺰآﺑﺎد‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن اﻟﻘـﻮرات ﺑﺨﺶ ﺣـﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﯿﺮﺟﻨـﺪ‪ ،‬واﻗـﻊ در ﺳـﯽ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﺑﯿﺮﺟﻨـﺪ‪ ،‬ﺟﻠﮕﻪ‪،‬‬ ‫ﮔﺮﻣﺴﯿﺮي‪ ،‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺰا‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( در ﺑﻼـد ﺷـﻬﺮت اﻓﺘﺎده ذﻟﯿﻞ و ﺧﻮار ﮔﺮدﯾـﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺰي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﺋﻢ‪.‬‬



‫]َخ ِء[ )ع ِا( ِج ِﺧﺰاَﻣﮥ و َﺧﺰوَﻣﮥ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﺋﻦ‪.‬‬



‫]َخ ِء[ )ع ِا( ِج ِﺧﺰاَﻧﻪ‪) .‬دﻫـﺎر( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪ِ .‬ج َﺧﺰﯾَﻨﻪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤـﺎن ﻋﻼـﻣﻪ ﺟﺮﺟـﺎﻧﯽ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺰﯾﻨﻪ و ﺧﺰاﻧﻪ ﺷـﻮد ‪ :‬ﻗـﻞ ﻻـاﻗﻮل ﻟﮑﻢ ﻋﻨـﺪي ﺧﺰاﺋﻦ اﷲ و ﻻـاﻋﻠﻢ اﻟﻐﯿﺐ )ﻗﺮآن ‪ (6/50‬ام ﻋﻨـﺪﻫﻢ ﺧﺰاﺋﻦ رﺣﻤـﮥ رﺑﮏ اﻟﻌﺰﯾﺰ اﻟﻮﻫﺎب‪.‬‬ ‫)ﻗﺮآن ‪ .(38/9‬ﺧﺰاﺋﻦ و دﻓﺎﺋﻦ ﺧﻮﯾﺶ درﻫﻢ ﺑﺴﺖ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ (‪ .‬روز دﯾﮕﺮ ﺧﻠﻮت ﮐﺮد و ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﻣﺜﺎﻟﻬﺎ داد در ﺑﺎب ﺧﺰاﺋﻦ‬ ‫ﮐﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﺰدﯾـﮏ ﺑـﻮد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﺳـﺆال ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﺑﺮ ﺧﺰاﺋﻦ ﮐﺮﻣﺶ ﺳـﺆال ﻧﯿﺰ ﭼﻪ ﺣـﺎﺟﺖ ﮐﻪ ﻋـﺎﻟﻢ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺣـﺎل‪.‬‬ ‫ﺳﻌﺪي‪ .‬ارﮐﺎن دوﻟﺖ و اﻋﯿﺎن ﺣﻀﺮت وﺻﯿﺖ ﻣﻠﮏ ﺑﺠﺎ آوردﻧﺪ و ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻣﻔﺎﺗﯿﺢ ﻗﻼع و ﺧﺰاﺋﻦ ﺑﺪو ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ .‬اﺳﮑﻨﺪر‬ ‫روﻣﯽ را ﭘﺮﺳـﯿﺪﻧﺪ دﯾﺎر ﻣﺸﺮق و ﻣﻐﺮب را ﺑﻪ ﭼﻪ ﮔﺮﻓﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻠﻮك ﭘﯿﺸﯿﻦ را ﺧﺰاﺋﻦ و ﻋﻤﺮ و ﻣﻠﮏ ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ ﺑﻮد و ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺘﺤﯽ ﻣﯿﺴﺮ‬ ‫ﻧﺸﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﺋﻨﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِء[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( داروﯾﯽ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﻋﺰﯾﺰاﻟﻮﺟﻮد اﺳﺖ و در ﺧﺰاﻧﻪ ﻫﺎي ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻧﮕﺎه دارﻧﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬و دﻣﻪ )دم‬ ‫اﻟﺨﻨﺰﯾﺮ( ِاذا اﺣﮑﻢ دواء ﺧﺰاﺋﻨﯽ ﯾﺆﺛﺮ ﺑﻘﯿﺮاﻃﯿﻦ ﻣﻨﻪ‪) .‬ﺗﺬﮐﺮهء ﺿﺮﯾﺮ اﻧﻄﺎﮐﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﺋﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮔﻮي آﻏـﺎج ﺑﺨﺶ ﺷـﺎﻫﯿﻦ دژ ﺑﻪ ﺗﮑﺎب‪ .‬ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘـﺪل و ﺳﺎﻟﻢ‪ .‬آب از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن‬ ‫ﻏﻼت و ﮐﺮﭼﮏ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ آن ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬در دو ﻣﺤﻞ ﺑﻪ ﻓﺎﺻـﻠﻪء ﺷﺶ ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺰاﺋﯽ ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﺋﯿﻦ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺰاﺋﯿﻞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از وﻻﯾﺘﻬﺎي ﺑﻐﺪاد ﺑﻮده ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﻧﺸـﯿﻦ آن ﮐﺮﺑﻼ و ﻗﻀﺎي آن در ﻫﻨﺪﯾﻪ ﻗﺮار داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ و ﻋﺸـﯿﺮه اي از ﻋﺸﺎﯾﺮ ﻋﺮب‬ ‫ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﻣﯽ زﯾﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﺑﻞ‪.‬‬



‫]َخ ِب[ )ع ِا( ِج َﺧﺰﺑﯿﻞ و َﺧَﺰﻧَﺒﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺰﺑﯿﻞ« و »ﺧﺰﻧﺒﻞ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﺧﺰ‪.‬‬



‫]َخ َخ[ )ص( ﺧﺰﻧﺪه و ﺧﺰﯾﺪه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺧﺰﯾﺪن را ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﺧﺰ‪.‬‬



‫]ُخ ِخ[ )ع ص( ﺗﻮاﻧﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺰادﺟﺮد‪.‬‬



‫]َخ ِج[ )ِاخ( ﻧـﺎم دﻫﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ :‬اﺑﻦ ﻣﻘﻔﻊ ﮔﻮﯾـﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ دﯾﻪ را ﻣﺮدي از ﻋﺠﻢ ﻧـﺎم او ﺧﺮزاد ﺑﻨـﺎ ﮐﺮده اﺳﺖ و او ﺧﺮزادﮔﺮد ﻧﺎم ﻧﻬﺎده‬ ‫اﺳﺖ ﭘﺲ ﺗﺨﻔﯿﻒ ﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺧﺰادﺟﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ ص ‪ 65‬و ص ‪.(66‬‬ ‫ﺧﺰار‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻣﻮﺿـﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻗﺮب وﺧﺶ از ﻧﻮاﺣﯽ ﺑﻠﺦ‪ .‬اﺑﻮﯾﻮﺳﻒ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﺧﺰار ﻣﻮﺿـﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻗﺮب َﻧَﺴﻒ در ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻟﺒﻠﺪان(‪ .‬در ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺑﻦ اﻟﻨﺪﯾﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ ﺷﻬﺮي اﺳﺖ ﻣﺸﻬﻮر و آﺑﺎد ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﭘﻨﺞ دروازه در ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ‪.‬‬ ‫ﺧﺰ ارﻃﺎﻗﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِز َا[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﻋﯽ ﺧﺰ ﺑﻮده اﺳﺖ ‪ :‬ﭘﻨﺠﺎه ﺗﺨﺖ ﺟﺎﻣﻪ ﻣﻠﻮن از ﺟﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﺗﺴﺘﺮي و ﺳﻘﻼﻃﻮن ﻋﻀﺪي و ﺣﻠﻪ ﻫﺎي‬ ‫ﻓﺨﺮي و ﺧﺰ ارﻃﺎﻗﯽ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاري‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺰار ﮐﻪ ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ در ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﺴﻒ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاري‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮﺑﻦ ﻧﻮح ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺰاري‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻫﺎرون از ﺧﺰار ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻋﺮاق و ﺣﺠﺎز رﺣﻞ اﻗﺎﻣﺖ اﻓﮑﻨﺪ و از ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻨﯿﺪ و از ﺣﻤﺎدﺑﻦ ﺷﺎﮐﺮ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاز‪.‬‬



‫]َﺧْﺰ زا[ )ع ص( ﺧﺰﻓﺮوش)‪) .(1‬دﻫـﺎر( )ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺧﺰﺑﺎف‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺳﻮداﮔﺮ اﺑﺮﯾﺸﻢ ﺧﺎم‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬در اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﯾﻦ اﻧﺘﺴﺎب اﺷﺘﻐﺎل ﺑﻌﻤﻞ ﺧﺰ را ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺰاز‪.‬‬



‫]َﺧْﺰ زا[ )ِاخ( ﺑﻨﺎ ﺑﻘﻮل اﺑﻮﻋﺒﯿـﺪه ﻧﺎم ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﯿﻦ ﺑﺼـﺮه و ﻣﮑﻪ و ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل دﯾﮕﺮ ﻧﺎم ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ از آن ﺑﻨﯽ ﻏﺎﺻـﺮة‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان‬ ‫ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاز‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺑﻄﻨﯽ اﺳﺖ از ﺗﻐﻠﺐ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ذﯾﻞ ﺧﺰاز ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺰاز‪.‬‬



‫]َﺧْﺰ زا[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻧﻬﺮ ﺑﺰرﮔﯽ در ﺑﻄﯿﺤﮥ ﺑﯿﻦ ﺑﺼﺮه و واﺳﻂ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاز‪.‬‬



‫]َﺧْﺰ زا[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺑﺎزار ﻣﺸﻬﻮري اﺳﺖ در ﻣﺪﯾﻨﻪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاز‪.‬‬



‫]َﺧْﺰ زا[ )ِاخ( اﺣﻤـﺪﺑﻦ اﻟﺤـﺎرث ﺑﻦ اﻟﻤﺒـﺎرك از ﻣﻮرﺧـﺎن ﺑﻮد و در ﺑﻐـﺪاد ﺑﻪ ﺟﻬـﺎن آﻣـﺪ و در آﻧﺠﺎ از ﺟﻬﺎن رﻓﺖ و او را ﮐﺘﺒﯽ ﭼﻮن‬ ‫»اﻟﻤﺴﺎﻟﮏ و اﻟﻤﻤﺎﻟﮏ« و »اﺳـﻤﺎء اﻟﺨﻠﻔﺎء و ﮐﺘﺎﺑﻬﻢ« و »اﻟﺼـﺤﺎﺑﮥ« و »ﻣﻐﺎزي اﻟﺒﺤﺮ ﻓﯽ دوﻟـﮥ ﺑﻨﯽ ﻫﺎﺷﻢ« ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ ج ‪1‬‬ ‫ص ‪ 35‬چ ‪.(1‬‬ ‫ﺧﺰاز‪.‬‬



‫]َﺧْﺰ زا[ )ِاخ( ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ‪ .‬او در ﺧـﺎﻧﻪء اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﯿﺴـﯽ ﻣﻨﻌﻢ ﺑﻮد و ﺧﻄﯽ ﺧﻮش داﺷﺖ و در ﻧﺤﻮ‬ ‫ﻟﻐﺖ ﺑﺮ ﻣﺬﻫﺐ ﮐﻮﻓﯿﺎن و ﺑﺼﺮﯾﺎن ﻣﯿﺮﻓﺖ و ﮐﺘﺎب ﻣﻌﺎﻧﯽ اﻟﻘﺮآن را از ﺟﻬﺖ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﯿﺴﯽ ﺗﺮﺗﯿﺐ داد و از اوﺳﺖ‪» :‬ﮐﺘﺎب اﻟﻤﺨﺘﺼﺮ ﻓﯽ‬ ‫ﻋﻠﻢ اﻟﻌﺮﺑﯿﻪ« و »ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻘﺼﻮر و اﻟﻤﻤﺪود« و »ﮐﺘﺎب اﻟﻤﺬﮐﺮ و اﻟﻤﺆﻧﺚ« و »ﮐﺘﺎب اﻟﻔﺴـﯿﺢ« در ﻋﻠﻢ ﻟﻐﺖ و »ﮐﺘﺎب اﺧﺒﺎر اﻋﯿﺎن اﻟﺤﮑﺎم«‬ ‫ﮐﻪ از آن اﺑـﻮاﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﻤﺮو ﮐﺮده و »ﮐﺘـﺎب اﻟﺴـﺮار ﻓﯽ اﻟﺮاﺳـﯿﺎت و اﻟﻤﺴـﺘﮑﻔﺎت« و »ﮐﺘـﺎب اﻋﯿـﺎد اﻟﻨﻔـﻮس ﻓﯽ اﻟﻌﻠﻢ« و »ﮐﺘـﺎب‬ ‫رﻣﻀﺎن و ﻣﺎ ﻗﯿﻞ ﻓﯿﻪ«‪) .‬از ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺑﻦ اﻟﻨﺪﯾﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰازاﻟﺼﺨﺮ‪.‬‬



‫ص[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻃﻠﺤﺐ اﻟﺼﺨﺮ)‪) .(1‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.Mousse - (1) .‬‬ ‫ص َ‬ ‫]َخ ُز ْ‬ ‫ﺧﺰازاﻟﻤﺎء ‪.‬‬



‫]َخ ُزْل[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻃﻠﺤﺐ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰازي‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم دﯾﮕﺮ ﮐﻮه ﺧﺰاز اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺷﻮد‪ .‬در ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب آﻣﺪه‪ :‬ﻧﺎم ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺮب ﺑﺮآن آﺗﺶ‬ ‫اﻓﺮوﺧﺘﻨـﺪي ﺑﺎﻣـﺪاد ﻏﺎرت‪ .‬و ﺑﺪون اﻟﻒ و ﻻم ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﻣﯿﺪاﻧﯽ در ﻣﺠﻤﻊ اﻻﻣﺜﺎل ﻣﯽ آورد‪ :‬ﻧﺎم ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ و ﺑﺪاﻧﺠﺎ وﻗﻌﻪ اي ﺑﯿﻦ ﻧﺰار‬ ‫و ﯾﻤﻦ اﺗﻔـﺎق اﻓﺘـﺎد ‪ :‬و ﻧﺤﻦ ﻏـﺪاة اوﻗـﺪ ﻓﯽ ﺧﺰازي ﻫـﺪﯾﺖ ﮐﺘﺎﯾﺒًﺎ ﻣﺘﺤﯿﺮات‪ - .‬ﯾﻮم ﺧﺰازي؛ ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻪ در ﺟﺒﻞ ﺧﺰازي واﻗﻊ ﺷـﺪه و از‬ ‫ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ زﻣﺎن ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺰاع‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﻣﺮگ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاع‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﻧﺠﺒﺎي ﻣﻌﺎﺻﺮ اﺳﮑﻨﺪر ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻋﻞ‪.‬‬



‫]َخ ِع[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از وﻻﯾﺖ ﻫﺎي ﺑﻐﺪاد اﺳﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻋﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َع[ )ع ِا( ﻗﻄﻌﻪء ﺑﺮﯾﺪه از ﭼﯿﺰي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻋﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َع[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺣﯽ اي اﺳﺖ از ازد و از آن ﺟﻬﺖ اﯾﻦ ﻗﻮم را ﺧﺰاﻋﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ازد ﭼﻮن از ﻣﮑﻪ ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ در دﯾﮕﺮ ﺷـﻬﺮﻫﺎ‬ ‫ﭘﺮاﮐﻨـﺪه ﺷﻮﻧـﺪ ﻗﺴـﻤﺘﯽ از ﻗﻮم ازد از دﯾﮕﺮان ﺑﺮﯾﺪﻧـﺪ و در ﻣﮑﻪ اﻗـﺎﻣﺖ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﺑﻪ ﺧﺰاﻋﻪ ﻣﺸـﻬﻮر ﺷﺪﻧـﺪ)‪ .(1‬رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﺣـﺪاﺋﻖ‬ ‫ص‪ 136‬و ﻋﯿﻮن اﻻﺧﺒـﺎر ج‪ 5‬ص‪ 57‬و ﺗﺎرﯾﺦ اﺳـﻼم ص‪ 43 ،42‬و ‪ - (1) .97‬ﺳـﻤﻮا ﺑـﺬﻟﮏ ﻻـن اﻻزد ﻟﻤﺎﺧﺮﺟﺖ ﻣﻦ ﻣﮑﻪ ﻟﺘﺘﻔﺮق ﻓﯽ‬ ‫اﻟﺒﻼد ﺗﺨﺰﻋﺖ ﻋﻨﻬﻢ ﺧﺰاﻋﮥ و اﻗﺎﻣﺖ ﺑﻬﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻋﮥ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 781‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ُخ َع[ )ِاخ( ﻧﺎم ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻗﺤﻂ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ آﻣﺪ‪) .‬ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( ‪ :‬ﺧﺰاﻋﻪ ﺑﯿﺎﻣﺪ ﭼﻮ او ﮔﺸﺖ ﺧﺎك ﺑﺮﻧﺞ و ﺑﻪ ﺑﯿﺪاد و ﺑﯽ‬ ‫ﺗﺮس و ﺑﺎك‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻋﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ﻋﯽ ي[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺰاﻋﮥ ﮐﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪ اي اﺳﺖ از اﻋﺮاب‪) .‬اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻋﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻧﺼـﺮﺑﻦ ﻫﯿﺜﻢ از اﺷـﺮاف ﺑﻐﺪاد ﺑﻮد و ﺟﺪ او ﻣﺎﻟﮏ ﯾﮑﯽ از ﻧﻘﺒﺎء ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺎس ﺑﻮد‪ .‬اﺣﻤﺪ از ﮔﺮوﻫﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎ‬ ‫ﺧﻠـﻖ ﻗﺮآن ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻧﯿﺰ ﺑـﻪ ﺧﻠﯿﻔـﻪ اﻟﻮاﺛـﻖ ﺑـﺎﷲ ﻃﻌﻦ ﻣﯽ زد ﺗـﺎ آﻧﮑﻪ ﺑﻪ اﻃﻼـع ﺧﻠﯿﻔﻪ رﺳـﯿﺪ ﮐﻪ ﮔﺮوﻫﯽ ﺑﺮ او ﺟﻤـﻊ ﺷـﺪه و ﺑﻨـﺎم او اﻣﺮ‬ ‫ﺑﻤﻌﺮوف و ﻧﻬﯽ از ﻣﻨﮑﺮ و ﻧﯿﺰ ﺑﺮ او ﻗﺼﺪ ﺧﺮوج دارﻧﺪ واﺛﻖ او را ﺑﺰﻧﺪان اﻧﺪاﺧﺖ و ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﻮد در ﺳﺎﻣﺮاء او را ﮐﺸﺖ و ﺳـﺮش را ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻐﺪاد ﻓﺮﺳﺘﺎد‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ ج ‪ 1‬ص ‪.(83‬‬ ‫ﺧﺰاﻋﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( اﺳﻮدﺑﻦ ﺧﺰاﻋﯽ‪ .‬ﺻﺤﺎﺑﯽ ﺑﻮد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻋﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﺼـﻌﺐ ﺧﺰاﻋﯽ ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺎن و ﺷﺠﻌﺎن ﻋﺮب ﺑﻪ زﻣﺎن ﻣﺄﻣﻮن ﻋﺒﺎﺳﯽ اﺳﺖ او ﺑﻪ ﺧﺮاﺳﺎن ﻣﻘﺎم ﮐﺮد و‬ ‫ﺑﻌﺪ در ﺣﺎل ﻋﺼـﯿﺎن ﺑﻪ ﮐﺮﻣﺎن رﻓﺖ ﻣﺄﻣﻮن ﻟﺸـﮑﺮي ﺑﺮاي دﺳـﺘﮕﯿﺮي او ﻓﺮﺳـﺘﺎد و او را اﺳـﯿﺮ ﮐﺮد و ﺳﭙﺲ از او درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬او ﺗﺎ زﻣﺎن‬ ‫واﺛﻖ در ﻃﺒﺮﺳﺘﺎن ﺑﻮد و ﺑﻪ آﻧﺠﺎ از ﺟﻬﺎن رﻓﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم زرﮐﻠﯽ ج ‪ 1‬ص ‪.(224‬‬ ‫ﺧﺰاﻋﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﺣﻤﺰة ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﺧﺰاﻋﯽ‪ .‬او از ﺷـﺠﻌﺎن و ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﺎن ﻋﺮب ﺑﻪ زﻣﺎن ﻫﺎدي ﻋﺒﺎﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﺟﺰﯾﺮه ﺑﻪ زﻣﺎن ﻫﺎدي ﻗﯿﺎم ﮐﺮد و‬ ‫ﻋﺎﻣﻞ ﺟﺰﯾﺮه ﺑﺎ ﻟﺸـﮑﺮي ﺑﺠﻨﮓ او رﻓﺖ ﺑﯿﻦ آن دو در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻣﻮﺻﻞ ﺟﻨﮓ درﮔﺮﻓﺖ و ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﻋﺎﻣﻞ ﺟﺰﯾﺮه از او ﺷـﮑﺴﺖ ﯾﺎﻓﺖ و‬ ‫اﻣﻮاﻟﺶ ﺑﻐﻨﯿﻤﺖ رﻓﺖ‪ .‬ﺑﺮاﺛﺮ اﯾﻦ ﻓﺘـﺢ ﮐـﺎر او ﺑﺎﻻـ ﮔﺮﻓﺖ ﺗـﺎ آﻧﮑﻪ دو ﻣﺮد ﺑﻨﺰد او آﻣﺪﻧـﺪ و ﺑﺎ او ﭼﻨـﺪي ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﺑﻌـﺪ او را‬ ‫ﮐﺸﺘﻨﺪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم زرﮐﻠﯽ ج ‪ 1‬ص ‪.(274‬‬ ‫ﺧﺰاﻋﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﺧﻠﻒ از ﮐﺎﺗﺒﺎن اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻮد در ﻣﺪﯾﻨﻪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه چ ﻟﯿﺪن ص ‪.(185‬‬ ‫ﺧﺰاﻋﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻌﺰﯾﺰﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺧﺰاﻋﯽ‪ .‬از ﺻـﺤﺎﺑﯿﺎن ﺑﻮد و ﻫﻤﻪ ﮐـﺎري ﺑﻬﺮ دو دﺳﺖ ﺗﻮاﻧﺴﺘﯽ ﮐﺮدن او را ﺑـﺪﯾﻦ ﺳـﺒﺐ ذواﻟﯿـﺪﯾﻦ‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه چ ﻟﯿﺪن ﺻﺺ ‪.(225 - 224‬‬ ‫ﺧﺰاﻋﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ واﺛﻖ ﺧﺰاﻋﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻔﻀـﻞ ﺟﻌﻔﺮﺑﻦ ﻣﻌﺘﺼﻢ ﺑﻦ ﻫﺮون اﻟﺮﺷـﯿﺪ ﻣﻬـﺪي ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮد‪) .‬ﺗـﺎرﯾﺦ‬ ‫ﮔﺰﯾﺪه چ ﻟﯿﺪن ص ‪.(323‬‬ ‫ﺧﺰاﻋﯽ ﻣﮑﯽ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺰ زا ِي َﻣْﮏ ﮐﯽ[ )ِاخ(ﯾﮑﯽ از ﻋﺎﻟﻤﺎن ﻗﺮآن اﺳﺖ و او راﺳﺖ‪ :‬ﮐﺘﺎب اﻟﻌﺪد در آﯾﺎت ﻗﺮآن‪) .‬از ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺑﻦ اﻟﻨﺪﯾﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاف‪.‬‬



‫]َﺧْﺰ زا[ )ع ص( ﺳﻔﺎﻟﮕﺮ‪ ،‬ﺳﻔﺎل ﻓﺮوش‪ .‬ﺳﻔﺎﻟﯿﻨﻪ ﻓﺮوش‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺳﺒﻮ و ﺳﻔﺎل ﺳﺎزﻧﺪه‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ اﺳﺖ ﺑﺎ ﮐﻮزه‬ ‫ﮔﺮي و ﮐﻮزه ﻓﺮوﺷﯽ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاق‪.‬‬



‫]َخ ِق[ )ع ص( در ﻋﺮﺑﯽ »ﯾـﺎ ﺧﺰاق!« ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و آن دﺷـﻨﺎم اﺳـﺖ از ﺧﺰق ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺳـﺮﮔﯿﻦ اﻓﮑﻨـﺪن ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب||(‪.‬‬ ‫ﺳﺮﮔﯿﻦ اﻧﺪاز‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاق‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺳﻢ ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ در ﺑﻼد ﻋﺮب ‪ :‬ﺑﺮﻣﻞ ﺧﺰاق اﺳﻠﻤﻪ اﻟﺼﺮﯾﻢ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاق‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﻗﻤﺼﺮ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮐﺎﺷﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 15‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﮐﺎﺷﺎن و ﯾﮏ ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺷﻤـﺎل ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﮐﺎﺷـﺎن و ﯾﮏ ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺷﻮﺳﻪء ﮐﺎﺷﺎن ﻗﻢ‪ .‬اﯾﻦ ده در داﻣﻨﻪء ﮐﻮه ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل‪ .‬آب آن از‬ ‫ﻗﻨﺎت و ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﭘﻨﺒﻪ و ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ و ﻣﯿﻮه‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري‪ ،‬ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﻗﺎﻟﯽ ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬ﺑﺮج ﺧﺮاﺑﻪ‬ ‫ﺷﺎه ﻣﯿﺮزا از آﺛﺎر ﻗﺪﯾﻢ آﻧﺠﺎﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺰاﻟﯽ‪.‬‬



‫]َخ ز ﻻ[ )ِاخ( اﺳﻢ ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫ﺧﺰام‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﺣﻠﻘﻪ اي ﮐﻪ زﻧﺎن در ﺑﯿﻨﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ِ .‬ج ﺧﺰاﻣﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺰام‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم وادي اي اﺳﺖ در ﻧﺠﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫ﺧﺰام‪.‬‬



‫]َﺧْﺰ زا[ )ع ص( ﺧﺰم ﻓﺮوش‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻣﺎ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺧﯿﺮي ﺻـﺤﺮاﺋﯽ و آن رﺳـﺘﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷـﯿﺮازي ارداﻧﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ زن ﻗﺪري از آن ﺑﺮ دارد آﺑﺴﺘﻦ ﺷﻮد)‪) .(1‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻣﯽ‪ - (1) .‬در ﻟﮑﻠﺮك اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ" ‪"Lavande Spica‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻣﺎت‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ِج ِﺧﺰاَﻣﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻣﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َم[ )ع ِا( ﺣﻠﻘﻪء ﻣﻮﺋﯿﻦ ﮐﻪ در ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺘﺮ ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﻬﺎر ﺑﺮ وي ﺑﻨﺪﻧﺪ‪ .‬ج‪ِ ،‬ﺧﺰام‪ِ ،‬ﺧﺰاﻣﺎت‪َ ،‬ﺧﺰاﺋﻢ ||‪ .‬ﺗﺴﻤﻪ اي ﮐﻪ ﺑﺪان ﻧﻌﻠﯿﻦ را ﺑﻪ روي‬ ‫ﭘﺎ ﺑﻨﺪﻧـﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ - .‬ﺧﺰاﻣـﮥ اﻟﻨﻌﻞ؛ دوال ﺑﺎرﯾﮏ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻫﺮ دو ﺷـﺮاك ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻣﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َم[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻟﯿﺜﯽ ﺑﻦ ﯾﻌﻤﺮ‪ .‬وي ﺻﺤﺎﺑﯽ ﺑﻮد‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻣﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َم[ )ِاخ( ﺑﻨﺖ ﺟﻬﻤﮥ‪ .‬زﻧﯽ از زﻧﺎن ﺻﺤﺎﺑﯿﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻣﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ﻣﺎ[ )ع ِا( ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﯿﺮي دﺷﺘﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ و آن ﺧﻮﺷﺒﻮﺗﺮﯾﻦ ﮔﻠﻬﺎﺳﺖ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﯾﺤﺎن ﺑﺪوي‪ .‬اﺳﻄﻮ ﺧﻮدوس‪ .‬ﺧﯿﺮي‬ ‫اﻟﺒﺮ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﯿﺮي ﺑﺮي‪) .‬ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ(‪ .‬ﺧﺰاﻣـﺎ)‪(1‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺰاﻣـﺎ ﺷﻮد‪ .‬در اﺧﺘﯿﺎرات ﺑـﺪﯾﻌﯽ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺰاﻣﯽ‪،‬‬ ‫ﺧﯿﺮي اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺷﯿﺮازي ارداﻧﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﻃﺒﯿﻌﺖ وي ﮔﺮم و ﻟﻄﯿﻒ ﺑﻮد و ﻣﺴﺨﻦ دﻣﺎغ ﺳﺮد ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﻨﺪ ﺳﻮءاﻟﻤﺰاج را ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻮد‬ ‫و ﺟﮕﺮ و ﺳﭙﺮز ﭼﻮن ﺑـﺪان ﺑﺨﻮر ﮐﻨﻨـﺪ ﻫﺮ ﺑﻮي ﮔﻨﺪه اي ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ زاﺋﻞ ﮐﻨﺪ و ﻣﺴـﺨﻦ زﺧﻢ ﮔﺮدد و ﻣﺠﻔﻒ رﻃﻮﺑﺎﺗﯽ ﮐﻪ از آن رواﻧﻪ‬ ‫ﺑـﻮد و رﺣﻢ را ﭘـﺎك ﮔﺮداﻧـﺪ و ﻧﯿﮑـﻮ و ﭼﻮن زن ﻓﺮزﺟﻪ اي از وي ﺑﺨﻮد ﮔﯿﺮد آﺑﺴـﺘﻦ ﮔﺮدد ﺑﻔﺮﻣـﺎن آﻓﺮﯾـﺪﮔﺎر و اﯾﻦ ﻣﺠﺮب اﺳﺖ و‬ ‫ﭼﻮن ﺳـﺤﻖ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎ ادوﯾﻪ ﺑﺴﺮﺷـﻨﺪ و ﺑﺮ ﺟﺮاﺣﺎت ﺿﻤﺎد ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺤﻠﯿﻞ دﻫﺪ‪ - (1) .‬داود ﺿـﺮﯾﺮ اﻧﻄﺎﮐﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺧﺰاﻣﺎ« ﻏﯿﺮ ﺧﯿﺮي ﺑﺮي‬ ‫ﻣ ﯽ ﺑ ﺎﺷ ﺪ ‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻣﯿﻦ‪.‬‬



‫]َﺧْﺰ زا[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺑﺎزاري اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﻮره و آن را ﺳﻮق اﻟﺨﺰاﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰان‪.‬‬



‫]ِﺧْﺰ زا[ )ع ِا( ِج ُﺧَﺰز‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰان‪.‬‬



‫]ُﺧْﺰ زا[ )ع ِا( ِج ﺧﺎزن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺰان‪.‬‬



‫]َﺧْﺰ زا[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺧﺰﯾﻨﻪ دار‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬زﺑﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺧﺮﻣﺎي ﭘﺨﺘﻪ ﺗﺮ ﮐﻪ اﻧﺪرون آن از آﻓﺘﯽ ﺳﯿﺎه ﺷﺪه‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰان‪.‬‬



‫]َخ[ )ﻧﻒ‪ ،‬ق( ﺧﺰﻧـﺪه‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬در ﺣﺎل ﺧﺰﯾـﺪن )||‪ِ .‬ا( ﻧﺎم ﻣﺎه ﻫﺸـﺘﻢ اﺳﺖ از ﺳﺎل ﻣﻠﮑﯽ و ﻧﺎم روز ﻫﺸـﺘﻢ ﺑﺎﺷـﺪ از‬ ‫ﺷﻬﺮﯾﻮرﻣﺎه ﻗـﺪﯾﻢ و اﯾﻦ روز ﺟﺸﻦ ﻣﻐﺎن اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﺎﻋـﺪهء ﮐﻠﯿﻪ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن اﯾﺸﺎن ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻧﺎم ﻣﺎه و روز ﻣﻮاﻓﻖ آﯾـﺪ ﺟﺸـﻦ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻧﺎم روز ﻫﯿﺠﺪﻫﻢ اﺳﺖ از ﺷﻬﺮﯾﻮرﻣﺎه و ﺑﻌﻀﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﻧﺎم روز ﺳﯿﻢ اﺳﺖ)‪) .(1‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﻓﺼﻠﯽ اﺳﺖ از‬ ‫ﻓﺼﻮل ارﺑﻌﻪء ﺳﺎل و آن ﺳﻪ ﻣﺎه اﺳﺖ ﮐﻪ آﻓﺘﺎب در ﺑﺮج ﻣﯿﺰان و ﻋﻘﺮب و ﻗﻮس ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﭘﺎﺋﯿﺰ‪ .‬ﺑﺎدﺑﺰ‪.‬‬ ‫ﺑﺮگ رﯾﺰان‪ .‬ﺑـﺎدﺑﯿﺰ‪ .‬ﺗﯿﺮ‪ .‬ﺧﺮﯾﻒ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺳﻮ ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺐ ﺑﺮ اﻧﮕﯿﺨﺘﯽ ﭼﻮ ﺑﺮگ ﺧﺰان ﺳـﺮ ﻓﺮورﯾﺨﺘﯽ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺎر آرد و ﺗﯿﺮ ﻣﺎه و ﺧﺰان ﺑﺮآرد ﭘﺮ از ﻣﯿﻮه دار رزان‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺳـﺨﻦ ﻫﺮ ﭼﻪ ﮔﻮﯾﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺟﺰان ﻧﮕﻮﯾﺪ ﺑﻪ ﺗﻤﻮز و ﻣﺎه ﺧﺰان‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫اﻟﻤﻨـﮥ ﷲ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺎه ﺧﺰان اﺳﺖ ﻣﺎه ﺷـﺪن و آﻣﺪن راه رزان اﺳﺖ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺑﺮوزﮔﺎر ﺧﺰان زرﮔﺮي ﮐﻨﺪ ﺷﺐ و روز ﺑﺮوزﮔﺎر ﺑﻬﺎران‬ ‫ﮐﻨـﺪت رﻧﮕﺮزي‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺧﯿﺰﯾﺪ و ﺧﺰ آرﯾﺪ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺧﺰان اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺟﻮ ﺑﺒﻮي ﺧﺰان ﺑﻪ ز ﮔﻨﺪم اﺳﺖ ﮔﻨﺪم ز ﺟﻮ‬ ‫ﺑﻬﺴﺖ ﺳﻮي ﻣﺎ ﺑﮕﻨﺪﻣﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺗﺮا ﺗﻨﺖ ﺧﻮﺷﻪ ﺳﺖ و ﭘﯿﺮي ﺧﺰان ﺧﺰان ﺗﻮ ﺑﺮ ﺧﻮﺷﻪء ﺗﻨﺖ زد‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭼﻮن ﺧﺮ ﺑﺴﺒﺰه رﻓﺘﻪ‬ ‫ﺑﻨﻮروز و در ﺧﺰان در زﯾﺮ رز ﺧﺰان ﺷﺪه ﺑﺎ ﮐﻮزهء ﻋﺼﯿﺮ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﻫﺮﮔﺎه ﮐﻪ آﻓﺘﺎب ﺑﻪ اول ﻣﯿﺰان رﺳﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اول ﺟﺪي ﺧﺰان ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫)ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬آﻣﺪ دواﺳـﺒﻪ ﻋﯿﺪ و ﺧﺰان ﺷﺪ ﻋﻠﻢ ﺑﺮش زرﯾﻦ ﻋﺬار ﺷﺪ ﭼﻤﻦ از ﮔﺮد ﻟﺸﮑﺮش‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺰان از درﺧﺘﺎن ﭼﻮ‬ ‫ﺻﺒـﺢ از ﮐﻮاﮐﺐ ﻧﺜﺎر در ﺷﺎه ﮐﯿﻬﺎن ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )دﯾﻮان چ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺳﻮﻟﯽ ص ‪ .(128‬ﺷـﺤﻨﻪء ﻧﻮروز ﻧﻌﻞ ﻧﻘﺮه ﺧﻨﮕﺶ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺳﺖ ﻫﺮ‬ ‫زري ﮐﺎﮐﺴـﯿﺮﺳﺎزان ﺧﺰان اﻓﺸﺎﻧـﺪه اﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻧﯿﺴﺖ ﺷﺐ ﮐﺰ رخ و ﺳـﺮﺷﮏ ﺑﻬﻢ ﺻﺪ ﺑﻬﺎر و ﺧﺰان ﻧﻤﯽ ﯾﺎﺑﻢ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺧﺰان‬ ‫آﯾـﺪ ﺑﻪ اﺑﺨﺎز ﮐﻨـﺪ در ﺟﺴـﺘﻦ ﻧﺨﺠﯿﺮ ﭘﺮواز‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺑﺎد ﺧﺰان؛ ﺑﺎدي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﺰان ﻣﯽ وزد و ﺑﺮﮔﻬﺎ را ﻣﯽ رﯾﺰاﻧـﺪ ‪ :‬از ﺷـﻌﺮ ﺟﺒﻪ‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ و از ﮔﺒﺮ ﭘﻮﺳﺘﯿﻦ ﺑﺎد ﺧﺰان ﺑﺮآﻣﺪ اي ﺑﻮاﻟﻨﺼـﺮ درﻓﺶ‪.‬ﻣﻨﺠﯿﮏ‪ .‬ﭘﺮاﮐﻨﺪ از ﯾﮑﺪﮔﺮﺷﺎن ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺎد ﺧﺰان ﺑﺮﮔﻬﺎي رزان‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪.‬‬ ‫ﭘﺮهء ﮔـﻞ ﺑـﺎد ﺧﺰاﻧﯿﺶ ﺑﺮد آﻣـﺪ ﭘﯿﺮي و ﺟﻮاﻧﯿﺶ ﺑﺮد‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﺎد ﺧﺰان را ﺑﺮ ورق او دﺳﺖ ﺗﻄﺎول ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ - .‬ﺑﺮگ‬ ‫ﺧﺰان؛ ﺑﺮگ زرد ﺷـﺪه ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﺑﺮوي درﺧﺖ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧـﺪ و ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﯾﺎ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺧﺸـﮑﯽ ﻣﯽ رﯾﺰد ‪ :‬در ﻗﻠﻌﻪ اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﭼﻮن‬ ‫ﺑﺮگ ﺧﺰان ﺳﺮﻫﺎ از ﻗﻠﻌﻪ ﺑﺰﯾﺮ رﯾﺨﺘﻨﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ - (1) .‬در »اﻟﺴﺎﻣﯽ ﻓﯽ اﻻﺳﺎﻣﯽ« آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬روز ﻫﯿﺠﺪﻫﻢ از ﺷﻬﺮﯾﻮر و‬ ‫در اﻟﺘﻔﻬﯿﻢ ﭼﻨﯿﻦ ذﮐﺮ ﺷﺪه‪ :‬ﺧﺰان ﭼﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺰان ﺳـﻐﺪي ﻧﯿﺴﺖ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺳـﻐﺪﯾﺎن ﺑﮑﺎر دارﻧﺪ و ﺗﺨﺎرﯾﺎن اﯾﻦ را ﻧﺸﺎن ﮔﺸـﺘﻦ‬ ‫ﻫﻮا دارﻧـﺪ ﺑﺴـﺮﻣﺎ و ﺧﺰان ﺧﺎﺻﻪ روز ﻫﮋدﻫﻢ ﺑﻮد از ﻣﺎه ﺷـﻬﺮﯾﻮر و ﺧﺰان ﻋﺎﻣﻪ روز دوم از ﻣﻬﺮﻣﺎه و ﻫﺮ دو ﻋﯿﺪﻧـﺪ و ﭘﻨﺪاري ﮐﻪ از ﺑﻬﺮ‬ ‫آﻏﺎز ﭼﺮﺧﺸﺖ اﺳﺖ و ﻓﺸﺮدن اﻧﮕﻮر‪) .‬اﻟﺘﻔﻬﯿﻢ ﺑﯿﺮوﻧﯽ ‪.(268 - 267‬‬ ‫ﺧﺰان‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺷﺎﺧﻦ ﺑﺨﺶ درﻣﯿﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﯿﺮﺟﻨـﺪ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 87‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي درﻣﯿﺎن‪ .‬ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و‬ ‫ﻣﻌﺘﺪل‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل ﻏﻼت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ آن زراﻋﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو‪) .‬ازﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﺰان آﺑﺎد‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﻓﺸﮑﻠﺪره ﺑﺨﺶ آﺑﯿﮏ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻗﺰوﯾﻦ‪ ،‬واﻗﻊ در ﺳﯽ و ﻫﺸﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي آﺑﯿﮏ و ﻧﻪ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه در ﮐﻮﻫﺴﺘﺎن ﻗﺮار دارد و ﺳﺮدﺳﯿﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﻟﻮﺑﯿﺎ و ﺷﻐﻞ‬ ‫اﻫﺎﻟﯽ آن زراﻋﺖ و ﻗﺎﻟﯽ و ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ و ﺗﺎ ﺑﻬﺠﺖ آﺑﺎد ﭼﻬﺎر ﻫﺰارﮔﺰي اﯾﻦ ده ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﺎﺷـﯿﻦ ﺑﺮد‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(1‬‬ ‫ﺧﺰاﻧﭽﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(ﺗﺤﻮﯾﻠـﺪار‪ .‬ﺧﺰاﻧﻪ دار‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪(1).‬ﺧﺰﯾﻨﻪ دار‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ - (1) .‬در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻔﯿﺴـﯽ آﻣﺪه اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ‬ ‫ﻣﺄﺧﻮذ از ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺰان ﺣﻨﺎ‪.‬‬



‫]َخ ِن َح[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( زردي رﻧﮓ ﺣﻨﺎ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺰان ﺧﻨﮏ‪.‬‬



‫]َخ ُخ َن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺷـﺎﺧﻦ ﺑﺨﺶ درﻣﯿﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﯿﺮﺟﻨـﺪ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 87‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي درﻣﯿﺎن‪ ،‬اﯾﻦ ده‬ ‫ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘـﺪل و آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ آن زراﻋﺖ و ﻣﺎﻟـﺪاري و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺰان ﺧﻮرده‪.‬‬



‫]َخ ﺧـَﻮْر ‪ُ /‬ﺧﺮ َد ‪ِ /‬د[)ن ﻣـﻒ ﻣﺮﮐـﺐ( ﺧﺰان رﺳـﯿﺪه‪ .‬ﭘﮋﻣﺮده ‪ :‬ﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ ﺳـﺮوا ﭼـﻪ ﺧﺰان ﺧـﻮرده اي ﮐـﺎب ز ﺟـﻮي ﻣﻠﮑـﺎن ﺧـﻮرده‬ ‫اي‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻧﺪ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻨﺰدﯾﮑﯽ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ و ﺑﯿﻦ آن و ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ دو ﻓﺮﺳﺦ راه اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫ﺧﺰان دﯾﺪه‪.‬‬



‫]َخ دي َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺰان رﺳﯿﺪه‪ .‬ﭘﮋﻣﺮده‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﻟﯿﻠﯽ ﺳﻤﻦ ﺧﺰان ﻧﺪﯾﺪه ﻣﺠﻨﻮن ﭼﻤﻦ ﺧﺰان رﺳﯿﺪه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺰان رﺳﯿﺪه‪.‬‬



‫]َخ َر ‪ِ /‬ر َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﮋﻣﺮده‪ .‬ﺧﺰان دﯾـﺪه ‪ :‬ﻣﺠﻨﻮن ﭼﻮ ﮔﻞ ﺧﺰان رﺳـﯿﺪه ﻣﯽ ﮔﺸﺖ ﻣﯿﺎن آب دﯾـﺪه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮐﺎي ﺗﺎزه ﮔﻞ‬ ‫ﺧﺰان رﺳﯿﺪه رﻓﺘﯽ ز ﺟﻬﺎن ﺟﻬﺎن ﻧﺪﯾﺪه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻟﯿﻠﯽ ﺳﻤﻦ ﺧﺰان ﻧﺪﯾﺪه ﻣﺠﻨﻮن ﭼﻤﻦ ﺧﺰان رﺳﯿﺪه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺰان رﻧﮓ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ص ﻣﺮﮐـﺐ(زردرﻧـﮓ ‪ :‬دور ﻣﺎﻧﺪﯾـﺪ ز ﻣـﻦ ﻫﻤﭽـﻮ ﺧﺰان از ﻧـﻮروز ﮐـﻪ ﺧﺰان رﻧﮕﻢ و ﻧـﻮروز ﻟﻘﺎﺋﯿـﺪ ﻫﻤﻪ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ )دﯾـﻮان چ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺳﻮﻟﯽ ص ‪.(417‬‬ ‫ﺧﺰان ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(وﻗﺖ ﺧﺰان آﻣﺪن ||‪ .‬زرد ﺷﺪن رﻧﮓ ﺑﺮﮔﻬﺎ ||‪ .‬ﭘﮋﻣﺮده ﺷﺪن ||‪ .‬رﯾﺨﺘﻦ ﺑﺮﮔﻬﺎ‪.‬‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺧﺰان ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( زرد ﺷﺪن و رﯾﺨﺘﻦ ﺑﺮگ درﺧﺘﺎن و دﯾﮕﺮ ﻧﺒﺎﺗﺎت‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺰاﻧﮕﯽ‪.‬‬



‫]َخ َن ‪ِ /‬ن[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺧـﺎص و ﻣﻤﺘـﺎز ﺑﭙﺎدﺷـﺎه ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺗﺮاﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﺰاﻧﮕﯽ؛ ﻣﺮاد از‬ ‫ﺗﺮاﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﺎص ﮐﻪ ﺷﺎه آن را ﯾﺎد دارد و ﻣﯽ ﺳﺮاﯾﺪ و ﯾﺎ آﻧﮑﻪ آن را ﭘﺎدﺷﺎه ﺗﺼﻨﯿﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻧﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َن[ )ع ِا( ﮔﻨﺠﯿﻨﻪء ﺗﻬﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﺰاﺋﻦ ||‪ .‬ﻣﻨﺒﻊ و ﺳﺮﭼﺸـﻤﻪء‬ ‫ﻫﺮ ﭼﯿﺰ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﮔﻨﺠﯿﻨـﻪ داري‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﺰاﺋـﻦ ||‪ .‬ﮔﻨﺠﯿﻨـﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء( )ﻣﺠﻤـﻞ اﻟﻠﻐـﮥ( )ﺗﺮﺟﻤـﺎن اﻟﻠﻐـﮥ ﻋﻼـﻣﻪء ﺟﺮﺟـﺎﻧﯽ(‪ .‬دﻓﯿﻨﻪ‪ .‬ﺧﺰﯾﻨﻪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺰاﺋﻦ||‪.‬‬ ‫اﻧﺪوﺧﺘﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻧﺴﯿﻪ دادﯾﻢ ﺑﺮ ﺧﺰاﻧﻪء ﻋﯿﺶ ﻫﻤﻪ ﻧﻘﺪ از ﺧﺰاﻧﻪ ﺑﺴﺘﺎﻧﯿﻢ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻧﻪ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ[ )از ع‪ِ ،‬ا( ﻣﺤﻠﯽ ﺑـﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳـﺮاي ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎن و اﻣﯿﺮان و ﺛﺮوﺗﻤﻨـﺪان ﮐﻪ ﺟـﻮاﻫﺮات و ﻧﻘـﻮد و ﻣﺎﻟﻬـﺎي ﻣﻨﻘـﻮل ﻗﯿﻤـﺘﯽ را‬ ‫ﺑـﺪاﻧﺠﺎ ﻣﯽ ﻧﻬﺎدﻧـﺪ و ﻫﺮ ﺧﺮج و ﺑـﺬل و ﺑﺨﺸﺸـﯽ از آﻧﺠﺎ ﻣﯽ ﺷﺪ و ﻫﺮ ﻫﺪﯾﻪ اي ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﻣﯽ رﻓﺖ ‪:‬ﻋﻠﯽ ﺗﮑﯿﻦ ﺑﺨﺎرا ﺑﻐﺎزﯾﺎن ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ‬ ‫ﺳﭙﺮد و ﺧﺰاﻧﻪ و آﻧﭽﻪ ﻣﺨﻔﻒ داﺷﺖ ﺑﺎ ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ ﺑﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﺎ ﻣﻦ ﻋﻬﺪ ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﺮ ﻏﻼﻣﺎن ﺳـﺮاﯾﯽ ﺣﺠﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺨﺮد ﺑﺎﺷـﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﻪ آﻣﻮي رﺳـﯿﻢ از ﺧﺰاﻧﻪ ﺧﻮارزﻣﺸـﺎه ﺻـﻠﺘﯽ داده آﯾـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬آن ﭼﯿﺰﻫـﺎ از ﻣﺠﻠﺲ و ﻣﯿـﺪان ﺑﺒﺮدﻧـﺪ ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ ﻫﺎ و‬ ‫ﺳﺮاي ﻫﺎ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﭼﻨـﺪ روز ﭘﯿﻐﺎم ﻣﯽ رﻓﺖ و ﻣﯽ آﻣـﺪ ﺗﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺮ آﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺧﺪﻣﺘﯽ ﮐﻨﺪ ﭘﻨﺠﺎه ﻫﺰار دﯾﻨﺎر و ﺧﻂ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 782‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺑﺪاد و ﻣﺎل در زﻣﺎن ﺑﺨﺰاﻧﻪ ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧﺎزﻧﺎن و دﺑﯿﺮان ﺧﺰﯾﻨﻪ و ﻣﺴـﺘﻮﻓﯿﺎن ﻧﺜﺎرﻫﺎ را ﺑﺨﺰاﻧﻪ ﺑﺮدﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﮔﺮ ﺗﻮ‬ ‫ﺑﯿﺎﻣﻮزي اي ﭘﺴﺮ ﺳﺨﻦ ﺧﻮب ﺧﻮار ﺷﻮد ﺳﻮي ﺗﻮ ﺧﺰاﻧﻪء ﻗﺎرون‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺣﺠﺖ ﺑﺠﻤﻠﻪ ﮔﻮﻫﺮ ﻋﻠﻢ اﺳﺖ ﮔﻮﻫﺮ او را ز ﺟﺎﻧﺖ‬ ‫ﺳﺎز ﺧﺰاﻧﻪ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺷﺎه را ﭼﻮن ﺧﺰاﻧﻪ آراﯾﺪ ﭼﯿﺰ ﺑﺪﻫﻢ ﭼﻮ ﻧﯿﮏ درﯾﺎﺑﺪ‪.‬ﺳﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﻃﻤﻌﺶ ﺑﻮد ﮐﺰ ﺧﺰاﻧﻪء ﺟﻮد ﺑﯽ ﻧﯿﺎزش ﮐﻨﯽ ﺑﺠﺎﻣﻪ‬ ‫و زر‪.‬اﻧﻮري‪ .‬ﻧﺴـﯿﻪ ﺑﺮ ﻧﺎم روزﮔﺎر ﺗﻮ ﺑﺲ زاﻧﮑﻪ ﻧﻘـﺪ از ﺧﺰاﻧﻪ ﻣﯽ ﻧﺮﺳﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺣﻤﻞ ﺧﺰاﻧﻪ اش ﺑﻪ ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪ ﺑﺮﻧﻬﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺨﺖ ﻧﻘﺶ‬ ‫ﺳﻌـﺎدﺗﺶ ﺑﻨـﺪد ﺑﺮ ﺷـﺸﻢ ﭼﺮخ ﮐـﺎن ﺧﺰاﻧﻪء اوﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑـﺬات ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺤﻔـﻆ ﺧﺰاﻧﻪء ﺟﻮﻫﺮ ﻗﯿـﺎم ﻧﻤﻮد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ (‪.‬‬ ‫ﮔﺮاﻣﯽ ﻧﺰﻟﻬﺎي ﺧﺴـﺮواﻧﻪ ﻓﺮﺳـﺘﺎد از ادب ﺳﻮي ﺧﺰاﻧﻪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬وﻟﯿﮑﻦ ﺧﺰاﻧﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮاﺳﺖ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺧﺰاﺋﻦ ﭘﺮ از ﺑﻬﺮ ﻟﺸـﮑﺮ ﺑﻮد‪.‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫)ﺑﻮﺳـﺘﺎن ||(‪ .‬ﻣـﺎل و ﻧﻘﻮد ﮐﺜﯿﺮ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( ‪ (1):‬دل ﺑﺎﯾـﺪ و ﺧﺰاﻧﻪ و ﺗﯿـﻎ و ﺳـﭙﺎه و ﺗﺨﺖ ﺗـﺎ ﺑﺮ ﻣﺮاد ﺧـﻮﯾﺶ ﺑـﻮد ﻣﺮد‬ ‫ﮐـﺎﻣﺮان‪ .‬اﻣﯿﺮ ﻣﻌﺰي‪ .‬و ﻟﺸـﮑﺮ ﺑﺮادر را ﮐـﻪ آﻧﺠـﺎ ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑﺮداﺷﺖ ﺑـﺎ ﻣـﺎل و ﺧﺰاﻧﻪ‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص ‪ - .(103‬از ﺧﺰاﻧـﻪ ﺑﯿﺮون‬ ‫آوردن‪.‬؛ ‪ -‬از ﺧﺰاﻧﻪ ﺧـﺎرج ﮐﺮدن؛ از ﺧﺰاﻧﻪ ﺑﯿﺮون آوردن‪ - .‬از ﺧﺰاﻧﻪ درآوردن؛ ﯾـﺎ ز ﺧﺰاﻧﻪ ﺧﺎرج ﮐﺮدن‪ - .‬ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ ﺑﺮدن؛ در ﺧﺰاﻧﻪ‬ ‫ﻗﺮار دادن‪ .‬ﺑﺨﺰاﻧـﻪ ﻓﺮﺳـﺘﺎدن‪ .‬ﺣﻤـﻞ ﺑﺨﺰاﻧـﻪ ﮐﺮدن‪ - .‬ﺑـﻪ ﺧﺰاﻧـﻪ ﻓﺮﺳـﺘﺎدن؛ ﺑﺨﺰاﻧـﻪ ﺑﺮدن‪ .‬ﺣﻤـﻞ ﺑﺨﺰاﻧـﻪ ﮐﺮدن‪ - .‬ﺧﺰاﻧﻪء اﺳـﺮار؛ ﻣﺨﺰن‬ ‫اﻻﺳـﺮار‪ ،‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻗﻠﺐ ‪ :‬ﭼﻮ ﻣﺮدﻣﺎن ﺷﺐ دﯾﺮﻧـﺪه ﻋﺰم ﺧﻮاب ﮐﻨﻨـﺪ ﻫﻤﻪ ﺧﺰاﻧﻪء اﺳـﺮار ﻣﻦ ﺧﺮاب ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ ﺳـﻠﻤﺎن‪ - .‬ﺧﺰاﻧﻪ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ؛ ﻣﺨﺰن‪ .‬ﺟﺎي ﺧﺰاﻧﻪ‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﻧﻘﻮد و ﺟﻮاﻫﺮ ﻧﻬﻨﺪ ‪ :‬ﺧﺰاﻧﻪ ﺧﺎﻧﻪء ﻋﺸﻖ اﺳﺖ در ﺑﻤﻬﺮ رﺿﺎ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - .‬ﺧﺰاﻧﻪء ﻏﯿﺐ؛ ﻣﺨﺰن‬ ‫ﻏﯿﺐ‪ .‬ﻣﺨﺰن و ﺧﺰاﻧﻪء اﻟﻬﯽ ﮐﻪ رزق ﻣﺮدﻣﺎن از آﻧﺠﺎ رﺳﺪ ‪ :‬اي ﮐﺮﯾﻤﯽ ﮐﻪ از ﺧﺰاﻧﻪء ﻏﯿﺐ ﮔﺒﺮ و ﺗﺮﺳﺎ وﻇﯿﻔﻪ ﺧﻮر داري‪.‬ﺳﻌﺪي||‪- .‬‬ ‫ﺷﻔﺎﺧـﺎﻧﻪء ﻏﯿﺐ‪ .‬داروﺧـﺎﻧﻪء ﻏﯿﺐ ‪ :‬دردم ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺑﻪ ز ﻃﺒﯿﺒـﺎن ﻣـﺪﻋﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ از ﺧﺰاﻧﻪء ﻏﯿﺒﻢ دوا ﮐﻨﻨـﺪ‪.‬ﺣﺎﻓـﻆ‪ - .‬ﺧﺰاﻧﻪء ﻓﺘﻮح؛ ﺧﺰاﻧﻪء‬ ‫اﻟﻬﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ اﻟﻬﯽ از آن ﺑﺸﻮد ‪ :‬ﻫﻢ ﺧﺰاﻧﻪء ﻓﺘﻮح ﺑﮕﺸﺎﯾﺪ ﻫﻢ ﻧﺸﺎﻧﻪء ﻓﻼح ﺑﻔﺮﺳـﺘﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - .‬در ﺧﺰاﻧﻪ ﻧﻬﺎدن؛ اﮐﺘﻨﺎز‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺣﻮض ﮔﻮﻧﻪ اي در ﺣﻤﺎم ﮐﻪ در آن ﺑﺮاي ﺷـﺴﺖ و ﺷﻮ داﺧﻞ ﻣﯿﺸﺪﻧﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺰاﻧﻪء آب ﺳﺮد؛‬ ‫ﺧﺰاﻧـﻪ اي ﮐﻪ ﺣـﺎوي آب ﺳـﺮد ﺣﻤـﺎم اﺳﺖ‪ - .‬ﺧﺰاﻧﻪء آب ﮔﺮم؛ ﺧﺰاﻧﻪ اي ﮐﻪ ﺣـﺎوي آب ﮔﺮم اﺳﺖ ||‪ .‬ﻗﻄﻌﻪ اي از زﻣﯿﻦ ﮐﻪ در آن‬ ‫ﺗﺨﻢ ﯾﺎ ﻗﻠﻤﻪء درﺧﺘﺎن ﻧﺰدﯾﮏ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﮐﺎﺷـﺘﻪ و ﺳﭙﺲ در ﺟﺎﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻏﺮس ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺠﺎي ﻗﻄﻌﻪ زﻣﯿﻦ ﻇﺮﻓﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در‬ ‫آن ﺗﺨﻢ ﯾـﺎ ﻗﻠﻤﻪء درﺧﺘـﺎن ﺑﺸـﮑﻞ ﻓـﻮق ﮐﺎﺷـﺘﻪ ﺷـﻮد‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻣﮑـﺎﻧﯽ ﺑﻮد در ﻫﯿﮑـﻞ ﮐﻪ ﻋﻄﺎﯾـﺎ را در آﻧﺠـﺎ ﻣﯽ‬ ‫ﮔﺬاردﻧـﺪ‪) .‬ﻗـﺎﻣﻮس ﮐﺘـﺎب ﻣﻘـﺪس ||(‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ در آن ﮐﺘـﺎب ﮔﺬارﻧـﺪ‪ .‬ﻣﺨﺰن ﮐﺘﺐ‪ .‬ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺰاﻧﻪء‬ ‫ﮐﺘـﺐ؛ ﻣﺨﺰن ﮐﺘﺐ‪ .‬ﮔﻨﺠﯿﻨﻪء ﮐﺘﺐ ||‪ .‬اداره اي ﮐﻪ در آن درآﻣـﺪﻫﺎي ﮐﺸـﻮري ﺟﻤـﻊ ﺷـﻮد و ﺳـﭙﺲ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫـﺎ از آن اداره ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﮔﺮدد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬اﺳﻨﺎد ﺧﺰاﻧﻪ؛ ﺳﻨﺪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﮐﻪ در ﺧﺰاﻧﻪء ﻣﻤﻠﮑﺘﯽ ﺗﻬﯿﻪ ﺷﻮد و ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ‪ - .‬ﺧﺰاﻧﻪ داري‬ ‫ﮐـﻞ؛ ﺧﺰاﻧﻪء ﻣﻤﻠﮑﺖ ﮐﻪ درآﻣـﺪ و ﻫﺰﯾﻨﻪء ﻣﻤﻠﮑـﺘﯽ ﺑـﺪاﻧﺠﺎ ﻣﺮﺑـﻮط اﺳﺖ‪ - .‬ﺧﺰاﻧﻪء ﻣﻤﻠﮑﺖ؛ ﺧﺰاﻧﻪء ﮐﺸـﻮر ﮐﻪ درآﻣـﺪﻫﺎي ﮐﺸﻮر و‬ ‫ﺳﺮﻣـﺎﯾﻪء ﮐﺸـﻮر در آﻧﺠـﺎ ﺳـﭙﺮده ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺨـﺎرج ﮐﺸﻮر ﻧﯿﺰ ﺑـﺪاﻧﺠﺎ ﺣﻮاﻟﻪ ﻣﯿﮕﺮدد ||‪ .‬ﻗﻠﺐ‪ .‬دل‪) .‬ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧـﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت آن را ﻣﺠﺎز آورده ﺑﻌﻼﻗﻪ ﻇﺮف و ﻣﻈﺮوف ﯾﺎ اﻃﻼق ﻣﺼﺪر ﺑﺮ ﻣﻔﻌﻮل‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻧﮥ اﻟﺤﮑﻤﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َن ﺗُْﻞ ِح َم[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ و داراﻟﺘﺮﺟﻤﻪء ﻣﺄﻣﻮن ﺧﻠﯿﻔﻪ اﺳﺖ و آﻧﺮا ﺑﯿﺖ اﻟﺤﮑﻤﮥ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻧﮥ اﻟﺮؤوس‪.‬‬



‫]ِخ َن ﺗُْﺮ ُر[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺳﺮاﻧﺒﺎر‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺳﺮاﻧﺒﺎر ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻧﮥ اﻟﺴﻼح‪.‬‬



‫س[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺳﻼح ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺟﺒﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬اﺳﻠﺤﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﺳﻠﺤﻪ ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﻧﻬﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ِخ َن ﺗُْﺲ ِ‬ ‫ﺧﺰاﻧﮥ اﻟﻌﺮب‪.‬‬



‫]ِخ َن ﺗُْﻞ َع َر[ )ِاخ( ﻟﻘﺐ ﺑﺼﺮه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻧﻪء ﺗﻔﻨﮓ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َن ‪ِ /‬ن ِي ُت َف[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﺎﯾﯽ از ﺗﻔﻨﮓ ﮐﻪ ﺑﺎروت در آن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻧﻪء ﺗﻮپ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َن ‪ِ /‬ن ِي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﺎﯾﯽ از ﺗﻮپ ﮐﻪ در آن ﮔﻠﻮﻟﻪء ﺗﻮپ را ﺑﺮاي اﻧـﺪاﺧﺘﻦ ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﻨـﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻧﻪ ﭼﯽ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َن ‪ِ /‬ن[ )ص ﻣﺮﮐـﺐ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺰاﻧﻪ دار‪ .‬ﮔﻨﺠـﻮر‪ .‬ﻣﺘﺼـﺪي ﺧﺰاﻧﻪ ‪ :‬و ﺑﺎورﭼﯿـﺎن و ﺷـﺮاﺑﺪاران و ﻓﺮاﺷـﺎن و اﺧﺘﺎﺟﯿـﺎن ﻫﺮ ﯾﮏ‬ ‫ﭼﯿﺰي از ﻣﺄﮐﻮل و ﻣﺸـﺮوب و ﻏﯿﺮه ﻣﯽ ﺑﺮدﻧـﺪ و ﭼﯿﺰي ﻣﯽ ﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ و ﺧﺰاﻧﻪ ﭼﯿﺎن ﺑﺎ ﻫﻢ ﮐﻨﮕﺎج ﮐﺮده ﻣﯽ دادﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻏﺎزاﻧﯽ ص‬ ‫‪.(332‬‬ ‫ﺧﺰاﻧﻪء ﺣﻤﺎم‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َن ‪ِ /‬ن ِي َﺣْﻢ ﻣﺎ[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﺎﯾﯽ از ﺣﻤﺎم ﮐﻪ آب ﮔﺮم در آن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻧﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َن ‪ِ /‬ن َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ در آن ﮔﻨﺠﯿﻨﻪ ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻧﻪ دار‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َن ‪ِ /‬ن[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﮔﻨﺠﯿﻨﻪ دار‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﮔﻨﺠﻮر‪ .‬ﺧﺰﯾﻨﻪ دار‪ .‬ﺧﺎِزن ﻗﺴـﻄﺎر‪ .‬ﮔﺎه ﺑﺪ‪ .‬ﮔﻬﺒﺪ‪ .‬ﺟﻬﺒﺬ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‬ ‫‪ :‬ﺧﺰاﻧﻪ دار ﺗﻮ در ﺑﺰم ﻧﺸـﻨﻮد ز ﺗﻮ آن ﺳـﻼح دار ﺗﻮ در رزم ﻧﺸـﻨﻮد ز ﺗﻮ اﯾﻦ‪ .‬اﻣﯿﺮ ﻣﻌﺰي )از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬رﺋﯿﺲ ﺧﺰاﻧﻪء ﻋﺎﻣﺮه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺋﯿﺲ ﺧﺰاﻧﻪء دوﻟﺘﯽ ﯾﺎ ﺷﺎﻫﯽ ‪ :‬ﺗﺮازوي ﺻـﻠﺖ زاﺋﺮاﻧﺖ را ﻣﻠﮑﺎ ﮐﻢ از ﻫﺰار ﻧﺪارد ﺧﺰاﻧﻪ دارت ﺳـﻨﮓ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻗﺎﺻﺪ ﺷﺪ و آن‬ ‫ﺧﺰاﻧﻪ را ﺑﺮد ﯾﮏ ﯾﮏ ﺑﺨﺰاﻧﻪ دار ﺑﺴﭙﺮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﺗﺤﻮﯾﻠﺪار‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺗﻮپ ﯾﺎ ﺗﻔﻨﮕﯽ ﮐﻪ داراي ﻣﺨﺰن و ﺧﺰﯾﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻧﻪ دار ﮐﻞ‪.‬‬



‫ك[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( آن ﮐﺲ ﮐﻪ رﺋﯿﺲ ﺧﺰاﻧﻪء ﯾﮏ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ِخ ‪َ /‬خ َن ‪ِ /‬ن ِر ُ‬ ‫ﺧﺰاﻧﻪ داري‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َن ‪ِ /‬ن[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺰاﻧﻪ دار‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺧﺎزن‪ - .‬ادارهء ﺧﺰاﻧﻪ داري ﮐﻞ؛ اداره اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎرﻫﺎي ﺧﺰاﻧﻪ داري ﯾﮏ‬ ‫ﮐﺸﻮر را اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻧﻪء ﮐﺘﺐ‪.‬‬



‫ك ُت[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺘﺎﺑﺨـﺎﻧﻪ‪ .‬آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﻨـﺪ ﺗﺎ در دﺳﺘﺮس ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ‪:‬ﭼﻮن ﺧﻄﺒﻪ ﺑﻪ‬ ‫]ِخ ‪َ /‬خ َن ‪ِ /‬ن ِي ُ‬ ‫آﺧﺮ رﺳﯿﺪ اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ آﻧﺮا ﻧﺴﺨﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪء ﮐﺘﺐ ﺳﭙﺮدﻧﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻧﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺸﺎء و ﻗﻠﻤﻪء درﺧﺘﯽ ﯾﺎ ﮔﯿﺎﻫﯽ را در زﻣﯿﻨﯽ ﮐﺎﺷـﺘﻦ ﺗﺎ ﭘﺲ از ﺳﺒﺰ ﺷـﺪن و ﺑﺮآﻣﺪن ﺑﺘﻮان در ﺟﺎي‬ ‫]ِخ ‪َ /‬خ َن ‪ِ /‬ن َ‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻧﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻧﻪء ﻧﻈﺎم‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َن ‪ِ /‬ن ِي ِن[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺨﺰﻧﯽ ﮐﻪ در آن اﻣـﻮال ﻣﺘﻌﻠـﻖ ﺑﻪ ارﺗﺶ ﺟﻤﻊ آوري ﻣﯿﺸﻮد و از آن ﻣﺨﺰن ﺧﺮج ﻣﯽ‬ ‫ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺰان و ﭘـﺎﺋﯿﺰ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬آب اﻧﮕﻮر ﺧﺰاﻧﯽ را ﺧﻮردن ﮔﺎه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪.‬‬ ‫ﻣﻨﺰل ﻓـﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﻗﺮارش ﻣﺒﯿﻦ ﺑـﺎد ﺧﺰاﻧﯽ اﺳﺖ ﺑﻬـﺎرش ﻣﺒﯿﻦ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﮐـﺪام ﺑـﺎد ﺑﻬﺎري وزﯾـﺪ در آﻓﺎق ﮐﻪ ﺑﺎز در ﻋﻘﺒﺶ ﻧﮑﺒﺖ ﺧﺰاﻧﯽ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ( ﻟﻐﺰﯾﺪن‪ .‬ﻟﯿﺰ ﺧﻮردن‪ ،‬ﺳﮑﻨﺪري ﺧﻮردن‪ :‬اﻻزﻻق؛ ﺑﺨﺰاﻧﯿﺪن و ﺑﺴﺘﺮدن و ﺑﺨﯿﺰ ﺑﯿﻔﮑﻨﺪن اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﻧﯿﻪ‪.‬‬



‫]َخ ﻧﯽ َي[ )ص ﻧﺴﺒﯽ‪ِ ،‬ا( ﺷﻌﺮﻫﺎ ﮐﻪ در ﺻﻔﺖ ﺧﺰان ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﯾﺎ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ِج ِﺧﺰﯾﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺰﯾﺎن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﯾﻢ‪.‬‬



‫]َخ ِي[ )ع ِا( ِج ِﺧﺰاَﻣﮥ و َﺧﺰوَﻣﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﯾﻦ‪.‬‬



‫]َخ ِي[ )ع ِا( ﺧﺰﯾﻨﻪ ﻫـﺎ‪ .‬ﮔﻨﺠﯿﻨﻪ ﻫﺎ‪ .‬ﻣﺨﺰﻧﻬﺎ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬از ﻏﺰﻧﯿﻦ ﻧﺎﻣﻪ اي رﺳـﯿﺪ ﮐﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺧﺰاﯾﻦ‪ ...‬ﺑﻪ ﺧﺎزﻧﺎن ﻣﺎ ﺳﭙﺮد ﻫﯿـﭻ ﭼﯿﺰي‬ ‫ﺑـﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧـﺪه از اﺳـﺒﺎب ﺧﻼف‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺳـﻠﻄﺎن ﺷـﺮاب ﻣﯽ ﺧﻮرد و از ﺳـﺮ ﻧﻌﻤﺖ ﻣﺎل ﺧﻮﯾﺶ و ﺧﺰاﯾﻦ ﺧﻮد اﯾﻦ ﺳـﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬و ﺧﺰاﯾﻦ و ذﺧﺎﯾﺮ آﻧﺠﺎ داﺷـﺘﻨﺪي و ﻣﺎﯾﻪء ﻟﺸـﮑﺮ اﯾﺮان از آﻧﺠﺎ ﺧﻮاﺳﺘﯽ‪) .‬ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص ‪ .(98‬و آن را‬ ‫در ﺧﺰاﯾﻦ ﺧﻮد ﻣﻮﻫﺒﺘﯽ ﻋﺰﯾﺰ و ذﺧﯿﺮﺗﯽ ﻧﻔﯿﺲ ﺷـﻤﺮد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﮐﺴـﺮي ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗـﺎ درﻫﺎي ﺧﺰاﯾﻦ ﺑﮕﺸﺎدﻧـﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﮐﻪ‬ ‫در ﺧﺰاﯾﻦ ﻣﻠﻮك ﻫﻨﺪ ﮐﺘﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از زﺑﺎن ﻣﺮﻏﺎن و ﺑﻬﺎﺋﻢ و وﺣﻮش و ﺳـﺒﺎع و ﺣﺸﺮات ﺟﻤﻊ ﮐﺮده اﻧﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬او ﺑﻪ اﻣﺎرت‬ ‫و اﺳـﺘﺤﺜﺎت اﻣﻮال دﺳﺖ دراز ﮐﺮد و ﻣـﺎل ﺑﺴـﯿﺎر و ﺧﺰاﯾﻦ ﻓﺮاوان ﺟﻤﻊ آورد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﺧﺰاﯾﻦ و ﻣﻤﺎﻟﯿﮏ و ﺣﻮاﺷـﯽ و‬ ‫ﻣﻮاﺷﯽ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺪاﻧﺠﺎﯾﮕﺎه ﻧﻘﻞ ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬آﻓﺮﯾﻨﻨﺪهء ﺧﺰاﯾﻦ ﺟﻮد ﻣﺒﺪع و آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر وﺟﻮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺰاﯾﻦ ﺗﻬﯽ ﮐﺮد‬ ‫و ﭘﺮ ﮐﺮد ﺟﯿﺒﺶ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﺧﺰاﯾﻦ ﭘﺮ از ﺑﻬﺮ ﻟﺸـﮑﺮ ﺑﻮد وﻟﯿﮑﻦ ﺧﺰاﻧﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮاﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﻣﻔﺎﺗﯿﺢ ﻗﻼع و ﺧﺰاﯾﻦ‬ ‫ﺑﺪو ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪.‬‬ ‫ﺧﺰاﯾﻪ‪.‬‬



‫]َخ َي[ )ع ﻣﺺ( ﺷﺮم داﺷﺘﻦ‪ .‬ﺧﺰي‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺰي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺰب‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ع ﻣﺺ( آﻣﺎﺳـﯿﺪن و ﯾﺎ ﻓﺮﺑﻪ ﺷـﺪن ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ ﺑﺮآﻣﺎﺳـﯿﺪه اﺳﺖ ||‪ .‬ﻣﺒﺘﻬـﺞ ﮔﺮدﯾﺪن ﭘﻮﺳﺖ ||‪ .‬آﻣﺎس ﮐﺮدن ﭘﺴـﺘﺎن ﻧﺎﻗﻪ و ﺗﻨﮓ‬ ‫ﺷﺪن ﺳﻮراﺧﻬﺎي آن ||‪ .‬ﺧﺸﮏ ﺷﺪن و ﮐﻢ ﺷﯿﺮ ﮔﺮدﯾﺪن ﭘﺴﺘﺎن ﻧﺎﻗﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰب‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ع ِا( ﺳﻔﺎل‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰب‪.‬‬



‫]َخ ِز[ )ع ص( ﮔﻮﺷﺖ ﻧﺮم و ﺳﺴﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰب‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﯾﻤﺎﻣﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺰﺑﺎ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﻣﮕﺴﯽ ﮐﻪ در ﻣﺮﻏﺰارﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺧﺰﺑﺎء‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺰﺑﺎء ﺷﻮد ||‪ .‬ﺑﺎﻧﮓ‬ ‫ﻣﮕﺲ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻟﺒﺴﺘﺎن(‪ .‬ﺧﺎزﺑﺎز‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﺰﺑﺎء||‪.‬‬ ‫ﻋﻠﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮔﺮدن ﺷﺘﺮ ﯾـﺎ ﻣﺮدم ﻋـﺎرض ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺰﺑﺎء ||‪ .‬ﻧﺎم دو ﮔﯿﺎه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﺧﺰﺑﺎء‪.‬‬ ‫||ﮔﺮﺑﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﺑﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﻣـﺎده ﺷﺘﺮي ﮐﻪ ﭘﺴـﺘﺎﻧﺶ آﻣﺎﻫﯿـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ و ﯾﺎ در زﻫـﺪان وي ﺛﺂﻟﯿﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑـﺪان ﻣﺘﺄذي ﻣﯽ ﮔﺮدد‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﺑﺎء ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﺧﺰﺑﺎه‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺰﺑﺎ ﺑﺎ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺰﺑﺎت‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ اﺳﺖ در ﯾﻤﺎﻣﻪ و ﻣﺘﻌﻠﻖ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﻨﯽ ﻋﻘﯿﻞ ﺻﺎﺣﺐ اﻣﯿﺮي و ﮐﺮﺳﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﺑﺎز‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺧﺎزﺑﺎز‪ ،‬ﺻﺪاي ﻣﮕﺲ‪ ،‬وزوز‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﺑﮥ‪.‬‬



‫]َخ َز َب[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻌﺪﻧﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﺑﻪ‪.‬‬



‫]َخ ِز َب[ )ع ص( ﻣـﺆﻧﺚ ﺧﺰب‪ .‬ﺷـﺘﺮ ﻣـﺎده اي ﮐﻪ ﭘﺴـﺘﺎﻧﺶ آﻣﺎﺳـﯿﺪه ﺑﺎﺷـﺪ ﯾـﺎ در زﻫـﺪان ﺛَﺎﻟﯿـﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑـﺪان ﻣﺘـﺄذي ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺰب ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺰﺑﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﺑﺎ[ )ع ِا( ﺧﺮﻓﯽ‪ ،‬داﻧﻪء ﺧﻠﺮ ﻣﻌﺮب ﺧﺰﺑﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﺑﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﺑـﺎ[ )ِاخ( ﻣﻨﺰﻟﯽ ﺑﻮده ﻣﺮ ﺑﻨﯽ ﺳـﻠﻤﻪ را ﺑﯿﻦ ﻣﺴـﺠﺪ ذوﻗﺒﻠﺘﯿﻦ ﺗﺎ ﻣـﺬاد اﻏﯿﺮﻫﺎ اﻟﻨﺒﯽ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ و ﺳـﻤﺎﻫﺎ ﺻﺎﻟﺤﺎ ﺗﻔﺎؤﻻ‬ ‫ﺑﺎﻟﺨﺰب‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﭘﻮش‪.‬‬



‫]َخ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺲ ﭘﻮش‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺑﯽ ﺳـﺮوﭘﺎ‪ ،‬ﭘﺴﺖ ﻧـﺎﭼﯿﺰ‪ .‬ﺑﯽ ﻋـﺎر‪ .‬ﻟﻮﻃﯽ‪ .‬رذل‪ .‬ﺑﯽ ﻋـﺎر و ﻧﻨـﮓ‪ .‬ﺳـﺨﺖ ﻻاﺑﺎﻟﯽ‪ .‬ﻋﻈﯿﻢ‬ ‫ﺑـﺪﮐﺎر‪ .‬ﺑﺴـﯿﺎر ﭘﺴﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا ﺑﺮاي اﺻﻞ اﯾﻦ ﻟﻐﺖ دو ﺣـﺪس زده اﻧﺪ‪ :‬ﯾﮑﯽ آﻧﮑﻪ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺼـﺤﻒ‬ ‫»ﺧﺲ ﭘﻮش« اﺳﺖ و دﯾﮕﺮ آﻧﮑﻪ ﻣﺨﻔﻒ »ﺧﺰه ﭘﻮش«‪.‬‬ ‫ﺧﺰج‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋـﺎﻣﺮ‪ .‬وي از اوﻻـد دﺣﯿـﮥ ﺑﻦ ﺧﻠﯿﻔﻪ اﺳﺖ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺎم ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﺷـﺪ ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﺑﺰرﮔﯽ ﺟﺜﻪ اش وﻟﯽ اﺳﻢ او زﯾـﺪ اﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻧﺎم اﺻﻠﯽ ﺧﺰج‪ ،‬زﯾﺪ ﻣﻨﺎة ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮﺑﻦ ﺑﮑﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬اﻣﺘﺎع ج ‪ 1‬ص ‪.(308‬‬ ‫ﺧﺰﺟﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺰج ﮐﻪ ﺑﻄﻨﯽ اﺳﺖ از ﻋﺎﻣﺮ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﺧﺰ‪.‬‬



‫]ُخ ُخ[ )ع ص( آﻧﮑﻪ ﮔﻮﺷﺖ ﻫﺎي ﺳﺎق وي ﺳﺘﺒﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﺧﺰ‪.‬‬



‫]ُخ َز ِخ[ )ع ص( ﺗﻮاﻧﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰدوك‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺟـﺎﻧﻮري اﺳﺖ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ُﺟَﻌـ ﻞ ﮐﻪ آن را ﺧﺒﺰدوك ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨـﺪراج( )ﺑﺮﻫـﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰده‪.‬‬



‫]َخ ِد[ )ِا( ﺟﺮم و ﮔﻨﺎه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺰر‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( زﯾﺮك و ﻓﺘـﺎن ﮔﺮدﯾـﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻧﮕﺮﯾﺴـﺘﻦ ﺑـﺪﻧﺒﺎﻟﻪء ﭼﺸﻢ‪ ،‬ﯾﻘـﺎل‪ :‬ﺧﺰراﻟﺮﺟـﻞ اذا ﻧﻈﺮ‬ ‫ﺑﻠﺤﻆ اﻟﻌﯿﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺰر‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج َاﺧَﺰر و َﺧﺰراء‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰر‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ع ﻣﺺ( ﺧﺮد و ﺗﻨـﮓ ﮔﺮدﯾـﺪن ﭼﺸﻢ ||‪ .‬ﺷﮑﺴـﺘﻦ ﭼﺸﻢ ﺑﯿﻨﺎﯾﯽ را‪ .‬ﺧﻠﻘـﮥ ||‪ .‬دﯾـﺪن آن ﺑﮕﻮﺷﻪء ﭼﺸﻢ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از‬ ‫ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﺑـﺎزﮐﺮدن ﭼﺸﻢ و ﻓﺮوﺧﻮاﺑﺎﻧﯿـﺪن آن ||‪ .‬اﺣﻮل ﺑﻮدن ﯾﮑﯽ از دو ﭼﺸﻢ‪) .‬از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 783‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫اﻟﻌﺮب( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰر‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ِاخ( ﻣﺤﺎﻟﯽ اﺳﺖ در ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن ﮐﻪ دﺷﺖ ﻗﭙﭽﺎق ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬وﻟﻒ‬ ‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﺧﺰر ﻧﺎم وﻻﯾﺘﯽ اﺳﺖ در ﺗﻮران)‪ .(1‬ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺎم وﻻﯾﺘﯽ اﺳﺖ از ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن ﮐﻪ ﻣﺮدم آﻧﺠﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻔﯿﺪ‬ ‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﻗُﻨـُﺪز از آن وﻻـﯾﺖ آورﻧـﺪ و آن ﺟﺎﻧﻮري اﺳﺖ آﺑﯽ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﺴـﻨﮓ ﭘﺸﺖ ﻇﺎﻫﺮًا اﯾﻦ وﻻﯾﺖ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺮﻫﺎن ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫آن وﻻﯾﺘﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ در ﮔﯿﻼن ﻗﺮار دارد زﯾﺮا در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي آﻣـﺪه‪ :‬ﻧﺎم درﺑﻨﺪ اﺳﺖ از ﺑﻼد ﺗﺮك ﭘﺸﺖ ﺑﺎب اﻻﺑﻮاب‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ﺑﺎﯾﻦ دو ﺑﯿﺖ ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ اﺳـﺘﻨﺎد ﻣﯽ ﺟﻮﯾﺪ ‪ :‬آري آري ﻫﻢ از ره ﮔﻮش اﺳﺖ ﮐﺸـﺘﻦ ﻗﻨﺪزي ﮐﻪ در ﺧﺰر اﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﮔﺮ ﺳﻮي ﻗﻨﺪز ﻣﮋﮔﺎن ﻧﺮﺳﺪ آﺗﻞ اﺷﮓ راه آﺗﻞ ﺳﻮي ﻗﻨﺪز ﺑﻪ ﺧﺰر ﺑﮕﺸﺎﯾﯿﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )دﯾﻮان چ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺳﻮﻟﯽ ص ‪ .(159‬ﺳﭙﺎﻫﯽ ﺑﯿﺎﻣﺪ ز‬ ‫راه ﺧﺰر ﮐﺰ اﯾﺸﺎن ﺳـﯿﻪ ﺷﺪ ﻫﻤﻪ ﺑﻮم و ﺑﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺑﺎز ﮐﺸﻮر ﺳﺮاﺳـﺮ ﺑﺨﻮاه ﺑﮕﺴﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﺮز ﺧﺰر در ﺳﭙﺎه‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﻤﺮز ﺧﺰر ﻣﻬﺘﺮ‬ ‫اﻟﯿـﺎس ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﻮر ﺟﻬﺎﻧﺪﯾـﺪه ﻣﻬﺮاس ﺑﻮد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬از ﺣﺴﻦ راي ﺗﺴﺖ ﮐﻪ ﮔﯿﺘﯽ ﺳـﺮاي ﺗﺴﺖ ﮔﯿﺘﯽ ﺳـﺮاي ﺗﺴﺖ ز ﮐﯿﻤـﺎك ﺗﺎ ﺧﺰر‪.‬‬ ‫ﻓﺮﺧﯽ‪) .‬دﯾﻮان چ دﺑﯿﺮﺳﯿﺎﻗﯽ ص ‪ .(452‬ﻣﻬﺘﺮ ﺑﻮد ﺧﺰاﻧﻪ زر ﺗﻮ از ﺧﺰر ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد ﻗﻤﻄﺮهء ﻋﻮد ﺗﻮ از ﻗﻤـﺎر‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي ||‪ .‬وﻻـﯾﺘﯽ اﺳﺖ در‬ ‫ﮔﯿﻼـن‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬ﻧﺎم وﻻﯾﺘﯽ اﺳﺖ در ﮔﯿﻼن و درﯾﺎي ﮔﯿﻼن ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ آن وﻻﯾﺖ اﺳﺖ و ﻋﺴﻞ ﺧﻮب‬ ‫از آﻧﺠـﺎ آورﻧـﺪ و ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻃﻮﻃﯽ در آن وﻻـﯾﺖ زﻧـﺪﮔﺎﻧﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﮐﺮد‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي و آﻧﻨـﺪراج‬ ‫ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻧـﺎم وﻻـﯾﺘﯽ اﺳﺖ ﻣﺸـﻬﻮر ﺑﺮ ﺳﺎﺣـﻞ درﯾـﺎي ﮔﯿﻼـن و آن وﻻﯾﺖ را ﺧﺰر ﻧﺎم از اوﻻد ﯾﺎﻓﺚ آﺑﺎد ﻧﻤﻮد و آن وﻻﯾﺖ اﮐﻨﻮن ﺟﺰو‬ ‫وﻻـﯾﺖ روﺳـﯿﻪ اﺳﺖ و ﯾﮑﯽ از ﺑﻼد آن ﺷـﻬﺮ ﺑﻠﻐﺎر اﺳﺖ و ﺑﺴـﯿﺎر ﺳـﺮد ﻣﯿﺸﻮد ﻟﻬـﺬا ﻣﺮﻏﺎن ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي و ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن در آﻧﺠﺎ ﻧﻤﺎﻧﻨـﺪ و‬ ‫درﯾﺎي ﻣﺎزﻧـﺪران را ﻧﯿﺰ ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﺪان وﻻﯾﺖ ﺑﺤﺮ ﺧﺰر ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺎم ﻫﺎي دﯾﮕﺮ دارد‪ .‬ﯾﺎﻗﻮت در ﺗﻌﺮﯾﻒ اﯾﻦ ﻧﺎم ﭼﻨﯿﻦ ﺷـﺮح‬ ‫ﻣﯽ دﻫـﺪ‪ :‬ﺧﺰر ﻧـﺎم ﺑﻼـد ﺗﺮك اﺳﺖ و در ﭘﺸﺖ ﺑﺎب اﻻﺑﻮاب ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ درﺑﻨـﺪ و ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﺳـﺪ ذي اﻟﻘﺮﻧﯿﻦ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﻫﻢ او از ﻗﻮل‬ ‫اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﻓﻀـﻼن ﯾﻌﻨﯽ رﺳﻮل اﻟﻤﻘﺘﺪر ﺑﺎﷲ ﺑﺠﺎﻧﺐ ﺻـﻘﺎﻟﯿﮥ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ :‬اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻓﻀـﻼن در رﺳﺎﻟﻪء ﺧﻮد ﻣﺸﺎﻫﺪات ﺧﻮد را در‬ ‫اﯾﻦ ﺑﻼد ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺰر اﻗﻠﯿﻤﯽ اﺳﺖ از ﻗﺼـﺒﻪ اي ﺑﻨﺎم اﺗﻞ و اﺗﻞ ﻧﺎم ﻧﻬﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ از روس و ﺑﻠﻐﺎر ﺑﻪ ﺧﺰر ﺟﺮﯾﺎن دارد و ﻧﯿﺰ‬ ‫اﺗﻞ ﻧﺎم ﺷـﻬﺮي اﺳﺖ و ﺧﺰر ﻧﺎم ﻣﻤﻠﮑﺘﯽ‪ .‬ﺑﻌﺪ اﺑﻦ ﻓﻀـﻼن در ﺗﮑﻤﯿﻞ ﺑﺤﺚ ﺧﻮد ﻣﻔﺺ از ﺗﻘﺴـﯿﻤﺎت اﺗﻞ و ﺧﻮاص ﻣﺮدم آن ﺳﺮزﻣﯿﻦ و‬ ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ آن ﻧـﺎﺣﯿﻪ ﺳـﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان ذﯾـﻞ ﻧﺎم ﺧﺰر ﺷﻮد ‪ :‬ﺑـﺪو ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﺑﺎژ روم و ﺧﺰر ﺑـﺪﯾﺸﺎن دﻫﻢ ﭼﻮن‬ ‫ﺑﯿﺎري ﺑﺪر‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧﺪاﯾﮕﺎﻧﺎ زﯾﻦ ﭘﺲ ﭼﻮ رأي ﻏﺰو ﮐﻨﯽ ﺑﺒﺮﺳـﭙﺎه ﮔﺸﻦ ﺳﻮي روم و ﺳﻮي ﺧﺰر‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻓﯿﻞ ﮐﺰ ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ ﻫﻨﺪ ﺑﯿﺮون‬ ‫آورﻧـﺪ در ﺧﺰر ﺑﺴـﺘﻦ ﺑﺴـﺮ ﺑﺎز ﻧﺘﺎﺑـﺪ ﺑﯿﺶ ازﯾﻦ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺗﯿﻎ ﻫﻨـﺪﯾﺶ از ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺳﻮﺧﺘﻦ در ﺧﺰر ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬در‬ ‫ﺣﺒﺶ ﺳـﻨﻘﺮ آورد ﻋـﺪﻟﺶ در ﺧﺰر ﭘﯿﻞ ﭘﺮورد ﻋـﺪﻟﺶ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﻧﺎم ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎﺣﻞ درﯾﺎي آﺳـﮕﻮن ﺳـﮑﻨﯽ داﺷـﺘﻪ اﻧﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒـﺎء( )از ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬ﺻـﺎﺣﺐ اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬آن ﻃـﺎﯾﻔﻪ را ﮐﻪ در ﺧﺰر ﻣﺤـﺎل ﮔﯿﻼن ﺳﺎﮐﻨﻨـﺪ ﺧﺰر و‬ ‫ﺧﺰران ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﺑﻨﻘـﻞ از ﺻـﺎﺣﺐ ﻗـﺎﻣﻮس ﻋﻠﺖ ﺗﺴـﻤﯿﻪء آﻧـﺎن ﺑﻪ ﺧﺰران ﺑﻮاﺳـﻄﻪ ﺗﻨﮕﯽ و ﺧﺮدي ﭼﺸﻢ اﯾﺸـﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ ﺑﮕﻮﺷﻪء‬ ‫ﭼﺸﻢ ﻧﮕﺎه ﻣﯽ ﮐﻨﺪ)‪ (2‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺰران ﺷﻮد ‪ :‬و ﭼﻮن ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﻌﻠﻮم ﮐﺮدﻧـﺪ ﮐﯽ ﺧﺰر ﻣﺴـﺘﻮﻟﯽ ﺷﺪه اﻧﺪ و ﻫﯿﭽﮑﺲ دﻓﻊ اﯾﺸﺎن ﻧﻤﯽ‬ ‫ﺗﻮاﻧﺪ ﮐﺮدن ﮐﺴﺮي آﻧﺠﺎ رﻓﺖ و ﻧﮑﺎﯾﺘﯽ ﻋﻈﯿﻢ در ﺧﺰر رﺳﺎﻧﯿﺪ و اﯾﺸﺎن را ﻗﻬﺮ ﮐﺮد‪) .‬ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص ‪ .(94‬ﮔﺮ ﺧﺰر و ﺗﺮك و‬ ‫روم رام ﺣﺴـﺎب ﺗﻮاﻧـﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﻋﺠﺐ ﮐﺰ ﻧﻬـﺎد رام ﻓﺤﻮل اﺳﺖ رم‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺳﺎﻗﯿـﺎن ﺗﺮك ﻓﻨﮏ ﻋﺎرض و ﻗﻨـﺪز ﻣﮋﮔﺎن ﮐﺰ رخ و زﻟﻒ‬ ‫ﺣﺒﺶ ﺑﺎ ﺧﺰر آﻣﯿﺨﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮐﺲ از درﯾﺎي ﻓﻀﻠﺶ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺤﺮوم ز دروﯾﺶ ﺧﺰر ﺗﺎ ﻣﻨﻌﻢ روم‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )ﺧﺴﺮو و ﺷﯿﺮﯾﻦ ص ‪.(27‬‬ ‫ درﯾﺎي ﺧﺰر؛ اﯾﻦ درﯾﺎ ﮐﻪ از ﺟﻨﻮب ﺑﻪ اﯾﺮان ﻣﺤﺪود اﺳﺖ و از ﺷﻤﺎل و ﺷﺮق و ﻏﺮب در ﺳﺮزﻣﯿﻦ روﺳﯿﻪ ﻗﺮار دارد و ﺑﻨﺎﻣﻬﺎي‪ :‬درﯾﺎي‬‫ﺟﺮﺟﺎن‪ ،‬درﯾﺎي ﻃﺒﺮﺳـﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺤﺮ ﻣﺎزﻧﺪران‪ ،‬ﺑﺤﺮ ﺟﺮﺟﺎن‪ ،‬ﺑﺤﺮ آﺑﺴـﮕﻮن و ﺑﺤﺮ ﻗﺎﻧﯿﺎ ﺑﯿﻦ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﻧﻮﯾﺴﺎن ﻣﺸـﻬﻮر ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻃﻮﻟﺶ ﺗﻘﺮﯾﺒًﺎ‬ ‫‪ 1260‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ و ﻋﺮض از ‪ 280‬ﺗﺎ ‪ 450‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ آن در ﺣﺪود ‪ 396440‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ اﺳﺖ و ﺑﯿﻦ ‪ 36‬درﺟﻪ‬ ‫و ﺳﯽ دﻗﯿﻘﻪ ﺗﺎ ‪ 47‬درﺟﻪ و ﺑﯿﺴﺖ دﻗﯿﻘﻪ ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ و ﭼﻬﻞ و ﭼﻬﺎر درﺟﻪ و ﺑﯿﺴﺖ دﻗﯿﻘﻪ ﺗﺎ ‪ 52‬درﺟﻪ و ﺳﯽ و ﭘﻨﺞ دﻗﯿﻘﻪ ﻃﻮل ﺷﺮﻗﯽ‬ ‫ﻗﺮار دارد ﺑﻪ اﯾﻦ درﯾﺎ رودﻫﺎي ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯽ رﯾﺰد ﮐﻪ ﻣﻌﺮوﻓﺘﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ وﻟﮕﺎﺳﺖ در ﺷﻤﺎل و ﺳﻔﯿﺪرود و ﻫﺮاز اﺳﺖ در ﺟﻨﻮب و ارس و ﮐﺮ‬ ‫در ﻣﻐﺮب و اﺗﺮك در ﻣﺸﺮق ﺑﻨﺎدر ﻣﻌﺮوف آن اﺳﺘﺎراﺧﺎن در ﺷﻤﺎل و ﺑﺎﮐﻮ در ﻣﻐﺮب و ﺑﻨﺪر اﻧﺰﻟﯽ در ﺟﻨﻮب و اﻧﺰﻟﯽ در ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻄﻘﻪء آرال و ﺑﺤﺮ ﺧﺰر از ﻧﻈﺮ ﺗﺒﺨﯿﺮ آب و رﺳﻮب ﻧﻤـﮏ ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻧﻘﺎط ﮐﻨﻮﻧﯽ زﻣﯿﻦ اﺳﺖ زﯾﺮا ﮐﻪ رﺳﻮب ﻧﻤﮏ آن‬ ‫از ﻋﻬـﺪ ﺳﻮم ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﺑـﺪون اﻧﻘﻄﺎع اﻣﺘـﺪاد ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻫﻨﻮز ﻫﻢ اداﻣﻪ دارد‪ .‬ﺑﺎﯾـﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺤﺮ ﺧﺰر و ارال و درﯾﺎي اﺳﻮد ﺑﻘﺎﯾﺎي درﯾﺎي‬ ‫وﺳـﯿﻌﯽ از ﻋﻬﺪ ﺳﻮم اﻧﺪ )از دورهء اژﭘﻨﺘﯿﻦ( ﮐﻪ ﻃﺒﻘﺎت آن در ﺑﻌﻀﯽ ﻧﻘﺎط ﭼﯿﻦ ﺧﻮردﮔﯽ و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ و از ﻫﻢ ﺟﺪا ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻓﺮوﻧﺸﺴﺘﻦ ﺳﻄﺢ آب در ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎ ﯾﮏ ﻣﯿﺰان ﻧﺒﻮده و اﻧﺪروﺳﻒ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻄﺢ ﺑﺤﺮ ﺧﺰر در دورهء ﭘﻠﯿﺴﻦ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ‬ ‫از اﻣﺮوز ﺑـﻮده و در ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻮﻗـﻊ ﻃﺒﻘـﺎت آرال و ﺑﺤﺮ ﺧﺰر ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﺷـﺴﺖ و ﺷﻮي آﺑﻬـﺎ از ﻣﯿـﺎن رﻓﺘﻪ و دو ﻣﺮﺗﺒﻪ درﯾـﺎي ﺧﺰر ﺑﻪ ارال‬ ‫ﻣﺘﺼﻞ ﮔﺮدﯾـﺪه اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﺤﺮ وﺳـﯿﻊ در ﺳﻮاﺣﻞ ﻏﺮﺑﯽ ﺗﺎ ﺳـﯿﺼﺪ ﻣﺘﺮ و در ﺳﻮاﺣﻞ ﺷـﺮﻗﯽ ﺗﺎ ﺷـﺼﺖ و ﭘﻨـﺞ ﻣﺘﺮ ارﺗﻔﺎع ﺑﺮﺟﺎ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬از اﯾﻨﺠﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ زﻣﯿﻨﻬﺎي ﻗﺴﻤﺖ ﺷﺮﻗﯽ روز ﺑﺮوز ﻣﺮﺗﻔﻊ ﺗﺮ ﺷﺪه و ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﻏﺮﺑﯽ ﻓﺮو ﻣﯿﺮود و ﭼﻮن ﮐﻒ ﺑﺤﺮ ﺧﺰر ‪36‬‬ ‫ﻣـﺘﺮ و ﮐﻒ ﺑﺤﺮ اﺳﻮد ‪ 8‬ﻣﺘﺮ ﺑﺎﻻـﺗﺮ از ﮐﻒ درﯾﺎﻫـﺎي ﻓﻌﻠﯽ اﺳﺖ ﻣﯽ ﺗﻮان اﺳـﺘﻨﺒﺎط ﻧﻤﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ دو ﺗـﺎ اﯾﻦ اواﺧﺮ ﺑﻬﻢ راه داﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ و‬ ‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﮐﺎرﻧﮋي در ﺷـﻤﺎل اﯾﺮان ﺛﺎﺑﺖ ﺷـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ روز ﺑﺮوز ﺧﺸـﮑﺘﺮ و آﺑﻬﺎي آن و ﮔﺎﻫﯽ ﻫﻢ ﺧﻮد ﺳـﻄﺢ آب‬ ‫ﺑﺎﻻـ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ .‬در دورهء ژوراﺳـﯿﮏ ﺗﻮران ﻗﺴـﻤﺘﯽ از درﯾـﺎي ﺗﯿﺘﯿﺲ ﺑﻮده و از ﻣﻐﺮب ﺟﺒﺎل اورال ﺑﺎﻗﯿﺎﻧﻮس ﻫﻨـﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻮده اﺳـﺖ‬ ‫وﺳﻢ ﻧﻒ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ در دورهء ژوراﺳـﯿﮏ و ﮐﺮﺗـﺎﺳﻪ در ﻣﺮﮐﺰ ﺗﻮران ﺣﺮﮐـﺎت ﻣﺘﻨـﺎوﺑﯽ ﺳـﺒﺐ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ و ﭘﺎﺋﯿﻦ آﻣـﺪن آب‬ ‫ﺷـﺪه و اداﻣﻪء ﻫﻤﯿﻦ ﺣﺮﮐﺎت در ﻋﻬـﺪ ﺳﻮم ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺒﺨﯿﺮ درﯾﺎ و رﺳﻮب ﻧﻤﮏ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ (3).‬در ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه‪ :‬ﻧﺎﺣﯿﺖ‬ ‫ﻣﺸـﺮق از او ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻐﻮز و ﺧﻮارزم ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ اﺳﺖ و ﻧﺎﺣﯿﺖ ﺷـﻤﺎل ﺑﻐﻮز و ﺑﻌﻀﯽ از ﺧﺰران ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ و ﻧﺎﺣﯿﺖ ﻣﻐﺮب از او‬ ‫ﺑﺸـﻬﺮﻫﺎي ﺧﺰران و آذرﺑﺎدﮔﺎن ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ اﺳﺖ و ﻧﺎﺣﯿﺖ ﺟﻨﻮب از وي ﺑﺸـﻬﺮﻫﺎي ﮔﯿﻼن و دﯾﻠﻤﺎن و ﻃﺒﺮﺳـﺘﺎن و ﮔﺮﮔﺎن ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ و‬ ‫اﯾﻦ درﯾﺎ را ﻫﯿـﭻ ﺧﻠﯿـﺞ ﻧﯿﺴﺖ و درازاي اﯾﻦ درﯾﺎ ﭼﻬﺎرﺻﺪ ﻓﺮﺳـﻨﮓ اﺳﺖ و از او ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﻧﺨﯿﺰد ﻣﮕﺮ ﻣﺎﻫﯽ‪ - (1) .‬ﻇﺎﻫﺮًا ﯾﻮرت اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺮدم ﺑﻮده ﮐﻪ از ﻣﺸـﺮق درﯾﺎي ﺧﺰر ﺷـﺮوع ﻣﯿﺸﺪه و از ﺷﻤﺎل آن درﯾﺎ ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺑﻄﺮف ﻣﻐﺮب آن درﯾﺎ ﻣﯽ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻮاﺣﯽ‬ ‫ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻋﻼﻗﻪ ﺣﺎل و ﻣﺤﻞ ﻧﺎم ﺧﺰر ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺷـﻬﺮﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻓﻮق ﺑﻨﺎم ﺷﻬﺮ ﯾﺎ ﻣﺤﺎل ﺧﺰر آﻣﺪه ﺟﺰﺋﯽ از اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻧﺎم‬ ‫درﯾﺎي ﺧﺰر ﻫﻢ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﻤﻨﺎﺳـﺒﺖ ﻧﺎم اﯾﻦ ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ در اﻃﺮاف آن ﺟﺎي داﺷـﺘﻪ و از ﺳـﺮزﻣﯿﻨﻬﺎي اﻃﺮاف اﯾﻦ درﯾﺎ ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﯽ‬ ‫ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮدﻣﺎن در زﻣﺎن ﺧﻠﻔﺎء ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎ ﻧﻔﻮذ ﺑﻮده و ﻗﺪرت ﺑﺴﯿﺎر داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ - (2) .‬ﻇﺎﻫﺮًا ﯾﻮرت اﯾﻦ ﻣﺮدم ﺑﻮده‬ ‫ﮐﻪ از ﻣﺸـﺮق درﯾﺎي ﺧﺰر ﺷﺮوع ﻣﯿﺸﺪه و از ﺷﻤﺎل آن درﯾﺎ ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺑﻄﺮف ﻣﻐﺮب آن درﯾﺎ ﻣﯽ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻮاﺣﯽ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻋﻼﻗﻪ‬ ‫ﺣﺎل و ﻣﺤﻞ ﻧﺎم ﺧﺰر ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺷـﻬﺮﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻓﻮق ﺑﻨﺎم ﺷـﻬﺮ ﯾﺎ ﻣﺤﺎل ﺧﺰر آﻣﺪه ﺟﺰﺋﯽ ازﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻧﺎم درﯾﺎي ﺧﺰر‬ ‫ﻫﻢ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﻤﻨﺎﺳـﺒﺖ ﻧﺎم اﯾﻦ ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در اﻃﺮاف آن ﺟﺎي داﺷـﺘﻪ و از ﺳـﺮزﻣﯿﻨﻬﺎي اﻃﺮاف اﯾﻦ درﯾﺎ ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﻣﯽ ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮدﻣﺎن در زﻣﺎن ﺧﻠﻔﺎء ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺎ ﻧﻔﻮذ ﺑﻮده و ﻗﺪرت ﺑﺴﯿﺎر داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ - (3) .‬ﻓﺮﻧﮕﯽ ﻫﺎ اﯾﻦ درﯾﺎي را ‪ Caspian‬ﻣﯽ‬ ‫ﻧ ﺎ ﻣﻨ ﺪ ‪.‬‬ ‫ﺧﺰر‪.‬‬



‫]ُخ َز[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻟﻮذان‪ .‬او ﺷﺎﻋﺮي از ﺷﺎﻋﺮان ﻋﺮب ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰر‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﺎﻓﺚ‪ .‬وي ﭘﺴﺮ ﯾﺎﻓﺚ و ﯾﺎﻓﺚ ﭘﺴﺮ ﻧﻮح ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ ﻫﺎ ﻧﺴﺐ ﻃﺎﯾﻔﻪء ﺧﺰر را ﺑﻪ او ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﮐﻨﯿﺪ ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﮔﺰﯾﺪه چ ﻗﺰوﯾﻨﯽ ص ‪.28‬‬ ‫ﺧﺰران‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﭘﺎرﺳـﯽ ﺧﯿﺰران اﺳﺖ و آن ﻧﻮﻋﯽ ﻧﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻣﺨﺰن اﻻـدوﯾﻪ از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﯿﺰران ﺷﻮد‪ .‬ﺣﻤـﺪاﷲ‬ ‫ﻣﺴﺘﻮﻗﯽ در وﺻﻒ آن آرد‪ :‬ﭼﻮﺑﺶ ﺑﻮﺟﺎر ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺖ ﭼﻮﮔﺎن ازو ﺳﺎزﻧﺪ ﺻﻤﻐﺶ ﺷﯿﺮ ﺧﺸﺖ اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰران‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ِاخ( ﻣﺤـﺎﻟﯽ اﺳﺖ در ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن ﮐﻪ دﺷﺖ ﻗﭙﭽـﺎق ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺰر رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺰر ﺷﻮد‪ :‬ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﻣﺸـﺮق‬ ‫دﯾﻮاري اﺳﺖ ﻣﯿﺎن ﮐﻮه و درﯾﺎ و دﯾﮕﺮ درﯾﺎﺳﺖ و ﺑﻌﻀﯽ از رود آﻣﻞ و ﺟﻨﻮب وي ﺳﺮﯾﺮ اﺳﺖ و ﻣﻐﺮﺑﺶ ﮐﻮه اﺳﺖ و ﺷﻤﺎﻟﺶ ﺑﺮاذاس‬ ‫اﺳﺖ و ﻧﻨﺪر و اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﻌﻤﺖ و آﺑﺎدان و ﺑﺎ ﺧﻮاﺳـﺘﻪء ﺑﺴـﯿﺎر و از وي ﮔﺎو و ﮔﻮﺳﭙﻨﺪ و ﺑﺮه ﺧﯿﺰد ﺑﯽ ﻋﺪد و از ﺷﻬﺮﻫﺎي‬ ‫آن اﺳﺖ آﻣﻞ ﮐﻪ ﻗﺼـﺒﻪء ﺧﺰران و ﻣﺴـﺘﻘﺮ ﭘﺎدﺷﺎه ﯾﻌﻨﯽ ﻃﺮﺧﺎن ﺧﺎﻗﺎن و ﺑﻨـﺪر ﻧﺤﺴﺪر و ﺷـﻬﺮ ﺧﻤﺞ‪ ،‬ﺑﻠﻨﺠﺮ‪ ،‬ﺑﯿﻀﺎ‪ ،‬ﺳﺎوﻏﺮ‪ ،‬ﺧﺘﻠﻊ‪ ،‬ﻟﮑﻦ‪،‬‬ ‫ﺳﻮر‪ ،‬ﻣﺴـﻤﺪا و ﻧﺎﺣﯿﺖ ﻃﻮﻻس و ﻟﻮﻏﺮ و ﺧﻮاﺳﺘﻪء ﻣﻠﮏ ﺧﺰران ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺑﺎژ درﯾﺎﺳﺖ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ( ‪ :‬ﮐﺎروان ﻣﻬﺮﮔﺎن از ﺧﺰران آﻣﺪ‬ ‫ﺑـﺎز اﻗﺼـﺎي ﺑﻼـد ﭼﯿﻦ ﺳـﺘﺎن آﻣـﺪ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬وﻗﺖ ﺳـﺤﺮﮔﻪ ﮐﻠﻨـﮓ ﺗﻌﺒﯿﻪ ﯾﯽ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺳﺖ وز ﻟﺐ درﯾـﺎي ﻫﻨـﺪ ﺗـﺎ ﺧﺰران ﺗﺎﺧﺘﻪ ﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬وﯾﮏ اﺻﻔﻬﺒﺪ را ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮ ﮔﺮان از ﺻﻮب ﺻﯿﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد و دﯾﮕﺮي را از ﺻﻮب ﺧﺰران‪) .‬ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص ‪.(45‬‬ ‫ﺧﺰران‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ِاخ( وﻻـﯾﺘﯽ در ﮔﯿﻼـن‪ ،‬ﺧﺰر‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺰر ﺷﻮد ‪ (1):‬ﭼﻮن ﺷـﺪ ﻫﻮا ﺳـﺤﺎﺑﮕﻮن ﮔﯿﺘﯽ ﻓﻨﮏ دارد ﮐﻨﻮن در‬ ‫ﻃـﺎرم آﺗﺶ ﮐﻦ ﻓﺰون روﺑـﺎه ﺧﺰران ﺑﯿﻦ در او‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻧﭙﺴـﻨﺪم از ﺧـﻮد اﯾﻦ ﻗـﺪر ﮐﺰ دوﻟﺖ او ﻣﺎﺣﻀـﺮ زﯾﺮ ﻧﮕﯿﻦ و ﺧﻄﺒﻪ در ﺑﻠﻐـﺎر و‬ ‫ﺧﺰران ﺑﯿﻨﻤﺶ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻓّﺮ اﻣﻨﺶ ﻃﻮﻃﯽ از ﺧﺰران ﺑﺮآورد و ﭼﻨﺎﻧﮏ ﺟﺮ اﻣﺮش ﺟﺮه ﺑﺎز از ﻣﻮﻟﺘﺎن اﻧﮕﯿﺨﺘﻪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - (1) .‬در آﻧﻨﺪراج‬ ‫و اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻧﺎم وﻻﯾﺖ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺰر اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻧﺰدﯾﮏ درﯾﺎي ﻣﺎزﻧﺪران و آن را رزاه اﮐﻔﻮده ﻧﺎم اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺰران‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎﺣـﻞ درﯾـﺎي آﺳـﮑﻮن ﺳـﮑﻨﯽ دارﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺰر‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺰر ﺷﻮد‪ - .‬درﯾﺎي ﺧﺰران؛‬ ‫درﯾـﺎي ﺧﺰر‪ .‬درﯾـﺎي ﺟﺮﺟـﺎن‪ .‬ﺑﺤﺮ ﻃﺒﺮﺳـﺘﺎن‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ درﯾـﺎي ﺧﺰر ﺷـﻮد‪ .‬در آﻧﻨـﺪراج و اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬درﯾـﺎي‬ ‫ﻣﺎزﻧﺪران ورزاه اﮐﻔﻮده ﻧﺎم اﺳﺖ و ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻗﺮب ﺟﻮار ﺷـﻬﺮي ﻣﺠﺎزًا ﺑﻨﺎم آن ﺷـﻬﺮ ﻣﺸـﻬﻮر ﺷﺪه ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ آن را درﯾﺎي ﮔﯿﻼن و درﯾﺎي‬ ‫ﺣﺎﺟﯽ ﺗﺮﺧﺎن و درﯾﺎي ﺷـﯿﺮوان و درﯾﺎي اﺳﺘﺮآﺑﺎد و درﯾﺎي اﺑﺴـﮑﻮن و اﺳـﮑﻮن ﮔﻮﯾﻨـﺪ ‪ :‬ﺑﺎﮐﻮ ﺑﺒﻘﺎش ﺑﺎج ﺧﻮاﻫـﺪ ﺧﺰران و ري و زره‬ ‫ﮐﺮان را‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑـﺎ ﮐـﻮﯾﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﻟـﺐ آن اﺳﺖ‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( ‪ :‬ﺷـﻤﺎل دﯾﻠﻤـﺎن درﯾـﺎي ﺧﺰران اﺳﺖ‪) .‬ﺣـﺪود‬ ‫اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬ﻏﻮز ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﻣﺸـﺮق وي ﺑﯿﺎﺑﺎن ﻏﻮز و ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ و ﺟﻨﻮب ﺑﻌﻀﯽ ﻫﻢ از اﯾﻦ ﺑﯿﺎﺑﺎن و دﯾﮕﺮ درﯾﺎي ﺧﺰران اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﺣـﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬ﺑﺤﺮ ﺧﺰر و ﯾﮑﯽ رودي اﺳﺖ ﻋﻈﯿﻢ ﺳﭙﯿـﺪرود ﺧﻮاﻧﻨﺪ ﻣﯿﺎن ﮔﯿﻼن ﺑﺒﺮد و ﺑﻪ درﯾﺎي ﺧﺰران اﻓﺘﺪ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬ز آب‬ ‫ﺳﻨﺎن ﺑﺮ آن ﻧﯽ ﭼﻮن ﺷﺎخ ﺧﯿﺰران ﺑﺎزار آﺗﻞ و ﻧﯽ ﺧﺰران ﺷﮑﺴﺘﻨﺶ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )دﯾﻮان چ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺳﻮﻟﯽ ص ‪.(540‬‬ ‫ﺧﺰراﻧﻖ‪.‬‬



‫]ُخ ِن[ )ع ِا( ﯾـﮏ ﻧﻮع ﺟـﺎﻣﻪ اي ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺟﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﺳﭙﯿـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺟﺎﻣﻪ و ﭘﺎرﭼﻪء ﺳﭙﯿﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ()‪ - (1) .(1‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را ﻓﺎرﺳﯽ ﻣﻌﺮب ﻣﯽ داﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺰراﻧﯿﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻣﺮدﻣـﺎن ﺧﺰران‪ .‬اﻫـﻞ ﺧﺰران ‪ :‬ﺑﺨﺰراﻧﯿـﺎن راﺳﺖ آراﺳـﺘﻪ ز ﭼﭗ ﺑﺎﻧـﮓ ﺑﺮﻃـﺎس ﺑﺮ ﺧﺎﺳـﺘﻪ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﻣﮕﺮ ز آﻓﺖ آن ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯿﺎن‬ ‫ﺑﺮاﺣﺖ رﺳﺪ ﮐﺎر ﺧﺰراﻧﯿﺎن‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺳﺮ ﺗﺎ ﮔﺬرﮔﺎه ﮐﻮه ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ ﺧﺰراﻧﯿﺎن ﻫﻢ ﮔﺮوه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺰرﺑﻪ‪.‬‬



‫]َخ َر َب[ )ع اِﻣﺺ( آﺷـﻔﺘﮕﯽ ﺳـﺨﻦ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺳﺮدرﮔﻤﯽ ﺳﺨﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﯾﺎوه ﮔﻮﯾﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻋﺪم‬ ‫ارﺗﺒﺎط ﮐﻼم‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺰرج‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ِا( ﺑﺎد ﺳﺮد ||‪ .‬ﺑﺎد ﺟﻨﻮب ||‪ .‬ﺷﯿﺮ ﺑﯿﺸﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺰرج‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺒﯿﻠﻪ اي اﺳﺖ از اﻧﺼﺎر‪ ،‬اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻠﻪ و ﻗﺒﯿﻠﻪ اوس ﻫﺮ دو در ﻣـﺪﯾﻨﻪ زﻧـﺪﮔﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮐﺮده اﻧـﺪ و از اﻧﺼﺎر ﺑﻮده اﻧﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب‬ ‫ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﺎرﯾـﺦ ﮔﺰﯾﺪه ص ‪ 226 ،224 ،216 ،142 ،136‬و ﻋﻘﺪاﻟﻔﺮﯾﺪ ج ‪ 1‬ص ‪ 92‬و ج ‪ 2‬ص ‪ 63‬و ج ‪ 5‬ص ‪ 153‬و اﻣﺘﺎع‬ ‫ص ‪ 31‬و ‪ 32‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺰرج‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﻟﻌﺒﺎس از ﺻﻮﻓﯿﺎن ﺑﻮد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﺻﻮﻓﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺰرﺟﻪ‪.‬‬



‫]َخ َر َج[ )ع ﻣﺺ( ﻟﻨﮓ ﮔﺮدﯾﺪن ﮔﻮﺳﭙﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰرﺟﯽ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( ﺑﺮاءﺑﻦ ﻣﻌﺮورﺑﻦ ﺻـﺨﺮ از ﺑﻨﯽ ﺳـﻠﻤﻪ ﺧﺰرﺟﯽ ﺑﻮد او اول ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻋﻘﺒﻪ ﺑﺎ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮد و ﺑﺎز ﻫﻢ او اول ﮐﺴﯽ‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ وﺻﯿﺖ ﮐﺮد روي ﻣﻦ ﺑﻪ ﮐﻌﺒﻪ دﻓﻦ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﭘﯿﺶ از ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ وﻓﺎت ﯾﺎﻓﺖ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه چ ‪ 2‬ص ‪.(219‬‬ ‫ﺧﺰرﺟﯽ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻦ ﻗﯿﺲ ﺑﻦ ﺷﻤﺎس ﺧﺰرﺟﯽ‪ .‬ﺧﻄﯿﺐ اﻧﺼﺎر ﺑﻮد و در ﯾﻤﺎﻣﻪ ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه چ ‪ 2‬ص ‪.(221‬‬ ‫ﺧﺰرﺟﯽ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( زﻧﺠﺎﻧﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﻟﺰﻧﺠﺎﻧﯽ ﺷﻮد‪) .‬از اﻟﻤﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺰرﺟﯽ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( زﯾﺪ ﺧﺰرﺟﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ‪ .‬در ﺳﻨﻪ ‪ 34‬ه ‪ .‬ق‪ .‬درﮔﺬﺷﺖ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه چ ‪ 2‬ص ‪.(217‬‬ ‫ﺧﺰرﺟﯽ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( ﺳﺎﻋـﺪي اﻧﺼﺎري‪ .‬ﻧﺎم وي ﺻـﻔﯽ اﻟـﺪﯾﻦ اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﺨﯿﺮﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻌﻠﯿﻢ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ اﻧﺼﺎري‬ ‫ﺧﺰرﺟﯽ ﺳﺎﻋﺪي اﻧﺼﺎري ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 900‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﭼﺸﻢ ﮔﺸﻮد‪ .‬او راﺳﺖ‪ :‬ﺧﻼﺻﮥ ﺗﺬﻫﯿﺐ ﺗﻬﺬﯾﺐ اﻟﮑﻤﺎل و اﺳﻤﺎءاﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﮐﻪ او آن را از ﺗـﺬﻫﯿﺐ اﻟﺘﻬﺬﯾﺐ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ذﻫﺒﯽ و ﺟﺰء آن ﻓﺮاﻫﻢ آورد و ﺑﺮ آن ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﭼﻨﺪ اﻓﺰود و در ﺑﻮﻻق ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1301‬ه‬ ‫‪ .‬ق‪ .‬در ﭘﺎﻧﺼـﺪ ﺻـﻔﺤﻪ ﭼـﺎپ ﺷـﺪ و ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻧـﺎم ﺧﻼﺻـﮥ ﺗـﺬﻫﯿﺐ اﻟﮑﻤﺎل ﻓﯽ اﺳـﻤﺎء در ﻣﻄﺒﻌﻪ ﺧﯿﺮﯾﻪ ﺑﺴﺎل ‪ 1322‬ه ‪ .‬ق‪ .‬دوﺑـﺎره ﭼـﺎپ‬ ‫ﮔﺮدﯾﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺰرﺟﯽ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ رواﺣﻪ ﺧﺰرﺟﯽ اﻧﺼﺎري ﺑـﺪري‪ .‬او در ﺣﺮب ﻣﺆﺗﻪ ﺑﺎ ﺟﻌﻔﺮﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ و زﯾـﺪﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﺷـﻬﯿﺪ ﺷـﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﮔﺰﯾﺪه چ ‪ 2‬ص ‪.(236‬‬ ‫ﺧﺰرﺟﯽ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ زﯾﺪ ﺧﺰرﺟﯽ‪ .‬ﺻﻮرت اذان او ﺑﺨﻮاب دﯾﺪ و رﺳﻮل ﺑﺮآن ﺣﮑﻢ ﮐﺮد‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه چ ‪ 2‬ص ‪.(236‬‬ ‫ﺧﺰرﺟﯽ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ او راﺳﺖ‪» :‬اﻟﻌﻘﻮداﻟﻠﺆﻟﺆﯾﻪ ﻓﯽ ﺗﺎرﯾﺦ اﻟﺪوﻟﻪ اﻟﺮﺳﻮﻟﯿﻪ« و اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ ﺣﺎوي ﺷـﺮح ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺑﻼد ﯾﻤﻦ‬ ‫ﮐﻪ از اواﺧﺮ ﻗﺮن ﺷﺸﻢ ﻫﺠﺮي ﺣﮑﻢ راﻧﺪه ﺟﺰء اول آن در ﻣﻄﺒﻌﻪء ﻫﻼل ﺑﺎ ﻧﻔﻘﻪء ﮔﯿﺐ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1911‬م‪ .‬و ﺟﺰء ﺛﺎﻧﯽ آن ﺑﻪ ﺳﺎل ‪1918‬‬ ‫م‪ .‬ﭼﺎپ ﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺰرﺟﯽ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( ﻗﻄﺒﮥ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ از ﺑﻨﯽ ﺳﻠﻤﻪ ﺧﺰرﺟﯽ ﺑﻮد و در ﺑﺪر ﺑﺸﻬﺎدت رﺳﯿﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه چ ‪ 2‬ص ‪.(241‬‬ ‫ﺧﺰرﺟﯽ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( ﻣﻨﺬرﺑﻦ ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺧﻨﯿﺲ ﺧﺰرﺟﯽ در ﺑﺌﺮ ﻣﻌﻮﻧﻪ ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه چ ‪ 2‬ص ‪.(243‬‬ ‫ﺧﺰرﺟﯽ اﻧﺪﻟﺴﯽ‪.‬‬



‫]َخ َر َا َد ‪ُ /‬د ُل[ )ِاخ(ﺿـﯿﺎءاﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻧﺼﺎري ﺧﺰرﺟﯽ ﻣﺎﻟﮑﯽ اﻧﺪﻟﺴـﯽ اﺳﮑﻨﺪري ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ اﺑﯽ اﻟﺠﯿﺶ ﻣﻐﺮﺑﯽ‬ ‫ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻬـﺎي ‪ 626‬ه ‪ .‬ق ﯾــﺎ ‪ 627‬ه ‪ .‬ق‪ .‬او راﺳـﺖ‪ :‬اﻟﺮاﻣﺰة اﻟﺸـﺎﻓﯿﻪ ﻓﯽ ﻋﻠـﻢ اﻟﻌﺮوض و اﻟﻘـﺎﻓﯿﻪ ﯾـﺎ »اﻟﻘﺼـﯿﺪة اﻟﺨﺰرﺟﯿـﻪ« ﮐـﻪ ﺑﻨـﺎم‬ ‫»ﺧﺰرﺟﯿﮥ« ﻧﯿﺰ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺰرﺟﯽ اﻧﺼﺎري‪.‬‬



‫]َخ َر ِي َا[ )ِاخ( ﻧﺎم او ﻣﻮﻓﻖ اﻟـﺪﯾﻦ ﺷﺎﻓﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬او راﺳﺖ‪ :‬اﻟﻤﺂﺛﺮ اﻟﻨﻔﺴـﯿﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺼـﺮ در ﻣﻄﺒﻌﻪ ﺣﺠﺮ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1278‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﭼﺎپ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫)از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺰردﺷﺖ‪.‬‬



‫]َخ ِز َد[ )ِاخ( ﻫﻤـﺎن دﺷﺖ ﻗﺒﭽﺎق اﺳﺖ آن را دﺷﺖ ﺧﺰر ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﻧﺰﻫﺖ اﻟﻘﻠﻮب چ دﺑﯿﺮﺳـﯿﺎﻗﯽ ص ‪ .(22‬و رﺟﻮع ﺑﻪ دﺷﺖ‬ ‫ﻗﺒﭽﺎق ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺰرك‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِا( ﺟﺒﻦ‪ .‬ﺗﺮس‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺟﺒﻦ ﺑﺎﺷﺪ و آن ﺟﺰع و ﻓﺰع ﮐﺮدن اﺳﺖ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺨﻠﻮق ﮐﻪ از اﻧﺪك ﮔﺮﯾﺰان ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺰرﮔﺸﺎ‪.‬‬



‫گ[ )ﻧـﻒ ﻣﺮﮐـﺐ( ﮔﺸﺎﯾﻨـﺪهء ﺧﺰر‪ .‬ﻓﺎﺗـﺢ ﺧﺰر ‪ :‬ﺷـﺎه ﺧﺰرﮔﺸـﺎي را ﻫﻨـﺪ و ﺧﺰر ﺷــﺮف دﻫـﺪ ﺑﺮ ﭘﺴــﺮ ﺳــﺒﮑﺘﮑﯿﻦ ﻫﻨـﺪﮔﺸﺎي‬ ‫]َخ َز ُ‬ ‫راﺳﺘﯿﻦ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺰرﻧﻖ‪.‬‬



‫]َخ َز َن[ )ع ِا( ﻋﻨﮑﺒﻮت ﻧﺮ ﺑﺰرگ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺰروان‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ِاخ( درﯾﺎي اﺳﮑﻮن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬درﯾﺎي ﮔﯿﻼن‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ درﯾﺎي ﺧﺰر ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺰروان‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ِاخ( ﻧﺎم وﻻﯾﺘﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰروان‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ِاخ( ﻧﺎم دﯾﻮي اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺰروان‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ِاخ( ﻧﺎم ﭘﻬﻠﻮاﻧﯽ از ﻟﺸـﮑﺮ اﻓﺮاﺳﯿﺎب در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻧﻮذر‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺧﺰروان ﺑﯿﺎﻣﺪ ﭼﻨﺎن ﮐﯿﻨﻪ ﺧﻮاه ﮐﻪ ﺷﯿﺮ ﺧﺮوﺷﺎن ﺑﻪ ﭘﯿﺶ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 784‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺳﭙـﺎه‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮ دﺳـﺘﺎن ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺖ ﮔﺮد ﻧـﺒﺮد ﻫﻤـﺎﻧﮕﻪ ﺧﺰروان ﺑﺮآﻣـﺪ ﭼﻮ ﮔﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺧﺎﻗـﺎن ز ﻧﺨﺠﯿﺮ ﺑﯿـﺪار ﺷـﺪ ﺑﺪﺳـﺖ‬ ‫ﺧﺰروان ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺰروان‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﺒﺎرزي از ﻟﺸـﮑﺮ ﺑﻬﺮام ﭼﻮﺑﯿﻨﻪ ﮐﻪ آن را ﺧﺰروان ﺧﺴـﺮو ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ‪ :‬ﭼﻮ ﺑﻬﺮام و ﭘﯿﺮوز ﺑﻬﺮاﻣﯿﺎن ﺧﺰروان و رﻫﺎم‬ ‫ﺑﺎ اﻧﺪﻣﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﮕﻔﺖ اﯾﻦ و ﺑﻨﺸﺴﺖ ﻣﺮد دﻟﯿﺮ ﺧﺰروان ﺧﺴﺮو ﺑﺮآﻣﺪ ﭼﻮ ﺷﯿﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺰره‪.‬‬



‫]ُخ َز َر[ )ع ِا( درد ﭘﺸﺖ ﻣﺎزه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﺰَره ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺰره‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ِا( درد ﭘﺸﺖ ﻣﺎزه‪ُ .‬ﺧَﺰَره‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺧَﺰَره ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺰري‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ع ِا( دﺳﺘﺎرﻫﺎ از اﺑﺮﯾﺸﻢ ﻏﺎژ ﮐﺮده‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰري‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ِا( در ﻗﻔﻘﺎز ﺑﺎد ﺳﺮد ﮐﻪ از ﺷﻤﺎل وزد‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮔﯿﻠﻪ ﺑﺎد ﮐﻪ ﺑﺎد ﺟﻨﻮب اﺳﺖ و از ﺟﻨﻮب وزد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰري‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻧﺎم ﻣﯿﻮه اي اﺳﺖ ‪ :‬رازﻗﯽ و ﻣﻼﺣﯽ و ﺧﺰري ﺑﻮزري و ﮔﻼﺑﯽ و ﺷﮑﺮي‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺰري‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم واﻟﺪﯾﻦ ﺧﺰر اﻟﻄﺒﺮاﻧﯽ اﺳﺖ‪) .‬اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰري‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺰران ﮐﻪ ﻧﺎم ﻣﻠﮑﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ درﺑﻨـﺪ ﺧﺰران‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ( ‪:‬‬ ‫ﺑﺨﺎري و ﺧﺰري وﮔﯿﻠﯽ و ﮐﺮد ﺑﻨﺎن ﭘﺎره ﻫﺮ ﭼﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺧﺮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺰرﯾﺎن‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ِا( ﻣﺮدم ﺧﺰر‪ .‬ﺧﺰرﯾﻬـﺎ ‪ :‬و ﺳـﯿﺎﻫﯽ ﺣﺒﺸـﯿﺎن و ﻏﻠﻆ ﺗﺮﮐﺎن و ﺧﺰرﯾﺎن و دﻣﺎﻣﻪء اﻫﻞ ﭼﯿﻦ و اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ را ﺑﭽﻬﺎر ﻗﺴـﻤﺖ ﮐﺮده اﻧﺪ‬ ‫ﺧﺮاﺳﺎن و اﯾﺮان و ﻧﯿﻤﺮوز و ﺑﺎﺧﺘﺮ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن ص ‪ .(25‬و ﻟﺸﮑﺮ اﺳﻼم ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻘﺘﻞ آﻣﺪﻧﺪ و ﺧﺰرﯾﺎن ﺑﺮ وﻻﯾﺖ ارال و آذرﺑﺎﯾﺠﺎن‬ ‫و آن ﺣﺪود ﻣﺴﺘﻮﻟﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه ص ‪.(281‬‬ ‫ﺧﺰرﯾﺎن‪.‬‬



‫]ِخ ِز[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﻨﮕﻮر ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﻬﺎﺑﺎد‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 60‬ﻫﺰار و ﭘﺎﻧﺼﺪﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻣﻬﺎﺑﺎد و ‪34‬‬ ‫ﻫﺰار و ﭘﺎﻧﺼـﺪﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﺷﻮﺳﻪء ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﻪ ﺳـﺮدﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ ده ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺳﺮدﺳـﯿﺮ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻢ‪ ،‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪء ﺑﺎدﯾﻦ آﺑﺎد‪،‬‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت‪ ،‬ﺗﻮﺗﻮن‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺰرﯾﻖ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( رﺟﻮع ﺑﻪ ارﻏﻮان ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺰز‪.‬‬



‫]ُخ َز[ )ع ِا( ﺧﺮﮔﻮش ﻧﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧّﺰان‪َ ،‬اِﺧّﺰه‪.‬‬ ‫ﺧﺰز‪.‬‬



‫]ُخ َز[ )ِاخ( اﺳﺒﯽ اﺳﺖ ﻣﺮ ﺑﻨﯽ ﯾﺮﺑﻮع را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰز‪.‬‬



‫]ُخ َز[ )ِاخ( اﺑﻦ َﻣَﻌﺼﺐ‪ .‬از ﻣﺤﺪﺛﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰش‪.‬‬



‫]َخ ِز[ )اِﻣﺺ( اﺳﻢ اﺳﺖ از ﺧﺰﯾﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻃﺎروﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِز[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﻋﯽ ﺧﺰ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻃﺎروﻧﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺰع‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( واﭘﺲ اﯾﺴﺘﺎدن‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺗﺨﻠﻒ ﮐﺮدن از ﯾﺎران‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫||ﺑﺮﯾﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﺑﺨﺶ ﺑﺨﺶ ﮐﺮدن ﭼﯿﺰي را‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻋﺎل‪.‬‬



‫]َخ[ )ع اِﻣﺺ( ﻟﻨﮕﯽ‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﻧﺎﻗﮥ ﺑﻬﺎ ﺧﺰ ﻋﺎل‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻋﺎﻟﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َل[ )ع ِا( ﻣﺰاح‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺑﺎزي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻋﺒﻞ‪.‬‬



‫]َخ َز َب[ )ع ِا( ﺳﺨﻦ ﻫﺎي ﻃﺮﻓﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻋﺒﻞ‪.‬‬



‫]ُخ َز ِب[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺑﺎﻃﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺰﻋﺒﻼت‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻋﺒﻼت‪.‬‬



‫]ُخ َز ِب[ )ع ِا( ِج ُﺧَﺰﻋﺒِﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺰﻋﺒﻞ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻋﺒﻠﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َز ِب َل[ )ع ص( ﺷﮕﻔﺖ‪ .‬ﻋﺠﺐ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻋﺒﯿﻞ‪.‬‬



‫]ُخ َز[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺑﺎﻃﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻋﺒﯿﻼت‪.‬‬



‫]ُخ َز[ )ع ِا( ِج ُﺧَﺰﻋﺒﯿَﻠﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻋﺒﯿﻠﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َز َل[ )ع ِا( اﺿﺤﻮﮐﻪ و ﺳﺨﻦ ﻣﻀﺤﮏ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺰﻋﺒﯿﻼت‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﻫﺎت ﺑﻌﺾ ﺧﺰﻋﺒﯿﻼﺗﮏ‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻋﻞ‪.‬‬



‫]َخ َع[ )ع ِا( ﮐﻔﺘﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻋﻞ آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِخ ِع[ )ِاخ( ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﺮوآﺑﺎد در ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻋﻞ ﺧﺎن‪.‬‬



‫]َخ َع[ )ِاخ( ﺷـﯿﺦ ﺧﺰﻋـﻞ ﺧﺎن ﭘﺴـﺮ ﺣﺎﺟﯽ ﺟﺎﺑﺮﺧﺎن از ﻃﺎﯾﻔﻪ ﺑﻨﯽ ﮐﻌﺐ ﻋﺮب ﺧﻮزﺳـﺘﺎن ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﻣﻌﺰاﻟﺴـﻠﻄﺎن و ﺳـﺮدار اﻗـﺪس ﺑﺴﺎل‬ ‫‪ 1280‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﺪﻧﯿﺎ آﻣﺪ‪ .‬وي ﺳـﺮدار ﻣﻌﺮوف و ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎ ﻧﻔﻮذ ﻋﺮب ﻣﺤﻤﺮه اي ﺑﻮد و ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﺪﺳﺖ رﺿﺎﺷﺎه اﺳﯿﺮ و ﻣﻘﯿﻢ ﻃﻬﺮان ﮔﺮدﯾﺪ و‬ ‫آﻧﻘـﺪر در اﺳﺎرت ﺑﻮد ﺗﺎ در ﺷﺐ ﭼﻬﺎرم ﺧﺮداد ﺳـﻨﻪء ‪ 1315‬ه ‪ .‬ش‪ .‬ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﭼﻬﺎرم رﺑﯿﻊ اﻻول ﺳـﻨﻪء ‪ 1355‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﻪ وﺳـﯿﻠﻪء اﻋﻮان‬ ‫رﮐﻦ اﻟـﺪﯾﻦ ﺧﺎن ﻣﺨﺘﺎري رﺋﯿﺲ ﻧﻈﻤﯿﻪ وﻗﺖ در ﻋﻬﺪ رﺿﺎﺷﺎه ﺑﺴﻦ ﻫﻔﺘﺎدوﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺧﺒﻪ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن آن ﻣﺮﺣﻮم ﺟﺴﺪ او را‬ ‫در اﻣﺎﻣﺰاده ﻋﺒﺪاﷲ واﻗﻊ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺪاﻟﻌﻈﯿﻢ ﺗﻬﺮان ﺑﻪ اﻣﺎﻧﺖ ﮔﺬاردﻧﺪ و ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﺑﺤﺎل اﻣﺎﻧﺖ در آﻧﺠﺎﺳﺖ‪ .‬ﻗﺘﻠﻪء او ﻧﯿﺰ ﺑﻌﺪ‬ ‫از ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ 1320‬ه ‪ .‬ش‪ .‬ﻣﺤـﺎﮐﻤﻪ ﺷﺪﻧـﺪ و از ﺟﻬﺖ ﻗﺘﻞ او ﻣﺤﮑﻮم ﮔﺮدﯾﺪﻧـﺪ‪ .‬در ﺟﻠـﺪ دوم)‪ (1‬ﮐﺘﺎب ﻣﻠﻮك اﻟﻌﺮب)‪(2‬ذﮐﺮي از او‬ ‫رﻓﺘﻪ ﺑﺪﯾﻦ ﺷـﺮح‪ :‬ﻣﺮﺣﻮم ﺷﯿﺦ ﺧﺰﻋﻞ ﺧﺎن را ﻗﺼﺮ ﻣﺠﻠﻞ ﻗﺸﻼﻗﯽ در ﮐﻮﯾﺖ ﺳﺎﺣﻞ ﻏﺮﺑﯽ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس اﺳﺖ و زﻣﺴﺘﺎﻧﻬﺎ را وي در آﻧﺠﺎ‬ ‫ﻣﯽ ﮔﺬراﻧﺪ ﻣﻦ )اﻣﯿﻦ رﯾﺤﺎﻧﯽ ﻣﺆﻟﻒ ﻣﻠﻮك اﻟﻌﺮب( ﺑﺎ او در اﯾﻦ ﻗﺼـﺮ ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮدم او ﻗﺮﯾﺐ ﺷـﺼﺖ ﺳﺎل ﻋﻤﺮ داﺷﺖ و ﺑﺴـﯿﺎر ﺟﻮان‬ ‫ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﺷﯿﻌﻪ ﺑﻮد ﻃﺮﻓﺪاري از ﻣﺘﻌﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺧﻮد ﺑﯿﺶ از ‪ 60‬زن داﺷﺖ و اوﻻد اﯾﻦ زﻧﻬﺎ را اﻏﻠﺐ ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ و اﮐﺜﺮ اﺗﻔﺎق‬ ‫ﻣﯽ اﻓﺘـﺎد ﮐﻪ ﭼﻮن ﺻـﻐﯿﺮي از او ﭘﯿﺶ او ﻣﯽ آﻣـﺪ او از ﻃﻔـﻞ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﯽ ﭘﺮﺳـﯿﺪ ﻣﺎدرت ﮐﯿﺴﺖ‪ .‬و ﺑﺎز درﺑﺎرهء او ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ :‬ﺷـﯿﺦ‬ ‫وﺳـﯿﻠﻪء ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺆﺛﺮي در اﻃﻔﺎء ﻧﺎﯾﺮه ﻓﺘﻨﻪ و ﻓﺴﺎد دارد و آن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ وﻗﺖ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ ﺷﻮرﺷـﯽ در ﻗﻠﻤﺮو او اﯾﺠﺎد ﺷﺪه ﻓﻮرًا ﺟﻮﯾﺎ‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ آﯾﺎ رﺋﯿﺲ ﻓﺘﻨﻪ را دﺧﺘﺮي اﺳﺖ ﯾﺎ ﻧﻪ ﭼﻮن ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪ او را دﺧﺘﺮي اﺳﺖ آﻧًﺎ آن دﺧﺘﺮ را ﺑﺰﻧﯽ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﻓﺘﻨﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺑﺪ‪ .‬او‬ ‫را ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺑﻮده ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ »اﻟﺮﯾﺎض اﻟﺨﺰﻋﻠﯿﻪ ﻓﯽ ﺳﯿﺎﺳﮥ اﻻﻧﺴﺎﻧﯿﻪ« ﮐﻪ در ﻣﺼﺮ ﺑﺴﺎل ‪ 1321‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ‪ 403‬ﺻﻔﺤﻪ ﺑﻄﺒﻊ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺷﯿﺦ‬ ‫ﺧﺰﻋـﻞ در اواﺋـﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ رﺿﺎﺷـﺎه ﺑﻈـﺎﻫﺮ ﺷﻮرﺷـﯽ ﮐﺮد و رﺿﺎﺷـﺎه ﺑﻨﻔﺲ ﺧﻮد ﺑﺮاي اﻣﻨﯿﺖ ﺑﻤﻨﻄﻘﻪء او رﻓﺖ و ﺷﻮرش را ﺧﻮاﺑﺎﻧـﺪ و‬ ‫ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻫﻢ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ او را ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﺑﺘﻬﺮان در ﺣﺒﺲ ﻧﻈﺮ ﻧﮕﺎﻫﺪارﻧﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎﻣﺶ آن ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ آﻣﺪ‪ - (1) .‬ﻗﺴﻤﺖ ﺷﺸﻢ راﺟﻊ‬ ‫ﺑﻤﻤﻠﮑﺖ ﮐﻮﭼﮏ ﮐﻮﯾﺖ‪ - (2) .‬اﻣﯿﻦ رﯾﺤﺎﻧﯽ از ﻋﺮﺑﻬﺎي ﻋﯿﺴﻮي ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻮده و ﺳﯿﺎﺣﺘﯽ در ﺑﻼد ﻋﺮب از ﺣﺠﺎز و ﯾﻤﻦ و ﺗﻬﺎﻣﻪ و ﻋﺪن‬ ‫و ﻧﺠﺪ و ﮐﻮﯾﺖ و ﻋﺮاق ﻧﻤﻮد و ﺑﺎ ﻣﻠﻮك و ﺷﯿﻮخ اﯾﻦ ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﮐﺮد و ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪء ﺧﻮد را ﺑﻨﺎم ﻣﻠﻮك اﻟﻌﺮب ﻧﻮﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻋﻠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َع َل[ )ع ﻣﺺ( ﻟﻨـﮓ ﮔﺮدﯾــﺪن ﮐﻔﺘـﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬اﻓﺸﺎﻧــﺪن ﭼﺎرﭘـﺎ ﭘﺎﻫـﺎ را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬



‫]َخ َع ﻟﯽ َي[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ام اﻟﻔﺨﺮ ﺑﺨﺶ ﺷﺎدﮔـﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺧﺮﻣﺸـﻬﺮ‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪ 20‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺷﺎدﮔﺎن و دو‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮي راه ﻓﺮﻋﯽ اﺗﻮﻣﺒﯿـﻞ رو اﻫﻮاز ﺑﻪ ﺷﺎدﮐـﺎن‪ ،‬دﺷﺖ‪ ،‬ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ‪ ،‬آب از رودﺧﺎﻧﻪء ﺟﺮاﺣﯽ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﺧﺮﻣﺎ و ﻏﻼت و‬ ‫ﺑﺮﻧـﺞ‪ ،‬ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ زراﻋﺖ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﺨﻞ و ﺣﺸﻢ داري‪ ،‬ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﻋﺒﺎ و ﺣﺼـﯿﺮﺑﺎﻓﯽ‪ ،‬راه در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو‪ ،‬ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ از‬ ‫ﻃﺎﯾﻔﻪء ﺧﻨﺎﻓﺮه اﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺰﻋﻪ‪.‬‬



‫]َخ َع[ )ع اِﻣﺺ( ﻟﻨﮕﯽ در ﯾﮑﯽ از دو ﭘﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻋﻪ‪.‬‬



‫]ِخ َع[ )ع ِا( ﭘﺎره اي از ﮔﻮﺷﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻋﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َز َع[ )ع ص( ﻣﺮدي ﮐﻪ در ﺗﻌﻮﯾﻖ اﻓﮑﻨﺪ ﻣﺮدم را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰف‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( دﺳـﺖ اﻧـﺪازان رﻓﺘـﻦ‪ .‬ﯾﻘـﺎل‪ :‬ﺧﺰف ﻓﯽ ﻣﺸـﯿﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺑﺪﺳﺖ و ﭘﺎ راه رﻓﺘﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰف‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ع ِا( ﺳـﻔﺎل‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪ :‬ﻟﻌﻠﺖ دﻫﺪ ﻣﮕﯿﺮ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻟﻌﻞ اﺳﺖ ﻧﻌﻞ و ﺧﺰف ﺑﻮد ﻫﻤﻪ اﯾﺜﺎرش‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺗﺎ ﺑﺰﯾﺮ ﻓﻠﮏ ﭼﻨﺒﺮي‬ ‫اﻧـﺪر ﻫﻤﻪ وﻗﺖ ﮔﻞ ﺑﻪ از ﺧﺎر و ﮔﻬﺮ ﺑﻪ ز ﺷـﺒﻪ در ز ﺧﺰف ﻓﻠﮏ ﭼﻨﺒﺮي اﻧـﺪر ﺧﻂ ﻓﺮﻣﺎن ﺗﻮ ﺑﺎد ور ﻧﻪ ﺑﺸﮑﺴـﺘﻪ ﭼﻮ از ﻋﺮﺑـﺪﮔﺎن ﭼﻨﺒﺮ‬ ‫دف‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺳـﺮان ﻫﻤﻪ ﺻﺪﻓﻨـﺪ اوﺳﺖ ﻫﻤﭽﻮ ﻟﺆﻟﺆ ﺑﺤﺮ ﻣﻬﺎن ﻫﻤﻪ ﺧﺰﻓﻨـﺪ اوﺳﺖ ﻫﻤﭽﻮ ﮔﻮﻫﺮ ﮐﺎن‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﻫﺴﺖ ﺑﺠﺎي ﺗﺤﻒ ﻃﺒﻊ‬ ‫ﻣﻦ ُدر ﺷـﺒﻪ و ﺳـﯿﻢ‪ ،‬ﺳـﺮب زر ﺧﺰف‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺳـﺘﺎﯾﺶ ﮐﻨﯽ ﻣﺮ ﻣﺮا در ﺳـﺨﻦ ﮔﻬﺮ ﻣﯽ دﻫﯽ ﻣﺮ ﻣﺮا در ﺧﺰف‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬وﻗﺖ ﺑﺎزي‬ ‫ﮐﻮدﮐـﺎن از اﺧﺘﻼل ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ آن ﺧﺰﻓﻬﺎ زر و ﺑﺎل‪).‬ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬در ﺑﯿﺎﺑﺎن ﺧﺸﮏ و رﯾﮓ روان ﺗﺸـﻨﻪ را در دﻫﺎن ﭼﻪ در ﭼﻪ ﺻـﺪف ﻣﺮد‬ ‫ﺑﯽ ﺗﻮﺷﻪ ﮐﺎوﻓﺘـﺎد از ﭘﺎي ﺑﺮ ﻣﯿﺎن ﺑﻨـﺪ او ﭼﻪ زر ﭼﻪ ﺧﺰف‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬داﻧﻪ اي دّر آب دار ﺑﻪ ﮐﻒ ﻗﯿﻤﺘﯽ ﺗﺮ ز ﺻـﺪ ﻫﺰار ﺧﺰف‪.‬ﻣﮑﺘﺒﯽ‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺎرﺳـﯽ ﺳـﻔﺎل ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﺸﮏ و ﺑﺎ اﻧﺪك ﺣﺮارت و ﺿـﻤﺎد او ﺟﻬﺖ ورم ﻫﺎي ﻧﺮم و ﻗﺮوح اﻋﻀﺎء ﯾﺎﺑﺲ اﻟﻤﺰاج ﻣﺜﻞ ﻏﻀﺮوف و‬ ‫وﺗﺮ و ﺟﻬﺖ اﻧﺴـﻼخ ﺟﻠﺪ و ﺳﻔﺎل ﺳﺒﻮ ﺑﺎ ﻣﺮﻫﻤﻬﺎ ﺟﻬﺖ اﻟﺘﯿﺎم ﺟﺮاﺣﺖ و ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﺣﮑﻪ و ﺟﻮﺷﺸﻬﺎ و ﺳﻌﻔﻪ و ﺟﺮب و ﻧﻘﺮس و ﺑﺎ‬ ‫ﻣﻮم روﻏﻦ ﺟﻬﺖ ورﻣﻬﺎي ﻣﺰﻣﻦ و ﺧﻨﺎزﯾﺮ و ﺳـﻔﺎل ﭼﯿﻨﯽ ﺟﻬﺖ ﺟﻼي دﻧـﺪان و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻟﺜﻪ و ﻗﻄﻊ ﺧﻮن آن و ﺟﻼي ﺑﯿﺎض ﻃﺒﻘﻪء ﻗﺮﻧﯿﻪ‬ ‫ﻣﻔﯿـﺪ و ﻣﻀـﺮ اﻋﺼـﺎب دﻣـﺎﻏﯽ و ﻣﺼـﻠﺤﺶ روﻏﻦ ﺑﻨﻔﺸﻪ اﺳﺖ و روﻏﻦ ﻧﯿﻠﻮﻓﺮ‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ ||(‪ .‬ﺳـﺒﻮ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء||(‪.‬‬ ‫ﺳﻔﺎﻟﯿﻨﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﮔﻠﯽ ﮐﻪ در آﺗﺶ ﭘﺨﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﺰف رﯾﺰه؛ ﭘﺎره ﺳـﻔﺎل؛ ﺗﯿﮑﻪ ﺷﮑﺴـﺘﻪ‪.‬‬ ‫)از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺳﺎﺑﺎط اﻟﺨﺰف؛ ﻧﺎم ﻣﺤﻠﻪ اي ﺑﻮده ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻓﺮوش‪.‬‬



‫]َخ ُف[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻓﺮوﺷﻨﺪهء ﺧﺰ‪َ ،‬ﺧّﺰاز )دﻫﺎر(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻓﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( در اﺻـﻄﻼح ﭘﺰﺷـﮑﺎن ﻧﻮع ﭼﻬـﺎرم از اﻧﻮاع ﭼﻬﺎرﮔـﺎﻧﻪء ﺟﺮب ﭼﺸﻢ اﺳﺖ‪) .‬از ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ ||(‪ .‬ﺳـﻔﺎﻟﯿﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻓﯽ‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﮐﻮزه ﮔﺮ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء()‪ .(|| 1‬ﺳﻔﺎﻟﮕﺮ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﮐﻮزه ﻓﺮوش‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬در اﻧﺴﺎب‬ ‫ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ آﻣﺪه‪ :‬اﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ اﺷﺘﻐﺎل ﺑﻌﻤﻞ ﻇﺮوف ﺳﻔﺎﻟﯿﻦ را ﻣﯽ ﻓﻬﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺰق‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﻧﯿﺰه زدن ||‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺪف رﺳﯿﺪن ﺗﯿﺮ ||‪ .‬ﭘﯿﺨﺎل اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻣﺮغ ||‪ .‬ﺳﭙﻞ اﻓﮑﻨﺪن ﺷﺘﺮ زﻣﯿﻦ را در رﻓﺘﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺰك‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ع ﻣﺺ( ﺳﺘﯿﻬﯿﺪن‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰك‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ِا ﻣﺼﻐﺮ( ﺧﺰﻧﺪهء ﮐﻮﭼﮏ‪ - .‬ﮔﻮش ﺧﺰك؛ ﺟﺎﻧﻮري اﺳﺖ ﮐﻮﭼﮏ ﮐﻪ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ﭼﻮن ﺑﻪ ﮔﻮش رود ﻣﻮﺟﺐ ﮐﺮي ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺰﮐﻦ‪.‬‬



‫ك[ )ِا( آﺧﺮ زﻣﺴﺘﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺰﮔﻞ‪.‬‬



‫گ[ )ِا( ﻗﺴﻤﯽ ﮔﯿﺎه ﻃﺒﯽ اﺳﺖ در ﺑﻢ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺧﺰل‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺑﺎزداﺷـﺘﻦ ﮐﺴـﯽ را از ﺣـﺎﺟﺘﺶ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺑﺮﯾـﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻤﺼﺎدر زوزﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰل‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ع ﻣﺺ( ﺷﮑﺴﺘﻪ ﭘﺸﺖ ﮔﺮدﯾﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺰل‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﻧﺰد ﻋﺮوﺿـﯿﺎن اﺟﺘﻤﺎع اﺿـﻤﺎر و ﻃﯽ اﺳﺖ ﭘﺲ ﻣﺘﻔﺎﻋﻠﻦ ﺑﻪ اﺿﻤﺎر ﻣﺴﺘﻔﻌﻠﻦ و ﺑﻄﯽ ﻣﻔﺘﻌﻠﻦ ﮔﺮدد ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺑﻌﻀﯽ از رﺳﺎﺋﻞ‬ ‫ﻋﺮوﺿﯽ ﻋﺮﺑﯽ دﯾﺪه ﺷﺪه و در ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺼﻨﺎﯾﻊ و ﻋﻨﻮان اﻟﺸﺮف ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮده اﻧﺪ‪) .‬از ﮐﺸﺎف اﺻﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن(‪.‬‬ ‫ﺧﺰل‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ع ِا( ﻧﻮﻋﯽ از رﻓﺘﺎر ﺑﻪ ﮔﺮان ﺑﺎري و درﻣﺎﻧﺪﮔﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰل‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ِاخ( از ﺑﻠﻮﮐﺎت وﻻﯾﺖ ﻧﻬﺎوﻧﺪ و ﻋﺪهء ﻗﺮاي آن ‪ 47‬ﻗﺮﯾﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰل‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 785‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]َخ َز[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻃﺎﯾﻔﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻏﺮب اﯾﺮان ﺳﮑﻨﯽ دارﻧﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻃﺎﯾﻔﻪء ﻣﻠﮏ ﺷﺎﻫﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻟﺒﻪ‪.‬‬



‫]َخ َل َب[ )ع ﻣﺺ( ﺑﺮﯾﺪن ﺑﺸﺘﺎب‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻟﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َل[ )ع اِﻣﺺ( ﺷﮑﺴـﺘﮕﯽ ﭘﺸﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬اﻓﮑﻨـﺪن اﻟﻒ از ﻣﺘﻔﺎﻋﻠﻦ و ﺳﺎﮐﻦ ﺷـﺪن‬ ‫ﺗﺎي آن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻟﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َز َل[ )ع ص( ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ را از آﻧﭽﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﻨﻊ ﮐﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻟﻪ‪.‬‬



‫]َخ َز َل[ )ع ِا( ِج ﺧﺎزل‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰم‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺳﻮراخ ﮐﺮدن ﺑﯿﻨﯽ ﺷـﺘﺮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺧﻠﯿـﺪن ﺷﺘﺮ ||‪ .‬ﻣﻠـﺦ را ﺑﺴـﯿﺦ در‬ ‫ﮐﺸـﯿﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس )||(‪ .‬اﺻـﻄﻼح ﻋﺮوض( زﯾﺎدﺗﯽ ﺣﺮﻓﯽ اﺳﺖ ﯾﺎ دو ﮐﯽ در اول ﻣﺼـﺮاع‪ .‬ﻣﺘﻘـﺪﻣﺎن ﺷـﻌﺮاء‬ ‫ﻋﺮب اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﮐﺮده اﻧﺪ ﺗﻤﺎم ﻣﻌﻨﯽ را و از وزن و ﺗﻘﻄﯿﻊ ﺳﺎﻗﻂ داﺷـﺘﻪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ آن ﺣﺮوف ﻋﻄﻒ ﺑﻮده اﺳﺖ ﭼﻮن ﻫﻞ و ﺑﻞ و ﺛﻢ و واو‬ ‫و ﻓـﺎء و ﺑﻌﻀـﯽ از ﺷـﻌﺮاء ﻋﺠﻢ در اﯾﻦ ﺑﺎب ﺗﻘﯿﻞ ﺑـﺪﯾﺸﺎن ﮐﺮده اﻧـﺪ و در ﯾﮏ دو ﺑﯿﺖ ﺧﺰم آورده ﭼﻨﺎﻧﮏ ﺷﺎﻋﺮ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﻫﺮك ﺑﺎ‬ ‫ﻣﺮد ﻣﺴﺖ ﺟﻨـﮓ ﮐﻨـﺪ ﻣﻼـﻣﺖ آن را رﺳـﺪ ﮐﯽ ﻫﺸـﯿﺎر اﺳﺖ‪ .‬و ﻣﯿﻢ ﻣﻼـﻣﺖ ﺧﺰم اﺳﺖ و وزن و ﺗﻘﻄﯿﻊ اﯾﻦ ﻣﺼـﺮاع ﭼﻨـﺎن ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﯽ‬ ‫ﻣﻼﻣﺖ آن را رﺳﺪ ﮐﯽ ﻫﺸﯿﺎر اﺳﺖ و اﯾﻦ زﺷﺖ ﺧﺰﻣﯽ اﺳﺖ ﭼﯽ در ﺷﻌﺮ ﻋﺮب اﻏﻠﺐ ﺧﺰوم ﺣﺮوف زواﯾﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻨﺎﻧﮏ ﮔﻔﺘﯿﻢ و اﯾﻦ‬ ‫ﺷﺨﺺ ﻣﯿﻢ ﻣﻼـﻣﺖ را ﮐﯽ اﺻـﻞ ﮐﻠﻤﻪ اﺳﺖ ﺧﺰم ﺳـﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﻬﯿـﭻ ﺣـﺎل ﻣﺤـﺪﺛﺎن ﺷـﻌﺮاي ﻋﺮب و ﻋﺠﻢ را ﻧﺸﺎﯾـﺪ ﮐﯽ ﺧﺰم ﺑﮑﺎر‬ ‫دارﻧـﺪ از ﺑﻬﺮ اﻧﮏ ذوق ﺷـﻌﺮ ﺧﻠﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻃﺒﻊ از آن ﻧﻔﺮت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و اﯾﻦ اﺳﻢ از ﺧﺰاﻣﻪء ﺷﺘﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ و آن زﯾﺎدت ﺣﻠﻘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‬ ‫ﭘﺸﻤﯿﻦ ﮐﯽ در ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺘﺮ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻬﺎر در وي ﺑﻨﺪﻧﺪ‪) .‬از اﻟﻤﻌﺠﻢ ﻓﯽ ﻣﻌﺎﯾﯿﺮ اﺷﻌﺎر اﻟﻌﺠﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰم‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ع ِا( درﺧﺘﯽ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ َدوم ﮐﻪ از ﭘﻮﺳﺖ وي رﺳﻦ ﺳﺎزﻧﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻣﮏ‪.‬‬



‫]َخ َم[ )ِا( ﻣﻬﺮه اي ﺑﻮد ﮐﻮدﮐـﺎن را)‪(1‬از ﺑﻬﺮ ﭼﺸﻢ ﺑـﺪ ﺑﻨﺪﻧﺪ ﺧﺰرﯾﺎن ﻓﺮوﺷـﻨﺪ دو ﺳﻪ رﻧﮓ ﺑﻮد‪) .‬ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ( ‪:‬‬ ‫ﺗﺮﺳﻢ ﭼﺸـﻤﺖ رﺳـﺪ ﮐﻪ ﺳـﺨﺖ ﺣﻘﯿﺮي ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻧﻪ ﺑﻨﺪﻧـﺪ ﺧﺰﻣﮑﺖ)‪ (2‬ﺑﮕﻠﻮ ﺑﺮ‪.‬ﻣﻨﺠﯿـﮏ‪ - (1) .‬در اﻧﺴﺎب ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ آﻣـﺪه‪ :‬اﯾﻦ ﻧﺴـﺒﺖ‬ ‫اﺷﺘﻐﺎل ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻇﺮوف ﺳﻔﺎﻟﯿﻦ را ﻣﯽ ﻓﻬﻤﺎﻧﺪ‪ - (2) .‬ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺼﺤﻒ »ﺧﺮﻣﮏ« ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻣﻪ‪.‬‬



‫]َخ َز َم[ )ع ِا( واﺣﺪ ﺧﺰم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺑﺮگ ﺑﺎﻓﺘﻪء ﻣﻘﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻣﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﻣﺎ[ )ع ص( ﺷﺘﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺰاﻣﮥ در ﺑﯿﻨﯽ آﻧﻬﺎ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬اﺑﻞ ﺧﺰﻣﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻣﯿﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺟﻨﺪ ﺑﯿﺪﺳﺘﺮ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺎﯾﻪء ﺳﮓ آﺑﯽ‪) .‬ﻣﻔﺎﺗﯿﺢ( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰن‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن ﻣـﺎل و ﺑﮕﻨﺠﯿﻨﻪ ﻧﻬﺎدن او ||‪ .‬ﻧﮕﺎه داﺷـﺘﻦ راز را و ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮدن آن ||‪ .‬ﮔﻨـﺪه ﺷـﺪن ﮔﻮﺷﺖ‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺷﺪن ﮔﻮﺷﺖ و ﺑﻮي ﮔﺮﻓﺘﻦ آن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰن‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺘﻐﯿﺮ ﮔﺮدﯾـﺪن و ﺑـﻮي ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮔـﻮﺷﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗـﺎج‬ ‫ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺎ د ر ﺑﯿ ﻬ ﻘ ﯽ ( ‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻧﺒﻞ‪.‬‬



‫]َخ َزْم َب[ )ع ص‪ِ ،‬ا( زن ﮔﻮل و اﺣﻤﻖ‪) .‬از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ِ .‬ج َﺧﺰاﺑ ِـﻞ ||‪ .‬زن‬ ‫ﻋﺠﻮزه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﺰاﺑ ِﻞ‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻧﺪ‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ِا( ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺷـﻨﺎن‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﺗﯿﻎ ﺗﻮ ﺑﻮد ﻗﺼﺎر ﻧﺒﻮد ﺣﺎﺟﺖ‬ ‫ﺷﺨﺎ و ﺧﺰﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻧﺪﮔﺎن‪.‬‬



‫]َخ َز َد ‪ِ /‬د[ )ِا( ﻧﺎم دﺳـﺘﻪ اي از ﺟﺎﻧﻮراﻧﻨـﺪ ﮐﻪ ﺣﺸـﺮات اﻻرض ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨـﺪ ﭼﻮن ﻣﺎر و ﺳﻮﺳـﻤﺎر و ﺟﺰ آن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺴﺘﺮ‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﺘﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺰﻧـﺪﮔﺎن از ﻧﻈﺮ ﺟﺎﻧﻮرﺷﻨﺎﺳـﯽ‪ :‬ﺧﺰﻧـﺪﮔﺎن در ﺟﺎﻧﻮرﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺑﻪ آن دﺳـﺘﻪ از ﺣﯿﻮاﻧـﺎﺗﯽ اﻃﻼـق ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ »ﺧﻮن‬ ‫ﺳﺮد« و ﺗﺨـﻢ ﮔـﺬار ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﺣﯿﻮاﻧـﺎت اﺻﻮﻻـ ﺧـﺎك زي اﻧـﺪ وﻟﯽ در آب ﻫﻢ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﻣـﺪﺗﻬﺎ زﯾﺴﺖ ﮐﻨﻨـﺪ ﺧﺼﻮﺻـًﺎ ﻧـﻮع‬ ‫ﺳﻮﺳـﻤﺎرﻫﺎي اﯾﻦ دﺳـﺘﻪ )ﭼﻪ دﯾـﺪه ﺷـﺪه آﻧﻬﺎ ﻣـﺪﺗﻬﺎي زﯾﺎد در زﯾﺮ آب ﮔﺬراﻧﺪه اﻧﺪ( ﭘﻮﺳﺖ آﻧﻬﺎ از ﻧﻮﻋﯽ ﻓﻠﺲ ﻫﺎي ﺟﻠﺪي ﺗﺸـﮑﯿﻞ‬ ‫ﺷـﺪه و ﮔﺎﻫﮕـﺎه در ﺑﻌﻀـﯽ از اﻧـﻮاع اﯾـﻦ ﺣﯿﻮاﻧـﺎت اﯾـﻦ ﻓﻠﺴـﻬﺎ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺴـﺘﺤﮑﻢ ﻣﯿﺸﻮﻧـﺪ ﭼـﻮن ﻻﮐﻬـﺎي ﻻـك ﭘﺸـﺘﻬﺎ و ﯾـﺎ ﭘﻮﺳـﺘﻬﺎي‬ ‫ﺳﻮﺳـﻤﺎرﻫﺎي ﺑﺰرگ‪ .‬ﻃﺮز ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ اﯾﻦ ﻓﻠﺴـﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﺤﻮ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﭼﻪ در ﺑﻌﻀـﯽ آﻧﻬﺎ ﻓﻠﺴـﻬﺎ در ﭘﺸﺖ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ و در ﺑﻌﺾ‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻓﻠﺴـﻬﺎ ﺑﺮوي ﻫﻢ ﻗﺮار دارﻧـﺪ‪ .‬ﭘﻮﺷـﺶ ﭘﻮﺳﺘﯽ در ﺧﺰﻧـﺪﮔﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﻬﺞ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺚ در ﻣﺎرﻫﺎ اﯾﻦ ﭘﻮﺷـﺶ ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﺮم و ﻟﻄﯿﻒ‬ ‫اﺳﺖ و در ﻃﻮل ﻋﻤﺮ اﯾﻦ ﺣﯿﻮان ﻧﯿﺰ ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﺑـﺎر ﻋﻮض ﻣﯿﺸﻮد در ﭘـﺎره اي از اﯾﻦ ﺣﯿﻮاﻧـﺎت ﯾـﮏ ﺟﻔﺖ ﯾﺎ دو ﻋﻀﻮ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﻣﻮﺟﺐ‬ ‫ﺷﻮﻧـﺪ ﮐﻪ ﺣﯿﻮان ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺴـﯿﺎر ﺳـﺮﯾﻊ اﻧﺠـﺎم دﻫـﺪ )ﻧﻈﯿﺮ ﺳﻮﺳـﻤﺎرﻫﺎ( وﻟﯽ اﻏﻠﺐ اﯾﻦ ﻋﻀﻮﻫﺎ ﺑﺴـﯿﺎر ﻻﻏﺮ و ﻇﺎﻫﺮي ﻧﺤﯿﻒ دارﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﺣﯿﻮاﻧﺎت در راه ﺳـﭙﺎري ﻣﺜﻞ ﺳﺎﯾﺮ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﭘﯿﺶ ﻣﯽ روﻧـﺪ ﺟﺰ ﮔﺮوه ﻣﺎرﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﺧﺰﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ دادن ﭘﻬﻠﻮﻫﺎي‬ ‫ﺧﻮد ﭘﯿﺶ ﻣﯽ روﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺰﻧﺪﮔﺎن ﻫﻤﻮاره ﮔﻮﺷـﺘﺨﻮارﻧﺪ ﺟﺰ در ﻣﻮارد ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﺎدري‪ ،‬اﯾﻦ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻓﮏ ﻫﺎي ﻗﻮي و ﻣﺮي ﻫﺎي‬ ‫ﺧﺎص ﺧﻮد ﻣﯿﺘﻮاﻧﻨـﺪ ﻏـﺬاﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑـﺪون زﺣﻤﺖ ﺑﺒﻠﻌﻨـﺪ و رﻧﺠﯽ ﻧﺒﺮﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺰد ﮔﺮوه زﯾﺎدي از اﯾﻦ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻫﻀﻢ ﻏﺬا ﺑﻪ آراﻣﯽ و‬ ‫ﯾﮏ ﻧﻮع ﺑﯿﺤﺴـﯽ و ﺧﻮاب ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ ﭘﺎره اي از ﺧﺰﻧﺪﮔﺎن ﭼﻮن اﻓﺎﻋﯽ و ﻣﺎرﻫﺎي ﻋﯿﻨﮑﯽ زﻫﺮ دارﻧﺪ و زﻫﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﻣﻀـﺮ و‬ ‫ﮐﺸـﻨﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﯿﻮاﻧﺎت در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﺎﻣﻼﯾﻤﺎت ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻘﺎوم اﻧـﺪ ﭼﻪ اﻏﻠﺐ دﯾﺪه ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﺪون ﻣﺮدن ﺗﺤﻤﻞ رﻧﺞ ﻓﺮاوان ﻗﻄﻊ ﻋﻀﻮي‬ ‫از اﻋﻀﺎي ﺧﻮد را ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﺧﺰﻧﺪﮔﺎن در روي ﮐﺮهء ارض ﭘﺮاﮐﻨﺪه و زﯾﺎدﻧﺪ و ﭼﻮن ﺑﻄﺮف اﺳﺘﻮا روﯾﻢ اﻧﻮاع آﻧﻬﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و‬ ‫اﻧـﺪازهء ﻃﻮل ﻫـﺎي آن ﻫﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ در ﻋﯿﻦ آﻧﮑﻪ ﺑﻌﻀـﯽ از ﺧﺰﻧـﺪﮔﺎن ﺑﺮاي ﺑﺸـﺮ ﻣﻀـﺮﻧﺪ ﺑﻌﻀـﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﻣﻔﯿﺪﻧـﺪ ﻣﺚ‬ ‫ﻣﺎرﻣﻮﻟﮏ ﻫﺎ و ﻣﺎرﻫﺎي ﺑﯽ زﻫﺮ‪ ،‬ﺑﺎغ و ﺧﺎﻧﻪ ر از وﺟﻮد ﺣﺸﺮات ﻣﻀﺮ ﭘﺎك ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻧﯿﺰ ﺗﯿﻤﺎج ﺳﺎزان از ﭘﻮﺳﺖ ﺑﻌﻀﯽ از ﺳﻮﺳﻤﺎرﻫﺎ‬ ‫و ﻣﺎرﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺗﯿﻤﺎﺟﻬﺎي ﻗﯿﻤﺘﯽ ﻣﯿﺴﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺧﺰﻧﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻃﺎﯾﻔﻪ زﯾﺮ ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ‪ - 1 :‬ﺳﻮﺳﻤﺎران)‪ - 2 (1‬ﻣﺎرﻫﺎ)‪ - 3 (2‬ﻻك‬ ‫ﭘﺸﺘﻬﺎ)‪ - 4(3‬ﺗﻤﺴﺎﺣﻬﺎ)‪ِ .(|| 4‬ج ﺧﺰﻧـﺪه‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺰﻧﺪه ﺷﻮد‪Sauriens. (2) - Cheloniens. (3) - - (1) .‬‬ ‫‪.Ophidiens. (4) - Crocodiliens‬‬ ‫ﺧﺰﻧﺪه‪.‬‬



‫]َخ َز َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ( آﻧﮑﻪ ﻣﯽ ﺧﺰد‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﮐﺸﺎن ﮐﺸﺎن روﻧـﺪه‪ .‬ﺟﺎﻧﻮري ﮐﻪ ﮐﺸﺎن رود‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺷـﯿﺮ‬ ‫ﻏﺮﻧـﺪه ﮐﻪ او را دﯾـﺪ از ﻫﯿﺒﺖ او ﭘﯿﺶ او ﮔﺮدد ﭼـﻮن ﻣـﺎر ﺧﺰﻧـﺪه ﺑﺸـﮑﻢ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ )دﯾﻮان ص ‪ .(|| 237‬ﻫﺮ ﯾـﮏ از ﺟـﺎﻧﻮران ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ‬ ‫دﺳـﺘﻪء »ﺧﺰﻧﺪﮔﺎن« ﭼﻮن ﻣﺎر‪ ،‬ﺳﻮﺳـﻤﺎر‪ ،‬ﻻك ﭘﺸﺖ‪ ،‬ﺗﻤﺴﺎح‪ .‬ﻫﺮﯾﮏ از ﺟﺎﻧﻮران ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ دﺳﺘﻪء ﺣﺸﺮات اﻻرض‪ ،‬ﺧﺴﺘﺮ)‪) .(1‬از ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺟﺤﺮ؛ ﺳﻮراخ دده و ﺧﺰﻧـﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب()‪ - (Reptile. (2 - (1) .(2‬در ﻗـﺪﯾﻢ ﻣﻄﻠﻖ ﺣﺸـﺮه را ﺧﺰﻧـﺪه ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ و‬ ‫ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﮐﻠﻤﻪء ﺣﺸـﺮه را ﺧﺰﻧـﺪه ﮔﻔﺘﻪ و در ﺟـﺎي دﯾﮕﺮ ﻫـﺎﻣﻪ را ﺑﺎز ﺧﺰﻧـﺪه آورده اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﻣﺮوز در آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ از‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ وﺻﻔﯽ ﺧﺎرج ﺷﺪه و ﻣﻌﻨﯽ اﺳﻤﯽ ﺑﺨﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﻄﻠﻖ ﻫﺮ ﺟﺎﻧﻮر ﺧﺰﻧﺪه ﭼﻮن ﮐﺮم و اﻣﺜﺎل آن از آن اراده ﻧﻤﯿﺸﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﻓﻘﻂ‬ ‫اﻓﺮاد دﺳﺘﻪء ﺧﺰﻧﺪﮔﺎن از آن ﻗﺼﺪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻧﺰر‪.‬‬



‫]َخ َز َز[ )ع ص( ﺑﺪﺧﻮي‪ .‬ﺗﺮش روي‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﻧﻪ‪.‬‬



‫]َخ َز َن[ )ع ِا( ِج ﺧﺎِزن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( ‪ :‬و ﻗﺎل اﻟﺬﯾﻦ ﻓﯽ اﻟﻨﺎر ﻟﺨﺰﻧﮥ ﺟﻬﻨﻢ ادﻋﻮا رﺑﮑﻢ ﯾﺨﻔﻒ ﻋﻨﺎ‬ ‫ﯾﻮﻣًﺎ ﻣﻦ اﻟﻌﺬاب‪) .‬ﻗﺮآن ‪.(40/49‬‬ ‫ﺧﺰو‪.‬‬



‫]َﺧْﺰْو[ )ع ﻣﺺ( ﻗﻬﺮ ﮐﺮدن و ﺳـﯿﺎﺳﺖ ﮐﺮدن ﮐﺴـﯽ را‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‬ ‫)از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﻣﺎﻟـﮏ ﺷـﺪن ||‪ .‬ﺑﺎزداﺷـﺘﻦ ﮐﺴـﯽ را از ﺧﻮاﻫﺶ ﺧﻮد ||‪ .‬رﯾـﺎﺿﺖ دادن ﭼﺎرﭘـﺎ و رام و ﻣﻄﯿﻊ ﮐﺮدن او را||‪.‬‬ ‫دﺷﻤﻦ داﺷﺘﻦ ﮐﺴﯽ را ||‪ .‬ﺷﮑﺎﻓﺘﻦ زﺑﺎن ﺷﺘﺮ ﺑﭽﻪ را‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰوان‪.‬‬



‫]َﺧْﺰ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﻗﺮاء ﺑﺨﺎرا ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫ﺧﺰوﺑﺰ‪.‬‬



‫]َﺧْﺰ ُز ﺑَﺰز[ )ِا ﻣﺮﮐـﺐ‪ ،‬از اﺗﺒـﺎع(ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻟﺒـﺎس ﺧـﻮب و ﺳـﺮ و ﺳﺎﻣـﺎن ﻣﺮﺗـﺐ ‪ :‬ﺑﺒﺎزارﮔـﺎﻧﯽ ﺑﺮﻓﺘﻦ ز ﺟﺰ ﯾﮑﯽ ﮐـﺎروان دارم از ﺧﺰوﺑﺰ‪.‬‬ ‫ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬در ﻣﯿـﺎن ﺧﺰوﺑﺰ ﻣﺮ ﺧـﺎك را ﭘﻨﻬـﺎن ﮐﻪ ﮐﺮد ﺟﺰ ﺗـﻮ ﮐﺰ ﺧـﺎﮐﯽ ﺳﺮﺷـﺘﻪ ﺧﻔﺘﻪ در ﺧﺰوﺑﺰي‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬آزر ﺑﺘﮕﺮ ﺗﻮﯾﯽ ﮐﺰ‬ ‫ﺧﺰوﺑﺰ ﺗﻨﺖ ﭼﻮن ﺑﺖ ﭘﺮ ز ﻧﻘﺶ و آزر اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺗﻮ در ﺧﺰوﺑﺰ ﺑﺰﯾﺮ ﻃﺎرم ﺧﻮﯾﺸﺎﻧﺖ ﺑﺮﻫﻨﻪ و ﭘﺮﯾﺸﺎن‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﺰوز‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج ﺧﺰ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰوق‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﺷﺘﺮﻣﺎده اي ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﭙﻞ زﻣﯿﻦ را ﺑﮑﺎود و ﯾﺎ آﻧﮑﻪ در رﻓﺘﻦ ﺳﭙﻞ وي ﻣﻨﻘﻠﺐ ﺷﺪه در زﻣﯿﻦ ﺷﮑﺎف ﮐﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰوك‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺳﺮﮔﯿﻦ ﮔﺮداﻧﮏ را ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺟﻌﻞ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺧﺒﺰدوك‪) .‬از ﺣﺎﺷﯿﻪء دﮐﺘﺮ ﻣﻌﯿﻦ ﺑﺮ ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰوم‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ِج َﺧﺰوَﻣﮥ‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺰوﻣﮥ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺰوﻣﮥ‪.‬‬



‫]َخ َم[ )ع ِا( ﻣـﺎده ﮔـﺎو‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء ||(‪ .‬ﻣـﺎده ﮔـﺎو ﮐﻼـن ﺳـﺎل ﺧﺮدﻗـﺎﻣﺖ‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪َ .‬ﺧﺰوم َﺧﺰاﺋﻢ‪.‬‬ ‫ﺧﺰون‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( ﺧﺰن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﺰن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺰه‪.‬‬



‫]َخ ِز[ )ِا( ﭘـﺎروب ﮐﺸﺘﯽ راﻧﯽ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﭘـﺎروب‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﮔﯿﺎﻫﯽ ﮐﻮﭼﮏ)‪ (1‬از دﺳـﺘﻪء ﺑﺮﯾﻮﻓﯿﺖ ﻫﺎ)‪(||2‬‬ ‫رﺳـﺘﻨﯽ ﮐﻪ در ﺟﺎﻫﺎي ﻧﻤﻨﺎك ﭼﻮن ﺳﻨﮕﻬﺎي ﻣﺮﻃﻮب ﯾﺎ ﺑﺪﻧﻪء درﺧﺘﺎن ﻣﺮﻃﻮب ﺳﺒﺰ ﺷﻮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺷﮑﻮﻓﻪ ﺳﻨﮓ‪(1) .‬‬ ‫ ‪.Mousse. (2) - Bryophytes‬‬‫ﺧﺰﻫﺮه‪.‬‬



‫]َخ َز َر ‪ِ /‬ر[ )ِا( ﻣﺨﻔﻒ ﺧﺮزﻫﺮه و آن رﺳـﺘﻨﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ آن را ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﭼﻮن ﺑﺨﻮرﻧـﺪ ﺑﻤﯿﺮﻧﺪ ﺧﺼﻮﺻًﺎ ﺧﺮاﻻغ ﮐﻪ در ﺳﺎﻋﺖ ﻣﯿﻤﯿﺮد و‬ ‫آن را ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺳﻢ اﻟﺤﻤﺎر ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺮزﻫﺮه ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺰي‪.‬‬



‫]َﺧْﺰْي[ )ع ﻣﺺ( ﻏﻠﺒﻪ ﮐﺮدن ﺑﺮ ﮐﺴـﯽ در ﺧﻮاري‪ .‬ﯾﻘـﺎل‪ :‬ﺧـﺎزاﻧﯽ ﻓﻼـن ﻣﺨـﺎزاة ﻓﺨﺰﯾﺘﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰي‪.‬‬



‫]ِﺧْﺰْي[ )ع ﻣﺺ( در ﺑﻼ و ﺷـﻬﺮت اﻓﺘﺎده و ذﻟﯿﻞ و ﺧﻮار ﮔﺮدﯾـﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺧﻮار ﺷﺪن‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫َﺧﺰي رﺟـﻮع ﺑﻪ َﺧﺰي ﺷـﻮد ||‪ .‬رﺳـﻮا ﺷـﺪن‪َ .‬ﺧﺰي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس(‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺷـﺮم‬ ‫داﺷﺘﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺰي‪.‬‬



‫]َخ زا[ )ع ﻣﺺ( ﺧﻮار ﮔﺮدﯾﺪن‪ِ ،‬ﺧﺰي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬رﺳﻮا ﺷﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺰي‪.‬‬



‫]ِﺧْﺰْي[ )ع اِﻣﺺ( ﺧﻮاري‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬رﺳﻮاﺋﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪ :‬ﻣﻠﮏ ﻗﺪﯾﻢ و دودﻣﺎن ﮐﺮﯾﻢ آل ﺳﺎﻣﺎن ﺑﺮ ﺑﺎد داد و ﺑﺪﻧﺎﻣﯽ‬ ‫اﻧﺪوﺧﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ اﺑﺪ ﻋﺎر آن ﮐﺎر و ﺧﺰي آن ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺮ روي روزﮔﺎر ﺑﺎﻗﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪) .‬از ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰي‪.‬‬



‫]َﺧْﺰْي[ )ع ص( رﺳﻮا‪) .‬از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( ‪ :‬ﺳﺨﻦ ﺣﺠﺖ ﺑﺮ وﺟﻪ ﻣﻼﻣﺖ ﻣﺸﻨﻮ ﺗﺎ ﻧﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺧﺰي و ﺧﻮار و ﻣﻠﯿﻢ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﺰﯾﺎ‪.‬‬



‫]َﺧْﺰ[ )ع ص( ﺗﺄﻧﯿﺚ ﺧﺰﯾﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﯾﺎن‪.‬‬



‫]َﺧْﺰ[ )ع ص( ﺷﺮﻣﻨﺪه و ﺷﺮﻣﮕﯿﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺰاﯾﺎ‪.‬‬ ‫ﺧﺰﯾﺒﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َز َب[ )ع ِا( ﮐﺎن زر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﯾﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ( آﻫﺴـﺘﻪ ﺑﺠﺎﺋﯽ درﺷﺪن‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬داﺧﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ آﻫﺴـﺘﮕﯽ ‪ :‬دﺷﺖ از ﺗﻮ ﮐﺸﯿﺪ ﻣﻔﺮش وﺷﯽ ﭼﺮخ از‬ ‫ﺗﻮ ﺧﺰﯾـﺪ در ﺧﺰ ادﮐﻦ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬از ﮐﺠـﺎ اﻧـﺪر ﺧﺰﯾـﺪﺳﺘﯽ در اﯾﻦ ﺑﯽ در ﺣﺼـﺎر ﻫﻤﭽﻨـﺎن ﯾـﮏ روز از اﯾﻨﺠـﺎ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﯿﺮون ﺧﺰي‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو ||‪ .‬ﻟﻐﺰﯾـﺪن ﺑـﺎ اراده‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ(‪ .‬ﮐﺸـﯿﺪن ﺧـﻮد را ﺑﯽ دﺳـﺖ و ﭘـﺎي ﺑﻪ ﺟـﺎﻧﺒﯽ ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ ﮐﺮﻣـﺎن و ﻣـﺎران‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﮐﺸﺎن و ﺑﺸـﮑﻢ راه رﻓﺘﻦ ﭼﻮن ﻣﺎر‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻏﯿﮋﯾـﺪن ‪ :‬ﺷـﯿﺮ ﻏﺮﻧـﺪه ﮐﻪ او را دﯾﺪ از ﻫﯿﺒﺖ او‬ ‫ﭘﯿﺶ او ﮔﺮدد ﭼﻮن ﻣﺎر ﺧﺰﯾﺪه ﺑﺸـﮑﻢ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬دﺳﺖ و ﭘﺎي از ﺗﻦ دﺷﻤﻨﺶ ﺟﺪا ﺑﺎد ﺑﺘﯿﻎ ﺗﺎ ﺧﺰد دﺷﻤﻦ ﭼﻮن ﻣﺎر ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺸﮑﻢ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪.‬‬ ‫از آﻣﻞ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﯾﻢ ﻫﻤﻪ ﺷﺐ ﺑﺮاﻧـﺪﯾﻢ و ﺑﯿﺸﻪ ﻫﺎ ﺑﺮﯾـﺪه آﻣـﺪ ﮐﻪ ﻣﺎر در او ﺑـﺪﺷﻮاري ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺧﺰﯾﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬روز ﺣﺮب از‬ ‫ﭘﯿﺶ او ﺧﺮﭼﻨﮓ وار ﭘﺲ ﺧﺰﯾـﺪن ﻋﺎدت ﺑـﺪﺧﻮاه ﺑﺎد‪ .‬اﺑﻮاﻟﻔﺮج روﻧﯽ ||‪ .‬ﻧﺸﺴـﺘﻪ رﻓﺘﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻮدﮐﺎن ﺗﺎزه ﺑﺮﻓﺘﺎر آﻣﺪه‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‬ ‫)ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﮐﻮن ﺧﯿﺰ رﻓﺘﻦ‪ .‬ﮐﻮن ﺧﯿﺰ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺣﺒﻮ‪) .‬ﺗـﺎج اﻟﻤﺼـﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬در ﮐﻨﺠﯽ ﭘﻨﻬﺎن ﺷـﺪن‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬در اﯾﻦ ﺳﻮراخ ﺧﺰﯾـﺪه و ﺟﻨﮓ را ﺑﺴﺎﺧﺖ و ﻋﻠﻒ داﺷﺖ ﺑﺴـﯿﺎر و آﺑﻬﺎي روان‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪- .‬اﻣﺜﺎل‪:‬‬ ‫ﻣﻮي در ﮐﺎر ﮐﺲ ﻧﺨﺰﯾﺪن؛ ﭼﻮب ﻻي ﭼﺮخ ﮐﺴﯽ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻦ‪ - .‬ﺑﺮ )ﺑﻪ( ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺧﺰﯾﺪن؛ ﺗﻨﮓ ﻧﺰدﯾﮏ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻮدن ‪ :‬ﺛﺮﯾﺎ‪ ،‬ﭘﺮوﯾﻦ و‬ ‫ﺷﺶ ﺳﺘﺎره اﺳﺖ ﯾﮏ ﺑﺪﯾﮕﺮ اﻧﺪر ﺧﺰﯾﺪه ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮﺷﻪء اﻧﮕﻮر‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﭘﺲ ﺧﺰﯾﺪن؛ ﺑﻪ آﻫﺴﺘﮕﯽ ﭘﺲ رﻓﺘﻦ‪ .‬ﺑﻌﻘﺐ‬ ‫ﻟﻐﺰﯾـﺪن ‪ :‬ﻣﻦ ﻫﻢ از ﺷـﺮت اﮔﺮ ﭘﺲ ﻣﯽ ﺧﺰم در ﻣﮑﺎﻓﺎت ﺗﻮ دﯾﮕﯽ ﻣﯽ ﭘﺰم‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ - .‬واﭘﺲ ﺧﺰﯾـﺪن؛ ﺑﮕﻮﺷﻪ اي ﮐﻨﺎر رﻓﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﮐﻨﺎر رﻓﺘﻦ ‪ :‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ آن آﺳﯿﺎ ﺳﻨﮓ و ﺑﺰد ﺑﺮ ﻣﮕﺲ ﺗﺎ آن ﻣﮕﺲ واﭘﺲ ﺧﺰد‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﯾﺪه‪.‬‬



‫]َخ َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ( ﺷﺨﺼـﯽ ﮐﻪ در ﮐﻨﺠﯽ و رﺧﻨﻪ اي ﭘﻨﻬﺎن ﺷـﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻢ از اﯾﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﻓﻠﮏ را ﭼﻮن‬ ‫ﺷﺐ ﭘﺮه در ﺳـﺎﯾﻪء ﺣﻔـﻆ ﺗﻮ ﺧﺰﯾـﺪه‪ .‬اﻧﻮري ||‪َ .‬در َﺟﺴـَﺘﻪ‪) .‬ﺻـﺤﺎح اﻟﻔﺮس( ‪ :‬ﻣﺸﺘﺮي دﻻـﻟﺖ دارد ﺑﺮ‪ ...‬ﺳـﻄﺒﺮﺑﯿﻨﯽ ﺑﯿﺮون ﺧﺰﯾـﺪه رخ‬ ‫ﺑﺰرگ ﭼﺸﻢ‪) .‬اﻟﺘﻔﻬﯿﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﯾﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﺳﻮزﻧﺪه اي ﮐﻪ در آن آﺗﺶ ﺑﺎﺷﺪ ||‪ .‬ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﺳـﺮﮔﯿﻦ و آﺗﺶ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء )||(‪ .‬ع ِا( ﻗﺴﻤﯽ از آش‬ ‫و آﺑﮕﻮﺷﺖ‪ .‬ﺧﺰﯾﺮه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺳﺒﻮس وا‪ .‬ﺳﺒﻮس ﺑﺎ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﯾﺮه‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ِا( ﻗﺴـﻤﯽ از آش و آﺑﮕﻮﺷﺖ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬اردﻫـﺎﻟﻪ از ﺷـﯿﺮ و روﻏﻦ‪) .‬زﻣﺨﺸـﺮي(‪ .‬ﺳـﺒﻮﺳﺎب‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﻠﻐـﮥ(‪ .‬ﺳـﺒﻮﺳﺎﺑﻪ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 786‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺰﯾﺰ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﻋﻮﺳﺞ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﺸﮏ ﮐﻪ ﻧﻮﻋﯽ از ﺧﺎر اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﯾﻔﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َز َف[ )ِاخ( از اﻋﻼم اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﯾﻤﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َز َم[ )ِاخ( وي از ﺑﻨﯽ ﻋﺎﻣﺮ و ﭘﺪر ام اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ زﯾﻨﺐ زوﺟﻪء رﺳﻮل ﺧﺪا ﺻﻠﻮات اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﯾﻤﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َز َم[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ اﻻﻧﺼﺎري ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ذواﻟﺸﻬﺎدﺗﯿﻦ‪ .‬از ﮐﺒﺎر ﺻﺤﺎﺑﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ذواﻟﺸﻬﺎدﺗﯿﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺰﯾﻤﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َز َم[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺣﺎزم‪ .‬ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﻋﺮﺑﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺰﻣﺎن رﺷﯿﺪ ﺑﺪور ﺷﻬﺮ ﻣﺮاﻏﻪ دﯾﻮاري ﮐﺸﯿﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﯾﻤﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َز َم[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺣﮑﯿﻢ‪ .‬ﻧﺎم ﻫﻤﺴﻔﺮ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﺎم‪) .‬ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ ‪ 1‬ص ‪.(105‬‬ ‫ﺧﺰﯾﻤﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َز َم[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ‪ .‬از ﻣﻠﻮك ﻋﺮب ﺑﻨﯽ ﻟﺤﻤﻪ ﺑﻮد و او را »اﺑﺮص« و »رﺿﺎح« ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ چ ‪ 1‬ص ‪.(89‬‬ ‫ﺧﺰﯾﻤﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َز َم[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﺪرﮐﮥ ﺑﻦ اﻟﯿﺎس ﺑﻦ ﻣﻀﺮ‪ .‬از اﺟﺪاد ﭘﯿﻐﺎﻣﺒﺮ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم )ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼﺺ چ ﺑﻬﺎر ص ‪.(152‬‬ ‫ﺧﺰﯾﻤﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َز ﻣﯽ ي[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﺑﻦ ﺧﺰﯾﻤﻪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﯾﻤﯿﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َز ﻣﯽ َي[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻨﺰﻟﯽ اﺳﺖ از ﻣﻨﺎزل ﺣﺎج ﺑﻌﺪ از ﺛﻌﻠﺒﯿﻪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﯾﻦ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﮔﻮﺷﺖ ﺑﻮي ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺷﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﯾﻦ آﺑﺎد‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻮﭼﮏ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻓﺸﮑﻠﺪره ﺑﺨﺶ آﺑﯿﮏ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻗﺰوﯾﻦ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 30‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل آﺑﯿﮏ و ‪ 3‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫راه ﻋﻤﻮﻣﯽ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(1‬‬ ‫ﺧﺰﯾﻨﻪ‪.‬‬



‫]َخ َن ‪ِ /‬ن[ )ِا( ﻣﺨﺰن‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬اﻧﺒﺎر‪ .‬آﻧﺠﺎ ﮐﻪ اﺷـﯿﺎء را ﻧﮕﺎه دارﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺰاﻧﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﻘﺼﻮد از‬ ‫ﺧﺰﯾﻨﻪ ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺷـﯿﺎء اﻋﻢ از ﻗﯿﻤﺘﯽ ﯾﺎ ﻏﯿﺮﻗﯿﻤﺘﯽ در آن ﻧﻬﻨﺪ وﻟﯽ ﻣﻌﻤﻮ ﺑﻪ ﻣﺤﻠﯽ اﻃﻼق ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ اﺷﯿﺎء ﻗﯿﻤﺘﯽ ﻣﯽ ﻧﻬﻨﺪ‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﮔﻨﺞ ﺧﺎﻧﻪ)‪ : (1‬ﺟﺰ ﮐـﻪ ﻗﺮآن ﻧﯿﺴـﺖ ﺧﺰﯾﻨﻪ ﻋﻠـﻮم ﻣﺠﻤـﻊ ﻋﻠﻢ آﻧﮑﻪ ﺑﺮ او ﺧـﺎزن اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬دل ﺧﺰﯾﻨْﻪ ﻋﻠﻢ دﯾﻦ آﻣـﺪ ﺗﺮا‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺮﺗﺮ ﮔﻮﻫﺮي از ﻋﻠﻢ دﯾﻦ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑﺨﻮي ﻧﯿﮏ و داﻧﺶ ﻓﺨﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪﯾﻦ ﭘﺮﮐﻦ ﺑﺴـﯿﻨﻪ در ﺧﺰﯾﻨﻪ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑﻪ ﺑﺘﮑﺪه در ﺑﺖ‬ ‫را ﺧﺰﯾﻨﻪ اي ﮐﺮدﻧـﺪ در آن ﺧﺰﯾﻨﻪ ﺑﺼـﻨﺪوﻗﻬﺎي ﭘﯿـﻞ ﮔﻬﺮ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ ||‪ .‬ﮔﻨﺠﯿﻨﻪ‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﻠﻐـﮥ(‪ .‬ﺧﺰاﻧﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬دﻓﯿﻨﻪ‪ .‬ﻣﺎل ﺑﺮﻧﻬﺎده‪.‬‬ ‫ﺧﻮاﺳـﺘﻪء ﺑﺮﻧﻬـﺎده‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻣﻮش و ﻣﺎر اﻧـﺪر ﺧﺰﯾﻨﻪ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﻔﮑﻦ ﺧﯿﺮ ﺧﯿﺮ ﮔﺮ ﻧـﺪاري در و ﮔﻮﻫﺮ ﮐﺎﻧـﺪرو ﻣﺨﺰن‬ ‫ﮐﻨﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻣﮑﺮ دﯾﻮان و ﻫﻮﺳﻬﺎ را ﻣﻨﻪ در ﺧﺰﯾﻨﻪ ﻋﻠﻢ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﻫﺮ ﮐﻪ دﻟﯽ دارد از ﺧﯿﺎﻧﺖ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﺎد در آن دل‬ ‫ز ﺑﻬﺮ ﺧﻮاﺟﻪ ﺧﺰﯾﻨﻪ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﻓﺮاوان ﺧﺰﯾﻨﻪ ﻓﺮاوان ﻏﻢ اﺳﺖ ﮐﻢ اﺳﺖ اﻧـﺪه آن را ﮐﻪ دﻧﯿـﺎ ﮐﻢ اﺳﺖ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﻣﻐﺎزه ||‪ .‬ﺑﺎج و ﺧﺮاج‪.‬‬ ‫||ﺑﯿﺖ اﻟﻤﺎل‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﻮاﺳـﺘﻪ ﻫﺎ و ﻣﺎﻟﻬﺎي ﺑﺮﻧﻬﺎدهء ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﮐﻪ ﺧﺮج و دﺧﻞ آن ﮐﺸﻮر ﺑـﺪان واﺑﺴـﺘﻪ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﻣـﺪاﺧﻞ‬ ‫ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﻣﯿﺮود و ﻣﺨﺎرج از آﻧﺠﺎ ﻣﯿﺸﻮد و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻃﻼق ﺣﺎل ﺑﺮ ﻣﺤﻞ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﻮاﺳـﺘﻪ ﻫﺎ ﺑﺪاﻧﺠﺎﺳﺖ ﺧﺰﯾﻨﻪ ﻧﯿﺰ ﻧﺎم دارد ‪ :‬ﻫﻤﻪ ﺧﺰﯾﻨﻪ‬ ‫ﻫﺎي اﯾﻦ ﻣﻠﮏ و ﺧﻮاﺳـﺘﻪ ﻫﺎي وي آﻧﺠﺎﺳﺖ‪) .‬ﺣـﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬و ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻠﮏ ﭼﯿﻦ ﺳـﯿﺼﺪ و ﺷـﺼﺖ ﻧﺎﺣﯿﺖ دارد ﮐﻪ ﻫﺮ روزي از‬ ‫ﺳـﺎل ﻣﺎل ﯾﮏ ﻧﺎﺣﯿﺖ ﺑﺨﺰﯾﻨﻪ آرﻧـﺪ‪) .‬ﺣـﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬ﻗﻠﻌﻪء ﻋﻈﯿﻢ اﺳﺖ ﺑﺮ دﺳﺖ راﺳﺖ و ﺑﺮ ﺳـﺮ ﮐﻮﻫﯽ ﺑﻠﻨـﺪ ﻧﻬﺎده اﺳﺖ و ﺧﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎي‬ ‫ﺗﺒﺖ ﺧﺎﻗﺎن آﻧﺠﺎ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺣـﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬و ﺳﺒﺎﺷـﯽ ﺣﺎﺟﺐ را ﺑﺴـﺮاﯾﭽﻪء دﯾﮕﺮ ﺧﺰﯾﻨﻪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧﻠﻌﺘﻬﺎي ﺧﻠﯿﻔﻪ را ﺑﺮ اﺳﺘﺮان در‬ ‫ﺻﻨﺪوﻗﻬﺎ ﺑﺎرﮐﺮدﻧﺪ و ﺷﺎﮔﺮدان ﺧﺰﯾﻨﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬وي را ﺑﺴﻮي ﺳـﺮاﯾﭽﻪ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ در آن دﻫﻠﯿﺰ ﺑﺮاي اﻣﺎرت اﺳﺖ و ﺧﺰﯾﻨﻪ‬ ‫آﻧﺠﺎ ﺑﻨﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﺣﻤﺪ ﻋﺒﺪاﻟﺼـﻤﺪ‪ ...‬ﭘﯿﺶ ﺗﺎ ﻣﺮگ ﺧﻮارزﻣﺸﺎه آﺷـﮑﺎرا ﺷﺪ ﺗﺎ ﻋﻠﯽ ﺗﮑﯿﻦ در ﺷﺐ ﺻـﻠﺤﯽ ﺑﮑﺮد و ﻋﻠﯽ‬ ‫ﺗﮑﯿﻦ آن ﺻـﻠﺢ را ﺧﻮاﻫـﺎن ﺑﻮد و دﯾﮕﺮ روز آن ﻟﺸـﮑﺮ و ﺧﺰﯾﻨﻪ ﻫـﺎ و ﻏﻼﻣـﺎن ﺳـﺮاﯾﯽ را ﺑﺮداﺷﺖ‪ ...‬ﺑﺨﻮارزم ﺑـﺎزﺑﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﭼﻨـﺪاﻧﮑﻪ زه ﺑﺮ زﺑﺎن اﯾﺸﺎن ﺑﺮﻓﺘﯽ از ﺧﺰﯾﻨﻪ ﻫﺰار درم ﺑﺪان ﮐﺲ دادﻧﺪي‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﻏﺎﻓﻠﯽ را ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪء رﻋﯿﺖ ﺧﺮاب ﮐﺮدي‬ ‫ﺗﺎ ﺧﺰﯾﻨﻪ ﺳـﻠﻄﺎن آﺑﺎد ﮐﻨﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ .‬ﺧﺰﯾﻨﻪء ﺑﯿﺖ اﻟﻤﺎل ﻟﻘﻤﻪء ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ اﺳﺖ ﻧﻪ ﻃﻤﻌﻪء ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ .‬ﺧﺰﯾﻨﻪ ﺗﻬﯽ‬ ‫ﺑﻪ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﺮﻧﺞ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ - (1) .‬در ﺣﻮاﺷـﯽ ﭼﻬﺎرﻣﻘـﺎﻟﻪ چ ﻗﺰوﯾﻨﯽ ص ‪ 36‬آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺰﯾﻨﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻌﻀـﯽ ﺻﺎﺣﺒـﺎن‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺗﻮﺟﯿﻬﺎت ﺑﺎرده در ﺗﺼـﺤﯿﺢ اﺷﺘﻘﺎق آن ﻧﻤﻮده اﻧﺪ و ﺑﻨﻈﺮ اﯾﻦ ﺿﻌﯿﻒ اﻗﺮب اﺣﺘﻤﺎﻻت ﺑﻮاﻗﻊ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺰﯾﻨﻪ اﻣﺎﻟﻪء »ﺧﺰاﻧﻪ«‬ ‫اﺳﺖ ﺑﻌﺎدت ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﺎن ﮐﻪ اﻟﻒ را ﻗﻠﺐ ﺑﯿﺎء ﮐﻨﻨﺪ ﭼﻮن »ﺣﺠﯿﺰ« و »رﮐﯿﺐ« و »اﺣﺘﺮﯾﺰ« در »ﺣﺠﺎز« و »رﮐﺎب« و »اﺣﺘﺮاز« و ﻧﺤﻮ آن‪.‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت ﻧﯿﺰ ﺧﺰﯾﻨﻪ را اﻣﺎﻟﻪء ﺧﺰاﻧﻪ ﻣﯽ داﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺰﯾﻨﻪ‪.‬‬



‫]َخ َن[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻌﺪﻧﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﯾﻨﻪ‪.‬‬



‫]َخ َن[ )ِاخ( ﻣﺤﻠﯽ اﺳـﺖ در ﺷــﺶ ﮐﯿﻠﻮﻣـﺘﺮي ﺷــﻤﺎل ﺷﺎدﮐـﺎن ﻣﻘﺴـﻢ آب ﻗﺮاء ﻓﻼـﺣﯿﻪ )ﺷﺎدﮐـﺎن( از رود ﺟﺮاﺣﯽ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﯾﻨﻪ‪.‬‬



‫]َخ َن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑـﺎوي ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﻫـﻮاز واﻗﻊ در ‪ 28‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري اﻫﻮاز ﮐﻨـﺎر راه ﻓﺮﻋﯽ‬ ‫اﻫﻮاز ﻧﺠﻒ آﺑﺎد‪ ،‬دﺷﺖ‪ ،‬ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ‪ ،‬آب آن از ﭼﺎه‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت‪ ،‬ﻟﺒﻨﯿﺎت‪ ،‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري‪ ،‬راه در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن‬ ‫اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو‪ ،‬ﺳﺎﮐﻨﺎن از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﺧﺰﯾﻨﻪ اﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺰﯾﻨﻪ‪.‬‬



‫]َخ َن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺳﻮﯾﺮه ﺑﺨﺶ ﻫﻨﺪﯾﺠﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 49‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻫﻨﺪﯾﺠﺎن ﺳﺮ راه‬ ‫ﻓﺮﻋﯽ اﺗﻮﻣﺒﯿـﻞ رو ده ﻣﻼـ‪ ،‬دﺷﺖ‪ ،‬ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ آب آن از ﭼـﺎه و ﻣﺤﺼـﻮل آن ﻏﻼـت و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ آﻧﺠـﺎ زراﻋﺖ و ﺣﺸﻢ داري‪ ،‬راه در‬ ‫ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو‪ ،‬ﺳﺎﮐﻨﺎن از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﺷﺮﯾﻔﺎﺗﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺰﯾﻨﻪ اﻧﺒﺎر‪.‬‬



‫]َخ ِن َاْم[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﻣﺮﺣﻤﺖ آﺑﺎد ﺑﺨﺶ ﻣﯿﺎﻧﺪوآب ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﺮاﻏﻪ‪ ،‬واﻗﻊ در ﻫﻔﺪه ﻫﺰار و ﭘﺎﻧﺼﺪﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي‬ ‫ﻣﯿﺎﻧـﺪوآب و ﻧﻪ ﻫﺰار و ﭘﺎﻧﺼـﺪﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ اراﺑﻪ رو ﺑﻨﺎب ﺑﻪ ﻣﯿﺎﻧﺪوآب‪ .‬ﺟﻠﮕﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺪل‪ ،‬آب آن از زرﯾﻨﻪ رود‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮل ﻏﻼت‪ ،‬ﭼﻐﻨﺪر‪،‬‬ ‫ﮐﺸـﻤﺶ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ آﻧﺠـﺎ زراﻋﺖ‪ ،‬ﮔﻠﻪ داري‪ ،‬ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ‪ ،‬راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ در دو ﻣﺤﻞ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ﯾﮏ ﻫﺰارﮔﺰ ﺑﻪ ﻧﺎم‬ ‫ﺧﺰﯾﻨﻪ اﻧﺒﺎر ﺟﺪﯾﺪ و ﻗﺪﯾﻢ ﻣﺸﻬﻮر‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺰﯾﻨﻪء ﺣﻤﺎم‪.‬‬



‫]َخ َن ‪ِ /‬ن ِي ـَﺣ ْﻢ ﻣـﺎ[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( آن آﺑﮕﯿﺮ از ﺣﻤـﺎم ﮐﻪ در وي آب ﮔﺮم ﺑﺎﺷـﺪ و ﮔـﺎه ﺑﺮ آﺑﮕﯿﺮ آب ﺳـﺮد ﻫﻢ اﻃﻼـق‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﯾﻨﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]َخ َن ‪ِ /‬ن َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺤﻞ ﺧﺰﯾﻨﻪ‪ ،‬ﮔﻨﺞ ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﯾﻨﻪ دار‪.‬‬



‫]َخ َن ‪ِ /‬ن[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﻨﺠﻮر‪ .‬ﺧﺰان‪ .‬ﺧـﺎزن‪ .‬ﺧﺰاﻧﻪ دار‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺧﺰﯾﻨﻪ دار ﺧﺪاﯾﻨـﺪ و ﺳـﺮﻫﺎي ﺧـﺪاي ﻫﻤﯽ ﺑﻪ ﻣﺎ‬ ‫ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ ﮐﺎﻫﻞ اﺳـﺮارﯾﻢ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ وي را در ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮﻧﺪ و ﻫﻔﺖ ﻫﺰار ﺳﺎل ﺧﺰﯾﻨﻪ دار ﺑﻬﺸﺖ ﺑﻮد‪) .‬ﻗﺼﺺ اﻻﻧﺒﯿﺎء ص ‪.(8‬‬ ‫||آﻧﮑﻪ ﺧﺰﯾﻨﻪء ﻣﻤﻠﮑﺖ ﯾـﺎ ﭘﺎدﺷـﺎﻫﯽ را ﺣﻔـﻆ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻗﯿـﺎم ﺑﻪ ﺣﻔـﻆ ﺧﺰﯾﻨﻪ و ﺑﯿﺖ اﻟﻤـﺎل ﮐﺸـﻮري ﯾـﺎ ﭘﺎدﺷـﺎﻫﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ ‪:‬‬ ‫ﮔﻮﻫﺮآﺋﯿﻦ ﺧﺰﯾﻨﻪ دار و وي از ﻧﺰدﯾﮑﺎن اﻣﯿﺮ ﺑﻮد آﻧﺮوز اﯾﺴـﺘﺎده‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﮔﻮﻫﺮآﯾﯿﻦ ﺧﺰﯾﻨﻪ دار را ﺳﺎﻻري‪ ...‬ﻧﺎﻣﺰد ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬ﺗﺤﻮﯾﻠﺪار‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺟﺒﻪ دار‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﯾﻨﻪ داري‪.‬‬



‫]َخ َن ‪ِ /‬ن[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤﻞ ﺧﺰﯾﻨﻪ دار‪ .‬ﻧﮕﺎﻫـﺪاري ﺧﺰﯾﻨﻪ‪ .‬ﺣﻔﻆ ﺧﺰﯾﻨﻪ ‪ :‬اﻣﯿﺮان ﮔﺮدﻧﮑﺶ ﺑﺎ ﻫﻤﺖ ﺑﻠﻨـﺪ ﻫﻤﻪ از آن ﺑﻮده اﻧـﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺳﺨﻦ را ﺧﺰﯾﻨﻪ داري ﮐﺮده اﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧﺰﯾﻨﻪ داري ﻣﯿﺮاث ﺧﻮارﮔﺎن ﮐﻔﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﺰﯾﻪ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬ﺧْﺰ َي[ )ع ِا( ﺑﻼ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﮔﻨﺎه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺰﯾﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﺰ ﯾﺎ[ )ع ص( ﻣﺆﻧﺚ ﺧﺰﯾﺎن و آن زن ﺷﺮﻣﻨﺪه و ﺷﺮﻣﮕﯿﻦ اﺳﺖ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪َ .‬ﺧْﺰﯾﺎ‪.‬‬ ‫ﺧﺲ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺧـﺎﺷﻪ و ﺧﻼـﺷﻪ‪ .‬ﺧﺎﺷـﺎك‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺧﺮدهء ﮐﺎه‪ .‬ﺧﺎز‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﺮادف ﺧﺎر‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج(‪(1).‬ﭼﻮب رﯾﺰه‪.‬‬ ‫)ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﺪي ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ( ‪ :‬ﭼﻮن ﺑﻮد ﺑﺴـﺘﻪ ﻧﯿﮏ راه ز ﺧﺲ‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬ﺑﭽﺸﻢ ﺗﻮ اﻧـﺪر ﺧﺲ اﻓﮑﻨـﺪ ﺑﺎد ﺑﭽﺸـﻤﺖ ﺑﺮ از ﺑﺎد رﻧـﺞ اوﻓﺘﺎد‪.‬‬ ‫اﺑﻮﺷـﮑﻮر ﺑﻠﺨﯽ‪ .‬و آن ﺧﺸﮏ ﺧﺎر و ﺧﺴـﯽ ﮐﻪ ﺑﺴﻮزﻧﺪش‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﻧﯿﮏ ﺑﻨﮕﺮ ﺑﺮوزﻧﺎﻣﻪء ﺧﻮﯾﺶ در ﻣﭙﯿﻤﺎي ﺧﺎر و ﺧﺲ ﺑﺠﺮاب‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺗﻦ درﺧﺘﯽ اﺳﺖ ﺧﺮد ﺑﺎر و دروغ و ﻣﮑﺮ ﺧﺲ و ﺧﺎر اﺳﺖ ﺣـﺬر ﮐﻦ ز ﺧﺲ و ﺧﺎرش‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺷـﻌﺮ و ادب و ﻧﺤﻮ‬ ‫ﺧﺲ و ﺳـﻨﮓ و ﺳـﻔﺎﻟﻨﺪ و آﯾﺎت ﻗﺮان زر و ﻋﻘﯿﻖ اﺳﺖ و َﻻﻟﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻣﺮﻏﺎن ﺟﻬﺎن ﺳـﺮ ﺑﺨﺲ اﻧﺪر ﺷﺪه اﻧﺪ اﻧﺪر آن وﻗﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺳـﯿﻤﺮغ ﺑﺠﻨﺒـﺪ از ﺟﺎي‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻧﺮﺳﺖ ازو ﺑﺮه اﻧﺪر ﻣﮕﺮ ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﻧﻬﻔﺘﻪ زﯾﺮ ﺧﺴـﯽ ﭼﻮن ﺑﻬﯿﻢ ﺷﻮم اﺧﺘﺮ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬اي روﺑﻬﺎن‬ ‫ﮐﻠﺘﻪ ﺑﺨﺲ درﺧﺰﯾﺪ ﻫﯿﻦ ﮐَﺎﻣﺪ ز ﻣﺮﻏﺰار وﻻﯾﺖ ﻫﻤﯽ زﺋﯿﺮ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺷﺎه ﻣﻠﮏ آراي را ﺑﺎﯾﺴـﺘﻪ ﭼﻮن ﺑﺮ روي ﭼﺸﻢ ﺑﺪ ﺳـﮕﺎل ﻣﻠﮏ او را‬ ‫ﭼﻮن ﺑﺮوي ﭼﺸﻢ ﺧﺲ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬از ﺧﺴـﯽ اﻓﺘﺪت ﺑﺪﯾﺪه ﻣﺜﺎل ﺳﻮي آن ﮐﺲ ﻧﮕﺮ ﮐﻪ ﻧﺎﺑﯿﻨﺎﺳﺖ‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ‪ .‬ﻋﺠﺐ ﻣﺪان ﮐﻪ ﺷﻮد ﺧﺲ‬ ‫ﺑﺪﺳﺖ ﺑﺎد اﺳـﯿﺮ‪ .‬اﺛﯿﺮاﻟﺪﯾﻦ اﺧﺴـﯿﮑﺘﯽ‪ .‬ﺗﺎ ﮐﯽ ﭼﻮ ﻫﻮا ﺧﺲ را ﺑﺮﺑﻮدن و ﺑﺮ رﻓﺘﻦ ﮐَﺎن ﺧﺲ ﮐﻪ ﻫﻮا ﮔﯿﺮد ﺑﺲ ﺧﻮار ﭘﺪﯾﺪ آﯾﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﻧﯿﻢ ﭼﻮ آب ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﺮ ﮐﺴﯽ درآﻣﯿﺰم ﻧﯿﻢ ﭼﻮ اﺑﺮ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻫﺮ ﺧﺴﯽ ﮔﻬﺮ ﺑﺎرم‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﻠﯽ از ﺑﺎغ وﻓﺎ آﻣﺪه اي ﺧﻮد ﺧﺲ و ﺧﺎرﻧﻤﺎ آﻣﺪه‬ ‫اي‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺮ در ﻫﺮ ﮐﺲ ﭼﻮ ﺻـﺒﺎ درﻣﺘـﺎز ﺑـﺎ دم ﻫﺮ ﺧﺲ ﭼﻮ ﻫﻮا درﻣﺘﺎز‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬اﮔﺮ دﯾـﺪه ﺷﻮد ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑـﺪل ﮔﯿﺮ ﺑﻮد در دﯾـﺪه ﺧﺲ‬ ‫ﻟﯿﮑﻦ ﺑﺘﺼـﻐﯿﺮ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺗﺎ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﺗﯿﺮﮔﯽ و ﺧﺲ در او ﺗﺎ اﻣﯿﻦ ﮔﺮدد ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻋﮑﺲ رو‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺧﺎر دل را ﮔﺮ ﺑﺪﯾﺪي ﻫﺮ ﺧﺴـﯽ دﺳﺖ ﮐﯽ‬ ‫ﺑﻮدي ﻏﻤـﺎن را ﺑﺮ ﮐﺴـﯽ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي ج ‪ 1‬ص ‪ .(11‬ﺑـﺎران ﮐﻪ در ﻟﻄـﺎﻓﺖ ﻃﺒﻌﺶ ﺧﻼـف ﻧﯿﺴﺖ در ﺑﺎغ ﻻﻟﻪ روﯾـﺪ و در ﺷﻮره ﺑﻮم‬ ‫ﺧﺲ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪ .‬ﮔﺮﻓﺘﻢ ﻗﺪم ﻻﺟﺮم ﺑﺎزﭘﺲ ﮐﻪ ﭘﺎﮐﯿﺰه ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ از ﺧﺎر و ﺧﺲ‪ .‬ﺳﻌﺪي)ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﺑﺮ ﻣﺮد ﻫﺸﯿﺎر دﻧﯿﺎ ﺧﺲ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣـﺪﺗﯽ ﺟﺎي دﯾﮕﺮ ﮐﺲ اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬در زﻣﯿﻦ آﻧﮑﻪ ﺧﺎر و ﺧﺲ ﺑﮕﺬاﺷﺖ ﺗﺨﻢ در وي ﮐﺠﺎ ﺗﻮاﻧﺪ ﮐﺎﺷﺖ‪.‬اوﺣﺪي‪.‬‬ ‫ﻣﮑﻦ ﺟﺰ ﻧﮋاده ﺑﺸـﻐﻞ ارﺟﻤﻨـﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ در ﻧﯿﺎﯾـﺪ ﺑـﺪوﻟﺖ ﮔﺰﻧـﺪ‪ .‬اﻣﯿﺮ ﺧﺴـﺮو دﻫﻠﻮي‪ .‬ﭼﻮ ﺧﺲ را در اﻓﮑﻨﺪ در دﯾﺪه ﮐﺲ ز ﺧﻮد ﺑﺎﯾﺪش‬ ‫ﮔﺮﯾﻪ ﮐﺮدن ﻧﻪ ﺧﺲ‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو دﻫﻠـﻮي‪ .‬ﺗـﺎ ﺑﯽ ﺗـﻮ ﻧﮕﻪ را ﺑﻪ ﺗﻤﺎﺷـﺎ ﻫـﻮس اﻓﺘـﺎد در ﭼﺸﻢ ﻣﻦ از ﺟـﻮﻫﺮ ﻧﻈـﺎره ﺧﺲ اﻓﺘـﺎد‪ .‬ﺑﯿـﺪل )از‬ ‫آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺧﺚ؛ ﺧﺲ و ﺧﺎﺷـﺎك ﺧﺸـﮏ ﮔﺬاﺷـﺘﻪء ﺳـﯿﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺟﺶ؛ ﭘﺎك ﮐﺮدن ﭼﺎه و دور ﮐﺮدن ﺧﺲ و ﺧﺎﺷﺎك از‬ ‫آن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺧﺸﯿﻞ؛ ﺧﺲ و ﺧﺎﺷﺎك ﺳﯿﻞ آورد ﮐﻪ ﺧﺸﮏ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﺲ را در ﭼﺸﻢ دﯾﮕﺮان ﻣﯽ‬ ‫ﺑﯿﻨـﺪ و ﺷـﺎه ﺗﯿﺮ را در ﭼﺸﻢ ﺧﻮد ﻧﻤﯽ ﺑﯿﻨـﺪ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﮐﻮر ﺧﻮد و ﺑﯿﻨـﺎي ﻣﺮدم ||‪ .‬ﻣﺮدم ﻓﺮوﻣﺎﯾﻪ و ﺑﺨﯿﻞ و رذل و دون و ﻧﺎﮐﺲ و زﺑﻮن را‬ ‫ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﻟـﮏ‪) .‬ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﺪي ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ(‪ .‬ﻻك‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺴﺎن ‪:‬‬ ‫ﻧﻨﮕﺮد اﻧـﺪر ﺳــﺨﻦ ﻫﺮ ﺧﺴــﯽ ﻫﺮ ﮐـﻪ ﺑﺒﯿﻨـﺪ ﺳــﺨﻦ ﻧﺎﺻــﺮي‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴــﺮو‪ .‬ﺑـﻪ ﺑﯽ داﻧﺸــﯽ ﻫﺮ ﺧﺴــﯽ را ﻫﻤﯽ ﭼﺮا آري اﻧـﺪر ﺷــﻤﺎر‬ ‫ﻋﻠﯽ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻟﯿﮏ اﻧـﺪر دل ﺧﺴﺎن آﺳﺎن‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭘﺮﻫﯿﺰ ﮐﻦ ﺑﺠﺎن ز ﺧﺮاﻓﺎت ﻧﺎﮐﺴﺎن ﻫﺮ ﭼﻨـﺪ ﺑﺎ ﺧﺴﺎن ﮐﻨﯽ آﻧﺠﺎ ﻧﺸـﺴﺖ و‬ ‫ﺧﺎﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑﺪان رﺳـﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺎ ﺑﻪ زﻧﺪه ﺑﻮدن ﻣﺎ ﺧﺪاي وار ﻫﻤﯽ ﻣﻨﺘﯽ ﻧﻬﺪ ﻫﺮ ﺧﺲ‪ .‬ﻋﺴﺠﺪي )دﯾﻮان ص ‪ .(45‬وز ﺻﺤﺒﺖ‬ ‫ﻧﺎﺟﻨﺲ و ﺧﺴﺎن دﺳﺖ ﻧﺪاري ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺑﻮد ﺻـﺤﺒﺖ ﻧﺎﺟﻨﺲ و ﺧﺲ آﺧﺮ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﮔﺮ رخ ﻧﺎﮐﺴﺎن ﻧﻪ ﺑﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﺑﺎ ﺧﺴﺎن ﻫﺮ ﭼﻪ ﮐﻢ ﻧﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﺑﻪ‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﺧﺲ ﭘﺮور اﺳﺖ ﺟﻬﺎن زان رو رﺳـﯿﺪ از او ﻃﻮﻃﯽ ﺑﻤﻠﮏ ﺳـﺨﻦ ﻫﺪﻫﺪ ﺑﺘﺎج و ﻟﻮا‪ .‬ﻣﺠﯿﺮ ﺑﯿﻠﻘﺎﻧﯽ‪ .‬اﻗﻠﯿﻢ ﺧﺎدﻣﺎن و زﻧﺎن ﺑﺮدﻧﺪ‬ ‫آﻓـﺎق ﺧﻮاﺟﮕـﺎن و ﺧﺴـﺎن دارﻧـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻫﺸﺖ ﺑﺎغ ﺧﻠـﺪ را درﺑﺴـﺘﻪ ﺑﯿﻨﯽ ﺑﺮ ﺧﺴﺎن ﮐﺎن ﮐﻠﯿـﺪ ﻫﺸﺖ در در ﺑﺎدﺑﺎن آورده ام‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺷﻨﻮده اي دم ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ از ﻣﺪﯾـﺢ ﮐﺴﺎن ﮐﻨﻮن ﻫﺠﺎء ﺧﺴﺎن ﻣﯿﺸـﻨﻮ ﮐﻪ ﻫﻢ ﺷﺎﯾـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺟﻬﺎﻧﺪار ﺑﺨﺸـﻨﺪه ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻪ ﺧﺲ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮔﺮدﻧﯽ‬ ‫دارم ز رﺳﻦ رﺳـﺘﻪ ﻧﮑﻨﻢ زﯾﺮ ﺑﺎر ﺧﺲ ﺧﺴـﺘﻪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻓﺮوﻣﺎﻧﺪه در ﺷﻬﺮ ﺧﻮد ﺑﺎ ﺧﺴﺎن ﺑﻪ از ﺷﻬﺮﯾﺎري ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﮐﺴﺎن‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻃﻠﺐ‬ ‫ﺧﺴـﺎن ﭼﻪ ﺑﺎﺷـﯽ دﺳﺖ ﺧﻮش ﻧﺎﮐﺴـﺎن ﭼﻪ ﺑﺎﺷـﯽ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑـﺎ ﭼﻨـﺎن ﻏـﺎﻟﺐ ﺧﺪاوﻧـﺪي ﮐﺴـﯽ ﭼﻮن ﻧﻤﯿﺮد ﮔﺮ ﻧﺒﺎﺷـﺪ او ﺧﺴـﯽ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي‬ ‫)ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬آﻧﺎﻧﮑﻪ ﺑﺪﯾﺪار ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯿﻞ ﻧﺪارﻧﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺗﻮان ﺧﻮرد ﮐﻪ ﺑﯽ ﻋﻘﻞ ﺧﺴﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺳﻌﺪي‪ .‬ﭼﻪ ﻣﻨﻘﺎد ﻫﺮ ﺧﺴﯽ ﺑﺎﺷﯽ ﺟﻬﺪ آن ﮐﻦ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﻮد ﮐﺴﯽ ﺑﺎﺷﯽ‪.‬اوﺣﺪي‪ .‬ﻫﺮ ﮐﻪ ﺑﺨﺲ ﮐﺮد ﻗﻨﺎﻋﺖ ﺧﺴﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻠﺒﯽ ﮐﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ از ﺑﻪ ﺑﺴﯽ اﺳﺖ‪.‬ﺟﺎﻣﯽ‪ .‬دﺳﺖ ﻃﻤﻊ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ ﺧﺴﺎن‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﯽ دراز ﭘـﻞ ﺑﺴـﺘﻪ اي ﮐﻪ ﺑﮕـﺬري از آﺑﺮوي ﺧﻮﯾﺶ‪ .‬ﺻـﺎﺋﺐ‪ .‬ﺑﺘﺎزي ﺧﺲ ﺑﻮد ﻧﺎم وي آري ﺧﺴـﯽ ﺑﺎﯾـﺪ ﮐﻪ ﺳﻮي ﺧﺲ ﮔﺮاﯾـﺪ‪.‬‬ ‫رﺿـﯽ اﻟـﺪﯾﻦ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري ||‪ .‬ﺟﺎﻧﻮرﮐﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ روي آب ﻣﯽ دود و ﺑـﺪن او ﺷﺒﯿﻪ اﺳﺖ ﺑﺪاﻧﻪ ﺟﻮي ﮐﻮﭼﮏ و ﭘﺎﯾﻬﺎي ﺑﺎرﯾﮏ دراز دارد‪.‬‬ ‫)از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺟﺎﻧﻮرﮐﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ روي آب ﻣﯽ دود و ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺗﻨﻨﺪه ﻣﯽ ﺗﻨﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( ‪ :‬اﮔﺮ‬ ‫ﺑﺮ آب روي ﺧﺴـﯽ ﺑﺎﺷﯽ و اﮔﺮ ﺑﺮ ﻫﻮا ﭘﺮي ﻣﮕﺴﯽ ﺑﺎﺷﯽ دل ﺑﺪﺳﺖ آر ﺗﺎ ﮐﺴﯽ ﺑﺎﺷﯽ‪) .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﺒﺪاﷲ اﻧﺼﺎري(‪ .‬ﻫﻤﭽﻮ درﯾﺎﺳﺖ ﺷﺎه‬ ‫ﺧﺲ ﭘﺮور ﮔﻬﺮش زﯾﺮ ﭘـﺎي و ﺧﺲ ﺑﺮ ﺳـﺮ‪ .‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ )ﺣﺪﯾﻘـﮥ اﻟﺤﻘﯿﻘـﻪ ص ‪ .(576‬آﺑﻨﻮﺳﻢ در ﺑﻦ درﯾـﺎ ﻧﺸـﯿﻨﻢ ﺑـﺎ ﺻـﺪف ﺧﺲ ﻧﯿﻢ ﺗﺎ ﺑﺮ‬ ‫ﺳﺮآﯾﻢ ﮐﻒ ﺑﻮد ﻫﻤﺘﺎي ﻣﻦ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﺪﺳﺞ؛ ﺟﺎﻧﻮرﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ آب ﻣﯽ دود ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻨﻨﺪه ﻣﯽ ﺗﻨﺪ و ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﯽ ﺧﺲ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب( ‪ :‬درﯾـﺎ ﺑﻮﺟﻮد ﺧﻮﯾﺶ ﻣﻮﺟﯽ دارد ﺧﺲ ﭘﻨـﺪارد ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺸـﺎﮐﺶ ﺑﺎ اوﺳﺖ‪ .‬واﻋﻆ ﻗﺰوﯾﻨﯽ‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﺲ ﻏﻮاﺻـﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫ﮐﺮدن‪) .‬واﻋﻆ ﻗﺰوﯾﻨﯽ( ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﮐﺎر ﻫﺮ ﺑﺰ ﻧﯿﺴﺖ ﺧﺮﻣﻦ ﮐﻮﻓﺘﻦ‪ .‬ﺧﺲ ﺑﺮون اﻓﺘـﺪ ﭼﻮ آﯾﺪ ﻗﻠﺰم اﻧﺪر اﺿـﻄﺮاب )ﻗﺎآﻧﯽ( ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻮﻗﺖ ﺳـﺨﺘﯽ‬ ‫ﻣﺮد از ﻧﺎﻣﺮد ﭘﺪﯾـﺪ آﯾـﺪ ||‪ .‬ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ در ﮐﻮه و ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺧﺼﻮﺻًﺎ ﮐﻔﺎر ﺻﺤﺮاﻧﺸـﯿﻦ؛ ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻫﻨﺪي‬ ‫اﺳﺖ ﭼﻪ ﺧﺲ ﺑﺰﺑﺎن ﻫﻨـﺪي ﻗﻮﻣﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ از ﮐﻔﺎر ﮐﻪ در ﮐﻮﻫﻬﺎي ﻣﺎﺑﯿﻦ ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن و ﺧﺘﺎ ﺳﺎﮐﻦ اﻧﺪ)‪) .(2‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي( )آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﭼـﻮن ﺑﺮد ﺣﻤﻠـﻪ ﺑﺮ ﺧﺲ ﮐـﺎﻓﺮ ﺗـﻮ ﮔﻮﺋﯿـﺎ ﻃﻮﻓـﺎن آﺗﺶ اﺳـﺖ ﮐـﻪ رو در ﮔﯿـﺎ ﻧﻬـﺎد‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو دﻫﻠـﻮي )از‬ ‫آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﻣﺮﻏﯽ ﺳﻔﯿﺪ و ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﮐﻠﻨﮓ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻧﻘﯿﺮ‪ .‬ﻫﯿﭻ‪ .‬ﭘﻮچ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻋﻠﻔﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﺧﻮﺷـﺒﻮ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﺮ ﮐﺮدن ﺳﺮد و راﯾﺤﻪء آن ﻧﯿﮑﻮ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻮﺷﺘﺮ( )آﻧﻨﺪراج(‪ - (1) .‬در آﻧﻨﺪراج آﻣﺪه اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﻟﻔﻆ »در ﭼﺸﻢ اﻓﺘﺎدن« و »در دﯾﺪه اﻓﺘﺎدن« ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ اﺳﺖ‪ - (2) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻟﻔﻆ ﺧﺲ را دو ﻣﻌﻨﯽ ﻓﺮض ﮐﺮده اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ »ﺧﺲ« ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻣﺮدم ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﻧﯿﺰ ﻧﺎم ﻃﺎﯾﻔﻪ اي ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺎﺑﯿﻦ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن و ﺗﺎﺗﺎر ﺳﮑﻨﯽ دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺲ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﻣﺎدرزن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺲ‪.‬‬



‫]َﺧﺲ س[ )ع ِا( ﺗﺮهء ﮐـﺎﻫﻮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﮐـﻮك‪ .‬ﮐـﺎﻫﻮ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ(‪ .‬و آب ﮐـﻮك ﮐـﻪ او را ﺑﻪ ﺗـﺎزي ﻣـﺎءاﻟﺨﺲ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ...‬اﻧﺪر دﻫﺎن ﻣﯽ دارﻧﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﺧﺲ ﺑﻮد در ﻟﻔﻆ ﺗﺎزي ﮐﻮك و اﻧﺪر ﺷﺎﻋﺮي ﮐﻮك زن ﺑﺮ ﺳﻮزﻧﯽ ﮔﺮ ﺧﻮش‬ ‫ﺑﺮآﯾﺪ ﻟﻔﻆ ﺧﺲ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﯽ ﮐﺎﻫﻮ و ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯽ ﺧﺎص ﻧﺎﻣﻨﺪ ﺑﺮي و ﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮي او ﺳﺮدﺗﺮ از ﺑﺴﺘﺎﻧﯽ و ﺑﺮﮔﺶ درﺳﺖ‬ ‫و ﻃﻌﻢ او ﺗﻠﺦ و رﻧﮕﺶ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺳـﻔﯿﺪي و ﺷـﯿﺮدار و ﺑﺎ ﺗﻨﺪي و ﺟﻼ و ﻗﺴـﻤﯽ از او ﺑﯽ ﺳﺎق و ﻗﺴﻤﯽ را ﺳﺎق زﯾﺎده ﺑﺮ دو ﺷﺒﺮ و ﺷﯿﺮ او‬ ‫ﮔﺮم اﺳﺖ و ﻣﺪر ﺣﯿﺾ و ﮔﯿﺎه او در آﺧﺮ دوم ﺳﺮد و در اول ﺗﺮ و ﺷﯿﺮ او ﺑﻘﺪر ﻧﯿﻢ درﻫﻢ ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻪ و آب ﻣﺴﻬﻞ ﺧﻠﻂ ﻣﺎﺋﯽ و ﻃﻼي او‬ ‫ﺑﺎ روﻏﻦ ﮔﻞ ﺟﻬﺖ درد ﺳﺮ و اﮐﺘﺤﺎل او ﺟﻬﺖ ﻗﺮوح ﻃﺒﻘﻪ ﻗﺮﻧﯿﻪ و ﺟﻼي ﺑﺼﺮ و ﺑﺎ ﺷﯿﺮ دﺧﺘﺮان ﻣﻨﻮم و ﺟﻬﺖ درد ﭼﺸﻢ و ﺑﯿﺎض آن و‬ ‫آﺷﺎﻣﯿﺪن و ﻃﻼ ﮐﺮدن او ﺟﻬﺖ ﺳﻢ ﻋﻘﺮب و رﺗﯿﻼ ﻧﺎﻓﻊ و ﺑﺮگ و ﺳﺎق در اﻓﻌﺎل ﻣﺜﻞ ﺧﺸـﺨﺎش ﺳـﻔﯿﺪ اﺳﺖ و ﺑﺴﺘﺎﻧﯽ او ﻧﯿﺰ ﺑﯽ ﺳﺎق و‬ ‫ﺳﺎﻗﺪار ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ در دوم ﺳـﺮد و ﺗﺮ و ﺳـﺮﯾﻊ اﻻﻧﺤﺪار و ﻣﻮﻟﺪ ﺧﻮن ﺻﺎﻟﺢ رﻗﯿﻖ و داﻓﻊ ﺿﺮر آب و ﻫﻮاي وﺑﺎﺋﯽ و ﻣﺴﮑﻦ ﺣﺪت ﺧﻮن و‬ ‫ﺻﻔﺮا و ﻣﻔﺘـﺢ ﺳـﺪد و ﻣـﺪر ﺑﻮل و ﻣﻨﻮم و رادع اورام ﺣﺎره و ﻣﺴـﮑﻦ ﺗﺸـﻨﮕﯽ و اﻟﺘﻬﺎب و داﻓﻊ ﺧﻤﺎر و ﻣﺎﻧﻊ ﻣﺴﺘﯽ و ﻣﻠﯿﻦ ﻃﺒﻊ و ﺟﻬﺖ‬ ‫اﻣﺮاض ﺣﺎره و ﯾﺒﻮﺳﺖ ﺳﻮدا و ﺻـﻔﺮاء و ﺣﮑﻪ و ﺟﻨﻮن و ﺟﺬام و ﯾﺮﻗﺎن و درد ﭘﺴﺘﺎن و ﺗﺒﻬﺎي ﺣﺎر و ﺣﺮﻗﮥ ﻣﺜﺎﻧﻪ و ﺑﻮل و درد ﺳﺮ و ﻣﻨﻊ‬ ‫ﺻﻌﻮد ﺑﺨﺎرات ﺑﺪﻣﺎغ و ﻧﺰﻟﻪء ﺣﺎره و ﺳـﺮﻓﻪ ﮐﻪ از ﮔﺮﻣﯽ و ﺧﺸـﮑﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎ ﺳـﺮﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻦ اﺷﺘﻬﺎ ﻧﺎﻓﻊ و اﮐﺜﺎر او ﻣﻀﺮ ﺑﺎه و‬ ‫ﻣﻮﻟﺪ رﯾﺎح و ﻣﻀـﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﺳﻞ و ﻣﻮرث ﻧﺴـﯿﺎن و ﺿـﻌﻒ ﺑﺎﺻـﺮه و ﻣﺼﻠﺤﺶ ﻧﻌﻨﺎع و ﮐﺮﻓﺲ و ﻫﻠﯿﻠﻪء ﭘﺮورده و زﯾﺮه و ﻗﺪر ﺷﺮﺑﺘﺶ از‬ ‫آب او ﺗﺎ ﺳـﯽ درﻫﻢ و از ﺗﺨﻤﺶ دو درﻫﻢ و ﻣﻄﺒﻮخ او را ﻏﺬاﺋﯿﮥ و ﺳـﺮﻋﺖ ﻫﻀﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺟﻬﺖ درد ﺳـﯿﻨﻪ و زﯾﺎده ﮐﺮدن ﺷـﯿﺮ ﻣﺆﺛﺮ و‬ ‫ﺿﻤـﺎد او ﺟﻬﺖ اورام و اﻟﺘﻬﺎب و ورم ﭼﺸﻢ و ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﺳﻮﺧﺘﻪء او ﺟﻬﺖ اﻟﺘﯿﺎم ﺟﺮاﺣﺎت ﻧﺎﻓﻊ اﺳﺖ و ﺗﺨﻢ او در دوم ﺳـﺮد و ﺧﺸﮏ و‬ ‫ﻣﺨـﺪر و ﻣﻨﻮم و ﻣـﺎﻧﻊ اﺣﺘﻼم و ﺟﻬﺖ ﻧﺰﻟﻪ و زﮐﺎم و درد ﺳـﯿﻨﻪ و ﺗﻘﻄﯿﺮاﻟﺒﻮل و ﺳـﯿﻼن ﻣﻨﯽ و ﻃﻼي او ﺟﻬﺖ ﻣﻨﻊ رﯾﺨﺘﻦ ﻣﻮاد ﺑﭽﺸﻢ و‬ ‫دردﺳﺮ و رﻓﻊ درد ﮔﺰﯾﺪن ﻋﻘﺮب ﻧﺎﻓﻊ و ﻣﻀﺮ ﺑﺎه و ﻣﺼﻠﺤﺶ ﻣﺼﻄﮑﯽ و ﺑﺪﻟﺶ دم اﻻﺧﻮﯾﻦ اﺳﺖ و روﻏﻦ او ﻣﺤﻠﻞ ﺻﻼﺑﺎت و ﻣﺮﻃﺐ‬ ‫دﻣﺎغ و ﻣﻨﻮم و ﺟﻬﺖ ﻣﺎﻟﯿﺨﻮﻟﯿﺎ و ﺻﺮع و ﭘﯿﺴﯽ و ﻣﻨﻊ ﻣﺴﺘﯽ ﺷﺮاب ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺲ‪.‬‬



‫]َﺧﺲ س[ )ع ﻣﺺ( ﮐــﻢ و اﻧــﺪك ﮐﺮدن ﺑﻬﺮهء ﮐﺲ ﯾــﺎ ﭼﯿﺰي را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻــرب( )از ﺗــﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴــﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺎ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﻃـﺎق‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﻔﺖ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪» ،‬ﺧﺴﺎ« او »زﮐﺎ« ﯾﻌﻨﯽ ﻃﺎق‬ ‫ﯾﺎ ﺟﻔﺖ‪ .‬ج‪َ ،‬اﺧﺎﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺎء ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺨﺎﺳﺎة‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺨﺎﺳﺎة ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺎﺋﺲ‪.‬‬



‫]َخ ِء[ )ع ِا( ﻧﺎﮐﺴـﯽ ﻫـﺎ و زﺑﻮﻧﯿﻬﺎ ||‪ .‬ﭼﯿﺰﻫﺎي زﺑﻮن‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨـﺪراج(‪ - .‬ﺧﺴﺎﺋﺲ اﻣﻮر؛ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻌﺎﻟﯽ اﻣﻮر‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺎﺋﻞ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 787‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]َخ ِء[ )ع ِا( ِج َﺧﺴﯿﻞ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻓﺮوﻣﺎﯾﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﯿﻞ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﺲ ﺳﺎ[ )ِاخ( ﺗﯿﺮه اي از ﺷﻌﺒﻪء ﺟﺒﺎرهء اﯾﻞ ﻋﺮب از اﯾﻼت ﺧﻤﺴﻪء ﻓﺎرس‪) .‬ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﯿﻬﺎن ص ‪.(87‬‬ ‫ﺧﺴﺎﺋﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ( ﺑﻪ دﻧـﺪان رﯾﺶ ﮐﺮدن‪) .‬ﺻـﺤﺎح اﻟﻔﺮس( ‪ :‬درﯾﺎ دو ﭼﺸﻢ و ﺑﺮ دل آﺗﺶ ﻫﻤﯽ ﻓﺰاﯾﺪ ﻣﺮدم ﻣﯿﺎن درﯾﺎ و آﺗﺶ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺷﺎﯾﺪ‬ ‫ﻧﯿﺶ ﻧﻬﻨﮓ دارد دل را ﻫﻤﯽ ﺧﺴﺎﯾﺪ ﻧﺪﻫﻢ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻮارد ﮐﺎﯾﺪون ﻧﻪ ﺧﺮد ﺧﺎﯾﺪ‪) (1).‬اﺣﻮال و اﺷﻌﺎر رودﮐﯽ ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ ج‪ 3‬ص‪.(993‬‬ ‫)‪ - (1‬ن ل‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﯽ ﺷﮏ ﻧﻬﻨﮓ دارد در چ ﻃﺎﻋﺘﯽ ﺑﺠﺎي ﺧﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺧﺸﺎﯾﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻢ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻮارد‪ .‬ص ‪. 88‬‬ ‫ﺧﺴﺎدان‪.‬‬



‫]َﺧْﺲ ﺳﺎ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن رﺣﯿﻢ آﺑﺎد ﺑﺨﺶ رودﺳـﺮ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻻﻫﯿﺠﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ﭘﺎﻧﺰده ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب رودﺳﺮ و ﺳﻪ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي رﺣﯿﻢ آﺑﺎد‪ ،‬ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺮﻃﻮب‪ ،‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻟﺒﻨﯿﺎت‪ ،‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ ﮔﻠﻪ داري‪ ،‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫اﺳﺖ اﯾﻦ ده از دو ﻣﺤﻠﻪ ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﺋﯿﻦ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺴﺎر‪.‬‬



‫]َخ[ )ع اِﻣﺺ( ﮔﻤﺮاﻫﯽ‪ .‬ﺧﺴـﺎرة‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻫﻼـﮐﯽ‪ .‬ﺧﺴـﺎرة ||‪ .‬ﻏـﺪر‪ .‬ﺧﺴـﺎره ||‪ .‬زﯾﺎﻧﮑـﺎري‪ .‬ﺧﺴـﺎره‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﺑـﺪﺑﺨﺘﯽ و ﺧﻮاري‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬و از ﺧﺰاﯾﻦ و ﮐﺮاﯾﻢ اﻣﻮال و ﺳﺎز و اﺳـﻠﺤﻪ ﭼﻨـﺪان ﺑﺮﯾﺨﺘﻨـﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ‬ ‫ﻋﺸـﺮ آن وﻗﺎﯾﻪء ﻋﺮض ﺧﻮﯾﺶ ﺳﺎﺧﺘﻨـﺪي و ﺑﺮ ﺳﺒﯿﻞ ﻓـﺪﯾﻪ ﺑـﺬل ﮐﺮدﻧـﺪي آﺑﺮوي ﺑﻤﺎﻧـﺪي و در ﮐﺴﻮت ﻋﺎر و ﻟﺒﺎس ﺧﺰي و ﺧﺴﺎر در‬ ‫اﻗﻄﺎر ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺘﻔﺮق ﻧﺸﺪﻧﺪي‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﻫﻤﮕﻨﺎﻧﺮا در ﻟﺒﺎس ﻋﺎر و ﺧﺴﺎر ﺑﻪ ﻏﺰﻧﻪ ﺑﺮدﻧﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ (‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ در‬ ‫دام ﻃﻤﻊ ﮔﺮﻓﺘﺎر دﻣﺎر و ﺧﺴﺎر ﮔﺸﺘﻨﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺎر‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ()‪ (1‬ﮔﻤﺮاه ﺷـﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﺧﺴﺎرة ||‪ .‬زﯾﺎن ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺗﺎﺟﺮ در ﺗﺠﺎرت و ﻣﻐﺒﻮن‬ ‫س ‪ /‬سُ‬ ‫ﺷﺪن او‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﺧﺴﺎره‪ - (1) .‬ﻣﺼﺎدر دﯾﮕﺮ آن‪ :‬ﺧﺴـﺮ ] َخ ‪ُ /‬خ [‪ ،‬ﺧﺴﺮ ] َخ ‪ُ /‬خ َ‬ ‫[‪ ،‬ﺧﺴﺮان‪ ،‬ﺧﺴﺎرة اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺎرات‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ِج ِﺧﺴﺎَرت اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﺎرت ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺎرت‪.‬‬



‫]ِخ َر[ )ع ِا( زﯾـﺎن‪ .‬ﺿـﺮر‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﻣﺮدﻣﺎن ﺧﺮاﺳﺎن از ﺧﺴﺎرت و ﺗﺎراج ﻓﺎرغ ﺷﻮﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬ﮐﻢ آﻣـﺪن ﺣﺎﺻـﻞ‬ ‫ﻓﺮوش از ﻗﯿﻤﺖ ﺧﺮﯾﺪ‪ .‬ﺿـﺮر در ﺗﺠﺎرت و زﯾﺎن در ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪:‬ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ را ﻫﺰار دﯾﻨﺎر ﺧﺴﺎرت اﻓﺘﺎد‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪.‬‬ ‫ﻋﺸﻖ را ﻓﺎﯾـﺪه در ﮐﻮي زﯾﺎﻧﮑـﺎران اﺳﺖ ﻫﺮ ﮐﻪ زﯾﻦ ﮐﻮي ﺳـﻔﺮ ﮐﺮد ﺧﺴﺎرت ﺑﺮده‪ .‬ﻧﻈﯿﺮي )از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﻋﺎﻫﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺎرت داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫]ِخ َر َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺿﺮر داﺷﺘﻦ‪ .‬زﯾﺎن داﺷﺘﻦ‪ .‬ﮐﻢ آوردن ﺣﺎﺻﻞ ﻓﺮوش از ﻣﺒﻠﻎ ﭘﺮداﺧﺘﯽ ﺑﺮاي ﺧﺮﯾﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺎرت دﯾﺪن‪.‬‬



‫]ِخ َر دي َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺿﺮر دﯾﺪن‪ .‬زﯾﺎن دﯾﺪن‪ .‬ﮐﻢ ﺷﺪن ﻧﺘﯿﺠﻪء ﻓﺮوش از ﻗﯿﻤﺖ ﺧﺮﯾﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺎرت ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺘﺤﻤـﻞ ﺧﺴـﺎرت ﺷـﺪن‪ .‬ﺿـﺮر ﺑﺮدن‪ .‬زﯾـﺎن ﮐﺮدن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺗﺎوان دادن‪ .‬ﺟﺒﺮان‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]ِخ َر َ‬ ‫ﺿﺮر ﮐﺴﯽ را ﮐﺮدن‪ .‬ﺿﺮر و زﯾﺎن ﮐﺴﯽ را ﭘﺮداﺧﺘﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺎر و ﻏﺒﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ ُر َغ[ )ﺗﺮﮐﯿـﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐـﺐ( ﺿـﺮر و زﯾـﺎن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬ﮔﻔـﺖ ﻣﻮﻟـﻊ ﮔﺸـﺘﻪ اﯾﻦ ﻣﻔﺘـﻮن ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﯿﺨـﺒﺮ ﮐﯿﻦ ﭼﻪ‬ ‫ﺧﺴﺎرﺳﺖ و ﻏﺒﯿﻦ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي چ ﻧﯿﮑﻠﺴﻮن ج‪ 30‬ص‪.(370‬‬ ‫ﺧﺴﺎرة‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ﻣﺺ( ﮔﻤﺮاه ﺷـﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﺧﺴـﺎر ||‪ .‬زﯾﺎن ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺗﺎﺟﺮ در ﺗﺠﺎرت و ﻣﻐﺒﻮن ﺷـﺪن‪ .‬ﺧﺴﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴـﺎر ﺷﻮد )||‪ .‬اِﻣﺺ( ﮔﻤﺮاﻫﯽ‪ ،‬ﺧﺴـﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﻫﻼـﮐﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺧﺴﺎر‪.‬‬ ‫||ﻏﺪر‪ .‬ﺧﺴﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬زﯾﺎﻧﮑﺎري‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺧﺴﺎر‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﺎر ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺎره‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َر ‪ِ /‬ر[ )ِا( ﭘﯿﺮاﯾﺶ ﺷـﺎﺧﻪ ﻫـﺎي زﯾـﺎدي درﺧﺖ‪ .‬ﭘـﺎك ﮐﺮدن ﺑﺎغ و ﺗﺎﮐﺴـﺘﺎن از ﻋﻠﻔﻬﺎي ﺧﻮدرو و ﻫﺮزه‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺎره‪.‬‬



‫]َخ ِر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴﺘﺎن ﻃﺎرم ﺑﺎﻻ ﺑﺨﺶ ﺳﯿﺮدان ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن زﻧﺠﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 104‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺳﯿﺮدان و ﺳﺮ راه‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺎﻟﺮو ﺧﻠﺨﺎل و ﻃﺎرم‪ ،‬ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺪل‪ ،‬آب از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و‬ ‫راه ﻣﺎﻟﺮو و ﺻﻌﺐ اﻟﻌﺒﻮر اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺴﺎس‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج َﺧﺴـﯿﺲ‪َ ،‬ﺧﺴـﯿﺴﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﻣﺘـﺪاول ﺷﺎﯾﻊ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻫـﺬه اﻻﻣﻮر ﺧﺴﺎس‬ ‫ﺑﯿﻨﻬﻢ؛ ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ ﻣﺘﺪاول اﺳﺖ ﺑﯿﻦ اﯾﺸﺎن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺎﺳﺖ‪.‬‬



‫س[ )ع اِﻣﺺ()‪ (1‬زﺑﻮﻧﯽ‪) .‬از ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت(‪ .‬ﻓﺮوﻣـﺎﯾﮕﯽ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬دﻧـﺎﺋﺖ‪ .‬ﭘﺴﺘﯽ‪ .‬ﺣﻘﺎرت‪ .‬رذاﻟﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪:‬‬ ‫]ِخ َ‬ ‫ﺑﭽﺸﻢ ﺣﻘـﺪ و ﺣﺴـﺪ ﮐﻪ ﻣﻈﻬﺮ و ﻣﺒـﺪي ﻣﻌـﺎﯾﺐ اﺳﺖ و ﻣﻨﺸـﯽ ﻣﺴﺎوي و ﻣﺜﺎﻟﺐ و ﺗﻮﻟـﺪ آن از ﻧﺘﯿﺠﻪء ﻫﻤﺖ و ﺧﺴﺎﺳﺖ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻧﻨﮕﺮد‪.‬‬ ‫)ﺟﻬﺎﻧﮕﺸـﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪ .‬و ﺑﻪ ﺷـﻨﺎﻋﺖ ﺧﺴﺎﺳﺖ راﺿـﯽ ﻧﻤﯿﺸـﺪ‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ ||(‪ِ .‬ﺧﱠﺴﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺑﺨﻞ‪) .‬ﻏﯿﺎث‬ ‫اﻟﻠﻐﺎت( ‪ :‬ﻓﺎﻗﻪء ﮐﻨﻌﺎن دﻫﺪ ﺧﺴﺎﺳﺖ ﺑﻐﺪاد ﻧﻌﻤﺖ ﻣﺼـﺮ آورد ﺳـﺨﺎي ﺻـﻔﺎﻫﺎن‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﺿـﺒﻂ ﺿـﺒﻂ ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﺎن اﺳﺖ از‬ ‫ﺿﺒﻂ ﺧﺴﺎﺳﮥ ﻋﺮﺑﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺎﺳﻪ‪.‬‬



‫س[ )ع ﻣﺺ( ﺧﺴـﯿﺲ ﺷـﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﻣﺼﺎدر زوزﻧﯽ ||(‪ .‬ﺣﻘﯿﺮ‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺷﺪن‪ .‬ﺧﻮار ﺷﺪن‪) .‬از ﻣﺼﺎدر زوزﻧﯽ ||(‪ .‬ﻧﺎﮐﺲ ﺷﺪن‪ .‬ﻓﺮوﻣﺎﯾﻪ ﺷﺪن‪) .‬دﻫﺎر(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺎﺳﻪ‪.‬‬



‫س[ )ع اِﻣﺺ( ﻓﺮوﻣﺎﯾﮕﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺴﺎﺳﻪ‪.‬‬



‫س[ )ع ِا( آﻧﭽﻪ اﺳﺐ ﺑﻪ وي ﺗﻌﻠـﻞ ﮐﻨـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﻣـﺎل اﻧـﺪك‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬اﺳﺐ دواﻧﯽ‪) .‬از‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺎف‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﺻـﺤﺮاﺋﯽ اﺳﺖ ﻣﯿﺎن ﺣﺠﺎز و ﺷﺎم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﯾﺎﻗﻮت ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻧﺎم ﻣﻔﺎزه اي اﺳﺖ در ﺑﯿﻦ ﺣﺠﺎز و ﺷﺎم اﻣﺎ ﺑﻨﺎﺑﺮ‬ ‫ﻗﻮل ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻧﺎم ﺑﺮﯾـﺪي اﺳﺖ در ﺑﯿﻦ ﺑﺎﻟﺲ و ﺣﻠﺐ ﮐﻪ از اﻣﮑﻨﻪء ﻣﻌﺮوف و داراي آﺛﺎر آﺑﺎدي و ﻗﺮاء ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ در اﻣﺘﺪاد ﭘﺎﻧﺰده ﻣﯿﻞ‪) .‬از‬ ‫ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺎق‪.‬‬



‫]َﺧْﺲ ﺳﺎ[ )ع ص( ﮐﺬاب‪ .‬دروﻏﮕﻮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺎل‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ِج َﺧﺴﯿﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﯿﻞ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺎل‪.‬‬



‫]ُﺧْﺲ ﺳﺎ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻣﺮدﻣﺎن رذل و ﻓﺮوﻣﺎﯾﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺎﻟﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َل[ )ع ِا( ﺳــﯿﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﺳـﻮﻧﺶ ﺳـﯿﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب()‪) (1‬از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس||(‪.‬‬ ‫ﺳﭙﻮس ﺟﻮ و ﺟﺰ آن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ - (1) .‬در ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب آﻣﺪه ﮐﻪ اﯾﻦ ﻟﻐﺖ‬ ‫دﯾﮕﺮي اﺳﺖ‪ .‬در »ﺧﺴﺎﻟﮥ«‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻓﺮوﻣﺎﯾﮕـﺎن‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ِ .‬ج ﺧﺲ‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ﺧﺲ ﺷﻮد ‪ :‬زﯾﻦ ﺧﺴـﺎن ﺧﯿﺮ ﭼﻪ ﺟﻮﺋﯽ ﭼﻮ ﻫﻤﯽ ﺑﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺑـﺘﺮب اﻧـﺪر ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺒﻮد‬ ‫روﻏﻦ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻣﯽ ﺑﮕﻔـﺘﯽ راﺳـﺘﯽ ﮔﺮ از زﯾـﺎن اﯾﻦ ﺧﺴـﺎن ﻋﺎﻗﻼـن را ﮔﻮش ﮐﺮدن ﻗﻮل ﻣﻦ ﯾـﺎراﺳﺘﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺑﮕـﺬار‬ ‫ﺗﺮﻫﺎت ﺧﺴﺎن رو ﺑﻪ ﺑﯽ ﺑﯽ ﺳﻼم ﻣﺎ ﺑﺮﺳﺎن‪.‬ﺳﻨﺎﺋﯽ‪ .‬از ﺧﺴﺎن ﻫﻤﺖ ﮐﺴﺎن ﻣﻄﻠﺐ ﮐﻪ رخ و ﭘﯿﻞ ﮐﺎر ﺷﻪ ﻧﮑﻨﻨﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺎن‪.‬‬



‫]ُﺧْﺲ ﺳﺎ[ )ع ِا( آن ﺳـﺘﺎرﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻏﺮوب ﻧﮑﻨﻨـﺪ ﭼﻮن ﺟـﺪي و ﺑﻨﺎت اﻟﻨﻌﺶ و ﻓﺮﻗﺪان و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ( ﺳﺎﺋﯿﺪن‪ .‬ﺳﺤﻖ ﮐﺮدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺎﻧﺪه‪.‬‬



‫]ِخ َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ( ﺧﯿﺴﺎﻧﯿﺪه و ﻧﻘﻮع و در داروﻫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ( ﺑﻪ دﻧﺪان رﯾﺶ ﮐﺮدن‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از آﻧﻨﺪراج( )ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬درﯾﺎ دو ﭼﺸﻢ‬ ‫و ﺑﺮ دل آﺗﺶ ﻫﻤﯽ ﻓﺰاﯾـﺪ ﻣﺮدم ﻣﯿﺎن درﯾﺎ و آﺗﺶ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﺎﯾﺪ ﺑﯽ ﺷﮏ ﻧﻬﻨﮓ دارد دل را ﻫﻤﯽ ﺧﺴﺎﯾﺪ ﺗﺮﺳﻢ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻮارد ﮐﺎﯾﺪون ﻧﻪ‬ ‫ﺧﺮد ﺧﺎﯾﺪ‪ .‬رودﮐﯽ‪َ .‬اﻏﺎَﻓﮥ؛ ﺧﺴﺎﻧﯿﺪن ﺷﺎخ ﻏﺎف و ﺟﺰ آﻧﺮا‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺎﯾﺲ‪.‬‬



‫]َخ ِي[ )ع ِا( ِج ﺧﺴﯿﺴﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺴﺎﺋﺲ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﺎﺋﺲ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺲ ء ‪.‬‬



‫]َﺧْﺲْء[ )ع ﻣﺺ()‪ (1‬راﻧـﺪن ﺳـﮓ و دور ﮐﺮدن آن ||‪ .‬دور ﺷـﺪن ﺳـﮓ و رﻓﺘﻦ آن ||‪ .‬ﺧﯿﺮه ﺷـﺪن ﭼﺸﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﻣﺼﺪر ﻻزم و ﻣﺘﻌﺪي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺲ اﻟﺒﺮي‪.‬‬



‫]َﺧْﺲ ُﺳْﻞ ﺑَْﺮ ري ي[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺎﻫﻮ ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ)‪) .(1‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.Laitue Sauvage - (1) .‬‬ ‫ﺧﺲ اﻟﺤﻤﺎر‪.‬‬



‫]َﺧْﺲ ُﺳـ ْﻞ ِح[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺷـﻨﮕﺎر‪ .‬ﺷـﻨﺠﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﺑﻘﻠـﮥ اﻟﯿﻬﻮدﯾﻪ و ﻗﺴـﻤﯽ از آن ﮐﻪ دﺷﺘﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ُﺿـ ﻨُﺨﺲ ﻧﺎم دارد‪ ،‬اﻧﻘﻠﯿﺎ‪.‬‬ ‫ﺣﻤﯿﺮا‪ .‬ﺧﺎﻟﻮﻣﺎ‪ .‬ﻗﺎﻟﻘﺲ ﻧﻮع ﮐﺒﯿﺮ ﺷﻨﺠﺎر‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺲ اﻟﺴﻼﻃﻪ‪.‬‬



‫س[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻃﻠﺤﺴـﻘﻮق‪ .‬ﮐﺎﺳـﻨﯽ ﺻﺤﺮاﺋﯽ‪ .‬ﻫﻨﺪﺑﺎء ﺑﺮي‪ .‬ﯾﻌﯿﻀﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﺎﺳﻨﯽ ﺻﺤﺮاﺋﯽ‬ ‫]ُﺧْﺲ ُﺳـ ْﺲ َ‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺲ اﻟﺴﻼﻃﻪ‪.‬‬



‫س َط[ )ع ِا ﻣﺮﮐـﺐ( ﻃﻠﺤﺴـﻘﻮق‪ .‬ﮐﺎﺳـﻨﯽ ﺻـﺤﺮاﺋﯽ‪ .‬ﻫﻨـﺪﺑﺎء ﺑﺮي‪ .‬ﯾﻌﻀـﯿﻪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ(‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ﮐﺎﺳـﻨﯽ‬ ‫]ُﺧْﺲ ُﺳـ ْﺲ َ‬ ‫ﺻﺤﺮاﺋﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺲ اﻟﮑﻠﺐ‪.‬‬



‫ك[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺷﻮك اﻟـﺪراﺟﯿﻦ‪ .‬ﻣﺸﻂ اﻟﺮﻋﯽ‪ .‬دﯾﻨﺴﺎﻓﻮس‪ .‬ﮔﯿﺎه ﺧﺎرداري اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ دﯾﻨﺴﺎﻓﻮس‬ ‫]َﺧْﺲ ُﺳْﻞ َ‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺐ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﻧﻒ( ﺧﻮاﺑﻨﺪه ‪ :‬ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺻﻔﺖ ﻣﺮدم ﻫﻮﺷﯿﺎر ﻧﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﺴﺐ اﺳﺖ و ﺑﺴﯿﺎرﺧﻮار‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺻﺎﺣﺒﯿﻪ(‪ - .‬روز ﺧﺴﺐ؛ روز ﺧﻮاب‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺐ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﺷـﻬﺮي اﺳﺖ ] ﺑﺨﺮاﺳـﺎن [ﺑﺮ ﮐﺮاﻧﻪء ﺑﯿﺎﺑـﺎن و آب اﯾﺸﺎن از ﮐﺎرﯾﺰ اﺳﺖ و ﺧﻮاﺳـﺘﻪء ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﭼﻬﺎرﭘﺎي اﺳﺖ‪) .‬ﺣـﺪود‬ ‫ا ﻟ ﻌ ﺎ ﻟﻢ ( ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺒﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن وﺳﻂ ﺑﺨﺶ ﻃﺎﻟﻘﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻗﺰوﯾﻦ‪ ،‬واﻗﻊ در ﺳﻪ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري ﺷـﻬﺮك‪ .‬ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ‪،‬‬ ‫ﺳﺮدﺳـﯿﺮ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و رودﺧـﺎﻧﻪء ﺟﺮﻧﯿﺎن‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ﻏﻼت‪ ،‬ﯾﻮﻧﺠﻪ‪ ،‬ﺳـﯿﺐ زﻣﯿﻨﯽ‪ ،‬ارزن‪ ،‬ﻋﺴﻞ و ﻟﺒﻨﯿﺎت‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ آن‬ ‫زراﻋﺖ‪ ،‬ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ‪ ،‬ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﺎﺟﯿﻢ و ﭼﺎدرﺷﺐ ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(1‬‬ ‫ﺧﺴﺒﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ﻣﺺ( ﺧﻮاﺑﺎﻧﯿـﺪن‪ .‬ﺧﺴـﺒﺎﻧﯿﺪن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﺨﺴـﺒﺎﻧﻢ ﺗﺮا ﻣﻦ ﻣﯽ ﺧﻮرم ﻧـﺎب ﮐﻪ ﻣﻦ ﺳـﺮﻣﺴﺖ ﺧﻮش ﺑﺎﺷﻢ ﺗﻮ در‬ ‫ﺧﻮاب‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﺨﻔﺖ و ﺑﺨﻔﺘﻦ ﺑﺨﺴﺒﺎﻧﺪﺷﺎن ﭼﻮ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﺑﺮ ﺧﺎك ﺑﻨﺸﺎﻧﺪﺷﺎن‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﺧﺴﺒﺎن ﭼﻮ آﯾﺪ وﻗﺖ ﺧﻮاﺑﻢ ﮐﻪ ﮔﺮ رﯾﺰد‬ ‫ﮔﻠﻢ ﻣﺎﻧﺪ ﮔﻼﺑﻢ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻧﺨﺴﺒﻢ ﺗﺎ ﻧﺨﺴﺒﺎﻧﻢ ﺳﺮت را ﻧﯿﺎﯾﻢ ﺗﺎ ﻧﯿﺎرم دﻟﺒﺮت را‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺒﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ﻣﺺ( ﺧﺴﭙﺎﻧﯿﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﭙﺎﻧﯿﺪن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺒﮏ‪.‬‬



‫]ُخ َب[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﭼﻬـﺎرداﻧﮕﻪ ﺑﺨﺶ ﻫﻮراﻧـﺪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﻫﺮ‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪ 23‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧـﺎوري ﻫﻮراﻧـﺪ و ‪43‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء اﻫﺮ ﮐﻠﯿﺒﺮ‪ .‬ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺪل ﻣﺎﯾﻞ ﺑﮕﺮﻣﯽ‪ ،‬آب از ﭼﺸﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت‪ ،‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ ،‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺴﺒﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َب َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﻋﻤﻞ ﺧﻮاﺑﻨﺪه‪ .‬ﺧﻮاﺑﯿﺪﮔﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺒﻨﺪه‪.‬‬



‫]ُخ َب َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ( ﻧـﺎﯾﻢ‪ .‬ﺧﻮاﺑﯿـﺪه ‪ :‬در اﯾﻦ ره ﺟﺰﯾﻦ ﺧﻮاب ﺧﺮﮔﻮش ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺴـﺒﻨﺪهء ﻣﺮگ را ﻫﻮش ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﻫﻘﻌﻪ؛ ﻣﺮد‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﺗﮑﯿﻪ ﮐﻨﻨﺪه و ﺑﺮ ﭘﻬﻠﻮ ﺧﺴﺒﻨﺪه ﻣﯿﺎن ﻗﻮم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺲ ﺑﻪ دﻧﺪان ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫گ ِر َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺲ ﺑﺪﻫﻦ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از اﻇﻬﺎر ﻋﺠﺰ ﮐﺮدن و اﻣﺎن ﺧﻮاﺳـﺘﻦ ﺑﺎﺷﺪ و ﺳﺒﺐ اﯾﻦ اﻣﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻔﺎر‬ ‫]َخ ِب َد ِ‬ ‫ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﮐﻪ ﮔﺎو را ﻣﯽ ﭘﺮﺳـﺘﻨﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺸـﻨﺪهء ﮔﺎو ﻣﺆﺑﺪ در ﺟﻬﻨﻢ اﺳﺖ ﻟﺬا ﻫﺮﮔﺎه ﮐﻔﺎر ﻫﻨﺪ ﺑﺮ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﻏﺎﻟﺐ آﯾﻨﺪ‬ ‫آن ﺟﻤﻊ ﻣﻐﻠﻮب ﺧﺲ را ﺑﺪﻫﻦ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺣﮑﻢ ﮔﺎو دارﯾﻢ ﺑﺮ اﺛﺮ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻫﻨﺪوان ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺣﺮﺑﻪ ﻧﻤﯽ اﻧﺪازﻧﺪ و آﻧﻬﺎ‬ ‫را ﻧﻤﯽ ﮐﺸﻨﺪ‪) .‬از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺲ ﺑﻪ دﻫﻦ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫گ ِر َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺲ ﺑﻪ دﻧﺪان ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺲ ﺑﺪﻧﺪان ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ ِب َد َه ِ‬ ‫ﺧﺴﺒﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﺳﺘﺎره ﻣﺸﺘﺮي)‪) .(1‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬درﻧﺪه ﭼﻮ ﺷـﯿﺮان دﻣﻨﺪه ﭼﻮ ﺛﻌﺒﺎن درﻓﺸﺎن ﭼﻮ ﺧﺴﺒﯽ درﺧﺸﺎن ﭼﻮ آذر‪ .‬اﺳـﺘﺎد‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 788‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺑﻠﻌﻤﯽ‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ذﯾﻞ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺴﭙﯽ آﻣﺪه اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺼﺤﻒ ﺑﺮﺟﯿﺲ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﭙﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺒﯿﺠﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﺰاز ﭘـﺎﯾﯿﻦ ﺑﺨﺶ ﺳـﺮﺑﻨﺪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اراك‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪ 24‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي آﺳـﺘﺎﻧﻪ و ﺷﺶ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﻣـﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺳﺮدﺳـﯿﺮ‪ ،‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و رودﺧـﺎﻧﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت و ارزن و ﺑﻨﺸﻦ و ﭘﻨﺒﻪ و ﮐﻨﺠـﺪ و‬ ‫ﮐﺮﭼﮏ و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑﺎﻓﯽ‪ ،‬راه ﻣﺎﻟﺮو دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺴﺒﯿﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ(ﺧﻮاﺑﯿﺪﮔﯽ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﺧﻮاﺑﯿﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺒﯿﺪن‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ﻣﺺ( ﻏﻨﻮدن‪ .‬ﺧﺴﭙﯿـﺪن ‪ :‬از اﯾﻦ ﭘﺲ ﺗﻮ اﯾﻤﻦ ﻣﺨﺴﺐ از ﺑـﺪي ﮐﻪ ﭘﺎداش ﭘﯿﺶ آﯾـﺪت اﯾﺰدي‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺷﺐ ﺗﯿﺮه ﺑﻠﺒﻞ ﻧﺨﺴـﺒﺪ‬ ‫ﻫﻤﯽ ﮔﻞ از ﺑﺎد و ﺑﺎران ﺑﭽﺴـﺒﺪ ﻫﻤﯽ‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ )ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ج ‪ 3‬ص ‪ .(1433‬ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﻧﯿﺰ از ﺷـﻤﺎ زر و ﺳﯿﻢ ﻣﺨﺴﺒﯿﺪ زﯾﻦ ﭘﺲ دل از ﻣﻦ‬ ‫ﺑﻪ ﺑﯿﻢ‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﺪو ﮔﻔﺖ ﺑﯿﮋن ﻣﺮا ﺧﻮاب ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺨﺴﺐ اي ﺑﺮادر زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﭼﻮن ﺷﺐ آﯾﺪ ﺑﺮود ﺧﻮرﺷﯿﺪ از ﻣﺤﻀﺮ ﻣﺎ‬ ‫ﻣﺎﻫﺘﺎب آﯾﺪ و در ﺧﺴﺒﺪ در ﺑﺴﺘﺮ ﻣﺎ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺑﻮﺳﻬﻞ ﻧﺰدﯾﮏ ﭘﺪرم آﻣﺪ ﻧﻤﺎز ﺧﻔﺘﻦ ﭘﺪرم ﮔﻔﺖ ﭼﺮا آﻣﺪه اي؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﺨﻮاﻫﻢ رﻓﺖ‬ ‫ﺗﺎ آﻧﮕﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﺴـﺒﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ رﻗﻌﺘﯽ ﻧﻮﯾﺴﺪ ﺑﺴـﻠﻄﺎن درﺑﺎب ﺣﺴـﻨﮏ ﺑﺸﻔﺎﻋﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﺪار ﮔﻮش و ﺑﺸﺐ ﺧﺴﺐ اﯾﻤﻦ از‬ ‫ﻫﻤﻪ ﺑـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﭼﻨـﺎن اﺳﺖ دادش ﮐﻪ اﯾﻤﻦ ﺑﻨـﺎز ﺑﺨﺴـﺒﺪ ﻫﻤﯽ ﮐﺒـﮏ در ﭼﻨﮓ ﺑﺎز‪.‬اﺳـﺪي‪ .‬اﯾﺰد ﺧﺮد ز ﺑﻬﺮ ﭼﻪ دادﺳـﺘﺖ ﺗﺎ‬ ‫ﺧـﻮش ﻧﺨﺴـﺒﯽ و ﻧﺨـﻮري ﭼـﻮن ﺧﺮ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﮐﻪ ﭼﻨـﺪ ﺧﺴﺒﯿـﺪ اي ﺑﯿﻬﺸـﺎن ﮐﻪ وﻗﺖ آﻣـﺪ ﮐﻪ ﺗﯿﻎ ﺟﻬـﻞ ﻫﻤﯽ در ﻧﯿـﺎم ﺑﺎﯾـﺪ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭼﻮ ﺗﻮ ﻣﺪﻫﻮش ﺑﺨﺎك اﻧﺪر ﺧﺴﺒﯽ ﭼﻪ ﺑﻬﺎر آﯾﺪ و ﭼﻪ دﺷﺖ ﺑﺒﺎر آﯾﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺧﺎك ﺑﺮﺳـﺮ ﭘﺎش ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ و در ﺧﻮن‬ ‫ﺧﺴﺐ از آﻧﮏ زﯾﺮ ﺧﺎك اﺳﺖ آﻧﮑﻪ از ﺧﺎﮐﺖ ﺑﻤﺮدم ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﯿﺎن ﺑﺎدﯾﻪ اي ﻫﺎن و ﻫﺎن ﻣﺨﺴﺐ ار ﻧﻪ ﻋﺮاﺑﯿﺎن ز ﺗﻮ ﻫﻢ ﺳـﺮ‬ ‫ﺑﺮﻧﺪ و ﻫﻢ ﮐﺎﻻ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻋﻬﺪ ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﺴﺮآﻣﺪ ﻣﺨﺴﺐ ﺷﺐ ﺷﺪ و اﯾﻨﮏ ﺳﺤﺮ آﻣﺪ ﻣﺨﺴﺐ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻣﺴﺖ ﭼﻪ ﺧﺴﺒﯽ ﮐﻪ ﮐﻤﯿﻦ ﮐﺮده اﻧﺪ‬ ‫ﮐﺎرﺷـﻨﺎﺳﺎن ﻧﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮده اﻧـﺪ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺑﯿﻨـﺪ ﺑﺮ ﻣﻦ اﯾﻦ ﺑﯿـﺪاد ﺧﻮاري ﻧﺨﺴـﺒﺪ دﯾﮕﺮ از ﺑﯿـﺪاد و زاري‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺴـﺒﻢ اﻣﺸﺐ ز راه‬ ‫دﻣﺴﺎزي ﺗﺎ ﻧﺒﯿﻨﻢ ﺧﯿﺎل ﺷﺐ ﺑﺎزي‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺟﻬﺪ ﮐﻦ ﺗﺎ ﺻﺪ ﮔﻤﺎن ﮔﺮدد ﻧﻮد ﺷﺐ ﺑﺮو ورﻧﻪ ﺑﺨﺴﺒﯽ‪ ،‬ﺷﺐ رود‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﻃﻔﻞ ﺧﺴـﺒﺪ ﭼﻮن‬ ‫ﺑﺠﻨﺒﺎﻧﺪ ﮐﺴﯽ ﮔﻬﻮاره را‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺳﺎﻗﯽ ﺳﯿﻢ ﺗﻦ ﭼﻪ ﺧﺴﺒﯽ ﺧﯿﺰ آب ﺷﺎدي ﺑﺮ آﺗﺶ ﻏﻢ رﯾﺰ‪.‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬رﺷﮑﻢ از ﭘﯿﺮﻫﻦ آﯾﺪ ﮐﻪ‬ ‫در آﻏﻮش ﺗﻮ ﺧﺴـﺒﺪ زﻫﺮم از ﻏﺎﻟﯿﻪ آﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ اﻧﺪام ﺗﻮ ﺳﺎﯾﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﭼﻨﺎن ﺧﺴﺐ ﮐﺎﯾﺪ ﻓﻐﺎﻧﺖ ﺑﮕﻮش‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬اﻻ‬ ‫ﺗﺎ ﺑﻐﻔﻠﺖ ﻧﺨﺴﺒﯽ ﮐﻪ ﻧﻮم ﺣﺮام اﺳﺖ ﺑﺮ ﭼﺸﻢ ﺳﺎﻻر ﻗﻮم‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ده دروﯾﺶ در ﮔﻠﯿﻤﯽ ﺑﺨﺴﺒﻨﺪ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪ .‬ﻧﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎر‬ ‫آﻣـﺪي ﺑـﺪﺳﺖ ﺟـﻮاﻧﯽ ﻣﻌﺠـﺐ ﺧﯿﺮه راي ﺳـﺮﺗﯿﺰ ﺳـﺒﮏ ﭘـﺎي ﮐـﻪ ﻫﺮدم ﻫﻮﺳـﯽ ﭘﺰد و ﻫﺮ ﻟﺤﻈـﻪ راﺋﯽ زﻧـﺪ و ﻫﺮ ﺷـﺐ ﺟـﺎﯾﯽ ﺧﺴـﺒﺪ‪.‬‬ ‫)ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ اي ﺑﺨﺖ ﺑﺨﺴﺒﯿـﺪي و ﺧﻮرﺷـﯿﺪ دﻣﯿـﺪ ﮔﻔﺖ ﺑﺎ اﯾﻨﻬﻤﻪ از ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﻮﻣﯿﺪ ﻣﺸﻮ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ - .‬ﺧﺴﺒﯿﺪن آﺗﺶ؛ ﻓﺮوﻧﺸﺴـﺘﻦ آن‪.‬‬ ‫)ﺗﺮﺟﻤﻪء دﯾﺎﺗﺴﺎرون ص ‪ - .(34‬ﺧﺴﺒﯿﺪن ﺧﻮن؛ ﻣﮑﺘﻮم ﻣﺎﻧﺪن ﺧﻮﻧﯽ‪ .‬ﭘﻨﻬﺎن ﻣﺎﻧﺪن ﻗﺎﺗﻞ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺧﻮن ﻧﺨﺴﺒﺪ درﻓﺘﺪ‬ ‫در ﻫﺮ دﻟﯽ ﻓﮑﺮ ﺟﺴﺘﺠﻮي و ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻠﯽ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬آﻧﮑﻪ ﮐﺸﺘﺴﺘﻢ ﭘﯽ ﻣﺎدون ﻣﻦ ﻣﯽ ﻧﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺒﺪ ﺧﻮن ﻣﻦ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ - .‬ﺧﺴﺒﯿﺪن ﺷﯿﺮ؛‬ ‫ﺑﺴـﺘﻦ آن‪ .‬ﮐﻠﭽﯿـﺪن آن ‪:‬اﺿـﻄﺮاب اﻧـﺪك اﻧـﺪك ﻓﺮاﻫﻢ آوردن ﺷـﯿﺮ را در ﻣﺸـﮏ و ﮔﺬاﺷـﺘﻦ آن ﺗﺎ ﺑﺨﺴـﺒﺪ و ﺗﺮش ﮔﺮدد‪) .‬ذﺧﯿﺮهء‬ ‫ﺧﻮارزﻣﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺒﯿﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﻋﻤﻞ ﺧﻮاﺑﯿﺪن‪ .‬ﺧﻮاﺑﯿﺪﻧﯽ‪ .‬ﺧﻔﺘﻨﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ )||(‪ .‬ص ﻟﯿﺎﻗﺖ( ﻗﺎﺑﻞ ﺧﻮاﺑﯿﺪن‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﺧﻔﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺒﯿﺪه‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ( ﺧﻮاﺑﯿﺪه‪ .‬ﺧﻔﺘﻪ‪ .‬ﺑﺨﻮاب ﺷﺪه‪ .‬ﺑﺨﻮاب رﻓﺘﻪ‪ .‬ﺧﻔﺘﯿﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﺴﭙﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ( ﻟﮕﺪ زدن ﻓﺮﻣﻮدن و ﭘﺎﯾﻤﺎل ﮐﻨﺎﻧﯿﺪن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﭙﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ﻣﺺ( اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﻨﺎﻧﯿـﺪن و آرام ﮐﺮدن ﻓﺮﻣﻮدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﻮاﺑﺎﻧﯿﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺧﺴﭙﯿﺪن ﮐﻨﺎﻧﯿﺪن||‪.‬‬ ‫اﻃﻔﺎي آﺗﺶ ﮐﺮدن ﻓﺮﻣﻮدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺎﻣﻮش ﮐﺮدن‪ .‬ﻧﺸﺎﻧﺪن آﺗﺶ‪ .‬ﻓﺮوﻧﺸﺎﻧﺪن آﺗﺶ و ﭼﺮاغ را‪ .‬ﮐﺸﺘﻦ آﺗﺶ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬و ﭼﺮاﻏﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺧﻔﺘﻦ ﻧﺨﺴﭙﺎﻧﯿﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء دﯾﺎﺗﺴﺎرون ص ‪ .(122‬و ﻧﻮر در ﺗﺎرﯾﮑﯽ و ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﻧﻮر را ﻧﺨﺴﭙﺎﻧﯿﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء‬ ‫دﯾﺎﺗﺴﺎرون ص‪.(61‬‬ ‫ﺧﺲ ﭘﺬﯾﺮ‪.‬‬



‫]َخ َپ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﻤﻊ ﮐﻨﻨﺪهء ﺧﺲ و ﺧﺎﺷﺎك ﺑﺪور ﺧﻮد ‪ :‬ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺧﺲ ﭘﺬﯾﺮي آﺧﺮ ﻧﻪ ﮐﻬﺮﺑﺎﯾﯽ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺲ ﭘﺮور‪.‬‬



‫]َخ َﭘْﺮ َو[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﻣﺮدم ﭘﺴﺖ و دون را ﭘﺮورش ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ و ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﻧﻪ ﺧﺴـﺮو ﺷـﺪ آن ﮐﺲ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺲ ﭘﺮور اﺳﺖ ﺧﺴﯽ دﯾﮕﺮ و ﺧﺴﺮوي دﯾﮕﺮ اﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﭙﺶ‪.‬‬



‫]ُخ ِپ[ )اِﻣﺺ( ﻋﻤﻞ ﺧﺴﭙﯿﺪن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺲ ﭘﻮش‪.‬‬



‫]َخ[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎردار‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﭼﯿﺰي ﮐﻪ آن را ﺑﺨﺲ ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﭼﺸـﻤﻪء اﻣﯿـﺪ را ﺧﺲ ﭘﻮش دﯾـﺪن‬ ‫ﻣﺸـﮑﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬زﻟﻒ و ﺧﻂ ﻧﮕﺬاﺷﺖ ﮐﺎﻓﺘﺪ ﭼﺸﻢ ﻣﺎ ﺑﺮ روي ﯾﺎر ﻣﻮج ﺟﻮﻫﺮ داﯾﻢ اﯾﻦ آﺋﯿﻨﻪ را ﺧﺲ ﭘﻮش داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﻣﺮدم ﻓﺮوﻣﺎﯾﻪ و رذل ﮐﻪ ﺑﻪ ﻟﺒﺎس ﻣﺮدﻣﺎن ﻧﺠﯿﺐ و ﺷﺮﯾﻒ درآﯾﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﺮدم ﺳﺨﺖ رذل و ﻓﺮوﻣﺎﯾﻪ‬ ‫و ﻫﺮزه ﮐـﺎر‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ ||(‪ .‬دﺷـﻨﺎﻣﯽ اﺳﺖ و ﻋـﻮام ﺧﺰﭘـﻮش ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ )||(‪ .‬ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(‬ ‫اﺳـﺘﺨﻔﺎي ﻋﯿﺐ ||‪ .‬ﮐـﺎر ﻗﺒﯿﺤﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺴـﻨﺎت اﺻـﻼح آن دﻫﻨـﺪ ||‪ .‬ﭘﻨﻬـﺎﻧﯽ ﻗﺒﺎﯾـﺢ ﺑﻤﮑﺮ وﺣﯿﻠﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻧﻔﺎق‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺧﻄﯽ(‪ - .‬آﺗﺶ ﺧﺲ ﭘـﻮش؛ آﺗﺶ ﮐﻪ ﺑﺰﯾﺮ ﺗـﻮده ﺧﺲ و ﺧﺎﺷـﺎك ﭘﻨﻬـﺎن ﺑﺎﺷـﺪ ‪ :‬ﭼﻨـﺪ از آﺗﺶ ﺧﺲ ﭘﻮش ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰي دود اي ﺑﺨﻮش‬ ‫ﺟﻮﻫﺮي آﺋﯿﻨﻪ ﺣﺴﻦ ﺗﻮ ﻣﺜﻞ‪ .‬ﻋﺮﻓﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ - .‬ﺷـﻌﻠﻪء ﺧﺲ ﭘﻮش؛ ﺷـﻌﻠﻪ اي ﮐﻪ زﯾﺮ ﺧﺲ ﭘﻨﻬﺎن ﺑﺎﺷﺪ ‪ :‬ﻣﺤﺒﺖ ﺷـﻌﻠﻪء ﺧﺲ ﭘﻮش‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺎﺷﮑﯽ ﻣﻦ ﻫﻢ ﺳﺮي از ﺟﯿﺐ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﻧﺸﯿﻨﺎن ﺑﺮﻧﻤﯽ ﮐﺮدم‪ .‬ﻃﺎﻟﺐ آﻣﻠﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺲ ﭘﻮش داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﻨﻬـﺎن داﺷـﺘﻦ‪ .‬ﻣﺨﻔﯽ داﺷـﺘﻦ ﺑﺮﺳﺒﯿـﻞ اﺣﺘﯿﺎط‪) (1).‬از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )از آﻧﻨـﺪراج(‪ - (1) .‬ظ ‪ .‬از ﺗﺮﮐﯿﺒــﺎت‬ ‫ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﺎن ﻫﻨﺪي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺲ ﭘﻮش ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﻮﺷﯿﺪن ﺑﺮ ﺳﺒﯿﻞ اﺣﺘﯿﺎط‪ .‬ﻣﺨﻔﯽ ﮐﺮدن‪) .‬از ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺴﭙﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﺳـﺘﺎرهء ﻣﺸﺘﺮي را ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺼـﺤﻒ‬ ‫»ﺑﺮﺟﯿﺲ« ﺣﺪس زده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﺒﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﭙﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ( ﻟﮕﺪ زدن‪ .‬ﭘﺎﯾﻤﺎل ﮐﺮدن‪ .‬ﭘﺎﺳﭙﺮ ﻧﻤﻮدن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﭙﯿﺪن‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ﻣﺺ( ﺧﻮاﺑﯿـﺪن‪ .‬ﺧﻔﺘـﻦ‪ .‬ﺧﺴﺒﯿـﺪن‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺧﻔﺘﯿـﺪن ‪ :‬ﭼـﻮ ﺷـﺎه ﺟﻬﺎﻧـﺪار ﺑﺸـﻨﯿﺪ راز ﺑﺮ آن ﮔـﻮﺷﻪء ﺗﺨـﺖ ﺧﺴـﭙﯿﺪ‬ ‫ﺑﺎز‪.‬دﻗﯿﻘﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺖ‪.‬‬



‫]َخ[ )ﻣﺺ ﻣﺮﺧﻢ( ﻋﻤﻞ ﺧﺴﺘﻦ‪) (1).‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺴـﺘﻦ« ﺷﻮد‪ - .‬ﭘﺎي ﺧﺴﺖ؛ ﭘﺎي ﺧﺴﺘﻪ‪ .‬ﭘﺎي ﻣﺠﺮوح‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ - .‬ﻟﮕـﺪﮐﻮب‪ .‬ﻟﮕـﺪﻣﺎل‪ - .‬ﭘﯽ ﺧﺴﺖ؛ ﭘﯽ ﺧﺴـﺘﻪ‪ .‬ﭘﯽ ﻣﺠﺮوح‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ - .‬ﭼﯿﺰي ﮐﻪ در زﯾﺮ ﭘﺎ ﻧﺮم ﺷﺪه‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺑﻦ ﺧﺴﺖ ﺷﻮد‪) .‬رﺷـﯿﺪي(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﭘﺎي ﺧﺴﺖ ﺷﻮد )||‪ِ .‬ا( رﻧﮓ‪ .‬ﻟﻮن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪:‬‬ ‫ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪه ﺑﺮ ﺧـﺎﻣﻪ ﺑﻨﻬـﺎد دﺳﺖ ﺑﻌﻨﺒﺮ ﺳـﺮ ﻧـﺎﻣﻪ را ﮐﺮد ﺧﺴﺖ‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ )از ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺨﻮﻧـﺎب دﯾـﺪه ﺧﺴﺖ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺷـﻔﺮوه‪) .‬از‬ ‫ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي ||(‪ .‬ﻓﺎﺋـﺪه‪ .‬ﻧﻔﻊ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻧﻔﺲ و ﻋﻘﻞ و ﺣﻮاس ﮐﯽ ﺗﻮان ﺑﻮد ﮐﺮدﮔﺎرﺷـﻨﺎس ﺑﻠﺒﻞ‬ ‫ﻋﻘـﻞ را ز ﮔﻠﺒﻦ ﺧﺴﺖ در ﺗﺮﻧﻢ ﺗﻮاﻧﯿﺶ ﻫﻤﻪ ﺑﺴﺖ‪ .‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ )از ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي ||(‪ .‬ﺧﺴﺘﺮ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﺘﺮ ﺷﻮد‪ - (1) .‬در‬ ‫ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه‪ :‬ﺧﺴﺖ ﻣﺎﺿﯽ ﺧﺴﺘﻦ و آزرده ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺠﺮوح ﮐﺮد و آزرده ﺳﺎﺧﺖ ‪ :‬ﭼﻮ او از ﮐﻤﺎن ﺗﯿﺮ ﺑﮕﺸﺎد دﺳﺖ ﺑﺮ‬ ‫رﺳﺘﻢ و رﺧﺶ ﺟﻨﮕﯽ ﺑﺨﺴﺖ‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬دﯾﺪﻣﺶ و دﯾﺪ ﻣﺮ ﻣﺮا و ﺑﺴﯽ ﺧﻮردم ﺧﺮﻣﺎش و ﺧﺴﺖ ﺧﺎر ﻣﺮا‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺖ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﻗﺮار‪ .‬آرام‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ||(‪ .‬آﺳﺘﯿﻦ ﺟﺎﻣﻪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺖ‪.‬‬



‫س[ )ع اِﻣﺺ( ﺧﺴـﺎﺳﺖ‪ .‬ﻟﺌـﺎﻣﺖ‪ .‬ﻓﺮوﻣـﺎﯾﮕﯽ‪ .‬ﻧـﺎﻣﺮدي‪ .‬ﻓﺮوده‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻧﺎﮐﺴـﯽ‪) .‬زﻣﺨﺸـﺮي(‪ .‬ﭘﺴﺘﯽ‪ .‬دﻧﺎﺋﺖ‪ .‬ﺣﻘﺎرت‪.‬‬ ‫]ِﺧْﺲ َ‬ ‫رذاﻟﺖ‪ .‬وﻏﺎدت)‪) .(1‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬ﺷـﻌﺮ در ﻧﻔﺲ ﺧﻮﯾﺶ ﻫﻢ ﺑـﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﻧـﺎﻟﻪء ﻣﻦ ز ﺧﺴﺖ ﺷـﺮﮐﺎﺳﺖ‪.‬ﻇﻬﯿﺮ ﻓﺎرﯾـﺎﺑﯽ||‪.‬‬ ‫)ﻣﺺ( ﺑﺨﯿﻠﯽ ﮐﺮدن‪ .‬اﻣﺴﺎك ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﻤﺴﮏ ﺑﻮدن ‪ (2):‬ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻤﺸﻘﺖ ﻓﺮاﻫﻢ آرﻧﺪ و ﺑﻪ ﺧﺴﺖ ﻧﮕﺎه دارﻧﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ .‬ﻣﺎﻟﺪاري‬ ‫را ﺷـﻨﯿﺪم‪ ...‬ﻇـﺎﻫﺮ ﺣـﺎﻟﺶ ﺑﻨﻌﻤـﺖ دﻧﯿـﺎ آراﺳـﺘﻪ و ﺧّﺴﺖ ﻧﻔﺲ ﺟﺒﻠﯽ در وي ﻫﻤﭽﻨـﺎن ﻣﺘﻤﮑﻦ ﮐﻪ‪) ...‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ - (1) .‬ﻣﺮﺣﻮم‬ ‫دﻫﺨـﺪا ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﻌﯿﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﺻﻞ آن ﺧﺲ ﻓﺎرﺳـﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ - (2) .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ در ﻋﺮﺑﯽ ﻣﺼﺪر اﺳﺖ وﻟﯽ در ﻓﺎرﺳـﯽ ﺑﺠﺎي ﺣﺎﺻـﻞ‬ ‫ﻣﺼﺪر ﻧﯿﺰ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺖ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ از ﺑﻼد ﻓﺎرس ﻧﺰدﯾﮏ درﯾﺎ‪) .‬از ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان( ‪ :‬ﺧﻮار ﺑﺎد و ﺧﺴﺘﻪ دل ﺑﺪﺧﻮاه ﺟﺎه و دوﻟﺘﺶ ﮔﺮ‬ ‫ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد اﺳﺖ و ري ﯾﺎ در ﻃﺨﺎرﺳﺘﺎن و ﺧﺴﺖ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]َخ َن ‪ِ /‬ن[ )ِا( ﺧﺮﻗﻪ اي ﮐﻪ از ﮐﺮﺑﺎس دوزﻧﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﺎوي‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻗﺴﻤﯽ ﺧﺮﻣﺎ اﺳﺖ ﺧﻮب‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ دزي ج‪ 1‬ص‪ 371‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﺠﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از وﻻﯾﺖ ﺷـﻤﺎﻟﯽ اﯾﺮان ‪ :‬اﺷـﮑﻮر و دﯾﻠﻤﺎن و وﻻﯾﺖ ﻃﻮاﻟﺶ و ﺧﺮﮐﺎن و ﺧﺴﺘﺠﺎن وﻻﯾﺖ ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ ﻣﺎﺑﯿﻦ ﻋﺮاق و‬ ‫ﺟﯿﻼﻧـﺎت در ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن ﺧﺴﺖ اﻓﺘـﺎده اﺳﺖ و ﻫﺮ وﻻـﯾﺖ در ﺣﮑﻢ ﺣﺎﮐﻢ ﻋﻠﯿﺤـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ و آن ﺣﺎﮐﻢ ﺧﻮد را ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﺷـﻤﺎرد و ﻣﺮدم‬ ‫آﻧﺠﺎ ﺟﻨﮕﯽ و ﻣﺮداﻧﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ اﻣﺎ ﭼﻮن از آن وﻻﯾﺖ ﺑﯿﺮون آﯾﻨﺪ ﺳـﺨﺖ زﺑﻮن ﺷﻮﻧﺪ و ﭼﻮن ﮐﻮﻫﯽ اﻧﺪ از ﻣﺬاﻫﺐ ﻓﺮاﻏﺘﯽ دارﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﻘﻮم‬ ‫ﺷﯿﻌﻪ و ﺑﻮاﻃﻨﻪ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮاﻧـﺪ و ﭘﻨﺒﻪ و ﻣﯿﻮه ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ و در او ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ ﻧﯿﮑﻮ آﯾﺪ و ﻋﻠﻔﺨﻮارﻫﺎ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﻮد و ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب‬ ‫ج ‪ 3‬ص ‪.(60‬‬ ‫ﺧﺴﺘﺮ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ِا( ﺣﺸـﺮات اﻻـرض ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣﺎر و ﺳﻮﺳـﻤﺎر و ﺟﺰ آن و ﻧﻮع اﯾﻦ ﺣﯿﻮاﻧﺎت را ﺑﺰﺑﺎن ﻓﺮﻧﮓ رﭘﺘﯿﻞ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و آن ﻃﺎﯾﻔﻪ از ﺣﯿﻮاﻧﺎت‬ ‫ذي ﻓﻘﺎري را ﻧﺎﻣﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮﻧﺸﺎن ﺳـﺮد و ﭘﻮﺳﺘﺸﺎن ﻋﺮﯾﺎن اﺳﺖ و ﺑﺮ روي ﺷﮑﻢ راه ﻣﯽ روﻧﺪ و ﺑﻌﻀﯽ ﺑﺎ ﭘﻨﺠﻪ و ﺑﻌﻀﯽ ﺑﺪون ﭘﻨﺠﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﻣﺎر و ﺳﻮﺳـﻤﺎر و ﺳـﻨﮓ ﭘﺸﺖ و ﺟﺰ آن و در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ آﻧﻬﺎ را ﺧﺰﻧﺪه و ﺧﺴﺖ و ﺧﺴـﺘﻮ و ﮔﺮدﺷﻨﺪه و ﻣﺨﻨﺪه و ﻣﺨﯿﺪه و ﻣﺴﺘﻮ ﻧﯿﺰ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺰﻧﺪه‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺰﻧﺪﮔﺎن ﺷﻮد ||‪ .‬ﺣﺸﺮه‪) .‬اﻟﺴﺎﻣﯽ ﻓﯽ اﻻﺳﺎﻣﯽ(‪.‬‬ ‫ج‪ ،‬ﺧﺴﺘﺮان‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ()‪ - (1) .(1‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا اﺻﻞ آن را ‪khar fstar‬ﭘﻬﻠﻮي داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ و در ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آن را‬ ‫ﺣﺸﺮات اﻻرض آورد‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪ ﻫﻤﭽﻮ ﻣﻮر و ﻣﺎر و ﻣﻮش و اﻣﺜﺎل آن و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﯿﻦ دو ﻣﻌﻨﯽ ﺧﻠﻂ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﮏ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ص( در ﻓﺮﻫﻨـﮓ دزي ﮐﻠﻤﻪء ﻣﺨﺴـﺘﮏ در ذﯾﻞ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ آﻣـﺪه و آن »ﻧﺎراﺣﺘﯽ« و »ﺟﺰﺋﯽ ﮐﺴﺎﻟﺖ« ﻣﻌﻨﯽ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪) .‬دزي‬ ‫ج‪ 1‬ص‪ .(371‬ﻇﺎﻫﺮًا اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺎﯾﺪ از »ﺧﺴﺘﻪ« ﻓﺎرﺳﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(رﻧـﮓ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪه ﺑﺮ ﺧﺎﻣﻪ ﺑﻨﻬﺎد دﺳﺖ ﺑﻌﻨﺒﺮ ﺳـﺮ ﻧﺎﻣﻪ را ﮐﺮد ﺧﺴﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪.‬‬ ‫]ِخ َ‬ ‫ﮔﻮﯾﺎ ﺑﺎ ﺗﻮ ﻣﻦ ﻧﺸﺴﺖ ﮐﻨﻢ ﻗﺼﺪ آن ﻃﺮهء ﭼﻮ ﺷﺴﺖ ﮐﻨﻢ ﺑﺎدهء راوﻗﯽ ﺑﺠﺎن ﺑﺨﺮم ﭘﺲ ﺑﺨﻮﻧﺎب دﯾﺪه ﺧﺴﺖ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ ﺷﻔﺮوه‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺨﻞ ورزﯾﺪن‪ .‬اﻣﺴﺎك ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫س َ‬ ‫]ِﺧْﺲ َ‬ ‫ﺧﺴﺘﮕﺎن‪.‬‬



‫]َخ َت ‪ِ /‬ت[ )ِا( ِج ﺧﺴـﺘﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ درﻣﺎﻧـﺪه ||‪ .‬ﻣﺠﺮوﺣـﺎن‪ .‬آزردﮔﺎن ‪ :‬ﺑﮕﺮد اﻧـﺪرون ﺗﯿﺮ ﭼﻮن ژاﻟﻪ ﺑﻮد ﻫﻤﻪ دﺷﺖ از آن ﺧﺴـﺘﮕﺎن ﻧﺎﻟﻪ‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺧﺎص ﻧﻮاﻟﺶ ﻧﻔﺲ ﺧﺴﺘﮕﺎن ﭘﯿﮏ رواﻧﺶ ﻗﺪم ﺑﺴﺘﮕﺎن‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬از درون ﺧﺴﺘﮕﺎن اﻧﺪﯾﺸﻪ ﮐﻦ‪.‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﮕﯽ‪.‬‬



‫]َخ َت ‪ِ /‬ت[ )ﺣﺎﻣﺺ‪ِ ،‬ا( ﺟﺮاﺣﺖ‪ .‬رﯾﺶ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪َ .‬ﻗﺮح‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬ﮐﻠﻢ‪ .‬ﺟﺮح‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﺪان ﺧﺴﺘﮕﯽ‬ ‫ﺑﺎز ﺟﻨﮓ آﻣﺪﻧﺪ ﮔﺮازان ﺑﺴﺎن ﭘﻠﻨﮓ آﻣﺪﻧﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﻘﻠﺐ اﻧﺪرون ﺷﺎه ﻣﮑﺮان ﺑﺨﺴﺖ ﺑﮋوﺑﯿﻦ وزان ﺧﺴﺘﮕﯽ ﻫﻢ ﻧﻮﺷﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬از‬ ‫آن ﺧﺴـﺘﮕﯽ ﭘﺸﺖ ﺑﺮﮔﺎﺷـﺘﻨﺪ در و دﺳﺖ ﭘﯿﮑﺎر ﺑﮕﺬاﺷـﺘﻨﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﺎ ﺧﺴﺘﮕﯽ ﺑﺴﺎز ﮐﻪ ﮐﺲ را ز روزﮔﺎر زﺧﻢ آﻣﺪه ﺳﺖ ﺣﺎﺻﻞ و‬ ‫ﻣﺮﻫﻢ ﻧﯿﺎﻣـﺪه ﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑـﺎ ﻫﻤﻪ ﺧﺴـﺘﮕﯽ دﻟﻢ ﺑـﻮﺳﻪ رﺑﺎﯾـﺪ از ﻟﺒﺖ ﮔﺮﺑﻪء ﺷـﯿﺮدل ﻧﮕﺮ ﻟﻘﻤﻪ رﺑـﺎي ﭼـﻮن ﺗﻮﯾﯽ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ )دﯾﻮان چ‬ ‫ﺳﺠﺎدي ص ‪ .(461‬ﺟﺰ ﺧﺴـﺘﮕﯽ ﺳﯿﻨﻪ ﻣﺮا ﻧﯿﺴﺖ ﭼﺎره اي زﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﭼﻮ ﺗﯿﺮ و زﺑﺎن ﭼﻮ ﺧﻨﺠﺮم‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻗﻀﺎي ﺑﺪ ﻧﮕﺮ ﮐﺂﻣﺪ ﻣﺮا ﭘﯿﺶ‬ ‫ﺧﺴـﮏ و ﺧﺴـﺘﮕﯽ و ﺧـﺎر ﺑﺮ رﯾﺶ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ ||‪ .‬درﻣﺎﻧـﺪﮔﯽ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺗﻌﺐ‪ .‬اﻋﯿﺎ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﮐﻮﻓﺘﮕﯽ ‪ :‬ﭘﺮده ﻫﺎ‬ ‫دارد ﺑﻐﺪاد و در او ﮔﻨﺞ روان ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺧﺴﺘﮕﯽ آﻧﺠﺎ ﮔﺬرم ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )دﯾﻮان چ ﺳﺠﺎدي ص ‪ .(804‬ﺑﻮده ﺧﺎﺗﻮن ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎرش روز‬ ‫او ﺑﺨﻔﺘـﻪ ﺑﺨﺴــﺘﮕﯽ ﭼـﻮن ﯾـﻮز‪.‬اوﺣـﺪي ||‪ .‬ﺑﯿﻤـﺎري‪ .‬ﻣﺮض )از اﻧﺼـﺎب( ‪ :‬ﮔﺮ از درد ﺑﺎﺷــﻨﺪ ﺑﯿﻤـﺎر و ﺳـﺴﺖ ﮔﺮ از ﺧﺴـﺘﮕﯿﻬﺎ ﺑـﻪ ﺗﻦ‬ ‫ﻧﺎدرﺳﺖ‪.‬اﺳﺪي‪ .‬ﺧﺴـﺘﮕﯽ اﻧﺪر ﻃﻠﺐ واﺟﺒﺴﺖ درد ﮐﺸـﯿﺪن ﺑﺎﻣﯿﺪ دوا‪.‬ﺳﻌﺪي ||‪ .‬ﮐﺎر ﺻﻌﺐ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﻫﺮ ﮐﺴﯽ‬ ‫ﭼﺎرهء ﺟﺎن ﮐﻨﯿﺪ ﺑﺪﯾﻦ ﺧﺴﺘﮕﯽ ﺗﺎ ﭼﻪ درﻣﺎن ﮐﻨﯿﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﮕﯽ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫گ ِر َت[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ دور ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ َت ‪ِ /‬ت ِ‬ ‫ﺧﺴﺘﮕﯽ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ‪.‬‬



‫]َخ َت ‪ِ /‬ت َپ[ )ﻧـﻒ ﻣﺮﮐﺐ ﻣﺮﺧﻢ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺗﻌﻄﯿـﻞ ﺑﺮﻧـﺪار‪ .‬ﭘﯽ ﮔﯿﺮ‪ .‬ﻣـﺪاوم‪ .‬داﺋﻢ‪ .‬ﭼـﻮن‪ :‬ﻣﺒـﺎرزهء ﺧﺴـﺘﮕﯽ ﻧﺎﭘـﺬﯾﺮ ﺑـﺎ ﺑﯽ ﺳـﻮادي‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﮕﯽ ﻫﺎ‪.‬‬



‫]َخ َت ‪ِ /‬ت[ )ِا( ﺟﺮاﺣﺘﻬـﺎ‪ ،‬رﯾﺶ ﻫـﺎ ‪ :‬ﻫﻤﯽ ﮔﻔﺖ ﮐـﺎي داور داد ﭘـﺎك ﮔﺮ از ﺧﺴـﺘﮕﯿﻬﺎ ﺷﻮم ﻣﻦ ﻫﻼـك‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺗﻦ ﭘﯿﻠﺘﻦ را ﭼﻨﺎن‬ ‫ﺧﺴـﺘﻪ دﯾـﺪ ﻫﻤﻪ ﺧﺴـﺘﮕﯿﻬﺎش ﻧﺎﺑﺴـﺘﻪ دﯾﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﻣﻬﺮ دﻟﺶ ﮔﺴـﺘﻬﻢ را ﺑﺨﻮاﺳﺖ ﮔﺸﺎد آن ﮔﺮاﻧﻤﺎﯾﻪ از دﺳﺖ راﺳﺖ اﺑﺮ ﺑﺎزوي‬ ‫ﮔﺴﺘﻬﻢ ﺑﺮ ﺑﺒﺴﺖ ﺑﻤﺎﻟﯿﺪ ﺑﺮﺧﺴﺘﮕﯿﻬﺎش دﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ ||‪ .‬ﺗﻌﺐ ﻫﺎ‪ .‬رﻧﺞ ﻫﺎ ||‪ .‬ﻓﺮوﻣﺎﻧﺪﮔﯿﻬﺎ‪ .‬درﻣﺎﻧﺪﮔﯿﻬﺎ ||‪ .‬ﮐﻮﻓﺘﮕﯽ ﻫﺎ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ﻣﺺ( ﻣﺠﺮوح ﮐﺮدن)‪) .(1‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪ .‬ﻣﺠﺮوح ﺳﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬ ‫رﯾﺶ ﮐﺮدن‪ .‬زﺧﻤﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﺮاﺷـﯿﺪن ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺠﺮوح ﮐﺮدن ﺷﻮد‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬اﮔﺮ ﻋﻠﻢ را ﻧﯿﺴﺘﯽ ﻓﻀﻞ ﭘﺮ ﺑﺴـﺨﺘﯽ‬ ‫ﺑﺨﺴﺘﯽ ﺧﺮدﻣﻨـﺪ ﺧﺮ‪ .‬اﺑﻮﺷـﮑﻮر ﺑﻠﺨﯽ )از ﺗﺤﻔـﮥ اﻟﻤﻠﻮك ص ‪ .(14‬ﻫﻤﯽ ﮐﻨـﺪ ﻣـﻮي و ﻫﻤﯽ ﺧﺴـﺖ دﺳﺖ ﭘﺮ از ﻏﻢ ﻫﻤﯽ ﺑـﻮد ﺑﺮ ﺳـﺎن‬ ‫ﻣﺴﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﮑﻨﺪ و ﻣﯿﺎن را ﺑﮕﯿﺴﻮ ﺑﺒﺴﺖ ﺑﻨﺎﺧﻦ ﮔﻞ ارﻏﻮان را ﺑﺨﺴﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬در آﺗﺸـﮑﺪه آب در ﺑﺴﺘﻤﯽ ﺗﻦ ﻣﻮﺑﺪان را ﻫﻤﯽ‬ ‫ﺧﺴـﺘﻤﯽ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺰﻟﻒ ﺑﺎ دل ﻣﻦ ﭼﻨﺪﮔﺎه ﺑﺎزي ﮐﺮد دﻟﻢ ﺑﺨﺴﺖ و ﺟﺮاﺣﺖ ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺎﻧﺪ ﻧﺸﺎن‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺧﻮي ﻫﺮ ﮐﺲ از ﮔﻮﻫﺮ ﺗﻦ‬ ‫ﺑﻮد ز ﮔـﻞ ﺑﻮي و از ﺧﺎر ﺧﺴـﺘﻦ ﺑﻮد‪ .‬اﺳـﺪي )ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﮔﻬﯽ رﯾﺨﺖ ﺧﻮن و ﮔﻬﯽ ﮐﺸﺖ ﻣﺮد ﮔﻬﯽ ﺧﺴﺖ ﭘﯿﻞ و ﮔﻪ اﻧﮕﯿﺨﺖ‬ ‫ﮔﺮد‪ .‬اﺳﺪي )ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬از آﻧﺴﺎن ﻫﻤﻪ دﺷﺖ ﺳـﺮ ﺑﻮد و دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﺴـﯿﺎر و ﮐﺸـﺘﻨﺪ و ﺧﺴﺖ‪ .‬اﺳﺪي )ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬دل در‬ ‫ﺷﮑﻤﺶ ﺑﻪ ﺗﯿﺮ ﺑﺮﻫـﺎن ﻫﺮ ﭼﻨـﺪ ﻧﺨﻮاﺳـﺘﯽ ﺗـﻮ ﺧﺴـﺘﻢ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﮔﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺮاد ﺧﺴـﺘﻦ دﺳـﺘﺖ زﯾﻦ ﺑـﺎغ ﺑﺴـﻨﺪ] ه [ ﮐﻦ ﺑﻪ دﯾـﺪاري‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭘﺎي ﺗﺮا ﺧﺎر ﺗﻮ ﺧﺴـﺘﻪ ﺳﺖ و ﻧﯿﺴﺖ ﭘﺎي ﺗﺮا درد ﺟﺰ از ﺧﺎر ﺧﻮﯾﻨﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻧﺒﯿﻨﺪ ﭼﺸﻢ ﻧﺎﻗﺺ ﺟﻨﺖ ﭘﺮ ﻧﻮر ﻓﺎﺿﻞ را‬ ‫ﮐﻪ ﭼﺸـﻤﺶ را ﺑﺨﺴﺖ از دﯾﺪن او ﺧﺎر ﻧﻘﺼﺎﻧﺶ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺧﻠﻖ اﮔﺮ از ﺗﻮ ﺧﺴﺖ ﻧﺎﮔﻪ ﺧﺎر ﺗﻮ ﮔﻞ ﺧﻮﯾﺶ از او درﯾﻎ ﻣﺪار‪ .‬ﺳﻨﺎﺋﯽ‬ ‫)ﺣﺪﯾﻘﻪ ص ‪ .(572‬ﺑﺎري ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﮐﺸﺘﻦ و ﺧﺴﺘﻦ ﻣﺎ ﭼﯿﺴﺖ‪) .‬ﺳﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ ص ‪ .(83‬ﺧﺴﺘﯽ دل ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ و روزﯾﺶ ﻧﭙﺮﺳﯽ ﮐﺎي‬ ‫ﺧﺴـﺘﻪء ﭘﯿﮑﺎن ﻣﻦ آﺧﺮ ﺗﻮ ﮐﺠﺎﯾﯽ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺴﺖ ﺑﺰﺧﻢ ﺣﺴﺎم ﮔﺮدهء ﮔﺮدون ﺗﻤﺎم ﺑﺴﺖ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﮐﻤﻨﺪ ﮔﺮدن دﻫﺮ اﺳـﺘﻮار‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺮا ﻣﺮﻫﻢ اﺳﺖ اﮔﺮ ﻗﻮﻣﯽ ﺧﺴﺘﻦ ﻣﻦ ﺛﻮاب دﯾﺪﺳﺘﻨﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﻪ آن ﻣﻐﺰ اﯾﻦ را ﺑﻤﻨﻘﺎر ﺧﺴﺖ ﮔﻪ اﯾﻦ ﺑﺎل آن را ﺑﻨﺎﺧﻦ ﺷﮑﺴﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫زﺧﻢ ﺑﺮداﺷـﺘﻨﺪ و ﺧﺴـﺘﻨﺪش دزد ﭘﻨﺪاﺷـﺘﻨﺪ و ﺑﺴﺘﻨﺪش‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻫﺮ ﮐﻪ او ﺑﯽ ﺳﺮ ﺑﺠﻨﺒﺪ دم ﺑﻮد ﺟﻨﺒﺸﺶ ﭼﻮن ﺟﻨﺒﺶ ﮐﮋدم ﺑﻮد ﮐﺠﺮو و‬ ‫ﺷﺒﮑﻮر و زﺷﺖ و زﻫﺮﻧﺎك ﭘﯿﺸﻪء او ﺧﺴـﺘﻦ ﺟﺎﻧﻬﺎي ﭘﺎك‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺑﻨﺎز وﺻﻞ ﭘﺮوردن ﮐﺴـﯽ را ﺧﻄﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺗﯿﻎ ﻫﺠﺮ ﺧﺴـﺘﻦ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫)ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﮔﺮت ﺑﮕﻮﺷﻪء ﭼﺸـﻤﯽ ﻧﻈﺮ ﺑﻮد ﺑﻪ اﺳـﯿﺮان دواي درد ﻣﻦ اول ﮐﻪ ﺑﯿﮕﻨﺎه ﺑﺨﺴﺘﯽ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬اﮔﺮ ﭘﺎﻟﻬﻨﮓ از ﮐﻔﺖ در ﮔﺴـﯿﺨﺖ‬ ‫ﺗﻦ ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ ﺧﺴﺖ و ﺧﻮن ﺗﻮ رﯾﺨﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬دل دردﻣﻨـﺪ ﻣـﺎ را ﮐﻪ اﺳـﯿﺮ ﺗﺴﺖ ﯾﺎرا ﺑﻮﺻﺎل ﻣﺮﻫﻤﯽ ﻧﻪ ﭼﻮ ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﺧﺴـﺘﻦ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫)ﺑﺪاﯾﻊ(‪ .‬ﻧﺨﺲ؛ ﺧﺴـﺘﻦ ﺳـﺮﯾﻦ ﯾﺎ ﭘﻬﻠﻮي ﺳـﺘﻮر را ﺑﻪ ﭼﻮب و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﻣﺠﺮوح ﺷﺪن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‬ ‫)ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬رﯾﺶ ﺑﺮداﺷـﺘﻦ‪ .‬زﺧﻤﯽ ﺷﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻫﻤﯽ ﻣﺎدرش را ﺟﮕﺮ‬ ‫زان ﺑﺨﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺟﺎﯾﯽ ﺷﻮد دوردﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﻘﻠﺐ اﻧﺪرون ﺷﺎه ﻣﮑﺮان ﺑﺨﺴﺖ ﺑﺰوﺑﯿﻦ و زان ﺧﺴﺘﮕﯽ ﻫﻢ ﺑﺮﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻧﺒﺪ‬ ‫ﻟﺸـﮑﺮش زان ﻣﺎ ﺻﺪ ﯾﮑﯽ َﻧَﺨﺴﺖ از دﻟﯿﺮان او ﮐﻮدﮐﯽ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺳـﭙﻬﺒﺪ ﺳﻮي ﺗﺮﮐﺶ آورد ﭼﻨﮓ ﮐﻤﺎن را ﺑﺰه ﮐﺮد و ﺗﯿﺮ ﺧﺪﻧﮓ ز‬ ‫ﺗﯿﺮ ﺧﺪﻧﮓ اﺳﺐ ﻫﻮﻣﺎن ﺑﺨﺴﺖ ﺗﻦ ﺑﺎرﮔﯽ ﮔﺸﺖ ﺑﺎ ﺧﺎك ﭘﺴﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ ||‪ .‬ﺧﺮاﺷـﯿﺪن‪ .‬ﺧﺮاش دادن ﺳـﻨﮓ و اﻣﺜﺎل آن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﺴﺮ ﺑﺮ ز ﮔﺮد ﺳﭙﻪ اﺑﺮ ﺑﺴﺖ ﺑﻪ ﻧﯿﺰه دل ﺳﻨﮓ ﺧﺎرا ﺑﺨﺴﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﮔﻮﻫﺮ او ﭼﻮن دل ﺳﻨﮕﯽ ﺑﺨﺴﺖ ﺳﻨﮓ ﭼﺮا ﮔﻮﻫﺮ‬ ‫او را ﺷـﮑﺴﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﺳﻔﺘﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻃﻌﻦ‪) .‬دﻫﺎر(‪ .‬ﻧﯿﺰه زدن ‪ :‬ﭼﻮ ﺑﺎ ﻧﯿﺰه ﮐﺮدي ﺑﮕﺮدون ﻧﮕﺎه ﺑﺨﺴﺘﯽ ﺑﻨﻮك ﺳﻨﺎن روي‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 789‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﻣـﺎه‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﮔﺮ ﻧـﺎوك ﺳـﺤﺮﮔﻪ ﻣﻦ ﮐﺎرﮔﺮ ﺷـﺪي ﺷﮏ ﻧﯿﺴﺘﯽ ﮐﻪ ﮔﺮدهء ﮔﺮدون ﺑﺨﺴـﺘﻤﯽ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ .‬رﺧﻨﻪ ﮐﺮدن ||‪ .‬ﺧﻠﯿـﺪن‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺗﯿﺮ در ﭼﯿﺰي اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺗﺎ در آن ﻧﺸـﯿﻨﺪ ‪ :‬و آن ﻋﯿﺎر ﺗﯿﺮ ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﺑﻮرﯾﺎ اﻧﺪرﺧﺴﺖ از ﺑﯿﺮون و ﻫﺮ ﺗﯿﺮي ﮐﻪ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‬ ‫اﻧـﺪاﺧﺘﯽ از آن ﺗﻮﺑﺮه ﺑﺮ زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎدي و آن ﻋﯿﺎر ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﯽ و ﺑﺮ ﺑﻮرﯾﺎ ﺧﺴﺘﯽ ﺗﺎ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ را ﺗﯿﺮ ﻧﻤﺎﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﻃﺒﺮي ص ‪.(514‬‬ ‫ز ﺗﯿﺮش ﺧﺴـﺘﻪ ﺷـﺪ وﯾﺲ دﻻـرام وزان ﺧﺴـﺘﻦ ﺑﺮآﻣـﺪ ﻫﺮ دو را ﮐـﺎم‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪ .‬ﺧـﺪﻧﮓ درد ﻓﺮاق اﻧـﺪرون ﺳـﯿﻨﻪء ﺧﻠﻖ ﭼﻨـﺎن‬ ‫ﺑﺨﺴﺖ ﮐﻪ در ﺟﺎن ﻧﺸـﺴﺖ ﺳﻮﻓﺎرش‪ .‬ﺳـﻌﺪي ||‪ .‬ﺑﯿﻤﺎر ﺷـﺪن‪ .‬دردﻣﻨـﺪ ﺷـﺪن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺑﯿﻤﺎر ﮐﺮدن‪ .‬دردﻣﻨﺪ ﮐﺮدن ‪ :‬ﻫﺮ‬ ‫ﮐﺶ ﺗـﻒ ﺳـﻤﻮم ﺑﯿﺎﺑـﺎن ﻇﻠﻢ ﺧﺴﺖ ﻋـﺪل از ﺷـﻔﺎي ﺑﺮﮐﻪء ﮐـﻮﺛﺮ ﻧﮑﻮﺗﺮﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﻓﺮﺳﻮده ﮐﺮدن‪ .‬از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ‪ :‬دﻫﺮ ﻧﻔﺮﺳﻮد و‬ ‫ﺑﻔﺮﺳﻮدﻣﺎن ﺗﺎ ﭼﻪ ﻣﺮادش ﺑﻮد از ﺧﺴـﺘﻨﻢ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو ||‪ .‬ﺷﮑﺴـﺘﻪ ﺷـﺪن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺷﮑﺴـﺘﻦ ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﻮزﺳـﺘﺎن درآﻣﺪ ﺧﻮاﺟﻪ‬ ‫ﺳﺮﻣﺴـﺖ ﻃـﺒﺮزد ﻣﯽ رﺑـﻮد و ﻗﻨـﺪ ﻣﯽ ﺧﺴﺖ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ ||‪ .‬درﯾـﺪن‪ .‬ﺷـﮑﺎﻓﺘﻦ‪ .‬ﭘـﺎره ﭘـﺎره ﮐﺮدن ||‪ .‬ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدن ||‪ .‬ﻣﺘﺼـﻞ ﺳـﺎﺧﺘﻦ||‪.‬‬ ‫ﺗﺮﺳـﯿﺪن‪ .‬ﻫﺮاﺳـﯿﺪن ||‪ .‬ﻣﻬﻤﯿﺰ زدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬آزرده ﺷـﺪن‪ .‬ﻧﺎراﺣﺖ ﺷـﺪن‪ .‬ﻏﻤﯿﻦ ﺷـﺪن ‪ :‬ز ﮔﻔﺘﺎر او ﮔﯿﻮ را دل ﺑﺨﺴﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮدي ﺑﻪ رﺳـﺘﻢ ﺑـﺪﯾﻨﮕﻮﻧﻪ دﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬اﮔﺮ ﺷـﺎه را دل ز ﮔﯿﻼن ﺑﺨﺴﺖ ﺑﺒﺮﯾﻢ ﺳـﺮﻫﺎ ز ﺗﻨﻬﺎ ﺑـﺪﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺨﺴـﺘﻢ ز ﺳـﻬﺮاب و‬ ‫اﺳـﻔﻨﺪﯾﺎر ﻧﺸﺴـﺘﻢ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑـﺎرهء راﻫﻮار‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻨـﺎن ﺣﮑﻤﺖ و ﻣﻌﺮﻓﺖ ﮐﺎر ﺑﺴﺖ ﮐﻪ از اﻣﺮ و ﻧﻬﯿﺶ دروﻧﯽ ﻧﺨﺴﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺮﯾﻦ‬ ‫ﺟﺎﯾﮕﻪ ﺑﺮ ز ﭼﻨﮕﻢ ﺑﺠﺴﺖ دل و ﺟﺎﻧﻢ از ﺟﺴـﺘﻦ او ﺑﺨﺴﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬دﺷـﻤﻨﺎن را از آن ﻫﻤﯽ دل ﺧﺴﺖ‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ ||‪ .‬آزرده ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﻧـﺎراﺣﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﻏﻤﯿﻦ ﮐﺮدن ‪ :‬ﺑـﺪﺳﺖ دﯾﻮدادي دل ﺧﻄﺎ ﮐﺮدي ﺑﻪ دﺳﺖ دﯾﻮ ﺟﺎن ﺧﻮﯾﺶ را ﺧﺴﺘﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺷﺐ ﺑﺴـﺮ ﺑﺮد ﺑﻤﯽ‬ ‫دادن و ﺑﻨﺸـﺴﺖ و ﻧﺨﻔﺖ دل ﻣﻦ ﺧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺸـﺴﺖ و ﻧﺨﻔﺖ آن دﻟﺒﺮ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻋﻤﺮو و زﯾﺪ ﻋﺼﺮ دل ﺧﺴﺘﻨﺪ و در ﺑﺴﺘﻨﺪ ﮐﻞ ﺳﺎﺋﻼن و‬ ‫زاﺋﺮان را ﭘﺸﺖ ﺧﻔﺖ و دل ﺷـﮑﺴﺖ ﺗﺎج ﺧﻮد در ﻋﻤﺮو ﺧﻮد روزي ﭼﻮ ﻋﻤﺮو و زﯾﺪ ﻋﺼـﺮ زاﯾﺮي را در ﻧﺒﺴﺖ و ﺳﺎﺋﻠﯽ را دل ﻧﺨﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﯾﺰدان ﭘﺮﺳﺖ و درﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺨﺴﺘﻦ دل ﮐﺲ ﻧﺴﺨﺖ‪) .‬ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺷﻬﻨﺸﻪ ﮐﻪ ﺑﺎزارﮔﺎن را ﺑﺨﺴﺖ در ﺧﯿﺮ‬ ‫ﺑﺮ ﺷـﻬﺮ و ﻟﺸﮑﺮ ﺑﻪ ﺑﺴﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪ ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﻟﻐﺖ در ﭘﻬﻠﻮي ‪) xvastan‬ﮐﻮﻓﺘﻦ‪ .‬ﮐﺘﮏ‬ ‫زدن( »ﻧﺎوادﯾﺎ ‪ «167‬ورك‪ :‬اﺳﻔﺎ ‪ 1:2‬ص‪.142‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻨﺪه‪.‬‬



‫]َخ َت َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ( ﺟﺎرح‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻣﺠﺮوح ﮐﻨﻨﺪه‪ .‬ﺟﺮح زﻧﻨﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻨﯽ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ص ﻟﯿﺎﻗﺖ( ﻗﺎﺑﻞ ﺧﺴﺘﻦ‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺠﺮوح ﮐﺮدن و ﻣﺠﺮوح ﺷﺪن‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( داﻧﻪء ﻣﯿﻮه ﻫﺎ را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻫﻤﭽﻮ داﻧﻪء زردآﻟﻮ و ﺷـﻔﺘﺎﻟﻮ و ﺧﺮﻣﺎ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺧﺴـﺘﻪ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪ .‬ﻫﺴﺘﻪ‬ ‫در ﺗﺪاول ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص( ﻣﻘﺮ‪ .‬ﻣﻌﺘﺮف‪) .‬ﺻـﺤﺎح اﻟﻔﺮس(‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ اﻗﺮار و اﻋﺘﺮاف ﺑﺮ اﻣﺮي ﮐﻨـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪.‬‬ ‫ﻣﺬﻋﻦ‪ .‬ﻫﺴـﺘﻮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺴﺘﻮان‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﻧﺸﺪ ﻫﯿﭻ ﺧﺴﺘﻮ ﺑﺪان داﺳﺘﺎن ﻧﺒﺪ ﺷﺎه ﭘﺮﻣﺎﯾﻪ ﻫﻤﺪاﺳﺘﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﭼـﻮ ﺧﺴـﺘﻮ ﻧﯿﺎﯾـﺪ ﻣﯿـﺎﻧﺶ ﺑـﻪ ار ﺑﺒﺮﻧـﺪ و اﯾـﻦ اﺳـﺖ آﯾﯿـﻦ و ﻓﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﭙﺎﺳـﺦ ﭼﻨﯿـﻦ ﺑـﻮد ﺗﻮﻗﯿـﻊ ﺷـﺎه ﮐـﻪ آﻧﮑﺲ ﮐﻪ ﺧﺴـﺘﻮ ﺑـﻮد ﺑﺮ‬ ‫ﮔﻨﺎه‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺮ ﻓﻀﻞ او ﮔﻮا ﮔﺬراﻧﺪ دل ﮔﺮﭼﻪ ﮔﻮا ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ از ﺧﺴﺘﻮ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑﻤﻦ ﺷﺪ ﻫﺮ ﮐﻪ در ﮔﻮراب ﺧﺴﺘﻮ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻫﺴﺘﻢ ﮐﻨﻮن‬ ‫ﮔﻮراب ﺑﺎﻧﻮ‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪ .‬ﭼﻮ ﭼﺸـﻤﺶ دﯾﺪ ﺟﺎدو ﮔﺸﺖ ﺧﺴﺘﻮ ﮐﻪ ﺑﺮﺗﺮ زﯾﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻫﯿﭻ ﺟﺎدو‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪ .‬ﺷﺪش ﺧﺴﺘﻮ آن‬ ‫ﻣـﺎه و ﺧﻮاﻫﺶ ﻧﻤﻮد ﻧﻬـﺎدش ﮐﻤـﺎن ﭘﯿﺶ و ﭘﻮزش ﻓﺰود‪ .‬اﺳـﺪي )ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬روان ﻋﺎﻟﻢ و ﺟﺎﻫﻞ ﺑﺸـﮑﺮ او ﺧﺴـﺘﻮ زﺑﺎن ﺻﺎﻣﺖ و‬ ‫ﻧﺎﻃﻖ ﺑﺤﻤـﺪ او ﮔﻮﯾﺎ‪ .‬ﻋﺒـﺪاﻟﻘﺎدر ﻧﺎﺋﯿﻨﯽ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻔﻀﻞ ﻧﮕﻮﯾﻢ ﻣﺮا ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺼـﺪق دﻋﻮي ﻣﻦ آﯾﺪ آﺳـﻤﺎن ﺧﺴـﺘﻮ‪ .‬ﻣﻨﺼﻮر ﺷـﯿﺮازي‪- .‬‬ ‫ﺧﺴـﺘﻮ آﻣﺪن؛ ﻣﻘﺮ آﻣﺪن‪ .‬اذﻋﺎن آوردن ‪ :‬ﭼﻮ ﺧﺴـﺘﻮ ﻧﯿﺎﯾﺪ ﻧﺒﻨﺪد ﮐﻤﺮ ﺑﺒﺮم ﻣﯿﺎﻧﺶ ﺑﺒﺮﻧﺪه ار‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - .‬ﺧﺴﺘﻮ ﺷﺪن؛ ﻣﻘﺮ ﺷﺪن‪ .‬ﻣﻌﺘﺮف‬ ‫ﺷﺪن‪ .‬اذﻋﺎن ﮐﺮدن ‪ :‬ﺑﺰرﮔﺎن داﻧﺎ ﺑﯿﮏ ﺳﻮ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻨﺎداﻧﯽ ﺧﻮﯾﺶ ﺧﺴـﺘﻮ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﻬﺴﺘﯿﺶ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺧﺴﺘﻮ ﺷﻮي ز ﮔﻔﺘﺎر ﺑﯿﮑﺎر‬ ‫ﯾﮏ ﺳﻮ ﺷﻮي‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ )ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ج ‪ 1‬چ دﺑﯿﺮﺳـﯿﺎﻗﯽ(‪ .‬ﺑﻨﺎداﻧﯽ آﻧﮑﺲ ﮐﻪ ﺧﺴـﺘﻮ ﺷﻮد زدام ﻧﮑﻮﻫﺶ ﺑﯿﮑﺴﻮ ﺷﻮد‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ ||‪ .‬ﻣﺆﻣﻦ‪،‬‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﺎﺧﺴـﺘﻮ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﺎﻓﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﭘﻨـﺪ ﺧﻮب آﻣـﺪ از ﻫﻨـﺪوان ﺑﺮآن ﺧﺴـﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻧﺎﺧﺴـﺘﻮان ﺑﮑﻦ ﻧﯿﮏ و آﻧﮕﻪ‬ ‫ﺑﯿﻔﮑﻦ ﺑﺮاه ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪهء ره از اﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﺨﻮاه‪) .‬ﺑﻨﻘﻞ دﻫﺨﺪا از ﺗﺤﻔﮥ اﻟﻤﻠﻮك و ﺑﻘﻮل او ﺷﺎﯾﺪ از آﻓﺮﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪء اﺑﻮﺷـﮑﻮر ﺑﺎﺷﺪ‪ (.‬در اﯾﻦ زﻣﺎﻧﻪ‬ ‫ﺑﺘﯽ ﻧﯿﺴﺖ از ﺗﻮ ﻧﯿﮑﻮ ﺗﺮ ﻧﻪ ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﺮ‪ ،‬ﺷـﻤﻨﯽ از رﻫﯿﺖ ﺧﺴﺘﻮ ﺗﺮ‪ .‬اﺑﻮﺳﻠﯿﮏ ﮔﺮﮔﺎﻧﯽ‪ .‬ﻧﺸﺎﯾﺪ ﺧﻮر و ﺧﻮاب و ﺑﺎ او ﻧﺸﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺴﺘﻮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‬ ‫ﺑﻪ ﯾﺰدان ﮐﻪ ﻫﺴﺖ‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ ||‪ .‬ﺟﺎﻧﻮر ﺧﺰﻧﺪه‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺧﺴﺘﺮ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻮ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از اﮐـﺎﺑﺮ ﭼﯿﻦ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺑﻪ ﭼﯿﻦ ﻣﻬﺘﺮي ﺑﻮد ﺧﺴـﺘﻮي‬ ‫ﻧﺎم دﮔﺮ ﺳﺮﮐﺸﯽ ﺑﻮد زﻧﮕﻮي ﻧﺎم‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻮان‪.‬‬



‫]ُخ ُت[ )ِا( اﻗﺮارﮐﻨﻨـﺪﮔﺎن‪ .‬اﻋﺘﺮاف ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‪ .‬ﻣﻌﺘﺮف ﺷﺪﮔﺎن)‪) .(1‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ِ .‬ج ﺧﺴﺘﻮ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﭘﻬﻠﻮي ‪)astoban‬ﻣﻘﺮ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺮف( »دﻫﺎرﻟﻪ ص ‪ «186‬ارﻣﻨﯽ ع ‪»xostovan‬اﺳﻔﺎ ‪ 2 : 1‬ص ‪.«185‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻮاﻧﻪ‪.‬‬



‫]ُخ ‪َ /‬خ ُت َن ‪ِ /‬ن[ )ِا( ﭘﺸـﻤﯿﻨﻪ اي ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻮي از او درآوﯾﺨﺘﻪ ﯾﺎ ﮐﺮﺑﺎس ﭘﺎره‪) .‬ﺻـﺤﺎح اﻟﻔﺮس(‪ .‬ﭘﺸﻤﯿﻨﻪ اي ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻼدرﯾﺎن)‪(1‬دارﻧﺪ و‬ ‫ﻣﻮﯾﻬﺎ در آﻧﺠﺎ آوﯾﺨﺘﻪ ﺑﻮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﺪي ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ( ﻟﺒﺎﺳـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ دروﯾﺸﺎن و ﻓﻘﯿﺮان ﭘﻮﺷـﻨﺪ و از آن ﭘﺸـﻤﻬﺎ و ﻣﻮﯾﻬﺎ آوﯾﺰان‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( ‪ :‬ﺑﺠﻨﮓ دﻋﻮي داري و ﺳـﺨﺖ ﺗﻔﺘﻪ زﻧﯽ درﺷﺖ ﮔﻮﯾﯽ و ﭘﺮﺧﻮار و ﺧﺴﺘﻮاﻧﻪ ﺗﻨﯽ‪ .‬اﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس‬ ‫ﻣﺮوزي‪ .‬ﮐﻪ از دﯾﺒﺎي ﭼﯿﻦ ﺗﺎ ﺧﺴـﺘﻮاﻧﻪ‪.‬ﺷـﻤﺲ ﻓﺨﺮي‪ .‬ﻧﮕﺮ ز ﺳـﻨﮓ ﭼﻪ ﻣﺎﯾﻪ ﺑﻬﺴﺖ ﮔﻮﻫﺮ ﺳـﺮخ ز ﺧﺴـﺘﻮاﻧﻪ ﭼﻪ ﻣﺎﯾﻪ ﺑﻬﺴﺖ ﺷﻮﺷﺘﺮي‪.‬‬ ‫ﻣﻌﺮوﻓﯽ ||‪ .‬ﺧﺮﻗﻪ اي را ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ از ﭘﺎرﭼﻪ ﻫﺎي اﻟﻮان دوﺧﺘﻪ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ - (1) .‬ن ل‪ :‬ﭘﻼه ورﯾﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻮ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﻌﺘﺮف ﺷـﺪن‪ .‬اﻗﺮار ﮐﺮدن‪ .‬اذﻋﺎن ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﺰرﮔﺎن داﻧﺎ ﺑﯿﮑﺴﻮ ﺷﺪﻧـﺪ ﺑﻨﺎداﻧﯽ ﺧﻮﯾﺶ‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﺧﺴـﺘﻮ ﺷﺪﻧـﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺣﮑﻤﺎي ﻫﻨـﺪ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧـﺪ ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﮐﻪ آن ﺑﺎزي ﺑﺮ ﭼﻪ ﺳﺎن اﺳﺖ و ﺑﺮ داﻧﺶ او ﺧﺴـﺘﻮ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫)ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼﺺ ||(‪ .‬اﯾﻤﺎن آوردن‪ .‬ﻣﺆﻣﻦ ﺷﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻮﻧﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َن ‪ِ /‬ن[ )ِا( ﺧﺴـﺘﻮاﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺮﻗﻪء ﭘـﺎره ﭘـﺎرهء دروﯾﺸﺎن ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺧﺮﻗﻪ اي ﮐﻪ از ﭘﺎرﭼﻪ ﻫﺎي‬ ‫اﻟﻮان دوﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺧﺴﺘﻮﻧﻪء ﺣﺴﻦ اﻫﺘﻤﺎﻣﺶ ﺑﺮ ﺧﺴﺘﮕﯽ ﻓﻨﺎﺳﺖ ﻣﺮﻫﻢ‪ .‬اﺑﻮاﻟﻔﺮج روﻧﯽ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ‪.‬‬



‫]َخ َت ‪ِ /‬ت[ )ِا( اﺳـﺘﺨﻮان ﺧﺮﻣـﺎ و ﺷـﻔﺘﺎﻟﻮ و زردآﻟﻮ و اﻣﺜـﺎل آن‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻫﺴـﺘﻪ)‪) .(1‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪َ .‬ﻋَﺠﻢ‪ .‬ﺗﮑﺲ‪ .‬ﺗﮑﺴﮏ‪.‬‬ ‫ﺗﺨﻢ‪ .‬ﺣﺐ‪ .‬ﻧﻮاة‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﺬف؛ ﺳـﻨﮕﺮﯾﺰه و ﺧﺴﺘﻪء ﺧﺮﻣﺎ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺑﻪ اﻧﮕﺸﺘﺎن ﯾﺎ ﺑﻪ ﭼﻮﺑﯽ‪ .‬ﻓﺮﺻﺪ؛ ﺧﺴﺘﻪء‬ ‫ﻣﻮﯾﺰ‪ .‬ﺧﻀـﻌﻪ؛ ﺧﺮﻣـﺎﺑﻦ رﺳـﺘﻪ از ﺧﺴـﺘﻪ‪ .‬ﺟﺮام؛ ﺧﺴـﺘﻪء ﺧﺮﻣﺎ‪ .‬ﻓﺼـﯿﺺ؛ ﺧﺴـﺘﻪء ﺧﺮﻣﺎ ﺻﺎف و ﭘﺎﮐﯿﺰه ﮔﻮﯾﯽ روﻏﻦ ﻣﺎﻟﯽ‪ُ .‬ﻫﺒﺮ؛ ﺧﺴـﺘﻪء‬ ‫اﻧﮕﻮر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب )||(‪ .‬ص( زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ آن را ﺷـﯿﺎر ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ آﻧﺮا ﺷﯿﺎر ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‬ ‫ﯾـﺎ ﻣﺮدم و ﺣﯿﻮاﻧـﺎت ﺑﺮ زﺑﺮ آن آﻣـﺪ و ﺷـﺪ ﻧﻤـﻮده و ﺧـﺎك آن در زﯾﺮ ﭘـﺎي آدم و اﺳـﺐ و دﯾﮕﺮ ﺣﯿﻮاﻧـﺎت ﻧﺮم ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( ‪ :‬ﻧﯽ از ﻏﺒﺎر ﺧﺴـﺘﻪ ﺑﯿﺮون ﺷﺪي ﺑﺰور ﻧﯽ از زﻣﯿﻦ ﺧﺴﺘﻪ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﯽ ﻏﺒﺎر‪ .‬اﻧﻮري )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬ﻗﺪﻣﮕﺎﻫﺶ زﻣﯿﻦ‬ ‫را ﺧﺴـﺘﻪ دارد ﺷـﺘﺎﺑﺶ ﭼﺮخ را آﻫﺴـﺘﻪ دارد‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ )||‪ .‬ن ﻣﻒ( آزرده‪ .‬ﻣﺘـﺄﻟﻢ‪ .‬رﻧﺠﯿـﺪه‪ .‬دﻟﺘﻨﮓ‪ .‬دل آزرده‪ .‬ﭘﺮدرد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺳـﭙﻬﺒﺪ ﭼﻮ ﮔﻔﺘﺎر اﯾﺸﺎن ﺷـﻨﯿﺪ دل ﻟﺸـﮑﺮ از ﺗﺎﺟﻮر ﺧﺴﺘﻪ دﯾﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﭼﻮ رﺳﺘﻢ دل ﮔﯿﻮ را ﺧﺴﺘﻪ دﯾﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬وزان روي‬ ‫ﭘﯿﺮان ﭘﺮ از درد و ﺧﺸﻢ دل از درد ﺧﺴـﺘﻪ ﭘﺮ از آب ﭼﺸﻢ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬از دل ﺧﺴـﺘﻪ و روان ﻧﮋﻧـﺪ ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ در ﻧﮕﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻓﮑﻨﺪ‪.‬ﻋﻨﺼـﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﺴـﺘﻪء دﻧﯿﺎ و ﺷﮑﺴـﺘﻪء ﺟﻬﺎن ﺟﺰ ﮐﻪ ﺑﻄﺎﻋﺖ ﻧﭙـﺬﯾﺮد ﻟﺤﺎم‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو )دﯾﻮان چ ﺗﻘﻮي ص ‪ .(307‬ﺧﺴـﺘﻪ ام ﻧﯿﮏ از ﺑـﺪ اﯾﺎم ﺧﻮﯾﺶ‬ ‫ﻃﯿﺮه ام ﺑﺮ ﻃـﺎﻟﻊ ﭘـﺪرام ﺧﻮﯾﺶ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )دﯾﻮان چ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺳﻮﻟﯽ ص ‪ .(797‬ﮔﻔﺘﯽ اﮔﺮ ﺧﺴـﺘﻪ اي ﻏﻢ ﻣﺨﻮر اﯾﻦ ﺳـﺨﻦ ﺳـﺰد ﺧﻮد ﺑﺪﻟﻢ‬ ‫ﮔـﺬر ﮐﻨـﺪ ﻏﻢ ﺑﻪ ﺑﻘـﺎي ﭼﻮن ﺗﻮﯾﯽ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼﻨـﺎن ﮐـﺎﯾﻦ ﺧﺴـﺘﻪ را دﻟﺸﺎد ﮐﺮدي اﻣﯿـﺪم ﻫﺴﺖ ﮐﺰ ﺧﻮد ﺷﺎد ﮔﺮدي‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﺤﺎل دلِ‬ ‫ﺧﺴـﺘﮕﺎن درﻧﮕﺮ ﮐﻪ روزي ﺗﻮ دﻟﺨﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﯽ ﻣﮕﺮ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬اﯾﻦ ﺟﺎ ﺗﻦ ﺿﻌﯿﻒ و دل ﺧﺴﺘﻪ ﻣﯽ ﺧﺮﻧﺪ‪ - .‬ﺧﺴﺘﻪ ﺟﮕﺮ؛ دردﻣﻨﺪ‪.‬‬ ‫دﻟﺘﻨﮓ‪ .‬دل ﺳﻮﺧﺘﻪ‪ .‬ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺟﮕﺮ ‪ :‬ﻧﻬﺎﻧﯽ ز ﺳﻮداﺑﻪء ﭼﺎره ﮔﺮ ﻫﻤﯽ ﺑﻮد ﭘﯿﭽﺎن و ﺧﺴـﺘﻪ ﺟﮕﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺟﮕﺮﺧﺴـﺘﻪ ام زﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﭘﺮ ز‬ ‫درد ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﯿﮑﺴﻮي ﺑﯿﺨﻮاب و ﺧﻮرد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮ آﻣﺪ ﺑﺪان ﺷﺎرﺳﺎن ﭘﺪر ﮐﻪ رﺧﺴﺎر ﭘﺮآب و ﺧﺴﺘﻪ ﺟﮕﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺴـﺘﻪ دل؛ دﻟﺴﻮﺧﺘﻪ‪ .‬دردﻣﻨﺪ‪ .‬دﻟﺘﻨﮓ ‪ :‬ﮐﻪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ اﯾﺸﺎن ﻫﻤﻪ ﺧﺴـﺘﻪ دل ﺑﺘﯿﻤﺎر ﺑﺮﺑﺴـﺘﻪ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ دل‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬وزان ﭘﺲ‬ ‫ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﮔﺮﮔﺴﺎر ﺷﻮد ﺧﺴـﺘﻪ دل ﭘﯿﺶ اﺳﻔﻨﺪﯾﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻨﻮان ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺴﺘﻪ روان؛ دﻟﺘﻨﮓ‪ .‬ﻏﻤﯿﻦ‪ .‬ﻏﻤﮕﯿﻦ‪ .‬ﻧﺎﺷﺎد‪.‬‬ ‫ﻏﺼﻪ دار ‪ :‬ﻫﻤﻪ ﻧﺎﻣـﺪاران اﯾﺮاﻧﯿﺎن از آن رزم ﮔﺸـﺘﻨﺪ ﺧﺴـﺘﻪ روان‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻨﻮان ﺷﻮد‪ - .‬دل ﺧﺴـﺘﻪ؛ ﻏﻤﻨﺎك‪ .‬ﻏﻤﯿﻦ‪.‬‬ ‫ﺳﺨﺖ ﻏﻤﮕﯿﻦ ‪ :‬روان ﮔﺸﺖ و دل ﺧﺴـﺘﻪ از روزﮔـﺎر ﻫﻤﯽ رﻓﺖ ﮔﺮﯾـﺎن ﺳﻮي ﻣﺮﻏﺰار‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺷﻪ دل در او ﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻮد ز‬ ‫ﺗﯿﻤﺎر ﺑﯿﻤﺎر دل ﺧﺴـﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻣﻦ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﺨﺎﻧﻪ در ﭘﯽ ﺧﺴـﺘﻪ و ﺧﺴـﺘﻪ ﺑﯿﻤﺎر و ﺑﻪ ﺗﯿﻤﺎر و ﻧﮋﻧﺪ و ﻏﻢ ﺧﻮاره‪ .‬ﺧﺴـﺮواﻧﯽ‪ .‬ﮐﻪ روزي ﺗﻮ‬ ‫دل ﺧﺴـﺘﻪ ﺑﺎﺷﯽ ﻣﮕﺮ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪ .‬ﯾﮑﯽ را ﻋﺴﺲ دﺳﺖ ﺑﺮﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﻫﻤﻪ ﺷﺐ ﭘﺮﯾﺸﺎن و دل ﺧﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ - .‬روان‬ ‫ﺧﺴـﺘﻪ؛ ﻏﻤﯿﻦ‪ .‬ﻏﻤﻨﺎك‪ .‬ﺳﺨﺖ ﻏﻤﮕﯿﻦ‪ .‬ﻧﺎﺷﺎد ‪ :‬زن و ﮔﻨﺞ و ﻓﺮزﻧﺪ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﯿﺮ ز ﮔﺮدون روان ﺧﺴﺘﻪ و ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﯿﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ ||‪ .‬ﻣﺠﺮوح‪.‬‬ ‫زﺧﻢ ﺧﻮرده‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ()‪) (2‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬ﻗﺮﯾﺢ‪ .‬ﮐﻠﯿﻢ‪ .‬ﻣﮑﻠﻮم‪.‬‬ ‫ﻓﮑـﺎر‪ .‬اﻓﮑـﺎر‪ .‬زﺧﻤﯽ‪ .‬زﺧﻤﮕﯿﻦ‪ .‬زﺧﻤﯿﻦ‪ .‬زﺧﻤـﺪار‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺴـﺘﮕﺎن ‪ :‬ﻣﻦ ﻣﺎﻧـﺪه ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ در ﭘﯽ ﺧﺴـﺘﻪ و ﺧﺴـﺘﻪ‬ ‫ﺑﯿﻤﺎر و ﺑﻪ ﺗﯿﻤﺎر و ﻧﮋﻧﺪ و ﻏﻢ ﺧﻮاره‪ .‬ﺧﺴﺮواﻧﯽ‪ .‬ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﮐﺸﺘﮕﺎن ﺑﺸﻤﺮﻧﺪ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﺧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﯿﺮون ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺑﺮﮔﺸﺖ‬ ‫از آﻧﺠﺎﯾﮕﻪ ﭘﻬﻠﻮان ﺑﯿﺎﻣﺪ ﺑﺮ ﺧﺴـﺘﻪ ﭘﻮر ﺟﻮان‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮ زاﻧﮕﻮﻧﻪ دﯾﺪﻧﺪ ﺑﺮ ﺧﺎك ﺳـﺮ درﯾﺪه ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻣﻪ و ﺧﺴـﺘﻪ ﺑﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬راﺳﺖ‬ ‫ﮔﻔـﺘﯽ ﻫﺰﯾﻤـﺘﯽ ﺷــﻬﻨﺪ ﺧﺴــﺘﻪ و ﺟﺴـﺘﻪ و ﻓﮑﻨـﺪه ﺳـﭙﺮ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻫﺮ ﺑﻨـﺪ را ﮐﻠﯿـﺪي ﻫﺮ ﺧﺴـﺘﻪ را ﻋﻼـﺟﯽ ﻫﺮ ﮐﺸـﺘﻪ را رواﻧﯽ ﻫﺮ درد را‬ ‫دواﯾﯽ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﭘﯿﺶ اﯾﺰد روز ﻣﺤﺸﺮ ﺧﺴﺘﻪ ﺑﺮﺧﯿﺰد ز ﺧﺎك‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬او ﭼﻪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺴﺮو ز ﺳﺮان ﺳﭙﻬﺶ ﮐﺸﺘﻪ و ﺧﺴﺘﻪ ﺑﻬﻢ درﻓﮑﻨﺪ‬ ‫ﺷﺶ ﻓﺮﺳـﻨﮓ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑﻪ دل ﮔﻔﺖ اﮔﺮ ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﯽ ﮐﻨﻢ ﺑﻪ ﭘﯿﮑﺎر او ﺳـﺮخ روﯾﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺑﮕﺮﯾﻨﺪ ﻣﺮ دوده و ﻣﯿﻬﻨﻢ ﮐﻪ ﺑﯽ ﺳﺮ ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ ﺧﺴﺘﻪ‬ ‫ﺗﻨﻢ‪ .‬ﻋﻨﺼـﺮي )دﯾﻮان چ دﺑﯿﺮﺳﯿﺎﻗﯽ چ ‪ 2‬ص ‪ .(359‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻠﯽ ﺑﺮ از ﺧﺴـﺘﻪ ﮔﺮوﻫﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻏﻔﺠﯽ ﺑﺮ از ﻓﺮﺧﺴـﺘﻪ ﭘﻨﺠﺎه‪.‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬دﺷﻤﻦ‬ ‫ﺳﺨﺖ ﭼﯿﺮه ﺷﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از ﻫﺮ روي ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﺧﺴﺘﻪ آﻣﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬دﺷﻤﻨﺖ ﺧﺴﺘﻪ و ﺑﺸﮑﺴﺘﻪ و ﭘﺎﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﺴـﺘﻪ و ﺧﺴـﺘﻪء زﻟﻒ ﺗﻮ ﺑﻮد ﻣﺮد ﺣﮑﯿﻢ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﻮد ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻨﺰدﯾﮑﯽ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ و ﺧﻮﯾﺶ ز آرزوي ﺑﭽﻪء رز دل او‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ و رﯾﺶ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي )دﯾﻮان چ دﺑﯿﺮﺳﯿﺎﻗﯽ ص ‪ .(158‬ﺧﺴﺘﻪ ﺑﻤﯿﺎن ﺑﺎغ ﺑﺰارﯾﺶ ﭘﺴﻨﺪﻧﺪ ﺑﺎ او ﻧﻨﺸﯿﻨﻨﺪ و ﻧﮕﻮﯾﻨﺪ و ﻧﺨﻨﺪﻧﺪ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪.‬‬ ‫ﮐﻪ ﮔﺮ دﻟﻢ ﺑﺮ ﺷـﺎﻧﻪء ﺗﻮ ﺧﺴـﺘﻪ ﺷﻮد ﻧﺒﺎﯾـﺪت ﮐﻪ ﺗﺮا ﻧﯿﺰ ﺧﺴـﺘﻪ ﮔﺮدد ﺗﻦ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ز زﺧﻤﺶ ﻫﻤﻪ ﺧﺴـﺘﮕﺎﻧﯿﻢ زار ﺑﻮد زﺧﻢ ﭘﻨﻬﺎن و درد‬ ‫آﺷـﮑﺎر‪.‬اﺳﺪي‪ .‬ز ﺗﺮﮐﺎن ز ﺻﺪ ﻣﺮد ده رﺳـﺘﻪ ﺑﻮد وزان ده ﮐﻪ ﺑﺪ رﺳـﺘﻪ ﻫﻢ ﺧﺴـﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﺳﺪي )ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬روي ﺗﻮام از ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ‬ ‫آرزو اﺳﺖ ﺧﺴﺘﻪ ﻫﻤﯽ ﺟﻮﯾﺪ درﻣﺎن درد‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ ﺳﻠﻤﺎن‪ .‬ﺳﺮﮔﺸﺘﻪ ﭼﻮ ﮔﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﺳﺮ و ﭘﺎي ﻧﺪارم ﺧﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﮔﻪ ﺧﺮط و ﺷﮑﺴﺘﻪ ﮔﻪ‬ ‫ﻃﺒﻄﺎب‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻫﯿﭻ ﻧﮑﺮده ﮔﻨﺎه ﺗﺎ ﮐﯽ ﺑﺎﺷﻢ ﺑﮕﻮي ﺧﺴـﺘﻪء ﻫﺮ ﻧﺎﺣﻔﺎظ ﺑﺴـﺘﻪء ﻫﺮ ﻧﺎﺳﺰا‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺴﺘﻪ و ﺧﺴﺘﻪ روﻧﺪ ﺗﯿﻎ وران ﭘﯿﺶ او‬ ‫ﺑﺴـﺘﻪ ﺑﺸـﺴﺖ ﺳﺒﮏ ﺧﺴﺘﻪ ﺑﮕﺮز ﮔﺮان‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼﻮن ﺗﻮ ﻫﺴﺘﯽ ﺧﺴﺘﻪء زﺧﻢ ﭘﻠﻨﮓ ﺣﺎدﺛﺎت ﭘﺲ ﺗﺮا از ﺧﺎﺻﯿﺖ ﻫﻢ ﮔﺮﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﭘﺎﺳﺒﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬روي زﻣﯿﻦ از ﺧﻮن ﮐﺸـﺘﮕﺎن ﻟﻌـﻞ ﻓـﺎم ﺷـﺪ ﺷـﯿﺮان ﻫﺮ دو ﻟﺸـﮑﺮ و دﻟﯿﺮان ﻫﺮ دو ﮐﺸﻮر ﺧﺴـﺘﻪء ﮐﺎر و ﺑﺴـﺘﻪء اﺿـﻄﺮار ﻣﺎﻧـﺪ‪.‬‬ ‫)ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﺳـﺮ ﺧﺴـﺘﻪ را ﺑﺮ ﺳـﺮ ران ﻧﻬـﺎد ﺷﺐ ﺗﯿﺮه ﺑﺮ روز رﺧﺸـﺎن ﻧﻬﺎد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻣﮕـﺬار ﮐﻪ ﺧﺴـﺘﮕﺎن ﺑﻤﯿﺮﻧـﺪ دور از ﺗﻮ‬ ‫ﺑﺎﻧﺘﻈﺎر ﻣﺮﻫﻢ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺗﻮ داﻧﯽ ﺿـﻤﯿﺮ زﺑﺎن ﺑﺴﺘﮕﺎن ﺗﻮ ﻣﺮﻫﻢ ﻧﻬﯽ ﺑﺮ دل ﺧﺴﺘﮕﺎن‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬اي ﮔﻨﺞ ﻧﻮﺷﺪارو ﺑﺎ ﺧﺴﺘﮕﺎن ﻧﮕﻪ‬ ‫ﮐﻦ ﻣﺮﻫﻢ ﺑﺪﺳﺖ و ﻣﺎ را ﻣﺠﺮوح ﻣﯽ ﮔﺬاري‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﺑﺮﺧﺴﺘﻪ ﻧﺒﺨﺸﺎﯾﺪ آن ﺳﺮﮐﺶ ﺳﻨﮕﯿﻦ دل ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﭼﻮ ﺑﺎزآﯾﺪ ﺑﺮ ﮐﺸﺘﻪ‬ ‫ﺑﺒﺨﺸﺎﯾﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﺪاﯾﻊ(‪ .‬روي زﯾﺒﺎ ﻣﺮﻫﻢ دﻟﻬﺎي ﺧﺴـﺘﻪ اﺳﺖ و ﮐﻠﯿﺪ درﻫﺎي ﺑﺴﺘﻪ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ .‬ﻟﺒﺶ ﺧﺴﺘﻪ زوﻫﻢ ﺑﻮس و ﻫﺮﮔﺰ‬ ‫ﺗﻮ ﻟﺐ دﯾـﺪي زوﻫﻢ ﺑﻮس ﺧﺴـﺘﻪ‪.‬اﺑﻮاﻟﻤﻈﻔﺮ‪ - .‬ﭘﯽ ﺧﺴـﺘﻪ؛ ﭘﺎي زﺧﻤﯽ‪ .‬زﺧﻤـﺪار‪ .‬ﭘﺎي ﻣﺠﺮوح ‪ :‬ﻣﻦ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﺨﺎﻧﻪ در ﭘﯽ ﺧﺴـﺘﻪ و ﺧﺴـﺘﻪ‬ ‫ﺑﯿﻤﺎر و ﺑﻪ ﺗﯿﻤﺎر و ﻧﮋﻧﺪ و ﻏﻢ ﺧﻮاره‪ .‬ﺧﺴـﺮواﻧﯽ‪ .‬ﭘﯿﻞ ﭘﯽ ﺧﺴـﺘﻪ ﺻﻤﺼﺎم ﺗﻮ ﺑﯿﻨﺪ اﻧﺪام ﺷﯿﺮ ﭘﯿﺮاﯾﻪء اﺳﺒﺎن ﺗﻮ ﺑﯿﻨﺪ ﭼﻨﮕﺎل‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ - .‬ﺧﺴﺘﻪ‬ ‫ﮐﺮدن؛ ﻣﺠﺮوح ﮐﺮدن‪ .‬زﺧﻤﯽ ﮐﺮدن‪ .‬زﺧـﻢ زدن‪ .‬زﺧﻤـﺪار ﮐﺮدن‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻨـﻮان ﺷـﻮد ||‪ .‬ﺑﯿﻤـﺎر‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬دردﻣﻨـﺪ‪.‬‬ ‫رﻧﺠﻮر‪ .‬ﻋﻠﯿﻞ‪ .‬ﻧﺎﺗﻨﺪرﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺧﻮش‪ .‬ﻣﺮﯾﺾ‪ .‬ﻧﺎﻟﻨﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺟﺎن ﻣﻦ ﺳـﻬﻞ اﺳﺖ ﺟﺎن ﺟﺎﻧﻢ اوﺳﺖ دردﻣﻨﺪ و ﺧﺴﺘﻪ ام‬ ‫درﻣﺎﻧﻢ اوﺳﺖ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬از دﮔﺮي ﭼﻪ ﺣﺎﺻـﻠﻢ ﺗﺎ ز ﺗﻮ ﻣﻬﺮ ﺑﮕﺴـﻠﻢ ﻫﻢ ﺗﻮ ﮐﻪ ﺧﺴـﺘﻪ اي دﻟﻢ ﻣﺮﻫﻢ ﺟﺎن ﺧﺴـﺘﻪ اي‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت||(‪.‬‬ ‫درﻣﺎﻧﺪه‪ .‬ﮐﻮﻓﺘﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬در ﺗﺪاول اﻣﺮوز‪ :‬ﻣﺎﻧﺪه‪َ ،‬ره زده‪ِ ،‬زه زده‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺧﺴﺘﻪ از ﻣﺤﻨﺖ و ﺑﻼي ﺣﺠﺎز رﺳﺘﻪ‬ ‫از دوزخ و ﻋـﺬاب اﻟﯿﻢ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭼﻪ ﮔﺮدﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﯽ ز ﻫﺴﺘﯽ ﻣﻦ ﻣﺒﺎد ﺧﺴـﺘﻪ ﺳـﻤﻨﺪت ﮐﻪ ﺗﯿﺰ ﻣﯿﺮاﻧﯽ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﺑﻐﺎري رﺳـﯿﺪﻧﺪ‬ ‫ﺑﺴـﯿﺎر ﻓﺮاح و اﯾﺸﺎن ﻣﺎﻧﺪه وﺧﺴـﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪) .‬ﻗﺼـﺺ ص ‪- - .(200‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﺮﺧﺴـﺘﻪ و ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻧﺎراﺿـﯽ؛ در ﻣﻮردي ﺑﮑﺎر آﯾﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻋﻤﻞ از ﻫﻤﻪ ﻃﺮف ﺿﺮر دارد )||‪ .‬ن ﻣﻒ( ﻣﺨﻔﻒ ﺧﺎﺳﺘﻪ و ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﻧﻪ ﺟﺰ ﺧﻔﺘﻪ در ﺧﻮاب دﯾﺪه‬ ‫ﺳﺖ ﻣﺜﻠﺖ ﻧﻪ ﺟﺰ ﺧﺴـﺘﻪ ﺑﯿﺪار دﯾﺪه ﺳﺖ ﻧﺎﻣﺖ‪ .‬ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ ﺷﻔﺮوه )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷﯿﻪ ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﻫﺴـﺘﻪ )ه ‪ .‬م( ‪ asta - ast‬اﺳـﺘﺨﻮان )ه ‪ .‬م( »اﺳﻔﺎ ‪ 2 : 1‬ص ‪ - (2) .«142 ،67‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ اﺳـﻢ‬ ‫ﻣﻔﻌﻮل اﺳﺖ‪ .‬از »ﺧﺴﺘﻦ« رك‪ :‬اﺳﻔﺎ »‪ 2 : 1‬ص ‪.«142‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َت ‪ِ /‬ت[ )ِا( ﺑﻨﻮره دﯾﻮار و ﭘﯽ آن ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ ﺑﺎزو‪.‬‬



‫]َخ َت ‪ِ /‬ت[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(زﺧﻤﯿﻦ دﺳﺖ‪ .‬زﺧﻤﯽ ﺑـﺎزو‪ .‬ﺑـﺎ ﺑﺎزوي ﻣﺠﺮوح ‪ :‬ﺟﻮان ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺧﺴـﺘﻪ ﺑﺎزو و دوش ﻫﻤﯽ راﻧـﺪ اﺳﺐ و ﻫﻤﯽ‬ ‫زد ﺧﺮوش‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪ‪.‬‬



‫]َخ َت ‪ِ /‬ت َب[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﭘﺎرﭼﻪ اي را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن دﺳﺘﯽ ﯾﺎ ﭘﺎﯾﯽ ﺷﮑﺴـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺪان ﺑﻨﺪﻧﺪ)‪) .(1‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻧﻮار ﻣﺎﻧﻨﺪي ﮐﻪ‬ ‫دﺳﺖ و ﭘـﺎي ﺷﮑﺴـﺘﻪ و دﯾﮕﺮ زﺧﻤﻬﺎ را ﺑﻨﺪﻧـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﺮﻣﺸﻢ‪َ ،‬ﻣﺮﯾﺸﻢ‪ ،‬ﺗﺮﺑﻨـﺪ‪َ ،‬رﻓﺎَده‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﮐﻪ‬ ‫آن را ﺑﺮ زﺧﻢ ﺑﻨﺪﻧﺪ ﺧﻮاه ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﻮاه ﻣﺮﻫﻢ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء )||(‪ .‬ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺴﯽ را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ زﺧﻢ را و دﺳﺖ‬ ‫و ﭘﺎي ﺷﮑﺴﺘﻪ را ﻣﯽ ﺑﻨﺪد‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺟﺮاح‪.Bande - (1) .‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي‪.‬‬



‫]َخ َت ‪ِ /‬ت َب[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺴـﺘﻪ ﺑﻨـﺪ‪ .‬ﺟﺮاﺣﺖ ﺑﻨـﺪي‪ .‬زﺧﻢ ﺑﻨﺪي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺟﺮاﺣﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﺮاﺣﺖ ﺑﻨـﺪي ﮐﺮدن‪ .‬زﺧﻢ ﺑﻨﺪي ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺟﺮاﺣﯽ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫]َخ َت ‪ِ /‬ت َب َ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ ﺗﻦ‪.‬‬



‫]َخ َت ‪ِ /‬ت َت[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺠﺮوح ﺑﺪن‪ .‬زﺧﻤﯿﻦ ﺗﻦ ‪ :‬زواره ﺑﯿﺎﻣﺪ ﺑﺮ ﭘﯿﻠﺘﻦ درﯾﺪه ﺑﺮو ﺟﺎﻣﻪ و ﺧﺴﺘﻪ ﺗﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﮐﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺎ‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ ﺗﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎر در دﺳﺖ آن اﻧﺠﻤﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ ﺟﺎن‪.‬‬



‫]َخ َت ‪ِ /‬ت[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﻏﻤﮕﯿﻦ‪ .‬دﻟﺘﻨﮓ‪ .‬ﻧﺎﺷﺎد‪ .‬ﻣﻠﻮل‪ .‬ﻏﻤﻨﺎك‪ .‬ﻏﺼﻪ دار‪ .‬ﻏﻤﺪار‪ .‬ﻏﻢ زده‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ ﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ َت ‪ِ /‬ت[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻏﻤﮕﯿﻨﯽ‪ .‬دﻟﺘﻨﮕﯽ‪ .‬ﻣﻠﻮﻟﯽ‪ .‬ﻏﻤﻨﺎﮐﯽ‪ .‬ﻏﻤﺰدﮔﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ ﺟﮕﺮ‪.‬‬



‫گ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﺎ ﺟﮕﺮ ﻣﺠﺮوح‪ .‬ﺑﺴـﯿﺎر ﻏﻤﮕﯿﻦ‪ .‬ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻠﻮل‪ .‬ﺳـﺨﺖ ﻏﻤﻨﺎك‪ .‬ﺳـﺨﺖ دل ﻧﺎﺷﺎد‪ .‬دل رﯾﺶ ‪ :‬ﭼﻮ ﺷـﯿﺮ‬ ‫]َخ َت ‪ِ /‬ت ِج َ‬ ‫ژﯾﺎن اﻧﺪر آﻣﺪ ﺑﺴﺮ ﺑﮋوﺑﯿﻦ ﭘﻮﻻد ﺧﺴﺘﻪ ﺟﮕﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﮐﻪ ﺳﺎﻻر ﻣﺎ ﺑﺎد ﭘﯿﺮوزﮔﺮ ﻫﻤﻪ دﺷﻤﻦ ﺷﺎه ﺧﺴﺘﻪ ﺟﮕﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﺎﯾﻮان ﻫﻤﯽ ﺑﻮد‬ ‫ﺧﺴـﺘﻪ ﺟﮕﺮ ﻧﺪﯾﺪ اﻧﺪران ﺳﺎل روي ﭘﺪر‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻧﻬﺎﻧﯽ ز ﺳﻮداﺑﻪء ﭼﺎره ﮔﺮ ﻫﻤﯽ ﺑﻮد ﭘﯿﭽﺎن و ﺧﺴـﺘﻪ ﺟﮕﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻋﺰﯾﺰﺗﺮ ز ﺗﻮ ﺑﺮ‬ ‫ﻣﻦ در اﯾﻦ ﺟﻬﺎن ﮐﺲ ﻧﯿﺴﺖ ﻋﺰﯾﺰ ﺑﺎدي و ﺧﺼﻢ ﺗﻮ ﺧﻮار و ﺧﺴـﺘﻪ ﺟﮕﺮ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑـﺪرﮔﻪ ﻣﻠﮏ ﻣﺸـﺮق ﻫﺮ ﮐﻪ را دﯾـﺪم ﻧﮋﻧـﺪ و ﺧﺴـﺘﻪ‬ ‫ﺟﮕﺮ دﯾـﺪم و دل اﻧـﺪر واي‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻫﻤﻪ در اﻧﺪه ﻣﻦ ﺳﻮﺧﺘﻪ دل ﻫﻤﻪ در ﺣﺴـﺮت ﻣﻦ ﺧﺴـﺘﻪ ﺟﮕﺮ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻋﺸﻖ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺳـﻔﺮي ﮔﺸﺖ و‬ ‫ﺑﻤﺎﻧﺪ ﻣﻮﻧﺲ ﻣﻦ ﺑﺤﻀـﺮ ﺧﺴـﺘﻪ ﺟﮕﺮ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﭘﯿﺶ زﻟﻔﺖ ﭼﻮ ﮐﺒﮏ ﺧﺴﺘﻪ ﺟﮕﺮ زﯾﺮ ﭼﻨﮕﺎل ﺑﺎز ﻣﯽ ﻏﻠﻄﻢ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ زادهء ﻣﺎ و ﻣﺎ‬ ‫ﺧﺴـﺘﻪ ﺟﮕﺮ ﺣﯿـﻒ ﻧﺒﻮد ﮐﻮ رود ﺟـﺎي دﮔﺮ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﻧـﺪاﻧﻢ از ﻣﻦ ﺧﺴـﺘﻪ ﺟﮕﺮ ﭼﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯽ دﻟﻢ ﺑﻪ ﻏﻤﺰه رﺑﻮدي دﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﯿﺨﻮاﻫﯽ‪.‬‬ ‫ﺳﻌﺪي )ﺑﺪاﯾﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ ﺟﮕﺮي‪.‬‬



‫گ[)ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( دﻟﺘﻨﮕﯽ‪ .‬ﻏﻤﻨﺎﮐﯽ‪ .‬ﻧﺎﺷﺎدي‪ .‬ﻣﻠﻮﻟﯽ‪ .‬دل رﯾﺸﯽ‪.‬‬ ‫]َخ َت ‪ِ /‬ت ِج َ‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ ﺣﺎل‪.‬‬



‫]َخ َت ‪ِ /‬ت[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﺪﺑﺨﺖ‪ .‬ﭘﺮﯾﺸﺎن‪ .‬زار ||‪ .‬ﻏﻤﻨﺎك‪ .‬ﻣﻬﻤﻮم‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ ﺧﺎﻃﺮ‪.‬‬



‫]َخ َت ‪ِ /‬ت ِط[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﻏﻤﻨﺎك‪ .‬ﻧﺎﺷﺎد‪ .‬ﻣﻠﻮل‪ .‬دﻟﺘﻨﮓ ‪ :‬ﻓﯽ اﻟﺠﻤﻠﻪ ﺳﭙﺎه و رﻋﯿﺖ ﺑﻬﻢ ﺑﺮآﻣﺪ‪ ...‬دروﯾﺶ از اﯾﻦ واﻗﻌﺎت ﺧﺴﺘﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫ﻫﻤﯽ ﺑﻮد‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬ﺑﻘﺎﻟﯽ را درﻣﯽ ﭼﻨﺪ ﺑﺮ ﺻﻮﻓﯿﺎن ﮔﺮد آﻣﺪه ﺑﻮد در واﺳﻂ و ﻫﺮ روز ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﮐﺮدي و ﺳﺨﻨﻬﺎي ﺑﺎ ﺧﺸﻨﻮﻧﺖ‬ ‫ﮔﻔﺘﯽ و اﺻـﺤﺎب از ﺗﻌﻨﺖ او ﺧﺴـﺘﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻫﻤﯽ ﺑﻮدﻧـﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬و ﭘـﺪر ﻣﻦ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﻓﺮزﻧـﺪي ﻗﻮي ﺧﺴـﺘﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫)اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ(‪ .‬آن دروﯾﺶ ﺧﺴـﺘﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷـﯿﺦ ﺧﺴـﺮو آﻣﺪ‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ(‪ .‬از ﺳﻮﺧﺎري ﺑﺤﻀـﺮت اﯾﺸﺎن آﻣﺪ ﻗﻮﻣﯽ ﺧﺴـﺘﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ(‪ .‬ﺑﺤﻀﺮت ﺷﻤﺎ ﺑﯽ ادﺑﯽ ﮐﺮد از آن ﺧﺴﺘﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺷﺪم‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]َخ َت ‪ِ /‬ت َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺟﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺮان ﻧﺎﺗﻮان و ﺑﯿﻤﺎر درﻣﺎن ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ و ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﯽ ﮐﺲ را در آن ﻧﮕﺎﻫﺪاري ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ||‪.‬‬ ‫ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن در ﺗﺪاول ﺗﺮﮐﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ ﺧﺮ‪.‬‬



‫]َخ َت ‪ِ /‬ت َخ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ ﻣﺮﺧﻢ( آﻧﮑﻪ درﺻﺪد ﺧﺮﯾﺪن ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ آن درﻣﺎﻧﺪه و از اﯾﻦ رو ﺑﻪ ﺛﻤﻦ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﺨﺲ ﺗﺮ‬ ‫ﻓﺮوﺷﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َت ‪ِ /‬ت َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻠﻮل ﮐﺮدن‪ .‬ﻧﺎﺷـﺎد ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﺸـﻨﻮد ﻧﮑﺮدن ‪ :‬ﭘﯿـﺎم ﻣـﺎ ﮐﻪ رﺳﺎﻧـﺪ ﺑﺨـﺪﻣﺘﺶ ﮐﻪ رﺿـﺎ رﺿﺎي اوﺳﺖ اﮔﺮ‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ دارد ار ﺧﺸﻨﻮد‪ .‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ درون‪.‬‬



‫]َخ َت ‪ِ /‬ت َد[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﻏﻤﻨﺎك‪ .‬ﻏﻤﯿﻦ‪ .‬ﻏﻤﮕﯿﻦ‪ .‬ﻣﻠﻮل‪ .‬دﻟﺘﻨﮓ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ دل‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 790‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]َخ َت ‪ِ /‬ت ِد[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(دل ﻓﮑـﺎر‪ .‬دل اﻓﮑﺎر‪ .‬دﻟﺨﺴـﺘﻪ‪ .‬ﻏﻤﻨﺎك‪ .‬ﻏﻤﯿﻦ‪ .‬دﻟﺘﻨﮓ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﯿﺎورد ﭘﺲ ﺧﺴـﺮو ﺧﺴـﺘﻪ دل‬ ‫ﭘﺮﺳـﺘﻨﺪه ﺳـﯿﺼﺪ ﻋﻤﺎري ﭼﻬﻞ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬از اﻧﺪﯾﺸـﮕﺎن زال ﺷﺪ ﺧﺴـﺘﻪ دل ﺑﺮان ﮐﺎر ﺑﻨﻬﺎد ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ دل‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﮐﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ اﯾﺸﺎن ﻫﻤﻪ‬ ‫ﺧﺴـﺘﻪ دل ﺑﻪ ﺗﯿﻤﺎر ﺑﺮﺑﺴـﺘﻪ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ دل‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺪادار ﮔﻔﺘﺎ ﺟﻬﺎن داوري ﺳـﺰد ﮔﺮ ﺑﺪﯾﻦ ﺧﺴﺘﻪ دل ﺑﻨﮕﺮي‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻣﻠﮏ ﻣﺎ ﺑﺸﮑﺎر‬ ‫ﻣﻠﮑﺎن ﺗﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﻣﺎ زاﻧﺪﯾﺸﻪء او ﺧﺴـﺘﻪ دل و ﺧﺴـﺘﻪ ﺟﮕﺮ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺧﻮار ﺑﺎد و ﺧﺴﺘﻪ دل ﺑﺪﺧﻮاه ﺟﺎه و دوﻟﺘﺶ ﮔﺮ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد اﺳﺖ و ري‬ ‫ﯾﺎ در ﻃﺨﺎرﺳـﺘﺎن و ﺧﺴﺖ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺧﺴـﺘﻪ دﻟﻢ ﺷﺎﯾﺪ اﮔﺮ ﺑﺨﺸﺪم ﮐﻠﮏ و ﺑﻨﺎن ﺗﻮ ﺷـﻔﺎي ﺟﻨﺎن‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻃﺎﻋﻨﺎن ﺧﺴـﺘﻪ دﻟﺶ ﻣﯽ دارﻧﺪ‬ ‫ﺧﺎر در دﯾـﺪهء ﻃﺎﻋﻦ ﺗﻮ ﮐﻨﯽ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬زﯾﻦ واﻗﻌﻪ ﭼﺮخ دل ﺷـﮑﻦ را ﻫﻢ ﺧﺴـﺘﻪ دل و ﻓﮑﺎر ﺑﯿﻨﯿـﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮔﺮدد ز ﺟﻔﺎت ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻠﮏ‬ ‫آﮔـﺎه و ﺗﻮ ﺧﺴـﺘﻪ دل ﺷﻮي زان‪ .‬ﺑـﺪر ﺟﺎﺟﺮﻣﯽ‪ .‬ﮔﺮ ﺧﺴـﺘﻪ دﻟﯽ ﻧﻌﺮه زﻧـﺪ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﮐﻮﯾﯽ ﻋﯿﺒﺶ ﻧﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﯽ ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ اﺳﺖ آن‪.‬‬ ‫ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬اي زاﻫﺪ ﺧﺮﻗﻪ ﭘﻮش ﺗﺎ ﮐﯽ ﺑﺎ ﻋﺎﺷﻖ ﺧﺴـﺘﻪ دل ﮐﻨﯽ ﺟﻨﮓ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﻣﺮا ﺑﺎ آن ﭼﻨﺎن اﻟﻔﺘﯽ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ از ﻣﻔﺎرﻗﺘﺶ ﺧﺴﺘﻪ‬ ‫دل ﺑﺎﺷﻢ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬در اﻧـﺪرون ﻣﻦ ﺧﺴـﺘﻪ دل ﻧﺪاﻧﻢ ﮐﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺧﻤﻮﺷﻢ و او در ﺧﺮوش و در ﻏﻮﻏﺎﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ‬ ‫ﭘﯿﺮ و ﺧﺴـﺘﻪ دل و ﻧﺎﺗﻮان ﺷـﺪم ﻫﺮﮔﻪ ﮐﻪ ﯾﺎد روي ﺗﻮ ﮐﺮدم ﺟﻮان ﺷـﺪم‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﻋﺸﻖ رخ ﯾﺎر ﺑﺮ ﻣﻦ زار ﻣﮕﯿﺮ ﺑﺮ ﺧﺴـﺘﻪ دﻻن رﻧﺪ ﺧﻤﺎر‬ ‫ﻣﮕﯿﺮ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ دﻟﯽ‪.‬‬



‫]َخ َت ‪ِ /‬ت ِد[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻏﻤﻨﺎﮐﯽ‪ .‬ﻏﺼﻪ داري‪ .‬ﻏﻤﮕﯿﻨﯽ ‪ :‬دﺷـﻤﻨﺖ ﺧﺴـﺘﻪ و ﺑﺸﮑﺴـﺘﻪ و ﭘﺎﺑﺴـﺘﻪ ﺑﺒﻨﺪ ﮔﺸﺘﻪ دل ﺧﺴﺘﻪ وزان ﺧﺴﺘﻪ‬ ‫دﻟﯽ ﮔﺸﺘﻪ ﺳﻘﯿﻢ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ﻓﯿﺎض ص ‪.(493‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ روان‪.‬‬



‫]َخ َت ‪ِ /‬ت َر[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺴـﺘﻪ ﺟﺎن‪ .‬ﺧﺴـﺘﻪ ﺧﺎﻃﺮ‪ .‬ﻏﻤﻨﺎك‪ .‬ﻣﻠﻮل‪ .‬ﻣﻬﻤﻮم ‪ :‬ﭘﺮﺳـﺘﻨﺪه ﺑﺸـﻨﯿﺪ و آﻣﺪ دوان ﺑﺮ ﺧﺎك ﺷﺪ ﺗﻨﺪ و ﺧﺴـﺘﻪ‬ ‫روان‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻧﮕﺮ ﺗﺎ ﮐﻪ ﺑﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﮔﺮد ﺟﻬﺎن ﮐﻪ او ﻧﯿﺴﺖ از ﻣﺮگ ﺧﺴـﺘﻪ روان‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﻤﯽ ﺧﻮن ﻣﻦ ﺟﻮﯾـﺪ اﻧﺪر ﻧﻬﺎن ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ز‬ ‫ﻣﻦ ﮔﺸﺘﻪ ﺧﺴﺘﻪ روان‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﺪو ﮔﻔﺖ ﺳﯿﻤﺮغ اي ﭘﻬﻠﻮان ﻣﺒﺎش اﻧﺪرﯾﻦ ﮐﺎر ﺧﺴﺘﻪ روان‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ روي‪.‬‬



‫]َخ َت ‪ِ /‬ت[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺻﻮرت ﻣﺠﺮوح‪ .‬رﺧﺴﺎر ﻣﺠﺮوح‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﺼـﯿﺒﺖ زدﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﻣﺼـﯿﺒﺖ زدﮔﺎن روي ﺧﻮد را‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺠﺮوح ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ‪ :‬ﻫﻤﻪ ﮐﻨﺪه ﻣﻮي و ﻫﻤﻪ ﺧﺴﺘﻪ روي ﻫﻤﻪ ﺷﺎه ﮔﻮي و ﻫﻤﻪ ﺷﺎه ﺟﻮي‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ ﺳﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫]َخ َت ‪ِ /‬ت َن ‪ِ /‬ن[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺠﺮوح ﺳـﯿﻨﻪ‪ .‬ﺳـﯿﻨﻪء زﺧﻤﺪار‪ .‬ﺳـﯿﻨﻪء ﺟﺮاﺣﺖ دار ‪ :‬ﭼﻮن ﮐﻮه ﺧﺴـﺘﻪ ﺳـﯿﻨﻪ ﮐﻨﻨﺪم ﺑﺠﺮم آﻧﮏ ﻓﺮزﻧﺪ‬ ‫آﻓﺘﺎب ﺑﻤﻌﺪن درآورم‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺠﺮوح ﮔﺸـﺘﻦ‪ .‬ﻣﺠﺮوح ﺷﺪن‪ .‬ﺟﺮاﺣﺖ ﺑﺮداﺷـﺘﻦ‪ .‬زﺧﻤﺪار ﺷﺪن ‪ :‬ﻋﺒﯿﺪاﷲ ﻋﻤﻮدي آﻫﻨﯿﻦ در دﺳـﺖ‬ ‫]َخ َت ‪ِ /‬ت ُ‬ ‫داﺷﺖ ﺑﯿﻨﺪاﺧﺖ ﺑﺮ روي ﻣﺨﺘﺎر آﻣﺪ و ﻟﺐ زﯾﺮﯾﻨﯿﺶ ﺧﺴـﺘﻪ ﺷﺪ ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ زﻧﺪاﻧﺶ ﺑﺮدﻧﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻃﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪ .‬ﺗﯿﺮي از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻠﮏ روم آﻣـﺪ و ﺧﺴـﺘﻪ ﺷﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻃﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪ .‬ﮐﻪ از ﮐﺎرﺗﺎن دل ﺷﮑﺴـﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺮﯾﻦ ﺧﺴـﺘﮕﯽ ﻧﯿﺰ ﺧﺴـﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭘﺲ‬ ‫ﺻﯿـﺪ ﺧﺴـﺘﻪ ﺷـﺪه ﺗﯿﺰ ﮔﺎم ﭼﻪ ﺗﺎزي ﻫﻤﯽ ﺧﯿﺮه در دﺳﺖ دام‪.‬اﺳـﺪي‪ .‬ﻫﺮ دل ﮐﻪ ﻃﻮاف ﮐﺮد ﮔﺮد در ﻋﺸﻖ ﻫﻢ ﺧﺴـﺘﻪ ﺷﻮد در آﺧﺮ از‬ ‫ﺧﻨﺠﺮ ﻋﺸﻖ‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﺒـﺪاﷲ اﻧﺼـﺎري‪ .‬ﻋـﺎﻗﺒﺖ ﻣﻠﮏ اﻟﺮوم را ﺗﯿﺮي رﺳـﯿﺪ ﺧﺴـﺘﻪ ﺷـﺪ روﻣﯿﺎن ﺑﻬﺰﯾﻤﺖ ﺑﺎز ﮔﺸـﺘﻨﺪ‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾـﺦ و‬ ‫اﻟﻘﺼـﺺ(‪ .‬و ﻣﺮدم ﺑﺴﯿﺎر ﮐﺸﺘﻪ و ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء اﻋﺜﻢ ﮐﻮﻓﯽ ||(‪ .‬درﻣﺎﻧﺪه ﮔﺸﺘﻦ‪ .‬واﻣﺎﻧﺪه ﺷﺪن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﺎﻧﺪه ﺷﺪن‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺴـﺘﻦ‪ .‬ﻣﺠﺮوح ﮐﺮدن‪ .‬ﺟﺮاﺣﺖ رﺳﺎﻧـﺪن‪ .‬ﺟﺮح‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺗﻌﻘﯿﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪.‬‬ ‫]َخ َت ‪ِ /‬ت َ‬ ‫ﺗﮑﻠﯿﻢ‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻋﻘﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪َ .‬ﻗﺮح‪) .‬دﻫﺎر(‪ .‬ﮐﻠﻢ‪) .‬دﻫﺎر( )ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( ‪ :‬ﺳﭙﻪ را ﻫﻤﻪ دل ﺷﮑﺴﺘﻪ ﮐﻨﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﮔﻔﺘﺎر ﺑﯽ ﺟﻨﮓ ﺧﺴﺘﻪ ﮐﻨﯽ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺧﯿﺎرﮔﺎن ﺻﻒ ﭘﯿﻞ آن ﺳﭙﻪ ﺑﮕﺮﻓﺖ ﻧﻔﺎﯾﮕﺎن را ﭘﯽ ﮐﺮد و ﺧﺴﺘﻪ ﮐﺮد و ﻓﮑﺎر‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑﭽﯿﻦ ﻫﯿﻦ‬ ‫ﮔﻞ اي ﺷـﯿﻌﮥ و ﺧﺴـﺘﻪ ﮐﻦ دل ﻧﺎﺻﺒﯽ را ﺑﻪ ﺧﺎر ﻋﻠﯽ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﻣﮑﺮﻫﺎي ﺟﺒﺮﯾﺎﻧﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﮐﺮد ﺗﯿﻎ ﭼﻮﺑﯿﻨﺸﺎن ﺗﻨﻢ را ﺧﺴﺘﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي‬ ‫)ﻣﺜﻨـﻮي ج ‪ 1‬ص ‪ .(|| 68‬آزرده دل ﮐﺮدن‪ .‬رﻧﺠﺎﻧـﺪن ‪ :‬و دﯾﮕﺮ ﻣﻨـﺎﺳﺐ ﺣـﺎل ارﺑـﺎب ﻫﻤﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﯾﮑﯽ را اﻣﯿـﺪوار ﮔﺮداﻧﯿـﺪن و ﺑـﺎز‬ ‫ﺑﻨﻮﻣﯿـﺪي ﺧﺴـﺘﻪ ﮐﺮدن‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي ||(‪ .‬واﻣﺎﻧـﺪه ﮐﺮدن‪ .‬در ﺗﻌﺐ اﻧـﺪاﺧﺘﻦ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﺎﻧـﺪه ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﻪ ﺧﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ ﮐﻨﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫ك َﻧْﻦ َد ‪ِ /‬د[)ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺴﺘﻪ ﮐﺮدن‪ .‬واﻣﺎﻧﺪﮔﯽ‪ .‬درﻣﺎﻧﺪﮔﯽ‪ .‬در ﺗﻌﺐ اﻓﺘﺎدﮔﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ َت ‪ِ /‬ت ُ‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ ﮔﺮداﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫گ َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺴـﺘﻪ ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﺠﺮوح ﮐﺮدن‪ .‬زﺧﻤـﺪار ﮐﺮدن‪ .‬زﺧﻤﯿﻦ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬واﻣﺎﻧـﺪه‬ ‫]َخ َت ‪ِ /‬ت َ‬ ‫ﮐﺮدن‪ .‬درﻣﺎﻧــﺪه ﮐﺮدن‪ .‬در ﺗﻌـﺐ اﻧـﺪاﺧﺘﻦ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ ||(‪ .‬آزرده ﮐﺮدن‪ .‬آزرده دل ﮐﺮدن‪ .‬رﻧﺠﺎﻧـﺪن ‪:‬ﯾﮑﯽ را ﺑﻠﻄﻒ‬ ‫اﻣﯿﺪوار ﮐﺮدن و ﺑﺎز ﺑﻨﻮﻣﯿﺪي ﺧﺴﺘﻪ ﮔﺮداﻧﯿﺪن‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫گ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺠﺮوح ﮔﺸـﺘﻦ‪ ،‬ﺟﺮاﺣﺖ ﺑﺮداﺷـﺘﻦ‪ .‬ﻣﺠﺮوح ﺷﺪن‪ .‬ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪن ‪ :‬ﺑﻤﺎدر ﺧﺒﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﻬﺮاب ﮔﺮد ﺑﻪ‬ ‫]َخ َت ‪ِ /‬ت َ‬ ‫ﺗﯿﻎ ﭘﺪر ﺧﺴـﺘﻪ ﮔﺸﺖ و ﺑﻤﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ ||‪ .‬واﻣﺎﻧﺪه ﺷﺪن‪ .‬ﻣﺎﻧﺪه ﺷﺪن‪ .‬درﻣﺎﻧﺪه ﺷﺪن‪ .‬ﻗﺪرت اﻧﺠﺎم ﮐﺎري را از دﺳﺖ دادن ||‪ .‬آزرده‬ ‫دل ﺷﺪن‪ .‬رﻧﺠﯿﺪن‪ .‬رﻧﺠﯿﺪه ﺧﺎﻃﺮ ﺷﺪن‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ ﻣﺮد‪.‬‬



‫]َخ َت ‪ِ /‬ت َم[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(رﻧﺠﻮر‪ .‬ﺑﯿﻤﺎر‪ .‬دردﻣﻨـﺪ ‪ :‬دو ﻫﻔﺘﻪ ﺑﺮآﻣﺪ ﺑﺮآن ﺧﺴـﺘﻪ ﻣﺮد ﺑﭙﯿﻮﺳﺖ و ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ از رﻧﺞ و درد‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ||‪.‬‬ ‫ﻣﺠﺮوح‪ .‬ﺟﺮاﺣﺖ ﺑﺮداﺷﺘﻪ‪ .‬ﺟﺮﯾﺢ ‪ :‬ﻫﻤﯽ رﻓﺖ ﺧﻮن از ﺗﻦ ﺧﺴﺘﻪ ﻣﺮد ﻟﺒﺎن ﭘﺮ ز ﺑﺎد و رﺧﺎن ﻻژورد‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ ﻣﺰاج‪.‬‬



‫]َخ َت ‪ِ /‬ت ِم[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﭘﺮﯾﺸـﺎن ﺣـﺎل‪ .‬ﺿـﻌﯿﻒ‪ .‬ﻧﺎﺗﻮان‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﺑﯿﻤﺎر‪ .‬دردﻣﻨـﺪ‪ .‬رﻧﺠﻮر‪ .‬ﻣﺮﯾﺾ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ ﻧﻤﻮدن‪.‬‬



‫]َخ َت ‪ِ /‬ت ُن ‪ِ /‬ن ‪َ /‬ن َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ( ﻣﺠﺮوح ﮐﺮدن‪ .‬زﺧﻤﯽ ﮐﺮدن‪ .‬زﺧﻢ زدن‪ :‬ﺟﺮاﺣﺘـﺪار ﮐﺮدن ||‪ .‬واﻣﺎﻧـﺪه ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﺎﻧـﺪه ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫در ﺗﻌـﺐ اﻧـﺪاﺧﺘﻦ‪ .‬ﺳــﻠﺐ ﻗـﺪرت از اﻧﺠـﺎم اﻣﺮي از آدﻣﯽ ﮐﺮدن ﺑﺮ اﺛﺮ ﭘﺎﯾـﺎن ﺑﺮدن ﻧﯿﺮوي او ||‪ .‬آزرده ﮐﺮدن‪ .‬دﻟﺘﻨـﮓ ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﻠـﻮل‬ ‫ﮐﺮدن‪ .‬ﻧﺎﺷﺎد ﮐﺮدن‪ .‬ﻧﺎﺧﺸﻨﻮد ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ ﻧﻬﺎن‪.‬‬



‫]َخ َت ‪ِ /‬ت ِن ‪َ /‬ن[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺴـﺘﻪ دل‪ .‬ﻏﻤﮕﯿﻦ‪ .‬ﺧﺴـﺘﻪ ﺟـﺎن‪ .‬ﻣﻠﻮل‪ .‬ﺧﺴـﺘﻪ ﺧﺎﻃﺮ ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺎ ﺗﺎ ﺳـﮑﻨﺪر ﺑﺸـﺪ زﯾﻦ ﺟﻬﺎن از اﯾﺮاﻧﯿﺎﻧﯿﻢ‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ ﻧﻬﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ ||‪ .‬ﭘﺮﯾﺸﺎن ﺣﺎل‪ .‬ﺑﺪﺑﺨﺖ‪ .‬ﺿﻌﯿﻒ ‪ :‬ﺗﻮ ﻧﯿﺮو دﻫﯽ ﺗﺎ ﻣﮕﺮ در ﺟﻬﺎن ﻧﺨﺴﺒﺪ ز ﻣﻦ ﻣﻮر ﺧﺴﺘﻪ ﻧﻬﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ و ﻣﺮده‪.‬‬



‫]َخ َت ‪ِ /‬ت ُو ُم َد ‪ِ /‬د[)ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ ،‬ص ﻣﺮﮐﺐ( واﻣﺎﻧـﺪه‪ .‬درﻣﺎﻧـﺪه‪ .‬ﻗـﺪرت اﻧﺠﺎم اﻣﺮي را )ﺑﻮاﺳـﻄﻪ ﻣﺼـﺮف ﺷﺪن ﻧﯿﺮوي اﻧﺠﺎم آن‬ ‫اﻣﺮ( از دﺳﺖ داده‪ .‬ﻣﺎﻧﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺘﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ( َﺧﺴَﺘﻦ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺷﻌﻮري ج ‪ 1‬ص ‪.(375‬‬ ‫ﺧﺴﺨﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]َخ َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻠﺒﻪ اي ﮐﻪ از ﮔﯿﺎﻫﺎن ﺳﺒﺰ ﻣﻌﻄﺮ ﺳﺎزﻧﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ از ﺧﺲ ﺑﻨﺪﻧﺪ و در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن در آن ﻧﺸﯿﻨﻨﺪ و‬ ‫اﯾﻦ ﺧﺲ ﺧﻮﺷـﺒﻮي و اﯾﻦ ﺧـﺎﻧﻪ ﻣﺘﻌـﺎرف ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬روي آﺳـﺎﯾﺶ ز اﺷﮏ ﮔﺮم ﺗﺎ ﺑﯿﻨـﺪ دﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ ﭼﺸـﻤﯽ ﺑﯽ‬ ‫رﺧﺖ ﺧﺴـﺨﺎﻧﻪ از ﻣﮋﮔﺎن ﺧﻮﯾﺶ‪ .‬ﻗﺒﻮل )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺗﻦ ﭼﻮ ﺧﺴـﺨﺎﻧﻪء ﮐﻬﻦ ﺷﺪه ﺳﺖ‪ .‬ﺣﮑﯿﻢ ﺻﺎدق )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬زﻫﯽ ﺧﺴـﺨﺎﻧﻪء‬ ‫ﺳﭙﻬﺮ آﺷـﯿﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﺗﺎب ﺳـﻤﻮم را ﺑﺎزداﺷﺘﻪ و آﺑﯽ ﺑﺮ روي ﮐﺎرش آﻣﺪه ﮐﻪ در ﻗﺼﺮﻫﺎ آﺑﺮو ﺑﻬﻢ رﺳﺎﻧﺪه ﭼﺮا آب ﺑﺮ ﺧﻮد ﻧﭙﺎﺷﺪ ﮐﻪ از دو‬ ‫ﺳﻮﯾﺶ آﻓﺘﺎب ﺗﺎﻓﺘﻪ و ﭼﻮن اﺑﺮ ﺑﻬﺎر ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎران ﻧﺒﺎرد ﮐﻪ آﻓﺘﺎب در ﺑﺮج آﺑﯽ رﺳـﯿﺪه‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬در اﯾﻦ ﮔﺮﻣﯽ ﺑﺤﺪي ﮐﺮد ﻃﻐﯿﺎن‬ ‫ﻧﮕﻪ ﺧﺴـﺨﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺑﻨـﺪد ز ﻣﮋﮔﺎن‪ .‬ﻣﻼ اﺑﻮاﻟﺒﺮﮐﺎت ﻣﻨﯿﺮ )از آﻧﻨـﺪراج()‪ - (1) .(1‬ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨـﺪراج ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﺧﺴـﺨﺎﻧﻪ ﻣﺜﻞ ﺧﯿﺶ ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫اﺳﺖ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻓﺮق ﮐﻪ ﺧﯿﺶ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮاي زﻣﺴﺘﺎن اﺳﺖ ﻧﻪ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن وﻟﯽ ﺧﺴﺨﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﯿﺶ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺲ ﺧﺲ‪.‬‬



‫]ِخ ِخ[ )ِا ﺻـﻮت( آوازي ﮐـﻪ از ﺳــﯿﻨﻪء ﺷﺨﺼـﯽ ﺑﺮآﯾـﺪ ﮐـﻪ ﻣﺒﺘﻼـ ﺑـﻪ ﻧﻔﺲ ﺗﻨﮕﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﺣﮑـﺎﯾﺖ ﺻـﻮت ﺳـﯿﻨﻪء‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﺧﻮرده ﮔﺎه ﺗﻨﻔﺲ‪ .‬ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺻﻮت ﺳﯿﻨﻪء ﺳﺨﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ .‬ﺣﮑﺎﯾﺖ آواز ﺷﺶ ﺑﯿﻤﺎر‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺲ ﺧﺲ‪.‬‬



‫]ُخ ُخ[ )ِا ﺻﻮت( ﮐﻠﻤﻪ اي ﮐﻪ ﭘﯿﺎﭘﯽ ﺑﺎ ﻟﺤﻨﯽ ﺧﺎص ﮔﻮﯾﻨﺪ اﯾﺴﺘﺎدن ﻣﺮغ را ﺗﺎ او را ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺲ ﺧﺲ ﺳﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫س َن ‪ِ /‬ن[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( آواز ﺳﯿﻨﻪء ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ ﺗﻨﮕﯽ ﻧﻔﺲ و ﻏﯿﺮه‪.‬‬ ‫]ِخ ِخ ِ‬ ‫ﺧﺲ در ﭼﺸﻢ اﻓﺘﺎدن‪.‬‬



‫]َخ َد َچ ‪ِ /‬چ ُا َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺲ و ﺧﺎﺷﺎك ﺑﭽﺸﻢ رﻓﺘﻦ‪ .‬ﮐﺜﺎﻓﺖ و ﮔﺮد ﺑﭽﺸﻢ رﻓﺘﻦ‪َ ،‬ﻗﺬي‪.‬‬ ‫ﺧﺲ در دﻫﺎن ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫گ ِر َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻋﺎﺟﺰ ﺷﺪن و زﯾﻨﻬﺎر ﺧﻮاﺳﺘﻦ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺲ ﺑﻪ دﻧﺪان ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ َد َد ِ‬ ‫ﺧﺴﺮ‪.‬‬



‫س[ )ِا( ﭘﺪرزن)‪) .(1‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﭼﻪ ﻧﯿﮑﻮ ﺳـﺨﻦ ﮔﻔﺖ ﯾﺎري ﺑﯿﺎري ﮐﻪ ﺗﺎ ﮐﯽ ﮐﺸـﯿﻢ از ﺧﺴـﺮ ذل و ﺧﻮاري‪.‬‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫رودﮐﯽ‪ .‬ﺑﻪ دل ﮔﻔﺖ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺟﻨﮓ ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻮ ﺷﻨﮕﻞ ﺧﺴﺮ ﺑﺎﺷﺪم ﻧﻨﮓ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻮﻫﺮ ﺑﺪان روز ﺗﻨﮓ آورم ﮐﻪ ﭘﯿﺶ‬ ‫ﺧﺴﺮ ﻫﺪﯾﻪ ﺟﻨﮓ آورم‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﺎز ﺑﺎﻻ دوﺗﺎ ﭼﻮ ‪ ...‬ﺧﺴﺮ ﻣﻮﯾﺶ اﻧﺪر ﮐﺸﻔﺘﻪ ﭼﻮن ‪ ...‬ﺧﺶ‪ .‬ﻣﻨﺠﯿﮏ‪ .‬ﺑﺪﺳﮕﺎل ﺗﻮ و ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺗﻮ ﺧﺴﺮ‬ ‫ﺟﻨﮕﺠﻮي ﺑﺎ داﻣﺎد‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑﻨﺰدﯾﮏ اﻣﯿﺮ ﻣﻮدود آﻣﺪ و ﻫﺮ ﭼﻪ وي را آورده ﺑﻮدﻧﺪ آن ﺟﺎ آوردﻧﺪ اﻣﯿﺮ ﻣﻮدود وي را ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻨﻮاﺧﺖ و از‬ ‫آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪء وزﯾﺮ آﻣـﺪ ﺧﺴـﺮش‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﻣﯿﺮ ﮔﻮزﮔﺎﻧﺎن ﺧﺴـﺮ ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﻮاﺳـﺤﺎق ﮐﻪ وي ﺧﺴـﺮ‬ ‫ﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس ﺑﻮد ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺮدم ﮔﺮد ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻣﻔﺨﺮ ﺟﻤﻠﻪ اﻧﺒﯿﺎ او ﺑﻮد ﺧﺴـﺮ ﻣﯿﺮﻣﺮﺗﻀـﯽ او ﺑﻮد‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﻧﮕﻮﯾﻢ اي زن ﺗﻮ ﮔﺸـﺘﻪ‬ ‫ﻗﻠﻄﺒﺎن ﺷﻮﻫﺮ ﺳـﯿﺎﻫﻪء ﺧﺴـﺮ و زن ﺷﺪه ﺗﺮا داﻣﺎد‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬داﻣﺎد ﺧﺴـﺮﮔﺎي ﺑﺪي ﺑﯿﺶ ﺑﺴـﯽ ﺳﺎل و اﻣﺴﺎل ﺧﺴـﺮ ﺧﻮاﺟﻪء داﻣﺎد ﺳـﭙﻮزي‪.‬‬ ‫ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺧﺴـﺮ زان ﭘﺲ ﺑﻪ ﻃﺒﻊ ﺷﺎد ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﺑﮑﺎر آراﯾﺶ داﻣﺎد ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪ .‬ﺣﮑﯿﻢ ﻧﺰاري )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي ||(‪ .‬ﭘـﺪرﺷﻮﻫﺮ‪) .‬از‬ ‫ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪:‬ﭼﻮن ﺑﺎﻣـﺪاد ﭘـﺪر ﺷﻮي درآﻣﺪ و ﭘﺎي اورﻧﺠﻦ ﺑﻨﻤﻮد و آﻧﭽﻪ دﯾﺪه ﺑﻮد ﺑﺎز ﮔﻔﺖ ﭘﺴـﺮ ﮔﻔﺖ‪ ،‬راﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫اﻧﺪ‪ ،‬دﺷـﻤﻨﯽ ﺧﺴـﺮ و زن ﭘﺴـﺮ ﭼﻮن دﺷـﻤﻨﯽ ﻣﻮش و ﮔﺮﺑﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﺳـﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺧﺴـﺮ ﺧﺠﻞ ﺷﺪ و از ﭘﯿﺶ ﭘﺴـﺮ رﻧﺠﻮردل ﺑﯿﺮون ﺷﺪ‪.‬‬ ‫)ﺳﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ(‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬اوﺳﺘﺎ ‪xvasura‬ﻫﻨﺪي ﺑﺎﺳﺘﺎن ‪) svasura‬ﭘﺪر زن‪ ،‬ﭘﺪر ﺷﻮﻫﺮ زن( اﺳﻔﺎ ‪1‬‬ ‫‪ 2 :‬ص ‪ 68‬و ‪ 85‬و رك ﺧﺴﻮر‪ ،‬ﺧﺴﻮره‪ ،‬ورك‪ :‬ﻟﻐﺖ ﻓﺮس ‪.6 - 135‬‬ ‫ﺧﺴﺮ‪.‬‬



‫س[ )ِا( ﯾﺦ و آن آﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در زﻣﺴﺘﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﯿﺸﻪ ﻣﯽ ﺑﻨﺪد‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺴﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع اِﻣﺺ( زﯾـﺎن‪ .‬زﯾﺎﻧﮑﺎري‪ .‬ﻧﻘﺼﺎن ﻣﺎﯾﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﻫﻼﮐﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫)||ﻣﺺ( ﺧﺴﺮان‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﺮان ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( زﯾـﺎن‪ .‬ﺿـﺮر‪ .‬ﻧﻘﺼـﺎن در ﺑﯿﻊ و ﺗﺠـﺎرت‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب )||(‪ .‬ﻣﺺ( ﺧﺴـﺮان‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﺮان ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮ‪.‬‬



‫س[ )ع ﻣﺺ( ﺧﺴﺮان‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﺮان ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺴﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ از ﻗﺮاي ﻣﺮو و در دو ﻓﺮﺳﺨﯽ آن‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮان‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( زﯾـﺎن ﮐﺮدن در ﺗﺠـﺎرت ﺧـﻮد و ﻣﻐﺒﻮن ﺷـﺪن)‪) .(1‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪ .‬زﯾـﺎن ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫)اﻟﻤﺼـﺎدر زوزﻧﯽ( )دﻫـﺎر(‪ - .‬ﺧﺴـﺮاﻟﺪﻧﯿﺎ و اﻻـﺧﺮه؛ ﺑﺰﯾﺎن در ﻫﺮ دو ﺳـﺮاي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺗﻮﺿـﯿﺢ‪ :‬اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت آﯾﻪء ﻗﺮآن‬ ‫اﺳﺖ)‪ (2‬و در ﻓﺎرﺳـﯽ ﺑﺮاي ﮐﻢ زﯾﺎﻧﮑـﺎر آﻣـﺪه‪ .‬را ||‪ .‬ﮔﻤﺮاه ﺷـﺪن||‪ .‬ﮐﺮدن وزن )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‬ ‫)از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ - (1) .‬ﻣﺼﺎدر دﯾﮕﺮ‪َ :‬ﺧﺴﺮ‪ُ ،‬ﺧﺴﺮ‪َ ،‬ﺧﺴﺎر‪َ ،‬ﺧﺴﺎَره )از ﺑﺎب ﺿﺮب(‪ - (2) .‬ﻗﺮآن ‪.22/11‬‬ ‫ﺧﺴﺮان‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع اِﻣﺺ( ﮐﻤﯽ و ﻧﻘﺼـﺎن و زﯾﺎﻧﮑﺎري‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬زﯾﺎن ﮐﺎري‪) .‬دﻫﺎر(‪ .‬زﯾﺎن‪ .‬ﮐﺎﺳﺘﯽ ‪ :‬ﺑﺮ ﺧﯿﺮه ﻣﯽ ﮐﺸـﻨﺪ ﻣﯽ ﺧﻮرﻧـﺪ از ﺑﻬﺮ‬ ‫ﺣﻄـﺎم را و آﻧﮕﺎه ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﺬارﻧـﺪ و ﻣﯽ روﻧـﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺰﯾﺮ زﻣﯿﻦ ﺑﺎ وﺑﺎل و ﺧﺴـﺮان ﺑﺴـﯿﺎر‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺣﺎﺻﻞ آن اﮔﺮ ﻣﯿﺴـﺮ ﮔﺮدد‬ ‫ﺧﺴـﺮان دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺑﻨﺪه ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﺑﺨﺪﻣﺖ ﻧﯿﻢ رو ﺧﺎﮐﯽ رﺳـﯿﺪ ﺳـﻬﻮ و ﺧﺴـﺮان ﭘﺲ ﻧﻬﺎد و ﺳﻬﻢ ﺧﺴﺮو ﭘﯿﺸﻮا‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬از ﺧﻮف ﺧﺴـﺮان ﺧﻮد از ﺟﺎﻧﺐ ﺳـﻠﻄﺎن ﺻـﻼح ﮐﺎر ﺧﻮد و از آن او در آن دﯾﺪﻧـﺪ‪) ...‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪ .‬ﻣﻦ ذرع اﻟﻌﺪوان‬ ‫ﺣﺼﺪاﻟﺨﺴﺮان ﻫﺮ ﮐﻪ ﻋﺪوان ﮐﺎرد ﺧﺴﺮان درود ﭼﻪ از ﺗﺨﻢ ﻇﻠﻢ زﯾﺎن روﯾﺪ ||‪ .‬ﻫﻼﮐﯽ ||‪ .‬ﮔﻤﺮاﻫﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮان‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺳـﺮان ﻣﻐﻮل اﺳﺖ ‪ :‬ﺧﺴﺮان از ﺧﻮف ﺧﺴﺮان ﺧﻮد از ﺟﺎﻧﺐ ﺳﻠﻄﺎن ﺻﻼح ﮐﺎر ﺧﻮد و از آن او در آن دﯾﺪﻧﺪ‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﮐﻪ‪) ...‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪ .‬و آن اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺳـﺒﺐ ﮐﻮدﮐﯽ و دﻟﺸﮑﺴـﺘﮕﯽ ﺳـﻠﻄﺎن ﺑﻮد ﭼﻮن ﻧﺰدﯾﮏ ﺧﺴﺮان ﺧﻮد ﻫﺰارﺳﻒ و دﯾﮕﺮ اﻣﺮا‬ ‫رﻓﺖ‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮان‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم دﯾﻬﯽ اﺳﺖ از دﯾﻬﻬﺎي ﮐﻮزدر‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ ص ‪.(141‬‬ ‫ﺧﺴﺮان دﯾﺪه‪.‬‬



‫]ُخ دي َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( زﯾﺎن دﯾﺪه‪ .‬ﺿﺮررﺳﯿﺪه‪ .‬ﺿﺮرﺧﻮرده‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮان زده‪.‬‬



‫]ُخ َز َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(زﯾﺎن دﯾـﺪه‪ .‬ﺿﺮررﺳـﯿﺪه‪ .‬ﺿـﺮرﺧﻮرده‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﯿﭽﺎره ﺳﻮزﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺴﻮداي ﻏﺎزﯾﯿﯽ ﺷـﺪ‬ ‫ﻫﻤﭽﻮ ﺧﺴﺮواﻧﯽ ﺧﺴﺮان زده ﺗﻨﺶ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮاﻧﮕﺮ‪.‬‬



‫گ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( داﻣﺎد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج ‪.(1‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺴﺮاﻧﮕﺮي‪.‬‬



‫گ[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(اﻧﺘﺴﺎب ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ازدواج‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﻮﯾﺸـﯽ ﺳـﺒﺒﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺧﻮاﺳـﺘﮕﺎري‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫]ُخ َ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻋﺮوﺳﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮاوﯾﻪ‪.‬‬



‫]ُخ وي َي[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﮥ ﻣﻦ ﻗﺮاي واﺳﻄﻪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮاﻫﺎﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( از ﻗﺮاي ﻣﻌﺮوف ري اﺳﺖ و ﭼﻮن ﺷﻬﺮي ﺑﺰرگ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮﺑﺮه‪.‬‬



‫س ﺑَْﺮ َر ‪ِ /‬ر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﺮادرزن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﺧﺴﺮﭘﻮره‪.‬‬



‫س َر ‪ِ /‬ر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﺮادرزن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﺧﺴﺮﺧﻮاﺟﻪ‪.‬‬



‫س ﺧﻮا ‪ /‬ﺧﺎ َج ‪ِ /‬ج[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﺪرﺷﻮﻫﺮ‪) .‬از ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي ||(‪ .‬ﭘﺪرزن‪) .‬ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﻓﺮﻫﻨﮓ آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﺧﺴﺮق‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ اﺳـﮑﻮ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ ،‬واﻗﻊ در دو ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺑﺨﺶ و ﭘﺎﻧﺼﺪﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء ﺗﺒﺮﯾﺰ اﺳـﮑﻮ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ده در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑـﺎ آب و ﻫـﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼـﻮل آن ﻏﻼـت و ﺑـﺎدام و ﮔﺮدو و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ‬ ‫زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه ﺷﻮﺳﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 791‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺴﺮك‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺷـﻬﺎﺑﺎد ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﯿﺮﺟﻨﺪ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 6‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﯿﺮﺟﻨـﺪ‪ .‬دره‪ ،‬ﻣﻌﺘﺪل‪ ،‬آب آن‬ ‫از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن از ﺑﺎﻏﻬﺎي ﻋﻨﺎب و ﻏﻼت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺴﺮگ‪.‬‬



‫س َر[ )ِا( ﻣﺎدرﺷﻮﻫﺮ در ﻟﻬﺠﻪء ﻣﺮدم ﻗﺰوﯾﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﺧﺴﺮﮔﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫س َر ‪ِ /‬ر[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﺧﺘﻮن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ُ .‬ﻣﺼﺎَﻫَﺮت‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِا( ﻣﻠـﮏ)‪ .(1‬ﭘﺎدﺷﺎه)‪) .(2‬زﻣﺨﺸـﺮي( )از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﮐﺴـﺮي‪ .‬ﻗﯿﺼـﺮ‪) .‬ج‪ ،‬اﮐﺎﺳﺮه‪ ،‬ﻗﯿﺎﺻﺮه(‪ .‬ﻫﺮ ﭘﺎدﺷﺎه ﺻﺎﺣﺐ ﺷﻮﮐﺖ‪.‬‬ ‫)ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺴـﺮوان ‪ :‬اﺻـﻄﺨﺮ ﺷـﻬﺮي اﺳﺖ ﺑﺰرگ و ﻗﺪﯾﻢ و ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺧﺴﺮوان ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬و اﻧﺪر‬ ‫وي ] ﻣﺮو [ ﮐﻮﺷـﮑﻬﺎي ﺑﺴـﯿﺎر اﺳﺖ و آن ﺟﺎي ﺧﺴﺮوان ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬ﺑﻠﺦ ﺷﻬﺮي ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪ ...‬و ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺧﺴﺮوان ﺑﻮده‬ ‫اﺳﺖ اﻧﺪر ﻗﺪﯾﻢ و اﻧﺪر وي ﺑﻨﺎﻫﺎي ﺧﺴـﺮوان اﺳﺖ ﺑﺎ ﻧﻘﺸـﻬﺎ و ﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎي ﻋﺠﯿﺐ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬اي ﺧﺴـﺮوي ﮐﻪ ﻧﺰد ﻫﻤﻪ ﺧﺴـﺮوان‬ ‫دﻫﺮ‪ .‬دﻗﯿﻘﯽ‪ .‬اي ﺧﺴـﺮو ﻣﺒﺎرك ﯾﺎرا ﮐﺠﺎ ﺑﻮد ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎز ﺑﺎﺷـﺪ ﭘﺮﯾـﺪ ﻣﺎغ را‪.‬دﻗﯿﻘﯽ‪ .‬ﮐﺠﺎ ﺷـﺪ ﻓﺮﯾـﺪون و ﺿـﺤﺎك و ﺟﻢ ﻣﻬﺎن ﻋﺮب‬ ‫ﺧﺴـﺮوان ﻋﺠﻢ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻓﺮﯾﺒﺮز ﻧﺰدﯾﮏ ﺧﺴـﺮو رﺳـﯿﺪ زﻣﯿﻦ را ﺑﺒﻮﺳـﯿﺪ ﮐﻮ را ﺑﺪﯾﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺪو داد آن ﻧﺎﻣﻪء ﭘﻬﻠﻮان ﻓﺮوﺧﻮاﻧﺪ آن‬ ‫ﺧﺴـﺮو ﺧﺴـﺮوان‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺴـﯽ ﺳﺎل ﺧﺴﺮو از اﯾﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﺪﯾﺪ آورﯾﺪي ﻫﻨﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ز ﺑﻬﺮ ﻧﻮر ﺑﺒﺰم ﺗﻮ ﺧﺴﺮوان ﺟﻬﺎن ﻫﻤﯽ‬ ‫زﻧﻨﺪ ﺷﺐ و روز ﻣﺎه ﺑﺮ ﮐﻮﻫﺎن‪ .‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬ﺑﺮاﻧﺪ ﺧﺴـﺮو ﻣﺸـﺮق ﺑﺴﻮي ﺑﯿﻼرام ﺑﺪان ﺣﺼﺎري ﮐﺰ ﺑﺮج او ﺧﺠﻞ ﺳﻬﻼن‪ .‬ﻋﻨﺼﺮي‪ .‬از دل و‬ ‫ﭘﺸﺖ ﻣﺒﺎرز ﺑﺮﮔﺸﺎﯾﺪ ﺻﺪ ﺗﺮك ﮐﺰ زه ﻋﺎﻟﯽ ﮐﻤﺎن ﺧﺴـﺮو آﯾﺪ ﯾﮏ ﺗﺮﻧﮓ‪ .‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺧﺴـﺮو ﺗﺄﯾﯿﺪ ﺳـﻤﺎﺋﯿﺴﺖ ﺑﺎﻃﻞ ﻧﺸﻮد‬ ‫ﻫﺮﮔﺰ ﺗﺄﯾﯿﺪ ﺳﻤﺎﺋﯽ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﮔﻮ اي ﮔﺰﯾﺪه ﻣﻠﮏ ﻫﻔﺖ آﺳﻤﺎن اي ﺧﺴﺮو ﺑﺰرگ و اﻣﯿﺮ ﺑﺰرﮔﻮار‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺧﺴﺮو اﯾﺮان ﻣﯿﺮ ﻋﺮب و‬ ‫ﺷﺎه ﻋﺠﻢ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص ‪ .(389‬ﻧﻪ ﻓﻼن ﺧﺴـﺮو ﮐﺮد و ﻧﻪ اﻣﯿﺮ و ﻧﻪ زﻋﯿﻢ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص ‪ .(280‬از آﻧﮑﻪ‬ ‫ﺗﺎ ﺑﻨﻤﺎﯾـﺪ ﺑﺨﺴـﺮوان ﻫﻨﺮش ﺑﮑﺮد ﺑﺎ او ﭼﻨـﺪاﻧﮑﻪ درﺧﻮرش ﮐﺮدار‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ چ ادﯾﺐ ص ‪ .(390‬ﺧﺴـﺮو از ﺑﻬﺮ ﻋﺪل ﺑﺎﯾﺪ و داد‬ ‫ورﻧﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ ز ﭘﺸﺖ آدم زاد‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﺑﺴـﯽ ﺧﺴـﺮو ﻧﺎﻣﻮر ﭘﯿﺶ از او ﺷﺪﺳـﺘﻨﺪ زي ﺳﺎري و ﺳﺎرﯾﺎن‪.‬دﯾﺒﺎﺟﯽ‪ .‬ﻣﯿﺮاﺑﻮاﺣﻤﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺴﺮو‬ ‫اﯾﺮان زﻣﯿـﻦ آﻧﮑـﻪ ﺷــﺎد اﺳـﺖ او و دور اﺳـﺖ از ﻫﻤـﻪ رﻧــﺞ و ﮐﻔــﺎ‪ .‬ﻗﺼـﺎراﻣﯽ )از ﻟﻐـﺖ ﻓﺮس ص ‪ .(14‬ﺧﺴـﺮو ﻏـﺎزي آﻫﻨﮓ ﺑﺨﺎرا‬ ‫دارد‪.‬ﺑﻬﺮاﻣﯽ‪ .‬آن ﺧﺴـﺮو ﻋﺎدل ﻫﻤﺖ ﺑﺮ آن ﻣﻘﺼﻮر ﮔﺮداﻧﯿﺪ ﮐﻪ آن را ﺑﺒﯿﻨﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬رﺿﻮان ﻣﻠﮏ ﺧﺴـﺮو ﻣﺎﻟﮏ رﻗﺎب اوﺳﺖ‬ ‫ﮐـﻪ ارﻣـﻦ ﺑﻬﺸﺖ ﻋـﺪن ﺷـﺪ از ﮐـﻮﺛﺮ ﺳـﺨﺎش‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ )دﯾـﻮان چ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺳﻮﻟﯽ ص ‪ .(236‬ﺧﺮﺳـﻨﺪ ﺷـﻮ ﺑﻤﻠﮑﺖ ﺧﺮﺳـﻨﺪي از وﺟـﻮد‬ ‫ﺧﺎﺳﺮﺷـﻨﺎس ﺧﺴـﺮو و ﻃـﺎﻏﯽ ﺷـﻤﺮﻃﻐﺎن‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺴـﺮو ﺧﺮﺳـﻨﺪي ﻣﻦ در رﺑﻮد ﺗﺎج ﮐﯿﺎﻧﯽ ز ﺳـﺮ ﮐﯿﻘﺒﺎد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - (1) .‬ﻓﯿﺮوزآﺑـﺎدي‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﻗﺎﻣﻮس ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻟﻘﺐ ﺳـﻼﻃﯿﻦ اﯾﺮان و ﻣﻌﻨﯽ آن واﺳﻊ اﻟﻤﻠﮏ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺸﻮري ﭘﻬﻨﺎور‪ - (2) .‬در ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه‪ :‬ﭘﻬﻠﻮي ‪)husruv‬ﻧﯿﮏ ﺷﻬﺮت( »ﻣﻨﺎس ‪ «277‬و ‪ ،xu -srav‬اوﺳﺘﺎ ‪)hu - sravah‬اﺳﻔﺎ ‪ 2 : 1‬ص ‪) (193‬ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻧﯿﮏ‬ ‫ﻧﺎﻣﯽ و ﻣﺸﻬﻮر(‪ ،‬ﺳﺎﻧﺴﮑﺮﯾﺖ ‪»sushravas‬ﺑﺎرﺗﻮﻟﻤﻪ ‪ «1738‬ﭘﺎزﻧﺪ ‪»xosrau‬ﻣﺴﯿﻨﺎ ‪ «139‬ﻣﻌﺮب آن »ﮐﺴﺮي« »ﻣﻔﺎﺗﯿﺢ ﺧﻮارزﻣﯽ ص‬ ‫‪ «76‬ﻧﺎم ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از ﺷﺎﻫﺎن در ﭘﺎرﺳﯽ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺷﺎه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ‪ :‬ﺷﻬﻨﺸﻬﺎ ﻣﻠﮑﺎ ﺧﺴﺮوا ﺧﺪاوﻧﺪا ﭼﻮ آﻓﺘﺎب ﺗﻮﯾﯽ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺎن ﺗﺎﺑﺎن‪ .‬ﻣﻌﺰي‬ ‫ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ﭘﺴـﺮ ﺳـﯿﺎوش و ﻧﻮهء ﮐﯿﮑﺎوس ﯾﮑﯽ از ﺷﺎﻫﺎن ﮐﯿﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎدرش ﺑﻨﺎ ﺑﺮﻗﻮل ﻓﺮدوﺳـﯽ دﺧﺘﺮ اﻓﺮاﺳﯿﺎب ﺑﻨﺎم ﺳﻮداﺑﻪ ﺑﻮد‬ ‫او را ﮐﯿﺨﺴﺮو ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﯿﺨﺴﺮو ﺷﻮد ‪ :‬ﺑﯿﺎﻣﺪ ﺑﻨﺰدﯾﮏ ﺧﺴﺮو رﺳﯿﺪ ﺑﺪان ﻓﺮ و اورﻧﮓ او را ﺑﺪﯾﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از ﺳـﻼﻃﯿﻦ اﯾﺮان اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ زﻣـﺎن ﯾﺰدﮔﺮد و ﺑﻬﺮام ﮔﻮر ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد و از ﻧﮋاد ﭘﺸﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻬﺮام ﮔﻮر‬ ‫ﺑﻌﺪ ﺷﺎﻫﯽ را از او ﮔﺮﻓﺖ و او را ﺟﺰء ﺧﺎﺻﺎن ﺧﻮد ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﻣﺮد ﺑﺪ ﭘﯿﺮ ﺧﺴﺮو ﺑﻨﺎم ﺟﻮاﻧﻤﺮد و روﺷﻦ دل و ﺷﺎدﮐﺎم‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ﻧﺎم آﺳـﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﺰدﮔﺮد ﺳﻮم آﺧﺮﯾﻦ ﭘﺎدﺷﺎه ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ را ﮐﺸﺖ ‪ :‬ﻓﺮوﻣﺎﯾﻪ اي ﺑﻮد ﺧﺴـﺮو ﺑﻨﺎم ﻧﻪ ﺗﺨﺖ و ﻧﻪ ﮔﻨﺞ‬ ‫و ﻧﻪ ﺗﺎج و ﻧﻪ ﮐﺎم‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ﻧﺎم ﭘﺪر ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو ﺷﺎﻋﺮ ﻣﻌﺮوف ﻗﺮن ﭼﻬﺎرم ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺳـﺮدار اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻗﻨﺪﻫﺎر ﺑﻪ زﻣﺎن ﺷﺎه ﺳـﻠﻄﺎن ﺣﺴـﯿﻦ ﺻﻔﻮي ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﻌﺪ از او ﻣﯿﺮوﯾﺲ ﺣﺎﮐﻢ‬ ‫ﻗﻨﺪﻫﺎر ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ(ﻟﻘﺐ اﻧﻮﺷﯿﺮوان ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﻌﺮوف ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﺮو اﻧﻮﺷﯿﺮوان ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از ﺳـﻼﻃﯿﻦ ﺗﯿﻤـﻮري اﺳـﺖ ﺑـﺪﻫﻠﯽ و ﭘﺴـﺮ ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮ‪ .‬او ﺑﺴـﺎل ‪ 1031‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ‪ 36‬ﺳـﺎﻟﮕﯽ از ﻃﺮف ﺑﺮادرش‬ ‫ﺷﺎﻫﺠﻬﺎن ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﯿﺪ‪) .‬ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( از ﺷﺎﻋﺮان ﺗﺮك ﺑﻮد و ﺑﺴﺎل ‪ 1005‬ه ‪ .‬ق‪ .‬درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬او را دﯾﻮاﻧﯽ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( )ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ اﻓﻨﺪي ﻓﺮزﻧﺪ ﻓﺮاﻣﺮز(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﺮوي‪ ،‬ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ اﻓﻨﺪي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( او از ﺷـﺎﻋﺮان ﻗﺮن ﻧﻬﻢ ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺳﺖ و در دﺳـﺘﮕﺎه ﯾﻨﯿﭽﺮي ﻣﺴـﺘﺨﺪم ﺑـﻮد و اﯾﻦ ﺑﯿﺖ از اوﺳﺖ‪ :‬ﺑﻮ دﻫﺮ دﻫﺸﺖ اﺑـﺎدك‬ ‫ﮐﭽﻮب ﺟﺎم ﺻﻔﺎ ﺳﻨﺪن ﭼﻮﯾﺮدم ﯾﻮزﻣﯽ اﯾﯿﻨﻪء ﻋﺎﻟﻢ ﻧﻤﺎﺳﺘﺪن‪) .‬ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎن اﺷـﮑﺎﻧﯽ و اﺷﮏ ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﻬﺎرم اﺳﺖ ﮐﻪ از ‪ 108‬ﯾﺎ ‪ 110‬م‪ .‬ﺗﺎ ‪ 128‬ﯾﺎ ‪ 130‬م‪ .‬ﺑﺮ اﯾﺮان ﺣﮑﻢ‬ ‫راﻧـﺪ‪ .‬او ﭼﻮن ﺑﺴـﻠﻄﻨﺖ رﺳـﯿﺪ ﻣﺼـﺎدف ﺑـﺎ ﺟـﺎه ﻃﻠﺒﯽ ﻫـﺎي ﺗﺮاژان اﻣﭙﺮاﻃﻮر روم ﮔﺮدﯾـﺪ و اﯾﻦ اﻣﭙﺮاﻃﻮر ﺑﺒﻬﺎﻧﻪء ارﻣﻨﺴـﺘﺎن ﺑﻈﺎﻫﺮ وﻟﯽ‬ ‫ﻓﺘﻮﺣﺎت اﺳـﮑﻨﺪر در ﺑﺎﻃﻦ از روم روي ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺸـﺮق ﮔﺬاﺷﺖ و ارﻣﻨﺴﺘﺎن و ﺑﯿﻦ اﻟﻨﻬﺮﯾﻦ را ﮔﺮﻓﺖ و ﺣﺘﯽ ﺗﯿﺴﻔﻮن را ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﺮد و‬ ‫ﯾﮑﯽ از دﺧﺘﺮان ﺧﺴﺮو ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﺳﯿﺮي ﺑﺪﺳﺖ او اﻓﺘﺎد‪ .‬وﻟﯽ ﺳﺮاﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﻓﺘﻮﺣﺎت ﺑﺮاي ﺗﺮاژان ﺷﻮم ﺑﻮد ﭼﻪ او ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﺗﺎﺧﺘﻦ ﺗﺎ رود ﺳﻨﺪ‬ ‫داﺷﺖ ﻫﻨـﻮز در ﻏﺮب اﯾﺮان ﺑـﻮد ﮐﻪ ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﻣﻔﺘـﻮح ﮔﺸـﻮده ﺷـﺪه اش ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮي ﺳـﺮ ﺑﺸـﻮرش ﮔﺬاردﻧـﺪ و ﭼـﻮن ﺗﺮاژان‬ ‫ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺎري ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺸـﮑﻼت ﺑﯿﺸـﻤﺎر ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮد و ﻣﺄﯾﻮﺳﺎﻧﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ ﺧﺴﺮو ﻧﯿﺰ ﺗﯿﺴﻔﻮن و ﺑﯿﻦ اﻟﻨﻬﺮﯾﻦ و ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ‬ ‫ﻫﻤﻪ ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﭘﺎرﺗﯽ و ﻣﻔﺘﻮح ﺷﺪه ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪ ﺗﺮاژان را ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﺮاژان ﻫﻢ ﮐﺎري ﻧﮑﺮده ﺟﺎن ﺳﭙﺮد و ﻫﺎدرﯾﺎن اﻣﭙﺮاﻃﻮر ﺟﺪﯾﺪ روم‬ ‫از در ﺻـﻠﺢ ﺑﺎ ﺧﺴـﺮو درآﻣﺪ و ﺣﺪود روم ﺑﺎز ﻫﻤﺎن ﺷﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻓﺘﻮﺣﺎت ﺗﺮاژان ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺴﺮو ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﻓﺎﺗﺤﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﯿﺴﻔﻮن درآﻣﺪ‬ ‫و ﻫﺎدرﯾﺎن ﺑﺎ او ﺻـﻠﺢ ﮐﺮد دﺧﺘﺮ اﺳـﯿﺮﺷﺪه را ﺑﺎزﮔﺮﻓﺖ و ﻗﺮار ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﺨﺖ زرﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﺎرت اﯾﻦ دﺧﺘﺮ ﺑﺪﺳﺖ روﻣﯿﻬﺎ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد ﺑﺎز‬ ‫ﭘﺲ داده ﺷﻮد وﻟﯽ ﻇـﺎﻫﺮًا اﯾﻦ ﺗﺨﺖ ﺑﺎز ﭘﺲ داده ﻧﺸـﺪ ﭘﺲ از ﺧﺴـﺮو ﺑﻼش دوم ﭘﺎدﺷﺎه ﭘﺎرﺗﻬﺎ ﺷـﺪ‪ .‬ﺻـﻔﺎت ﺧﺴـﺮو‪ :‬ﭘﯿﺮﻧﯿﺎ درﺑﺎرهء او‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯿﻨﻮﯾﺴﺪ‪ :‬از ﺧﺴـﺮو ﺑﺠﺰ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﻤﻨﺎﺳـﺒﺖ ﻗﺸﻮن ﮐﺸـﯽ ﺗﺮاژان ﺑﻪ اﯾﺮان ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﻧﻤﯿﺪاﻧﯿﻢ ﮐﺎرﻫﺎي او در داﺧﻠﻪء اﯾﺮان‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻣﺠﻬﻮل اﺳﺖ و ﺣﺘﯽ ﻧﻤﯿﺪاﻧﯿﻢ داراي ﭼﻪ ﺻﻔﺎﺗﯽ ﺑﻮده ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در اﯾﻨﺠﺎ ﻓﻘﻂ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ از ﺻﻔﺎﺗﯽ ﮐﻪ او ﻫﻨﮕﺎم ﺟﻨﮓ ﺑﺎ روﻣﯿﻬﺎ‬ ‫ﻇﺎﻫﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺻـﺤﺒﺖ ﺑﺪارﯾﻢ از اﯾﻦ ﻧﻈﺮ او داراي ﻋﺰﻣﯽ راﺳﺦ و ﺑﺎﺛﺒﺎت اﺳﺖ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺗﺮاژان ﺑﻪ ﻣﺸـﺮق آﻣﺪ اﺑﻬﺖ روم ﺑﺎﻧﺪازه اي ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ او ﺑﻪ اﺻـﻄﻼح ﻧﻈﺎﻣﯿﻬﺎ »ﯾﮏ ﮔﺮدش ﻧﻈﺎﻣﯽ« ﻣﯽ ﮐﺮد و در ﻫﯿﭻ ﺟﺎ ﺟﺪاﻟﯽ روي ﻧﻤﯿﺪاد ﻫﻤﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ ﯾﺎ ﻃﺎﻟﺐ دوﺳﺘﯽ روم‬ ‫ﺑﻮدﻧـﺪ و از ﺗﺮس ﻃـﻮق ﺑﻨـﺪﮔﯽ را ﺑﯿـﺪرﻧﮓ ﺑﮕﺮدﻧﺸـﺎن ﻣﯽ آوﯾﺨﺘﻨـﺪ در ﭼﻨﯿـﻦ ﻣـﻮﻗﻌﯽ ﺧﺴـﺮو اﯾﺴـﺘﺎد و اﺑـﺪًا ﺣﺎﺿـﺮ ﻧﺸـﺪ ﮐـﻪ داﺧﻞ‬ ‫ﻣﺬاﮐﺮاﺗﯽ ﺑﺎ اﻣﭙﺮاﻃﻮر روم ﺷﻮد ﯾﺎ ﮐﻮﭼﮑﯽ و ﻓﺮوﺗﻨﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ او ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ زﯾﺮا ﻣﻮﻗﻊ او ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﺑﻮد ﭼﻪ در‬ ‫داﺧﻠﻪ ﻣﺪﻋﯿﺎﻧﯽ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻓﻨﺎي او را ﻣﯽ ﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ و از ﺧﺎرج دوﻟﺘﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ روم ﮐﻪ در اﯾﻦ وﻗﺖ ﺑﻪ اوج ﻋﻈﻤﺖ ﺧﻮد رﺳـﯿﺪه ﺑﻮد ﺣﻤﻠﻪ‬ ‫ﻣﯽ ﮐﺮد و ﻗﺸﻮن ﺧﺼﻢ را ﻗﯿﺼـﺮي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺮاژان ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﻗﻮي ﺗﺮﯾﻦ ﻗﯿﺎﺻـﺮهء روم و ﺳـﺮداري ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺸـﻤﺎر ﻣﯽ آﻣﺪ ﻓﺮﻣﺎن ﻣﯽ داد ﺑﺎ‬ ‫وﺟﻮد ﺗﻤـﺎﻣﯽ اﯾﻦ اوﺿـﺎع ﺧﻮد را ﻧﺒﺎﺧﺘﻦ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﻨﯿﻦ دﺷـﻤﻨﯽ اﯾﺴـﺘﺎدن ﮐﺎري اﺳﺖ ﺑﺰرگ‪ .‬ﺳـﯿﺎﺳﺘﯽ ﮐﻪ او اﺗﺨﺎذ ﮐﺮد ﺑﺮاي اﯾﻦ‬ ‫زﻣـﺎن دوﻟﺖ ﭘﺎرت ﻓﻮق اﻟﻌﺎده ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮد‪ .‬دوﻟﺖ ﭘﺎرت در اﻧﺤﻄﺎط اﻣﺮار وﻗﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺑﺮ ﺿـﻌﻔﺶ ﻫﻤﻮاره ﻣﯽ اﻓﺰود در اﯾﻦ اﺣﻮال‬ ‫ﺧﺴـﺮو ﭼﺎره ﻧـﺪاﺷﺖ ﺟﺰ اﯾﻨﮑﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﺷـﻤﻦ ﻧﯿﺮوﻣﻨـﺪ ﻣﻬﺎﺟﻢ ﺟﻨﮓ دﻓﺎﻋﯽ ﭘﯿﺶ ﮔﯿﺮد و دﺷـﻤﻦ را ﺑـﺪاﺧﻠﻪء ﻣﻤﻠﮑﺖ ﮐﺸﺎﻧﯿـﺪه از‬ ‫ﻧﯿﺮوﯾﺶ ﺑﮑﺎﻫـﺪ ﺗـﺎ در ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻪ او ﺑﺘـﺎزد‪ .‬در اﯾﻦ ﻗﺴـﻤﺖ ﻫﻢ روﺑﺮو ﺷـﺪن ﺑﺎ ﺗﺮاژان در دﺷﺖ ﻧﺒﺮد ﯾﺎ ﻧﺸﺴـﺘﻦ در ﻗﻠﻌﻪ اي ﺟﺰ ﺗﺒﺎﻫﯽ او و‬ ‫ﻣﻤﻠﮑﺘﺶ ﻧﺘﯿﺠﻪ اي ﻧـﺪاﺷﺖ زﯾﺮا ﻧﻪ از ﭘﯿﺶ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮد و ﻧﻪ از ﭘﺲ‪ .‬از ﭘﯿﺶ روﻣﯿﻬﺎ او را ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و از ﭘﺲ ﻣﺪﻋﯿﺎن ﺳـﻠﻄﻨﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﻘﺸﻪ اي ﮐﻪ او اﺧﺘﯿﺎر ﮐﺮد ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻮد و ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﺬﺷﺖ از ﭘﺮﺗﻮ اﯾﻦ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎﻻﺧﺮه او ﻓﺎﺋﻖ آﻣﺪ و ﺳﺮداري را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺮاژان‬ ‫ﻣﻐﻠﻮب ﺳﺎﺧﺖ روﻣﯽ ﻫﺎ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﯾﺎﻻت را ﺗﺨﻠﯿﻪ ﮐﺮده ﺑﭙﺎرﺗﯿﻬﺎ ﭘﺲ دادﻧـﺪ و ﭘﺲ از آن ﺻـﻠﺤﯽ ﺑﯿﻦ دوﻟﺘﯿﻦ ﺑﺮﻗﺮار ﺷـﺪ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒًﺎ ﭘﻨﺠﺎه‬ ‫ﺳﺎل ﭘﺎﯾﻨﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮآﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ درﺑﺎرهء ﺧﺴـﺮو ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻘﯿﺪه داﺷﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺷﺎﻫﺎن ﺧﻮب اﯾﺮان در دورهء اﺷﮑﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬او ﺷﺎﻫﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﻋﺎﻗـﻞ و ﻣﺘﯿﻦ داراي ﻋﺰم و ﺣﺰم او ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻊ اﯾﺮان ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺷـﺎه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﻧﺸـﺴﺖ و ﻧﯿﺰ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﻤﻠﮑﺘﺶ را ﺑﯽ ﮐﻢ و‬ ‫ﮐﺴﺮ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺧﻮد ﺗﺤﻮﯾﻞ ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج ‪ 3‬از ص ‪ 2489 - 2469‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﺳـﺮدار اﯾﺮاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ در زﻣـﺎن ﺑﻼش ﺳﻮم ﭘﺎدﺷﺎه ﭘﺎرﺗﯽ‪ِ ،‬ﺳِﻮرﯾﺎﺗﻮس ﺣﺎﮐﻢ ﮐﺎﭘﺎدوﮐﯿﻪ را ﮐﻪ از ﮔﺎﻟﯿﻬﺎ‬ ‫ﺑﻮد و ارﻣﻨﺴﺘﺎن را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﭘﯿﺶ ﻣﯽ راﻧﺪ ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺘﻦ از ﻓﺮات ﺷﮑﺴﺖ ﻓﺎﺣﺶ دﻫﺪ‪ .‬و ﺳﻮرﯾﺎﻧﻮس ﭼﻮن ﺷﮑﺴﺖ ﯾﺎﻓﺖ ﭘﻨﺎه ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ال‬ ‫ﮔﯿﺎ ﺑﺮد و اﻣﺎ در ﻣﺤﺎﺻﺮه اﻓﺘﺎد و ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﯽ ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم ﯾﺎﻓﺖ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺎﺳﺘﺎن ج ‪ 3‬ص ‪.(2497‬‬ ‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( وي ﭘﺎدﺷـﺎه ارﻣﻨﺴـﺘﺎن ﺑﺰﻣـﺎن اردوان آﺧﺮﯾﻦ ﭘﺎدﺷﺎه ﭘﺎرﺗﯽ اﺳﺖ‪ .‬او ﺑﮑﻤﮏ اردوان ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﺷﺎﻫﯽ ارﻣﻨﺴـﺘﺎن ﻧﺸﺴـﺖ‬ ‫ﻋﻤﻮ ﯾـﺎ داﺋﯽ ارﺗﺎواﺳـﺪس ﯾـﺎ آرﺗـﺎ ﺑـﺎز ﺑﻮد و در ﺟﻨﮕﻬـﺎي ﺑﯿﻦ اردوان و اردﺷـﯿﺮ ﮐﻤﮏ زﯾﺎد ﺑﻪ اردوان ﮐﺮد و ﺣﺘﯽ ﻟﺸـﮑﺮ اردﺷـﯿﺮ را‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ داد وﻟﯽ اردﺷـﯿﺮ ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﺣﯿﻠﻪ ﺑﺮ او ﻏﺎﻟﺐ آﻣﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺧﺴﺮو ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ در اﺑﺘﺪا ﺑﻪ اردﺷﯿﺮ ﻓﺎﺋﻖ آﻣﺪ ﺑﻪ واﮔﺎرﺷﺎﺑﺎد رﻓﺖ و‬ ‫ﺳﺎل ﺑﻌـﺪ ﺑﺎ ﻗﺸﻮﻧﯽ ﺑﻪ اﺳﻮر راﻧﺪ و ﺳـﭙﺲ ﺑﻤﻤﻠﮑﺖ داﺟﯿﮏ )اﻋﺮاب( ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬او در ﻇﺮف اﯾﻦ ﻟﺸﮑﺮﮐﺸـﯽ ﻫﺎ ﺑﻘﺪري ﺑﺮ ﻣﺮدم ﺳـﺨﺖ‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﻮرش ﻣﺮدم ﺷﺪ و ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ اردﺷﯿﺮ اﺟﺎزه داد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﯿﻠﻪء ﺧﻮد در ﺟﻨﮓ ﺑﺮ او و ﭘﺎدﺷﺎه ﭘﺎرﺗﯽ ﻓﺎﺋﻖ آﯾﺪ‪ .‬رﺟﻮع‬ ‫ﺑﻪ ص ‪ 2532‬و ‪ 2591‬و ‪ 2592‬ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻣﺸﯿﺮاﻟﺪوﻟﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ] اﻣﯿﺮ‪ [ ...‬دﻫﻠﻮي از ﺷﺎﻋﺮان ﭘﺎرﺳـﯽ ﮔﻮي ﻗﺮن ﻫﻔﺘﻢ ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﻣﯽ زﯾﺴﺖ‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴﺮو اﺻﻼ ﺗﺮك‬ ‫ﻧﮋاد اﺳﺖ و ﭘﺪرش اﻣﯿﺮ ﺳﯿﻒ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ از ﺣﻤﻠﻪء ﻣﻐﻮل ﻓﺮار ﮐﺮد و از ﺑﻠﺦ ﺑﻪ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن آﻣﺪ و در وﻻﯾﺖ ﭘﺘﯿﺎﻟﯽ اﻗﺎﻣﺖ ﺟﺴﺖ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﺷﺎﻋﺮ ﺑﺴﺎل ‪ 651‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﺗﻮﻟـﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﭘـﺪرش اﻫﻞ ﻓﻀﻞ و ﮐﻤﺎل ﺑﻮد او ﻧﯿﺰ راه ﻓﻀﻞ و ﮐﻤﺎل ﭘﯿﺶ‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺰﺑﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ ﻋﺸﻖ ﻋﺠﯿﺐ ﻧﺸﺎن داد و در اﯾﻦ زﺑﺎن از ﺟﻮاﻧﯽ ﺷـﻌﺮ ﺳـﺮود ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ از ﺟﻬﺖ ﮐﺜﺮت اﺷـﻌﺎري ﮐﻪ ﺑﻪ او ﻧﺴـﺒﺖ‬ ‫داده اﻧـﺪ و از آﻧﭽﻪ از او ﺑـﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧـﺪه ﻣﯽ ﺗﻮان او را ﺷـﺎﻋﺮ درﺟﻪء اول ﺷـﻤﺮد‪ .‬اﻗﺎﻣﺘﮕـﺎه اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو ﺷـﻬﺮ دﻫﻠﯽ ﺑﻮد و ﻧﺰد ﺳـﻼﻃﯿﻦ آن‬ ‫وﻻﯾﺖ ﻣﻨﺰﻟﺘﯽ داﺷﺖ و از ﭘﻨـﺞ ﭘﺎدﺷﺎه آن ﻧﺎﺣﯿﺖ ﻧﻮازﺷـﻬﺎ دﯾـﺪ‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو ﺑﺤﻠﻘﻪء ارادت ﯾﮑﯽ از ﻣﺮﺷﺪان ﻣﺘﺼﻮﻓﻪ ﻫﻨﺪي ﯾﻌﻨﯽ ﺷـﯿﺦ‬ ‫ﻧﻈﺎم اﻟـﺪﯾﻦ اوﻟﯿﺎء درآﻣﺪ و ﺑﺴـﻠﻮك در ﻃﺮﯾﻘﺖ رﯾﺎﺿﺖ و دروﯾﺸـﯽ ﭘﺮداﺧﺖ و در اﻟﻔﺎظ و ﻣﻌﺎﻧﯽ اﻗﺘﻔﺎء از ﺷـﻌﺮاي ﻧﺎﻣﯽ اﯾﺮان ﺧﺎﺻـﻪ‬ ‫ﺳﻨﺎﺋﯽ و ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺳﻌﺪي ﻧﻤﻮد و ﻣﺨﺼﻮﺻًﺎ در ﻏﺰل ﭘﯿﺮو ﺳﺒﮏ ﺳﻌﺪي اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﻮد او ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺟﻠﺪ ﺳﺨﻨﻢ دارد ﺷﯿﺮازه‬ ‫ﺷﯿﺮازي«‪ .‬ﺳـﺒﮏ اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو در اﺷﻌﺎر ﺷﺎﻋﺮان دﯾﮕﺮ ﭘﺎرﺳﯽ ﮔﻮي ﻫﻨﺪ دﯾﺪه ﻣﯿﺸﻮد و ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺒﮏ ﺑﺎ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺧﻮد اﺳﺎس ﺳﺒﮏ ﻫﻨﺪي‬ ‫را ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬دﯾﻮان اﺷﻌﺎر اﻣﯿﺮﺧﺴﺮو ﮐﻪ ﻣﺪاﯾﺢ آن ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﺑﻨﺎم ﺳﻼﻃﯿﻦ دﻫﻠﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ ﭘﻨﺞ ﻗﺴﻤﺖ زﯾﺮ اﺳﺖ‪ - 1 :‬ﺗﺤﻔﮥ اﻟﺼﻐﺮ ﮐﻪ‬ ‫اﺷـﻌﺎر ﺟﻮاﻧﯽ اوﺳﺖ و از ﻗﺼﺎﺋﺪ و ﻏﺰﻟﯿﺎت و ﺗﺮﺟﯿﻊ ﺑﻨﺪ ﻣﺮﮐﺐ اﺳﺖ و در آن ﺳﻠﻄﺎن ﻏﯿﺎث اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻠﺒﺎن )‪ 676 - 664‬ه ‪ .‬ق‪ (.‬و ﭘﺴﺮش‬ ‫ﺷﯿـﺦ ﻧﻈﺎم اوﻟﯿﺎء ﻣﺪح ﺷﺪه اﺳﺖ‪ - 2 .‬وﺳﻂ اﻟﺤﯿﻮة ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ اﺷـﻌﺎر آن را ﻣﯿﺎن ﺑﯿﺴﺖ و ﺳـﯽ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺳـﺮوده و ﻗﺼﺎﯾﺪي در ﻣﺪح ﺷﯿﺦ‬ ‫ﻧﻈﺎم اوﻟﯿﺎء و ﻧﺼـﺮة اﻟـﺪﯾﻦ ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺴـﺮ ﺑﺰرگ ﺑﻠﺒﺎن )ﻣﻘﺘﻮل در ‪ 683‬ه ‪ .‬ق‪ (.‬ﮐﻪ ﺣـﺎﻣﯽ ﺷـﺎﻋﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻧﯿﺰ درﺑﺎرهء ﺳـﻠﻄﺎن‬ ‫ﻣﻌﺰاﻟﺪﯾﻦ ﮐﯿﻘﺒﺎد )‪ 689 - 686‬ه ‪ .‬ق‪ (.‬ﻣـﺪاﺋﺤﯽ دارد‪ - 3 .‬ﻏﺮة اﻟﮑﻤـﺎل ﮐﻪ آن را ﻣﯿـﺎن ﺳﻦ ﺳـﯽ و ﭼﻬﻞ ﺳـﺮوده و در ﻣﻘـﺪﻣﻪء آن از‬ ‫ﻣﺤﺴـﻨﺎت و ﺗﺮﺟﯿﻊ ﺑﻨﺪ ﺷـﻌﺮ ﻓﺎرﺳـﯽ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺳـﺨﻦ راﻧﺪه اﺳﺖ و از ﺷـﻌﺮاي ﺑﺰرگ اﯾﺮان ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻨﺎﺋﯽ و ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ و ﺳﻌﺪي و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻧﺎم‬ ‫ﺑﺮده و ﻧﯿﺰ ﺷـﯿﺦ ﻧﻈﺎم اﻟﺪﯾﻦ اوﻟﯿﺎء و ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﻌﺰاﻟﺪﯾﻦ ﮐﯿﻘﺒﺎد و ﺟﻼل ﻓﯿﺮوز ﺷﺎه )‪ 695 - 689‬ه ‪ .‬ق‪ (.‬و ﺟﺎﻧﺸـﯿﻦ ﻫﺎي او رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ و‬ ‫ﻋﻼءاﻟـﺪﯾﻦ و دﯾﮕﺮان را ﻣـﺪح ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﯾﻮان ﺑﺰرﮔﺘﺮ از اﻗﺴﺎم ﺳﺎﺑﻖ و ﻣﺮﮐﺐ از ﻗﺼﺎﺋـﺪ و ﺗﺮﺟﯿﻊ ﺑﻨـﺪ و ﻗﻄﻌﺎت اﺳﺖ‪ - 4 .‬ﺑﻘﯿﻪ‬ ‫ﻧﻘﯿﻪ ﮐﻪ اﺷـﻌﺎر دورهء ﭘﯿﺮي ﺷﺎﻋﺮ را درﺑﺮدارد و ﻗﺴـﻤﺘﯽ از آن در ﻣـﺪح ﻋﻼءاﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎه )‪ 715 - 694‬ه ‪ .‬ق‪ (.‬و ﭘﺴـﺮ او و دﯾﮕﺮ‬ ‫اﻣﺮاء اﺳﺖ‪ - 5 .‬ﻧﻬﺎﯾـﮥ اﻟﮑﻤﺎل ﮐﻪ ﻣﺤﺘﻮي آﺧﺮﯾﻦ اﺷـﻌﺎر ﺷﺎﻋﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺼﺎﺋـﺪي در ﻣﺪح ﺳـﻠﻄﺎن ﻏﯿﺎث اﻟﺪﯾﻦ ﺗﻐﻠﻖ )‪ 725 - 720‬ه ‪.‬‬ ‫ق‪ (.‬و ﻗﺼﺎﯾـﺪي در ﻣﺮﺛﯿﻪء ﺳـﻠﻄﺎن ﻗﻄﺐ اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺒﺎرﮐﺸﺎه )ﻣﺘﻮﻓﯽ در ‪720‬ه ‪ .‬ق‪ (.‬دارد‪ .‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻗﺼﺎﺋـﺪ اﯾﻦ ﺷـﺎﻋﺮ از ﻏﺰﻟﯿـﺎﺗﺶ‬ ‫ﻣﺘﯿﻦ ﺗﺮ اﺳﺖ و در اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﭘﯿﺮوي از ﺳـﻌﺪي ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻌﻀـﯽ ﻗﺼﺎﯾﺪ را ﺑﺎ ﺗﻐﺰل دﻟﻨﺸﯿﻦ آﻏﺎز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻈﯿﺮ اﯾﻦ اﺑﯿﺎت‪ :‬ﺻـﺒﺎ را ﮔﺎه آن آﻣﺪ ﮐﻪ راه ﺑﻮﺳﺘﺎن ﮔﯿﺮد زﻣﯿﻦ را ﺳﺒﺰ در دﯾﺒﺎ و ﮔﻞ در ﭘﺮﻧﯿﺎن ﮔﯿﺮد ﺟﻬﺪ از ﭼﺸﻤﻪ ﻣﻮج آب و ﻟﺮزان‬ ‫در زﻣﯿﻦ اﻓﺘـﺪ زﻧـﺪ ﺑﺮ ﻻﻟﻪ ﺑﺎد ﺗﻨﺪ و آﺗﺶ در زﺑﺎن ﮔﯿﺮد زﺑﺎن از ﮔﻔﺘﻦ آﺗﺶ ﻧﺴﻮزد ﻟﯿﮑﻦ از ﺳﻮﺳﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻻﻟﻪ ﮔﻮﯾﺪ ﺗﺮﺳﻢ آﺗﺶ در‬ ‫ﺟﻬﺎن ﮔﯿﺮد ﺗﻤﺎﺷﺎ ﮐﻦ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﮕﺮﻓﺖ ﻻﻟﻪ ﮐﻮه را داﻣﻦ ﮐﺴـﯽ ﮐﻮ ﺗﯿﻎ ﺑﯽ ﻣﻮﺟﺐ ﮐﺸـﺪ ﺧﻮﻧﺶ ﭼﻨﺎن ﮔﯿﺮد ز ﯾﺎد ﻏﻨﭽﻪ ﻣﺮﻏﺎن را ﻧﻮا‬ ‫ﺑﺴـﺘﻪ ﺷﻮد ﺗـﺎ ﮔـﻞ ﺑﺴﺎزد ﭘﺮدهء ﻧﻮروز و ﺑﻠﺒﻞ ﺧﻮد ﻫﻤﺎن ﮔﯿﺮد‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو ﭼﻮن ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﻗﺼﺎﺋـﺪ دور و دراز دارد و ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ را در‬ ‫اﺳـﺘﻘﺒﺎل ﻗﺼﯿﺪهء ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﻣﻄﻠﻊ‪» :‬دل ﻣﻦ ﭘﯿﺮ ﺗﻌﻠﯿﻢ اﺳﺖ و ﻣﻦ ﻃﻔﻞ زﺑﺎن داﻧﺶ« ﺳﺎﺧﺘﻪ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ آﻏﺎز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪» :‬دﻟﻢ ﻃﻔﻞ اﺳﺖ و ﭘﯿﺮ‬ ‫ﻋﺸﻖ اﺳـﺘﺎد زﺑﺎن داﻧﺶ« در ﻃﯽ اﯾﻦ ﻗﺼـﯿﺪه ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺘﻘﻮي و اﺧﻼق آﻣـﺪه و اﺷﺎرات ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﻫﻢ ﺷـﺪه و از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻦ ﺑﯿﺖ دﯾﺪه‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺸﻮ ﺑﯿﻨﺎ ﺑﭽﺸﻢ ﺳـﺮ ﮐﻪ ﻧﺎرد دﯾﺪ ﺧﻮد را ﻫﻢ ﺑﺪل ﺑﯿﻦ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯽ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﯽ ﻣﺎه ﺗﺎﺑﺎﻧﺶ‪ .‬ﻏﺰﻟﻬﺎي اﻣﯿﺮﺧﺴﺮو از ﺣﺪ ﻏﺰل ﻣﻌﻤﻮل‬ ‫ﻧﮕﺬﺷـﺘﻪ و ﻣﻮﺿﻮع آن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻀـﺎﻣﯿﻦ ﻋﺎﺷـﻘﺎﻧﻪ اﺳﺖ و ﺳـﺨﻦ از آرزوي دﯾـﺪار و ﻫﺠﺮان ﯾـﺎر و اﻣﺜـﺎل آن اﺳﺖ‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو ﺑﻪ ﺣﮑﯿﻢ‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ اﻋﺘﻘﺎد ﺧﺎﺻـﯽ داﺷﺖ و ﺑﺘﻘﻠﯿـﺪ او ﺧﺴـﻤﻪ اي ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ اﻗﺴﺎم آن ﺑﺮ وﺟﻪ ذﯾﻞ اﺳﺖ‪ - 1 :‬ﻣﻄﻠﻊ اﻻﻧﻮار در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺨﺰن اﻻﺳـﺮار‬ ‫ﮐﻪ ﺑﯿﺸـﺘﺮ اﺷـﻌﺎر دﯾﻨﯽ و اﺧﻼـﻗﯽ دارد و در ‪ 697‬ﺧﺘﺎم ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﻼءاﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤـﺪﺷﺎه اﺗﺤﺎف ﺷـﺪه‪ - 2 .‬ﺷـﯿﺮﯾﻦ و ﺧﺴﺮو ﻣﻘﺎﺑﻞ‬ ‫ﺧﺴـﺮو و ﺷﯿﺮﯾﻦ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﻪ در ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﻓﻮق ﺳﺮوده ﺷﺪ و در ﺧﺎﺗﻤﻪء اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﭘﺴﺮش ﻣﺴﻌﻮد ﮔﻔﺘﻪ اﯾﻦ ﻣﺜﻨﻮي ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺑﻨﺎم ﻋﻼءاﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎه اﺳﺖ‪ - 3 .‬ﻣﺠﻨﻮن و ﻟﯿﻠﯽ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻟﯿﻠﯽ و ﻣﺠﻨﻮن ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﯿﺰ در ﺳﺎل ﻣﺬﮐﻮر ﻓﻮق ﺑﻨﺎم ﻫﻤﺎن ﺣﮑﻤﺮان ﺑﺮﺷﺘﻪء‬ ‫ﻧﻈﻢ درآورده از اﻗﺴﺎم ﻣﺆﺛﺮ اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ اﺑﯿﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﻋﺮ ﺑﯿﺎد ﻣﺮگ ﻣﺎدر و ﺑﺮادر ﺧﻮد ﺳﺮوده و ﻣﻄﻠﻊ آن اﯾﻦ اﺳﺖ‪ :‬اﻣﺴﺎل دو ﻧﻮر‬ ‫ز اﺧﺘﺮم رﻓﺖ ﻫﻢ ﻣـﺎدر و ﻫﻢ ﺑﺮادرم رﻓﺖ‪ - 4 .‬آﺋﯿﻨﻪء ﺳـﮑﻨﺪري ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺳﮑﻨﺪرﻧﺎﻣﻪء ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﻪ در ‪ 699‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﻨﻈﻢ ﮐﺸـﯿﺪه و ﺑﺎز ﺑﻨﺎم‬ ‫ﻋﻼءاﻟﺪﯾﻦ اﺳﺖ‪ - 5 .‬ﻫﺸﺖ ﺑﻬﺸﺖ در ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺑﻬﺮام اﺳﺖ و ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﻔﺖ ﭘﯿﮑﺮ ﻧﻈﺎﻣﯽ اﺳﺖ و در ‪ 701‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺳﺮوده و در ﺧﺎﺗﻤﻪء اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺜﻨﻮي ﺷـﺎﻋﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺧﻤﺴﻪ در ﻇﺮف ﺳﻪ ﺳﺎل ﺳـﺮوده ﺷـﺪه و ﻗﺎﺿـﯽ ﺷـﻬﺎب اﻟـﺪﯾﻦ از ﻓﻀـﻼي آن ﺳﺎﻣﺎن ﺗﻤﺎم آن را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و‬ ‫ﺗﺼـﺤﯿﺢ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﻣﺬﮐﻮر اﻓﺘﺎد اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ و ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ ﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ »ﻗﺮان اﻟﺴﻌﺪﯾﻦ« و »ﻧﻪ ﺳﭙﻬﺮ« و »ﻣﻔﺘﺎح‬ ‫اﻟﻔﺘﻮح« دارد ﮐﻪ در اوﺻـﺎف ﺳـﻼﻃﯿﻦ ﻫﻨـﺪ اﺳﺖ و ﮔﺬﺷـﺘﻪ از ﻣﺰﯾﺖ ادﺑﯽ ارزش ﺗـﺎرﯾﺨﯽ ﻧﯿﺰ دارد از ﺗﺄﻟﯿﻔـﺎت ﻣﻨﺜﻮر او ﺧﺰاﺋﻦ اﻟﻔﺘﻮح‬ ‫اﺳﺖ در ﺗﺎرﯾﺦ‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو در ﻫﺰل و ﻣﻄﺎﯾﺒﻪ و ﻗﺼـﯿﺪهء ﺷـﮑﻮاﺋﯽ ﻧﯿﺰ دﺳﺘﯽ داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴﺮو ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻗﺼﻪ ﮔﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﺣﮑﺎﯾﺎت‬ ‫ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﭘﺮداﺧﺘـﻪ ﺑﻠﮑـﻪ از ﻗﺼـﻪ ﻫـﺎي ﻣﻌﺎﺻـﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻨﻈـﻢ آورده اﺳـﺖ‪ .‬ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ ﻣﻨﻈـﻮﻣﻪ ﺧﻀـﺮﺧﺎن و دوﻟﺮاﻧﯽ را ﺑﻄﺮز ﻗﺼـﻪ ﻣـﺆﺛﺮي در‬ ‫ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﺧﻀـﺮﺧﺎن ﭘﺴـﺮ ﻋﻼءاﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺎﺻـﺮ و ﻣﻤﺪوح ﺷﺎﻋﺮ ﺑﻮده ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬او در ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﻧﯿﺰ اﺳـﺘﺎد ﺑﻮد و در ﭘﺎﺳـﺦ‬ ‫ﭘﺮﺳـﺶ راﺟﻊ ﺑﺸـﻌﺮ و ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﮔﻔﺘﻪ‪» :‬ﭘﺎﺳـﺨﺶ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﻣﻦ در ﻫﺮ دو ﻣﻌﻨﯽ ﮐﺎﻣﻠﻢ«‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺎﻋﺮ در ﻓﻦ اﻧﺸﺎء ﻧﯿﺰ دﺳﺖ داﺷﺘﻪ و ﮐﺘﺎﺑﯽ‬ ‫ﺑﻨﺎم رﺳﺎﺋﻞ اﻻﻋﺠﺎز در اﯾﻦ ﺑﺎب دارد‪ .‬ﺑﺎري اﻣﯿﺮﺧﺴﺮو از ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺷﺎﻋﺮان ﭘﺎرﺳﯽ ﮔﻮي اﯾﺮاﻧﯽ و ﻫﻨﺪ اﺳﺖ و در ﻋﺬوﺑﺖ ﮐﻼم دﺳﺘﯽ‬ ‫ﮐﺎﻣﻞ داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ او در ﻋﺬوﺑﺖ اﻟﻔﺎظ و رﻗﺖ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺑﭙﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮔﻨﺠﻮي ﻧﻤﯿﺮﺳﺪ‪ .‬ﻣﺮگ اﻣﯿﺮﺧﺴﺮو ﺑﺴﺎل ‪ 705‬ه ‪ .‬ق‪.‬‬ ‫در دﻫﻠﯽ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ادﺑﯿﺎت ﺑﺮون ج ‪ 3‬و ﺗﺎرﯾﺦ ادﺑﯿﺎت ﺷﻔﻖ ﺻﺺ ‪.(292 - 289‬‬ ‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ] اﻣﯿﺮ‪ [ ...‬ﺧـﻮﯾﺶ ﻧﺰدﯾـﮏ اﻣﯿﺮ ﻣﺤﻤـﺪ ﯾﻮﺳـﻒ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻋﺮاق ﻫﻤﺮاه ﺧـﻮد آورده و ﺗﺮﺑﯿﺖ او ﮐﺮده و او را ﻣﺮﺗﺒﻪء‬ ‫ﻓﺮزﻧـﺪي داد‪ ،‬ﺑﺴـﯿﺎر ﻃﺒﻊ ﺧﻮب دارد و ﻃـﺎﻟﺐ ﻋﻠﻢ اﺳﺖ و در اﻃﻮار ﺛـﺎﻧﯽ ﻣﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬از اوﺳﺖ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﻊ‪ :‬ﺑﯿـﺎ ﺳﺎﻗﯽ ﺑـﺪه ﺟﺎﻣﯽ ﺑﻤﻦ زان‬ ‫درد و ﺻﺎﻓﯿﻬﺎ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﻧﮕﺬرد در ﺧﺎﻃﺮم دﻧﯿﺎ و ﻣﺎﻓﯿﻬﺎ‪) .‬ﻣﺠﺎﻟﺲ اﻟﻨﻔﺎﯾﺲ ص ‪.(138‬‬ ‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ] ﺧﻮاﺟﻪ‪ [ ...‬ﻗﺎﺿـﯽ ﻣﻠﮏ ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪ ﺑﻮده و ﻣـﺪرس ﻣـﺪرﺳﻪء ﻣﯿﺮزا اﻟﻎ ﺑﯿﮏ و ﺑﺎ وﺟﻮد ﻓﻀﻞ و ﮐﻤﺎل در ﻏﺎﯾﺖ زﻫﺪ و‬ ‫ﺗﻘﻮي ﺑﻮده و ﺑﺴـﯽ ﻃﺒﻊ زﯾﺒﺎ داﺷـﺘﻪ و در ﻓﻦ ﺗﺎرﯾﺦ و اﻧﺸﺎء ﺑﯽ ﻧﻈﯿﺮ و ﺑﯽ ﻫﻤﺘﺎ ﺑﻮده و اﯾﻦ ﻣﻌﻤﺎ ﺑﻪ اﺳﻢ »ﻣﻠﮏ« از اوﺳﺖ‪ :‬ﻣﻌﻤﺎ‪ :‬در ﻣﯿﺎن‬ ‫ﻫﺮ ﭼﯿﺰﮐﺎن از اوج ﻣﻪ ﺗﺎ ﻣﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﻣﻈﻬﺮ اﺳـﻤﯿﺖ ﮔﺸـﺘﻪ ﮔﺮ ﺗﺮا آﮔﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪ .‬او ﺗﺎرﯾـﺦ وﻓﺎت ﺑﺎﺑﺎﺧـﺪاي داد ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪء ﻣﺠﺬوﺑﺎن‬ ‫ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ ﺑﻮد »ﻣﺠﺬوب ﺳﺎﻟﮏ« ﮔﻔﺘﻪ و ﮐﺘﺎب وﻗﻔﯿﻪء ﻣﯿﺮﻋﻠﯿﺸـﯿﺮ را ﺗﺼـﺤﯿﺢ ﻧﻤﻮد و »ﻣﻦ وﻗﻒ ﻋﻠﯿﺸـﯿﺮ« ﺗﺎرﯾﺦ آن ﮔﻔﺘﻪ و ﺑﺎﻟﺠﻤﻠﻪ دﻗﺖ‬ ‫ﻃﺒﻊ او ﻇﺎﻫﺮ اﺳﺖ و ﺣﺎﺟﺖ ﺑﻪ ﺑﯿﺎن ﻧﺪارد‪) .‬ﻣﺠﺎﻟﺲ اﻟﻨﻔﺎﯾﺲ ص ‪.(286‬‬ ‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﻬﻨـﺎم ﭘـﺎزﮐﯽ ﺑﺨﺶ وراﻣﯿﻦ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺗﻬﺮان‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪ 18‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل وراﻣﯿﻦ ﺳﺮ راه‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﺧﺮاﺳﺎن‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﻣﻌﺘﺪل‪ ،‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪء ﺟﺎﺟﺮود و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺻﯿﻔﯽ و ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨﺪ و‬ ‫ﺷﻐﻞ و اﻫﺎﻟﯽ آن زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( اﺑﻦ اردوان ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن اﺷﮑﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎم دﯾﮕﺮ او ﺧﺴﺮوﺑﻦ اﺷﻎ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﺮوﺑﻦ اﺷﻎ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺷﻎ‪ .‬ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن اﺷﮑﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دوازده ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از اردوان ﺑﻦ اﺷﻎ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﮐﺮد‪» .‬ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن‬ ‫ج ‪ 3‬ص ‪ 2577‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ«‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﺮو ﭘﺎدﺷﺎه اﺷﮑﺎﻧﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺷـﻐﺎن ﻫﻤﺎن ﺧﺴـﺮوﺑﻦ اﺷﻎ و ﺧﺴـﺮوﺑﻦ اردوان ﭘﺎدﺷﺎه اﺷـﮑﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﺮوﺑﻦ اردوان و ﺧﺴﺮوﺑﻦ اﺷﻎ‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( اﺑﻦ اﻻﺷـﮑﺎﻧﺎن‪ .‬ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن اﺷـﮑﺎﻧﯽ و ﻫﻤﺎن ﺧﺴـﺮوﺑﻦ اﺷﻎ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻤﺰهء اﺻـﻔﻬﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ اﯾﻦ ﻧﺎم را از‬ ‫ﺟﺪوﻟﯽ ﮐﻪ در ﻧﺴﺨﻪء ﻣﺆﯾﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ اﺧﺬ ﮐﺮده ام‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻣﺸﯿﺮاﻟﺪوﻟﻪ ج ‪ 3‬ص ‪.(2554‬‬ ‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺑﻼش ﺑﻦ ﻧﺮﺳـﯽ‪ .‬ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن اﺷـﮑﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻬﻞ ﺳﺎل ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳـﺘﺎن ج ‪ 3‬ص‬ ‫‪ 2581‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺎﺳﺦ اﻟﺘﻮارﯾﺦ(‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 792‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺣﻤﺰه ﻣﺆدب‪ .‬وي از ﻣﺮدم آرم ] ﻋﺎِر [ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎن ﺑﻮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻓﯿﺮوزان‪ .‬وي ﯾﮑﯽ از ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن اﺷﮑﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل ﺣﻤﺰه اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج ‪ 3‬ص ‪.(2554‬‬ ‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( اﺑـﻦ ﻓﯿﺮوزه‪ .‬ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از اﻣﺮاي ﻃﺒﺮﺳـﺘﺎن اﺳﺖ‪ .‬او و اﺳـﭙﻬﺒﺪ ﻫﺮوﺳـﻨﺪان ﺑـﺎ ﺳـﯿﺪ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻗـﺎﺳﻢ ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﻋﻠﻢ‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﻧﺎﺻـﺮاﻟﺤﻖ ﺑﺮاﻓﺮاﺷـﺘﻨﺪ ﺳـﯿﺪ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ ﺑﺠﺎﻧﺐ آﻣﻞ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﺑﻌﻈﻤﺖ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺗﻤﺎﻣﺘﺮ در ﻋﯿﺪﮔﺎه آن ﺑﻠﺪه ﻧﺰول اﺟﻼل‬ ‫ﮐﺮد و ﭼﻮن ﻧﺎﺻـﺮﮐﺒﯿﺮ ﺑﺮ ﻣـﺎ ﻓﯽ اﻟﻀـﻤﯿﺮ او اﻃﻼـع ﯾـﺎﻓﺖ ﺑﺠﺎﻧﺐ ﭘﺎﯾـﺪﺷﺖ ﻓﺮار ﮐﺮد وﻟﯽ ﺳـﯿﺪ ﺣﺴﻦ او را ﮔﺮﻓﺖ و در ﻗﻠﻌﻪء ﻻرﯾﺠﺎن‬ ‫ﻣﺤﺒﻮﺳﺶ ﮐﺮد و ﺑﻌﺪ ﺑﺮ اﺛﺮ اﻟﺤﺎح ﻟﯿﻠﯽ ﺑﻦ ﻧﻌﻤﺎن ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﺳﺎري از ﺟﺎﻧﺐ ﻧﺎﺻﺮاﻟﺤﻖ ﺑﻮد‪ ،‬از زﻧﺪان آزاد ﺷﺪ‪) .‬از ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ ﺟﺰء ‪4‬‬ ‫از ج ‪ 2‬ص‪.(412‬‬ ‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﻼذان‪ .‬وي ﯾﮑﯽ از ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن اﺷﮑﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل ﺣﻤﺰه اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج ‪ 3‬ص ‪.(2555‬‬ ‫ﺧﺴﺮو‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻧﺮﺳـﯽ ﺑﻦ ﺑﻼش ﺑﻦ ﺑﻬﺮام‪ .‬وي ﯾﮑﯽ از ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن اﺷـﮑﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌـﺪ از ﭘﺴـﺮ ﻋﻢ زاده ﭘـﺪر ﭘﺎدﺷﺎه ﺷﺪ و ‪ 6‬ﺳﺎل‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﮐﺮد‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج ‪ 3‬ص ‪.(2577‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺋﯿﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ص ﻣﺮﮐـﺐ( ﺑﻪ آﺋﯿﻦ ﺷﺎﻫـﺎن‪ .‬ﺑﻄﺮز ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎن‪ .‬ﺑﻄﺮﯾـﻖ ﻣﻠﮑـﺎن ‪ :‬ﭘﺴـﺮ زاد از اﯾﻦ دﺧـﺘﺮان اردوان ﯾﮑﯽ ﺧﺴـﺮوآﺋﯿﻦ روﺷـﻦ‬ ‫روان‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ )||‪ .‬ق ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﻮن ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻋﻤﻠﯽ را اﻧﺠﺎم دادن ‪ :‬ﺑﻪ اﯾﻮاﻧﻬﺎ ﺗﺨﺖ زرﯾﻦ ﻧﻬﺎد ﺑﺮو ﺟﺎﻣﻬﺎ ﺧﺴﺮوآﺋﯿﻦ ﻧﻬﺎد‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺣـﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻓﻮﻣﻦ در ‪ 9‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻓﻮﻣﻦ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در ﺟﻠﮕﻪ‬ ‫ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺮﻃﻮب‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﺑﺮﻧﺞ و اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺷﺎل ﺑﺎﻓﯽ و راه‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن اﻓﺸـﺎرﯾﻪء ﺳﺎوﺟﺒﻼـغ ﺑﺨﺶ ﮐﺮج ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺗﻬﺮان‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 40‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﮐﺮج و ده‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب راه ﺷﻮﺳﻪء ﮐﺮج ﺑﻪ ﻗﺰوﯾﻦ‪ ،‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و رود ﮐﺮدان و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺑﻨﺸﻦ و ﺻـﯿﻔﯽ و ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨﺪ و ﻟﺒﻨﯿﺎت‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و از ﻃﺮﯾﻖ ﻫﺸـﺘﺠﺮد ﻣﺎﺷـﯿﻦ ﻣﯽ رود‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(1‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺧﺮﻗـﺎن ﺷـﺮﻗﯽ ﺑﺨﺶ آوج ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻗﺰوﯾﻦ‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪ 12‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب آوج ﺑـﺎ آب و‬ ‫ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل‪ .‬آب آن از رودﺧـﺎﻧﻪء آوج و ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺑﻦ ﺷﻦ و ﺳـﯿﺐ زﻣﯿﻨﯽ ﺑﺎ ﺑﺎﻏﻬﺎي اﻧﮕﻮر و ﻗﻠﻤﺴـﺘﺎن‪ .‬ﺷـﻐﻞ‬ ‫اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻗـﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑـﺎﻓﯽ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ده را ﻫﺮاﺋﯿﻦ ﺳـﻔﻠﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‬ ‫‪. (1‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻧﻮر و در ﻋﻬـﺪ ﻇﻬﯿﺮاﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺮﻋﺸـﯽ ﻋﺪول ده ﻧﺎم او ﺑﻮده و ﺑﻪ ﻧﺎﺣﯿﻪء ﻧﺎﺗﻞ رﺳـﺘﺎق ﺗﻌﻠﻖ داﺷـﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮاﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺎرﺳﯽ ص ‪.(150‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰي ﺑﺨﺶ ﻣﯿﻤﻪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮐﺎﺷـﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 9‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﻣﯿﻤﻪ و ‪ 3‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء اﺻـﻔﻬﺎن ﺑﻪ ﻗﻢ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در داﻣﻨﻪء ﮐﻮه ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳـﯿﺮ‪ ،‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و‬ ‫ﻟﺒﻨﯿـﺎت و ﭘﻨﺒﻪ و اﻧﮕﻮر و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﻗﺎﻟﯽ و ﭼﺎدرﺷﺐ ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬ﻗﺎﻟﯽ آن ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺰارع ﻣﺮغ آﺑﺎد و ﻋﻠﯽ آﺑﺎد ﺟﺰء اﯾﻦ ده اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﮐﻮﻫﺴﺎرات ﺑﺨﺶ ﻣﯿﻨﻮدﺷﺖ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮔﺮﮔﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 32‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور ﻣﯿﻨﻮدﺷﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ده‬ ‫ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳـﯿﺮ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ ﺳـﺎر و ﻣﺤﺼﻮل ﻏﻼـت و اﺑﺮﯾﺸﻢ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و‬ ‫ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﺑﺎﻓﺘﻦ ﭘﺎرﭼﻪء اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ و ﭼﺎدر ﺷﺐ و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﺣـﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﺳـﻠﻤﺎس ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺧـﻮي واﻗـﻊ در ‪ 5‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﺳـﻠﻤﺎس و ‪2‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺳـﻠﻤﺎس ﺗـﺎزه ﺷـﻬﺮ‪ .‬اﯾﻦ ده در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑـﺎ آب و ﻫـﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل‪ ،‬آب آن از رودﺧـﺎﻧﻪء زوﻻـ و ﻣﺤﺼﻮل آن‬ ‫ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﺑﺰرك و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري‪ .‬ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬راه آن اراﺑﻪ رو اﺳﺖ و اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﻧﯿﺰ از آن ﻣﯽ‬ ‫ﺗﻮان ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﮐﺮﻧﺪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺷﺎه آﺑﺎد‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 15‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎور ﮐﺮﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﺎه آﺑﺎد‪،‬‬ ‫ﺗﭙﻪ ﻣﺎﻫﻮر‪ ،‬ﺳﺮدﺳـﯿﺮ‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل ﻏﻼت دﯾﻢ و ﻟﺒﻨﯿﺎت‪ .‬و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و داراي ﭘﺎﺳـﮕﺎه ژاﻧﺪارﻣﺮي‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از دﻫﺴـﺘﺎﻧﻬﺎي ﻫﻔﺘﮕﺎﻧﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﯿﺠﺎر‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴـﺘﺎن در ﺟﻨﻮب ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن واﻗﻊ و ﻣﺤـﺪود اﺳﺖ از ﻃﺮف‬ ‫ﺷﻤﺎل و ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﺑﻪ دﻫﺴﺘﺎن ﭘﯿﺮﺗﺎج و ﺑﺸﻬﺮ ﺑﯿﺠﺎر و از ﻃﺮف ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮ و ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺑﺪﻫﺴﺘﺎن ﻧﺠﻒ آﺑﺎد‪ ،‬از ﻃﺮف ﺟﻨﻮب ﺑﺪﻫﺴﺘﺎن‬ ‫اﺳـﻔﻨﺪآﺑﺎد ﺑﺨﺶ ﻗﺮوه و از ﻃﺮف ﺧﺎور ﺑﻪ دﻫﺴـﺘﺎن ﭘﯿﺮﺗﺎج‪ .‬ﻫﻮاي دﻫﺴـﺘﺎن ﺳﺮدﺳـﯿﺮ و زﻣﺴﺘﺎن ﻃﻮﻻﻧﯽ و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻣﻌﺘﺪل دارد‪ .‬آب آن‬ ‫ﻗﺮاء از ﭼﺸﻤﻪ و زه آب رودﺧﺎﻧﻪ و ﻗﻨﻮات ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬در اﻧﺘﻬﺎي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي دﻫﺴﺘﺎن ﮐﻮﻫﻬﺎي ﮐﻢ ارﺗﻔﺎﻋﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﻘﺴﻢ‬ ‫اﻟﻤﯿﺎه آن ﺣﺪ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﯾﻦ دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺎ دﻫﺴـﺘﺎن اﺳـﻔﻨﺪآﺑﺎد ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺗﻘﺮﯾﺒًﺎ در وﺳﻂ دﻫﺴﺘﺎن ﮐﻮه ﮐﻮﭼﮏ ﺳﻨﮓ ﭘﺎ و در ﺟﻨﻮب‬ ‫ﺑﺎﺧﺘﺮ آﺑﺎدي ﻗﺮﺧﻠﺮ ﮐﻮه ﭼﻬﻞ ﺗﻦ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯽ آﯾﺪ ارﺗﻔﺎع ﺳﻨﮓ ﭘﺎ از ﺳﻄﺢ درﯾﺎ ‪ 1691‬ﻣﺘﺮ و ﭼﻬﻞ ﺗﻦ ‪ 2207‬ﻣﺘﺮ اﺳﺖ ﺳﻪ رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﺸﺮح‬ ‫زﯾﺮ از اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﺑﺮودﺧﺎﻧﻪء ﺗﻠﻮار ﻣﯽ رﯾﺰد‪ - 1 :‬رودﺧﺎﻧﻪء ﺧﺴﺮوآﺑﺎد ﮐﻪ از ﺣﺪود آﺑﺎدي ﺟﻮدﻻ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﯽ‬ ‫ﮔﯿﺮد و در اراﺿـﯽ ﮐﻤﺎل آﺑﺎد ﺑﺮودﺧﺎﻧﻪء ﺗﻠﻮار ﻣﯽ رﯾﺰد‪ .‬آﺑﺎدﯾﻬﺎي ﺑﻮدﻻ‪ ،‬اﻣﯿﻦ آﺑﺎد‪ ،‬ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪ ،‬ﺣﺎﺟﯽ آﺑﺎد دوﺳﺮ و ﺣﺴﯿﻦ آﺑﺎد ﮐﻨﺎر‬ ‫آن واﻗﻊ ﺷﺪه و از زه آﺑﻪء آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ - 2 .‬رودﺧﺎﻧﻪء ﺷﻬﺮك ﮐﻪ از ﺣﺪود ﺳﺮاب ﺷﻬﺮك ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و در اراﺿﯽ‬ ‫ﮔﻮﺟﻪ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ رودﺧﺎﻧﻪء ﺗﻠﻮار ﻣﯽ رﯾﺰد‪ .‬آﺑﺎدﯾﻬﺎي ﭼﺸﻤﻪ ﻗﻠﯽ‪ ،‬ﺻﺎدق آﺑﺎد‪ ،‬ﺧﺮزدﯾﻦ‪ ،‬ﻗﺪﯾﻢ ﺧﺎن‪ ،‬اﺷﺮف آﺑﺎد و ﺟﻮروﻧﺪي در ﮐﻨﺎر آن‬ ‫واﻗﻊ ﺷﺪه و از آب آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ - 3 .‬رودﺧﺎﻧﻪء اوزن دره ﮐﻪ از ارﺗﻔﺎﻋﺎت آﺑﺎدﯾﻬﺎي ﺷـﯿﺮﮐﺶ ﻫﺎ و ﭘﺸﺖ ﺗﻨﮓ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﯽ‬ ‫ﮔﯿﺮد و ﻧﺰدﯾـﮏ آﺑـﺎدي ﺳـﻼﻣﺖ آﺑـﺎد ﺑﺮودﺧﺎﻧﻪء ﺗﻠﻮار ﻣﯽ رﯾﺰد‪ .‬آﺑﺎدﯾﻬﺎي ﻗﺸـﻼق ﻧﻮروز و ﺧﺮم آﺑﺎد و ﺣﺴـﯿﻦ آﺑﺎد و ﺷـﺮﯾﻒ آﺑﺎد و‬ ‫دوﻟﺖ آﺑـﺎد و ﮔـﻞ ﺑﻼـغ و ﺑﺎﻗﺮآﺑـﺎد و دارﻏﯿـﺎث ﮐﻨـﺎر آن واﻗـﻊ و از آب رود ﻣـﺬﮐﻮر اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل ﻋﻤـﺪهء دﻫﺴـﺘﺎن‬ ‫ﺧﺴـﺮوآﺑﺎد ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت اﺳﺖ و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ دﻫﺴﺘﺎن زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ و‬ ‫ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ ﻫﺎي ﺑﺎﻓﺖ ﺑﺎﺑﺎرﺷﺎﻧﯽ در اﯾﻦ دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ .‬راه ﺷﻮﺳﻪ ﺑﯿﺠﺎر ﺑﻪ ﻫﻤﺪان ﺗﻘﺮﯾﺒًﺎ از اﻧﺘﻬﺎي ﺧﺎوري اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن ﻣﯽ‬ ‫ﮔـﺬرد و آﺑﺎدﯾﻬـﺎي رﺣﻤﺖ آﺑـﺎد و دوﻟﺖ آﺑﺎد و ﻗﺰل اﻗﺎج و دره ﻏﯿﺎث و ﺑﺎﺑﺎرﺷﺎﻧﯽ و ﺳـﻼﻣﺖ آﺑﺎد ﮐﻨﺎر راه واﻗﻊ ﺷـﺪه اﻧـﺪ‪ .‬در ﻓﺼـﻞ‬ ‫ﺧﺸـﮑﯽ ﺑﻮاﺳـﻄﻪ ﻣﺴﻄﺢ ﺑﻮدن اراﺿﯽ ﺑﻪ اﮐﺜﺮ ﻗﺮاء ﻣﻬﻢ اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮد‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن از ‪ 49‬آﺑﺎدي ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ‬ ‫ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷـﺪه ﺳـﮑﻨﻪء آن در ﺣﺪود ‪ 16‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ اﺳـﺖ ﻣﺮﮐﺰ اﯾـﻦ دﻫﺴـﺘﺎن ﻗﺼـﺒﻪء ﺧﺴـﺮوآﺑﺎد و ﻗﺮاء ﻣﻬـﻢ آن ﻋﺒـﺎرت از‪ :‬اﻟـﻪ ﮐﺒـﻮد‪،‬‬ ‫دارﻏﯿﺎث‪ ،‬ﺳﺮﻻن‪ ،‬ﻃﻬﻤﻮرث‪ ،‬ﭼﺸﻤﻪ ﻗﻠﯽ‪ ،‬ﭼﺸﻤﻪ ﺧﻠﯿﻞ‪ ،‬ﺑﻮدﻻ و ﺣﺎﺟﯽ آﺑﺎد اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ﻗﺼـﺒﻪء ﻣﺮﮐﺰ دﻫﺴﺘﺎن ﺧﺴﺮوآﺑﺎد ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﯿﺠﺎر‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 46‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺷﻬﺮ ﺑﯿﺠﺎر‪ ،‬ﺗﭙﻪ ﻣﺎﻫﻮر‪ ،‬ﺳﺮدﺳﯿﺮ‪ ،‬آب‬ ‫آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت و اﻧﮕﻮر زﯾﺎد‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و داراي ﭘﺎﺳﮕﺎه ژاﻧﺪارﻣﺮي و ﺗﻠﻔﻦ ﻋﻤﻮﻣﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و ﺟﺎﺟﯿﻢ و ﮔﻠﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎي ﻣﺴـﺠﺪ آن ﻗـﺪﯾﻤﯽ اﺳﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو دارد ﮐﻪ در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن ﻣﯽ ﺗﻮان‬ ‫اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻓﻌﻠﻪ ﮐﺮي ﺑﺨﺶ ﺳـﻨﻘﺮ ﮐﻠﯿـﺎﯾﯽ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫـﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 36‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري‬ ‫ﺳﻨﻘﺮ ﮐﻨﺎر راه ﻓﺮﻋﯽ ﺳـﻨﻘﺮ ﺑﻪ ﺷﯿﺮواﻧﻪ‪ ،‬ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺳﺮدﺳﯿﺮ‪ ،‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت دﯾﻤﯽ و ﻗﻠﻤﺴﺘﺎن‪ .‬ﺷﻐﻞ‬ ‫اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و ﭘﻼس ﺑﺎﻓﯽ و راه ﻓﺮﻋﯽ ﺳـﻨﻘﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﮐﺴـﯽ ﮐﻨﺎر راه ﻫﻤﺪان از اﯾﻦ ده ﻣﯽ ﮔﺬرد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺟﻠﮕﻪ اﻓﺸـﺎر ﺑﺨﺶ اﺳـﺪآﺑﺎد ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻫﻤـﺪان‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪ 20‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻗﺼـﺒﻪ‬ ‫اﺳﺪآﺑﺎد ﮐﻨﺎر راه ﺷﻮﺳﻪء اﺳﺪآﺑﺎد ﮐﻨﮕﺎور اﯾﻦ ده در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد و ﺳﺮدﺳﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت و‬ ‫ﻟﺒﻨﯿـﺎت و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻞ آﺟﺮي دو ﭼﺸـﻤﻪ روي رودﺧﺎﻧﻪ ﺷـﻬﺎب ﮐﻨﺎر‬ ‫آﺑﺎدي از آﺛﺎر ﻗﺪﯾﻤﯿﻪ اﯾﻦ ده اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ ﻣﻬﺮان ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﯾﻼم‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 2‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻣﻬﺮان و ﺟﻨﻮب رودﺧﺎﻧﻪ ﮔﺎوي‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ده در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي آب آن از ﻗﻨـﺎت ﺑـﺪوﻟﻪ آب آﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﻮﺑﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪء ﻣﻬﺮان ﻣﺸـﻬﻮر‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت و ﺳﺒﺰﯾﮑـﺎري و ﻫﻨـﺪواﻧﻪ و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه ﻣـﺎﻟﺮو اﺳﺖ و اﺗﻮﻣﺒﯿـﻞ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮد‪.‬‬ ‫ﺳـﺎﮐﻨﯿﻦ آن از ﻃـﺎﯾﻔﻪء ﻣﻠﺨﻄـﺎوي و ﻣﺰرﻋﻪ ﺑـﺪوﻟﻪ ﺟﺰء اﯾﻦ ده ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬اﯾﻦ ده ﺑﻪ اﺻـﻄﻼح ﻣﺤـﻞ ﻏﻀـﺒﺎن اﺳﺖ و ﺑﺎغ زردآﻟﻮ‬ ‫ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﺟﺰء اﯾﻦ آﺑﺎدي اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از دﻫﺴـﺘﺎﻧﻬﺎي ﺑﺨﺶ ﻗﺼـﺒﻪ ﻣﻌﻤﺮه ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن آﺑﺎدان اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن در ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري آﺑﺎدان واﻗﻊ و ﻗﺮاء‬ ‫آن در ﮐﻨﺎر ﺷﻂ اﻟﻌﺮب ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻮاي آن ﮔﺮﻣﺴﯿﺮ و ﻣﺮﻃﻮب اﺳﺖ‪ ،‬آب آن از ﺷﻂ اﻟﻌﺮب و آب ﻟﻮﻟﻪ ﺧﺴﺮوآﺑﺎد ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل ﻋﻤـﺪهء ﻗﺮاء آن ﺧﺮﻣﺎ و ﻣﺨﺘﺼـﺮي ﯾﻮﻧﺠﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ ﻋﻤﺪهء ﻣﺮدان ﻣﺎﻫﯽ ﮔﯿﺮي و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﺨﻞ و ﮐﺎرﮔﺮي در ﺷـﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ‬ ‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴـﺘﺎن از ﺷـﺶ ﻗﺮﯾﻪء ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷـﺪه و ﻗﺮاء ﻣﻬﻢ آن ﻋﺒﺎرت از ﺷـﻬﻠﻪ ﻣﻌﺎوﯾﻪ و ﺷـﻬﻠﻪ ﺗﻮاﻣﺮ و ﺷـﻬﻠﻪ‬ ‫ﺣﺎﺟﯽ ﺣﺴﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ آن از ﻃﺎﯾﻔﻪء درﯾﺲ آل ﺑﻮﻣﻌﺮوف و ﻧﺠﺎح ﻫﺴﺘﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﻣﺮﮐﺰ دﻫﺴـﺘﺎن ﺧﺴـﺮوآﺑﺎد ﺑﺨﺶ ﻗﺼـﺒﻪ ﻣﻌﻤﺮه ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن آﺑﺎدان‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 35‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻧﻬﺮ‬ ‫ﻗﺼـﺮ ﮐﻨﺎر راه ﺷﻮﺳﻪء ﺧﺴـﺮوآﺑﺎد ﺑﻪ آﺑﺎدان و ﺷﻂ اﻟﻌﺮب‪ .‬اﯾﻦ ده در دﺷﺖ واﻗﻊ و ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﺷﻂ اﻟﻌﺮب و ﻣﺤﺼﻮل‬ ‫آن ﺧﺮﻣـﺎ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻫﯿﮕﯿﺮي و ﮐﺎرﮔﺮي در ﺷـﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ اﺳﺖ‪ .‬راه اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو و داراي ﺑﺮق و ﺗﻠﻔﻦ و ﻣﺆﺳـﺴﻪء ﻓﻼﺣﺘﯽ و‬ ‫ﮐﺸﺎورزي اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ اﺳﮑﻠﻪ ﺟﻬﺖ ﺣﻤﻞ ﻧﻔﺖ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﯽ در آﻧﺠﺎ دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ژان ﺑﺨﺶ درود ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﺮوﺟﺮد‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 9‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي درود ﮐﻨﺎر راه اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ‬ ‫رو درود ﺑـﻪ ﺑﺮوﺟﺮد‪ .‬اﯾﻦ ده در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﻣﻌﺘـﺪل و آب آن از ﻗﻨـﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺼـﻮل آن ﻏﻼـت و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ‬ ‫داري و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﻫﻨﺎم و ﺑﺴﻄﺎم ﺑﺨﺶ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺧﺮم آﺑﺎد‪ ،‬واﻗﻊ در ﻧﻪ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري اﻟﺸﺘﺮ و ﻧﻪ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري راه ﺷﻮﺳﻪ ﺧﺮم آﺑـﺎد ﺑﻪ اﻟﺸـﺘﺮ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد و آب و ﻫﻮاي آن ﻣﻌﺘـﺪل اﺳﺖ‪ .‬آب آن از‬ ‫ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼـﻮل آن ﻏﻼـت و ﺣﺒﻮﺑـﺎت و ﻟﺒﻨﯿـﺎت و ﭘﺸـﻢ و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه آن ﻣـﺎﻟﺮو و ﺳـﺎﮐﻨﯿﻦ از ﻃـﺎﯾﻔﻪء‬ ‫ﺣﺴﻨﻮﻧﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳــﺖ از دﻫﺴـــﺘﺎن ﺣــﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﻣﺴﺠﺪﺳـــﻠﯿﻤﺎن ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن اﻫــﻮاز‪ ،‬واﻗــﻊ در ‪ 8‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺧــﺎوري‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﺳـﻠﯿﻤﺎن‪ ،‬ﮐﻨﺎر راه ﻣﺴﺠﺪﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺑﻪ ﻫﻔﺘﮕﻞ‪ ،‬ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﮔﺮﻣﺴﯿﺮ و آب آن از ﻟﻮﻟﻪء ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ و رود ﮐﺎرون و ﻣﺤﺼﻮل آن‬ ‫ﻏﻼت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ ﮐﺎرﮔﺮي ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ و زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎﮐﻨﺎن از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﻫﻔﺖ ﻟﻨﮓ ﺑﺨﺘﯿﺎري اﻧﺪ‪.‬‬ ‫)از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﺳﺮوﺳـﺘﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺷﯿﺮاز‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 21‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺳﺮوﺳﺘﺎن و ﯾﮏ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء ﺷﯿﺮاز ﺑﻪ ﺳﺮوﺳﺘﺎن‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(7‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ وزﯾﺮآﺑﺎد در اﺳﺘﺎن ‪ 7‬ﺷﻮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(7‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ده ﺳﺮد ﺑﺨﺶ ﺑﺎﻓﺖ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﯿﺮﺟﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 82‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﻓﺖ ﺳﺮ راه ﻓﺮﻋﯽ ﺑﺎﻓﺖ‬ ‫ﺑﻪ دوﻟﺖ آﺑﺎد‪ .‬ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺪل‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻓﺮﻋﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣـﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﺧـﺎش ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن زاﻫـﺪان‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪ 2‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧـﺎوري ﺧﺎش و ﯾﮏ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺧـﺎور ﺷـﻮﺳﻪء زاﻫـﺪان ﺑﻪ ﺧـﺎش‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد و آب و ﻫـﻮاي آن ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه ﻓﺮﻋﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ده ﮐـﻮﭼﮑﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن زﻧﮕﯽ آﺑـﺎد ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮐﺮﻣـﺎن‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪ 42‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي‬ ‫ﮐﺮﻣﺎن و ‪ 2‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل راه ﻓﺮﻋﯽ زرﻧﺪ ﺑﻪ ﮐﺮﻣﺎن‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻻدﯾﺰ ﺑﺨﺶ ﻣﯿﺮﺟﺎوه ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن زاﻫﺪان‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 15‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻣﯿﺮﺟﺎوه‬ ‫ﮐﻨﺎر راه ﻓﺮﻋﯽ ﻣﯿﺮﺟﺎوه ﺑﻪ ﺧﺎش‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ زرﻧﺪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 30‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي زرﻧﺪ ﺳﺮ راه‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو زرﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﺎﻓﻖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ده ﮐـﻮﭼﮑﯽ اﺳـﺖ از ﺑﺨﺶ راور ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن ﮐﺮﻣـﺎن‪ ،‬واﻗـﻊ در ﺳـﻪ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب راور و ‪ 2‬ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻓﺮﻋﯽ‬ ‫ﮐﺮﻣﺎن ﺑﻪ راور‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﻣﯿﺎن آﺑﺎد ﺑﺨﺶ اﺳﻔﺮاﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﺠﻨﻮرد‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 30‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺟﻨﻮب اﺳﻔﺮاﯾﻦ و ‪9‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﻣـﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﯿـﺎن آﺑـﺎد ﺑﻪ ﺳـﻨﺨﻮ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ده در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد و آب و ﻫﻮاﯾﺶ ﻣﻌﺘـﺪل و آب آن از ﻗﻨـﺎت و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﭘﻨﺒﻪ و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﺎﻟﺪاري و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑﺎﻓﯽ و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﮐﺮﯾـﺖ ﺑﺨﺶ ﻃﺒﺲ ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن ﻓﺮدوس‪ ،‬واﻗــﻊ در ‪ 6‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧـﺎور ﻃﺒﺲ ﺳـﺮ راه ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻓﺮدوس‪ .‬اﯾﻦ ده در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺧﺮﻣﺎ و اﻧﻘﻮزه‪ .‬ﺷـﻐﻞ‬ ‫اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﺎﻟﺪاري و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑﺎﻓﯽ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐـﺎه ﺑﺨﺶ داورزن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﺒﺰوار‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 44‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري داورزن‪ .‬ﺟﻠﮕﻪ‪،‬‬ ‫ﻣﻌﺘـﺪل‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﭘﻨﺒﻪ و زﯾﺮه و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬از ﺻـﺪﺧﺮ ﻣﯽ ﺗﻮان اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﺑﺮد‪.‬‬ ‫)از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﻘﺎﺿﯽ ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 18‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪ ،‬ﺟﻠﮕﻪ‪ ،‬ﺑﺎ آب و‬ ‫ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﺎﻟـﺪاري و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان‬ ‫ج ‪. (9‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 793‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣـﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﺳـﻤﯿﺮم ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷـﻬﺮﺿﺎ واﻗﻊ در ‪ 8‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺷـﻬﺮﺿﺎ و ‪ 4‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺷﻮﺳﻪء ﺷـﻬﺮﺿﺎ ﺑﻪ آﺑﺎده‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﭘﻨﺒﻪ و‬ ‫ﺑﺎﻏﻬﺎي اﻧﮕﻮر و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻣﺎﺷﯿﻦ رو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(10‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺷﻮرآب ﺑﺨﺶ اردل ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺷﻬﺮﮐﺮد‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 56‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي اردل و ‪3‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي راه ﮐﻮﻫﺮﻧﮓ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(10‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ﻧﺎم دﯾﮕﺮ ﺧﺰﻋﻞ آﺑﺎد اﺳﺖ در ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺰﻋﻞ آﺑﺎد ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآﺑﺎد اﻣﺠﺪي‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو َا َج[)ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﮐﻠﯿﺎﺋﯽ ﺑﺨﺶ ﺳﻨﻘﺮ ﮐﻠﯿﺎﺋﯽ ﺑﺸﻬﺮﺳﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 34‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺳﻨﻘﺮ‬ ‫و ‪ 4‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل آﮔﺎه‪ .‬اﯾﻦ ده در داﻣﻨﻪ ﮐﻮه ﻗﺮار دارد و ﺳﺮدﺳﯿﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﺟﻮي اﻣﯿﺮ ﻋﻤﺮان و ﻣﺤﺼﻮل ﻏﻼت‬ ‫و ﺣﺒﻮﺑـﺎت و ﺗﻮﺗﻮن و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و ﺟﺎﺟﯿﻢ و ﭘﻼس ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ و ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن از آﮔﺎه ﻣﯽ ﺗﻮان اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺴﺮوآراي‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(آراﯾﺶ دﻫﻨـﺪهء ﭘﺎدﺷـﺎه‪ .‬زﯾﺐ ﻣﻠﻮك‪ .‬ﻻـﯾﻖ ﺷﺎﻫﺎن ‪ :‬ﭼﻮ ﺑﺸـﻨﯿﺪ ﺑﻬﺮام ﺑﺎﻻي ﺧﻮاﺳﺖ ﯾﮑﯽ ﺟﺎﻣﻪ ﺧﺴـﺮوآراي‬ ‫ﺧﻮاﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻓﺮودآﻣﺪ از ﮐﻮه و ﺑﺎﻻي ﺧﻮاﺳﺖ ﯾﮑﯽ ﺟﺎﻣﻪء ﺧﺴـﺮوآراي ﺧﻮاﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻫﻢ آﻧﮕﺎه ﺑﻬﺮام ﺑﺎﻻي ﺧﻮاﺳﺖ ﯾﮑﯽ‬ ‫ﻣﻐﻔﺮ ﺧﺴﺮوآراي ﺧﻮاﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو آﺳﯿﺎﺑﺎن‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ﻧﺎم آﺳﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﺰدﮔﺮد ﺳﻮم ﺑﻪ وﻗﺖ ﻓﺮار از دﺳﺖ ﻋﺮﺑﺎن ﺑﻪ آﺳﯿﺎي او ﭘﻨﺎه ﺑﺮد و او ﻃﻤﻊ در ﻟﺒﺎس ﯾﺰدﮔﺮد ﮐﺮد‬ ‫و ﺷﺐ ﻫﻨﮕﺎم ﺳـﺮ آﺧﺮﯾﻦ ﺷﺎه ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ را از ﺗﻦ ﺟﺪا ﻧﻤﻮد)‪ .(1‬رﺟﻮع ﺑﻪ ج ‪ 1‬ص ‪ 560‬ﯾﺸﺘﻬﺎ ﺷﻮد‪ - (1) .‬داﺳﺘﺎن ﯾﺰدﮔﺮد ﺳﻮم آﺧﺮﯾﻦ‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎه ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ و ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن او ﺑﺪﺳﺖ ﺧﺴﺮو آﺳﯿﺎﺑﺎن از ﻣﻌﺮوﻓﺘﺮﯾﻦ داﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪء ﻓﺮدوﺳﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوا‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬ر[ )ﻣﻨـﺎدا‪ ،‬ﺻـﻮت( اي ﺧﺴـﺮو‪ .‬اي ﭘﺎدﺷـﺎه‪ .‬ﺷـﻬﺎ‪ .‬ﻣﻠﮑـﺎ‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎ ‪:‬ﺧﺴـﺮوا‪ ،‬ﺧﺪاوﻧـﺪا‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧﺴـﺮوا ﺑﻨـﺪه را ﭼـﻮ دل‬ ‫اﺳﺖ‪.‬اﻧﻮري‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو اﺑﺮﻗﻮﻫﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو َا َب[ )ِاخ(ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از ﻣﻮرﺧـﺎن دورهء ﺗﯿﻤـﻮري اﺳـﺖ و او را ﮐﺘـﺎب ﻓﺮدوس اﻟﺘﻮارﯾــﺦ اﺳـﺖ‪) .‬از ﺗﺎرﯾـﺦ ﻣﻐـﻮل ص ‪(491‬‬ ‫)ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو اﺧﺘﺮان‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬ر ِو َا َت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از آﻓﺘـﺎب اﺳﺖ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬آﺛـﺎر اﻧﻮار ﺧﺴـﺮو اﺧﺘﺮان ﺑﺮ ﺻـﺤﺎﯾﻒ اﻃﺒـﺎق‬ ‫آﺳﻤﺎن ﭼﻮن ذﻧﺐ ﺳﺮﺧﺎن و دﺳﺘﻪ ﻫﺎي رﯾﺤﺎن ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪ‪) .‬ﺳﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ ص ‪.(67‬‬ ‫ﺧﺴﺮو ارزﻣﻘﺎن‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو َا َز[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻣﺮدي از ﻣﺮدم ﺟﻮﺧـﺎن ﮐﻪ ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﻬﺮوان ﺑﻮده و او ﻣﺒـﺪع ﻃﺮﯾﻘﺘﯽ اﺳﺖ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻮﯾﻪ و ﺧﺮﻣﯿﻪ‪) .‬از‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺑﻦ اﻟﻨﺪﯾﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو اﺷﻐﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو َا[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺧﺴﺮو اﺷﮏ ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﻬﺎرم اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص ‪ .(18‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﺮو ﭘﺎدﺷﺎه اﺷﮑﺎﻧﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو اﺷﮑﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو َا[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﺧﺴـﺮو اﺷﮏ ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﻬﺎرم اﺳﺖ‪) .‬اﯾﺮان ﺑﺎﺳـﺘﺎن ج ‪ 3‬ﺻﺺ ‪ 2471-2469‬و ﺻﺺ ‪ .(2613 -2610‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺴﺮو ﭘﺎدﺷﺎه اﺷﮑﺎﻧﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬ر ِو ِا َف[ )ِاخ(وي ﯾﮑﯽ از ﺷﺎﻋﺮان ﻗﺮن ﻫﺸـﺘﻢ اﯾﺮان اﺳﺖ و ﻟﻘﺐ او ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﯾﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺮگ او ﺑﺴﺎل ‪ 731‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪.‬‬ ‫او راﺳﺖ‪ - 1 :‬ﮐﺘﺎب ﺳﻌﺎدت ﻧﺎﻣﻪ‪ - 2 .‬ﻣﻨﻈﻮﻣﻪء ﻓﺎرﺳﯽ‪) .‬از ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو اﻓﻨﺪي‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو َا َف[ )ِاخ( از ﺷﺎﻋﺮان دوران اﺧﯿﺮ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﯿﺖ از اوﺳﺖ‪ :‬دون ﮐﯿﺠﻪ ﺳـﯿﻨﮏ اﻏﺰﮐﯽ ﭘﮏ ﭼﻮق آراﻣﺸـﻠﺮ ﺧﺴﺮو‬ ‫ﻫﻠﻪ دﯾﻮاﻧﻪ دﯾﻤﺸﻠﺮ ﺧﺒﺮم وار‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺴﺮو اﻗﻠﯿﻢ ﭼﻬﺎرم‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬ر ِو ِا ِم َچ ‪ِ /‬چ ُر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﺖ از آﻓﺘﺎب ﻋﺎﻟﻤﺘﺎب اﺳﺖ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوان‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬ر[ )ِا( ِج ﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺷﺎﻫـﺎن‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎن ‪ :‬ﭼﻨﯿﻦ روز ﻓﺮخ از آن روزﮔﺎر ﺑﻤﺎﻧـﺪه از آن ﺧﺴـﺮوان ﯾﺎدﮔﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺷـﺮﯾﻒ آﻧﮑﺲ‬ ‫ﺗﻮاﻧـﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺴـﺮوان روزﮔﺎر وي را ﻣﺸـﺮف ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪء ﺑﻬﺮاﻣﺸﺎﻫﯽ )||(‪ .‬ص ﻧﺴﺒﯽ( ﺷﺎﻫﺎﻧﻪ‪ .‬ﻣﻠﮑﺎﻧﻪ ‪ :‬ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ دﯾﺒﻪء‬ ‫ﺧﺴﺮوان)‪ (1‬ﮐﺸـﯿﺪﻧﺪ ﺑﺮ روي ﭘﻮر ﺟﻮان‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - (1) .‬دﯾﺒﻪء ﺧﺴـﺮوان ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﺑﻤﻌﻨﯽ دﯾﺒﻪء ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺷﺎﻫﺎن ﮐﻪ ﮐﻨﺎﯾﺖ‬ ‫از دﯾﺒـﻪء ﺑﺴـﯿﺎر ﻋـﺎﻟﯽ و ﺷﺎﻫـﺎﻧﻪ اﺳـﺖ و ﺑـﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ »ﺧﺴـﺮوان« ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻨـﺎﺋﯽ ﺷﺎﻫـﺎﻧﻪ و ﻣﻠﮑـﺎﻧﻪ ﭘﯿـﺪا ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻻـﺋﻖ‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن و زﯾﺐ ﻣﻠﻮك و ﺳﻼﻃﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوان‪.‬‬



‫]ُخ ُر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن اﺑﺮﺷـﯿﻮه ﭘﺸﺖ ﮐﻮه ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن دﻣﺎوﻧﺪ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 24‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور دﻣﺎوﻧﺪ و ‪500‬‬ ‫ﮔﺰي ﺷﻤﺎل راه ﺷﻮﺳﻪء ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﻣﺎزﻧﺪران‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه در داﻣﻨﻪ واﻗﻊ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺑﻨﺸﻦ‬ ‫و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ ،‬ﻣﻌﺪن زﻏﺎل ﺳﻨﮓ ﻧﯿﺰ دارد‪ .‬ﺳﮑﻨﻪء آن ﻗﺪﯾﻢ از ﺣﺪود ﺑﺠﻨﻮرد ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﮐﻮﭼﺎﻧﯿﺪه ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬راه ﻣﺎﺷﯿﻦ رو اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(1‬‬ ‫ﺧﺴﺮوان‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬ر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﻓﺮاﻫﺎن ﺑﺎﻻ ﺑﺨﺶ ﻓﺮﻣﻬﯿﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اراك‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 20‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﻓﺮﻣﻬﯿﻦ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫دﻫﮑﺪه در داﻣﻨﻪء ﮐﻮه ﻗﺮار دارد آب آن از ﻗﻨﺎت و زه آب رود ﻣﺤﻠﯽ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺑﻦ ﺷﻦ و ارزن و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و‬ ‫ﮔﻠﻪ داري و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑﺎﻓﯽ و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ و از ﻓﺮﻣﻬﯿﻦ ﻣﯽ ﺗﻮان اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﺑﺮد‪ .‬ﻣﺰرﻋﻪء ﮐﻬﻨﻪ ده و دو ﺳﻪ ﻣﺰرﻋﻪء ﮐﻮﭼﮏ دﯾﮕﺮ ﺟﺰء اﯾﻦ‬ ‫ده ﻣﻨﻈﻮر ﻣﯿﺸﻮد و آن از دو ﻣﺤﻞ ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺴﺮوان‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬ر[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﭼﻬﺎرﻓﺮﺳﻨﮕﯽ ﻣﻐﺮب ﺳﻮرﯾﺎن‪) .‬از ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو اﻧﺠﻢ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬ر ِو َا ُج[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﺖ از ﺧﺴـﺮو اﺧﺘﺮان و ﺧﺴﺮو اﻗﻠﯿﻢ ﭼﻬﺎرم ﯾﻌﻨﯽ آﻓﺘﺎب ﻋﺎﻟﻤﺘﺎب اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﺧﺴﺮو‬ ‫ﺧﺎور و ﺧﺴﺮو ﺳﯿﺎرﮔﺎن ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو اﻧﻮﺷﯿﺮوان‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو َا ﺷﯿﺮ[)ِاخ( ﻫﻤﺎن اﻧﻮﺷﯿﺮوان ﭘﺎدﺷﺎه ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﻧﻮﺷﯿﺮوان ﭘﺎدﺷﺎه ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮواﻧﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬ر َن ‪ِ /‬ن[ )ص ﻧﺴﺒﯽ‪ ،‬ق ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺴـﺮو و ﮐﻨﺎﯾﺖ از ﺷﺎﻫﺎﻧﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺷﺎﻫﺎﻧﻪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬دو ﺷﻪ را در زﻓﺎف‬ ‫ﺧﺴـﺮواﻧﻪ ﻓﺮاوان ﺷـﺮﻃﻬﺎ ﺷـﺪ در ﻣﯿـﺎﻧﻪ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧـﺎﻧﻪء دﯾﻮ دﯾﻮﺧـﺎﻧﻪ ﺑﻮد ﮔﺮ ﺧﻮد اﯾﻮان ﺧﺴـﺮواﻧﻪ ﺑﻮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮔﺮاﻣﯽ ﻧﺰﻟﻬﺎي ﺧﺴـﺮواﻧﻪ‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎد از ادب ﺳﻮي ﺧﺰاﻧﻪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮواﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬ر[ )ِا()‪ (1‬ﻧﺎم ﻟﺤﻨﯽ اﺳﺖ از ﻣﺼﻨﻔﺎت ﺑﺎرﺑﺪ و آن ﻧﺜﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ ﻣﺴﺠﻊ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ دﻋﺎي ﺧﺴﺮو و ﻣﻄﻠﻘًﺎ ﻧﻈﻢ در آن ﺑﮑﺎر ﻧﺮﻓﺘﻪ‬ ‫و اﯾﻦ ﻟﺤﻦ داﺧﻞ ﺳـﯽ ﻟﺤﻦ ﻣﺸـﻬﻮر ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ داﺧﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﺳﯽ و ﯾﮏ ﻣﯿﺸﻮد و ﺷﯿﺦ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺳﯽ و ﯾﮏ آورده اﺳﺖ و ﺳﯽ و ﯾﮑﻢ‬ ‫ﻫﻤﯿﻦ را ﻧـﺎم ﺑﺮده‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ از ﺳـﺮود ﻣﺴـﺠﻊ ﺑﻄﻮر ﻧﺜﺮ ﮐﻪ ﺑﺎرﺑـﺪ در ﻣﺠﻠﺲ ﺧﺴـﺮوﭘﺮوﯾﺰ ﮔﻔﺘﯽ ﺑﺮ دﻋﺎي و ﺛﻨﺎي آن ﭘﺎدﺷﺎه‬ ‫اﮔﺮ ﻟﺤﻨﻬﺎي ﺑﺎرﺑﺪ را ﺳـﯽ و ﯾﮏ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﻟﺤﻦ ﺳﯽ و ﯾﮑﻢ ﺧﺴﺮواﻧﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪:‬ﻧﻮاي ﺧﺴﺮواﻧﯽ از ﻧﻐﻤﺖ اوﺗﺎر و اﻏﺎﻧﯽ‬ ‫ﺳﻤﺎع ﮐﻨﯿﻢ‪) .‬ﺳـﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ ص ‪ - .(136‬ﺧﺴـﺮواﻧﯽ ﺳـﺮود؛ ﺳـﺮود ﺧﺴﺮواﻧﯽ‪ ،‬ﻧﺎم ﺳﺮودي اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﺮواﻧﯽ ﺷﻮد ‪ :‬ﻣﻐﻨﯽ ﮐﺠﺎﺋﯽ‬ ‫ﺑﮕﻠﺒﺎﻧﮓ رود ﺑﯿﺎد آور آن ﺧﺴـﺮواﻧﯽ ﺳﺮود‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ - .‬راه ﺧﺴﺮواﻧﯽ؛ ﻧﻮﻋﯽ ﺳﺮودي اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﺮواﻧﯽ در ﻓﻮق ﺷﻮد ‪ :‬از ﻧﻮاﻫﺎي‬ ‫ﮐﻠﮏ ﻣﻦ ﺳﺎزﯾـﺪ ﻣﻄﺮﺑﺎن راه ﺧﺴـﺮواﻧﯽ ﺧﻮﯾﺶ‪ .‬ﺳـﯿﻒ اﺳـﻔﺮﻧﮕﯽ )از ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬ﺟﺎﻣﻬﺎي ﺧﺴـﺮواﻧﯽ ﺳﺎﻗﯿﺎ ﺑﺮﮔﯿﺮ ﻫﯿﻦ زاﻧﮑﻪ ﻣﻄﺮب‬ ‫راﻫﻬـﺎي ﺧﺴـﺮواﻧﯽ ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ - .‬ﻃﺮﯾـﻖ ﺧﺴـﺮواﻧﯽ؛ راه ﺧﺴـﺮواﻧﯽ‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ﺧﺴـﺮواﻧﯽ در ﻓﻮق ﺷﻮد ‪ :‬ﯾﻌﻘﻮب ﻟﯿﺚ ﮔﻔﺖ‬ ‫ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻣﻦ اﻧﺪر ﻧﯿﺎﺑﻢ ﭼﺮا ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﻣﺤﻤﺪ و ﺻـﯿﻒ ﭘﺲ ﺷـﻌﺮ ﭘﺎرﺳﯽ ﮔﻔﺘﻦ ﮔﺮﻓﺖ و اول ﺷﻌﺮ ﭘﺎرﺳﯽ اﻧﺪر ﻋﺠﻢ او ﮔﻔﺖ ﭘﯿﺶ از‬ ‫او ﮐﺲ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺎ ﭘﺎرﺳـﯿﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﺳﺨﻦ اﯾﺸﺎن ﺳﺮودﺑﺎرﮔﻔﺘﻨﺪي ﺑﺮ ﻃﺮﯾﻖ ﺧﺴﺮواﻧﯽ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن ||(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ از زر راﯾﺞ ﺑﻮده‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬دراﻫﻢ ﺧﺴـﺮواﻧﯽ؛ دراﻫﻢ اﺳـﺠﺎد‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء( ‪ :‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺗﺎ ﭼﻮ درﻣﻬﺎي ﺧﺴﺮواﻧﯽ ﮐﺮد‬ ‫ﺳﺘـﺎره ﺗﺎﺑـﺪ ﻫﺮﺷﺐ ﺑﻪ ﮔﻨﺒـﺪ دوار‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ - .‬دﯾﻨـﺎر ﺧﺴـﺮواﻧﯽ؛ دﯾﻨـﺎر ﻣﺴـﮑﻮك از زر‪ :‬روز ﻧﻮروز ﻧﺨﺴﺖ ﮐﺲ از ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﻣﺆﺑﺪ‬ ‫ﻣﺆﺑـﺪان ﭘﯿﺶ ﻣﻠﮏ آﻣـﺪي ﺑﺎ ﺟﺎم زرﯾﻦ ﭘﺮ ﻣﯽ و اﻧﮕﺸﺘﺮي و درﻣﯽ و دﯾﻨﺎري ﺧﺴـﺮواﻧﯽ و ﯾﮏ دﺳـﺘﻪ ﺧﻮﯾـﺪ ﺳﺒﺰ رﺳـﺘﻪ‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ(‪.‬‬ ‫اﺳـﮑﻨﺪر ﻣﺒﻠﻎ ﭘﻨﺠﺎه ﻫﺰار دﯾﻨﺎر ﺧﺴـﺮواﻧﯽ ﺑﺪان ﭘﯿﺮ داد‪) .‬اﺳﮑﻨﺪرﻧﺎﻣﻪ ﻧﺴﺨﻪء ﺧﻄﯽ ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ )||(‪ .‬ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻫﺮ ﭼﯿﺰي را ﮐﻪ ﺑﺲ‬ ‫ﻟﻄﯿﻒ و ﻧﯿﮑﻮ و ﺑﺰرگ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﺨﺴﺮو ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺧﺴﺮواﻧﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪:‬‬ ‫ﺑﺒﺨﺸﺎي ﺑﺮ ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ ﻣﻦ ﺑﺪﯾﻦ ﺑﺎزوي ﺧﺴـﺮواﻧﯽ ﻣﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬وزان ﺧﺴﺮواﻧﯽ زره ﯾﺎد ﮐﺮد ﮐﺠﺎ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﯿﮋن ز ﺑﻬﺮ ﻧﺒﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬اﺑﺎ‬ ‫ﺧﻠﻌـﺖ ﺧﺴــﺮواﻧﯽ و ﺗــﺎج ﻫﻤــﺎن ﯾــﺎره و ﻃـﻮق ﺑـﺎ ﺗﺨـﺖ ﻋـﺎج‪.‬ﻓﺮدوﺳــﯽ‪ .‬ﺳــﺨﻨﻬﺎي ﻣﻨﻈـﻮم ﺷـﺎﻋﺮ ﺷــﻨﯿﺪن ﺑـﻮد ﺳــﯿﺮت و ﺷــﯿﻤﺖ‬ ‫ﺧﺴـﺮواﻧﯽ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ز ﻧﺰدﯾﮑﺎن ﺗﺨﺖ ﺧﺴـﺮواﻧﯽ ﻧﺒﺸﺘﻪ ﻫﺮ ﯾﮑﯽ ﺣﺮﻓﯽ ﻧﻬﺎﻧﯽ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬آﻧﺠﺎ ﻣﺠﻠﺲ ﺧﺴﺮواﻧﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﮔﺸـﺘﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ ز ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ او ﻋﺎﺷﻖ ﻓﺮ ﺧﺴـﺮواﻧﯽ او‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﺧﺘﻠﯽ ﺧﺮام ﺧﺴـﺮواﻧﯽ ﺳـﺮ اﻓﺴﺎر زر و ﻃﻮق ﮐﯿﺎﻧﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪- .‬‬ ‫اﻓﺴـﺮ ﺧﺴـﺮواﻧﯽ؛ ﺗﺎج ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ‪ .‬ﺗﺎج ﺧﺴـﺮوي ‪ :‬ﺑﻪ اﯾﺮان ﺗﺮا ﭘﻬﻠﻮاﻧﯽ دﻫـﺪ ﻫﻤﺎن اﻓﺴـﺮ ﺧﺴـﺮواﻧﯽ دﻫﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﺴـﺮواﻧﯽ درﺧﺖ؛‬ ‫درﺧﺖ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ‪ .‬ﺷـﺠﺮهء ﺳﻠﻄﻨﺖ‪ .‬درﺧﺖ ﺷﺎﻫﯽ ‪ :‬ﮐﻨﻮن ﺗﺎﺟﺖ آوردم اي ﺷﺎه و ﺗﺨﺖ ﺑﺒﺎر آﻣﺪ آن ﺧﺴﺮواﻧﯽ درﺧﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﭼﻨﺎن‬ ‫دﯾـﺪ در ﺧـﻮاب ﮐﺰ ﭘﯿﺶ ﺗﺨـﺖ ﺑﺮﺳـﺘﯽ ﯾﮑﯽ ﺧﺴــﺮواﻧﯽ درﺧـﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳــﯽ‪ .‬ﺑـﻪ اﻗﺒـﺎل داراي دﯾﻬﯿـﻢ و ﺗﺨـﺖ ﺑﻬﯿـﻦ ﻣﯿـﻮهء ﺧﺴــﺮواﻧﯽ‬ ‫درﺧﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﻤﯽ زار ﺑﮕﺮﯾﺴﺖ ﺑﺮ ﺗـﺎج و ﺗﺨﺖ ﻫﻤﯽ ﮔﻔﺖ اي ﺧﺴـﺮواﻧﯽ درﺧﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬دﺧﻤﻪء ﺧﺴـﺮواﻧﯽ؛ ﮔﻮر ﺷـﺎﻫﯽ‪.‬‬ ‫ﻗﺒﺮي ﮐﻪ ﺑﺮاي ﭘﺎدﺷﺎه ﮐﻨﻨﺪ ‪ :‬ﭘﺲ از ﮐﺸـﺘﻨﺶ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﻨﯿﺪ ﯾﮑﯽ دﺧﻤﻪء ﺧﺴﺮواﻧﯽ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - .‬دﯾﺒﺎي ﺧﺴﺮواﻧﯽ؛ دﯾﺒﺎي از ﺟﻨﺲ‬ ‫ﻋﺎﻟﯽ‪ .‬دﯾﺒﺎي ﺑﺴـﯿﺎر زﯾﺒﺎ ‪ :‬اﯾﻦ دﯾﺒﺎي ﺧﺴﺮواﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ام ﺑﻨﺎﻣﺶ زرﺑﻔﺖ ﮔﺮداﻧﻢ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﻗﺒﺎي ﺧﺴﺮو؛ ﻗﺒﺎي زرﮐﺶ‪.‬‬ ‫ﻗﺒـﺎي ﮔﺮاﻧﺒﻬـﺎ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬و اﻧﺰل اﻟﻨﯿﺮ اﻻـﻋﻠﯽ اﻟﯽ اﻟﻔﻠـﮏ ﻣـﺪاره ﻓﯽ اﻟﻘﺒﺎءاﻟﺨﺴـﺮواﻧﯽ‪.‬اﺑﻦ اﻟﻤﻨﯿﺮ‪ - .‬ﮐﻼه ﺧﺴـﺮواﻧﯽ ﯾﺎ‬ ‫»ﺧﺴـﺮواﻧﯽ ﮐﻼه«؛ ﮐﻼه ﺷﺎﻫﯽ‪ .‬ﮐﻼه ﻣﻨﺴﻮب ﺑﺨﺴـﺮو‪ .‬ﮐﻼه ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ‪ :‬ﮐﻪ ﮔﺮ ﺧﺴـﺮو آن ﺧﺴـﺮواﻧﯽ ﮐﻼه ﺑـﺪﺳﺖ آورد ﺳـﺮ ﺑﺮآرد ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺎه‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ در ﺑﺮش ﭘﺮﻧﯿﺎﻧﯽ ﻗﺒﺎه ﯾﮑﯽ ﺑﺮ ﺳﺮش ﺧﺴﺮواﻧﯽ ﮐﻼه‪.‬ﺳﻌﺪي ||‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ ﺷﺮاب اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‬ ‫‪ :‬ﺧﺴـﺮواﻧﯽ ﻧﻬﺎده ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺧﻢ ﭼﻮن ﭘﺮي روي ﺑﺴﺘﻪ از ﻣﺮدم‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺧﺴﺮواﻧﯽ ﺧﺎﺑﯿﻪ؛ ﺧﻢ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺷﺮاب ﺧﺴﺮواﻧﯽ ﺑﮑﺎر رود ‪ :‬ﭼﻮن‬ ‫ﺟﺎﻧﻬﺎﺷـﺎن ﺑﺮﮐﻨــﺪ ﺧﻮﻧﺸـﺎن ز ﺗـﻦ ﺑﭙﺮاﮐﻨــﺪ آرد ﺑـﻪ ﻓﺮدا اﻓﮑﻨـﺪ در ﺧﺴــﺮواﻧﯽ ﺧـﺎﺑﯿﻪ‪ .‬ﻣﻨـﻮﭼﻬﺮي‪ - .‬ﺧـﻢ ﺧﺴــﺮواﻧﯽ)‪ ،(2‬ﺧـﻢ ﺷـﺮاب‬ ‫ﺧﺴـﺮواﻧﯽ‪:‬ﻓﺮورﯾﺰي ﺑﺨﻢ ﺧﺴـﺮواﻧﯽ ﻧﻈﺮ داري ﺑﺮ او ﯾﮏ ﺳﺎل ﻣﻘﺼﻮر‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ - .‬ﻣﯽ ﺧﺴـﺮواﻧﯽ؛ ﻧﻮﻋﯽ ﺷـﺮاب اﺳﺖ ‪ :‬ﻣﯽ ﺧﺴﺮواﻧﯽ‬ ‫ﺑﯿﺎورد و ﺟﺎم ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ز ﺷﺎه ﺟﻬﺎن ﺑﺮد ﻧﺎم‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺳـﺮ ﺟﺎم ﻣﯽ ﺧﺴـﺮواﻧﯽ ﺑﺨﻮرد ﭘﺮاﻧـﺪﯾﺸﻪ ﺷـﺪ ﺳـﺮ ﺳﻮي ﺧﻮاب ﺑﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ||‪.‬‬ ‫ﻧﻮﻋﯽ ﭘـﺎرﭼﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب()‪) (3‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - (1) .‬اﺻﻞ آن از ﺧﺴـﺮو ‪ +‬ان )ﺟﻤﻊ( ‪ +‬ي )ﻧﺴـﺒﺖ(‪.‬‬ ‫)‪ - (2‬در ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰي را ﮐﻪ ﺑﺲ ﻟﻄﯿﻒ و ﻧﯿﮑﻮ و ﺑﺰرگ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﺨﺴـﺮو ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺧﺴـﺮواﻧﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻫﻤﭽﻮ‬ ‫ﺧﻢ ﺧﺴـﺮواﻧﯽ و اﻣﺜﺎل آن« از اﯾﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺧﻢ ﺧﺴـﺮواﻧﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻢ ﻧﯿﮑﻮ و ﺑﺰرگ ﮐﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺗﻮﺻـﯿﻔﯽ اﺳﺖ وﻟﯽ ﻇﺎﻫﺮًا »ﺧﻢ ﺧﺴـﺮواﻧﯽ«‬ ‫ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻢ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺷﺮاب ﺧﺴﺮواﻧﯽ‪ - (3) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب آن را ﺑﺎ ﺗﺸﺪﯾﺪ ﯾﺎء ﺿﺒﻂ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮواﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬ر[ )ِاخ( ﻃﯿﺐ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻃـﺎﻫﺮ از ﺷـﺎﻋﺮان ﺧﺮاﺳـﺎن ﺑﻪ زﻣﺎن آل ﺳﺎﻣﺎن ﺑﻮده و ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 342‬ه ‪ .‬ق‪ .‬وﻓﺎت ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳـﺖ‬ ‫ﺣﮑﯿﻢ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﻓﺮدوﺳـﯽ ﺑﻪ زﻣﺎن ﻣﺸﯿﺐ از ﺣﺎل ﺧﻮد ﺧﺒﺮ دﻫﺪ و ﺷﻌﺮي از او ﺗﻀﻤﯿﻦ ﮐﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻪ ‪ :‬ﺑﯿﺎد ﺟﻮاﻧﯽ ﮐﻨﻮن ﻣﻮﯾﻪ دارم ﺑﺮﯾﻦ‬ ‫ﺑﯿﺖ ﺑﻮﻃﺎﻫﺮ ﺧﺴـﺮواﻧﯽ ﺟﻮاﻧﯽ ﻣﻦ از ﮐﻮدﮐﯽ ﯾﺎد دارم درﯾﻎ از ﺟﻮاﻧﯽ درﯾﻎ از ﺟﻮاﻧﯽ‪) .‬از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ ﻧﯿﺰ در اﺷﻌﺎر‬ ‫زﯾﺮ ﭼﻨﯿﻦ از او ﻧـﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد ‪ :‬ﺑﯿﭽﺎره ﺳﻮزﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺴﻮداي ﻏﺎزﯾﯿﯽ ﺷـﺪ ﻫﻤﭽﻮ ﺧﺴـﺮواﻧﯽ ﺧﺴـﺮان زده ﺗﻨﺶ ﭼﻮن ﺧﺴـﺮواﻧﯽ از ﻏﻢ ﻏﺎزي‬ ‫ﻧﺤﯿﻒ ﺷﺪ زاﻧﮕﻮﻧﻪ ﺳﻮزﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺪاﻧﯽ ز ﺳﻮزﻧﺶ اي ﮐﺎش ﺧﺴـﺮواﻧﯽ ﺑﻮدي در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺎ ﺑﻮدي آﺳﺘﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺴﮑﻨﺶ)‪.(1‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫)‪ - (1‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ از اﯾﻦ اﺷﻌﺎر اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺧﺴﺮواﻧﯽ ﯾﺎ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه ﯾﺎ دﭼﺎر ﺣﺒﺲ و ﯾﺎ ﺑﻼﺋﯽ ﺻﻌﺐ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮواﻧﯿﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬ر ﻧﯽ َي[ )ِا( ﻧﺎم ﯾﮏ ﻧﻮع ﭘﻮﻟﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ از زر ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪) .‬ﻧﻘﻮد ص ‪.(67‬‬ ‫ﺧﺴﺮو اول‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬ر ِو َاْو َو[ )ِاخ( ﺧﺴـﺮو اﻧﻮﺷـﯿﺮوان‪ .‬اﻧﻮﺷـﯿﺮوان ﭘﺎدﺷـﺎه ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‪) .‬از ﻣﺰدﯾﺴـﻨﺎ ص ‪ .(227 ،222 ،204‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﻧﻮﺷـﯿﺮوان ﭘﺎدﺷﺎه‬ ‫ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺑﭽﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪َ /‬رو َب َچ ‪ِ /‬چ ‪ /‬ﺑَـْﭻ َچ ‪ِ /‬چ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭘﺴـﺮ ﭘﺎدﺷﺎه‪ .‬ﻓﺮزﻧﺪ ﺷﺎﻫﺰاده ‪ :‬ﻫﯿﭻ ﺧﺴـﺮوﺑﭽﻪ را ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻮ ﻣﺤﻤﻮد ﺟﺪي‬ ‫ﻫﯿﭻ ﺷﻬﺰاده ﻧﺪارد ﭼﻮ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺪري‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺑﮏ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو َب[ )ِاخ( وي ﯾﮑﯽ از ﺷﻌﺮاي ﻣﺘﺄﺧﺮ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ و در زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ﭘﺎﺷﺎ دﻓﺘﺮداري ﻣﺼﺮ ﮐﺮد و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺗﻨﻈﯿﻢ دﻓﺘﺮﻫﺎي‬ ‫ﺳﻮدان ﭘﺮداﺧﺖ و ﺑـﺪاﻧﺠﺎ ﺑﻮد ﺗـﺎ آﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﻗﺎﻫﺮه ﻋﻮدت ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1249‬ه ‪ .‬ق‪ .‬درﮔـﺬﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﯿﺖ از اوﺳﺖ‪ :‬اوﺗﻮرﻣﺶ ﺑﺴﺘﺮ ﻧﺎز‬ ‫اوزره اﺳﺘﻐﻨﺎ ﺳﺮﯾﺮﻧﺪه ﺳﺮﮔﻮﯾﻨﺪه اوﻻن آه واوﯾﻼﯾﯽ ﺑﯿﻠﻤﺰ اول‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺴﺮو ﺑﻬﻤﻨﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو َب َم[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺗﯿﺮه اي اﺳﺖ از اﯾﻞ ﮐﺮﻧﺪ رﺟﻮع ﺑﻪ اﯾﻞ ﮐﺮﻧﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺑﯿﮏ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو ِب[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺰﭼﻠﻮ ﺑﺨﺶ وﻓﺲ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اراك‪ ،‬واﻗﻊ در ده ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﮐﻤﯿﺠﺎن ﺳـﺮ راه ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮐﻤﯿﺠﺎن ﺑﻪ ﻫﻤﺪان‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺑﻦ ﺷﻦ و ارزن و اﻧﮕﻮر و‬ ‫راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﭘﺎﺷﺎ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( وي ﯾﮑﯽ از رﺟـﺎل دوران ﺳـﻠﻄﺎن ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﻋﺜﻤـﺎﻧﯽ اﺳـﺖ ﮐﻪ ﻣـﺪت ﺳـﯽ ﺳـﺎل واﻟﯽ ﺑـﻮده اﺳﺖ و ﺑﻌـﺪ در ﻣﺤﺎرﺑـﺎت‬ ‫ﻣﺠﺎرﺳـﺘﺎن دﺧﺎﻟﺖ ﮐﺮد و ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﻫﻤﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﻮرد ﻏﻀﺐ واﻗﻊ ﮔﺮدﯾﺪ و از ﻣﻘﺎم ﺧﻮد ﻋﺰل ﺷﺪ و در ﺳﺎل ‪ 954‬ه ‪ .‬ق‪.‬‬ ‫درﮔﺬﺷﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﭘﺎﺷﺎ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از رﺟﺎل دورهء ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺮادﺧﺎن راﺑﻊ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻـﺪارت ﻧﯿﺰ رﺳـﯿﺪ او ﺑﻪ اﺑﺘـﺪا ﻣﺮﺑﯽ ﺣﺮم ﻫﻤﺎﯾﻮﻧﯽ ﺑﻮد و‬ ‫ﺑﻌﺪ اﺳﻠﺤﻪ دار ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1037‬ه ‪ .‬ق‪ .‬وزﯾﺮ ﺛﺎﻧﯽ ﮔﺸﺖ و ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﺑﻪ ﺻﺪارت رﺳـﯿﺪ او در رﻓﻊ اﻏﺘﺸﺎش اﻧﺎﻃﻮﻟﯽ ﺳﻌﯽ ﺑﻠﯿﻎ ﮐﺮد‬ ‫و ارﺿـﺮوم را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻧﻤﻮد و ﺑﻌﺪ ﺑﻪ آﻧﺎن اﻣﺎن داد و ﺑﺎ اﯾﻦ ﻓﺘﻮﺣﺎت ﺑﺒﺎب ﻋﺎﻟﯽ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1038‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺳﻔﺮي ﺑﻪ اﯾﺮان ﮐﺮد و‬ ‫در ﺟﻨﮓ ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺷـﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮد و ﺗﺎ ﻫﻤـﺪان ﭘﯿﺶ رﻓﺖ‪ .‬او ﺳـﺮاﻧﺠﺎم از ﮐﺎر ﺧﻮﯾﺶ ﻋﺰل ﺷـﺪ و ﻣﺪت ﺻﺪارت او ﺳﻪ ﺳﺎل‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ وزﯾﺮ از وزراء ﮐﺎردان وﻟﯽ ﺑﯿﺤﺪ ﺧﻮﻧﺮﯾﺰ و ﻣﮑﺎر و ﺟﺴﻮر ﺑﻮد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﭘﺎﺷﺎ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ﻧﺎم وي ﻣﺤﻤﺪ و از وزراي ﺳـﻠﻄﺎن ﺳـﻠﯿﻢ ﺧﺎن ﺛﺎﻟﺚ و ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮدﺧﺎن و ﺳﻠﻄﺎن ﻋﺒﺪاﻟﻤﺠﯿﺪﺧﺎن ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺴﺎل ‪ 1206‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ زﻣﺎن ﮐﻮﭼﮏ ﺣﺴﯿﻦ ﭘﺎﺷﺎ وي ﻣﻬﺮدار و ﺑﻌﺪ ﮐﺪﺧﺪا ﺷﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1216‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﺮﺗﺒﻪء ﻣﯿﺮﻣﯿﺮاﻧﯽ و ﺑﻌﺪ‬ ‫واﻟﯽ ﻗﺮه ﺣﺼﺎر ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﻫﺎ از ﻣﺼـﺮ رﻓﺘﻨﺪ او ﺑﻬﻤﺮاﻫﯽ ﺧﻮرﺷـﯿﺪﭘﺎﺷﺎ ﺑﻪ ﻣﺼـﺮ رﻓﺖ و ﺑﻪ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ اﺳـﮑﻨﺪرﯾﻪ ﭘﺮداﺧﺖ و‬ ‫در ﻣﺼـﺮ ﺧﺪﻣﺘﻬﺎ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺳﻼﻧﯿﮏ ﻧﯿﺰ ﺳﻔﺮ ﮐﺮد‪ .‬او ﺑﻪ زﻣﺎن ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮد ﺧﺎﻧﯿﺪه ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺎل ‪ 1226‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهء ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﯾﯽ ﺷﺪ‬ ‫و ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1233‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﭘﺲ از ﺷﺶ ﺳﺎل و اﻧﺪي ﻋﺰل ﮔﺮدﯾﺪ و دوﺑﺎره ﺑﺴﺎل ‪ 1238‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﯿﺮوي درﯾﺎﺋﯽ ﺷﺪ و ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 1242‬ه‬ ‫‪ .‬ق‪ .‬ﮐﻪ ﻋﺰل ﮔﺮدﯾﺪ ﺑﺪﯾﻦ ﺷﻐﻞ اﺷﺘﻐﺎل داﺷﺖ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1252‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﺮﯾﺎﺳﺖ ﻣﺠﻠﺲ اﺣﮑﺎم ﻋﺪﻟﯿﻪ ﻣﻨﺼﻮب ﮔﺮدﯾﺪ و در ﺳﺎل ‪ 1256‬ه‬ ‫‪ .‬ق‪ .‬از ﮐﺎر ﻣﻌﺎف ﺷﺪ و ﺑﻪ اﺗﻬﺎم اﺧﺬ رﺷﻮت ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸـﯿﻦ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺴﺎل ‪ 1257‬ﻋﻔﻮ ﮔﺮدﯾﺪ وﻟﯽ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 1262‬ه ‪.‬‬ ‫ق‪ .‬ﮐﻪ ﺳﺮﻋﺴﮑﺮ ﺷﺪ و ﺑﻬﻤﺎن ﻣﻘﺎم ﺑﻮد ﺗﺎ در ﺳﺎل ‪ 1271‬ه ‪ .‬ق‪ .‬و در اﯾﻦ ﺳﺎل ﺑﺮ اﺛﺮ ﮐﻬﻮﻟﺖ ﺟﺎن ﺳﭙﺮد و در ﻣﻘﺒﺮهء اﺑﯽ اﯾﻮب اﻧﺼﺎري‬ ‫دﻓﻦ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬او از دﺷﻤﻨﺎن ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ﭘﺎﺷﺎ ﺑﻮد و ﺑﺮ ﻃﺮﯾﻘﻪء ﻧﻘﺸﺒﻨﺪﯾﻪ ﻣﯽ رﻓﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﭘﺮﺳﺖ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو َپ َر[ )ﻧـﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻄﯿﻊ و ﻓﺮﻣـﺎن ﺑﺮدار ﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭘﺎدﺷـﺎه ﭘﺮﺳﺖ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )از آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﮐﻬـﺘﺮي ﺑﺎﺷـﺪش‬ ‫دوردﺳﺖ ﺳﻮاري ﺳـﺮاﻓﺮاز و ﺧﺴـﺮوﭘﺮﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﭘﻬﻠﻮاﻧﺎن ﺧﺴـﺮوﭘﺮﺳﺖ ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ از اﯾﻮان ﺑﺴﺎﻻر ﻣﺴﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ز دﻫﻘﺎن و از‬ ‫ﻣﺮد ﺧﺴـﺮوﭘﺮﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﯿﺘﯽ ﺳﻮي ﺑﺪ ﻣﯿﺎزﯾﺪ دﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺨﻮاﻧﯽ ﻣﺮا ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﺎﺷﺪ ﺷﮑﺴﺖ ﮐﻪ ﯾﺰدان ﭘﺮﺳﺘﻢ ﻧﻪ ﺧﺴﺮوﭘﺮﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫درآﻣــﺪ ﺧﺮوﺷـــﯽ ز ﺟــﺎي ﻧﺸــﺴﺖ از آن ﻧﺎﻣــﺪاران ﺧﺴــﺮوﭘﺮﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳــﯽ‪ .‬ﻧﻬﻔﺘــﻪ ﻣﺮا ﮔﻨــﺞ آﮔﻨــﺪه ﻫﺴــﺖ ﻫﻤــﺎن ﻧﺎﻣــﺪاران‬ ‫ﺧﺴـﺮوﭘﺮﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼـﻮن اﯾﻦ ﻫﺮ ﺳﻪ زﯾﻨﮕـﻮﻧﻪ آري ﺑـﺪﺳﺖ ﺳـﭙﻪ ﺳـﺎز ﮔﺮدان ﺧﺴـﺮوﭘﺮﺳﺖ‪) .‬ﮔﺮﺷـﺎﺳﺐ ﻧـﺎﻣﻪ(‪ .‬ﻫﺰار از ﺑﺰرﮔـﺎن‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 794‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺧﺴﺮوﭘﺮﺳﺖ ﺗﮑﻮك ﺑﻠﻮرﯾﻦ و ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺪﺳﺖ‪) .‬ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﮐﻪ آن ﻣﻬﺮﺑﺎن ﻣﺎه ﺧﺴﺮوﭘﺮﺳﺖ ﺑﻪ اﻗﺒﺎل ﺷﻪ ﻋﻄﺴﻪء داور اﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﭘﺮﺳﺘﺎن‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو َپ َر[ )ِا ﻣﺮﮐـﺐ( آﻧـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﻣﻄﯿـﻊ و ﻣﻨﻘـﺎد ﺷﺎﻫـﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷــﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎدﺷـﺎه ﭘﺮﺳــﺘﺎن ‪ :‬وزان ﭘﺲ ﺳـﻮي زاﺑﻠﺴــﺘﺎن ﺷـﻮد ﺑﺮآﺋﯿﻦ‬ ‫ﺧﺴﺮوﭘﺮﺳـﺘﺎن ﺷﻮد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻓﺮﺳﺘﯿﺪ ﺳﻮي ﺷﺒﺴﺘﺎن ﻣﺎ ﺑﻨﺰدﯾﮏ ﺧﺴﺮوﭘﺮﺳﺘﺎن ﻣﺎ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺧﺴﺮوﭘﺮﺳﺘﺎن ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﻤﻮد ﻫﻢ او را و ﻫﻢ‬ ‫ﺷﺎه ﺧﻮد را ﺳﺘﻮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﭘﺮﺳﺘﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو َپ َر[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﺎدﺷـﺎه ﭘﺮﺳﺘﯽ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺮداري از ﺷﺎه‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺴـﺮوﭘﺮﺳﺘﯽ ﭼﻨﺎن ﺧﺎص ﮔﺸﺖ ﮐﻪ از‬ ‫ﺟﻤﻠﻪء ﺧﺎﺻﮕﺎن درﮔﺬﺷﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو ﭘﺮوﯾﺰ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو َﭘْﺮ[ )ِاخ( وي ﯾﮑﯽ از ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎن ﺳﺎﺳـﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ »وﺳـﺘﻬﻢ« و »وﻧـﺪوي« دو ﻧﻔﺮ از ﺑﺰرﮔﺎن اﯾﺮان ﭘﺲ از ﺧﻠﻊ ﻫﺮﻣﺰ‬ ‫ﺑﭙﺎدﺷﺎﻫﯽ رﺳـﯿﺪ‪ .‬ﺧﺴـﺮوﭘﺮوﯾﺰ در اﯾﻦ روزﮔﺎر ﺑﻪ آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺑﺸﺎﻫﯽ رﺳـﯿﺪ ﺷـﺘﺎﺑﺎن ﺑﻪ ﺗﯿﺴﻔﻮن رﻓﺖ و در ﺳﺎل ‪ 590‬م‪ .‬ﺗﺎج‬ ‫ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﺴـﺮ ﻧﻬﺎد‪ .‬ﭼﻨـﺪي ﺑﻌﺪ ﻫﺮﻣﺰ ﭘﺪر او ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺧﻠﻊ از ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﮐﻮر ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﻘﺘﻞ آﻣﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ رأي ﺛﺌﻮﻓﯿﻼﮐﻮس اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﻪ اﻣﺮ‬ ‫ﺧﺴﺮو ﭘﺮوﯾﺰ واﻗﻊ ﺷﺪ وﻟﯽ ﺑﻌﻀﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺧﺴﺮو رﺿﺎﯾﺖ ﺿﻤﻨﯽ ﺑﻘﺘﻞ او داد‪ .‬در اﯾﻦ اﯾﺎم وﻫﺮام ﭼﻮﺑﯿﻦ ﺳﺮدار ﻣﻌﺮوف اﯾﺮاﻧﯽ ﮐﻪ از‬ ‫ﻣﺮدم ري و ﭘﺴـﺮ ﺑﻬﺮام ﮔﺸـﺘﺴﺐ و از دودﻣﺎن ﺑﺰرگ ﻣﻬﺮان ﺑﻮد ﭘﺲ از آن ﮐﻪ در زﻣﺎن ﻫﺮﻣﺰد ﺑﺮ ﻃﻮاﯾﻒ ﺳﺮﺣﺪات ﺷﻤﺎل و ﻣﺸﺮق ﺑﺮ‬ ‫ﺗﺮﮐـﺎن ﻓـﺎﯾﻖ آﻣـﺪ ﺑﻔﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ ﮐـﻞ ﻧﯿﺮوي اﯾﺮان در ﺑﺮاﺑﺮ روﻣﯿـﺎن ﻧﺼﺐ ﺷـﺪ ﻟﮑﻦ در اﯾﻦ ﺟﻨـﮓ او ﺷـﮑﺴﺖ ﺧﻮرد‪ .‬ﻫﺮﻣﺰد او را ﺑﻄﺮز‬ ‫ﻣﻮﻫﻨﯽ از ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ ﺧﻠﻊ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪه ﮐﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﻗﺎدر و در ﺑﯿﻦ ﺳـﺮﺑﺎزان ﺧﻮد ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﺤﺒﻮﺑﯿﺖ را داﺷﺖ ﭘﺲ از ﺧﻠﻊ ﺷﺪن آرام‬ ‫ﻧﻨﺸـﺴﺖ و ﭼﻮن ﺧﺴـﺮو ﭘﺮوﯾﺰ ﺑﺘﺨﺖ ﻧﺸـﺴﺖ ﻋﻠﻢ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺖ و ﺑﻪ ﺧﺴﺮوﭘﺮوﯾﺰ ﺷﻮرﯾﺪ و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ او ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ ﺑﻮد و ﺷﺎه اﯾﺮان‬ ‫ﺗـﺎزه ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑـﻮد ﺧﺴـﺮو را ﻫﺰﯾﻤﺖ ﮐﺮد و ﺧﺴـﺮو ﺑﻬﺰﯾﻤﺖ ﺑﻨﺰد اﻣـﭙﺮاﻃﻮر ﻣﻮرﯾﮑﯿﻮس)‪ (1‬اﻣـﭙﺮاﻃﻮر روم رﻓـﺖ و ﻧﯿﺰ‬ ‫ﻓﺎﺗﺤـﺎﻧﻪ ﺑﭙـﺎﯾﺘﺨﺖ درآﻣـﺪ و ﺗﺎج ﺷﺎﻫﯽ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻧﻬﺎد وﻟﯽ دوﻟﺖ او ﻣﺴـﺘﻌﺠﻞ ﺑﻮد و ﻣﺼﺎدف ﺑﺎ ﺷﻮرﺷـﻬﺎ و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻫﺎي روﺣﺎﻧﯿﺎن ﺷـﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﺮﭼﻪ ﯾﻬﻮد او را ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و از ﺣﺎﻣﯿﺎن ﺧﻮد ﻣﯽ ﺷـﻤﺮدﻧﺪ وﻟﯽ وﻧﺪوي ﮐﻪ دﺳﺘﮕﯿﺮ و زﻧﺪاﻧﯽ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء ﭼﻨﺪ ﺗﻦ‬ ‫از ﺑﺰرﮔﺎن از زﻧـﺪان رﻫﺎﯾﯽ ﯾﺎﻓﺖ و ﭘﯿﺸـﺮو ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن وﻫﺮام ﺷـﺪ ﺗﻮﻃﺌﻪ وﻧـﺪوي ﺑﺠﺎﯾﯽ ﻧﺮﺳـﯿﺪ وﻫﺮام ﺷﻮرش را ﺧﺎﺗﻤﻪ داد و ﻓﺮوﻧﺸﺎﻧـﺪ‪.‬‬ ‫وﻧﺪوي ﺑﻨﺰد ﺑﺮادر ﺑﻪ آذرﺑﺎﯾﺠﺎن رﻓﺖ و ﻧﺰد ﺑﺮادر ﺧﻮد وﺳـﺘﻬﻢ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﺴـﺮوﭘﺮوﯾﺰ ﻋﻠﻢ ﺑﺮداﺷـﺘﻪ ﺑﻮد ﻣﺴـﺘﻘﺮ ﺷﺪ و در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ ﻗﯿﺼـﺮ‬ ‫ﺧﺴـﺮوﭘﺮوﯾﺰ را ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﺮد ﺑﺸـﺮط آﻧﮑﻪ ﺷـﻬﺮﻫﺎي دارا و ﻣﺎﯾﻔﺮﻗﻂ )ﻣﯿﺎﻓﺎرﻗﯿﻦ( را ﺑﻪ روم واﮔـﺬارد‪ .‬ﺧﺴـﺮوﭘﺮوﯾﺰ اﯾﻦ ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎد را ﻗﺒﻮل‬ ‫ﮐﺮد و او ﺧﺴﺮوﭘﺮوﯾﺰ را ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮي ﺑﻪ اﯾﺮان ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﭘﺲ از ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺧﻮﻧﯿﻦ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﻮي آن وﻫﺮام ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮﯾﺎﻧﺶ ﺑﻮد و ﺳﻮي دﯾﮕﺮ‬ ‫ﺧﺴـﺮو ﭘﺮوﯾﺰ ﺑـﺎ ﻟﺸـﮑﺮ روﻣﯽ و اﺗﺒـﺎع ارﻣﻨﯽ ﻣﻮﺷﻞ و اﯾﺮاﻧﯿﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ او ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ ﺳـﺮاﻧﺠﺎم وﻫﺮام را در ﮔﻨﺰك آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﻣﻨﻬﺰم‬ ‫ﮐﺮد‪ .‬وﻫﺮام ﺑﻪ ﺑﻠﺦ رﻓﺖ و در آن ﺟﺎ ﺑﯿﺎﺳﻮد و ﭼﻨﺪي ﺑﻌﺪ ﺑﻪ دﺳـﺘﻮر ﺧﺴـﺮوﭘﺮوﯾﺰ ﮐﺸـﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺆﺑﺪان ﭼﻨﺪان از ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺧﺴﺮو راﺿﯽ‬ ‫ﻧﺒﻮدﻧـﺪ زﯾﺮا اﯾﻦ ﭘﺎدﺷﺎه از روم اﯾﻦ ارﻣﻐﺎن را ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ ﮐﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ اوﻫﺎم و ﺧﺮاﻓﺎت ﻧﺼﺎري ﻣﯿﻠﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﻣﺆﺑـﺪ او در‬ ‫اﯾﻦ ﻋﻘﺎﯾﺪ زﻧﯽ ﻋﯿﺴﻮي ﺷـﯿﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﻮﮔﻠﯽ ﺣﺮم او ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد آﻧﮑﻪ ﺧﺴـﺮو ﺑﺮ وﻫﺮام دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد وﻟﯽ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺧﻄﺮي ﮐﻪ‬ ‫از ﺟﺎﻧﺐ ﺑﺰرﮔﺎن او را ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﯽ ﮐﺮد ﺑﺮﺟﺎي ﺧﻮد ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻮد و ﺳـﺮاﻧﺠﺎم »وﻧﺪوي« و »وﺳـﺘﻬﻢ« دو ﺳﺮداري ﮐﻪ ﺑﯿﺎري او ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫ﻣﻮرد ﺧﺸﻢ ﺳـﻠﻄﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﭘﺲ ﺧﺴﺮو وﻧﺪوي را ﻫﻼك ﮐﺮد و وﺳﺘﻬﻢ ﺑﻪ ﺧﺮاﺳﺎن رﻓﺖ و ﻣﺪت ده ﺳﺎل در آن ﺧﻄﻪ ﺑﯿﺎري اﻓﻮاج‬ ‫دﯾﻠﻤﯽ و ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﺎن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه از ﻟﺸـﮑﺮ وﻫﺮام ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﮐﺮد و ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺳـﮑﻪ ﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ وﺳـﺘﻬﻢ دو ﺗﻦ از ﺷﺎﻫﺎن ﮐﻮﺷﺎﻧﯽ ﺑﻨﺎم‬ ‫ﺷﺎوگ)‪ (2‬و ﭘﺮﯾﻮگ)‪ (3‬را ﺑﻔﺮﻣﺎن ﺧﻮد درآورد‪ .‬ﺧﺴـﺮو ﮐﻪ ﺧﺒﺮ ﻃﻐﯿﺎن وﺳـﺘﻬﻢ را ﺷـﻨﯿﺪه ﺑﻮد اﺑﺘـﺪا ﺗﺮﺳـﯿﺪ وﻟﯽ ﺑﺮاﺛﺮ ﻧﺼﺎﯾﺢ ﯾﮑﯽ از‬ ‫اﺳﻘﻔﻬﺎي ﻋﯿﺴﻮي ﺳﺒﻬﺮﯾﺸﻮع)‪ (4‬ﺗﺸـﺠﯿﻊ ﺷﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم وﺳﺘﻬﻢ را ﭘﺲ از ﺟﻨﮕﻬﺎ و دﺳﯿﺴﻪ ﻫﺎ از ﭘﺎي درآورد و ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﺳﺒﻬﺮﯾﺸﻮع را‬ ‫ﺑﭙـﺎداش اﯾﻦ ﮐﻤﮏ ﺑﺠﺎي ﯾﺸﻮع ﯾﺒﻪ ﮐﻪ ﺟﻬﺎن را ﺑـﺪرود ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻤﻘﺎم ﺟﺎﺛﻠﯿﻘﯽ ﻧﺼﺐ ﮐﺮد‪ .‬ﭼﻨـﺪ ﺳﺎﻟﯽ ﻧﮕﺬﺷـﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻮرﯾﮑﯿﻮس‬ ‫اﻣﭙﺮاﻃﻮر روم ﮐﻪ ﺑـﺪﺳﺖ ﻓﻮﮐﺎس)‪ (5‬ﮐﺸـﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﺧﺴـﺮوﭘﺮوﯾﺰ داد ﺗﺎ او ﺟﻨﮕﯽ را ﺑﺎ روم آﻏﺎز ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﻮﮐﺎس ﺑﻪ دﺳـﺖ‬ ‫ﻫﺮﻗﻞ )ﻫﺮاﮐﻠﯿﻮس( ﺧﻠﻊ ﺷﺪ وﻟﯽ ﺟﻨﮓ ﺑﭙﺎﯾﺎن ﻧﺮﺳـﯿﺪ‪ .‬ﺳﺮداران در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ روﻣﯿﻬﺎ ﻓﺘﻮﺣﺎت ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺷﻬﺮﻫﺎي اﻟﺮﻫﺎ و اﻧﻄﺎﮐﯿﻪ‬ ‫و دﻣﺸﻖ را ﺗﺴـﺨﯿﺮ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺳـﭙﺲ اورﺷـﻠﯿﻢ را ﻧﯿﺰ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺻﻠﯿﺐ ﻣﻘﺪس را از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺗﯿﺴﻔﻮن ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و ﻋﺎﻗﺒﺖ اﺳﮑﻨﺪرﯾﻪ و ﺑﻌﻀﯽ‬ ‫از ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺼـﺮ ﮐﻪ از زﻣﺎن ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯿﺎن از ﺗﺼﺮف دوﻟﺖ اﯾﺮان ﺑﺪررﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺪﺳﺖ اﯾﺮاﻧﯿﺎن اﻓﺘﺎد‪ .‬در اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻌﻨﯽ در ‪ 615‬م‪ .‬ﻗﺪرت‬ ‫و ﺷﻮﮐﺖ ﺧﺴـﺮوﭘﺮوﯾﺰ ﺑﻪ اوج ﺗﻌـﺎﻟﯽ رﺳـﯿﺪ و در ﺳـﺮﺣﺪات ﻧﯿﺰ ﻣﻬﺎﺟﻤـﺎت ﭘﺎدﺷـﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﻧﺴـﺒﺶ ﺑﻪ ﻫﻔﺘﺎﻟﯿﺎن ﻣﯽ ﭘﯿﻮﺳﺖ و ﺗﺎﺑﻊ ﺧﺎﻗﺎن‬ ‫ﺗﺮك ﺑﻮد ﺑﻪ ﭘﺎي ﻣﺮدي ﯾﮑﯽ از ﺳـﺮداران ﺧﺴـﺮو ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﺳـﻤﺒﺎت ﺑﺎﮔﺮاﺗﻮﻧﯽ)‪ (6‬ارﻣﻨﯽ دﻓﻊ ﺷـﺪ و اﯾﻦ ﭘﺎدﺷـﺎه ﺑﺨﺎك ﻫﻼﮐﺖ اﻓﺘﺎد‪.‬‬ ‫ﻗﺴـﻤﺘﯽ از ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﯽ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﻃﻮق اﻃﺎﻋﺖ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎه اﯾﺮان را ﺑﮕﺮدن ﻧﻬﺎدﻧﺪ و وﺟﻮد ﺳﮑﻪ ﻫﺎي ﺧﺴﺮو در اﯾﻦ ﻧﻮاﺣﯽ ﺷﺎﻫﺪ اﯾﻦ‬ ‫ﻣـﺪﻋﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺳـﺮداران ﻟﺸـﮑﺮ اﯾﺮان دو ﺗﻦ ﺑﻮدﻧـﺪ ﯾﮑﯽ ﺷـﺎﻫﯿﻦ وﻫﻤﻦ زادﮔﺎن ﮐﻪ ﺳـﻤﺖ ﭘﺎدﮔﻮﺳـﭙﺎﻧﯽ ﻏﺮب داﺷﺖ و دﯾﮕﺮ‬ ‫ﻓﺮﺧﺎن ﮐﻪ او را روﻣﯿﺰان ﻫﻢ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨـﺪ و او داراي ﻟﻘﺐ ﺷـﻬﺮوراز )ﮔﺮاز ﮐﺸﻮر( ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎﻫﯿﻦ در آﺳـﯿﺎي ﺻـﻐﯿﺮ ﻓﺘﻮﺣﺎت ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﺮد و‬ ‫ﺷﻬﺮ ﮐﺎﻟﺴـﺪون را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺑﺘﺼـﺮف آورد‪ .‬و ﭘﺲ از آن درﮔـﺬﺷﺖ‪ ،‬ﺷﺎﯾـﺪ ﻫﻢ ﺑﻔﺮﻣﺎن ﺧﺴـﺮو او را ﺑﻪ ﻫﻼﮐﺖ رﺳﺎﻧﯿـﺪه اﻣﺎ‬ ‫ﺷﻬﺮوراز ﮐﻪ ﺑﻼـد ﻋﻈﯿﻤﻪ ﺷﺎﻣـﺎت و ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘـﺪس را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻤﺤﺎﺻـﺮه ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﻫﻤﺖ ﮔﻤﺎﺷﺖ وﻟﯽ وﺳـﯿﻠﻪ ﻋﺒﻮر از ﺑﺴـﻔﻮرد و ورود‬ ‫ﺑﺴﺎﺣﻞ اروﭘﺎﯾﯽ را ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻓﺮاﮐﻠﯿﻮس ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ ﮐﻪ از ﭘﯿﺸـﺮﻓﺖ ﺳﭙﺎه ﻓﺎﺗﺢ اﯾﺮان ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﮐﻨﺪ و اﻓﻮاج ﺷﺎﻫﻨﺸﺎه را ﭘﺲ راﻧﺪ و‬ ‫آﺳـﯿﺎي ﺻﻐﯿﺮ و ارﻣﻨﺴﺘﺎن را ﻓﺘﺢ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻪ آذرﺑﺎﯾﺠﺎن درآﯾﺪ و در ‪ 623‬م‪ .‬ﺷﻬﺮ ﮐﻨﺰگ را ﺗﺴﺨﯿﺮ و آﺗﺸﮑﺪهء ﺑﺰرگ آذرﮔﺸﺘﺴﺐ را‬ ‫وﯾﺮان ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺧﺴـﺮو در ﻣﻮﻗﻊ ﻓﺮار از اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ آﺗﺶ ﻣﻘـﺪس را ﺑﻬﻤﺮاه ﺑﺮد و در ﺳﺎﻟﻬـﺎي ﺑﻌـﺪ ﻗﻮم ﺧﺰر از ﻧﮋاد ﺗﺮك ﮐﻪ در ﻇﺮف ﻧﯿﻤﻪ‬ ‫اﺧﯿﺮ ﻗﺮن ﺷـﺸﻢ در ﻗﻔﻘﺎز ﻣﺴـﮑﻦ ﮔﺰﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ درﺑﻨﺪ را ﺑﭽﻨﮓ آورده ﺑﺎ ﻗﯿﺼـﺮ روم ﻋﻘﺪ ﻣﻮدت ﺑﺴﺘﻨﺪ ﻗﯿﺼﺮ در اﯾﻦ وﻗﺖ ﻟﺸﮑﺮ ﺑﻪ ﺑﯿﻦ‬ ‫اﻟﻨﻬﺮﯾـﻦ ﮐﺸـﯿﺪ و در ‪ 628‬م‪ .‬ﮐﺎخ ﺳـﻠﻄﻨﺘﯽ او در دﺳـﺘﮕﺮد ﺑﻪ ﺗﺼـﺮف روﻣﯿﺎن درآﻣـﺪ و ﺗﯿﺴـﻔﻮن در ﺧﻄﺮ ﻣﺤﺎﺻـﺮه اﻓﺘﺎد ﺧﺴـﺮوﭘﺮوﯾﺰ‬ ‫ﭘـﺎﯾﺘﺨﺖ را ﺗﺮك ﮐﺮد و ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣـﺄﻣﻨﯽ ﮐﺸـﯿﺪ و ﭼﯿﺰي ﻧﮕـﺬﺷﺖ ﮐﻪ در اﺛﻨﺎي ﺷﻮرﺷـﯽ ﮐﺸـﺘﻪ ﺷـﺪ‪ .‬ﺧﺴـﺮوﭘﺮوﯾﺰ ﯾﮑﯽ از ﺷﺎﻫﺎن ﺑﺎ‬ ‫اﻗﺘـﺪار ﺳﺎﺳـﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﺷـﻬﺮﯾﺎري ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻮد را ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧـﺪ »اﻧﺴـﺎﻧﯽ ﺟﺎوﯾـﺪان در ﻣﯿـﺎن ﺧـﺪاﯾﺎن و ﺧـﺪاﯾﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﺗﻮاﻧـﺎ در ﻣﯿﺎن‬ ‫آدﻣﯿـﺎن‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐ ﺷـﻬﺮت ﻋﻈﯿﻢ‪ ،‬ﺷـﻬﺮﯾﺎري ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﻃﺎﻟﻊ ﻣﯿﺸﻮد و دﯾـﺪﮔﺎن ﺷﺐ ﻋﻄﺎﮐﺮدهء اوﺳﺖ«‪ .‬ﺧﺴـﺮوﭘﺮوﯾﺰ ﮔﻨـﺞ ﺷﺎﻫﯽ‬ ‫ﺑﺰرگ ﻓﺮاﻫﻢ آورد و ﺑﻨـﺎ ﺑﺮواﯾـﺎت ﺗﺎرﯾـﺦ ﻧﻮﯾﺴﺎن درﺑﺎرهء ﮔﻨﺠﻬﺎي او‪ :‬آﻧﭽﻪ ﺑﺴﺎل ‪ 18‬ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﺧﻮد ﺑﮕﻨﺞ ﺧﻮد در ﺗﯿﺴـﻔﻮن ﻧﻘﻞ ﮐﺮد‬ ‫ﻗﺮﯾﺐ ‪ 468‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻣﺜﻘـﺎل زر ﺑﻮد و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﮐﺜﯿﺮي ﺟﻮاﻫﺮ و ﺟﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎ ﺑﺮ ﺗﺨﻤﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺧﺴـﺮوﭘﺮوﯾﺰ ﭘﺲ از ﺳـﻘﻮط ﺧﻮد از‬ ‫ﻣﺎل و ﮔﻨﺞ ﺧﻮد زده داراﯾﯽ او ﺧﯿﻠﯽ ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ ﻣﯿﺰان ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻌﺪ از ﺳﯿﺰده ﺳﺎل ﺳﻠﻄﻨﺖ در ﮔﻨﺞ او ‪ 800‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻣﺜﻘﺎل ﻧﻘﻮد ﺟﻤﻊ‬ ‫ﺷﺪه ﺑﻮد و ﭼﻮن ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ او ﺑﻪ ﺳـﯽ ﺳﺎل رﺳﯿﺪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺟﻨﮕﻬﺎي ﻃﻮﻻﻧﯽ و ﭘﺮﺧﺮﺟﯽ ﮐﻪ ﮐﺮد ﻣﯿﺰان ﻧﻘﻮد او ﺑﻪ ‪ 150‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻣﺜﻘﺎل ﺑﺎﻟﻎ‬ ‫ﮔﺮدﯾـﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺛﺮوت او در ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﯿﺮ ﺑﺴـﺒﺐ وﺻﻮل ﺑﻘﺎﯾﺎي ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑـﺪون اﻧـﺪك ﺗﺮﺣﻢ و رﻋﺎﯾﺘﯽ از ﻣﺮدم ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ اﯾﻦ‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎه ﮐﯿﻨﻪ ﺗﻮز و درون ﭘﻮش و ﻋﺎري از دﻟﯿﺮي و ﺷﻬﺎﻣﺖ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﭼﻪ آزﻣﻨﺪ ﺑﻮد وﻟﯽ اﻣﺴﺎك ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﺮاي ﺟﻼل ﺧﻮد از ﺑﺬل‬ ‫ﻣﺎل ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺗﺠﻤﻞ درﯾﻎ ﻧﻤﯿﮑﺮد ﭼﻮن ﻏﯿﺒﮕﻮﯾﺎن ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﻗﺎﻣﺖ ﺗﯿﺴﻔﻮن ﺑﺮ او ﻧﺎﻣﺒﺎرك اﺳﺖ اﻗﺎﻣﺘﮕﺎه او ﻗﻠﻌﻪء دﺳﺘﮕﺮد ﯾﺎ‬ ‫دﺳـﺘﮕﺮد ﺧﺴـﺮو ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﻋﺮب آﻧﺮا اﻟﺪﺳﮑﺮه ﯾﺎ دﺳﺘﮑﺮة اﻟﻤﻠﮏ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و اﯾﻦ ﻣﺤﻞ در ﮐﻨﺎر ﺷﺎﻫﺮاه ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ از‬ ‫ﺑﻐـﺪاد ﺑﻪ ﻫﻤـﺪان ﻣﯽ رﻓﺖ و در ﻣﺴﺎﻓﺖ ‪ 107‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺗﻘﺮﯾﺒًﺎ از ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺷـﻤﺎل ﺷـﺮﻗﯽ ﻧﺰد ﺷـﻬﺮ ﻗـﺪﯾﻢ ارﺗﻤﯿﻪ)‪ (7‬ﻗﺮار داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺴـﺮوﭘﺮوﯾﺰ ﯾﮑﯽ از ﺷﺎﻫـﺎن ﻋﯿـﺎش ﺑﻮد و دوﺷـﯿﺰﮔﺎن و ﺑﯿﻮه زﻧـﺎن و زﻧـﺎن ﺻﺎﺣﺐ اوﻻد را ﮐﻪ زﯾﺒﺎ ﻣﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﺑﻪ ﺣﺮم ﺧﻮد ﻣﯽ آورد و‬ ‫ﻫﺮوﻗﺖ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ زن ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ ﻣﺤﺒﻮﺑﻪء ﺧﺴﺮو ﺷﯿﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﮐﻪ ﻋﯿﺴﻮي ﺑﻮد و ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﻮرﺧﺎن او را ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ زن در‬ ‫اواﺋﻞ ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﺧﺴـﺮو ﺑﻪ ﻋﻘﺪ او درآﻣﺪ و ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ از ﺣﯿﺚ ﻣﻨﺰﻟﺖ از ﻣﺮﯾﻢ دﺧﺘﺮ ﻗﯿﺼﺮ ﭘﺎﺋﯿﻦ ﺗﺮ ﺑﻮد در ﺧﺴﺮو ﻧﻔﻮذي ﺗﻤﺎم داﺷﺖ‬ ‫و ﺑﺎز ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺴـﺮو ﺧﻮاﻫﺮ وﻫﺮام ﭼﻮﺑﯿﻦ را ﺑﻨﺎم ﮔﺮدﯾﮓ)‪ (8‬ﺑﻪ زﻧﯽ ﮔﺮﻓﺖ ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻋﯿﺶ و ﻋﺸـﺮت ﺧﺴـﺮو ﭘﺮوﯾﺰ زﺑﺎن زد‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﻮﯾﺴﺎن ﻋﺮب و اﯾﺮان اﺳﺖ ﻣﻄﺒﺦ ﺧﺴـﺮوﭘﺮوﯾﺰ و اﻟﻮان اﻏﺬﯾﻪء او ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ ﻣﻄﺮﺑﺎن و ﻣﻐﻨﯿﺎن ﺧﺴـﺮوﭘﺮوﯾﺰ ﻣﺸـﻬﻮر آﻓﺎق ﺑﻮده‬ ‫اﺳﺖ و از ﻣﻄﺮﺑﺎن ﻣﻌﺮوف او ﺳـﺮﮐﺶ و ﺑﺎرﺑـﺬ ﯾﺎ ﭘﻬﻠﺒـﺪ و رﯾـﺪك ﺧﻮش ارز اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺐ ﺧﺴـﺮوﭘﺮوﯾﺰ ﺑﻨﺎم ﺷـﺒﺪﯾﺰ اﺳﺖ و در ﺗﺎرﯾﺦ و‬ ‫اﺷــﻌﺎر اﯾﺮاﻧﯽ ﺑـﻪ ﮐﺮات از آن ﻧـﺎم ﺑﺮده ﺷــﺪه اﺳـﺖ و ﻧﯿﺰ »ﮔﻨــﺞ ﺑـﺎدآورده« از ﮔﻨﺠﻬـﺎﯾﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺗﺎرﯾــﺦ ﻧﻮﯾﺴـﺎن اﯾﺮاﻧﯽ آن را ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺴـﺮوﭘﺮوﯾﺰ ﻧﺴـﺒﺖ ﻣﯽ دﻫﻨـﺪ‪ .‬ﻇﻬﻮر ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳـﻼم ﺑﻌﻬﺪ او ﺑﻮد و او ﻣﺪت ‪ 38‬ﺳﺎل ﺑﺮ اﯾﺮان ﺣﮑﻢ راﻧـﺪ و ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﻧﯿﺰ ﮐﺸـﺘﻪ ﺷﺪ‪) .‬از‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺎرﺳـﯽ اﯾﺮان در زﻣـﺎن ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن ﮐﺮﯾﺴـﺘﻦ ﺳﻦ چ ‪ 2‬ﺻﺺ ‪ : (519 - 462‬ﭘـﺪر در ﺧﺴـﺮوي دﯾﺪه ﺗﻤﺎﻣﺶ ﻧﻬﺎده ﺧﺴـﺮوﭘﺮوﯾﺰ‬ ‫ﻧﺎﻣﺶ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪Maurikios. (2) - Shavagh. (3) - Paryogh. (4) - Sabhrisho. (5) - Phocas. (6) - - (1) .‬‬ ‫‪.Sombat Bagratuni. (7) - Artamia. (8) - Gurdiyagh‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﭘﻨﺎه‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو َپ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺷﺎه‪ .‬ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺧﺴﺮو ‪ :‬ﺑﻪ ﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ آن ﺗﺨﺖ ﺧﺴﺮوﭘﻨﺎه ﭼﻪ زاري ﮐﻨﺪ ﺑﺎ ﻣﻦ از ﻣﺮگ ﺷﺎه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺟﺮد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو ِج[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺷـﻬﺮﮐﯽ ﺑﻮده ﺑﺤﻮاﻟﯽ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر و ﻗﺼﺒﻪء ﺑﯿﻬﻖ )از اﻋﻤﺎل ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر( ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ و ﻗﻮﻣﺲ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ اﺳﺖ)‪) .(1‬از‬ ‫ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪ - (1) .‬دﻣﺸﻘﯽ ﺑﻨﺎي آن را از ﮐﯿﺨﺴﺮو ﻣﯽ داﻧﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺟﺮدي‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو ِج[ )ص ﻧﺴﺒﯽ(ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺧﺴﺮوﺟﺮد ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﯿﻬﻖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو ﭼﻬﺎرم ﺳﺮﯾﺮ‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﻓﺘﺎب اﺳﺖ ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻓﻠﮏ ﭼﻬﺎرم‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺧﺴﺮو ﺳﺮﯾﺮ ﭼﻬﺎرم‪.‬‬ ‫]ُخ َر ‪ُ /‬ر ِو َچ ‪ِ /‬چ ُر َ‬ ‫ﺧﺴﺮوﺧﺎن‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ﺧﺴﺮوﺧﺎن و ﺟﻤﺸﯿﺪﺧﺎن ﻫﺮ دو ﯾﮏ ﺗﯿﺮه از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﺑﯿﺮاﺗﻮﻧﺪ ﺑﺨﺘﯿﺎري اﻧﺪ‪) .‬از ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﯿﻬﺎن ص ‪.(67‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺧﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن اﯾﺘﯿﻮﻧـﺪ ﺑﺨﺶ دﻟﻔﺎن واﻗﻊ در ‪ 15‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري ﻧﻮرآﺑﺎد ﮐﻨﺎر ﺑﺎﺧﺘﺮ راه ﺷﻮﺳﻪ ﺧﺮم‬ ‫آﺑـﺎد ﺑﻪ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸـﺎه‪ ،‬ﺗﭙﻪ ﻣـﺎﻫﻮر و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﭘﺸﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ‬ ‫داري و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺴﺮو ﺧﺎور‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬ر ِو َو[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺧﻮرﺷﯿﺪ اﺳﺖ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬آﻓﺘﺎب‪ .‬ﻣﻬﺮ‪ .‬ﻫﻮر‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺧﻮﺷﻢ‬ ‫آﻣﺪ ﮐﻪ ﺳـﺤﺮ ﺧﺴـﺮو ﺧﺎور ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﭘﺎدﺷـﻬﯽ ﺑﻨﺪهء ﺗﻮران ﺷﺎﻫﻢ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﺳﺤﺮ ﭼﻮن ﺧﺴﺮو ﺧﺎور ﻋﻠﻢ ﺑﺮ ﮐﻮﻫﺴﺎران زد ﺑﺪﺳﺖ‬ ‫ﻣﺮﺣﻤﺖ ﯾﺎرم در اﻣﯿﺪواران زد‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ ||‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﻐﺮب را ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺧﺮام‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو ِخ ‪َ /‬خ ‪ُ /‬خ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻫﻤﮕﺎم ﺑﺎ ﭘﺎدﺷﺎه‪ .‬ﻫﻤﺮاه ﺷﺎه ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﻮد از ﻧﺪﯾﻤﺎن ﺧﺴﺮوﺧﺮام ﻫﻨﺮﭘﯿﺸﻪ اي ارﺷﻤﯿﺪس ﺑﻨﺎم‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو ﺧﺴﺮوان‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬ر ِو ُخ ُر[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﺎدﺷـﺎه ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎن‪ .‬ﺷـﺎه ﺷﺎﻫـﺎن ‪ :‬ﺧﺮاﻣﺎن ﺷـﺪه ﺧﺴـﺮو ﺧﺴـﺮوان ﻃﺮﻓـﺪار ﭼﯿﻦ در رﮐﺎﺑﺶ‬ ‫روان‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺧﻮاﺟﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو ﺧﻮا ‪ /‬ﺧﺎ َج ‪ِ /‬ج[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﺪر زن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو ﺧﻮارزم‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬ر ِو ﺧﻮا ‪ /‬ﺧﺎ َر[)ِاخ( ﻧﺎم ﻋﺎم اﻣﺮاء ﺧﻮارزم‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮود‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن رودﺑـﺎر ﺑﺨﺶ ﻣﻌﻠﻢ ﮐﻼـﯾﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻗﺰوﯾﻦ‪ ،‬واﻗﻊ در ﭼﻬـﻞ و ﭘﻨـﺞ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﻣﻌﻠﻢ‬ ‫ﮐﻼﯾﻪ و ﺳـﯽ و ﺷﺶ ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺳﺮدﺳﯿﺮ‪ ،‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺑﺮﻧﺞ‪ ،‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫زراﻋﺖ و ﮐﺮﺑﺎس ﺑﺎﻓﯽ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺴﺮودارو‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( رﺳـﺘﻨﯽ اﺳﺖ و داروﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﺧﻮﻟﻨﺠﺎن ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ درﺧﺘﯽ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ اﻧﻮﺷﯿﺮوان ﮐﻪ‬ ‫ﭼﻮب آن درﺧﺖ را ﺧﺎﻟﻮﻟﻨﺠﺎن ﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﺟﻤﻌﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻧﺒﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﺳـﻔﯿﺪﺗﺎك ﻧﺎﻣﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﮐﺮﻣﮥ اﻟﺒﯿﻀﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﻣﯿﻮهء‬ ‫آن ﺳـﺮخ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺑﺨـﻮﺷﻪء اﻧﮕـﻮر ﺷـﺒﺎﻫﺖ دارد و ﺑـﺪان ﭘﻮﺳﺖ را دﺑـﺎﻏﺖ دﻫﻨـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬در ﺗﺤﻔـﮥ اﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﺧﻮﻟﻨﺠـﺎن اﺳﺖ و ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﺧﺸـﺨﺎش اﺑﯿﺾ ﺑﻬﺘﺮﯾﻨﺶ ﺑﻮﺳـﺘﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﺳـﺮد و ﺗﺮ اﺳﺖ در دوم و ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺳـﺮد و ﺧﺸﮏ اﺳﺖ در ﺳـﯿﻮم‬ ‫ﺳﺮﻓﻪ و ﻧﺰﻟﻪ ﮔﺮم را ﺳﻮدﻣﻨـﺪ آﯾﺪ و ﻧﻔﺚ اﻟﺪم را ﻧﻔﻊ دﻫﺪ و ﺑﻪ ﻋﺴﻞ ﻣﻨﯽ را ﺑﯿﻔﺰاﯾﺪ و ﺗﺨﻤﺶ ﻣﻘﺪار دو درم ﺗﺎ ﭘﻨﺞ درم ﺷـﮑﻢ ﺑﺒﻨﺪد و‬ ‫ﻗﺸﺮش ﻣﻀﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﺶ و ﻣﺼﻠﺤﺶ ﻣﺼﻄﮑﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوداﻧﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﻮﻟﻨﺠﺎن ﺑﻨﻘﻞ از ﻣﺨﺰن اﻻدوﯾﻪ‪) .‬از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو دوم‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬ر ِو ُدْو ُو[ )ِاخ( ﭘﺴـﺮ ﺗﯿﺮداد ﭘﺎدﺷﺎه اﺷـﮑﺎﻧﯽ ارﻣﻨﺴـﺘﺎن ﮐﻪ از ‪ 325‬ﺗﺎ ‪ 327‬م‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﮐﺮد‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳـﺘﺎن ﻣﺸﯿﺮاﻟﺪوﻟﻪ‬ ‫ص ‪.(2621‬‬ ‫ﺧﺴﺮو دﯾﻮزاد‪.‬‬



‫]ُخ ُر ِو ُدْو ْو[ )ِاخ( ﻧﺎﻣﯽ اﻓﺴﺎﻧﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﯾﮑﯽ از داﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﯽ آﯾﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوزاده‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو َد ‪ِ /‬د[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﭘﺴﺮ ﺧﺴﺮو‪ .‬ﭘﺴﺮ ﭘﺎدﺷﺎه‪ .‬ﺷﺎﻫﺰاده ‪ :‬ﺳﺮت زﯾﺮ ﮐﻼه ﺧﺴﺮوي ﺑﺎد ﺑﺨﺴﺮوزادﮔﺎن ﭘﺸﺘﺖ ﻗﻮي ﺑﺎد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوزاده‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو َد ‪ِ /‬د[ )ِاخ( ﻣﻮﻟﯽ ﻣﺼـﻄﻔﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﺴﺎل ‪ 987‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻣﺘﺮﺟﻤـﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ وي ﮐﺘﺎب »اﻟﺒﺮق اﻟﯿﻤﺎﻧﯽ ﻓﯽ‬ ‫اﻟﻔﺘﺢ اﻟﻌﺜﻤﺎﻧﯽ« را از ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺮد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو زرﯾﻦ ﻋﻄﺎ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬ر ِو َزْر ري َع[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﻓﺘﺎب ﻋﺎﻟﻤﺘﺎب اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوس‪.‬‬



‫]ُخ ُر ِو[ )ِاخ( ﺗﺼﺤﯿﻒ ﮐﻠﻤﻪء اﺳﺮﻫﻪ اﺳﺖ و آن ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﺴﺮو ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج ‪ 3‬ص ‪.(2629‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺳﺎﺑﻮر‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﻣﻌﺮوف ﺑﻨﺰدﯾﮑﯽ واﺳـﻂ و ﺑﯿﻦ واﺳـﻂ و ﺧﺴـﺮوﺳﺎﺑﻮر ﭘﻨـﺞ ﻓﺮﺳـﺦ ﻓﺎﺻـﻠﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺗـﺪاول ﻋﺎﻣﯿـﺎﻧﻪ‬ ‫ﺧﺴﺎﺑﻮر ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺳﭙﺮﻏﻢ‪.‬‬



‫س َپ َغ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺷﺎه اﺳﭙﺮم‪ .‬ﻧﺎم ﮔﻠﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو ِ‬ ‫ﺧﺴﺮوﺳﺘﺎي‪.‬‬



‫س[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺳﺘﺎﯾﺸﮕﺮ ﺷﺎه‪ .‬ﺛﻨﺎﮔﺮ ﭘﺎدﺷﺎه‪.‬‬ ‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو ِ‬ ‫ﺧﺴﺮو ﺳﺮﯾﺮ ﭼﻬﺎرم‪.‬‬



‫س ِر َچ ‪ِ /‬چ ُر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺴﺮو ﭼﻬﺎرم ﺳﺮﯾﺮ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﻓﺘﺎب اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻓﻠﮏ ﭼﻬﺎرم اﺳﺖ‪.‬‬ ‫]ُخ َر ‪ُ /‬ر ِو َ‬ ‫ﺧﺴﺮوﺳﻼﺣﯽ‪.‬‬



‫س ﺣﯽ ي[)ِاخ( ﯾﮑﯽ از ﻧﻮﯾﺴــﻨﺪﮔﺎن ﻋﺮب اﺳــﺖ و ﺑــﻪ رﺋﯿﺲ اﻟﺴــﻠﺤﺸﻮرﯾﻦ ﻣﻠﻘــﺐ‪ .‬او راﺳـﺖ‪ :‬ﺗﺤﻔــﮥ اﻟﻐﺰاة ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ‬ ‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو ِ‬ ‫ﺳﻠﺤﺸﻮرﻧﺎﻣﻪ در ﺿﺮب و رﻣﯽ و اﺳﺐ ﺑﺎزي‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو ﺳﻮم‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬ر ِو ِﺳْﻮ ُو[ )ِاخ( وي ﭘﺴـﺮ ورزدات ﭘﺎدﺷﺎه اﺷـﮑﺎﻧﯽ ارﻣﻨﺴﺘﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺳﺎل ‪ 379‬ﺗﺎ ‪ 392‬م‪ .‬ﺳﻠﻄﻨﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺴﺮ او ﺗﯿﮕﺮان ﭘﺲ‬ ‫از ﺧﺴﺮو ﺳﻮم در ‪ 416‬م‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎه ارﻣﻨﺴﺘﺎن اﯾﺮان ﺷﺪ‪) .‬از اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج ‪ 3‬ص ‪.(2621‬‬ ‫ﺧﺴﺮو ﺳﯿﺎرﮔﺎن‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬ر ِو َﺳـ ْﯽ ﯾـﺎ ِر[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﺴـﺮو زرﯾﻦ ﻋﻄـﺎ و ﮐﻨـﺎﯾﻪ از آﻓﺘﺎب ﻋﺎﻟﻤﺘﺎب اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻣﻬﺮ‪ .‬ﻫﻮر‪.‬‬ ‫ﺣﻮر‪ .‬ﺷﻤﺲ ‪ :‬ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺴﺮوﻧﺸﺎن ﮐﺰ ﻧﻮر راي روﺷﻨﺖ روﺷﻨﺎﯾﯽ وام ﺧﻮاﻫﺪ ﺧﺴﺮو ﺳﯿﺎرﮔﺎن‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺷﺎﭘﻮر‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( از اﻋﻤﺎل واﺳﻂ اﺳﺖ و ﺑﻨﻮ وﻫﺐ از آﻧﺠﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﺮوﺳﺎﺑﻮر ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺷﺎذﻓﯿﺮوز‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﻮره ﺣﻠﻮان اﺳﺖ و ﺷﺎﻣﻞ ﭘﻨﺞ ﻃﺴﻮج ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ آن »اﺳﺘﺎن ﺧﺴﺮو ﺷﺎﻓﯿﺮوز« ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺷﺎذﻗﺒﺎد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو ُق[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﻮرﺗﯽ اﺳﺖ ﺑﺴﻮاد ﻋﺮاق ﺑﺠﺎﻧﺐ ﺷﺮﻗﯽ و آن ﺷﺶ ﻃﺴﻮج اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺷﺎذﻫﺮﻣﺰ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو ُه ُم[ )ِاخ(ﮐﻮرﺗﯽ اﺳﺖ از اﻋﻤﺎل ﺳﻮاد و ﺑﺠﺎﻧﺐ ﺷﺮﻗﯽ آن ﺟﻠﻮﻻء اﺳﺖ و ﺟﻠﻮﻻء ﻗﺼﺒﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺷﺎﻓﯿﺮوز‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﻮرت ﺣﻠﻮان اﺳﺖ و ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﭘﻨﺞ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﺮوﺷﺎذﻓﯿﺮوز ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺷﺎه‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( آﺧﺮﯾﻦ ﭘﺎدﺷـﺎه ﻏﺰﻧﻮي اﺳﺖ در ﻏﺰﻧﯿﻦ‪ .‬وي ﭘﺴـﺮ ﺑﻬﺮاﻣﺸﺎه ﺑﻦ ﻣﺴـﻌﻮدﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﺴـﻌﻮدﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد‪ .‬ﺑﻌـﺪ از ﻣﺮگ‬ ‫ﭘﺪرش )ﺑﻬﺮاﻣﺸﺎه( ﺟﺎي او را ﮔﺮﻓﺖ ﻟﯿﮑﻦ ﻏﻮرﯾﺎن در اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻮت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺳﻠﻄﺎن ﺳﻨﺠﺮ ﭘﯿﺮ و ﺿﻌﯿﻒ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺗﺮﮐﺎن ﻏﺰ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 795‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫در ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺳﻨﺠﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻠﻞ ﺧﺴﺮوﺷﺎه ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﻧﮕﺎﻫﺪاري ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ اﺟﺪادي ﺧﻮد ﻏﺰﻧﯿﻦ ﻧﺸﺪ و ﻏﺰان در ‪ 555‬ه‬ ‫‪ .‬ق‪ .‬ﻏﺰﻧﯿﻦ را از دﺳﺖ او ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و از اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺒﻌﺪ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﻏﺰﻧﻮي ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻬﻤﺎن ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻏﺮﺑﯽ ﺷﺪ ﻟﻘﺐ او ﻣﻌﺰاﻟﺪوﻟﻪ اﺳﺖ‪ .‬وي‬ ‫از ‪ 547‬ﺗﺎ ‪ 555‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺳﻠﻄﻨﺖ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺷﺎه‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از دﻫﺴﺘﺎﻧﻬﺎي ﺑﺨﺶ اﺳﮑﻮ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﺒﺮﯾﺰ در ﺑﺎﺧﺘﺮ و ﺷﻤﺎل اﯾﻦ ﺑﺨﺶ واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺴﺮوﺷﺎه از ﺷﻤﺎل‬ ‫ﺑﺪﻫﺴـﺘﺎن ﺳـﺮدرود و از ﺧﺎور و ﺟﻨﻮب ﺑﻪ دﻫﺴﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪ اﺳﮑﻮ و از ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺷﺒﺴﺘﺮ ﻣﺤﺪود ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ آن ﺟﻠﮕﻪ و ﻣﻌﺘﺪل‬ ‫ﮐﻤﯽ ﻣﺎﯾـﻞ ﺑﻪ ﺳـﺮدي اﺳﺖ‪ ،‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و رودﺧـﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺤﻞ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺧﻂ ﺷﻮﺳﻪ و راه آﻫﻦ ﻣﺮاﻏﻪ و ﺗﺒﺮﯾﺰ از اﯾﻦ ده‬ ‫ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴـﺘﺎن از ﺑﯿﺴﺖ آﺑﺎدي ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻋﻤـﺪهء ﺧﺴـﺮوﺷﺎه ﻏﻼت و اﻧﮕﻮر و‬ ‫ﺳﺮدرﺧﺘﯽ و ﻗﺮاء ﻋﻤﺪهء آن ﺧﺴﺮوﺷﺎه و ﺑﺎوﯾﻞ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺷﺎه‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻗﺼـﺒﻪ ﻣﺮﮐﺰ دﻫﺴـﺘﺎن ﺧﺴـﺮوﺷﺎه از ﺑﺨﺶ اﺳـﮑﻮ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺗﺒﺮﯾﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ در ‪ 6‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ اﺳـﮑﻮ در ﻣﺴﯿﺮ‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻪ دﻫﺨﻮارﻗﺎن در ده ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﻂ آﻫﻦ ﻣﺮاﻏﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻗﺮار دارد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺟﻠﮕﻪ و ﻣﻌﺘﺪل و آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻗﻨﺎت‬ ‫و ﻣﺤﺼﻮل آن اﻧﮕﻮر و ﻏﻼت و ﺑﺎدام و زردآﻟﻮ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه ﺷﻮﺳﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان‬ ‫ج ‪. (4‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺷﺎه‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي ﺑﻮده در دو ﻓﺮﺳﺨﯽ ﻣﺮو‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺷﺎه‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﺒﺎدر ﻣﻠﮏ دﯾﻠﻢ‪ .‬وي ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﺑﻦ ﻋﺒﺎد و ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪاﻟﻠﻬﺒﻦ ﺑﺨﺘﯿﺸﻮع ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﯿﻮن اﻻﻧﺒﺎء‬ ‫ج ‪ 1‬ص ‪ 146‬و ص ‪ 148‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺷﺎه‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﻠﮏ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﯾﻦ ﺳﺮﻟﺸﮑﺮ ﻣﻠﮏ ﻧﺼﺮة اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ اﺗﺎﺑﮏ ﻟﺮﺳﺘﺎن اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه چ ‪ 2‬ص ‪.(548‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺷﺎه ﻏﺰﻧﻮي‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو ِه َغ َن[)ِاخ( ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﻣﻌﺰاﻟﺪوﻟﻪ ﮐﻪ از ‪ 547‬ﺗﺎ ‪ 555‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺮد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﺮوﺷﺎه ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺷﺎه ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫ص ُرْد دي[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﺷﺸـﻤﯿﻦ و آﺧﺮﯾﻦ ﺳـﻼﻃﯿﻦ ﺧﻠﺠﯽ ﻫﻨـﺪ اﺳﺖ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم‬ ‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو ِ‬ ‫ﺗﺮﮐﯽ ج ‪ 3‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺷﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ص ﻧﺴﺒﯽ(ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺴـﺮوﺷﺎه )ﮐﻪ ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺮو( و ﻧﯿﺰ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺴﺮوﺷﺎه )ﮐﻪ از دﻫﺴﺘﺎﻧﻬﺎي اﺳﮑﻮ اﺳﺖ( ﻣﯽ‬ ‫ﺑ ﺎﺷ ﺪ ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺷﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( اﺑﻮﺳـﻌﺪ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺠﺎﻫﺪ ﺧﺴـﺮوﺷﺎﻫﯽ‪ .‬ﺷـﯿﺨﯽ ﺻﺎﻟﺢ ﺑﻮد و از اﺑﻮاﻟﻤﻈﻔﺮ ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ ﺣﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ و‬ ‫اﺑﻮﺳﻌﺪ او را از ﺟﻤﻠﻪ ﺷﯿﻮخ ﺧﻮد آورده اﺳﺖ و ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺴﺎل ‪ 472‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺗﻮﻟﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺷﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ(ﺷـﻤﺲ اﻟـﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺤﻤﯿـﺪ ﺑﻦ ﻋﯿﺴـﯽ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﺴـﺎل ‪ 656‬ه ‪ .‬ق‪ .‬از ﻣﺘﮑﻠﻤـﺎن ﺑـﻮد و او راﺳـﺖ‪ :‬ﻣﻠﺨﺺ اَﻻﯾـﺎت اﻟﺒﯿﻨـﺎت‬ ‫ﻓﺨﺮاﻟﺪﯾﻦ رازي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺷﮑﺎر‪.‬‬



‫ش[ )ص ﻣﺮﮐـﺐ(ﮐﺸــﻨﺪه ﭘﺎدﺷــﺎه‪ .‬ﺷــﮑﺎرﮐﻨﻨﺪه ﺧﺴــﺮو ‪ :‬ﺑﺮﻧــﺪه ﺗﯿـﻎ ﺷﯿﺮﺷــﮑﺎر ﺗـﻮ روز رزم اﻧــﺪر ﻣﺼـﺎف و ﮐﻮﺷــﺶ‬ ‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو ِ‬ ‫ﺧﺴﺮوﺷﮑﺎرﺑﺎد‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺷﻨﺎس‪.‬‬



‫ش[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ ﻣﺮﺧﻢ( ﺷﺎه ﺷﻨﺎس‪ .‬آﻧﮑﻪ ﭘﺎدﺷﺎه را در ﻫﺮ ﻟﺒﺎس ﺷﻨﺎﺳﺪ‪.‬‬ ‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو ِ‬ ‫ﺧﺴﺮوﺷﻨﻮم‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِا( )ﻟﻘﺐ( ﻟﻘﺒﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ زﻣـﺎن ﺳﺎﺳـﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﻣﯽ داده اﻧـﺪ ﮐﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺎه ﺧﻮد ﻓـﺪاﮐﺎري ﻣﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ‪) .‬از‬ ‫اﯾﺮان در زﻣﺎن ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن ﮐﺮﯾﺴﺘﻦ ﺳﻦ ج ‪ 2‬ص ‪.(432‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺷﯿﺮ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از دﻫﺴـﺘﺎﻧﻬﺎي ﺑﺨﺶ ﺟﻐﺘﺎي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳﺒﺰوار اﺳﺖ‪ .‬ﺣـﺪود دﻫﺴـﺘﺎن‪ :‬ﺷـﻤﺎل‪ ،‬ﺑﺎﮐﻮه ﻫﺮده؛ ﺧﺎور‪ ،‬دﻫﺴـﺘﺎن‬ ‫ﻧﻘﺎب؛ ﺟﻨﻮب‪ ،‬دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺮاﮐﻮه؛ ﺑﺎﺧﺘﺮ‪ ،‬آزادوﺑﺮ‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ دﻫﺴﺘﺎن‪ :‬ﺟﻠﮕﻪ؛ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل‪ ،‬آب آن از ﻗﻨﻮات و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‬ ‫و ﮔﻠﻪ داري و ﮐﺴﺐ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن ﺑﺮ ﺳﺮ راه ﺳﺒﺰوار ﺑﻪ ﺟﻐﺘﺎي واﻗﻊ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺷﯿﺮ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻣﺮﮐﺰ دﻫﺴـﺘﺎن ﺧﺴﺮوﺷـﯿﺮ ﺑﺨﺶ ﺟﻐﺘـﺎي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﺒﺰوار اﺳـﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در ‪ 18‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري‬ ‫ﺟﻐﺘﺎي ﺳـﺮ راه ﺷﻮﺳﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺳﺒﺰوار ﺑﻪ ﺟﻐﺘﺎي ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺟﻠﮕﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺘـﺪل‪ ،‬آب آن از ﻗﻨﺎت‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و زﯾﺮه و ﮐﻨﺠﺪ و ﭘﻨﺒﻪ‬ ‫و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑﺎﻓﯽ‪ ،‬راه اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو اﺳﺖ‪ .‬از آﺛﺎر ﺑﺎﺳـﺘﺎﻧﯽ در اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه ﻣﺴـﺠﺪ ﺧﺴـﺮوﺷﺎه اﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺷﯿﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﺧﻤﺴﻪء ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮔﻨﺠﻮي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺷﯿﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِا( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از آﻫﻨﮕﻬﺎي ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺷﯿﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ﻧﺎم دﯾﮕﺮ ﻗﺼﺮ ﺷﯿﺮﯾﻦ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ ﮔﻠﺴﺘﺎﻧﻪ ج ‪ 1‬ص‪ 148‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺷﯿﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﻫﻔﺖ ﻓﺮﺳﻨﮕﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯿﺎﻧﻪء ﺷﻤﺎل و ﻣﻐﺮب آﺳﭙﺎس‪) .‬از ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪ اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺷﯿﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ﻧﺎم رودﺧﺎﻧﻪ اي اﺳﺖ در ﺳﺮﺣﺪ ﭼﻬﺎرداﻧﮕﻪ وﻻﯾﺖ ﻗﺸﻘﺎﺋﯽ ﺑﻪ ﻓﺎرس‪ .‬آب آن ﺷﯿﺮﯾﻦ و ﮔﻮارا و اﺻﻞ آن ﭼﺸﻤﻪ و در‬ ‫ﺗﻨﮓ ﺑﺮاق ﻣﯿﺎﻧﻪء دزﮐﺮد و ﮐﺎﻣﻔﯿﺮوز ﺑﺮودﺧﺎﻧﻪء اوﺟﺎق و رودﺧﺎﻧﻪء دزﮐﺮد ﻣﯽ ﭘﯿﻮﻧﺪد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺷﯿﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از اﻋﻤﺎل وﻻﯾﺖ ﺟﻮﯾﻦ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﺷﯿﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن دز ﮐﺮد ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﻗﻠﯿﺪ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 80‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ اﻗﻠﯿﺪ داﻣﻨﻪ ﺟﻨﻮﺑﯽ ﮐﻮه آب‬ ‫ﺳﯿﺎه‪ ،‬داﻣﻨﻪ‪ ،‬ﺳﺮدﺳـﯿﺮ‪ ،‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت‪ ،‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ ،‬راه ﻓﺮﻋﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج ‪.(7‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﻓﯿﺮوز‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( اﺑﻮﻣﻨﺼﻮر ﭘﺴﺮ ﻓﺨﺮاﻟﺪوﻟﻪ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 381‬ه ‪ .‬ق‪ .‬از ﺳﯿﺪه ﺑﺪﻧﯿﺎ آﻣﺪ‪) .‬از ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼﺺ ص ‪.(396‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﻓﯿﺮوز‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻓﻨﺎ ﺧﺴـﺮو ﻋﻀﺪاﻟﺪوﻟﻪ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻧﺼـﺮ ﻫﺸـﺘﻤﯿﻦ ﺳـﻠﻄﺎن دﯾﻠﻤﯽ ﻓﺎرس و ﻋﺮاق اﺳﺖ )از ‪ 440‬ﺗﺎ ‪ 447‬ه ‪ .‬ق‪ (.‬او‬ ‫ﻣﻐﻠﻮب ﺳﻼﺟﻘﻪ ﺷﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻃﺒﻘﺎت ﺳﻼﻃﯿﻦ اﺳﻼم ص ‪ 127‬ﺷﻮد‪ .‬در ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه ج ‪ 2‬ص ‪ 425‬ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﻟﻤﻠﮏ‬ ‫اﻟﺮﺣﯿﻢ اﺑﻮﻧﺼـﺮﺑﻦ ﻋﻤﺎداﻟـﺪﯾﻦ اﻟﻠﻬﺒﻦ ﺳـﻠﻄﺎن اﻟـﺪوﻟﻪ ﺑﻦ ﺑﻬﺎءاﻟـﺪوﻟﻪ ﺑﻦ ﻋﻀﺪاﻟﺪوﻟﻪ ﺑﻦ رﮐﻦ اﻟﺪوﻟﻪ ﺑﻦ ﺑﻮﯾﻪ ﺑﺤﮑﻢ وﺻـﯿﺖ ﭘﺪر اﻣﺎرت‬ ‫ﺑﻐﺪاد ﺑﺪو ﺗﻌﻠﻖ ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺪت ﻫﻔﺖ ﺳﺎل اﻣﺎرت ﺑﻐﺪاد ﮐﺮد‪ .‬و در ﺳـﻨﻪء ﺳـﺒﻊ و ارﺑﻌﯿﻦ و ارﺑﻌﻤﺎﺋﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﻃﻐﺮل ﺑﮏ ﺳﻠﺠﻮﻗﯽ ﻋﺰﯾﻤﺖ‬ ‫ﺑﻐﺪاد ﮐﺮد او ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل رﻓﺖ ﺳﻠﻄﺎن او را ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﻗﻠﻌﻪء ﻃﺒﺮك ري ﻓﺮﺳﺘﺎد و آﻧﺠﺎ ﻣﺤﺒﻮس ﺑﻮد ﺗﺎ درﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﻓﯿﺮوز‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو[ )ِاخ( رﮐﻦ اﻟﺪوﻟﻪ وي ﺑﺴﺎل ‪ 373‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻣﺆﯾﺪاﻟﺪوﻟﻪ دﯾﻠﻤﯽ ﺑﻪ ﮔﺮﮔﺎن ﺑﺘﺨﺖ ﻧﺸﺴﺖ ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﻓﺨﺮاﻟﺪوﻟﻪ ﺑﺮادر‬ ‫او ﺑﯿﺎﻣﺪ و ﺷﺎﻫﯽ ﮔﺮﻓﺖ ﭼﻮن ﺑﺮادر ﺑﺸﺎﻫﯽ ﻧﺸﺴﺖ ﺧﺴﺮوﻓﯿﺮوز ﺑﺎ وي ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﮐﺮد‪) .‬از ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼﺺ ص‪.(395‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﮐﻮاﺗﺎن‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺧﺴﺮواﻧﻮﺷﯿﺮوان در ﻣﺘﻮن ﮐﺘﺐ ﭘﻬﻠﻮي اﺳﺖ‪) .‬از ﭘﺎورﻗﯽ ص ‪ 73‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼﺺ(‪.‬‬ ‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو ُ‬ ‫ﺧﺴﺮو ﮔﺮﺟﯽ‪.‬‬



‫گ[ )ِاخ( وي از ﻏﻼﻣﺎن ﻣﻤﻠﻮك ﺣﺎﺟﯽ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺧﺎن اﻋﺘﻀﺎداﻟـﺪوﻟﻪ ﺷـﯿﺮازي ﺑﻮد و ﺑﻌـﺪ از ﻓﺘﻨﻪء آن اﯾﺎم ﭼﻨـﺪي ﺑﻤﻼزﻣﺖ‬ ‫]ُخ َر ‪ُ /‬ر ِو ُ‬ ‫اﺳـﺪاﻟﻠﻬﺨﺎن وﻟﺪ ﺣﺎﺟﯽ ﺑﺴـﺮ ﺑﺮد و در ﺧﺪﻣﺖ ﻧﻮاب ﺷﺎﻫﺰاده ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﯽ ﻣﯿﺮزا ﻣﻘﺮري و ﺟﺎﻣﮕﯽ ﺧﻮار ﺷﺪ و ﻣﺪﺗﯽ ﺑﺰﯾﺴﺖ و اﯾﻦ ﺑﯿﺖ‬ ‫از اوﺳﺖ‪ :‬دل از ﺧﺪﻧﮓ ﺗﻮ ﻣﺠﺮوح ﮔﺸﺖ و ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻢ ز ﻣﺮﻫﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ او ﮐﺎر ﻧﯿﺸﺘﺮ ﻧﮑﻨﺪ‪) .‬از ﻣﺠﻤﻊ اﻟﻔﺼﺤﺎء ج ‪ 2‬ص ‪.(110‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﮔﺮد‪.‬‬



‫گ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻗﺼـﺒﻪ ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳﺒﺰوار‪ ،‬واﻗﻊ در ده ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﺳﺒﺰوار و دوﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو ِ‬ ‫ﺷﻤﺎل ﺷﻮﺳﻪء ﺳﺒﺰوار ﺑﻪ ﺷﺎﻫﺮود‪ .‬ﺟﻠﮕﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺘـﺪل‪ ،‬آب از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﭘﻨﺒﻪ و زﯾﺮه و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ‬ ‫رو اﺳﺖ‪ .‬از آﺛﺎر ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﺑﺮﺟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از زﻣﺎن ﻗﺪﯾﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﻨﺎم ﻣﯿﻞ ﺧﺴﺮوﮔﺮد ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج ‪ .(9‬و رﺟـﻮع ﺑﻪ ﺣـﺒﯿﺐ اﻟﺴـﯿﺮ چ ‪ 1‬ﺗﻬﺮان ص ‪ 399‬و »اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي« و »آﻧﻨـﺪراج« ﺷـﻮد‪ :‬ﺷـﻬﺮﮐﯽ اﺳﺖ از ﺧﺮاﺳـﺎن‬ ‫ﺑﻨﺰدﯾﮏ ﺳﺒﺰوار‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﮔﻬﺮ‪.‬‬



‫گ َه[ )ص ﻣﺮﮐـﺐ(ﺷـﺎﻫﺰاده‪ .‬از ﻧﮋاد ﺷــﻬﺎن‪ .‬از ﻧﮋاد ﺧﺴـﺮوان ‪ :‬ﺳـﻪ ﺧـﻮاﻫﺮ ز ﯾـﮏ ﻣـﺎدر و ﯾـﮏ ﭘـﺪر ﭘﺮﯾﭽﻬﺮه و ﭘـﺎك و‬ ‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو ُ‬ ‫ﺧﺴﺮوﮔﻬﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﻣﻠﮏ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو َم ِل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺧﺴـﺮوﺷﺎه ﻏﺰﻧﻮي ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﺳـﺮاج اﻟﺪوﻟﻪ و ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻌﺪ از ﭘﺪرش ﺧﺴﺮوﺷﺎه در ﻻﻫﻮر ﭘﺎدﺷﺎه ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻮﺿﯿﺢ‬ ‫آﻧﮑﻪ ﭼﻮن ﻏﺰﻧﯿﻦ ﺑـﺪﺳﺖ ﻏﺰﻫﺎ ﮔﺸﻮده ﺷـﺪ ﺧﺴـﺮوﺷﺎه ﻏﺰﻧﻮي ﺑﻪ ﻻﻫﻮر آﻣﺪ و در آﻧﺠﺎ وﻓﺎت ﯾﺎﻓﺖ ﭘﺴـﺮش ﺧﺴـﺮوﻣﻠﮏ ﯾﺎ ﻣﻠﮏ ﺷﺎه‬ ‫ﺑﻌـﺪ از او ﺑﺠـﺎي ﭘـﺪر در ﻻـﻫﻮر ﺑﻪ اﻣﺎرت ﻧﺸـﺴﺖ‪ .‬در ﻋﻬـﺪ او ﻏﺰﻧﻮﯾﺎن ﻏﺰﻧﻪ را از ﺗﺮﮐﺎن ﻏﺰ ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ و ﭼﻮن از اﯾﻨﺠﺎﻧﺐ آﺳﻮده ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫ﮔﺮدﯾﺪﻧـﺪ ﺑﻔﺘـﺢ ﺑﻘﯿﻪ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﻏﺰﻧﻮي ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺷـﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﺎم ﻏﻮري ﺑﺘﺪرﯾﺞ ﭘﯿﺸﺎور و ﻻﻫﻮر و ﻣﻮﻟﺘﺎن ﺑﮕﺮﻓﺖ و در‬ ‫ﺳﺎل ‪ 582‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺧﺴﺮوﻣﻠﮏ از او ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺻﻠﺢ ﮐﺮد ﻟﯿﮑﻦ ﻗﺒﻞ از آﻧﮑﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﭽﻨﯿﻦ ﻗﺮاري ﺷﻮد ﯾﺎران ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ او را ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ‬ ‫اﯾﻦ واﻗﻌﻪ دوﻟﺖ ﻣﺤﻤﻮدﯾﺎن ﺑﺴـﺮآﻣﺪ ﺧﺴﺮو ﻣﻠﮏ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 598‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در ﻏﻮر زﻧـﺪاﻧﯽ ﺑﻮد و در اﯾﻦ ﺳﺎل ﺑﻘﺘﻞ آﻣـﺪ اﺑﺘﺪاي ﺣﮑﻮﻣﺖ او‬ ‫ﺳﺎل ‪ 555‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﻣﻨﺶ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو َم ِن[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺷﺎه ﻃﺒﯿﻌﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺷﺎﻫﺎﻧﻪ‪ .‬ﺑﺎ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻣﻠﮑﺎﻧﻪ‪ .‬ﺷﻬﻤﻨﺶ ‪ :‬ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﻧﯿﺎﮐﺎن ﺧﺴﺮوﻣﻨﺶ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﺑﻤﻦ ﺳﺮزﻧﺶ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﻣﯿﺮه‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو ﻣﯽ ِر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﺳــﯿﻼﺧﻮر ﺑﺨﺶ اﻟﯿﮕـﻮدرز ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن ﺑﺮوﺟﺮد واﻗـﻊ در ﺳــﯽ و ﺳـﻪ ﻫﺰارﮔﺰي ﺧـﺎور‬ ‫اﻟﯿﮕﻮدرز‪ ،‬ﺟﻠﮕﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺪل‪ ،‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﻗﺎﻟﯽ‬ ‫ﺑﺎﻓﯽ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راه آن اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺴﺮون‪.‬‬



‫]ُخ ُر ِو[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺳـﺮزﻣﯿﻨﯽ اﺳﺖ در اﻃﺮاف ﻓﺮات و ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ آﻧﺠﺎ را ِاِدس ﯾﺎ اورﻓﻪ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪﻧـﺪ و ﭘﻠﻮﺗﺎرك ﺧﺴـﺮون را ﺻـﻔﺤﻪء ﻋﺮب‬ ‫ﻧﺸـﯿﻦ ﻣﯽ داﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺧﺴـﺮون اﺻﻮًﻻ ﺗﺎﺑﻊ ﺷﺎﻫﺎن اﺷـﮑﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ وﻟﯽ ﮔﺎﻫﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ اﺛﺮ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ روﻣﯿﻬﺎ ﺗﺒﻌﯿﺖ از آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ ﭘﺎﮐﺮ ﭘﺎدﺷﺎه اﺷﮑﺎﻧﯽ ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﺑﻌﺪ از ﺑﻼش اول ﺑﺘﺨﺖ رﺳﯿﺪ ﺧﺎك ﺧﺴﺮون را ﺑﻪ اﺑﮑﺎر ﻓﺮوﺧﺖ و ﭘﻮل آن را‬ ‫در ﺗﻮﺳـﻌﻪء ﺗﯿﺴـﻔﻮن ﺧﺮج ﮐﺮد وﻟﯽ ﺑـﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ ﻓﺮوش ﺗـﺎ زﻣـﺎن ﻣﺎرك اورل ﺣﻘﻮق ﺷﺎﻫﺎن اﺷـﮑﺎﻧﯽ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﭙﺎدﺷﺎه دﺳﺖ ﻧﺸﺎﻧـﺪهء‬ ‫ﺧﺴﺮون ﺑﺮﻗﺮار ﺑﻮد‪ .‬رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻣﺸﯿﺮاﻟﺪوﻟﻪ ص ‪ 2467‬و ‪ 2506‬و ‪.2509‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﻧﮋاد‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو ِن[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺷـﺎﻫﺰاده‪ .‬از ﭘﺸﺖ ﺷﺎه ﻫﺎ‪ .‬ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺷﺎه‪ .‬از ﻧﮋاد ﺷﺎﻫﺎن‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻧﺴﺐ ﺷﺎﻫﺎﻧﻪ ‪ :‬ﺑـﺪان ﻟﺸـﮑﺮ ﻓﺮخ آواز داد‬ ‫ﮔﻮ ﭘﯿﻠﺘﻦ ﺷﺎه ﺧﺴـﺮوﻧﮋاد‪.‬دﻗﯿﻘﯽ‪ .‬ﺑﮕﻮﯾﺪ ﺑﺒﻬﺮام ﺧﺴـﺮوﻧﮋاد ﺳـﺨﻦ ﻫﺮ ﭼﻪ دارد ز ﮔﯿﺘﯽ ﺑﯿﺎد‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﯿﺎﯾﺪ ﯾﮑﯽ ﺷﺎه ﺧﺴﺮوﻧﮋاد ﮐﻪ دارد‬ ‫ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺳـﺨﻨﻬﺎ ﺑﯿﺎد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ ﯾﮑﺴـﺮ ﺑﺮ ﮐﯿﻘﺒﺎد ﺑﮕﻔﺘﻨﺪ ﮐﺎي ﺷﺎه ﺧﺴـﺮوﻧﮋاد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺷﯿﺮدﻟﯽ و ﭘﺴﺮ ﺷﯿﺮدل ﺧﺴﺮوي و ﺧﺴﺮو‬ ‫ﺧﺴﺮوﻧﮋاد‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﻧﺸﺎن‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬رو ِن[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ در وي ﻧﺸﺎن ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬دروﯾﺸـﯽ ﮐﻪ در او ﻧﺸﺎن ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء‬ ‫ﻣﻨﯿﺮي ||(‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻫﺮ ﮐﻪ را ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﭙﺎدﺷﺎﻫﯽ رﺳﺎﻧـﺪ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺻﺪر ﺟﻬﺎن ﮐﻪ ﺧﺴـﺮو ﺷـﺮع اﺳﺖ ﺑﯽ ﮔﻤﺎن‬ ‫اﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﻔﺮ ﺧﺴـﺮو ﺧﺴﺮوﻧﺸﺎن رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺴﺮوﻧﺸﺎن ﮐﺰ ﻧﻮر راي روﺷﻨﺖ روﺷﻨﺎﯾﯽ وام ﺧﻮاﻫﺪ ﺧﺴﺮو ﺳﯿﺎرﮔﺎن‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫آن ﺧﺴـﺮو ﺧﺴـﺮوﻧﺸﺎن ﮐﻪ ﺑﺨـﺘﯿﺶ‪.‬اﻧﻮري‪ .‬ﭼﺘﺮ زرﯾﻦ ﭼﻮن ﻫﻮا ﺑﮕﺮﻓﺖ ﮔﻮﯾﯽ ﺑﺮ ﻓﻠـﮏ ﻋﮑﺲ ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﺷﻪ ﺧﺴـﺮوﻧﺸﺎن اﻓﺸﺎﻧـﺪه اﻧـﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﮑﺮم درﯾـﺎﻧﻮال ﺻـﻔﺪر ﺑـﺪﺧﻮاه ﻣـﺎل ﺧﻮاﺟﻪء ﮔﯿﺘﯽ ﮔﺸـﺎ ﺻـﺎﺣﺐ ﺧﺴـﺮوﻧﺸﺎن‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﻧﺸـﺎن ﭘﺮوﯾﺰ و ﮐﯿﺨﺴـﺮو ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬ ‫)ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي()‪ - (1) .(1‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ را ﺑﺎ ﺗﺮدﯾﺪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ وﻟﯽ اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻌﻨﯽ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ دﯾﮕﺮ ﺗﺮﮐﯿﺐ‬ ‫ﻣﺰﺑﻮر ﺻﻔﺖ ﻣﺮﮐﺐ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ ﻣﻘﻠﻮب ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو ﻫﺸﺘﻢ ﺑﻬﺸﺖ‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ُ /‬ر ِو َه ُت ِب ِه[ )ِاخ( اﺷﺎره ﺑﻪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ﺻﻠﻮات اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوي‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﺴـﻠﻄﻨﺖ و ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﻧﺪاﻧﺴﺖ ﻣﺮد ﺟﻮان زال را ﺑﺮاﻓﺮاﺧﺖ آن ﺧﺴﺮوي ﯾﺎل را‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﺮ‬ ‫آن ﺑـﺎره ﺧﺴـﺮوي ﺑﺮﻧﺸـﺴﺖ ﯾﮑﯽ ﺗﯿـﻎ ﻫﻨـﺪي ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺑـﺪﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧﺮوﺷـﺎن ﺑﺴـﺮ ﺑﺮﭘﺮاﮐﻨـﺪ ﺧـﺎك ﻫﻤـﻪ ﺟـﺎﻣﻪء ﺧﺴـﺮوي ﮐﺮده‬ ‫ﭼـﺎك‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺳـﯿﻪ ﺟﻮﺷﻦ ﺧﺴـﺮوي در ﺑﺮش درﺧﺸﺎن درﻓﺶ ﮐﺌﯽ ﺑﺮ ﺳـﺮش‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬در زﻣﺎن ﺳﻮي ﺗﻮ ﻓﺮﺳـﺘﺎدي رﺧﺶ ﺑﺎ زﯾﻦ‬ ‫ﺧﺴـﺮوي و ﺳـﺘﺎم‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑـﺪان ﻃـﺎﻟﻊ ﮐـﻪ ﭘﺸـﺘﺶ را ﻗـﻮي ﮐﺮد ﭘﻨـﺎﻫﺶ ﺑﺎرﮔـﺎه ﺧﺴـﺮوي ﮐﺮد‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺳـﺮت زﯾﺮ ﮐﻼـه ﺧﺴـﺮوي ﺑـﺎد‬ ‫ﺑﺨﺴـﺮوزادﮔﺎن ﭘﺸـﺘﺖ ﻗﻮي ﺑﺎد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺧﻢ ﺧﺴـﺮوي؛ ﺧﻤﻬﺎ ﮐﻪ از زﯾﺮ ﺧﺎك ﭘﯿﺪا آرﻧﺪ اﻧﺒﺎﺷـﺘﻪ از زر و ﺳﯿﻢ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺴـﺮوي ﮐﺎخ؛ ﻗﺼـﺮ ﺳـﻠﻄﻨﺘﯽ ‪ :‬ﭼﻮ ﺑﺎ ﺣﺎﺟﺐ ﺷﺎه ﮔﺴـﺘﺎخ ﺷﺪ ﭘﺮﺳﺘﻨﺪهء ﺧﺴﺮوي ﮐﺎخ ﺷﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - .‬ﺧﺴﺮوي ﮔﺎه؛‬ ‫ﺗﺨﺖ ﺧﺴـﺮوي ‪ :‬ﭼـﻮ ﺧﺴـﺮو ورا دﯾـﺪ ﺑﻨـﻮاﺧﺘﺶ ﺑﺮان ﺧﺴـﺮوي ﮔـﺎه ﺑﻨﺸﺎﻧـﺪش‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬دﯾﺒﻪء ﺧﺴـﺮوي؛ ﻧﻮﻋﯽ ﭘـﺎرﭼﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ ||(‪ .‬ﺧﺴــﺮواﻧﯽ‪ .‬ﺷﺎﻫـﺎﻧﻪ‪ .‬ﺳــﻠﻄﻨﺘﯽ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬ﻧﻮﺷــﺘﻦ ﺑﯿـﺎﻣﻮﺧﺘﺶ ﭘﻬﻠـﻮي ﻧﺸــﺴﺖ ﺳــﺮاﻓﺮازي و‬ ‫ﺧﺴـﺮوي‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﭘﺪر در ﺧﺴـﺮوي دﯾﺪه ﺗﻤﺎﻣﺶ ﻧﻬﺎده ﺧﺴﺮو ﭘﺮوﯾﺰ ﻧﺎﻣﺶ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ از ﻋﺮق ﺷﺮاب‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(؛ ﺧﺴﺮواﻧﯽ ‪:‬‬ ‫دﯾﻦ ﻣﻦ ﺧﺴـﺮوﯾﺴﺖ ﻫﻤﭽﻮ ﻣﯿﻢ‪ - .‬ﺑـﺎدهء ﺧﺴـﺮوي؛ ﻣﯽ از ﺟﻨﺲ ﺷـﺮاب ﺧﺴـﺮوي ‪ :‬اﮔﺮ ﺷﺐ ازدر ﺷﺎدﯾﺴﺖ و ﺑﺎده ﺧﺴـﺮوﯾﺎ ﻣﺮا ﻧﺸﺎط‬ ‫ﺿﻌﯿﻒ اﺳﺖ و درد دل ﻗﻮﯾﺎ‪ .‬اﻋﺠﻤﯽ ﺷﺎﻋﺮ )از اﻟﻤﻌﺠﻢ ﻓﯽ ﻣﻌﺎﯾﯿﺮ اﺷـﻌﺎر اﻟﻌﺠﻢ(‪ - .‬ﻣﯽ ﺧﺴﺮوي؛ ﻣﯽ ﺧﺴﺮواﻧﯽ ‪ :‬ﻣﯽ ﺧﺴﺮوي ﺧﻮاﺳﺖ‬ ‫ﻃـﺎﯾﺮ ﺑﺠـﺎم ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ زﻏﺴﺎﻧﯿـﺎن ﺑﺮد ﻧﺎم‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ ||‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ ﺧﺮﺑﺰه اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ ﮔﻮارش‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮔﻮارش‬ ‫ﺧﺴﺮوي ﺷﻮد ||‪ .‬زﺑﺎن دري‪ .‬زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ‪ :‬زﺑﺎﻧﻬﺎ ﻧﻪ ﺗﺎزي و ﻧﻪ ﭘﻬﻠﻮي ﻧﻪ ﭼﯿﻨﯽ ﻧﻪ ﺗﺮﮐﯽ و ﻧﻪ ﺧﺴﺮوي‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوي‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِاخ( ﻧـﺎم او ﺟﻤـﺎل اﻟـﺪﯾﻦ اﺑﻮﺑﮑﺮﺑﻦ اﻟﻤﺴﺎﻋـﺪ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻤﺸﺎﻫـﺪ و از ﺷـﺎﻋﺮان درﺑـﺎر ﻏﺰﻧﻮﯾـﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻟﻘﺐ ﺧﺴـﺮوي‬ ‫ﺑـﺪاﻧﺠﻬﺖ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﺎﺻـﺮ ﻣﻠـﮏ ﺧﺴـﺮو ﻏﺰﻧﻮي آﺧﺮﯾﻦ ﺷﺎه ﻏﺰﻧﻮﯾﺎن ﺑﻮد و ﺑـﺪان ﻧﺴـﺒﺖ ﺗﺨﻠﺺ ﺧﻮد را ﺧﺴـﺮوي ﮐﺮده اﺳﺖ او را‬ ‫ﺧﺴﺮوي ﺑﺨﺎراﺋﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺑﯿﺎت از اوﺳﺖ‪ :‬آب روﯾﺖ را ﭼﻤﻦ از ﺗﺤﻔﻪ ﺑﺮ رخ ﻣﯽ زﻧﺪ ﺧﺎك ﮐﻮﯾﺖ را ﻓﻠﮏ از دﯾﺪه ﺑﺮ ﺳﺮ‬ ‫ﻣﯽ ﮐﺸـﺪ ﮔﻮﻫﺮ ﻧﻮﺷـﯿﻦ ﺗﻮ در ﻟﻌﻞ ﻟﺆﻟﺆ ﻣﯽ ﻧﻬـﺪ ﺳﻮﺳﻦ ﺳـﯿﻤﯿﻦ ﺗﻮ از ﻻﻟﻪ ﻋﻨﺒﺮ ﻣﯽ ﮐﺸﺪ ﻣﺸﮏ ﻋﻨﺒﺮﺑﯿﺰ ﺗﻮ ﺑﺮ ﻣﺎه ﭼﻮﮔﺎن ﻣﯽ زﻧﺪ ﻟﻌﻞ‬ ‫ﺷﮑﺮﺑـﺎر ﺗﻮ از ﭘﺴـﺘﻪ ﺷـﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺸـﺪ وارث ﺗﺨﺖ ﺷـﻬﯽ ﺧﺴـﺮوﻣﻠﮏ ﺧﻮرﺷـﯿﺪﻣﻠﮏ آن ﺟﻬﺎﻧـﺪاري ﮐﻪ ﭼـﺘﺮش ﺳـﻌﺪ اﮐـﺒﺮ ﻣﯽ ﮐﺸـﺪ‬ ‫ﺷﻬﺮﯾﺎري ﮐﺰ ﺻـﻔﺖ ﻣﻠﮑﺶ دو ﻋﺎﻟﻢ ﻣﯽ ﺳـﺰد ﺗﺎﺟـﺪاري ﮐﺰ ﺷـﺮف ﺗﺨﺘﺶ دو ﭘﯿﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺸـﺪ ﺣﻠﻘﻪ ﺑﻬﺮ ﺧـﺪﻣﺖ او ﮔﻮش ﺧﺎﻗﺎن ﻣﯽ‬ ‫ﮐﺸﺪ ﻏﺎﺷﯿﻪ ﺑﺮ ﺧﺪﻣﺖ او دوش ﻗﯿﺼﺮ ﻣﯽ ﮐﺸﺪ‪) .‬از ﻣﺠﻤﻊ اﻟﻔﺼﺤﺎء ج ‪ 1‬ص ‪.(199‬‬ ‫ﺧﺴﺮوي‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِاخ( وي از ﺷﺎﻋﺮان ﻗﺮن ﻧﻬﻢ ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﯿﺖ از اوﺳﺖ‪ :‬ﯾﺎﻧﮑﻪ آﻟﻮب رﻗﯿﺒﯽ اﯾﻠـﺪك ﺳـﯿﺮ ﭼﻤﻦ ﯾﺎﻧﮑﻪ ﻗﺎﻟﻮ‬ ‫رﻣﯽ اي ﺳﺮو ﺳﻬﯽ ﺳﯿﺮاﯾﻠﻪ ﺳﻦ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج ‪.(3‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 796‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺴﺮوي‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِاخ( وي از ﺷـﺎﻋﺮان ﻣـﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ اﺳـﺖ و ﻣﻤـﺪوح او ﻋﺒـﺪاﻟﻠﻬﺨﺎن اوزﺑـﮏ ﺑـﻮده‪ .‬و اﯾﻦ ﺑﯿﺖ از اوﺳﺖ‪ :‬ﻃﻔـﻞ اﺷـﮑﻢ ﺧـﻮﯾﺶ را‬ ‫رﺳﻮاي ﻣﺮدم ﮐﺮده اﺳﺖ ﻣﯿﺪود ﻫﺮ ﺳﻮ ﻧﻤﯿﺪاﻧﻢ ﮐﺮا ﮔﻢ ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺴﺮوي‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِاخ( ﻧﺎم وي ﻣﻼ ﻣﺤﻤﺪ اﻓﻨﺪي اﺳﺖ و او ﯾﮑﯽ از اﻋﺎﻇﻢ ﻋﻠﻤﺎي ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﻣﺸﯿﺨﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ رﺳﯿﺪ‪ .‬ﭘﺪرش‬ ‫ﻓﺮاﻣﺰر از روﻣﯿـﺎن و ﺑﻘﻮﻟﯽ ﻓﺮاﻧﺴﻮي اﺳﺖ‪ .‬او در ﻧﺰد ﺑﺮﻫـﺎن اﻟـﺪﯾﻦ ﺣﯿـﺪر ﻫﺮوي و ﺳـﺎﯾﺮ ﻋﻠﻤﺎي اﻋﻼم ﺗﺤﺼـﯿﻞ ﻋﻠﻮم ﮐﺮد و ﺳـﭙﺲ در‬ ‫ﻣـﺪرﺳﻪء ﺷﺎه ﻣﻠﮏ ادرﻧﻪ و ﺑﻌﺪ ﻣﺪرﺳﻪ ﺣﻠﺒﯽ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺲ و اﻓﺎده ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 832‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ زﻣﺎن ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺮادﺧﺎن ﺛﺎﻧﯽ ﻗﺎﺿﯽ‬ ‫ﻋﺴﮑﺮ ﺷﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻘﺎم ﺑﻮد ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﺛﺎﻧﯽ ﺟﻠﻮس ﮐﺮد و او را ﺑﺮ اﯾﻦ ﺷﻐﻞ ﻧﮕﺎه داﺷﺖ‪ ،‬و ﭼﻮن اﺳﻼﻣﺒﻮل ﻓﺘﺢ ﺷﺪ و‬ ‫ﻣﺪرﺳﻪ و ﻣﺴـﺠﺪ اﯾﺎﺻﻮﻓﯿﻪ را ﺑﺴﺎﺧﺘﻨﺪ در آن ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺲ و اﻓﺎده ﻣﺸـﻐﻮل ﮔﺸﺖ و ﺑﻌﺪ از ﻓﺨﺮاﻟﺪﯾﻦ ﻋﺠﻤﯽ ﻣﺸﯿﺨﺖ اﺳﻼﻣﯿﻪ ﺑﻪ‬ ‫او واﮔﺬار ﮔﺮدﯾﺪ و ﻣﺪت ‪ 20‬ﺳـﺎل ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻘﺎم ﻋﺎﻟﯽ ﺗﮑﯿﻪ زد ﺗﺎ آﻧﮑﻪ در ﺳﺎل ‪ 885‬ه ‪ .‬ق‪ .‬درﮔـﺬﺷﺖ‪ .‬و ﻧﻌﺶ او را ﺑﻪ ﺑﺮوﺳﻪ ﺑﺮدﻧﺪ و‬ ‫در آﻧﺠﺎ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ او ﻣﺴﺎﺟـﺪ ﻣﺘﻌﺪد ﺳﺎﺧﺖ و از ﻓﻘﻬﺎي ﺑﺰرگ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮد او ﮐﺘﺎب »درر« را در ﻓﻘﻪ ﻧﻮﺷﺖ و ﺳـﭙﺲ ﺷـﺮﺣﯽ ﺑﺮآن‬ ‫ﻧﮕﺎﺷﺖ ﺑﻨﺎم »ﻏﺮر« او ﺑﺮ ﻣﻄﻮل ﺗﻔﺘﺎزاﻧﯽ و ﮐﺘﺎب ﺗﻠﻮﯾﺢ در اﺻﻮل و ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﺑﯿﻀﺎوي ﺷﺮوﺣﯽ ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬او ﺷﻌﺮ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ و اﯾﻦ ﺑﯿﺖ از‬ ‫اوﺳﺖ‪ :‬ﺑﻮ ﭼﺸﻤﻢ ﭼﺸﻤﻪ ﺳﺎرﯾﻨﮏ ﻋﺠﺐ ﻃﻮرﻣﺎز آﻗﺎرﯾﺎﺷﯽ ﻣﮕﺮ وار اﯾﺴﻪ اول ﻋﯿﻨﮏ ﺑﻼ ﻃﺎﻏﻨﺪه درﺑﺎﺷﯽ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‬ ‫‪. (3‬‬ ‫ﺧﺴﺮوي‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از ﺷـﺎﻋﺮان ﻗﺮن ﻧﻬﻢ ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺳﺖ‪ .‬اﻣﯿﺮ ﻋﻠﯿﺸـﯿﺮ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻣﺮدي دﻋـﻮي دار و ﺑﺰرگ ﻣﻨﺶ و ﺗﻨـﺪﺧﻮي ﺑﻮد و ﮔـﺎﻫﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺷﻌﺮ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮاﻧـﺪ ﭘﯿﺶ از آن در ﮐﻼم ﺧﻮد ﭼﻨﺎن اداﺋﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ ﮐﺲ را ﻣﺠﺎل دﺧﻞ ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧـﺪ ﺿـﺮورة ﺗﺤﺴـﯿﻦ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﮐﺮد و‬ ‫دﯾﻮاﻧﺶ در ﻣﯿـﺎن ﻣﺮدم ﻫﺴﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻄﻠﻊ از اوﺳﺖ‪ :‬ز ﻟﻌـﻞ ﯾـﺎر دﻧـﺪاﻧﯽ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﺣﯿـﺎﺗﯽ ﯾـﺎﻓﺘﻢ ﺟـﺎﻧﯽ ﮔﺮﻓﺘﻢ‪) .‬ﻣﺠﺎﻟﺲ اﻟﻨﻔﺎﯾﺲ ص ‪.(39‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ص ‪ 213‬ﻫﻤﺎن ﮐﺘﺎب ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوي‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِاخ( ﻧـﺎم اﯾﺴـﺘﮕﺎه راه آﻫـﻦ اﺳﺖ ﻣﯿـﺎن ﻣﯿﺎﻧـﺪﺷﺖ و ﻣﻨﺼـﻮري در ‪ 851‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺗﻬﺮان‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬در‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪ 6‬اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از اﯾﺴـﺘﮕﺎﻫﻬﺎي راه آﻫﻦ ﺑﯿﻦ اﻫﻮاز و ﺑﻨﺪر ﺷﺎﻫﭙﻮر در ﺑﺨﺶ‬ ‫ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﻫﻮاز واﻗﻊ در ‪ 32‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري اﻫﻮاز‪ .‬ﺳﺎﮐﻨﺎن آن ﻓﻘﻂ ﮐﺎرﻣﻨﺪان اﯾﺴﺘﮕﺎه راه آﻫﻦ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوي‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ از اﯾﺮان ﺑﺴـﺮﺣﺪ اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﻧﺰدﯾﮏ ﻗﺼﺮﺷـﯿﺮﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﻗﺼﺮﺷـﯿﺮﯾﻦ و ﺧﺎﻧﻘﯿﻦ واﻗﻊ در ﻫﻔﺘﺼـﺪ و ﻫﻔﺘﺎد و‬ ‫ﺷﺶ ﻫﺰارﮔﺰي ﺗﻬﺮان‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻮﺻـﯿﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻗﺼـﺒﻪ اي اﺳﺖ در‬ ‫‪ 21‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﻗﺼﺮﺷـﯿﺮﯾﻦ ﮐﻨـﺎر ﻣﺮز اﯾﺮان و ﻋﺮاق داراي اﺑﻨﯿﻪء ﻣﻬﻢ دوﻟـﺘﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﮔﻤﺮك‪ ،‬ﺑﺎﻧـﮏ‪ ،‬ﻣﺮزﺑـﺎﻧﯽ‪ ،‬ﭘﺴﺖ و‬ ‫ﺗﻠﮕﺮاف‪ ،‬ﺗﻠﻔﻦ و ﺑﻬﺪاري و ﭼﻨﺪ دﮐﺎن و ﻗﻬﻮه ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬روﺷـﻨﺎﯾﯽ ﺧﺴـﺮوي ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪ ﻣﻮﺗﻮر ﻣﻮﻟﺪ ﺑﺮق ﮐﻪ ﺑﻪ اداره ﮔﻤﺮك ﺗﻌﻠﻖ دارد ﺗﺄﻣﯿﻦ‬ ‫ﻣﯿﺸـﻮد و آب آﺷﺎﻣﯿـﺪﻧﯽ آن ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪ ﻣﻮﺗـﻮر آﺑﮑﺶ در ﻫﻔـﺖ ﻫﺰار و ﭘﺎﻧﺼـﺪ ﮔﺰي از رودﺧـﺎﻧﻪء اﻟﻮﻧـﺪ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬از ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪﮔﺎن‬ ‫ﺑﺎرﺑﺮي ﺳﺎﮐﻨﺎﻧﯽ در ﺧﺴـﺮوي وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺳـﮑﻨﻪ ﺑﻮﻣﯽ در ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﻨﺰل دارﻧـﺪ و ﻣﺤﺼﻮل ﻋﻤﺪهء آﻧﺠﺎ ﻏﻼت دﯾﻢ و‬ ‫ﻟﺒﻨﯿﺎت ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﯽ اﮐﺜﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺴﺮوي‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻋﺮﺑﺨـﺎﻧﻪء ﺑﺨﺶ ﺷﻮﺳـﻒ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﯿﺮﺟﻨـﺪ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 54‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﺷﻮﺳﻒ و ‪14‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺧـﺎور ﻫﺸـﺘﻮﮐﺎن‪ ،‬ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺘـﺪل‪ ،‬آب از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ زراﻋﺖ‪ ،‬راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺴﺮوي‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن زﻫﺎن ﺑﺨﺶ ﻗﺎﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﯿﺮﺟﻨﺪ واﻗﻊ در ‪ 17‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻗﺎﯾﻦ ﺳﻪ ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻗﺎﯾﻦ ﺑﻪ ﺑﯿﺮﺟﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻠﮕﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺪل‪ ،‬آب آن از ﻗﻨﺎت‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و زﻋﻔﺮان‪ ،‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ زراﻋﺖ و ﻣﺎﻟﺪاري و‬ ‫ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑﺎﻓﯽ و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺴﺮوي ﺑﺨﺎراﺋﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َر ِي ُب[ )ِاخ(رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﺮوي ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﻣﻠﮏ ﺧﺴﺮو ﻏﺰﻧﻮي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوي ﺳﺮﺧﺴﯽ‪.‬‬



‫س َر[ )ِاخ(ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺧﺴـﺮوي ﺳﺮﺧﺴﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺣﮑﯿﻢ از ﺷﺎﻋﺮان درﺑﺎر اﻣﯿﺮﺷﻤﺲ اﻟﻤﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻌﺮ او ﺳﺮاﺳﺮ‬ ‫]ُخ َر ِي َ‬ ‫ﺣﮑﻤﺖ و »در ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺎﻓﯽ اﻟﮑﻔﺎة روز ﺑﺎزارﻫﺎ دﯾﺪه و آن ﯾﮕﺎﻧﻪ« ﺧﺴـﺮوي ﻫﻢ در ﻃﺒﻘﺎت ﺷﻌﺮاي ﻋﺠﻢ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ و ﻫﻢ در ﻃﺒﻘﺎت‬ ‫ﺷﻌﺮاي ﻋﺮب اﯾﻦ اﺑﯿـﺎت ﻋﺮﺑﯽ از اوﺳﺖ‪ :‬ﻋﺠﺒﺖ ﻣﻦ رﺑﯽ و رﺑﯽ ﺣﮑﯿﻢ ان اﺣﺮم اﻟﻌﺎﻗـﻞ ﻓﻀـﻞ اﻟﻨﻌﯿﻢ ﻣﺎ ﻇﻠﻢ اﻟﺒﺎري و ﻟﮑﻨﻪ اراد ان ﯾﻈﻬﺮ‬ ‫ﻋﺠﺰاﻟﺤﮑﯿﻢ و در ﻗﺼـﯿﺪه اي در ﻣﺪﯾـﺢ ﺷـﻤﺲ اﻟﻤﻌﺎﻟﯽ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻗﺎﺑﻮس ﺑﻦ وﺷـﻤﮕﯿﺮﺑﻦ زﯾﺎر ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺗﺎ ﮐﯽ ﻧﺎﻟﯽ ز ﻋﺸﻖ ﺗﺎ‬ ‫ﮐﯽ ﻧﺎﻟﯽ ﺳﻮد ﻧﺪارد ﮔﺮﯾﺴـﺘﻦ ﭼﻪ ﺳـﮕﺎﻟﯽ ﺣﻠﻘﻪء زﻟﻔﺖ ﻫﻤﻪ ﻗﺼـﯿﺪهء ﻋﯿﻨﯽ ﺣﻠﻘﻪء ﺟﻌﺪت ﻫﻤﻪ ﻗﺼﯿﺪهء داﻟﯽ ﭼﺸﻢ ﺳﯿﺎﻫﺖ ﺑﺎﺳﭙﺮﻏﻤﯽ‬ ‫ﻣﺎﻧﺪ زر ﺑﻤﯿﺎﻧﻪ ﻫﻤﻪ ﮐﺮاﻧﺶ َﻻﻟﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺨﻮﺑﯽ ﺗﺮا ﻧﻈﯿﺮ و ﮐﺴـﯽ ﻧﯿﺰ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﭽﯿﺰي ﻧﻈﯿﺮ ﺷـﻤﺲ ﻣﻌﺎﻟﯽ‪ .‬در ﻣﺪح ﮐﺎﻓﯽ اﻟﮑﻔﺎة اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳـﻢ‬ ‫اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﻋﺒﺎد ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬زﻟﻔﯿﻦ ﺗﻮ ﮔﻮﯾﯽ ﮐﻪ ﺷـﻌﺮ ﻧﻐﺰﯾﺴﺖ اﻧـﺪر ﺷﺪه ﻣﻌﻨﯿﺶ ﯾﮏ ﺑﺪﯾﮕﺮ زﯾﺮ ﻟﺒﺖ اﻧﺪر ﻣﺴـﯿﺢ ﭘﻨﻬﺎن زﯾﺮ ﻣﮋه اﻧﺪر‬ ‫ﻧﮑﯿﺮ و ﻣﻨﮑﺮ ﮐﺲ ﻧﯿﺴﺖ در ﺟﻤـﺎﻟﺖ ﻫﻤﺘـﺎ ﭼﻮن ﺻﺎﺣﺐ را در ﮐﻤﺎل ﻫﻤﺴـﺮ اﻧـﺪر دل ﺗﻮ زﻓﺘﯽ و ﺑﺨﯿﻠﯽ ﻣﻌﺮوﻓﺘﺮ از ﮐﺮدﻫﺎي دﯾﮕﺮ‪ .‬در‬ ‫ﻣﺪﯾﺢ اﻣﯿﺮ ﻧﺎﺻـﺮاﻟﺪوﻟﻪ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﺳﯿﻤﺠﻮر ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﻫﻤﺘﯽ دارد او ﮐﻪ ﭘﻨﺪاري آﺳﻤﺎن زﯾﺮ و ﻫﻤﺘﺶ زﺑﺮﺳﺖ او‬ ‫ﻗﻀﺎ ﮔﺸﺖ و دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ ﺣﺬر در ﻗﻀﺎ ﻣﺮگ)‪ (1‬را ره ﺣﺬرﺳﺖ ورﻓﻠﮏ ﺑﺴﭙﺮد ﺷـﮕﻔﺖ ﻣﺪار ﻗﺪم ﻫﻤﺘﺶ ﻓﻠﮏ ﺳﭙﺮﺳﺖ ﮐﻮه ﺑﺎ ﺣﻠﻢ او‬ ‫ﺑﯿـﮏ ﻧﺴـﺒﺖ ﻣﺮگ ﺑﺎ ﺑﺎس او ز ﯾﮏ ﮔﻬﺮﺳﺖ ﻣﮑﺮﻣﺎﺗﺶ ﺑﻨﻮع ﻣﺎﻧـﺪ راﺳﺖ ﻧﻮع ﺑﺎﻗﯽ و ﺷـﺨﺺ ﺑﺮ ﮔـﺬرﺳﺖ‪ .‬و ﻫﻢ او راﺳﺖ‪ :‬اي ﺑﺴـﺎ‬ ‫ﺧﺴـﺘﻪ ﮐﺰ ﻓﻠـﮏ ﺑﯿﻨﻢ ﺑﯽ ﺳـﻼﺣﯽ ﻫﻤﯿﺸﻪ اﻓﮕـﺎرﺳﺖ وي ﺑﺴـﺎ ﺑﺴـﺘﻪ ﮐﺰ ﻧﻮاﯾﺐ ﭼﺮخ ﺑﻨـﺪ ﭘﻨﻬـﺎن و او ﮔﺮﻓﺘـﺎرﺳﺖ وي ﺑﺴﺎ ﮐﺸـﺘﮕﺎن ﮐﻪ‬ ‫ﮔﺮدون راﺳﺖ ﻧﺪود ﺧﻮن و ﮐﺸـﺘﻪ ﺑﺴﯿﺎرﺳﺖ‪) .‬از ﻟﺒﺎب اﻻﻟﺒﺎب چ ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ ص ‪ .(256‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﺮﺟﻤﺎن اﻟﺒﻼﻏﻪ ص ‪،63 ،45 ،36‬‬ ‫‪ 137 ،132 ،75 ،66‬و دﻣﯿﮥ اﻟﻘﺼﺮ ﺑﺎﺧﺮزي ص ‪ 150‬ﺷﻮد‪ - (1) .‬ظ ‪ :.‬ﻣﺮد ﺗﺼﺤﯿﺢ دﻫﺨﺪا‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوي ﻗﺎﺟﺎر‪.‬‬



‫]ُخ َر ِي[ )ِاخ( ﻣﺤﻤـﺪﻗﻠﯽ ﻣﯿﺮزا ﻣﻠـﮏ آراء ﻓﺮزﻧـﺪ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷـﺎه از ﺷـﺎﻋﺮان دورهء ﻗﺎﺟـﺎر اﺳﺖ‪ .‬واﻟـﺪهء او )ﺻﺒﯿﻪ ﻣﺤﻤـﺪﺧﺎن ﻗﺎﺟـﺎر و‬ ‫ﻫﻤﺸـﯿﺮهء اﻋﺘﻀﺎداﻟﺪوﻟﻪ ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺧﺎن ﻣﻐﻔﻮر( اﺑﺘﺪاء در ﻋﻘﺪ ﻧﮑﺎح ﻣﻬﺪﯾﻘﻠﯽ ﺧﺎن ﺑﻦ ﺣﺴـﻨﺨﺎن ﺳﻌﯿﺪ ﺷﻬﯿﺪ ﺑﻮد و ﺑﻌﺪ از ﻓﻮت آن ﺧﺎن‬ ‫در اﺳﺘﺮآﺑـﺎد در ﺳـﻠﮏ ﺣﺮم ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷـﺎه ﻗﺎﺟـﺎر درآﻣـﺪ و از او ﻣﺤﻤـﺪﻗﻠﯽ ﻣﯿﺮزا زاده ﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺪوران ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷـﺎه اﯾﻦ ﺷـﺎﻫﺰاده ﺣﺎﮐﻢ‬ ‫ﻣﺎزﻧـﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد ﺑﻮد و ﭼﻮن ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎه درﮔـﺬﺷﺖ و ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻤـﺪ ﺷﺎه ﻗﺎﺟﺎر رﺳـﯿﺪ ﺷﺎﻫﺰاده ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻪ ﺗﻬﺮان آﻣـﺪ و ﺑﺮ اﺛﺮ‬ ‫ﮐﻬﻮﻟﺖ و ﭘﯿﺮي از ﺧـﺪﻣﺖ ﻣﻌﺎف ﺷـﺪ و ﺑﻬﻤﺪان رﻓﺖ و در آﻧﺠﺎ ﺑﻄﺎﻋﺖ ﻋﻤﺮ ﮔﺬراﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺪرود ﺣﯿﺎت ﮔﻔﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﺑﯿﺎت ازوﺳﺖ‪ :‬ﺷـﺪ‬ ‫آن ﻣﺤﻤـﻞ ﻧﺸـﯿﻦ از ﭼﺸﻢ و ز آه ﺣﺴـﺮت آﻣﯿﺰم زﻣـﺎم ﻧﺎﻗﻪ اش ﭼﻮن دل ﺑـﺪﺳﺖ ﺳﺎرﺑﺎن ﻟﺮزد دل ﻣﻦ ﻣﻀـﻄﺮب ﺷـﺪ در ﺧﻢ زﻟﻒ ﭼﻮ‬ ‫ﭼﻮﮔﺎﻧﺶ ﭼﻮ آن ﻃﻔﻞ ﻣﺸـﻌﺒﺪ ﮐﺰ ﻓﺮاز رﯾﺴـﻤﺎن ﻟﺮزد ﭼﻨﺎن ﻟﺮزد ز ﺑﺎد ﻣﺸـﮑﺒﻮ زﻟﻒ ﺳﯿﺎه او ﮐﻪ از ﺑﯿﻢ ﺷﻬﻨﺸﻪ راي در ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻟﺮزد‬ ‫ﺟﻬﺎن ﻣﮑﺮﻣﺖ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺪ آﻧﮑﻪ از ﺟﻮدش دل ﺧﻮرﺷﯿﺪ در ﮔﻨﺠﯿﻨﻪء درﯾﺎ و ﮐﺎن ﻟﺮزد‪) .‬ﻣﺠﻤﻊ اﻟﻔﺼﺤﺎء ج ‪ 1‬ص ‪.(25‬‬ ‫ﺧﺴﺮوي ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﮐﺮدن ‪ :‬ﻋﻘﻞ وﻗﺘﯽ ﺧﺴﺮوي ﻣﯽ ﮐﺮد در ﻣﻠﮏ وﺟﻮد ﺑﺎز ﭼﻮن‬ ‫]ُخ َر َ‬ ‫ﻓﺮﻫﺎد ﻋﺎﺷﻖ ﺑﺮ ﻟﺐ ﺷﯿﺮﯾﻦ اوﺳﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮوي ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ(ﻣﺤﻤـﺪﺑﺎﻗﺮ ﻣﯿﺮزا ﺧﺴـﺮوي ﯾﮑﯽ از ادﺑﺎ و ﺷـﻌﺮاي ﻣﻌﺮوف اﯾﺮان ﺑﻪ اواﯾﻞ ﻗﺮن ﭼﻬﺎردﻫﻢ ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺳﺖ‪) .‬از ﮐﺘﺎب اﺣﻮال و‬ ‫]ُخ َر ِ‬ ‫اﺷﻌﺎر رودﮐﯽ ج ‪ 1‬ص ‪.(15‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﯾﻨﻪ‪.‬‬



‫س َر وي َن ‪ِ /‬ن[ )ِا( ﭘﺪرزن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﺧﺴﺮوﯾﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َر وي َي[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑـﺎوي ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﻫﻮاز‪ ،‬واﻗﻊ در ﺳـﯽ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري اﻫﻮاز‬ ‫ﻧﺰدﯾﮏ اﯾﺴﺘﮕﺎه راه آﻫﻦ ﺧﺴﺮوﯾﻪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺴﺮوﯾﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َر وي َي[ )ِاخ( ﻧﺎم دﯾﻬﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻪ ﻓﺎرس و در ﻧﺰﻫﺖ اﻟﻘﻠﻮب آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬آب زﮐﺎن ﺑﻪ ﻓﺎرس از ﮐﻮه دﯾﻪ ﺧﺴﺮوﯾﻪ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺧﯿﺰد‬ ‫و ﺻـﺤﺎري وﻻﯾﺖ ﻣﺎﺻـﺮم و ﮐﻮار و ﺧﯿﺮ و ﺻـﻤﮑﺎن و ﮐﺎرزﯾﻦ و ﻗﯿﺮ و اﺑﺰر و ﻻﻏﺮ و ﺑﻌﻀـﯽ از ﻧﻮاﺣﯽ ﺳـﯿﺮاف را آب دﻫـﺪ و در اﯾﻦ‬ ‫وﻻﯾﺖ آﺑﻬﺎي اﯾﻦ ﺟﺒﺎل ﺑﺎ آن ﺿﻢ ﺷﻮد و ﺑﻪ آﺧﺮ ﻫﻤﻪ دﯾﻬﯽ زﮐﺎن ﻧﺎم اﺳﺖ اﯾﻦ آب را ﺑﺪان ﺑﺎز ﺧﻮاﻧﻨﺪ و در ﻣﯿﺎن ﻧﺠﯿﺮم و ﺳﯿﺮاف در‬ ‫درﯾﺎي ﻓﺎرس اﻓﺘﺪ‪) .‬از ﻧﺰﻫﺖ اﻟﻘﻠﻮب چ ﻟﯿﺪن ص ‪.(217‬‬ ‫ﺧﺴﺮه‪.‬‬



‫]َخ ِر[ )ص( ﺟﻨﺒﺎن‪ .‬ﻣﺘﺤﺮك‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج ‪ 1‬ص ‪.(381‬‬ ‫ﺧﺴﺮه‪.‬‬



‫س ِر[ )ِا( ﭘﺪرزن ||‪ .‬ﻣﺎدرزن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﺧﺴﺮه‪.‬‬



‫]ُخ ِر[ )ِا( ﭘﺪرزن ||‪ .‬ﻣﺎدرزن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮه‪.‬‬



‫س ِر[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎن ﭘـﺎرﺗﯽ اﺳـﺖ و ﭘﺴـﺮ ﻓﯿﺮوزﺑﻦ ﻫﺮﻣﺰان اﺳﺖ‪ .‬در ﺷـﺮح ﺣـﺎل او ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻗﺒـﻞ از آﻧﮑﻪ ﭘـﺪرش‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫درﮔـﺬرد او اﺳــﺘﻘﻼﻟﯽ ﺑﻬﻤﺮﺳﺎﻧﯿـﺪ و ﺧـﻮد را زﻣﺎﻣـﺪار ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﺮد ﺗـﺎ آﻧﮑـﻪ ﭘـﺪر او را ﺑﺤﺒﺲ اﻧـﺪاﺧﺖ و ﺑﻌـﺪ از ﭼﻨـﺪي از ﺣﺒﺲ‬ ‫ﺑـﺪرآوردش و ﮔﻔﺖ ﭘﺴـﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﺟﺰاي ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﻗﺒـﻞ از وﻗﺖ ﮐـﺎري ﻗﺼـﺪ آن ﮐـﺎر دارد ﺗﻮ ﻣﯽ ﺑـﺎﯾﺴﺖ ﺻـﺒﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدي ﺗـﺎ ﻧﻮﺑﻪء‬ ‫ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﯽ رﺳـﯿﺪ و آﻧﮕﺎه اﺳﺘﻘﻼل ﻣﯽ ورزﯾﺪي‪ .‬ﺑﺎري او ﺑﻌﺪ از ﭘﺪر ﺑﺴﻠﻄﻨﺖ رﺳﯿﺪ و ﺑﺎ ﻋﻘﻞ و ﮐﯿﺎﺳﺖ ﮐﺎر ﮐﺮد او ﻣﺤﺐ ﻋﻘﻞ ﺑﻮد و‬ ‫در اﯾﻦ ﺑﺎره ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﯾﮑﯽ از روزﻫﺎي ﻣﻬﺮﺟﺎن او ﺑﺎر داد ﺗﺎ ﻫﺪاﯾﺎﺋﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮاي او آورده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﭙﺬﯾﺮد ﻓﺮﺳـﺘﺎدهء ﻣﺆﺑﺪان ﻣﻮﺑﺬ ﻃﺒﻘﯽ از‬ ‫ﻃﻼ ﮐﻪ روي آن را ﺑﺎ دﺳـﺘﻤﺎﻟﯽ از اﺑﺮﯾﺸﻢ ﺑﺎﻓﺖ اﺳـﮑﻨﺪرﯾﻪ ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﮐﺮد ﺷﺎه دﺳـﺘﻤﺎل را ﺑﺮداﺷـﺘﻪ دﯾﺪ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ دو ﭘﺎرﭼﻪ‬ ‫زﻏﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺎﻣﻮش و در ﺣﯿﺮت ﺷـﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﭼﺮا ﭼﻨﯿﻦ ﻫـﺪﯾﻪء ﻧﺎﻗﺎﺑﻠﯽ را ﺑﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻃﺒﻖ ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎ ﺟﺎ داده اﻧـﺪ ﺑﻌـﺪ او ﮔﻔﺖ ﯾﻘﯿﻦ دارم ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻘﺼﻮد دادن درس اﺳﺖ ﮐﺲ ﻓﺮﺳﺘﯿـﺪ ﺗﺎ ﻣﻮﺑـﺪ ﻧﺰد ﻣﻦ آﯾـﺪ او درﺣﺎل ﺣﺎﺿـﺮ ﺷﺪه و ﺧﺴـﺮو ﺳﺆاﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﮑﻨﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻮﺑﺪ‬ ‫ﺟﻮاب داد‪ :‬اي ﺷـﺎه ﺑـﺪان ﮐﻪ اﯾﻦ ﭼﻨـﺪ روز را ﻣﻦ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺟﻨﮕﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺳﻮﺧﺖ ﺑﺴـﺮ ﺑﺮدم آﺗﺶ ﭼﻨﺎن ﺷﺪﯾـﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﻨﮕﻞ را‬ ‫ﻓﺮوﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و درﺧﺘﺎن ﻣﯽ ﺳﻮﺧﺖ‪ .‬در اﯾﻦ وﻗﺖ دﯾﺪم ﮐﻪ ﺷﺎﻫﯿﻨﯽ ﺑﻪ دراﺟﻪ اي ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد و او از ﺗﺮس ﺑﻪ آﺗﺶ ﭘﻨﺎه ﺑﺮد و ﺷﺎﻫﯿﻦ در‬ ‫درون آﺗﺶ ﻫـﻢ او را ﺗﻌﻘﯿـﺐ ﮐﺮد ﺗـﺎ ﻫﺮ دو ﻣﺮغ در آﺗﺶ ﺳـﻮﺧﺘﻪ ذﻏـﺎل ﮔﺮدﯾﺪﻧـﺪ ﻣﻦ اﯾﻦ دو ذﻏـﺎل را ﺑﺮداﺷـﺘﻢ و از اﯾﻦ ﻗﻀـﯿﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻗﺎﻋـﺪهء اﺧﻼﻗﯽ را ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ :‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن از دﺷـﻤﻨﯽ ﺑﯿﻤﻨﺎك اﺳﺖ ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﺷﺪت ﺗﺮس ﺑﻪ وﺳﺎﺋﻠﯽ دﺳﺖ ﺑﺰﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻓﻨﺎي او‬ ‫ﮔﺮدد ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ دراﺟﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﺎﻫﯿﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮد و ﻧﯿﺰ اﻧﺴﺎن ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﺗﺤﺼـﯿﻞ ﻣﺎل دﻧﯿﺎ آﻧﻘﺪر ﺣﺮﯾﺺ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﻼك ﺷﻮد ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﺷﺎﻫﯿﻦ از ﺣﺮص زﯾﺎد ﭼﻨﯿﻦ ﺷـﺪ‪ .‬ﺧﺴـﺮو را اﯾﻦ ﻫـﺪﯾﻪ و ﻗﻮل ﻧﯿﮑﻮ آﻣﺪ و ﺗﻤﺎم روز را ﺑﺎ ﻣﻮﺑﺪ ﮔﺬراﻧﺪ‪ .‬ﻣﺪت ﺳـﻠﻄﻨﺖ او ﭼﻬﻞ و ﻫﻔﺖ‬ ‫ﺳﺎل ﺑﻮد‪) .‬از اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ص ‪ 2563‬و ‪.(2564‬‬ ‫ﺧﺴﺮﻫﺎﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ ُر[ )ِاخ( از دﯾﻪ ﻫـﺎي ﺳﺎوه‪) .‬از ﺗﺎرﯾـﺦ ﻗﻢ ص ‪ - (1) .(1)(140‬در ﺻﻔﺤﻪء ‪ 84‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﯾﻦ دﯾﻪ را ﮐﯿﺨﺴـﺮو ﺑﻨﺎ ﮐﺮده‬ ‫اﺳﺖ و ﺑﻨﺎم ﺧﻮد ﻧﻬﺎده و ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺴﺮي ﭘﺮوﯾﺰ ﺑﻨﺎ ﮐﺮده اﺳﺖ و رواﯾﺖ اول ﺻﺤﯿﺢ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎم دﯾﮕﺮ آن‪ :‬ﺧﺴﺮو آﺑﺎد ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺲ ﺷﯿﺸﻪ‪.‬‬



‫ش[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺴﯽ ﮐﻪ در ﺳﺒﺪ ﺑﺮ اﻃﺮاف اوﺳﺎط ﺷﯿﺸﻪ ﻫﺎ ﮔﺬارﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺧﻮرده ﺷﮑﺴﺘﻪ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ش‪ِ /‬‬ ‫س ﺷـﯽ َ‬ ‫]َخ ِ‬ ‫)آﻧﻨﺪراج()‪ .(1‬ﺧﺲ و ﭘﻨﺒﻪ و ﺧﺮده ﮐـﺎه ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﺷـﯿﺸﻪ ﯾـﺎ ﻇﺮﻓﻬﺎي ﭼﯿﻨﯽ ﮔﺬارﻧـﺪ ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﺑﺮﺧﻮرد ﺷـﯿﺸﻪ ﺑﻬﻢ ﯾﺎ ﻇﺮﻓﻬﺎي ﭼﯿﻨﯽ‬ ‫ﺑﻬﻢ ﺷﮑﺴـﺘﻪ ﻧﺸﻮﻧﺪ ‪ :‬ﺧﺲ ﺷـﯿﺸﻪ ات ﮔﺮ ﻣﺼـﻼ ﺷﺪي ﺛﻮاب ﻧﻤﺎزت دو ﺑﺎﻻ ﺷﺪي‪ .‬ﻣﻼﻃﻐﺮا )از آﻧﻨﺪراج(‪ - (1) .‬ﻇﺎﻫﺮًا از اﺻﻄﻼﺣﺎت‬ ‫ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﺎن ﻫﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴﺮو دﻫﻠﻮي را ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺑﯿﺖ زﯾﺮ اﺳﺖ‪ :‬ﺷﯿﺸﻪء ﻗﺮاﺑﻪ ﺑﺮآورد ﺷﻮر وز ﺧﺲ ﺧﻮد ﭼﺸﻢ ﺑﺪان ﮐﺮد‬ ‫ﮐﻮر‪.‬‬ ‫ﺧﺲ ﻃﺒﻊ‪.‬‬



‫]َخ َط[ )ص ﻣﺮﮐـﺐ( آﻧﮑـﻪ ﻃﺒـﻊ ﭘﺴﺖ دارد‪ .‬ﭘﺴﺖ ﻃـﺒﯿﻌﺖ‪ .‬ﺑﯽ اﺻـﻞ ‪ :‬ﺧﺲ ﻃﺒـﻊ را ﭼﻪ ﻣـﺎل دﻫﯽ و ﭼﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﯽ دﯾـﺪه را ﭼﻪ ﻣﯿﻞ‬ ‫ﮐﺸﯽ و ﭼﻪ ﻃﻮﻃﯿﺎ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﻊ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( دور ﮐﺮدن از ﮐﺴـﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب()‪ - (1) .(1‬ﻓﻌﻞ اﯾﻦ ﻣﺼﺪر‬ ‫ﺑﺼﻮرت ﻣﺠﻬﻮل اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﺸﻮد ﯾﻌﻨﯽ ُﺧِﺴَﻊ ﻋﻨﻪ ﮐﺬا‪ :‬دور ﮐﺮده ﺷﺪ از وي‪.‬‬ ‫ﺧﺴﻒ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﻧﻘﺼــﺎن‪ .‬ﮐﻤﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻــرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻣﺨﺮج آب ﭼـﺎه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤـﻮارد ||(‪ .‬ﻓﺮورﻓﺘﮕﯽ و ﭘﺴـﺘﯽ و ﻣﻐـﺎﮐﯽ ﻇـﺎﻫﺮ زﻣﯿـﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪ُ .‬ﺧﺴـﻒ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤـﻮارد( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬اﺑﺮ ﮐـﻪ از ﺳـﻮي ﻣﻐﺮب اﻗﺼـﯽ دﺳـﺖ راﺳـﺖ ﻗﺒﻠﻪ ﺑﺮآﯾـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس )||(‪ِ .‬ا ﻣﺺ( ﺧﻮاري‪ .‬اذﻻـل‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﻧﮕﻬـﺪاري و ﺣﻔﻆ‬ ‫ﺳﺘﻮر در ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺪون ﻋﻠﻒ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﻧﺎﺷـﺘﺎ‪ .‬ﺑﺪون ﻏﺬا‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺷـﺮﺑﻨﺎ ﻋﻠﯽ اﻟﺨﺴﻒ؛ ﻧﻮﺷـﯿﺪﯾﻢ ﺑﺪون ﺧﻮردن ﭼﯿﺰي‪ .‬و اﯾﻀـًﺎ‬ ‫ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺑﺎت ﻓﻼن اﻟﺨﺴﻒ؛ ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺷﺐ ﮔﺬراﻧﯿﺪ ﻓﻼن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﻒ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺑﺴﯿﺎرﺷﯿﺮ ﮔﺮدﯾﺪن ﻣﺎده ﺷﺘﺮ و در زﻣﺴﺘﺎن زود ﺧﺸﮏ ﺷﺪن آن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺴـﻔﺖ اﻟﻨﺎﻗﻪ ||‪ .‬ﺧﺴﯿﻒ و ﭘﺮﺷﯿﺮ ﮔﺮدﯾﺪن ﻣﺎده ﺷﺘﺮ و در ﺳﺮﻣﺎ زود ﺧﺸﮏ ﺷﺪن آن‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪:‬‬ ‫ﺧﺴـﻒ اﷲ اﻟﻨﺎﻗـﮥ ||‪ .‬ﺑﺮﮐﻨـﺪن ﭼﺸﻢ ﮐﺴـﯽ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺴﻒ ﻋﯿﻦ ﻓﻼـن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﮐﻨـﺪه و ﭘﺎره ﺷﺪن ﭼﺸﻢ ﮐﺴـﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺷﺪن روﺷـﻨﺎﯾﯽ ﻣﺎه ﯾﺎ ﮐﻢ ﮔﺮدﯾﺪن آن‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺴﻒ اﻟﻘﻤﺮ‪) .‬از‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺷـﺪن روﺷـﻨﺎﺋﯽ ﭼﺸﻢ ﮐﺴـﯽ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪:‬‬ ‫ﺧﺴﻔﺖ اﻟﻌﯿﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﮐﻢ ﮔﺮدﯾﺪن ﭼﯿﺰي‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺴﻒ اﻟﺸﯽ ء‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‬ ‫)از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬از ﭘـﺎي درآﻣـﺪن ﺑﺮ اﺛﺮ ﺑﯿﻤـﺎري‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺴﻒ ﻓﻼن ||‪ .‬ﻻﻏﺮ ﺷـﺪن‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﭘﺎره ﺷـﺪن ﭼﯿﺰي و ﭘﺎره ﮐﺮدن )ﻻزم و ﻣﺘﻌـﺪي اﺳﺖ( ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺴﻒ اﻟﺸـﯽ ء ﻓﺨﺴﻒ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫||ﮐﻨـﺪن ﭼـﺎه را در زﻣﯿﻦ ﺳـﻨﮕﻨﺎك و ﺟﻮش زدن آب و ﻗﻄﻊ ﻧﺸـﺪن آن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد||(‪.‬‬ ‫ﻓﺮورﻓﺘﻦ در زﻣﯿﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺴﻒ اﻟﻤﮑـﺎن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫||ﻓﺮوﺑﺮدن ﺑﺰﻣﯿـﻦ‪ .‬ﻏـﺎﯾﺐ ﮐﺮدن در زﻣﯿـﻦ‪) .‬از ﺗﺮﺟﻤـﺎن ﻋﻼـﻣﻪء ﺟﺮﺟـﺎﻧﯽ( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‬ ‫‪:‬ﻓﺨﺴـﻔﻨﺎ ﺑﻪ و ﺑـﺪاره اﻻرض ﻓﻤﺎ ﮐﺎن ﻟﻪ ِﻣْﻦ ﻓﺌﮥ )ﻗﺮآن ‪ (1)(28/81‬و ﻣﻨﻬﻢ ﻣﻦ ﺧﺴـﻔﻨﺎ ﺑﻪ اﻻـرض و ﻣﻨﻬﻢ ﻣﻦ َاْﻏﺮﻗﻨﺎ )ﻗﺮآن ‪ .(29/40‬ﻟﻮﻻ‬ ‫ان َﻣﱠﻦ اﷲ ﻋﻠﯿﻨـﺎ ﻟﺨﺴﻒ ﺑﻨﺎ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(2)(28/82‬ﮐﺮده ﻣﻨﺠﻢ ﻗـﺪر ﺣﮑﻢ ﮐﺰ اﺧﺘﺮت ﺑﻮد ﻓﺴـﺦ ﻟﻮاي ﻇﺎﻟﻤﯽ ﺧﺴﻒ ﺑﻨﺎي ﮐﺎﻓﺮي‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫از ﺧﺴﻒ ﭼﻪ ﺑـﺎك ﭼﻮن ﭘﻨـﺎﻫﻢ درﮔﺎه ﺧـﺪاﯾﮕﺎن ﺑﺒﯿﻨﻢ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﻮد در اﺣﮑﺎم ﺧﺴـﺮو ﮐﺰ ﭘﯽ ﺳـﯽ و دو ﺳﺎل ﺧﺴﻒ آب و ﺑﺎد ﺧﻮاﻫﺪ‬ ‫ﺑﻮد در اﻗﻠﯿﻢ ﻣـﺎ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼﻨـﺪ ﮔﻮﯾﯽ ﮐﻪ دو ﺳﺎل دﮔﺮ اﺳﺖ آﯾﺖ ﺧﺴﻒ دﻓﻊ را رأﻓﺖ رﺣﻤﺎن ﺑﺨﺮاﺳﺎن ﯾﺎﺑﻢ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﺧﺴـﻔﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﻮاﻫــﺪ ﺑـﻮدن از ﺑــﺎد ﻃﻼـق اﺑﺮ ﺧﻮاﻫــﺪ ﺧـﺎك را داد‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ز ﺧﺴـﻒ اﯾـﻦ ﻗﺮان ﻣـﺎ را ﭼـﻪ ﺑﯿـﻢ اﺳـﺖ ﮐـﻪ دارا دادﮔﺮ داور رﺣﯿﻢ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﻧﻮر ﻣﻮﺳـﯽ دﯾـﺪ و ﻣﻮﺳـﯽ را ﻧﻮاﺧﺖ ﺧﺴﻒ ﻗﺎرون ﮐﺮد و ﻗﺎرون را ﻧﻮاﺧﺖ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺧﺴﻒ و ﻗـﺬف و ﺻﺎﻋﻘﻪ‬ ‫ﺷـﺪ ﺑﯿـﺎن ﻋﺰ ﻧﻔﺲ ﻧـﺎﻃﻘﻪ‪.‬ﻣﻮﻟـﻮي‪ .‬ﭼﻮن زﻣﯿﻦ ﮐﺶ داﻧﺶ آﻣـﺪ وﻗﺖ ﺧﺴﻒ در ﺣﻖ ﻗـﺎرون ﮐﻪ ﮐﺮدش ﻗﻬﺮ ﻧﺸﻒ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﭘﯿﺶ از آن‬ ‫ﮐﺎﯾﻦ ﺧﺎﮐﻬﺎ ﺧﺴـﻔﺶ ﮐﻨﺪ ﭘﯿﺶ از آن ﮐﺎن ﺑﺎدﻫﺎ ﻧﺴﻔﺶ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي ج ‪ 1‬ص ‪ - (1) .(115‬اﯾﻦ ﻣﺼﺪر در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻫﻢ ﻻزم‬ ‫اﺳﺖ ﭼﻮن آﯾﺎت ﻓﻮق ﮐﻪ ﺑﺎ »ﺑﺎء ﺣﺮف ﺟﺮ« ﻣﺘﻌﺪي ﺷﺪه‪ ،‬و ﻫﻢ ﻣﺘﻌﺪي اﺳﺖ ﭼﻮن ﺧﺴـﻔﻪ اﷲ ﯾﻌﻨﯽ ﻓﺮوﺑﺮد او را ﺧﺪاوﻧﺪ‪ - (2) .‬در اﯾﻦ‬ ‫آﯾﻪ »ﺧﺴﻒ« ﻣﺠﻬﻮل ﻫﻢ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﻒ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﻓﺮورﻓﺘﮕﯽ و ﻣﻐـﺎك و ﭘﺴﺘﯽ ﻇـﺎﻫﺮ زﻣﯿﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪َ .‬ﺧﺴﻒ ||‪ .‬ﭼﻬﺎر ﻣﻐﺰ و ﮔﺮدﮐﺎن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬دﺳﺖ ﻧﺨﻮرده ﺑﻬﻤـﺎن ﺣـﺎﻟﺖ ﻗﺒـﻞ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬دع اﻻـﻣﺮ ﺑﺨﺴﻒ؛‬ ‫ﺑﮕﺬار ﮐﺎر را ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻫﺴﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب )||(‪ .‬ﻣﺺ( واداﺷـﺘﻦ ﮐﺴـﯽ ﺑﻪ ﮐﺮدن ﮐﺎري ﮐﻪ ﻣﮑﺮوه دارد آﻧﺮا‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﻒ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( اﺑﺮ ﺑﺴﯿﺎرآب ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﭼﺸﻤﻪ ﺑﺮآﯾﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﻒ‪.‬‬



‫س[ )ِا( ﭼﻬﺎرﻣﻐﺰ و ﮔﺮدﮐﺎن‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺴﻒ‪.‬‬



‫س[ )ع ِا( اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺟﻤﻊ اﺳﺖ »ﺧﺎﺳﻒ« و »َﺧﺴﻮف« و »َﺧﺴﯿﻒ« و »َﺧﺴﯿَﻔﻪ« را‪.‬‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﺧﺴﻔﻪ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع ِا( واﺣﺪ ﺧﺴﻒ‪ .‬ﯾﮏ ﮔﺮدﮐﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﻔﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َف[ )ع ِا( ﯾﮏ ﮔﺮدﮐﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﻔﻪ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ِاخ( آﺑﯽ اﺳﺖ ﺑﺴﯿﺎر و آن ﺳﺮ ﻧﻬﺮ ﻣﺤﻠﻢ اﺳﺖ ﺑﻬﺠﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 797‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺴﻔﯿﻦ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ از ﺣﻮاﻟﯽ ﺣﻮران در راه ﻣﺼﺮ ﻣﯿﺎن ﻟﻮي و اردن ﺑﻪ ﭘﺎﻧﺰده ﻣﯿﻠﯽ دﻣﺸﻖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﻖ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺑﻪ ﻫﺪف رﺳـﯿﺪن ﺗﯿﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺗﯿﺮ ﺑﺮ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﮔﺬاره ﮐﺮدن ﯾﺎ در وي ﻧﺸﺴﺘﻦ‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬ﮐﻨﺪن ﻧﺎﻗﻪ‬ ‫زﻣﯿﻦ را ﺑﺴﭙﻞ در رﻓﺘﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺴﻘﺖ اﻟﻨﺎﻗﮥ اﻻرض‪.‬‬ ‫ﺧﺴﻖ‪.‬‬



‫س[ )ِا( ﮔﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﺑﻪ ﺻـﻔﺎﻫﺎﻧﯽ ﮔﻞ ﮐﺎوﯾﺸﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﻋﺼﻔﺮ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﮐﺎﻓﺸﻪ‪ .‬ﮐﺎﺟﯿﺮه‪ .‬ﮔﻞ رﻧﮓ‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﻘﺎت‪.‬‬



‫س[ )ع ِا( ﺧﻮﺷـﺮوﯾﯽ در ﺳﻮداﮔﺮي در ﯾـﮏ ﺑـﺎر و ﺗﺮش روﯾﯽ در ﺑـﺎر دﯾﮕﺮ و ﻣﻨﻪ‪ :‬اﻧﻪ ﻟـﺬو ﺧﺴـﻘﺎت ﻓﯽ اﻟﺒﯿﻊ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎري روا ﻣﯽ‬ ‫]َخ َ‬ ‫دارد و ﺑﺎري ﻓﺴﺦ ﺑﯿﻊ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﻘﯽ‪.‬‬



‫س[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﺟـﺎﻣﻪ ﺑﺮﻧـﮓ ﮔـﻞ ﮐﺎﻓﺸﻪ ‪ :‬ﻓﻠﮏ ﻣﻔﺮش ﺧﻮد ﺧﺴـﻘﯽ ﺷـﻔﻖ دار اﺳﺖ ﺑﺮاي اﺳﺘﺮ ﺻﻮف و ﺣﺒﺮ اﺧﻀـﺮ ﻣﺎ)‪ .(1‬ﻧﻈﺎم‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﻗﺎري‪ .‬ﺑﺮق واﻻ و ﺷـﻌﻠﻪء ﺧﺴﻘﯽ از ﺗﻪ ﺟﺎﻣﻪ ﻫﺎ زﺑﺎﻧﻪ زدﻧﺪ‪.‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري‪ .‬اﺑﺮ ﮐﺮﺑﺎس و ﺷﻔﻖ)‪ (2‬ﺧﺴﻘﯽ و ﺳﺎﻣﺴﺖ ﺳﻤﻮر ﺻﺒﺢ ﻗﺎﻗﻢ ﺷﻤﺮ و‬ ‫ﺣﺒﺮ ﭘﺮ از ﻣﻮج ﺑﻬـﺎر‪ .‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري‪ - (1) .‬در ﻓﺮﻫﻨﮕﭽﻪ آﺧﺮ ﮐﺘﺎب در ﻣﻌﻨﯽ ﺧﺴـﻘﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺴﻘﯽ ﺟﺎﻣﻪ ﺑﺮﻧﮓ ﮔﻞ ﮐﺎﻓﺸﻪ‪- (2) .‬‬ ‫در ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ﺷـﻔﻖ ﭼﻨﯿﻦ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻣﻠﺤﻔﮥ ﺷـﻔﻖ اﻟﻨﺴﺞ اي ردﺋﯿﮥ‪ ...‬ﻗﺎل اﻟﻔﺮاء ﺳـﻤﻌﺖ ﺑﻌﺾ اﻟﻌﺮب ﯾﻘﻮل ﻋﻠﯿﻪ ﺛﻮب ﻣﺼـﺒﻮغ ﮐﺎﻧﻪ‬ ‫اﻟﺸﻔﻖ و ﮐﺎن اﺣﻤﺮ‪ ...‬اﺑﻮﻋﻤﺮو‪ :‬اﻟﺸﻔﻖ اﻟﺜﻮب اﻟﻤﺼﺒﻮغ ﺑﺎﻟﺤﻤﺮة‪.‬‬ ‫ﺧﺴﮏ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِا( ﮔﻞ ﮐﺎﻓﺸﻪ‪ ،‬ﮔﻞ ﮐﺎﺟﯿﺮه‪ :‬ﮔﯿﺎه ﻣﻌﺮوف ﮔﺰﻧـﺪه ﺧﺎرداري اﺳﺖ ﮐﻪ در زﻣﯿﻦ ﻏﯿﺮ ﻣﺰروع ﻣﯽ روﯾﺪ‪ .‬ﻟﻔﻆ دﯾﮕﺮي ﺑﻬﻤﯿﻦ ﻣﻌﻨﯽ در‬ ‫اﯾﻮب اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﺪه ﻣﺤﺘﻤﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺟﻨﺲ ﻟﮕﻦ ﺑﺰرﮔﺘﺮ و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺮدﺗﺮ ﺑﺮاي ﻣﻘﺼﻮد اﺳﺖ‪) .‬ﻗﺎﻣﻮس ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﮏ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( وﻗﺖ و ﻫﻨﮕﺎم ||‪ .‬ﺗﺄﺧﯿﺮ و درﻧﮓ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺗﺄﻣﻞ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﮏ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﭘﺪر ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﻣﺤﺪث اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﮏ‪.‬‬



‫س[ )ِا ﻣﺼـﻐﺮ( ﻣﺼـﻐﺮ ﺧﺲ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺎر ﮐﻮﭼﮏ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬از ﺑﯿﺦ ﺑﮑﻨﺪ او و ﻣﺮا ﺧﻮار ﺑﯿﻨﺪاﺧﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪهء ﺧﺎر ﺧﺴﮏ و ﺧﺎر‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﻮاﻧـﺎ‪ .‬اﺑﻮﺷـﮑﻮر ﺑﻠﺨﯽ‪ .‬ﺟﻐـﺪ و ﮐﻼغ ﺑﻨﺸﺎﻧـﺪ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﻮد ﻃﻮﻃﯽ ﺧﺎر و ﺧﺴﮏ ﭘﺮاﮔﻨـﺪ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑ ُـﺪ رﯾﺎﺣﯿﻦ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو )دﯾﻮان چ‬ ‫ﺗﻘﻮي ص ‪ .(373‬اﻣﺎ دﯾﮕﺮ ﻣﻔﺴـﺮان را ﮐﻪ ﯾﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ اﮔﺮ ﺷﯿﻌﯽ ﻧﺒﻮده اﻧﺪ‪ ...‬ﺑﺎري ﺟﺒﺮي و ﻣﺸﺒﻬﯽ و ﻧﺎﺻﺒﯽ و اﺷﻌﺮي ﻫﻢ ﻧﺒﻮده اﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮوزﮔـﺎر اﯾﺸـﺎن ﺧـﺎر ﺗﺸﺒﯿﻪ و ﺧﺴـﮏ ﺟﺒﺮ از ﺷﻮرﺳـﺘﺎن ﺑـﺪﻋﺖ ﺳـﺮ ﺑﺮﻧﯿـﺎورده ﺑﻮد‪) .‬ﻧﻘﺾ اﻟﻔﻀﺎﺋـﺢ(‪ .‬ﺑﺲ ﻟﺐ و ﮔﻮﺷﻢ ﺑﺤﻨﻈﻞ و‬ ‫ﺧﺴﮏ اﻧﺒﺎﺷﺖ ﻗﺼـﺒﻪء ﮔﻠﺸـﮑﺮ ﻓﺰاي ﺻـﻔﺎﻫﺎن‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺒﺴـﺘﺎن آﻣﺪم ﺗﺎ ﻣﯿﻮه ﭼﯿﻨﻢ ﻣﻨﻪ ﺧﺎر و ﺧﺴﮏ در آﺳﺘﯿﻨﻢ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻗﻀﺎي ﺑﺪ ﻧﮕﺮ‬ ‫ﮐﺂﻣـﺪ ﻣﺮا ﺑﯿﺶ ﺧﺴﮏ ﺑﺮﺧﺴـﺘﮕﯽ و ﺧﺎر ﺑﺮ رﯾﺶ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮔﺮﻓﺘﻪ زﺑﺎن ﻣﺮغ ﮔﻮﯾﻨـﺪه را ﺧﺴﮏ ﺑﺮﮔﺬر ﺑﺎد ﭘﻮﯾﻨﺪه را‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬اﮔﺮ ﺧﺎر و‬ ‫ﺧﺴﮏ در ره ﻧﻤﺎﻧـﺪ ﮔﻞ و ﺷـﻤﺸﺎد را ﻗﯿﻤﺖ ﮐﻪ داﻧـﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﺗﺮاﺷﻪ ﻫﺎي رﯾﺰه ||‪ .‬ﺧﺎرﻫﺎي ﺳﻪ ﮔﻮﺷﻪ‪ .‬ﺧﺎري ﺳﻪ ﭘﻬﻠﻮ داروﯾﯽ||‪.‬‬ ‫ﺧﺎرﻫﺎي ﺳﻪ ﮔﻮﺷﻪ ﮐﻪ از آﻫﻦ ﺳﺎزﻧﺪ و در ﺳـﺮ راه دﺷـﻤﻨﯽ اﻧﺪازﻧﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﭼﯿﺰي از آﻫﻦ ﺳﺎزﻧﺪ ﭼﻨﺪ ﭘﻬﻠﻮ ﮐﻪ آن را ﭼﻮن ﺑﺮ‬ ‫زﻣﯿﻦ رﯾﺰﻧـﺪ اﻟﺒﺘﻪ ﺳﻪ ﭘﻬﻠﻮي ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﺑﺎﺷـﺪ و ﯾـﮏ ﭘﻬﻠﻮي آن ﺑﺮ ﻫﻮا ﺑﺎﺷـﺪ و اﮐﺜﺮ در ﭘـﺎي ﻗﻼـع رﯾﺰﻧـﺪ‪ .‬ﺣﺴـﮏ‪ .‬ﺧﻨﺠﮏ ‪ :‬ﺧﺴﮏ ﺑﺮ‬ ‫ﭘﺮاﮔﻨـﺪ ﺑﺮ ﮔﺮد دﺷﺖ ﮐﻪ دﺷـﻤﻦ ﻧﯿﺎرد ﺑﺮ آن ﺟﺎ ﮔـﺬﺷﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻋﺰم دﯾـﺪم ﭼﻮ ﺧﺴﮏ ﮐﺮده ز ﺑﺲ ﭘﯿﮑﺎن ﭘﺸﺖ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺧﺴـﮏ‬ ‫ﺷﻮد ﻣﮋه در دﯾﺪﮔﺎن ﺣﺎﺳﺪ او در آن زﻣﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ وي ﺑﻨﮕﺮد ﺑﭽﺸﻢ ﺣﺴﺪ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﻋﺠﻢ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﻧﻬﺎوﻧﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﭼﻮن ﺑﺸـﻨﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺳـﭙﺎه‬ ‫ﻋﺮب آﻣﺪ ﺗﺪﺑﯿﺮ ﭼﻨﺎن ﻧﻬﺎدﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺮب ﺑﻪ ﻧﻬﺎوﻧﺪ ﻧﻬﺎدﻧﺪ ﺳﭙﺎه آﻧﺠﺎ ﮔﺮد ﮐﻨﻨﺪ ﺻﺪ و ﭘﻨﺠﺎه ﻫﺰار ﻣﺮد ﮔﺮداﮔﺮد ﺷﻬﺮ ﺑﭙﺮاﮔﻨﺪﻧﺪ و ﻧﻌﻤﺎن‬ ‫ﺑﻄﻮر ﺑﻨﺸـﺴﺖ از ﻧﻬﺎوﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﻓﺮﺳـﻨﮓ و ﭘﻨﺪاﺷﺖ ﮐﻪ ﻟﺸـﮑﺮ ﻋﺠﻢ ﺳﻮي او آﯾﻨﺪ ﭼﻮن ﺑﺸﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺧﺴﮏ اﻓﮑﻨﺪﻧﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻧﯿﺎﯾﻨﺪ ﺳـﭙﺎه از ﻃﻮر ﺑﮑﺸـﯿﺪ ﺳـﯽ ﻫﺰار ﻣﺮد ﺑﺮﻓﺖ ﺳﻮي ﻧﻬﺎوﻧﺪ و ﮔﺮداﮔﺮد ﻟﺸـﮑﺮ ﻓﺮودآﻣﺪ و ﺧﺒﺮ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻌﻤﺮ ﻧﻮﺷﺖ و او دو ﻣﺎه آﻧﺠﺎ‬ ‫ﺑﻨﺸـﺴﺖ ﻧﻪ ﻋﺠﻢ ﺑﯿﺮون آﻣﺪﻧـﺪ و ﻧﻪ اﯾﺸﺎن از ﺧﺴﮏ ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ ﮔﺬﺷـﺘﻦ و ﺑـﺪﯾﻦ ﻣﺎه اﻧـﺪر ﺧﺒﺮ ﺑﻌﻤﺮ ﻧﯿﺎﻣﺪ و ﻋﻤﺮ دﻟﺘﻨﮓ ﺷﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء‬ ‫ﻃﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪ .‬ﻓﮑﻦ ﺗﺨﻢ ﺑﺪ در ﭼﺮاﮔﺎﻫﺸﺎن ﺧﺴﮏ رﯾﺰ و ﭼﻪ ﺳﺎز در راﻫﺸﺎن‪.‬اﺳﺪي‪ .‬ﮔﻞ اﻧﺼﺎف ﮐﺎر ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﺧﺴﮏ از راه دوﺳـﺘﺎن‬ ‫ﺑﺮﮔﯿﺮ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )دﯾﻮان چ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺳﻮﻟﯽ ص ‪ .(524‬ﻋﻨﺎن ﮐﺶ دوان اﺳﺐ اﻧﺪﯾﺸﻪ را ﮐﻪ در ره ﺧﺴـﮑﻬﺎﺳﺖ اﯾﻦ ﺑﯿﺸﻪ را‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺴـﮏ‬ ‫رﯾﺨﺘﻪ ﺑﺮﮔـﺬر ﺧﻮاب را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮده ﺗـﮏ و ﺗـﺎب را‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﮔﺮ ﺧﺴﮏ در ره ﻣﻦ اﻧـﺪازي ﭼﻮن ﺗﻮ اﻧـﺪازي آن ﺧﺴﮏ ﻧﺒﻮد‪.‬ﻋﻄﺎر‪.‬‬ ‫ﻣﻐﯿﻼن ﭼﯿﺴﺖ ﺗﺎ ﺣﺎﺟﯽ ﻋﻨﺎن از ﮐﻌﺒﻪ ﺑﺮﭘﯿﭽـﺪ ﺧﺴﮏ در راه ﻣﺸـﺘﺎﻗﺎن ﺑﺴﺎط ﭘﺮﻧﯿﺎن ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑـﺪاﯾﻊ(‪ .‬ﻋـﺪو را ﺑﺠﺎي ﺧﺴﮏ زر‬ ‫ﺑﺮﯾﺰ ﮐﻪ اﺣﺴﺎن ﮐﻨـﺪ ﮐﻨـﺪ دﻧـﺪان ﺗﯿﺰ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ - .‬ﺧﺴﮏ در ﺑﺴﺎط رﯾﺨﺘﻦ؛ ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﻓﺮاﻫﻢ آوردن‪ .‬ﻣﻮﺟﺐ رﻧـﺞ ﺑﻮدن‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج( ‪:‬‬ ‫ﺟﻮﻫﺮ ﺑﯿﻨﺶ ﺧﺴﮏ رﯾﺰ ﺑﺴﺎط ﮐﺲ ﻣﺒﺎد ﻫﻢ ﭼﻮ ﺷﺒﻨﻢ در ﮔﺪاز ﺧﺠﻠﺘﻢ از ﭼﺸﻢ ﺧﻮﯾﺶ‪ .‬ﺑﯿﺪل )از آﻧﻨﺪراج(‪ - .‬ﺧﺴﮏ در ﺑﺴﺘﺮ ﺑﻮدن؛‬ ‫ﺑﺎﻋﺚ ﻣﺘﺄذي ﺑﻮدن ﺑـﺪان‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ - .‬ﺧﺴﮏ در ﺟﮕﺮ ﮐﺴـﯽ رﯾﺨﺘﻦ؛ آزار ﮐﺴـﯽ ﮐﺮدن‪ .‬اﯾﺬاء ﮐﺮدن‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺷﺐ ﮐﻪ ﺷﻮق‬ ‫ﺗﻮ ﺧﺴﮏ در ﺟﮕﺮ ﻣﺤﻔﻞ رﯾﺨﺖ ﺷـﻌﻠﻪء ﺷـﻤﻊ ﺑﻪ ﺑﯿﺘﺎﺑﯽ ﻓﺎﻧﻮس ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﯿﺪل )از آﻧﻨﺪراج(‪ - .‬ﺧﺴﮏ در ﺧﻮاﺑﮕﺎه اﻓﺘﺎدن؛ ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﻓﺮاﻫﻢ‬ ‫آﻣـﺪن ‪ :‬ﮔـﻞ اﻧـﺪر ﺧﻮاﺑﮕـﺎه ﻧﺮﮔﺲ اﻓﺘـﺪ ﭼﻮن وزد ﺑﺎدي وﻟﯿﮑﻦ ﻋﺸﻖ ﺑﺎزان را ﺧﺴﮏ در ﺧﻮاﺑﮕﺎه اﻓﺘـﺪ‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو )از آﻧﻨـﺪراج(‪- .‬‬ ‫ﺧﺴـﮏ در راه رﯾﺨﺘﻦ؛ ﺧﺴـﮏ در راه و ﻃﺮﯾﻖ ﮐﺴـﯽ ﯾـﺎ ﻣﺮدﻣـﺎن ﻗﺮار دادن‪ ،‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻣﺎﻧﻊ ﻓﺮاﻫﻢ آوردن‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ز ﮔﻔﺘﮕﻮي‬ ‫ﻣﺤﺒﺖ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ ﻣﻨﻌﻢ ﺧﺴـﮏ ﻧﺮﯾﺨﺖ ﮐﺴـﯽ در ره ﺻـﺒﺎ ﻫﺮﮔﺰ‪ .‬واﻟﻪ ﻫﺮوي )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺧﺴﮏ ﻣﯽ رﯾﺰدم از ﮔﻔﺘﮕﻮ در راه ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻮﯾﺪ ﭼﻪ ﺳﻮزن ﺑﯽ ﺳﺨﻦ آداب ﺧﺎر از ﭘﺎ ﮐﺸﯿﺪن را‪ .‬واﻟﻪ ﻫﺮوي )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﯾﺰد ﻓﻠﮏ ﺧﺴﮏ ز ﮐﻮاﮐﺐ ﺑﺪﺳﺖ ﮐﯿﻦ در راه ﺷﺎم‬ ‫ﻣﺎ ﭼﻮ ﺑﺪﺳﺖ ﺳﺤﺮ رود‪ .‬ﻇﻬﻮري )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﮑﺎﻧﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( اﺳـﺘﻘﺼﺎء‪ .‬ﺗﻔﺤﺺ‪ .‬ﺗﺠﺴـﺲ‪ .‬ﺟﺴـﺘﺠﻮي ﺑﻠﯿﻎ‪ .‬ﺗﻔﺘﯿﺶ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ()‪) (1‬از آﻧﻨـﺪراج( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء‬ ‫ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه‪ :‬ﻣﺼﺤﻒ ﺧﺸﮑﺎﻣﺎر‪.‬‬ ‫ﺧﺴﮑﺪاﻧﻪ‪.‬‬



‫س َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐـﺐ( ﺗﺨـﻢ ﮐـﺎﻓﺸﻪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﻗﺮﻃـﻢ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺗﺨﻢ ﮐـﺎژﯾﺮه ﮐﻪ آن را ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺣﺐ اﻟﻌﺼـﻔﺮ‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺗﺨﻢ ﮔﻞ ﻣﻌﺼﻔﺮ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( )از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﺎﻓﺸﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺲ ﮐﺸﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺣﻤﻞ ﺧﺎﺷﺎك و ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺲ ﮐﺸﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﻤﻞ ﺧﺎﺷﺎك و ﺧﺎﮐﺮوﺑﻪ ﮐﺮدن‪ .‬ﭘﺎك و ﺻﺎف ﮐﺮدن ﭼﯿﺰي را از ﺧﺲ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺧﺲ ﮐﺸـﯽ‬ ‫ك َ‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﻣﯽ ﮐﺮد ﭘﯿﺶ اﺳﭙﺶ از ﻣﯿﺪان ﺻﺒﺎ او ﭼﻮ ﻧﮕﺮﻓﺘﺶ ﺑﺘﮏ ﺧﺲ ﺧﺎك روﺑﺎن ﮔﺸﺖ ﺑﺎز‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴﺮو )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﻞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﭘﺎك ﮔﺮداﻧﯿﺪن از ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﯿﺎﯾﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﻞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( رذل‪ .‬ﻓﺮوﻣﺎﯾﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﻞ‪.‬‬



‫س[ )ع ص‪ِ ،‬ا( اراذل‪ .‬ﻓﺮوﻣﺎﯾﮕﺎن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫]ُﺧْﺲ َ‬ ‫ﺧﺴﻢ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِا( ﺟﺮاﺣﺖ‪ .‬رﯾﺶ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي()‪ - (1) .(1‬در‬ ‫اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺟﺮاﺣﺖ و زﺧﻢ اﻋﻀﺎ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬ﺣﮑﯿﻢ ﻋﻨﺼـﺮي ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺑﺴﺎ زﺧﻤﻬﺎ ﮐﺮده ﺑﻮد او درﺳﺖ ﻣﺮ‬ ‫اﯾﻦ ﺧﺴـﻤﻬﺎي ﻣﺮا ﭼﺎره ﺟﺴﺖ‪ .‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﻟﻐﺖ از روي ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ورﺷﯿﺪي ﻧﮕﺎﺷﺘﻢ ﺷﺒﻬﺘﯽ ﺑﺨﺎﻃﺮ آﻣﺪ رﺟﻮع ﺑﻪ ﺑﺮﻫﺎن ﮐﺮدم‬ ‫او ﻧﯿﺰ از ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ﻟﻐﺖ ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﺳـﺮوري ﮐﺎﺷـﯽ و ﻣﻌﯿﺎر ﺟﻤﺎﻟﯽ و ﺷـﻤﺲ اﻟـﺪﯾﻦ ﻓﺨﺮي و ﺗﺤﻔﮥ اﻻﺣﺒﺎب ﺣﺎﻓﻆ اوﺑﻬﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫دﺳﺎﺗﯿﺮ ﮐﻪ اﺻﻞ ﻟﻐﺎت ﭘﺎرس اﺳﺖ ﺑﺎزآﻣﺪم در آن ﻧﺎم ﻧﯿﺎﻓﺘﻢ ﺣﺪس ﺻﺎﺋﺐ ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ﺷﻌﺮ ﻋﻨﺼﺮي را ﮔﻔﺘﻪ ﻣﺮ اﯾﻦ زﺧﻤﻬﺎي‬ ‫ﻣﺮا ﭼﺎره ﺟﺴﺖ زاء ﺿـﻌﯿﻒ ﺑﻮده ﻣﺤﻮ ﺷﺪه و ﺧﺎي ﻣﻤﺪوده ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ﺧﺴﻢ ﺧﻮاﻧﺪه و از ﻗﺮﯾﻨﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ زﺧﻢ و ﺟﺮاﺣﺖ‬ ‫داﻧﺴـﺘﻪ و ﺑﺮﻫﺎن و رﺷـﯿﺪي ﺑﺘﻘﻠﯿﺪ ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﮐﺮده اﻧﺪ و اﻻ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ در ﺑﯿﺘﯽ از ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻫﺰار ﺑﯿﺖ ﺷﻌﺮا ﮐﻪ اﻓﺰون دﯾﺪه ام ﺑﻪ ﺗﮏ ﺑﯿﺖ دﯾﺪه‬ ‫ﺷﻮد در ﻟﻐﺖ ﻋﺮﺑﯽ ﻧﯿﺰ ﻧﯿﺎﻓﺘﻢ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﻤﺦ‪.‬‬



‫]َخ َم[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻓﻮﻣﻦ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 7‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور ﻓﻮﻣﻦ و ﮐﻨﺎر راه ﻓﺮﻋﯽ ﻓﻮﻣﻦ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﻔﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺮﻃﻮب‪ .‬رودﺧﺎﻧﻪء ﺷﻔﺖ اﯾﻦ دﻫﮑﺪه را ﻣﺸﺮوب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﺤﺼﻮل آن‬ ‫ﺑﺮﻧﺞ و اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﭼﺎي اﺳﺖ و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ زراﻋﺖ و ﺻﯿﺪ ﻣﺮﻏﺎﺑﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺴﻨﺪه‪.‬‬



‫س َد ‪ِ /‬د[ )ِا( ﻫﻮام و ﺧﺸـﻨﺪه ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﮕﺲ و ﭘﺸﻪ و ﺟﺰ آن و اﯾﻦ ﻃﺎﯾﻔﻪ از ﺟﺎﻧﻮران ﮐﻮﭼﮏ را ﮐﻪ ﺑﺰﺑﺎن ﻋﻠﻤﯽ ﻓﺮﻧﮓ »اﻧﺴﮑﺖ«)‪(1‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ داراي ﻓﻘﺎر ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻮﻋًﺎ ﺑﺪن آﻧﻬﺎ ﺳﻪ ﺟﺰء دارد ﯾﮑﯽ ﺳﺮ و دﯾﮕﺮي ﺳﯿﻨﻪ و ﺳﻮﻣﯽ ﺷﮑﻢ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻫﻮام ﮐﻪ ﻣﮕﺲ‬ ‫و ﭘﺸﻪ و اﻣﺜﺎل آن ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ()‪ - (1) .(2‬ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ آن را ‪ Insect‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ - (2) .‬در ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آن را ﻟﻐﺘﯽ‬ ‫در ﺧﺰﻧﺪه آورده اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا آن را ﻣﺼﺤﻒ ﺧﺴﺘﺮ اﺣﺘﻤﺎل داده اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺲ ﻧﻬﺎد‪.‬‬



‫]َخ ِن ‪َ /‬ن[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﭘﺴﺖ ﻃﺒﯿﻌﺖ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻧﻬﺎد ﭘﺴﺖ دارد‪ .‬دون ﺻﻔﺖ‪ .‬دون ﻃﺒﯿﻌﺖ ‪ :‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ اﮔﺮ ﻧﻪ ﺧﺲ ﻧﻬﺎدي ﺧﻮش ﺑﺎش ﮔﺎم از‬ ‫ﺳﺮ ﮐﺎم در ﻧﻬﺎدي ﺧﻮش ﺑﺎش ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻨﺎﺧﻮﺷﯽ ﻓﺘﺎدي ﺧﻮش ﺑﺎش ﭘﻨﺪار در اﯾﻦ دور ﻧﺰادي ﺧﻮش ﺑﺎش‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﻮ‪.‬‬



‫]َخ ‪ُ /‬خ[ )ِا( ﻣﺎدرزن‪) .‬ﺻﺤﺎح اﻟﻔﺮس(‪ .‬ﺧﺴﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺧُﺴﺮ ﺷﻮد ||‪ .‬ﭘﺪرزن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﻮ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻧـﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳـﺖ ﺟﻨـﻮﺑﯽ ﺷــﻬﺮ داراب ﮐـﻪ ده ﺑﺰرگ آن را ﻧﯿﺰ ﺧﺴـﻮ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﭘﻨـﺞ ﻓﺮﺳــﻨﮓ از ﺷـﻬﺮ داراب دور اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫)ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﻮﯾﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﻮء ‪.‬‬



‫س[ )ع ﻣﺺ( راﻧـﺪن ﺳـﮓ ||‪ .‬دور ﺷـﺪن ﺳﮓ و رﻓﺘﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫||دور ﺷـﺪن‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻋﻼـﻣﻪء ﺟﺮﺟـﺎﻧﯽ ||(‪ .‬ﺧﯿﺮه ﺷـﺪن ﭼﺸﻢ‪) .‬از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )از ﻟﺴـﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﻮﺋﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﻧﻮﻋﯽ ﺧﺮﻣﺎ اﺳﺖ در ﺣﺎﺟﯽ آﺑﺎد ﺑﯿﻦ ﮐﺮﻣﺎن و ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺲ و ﺧﺎر‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺲ و ﺧﺎﺷـﺎك‪ ،‬آﺷـﻐﺎل ||‪ .‬ﺗﯿﻎ‪ .‬ﺧـﺎر‪ .‬ﺷﻮك ‪ :‬وﯾﻦ ﮔـﻞ و ﻻـﻟﻪء ﺧـﺎﮐﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﯽ روﯾـﺪ ﺑـﺎ ﮔﻞ‬ ‫]َخ ُ‬ ‫داﻧﺶ ﭘﯿﺸﺖ ﺧﺲ و ﺧـﺎرﺳﺘﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺗﻦ درﺧﺘﯽ اﺳﺖ ﺧﺮد ﺑـﺎر و دروغ و ﻣﮑﺮ ﺧﺲ و ﺧﺎر اﺳﺖ ﺣـﺬر ﮐﻦ ز ﺧﺲ و ﺧﺎرش‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﺲ و ﺧﺎرﻧﻤﺎ‪.‬‬



‫س ُن ‪َ /‬ن[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺸﮑﻞ ﺧﺎر‪ .‬ﺑﺸﮑﻞ ﺧﺲ ‪ :‬ﮔﻠﯽ از ﺑﺎغ وﻓﺎ آﻣﺪه اي ﺧﻮد ﺧﺲ و ﺧﺎرﻧﻤﺎ آﻣﺪه اي‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺧﺲ و ﺧﺎش‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮده رﯾﺰه ﻫﺎي ﭘﺎرﭼﻪ ||‪ .‬ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي درﺧﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬آﺷﻐﺎل‪ .‬ﺧﺲ و ﺧﺎﺷﺎك‪.‬‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺧﺲ و ﺧﺎﺷﺎك‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( آﺷﻐﺎل‪ .‬ﮐﺎه رﯾﺰه‪ .‬ﺧﺎﺷﺎك رﯾﺰه‪ .‬ﺧﺲ و ﺧﺎر‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺲ و ﺧﺎر« و ﺧﺎﺷﺎك ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺧﺴﻮدن‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ﻣﺺ( درو ﮐﺮدن ﻏﻠﻪ و ﻋﻠﻒ ||‪ .‬ﺳﺘﻮدن‪ .‬ﺳﺘﺎﯾﺶ ﮐﺮدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬اﻗﺮار ﮐﺮدن‪ .‬ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﻮر‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﭘـﺪر ﺷﻮي‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( ‪ :‬ﺑﯿﮑﺠـﺎ ﺑﺮ ﻋﺮوﺳﺎن و ﺧﺴﻮران ﻋﺮوﺳﺎن دﺧﺘﺮان داﻣﺎد ﭘﻮران‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ||(‪.‬‬ ‫ﭘـﺪرزن‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﻣـﺎدرزن‪) .‬ﺻـﺤﺎح اﻟﻔﺮس ||(‪ .‬ﺣﺼـﺎد‪ .‬درو‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ||(‪ .‬ﺧﺮﻣﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﻮر‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( زﯾﺎن ﮐﺎر‪ .‬زﯾﺎن دﯾﺪه‪ .‬زﯾﺎن زده ‪ :‬اﻧﺪر آن ﺗﻘﺮﯾﺮ ﺑﻮدﯾﻢ اي ﺧﺴﻮر ﮐﻪ ﺧﺮت ﻟﻨﮓ اﺳﺖ و ﻣﻨﺰل دور دور‪) .‬ﻣﺜﻨﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﻮردن‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ﻣﺺ( ﺑﺮﯾـﺪن و درو ﮐﺮدن ﻋﻠﻒ و ﻏﻠﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺴﻮدن‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﺳﻼم ﮐﺮدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺧﻮش و ﺑﺶ ﮐﺮدن‪ .‬درود ﮔﻔﺘﻦ ||‪ .‬در آﻣﺪن‪ .‬داﺧﻞ ﺷﺪن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﻮره‪.‬‬



‫]ُخ َر ‪ِ /‬ر[ )ِا( ﭘـﺪر ﺷﻮي‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج(‪ُ .‬ﺧُﺴـ ﺮ ﭘـﺪرزن‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ز ﺗﯿﻤﺎر ﺧﻮش و ﭘﻨﺪ‬ ‫ﺧﺴﻮره دﻟﻢ ﺷﺪ آﺗﺶ آﮔﯿﻦ ﭼﻮن ﺗﻨﻮره‪.‬ﺗﺎج ﺑﻬﺎ‪ .‬در ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﮐﻪ در ﺳﻠﻄﺎن آﺑﺎد اراك ‪ Xosura‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ‬ ‫ﻣﻌﺎﻧﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ذﯾﻞ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺴﻮره رﺟﻮع ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﻮف‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﭼـﺎه ﺑﺴـﯿﺎر آب در زﻣﯿﻦ ﺳـﻨﮕﻨﺎك ﮐﻪ آب آن ﻣﻨﻘﻄـﻊ ﻧﺸﻮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﻮف‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( ﺑﺰﻣﯿـﻦ ﻓﺮورﻓﺘـﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﺗﺮﺟﻤـﺎن ﻋﻼـﻣﻪء ﺟﺮﺟـﺎﻧﯽ( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﻒ ﺷﻮد ||‪ .‬ﮐﻮر ﮐﺮدن ﭼﺸﻢ ﮐﺴـﯽ را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺴـﻒ ﺷﻮد ||‪ .‬درﯾـﺪن ﭼﯿﺰي را و ﺷﮑﺴـﺘﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﻒ ﺷﻮد ||‪ .‬ﺑﺮﯾـﺪن ﭼﯿﺰي را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﻒ ﺷﻮد ||‪ .‬رﻓﺘﻦ در دﯾـﺪه ﯾﺎ ﺑﭽﺸﻢ ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮوﺷﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤـﻮارد(‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ﺧﺴـﻒ ﺷﻮد ||‪ .‬ﻧﻘﺼـﺎن ﯾـﺎﻓﺘﻦ ‪ :‬ﻣﯽ ﺷـﻤﺎرد ﻣﯽ دﻫـﺪ زر ﺑﯽ وﻗﻮف ﺗـﺎ ﮐﻪ ﺧـﺎﻟﯽ ﮔﺮدد و آﯾـﺪ ﺧﺴﻮف‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي‬ ‫)ﻣﺜﻨﻮي ||(‪ .‬ﺑﮕﺮﻓﺘﻦ ﻣـﺎه‪) .‬زوزﻧﯽ( )ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻋﻼﻣﻪء ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﮐﺴﻮف)‪ .(1‬رﺟﻮع‬ ‫ﺑﻪ ﮐﺴﻮف ﺷﻮد‪ .‬از ﻣﻪ ﭼﻬـﺎر ﻫﻔﺘﻪ ﮔـﺬﺷﺖ آن دو ﻫﻔﺘﻪ ﻣـﺎه زﯾﺮ ﺧﺴﻮف ﺧﺎك ﻧﻬﺎن ﭼﻮن ﮔـﺬاﺷﺘﯽ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﻪ ﺷـﺪ ﻣﻮاﻓﻖ او در دق‬ ‫ﺑـﺪﯾﻦ ﺟﻨـﺎﯾﺖ ﻫﺮ ﺳـﺎل در ﺧﺴـﻮﻓﯽ ﮐﺮد آﺳــﻤﺎن ﮐﻔـﺎﻟﺶ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬درﯾﻐـﺎ آﻧﭽﻨـﺎن ﺧﻮرﺷـﯿﺪ و آن ﻣـﺎه ﮐﺰﯾﻨﺴـﺎن در ﺧﺴـﻮف اﻓﺘـﺎد‬ ‫ﻧﺎﮔﺎه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺴﻮف از ﻧﻈﺮ ﻣﻨﺠﻤﺎن‪ :‬ﭼﻮن زﻣﯿﻦ ﺑﯿﻦ ﺧﻮرﺷﯿﺪ و ﻣﺎه ﺣﺎﺋﻞ ﺷﻮد ﺳﺎﯾﻪء زﻣﯿﻦ ﺑﻪ روي ﻣﺎه را ﻣﺎه ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ و ﺧﺴﻮف ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﺧﺴﻮف ﻣﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﮐﻠﯽ ﯾﺎ ﺟﺰﺋﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﺮﺣﺴﺐ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺳﺎﯾﻪء زﻣﯿﻦ ﻫﻤﻪء ﻗﺮص ﻣﺎه را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧـﺪ ﯾﺎ ﺑﻌﻀـﯽ از آﻧﺮا‪ - .‬ﺧﺴﻮف‬ ‫ﺟﺰﺋﯽ؛ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﺴـﻤﺘﯽ از ﻗﺮص ﻣـﺎه‪ - .‬ﺧﺴﻮف ﺷـﺪن؛ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣـﺎه‪ - .‬ﺧﺴﻮف ﮐﻠﯽ؛ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﻤﻪء ﻗﺮص ﻣﺎه‪ - .‬ﺻـﻠﻮة ﺧﺴﻮف؛ ﻧﻤﺎزي‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ وﻗﺖ ﺧﺴﻮف ﺑﺎﯾـﺪ ﺧﻮاﻧـﺪ‪ - .‬ﻧﻤـﺎز ﺧﺴﻮف؛ ﺻـﻠﻮة ﺧﺴﻮف‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺻـﻠﻮة ﺧﺴﻮف ﺷﻮد‪ - (1) .‬ﺑﺮﺧﯽ ﺑﯿـﻦ اﯾﻦ دو ﻓﺮق‬ ‫ﮔـﺬارده اﻧـﺪ و ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ ﺧﺴﻮف ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣـﺎه و ﮐﺴﻮف ﮔﺮﻓﺘﻦ آﻓﺘﺎب ﺑﺎﺷـﺪ و ﻧﯿﺰ ﺧﺴﻮف ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻌﺾ آﻓﺘﺎب و ﮐﺴﻮف ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻤﺎم‬ ‫آﻓﺘﺎب اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﻮف‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع اِﻣﺺ( ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ ﻣﺎه‪) .‬دﻫﺎر(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﻮق‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﺷـﺘﺮ ﻣـﺎده ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳـﭙﻞ زﻣﯿﻦ را ﺑﮑـﺎود ﯾـﺎ آﻧﮑﻪ در رﻓﺘﻦ ﺳـﭙﻞ وي ﻣﻨﻘﻠﺐ ﺷـﺪه در زﻣﯿﻦ ﺷـﮑﺎف ﮐﻨـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺰوق‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺰوق ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﻮي‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( از رودﻫـﺎي ﻓـﺎرس اﺳﺖ آﺑﺶ ﺷـﯿﺮﯾﻦ و ﮔﻮارا اﺳﺖ ‪ :‬آب رودﺧـﺎﻧﻪ رودﺑﺎل ﯾﺎ رودﺑﺎر داراب و آب رود ﺷﺎﻫﯿﺠﺎن داراب و‬ ‫آب ﻓﺴﺎرود داراب و آب رود ﻫﺸـﯽ داراب در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻗﺮﯾﻪء ﺑﯿﺰدان داراب ﺑﻬﻢ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ رودﺧﺎﻧﻪء ﺧﺼﻮي ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ آب رودﺧﺎﻧﻪء‬ ‫ﺧﺴﻮي ﮔﺮدد‪) .‬از ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﮥ‪.‬‬



‫س[ )ع ﻣﺺ( ﺧﺴﯿﺲ ﺷﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﭘﺴﺖ ﺷﺪن‪ .‬ﺧﻮار ﺷﺪن‪) .‬از دﻫﺎر(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﺎﺳﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ِﺧْﺲ َ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 798‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺴﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﭘﺪرزن و ﭘﺪرﺷﻮﻫﺮ زن‪ .‬ﺧﺴﺮ‪) .‬ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻮﺷﺘﺮ ||(‪ .‬ﮐﻠﻤﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪﺷﻤﻦ ﮔﻮﯾﻨﺪ در وﻗﺖ ﻏﻠﺒﻪ‪) .‬ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻮﺷﺘﺮ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﺣﻘﺎرت‪ .‬ﭘﺴﺘﯽ‪ .‬دوﻧﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺎز ﻧﺪاري ﭼﻮ ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﻬﻮش ﺧﺴـﯿﺲ ﺟﺎن و ﺗﻨﺖ را ز ﻧﺎﮐﺴﯽ و ﺧﺴﯽ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو )دﯾﻮان چ ﺗﻘﻮي ص ‪ .(470‬ﮔﺮ او راه دوزخ ﮔﺮﻓﺖ از ﺧﺴﯽ ازﯾﺮاه دﯾﮕﺮ ﺗﻮ در وي رﺳﯽ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﺳﯽ ي[ )ع ِا( ﮔﻠﯿﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ و ﯾﺎ ﺧﺮﮔﺎه ﻣﺎﻧﻨﺪي ﮐﻪ از ﭘﺸﻢ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺑﺎﻓﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﯽ ء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺻﻮف ردي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﯿﺞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺧﺮﮔﺎه و ﮔﻠﯿﻢ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه از ﭘﺸﻢ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﺧﺴﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺴﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ع ص( ﺧﺎﯾﯿﺪن‪ .‬در زﯾﺮ دﻧﺪان ﻧﺮم ﮐﺮدن‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )از ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻮﺷﺘﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﯿﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﮔﻢ ﺷـﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬زﯾـﺎن ﯾـﺎﻓﺘﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﻣﻐﺒﻮن ﺷـﺪه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﯿﺲ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﻧـﺎﮐﺲ‪ .‬ﻓﺮوﻣـﺎﯾﻪ‪) .‬دﻫـﺎر( )زﻣﺤﺸـﺮي( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﻟﺌﯿـﻢ‪ .‬دون ﻫﻤـﺖ‪ .‬ﭘﺴﺖ‪ .‬ﺑﺪﺳـﺮﺷﺖ‪ .‬ﺳـﺒﮏ ﻣـﺎﯾﻪ‪ .‬ﺣﻘﯿﺮ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رذل‪ .‬دﻧﯽ‪ .‬ﺣﻘﯿﺮ‪ .‬دون‪ .‬دﻧﯿﻪ‪ .‬ﺿﺪ ﺷـﺮﯾﻒ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ج‪ِ ،‬ﺧﺴﺎس‪َ .‬اِﺧّﺴﺎء ‪ :‬ﺳﻪ ﺣﺎﮐﻤﮑﻨﺪ اﯾﻨﺠﺎ ﯾﮑﺒﺎره ﻫﻤﻪ دزد‬ ‫ﻣﯽ ﺧﻮاره و زﻧﺒـﺎره و ﻣﻠﻌﻮن و ﺧﺴﯿﺴـﻨﺪ‪ .‬ﻣﻨﺠﯿـﮏ‪ .‬اف ز ﭼﻮﻧﯿﻦ ﺣﻘﯿﺮ ﺑﯽ ﻫﻨﺮ و ﻋﻘـﻞ ﺟﺎن و دل اﯾﻦ ﺧﺴـﯿﺲ ﺑﺎدا ﭘﯿﺨﺴﺖ‪.‬ﻏﯿﺎﺛﯽ‪ .‬ﮔﺮ‬ ‫ﺧﺴﯿﺴﺎن را ﻫﺠﯽ ﮔﻮﯾﯽ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﺪﯾﺢ ﮔﺮ ﺑﺨﯿﻼن را ﻣﺪﯾﺢ آري ﺑﺪﯾﻦ ﻫﺠﯽ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻣﻨﻈﺮت ﺑﻪ ز ﻣﺨﺒﺮ اﺳﺖ ﺑﺪﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻦ زﻓﺘﯽ و‬ ‫ﺑﺪل زﻓﺘﯽ در ﻟﺌﯿﻤﺎن ﺑﻄﺒﻊ ﻣﻤﺘﺎزي در ﺧﺴـﯿﺴﺎن ﺑﻪ ﻓﻌﻞ ﺑﯽ ﺟﻔﺘﯽ‪ .‬ﻋﻠﯽ ﻗﺮط اﻧﺪﮐﺎﻧﯽ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي چ ﭘﺎول ﻫﺮن(‪ .‬اي ﺑﺪ ﻧﺼﯿﺤﺘﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺗﻮ ﮐﺮدي ﻣﺮا ﺗـﺎ ﭼﻮن ﻓﻼـن ﺧﺴـﯿﺲ و ﭼﻮ ﺑﻬﻤـﺎن ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬در ﺗﻨﻮري ﺧﻔﺘﻪ ﺑﺎ ﻋﻘﻞ ﺷـﺮﯾﻒ ﺑﻪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﻬﻞ ﺧﺴـﯿﺲ اﻧـﺪر‬ ‫ﺧﯿـﺎم‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻣـﺎﻣﯿﺰ ﺑـﺎ ﺧﺴـﯿﺲ ﮐﻪ رﻧﺠﻪ ﮐﻨـﺪ ﺗﺮا ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﻧﺮم ﻧﺮم ﭼﻮ ﻣﺮ ﮐﺎم را ز ﮐﺎم‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو )دﯾﻮان چ ﺗﻘﻮي ص ‪.(261‬‬ ‫ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺸﻮد ﺧﺴﯿﺲ و ﮐﺎﻫﻞ اﻧﺪر دو ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﺧﯿﺮ ﻣﺸﻬﻮر‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬و ﺷﺮﯾﻔﺘﺮﯾﻦ ] ﻗﻮاي ﺛﻼﺛﻪء ﻧﻔﺲ [ ﻫﻤﻪ اﺳﺖ ] ﯾﻌﻨﯽ ﻗﻮه اﻧﺴﺎﻧﯽ‬ ‫ﯾﺎ ﻧﻔﺲ ﻧﺎﻃﻘﻪ [ و ﺧﺴـﯿﺲ ﺗﺮﯾﻦ ﻗﻮﺗﻬﺎي ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ ﻗﻮت ﺷـﻬﻮاﻧﯽ اﺳﺖ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﺑﻨﮕﺮ ﮐﺠﺎ ﺷﺪﻧﺪ و ﭼﻪ زرﻫﺎ ﮔﺬاﺷـﺘﻨﺪ‬ ‫ﮐﺴـﺮي و ﮐﯿﻘﺒـﺎد و ﻓﺮﯾـﺪون و زال زر ﮔﺮدون ﺑﺠﺰ ﻣﻮاﻓﻘﺖ دوﻧﺎن ﻧﻤﯽ ﮐﻨـﺪ و اﯾﺎم ﺟﺰ ﺧﺴـﯿﺲ ﻧﻤﯽ ﭘﺮورد دﮔﺮ‪ .‬ﻋﻤﻌﻖ ﺑﺨﺎراﺋﯽ‪ .‬اﮔﺮ‬ ‫ﺧﺴﯿﺴـﯽ ﺑﺮ ﻣـﻦ ﮔﺮان ﺳـﺮ اﺳـﺖ رواﺳـﺖ ﮐـﻪ او زﻣﯿـﻦ ﮐـﺜﯿﻒ اﺳـﺖ و ﻣﻦ ﺳـﻤﺎء ﺳـﻨﺎ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﺒـﺎدا ﺑﻬﺮه ﻣﻨـﺪ از وي ﺧﺴﯿﺴـﯽ ﺑﺠﺰ‬ ‫ﺧﻮﺷـﺨﻮاﻧﯽ و زﯾﺒﺎ ﻧﻮﯾﺴﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﺰﯾﺮ ﭘﺎي ﭘﯿﻼن در ﺷﺪن ﭘﺴﺖ ﺑﻪ از ﭘﯿﺶ ﺧﺴﯿﺴﺎن داﺷﺘﻦ دﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻫﺮون اﻟﺮﺷﯿﺪ را ﭼﻮن ﻣﻠﮏ‬ ‫و دﯾﺎر ﻣﺼـﺮ ﻣﺴـﻠﻢ ﺷﺪ ﮔﻔﺘﺎ ﺑﺨﻼف آن ﻃﺎﻏﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻏﺮور ﻣﻠﮏ ﻣﺼﺮ دﻋﻮي ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﺮده ﻧﺒﺨﺸﻢ اﯾﻦ ﻣﻤﻠﮑﺖ را اﻻ ﺑﻪ ﺧﺴﯿﺲ ﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﺑﻨﺪﮔﺎن‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬ﺟﻮاﻫﺮ اﮔﺮ در ﺧﻼب اﻓﺘﺪ ﻫﻤﺎن ﻧﻔﯿﺲ اﺳﺖ و ﻏﺒﺎر اﮔﺮ ﺑﻪ ﻓﻠﮏ رﺳﺪ ﻫﻤﺎن ﺧﺴـﯿﺲ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪.‬‬ ‫زاغ ﻣﻠﻌـﻮن از آن ﺧﺴـﯿﺲ ﺗﺮ اﺳـﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﺳـﺘﻨﺪ ﺑـﺎز ﺑﺮ اﺛﺮش‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﺻـﺎﺣﺒﯿﻪ(‪ .‬ﺑﻨﯽ آدم ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﻫﺮ ﺧﺴﯿﺴـﯽ ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﭼـﻮن ﻓﺮﺷـﺘﻪ ﻫﺮ‬ ‫ﺑﻠﯿﺴـﯽ‪.‬ﭘﻮرﯾﺎي وﻟﯽ‪ .‬ﺷـﺮﯾﻒ را ﺑﺨﺴـﯿﺴﺎن رﺟﻮع ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﺑﺮگ ﮐﺎه ﺑﻮد داروي ﭘﺮﯾﺪن ﭼﺸﻢ‪.‬ﺻﺎﺋﺐ ||‪ .‬ﻣﻤﺴﮏ‪ .‬ﺑﺨﯿﻞ )در ﺗﺪاول‬ ‫ﻋﻮام ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﺎن(‪) .‬ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻮﺷﺘﺮ( ‪ :‬ﻧﻪ اﯾﻦ ﻃﻤﻊ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﺑﺮﯾـﺪ از اﯾﻦ وﻋﺪه ﻧﻪ آن ﺧﺴـﯿﺲ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﺑﺘﺮك ده دﯾﻨﺎر‪ .‬ﮐﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ‬ ‫اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ||‪ .‬در ﺑﻌﻀﯽ از ﮐﺘﺐ ﺷﺎﻓﻌﯿﻪ ﺧﺴﯿﺲ ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮ از ﻧﺼﺎب ﺳﺮﻗﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﯿﺲ ﺗﺮ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ص ﺗﻔﻀﯿﻠﯽ( ﭘﺴﺖ ﺗﺮ‪ .‬ﻓﺮوﻣﺎﯾﻪ ﺗﺮ‪ .‬ﺣﻘﯿﺮﺗﺮ‪ .‬دون ﺗﺮ‪ .‬رذﻟﺘﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬و ﻗﻮﻣﯽ‪ ،‬ﺧﺎك ﺑﺪﻫﺎﻧﺸﺎن‪ ،‬اﻟﻬﯿﺖ ﺑﺮ اﺋﻤﻪ‬ ‫ﺿﻼل ﺧﻮد ﮐﻪ از ﺑﻬﺎﺋﻢ و ﺳﺒﺎع و ﺣﺸﺮات در ﻣﺮﺗﺒﻪء ﺧﺴﯿﺲ ﺗﺮ ﺑﻮدﻧﺪ اﻃﻼق ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬ﮐﺘﺎب اﻟﻨﻘﺾ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﯿﺲ رﺗﺒﻪ‪.‬‬



‫]َخ ُر َب ‪ِ /‬ب[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﭘﺎﺋﯿﻦ رﺗﺒﻪ‪ .‬ﭘﺴﺖ رﺗﺒﻪ ‪ :‬ﻣﺸﺘﯽ ﺧﺴﯿﺲ رﺗﺒﻪ ﮐﻪ اﻫﻞ ﺳﺨﻦ ﻧﯿﻨﺪ ﺑﺎ ﻣﻦ ﻗﺮان ﮐﻨﻨﺪ ﻗﺮﯾﻨﺎن ﻣﻦ ﻧﯿﻨﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﯿﺲ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﭘﺴﺖ ﺷﺪن‪ .‬ﺣﻘﯿﺮ ﺷﺪن‪ .‬ﻓﺮوﻣﺎﯾﻪ ﺷﺪن‪ .‬ﻧﺎﮐﺲ ﺷﺪن‪ .‬اِداَﻧﮥ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺧﺴﯿﺲ ﺷﻤﺮدن‪.‬‬



‫ش َم ‪ُ /‬م َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ( ﭘﺴﺖ ﺷـﻤﺮدن‪ .‬ﺣﻘﯿﺮ ﺷـﻤﺮدن‪ .‬ﻓﺮوﻣـﺎﯾﻪ ﺷـﻤﺮدن‪ .‬ﭘﺴﺖ اﻧﮕﺎﺷـﺘﻦ‪ .‬رذل اﻧﮕﺎﺷـﺘﻦ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ش‪ُ /‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﯿﺲ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﭘﺴﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﭘﺎﺋﯿﻦ آوردن ‪ :‬ﻗﯿﻤﺖ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺧﺴﯿﺲ ﻣﮑﻦ ﮐﻪ ﺗﻮ در اﺻﻞ ﺟﻮﻫﺮ ﻧﺎﺑﯽ‪.‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺴﯿﺴﮥ‪.‬‬



‫س[ )ع اِﻣﺺ( ﻓﺮوﻣﺎﯾﮕﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬رﻓﻌﺘﻪ ﻣﻦ ﺧﺴﯿﺴﺘﻪ؛ ﺑﺮداﺷﺘﻢ او را از ﻓﺮوﻣﺎﯾﮕﯽ‬ ‫]َخ َ‬ ‫او؛ اي ﻓﻌﻠﺖ ﺑﻪ ﻓﻌﻼـ ﯾﮑﻮن ﻓﯿﻪ رﻓﻌﺘﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ - .‬ﺧﺴـﯿﺴﮥ اﻟﻨﺎﻗـﮥ؛ دﻧـﺪاﻧﻬﺎي ﻣـﺎده ﺷﺘﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬و ﯾﻘﺎل‪» :‬ﺟﺎوزت اﻟﻨﺎﻗﮥ‬ ‫ﺧﺴﯿﺴﺘﻬﺎ« و ذﻟﮏ ﻓﯽ اﻟﺴﻨﻪ اﻟﺴﺎدﺳﮥ اذا اﻟﻘﺖ ﺛﻨﯿﺘﻬﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﯿﺴﻪ‪.‬‬



‫س[ )ع ص( ﻣﺆﻧﺚ ﺧﺴﯿﺲ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﺴﺎﺋﺲ‪ ،‬ﺧﺴﺎس‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺴﯿﺲ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺴﯿﺴﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﻓﺮوﻣﺎﯾﮕﯽ‪ .‬ﭘﺴﺘﯽ‪ .‬رذاﻟﺖ‪ .‬ﺣﻘﺎرت‪ .‬ﺧﺴﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﯿﻌﮥ‪.‬‬



‫]َخ َع[ )ع ص( ﺧﺴﯿﺲ ﺗﺮﯾﻦ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺴﯿﻌﮥ اﻟﻘﻮم؛ ﺧﺴﯿﺲ ﺗﺮﯾﻦ ﻗﻮم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﯿﻒ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﭼـﺎه ﺑﺴـﯿﺎرآب در زﻣﯿﻦ ﺳـﻨﮕﻼخ ﮐﻪ آب آن ﻣﻨﻘﻄﻊ ﻧﺸﻮد‪ .‬ج‪ ،‬اﺧﺴـﻔﻪ‪ُ ،‬ﺧُﺴﻒ ||‪ .‬ﻣـﺎده ﺷـﺘﺮ ﺑﺴﯿﺎرﺷـﯿﺮ ﮐﻪ در ﺳـﺮﻣﺎ‬ ‫ﺷﯿﺮش زود ﻣﻨﻘﻄﻊ ﺷﻮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪ ،‬اﺧﺴـﻔﻪ‪ُ ،‬ﺧُﺴﻒ ||‪ .‬اﺑﺮ ﺑﺴـﯿﺎرآب‬ ‫ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﭼﺸﻤﻪ ﺑﺮآﯾﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ج‪ ،‬اﺧﺴﻔﻪ‪ُ ،‬ﺧُﺴﻒ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﯿﻔﻪ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﭼﺸـﻢ ﺑﺮﮐﻨـﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﭼـﺎﻫﯽ ﮐﻪ در زﻣﯿﻦ ﺳـﻨﮕﻨﺎك ﮐﻨﻨـﺪ و آب آن ﺟـﻮش زﻧـﺪ و ﻗﻄـﻊ ﻧﺸـﻮد‪ .‬ج‪،‬‬ ‫ُﺧُﺴﻒ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺴﯿﮑﺖ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﮐﻠﻤﻪ دﯾﮕﺮي اﺳﺖ در »اﺧﺴﯿﮑﺖ« و آن ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺧﺴﯿﮑﺖ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺴﯿﻞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﻓﺮوﻣـﺎﯾﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﺴﺎﺋـﻞ ﺧﺴـﺎل ||‪ .‬دون‪ .‬ﻧﺎﮐﺲ از‬ ‫ﻗﻮم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﺴﺎﺋﻞ‪ ،‬ﺧﺴﺎل‪.‬‬ ‫ﺧﺶ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﻣـﺎدرزن‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪َ .‬ﺧﺸﺎَﻣﻦ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﺎﻣﻦ ﺷﻮد ‪ :‬ﺗﺎزﯾﺎﻧﻪ دوﺗﺎ ﭼﻮ ‪ ...‬ﺧﺴـﺮ ﻣﻮش اﻧﺪرﺷﮑﺴـﺘﻪ ﭼﻮن ‪ ...‬ﺧﺶ‪.‬ﻣﻨﺠﯿﮏ‪.‬‬ ‫دﺳﺖ ﺧﻮش زﻣﺎﻧﻪ ﺑﺮﮐﻨـﺪه و ﺷـﺨﻮده روي از ﻃﭙﺎﻧﭽﻪ زن رﯾﺶ از ﮐﺸـﯿﺪن ﺧﺶ‪ .‬ﺷـﻤﺲ ﻓﺨﺮي )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﻣﺎدرﺷﻮﻫﺮ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗـﺎﻃﻊ(‪َ .‬ﺧﺸـﺎَﻣﻦ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﺎﻣﻦ ﺷﻮد )||‪ .‬ص( ﻧﻮﻋﯽ ﮐﺘﺎﺑﺖ ﺑﺮاي ﮐﻠﻤﻪء ﺧﻮش اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻮب‪ .‬ﻧﯿﮏ‪ .‬ﺧﻮش ||‪ .‬ﺧﺸﮏ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺶ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻣـﺎدرزن‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﻣﺎدرﺷﻮﻫﺮ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪َ .‬ﺧﺸﺎَﻣﻦ ||‪ .‬دو ﺗﻨـﺪ و ﺗﯿﺰ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬در راه ﻣـﺪح ذاﺗﺖ ﮐﻠﮑﻢ‬ ‫ﺑﺒﯿﻦ ﮐﻪ داﯾﻢ از ﭘـﺎي ﻓﺮق ﺳـﺎزد در وﻗﺖ رﻓﺘﻦ ﺧﺶ‪ .‬ﺷـﻤﺲ ﻓﺨﺮي ||‪ .‬ﺑﯿـﺦ‪ .‬ﺑﻐـﻞ‪ .‬اﺑـﻂ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﮐﺶ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ‬ ‫آراي ﻧﺎﺻﺮي( ‪ :‬دﺳﺖ ﺷﺎﻋﺮ ﺑﻪ ﺧﺶ ﺑﺮد ﺻﻠﻪ را ﺳﻮزﻧﯽ ﺷﺎﻋﺮي اﺳﺖ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺶ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ )از ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺶ‪.‬‬



‫]َﺧﺶ ش[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﭼﯿﺰي درﺷﺖ و ﺳـﯿﺎه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺎّش ||‪ .‬ﺷﺘﺮ ﭼﻮب در ﺑﯿﻨﯽ‬ ‫ﮐﺮده‪ .‬ج‪ ،‬ﺧـﺎّش ||‪ .‬ﺷــﮑﺎف در ﭼﯿﺰي‪ .‬ج‪ ،‬ﺧـﺎّش ||‪ .‬ﺑـﺎران اﻧـﺪك‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺎّش‪.‬‬ ‫ﺧﺶ‪.‬‬



‫]َﺧﺶ ش[ )ع ﻣﺺ( درآﻣﺪن در ﭼﯿﺰي ||‪ .‬دﺷـﻤﻦ داﺷـﺘﻦ ﮐﺴـﯽ را و ﻣﻼﻣﺖ ﮐﺮدن او را ﭘﻨﻬﺎن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‬ ‫)از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﭼﻮب در ﺑﯿﻨﯽ ﺷـﺘﺮ ﮐﺮدن ﺗـﺎ ﻣﻬـﺎر ﺑﺮ آن ﮐﺸـﯿﺪه ﺷﻮد ||‪ .‬ﺑـﺎران اﻧـﺪك آوردن اﺑﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺶ‪.‬‬



‫]ُﺧﺶ ش[ )ع ِا( ﭘﺸﺘﻪء رﯾﮓ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺶ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻪ اﺳﻔﺮاﯾﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﮐﺸﺖ ﺳﯿﺎه و ﺗﺒﺎه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ در دﯾﺎر ﻣﺤﺎرب‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( زﻣﯿﻦ ﺳﺨﺖ و ﻫﻤﻮار ﺑﯽ ﮔﯿﺎه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎء ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺨﺎﺷﺎة‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺨﺎﺷﺎه ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎء ‪.‬‬



‫]َﺧْﺶ ﺷﺎ[ )ع ِا( زﻣﯿﻦ ﮔﻞ و ﺳﻨﮕﻨﺎك‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬زﻣﯿﻦ رﯾﮓ ﺳﻮد و ﺟﺎي ﮐﻮج اﻧﮕﺒﯿﻦ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء||(‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪء ﮐﺒﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺟﻤﺎﻋﺖ ﮐﺒﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎء ‪.‬‬



‫]ِﺧْﺶ ﺷﺎ[ )ع اِﻣﺺ( ﺗﺨﻮﯾﻒ )||‪ِ .‬ا( ﻣﺘﺮس ﯾﻌﻨﯽ ﺷـﮑﻠﯽ ﮐﻪ در ﮐﺸﺖ زار ﺳﺎزﻧﺪ از ﺑﺮاي دﻓﻊ ﺟﺎﻧﻮران زﯾﺎﻧﮑﺎر‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎء ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺶ ﺷﺎ[ )ع ِا( اﺳﺘﺨﻮان ﺑﺮآﻣﺪه ﭘﺲ ﮔﻮش‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎﺋﺐ‪.‬‬



‫]َخ ِء[ )ع ِا( ِج ﺧﺸﯿﺐ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﯿﺐ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎﺋﯿﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫]َخ َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ(ﺧﺮاﺷﯿﺪﮔﯽ‪ .‬درﯾﺪﮔﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎﺋﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ( ﺧﺮاﺷﯿﺪن‪ .‬درﯾﺪن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺑﻪ دﻧﺪان رﯾﺶ ﮐﺮدن‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎﺋﯿﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ص ﻟﯿﺎﻗﺖ( ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺧﺮاﺷﯿﺪن‪ .‬ﺧﺮاﺷﯿﺪﻧﯽ‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ درﯾﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎﺋﯿﺪه‪.‬‬



‫]َخ َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ( درﯾﺪه‪ .‬ﺧﺮاﺷﯿﺪه‪ .‬ﺑﻪ دﻧﺪان رﯾﺶ ﺷﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎب‪.‬‬



‫]َخ[ )ﻣﻌﺮب‪ ،‬ص( زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺪك ﺑﺎران آب ﺑﺮ آن روان ﮔﺮدد‪ .‬اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻣﺄﺧﻮذ از ﺧﻮش آب ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎب‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﻄﻦ از ﺗﻤﯿﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎب‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( اﺳﻢ آب ﻣﻄﺒﻮخ ﻣﯿﻮه ﻫﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﮑﺮ ﻃﺒﺦ ﯾﺎ ﻗﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺜﻞ آﻟﻮﺑﺎﻟﻮ و ﻣﻮﯾﺰ و ﺳﯿﺐ و ﺑﻪ و زردآﻟﻮ و اﻣﺜﺎل آن و ﻣﺠﻤﻮع آن‬ ‫اﻟﻄﻒ از اﺻﻞ آن و ﻣﺆﻟﻒ ﺗـﺬﮐﺮة ﮔﻮﯾـﺪ ﮐﻪ از آﻟﻮﺑﺎﻟﻮ ﺑﺎﺷﺪ آﻟﻮ ﺟﻬﺖ ﺗﺸـﻨﮕﯽ و اﺻـﻼح ﺧﻠﻂ ﻣﺤﺘﺮق و اﻟﺘﻬﺎب و درد ﺳﭙﺮز و از ﺑﻪ‬ ‫ﺟﻬﺖ ﺗﻘﻮﯾﺖ اﻋﻀـﺎي رﯾﻪ و ﻫﺎﺿـﻤﻪ و رﻓﻊ ﻋﻔﻮﻧﺖ و از ﺳـﯿﺐ ﺟﻬﺖ ﺧﻔﻘـﺎن و ﻏﺸـﯽ و ﮐﺮب و از ﻣﻮﯾﺰ ﺟﻬﺖ ﺗﺼـﻔﯿﻪ ﺻﻮت و ﺗﻔﺘﯿﺢ‬ ‫ﺳﺪد و ﯾﺮﻗﺎن و ﺿﻌﻒ ﺟﮕﺮ و ﻋﺴﺮاﻟﺒﻮل و از اﻣﺮود ﺟﻬﺖ ﺳﺮﻓﻪ و ﻣﻨﻊ ارﺗﻔﺎع ﺑﺨﺎرات ﺑﺪﻣﺎغ ﻧﺎﻓﻊ و زﺑﻮن ﺗﺮﯾﻦ او ﺧﺸﺎب زردآﻟﻮ اﺳﺖ‬ ‫و ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻮﻟﺪ رﯾﺎح و ﻣﺼﻠﺢ او اﻧﯿﺴﻮن و ﻣﺼﻄﮑﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎب‪.‬‬



‫]َﺧْﺶ ﺷﺎ[ )ع ص( ﭼﻮب ﻓﺮوش‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎب‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﯾﮏ ﻓﺮﺳﻨﮕﯽ ﻣﯿﺎﻧﻪء ﺟﻨﻮب و ﻣﻐﺮب ﺑﺮازﺟﺎن‪) .‬ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎب‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﻬﺎي ري‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎب‪.‬‬



‫]َﺧﺶ ﺷـﺎ[ )ِاخ( اﺑﻮﻣﺤﻤـﺪ ﻧﺤﻮي‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرﮔـﺎن ﻧﺤﻮزﺑـﺎن ﻋﺮب اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺸـﺎب را در ﻧﺤﻮ ﻧﻈﺮات ﺧـﺎص اﺳﺖ و اﻏﻠﺐ آراء او ﺑﻨﺰد‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ارز ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎب‪.‬‬



‫]َﺧﺶ ﺷﺎ[ )ِاخ( اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻦ ﺳﻌﺪﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ وﻫﺒﯽ ﺣﺴﯿﻨﯽ ﺷﺎﻓﻌﯽ ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ و ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺧﺸﺎب از ﻣﺮدم ﻣﺼﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺪر او‬ ‫ﺑﻪ درودﮔﺮي اﺷـﺘﻐﺎل داﺷﺖ‪ .‬ﺧﺸﺎب ﺑﻪ اﺑﺘـﺪاء ﺣﻔﻆ ﻗﺮآن ﮐﺮد و ﺑﻌﺪ در ﻓﻘﻪ ﺷﺎﻓﻌﯽ و ﻣﻌﻘﻮل ﺑﻤﻄﺎﻟﻌﻪ ﭘﺮداﺧﺖ و از ﺳـﺮآﻣﺪان اﯾﻦ دو‬ ‫ﺷـﺪ‪ .‬او رﻏﺒﺘﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﻪ ﮐﺘﺐ ادب و ﺗﺎرﯾـﺦ داﺷﺖ و ﮐﺜﯿﺮي از اﺷـﻌﺎر و ﻣﺮاﺳـﻼت و ﺣﮑﺎﯾـﺎت ﺻﻮﻓﯿﻪ را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺳﭙﺮد و ﻧﯿﺰ ﺷـﻌﺮ ﻧﯿﮑﻮ‬ ‫ﻣﯿﮕﻔﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻓﺮاﻧﺴﻮﯾـﺎن دﯾﻮاﻧﯽ ﺑﺮاي ﻗﻀﺎﯾـﺎي ﻣﺴـﻠﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ دادﻧـﺪ او را ﺑﺮاي ﮐﺘﺎﺑﺖ ﺗﻮارﯾـﺦ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪﻧـﺪ و در ﻫﺮ ﻣﺎه ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ﻫﻔﺖ‬ ‫ﻫﺰار ﭘﻮل ﻧﻘﺮه ﺑﻪ او دادﻧﺪ و ﭼﻮن ﺷـﯿﺦ ﺣﺴﻦ ﻋﻄﺎر از ﺳـﯿﺎﺣﺖ ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺳـﯿﺪ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﻣﻼزﻣﺖ او اﺧﺘﯿﺎر ﮐﺮد و اﯾﻦ دو ﺑﮑﻤﮏ‬ ‫ﯾﮏ دﯾﮕﺮ ﺷـﺒﻬﺎي ﻃﻮﯾﻠﯽ ﺑﺼـﺒﺢ آوردﻧﺪ و در ﻓﻨﻮن ادب و ﺗﺎرﯾﺦ و ﻣﺤﺎﺿـﺮات ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻫﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدﻧﺪ ﭼﻮن ﺧﺸﺎب درﮔﺬﺷﺖ ﺷﯿﺦ‬ ‫ﺣﺴﻦ ﻋﻄـﺎر دﯾﻮان ﺷـﻌﺮ و رﺳﺎﺋـﻞ او را ﺟﻤﻊ آوري ﮐﺮد و دﯾﻮان او اﻣﺮوز ﺑﻨـﺎم دﯾﻮان ﺧﺸﺎب اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ چ ‪ 1‬ص‪ 106‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎﺑﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َب[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از رﺳﺘﺎﻗﻬﺎي ﻓﺮاﻫﺎن اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ ص ‪ 119‬ﺷﻮد‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 799‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺸﺎﺑﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﺶ ﺷﺎ[ )ِاخ( ﺣﺠﺎج ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺸﺎﺑﯽ رازي از اﻫﻞ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻮد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎﺛﺮاوﯾﺮﯾﺎ‪.‬‬



‫]َخ َث[ )ِا( ﻧﺎم ﺷﻬﺮﯾﻮر ﻣﺎه اﺳﺖ‪) .‬اﯾﺮان در زﻣﺎن ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن چ ‪ 1‬ص ‪.(110‬‬ ‫ﺧﺸﺎﺧﺶ‪.‬‬



‫]ُخ ِخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﺰرگ ﺑﻪ دﻫﻨﺎء‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎده‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ص( آﻣﺎده و ﻣﻬﯿﺎ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﮐﺸﺖ و زرع‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎر‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﮐـﺎر ﻧﯿﺎﯾـﺪ از ﻫﺮ ﭼﯿﺰي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﻣﺮدم ﻓﺮوﻣﺎﯾﻪ‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﻓﻼن ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺨﺸﺎرة؛ اي دون ||‪ .‬ﺟﻮ ﺑﯽ ﻣﻐﺰ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻗﻠﯽ‪) .‬زﻣﺨﺸﺮي(‪ .‬ﻗﻠﯿﻪء ﺻﺎﺑﻮن‪ .‬ج‪ ،‬اﺧﺸﺎر‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎر‪.‬‬



‫]ُخ ‪َ /‬خ[ )ص( ﭘﯿﺮاﺳـﺘﻪ‪ .‬ﭘـﺎك ﮐﺮده‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺑـﺎغ دﯾﻦ و ﮐﺸﺖ دوﻟﺖ را ﺑﻪ ﺗﯿﻎ ﮐﺮد از ﺧﺎر و ﺧﺲ اﻋـﺪا‬ ‫ﺧﺸﺎر‪ .‬ﻓﺮﺧﺎري )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎردن‪.‬‬



‫]ُخ ‪َ /‬خ َد[ )ﻣﺺ( ﭘـﺎك ﮐﺮدن زﻣﯿﻦ و ﺑـﺎغ از ﮔﯿـﺎه ﻧﺎﺳﻮدﻣﻨـﺪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﭘﯿﺮاﺳـﺘﻦ درﺧﺖ از ﺷﺎخ ﮐـﺞ و ﺑﯽ ﺛﻤﺮ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎرم‪.‬‬



‫]ُخ ِر[ )ع ِا( اﺻﻮات‪ .‬آوازﻫﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺑﯿﻨﯽ درﺷﺖ و ﮔﻨﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎرم‪.‬‬



‫]َخ ِر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎرم اﻟﺮأس‪.‬‬



‫س[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻏﻀـﺮوﻓﻬﺎي ﺑﺎرﯾـﮏ ﮐﻪ در ﺧﯿﺸـﻮم ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﻏﻀـﺎرﯾﻒ ﺑﯿﻨﯽ و واﺣـﺪ آن ﺧﺸـﺮم اﺳﺖ ﯾﺎ‬ ‫]َخ ِر ُﻣْﺮ َرْء ْ‬ ‫ﺧﺮﻓﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎرﻣﻪ‪.‬‬



‫]َخ ِر َم[ )ع ِا( ِج َﺧﺸَﺮم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎره‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ع ص‪ِ ،‬ا( آﻧﭽﻪ ﺑﮑﺎر ﻧﯿﺎﯾﺪ از ﻫﺮ ﭼﯿﺰي‪َ ،‬ﺧﺸﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﺸﺎر‪ .‬ﺷﻮد ||‪ .‬ﺟﻮ ﺑﯽ ﻣﻐﺰ‪ُ ،‬ﺧﺸﺎر‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺧﺸﺎر ﺷﻮد ||‪ .‬ﺧﺮﻣﺎي ﺑﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎره‪.‬‬



‫]ُخ ‪َ /‬خ َر[ )ص( ﭘﯿﺮاﺳـﺘﻪ‪ .‬ﭘـﺎك ﮐﺮده‪) .‬اﻧﺠﻤـﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﻣـﻮﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﺷـﺪ اﻫﺘﻤـﺎﻣﺶ ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﺣـﺎﺟﺖ زرع و‬ ‫ﺧﺸﺎره‪ .‬ﺷﻤﺲ ﻓﺨﺮي )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎره ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻫﺮس ﮐﺮدن‪ .‬زدن ﺷﺎﺧﻬـﺎي ﻧﺎﺳﻮدﻣﻨـﺪ و زاﯾـﺪ درﺧﺘﯽ‪ .‬ﭘﯿﺮاﺳـﺘﻦ ﺷـﺠﺮي‪ .‬ﺗﺒﯿﯿﺖ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫]ُخ ‪َ /‬خ َر ‪ِ /‬ر َ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬ﺑﯿﺖ اﻟﻨﺨﻞ؛ ﭘﯿﺮاﺳﺖ و ﺧﺸﺎره ﮐﺮد ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎرﯾﺪن‪.‬‬



‫]ُخ ‪َ /‬خ َد[ )ﻣﺺ( ﭘﯿﺮاﺳﺘﻦ درﺧﺘﯽ را‪ .‬ﺗﺒﯿﯿﺖ؛ ﺧﺸﺎره ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎش‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ ‪ُ /‬خ[ )ع ِا( ﺣﺸـﺮات زﻣﯿﻦ و ﮔﻨﺠﺸﮕﺎن و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ - .‬ﺧﺸﺎش اﻟﻄﯿﺮ؛ ﻣﻘﺎﺑﻞ‬ ‫ﺳﺒـﺎع اﻟﻄﯿﺮ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ )||(‪ .‬ص( ﻣﺮد ﺗﯿﺰﺳـﺮ روان در ﮐـﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﻣﺮد زﯾﺮك ﺑﯽ ﺑﺎك ﺟﻠـﺪ در ﮐﺎر‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎش‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا(ﭼﻮب ﮐﻪ در ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺘﺮ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ج‪َ ،‬اِﺧﱠﺸﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﺟﻮال‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺧﺸﻢ‪ .‬ﻏﻀﺐ ||‪ .‬ﺟـﺎﻧﺐ‪ .‬ﮐﻨـﺎر ||‪ .‬ﻣﺎر ﮐﻮﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﺴـﯿﺎر زﻫﺮ دارد )||‪ .‬ص( آﻧﮑﻪ وي را دﻣﺎغ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‬ ‫ﺧﻮاه از دواب زﻣﯿﻦ ﺑﻮد ﯾﺎ از ﻣﺮﻏﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎش‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص‪ِ ،‬ا( آﻧﭽﻪ ﺑﮑﺎر ﻧﯿﺎﯾﺪ از ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ||‪ .‬ﺷﺘﺮ ﮔﺸﻨﯽ ﺧﻮاه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎش‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﭘﻬﻠﻮاﻧﺎن ارﺟﺎﺳﺐ در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﮔﺸﺘﺎﺳﺐ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎش‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺳﭙﻪ دار اﻓﺮاﺳﯿﺎب‪) .‬از وﻟﻒ( ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﻧﺎم ﺑﻮدش ﺧﺸﺎش دﻟﯿﺮ ﭘﯿﺎده ﺑﺮﻓﺘﯽ ﺑﺮ ﻧﺮه ﺷﯿﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎش‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎﺷﺎن‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧﺎم دو ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ از اراﺿﯽ ﻣﺪﯾﻨﻪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎﺷﻪ‪.‬‬



‫ش[ )ع ِا( واﺣﺪ ﺧﺸﺎش ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮑﯽ ﮔﻨﺠﺸﮏ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺣﺸﺮات اﻻرض‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]َخ ‪ِ /‬خ ‪ُ /‬خ َ‬ ‫ﺧﺸﺎﺷﮥ‪.‬‬



‫ش[ )ع ِا(واﺣﺪ ﺧﺸﺎش ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮑﯽ ﭼﻮب در ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺘﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]ِخ َ‬ ‫ﺧﺸﺎع‪.‬‬



‫]ُﺧْﺶ ﺷﺎ[ )ع ِا( ِج ﺧﺎﺷﻊ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺷﻊ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎﻋﺮ‪.‬‬



‫]َخ ِع[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ از ﻗﺮاء ﺑﺨﺎرا‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎف‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺨﺎﺷﻔﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺨﺎﺷﻔﮥ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎف‪.‬‬



‫]َﺧْﺶ ﺷـﺎ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﭘـﺪر ﻓﺎﻃﻤـﮥ ﺗﺎﺑﻌﯿﻪ و ﻧﺎم ﺟـ ّﺪ زُﻣﻞ ﺻـﺤﺎﺑﯽ اﺑﻦ ﻋﻤﺮو اﺳﺖ‪ - .‬ام ﺧﺸﺎف؛ ﺑﻼ و ﺳـﺨﺘﯽ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎف‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﻣﻌﺮب‪ ،‬ص( ﺧﻮﺷﺎب و ﻣﻌﺮب آن اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎف‪.‬‬



‫]ُﺧْﺶ ﺷـﺎ[ )ع ِا( ﺷﺐ ﭘﺮه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﺧﻔﺎش‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ور‬ ‫ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ ﺑﮕﺮداﻧﺪ ﺗﻒ ﺧﻮرﺷﯿﺪ از ﺗﻦ ﺧﺸﺎف‪) .‬ﺳﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ ص ‪.(343‬‬ ‫ﺧﺸﺎف‪.‬‬



‫]ُﺧﺶ ﺷﺎ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﭘﺪر ﻃﻠﻖ ﺗﺎﺑﻌﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎف‪.‬‬



‫]ُﺧْﺶ ﺷﺎ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﭘﺪر ﻃﻠﻖ ﺗﺎﺑﻌﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎف‪.‬‬



‫]ُﺧْﺶ ﺷﺎ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﺤﺪﺛﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎف‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎﻓﻪ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع ﻣﺺ( رﻫﺒﺮي ﮐﺮدن ﮐﺴﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎل‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎم‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( اﻓﺘﺎدن ﻏﻀـﺮوﻓﻬﺎ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن دﻣﺎغ و ﺑﯿﻨﯽ ﮐﺴـﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺸﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺸﻢ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎم‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﺷﯿﺮ ﺑﯿﺸﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎم‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ص( آﻧﮑﻪ ﺑﯿﻨﯽ وي ﮐﻼن و ﺳﺘﺒﺮ ﺑﺎﺷﺪ)‪) .(1‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﮐﻮه ﺑﻠﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﯿﻨﯽ آن ﺳـﺘﺒﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ در اﺻﻞ ﺻـﻔﺖ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺠﺎي ﻣﻮﺻﻮف اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎم‪.‬‬



‫]ُﺧْﺶ ﺷﺎ[ )ع ص( ﻣﺮد ﮐﻼن ﺑﯿﻨﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎﻣﻦ‪.‬‬



‫]َخ ‪ُ /‬خ َم[ )ِا( ﻣـﺎدرزن‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺶ)‪ .(|| 1‬ﻣـﺎدرﺷﻮﻫﺮ‪ .‬ﺧﺶ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬در‬ ‫ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه‪ :‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ در اﺻﻞ ﺧﺸﺘﺎﻣﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎن‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج ﺧﺸﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎن‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( درﺷﺘﯽ ﮐﺮدن ﺑﺎ ﮐﺴﯽ در ﺳﺨﻦ ﯾﺎ در ﮐﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺨﺎﺷﻨﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺟﺪ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰﺑﻦ ﺑﺪرﺑﻦ زﯾﺪﺑﻦ ﻣﻌﺎوﯾﻪ اﺳﺖ و اﺳﻢ او ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰي ﺑﻮد و ﺳﭙﺲ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻧﺎم او را ﺗﻐﯿﯿﺮ داد‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﭘﺴﺮ ﻻي ﺑﻦ ﻋﺼﻢ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎن‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬ﺧْﺶ ﺷﺎ[ )ِاخ( ﺑﻄﻨﯽ اﺳﺖ از ﻣﺪﺣﺞ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]َخ َن[ )ع ﻣﺺ( درﺷﺖ ﮔﺮدﯾﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﻦ‪ .‬ﻣﺨﺸﻨﮥ‪ ،‬ﺧﺸﻮﻧﮥ‪ ،‬ﺧﺸﻨﮥ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ِﺧْﺶ ﺷﺎ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺸﺎن ﮐﻪ ﺑﻄﻨﯽ اﺳﺖ از ﻣﺪﺣﺞ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ( ﺑﺪﻧـﺪان رﯾﺶ ﮐﺮدن‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( ‪ :‬درﯾـﺎ دو ﭼﺸﻢ و ﺑﺮ دل آﺗﺶ ﻫﻤﯽ ﻓﺰاﯾـﺪ ﻣﺮدم ﻣﯿﺎن درﯾﺎ وآﺗﺶ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﯽ‬ ‫ﺷﮏ ﻧﻬﻨﮓ دارد دل را ﻫﻤﯽ ﺧﺸﺎﯾﺪ ﺗﺮﺳﻢ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻮارد ﮐﺎﯾﺪون ﻧﻪ ﺧﺮد ﺧﺎﯾﺪ‪ .‬رودﮐﯽ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﺎ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎو‪.‬‬



‫]ِخ[ )اِﻣﺺ( ﭘﯿﺮاﯾﺶ ﺑﺴـﺘﺎن و ﺑﺎغ و ﮐﺸﺖ زار از ﻋﻠﻔﻬﺎي ﺧﻮدرو و ﻫﺮزه و ﺳـﻨﮓ و ﺧﺲ و ﺧﺎﺷﺎك آﻧﻬﺎ را ﺑﺮداﺷـﺘﻦ‪ .‬ﺧﺸﺎوه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﭘﯿﺮاﯾﺶ درﺧﺖ از ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي زﯾﺎدﺗﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎوره‪.‬‬



‫]ُخ َو َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﺤﻠﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪ .‬ﮐﻮﭼﻪ اي اﺳﺖ در ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎوري‪.‬‬



‫]ُخ َو[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺸﺎوره ﮐﻪ ﮐﻮﭼﻪ اي اﺳﺖ در ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎوﻧﺪ‪.‬‬



‫]ِخ َو[ )ِاخ( ﻧﺎم وﻻﯾﺘﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎوه‪.‬‬



‫]ِخ َو ‪ِ /‬و[ )اِﻣﺺ( ﭘﯿﺮاﯾﺶ ﺑﺴﺘﺎن و ﺑﺎغ و ﮐﺸﺖ زار از ﻋﻠﻔﻬﺎي ﺧﻮدرو و ﻫﺮزه و ﺳﻨﮓ و ﺧﺲ و ﺧﺎﺷﺎك‪ .‬وﺟﯿﻦ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ||(‪ .‬ﭘﯿﺮاﯾﺶ درﺧﺖ از ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي زﯾﺎدﺗﯽ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺧﺸﺎره‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ :‬ﺟﻼﻣﻪ؛ آﻧﭽﻪ از ﺧﺸﺎوه ﺑﯿﺮون‬ ‫آﯾﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎوه ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﭘـﺎك ﮐﺮدن ﭘـﺎﻟﯿﺰ از ﺧـﺎر و ﺧﺎﺷـﺎك‪) .‬ﺻـﺤﺎح اﻟﻔﺮس(‪ .‬وﺟﯿﻦ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ||(‪.‬‬ ‫]ِخ َو ‪ِ /‬و َ‬ ‫ﭘﯿﺮاﺳـﺘﻦ درﺧـﺖ‪ .‬ﺗﺸـﺬﯾﺐ‪ :‬ﺷـﺬب اﻟﺸـﺠﺮ ﺗﺸـﺬﯾﺒًﺎ‪ :‬ﺧﺸـﺎوه ﮐﺮد درﺧـﺖ را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﻣﺸـﺬب؛ داس ﮐﻪ ﺑـﺪان ﺧﺸـﺎوه ﮐﻨﻨـﺪ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻗﻨﻮب؛ ﺧﺸﺎوه ﮐﺮدن رز و ﺑﺮﯾﺪن آﻧﭽﻪ ﻣﻮذي ﺑﺎر آن ﺑﻮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎة‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺗﺮﺳـﯿﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸـﯿﮥ‪َ ،‬ﺧﺸـﯽ‪ِ ،‬ﺧﺸـﯽ‪ ،‬ﻣﺨﺸﺎة‪ ،‬ﻣﺨﺸـﯿﮥ‪ ،‬ﺧﺸﯿﺎن‬ ‫ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺼﺎدر دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎي‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 800‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ُخ[ )ﻧـﻒ ﻣﺮﮐـﺐ( ﺧـﻮش آﯾﻨـﺪه‪ .‬ﺧـﻮش ﮐﻨﻨـﺪه‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( ‪ :‬ﺧﺸـﺎي ﺷــﻬﺮﯾﺎر ﻣﺸـﺮق ﺷـﻤﺲ اﻟـﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﺧﺴـﺮوي ﻇـﺎﻟﻢ ﮐﺶ‬ ‫ﻋﺎﺟﺰﺧﺸﺎي‪ .‬ﺣﮑﯿﻢ ﻧﺰاري )از ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎﯾﺎ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ِج ﺧﺸﯿﺎن‪َ ،‬ﺧﺸﯿﯽ‪ ،‬ﺧﺸﯿﺎء‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎﯾﺎرش‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( ﻧﺎم اﺻﻠﯽ ﺧﺸﺎﯾﺎر و ﻣﺮﮐﺐ از ﺧﺸﯿﻪ‪ ،‬ﺷﺎه و ارش ﺑﻤﻌﻨﯽ دﻟﯿﺮ ﯾﺎ ﻣﺮد اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ)‪ (1‬ﭘﺴـﺮ دارﯾﻮش ﮐﺒﯿﺮ ﭘﺎدﺷﺎه اﯾﺮان اﺳﺖ ﻣﺎدر او آﺗﺲ ﺳﺎ دﺧﺘﺮ ﮐﻮروش ﺑﺰرگ ﺑﻮد و در ﺳﻦ ‪ 35‬ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﺘﺨﺖ‬ ‫ﻧﺸﺴﺖ‪ 486) .‬ق‪.‬م‪ .(.‬ﭼﻮن ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﺑﺘﺨﺖ ﻧﺸـﺴﺖ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎ ﻟﺸـﮑﺮي ﻋﺎزم ﻣﺼﺮ ﺷﺪ و ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﺨﺖ ﻣﺼﺮﯾﺎن ﺷﻮرش آن‬ ‫ﻧﺎﺣﯿﻪ را ﻓﺮوﻧﺸﺎﻧﺪ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺟﻨﮓ و ﻓﺮوﻧﺸﺎﻧﺪن آﺗﺶ ﺷﻮرش ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ وﻟﯽ ﻫﻤﯿﻨﻘﺪر ﻣﯽ داﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﭼﻮن ﻓﺎﺗﺢ آﻣﺪ ﺧﺒﯿﺶ‬ ‫رﺋﯿﺲ ﺷﻮرﺷـﯿﺎن ﮐﻪ ﺧﻮد را ﻓﺮﻋﻮن ﺧﻮاﻧـﺪه ﺑﻮد ﻓﺮار ﮐﺮد و ﻫﻤﺪﺳـﺘﺎن او ﺳـﺨﺖ ﻣﺠﺎزات ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺼﺐ ﻧﯿﻞ ﺑﻪ ﻏﺎرت اﯾﺮاﻧﯿﺎن رﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ از آن ﺑﺮادر ﺧـﻮد ﻫﺨـﺎﻣﻨﺶ را واﻟﯽ ﻣﺼـﺮ ﮐﺮد و در ﺗﺤﺖ ﺣﻤـﺎﯾﺖ او ﻧﺠﺒـﺎء و روﺣـﺎﻧﯿﻮن ﻣﺼـﺮي ﺑﻪ ﺣﻘـﻮق ﺧـﻮد رﺳـﯿﺪﻧﺪ و ﺑﺎ‬ ‫اﺧﺘﯿﺎراﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ داده ﺷـﺪه ﺑﻮد ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ 484 .‬ق‪.‬م‪) .‬ﻧﻘﻞ از ﮐﺘﺎب ﺗﺎرﯾـﺦ ﻫﺮودت ﮐﺘﺎب ‪ ،7‬ﺑﻨﺪ ‪ .(7‬اﻣﺎ ﻗﻀﯿﻪ ﺑﺎﺑﻞ‪ :‬ﺑﺎﺑﻞ ﻧﯿﺰ از‬ ‫ﻣﻮﻗﻊ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد و ﻋﻠﻢ ﻃﻐﯿﺎن ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺖ وﻟﯽ وﻗﺎﯾﻊ اﯾﻦ ﺷﻮرش ﻫﻢ درﺳﺖ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﺳﻢ ﯾﺎﻏﯽ را ﻫﺮودت ذﮐﺮ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ وﻟﯽ‬ ‫از اﻟﻮاﺣﯽ ﮐﻪ ﺑـﺪﺳﺖ آﻣـﺪه ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ادﻋﺎي ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﮐﺮده اﻧﺪ زﯾﺮا اﺳﻢ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از اﯾﺸﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ‪» :‬ﺑﻞ ﺷـﯿﻤﺎﻧﯽ« ﯾﺎ »ﺑﻞ‬ ‫ﺷﯿﻤﺎﻧﺎ« و »وﺷـﯽ ﮐﻮﺷﺘﯽ« ﺑـﺪﺳﺖ آﻣـﺪه ﮐﻪ اﯾﻦ دو ﻧﻔﺮ ﺧﻮد را ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺎﺑﻞ ﺧﻮاﻧـﺪه اﻧﺪ ﺑﻌﺪ آك ﺷـﯽ ﻣﺎﺳﻮ ﻧﺎم ﺧﻮد را ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺎﺑﻞ و‬ ‫ﻣﻤﺎﻟﮏ داﻧﺴـﺘﻪ وﻟﯽ از اﯾﻦ اﺷـﺨﺎص ﻟﻮﺣﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺎرﯾـﺦ آن ﺳﺎل ﺑﻌـﺪ از ﺟﻠﻮس ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑـﺪﺳﺖ ﻧﯿﺎﻣـﺪه ﺑﺎري ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻌﻠﻮم‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ زوﭘﯿﺮ »‪ «zopyre‬ﻧﺎم از ﻃﺮف اﯾﺮان واﻟﯽ ﺑﺎﺑﻞ ﮔﺸﺘﻪ و ﺷﻮرش را ﻓﺮوﻧﺸﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﮔﺮ ﭼﻪ ﭼﻨﺪي ﺑﻌﺪ او ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ وﻟﯽ ﭘﺴﺮ‬ ‫او ﺑﻐﺎﺑﻮﺧﺶ ﺑﺠﺎي او ﻣﻌﯿﻦ ﺷﺪ ﺑﻬﺮﺣﺎل ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺑﺎر ﭘﺎرﺳﯽ ﻫﺎ ﺑﺎ ﺑﺎﺑﻠﯽ ﻫﺎ ﺑﺨﺸﻮﻧﺖ رﻓﺘﺎر ﮐﺮده اﻧﺪ ﻫﺮودوت ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‬ ‫دﯾـﻮار و ﻣﻌﺎﺑـﺪ ﺷـﻬﺮ را ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﺷـﺎه ﺧﺮاب ﮐﺮدﻧـﺪ و ﻣﺠﺴـﻤﻪء ﻣﺮدوك رب اﻟﻨـﻮع ﺑﺰرگ ﺑـﺎﺑﻠﯽ ﻫـﺎ را ﺑﻪ اﯾﺮان آوردﻧـﺪ‪» .‬آرﯾـﺎن« و‬ ‫»اﺳﺘﺮاﺑﻮن« ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻣﻌﺒﺪ ﺑﺰرگ »اﺳﺎﻫﯿﻞ« ﺧﺮاب ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻫﯿﮑﻞ زرﯾﻦ در ﻧﺰد ﺑﺎﺑﻠﯽ ﻫﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻘﺪس و ﻣﻮرد ﭘﺮﺳـﺘﺶ ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﻮد و ﻫﺮ‬ ‫ﭘﺎدﺷـﺎه ﻗـﺎﻧﻮﻧﯽ در اول ﻫﺮ ﺳـﺎل ﺑﺎﺑﻠﯽ دﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ ﻟـﺬا ﺑﺎ آوردن آن ﺑﻪ اﯾﺮان ﺑﺎﺑﻞ از ﻣﻘﺎم ﭘﺎﯾﺘﺨﺘﯽ ﻣﺤﺮوم ﺷـﺪ و اﯾﺎﻟﺘﯽ از اﯾﺎﻻت‬ ‫اﯾﺮان ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬از ﻟﻮﺣﻪ ﻫﺎي ﺑﺎﺑﻠﯽ ﯾﻌﻨﯽ از ﻋﻨﻮان ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ در اﺳـﻨﺎد ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺑﺎﺑﻠﯽ ﻫﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺴـﺘﻔﺎد ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ در ﺳﺎل ﺳﻮم ﯾﺎ ﭼﻬﺎرم‬ ‫ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷـﺎ اﯾﻦ واﻗﻌﻪ روي داد زﯾﺮا در ﺳـﺎل ﭘﻨﺠﻢ ﺳـﻠﻄﻨﺖ او ﻋﻨﻮان اﯾﻦ ﺷـﺎه را »ﭘﺎدﺷـﺎه ﻣﻤﺎﻟﮏ« ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ و اﺳـﻤﯽ از ﺑﺎﺑﻞ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ﭘﺲ ﺗﺎرﯾـﺦ اﯾﻦ ﺷﻮرش ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻘﺮﯾﺒًﺎ ﺑﯿﻦ ‪ 482‬و ‪ .471‬ق‪ .‬م‪ .‬و ﻗﺒـﻞ از ﺟﻨﮕﻬﺎي اﯾﺮان و ﯾﻮﻧﺎن ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺟﻨﮓ اﯾﺮان و ﯾﻮﻧﺎن‪ :‬ﻗﺒﻞ از‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺸـﺮح اﯾﻦ ﺟﻨـﮓ ﺑﭙﺮدازﯾﻢ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﮕﻮﺋﯿﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﻄﻮري ﮐﻪ ﻫﺮودوت ﺷـﺮح آن را ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ ﯾﮑﯽ از وﻗﺎﯾﻊ ﻣﻬﻢ ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺑﺸـﺮ ﺑﺸـﻤﺎر رﻓﺘﻪ و ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ ﻗـﺪﯾﻢ و ﺟﺪﯾـﺪ اروﭘﺎ ﺑﯽ اﺳـﺘﺜﻨﺎء ﻋﻘﯿﺪه دارﻧﺪ ﮐﻪ دورهء ﻫﺨﺎﻣﻨﺸـﯽ دورهء ﭘﺎرﺳـﯽ ﻣﺸـﺮق ﻗﺪﯾﻢ ﯾﺎ آﺧﺮﯾﻦ‬ ‫ﮐﻠﻤﻪء آن ﺑﻮد و دوﻟﺖ ﭘﺎرس در ﺿﻤﻦ ﺑﺴﻂ ﺧﻮد ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﻪ ﯾﻮﻧﺎن ﺑﺮﺧﻮرد و ﺟﻨﮓ ﺑﯿﻦ دو ﻣﻠﺖ ﻫﻨﺪو اروﭘﺎﺋﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ اﻋﻢ درﮔﺮﻓﺖ‬ ‫و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﺮﺗﺮي ﺗﻤـﺪن اروﭘﺎﯾﯽ ﻣﺤﻘﻖ ﺷـﺪ‪ .‬از اﯾﻦ ﺑﺒﻌﺪ ﺷﺎﻟﻮدهء اﺳﺘﯿﻼي ﻋﻨﺼـﺮ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ و ﺗﻤﺪن آن در ﻣﺸـﺮق ﻗﺪﯾﻢ رﯾﺨﺘﻪ ﺷﺪ و اﯾﻦ‬ ‫ﺷﺎﻟﻮده ﻣﺤﮑﻤﺘﺮ ﺷﺪ ﺗﺎ در زﻣﺎن اﺳـﮑﻨﺪر اﺳﺘﯿﻼي ﻋﻨﺼـﺮ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺗﺤﻘﻖ ﯾﺎﻓﺖ و دورهء ﺟﺪﯾﺪ در ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺸـﺮق ﻗﺪﯾﻢ ﺷـﺮوع ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬ ‫ﻣﺪارك اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﯾﮑﻄﺮﻓﻪ اﺳﺖ زﯾﺮا ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﺎ در ﺑﺎرهء اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﻣﯽ داﻧﯿﻢ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮودوت ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﻮﯾﺲ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ‬ ‫ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ و در ﻣﺪارك ﺷـﺮﻗﯽ اص ﮐﻠﻤﻪ اي وﺟﻮد ﻧﺪارد و از ارﻗﺎم و ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﻫﺮودوت ﻧﯿﺰ ﺑﺮﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ او ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺧﻮد را‬ ‫از ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﻬـﺎي دﯾﮕﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ ﭼﻮن ﻗﻮل ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑـﻞ در دﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﻣـﺪارك او ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﮔﺰاﻓﻪ ﮔﻮﯾﯽ ﺑﻼﻣﻌﺎرض اﺳﺖ اﻣﺎ از‬ ‫ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻫﺎي ﻫﺮودوت ﺑﺮﻣﯽ آﯾـﺪ ﮐﻪ اﺛﺮ ﺣﻤﻠﻪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﻮده و ﺑﻌﺒﺎرت دﯾﮕﺮ از ﻃﺮف اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﻪ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﺻـﺪﻣﺎت ﻓﺮاوان رﺳـﯿﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﭼﻪ ﺣﺴـﯿﺎت ﺿﺪ ﭘﺎرﺳـﯽ در آﺛﺎر ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن آن زﻣﺎن ﯾﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﺪورهء آن ﺟﻨﮓ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺎﯾﻊ ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮓ‪ :‬ﻫﺮودوت‬ ‫وﻗﺎﯾﻊ و ﻋﻠﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺷـﺪ ﺗﺎ ﺑﯿﻦ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ و ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﺟﻨﮓ در ﮔﺮﻓﺖ ﺑـﺪﯾﻦ ﺷـﺮح ذﮐﺮ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ :‬دﻣﺎرات ﭘﺎدﺷﺎه ﺳﺎﺑﻖ اﺳـﭙﺎرت ﮐﻪ‬ ‫در زﻣـﺎن دارﯾـﻮش ﺑﻪ او ﭘﻨﺎﻫﻨـﺪه ﺷـﺪه و ﺣـﺎل از ﻧﺰدﯾﮑـﺎن ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷـﺎ ﮔﺮدﯾـﺪه ﺑـﻮد ﻫﻤـﻮاره ﺑﻪ او ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺷـﺎه اﯾﺮان ﻣﯽ ﺗـﻮاﻧﺪ‬ ‫ﭘﻠﻮﭘﻮﻧﺲ را ﺑﮕﯿﺮد و ﺣﮑﻮﻣﺖ آﻧﺠﺎ را ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫـﺪ و دﻣﺎرات را ﭘﺎدﺷﺎه ﮐﻨـﺪ و اﻟﺒﺘﻪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت او دﺳﺖ ﻧﺸﺎﻧـﺪهء اﯾﺮان ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻮاده آﻟﻪ آد)‪ (2‬ﮐﻪ در ﺗﺴﺎﻟﯽ ﻣﻘﺘـﺪر ﺑﻮدﻧـﺪ ﻧﯿﺰ ﺷﺎه را ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺑﻪ ﻗﺸﻮن ﮐﺸـﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺧﯿﺎل ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺗﺴـﻠﻂ اﯾﺮان در‬ ‫ﯾﻮﻧﺎن ﻣﻘﺎم ﺧﻮد را ﻣﺤﮑﻢ ﮐﻨﻨﺪ ﺧﺎﻧﻮاده ﭘﯽ زﯾﺴﺘﺮات ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻋﺪم ﺑﻬﺮه ﻣﻨﺪي اﯾﺮاﻧﯿﺎن در ﻣﺎراﺗﻦ ﺗﺎ اﻧﺪازه اي ﻣﺄﯾﻮس ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ در‬ ‫اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﺎز اﻣﯿـﺪوار ﺷﺪﻧـﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ اﯾﺮان در آﺗﻦ ﺣﮑﻤﺮان ﺷﻮﻧﺪ و ﭼﻮن واﻟﯽ اﯾﺮان در ﻟﯿﺪﯾﻪ از ﻟﺠﺎﺟﺖ آﻧﻬﺎ ﺧﺴـﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد و‬ ‫دﯾﮕﺮ وﻗﻌﯽ ﺑﺤﺮف آﻧﻬﺎ ﻧﻤﯽ ﻧﻬﺎد ﺑﻪ درﺑﺎر اﯾﺮان آﻣـﺪه ﺑﺎ دﯾﺪن اﯾﻦ و آن از ﻣﺘﻨﻔﺬﯾﻦ درﺑﺎري راﻫﯽ ﺑﻪ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﯾﺎﻓﺘﻪ او را ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ‬ ‫ﯾﻮﻧﺎن ﺗﺤﺮﯾﮏ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ ﺑﺤﮑﻮﻣﺖ و اﻗﺘﺪارات ﺳﺎﺑﻖ ﺧﻮد ﺑﺮﺳـﻨﺪ ﻏﯿﺐ ﮔﻮﺋﯽ را ﻣﻮﺳﻮم‬ ‫ﺑﻪ ان ﻣﺎﮐﺮﯾﺖ)‪ (3‬ﮐﻪ ﮐﺘﺎﺑﻬـﺎي زﯾـﺎد ﺑﺎ ﺧﻮد داﺷﺖ ﭘﯿـﺪا ﮐﺮدﻧـﺪ و ﭘﯿﺶ اﻧﺪاﺧﺘﻨـﺪ و او ﺑﻪ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﺧﻮد ﻧﮕﺎه ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎﻫـﺎن ﭘـﺎرس ﻫﺮ دو ﻃﺮف ﻫﻠﺲ ﭘﻮﻧﺖ )دارداﻧـﻞ( را ﺑﻬﻢ اﺗﺼـﺎل ﺧﻮاﻫـﺪ داد و ﺑﻌـﺪ ﺑﺎ دﻻﺋﻞ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﭘﺎدﺷﺎه ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷـﺎ‬ ‫اﺳﺖ ﻋﻼـوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﺧﻮي ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷـﺎ ﻣﻮﺟﺐ دﯾﮕﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﺷـﺪ ﺗـﺎ آﻧﮑﻪ اﯾﻦ ﭘﺎدﺷـﺎه ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﻣﺠﻠﺲ ﻣﺸﺎوره اي ﺗﺸـﮑﯿﻞ و‬ ‫ﺑﺰرﮔﺎن اﯾﺮان را ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻗﺮار داد‪ :‬او ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ از ﻧﺴﺐ ﺧﻮد ﯾﺎد ﮐﺮد ﮔﻔﺖ ﮐﻪ او ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﭘﺴـﺮ ﻻﯾﻖ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺎﻧﺪاﻧﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‬ ‫و ﺑﻪ ﻓﺘﻮﺣـﺎت ﭘـﺪران ﺧﻮد اداﻣﻪ دﻫـﺪ و ﻇـﺎﻫﺮًا ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮاي ﻟﺸﮑﺮﮐﺸـﯽ ﯾﻮﻧﺎن اﺳﺖ ﭼﻪ ﻣﻤﻠﮑﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺴﺖ ﺗﺮ از ﻣﻤﻠﮑﺖ او‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻞ ﺣﺎﺻـﻠﺨﯿﺰﺗﺮ از آن اﺳﺖ و ﺿـﻤﻨًﺎ ﺑﺎ ﻓﺘﻮﺣﺎت در آن ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻮﻫﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﭙﺪر او ﺷﺪه اﺳﺖ اﻧﺘﻘﺎم ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺸـﯿﺪ‪ .‬او‬ ‫ﮔﻔﺖ ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﭘﯽ در ﻫﻠﺲ ﭘـﻮﻧﺖ ﺳـﺎﺧﺘﻢ از اروﭘـﺎ ﺧﻮاﻫﻢ ﮔـﺬﺷﺖ و ﺑﻪ ﯾﻮﻧـﺎن ﺧﻮاﻫﻢ رﻓﺖ ﺗـﺎ اﻧﺘﻘـﺎم ﺗﻮﻫﯿﻨﯽ را ﮐﻪ آﺗﻨﯽ ﻫـﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﭘﺎرﺳـﯽ ﻫﺎ و ﭘﺪرم وارد ﮐﺮده اﻧﺪ ﺑﮑﺸﻢ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﺧﻮب ﻣﯽ داﻧﯿﺪ ﮐﻪ دارﯾﻮش ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺮ ﺿﺪ اﯾﻦ اﻗﻮام اﻗﺪام ﮐﻨﺪ وﻟﯽ ﻣﺮگ ﺑﻪ‬ ‫او ﻓﺮﺻﺖ ﻧﺪاد‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻌﻬﺪه دارم ﺗﺎ آﺗﻦ را آﺗﺶ ﻧﺰﻧﻢ ﺑﺎزﻧﮕﺮدم‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽ داﻧﯿﺪ ﻣﺒﺎدرت ﺑﺪﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎ ﻣﻦ و ﭘﺪرم اول از ﻃﺮف آﺗﻨﯽ ﻫﺎ‬ ‫ﺑﻮد‪ :‬اوﻻًـ ﺑﺎ آرﯾﺴـﺘﺎﮔﺮ ﯾﮑﯽ از ﺑﻨـﺪﮔﺎن ﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﺎرد ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮده آﺗﺶ ﺑﻪ ﻣﻌﺎﺑـﺪ و ﺟﻨﮕﻞ ﻣﻘـﺪس آن زدﻧـﺪ و ﺑﻌـﺪ از آن ﻫﻢ ﺧﻮب ﻣﯽ‬ ‫داﻧﯿﺪ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺑﺎداﺗﯿﺲ و ارﺗﺎﻓﺮن ﺑﻪ ﻣﻤﻠﮑﺖ آﻧﻬﺎ رﻓﺘﻨﺪ ﭼﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺷـﻤﺎ آوردﻧﺪ ﻟﺬا اﮔﺮ ﻣﺎ آﺗﻦ و ﻣﺮدم ﻫﻤﺠﻮار آﻧﻬﺎ را ﮐﻪ در اراﺿﯽ‬ ‫ﭘﻠﻮﭘﺲ ﻓﺮﯾﮕﯿﺎﺋﯽ ﺳـﮑﻨﯽ دارﻧﺪ ﻣﻄﯿﻊ ﮐﻨﯿﻢ ﭘﺎرس دﯾﮕﺮ ﺣﺪي ﺟﺰ آﺳـﻤﺎن ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و آﻓﺘﺎب ﺑﻪ ﻣﻤﻠﮑﺘﯽ ﺧﺎرج از ﺣﺪود ﻣﻤﺎﻟﮏ‬ ‫ﻣﺎ دﯾﮕﺮ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﻧﮕﺮﯾﺴﺖ‪ .‬او ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ آﻧﻬﺎ را اﻣﯿـﺪوار ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ از ﺗﻤﺎم اروﭘﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺬﺷﺖ آﻧﻬﺎ را ﺗﻬﯿﯿﺞ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺒﺴـﻂ‬ ‫ﻗﻮا ﭘﺮدازﻧـﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻧﻄﻖ ﺧﻮد را ﺧﺎﺗﻤﻪ داد ﭘﺲ از او ﻣﺮدوﻧﯿﻪ ﺑﺴـﺨﻦ درآﻣـﺪ او ﺑﺎ ﻣﺪح و ﺛﻨﺎي ﺑﺴـﯿﺎر از ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﭘﺎره اي از‬ ‫ﺣﻤﺎﻗﺘﻬﺎي ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن را ﮔﻮﺷﺰد ﮐﺮد و ﺳﭙﺲ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺣﻤﺎﻗﺘﻬﺎي آﻧﺎن ﺗﺎ ﻣﻘﺪوﻧﯿﻪ ﭘﯿﺶ رﻓﺘﻢ و ﺣﺎل ﻧﻮﺑﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎز ﺑﺠﻨﮓ‬ ‫دﺳﺖ ﯾـﺎزﯾﻢ و ﺑﺮﺗﺮي ﺧﻮد را ﺑﺠﻬﺎﻧﯿـﺎن ﻧﺸـﺎن دﻫﯿﻢ ﭘﺲ از ﺑﯿـﺎن ﻣﺮدوﻧﯿﻪ ﻋﻤﻮي ﺷﺎه ارﺗﺎﺑﺎن )اردوان( ﺑﺴـﺨﻦ آﻣـﺪ و ﮔﻔﺖ اﮔﺮ ﻋﻘﺎﯾﺪ‬ ‫ﻣﻮاﻓﻖ و ﻣﺨﺎﻟﻒ اﻇﻬﺎر ﻧﺸﻮد اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻋﻘﯿـﺪه ﻣﻘـﺪور ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻋﻘﯿﺪه اﮐﺘﻔﺎ ﮐﺮد ﻟﺬا ﺑﻬﺘﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﻈﺮ ﺧﻮد را‬ ‫ﺑﮕﻮﯾﻢ‪ :‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﻫﯿـﭻ ﺻـﻼح ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺟﻨﮓ ﭘـﺪرت دارﯾﻮش از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻓﺮزﻧـﺪان اﯾﻦ ﮐﺸﻮر را ﺑﺨﻮن ﮐﺸـﯿﺪ‬ ‫ﭘﺪرت در ﺑﻮﺳﻔﻮر ﭘﻠﯽ ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﻄﺮف اﯾﺴﺘﺮ رﻓﺖ و در آﻧﺠﺎ ﻫﻢ ﭘﻠﯽ ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﻪ ﻣﻤﻠﮑﺖ »ﺳﮑﺎﻫﺎ« ﮔﺬﺷﺖ ﺳﮑﺎﻫﺎ اﺻﺮار داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻨﯿﺎن ﭘﻞ ﻫﺎ را ﺧﺮاب ﮐﻨﻨـﺪ و اﮔﺮ در آن زﻣﺎن ﻫﯿﺲ ﺗﯿﻪ ﺟﺒﺎر ﻣﯽ ﻟﺖ ﻣﺎﻧﻊ ﻧﺸـﺪه ﺑﻮد ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣﯽ داﻧﺪ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺑﺮادرم ﭼﻪ ﻣﯽ آﻣﺪ اﯾﻦ‬ ‫ﭼﻘﺪر ﺑﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳـﺮﻧﻮﺷﺖ ﺷﺎﻫﯽ ﺑﺪﺳﺖ ﮐﺴﯽ ﻣﻌﯿﻦ ﺷﻮد ﺣﺎل ﺗﻮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﯽ ﺑﺮ ﻫﻠﺲ ﭘﻮﻧﺖ ﭘﻞ ﻣﯽ ﺑﻨﺪم و از آن ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﻢ اﮔﺮ‬ ‫در ﺧﺸـﮑﯽ ﻓﺎﺗـﺢ ﺷﻮي و در درﯾﺎ ﺷـﮑﺴﺖ ﺑﺨﻮري واي ﺑﺘﻮ ﻣﻄﻤﺌﻨًﺎ آﻧﺎن در درﯾﺎ از ﻣﺎ ﻗﻮي ﺗﺮﻧـﺪ آﺗﻨﯽ ﻫﺎ دﻟﯿﺮﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮدﻣﺎﻧﻨﺪ و ﻫﻤﺎﻧﻬﺎ‬ ‫ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﻣﺎ در وﻗﺘﯽ ﮐﻪ داﺧﻞ آﺗﯿﮏ ﺷﺪﯾﻢ ﮐﺸﺘﺎر ﺑﺴﯿﺎر ﮐﺮدﻧﺪ ﭘﺲ ﺑﻬﺘﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺠﻠﺲ را ﻣﺮﺧﺺ ﮐﻨﯽ و در‬ ‫اﯾﻦ اﻣﺮ ﻓﮑﺮت ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﻧﻤـﺎﯾﯽ و راه ﻋﺎﻗﻼـﻧﻪ ﺗﺮ ﭘﯿﺶ ﮔﯿﺮي اﻣـﺎ ﻣﺮدوﻧﯿﻪ ﭘﺴـﺮ ﮔﺒﺮﯾـﺎس ﺗﻮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ آﺗﻨﯽ ﻫـﺎ اﻓﺘﺮاء ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯽ زﻧﯽ و ﺷـﺎه را‬ ‫ﺑﺠﻨـﮓ ﺑـﺎ آﻧﻬـﺎ ﺗﺤﺮﯾـﮏ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ ﺗﻮ ﻣﻔﺘﺮي ﻫﺴﺘﯽ و در اﻓﺘﺮا دو ﮐﺲ ﻣﻘﺼـﺮ و ﯾـﮏ ﻧﻔﺮ ﻣﻈﻠﻮم اﺳﺖ ﻣﻔﺘﺮي ﻣﻘﺼـﺮ از ﺟﻬﺖ اﻓﺘﺮاء و‬ ‫ﮔﻮش ﮐﻨﻨـﺪه ﻧﯿﺰ ﻣﻘﺼـﺮ اﺳﺖ از ﺟﻬﺖ ﭘـﺬﯾﺮش اﻣﺎ ﻏﺎﯾﺐ ﻫﯿﭻ ﮔﻨﺎﻫﯽ ﻧﺪارد اﮔﺮ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد ﺟﻨﮓ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ وﻟﯽ ﺷﺎه‬ ‫در ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻣﯽ ﻣﺎﻧـﺪ و ﻣﻦ و ﺗﻮ ﻓﺮزﻧـﺪان ﺧﻮد را ﺑﮕﺮوﮔـﺎن ﭘﯿﺶ ﺷـﺎه ﻣﯽ ﮔـﺬارﯾﻢ و ﺗﻮ آﻧﻘـﺪر ﮐﻪ ﻋـﺪت ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻦ و‬ ‫ﺑﺠﻨﮓ رو اﮔﺮ ﻓﺎﯾﻖ آﻣـﺪي ﻣﻦ و ﻓﺮزﻧـﺪان ﻣﺮا ﺷﺎه ﺑﮑﺸـﺪ وﻟﯽ اﮔﺮ ﻗﻮل ﻣﻦ راﺳﺖ آﻣﺪ ﺗﻮ و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺸـﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺎري ﻣﻦ ﺑﯽ‬ ‫ﺗﺄﻣـﻞ در ﻋﻮاﻗﺐ ﮐـﺎر ﺑـﺎ ﺟﻨـﮓ ﻣﻮاﻓﻖ ﻧﯿﺴـﺘﻢ‪ .‬ﭘﺲ از ﻧﻄﻖ اردوان ﺷـﺎه ﺑﺮآﺷـﻔﺖ و ﺑﺎ ﺧﻄﺎب و ﻋﺘﺎب ﺑﻪ اردوان ﻧﻈﺮ ﺧﻮد ﯾﻌﻨﯽ ﺟﻨﮓ‬ ‫ﮐﺮدن را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ اﮔﺮ ﻣﺎ آﺗﻨﯽ ﻫﺎ را ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻧﮑﻨﯿﻢ آﻧﻬﺎ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﻪ آﺳـﯿﺎ آﻣﺪه ﺳﺎرد را آﺗﺶ زدﻧﺪ ﺑﻪ اراﺿـﯽ ﻣﺎ ﺧﻮاﻫﻨﺪ آﻣﺪ و‬ ‫ﺗﺠـﺎوز ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﮐﺮد ﺑـﺎري ﯾـﺎ ﻣﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﻄﯿﻊ آﻧﻬﺎ ﺷﻮﯾﻢ ﯾﺎ آﻧﮑﻪ آﻧﻬﺎ را ﻣﻄﯿﻊ ﮐﻨﯿﻢ ﺷﻖ ﺛﺎﻟﺚ وﺟﻮد ﻧـﺪارد ﭘﺲ ﻋـﺪاﻟﺖ اﻗﺘﻀﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬ ‫ﭼﯿﺰﻫـﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺑﻤـﺎ وارد ﺷـﺪه ﺗﻼـﻓﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑـﺎري ﻣﺠﻠﺲ ﻣﺸـﺎوره ﺑﺎ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﺑﺠﻨﮓ ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺖ و ﺷﺎه ﻣﺸـﻐﻮل ﺗـﺪارك ﺷـﺪ‪ .‬ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﻧﻮﯾﺴﺎن ﮐﻪ ﻫﻤﮕﯽ ﻣﺘﺄﺛﺮ از ﻗﻮل ﻫﺮودوت اﻧـﺪ ﻣﺘﻔﻘﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺸﻮن ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪه از ﻃﺮف ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﺑﻪ آن ﺣﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺎ آﻧﺮوز ﮐﺲ آن را‬ ‫ﺑﯿـﺎد ﻧـﺪاﺷﺖ و ﭼـﻮن در دﻓﻌﻪء اول در ﺣﻮاﻟﯽ ﮐﻮه آﺗﺲ ﺑﺤﺮﯾﻪ اﯾﺮان دﭼـﺎر ﻃﻮﻓـﺎن ﮔﺮدﯾـﺪه ﺑﻮد در اﯾﻦ ﺑـﺎر ﺑﻪ ﻣـﺪت ﺳﻪ ﺳـﺎل ﺑﺤﻔﺮ‬ ‫ﮐﺎﻧﺎﻟﯽ در آن ﻧﺎﺣﯿﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻨـﺪ و اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﺑﻮرﺑﺎرس ﭘﺴـﺮ ﻣﮕﺎﺑﺎس وارﺗﺎﺧﻪ ﭘﺴـﺮ آرﺗﻪ ﺑﻮد و ﭘﺲ از آن اﯾﻦ ﻣﺮدﻣﺎن ﭘﻠﯽ ﺑﺮ رود‬ ‫ﺳﺘﺮﯾﻤﻮن )ﺳﺘﺮوﻣﺎي ﮐﻨﻮﻧﯽ( در ﺗﺮاﮐﯿﻪ ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎز ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ در ﻫﻤﯿﻦ اوان اﻣﺮ ﮐﺮد ﻓﻨﯿﻘﯽ ﻫﺎ و ﻣﺼﺮﯾﻬﺎ اﻧﺒﺎرﻫﺎﯾﯽ از ﻏﻠﻪ ﻓﺮاﻫﻢ آورﻧﺪ‬ ‫و در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ذﺧﯿﺮه ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻟﺸﮑﺮ اﯾﺮان در وﻗﺖ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ آن ﻧﻮاﺣﯽ ﺑﯽ آذوﻗﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎده ﻧﻈﺎم اﯾﺮان از ﮐﺮي ﺗﺎل)‪ (4‬واﻗﻊ در‬ ‫ﮐﺎﭘﺎدوﮐﯿﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺳﺎرد رﻓﺖ ﭼﻪ اﻣﺮ ﺷـﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻤﻪء ﻟﺸـﮑﺮ در اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧـﺪ و ﺑﺎ ﺧﺸﺎرﯾﺎﺷﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﻗﺸﻮن‬ ‫از رود ﻫﺎﻟﯿﺲ )ﻗﺰل اﯾﺮﻣﺎق ﮐﻨﻮﻧﯽ( ﮔـﺬﺷﺖ و داﺧﻞ ﻓﺮﯾﮕﯿﻪ ﮔﺮدﯾﺪ و ﺑﺸـﻬﺮ ﺳـﻠﻦ رﺳـﯿﺪ و در اﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﺘﻮﺳﻂ ﯾﮑﻨﻔﺮ از اﻫﺎﻟﯽ ﻟﯿﺪي ﺑﻪ‬ ‫ﻧـﺎم ﭘﯽ ﺛﯽ ﯾﻮس ﻧـﺎم ﭘﺴـﺮ آﺗﯿﺲ ﮐﻪ از ﺛﺮوﺗﻤﻨـﺪان ﺑﻮد ﭘـﺬﯾﺮاﯾﯽ ﺷﺎﯾـﺎن ﺷـﺪ و ﭘﺲ از آن ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷـﺎ از رود ﻣﺂﻧـﺪر)‪ (5‬ﮔـﺬﺷﺖ و ﺑﻪ‬ ‫دوراﻫﯽ رﺳـﯿﺪ ﮐـﻪ ﯾﮑﯽ ﺑـﻪ ﻃﺮف ﮐـﺎرﯾﻪ و دﯾﮕﺮي ﺑﺴـﻮي ﺳـﺎرد ﻣﯽ رﻓـﺖ ﺷـﺎه راه ﺳـﺎرد در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓـﺖ و ﭘﺲ از ورود ﺑـﻪ ﺳـﺎرد‬ ‫رﺳﻮﻻـﻧﯽ ﺑﺸـﻬﺮﻫﺎي ﯾﻮﻧﺎن ﺑﻪ اﺳـﺘﺜﻨﺎي »آﺗﻦ« و ﻻﺳـﺪﻣﻮن ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﺗﺎ آب و ﺧﺎك ﺑﺨﻮاﻫﻨـﺪ ﭘﺲ از آن ﺷﺎه ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ آﺑﯿـﺪوس)‪(6‬‬ ‫ﺑﺮود‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺤﻞ در ﮐﻨﺎر ﻫﻠﺲ ﭘﻮﻧﺖ واﻗﻊ اﺳﺖ ﺗﻮﺿـﯿﺢ آﻧﮑﻪ اﯾﻦ ﺑﻮﻏﺎز ﺑﯿﻦ ﺷﻬﺮ ﺳﺲ ﺗﺲ)‪ (7‬و ﻣﺎدي ﺗﺲ)‪ (8‬دﻣﺎﻏﻪ اي دارد ﮐﻪ در‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻞ آﺑﯿﺪوس واﻗﻊ و ﺑﻄﺮف درﯾﺎ ﺳﺮاﺷـﯿﺐ دارد‪ .‬از آﺑﯿﺪوس ﺗﺎ اﯾﻦ دﻣﺎﻏﻪ ﺑﺤﮑﻢ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ دو ﭘﻞ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﯾﮑﯽ را ﻓﻨﯿﻘﯽ ﻫﺎ از ﻃﻨﺎب‬ ‫ﻫﺎي ﮐﺘﺎﻧﯽ ﺳـﻔﯿﺪ و دﯾﮕﺮي را ﻣﺼـﺮﯾﻬﺎ از رﯾﺴـﻤﺎﻧﻬﺎﯾﯽ از ﮐﺎﻏـﺬ ﺣﺼـﯿﺮي ﭼﻮن اﯾﻦ ﭘﻞ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪ ﺑﺎدي ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﭘﻞ ﻫﺎ را ﺧﺮاب‬ ‫ﮐﺮد وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ رﺳـﯿﺪ در ﺧﺸﻢ ﺷـﺪ و ﮔﻔﺖ ﺳـﺮ ﻣﻬﻨﺪﺳﺎن آن را ﺑﺒﺮﻧﺪ و درﯾﺎ را ﻧﯿﺰ ﺳـﯿﺼﺪ ﺿـﺮﺑﻪ ﺷـﻼق ﺑﺰﻧﻨﺪ و ﺑﻌﺪ‬ ‫ﻣﻌﻤـﺎران دﯾﮕﺮ را ﻣـﺄﻣﻮر ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﭘـﻞ دﯾﮕﺮ ﮐﺮد و روش ﮐـﺎر ﭼﻨﯿﻦ ﺷـﺪ‪ :‬ﮐﺸﺘﯽ ﻫﺎي ﭘﻨﺠﺎه ﭘﺎروﯾﯽ و ﺗﺮي رم را ﺑﻬﻢ اﺗﺼﺎل دادﻧـﺪ از‬ ‫ﯾﮑﻄﺮف ‪ 360‬ﮐﺸﺘﯽ ﺑﻮد ﺑﺴـﻤﺖ درﯾﺎي ﺳـﯿﺎه و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ‪ 314‬ﮐﺸﺘﯽ ﺑﻮد ﺑﺴـﻤﺖ ﻫﻠﺲ ﭘﻮﻧﺖ )ﺑﻮﻏـﺎز دارداﻧﻞ(‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺸﺘﯿﻬﺎ در‬ ‫ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺟﺮﯾﺎن آب ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬از ﺳـﻔﺎﯾﻦ ﻟﻨﮕﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ و وزﯾﻦ اﻧـﺪاﺧﺘﻪ ﺗﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎدﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از درﯾﺎي ﺳـﯿﺎه ﻣﯽ وزﯾﺪ‬ ‫ﺑﺴـﺘﻨﺪ و ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﮐﺸﺘﯽ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻄﺮف ﻣﻐﺮب و ﺑﺤﺮاﻟﺠﺰاﯾﺮ ﺑﻮد ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎدﻫﺎي ﺟﻨﻮﺑﯽ و ﭘﺎروﯾﯽ ﻗﺮار داده ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫ﺗﺎ ﮐﺸﺘﯿﻬﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺘﻮاﻧﻨـﺪ ﻋﺒﻮر ﮐﺮده داﺧﻞ درﯾﺎي ﺳـﯿﺎه ﮔﺮدﻧـﺪ و از آن ﺧﺎرج ﺷﻮﻧـﺪ‪ .‬وﻗﺘﯿﮑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﺷـﺪ ﻃﻨﺎب ﻫﺎ را ﺑﺎ‬ ‫ﻣﺎﺷﯿﻨﻬﺎي ﭼﻮﺑﯽ ﮐﻪ در ﺧﺸﮑﯽ ﺑﻮده ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ و اﯾﻦ دﻓﻌﻪ ﻃﻨﺎﺑﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻼف دﻓﻌﻪء اول ﺳﺎده ﻧﺒﻮد ﺑﻞ ﻃﻨﺎب‬ ‫ﻫـﺎي ﮐﺘـﺎن را ﮐﻪ دوﺑـﺪو و ﻃﻨﺎﺑﻬـﺎﯾﯽ را ﮐﻪ از ﭘﻮﺳﺖ درﺧﺖ ﺑﯿﺒﻠﻮس ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ ﭼﻬﺎر ﺑﭽﻬﺎر ﺗﺎب داده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﻃﻨﺎب ﻫﺎي آﺧﺮي‬ ‫ﻇﺮﯾﻒ و داراي ﯾـﮏ ﭘﻬﻨـﺎ ﺑﻮد وﻟﯽ ﻃﻨﺎﺑﻬﺎي ﮐﺘﺎن ﺧﯿﻠﯽ ﺿـﺨﯿﻢ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد و ﯾﮏ آرش آن ﯾﮏ ﺗﺎﻻن وزن داﺷﺖ )ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒًﺎ ‪ 9‬ﻣﻦ(‬ ‫ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﭘﻞ ﺣﺎﺿـﺮ ﺷﺪ ﭼﻮﺑﻬﺎي ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﻮاﻓﻖ ﻋﺮض ﭘﻞ ﺑﺮﯾﺪه ﯾﮑﯽ را ﭘﻬﻠﻮي دﯾﮕﺮي روي ﻃﻨﺎﺑﻬﺎ ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ روي اﯾﻦ ﭼﻮب ﻫﺎ را‬ ‫ﺑـﺎ ﺗﺨﺘﻪ ﺑﯽ اﯾﻨﮑﻪ درزي ﭘﯿـﺪا ﺷﻮد ﻓﺮش ﮐﺮدﻧـﺪ و ﭼﻮن اﯾﻦ ﮐـﺎر ﻫﻢ اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺨﺘﻪ ﻫـﺎ ﺧـﺎك رﯾﺨﺘﻪ ﭘـﻞ را ﺻـﺎف و ﻫﻤﻮار‬ ‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از دو ﻃﺮف ﭘﻞ ﻧﺮده ﻫﺎﯾﯽ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ ﺗﺎ اﺳﺒﻬﺎ و ﻣﺎل و ﺑﻨﻪ از دﯾﺪن درﯾﺎ ﻧﺘﺮﺳﻨﺪ و رم ﻧﮑﻨﻨﺪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺣﺮﮐﺖ ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن اﯾﻦ ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ اﺑﺘـﺪاء ﻣـﺎل و ﺑﻨﻪ ﺣﻤـﻞ ﻣﯽ ﺷـﺪ و ﺳـﭙﺲ ﺑﯿﺶ از ﻧﺼـﻒ ﻗﺸﻮن ﻣﯽ ﮔـﺬﺷﺖ ﺑﻌـﺪ دﺑـﺪﺑﻪء ﺷـﺎﻫﯽ ﻧﻤﻮدار ﻣﯽ ﮔﺮدﯾـﺪ در ﺟﻠﻮ ﺷـﺎه‬ ‫ﺳﻮارﻧﻈﺎﻣﯽ ﻣﻤﺘﺎز ﮐﻪ از ﺗﻤﺎم ﭘﺎرس ﺟﻤﻊ آوري ﺷﺪه ﺑﻮد از ﻋﻘﺐ آن ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺳـﭙﺎﻫﯽ ﻣﺴـﻠﺢ ﺑﻪ ﻧﯿﺰه ﮐﻪ ﻧﯿﺰ از ﭘﺎرﺳﯽ ﻫﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه‬ ‫ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻧﯿﺰه ﻫﺎي ﺧﻮد را ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽ داﺷـﺘﻨﺪ ﻣﯽ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ده اﺳﺐ ﻣﻘﺪس ﻧﯿﺴﺎﯾﻪ ﺑﺎ ﯾﺮاق ﻫﺎي ﻣﻤﺘﺎز )اﺳﺐ ﻧﺰد ﭘﺎرﺳـﯿﻬﺎ ﻣﻘﺪس ﻧﺒﻮد‬ ‫آن را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺧﻮب آﻓﺮﯾﺪهء ﻫﺮﻣﺰ ﻣﯽ داﻧﺴـﺘﻨﺪ اﯾﻨﺠﺎ ﻫﻢ ﻫﺮودوت اﺷﺘﺒﺎه ﮐﺮده( ﭘﺲ از اﺳﺐ ﻫﺎ ﮔﺮدوﻧﻪ ﻣﻘﺪس زوس ﮐﻪ آن‬ ‫را ﺑﻪ ﻫﺸﺖ اﺳﺐ ﺳـﻔﯿﺪ ﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد زﻣﺎم اﯾﻦ اﺳـﺒﻬﺎ را ﺷﺨﺼـﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻋﻘﺐ آﻧﻬﺎ راه ﻣﯽ ﭘﯿﻤﻮد ﭼﻪ ﮐﺴﯽ‬ ‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ در ﻋﺮاﺑﻪ ﺑﻨﺸـﯿﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از ﻋﺮاﺑﻪء زوس ﻋﺮاﺑﻪ ﺧﻮد ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳﺐ ﻧﯿﺴﺎﯾﻪ ﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﯽ آﻣﺪ ﭘﻬﻠﻮي او ﺷﺨﺼـﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺟﻠﻮ اﺳـﺒﻬﺎ را داﺷﺖ ﭘﯿـﺎده ﻣﯽ رﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﺮاﺑﻪ ران ﭘﺎرﺳـﯽ ﭘﺴـﺮ اﺗﺎﻧﺲ ﺑﻮد و ﭘﺎﺗﯽ رام ﻓﺲ ﻧﺎم‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﺣﺮﮐﺖ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ از ﺳﺎرد‪:‬‬ ‫ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ اﯾﻦ ﺳـﭙﺎه از ﻟﯿـﺪﯾﻪ ﺧـﺎرج ﺷـﺪ ﺑﻄﺮف رود ﮐﺎاﯾﮏ)‪ (9‬رﻓﺘﻪ داﺧـﻞ ﻣﯽ ﺳـﯿﻪ ﮔﺸﺖ و ﺑﻌـﺪ ﺑﻪ آﺗﺎرﻧﻪ)‪ (10‬ﺷﻬﺮ ﮐﺎرن)‪(11‬‬ ‫رﻫﺴـﭙﺎر ﺷـﺪ از اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ راه اﻓﺘـﺎده از وﺳـﻂ ﺟﻠﮕﻪ ﺗﺐ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد و از ﻧﺰدﯾﮑﯽ ادراﻣﯿﺖ ﺗﯽ و آن ﺗﺎﻧـﺪر ﮐﻪ ﺷـﻬﺮ ﭘﻼﺳـﮓ ﻫﺎ ﺑﻮد‬ ‫ﮔﺬﺷـﺘﻪ و ﮐـﻮه اﯾـﺪا را از دﺳـﺖ ﭼـﭗ داﺷـﺘﻪ وارد ﺗﺮواد ﺷـﺪ و در ﭘـﺎي اﯾﻦ ﮐـﻮه اردو زد و ﺳـﭙﺲ از آﻧﺠـﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد از ﻧﺰدﯾﮑﯽ‬ ‫دارداﻧﻮس ﻋﺒﻮر ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ اﺑﯿﺪوس رﺳـﯿﺪ‪ .‬ﻫﺮودوت ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﺑﻌﺪ از درﯾﺴﮏ ﺑﻄﺮف ﯾﻮﻧﺎن رﻓﺖ اﯾﻦ ﺻﻔﺤﺎت را ﺗﺎ ﺗﺴﺎﻟﯽ‬ ‫ﻣﮕـﺎﺑﯿﺰ و ﺑﻌـﺪ ﻣﺮدوﻧﯿﻪ ﻣﻄﯿﻊ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺗﻤـﺎم ﻣﺮدﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻧﻮاﺣﯽ ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑﺎج دادﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ از ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺳﺎﻣﻮﺗﺮاس‬ ‫ﮔـﺬﺷﺖ و ﭘﺲ از آن ﺑﺮودﻟﯿﺴﻮس رﺳـﯿﺪ ﭘﺲ از آن از »ﻣﺎروﻧﻪ آ« »دﯾﺴﻪ«‪» ،‬آﺑـﺪر« ﮔﺬﺷـﺘﻪ و از رود »ﻧﺲ ﺗﻮس« ﮐﻪ ﺑﻪ درﯾﺎ ﻣﯽ رﯾﺰد‬ ‫ﻋﺒﻮر ﮐﺮد ﺑـﺪرﯾﺎﭼﻪ اي رﺳـﯿﺪﻧﺪ ﺑﻌـﺪ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷـﺎ از ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻣﺴـﺎﮐﻦ ﭘﯽ ﯾﺮﻫﺎ)‪ (12‬در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮐﻮه ﭘـﺎن ژه)‪ (13‬را از ﻃﺮف راﺳـﺖ‬ ‫داﺷﺖ ﮔـﺬﺷﺖ ﭘﺲ از آن او از ﻣﯿﺎن ﻣﺮدﻣﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ پ ان ﯾﺎن)‪ (14‬و »دﺑﺮ«ﻫﺎ)‪ (15‬و »پ اﭘﻞ«ﻫﺎ)‪ (16‬ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ رود ﺳﺘﺮﯾﻤﻮن رﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﺮودوت ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﭘﺲ از آن از ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﮔﺬﺷﺖ ﺑﺸـﻬﺮ آﮐﺎﻧﺖ رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ در آﮐﺎﻧﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺑﺤﺮﯾﻪ‬ ‫را ﻣﺮﺧﺺ ﮐﺮد و دﺳـﺘﻮر داد ﮐﻪ ﺑـﺎ ﺳـﻔﺎﯾﻦ ﺑﻪ ﺗﺮم)‪(17‬رود و ﺣﺮﮐﺖ ﻟﺸـﮑﺮ در اﯾﻦ وﻗﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد‪ :‬ﻗﺴـﻤﺖ اول‪ :‬درﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﯽ‬ ‫ﻣﺮدوﻧﯿﻪ و ﻣﺎﺳـﯿﺴﺖ از ﺳﻮاﺣـﻞ درﯾﺎ ﺑﺎ ﺑﺤﺮﯾﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻗﺴـﻤﺖ دوم‪ :‬در ﺗﺤﺖ رﯾﺎﺳﺖ ﺗﺮﺗﺎن ﺗﺨﻢ و ﮔﺮﮔﯿﺲ در درون ﻗﺎره و‬ ‫ﻗﺴـﻤﺖ ﺳـﻮم‪ :‬ﺑـﺎ ﺧﻮد ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷـﺎ در وﺳـﻂ دو ﻟﺸـﮑﺮ‪ .‬ﻗﺴـﻤﺖ آﺧﺮي در ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ﺳـﻤﺮدﻣﻨﺲ)‪ (18‬و ﻣﮕـﺎﺑﯿﺰ‪ .‬ﺑﻌــﺪ از ورود ﺑـﻪ ﺗﺮم‬ ‫ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ اردو زد و اﻣﺘـﺪاد اردو از اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ و ﻣﯿﮓ دوﻧﯽ)‪ (19‬ﺗﺎ رود ﻟﯿﺪﯾﺎس)‪ (20‬و ﻫﺎﻟﯿﺎك ﻣﻦ)‪ (21‬ﺑﻮد و از اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﮐﻮه ﻫﺎي‬ ‫ﺑﻠﻨـﺪ ﺗﺴـﺎﻟﯽ را ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ اﻟﻤﭗ و اس ﺳﺎ)‪ (22‬ﺗﻤﺎﺷﺎ ﮐﺮد‪ .‬در ﺗﺴﺎﻟﯽ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ زﯾﺎد ﻣﺎﻧـﺪ ﺗﺎ ﻗﺸﻮن او ﮐﻪ ﻣﺸـﻐﻮل ﺟﻨﮕﻞ اﻧـﺪاﺧﺘﻦ ﺑﻮد‬ ‫ﮐﺎر ﺧﻮد را ﺗﻤﺎم ﮐﻨﺪ و در ﻫﻤﯿﻦ ﺟﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﺮﺳـﺘﺎدﮔﺎن او ﺑﺮﮔﺸـﺘﻨﺪ و از اﯾﻦ ﻓﺮﺳـﺘﺎدﮔﺎن ﺑﻌﻀـﯽ ﺑﺎ دﺳﺘﯽ ﭘﺮ و ﺑﻌﻀﯽ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﺎﻟﯽ‬ ‫آﻣﺪﻧـﺪ‪ .‬ﺗﺴـﻠﯿﻢ ﺷـﺪن ﺗﺴـﺎﻟﯽ‪ :‬اﻫﺎﻟﯽ ﺗﺴﺎﻟﯽ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﺷـﻨﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﺑﻘﺼـﺪ ﯾﻮﻧﺎن ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﺑﻪ اﯾﺴـﺘﻢ ﮐﻪ ﻣﺤﻞ اﺟﺘﻤﺎع‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪﮔﺎن دول ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﺳـﻔﺮاﺋﯽ ﻓﺮﺳـﺘﺎدﻧﺪ و ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﺷـﻤﺎ ﺑﺎﯾﺪ از ﻣﻌﺒﺮ ﻟا ﻤﭗ دﻓﺎع ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺗﺴﺎﻟﯽ و ﺗﻤﺎم ﯾﻮﻧﺎن را از ﺧﺴﺎرت‬ ‫ﺟﻨﮓ ﻣﺤﻔﻮظ دارﯾﺪ و اﮔﺮ ﻧﮑﻨﯿﺪ ﻣﺎ ﻣﻄﯿﻊ ﭘﺎرﺳﯽ ﻫﺎ ﻣﯽ ﺷﻮﯾﻢ ﭼﻪ ﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﺮاي ﯾﻮﻧﺎن ﻣﻌﺪوم ﮔﺮدﯾﻢ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ‬ ‫اﻇﻬﺎر ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﻮه اي ﺑﺮاي دﻓﺎع اﯾﻦ ﻣﻌﺒﺮ ﺗﻨﮓ ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ اﯾﻦ ﻗﻮه در ﺗﻤﭙﻪ)‪ (23‬ﺑﻪ ﻣﻌﺒﺮ ﻣﺰﺑﻮر رﺳﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻌﺒﺮ راﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫از ﻣﻘـﺪوﻧﯿﻪ ﺳـﻔﻠﯽ ﺑﻪ ﺗﺴﺎﻟﯽ از دره رود »ب ﻧﻪ« ﻣﯽ رود و ﺑﯿﻦ ﮐﻮه »اﻟﻤﭗ« و »اس ﺳﺎ« واﻗﻊ اﺳﺖ در اﯾﻨﺠﺎ ﻗﻮاي ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺑﺪه ﻫﺰار ﻧﻔﺮي‬ ‫رﺳـﯿﺪ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن آﻧﻬﺎ »اون ﺗﻮﺳﺲ« ﭘﺴﺮ »ﮐﺎره ﻧﻮس«)‪ (24‬ﺳـﺮﮐﺮده ﻻﺳﺪﻣﻮﻧﯿﻬﺎ ﺑﻮد و ﺗﻤﺒﺴﺘﻮﮐﻞ ﭘﺴﺮ ن اﮐﻠﺲ)‪ (25‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه آﺗﻨﯽ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ اﻟﮑﺴﺎﻧـﺪر ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﻘـﺪوﻧﯽ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﭘﯿﻮﺳﺖ و ﮔﻔﺖ ﺑﻪ ﻓﻮري اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ را ﺗﺮك ﮐﻨﯿـﺪ زﯾﺮا ﻟﺸـﮑﺮ اﯾﺮان ﺑﺴـﯿﺎر اﺳﺖ و ﭼﻮن‬ ‫ﺷﻤﺎ ﻫﺮ ﻗـﺪر ﻫﻢ ﭘﺎﯾـﺪاري ﺑﺘﻮاﻧﯿـﺪ ﮐﻨﯿﺪ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ دور زدن ﺷـﻤﺎ را ﻧﺎﺑﻮد ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺟﻨﮓ ﺗﺮﻣﻮﭘﯿﻞ‪ :‬ﺳـﭙﺎه ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ اﻧﺪﯾﺸـﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ‬ ‫ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮاي ﺟﻨـﮓ ﻣﻌﺒﺮ ﺗﺮﻣﻮﭘﯿـﻞ اﺳﺖ ﭼﻪ ﺑـﺎرﯾﮑﺘﺮﯾﻦ ﻣﻌﺒﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺑﻌﻼوه آرت ﻣﯿﺰﯾﻮم)‪ (26‬ﻧﺰدﯾـﮏ آن اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻓﺮﺳـﺘﺎدن ﻗﻮاي‬ ‫ﺑﺤﺮي ﺑـﺪاﻧﺠﺎ دو ﻗﻮه ﺑﺤﺮي و ﺑﺮي ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﻤـﮏ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻗﯿـﺎم ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ارت ﻣﯿﺰﯾﻮم ﺑﻮﻏـﺎزي اﺳﺖ ﺑﯿﻦ ﺟﺰﯾﺮه ﺳـﯽ ﯾﺎﻧﻮس و‬ ‫ﺳﻮاﺣـﻞ ﻣـﺎﮔﻨﺰي وﻟﯽ ﺗﺮﻣﻮﭘﯿـﻞ ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﺑﯿﻦ ﮐﻮﻫﯽ ﺑﻠﻨـﺪ و ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑـﻞ ﻋﺒﻮر از ﻃﺮف ﻣﻐﺮب و درﯾـﺎ و ﺑﺎﺗﻼﻗﻬﺎ از ﻃﺮف ﻣﺸـﺮق و در‬ ‫ﻣﻌﺒﺮي واﻗﻊ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺗﺮاﺧﯽ ﻧﻪ ﺑﻪ ﯾﻮﻧـﺎن وﺳـﻄﯽ ﻣﯽ رود و ﭘﻨﺠﺎه ﭘﺎ ﻋﺮض دارد و در ﭘﺲ و ﭘﯿﺶ ﺗﺮ ﻣﻮﭘﯿﻞ ﻣﻌﺒﺮ ﻣﺰﺑﻮر ﺗﻨﮓ ﻣﯿﺸﻮد‬ ‫ﺗﺎ ﺣﺪي ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﯾﮏ اراﺑﻪ از آن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﮕﺬرد و در اﯾﻦ ﺟﺎ اﻫﺎﻟﯽ ﻓﻮﺳـﯿﺪ ﺳﺎﺑﻘًﺎ دﯾﻮاري ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ از ﺣﻤﻠﻪء اﻫﺎﻟﯽ ﺗﺴﺎﻟﯽ در‬ ‫اﻣـﺎن ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺟـﺪال ﺗﺮﻣﻮﭘﯿـﻞ‪ :‬ﭘﺲ از ورود ﺷـﺎه اﯾﺮان ﺑﺤﻮاﻟﯽ ﺗﺮﻣﻮﭘﯿـﻞ ﺷـﺎه ﭼﻬﺎر روز ﺟﻨﮓ را ﻋﻘﺐ اﻧـﺪاﺧﺖ و روز ﭘﻨﺠﻢ ﻣﺎدﯾﻬﺎ و‬ ‫ﮐﯿﺲ ﺳـﯽ ﻫـﺎ را ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﮐﻪ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﻬـﺎ را زﻧـﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺰد او آورﻧـﺪ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺧﻮد ﮐﺎري از ﭘﯿﺶ ﻧﺒﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﭘﺎرﺳـﯽ ﻫﺎ را‬ ‫ﻣﺄﻣﻮر ﮐﺮد آﻧﺎن ﮐﻪ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﺟﺎوﯾـﺪاﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻧـﺪ ﻧﯿﺰ ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ ﮐﺎري از ﭘﯿﺶ ﺑﺮﻧـﺪ ﭼﻪ ﻫﻢ ﻻﺳﺪﻣﻮﻧﯿﻬﺎ ﺧﻮب ﻣﯽ ﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ و ﻫﻢ ﻣﺤﻞ‬ ‫ﻣﻮاﻓﻖ ﺟﻨـﮓ ﻧﺒﻮد ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﯾﮑﻨﻔﺮ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﻣﻠﯿﺎﻧﯽ اﻓﯽ ﯾﺎﻟﺖ)‪ (27‬ﭘﺴﺮ اوري دم)‪ (28‬ﺑﻄﻤﻊ ﭘـﺎداش ﺑﺰرگ ﻧﺰد ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷـﺎ رﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‬ ‫راﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از آن ﻣﯽ ﺗﻮان ﭘﯿﺶ رﻓﺖ و ﺑﻪ ﺗﺮﻣﻮﭘﯿﻞ درآﻣﺪ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﺑﺎ ﺷـﻌﻒ ﺑﺴﯿﺎر ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد »اﻓﯽ ﯾﺎﻟﺖ« را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و ﻫﯽ دارﻧﺲ‬ ‫ﻣﺄﻣﻮر ﺷـﺪ ﺗﺎ از آن راه ﺑﺮود ﭼﻮن ﺷﺐ دررﺳـﯿﺪ و ﭼﺮاﻏﻬﺎ روﺷﻦ ﮔﺸﺖ ﭘﺎرﺳـﯽ ﻫﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ اﯾﻦ ﮐﻮره راه از رود آﺳﭗ ﺷـﺮوع‬ ‫ﻣﯿﺸﺪ و ﺑﻪ آﻟﭙﻦ)‪ (29‬ﺷﻬﺮ اول ﻟﮑﺮﯾﻬﺎ ﻣﯽ رﺳﯿﺪ ﭘﺎرﺳﯽ ﻫﺎ ﭘﺲ از ﻋﺒﻮر از آﺳﭗ در ﺗﻤﺎم ﺷﺐ در ﮐﻮره راه ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و در ﻃﻠﯿﻌﻪ‬ ‫ﺻﺒﺢ ﺑﻪ ﻗﻠﻪء ﮐﻮه رﺳـﯿﺪﻧﺪ در اﯾﻨﺠﺎ ﻫﺰار ﻓﻮﺳـﯿﺪي ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﭼﻮن اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﻪ آﻧﻬﺎ رﺳﯿﺪﻧﺪ ﺑﺎران ﺗﯿﺮ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺎرﯾﺪن ﮔﺮﻓﺖ و‬ ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم آﻧﻬﺎ ﻓﺮار را ﺑﺮ ﻗﺮار ﺗﺮﺟﯿﺢ دادﻧﺪ‪ .‬ﻫﯽ دارﻧﺲ ﭘﺲ از اﯾﻦ ﻓﺘﺢ از ﻗﻠﻪء ﮐﻮه ﺳﺮازﯾﺮ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻣﺪاﻓﻌﯿﻦ ﺗﺮﻣﻮﭘﯿﻞ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه‬ ‫ﺗﺮﻣﻮﭘﯿﻞ ﻟﺌﻮﻧﯿﺪاس ﭼﻮن دﯾﺪ ﮐﻪ ﺳـﭙﺎﻫﯿﺎن او ﻣﺮگ را روﯾﺎروي ﺧﻮد ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻨﺪ ﻋﺪه اي را ﺑﺮداﺷﺖ و ﺑﻪ ﺑﻘﯿﻪ ﻓﺮﻣﺎن داد ﮐﻪ ﺑﻬﺮ ﮐﺠﺎ ﻣﯽ‬ ‫ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺑﺮوﻧـﺪ ﺑـﺎري ﺑﻘﻮل ﻫﺮودوت ﺗﺴﭙﯿـﺎن ﻫﺎ و اﻫﺎﻟﯽ ﺗﺐ ﺑﺎﻟﺌﻮﻧﯿـﺪاس ﻣﺎﻧﺪﻧـﺪ‪ .‬ﺻـﺒﺢ ﺣﻤﻠﻪء اﯾﺮاﻧﯿﺎن آﻏﺎز ﺷـﺪ و ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬ ‫ﺷﺪﯾـﺪ اﺳـﭙﺎرﺗﯿﻬﺎ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻟﺌﻮﻧﯿـﺪاس ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺳـﭙﺎﻫﯿﺎن ﺧﻮد ﮐﺸـﺘﻪ ﺷﺪ و از اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﻣﺮدﻣﺎن ﻧﺎﻣﯽ ﭼﻮن دو ﭘﺴـﺮ دارﯾﻮش آﺑﺮاﮐﻮام و ﻫﯽ‬ ‫ﭘﺮاﻧﺖ ﺑﺨﺎك اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﭼﻮن ﻟﺸﮑﺮ اﺳﭙﺎرﺗﯽ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد اﻫﺎﻟﯽ ﺗﺐ ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻨﺪ دﺳﺖ ﺑﺴﻮي اﯾﺮاﻧﯿﺎن درازﮐﺮدﻧﺪ و‬ ‫ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﻣـﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺠﻨﮕﯿﻢ‪ .‬در ﻫﻤﯿﻦ اوان ﺟﻨـﮓ ﻫﺎي درﯾﺎﺋﯽ زﯾﺎد در ﻧﺎﺣﯿﻪ ارﺗﯽ ﻣﯿﺰﯾﻮم واﻗﻊ ﺷـﺪ ﮐﻪ ﺳـﺮاﻧﺠﺎﻣﯽ ﺟﺰ‬ ‫ﻏﺮق ﭼﻨﺪ ﮐﺸﺘﯽ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺿـﻤﻨًﺎ ﻧﯿﺰ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن اﯾﺮان ﯾﮏ ﯾﮏ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺳﺮ راه ﺧﻮد را ﮔﺸﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ آﺗﻦ ﺳﺮازﯾﺮ ﺷﺪ‪ .‬از زﻣﺎن‬ ‫ﺣﺮﮐـﺖ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷـﺎ از ﻫﻠﺲ ﭘـﻮﻧﺖ ﺗـﺎ ورود او ﺑـﻪ اﺗﯿـﮏ )ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ آﺗﻦ در آن ﻗﺮار دارد( ﭼﻬـﺎر ﻣـﺎه ﻃـﻮل ﮐﺸـﯿﺪ و ﭼـﻮن‬ ‫ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﺑﻪ آﺗﻦ رﺳـﯿﺪ ﺷـﻬﺮ را ﺧﺎﻟﯽ ﯾﺎﻓﺖ و ﻓﻘﻂ ﻋـﺪه اي از آﺗﻨﯽ ﻫﺎ ﺑﻤﻌﺒﺪ ﭘﻨﺎﻫﻨﺪه ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﺰاﻧﻪ داران آن و ﻋﺪه اي از ﻓﻘﺮا‬ ‫ﮐﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ از ﺷـﻬﺮ ﺑﯿﺮون روﻧـﺪ در ﺷـﻬﺮ ﻣﺎﻧـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ اﯾﻦ ﻫﺎ ﺑﻪ ارگ ﺷـﻬﺮ ﭘﻨﺎه ﺑﺮدﻧـﺪ و آن را ﺑﺎ ﭼﻮﺑﻬﺎﯾﯽ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ و‬ ‫ﭘﺎرﺳـﯽ ﻫﺎ ﺑﺮاي ﺗﺴـﺨﯿﺮ ارگ در ﺗﭙﻪ اي ﻣﺤﺎذي آﻧﺠﺎ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و از آﻧﺠﺎ ﺗﯿﺮﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻧﺨﻬﺎي ﮐﺘﺎن ﻣﯽ ﭘﯿﭽﯿﺪﻧﺪ و آﺗﺶ زده ﺑﺸﻬﺮ‬ ‫ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻨـﺪ و ﺑـﺪﯾﻦ ﻣﻨـﻮال آﺗﺶ ﺑﺸـﻬﺮ رواﻧﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ و اﺳـﺘﺤﮑﺎﻣﺎت را در ﻣﯽ ﻧﻮردﯾﺪﻧـﺪ ﻣﺮدﻣـﺎن آﺗﻨﯽ در اﯾﻦ ﻣﻮارد ﭼـﺎره اي‬ ‫ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ ﺟﺰ آﻧﮑﻪ ﺑﺎ اﻧـﺪاﺧﺘﻦ ﺳـﻨﮕﻬﺎي ﺑﺰرگ ﺧﻮد را از ﺧﻄﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﻨـﺪﮔﺎن ﻣﺤﻔﻮظ دارﻧـﺪ ﺑﺎري ﻣﺤﺎﺻـﺮه ﺑﻄﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ﭼﻨـﺪ ﻧﻔﺮ از ﭘﺎرﺳـﯽ ﻫﺎ از ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻮاﺳـﻄﻪء اﺳـﺘﺤﮑﺎم ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣﺴـﺘﺤﻔﻆ ﻧـﺪاﺷﺖ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻪ داﺧﻞ ارگ ﺷﺪﻧﺪ ﭘﺎرﺳـﯽ ﻫﺎ ﭘﺲ از ورود‬ ‫ﺑﺸـﻬﺮ دروازه ﻫﺎ را ﺑﺎزﮐﺮدﻧﺪ و آﺗﻨﯽ ﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﭘﺎره اي ﺧﻮد را ﮐﺸﺘﻨﺪ و ﭘﺎره اي دﯾﮕﺮ ﺑﻤﻌﺒﺪ ﭘﻨﺎه ﺑﺮدﻧﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﭘﺎرﺳﯿﺎن ﻣﻌﺒﺪ را ﻏﺎرت‬ ‫ﮐﺮده ارگ را آﺗﺶ زدﻧﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﺑﻪ آرزوي ﺧﻮد ﮐﻪ ﺗﻨﺒﯿﻪ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن و آﺗﺶ زدن ﺷﻬﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﻮد رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺟﻨﮓ درﯾﺎﯾﯽ‬ ‫ﺳﻼـﻣﯿﻦ‪ :‬ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﻬـﺎ ﻗﺒﻼـ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ در اﯾﺴـﺘﻢ ﺟﻨـﮓ درﯾـﺎﯾﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎدﺑﺎﻧﻬـﺎي ﺧﻮد را ﮐﺸـﯿﺪﻧﺪ ﺗـﺎ ﺑﺮوﻧـﺪ و ﭼﻮن‬ ‫ﺗﻤﯿﺴﺘﻮﮐﻞ ﺑﮑﺸﺘﯽ ﺧﻮد ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮد ﯾﮑﻨﻔﺮ آﺗﻨﯽ ﺑﻨﺎم ﻣﻦ ﺳﯽ ﻓﯿﻞ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ ﭼﺮا اﺷﺘﺒﺎه ﻣﯽ ﮐﻨﯽ و ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯽ ﻣﺤﻞ ﺟﻨﮓ را ﺑﺠﺎي‬ ‫دﯾﮕﺮ ﺑﺮي ﺑﻬـﺘﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄـﻪ ﺑﺮاي ﺟﻨـﮓ ﺳﺎﻻـﻣﯿﻦ اﺳـﺖ زﯾﺮا اﮔﺮ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿـﺎن از ﺳﺎﻻـﻣﯿﻦ ﺑﯿﺮون روﻧـﺪ ﻣﺘﻔﺮق ﻣﯿﺸﻮﻧـﺪ ﺗﻤﯿﺴـﺘﻮﮐﻞ ﻧﻈﺮ او را‬ ‫ﭘـﺬﯾﺮﻓﺖ و در ﺷﻮراي ﺟﻨـﮓ ﻧﻈﺮ ﺧﻮد را ﻗﺒﻮﻻﻧﯿـﺪ و ﮔﻔﺖ ﺟﻨﮓ در اﯾﺴـﺘﻢ ﺑﯽ ﻓﺎﯾـﺪه اﺳﺖ و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﺟﻨﮓ در ﺳﺎﻻﻣﯿﻦ اﺳﺖ از‬ ‫ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺷـﺎه اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﺟﻨـﮓ درﯾـﺎﯾﯽ ﺷﻮر ﮐﺮد ﻫﻤﻪ ﺑﺮاي ﺟﻨـﮓ رأي دادﻧـﺪ و ﻓﻘﻂ آرت ﻣﯿﺰ ﻧﺎم او را از ﺟﻨﮓ ﺑﺮﮐﻨﺎر ﻣﯽ‬ ‫ﮐﺮد و ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﻫﯿـﭻ اﺣﺘﯿﺎﺟﯽ ﺑﻪ ﻟﺸﮑﺮﮐﺸـﯽ ﻧﯿﺴﺖ زﯾﺮا اﮔﺮ ﺟﻨﮓ درﯾﺎﯾﯽ ﻧﮑﻨﯽ ﻓﺘﻮﺣﺎت ﺑﺮي ﺗﻮ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن را از ﭘﺎي‬ ‫درآورد وﻟﯽ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ درﯾﺎﯾﯽ ﭼﻮن ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﻗﻮي ﺗﺮ از ﺗﻮاﻧـﺪ ﻧﯿﺮوي ﺑﺤﺮي ﺧﻮد را ﺑﻪ اﯾﻦ وﺳـﯿﻠﻪ ﺑﺨﻄﺮ ﻣﯽ اﻧﺪازي وﻟﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻧﻈﺮ‬ ‫او ﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺷـﺎه واﻗﻊ ﮔﺸﺖ وﻟﯽ ﻣﻘﺒﻮل ﻧﯿﻔﺘـﺎد و ﻋـﺎﻗﺒﺖ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﺑﺠﻨـﮓ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺎري ﺟﻨـﮓ درﯾـﺎﯾﯽ دراز اﯾﺴـﺘﻢ در‬ ‫ﺳﺎﻻﻣﯿﻦ درﮔﺮﻓﺖ و ﺗﻤﯿﺴـﺘﻮﮐﻞ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ اﯾﻦ ﺟﻨﮓ درﯾﺎﯾﯽ را ﺑﺎ أوري ﺑﯿﺎد ﺑﻪ ﻋﻬﺪه داﺷﺖ‪ .‬ﺳﺎﻻﻣﯿﻦ ﺟﺰﯾﺮه اي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ‬ ‫آﺗّﯿﮏ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻟﻮزﯾﻦ واﻗﻊ اﺳﺖ و از ﻗﺎره ﺑﻮاﺳـﻄﻪء ﺑﻮﻏﺎز ﺗﻨﮕﯽ ﺟـﺪا ﻣﯿﺸﻮد ﺳـﮑﻨﻪء اﯾﻦ ﺟﺰﯾﺮه از ﻋﻬـﺪ ﻗـﺪﯾﻢ اژﯾﻨﯽ ﻫﺎ ﺑﻮد و ﺷـﻬﺮ‬ ‫ﻗﺪﯾﻢ اﯾﻦ ﻗﻮم ﻧﯿﺰ در ﺳﺎﺣﻞ ﺟﻨﻮﺑﯽ آن ﺟﺰﯾﺮه واﻗﻊ ﺑﻮد ﺑﺤﺮﯾﻪء اﯾﺮان ﭘﺲ از ورود ﺑﻪ ﺳﺎﻻﻣﯿﻦ آراﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ و ﺳـﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮدن‬ ‫ﺳﺎﻻﻣﯿﻦ ﭘﺮداﺧﺖ و ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﻬﺎ ﻫﻢ ﮐﻪ در ﺧﻮد ﺟﺰﯾﺮه اﺧﺘﻼف را ﺑﮑﻨﺎر ﮔﺬارﻧـﺪ و اﯾﺴـﺘﺎدﮔﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﻧﺎوﮔﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺴـﯿﺎر و ﻣﻀﺎﻓًﺎ‬ ‫آن ﻧﺎوﮔﺎن ﺑﺴـﯿﺎر ﺳـﻨﮕﯿﻦ ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻗﺪرت ﺗﺤﺮك آﻧﻬﺎ ﮐﻢ ﺑﻮد وﻟﯽ ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ ﻗﺪرت ﻧﺎوﮔﺎن و ﺗﻌﺪاد ﮐﺸﺘﯽ ﻫﺎي ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﮐﻢ ﺑﻮد و در‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﺤﺮك آﻧﻬﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺲ از ﻧﺒﺮد درﯾﺎﯾﯽ ﺳﺨﺘﯽ ﺟﻨﮓ آﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻨﻔﻊ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺟﺮﯾﺎن ﻧﯿﺎﻓﺖ و ﺑﺮ اﺛﺮ ﺿﯿﻖ ﻣﮑﺎن آﻧﻬﻤﻪ ﮐﺸﺘﯽ‬ ‫اﯾﺮاﻧﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ ﺧﻮب ﻣﺎﻧﻮر ﮐﻨﻨﺪ و ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺪون ﺣﺼﻮل ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺟﻨﮓ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺣﺎﺻﻞ آﻧﮑﻪ ﺑﺤﺮﯾﻪ اﯾﺮان ﭘﺲ از آﻧﺮوز ﺟﻨﮓ‪،‬‬ ‫ﻓﺮدا ﺑﺠﻨـﮓ اﻗـﺪام ﻧﮑﺮد و ﻋﻠﺖ آﻧﻬﻢ ﺗﻨﮕﯽ ﻣﺤﻞ ﺟﻨﮓ ﺑﻮد اﻣﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﺮودوت ﺷـﮑﺴﺖ ﻣﯽ ﻧﺎﻣـﺪ ﮐﻠﻤﻪ اي اﺳﺖ ﺑﯿﺤـﺪ ﻧﺎدرﺳﺖ ﭼﻪ‬ ‫اﯾﺮاﻧﯿـﺎن ﺑﺠﻨـﮓ ﻧﭙﺮداﺧﺘﻨـﺪ ﻧﻪ آﻧﮑﻪ ﺷـﮑﺴﺖ ﺧﻮرده ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﻣﻀﺎﻓًﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺤﺮﯾﻪء ﯾﻮﻧﺎن ﻫﻢ ﺗﻠﻔﺎت ﻓﺮاوان دﯾـﺪ و ﭼﻮن ﻣﯿﺰان آن ﺗﻠﻔﺎت‬ ‫ﺑﺮاي ﺑﺤﺮﯾﻪ ﯾﻮﻧﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺒﻮد ﺑﺎﯾـﺪ ﮔﻔﺖ ﺷـﮑﺴﺖ واﻗﻌﯽ در اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ وارد آﻣـﺪ زﯾﺮا ﺗﻠﻔﺎت ﻣﺰﺑﻮر وﺿﻊ ﺑﺤﺮﯾﻪ ﯾﻮﻧﺎن را‬ ‫ﻟﻨﮓ ﮐﺮد و ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻗﺪرت ﺗﺤﺮك را از آﻧﺎن ﮔﺮﻓﺖ ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﺟﻨﮓ ﺳﺎﻻﻣﯿﻦ ﺑﭙﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﻗﺼﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ اﯾﺮان ﮐﺮد‬ ‫و در ﺟﺎي ﺧﻮد ﻣﺮدوﻧﯿﻪ را در ﯾﻮﻧﺎن ﮔـﺬارد ﻣﺮدوﻧﯿﻪ ﭼﻮن در ﯾﻮﻧﺎن ﻣﺎﻧﺪ در ﺟﻨﮓ ﭘﻼﺗﻪ ﺑﺎز ﺑﺎ ﻗﺸﻮن ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﻣﺼﺎف داد وﻟﯽ در ﻫﻤﯿﻦ‬ ‫ﻣﺼﺎف ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﻗﺸﻮن او ﻧﯿﺰ ﺑﻘﻮل ﻫﺮودوت ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺟﻨﮓ ﭘﻼﺗﻪ در ﻫﻤﺎن اوﻗﺎت ﺟﻨﮓ ﭘﻼﺗﻪ در ﺟﻨﮓ ﻣﯿﮑﺎل ﻧﯿﺰ‬ ‫ﻟﺸـﮑﺮ اﯾﺮان از ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﺷـﮑﺴﺖ ﯾﺎﻓﺖ ﺑﺎري ﺟﻨﮓ ﻫﺎي اﯾﺮان و ﯾﻮﻧﺎن ﮔﺮﭼﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ اي از ﺟﻬﺖ ﻟﺸـﮑﺮ ﮐﺸـﯽ ﺑﺮاي ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻣﺘﺨﺎﺻﻤﯿﻦ‬ ‫ﻧﺪاﺷﺖ وﻟﯽ از ﻟﺤﺎظ ﻧﻔﻮذ ﺗﻤﺪن ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺑﺸـﺮق اﻫﻤﯿﺖ ﻓﺮاوان داﺷﺖ و ﻫﻤﯿﻦ ﻧﻔﻮذ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﺎ ورود ﻗﺸﻮن اﺳـﮑﻨﺪر ﺗﮑﻤﯿﻞ و اﻓﺰون ﺷﺪ‪.‬‬ ‫درﺑـﺎر ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷـﺎ‪ :‬ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷـﺎ را زﻧﯽ ﺑﻮد ﺑﻨﺎم »وﺷﺘﺌﯽ«‪ .‬اﯾﻦ زن از زﯾﺒﺎﯾﺎن ﺟﻬﺎن ﺑﻮد در وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ در ﻗﺼـﺮ‬ ‫ﺧﻮد ﻣﯿﻬﻤـﺎﻧﯽ ﺑﺰرگ ﺑﺮﭘـﺎ ﮐﺮده ﺑﻮد از ﻏﻼﻣـﺎن ﺧﻮد ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﻠﮑﻪ را ﺑﻨﺰد ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﺎن آرﻧـﺪ ﺗﺎ آﻧﻬﺎ زﯾﺒﺎﯾﯽ او ﺑﻪ ﺑﯿﻨﻨـﺪ و ﺧﯿﺮه ﺷﻮﻧـﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻮن ﻏﻼﻣﺎن ﺑﻨﺰد وﺷﺘﺌﯽ رﻓﺘﻨـﺪ او از آﻣـﺪن ﺳـﺮﭘﯿﭽﯽ ﮐﺮده ﺷﺎه ﺑﺨﺸﻢ ﺷـﺪ و او را از ﮔﺬاردن ﺗﺎج ﻣﻠﮑﻪ ﺑﻮدن ﻣﻨﻊ ﮐﺮد و زن دﯾﮕﺮي‬ ‫ﺑﺮاي اﯾﻨﮑـﺎر اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد‪ .‬ﻏﻼﻣﺎن و درﺑﺎرﯾﺎن در ﭘﯽ زن دﯾﮕﺮ ﮔﺸـﺘﻨﺪ و ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﻫـﺪﺳﻪ ﻋﻤﻮزاده ﻣﺮدﺧﺎي ﭘﺴـﺮ ﯾﺎﺋﯿﺮا ﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ و ﭼﻮن‬ ‫ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﯿﮑﻮ ﺑﻮد او را ﺑﺮاي ﻫﻤﺴـﺮي ﺷﺎه اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﻧﺪ او ﭘﺲ از ﯾﮑﺴﺎل ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺷﺎه ﻫﺪاﯾﺖ ﺷﺪ و ﻧﺎم اﺳﺘﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﺎج ﺑﺮ ﺳـﺮ‬ ‫او ﻧﻬﺎدﻧـﺪ‪ .‬ﻣﻘـﺎرن اﯾﻦ اﺣﻮال ﻣﺮدﺧـﺎ ﻧﯿﺰ راز دو ﻧﻔﺮ از ﺧﻮاﺟﻪ ﺳـﺮاﯾﺎن ﺑﻨـﺎم »ﺑﻐﺘـﺎن« و »ﺗﺎرس« ﻧﺎم را ﮐﻪ ﺑﺮ ﺿـﺪ ﺷﺎه ﺗﺮﺗﯿﺐ داده ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫ﺑﺮﻣﻼـء ﮐﺮد ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﺷـﺎه آن دو را ﺑـﺪار آوﯾﺨﺖ‪ .‬در درﺑـﺎر ﻫﺎﻣـﺎن ﻧـﺎﻣﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻮد و از اﯾﻨﺠﻬﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدﺧﺎ ﺑﻪ او ﺗﻌﻈﯿﻢ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد ﮐﯿﻨﻪ‬ ‫ﻣﺮدﺧﺎي را ﺑـﺪل داﺷﺖ ﺗﺎ آﻧﮑﻪ داﻧﺴﺖ ﻣﺮدﺧﺎ ﯾﻬﻮدي اﺳﺖ و از ﺷﺎه ﻓﺮﻣﺎن ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﮐﺸﻮر اﯾﺮان را ﺑﮑﺸﺪ و ﺑﺮاي اﯾﻦ‬ ‫ﮐـﺎر ﻣـﺎه دوازدﻫﻢ ﻣﻌﯿﻦ ﮔﺮدﯾـﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﺧـﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﺮدﺧـﺎي رﺳـﯿﺪ او را ﻏﻢ زﯾـﺎد ﮔﺮﻓﺖ و ﺑـﺎ ﻟﺒـﺎس ﮐﻨـﺪه و ﮐﯿﺴﻪ اي در ﺑﺮ ﮐﺮده و‬ ‫ﺧـﺎﮐﺴﺘﺮ ﺑﺮ ﺳـﺮ رﯾﺨﺘﻪ ﺣـﺎل ﺧﻮد ﺑﻪ اﺳﺘﺮ ﮔﻔﺖ و ﻓﺮﻣـﺎن ﺷـﺎه را ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي او ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ .‬اﺳﺘﺮ ﺑﺮاي رﻓﻊ اﯾﻦ ﺣﮑﻢ ﭼـﺎره اﻧﺪﯾﺸـﯿﺪ و ﺷﺎه و‬ ‫ﻫﺎﻣـﺎن را دوﺑـﺎر ﺑﻤﻬﻤـﺎﻧﯽ ﺧﻮاﻧـﺪ و ﺷـﺎه ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﺷـﺮاب ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﻮرد از اﺳـﺘﺮ ﺧﻮاﺳﺖ آﻧﭽﻪ ﻣﺮادت اﺳﺖ ﺑﻤﻦ ﮔﻮي و ﺣﺘﯽ اﮔﺮ‬ ‫ﻧﺼﻒ ﭘﺎدﺷـﺎﻫﯽ ﻣﻦ ﺑﺨﻮاﻫﯽ ﺑﺘﻮ دﻫﻢ اﺳﺘﺮ در ﺑـﺎر اول ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻘﺼﻮد ﺧﻮد را در ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﯽ آن دو ﮔﻮﯾـﺪ وﻟﯽ ﻧﮕﻔﺖ در ﻫﻤﯿﻦ ﺷـﺐ‬ ‫ﺷﺎه را ﺧﻮاب ﻧﺒﺮد و ﻓﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﺳﺎﻟﻨﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﺳـﻠﻄﻨﺘﺶ را ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه رﺳﯿﺪ ﺑﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ راﺟﻊ ﺑﮑﺸﻒ ﮐﻨﮕﺎش ﺑﻐﺘﺎن و ﺗﺎرس ﺑﻮد ﺷﺎه‬ ‫ﭘﺮﺳـﯿﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﭘﺎداش در ازاي اﯾﻦ ﺧـﺪﻣﺖ دادم آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﭘﺎداش ﻧﺪادي در ﻫﻤﯿﻦ وﻗﺖ ﻫﺎﻣﺎن وارد ﺷﺪ و ﺷﺎه ﺟﺮﯾﺎﻧﺮا ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ و‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 801‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﭘـﺎداش ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺲ را ﺧﻮاﺳﺖ او ﮔﻔﺖ ﺑﺎﯾـﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺲ را ﻟﺒﺎس ﺷﺎﻫﯽ ﺑﺮ ﺗﻦ ﭘﻮﺷـﯽ و ﺑﺮ اﺳﺐ ﺷﺎﻫﯽ ﺳﻮار ﮐﻨﯽ و ﺗﺎج ﺷﺎﻫﯽ ﺑﺮ ﺳـﺮ‬ ‫ﮔـﺬاري ﺷﺎه ﮔﻔﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎر ﺑﺮاي ﻣﺮدﺧﺎ ﮐﻦ ﭘﺲ از آن اﺳﺘﺮ از ﺷﺎه ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﯿﺎت ﻣﻠﺖ او را ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﻨﺪ زﯾﺮا آﻧﻬﺎ دﺷـﻤﻨﯽ ﭼﻮن‬ ‫ﻫﺎﻣـﺎن ﺑﺪاﺷـﺘﻨﺪ ﺷﺎه ﻏﻀـﺒﻨﺎك ﺷـﺪ و از اﻃﺎق ﺑﺤﺎﻟﺖ ﺧﺸﻢ ﺑﯿﺮون رﻓﺖ و ﭼﻮن ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻫﺎﻣﺎن را دﯾـﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﺴﺘﺮ ﮐﻪ اﺳﺘﺮ ﺑﺮ آن ﺑﻮد‬ ‫اﻓﺘﺎد ﺷﺎه ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻋﺠﺐ او در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ و در ﺣﻀﻮر ﻣﻦ ﺑﻪ ﻣﻠﮑﻪ زور ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ« ﭼﻮن اﯾﻦ ﮔﻔﺖ روي ﻫﺎﻣﺎن را ﺑﺎ ﭘﺎرﭼﻪ اي ﭘﻮﺷـﯿﺪﻧﺪ‬ ‫اﯾﻦ ﻋﻼﻣﺖ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام ﺑﻮد ﭘﺲ اﺳﺘﺮ ﺑﭙﺎي ﺷﺎه اﻓﺘﺎد و ﺗﻘﺎﺿﺎي رﻓﻊ اﺟﺮاي ﺣﮑﻢ ﻫﺎﻣﺎن ﮐﺮد و ﺷﺎه دﺳـﺘﻮر داد ﮐﻪ ﺣﮑﻢ آﻧﭽﻪ ﺧﻮاﻫﯽ‬ ‫ﺑﻨﻮﯾﺲ و ﺑﻪ اﻣﻀﺎي ﻣﻦ رﺳﺎن اﺳﺘﺮ دﺳﺘﻮر داد ﭼﻨﯿﻦ ﺣﮑﻢ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻨﺰد ﺷﺎه ﺑﺮد و ﺷﺎه اﻣﻀﺎء ﮐﺮد و ﺑﻮﻻﯾﺖ ﻫﺎ ﮔﺴﯿﻞ داﺷﺖ‪ .‬ﺧﺼﺎﺋﻞ‬ ‫ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ‪ :‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺷﺮﻗﯽ ﭼﯿﺰي از ﺧﺼﺎﺋﻞ او ﻧﺪارد و ﻓﻘﻂ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ او را ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻫﺮودوت درﺑﺎرهء او ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ‬ ‫ﺷﺨﺼـﯽ اﺳﺖ ﺷـﮑﯿﻞ‪ ،‬ﺻﺒﯿـﺢ و ﺧـﻮش ﻣﺤﻀـﺮ‪ ،‬رﻓﺘـﺎرش ﻧﺠﯿﺒـﺎﻧﻪ و ﻧﻈﺮش ﺑﻠﻨـﺪ دﺳﺖ ﺑـﺎز دارد و دل ﺟـﻮاﻧﻤﺮد و ﻧﻈﺮش در اﻧﺘﺨـﺎب‬ ‫اﺷـﺨﺎص ﺻـﺎﺋﺐ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﺨﻄـﺎ ﻣﯽ رود رأي ﺻـﺤﯿﺢ را ﻣﯽ ﭘﺴـﻨﺪد وﻟﯽ ﻗﻮت اراده ﺑﺮاي اﺟﺮاي آن ﻧـﺪارد ﻣﻐﻠﻮب زﻧﺎن اﺳﺖ و زﻣﺎم‬ ‫اﻣﻮر را ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮاﺟﻪ ﺳﺮاﯾﺎن و زﻧﺎن ﻣﯽ ﺳﭙﺎرد درﺑﺎرهء اﺷﺨﺎص ﻣﻔﺮط اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ آﻧﮑﻪ از او دوره اﻧﺤﻄﺎط در ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯽ‬ ‫ﺷﺮوع ﺷﺪ و زﻣﺎم اﻣﻮر ﺑﺪﺳﺖ زﻧﺎن و ﺧﻮاﺟﻪ ﺳـﺮاﯾﺎن اﻓﺘﺎد وﻟﯽ ﺷﺎﯾﺎن ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﻫﺎ او را ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ دﺷﻤﻦ ﺧﻮد‬ ‫ﻣﯽ داﻧﺴـﺘﻨﺪ ﺑﺎز ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﺰرگ ﻣﻨﺸـﯽ ﯾﺎ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﺰرﮔﯽ روح او را اذﻋﺎن ﻧﮑﻨﻨﺪ ﮔﺬﺷـﺘﻪ از ﻫﺮودوت و ﻣﻮرﺧﯿﻦ دﯾﮕﺮ‬ ‫ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ و اﺳـﮑﻨﺪر ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﺻـﻔﺖ او را ﺳـﺘﻮده‪ .‬ﺗﻮﺿـﯿﺢ آﻧﮑﻪ در ﻣﻮﻗﻊ ﺣﺮﯾﻖ ﻗﺼﻮر ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﯿﺪ و ازدﺣﺎم ﻣﻘﺪوﻧﯿﻬﺎ و ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﻬﺎ در آن‬ ‫ﺟـﺎ اﺳـﮑﻨﺪر ﺑﻪ ﻣﺠﺴـﻤﻪ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷـﺎ ﺑﺮ ﺧﻮرد و ﭼﻮن اﻓﺘﺎده دﯾـﺪ اﯾﺴـﺘﺎد و ﮔﻔﺖ‪» :‬آﯾﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﮕـﺬرم و ﺑﮕـﺬارم ﺗﻮ ﺑﺰﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎده ﺑﺎﺷـﯽ ﺗﺎ‬ ‫ﻣﺠﺎزات ﺷﻮي در ازاي اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﯾﻮﻧﺎن ﻟﺸـﮑﺮ ﮐﺸﯿﺪي ﯾﺎ ﺗﻮ را ﺑﻪ اﺣﺘﺮام آن روح ﺑﺰرگ و ﺻﻔﺎت ﺧﻮﺑﯽ ﮐﻪ داﺷﺘﯽ ﺑﻠﻨﺪ ﮐﻨﻢ« اﺳﮑﻨﺪر‬ ‫اﯾﻦ ﺑﮕﻔﺖ ﻟﺨﺘﯽ در اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻓﺮورﻓﺖ و ﭘﺲ از آن ﺑﮕﺬﺷﺖ‪ .‬ﻗﺘﻞ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ‪ :‬ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ از ﺟﻬﺖ ﻋﺪم ﺑﻬﺮه ﻣﻨﺪﯾﻬﺎي ﻣﺘﻮاﺗﺮ ﮐﻪ در اواﯾﻞ‬ ‫ﺳﻠﻄﻨﺘﺶ روي داد ﺑﮑﻠﯽ ﻓﺎﻗـﺪ اراده ﺷﺪ و ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد در ﻋﯿﺶ و ﻋﺸـﺮت ﻓﺮورﻓﺖ ﺑﺰرﮔﺎن ﭘﺎرس از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﮐﻪ در‬ ‫ﺧﻂ ﮐﺸﻮرﮔﺸﺎﯾﯽ اﻓﺘﺎده و در ﻫﺮ ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﻣﻤﺎﻟﮑﯽ ﺑﻪ اﯾﺮان ﺿـﻤﯿﻤﻪ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ از ﺳـﺴﺘﯽ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﻧﺎراﺿﯽ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﺎ ﻧﻈﺮ ﺣﻘﺎرت در‬ ‫او ﻧﮕﺮﯾﺴـﺘﻨﺪ در اﯾﻦ اﺣﻮال اردوان رﺋﯿﺲ ﻗﺮاوﻻن ﻣﺨﺼﻮص ﺷﺎه ﮐﻨﮕﺎش ﺑﺮ ﺿـﺪ او ﺗﺮﺗﯿﺐ داده ﺧﻮاﺟﻪ اي راﻣﯿﺘﺮي دات )ﻣﻬﺮداد( را‬ ‫در آن داﺧـﻞ ﮐﺮد ﮐﺘﺰﯾـﺎس اﺳﻢ اﯾﻦ ﺧﻮاﺟﻪ را اﺳـﭙﺎﺗﺎﻣﯿﺘﺮس)‪ (30‬ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ اردوان ﺑـﺪﺳﺘﯿﺎري ﺧﻮاﺟﻪ ﻣـﺬﮐﻮر ﺷﺐ وارد ﺧﻮاﺑﮕﺎه‬ ‫ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﺷـﺪه او را در ﺧﻮاب ﮐﺸﺖ‪ .‬ﭘﺲ از اﯾﻦ واﻗﻌﻪ ﻧﺰد اردﺷـﯿﺮ‪ ،‬ﭘﺴـﺮ ﺳﻮم ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ رﻓﺘﻪ او را از ﻓﻮت ﺷﺎه آﮔﺎه ﮐﺮد ﮔﻔﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻗﺘﻞ ﺷﺎه ﮐﺎر دارﯾﻮش ﭘﺴـﺮ ﺑﺰرگ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ اﺳﺖ او ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﺘﺨﺖ اﯾﻨﮑﺎر ﮐﺮده و ﺧﻮد اردﺷﯿﺮ ﻫﻢ در ﺧﻄﺮ اﺳﺖ ﺳﺨﻨﺎن اردوان‬ ‫ﭼﻨـﺎن در ﻣﺰاج اردﺷـﯿﺮ ﻧﻮﺟﻮان اﺛﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ او در ﺣﺎل ﺑﺮاي ﮐﺸـﯿﺪن اﻧﺘﻘﺎم ﭘـﺪر و ﺣﻔﻆ ﺟﺎن ﺧﻮد ﺑﺴـﺮاي دارﯾﻮش رﻓﺘﻪ و ﺑﻬﻤـﺪﺳﺘﯽ‬ ‫اردوان و ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از ﻗﺮاوﻻن او را ﺑﮑﺸﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﻗﺘﻞ دارﯾﻮش‪ ،‬ﺗﺨﺖ ﺑﻪ وﯾﺸـﺘﺎﺳﺐ ﭘﺴـﺮ دوم ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﻣﯽ رﺳﯿﺪ وﻟﯽ ﭼﻮن او اﯾﺎﻟﺖ‬ ‫ﺑﺎﺧﺘﺮ داﺷﺖ و ﻏﺎﯾﺐ ﺑﻮد اردوان اردﺷـﯿﺮ را ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﻧﺸﺎﻧﯿﺪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﻘﺼﻮد ﮐﻪ ﭼﻨﺪي ﺑﺎ او ﻣﻤﺎﺷﺎت ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻮﻗﻊ ﻗﺘﻠﺶ ﺑﺮﺳﺪ و ﺧﻮدش‬ ‫ﺗﺨﺖ را ﺻﺎﺣﺐ ﺷﻮد ﺟﻬﺖ اﻣﯿﺪواري او را ﺑﺒﻬﺮه ﻣﻨﺪي از اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ در زﻣﺎن ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ اﻋﺘﺒﺎري زﯾﺎد و اﻫﻤﯿﺘﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و‬ ‫ﻫﻔﺖ ﭘﺴـﺮ او ﻣﺸﺎﻏﻞ ﻣﻬﻢ در دو اﺛﺮ دوﻟﺘﯽ داﺷﺘﻨﺪ وﻟﯽ اردﺷﯿﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮐﻨﮕﺎش او آﮔﻬﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﭘﯿﺶ دﺳﺘﯽ ﮐﺮده ﻧﺎﺑﻮدش ﺳﺎﺧﺖ‬ ‫ﺳﺎل ﻗﺘﻞ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ‪ 466‬ق‪ .‬م‪ .‬ﺑﻮد‪ .‬اﻗﺘﺒﺎس از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج ‪ 1‬ﺻﺺ ‪ - (1) .906 - 698‬در ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ص ‪ 698‬راﺟﻊ‬ ‫ﺑﻨـﺎم اﯾﻦ ﺷـﺎه ﭼﻨﯿﻦ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬در ﮐﺘﯿﺒﻪ ﻫـﺎي ﺧﻮد او و ﺷﺎﻫـﺎن ﻫﺨﺎﻣﻨﺸـﯽ ﻧـﺎم ﺧﺸـﯿﺎﯾﺎرﺷﺎ )‪(Khshiarsha‬ﺑﺰﺑﺎن ﺷﻮﺷـﯽ ﺧﺸﺮﺷﺎ‬ ‫)‪ (Khsharsha‬در ﻧﺴـﺨﻪء ﺑﺎﺑﻠﯽ ﮐﺘﯿﺒﻪ ﻫﺎي ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯽ‪ :‬ﺧﺸﯽ ﯾﺮﺷﯽ )‪(Khshiarshi‬و در ﯾﮑﯽ از اﺳـﺘﻮاﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﺎﺑﻠﯽ ﺧﺮﺷﺎاي ﺷﯿﺎ‬ ‫)‪ (Kharshaishia‬ﺑﺰﺑـــﺎن ﻣﺼـــﺮي ﺧﺸـــﯽ ﯾﺮش )‪ (Khshiarsha‬در ﺗــــﻮراة )ﮐﺘـــــﺎب ﻋﺰرا و اﺳﺘﺮوداﻧﯿـــــﺎل( اﺧﺶ ورش‬ ‫)‪(Akhashverosh‬ﻫﺮدوت و دﯾﻮدور و ﺑﻌﺾ ﻣﻮرﺧﯿﻦ دﯾﮕﺮ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﮐﺴـﺮك ﺳﺲ )‪) (Xerxes‬اﺑﻮرﯾﺤﺎن ﺑﯿﺮوﻧﯽ در آﺛﺎر اﻟﺒﺎﻗﯿﻪ‬ ‫ص ‪ .(89‬در ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻠـﻮك ﮐﻠـﺪاﻧﯽ اﺣﺸـﯿﺮش )‪ (Ahshirosh‬و در ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻠـﮏ ﻣﻠـﻮك ﮐﺒـﺎر ﻓـﺎرس )ص ‪ (111‬اﺧﺶ وﯾﺮش‬ ‫)‪ (Akhashverosh‬ﺑـﻦ دارا و ﻫﻮﺧﺴــﺮو اول‪ .‬ﻃــﺒﺮي‪ :‬اﺧﺶ ورش )‪(Akhashverosh‬ﺑـﻦ ﮐﯿﺮش )‪ (Kirosh‬ﺑﻦ ﺟﺎﻣـﺎﺳﺐ‪.‬‬ ‫اﺑﻮاﻟﻔﺮج ﮐﺒﺮي در ﻣﺨﺘﺼﺮ اﻟﺪول اﺧﺸﯿﺮوش )‪ (Akhschirosh‬ﺑﻦ دارﯾﻮش‪ .‬ﺑﺰﺑﺎن ارﻣﻨﯽ )از ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ( ﮐﺴﺮك ﺳﺲ )‪(Kserkses‬‬ ‫در اروﭘﺎ اﯾﻦ ﺷﺎه را ﻣﻮاﻓﻖ اﺳﻢ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺷﺪه اش ﮐﺰرك ﺳﺲ )‪ (xerxes‬و ﺑﻌﻀﯽ ﮐﺴﺮﺳﺲ )‪(xerces‬ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬در داﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ‬ ‫اﺳﻢ ﺷﺎه ﺑﮑﻠﯽ ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﺪه ﺑﻨﺎ ﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ او را ﺑﺎﯾﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﮐﺘﯿﺒﻪ ﻫﺎي ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﺧﺸﯿﺎرﺷﺎ ﻧﺎﻣﯿﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮي ﻧﮋاد او را‬ ‫درﺳﺖ ﺿـﺒﻂ ﮐﺮده زﯾﺮا اﯾﻦ ﺷﺎه ﻧﻪ ﭘﺴـﺮ ﮐﻮروش ﺑﻮد و ﻧﻪ ﻧﻮه ﺟﺎﻣﺎﺳﺐ‪ ،‬اﯾﻨﮑﻪ اﺑﻮرﯾﺤﺎن ﺑﯿﺮوﻧﯽ اﺳﻢ او را در ﺟﺰو ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﮐﻠﺪه ﻧﯿﺰ‬ ‫ذﮐﺮ ﮐﺮده از آن ﺟﻬﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ او ﺷـﺎه ﮐﻠـﺪه ﻫﻢ ﺑﻮده‪ .‬ﻣﺼـﺮﯾﻬﺎ ﻫﻢ ﺳﻠﺴـﻠﻪء ﻫﺨﺎﻣﻨﺸـﯽ را ﯾﮑﯽ از ﺳﻠﺴـﻠﻪ ﻫـﺎي ﻓﺮاﻋﻨﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ‬ ‫دارﻧﺪ‪Aleades. (3) - Onomacrite. (4) - Critales. (5) - Meandre. (6) - Abidos. (7) - Sestos. (8) - (2) .‬‬ ‫ )‪- Madytos. (9) - Caique. (10) - Atarnee. (11) - Carene. (12) - Pieres. (13) - Pangee. (14‬‬‫ )‪Paeoniens. (15) - Doberes. (16) - Paeoples. (17) - Therme. (18) - Smerdomenes. (19‬‬‫ )‪Migdonie. (20) - Lydias. (21) - Haliacmon. (22) - Ossa. (23) - Tempe. (24) - Carenus. (25‬‬‫ )‪Neocles. (26) - Artemisium. (27) - Ephialte. (28) - Eurydeme. (29) - Alpene. (30‬‬‫‪.Spatamithres‬‬ ‫ﺧﺸﺎﯾﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َي َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻮش آﻣﺪن‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺧﻮش آﻣﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎﯾﻨﺪه‪.‬‬



‫]ُخ َي َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻮش آﯾﻨﺪه‪ .‬ﺑﻪ ﺧﻮﺷﯽ آورﻧﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎﯾﻪ ﺛﯿﻪ‪.‬‬



‫]َخ َي َي[ )ِا( ﺷﺎه را ﺑﺰﺑﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ ﻗﺪﯾﻢ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ)‪) .(1‬از اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج ‪ 1‬ص ‪ - (1) .(46‬ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ از اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ اﺧـﺬ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ ِﮐِﺰرِﺳﺲ ﮐﻪ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺷﺪه ﺧﺸﯿﺎرﺷﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﺣﺮوف ﻣﺼﻤﺖ »خ« درﺳﺖ ﻣﺜﻞ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎﯾﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ( ﺧﺮاﺷﯿﺪن‪ .‬درﯾﺪن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺸﺎﺋﯿﺪن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﺎﺋﯿﺪن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺐ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( آﻣﯿﺨﺘﻦ ﺑﻪ ﭼﯿﺰي ||‪ .‬ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه و ﺟﺪا ﮐﺮدن از ﭼﯿﺰي‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬زدودن‬ ‫و ﺻـﯿﻘﻞ دادن روي ﺷﻤﺸـﯿﺮ را ﭼﻨـﺪان ﮐﻪ ﺗـﺎه از وي دور ﺷـﻮد و روﺷﻦ و ﺗﯿﺰ ﮔﺮدد‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﺷﻤﺸـﯿﺮ را و ﻫﻨﻮز ﺻـﯿﻘﻞ و ﺗﯿﺰ ﻧﮑﺮدن آن را‪) .‬از ﻟﻐـﺎت اﺿـﺪاد اﺳﺖ ||(‪ .‬ﺷـﻌﺮ ﮔﻔﺘﻦ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﺑﺪون ﻓﮑﺮ ﺑﺴﯿﺎر و ﺗﺼﻨﻊ ﺷﻌﺮ آﯾﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﻦ ﭼﻮب ﮐﻤﺎن را ﺑﺴﺎﺧﺘﻦ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺐ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ص( رﺟﻞ ﻗﺸﺐ ﺧﺸﺐ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺮد ﺑﯽ ﺧﯿﺮ‪ .‬ﺧﺸﺐ از اﺗﺒﺎع ﻗﺸﺐ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺐ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج َﺧَﺸـ ﺐ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬رﺟـﻮع ﺑـﻪ َﺧَﺸـ ﺐ ﺷـﻮد ||‪ِ .‬ج َاﺧَﺸﺐ و َﺧﺸـﺒﺎء‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺧﺸﺐ و ﺧﺸﺒﺎء ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺐ‪.‬‬



‫ش[ )ع ص( ﺷﺘﺮان و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﻻﻏﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻣﺎل ﺧﺸﺐ‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺸﺐ‪.‬‬



‫ش[ )ع ِا( ﭼﻮب درﺷﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧُﺸﺐ‪ُ ،‬ﺧﺸـﺒﺎن‪ُ ،‬ﺧﺸﺐ ‪ :‬در دل ﻗﯿﺼـﺮ ﺑﯿﻢ و ﻓﺰع‬ ‫]َخ َ‬ ‫اﻓﺘـﺎده ﺑﻮد ﺗـﺎ ﺑﯿﺎرﻧـﺪ ﺑﻪ ﻏﺰﻧﯽ ﺳـﺮ او ﺑﺮ ﺧﺸﺒﯽ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي )دﯾﻮان چ دﺑﯿﺮﺳـﯿﺎﻗﯽ چ ‪ .(163‬ﻣﺎﯾﻪ و ﺗﺨﻢ ﻫﻤﻪ ﺧﯿﺮت ﯾﮑﺴـﺮ راﺳﺘﯽ اﺳـﺖ‬ ‫راﺳﺘﯽ ﻗﯿﻤﺖ ﭘﺪﯾﺪ آرد ﺧﺸﺐ را ﺑﺮ ﺧﺸﺐ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو )دﯾﻮان چ ﺗﻘﻮي ص ‪.(37‬‬ ‫ﺧﺸﺐ‪.‬‬



‫ش[ )ع ِا( ِج َﺧَﺸﺐ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﺐ ﺷﻮد‪ :‬و اذا راﯾﺘﻬﻢ ﺗﻌﺠﺒﮏ اﺟﺴﺎﻣﻬﻢ و ان ﯾﻘﻮﻟﻮا ﺗﺴـﻤﻊ ﻟﻘﻮﻟﻬﻢ ﮐﺎﻧﻬﻢ ﺧﺸﺐ ﻣﺴﻨﺪة ﯾﺤﺴﺒﻮن‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﮐﻞ ﺻﯿﺤﮥ ﻋﻠﯿﻬﻢ ﻫﻢ اﻟﻌﺪو ﻓﺎﺣﺬرﻫﻢ ﻗﺎﺗﻠﻬﻢ اﷲ اﻧﯽ ﯾُْﺆَﻓﮑﻮن‪) .‬ﻗﺮآن ‪ِ .(|| 63/4‬ج ﺧﺸﯿﺐ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺐ‪.‬‬



‫ش[ )ع ص( ﻋﯿﺶ ﻧــﺎﺧﻮش آﯾﻨــﺪهء ﻧﺎﭘﺴــﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬دراز درﺷـﺖ اﻧــﺪام ﺑﺮﻫﻨﻪ‬ ‫]َخ ِ‬ ‫اﺳﺘﺨﻮان در ﮐﻤﺎل ﺳﺨﺘﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺐ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( وادﯾﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ ﯾﮑﺸﺒﻪ راه از ﻣﺪﯾﻨﻪء ﻣﻨﻮره‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ را ذوﺧﺸﺐ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﺧﺸﺐ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( وادﯾﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ ﯾﻤﺎﻣﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﺧﺸﺐ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( از ﻓﺮودﮔﺎﻫﻬﺎي ﯾﻤﻦ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺸﺐ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺒﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﻣﺆﻧﺚ َاﺧَﺸﺐ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﺳـﺨﺖ و ﺧﺸﮏ و زﺷﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﺸﺐ‪- .‬‬ ‫ﺟﺒﻬﻪ ﺧﺸﺒﺎء؛ ﺟﺒﻬﻪ ﮐﺮﯾﻪ ﺧﺸﮏ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺒﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ در ﻣﻐﺮب ﻃﺮﯾﻖ اﻟﺤﺎج‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺒﺎت‪.‬‬



‫ش[ )ع ِا( ِج َﺧَﺸـ َﺒﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻣﻨـﺎره ﻫـﺎي ﺑﺤﺮي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬اﻟﺨﺸـﺒﺎت‪ :‬اﺳﺎﻃﯿﻦ ﻣﻨﺼﻮﺑـﮥ ﻓﯽ‬ ‫]َخ َ‬ ‫اﻟﺒﺤﺮ ﯾﻮﻗﺪ ﻓﻮﻗﻬﺎ ﺑﺎﻟﻠﯿﻞ ﺳﺮاج ﻟﯿﻬﺘﺪي ﺑﻪ اﺻﺤﺎب اﻟﻤﺮاﮐﺐ‪) .‬ﻣﻔﺎﺗﯿﺢ اﻟﻌﻠﻮم ﺧﻮارزﻣﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺒﺎت‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( ﺟﺎﯾﯽ اﺳﺖ در ﭘﺲ ﻋﺒﺎدان‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺸﺒﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﮐﻮﻫﻬﺎي درﺷﺖ ﻧﻪ ﮐﻼن و ﻧﻪ ﺧﺮد‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ِ .‬ج َﺧَﺸﺐ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺒﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺒﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﺮدي اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺐ اﻟﺸﻮﻧﯿﺰ‪.‬‬



‫ش ﺑ ُْﺶ ﺷﻮ[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﻮب ﺳﯿﺎه داﻧﻪ‪ .‬ﺳﯿﺴﺎرﯾﻮن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺸﺒﺴﺮم‪.‬‬



‫ش َب َر[ )ع ِا( از رﯾﺎﺣﯿﻦ دﺷﺘﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺸﺒﻞ‪.‬‬



‫]َخ ﺑَﻞ ل[ )ع ص( ﭘﺸﺘﻪء ﺳﺨﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺒﻪ‪.‬‬



‫ش َب[ )ع ص( ﻣﺆﻧﺚ َﺧِﺸﺐ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﺸﺒﻪ‪.‬‬



‫ش َب[ )ع ِا( ﯾﮏ ﭼﻮب درﺷﺖ)‪) .(1‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧَﺸﺒﺎت‪ - (1) .‬ﺗﺎء در اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺗﺎء وﺣﺪة اﺳﺖ‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺸﺒﻪ‪.‬‬



‫ش َب[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺧﻔﯿﻒ ﺗﺎﺑﻌﯽ اﺳﺖ و ﻓﺎرﺳﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺸﺒﯽ‪.‬‬



‫ش ﺑﯽ ي[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ اﺳﺖ در ﺳﻪ ﻣﻨﺰﻟﯽ ﻓﺴـﻄﺎط در آﻧﺠﺎ ﯾﮏ ﮐﺎرواﻧﺴﺮاي ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد و اﺑﺘﺪاي ﺣﻀﺮ اﺳﺖ از ﻧﺎﺣﯿﻪء‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﻣﺼﺮ و اﻧﺘﻬﺎي آن از ﺷﺎم‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺒﯽ‪.‬‬



‫ش ﺑﯽ ي[ )ص ﻧﺴـﺒﯽ( ﻣﻨﺴـﻮب اﺳـﺖ ﺑـﻪ ﺧﺸـﺒﯿﻪ ﮐﻪ ﻃـﺎﯾﻔﻪ اي از رواﻓﺾ اﻧـﺪ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﯾـﮏ از آﻧـﺎن ﺧﺸـﺒﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از اﻧﺴـﺎب‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺳﻤ ﻌ ﺎ ﻧ ﯽ( ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺒﯽ‪.‬‬



‫ش ﺑﯽ ي[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺸﺒﻪ ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ در اﻓﺮﯾﻘﺎ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺸﺒﯿﻪ‪.‬‬



‫ش ﺑﯽ َي[ )ِاخ( ﺧﺸﺒﯿﻪ ﯾﺎ ﺳـﺮﺧﺎﺑﯿﻪ اﺻـﺤﺎب ﺳﺮﺧﺎب ﻃﺒﺮي از ﻓﺮق زﯾﺪﯾﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﺨﺘﺎرﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﺒﯿﺪ ﺛﻘﻔﯽ ﺧﺮوج ﮐﺮدﻧﺪ‬ ‫]َخ َ‬ ‫و ﭼﻮن ﺳـﻼﺣﯽ ﺟﺰ ﭼﻮب )ﺧﺸﺐ( ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﻢ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪه اﻧﺪ و ﺑﻌﻀﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن اﯾﺸﺎن ﭼﻮﺑﻪء داري را ﮐﻪ زﯾﺪﺑﻦ‬ ‫ﻋﻠﯽ ﺑﺮ آن آوﯾﺨﺘﻪ ﺷـﺪ ﺣﻔﻆ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﻢ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪه اﻧﺪ‪) .‬از ﺧﺎﻧﺪان ﻧﻮﺑﺨﺘﯽ ص ‪ .(255‬در ﺑﯿﺎن اﻻدﯾﺎن راﺟﻊ ﺑﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻗﻮم ﭼﻨﯿﻦ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺸـﺒﯿﻪ ﯾﮑﯽ از ﭘﻨـﺞ ﻓﺮﻗﻪء ﺷـﯿﻌﻪء اوﻟﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻃﻼـع ﺑﯿﺸﺘﺮ درﺑـﺎرهء اﯾﻦ ﻗﻮم ﺑﻪ ﻣﻔﺎﺗﯿـﺢ اﻟﻌﻠﻮم ص ‪ 21‬و‬ ‫ﺑﺤﺎراﻻﻧﻮار ج ‪ 11‬ص ‪ 228‬و ﻣﻨﻬﺎج ج ‪ 1‬ص ‪ 8‬رﺟﻮع ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺒﯿﻪ‪.‬‬



‫ش ﺑﯽ َي[ )ِاخ( ﻗﻮﻣﯽ اﺳﺖ از ﺟﻬﻤﯿﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا اﯾﻦ ﻫﻤﺎن ﺧﺸﺒﯿﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻗﻪ اي از زﯾـﺪﯾﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﻣﺨﺘـﺎرﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﺒﯿـﺪ ﺛﻘﻔﯽ ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻨﺪ و ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺟﻬﻤﯿﻪ ﻧﺴـﺒﺖ داده اﺳﺖ‪ .‬در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء آﻣـﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫»ﻗﻮﻣﯽ از ﺗﺎزﯾﺎن«‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﺒﯿﻪ ﺳﺮﺧﺎﺑﯿﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺒﯿﻪ‪.‬‬



‫ش ﺑﯽ َي[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻣﺼﯿﺼﻪ در ﻣﺮز‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺸﭙﺨﺘﻪ‪.‬‬



‫]ِخ ُپ َت ‪ِ /‬ت[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( آﺟﺮ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج ‪ 1‬ص ‪) (390‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا ﺑﺎﯾﺪ ﺧﺸﺖ ﭘﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﺎء آن اﻓﺘﺎده‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِا( آﺟﺮ ﺧـﺎم و ﻧﺎﭘﺨﺘﻪ)‪) .(1‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﭘﺎره اي ﮔﻞ ﮐﻪ آن را در ﻗﺎﻟﺒﯽ رﯾﺰﻧـﺪ و ﭼﻮن ﺷـﮑﻞ ﻗﺎﻟﺐ ﺑﺨﻮد‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ ﻗـﺎﻟﺐ را از آن ﺧـﺎرج ﮐﻨﻨـﺪ و ﺳـﭙﺲ آن ﭘـﺎره ﮔﻞ‪ ،‬ﺷـﮑﻞ ﻗﺎﻟﺐ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬را در آﻓﺘﺎب ﮔﺬارﻧـﺪ ﺗﺎ ﺧﺸﮏ ﺷﻮد و ﺑﻌـﺪ آن را در‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬـﺎ ﺑﮑﺎر ﺑﺮﻧـﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺧﺸﺖ ﺑﻬﺘﺮ از آﺟﺮ ﻋﺎﯾﻖ ﮔﺮﻣﺎ و ﺻـﺪا اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺎره ﮔﻞ را ﮔﺎه ﺑﻪ ﺟﺎي »ﺧﺸﺖ« »ﺧﺸﺖ ﺧﺎم« ﻧﯿﺰ‬ ‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﭼﻮن ﺧﺸﺖ ﺧﺎم را ﺑﭙﺰﻧﺪ آﺟﺮ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻟَﺒِﻦ ‪ :‬ﻣﻎ از ﻧﺸﺎط ﺳـﺒﺪﭼﯿﻦ ﮐﻪ ﻣﺴﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﮐﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﺮﺧﺸﺖ ﺧﺸﺖ ﺑﺎﻟﯿﻨﺎ‪.‬‬ ‫ﻋﻤﺎر ﻣﺮوزي‪ .‬ﻧﻪ ﭘﺎدﯾﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺮا ﻧﻪ ﺳﺘﻮن ﻧﻪ دﯾﻮار ﺧﺸﺖ و ﻧﻪ آﻫﻦ درا‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬ﻧﻪ ﺳﯿﻢ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﻦ ﻧﻪ زر و ﮔﻬﺮ ﻧﻪ ﺧﺸﺖ و ﻧﻪ آب و ﻧﻪ‬ ‫دﯾﻮار ﮔﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﺨﺖ ﯾﺎﺑﯽ و ﮔﺮ ﺗﺎج و ﮔﻨـﺞ وﮔﺮ ﭼﻨـﺪ ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺑﺎﺷـﯽ ﺑﺮﻧﺞ ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﺟﺎي ﺗﻮ ﺧﺎﮐﺴﺖ و ﺧﺸﺖ ﺟﺰ از ﺗﺨﻢ‬ ‫ﻧﯿﮑﯽ ﻧﺒﺎﯾﺪت ﮐﺸﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﻨﺎﻟﯿﺪ و ﮔﻔﺖ اﺳﺐ را زﯾﻦ ﮐﻨﯿﺪ از اﯾﻦ ﭘﺲ ﻣﺮا ﺧﺸﺖ ﺑﺎﻟﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺧﺸﺘﯽ ﮐﻪ ز دﯾﻮاري ﺑﺮدﻧﺪ‬ ‫ﺑـﻪ ﺑﯿـﺪادي ﺷـﺎﺧﯽ ﮐـﻪ ز ﮔﻠﺰاري ﺑﺮدﻧـﺪ ﺑﻪ ﻏـﺪاري‪ .‬ﻣﻨـﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺻـﺪش داد از آن ﻫﻤﭽـﻮ آﺗﺶ ﺑﺮﻧـﮓ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺧﺸﺖ ده ﻣﻦ ﺑﺮ آﻣﺪ‬ ‫ﺑﺴـﻨﮓ‪ .‬اﺳﺪي )ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﻫﺮ آن ﺧﺸﺖ ﮐﺰ ﮐﺎﻟﺒﺪ ﺷﺪ ﺑﺪر ﺑﺮ ان ﮐﺎﻟﺒﺪ ﺑﺎزﻧﺎﯾﺪ دﮔﺮ‪ .‬اﺳﺪي )ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﻫﺮ آن ﺧﺸﺘﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮ ﺳـﻘﻒ ﺳـﺮاﺋﯿﺴﺖ ﺑﺪان ﮐﺎن از ﺳـﺮ ﮐﺸﻮر ﺧﺪاﺋﯿﺴﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑﻞ ﺧﺸﺖ زرﯾﻦ زان ﺑﻨﺎن ﺷﺪ در ﺧﻮي ﺧﺠﻠﺖ ﻧﻬﺎن ﭼﻮن ﺧﺸﺖ‬ ‫ﮔـﻞ در آﺑـﺪان از دﺳﺖ ﺑﻨﺎ رﯾﺨﺘﻪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺸﺖ ﮔﻞ زﯾﺮ ﺳـﺮ و ﭘﯽ ﺳﭙﺮ آﺋﯿـﺪ ﺑﻤﺮگ ﮔﺮ ﺑﺨﺸﺖ و ﺑﺴﭙﺮ ﻣﯿﺮ ﮐﯿﺎﺋﯿـﺪ ﻫﻤﻪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬دو‬ ‫ﺧﺸﺘﯽ ﺑﺮآورده ﻗﺼـﺮي ﻋﻈﯿﻢ ﯾﮑﯽ ﺧﺸﺖ از زر ﯾﮑﯽ ﺧﺸﺖ ﺳـﯿﻢ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺷﻪ ﺷﺪ در آن ﻗﺼﺮ زرﯾﻨﻪ ﺧﺸﺖ ﮔﻤﺎن ﺑﺮد ﮐﺎﻣﺪ ﺑﻘﺼﺮ‬ ‫ﺑﻬﺸﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ز ﺑﺲ ﺧﺸﺖ آﻫﻦ ﮐﻪ ﺷﺪ ﺑﺮﻫﻼك ﻟﺤﺪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺮ ﮐﺸﺘﮕﺎن ﺧﺸﺖ ﺧﺎك‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬از زر و ﺳﯿﻢ راﺣﺘﯽ ﺑﺮﺳﺎن ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﻫﻢ‬ ‫ﺗﻤﺘﻌﯽ ﺑﺮﮔﯿﺮ واﻧﮕﻪ آن ﺧـﺎﻧﻪ ﮐﺰ ﺗﻮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﻣﺎﻧـﺪ ﺧﺸﺘﯽ از ﺳـﯿﻢ و ﺧﺸﺘﯽ از زر ﮔﯿﺮ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮐﻠﯿﺎت چ ﻣﺼـﻔﺎ ص ‪ .(72‬ﻫﺮ آن ﭘﺎره‬ ‫ﺧﺸﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﻨﻈﺮﯾﺴﺖ ﺳـﺮ ﮐﯿﻘﺒﺎدي و اﺳـﮑﻨﺪرﯾﺴﺖ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﭼﻮن ﺧﺸﺖ ﺑﻪ آﺳﯿﺎ ﺑﺮي ﺧﺎك آري‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﯿﻼن ﻣﺮﻋﺸﯽ(‪ .‬ﺧﺸﺖ‬ ‫اول ﭼﻮن ﻧﻬـﺪ ﻣﻌﻤﺎر ﮐـﺞ ﺗﺎ ﺛﺮﯾﺎ ﻣﯽ رود دﯾﻮار ﮐﺞ‪ - .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﺸﺖ اول ﭼﻮن ﮐﺞ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺷﺪ دﯾﻮار ﮐﺞ در ﻣﯽ آﯾﺪ ‪ :‬ﭼﻮن ﮔﺬارد‬ ‫ﺧﺸﺖ اول ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻣﻌﻤﺎر ﮐـﺞ ﮔﺮ رﺳﺎﻧـﺪ ﺑﺮﻓﻠﮏ ﺑﺎﺷـﺪ ﻫﻤﺎن دﯾﻮار ﮐـﺞ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺜﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﮔﺮدون رود دﯾﻮار ﮐﺞ ﺧﺸـﺖ‬ ‫اول را اﮔﺮ اول ﻧﻬـﺪ ﻣﻌﻤﺎر ﮐـﺞ‪ .‬ﮐﺎر دل اﺳﺖ ﮐﺎر ﺧﺸﺖ و ﮔﻞ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺜﻞ در ﺟﺎﯾﯽ ﻣﯽ زﻧﻨـﺪ ﮐﻪ آدﻣﯽ را ﺑﺪون دﻟﯿﻞ از ﭼﯿﺰي‬ ‫ﺧﻮش آﯾـﺪ و ﺑﻪ آن ﻋﺸﻖ ورزد‪ .‬ﯾﮏ ﺧﺸﺖ ﺑﮕـﺬار درش؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺗﻤﺎم ﮐﺮدن اﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺗﻤﺎم ﮐﻦ و ﯾﮏ ﺧﺸﺖ ﺑﮕﺬار ﺑﺮ در‬ ‫آن‪ - .‬ﺧﺸﺖ ﺑﺎﻟﯿﻦ ﺑﻮدن؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﺮدن اﺳﺖ ‪ :‬اﮔﺮ ﭼﺮخ ﮔﺮدان ﮐﺸﺪ زﯾﻦ ﺗﻮ ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﺧﺸـﺘﺴﺖ ﺑﺎﻟﯿﻦ ﺗﻮ‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - .‬ﺧﺸﺖ ﺑﺮ آب‬ ‫زدن؛ ﮐﺎر ﺑﯿﻬﻮده ﮐﺮدن‪ - .‬ﺧﺸﺖ ﺑﺮ درﯾﺎ زدن؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﮐﺎر ﻋﺒﺚ ﮐﺮدن اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺸﺖ ﺑﺮ درﯾﺎ زدن ﺑﯽ ﺣﺎﺻﻞ اﺳﺖ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ - .‬ﺧﺸﺖ‬ ‫ﺑﺮ زﺑﺮ آب زدن؛ ﺧﺸﺖ ﺑﺮآب زدن‪ ،‬ﮐﺎر ﺑﯿﻬﻮده ﮐﺮدن ‪ :‬در ﻋﺸﻖ ﺗﻮ ﻣﺮ دل رﻗﻢ ﺻﺒﺮ ﮐﺸﯿﺪن ﭼﻮن ﺧﺸﺖ زدن ﺑﺮ زﺑﺮ آب روان اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ‪ - .‬ﺧﺸﺖ ﭘﺨﺘﻪ؛ آﺟﺮ‪ - .‬ﺧﺸﺖ ﺧـﺎم؛ ﺧﺸـﺘﯽ ﮐﻪ در ﮐـﻮره ﻧﭙﺰﻧـﺪ ﯾﻌﻨﯽ آﺟﺮ ﻧﺸـﺪه اﺳﺖ ‪ :‬ﻫﺮ ﭼﻪ در آﯾﻨﻪ ﺟـﻮان ﺑﯿﻨـﺪ ﭘﯿﺮ در‬ ‫ﺧﺸﺖ ﺧـﺎم آن ﺑﯿﻨـﺪ‪).‬ﺳـﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ‪ - .(.‬ﺧﺸﺖ‪ ،‬ﺧﺸﺖ ﺧـﺎم ﺑﺮ آب اﻓﮑﻨـﺪن؛ ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺿـﺎﯾﻊ ﮐﺮدن اﻣﺮي و ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ‪ :‬ﭼﻮ ﮐﺮدار ﺑﺎ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 802‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﻧﺎﺳـﭙﺎﺳﺎن ﮐﻨﯽ ﻫﻤﯽ ﺧﺸﺖ ﺧـﺎم اﻧـﺪر آب اﻓﮑﻨﯽ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑـﺪاﻧﺴﺖ ﺑﻬﺮام ﮐـﺎن ﺑـﻮد زﺷﺖ ﺑـﺎب اﻧـﺪر اﻓﮑﻨـﺪه ﺷـﺪ ﺧﺸـﮏ ﺧﺸﺖ‪.‬‬ ‫ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﺸﺖ زدن؛ ﺧﺸﺖ درﺳﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﭘﺎرهء ﮔﻞ را در ﻗﺎﻟﺐ ﺧﺸﺖ ﻗﺮار دادن و ﺳـﭙﺲ ﻗﺎﻟﺐ را ﺑﯿﺮون آوردن و ﭘﺎرهء ﮔﻞ را‬ ‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ آﻓﺘﺎب ﻗﺮار دادن)‪ - .(|| 2‬دروغ ﮔﻔﺘﻦ‪ .‬ﻻـف زدن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺸﺖ زر؛ ﺧﺸﺘﯽ ﮐﻪ از ﻃﻼﺳﺖ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از‬ ‫آﻓﺘـﺎب اﺳﺖ ‪ :‬دﯾﻮار ﻣﺸـﺮق را ﻧﮕﺮ ﺧﺸﺖ زر آﻣـﺪ ﻗﺮص ﺧﻮر ﭼﻮن دﺳﺖ ﺗﺴﺖ آن ﺧﺸﺖ زر زر ﺑﯽ ﺗﻘﺎﺿﺎ رﯾﺨﺘﻪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - .‬ﺧﺸـﺖ‬ ‫زرﯾﻦ؛ ﺧﺸﺘﯽ ﮐﻪ از ﻃﻼـﺳﺖ‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺧﻮرﺷـﯿﺪ اﺳﺖ ‪ :‬ﻧﻘﺐ در دﯾﻮار ﻣﺸـﺮق ﺑﺮد ﺻـﺒﺢ ﺧﺸﺖ زرﯾﻦ زان ﻣﯿﺎن آﻣـﺪ ﺑﺮون‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪- .‬‬ ‫ﺧﺸـﺖ ﻣﺎﻟﯿـﺪن؛ ﺧﺸـﺖ زدن‪ .‬ﺧﺸﺖ درﺳﺖ ﮐﺮدن‪ - .‬ﺧﺸﺖ ﻣـﺎﻟﯽ ﮐﺮدن؛ ﺧﺸﺖ زدن‪ .‬ﺧﺸﺖ درﺳﺖ ﮐﺮدن ||‪ .‬آﺟﺮ ﭘﺨﺘﻪ‪ ،‬آﺟﺮ‪) .‬از‬ ‫ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ از ﺷﻮاﻫـﺪي ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﺸﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺸﺖ ﺧﺎم آﻣـﺪ ﺑﺮاي ﺧﺸﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ آﺟﺮ ﻧﯿﺰ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﻄﺒﺎق‬ ‫اﺳﺖ ||‪ .‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﭼﻬـﺎرﮔﻮﺷﻪء ﮐﻼن ﺳـﺘﺒﺮ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ از ﺳـﻼح ﺟﻨﮓ ﺑﺎﺷـﺪ و آن ﻧﯿﺰهء ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن‬ ‫آن ﺣﻠﻘﻪ اي از رﯾﺴﻤﺎن ﯾﺎ اﺑﺮﯾﺸﻢ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ اﻧﮕﺸﺖ ﺳﺒﺎﺑﻪ را در آن ﺣﻠﻘﻪ ﮐﺮده ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺼﻢ اﻧﺪازﻧﺪ)‪) .(3‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از‬ ‫ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( ‪ :‬ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﺗﯿﻎ ﺗﯿﺰ ﺗﺮا آب ﻣﯽ دﻫـﺪ ﻣﺮﯾـﺦ ﻧﻮك ﺧﺸﺖ ﺗﻮ ﺑﺮﺳﺎن زﻧـﺪ ﻫﻤﯽ‪.‬‬ ‫دﻗﯿﻘﯽ‪ .‬ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﺳـﭙﺎه اﻧﺪر آﻣﺪ ﺑﺠﻨﮓ ﯾﮑﯽ ﺧﺸﺖ رﺧﺸﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﭽﻨﮓ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ز ﮔﺮدون ﺑﺴﯽ ﺳﻨﮓ ﺑﺎرﯾﺪ و ﺧﺸﺖ ﭘﺮاﮔﻨﺪه ﺷﺪ‬ ‫ﻟﺸـﮑﺮ اﯾﺮان ﺑـﺪﺷﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﻤﯽ ﺗـﺎﺧﺖ ﺑﻬﺮام ﺧﺸﺘﯽ ﺑـﺪﺳﺖ ﭼﻨﺎن ﭼﻮن ﺑﻮد ﻣﺮدم ﻧﯿﻢ ﻣﺴﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬درﺧﺸـﯿﺪن ﺗﯿﻎ و ژوﺑﯿﻦ و‬ ‫ﺧﺸﺖ ﺗـﻮ ﮔﻔـﺘﯽ ﺑﺰر اﻧـﺪر آﻫﻦ ﺳـﺮﺷﺖ)‪.(4‬ﻓﺮدوﺳــﯽ‪ .‬ﺳــﯿﻪ ﮐﺮده ﻋﻔﺮﯾـﺖ ﺑﺮ زﻫﺮه ﮔﺮدون از اﻧﺠـﻢ ﮐﺸــﯿﺪه ﺑﺮ او ﺧﺸـﺖ و ﺧﻨﺠﺮ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬از ﺗﯿﺮ ﺗﻮ درﺑﺎرهء ﻫﺮ ﺣﺼـﻨﯽ راﻫﯿﺴﺖ وز ﺧﺸﺖ ﺗﻮ اﻧﺪر ﺑﺮ ﻫﺮ ﮐﻮﻫﯽ ﻏﺎرﯾﺴﺖ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ )دﯾﻮان چ دﺑﯿﺮﺳﺎﻗﯽ ص ‪ .(22‬ﭼﻮ‬ ‫ﮐﻮه آﻫﻦ و ﮐﻮه ﺳـﯿﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﭘﻨﺎه وزﯾﻦ دو ﮐﻮه ﻗﻮي ﭼﻮن ﺳﺘﺎره ﺧﺸﺖ روان)‪ .(5‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺧﺸﺖ او از ﮐﻮه ﺑﺮﮔﯿﺮد ﻫﻤﯽ ﺗﯿﻎ ﺑﻠﻨﺪ ﻧﺎوك‬ ‫او ﮐﻨﮕﺮه ﺑﺮﺑﺎﯾـﺪ از ﺑﺮج ﺣﺼـﺎر‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺗﯿﻎ او را ﺑـﺎ ﻗﻀـﺎ و ﺗﯿﺮ او را ﺑـﺎ ﻗـﺪر دﺳﺖ او را ﺑﺎ ﺳـﭙﻬﺮ و ﺧﺸﺖ او را ﺑﺎ ﺷـﻬﺎب‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬وﻗﺖ‬ ‫ﺳﺤﺮﮔﻪ ﮐﻠﻨـﮓ ﺗﻌﺒﯿﻪ اي ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺳﺖ از ﻟﺐ درﯾـﺎي ﻫﻨـﺪ ﺗـﺎ ﺧﺰران ﺗﺎﺧﺘﻪ ﺳﺖ ﻣﯿﻎ ﺳـﯿﻪ از ﻗﻔﺎش ﺗﯿﻎ ﺑﺮون آﺧﺘﻪ ﺳﺖ ﻃﻔﻞ ﻓﺮوﮐﻮﻓﺘﻪ‬ ‫ﺳﺖ ﺧﺸﺖ ﺑﯿﻨﺪاﺧﺘﻪ ﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬اﯾﻦ روز ﭼﻨﺎن اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﺧﺸﺖ ﺑﯿﻨﺪاﺧﺖ و ﺷـﯿﺮ ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ را دزدﯾﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻋﺎدت ﭼﻨﺎن‬ ‫داﺷﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺷـﯿﺮ ﭘﯿﺶ آﻣﺪي ﺧﺸﺘﯽ ﮐﻮﺗﺎه دﺳﺘﻪء ﻗﻮي ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﯽ و ﻧﯿﺰه اي ﺳﻄﺒﺮ ﮐﻮﺗﺎه‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ص ‪ .(150‬اﻣﯿﺮ ﺧﺸﺘﯽ‬ ‫ﺑﯿﻨـﺪاﺧﺖ و ﺑﺮ ﺳـﯿﻨﻪء ﺷـﯿﺮ زد ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺟﺮاﺣﺘﯽ ﻗﻮي ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ز ﺑﺲ ﻫﻨﺪ و اﻧﺒﻮه ﭼﻮن ﺧﯿﻞ زاغ ز ﺑﺲ ﺧﺸﺖ و ﺧﻨﺠﺮ ﭼﻮ‬ ‫رﺧﺸـﺎن ﭼﺮاغ‪ .‬اﺳـﺪي )ﮔﺮﺷـﺎﺳﺐ ﻧـﺎﻣﻪ(‪ .‬دﮔﺮ ﺑـﺎره ﻫﺮ دو ﺳـﭙﻪ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﮐﺸـﯿﺪه ﺻﻒ و ﺗﯿﻎ و ﺧﺸﺖ آﺧﺘﻪ‪ .‬اﺳـﺪي )ﮔﺮﺷـﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪.‬‬ ‫ﻓﮑﻨﺪﻧﺪ از او ﭼﻨﺪ ﻫﺮ ﮔﺮد ﮔﯿﺮ وزان ﺧﺎر او ﺧﺸﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻗﯿﺮ)‪.(6‬اﺳﺪي‪ .‬ز ﭘﺸﺖ ﭘﯿﻞ ﺗﻮ ﺑﺮ ﻣﻐﺰ ﺷﯿﺮ ﺑﺎري ﺧﺸﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﻞ ﺷﯿﺮﺷﮑﺎري‬ ‫و ﺷــﯿﺮ ﭘﯿـﻞ ﺳـﻮار‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳــﻌﺪ ﺳــﻠﻤﺎن )دﯾـﻮان چ رﺷــﯿﺪ ﯾﺎﺳـﻤﯽ ص ‪ .(165‬دﯾﮕﺮ ُﻋﻤﺮ اﺳــﺖ آﻧﮑــﻪ زد ﺧﺸــﺖ و اﻓﺮاﺷـﺖ ﺑﻨــﺎء‬ ‫اﺳـﺘﻮارت‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﺑﯿﺤـﺪ ز ﺧﺸﺖ و ﺑﯿﻠـﮏ ﺗﻮ ﺷـﯿﺮ و ﺑﺒﺮ و ﮔﺮگ ﺑﯿﺠﺎن ﺷﺪﻧـﺪ و ﺑﺎز دﻣﺎدم دﮔﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﺧﺸـﺖ‬ ‫ﭘﻮﻻد اﻟﻤﺎس رﻧﮓ ﺑﺮآورد و زد ﺑﺮ دﻻور ﻧﻬﻨﮓ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺳـﻨﺎن ﺳـﺮﺧﺸﺖ ﺧﻔﺘﺎن ﺷـﮑﺎف ﺑﺮون رﻓﺖ از ﻓﻠﮑﻪ ﭘﺸﺖ و ﻧﺎف‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬او را‬ ‫ﺑﺸﻤﺸﯿﺮ و ﺧﺸﺖ و زوﺑﯿﻦ ﭘﺎره ﭘﺎره ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎن اﺑﻦ اﺳﻔﻨﺪﯾﺎر(‪ .‬ﻧﺰد ﺗﺎرك ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﯽ ﺑﺨﺸﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد و ﺳﺮش را ﻧﻪ درﻫﻢ‬ ‫ﺳﺮﺷﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﻧﻪ در ﺧﺸﺖ و ﮐﻮﭘﺎل و ﮔﺮز ﮔﺮان ﮐﻪ آن ﺷـﯿﻮه ﺧﺘﻤﺴﺖ ﺑﺮ دﯾﮕﺮان‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ - .‬ﺧﺸﺖ از ﺟﺎي‬ ‫رﻓﺘﻦ؛ ﺗﯿﺮ از ﮐﻤﺎن دررﻓﺘﻦ‪ ،‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ اﺳﺖ ‪ :‬اﻣﯿﺮ ﺑﺪﮔﻤﺎن ﮔﺸﺖ و دراﻧﺪﯾﺸﯿﺪ و داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺸﺖ از ﺟﺎي ﺧﻮد ﺑﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬ﻧـﺎم ﯾـﮏ ﻗﺴﻢ ﺣﺮﺑﻪ اي در ﺟﻨﮓ)‪) .(7‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﮔﺮز ﭼﻬـﺎر ﭘﻬﻠﻮ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي‬ ‫ﻧﺎﺻـﺮي( )از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﺑﯿﻠﭽﻪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻧﺎم ﻧﺴﮏ دوازدﻫﻢ اﺳﺖ از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮏ ﻧﺴﮏ ﮐﺘﺎب زﻧـﺪ و ﭘﺎزﻧﺪ)‪(8‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﯾـﮏ ﻗﺴﻢ از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﯿﺴﺖ و ﯾـﮏ ﻗﺴﻢ‪ ،‬ﭼﻪ ﻧﺴـﮏ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻗﺴﻢ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از‬ ‫آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬روز ‪ 29‬ﺑﻬﻤﻦ و ﭼﻬـﺎرم از ﭘﻨﺠﻪء دزدﯾـﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻣﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺑﯿـﺪ ﺧﺸﺖ؛ ﻧﺎم‬ ‫ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ داروﯾﯽ‪ - .‬ﺷـﯿﺮ ﺧﺸﺖ؛ ﻧﺎم ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ داروﯾﯽ ||‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ از ﺣﻠﻮا ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ در ﻣﺸـﮑﻬﺎ و ﺟﺎﻫﺎ رﯾﺰﻧﺪ ﺗﺎ ﯾﮏ ﭘﺎرﭼﻪ‬ ‫و ﻗﺮص ﺷﻮد )||‪ِ .‬ا ﺻﻮت( ﺧﺶ ﺧﺶ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺧﺸﺖ ﺧﺸﺖ ﻣﻮش در ﮔﻮﺷـﺶ‬ ‫رﺳـﯿﺪ ﺧﻔﺖ ﻣﺮدي ﺷﻬﻮﺗﺶ ﮐﻠﯽ رﻣﯿﺪ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪ ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﭘﻬﻠﻮي ‪،xisht‬اوﺳﺘﺎ ‪ ،ishtya‬ﺳﺎﻧﺴﮑﺮﯾﺖ‬ ‫‪» ،ishtaka‬اﺳﻔﺎ ‪ 2 : 1‬ص ‪ 67‬و ‪ ،«87‬اﻓﻐﺎﻧﯽ ‪»xashta‬ﻫﻮﺑﺸﻤﺎن ‪ - (2) .«488‬ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨﺪراج ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﮐﻠﻤﻪء »ﺧﺸﺖ« ﺑﺎ ﻣﺼﺎدر‬ ‫»ﮐﻨـﺪن«‪» ،‬ﺑﺮداﺷـﺘﻦ«‪» ،‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻦ«‪» ،‬ﺷﮑﺴـﺘﻦ«‪» ،‬اﻧﺪاﺧﺘﻦ« و »ﺧﻮردن« ﻣﯽ آﯾﺪ و ﺷﻮاﻫﺪ زﯾﺮ را آورده اﺳﺖ ‪ :‬ﺑﺲ ز ﻗﯿﺪ ﻗﺎﻟﺐ ﺗﻦ ﮐﺎر ﺑﺮ‬ ‫ﻣﻦ ﮔﺸـﺘﻪ ﺗﻨـﮓ ﺑﻌـﺪ ﻣﺮدن ﺧﺸﺖ ﻧﺘﻮان ﺳـﺎﺧﺘﻦ از ﺧـﺎك ﻣﻦ‪ .‬ﻣﺨﻠﺺ ﮐﺎﺷـﺎﻧﯽ‪ .‬ﮐـﺎر ﻣﻦ ﺧﻮردن ﺧﺸﺖ اﺳﺖ ﺑﺴـﺮ داﻧﺴـﺘﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ آن‬ ‫ﺳﻨﮕـﺪل اﻓﺘـﺎد ﺳـﺮ و ﮐـﺎر ﻣﺮا‪ .‬ﻣﺨﻠﺺ ﮐﺎﺷـﺎﻧﯽ‪ .‬ﭘﯽ ﻓﺮش درت ﮔﺮدون ز آب و ﺧﺎك ﻣﺸـﺘﺎﻗﺎن ﭼﻮ رﯾﺰد ﺧﺸﺖ از ﺷﺎدي ﺗﻬﯽ ﺳﺎزﻧﺪ‬ ‫ﻗﺎﻟﺒﻬﺎ‪ .‬آﺻﻔﯽ‪ .‬ﮔﺮﻓﺖ از ﺳﺮﺧﻢ ﺧﺸﺖ ﭘﯿﺮ ﺑﺎده ﻓﺮوش ﭼﺮاغ ﻋﯿﺶ ﻓﺮود آﻣﺪ از ﺗﻪ ﺳﺮﭘﻮش‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ‪ .‬ﻧﻔﺲ ﻫﺮ دم ز ﻗﺼﺮ ﻋﻤﺮ ﺧﺸﺘﯽ ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨﺪ ﺑﯿﺪل ﭘﯽ ﺗﻌﻤﯿﺮ اﯾﻦ وﯾﺮاﻧﻪ ﻣﻌﻤﺎر اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﯿﺪل‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻃﯿﻨﺘﺶ از ﮐﺎﻫﻠﯽ ﻣﺨﻤﺮ ﺷﺪ ﭼﻮ ﺧﺸﺖ ﺗﺎ ﻧﺰﻧﻨﺪش ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﻨﺸﯿﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺄﺛﯿﺮ‪ - (3) .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣـﺪه‪ :‬ﻫﻨـﺪي ﺑﺎﺳـﺘﺎﻧﯽ ‪)rshti‬ﻧﯿﺰه( ﻗﺲ‪ :‬اوﺳـﺘﺎ ‪ ،arshti‬ﭘﺎرﺳـﯽ ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻧﯿﺰ ‪ ،tarshti‬ﭘﻬﻠﻮي‬ ‫‪ ،arsht‬ارﻣﻨﯽ ‪»ashteay‬اﺳﻔﺎ ‪ 2 : 1‬ص ‪ - (4) .«67‬ﻣﺮﺣـﻮم دﻫﺨـﺪا از روي اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﺗﺸـﺨﯿﺺ داده اﻧـﺪ ﮐﻪ ﺧﺸﺖ از آﻫﻦ ﺑﻮده‬ ‫اﺳﺖ‪ - (5) .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا از اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧـﺪ ﮐﻪ ﺧﺸﺖ ﺳـﻼح اﻓﮑﻨـﺪﻧﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ - (6) .‬در اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﻣﺮﺟـﻊ ﺿـﻤﯿﺮ »او«‬ ‫ﺧﺎرﭘﺸﺖ اﺳﺖ و ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ »ﺧﺸﺖ« را از ﺗﯿﻎ ﺧﺎرﭘﺸﺖ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ - (7) .‬اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫ﻣﺒﻬﻢ اﺳﺖ ﺷﺎﯾـﺪ ﻣﻘﺼﻮد از اﯾﻦ ﺣﺮﺑﻪ ﻫﻤـﺎن ﻧﯿﺰه اي ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ در ﻗﺒﻞ ﮔـﺬﺷﺖ‪ - (8) .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻧﺎم ﻧﺴـﮏ‬ ‫دوازدﻫﻢ ﭼﯿﺘﺮءدات ‪ Citradat‬ﯾﺎ ‪Citradad‬اﺳﺖ »ﻣﺰدﯾﺴﻨﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ص ‪ (125‬و ﺷﺎﯾﺪ ﺧﺸﺖ ﻣﺼﺤﻒ »رﺷﻦ« )‪ (rashnu‬ﻧﺎم ﯾﺸﺖ‬ ‫دوازدﻫﻢ از ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮏ ﯾﺸﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رك‪ :‬ﯾﺸﺖ ‪ 1‬ص ‪.16‬‬ ‫ﺧﺸﺖ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﺑﻠﻮﮐﯽ اﺳﺖ ﻣﯿﺎﻧﻪء ﻣﻐﺮب و ﺷـﻤﺎل ﺷﯿﺮاز‪ .‬از ﮔﺮﻣﺴﯿﺮات ﻓﺎرس اﺳﺖ‪ ،‬درازي آن از ﺟﻤﯿﻠﻪ ﺗﺎ ﺑﯿﮑﺮزي ﻫﺸﺖ ﻓﺮﺳﻨﮓ‪ ،‬ﭘﻬﻨﺎي‬ ‫آن از رودك ﺗـﺎ ﺳـﯿﺎه ﻣﻨﺼﻮر ﺑـﺎز ﻫﺸﺖ ﻓﺮﺳـﻨﮓ اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﮑﺎر آن ﺑﺰ و ﭘـﺎزن و ﻗﻮچ و ﻣﯿﺶ ﮐﻮﻫﯽ و آﻫﻮ و ﮐﺒﮏ و ﺗﯿﻬﻮ و دراج و‬ ‫ﮐﺒﻮﺗﺮ و ﺑﻠﺪرﭼﯿﻦ و در زﻣﺴـﺘﺎن ﭼﺎﺧﺮق و ﻫﻮﺑﺮه و ﮐﻠﻨﮓ‪ ،‬زراﻋﺘﺶ ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ و ﭘﻨﺒﻪ و ﺷﻠﺘﻮك و ﮐﻨﺠﺪ و ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ و ﻗﻠﯿﻠﯽ ﺧﺸﺨﺎش‪،‬‬ ‫آﺑﺶ از رودﺧـﺎﻧﻪء ﺷـﺎﭘﻮر‪ .‬ﺑﺴـﺎﺗﯿﻦ آن ﺑﯿﺸﺘﺮش ﻧﺨﻠﺴـﺘﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﻧـﺎر و ﻣﺮﮐﺒﺎت ﮐﻤﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﺷﻮد و اﯾﻦ ﺑﻠﻮك ﻣﺤـﺪود اﺳﺖ از ﺟﺎﻧﺐ‬ ‫ﻣﺸـﺮق ﺑﻨﻮاﺣﯽ ﮐـﺎزرون و از ﺳـﻤﺖ ﺷـﻤﺎل ﺑﻤـﺎﻫﻮر ﻣﯿﻼﺗﯽ و از ﻃﺮف ﻣﻐﺮب ﺑﻨﺎﺣﯿﻪء ﺷـﺒﺎﻧﮑﺎره و دﺷﺘﺴـﺘﺎن و ﻗﺼـﺒﻪ اﯾﻦ ﺑﻠﻮك را ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺧﺸﺖ ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺑﯿﺴﺖ و ﻫﻔﺖ ﻓﺮﺳـﻨﮓ از ﺷـﯿﺮاز دور اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﺸﺖ از ﭼﻮب ﮐﻨﺪهء ﻧﺨﻞ و ﺑﺮگ و ﺷﺎﺧﻪء ﻧﺨﻞ‬ ‫اﺳﺖ و ﺷـﻤﺎره آﻧﻬـﺎ از ﭼﻬﺎرﺻـﺪ درب ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﻠﻮك ﻣﺸـﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨـﺞ ده آﺑﺎد اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء ﻧﺎﺻـﺮي(‪:‬‬ ‫ﺧﺸﺖ و ﮐﻤﺎرج دو ﺷـﻬﺮاﻧﺪ در ﻣﯿﺎن ﻗﻬﺴـﺘﺎن ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ ﺑﻐﺎﯾﺖ و درﺧﺘﺎن ﺧﺮﻣﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ ﻫﯿﭻ ﻣﯿﻮهء دﯾﮕﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ و آب روان دارد‬ ‫اﻣﺎ ﮔﺮم و ﻧﺎﺧﻮش ﺑﺎﺷﺪ و ﻏﻠﻪء آﻧﺠﺎ ﺑﻌﻀـﯽ ﺑﺨﺲ اﺳﺖ و ﺑﻌﻀـﯽ ﺑﺎرﯾﺎب و ﻣﺮدم آﻧﺠﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺳﻼﺣﻮر و دزد ﺑﺎﺷﻨﺪ‪) .‬ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ‬ ‫ﺑﻠﺨﯽ ص ‪ .(143‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ ص ‪ 225‬و ‪ 128‬ﺷﻮد)‪ .(1‬در ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪ 7‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺸﺖ ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺑﺨﺸـﻬﺎي ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮐﺎزرون اﺳﺖ و ﺣﺪود و ﻣﺸﺨﺼﺎت آن ﺑﺪﯾﻨﻘﺮار اﺳﺖ‪ :‬از ﺷﻤﺎل‬ ‫و ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻣﺤﺪود اﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﻬﺒﻬﺎن و از ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﺑﺨﺶ ﻫﻠﯿﺎن و ﻣﻤﺴﻨﯽ و از ﺧﺎور ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي و از ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺑﺨﺶ‬ ‫دﯾﻠﻢ و از ﺟﻨﻮب ﺑﺨﺶ ﺑﺮازﺟـﺎن و ﮔﺎه از ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﻮﺷـﻬﺮ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﺨﺶ در ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن واﻗﻊ و آب و ﻫﻮاي آن ﮔﺮم ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬آب ﻣﺸـﺮوﺑﯽ و زراﻋﺘﯽ آن از رودﺧﺎﻧﻪء ﺷﺎﭘﻮر و ﭼﺸـﻤﻪ ﺳﺎر و ﻗﻨﺎت و ﭼﺎه اﺳﺖ و ﺑﻌﻀـﯽ از ﻣﺰارع اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ واﻗﻊ در‬ ‫ﻗﺴـﻤﺖ ﺷـﻤﺎﻟﯽ اﺳﺖ از رودﺧﺎﻧﻪء زﻫﺮه اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻت اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﻏﻼت و ﺧﺮﻣﺎ و ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ و ﺟﺰﺋﯽ ﮐﻨﺠﺪ و‬ ‫ﺑﺮﻧﺞ و ﭘﻨﺒﻪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮐﺴﺐ و ﺑﺎﻏﺒﺎﻧﯽ اﺳﺖ و از ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﻣﻌﻤﻮﻟﻪ ﻗﺎﻟﯽ و ﺷﺎﻟﺒﺎﻓﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺨﺶ از ﺳﻪ دﻫﺴﺘﺎن‬ ‫ﺑﻨﺎم ﺧﺸﺖ ﻣﺎﻫﻮر و ﻣﯿﻼﺗﯽ و ﮐﻤﺎرج ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻣﺠﻤﻮع ﻗﺮاء و ﻗﺼﺒﺎت آن ‪ 58‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮﮐﺰ ﺑﺨﺶ ﻗﺼـﺒﻪء ﮐﻨﺎر ﺗﺨﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫در ﮐﻨﺎر ﺷﻮﺳﻪء ﺷـﯿﺮاز ﺑﻪ ﮐﺎزرون و ﺑﻮﺷـﻬﺮ واﻗﻊ ﮔﺮدﯾـﺪه اﺳﺖ‪ - (1) .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا آورده اﻧﺪ‪ :‬از ﺑﻠﻮﮐﺎت وﻻﯾﺖ ﻗﺸـﻘﺎﺋﯽ ﻓﺎرس‪،‬‬ ‫ﻃﻮل ‪ 48‬و ﻋﺮض ‪ 42‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ اﺳﺖ ﺣـﺪ ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﻣـﺎﻫﻮر ﻣﯿﻼـي‪ ،‬ﺷـﺮﻗﯽ ﮐﺎزرون‪ ،‬ﺟﻨﻮﺑﯽ داﻟﮕﯽ و ﻏﺮﺑﯽ ﺷـﺒﺎﻧﮑﺎره و آب و ﻫﻮا ﮔﺮم‬ ‫اراﺿــﯽ آن از رود ﺷـﺎﭘﻮر ﻣﺸــﺮوب ﻣﯿﺸـﻮد‪ ،‬ﺟﻤﻌﯿـﺖ ﯾـﺎزده ﻫﺰار ﻧﻔﺮ و ﻣﺮﮐﺰ آن ﺧﺸـﺖ و ﻋـﺪهء ﻗﺮاي آن ‪ 24‬اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﺮﺟﺎن ﻣﻠﮑﻢ‬ ‫ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬دﻫﯽ اﺳﺖ در دره اي ﮐﻮﭼﮏ ﻧﺰدﯾﮏ ﯾﮑﯽ از ﮔﺮﻣﺴﯿﺮات ﻓﺎرس‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧـﺎم دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﺧﺸﺖ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮐـﺎزرون اﺳﺖ ﺑﺤـﺪود زﯾﺮ‪ :‬ﺷـﻤﺎل ﮐﻮه ﮐﺎرده‪ ،‬ﺟﻨﻮب ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺗﮑﺎب‪ ،‬ﺧﺎور‬ ‫ﮐﻮه ﻻرآوﯾﺰ‪ ،‬ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﮐﻮه ﻣﻼﺧﺸﺘﯽ‪ ،‬اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن ﺗﻘﺮﯾﺒًﺎ در ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﺑﺨﺶ ﺑﯿﻦ ﮐﺘﻠﻬﺎي ﻣﻌﺮوف ﻣﻠﻮ در ﺷﻤﺎل و رودك‬ ‫در ﺟﻨﻮب واﻗﻊ و رودﺧﺎﻧﻪء ﺷﺎﭘﻮر از وﺳﻂ و رودﺧﺎﻧﻪء داﻟﮑﯽ از ﺟﻨﻮب آن ﺟﺎري اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻮﺳﻪ ﺷـﯿﺮاز ﺑﻪ ﺑﻮﺷﻬﺮ از وﺳﻂ اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن‬ ‫ﻣﯽ ﮔـﺬرد‪ .‬ﻫﻮاي آن ﮔﺮم و آب ﻣﺸـﺮوب و زراﻋﺘﯽ از رودﺧـﺎﻧﻪء ﺷـﺎﭘﻮر و ﭼﺸـﻤﻪ و ﭼـﺎه ﺗـﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻـت ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از‪:‬‬ ‫ﻏﻼـت و ﺧﺮﻣـﺎ و ﺟﺰﺋﯽ ﺑﺮﻧـﺞ و ﺗﻨﺒـﺎﮐﻮ و ﭘﻨﺒﻪ و ﮐﻨﺠـﺪ و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﺑﺎﻏﺒـﺎﻧﯽ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ از ‪ 28‬آﺑـﺎدي ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼﮏ‬ ‫ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﯾـﺎﻓﺘﻪ و ﻗﺮاء ﻣﻬﻢ آن ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از‪ :‬ﺧﺸﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺰ دﻫﺴـﺘﺎن اﺳﺖ و ﮐﻨـﺎر ﺗﺨﺘﻪ و ﮔﻮري ﮔـﺎه و ﺧﻮاﺟﻪ ﺟﻤﺎﻟﯽ و ﺑﻮرﮐﯽ ﺑﺎﻻ و‬ ‫ﻧﻌﻤﺖ آﺑﺎد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻣﺮﮐﺰ دﻫﺴﺘﺎن ﺧﺸﺖ ﺑﺨﺶ ﺧﺸﺖ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮐﺎزرون واﻗﻊ در ﻫﻔﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﮐﻨﺎر ﺗﺨﺘﻪ و ﺧﺎور ﮐﻮه ﺗﮑﺎب‪،‬‬ ‫اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد و آب آن از رودﺧـﺎﻧﻪء ﺷـﺎﭘﻮر و ﭼﺸـﻤﻪ ﺗﻨـﮓ ﻋﻤﻮ و ﻣﺤﺼﻮل ﻏﻼت دﯾﻤﯽ و ﺧﺮﻣﺎ و ﺑﺮﻧـﺞ و ﭘﻨﺒﻪ و‬ ‫ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮐﺴﺐ و ﯾﮏ ﺑﺎب دﺑﺴﺘﺎن دارد‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه راه ﻓﺮﻋﯽ دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(7‬‬ ‫ﺧﺸﺖ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﺒﻮد ﮔﻨﺒـﺪ ﺑﺨﺶ ﮐﻼت ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن دره ﮔﺰ واﻗﻊ در ‪ 5‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﮐﺒﻮدﮔﻨﺒـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده در داﻣﻨﻪء‬ ‫ﮐﻮه ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺑﻦ ﺷﻦ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑﺎﻓﯽ و ﻣﺎﻟﺪاري‬ ‫و راه ﻣـﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻄﻮري ﮐﻪ ﺷـﺎﯾﻊ اﺳﺖ در اﯾﻦ ده ﺑﺪﺳـﺘﻮر ﻧﺎدرﺷـﺎه اﻓﺸـﺎر ‪ 360‬ﺣﻮض ﺳـﺎﺧﺘﻪ اﻧـﺪ ﮐﻪ آب ﻫﺮ ﺣﻮض ﮐﻔـﺎف ‪800‬‬ ‫ﺳﺮﺑﺎز را ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺸﺖ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن اﺷـﮑﻨﺎن ﺑﺨﺶ ﮔﺎوﺑﻨﺪي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻻر واﻗﻊ در ﭘﻨﺠﺎه و ﭼﻬﺎر ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور ﮔﺎوﺑﻨﺪي‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه‬ ‫در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي‪ .‬آب آن از ﭼﺎه و ﺑﺎران و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺧﺮﻣﺎ و ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و‬ ‫راه ﻓﺮﻋﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(7‬‬ ‫ﺧﺸﺘﺎﻣﻦ‪.‬‬



‫]َخ ‪ُ /‬خ َم[ )ِا( ﻣﺎدرزن‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺧﺸﺎﻣﻦ)‪) .(1‬ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬ﻣﺮا ﻣﻐﺰ ﺧﺮداد ﺧﺸﺘﺎﻣﻨﻢ‪) .‬از ﻓﻬﺮﺳﺖ دﯾﻮان ﺳﻮزﻧﯽ||(‪.‬‬ ‫ﻣﺎدرﺷﻮﻫﺮ‪َ ،‬ﺣﻤﺎة‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - (1) .‬در اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺸﺪاﻣﻦ ﻧﯿﺰ دﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ اﻓﮑﻦ‪.‬‬



‫ك[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺸﺖ اﻧﺪازﻧﺪه‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﺧﺸﺖ ﻣﯽ اﻧﺪازد ‪ :‬ﺑﺴﯽ ﮔﺮد ﺧﺸﺖ اﻓﮑﻦ آﻣﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﮐﺲ آن را ز ده‬ ‫]ِخ َا َ‬ ‫ﮔﺎم ﻧﻔﮑﻨﺪ ﺑﯿﺶ‪.‬اﺳﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ اﻟﻄﯿﻦ‪.‬‬



‫]ِخ ﺗُْﻂ ﻃﯽ[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(آﺟﺮ ﭘﺎرهء ﮔـﺪاﺧﺘﻪ اﺳﺖ و ﺻـﺒﺎﻏﺎن آن را در ﺳـﯿﺎﻫﯽ ﺑﮑﺎر ﺑﺮﻧـﺪ و رﻧﺠﻬﺎي ﭼﺎرﭘﺎﯾﺎن را ﻣﻔﯿـﺪ ﺑﻮده‪) .‬ﻧﺰﻫﺖ‬ ‫اﻟﻘﻠﻮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ ﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِا ﻣﺮﮐـﺐ( ﺑـﺎدزن ﮐﻼـن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻠﻘﻪ ﻫـﺎي ﺳـﻘﻒ و ﻏﯿﺮه آوﯾﺰﻧـﺪ و اﯾﻦ در وﻻـﯾﺖ ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﻣﺮﺳـﻮم اﺳﺖ و ﻫﺮ دو را ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ‬ ‫ﻣﺮوﺣﻪ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و اﯾﻦ از اﻫـﻞ زﺑـﺎن ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺑـﺎدزن‪ .‬ﻣﺮوﺣﻪء ﮐﻼن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﺎدﮐﺶ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﮐﺠﺎ ﺑﺮ در ﺧﺎﻧﻪ اي اﯾﺴﺘﺎد ﮐﻪ ﭼﺸﻤﺶ ﻧﺰد ﻃﻌﻨﻪ ﺑﺮ ﺧﺸﺖ ﺑﺎد‪ .‬ﻗﺪﺳﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ ﺑﺮ درﯾﺎ زدن‪.‬‬



‫]ِخ َب َدْر َز َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﮐﺎر ﺑﯿﻬﻮده ﮐﺮدن اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﻧﻘﺶ ﺑﺮآب زدن‪ ،‬وﺳـﻤﻪ ﺑﺮ اﺑﺮوي ﮐﻮر‬ ‫ﮐ ﺸﯿ ﺪ ن ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ ﺑﻪ ﻗﺎﻟﺐ زدن‪.‬‬



‫]ِخ ِب ِل َز َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺸﺖ زدن‪ .‬ﭘـﺎرهء ﮔـﻞ در ﻗـﺎﻟﺐ ﺧﺸﺖ ﮔـﺬاردن و ﺧﺸﺖ ﺳـﺎﺧﺘﻦ ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻻف‬ ‫زدن‪ .‬ﻻﻓﯿﺪن‪ .‬دروغ ﺑﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ ﭘﺨﺘﻪ‪.‬‬



‫]ِخ ِت ُپ َت ‪ِ /‬ت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( آﺟﺮ‪ ،‬آُﺟﱠﺮه‪ ،‬آﮔﻮر‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻗِﺮﻣﯿـﺪ‪) .‬دﻫـﺎر(‪ .‬ﻃﻮب‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺧﺸﺖ ﺧـﺎم‪ .‬ﭼﻮن ﺧﺸﺖ ﺧﺎم را در ﮐﻮره ﮔﺬارﻧـﺪ و ﺣﺮارت دﻫﻨـﺪ ﭘﺨﺘﻪ ﺷﻮد اﯾﻦ ﺧﺸﺖ ﭘﺨﺘﻪ را آﺟﺮ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨـﺪ ‪ :‬ﺑﺎ ﺳـﻨﮓ و‬ ‫ﺧﺸﺖ ﭘﺨﺘﻪ رﯾﺨﺘﻪ ﮐﺮدﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﻔﺮﻣـﺎن او اﯾﻦ ﭘﻞ را از ﺧﺸﺖ ﭘﺨﺘﻪ ﺳﺎﺧﺘﻨـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﺨﺎراي ﻧﺮﺷـﺨﯽ(‪ .‬ﻋﻘﺮب ﻧـﺪاﻧﻢ اﻣﺎ‬ ‫دارد ﻣﺜﺎل ارﻗﻢ از رﻧﮓ ﺧﺸﺖ ﭘﺨﺘﻪ ﺳﻨﮓ رﺧﺎم و ﻣﺮﻣﺮ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻃﺎﺑﺎق‪ ،‬ﻃﺎﺑﻖ؛ ﺧﺸﺖ ﭘﺨﺘﻪء ﮐﻼن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ ﭘﺰ‪.‬‬



‫]ِخ َپ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﺟﺮﭘﺰ‪ .‬آﻧﮑﻪ آﺟﺮ ﻣﯽ ﺳﺎزد ‪ :‬ﺑﯿﻨﺌﯽ ﭼﻮن ﺗﻨﻮر ﺧﺸﺖ ﭘﺰان دﻫﻨﯽ ﭼﻮن ﺗﻐﺎر رﻧﮕﺮزان‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ ﭘﺰي‪.‬‬



‫]ِخ َپ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(آﺟﺮﭘﺰي‪ .‬آﺟﺮﺳﺎزي‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺑﺮوزﮔﺎر زﻣﺴـﺘﺎن ﮐﻨﺪت ﺳـﯿﻤﮕﺮي ﺑﺮوزﮔﺎر ﺣﺰﯾﺮان ﮐﻨﺪت ﺧﺸـﺖ‬ ‫ﭘﺰي‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ ﭘﺴﯿﻦ‪.‬‬



‫]ِخ ِت َپ[ )ﺗﺮﮐﯿـﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐـﺐ( ﺧﺸﺖ آﺧﺮي ﺑﻨـﺎ‪ .‬آﺧﺮﯾﻦ ﺧﺸﺖ ﺳﺎﺧﺘﻤـﺎن ‪ :‬آﻧﭽﻪ ﺑـﺪو ﺧـﺎﻧﻪ ﻧـﻮآﯾﯿﻦ ﺑـﻮد ﺧﺸﺖ ﭘﺴـﯿﻦ آب‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﻮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ ﺗﺎﺑﻪ‪.‬‬



‫]ِخ َب ‪ِ /‬ب[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻮره و داش ﺧﺸﺖ ﭘﺰي‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺘﭽﻪ‪.‬‬



‫]ِخ َچ ‪ِ /‬چ[ )ِا ﻣﺼـﻐﺮ( ﺧﺸﺖ ﮐﻮﭼـﮏ‪ .‬ﺧﺸـﺘﮏ ||‪ .‬ﭘﺎرﭼﻪء ﭼﻬﺎرﮔﻮﺷﻪ اي ﮐﻪ در زﯾﺮ ﺑﻐﻞ ﺟﺎﻣﻪ دوزﻧـﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗـﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﺳﻮﻧﭽﻪ‪ .‬ﺳﻮژهء ﭘﯿﺮاﻫﻦ و ﺟﺒﻪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨـﮓ اﺳـﺪي ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ(‪ .‬ﺑﻐﻠﮏ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﺠﺎي ﺧﺸـﺘﭽﻪ ﮔﺮ ﺷﺼـﺖ‬ ‫ﻧـﺎﻓﻪ ﺑﺮدوزي ﻫﻢ اﯾـﭻ ﮐﻢ ﻧﺸﻮد ﮔﻨـﺪ زﺷﺖ آن ﺑﻐﻠﺖ‪ .‬ﻋﻤـﺎرهء ﻣﺮوزي ||‪ .‬ﭘـﺎرﭼﻪء ﭼﻬـﺎرﮔﻮﺷﻪ اي ﮐﻪ ﻣﯿـﺎن ﺗﻨﺒـﺎن دوزﻧـﺪ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء( )ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪ِ .‬ﺧﺸَﺘﮏ ||‪ .‬آﯾﻨﻪء زاﻧﻮ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ ﺧﺎم‪.‬‬



‫]ِخ ِت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺸﺖ ﻧـﺎﭘﺨﺘﻪ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑـﻞ آﺟﺮ‪ .‬ﺧﺸﺘﯽ ﮐﻪ از ﻗﺎﻟﺐ ﺑﺪرآﻣـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ و در ﮐﻮره ﺑﺮاي ﭘﺨﺘﻦ ﻗﺮار ﻧـﺪاده‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻟَﺒِﻦ ‪ :‬آﻧﭽﻪ در آﯾﻨﻪ ﺟﻮان ﺑﯿﻨﺪ ﭘﯿﺮ در ﺧﺸﺖ ﺧﺎم آن ﺑﯿﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]ِخ َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ از ﺧﺸﺖ ﺑﻨﺎ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ‪ :‬ﺷﻪ در اﯾﻦ ﺧﺸﺖ ﺧﺎﻧﻪء ﺧﺎﮐﯽ ﺧﺸﺖ ﻧﻤﻨﺎك ﺷﺪ ز ﻏﻤﻨﺎﮐﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ ﺧﺸﺖ‪.‬‬



‫]ِخ ِخ[ )ِا ﺻﻮت(ﺧﺶ ﺧﺶ و آن ﺻﻮت ﮐﺎﻏﺬ و ﺟﺎﻣﻪ و ﻏﯿﺮ آن اﺳﺖ ‪ :‬ﺧﺸﺖ ﺧﺸﺖ ﻣﻮش در ﮔﻮﺷـﺶ رﺳـﯿﺪ ﺧﻔﺖ ﻣﺮدي ﺷﻬﻮﺗﺶ‬ ‫ﮐﻠﯽ رﻣﯿﺪ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ ﺧﺸﮏ ﺑﺮ آب اﻓﮑﻨﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺮدن ﺑﺪي و ﮐﺎري ﮐﻪ اﺻﻼح آن ﻣﯿﺴﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﺪاﻧﺴﺖ ﺑﻬﺮام ﮐﺎن ﺑﻮد‬ ‫]ِخ ِت ُخ َب َا َ‬ ‫زﺷﺖ ﺑﻪ آب اﻧﺪر اﻓﮑﻨﺪه ﺷﺪ ﺧﺸﮏ ﺧﺸﺖ ﭘﺸﯿﻤﺎن ﺷﺪ و ﺑﻨﺪ از او ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ ز ﮐﺮدار ﺧﻮد دﺳﺖ ﺑﺮ ﺳﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ داﻣﻦ‪.‬‬



‫]ُخ ‪َ /‬خ َم[ )ِا( ﻣﺎدرزن‪ .‬ﺧﻮﺷﺪاﻣﻦ‪) .‬ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻮﺷﺘﺮ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ در ﮐﺎﻟﺒﺪ درﺳﺖ آﻣﺪن‪.‬‬



‫]ِخ َد ُب ُد ُر َم َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺗـﺪﺑﯿﺮ درﺳﺖ ﮐﺮدن ‪ :‬ﺷﺎه را اﯾﻦ ﻓﺮﯾﺐ ﭼﺴﺖ آﻣـﺪ ﺧﺸﺖ در ﮐﺎﻟﺒﺪ درﺳﺖ آﻣﺪ‪) .‬از اﻧﺠﻤﻦ‬ ‫آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺘﺮ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ِا( وﻻﯾﺖ در زﻣﺎن ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯿﺎن ||‪ .‬ﺧﺸﺘﺮه‪ .‬ﺧﺸﺘﮏ‪ .‬ﺧﺸﺖ ﮐﻮﭼﮏ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺧﺮوش و ﺧﺮﺷﻪ و ﺧﺸﺨﺎش و‬ ‫ﺧﺸﺖ و ﺧﺸﺘﺮ و ﺧﻢ ﺧﺮ و ﺧﺮوس و ﺧﺮاﺳﺎن و ﺧﺮس و ﺧﺮﺑﯿﻮاز‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ اوﺑﻬﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺘﺮﭘﺎون‪.‬‬



‫]َخ َت َو[ )ِا( ﺳﺎﺗﺮاپ‪ .‬ﻣﺮزﺑﺎن‪) .‬ﯾﺸﺘﻬﺎ ج‪ 1‬ص‪.(181‬‬ ‫ﺧﺸﺘﺮﭘﻮان‪َ] .‬خ َت َپ[ )ِا( ﺳﺎﺗﺮاپ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج‪ 3‬ص‪ 2650‬و ‪ 2102‬و ‪ .(2092‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﺘﺮﭘﺎون ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺘﺮه‪.‬‬



‫]ِخ َت َر ‪ِ /‬ر[ )ِا( ﺧﺸـﺘﮏ ﮐﻪ ﭘـﺎرﭼﻪء ﭼﻬـﺎرﮔﻮﺷﻪء زﯾﺮ ﺑﻐـﻞ ﺟـﺎﻣﻪ و زﯾﺮ ﺟﺎﻣﻪ و ﺷـﻠﻮار ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸـﺘﭽﻪ و‬ ‫ﺧﺸﺘﮏ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ زدن‪.‬‬



‫]ِخ َز َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﺎرهء ﮔﻞ در ﻗﺎﻟﺐ ﺧﺸﺖ زﻧﯽ ﻗﺮار دادن وﺑﺸﮑﻞ ﻗﺎﻟﺐ در آوردن و در آﻓﺘﺎب ﮔﺬاردن ﺗﺎ ﺧﺸﮏ ﺷﻮد و ﺑﺮاي‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﻨﺎ ﺑﮑﺎر آﯾـﺪ‪ .‬ﺧﺸﺖ ﺳﺎﺧﺘﻦ‪ .‬ﺧﺸﺖ ﻣﺎﻟﯿـﺪن‪ .‬ﺧﺸﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﺗﻠﺒﯿﻦ‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪ :‬ﻻف از ﺳـﺨﻦ‬ ‫ﭼﻮ در ﺗﻮان زد آن ﺧﺸﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺮﺗﻮان زد‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﭘﯿﺮﻫﻦ ﺧﻮد ز ﮔﯿﺎ ﺑﺎﻓﺘﯽ ﺧﺸﺖ زدي روزي از آن ﯾﺎﻓﺘﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﻮﻓﺎي ﺗﻮ ﮐﻪ ﮔﺮ‬ ‫ﺧﺸﺖ زﻧﻨـﺪ از ﮔـﻞ ﻣﻦ ﻫﻤﭽﻨﺎن در دل ﻣﻦ ﻣﻬﺮ و وﻓﺎي ﺗﻮ ﺑﻮد‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑـﺪاﯾﻊ(‪ - .‬ﺧﺸﺖ در درﯾﺎ زدن؛ ﮐﺎر ﺑﯿﺤﺎﺻﻞ ﮐﺮدن‪ ،‬ﮐﺎر ﺑﯽ‬ ‫ﻓﺎﯾـﺪه ﮐﺮدن ‪ :‬ﻧﯿﮑﺨﻮاﻫـﺎﻧﻢ ﻧﺼـﯿﺤﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ ﺧﺸـﺖ در درﯾـﺎ زدن ﺑﯽ ﺣﺎﺻـﻞ اﺳﺖ ||‪ .‬ﺧﺸﺖ اﻧـﺪاﺧﺘﻦ‪ .‬ﺧﺸﺖ )اﺳـﻠﺤﻪ اي اﺳﺖ(‬ ‫ﺑﻄﺮف زدن‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ زر‪.‬‬



‫]ِخ ِت َز[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺸﺘﯽ ﮐﻪ از ﻃﻼ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﺖ از آﻓﺘﺎب اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ زرﯾﻦ‪.‬‬



‫]ِخ ِت َزْر ري[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺸﺖ ﻃﻼﺋﯽ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﺖ از آﻓﺘﺎب ﻋﺎﻟﻤﺘﺎب اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 803‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺸﺖ زن‪.‬‬



‫]ِخ َز[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺸﺖ ﻣـﺎل‪ .‬ﻗـﺎﻟﺐ دار‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺧﺸﺖ ﻣﯽ ﺳـﺎزد ﺑﻪ ﻗـﺎﻟﺐ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﮐﺲ ﮐﻪ ﺧﺸﺖ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪) .‬از‬ ‫ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﻠﺒﻦ‪) .‬دﻫﺎر(‪ .‬ﻟَّﺒﺎن ‪ :‬ﻏﻼم آﺑﮑﺶ ﺑﺎﯾـﺪ و ﺧﺸﺖ زن ﺑﻮد ﺑﻨﺪهء ﻧﺎزﻧﯿﻦ ﻣﺸﺖ زن‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن ||(‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺟﻨﮓ ﮐﻨﺪ‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺸﺖ و زوﺑﯿﻦ‪) .‬ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﺗﯿﺮاﻧﺪاز‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺸﺖ اﻧﺪاز‪ .‬زوﺑﯿﻦ اﻧﺪاز‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ زﻧﯽ‪.‬‬



‫]ِخ َز[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺸﺖ زن ‪ :‬ﺧﺸﺖ زﻧﯽ ﭘﯿﺸﻪء ﭘﯿﺮان ﺑﻮد ﺑﺎرﮐﺸﯽ ﮐﺎر اﺳﯿﺮان ﺑﻮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ زﻧﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺸﺖ زدن‪ .‬ﺧﺸﺖ ﻣﺎﻟﯿﺪن‪.‬‬ ‫]ِخ َز َ‬ ‫ﺧﺸﺘﮋه‪.‬‬



‫]ِخ ِژ[ )ِا( ﻧﻮﻋﯽ از ﭘﺎرﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﺘﻦ آن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺸﺖ اﺳﺖ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺘﺴﺘﺎن‪.‬‬



‫]ِخ ِت[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻓﺮﯾﻢ ﺑﺨﺶ دوداﻧﮕﻪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳﺎري واﻗﻊ در ‪ 6‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮﺑﯽ ﮐﻬﻨﻪ دره‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در دﺷـﺖ‬ ‫ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺮﻃﻮب آب آن از رودﺧﺎﻧﻪء اﺷﮏ و ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺮﻧﺞ و ﻏﻼت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در اراﺿـﯽ اﯾﻦ ده آﺟﺮ ﺳﻮﻓـﺎل زﯾـﺎدي ﭘﯿـﺪا ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ در ﻗـﺪﯾﻢ آﺑﺎدي ﻣﻌﻈﻤﯽ ﺑـﺪاﻧﺠﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪ .(3‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮاﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺎرﺳﯽ ص ‪ 167‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ ﺳﺮ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﻫﻠﻤﺮﺳــﺘﺎق ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن آﻣـﻞ‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪ 24‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷــﻤﺎل ﺑـﺎﺧﺘﺮ آﻣـﻞ و ﯾﮏ‬ ‫]ِخ ِ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺷﻮﺳﻪ ﮐﻨـﺎره و ﭘﻨـﺞ ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﻣﺤﻤﻮد آﺑﺎد‪ .‬اﯾﻦ ده در دﺷﺖ ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺮﻃﻮب‪ .‬آب‬ ‫آن از آﺑﺶ رود و ﻓﺎﺿـﻼب ﺷـﺮﻓﻨﯽ و ﺑﺮﭼﻨـﺪه و ﻣﺤﺼﻮل آن ﺑﺮﻧـﺞ و ﮐﻨﻒ و ﻣﺨﺘﺼـﺮ ﻏﻼت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﻌﺪن ﻧﻔﺖ در‬ ‫اراﺿﯽ اﯾﻦ آﺑﺎدي وﺟﻮد دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪ .(3‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺎرﺳﯽ ص ‪ 151‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ ﺳﺮﺧﻢ‪.‬‬



‫س ِر ُخ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺸـﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻢ ﮔﺬارﻧـﺪ و دﻫـﺎن ﺧﻢ ﺑـﺪان ﺑﻨﺪﻧـﺪ و اﯾﻦ از اﻫـﻞ زﺑـﺎن ﺑﺘﺤﻘﯿﻖ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ‪.‬‬ ‫]ِخ ِت َ‬ ‫)آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺷﺪ ﻣﺪﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﺸﺖ ﺳﺮﺧﻢ ﮐﺘﺎب ﻣﺎﺳﺖ ﻣﻮج ﺷﺮاب ﺳﺮﺧﯽ ﺳﺮﻫﺎي ﺑﺎب ﻣﺎﺳﺖ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ ﺳﯿﻪ ﭘﺮ‪.‬‬



‫]ِخ ِت َﯾـْﻪ َپ[ )ﺗﺮﮐﯿـﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻘﺼـﻮد ﺗﯿﺮ و ﺧﺸـﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮ آن ﺳـﯿﺎه اﺳﺖ ‪ :‬ﺑـﺪﺳﺖ اﻧـﺪر ﯾﮑﯽ ﺧﺸﺖ ﺳـﯿﻪ ﭘﺮ ﺑﺴـﯽ‬ ‫ﺑﺪﺧﻮاه را ﮐﺮده ﺳﯿﻪ ﭘﺮ ﭼﻮ ﺷﯿﺮ ﻧﺮ ﺑﺮ آن ﺧﻮك دژم ﺗﺎﺧﺖ ﺳﯿﻪ ﭘﺮ ﺧﺸﺖ ﭘﯿﭽﺎن را ﺑﯿﻨﺪاﺧﺖ‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ ﺷﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫]ِخ ِت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﺼﺎي ﺳـﻠﻄﻨﺘﯽ)‪) .(1‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﺧﺸﺖ ﺷـﺎﻫﯽ ﭘﺮ ﻣﺎز و ﭘﯿـﭻ ﺑﮑﻒ داﺷﺖ وز‬ ‫رﻧﺞ ﻧﺎﺑﻮد ﻫﯿﭻ‪.‬اﺳﺪي‪.Sceptre - (1) .‬‬ ‫ﺧﺸﺖ ﻓﺮوﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]ِخ ُف َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﺧﺸﺖ ﺑﻪ ﺑﻨﺎﯾﺎن و دﯾﮕﺮ ﻣﺮدﻣﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ ﻓﺮوش‪.‬‬



‫]ِخ ُف[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ ﻣﺮﺧﻢ(آﻧﮑﻪ ﺧﺸﺖ ﻓﺮوﺷﺪ‪ .‬ﻟﺒﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ ﻓﺮوﺷﯽ‪.‬‬



‫]ِخ ُف[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤﻞ ﺧﺸﺖ ﻓﺮوش‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺸﺖ ﻓﺮوش‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ ﻓﺮوﺷﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺸﺖ ﻓﺮوﺧﺘﻦ‪ .‬ﺧﺸﺖ ﺑﻔﺮوش رﺳﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬ ‫]ِخ ُف َ‬ ‫ﺧﺸﺘﻖ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا( ﮐﺘـﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬اﺑﺮﯾﺸﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﭘﺎرﭼﻪء ﻣﺮﺑﻊ زﯾﺮ ﺑﻐﻞ‪ .‬ﺧﺸـﺘﮏ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ‬ ‫ﻣﻌﺮب ﺧﺸﺘﮏ ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ ﻗﺎﻟﺐ زدن‪.‬‬



‫]ِخ ِل َز َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ( ﺧﺸـﺖ درﺳﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﭘـﺎره اي ﮔـﻞ ﺑﺮاي ﺧﺸﺖ درﺳﺖ ﮐﺮدن‪ .‬و در ﻗـﺎﻟﺐ ﻗﺮار دادن‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﻗﺎﻟﺐ زدن ﺷﻮد ||‪ .‬ﻻف زدن‪ .‬دروغ ﺑﺎﻓﺘﻦ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﺖ ﺑﻘﺎﻟﺐ زدن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ ﻗﻤﺎر‪.‬‬



‫]ِخ ِت ِق[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺸﺘﯽ ﮐﻪ ﻗﻤﺎرﺑﺎزان ﺑﺮآن ﺑﺠﻞ اﻧﺪازﻧﺪ )ﺑﺠﻞ دو اﺳـﺘﺨﻮان ﮐﻌﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺪان ﺑﺎزي ﮐﻨﻨﺪ( و آن‬ ‫را در ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﺑﺖ ﺑﻀﻢ ﻣﻮﺣﺪه و آﺧﺮ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺑﺒﺎزﻧﺪ ﻋﺸﺎق ﺻﺒﺮ و ﻗﺮار ﺑﺨﺸﺖ ﺳـﺮ ﺧﻢ ﭼﻮ ﺧﺸﺖ ﻗﻤﺎر‪ .‬وﺣﯿﺪ‬ ‫)از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﮐﺴﯽ ﻧﻬﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﺮا ﻧﺒﺎﺧﺖ ﺑﺮ ﺳﺮ او ﺟﻬﺎن ﮐﻬﻨﻪ ﺑﺨﺸﺖ ﻗﻤﺎر ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬رﻓﯿﻊ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺘﮏ‪.‬‬



‫]ِخ َت[ )ِا ﻣﺼـﻐﺮ( ﻣﺼـﻐﺮ ﺧﺸﺖ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج( )از ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬ﺧﺸـﺘﭽﻪ‪ .‬ﺧﺸﺖ ﮐﻮﭼﮏ ||‪ .‬ﭘﺎرﭼﻪء ﭼﺎرﮔﻮﺷﻪ زﯾﺮ‬ ‫ﺑﻐـﻞ ﺟـﺎﻣﻪ‪) .‬از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻮﺷـﺘﺮ ﻧﺴـﺨﻪء ﺧﻄﯽ(‪ .‬ﺑﻐﻠـﮏ‪ .‬ﺧﺸـﺘﭽﻪ‪ .‬ﺳﻮزه‪ .‬ﺳﻮﻧﭽﻪ‪ .‬ﻟﺒﻨﮥ‬ ‫اﻟﻘﻤﯿﺺ‪ .‬ﮐﺶ ﺑﻦ‪ .‬ﺳـﻌﯿﺪه‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﮐﺮد ﻗﺒﺎﻫـﺎي ﮔـﻞ ﺧﺸـﺘﮏ زرﯾﻦ ﭘﺪﯾـﺪ ﮐﺮد ﻋﻠﻤﻬـﺎي روز ﭘﺮﭼﻢ ﺷﺐ را ﻧﻬﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ )دﯾـﻮان چ ﺳــﺠﺎدي ص ‪ .(331‬ﺑﺮ ﻗــﺪ ﻻـﻟﻪ ﻗﻤﺮ دوﺧـﺖ ﻗﺒﺎﻫـﺎي زر ﺧﺸــﺘﮏ ﻟﻔﻈﯽ ﻧﻬـﺎد ﺑﺮ ﺳــﺮ ﭼﯿﻨﯽ ﻗﺒـﺎ)‪ .(1‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ )از‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻗـﺪرش ﭼﻮ ﮐﺸﺪ داﻣﻦ رﻓﻌﺖ ﺑﺮ ﭼﺮخ ﻫﻤﭽﻮ ﺧﺸـﺘﮏ ﺑﻮدش ﺷـﮑﻞ زﻣﯿﻦ زﯾﺮ ﺑﻐﻞ‪ .‬ﮐﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ‪ .‬ﺧﺸـﺖ‬ ‫دﯾﻮاﻧﺶ ﺑﺮ ﺻـﺪرهء ﮔﺮدون ﺧﺸـﺘﮏ ﻃﺮز ﺑﻨﯿـﺎﻧﺶ ﺑﺮ داﻣﻦ آﻓـﺎق ﻃﺮاز‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﺳـﻠﻤﺎن‪ .‬آﺳﺘﯿﻦ ﺷـﺎه ﻧﺸـﯿﻨﻬﺎ ﮐﻪ ﺑﺮون ﻣﯿﺪارﻧـﺪ ﭼﺎرﺳـﻮ‬ ‫ﺧﺸــﺘﮏ و اﯾﺰاره ﻓﺮاوﯾﺰﻧﮕـﺎر‪ .‬ﻧﻈـﺎم ﻗـﺎري‪ .‬ﺗﺨﺮﯾﺺ؛ ﺧﺸــﺘﮏ ﭘﯿﺮاﻫـﻦ و ﺟﺰ آن ﻣﻌﺮب ﺗﯿﺮﯾﺰ‪ .‬ﺗﺨﺮﯾﺼـﻪ؛ ﺧﺸــﺘﮏ ﭘﯿﺮاﻫـﻦ و ﺟﺰ آن‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻤﺎن؛ ﮔﺮﯾﺒﺎن و ﺧﺸﺘﮏ ﭘﯿﺮاﻫﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﭘﺎرﭼﻪء ﭼﺎرﮔﻮﺷﻪ ﻣﯿﺎن ﺗﻨﺒﺎن و ﺷﻠﻮار‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﭘﺎرﭼﻪء ﻣﺮﺑﻊ ﻧﺸﯿﻤﻦ ﮔﺎه از ﺷﻠﻮار‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻫﻤﻪ ﺑﺨﺸﺘﮏ ﺷﻠﻮار ﺑﺮﻧﺸﯿﻨﻢ و ﺑﺲ ﻧﻪ اﺳﺐ ﺗﺎزي ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺮا ﻧﻪ ﺳﺎز‬ ‫ﺑﺰر‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ ||‪ .‬آﺋﯿﻨﻪء زاﻧﻮ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺸـﺘﭽﻪ ‪ :‬ﺑﯽ رﺿﺎﯾﺖ ﻫﺮ ﮐﻪ ﭘﻮﯾـﺪ ﯾﮏ ﻗﺪم ﺧﺸـﺘﮏ زاﻧﻮي او ﺑﺮﮐﻨﺪه‬ ‫ﺑـﺎد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي ||(‪َ .‬ﺧﺸـَﺘﻖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸـﺘﻖ ﺷﻮد ||‪ .‬دو ﭘﺎره ﺑﺮﻧﺠﯿﻦ ﻣﺮﺑﻊ ﻗﻄﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ در‬ ‫آﺳـﯿﺎﻫﺎي آﺑﯽ ﮔﺬارﻧـﺪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ ||(‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻓﺮج زﻧـﺎن‪) .‬ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻮﺷـﺘﺮ ﻧﺴـﺨﻪء ﺧﻄﯽ(‪ - (1) .‬در دﯾــﻮان چ‬ ‫ﺳﺠﺎدي ص ‪ 37‬ﻗﺒﺎﻫﺎي رش و ﺧﺸﺘﮏ ﻧﻔﻄﯽ و ﭼﯿﻨﯽ ﻗﺒﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ ﮐﺎر‪.‬‬



‫]ِخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( اﺳﺘﺎد ﺑﻨﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮐﺎر آن ﺑﻨﺎ ﮐﺮدن ﺑﺎ ﺧﺸﺖ ﺧﺎم اﺳﺖ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺘﮏ ﭘﯿﺮاﻫﻦ‪.‬‬



‫ك َه[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻐﻠﮏ‪ .‬ﭘﺎرﭼﻪء ﭼﻬﺎرﮔﻮﺷﻪ زﯾﺮ ﺑﻐﻞ‪ .‬ﻟَﺒَِﻨﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﺘﮏ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ِخ َت ِ‬ ‫ﺧﺸﺘﮏ درآوردن‪.‬‬



‫]ِخ َت َد َو َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻃﺮف را ﺷﺪﯾﺪًا ﻣﻨﮑﻮب ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺘﮏ دران ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﺖ از داد و ﺑﯿـﺪاد ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﺸـﺪت ﺟـﺎر و ﺟﻨﺠـﺎل راه اﻧـﺪاﺧﺘﻦ‪ .‬ﻗﯿـﺎﻣﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﯽ ﺣﯿﺎﯾﯽ و ﭘﺮروﯾﯽ‬ ‫]ِخ َت َد َ‬ ‫ﮐﺮدن ||‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﺖ از ﻃﺮﻓﺪاري ﺷﺪﯾﺪ ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺘﮏ زر‪.‬‬



‫ك َز[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﻓﺘﺎب ﻋﺎﻟﻤﺘﺎب‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬ﭘﺮ زر و در ﮔﺸﺘﻪ ز ﺗﻮ داﻣﻨﺶ ﺧﺸﺘﮏ زر ﺳﻮزهء‬ ‫]ِخ َت ِ‬ ‫ﭘﯿﺮاﻫﻨﺶ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )ﻣﺨﺰن اﻻﺳﺮار(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺘﮏ زرﯾﻦ‪.‬‬



‫ك َزْر ري[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﺖ از آﻓﺘﺎب ﻋﺎﻟﻤﺘﺎب‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫]ِخ َت ِ‬ ‫ﺧﺸﺘﮏ ﺳﺮﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( در ﻧﺰاع ﺑﺴﯿﺎر ﺑﯿﺤﯿﺎﯾﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﺟﺎر و ﺟﻨﺠﺎل ﺑﺴﯿﺎر راه اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ ﺑﭙﺎ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫س َ‬ ‫]ِخ َت َ‬ ‫ﺧﺸﺘﮏ ﺷﻠﻮار‪.‬‬



‫ش[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﺎرﭼﻪء ﭼﻬﺎرﮔﻮﺷﻪ ﻣﯿﺎن ﺗﻨﺒﺎن و ﺷﻠﻮار‪.‬‬ ‫ك َ‬ ‫]ِخ َت ِ‬ ‫ﺧﺸﺘﮏ ﻧﻤﺎ‪.‬‬



‫]ِخ َت ُن ‪ِ /‬ن ‪َ /‬ن[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(وﺻﻒ ﭼﻤﺒﺎﺗﻤﻪ ﻧﺸﺴﺘﻨﯽ ﮐﻪ ﺧﺸﺘﮏ ﻧﺸﯿﻨﻨﺪه ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺘﮏ ﻧﻤﺎ ﻧﺸﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫ش َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺸﺴﺘﻦ آﻧﮕﻮﻧﻪ اي ﮐﻪ ﺧﺸﺘﮏ ﺷﻠﻮار ﻧﺸﯿﻨﻨﺪه ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫]ِخ َت ُن ‪ِ /‬ن ‪َ /‬ن َ‬ ‫ﺧﺸﺘﮏ واروﻧﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﮐﻮﺑﯿـﺪن ﺷﺪﯾـﺪ ﻃﺮف اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺿـﯿﺢ‪ :‬وﻗـﺘﯽ ﮐﻪ ﻃﺮف آﻧﭽﻨـﺎن ﻗﻮي ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﺑـﺎ ﻣﻐﻠﻮب‬ ‫]ِخ َت َن ‪ِ /‬ن َ‬ ‫ﮐﺮدن ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮد ﺷـﻠﻮار او را از ﭘﺎ در آورد واروﻧﻪ ﺑﭙﺎي او ﮐﻨﺪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺧﻔﺖ و ﺗﺤﻘﯿﺮ را روا داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ از اﯾﻦ ﻋﻤﻞ‬ ‫ﻣﺼﺪر ﻓﻮق را ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺘﮑﯽ‪.‬‬



‫]ِخ َت[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻓﺤﺶ ﮔﻮﻧﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ اﻃﻔﺎل ﺑﻪ وﻗﺖ ﻗﻬﺮ ﮐﺮدن از ﻫﻢ ﺑﻬﻢ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺧﻔﺘﯽ ﺧﺸﺘﮑﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺘﮕﺮ‪.‬‬



‫گ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺸﺖ ﺳﺎز‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺧﺸﺖ زن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺸﺖ ﻣﺎل‪.‬‬ ‫]ِخ َ‬ ‫ﺧﺸﺖ ﻣﺎل‪.‬‬



‫]ِخ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺸﺖ ﺳـﺎز‪ .‬ﺧﺸﺖ زن‪ .‬ﺧﺸﺖ درﺳﺖ ﮐﻦ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻗﺎﻟﺐ دار‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﭼﻮ ﻗﺎﻟﺐ ﺑﯿﮏ ﻣﺸـﺖ‬ ‫ﮔﻞ ﺧﺸﺖ ﻣﺎل دﻫﺎن ﻣﺮا ﺑﺴـﺘﻪ از ﻗﯿﻞ و ﻗﺎل‪ .‬وﺣﯿـﺪ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺑﻪ آﺑﺶ ﭼﻮ ﮐﻒ ﺗﺮ ﮐﻨـﺪ ﺧﺸـﺘﻤﺎل ﺷﻮد ﺧﺸﺖ و ﻗﺎﻟﺐ ﭼﻮ ﺑـﺪر و‬ ‫ﻫﻼل‪ .‬ﻣﻼﻃﻐﺮا )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ ﻣﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺸﺖ ﻣﺎل‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﻗﺎﻟﺐ ﺧﺸﺖ ﻣﺎﻟﯽ؛ ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻣﺮﺑﻊ ﮔﻮﻧﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي رﯾﺨﺘﻦ‬ ‫ﭘﺎرهء ﮔﻞ ﺑﺠﻬﺖ ﺗﻬﯿﻪ ﺧﺸﺖ ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ ﻣﺎﻟﯿﺪن‪.‬‬



‫]ِخ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺸﺖ زدن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﮔﻞ را در ﻗﺎﻟﺐ ﺻﻮرت ﺧﺸﺖ دادن ||‪ .‬دروﻏﯽ در ﺑﺰرﮔﯽ و ﻏﻨﺎء ﺣﺎﺿـﺮ‬ ‫ﯾـﺎ ﮔﺬﺷـﺘﻪء ﺧﻮﯾﺶ ﮔﻔﺘﻦ‪ .‬ﻣـﺎل و ﺟـﺎه ﺧﻮﯾﺶ ﺑﯿﺶ از ﺣﻘﯿﻘﺖ ﮔﻔﺘﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ادﻋﺎي ﺑـﺪروغ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺸﺖ ﻣﺎﻟﯿﺪن‪ .‬ﺧﺸﺖ زدن‪ .‬ﺧﺸﺖ ﺳﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬ ‫]ِخ َ‬ ‫ﺧﺸﺖ ﻣﺴﺠﺪ‪.‬‬



‫]ِخ َم ِج[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻨﺎر راه رﺷﺖ ﺑﻪ آﺳﺘﺎرا ﻣﯿﺎن ﻋﯿﻨﮏ و ﺳﯿﺪ ﯾﻌﻘﻮب در ‪ 7400‬ﻣﺘﺮي رﺷﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ ﻣﺴﺠﺪ‪.‬‬



‫]ِخ َم ِج[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺣـﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﮐﻮﭼﺼـﻔﻬﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن رﺷﺖ واﻗﻊ در ‪ 5‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﮐﻮﭼﺼﻔﻬﺎن و ﯾﮏ‬ ‫ﻫﺰار و ﭘﺎﻧﺼـﺪﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ راه ﻣـﺎﻟﺮوي ﺧﺸﮏ ﺑﯿﺠﺎر اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ و ﺑﺎ ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺮﻃﻮب ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻧﻬﺮ ﻧﻮرود از‬ ‫ﺳﻔﯿـﺪرود آن را ﻣﺸـﺮوب ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﺑﺮﻧـﺞ و اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﺻـﯿﻔﯽ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﮑﺎري و راه ﻣﺎﻟﺮو و ﻣﺴـﺠﺪ و‬ ‫زﯾﺎرﺗﮕﺎﻫﯽ دارد ﮐﻪ ﺑﻨﺎي آن ﻗﺪﯾﻤﯽ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﺷﺶ ﺑﺎب دﮐﺎن وﺟﻮد دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺸﺖ ﻣﺴﺠﺪ‪.‬‬



‫]ِخ َم ِج[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺣـﻮﻣﻪ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن رﺷﺖ‪ .‬واﻗﻊ در ‪ 8‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ رﺷﺖ ﺑﻪ ﻓﻮﻣﻦ‪ .‬اﯾﻦ ده در‬ ‫ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد و ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺮﻃﻮب‪ ،‬آب آن از اﺳـﺘﺨﺮ ﻣﺤﻠﯽ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﺑﺮﻧﺞ و ﺗﻮﺗﻮن و ﺳﯿﮕﺎر و اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﺻﯿﻔﯽ‬ ‫و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﭘﻨﺞ ﺑﺎب دﮐﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺸﺘﻨﺴﺎر‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ِا( ﻣﺮﻏﺎﺑﯽ ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﺗﯿﺮه رﻧﮓ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﺳـﺮ او ﺳـﻔﯿﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯽ ﻗﺸـﻘﻠﺪان ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﻣﺼـﺤﻒ ﺧﺸـﻨﺴﺎر‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺸﻨﺴﺎر ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺘﻨﺸﺎر‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ِا( ﻣﺮﻏـﺎﺑﯽ ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﺗﯿﺮه رﻧـﮓ و ﻣﯿـﺎن ﺳـﺮ او ﺳـﻔﯿﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯽ ﻗﺸـﻘﻠﺪان ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻣﺼـﺤﻒ‬ ‫ﺧ ﺸﻨ ﺴ ﺎ ر ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺘﻮك‪.‬‬



‫]َخ ‪ُ /‬خ[ )ص‪ِ ،‬ا( ﺑﭽﻪء ﺣﺮاﻣﺰاده را ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻣﺼـﺤﻒ ﺧﺸﻮك‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻣﮑﺎر‪) .‬از اﻧﺠﻤﻦ آراي‬ ‫ﻧﺎﺻﺮي( )از آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬از ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ ﻫﺴﺘﯽ اي ﺧﺸﺘﻮك ﭼﺎﮐﺮت ﺑﺮ ﮐﺘﻒ ﻧﻬﺪ دﻓﻨﻮك‪ .‬ﻣﻨﺠﯿﮏ )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ و ﮔﻞ‪.‬‬



‫گ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺸﺖ ﺧﺎم‪ .‬ﺧﺸﺖ ﻧﺎﭘﺨﺘﻪ)‪- .(1‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﮐﺎر دل اﺳﺖ ﻧﻪ ﮐﺎر ﺧﺸﺖ و ﮔﻞ؛ ﺑﺎﻣﺮي دﻟﺒﺎﺧﺘﻦ ﺑﯿﺤﺪ‬ ‫]ِخ ُت ِ‬ ‫و ﺑﯽ دﻟﯿﻞ‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ در ﺣﻘﯿﻘﺖ از اﺗﺒﺎع ﺑﻮده و ﺧﺸﺖ و ﮔﻞ را ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺖ و ﮔﻠﯽ‪.‬‬



‫گ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﭽﻪ از ﺧﺸﺖ و ﮔـﻞ ﺳﺎزﻧـﺪ و در آن آﺟﺮ ﺑﮑﺎر ﻧﺒﺮﻧـﺪ‪ - .‬ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﺸﺖ و ﮔﻠﯽ؛ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از‬ ‫]ِخ ُت ِ‬ ‫ﺧﺸﺖ و ﮔﻞ ﺳﺎزﻧﺪ ||‪ - .‬ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﯽ دوام و ﻏﯿﺮ ﻣﺤﮑﻢ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﻨﺎﺳﺎزي‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺘﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َت ‪ِ /‬ت[ )ص( ﻋﺎرﯾﺖ‪ .‬اﻣﺎﻧﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه از ﮐﺲ دﯾﮕﺮ در ﻟﻬﺠﻪء ﻗﺰوﯾﻨﯽ ﻫﺎ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺘﻪ‪.‬‬



‫]َخ َت ‪ِ /‬ت[ )ص( ﻣﻔﻠﺲ و ﺑﯽ ﺑﺮگ و ﻧﻮا ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺻـﺤﺎح اﻟﻔﺮس( )ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )از آﻧﻨﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒـﺎء( )از ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي( ‪ :‬ﻣﻌـﺬور ﮐـﻦ اي ﺷـﯿﺦ ﮐـﻪ ﮔﺴـﺘﺎﺧﯽ ﮐﺮدم زﯾﺮا ﮐﻪ ﻏﺮﯾﺒﻢ ﻣﻦ و ﻣﺠﺮوﺣﻢ و ﺧﺸـﺘﻪ)‪ .(1‬اﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس‬ ‫ﻣﺮوزي )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﭼﻮن ﻗﺎﻓﯿﻪ اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺧﺸﺘﻪ را‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ ﻧﯿﺰ ﮔﺮﻓﺖ ﻇﺎﻫﺮًا ﺧﺴﺘﻪ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ ﺑﻘﺮﯾﻨﻪ ﻣﺠﺮوح‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺘﯽ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( از ﺧﺸﺖ ﮐﺮده‪ .‬از ﺧﺸﺖ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه‪ .‬از ﺧﺸﺖ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣـﺪه‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﭼﻬﺎرﮔﻮش‪ ،‬ﺑﻪ اﻧـﺪازهء‬ ‫ﺧﺸﺖ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺧﺸﺘﯽ ﯾﺎ ﺧﺎل ﺧﺸﺘﯽ در ﺑﺎزي ورق‪ .‬آن ورﻗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در وي ﺧﺎﻟﻬﺎي ﻣﺮﺑﻊ اﺳﺖ‪)(1).‬ﯾﺎدداﺷﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬اﻧـﺪازه و ﻗﻄﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﮐﺘﺎب ﺑﺰرﮔﺘﺮ از رﺑﻌﯽ)‪ - (Carreau. (2 - (1) .(2‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺧﺸﺘﯽ‪ ،‬اوراق و ﺻﻔﺤﺎت‬ ‫ﮐﺘﺎب را ﻗﻄﻌﻬﺎي دﯾﮕﺮ اﺳﺖ ﺑﺪﯾﻨﻘﺮار‪ :‬رﺑﻌﯽ‪ :‬ﺑﻄﻮل ‪ 17‬و ﻋﺮض ‪ 12‬ﺳﺎﻧﺘﯿﻤﺘﺮ؛ رﺣﻠﯽ‪ :‬ﺑﻄﻮل ‪ 5/30‬و ﻋﺮض ‪ 20‬ﺳﺎﻧﺘﯿﻤﺘﺮ؛ وزﯾﺮي‪ :‬ﺑﻄﻮل‬ ‫‪ 21‬و ﻋﺮض ‪ 5/14‬ﺳﺎﻧﺘﯿﻤﺘﺮ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺘﯽ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻋﻼـﻣﺮودﺷﺖ ﺑﺨﺶ ﮐﻨﮕـﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﻮﺷـﻬﺮ‪ .‬واﻗﻊ در ﺻـﺪﻫﺰارﮔﺰي ﺧـﺎور ﮐﻨﮕﺎن و ‪ 8‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺷﻤﺎل راه ﻣﺎﻟﺮو اﺷـﮑﻨﺎن ﺑﻪ ﭘﺲ رودك‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي‪ .‬آب آن از ﭼﺎه و ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل‬ ‫آن ﻏﻼت و ﭘﯿﺎز و ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ و ﺧﺮﻣﺎ و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(7‬‬ ‫ﺧﺸﺘﯽ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 804‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ده ﮐـﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﭼﻨـﺎررود ﺑﺨﺶ آﺧـﻮره ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻓﺮﯾـﺪن‪ .‬واﻗـﻊ در ﭼﻬـﻞ و ﭘﻨـﺞ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري‬ ‫آﺧﻮره‪ .‬اﯾﻦ ده در ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن ﻗﺮار دارد و ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﺳﺮدﺳـﯿﺮ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(10‬‬ ‫ﺧﺸﺘﯿﺎري‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺸﺘﯿﺎر ﮐﻪ ﻧﺎم آﺑﺎء و اﺟﺪادي اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺘﯿﺎﻧﮏ‪.‬‬



‫]ِخ َن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﻗﻠﻌﻪ ﺣﺎﺗﻢ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﺮوﺟﺮد‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 12‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﺑﺮوﺟﺮد و ‪ 6‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور راه‬ ‫ﺷﻮﺳﻪ ﺑﺮوﺟﺮد ﺑﻪ اﺷﺘﺮﯾﻨـﺎن‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﯾﯿﻼﻗﯽ‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫زراﻋﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺸﺘﯽ ﺑﻪ ﺧﯿﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫گ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻨﺎي ﺧﯿﺮ ﮐﺮدن ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺳﺎﺧﺘﻦ آب اﻧﺒﺎر و ﭘﻞ و ﺟﺰ آن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻋﻤﺎرﺗﯽ ﻣﺜﻞ آب اﻧﺒﺎر‬ ‫]ِخ ِب َخ ‪ِ /‬خ ُ‬ ‫و ﻣﻬﻤﺎﻧﺴـﺮا و ﮐﺎرواﻧﺴـﺮا و ﺧﺎﻧﻘﺎه و ﻣﺴـﺠﺪ و ﻣﺎﻧﻨـﺪ آن در راه ﺧـﺪا ﺳﺎﺧﺘﻦ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺧﺸﺘﯽ ﺑﺨﯿﺮ ﭼﻮن ﺧﻢ ﻣﯽ در زﻣﯿﻦ ﮔﺬارد‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻗﺪم ﺑﻘﺼﺮ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮﯾﻦ ﮔﺬارد‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺘﯿﺠﺎن‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ ﺟﺰء دﻫﺴــﺘﺎن ﺣﻤﺰه ﻟـﻮ ﺑﺨﺶ ﺧﻤﯿـﻦ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺤﻼـت واﻗـﻊ در ﺳـﯽ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﺧﻤﯿـﻦ و ﻫﻔﺖ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺧـﺎور راه ﺷﻮﺳﻪ ﺧﻤﯿﻦ ﺑﻪ اراك‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن ﻗﺮار دارد و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن‬ ‫ﻏﻼت و ﺑﻦ ﺷﻦ و ﭘﻨﺒﻪ و اﻧﮕﻮر و ﺑﺎدام‪ ،‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(1‬‬ ‫ﺧﺸﺘﯿﺠﻪ‪.‬‬



‫]ِخ َج ‪ِ /‬ج[ )ِا ﻣﺼﻐﺮ( ﺧﺸﺘﺠﻪ‪ .‬ﺧﺸﺘﮏ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﺘﭽﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺜﺮﭘﺎون‪.‬‬



‫]َخ َث َو[ )ِا( ﺳﺎﺗﺮاپ‪ .‬ﺣﺎﮐﻢ‪ .‬ﺧﺸﺘﺮﭘﺎوان‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﺘﺮﭘﻮان ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺜﺮﭘﻮان‪.‬‬



‫]َخ َث َپ[ )ِا( ﺳﺎﺗﺮاپ‪ .‬ﺣﺎﮐﻢ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﺘﺮﭘﻮان ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺠﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﭼﺎرﻋﻨﺼـﺮ ﮐﻪ آب و ﺧﺎك و ﺑﺎد و آﺗﺶ ﺑﺎﺷـﺪ)‪) .(1‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﭼﻬﺎر آﻟﺖ ﻓﺮاﻫﻢ ﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻨﺎي‬ ‫ﻣﻬﻨﺪس دل ﮐﺰو ﻣﻌﻤﻮر ﻣﯽ ﮔﺮدد در و دﯾﻮار ﺧﺸﺠﺎن‪ .‬اﺛﯿﺮاﻟﺪﯾﻦ اﺧﺴﯿﮑﺘﯽ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ - (1) .‬ﻣﺨﻔﻒ آﺧﺸﯿﺠﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺤﺸﻪ‪.‬‬



‫ش[ )ِا ﺻﻮت( ﺑﺎﻧﮏ ﮐﺎﻏﺬ و ﺟﺎﻣﻪء ﻧﻮ و آواز ﺳﻼح‪ .‬ﺧﺸﺨﺸﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﺨﺸﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ش‪ِ /‬‬ ‫]َخ َح َ‬ ‫ﺧﺸﺨﺎش‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﻣﺮدم ﺑﺎ ﺳـﻼح و زره‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﮐﻮﮐﻨﺎر و آن ﭼﻨﺪ ﻗﺴﻢ اﺳﺖ ﺑﺴﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻨﺜﻮر و‬ ‫ﻣﻘﺮن و زﺑﺪي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﮐﻮﮐﻨﺎر‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪ .‬ﺧﺸﺨﺸﺎش از ﻧﻈﺮ ﭘﺰﺷﮑﯽ‪ :‬در ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺸﺨﺎش ﭼﻨﺪ ﻗﺴﻢ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ)‪ (1‬اﺑﯿﺾ و اﺳﻮد و زﺑﺪي و ﻣﻘﺮن‪ .‬ﺧﺸﺨﺎش اﺑﯿﺾ ﺑﻮﺳﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ و آن ﺳﺮد و ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻌﻀﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺧﺸﮏ اﺳﺖ ﺧﻮردن آن‬ ‫ﺑﺎ ﻋﺴﻞ ﻣﻨﯽ را زﯾﺎد ﮐﻨﺪ و ﺧﺸﺨﺎش اﺳﻮد ﺻﺤﺮاﺋﯽ اﺳﺖ و آن را ﺧﺸﺨﺎش ﻣﺼﺮي ﻫﻢ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ و آن ﺳﺮد و ﺧﺸﮏ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺳﯿﻢ‬ ‫اﮔﺮ ﺑﮑﻮﺑﻨـﺪ و ﺑﺎ ﺷـﺮاب ﺑﺨﻮرﻧﺪ اﺳـﻬﺎل را ﻧﺎﻓﻊ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﺸـﺨﺎش زﺑﺪي ﻧﻮﻋﯽ از ﺧﺸـﺨﺎش اﺳﺖ و آﻧﺮا ﺑﺮگ و ﺗﺨﻢ و ﺛﻤﺮ ﺳـﻔﯿﺪ ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ و آن ﻣﺴﻬﻞ ﺑﻠﻐﻢ اﺳﺖ و ﺧﺸﺨﺎش ﻣﻘﺮن ﺧﺸﺨﺎش ﺑﺤﺮي اﺳﺖ و آن ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ در ﮐﻨﺎرﻫﺎي درﯾﺎ روﯾﺪ و ﻏﻼف آن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺎخ ﮔﺎو‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎ ﺷـﯿﺮ ﺑﺮ ﻧﻘﺮس ﻃﻼ ﮐﻨﻨﺪ ﻧﺎﻓﻊ اﺳﺖ و ﻣﻄﻠﻖ آن را ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ رﻣﺎن اﻟﺴﻌﺎل)‪ (2‬ﮔﻮﯾﻨﺪ ‪ :‬ﺣﺐ ﺧﺸﺨﺎش ﮐﻨﺪ در ﻋﺴﻞ ﺷﻬﺪ ﺑﮑﺎر‪.‬‬ ‫ﺳﻌـﺪي‪ .‬ﮐﺠﺎ داﻧﻪ داﻧﺪ ﺑﺨﺸـﺨﺎش در ﮐﻪ ﭼﻮن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﺸﺖ ﺧﺸـﺨﺎش ﺑﺮ‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻗﺪم زﻧﻨﺪ ﺑﺰرﮔﺎن دﯾﻦ و دم ﻧﺰﻧﻨﺪ ﮐﻪ از ﻣﯿﺎن‬ ‫ﺗﻬﯽ ﺑﺎﻧﮓ ﻣﯽ زﻧﺪ ﺧﺸـﺨﺎش‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺧﺸﺨﺎش ﺳﻔﯿﺪ و ﺳﯿﺎه ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺳﻔﯿﺪ ﺳﻌﺎل را ﻣﻔﯿﺪ اﺳﺖ و ﻋﺼﺎره اش را اﻓﯿﻮن ﺧﻮاﻧﻨﺪ و آن‬ ‫ﻣﺨﺪر اﺳﺖ و ﺧﻮاب آرد‪) .‬ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب(‪ .‬ﺟﻬﺎن در ﺟﻨﺐ اﯾﻦ ﻧﻪ ﺳﻘﻒ ﻣﯿﻨﺎ ﭼﻮ ﺧﺸﺨﺎﺷﯽ ﺑﺮد ﺑﺮ روي درﯾﺎ ﻧﮕﺮ ﺗﺎ ﺗﻮ از اﯾﻦ ﺧﺸﺨﺎش‬ ‫ﭼﻨﺪي ﺳـﺰد ﮔﺮ ﺑﺮ ﺑﺮوت ﺧﻮد ﺑﺨﻨﺪي‪ .‬ﺷﺒﺴﺘﺮي‪ .‬ﺗﻮﺿﯿﺢ‪ :‬ﮔﯿﺎﻫﯽ)‪ (3‬اﺳﺖ ﮔﻞ دار از ﺗﯿﺮهء ﭘﺎﭘﺎوارﺳﻪ)‪ .(4‬از اﻗﺴﺎم ﻣﺨﺘﻠﻔﻪء ﺧﺸﺨﺎش‬ ‫ﯾﮏ رﻗﻢ در اﯾﺮان زراﻋﺖ ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬ﭘﺎﭘﺎورﺳﻮﻣﻨﯽ ‪ -‬ﻓﺮوم( وﻟﯽ رﻧﮓ ﮔﻞ آﻧﻬﺎ ﻣﺨﺘﻠﻒ و ارﺗﻔﺎع ﻣﺘﻮﺳﻂ اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﯾﮏ ذرع اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺨﻢ‬ ‫آن را در ﭘـﺎﺋﯿﺰ و ﮔـﺎﻫﯽ ﻧﯿﺰ در ﺑﻬﺎر ﻣﯽ ﮐﺎرﻧـﺪ در اﯾﺮان زراﻋﺖ آن ﺑﺎ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺻـﺤﯿﺢ ﻋﻠﻤﯽ ﺑﻌﻤﻞ ﻣﯽ آﯾـﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺗﻮﺿـﯿﺢ‪ :‬از ﺷـﯿﺮهء ﺧﺸـﺨﺎش ﺗﺮﯾﺎك ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﺮﯾﺎك ﺷﻮد‪ - .‬ﺷـﯿﺮهء ﺧﺸـﺨﺎش؛ ﺗﺮﯾﺎك‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬رﯾﺰه‪ .‬ذره‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺪار ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﻮﭼﮏ ‪ :‬دو ﻧﯿﺰه ﭼﻮ ﺧﺸﺨﺎش ﮔﺸﺖ از ﻧﻬﯿﺐ ﯾﮑﯽ را ﻧﺠﻨﺒﯿﺪ ﭘﺎ از رﮐﯿﺐ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺳﻨﮓ روي ﺧﻔﺘﻪ را ﺧﺸﺨﺎش ﮐﺮد‬ ‫وﯾﻦ ﻣﺜـﻞ ﺑﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﻋـﺎﻟﻢ ﻓـﺎش ﮐﺮد‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ - (1) .‬درﺧـﺖ ﮐﻮﮐﻨـﺎر و اﻃﻼـق آن ﺑﺮ ﺗﺨﻤﺶ ﻣﺠـﺎز اﺳﺖ و ﺧـﻮردن آن آب و ﺧـﻮاب‬ ‫ﺑﯿﻔﺰاﯾﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪) Dormidera - yerva - (2) .‬دزي ج ‪ 1‬ﺻﺺ ‪ (373 - 372‬و ‪) Pavot‬ﻓﺮ( »ﻟﮏ ‪ - 2‬ص ‪) .«29‬از ﺣﺎﺷﯿﻪ‬ ‫ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬در ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺻـﯿﺪﻧﻪ آﻣـﺪه‪ :‬ﺧﺸـﺨﺎش را ﺑﻪ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﻣﯿﻘﺎﻧﺲ و ﺷﻮرس ﮔﻮﯾﻨـﺪ و دوس ﮔﻮﯾـﺪ ﺧﺸـﺨﺎش دﺷﺘﯽ را ﻗﻮﻟﯿﻮن‬ ‫ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﻣﻌﻨﯽ او ﺑﻪ ﺗﺎزي ﮐﺜﯿﺮاﻟﻌﺪد ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﺳـﺮﯾﺎﻧﯽ ﻣﻨﻘﻮرﻻور ﻣﺎﻧﺎ و ﺳـﻌﻼ ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﻣﻌﻨﯽ او ﺑﻪ ﺗﺎزي رﻣﺎن اﻟﺴـﻌﺎل اﺳﺖ و ﺑﻌﻀـﯽ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﻌﻨﯽ او را ﺑﻪ ﺗﺎزي رﻣﺎن اﻟﻘﺤﺎب ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.Pavot. (4) - Papaveracees - (3) .‬‬ ‫ﺧﺸﺨﺎش‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺣﺒﺎب ﺑﻦ ﺣﺎرث ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ او را ﺧﺸﺨﺎش ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ ﺣﺎرث آورده اﻧﺪ از ﺻﺤﺎﺑﯿﺎن ﺑﻮد‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺨﺎش اﺑﯿﺾ‪.‬‬



‫ش َاْب َي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﻋﯽ ﺧﺸـﺨﺎش اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺸـﺨﺎش ﺑﺴـﺘﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬رﻣﺎن اﻟﺴـﻌﺎل‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﺨﺎش ﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺨﺎش اﺳﻮد‪.‬‬



‫س َو[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧـﻮﻋﯽ از اﻧـﻮاع ﺧﺸـﺨﺎش اﺳﺖ)‪ .(1‬ﺻﺎﺣﺐ ﺗﻘﻮﯾﻢ ﮔﻮﯾـﺪ)‪ (2‬ﺑﺮي ﺑﻮد و ﺑﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺻـﺎﺣﺐ‬ ‫ش َا ْ‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﻣﻨﻬﺎج ﮔﻮﯾـﺪ ﺑﺮي ﻣﻀـﺮ ﺑﻮد و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ وي ﻓﺮﺑﻪ و ﺗﺎزه ﺑﻮد و ﻃﺒﯿﻌﺖ آن ﺳـﺮد و ﺧﺸﮏ اﺳﺖ در ﺳـﯿﻢ و ﮔﻮﯾﻨـﺪ در ﭼﻬﺎرم و ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺗﺮ‬ ‫اﺳﺖ در ﭼﻬـﺎرم ﺧﺎﺻـﯿﺖ ﮔـﻞ وي آن اﺳﺖ ﮐﻪ رﯾﺸـﻬﺎي ﭼﺸﻢ ﻣﻮاﺷـﯽ زاﯾـﻞ ﮐﻨـﺪ و ﺧﺸـﺨﺎش ﺳـﯿﺎه ﭼﻮن ﺑﮑﻮﺑﻨـﺪ ﺧﺮد و ﺑﺎ ﺷـﺮاب‬ ‫ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﻨﺪ ﺟﻬﮥ اﺳـﻬﺎل و ﺳـﯿﻼن رﻃﻮﺑﺎت ﻣﺰﻣﻦ ﮐﻪ در رﺣﻢ آﯾﺪ ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺑﻪ آب ﺧﻠﻂ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ و ﺻﺪﻏﯿﻦ ﺿـﻤﺎد ﮐﻨﻨﺪ‬ ‫ﺑﯿﺨـﻮاﺑﯽ زاﯾـﻞ ﮐﻨـﺪ و ﭼـﻮن ﺿــﺮوري ﺑـﻮد در داروﻫـﺎي ﭼﺸـﻢ اﺳــﺘﻌﻤﺎل ﮐﻨﻨـﺪ ﻧـﺎﻓﻊ ﺑـﻮد و ﻣﻘـﺪار ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ در وي ﻧﯿـﻢ درم ﺑـﻮد و‬ ‫دﯾﻘﻮرﯾـﺪوس ﮔﻮﯾﺪ ﭼﻮن ﺑﺴﻮزاﻧﻨﺪ و ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ آن ﺑﺎ روﻏﻦ ﮔﻞ و ﺳـﺮﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﺮب ﻃﻼ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺤﻤﺎم روﻧﺪ و ﺑﻨﺸـﯿﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻌﺮق ﻓﺮودآﯾﺪ‬ ‫ﺑﻐﺎﯾﺖ ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺳـﺤﻖ ﮐﻨﺪ و ﺑﺎ ﺳـﺮﮐﻪ ﺑﺴﺮﺷـﻨﺪ و ﺑﺮ ﺻﺪﻏﯿﻦ ﻃﻼ ﮐﻨﻨﺪ درد ﺳﺮ ﮐﻪ از ﮔﺮﻣﯽ ﺑﻮد از ﺣﺮارت آﻓﺘﺎب ﺑﻐﺎﯾﺖ ﺳﻮد‬ ‫دﻫﺪ و وي ﻣﻨﻮم و ﻣﺨﺪر ﺑﻮد و ﻣﻀـﺮ ﺑﻮد ﺑﺴـﺮ و ﺷﺶ و ﻣﺼﻠﺢ آن ﺗﺨﻢ رازﯾﺎﻧﻪ ﺑﻮد و ﺻﺎﺣﺐ ﺗﻘﻮﯾﻢ ﮔﻮﯾﺪ ﻣﺼﻠﺢ وي روﻏﻦ زﻧﺒﻖ ﺑﻮد‬ ‫و ﻧﺮﮔﺲ‪) .‬اﺧﺘﯿـﺎرات ﺑـﺪﯾﻌﯽ(‪ .‬ﺟﻠﺠﻼـن اﻟﺤﺒﺸﻪ‪ - (Pavot noir. (2 - (1) .‬در ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣـﺆﻣﻦ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺸـﺨﺎش اﺳﻮد‬ ‫ﻣﺼـﻄﻠﺢ اﻃﺒﺎي ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺮاد از اﻓﯿﻮن ﻋﺼﺎرهء اوﺳﺖ ﻧﻪ از اﻗﺴﺎم دﯾﮕﺮ و ﻣﺮاد از او ﻗﺴﻢ ﺑﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﮔﺶ ﮐﺜﯿﺮاﻟﺘﺸـﺮﯾﻒ و زﻏﺐ دار‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ و در آﺧﺮ ﺳـﯿﻢ ﺳـﺮد و در ﺟﻤﯿﻊ اﻓﻌﺎل ﺗﺨﻢ او ﻗﻮي ﺗﺮ از ﺑﺴﺘﺎﻧﯽ و ﺟﻬﺖ رﻓﻊ ﺳﯿﻼن رﺣﻢ و ﺣﺮارت ﺟﮕﺮ و ﺑﺎ ﺷﺮاب ﺟﻬﺖ رﻓﻊ‬ ‫ﺳﯿﻼـن ﺣﯿﺾ ﻧـﺎﻓﻊ و ﻣﻀـﺮ دﻣـﺎغ و ﻣﺼـﻠﺤﺶ را رازﯾـﺎﻧﻪ و ﻗـﺪر ﺷـﺮﺑﺘﺶ ﺑﺠﻤﯿﻊ اﺟﺰاء ﺑﻘـﺪر ﻧﺼﻒ ﺷـﺮﺑﺎت اﺟﺰاي ﺑﺴـﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ و از‬ ‫ﺗﺨﻤﺶ ﯾﮏ ﻣﺜﻘﺎل و ﺑﺪل ﺧﺸﺨﺎش ﮐﺎﻫﻮ اﺳﺖ در اﮐﺜﺮ ﻣﻮارد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺨﺎش ﺑﺤﺮي‪.‬‬



‫ش َب[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻘﺮن‪) .‬اﺧﺘﯿـﺎرات ﺑـﺪﯾﻌﯽ(‪ .‬ﮔﯿـﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳﻮاﺣﻞ روﯾـﺪ و ﺑﺮگ و ﮔﻞ آن در ﺟﺮاﺣﺎت‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ردﯾﻪ ﻧﺎﻓﻊ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺨﺎش ﺑﺮي‪.‬‬



‫ش ﺑَْﺮ ري[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺸـﺨﺎش اﺳﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﺑﻠﺲ)‪) .(1‬از ﺑﺤﺮ اﻟﺠـﻮاﻫﺮ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸـﺨﺎش اﺳﻮد ﺷﻮد‪- (1) .‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫‪.Pavot Sauvage‬‬ ‫ﺧﺸﺨﺎش ﺑﺴﺘﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫ش ُب[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺸﺨﺎش ﺑﺴﺘﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﯽ ﺧﺸﺨﺎش ﺳﻔﯿﺪ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮔﻠﺶ ﺳﻔﯿﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﺸﺨﺎش ﺳﯿﺎه را‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﮔﻞ ﺑﻨﻔﺶ و ﺳـﺮخ و ﺳـﯿﺎه و ﮐﺒﻮد و اﯾﻦ اﻟﻮان را ﺗﺨﻢ ﺳـﯿﺎه ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺧﺸـﺨﺎش ﺑﺮي را ﺑﺮگ ﮐﺜﯿﺮاﻟﺘﺸـﺮﯾﻒ و ﻣﺰﻏﺐ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﺑﺨﻼف ﺑﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺗﺨﻢ ﺧﺸﺨﺎش ﺳﻔﯿﺪ در آﺧﺮ دوم ﺳﺮد و اول ﺗﺮ و ﻣﺨﺪر و ﻣﻨﻮم و ﻣﻨﻀﺞ ﻣﻮاد رﻗﯿﻘﻪ ﺻﻔﺮاوي و ده درﻫﻢ او ﺑﺎ ﺷﮑﺮ‬ ‫ﺟﻬﺖ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺳـﯿﻨﻪ و ﺳـﺮﻓﻪ ﺣـﺎر ﯾـﺎﺑﺲ و ﻧﻔﺚ اﻟـﺪم و ﺗﺐ دق و ﺣﺮﻗﺖ ﻣﺜـﺎﻧﻪ و اﻣﺮاض ﺣﺎرهء آن و ﻣﻘﻮي ﺟﮕﺮ ﺿـﻌﯿﻒ و ﮔﺮده و‬ ‫ﻣﺴـﻤﻦ و ﺑﺎ ﻋﺴﻞ ﻣﺒﻬﯽ و ﻣـﺪاوﻣﺖ او ﻗﺎﻃﻊ ﺑﺎه و ﺑﻮﺋﯿـﺪن ﺑﻮدادهء او راﻓﻊ ﺑﯿﺨﻮاﺑﯽ و ﻣﺜﻞ او ﻣﻐﺰ ﺑﺎدام ﻣﻮﻟـﺪ ﺧﻮن ﺻﺎﻟـﺢ و راﻓﻊ ﻫﺰال و‬ ‫ﭼﻮن ﺧﺸـﺨﺎش ﺗﺎزه را ﺑﺎ ﭘﻮﺳﺖ او ﮐﻮﺑﯿﺪه ﻗﺮص ﺑﺴﺎزﻧﺪ ﺟﻬﺖ ﺳـﺮﻓﻪ و درد ﺳﯿﻨﻪ و ﺣﺮﻗﮥ اﻟﺒﻮل و اﺳﻬﺎل ﮐﻬﻨﻪ و ﺗﺸﻨﮕﯽ ﺷﺮﺑًﺎ و ﺟﻬﺖ‬ ‫ﺗﺨﻔﯿﻒ رﻃﻮﺑﺎت و ﺗﺤﻠﯿﻞ اورام ﺿـﻤﺎدًا ﻧﺎﻓﻊ و ﻗﺪر ﺷـﺮﺑﺘﺶ ﺗﺎ ﭘﻨﺞ درﻫﻢ و از ﺗﺨﻢ او ﯾﺎزده درﻫﻢ و از ﭘﻮﺳﺖ او ﺗﺎ ﯾﮏ ﻣﺜﻘﺎل و ﻧﯿﻢ و‬ ‫از ﮔﻞ او ﺗﺎ ﯾﮑﺪرﻫﻢ و ﻣﻀـﺮ ﻣﺒﺮودﯾﻦ و ﻣﺪاوﻣﺖ او ﻣﻀـﺮ رﯾﻪ و ﻣﺼـﻠﺤﺶ ﻋﺴﻞ و ﻣﺼﻄﮑﯽ و ﺷﮑﺮ ﺻﺒﺢ و ﺷﺎم ﺑﻨﻮﺷﻨﺪ ﺟﻬﺖ اﺳﻬﺎل‬ ‫دﻣﻮي و ﺻـﻔﺮاوي و اﻟﺘﻬﺎب اﻣﻌﺎء ﻣﺠﺮب و ﺿﻤﺎد او ﺟﻬﺖ درد ﺳﺮ و ﺑﺎ ﺣﻠﺒﻪ و ﮔﻼب ﮐﻪ ﻃﺒﺦ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺟﻬﺖ اﺑﺘﺪاء رﻣﺪ و ﺗﺴﮑﯿﻦ‬ ‫درد آن و ﻣﻨﻊ رﯾﺨﺘﻦ ﻣﻮاد ﺑﻪ اﻋﻀﺎء و ﻣﻄﺒﻮخ ﺑﺮگ آن ﺟﻬﺖ ﺑﯿﺨﻮاﺑﯽ و ﺑﺎ آرد ﺟﻮ ﺟﻬﺖ اورام ﺣﺎره و ﺑﺎد ﺳﺮخ و ﻟﻌﻮق آب ﻣﻄﺒﻮخ‬ ‫او ﺑﺎ ﻋﺴﻞ ﮐﻪ رب ﺧﺸﺨﺎش ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺟﻬﺖ ﻣﻨﻊ ﻧﺰﻻت و ﺳﺮﻓﻪ و اﺳﻬﺎل ﻣﺰﻣﻦ ﻧﺎﻓﻊ اﺳﺖ ﺧﺼﻮﺻًﺎ ﺑﺎ اﻗﺎﻗﯿﺎ و ﻋﺼﺎرهء ﻟﺤﯿﮥ اﻟﺘﯿﺲ و ﻃﺒﯿﺦ‬ ‫ﺑﯿـﺦ او ﺟﻬﺖ ﺟﮕﺮ ﻋﻠﯿﻞ و ﺧﻠﻂ ﻏﻠﯿﻆ ﻣﻌـﺪه ﻣﻔﯿـﺪ و ﻋﺼﺎرهء ﭘﻮﺳﺖ او ﮐﻪ ﮐﻮﮐﻨﺎر ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺳـﺮد و ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺮﻃﻮﺑﺖ و در آﺛﺎر ﻗﻮي ﺗﺮ از‬ ‫ﺗﺨﻢ او و ﻣﺪاوﻣﺖ او ﻣﺮﺧﯽ اﻋﻀﺎء و ﻣﺸﻮش ﺣﻮاس و ﻗﺎﻃﻊ ﺑﺎه و ﻣﻔﺴﺪ اﺷﺘﻬﺎ و ﻫﺎﺿﻤﻪ و ﻣﻮرث ﻧﺴﯿﺎن و ﻣﻔﺴﺪ ﺧﻮن و ﺑﺎﻟﻌﺮض اﺳﺖ‬ ‫و ﮔـﻞ ﺧﺸـﺨﺎش ﺑـﺎ آب ﮔﺸـﻨﯿﺰ ﺟﻬﺖ ﻏﻠﻪ ﺳـﺎﻋﯿﻪ و ﻗﺮوح‪ ،‬ﺿـﻤﺎد او ﺟﻬﺖ ﺳﻮزش ﭼﺸﻢ و ﻗﺮﺣﻪء ﻗﺮﻧﯿﻪ اﮐﺘﺤﺎًﻻ ﻣﻔﯿـﺪ و روﻏﻦ او ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺪﺳﺘﻮر روﻏﻦ ﮔﻞ ﮔﯿﺮﻧﺪ ﻣﺨﺪر و ﻣﺴﮑﻦ دردﻫﺎي ﺣﺎره و اورام و آﺷﺎﻣﯿﺪن او ﺟﻬﺖ ﻧﺰﻟﻪ و ﺳﺮﻓﻪ ﺣﺎره و ﻗﻄﻮر از ﺟﻬﺖ درد ﮔﻮش و‬ ‫ورم ﺣﺎره آن ﻣﻔﯿﺪ و روﻏﻦ ﺗﺨﻢ ﺧﺸﺨﺎش در اﻓﻌﺎل از او ﺿﻌﯿﻔﺘﺮ و ﻣﻨﻮم و ﻣﺴﺪد اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺨﺎش زﺑﺪي‪.‬‬



‫ش َز َب[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﺴـﯿﺎر ﺳـﻔﯿﺪ و ﺳﺒﮏ و ﺳﺎﻗﺶ ﺑﻪ ﻗﺪر ذرﻋﯽ و ﺑﺮﮔﺶ ﺑﺴﯿﺎر رﯾﺰه و دراز و ﺑﯿﺦ‬ ‫]َخ ِ‬ ‫او ﺑﺎرﯾـﮏ و ﺛﻤﺮش ﻣﺘﺼـﻞ ﺑـﺒﺮگ او و ﺳـﻔﯿﺪ و ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ از او ﺛﻤﺮش در وﺳـﻂ ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن ﻣﯽ رﺳـﺪ ﺑﻐـﺎﯾﺖ ﮔﺮم و ﺗﻨـﺪ و در ﻃﺒـﻊ ﻣﺜﻞ‬ ‫ﺟﻼﻫﻨﮓ و از ﺟﻤﻠﻪ ﺳـﻤﻮم و ﻣﺴـﻬﻞ ﻗﻮي و ﺟﻬﺖ ﺷـﻘﯿﻘﻪء دﻣﺎغ و دﻓﻊ ﺑﻠﻐﻢ و ﺻﺮع ﻣﻔﯿﺪ و ﻗﺪر ﺷﺮﺑﺖ از ﺗﺨﻢ او ﺗﺎ ﯾﮏ درﻫﻢ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪ .‬ﺟـﺎﺳﻮس)‪) .(1‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ()‪ - (Pavot ecumeux. (2 - (1) .(2‬در اﺧﺘﯿﺎرات ﺑـﺪﯾﻌﯽ آﻣﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ :‬ﻣﯿﻘﻦ اﻓﺮودش ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻨﯽ ﺧﺸـﺨﺎش زﺑﺪي ﺑﻮد ﺑﺪان ﺳـﺒﺐ ﺑﺪﯾﻦ اﺳﻢ ﺧﻮاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن زﺑﺪ ﺳﭙﯿﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ از ﻗﻠﯿﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪ و‬ ‫ﻧﺒﺎت و ورق وي ﻣﺠﻤﻮع ﺳﭙﯿﺪ ﺑﻮد و ﺗﺨﻢ وي ﻣﺴﻬﻞ ﺑﻠﻐﻢ ﺑﻮد و در ﻗﻮت و ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﺟﻠﻬﻨﮓ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺨﺎش زدن‪.‬‬



‫]َخ َز َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺗﯿﻎ ﺑﻪ ﺧﺸﺨﺎش زدن ﺑﺮاي ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﯿﺮهء آن ﮐﻪ ﺗﺮﯾﺎك اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺨﺎش زن‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺗﯿﻎ ﺑﻪ ﺧﺸﺨﺎش ﻣﯽ زﻧﺪ ﺑﺮاي ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﯿﺮهء آن ﮐﻪ ﺗﺮﯾﺎك اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺨﺎش زﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤﻞ ﺧﺸﺨﺎش زن‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺨﺎش ﺳﻔﯿﺪ‪.‬‬



‫س[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﻮد و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺗﺎزه و ﻓﺮﺑﻪ ﺑﻮد و ﻃﺒﯿﻌﺖ وي ﺳﺮد و ﺗﺮ ﺑﻮد در دوﯾﻢ و ﮔﻮﯾﻨﺪ در ﺳﯿﻢ‬ ‫س‪ِ /‬‬ ‫ش َ‬ ‫]َخ ِ‬ ‫و ﻋﯿﺴـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ ﺳـﺮد و ﺧﺸـﮏ اﺳﺖ در دوﯾﻢ ﻧـﺎﻓﻊ ﺑﻮد ﺟﻬﺖ ﺳـﺮﻓﻪ ﮔﺮم و ﻧﺰﻟﻪء ﺳـﯿﻨﻪ و رﻃﻮﺑﺎت ﻣﻌـﺪه و ﻧﻔﺚ دم و ﺑﺎدﻫﺎي ﺗﯿﺰ ﮐﻪ‬ ‫ﻓﺮودآﯾﺪ از ﺳـﺮ و ﺑﺎ ﻋﺴﻞ ﻣﻨﯽ زﯾﺎده ﮔﺮداﻧﺪ و ﻣﻘﺪار دو درم ﺗﺎ ﭘﻨﺞ درم ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ ﺑﻮد و ﺣﺐ وي ﺷﮑﻢ ﺑﺒﻨﺪد و آب وي ﺷﮑﻢ ﺑﺮاﻧﺪ و‬ ‫وي ﻣﻨﻮم ﺑﻮد ﻏـﺬاي اﻧـﺪﮐﯽ دﻫـﺪ و ﻣﺼـﻠﺢ وي ﻋﺴﻞ ﺑﻮد ﺑﺎ ﻗﻨـﺪ و ﺻﺎﺣﺐ ﺗﻘﻮﯾﻢ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺑﺴـﯿﺎر از وي ﻣﺮض ﺷـﺶ ﺑﻮد و ﻣﺼـﻠﺢ آن‬ ‫ﻣﺼـﻄﮑﯽ ﺑﻮد و اﺳـﺤﺎق ﮔﻮﯾﺪ ﭘﻮﺳﺖ وي ﻣﻀـﺮ ﺑﻮد و ﭘﻮﺳﺖ وي از داﻧﻪ ﻣﻨﻮم ﺗﺮ ﺑﻮد و ﭼﻮن ﭘﺰﻧﺪ و آب آن ﺑﺮ ﺳﺮ رﯾﺰﻧﺪ و وي ﭼﻮن‬ ‫ﺿﻤﺎد ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺮ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﺑﯿﺨﻮاﺑﯽ را ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻮد و ﺑﯿﺦ وي ﺑﻪ آب ﺑﺠﻮﺷﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﯿﻤﻪ ﺑﺎز آﯾﺪ ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻮد ﺟﻬﺖ ﺟﮕﺮ ﻣﻌﻠﻮل و ﮐﺲ ﮐﻪ در ﺷـﮑﻢ‬ ‫وي ﺧﻠﻂ ﻏﻠﯿﻈﯽ ﺑﻮد‪) .‬از اﺧﺘﯿﺎرات ﺑﺪﯾﻌﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺨﺎش ﮐﺎري‪.‬‬



‫]َخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﺎﺷﺖ ﺧﺸﺨﺎش‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺧﺸﺨﺎش ﮐﺸﺖ ﮐﻨﻨﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺨﺎش ﮐﺎري ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺎﺷﺘﻦ ﺧﺸﺨﺎش‪ .‬ﮐﺸﺖ ﺧﺸﺨﺎش ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺸﺨﺎش ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( رﯾﺰه رﯾﺰه ﮐﺮدن‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﯾﺰرﯾﺰ ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﺴﯿﺎر ﺧﺮد ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪:‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ آن آﺳﯿﺎ ﺳﻨﮓ و ﺑﺰد ﺑﺮ ﻣﮕﺲ ﺗﺎ آن ﻣﮕﺲ واﭘﺲ ﺧﺰد ﺳﻨﮓ روي ﺧﻔﺘﻪ را ﺧﺸﺨﺎش ﮐﺮد وﯾﻦ ﻣﺜﻞ ﺑﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﻓﺎش ﮐﺮد‬ ‫ﻣﻬﺮ اﺑﻠﻪ ﻣﻬﺮ ﺧﺮس آﻣﺪ ﯾﻘﯿﻦ ﮐﯿﻦ او ﻣﻬﺮ اﺳﺖ و ﻣﻬﺮ اوﺳﺖ ﮐﯿﻦ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺨﺎش ﻣﺸﻮك‪.‬‬



‫ش ُم َﺷْﻮ َو[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻌﻤﺎن ﺑﺮي‪ .‬ارﻏﺎﻣﻮﻧﯽ‪ .‬ﻣﺎﻣﯿﺜﺎي ﺳﺮخ‪ .‬اﺷﯿﺎف ﻣﺎﻣﯿﺜﺎ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ارﻏﺎﻣﻮﻧﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﺸﺨﺎش ﻣﻘﺮن‪.‬‬



‫ش ُم َﻗْﺮ َر[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺸﺨﺎش ﻣﻘﺮون)‪) .(1‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﺮﮔﺶ ﺳﻔﯿﺪ و ﺑﺎز و ﻣﺜﻞ اره و زﻏﺐ‬ ‫]َخ ِ‬ ‫دار و ﮔﻠﺶ زرد و ﺛﻤﺮش ﺷﺒﯿﻪ ﺑﺸـﺎخ ﮔﺎو و ﻣﻨﺤﻨﯽ و از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﻘﺮن ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ و در ﺟﻮف او داﻧﻪ ﻫﺎ ﻣﺜﻞ ﺣﻠﺒﻪ ﮐﻮﭼﮑﯽ و ﻣﻨﺒﺘﺶ‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﻨـﺎر درﯾـﺎ اﺳﺖ و او ﻏﯿﺮ ﺟﻼﻫﻨـﮓ اﺳﺖ ﭼﻪ داﻧﻪء او زرد اﺳﺖ و اﯾﻦ زرد ﻧﯿﺴﺖ در ﺳـﯿﻢ ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ ﺧﺎﻟﯽ و ﻣﻘﻄﻊ اﺧﻼط‬ ‫اﺳﺖ ﺑﻪ ﻗﯽ و اﺳـﻬﺎل و ﺑﺮگ و ﮔﻞ او ﺟﻬﺖ ﺗﻨﻘﯿﻪء ﺟﺮاﺣﺎت و ﺧﺸﮏ رﯾﺸﻪء آن و اﮐﺘﺤﺎل ﮔﻞ او ﺟﻬﺖ ﻗﺮﺣﻪء ﭼﺸﻢ و ﻃﺒﯿﺦ ﺑﯿﺦ او‬ ‫ﺟﻬﺖ ﻋﻠـﻞ ﺑـﺎردهء ﺟﮕﺮ و ﻋﺮق اﻟﻨﺴـﺎء و رﻗﯿـﻖ ﮐﺮدن اﺧﻼـط ﻏﻠﯿﻈﻪء ﻟﺰﺟﻪ ﻧـﺎﻓﻊ و ﯾـﮏ ﻣﺜﻘـﺎل از ﺗﺨﻢ او ﻣﺴـﻬﻞ ﻗـﻮي اﺧﻼـط ﻟﺰﺟﻪ‬ ‫اﺳﺖ)‪) .(2‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪ - (Pavot cornu. (2 - (1) .‬در اﺧﺘﯿﺎرات ﺑﺪﯾﻌﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺸـﺨﺎش ﻣﻘﺮن ﺧﺸﺨﺎش ﺑﺤﺮي‬ ‫ﺑﻮد و ﻏﻼف آن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺎخ ﮔﺎو ﺑﻮد و ﺑﺪﯾﻦ ﺳـﺒﺐ وي را ﻣﻘﺮن ﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﻧﺒﺎت وي در ﮐﻨﺎر درﯾﺎﻫﺎ روﯾﺪ و ﺑﺮ ﻧﻘﺮس ﻃﻼ ﮐﺮدن ﺑﺎ ﺷﯿﺮ‬ ‫ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺑﯿﺦ وي ﺟﻮﺷﺎﻧﻨﺪ ﺑﻪ آب ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﯿﻤﻪ ﺑﺎزآﯾﺪ و ﻃﺒﯿﺦ آن ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﻨﺪ ﺳﻮد دﻫﺪ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﻋﻠﺖ ﺟﮕﺮ ﮐﻪ از ﺧﻠﻂ ﻏﻠﯿﻆ ﺑﻮد ﻧﺎﻓﻊ‬ ‫ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺨﺎش ﻣﻨﺜﻮر‪.‬‬



‫ش َم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﺴﻤﯽ از ﺧﺸﺨﺎش ﺑﺮي اﺳﺖ ﺑﺮﮔﺶ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﺑﺮگ ﺗﺮﺗﯿﺰك و دراز و ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺴﻔﯿﺪي‬ ‫]َخ ِ‬ ‫و ﺳﺎﻗﺶ ﺧﺸﻦ و ﻗﺒﻪء او ﮐﻮﭼﮏ و ﺷﺒﯿﻪ ﺑﺸـﻘﺎﯾﻖ و در ﻗﻮة از ﺧﺸـﺨﺎش ﺑﺴـﺘﺎﻧﯽ ﻗﻮي ﺗﺮ و ﺧﺸﺨﺎش ﺳﯿﺎه ﺿﻌﯿﻔﺘﺮ و ﯾﮏ ﻣﺜﻘﺎل از او ﺑﺎ‬ ‫ﻣﺎءاﻟﻌﺴﻞ ﻣﻠﯿﻦ ﻃﺒﻊ اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺨﺎﺷﻪ‪.‬‬



‫ش[ )ع ِا( واﺣﺪ ﺧﺸﺨﺎش اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻮﮐﻨﺎر ﺑﻮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ش‪ِ /‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺸﺨﺎﺷﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺸﺨﺎش ﺑﻦ ﺣﺒﺎب ﮐﻪ ﻧﺎم اﺟﺪادي اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺨﺎﺷﯿﻪ‪.‬‬



‫]َخ ﺷﯽ َي[ )ع ِا( ﺣﻠﻮاي ﺧﺸﺨﺎش‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺨﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]َخ َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﻧﻪء از ﻧﯽ و ﺑﻮرﯾﺎ و ﺧﺎرﺷﺘﺮ ﮐﻪ آب ﺑﺮ دﯾﻮارش زده ﺳﺮد ﺷﻮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺶ ﺧﺶ‪.‬‬



‫]ِخ ِخ[ )ِا ﺻﻮت( ﺣﮑـﺎﯾﺖ ﺻﻮت ﺟـﺎﻣﻪء آﻫـﺎردار ﮔﺎه رﻓﺘﻦ ﯾﺎ ﺟﻨﺒﯿـﺪن ﺻﺎﺣﺐ آن و اﻣﺜﺎل آن‪ .‬ﺑﺎﻧﮓ ﺟﺎﻣﻪء ﻧﻮ و ﺑﺎﻧﮓ ﮐﺎﻏـﺬ و ﺟﺰ‬ ‫آن‪ .‬ﺧﺸﺖ ﺧﺸﺖ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬از آﻧﺴﻮ ﺧﺸـﺨﺶ ﻣﺨﻔﯽ ازﯾﻨﺴﻮ ﺷﻖ ﺷﻖ ﻣـﺪﻓﻮن ﺷـﻨﻮ اﯾﻦ رﻣﺰ از ﻗﺎري ﺳﺆال اﺳﺖ آن‬ ‫ﺟﻮاب اﺳﺖ اﯾﻦ‪ .‬ﻧﻈـﺎم ﻗـﺎري‪ .‬آواز رﻓﺘﻦ ﻣـﺎر در ﺳـﻘﻒ ﯾـﺎ ﻣﯿـﺎن ﮐﺰل و ﮐـﺎه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬و ﺧﺸـﺨﺶ رﻓﺘﻦ او ] اﻓﻌﯽ [‬ ‫ﻫﻤﭽﻮن ﺧﺸﺨﺶ درﺧﺘﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎد ﺑﺮ وي ﺑﺰد‪) .‬از ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺶ ﺧﺸﺖ‪.‬‬



‫]ِخ ِخ[ )ِا ﺻﻮت( ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﺸﺖ ﺧﺸﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺪاي ورق ﮐﺎﻏﺬ و ﺟﺎﻣﻪ و آواز ﺷـﻠﻮار ﻧﻮ ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﺟﺰ آن‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪:‬‬ ‫ﮐﻪ ﻓﺮوﻣﺮد از ﯾﮑﯽ ﺧﺶ ﺧﺸﺖ ﻣﻮش‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﺶ ﺧﺶ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺻﺪاي ﺧﺶ ﺧﺶ درآوردن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ِخ ِخ َ‬ ‫ﺧﺸﺨﺸﻪ‪.‬‬



‫ش[ )ِا ﺻﻮت( ﺑﺎﻧـﮓ ﮐﺎﻏـﺬ و ﺟﺎﻣﻪء ﻧﻮ و آواز ﺳـﻼح و آواز ﮐﺮدن ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﺧﺸﮏ از اﻓﺘﺎدن ﭼﯿﺰي ﺑﺮ آن و درآﻣـﺪن در‬ ‫ش‪ِ /‬‬ ‫]َخ َخ َ‬ ‫ﭼﯿﺰي‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )از دﻫﺎر( )از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( ‪ :‬ﺧﺸﺨﺸﻪ ز آواز ﯾﺦ ﻣﺎ ﺟﻮر در ﺳﻘﺮاق ﻧﻮ ﺧﻮﺷﺘﺮ از ﺑﻐﺪاد و ﻣﺎﻓﯿﻬﺎ و ﻗﺪﺳﺒﻖ اﻟﺒﯿﺎن‪) .‬از‬ ‫ﮐﺘﺎب ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻣﺤﺎﺳﻦ اﺻﻔﻬﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺨﻂ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 805‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ِخ َخ[ )ِا ﺻﻮت( ﺻﺪاي ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻮﺷﺘﻦ از ﻗﻠﻢ ﺑﺮآﯾﺪ ﮐﻪ آن را ﺻﺮﯾﺮ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺪاش‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺄﺧﻮذ از ﺧﻮاﺟﻪ ﺗﺎش ﻓﺎرﺳﯽ و ﺑﻤﻌﻨﯽ آن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺪاﺷﮥ‪.‬‬



‫ش[ )ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺆﻧﺚ ﺧﺸﺪاش‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ش‪ِ /‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﺪاﻣﻦ‪.‬‬



‫]ُخ ‪َ /‬خ َم[ )ِا( ﻣﺎدرزن را ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺑـﺎﻗﯽ داﺷـﺘﻦ ﺑﺮ ﺧﻮان از ﻃﻌـﺎم آﻧﭽﻪ ﺑﮑـﺎر ﻧﯿﺎﯾـﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺼـﺪر از اﺿـﺪاد اﺳﺖ||‪.‬‬ ‫ﭼﯿﺰي ﺑﺪ از ﻣﯿﺎن ﺧﻮب ﺑﯿﺮون ﮐﺮدن‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬آزﻧﺎك و ﺣﺮﯾﺺ ﺷﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺮ‪.‬‬



‫ش[ )ع ﻣﺺ( ﮔﺮﯾﺨﺘﻦ از ﺟﺒﻦ و ﺑﺪدﻟﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺸﺮ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ‪) .‬از اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج‪ 1‬ص‪ .(698‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺸﺮب‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺮﺑﻪ‪.‬‬



‫]َخ َر َب[ )ع ﻣﺺ( ﺧﻮب و ﻧﯿﮑﻮ ﮐﺮدن ﮐﺎر را‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺮت‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( ﻧﺎم رودي اﺳﺖ در آﺳـﯿﺎي وﺳـﻄﯽ ﮐﻪ آن را رود ﭼﺎچ و رود ﺳﯿﺤﻮن و ﺟﯿﺤﻮن ﻧﯿﺰ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪:‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫رودي اﺳﺖ ﺑﻪ ﻓﺮﻏﺎﻧﻪ ﮐﻪ اﺧﺴﯿﮑﺖ ﺑﺮ ﺳﺎﺣﻞ آن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺮﺗﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﺨﺎرا‪) .‬از ﯾﺎﻗﻮت در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺮﺷﺎاي ﺷﯿﺎ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ‪) .‬اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج ‪ 1‬ص ‪ .(698‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺸﺮم‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِا( ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺣﻠﻘﻪ ﺑﺮ در ﻣﯽ زﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﻣﯽ زﻧﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺮم‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ِا( ﺟﻤـﺎﻋﺖ ﻣﮕﺲ اﻧﮕﺒﯿﻦ و زﻧﺒﻮران‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﺸﺎِرَﻣﻪ ||‪ .‬ﺳـﺮدار ﻣﮕﺲ‬ ‫اﻧﮕﺒﯿﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﮐﻨﺪو‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﺸﺎِرَﻣﻪ ||‪ .‬ﺳﻨﮓ ﻧﺮم‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ج‪َ ،‬ﺧﺸﺎِرَﻣﻪ ||‪ .‬ﺳﻨﮕﯽ ﮐﻪ از آن ﮔﭻ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﺸﺎِرَﻣﻪ ||‪ .‬ﭘﺸﺘﻪء ﺑﻠﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﻨﮓ رﯾﺰه ﻫﺎي آن‬ ‫رﻣﺲ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺮم‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﺮدي ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺮم‪.‬‬



‫]ُخ ُر[ )ع ِا( آواز و ﺻﺪا‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬آواز ﺑﯿﻨﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺧﺮﺧﺮ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺮﻣﮥ‪.‬‬



‫]َخ َر َم[ )ع ﻣﺺ( آواز ﮐﺮدن در ﺧﻮردن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ ،‬ﺧﺸـﺮﻣﺖ اﻟﻀﺒﻊ؛ آواز ﮐﺮد ﮐﻔﺘﺎر در ﺧﻮردن‪) .‬از‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺮﻣﻪ‪.‬‬



‫]َخ َر َم[ )ع ِا( واﺣﺪ ﺧﺸـﺮم ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮏ ﻣﮕﺲ اﻧﮕﺒﯿﻦ و ﯾﮏ زﻧﺒﻮر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - .‬واﺣﺪ ﺧﺸﺎرم اﻟﺮاس؛ ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮏ ﻏﻀـﺮوف ﺑﯿﻨﯽ‪.‬‬ ‫)از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺮﻣﻪ‪.‬‬



‫]َخ َر َم[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮏ وادي در ﻧﺰدﯾﮑﯽ آﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺤﺮ ﺧﺰر ﻣﯽ رﯾﺰد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺮﻣﯽ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺸﺮم ﮐﻪ ﻧﺎم اﺟﺪادي اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺶ زن‪.‬‬



‫]َخ َز[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﺮﯾﺎك زن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺴﺎب‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﻧﺎم درﺧﺘﯽ اﺳﺖ ‪ :‬از ﺧﻮاص اﺻـﻔﻬﺎن درﺧﺖ ﺧﺸﺴﺎب اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺮا وزك ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﺧﻬﺎي آن ﻣﻘﺪار ﯾﮏ ﺟﺮﯾﺐ زﻣﯿﻦ‬ ‫و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻓﺮوﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﻣﺴﺘﺪﯾﺮ ﭘﺮورق ﺑﺴﯿﺎر ﺷﺎخ و اﻧﺒﻮه ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻮﻫﯽ ﺳﺎﯾﻪ اﻧﺪازد)‪) .(1‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻣﺤﺎﺳﻦ اﺻﻔﻬﺎن ص ‪ - (1) .(40‬ﻣﺮﺣﻮم‬ ‫دﻫﺨـﺪا آورده اﻧـﺪ‪ :‬ﻧـﻮﻋﯽ درﺧـﺖ ﺑﺰرگ ﺳـﺎﯾﻪ دار اﺳـﺖ ﮐـﻪ در ﻗﺴـﻤﺖ ﻫـﺎي ﺟﻨـﻮﺑﯽ ﻓـﺎرس آن را ﺧﺸـﻮ ‪Chascheu‬و ﺧﺸﺴﻮ‬ ‫‪ Chasehseu‬ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و ﻣﺤﻠﯽ ﻧﯿﺰ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ دﺷﺖ ارژن ﻓـﺎرس اﺳﺖ ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﺑﻬﻤﯿﻦ ﻧـﺎم و اﯾﻦ درﺧﺖ از ﻟﺤﺎظ ﭘﻬﻨﺎ و ﺳﺎﯾﻪ داري‬ ‫ﺑﺎﻟﯿﺪه ﺗﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ از ﺟﻬﺖ ﺑﻠﻨﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺴﺒﺮم‪.‬‬



‫ش َب َر[ )ع ِا( از رﯾﺎﺣﯿﻦ دﺷﺘﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺪﺧﻞ ﺑﻌﺪي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﺴﺒﺮم‪.‬‬



‫ش َب َر[ )ﻣﻌﺮب‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺄﺧﻮذ از ﺧﻮش اﺳﭙﺮم ﻓﺎرﺳﯽ و آن ﻧﻮﻋﯽ از رﯾﺎﺣﯿﻦ دﺷﺘﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺸﺶ‪.‬‬



‫ش[ )ع ِا( آﻫﻮﺑﺮهء ﺧﺮد ﺑﺤﺮﮐﺖ و رﻓﺘﺎر آﻣﺪه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺸﺸﺎء‪.‬‬



‫ش[ )ع ِا( اﺳﺘﺨﻮان ﺑﺮآﻣﺪهء ﭘﺲ ﮔﻮش‪ُ ،‬ﺧّﺸﺎء‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﺸﺎوان‪.‬‬



‫ش[ )ع ِا( دو ﺑﺮآﻣﺪﮔﯽ ﭘﺲ ﮔﻮش‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﻊ‪.‬‬



‫ش[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺧﺸَﻌﻪ ﺷﻮد‪..‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﻊ‪.‬‬



‫ش[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج ﺧـﺎﺷﻊ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧـﺎﺷﻊ ﺷﻮد ‪ :‬ﺧﺸـﻌﺎ اﺑﺼﺎرﻫﻢ ﯾﺨﺮﺟﻮن ﻣﻦ اﻻﺟـﺪاث ﮐﺎﻧﻬﻢ ﺟﺮاد ﻣﻨﺘﺸـﺮ‪.‬‬ ‫]ُﺧْﺶ َ‬ ‫)ﻗﺮآن ‪.(54/7‬‬ ‫ﺧﺸﻌﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ از ﻗﺮاي ﯾﻤﻦ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻌﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َع[ )ع ِا( ﻗﻄﻌﻪ اي از زﻣﯿﻦ درﺷﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧَﺸﻊ ||‪ .‬ﺗﻮده اي ﮐﻪ ﺑﻠﻨـﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس(‪ِ .‬ج ُﺧَﺸﻊ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻌﻪ‪.‬‬



‫]ِخ َع[ )ع ِا( ﮐﻮدﮐﯽ ﮐﻪ در ﺷـﮑﻢ ﻣﺎدر ﺑﺎﺷـﺪ و ﭼﻮن ﻣﺎدر ﺑﻤﯿﺮد ﺷـﮑﻢ وي را ﺑﺪراﻧﻨـﺪ و ﮐﻮدك را ﺑﺪرآرﻧـﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻒ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( آواز‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﺟﻨﺒﺶ ||‪ .‬ﺣﺲ ﺧﻔﯽ ||‪ .‬ﺧﻮاري ||‪ .‬ﭘﺸـﻢ‬ ‫ﺑﻪ ﮐـﺎر ﻧﯿﺎﻣـﺪﻧﯽ ||‪ .‬ﻣﮕﺲ ﺳﺒﺰ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬آﻫﻮﺑﭽﻪء ﻧﺨﺴﺖ زاده و ﯾﺎ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺮﻓﺘﺎرآﻣـﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬آﻫﻮﻣـﺎده اي ﮐـﻪ از ﺑﭽﮕـﺎن ﺧـﻮد ﮔﺮﯾﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻒ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺟﻨﺒﯿـﺪن اﻧﺴﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺸﻒ اﻻﻧﺴﺎن ﺧﺸـﻔًﺎ؛ ﺟﻨﺒﯿﺪ اﻧﺴﺎن و درﯾﺎﻓﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬آواز ﺑﺮآﻣﺪن از‬ ‫ﺑﺮف ﮐﻪ ﺑﺮوي وي راه روﻧـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺸﻒ اﻟﺜﻠـﺞ ﺧﺸـﻔًﺎ؛ آواز آﻣـﺪ از ﺑﺮف ﭼﻮن‬ ‫رﻓﺘﻨـﺪ ﺑﺮ وي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺸﻒ ﻓﻼـن ﺧﺸـﻔًﺎ؛ آواز ﮐﺮد ﻓﻼن ||‪ .‬ﺷـﺘﺎﻓﺘﻦ و ﺗﯿﺰ رﻓﺘﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺸﻒ ﻓﯽ اﻟﺴـﯿﺮ؛ ﺷـﺘﺎﻓﺖ و ﺗﯿﺰ رﻓﺖ‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﮐﻮﻓﺘﻦ و ﺷﮑﺴـﺘﻦ‬ ‫ﺳﺮ ﮐﺴـﯽ را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺸﻒ رأﺳﻪ ﺑﺎﻟﺤﺠﺮ؛ ﮐﻮﻓﺖ و ﺷـﮑﺴﺖ ﺳـﺮ او راﺑﺴﻨﮓ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺑﭽﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺸﻔﺖ اﻟﻤﺮاة ﺑﺎﻟﻮﻟﺪ؛ اﻧﺪاﺧﺖ آن زن ﺑﭽﻪ را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻒ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﭘﺸﻢ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﯿﺎﻣﺪﻧﯽ‪َ .‬ﺧﺸﻒ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﺸﻒ ﺷﻮد ||‪ .‬ﻣﮕﺲ ﺳﺒﺰ‪َ ،‬ﺧﺸﻒ‪ِ .‬ﺧﺸﻒ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ دو ﮐﻠﻤﻪ ﺷﻮد ||‪ .‬آﻫﻮﺑﭽﻪء ﻧﺨﺴﺖ زاده ﯾـﺎ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺮﻓﺘﺎرآﻣـﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪َ .‬ﺧﺸﻒ‪ُ .‬ﺧﺸﻒ ||‪ .‬آﻫﻮﻣﺎده اي ﮐﻪ از ﺑﭽﮕﺎن‬ ‫ﺧﻮد ﮔﺮﯾﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪َ .‬ﺧﺸﻒ‪ِ .‬ﺧﺸﻒ‪ .‬ج‪ِ ،‬ﺧَﺸَﻔﻪ ||‪ِ .‬ج َاﺧَﺸﻒ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َاﺧَﺸﻒ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻒ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﻣﮕﺲ ﺳـﺒﺰ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﺧﺸﻒ ] َخ ‪ُ /‬خ || [ ‪ .‬آﻫﻮﺑﭽﻪء ﻧﺨﺴﺖ زاده ﯾـﺎ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺮﻓﺘﺎرآﻣـﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪َ .‬ﺧﺸﻒ‪.‬‬ ‫ُﺧﺸﻒ ||‪ .‬آﻫﻮﻣﺎده اي ﮐﻪ از ﺑﭽﮕﺎن ﺧﻮد ﮔﺮﯾﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪َ .‬ﺧﺸﻒ‪ُ .‬ﺧﺸﻒ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﺸﻒ‪ُ .‬ﺧﺸﻒ‪ .‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻒ‪.‬‬



‫ش[ )ع ِا( آواز‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( ‪ :‬ﭼﮕـﻮﻧﻪ ﺑﺨـﺎﯾﻢ در اﯾﺸـﺎن رﻃـﺐ ﮐـﻪ در ﺣﻘﺸـﺎن ﻧﯿﺴـﺖ اﻻ‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺸﻒ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ ||‪ .‬ﺣﺲ ﺧﻔﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﯾﺦ ﻧﺮم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻒ‪.‬‬



‫ش[ )ع ﻣﺺ( از ﮔﺮي و ﺧﺎرش ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﯿﺮان رﻓﺘﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺸﻒ‪.‬‬



‫ش[ )ع ِا( ﻣﮕﺲ ﺳﺒﺰ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ِ .‬ﺧﺸﻒ‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﻒ‪.‬‬



‫ش[ )ع ِا( ِج َﺧﺸﻮف‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﻮف ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﺧﺸﻒ‪.‬‬



‫ش[ )ع ِا( ِج ﺧﺎﺷﻒ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﺷﻒ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ُﺧْﺶ َ‬ ‫ﺧﺸﻒ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻃﺎﺋﯽ از راوﯾﺎن ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻮد و از اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻔﺎن‪.‬‬



‫ش[ )ع ﻣﺺ( رﻓﺘﻦ در زﻣﯿﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬درآﻣـﺪن در ﭼﯿﺰي‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺸـﻒ اﻟﻤـﺎء||‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺳﺨﺖ ﺳـﺮﻣﺎ ﺷﺪن‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺸﻒ اﻟﺒﺮد ||‪ .‬ﻏﺎﯾﺐ ﺷﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺸﻒ ﻓﻼن؛ ﻏﺎﯾﺐ ﺷﺪ ﻓﻼن ||‪ .‬رﻓﺘﻦ و ﺧﺮاﻣﯿﺪن ﺑﺸﺐ‬ ‫و ﮔﺮد ﺑﺮآﻣـﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺸﻒ زﯾـﺪ ﺧﺸـﻔﺎﻧًﺎ؛ رﻓﺖ زﯾـﺪ ﺑﺸﺐ و ﮔﺮد ﺑﺮآﻣـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻔﻪ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع ِا( آواز رﻓﺘﺎر ﻣﺎر‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬زﻣﯿﻨﯽ ﺑﻠﻨﺪ و ﻧﺮم ﮐﻪ ﺳـﻨﮓ در آن ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﺟﻨﺒﺶ و ﺣﺮﮐﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬آﻫﻮﺑﭽﻪء ﻣـﺎده اي ﮐﻪ‬ ‫ﻧﺨﺴﺖ زاده ﯾﺎ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺮﻓﺘﺎرآﻣﺪه‪ِ .‬ﺧﺸﻔﻪ‪ُ .‬ﺧﺸﻔﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻔﻪ‪.‬‬



‫]ِخ َف[ )ع ِا( آﻫﻮﺑﭽﻪء ﻣـﺎده اي ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺖ زاده ﯾـﺎ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺮﻓﺘـﺎر آﻣـﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪َ .‬ﺧﺸـَﻔﻪ‪.‬‬ ‫ُﺧﺸَﻔﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻔﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َف[ )ع ِا( آﻫﻮﺑﭽﻪء ﻣﺎده اي ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺖ زاده ﯾﺎ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺮﻓﺘﺎرآﻣﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ِ .‬ﺧﺸَﻔﻪ‪َ .‬ﺧﺸَﻔﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻔﻪ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع ﻣﺺ( ﺟﻨﺒﯿـﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪َ .‬ﺧﺸﻒ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﺸﻒ ﺷﻮد ||‪ .‬درﯾـﺎﻓﺘﻦ‪َ .‬ﺧﺸﻒ ||‪ .‬آواز آﻣـﺪن از ﺑﺮف ﻫﻨﮕـﺎم رﻓﺘﻦ‬ ‫ﺑﺮوي آن‪َ .‬ﺧﺸـﻒ ||‪ .‬آواز ﮐﺮدن‪َ ،‬ﺧﺸـﻒ ||‪ .‬ﺷـﺘﺎﻓﺘﻦ و ﺗﯿﺰ رﻓﺘﻦ‪َ ،‬ﺧﺸـﻒ ||‪ .‬ﮐـﻮﻓﺘﻦ و ﺷﮑﺴـﺘﻦ ﺳـﺮ ﮐﺴـﯽ را ﺑﺴـﻨﮓ‪َ ،‬ﺧﺸﻒ||‪.‬‬ ‫اﻧﺪاﺧﺘﻦ زن ﺑﭽﻪ را‪َ .‬ﺧﺸﻒ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻔﻪ‪.‬‬



‫ش َف[ )ع ِا( ﺟﻨﺒﺶ و ﺣﺮﮐﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬آواز ﻣﻼﯾﻢ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺸﻔﻪ‪.‬‬



‫ش َف[ )ع ِا( ِج َﺧﺸﻒ‪ِ .‬ﺧﺸﻒ‪ُ .‬ﺧﺸﻒ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﺸﻒ‪ِ .‬ﺧﺸﻒ‪ُ .‬ﺧﺸﻒ‪ .‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ِخ َ‬ ‫ﺧﺸﮏ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص( ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺗﺮ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﯾﺎﺑﺲ و ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺗﺮي و رﻃﻮﺑﺖ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ)‪) .(1‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﯾﺎﺑﺲ‪ .‬ﺑ ِـَﺴ ﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ‬ ‫ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ(‪ .‬آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در آن رﻃﻮﺑﺖ و ﻧﻢ وﺟﻮد ﻧـﺪارد‪ .‬آب ﺧﻮد از دﺳﺖ داده‪ .‬ﺟـﺎف‪ .‬ﺿﺎﻣـﻞ‪َ .‬ﻫﺸـﯿﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪َ .‬ﺣﻔﯿﻒ‪.‬‬ ‫)دﻫﺎر(‪ .‬ﺟﺎﻣﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬آن روي او ﺑﺴﺎن ﯾﮏ آﻏﻮش ﻏﻮش ﺧﺸﮏ و آن ﻣﻮي او ﺑﺴﺎن ﯾﮏ آﻏﻮش ﻏﻮﺷـﻨﻪ‪ .‬ﯾﻮﺳﻒ‬ ‫ﻋﺮوﺿـﯽ‪ .‬ﻫﻢ ﺑﺒﯿﻦ ﺧـﺎﻧﻪء ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ را ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺧـﺎﻧﻪ ﭼﻪ ﺧﺸـﮏ و ﭼﻪ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺗﺠﻔﺎف؛ ﺧﺸﮏ ﮐﺮدن ﭼﯿﺰي را‪ .‬ﺗﺠﻔﯿﻒ؛‬ ‫ﺧﺸـﮏ ﮐﺮدن ﭼﯿﺰي را‪ .‬ﺟﻔـﺎف؛ ﺧﺸـﮏ ﮔﺮدﯾـﺪن ﺟﺎﻣﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﺸﮏ ﺑﻪ ﺧﺸﮏ ﻧﻤﯽ ﭼﺴـﺒﺪ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ؛ ﭼﺎﻗﻮ دﺳـﺘﻪء‬ ‫ﺧﻮد را ﻧﻤﯽ ﺑﺮد‪ - .‬ﭼﻮب ﺧﺸﮏ؛ ﭼﻮﺑﯽ ﮐﻪ ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ آب ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ :‬ﮐﻪ ﯾﺰدان ﭼﺮا ﺧﻮاﻧﺪ آن ﮐﺸﺘﻪ را ﻫﻢ اﯾﻦ ﭼﻮب ﺧﺸﮏ ﺗﺒﻪ‬ ‫ﮔﺸـﺘﻪ را‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮب ﺗﺮ را ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﻮاﻫﯽ ﭘﯿﭻ ﻧﺸﻮد ﺧﺸﮏ ﺟﺰ ﺑﻪ آﺗﺶ راﺳﺖ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ - .‬آﻫﻦ ﺧﺸﮏ؛ ﻓﻮﻻد‪ .‬ذﮐﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ‬ ‫ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ(‪ - .‬ﺑﺨﺸـﮏ زدن؛ ﺑﺨﺸـﮏ ﺑﺮزدن‪ ،‬ﺧﺸـﮑﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬از آﻧﮑﻪ ﺑﺮ ﻧﺘـﻮان ﺧـﺎﺳﺖ از ره ﻣﺮﺳﻮم‬ ‫ﺑﺨﺸﮏ ﺑﺮزدم اﯾﻦ ﻋﯿـﺪ ﺑﺎ ﺗﻮ اي ﻣﺨـﺪوم ﺑـﺪاﻧﮑﻪ از ﺗﺮ و از ﺧﺸﮏ ﺑﻨـﺪه ﺑﺎ ﺧﺒﺮي ﺑﺨﺸﮏ ﺑﺮزدن ﻋﯿﺪ ﮔﺮددت ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺨﺸﮏ ﻣﯿﻮه ﺗﻮ‬ ‫ﻋﯿﺪ ﻣﺮا ﻣﺒﺎرك ﮐﻦ ﮐﻪ ﻋﯿﺪ ﺑﺮ ﻋﺪوت ﭼﻮن وﻋﯿﺪ ﺧﻮاﻫﻢ ﺷﻮم‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ - .‬ﺧﺸﮏ اﺳﺘﺨﻮان؛ اﺳﺘﺨﻮان ﺑﺪون ﻧﺎﻧﺨﻮرش دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از‬ ‫ﻏﺬاي ﻧﺎﭼﯿﺰ و ﺑﯽ اﻫﻤﯿﺖ ‪ :‬ﻧﻪ ﻣﻦ ﺧﻮي ﺳﮓ دارم اي ﺷـﯿﺮ ﻣﺮدا ﮐﻪ ﺧﻮﺷـﻨﻮد ﮔﺮدم ﺑﺨﺸﮏ اﺳﺘﺨﻮاﻧﯽ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ - .‬دﻫﺎن ﺧﺸﮏ؛ دﻫﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﺸﻨﮕﯽ ﺧﺸﮏ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ‪ :‬دل ﻣﻦ ﭘﺮ از ﺧﻮن ﺷﺪ و روي زرد دﻫﺎن ﺧﺸﮏ و ﻟﺒﻬﺎ ﭘﺮ از ﺑﺎد ﺳﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - .‬ﺳﺮﻓﻪء ﺧﺸﮏ؛‬ ‫ﺳﺮﻓﻪ اي ﮐﻪ ﺧﻠﻄﯽ ﺗﺮﺷـﺢ ﻧﮑﻨـﺪ‪ .‬ﻗﺤﺎب‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬آن را ﮐﻪ ارﻧﺐ ﺑﺤﺮي داده ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ...‬ﺳـﺮﻓﻪ ﺧﺸﮏ آﯾـﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 806‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ - .‬ﻟﺐ ﺧﺸﮏ؛ ﻟﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﺸﻨﮕﯽ ﺧﺸﮏ و ﺗﺮﮐﯿﺪه ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ‪ :‬ﭼﻮ ﻫﺎروت و ﻣﺎروت ﻟﺐ ﺧﺸﮏ از آﻧﺴﺖ اﺑﺮ ﺷﻂ‬ ‫و دﺟﻠﻪ ﺑﺮ آن ﺑـﺪﻧﺸﺎن را‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻟﺐ ﺧﺸﮏ ﻣﻈﻠﻮم ﮔﻮ ﺧﻮش ﺑﺨﻨـﺪ ﮐﻪ دﻧﺪان ﻇﺎﻟﻢ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ - .‬ﻣﻌﺪهء‬ ‫ﺧﺸﮏ؛ ﻣﻌـﺪه اي ﮐﻪ ﯾُﺒﺲ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﺘﻘﻞ‪ - .‬ﻣﯽ ﺧﺸﮏ؛ ﻣﯽ ﺑـﺪون ﻧﻘﻞ و ﻣﺰه‪ ،‬ﺑﯽ آواز و ﺳﺎز‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺳـﺨﺘﻢ‬ ‫ﻋﺠﺐ آﯾﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮدش ﺧﻮاب آﻧﺮا ﮐﻪ ﺑﮑﺎخ اﻧﺪر ﯾﮏ ﺷـﯿﺸﻪ ﺷﺮاب اﺳﺖ وﯾﻦ ﻧﯿﺰ ﻋﺠﺐ ﺗﺮ ﮐﻪ ﺧﻮرد ﺑﺎدهء ﺗﺮ ﺧﺸﮏ ﺑﯽ ﻧﻐﻤﻪء‬ ‫زﯾﺮش ﺑﻪ ﻣﯽ ﺧﺸﮏ ﺷـﺘﺎب اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ - .‬ﻧﺎن ﺧﺸﮏ؛ ﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ رﻃﻮﺑﺖ آن رﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و ﮐﺎﻣﻼ ﺧﺸﮏ و ﺷـﮑﻨﻨﺪه ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪- .‬‬ ‫||ﻧﻮﻋﯽ ﻧـﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﮐـﺎك‪ .‬ﻗـﺎق ||‪ - .‬ﺗﻬﯽ‪ .‬ﺧﺎﻟﯽ‪ .‬ﺑﯽ ﻧﺎﻧﺨﻮرش‪ .‬ﭘﺘﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﮔﻨـﺪﭘﯿﺮ ﺧﻮردي ﺑﺮﯾﺨﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﻣﺮا‬ ‫ﻧﺎن ﺧﺸﮏ آرزو اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺮﺟﻤﺎن اﻟﺒﻼﻏﻪ رادوﯾﺎﻧﯽ(‪ .‬ﺑﻨﺎن ﺧﺸﮏ ﻗﻨﺎﻋﺖ ﮐﻨﯿﻢ و ﺟﺎﻣﻪء دﻟﻖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن ||(‪ .‬ﻣﻤﺴﮏ‪ .‬ﺑﺨﯿﻞ‪.‬‬ ‫)از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺧﺴـﯿﺲ‪ - .‬ﺧﺸـﮏ دﺳﺖ؛ ﻣﻤﺴـﮏ‪ .‬ﺑﺨﯿـﻞ‪ .‬دﻧـﺪان ﮔﺮد‪ - .‬دﺳﺖ ﺧﺸـﮏ؛ ﻣﻤﺴـﮏ‪ .‬ﺑﺨﯿﻞ‪ .‬دﻧـﺪان ﮔﺮد‪ - .‬ﻧﺎﺧﻦ‬ ‫ﺧﺸﮏ؛ ﺑﺨﯿﻞ‪ .‬ﺧﺴـﯿﺲ‪ .‬ﻣﻤﺴﮏ‪ - .‬ﺳﻔﺮهء ﺧﺸﮏ؛ ﺑﺨﯿﻞ‪ .‬ﺧﺴﯿﺲ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺳﻔﺮهء او ﮔﺴﺘﺮده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﻫﻤﻪ از آن ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫||ﻟﻨـﮓ‪ .‬ﻗﻄﯿﻔﻪ ﮐﻪ در ﺳـﺮ ﺣﻤﺎﻣﻬـﺎ ﺑﺮاي ﺧﺸـﮏ ﮐﺮدن ﺑـﺪن آورﻧـﺪ ||‪ .‬ﺑﯽ ﻓﺎﯾـﺪه‪ .‬ﺑـﺪون ﻧﻔﻊ‪ .‬ﺑـﺪون اﺛﺮ و ﻓﺎﯾـﺪه ||‪ .‬ﺑﯽ ﺑﺮ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﮐﻤﯽ ﮐﻤﺘﺮ از وزن ﻣﻌﻬﻮد‪ .‬اﻧـﺪﮐﯽ ﻗﻠﯿـﻞ ﺗﺮ‪ .‬ﮐﻤﯽ ﮐﻤﺘﺮ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﭼﺮب‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺗﺨﺘﯽ از ﻫﻤﻪ زر ﺳـﺮخ‬ ‫ﺑﻮد‪ ...‬و ﺳـﯿﺼﺪ و ﻫﺸـﺘﺎد ﺑـﺎره ﻣﺠﻠﺲ زرﯾﻨﻪ ﻧﻬـﺎده ﻫﺮ ﺑـﺎره ﯾـﮏ ﮔﺰ درازي و ﮔﺰي ﺧﺸﮏ ﺗﺮ ﭘﻬﻨﺎ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﺧﺸﮏ ﺑﻮدن؛‬ ‫ﮐﻤﯽ ﮐﻤـﺘﺮ از وزن ﻣﻌﻬـﻮد ﺑﻮدن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺸـﮏ ﮐﺸـﯿﺪن؛ ﮐﻤﯽ ﮐﻤـﺘﺮ از وزن ﻣﻌﻬﻮده ﺳـﻨﺠﯿﺪن‪ .‬ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺟﺮب‬ ‫ﮐﺸـﯿﺪن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻏﯿﺮ ﻋﺎﻗﻞ‪ .‬دﯾﻮاﻧﻪ ﮔﻮﻧﻪ‪ .‬ﮐﻢ ﻋﻘﻞ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﮐﻠﻪ ﺧﺸﮏ؛ ﺑـﺪون ﻋﻘﻞ‪ .‬ﺳـﺨﺖ‬ ‫ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﮐﺎرﻫﺎ را از روي ﻋﺼـﺒﺎﻧﯿﺖ و ﺑﺪون ﻋﻘﻞ ﮐﻨﺪ ||‪ .‬ﻣﺤﺾ‪ .‬ﺑﺤﺖ‪ .‬ﺻﺎف‪ .‬ﺻﺮف‪ .‬ﺧﺎﻟﺺ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ ﺧﺸـﮏ زر؛ ﺗﻤـﺎم زر‪ .‬ﺑﯽ آﻣﯿﻐﯽ‪ .‬ﺑﯽ ﻋﯿـﺎر‪ .‬ﻃﻼـي ﺧﺸﮏ‪ - .‬ﺧﺸﮏ ﻃﻼ؛ ﺗﻤﺎم زر‪ .‬ﺑﯽ ﻋﯿﺎر‪ .‬ﻃﻼي ﺧﺸﮏ‪ - .‬زر ﺧﺸﮏ؛ ﺗﻤﺎم زر‪.‬‬‫ﺑﯽ آﻣﯿﻐﯽ‪ .‬ﺑﯽ ﻋﯿـﺎر‪ .‬ﻃﻼـي ﺧﺸـﮏ ‪ :‬از ﺷﺘﺮ ﺑﺎرﻫـﺎي ﭘﺮ زر ﺧﺸـﮏ وز ﮔﺮان ﻣﺎﯾﻪ ﻫﺎي ﮔﻮﻫﺮ و ﻣﺸﮏ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﺮون از ﻃﺒﻘﻬﺎي ﭘﺮ زر‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺑﺼـﻨﺪوق ﻋﻨﺒﺮ ﺑﺨﺮوار ﻣﺸﮏ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﻣﺘﺤﯿﺮ‪ .‬ﻣﺒﻬﻮت‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﯽ ﮐﻪ ﭼﻮ در ﺟﻨﮓ ﺷﻮد ﻟﺸـﮑﺮﻫﺎ‬ ‫ﺧﺸـﮏ ﺑﺮ ﺟﺎي ﺑﻤﺎﻧﻨـﺪ ﭼﻮ ﺑﺮ ﺗﺨﺘﻪء ﺻﻮر‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ - .‬ﺧﺸـﮑﺶ زدن؛ ﺳـﺨﺖ ﻣﺘﺤﯿﺮ ﺷـﺪن از ﮔﻔﺘﺎري ﯾﺎ رﻓﺘﺎري ﯾﺎ واﻗﻌﻪ اي ‪ :‬ﻓﻼﻧﯽ از‬ ‫ﺣﺮف او ﺧﺸـﮑﺶ زد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺨﺖ ﻣﺒﻬﻮت و ﺣﯿﺮان ﺷﺪ ||‪ .‬ور ﭼﺮوﮐﯿﺪه ﺷﺪه‪ ،‬ﭼﺮوك ﺧﻮرده؛ از ﻃﺮاوت ﺳﺨﺖ اﻓﺘﺎده ‪ ...:‬ﭘﺎﯾﻬﺎﯾﺶ‬ ‫ﻫﻤﻪ‪ ...‬و ﺧﺸﮏ ﺷـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻫﻤﯿـﺞ؛ آﻫﻮﻣﺎده اي ﮐﻪ روي وي ﺧﺸﮏ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ از دردي ﮐﻪ ﻋﺎرض ﺷﻮد وي را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب ||(‪ .‬ﭘﮋﻣﺮده‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ُ .‬ﻣﺮَده‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﺮ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺒﺰ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺳـﺮو ﺑﻨﺎن ﮐﻨـﺪه و ﮔﻠﺸﻦ ﺧﺮاب ﻻﻟﻪ ﺳـﺘﺎن‬ ‫ﺧﺸـﮏ و ﺷﮑﺴـﺘﻪ ﭼﻤﻦ‪) .‬اﺳـﺪي ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ(‪ .‬ﻗﺸﻮش؛ ﺧﺸﮏ ﮔﺮدﯾـﺪن ﮔﯿﺎه‪ .‬ﻫﻤﻖ؛ ﮔﯿﺎه ﺧﺸﮏ‪َ .‬ﺗـَﺼ ﱡﯿﻊ؛ ﺧﺸﮏ ﺷـﺪن ﮔﯿﺎه‪َ .‬ﺗَﺼﱡﻮع؛‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺷـﺪن ﮔﯿﺎه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺑﯽ ﺣﺮﮐﺖ از ﻓﺎﻟـﺞ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﭼﻮن ﺧﺸﮏ ﺷﺪن دﺳﺖ ﯾﺎ ﭘﺎي‪ ،‬ﺑﯽ ﺣﺲ ﮔﺮدﯾﺪن آن‪َ ،‬اَﺷّﻞ‪.‬‬ ‫)ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬دﺳﺖ ﺧﺸﮏ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از دﯾﺎﺗﺴﺎرون ص ‪ .(|| 54‬ﺑﯽ ﻣﺤﺒﺖ‪ .‬ﺑﯽ ﻣﻬﺮﺑـﺎﻧﯽ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪- .‬‬ ‫ﺑﻮﺳﻪء ﺧﺸـﮏ؛ ﺑﻮﺳﻪء ﺑـﺪون ﻣﻬﺮ و ﻋﺸﻖ ‪ :‬ﺗﻮ ﺧﻮاﻫﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺷـﺎد و ﺧﻮﺷـﻨﻮد ﺑـﺎﺷﻢ ﺑﺴﻪ ﺑﻮﺳﻪء ﺧﺸـﮏ در ﻣﺎﻫﯿﺎﻧﯽ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ - .‬ﺗﻌﺎرف‬ ‫ﺧﺸـﮏ؛ ﺗﻌـﺎرف ﺑـﺪون ﻣﺤﺒﺖ‪ .‬ﺗﻌـﺎرف ﺻـﺮف ﺑـﺪون ﻋﻼـﻗﻪ‪ - .‬ﺟﻮاب ﺧﺸـﮏ؛ ﺟﻮاﺑﯽ ﮐﻪ ﺑـﺪون ﻫﯿـﭻ اﻧﻌﻄﺎف داده ﺷﻮد‪ - .‬ﺳـﺨﻦ‬ ‫ﺧﺸﮏ؛ ﺳـﺨﻨﯽ ﺧﺎﻟﯽ از ﻣﺤﺒﺖ و ﻣﻬﺮ‪ .‬ﺳـﺨﻦ ﺑﺪون ﻟﻄﻒ و ﻣﺤﺒﺖ‪ - .‬ﺳـﻼم ﺧﺸﮏ؛ ﺳﻼم ﺑﺪون اﺑﺮاز ﻣﺤﺒﺖ ‪ :‬ﻧﯿﻔﺘﺎد آن رﻓﯿﻖ ﺑﯽ وﻓﺎ‬ ‫را ﮐﻪ ﺑﻔﺮﺳـﺘﺪ ﺳـﻼﻣﯽ ﺧﺸﮏ ﻣﺎ را‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﮐﺎﻏـﺬ ﺧﺸﮏ؛ ﮐﺎﻏـﺬي ﮐﻪ ﺑـﺪون ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ اﻇﻬﺎر ﻣﺤﺒﺖ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻻس ﺧﺸﮏ؛‬ ‫ﻋﺸﻖ ﺑﺎزي ﻟﻔﻈﯽ و ﺑـﺪون ﻫﯿـﭻ ارﺿﺎي ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﺳـﺨﺖ ﭘﺎي ﺑﻨـﺪ ﻇﺎﻫﺮ‪ .‬ﻣﺘﻘﺸﻒ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺑﺪون اﻧﻌﻄﺎف‪ - .‬ﺗﻘﺪس‬ ‫ﺧﺸﮏ؛ ﺗﻘﺪﺳـﯽ ﮐﻪ ﭘﺎي ﺑﻨﺪ ﻇﺎﻫﺮ دﯾﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻘﺪﺳﯽ ﮐﻪ ﺟﺰﺋﯽ ﺗﺨﻠﻒ از ﻇﻮاﻫﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ - .‬زاﻫﺪ ﺧﺸﮏ؛ ﻇﺎﻫﺮي‪ .‬ﻣﺘﻘﺸﻒ‪ - .‬زﻫﺪ‬ ‫ﺧﺸـﮏ؛ ﺗﻘـﺪس ﺧﺸـﮏ‪ .‬اﻋﻤﺎل ﺑﺮ ﻇﺎﻫﺮ دﯾﻦ ‪ :‬ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﺸـﯿﻨﻨﺪ ﺗﺮداﻣﻨﺎن ﮐﻪ اﯾﻦ زﻫـﺪ ﺧﺸﮏ اﺳﺖ و آن دام ﻧﺎن‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪- .‬‬ ‫ﻗﺎﺿـﯽ ﺧﺸـﮏ؛ ﻗﺎﺿـﯽ اي ﮐﻪ ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﻧﺮﻣﺶ در ﮐﺎر ﺧﻮد ﻧـﺪارد ||‪ .‬ﺑﯽ روﻏﻦ‪ .‬ﺑﯽ ﭼﺮﺑﻮ‪ .‬ﺑﯽ ﭼﺮﺑﯽ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﺮب‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺣﻠﻖ زﯾﺮﯾﻨﺖ ﺑـﺎز ﭼﺮب ﮐﻨـﺪ ﻗﻠﯿﻪء ﺧﺸـﮏ دو ﭘﯿـﺎزهء ﻣﻦ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ - .‬ﭘﻠﻮي ﺧﺸـﮏ؛ ﭘﻠﻮﯾﯽ ﮐﻪ روﻏﻦ آن ﮐﻢ ﺑﺎﺷـﺪ‪ - .‬ﭼﻠﻮي‬ ‫ﺧﺸﮏ؛ ﭼﻠﻮﯾﯽ ﮐﻪ روﻏﻦ آن ﮐﻢ اﺳﺖ‪ - .‬ﮐﺒﺎب ﺧﺸﮏ؛ ﮐﺒﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﭼﺮﺑﯽ آن ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ||‪ .‬ﺑﯽ ﻓﺮش‪ .‬ﺑﯽ ﮔﺴﺘﺮدﻧﯽ )ﻣﻘﺼﻮد‬ ‫از ﻓﺮش و ﮔﺴـﺘﺮدﻧﯽ ﻫﺮ ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﻨـﺪ اﻋﻢ از ﺳـﺒﺰي و ﮔﯿـﺎه ﯾـﺎ ﭘـﺎرﭼﻪ و اﻣﺜـﺎل آن( ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺎﻧـﺪه ﺳﺖ ﺷـﺎﻫﻢ ﺑﺮ آن ﺧـﺎك‬ ‫ﺧﺸـﮏ ﺳـﯿﻪ رﯾﺶ او ﭘﺮورﯾـﺪه ﺑﻪ ﻣﺸـﮏ‪.‬دﻗﯿﻘﯽ‪ .‬ﺷـﻤﺎ ﻧﯿﺰ ﻓﺮدا ﺑﺮﯾﻦ رﯾﮓ ﺧﺸﮏ ﻣﺒﺎﺷـﯿﺪ اﮔﺮ ﺑﺎرد از اﺑﺮ ﻣﺸﮏ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﮐﻮه‬ ‫دارﻧـﺪ ﺧﺎرا و ﺧﺸﮏ ﻫﻤﯽ ﺧﺎر ﺑﻮﯾﻨﺪ اﺳـﭙﺎن ﭼﻮ ﻣﺸﮏ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﻤﯽ ﮔﻔﺖ و ﭘﯿﭽﯿﺪ ﺑﺮ ﺧﺸﮏ ﺧﺎك ز ﺧﻮن دﻟﺶ ﺧﺎك ﻫﻤﺮﻧﮓ‬ ‫ﻻك‪.‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬ﺗﺎ ﺷـﺪ ز اﺷـﮑﻢ آن ز ﻣﯽ ﺧﺸﮏ ﭼﻮن ﻟﮋن‪ .‬ﻋﺴـﺠﺪي‪ .‬اﺟﺪاب؛ ﺧﺸﮏ و ﺑﯽ ﻧﺒﺎت ﮔﺮدﯾﺪن ﺟﺎﯾﯽ‪ .‬ارض ﺳـﻨﮥ؛ زﻣﯿﻦ‬ ‫ﺧﺸـﮏ ﺑﯽ ﻧﺒـﺎت‪ .‬ﺟـﺪوﺑﻪ‪ :‬ﺧﺸـﮏ ﺑﯽ ﻧﺒـﺎت ﮔﺮدﯾـﺪن ﺟـﺎﯾﯽ‪ .‬ﺟـﺪﯾﺐ؛ ﺟﺎي ﺧﺸﮏ ﺑﯽ ﻧﺒﺎت‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺷـﺪه‪ .‬ﺑﭙﺎﯾﺎن‬ ‫رﺳـﯿﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﻪ ﭘﺴـﺘﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺸﮏ ﺷـﺪ ﺷـﯿﺮ اوي دﮔﺮﮔﻮﻧﻪ ﺷﺪ رﻧﮓ ﭼﻮن ﻗﯿﺮ اوي‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﻪ ﭘﺴـﺘﺎﻧﻬﺎ در‬ ‫ﺷﻮد ﺷـﯿﺮ ﺧﺸﮏ ﻧﺒﻮﯾﺪ ﺑﻨﺎﻓﻪ درون ﻧﯿﺰ ﻣﺸﮏ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺟﻠﺐ؛ ﺧﺸﮏ ﺷﺪن ﺧﻮن‪ .‬اﺟﻼب؛ ﺧﺸﮏ ﮔﺮدﯾﺪن ﺧﻮن‪ .‬ذب؛ ﺧﺸﮏ ﺷﺪن‬ ‫ﺣﻮض در آﺧﺮ ﮔﺮﻣـﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺑﯽ ﺑﺎران‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬ﻫﻠﮑﻪ؛ ﺳﺎل ﺧﺸﮏ و ﺑﯽ آب‪ .‬اﻗﺸـﻌﺮار؛ ﺧﺸﮏ و ﺗﻨﮓ‬ ‫ﮔﺮدﯾـﺪن ﺳﺎل‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - .‬ﺧﺸﮏ اﺑﺮ‪:‬ﺧﺸﮏ اﺑﺮي ﮐﻪ ﺑﻮد ز آب ﺗﻬﯽ ﻧﺎﯾـﺪ از وي ﺻـﻔﺖ آﺑﺪﻫﯽ‪.‬ﺟﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺧﺸـﮑﺴﺎﻟﯽ؛ ﺳﺎﻟﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻧﯿﺎﻣـﺪن ﺑﺎران ﻗﺤﻄﯽ اﯾﺠﺎد ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ - .‬ﻫﻮاي ﺧﺸﮏ؛ ﻫﻮاﯾﯽ ﮐﻪ ﻣـﺪﺗﯽ ﺑـﺪون ﺑﺎران ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ ||‪ - .‬ﻫﻮاي ﮔﺮم‪ .‬ﮔﺮﻣﯽ‬ ‫زﯾﺎد ﻫﻮا ‪ :‬ﻣﻦ ﺧﻮد اﻧﺪر ﻣﺰاج ﺳﻮداﺋﯽ وﯾﻦ ﻫﻮا ﺧﺸﮏ و راه ﺗﻨﻬﺎﺋﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﺑﯽ ﮔﻮﺷﺖ‪ .‬ﺳﺨﺖ ﻧﺰار‪ .‬ﻻﻏﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‬ ‫‪ :‬ﭘﯿﺮي و درازي و ﺧﺸـﮏ ﺷـﻨﺠﯽ ﮔﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﮔﻪ آﻟﻮده ﻟﺘﺮه ﻏﻨﺠﯽ‪.‬ﻣﻨﺠﯿﮏ‪ .‬ﻫﻤﭽﻮ اﻧﮕﻮر آﺑـﺪار ﺑـﺪي ﻧﻮن ﺷـﺪي ﭼﻮن ﺳـﮑﺞ ز ﭘﯿﺮي‬ ‫ﺧﺸـﮏ‪.‬ﻟﺒﯿﺒﯽ‪ .‬ﺑﺒﺎﻻـ دراز و ﺑﻪ اﻧـﺪام ﺧﺸﮏ ﺑﮕﺮد ﺳـﺮش ﺟﻌـﺪ ﻣﻮﯾﯽ ﭼﻮ ﻣﺸﮏ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬اﯾﻦ رﻣﻪ ﻣﺮ ﮔﺮگ ﻣﺮگ راﺳﺖ ﻫﻤﻪ ﭘﺎك‬ ‫آﻧﮑـﻪ ﭼـﻮ دﻧﺒـﻪ اﺳـﺖ و اﻧﮑـﻪ ﺧﺸـﮏ و ﻧﺰار اﺳـﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺷـﺮاب ] ﻣﻤﺰوج [ ﻣﺮدﻣـﺎن ﻻـﻏﺮ را و ﺧﺸـﮏ و ﻧﺰار را زﯾـﺎن دارد‪.‬‬ ‫)ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺻﻮﺟﺎن؛ ﻫﺮ ﺧﺸﮏ و ﺳـﺨﺖ ﻻﻏﺮ از ﺳـﺘﻮر‪ .‬ﺷﺎﺳﺐ؛ ﺧﺸﮏ از ﻻﻏﺮي‪َ .‬ﻋَﺸَﻤﻪ؛ ﺧﺸﮏ از ﻻﻏﺮي‪).‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب )||(‪ِ .‬ا(‬ ‫ﺑﺮ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺑﺤﺮ‪ .‬ﺧﺸـﮑﯽ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻧﺸﺎﻧﯽ ﻧﺪادﻧـﺪ ﺑﺮ ﺧﺸﮏ و آب ﻧﻪ آﮔﺎﻫﯽ آﻣـﺪ ز اﻓﺮاﺳـﯿﺎب‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﺮان و‬ ‫ﺗﻮران و ﺑﺮ ﺧﺸـﮏ و آب ﻧﺒﯿﻨﻨـﺪ ﺟﺰ ﮐـﺎم اﻓﺮاﺳـﯿﺎب‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﮐﺠﺎ آﺷﺘﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ اﻓﺮاﺳـﯿﺎب ﮐﻪ ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﺳـﭙﺎه آرد از ﺧﺸﮏ و آب‪.‬‬ ‫ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺳﻮي ژرف درﯾﺎ ﺑﯿﺎﻣﺪ ﺑﺠﻨﮓ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﺸﮏ ﺑﺮ‪ ،‬ﺑﻮده ره ﺑﺎ درﻧﮓ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻟﺸـﮑﺮﮔﺎه ﺷﺎه ذواﻟﻘﺮﻧﯿﻦ ﺗﺎ ﺑﺸـﻬﺮ ﮐﺸﯿﺪ ﺑﯿﺴﺖ‬ ‫ﻓﺮﺳـﻨﮓ ﺑﻮد اﻣﺎ راه ﺑﺮ ﺧﺸﮏ ﺑﻮد‪) .‬اﺳـﮑﻨﺪرﻧﺎﻣﻪء ﻧﺴـﺨﻪ ﺳـﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴـﯽ(‪ .‬از درﯾﺎ ﺑﮕﺬﺷـﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﺸﮏ آﻣﺪﻧـﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ رﺳـﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫)ﻓﺘﻮح ج ‪ 2‬ص ‪ .(190‬ز درﯾﺎ و ﺧﺸﮏ آﻧﭽﻪ آورده ﺑﻮد ﺑـﺪﺳﺖ ﺷﻪ ﻃﻨﺠﻪ ﺑﺴﭙﺮده ﺑﻮد‪.‬اﺳﺪي‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺮ ﺳـﺮ آب اﻓﺘﺪ ] ﻋﻨﺒﺮ [ ﻣﻮج او را‬ ‫ﺑﺨﺸﮏ ﺑﺮاﻧﺪازد‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﺻﯿﺎد ﺑﯽ روزي در دﺟﻠﻪ ﻧﮕﯿﺮد و ﻣﺎﻫﯽ ﺑﯽ اﺟﻞ ﺑﺮ ﺧﺸﮏ ﻧﻤﯿﺮد‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ .‬ﺧﺎك‬ ‫از اﯾﺸـﺎن ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺸﮏ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑـﺪرﯾﺎ روﻧـﺪ ﺧﺸﮏ ﺷﻮد‪.‬اوﺣـﺪي‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺑـﺪرﯾﺎ ﺑﺮود ﺧﺸﮏ ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬از ﻗﺮة اﻟﻌﯿﻮن )||(‪ِ .‬ا( ﭘﺮه ﺑﺮ‬ ‫ﻗﻔـﻞ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻄﯽ ||(‪ .‬ﺻﻒ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻄﯽ ||(‪ .‬ﭼﻮب ﭼﺮخ آﺳـﯿﺎ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻄﯽ(‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﭘﻬﻠﻮي ‪» hushk‬ﺗﺎواد ﯾﺎ ‪» «162‬ﻣﻨﺎس ‪ ،xushk «277‬ﭘﺎرﺳﯽ ﺑﺎﺳﺘﺎن )‪h) ush - ka‬اوﺳﺘﺎ ‪»hushka -‬اﺳﻔﺎ ‪ 2 : 1‬ص ‪ 66‬و ‪،«169‬‬ ‫ﮔﯿﻠﮑﯽ و ﻧﻄﻨﺰي ‪ ،xoshk‬ﻓﺮﯾﺰﻧﺪي ‪ ،hoshk‬ﯾﺮﻧﯽ ‪» hoshk‬ك‪ 1 ،‬ص ‪ «293‬ﺳﻤﻨﺎﻧﯽ ‪ ،xushk‬ﺳﻨﮕﺴﺮي‪ ،‬ﺳﺮﺧﻪ ﯾﯽ‪ ،‬ﻻﺳﮕﺮدي‬ ‫و ﺷﻬﻤﯿﺮزادي ‪»xoshk‬ك‪ 2 .‬ص ‪.«193‬‬ ‫ﺧﺸﮏ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻟﻘﺐ اﺳﺤﺎق ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﭘﺪر داود ﻣﻔﺴﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺷـﺎﺧﻦ ﺑﺨﺶ درﻣﯿﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﯿﺮﺟﻨـﺪ واﻗﻊ در ‪ 113‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑـﺎﺧﺘﺮي در ﻣﯿﺎن‪ .‬اﯾﻦ ده در‬ ‫ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن ﻗﺮار دارد ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و زﻋﻔﺮان و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﺎﻟـﺪاري و راه‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ده دﺑﺴﺘﺎن وﺟﻮد دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(9‬‬ ‫ﺧﺸﮏ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم دروازه اي از دروازه ﻫﺎي ﻫﺮات‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ‪.‬‬



‫ش[ )ِا( ﻣﻘﻞ‪ .‬ﮐﻮل‪ .‬ﻣﻘﻞ ﻣﮑﯽ)‪ .(1‬آرد ﻣﯿﻮه ﻣﻘﻞ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.Fruit du doum - (1) .‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺸﮏ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِا( ﻧﺎم درﺧﺘﭽﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﺳﻠﻤﺎس و اروﻣﯿﻪ و در ﺷﺎه آﺑﺎد ﻏﺮب در ﯾﮏ ﻫﺰار و ﺷﺸﺼﺪﮔﺰي و در ﻓﺎرس در ﻧﻘﺎط ﺧﺸﮏ‬ ‫در ‪1900‬ﮔﺰي دﯾـﺪه ﻣﯿﺸﻮد و آﻧﺮا ﮔﺎاوﺑـﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨـﺪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬در ﮐﺘﺎب ﺟﻨﮕﻞ ﺷﻨﺎﺳـﯽ ﮐﺮﯾﻢ ﺳﺎﻋﯽ در ج ‪ 2‬ص‬ ‫‪ 131‬آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬در ﺟﻨﮕﻠﻬـﺎي ﺑﻠـﻮط درﺧﺖ اﺻـﻠﯽ درﺧﺖ ﺑﻠﻮط اﺳﺖ و درﺧﺖ و درﺧﺘﭽﻪ ﻫـﺎي دﯾﮕﺮ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ‬ ‫ﺧﺸﮏ)‪ (1‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻇﺎﻫﺮًا دو ﻧﻮع ﺧﺸﮏ ﺑﺎﯾﺪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﮑﯽ آن اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻓﻮق آﻣﺪ و در ﺟﻨﮕﻠﻬﺎي اروﻣﯿﻪ و ﺷﯿﺮاز دﯾﺪه‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد و دﯾﮕﺮي »ﺧﺸـﮏ« اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎي ﺷـﻤﺸﺎد ﻻﻫﯿﺠﺎن وﺟﻮد دارد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ج ‪ 2‬ﺟﻨﮕﻞ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﮐﺮﯾﻢ ﺳﺎﻋﯽ در ص‬ ‫‪ 117‬آﻣـﺪه اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺧﺸﮏ)‪ (2‬در زﺑـﺎن ﻓﺮﻧﮕﯽ ﻧـﺎم دﯾﮕﺮي ﺟﺰ آﻧﭽﻪ در ﻗﺒـﻞ آﻣـﺪه دارد اﻟﺒﺘﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﺳﻮﻣﯽ ﺑﯿﻦ ﺳـﯿﺮﺟﺎن و ﮐﺮﻣﺎن‬ ‫دﯾـﺪه ﺷـﺪه ﮐﻪ ﻧـﺎم آن ﻫﻨﻮز ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﮕﺮدﯾـﺪه اﺳﺖ ﻣﯿﻮه آن ﻫﻔﺖ ﺑﺮگ ﻗﺮﻣﺰ و ﺳـﻤﯽ اﺳﺖ و از ﭼﻮب آن ﮐﻼـه ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺳـﺒﮏ ﻣﯽ‬ ‫ﺳﺎزﻧﺪ‪.Daphne angustifoba. (2) - Daphlne mezereum - (1) .‬‬ ‫ﺧﺸﮏ‪.‬‬



‫ش[)‪ِ) (1‬اخ( ﻧـﺎم ﮐﻮﻫﯽ ﺑﻪ ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ‪ .‬ﮐﻮﻫﯽ ﺑﻪ ﻧﺨﺸﺐ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ()‪ : (2‬وزاﻧﮑﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻮه ﺧﺸﮏ ﻣﺮا ﻣﻠﮏ اﺳـﺖ‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺸـﮏ ﭼﻮﺑﯽ ﻣﺎﻟـﮏ ﮐﺸـﯿﺪ ﺑﺮدارم ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ﮐﻮه ﺧﺸـﮏ ﺳـﻨﮓ داﺷﺖ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻣﻦ زدﻧـﺪ و ﻫﯿـﭻ ﻓـﺬﻟﮏ ﻧﻤﯿﺸﻮد ﮐﺎرم درﯾﻎ ﮐﻮه‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺑﺎز ﻣﯽ ﻧﯿﺎرم ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺳـﻨﮕﺴﺎر ﮐﻨﺪ ﻣﺎﻟﮏ و ﺳـﺰاوارم‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ )دﯾﻮان چ ‪ 1‬ﺻﺺ ‪ .(64-63‬از ﺧﺸﮏ ﺗﺎ ﻫﺰار ﻣﯿﺦ ﮔﺰي آن‬ ‫ﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﻠـﮏ و دﻫﻘﺎﻧﯽ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ - (1) .‬در ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ آﻣـﺪه‪ :‬ﺑﻔﺘـﺢ اول و ﺛـﺎﻧﯽ و ﺳـﮑﻮن ﮐﺎف ﻧﺎم ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺟﺒﻞ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا ﺗﺨﻠﯿﻄﯽ ﺑﺎ ﻣﻌﻨﯽ ﻓﻮق ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ - (2) .‬در دﯾـﻮان ﺳـﻮزﻧﯽ ص ‪ 63‬و ‪َ 64‬ﺧﺴﮏ آﻣـﺪه اﺳﺖ ﺑﺎ ﻧﺴـﺨﻪء ﺑﺪل ﺧﺸﮏ و‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را ﺑﻪ ﺿﻢ ﯾﺎ ﻓﺘﺢ اول ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺷﻬﺮي از ﻧﻮاﺣﯽ ﮐﺎﺑﻞ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫]ُﺧْﺶ َ‬ ‫ﺧﺸﮑﺂب‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺮوارﯾﺪي اﺳﺖ ﻧﺎﺻﺎف و ﺗﯿﺮه و ﺑﯽ آب )ﺟﻮاﻫﺮﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﻗﺴﻤﯽ ﻣﺮوارﯾﺪ اﺳﺖ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﻗﻨﺎي ﺗﯿﺮه رﻧﮓ ﮐﻪ‬ ‫ﺳﭙﯿـﺪي آن ﺑﺴﭙﯿـﺪي ﮔﭻ زﻧﺪ و آب و روﻧﻘﯽ ﻧﯿﮑﻮ ﻧﺪارد و ﺑﻪ ﺳـﻨﮓ رﯾﺰه ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮﺷﺎب ﮐﻪ ﻣﺮوارﯾﺪ ﻣﺪﺣﺮج رﺧﺸﺎن و آﺑﺪار‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ اﻟﺠﻤﺎﻫﯿﺮ ﺑﯿﺮوﻧﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اردﺳـﺘﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 24‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧﺎور راه اردﺳـﺘﺎن و ‪ 2‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل‬ ‫ﺑـﺎﺧﺘﺮ اردﺳـﺘﺎن ﺑـﻪ ﮐﺎﺷـﺎن‪ ،‬ﻣﺤﺼـﻮل آﻧﺠـﺎ ﻏﻼـت و ﭘﻨﺒﻪ و ﮐﺮﭼـﮏ و ﻣﻨـﺪاب و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻓﺮﻋﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(10‬‬ ‫ﺧﺸﮏ آﺧﻮر‪.‬‬



‫]ُخ ُﺧْﺮ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺳﺎل ﻗﺤﻂ و ﺳﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮔﯿﺎه و ﻋﻠﻒ ﮐﻢ رﺳـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺳﺎل ﻗﺤﻂ‪ .‬ﺧﺸـﮑﺴﺎﻟﯽ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء‬ ‫ﻣﻨﯿﺮي( )آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي()‪ : (1‬ز ﺧﺸﮏ آﺧﻮر ﺧﺬﻻن ﺑﺮﺳﺖ ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﮐﻪ در رﯾﺎض ﻣﺤﻤﺪ ﭼﺮﯾﺪ ﮐﺸﺖ رﺿﺎ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫||ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﮐﻤﯽ ﻋﯿﺶ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬آن ﺟﮕﺮﺗﺮ ﮐﻦ ﻣﻦ ﮐﻮ ﮐﻪ ز ﻧﺎدﯾـﺪن او ﺧﺸﮏ آﺧﻮرﺗﺮ از اﯾﻦ دﯾﺪهء ﺗﺮ ﮐﺲ را ﻧﯽ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫دﯾـﺪم اﯾﻦ ﻣﻨﺰل ﻋﺠﺐ ﺧﺸـﮑﺂﺧﻮر اﺳﺖ از ﻗﻨـﺎﻋﺖ ﻣﯿﺰﺑـﺎن ﺧـﻮاﻫﻢ ﮔﺰﯾـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ ||‪ .‬آﺧﻮر اﺳﺐ ﮐﻪ در آن ﭼﯿﺰي ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺧﻄﯽ( ‪ :‬اﺑﻠﻘﯽ را ﮐَﺎﺳـﻤﺎن ﮐﻤـﺘﺮ ﭼﺮاﮔـﺎه وي اﺳﺖ ﭼﻨـﺪ ﺧـﻮاﻫﯽ ﺑﺴﺖ ﺑﺮ ﺧﺸـﮏ آﺧـﻮر آﺧﺮ زﻣـﺎن‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼﻮن اﺳﺐ ﺗﺮا ﺳـﺨﺮه‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ ﯾﮑﯽ دان ﺧﺸـﮏ آﺧﻮر و ﺗﺮ ﺳـﺒﺰه ﭼﻪ درﺑﻨـﺪ ﭼﺮاﺋﯽ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ )||‪ .‬ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺮدم رذل و ﻣﻤﺴـﮏ را ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬در اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي و آﻧﻨﺪراج اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺼﻮرت ﺧﺸﮏ آﺧﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ آﻣﺎر‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺧﺸﮏ آﻣﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮض اﺳﺘﺴـﻘﺎء ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺗﺘﺒﻊ و اﺳـﺘﻘﺼﺎ و ﺗﻔﺤﺺ و‬ ‫ﺗﺠﺴـﺲ و اﺳﺘﻔﺴﺎر ﺣﺴﺎب و اﺳﺘﯿﻔﺎء)‪) .(1‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬از ﻓﺮاواﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺸـﮑﺎﻣﺎر ﮐﺮد زان ﻧﻬﺎﻧﯽ ﻣﺮ ﻣﺮا ﺑﯿـﺪار ﮐﺮد‪.‬رودﮐﯽ ||‪ .‬ﺟﻬﺪ‬ ‫ﮐﺮدن‪ .‬اﻟﺤـﺎح ﮐﺮدن‪ .‬اﺻـﺮار ﻧﻤﻮدن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ چ ﻣﻌﯿﻦ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺻـﺤﯿﺢ »ﺧﺸـﮏ‬ ‫آﻣﺎز« اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ »اﺳﺘﺴﻘﺎءاﻟﯿﺎﺑﺲ« ﮐﻪ ﻫﻤﺎن اﺳﺘﺴﻘﺎء ﻃﺒﻊ ﺑﺎﺷﺪ و آن ﻣﺮﺿﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﮑﻢ ﺑﯿﻤﺎر ﭼﻮن ﻃﺒﻠﯽ ﭘﺮﺑﺎد آﻣﺎس ﮐﻨﺪ آﻣﺎز‬ ‫ﻟﻐﺘﯽ اﺳﺖ در آﻣﺎس‪ .‬رك ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ و رك‪ .‬ﮐﺸﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن ج‪ 1‬ص‪) 801‬اﺳﺘﺴﻘﺎء(‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا در اﯾﻦ ﻣﻮرد آورده‪:‬‬ ‫ﺟﻬـﺪ ﺗﻤﺎم ﮐﺮدن‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﺪي ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ( ‪ :‬از ﺑﺴـﯽ ﮔﻔﺘﺎر ﺧﺸـﮑﺎﻣﺎر ﮐﺮد ﺗﺎ ﻣﺮ او را زان ﻧﻬﺎن ﺑﯿـﺪار ﮐﺮد‪ .‬رودﮐﯽ‪ .‬و در ﻧﺴـﺨﻪء‬ ‫ﺣﺎﺷـﯿﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﺪي ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ در ﮐﻠﻤﻪ آﻣﺎر ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴـﺪ‪ :‬آﻣﺎر اﺳﺘﺴـﻘﺎء ﺑﻮد ] ﻟا ﺒﺘﻪ اﺳـﺘﻘﺼﺎء ﺑﻮده اﺳﺖ [ رودﮐﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ‪ :‬اﻧﮕﺒﯿﻦ‬ ‫ﮔﻨﺠﻮر ﻣﺸﮏ آﻣﺎر ﮐﺮد ﺗﺎ ﻣﺮ او را زان ﺑﺪان ﺑﯿﺪار ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را در ﻫﯿﭻ ﻧﻈﻢ ﯾﺎ ﻧﺜﺮ دﯾﮕﺮي ﻧﺪﯾﺪه ام ﺗﻨﻬﺎ ﺷﻤﺲ ﻓﺨﺮي ﮐﻪ ﻣﺮدي‬ ‫ﺑﯽ اﻃﻼـع از ﻟﻐﺖ ﺑـﻮده و ﻋﺠﺐ آﻧﮑﻪ ﻣﻌﺒﻮد ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﻧﻮﯾﺴـﺎن ﺑﻌـﺪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﻋﻠﯽ اﻟﺮﺳﻢ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را ﻫﻢ ﺑﻨﻈﻢ درآورده ﮔﻮﯾـﺪ‪:‬‬ ‫ﺧﺪاﯾﮕﺎن ﺳـﻼﻃﯿﻦ ﮐﻪ روزﮔﺎر ﻧﺪﯾﺪ ﻧﻈﯿﺮش از ﭼﻪ ﺑﺴـﯽ ﺟﺴﺖ و ﮐﺮد ﺧﺸـﮑﺎﻣﺎر‪ .‬در ﻧﺴـﺨﻪء رﺷﯿﺪي آﻣﺪه‪ :‬از ﻓﺮاواﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺸﮑﺎﻣﺎر‬ ‫ﮐﺮد زآن ﻧﻬﺎن ﻣﺮ ﻣﺮد را ﺑﯿﺪار ﮐﺮد‪ .‬آﻣﺪه و ﺧﺸﮏ آﻣﺎر را ﺗﻔﺤﺺ و ﺗﺘﺒﻊ ﺣﺴﺎب ﻣﻌﻨﯽ ﮐﺮده و ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺸـﮑﺎﻣﺎر‬ ‫ﻧﺎم ﻣﺮﺿـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﻨـﺪ ﻣﺮﯾﺾ آب ﺑﺨﻮرد ﺗﺸـﻨﮕﯽ از او ﺑﺮﻃﺮف ﻧﺸﻮد و آن را ﺑﻪ ﺗﺎزي اﺳﺘﺴـﻘﺎء ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و اﻟﺒﺘﻪ در ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﯽ‬ ‫ﺷﺎﻫﺪ ﮐﻠﻤﻪء اﺳـﺘﻘﺼﺎء را دﯾﺪه و اﺳﺘﺴﻘﺎ ﺧﻮاﻧﺪه و اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ را ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪ داده اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺮﻫﺎن ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺑﻘﻮل ﺑﻌﺾ ﻓﻘﻬﺎ ﺟﻤﻊ را‬ ‫اوﻟﯽ ﻣﯽ داﻧﺪ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺘﺴـﻘﺎء و اﺳـﺘﻘﺼﺎء‪ ،‬ﻫﺮ دو را ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪ داده و ﺣﺴﺎب و اﺳﺘﻔﺴﺎر و اﺳﺘﯿﻔﺎء را ﻫﻢ ﺑﺪان اﻓﺰوده اﺳﺖ و اﻟﺒﺘﻪ اﺳﺘﯿﻔﺎء‬ ‫را ﻫﻢ ﺑﺎز از اﺳـﺘﻔﺴﺎر ﺑﯿﺮون آورده اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ اﻧﺠﻤﻦ آرا ﻣﻌﻨﯽ ﺗﺘﺒﻊ و ﺗﻔﺤﺺ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﮑﻠﻤﻪ داده و ﺷـﻌﺮ را ﻫﻢ اﯾﻨﻄﻮر ﺿﺒﻂ ﮐﺮده‪ :‬از‬ ‫ﻓﺮاواﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺸﮑﺎﻣﺎر ﮐﺮد زان ﻧﻬﺎﻧﯽ ﻣﺮﻣﺮا ﺑﯿﺪار ﮐﺮد ﻣﻦ ﮔﻤﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﻢ اﯾﻦ ﺑﯿﺖ از ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪء رودﮐﯽ اﺳﺖ در ﻗﺼﻪ زن درودﮔﺮ‬ ‫و ﻣﻌﺸﻮق او‪ :‬ﺑﯿﭽـﺎره در زﯾﺮ ﺗﺨﺖ رﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﻘﯿﻪء ﮐﺎر ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﮐﻨـﺪ وي را ﺧﻮاب رﺑﻮد در ﺧﻮاب ﭘﺎي از زﯾﺮ ﺗﺨﺖ ﺑﯿﺮون ﮐﺸـﯿﺪ ﻧﺎﮔﺎه‬ ‫ﭼﺸﻢ زن ﺑﺮ ﭘـﺎي اﻓﺘـﺎد داﻧﺴﺖ ﺣـﺎل ﭼﯿﺴﺖ ﻣﻌﺸﻮق را ﻧﺮم ﻧﺮم ﮔﻔﺖ آواز ﺑﻠﻨـﺪ ﮐﻦ از ﻣﻦ ﭘﺮس ﮐﻪ ﻣﺮا دوﺳﺖ داري ﯾﺎ ﺷﻮي را ﭼﻮن‬ ‫ﺑﭙﺮﺳـﯿﺪ ﺟﻮاب داد ﮐﻪ ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺆال ﭼﻪ اﻓﺘﺎدي‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪء ﻧﺼﺮاﷲ ﻣﻨﺸﯽ(‪ .‬ﺧﺸﮑﺎﻣﺎر ﻫﻤﺎن ﺗﺮﺟﻤﻪء اﻟﺤﺎح و ﻓﺎﻋﻞ اﻟﺤﺎح زن و ﻣﺮاد از ﻣﺮد‬ ‫ﺷﻮي او و ﻣﻘﺼﻮد از ﻧﻬﺎن ﻫﻤﺎن زﯾﺮ ﺗﺨﺖ اﺳﺖ و اﷲ اﻋﻠﻢ و ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﮔﺮ دﻟﯿﻞ دﯾﮕﺮي وﺟﻮد ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺸـﮑﺎﻣﺎر را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻧﮑﻨﺪ ﻣﯽ‬ ‫ﺗﻮان ﺣﺪس زد ﮐﻪ ﮐﻠﻤﻪ »ﺟﺴﺖ آﻣﺎر« ﺑﻮده و ﺑﺘﺼﺤﯿﻒ ﮐﺘﺎب ﺧﺸﮑﺎﻣﺎر ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ آوردن‪.‬‬



‫]ُخ َو َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺳﺨﻦ ﻧﮕﻔﺘﻦ و ﺳﮑﻮت ﮐﺮدﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ از ﻏﺎﯾﺖ اﻋﺮاض و ﺑﯽ دﻣﺎﻏﯽ ‪ :‬ﻣﺴﺘﯽ ﻓﺰود اﻧﺪر ﺳﺮم ﺧﺎﻣﺶ ﮐﻨﻢ‬ ‫ﺧﺸـﮏ آورم ﺧﻮاﻫﯽ ﺗﻤـﺎﻣﺶ ﺑﺸـﻨﻮي اﻣﺸﺐ ﺑﺮو ﻓﺮدا ﺑﯿﺎ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﺧﺸﮏ ﻣﯽ آورد او را ﺷـﻬﺮﯾﺎر او ﻣﮑﺮر‬ ‫ﮐﺮد رﻗﻌﻪ ﭼﻨـﺪﺑﺎر‪.‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي ||(‪ .‬اﺻـﻄﻼﺣﯽ اﺳﺖ در ﺗﺪاول ﺣﻤﺎﻣﯿﺎن ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻟﻨﮓ ﺧﺸﮏ آوردن ﺑﺮاي ﻣﺸﺘﺮي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺎب‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻣـﺎﻧﻊ و ﻣﻨﻊ ﮐﻨﻨـﺪه را ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )از آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬اﯾﻨﮑﻪ در ﻗﺒـﻞ ﻋـﺎﻟﻤﯽ ﻧﺒﻮد ﻫﯿـﭻ ﻣـﺎﻧﻊ ﺗﺮا و‬ ‫ﺧﺸﮑﺎﺑﯽ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺎر‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( آرد ﺳـﭙﻮس دار‪) .‬ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪ .‬آردي ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﻧﺨـﺎﻟﻪء آن را ﺟـﺪا ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ)‪) .(1‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻄﯽ(‬ ‫)ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬آرد ﮔﻨـﺪم درﺷﺖ ﮐﻪ ﺧﻮب آﺳـﯿﺎ ﻧﺸـﺪه ﯾﺎ ﺧﻮب ﺑﯿﺨﺘﻪ ﻧﺸـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟـﻒ(‪ .‬دﻗﯿﻖ اﻟـﺬي ﻟﻢ ﺗﻨﺰع ﻧﺨـﺎﻟﺘﻪ)‪) .(2‬اﺑـﻦ ﺑﯿﻄـﺎر( ‪ :‬ﭘﺲ ﻣـﺎءاﻟﻠﺤﻢ ﺑﯿﺎﺷﺎﻣـﺪ ﺑـﺎ اﻧـﺪﮐﯽ ﻧـﺎن ﺧﺸـﮑﺎر در وي ﺗﺮﯾـﺪ ﮐﺮده‪) .‬ذﺧﯿﺮهء‬ ‫ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﺣﮑﯽ ان ﺑﻌﺾ اﻟﻮرﻗﺎء ﮐﺎن ﻋﻨﺪ ﻣﺎﻟﮏ ﯾﺄﮐﻞ اﻟﺨﺎص و ﯾﻄﻌﻤﻪ اﻟﺨﺸـﮑﺎر ﻓﺎﺳﺘﻨﮑﻒ اﻟﺮﻗﯿﻖ ﻣﻦ ذﻟﮏ و ﻃﻠﺐ اﻟﺒﯿﻊ ﻓﺒﺎﻋﻪ‬ ‫و اﺷﺘﺮاه ﻣﻦ ﯾﺄﮐﻞ اﻟﺨﺸـﮑﺎر و ﯾﻄﻌﻤﻪ اﻟﻨﺨﺎﻟﮥ )ﮐﺸﮑﻮل ||(‪ .‬ﻧﺎن ﭘﺨﺘﻪ از آرد ﺳﺒﻮس ﻧﺎﮔﺮﻓﺘﻪ‪ .‬ﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻨﺎن دو اﻟﮑﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺎن‬ ‫دو ﺗﻨﻮره‪ .‬ﻧﺎن درﺷﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻧﺎن ﺳﭙﻮﺳـﯿﻦ )ﻣﻘﺪﻣﮥ اﻻدب زﻣﺨﺸﺮي(‪ ،‬ﺳﻤﺮاء ‪ :‬ﻗﻞ ﻟﻠﻮزﯾﺮ ادام اﷲ دوﻟﺘﻪ اذﮐﺮﺗﻨﺎ ادﻣﻨﺎ‬ ‫و اﻟﺨـﺒﺰ ﺧﺸـﮑﺎر اذ ﻟﯿﺲ ﻓﯽ اﻟﺒـﺎب ﺑﻮاب ﻟـﺪوﻟﺘﮑﻢ وﻻـ ﺣﻤـﺎر و ﻓﯽ اﻟﺸـﻂ ﻃﯿـﺎر‪) .‬از ﯾﺘﯿﻤـﮥ اﻟـﺪﻫﺮ ﺛﻌـﺎﻟﺒﯽ(‪ .‬ﻧﺨﻮاﻫـﺪ آﻧﮑﻪ ز زردآب‬ ‫زردروي ﺷﻮد ﺧﻮرد ﺳﻪ ﻟﻘﻤﻪء ﺧﺸـﮑﺎر ﺑﺎﻣﺪاد ﻧﻬﺎر‪) .‬از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﺧﺸـﮑﺎر ﮔﺮﺳـﻨﻪ را ﮐﻠﯿﺞ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺳﯿﺮي ﻧﺎن ﻣﯿﺪه ﻫﯿﭻ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺧﺒﺰاﻟﺨﺸـﮑﺎر؛ ﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ از آرد ﺧﺸـﮑﺎر ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ :‬اﻟﺨﺒﺰ اﻟﻤﺘﺨﺬ ﻣﻦ ﺳـﻤﯿﺬاﻟﺤﻨﻄﮥ اﻟﺘﯽ وﺿﻌﻨﺎ اﮐﺜﺮ ﻏﺬاء ﻣﻦ اﻟﺨﺸﮑﺎر‪.‬‬ ‫)اﺑﻦ اﻟﺒﯿﻄﺎر(‪ .‬و ﯾﺘﻠﻮه ﺧﺒﺰاﻟﻮاري ﻓﯽ ذﻟﮏ ﺛﻢ ﺧﺒﺰاﻟﺨﺸـﮑﺎر‪) .‬اﺑﻦ اﻟﺒﯿﻄﺎر(‪ .‬ﻗﺎل روﻓﺲ‪ :‬ﺧﺒﺰاﻟﺨﺸﮑﺎر ﯾﻠﯿﻦ اﻟﺒﻄﻦ و اﻟﺤﻮاري ﯾﻌﻘﻠﻪ‪) .‬اﺑﻦ‬ ‫اﻟﺒﯿﻄـﺎر(‪ - .‬ﻧـﺎن ﺧﺸـﮑﺎر؛ ﻧـﺎﻧﯽ ﮐﻪ از آرد ﺧﺸـﮑﺎر درﺳﺖ ﮐﺮده ||‪ .‬ﻧـﺎن رﯾﺰﻫـﺎي ﺧﺸـﮏ ﮐﻪ در ﺗـﻮﺷﻪ دان ﻣﺴـﺎﻓﺮان ﺑﻮد‪) .‬از ﺗﺤﻔﮥ‬ ‫اﻟﺴـﻌﺎدة( ‪ :‬ﺑـﺪﯾﻦ ﻧـﺎن رﯾﺰه ﻫﺎ ﻣﻨﮕﺮ ﮐﻪ دارد ﺷﺐ ﺑﺮﯾﻦ ﺳـﻔﺮه ﮐﻪ از درﯾﻮزهء ﻋﯿﺴـﯽ اﺳﺖ ﺧﺸـﮑﺎري در اﻧﺒﺎﻧﺶ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻧﺎن ﻣﯿـﺪه از‬ ‫ﻣﻌﺪه دﯾﺮﺗﺮ از ﻧﺎن ﺧﺸـﮑﺎر ﺑﯿﺮون ﺷﻮد و ﻧﻔﺦ ﺑﯿﺶ از آن ﮐﻨﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ ||(‪ .‬درﮔﯿﻠﮑﯽ ﺑﻨﻮﻋﯽ ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ ﮐﻪ از رﺷﺘﻪ ﻫﺎي‬ ‫آرد ﺑﺮﻧـﺞ ﺳﺎزﻧـﺪ و در داﺧـﻞ ﻣﻐﺰ ﮔﺮدو ﮐﻨﻨـﺪ اﻃﻼـق ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬از ﺣﺎﺷـﯿﻪء دﮐﺘﺮ ﻣﻌﯿﻦ ﺑﺮ ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﺧﺎﮔﯿﻨﻪ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣـﺪه اﺳﺖ ﭘﻬﻠﻮي ‪)hushkkar‬ﺧﺸﮏ ﮐﺎر = اﺷـﯿﺎء ﺧﺸﮏ( )ﺗﺎوادﯾﺎ ‪162‬‬ ‫راﺟﻊ ﺑﺸﺎﯾﺴﺖ ﻧﺸﺎﯾﺴﺖ ‪ 2‬و ‪ 32‬و ‪ ،(35‬ﻫﺮن اﺻﻞ ﺧﺸﮑﺎر را ‪)xushkard‬در ﻟﻬﺠﻪ ﻫﺎ ‪ar‬ﺑﺠﺎي ‪ ard‬آﻣﺪه( داﻧﺴﺘﻪ ﮔﻮﯾﺪ در ﭘﻬﻠﻮي‬ ‫‪ xushkar‬آﻣـﺪه )از ﻓﺮﻫﻨﮓ وﻧﺪﯾﺪاد ‪9 ،6‬؛ ﺷـﺎﯾﺴﺖ ﻧﺸﺎﯾﺴﺖ ‪ (35‬ﻣﻌﺮب آن ﺧﺸـﮑﺎر )اﺳﻔﺎ ‪ 2 : 1‬ص ‪) (84‬دزي ج ‪ 1‬ص ‪(373‬‬ ‫ﮔﯿﻠﮑﯽ ‪xoshkar‬رك ح ‪) Farine grossiere - (2) .10‬ﻓﺮ( )ﻟﮏ ‪ 2‬ص ‪» (33‬راﻫﺒﯽ آﻧﺠﺎ ﺑـﺪان ﺻﻮﻣﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﻓﺮود آﻣﺪﻧﺪ‬ ‫راﻫﺐ ﻟﺨﺘﯽ ﻧﺎن ﺧﺸﮑﺎر آورد« )ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻃﺒﺮي ﺑﻨﻘﻞ ﺳﺒﮏ ﺷﻨﺎﺳﯽ ج ‪ 2‬ﺻﺺ ‪.(10 - 9‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺎروﻧﺪان‪.‬‬



‫]ُخ َو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﮐﻮﭼﺼـﻔﻬﺎن ﺷﻬﺮ رﺷﺖ واﻗﻊ در ‪ 13‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور ﮐﻮﭼﺼـﻔﻬﺎن ﮐﻨﺎر راه ﺷﻮﺳﻪ‬ ‫ﮐﻮﭼﺼـﻔﻬﺎن ﺑﻪ ﻻﻫﯿﺠـﺎن‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﺑﺮﻧـﺞ و اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﺻـﯿﻔﯽ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎزه آﺑﺎد ﺟﺰ آن ﻣﻨﻈﻮر ﺷـﺪه اﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺎل‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي ﺧﺮد ﺧﺸﮏ و ﺑﺮﮔﻬﺎي ﺧﺸﮏ درﺧﺘﯽ ﺳﺒﺰ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﻧﻒ( ﺧﺸـﮏ ﮐﻨﻨـﺪه‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﮐﺎﻏـﺬ آب ﺧﺸـﮑﺎن؛ ﮐﺎﻏـﺬي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﺻـﯿﺖ ﺧﺸـﮑﺎﻧﺪن آب و ﺟﻮﻫﺮ و‬ ‫ﻣﺮﮐﺐ دارد‪ ،‬آب ﺧﺸﮑﺎن‪ .‬ﻣﺮﮐﺐ ﺧﺸﮑﺎن‪ .‬ﺟﻮﻫﺮﺧﺸﮑﺎن‪ - .‬ﻣﺮﮐﺐ ﺧﺸﮑﺎن؛ ﺟﻮﻫﺮﺧﺸﮑﺎن‪ .‬آب ﺧﺸﮑﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺎﻧﺞ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص( ﺧﺸﮏ اﻧﺪام‪ .‬ﻻﻏﺮ‪ .‬ﻧﺰار‪ .‬ﺳﺨﺖ ﻧﺤﯿﻒ)‪) .(1‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺗﻮ ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮﺑﻪ و اﮐﻨﺪه ﭼﺮاﺋﯽ ﭘﺪرت ﻫﻨﺪوي ﺑﻮد ﯾﮑﯽ‬ ‫ﻻﻏﺮ و ﺧﺸﮑﺎﻧﺞ و ﻧﺤﯿﻒ‪ .‬ﻟﺒﯿﺒﯽ‪ - (1) .‬در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﮑﺴـﺮ ﻧﻮن ﻧﯿﺰ ﺿﺒﻂ ﺷﺪه اﺳﺖ ُﺧﺸﮑﺎﻧِﺞ و ﺑﻤﻌﻨﯽ‪ :‬اﯾﻨﮑﻪ از‬ ‫ﻻﻏﺮي ﭘﻮﺳﺘﺶ ﺑﻪ اﺳﺘﺨﻮان ﭼﺴﺒﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺪﻧﺶ ﺳﺨﺖ و ﺧﺸﮏ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺎﻧﺠﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َج ‪ِ /‬ج[ )ِا( ﻧﺎن ﺳﻄﺒﺮ‪) .‬آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﺧﺸﮏ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ﻣﺺ( ﺧﺸﮏ ﮐﺮدن‪ .‬ﺗﺠﻔﯿﻒ‪ .‬ﺧﺸﮑﺎﻧﯿﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺎﻧﺪه‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 807‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ( آﻧﭽﻪ ﺧﺸﮏ ﮐﺮده ﺷﺪه‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺧﺸﮏ ﮔﺮدﯾﺪه ﺷﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺎﻧﻨﺪه‪.‬‬



‫]ُخ َﻧْﻦ َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ(ﺧﺸﮏ ﮐﻨﻨﺪه‪ُ ،‬ﻣَﺠﱢﻔﻒ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ﻣﺺ( ﺧﺸـﮏ ﮐﺮدن‪ .‬ﺟﻮﺷﺎﻧﯿـﺪن‪ .‬ﺗﺠﻔﯿﻒ‪ .‬ﺗﻨﺸـﯿﻒ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺧﺸـﮏ ﮐﻨﺎﻧﯿـﺪن‪ .‬ﺧﺸـﮏ ﮐﺮدن ﻓﺮﻣﻮدن‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺎﻧﯿﺪه‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ( آﻧﭽﻪ ﺧﺸﮏ ﮐﺮده ﺷﺪه‪ .‬ﺧﺸﮏ ﺷﺪه‪ .‬ﺧﺸﮏ ﮔﺮدﯾﺪه ﺷﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ اﺑﺰار‪.‬‬



‫]ُخ َا[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻠﻔﻬﺎي ﺧﻮﺷـﺒﻮي ﺧﺸﮏ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬آن ﻗﺴﻤﺖ از ﺗﻮاﺑﻞ ﮐﻪ ﺧﺸﮏ اﺳﺖ ﭼﻮن ﻓﻠﻔﻞ و دارﭼﯿﻦ و زﯾﺮه ﻧﻪ‬ ‫ﺗﺮﭼﻮن ﭘﯿﺎز و ﺳﯿﺮ‪ .‬اﻓﺤﺎء‪) .‬دﺳﺘﻮراﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬ﺧﺸﮏ اﻓﺰار‪ .‬ﺧﺸﮏ اوزار‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ اﺳﺘﺨﺮ‪.‬‬



‫]ُخ ِا َت[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺣـﻮﻣﻪ ﺑﺨﺶ ﻟﺸﺖ ﻧﺸـﺎء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن رﺷﺖ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 7‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮ ﻟﺸﺖ ﻧﺸﺎء ﮐﻨﺎر‬ ‫درﯾﺎ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﺑﺮﻧـﺞ و ﺻـﯿﻔﯽ و ﻣﺎﻫﯽ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﺻـﯿﺎدي‪ .‬راه ﻣﺎﻟﺮو و از ﻃﺮﯾﻖ ﮐﻨﺎر درﯾﺎ و ﻏﺎزﯾﺎن ﻣﯽ ﺗﻮان اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ‬ ‫ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺸﮏ اﺳﻄﻠﺦ‪.‬‬



‫]ُخ ِا َط[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰي ﺑﺨﺶ ﻟﻨﮕﺮود ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻻﻫﯿﺠﺎن واﻗﻊ در ‪ 6‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري ﻟﻨﮕﺮود و ﯾﮏ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي راه ﺷﻮﺳﻪء ﻟﻨﮕﺮود ﺑﻪ رودﺳـﺮ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﺑﺮﻧﺞ و ﮐﻨﻒ و اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﭼﺎي و ﺻـﯿﻔﯽ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ زراﻋﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺸﮏ اﻓﺰار‪.‬‬



‫]ُخ َا[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺨﻮد‪ ،‬ﻣﺎش‪ ،‬ﻋﺪس‪ ،‬ﺑﺎﻗﻼ و اﻣﺜﺎل آن را ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ||(‪ .‬آن ﻗﺴـﻤﺖ از ﺗﻮاﺑﯿﻦ ﮐﻪ ﺧﺸﮏ اﺳﺖ ﭼﻮن ﻓﻠﻔﻞ و‬ ‫دارﭼﯿﻦ و زﯾﺮه ﻧﻪ ﺗﺮ ﭼﻮن ﭘﯿﺎز و ﺳـﯿﺮ‪ .‬اﻓﺤﺎء‪) .‬دﺳﺘﻮراﻟﻠﻐﮥ(‪ .‬ﺧﺸﮏ اﺑﺰار‪ .‬ﺧﺸﮏ اوزار)‪ .(|| 1‬ﺧﺎﮔﯿﻨﻪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ - (1) .‬ﻇﺎﻫﺮًا ﻣﻌﻨﯽ‬ ‫ﺻﺤﯿﺢ ﺧﺸﮏ اﻓﺰار ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺛﺎﻧﻮي اﺳﺖ و ﻣﻌﻨﯽ اول را ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ﺑﺤﺪس از ﻣﻌﻨﯽ ﺛﺎﻧﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ اﻧﺎر‪.‬‬



‫]ُخ َا[ )ِا ﻣﺮﮐـﺐ( ﻧـﺎم ﻣﺮﺿـﯽ ﮐـﻪ ﻫﺮﭼـﻪ ﻣﺮﯾﺾ آب ﺑﺨـﻮرد ﺗﺸـﻨﮕﯽ از او ﺑﺮﻃﺮف ﻧﺸـﻮد و ﺑـﻪ ﺗـﺎزي اﺳﺘﺴـﻘﺎء ﺧﻮاﻧﻨـﺪ)‪) .(1‬ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ - (1) .‬ﻣﺼﺤﻒ ﺧﺸﮏ آﻣﺎر = ﺧﺸﮏ آﻣﺎز‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ اﻧﺪام‪.‬‬



‫]ُخ َا[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻻﻏﺮ‪ .‬ﻧﺤﯿﻒ‪ .‬ﮐﻢ ﮔﻮﺷﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬آﻧﮑﻪ ﮔﻮﺷﺖ و رﻃﻮﺑﺖ در ﺗﻦ او ﻧﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺰار‪ .‬ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺮ اﺳـﺘﺨﻮان‬ ‫ﺗﺮﻧﺠﯿـﺪه‪ .‬ﭘﻮﺳﺖ ﺑﻪ اﺳـﺘﺨﻮان ﭼﺴﺒﯿﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪:‬ﻋﻀﻮ ﮐﻪ ﺿـﻤﻮر دارد و ﺧﺸﮏ اﻧﺪام را ﻓﺮﺑﻪ ﮐﻨﺪ‪) .‬اﻻﺑﻨﯿﮥ ﻋﻦ ﺣﻘﺎﯾﻖ‬ ‫اﻻــدوﯾﻪ(‪ .‬ﮐﺸـﺘﯽ ﮔﯿﺮان ﺑﮑـﺎر دارﻧــﺪ ] ﺳــﻨﺪروس را [ ﺗـﺎ ﻋﺼــﺒﻬﺎء اﯾﺸـﺎن ﻗـﻮي ﺷـﻮد و ﺧﺸـﮏ اﻧــﺪام و ﺳــﺒﮏ ﺷﻮﻧــﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء‬ ‫ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ اﻧﮕﺒﯿﻦ‪.‬‬



‫گ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺷـﻬﺪ و ﻋﺴـﻠﯽ ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪء ﮐﺒﺖ ﺧﺸﮏ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺷـﻬﺪ و ﻋﺴﻠﯽ را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪء زﻧﺒﻮر‬ ‫]ُخ َا َ‬ ‫ﺧﺸـﮏ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ و آن را ﻋﺴـﻞ ﺧﺸﮏ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ ﻃﺒﯿﻌﺖ آن ﮔﺮم ﺗﺮ از ﻋﺴﻞ ﻣﺘﻌﺎرف اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج( )از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء‬ ‫ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﺧﺸـﮑﻨﮕﺒﯿﻦ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸـﮑﻨﮕﺒﯿﻦ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺸـﮏ اﻧﮕﺒﯿﻦ او اﻧﮕﺒﯿﻨﯽ ﺑﻮد ﺧﺸـﮏ و از او ﺑﻮي دارو آﯾـﺪ و از ﮐﻮﻫﻬـﺎي ﭘﺎرس‬ ‫ﺧﯿﺰد و ﻓﻌﻠﺶ ﻗﻮي ﺗﺮ ﮐﻪ ﻓﻌﻞ اﯾﻦ دﮔﺮ اﻧﮕﺒﯿﻦ و ﻏﺬاش ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﻪ ﻏﺬاي او‪) .‬اﻻﺑﻨﯿﮥ ﻓﯽ ﺣﻘﺎﯾﻖ اﻻدوﯾﻪ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ اوزار‪.‬‬



‫]ُخ َا[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ادوﯾﻪ و اوزار ﺧﺸـﮏ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ادوﯾﻪء ﭘﻠﻮ و ﺟﺰ آن‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺧﺸـﮏ اﺑﺰار‪ .‬ﺧﺸﮏ اﻓﺰار‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﮏ اﺑﺰار‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺒﺎ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﻧـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﺑﺮآﻣـﺪن ﺧﻤﯿﺮ ﭘﺰﻧـﺪ و ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﻓﻄﯿﺮ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨـﮓ رﺷـﯿﺪي(‪ .‬ﺧﺸـﮑﻔﺎ‪ .‬ﺧﺸـﮑﻮا‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸـﮑﻔﺎ و‬ ‫ﺧﺸﮑﻮا ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺑﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﯽ ﺷـﺮط و ﮔﺮو ﻗﻤـﺎر ﺑـﺎزي ﮐﺮدن‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي||(‪.‬‬ ‫ﻫﺮﭼﻪ اﺳـﺒﺎب ﺑﻮد ﺑﺘﻤﺎم درﺑﺎﺧﺘﻦ‪) .‬ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺳﺎﻣﺎن و ﻣﺎﯾﻌﺮف ﺧﻮد را ﺑﺎﺧﺘﻦ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي‬ ‫ﻧﺎﺻﺮي( ‪ :‬ﭼﺸﻢ ﻣﻦ ﺑﺎ رخ ﺗﻮ ﻫﺮ دو ﺟﻬﺎن ﺧﺸﮏ ﻣﯽ ﺑﺎزد و ﺗﺮ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺒﺎر‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎدام‪ ،‬ﻗﯿﺴﯽ ﺧﺸﮏ‪ ،‬ﻓﻨﺪق‪ ،‬ﮔﺮدو ﺧﺸﮏ‪ ،‬ﮐﺸﻤﺶ‪ ،‬ﺳﺒﺰه‪ ،‬ﺳﺒﺰهء ﺗﯿﺰاﺑﯽ‪ ،‬ﺑﺮﮔﻪء ﻫﻠﻮ‪ ،‬ﺑﺮﮔﻪء زردآﻟﻮ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻣﯿﻮه ﻫـﺎي ﺧﺸـﮏ از ﻗﺒﯿـﻞ ﻣﯿﻮه ﻫـﺎي ﻓﻮق و آﻟﻮ و آﻟﻮﭼﻪ و آﻟﺒـﺎﻟﻮ و زردآﻟﻮي ﺧﺸـﮏ‪ ،‬ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬اﻧﺠﯿﺮ ﺧﺸﮏ و در ﻗـﺪﯾﻢ آن را‬ ‫ﻣﯿﻮهء ﺧﺸﮏ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ و آن ﻏﯿﺮ آﺟﯿﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﺮه ﺑﺎر‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﺸﮑﻪ ﺑﺎر‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺒﺎرﻓﺮوش‪.‬‬



‫]ُخ ُف[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ ﻣﺮﺧﻢ( آﻧﮑﻪ ﺧﺸـﮑﺒﺎر ﻓﺮوﺷﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺳﻮداﮔﺮ ﺧﺸـﮑﺒﺎر ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎزرﮔﺎن ﺧﺸـﮑﺒﺎر‪ .‬ﻓﺮوﺷـﻨﺪهء ﺧﺸـﮑﺒﺎر‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺒﺎرﻓﺮوﺷﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ُف[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺸﮑﺒﺎرﻓﺮوش‪ .‬ﻋﻤﻞ ﻓﺮوﺷﻨﺪهء ﺧﺸﮑﺒﺎر‪ .‬ﻓﺮوش ﺧﺸﮑﺒﺎر‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺒﺎرﻓﺮوﺷﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﺧﺸﮑﺒﺎر‪ .‬ﻓﺮوش ﺧﺸﮑﺒﺎر ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ ُف َ‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺑﺎزه‪.‬‬



‫]ُخ َز ‪ِ /‬ز[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﻮﺳﺖ درﺧﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﺷﺎﺧﻬﺎي ﺧﺸـﮑﯽ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ از درﺧﺖ ﺑﺮﯾﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺑﺮ‪.‬‬



‫]ُخ ُب[ )ِاخ( از ﻧﻮاﺣﯽ ﻧﺸـﺘﺎء و از ﻣﺤﺎل ﺗﻨﮑﺎﺑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺎزﻧﺪران‪) .‬از اﺳﺘﺮآﺑﺎد و ﻣﺎزﻧﺪران راﺑﯿﻨﻮ ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ ص‪ .(106‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺑﻮر ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺑﻨﺪ‪.‬‬



‫]ُخ َب[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﻋﯽ از ﻋﻼج زﺧﻢ ﮐﻪ زﺧﻢ را ﺑـﺪون ﺑﺴـﺘﻦ دواي ﺗﺮ ﻋﻼج ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﺮﺑﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺸﮏ ﺑﻨﺪ ﮐﺮدن ﺷﻮد ‪ :‬اﺑﺮ ﺑﻬﺎرﯾﺴﺖ ز ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ آب را زﺧﻤﯽ ﮐﻪ داﺷﺖ ﺟﻮي ﭼﻤﻦ ﺧﺸﮏ ﺑﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﻠﯿﻢ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬وﻋﺪهء‬ ‫ﻟﻄﻒ و ﭘﯿﺎم ﺑﻮﺳﻪ اي در ﮐﺎر ﻧﯿﺴﺖ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﻣﮑﺘﻮب ﺧﺸـﮑﯽ زﺧﻢ ﻣﺎ را ﺧﺸﮏ ﺑﻨﺪ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻧﻢ ﻧﻤﺎﻧﺪﺳﺖ در ﺟﮕﺮ ﭼﻪ‬ ‫ﻋﻼج ﺧﺸﮏ ﺑﻨﺪ اﺳﺖ ﭼﺸﻢ ﺗﺮ ﭼﻪ ﻋﻼج‪ .‬ﻇﻬﻮري )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺑﻨﺪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺴـﺘﻦ ﺟﺮاﺣﺖ ﯾـﺎ ﻗﺮﺣﻪ ﺑـﺎ داروﯾﯽ ﺧﺸـﮏ ﯾـﺎ ﺟـﺎﻣﻪء ﺧﺸـﮏ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬اﮔﺮ ﺟﺮاﺣﺖ‬ ‫]ُخ َب َ‬ ‫ﺷﮑﺎﻓﯽ ﺑﻮد راﺳﺖ و ﻫﻤﻮار از ﮔﻮﺷﺖ آن ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻫﯿـﭻ رﻓﺘﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ آﻧﺮا زود ﺧﺸﮏ ﺑﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد و اﯾﻦ ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻟﺒﻬﺎء ﺟﺮاﺣﺖ را‬ ‫ﺑﻬﻢ ﻓﺮازآرﻧـﺪ و رﻓﺎده ﺑﺮﻧﻬﻨﺪ و ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ ﻣﺤﮑﻢ و ﻧﮕﺎﻫﺪارﻧﺪ ﺗﺎ در ﻣﯿﺎن ﺟﺮاﺣﺖ ﭼﯿﺰي درﻧﯿﻔﺘﺪ ﭼﻮن ﻣﻮي و روﻏﻦ و ﻏﯿﺮ آن ﭼﻪ اﮔﺮ از‬ ‫اﯾﻦ ﻧﻮع ﭼﯿﺰي دراﻓﺘـﺪ دﯾﺮ درﺳﺖ ﮔﺮدد‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸـﺎﻫﯽ(‪ .‬و ﻫﻤﻪ ﺟﺮاﺣﺘﻬـﺎي ﺗـﺎزه را ﺧﺸﮏ ﺑﻨـﺪ ﮐﻨﻨـﺪ و دو روز ﯾﺎ ﺳﻪ روز‬ ‫ﺑﺴـﺘﻪ ﺑﺎﯾﺪ داﺷﺖ ﺗﺎ ﭼﻮن ﺑﮕﺸﺎﯾﻨﺪ ﺑﺴـﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ اﺳﻔﻨﺞ زﺧﻤﯽ را ﮐﻪ در ﺳﺎﻋﺖ زده ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﭙﺎﺷﻨﺪ‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺑﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪ زود ﻧﯿﮑﻮ ﺳﺎزد‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬زﺧﻢ ﻓﺮاق را ﻧﺘﻮان ﮐﺮد ﺧﺸﮏ ﺑﻨﺪ دﺳﺖ ﺑﺮﯾﺪه را ﻧﺒﻮد ﺑﺨﯿﻪ ﺳﻮدﻣﻨﺪ‪ .‬ﻗﺎﺳﻢ ﻣﺸـﻬﺪي‬ ‫)از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺑﻮدن‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﺮ ﺑﻮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺑﯽ ﺷﯿﺮ ﺑﻮدن‪ .‬در ﭘﺴﺘﺎن ﺷﯿﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻫﻤﻪ‬ ‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان از آن ﺣﯽ ﺧﺸﮏ ﺑﻮد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻃﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺑﻮر‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻧﺸـﺘﺎ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷـﻬﺴﻮار‪ ،‬واﻗـﻊ در ‪15‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري ﺷـﻬﺴﻮار و ﯾـﮏ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﺷﻬﺴﻮار ﺑﻪ ﭼﺎﻟﻮس‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﺑﺮﻧﺞ و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪ .(3‬در‬ ‫ﮐﺘﺎب اﺳﺘﺮآﺑﺎد و ﻣﺎزﻧﺪران راﺑﯿﻨﻮ ﻗﺴﻤﺖ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ اﯾﻦ ﻧﺎم »ﺧﺸﮏ ﺑﺮ« آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﮏ ﺑﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺒﯿﺠﺎر‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( از ﺑﻠﻮﮐﻬﺎي اﻃﺮاف دﺷﺖ در ﮔﯿﻼن‪ ،‬ﻋـﺪهء ﻗﺮاي آن ‪ 38‬و ﻣﺴﺎﺣﺖ آن ‪ 40‬ﻓﺮﺳﻨﮓ‪ .‬ﻣﺮﮐﺰ آن ﺧﺸﮑﺒﯿﺠﺎر وﺣﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫درﯾﺎ و ﺷﺮﻗﯽ ﻟﺸﺖ ﻧﺸﺎء و ﺣﺪ ﺟﻨﻮﺑﯽ ﮐﻮﭼﺼﻔﻬﺎن و ﻏﺮﺑﯽ ﺧﻤﺎم ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪2‬‬ ‫آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از دﻫﺴـﺘﺎﻧﻬﺎي ﺑﺨﺶ ﺧﻤـﺎم ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن رﺷﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴـﺘﺎن در ﺧـﺎور ﺧﻤﺎم واﻗﻊ و ﻣﺤـﺪود اﺳﺖ از ﻃﺮف‬ ‫ﺷﻤﺎل ﺑﻪ درﯾﺎي ﺧﺰر و از ﺧﺎور ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﻟﺸﺖ ﻧﺸﺎء و از ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺑﻪ دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺧﻤﺎم از ﺟﻨﻮب ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﮐﻮﭼﺼـﻔﻬﺎن‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن‬ ‫از ﺳـﯽ و دو آﺑﺎدي ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷﺪه و ﺳﮑﻨﻪء آن در ﺣﺪود ‪ 20‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ و ﻣﺮﮐﺰ دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺎزار ﺧﺸﮑﺒﯿﺠﺎر و ﻗﺮاء ﻣﻬﻢ‬ ‫آن ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻃﺒﺎﻟﻮﻧﺪان‪ ،‬ﺟﯿﺮﮐﻮﯾﻪ‪ ،‬وﯾﺸﮑﺎو ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺒﯿﺠﺎر‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﻗﺼﺒﻪء ﻣﺮﮐﺰي دﻫﺴﺘﺎن ﺧﺸﮑﺒﯿﺠﺎر ﺑﺨﺶ ﺧﻤﺎم ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن رﺷﺖ واﻗﻊ در ‪ 12‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور ﺧﻤﺎم و ﺷﻮﺳﻪ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺮﻃﻮب‪ .‬روزﻫﺎي دوﺷـﻨﺒﻪ و ﭘﻨﺞ ﺷـﻨﺒﻪ در اﯾﻦ ﻗﺼﺒﻪ ﺑﺎزار ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬ادارات ﺑﻬﺪاري و‬ ‫آﻣﺎر و ﻣﺤﻀﺮ رﺳﻤﯽ و ﭘﺎﺳﮕﺎه ژاﻧﺪارﻣﺮي و دﺑﺴﺘﺎن ﻣﺨﺘﻠﻂ دارد‪ .‬راه آن ﺑﻬﺮ ﻃﺮف ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬روزﻫﺎي ﺑﺎزار ﮐﺸﺎورزان ﻗﺮاء اﻃﺮاف‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﻓﺮوش ﺑﻪ ﺑﺎزار آورده و اﺣﺘﯿﺎﺟﺎت ﺧﻮد را از ﭘﯿﺸﻪ وران ﺳـﯿﺎر ﺧﺮﯾـﺪاري ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬دو ﺑﻘﻌﻪ ﻣﺘﺒﺮﮐﻪ دارد ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻨﺎي آن ﻧﺴﺒًﮥ ﻗﺪﯾﻤﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺑﯿﺦ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( رﯾﺸﻪء ﺧﺸﮏ‪ ،‬ﺑﯿﺦ ﺧﺸﮏ‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬درﺧﺖ ﺧﺸﮏ ﺑﯿﺦ را ﻫﯿﺰم ﺷـﮑﻦ ﺑﺮﯾﺪ )||‪ِ .‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺸﮏ رﯾﺸﻪ؛ رﯾﺸﻪ وﻗﺘﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺧﺸﮏ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ‪ :‬ﺧﺸﮏ ﺑﯿﺦ آرزو را ﻓﺘﺢ ﺑﺎب از دﯾﺪه ﺳﺎز ﮐﺎن ﮔﻠﺴﺘﺎن را از اﯾﻦ ﺑﻪ ﻧﻢ ﻧﺨﻮاﻫﯽ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺑﯿﺪ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( درﺧﺖ ﺑﯿﺪ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺸﮏ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﭘﮋﻣﺮده و ﺧﺸﮏ ﺷﺪه ‪ :‬ز ﺑﺎغ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻦ ﺧﻮاه ﺗﺎزه ﻧﺨﻞ ﺳـﺨﻦ‬ ‫ز ﺧﺸﮏ ﺑﯿﺪ ﻫﺮ اﻓﺴﺮده اي ﭼﻪ آري ﯾﺎد‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﭘﺴﺘﺎن‪.‬‬



‫]ُخ ِپ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﯽ ﺷﯿﺮ‪ .‬ﭘﺴﺘﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﯿﺮ ﻧﺪارد‪ .‬ﭼﻮن ‪ :‬آن زن ﮐﻪ ﺑﺮاي داﯾﮕﯽ اﺳﺘﺨﺪام ﺷﺪه ﺑﻮد ﺧﺸﮏ ﭘﺴﺘﺎن ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﭘﺸﺖ‪.‬‬



‫]ُخ ُپ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﺎﻧﻮري اﺳﺖ ﮐﻪ او را ﺳـﻨﮓ ﭘﺸﺖ و ﻻك ﭘﺸﺖ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺳـﻠﺤﻔﺎة‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪ :‬ﻣﺎر اﯾﻦ را ﺧﺸﮏ ﭘﺸﺖ و آن ﻧﻤﯽ ﺧﺎﺋﯿﺪ ﺳﺮ ﺳﻮزﻧﯽ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﭘﻮﺳﺖ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آن ﮐﺲ ﮐﻪ ﭘﻮﺳﺘﯽ ﺧﺸـﮏ دارد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻻﻏﺮ‪ .‬ﻧﺤﯿﻒ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺳـﺨﺖ ﻻﻏﺮ اﺳﺖ ||‪ .‬ﻫﺮ ﻣﯿﻮه اي ﮐﻪ‬ ‫ﭘﻮﺳﺘﺶ ﺧﺸﮏ ﮔﺮدﯾﺪه و از ﺗﺎزﮔﯽ اﻓﺘﺎده‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﭘﻮﺳﺖ ﮔﺮدﯾﺪن‪.‬‬



‫گ دي َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻻﻏﺮ ﺷﺪن‪ .‬ﻧﺤﯿﻒ ﺷﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﭘﮋﻣﺮده ﺷﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﮏ ﭘﻬﻠﻮ‪.‬‬



‫]ُخ َپ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﯽ ﭘﻬﻠﻮ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬آﻧﮑﻪ از وﺟﻮد وي ﻓﺎﯾـﺪه اي ﺑﻪ ﮐﺴـﯽ ﻧﺮﺳـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﺨﯿﻞ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‬ ‫)آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﭘﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َپ ‪ِ /‬پ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺮدم ﻧﺎﻣﺒـﺎرك ﺷﻮم ﻗـﺪم‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﺪﻗـﺪم‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬از ﺧﺸﮏ ﭘﯿﺎﻧﺖ‬ ‫ﻧﺸﻤﺎرﻧﺪ در اﯾﻦ راه در آب ﻧﺸﺎن ﺑﺮ ﮐﻒ ﭘﺎ آﺑﻠﻪ اي ﭼﻨﺪ‪ .‬ﻇﻬﻮري )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺘﺮ‪.‬‬



‫]ُخ َت[ )ص ﺗﻔﻀـﯿﻠﯽ( از ﺣﺪ ﻣﻌﻤﻮل ﯾﮏ ﻗﺪري ﮐﻤﺘﺮ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﺮﺑﺘﺮ‪ .‬از واﺣﺪ ﺳـﻨﺠﺶ ﮐﻤﯽ ﮐﻤﺘﺮ ‪ :‬ﺗﺨﺘﯽ ﻫﻤﻪ از زر ﺳـﺮخ‪ ...‬ﻫﺮ ﭘﺎره‬ ‫ﯾﮏ ﮔﺰ درازي و ﮔﺰي ﺧﺸﮑﺘﺮ ﭘﻬﻨﺎ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ )||(‪ .‬ص( ﻧﺎدان‪ .‬اﺣﻤﻖ ||‪ .‬دﻟﮕﯿﺮ ||‪ .‬دﻟﺸﮑﺴﺘﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬دﻟﺘﻨﮓ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺗﺮه‪.‬‬



‫]ُخ َت َر ‪ِ /‬ر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﺒﺰي وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺸﮏ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺳﺒﺰي ﺧﺸﮏ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺟﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻣﺮدم ﺑﯽ ﻓﻀـﻞ و ﺑﯽ ﻫﻨﺮ و ﻧﺎﻗﺎﺑـﻞ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( ‪ :‬اﯾﻦ‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺟﺎن ﻧﺜﺎر ﺳـﺮﺧﺎك ﻫﺮ دو ﺑﺎد ﮐﺎﺷـﻌﺎرﺷﺎن ﭼﻮ آب روان آﻣـﺪ از ﺗﺮي‪ .‬ﻣﺠﺪ ﻫﻤﮕﺮ )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي ||(‪ .‬ﺷﺨﺼـﯽ را‬ ‫ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻟﺬت ﻋﺸﻖ ﻧﭽﺸـﯿﺪه و ﻋﺎﺷﻘﯽ ﻧﮑﺮده و از ﯾﺎد دوﺳﺖ ﻣﺤﺮوم ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي||(‪.‬‬ ‫)ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟـﺎن‪ .‬ﺟـﺎن ﺧـﺎﻟﺺ‪ .‬ﺟـﺎن ﺑـﺪون ﭼﯿﺰي ﮐﻤﺘﺮ ‪ :‬ﺑﻮﺳﻪ ﺧﺮاﻧﺖ را ﻫﻤﻪ زر ﺗﺮ اﺳﺖ در دﻫﻦ واِن ﻣﻦ اﺳﺖ ﺧﺸـﮏ ﺟﺎن ﺑﻮﺳـﻪ‬ ‫ﺑﻬﺎي ﭼﻮن ﺗﻮﯾﯽ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺸﮏ ﺟﺎن ﺑﻮدن‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺎﺷﻖ ﻧﺒﻮدن‪ .‬ﺑـﺪون ﻋﺎﺷـﻘﯽ ‪ :‬اﮔﺮم ﺟﻔﺎ ﻧﻤﺎﯾـﺪ ز ﺑﺮاي ﺧﺸﮏ ﺟﺎﻧﯽ ﺑﻮﻓﺎي او‬ ‫ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ ﻫﻢ از آن ﺑﺪر ﻧﯿﺎﯾﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺟﻨﺒﺎن‪.‬‬



‫]ُخ ُﺟْﻢ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺟﻨﺒﺶ و ﺣﺮﮐﺎت وي ﺑﯽ ﻧﻔﻊ و ﻓﺎﯾﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( ‪:‬‬ ‫ﻧﭙـﺬﯾﺮد ﻧﻤـﺎز ﺑـﺎر ﺧـﺪاي ﺧﺸـﮏ ﺟﻨﺒـﺎن ﺑﻮد ﻫﻤﯿﺸﻪ ﮔـﺪاي‪ .‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﭼﻮن ﺣـﺪث ﮐﺮدي ﺗﻮ ﻧـﺎﮔﻪ در ﻧﻤـﺎز‬ ‫ﮔﻮﯾﺪت ﺳﻮي ﻃﻬﺎرت رو ﺑﺘﺎز ور ﻧﺮﻓﺘﯽ ﺧﺸﮏ ﺟﻨﺒﺎن ﻣﯿﺸﻮي ﺧﻮد ﻧﻤﺎزت رﻓﺖ ﺑﻨﺸﯿﻦ اي ﻏﻮي‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺟﻨﺒﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫]ُخ ُﺟْﻢ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺎر ﺑﯽ ﻓﺎﯾﺪه و ﺣﺮﮐﺎت ﺑﯽ ﻧﻔﻊ ﮐﺮدن ‪ :‬ﮐﻢ ﺷﻨﯿﺪم ﭼﻮ ﺗﻮ ﻟﺖ اﻧﺒﺎﻧﯽ ﺗﺮ ﻓﺮوﺷﯽ و ﺧﺸﮏ ﺟﻨﺒﺎﻧﯽ‪.‬ﺳﻨﺎﺋﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺟﻨﺒﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ُﺟْﻢ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤﻞ ﺧﺸﮏ ﺟﻨﺒﺎن ‪ :‬اﻧـﺪرﯾﻦ ره ﻧﻤﺎز روﺣﺎﻧﯽ ﺑﻬﺘﺮ آﯾـﺪ ز)‪ (1‬ﺧﺸﮏ ﺟﻨﺒﺎﻧﯽ‪.‬ﺳﻨﺎﺋﯽ‪ - (1) .‬ن ل‪ :‬آن ﺑ ِْﻪ آﯾﺪ‬ ‫ﮐﻪ‪) ...‬ﺣﺪﯾﻘﻪ ص ‪.(141‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺟﻨﮕﻞ‪.‬‬



‫گ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﺠـﺎ ﮐﻪ ﺟﻨﮕﻠﻬـﺎ آﻏﺎز ﻣﯿﺸﻮد و ﮔﯿﺎﻫﺎن ﺟﺪاﺟـﺪا و دوراﻓﺘﺎده از ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ دارد و ﻫﻨﻮز اﻧﺒﻮه ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫]ُخ َج َ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺟﻬﺎن‪.‬‬



‫]ُخ َج[ )ِا ﻣﺮﮐـﺐ( روزﮔـﺎر و زﻣـﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ ﻣﺮدم ﮐﺮﯾﻢ و ﺻـﺎﺣﺐ ﻫﻤﺖ در آن ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج(‬ ‫)اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﭼﺎل‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن اﻟﻤﻮت ﺑﺨﺶ ﻣﻌﻠﻢ ﮐﻼﯾﻪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻗﺰوﯾﻦ‪ ،‬واﻗﻊ در دوازده ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﻣﻌﻠﻢ ﮐﻼﯾﻪ و ﭘﻨﺠﺎه و‬ ‫ﭘﻨـﺞ ﻫﺰارﮔﺰي راه ﺷـﻮﺳﻪ‪ .‬ﻣﺤﺼـﻮل آن ﻏﻼـت و ﺑﻦ ﺷﻦ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ .‬از ﺑﻨﺎﻫـﺎي ﻗـﺪﯾﻤﯽ اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﻪ اﻣـﺎﻣﺰاده اي اﺳﺖ ﺑﻨـﺎم‬ ‫ﺳﭙﻬﺴﺎﻻر ﻗﺪﯾﻤﯽ اﺳﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(8‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 808‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﭼﺸﻢ‪.‬‬



‫]ُخ َچ ‪ِ /‬چ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺮدم ﺑﯿﺤﺴـﯽ ﮐﻪ از ﭼﺸـﻤﺶ اﺷﮏ ﺟﺎري ﻧﻤﯿﺸﻮد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﺮدم ﺑﯽ ﻋﺎﻃﻔﻪ اي ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﻮادث‬ ‫ﻋﺎﻃﻔﯽ ﺑﻬﯿﺠﺎن ﻧﻤﯽ اﻓﺘﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﭼﻮب‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﻮب ﺧﺸﮏ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﭼﻮﺑﯽ ﮐﻪ ﺧﺸﮏ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﻮب ﺗﺮ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺧﺎر‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎر ﺧﺸﮏ ||‪ .‬آﻫﻨﯽ ﮐﻪ در ﺑﯿﺎﺑﺎن در راه دﺷﻤﻦ رﯾﺰﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻊ از ﻋﺒﻮر ﺳﻮار و ﭘﯿﺎده ﮔﺮدد‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺧﻔﻪ‪.‬‬



‫]ُخ ُخ َف ‪ِ /‬ف[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻗﺤﺎب‪ .‬ﺳﺮﻓﻪء ﺧﺸﮏ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺧﻮي‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺪﺧﻮي‪ ،‬ﻣﺘﮑﺒﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬و ﺑﺪﺧﻮي و ﻣﺘﮑﺒﺮ و ﺧﺸﮏ ﺧﻮي و ﺟﻠﺪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﺻﻨﺎﻋﺘﻬﺎ ﺧﻮب ﮐﻨﻨﺪ و‬ ‫ﺑﺴﯿﺎرﺧﻮاب ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ داﻣﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﯿﮑﻮﮐـﺎر‪ .‬ﭘﺎﮐـﺪاﻣﻦ‪ .‬ﺧﺸـﮏ داﻣﻦ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﺮداﻣﻦ ‪ :‬ﺧﺸﮏ داﻣﺎن ﺷﻮم اﻧﺸﺎءاﷲ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اﺻـﻔﯿﺎ را ﭘﯿﺶ ﮐﻮه اﺳـﺘﺎده‬ ‫ﺳﻮزان دل ﭼﻮ ﺷﻤﻊ ﻫﻤﭽﻮ ﺷﻤﻊ از اﺷﮏ ﻏﺮق و ﺧﺸﮏ داﻣﺎن دﯾﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺪاﻣﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َم[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺸﮏ داﻣﺎن‪ .‬ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر‪ .‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﺮداﻣﻦ‪ .‬ﭘﺎﮐﺪاﻣﻦ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺪاﻧﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺷﻮران‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺷﻮران ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ در ﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴﺘﺎن ﺳﺮﺑﻨﺪ ﺑﺎﻻ ﺑﺨﺶ ﺳﺮﺑﻨﺪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اراك‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 24‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ آﺳﺘﺎﻧﻪ و ‪ 4‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ‬ ‫راه ﻗـﺪﯾﻢ ﺑﺮوﺟﺮد ﺑﻪ اراك‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت و ﺑﻦ ﺷﻦ و ﭘﻨﺒﻪ و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﮑﺎري و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑﺎﻓﯽ و راه ﻣﺎﻟﺮو‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ده‬ ‫ﻋﻠﯽ زﻣﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺸﮏ در ﭘﺎﯾﯿﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺳـﺮﺑﻨﺪ ﺑﺎﻻ ﺑﺨﺶ ﺳـﺮﺑﻨﺪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اراك‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 34‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎوري آﺳـﺘﺎﻧﻪ و ‪ 4‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺑﺎﺧﺘﺮ راه ﻗﺪﯾﻢ ﺑﺮوﺟﺮد ﺑﻪ اراك‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺑﻦ ﺷﻦ و ﭘﻨﺒﻪ و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و از ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑﺎﻓﯽ‬ ‫و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﯾﻦ ده ﺧﺸﮑﺪر ﺻﻔﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺸﮏ دره‪.‬‬



‫]ُخ َدْر ِر[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻧـﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﯿﺮون ﺑﺸﻢ از ﻗﺴـﻤﺘﻬﺎي ﮐﻼرﺳـﺘﺎق ﻣﺎزﻧـﺪران‪) .‬از ﻣﺎزﻧـﺪران و اﺳﺘﺮآﺑـﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ‬ ‫ﺻﻔﺤﻪء ‪ .(107‬در ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿـﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪ 3‬ﭼﻨﯿـﻦ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﯿﺮون ﺑﺸﻢ ﺑﺨﺶ ﮐﻼـردﺷﺖ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن‬ ‫ﻧﻮﺷﻬﺮ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 14‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺷﻮﺳﻪ ﻣﺮزان آﺑﺎد ﺑﮑﻼردﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ ده در ﮐﻮﻫﺴﺘﺎن ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ دﺳﺖ‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ دﺳﺖ ﺑﯽ ﺣﺮﮐﺖ دارد‪َ ،‬اَﺷـ ّﻞ‪َ .‬ﺷـ ّﻼء‪َ .‬اﻋَﺴﻢ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻣﻤﺴـﮏ‪ .‬ﺑﺨﯿـﻞ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‬ ‫)آﻧﻨـﺪراج( )ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺟﻬﺎن ﮐﺰ آب ﮐﺮم ﺑﺤﺮ ﺑﻮد ﺑﺮﮔﺮدﯾﺪ ز دﺳﺖ ﺑﺨﻞ ﺗﻮ اي ﺧﺸﮏ دﺳﺖ ﺗﺮداﻣﻦ‪ .‬ﺷـﺮﯾﻒ ﺗﺒﺮﯾﺰي‬ ‫)از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺪﺷﺖ‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ِاخ( ﻣﺮﺗﻊ ﻣﻬﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن ﻋـﺪه اي از ﮔﻠﻪ داران ﺳـﯿﺎﻫﮑﻞ ﺑﺮاي ﺗﻌﻠﯿﻒ ﮔﻠﻪ ﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﻪ آن ﻣﺤﻞ ﻣﯿﺮوﻧﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺸﮏ دﻣﺎغ‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻏﻤﻨﺎك‪ .‬ﻣﻬﻤﻮم‪ .‬دردﻧﺎك‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﻣﺘﻌﺼﺐ‪ .‬ﺧﺸﮏ در ﻋﻘﯿﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ||(‪.‬‬ ‫اﺣﻤﻖ‪ .‬اﺑﻠﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ دﻫﺎن‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺻﺎﯾﻢ و روزه دار‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﭘﺎرﺳﺎ‪ .‬ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎر‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺗﺸﻨﻪ‪ .‬ﻋﻄﺸﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺮ‪.‬‬



‫ك[ )ِا( ﺧﺸﮑﺎر‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﮑﺎر ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﮑﺮد‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﮏ رﻧﺪه‪.‬‬



‫]ُخ َر َد ‪ِ /‬د[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺧـﺎرش ﺧﺸـﮏ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺟﺮب ﺧﺸـﮏ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ :‬ﺧﺸـﮏ رﻧـﺪه ﯾﺎ ﺧﺸﮏ رﯾﺰه ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ آن را‬ ‫ﺣﺼﻒ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﺜﺮه ﻫﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﺳـﺨﺖ ﺧﺮد و ﺳـﺮخ و ﺳﻮزاﻧﻨﺪه ﻫﻤﭽﻮن ﺳﻮزاﻧﯿﺪن زﺧﻢ ﺳـﺮﺳﻮزن و اﻧﺪر ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن ﭘﺪﯾﺪ آﯾﺪ ﺧﺎﺻﻪ آن‬ ‫وﻗﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﮔﺮم ﺷﻮد و ﻋﺮق ﮐﻨـﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ()‪ - (1) .(1‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا در ذﯾﻞ اﯾﻦ ﻗﻮل ﺻﺎﺣﺐ ذﺧﯿﺮه آورده اﻧـﺪ‪:‬‬ ‫ﻇﺎﻫﺮًا اﯾﻦ ﻫﻤﺎن ﺑﺜﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺷﺮق ﺳﻮز ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻟﮑﻦ در ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﻋﺮب ﺣﺼﻒ را ﺑﻤﻌﻨﯽ ﮔﺮ ﺧﺸﮏ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ و ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸـﺎﻫﯽ ﮔﺮ ﺧﺸـﮏ و ﮔﺮ را در ﺑـﺎب ﺟﺮب آورده و ﺑﺮاي ﺧﺸـﮏ رﻧـﺪه ﮐﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺣﺼﻒ ﻋﺮﺑﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎب‬ ‫ﻋﻠﯿﺤﺪه دارد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺮو‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( از ده ﻫﺎي ﺳﺎﺳﯽ ﮐﻼم در ﺣﻮاﻟﯽ ﻓﺮح آﺑﺎد ﺳﺎري اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺎزﻧﺪران‪) .‬از ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ص ‪.(119‬‬ ‫ﺧﺸﮏ رود‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( رودﺧﺎﻧﻪء ﺧﺸﮏ‪ .‬رودﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ آب آن ﺑﻨﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ ‪ :‬و اﯾﺸﺎن را ] ﻣﺮدم ﺳﺮﺧﺲ را [ ﯾﮑﯽ ﺧﺸﮏ رود اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫اﻧـﺪر ﻣﯿﺎن ﺑﺎزار ﻣﯽ ﮔـﺬرد و ﺑﻪ وﻗﺖ آب ﺧﯿﺰ اﻧﺪر او آب رود و ﺑﺲ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬و اﯾﺸﺎن را ] ﻣﺮدم ﺑﺰده را ﺑﻪ ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ [ ﯾﮑﯽ‬ ‫ﺧﺸـﮏ رود اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧـﺪر وي ﺑﻌﻀـﯽ از ﺳـﺎل آب رود و ﺑﯿﺸﺘﺮ آﺑﺸـﺎن از ﭼﺎه ﻫﺎ و دوﻻﺑﻬﺎﺳﺖ‪) .‬ﺣـﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬ﺑﺰرﮔﻮارا ﮐﻪ ﺷـﻬﺮ‬ ‫ﻋﺰت ﺗﺴﺖ ﭼﻪ ﺷـﻬﺮ ﻋـﺎﻟﻢ ﮐـﺒﺮي ﻧﻪ ﻋـﺎﻟﻢ ﺻـﻐﺮي از آﻧﮑﻪ ﻋـﺎﻟﻢ ﺻـﻐﺮي ز ﺧﺸـﮏ رودش ﺧﻮد ﻧﺒﺎﺷـﺪ اﻻـ ﻋﻀﻮي ﮐﻤﯿﻨﻪ از ﻋﻀﻮي‪.‬‬ ‫اﺑﻮاﻟﻔﺮج روﻧﯽ‪ .‬ﭼﻮ دﺧﻠﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﺧﺮج آﻫﺴـﺘﻪ ﺗﺮ ﮐﻦ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻣﻼﺣﺎن ﺳـﺮودي اﮔﺮ ﺑﺎران ﺑﮑﻮﻫﺴـﺘﺎن ﻧﺒﺎرد ﺑﺴﺎﻟﯽ دﺟﻠﻪ ﮔﺮدد‬ ‫ﺧﺸـﮏ رودي‪.‬ﺳــﻌﺪي ||‪ .‬رود ﮐـﻪ ﻗﺴـﻤﯽ آﻟـﺖ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﺑـﻮده اﺳـﺖ ‪ :‬ﭼـﻮ ﺑﺮ زد ﺑﺎرﺑـﺪ ﺑﺮ ﺧﺸـﮏ رودي ﺑـﺪﯾﻦ ﺗﺮي ﮐـﻪ ﺑﺮ ﮔﻔﺘﻢ‬ ‫ﺑﺮودي‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺖ آوازي از ﺧﺸﮏ رود ﮐﻪ از ﺗﺮي آرد ﻓﻠﮏ را ﻓﺮود‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺷـﻌﺮم ﭼﻮ ﮔﺸﺖ ﻣﻌﺠﺰه و ﺳـﺤﺮ از او ﺑﮑﺎﺳـﺖ‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻫﻤﮕﻨﺎن ﺗﻮ ﮐﻠﯿﻤﯽ و اﯾﻦ ﻋﺼﺎﺳﺖ ﺑﺮ ﺑﺤﺮ دﺳﺖ ﺧﻮاﺟﻪ زدم ﺧﺸﮏ رود ﺷﺪ ﮔﻔﺘﻢ ﺑﻠﯽ ﻧﺸﺎن ﻋﺼﺎ اﯾﻦ ﺑﻮد رواﺳﺖ‪ .‬ﺳـﯿﺪ ﺣﺴﻦ‬ ‫ﻏﺰﻧﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺮود‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم رودي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ زره ﺳﯿﺴـﺘﺎن رﯾﺰد ‪ :‬و دﯾﮕﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻨﻮن ﭘﯿـﺪاﺳﺖ ﮐﻪ رود ﻫﯿﺮﻣﻨـﺪ و رﺧـﺪرود و ﺧﺎش رود و ﻓﺮاه‬ ‫رود و ﺧﺸﮑﺮود و ﻫﺮوت رود و آب دﺷﺘﻬﺎ و ﮐﻮﻫﻬﺎ از ﻫﻤﻪ اﻃﺮاف ﺳﯿﺴﺘﺎن و از ﻫﺰار ﻓﺮﺳﻨﮓ ﻫﻤﻪ ﺑﺰره آﯾﺪ و ﯾﮑﯽ ﺳﻮراخ اﺳﺖ آن‬ ‫را دﻫﺎن ﺷﯿﺮ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻧﻪ ﺑﺰرگ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن ص ‪.(16‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺮود‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻗﺼـﺒﻪ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ زرﻧﺪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳﺎوه‪ ،‬واﻗﻊ در ﺑﯿﺴﺖ و دو ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي زرﻧﺪ ﮐﻨﺎر راه ﺷﻮﺳﻪ‬ ‫زرﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﺮﻗﺎن‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و اﻧﮕﻮر و ﺑﺎدام و ﻣﯿﻮه ﻫﺎي ﺳﺮدﺳﯿﺮي‪ ،‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري‪ .‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﮔﻠﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و‬ ‫ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راه ﻧﯿﻤﻪ ﺷﻮﺳﻪ از ﮐﻨﺎر آن ﻣﯽ ﮔﺬرد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(1‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺮود‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﻟﺸﺖ ﻧﺸﺎء واﻗﻊ در ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﻟﺸﺖ ﻧﺸﺎء‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﺑﺮﻧﺞ و ﮐﻨﻒ و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫آﻧﺠﺎ زراﻋﺖ و ﻣﮑﺎري و ﺑﻘﻌﻪ اي ﺑﻨﺎم ﺳﯿﺪﺻﺎﻟﺢ دارد ﮐﻪ ﺑﻨﺎي آن ﻧﺴﺒًﮥ ﻗﺪﯾﻤﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺮود‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن رﺷﺖ واﻗﻊ در ‪ 18‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل زﻧﺠﺎن‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و‬ ‫اﻧﮕﻮر و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺮود‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺟﻼل ازرك ﺑﺨﺶ ﻧﻮر ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﺎﺑﻞ‪ .‬واﻗﻊ در ﭼﻬﺎرده ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺑﺎﺑﻞ اﯾﻦ دﻫﮑﺪه در‬ ‫دﺷﺖ ﻗﺮار دارد ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ﻣﺮﻃﻮب‪ .‬آب آن از رودﺧـﺎﻧﻪ ﮐﺎري و ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺮﻧـﺞ و ﺻـﯿﻔﯽ و ﻣﺨﺘﺼـﺮ ﻏﻼت و ﮐﻨﻒ و‬ ‫ﻧﯿﺸﮑﺮ و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ زراﻋﺖ و ﺻﯿﺪ ﻣﺮﻏﺎﺑﯽ و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺮود‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮔﻠﯿﺠﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷـﻬﺴﻮار واﻗﻊ در ده ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺷﻬﺴﻮار و ‪ 3‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮي راه‬ ‫ﻓﺮﻋﯽ ﻗـﺪﯾﻢ ﺷـﻬﺴﻮار ﺑﻪ راﻣﺴـﺮ‪ ،‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺮﻃﻮب‪ .‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪء ﮔﺮگ رود و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل آن ﭼﺎي و ﺑﺮﻧﺞ و ﻣﺮﮐﺒﺎت و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﺎوداري و از دو ﻣﺤﻠﻪ ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺮود‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺎﻻ ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن آﻣﻞ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 8‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي آﻣﻞ‪ .‬آب آن از آﺗﺶ‬ ‫رود و ﻣﺤﺼﻮل آن ﺑﺮﻧـﺞ و ﻣﺨﺘﺼـﺮ ﻏﻼـت و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﺗﻬﯿﻪ ذﻏـﺎل و ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﺷـﺎل ﺑـﺎﻓﯽ و راه آن ﻣـﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬در‬ ‫ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻋﺪه اي ﺑﻪ ﯾﯿﻼق ﮔﺰﻧﺎﺳﺮا ﻣﯽ روﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺮود‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﻮﻧﺪ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫﺎن‪ ،‬اﯾﻦ ده در ‪ 37‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫﺎن‬ ‫و ‪ 11‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺳـﺮﺟﻮب واﻗـﻊ اﺳـﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در داﻣﻨﻪ ﻗﺮار دارد ﺑـﺎ آب و ﻫـﻮاي ﻧـﻮاﺣﯽ ﺳﺮدﺳـﯿﺮي‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ ﺳـﺎر و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت و ﻟﺒﻨﯿـﺎت و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺗﻬﯿﻪء ذﻏـﺎل و ﻫﯿﺰم و راه آن ﻣـﺎﻟﺮو و در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن از ﻃﺮﯾﻖ ﻃﺎﻻن‬ ‫دﺷﺖ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺮود‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن دﯾﺠﻮﯾﺠﯿﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اردﺑﯿﻞ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 8‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ اردﺑﯿﻞ و ده ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫ﻣﺸـﮑﯿﻦ ﺷﻬﺮ اردﺑﯿﻞ‪ .‬اﯾﻦ ده در ﮐﻮﻫﺴﺘﺎن ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل ﻏﻼت و ﺻﯿﻔﯽ و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺮود‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ از دﻫﺴـﺘﺎن اﺑﺴـﺘﺮده ﺑﺨﺶ ﭼﻘﻠﻮﻧـﺪي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺧﺮم آﺑـﺎد واﻗـﻊ در ‪ 18‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧـﺎوري ﭼﻘﻠﻮﻧـﺪي ﮐﻨﺎر راه‬ ‫ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺷﻮﺳﻪء ﭼﻘﻠﻮﻧﺪي ﺑﻪ ﺑﺮوﺟﺮد‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه در داﻣﻨﻪ ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻧﻮاﺣﯽ ﺳﺮدﺳـﯿﺮي‪ ،‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل‬ ‫آن ﻏﻼت و ﺻـﯿﻔﯽ و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﭘﺸﻢ و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﺳﯿﺎه ﭼﺎدر و ﻓﺮش ﺑﺎﻓﯽ و راه اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو و‬ ‫ﺳﺎﮐﻨﺎن از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﻣﻠﮑﺸﺎﻫﯽ ﺑﻮده و در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﺳـﯿﺎه ﭼﺎدر ﺳـﮑﻮﻧﺖ دارﻧـﺪ و زﻣﺴـﺘﺎن ﺑﻪ ﻗﺸـﻼق ﻣﯽ روﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺮود‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﭘﺸﺘﮑﻮه ﻟﺮﺳﺘﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮔﻠﭙﺎﯾﮕﺎن واﻗﻊ در ‪ 18‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮ ﮔﻠﭙﺎﯾﮕﺎن‪ .‬اﯾﻦ ده ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ‬ ‫ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺮودي‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﺪم ﺟﺮﯾﺎن رود‪ .‬ﺟﺎري ﻧﺸﺪن رود‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ رﯾﺰه‪.‬‬



‫]ُخ َز ‪ِ /‬ز[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﺼﻒ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﮏ رﻧﺪه ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ رﯾﺶ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﺮب‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﻗﺴـﻤﯽ از ﺟﺮب اﺳﺖ ﮐﻪ آﺑﻠﻪ ﻫـﺎي آن ﺑﯽ آب و ﺧﺸﮏ و آن را ﺑﻪ ﮐﺎف ﻓﺎرﺳـﯽ ﻣﻔﺘﻮح ﮔﺮ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﺗﻮﺿـﯿﺢ‪ :‬رﯾﺶ ﺟﺮاﺣﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ وي رﻃﻮﺑﺘﯽ ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﭼﻮن ﻣﺮض ﺟﻠـﺪي ﮐﻪ در ﺗﺪاول ﻋﺎﻣﻪ ﺳﻮدا‬ ‫ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﺸﮏ رﯾﺸﻪ ||‪ .‬ﺟﺮاﺣﺖ ﺧﺸﮏ ||‪ .‬ﺧﺸـﮑﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ روي زﺧﻢ ﺑﺴـﺘﻪ ﺷﻮد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺸـﮑﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮوي ﺟﺮاﺣﺖ ﺑﻨـﺪد و ﺗﺤﻘﯿﻖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺸﮏ رﯾﺸﻪ ﺧﺸـﮑﯽ ﮐﻪ اﻧـﺪرون ﺗﺮ ﺑﺎﺷـﺪ ﻧﻪ آن ﺧﺸـﮑﯽ ﮐﻪ ﺑﻌـﺪ از ﺑﻪ ﺷﺪن ﺑﺮ روي‬ ‫زﺧﻢ ﭘﺪﯾـﺪ آﯾـﺪ و ﺑﻌـﺪ از ﭼﻨـﺪﮔﺎه ﻣﯽ اﻓﺘـﺪ و آن را در ﻋﺮف ﻫﻨﺪ ﮐﻬﺮﻧﺪ ﺧﻮاﻧﻨﺪ ﭼﻪ اول ﻣﺎﯾﻪ آزار اﺳﺖ و ﺛﺎﻧﯽ ﻣﺎﯾﻪ آرام‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﻣﺎده رﯾﻤﯽ ﺧﺸﮏ ﺷﺪه ﮐﻪ در ﺑﻦ ﺟﺮاﺣﺘﯽ ﺑﺮ روي ﭘﻮﺳﺖ ﺑﻨﺪد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‬ ‫‪ :‬ﻋـﺪل ﺗﻮ ﺑﻮد اﮔﺮ ﻧﻪ ﺟﻬـﺎﻧﺮا ﻧﻤﺎﻧـﺪي ﺑﺎ ﺧﺸﮏ رﯾﺶ ﺟﻮر ﻓﻠﮏ ﻫﯿـﭻ ﺧﺸﮏ و ﺗﺮ‪ .‬اﻧﻮري‪ .‬ﺑﺎ ﺧﺸﮏ رﯾﺶ ﺗﯿﺮ ﻓﻠﮏ ﺗﻦ ﻧﻬﺎده اﯾﻢ وز‬ ‫زﺧﻢ ﮔـﺎه ﺣﺎدﺛﻪ ﻣﺮﻫﻢ ﮔﺸﺎده اﯾﻢ‪ .‬ﺳـﯿﻒ اﺳـﻔﺮﻧﮕﯽ )دﯾﻮان چ ﺻـﺪﯾﻘﯽ ص‪ .(718‬ﻧﻪ دﺷـﻤﻨﺖ ﺑﺤﻮادث ز ﻣﺮگ ﺑﺎز رﻫـﺪ ﻧﻪ ﺧﺸـﮏ‬ ‫رﯾﺶ اﺟـﻞ ﺑﻪ ﺷـﻮد ﺑﻪ ﭘﺸـﻤﺎ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺿـﯿﺎءاﻟﺪﯾﻦ ﻓﺎرﺳـﯽ )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي ||(‪ .‬ﻣﮑﺮ و ﺣﯿﻠﻪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج( )ﻧـﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻧﻔﺎق‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬از ﻗﺒﻞ ﺧﺸﮏ رﯾﺶ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﮐﺲ روز و ﺷﺐ اﻧﺪر ﺧﺼﻮﻣﺖ و ﺟﺪﻟﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو ||‪ .‬ﺑﻬﺎﻧﻪ‪ .‬ﻋﺬر‪ .‬ﻋﺬر‬ ‫ﺑﯿﻬﻮده‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ - .‬ﺧﺸـﮏ رﯾﺶ ﮐﺮدن؛ ﺑﻬـﺎﻧﻪ ﻧﻤﻮدن‪) .‬از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( ‪ :‬ﺧﺸـﮏ رﯾﺸﺖ ﮐﻨـﺪ ﻓﻠـﮏ ﺑﭙـﺬﯾﺮ ﺗﺎ ﺗﻮﯾﯽ‬ ‫ﺧﺸﮏ و ﺗﺮ ﭼﻮ ﺣﻮت و ﺣﻤﻞ‪ .‬اﻧﻮري )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ رﯾﺸﺎت‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ِج ﺧﺸﮑﺮﯾﺶ‪ِ .‬ج ﺧﺸﮑﺮﯾﺸﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ رﯾﺸﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ِج ﺧﺸـﮏ رﯾﺶ‪ِ .‬ج ﺧﺸـﮑﺮﯾﺸﻪ‪ ،‬زﺧﻤﻬـﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﺑﯿﺮون ﺧﺸـﮏ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐﺎت( ‪ :‬ﯾﻨﻔﻊ ] اﻻﻗﺤﻮان [ ﻣﻦ‪ ...‬و‬ ‫ﯾﻘﺸﺮ اﻟﺨﺸﮑﺮﯾﺸﺎن و اﻟﻘﺮوح اﻟﺨﺒﯿﺜﻪ‪) .‬ﻣﻘﺎﻟﻪء ﺛﺎﻧﯿﻪ از ﮐﺘﺎب ﺛﺎﻧﯽ ﻗﺎﻧﻮن اﺑﻮﻋﻠﯽ چ ﻃﻬﺮان ص ‪.(158‬‬ ‫ﺧﺸﮏ رﯾﺸﻪ‪.‬‬



‫ش[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻬـﺎﻧﻪ‪ .‬ﻋـﺬر‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ - .‬ﺧﺸـﮏ رﯾﺸﻪ ﮐﺮدن؛ ﺑﻬـﺎﻧﻪ ﮐﺮدن‪ .‬ﻋـﺬر آوردن ﺑﺎﺷـﺪ اﮔﺮ‬ ‫ش‪ِ /‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺧﺸﮏ رﯾﺸﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﺮاد آن ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﺧﺸـﮑﯽ روي زﺧﻢ‪ .‬ﺧﺸﮏ رﯾﺶ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﯾﺸﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ وي رﻃﻮﺑﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﻌﻔﻪء ﯾﺎﺑﺴﻪ‪) .‬ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ(‪ .‬دﻟﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬دﻟﻪ‪ :‬واﻟﺨﺎﺗﻢ‪ ،‬ﻫﻮ‬ ‫اﻟﺪاء اﻟﻤﺠﻔﻒ اﻟﺬي ﯾﺠﻔﻒ ﺳـﻄﺢ اﻟﺠﺮاﺣﮥ ﺣﺘﯽ ﯾﺼـﯿﺮ ﺧﺸﮑﺮﯾﺸﻪ‪) .‬ﻗﺎﻧﻮن اﺑﻮﻋﻠﯽ ﺳﯿﻨﺎ(‪ .‬و اذا وﺿﻊ ﻣﻨﻪ ﻓﯽ ﻗﻄﻨﮥ و ﺿﻤﺪت ﺑﻪ اﻟﻘﺮوح‬ ‫اذﻫﺐ اﻟﺨﺸﮑﺮﯾﺸﻪ ﻣﻨﻬﺎ‪) .‬اﺑﻦ اﻟﺒﯿﻄﺎر(‪ .‬ﺧﺸﮏ رﯾﺸﻪ ﺳﯿﺎه ﺑﺮآرد ] ﺟﻤﺮه [ ﻫﻤﭽﻮن ﺧﺸﮏ رﯾﺸﻪء ﺟﺎﯾﮕﺎه ﮐﻪ داغ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء‬ ‫ﺧﻮارزﻣﺸـﺎﻫﯽ(‪ .‬رﯾﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺳﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﯾـﺎ ﺧﺸـﮏ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺧﺸـﮏ رﯾﺸﻪ ﺑﺮ ﻣﯽ آرد‪) ...‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸـﺎﻫﯽ(‪ .‬از ﺑﻬﺮ آﻧﮑﻪ ﺳـﺮ‬ ‫ﺟﺮاﺣﺖ را ﺑﺴﻮزد و داغ ﮐﻨـﺪ و ﺧﺸﮏ رﯾﺸﻪ ﺑﺮآرد و ﺑﯿﻢ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺧﺸﮏ رﯾﺸﻪ ﺑﯿﻔﺘـﺪ ﺧﻮن آﻣـﺪن ﻣﻌﺎودت ﮐﻨـﺪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺑﺎر‬ ‫ﻧﺨﺴـﺖ آﯾـﺪ از ﺑﻬﺮ آﻧﮑﻪ ﻫﺮ ﮔـﺎه ﮐﻪ ﺧﺸـﮏ رﯾﺸﻪ ﺑﯿﻔﮑﻨـﺪ ﺳـﺮ رگ ﻓﺮاﺧـﺘﺮ ] ﮔﺮدد [‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸـﺎﻫﯽ(‪ .‬و ﺑﺒﺎﯾـﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻓﺴـﺮده ﺷـﺪن ﺧﻮن ﺑﺮ ﺟﺮاﺣﺖ و ﺧﺸﮏ رﯾﺸﻪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺟﺮاﺣﺖ ﺑﺴـﺘﻪ ﺷﻮد ﺳـﯿﻼن ﺧﻮن ﺑﺎز دارد‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬و ﻫﺮﮔﺎه‬ ‫ﺟﺮاﺣﺖ را داغ ﮐﻨﻨـﺪ ﯾﺎ داروﻫﺎي ﺗﯿﺰ داغ ﮐﻨﻨـﺪه ﺑﺮﻧﻬﻨـﺪ ﺧﺸﮏ رﯾﺸﻪ ﺑﺮآرد‪ ...‬ﻟﮑﻦ ﺑﯿﻢ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﺧﺸﮏ رﯾﺸﻪ ﺑﯿﻔﺘﺪ دﯾﮕﺮ ﺑﺎر‬ ‫ﺧﻮن ﮔﺸﺎده ﺷﻮد‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺰار‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ از آب ﺑﺴـﯿﺎر دور ﺑﺎﺷـﺪ و ﮔﯿـﺎه در آن ﻧﺮوﯾـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺧﺸﮏ ﺳﺎر ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺸـﮑﺰار ﻏﻢ از ﻻﻟﻪ زار دﺷـﺖ‬ ‫ﺟﮕﺮ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻟﺐ ﭼﺸﻤﻪ ﺳﺎر داغ ﮐﺠﺎﺳﺖ‪ .‬ﻇﻬﻮري )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺎران ﺑﺮ آن ﻧﺒﺎرﯾﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ زدن‪.‬‬



‫]ُخ َز َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺒﻬﻮت ﺷـﺪن‪ .‬ﺣﯿﺮت ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﺮدن ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﻋﻤﻠﯽ از آدم ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﻓﻼﻧﯽ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻓﻼن ﮐﺲ‬ ‫ﺧﺸﮑﺶ زد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ زر‪.‬‬



‫]ُخ َز[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﻓﺘﺎب‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت ||(‪ .‬زر ﺧﺎﻟﺺ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺴﺎر‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 809‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻣﺮﮐـﺐ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( زﻣﯿﻨﯽ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ از آب دور ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﺧﺸـﮏ زار ‪:‬‬ ‫ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي ز ﺧﺸـﮑﺴﺎري ﺑﻮم ﮐﺮده ﺑـﺎد ﺷـﻤﺎل را ﺑﺴـﻤﻮم‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ ||‪ .‬زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺎران ﺑﺮ آن ﻧﺒﺎرﯾـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨـﺪراج(‬ ‫)اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬ﺧﺸـﮏ زار ‪ :‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺧﺸـﮑﺴﺎري ﮐﻪ ﺧﺴـﺮو رﺳـﯿﺪ ﺑﺒﺎرﯾـﺪ ﺑـﺎران ﮔﯿﺎ ﺑﺮدﻣﯿـﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﺑـﺪﺑﺨﺖ‪ .‬ﭘﮋﻣﺮده‪ .‬ﺑﯽ‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﭼﻮن ﺳﯿﺮت ﭼﺮخ را ﺑﺪﯾﺪم ﮐﻮ ﮐﺮد ﻧﮋﻧﺪ و ﺧﺸﮑﺴﺎرم‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺴﺎل‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﺎل ﺑﯽ ﺑﺎران‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﺳﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎران ﻧﯿﺎﻣﺪه و ﺑﺮ اﺛﺮ آن از زﻣﯿﻦ ﭼﯿﺰي ﻧﺮوﺋﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ ‪ :‬ﺳـﯿﺮاب اﮔﺮ ﺷﻮد ز‬ ‫ﺗﻮ اي اﺑﺮ ﻣﺮﺣﻤﺖ در ﺧﺸـﮑﺴﺎﻟﯽ ﻫﺠﺮ ﮔﯿﺎﻫﯽ ﭼﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ )دﯾﻮان چ دﺑﯿﺮﺳﯿﺎﻗﯽ ص ‪ .(444‬ز ﮔﯿﺘﯽ ﺧﺸﮑﺴﺎل ﺑﺨﻞ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ از‬ ‫آن ﺑﺎرﻧﺪه ﮐﻒ ﺟﻮدﭘﺮور‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﺑﯿﻤﺰه ﺷﺪ ﻋﺸـﻘﺒﺎزي زﯾﻦ ﺟﻬﺎن ﺑﯿﻤﺰه ﻋﺎﺷـﻘﺎن را دﯾﺪه ﺗﺮ ﺷﺪ زﯾﻦ ﮔﺮوه ﺧﺸـﮑﺴﺎل‪ .‬ﺳﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫ﭘﯿﺶ ﻓﯿﺾ ﺗﻮ زآن آﻣﺪم ﺑﻪ اﺳﺘﺴـﻘﺎ ﮐﻪ وارﻫﺎﻧﯽ از اﯾﻦ ﺧﺸـﮑﺴﺎل ﺗﯿﻤﺎرم‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺘﺨﻢ ﺑﻮاﻟﺒﺸـﺮ و ﺧﺸـﮑﺴﺎل ﻫﻔﺖ ﻫﺰار ﺑﺴﺎل ﭘﺎﻧﺼﺪ‬ ‫آﺧﺮ ﮐﻪ ﮐﺮد ﻓﺘـﺢ اﻟﺒﺎب‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﻬﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺸـﮑﺴﺎل ﻣﺬﻫﺐ ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ اﺳﺖ از ﭘﯽ ﮐﺸﺖ رﺿﺎ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﻢ داﺷـﺘﻦ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬در ﺧﺸـﮑﺴﺎل‬ ‫ﻣﮑﺮﻣﺖ از آب رأﻓﺘﺖ آرد ﺑﺮوي ﮐﺎر ﻣﺮا روزﮔﺎر آب‪.‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ‪ .‬دوﻟﺖ روﺷـﻨﺎﯾﯽ زوال ﻧـﺪارد آب ﮔﻬﺮ ﺑﯿﻢ ﺧﺸـﮑﺴﺎل ﻧﺪارد‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ‬ ‫)از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬روﺿﻪء ﺑﺨـﻞ ﺑﺎ ﻃﺮاوت را ز آب ﺟﻮد ﺗﻮ ﺧﺸـﮑﺴﺎل آﻣـﺪ‪) .‬از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي ||(‪ .‬ﻗﺤﻂ ﺳﺎل‪ .‬ﺳﺎل ﻗﺤﻂ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء‬ ‫ﻣﻨﯿﺮي( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ وﻗـﺘﯽ ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪان داﺷـﺘﻢ ﻻـﻏﺮ و ﻫﯿـﭻ ﺷـﯿﺮ ﻧﻤﯽ دادﻧـﺪ و ﺧﺸـﮑﺴﺎل ﺑـﻮد‪) .‬ﻗﺼـﺺ ص ‪ .(24‬در‬ ‫ﺧﺸـﮑﺴﺎل ﻣﺮدﻣﯽ از ﮐﺸﺖ زار دﯾﻮ ﺑﺮدار ﻃﻤﻊ ﮐﻪ ﺑﯽ ﺑﺮ ﮔﺬﺷـﺘﻨﯽ اﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬از ﺧﺸـﮑﺴﺎل ﺣﺎدﺛﻪ در ﻣﺼﻄﻔﯽ ﮔﺮﯾﺰ ﮐﺎﯾﻨﮏ ﺑﻔﺘﺢ‬ ‫ﺑﺎب ﺿـﻤﺎن ﮐﺮد ﻣﺼﻄﻔﯽ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ ﺷﺪ اﻧﺪر دﻣﺸﻖ ﮐﻪ ﯾﺎران ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﻧﺪ ﻋﺸﻖ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬دروﯾﺶ ﺿﻌﯿﻒ‬ ‫ﺣﺎل را در ﺗﻨﮕﯽ ﺧﺸﮑﺴﺎل ﻣﭙﺮس‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ .‬ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ در اﺳﮑﻨﺪرﯾﻪ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪه ﺑﻮد‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ .‬ﻗﻀﺎ را درآﻣﺪ ﯾﮑﯽ‬ ‫ﺧﺸـﮑﺴﺎل ﮐﻪ ﺷﺪ ﺑﺪر ﺳـﯿﻤﺎي ﻣﺮدم ﻫﻼل‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪» .‬ﻗﺎﺷﻮر« و »ﻗﺎﺷﻮرة«؛ ﺧﺸﮑﺴﺎل ﮐﻪ زﯾﺎن رﺳﺎﻧﺪ و رﻧﺪد و ﭘﻮﺳﺖ ﺑﻮد ﻫﺮ‬ ‫ﭼﯿﺰي را‪ .‬ﻣﻘﺮﺷـﻪ؛ ﺧﺸــﮑﺴﺎل ﺑـﺪان ﺟﻬـﺖ ﮐـﻪ ﻣﺮدم در آن ﻓﺮاﻫـﻢ آﯾﻨـﺪ‪ .‬ﻫﺠﻬـﺞ؛ زﻣﯿـﻦ درﺷـﺖ ﺧﺸـﮑﺴﺎل رﺳـﯿﺪه‪ .‬ﻫﻠﮑـﻮن؛ زﻣﯿﻦ‬ ‫ﺧﺸـﮑﺴﺎل و ﻗﺤـﻂ رﺳـﯿﺪه اﮔﺮ ﭼﻪ در آن آب ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ - .‬ﺧﺸـﮑﺴﺎل آﻓﺖ؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از دﻧﯿﺎ و روزﮔﺎر‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺑﺮ‬ ‫ﮔﺬر زﯾﻦ ﺳﺮدﺳﯿﺮ ﻇﻠﻤﺖ اﯾﻨﮏ روﺷﻨﯽ درﮔﺬر زﯾﻦ ﺧﺸﮑﺴﺎل آﻓﺖ اﯾﻨﮏ ﮔﻠﺴﺘﺎن‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )دﯾﻮان چ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺳﻮﻟﯽ ص ‪.(331‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺸـﮑﺴﺎل ﺑﻮدن‪ .‬ﻗﺤﻄﯽ‪ .‬ﺑﻮﺿﻊ ﺧﺸـﮑﺴﺎل ﺑﻮدن‪ .‬ﻣﺠﺎﻋﻪ‪ .‬ﺟـﺪب‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺑﯽ ﺑﺎراﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺑﺪون ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺒﯿﺢ و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ آب و ﻫﻮاي ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ ﻃﺒﻌًﺎ اﺳﺒﺎب‬ ‫آن ﻣﯿﺸﺪ ﭼﻪ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ از ﻣﺎه ﻣﻪ اﻟﯽ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎران ﻧﻤﯿﺒﺎرد و در ﻣﺪت ﻣﺎﻫﻬﺎي ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن زﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﺧﺸﮑﺪ و ﺷﮑﺎﻓﻬﺎ و ﺗﺮﮐﻬﺎي ﻋﻈﯿﻤﻪ‬ ‫ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪) .‬ﻗﺎﻣﻮس ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺳﭙﻮز‪.‬‬



‫س[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آن ﮐﻪ ﺑﻮﻗﺖ ﺟﻤﺎع ﺑﺎ اﻣﺮدان ﻣﻮﺿﻊ ﺟﻤﺎع را ﺗﺮ ﻧﮑﻨﺪ ‪ :‬ﻣﻨﻢ ﮐﻠﻮك ﺧﺮاﻓﺸﺎر و ِﮐﻨﮓ ﺧﺸﮏ ﺳﭙﻮز‪) .‬از ﻓﻬﺮﺳﺖ‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫دﯾﻮان ﺳﻮزﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺳﺮ‪.‬‬



‫س[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( دﯾﻮاﻧﻪ‪ .‬ﺳﻮداﺋﯽ ﻣﺰاج‪ .‬ﺗﻨﺪﺧﻮي ﮐﻪ آن را ﮐﻠﻪ ﺧﺸﮏ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﯿﻬﻮده ﮔﻮي و ﺑﯿﻬﻮده ﮐﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﺴﺮ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( دﻫﯽ از ده ﻫﺎي ﺳﺎري ﺑﻪ ﻣﺎزﻧﺪران‪) .‬از ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ص ‪.(122‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﮑﺴﻞ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( از ﮐﻮﻫﻬﺎي دوﻫﺰار اﺳﺖ ﺑﻤﺎزﻧﺪران‪) .‬از ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ص ‪.(153‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺷﺎخ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺷﺎﺧﻪء ﺧﺸﮏ ﺷﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬درﺧﺘﯽ ﺧﺸﮏ ﺷﺎخ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺷﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َن ‪ِ /‬ن[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﺮدم ﻣﺘﮑﺒﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﺮدم ﻣﺘﮑﺒﺮ و ﻣﻤﺴﮏ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي‬ ‫ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺷﺎﻧﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﮑﺒﺮ ﮐﺮدن‪ .‬ﻏﺮور ورزﯾـﺪن‪) .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪء ﻣﺮادﻓﺎت( ‪ :‬ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﻤﯿﻨـﺪﯾﺶ و ﻋﺬر را ﺑﮕﺬار ﻣﺮا ﺑﮕﯿﺮ ز ﺑﺎﻻ‬ ‫]ُخ َن ‪ِ /‬ن َ‬ ‫و ﺧﺸﮏ ﺷﺎﻧﻪ ﻣﮑﻦ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ(ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺗﺮ ﺷـﺪن‪ ،‬رﻃـﻮﺑﺖ ﭼﯿﺰي از ﺑﯿـﻦ رﻓﺘـﻦ‪ .‬ﻧﻢ ﭼﯿﺰي ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷـﺪن‪ .‬ﺑـﺪون رﻃـﻮﺑﺖ ﺷـﺪن‪َ .‬ﺟﻔـﺎف‪ .‬ﯾﺒﺲ‪.‬‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﺟﻔﻮف‪) .‬ﺗـﺎج اﻟﻤﺼـﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﺧﺸـﮏ ﺷـﺪن آب ﭼـﺎه؛ ﺑﭙﺎﯾﺎن رﺳـﯿﺪن آب آن‪ .‬ﻟﻄﻊ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - .‬ﺧﺸﮏ ﺷـﺪن آب دﻫﻦ؛‬ ‫ﺑﺪون آب ﺷﺪن دﻫﺎن ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﺸـﻨﮕﯽ ﯾﺎ ﻋﺼـﺒﺎﻧﯿﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻋﺼﺐ‪ .‬ﺧﺪع‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - .‬ﺧﺸﮏ ﺷﺪن از ﺳﺮﻣﺎ؛ ﻣﺮدن از‬ ‫ﺳﺮﻣﺎ‪ .‬ﻣﻨﺠﻤـﺪ ﺷـﺪن رﻃﻮﺑﺎت ﺗﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺸﮏ ﺷـﺪن ﺑﺎران و ﺑﺎز اﯾﺴـﺘﺎدن آن؛ ﺑﺎران ﺑﻨـﺪ آﻣﺪن‪ .‬ﮐﺤﻂ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب(‪ - .‬ﺧﺸـﮏ ﺷـﺪن ﺑﭽﻪ در ﺷـﮑﻢ؛ ﻣﺮدن ﺑﭽﻪ در زﻫـﺪان‪ .‬ﺣﺸﻮش‪) .‬ﺗـﺎج اﻟﻤﺼـﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﺧﺸـﮏ ﺷـﺪن ﺑﻮك و ﺑﺸـﮏ ﺑﺮ‬ ‫ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ؛ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﻤﯿﯿﺰ ﻧﮑﺮدن ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ ﮐﺜﺎﻓﺎت ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺑﺮ ﺗﻦ او ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬وذح‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﺧﺸﮏ ﺷﺪن ﭘﺴﺘﺎن؛ ﺑﻨﺪ آﻣﺪن‬ ‫ﺷﯿﺮ‪ .‬ﺑﺪون ﺷـﯿﺮ ﺷﺪن ﭘﺴـﺘﺎن‪ :‬اِﻧـِﺴ ﺤﺎق؛ ﺧﺸﮏ ﺷﺪن ﭘﺴـﺘﺎن ﻧﺎﻗﻪ از ﺷـﯿﺮ ﺑﻮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - .‬ﺧﺸﮏ ﺷﺪن ﭘﻮﺳﺖ؛ ﭼﺮوﮐﯿﺪه ﺷﺪن‬ ‫ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺮ اﺛﺮ رﻓﺘﻦ رﻃﻮﺑﺖ آن‪ .‬ﭘﻼﺳـﯿﺪه ﺷـﺪن ﭘﻮﺳﺖ ||‪ - .‬ﻧـﺎراﺣﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﻮﺳﺖ آدﻣﯽ ﻋﺎرض ﺷﻮد و ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﭘﻮﺳﺖ ﺑـﺪن‬ ‫ﺗﺮك ﺧﻮرد و ﺷـﮑﺎف ﺑﺮدارد‪ - .‬ﺧﺸﮏ ﺷـﺪن ﭘﯽ؛ ﻣﻨﺠﻤـﺪ ﺷـﺪن ﭘﯽ‪ .‬از ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺎزﻣﺎﻧـﺪن‪َ .‬زّن‪ - .‬ﺧﺸﮏ ﺷـﺪن ﺟﺎﻣﻪ؛ رﻃﻮﺑﺖ و ﻧﻢ‬ ‫ﺟـﺎﻣﻪ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ‪ - .‬ﺧﺸﮏ ﺷـﺪن ﺟﮕﺮ؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺳﻮﺧﺘﻦ و ﻣﺮدن ‪ :‬ﺑﻞ ﺗﺎ ﺟﮕﺮم ﺧﺸﮏ ﺷﻮد و آب ﻧﻤﺎﻧـﺪ ﺑﺮ روي ﻣﻦ آﺑﯿﺴﺖ ﮐﺰان‬ ‫دﺟﻠﻪ ﺗﻮان ﮐﺮد‪ .‬آﻏـﺎﺟﯽ‪ - .‬ﺧﺸﮏ ﺷـﺪن ﭼﺮك؛ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺷـﺴﺖ و ﺷﻮ ﻧﮑﺮدن‪ ،‬ﭼﺮك و وﺳـﺦ ﺑﺮ ﺑـﺪن ﺑﻤﺎﻧـﺪن‪ .‬ﮐﻠﻊ‪ - .‬ﺧﺸﮏ ﺷـﺪن‬ ‫ﺧﺮﻣﺎ؛ رﺳـﯿﺪه ﺷـﺪن و از آب اﻓﺘﺎدن ﺧﺮﻣﺎ‪ - .‬ﺧﺸﮏ ﺷـﺪن ﺧﻮن؛ ﺑﻨﺪ آﻣﺪن ﺧﻮن و دﻟﻤﻪ ﺷﺪن و ﺑﺮﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪن آن‪َ ،‬ﺟَﺴﺪ‪ .‬ﻗﻔﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب(‪ - .‬ﺧﺸـﮏ ﺷـﺪن درﺧـﺖ؛ ﻣﺮدن درﺧﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ - .‬ﺧﺸـﮏ ﺷـﺪن رﯾﺶ و ﺟﺮاﺣﺖ و ﺑﯽ آب ‪-‬ﮔﺸـﺘﻦ آن ﻗﺒـﻮب‪.‬؛‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - .‬ﺧﺸﮏ ﺷـﺪن ﺷﻮخ؛ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻧﺎﺷﺴـﺘﻦ ﺷﻮخ آن ﺑﺮ ﺑـﺪن ﻣﺎﻧـﺪن‪َ .‬ﻋﺲ‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﺧﺸﮏ ﺷـﺪن ﺷـﻬﺮ و‬ ‫زﻣﯿﻦ؛ ﺧﺸـﮑﺴﺎل ﺷـﺪن‪ .‬ﺑﺎران ﻧﯿﺎﻣـﺪن‪ .‬اِﻣﺤﺎل‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - .‬ﺧﺸﮏ ﺷـﺪن ﺷـﯿﺮ؛ ﺑﻨﺪ آﻣﺪن ﺷـﯿﺮ ﺟﺎﻧﺪار‪ .‬ﺑﻨﺪ آﻣﺪن ﺷـﯿﺮ ﭘﺴـﺘﺎن ‪:‬‬ ‫ﭼﺮاﮔـﺎه اﯾـﻦ ﮔـﺎو ﮐﻤـﺘﺮ ﻧﺒـﻮد ﻫـﻢ آﺑﺸــﺨﻮرش ﻧﯿﺰ ﺑـﺪﺗﺮ ﻧﺒـﻮد ﺑـﻪ ﭘﺴـﺘﺎن ﭼﻨﯿـﻦ ﺧﺸـﮏ ﺷـﺪ ﺷـﯿﺮ اوي دﮔﺮﮔـﻮﻧﻪ ﺷـﺪ رﻧـﮓ و آژﯾﺮ‬ ‫اوي‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - .‬ﺧﺸﮏ ﺷﺪن ﻏﺪﯾﺮ؛ ﺑﯽ آب ﺷﺪن آن‪ .‬آب ﻏﺪﯾﺮ ﺗﻤﺎم ﺷﺪن‪َ .‬ذّب‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - .‬ﺧﺸﮏ ﺷﺪن ﮐﻤﯿﺰ و ﺳﺮﮔﯿﻦ ﺑﺮ‬ ‫ﺳﺮﯾﻦ ‪-‬ﺳـﺘﻮر؛ ﺑﻮاﺳﻄﻪء ﺗﻤﯿﺰ ﻧﮑﺮدن ﺳﺮﮔﯿﻦ ﮐﺜﺎﻓﺖ ﺑﺮ ﺳﺮﯾﻦ ﺳﺘﻮر ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪن‪ .‬اﻟﺒﺎد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - .‬ﺧﺸﮏ ﺷﺪن ﮔﻮﺷﺖ و ﭘﻮﺳﺖ؛‬ ‫رﻃﻮﺑﺖ ﮔﻮﺷﺖ و ﭘﻮﺳﺖ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ و ﺳـﻔﺖ ﺷﺪن آن ﺑﺮ اﺳﺘﺨﻮان‪ .‬ﻗُﺒﻮب‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﺧﺸﮏ ﺷﺪن ﻟﺐ؛ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﺸﻨﮕﯽ‬ ‫ﻟﺐ ﮐﺴـﯽ ﺑﺪون رﻃﻮﺑﺖ ﺷﺪن‪ .‬ﺗﺬﺑﯿﺐ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ - .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺗﺸﻨﮕﯽ ﺑﺴﯿﺎر‪ - .‬ﺧﺸﮏ ﺷﺪن ﻣﺎﻫﯽ؛ رﻃﻮﺑﺖ ﺑﺪن ﻣﺎﻫﯽ از ﺑﯿﻦ‬ ‫رﻓﺘﻦ‪ .‬ﻗُﺘـﻮن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﻣﺮدن ﮔﯿـﺎه‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ(‪ .‬اﺻـﺤﯿﺮار‪ .‬اﻗﻄﯿﺮار‪َ .‬ﺗَﺼﱡﻮح‪َ .‬ﺗَﺼﱡﻮع‪َ .‬ﺗـَﺼ ﱡﯿﻊ‪َ .‬ﺗﺼﻮﯾـﺢ‪ .‬ﺗﺼـﯿﯿﻊ‪.‬‬ ‫ﺗﺼـﯿﯿﺢ‪ .‬ﺗﻤﺸـﯿﺲ‪َ .‬ﺗَﻘﻔُﻘﻒ‪ .‬ﺣﻨﻂ‪َ .‬ﻗّﺐ‪َ .‬ﻗﻔَﻘَﻔﻪ‪ .‬ﻫﯿﺎج‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪ :‬ﮐﻨﻮن ﺑﺎر ﺗﺮا ﺑﺮگ ﻫﻤﯽ ﺧﺸﮏ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻠﻌﺒﺎس ﻋﺒﺎﺳﯽ‪ - .‬ﺧﺸﮏ‬ ‫ﺷﺪن ﺷﺎخ و ﭘﮋﻣﺮﯾﺪه ﺷﺪن؛ َﺷﺰب‪ُ .‬ﻋﻬﻮن ||‪ .‬ﺳﺨﺖ ﻣﺘﺤﯿﺮ ﺷﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺳﺨﺖ ﻣﺒﻬﻮت ﺷﺪن ‪ :‬ﻓﻼن ﮐﺲ از ﺷﻨﯿﺪن‬ ‫ﻓﻼـن ﺣﺮف در ﺟﺎ ﺧﺸﮏ ﺷـﺪ ||‪ .‬ﺟﺎﻣـﺪ ﺷـﺪن‪ .‬ﺳـﺨﺖ ﺷـﺪن‪ .‬از ﻧﺮﻣﯽ اﻓﺘﺎدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺟﻤﻮد ||‪ .‬ﻓﺎﻟـﺞ ﺷـﺪن‪ .‬ﺑﯽ‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ و ﻏﯿـﭻ ﺷﺪن ﻋﻀﻮي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺧﺸﮏ ﺷﺪ دم ﺳﮓ و ﺑﺘﻔﻮز ﺳﮓ آﻧﭽﻨﺎن ﮐﻮ را ﻧﺠﻨﺒﯿﺪ اﯾﭻ رگ‪.‬رودﮐﯽ‪- .‬‬ ‫ﺧﺸـﮏ ﺷـﺪن دﺳﺖ و ﭘـﺎ؛ ﺑﯽ ﺣﺲ ﺷـﺪن‪ .‬ﺑﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﺷـﺪن‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺑﯽ ﺣﺮﮐﺖ و ﺷـﺦ ﻣﺎﻧـﺪن آن ﺑﻪ ﺑﯿﻤـﺎري‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬از ﺧﯿﺎل او ﻣﺮا آﺑﯽ ﺑﺮوي ﮐﺎر ﺑﻮد ﭘﻨﺠﻪ ام ﺑﯽ ﻣﻮي او ﺷﺪ ﻫﻤﭽﻮ دﺳﺖ ﺷﺎﻧﻪ ﺧﺸﮏ‪ .‬ﺳﻠﯿﻢ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺷﺪه‪.‬‬



‫ش َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(از آب اﻓﺘﺎده‪ .‬ﺑـﺪون رﻃﻮﺑﺖ ﺷـﺪه‪ .‬از ﻧﻢ اﻓﺘﺎده‪ .‬ﯾﮑﯽ ﺑﮕﻔﺖ ﻧﻪ ﻣﺴﻮاك ﺧﻮاﺟﻪ ﮔﻨﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﺳﮑﺎﻟﻪ و ﮔﻮه ﺳﮓ اﺳﺖ ﺧﺸﮏ ﺷﺪه‪ .‬ﻋﻤﺎره‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺷﻨﺞ‪.‬‬



‫ش[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻓﺎﻟﺞ‪ .‬ﺑﯽ ﺣﺲ و ﺑﯽ ﺣﺮﮐﺖ در ﻋﻀﻮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺷﻨﺠﯽ‪.‬‬



‫ش[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻓﺎﻟﺠﯽ‪ .‬ﺑﯽ ﺣﺴـﯽ و ﺑﯿﺤﺮﮐﺘﯽ ﻋﻀﻮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﭘﯿﺮي و درازي و ﺧﺸﮏ ﺷـﻨﺠﯽ ﮔﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﮔﻪ‬ ‫]ُخ َ‬ ‫آﻟﻮده ﻟﺘﺮه ﻏﻨﺠﯽ‪.‬ﻣﻨﺠﯿﮏ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﻃﺒﯿﻌﺖ‪.‬‬



‫]ُخ َط َع[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺳﺨﺘﮕﯿﺮ‪ .‬رﺟﻞ ﻣﺠﻌﺎر؛ ﻣﺮد ﺑﺴﯿﺎرﺧﺸﮏ ﻃﺒﯿﻌﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﻃﯿﻨﺖ‪.‬‬



‫]ُخ َن[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ از او اﻧﺘﻔـﺎع ﻧﺘﻮان ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻤﺴـﮏ‪ .‬ﺧﺸـﮏ ﭘﻬﻠﻮ‪ .‬ﺧﺸﮏ ﻧﻬﺎد‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬از ﺧﺸﮏ ﻃﯿﻨﺘﺎن ﻣﻄﻠﺐ ﺟﺰ‬ ‫ﺟﻮاب ﺧﺸﮏ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﻋﺒﺎرت‪.‬‬



‫]ُخ ِع َر[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ از ﮐﻼم او ﻧﻔﻊ ﻧﺘﻮان ﺑﺮداﺷﺖ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺧﺸﮏ ﻋﺒﺎرت ﭼﻮ ﺳﻤﻮم ﺗﻤﻮز ﺳﺮدﻣﻌﺎﻧﯽ ﭼﻮ دم‬ ‫ﻣﻬﺮﮔﺎن‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﻋﻨﺎن‪.‬‬



‫]ُخ ِع[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻣﺮﮐـﺒﯽ ﮐﻪ ﻓﺮﻣـﺎن ﺑﺮدار ﻧﺒﺎﺷـﺪ و ﺳﺮﮐﺸـﯽ ﮐﻨـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي‬ ‫ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻔﺎ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﻧـﺎن ﻓﻄﯿﺮ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ و آن ﻧﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﺮآﻣـﺪن ﺧﻤﯿﺮ ﭘﺰﻧـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ()‪) (1‬از آﻧﻨﺪراج( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻮا‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺸﮑﻔﺎ از ﺧﺸﮏ ‪ +‬ﻓﺎ )= وا = ﺑﺎ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﭘﺨﺘﻪ( »اﺳﻔﺎ ‪ 1:2‬ص‪ «79‬و رك ﺧﺸﮑﻮا‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻔﻞ‪.‬‬



‫ك َف[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺑﺴﺘﺮ ﻋﺮﯾﺾ ﻧﻬﺮ ﺷﯿﺮ دارﺑﻦ ﺑﻪ ﻣﺎزﻧﺪران‪) .‬از ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ص ‪.(69‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﮏ ﮐﺎم‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آب دﻫﺎن ﺧﺸﮏ ﺷﺪه‪ ،‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺗﺸﻨﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ(رﻃـﻮﺑﺖ ﭼﯿﺰي را ﮔﺮﻓﺘـﻦ‪ .‬از رﻃـﻮﺑﺖ اﻧــﺪاﺧﺘﻦ‪ .‬از آب اﻧــﺪاﺧﺘﻦ‪ .‬ﻧـﻢ ﭼﯿﺰي را درﭼﯿـﺪن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﻣﺆﻟـﻒ ||(‪ .‬ﺷــﯿﺮ را ﺑﻨـﺪ آوردن‪ .‬ﺑـﺪون ﺷــﯿﺮ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ ||(‪ .‬ﻣﻨﺠﻤـﺪ ﮐﺮدن‪ .‬ﺳـﻔﺖ ﮐﺮدن‪ .‬از ﻧﺮﻣﯽ اﻧـﺪاﺧﺘﻦ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻣﯿﺮاﻧـﺪن ﮔﯿﺎه‪ .‬ﮐﺸـﺘﻦ ﮔﯿﺎه و درﺧﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻓﺎﻟﺞ ﮐﺮدن‪ .‬دﺳﺖ و ﭘﺎي ﮐﺴـﯽ را ﺑﯽ‬ ‫ﺣﺲ ﮐﺮدن و از ﺣﺮﮐﺖ اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﮐﺮدﻧﮕﺎه‪.‬‬



‫ك َد[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﭼﯿﺰي را ﺧﺸﮏ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻃﺎﯾﻪ؛ ﺧﺸﮏ ﮐﺮدﻧﮕﺎه ﺧﺮﻣﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﮏ ﮐﻦ‪.‬‬



‫ك[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺎﻏـﺬي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﺸـﮏ ﮐﺮدن ﻣﺮﮐﺐ ﯾـﺎ آب ﺑﮑـﺎر ﻣﯿﺮود و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮاي ﺧﺸـﮏ ﮐﺮدن ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻫﺎ ﻣﺼـﺮف‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﮔﺬﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫گ َذ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﻬﯿﺪﺳﺖ و ﺑﯽ ﭼﯿﺰ و ﺑﯽ ﺧﺒﺮ ﮔﺬﺷـﺘﻦ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬از ﺟﮕﺮﺳﻮﺧﺘﮕﺎن ﺧﺸﮏ ﮔﺬﺷﺘﻦ ﺳﺘﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫)از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﮔﺮداﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫گ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺸﮏ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﮏ ﮐﺮدن ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻣﻌﺎﻧﯽ آن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﮏ ﮔﺮدن‪.‬‬



‫گ َد[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺳﺨﺖ ﮔﺮدن و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﮔﺮدﻧﺶ ﺧﻢ ﻧﺸﻮد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪َ .‬اﻗَﺼﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﮏ ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫گ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺎﻧـﺪن ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ در ﻓﺎﻟـﺞ ﯾـﺎ در ﻣﺮگ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬دم ﺳﮓ ﺑﯿﻨﯽ اﺑﺎ ﺗﯿﻔﻮز ﺳـﮓ‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﮏ ﮔﺸﺘﻪ ﮐﺶ ﻧﺠﻨﺒﺪ ﻫﯿﭻ رگ‪ .‬رودﮐﯽ )از ﺻﺤﺎح اﻟﻔﺮس(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﮔﯿﺎه‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﯿـﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮده‪ .‬ﮔﯿـﺎه ﺧﺸـﮏ‪ .‬ﮔﯿﺎه از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ‪ :‬ﻫﺎﺋﺠﻪ؛ زﻣﯿﻦ ﺧﺸﮏ ﮔﯿﺎه ﯾﺎ زردﮔﯿﺎه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬اﻫﺎﺟﻪ؛‬ ‫ﺧﺸﮏ ﮔﯿﺎه ﯾﺎ زردﮔﯿﺎه ﯾﺎﻓﺘﻦ زﻣﯿﻦ را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﻻت‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺳـﯿﺎﻫﮑﻠﺮود ﺑﺨﺶ رودﺳـﺮ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻻﻫﯿﺠـﺎن واﻗـﻊ در ﺑﯿﺴـﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺧـﺎوري رودﺳـﺮ و ﯾﮏ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي راه ﺷﻮﺳﻪ رودﺳـﺮ ﺑﻪ ﺷـﻬﺴﻮار‪ .‬اﯾﻦ ده در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺮﻃﻮب‪ .‬آب آن از ﻧﻬﺮ ﺳـﯿﺎﻫﮑﻞ رود و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل آن ﺑﺮﻧﺞ و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪ .(2‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‬ ‫ص ‪ 6‬و ‪ 18‬و ‪ 29‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻼن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺸﮑﻨﺎن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﻟﺐ‪.‬‬



‫]ُخ َل[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﺮﺳـﻨﻪ‪ .‬ﻧﻬـﺎر‪ .‬ﻏـﺬا ﻧـﺎﺧﻮرده ‪ :‬ﭼﻮ از ﺧﻨﺠﺮ روز ﺑﮕﺮﯾﺨﺖ ﺷﺐ ﻫﻤﯽ ﺗـﺎﺧﺖ ﺗﺮﺳـﺎن دل و ﺧﺸﮏ ﻟﺐ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪.‬‬ ‫ﯾﮑﯽ را ز ﮐﻤﯽ ﺷـﺪه ﺧﺸـﮏ ﻟـﺐ ﯾﮑﯽ از ﻓﺰوﻧﯿﺴـﺖ ﺑﯽ ﺧـﻮاب ﺷـﺐ‪.‬ﻓﺮدوﺳــﯽ‪ .‬ﺷـﻮد ﻣﺮد دروﯾﺶ از آن ﺧﺸـﮏ ﻟـﺐ ﻫﻤﯽ روز را‬ ‫ﺑﮕﺬراﻧـﺪ ﺑﺸﺐ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻮ ﻧـﺪارد ﺑﻮد ﺧﺸـﮏ ﻟﺐ ﭼﻨـﺎن ﭼﻮن ﺗﻮﯾﯽ ﮔﺮﺳـﻨﻪ ﻧﯿﻤﻪ ﺷﺐ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ ||‪ .‬ﺗﺸـﻨﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﮑـﺎر آب ﮐﻪ اﯾﻦ ﻟﻔـﻆ ﺻﻮﻓﯿـﺎن داﻧﻨـﺪ ﺑﺮﻓﺖ آﺑﺶ و از آب ﺷـﺮع ﺧﺸﮏ ﻟﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﯿﺮي ﺑﯿﻤﺎر ﺑﻮد ﺧﺸﮏ ﻟﺐ از‬ ‫ﺗﺸـﻨﮕﯽ ژاﻟﻪ ﮐﻪ آن دﯾـﺪ ﺳـﺎﺧﺖ ﺷـﺮﺑﺖ ﮐﻮﺛﺮﮔـﻮار‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬زﺑـﺎن ﺗﺮ ﮐﻦ ﺑﺨـﻮان اﯾﻦ ﺧﺸـﮏ ﻟﺐ را ﺑﺮوز روﺷﻦ آر اﯾﻦ ﺗﯿﺮه ﺷـﺐ‬ ‫را‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻤﺎز‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﭘﺮﺳـﺘﺶ و اﺳﺘﻔﺴﺎر از ﺟﺪ)‪) .(1‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬ﻇﺎﻫﺮًا ﻣﺼـﺤﻒ »ﺧﺸﮏ آﻣﺎز« اﺳﺖ و ﺑﻤﻌﻨﯽ اﺳﺘﺴـﻘﺎء اﻟﯿﺎﺑﺲ ﮐﻪ ﻫﻤﺎن‬ ‫»اﺳﺘﺴـﻘﺎء ﻃﺒﻠﯽ« ﺑﺎﺷﺪ و آن ﻣﺮﺿـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷـﮑﻢ ﺑﯿﻤﺎر ﭼﻮن ﻃﺒﻠﯽ ﭘﺮﺑﺎد آﻣﺎس ﮐﻨﺪ و آﻣﺎز ﻟﻐﺘﯽ اﺳﺖ در آﻣﺎس‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺎﺷـﯿﻪء‬ ‫ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ذﯾﻞ ﺧﺸﮏ آﻣﺎر ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻤﺎزو‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺷﺎﺧﻪء ﭘﮋﻣﺮده و ﯾﺎ ﺷﮑﺴﺘﻪء درﺧﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺸﮑﻤﺎزه ||‪ .‬ﭘﻮﺳﺖ درﺧﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺸﮑﻤﺎزه‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻤﺎزه‪.‬‬



‫]ُخ َز ‪ِ /‬ز[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺷﺎﺧﻪء ﭘﮋﻣﺮده و ﯾﺎ ﺷﮑﺴﺘﻪء درﺧﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺸﮑﻤﺎزو‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﮑﻤﺎزو ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻤﺎﻧﺎ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻫﺮﭼﯿﺰ ﺳﺮدي ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻏﺬا ﺗﻨﺎول ﮐﻨﻨﺪ ﺟﻬﺖ ﺗﺴﮑﯿﻦ ﺣﺮارت ﻣﻌﺪه‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻤﺮود‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻟﮏ ﺑﺨﺶ ﻗﺮوهء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﻨﻨﺪج‪ .‬اﯾﻦ ده در ‪ 24‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻗﺮوه و ‪ 12‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺷﻤـﺎل ﺷﻮﺳﻪ ﻗﺮوه ﺑﻪ ﺳـﻨﻨﺪج واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻧﻮاﺣﯽ ﺳﺮدﺳـﯿﺮي‪ ،‬آب آن ﺟـﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ و‬ ‫ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ ،‬در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن از ﻃﺮﯾﻖ آوﻧﮕﺎن ﻣﯽ‬ ‫ﺗﻮان اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﺑﺮد‪ .‬در دو ﻣﺤﻞ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ﯾﮏ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﻪ ﺧﺸـﮑﻤﺮود ﺑﺎﻻ و ﺧﺸـﮑﻤﺮود ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ .‬ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و‬ ‫ﺟﺎﺟﯿﻢ و ﮔﻠﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﻣﺰاج‪.‬‬



‫]ُخ ِم[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﻮداﺋﯽ ﻣﺰاج‪ .‬ﺗﻨﺪﺧﻮ‪ .‬ﺳﺒﮏ ﺳﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﻣﻐﺰ‪.‬‬



‫]ُخ َم[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺸﮏ ﺳـﺮ ﮐﻪ دﯾﻮاﻧﻪ وش و ﺗﻨـﺪﺧﻮي ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬دﯾﻮاﻧﻪ و ﺳﻮداﺋﯽ ﻣﺰاج و ﮐﻠﻪ ﺧﺸﮏ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‬ ‫)ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( ‪ :‬ﻗﻤﺮي دروﯾﺶ ﺣﺎل ﺑﻮد ز ﻏﻢ ﺧﺸﮏ ﻣﻐﺰ ﻧﺴﺮﯾﻦ ﮐﺎن دﯾﺪ ﮐﺮد ﻟﺨﻠﺨﻪء راﯾﮕﺎن‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )دﯾﻮان چ‬ ‫ﺳﺠﺎدي ص ‪ .(|| 332‬ﻫﺮزه ﮔﻮ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﻣﺮدﮐﯽ ﺧﺸﮏ ﻣﻐﺰ را دﯾﺪم رﻓﺘﻪ در ﭘﻮﺳﺘﯿﻦ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﺎه‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﻣﻐﺰي‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 810‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ُخ َم[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺗﻨﺪﺧﻮﯾﯽ‪ .‬دﯾﻮاﻧﻪ وﺷـﯽ‪ .‬ﮐﻠﻪ ﺧﺸﮑﯽ ‪ :‬ﺗﺮﻣﺰاﺟﯽ ﻣﮕﺮد در ﺳﻘﻼب ﺧﺸﮏ ﻣﻐﺰي ﻣﭙﻮي در ﺗﺎﺗﺎر‪(1).‬ﺳﻨﺎﺋﯽ‪(1) .‬‬ ‫ ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا در ذﯾﻞ اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﭼﻨﯿﻦ آورده اﻧﺪ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻮي ﻣﺸﮏ ﺗﺎﺗﺎر دﻣﺎغ ﺗﺮا ﺧﺸﮏ ﻣﻐﺰﺗﺮ ﺳﺎزد‪.‬‬‫ﺧﺸﮏ ﻣﻘﺪس‪.‬‬



‫ك ُم َﻗْﺪ َد[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺘﺪﯾﻨﯽ ﮐﻪ ﺟﺰ اﻃﺎﻋﺖ از ﻇﺎﻫﺮ اﺣﮑﺎم دﯾﻦ ﺑﻬﯿﭻ ﺗﺄوﯾﻞ و ﺗﻌﺒﯿﺮي ﺗﻦ درﻧﺪﻫﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫ﺧﺸﮏ ﻣﯿﻮه‪.‬‬



‫]ُخ َو ‪ِ /‬و[ )ِا ﻣﺮﮐـﺐ(آﺟﯿـﻞ)‪) .(1‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬اﯾـﺎ ﺟﻤـﺎل رﺋﯿﺴـﺎن ز ﻟﻔـﻆ ﻣﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﺮون ﻧﯿﺎﯾـﺪ ﺟﺰ ﺧﺸـﮏ ﻣﯿﻮهء ﻣﺮﺳﻮم‬ ‫ﺑﺨﺸﮏ ﻣﯿﻮه ﺗﻮ ﻋﯿـﺪ ﻣﺮا ﻣﺒﺎرك ﮐﻦ ﮐﻪ ﻋﯿـﺪ ﺑﺮ ﻋﺪوت ﭼﻮن وﻋﯿﺪ ﺧﻮاﻫﻢ ﺷﻮم‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺗﻨﮓ آﻣﺪه ﺳﺖ ﻋﯿﺪ و ﻧﺪاﻧﻢ ز دﺳﺖ ﺗﻨﮓ‬ ‫ﺗﻮﺟﯿﻪ ﺧﺸﮏ ﻣﯿﻮهء ﻋﯿﺪ ﻣﻦ از ﮐﺠﺎ ﻫﺮ دوﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﺶ ﻣﻦ اﻧﺪر ﻧﻬﻢ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﺷﯿﺮﯾﻨﯿﺶ ﻣﺪﯾﺢ ﺑﻮد ﺗﺮﺷﯿﺶ ﻫﺠﺎ آﺧﺮ ﭼﻮ ﺷﯿﺮﺧﻮاره‬ ‫ﺷﻮﻧـﺪ از ﻫﺠﺎ و ﻣـﺪح ارﺟﻮ ﮐﻪ ﺧﺸﮏ ﻣﯿﻮه دﻫﺪ ﺧﻮاﺟﻪ ﺑﻮرﺟﺎ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ - (1) .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا در ذﯾﻞ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ آورده اﺳﺖ‪ :‬ﻇﺎﻫﺮًا‬ ‫ﭼﯿﺰي ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺧﺸﮑﻪ ﺑﺎر ﻣﯽ ﮔﻮﯾﯿﻢ‪ :‬ﺧﺮﻣﺎ‪ :‬آﻟﻮ‪ ،‬ﮔﻮﺟﻪ ﺑﺮﻗﺎﻧﯽ‪ ،‬آﻟﻮﭼﻪ ﺧﺸﮑﻪ‪ ،‬اﻧﺠﯿﺮ ﺧﺸﮏ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻦ‪.‬‬



‫ك[ )ِا( درﻣﻨﻪ‪ .‬اﻟﺸﮑﻊ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﮑﻨﺎب‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺧﺎﻧﻤﺮود ﺑﺨﺶ ﻫﺮﯾﺲ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﻫﺮ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 7‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﻫﺮﯾﺲ و ‪ 31‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻪ اﻫﺮ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ اﺳﺖ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺳـﺮدرﺧﺘﯽ و‬ ‫ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﻓﺮش و ﮔﻠﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راه آن اراﺑﻪ رو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻨﺎب‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﻋﺒﺎﺳـﯽ ﺑﺨﺶ ﺑﺴـﺘﺎن آﺑﺎد ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 31‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري ﺑﺴـﺘﺎن آﺑﺎد و ‪3‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪ ﻣﯿﺎﻧﻪ ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻧﻮاﺣﯽ ﺳﺮدﺳﯿﺮي‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت‬ ‫و ﺳﺮدرﺧﺘﯽ و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻨﺎد‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴﺘﺎن ﻗﺎﻗﺎزان ﺑﺨﺶ ﺿﯿﺎءآﺑﺎد‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 30‬ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ .‬اﯾﻦ ده در ﮐﻮﻫﺴﺘﺎن ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و‬ ‫ﻫﻮاي ﺳﺮدﺳـﯿﺮي‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و دﯾﻤﯽ و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ ﻗﺎﻟﯽ ﮐﺮدي و ﺟﻮال و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و‬ ‫راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎﮐﻨﺎن آن از ﻃﺎﯾﻔﻪ ﻏﯿﺎﺛﻮﻧﺪ ﺳﺮﺧﻮري ﺧﺎﺗﻮن اﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(1‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻨﺎﮐﻪ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﻋﻠﯽ ﺑﻦ وﺻﯿﻒ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﮐﺎﺗﺐ ﺑﻐﺪادي ﯾﮑﯽ از ﺑﻠﻐﺎء راﺳﺘﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬او ﮐﺘﺐ ﺑﺴﯿﺎر ﺗﺄﻟﯿﻒ ﮐﺮده ﻋﺒﺪان اﺳﻤﻌﯿﻠﯽ دوﺳﺖ‬ ‫]ُخ َ‬ ‫و اﻧﯿﺲ او ﻫﻤـﻪ را اﻧﺘﺤــﺎل ﮐﺮده و ﺑﺨـﻮد ﻧﺴــﺒﺖ داده اﺳـﺖ‪ .‬ﭼﻨــﺎﻧﮑﻪ از ﻧــﺎم او ﺧﺸــﮑﻨﺎﮐﻪ ﻣﻌﻠـﻮم ﻣﯿﺸـﻮد او اﯾﺮاﻧﯽ ﺑـﻮده و ﮐﺘــﺎب‬ ‫»اﻟﻨﺜﺮاﻟﻤﻮﺻﻮل ﺑﺎﻟﻨﻈﻢ« و ﮐﺘﺎب »ﺻﻨﺎﻋﮥ اﻟﺒﻼﻏﮥ« و ﮐﺘﺎب »اﻟﻔﻮاﺋﺪ« از اوﺳﺖ و ﻧﯿﺰ دﯾﻮان ﺷﻌﺮ دارد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﻧﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎن ﺧﺸﮏ‪ .‬ﻧﺎن ﺗﻪ ﻣﺎﻧـﺪهء ﺳـﻔﺮه ﻫﺎ ﮐﻪ در ﻣﻄﺒـﺦ ﺟﻤﻊ آرﻧـﺪ و ﺗﺮ ﯾﺎ ﺧﺸﮏ آن را ﺑﮕﺪاﯾﺎن دﻫﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬ﻫﻤﯽ درﺑـﺪر ﺧﺸـﮏ ﻧـﺎن ﺑـﺎز ﺟﺴﺖ ﻣﺮ او را ﻫﻤـﺎن ﭘﯿﺸﻪ ﺑـﻮد از ﻧﺨﺴﺖ‪ .‬اﺑﻮﺷـﮑﻮرﺑﻠﺨﯽ‪ .‬ﯾـﺎ ﺣﺒـﺬا اﻟﮑﻌـﮏ ﺑﻠﺤﻢ ﻣـﺜﺮود و‬ ‫ﺧﺸﮑﻨﺎن ﻣﻊ ﺳﻮﯾﻖ ﻣﻘﻨﻮد‪.‬راﺟﺰ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻨﺎﻧﺞ‪.‬‬



‫]ُخ َن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﺴـﻤﯽ ﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺴـﮑﻪ و ﺑﺎدام ﯾﺎ ﭘﺴـﺘﻪ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﺸـﮑﻞ ﻫﻼل‪ .‬ﻧﺎﻧﯽ از آرد ﺧﺎﻟﺺ ﮔﻨـﺪم و روﻏﻦ و ﮐﻨﺠـﺪ و‬ ‫ﺷﮑﺮ و ﺑﺎدام‪ .‬ﺧﺸﮑﻨﺎﻧﮏ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻨﺎﻧﺞ ﺳﮑﺮي‪.‬‬



‫ك[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎن ﺧﺸﮏ ﻣﻄﻠﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ َن ِج ُﺳْﮏ َ‬ ‫ﺧﺸﮑﻨﺎﻧﮏ‪.‬‬



‫]ُخ َن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺸﮑﻨﺎﻧﺞ‪ .‬ﺧﺸﮑﻨﺎﻧﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﮑﻨﺎﻧﺞ و ﺧﺸﮑﻨﺎﻧﻪ ﺷﻮد ‪ :‬و ﭼﻨﺪان اﻃﻌﻤﻪء ﻏﺮﯾﺐ ﺑﺮ آن ﺳﻤﺎط ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺣﺼﺮ‪...‬‬ ‫ﻧﮕﻨﺠﺪ و در ﻣﯿﺎن ﺗﻠﯽ ﻋﻈﯿﻢ از ﺣﻼوي و ﺧﺸﮑﻨﺎﻧﮏ ﺑﺮﻫﻢ رﯾﺨﺘﻪ ﺑﻮد ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﺮد اﯾﺴﺘﺎده در ﭘﺲ آن ﻧﻤﯽ ﻧﻤﻮد‪) .‬ﺗﺠﺎرب اﻟﺴﻠﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻨﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎﻧﯽ را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ آن را ﺑﯽ ﻧﺎن ﺧﻮرش ﺧﻮرﻧﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬ﭼﻮن روز ﮔﺮدد ﻣﯽ دود از ﺑﻬﺮ ﻧﺎن و ﺑﻬﺮ ﮐﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺧﺸﮑﻨﺎﻧﻪء او ﺷﻮد از ﻣﺸﺘﺮي ﺗﺮﻧﺎﻧﻪ اي‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻨﺎي‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧـﺎي ﮔﻠﻮ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﺑﻌﺮﺑﯽ ﺣﻠﻘﻮم‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻣﺠﺮاي ﻧﻔﺲ و ﺳـﺮﻓﻪ اﺳﺖ از درون و آن ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﻏﻀـﺮوﻓﯽ‪،‬‬ ‫َﻣﺴـَﺤﻂ‪ ،‬ﺳـﻠﺠﺎن‪َ ،‬ﻣﺰَرد‪ُ ،‬زﻟﻘﻮم َﺣﻨﺠﻮر‪َ ،‬ﺣﻨَﺠَﺮه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬ﺗﺪﮐﯿﻢ؛ ﺑﺴـﺮ ﺧﻮد در ﺧﺸﮑﻨﺎي ﮐﺴﯽ زدن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫َﻏﻠَﺼَﻤﻪ؛ ﺳﺮ ﺧﺸﮑﻨﺎي ﮔﻠﻮ ﻣﻊ ﺑﻦ زﺑﺎن و رﮔﻬﺎي آن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻨﺠﺒﯿﻦ‪.‬‬



‫ك َج[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﺴـﻞ ﯾـﺎﺑﺲ و آن را از ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﻬﺎي ﻓـﺎرس آرﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻮﺋﯽ داروﯾﯽ دارد و در ﻃﺐ ﺑﮑـﺎر اﺳﺖ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﮏ اﻧﮕﺒﯿﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫ك َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ(ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺸﮑﻨﺪه ﺷﻮﻧﺪه‪ .‬ﺧﺸﮏ ﮔﺮدﻧﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﮑﻨﺪه‪.‬‬



‫ك َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ(ﺧﺸﮏ ﺷﻮﻧﺪه‪ .‬ﺧﺸﮏ ﮔﺮدﻧﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﮑﻨﮕﺒﯿﻦ‪.‬‬



‫گ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( َﻣّﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻋﺴﻞ ﺧﺸﮏ‪ .‬ﺧﺸﮑﻨﺠﺒﯿﻦ‪ .‬ﺧﺸﮏ اﻧﮕﺒﯿﻦ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﮏ اﻧﮕﺒﯿﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ك َ‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﮏ ﻧﻮدﻫﺎن‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣـﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻓـﻮﻣﻦ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 8‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﻓﻮﻣﻦ ﮐﻨﺎر راه ﻓﺮﻋﯽ‬ ‫ﻟﻮﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﮔﻮراب زرﻣﯿﺦ‪ ،‬اﯾﻦ ده در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺮﻃﻮب‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و رودﺧﺎﻧﻪء ﺳﻮﻟﻪ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮل‬ ‫آن ﺑﺮﻧﺞ و اﺑﺮﯾﺸﻢ و ذﻏﺎل و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮐﺴﺐ و راه آن اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﻧﻬﺎد‪.‬‬



‫]ُخ ِن ‪َ /‬ن[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺗﻨﺪﻣﺰاج‪ .‬ﺑﺪﺧﻮ‪ .‬ﺧﺸﮏ ﻣﺰاج‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ ﻧﻬﺎل‪.‬‬



‫]ُخ َن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺸﮏ اﺻﻞ‪ .‬درﺧﺖ ﻧﻬﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﺸﮏ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻬﺎل ﺧﺸﮏ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﯽ ﺛﻤﺮ و ﺑﯽ ﻓﺎﯾـﺪه و ﻏﯿﺮ ﻣﻔﯿﺪ اﺳﺖ ‪ :‬ﭼﻮن ﻗﻮم‬ ‫ﻧﻮح ﺧﺸﮏ ﻧﻬﺎﻻن ﺑﯽ ﺑﺮﻧﺪ ﺑﺎد از ﺗﻨﻮر ﭘﯿﺮزﻧﯽ ﻓﺘﺢ ﺑﺎﺑﺸﺎن‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻮا‪.‬‬



‫]ُﺧْﺸْﮏ[ )ِا( ﺧﺸﮑﻔﺎ‪ .‬ﺧﺸﮑﺒﺎ‪ .‬ﻧﺎن ﺧﻤﯿﺮ ﺑﺮﻧﯿﺎﻣﺪه و ﻓﻄﯿﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﮑﺒﺎر و ﺧﺸﮑﻔﺎ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ و ﺗﺮ‪.‬‬



‫ك َت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ ،‬ص ﻣﺮﮐﺐ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﯿﮏ و ﺑﺪ‪) .‬ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬دو ﭼﯿﺰ ﺿﺪ را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﭼﻮن ﻧﯿﮏ و ﺑﺪ و ﻗﻠﯿﻞ و ﮐﺜﯿﺮ‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫‪ :‬ﻫﻤﺘﻢ از ﺳـﺮ ﮔﯿﻬﺎن ﺧﻮرد آب ﻧﻨﮓ ﺧﺸﮏ و ﺗﺮ ﮔﯿﻬﺎن ﭼﻪ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬وﺳﺎﺋﻞ‪ .‬زادراه ‪ :‬اﯾﻤﻦ ﺑﻨﺸـﯿﻨﺪ ز ﺑﯿﻢ رﻓﺘﻦ‬ ‫ﺗﺎ ﺑﺮ ﺳﻔﺮش ﺧﺸﮏ و ﺗﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو ||‪ .‬ﻣﺎﺣﻀﺮي‪) .‬ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( ‪ :‬اﻧﻮاع ﺧﻮردﻧﯿﻬﺎ‪ .‬ﻧﻪ ﺑﺴﯿﺎرﺧﻮارﯾﻢ ﭼﻮن ﮔﺎو و ﺧﺮ ﻧﻪ ﻟﺐ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﺑﺮﺑﺴﺘﻪ از ﺧﺸﮏ و ﺗﺮ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )اﻗﺒﺎﻟﻨﺎﻣﻪ ص ‪ .(|| 230‬آب و ﺧﺎك ‪ :‬ﺗﺮا ﻣﻌﻠﻮم ﮔﺮداﻧﺪ از اﯾﻦ درﯾﺎي ﻇﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ او اﯾﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﺳﻔﻠﯽ‬ ‫ﭼﺮا ﺑﺮ ﺧﺸﮏ و ﺗﺮ دارد‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮏ و ﺧﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ ،‬ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺑـﺪون ﻣﻀﺎﻓـﺎت‪ .‬اﺻـﻞ ﯾـﮏ ﭼﯿﺰ ﺑـﺪون ﻫﯿـﭻ زﯾﺎدي‪ - .‬ﺗﻌﺎرف ﺧﺸﮏ و ﺧﺎﻟﯽ؛ ﺗﻌﺎرف ﺑـﺪون‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﺻﻤﯿﻤﯿﺖ‪ - .‬زﻣﯿﻦ ﺧﺸﮏ و ﺧﺎﻟﯽ؛ زﻣﯿﻦ ﺑـﺪون ﮐﺸﺖ و ﺑﺰر‪ - .‬ﮐﺎﻏـﺬ ﺧﺸﮏ و ﺧﺎﻟﯽ؛ ﮐﺎﻏﺬ ﺑﺪون ﺗﻌﺎرف و ﻣﺤﺒﺖ‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬او ﺑﻌﺪ از‬ ‫ﯾﮏ ﺳﺎل ﯾﮏ ﮐﺎﻏﺬ ﺧﺸﮏ و ﺧﺎﻟﯽ ﻫﻢ ﻧﻨﻮﺷﺖ ﺗﺎ ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ آﻧﮑﻪ ﻣﺤﺒﺘﯽ و ﺗﻌﺎرﻓﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻨﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻪ‪.‬‬



‫ك[ )ص ﻧﺴﺒﯽ‪ِ ،‬ا( ﭘﻼـو )ﭘﻠﻮ( ﺑﯽ روﻏﻦ ||‪ .‬آرد ﮔﻨـﺪم ﻧـﺎﭘﺨﺘﻪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﻧـﺎن ﻣﺨﺼﻮﺻـﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ آﻫﻦ زودﺷﮑﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬در اﺻﻄﻼح ﺗﺪﺑﯿﺮ ﻣﻨﺰل ﺑﻤﻌﻨﯽ اﺳﺘﺨﺪام ﻧﻮﮐﺮ و ﺧﺎدﻣﻪ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﺎﻫﯿﺎﻧﻪء‬ ‫ﻧﻘـﺪي ﺑﯽ ﻃﻌـﺎم و ﺑﯽ ﻟﺒـﺎس‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬زراﻋﺖ ﺧﺸـﮑﻪ؛ زراﻋﺖ دﯾﻤﯽ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺳـﺮﻓﻪ ﺧﺸـﮑﻪ؛‬ ‫ﺳﺮﻓﻪء ﺑﺪون ﺧﻠﻂ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺳﺮﻣﺎﺧﺸﮑﻪ؛ ﺳﺮﻣﺎي ﺑﺪون ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻪ ﺑﺎر‪.‬‬



‫ك[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻘﻮل‪ .‬ﺣﺒﻮب‪ .‬اﺛﻤﺎر ﺧﺸﮏ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﺮه ﺑﺎر‪ .‬ﺧﺸﮑﺒﺎر‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﮑﺒﺎر ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﮑﻪ ﺑﺎرﻓﺮوش‪.‬‬



‫ك ُف[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻓﺮوﺷﻨﺪهء ﺧﺸﮑﻪ ﺑﺎر‪ .‬ﺧﺸﮑﺒﺎرﻓﺮوش‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﮑﻪ ﺑﺎرﻓﺮوﺷﯽ‪.‬‬



‫ك ُف[)ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺸﮑﺒﺎرﻓﺮوش‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﮑﻪ ﭘﺰ‪.‬‬



‫ك َپ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ ﻣﺮﺧﻢ( آﻧﮑﻪ ﻧﺎن روﻏﻨﯽ و ﻧﺎن دواﻟﮑﻪ و دو ﺗﻨﻮره ﭘﺰد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﮑﻪ ﭘﺰي‪.‬‬



‫ك َپ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(دﮐﺎﻧﯽ ﮐﻪ در آن ﻧﺎن روﻏﻨﯽ و ﻧﺎن دواﻟﮑﻪ ﭘﺰﻧﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ )||(‪ .‬ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﭘﺨﺘﻦ‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﻧﺎن روﻏﻨﯽ و ﻧﺎن دواﻟﮑﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻪ ﭘﻼو‪.‬‬



‫ك ِپ ‪َ /‬پ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( َﮐَﺘﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﺘﻪ ﺷﻮد ‪ :‬دﺳﺘﺖ ﭼﻮ ﻧﻤﯽ رﺳﺪ ﺑﻪ ﮐﻮﮐﻮ ﺧﺸﮑﻪ ﭘﻼو را ﻓﺮو‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﮐﻮ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻪ ﭘﻠﻮ‪.‬‬



‫ك ُپ َل ‪ /‬ﻟ ُﻮ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﺘﻪ)‪ (1‬ﺧﺸﮑﻪ ﭘﻼو‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﮑﻪ ﭘﻼو ﺷﻮد‪َ - (1) .‬ﮐَﺘﻪ ﯾﮏ ﻧﻮع ﻏﺬاﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺑﺮﻧﺞ ﭘﺰﻧﺪ‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫و آن را آﺑﮑﺸﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ ﻧﻮع ﻃﺒﺦ ﺑﺮﻧﺞ ﺑﻨﺰد ﻣﺮدم ﺷﻤﺎل ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻪ دادن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﯿﺮهء ﻧـﻮﮐﺮان ﺧـﺎم ﻧﻪ ﭘﺨﺘﻪ دادن‪) .‬از ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻮﺷـﺘﺮ ﻧﺴـﺨﻪء ﺧﻄﯽ ||(‪ .‬ﺟﯿﺮهء ﻧﻮﮐﺮان را ﻧﻘـﺪي‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫دادن ﺑﺪون ﻃﻌﺎم و ﻟﺒﺎس‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻪ دره‪.‬‬



‫ك َد ِر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺷﻮي ﺑﺨﺶ ﺑﺎﻧﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﻘﺰ واﻗﻊ در ‪ 10‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﻧﻪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫ج ‪. (5‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻪ دول‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﺴﻦ آﺑﺎد ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﻨﻨﺪج‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 12‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺳﻨﻨﺪج و ‪ 5‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫ﺑـﺎﺧﺘﺮ راه ﺷـﻮﺳﻪء ﺳـﻨﻨﺪج ﺑﻪ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫـﺎن اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻧﻮاﺣﯽ ﺳﺮدﺳـﯿﺮي‪ .‬آب آﻧﺠـﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه ﻣﺎﻟﺮوﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻪ دول‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺳﻮرﺳﻮر ﺑﺨﺶ ﮐﺎﻣﯿﺎران ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﻨﻨﺪج‪ ،‬واﻗﻊ در ﺳـﯽ و ﭼﻬﺎر ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎور‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫ﮐﺎﻣﯿﺎن و ﯾﮏ ﻫﺰارﮔﺰي ﭘﯿﺮﻣﻘﺪار‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(5‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻪ دﻫﻨﻪ‪.‬‬



‫ك َد َه َن ‪ِ /‬ن[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰي ﺑﺨﺶ آﺳـﺘﺎرا ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اردﺑﯿﻞ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 2‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ آﺳﺘﺎرا‪ .‬اﯾﻦ ده در‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫ﺟﻨﮕﻞ ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﮔﺮﻣﺴﯿﺮي و ﻣﺮﻃﻮﺑﯽ‪ .‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪ و ﭼﺎه و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺑﺮﻧﺞ و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و‬ ‫ﮔﻠﻪ داري و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻪ ره‪.‬‬



‫ك َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮔﺮوﻫﯽ و ﻧﺎﺣﯿﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﺮﺳﯿﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﮑﻪ ﺳﯿﻞ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( ﺑﻪ »اق زﻣﺎن ﮐﻨﺪي« در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج ‪ 4‬رﺟﻮع ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ك ِ‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫ﺧﺸﮑﻪ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺸﻦ و ﺧﺸﮏ ﺷﺪن ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺮ اﻧﺪام ﺑﺮ اﺛﺮ ﺳﺮﻣﺎ ﯾﺎ ﺟﺰ آن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ك ُ‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﮑﻪ ﮐﺎر‪.‬‬



‫ك[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺎرﻧﻮ در ﮐﻨﺪن ﻗﻨﺎت‪ ،‬ﺣﻔﺮ ﻗﻨﺎت در ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﺧﺸﮏ آن‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻞ آب ده‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﮑﻪ ﮐﺎري‪.‬‬



‫ك[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( دﯾﻢ ﮐﺎري در زراﻋﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻧﻮﮐﺎري در ﻗﻨﺎت‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﮑﻪ ﻣﻘﺪس‪.‬‬



‫ك ُم َﻗْﺪ َد[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﺻﺮف از ﻇﻮاﻫﺮ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺧﺸﮏ ﻣﻘﺪس‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﮏ ﻣﻘﺪس ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﮑﻪ ﻣﻘﺪﺳﯽ‪.‬‬



‫ك ُم َﻗْﺪ َد[)ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﺸﮑﻪ ﻣﻘﺪس‪ .‬اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﯽ از ﻇﻮاﻫﺮ ﺷﺮﯾﻌﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﮑﻪ ﻧﻮ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺧﺮوﺳـﻠﻮ ﺑﺨﺶ ﮔﺮﻣﯽ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اردﺑﯿﻞ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 42‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﮔﺮﻣﯽ و ‪ 25‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫]ُخ ِ‬ ‫ﺷﻮﺳﻪء ﮔﺮﻣﯽ اردﺑﯿﻞ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﮔﺮﻣﺴﯿﺮي اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و رود درآورد و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت‬ ‫و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺸﮑﻪ ﻫﯿﺰم‪.‬‬



‫ك ُز[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻫﯿﺰم ﺧﺸﮏ ‪ :‬ﺑﮕﺸﺘﻨﺪ و آﺗﺶ ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ ﺑﺪو ﺧﺸﮏ ﻫﯿﺰم ﻫﻤﯽ ﺳﻮﺧﺘﻨﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﮑﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﺣـﺎﻣﺺ( ﯾﺒﻮﺳﺖ‪ .‬ﺿـﺪ ﺗﺮي‪) .‬از ﺣﺎﺷـﯿﻪ ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ()‪) (1‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ ﮐـﻪ آﺗﺶ ز ﺟﻨﺒﺶ دﻣﯿـﺪ ز ﮔﺮﻣﯿﺶ ﭘﺲ‬ ‫ﺧﺸـﮑﯽ آﻣـﺪ ﭘﺪﯾـﺪ وزان ﭘﺲ ز آرام ﺳـﺮدي ﻧﻤﻮد ز ﺳـﺮدي ﻫﻤﺎن ﺑﺎز ﺗﺮي ﻓﺰود‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ ||‪ .‬ﺑﯽ ﺑﺎراﻧﯽ‪ .‬ﻗﺤﻄﯽ و ﺗﻨﮕﯽ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺑﺎران‬ ‫ﻧﯿﺎﻣﺪن‪) .‬از ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﭼﻮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺳﺎل ﺑﺪ ﺑﮕﯿﻬﺎن ﭘﺪﯾﺪ آﯾﺪش ﺧﺸﮑﯽ در زﻣﺴﺘﺎن‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪.‬‬ ‫ﺻﺤﺮاي ﺑﯽ ﻧﺒـﺎت ﭘﺮ از ﺧﺸـﮑﯽ ﮔﻮﯾﯽ ﮐﻪ ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺳﺖ ﺑﻪ اﺑﺮﻧﺠـﮏ‪ .‬دﻗﯿﻘﯽ )دﯾﻮان چ دﺑﯿﺮﺳـﯿﺎﻗﯽ ص ‪ .(126‬ز ﺧﺸﮑﯽ ﺧﻮرش ﺗﻨﮓ‬ ‫ﺷـﺪ در ﺟﻬـﺎن ﻣﯿـﺎن ﻣﻬـﺎن و ﻣﯿـﺎن ﮐﻬﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ ||‪ .‬ﺟﻤﻮدت در ﻋﻘﺎﯾـﺪ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ آﻧﮑﻪ از ﻇﻮاﻫﺮ دﯾﻨﯽ ﯾﺎ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺗﺠﺎوز ﻧﮑﻨـﺪ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫اﻓﺮاط و اﺟـﺎزه ﻧـﺪادن ﺑﻬﯿـﭻ ﻧﻮع ﻣﺴـﺎﻫﻠﻪ در ﻗﻮاﻋـﺪ اﺧﻼـﻗﯽ ﯾﺎ دﯾﻨﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﯾﺒﻮﺳﺖ ﻣﺰاج‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ادرار‪ .‬ﮐﻨـﺪي‬ ‫دﺳـﺘﮕﺎه دﻓﻊ در دﻓﻊ ﻓﻀﻮﻻت در آدﻣﯿﺎن و ﺟﺎﻧﻮران‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﯾﺒﻮﺳﺖ ﺷﻮد ‪ :‬ﺟﻮداﻧﻪ اي ﻣﺒﺎرك اﺳﺖ و ﺧﻮﯾـﺪش ﺧﻮﯾﺪي ﺧﺠﺴـﺘﻪ و‬ ‫آب ﮐﻪ ﺑﺮوي ﮔـﺬرد و از وي ﺑﯿﺮون آﯾـﺪ ﻣﺎﻧـﺪﮔﯽ را ﮐﻢ ﮐﻨـﺪ و ﺧﺸـﮑﯽ ﻣﻌـﺪه ﺑﺮدارد‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬از ﻗﻀﺎ ﺳـﺮﮐﻨﮕﺒﯿﻦ ﺻـﻔﺮا ﻓﺰود‬ ‫روﻏﻦ ﺑﺎدام ﺧﺸـﮑﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﻣﺠﻌﺮه؛ ﺳـﺒﺐ ﺧﺸـﮑﯽ ﻃﺒﯿﻌﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺳـﺮدي‪ .‬ﺑﯽ ﻣﯿﻠﯽ‪ .‬ﻋﺪم ﺗﻤﺎﯾﻞ ‪ :‬از ﻣﯽ ﻃﺮب‬ ‫اﻓﺰاﯾـﺪ و ﻣﺮدي ﺧﯿﺰد وز ﻃﺒﻊ ﮔﯿﺎ ﺧﺸـﮑﯽ و ﺳـﺮدي ﺧﯿﺰد‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻫﺰﻟﯿﺎت ||(‪ .‬ﺧﺸﻮﻧﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻋـﺪم ﻟﻄﺎﻓﺖ‪) .‬از‬ ‫ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ - .‬ﺧﺸـﮑﯽ دﻣﺎغ؛ ﺧﺸﮑﯽ ﺳﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺸﮑﯽ رﯾﻪ؛ ﺧﺸﻮﻧﺖ رﯾﻪ‪ .‬ﺧﺸﮑﯽ ﺳﯿﻨﻪ )ﺧﺸﮑﯽ رﯾﻪ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 811‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫در وﻗﺘﯽ اﻃﻼـق ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺷـﺨﺺ ﺳـﺮﻓﻪ ﺧﺸﮏ ﺑـﺪون ﺧﻠﻂ ﮐﻨـﺪ(‪ - .‬ﺧﺸـﮑﯽ ﺳـﺮ؛ ﺗﻨـﺪي ﺑﺴـﺮﺣﺪ ﺟﻨﻮن‪ ،‬ﻣﺠﺎزًا ﺟﻨﻮن و دﯾﻮاﻧﮕﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺸـﮑﯽ دﻣﺎغ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺸـﮑﯽ ﺳـﯿﻨﻪ؛ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺳـﯿﻨﻪ‪ .‬ﺧﺸﮑﯽ رﯾﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﮑﯽ رﯾﻪ‬ ‫ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺸـﮑﯽ ﮔﻠﻮ؛ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺣﻠﻖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ )||(‪ِ .‬ا( ﻧﻮﻋﯽ ﺳﻮداﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻮﻋﯽ ﻣﺮض اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﺮوﮐﯿﺪه ﺷﺪن ﭘﻮﺳﺖ‬ ‫ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ ﺑﺪون رﯾﻢ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ )||(‪ِ .‬ا( ﺑَّﺮ )ﻣﻠﺨﺺ اﻟﻠﻐﺎت ﺣﺴﻦ ﺧﻄﯿﺐ(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ درﯾﺎ ‪ :‬ز درﯾﺎ ﺑﺨﺸـﮑﯽ ﺑﺮون آﻣﺪﻧﺪ ز‬ ‫ﺑﺮﺑﺮ ﺳــﺮ زﯾﻐﻨـﻮن آﻣﺪﻧـﺪ‪ .‬ﻋﻨﺼـﺮي )دﯾـﻮان چ دﺑﯿﺮﺳـﯿﺎﻗﯽ ص ‪ .(330‬دﮔﺮ ﻧـﺎﻣﻮر ﮔﻨــﺞ اﻓﺮاﺳــﯿﺎب ﮐـﻪ ﮐﺲ را ﻧﺒـﻮد آن ﺑﺨﺸــﮑﯽ و‬ ‫آب‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻧﺎﻣﺪاران ﭘﺮﺧﺎﺷـﺠﻮي ز ﺧﺸـﮑﯽ ﺑﺪرﯾﺎ ﻧﻬﺎدﻧﺪ روي‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﮐﻪ ﺑﺎزارﮔﺎﻧﺎن اﯾﺮان ﺑﺪﻧﺪ ﺑﻪ آب و ﺑﺨﺸﮑﯽ دﻟﯿﺮان‬ ‫ﺑﺪﻧـﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ در ﺧﺸـﮑﯽ ﻫﺰاران رﻧﮕﻬـﺎﺳﺖ ﻣﺎﻫﯿـﺎن را ﺑـﺎ ﯾﺒـﻮﺳﺖ ﺟﻨﮕﻬـﺎﺳﺖ‪.‬ﻣﻮﻟـﻮي‪ .‬ﻣـﺎﻫﯽ ﺑﯽ اﺟـﻞ در ﺧﺸـﮑﯽ ﻧﻤﯿﺮد‪.‬‬ ‫)ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي ||(‪ .‬ﭘﻬـﻦ ﺧﺸـﮏ ﺷـﺪهء اﺳـﺐ ﮐﻪ در زﯾﺮ دﺳﺖ و ﭘـﺎي وي ﺑﮕﺴﺘﺮاﻧﻨـﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬زﻣﯿﻦ ﺧﺸـﮏ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﭘﻬﻠﻮي ‪)hushkih‬ﻣﻨﺎس ‪.(277‬‬ ‫ﺧﺸﮑﯽ ﺑﺨﺖ‪.‬‬



‫]ُخ ِي َب[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ادﺑـﺎر و ﺑـﺪﺑﺨﺘﯽ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺑـﺪ ﻃـﺎﻟﻌﯽ ‪ :‬ﺧﺸـﮑﯽ ﺑﺨﺖ ﻓﺮوﻣـﺎﯾﻪ ﻃﻠﺴـﻤﯽ ﺑﺴـﺘﻪ ﺳﺖ ﮐـﺎﺑﻢ از‬ ‫ﺳﺮﮔﺬرد ﻟﯿﮏ ﻟﺒﻢ ﺗﺮ ﻧﺸﻮد‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﯽ ﭼﺮخ‪.‬‬



‫]ُخ ِي َچ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﺨﻞ و اﻣﺴﺎك زﻣﺎﻧﻪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﻓﺎرغ از ﺑﯿﺶ و ﮐﻢ ﺑﺤﺮ ﺑﻮد آب ﮔﻬﺮ ﺧﺸـﮑﯽ ﭼﺮخ‬ ‫ﺑﺎرﺑﺎب ﻗﻨﺎﻋﺖ ﭼﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﯿﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺸﮏ ﺑﻮدن‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﯽ دﻣﺎغ‪.‬‬



‫]ُخ ِي ِد[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺟﻨﻮن و دﯾﻮاﻧﮕﯽ و ﺗﻨﺪﺧﻮﯾﯽ ﺑﺴﺮﺣﺪ ﺟﻨﻮن‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﯿﺪن‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ﻣﺺ( ﺧﺸﮏ ﺷـﺪن‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻫﻮﺷـﯿﺪن‪ .‬ﺑﻬﻮﺷـﯿﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺗﺎ ﮔﺮﻣﯽ رﺧﺴﺎر ﺗﺮا دﯾﺪ ﻧﮕﺎﻫﻢ در ﭼﺸﻢ ﺗﺮم‬ ‫ﭼﻮن ﻣﮋه ﺧﺸـﮑﯿﺪ ﻧﮕـﺎﻫﻢ‪ .‬ﻓﻀـﻠﻌﻠﯽ ﺑﯿﮏ ﻣﻤﺘﺎز )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬از دورﯾﺖ اي ﻧﻬﺎل اﻣﯿـﺪ دل ﺧﻮن ﺷـﺪه ﻗﻄﺮه ﻗﻄﺮه از دﯾـﺪه ﭼﮑﯿـﺪ از‬ ‫ﺑﺴـﮑﻪ ز دﯾﺪه رﯾﺨﺘﻢ ﮔﻮﻫﺮ اﺷﮏ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﺪف ﮐﺎﺳﻪء ﭼﺸﻤﻢ ﺧﺸﮑﯿﺪ‪ .‬ﻣﯿﺮزا ﻣﻌﺼﻮم ﻧﻮاده ﺣﺎﺟﯽ ﺑﺎﻗﺮ دراز ﺗﺒﺮﯾﺰي‪) .‬از آﻧﻨﺪراج||(‪.‬‬ ‫ﺳﺨﺖ ﻣﺒﻬﻮت و ﻣﺘﺤﯿﺮ ﺷـﺪن‪ .‬ﺣﯿﺮت زده ﺷـﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻓﺎﻟﺞ ﺷﺪن دﺳﺖ وﭘﺎ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻣﺮدن‬ ‫ﮔﯿﺎه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﯿﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ص ﻟﯿﺎﻗﺖ( ﻗﺎﺑﻞ ﺧﺸﮏ ﺷﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﯿﺪه‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ( ﺧﺸـﮏ ﺷـﺪه‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺗﺸـﻨﻪ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ - .‬دﻫـﺎن ﺧﺸـﮑﯿﺪه؛ دﻫـﺎن اﻧﺴـﺎن ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ‬ ‫ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ ﯾﺎ ﺗﺸﻨﮕﯽ ﺧﺸﮏ ﺷﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﯽ زدﮔﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َز َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﯽ ﺑﺎراﻧﯽ و ﺧﺸﮑﯽ ﮐﺸﺖ و زرع‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﯽ ﻃﺎﻟﻊ‪.‬‬



‫]ُخ ِي ِل[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ادﺑﺎر و ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ‪ .‬ﺧﺸـﮑﯽ ﺑﺨﺖ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﻧﻢ ﻧﮕﯿﺮد ﺳﺎﻏﺮم از ﺧﺸﮑﯽ ﻃﺎﻟﻊ ﮐﻠﯿﻢ ﭼﻮن‬ ‫ﺣﺒـﺎب از ﮐﺎﺳﻪ اي ﺧﻮد را ﺑـﺪرﯾﺎ ﻣﯽ زﻧﻢ‪ .‬ﮐﻠﯿﻢ )دﯾﻮان چ ﺑﯿﻀﺎﺋﯽ ص ‪ .(285‬ﺧﺸـﮑﯽ ﻃﺎﻟﻊ ﻣﺎ ﺳﺪ ﺳﮑﻨﺪر ﮔﺮدﯾﺪ ورﻧﻪ ﭘﺴﺘﺎن ﻧﺼﯿﺐ‬ ‫اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺑﯽ ﺷﯿﺮ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﯽ ﻃﺒﻊ‪.‬‬



‫]ُخ ِي َط[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﺪم اﺟﺎﺑﺖ‪ .‬ﯾﺒﻮﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎز ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻃﺒﻊ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮑﯿﻦ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﻼﻧﺘﺮان ﺑﺨﺶ رزاب ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳﻨﻨﺪج‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 36‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري رزاب و ‪ 7‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮ راه ﺷﻮﺳﻪء ﺳـﻨﻨﺪج ﺑﻪ ﻣﺮﯾﻮان‪ .‬اﯾﻦ ده در ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﺳﺮدﺳـﯿﺮي‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‬ ‫‪. (5‬‬ ‫ﺧﺸﮑﯽ و ﺗﺮي‪.‬‬



‫]ُخ ُي َت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺮ و ﺑﺤﺮ ‪ :‬ﺑﺨﺸﮑﯽ و ﺗﺮي و درﯾﺎ و دﺷﺖ ﺑﺴﯽ راه و ﺑﯿﺮاه را درﻧﻮﺷﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﮓ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِا( درﺧﺘﭽﻪ اي اﺳﺖ در ﺟﻨﻮب اﯾﺮان‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻞ‪.‬‬



‫ش[ )ع ِا( ﻣﻘـﻞ ﺧﺸـﮏ‪ .‬ﻣﻘـﻞ ﺗﺮ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ ﺻـﻤﻎ اﺳﺖ و آﻧﺮا ﻣﻘﻞ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﺑﻪ ﻣﻘﻞ ازرق ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ و‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺑﻮاﺳـﯿﺮ را ﻧﺎﻓﻊ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺧﻀـﻼف ﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺧﻀـﻼف درﺧﺖ ﻣﻘﻞ ﻣﮑﯽ ﮐﻠﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب ||(‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑﮑﺎر ﻧﯿﺎﯾﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﺧﺴﺘﻪء ﻣﻘﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺑﯿﻀـﻪ ﺗﻬﯽ ﮐﺮده‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد ||(‪ .‬ﮔﯿـﺎﻫﯽ زرد و ﺳـﺮخ و ﺳـﺒﺰ‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺳـﺮﻫﺎي دﺳﺖ ﺑﺮﻧﺠﻦ و ﺳﺮﻫﺎي ﺧﻠﺨﺎل‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد||(‪.‬‬ ‫ﻣﻘـﻞ‪ .‬ﻣﻘـﻞ ﺧﺸـﮏ ﯾﺎ ﻣﻘﻞ ﺗﺮ‪ .‬ﻣﻘﻞ رﯾﺰه‪َ ،‬ﺧَﺸﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺧﺴـﺘﻪء ﻣﻘﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‬ ‫)از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪َ .‬ﺧَﺸﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب )||(‪ .‬ﻣﺺ( ﺑﻼﯾﻪ و ﻓﺮوﻣﺎﯾﻪ ﮐﺮدن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻞ‪.‬‬



‫ش[ )ع ﻣﺺ( ﮐﻬﻨﻪ ﺷﺪن ﺟﺎﻣﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺸﻞ ﻓﺸﻞ‪.‬‬



‫ش ﻟ ُْﻦ[ )ع ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺿﻌﯿﻒ و ﻧﺎﺗﻮان‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ش ﻟ ُْﻦ َف ِ‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﺸﻠﮥ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ع ِا( واﺣﺪ َﺧﺸﻞ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮏ داﻧﻪ ﺧﺴﺘﻪء ﻣﻘﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻠﮥ‪.‬‬



‫ش َل[ )ع ِا( واﺣﺪ َﺧَﺸﻞ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮏ داﻧﻪ ﺧﺴﺘﻪء ﻣﻘﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺸﻢ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺷﮑﺴـﺘﻦ ﺧﯿﺸﻮم ﮐﺴـﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﻣﺴﺖ ﮐﺮدن ﺷـﺮاب‬ ‫ﮐﺲ را‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﻋﻠﺖ ﺑﻮي ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ ﺑﯿﻨﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻏﻀﺐ‪ِ .‬ﺧﺸﻢ || ﻏﺼﻪ‪ .‬اﻧﻔﻌﺎل‪ِ .‬ﺧﺸﻢ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ِﺧﺸﻢ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ[ )ِا( ﻏﻀﺐ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﻏﯿـﻆ‪ .‬ﻗﻬﺮ‪َ .‬ﺳـ َﺨﻂ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺧﺸـﻨﻮدي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ُ .‬وروت‪) .‬ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﺪي‬ ‫ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ()‪ : (1‬ﺻـﻮرت ﺧﺸــﻤﺖ ار ز ﻫﯿﺒـﺖ ﺧـﻮﯾﺶ ذره اي را ﺑﺨــﺎك ﺑﻨﻤﺎﯾــﺪ ﺧــﺎك درﯾــﺎ ﺷـﻮد ﺑﺴـﻮزد آب ﺑﻔﺴــﺮد آﻓﺘـﺎب و‬ ‫ﺑﺸـﺠﺎﯾﺪ‪.‬دﻗﯿﻘﯽ ﻧﻬﺎده ﺑﮑﻮت و ﺑﺒﻬﺮام ﺧﺸﻢ دو دﯾﺪه ﭘﺮ از آب و دل ﭘﺮ ز ﺧﺸﻢ‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﺮدﮐﻮدك ﻧﺪاﻧﺪ ﺳـﭙﺎه ﻧﻪ داد و ﻧﻪ‬ ‫ﺧﺸﻢ و ﻧﻪ ﺗﺨﺖ و ﮐﻼه‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺳـﭙﻬﺪار ﭼﯿﻦ ﮐﺎن ﺳـﺨﻨﻬﺎ ﺷﻨﯿﺪ ﺷﺪ از ﺧﺸﻢ رﻧﮓ رﺧﺶ ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ ﺑﺪو ﮔﻔﺖ ﺑﺸﺘﺎب و ﺑﺮﮐﺶ ﺳﭙﺎه‬ ‫ﻧﮕﻪ ﮐﻦ ﮐﻪ ﻟﺸـﮑﺮ ﮐﺠﺎ ﺷﺪ ز راه‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻣﻨﻢ ﮔﻔﺖ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﮔﺮدان ﺳﭙﻬﺮ ﻫﻤﻢ ﺧﺸﻢ و ﺟﻨﮓ اﺳﺖ ﻫﻢ داد و ﻣﻬﺮ‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﭙﺎﺳﺦ‬ ‫ﻧﮕﻪ داﺷـﺘﻦ ﮔﻔﺖ ﺧﺸﻢ ﭼﻮ داﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺨﻮاﺑﻨﺪ ﭼﺸﻢ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺎ ﯾﺎران ﺧﺸﻢ ﮐﻨﯽ ﺟﺎن ﭘﺪر ﺑﺮ ﻣﻦ رﯾﺰي ﺗﻮ ﺧﺸﻢ ﯾﺎران دﮔﺮ‬ ‫داﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﻢ زﺑﻮﻧﺘﺮ و ﻋﺎﺟﺰﺗﺮ ﭘﺎﻻن ﺑﺰﻧﯽ ﭼﻮ ﺑﺮ ﻧﯿﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺧﺮ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻗﺪرﺗﺶ ﺑﺮ ﺧﺸﻢ ﺳـﺨﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻢ روان ﻣﺮد ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻮ ﺑﺨﺸـﻢ‬ ‫ﺳﺨﺖ ﺧﻮد ﻗـﺎدر ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺷـﯿﺮ از درد و ﺧﺸﻢ ﯾﮏ ﺟﺴﺖ ﮐﺮد ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﻘﻔﺎي ﭘﯿﻞ آﻣـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬آﻧﮑﺲ ﮐﻪ ﺧﺸﻢ ﺑﺮ‬ ‫وي دﺳﺖ ﯾﺎﺑﺪ ﺑﻤﻨﺰﻟﺖ ﺷـﯿﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﭼﻮن ﺧﺸﻢ اﻓﺸﯿﻦ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻓﺘﺎد ﺳﺨﺖ از ﺟﺎي ﺑﺸﺪ وزرد و ﺳﺮخ ﺷﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫وي از ﺧﺸﻢ ﺑﺮآﺷـﻔﺖ و ﻣﺮدﮐﯽ ﭘﺮﻣﻨﺶ و ژاژﺧﺎي و ﺑﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺸﻢ ﭼﺸﻢ ار ﺑﺮآﻏﺎﻟﺪت ﺑﯿﮑﺪم ﻫﻢ از دور‬ ‫ﺑﻔﺘﺎﻟـﺪت‪.‬اﺳﺪي‪ .‬ﺑﯽ ﺑﺎك و ﺑﺪﺧﻮﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﺪاﻧﯽ ﺑﮕﺎه ﺧﺸﻢ ﻧﻪ ﻧﻮح را ز ﺳﺎم و ﻧﻪ ﻣﺮ ﺳﺎم را ز ﺣﺎم‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺧﺸﻢ ﯾﺰدان ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﺎد و‬ ‫ﺑﺮﺗﺮاﺷـﯿﺪهء ﺗﻮ ﺑـﺎد‪ .‬آزر ﺑﺘﮕﺮ ﺗﻮﯾﯽ ﻟﻌﻨﺖ ﭼﻪ ﺑﺮ آزر ﮐﻨﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو )اﯾﻮان چ دﺑﯿﺮﺳـﯿﺎﻗﯽ ص ‪ .(433‬ﺟﺰ ﺑﺨﺸـﻨﻮدي و ﺧﺸﻢ اﯾﺰد و‬ ‫ﭘﯿﻐﻤـﺒﺮش ﻣـﻦ ﻧـﺪارم از ﮐﺴـﯽ در دل ﻧـﻪ ﺧـﻮف و ﻧـﻪ رﺟـﺎ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺧﺸـﻢ را در دل ﻣـﺪار اﯾﺮا ﮐـﻪ ﺧﺸﻢ زﯾﺮ داﻣﻦ در ﺑﻼـ دارد‬ ‫زﻣﯿﻦ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻣﮕﺮ روزي اﯾﻦ ﭘﺴﺮ ﺑﻌﺬري دﯾﺮﺗﺮ ﺑﺨﺪﻣﺖ آﻣﺪ و ﺳﻠﻄﺎن ﺑﯽ او ﺗﻨﮕﺪل ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد ﭼﻮن او ﺑﯿﺎﻣﺪ از ﺳﺮﺧﺸﻢ و ﻋﺘﺎب‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﺎن و ﻫﺎن! ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﻣﯽ ﺷﻨﺎس! ﻫﯿﭻ ﻣﯿﺪاﻧﯽ ﻣﻦ ﺗﺮا از ﮐﺠﺎ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ام و ﺑﮑﺠﺎ رﺳﺎﻧﯿﺪه‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺗﺨﺘﺶ ﺳﭙﻬﺮ و در وي‬ ‫ﺧﻠﻘﺶ ﻧﺠﻮم او ﺧﺸﻤﺶ اﺛﯿﺮ و ﺗﯿﺮ در وي ﺷﻬﺎب او‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ‪ .‬ﺧﺸﻢ ﭼﻮن ﺗﯿﻎ و ﺣﻠﻢ ﭼﻮن زره اﺳﺖ ﺗﻮ ﻣﻬﯽ زان ﮔﺰﯾﻦ ز ﺑﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﻫﯿـﭻ ﺳﺎﺋﻞ ﺑﺨﺸـﻨﺪي و ﺑﺨﺸﻢ ﻻ در اﺑﺮوي او ﻧﺪﯾﺪه ﺑﭽﺸﻢ‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﮐﻨﺪ ار ﻋﺎﻗﻠﺖ ﺑﺤﻖ در ﺧﺸﻢ ﺑﻪ از آن ﮐﺖ ﺑﺒﻨﺪد اﺑﻠﻪ‬ ‫ﭼﺸﻢ‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﻫﺮ ﮐﻪ درﮔﺎه ﻣﻠﻮك را ﻻزم ﮔﯿﺮد‪ ...‬و ﺗﯿﺰي آﺗﺶ ﺧﺸﻢ ﺑﺎب ﺣﻠﻢ ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ‪ ...‬ﻫﺮ آﯾﻨﻪ ﻣﺮاد ﺧﻮﯾﺶ‪ ...‬او را اﺳـﺘﻘﺒﺎل واﺟﺐ‬ ‫ﺑﯿﻨـﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﻓﺮوغ ﺧﺸﻢ در ﺣﺮﮐﺎت و ﺳـﮑﻨﺎت او ﭘﯿـﺪا آﻣﺪه ﺑﻮد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺧﺸﻢ ﮐﻔﺸـﮕﺮ زﯾﺎدت ﺷﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺶ ﮐﺎﯾـﺪ ﺗﻒ ﺧﺸـﻤﺶ ﺑﻄﻠﺐ ﺑﻮي رﺿـﺎش ﮐﺰ رﺿـﺎش آب و ﮔﻞ ﺑﻮاﻟﺒﺸـﺮ آﻣﯿﺨﺘﻪ اﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻧﻪ ﭘﺮوﯾﺰ ﭘﺮداﺧﺖ ﻟﻨﮕﺮ ﺑﺮي ﭼﻮ از‬ ‫ﺧﺸﻢ ﺑﻬﺮام ﺑـﺪ ﮐﺮد راي‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼﻮن دو ﻧﻔـﺢ ﺻﻮر در ﺧﺸﻢ و رﺿـﺎش زﻫﺮ و ﭘﺎزﻫﺮ روان ﺑﯿﻨﯽ ﺑﻬﻢ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ زﯾﻦ ﺧﺸﻢ ﺧـﺪا‬ ‫ﻧﺒﻮد اﻣـﺎن ﮔﻔﺖ ﺗﺮك ﺧﺸﻢ ﺧﻮﯾﺶ اﻧـﺪر زﻣـﺎن‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺗﯿﺰﺧﺸﻢ و ﺧﺼﻢ ﮔﯿﺮ و دزدران ﻧﯿﮏ ﺧﻮ و ﺑﺎوﻓﺎ و ﻣﻬﺮﺑﺎن‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺳـﻨﮓ را‬ ‫ﮔﺮ ﮔﯿﺮد از ﺧﺸﻢ ﺗﻮ اﺳﺖ ﭼﻮن ﺗﻮ دوري و ﻧﺪارد ﺑﺮ ﺗﻮ دﺳﺖ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺧﺸﻢ اﺷﺘﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺎ آن ﭼﻮب او ﭘﺲ ز ﻣﺨﺘﺎري ﺷﺘﺮ ﺑﺮده ﺳـﺖ‬ ‫ﺑﻮ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي ||‪ .‬ﻏﺼﻪ‪ .‬اﻧﻔﻌﺎل‪َ .‬ﺧﺸﻢ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺧﺸﻢ ﻧﺰد ﺻﻮﻓﯿﻪ ﻇﻬﻮر ﺻـﻔﺎت ﻗﻬﺮﯾﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﮐﺸﺎف اﺻﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن||(‪.‬‬ ‫ﻗـﻮهء ﻏﻀـﺒﯿﻪ و آن ﻗﻮﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دﻓﻊ ﻧﺎﻣﻼـﯾﻢ ﮐﻨـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻗﻮهء ﻏﻀـﺒﯿﻪ ﺷﻮد ‪ :‬در اﯾﻦ ﺗﻦ ﺳﻪ ﻗﻮه اﺳﺖ ﯾﮑﯽ ﺧﺮد‪ ...‬و ﺟﺎﯾﮕـﺎﻫﺶ‬ ‫ﺳﺮ‪ ...‬دﯾﮕﺮ ﺧﺸﻢ ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﺶ دل و ﺳﻪ دﯾﮕﺮ آرزو‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧﺸﻢ ﻟﺸـﮑﺮ اﯾﻦ ﭘﺎدﺷﺎه )ﻧﺎﻃﻘﻪ( اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪﯾﺸﺎن ﺧﻠﻠﻬﺎ را درﯾﺎﺑﺪ‬ ‫و ﺛﻐﻮر را اﺳـﺘﻮار ﮐﻨﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﻣﺎ ﻋﻤﻞ ] در ﻋﻼج ﺧﺸﻢ [ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺰﺑﺎن ﺑﮕﻮﯾﺪ اﻋﻮذ ﺑﺎﷲ ﻣﻦ اﻟﺸﯿﻄﺎن اﻟﺮﺟﯿﻢ و ﺳﻨﺖ آن‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺮ ﭘـﺎي ﺑﻮد ﺑﻨﺸـﯿﻨﺪ و اﮔﺮ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮد ﭘﻬﻠﻮ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻧﻬـﺪ و اﮔﺮ ﺑـﺪﯾﻦ ﺳـﺎﮐﻦ ﻧﺸﻮد ﺑﻪ آب ﺳـﺮد ﻃﻬـﺎرت ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل‬ ‫ﺻﻠـﻮات اﷲ ﻋﻠﯿـﻪ ﮔﻔـﺖ ﺧﺸـﻢ از آﺗﺶ اﺳﺖ ﺑﻪ آب ﺑﻨﺸﺎﻧﯿـﺪ‪) .‬ﮐﯿﻤﯿـﺎي ﺳـﻌﺎدت ﻏﺰاﻟﯽ(‪ .‬ﺧﺸﻢ و ﺷـﻬﻮت ﺟﻤـﺎل ﺣﯿـﻮان اﺳﺖ ﻋﻠﻢ و‬ ‫ﺣﮑﻤﺖ ﮐﻤﺎل اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﺧﺸﻢ و ﺷﻬﻮت ﻣﺮد را اﺣﻮل ﮐﻨﺪ ز اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ روح را ﻣﺒﺪل ﮐﻨﺪ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ - .‬ﺑﻪ ﺧﺸﻢ؛ در ﺣﺎل ﺧﺸﻢ‪.‬‬ ‫از روي ﺧﺸﻢ‪ .‬ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ‪ .‬ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ‪ .‬ﻏﻀﺒﻨﺎك ‪ :‬ﻧﺸﺴﺖ از ﺑﺮ اﺳﺐ ﮐﺴﺮي ﺑﻪ ﺧﺸﻢ ﺑﮑﺲ ﺗﺎ در ﮐﺎخ ﻧﮕﺸﺎد ﭼﺸﻢ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﺼﺪ‬ ‫ﺧﺸﻢ)‪ (2‬در ﮐـﺎزه اي ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﭼﻨـﮓ اﻧـﺪرون ﺑﺎزه اي‪.‬ﺧﺠﺴـﺘﻪ‪ .‬ﭼﻮن اﻓﺸـﯿﻦ ﺑﻨﺸـﺴﺖ ﺑﻪ ﺧﺸﻢ اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ را ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧـﺪ دوش‬ ‫دﺳـﺖ ﻣـﻦ ﺑﺮﻗـﺎﺳﻢ ﮔﺸـﺎده ﮐﺮد اﻣﺮوز اﯾـﻦ ﭘﯿﻐـﺎم درﺳـﺖ ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ او را ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﮐﺸﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺸﻢ و اﺳـﺘﺨﻔﺎف ﮔﻔﺖ‬ ‫ﻧﺒﺨﺸـﯿﺪم و ﻧﺒﺨﺸـﻢ ﮐـﻪ اﻣﯿﺮاﻟﻤـﺆﻣﻨﯿﻦ ﺑﻤﻦ داده اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧـﻮاﺟﻪ اﺣﻤـﺪ ﺑﻪ ﺧﺸﻢ در ﺑﻮﺳـﻬﻞ ﻧﮕﺮﯾﺴﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫اﯾﺴـﺘﺎده ﺑﻪ ﺧﺸﻢ ﺑﺮ در او‪.‬ﺣﮑﺎك‪ - .‬ﺑﻪ ﺧﺸﻢ آﻣـﺪن؛ ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ ﺷـﺪن‪ .‬ﻏﻀـﺒﻨﺎك ﺷـﺪن‪ - .‬ﺑﻪ ﺧﺸﻢ آوردن؛ اﺣﻨﺎق‪ .‬اِﺳـﺨﺎط‪ .‬ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﺮدن‪ .‬ﻏﻀـﺒﻨﺎك ﮐﺮدن ‪ :‬ﺳـﺨﻦ ﭼﯿﻦ ﮐﻨـﺪ ﺗﺎزه ﺟﻨﮓ ﻗـﺪﯾﻢ ﺑﻪ ﺧﺸﻢ آورد ﻧﯿﮑﻤﺮد ﺳـﻠﯿﻢ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬اﻏﻀﺎب‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻠﻤﻪ در ردﯾﻒ ﺧﻮد ﺷﻮد‪ - .‬ﺑﻪ ﺧﺸﻢ اﻓﺘﺎدن؛ ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ ﺷـﺪن‪ .‬ﻏﻀـﺒﻨﺎك ﺷـﺪن‪ - .‬ﺑﻪ ﺧﺸﻢ اﻓﮑﻨـﺪن؛ ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﻏﻀـﺒﻨﺎك ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﻐﯿﻆ آوردن‪ - .‬ﺑﻪ ﺧﺸﻢ درآﻣـﺪن؛ ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ ﺷـﺪن‪ .‬ﻏﻀـﺒﻨﺎك ﺷـﺪن ‪ :‬ﺑﺮون ﮐﻨﺪ ﭼﻮ درآﻣﺪ ﺑﻪ ﺧﺸﻢ ﮔﺸﺖ زﻣﺎن ز‬ ‫ﻗﺼـﺮ ﻗﯿﺼـﺮ و از ﺧﻮان ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ ﺧﺎن را‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ - .‬ﺑﻪ ﺧﺸﻢ رﻓﺘﻦ؛ از روي ﻏﻀﺒﻨﺎﮐﯽ رﻓﺘﻦ‪ .‬ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ رﻓﺘﻦ‪ .‬ﺑﺎ ﻏﯿﻆ رﻓﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﻗﻬﺮ ﮐﺮدن و رﻓﺘﻦ‪ - .‬ﺑﻪ ﺧﺸﻢ رﻓﺘﻪ؛ ﻗﻬﺮ ﮐﺮده‪ .‬از روي ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ ﺗﺮك ﮐﺮده و رﻓﺘﻪ ‪ :‬ﮐﺎش آن ﺑﻪ ﺧﺸﻢ رﻓﺘﻪء ﻣﺎ آﺷﺘﯽ ﮐﻨﺎن ﺑﺎز آﻣﺪي‬ ‫ﮐﻪ دﯾـﺪهء ﻣﺸـﺘﺎق ﺑﺮ در اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺸﻢ رﻓﺘﻪء ﻣـﺎ را ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﺮد ﭘﯿﻐﺎم ﺑﯿﺎ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺳﭙﺮ اﻧـﺪاﺧﺘﯿﻢ اﮔﺮ ﺟﻨﮕﺴﺖ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﻣﺮﺣﺒﺎ اي‬ ‫ﻧﺴﯿﻢ ﻋﻨﺒﺮﺑﻮي ﺧﺒﺮي زان ﺑﻪ ﺧﺸﻢ رﻓﺘﻪ ﺑﮕﻮي‪.‬ﺳﻌﺪي‪ - .‬ﺑﻪ ﺧﺸﻢ ﺷﺪن؛ ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﺷﺪن‪ .‬ﺧﺸﻢ آوردن‪ .‬ﻏﻀﺒﻨﺎك ﺷﺪن‪ .‬ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﺷﺪن ‪:‬‬ ‫از راﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﺧﺸﻢ ﺷﻮي داﻧﻢ ﺑﺮ ﺑﺎم ﭼﺸﻢ ﺳـﺨﺖ ﺑﻮد آژخ‪.‬ﮐﺴﺎﺋﯽ‪ - .‬ﺧﺸﻢ آﻣﺪن؛ ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ ﺷﺪن‪ .‬ﻏﻀـﺒﻨﺎك ﺷﺪن‪ .‬ﺑﻐﯿﻆ آﻣﺪن ‪ :‬ﺳـﺮ‬ ‫ﻓﺮوﺑﺮدم ﻣﯿـﺎن آﺑﺨﻮر از ﻓﺮﻧـﺞ ﻣﻨﺶ ﺧﺸﻢ آﻣـﺪ ﻣﮕﺮ‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬ﺧﺸـﻤﺶ آﻣـﺪ و ﻫﻢ آﻧﮕﻪ ﮔﻔﺖ وﯾـﮏ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻮ را ﺑﺮﮐﻨـﺪ از دﯾـﺪه‬ ‫ﮐﯿـﮏ‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬ﯾـﻮز را ﻫﺮ ﭼﻨـﺪ ﺑﻬـﺘﺮ ﭘﺮوري ﭼﻮن ﯾﮑﯽ ﺧﺸﻢ آورد ﮐﯿﻔﺮ ﺑﺮي‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻠﻤﻪ در ردﯾﻒ ﺧﻮد ﺷﻮد‪- .‬‬ ‫ﺧﺸﻢ آوردن؛ ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ ﺷﺪن‪ .‬ﻏﻀـﺒﻨﺎك ﺷﺪن‪ .‬ﺑﻐﯿﻆ آﻣﺪن ‪ :‬ﭼﻮ رﺣﻢ آرد دﻟﺖ ﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ آب از ﺳﻨﮓ ﻣﯿﺰاﯾﺪ ﭼﻮ ﺧﺸﻢ آرد ﻟﺒﺖ ﺑﯿﻨﻢ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﻮم از اﻧﮕـﺒﯿﻦ ﺧﯿﺰد‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﺮ زﺧﻢ زﻧﯽ ﺳـﻨﺎﻧﺖ ﺑﻮﺳﻢ ور ﺧﺸﻢ آري رﺿـﺎت ﺟﻮﯾﻢ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻠﻤﻪ در ردﯾﻒ‬ ‫ﺧﻮد ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺸﻢ ﺑﺮآوردن؛ ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﺷﺪن‪ .‬ﻏﻀﺒﻨﺎك ﺷﺪن ‪ :‬ز اﺧﺘﺮﺷﻨﺎﺳﺎن ﺑﺮآورد ﺧﺸﻢ دﻟﺶ ﭘﺮ ز درد و ﭘﺮ از آب ﭼﺸﻢ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ ﺧﺸﻢ ﺑﻪ ﯾﮑﺴﻮ اﻓﮑﻨـﺪن؛ از ﺣﺎل ﻋﺼـﺒﺎﻧﯿﺖ ﺧﺎرج ﺷـﺪن‪ .‬از ﻏﻀﺐ ﺑﯿﺮون آﻣﺪن ‪ :‬ﮐﺎر از اﯾﻦ ﺧﻮﺷﺘﺮ اﺳﺖ داد ﺑﺪه ﺧﺸﻢ ﯾﮑﺴﻮ ﻓﮑﻦ‬‫ﺑﯿﺎر دﻟﯿﻞ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ - .‬ﺧﺸﻢ داﺷـﺘﻦ؛ ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ ﺑﻮدن‪ .‬ﻏﻀﺐ داﺷـﺘﻦ ‪ :‬ﺑﻪ اﻣﯿﺪ ﺗﺎج از ﭘﺪر ﭼﺸﻢ داﺷﺖ ﭘﺪر زﯾﻦ ﺳـﺨﻦ ﺑﺮ ﭘﺴـﺮ ﺧﺸﻢ‬ ‫داﺷﺖ‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﺸﻢ ﻓﺮوﺧـﻮردن؛ ﮐﻈﻢ‪ .‬ﮐﻈﻢ ﻏﯿـﻆ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬ﻫﻤﻪ رﻧﺠﯽ ﺑﺴـﺮ ﺑﺮم ﭼﻮ ﺑﮑﻮي ﺗﻮ ﺑﮕـﺬرم ﻫﻤﻪ‬ ‫ﺧﺸـﻤﯽ ﻓﺮوﺧﻮرم ﭼﻮ ﺑﺒﯿﻨﻢ رﺿﺎي ﺗﻮ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻠﻤﻪ در ردﯾﻒ ﺧﻮد ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺸﻢ ﮐﺮدن؛ ﻏﻀﺐ ﮐﺮدن‪ .‬ﻏﯿﻆ ﮐﺮدن ‪:‬‬ ‫ﭼﻮن ﺑﺨﻨـﺪد ﻋـﺪو ز ﮔﺮﯾﻪء ﻣﻦ دل ﺑﺨﺸـﻤﻢ ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ ﻫـﺎن ﺑﺸـﻨﻮ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻻﯾﻖ ﺣﺎل ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻧﯿﺴﺖ ﺧﺸﻢ ﺑﻪ ﺑﺎﻃﻞ ﮔﺮﻓﺘﻦ و اﮔﺮ ﺑﺤﻖ‬ ‫ﺧﺸﻢ ﮔﯿﺮد ﭘـﺎ از اﻧـﺪازهء اﻧﺘﻘـﺎم ﺑﯿﺮون ﻧﻨﻬـﺪ‪) .‬ﻣﺠـﺎﻟﺲ ﺳـﻌﺪي(‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻠﻤﻪ در ردﯾـﻒ ﺧﻮد ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﺸﻢ ﮔﺮﻓﺘﻦ؛ ﺑﺨﺸـﻢ‬ ‫آﻣـﺪن‪ .‬ﻏﻀﺐ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺧﺸﻢ ﮔﯿﺮي ﺟﻨﮓ ﺟﻮﯾﯽ ﭼﻮن ﺑﻤﺎﻧﯽ از ﺟﻮاب ﺧﺸﻢ ﯾﮑﺴﻮ ﻧﻪ ﺳـﺨﻦ ﮔﺴﺘﺮ ﮐﻪ ﺷـﻬﺮ‬ ‫آوار ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺗﻦ ﮔﻮر ﺗﺴﺖ ﺧﺸﻢ ﻣﮕﯿﺮ از ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻦ زﯾﺮا ﮐﻪ ﺧﺸﻢ ﮔﯿﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺳﺨﻦ ﭘﺬﯾﺮ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺮ ﺗﻮ ﺧﺸﻢ‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﺮا ﻣﯽ ﺑﺮﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﺗﻮ ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺰرﮔﯽ و ﺑﺰرﮔﺘﺮ از اﯾﻦ ﺧﻮاﻫﯽ ﺷـﺪ اﮔﺮ ﺟﻮاﺑﯽ ﺑﺤﻖ ﺑـﺪﻫﯿﻢ و ﺧﺸﻢ ﻧﮕﯿﺮي‬ ‫ﺑﮕﻮﺋﯿﻢ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﭼﺸﻢ ﻧﻬـﺎده ﺑﻮدي ﺗـﺎ ﭘﺎدﺷـﺎﻫﯽ ﺑﺰرگ و ﺟﺒـﺎر ﺑﺮ ﭼﺎﮐﺮي ﺧﺸﻢ ﮔﺮﻓﺘﯽ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ص ‪- .(222‬‬ ‫ﺧﺸـﻤﮕﯿﺮ؛ ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ‪ .‬ﻏﻀﺒﻨﺎك ‪ :‬ﺗﻦ ﮔﻮر ﺗﺴﺖ ﺧﺸﻢ ﻣﮕﯿﺮ از ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻦ زﯾﺮا ﮐﻪ ﺧﺸﻤﮕﯿﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺳﺨﻦ ﭘﺬﯾﺮ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ - .‬در ﺧﺸﻢ‬ ‫اﻓﮑﻨﺪن؛ ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﻏﻀـﺒﻨﺎك ﮐﺮدن‪ - .‬در ﺧﺸﻢ رﻓﺘﻦ؛ ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ ﺷﺪن‪ ،‬در ﺧﺸﻢ ﺷﺪن‪ - .‬در ﺧﺸﻢ ﺷﺪن؛ ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ ﺷﺪن‪ .‬ﺧﺸﻢ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ‪ :‬ﮐﺴﺮي ﭼﻨﺎن در ﺧﺸﻢ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ وﻗﺖ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻣﻦ ﺷﺘﺎﺑﺰده در ﺧﺸﻢ ﺷﻮم‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم‬ ‫در ﺧﺸﻢ ﺷﻮد و ﺳـﻄﻮﺗﯽ در او ﭘﯿﺪا آﯾﺪ در آن ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺰرگ آﻓﺘﯽ ﺑﺮ ﺧﺮد وي ﻣﺴﺘﻮﻟﯽ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﻬﯿﻘﯽ(‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ...‬دﺳﺘﻮري دﻫﺪ‬ ‫اﯾﺸـﺎن را ﺗﺎ ﺑﯽ ﺣﺸـﻤﺖ ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ در ﺧﺸﻢ ﺷﻮد ﺑﻪ اﻓﺮاط ﺷـﻔﺎﻋﺖ ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺳـﻠﻄﺎن از اﯾﻦ در ﺧﺸﻢ ﺷـﺪ و او را‬ ‫ﺑﺠﻨﺎﯾﺖ ﺧﺮاﺑﯽ وﻻﯾﺖ و ﺿـﻌﻒ ﺣﺎل رﻋﯿﺖ ﻣﺆاﺧـﺬه ﮐﺮد‪) ...‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﺷـﯿﺮ در ﺧﺸﻢ ﺷﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬وﮐﯿﻞ درﯾﺎ‪...‬‬ ‫در ﺧﺸﻢ ﺷـﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬او در ﺧﺸﻢ ﺷـﺪه ﮔﻔﺖ ﺑﺮ زﺑـﺎن ﻣﻦ ﺧﻄـﺎ ﮐﺠـﺎ رود‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ - .‬در ﺧﺸﻢ ﮐﺴـﯽ اﻓﮑﻨـﺪن؛ ﻣﻮرد‬ ‫ﻏﻀﺐ ﮐﺴـﯽ واﻗﻊ ﮐﺮدن ‪ :‬ﻟﯿﮑﻦ ﺗﻮ از ﻧﺰدﯾﮑﺎن‪ ...‬ﻣﯽ اﻧﺪﯾﺸـﯽ ﮐﻪ اﮔﺮ وﻗﻮف ﯾﺎﺑﻨﺪ ﺗﺮا در ﺧﺸﻢ ﻓﻠﮏ اﻓﮑﻨﻨﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺗﻤﻮﯾﻪ و‬ ‫ﺗﺰوﯾﺮ آﻧﻬـﺎ ﻣﺮا در ﺧﺸﻢ او اﻓﮑﻨـﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻠﻤﻪ در ردﯾـﻒ ﺧـﻮد ﺷـﻮد‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣـﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺸﻢ ﺑﮑﺴﺮ اول‪ ،‬ﭘﻬﻠﻮي ‪) hishm, heshm‬و ﻧﯿﺰ ‪eshm‬ﻣﻨﺎس ‪ (273‬اوﺳﺘﺎ ‪» aeshma‬ﺑﺎرﺗﻮﻟﻤﻪ ‪» «35‬ﻧﯿﺒﺮگ ‪ «107‬ﻏﻀﺐ‬ ‫و ﻗﻬﺮ‪ :‬ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﺑﮑﺸﺘﻦ ﺑﯽ ﮔﻨﺎﻫﯽ ﻓﺮﻣﺎن داد ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﻣﻠﮏ ﺑﻤﻮﺟﺐ ﺧﺸﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ داري زﯾﺎن ﺧﻮد ﻣﭙﺴﻨﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ‪- (2) .(51‬‬ ‫ﺑﺼﺪ ﺧﺸﻢ‪ ،‬ﻣﺒﺎﻟﻐﺖ ﺑﺨﺸﻢ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ آﻟﻮد‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﻏﻀﺒﻨﺎك‪ .‬ﺧﺸﻤﻨﺎك‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء()‪)(1‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ‪ .‬ﻏﻀﺐ آﻟﻮد‪ .‬ﻣﻐﻀﺐ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‬ ‫‪ :‬روﺑﺎﻫﺎن را زﻫﺮه ﻧﺒﺎﺷـﺪ از ﺷـﯿﺮ ﺧﺸﻢ آﻟﻮد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻗﻼده ﻧﯿﻢ ﮔﺴﻞ ﮔﺸﺖ و ﺷـﯿﺮ ﺧﺸﻢ آﻟﻮد‪ .‬اﺛﯿﺮاﻟﺪﯾﻦ اﺧﺴـﯿﮑﺘﯽ‪ .‬وﺣﺸـﯽ‬ ‫ﺗﯿﺰﭼﻨﮓ ﺧﺸﻢ آﻟﻮد ﮐﺰ دم آﺗﺸﯿﻦ ﺑﺮآرد دود‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - (1) .‬در ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺸﻤﺎﻟﻮ ﻧﯿﺰ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ آﻟﻮدﮔﯽ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ‪ .‬ﻏﻀﺒﻨﺎﮐﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ آﻟﻮده‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺸـﻤﻨﺎك‪ .‬ﻏﻀـﺒﻨﺎك‪ .‬ﺧﺸﻢ آﻟﻮد‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﯾﮑﯽ از ﭘﺴـﺮان ﻫﺮون‬ ‫اﻟﺮﺷﯿﺪ ﭘﯿﺶ ﭘﺪر آﻣﺪ ﺧﺸﻢ آﻟﻮده ﮐﻪ ﻓﻼن ﺳﺮﻫﻨﮓ زاده ﻣﺮا دﺷﻨﺎم ﻣﺎدر داد‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ آﻟﻮدي‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺸﻤﻨﺎﮐﯽ‪ .‬ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ آﻣﺪن‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َم َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﺷﺪن‪ .‬ﻏﻀﺒﻨﺎك ﺷﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺧﺸﻤﺶ آﻣﺪ و ﻫﻤﺎﻧﮕﻪ ﮔﻔﺖ وﯾﮏ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻮ‬ ‫را ﺑﺮﮐﻨﺪ از دﯾﺪه ﮐﯿﮏ‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬ﺳـﺮ ﻓﺮوﺑﺮدم ﻣﯿﺎن آﺑﺨﻮر از ﻓﺮﻧﺞ ﻣﻨﺶ ﺧﺸﻢ آﻣﺪ ﻣﮕﺮ‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬اﻣﺎ او را ﺳﻬﻮي اﻓﺘﺎد ﮐﯽ ﮐﺲ ﺳﻮي‬ ‫ﺷﻬﺮ ﺑﺮاز ﻧﻔﺮﺳـﺘﺎد و ﺑﺎ او ﻣﺸﻮرت ﻧﮑﺮد و او را ﺧﺸﻢ آﻣﺪ و ﻟﺸـﮑﺮ ﺟﻤﻊ ﮐﺮد‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ(‪ .‬ﭼﻮ ﺧﺸﻢ آﯾﺪت ﺑﺮ ﮔﻨﺎه ﮐﺴـﯽ‬ ‫ﺗﺄﻣﻞ ﮐﻨﺶ ﺑﺮ ﻋﻘﻮﺑﺖ ﺑﺴـﯽ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﻧﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﺟﻨﮓ آوري ﭘﺎﯾﺪار ﭼﻮ ﺧﺸﻢ آﯾﺪت ﻋﻘﻞ ﺑﺮﺟﺎي دار‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬از‬ ‫دوﺳﺘﯽ ﮐﻪ دارم و ﻏﯿﺮت ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﺮم ﺧﺸﻢ آﯾـﺪم ﮐﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﺎﻏﯿﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﯽ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﺪاﯾﻊ(‪ .‬ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﻧﯿﻢ ﺧﻮاب ﺗﻮ ﺧﺸﻢ آﯾﺪم ﻫﻤﯽ از‬ ‫ﭼﺸﻤﻬﺎي ﻧﺮﮔﺲ و ﭼﻨﺪﯾﻦ وﻗﺎﺣﺘﺶ‪ .‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ آﻣﯿﺰ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﮐﻨﻨﺪه‪ .‬ﺑﻪ ﻏﻀﺐ درآورﻧﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﺸﻢ آور‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ آور‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َو[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﮐﻨﻨﺪه‪ .‬ﻏﻀﺒﻨﺎك ﮐﻨﻨﺪه‪ .‬ﺧﺸﻢ آﻣﯿﺰ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ آوردن‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 812‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َو َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﺮآﺷـﻔﺘﻦ‪ .‬ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ ﺷﺪن‪ .‬ﻏﻀـﺒﻨﺎك ﺷﺪن ‪ :‬ﺷـﯿﺮ ﺧﺸﻢ آورد و ﺟﺴﺖ از ﺟﺎي ﺧﻮﯾﺶ‪ .‬رودﮐﯽ‪ .‬ﻣﺎر را ﻫﺮ‬ ‫ﭼﻨـﺪ ﺑﻬـﺘﺮ ﭘﺮوري ﭼـﻮن ﯾﮑﯽ ﺧﺸﻢ آورد ﮐﯿﻔﺮ ﺑﺮي‪ .‬ﺑﻮﺷـﮑﻮر ﺑﻠﺨﯽ‪ .‬ﭼـﻮ ﺧﺸﻢ آورم ﺷـﺎه ﮐـﺎوس ﮐﯿﺴﺖ ﺑﻤﻦ دﺳﺖ ﯾﺎزﯾـﺪن ﻃﻮس‬ ‫ﭼﯿﺴﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭘﺪر وار ﺧﺸﻢ آورد ﺑﺮ ﭘﺴـﺮ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﭼﻮ ﺧﺸﻢ آري آﻧﮕﻪ ﺷﻮﻧﺪ از ﺗﻮ ﺳـﯿﺮ ﮐﻪ از ﺑﺎم ﭘﻨﺠﻪ ﮔﺰ اﻓﺘﯽ ﺑﺰﯾﺮ‪.‬‬ ‫ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ - .‬ﺧﺸﻢ آوردن ﺑﺮ؛ ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ ﺷﺪن ﺑﺮ ﮐﺴـﯽ‪ .‬ﻏﻀﺒﻨﺎك ﺷﺪن ﺑﺮ ﮐﺴﯽ‪ .‬ﺗﻮﺿﯿﺢ‪» :‬ﺧﺸﻢ آوردن« ﺑﺎ ﮐﻠﻤﻪء »ﺑﺮ« ﻣﺘﻌﺪي‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ آوري‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َو[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻏﻀﺒﻨﺎﮐﯽ‪ .‬ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ‪ .‬ﺧﺸﻤﻨﺎﮐﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ آورﯾﺪن‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َو َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ( ﺧﺸــﻤﮕﯿﻦ ﺷــﺪن‪ .‬ﻏﻀــﺒﻨﺎك ﺷــﺪن ‪ :‬ﭼـﻮن ﮐﺸـﻒ اﻧﺒـﻮه ﻏﻮﻏـﺎﯾﯽ ﺑﺪﯾـﺪ ﺑﺎﻧـﮓ و ژخ ﻣﺮدﻣـﺎن ﺧﺸــﻢ‬ ‫آورﯾﺪ‪.‬رودﮐﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻤﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﻣﺆﻧﺚ َاﺧَﺸﻢ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬زن ﻓﺮاخ ﺑﯿﻨﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬زﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻨﯽ وي از ﻋﻠﺘﯽ ﺑﻮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ||‪ .‬زﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﻮهء ﺷـﺎﻣﻪ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از‬ ‫ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻤﺎﻏﯿﻞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﮕﺎه از روي ﻏﻀﺐ و ﻗﻬﺮ و از ﮔﻮﺷﻪء ﭼﺸﻢ‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج()‪)(1‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﮐﺞ ﺑﯿﻨﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻟﻮچ‬ ‫ﭼﺸﻢ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬در آﻧﻨﺪراج ﺿﺒﻂ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺸﻢ آﻏﯿﻞ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ اﻧﮕﯿﺰ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َا[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺸﻢ آور‪ .‬ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﮐﻨﻨﺪه‪ .‬ﻏﻀﺒﻨﺎك ﮐﻨﻨﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ اﻧﮕﯿﺰي‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َا[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺣﺎل ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﮐﻨﻨﺪه‪ .‬ﺣﺎل ﻏﻀﺒﻨﺎك ﮐﻨﻨﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ ﺗﺎب‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺧﺸﻢ ﺗﺎب داده و ﭘﯿﭽﯿـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ او را‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺳـﯿﺎﻫﯽ ﻋﺰب ﭘﯿﺸﻪ و ﺧﺸﻢ ﺗﺎب ﭼﻮ دﯾﺪﻧﺪ‬ ‫روي ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯽ ﻧﻘـﺎب ز ﺗـﺎب ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﺠﻮش آﻣﺪﻧـﺪ در آن وادي ﺳـﺨﺖ ﮐﻮش آﻣﺪﻧـﺪ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )از آﻧﻨـﺪراج()‪ - (1) .(1‬در آﻧﻨـﺪراج‬ ‫آﻣﺪه‪ :‬در ﺑﻌﻀـﯽ ﻧﺴﺦ ﺗﻨﮓ ﺗﺎب ﺑﻤﺪ و ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ و ﺑﺮﯾﻦ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺑﯽ ﺻﺒﺮ و ﺑﯽ ﻃﺎﻗﺖ ﺑﻮد و ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ ﺗﻨﮓ ﯾﺎب ﺑﺘﺤﺘﺎﻧﯽ اﻟﻒ ﮐﺸﯿﺪه‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭼﯿﺰ ﻣﻄﻠﻮب ﮐﻢ ﯾﺎﺑﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻧﯿﺎﺑﺪ و ﻋﻠﯽ اﻟﺘﻘﺪﯾﺮﯾﻦ ﺗﻨﮓ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻣﺬﮐﻮر اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ ﺗﯿﺰ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ ِم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ ﺷﺪﯾﺪ‪ .‬ﺧﺸﻤﻨﺎﮐﯽ ﺷﺪﯾﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ ﺟﺖ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِاخ( ﻫﻤﺎن اﺣﺸﺎم ﺟﺖ اﺳﺖ در ﻓﺎرس‪) .‬از ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪ اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ ﺟﻨﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِم ِﺟْﻦ ﻧﯽ[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﻓﺮﺳﻨﮕﯽ ﮐﻤﺘﺮ ﻣﺸﺮق ﺧﺸﺖ‪) .‬ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ ﭼﺮوم‪.‬‬



‫]َخ ُچ[ )ِاخ( ] = ﺧﺸﻢ [ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از اﯾﻞ ﭼﺮوم ﮐﻮه ﮔﯿﻠﻮﯾﻪ آﻣﺪه در اﯾﻨﺠﺎي ﺗﻮﻃﻦ ﻧﻤﻮده اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎم آﻧﻬﺎ ﻣﺸﻬﻮر ﮔﺮدﯾﺪ دو ﻓﺮﺳﻨﮓ ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫ﻣﯿﺎﻧﻪء ﺷﻤﺎل و ﻣﺸﺮق ﺧﺸﺖ‪ .‬اﺻﻞ ﺧﺸﻢ ﺣﺸﻢ ﺑﺤﺎء ﺑﯽ ﻧﻘﻄﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻞ و ﻃﺎﯾﻔﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ ﺧﻮاﺟﻪ‪.‬‬



‫]َخ ﺧﻮا ‪ /‬ﺧﺎ َج[ )ِاخ(دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﻮﺷـﻬﺮ واﻗﻊ در ﻫﺸﺖ ﻫﺰار و ﭘﺎﻧﺼﺪ ﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﻮﺷﻬﺮ‬ ‫ﮐﻨـﺎر ﺷﻮﺳﻪء ﺑﻮﺷـﻬﺮ ﺑﻪ ﺑﻬﻤﻨﯽ و ﯾﮏ ﻫﺰارﮔﺰي ﺳﺎﺣﻞ درﯾﺎ ﮐﻪ ‪ 250‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ دارد‪ .‬آب آن از ﭼـﺎه و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺧﺮﻣﺎ و‬ ‫ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﺻﯿﺪ ﻣﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(7‬‬ ‫ﺧﺸﻢ ﺧﻮد را ﻓﺮو ﺑﺮدن‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ ِم ﺧَﻮْد ‪ُ /‬ﺧْﺪ ُف ُب َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻏﯿﻆ ﺧﻮد را ﺧﻮردن‪ .‬ﮐﻈﻢ ﻏﯿﻆ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ ﺧﻮردن‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ ﺧَﻮْر ‪ُ /‬ﺧْﺮ َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻏﯿﻆ ﺧﻮد را ﻓﺮوﺑﺮدن‪ .‬ﮐﻈﻢ ﻏﯿﻆ ﮐﺮدن‪ .‬ﻋﺼـﺒﺎﻧﯿﺖ ﺧﻮد را ﻓﺮوﻧﺸﺎﻧﺪن ‪ :‬از راﺳﺘﯽ ﺗﻮ ﺧﺸﻢ ﺧﻮري‬ ‫داﻧﻢ ﺑﺮ ﺑﺎم ﭼﺸﻢ ﺳﺨﺖ ﺑﻮد آژخ‪.‬ﮐﺴﺎﺋﯽ ﻣﺮوزي‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ در اﺑﺮو درآورده‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َد َا َد َو َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎﺧﻮش و ﺑﯿﺪﻣﺎغ ﺷﺪه‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ‪ .‬ﭼﯿﻦ از روي ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ ﺑﺮ ﭼﺸﻢ آورده ‪ :‬دﮔﺮ ره‬ ‫ﯾﮑﯽ روﺳﯽ ﮔﺮﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﭼﻮ ﺷﯿﺮان در اﺑﺮو ﺑﺮآورده ﺧﺸﻢ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ راﻧﺪن‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﺷﺪن‪ .‬ﻏﻀﺐ راﻧﺪن‪ .‬ﻏﯿﻆ ﮐﺮدن ‪ :‬ﮐﺎﻣﮑﺎري ﮐﻮ ﭼﻮ ﺧﺸﻢ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ راﻧﺪ ﺑﺮوم ﻃﻮق زرﯾﻦ را ﮐﻨﺪ در‬ ‫ﮔﺮدن ﻗﯿﺼـﺮ دراي‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺑﺤﺪي ﺑﺮ دﺷـﻤﻨﺎن ﺧﺸﻢ ﺑﺮاﻧﺪ ﮐﻪ دوﺳﺘﺎن را اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻤﺎﻧﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ .‬ﺗﻮ ﮔﺮ ﺧﺸﻢ ﺑﺮ وي ﻧﺮاﻧﯽ‬ ‫رواﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺧﻮي ﺑـﺪ دﺷـﻤﻨﺶ در ﻗﻔـﺎﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﺑﺮ ﻏﻼﻣﯽ ﮐﻪ ﻃﻮق ﺧـﺪﻣﺖ ﺑﺴﺖ ﺧﺸﻢ ﺑﯿﺤـﺪ ﻣﺮان و ﻃﯿﺮه ﻣﮕﯿﺮ‪.‬‬ ‫ﺳﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ زدا‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َز ‪ِ /‬ز ‪ُ /‬ز[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ ﻣﺮﺧﻢ( ﻏﯿﻆ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮﻧﺪه‪ .‬ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮﻧﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ ﺳﺎز‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ‪ .‬ﻏﻀﺒﻨﺎك‪ .‬ﺧﺸﻤﯿﻦ ‪ :‬ﻓﺮوﺑﺮد ﺳﺮﻃﯿﺮه و ﺧﺸﻢ ﺳﺎز وزان ﻃﯿﺮﮔﯽ ﺳﺮ ﺑﺮآورد ﺑﺎز‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ ﺷﯿﺤﯽ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن اﻧﮕﺎﻟﯽ ﺑﺨﺶ ﺑﺮازﺟﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﻮﺷﻬﺮ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 31‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺑﺮازﺟﺎن ﮐﻨﺎر رود ﺣﻠﻪ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫]َخ َ‬ ‫دﻫﮑﺪه راه ﻣﺎﻟﺮو دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(7‬‬ ‫ﺧﺸﻢ ﻓﺮوﺧﻮاﺑﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ ُف ﺧﻮا ‪ /‬ﺧﺎ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( از ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ دﺳﺖ در ﮐﺸﯿﺪن‪ .‬ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ ﯾﮑﺴﻮ ﻧﻬﺎدن‪) .‬از ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺻﻔﻖ‪) .‬ﺗﺎج‬ ‫ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺎ د ر ﺑﯿ ﻬ ﻘ ﯽ ( ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ ﻓﺮوﺧﻮردن‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ ُف ﺧَﻮْر ‪ُ /‬ﺧْﺮ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻈﻢ ﻏﯿـﻆ‪ .‬ﻏﯿﻆ ﺑﯿﮑﺴﻮ ﻧﻬﺎدن ‪ :‬ﺑﺒﺨﺸﻮد ﺑﺮ ﺣﺎل ﻣﺴـﮑﯿﻦ ﻣﺮد ﻓﺮوﺧﻮرد ﺧﺸﻢ ﺳـﺨﻨﻬﺎي ﺳـﺮد‪.‬‬ ‫ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﻐﻀﺐ آﻣﺪن‪ .‬ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ ﺷﺪن‪ .‬ﻏﻀﺒﻨﺎك ﺷﺪن ‪ :‬ﻗﻠﻢ ﺑﻄﺎﻟﻊ ﻣﯿﻤﻮن و ﺑﺨﺖ ﺑﺪ رﻓﺘﻪ ﺳﺖ اﮔﺮ ﺗﻮ ﺧﺸﻢ ﮐﻨﯽ‬ ‫]َخ ‪ِ /‬خ َ‬ ‫اي ﭘﺴﺮ وﮔﺮ ﺧﺸﻨﻮد‪.‬؟‬ ‫ﺧﺸﻤﮕﺮ‪.‬‬



‫گ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]َخ ‪ِ /‬خ َ‬ ‫ﺧﺸﻢ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫گ ِر َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﺷﺪن‪ .‬آزﻏﺪن‪ .‬آزﻏﯿﺪن‪ .‬ﻏﺮاﺷﯿﺪن‪ .‬اِﻣﺘِﻌﺎض؛ ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪن‪ .‬اﻏﺘﯿﺎظ‪َ .‬ﺗَﻐﱡﻀﺐ‪َ .‬ﺗَﻀﱡﺮم‪َ .‬ﺗَﻐﱡﯿﻆ‪.‬‬ ‫]َخ ‪ِ /‬خ ِ‬ ‫َﺣَﺮد‪ .‬اﺣﺘﻼـط‪ .‬ﺣﻠﻂ‪َ .‬ﺣَﻨﻖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻣﻨﺼﻮر ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺨﻮاﻧـﺪ‪ ،‬ﺧﺸﻢ ﮔﺮﻓﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺳﯿﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﺧﺸﻢ ﮔﯿﺮي ﺟﻨﮓ ﺟﻮﯾﯽ‬ ‫ﭼﻮن ﺑﻤﺎﻧﯽ از ﺟﻮاب ﺧﺸﻢ ﯾﮑﺴﻮ ﻧﻪ ﺳـﺨﻦ ﮔﺴﺘﺮ ﮐﻪ ﺷﻬﺮ آوار ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﮐﺪام ﻗﻮت و ﻣﺮداﻧﮕﯽ و ﺑﺮﻧﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺧﺸﻢ ﮔﯿﺮي و‬ ‫ﺑﺎ ﻃﺒﻊ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮﻧﺎﺋﯽ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻣﻔﺮدات(‪ .‬وﮔﺮ ﺧﺸﻢ ﮔﯿﺮد ز ﮐﺮدار زﺷﺖ ﭼﻮ ﺑﺎز آﻣـﺪي ﻣﺎﺟﺮي درﻧﻮﺷﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬وﮔﺮ ﺑﺎ‬ ‫ﭘﺪر ﺟﻨﮓ ﺟﻮﯾﺪ ﮐﺴـﯽ ﭘﺪر ﺑﯿﮕﻤﺎن ﺧﺸﻢ ﮔﯿﺮد ﺑﺴﯽ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﺗﻮ ﺧﻮاﻫﯽ ﺧﺸﻢ ﺑﺮ ﻣﺎ ﮔﯿﺮ و ﺧﻮاﻫﯽ ﭼﺸﻢ ﺑﺮ ﻣﺎ ﮐﻦ ﮐﻪ ﻣﺎ را‬ ‫ﺑﺎ ﮐﺲ دﯾﮕﺮ ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺳﺖ از ﺗﻮ ﭘﺮواﯾﯽ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺧﻮاﺗﯿﻢ(‪َ .‬ﺗَﻌﺬﻓُﺮ؛ ﺧﺸﻢ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ ﮔﻞ رس‪.‬‬



‫گ ُر[ )ِاخ( دﻫﯽ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﻟﻨﮕﻪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻻر‪ ،‬واﻗﻊ در ﭼﻬﻞ ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور ﻟﻨﮕﻪ واﻗﻊ در ﮐﻮه ﺑﺮﮐﻪ ﺳﻘﻠﯿﻦ‪.‬‬ ‫ش ِ‬ ‫]َخ َ‬ ‫)از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(7‬‬ ‫ﺧﺸﻤﮕﻦ‪.‬‬



‫گ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻏﻀﺒﺎن‪ .‬ﻏﻀﺒﻨﺎك‪ .‬ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ‪ .‬ﻏﻀﻮب‪ .‬ﺧﺸﻤﯿﻦ‪ .‬ﺧﺸﻢ آﻟﻮد‪ .‬ﻏﻀﺐ آﻟﻮد‪ .‬ﺳﺎﺧﻂ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ ‪ِ /‬خ ِ‬ ‫ﺧﺸﻤﮕﻨﯽ‪.‬‬



‫گ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ‪ .‬ﻏﻀﺒﻨﺎﮐﯽ‪ .‬ﺧﺸﻤﮕﯿﻨﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ ‪ِ /‬خ ِ‬ ‫ﺧﺸﻤﮕﯿﺮ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺸﻢ ﮔﯿﺮﻧﺪه‪ .‬ﻏﻀـﺒﻨﺎك‪ .‬ﻏﺎﺿﺐ ‪ :‬ﺗﻦ ﮔﻮر ﺗﺴﺖ ﺧﺸﻢ ﻣﮕﯿﺮ از ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻦ زﯾﺮا ﮐﻪ ﺧﺸﻤﮕﯿﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺳﺨﻦ ﭘﺬﯾﺮ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ ﮔﯿﺮﻧﺪه‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َر َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻏﺎﺿﺐ‪ .‬ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ‪ .‬ﻏﻀـﺒﻨﺎك‪ .‬ﺧﺸﻢ آﻟﻮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﻧﻔﺲ ﺧﺸﻢ ﮔﯿﺮﻧـﺪه؛ ﻗﻮه ﻏﻀﺒﯿﻪ ‪:‬‬ ‫اﻣﺎ ﻧﻔﺲ ﺧﺸﻢ ﮔﯿﺮﻧﺪه ﺑﺎ وي اﺳﺖ ﻧﺎم و ﻧﻨﮓ ﺟﺴﺘﻦ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ص ‪.(120‬‬ ‫ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ[ )ص ﻣﺮﮐـﺐ( ﻏﻀـﺒﻨﺎك‪ .‬آﻧﮑـﻪ ﭘﺮ از ﺧﺸـﻢ و ﻗﻬﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﻏﺮاﺷـﯿﺪه‪ .‬آرﻏـﺪه‪ .‬ﺗﺮ‪ُ .‬ﻣﻐِﻀﺐ‪ .‬ﺧﺸـﻤﻦ‪ .‬ﺧﺸـﻤﯿﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺸـﻤﮕﯿﻦ‪ .‬ﺗـﺎﻓﺘﻪ‪ .‬آﻟَﻐـ َﺪه‪ .‬ﺳﺎﺧـﻂ‪ .‬آﺷـﻔﺘﻪ‪ .‬ﺑﺮآﺷـﻔﺘﻪ‪َ .‬ﻏﻀﻮب‪ .‬ﻏﻀـﺒﺎن‪ .‬ﺧﺸـﻤﻨﺎك‪ .‬ﻏـﺎﺿﺐ‪ .‬ﻏﻀﺒﯽ‪ .‬ﻏﻀﺐ آﻟﻮد‪ .‬ﺣﻨﯿﻖ‪ .‬ﺣﺎﻧﻖ‪ُ .‬ﻣﺘَِﻐﯿﱠﺮ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺟﻬﺎﻧﺪار ﯾﺰدان ﺟﻬﺎن آﻓﺮﯾﻦ از آﻧﮑﺎر ﺑﺮ ﺳﺎم ﺷﺪ ﺧﺸـﻤﮕﯿﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺷﻮد ﺷﺎه اﯾﺮان ﺑﻤﺎ ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ز ﻧﺎﭘﺎك‬ ‫راﯾﯽ درآﯾﺪ ﺑﮑﯿﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ ﺷـﺪن‪ .‬ﺑﺮﺗـﺎﻓﺘﻪ ﺷـﺪن‪ .‬از ﺟـﺎ دررﻓﺘﻦ‪ .‬اِﺧِﺮﻧﻄـﺎم‪َ ،‬ﺗـ َﺬﱡﻣﺮ؛ ﺑﺨﺸﻢ آﻣـﺪن‪ .‬ﺑﻬﻢ ﺑﺮآﻣـﺪن‪ .‬اﻣﺘﺤـﺎك‪.‬‬ ‫]َخ ‪ِ /‬خ ُ‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻣﻠﮏ را ﮐﻤﺎن ﮐﺠﯽ راﺳﺖ ﺷﺪ ز ﺳﻮدا ﺑﺮ او ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺧﻮاﺳﺖ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻤﮕﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﺼـﺒﺎﻧﯿﺖ‪ .‬ﻏﻀـﺒﻨﺎﮐﯽ‪ .‬ﺑﺮآﺷـﻔﺘﮕﯽ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ(‪ .‬ﻫﻀـﯿﻤﻪ‪َ .‬وﺑَـﺪ‪َ ،‬ﻏِﻀﺐ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﻏﻀـﺐ‬ ‫آﻟﻮدﮔﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻤﻠﻮ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺸﻤﺎﻟﻮ‪ .‬ﺧﺸﻢ آﻟﻮد‪ .‬ﻏﻀﺒﻨﺎك‪ .‬ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ‪ .‬ﺧﺸﻤﻦ‪ .‬ﺧﺸﻤﯿﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻤﻠﻮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( دﻏﺪﻏﻪ ﮐﺮدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]َخ ‪ِ /‬خ َ‬ ‫ﺧﺸﻤﻦ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ ِم[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻏﻀـﺒﻨﺎك‪ .‬ﺧﺸـﻤﻨﺎك‪ .‬ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻏﻀﺒﺎن‪ .‬ﻏﻀﻮب‪ .‬آرﻏﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻤﯿﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﮔﺎه ﺗﻮ ﺧﻮش ﻃﺒﻊ و ﮔﻬﯽ ﺧﺸﻤﻨﯽ ﺳﯿﺮت اﯾﻦ ﭼﺮخ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﯿﺮت اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ ﻧﺎﺑﺎﯾﺴﺖ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ ِم َي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺸﻢ ﺑﯿﺠﺎ‪ .‬ﺧﺸﻢ ﻧﺎﺟﺎﯾﮕﺎه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ ﻧﺎﺟﺎﯾﮕﺎه‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ ِم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺸﻢ ﺑﯿﺠﺎ‪ .‬ﺧﺸﻢ ﻧﺎﺑﺎﯾﺴﺖ‪) .‬از ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻤﻨﺎك‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺸـﻤﮕﯿﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺸﻤﯿﻦ‪ .‬ﺧﺸﻤﻦ‪ .‬ﻏﻀﺒﻨﺎك‪ .‬ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ‪ .‬ﻏﺎﺿﺐ‪ .‬ﻣﻐﻀﺐ‪ .‬ﻏﻀﺒﺎن‪ .‬ﻏﻀﻮب‪.‬‬ ‫ﻏﻀــﺒﯽ‪ .‬دژم‪ .‬آﻟﻐــﺪه‪ .‬آرﻏــﺪه‪َ .‬ﺛﻌﻠـﻮل‪) .‬ﯾــﺎدداﺷﺖ ﺑﺨــﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬ﺳــﭙﻬﺪار ﮔﺮدﻧﮑﺶ و ﺧﺸــﻤﻨﺎك ﻫﻤﯽ ﺧـﻮن ﺷـﻮد زﯾﺮ او ﺗﯿﺮه‬ ‫ﺧﺎك‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬از او ﭘﺎك ﯾﺰدان ﭼﻮ ﺷﺪ ﺧﺸـﻤﻨﺎك ﺑﺪاﻧﺴﺖ و ﺷﺪ ﺷﺎه ﺑﺎ ﺗﺮس و ﺑﺎك‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻓﺮﯾﺪون ﭼﻮ ﺑﺸﻨﯿﺪ ﺷﺪ ﺧﺸﻤﻨﺎك از‬ ‫آن ژرف درﯾﺎ ﻧﯿﺎﻣـﺪش ﺑﺎك‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺟﻬﺎن ﭘﻬﻠﻮان رﺳـﺘﻢ ﺧﺸـﻤﻨﺎك ﺑﺮﻓﺖ و ﻧﯿﺎﻣﺪ ز ﻟﺸـﮑﺮش ﺑﺎك‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬اﻟﻘﺎﻫﺮ‪ ....‬ﻣﺮدي ﺑﻮد‬ ‫ﺑﻠﻨﺪﺑﺎﻻ ﮔﻨﺪم ﮔﻮن و ﻧﯿﮑﻮروي و ﺑﺮ روي وي اﺛﺮ آﺑﻠﻪ ﺑﻮد ﺑﻠﻨﺪﺑﯿﻨﯽ و ﻣﺤﺎﺳﻦ اﻧﺒﻮه ﺧﺸـﻤﻨﺎك و ﺑﺎﻫﯿﺒﺖ و ﭼﻮن ﺑﺨﻼﻓﺖ ﺑﻨﺸـﺴﺖ ﺳـﯽ‬ ‫وﭼﻬﺎرﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻃﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪ .‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﺗﺬﮐﺮه ﻣﻄﺎﻟﻌﺖ ﮐﺮد ﻃﯿﺮه ﺷﺪ و ﺧﺸـﻤﻨﺎك و ﻣﺘﻐﯿﺮ ﮔﺸﺖ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺷﻪ در او دﯾـﺪ ﺧﺸـﻤﻨﺎك و درﺷﺖ ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮ زد ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ او را ﮐﺸﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬زﻧﻨـﺪه ﺷـﺪ از ﺗﯿﺮ ﺧﻮد ﺧﺸـﻤﻨﺎك‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﭘﺴـﺮان‬ ‫ﻫﺎرون اﻟﺮﺷﯿﺪ ﭘﯿﺶ ﭘﺪر آﻣﺪ ﺧﺸﻤﻨﺎك‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ .‬ﻓﺎﻋﯽ؛ ﺧﺸﻤﻨﺎك ﮐﻒ ﺑﺮآورده از دﻫﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻤﻨﺎك ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( َﺗَﻐﱡﻀﺐ؛ ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﺷﺪن‪ .‬ﻏﻀﺒﻨﺎك ﺷﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ ‪ِ /‬خ ُ‬ ‫ﺧﺸﻤﻨﺎك ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻏﻀﺒﻨﺎك ﮐﺮدن‪ .‬اﻏﻀﺎب‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ ‪ِ /‬خ َ‬ ‫ﺧﺸﻤﻨﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﺼـﺒﺎﻧﯿﺖ‪ .‬ﻏﻀـﺒﻨﺎﮐﯽ‪ .‬ﺧﺸـﻤﮕﯿﻨﯽ‪ .‬ﺧﺸـﻤﯿﻨﯽ ‪ :‬ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﭼﻮ دﯾـﺪ آن ﺧﺸـﻤﻨﺎﮐﯽ ﺑﺮﺟﻌﺖ ﭘـﺎي ﺧﻮد را ﮐﺮد‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬روزي ﺑﻄﺮﯾﻖ ﺧﺸـﻤﻨﺎﮐﯽ ﺷﻪ دﯾﺪ در آن ﺟﻮان ﺧﺎﮐﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺷﺪ از ﺧﺸـﻤﻨﺎﮐﯽ ﭼﻮ ﻏﺮﻧﺪه ﺷﯿﺮ ﮐﻪ آرد ﮔﻮزن ﮔﺮان را‬ ‫ﺑﺰﯾﺮ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﺑﯿﺨﻮد از ﺧﺸﻤﻨﺎﮐﯽ ﭼﻮ ﻣﺴﺖ ﯾﮑﯽ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻣﯿﺰدي ﻫﺮ دو دﺳﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻤﻪ‪.‬‬



‫]َخ َم ‪ِ /‬م[ )ِا( اﺳﺒﺎب و آﻻت ﺳﻔﺮ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻤﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َم[ )ع اِﻣﺺ( ﻣﺴﺖ ﮔﺮداﻧﯿﺪﮔﯽ ﺷﺮاب از رﺳﯿﺪن ﺑﻮي ﺑﺨﯿﺸﻮم‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻢ ﻫﻮدو‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺣﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﻟﻨﮕﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻻر‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 36‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور ﻟﻨﮕﻪ و ﯾﮏ ﻫﺰارﮔﺰي ﺳﺎﺣﻞ ﺧﻠﯿﺞ‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﻓﺎرس‪ ،‬داراي ‪ 105‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺻﯿﺪ ﻣﺎﻫﯽ اﻣﺮار ﻣﻌﺎش ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه از ﻃﺮﯾﻖ درﯾﺎ راه دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج ‪.(7‬‬ ‫ﺧﺸﻤﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ‪ .‬ﻏﻀـﺒﺎك‪ .‬ﻏﻀﺐ آﻟﻮد‪ .‬ﺧﺸـﻤﮕﯿﻦ‪ .‬ﻏﻀﺒﻨﺎك‪ .‬ﺧﺸﻤﻨﺎك‪ .‬ﺧﺸﻤﯿﻦ‪ .‬ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ‪ .‬آرﻏﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻦ‪.‬‬



‫ش[ )ع ص( درﺷﺖ از ﻫﺮ ﭼﯿﺰ‪) .‬ﻗﺎﻣﻮس اﻟﻠﻐﻪ(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻟﯿﻦ‪ .‬ﺻﻠﺐ‪ .‬زﺑﺮ‪ .‬زﻣﺨﺖ‪ .‬ﻧﺎﻫﻤﻮار‪ .‬ﻧﺎﺧﻮار‪ .‬ﻧﺎﻫﻨﺠﺎر‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫درﺷـﺖ ﻏﯿﺮ اﻣﻠﺲ از ﻫﺮﭼﯿﺰي‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ج‪ِ ،‬ﺧﺸـﺎن ||‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﭘـﺎﻧﺰده وﺟﻌﯽ ﮐـﻪ ﺻـﺎﺣﺐ ﻧـﺎم اﻧـﺪ‪ :‬دردي اﺳـﺖ ﮐﻪ ﺑـﺎ او‬ ‫درﺷﺘﯽ و زﺑﺮي در ﻋﻀﻮ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺷـﺮح ﻧﺼﺎب( در ﻗﺎﻧﻮن در ﻣﺒﺤﺚ »اﻻوﺟﺎع اﻟﺘﯽ ﻟﻬﺎ اﺳـﻤﺎء« ﺷـﯿﺦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ‪ :‬ﺳـﺒﺐ وﺟﻊ اﻟﺨﺸﻦ‪ ...‬و‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ذﺧﯿﺮه ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﻟﻌﯽ اﺳﺖ ﮔﻮﯾﯽ ﭼﯿﺰي درﺷﺖ ﺑﻪ آن ﻣﻮﺿﻊ ﻣﯿﺮﺳﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻦ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( درﺷﺖ ﮔﺮدﯾﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 813‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﺸﻦ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( ِج َاﺧَﺸﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »اﺧﺸﻦ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻦ‪.‬‬



‫ش[ )ِا( ﮔﯿـﺎﻫﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ از آن ﺟﺎﻣﻪ ﺑﺎﻓﻨـﺪ و ﻓﻘﯿﺮان و دروﯾﺸﺎن ﭘﻮﺷـﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي||(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺟﺎﻣﻪء ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه از ﺧﺸﻦ ‪ :‬ﺑﺮﮐﺶ ﻣﯿﺦ ﻏﻢ ز دل ﭘﯿﺶ ﮐﻪ ﺻـﺒﺢ ﺑﺮﮐﺸﺪ اﯾﻦ ﺧﺸﻦ ﻫﺰارﻣﯿﺦ از ﺳـﺮ ﭼﺮخ ﭼﻨﺒﺮي‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اي ﮐﻪ ﺗﺮا‬ ‫ﺑﻪ زﺧﺸﻦ ﺟـﺎﻣﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﺣﮑﻢ ﺑﺮ اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﺑـﺎداﻣﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺧﺸﻦ ﭘﻮﺷـﯿﺪن؛ ﺟﺎﻣﻪ اي ﮐﻪ از ﮔﯿﺎه ﺧﺸﻦ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ در ﺑﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻣﻨﺎﻓﻖ ﺑﻮدن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻦ‪.‬‬



‫ش[ )ِا( ﻣﺨﻔﻒ ﺧﺸـﯿﻦ و آن ﺑﺎزﯾﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﻧﻪ ﺳـﻔﯿﺪ و ﻧﻪ ﺳـﯿﺎه‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺧﺸـﯿﻦ‪ .‬ﺧﺸـﻨﺴﺎر‪) .‬ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬در ﻟﻐﺖ‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﻧﺎﻣﻪء ﻓﺮس ص ‪ 124‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻗﻮل ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه‪ :‬ﺧﺸﻦ ﺳﭙﯿﺪ ﺑﻮد و ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ در ﺻﺤﺎح اﻟﻔﺮس‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻨﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺗﺮهء ﺳﺒﺰ ﻏﯿﺮ اﻣﻠﺲ و ﺧﻮﺷـﻤﺰه ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺧﺮﻓﻪ ﻟﺰج‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻧﺎﻗﻪء ﻻﻏﺮ‪) .‬از‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب )||(‪ .‬ص( ﻣﺆﻧﺚ اﺧﺸﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - .‬ﮐﺘﯿﺒﮥ ﺧﺸـﻨﺎء؛ ﻟﺸـﮑﺮ ﺑﺴﯿﺎرﺳـﻼح‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻨﺎﺑﺎد‪.‬‬



‫][ )ِاخ( ﺷـﻬﺮﮐﯽ اﺳﺖ ﺧﺮد ﺑﺮ راه ﭘﺎرس ] از ﻧﺎﺣﯿﺖ ﮐﺮﻣﺎن [ )ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬در ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء ﻧﺎﺻﺮي ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه‪ :‬ﻣﯿﺎﻧﻪء ﺷﻤﺎل و ﻣﺸﺮق‬ ‫ﻓﺮك از ﺳﺮﺳـﯿﺮات ﻓﺎرس اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻮاي ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﺶ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻮاي زﻣﺴﺘﺎن ﻧﺎﺣﯿﻪ درز اﺳﺖ ﺑﺎ آﻧﮑﻪ دوازده ﻓﺮﺳﻨﮓ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻧﺎﺣﯿﻪ درز‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ و ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن اﺳﺖ و در زﻣﺴـﺘﺎن ﺑﺮف ﻧﺸـﯿﻦ درازي آن از ﮐﺸﮕﻮ ﺗﺎ ﻗﺮﯾﻪ دراﮔﺎه ﺷﺶ ﻓﺮﺳﻨﮓ ﭘﻬﻨﺎي آن از ﻧﯿﻢ‬ ‫ﻓﺮﺳـﻨﮓ ﻧﮕﺬرد آﺑﻬﺎي ﺟﺎري ﮔﻮارا و ﭼﺸﻤﻪ ﻫﺎي ﺧﻨﮏ دارد‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮﻟﺶ ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ و ﻣﻮﯾﺰ و ﻏﻨﭽﻪ ﮔﻞ دﯾﻤﯽ اﺳﺖ و ﻣﺆﻟﻒ ﻟﻐﺖ‬ ‫ﻧـﺎﻣﻪ آن را ﭼﻨﯿﻦ آرد‪ :‬از ﻣﺤﺎﻻت ﺑﻠﻮك ﻣﺤﺎل ﻫﻔﺘﮕﺎﻧﻪ وﻻﯾﺎت ﺧﻤﺴﻪء ﻓﺎرس ﻃﻮل ‪ 36‬و ﻋﺮض ﺳﻪ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺣﺪ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻧﯿﺮﯾﺰ‪ ،‬ﺷﺮﻗﯽ‬ ‫ﻓﺎرﻏﺎن‪ ،‬ﺟﻨﻮﺑﯽ ﻃﺎرم و ﻏﺮﺑﯽ ﻓﺮك آب و ﻫﻮاي آن ﺳﺮد و ﻣﺮﮐﺰ آن ﺧﺸﻦ آﺑﺎد و ﻋﺪهء ﻗﺮي ‪ 6‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻨﺎت‪.‬‬



‫ش[ )ع ِا( ِج ﺧﺸﻨﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﺸﻨﺎم‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ص( ﺧﻮﺷﻨﺎم‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ُﻣَﻌﱠﺮف ﺧﻮﺷﻨﺎم اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻨﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص( ﻓﺮﺧﻨـﺪه‪ .‬ﺧﺠﺴـﺘﻪ‪ .‬ﻣﺒـﺎرك‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را ﻣﺼـﺤﻒ ﺧﻨﺸﺎن‬ ‫داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻦ ﺑﺎراﻧﯽ‪.‬‬



‫ش[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﺒﻪ اي ﮐﻪ در ﺑﺎران ﻣﯽ ﭘﻮﺷـﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﮐﻼﻫﯽ ﮐﻪ از ﮔﻠﯿﻢ و ﮔﯿﺎه و ﻧﻤﺪ و ﺟﺰ آن ﮐﻪ در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎران‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺷﺒﺎﻧـﺎن و ﻏﯿﺮ آن ﺑﺮ ﺳـﺮدارﻧﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﭘـﺎرﭼﻪء ﮐﻠﻔﺘﯽ ﮐﻪ ﺷـﺒﺎﻧﺎن ﭘﻮﺷـﻨﺪ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻓﻠﮏ‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج(‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از اﺑﺮ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻦ ﭘﻮﺳﺖ‪.‬‬



‫ش[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﭘﻮﺳﺖ ﮐﻠﻔﺖ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﭘﻮﺳـﺘﺶ ﻧﺮم ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﻬﻦ ﮔﺮگ ﺧﺸﻦ ﭘﻮﺳﺖ)‪ (1‬ﺑﺼﺪ‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺳﻮﮔﻨـﺪ ﭼﻮن ﯾﻮﺳﻒ ﺷﻮي دوﺳﺖ‪ .‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ - (1) .‬ﻣﯿﺘﻮان اﺣﺘﻤـﺎل داد ﮐﻪ ﺧﺸﻦ ﻣـﺒﯿﻦ ﺟﻨﺲ ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺎﺷـﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﭘﻮﺳـﺘﯽ ﮐﻪ از ﭘـﺎرﭼﻪ‬ ‫ﺧﺸﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻦ ﭘﻮﺷﯿﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﭘﻮﺷـﯿﺪن ﺧﺸﻦ ] ﮐﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﭘـﺎرﭼﻪ اﺳﺖ [ ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻫﻤﻪ دل ﮔﻮﻫﺮ و رخ ﮐﺮده ﺣﻠﯽ وار ﭼﻮ‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺗﯿﻎ ﺗﻦ ﺧﺸﻦ ﭘﻮش ﭼﻮ ﺳﻮﻫﺎن ﺑﺨﺮاﺳﺎن ﯾﺎﺑﻢ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﻨﺎﻓﻖ ﺑﻮدن و ﻧﻔﺎق ﮐﺮدن‪) .‬از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨﺪراج( )از‬ ‫ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻨﺠﻪ‪.‬‬



‫ش َج ‪ِ /‬ج[ )ِا( ﺧﺸﮏ ﺟﺎﻣﻪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺸﻦ ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫ش َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ ازﻧﯽ ﺑﻮرﯾﺎ ﺳﺎزﻧﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ ﺑﺮ در و ﭘﻨﺠﺮهء آن ﺧﺎرﺷﺘﺮ ﺑﻨﺪﻧﺪ و‬ ‫]َخ َ‬ ‫آب ﺑﺮ آن ﭘﺎﺷـﻨﺪ ﺗﺎ ﻫﻮا و ﻧﺴﯿﻢ ﺳﺮد ﺑﺪرون آن آﯾﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﻫﻤﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺮدﻣﺎن ﻣﺮﮔﺮﻣﺎي ﺳﺨﺖ را ﺑﺸﺘﺎﻓﺘﻦ‬ ‫ﺑﺨﺎﻧﻪ ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ ﮐﻨـﺪه و ﺧﺸﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ و ﺧﻮردن ﻃﻌﺎﻣﻬﺎ و ﺷـﺮاب ﮐﻪ ﺣﺮارت ﻃﺒﯿﻌﯽ را از ﺗﺮاﮐﯿﺐ ﻣﺮدم دﻓﻊ ﮐﻨـﺪ‪ ...‬دﻓﻊ ﻫﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫)ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺤﮑﻤﺘﯿﻦ ص ‪ 71‬از ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻦ ﺧﻮ‪.‬‬



‫ش[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺪﺧﻮ‪ .‬ﺗﻨﺪﺧﻮ‪ .‬ﺑﺪاﺧﻼق‪ .‬ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ ‪ :‬از آن در ﺧﺮﻗﻪء آدم ﺧﺸﻦ ﺧﻮﯾﯽ ﮐﻪ در ﺑﺎﻃﻦ ﻣﺮﻗﻊ دار اﺑﻠﯿﺴـﯽ ﻣﻠﻤﻊ ﭘﻮش‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺷﯿﻄﺎﻧﯽ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻨﺪ‪.‬‬



‫]ُخ ُن[ )ص( ﻣﺨﻔﻒ ﺧﻮﺷـﻨﻮد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﭼﻮ ﻣﺎ ﺧﺸـﻨﺪﯾﻢ از ﺗﻮ ﻓﺮزاﻧﻪ راي ﺗﻮ ﺟﺎوﯾﺪ ﺧﺸـﻨﻮد ﺑﺎش از ﺧﺪاي‪ .‬اﺳﺪي‬ ‫)ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﮔﺮ ﺑﺠﺎن ﺧﺮﻣﯽ دو اﺳﺒﻪ در آي ور ﺑﺪل ﺧﺸﻨﺪي ﺧﺮ اﻧﺪر ﮐﺶ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻦ درق‪.‬‬



‫ش َد[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن اوﺟﺎن ﺑﺨﺶ ﺑﺴـﺘﺎن آﺑﺎد ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ ،‬واﻗﻊ در ﭼﻬﺎرده ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺴﺘﺎن آﺑﺎد و ﺷﺶ‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي اراﺑﻪ رو آﻗﺎﺟﺎن ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ .‬داراي ‪ 367‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ‬ ‫داري و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺸﻨﺪه‪.‬‬



‫ش َد ‪ِ /‬د[ )ِا( ﻫﻮام ﺧﺴﻨﺪه‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺸﻨﺪي‪.‬‬



‫]ُخ ُن[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﺧﺸـﻨﻮدي ‪ :‬وزﯾﻦ ﮔﻮﻫﺮان ﮔﻮﻫﺮ اﺳـﺘﻮار ﺗﻦ ﺧﺸـﻨﺪي دﯾـﺪم از روزﮔﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺧﺸـﻨﺪي ﺷﺎه ﺟﺴﺖ ﺑﺎﯾﺪ و ﺑﺲ ﺗﺎ‬ ‫ﺷﻮد ﮐﺎر ﭼﻮن ﻧﮕﺎرﺳﺘﺎن‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻫﺮ روز دوﻟﺘﯽ دﮔﺮ و ﻧﻮ وﻻﯾﺘﯽ وان دوﻟﺖ و وﻻﯾﺖ در ﺧﺸﻨﺪي ﺧﺪاي‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺧﺮد ره ﻧﻤﺎﯾﺪش زي‬ ‫ﺧﺸـﻨﺪﯾﺶ ازﯾﺮا ﺧﺮد ﺑﺲ ﻣﺒـﺎرك ﻋﺼـﺎﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬در آﻧﭽـﻪ ﺟﺴﺖ ﻫﻤﻪ ﺧﺸـﻨﺪي ﺳـﻠﻄﺎن ﺟﺴﺖ ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ﮐﺮد ز ﺑﻬﺮ رﺿـﺎي‬ ‫ﯾﺰدان ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﮔﺸﺎده دﺳﺖ ﺑﺰﺧﻢ و ﺑﻪ ﺑﺴـﺘﻪ ﺗﻨﮓ ﻣﯿﺎن زﺑﻬﺮ ﺧﺸـﻨﺪي و ﻋﻔﻮ اﯾﺰد دادار‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ‪ .‬ﻫﯿﭻ ﺳﺎﺋﻞ ﺑﺨﺸﻨﺪي و‬ ‫ﺑﺨﺸﻢ ﻻدر اﺑﺮوي او ﻧﺪﯾﺪه ﺑﭽﺸﻢ‪.‬ﺳﻨﺎﯾﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻨﺴﺎر‪.‬‬



‫ش[ )ِا( ﻧﻮﻋﯽ ﻣﺮﻏﺎﺑﯽ ﺑﺰرگ ﺗﯿﺮه رﻧﮓ ﻣﯿﺎن ﺳـﺮ ﺳـﻔﯿﺪ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺗﺮﮐﺎن ﻗﺸـﻘﻠﺪان ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻣﺮﻏﺎﺑﯽ‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از ﮐﻮدزه‪) .‬از ﺻـﺤﺎح اﻟﻔﺮس(‪ .‬در ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ دﮐﺘﺮ ﻣﻌﯿﻦ آﻣﺪه‪ .‬از ﺧﺸﻦ )ه ‪.‬م( ﻣﺨﻔﻒ ﺧﺸﯿﻦ )ه ‪.‬م( ‪ +‬ﺳﺎر )= ﺳﺮ(‬ ‫ﻟﻐًﮥ ﺑﻤﻌﻨﯽ »دارﻧﺪهء ﺳﺮ آﺑﯽ ﺳﯿﺎه« ‪ :‬از آن ﮐﺮدار ﮐﻮ ﻣﺮدم رﺑﺎﯾﺪ ﻋﻘﺎب ﺗﯿﺰ ﺑﺮﺑﺎﯾﺪ ﺧﺸﻨﺴﺎر‪.‬دﻗﯿﻘﯽ‪ .‬ﭘﯿﺎده ﻫﻤﯽ ﺷﺪ ز ﺑﻬﺮ ﺷﮑﺎر ﺧﺸﻨﺴﺎر‬ ‫دﯾﺪ اﻧﺪرآن رودﺑﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺮﮔﻬﺎي رز ﭼﻮن ﭘﺎي ﺧﺸـﻨﺴﺎر زرﮔﻮن اﯾﺪون ﭼﻮن دو رخ ﺑﯿﻤﺎران‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻟﺐ ﭼﺸـﻤﻪ ﻫﺎ ﭘﺮ ﺧﺸﻦ‬ ‫ﺳﺎر و ﻣﺎغ زده ﺻﻒ ﺷـﻘﺎﯾﻖ ﻫﻤﻪ دﺷﺖ و راغ‪.‬اﺳﺪي‪ .‬ز ﻣﺮﺟﺎن ﻫﺮ ﺗﺬروي ﻗﯿﻤﺘﯽ ﭘﯿﺮاﯾﻪ اي دارد ز دﯾﺒﺎ ﻫﺮ ﺧﺸﻨﺴﺎري ﮔﺮان ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اي‬ ‫دارد‪ .‬ﻻﻣﻌﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻨﺴﺎر‪.‬‬



‫ش[ )ِا( َﺧَﺸﻨﺴﺎر‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧَﺸﻨﺴﺎر ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﻨﺸﺎر‪.‬‬



‫ش[ )ِا( ﺧﺸـﻨﺴﺎر‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬و ان ﺷـﺌﻨﺎ ﺣﺜﺜﻨﺎ اﻟﻄﯿﺮﻣﻦ ﺣﺎﻓﺎﺗﻬﺎ زﻣﺮًا ﺧﺸـﻨﺸﺎرًا)‪ (1‬و ﺗﺠﺎﻣـﺎ ﺗﺮي ﺑﻮﺟﻮﻫﻬﺎ‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﻏﺮرًا‪ .‬اﺑﻮﻧﻮاس )دﯾﻮان ص ‪ .(205‬ﮐﺎﻧﻬﺎ ﻣﻄﻌﻤﮥ ﻓﺎﺗﻬﺎ ﺑﯿﻦ اﻟﺴﺒﺎﻗﯿﻦ ﺧﺸﻨﺸﺎر‪ .‬اﺑﻮﻧﻮاس )دﯾﻮان ص ‪ - (1) .(195‬در اﺻﻞ ﺣﺸﻨﺸﺎوا‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻨﮓ‪.‬‬



‫ش[ )ِا( داغ ﺳـﺮ ||‪ .‬ﺳـﺮ ﮐﭽـﻞ ||‪ .‬ﮐﭽﻠﯽ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﻣﺮدم ﮐﭽﻞ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺧﺎﺷﺎك وار ﺑﺮ ﺳـﺮ‬ ‫]َخ َ‬ ‫آب آﻣﺪ آن ﺧﺸﻨﮓ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻨﻮ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص( ﻣﺨﻔﻒ ﺧﺸـﻨﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ راﺿـﯽ و ﺧﻮﺷـﺤﺎل ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻮﺷﺘﺮ( ‪ :‬ﺷﺪم ﻣﻦ ﺑﺎﻧﺪر زﻣﻦ ﺑﮕﺮوﯾﺪ ز ﻣﻦ‬ ‫ﭘﺎك ﺑﺪرود و ﺧﺸـﻨﻮ ﺷﻮﯾﺪ‪.‬اﺳﺪي‪ .‬ﻗﻮﻣﯽ ز ﻓﺮاق او ﺑﻬﺎﯾﺎﻫﺎي ﺟﻤﻌﯽ ﺑﻮﺻﺎل او ﺑﻬﺎﯾﺎﻫﻮ آﻧﺎن ﺑﮕﻤﺎن ﻫﺠﺮ او ﻏﻤﮕﯿﻦ وﯾﻨﺎن ﺑﺨﯿﺎل وﺻﻞ‬ ‫او ﺧﺸﻨﻮ‪) .‬از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻨﻮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص( ُﺧﺸﻨﻮ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﻨﻮد ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻨﻮاز‪.‬‬



‫]ُخ َن[ )ِاخ( ﻧﺎم ﭘﺎدﺷﺎه ﺗﺮﮐﺎن ‪ :‬ﭼﻮ آﺷﻔﺘﻪ آﻣﺪ ﺑﺮ ﺧﺸﻨﻮاز ﺑﺸﺪ ﭘﯿﺶ ﺗﺨﺖ و ﻧﺒﺮدش ﻧﻤﺎز‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻨﻮد‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص( راﺿـﯽ‪ .‬ﺧﻮﺷـﺤﺎل‪ .‬ﻣﺴـﺮور‪ .‬ﺧﻮش‪ .‬ﻣﺴﺮور‪ .‬ﺧﺮﺳﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎدﻣﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬داري ِﮔﻨﮕﯽ ﮐﻠﻨﺪره ﮐﻪ ﺷﺐ و روز ﺧﻮاﺟﻪء‬ ‫ﻣﺎ را ز ﮐﯿﺮ دارد ﺧﺸـﻨﻮد‪.‬ﻣﻨﺠﯿﮏ‪ .‬ﺟﻬﺎن آﻓﺮﯾﻦ از ﺗﻮ ﺧﺸـﻨﻮد ﺑﺎد دل ﺑﺪﺳـﮕﺎﻟﺖ ﭘﺮ از دود ﺑﺎد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬اﮔﺮ ﺷﺎه ﺧﺸـﻨﻮد ﮔﺮدد ز ﻣﻦ‬ ‫وزﯾﻦ ﻧﺎﻣﻮر ﭘﺮﮔﻨﺎه اﻧﺠﻤﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﮐﻪ ﺧﺸـﻨﻮد ﺷﺪ از ﺗﻮ ﺑﻬﺮام ﮔﻮ ﭼﻮ ﺧﺸـﻨﻮد ﺷﺪ از ﺗﻮ ﺧﺸـﻨﻮد ﺷﻮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﭘﺎﺳﺦ آوردش‬ ‫اﺳـﻔﻨﺪﯾﺎر ﮐﻪ ﺧﺸﻨﻮد ﺑﺎدا ز ﻣﻦ ﺷﻬﺮﯾﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻫﺮ آن ﭘﺴﺮ ﮐﻪ ﭘﺪر زان ﭘﺴﺮ ﺑﻮد ﺧﺸﻨﻮد ﻧﻪ روز او ﺑﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ﻋﯿﺶ او دﺷﻮار‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪.‬‬ ‫ﻣﮕﺮ ﺑﺎري ز ﻣﻦ ﺧﺸـﻨﻮد ﮔﺮدد ﺑﻮد در ﮐﺎر ﻣﻦ ﺳـﻌﯽ ﺗﻮ ﻣﺸـﮑﻮر‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻧﺸﺪ ﺳـﻨﮕﯿﻦ دﻟﺶ ﺑﺮ رام ﺧﺸﻨﻮد ﮐﻪ ﻧﻘﺶ از ﺳﻨﮓ ﺧﺎرا‬ ‫ﮐﯽ ﺗﻮان زود‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪ .‬ﻧﯿﺴﺖ ﮐﺴـﯽ ﺟﺰ ﻣﻦ ﺧﺸـﻨﻮد ازو ﻧﯿـﮏ ﻧﮕﻪ ﮐﻦ ﺑﯿﻤﯿﻦ و ﺷـﻤﺎل‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺗﻮ ﻋـﺒﺮت دو ﺟﻬـﺎﻧﯽ و‬ ‫ﻣﯿﺮوي و دﻟﺖ ز ﺑﺨﺖ ﻧﺎﺧﺸـﻨﻮد و ﺧﺪاي ﻧﺎﺧﺸـﻨﻮد‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻋﺒﺪاﷲ ﻃﺎﻫﺮ ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺎن ﺳـﭙﺎه ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺎزداﺷـﺘﻪ ﺑﻮد ﻫﺮ ﭼﻨﺪ در‬ ‫ﺑﺎب او ﺳـﺨﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪي از وي ﺧﺸﻨﻮد ﻧﮕﺸﺖ‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺧﺸﻨﻮدم از ﺧﺪاي ﺑﺪﯾﻦ ﻧﯿﺴﺘﯽ ﮐﻪ ﻫﺴﺖ از ﺻﺪ ﻫﺰار ﮔﻨﺞ روان ﮐﻨﺞ ﻓﻘﺮ‬ ‫ﺑﻪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻫﺮ ﮐﻪ ﻣﺤﺒﺖ او ﺑﺮاي ﻃﻌﻤﻪ اﺳﺖ در زﻣﺮهء ﺑﻬﺎﺋﻢ ﻣﻌـﺪود ﮔﺮدد ﭼﻮن ﺳـﮕﯽ ﮔﺮﺳـﻨﻪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳـﺘﺨﻮاﻧﯽ ﺷﺎد ﺷﻮد و ﺑﻨﺎن ﭘﺎره‬ ‫اي ﺧﺸـﻨﻮد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬واﭘﺴـﯿﻦ دﯾـﺪارش از ﻣﻦ رﻓﺖ و ﺟـﺎﻧﻢ ﺑﺮ اﺛﺮ ﮔﺮ ﺑﺮﻓﺘﯽ در وداﻋﺶ ﻣﻦ زﺟـﺎن ﺧﺸـﻨﻮدﻣﯽ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬او ﺑﺲ‬ ‫ﻣﮑﺎن ﮐﻪ داده و ﺗﻤﮑﯿﻦ ﮐﻪ ﮐﺮده اﻧـﺪ ﺧﺸـﻨﻮدم از ﮐﯿﺎي ري و ازﮐﯿﺎي ري‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻫﺴﺖ ﺧﺸـﻨﻮد ﻫﺮ ﮐﺲ از دل ﺧﻮﯾﺶ ﻧﮑﻨﺪ ﮐﺲ‬ ‫ﻋﻤـﺎرت ﮔـﻞ ﺧﻮﯾﺶ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬دﻫﻘﺎن ﭘﺴـﺮي ﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ ﺑﺮ آن ﺻﻮرت ﮐﻪ ﺣﮑﯿﻤﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ ﭘـﺪرش را و ﻣﺎدرش را ﺑﺨﻮاﻧـﺪ و ﺑﻨﻌﻤﺖ‬ ‫ﺑﯿﮑﺮان ﺧﺸـﻨﻮد ﮔﺮداﻧﯿﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬ﺧﻠﻖ از ﺗﻮ ﺑﺮﻧﺠﻨﺪ و ﺧﺪا ﻧﺎﺧﺸﻨﻮد‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻏﺰﻟﯿﺎت(‪ .‬اﮔﺮ ﺧﺪاي ﻧﺒﺎﺷﺪ ز ﺑﻨﺪه اي ﺧﺸﻨﻮد‬ ‫ﺷﻔـﺎﻋﺖ ﻫﻤﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان ﻧـﺪارد ﺳﻮد‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﭘﯿـﺎم ﻣـﺎ ﮐﻪ رﺳﺎﻧـﺪ ﺑﺨـﺪﻣﺘﺶ ﮐﻪ رﺿﺎ رﺿﺎي اوﺳﺖ اﮔﺮ ﺧﺴـﺘﻪ دارد ار ﺧﺸـﻨﻮد‪ .‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫)ﺑـﺪاﯾﻊ ||(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺧﺸـﻤﮕﯿﻦ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﮕﺎه ﺧﺸﻢ او ﮔﻮﻫﺮ ﺷﻮد ﻫﻤﺮﻧﮓ ﺷﻮﻧﯿﺰا ﭼﻨﻮ ﺧﺸـﻨﻮد ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﻦ ﮐﻨﻢ ز اﻧﻔﺎس ﻗﺮ‬ ‫ﻣﯿﺰا‪ .‬ﺑﻬﺮاﻣﯽ ||‪ .‬ﻗـﺎﻧﻊ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺗﻮاﻧﮕﺮ ﺷﻮد ﻫﺮ ﮐﻪ ﺧﺸـﻨﻮد ﮔﺸﺖ دل آزور ﺧﺎﻧﻪء دود ﮔﺸﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺧﺸـﻨﻮد‬ ‫ﺑﺎﺷﯽ ﺗﻦ آﺳﺎن ﺷﻮي وﮔﺮ آز ورزي ﻫﺮاﺳﺎن ﺷﻮي‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻨﻮد ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(راﺿـﯽ ﺷـﺪن‪ .‬رﺿـﻮان‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪َ .‬ﺗَﺮـّﺿ ﯽ‪) .‬از زوزﻧﯽ(‪ :‬ﺗﺮاﺿـﯽ؛ از ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺧﺸـﻨﻮد ﺷـﺪن‪.‬‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫)زوزﻧﯽ ||(‪ .‬ﻗﺎﻧﻊ ﺷﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻨﻮد ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(راﺿـﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﻮﺷـﺤﺎل ﮐﺮدن‪ .‬اِﻋﺘـﺎب‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪َ .‬ﺗﺮﺿـَﯿﻪ‪ .‬اِرﺿـﺎء‪) .‬ﺗـﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( ‪:‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮ ﺑﻨـﺪه را ﮐﻪ ﺧﺸـﻨﻮد ﮐﻦ ﻣﺮد درﻣﻨـﺪه را‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬و ﺑﻨﻌﻤﺖ ﺑﯿﮑﺮان ﺧﺸـﻨﻮد ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺪان ﮐﺮﻣﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺸﻨﻮد ﮐﻨﯽ دروﯾﺸﯽ از آن ﺑﺎغ ﺑﺸﻔﺘﺎﻟﻮدي‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻫﺰﻟﯿﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻨﻮدي‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﺧﺮﺳﻨﺪي‪ .‬ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ‪ .‬رﺿﺎ‪ .‬رﺿﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﻗﺒﻮل ﺧﺎﻃﺮ ﺟﻤﻌﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺿﻮان‪ .‬رﺿﺎ‪) .‬از رﺑﻨﺠﻨﯽ(‪ .‬رﺿﺎﯾﺖ‪ .‬ﻣﺮﺿﺎت‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻫﺮ آن ﮐﺲ ﮐﻪ ﺧﺸـﻨﻮدي ﺷﺎه ﺟﺴﺖ زﻣﯿﻦ را ﺑﺨﻮن دﻟﯿﺮان ﺑﺸـﺴﺖ ﺑﯿﺎﺑﺪ ز ﻣﻦ ﺧﻠﻌﺖ ﺷﻬﺮﯾﺎر ﺑﻮد در ﺟﻬﺎن‬ ‫ﻧﺎم او ﯾﺎدﮔﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺠﺴﺘﯿﻢ ﺧﺸـﻨﻮدي دادﮔﺮ ز ﺑﺨﺸـﺶ ﺑﮑﻮﺷﺶ ﻧﺪﯾﺪم ﮔﺬر‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻧﻪ ﭼﯿﺰ و ﻧﻪ داﻧﺶ ﻧﻪ راي و ﻫﻨﺮ ﻧﻪ دﯾﻦ و‬ ‫ﻧﻪ ﺧﺸـﻨﻮدي دادﮔﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻣﺒـﺎد ﮐﺰ ﭘﯽ ﺧﺸـﻨﻮدي ﻣﻬﺎر رﺋﯿﺲ ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎه را در ﻣﻠﮏ دل ﺑﯿﺎزارم‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬او را ﺑﺨﺸـﻨﻮدي و ﻣـﺪارا‬ ‫ﮔﺴﻞ ﮐﻦ‪) .‬اﺳـﮑﻨﺪرﻧﺎﻣﻪ ﻧﺴـﺨﻪء ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ(‪ .‬ﻋﻤﺮ ﺑﺨﺸﻨﻮدي دﻟﻬﺎ ﮔﺬار ﺗﺎ ز ﺗﻮ ﺧﺸﻨﻮد ﺑﻮد ﮐﺮدﮔﺎر‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻧﭙﻨﺪارم اﯾﻦ زﺷﺖ ﻧﺎﻣﯽ‬ ‫ﻧﮑﻮﺳﺖ ﺑﺨﺸـﻨﻮدي دﺷـﻤﻦ آزار دوﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن ||(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺧﺸـﻤﮕﯿﻨﯽ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﻏﻀـﺒﻨﺎﮐﯽ ‪ :‬ﺟﺰ ﺑﺨﺸـﻨﻮدي و ﺧﺸﻢ اﯾﺰد و‬ ‫ﭘﯿﻐﻤـﺒﺮش ﻣﻦ ﻧـﺪارم از ﮐﺴـﯽ در دل ﻧﻪ ﺧـﻮف و ﻧﻪ رﺟـﺎ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ - .‬ﺑﺮاي ﺧﺸـﻨﻮدي ﺧـﺪا؛ ﻃﻠﺒـًﺎ ﻟﻤﺮﺿـﺎت اﷲ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺸﻨﻮدي ﺧﺪا؛ رﺿﺎﯾﺖ ﺧﺪا ‪ :‬و رﺿﺎ و ﺧﺸﻨﻮدي ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻫﻢ ﺧﻮاﻫﻢ‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻨﻪ‪.‬‬



‫ش َن[ )ع ص( ﻣﺆﻧﺚ ﺧﺸﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧـِﺸ ﻨﺎت ‪ :‬و ﯾﻨﺒﺖ اﻟﺒﻨﻔﺴـﺞ ﻓﯽ اﻟﻤﻮاﺿـﻊ‬ ‫]َخ ِ‬ ‫اﻟﻄﻠﯿﻠﮥ اﻟﺨﺸﻨﮥ‪) .‬اﺑﻦ ﺑﯿﻄﺎر(‪ - .‬ارض ﺧﺸﻨﮥ؛ زﻣﯿﻦ درﺷﺘﻨﺎك‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻨﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َن[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼـﺪر دﯾﮕﺮ اﺳﺖ در »ﺧﺸﺎﻧـﮥ« رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺸﺎﻧﻪ« ﺷﻮد‪ - .‬ذوﺧﺸـﻨﻪ؛ ﺻـﻌﺐ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻫﻮ ذو ﺧﺸـﻨﻪ؛ اي ﺻـﻌﺐ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻨﯽ‪.‬‬



‫ش[ )ﺣﺎﻣﺺ( درﺷﺘﯽ‪ .‬زﺑﺮي‪ .‬ﻧﺎﻫﻤﻮاري‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﺸﻨﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( زن ﻓﺎﺣﺸﻪ‪ .‬زن ﻓﺎﺟﺮه‪ .‬زاﻧﯿﻪ‪ .‬روﺳﭙﯽ‪ .‬ﺟﻨﺪه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( )از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬دﺷﻤﻦ آل ﻋﻠﯽ داﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﮐﯿﺴﺖ آن ﭘﺪر ﮐﺸﺨﺎن و ﻣﺎدر ﺧﺸﻨﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺪار رازي )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬اوﺑﺎش آﻓﺮﯾﻨﺶ و ﺧﺸﻨﯽ ﻃﺒﯿﻌﺘﻨﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺮوي زال‬ ‫و ﺑﺴﺮﺧﺎب ﭘﻨﺒﻪ و اﺑﺮه ﺑﺤﯿﺰ و ﺧﺸﻨﯽ اﯾﻦ زال ﮔﺸﺘﻪ آن ﺳﺮﺧﺎب‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻨﯽ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ ﺳﻌﺪاﻟﺨﺸـﻨﯽ‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دواوﯾﻦ را از روﻣﯽ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﻧﻘﻞ ﮐﺮد و ﻧﯿﺰ ﻧﺨﺴﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫]ُخ َ‬ ‫وﻻﯾﺖ دواوﯾﻦ را در ﻋﺼـﺮ اﻣﻮي ﺑﻌﻬﺪه ﮔﺮﻓﺖ و ﻗﺒﻞ از او ﻧﺼﺎري اﯾﻦ ﺷـﻐﻞ را ﺑﻌﻬﺪه داﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬وي ﺑﻪ اﻣﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻦ ﻣﺮوان دﻓﺘﺮﻫﺎ‬ ‫را از روﻣﯽ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﻧﻘﻞ ﮐﺮد و وﻻﯾﺖ ﻫﻤﻪء دواوﯾﻦ ﺷﺎم را ﺑﻌﻬﺪه ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﺎ اﯾﺎم وﻟﯿﺪ و ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺑﺮ اﯾﻦ ﺷـﻐﻞ ﺑﻮد و در آﺧﺮ ﺧﻼﻓﺖ‬ ‫ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ از اﯾﻦ ﺷﻐﻞ ﺑﺮ ﮐﻨﺎر ﺷﺪ‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ ج‪ 3‬ص‪ 188‬ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺸﻨﯽ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻦ ﻏﺼﻦ اﻟﺨﺸـﻨﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻣﺮوان‪ ،‬ﻓﺎﺿﻞ اﻧﺪﻟﺴﯽ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺷﻌﺮ و ﻧﺜﺮ ﺑﻮد‪ .‬وي از وادي اﻟﺤﺠﺎره ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‬ ‫]ُخ َ‬ ‫و ﻣـﺄﻣﻮن ﺑﻦ ذي اﻟﻨﻮن ﺻـﺎﺣﺐ ﻃﻠﯿﻄﻠﻪ او را از ﮐﺎر ﺑﺮﮐﻨﺎر ﮐﺮد و ﺑﺤﺒﺲ اﻧـﺪاﺧﺖ و ﺧﺸـﻨﯽ در زﻧـﺪان ﮐﺘﺎب »اﻟﺴـﺠﻦ و اﻟﻤﺴـﺠﻮن و‬ ‫اﻟﺤﺰن و اﻟﻤﺤﺰون« را ﻧـﻮﺷﺖ و در اﯾﻦ ﮐﺘـﺎب ﻫﺰار ﺑﯿﺖ از اﺷـﻌﺎر ﺧـﻮد را درج ﮐﺮد و ﻧﯿﺰ رﺳـﺎﻟﻪ اي ﻧﻮﺷﺖ و آﻧﺮا »اﻟﺴـﺮ اﻟﻤﮑﻨﻮن ﻓﯽ‬ ‫ﻋﯿﻮن اﻻﺧﺒﺎر و ﺗﺴﻠﯿﮥ اﻟﻤﺤﺰون« ﻧﺎم ﮐﺮده‪ .‬ﺑﻌﺪ از آزادي از زﻧﺪان در ﻏﺮﻧﺎﻃﻪ درﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻨﯽ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرث ﺑﻦ اﺳﺪ ﺧﺸﻨﯽ ﻗﯿﺮواﻧﯽ اﻧﺪﻟﺴﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻋﺒﺪاﷲ‪ .‬از ﻣﺮدم ﻗﯿﺮوان ﺑﻮد ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻗﺮﻃﺒﻪ رﻓﺖ و در آﻧﺠﺎ‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﻋﻠﻢ آﻣﻮﺧﺖ‪ .‬اﺑﻦ اﻟﻔﺮﺿـﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬او ﺷﺎﻋﺮي ﺑﻠﯿﻎ ﺑﻮد ﺟﺰ آﻧﮑﻪ ﮔﺎﻫﮕﺎه اﺷـﺘﺒﺎه ادﺑﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺣﮑﻢ اﻟﻤﺴﺘﻨﺼﺮ ﮐﺎر وي‬ ‫ﺑـﺪاﻧﺠﺎ ﮐﺸـﯿﺪ ﮐـﻪ دردﮐـﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﻧﺸـﺴﺖ و روﻏﻦ ﻣﯽ ﻓﺮوﺧﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪء ﮐﺘﺐ او‪» :‬اﻟﻘﻀـﺎة ﺑﻘﺮﻃﺒﻪ« و »اﺧﺒـﺎر اﻟﻔﻘﻬـﺎء و اﻟﻤﺤـﺪﺛﯿﻦ« و‬ ‫»اﻻﻧﻔﺎق و اﻻﺧﺘﻼف« در ﻣﺬﻫﺐ ﻣﺎﻟﮏ و »اﻟﻔﺘﯿﺎ« و »اﻟﻨﺴﺐ« ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ ج‪ 6‬ص‪ 303‬ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺸﻨﯽ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺴـﻼم اﻟﻘﺮﻃﺒﯽ اﻟﺨﺸـﻨﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻟﻐﻮي‪ .‬از ﺣﻔـﺎظ ﺣـﺪﯾﺚ و از ﻣﺮدم ﻗﺮﻃﺒﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺸـﺮق‬ ‫]ُخ َ‬ ‫رﻓﺖ و ‪ 25‬ﺳﺎل ﺑﻪ ﻃﻠﺐ ﺣﺪﯾﺚ ﭘﺮداﺧﺖ‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ ج‪ 7‬ص‪ 76‬ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﺸﻨﯽ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( ﻣﺤﻤـﺪ ﺑـﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑـﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﺧﺸـﻨﯽ ﻓﻘﯿﻪ اﻧﺪﻟﺴـﯽ ﺑﺴـﺎل ‪ 539‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻣﺮدم ﻣﺮﺳــﯿﻪ اﻣـﺎرت آن ﻧـﺎﺣﯿﺖ را ﺑـﻪ ﻋﻬــﺪهء او‬ ‫]ُخ َ‬ ‫واﮔﺬاردﻧـﺪ‪ .‬و ﺑﻪ اﻣﯿﺮ ﻧﺎﺻـﺮاﻟﺪﯾﻦ ﷲ ﻣﻠﻘﺐ ﺷﺪ و ﺑﺴﺎل ‪ 540‬ﻧﺰدﯾﮏ ﻏﺮﻧﺎﻃﻪ در ﺟﻨﮕﯽ ﮐﺸـﺘﻪ ﺷـﺪ‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ ج ‪ 7‬ص ‪ 106‬ج‬ ‫‪. (2‬‬ ‫ﺧﺸﻨﯽ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 814‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ش[ )ِاخ( ﻣﺼـﻌﺐ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ )اﺑﻮﺑﮑﺮ(ﺑﻦ ﻣﺴـﻌﻮد ﺧﺸـﻨﯽ ﺟﯿﺎﻧﯽ اﻧﺪﻟﺴـﯽ ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮذر از ﻗﻀﺎت ﺑﻮد و در ﺣﺪﯾﺚ و ﺳـﯿﺮ ﺑﺼـﯿﺮت‬ ‫]ُخ َ‬ ‫داﺷﺖ‪ .‬ﺷـﻌﺮ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ .‬در ﺟﯿﺎن ﻣﺘﻮﻟـﺪ ﺷـﺪ و ﻫﻢ ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﻧﺸﺄت ﯾﺎﻓﺖ و ﺑﺰﻣﺎن ﻣﻨﺼﻮر ﻗﻀﺎء ﺟﯿﺎن را ﺑﻌﻬﺪه ﮔﺮﻓﺖ و در ﻓﺎرس ﻣﺴـﺘﻘﺮ‬ ‫ﺷـﺪ و ﺑـﺪاﻧﺠﺎ درﮔـﺬﺷﺖ‪ .‬او را ﮐﺘﺐ ﺑﺴـﯿﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ از آﻧﺠﻤﻠﻪ اﻧـﺪ‪» :‬ﺷـﺮح ﻏﺮﯾﺐ اﻟﺴـﯿﺮة اﻟﻨﺒـﻮﯾﻪ« او آن را در دو ﺟﺰء ﻧﻮﺷﺖ و ﺑﻌﺪ‬ ‫ﭘﻮﻟﺲ ﺑﺮوﻧﻠﻪ آن را ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﮐﺮد و »ﺷـﺮح اﻟﺴـﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾـﮥ« ﻧﺎﻣﯿـﺪ و ﻣﺆﻟﻒ آن را »اﺑـﺎذرﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ« ذﮐﺮ ﮐﺮد‪ .‬و از ﮐﺘﺐ دﯾﮕﺮ او »ﺷـﺮح‬ ‫اﻻﯾﻀﺎح« و »ﺷﺮح اﻟﺠﻤﻞ« ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ ج ‪ 8‬ص ‪ 151‬ج ‪.(2‬‬ ‫ﺧﺸﻨﯽ ﯾﺮش‪.‬‬



‫]َخ َي َر[ )ِاخ( ﻧﺎم »ﺧﺸﯿﺎرﺷﺎ«‪) .‬اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ص ‪ .(697‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻮ‪.‬‬



‫]َﺧْﺸْﻮ[ )ع ِا( ﺧﺮﻣﺎي ﺑـﺪ ﺑﻪ ﮐﺎرﻧﯿﺎﻣـﺪﻧﯽ )||‪ .‬ﻣﺺ( ﺧﺮﻣﺎي ﺑﺪ ﺑﮑﺎرﻧﯿﺎﻣﺪﻧﯽ ﺑﺎر آوردن ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از‬ ‫ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻮ‪.‬‬



‫]ُخ ُﺷﻮو[ )ع ﻣﺺ( ﺧﺮﻣﺎي ﺑﺪ ﺑﮑﺎرﻧﯿﺎﻣﺪﻧﯽ ﺑﺎر آوردن ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻮ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﻣﺎدر ﺷﻮي‪) .‬از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي ||(‪ .‬ﻣﺎدرزن ﮐﻪ ﺧﻮش و ﺧﻮﺷﺪاﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪش‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( ‪ :‬ﺑﺪﺳﮕﺎل ﺗﻮ و ﻣﺨﺎﻟﻒ‬ ‫ﺗـﻮ ﺧﺸـﻮي ﺟﻨﮕﺠﻮي را داﻣـﺎد‪ .‬ﻟﻐﺖ ﻓﺮس )از ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺑـﺎ وي ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺧﺴـﺮو ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤـﺘﺮم ﺗـﺎ اﺣـﺘﺮام دارد داﻣـﺎد را‬ ‫ﺧﺸﻮ‪.‬ﺷﻤﺲ ﻓﺨﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻮاش‪.‬‬



‫]ُﺧْﺶ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎﻧﻬﺎي ﺗﺎﺑﻊ آﻣﻞ‪) .‬از ﻣﺎزﻧﺪران و اﺳﺘﺮآﺑﺎد راﺑﯿﻨﻮ ﺑﺨﺶ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ص ‪.(114‬‬ ‫ﺧﺸﻮاﻧﻪ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺶ َن ‪ِ /‬ن[ )ِا( ﭘﺸـﻤﯿﻨﻪ اي ﮐﻪ ﻣﻮي ﻫﺎ از آن آوﯾﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺮﺳﮏ و ﮐﺒﻪ و اﻣﺜﺎل آن)‪) .(1‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﭘﺸﻢ رﺷﺘﻪ ﺷﺪه و‬ ‫ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺷﺪه‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ - (1) .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺎ ﺧﺴﺘﻮاﻧﻪ ﯾﮑﯽ ﻣﺼﺤﻒ دﯾﮕﺮي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻮب‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ در دﯾﺎر ﻣﺰﯾﻨﻪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫ﺧﺶ و ﺧﺎش‪.‬‬



‫ش[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬از اﺗﺒﺎع(رﯾﺰ و ﭘﯿﺰ‪ .‬ﺧﺶ و ﺧﺎﺷﺎك‪ .‬ﻗﻤﺎش رﯾﺰه‪ .‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﮐﻪ اﻓﮑﻨﺪﻧﯽ و دور اﻧﺪاﺧﺘﻨﯽ ﺑﻮد‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺧﺶ و ﺧﻤﺎش‪.‬‬



‫ش َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬اﺗﺒﺎع( ﺧﺶ و ﺧﺎش‪ .‬ﺧﺎﺷﻪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰ رﯾﺰ و ﭘﯿﺰ و دوراﻓﮑﻨﺪﻧﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺧﺸﻮد‪.‬‬



‫]ُخ ‪َ /‬خ[ )ِا( ﺷﺎﺧﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎﻧﯿﺪه ﮐﻪ ﺑﭙﯿﺮاﯾﻨﺪ‪) .‬ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪء ﻓﺮس ||(‪ .‬ﻣﺎﺿﯽ ﻓﻌﻞ ﺧﺸﻮدن‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻮدﮔﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﭘﯿﺮاﺳﺘﻦ درﺧﺘﺎن و ﺷﺎﺧﻬﺎ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻮدن‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ﻣﺺ( ﭘﯿﺮاﺳـﺘﻦ و ﺷﺎﺧﻬﺎي زﯾﺎدﺗﯽ درﺧﺖ را ﺑﺮﯾـﺪن‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺗﻤﺮﯾﺪ؛ ﺧﺸﻮدن و ﺑﺮگ‬ ‫دور ﮐﺮدن از درﺧﺖ‪ .‬ﺧﻀـﺪ؛ ﺧﺸﻮدن ﺧﺎر درﺧﺖ را و ﺑﺮﯾـﺪن‪ .‬ﻗﻠﻒ؛ ﺧﺸﻮدن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﻣﺠﺎزًا ﺗﻨﺮﯾﻪ ﮐﺮدن و ﺗﺒﺮﺋﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻮدﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ص ﻟﯿﺎﻗﺖ( ﻗﺎﺑﻞ ﭘﯿﺮاﺳﺘﻦ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﺧﺸﻮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻮده‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ( ﺧﺮاﺷـﯿﺪه‪) .‬از ﺻـﺤﺎح اﻟﻔﺮس(‪ .‬ﺧﻀـﺪ؛ آﻧﭽﻪ از ﭼﻮب ﺗﺮ ﺧﺸﻮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﯾﺎ از درﺧﺖ ﺷﮑﺴـﺘﻪ ﺑﺴـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻮع‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﻣﺺ( ﻓﺮوﺗﻨﯽ ﮐﺮدن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻋﻼﻣﻪ ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ(‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺧﺸﻮع ﻗﺮﯾﺐ اﺳﺖ ﺑﺨﻀﻮع ﯾﺎ ﺧﻀﻮع در ﺑﺪن اﺳﺖ و ﺧﺸﻮع در آواز و ﭼﺸﻢ ﻫﻤﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﻢ ﯾﺄن ﻟﻠﺬﯾﻦ آﻣﻨﻮا‬ ‫ان ﺗﺨﺸﻊ ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ ﻟﺬﮐﺮاﷲ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(|| 16 / 57‬ﭼﺸﻢ ﻓﺮوﺧﻮاﺑﺎﻧﯿـﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻓﺮودآﻣﺪن‬ ‫ﺻﺪا‪ :‬ﯾﻮﻣﺌﺬ ﯾﺘﺒﻌﻮن اﻟﺪاﻋﯽ ﻻﻋﻮج ﻟﻪ و ﺧﺸـﻌﺖ اﻻﺻﻮات ﻟﻠﺮﺣﻤﻦ ﻓﻼﺗﺴـﻤﻊ اﻻ ﻫﻤﺴًﺎ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(|| 108 / 20‬رﻓﺘﻦ ﮐﻮﻫﺎن و ﻣﺎﻧﺪن از‬ ‫آن اﻧـﺪﮐﯽ ||‪ .‬ﺧـﺪوي ﻟﺰج اﻧـﺪاﺧﺘﻦ ||‪ .‬آراﻣﯿـﺪن ||‪ .‬ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺪن ||‪ .‬زاري و ﺗﺬﻟﻞ ﻧﻤﻮدن ||‪ .‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺳـﺘﺎره ﺑﻪ ﻏﺮوب‪) .‬از‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬در ﻧﺰد ﺻﻮﻓﯿـﺎن ﺧﺸﻮع در ﺗﻌﺮﯾﻔـﺎت ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ )ص ‪ (68‬ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﻟﺨﺸﻮع و اﻟﺨﻀﻮع و اﻟﺘﻮاﺿﻊ ﺑﻤﻌﻨﯽ واﺣﺪ و ﻓﯽ اﻻﺻـﻄﻼح اﻫﻞ اﻟﺤﻘﯿﻘﮥ‪ :‬اﻟﺨﺸﻮع اﻻﻧﻘﯿﺎد ﻟﻠﺤﻖ و ﻗﯿﻞ ﻫﻮ اﻟﺨﻮف اﻟﺪاﺋﻢ‬ ‫ﻓﯽ اﻟﻘﻠﺐ و ﻗﯿﻞ ﻣﻦ ﻋﻼﻣﺎت اﻟﺨﺸﻮع ان اﻟﻌﺒﺪ اذا ﻏﻀﺐ او ﺧﻮﻟﻒ اورد ﻋﻠﯿﻪ اﺳﺘﻘﺒﻞ ذﻟﮏ ﺑﺎﻟﻘﺒﻮل‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻮع ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻓﺮوﺗﻨﯽ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﻮﻋﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﺑﺮﮐﺎت ﺑﻦ ﺷـﯿﺦ اﺑﯽ اﺳـﺤﺎق اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺷـﯿﺦ اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﻃﺎﻫﺮﺑﻦ ﺑﺮﮐﺎت ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ دﻣﺸـﻘﯽ ﺟﯿﺮوﻧﯽ از ﻣﺤﺪﺛﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﺎل‬ ‫‪ 510‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪ و ﺑﺴﺎل ‪ 598‬ه ‪ .‬ق‪ .‬درﮔﺬﺷﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺶ و ﻓﺶ‪.‬‬



‫ش ﻓِْﺸـ ﺶ[ )ِا ﺻﻮت ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺻﻮت ﺟﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﻧﻮ و ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎ در زﻧﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬آواز ﺑﺴـﯿﺎر در ﺟﺎﻣﻪ‬ ‫]ِﺧْﺶ ُ‬ ‫ﻫﺎي ﻧﻮ ﭘﺮآﻫﺎر‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻮﻓﻐﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َف َغ[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣـﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ ﻣﯿـﺎن اﺷﺘﯿﺨﻦ و ﮐﺸـﺎﻧﯿﻪ و اﻣﺮوز آﻧﺮا رأس اﻟﻘﻨﻄﺮه و ﻗﻨﻄﺮهء ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻮﻓﻐﻨﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َف َغ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺸﻮﻓﻐﻦ ﮐﻪ از ﻗﺮاء ﻣﯿﺎن اﺷﺘﯿﺨﻦ و ﮐﺸﺎﻧﯿﻪ اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻮك‪.‬‬



‫]ُخ ‪َ /‬خ[ )ِا( ﺣﺮام زاده‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﻟﻘﯿﻄـﻪ‪) .‬ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬وﻟـﺪاﻟﺰﻧﺎ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬اﯾـﺎ ﺑﻼـﯾﻪ اﮔﺮ ﮐـﺎر ﮐﺮد ﭘﻨﻬـﺎن ﺑﻮد ﮐﻨﻮن ﺗﻮاﻧﯽ ﺑـﺎري ﺧﺸﻮك ﭘﻨﻬـﺎن ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻨﺠﯿﮏ‪ .‬ﺗﺎ ﻓﺮاوان ﺷﻮد ﺗﺠﺮﺑﺖ ﺟﺎن و ﺗﻨﻢ ﮐﺎﯾﻦ‬ ‫ﺧﺸﻮﮐﺎن را ﺟﺰ ﺷـﻤﺲ ﻗﻤﺮ ﻧﯿﺴﺖ اﺑﯽ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻫﺮ ﮐﻪ ﺑـﺪ اﺻﻞ ﯾﺎ ﺧﺸﻮك ﺑﻮد ﻓﺘﻨﻪ زاﯾﺪ ﭼﻮ ﺑﺎ ﻣﻠﻮك ﺑﻮد‪.‬ﻟﻄﯿﻔﯽ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪء ﻣﻦ ﺣﻼل‬ ‫زادهء ﻃﺒﻊ ﻧﺒﻮم ﻣﺮ ﺧﺸﻮك را ﭘﺎزاج‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬اي ﻧﯿﻢ ﺣﻼﻟﺰاده و ﻧﯿﻢ ﺧﺸﻮك‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬اي ﻫﻤﭽﻮ ﻣﻬﯿﻦ ﻣﺎر ﺑﺪآوﯾﺰ ﺧﺸﻮك‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﮔﺮ‬ ‫ﻓﻠﮏ ﻧﻘﺺ ﻋﻠﻢ زاد ﭼﻪ ﺷﺪ از ﺑﻼﯾﻪ ﭼﻪ زاد ﻏﯿﺮ ﺧﺸﻮك‪.‬ﺷﻤﺲ ﻓﺨﺮي‪ .‬در وﺟﻮد ﻣﺎ ﻫﺰاران ﮔﺮگ و ﺧﻮك ﺻﺎﻟﺢ و ﻧﺎﺻﺎﻟﺢ و ﺧﻮب‬ ‫و ﺧﺸﻮك‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻮﮔﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﻧﯿﻢ ﻓﺮﺳﻨﮕﯽ ﻣﯿﺎﻧﻪ ﺟﻨﻮب و ﻣﻐﺮب ﺑﺮازﺟﺎن‪) .‬ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻮم‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( ﻓﺮاخ ﺑﯿﻨﯽ ﮔﺮدﯾﺪن‪)) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﻢ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻮن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( ﺧﺸﻔﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺸﻔﺎن« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻮن‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( روﻧـﺪهء در زﻣﯿﻦ و درآﯾﻨـﺪه در ﭼﯿﺰي ||‪ .‬ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﺑﺮﻧﺪه ||‪ .‬ﮔﺮد ﺑﺮآﯾﻨﺪه ﺑﺸﺐ ||‪ .‬ﻣﺮد ﺷـﺘﺎﺑﻨﺪه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ دﺧﻞ ﮐﻨـﺪ در ﮐﺎرﻫﺎ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺑﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻮﻧﺖ‪.‬‬



‫]ُخ َن[ )ع ﻣﺺ( درﺷﺘﯽ و زﺑﺮي‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺿـﺪ ﻟﯿﻨﺖ و ﻧﺮﻣﯽ‪ ،‬ﺧﻼـف ﻧﻌﻮﻣﺖ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻏﻠﻈﺖ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺧﺸﻮﻧﺖ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺆﺛﺮ آﻣـﺪ و او را ﺑﮕﺮﻓﺘﻨـﺪ و ﺑﻪ ﺧﻮارزم ﻓﺮﺳـﺘﺎدﻧﺪ‪) .‬از ﺗﺮﺟﻤﻪء ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬اﻣﯿﺮ ﻋﻀﺪاﻟﺪوﻟﻪ ﺑﺎ ﺟﻼﻟﺖ ﻗﺪر و‬ ‫ﻧﺒـﺎﻫﺖ ذﮐﺮ و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺟـﺎﻧﺐ و ﻋﺰت ﻣﻠﮏ و ﻧﺨﻮت ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﻫﻤﻮاره رﺿﺎء آﻧﺠﺎﻧﺐ ﻧﮕﺎﻫـﺪاﺷﺘﯽ‪) .‬از ﺗﺮﺟﻤﻪء ﯾﻤﯿﻨﯽ ||(‪ .‬ﺳـﺨﺘﯽ و‬ ‫ﺗﻨﺪي و ﺗﯿﺰي‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬از ﺳﺮ ﺣﺪت ﻣﺰاج و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻃﺒﻊ ﺑﺮﻟﺠﺎج اﺻﺮار ﻧﻤﻮد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ ||(‪ .‬ﺳﺨﺖ روﯾﯽ‪ .‬ﺧﺸﻢ‪.‬‬ ‫ﻏﻀﺐ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬ﺑﻘـﺎﻟﯽ را درﻣﯽ ﭼﻨـﺪ ﺑﺮ ﺻﻮﻓﯿـﺎن ﮔﺮد آﻣـﺪه ﺑﻮد در اواﺳﻂ ﻫﺮ روز ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﮐﺮدي و ﺳـﺨﻨﻬﺎي ﺑﺎ ﺧﺸـﻨﻮت‬ ‫ﮔﻔﺘﯽ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي ||(‪ .‬ﺧﺸـﮑﯽ‪ - .‬ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺣﻠﻖ؛ ﺧﺸـﮑﯽ ﮔﻠﻮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺻﺪر؛ ﺧﺸـﮑﯽ ﺳـﯿﻨﻪ‪) .‬از‬ ‫ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ(‪ - .‬ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻓﻢ؛ ﺧﺸـﮑﯽ دﻫـﺎن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺸﻮﻧﺖ ﮐﺮدن؛ درﺷـﺘﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﺗﻨـﺪي ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻮﻧﻨﺠﮑﺚ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ از ﻗﺮاء ﮐﺶ ﺑﺠﺎﻧﺐ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان( )اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫]ُخ َن َج َ‬ ‫ﺧﺸﻮﻧﻨﺠﮑﺜﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ص ﻧﺴﺒﯽ(ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺸﻮﻧﻨﺠﮑﺚ از ﻗﺮاء ﮐﺶ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫]ُخ َن َج َ‬ ‫ﺧﺸﻮﻧﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َن[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮي اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺧﺸﺎﻧﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﺎﻧﮥ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻮه‪.‬‬



‫]َﺧْﺶ َو[ )ع ِا( واﺣﺪ ﺧﺸﻮ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻮي‪.‬‬



‫ش[ )ِا( ﻣﺎدرزن‪) .‬از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت ||(‪ .‬ﻣﺎدرﺷﻮﻫﺮ‪) .‬از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪.‬‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﺧﺸﻮﯾﻪ‪.‬‬



‫]َخ َي[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﺨـﺎرا‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬رواﯾﺖ ﮐﺮده اﻧـﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺨـﺎرا اﻣﯿﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ ﻧﺎم او ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﻃﺎﻟﻮت روزي ﺧﺸﻮﯾﻪ را ﮐﻪ وزﯾﺮ او ﺑﻮد ﮔﻔﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺰﯾﺎرت ﺧﻮاﺟﻪ اﻣﺎم اﺑﻮﺣﻔﺺ روﯾﻢ و او را درﯾﺎﺑﯿﻢ و اﯾﻦ ﺧﺸﻮﯾﻪ از ﻣﻬﺘﺮان‬ ‫ﺑﺨﺎرا ﺑﻮد و ﻣﺤﺘﺸﻢ ﺧﺸﻮﯾﻪ ﮔﻔﺖ ﺗﺮا ﻧﺰدﯾﮏ او ﻧﺸﺎﯾﺪ رﻓﺘﻦ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺨﺎرا ﻧﺮﺷﺨﯽ ص‪.(67‬‬ ‫ﺧﺸﻪ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( ﺑﻨﺖ ﻣﺮزوق‪ .‬وي از روات ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺳـﻔﯿﺪي آن ﺑﯿﻨﻬﺎﯾﺖ ﺑﺎﺷـﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺳﭙﯿـﺪ ﺳﭙﯿﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺧﺸـﯿﻨﻪ‪ ،‬ﺳـﯿﺎه ﺗﯿﺮه رﻧﮓ و ﺑﻪ ﮐﺒﻮدي‬ ‫ﻣﺎﯾﻞ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﯽ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬ﺧْﺸﯽ[ )ع ﻣﺺ( ﺗﺮﺳﯿﺪن‪ .‬ﺧﺸﺎء‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﺎء دراﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﺸـ ﯽ[ )ع ص( ﻫﺮاﺳـﺎن‪ .‬ﺗﺮﺳـﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد )||(‪ِ .‬ا( ﮔﯿـﺎه ﺧﺸـﮏ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﺷﯽ ي[ )ع ِا( ﮔﯿﺎه ﺧﺸﮏ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﯿﺎء ‪.‬‬



‫]َﺧْﺶ[ )ع ص( ﻣﻮﻧﺚ ﺧﺸـﯿﺎن؛ زن ﻫﺮاﺳﺎن و ﺗﺮﺳﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﺳﺨﺖ‬ ‫و درﺷﺖ و ﺧﺸﮏ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﯿﺎرﺷﺎ‪.‬‬



‫]َﺧْﺶ[ )ِاخ( ﻧﺎم دﯾﮕﺮ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﯿﺎرﺷﺎي اول‪.‬‬



‫]َخ َﺷِﯽ َاْو َو[ )ِاخ(ﻧﺎم دﯾﮕﺮ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﭘﺎدﺷﺎه ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯽ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﯿﺎرﺷﺎي دوم‪.‬‬



‫ش ِي ُدْو ُو[ )ِاخ(اﺑﻮرﯾﺤـﺎن ﺑﯿﺮوﻧﯽ در آﺛـﺎر اﻟﺒـﺎﻗﯿﻪ از ﺧﺴـﺮواﻟﺜﺎﻧﯽ ﻧﺎم ﺑﺮده و ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺼﻮد ﻫﻤﯿﻦ ﺷﺎه اﺳﺖ زﯾﺮا او اﺳـﻢ‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺸـﯿﺎرﺷﺎ اول را »اﺧﺸـﻮرش ﺑـﻦ دارا و ﻫـﻮ ﺧﺴـﺮواﻻول« ﻧﻮﺷـﺘﻪ‪ .‬اﺑـﻮاﻟﻔﺮج ﺑﻦ ﻋـﺒﺮي او را اﺧﺸـﯿﺮش اﻟﺜـﺎﻧﯽ آورده اﺳﺖ اﯾﻦ ﺷـﺎه در‬ ‫داﺳـﺘﺎﻧﻬﺎي ﻣﺎ ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﺪه و ﻣﻮرﺧﯿﻨﯽ‪ ،‬ﮐﻪ از ﻣﺪارك ﺷﺮﻗﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده اﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻃﺒﺮي و ﻣﺴﻌﻮدي و ﺣﻤﺰهء اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ و ﺛﻌﺎﻟﺒﯽ و‬ ‫اﺑﻦ اﺛﯿﺮ و ﻏﯿﺮه اﺳﻢ او را ذﮐﺮ ﮐﺮده اﻧﺪ او ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪ ﯾﮕﺎﻧﻪ ﭘﺴـﺮ اردﺷـﯿﺮ درازدﺳﺖ از داﻣﺎﺳﭙﯿﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺘﻞ ﺧﺸـﯿﺎرﺷﺎي دوم‪ :‬ﻣﺪت‬ ‫ﺳﻠﻄﻨﺖ اﯾﻦ ﺷـﺎه ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻮﺗﺎه ﺑﻮد ﺗﻮﺿـﯿﺢ آﻧﮑﻪ ﺳـﻐﺪﯾﺎن ﺑﺮادر او ‪ -‬از اﻟﻮﮔﻮﻧﻪ زن ﻏﯿﺮ ﻋﻘـﺪي اردﺷـﯿﺮ ‪ -‬ﺑﺎ ﺧﻮاﺟﻪ اي ﻓﺎرﻧﺎﺳـﯿﺎس ﻧﺎم‬ ‫ﻫﻤـﺪﺳﺖ ﺷـﺪه ﺷﺒﯽ ﮐﻪ ﺧﺸـﯿﺎرﺷﺎ در ﺣﺎل ﻣﺴﺘﯽ ﺑﻪ اﻃﺎق ﺧﻮاﺑﺶ رﻓﺖ ﺑﺨﻮاب ﮔﺎه درآﻣﺪ و او را در ﺧﻮاب ﮐﺸﺖ‪ .‬ﻧﻌﺶ ﺷﺎه ﻣﻘﺘﻮل‬ ‫را ﺑﺎ ﻧﻌﺶ اردﺷـﯿﺮ و داﻣﺎﺳﭙﯿﺎ ﮐﻪ در روز ﻓﻮت اردﺷـﯿﺮ درﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑﻮد ﯾﮏ ﺟﺎ ﺑﺮاي دﻓﻦ در ﻣﻘﺒﺮهء ﺷﺎﻫﺎن ﻫﺨﺎﻣﻨﺸـﯽ ﺑﻪ ﭘﺎرس ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺪت ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺧﺸﯿﺎرﺷﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪء ﮐﺘﺰﯾﺎس ‪ 45‬روز ﺑﻮد )ﭘﺮﺳﯽ ﮐﺎ ‪ -‬ﻗﺴﻤﺖ ‪ (44‬وﻟﯽ دﯾﻮدور اﯾﻦ ﻣﺪت را ﯾﮏ ﺳﺎل ﻧﻮﺷﺘﻪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻮﯾـﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﻀـﯽ ﻣـﺪت ﺳـﻠﻄﻨﺖ او را دوﻣﺎه ﻣﯿﺪاﻧﻨﺪ )ﮐﺘﺎب ‪ ،12‬ﺑﻨﺪ ‪ .(71‬ﯾﻮﺳﺘﯽ در ﺗـﺄﻟﯿﻒ ﺧﻮد ﻋﻘﯿـﺪهء ﮐﺘﺰﯾـﺎس را ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﮐﺮده‪.‬‬ ‫)اﺳﺎس ﻓﻘﻪ اﻟﻠﻐﮥ اﯾﺮاﻧﯽ ج ‪ 2‬ص ‪) (461‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج ‪ 2‬ص ‪.(953‬‬ ‫ﺧﺸﯿﺎن‪.‬‬



‫]َﺧْﺶ[ )ع ص( ﻣﺮد ﺗﺮﺳــﻨﺪه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس )||(‪ .‬ﻣﺺ( »ﺧﺸـﺎء«‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﺎه ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﯿﺐ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺷﻤﺸﯿﺮ ﺑﺴﺎﺧﺖ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز آن را ﺳﻮﻫﺎن و ﺻﯿﻘﻞ ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧُﺸﺐ‪َ ،‬ﺧﺸﺎﺋﺐ ||‪ .‬زﻧﮓ زدوده و ردي و ﺑﻼﯾﻪ‪.‬‬ ‫)از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧُﺸﺐ‪َ ،‬ﺧﺸﺎﺋﺐ ||‪ .‬ﺑﺮﮔﺰﯾـﺪه و ﭼﯿﺪه و ﺗﺮاﺷـﯿﺪه از ﺗﯿﺮ و‬ ‫ﮐﻤـﺎن در ﺗﺮاش ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧُﺸﺐ‪َ ،‬ﺧﺸﺎﺋﺐ ||‪ .‬ﺷﺘﺮ ﺳـﺘﺒﺮ و ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺧﺸﻦ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧُﺸﺐ‪َ ،‬ﺧﺸﺎﺋﺐ ||‪ .‬دراز و درﺷﺖ اﻧـﺪام‬ ‫ﺑﺮﻫﻨﻪ اﺳﺘﺨﻮان در ﮐﻤﺎل ﺳﺨﺘﯽ‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ج‪،‬ﺧﺸﺐ‪ ،‬ﺧﺸﺎﺋﺐ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﯿﺒﻪ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ع ِا( ﻃﺒﯿﻌﺖ ||‪ .‬ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﮐﻪ ﺳـﺎﺧﺖ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ آن ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﯿﺒﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﺑﯽ ي[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( دراز درﺷﺖ اﻧﺪام و ﺑﺮﻫﻨﻪ اﺳﺘﺨﻮان در ﮐﻤﺎل ﺳﺨﺘﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﯿﺖ‪.‬‬



‫]َخ َي[ )ﻣﺺ()‪ (1‬ﺗﺮس‪ .‬ﺧﻮف‪ .‬ﺑﯿﻢ‪ .‬ﻫﺮاس ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻌﻈﻤﺖ و ﻣﻬـﺎﺑﺖ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻗﺼﻪء ﺧﺮﮔﻮش و ﭘﯿـﻞ آري و آب‬ ‫ﺧﺸﯿﺖ ﭘﯿﻼن زﻣﻪ در اﺿﻄﺮاب‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ در زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ ﻣﺼﺪر اﺳﺖ و ﺑﺼﻮرت ﺧﺸﯿﮥ ﮐﺘﺎﺑﺖ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻮع ﮐﺘﺎﺑﺖ از‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 815‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫آ ن ﭘ ﺎر ﺳ ﯽ ز ﺑ ﺎ ﻧ ﺎ ن ﻣ ﯽ ﺑ ﺎﺷ ﺪ ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﯿﺞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص( ﻧﻘﯿﺾ‪ .‬ﺿﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء )||(‪ِ .‬ا( ﻣﺨﻔﻒ آﺧﺸﯿﺞ ﮐﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻋﻨﺼﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﯿﺠﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ِج ﺧﺸـﯿﺞ ﯾﻌﻨﯽ اﺿﺪاد‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ||(‪ .‬ﻣﺨﻔﻒ آﺧﺸـﯿﺠﺎن ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﺎﺷﺪ و آن ﺧﺎك و آب و ﻫﻮا و آﺗﺶ اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﯿﺮان‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ ﻧﻤﯿﻦ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اردﺑﯿـﻞ‪ ،‬واﻗﻊ درﺳـﯽ ﻫﺰارﮔﺰي ﺧـﺎور اردﺑﯿﻞ و ﺳﻪ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪ اردﺑﯿﻞ ﺑﻪ آﺳـﺘﺎرا‪.‬‬ ‫داراي ‪ 359‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‪ ،‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺤﺼﻮل ﻏﻼت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬در آﻧﺠﺎ ﺑﻨﺎي ﺧﺮاﺑﻪء‬ ‫ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺑﻨﺎم ﻗﻮﺷﻪ ﮔﻨﺒﺪ وﺟﻮد دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺸﯿﺶ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻏﻠﺒﻪ‪ .‬ﺑﺮﺗﺮي‪ .‬ﻓﺘﺢ‪ .‬ﻇﻔﺮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﯿﺶ‪.‬‬



‫ش[ )ِا( آﻫﻮﺑﺮهء ﺧﺮد ﺑﺮﻓﺘﺎر آﻣﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﯿﺸﺎر‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻧﻮﻋﯽ از ﻣﺮﻏﺎﺑﯽ ﺑﺰرگ ﺳـﯿﺎه رﻧﮓ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﺳـﺮش ﺧﺎل ﺳﻔﯿﺪي ﻫﺴﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬در ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه‪:‬‬ ‫ﻣﺼﺤﻒ ﺧﺸﻨﺸﺎر و ﺧﺸﯿﻨﺴﺎر اﺳﺖ ‪ :‬ﭘﯿﺎده ﻫﻤﯽ ﺷﺪ ز ﺑﻬﺮ ﺷﮑﺎر ﺧﺸﯿﺸﺎر دﯾﺪ اﻧﺪر آن ﻣﺮﻏﺰار‪ .‬ﻓﺮدوﺳﯽ )از ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﯿﺸﻪ‪.‬‬



‫ش[ )ِا( ﻣﺮﻏﯽ ﺳﻔﯿﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در اﯾﺎم ﺑﻬﺎر در ﺑﺎﻏﻬﺎ ﻓﺮاوان ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ش‪ِ /‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺸﯿﺸﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻧﻮﻋﯽ از ﭘﺎرﭼﻪء ﭘﻮﺷـﯿﺪﻧﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬ﺑﺠﺎن ﺧﺸﯿﺸـﯽ ﺳـﻨﺠﺎب ﻣﺎ ﻃﻠﺐ دارد ﯾﮑﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﺷـﺪش از ﮔﺮم و ﺳـﺮد دﻫﺮ‬ ‫ﺧﺒﺮ‪ .‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري‪ .‬ﺑﻨﮕﺮ ﺧﻂ ﻏﺒﺎر ﺧﺸﯿﺸـﯽ ﮐﻪ ﺻﻔﺤﻪ اي زان ﺧﻂ ﺑﻬﯿﭻ ﮐﺎﻏﺬ و دﻓﺘﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري‪ .‬ﮔﺎه ﻫﻤﭽﻮن ﺧﺸﯿﺸﯽ ﻣﻮاج‬ ‫ﺑﻤﺜﺎل ﺳﺘﺎرﮔﺎن ﺳﻤﺎء‪.‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري‪.‬‬ ‫ﺧﺸﯿﺸﯽ‪.‬‬



‫ش ﺷﯽ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺸﯿﺶ ﮐﻪ ﻧﺎم اﺟﺪادي اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﯿﻒ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( روﻧﺪه در زﻣﯿﻦ ||‪ .‬درآﯾﻨﺪه در ﭼﯿﺰي )||‪ِ .‬ا( ﺑﺮف درﺷﺖ و ﺳﺨﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‬ ‫)از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﯾـﺦ ﮐﻪ از ﻧـﺎودان درآوﯾﺰد‪) .‬ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء ||(‪ .‬زﻋﻔﺮان ﺧﺸـﮏ ||‪ .‬ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﺑﺮان‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﯿﻞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺧﺲ و ﺧﺎﺷـﺎك ﺳــﯿﻞ آورده ﮐـﻪ ﺧﺸـﮏ ﺷــﺪه ﺑﺎﺷــﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )از ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﯿﻼن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﮐﺎﮐﺎوﻧـﺪ ﺑﺨﺶ دﻟﻔـﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺧﺮم آﺑـﺎد‪ .‬واﻗـﻊ در ‪ 57‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﻧﻮرآﺑـﺎد و ‪18‬‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ راه ﺷﻮﺳﻪء ﺧﺮم آﺑﺎد ﺑﻪ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﺳـﺮد و ‪ 120‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از‬ ‫ﭼﺸـﻤﻪ ﺳﺎر و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎﮐﻨﺎن آن از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﺑﺎرﯾﮏ وﻧﺪاﻧـﺪ و در‬ ‫زﻣﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﻗﺸﻼق ﻣﯽ روﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(6‬‬ ‫ﺧﺸﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﺳـﯿﺎه رﻧﮓ ﺗﯿﺮه ﮐﻪ در آن ﺳﭙﯿـﺪي ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﮐﻮه ﺑﺮﻓـﺪار‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨـﺪراج( )از اﻧﺠﻤﻦ‬ ‫آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸـﯿﻨﻪ ﺷﻮد ||‪ .‬ﺑﺎزي را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺸﺖ آن ﮐﺒﻮد و ﺗﯿﺮه و ﭼﺸـﻤﻬﺎﯾﺶ ﺳﯿﺎه رﻧﮓ ﺑﻮد و ﺑﻌﺪ از ﺗﻮﻟﮏ اول‬ ‫ﭼﺸـﻤﺶ ﺳـﺮخ ﮔﺮدد و ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯽ آن را ﻗﺰل ﻗﻮش ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨـﺪراج( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪.‬‬ ‫ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﺎزي ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ﺳـﯿﺎه و ﻧﻪ ﺳـﻔﯿﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸـﯿﻨﻪ ﺷﻮد ‪ :‬ﮔﻬﯽ ﺑﺒﯿﻨﯽ ﭼﻮن ﭘﺸﺖ ﺑﺎز ﮔﺸـﺘﻪ ﺧﺸﯿﻦ ﮔﻬﯽ‬ ‫ﻣﻨﻘﻄﻪ ﺑﯿﻨﯽ ﭼﻮ ﭘﺸﺖ ﺳـﻨﮕﯽ ﺳﺎر‪ .‬ﻋﻨﺼﺮي‪ .‬دو ﺻﺪﺑﺎز و اﻓﺰون ز ﺳﯿﺼﺪ ﺧﺸﯿﻦ ﺻﺪ و ﺷﺼﺖ ﻃﻐﺮل ﻫﻤﻪ ﺑﺮﮔﺰﯾﻦ‪.‬اﺳﺪي‪ - .‬ﺑﺎز ﺧﺸﯿﻦ؛‬ ‫ﺑﺎزي ﮐﻪ ﺳـﻔﯿﺪ و ﺳـﯿﺎه اﺳﺖ ‪ :‬ﺗﺎ ﻧﺒﻮد ﭼﻮن ﻫﻤﺎي ﻓﺮخ ﮐﺮﮐﺲ ﻫﻤﭽﻮ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻗﺮﯾﻦ ﺑﺎز ﺧﺸﯿﻦ ﭘﻨﺪ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺗﺎ ﻧﯿﺎﻣﯿﺰد ﺑﺎ زاغ ﺳﯿﻪ ﺑﺎز ﺳﻔﯿﺪ‬ ‫ﺗﺎ ﻧﯿﺎﻣﯿﺰد ﺑﺎ ﺑﺎز ﺧﺸـﯿﻦ ﮐﺒﮏ دري‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺣﻤﻠﻪء ﺑﺎز ﺧﺸـﯿﻦ وﺧﻨﺪهء ﮐﺒﮏ دري‪ .‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬اﻧﺪر آن ﻣﻮﺿﻊ ﮐﻪ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎن ﺗﺮا ﺑﺎﺷـﺪ ﻧﻬﯿﺐ اﻧـﺪر آن ﮐﺸﻮر ﮐﻪ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺗﺮا ﺑﺎﺷﺪ ﻋﺘﺎب‪ .‬ﮐﺮﮔﺪن ﺑﯽ ﺷﺎخ و ﺑﯽ ﭼﻨﮕﻞ ﺑﻮد ﺑﺎز ﺧﺸـﯿﻦ)‪ (1‬ﻣﺎر ﺑﯽ دﻧﺪان و ﺑﯽ‬ ‫ﭼﻨﮕـﺎل زاﯾـﺪ ﺷــﯿﺮ ﻏـﺎب‪ .‬ذواﻟﻔﻘـﺎر ﺷــﺮواﻧﯽ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷــﯿﻪء ﺑﺮﻫــﺎن ﻗــﺎﻃﻊ آﻣــﺪه اﺳــﺖ از ‪ axshen‬اوﺳـﺘﺎﺋﯽ‬ ‫‪ axshaena‬ﮐﺮدي ‪)heshin‬آﺑﯽ ﺗﯿﺮه( »اﺳﻔﺎ ‪ 2 : 1‬ص ‪ «256 ،89 ،66 ،40 :26 ،20‬ورك‪ .‬ﺣﺸﯿﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﯿﻦ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ( ﻧﺎم وﻻﯾﺘﯽ اﺳﺖ از ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺸﯿﻨﺎد‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺧﺸﯿﻨﺴﺎر‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج ‪ 1‬ورق ‪.(361‬‬ ‫ﺧﺸﯿﻨﺎر‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺧﺸﯿﻨﺴﺎر‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج‪ 1‬ص‪.(363‬‬ ‫ﺧﺸﯿﻨﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺸﯿﻨﺎن ﮐﻪ ﻣﺤﻠﻪ اي ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ در اﺻﻔﻬﺎن‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﯿﻦ ﺑﺎز‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺸﯿﻦ ﺳﺎر‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﯿﻦ ﺳﺎر ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﯿﻦ ﺑﻨﺪ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺸﯿﻦ ﭘﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻌﻮري ج ‪ 1‬ص ‪ .(361‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺸﯿﻦ ﭘﻨﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﯿﻦ ﭘﻨﺪ‪.‬‬



‫]َخ َپ[ )ِا( ﻏﻠﯿﻮاژ‪ .‬زﻏﻦ‪ .‬ﮔﻮﺷﺖ رﺑـﺎ‪ .‬اﺧﺎد‪ .‬ﺧﺎد‪) .‬ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﺪي ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ( ‪ :‬ﺗﺎ ﻧﺒﻮد ﭼﻮن ﻫﻤﺎي ﻓﺮخ ﮐﺮﮐﺲ ﻫﻤﭽﻮ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‬ ‫ﻗﺮﯾﻦ ﺑﺎز ﺧﺸـﯿﻦ ﭘﻨـﺪ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ )از ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﺪي ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ(‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا در اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻇﺎﻫﺮًا ﺧﺸـﯿﻦ ﺻـﻔﺖ ﺑﺎز‬ ‫اﺳﺖ و ﭘﻨﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻏﻠﯿﻮاژ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﭘﻨﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺸﯿﻦ دﯾﺰه‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ از ﻗﺮاء ﻧﺴﻒ ] ﻧﺨﺸﺐ [ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪان ﺧﺸﯿﻦ دﯾﺰي اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﯿﻦ ﺳﺎر‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﻋﯽ از ﻣﺮﻏﺎﺑﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﭘﺸﺖ او ﺳـﯿﺎه رﻧﮓ و ﺑﺮ ﻣﯿﺎن ﺳـﺮ ﺧﺎل ﺳﭙﯿﺪي دارد و او را ﺧﺸـﯿﻦ ﺳﺎر ﺑﻪ ﺟﻬﺖ آن ﮔﻮﯾﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺒﺎز ﺳـﯿﺎه رﻧﮓ ﻣﯽ ﻣﺎﻧـﺪ ﭼﻪ ﺧﺸـﯿﻦ ﺑﺎز ﺳـﯿﺎه رﻧﮓ و ﺳﺎر ﺑﻤﻌﻨﯽ »ﻣﺎﻧﻨـﺪ« ﺑﺎﺷﺪ)‪) .(1‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( ‪ :‬از آن ﮐﺮدار ﮐﻮ ﻣﺮدم رﺑـﺎﯾﺪ‬ ‫ﻋﻘـﺎب ﺗﯿﺰ ﻧﺮ ﺑﺎﯾـﺪ ﺧﺸـﯿﻦ ﺳﺎر‪.‬دﻗﯿﻘﯽ‪ .‬ﺑﺮﮔﻬﺎي رز ﭼﻮن ﭘﺎي ﺧﺸـﯿﻦ ﺳﺎران زرﮔﻮن اﯾـﺪون ﻫﻤﭽﻮن رخ ﺑﯿﻤﺎران‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ - (1) .‬در‬ ‫ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه‪ :‬از ﺧﺸﯿﻦ )ه ‪ .‬م( ‪ +‬ﺳﺎر )= ﺳﺮ( = ﺧﺸﻨﺴﺎر )ه ‪ .‬م(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﯿﻨﻪ‪.‬‬



‫]َخ َن ‪ِ /‬ن[ )ِا( ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﺳـﯿﺎه رﻧﮓ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﮑﺒﻮدي‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﭼﺮﻣﻪ رﻧﮓ )ﻧﺴـﺨﻪ اي از اﺳـﺪي(‪ ،‬رﻧﮕﯽ ﺑﻮد ﻣﯿﺎن ﮐﺒﻮد و ﺳـﯿﺎﻫﯽ‬ ‫)ﻧﺴـﺨﻪ اي از اﺳﺪي( ‪ :‬ﮐﻮﻫﺴﺎر ﺧﺸـﯿﻨﻪ را ﺑﻪ ﺑﻬﺎر ﮐﻪ ﻓﺮﺳـﺘﺪ ﻟﺒﺎس ﺣﻮراﻟﻌﯿﻦ‪.‬ﮐﺴﺎﺋﯽ‪ .‬ﻓﺮودآﯾﺪ ز ﭘﺸـﺘﺶ ﭘﻮر ﻣﻠﻌﻮن ﺷﺪه ﮐﺎﻟﻔﺘﻪ ﭼﻮن‬ ‫ﺧﺮس ﺧﺸـﯿﻨﻪ‪.‬ﻟﺒﯿﺒﯽ ||‪ .‬ﺑﺎزي ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺸﺖ او ﮐﺒﻮد و ﺗﯿﺮه رﻧﮓ ﺑﻮد و ﺑﻌﻀﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﺮﻏﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎه رﻧﮓ اﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺒﻮدي ﻣﺎﯾﻞ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺗﺰ؛ ﻣﺮﻏﯽ ﺑﻮد ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻠﻮن ﺧﺸـﯿﻨﻪ ﺑﺮ ﺟﻬـﺪ و ﻧﯿﮏ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﭘﺮﯾﺪن و در ﮔﻠﺴـﺘﺎﻧﻬﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺻـﺤﺎح اﻟﻔﺮس(‪ - .‬ﺑﺎز ﺧﺸـﯿﻨﻪ؛‬ ‫ﺑﺎزي را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﺸﻢ و ﭘﺸﺖ آن ﺳـﯿﺎه ﺑﺎﺷﺪ و در ﺷـﮑﺎر ﺳـﺨﺖ و دﻟﯿﺮ و ﺗﯿﺰﭘﺮ و ﭼﻮن از ﻣﺮﺗﺒﻪء ﺑﭽﮕﯽ ﺑﺮآﯾﺪ ﭼﺸﻤﺶ ﺳﺮخ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫)از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( ‪ :‬ﻧﯿﺎرد ﮐﺮد در اﯾﺎم ﻋﺪﻟﺖ ﺟﻔﺎ ﺑﺮ ﺗﯿﻬﻮان ﺑﺎِز ﺧﺸـﯿﻨﻪ‪ .‬ﺷﻤﺲ ﻓﺨﺮي )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي )||(‪ .‬ص( ﺳﻔﯿﺪ و‬ ‫ﺧﻮدرﻧﮓ ﻫﻢ ﺑﻨﻈﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﻣﻠﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﻔﺘﺢ ﻣﯿﻢ و ﻻم ﻣﺸﺪد‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﯿﻨﻪ رﻧﮓ‪.‬‬



‫]َخ َن ‪ِ /‬ن َر[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑـﺎز ﺧﺸـﯿﻦ‪ .‬ﺑـﺎزي ﺑﻮد رﻧﮕﺶ ﻣﯿـﺎن ﮐﺒﻮد و ﺳـﯿﺎه و ﺳﺒﺰ و ﺳﭙﯿـﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺸـﯿﻨﻪ رﻧـﮓ‪) .‬ﻧﺴـﺨﻪ اي از ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ‬ ‫اﺳﺪي(‪.‬‬ ‫ﺧﺸﯿﮥ‪.‬‬



‫]َﺧْﺶ َي[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮي ﺑﺮاي »ﺧﺸﺎة«‪» ،‬ﺧﺸـﯽ« و »ﺧﺸـﯿﺎن«‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺗﺮﺳـﯿﺪن‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻋﻼﻣﻪ ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫»ﺧﺸـﺎة و ﺧﺸـﯽ« ﺷﻮد ‪ :‬و اِﱠن ﻣﻨﻬـﺎ ﻟﻤـﺎ ﯾﻬﺒـﻂ ﻣﻦ ﺧﺸـﯿﮥ اﷲ و ﻣﺎ اﷲ ﺑﻐﺎﻓﻞ َﻋّﻤﺎ ﺗﻌﻤﻠﻮن‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(2/74‬و ﻫﻢ ﻣﻦ ﺧﺸـﯿﮥ رﺑﻬﻢ ﻣﺸﻔﻘﻮن‪.‬‬ ‫) ﻗﺮآن ‪ .(21/28‬ﯾﺨﺸﻮن اﻟﻨﺎس ﮐﺨﺸـﯿﮥ اﷲ او اﺷﺪ ﺧﺸـﯿﮥ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(4/76‬اﮔﺮ ﻧﻪ ﻓﻀـﻞ ﺗﻮ ﻓﺮﯾﺎد ﻣﻦ رﺳـﺪ ﺑﯿﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﻦ ﮐﻨـﺪ او‬ ‫وﻗﺖ ﺧﺸـﯿﮥ اﻻﻣﻼق‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ .‬در ﻧﺰد ﺻﻮﻓﯿﺎن ﺧﺸﯿﻪ؛ ﺗﺄﻟﻢ اﻟﻘﻠﺐ ﺑﺴﺒﺐ ﺗﻮﻗﻊ ﻣﮑﺮوه ﻓﯽ اﻟﻤﺴﺘﻘﺒﻞ ﺑﮑﻮن ﺗﺎرة ﺑﮑﺜﺮة اﻟﺠﻨﺎﯾﮥ ﻣﻦ اﻟﻌﺒﺪ‬ ‫ﺗﺎرة ﺑﻤﻌﺮﻓﮥ ﺟﻼل اﷲ و ﻫﯿﺒﺘﻪ و ﺧﺸـﯿﮥ اﻻﻧﺒﯿﺎء ﻣﻦ ﻫﺬا اﻟﻘﺒﯿﻞ‪) .‬ﺗﻌﺮﯾﻔﺎت ﻋﻼﻣﻪ ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ( ‪ :‬ﺧﺮ ﮐﺠﺎ ﻧﺎﻣﻮس و ﺗﻘﻮي از ﮐﺠﺎ ﺧﺮ ﭼﻪ داﻧﺪ‬ ‫ﺧﺸـﯿﮥ و ﺧﻮف و رﺟﺎ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي ||‪ .‬ﻏﻠﺒﻪ ﮐﺮدن در ﺗﺮﺳﯿﺪن و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﺮﺳﯿﺪن‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﺎﺷﺎﻧﯽ ﻣﺨﺎﺷﺎة ﻓﺨﺸﯿﺘﻪ؛ ﻧﺒﺮد ﮐﺮد ﻣﻦ را در ﺗﺮﺳﯿﺪن‬ ‫ﭘﺲ ﻣﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﺮﺳـﯿﺪم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬دﮐـﺎن ﻣﯽ ﻓﺮوش اﮔﺮ ﭼﻪ از ﻧﯽ ﻧﺒﻮد ||‪ .‬ﻣﯽ ﻧﯿﮑﻮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺺ‪.‬‬



‫]َﺧﺺ ص[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮي ﺑﺮاي ﺧﺼﻮص و ُﺧﺼﻮﺻـﯿﱠﮥ َﺧﺼﻮﺻـﯿﱠﻪ و ﺧﺼﯿﺼـﯽ ] ِخ ص ﺻﯽ ﺻﺎ [ و ﺧﺼﯿﺼﺎء ] ِخ ص ﺻﯽ‬ ‫ﺻﺎء [ و ُﺧﺼﯿﱠﮥ و َﺗِﺨﱠﺼﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺺ‪.‬‬



‫]ِﺧﺺ ص[ )ع ص( ﻧﺎﻗﺺ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻧﺮم‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺺ‪.‬‬



‫]ُﺧﺺ ص[ )ع ِا( ﺧـﺎﻧﻪء ﻧﺌﯿﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪ِ ،‬ﺧﺼـﺎص‪ُ ،‬ﺧﺼﻮص‪ ،‬ﺧﺼﺎص ||‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ اي‬ ‫ﮐﻪ از ﭼﻮب ﻣﺴﻘﻒ ﺑﻮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺼﺎص ﺧﺼﻮص‪ ،‬اﺧﺼﺎص‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺎ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ اﺳﺖ در دﯾﺎر ﺑﻨﯽ اﻟﯿﺮﺑﻮع در ﺑﯿﻦ اﻓﺎق و اﻓﯿﻖ از ﻧﺠﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺎ‪.‬‬



‫]ِﺧْﺺ ﺻـﺎ[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﺑﺰرگ در ﻧﻮاﺣﯽ دﺟﯿـﻞ ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘًﺎ در ﮔﻮﺷﻪ اي از دﺟﯿﻞ ﻗﺮار داﺷـﺘﻪ و ﻓﻌﻼ وﺟﻮد ﻧـﺪارد وﻟﯽ در‬ ‫ﺳﺎﺣﻞ ﻧﻬﺮ ﻣﻠﮏ ﺗﻞ ﻗﺮﯾﻪ اي ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﺗﻞ ﺧﺼﺎ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺎء ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( ﺧﺎﯾﻪ ﺑﮑﺸﯿﺪن‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺎﺋﺺ‪.‬‬



‫]َخ ِء[ )ع ِا( ِج َﺧﺼـﯿَﺼﮥ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ (1).‬ﻣﺄﺧﻮذ از ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﺎﺻـﯿﺘﻬﺎ و اﺧﺘﺼﺎﺻﺎت و ﺷﺎﯾﺴـﺘﮕﯿﻬﺎ و ﺳـﺰاواري ﻫﺎ‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ِ .‬ج ﺧﺼـﯿﺼﮥ ﮐﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﻮﻫﺎ و اﺛﺮﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨﺪراج ||(‪ِ .‬ج ﺧﺎّﺻّﯿﮥ‪) .‬اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻣﺤﯿﻂ اﻟﻤﺤﯿﻂ(‪.‬‬ ‫)‪ - (1‬اﯾﻦ ﺟﻤﻊ و ﻣﻔﺮد از اﺳﺘﻌﻤﺎﻻت ﭘﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﺎن اﺳﺖ و اﻻ ﻋﺮﺑﺎن ﻣﻔﺮد آن را ﮐﻠﻤﻪ دﯾﮕﺮ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺎﺋﻞ‪.‬‬



‫]َخ ِء[ )ع ِا( ِج ﺧﺼـﻠﮥ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﺼـﻠﺘﻬﺎ‪ .‬ﺻـﻔﺘﻬﺎ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬دل داده ام ﺑﯿﺎري ﺷﻮﺧﯽ ﮐﺸـﯽ ﻧﮕﺎري ﻣﺤﻤﻮدة‬ ‫اﻟﺴﺠﺎﯾﺎ ﻣﺮﺿﯿﮥ اﻟﺨﺼﺎﺋﻞ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ ||‪ِ .‬ج ﺧﺼﯿﻠﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺼﯿﻠﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺎب‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﺷﮑﻮﻓﻪء ﺧﺮﻣﺎ ||‪ .‬ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ ||‪ .‬ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ ﺑﺴﯿﺎرﺑﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‬ ‫ﺧﺼﺎر‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( زﯾﺮ ﺟـﺎﻣﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬آزار )||‪ .‬ﻣﺺ( ُﻣﺨﺎـَﺻ َﺮة‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺨﺎﺻﺮة ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺎص‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( دروﯾﺶ و ﺣﺎﺟﺘﻤﻨـﺪ ﮔﺮدﯾـﺪن‪َ .‬ﺧﺼﺎـَﺻ ﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب )||(‪ .‬اِﻣﺺ( دروﯾﺸـﯽ و‬ ‫ﺣﺎﺟﺘﻤﻨﺪي‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺎص‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ِج ُﺧّﺺ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺧّﺺ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺎص‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج ُﺧﺼﺎَﺻﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺧﺼﺎَﺻﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺎص‪.‬‬



‫]َﺧْﺺ ﺻﺎ[ )ع ص( اﻧﺘﺴﺎب ﺑﻪ ﺣﺮﻓﻪء ﺧﺼﺎﺻﯽ و ﺻﺎﺣﺒﺎن اﯾﻦ ﭘﯿﺸﻪ ﭘﺎره اي ﭼﯿﺰﻫﺎ را از ﻧﯽ ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺎﺻﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺳـﻮراخ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻫﺮ ﺳﻮراخ و ﺷـﮑﺎف ﮐﻪ در دروازه و‬ ‫ﻏﺮﺑﺎل و ﺑﺮﻗﻊ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺳﻮراخ ﺧﺮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﮔﺸﺎدﮔﯽ ﻣﯿﺎن دﯾﮓ ﭘﺎﯾﻪ ﻫﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب||(‪.‬‬ ‫)اِﻣﺺ( دروﯾﺸﯽ و ﺣﺎﺟﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺎﺻﺖ‪.‬‬



‫ص[ )ع ِا( دروﯾﺸﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺼﺎﺻﮥ‪.‬‬



‫ص[ )ع ِا( ﺳﻮراخ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﺼﺎص‪َ ،‬ﺧﺼﺎﺋﺺ ||‪ .‬ﻫﺮ ﺳﻮراخ و‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺷﮑﺎﻓﯽ ﮐﻪ در در و ﻏﺮﺑﺎل و ﺑﺮﻗﻊ و ﻣﺎﻧﻨـﺪ آن ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺳﻮراخ ﺧﺮد و ﮐﻮﭼﮏ‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﺼﺎص‪َ ،‬ﺧﺼﺎﺋﺺ ||‪ .‬ﻓﺮﺟﻪ ﻫﺎي ﻣﯿﺎن دﯾﮓ ﭘﺎﯾﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﺼـﺎص‪َ ،‬ﺧﺼـﺎﺋﺺ )||‪ .‬اِﻣﺺ( دروﯾﺸـﯽ و ﺣﺎﺟﺘﻤﻨـﺪي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( ‪ :‬و ﯾﺆﺛﺮون ﻋﻠﯽ اﻧﻔﺴﻬﻢ و ﻟﻮ ﮐﺎن ﺑﻬﻢ ﺧﺼﺎﺻﮥ‪) .‬ﻗﺮآن ‪.(59/9‬‬ ‫ﺧﺼﺎﺻﮥ‪.‬‬



‫ص[ )ع ِا( اﻧﮕﻮر ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧـﺪهء ﺑﻌﺪ از ﭼﯿﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ِ .‬ج ُﺧﺼﺎص||‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﻫﺮ ﭼﯿﺰ اﻧﺪك‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ِ .‬ج ُﺧﺼﺎص‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺎﺻﻪ‪.‬‬



‫ص[ )ِاخ( ﺷﻬﺮﮐﯽ اﺳﺖ در دﯾﺎر ﺑﻨﯽ زﺑﯿﺪ و ﺑﻨﯽ اﻟﺤﺎرث ﺑﻦ ﮐﻌﺐ ﺑﯿﻦ ﺣﺠﺎز و ﺗﻬﺎﻣﮥ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺼﺎف‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( ﺑﭽﻪء ﻧﻪ ﻣﺎﻫﻪ اﻧـﺪاﺧﺘﻦ ﻣﺎده ﺷﺘﺮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺼـﻔﺖ‬ ‫اﻟﻨﺎﻗﮥ ﺧﺼﺎﻓًﺎ )||‪ِ .‬ا( ِج ﺧﺼﻔﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺼﻔﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺎف‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 816‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]َﺧْﺺ ﺻـﺎ[ )ع ص( ﺑﺴـﯿﺎر دروﻏﮕﻮي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﻧﻌـﻞ دوز‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )دﻫﺎر(‪ .‬ﻧﻌﻠﯿﻦ ﮔﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻧﻌﻠﯿﻦ ﺗﺮاش‪) .‬ﻣﻠﺨﺺ اﻟﻠﻐﺎت ﺣﺴﻦ ﺧﻄﯿﺐ ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺎف‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧﺎم اﺳﺐ اﺻـﯿﻞ ﺳـﻤﯿﺮﯾﻦ رﺑﯿﻌﻪ ﺑﺎﻫﻠﯽ اﺳﺖ و ﻣﻨﻪ اﻟﻤﺜﻞ‪ :‬اﺟﺮء ﻣﻦ ﻓﺎرس ﺧﺼﺎف‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺎف‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧـﺎم اﺳﺐ اﺻـﯿﻞ ﺟﻤـﻞ ﺑﻦ زﯾـﺪﺑﻦ ﻋﻮف ﺑﻦ ﺑﮑﺮﺑﻦ واﺋـﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب()‪)(1‬از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ - (1) .‬در‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب اﯾﻦ ﻣﺜـﻞ آﻣـﺪه اﺳﺖ »اﺟﺮء ﻣﻦ ﺧﺎﺻـﯽ ﺧﺼـﺎف« و در ذﯾـﻞ آن ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ ﮐـﺎن ﻣﻊ ﺟﻤـﻞ ﺑﻦ زﯾـﺪ ﻫـﺬا اﻟﻔﺮس و ﻃﻠﺒﻪ‬ ‫اﻟﻤﻨﺬرﺑﻦ اﻣﺮي ءاﻟﻘﯿﺲ ﻟﯿﺴﺘﺤﻠﻔﻪ ﻓﻤﻨﻌﻪ اﯾﺎه و ﺧﺼﺎه ﺑﯿﻦ ﯾﺪﯾﻪ ﻟﺠﺮأﺗﻪ ﻓﺴﻤﯽ ﺧﺎﺻﯽ ﺧﺼﺎف‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺎف‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم اﺳﺐ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ اﺳﺖ و ﻣﻨﻪ اﻟﻤﺜﻞ‪ :‬اﺟﺮء ﻣﻦ ﻓﺎرس ﺧﺼﺎف‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺎف‪.‬‬



‫]َﺧْﺺ ﺻﺎ[ )ِاخ( اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﻣﻬﯿﺮاﻟﺸﯿﺒﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ .‬او ﻓﻘﯿﻪ ﺣﻨﻔﯽ و ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻣﻬﺘﺪي ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺧﻠﯿﻔﻪ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ ﺧﺎﻧﻪء‬ ‫ﺧﺼـﺎف ﻧﯿﺰ ﺑﻐـﺎرت رﻓﺖ ﭼﻪ او ﻧﺰد ﻣﻬﺘـﺪي ﻣﻨﺰﻟﺘﯽ ﺗﻤـﺎم داﺷﺖ و از ﺟﻤﻠﻪء ﻣﻨﻬﻮﺑـﺎت ﮐﺘﺎب او در ﻣﻨﺎﺳﮏ ﺑﻮد و اﺑﻦ اﻟﻨـﺪﯾﻢ ﭼﻬﺎرده‬ ‫ﮐﺘـﺎب دﯾﮕﺮ در اﺑﻮاب ﻓﻘﻪ ﺑﺮاي او ﻧـﺎم ﺑﺮده اﺳﺖ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋـﺎت و اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ چ ‪ 1‬ج ‪1‬‬ ‫ص ‪ 292‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺎف‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ‪ .‬وي از راوﯾﺎن ﺣﺪﯾﺚ و از ﺛﻘﺎت اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺎﻓﻪ‪.‬‬



‫]ِخ َف[ )ِاخ( ﻧﺎم آﺑﯽ اﺳﺖ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺻﺒﺎب و درﺧﺖ ﻧﺨﻠﯽ ﻫﻢ دارد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺎﻓﯿﺎت‪.‬‬



‫]ِخ ﻓﯽ ﯾـﺎ[ )ِاخ( ده ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺨﺶ ﻫﻨـﺪﯾﺠﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺧﺮﻣﺸـﻬﺮ واﻗﻊ در ‪ 43‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻫﻨﺪﯾﺠﺎن و‬ ‫ﯾﮏ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب راه اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو ﺑﻨﺪر ﻣﻌﺸﻮر ﺑﻪ ﮔﭽﺴﺎران‪ .‬داراي ‪ 135‬ﻧﻔﺮ ﺳﮑﻨﻪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﺼﺎل‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼـﺪر دﯾﮕﺮ اﺳـﺖ ﺑﺮاي ﺧﺼـﻞ و آن ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻏﻠﺒـﻪ ﮐﺮدن در ﺗﯿﺮاﻧـﺪازي اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد ||(‪ .‬ﺑﺮﯾـﺪن ﭼﯿﺰي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب )||(‪ .‬ع ِا( ِج َﺧﺼـَﻠﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺎل‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﺧﻮﯾﻬﺎ‪ .‬ﺧﺼﻠﺖ ﻫﺎ ﺧﻮاه ﻧﯿﮏ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺑﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ِ .‬ج ﺧﺼﻠﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻣﺄﻣﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺼﺮ و ﻋﺼﺮم‬ ‫ﻣﺤﻤﻮد ﺑﺪو ﺷﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺼﺎﻟﻢ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬و ﻫﺮ ﮐﻪ ﺑﺪﯾﻦ ﺧﺼﺎل ﻣﺘﺤﻠﯽ ﮔﺸﺖ ﺷﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺣﺎﺟﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﭘﯿﺮوز آﯾﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪.‬‬ ‫و ﻣﻌـﺎﻟﯽ ﺧﺼـﺎل ﻣﻠـﻮك اﺳـﻼف‪ ...‬ﻗﺒﻠﻪء ﻋﺰاﺋﻢ ﻣﯿﻤﻮن داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬اﯾﻦ اﻣﯿﺮ ﻣﺎﺿـﯽ در ﺟﻤﻠﻪء ﺧﺼـﺎل ﺑﯽ ﻗﺮﯾﻦ ﺑﻮد و‬ ‫ﯾﮕﺎﻧﻪء روي زﻣﯿﻦ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﭼﻮن ﺷـﯿﺮ ﺑﺨﻮد ﺳﭙﻪ ﺷﮑﻦ ﺑﺎش ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﺼﺎل ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺑﺎش‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺣﺴﻨﺖ ﺟﻤﯿﻊ ﺧﺼﺎﻟﻪ‪.‬‬ ‫ﺳﻌـﺪي‪ - .‬ﺑـﺪﺧﺼﺎل؛ ﺑﺪﻋﺎدت‪ .‬ﺑﺪﺧﺼـﻠﺖ ‪ :‬ﺗﻮ روي ﻣﺤﻤﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﯿﻨﯽ ﭼﻮن دﺷـﻤﻦ آﻧﯽ ز ﺑﺪﺧﺼﺎﻟﯽ‪).‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو(‪ .‬ﯾﮑﯽ ﮔﻔﺖ از‬ ‫اﯾﻦ ﺑﻨـﺪهء ﺑﺪﺧﺼﺎل ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﯽ ﻫﻨﺮ ﯾﺎ ادب ﯾﺎ ﺟﻤﺎل‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬دزدان در ﮐﻮه و ﮐﻤﺮ ﺣﯿﺮان از ﺑﺪﺧﺼﺎﻟﯽ‪) .‬ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺳـﻌﺪي‬ ‫ص ‪ - .(23‬ﺧﺼﺎل ﺑـﺪ؛ ﻋﺎدت ﺑـﺪ‪ - .‬ﺧﺼﺎل ﺣﻤﯿﺪه؛ ﺧﻮي ﻫﺎي ﻧﯿﮏ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﺼﺎل رذﯾﻠﻪ؛ ﺧﻮﯾﻬﺎي زﺷﺖ و ﺑﺪ‪ - .‬ﺧﺼﺎل‬ ‫ﺳﺘﻢ؛ ﻋـﺎدت ﺳـﺘﻢ‪ .‬ﺧﺼـﻠﺖ ﺳـﺘﻢ ‪ :‬ﻗﺘـﻞ ﺟﻮان ﻧﻤﯿﺮﺳـﺪ ﻣﮕﺮ از ﺧﻠـﻞ ﺟﻮد و ﺧﺼـﺎل ﺳـﺘﻢ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ - .‬ﺧﺼﺎل ﺳـﺘﻮده؛‬ ‫ﺧﻮﯾﻬﺎي ﻧﯿﮏ ‪ :‬آﻫﺴـﺘﻪ و ادﯾﺐ و ﻓﺎﺿﻞ و ﻣﻌﺎﻣﻠﺖ دان ﺑﻮد ﺑﺎ ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﺧﺼﺎل ﺳـﺘﻮده‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﺳـﺘﻮده ﺧﺼﺎل؛ ﺑﺎ ﺧﺼـﻠﺘﻬﺎي‬ ‫ﻧﯿﮑﻮ ‪ :‬ﻣﻼﺣﻈﻪء و اردات اﻋﻤﺎل اﯾﻦ ﭘﺎدﺷﺎه دﯾﻦ ﭘﻨﺎه ﺳـﺘﻮده ﺧﺼﺎل واﺿﺢ و ﻻﯾﺢ ﻫﻤﯽ ﮔﺮدد‪) .‬ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ ﺟﺰء ‪ 4‬از ج ‪ 3‬ص ‪.(322‬‬ ‫ﻧﻪ دﯾﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮﺧـﺎﺳﺖ آن ﺳـﺘﻮده ﺧﺼـﺎل ﺑﺮﻓﺖ و ﻧـﺎﻗﻪء ﺟﻤـﺎزه را ﻣﻬـﺎر ﮔﺮﻓﺖ‪ - .‬ﻣﺸﺘﺮي ﺧﺼـﺎل؛ آﻧﮑﻪ ﺧﻮي ﻣﺸﺘﺮي دارد‪ .‬ﺧﻮش‬ ‫ﺧﺼﺎل‪ .‬ﺧﻮب ﺧﺼﻠﺖ ‪ :‬آن ﻣﺸﺘﺮي ﺧﺼﺎل ﮔﺮ از ﻣﺎ ﺣﮑﺎﯾﺘﯽ ﭘﺮﺳﺪ ﺟﻮاب ده ﮐﻪ ﺑﺠﺎﻧﻨﺪ ﻣﺸﺘﺮي‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺎﻟﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َل[ )ع ِا( ﮔﻨـﺪم و ﺟﻮ ﺑـﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧـﺪه در ﺧﺮﻣﻦ ﺑﻌـﺪ ﺑـﺎد دادن ||‪ .‬داﻧﻪء ﺗﻠـﺦ و ﺟﺰ آن ﮐﻪ از ﮔﻨـﺪم ﺑﺮآﯾـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﺣﺴﻦ ﺑﯿﮏ‪ .‬از ﺷﻌﺮاي اﯾﺮان و اﺻﻞ او از ﺗﺮﮐﺎن ﺟﻐﺘﺎي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﺮاﺳﺎن ﻧﺸﻮ وﻧﻤﺎ ﮐﺮده اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﯿﺖ از اوﺳﺖ‪ :‬ﯾﮏ‬ ‫ﺷﯿﺸﻪء ﻣﯽ آرﯾﺪ ز اﯾﺮان ﺳﻮي ﺗﻮران ﺗﺎ ﺧﻮن ﺟﮕﺮﮔﻮﺷﻪء ﮐﺎوﺑﯿﻦ ﺑﺒﻨﺪم‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺼﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ‪ .‬از ﺷﺎﮔﺮدان ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﺤﺘﺸﻢ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﯿﺖ از اوﺳﺖ‪ :‬ﻣﮑﻦ ﻣﻨﻊ ﻣﻦ ﺑﯿﺪل ز ﺑﺴـﯿﺎرآﻣﺪن ﺳﻮﯾﺖ ﮐﻪ ﮔﺮ ﺻﺪﺑﺎر دارم‬ ‫آرزو ﯾﮑﺒﺎر ﻣﯽ آﯾﻢ‪) .‬ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﺼﺎم‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ِج َﺧﺼﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺼﻢ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺎم‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼـﺪر دﯾﮕﺮ ﺑﺮاي ﻣﺨﺎﺻـﻤﻪ اﺳـﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪ .‬ﺑـﺎ ﮐﺴـﯽ ﺧﺼـﻮﻣﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫)زوزﻧﯽ(‪ .‬ﺑﺎ ﮐﺴـﯽ داوري ﮐﺮدن‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬داوري‪ ،‬ﺟـﺪال‪ .‬ﻣﺠﺎدﻟﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬او ﻣﻦ ﯾﻨﺸﻮء ﻓﯽ اﻟﺤﻠﯿـﮥ و‬ ‫ﻫﻮ ﻓﯽ اﻟﺨﺼـﺎم )ﻗﺮآن ‪ .(17 / 43‬ﭘـﺎﻧﺰده ﻣﺮﺑـﻂ ﻓﯿـﻞ ﮐﻪ او را از ﺑﻬﺮ ذﺧﯿﺮهء اﯾﺎم و ﻋـﺪت اوﻗﺎت ﺧﺼﺎم اﻧـﺪوﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺴـﺘﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪َ - .‬اﻟَ ﱡﺪاﻟِﺨﺼﺎم؛ ﺷﺪﯾﺪاﻟﻌﺪاوة ‪ :‬و ﯾﺸﻬﺪ اﷲ ﻋﻠﯽ ﻣﺎ ﻓﯽ ﻗﻠﺒﻪ و ﻫﻮ اﻟﺪاﻟﺨﺼﺎم‪) .‬ﻗﺮآن ‪.(2/204‬‬ ‫ﺧﺼﺎن‪.‬‬



‫]ُخ ‪ِ /‬ﺧْﺺ ﺻـﺎ[ )ع ِا( ﺧﺎﺻـﮕﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﯾﻘـﺎل‪ :‬اﻧﻤـﺎ ﯾﻔﻌـﻞ ﻫـﺬا ِﺧـّﺼ ﺎن ﻣﻦ اﻟﻨﺎس‪ .‬اي‪:‬‬ ‫ﺧﻮاص ﻣﻨﻬﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬و ﮐﺬﻟﮏ ُﺧّﺼﺎن ﻣﻦ اﻟﻨﺎس‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺎﯾﺺ‪.‬‬



‫]َخ ِي[ )ِا( َﺧﺼﺎﺋﺺ‪ ،‬ﺧﺎﺻﯿﺘﻬﺎ و اﺧﺘﺼﺎﺻﺎت و ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯿﻬﺎ و ﺳﺰاوارﯾﻬﺎ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﺘﯽ ﭼﻨﺪ ﻣﻮﺟﺰ از ﺧﺼﺎﯾﺺ ﻣﻠﮏ و‬ ‫دوﻟﺖ‪ ...‬ﺗﻘﺮﯾﺮ اﻓﺘﺎد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬و ﯾﮑﯽ از ﺧﺼﺎﯾﺺ آن ﺣﻀـﺮت‪ ...‬آن اﺳﺖ ﮐﻪ وﻓﺎت ﺧﻠﻔﺎء آﻧﺠﺎ ﮐﻪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪.‬‬ ‫ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ او را ﺑﺨﺼﺎﯾﺺ ادب و ﻣﯿﻞ ﺑﻤﻌﺎﻟﯽ آراﺳـﺘﻪ ﮐﺮده ﺑﻮد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﻫﻤﮕﻨﺎن ﻣﺠﺘﻤﻊ اﻟﻬﻤﮥ و ﻣﺘﻔﻖ اﻟﮑﻠﻤﮥ ﮔﺸﺘﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ اﻫﻠﯿﺖ و اﺳـﺘﺤﻘﺎق ﺳـﺮوري و ﺧﺼﺎﯾﺺ ﺑﻬﺘﺮي و ﻣﻬﺘﺮي ﺟﺰ ﻧﺎﺻـﺮاﻟﺪﯾﻦ ﺳـﺒﮑﺘﮑﯿﻦ را ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﺷـﻤﺎﯾﻠﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻧﯿﺎﯾﺪ ﺑﻮﺻﻒ در اوﻫﺎم ﺧﺼﺎﯾﺼﯽ ﮐﻪ ﻧﮕﻨﺠﺪ ﺑﺬﮐﺮ در اﻓﻮاه‪.‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺎﯾﻞ‪.‬‬



‫]َخ ِي[ )ِا( ﺧﺼﺎﺋﻞ‪ .‬ﺧﺼﻠﺘﻬﺎ‪ .‬ﺻﻔﺘﻬﺎ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺐ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺷـﮑﻮﻓﻪء ﺧﺮﻣـﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ ||‪ .‬ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺐ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( ﻓﺮاخ ﺳـﺎل و ﻓﺮاخ ﺣـﺎل ﮔﺮدﯾــﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد )||(‪ .‬اِﻣﺺ(‬ ‫ﻓﺮاواﻧﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬اﮔﺮ اﻣﻀﺎي راي ﻣﻠﮏ ﺑﺪان ﭘﯿﻮﻧﺪد ﻫﻤﻪ در ﺧﺼﺐ و ﻧﻌﻤﺖ اﻓﺘﯿﻢ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺪان ﺗﺤﻮﯾﻞ‬ ‫ﺗﻮاﻧﯿـﺪ ﮐﺮد در اﻣﻦ و راﺣﺖ و ﺧﺼﺐ‪ ...‬اﻓﺘﯿﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬وﺣﻮش ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺴـﺒﺐ ﭼﺮاﺧﻮر و آب در ﺧﺼﺐ ﻧﻌﻤﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و‬ ‫دﻣﻨـﻪ(‪ .‬ﻟﺸـﮑﺮ او از ﺧﺼﺐ آن ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻤﺮﺗﻌﯽ ﻫﻨﯽ و ﻣﺮﺑـﻊ ﺳـﻨﯽ رﺳـﯿﺪﻧﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬وﻟﯽ آن ﻣﻮﺿـﻊ ﺑﺤﺼـﺎﻧﺖ آن ﻗﻼـع‬ ‫ﻣﻐﺮور و ﺑﺨﺼﺐ آن ﻧﻮاﺣﯽ و ﺑﻘﺎع ﻣﺴﺮور‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﺻﻮاب آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻨﺎه ﺑﺎﮐﻮه دﻫﯿﻢ و ﺑﺤﺼﺎﻧﺖ ﺟﻮاﻧﺐ و ﺧﺼﺐ‬ ‫اﻃﺮاف و ﻧﻮاﺣﯽ آن ﻣﺴـﺘﻈﻬﺮ ﺷﻮﯾﻢ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ ||(‪ .‬ﻓﺮاﺧﯽ ﺳﺎل‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻧﻘﯿﺾ ﺟﺪب‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪:‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ دان ﺟﻤﻠﻪ اﺣﻮال ﺟﻬـﺎن ﻗﺤـﻂ و ﺧﺼﺐ و ﺟﻨـﮓ و ﺻـﻠﺢ و اﻓﺘﺘـﺎن‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي ||‪ .‬ﻓﺮاﺧﯽ ﺣـﺎل‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟـﻒ(‪ .‬ﻓﺮاﺧﯽ ﻧـﺎﺣﯿﻪء ﻣﺮد و ﺑﺴــﯿﺎري ﺧﯿﺮ وي )||‪ .‬ص( ﺑﺴـﯿﺎرﻧﺒﺎت‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺑﺴـﯿﺎر ﺳـﺮﺳﺒﺰ‪ ،‬ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﺮم‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺑﻠﺪ ﺧﺼﺐ؛ ﺷﻬﺮ ﻓﺮاخ ﺳﺎل‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ارﺿﻮن ﺧﺼﺐ؛ زﻣﯿﻨﻬﺎي ﺑﺴﯿﺎرﮔﯿﺎه ﻓﺮاخ ﺳﺎل‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺐ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﺟـﺎﻧﺐ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪َ ،‬اﺧﺼـﺎب ||‪ .‬ﻣـﺎري اﺳﺖ ﺳﭙﯿـﺪ و ﮐﻮﻫﯽ‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺐ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﻓﺮﺑﻪ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﭼﺎق ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺐ‪.‬‬



‫ص[ )ع ص( ﺑﺴﯿﺎرﮔﯿﺎه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﺼﺒﮥ‪.‬‬



‫ص َب[ )ع ص( ﻣﺆﻧﺚ َﺧِﺼﺐ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎرﮔﯿﺎه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﺼﺒﻪ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ع ِا( واﺣﺪ ﺧﺼﺐ ﯾﮏ ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ ﺑﺴﯿﺎرﺑﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺒﻪ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َب[ )ع ص( ﺑﺴـﯿﺎرﮔﯿﺎه و ﻓﺮاخ ﺳـﺎل‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ - .‬ارﺿـﻮن َﺧﺼـَﺒﻪ؛ زﻣﯿﻨﻬـﺎي ﺑﺴـﯿﺎرﮔﯿﺎه ﻓﺮاخ ﺳـﺎل‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪- .‬‬ ‫ارﺿﻮن ِﺧﺼَﺒﻪ؛ زﻣﯿﻨﻬﺎي ﺑﺴﯿﺎرﮔﯿﺎه ﻓﺮاخ ﺳﺎل‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﻣﯿـﺎن ﻣﺮدم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﺼﻮر ||‪ .‬ﻣﯿﺎن ﮐﻒ ﭘﺎي ﮐﻪ ﺑﺰﻣﯿﻦ‬ ‫ﺑﺮﺳـﺪ‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﺼﻮر ||‪ .‬راه ﻣﯿﺎن ﺳـﺮ رﯾﮓ ﺗﻮده و ﺑﻦ آن ||‪ .‬ﻣﺎﺑﯿﻦ ﺑﻦ ﺳﻮﻓﺎر و ﭘﺮ ﺗﯿﺮ‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﺼﻮر ||‪ .‬ﺟﺎي ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي اﻋﺮاﺑﯿﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﺼﻮر‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺮ‪.‬‬



‫ص[ )ع ِا( ﺳﺮﻣﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺼﺮ‪.‬‬



‫ص[ )ع ﻣﺺ( ﺳـﺮﻣﺎ ﯾﺎﻓﺘﻦ ||‪ .‬ﺳﺮﻣﺎﺧﻮردن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺳﺮﻣﺎ ﺷﺪن‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ ،‬ﺧﺼﺮ ﯾﻮﻣﻨﺎ؛ ﺳﺮد ﺷﺪ روز ﻣﺎ ||‪ .‬ﺳﺮﻣﺎزده ﺷﺪن‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺮ‪.‬‬



‫ص[ )ع ص( ﺳﺮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ - .‬ﻣﺎء ﺧﺼﺮ؛ آب ﺳﺮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﺼﺮة‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ع ِا( ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺺ‪.‬‬



‫ص[ )ع ﻣﺺ( دروﯾﺶ ﺷﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺼﻒ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﮐﻔﺶ ﭘـﺎره ﺷـﺪه اي ﮐﻪ از ﮐﻔﺶ ﭘـﺎرهء دﯾﮕﺮ وﺻـﻠﻪ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻒ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( دوﺧﺘﻦ ﻧﻌﻠﯿﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬دوﺧﺘﻦ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤـﺎن ﻋﻼـﻣﻪء ﺟﺮﺟـﺎﻧﯽ ||(‪ .‬ﺑﺮﻫﻢ‬ ‫ﻧﻬﺎدن و ﭼﺴـﺒﺎﻧﯿﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺼﻒ اﻟﻮرق ﻋﻠﯽ ﺑﺪﻧﻪ؛ ﺑﺮ ﻫﻢ ﻧﻬﺎد و ﭼﺴـﺒﺎﻧﯿﺪ ﺑﺮﮔﻬﺎ را‬ ‫ﯾﮑﺎن ﯾﮑﺎن ﺑﺮﺑﺪن ﺧﻮد ﺗﺎ ﻋﻮرﺗﺶ ﺑﻨﻈﺮ ﻧﯿﺎﯾﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪ :‬ﻃﻔﻘﺎ ﯾﺨﺼﻔﺎن ﻋﻠﯿﻬﻤﺎ ﻣﻦ ورق اﻟﺠﻨﮥ‪) .‬ﻗﺮآن ‪.(22 / 7‬‬ ‫ﺧﺼﻒ‪.‬‬



‫ص[ )ع ِا( ِج ﺧﺼﻔﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺼﻔﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َف[ )ع ِا( ﭘﺎره ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﮐﻔﺶ وﺻﻠﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻔﮥ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع ِا( درز ﻣﻮزه و ﮐﻔﺶ و ﺟﺰ آن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻔﻪ‪.‬‬



‫ص َف[ )ع ِا( زﻧﺒﯿﻞ ﮐﻪ از ﺑﺮگ ﺧﺮﻣﺎ ﺳﺎزﻧﺪ ﺑﺮاي ﻧﻬﺎدن ﺧﺮﻣﺎ ||‪ .‬ﺟﺎﻣﻪء ﻧﯿﮏ درﺷﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن‬ ‫]َخ َ‬ ‫اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻔﻪ‪.‬‬



‫ص َف[ )ِاخ( ﻧﺎم اﺑﻦ ﻗﯿﺲ ﻏﯿﻼن اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺼﻔﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﻓﺎ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮ ﺧﺼﺎل اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺼﺎل ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا ﻣﺺ( ﻧﺸﺎﻧﻪ زﻧﯽ و رﺳـﯿﺪن ﺗﯿﺮ ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﺸﺎﻧﻪ و ﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ دو ﺧﺼـﻠﺖ ﺗﯿﺮاﻧـﺪازان ﮔﺮو ﺑﻨﺪﻧﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﯾﻘﺎل اﺣﺮز ﻓﻼن‬ ‫ﺧﺼﻠﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﻏﺎﻟﺐ آﻣﺪ ﻓﻼن در ﻗﻤﺎر و ﮐﺬﻟﮏ‪ :‬اﺻﺎب ﺧﺼﻠﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻧـﺪب اﺳﺖ ﮐﻪ داو ﺑﺮ ﻫﻔﺖ ﺑﺎﺷـﺪ در ﺑﺎزي ﻧﺮد‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬از ﻧﺮد ﺳﻪ ﺗﺎ ﭘﺎي ﻓﺮاﺗﺮ ﻧﻨﻬﺎدﯾﻢ ﻫﻢ ﺧﺼﻞ ﺑﻬﻔـﺪه ﺷـﺪ و ﻫﻢ داو‬ ‫ﺳﺮآﻣـﺪ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺳـﻨﺪﺑﺎد را در ﻫﺮ ﺑﺎب ﺧﺼﻞ ﺳـﺒﺎق ﺑﺮ اﻃﻼق ﻣﻌﯿﻦ اﺳﺖ ﺧﺼﻮﺻًﺎ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﻦ و ﺗﻘـﺪم در ﺷـﺮع و ﻋﻠﻮم ﺑﺮ ﻫﺮ ﺻـﻨﻔﯽ‪.‬‬ ‫)ﺳـﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬دﺳـﺘﺨﻮن اﺳﺖ و ﻫﻔﺪه ﺧﺼﻞ ﺣﺮﯾﻒ)‪ (1‬وه ﮐﻪ در ﺷـﺸﺪر ﺧﻄﺮ ﻣﺎﯾﯿﻢ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺳـﺮﻣﺴﺖ ﻋﺸﻖ ﺳﺮﮐﺸـﯽ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي در‬ ‫آﺗﺸـﯽ در ﺷـﺸﺪر ﻋﺬراوﺷـﯽ ﺻـﺪ ﺧﺼـﻞ ﻋـﺬرا رﯾﺨﺘﻪ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬درﻧﻮرد از راه ﺳـﺮو اﯾﻦ ﺗﺨﺖ ﻧﺮد ﺳﺒﺰ را ﮐﺎﻧـﺪر او ﺗﺎ اوﺳﺖ ﺧﺼـﻞ‬ ‫ﺑﯿﺪﻏﺎﺋﯽ ﺑﺮﻧﺨﺎﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻫﻔﺪه ﺳﻠﻄﺎن درآﻣﺪﻧﺪ ز راه ﻫﻔﺪه ﺧﺼﻞ ﺗﻤﺎم ﺑﺮده ز ﻣﺎه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻧﻘﺶ ﻣﺮاد از در وﺻﻠﺶ ﻣﺠﻮي ﺧﺼﻠﺖ‬ ‫اﻧﺼﺎف ز ﺧﺼـﻠﺶ ﻣﺠﻮي‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﺷﺮط و ﭘﯿﻤﺎن در ﺗﯿﺮاﻧﺪازي و ﮔﺮوﺑﻨﺪي ||‪ .‬ﮐﻌﺒﺘﯿﻦ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﻓﻠﮏ ﻫﻤﭽﻮ‬ ‫ﭘﯿﺮوزه ﮔﻮن ﺗﺨﺖ ﻧﺮدي ز ﻣﺮﺟﺎﻧﺶ ﻣﻬﺮه ز ﻟﺆﻟﻮش ﺧﺼﻠﯽ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ - (1) .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﻮزﻧﯽ در ﻗﻄﻌﻪ اي ﺑﻤﻄﻠﻊ‬ ‫زﯾﺮ‪ :‬اي رﺿـﯽ اﻟﺪﯾﻦ رﺿﺎي ﻣﻦ ﻃﻠﺐ ﮐﺰ رﺿـﯽ ﻧﺒﻮد رﺿﺎ ﺟﺴﺘﻦ ﻋﺠﺐ‪ .‬ﺧﺼﻞ را ﺗﻤﯿﺰ ﺳﯿﺰده ﻣﯽ آورد و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ در ﺳﯿﺰده ﺧﺼﻞ‬ ‫در اﺑﯿﺎت اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ ﻣﻦ ﻣﺮادش را ﻧﺪاﻧﺴـﺘﻢ ﭼﯿﺴﺖ و ﻣﻘﺼﻮد از ﺳﯿﺰده ﺧﺼﻞ ﮐﺪام اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﯿﺘﯽ ﮐﻪ او ﺧﺼﻞ را ﺗﻤﯿﺰ‬ ‫ﺳﯿﺰده ﻣﯽ آورد اﯾﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺳﯿﺰده ﺧﺼﻞ اﻧﺪر اﯾﻦ اﺑﯿﺎت راﺳﺖ ﺑﯽ ﺧﻼف و ﺑﯽ دﻏﺎ و ﺑﯽ ﺷﻐﺐ‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻞ‪.‬‬



‫ص[ )ع ِا( ﮐﺮاﻧﻪ ﻫﺎي درﺧﺖ ﺳﺮﻓﺮود اﻓﮕﻨﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺼﻠﻪ‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺼﻞ‪.‬‬



‫ص[ )ع ص( ﺗﺮ و ﺗﺎزه‪ .‬ﻧﺎزك‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﺼﻠﺖ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 817‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َل[ )ِا( ﺧﻮي و ﺻـﻔﺖ ﺧﻮاه ﻧﯿﮏ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﻮاه زﺷﺖ‪ .‬ﻓﺮوز‪ .‬ﻓﺮوزه‪ .‬ﻓﺮوزﯾﻨﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻃﺒﻊ‪ .‬ﻃﺒﯿﻌﺖ‪ .‬ﺧﻮي‪ .‬ﻋﺎدت‪ِ .‬ﺧﻠﱠﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﯿﻢ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬دﻗﯿﻘﯽ ﭼﺎرﺧﺼـﻠﺖ ﺑﺮﮔﺰﯾـﺪه ﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﯿﺘﯽ در ز ﺧﻮﺑﯿﻬـﺎ و زﺷﺘﯽ ﻟﺐ ﺑﯿﺠﺎده رﻧﮓ و ﻧﺎﻟﻪء ﭼﻨﮓ ﻣﯽ‬ ‫ﺧﻮن رﻧﮓ و دﯾﻦ زردﻫﺸﺘﯽ‪.‬دﻗﯿﻘﯽ‪ .‬ﺷﺮم ﻧﮑﻮ ﺧﺼﻠﺘﯽ اﺳﺖ در ﻣﻠﮏ ﻣﺤﺘﺸﻢ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻟﯿﮑﻦ ﻣﻨﺎﻓﻊ اﯾﻦ دو ﺧﺼﻠﺖ ﮐﺎﻓﻪء ﻣﺮدﻣﺎن را‬ ‫ﺷﺎﻣﻞ ﮔﺮدد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬و ﻋﻘﻞ ﻣﺮد را ﺑﻬﺸﺖ ﺧﺼـﻠﺖ ﺑﺘﻮان ﺷـﻨﺎﺧﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﻫﺮ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﭼﻬﺎر ﺧﺼـﻠﺖ ﯾﮑﯽ را ﻣﻬﻤﻞ‬ ‫ﮔﺬارد روزﮔﺎر ﺣﺠﺎب ﻣﻨﺎﻗﺸﺖ ﭘﯿﺶ ﻣﺮادﻫﺎي روزﮔﺎر او ﺑﺪارد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺼﻠﺖ از ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻃﺒﻊ زﻣﺎن اﺳﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪.‬‬ ‫ﻣﺴــﯿﺤﺎ ﺧﺼــﻠﺘﺎ ﻗﯿﺼــﺮ ﻧﮋادا ﺗﺮا ﺳﻮﮔﻨــﺪ ﺧـﻮاﻫﻢ داد ﺣﻘـﺎ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻧﻘﺶ ﻣﺮاد از در وﺻــﻠﺶ ﻣﺠـﻮي ﺧﺼــﻠﺖ اﻧﺼـﺎف ز ﺧﺼــﻠﺶ‬ ‫ﻣﺠﻮي‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻫﺮﮔﺰ اﯾﻤﻦ ز ﻣﺎر ﻧﻨﺸﺴـﺘﻢ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﺴـﺘﻢ آﻧﭽﻪ ﺧﺼـﻠﺖ اوﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪ .‬در ﭘﯿﭻ و ﺗﺎب ﺧﺼﻠﺖ ﺳﻨﺒﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﯾﻢ‬ ‫در ﺟﻮش ﻧـﺎﻟﻪ ﻋـﺎدت ﺑﻠﺒﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﯾﻢ‪ .‬ﻣﻼ ﻟﻄﻔﯽ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻧﯿﺴﺖ در دﯾﻦ ﺷـﺮع و ﻣـﺬﻫﺐ ﻋﻘﻞ ﺧﺼـﻠﺘﯽ ﻧﺎ ﺳـﺘﻮده ﺗﺮ ز‬ ‫دروغ‪.‬؟‬ ‫ﺧﺼﻠﻔﮥ اﻟﻨﺨﻞ‪.‬‬



‫]َخ َل َف ﺗُْﻦ َن[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺳـﺒﮑﯽ ﺑـﺎر ﺧﺮﻣـﺎﺑﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﺻﻮاب ﺑﻀـﺎد ﻣﻌﺠﻢ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻀﺎﻓـﮥ اﻟﻨﺨـﻞ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻠﻮ‪.‬‬



‫ص[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺧﺴـﺮوﺷﺎه ﺑﺨﺶ اﺳـﮑﻮ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺗﺒﺮﯾﺰ واﻗﻊ در ﻧﻪ ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ اﺳﮑﻮ و ‪ 2‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫]َخ ِ‬ ‫اﺳـﮑﻮ ﺑﻪ ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ اﺳﺖ ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ‪ 422‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ ،‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و‬ ‫ﺑﺎدام و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ده را ﺧﺎﺻﻠﺮ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج ‪.(4‬‬ ‫ﺧﺼﻠﻮ‪.‬‬



‫ص[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﻠﺨﻮران ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اردﺑﯿﻞ‪ ،‬واﻗﻊ در ‪ 12‬ﻫﺰارﮔﺰي اردﺑﯿﻞ آﺳـﺘﺎرا اﯾﻦ دﻫﮑﺪه در‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و ‪ 328‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﺼﻠﮥ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ع ِا( ﺧـﻮي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻــرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪ِ ،‬ﺧﺼـﺎل ||‪ .‬ﺧـﻮي ﻧﯿـﮏ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب(‪ .‬ج‪ِ ،‬ﺧﺼـﺎل ||‪ .‬ﺧﻮﺷﻪء اﻧﮕﻮر ||‪ .‬ﺧﻮﺷﻪء ﺧـﺎردار ||‪ .‬اﻧﺘﻬـﺎي ﻧﺮم و ﺗﺮ ﺷـﺎﺧﻪ || ‪ .‬ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي ﻧﺎزك درﺧﺖ ﻋﺮﻓﻂ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻠﮥ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ع ﻣﺺ( ﻧﺸﺎﻧﻪ زدن ||‪ .‬اﻓﺘﺎدن ﺗﯿﺮ ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﺸﺎﻧﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻠﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َل[ )ع ِا( ﺧﻮﺷﻪ ﻫﺎي اﻧﮕﻮر ||‪ .‬ﭼﻮب ﺧﺎردار ||‪ .‬ﻣﻮي ﻣﺠﺘﻤﻊ ﺷـﺪه ﺧﻮاه اﻧـﺪك و ﯾﺎ ﺑﺴـﯿﺎر‪ .‬ﺗﻮك ﻣﻮي‪ُ .‬ﻋـ َﺬَره‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻻغ )در ﮔﯿﺴﻮ(‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺼﻞ ||‪ .‬ﻋﻀﻮ ﮔﻮﺷﺖ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺼﻞ ||‪ .‬ﻣﻮﻫﺎي ﭘﺮﯾﺸﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺼﻞ‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻠﻪ‪.‬‬



‫ص َل[ )ع ِا( اﻧﺘﻬـﺎي ﻧﺮم و ﺗﺮ ﺷـﺎﺧﻪ ||‪ .‬ﺷـﺎﺧﻪ ﻫﺎي ﻧﺎزك درﺧﺖ ﻋﺮﻓﻂ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻠﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َل[ )ِاخ( ﻧﺎم آﺑﯽ اﺳﺖ از آن ﺑﻨﯽ اﺑﯽ اﻟﺤﺠﺎج از ﺑﻨﯽ اﺳﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻢ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﻏﻠﺒﻪ ﮐﺮدن در ﺧﺼﻮﻣﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻢ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﻣﺎﻟـﮏ‪ .‬ﺻـﺎﺣﺐ ||‪ .‬ﺷﻮﻫﺮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( ‪ :‬ﮐﺴـﯽ ﮔﺮ ﮐﻨـﺪ ﺑﺮ زن‬ ‫ﮐﺲ ﻧﮕﺎه ﭼﻮ ﺧﺼـﻤﺶ ﺑﯿﺎﯾـﺪ ﺑﺪرﮔﺎه ﺷﺎه‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬زﺑﺲ ﻫﻨﺪي ﭘﺴـﺮﻫﺎ ﺗﻨﮓ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ ﺑﺮ ﻣﺮدم زﻧﺎن آﻧﺠﺎ ازﯾﻦ ره ﺧﺼﻢ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‬ ‫ﺷﻮﻫﺮ را‪ .‬ﻗﺒﻮل )از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﺟﻔﺖ ﺟﻨﯿﻦ ||‪ .‬دﺷـﻤﻦ‪ .‬ﺧﺼﻮﻣﺖ ﮐﻨﻨﺪه‪ .‬ﺣﺮﯾﻒ)‪) .(1‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪ِ ،‬ﺧﺼﺎم‪ُ ،‬ﺧﺼﻮم‪ُ ،‬ﺧَﺼﻤﺎء‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺮ ﻣﺆﻧﺚ و ﺗﺜﻨﯿﻪ و ﺟﻤﻊ ﻧﯿﺰ اﻃﻼق ﻣﯽ ﮔﺮدد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪ :‬و ﻫﻞ‬ ‫اﺗﯿـﮏ ﻧﺒـﺆاﻟﺨﺼﻢ اذ ﺗﺴﻮروا اﻟﻤﺤﺮاب‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(38/21‬اذ دﺧﻠـﻮا ﻋﻠﯽ داود ﻓﻔﺰع ﻣﻨﻬﻢ ﻗـﺎﻟﻮا ﻻـﺗﺨﻒ ﺧﺼـﻤﺎن ﺑﻐﯽ ﺑﻌﻀـﻨﺎ ﻋﻠﯽ ﺑﻌﺾ‬ ‫ﻓﺎﺣﮑﻢ ﺑﯿﻨﻨﺎ ﺑﺎﻟﺤﻖ و ﻻ ﺗﺸـﻄﻂ و اﻫـﺪﻧﺎ اﻟﯽ ﺳﻮاءاﻟﺼـﺮاط‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(22 / 38‬ﭼﻨﯿﻦ داد ﭘﺎﺳـﺦ ﮐﻪ ﮐﺮدار ﺑـﺪ ﺑـﻮد ﺧﺼﻢ روﺷﻦ روان و‬ ‫ﺧﺮد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑـﺪو ﮔﻔﺖ ﮔﯿﻮاي دﻟﯿﺮ ﺳـﭙﺎه ﭼﺮا ﺳـﺴﺖ ﮔﺸﺘﯽ ﺑﻪ آوردﮔـﺎه ﺳـﭙﻬﺪار ﺗﺮﮐـﺎن و ﺗﻮران ﺗﻮﯾﯽ ﺑﺮزم اﻧـﺪرون ﺧﺼﻢ اﯾﺮان‬ ‫ﺗﻮﯾﯽ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﻪ وﻗﺖ ﮐـﺎرزار ﺧﺼﻢ و روز ﻧـﺎم و ﻧﻨـﮓ ﺗﻮ ﻓﻠـﮏ در ﮔﺮدن آوﯾﺰد ﺷـﻐﺎ و ﻧﯿﻢ ﻟﻨـﮓ ﺗﻮ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑﺮدار درﺷـﺘﯽ ز دل‬ ‫ﺧﺼﻢ ﺑﻨﺮﻣﯽ‪.‬ﻋﺴـﺠﺪي‪ .‬و ﭼﻮن روي ﺑﺨﺼـﻤﯽ ﻧﻬﺎدم ﻧﺪاﻧﻢ ﮐﻪ ﺻـﻠﺢ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺟﻨﮓ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﺮ ﺧﺼـﻤﺎن زﻧﻨﺪ و ﺟﺪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ‬ ‫اﯾﺸﺎن را ﮐﻢ ﮐﻨﻨـﺪ و ﻫﻤﻪ ﻫﺰﯾﻤﺘﯽ ﺷﻮﻧـﺪ و ﮐﺸـﺘﻪ و ﮔﺮﻓﺘﺎر و ﺑﮕﺮﯾﺰﻧـﺪ و ﮐﺮان ﺟﯿﺤﻮن ﮔﺮﻓﺘﻪ آﯾﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺑﺎزﮔﺮدﯾﺪ و‬ ‫ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺑﮕﺎه ﺑﯿﺎﯾﯿـﺪ ﺗﺎ ﻓﺮدا ﮐﺎر ﺧﺼﻢ ﻓﯿﺼﻞ ﮐﺮده آﯾـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﮔﺮﻓﺘﻢ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺮاﻓﺘﺎدم وﻻﯾﺘﯽ ﺑـﺪﯾﻦ ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ ﺳـﻠﻄﺎن دارد‬ ‫ﭼﻮن ﻧﮕـﺎه ﺗﻮاﻧـﺪ داﺷﺖ از ﺧﺼـﻤﺎن‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬آﻧﮕﺎه ﮐﻤﯽ ﺑﺘﺎزﯾﻢ ﮐﻪ از راه ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن درآﯾﻨـﺪ از ﻃﻠﯿﻌﻪ ﮔﺎه ﺗﺎ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺧﺼـﻤﺎن‬ ‫ﺑﺠﻨﮓ ﭘﯿﺶ ﻧﺨﻮاﻫﻨـﺪ آﻣـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬از او ﻧﻬﯿﺒﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ز ﺧﺼﻢ ﺣﺎﺳـﺪ ﺟﺎن‪ .‬ﻗﻄﺮان‪ .‬از ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺼﻢ ﯾﮑﯽ دﺷﺖ ﻧﯿﻨـﺪﯾﺸﻢ ﺑﮕﻪ‬ ‫ﺣﺠﺖ ﯾﺎ رب ﺗﻮ ﻫﻤﯿـﺪاﻧﯽ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺧﻮﯾﺶ ﮐﺠﺎت ﺑﯿﻨﻢ ﮐﺎﻧﺠﺎ ﺑﺮادران از ﺑﻬﺮ ﻟﻘﻤﻪ اي ﻫﻤﻪ ﺧﺼﻢ ﺑﺮادرﻧـﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻫﺮ ﮐﻪ ﺑﺮ‬ ‫درﮔﺎه ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن‪ ...‬از ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﻠـﺪ آن ﺑﻮد ﻣﻌﺰول ﮔﺸـﺘﻪ‪ ...‬ﭘﺎدﺷﺎه را ﺗﻌﺠﯿﻞ ﻧﺸﺎﯾﺴﺖ ﻓﺮﻣﻮد در ﻓﺮﺳـﺘﺎدن او ﺑﺠﺎﻧﺐ ﺧﺼﻢ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و‬ ‫دﻣﻨﻪ(‪ .‬اﺻـﺤﺎب را ﺑﻤﺪارا‪ ....‬ﮔﺮد ﺧﺼﻢ درآﯾﻨﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬و ﻋﻘﻞ ﻣﻦ ﭼﻮن ﻗﺎﺿﯽ ﻣﺰور ﮐﻪ ﺣﮑﻢ او در ﯾﮏ ﺣﺎدﺛﻪ ﺑﺮ وﻓﻖ ﻣﺮاد‬ ‫ﻫﺮ دو ﺧﺼﻢ ﻧﻔـﺎذ ﯾﺎﺑـﺪ ﻻـﺟﺮم ﺧﺼـﻮﻣﺖ ﻣﻨﻘﻄـﻊ ﺷـﻮد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺧﺼﻢ را ﮔـﻮ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﯽ ﮐﻦ ﮐﻪ در ﺗـﺪﺑﯿﺮ ﻣﻠـﮏ‪ .‬اﻧﻮري‪.‬‬ ‫دوﻟﺘﺶ را ز ﻗﺼﺪ ﺧﺼﻢ ﭼﻪ ﺑﺎك ﮔﺮ ﻫﻮﺳـﻬﺎي ﻣﻨﮑﺮ اﻧﺪازد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯿﺎ ز دل ﺳـﺒﮑﯽ ﺳـﺮﮔﺮان ﻣﺒﺎش ﮐﻪ ﻫﺮﮐﻪ زادهء ﺳﺨﻦ ﺗﺴﺖ‬ ‫ﺧﺼﻢ ﺗﺴﺖ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺼﻢ ﺑﺮﮐﺸـﺘﻨﻢ ﺳـﺒﮏ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﮔﻔﺖ ﺻـﯿﺪي ﻋﺠﺐ ﮔﺮان اﻓﺘﺎد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﻌﯿﻦ او را ﺑﻮﺟﻪ ﺗﻨﺎﮐﺮ ﻣـﺪد ﻧﻤﻮد ﮐﺎر‬ ‫ﺧﺼﻢ او ﺑﺴﺎﺧﺖ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﻫﻤﺖ ﺑﺮآن ﻣﻘﺼﻮر ﮔﺮداﻧﯿـﺪ ﮐﻪ اول ﻣﺎدهء ﻓﺘﻨﻪء او ﮐﻪ ﺧﺼﻢ ﺧﺎﻧﮕﯽ اﺳﺖ ﻣﻨﺤﺴﻢ ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪.‬‬ ‫)ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﮔﺮ ﺑﻪ ﻧﻘﺼﺎن ﮐﻤﺎل ﺗﻮ ﺳـﺨﻦ ﮔﻮﯾﺪ ﺧﺼﻢ ﻫﻤﻪ داﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺪا ﺑﻮد از ﻋﯿﺴـﯽ ﺧﺮ‪ .‬ﺳـﯿﻒ اﺳـﻔﺮﻧﮓ‪ .‬ﺑﺤﺮ ﺧﻀﻢ‬ ‫اﮔﺮ ﺧﺼـﻢ اﯾﺸـﺎن ﺑﺎﺷــﺪ او را‪ ...‬ﺧـﺎك ﺗﯿﺮه رﺳﺎﻧﻨــﺪ‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸـﺎي ﺟـﻮﯾﻨﯽ(‪ .‬ﺧﺮﻓﺮوﺷـﺎن ﺧﺼـﻢ ﯾﮑــﺪﯾﮕﺮ ﺷﺪﻧـﺪ ﺗـﺎ ﮐﻠﯿـﺪ ﻗﻔـﻞ آن‬ ‫درآﻣﺪﻧـﺪ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬او ﻋﺪوي ﺟﺎن و ﺧﺼﻢ ﺗﻦ ﺑﺪه ﺳﺖ ﻗﺎﺻﺪ در ﺑﻨﺪ ﺧﻮن ﻣﻦ ﺑﺪه ﺳﺖ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﯿﺮﺳﺎن اﻟﻤﯽ ﻧﻮ ﺑﺠﺎن ﺧﺼـﻢ‬ ‫زﯾﺮا ﮐﻪ ﻟﺬﺗﯽ ﺑﻪ دل آﯾﺪ ز ﻫﺮ ﺟﺪﯾﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ‪ .‬ﺧﺼﻢ داﻧﺎ ﮐﻪ دﺷـﻤﻦ ﺟﺎن اﺳﺖ ﺑﻬﺘﺮ از دوﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﺎدان اﺳﺖ ﮐﺎﻧﭽﻪ ﻧﺎدان ﮐﻨﺪ ﻫﻤﻪ‬ ‫ﺿﺮر اﺳﺖ و ﮔﺮش ﻧﻔﻌﮑﯽ اﺳﺖ ﺑﯽ اﺛﺮ اﺳﺖ‪.‬ﻣﮑﺘﺒﯽ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم ﺟـﺪال ﺧﺼﻢ ﮐﻮﺗﺎه اﻧﺪﯾﺶ دل ﺑﺪ ﻣﮑﻦ از ﺷﮑﺴـﺘﻦ ﻟﺸـﮑﺮ ﺧﻮﯾﺶ زﻟﻒ‬ ‫اﺳﺖ ﺳﻮاد ﻟﺸـﮑﺮت ﮐﺶ ﺑﻤﺜﻞ ﻫﺮ ﭼﻨـﺪ ﺷـﮑﺴﺖ ﺑﯿﺶ رﻋﻨﺎﺋﯽ ﺑﯿﺶ‪ .‬وﻟﯽ دﺷﺖ ﺑﯿﺎﺿـﯽ‪ .‬ﺧﺼﻢ ﺿـﻌﯿﻒ را ﺧﻮار ﻧﺒﺎﯾﺪ داﺷﺖ‪) .‬از ﻗﺮة‬ ‫اﻟﻌﯿﻮن(‪ .‬ﮔﺮ از ﺗﺤﻤـﻞ ﻣﻦ ﺧﺼﻢ ﺷـﺪ زﺑﻮن ﭼﻪ ﻋﺠﺐ ﻓﻠـﮏ ﺣﺮﯾﻒ زﺑﺮدﺳﺘﯽ ﻣـﺪارا ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺻـﺎﺋﺐ )دﯾﻮان ج ‪ 2‬ص ‪ .(|| 883‬ﻃﺮف‬ ‫ﺟـﺪال‪ .‬ﻃﺮف ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﭼﻮن ﺑـﺪﻟﯿﻞ از ﺧﺼﻢ ﻓﺮوﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺳﻠﺴـﻠﻪء ﺧﺼﻮﻣﺖ ﺟﻨﺒﺎﻧﻨﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي ||(‪ .‬ﻫﺮ‬ ‫ﯾﮏ از دو ﻃﺮف دﻋﻮي‪ .‬اﺣـﺪ ﻣﺘﺪاﻋﯿﯿﻦ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﺪﯾﮕﺮي‪ .‬ﻫﺮ ﯾﮏ از دو ﻧﻔﺮ ﻣﺪﻋﯽ و ﻣﺪﻋﯽ ﻋﻠﯿﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬دﯾﮕﺮ روز‬ ‫ﻣﻈﺎﻟﻢ ﺑﻮد آﻧﺠﺎ رﻓﺖ اﻧـﺪر ﭘﯿﺶ اﻣﯿﺮ ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﻟﯿﺚ و ﮔﻔﺖ آن ﻣﺮد را ﺑﻪ ﻣﻦ ارزاﻧﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد ﻋﻤﺮو ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺧﺼـﻤﺎن اﺳـﺖ‬ ‫ﺧﺼـﻤﺎن را ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺑﺪوازده ﻫﺰار درم ﻣﺮد را ﺑﺎزﺧﺮﯾﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن(‪ .‬دو ﺧﺼﻢ از ﭘﯿﺶ ﻗﺎﺿﯽ راﺿﯽ ﻧﺮوﻧﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪- .‬‬ ‫ﺧﺼﻢ ﯾﮏ ﭼﺸﻢ؛ ﺷﯿﻄﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬دﺟﺎل ||‪ .‬دل ||‪ .‬آﺳﻤﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﭼﺎرﺧﺼﻢ؛ ﭼﺎرﻋﻨﺼﺮ ‪ :‬ﭼﻮن ﭘﺎدﺷﺎه ده ﺳﺮ و‬ ‫ﺷﺶ روي و ﻫﻔﺖ ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﭼﺎر ﺧﺼـﻤﺸﺎن ﺑﯿﮑﯽ ﺧﺎﻧﻪ اﻧﺪرﻧـﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ - (1) .‬ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨـﺪراج در ﺑﺎرهء اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ آورده اﺳـﺖ‬ ‫دﺷـﻤﻦ و ﺿـﻌﯿﻒ و زﺑﻮن وﺳـﻔﻠﻪ و ﺑـﺪﮔﻮﻫﺮ و ﺑﯽ ﺟﻮﻫﺮ و ﻧـﺎﻫﻤﻮار از ﺻـﻔﺎت اوﺳﺖ و ﻃﺮف ﺣﺮﯾﻒ و ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﺮ ﭼﯿﺰي و ﺻﺎﺣﺐ و‬ ‫ﻣﺎﻟـﮏ و از اﯾﻦ رو ﺷـﻮﻫﺮ را ﺧﺼﻢ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﺣﮑﯿﻢ ﺳـﻨﺎﺋﯽ ﮔﻔﺘﻪ در ﺗﻌﻠﯿﻢ آداب زﻧـﺎن‪ :‬ﺧـﺎﻧﻪ را ﮐـﻮر ﺳـﺎز و دل را ﺧﺼﻢ در و دﯾﻮار‬ ‫ﺧﺎك و ﮔﻞ را ﺧﺼﻢ‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻢ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﺟـﺎﻧﺐ‪ .‬ﻧـﺎﺣﯿﻪ‪ .‬ﮔﻮﺷﻪ‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬وﻗﻊ اﻟﻤﺘﺎع ﻓﯽ ﺧﺼﻢ اﻟﻮﻋﺎء؛ اي ﻓﯽ زاوﯾـﮥ اﻟﻮﻋﺎء‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﮔﻮﺷﻪء دروﻧﯽ دﻧﺒﺎﻟﻪء‬ ‫ﻣﺸﮏ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﻧﻪ آن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ج‪َ ،‬اﺧﺼﺎم‪ُ ،‬ﺧﺼﻮم‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻢ‪.‬‬



‫ص[ )ِا( ﺷﻮﻫﺮ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺼﻢ‪.‬‬



‫ص[ )ع ص( ﺳﺨﺖ ﺧﺼﻮﻣﺖ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺼﻤﻮن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﺼﻢ‪.‬‬



‫]ِخ[ )از ﺗﺮﮐﯽ‪ِ ،‬ا( ﻣﺄﺧﻮذ از ﺗﺮﮐﯽ دوﻟﺖ ||‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ و ﻣﺎﻟﮏ ||‪ .‬رﻓﯿﻖ ||‪ .‬ﺧﻮﯾﺶ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻤﺎء ‪.‬‬



‫ص[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج ﺧﺼﯿﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )دﻫﺎر( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( ‪ :‬دﻫﺎن ﮔﺸﺎده ز ﺳﻮﻓﺎر ﺗﯿﺮ‬ ‫]ُخ َ‬ ‫و از ﭘﯿﮑﺎن ﺑﮑﯿﻨﻪ ﺑﺮ ﺧﺼﻤﺎء ﺗﯿﺰ ﻣﯿﮑﻨﺪ دﻧﺪان‪ .‬رﻓﯿﻊ اﻟﺪﯾﻦ ﻟﻨﺒﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻤﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج ﺧﺼﯿﻢ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از دﻫﺎر( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻤﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( دﺷـﻤﻨﺎن‪ .‬ﻋـﺪوﻫﺎ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻫﯿﭽﮑﺲ از وزﯾﺮ و ﺳﺎﻻران ﻟﺸـﮑﺮ ﺑﺮ ﺧﺪاوﻧـﺪ اﯾﻦ اﺷﺎره ﻧﮑﻨـﺪ ﮐﻪ ﺟﻨﮕﯽ ﻗﺎﺋﻢ و‬ ‫ﺧﺼـﻤﺎن را زده ﺑﺎز ﺑﺎﯾـﺪ ﮔﺸﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻧﻪ ﭼﻨﺎن آﻣـﺪ ﺑﺮ آﻧﺠﻤﻠﻪ ﮐﻪ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺼـﻤﺎن ﺑﻨﺨﺴﺖ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﮕﺮﯾﺰﻧﺪ‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﮐﺴﺎن ﺳﻮري و آن ﻗﻮم ﮐﻪ ﺧﺼـﻤﺎن ﻣﻈﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺳـﺨﻦ ﺑﻐﻨﯿﻤﺖ ﺷـﻤﺮدﻧﺪ و ﻫﺰار دﯾﻨﺎر زود ﺑﺪﯾﻦ ﺣﺎﺟﺐ دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬و ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن را در ﺳـﯿﺎﺳﺖ رﻋﯿﺖ‪ ...‬و ﻗﻤﻊ ﺧﺼـﻤﺎن و ﻗﻬﺮ دﺷـﻤﻨﺎن ﺑـﺪان ﺣﺎﺟﺖ اﻓﺘـﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻨﻬﻤﻪ ﺑﺮﻧﺞ‬ ‫ﻗﺼﻪء ﺧﺼﻤﺎن‪ ...‬ﺑﺮ اﺛﺮ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺗﺨﺖ ﺷﺎه اﻓﺴﺮ ﺳﻤﺎك ﺷﺪه ﺳﺖ ﺳﺮ ﺧﺼﻤﺎﻧﺶ ﺗﺨﺖ ﺧﺎك ﺷﺪه ﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻟﯿﮑﻦ از روي‬ ‫ﻃﻌﻨﻪء ﺧﺼﻤﺎن آﻣﺪن ﻫﯿﭻ رو ﻧﻤﯿﺪارد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اي آﻧﮑﻪ ﺗﺎ ﻋﻨﺎن ﺑﻬﻮاي ﺗﻮ داده ام از ﻧﺎوك ﺳﺨﻦ ﺻﻒ ﺧﺼﻤﺎن درﯾﺪه ام‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻤﺎن ﺳﻔﻠﯽ‪.‬‬



‫س ﻻـ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻋﻨﺎﺻـﺮ ارﺑﻌﻪ اﺳﺖ ﺑﺴـﺒﺐ ﺿـﺪﯾﺘﯽ ﮐﻪ ﺑـﺎ ﻫﻢ دارﻧـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‬ ‫]ُخ ِن ُ‬ ‫)آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]َخ َن ‪ِ /‬ن[ )ص ﻧﺴﺒﯽ‪ ،‬ق ﻣﺮﮐﺐ(دﺷـﻤﻨﺎﻧﻪ‪ .‬دﺷـﻤﻦ وار‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺧﺼـﻤﺎﻧﻪ ﭼﻮن ﺑﺠﻨﮓ درآﯾﺪ ﺑﺮ در ﺿﺮب ﺑﺮ ﺧﺼﻢ‬ ‫ﮐﺎرزار ﮐﻨﺪ روزﮔﺎر زار‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬در ﮐﺸـﺘﻦ ﺧﻮد ﯾﺎرم ﻣﻦ ﺑﺎ ﺗﻮ ﭼﻪ ﻏﻢ دارم ﮔﺮ ﺟﺎن و دل ﺧﺴـﺮو ﺧﺼـﻤﺎﻧﻪ ﺑﺮون آﯾﺪ‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو )از‬ ‫آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬آﻓﺘﯽ ﮐﺰ ﺑﻬﺮ ﺟﺎن ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺘﻢ آﻧﭽﻨﺎن ﺧﺼـﻤﺎﻧﻪ ﻣﯽ آﯾـﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﯿﺨﻮاﺳـﺘﻢ‪ .‬ﻣﻼ ﺷﺎﻧﯽ ﺗﮑﻠﻮ )از آﻧﻨﺪراج )||(‪ِ .‬ا(‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ دﺷﻤﻦ)‪ .(1‬ﺣﺮﯾﻒ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﻧﯿﺴﺖ ﻫﻢ زور ﺗﻮ ﺧﺼـﻤﺎﻧﻪ ات از ﻣﻦ ﺑﺸﻨﻮ ﻣﯿﺮود ﻫﺮزه درﯾﻦ ﻣﻌﺮﮐﻪ ﻫﺎ ﮔﻔﺖ و ﺷﻨﻮد‪ .‬ﻣﯿﺮﻧﺠﺎت‬ ‫)از آﻧﻨـﺪراج )||(‪ .‬ﺣﺎﻣﺺ( ﻏﻮر و ﭘﺮداﺧﺖ اﺣﻮال و اﯾﻦ ﻇﺎﻫﺮًا از ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻌﻨﯽ ﺷـﻔﻘﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در اﺻﻞ ﺷـﻔﻘﺖ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺗﺮس اﺳﺖ‪ .‬در‬ ‫اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺧﺼـﻤﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻄﻮر دﺷﻤﻦ ﺑﺮ اﺣﻮال ﺷﺨﺺ ﻧﻈﺮ ﮐﺮده او را ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻤﻌﻨﯽ اﻟﻄﺎف‬ ‫و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﻣﺠﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﯿﮑﻦ ﺳـﻨﺪ آن ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪه‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ - (1) .‬در آﻧﻨﺪراج آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺧﺼـﻤﺎﻧﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﺷﻤﻦ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺣﺮﯾﻒ ﻧﯿﺰ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻢ اﻓﮑﻦ‪.‬‬



‫ك[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(دﺷﻤﻦ ﮐﺶ‪ .‬از ﺑﯿﻦ ﺑﺮﻧﺪهء ﺧﺼﻢ‪ .‬دﺷﻤﻦ اﻧﺪاز‪.‬‬ ‫]َخ َا َ‬ ‫ﺧﺼﻢ اﻓﮑﻨﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(دﺷـﻤﻦ اﻧﺪازي‪ .‬دﺷـﻤﻦ ﮐﺸﯽ ‪ :‬ﺑﺪﺷﻤﻦ ﮔﺮاﺋﯽ ﺑﺨﺼﻢ اﻓﮑﻨﯽ ﮔﺸﺎده ﺑﺮ او ﺑﺎزوي ﺑﻬﻤﻨﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ز ﺧﺼﻢ ﺗﻮ‬ ‫]َخ َا َ‬ ‫ﭼﻮن ﻣﻤﻠﮑﺖ ﮔﺸﺖ ﺳﯿﺮ ﺑﺨﺼﻢ اﻓﮑﻨﯽ ﭘﺎي درﻧﻪ دﻟﯿﺮ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻢ ﺗﺎز‪.‬‬



‫]َخ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺮدﺷـﻤﻦ ﺗﺎزﻧﺪه‪ .‬ﺑﺮ دﺷﻤﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﻨﺪه ‪ :‬ﭼﻮ ﺳﻠﺠﻖ ﺻﯿﺪﮔﺮ آﻣﺪ ﭼﻮ ﺑﯿﻐﻮ ﺟﻨﮓ ﺟﻮ آﻣﺪ ﭼﻮ ﻃﻐﺮل ﺷﯿﺮﺑﻨﺪ آﻣﺪ ﭼﻮ‬ ‫ﺟﻌﻔﺮ ﺧﺼﻢ ﺗﺎز آﻣﺪ‪ .‬اﻣﯿﺮﻣﻌﺰي )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻢ ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]َخ ِم َن ‪ِ /‬ن[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺘﺨـﺪا‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﭼﻮ از دل رﻓﺖ ﺷـﯿﺮﯾﻦ ﺟﺎن ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻮ ﺧﺼﻢ ﺧﺎﻧﻪ ﺷـﺪ‬ ‫ﻣﻬﻤـﺎن ﭼﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو دﻫﻠﻮي )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﭼﻮن ﺗﻮﺑﻪ ام ﺷـﮑﺴﺘﯽ ﮔﺮ ﻧﯿﺴﺖ وﺟﻪ ﺑـﺎده ﺑﻔﺮوش ﺧﺎﻧﻪء ﻣﻦ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺼﻢ ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬ ‫اﻣﯿﺮﺧﺴﺮو دﻫﻠﻮي )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﭼﻨﺪ ﮔﻮﺋﯽ ز ﺧﺎﻧﻪء ﮐﻌﺒﻪ ﮐﺎر ﺑﺎ ﺧﺼﻢ ﺧﺎﻧﻪ اﻓﺘﺎده ﺳﺖ‪ .‬ﻣﯿﺮ ﺣﺴﻦ دﻫﻠﻮي )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻢ ﺷﮑﻦ‪.‬‬



‫ك[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(دﺷﻤﻦ ﮐﺶ‪ .‬ﻓﺎﺗﺢ‪ .‬ﻏﺎﻟﺐ‪ .‬دﺷﻤﻦ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮﻧﺪه‪ .‬ﺧﺼﻢ اﻓﮑﻦ ‪ :‬ﭼﻮ ﺟﺎم ﮔﯿﺮد ﺑﺪره ده اﺳﺖ و ﺑﻨﺪه ﻧﻮاز ﭼﻮ ﺗﯿﻎ‬ ‫ش َ‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﮔﯿﺮد ﮔﺮداﻓﮑﻦ اﺳﺖ و ﺧﺼﻢ ﺷﮑﻦ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻢ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(دﺷﻤﻦ ﮐﺮدن ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺪﻣﺮد را ﺧﺼﻢ ﺧﻮد ﻣﯽ ﮐﻨﯽ وﮔﺮ ﻧﯿﮑﻤﺮد اﺳﺖ ﺑﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺼﻤﮑﺶ‪.‬‬



‫ك[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(دﺷﻤﻦ ﮐﺶ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺧﺼﻤﮑﺸﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(دﺷﻤﻨﮑﺸﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺧﺼﻢ ﮔﺪاز‪.‬‬



‫گ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(دﺷﻤﻦ آزار‪ .‬دﺷﻤﻦ ﺷﮑﻦ ‪ :‬اﻣﯿﺮ دوﺳﺖ ﻧﻮاز و اﻣﯿﺮ ﺧﺼﻢ ﮔﺪاز اﻣﯿﺮ ﺷﺎﻋﺮﺧﻮاه و اﻣﯿﺮ زاﺋﺮﺧﻮان‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪.‬‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺧﺼﻢ وار‪.‬‬



‫]َخ[ )ق ﻣﺮﮐﺐ( دﺷﻤﻨﺎﻧﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﯾﮏ ﺗﻦ ز اوﻟﯿﺎي ﻣﻦ از ﺑﻬﺮ ﺧﻮن ﻣﻦ زﻧﻬﺎر ﺧﺼﻢ وار ﻣﮕﯿﺮﯾﺪ داﻣﻨﺶ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻢ واﻟﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( زﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﻮﻫﺮش زﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻤﻮن‪.‬‬



‫ص[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج َﺧِﺼﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﺼﻤﮥ‪.‬‬



‫]َخ َم[ )ع ِا( ﺗﻌﻮﯾﺬ و ﺣﺮزي ﮐﻪ ﻣﺮدان ﻫﻨﮕﺎم ﻣﻨﺎزﻋﺖ و رﻓﺘﻦ ﭘﯿﺶ ﺳﻼﻃﯿﻦ ﭘﻮﺷﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻤﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ﺣﺎﻣﺺ( دﺷﻤﻨﯽ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺧﺼﻤﯽ ﺧﻮد ﯾﺎري ﺣﻖ ﮐﺮدن اﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﺼﻤﯽ ﮐﮋدم ﺑﺘﺮ از اژدﻫﺎﺳﺖ ﮐﺎﯾﻦ ز ﺗﻮ ﭘﻨﻬﺎن‬ ‫ﺑﻮد آن ﺑﺮﻣﻼـﺳﺖ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬اﮔﺮ ﺷﺒﯽ ﭘﯿﺮزﻧﯽ در ﺧﺎﻧﻪء ﺑﯽ ﺑﺮگ ﺧﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬داﻣﻦ ﺗﻮ ﮔﯿﺮد و ﺑﺮ ﺗﻮ ﺧﺼـﻤﯽ ﮐﻨـﺪ‪) .‬از ﺗـﺬﮐﺮة اﻻوﻟﯿﺎي‬ ‫ﻋﻄـﺎر(‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑـﺎ ﺧـﺪاي ﯾـﺎر ﺑﺎش در ﺧﺼـﻤﯽ ﻧﻔﺲ ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺎ ﻧﻔﺲ ﯾﺎر ﺑﺎش در ﺧﺼـﻤﯽ ﺧـﺪاي‪) .‬ﺗـﺬﮐﺮة اﻻوﻟﯿﺎي ﻋﻄﺎر(‪ .‬ﻣﻠﮏ‬ ‫ﭘﺮﺳـﯿﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺧﺼـﻤﯽ اﯾﻨﺎن در ﺣﻖ ﺗﻮ ﭼﯿﺴﺖ؟ )ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬ﮔﺮ ﻫﻤﻪ ﺧﻠﻖ ﺑﺨﺼﻤﯽ ﺑﺪرآﯾﻨﺪ ﯾﮑﯽ را ﭼﻪ ﺗﻔﺎوت ﮐﻨﺪ آﻧﺮا‬ ‫ﮐﻪ ﺗﻮ ﻣﻮﻻ و ﻧﺼﯿﺮي‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺧﻮاﺗﯿﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻢ ﯾﮏ ﭼﺸﻢ‪.‬‬



‫]َخ ِم َي ‪ِ /‬ي َچ ‪ِ /‬چ[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺷﯿﻄﺎن ||‪ .‬دﺟﺎل ||‪ .‬دل ||‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﺳﻤﺎن‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻤﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ َم[ )ع ِا( ﺗﺜﻨﯿﻪء ﺧﺼﻢ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬دو ﺧﺼﻢ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻦ‪.‬‬



‫ص[ )ع ِا( ِج ﺧﺼﯿﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺼﯿﻦ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﺧﺼﻮر‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج ﺧﺼﺮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮص‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼـﺪر دﯾﮕﺮي اﺳﺖ در »ﺧﺺ«‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﺧﺎص ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫)ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻋﻼﻣﻪء ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮص‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 818‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﺧﺮاﺑــﺎت‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻــرب( )از ﺗــﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )از ﻟﺴــﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ِ .‬ج ُﺧّﺺ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺺ« در اﯾﻦ ﻟﻐﺘﻨـﺎﻣﻪ ﺷﻮد ||‪ .‬ﻣﺨﺼﻮص ﻫﺮ ﭼﯿﺰ و ﻫﺮ ﺷـﻐﻞ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺑـﺎب‪ .‬ﺑـﺎره‪.‬‬ ‫وﯾﮋه‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬اﻣﯿـﺪ رﺣﻤﺘﺴﺖ آري ﺧﺼﻮص آن را ﮐﻪ در ﺧـﺎﻃﺮ ﺛﻨـﺎي ﺳـﯿﺪ ﻣﺮﺳـﻞ ﻧـﺒﯽ ﻣﺤـﺘﺮم ﮔﺮدد‪.‬ﺳـﻌﺪي‪- .‬‬ ‫ﺑﺨﺼﻮص؛ ﺑﻮﯾﮋه‪ .‬ﻣﺨﺼﻮﺻـًﺎ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺑﺨﺼﻮﺻﻪ؛ ﺑﻮﯾﮋه‪ .‬ﻣﺨﺼﻮص‪ - .‬ﺧﺼﻮص در ﻣﻨﻄﻖ؛ در ﻧﺰد اﻫﻞ ﻣﻨﻄﻖ ﺧﺼﻮص اﻃﻼق‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد ﺑﺮ ﻗﻀـﯿﻪء ﻣﺨﺼﻮﺻﻪ اﻋﻢ از آﻧﮑﻪ ﻗﻀـﯿﻪء ﻣﺨﺼﻮﺻﻪ ﺣﻤﻠﯿﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺷـﺮﻃﯿﻪ‪ - .‬ﺧﺼﻮص در ﻧﺰد ﺻﻮﻓﯿﺎن؛ اﺣﺪﯾﺖ ﻫﺮ ﺷـﯽ ء ﮐﻪ‬ ‫آﻧﺮا ﻣﺘﻌﯿﻦ از ﺷـﯽ ء دﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ »ﺧﺼﻮص« ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨـﺪ‪) .‬از ﺗﻌﺮﯾﻔـﺎت ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ(‪ - .‬ﺧﺼﻮص در ﻧﺰد ﻋﻠﻤﺎي اﺻﻮل؛ ﺧﺼﻮص را اﻫﻞ‬ ‫اﺻﻮل ﻟﻔﻈﯽ ﻣﯽ داﻧﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑﻮﺿﻊ واﺣـﺪ وﺿﻊ ﺑﺮاي »واﺣـﺪ« ﯾـﺎ »ﮐـﺜﯿﺮ ﻣﺤﺼﻮر« ﺷﻮد و ﭼﻨﯿﻦ ﻟﻔﻈﯽ ﺧـﺎص ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬اﯾﻨﮑﻪ ﮔﻔﺘﯿﻢ‬ ‫»ﺑﻮﺿﻊ واﺣـﺪ« ﻣﺮاد از واﺣـﺪ ﭼﯿﺰﯾﺴﺖ اﻋﻢ از »واﺣﺪ ﺷﺨﺼـﯽ« ﭼﻮن زﯾﺪ ﮐﻪ آﻧﺮا »ﺧﺼﻮص اﻟﻌﯿﻦ« ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ و »واﺣﺪ ﺟﻨﺴـﯽ« ﭼﻮن‬ ‫ﺣﯿﻮان ﮐﻪ »ﺧﺼﻮص اﻟﺠﻨﺲ« ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و »واﺣـﺪ ﻧﻮﻋﯽ« ﭼﻮن اﻧﺴﺎن ﮐﻪ آﻧﺮا »ﺧﺼﻮص اﻟﻨﻮع« ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬و اﻣﺎ ﮐﻠﻤﻪء »ﮐﺜﯿﺮ« ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺮ‬ ‫ﺗﺜﻨﯿﻪ و ﺟﻤـﻊ و ﻣﻨﮑﺮ و ﻋـﺎم و اﺳﻢ ﻋـﺪد اﺳﺖ و ﺑـﺎ ﻗﯿـﺪ »ﻣﺤﺼـﻮر« ﻣﻨﮑﺮ و ﻋـﺎم از ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺧـﺎرج ﻣﯽ ﮔﺮدد‪) .‬از ﮐﺸـﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت‬ ‫اﻟﻔﻨﻮن(‪ - .‬ﺧﺼﻮص ﻓﻼن ﭼﯿﺰ؛ وﯾﮋهء ﻓﻼن ﭼﯿﺰ‪ .‬ﻓﻘﻂ آن ﭼﯿﺰ ﻧﻪ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ‪ - .‬ﺧﺼﻮص و ﻋﻤﻮم ﻣﻄﻠﻖ؛ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﯿﻦ دو ﮐﻠﯽ اﮔﺮ ﺑﻮﺟﻬﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ در ﻫﺮ ﻣﺼﺪاﻗﯽ اﮔﺮ ﯾﮑﯽ ﺻﺪق ﮐﺮد دﯾﮕﺮي ﺻﺪق ﮐﻨﺪ دون ﻋﮑﺲ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﮐﻠﯽ ﻧﺴـﺒﺖ »ﺧﺼﻮص و ﻋﻤﻮم‬ ‫ﻣﻄﻠـﻖ« اﺳﺖ‪ - .‬ﺧﺼـﻮص و ﻋﻤـﻮم ﻣﻦ وﺟﻪ؛ ﻫﺮﮔـﺎه ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﯿﻦ دو ﮐﻠﯽ ﺑـﻮﺟﻬﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از دو ﮐﻠﯽ ﺑـﺪون دﯾﮕﺮي ﻓﯽ اﻟﺠﻤﻠﻪ‬ ‫ﺻـﺪق ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﻧﺴـﺒﺖ ﺧﺼﻮص و ﻋﻤﻮم ﻣﻦ وﺟﻪ اﺳﺖ‪ - .‬در ﺧﺼﻮص؛ در ﺑﺎب‪ .‬درﺑﺎره‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﻋﻠﯽ‬ ‫اﻟﺨﺼﻮص؛ ﺑﻄﻮر اﺧﺘﺼﺎص‪ .‬ﻣﺨﺼﻮﺻًﺎ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮص‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﻌﯿﻦ ﺷﻤﺲ از ﺷﺮﻗﯿﻪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮص‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﺟﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﺑﺒﺎدﯾﻪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮص‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ دﯾﮕﺮ ﺑﺸﺮﻗﯿﻪ و ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﺧﺼﻮص اﻟﺴﺎده ﺑﻤﺼﺮ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮص‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﺟﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﺑﮑﻮﻓﻪ و ﻧﺎن ﺧﺼﯿﻪ ﺑﺪان ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮﺻًﺎ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ق( ﺑﻄـﻮر ﺧﺼـﻮص و ﻋﻠﯽ اﻟﺨﺼـﻮص و ﺑﺨﺼـﻮص‪ .‬ﺑـﻮﯾﮋه‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬ﻃﺒﻊ ﺑﺸـﺮﯾﺖ اﺳﺖ و ﺧﺼﻮﺻـًﺎ از آن ﻣﻠﻮك ﮐﻪ‬ ‫دﺷﻮار آﯾـﺪ اﯾﺸﺎن را دﯾـﺪن ﮐﺲ ﮐﻪ ﻣﺴـﺘﺤﻖ ﺟﺎﯾﮕﺎه اﯾﺸﺎن ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬و ﻧﺨﺠﯿﺮﮔﺎﻫﯽ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ﺧﺼﻮﺻًﺎ ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن‬ ‫ﮐﻮﺑﻨﺠـﺎن‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑـﻦ ﺑﻠﺨﯽ(‪ .‬و اﯾـﻦ اﺣﺘﯿـﺎط واﺟﺐ آﻣـﺪ ﻧﮕـﺎه داﺷﺖ ﻧﺴـﻞ را ﺧﺼﻮﺻـًﺎ ﻧﮋاد ﭘﺎدﺷـﺎﻫﯽ‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮﺻًﺎ در ﺷﺐ ﺑﺘﻘﺮﯾﺐ در ﻣﺤﻠﯽ آن ﻗﺼﻪء ﻏﻠﺒﻪ ﮔﺮﮔﺮا ﻋﺮﺿﻪ داﺷﺘﻢ‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻤﻮﻣﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬اﻃﺎق ﺧﺼﻮﺻـﯽ؛ اﻃﺎﻗﯽ ﮐﻪ ﻣﺨﺼﻮص ﻓﺮدي ﺑﺎﺷﺪ و دﯾﮕﺮي را ﺑﺪان ﺣﻘﯽ‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ - .‬ﺟﻠﺴﻪء ﺧﺼﻮﺻـﯽ؛ اﺻـﻄﻼﺣﯽ اﺳﺖ و درﺑﺎرهء ﺟﻠﺴﺎﺗﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻏﯿﺮ از اﻋﻀﺎي ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪهء آن ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ در‬ ‫آن ﺣﻀﻮر ﻧـﺪارد‪ .‬ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺟﻠﺴﻪء ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ - .‬ﮐﻼـس ﺧﺼﻮﺻـﯽ؛ درﺳـﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﻠﻤـﺎن ﺑﻄﻮر ﺧﺎص ﺑﺸﺎﮔﺮدان دﻫﻨـﺪ و در آن ﺷﺎﮔﺮدان‬ ‫دﯾﮕﺮ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ درس ﻋﻤﻮﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺳﻌﺪ اﻟﺨﺼﻮﺻﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺳﻌﺪاﻟﺨﺼﻮﺻﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت‪.‬‬



‫]ُخ ﺻﯽ ﯾﺎ[ )ِا( ﺻﻔﺘﻬﺎي ﻣﺨﺼﻮص‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ‪.‬‬



‫]ُخ ﺻﯽ َي[ )از ع‪ ،‬اِﻣﺺ( در ﺗﺪاول ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﺎن‪ ،‬دوﺳﺘﯽ و ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ‪ .‬وﯾﮋﮔﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫]ُخ ﺻﯽ َي َت[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( دوﺳﺘﯽ داﺷﺘﻦ‪ .‬ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ داﺷﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( دوﺳﺘﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﯾﮕـﺎﻧﮕﯽ ﮐﺮدن ||‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از اﺳـﺘﺜﻨﺎء ﻗﺎﺋﻞ ﺷـﺪن اﻣﺮي ﺧﺎﺻـﯽ را از اﻣﺮ ﮐﻠﯽ ﻣﺴـﺘﺜﻨﯽ‬ ‫]ُخ ﺻـﯽ َي َ‬ ‫ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯿﮥ‪.‬‬



‫]ُخ ‪َ /‬خ ﺻﯽ َي[ )ع ﻣﺺ(ﺧﺎص ﮐﺮدن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮﯾﺴﺖ ﺑﺮاي‬ ‫»ﺧﺺ« و »ﺧﺼﻮص«‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮف‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺷﺘﺮ ﻣﺎده اي ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﺪت ﺣﻤﻞ ﺑﯿﮏ ﻣﺎه زاﯾﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺳـﯿﺰده ﻣﺎه ||‪ .‬ﺟﺰور؛ ﺷﺘﺮ ﻣﺎده اي ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺪت ﺣﻤﻞ ﺑﺪو ﻣﺎه‬ ‫زاﯾـﺪ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﭼﻬﺎرده ﻣﺎه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﻣﺎده ﺷﺘﺮي ﮐﻪ ﻣﺎه ﻧﻬﻢ ﺑﭽﻪ اﻧﺪازد‪.‬‬ ‫)از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮم‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( رﯾﺸﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬اﺻـﻠﻬﺎ و دﻫﻨﻪ ﻫـﺎي وادي ||‪ِ .‬ج َﺧﺼﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( ‪ :‬آﻧﭽﻪ ﺷـﯿﺮ ﺑﺮاي ﺗـﻮ ﻣﯽ ﺳـﮕﺎﻟﺪ‪ ،‬از اﯾﻦ ﻣﻌـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺸـﻤﺮدي ﭼـﻮن ﺗﻀـﺮﯾﺐ ﺧﺼـﻮم ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺑﺮ ﺗﺮاﮐﻢ‬ ‫ﺣﻮادث و ﺗﺰاﺣﻢ اﻓﻮاج ﺧﺼﻮم و ﺗﻼﻃﻢ اﻣﻮاج ﻫﻤﻮم ﺗﻐﺎﻓﻞ و ﺗﺨﺎذل ﭘﯿﺸﻪ ﺳﺎﺧﺖ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮﻣﺎت‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج ﺧﺼﻮﻣﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮﻣﺖ‪.‬‬



‫]ُخ َم[ )ع اِﻣﺺ( ﻋﺪاوت‪ .‬دﺷﻤﻨﯽ‪ .‬ﻣﻨﺎزﻋﮥ‪ .‬ﻧﺒﺮد‪ .‬ﺟﻨﮓ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪ُ .‬ﻣﻼﱠزه ﻟ ِﺰاز‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬اﯾﻦ‬ ‫ﻗﻮم ﮐﻪ ﺣـﺪﯾﺚ اﯾﺸﺎن ﯾﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﺳﺎﻟﻬﺎي دراز اﺳﺖ ﺗﺎ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ و ﺧﺼﻮﻣﺘﻬﺎ ﺑﻘﯿﺎﻣﺖ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﺎ ﺷـﺼﺖ ودو‬ ‫ﺳـﺎﻟﻢ ﺧﺼﻮﻣﺖ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬از ﻗﺒﻞ ﺧﺸﮏ رﯾﺶ ﺑﺎ ﻫﻤﮕﺎن روز و ﺷﺐ اﻧـﺪر ﺧﺼﻮﻣﺖ و ﺟـﺪﻟﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬و ﻋﻘﻞ ﻣﻦ ﭼﻮن‬ ‫ﻗﺎﺿـﯽ ﻣﺰور ﮐﻪ ﺣﮑﻢ او در ﯾـﮏ ﺣـﺎدﺛﻪ ﺑﺮ وﻓﻖ ﻣﺮاد ﻫﺮ دو ﺧﺼﻢ ﻧﻔﺎذ ﯾﺎﺑـﺪ‪ ،‬ﻻﺟﺮم ﺧﺼﻮﻣﺖ ﻣﻨﻘﻄﻊ ﺷﻮد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺧﺼﻮﻣﺖ‬ ‫ﺧﯿﺰد و آزار و آﻧﮕﻪ ﻣﺮدﻣـﺎن ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ آن ﺑﯽ ﻋﻘﻞ را ﺑﯿﻨﯿـﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﺎ ﺑﺎد ﻣﯽ ﮐﻮﺷـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼﻮن در ﮐﺸﺘﯽ ﻧﺸـﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﻫﻤﮕﻨـﺎن ﺑـﺎ ﺳــﺒﺒﯽ از اﺳــﺒﺎب ﺧﺼـﻮﻣﺖ آﻏـﺎز ﻧﻬـﺎد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤـﻪء ﺗﺎرﯾــﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﮔﺮدن و ﮔﻮﺷــﯽ ز ﺧﺼـﻮﻣﺖ ﺑﺮي ﭼﺸـﻢ و ﺳــﺮﯾﻨﯽ‬ ‫ﺑﺸـﻔﺎﻋﺘﮕﺮي‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﮐﻪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ از ﻓﻨﻮن اﻫـﻞ ﺟﻨﺖ در ﺧﺼﻮﻣﺘﻬـﺎ زﺑﻮن‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺑﺨﺖ ﭘﯿﺮوز ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﺨﺼﻮﻣﺖ ﻣﯽ ﺑﻮد‬ ‫ﺑﺎﻣﺪاد از در ﻣﻦ رﻗﺺ ﮐﻨﺎن ﺑﺎزآﻣﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﺪاﯾﻊ(‪ .‬ﺑﺎ آﻧﮑﻪ ﺧﺼﻮﻣﺖ ﻧﺘﻮان ﮐﺮد ﺑﺴﺎز دﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺪﻧﺪان ﻧﺘﻮان ﺑﺮد ﺑﺒﻮس‪.‬ﺳـﻌﺪي||‪.‬‬ ‫داوري‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء( )ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮﻣﺖ آﻣﯿﺰ‪.‬‬



‫]ُخ َم[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( اﯾﺠﺎد ﺧﺼﻮﻣﺖ ﮐﻨﻨﺪه‪ .‬ﻣﻮﺟﺐ ﺧﺼﻮﻣﺖ ﺷﻮﻧﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮﻣﺖ اﻓﺘﺎدن‪.‬‬



‫]ُخ َم ُا َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( دﺷﻤﻨﯽ اﻓﺘﺎدن‪ .‬ﻋﺪاوت اﻓﺘﺎدن‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮﻣﺖ اﻧﮕﯿﺰ‪.‬‬



‫]ُخ َم َا[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(دﺷﻤﻨﯽ اﯾﺠﺎدﮐﻦ‪ .‬ﻣﻮﺟﺐ دﺷﻤﻨﯽ ﺷﻮﻧﺪه‪ .‬ﻋﺪاوت اﻧﮕﯿﺰ‪ .‬ﺑﺮﭘﺎﮐﻨﻨﺪهء دﺷﻤﻨﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮﻣﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( دﺷـﻤﻨﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﻋـﺪاوت ﮐﺮدن‪ .‬ﭘﯿﮑـﺎر ﮐﺮدن ‪ :‬ﺧﻮاﺳـﺘﻢ ﮐﺰ ﻣﻬﺮﺑـﺎﻧﯽ ﺑﻮﺳﻪ اي روﯾﺶ زﻧﻢ ﺧﺸﻢ ﻣﻦ ﺑﺎ ﻣﻦ‬ ‫]ُخ َم َ‬ ‫ﺧﺼـﻮﻣﺖ ﮐﺮد و از ﻣﻦ ﮐﯿﻦ ﮐﺸـﯿﺪ‪ .‬اﻣﯿﺮﻣﻌﺰي‪ .‬ﺳـﭙﺮ از ﺗﯿـﻎ ﺗـﻮ در روي ﮐﺸـﯿﺪن ﻧﻬﯽ اﺳﺖ ﻣﻦ ﺧﺼﻮﻣﺖ ﻧﮑﻨﻢ ﮔﺮ ﺗﻮ ﺑﻪ ﭘﯿﮑـﺎر آﯾﯽ‪.‬‬ ‫ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت ||(‪ .‬داوري ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮﻣﺖ ﮔﺎه‪.‬‬



‫]ُخ َم[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﯿﺪان ﺟﻨﮓ‪ .‬ﻣﯿﺪان ﻧﺒﺮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮﻣﺘﮕﺮ‪.‬‬



‫گ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(دﺷـﻤﻨﯽ ﮐﻨﻨـﺪه‪ .‬ﻣﺪﻋﯽ‪ .‬ﻣﻨﺎزع‪ .‬ﺣﺮﯾﻒ ‪ :‬ﺧﺼﻮﻣﺘﮕﺮان ﮔﺸـﺘﻪ در ﺧﺎك ﭘﺴﺖ ﻫﻨﻮز آن ﺧﺼﻮﻣﺖ در آن ﺧﺎك‬ ‫]ُخ َم َ‬ ‫ﻫﺴﺖ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮﻣﺘﮕﺮي‪.‬‬



‫گ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(دﺷﻤﻨﯽ‪ .‬ﻋﺪاوت ‪ :‬ﺧﺼﻮﻣﺘﮕﺮي ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻢ ز راه ﺑﺪﯾﻦ اﻋﺘﻤﺎد آﻣﺪم ﻧﺰد ﺷﺎه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫]ُخ َم َ‬ ‫ﺧﺼﻮﻣﺘﮕﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َم َﮔْﻪ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﯿـﺪان ﺟﻨـﮓ‪ .‬ﻣﯿـﺪان ﻧﺒﺮد‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬ﺧﺼﻮﻣﺘﮕﻬﯽ ﺳـﺎﺧﺖ ﺗـﺎ ﻧﻔـﺦ ﺻﻮر ﮐﻪ از ﺳﺎزﮔﺎري ﺷـﺪ آن ﺷـﻬﺮ‬ ‫دور‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮﻣﺖ ﻧﻤﻮدن‪.‬‬



‫]ُخ َم ُن ‪ِ /‬ن ‪َ /‬ن َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺼﻮﻣﺖ ﮐﺮدن‪ .‬دﺷﻤﻨﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮﻣﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َم[ )ع اِﻣﺺ( ﭘﯿﮑﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮﻣﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َم[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺨﺎﺻـﻤﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﻣﺼـﺪر دﯾﮕﺮﯾﺴﺖ ﺑﺮاي ﺧﺼـﺎم و ﻣﺨﺎﺻـﻤﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺼﺎم« و »ﻣﺨﺎﺻـﻤﻪ« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ‬ ‫ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻮن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻢ اﺳﺖ ﺑﺮ وادي ُﺟﻠﺐ در ﯾﻤﻦ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ‪ِ /‬خ[ )ع ِا( ﺧﺎﯾﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﺻﺎ[ )ع ﻣﺺ( درد ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺧﺎﯾﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( آﻧﮑﻪ ﺧﺎﯾﻪ او دردﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ﺻﺎ[ )ع ِا( ِج ﺧﺼﯿﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﺻـﯽ ي[ )ع ص( ﺧﺎﯾﻪء ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( ‪ :‬ﺑﯽ ﻧﺎم ﻫﻢ ﮐﻨﻮﻧﺶ ﭼﻮ ﺑﯿﺪ ﺳﺘﺮك ﺧﺼﯽ‬ ‫اﯾﻦ ﺑـﺪﮔﻬﺮ ﺷـﻐﺎﻟﮏ ﺗﻮﺳﻦ رگ اﺳﺘﺮك‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﺷـﻌﺮي ﮐﻪ ﺧـﺎﻟﯽ از ﺣـﺪﯾﺚ زﻧـﺎن ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬دوﺑﯿﺘﯽ را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺼﺮاع ﺳﻮم او را ﻗﺎﻓﯿﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪) .‬ﺣﺪاﺋﻖ اﻟﺴﺤﺮ ﻓﯽ دﻗﺎﺋﻖ اﻟﺸﻌﺮ(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯽ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ ﺻﯽ ي[ )ِا()‪ (1‬ﺧﺎدم ﺧﻮاﺟﻪ ﺳـﺮا‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ‪ .‬آﻏﺎ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬و ﺧﻮاﺟﻪ ﺳـﺮاﯾﺎن‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺼﯿﺎن و ﺧﻮاﺟﮕﺎن اﯾﺴﺘﺎدﻧﺪي‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﺨﺎرا ﻧﺮﺷـﺨﯽ(‪ .‬و ﻣﺎﮐﺎن ﻣﻦ ﻣﺪﯾﻨـﮥ ﻣﺜﻞ ﺧﺎﻧﻔﻮ ﻓﺎﺳﻢ ﻣﺎﻟﮑﻬﺎ دﯾﻔﻮ و اﻟﺨﺼـﯽ ﯾﺪﻋﯽ ﻃﻮﻗﺎم‪) .‬اﺧﺒﺎر اﻟﺼـﯿﻦ و اﻟﻬﻨﺪ(‪ .‬و ﯾﻘﺎل‪ :‬ان‬ ‫اﻟﻤﻠﮏ اﻟﺼـﯿﻦ ﻣﻦ اﻣﻬﺎت اﻟﻤـﺪاﺋﻦ اﮐﺜﺮ ﻣﻦ ﻣﺄﺗﯽ ﻣﺪﯾﻨﮥ و ﻟﮑﻞ ﻣﺪﯾﻨﮥ ﻣﻠﮏ و ﺧﺼـﯽ‪) .‬اﺧﺒﺎر اﻟﺼـﯿﻦ و اﻟﻬﻨﺪ ص‪ - (1) .(15‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ‬ ‫ﻫﻤﺎن َﺧﺼّﯽ ﻓﻮق‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺠﺒﻮب ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺿﺒﻂ ﺧﺼﯽ ﺑﮑﺴﺮ ﺧﺎء از اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻬﺎي ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯽ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺺ ﺻﯽ ي[ )ع ص( وﺻﻒ ﺳﺒﻮﯾﯽ ﮐﻪ در ﺧﺼﻮص ﮐﻮﻓﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯽ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺺ ﺻﺎ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺷﺮﻗﯽ ﻣﻮﺻﻞ ﮐﻪ اﻫﻞ آن ده ﺣﻤﺎﻻﻧﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﺻﯽ ي[ )ِاخ( اﻃﻤﯽ اﺳﺖ از آن ﺑﻨﯽ ﺣﺎرﺛﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﺻﯽ ي[ )ِاخ( اﻃﻤﯽ اﺳﺖ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺴﺠﺪ ﻗﺒﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺑﺌﺮاﻟﺨﺼﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﺺ ﺻﺎ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد ﺑﻄﺮف دﺟﯿﻞ‪ .‬از آن ده اﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺼﯽ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﺻﯽ ي[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺑﯿﻦ آﻓﺎق و اﻓﯿﻖ در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺑﻨﯽ ﯾﺮﺑﻮع‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯿﺎن‪.‬‬



‫]ُخ ‪ِ /‬خ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج ﺧﺼﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯿﺎن‪.‬‬



‫]ُخ ‪ِ /‬خ[ )ع ِا( دو ﺧــﺎﯾﻪ ||‪ .‬ﭘﻮﺳـﺘﯽ ﮐـﻪ در آن دو ﺧـﺎﯾﻪ ﺟـﺎي دارد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد( )از ﻟﺴـﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯽ اﺑﻠﯿﺲ‪.‬‬



‫]ُخ ‪ِ /‬خ ِا[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺑﻨﺪق ﻫﻨﺪي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯽ اﻟﺒﺤﺮ‪.‬‬



‫]ِخ ‪ُ /‬خ ِﺻْﻞ َب[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﻨﺪ ﺑﯿﺪﺳﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺼﯿﮥ اﻟﺒﺤﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯽ اﻟﺜﻌﻠﺐ‪.‬‬



‫]ُخ ‪ِ /‬خ ِﺻْﺚ َث َل[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﻮرﻃﯿﻮن‪ .‬ﺳﻮﻓﻄﯿﻮن )ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ(‪ .‬ﺷـﺎﻃﺮﯾﻮن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﺳـﺎﻃﻮرﯾﻦ‪ .‬ﻃﺮﯾﻔﻠﻦ‪ .‬ﺟﻔﺖ آﻓﺮﯾـﺪ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺛﻌﻠﺐ ﻣﺼـﺮي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺛﻌﻠﺐ ﻣﺼﺮي در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﻮاص ﻃﺒﯽ ﺧﺼﯽ اﻟﺜﻌﻠﺐ‪ :‬ﺑﯿﺨﯽ اﺳﺖ ﺳﻔﯿﺪ و‬ ‫از ﺳﻮرﻧﺠﺎن ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ و ﻃﻌﻢ او ﺷـﯿﺮﯾﻦ و ﺑﺎﻟﺰوﺟﮥ و اﻧﺪك ﺗﻨﺪي و در ﺑﻮي ﺷﺒﯿﻪ ﺑﺒﻮي ﻣﻨﯽ ﻣﺜﻞ دو ﺑﯿﻀﻪء ﮐﻮﭼﮑﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻼﺻـﻖ‬ ‫ﺑﺎﺷـﻨﺪ و از ﻫﺮ ﺑﯿﻀﻪ اي رﯾﺸﻪء ﺑﺎرﯾﮑﯽ دراز و رﺷـﺘﻪ و در آﺧﺮ ﻫﺮ ﯾﮏ داﻧﻪء ﮐﻮﭼﮑﯽ ﻣﻮﺟﻮد ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﻨﺪان داﻧﻪ ﺑﺰرگ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﯿﻀﻪء‬ ‫او ﮐﻮﭼﮏ ﮔﺮدد و از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﻗﺎﺗﻞ اﺟﻨﻪ ﻧﺎﻣﻨـﺪ و ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ اﺻﻞ ﺑﯿﻀﻪ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺣﺐ ﻣـﺬﮐﻮر و ﺑﺮﮔﺶ ﺑﻘﺪر اﻧﮕﺸﺘﯽ و از ﺑﺮگ ﭘﯿﺎز‬ ‫اﻧﺪك ﻋﺮﯾﺾ ﺗﺮ و ﭘﻬﻦ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ و ﻧﺮم و ﺳﺎق او ﺑﻘﺪر ﺷﺒﺮي و ﺑﺮ ﺑﺎﻻي آن دو ﻋﺪد ﮔﻞ زردرﻧﮓ و در وﺳﻂ ﮔﻞ ﭼﯿﺰي ﺳـﯿﺎه و‬ ‫ﻣﻨﺒﺘﺶ ﺟﺒﺎل و اﻣﺎﮐﻦ ﻧﻤﻨﺎك و ﺑﯽ ﺗﺨﻢ اﺳﺖ‪ .‬در آﺧﺮ اول ﮔﺮم و ﺗﺮ و ﻣﺒﻬﯽ و ﻣﻘﻮي ﻋﺼﺐ و ﺟﻬﺖ ﮐﺰاز و ﺗﺸﻨﺞ ﯾﺎﺑﺲ و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻨﯽ‬ ‫و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻧﻌﻮظ و ﻃﻼي او ﺑﺎ روﻏﻦ ﮔﻞ ﻣﻘﻮي ﻣﻮي و ﻣﻨﺒﺖ آن و ﻣﺎﻧﻊ ﺳـﻘﻮط و ﻗﺪر ﺷـﺮﺑﺘﺶ دو ﻣﺜﻘﺎل و ﻣﻀﺮ ﻓﻢ اﻟﻤﻌﺪه و ﻣﺼﻠﺢ او‬ ‫ﺷﮑﺮ و ﺑـﺪﻟﺶ ﺗﺨﻢ رﻃﺒﻪ و ﺗﺨﻢ زردك اﺳﺖ‪ .‬و ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻧﻮﻋﯽ از او را ﮔﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﭼﯿﺰي ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻤﮕﺲ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺦ او در‬ ‫ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺑـﺎه ﺿـﻌﯿﻔﺘﺮ اﺳﺖ و ﻧﻮﻋﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ؛ ﺑﺮگ و ﺷـﺎﺧﺶ ﺳـﺮخ و ﺑﺮ ﺳـﺮ او دو ﻋـﺪد ﮔـﻞ ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﻮﭼﮏ و درون آن ﺗﺨﻢ‬ ‫ﺳﯿﺎﻫﯽ و در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻣﯽ روﯾﺪ و دو ﺳﺎل ﻣﯿﻤﺎﻧﺪ‪ .‬در دوم ﮔﺮم و ﺗﺮ‪ ،‬ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺟﻬﺖ اﻣﺮاض ﺳﻮداوي ﻣﺠﺮب اﺳﺖ و ﻫﺮﮐﻪ او را ﻗﻠﻊ ﮐﻨﺪ‪،‬‬ ‫دﺳﺖ آن ﺷـﺨﺺ ﺑﯽ ﺣﺲ و ﺣﺮﮐﺖ ﮔﺮدد و ﭼﻮن آن را ﺳﻮزاﻧﻨـﺪ و ﺑﺎ ﻣﻮم و روﻏﻦ زﯾﺘﻮن ﯾﺎ ﺑﺎ ﺳـﺮﮐﻪ ﺗـﺪﻫﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬رﻓﻊ آن ﺷﻮد و‬ ‫ﻧﻮع ﭼﻬﺎرم او را ﺑﺮگ ﺳﻪ ﻋﺪد و ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻄﺮف زﻣﯿﻦ و ﺷﺒﯿﻪ ﺑﺒﺮگ ﺳﻮﺳﻦ ﺳـﻔﯿﺪ و از اﯾﻦ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ و رﻧﮕﺶ ﺳـﺮخ و ﺳﺎﻗﺶ ﺑﺎرﯾﮏ و‬ ‫ﺑﻘـﺪر ذرﻋﯽ و ﮔﻠﺶ ﻣﺜﻞ ﺳﻮﺳﻦ آزاد ﮐﻪ زﻧﺒﻖ اﺳﺖ و ﺑﯿﺨﺶ ﻣﺪور و ﺑﻘﺪر ﺟﻮزي و ﺳـﺮخ و دروﻧﺶ ﺳـﻔﯿﺪ و ﺑﺎﻟﺰوﺟﺖ و ﺷـﯿﺮﯾﻨﯽ و‬ ‫در دوم ﮔﺮم و ﺗﺮ و ﺑﻪ ﻏﺎﯾﺖ ﻣﺒﻬﯽ اﺳﺖ و ﻧﻮع ﭘﻨﺠﻢ را ﻧﺒﺎت و ﺑﯿـﺦ ﻣﺜﻞ ﻧﻮع ﭼﻬﺎرم و ﺗﺨﻢ او ﺷﺒﯿﻪ ﺑﺘﺨﻢ ﮐﺘﺎن و از آن ﺑﺰرﮔﺘﺮ و ﺑﺮاق‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 819‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫و ﺻـﻠﺐ‪ .‬در ﺳﯿﻢ ﮔﺮم و ﺑﺎرﻃﻮﺑﺖ ﻓﻀﻠﯿﻪ و در ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺑﺎه ﻗﻮﯾﺘﺮ از ﺳﻘﻨﻘﻮر و ﭼﻮن ﺑﯿﺦ ﻣﺰﺑﻮر را در دﺳﺖ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻧﻌﻮظ ﮔﺮدد و‬ ‫ﺟﻬﺖ ﻓﺎﻟﺞ و ﻟﻘﻮه و ﺗﺴﻤﯿﻦ ﺑﺪن و رﯾﺰاﻧﺪن ﺣﺼﺎة و ﺣﻤﻮل او ﺑﺎ زﻋﻔﺮان و اﻧﺪﮐﯽ ﻣﺸﮏ ﻣﻮﺟﺐ ﺣﻤﻞ در ﻫﻤﺎن ﺳﺎﻋﺖ ﻣﺠﺮب داﻧﺴﺘﻪ‬ ‫اﻧﺪ و ﺗﺨﻢ او ﺑﺎ ﺷـﺮاب ﺑﻪ ﻏﺎﯾﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﻧﻌﻮظ و ﻣﮑﺪر ﺣﻮاس و ﻣﻀـﺮ ﻣﺤﺮورﯾﻦ و ﻣﺼـﻠﺢ او ﺳـﮑﻨﺠﺒﯿﻦ و ﻗﺪر ﺷـﺮﺑﺘﺶ از ﭘﻨﺞ ﯾﮏ ﺗﺎ‬ ‫ﯾﮏ ﻋﺪد و از ﺗﺨﻢ آن ﯾﮏ درﻫﻢ اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯽ اﻟﺜﻌﻠﺐ اﻟﺼﻐﯿﺮ‪.‬‬



‫ص[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﻔﺖ آﻓﺮﯾﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ ‪ِ /‬خ ِﺻْﺚ َث َل ﺑ ِْﺺ َ‬ ‫ﺧﺼﯽ اﻟﺪﯾﮏ‪.‬‬



‫]ُخ ‪ِ /‬خ ـِﺻ ْﺪ دي[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﺐ اﻟﺒـﺎن اﺳﺖ و ﻣﺆﻟﻒ ﺗـﺬﮐﺮه ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻏﯿﺮ اوﺳﺖ و آن ﮔﯿﺎه ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻌﻨﺐ اﻟﺜﻌﻠﺐ و ﻃﻮﻻﻧﯽ و داﻧﻪء او‬ ‫ﺑﻘـﺪر آﻟﻮﺑـﺎﻟﻮ و ﺳـﻔﯿﺪ و در دوم ﮔﺮم و ﺧﺸـﮏ و ﻣﺴـﻬﻞ ﺑﻠﻐﻢ ﻟﺰج و ﻣﺤﻠﻞ رﯾﺎح و ﺿـﻤﺎد او ﺟﻬﺖ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺻـﻼﺑﺎت و ﻣﻔﺎﺻﻞ ﻧﺎﻓﻊ و‬ ‫ﻣﺼﺪع و ﻣﮑﺮب و ﻣﺼﻠﺢ او ﺑﻨﻔﺸﻪ و ﺷﺮﺑﺘﺶ ﺗﺎ ﯾﮏ درﻫﻢ و ﺑﺪﻟﺶ زﯾﺮه اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯽ اﻟﺬﺋﺐ‪.‬‬



‫]ُخ ‪ِ /‬خ ِﺻْﺬ ِذ[ ﮔﻨﺪﺳﮓ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮔﻨﺪﺳﮓ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯽ اﻟﮑﻠﺐ‪.‬‬



‫ك[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﯿﻮﻧـﺎﻧﯽ ارﺧﯿﺲ ﻧﺎﻣﻨـﺪ و آن ﺑﯿـﺦ ﮔﯿـﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﻣﺜـﻞ دو زﯾﺘﻮن ﺑﻬﻢ ﭼﺴﺒﯿـﺪه‪ ،‬ﯾﮑﯽ ﻣﺎده و ﺑﺰرگ ﺗﺮ و‬ ‫]ُخ ‪ِ /‬خ ـِﺻ ْﻞ َ‬ ‫دﯾﮕﺮي ﻧﺮ و ﮐﻮﭼﮑـﺘﺮ و ﻏﯿﺮﻣﻤﺘﻠﯽ و ﺳـﻔﯿﺪﻟﻮن و ﺑﺮﮔﺶ ﺷـﺒﯿﻪ ﺑـﺒﺮگ ﮔﻨـﺪﻧﺎ و ﺳـﺎﻗﺶ ﺑﯽ ﺑﺮگ و ﺗـﺎ ﻧﯿﻢ ذرع و ﮔﻠﺶ رﯾﺰه و ﺑـﺎ ﻫﻢ‬ ‫ﻣﺘﺼﻞ ﺑﺸﮑﻞ ﺳﺮو و ﺑﻨﻔﺶ و ﺷﺒﯿﻪ ﺑﮕﻞ اﺻﺎﺑﻊ‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪ .‬اﻟﺤﯽ و اﻟﻤﯿﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯽ اﻟﻤﻮاﺷﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ‪ِ /‬خ ِﺻْﻞ َم[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﯾﻪء ﭼﺎرﭘﺎﯾﺎن‪ .‬ﻃﻤﻼن‪ .‬دﻧﺒﻼن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯿﺐ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﻓﺮاخ ﺳـﺎل‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﺑﺴــﯿﺎرﻏﻠﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﭘﺮﺣﺎﺻـﻞ و ﺳـﺮﺳﺒﺰ‪.‬‬ ‫)ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬ﻫﻤـﺘﯽ ﻋـﺎﻟﯽ و ﻧﻌﻤـﺘﯽ ﻣﺘـﻮاﻟﯽ و ﮐﻨﻔﯽ رﺣﯿـﺐ و ﻣﺮﺗﻌﯽ ﺧﺼـﯿﺐ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ - .‬اﺑﻮﺧﺼـﯿﺐ؛‬ ‫ﮔﻮﺷﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - .‬ﺑﻠﺪ ﺧﺼـﯿﺐ؛ ﺷـﻬﺮ ﻓﺮاخ ﺳﺎل و ﺑﺴـﯿﺎرﻏﻠﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - .‬رﺟﻞ ﺧﺼـﯿﺐ؛ ﻣﺮد ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﯿﺮ و ﻓﺮاخ ﻧﺎﺣﯿﻪ‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯿﺐ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم او اﺑﻮﻧﺼـﺮ ﺧﺼـﯿﺐ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺤﻤﯿﺪ ﺑﻦ ﺿـﺤﺎك‪ .‬ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ اﻻﺻﻞ و ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺼـﺮ‪ ،‬اﺻـﻠﺶ از ﻣﺬار ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺷـﺨﺺ ﭘﺪر‬ ‫اﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻧﺼـﺮ اﻟﺨﻄﯿﺐ وزﯾﺮ ﻣﻨﺘﺼﺮ ﻋﺒﺎﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﺎل ‪ 248‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﺠﺰﯾﺮهء ﮐﺮت ﺗﺒﻌﯿﺪ ﺷﺪ و ﺟﺪ اﺣﻤﺪﺑﻦ اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻦ‬ ‫اﺣﻤـﺪ ﺧﺼـﯿﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎﺗﺐ ﻋﺒﯿـﺪاﻟﻠﻬﺒﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ و ﻣﺮدي ﺑﻠﯿﻎ و ادﯾﺐ و ﺷﺎﻋﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺼـﯿﺐ از ﻃﺮف ﻫﺎرون اﻟﺮﺷـﯿﺪ ﻋﺎﻣﻞ‬ ‫ﻣﺼـﺮ ﮔﺸﺖ‪ .‬اﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس وي را ﻣﺪح ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي در ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺣﮑﺎﯾﺘﯽ درﺑﺎرهء او دارد و اﺑﻦ ﺑﻄﻮﻃﻪ ﻧﯿﺰ در ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪء ﺧﻮد ﻧﻈﯿﺮ‬ ‫آن ﺣﮑﺎﯾﺘﯽ دارد‪ ،‬وﻟﯽ ﻫﯿﭽﯿﮏ از اﯾﻦ دو ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻣﻘﺮون ﺑﺼـﺤﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺟﻬﺸﯿﺎري در »اﻟﻮزراء واﻟﮑﺘﺎب« و ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺠﺎرب اﻟﺴﻠﻒ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ درﺑﺎرهء او ذﮐﺮ ﮐﺮده اﻧﺪ‪) .‬از ﺗﻌﻠﯿﻘﺎت دﯾﻮان ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي داﻣﻐﺎﻧﯽ چ دﺑﯿﺮﺳﯿﺎﻗﯽ چ ‪ 2‬ص‪.(310‬‬ ‫ﺧﺼﯿﺐ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( از ﭘﺰﺷـﮑﺎن دوران ﻇﻬﻮر ﺧﻼﻓﺖ ﻋﺒﺎﺳـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﻧﺼـﺮاﻧﯿﺎن داﺷﺖ و در ﺑﺼـﺮه ﻧﺸﻮ و ﻧﻤﺎ ﮐﺮده‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم‬ ‫ﺗﺮﮐﯽ ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﺼﯽ ﺑﺼﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﺻﯽ ﯾُْﻦ ِب ﺻﯽ ﯾُْﻦ[ )ع ص ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬از اﺗﺒﺎع( ﺧﺎﯾﻪ ﮐﺸﯿﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯿﺘﺎن‪.‬‬



‫]ُخ َي[ )ع ِا( دو ﺧﺎﯾﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺗﺜﻨﯿﻪء ﺧﺼﯿﮥ در ﺣﺎﻟﺖ رﻓﻌﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯿﺘﯿﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َي َت[ )ع ِا( دو ﺧـﺎﯾﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( ‪ .‬ﺑﯿﻀﺘﯿﻦ‪ .‬ﺗﺨﻤﮕﺎن‪ .‬دوﮔﻨـﺪ‪ .‬اﻧﺜﯿﯿﻦ‪ .‬ﺧﻠﻨﺘﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﮐﻠﻤﻪ ﺗﺜﻨﯿﻪ ﺧﺼﯿﮥ اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺼﺒﯽ و ﺟﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯿﺮي‪.‬‬



‫ص ري ي[ )ع ص ﻧﺴﺒﯽ(اﺧﺘﺼﺎرﮐﻨﻨﺪه‪ .‬آﻧﮑﻪ زواﺋﺪ از ﭼﯿﺰي دور ﮐﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺼﯽ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﯽ ﺧﺎﯾﻪ ﺷﺪن‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﺷﺪن ‪ :‬ﻫﺴﺖ از ﭘﯽ ﻧﺸﺴﺖ ﺧﺎﺻﺖ اﻣﯿﺪ ﺧﺼﯽ ﺷﺪن ﺳﺮان را‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺧﺼﯿﺺ‪.‬‬



‫]ِﺧْﺺ ﺻﯽ[ )ع ص( ﻣﺨﺼﻮص‪ .‬ﺑﺴﯿﺎر ﺧﺎص‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ج‪ِ ،‬ﺧّﺼﯿﺼﯿﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯿﺼﺎء ‪.‬‬



‫]ِﺧْﺺ ﺻــﯽ[ )ع ﻣﺺ( ﺗﻔﻀــﯿﻞ دادن ﭼﯿﺰي را ﺑﺮ ﭼﯿﺰي دﯾﮕﺮ و ﺧـﺎص ﮐﺮدن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺺ« و »ﺧﺼﯿﺼﯽ« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯿﺼﮥ‪.‬‬



‫ص[ )ع ِا( ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺧﺎص ﺑﻮد و دﯾﮕﺮي را در وي ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﺼﺎﺋِﺺ‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﺼﯿﺼﮥ‪.‬‬



‫ص[ )ع ِا ﻣﺼﻐﺮ( ﻣﺼّﻐﺮ ﺧﺎﺻﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫]ُخ َﺻْﯽ َ‬ ‫ﺧﺼﯿﺼﯽ‪.‬‬



‫]ِﺧْﺺ ﺻﯽ ﺻﺎ[ )ع ﻣﺺ(ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮﯾﺴﺖ ﺑﺮاي »ﺧﺼﯿﺼﺎء« و »ﺧﺺ« رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺺ« و »ﺧﺼﯿﺼﺎء« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯿﺼﯿﻦ‪.‬‬



‫]ِﺧْﺺ ﺻﯽ ﺻﯽ[ )ع ِا( ِج ِﺧّﺼﯿﺺ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺼﯿﺺ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯿﻒ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺧـﺎﮐﺴﺘﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب )||(‪ .‬ص( ﻧﻌـﻞ دوﺧﺘـﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||( ‪ .‬ﺷـﯿﺮ ﮐـﻪ ﺑﺮآن‬ ‫ﺟﻐﺮات رﯾﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ - .‬ﺟﺒﻞ ﺧﺼـﯿﻒ؛ ﮐﻮه دو رﻧﮓ ﮐﻪ ﺳـﯿﺎﻫﯽ و ﺳﭙﯿـﺪي داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ - .‬ﮐﺘﯿﺒﮥ ﺧﺼﯿﻒ؛ ﺳﭙﺎه ﺑﺮﻧﮓ آﻫﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯿﻔﮥ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع ص( ﻣﺆﻧﺚ ﺧﺼﯿﻒ‪ - .‬ﮐﺘﯿﺒﮥ ﺧﺼﯿﻔﮥ؛ ﻟﺸﮑﺮ دو رﻧﮓ و ﺑﺮﻧﮓ آﻫﻦ و ﺟﺰ آن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﺮآوردن ﺧـﺎﯾﻪ ﻫـﺎي ﺣﯿـﻮاﻧﯽ ﯾـﺎ اﻧﺴـﺎﻧﯽ و ﺟﺰ آن ﺗـﺎ ﺣـﺎﻟﺖ ﻧﺮ ﺑـﻮدن ﺑﺸﻮد‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫]ِخ َ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن‪ ،‬ﻓﺮزﻧـﺪان اﯾﺸﺎن را ﺑﺪزدﻧـﺪ و ﺑﯿﺎورﻧـﺪ و آﻧﺠﺎ ﺧﺼـﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﻤﺼـﺮ او را ﻫﺰار ﭼﻮب آرﻧـﺪ و ﺑﻔﺮوﺷـﻨﺪ‪) .‬ﺣـﺪود‬ ‫اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬اﻣﯿﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺰﻧﻨﺪ و ﺧﺼﯽ ﮐﺮد اﮔﺮ ﺑﻤﯿﺮد و ﻗﺼﺎص ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﮔﺮﻧﻪ ﺑﻬﺮ ﻧﺴﻞ ﺑﻮدي اي وﺻﯽ آدم از ﻧﻨﮕﺶ‬ ‫ﺑﮑﺮدي ﺧﻮد ﺧﺼﯽ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯽ ﮐﺮده‪.‬‬



‫ك َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(اﺧﺘﻪ ﮐﺮده‪ .‬اﺧﺘﻪ‪ .‬ﺧﺎﯾﻪ درآورده‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]ِخ َ‬ ‫ﺧﺼﯿﻞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻗﺼﯿﻞ در ﺗﺪاول ﭘﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻗﺼﯿﻞ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯿﻞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( دم‪ .‬ذﻧﺐ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ِ .‬ج َﺧﺼـﯿﻠﮥ )||‪ .‬ص( ﻣﻐﻠﻮب در ﻗﻤﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯿﻞ‪.‬‬



‫ص[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ اﺳﺖ در ﺷﺎم‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﺼﯿﻠﮥ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ع ِا( ﭘﺎرهء ﮔﻮﺷﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺼﺎﺋﻞ ||‪ .‬ﮔﻮﺷﺖ ران و ﮔﻮﺷﺖ ﺑﺎزو و ﮔﻮﺷـﺖ‬ ‫ذراع‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﻫﺮ ﭘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮔﻮﺷﺖ درﺷﺖ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺼـﯿﻞ‪َ ،‬ﺧﺼﺎﺋِﻞ ||‪ .‬ﻣﻮي درﻫﻢ ﭘﯿﭽﯿـﺪهء اﻧـﺪك‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺑﺴﯿﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯿﻢ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﺧﺼـﻮﻣﺖ ﮐﻨﻨــﺪه‪ .‬دﺷــﻤﻦ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﺼــﻤﺎء‪ ،‬ﺧﺼــﻤﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻــرب( )از ﺗــﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴــﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﺳـﺘﯿﺰه ﮔﺮ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﮑـﺎرﮐﺶ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺧﻠﻖ اﻻﻧﺴﺎن ﻣﻦ ﻧﻄﻔـﮥ ﻓﺎذا ﻫﻮ ﺧﺼـﯿﻢ ﻣﺒﯿﻦ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(16/4‬او ﻟﻢ ﯾﺮ اﻻﻧﺴـﺎن اﻧﺎ ﺧﻠﻘﻨﺎه ﻣﻦ ﻧﻄﻔﮥ‬ ‫ﻓﺎذا ﻫﻮ ﺧﺼﯿﻢ ﻣﺒﯿﻦ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(36/77‬ﮐﻪ ز ﭘﯿﻐﺎم زﻣﺎﻧﻪ ﻧﺸﻮد ﻣﺮد ﺧﺼﯿﻢ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺗﺒﺮ ﺧﺮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﺻﻮرت ﻣـﺬﮐﺮ و ﻣﺆﻧﺚ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﯾﮑﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ج‪َ ،‬اﺧُﺼﻦ‪ُ ،‬ﺧُﺼﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯿﮥ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺺ ‪ِ /‬ﺧْﺺ َي[ )ع ِا( ﺧﺎﯾﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ُ .‬ﮔﻨﺪ‪ُ .‬ﺟﻨﺪ‪ .‬ﺗﺨﻢ‪ .‬ﺑﯿﻀﻪ )ﯾﺎدداﺷﺖ‬ ‫ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬در ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ درﺑـﺎرهء آن آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬از ﺟﻤﯿﻊ ﺣﯿﻮان زﺑﻮن ﺗﺮﯾﻦ اﻋﻀـﺎء و رﻃﻮﺑﺖ در او ﻏـﺎﻟﺐ و ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ‬ ‫ﻫﻤﻪ ﺧﺼـﯿﻪء ﺧﺮوس ﻓﺮﺑﻪ اﺳﺖ ﻣﺒﻬﯽ و ﻣﻮﻟﺪ ﺧﻮن‪ ...‬ﭘﺨﺘﻦ و ﺑﺎ ﻧﻤﮏ و ﺳـﻌﺘﺮ اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻧﻤﻮدن اﺳﺖ و ﺧﻮاص ﺧﺼـﯿﻪء ﻫﺮ ﺣﯿﻮاﻧﯽ در‬ ‫ﺿﻤﻦ آن ﻣـﺬﮐﻮر ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬در اﺧﺘﯿﺎرات ﺑـﺪﯾﻌﯽ ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ آن ﺧﺎﯾﻪ ﺧﺮوس ﻓﺮﺑﻪ ﺑﻮد و ﻧﯿﮑﯽ و ﺑﺪي ﺧﺼـﯿﻪ ﺑﺤﺴـﺐ‬ ‫ﺣﯿﻮان ﺑﻮد‪ .‬ﻃﺒﯿﻌﺖ وي ﮔﺮم و ﺗﺮ ﺑﻮد و ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺳـﺮد و ﺧﺸﮑﺴﺖ‪ ،‬ﻏﺬاي ﻧﯿﮑﻮ دﻫﺪ ﺧﺎﺻﻪ ﺧﺮوس ﻓﺮﺑﻪ ﻣﻨﯽ زﯾﺎدت ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﻣﺼﻠﺢ آن‬ ‫اﻧﺠﺪان اﺳﺖ‪ :‬ﻫﻮاي آن ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮ اﺳﺖ ﺑﻐﺎﯾﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮏ ﻣﺮدم آﻧﺠﺎ ﺑﺘﺎﺑﺴـﺘﺎن ﺧﺼﯿﻪ در ﺟﻔﺖ ﺑﻠﻮط ﮔﯿﺮﻧﺪ و اﮔﺮ رﯾﺶ ﺷﻮد از ﻋﻈﯿﻤﯽ‪.‬‬ ‫)ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯿﮥ‪.‬‬



‫]ُخ ﺻﯽ َي[ )ع ص ﻧﺴﺒﯽ( ﺧﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﺼﻮص ﮐﻮﻓﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬دﻧﺎن ﺧﺼﯿﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯿﻪ‪.‬‬



‫]ِﺧْﺺ َي[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج َﺧﺼّﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯿﻪ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺺ َي[ )ع ِا( ﮔﻮﺷﻮارهء در ﮔﻮش‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯿﻪ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺺ ﺻﯽ َي[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮي اﺳﺖ ﺑﺮاي »ﺧﺺ« و »ﺧﺼﻮص«‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺼﻮص« و »ﺧﺺ« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯿﮥ اﻟﺒﺤﺮ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺺ َي ﺗُْﻞ َب[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﻨﺪ ﺑﯿﺪﺳﺘﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﺟﻨﺪ ﺑﺎدﺳﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯿﮥ اﻟﺒﻘﺮ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺺ َي ﺗُـْﻞ َب َق[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﺎﯾﻪء ﮔـﺎو اﺳﺖ و در ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣـﺆﻣﻦ آﻣـﺪه‪ :‬ﺑﻪ ﺣﺮارت و رﻃـﻮﺑﺖ ﻣـﺎﯾﻠﺴﺖ و ﭼـﻮن ﺧﺸـﮏ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﮑﻮﺑﻨﺪ و ﺑﭙﺰﻧﺪ و ﻫﺮ ﺻـﺒﺎح ﭘﻨﺞ ﻣﺜﻘﺎل از او ﺑﻪ ده ﻣﺜﻘﺎل ﻋﺴﻞ ﺳﺮﺷـﺘﻪ ﻣﯿﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻌﻮظ ﺗﻤﺎم آرد و ﺧﺼـﯿﮥ اﻻﺑﻞ در ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺼﯿﮥ اﻟﺒﻘﺮ ﻧﺰدﯾﮏ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯿﮥ اﻟﻌﺠﺎﺟﯿﻞ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺺ َي ﺗُْﻞ َع[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎﯾﻪء ﮔﻮﺳﺎﻟﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯿﮥ اﻟﻨﺴﺎء ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺺ َي ﺗُْﻦ ِن[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(‪ .‬ﺗﺨﻢ دان زن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯿﻪ ﺑﺮ ﮐﻠﻪ ﺟﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫]ُﺧْﺺ َي ‪ِ /‬ي َب َﮐْﻞ َل َج َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻏﺎﯾﺖ ﻫﺮاس ﺧﻮردن و ﺳﺮاﺳـﯿﻤﻪ ﺷﺪن‪ .‬ﻣﺮادف ﺧﺎﯾﻪ ﺑﺮ ﮐﻠﻪ ﺟﺴﺘﻦ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‬ ‫‪ :‬ﭼﻮ ﺑﯿﻨـﺪ از او ﭘﺎﮐﯽ داﻣﻨﺶ ﺑﺮﻧﮓ ﮔﻞ ﺗﯿﺮه در ﺧﺮﻣﻨﺶ‪ .‬ﺟﻬـﺪ ﺧﺼـﯿﻪ ﺑﺮ ﮐﻠﻪء اﻫﻞ ﻫﻮش ﭼﻮ ﺛﻌﻠﺐ ﮐﻪ در دﯾﮓ آﯾﺪ ﺑﺠﻮش‪ .‬وﺣﯿﺪ‬ ‫در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺛﻌﻠﺐ ﻓﺮوش )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯿﻪ ﺑﻨﺪ‪.‬‬



‫]ُﺧﺾ َي ‪ِ /‬ي َب[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺎﯾﻪ ﺑﻨﺪ‪ .‬ﻓﺘﻖ ﺑﻨﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑﺪو ﺧﺼﯿﻪ را ﻣﯽ ﺑﻨﺪﻧﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﺼﯽ ﻫﺮﻣﺲ‪.‬‬



‫]ُخ ِه ِم[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﺼﯽ ﻫﺮﻣﺲ‪ .‬ﺣﻠﺒﻮب‪ .‬ﻟﯿﻨﻮزﺳﻄﺲ‪ .‬ﺣﺮﯾﻖ اﻣﻠﺲ‪ .‬ﻟﯿﻨﻮزوزﻃﯿﺲ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺎ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( رﯾﺰرﯾﺰ ﺷﺪن ﭼﯿﺰي و ﺷﮑﺴـﺘﻦ آن در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﺧﺮد و ﻣﺮد ﺷﺪن ﭼﯿﺰي ﺗﺮ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺎب‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( رﻧﮓ ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮﯾﺴﺖ ﺑﺮاي َﺧﻀﺐ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻀﺐ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺎب‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( وﺳــﻤﻪ‪) .‬آﻧﻨــﺪراج( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت ||(‪ .‬ﺣﻨـﺎ و ﮔﻠﮕـﻮﻧﻪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬اﻧـﺪر اﻧـﻮاع ﺧﻀﺎﺑﻬـﺎ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء‬ ‫ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ ||(‪ .‬رﻧﮓ ﺣﻨﺎ و وﺳـﻤﻪ در ﻣﻮي ﺳـﺮ و رﯾﺶ و رﻧﮓ ﺣﻨﺎ در دﺳﺖ و ﭘﺎ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﭼﻮن ﺗﻮ واﻻ ﮐﺠﺎ ﺑﻮﻧﺪ ﺑﻨﺎم ﭘﯿﺮ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎ ﮐﺠﺎ ﺷﻮد ﺑﺨﻀﺎب‪.‬ﻗﻄﺮان‪ .‬ﺑﻨﺪﮔﯽ ﮔﯿﺮد ﻓﺮزﻧﺪ ﺗﻮ اي ﺧﻮاﺟﻪ ز ﺗﻮ ﭼﻮن رﺑﺎﺑﺴﺖ ﺑﺪﺳﺘﺖ در او ﺑﺮ ﺳﺮت ﺧﻀﺎب‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﻧﺘﻮان‬ ‫ﯾـﺎﻓﺖ ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﺨﻀـﺎب‪.‬ادﯾﺐ ﺻـﺎﺑﺮ‪ .‬ﻣـﺎه ﻧﻮ اﺑﺮوي زال زر و ﺷﺐ رﻧـﮓ ﺧﻀـﺎب ﺧﻮش ﺧﻀﺎب از ﭘﯽ اﺑﺮوي زر آﻣﯿﺨﺘﻪ اﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫رﻧﮓ ﺧﻀﺎب ﺑﺮ ﺳﺮ دﻧﯿﺎ ﺑﺮاﻓﮑﻨﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻋﻨﻘﺎ ﺑﺮﮐﺮد ﺳﺮ ﮔﻔﺖ ﮐﺰﯾﻦ ﻃﺎﯾﻔﻪ دﺳﺖ ﯾﮑﯽ در ﺣﻨﺎﺳﺖ ﺟﻌﺪ ﯾﮑﯽ در ﺧﻀﺎب‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺮ‬ ‫اﺑﺮوي ﻋﺎﺑﺪ ﻓﺮﯾﺒﺶ ﺧﻀﺎب ﭼﻮ ﻗﻮس و ﻗﺰح ﺑﻮد ﺑﺮ آﻓﺘﺎب‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﺣﺎﺟﺖ ﮔﻮش و ﮔﺮدﻧﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺰر و زﯾﻮري ﯾﺎ ﺑﺨﻀﺎب‬ ‫و ﺳـﺮﻣﻪ اي ﯾﺎ ﺑﻌﺒﯿﺮ و ﻋﻨﺒﺮي‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑـﺪاﯾﻊ(‪ .‬ﻧﺎوﮐﺶ را ﺟﺎن دروﯾﺸﺎن ﻫﺪف ﻧﺎﺧﻨﺶ را ﺧﻮن ﻣﺴـﮑﯿﻨﺎن ﺧﻀﺎب‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺳـﺮخ ﮔﻞ‬ ‫ﭘﯿﺸﺖ ﺑﺨـﺎك اﻓﺘـﺎد و روﯾﺶ زرد ﺷـﺪ ﺟﺮﻋﻪ اي ﻣﯽ رﯾﺰ و روﯾﺶ را ﺧﻀـﺎﺑﯽ ﻣﯽ رﺳـﺎن‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو دﻫﻠﻮي )از آﻧﻨـﺪراج )||(‪ .‬ص(‬ ‫رﻧﮕﯿﻦ و ﺧﻀـﺎب ﮐﺮده ﺷـﺪه‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬ﻣـﺪاﻣﺶ ﺑﺨـﻮن دﺳﺖ و ﺧﻨﺠﺮ ﺧﻀـﺎب ﺑﺮ آﺗﺶ دل ﺧﺼﻢ ازو ﭼـﻮن ﮐﺒـﺎب‪ .‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫)ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ - .‬ﺧﻀـﺎب ﺑﺴـﺘﻦ؛ ﺣﻨـﺎ ﺑﺴـﺘﻦ‪ .‬ﮔﻠﮕـﻮﻧﻪ ﺑﺴـﺘﻦ‪ .‬رﻧـﮓ ﮐﺮدن ‪ :‬ﺗـﺎ ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ اﺑﺮ ز ﺻـﺤﺮا ﺣﺠﺎﺑﻬـﺎ ﺑﺴـﺘﻨﺪ ﺑﺎﻏﻬـﺎ ز ﮔـﻞ و ﻣﯽ‬ ‫ﺧﻀﺎﺑﻬـﺎ‪.‬ﻣﻨـﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺑﮑﻬﮑﺸـﺎن ﮐﻪ ﮐﻬﻦ ﭼﺮخ راﺳﺖ رﯾﺶ ﺳـﻔﯿﺪ ز ﺧـﻮن ﺧﺼﻢ ﭼـﻮ رﻣـﺢ ﺗـﻮ ﮐﺲ ﺧﻀـﺎب ﻧﺒﺴﺖ‪ .‬واﻟﻪ ﻫﺮوي )از‬ ‫آﻧﻨـﺪراج(‪ - .‬ﺧﻀـﺎب دادن؛ رﻧـﮓ دادن ﺑﺨﺼﻮص رﻧﮓ ﺣﻨﺎ و ﮔﻠﮕﻮﻧﻪ دادن ‪ :‬ﭘﯿﺶ ﮐﺰ ﻏﻢ ﺑﻨﺎﺧﻦ آﯾـﺪ ﺧﻮن ﻧﺎﺧﻨﺎن را ﺑﻤﯽ ﺧﻀﺎب‬ ‫دﻫﯿـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻗﯿﻤﺖ ﯾﺎﻗﻮت ﻫﺰل ﻣﻦ ﻧﺪاﻧـﺪ ﭼﺮخ ﻫﻢ ﻣﯿـﺪﻫﻢ ﺑﺎ آﻧﮑﻪ از ﺧﻮن دﻟﺶ ﻫﺮ ﺷﺐ ﺧﻀﺎب‪ .‬ﻣﻼ ﻓﻮﻗﯽ ﯾﺰدي )از آﻧﻨﺪراج(‪- .‬‬ ‫ﺧﻀـﺎب داﺷــﺘﻦ؛ رﻧـﮓ داﺷـﺘﻦ ﺑﺨﺼـﻮص رﻧـﮓ ﺣﻨـﺎ و وﺳـﻤﻪ داﺷـﺘﻦ ‪ :‬ﮐﯿﺴـﺖ ﮐﺰ ﻋﺸـﻖ ﻻـﻟﻪء رخ ﺗـﻮ رخ ﭼـﻮن ﻻـﻟﻪ ﺑﺮ ﺧﻀـﺎب‬ ‫ﻧـﺪاﺷﺖ‪.‬ﻋﻄـﺎر‪ - .‬ﺧﻀـﺎب زدن؛ رﻧـﮓ ﮐﺮدن ﺑﺨﺼﻮص ﺑـﺎ ﺣﻨـﺎ و رﻧـﮓ ﻗﺮﻣﺰ ﮐﺮدن ﻧﻘﺎش ‪ :‬ﻋﺮوس ﺑﺨﺖ در آن ﺣﺠﻠﻪ ﺑﺎ ﻫﺰاران ﻧﺎز‬ ‫ﺷﮑﺴﺘﻪ ﮐﺴﻤﻪ و ﺑﺮ ﺑﺮگ ﮔﻞ ﺧﻀﺎب زده‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪء ﺷﯿﺮاز )از آﻧﻨﺪراج(‪ - .‬ﺧﻀﺎب ﺳﺎﺧﺘﻦ؛ رﻧﮓ ﮐﺮدن ﺑﺨﺼﻮص رﻧﮓ ﺣﻨﺎ و وﺳﻤﻪ‬ ‫ﮐﺮدن ‪ :‬ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻪ ﻏﺮ و ﮐﻮر و ﺗﯿﺘﺎل زﻧﺎن ﻻف ﺑﺮﻧﺎﯾﯽ ﻣﺰن ﭼﻮن رﯾﺶ ﻣﯿﺴﺎزي ﺧﻀﺎب‪ .‬ﻣﻼ ﻓﻮﻗﯽ ﯾﺰدي )از آﻧﻨﺪراج(‪ - .‬ﺧﻀﺎب‬ ‫ﺷﺪن؛ رﻧﮓ ﺷﺪن ﺑﺨﺼﻮص رﻧﮓ ﻗﺮﻣﺰ ﺷﺪن‪ .‬ﺑﺮﻧﮓ ﺧﻮن آﻏﺸـﺘﻪ ﺷﺪن ‪ :‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺎﻣﻪ ز ﺷﻨﮕﺮف ﺑﺮﮐﺸﺪ ﻧﻘﺎش ﮐﻨﻮن ﺷﻮد ﻣﮋهء ﻣﻦ‬ ‫ﺑﺨﻮن دﯾـﺪه ﺧﻀﺎب‪ .‬ﺧﺴـﺮواﻧﯽ‪ .‬ﺧﺎك ﺧﺮاﺳﺎن ﺷﻮد از ﺧﻮن دل زﯾﺮ ﭘﯽ دﺷـﻤﻦ ﺟﺎﻫﻞ ﺧﻀﺎب‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ - .‬ﺧﻀﺎب ﮐﺮدن؛ رﻧﮓ‬ ‫ﮐﺮدن ﺑﺨﺼﻮص رﻧـﮓ ﺣﻨﺎ ﮐﺮدن و رﻧﮓ ﻗﺮﻣﺰ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺑﺎ ﺣﻨﺎ و وﺳـﻤﻪ ﻣﻮي ﺳـﺮ و رﯾﺶ را رﻧﮓ ﮐﺮدن و ﺑﺎ‬ ‫ﺣﻨـﺎ دﺳـﺘﻬﺎ و ﭘﺎﻫـﺎ را رﻧـﮓ ﮐﺮدن‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﮔﺮد ﮐﺮدﻧـﺪ ﺳـﺮﯾﻦ ﻣﺤﮑﻢ ﮐﺮدﻧـﺪ رﻗﺎب روﯾﻬﺎ ﯾﮑﺴـﺮه ﮐﺮدﻧـﺪ ﺑﺰﻧﮕﺎر ﺧﻀﺎب‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻟﻌﻨﺖ ﮐﻨﻢ ﺑﺮآن ﺑﺖ ﮐﻮ ﮐﺮد و ﺷـﯿﻌﺖ او ﺣﻠﻖ ﺣﺴـﯿﻦ ﺗﺸـﻨﻪ از ﺧﻮن ﺧﻀﺎب و رﻧﮕﯿﻦ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬وآن ﻧﻘﺎب ﻋﻘﯿﻖ رﻧﮓ‬ ‫ﺗﺮا ﮐﺮد ﺧﻮش ﺧﻮش ﺑﺰر ﻧـﺎب ﺧﻀـﺎب‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬در آن زﻣـﺎن ﮐﻪ ﺑﻬﯿﺠـﺎ ﺳﭙﯿـﺪروﯾﺎن را ﻣﺒـﺎرزان و دﻟﯿﺮان ﺑﺨﻮن ﮐﻨﻨـﺪ ﺧﻀـﺎب‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 820‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ ﺳﻠﻤﺎن‪ .‬ﺳﭙﯿﺪﻣﻮﯾﻢ در ﺳﺮ ﺑﺮﯾﺪه اﻧﺪ ﻣﮕﺮ از آن ﺑﺪود ﺳﯿﺎﻫﺶ ﻫﻤﯽ ﺧﻀﺎب ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ ﺳﻠﻤﺎن‪ .‬ﺑﺮﻧﺪه ﺗﯿﻐﺶ در ﻃﺒﻊ‬ ‫رﻧﮓ ﺳـﯿﻤﺎ ﺑﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﺮد روي ﺑﺪاﻧﺪﯾﺸـﮕﺎﻧﺶ ﭘﺮ ز ﺧﻀﺎب‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ ﺳـﻠﻤﺎن‪ .‬ﻫﺸﺎم ﻣﺮدي ﺑﻮد ﻧﯿﮑﻮروي و ﺳﭙﯿﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﺣﻮل ﺑﻮد و‬ ‫ﺧﻀـﺎب ﮐﺮدي‪) .‬ﻣﺠﻤـﻞ اﻟﺘﻮارﯾـﺦ و اﻟﻘﺼـﺺ(‪ .‬ﻣﻌﺎوﯾﻪ رﯾﺶ را ﺑﺤﻨﺎ و زﻋﻔﺮان ﺧﻀﺎب ﮐﺮدي‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾـﺦ و اﻟﻘﺼـﺺ(‪ .‬ﺑﺴـﯿﻂ‬ ‫ﭼﺮخ ﭼﻮ ﻣﯿـﺪان ﺳﺒﺰه زﻫﺮه ﭼﻮ ﮔﻮي ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﻮي ﮐﻪ ﮐﺮده ﺑﺰﻋﻔﺮاﻧﺶ ﺧﻀﺎب‪ .‬اﻣﯿﺮﻣﻌﺰي )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬از ﻓﻠﮏ در ﺑﻨـﺪﮔﯽ ﺗﻮ ﺳﭙﺮ‬ ‫ﻫﻢ ﺑﻔﮑﻨﻢ ﮔﺮ ﺑﺨﻮن ﻣﻦ ﮐﻨﺪ ﺗﯿﻎ ﺣﻮادث را ﺧﻀﺎب‪ .‬اﻧﻮري )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﮐﻪ ﻋﺠﻮز ﺟﻬﺎن ﺳﭙﯿﺪﺳـﺮي اﺳﺖ ﮐﺰ ﺳـﺮ ﮐﻠﮏ او ﺧﻀﺎب‬ ‫ﮐﻨـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺮﻧـﺪه ﻧﺎﺧﻨﻪء ﭼﺸﻢ ﺷﺐ ﺑﻨﺎﺧﻦ روز ﮐﻨﻨﺪه ﻧﺎﺧﻦ روز از ﺣﻨﺎي ﺻـﺒﺢ ﺧﻀﺎب‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - .‬ﺧﻀﺎب ﻧﻬﺎدن؛ ﺧﻀﺎب ﺑﺴـﺘﻦ‪.‬‬ ‫رﻧـﮓ ﮐﺮدن ‪ :‬ﺑﻪ ﮔﻨـﺞ دﺳﺖ ﺷﻪ آن زردرﻧـﮓ اﻓﻌﯽ ﭼﯿﺴﺖ ﯾﮑﯽ ﻫﻼل ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺎه و ﺷﺐ ﺧﻀﺎب ﻧﻬـﺪ‪ .‬ﺑـﺪر ﭼﺎﭼﯽ )از آﻧﻨـﺪراج(‪- .‬‬ ‫دﺳﺖ در ﺧﻀﺎب؛ دﺳﺖ ﺣﻨﺎﺑﺴﺘﻪ ‪ :‬آن ﻣﺎه دوﻫﻔﺘﻪ در ﻧﻘﺎﺑﺴﺖ ﯾﺎ ﺣﻮري دﺳﺖ در ﺧﻀﺎﺑﺴﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺎب دان‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﺎي ﺣﻨﺎ و ﺟﺎي وﺳﻤﻪ و ﮔﻠﮕﻮﻧﻪ‪ِ .‬ﻣﺨَﻀﺐ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺎﺟﺮ‪.‬‬



‫]َخ ِج[ )ع ِا( ﮐﻔﺘﺎر ﯾﺎ ﺑﭽﻪء ﮐﻔﺘﺎر‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺎﺧﺾ‪.‬‬



‫]ُخ ِخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺟـﺎي ﺑﺴـﯿﺎر ﺑـﺎ آب و درﺧﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻓﺮﺑﻪ ﮐﻼﻧﺸـﮑﻢ از ﻣﺮدان و ﺷﺘﺮان ||‪ .‬ﺑﺎدﯾﺴـﺖ‬ ‫ﻣﯿﺎن ﺻﺒﺎ و دﺑﻮر ||‪ .‬ﺑﺎد ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺸﺮق وزد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺎﺧﻀﮥ‪.‬‬



‫ض[ )ع ص( ﻓﺮﺑﻪ ﮐﻼﻧﺸﮑﻢ از ﻣﺮدان و ﺷﺘﺮان‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫]ُخ َخ َ‬ ‫ﺧﻀﺎد‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﻧﻮﻋﯽ از درﺧﺖ ﻧﺮم و ﺑﯽ ﺧـﺎر ||‪ .‬دردي در اﻋﻀﺎء ﮐﻤﺘﺮ از ﺷﮑﺴـﺘﮕﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‬ ‫)از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺎر‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺷﯿﺮ ﮐﻪ در آن آب ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ||‪ .‬ﺗﺮهء ﻧﻮرس‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺎر‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﻣﻮﺿﻊ ﺑﺴﯿﺎردرﺧﺖ‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺎر‪.‬‬



‫]ُﺧْﺾ ﺿﺎ[ )ع ِا( ﻣﺮﻏﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺎر‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﺷﻬﺮﯾﺴﺖ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺤﺮ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺎرب‪.‬‬



‫]ُخ ِر[ )ع ص( ﻣﻮج آﺑﻬـﺎﺋﯽ ﭼﻮن آب ﻏـﺪﯾﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ - .‬ﻣﺎء ﺧﻀﺎرب؛ آﺑﯽ ﮐﻪ ﻣﻮج زﻧﺪ‬ ‫ﺑﻌﺾ آن ﺑﺮ ﺑﻌﺾ دﯾﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ آب ﻏﺪﯾﺮ و وادي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺎرع‪.‬‬



‫]ُخ ِر[ )ع ص( ﺑﺨﯿـﻞ ﮐﻪ ﺑﺘﮑﻠﻒ ﺳـﺨﺎوت ﮐﻨـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﻣﺮد زﻓﺖ‬ ‫ﺗﺮﺷﺮو‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺎرم‪.‬‬



‫]َخ ِر[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج ﺧﻀﺮم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻀﺮم در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺎرم‪.‬‬



‫]ُخ ِر[ )ع ص( ﻣﻬﺘﺮ و ﺑﺮدﺑﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻀﺮم در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺎرم‪.‬‬



‫]َخ ِر[ )ِاخ( ﻧﺎم وادﯾﯽ اﺳﺖ در ﯾﻤﺎﻣﻪ ﮐﻪ ﺟﻮاﻟﺨﻀﺎرم ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺎرﻣﻪ‪.‬‬



‫]َخ ِر َم[ )ِاخ( ﺧﻀـﺮﻣﯽ‪ .‬ﻗﻮﻣﯽ از ﻣﺮدم اﯾﺮان را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ در اواﯾـﻞ اﺳـﻼم ﻫﺠﺮت ﮐﺮده‪ ،‬ﺳـﮑﻮﻧﺖ ﺷﺎم را اﺧﺘﯿﺎر ﻧﻤﻮدﻧـﺪ و آﻧﺎن ﮐﻪ‬ ‫ﺳﮑﻮﻧﺖ ﺑﺼـﺮه را اﺧﺘﯿـﺎر ﮐﺮدﻧـﺪ اﺳﺎورة و آﻧﺎﻧﮑﻪ ﺳـﮑﻮﻧﺖ ﮐﻮﻓﻪ را ﺑﺮﮔﺰﯾﺪﻧـﺪ اﺣﺎﻣﺮه و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳـﮑﻮﻧﺖ اﻟﺠﺰﯾﺮه را ﻗﺒﻮل ﻧﻤﻮدﻧﺪ‬ ‫ﺟﺮاﺟﻤﻪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﮑﻮﻧﺖ ﯾﻤﻦ را ﻗﺒﻮل ﮐﺮدﻧﺪ اﺑﻨﺎء و آﻧﺎن ﮐﻪ ﺳﮑﻮﻧﺖ ﻣﻮﺻﻞ را اﺧﺘﯿﺎر ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺟﺮاﻣﻘﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬از‬ ‫اﯾﻦ ﻗﻮم اﻧـﺪ ﻋﺒـﺪاﻟﮑﺮﯾﻢ ﺧﻀـﺮﻣﯽ ﺑﻦ ﻣﺎﻟـﮏ و ﻫﺒـﺎر ﺧﻀـﺮﻣﯽ ﺑﻦ ﻋﻘﯿـﻞ و ﻋﺒﺎس ﺧﻀـﺮﻣﯽ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ِ .‬ج ﺧﻀـﺮم‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻀﺮم در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺎرة‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ع ِا( ﺗﺮه ﻫﺎي ﺳﺒﺰ ||‪ .‬ﻣﻌﺮﻓﮥ درﯾﺎ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻏﯿﺮﻣﻨﺼﺮف اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺎري‪.‬‬



‫]ُخ ري ي[ )ع ِا( ﻣﺮﻏﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺮا اﺧﯿـﻞ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮغ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﻗﻄﺎء اﺳﺖ و ﭼﻮن ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﺷﺘﺮ ﻧﺸـﯿﻨﺪ ﻋﺮب ﻓﺎل ﺑـﺪ ﮔﯿﺮد‪.‬‬ ‫)از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺎري‪.‬‬



‫]ُﺧْﺾ ﺿﺎ را[ )ع ِا( ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺎض‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( اﻧﺪك ﭘﯿﺮاﯾﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻣﺎ ﻋﻠﯿﻬﻤﺎ ﺧﻀﺎض؛ اي ﺷـﯽ ء ﻣﻦ اﻟﺤﻠﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻣﺮد ﮔﻮل ||‪ .‬ﮔﺮدن ﺑﻨـﺪ ﮔﺮﺑﻪ و ﺣﻤﯿﻞ آن ||‪ .‬ﮔﺮدن ﺑﻨﺪ آﻫﻮﺑﺮه ||‪ .‬ﻃﻮق ﺑﻨﺪﯾﺎن ||‪ .‬ﻣﺮﮐﺐ و ﺳـﯿﺎﻫﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺪان ﻧﻮﯾﺴﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‬ ‫ﺧﻀﺎض‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﻣﺮﮐﺐ و ﺳﯿﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﺪان ﻧﻮﯾﺴﻨﺪ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺎﺿﮥ‪.‬‬



‫ض[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻣﺮد ﮔﻮل و اﺣﻤﻖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﻀﺎع‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( ﻧﺮم ﮐﺮدن ﺳـﺨﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﺼـﺪر دﯾﮕﺮﯾﺴﺖ ﺑﺮاي ﻣﺨﺎﺿـﻌﻪ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺎﺿـﻊ‬ ‫اﻟﻤﺮأة ﺧﻀﺎﻋًﺎ؛ اي ﻧﺮم ﮐﺮد ﺳﺨﻦ را ﺑﺮاي آن زن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺎف‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( ﺗﯿﺰ دادن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺧﻮردن ﻃﻌـﺎم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺎف‪.‬‬



‫]َخ ِف[ )ع ص( از دﺷﻨﺎﻣﻬﺎي ﮐﻨﯿﺰاﻧﺴﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﯾﺎ ﺧﻀﺎف؛ اي ﺗﯿﺰدﻫﻨﺪه‪ ،‬اي ﮔﻮزو‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‬ ‫)از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺎف‪.‬‬



‫]َﺧْﺾ ﺿﺎ[ )ع ص( ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺗﯿﺰ ﻣﯽ دﻫﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺎم‪.‬‬



‫]َﺧْﺾ ﺿﺎ[ )ع ص( ﺑﺮﻧـﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺳـﯿﻒ ﺧﻀﺎم؛ »ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﺑﺮان«‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺎﻣﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َم[ )ع ِا( آﻧﭽﻪ ﺧﺎﺋﯿﺪه ﺧﻮرده ﺷﻮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺐ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺳﺒﺰي ﺷـﮑﻮﻓﻪء ﺧﺮﻣﺎ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻀﻮب ||‪ .‬ﺳﺒﺰهء ﻧﻮدﻣﯿﺪه ﺑﺒﺎرﯾﺪن ﺑﺎران‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺳﺒﺰي ﮐﻪ از درﺧﺖ ﺑﺮآﯾﺪ در اول ﺑﺮگ آوردن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺐ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( رﻧـﮓ ﮐﺮدن ﭼﯿﺰي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻀﺐ اﻟﯿـﺪ و ﻏﯿﺮﻫﺎ‬ ‫ﺧﻀـﺒﺎ؛ رﻧـﮓ ﮐﺮد دﺳﺖ و ﺟﺰ آﻧﺮا ﺑﺤﻨﺎ و ﻫﺮﮔﺎه دﺳﺖ و ﻣﻮي و ﺟﺰ آﻧﺮا ذﮐﺮ ﻧﮑﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ :‬ﺧﻀﺐ ﺧﻀﺎﺑﺎ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء||(‪.‬‬ ‫ﺳﺒﺰ ﺷـﺪن ﺷـﮑﻮﻓﻪء ﺧﺮﻣﺎ ||‪ .‬ﺑﺮآﻣﺪن ﮔﯿﺎه از زﻣﯿﻦ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻀـﺒﺖ اﻻرض ||‪ .‬ﺳﺒﺰ ﺷﺪن درﺧﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺒﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َب[ )ع ص( زن ﺑﺴﯿﺎرﺧﻀﺎب‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺨﺎض‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﻧﻮﻋﯽ از ﻗﻄﺮان ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺘﺮ ﮔﺮﮔﯿﻦ ﻣﺎﻟﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺨﺾ‪.‬‬



‫]ُخ ُخ[ )ع ص( ﻓﺮﺑﻪ ﮐﻼن ﺷﮑﻢ از ﻣﺮدان و ﺷﺘﺮان‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺨﺾ‪.‬‬



‫ض ِخ[ )ع ص( ﻓﺮﺑﻪ ﮐﻼن ﺷﮑﻢ از ﻣﺮدان و ﺷﺘﺮان‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﻀﺨﻀﮥ‪.‬‬



‫ض[ )ع ﻣﺺ( ﺟﻨﺒﺎﻧﯿﺪن آب و ﭘﺴﺖ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ||‪ .‬ﺷـﯿﺎر ﮐﺮدن زﻣﯿﻦ و زﯾﺮ و ﺑﺎﻻ ﮐﺮدن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫]َخ َخ َ‬ ‫ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺟﻠﻖ زدن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬اﺳﺘﻤﻨﺎء‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺪ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺷﮑﺴﺘﻦ ﭼﻮب اﻋﻢ از آﻧﮑﻪ ﺧﺸﮏ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺗﺮ‪ ،‬ﺑﻨﻮﻋﯽ ﮐﻪ از ﻫﻢ ﺟﺪا ﻧﮕﺮدد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺧﻤﺎﻧﯿـﺪن ﺷﺘﺮ و دوﺗـﺎ ﮐﺮدن ﮔﺮدن ﺷﺘﺮ دﯾﮕﺮ را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻀـﺪ اﻟﺒﻌﯿﺮ ﻋﻨﻖ آﺧﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﺧﺸﻮدن درﺧﺖ را و ﺑﺮﯾـﺪن آﻧﺮا‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‬ ‫)از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻀـﺪ اﻟﺸـﺠﺮ ||‪ .‬ﺳـﺨﺖ ﺧﻮردن‪ .‬ﻧﯿﮏ ﺧﻮردن ||‪ .‬ﺑﺮﯾـﺪن و ﺧﺎﺋﯿـﺪن ﭼﯿﺰ ﺗﺮي را ﭼﻮن ﺧﯿﺎر و ﮔﺰر و ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫آن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﭘﯿﺮاﺳـﺘﻦ ﺧﯿﺎر‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬ﮐﺮوچ ﮐﺮوچ‬ ‫ﺧﻮردن‪ِ .‬ﺧِﺮپ ِﺧِﺮپ ﺧﻮردن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺪ‪.‬‬



‫ض[ )ع ِا( ﺑـﺎرﯾﮑﯽ ﻣﯿﻮه ﻫـﺎ و ﻏﻨﭽﮕﯽ آﻧﻬﺎ ||‪ .‬دردي ﻣﺮ اﻋﻀﺎ را ﮐﻤﺘﺮ از ﺷﮑﺴـﺘﮕﯽ ||‪ .‬آﻧﭽﻪ از ﭼﻮب ﺗﺮ ﺧﺸﻮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﯾﺎ از‬ ‫]َخ َ‬ ‫درﺧـﺖ ﺷﮑﺴـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﺿـﻌﻒ و ﺳـﺴﺘﯽ در ﮔﯿـﺎه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﯾﮏ ﻧﻮع ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد( )از ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺪ‪.‬‬



‫ض[ )ع ص( درﻣﺎﻧﺪه از اﯾﺴﺘﺎدن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﭘﯿﻐﻤﺒﺮي ﮐﻪ ﺻـﺎﺣﺐ ﻣﻮﺳـﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم ﺑﻮد و ﻧﺎم اﺻـﻠﯽ آﻧﺮا ﺗﺎﻟﯿﺎ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ و ﭘﺎرﺳـﯿﺎن اﯾﻠﯿﺎ ﯾﻮﻫﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬ﻗﺎل ﻓﯽ‬ ‫اﻟﻤﻌﯿﺎر‪ :‬ﺧﻀـﺮ )ﺑﺎﻟﮑﺴـﺮ( ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻮﺳـﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم ﺳـﻤﯽ ﻻﻧﻪ ﮐﺎن ﻻﯾﺠﻠﺲ ﻋﻠﯽ ﺧﺸـﺒﮥ ﯾﺎﺑﺴﮥ و ﻻ ارض ﺑﯿﻀﺎء اﻻ اﺧﻀـﺮت و ﮐﺎن‬ ‫اﺳـﻤﻪ ﺗﺎﻟﯿﺎ‪ .‬او را ﺧﻀﺎرن ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻟﻘﺐ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﮐﻪ »ارﻣﯿﺎ« ﻧﺎم داﺷﺖ و در ﻧﺒﻮت او اﺧﺘﻼف اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺰد ﺑﻌﻀﯽ ﻧﺒﯽ‬ ‫اﺳﺖ و ﻧﺰد ﺑﻌﻀـﯽ وﻟﯽ‪) .‬از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬ﻧﺎم ﭘﯿﻐﺎﻣﺒﺮي ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﻮﺳـﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم را ﺑﻪ ﺗﻌﻠﻢ در ﻧﺰد او ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻣﻮﺳﯽ ﺑﺮ‬ ‫ﮐﺮده ﻫﺎي او اﻧﮑﺎر آورد‪ .‬ﺧﻀـﺮ ﺣﮑﻤﺖ اﻋﻤﺎل ﺧﻮد ﺑﺪو ﻧﻤﻮد و از او ﺟﺪاﯾﯽ ﺟﺴﺖ و ﺧﻀـﺮ ﺗﺎ ﻗﯿﺎﻣﺖ زﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺴﺎﻓﺮان ﺧﺸـﮑﯽ‬ ‫را ﯾـﺎري دﻫـﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﻟﯿﺎس ﻣﺴﺎﻓﺮان درﯾﺎ را و ﻣﻌﺮوﻓﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﻀـﺮ آب ﺣﯿﻮان را ﺧﻮرده و ﻫﻤﯿﺸﻪ زﻧـﺪه ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻣﻌﺮوﻓﺴﺖ ﮐﻪ اﺳـﮑﻨﺪر ذواﻟﻘﺮﻧﯿﻦ ﻗﺼـﺪ اﯾﻦ آب ﮐﺮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﺨﻮردن آن ﻧﺸـﺪ اﻣـﺎ ﺧﻀـﺮ ﺑﺮ آن آب دﺳﺖ ﯾـﺎﻓﺖ و ﻃﺒﻖ‬ ‫ﻗﻮل ﺷـﻬﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬اﺳﮑﻨﺪر ﺑﻘﺼﺪ آب ﺣﯿﻮان ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮده در ﻇﻠﻤﺎت ﮔﻢ ﺷﺪ و ﺧﻀﺮ ﮐﻪ راي زن او در اﯾﻦ ﺳﻔﺮ ﺑﻮد ﺑﻪ آب ﺣﯿﺎت دﺳﺖ‬ ‫ﯾﺎﻓﺖ و از آن آب ﺑﺨﻮرد و ﺗﻦ ﺑﺸﺴﺖ و زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﺟﺎوﯾﺪان ﯾﺎﻓﺖ ‪ :‬در ﺣﺮﯾﻢ ﮐﻌﺒﻪ ﺟﺎن ﻣﺤﺮﻣﺎن اﻟﯿﺎس دار ﻋﻠﻢ ﺧﻀﺮ و ﭼﺸﻤﻪء ﻣﺎﻫﯽ‬ ‫ﺑﺮﯾﺎن دﯾـﺪه اﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺗﺎ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺗﻮ ﭼﺸـﻤﻪء ﺧﻀـﺮ اﺳﺖ ﺳﺎﯾﺒﺎن‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﻮدم در اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﻀـﺮ درآﻣـﺪ ز راه و ﮔﻔﺖ ﻋﯿـﺪ اﺳﺖ و‬ ‫ﻧﻮرﻫﺎن ﺷـﺪه ﻣﻠﮏ ﺳـﮑﻨﺪرش‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ اﯾﻦ راه ﻣﻘﯿﻤﯽ ﺑﻮد ﻫﻤﺴـﻔﺮ ﺧﻀـﺮ ﮐﻠﯿﻤﯽ ﺑﻮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﺼـﺤﺮاﺋﯽ ﺷﺪﻧـﺪ از ﺻـﺤﻦ اﯾﻮان‬ ‫ﺑﺴـﺮﺳﺒﺰي ﭼﻮ ﺧﻀﺮ از آب ﺣﯿﻮان‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮔﺮت ﺑﺎﯾﺪ اي دل ﮐﻪ ﺗﺎ آﺑﺮوي ﻣﯿﺎن ﺑﺰرﮔﺎﻧﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻮد ﭼﻮ ﺧﻀﺮ ﭘﯿﻤﺒﺮ ﮐﻪ ﮐﺸﺘﯽ ﺷﮑﺴﺖ‬ ‫و زو دﺳﺖ ﺟﺒﺎر ﻇﺎﻟﻢ ﺑﺒﺴﺖ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﭼﮕﻮﯾﻢ آن ﺧﻂ ﺳﺒﺰ و دﻫﺎن ﺷـﯿﺮﯾﻨﺖ ﺑﺠﺰ ﺧﻀﺮ ﻧﺘﻮان ﮔﻔﺖ و ﭼﺸﻤﻪء ﺣﯿﻮان‪ .‬ﺳﻌﺪي‪ .‬ﺧﻀﺮي‬ ‫ﭼﻮ ﮐﻠﮏ ﺳﻌﺪي ﻫﻤﻪ روز در ﺳﯿﺎﺣﺖ ﻧﻪ ﻋﺠﺐ ﮐﻪ آب ﺣﯿﻮان ﺑﺪرآﯾﺪ از ﺳﯿﺎﻫﯽ‪ .‬ﺳﻌﺪي‪ .‬ﻣﺨﻮر ﻧﺎن اﮔﺮ ﺣﺎﺗﻤﺖ ﻧﺎن دﻫﺪ ﻣﺨﻮاه آب‬ ‫اﮔﺮ ﺧﻀـﺮ ﺳﺎﻗﯽ ﺑﻮد‪.‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﺧﻀﺮ ﻣﺒﺎرك ﭘﯽ درآﯾﺪ ز ﯾﻤﻦ ﻫﻤﺘﺶ ﮐﺎري ﮔﺸﺎﯾﺪ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﺧﻀﺮ ﻣﺒﺎرك ﭘﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺪان ﺗﻨﻬﺎ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬آﺑﯽ ﮐﻪ ﺧﻀـﺮ ﺣﯿﺎت از او ﯾﺎﻓﺖ در ﻣﯿﮑﺪه ﺟﻮ ﮐﻪ ﺟﺎم دارد‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ - .‬آب ﺧﻀﺮ؛ آب ﺣﯿﻮان‪ .‬آب ﺣﯿﺎت‬ ‫‪ :‬ﺧﺎﮐﭙﺎﯾﺶ ز آب ﺧﻀـﺮ و ﺑﺎد ﻋﯿﺴـﯽ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻗﯿﻤﺖ ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﺮا ﺑﺮﻧﺘﺎﺑﺪ ﺑﯿﺶ ازﯾﻦ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼﻮن ز آب ﺧﻀـﺮ ﺟﺎم ﺳـﮑﻨﺪر ﮐﺸﺪ‬ ‫ﺑﺒﺰم ﮔﻨﺞ ﺳﮑﻨﺪر از ﭘﯽ ﯾﻐﻤﺎ ﺑﺮاﻓﮑﻨﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - .‬ﺧﻀﺮ راه ﮐﺴﯽ ﺷﺪن؛ راﻫﻨﻤﺎ ﺷﺪن ﭼﻪ ﺧﻀﺮ‪ ،‬راﻫﻨﻤﺎي اﺳﮑﻨﺪر ﺑﻮد ﺑﺮاي دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻦ‬ ‫ﺑﻪ آب ﺣﯿﺎت ‪ :‬ﮔﺬار ﺑﺮ ﻇﻠﻤﺎﺗﺴﺖ ﺧﻀـﺮ راﻫﯽ ﮐﻮ ﻣﺒﺎد ﮐﺂﺗﺶ ﻣﺤﺮوﻣﯽ آب ﻣﺎ ﺑﺒﺮد‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ - .‬ﻋﻤﺮ ﺧﻀﺮ؛ ﻋﻤﺮي ﮐﻪ ﻣﺮگ ﻧﺪارد زﯾﺮا‬ ‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺧﻀـﺮ ﻫﻤﯿﺸـﻪ زﻧـﺪه اﺳﺖ ﭼـﻮن آب ﺣﯿـﻮان ﺧـﻮرده‪ :‬ﺑـﺒﯿﻦ ﮐﻪ ﮐـﻮﮐﺒﻪ ﻋﻤﺮ ﺧﻀـﺮوار ﮔـﺬﺷﺖ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬در ﮐﺸـﺎف‬ ‫اﺻـﻄﻼﺣﺎت ﻓﻨﻮن آﻣﺪه‪ :‬ﺧﻀﺮ ﻧﺎم ﭘﯿﻤﺒﺮﯾﺴﺖ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم و ﻧﺰد ﺻﻮﻓﯿﻪ ﮐﻨﺎﯾﺖ از ﺑﺴﻂ و »اﻟﯿﺎس« ﮐﻨﺎﯾﺖ از ﻗﺒﺾ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺬا ﻓﯽ ﮐﺸﻒ‬ ‫اﻟﻠﻐـﺎت‪ .‬و در اﺻـﻄﻼﺣﺎت اﻟﺼﻮﻓﯿﻪ ﮐﻤـﺎل اﻟـﺪﯾﻦ اﺑﻮاﻟﻐﻨﺎﺋﻢ آﻣـﺪه ﮐﻪ ﺧﻀـﺮ‪ ،‬ﮐﻨﺎﯾﺖ از ﺑﺴﻂ و اﻟﯿﺎس‪ ،‬ﮐﻨﺎﯾﺖ از ﻗﺒﺾ اﺳﺖ؛ اﻣﺎ ﺑﻮدن‬ ‫ﺧﻀـﺮ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم ﯾﮏ ﻓﺮد اﻧﺴﺎﻧﯽ و از زﻣﺎن ﻣﻮﺳـﯽ اﻟﯽ ﯾﻮﻣﻨﺎ ﻫـﺬا ﺑﺎﻗﯽ در اﯾﻦ ﺟﻬﺎن ﯾﺎ ﺑﻮدن او وﺟﻮدي روﺣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ زﻣﺎن اراده‬ ‫ﮐﻨﺪ ﺑﺮاي ارﺷﺎد ﺧﻠﻖ ﺑﺼﻮرت آدﻣﯽ درآﯾﺪ ﻧﺰد ﻣﻦ ﻣﺤﻘﻖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﻌﻨﯽ ﺗﻤﺜﻞ ﺟﻮﯾﺪ ﺑﺼﻔﺘﯽ ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺐ در اوﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺑﺮﻃﺮف ﺷﻮد و ﻣﻌﻨﯽ آن ﻋﺒﺎرت از روح آن ﺷﺨﺺ ﯾﺎ ﻋﺒﺎرت از روح اﻟﻘﺪس ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺗﻌﺮﯾﻔﺎت ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ آﻣﺪه‪ :‬ﯾﻌﺒﺮ ﺑﺨﻀﺮ‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺒﺴﻂ ﻓﺎن ﻗﻮاه اﻟﻤﺰاﺟﯿﮥ ﻣﺒﺴﻮﻃﮥ اﻟﯽ ﻋﺎﻟﻢ اﻟﺸـﻬﺎده و اﻟﻐﯿﺐ و ﮐﺬاﻟﮏ ﻗﻮاه اﻟﺮوﺣﺎﻧﯿﻪ‪ .‬از ﺗﻌﺎرﯾﻒ ﻓﻮق ﺑﺮﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ ﺧﻀﺮ‪ ،‬ﮐﻨﺎﯾﺖ‬ ‫از ﺑﺴﻂ اﺳﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﺒﺾ و ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ دﯾﺪه ﺷﺪ »اﻟﯿﺎس« ﮐﻪ ﻧﺎم ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ دﯾﮕﺮﯾﺴﺖ‪ ،‬ﮐﻨﺎﯾﺖ از ﻗﺒﺾ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫ض[ )ِاخ( ﻧﺎم دﯾﮕﺮ ِﺧﻀﺮ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳﺖ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]ِخ َ‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫ض[ )ِاخ( ﻧﺎم دﯾﮕﺮ ِﺧﻀﺮ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻧﺴﯿﻢ ﺧﻠﻖ ﺗﻮ ﮔﺮ در ﺻﻤﯿﻢ دي ﭼﻮ ﺧﻀﺮ ﺑﻪ ﺧﺎره ﺑﺮﮔﺬرد ﺑﺮدﻣﺪ‬ ‫]ِخ ِ‬ ‫ز ﺧﺎره ﺧﻀـﺮ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬آن ﭘﺴـﺮ را ﮐﺶ ﺧﻀـﺮ ﺑﺒﺮﯾﺪ ﺣﻠﻖ ﺳـﺮ آﻧﺮا درﻧﯿﺎﺑﺪ ﻋﺎم ﺧﻠﻖ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﮔﺮ ﺧﻀﺮ در ﺑﺤﺮ ﮐﺸﺘﯽ را ﺷﮑﺴﺖ ﺻﺪ‬ ‫درﺳﺘﯽ درﺷـﮑﺴﺖ و ﺧﻀـﺮ ﻫﺴﺖ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬آب ﺣﯿﻮان اﮔﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ دارد ﻟﺐ دوﺳﺖ روﺷﻦ اﺳﺖ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻀـﺮ ﺑﻬﺮه ﺳﺮاﺑﯽ دارد‪.‬‬ ‫ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﺑﻤﻦ ﻫﻢ ﭼﻮن ﺧﻀﺮ دادﻧﺪ ﻋﻤﺮ ﺟﺎودان اﻣﺎ ﮔﺮه ﺷﺪ رﺷﺘﻪء ﻋﻤﺮم ز ﺑﺲ ﺑﺮ ﺧﻮﯾﺶ ﭘﯿﭽﯿﺪم‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج اﺧﻀـﺮ و ﺧﻀـﺮاء ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻫﻢ ﺧﻀـﺮ اﻟﻤﻨـﺎﮐﺐ؛ اﯾﺸـﺎن ﺑﺴـﯿﺎر ﻓﺮاخ و ﺧﻮﺷـﺤﺎﻟﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( ‪:‬‬ ‫ﺣـﺎﺟﺖ ﮔﻔﺘـﺎر ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺷـﻨﺎﺳﺪ ﺧﺮد ﺳـﻨﺪس ﺧﻀـﺮ از ﭘﻼـس ﻋﺒﻘﺮي از ﮔﻮردﯾﻦ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬داﻣﻦ ﻣﮑﺶ ز ﺻـﺤﺒﺖ اﯾﺸﺎن ﮐﻪ در‬ ‫ﺑﻬﺸﺖ داﻣﻦ ﮐﺸﺎن ﺳﻨﺪس ﺧﻀﺮﻧﺪ و ﻋﺒﻘﺮي‪ .‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫ض[ )ع ِا( ﻧـﺎزﮐﯽ‪ .‬ﻧﺮﻣﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺷـﺎﺧﻪ ﻫﺎي ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫]َخ َ‬ ‫اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺷـﺎﺧﻪ ﻫـﺎي ﺳـﺒﺰ ﺧﺮﻣـﺎﺑﻦ ﮐﻪ ﺑﺮگ آﻧﺮا دور ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 821‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫ض[ )ع ﻣﺺ( ﺳﺒﺰ ﮔﺸـﺘﻦ رﻧﮓ ||‪ .‬ﺳﺒﺰ ﺷـﺪن زراﻋﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد||(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﻧﺮم و ﻧﺎزك ﺷﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫ض[ )ِا( ﮔﯿﺎه‪ .‬ﺳﺒﺰي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﺎﻏﻬﺎ ﮐﺮدي ﭼﻮن روي ﺑﺘﺎن از ﮔﻞ ﺳـﺮخ راﻏﻬﺎ ﮐﺮدي ﭼﻮن ﺳﻨﺒﻞ ﺧﻮﺑﺎن ز ﺧﻀﺮ‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺟﻮد ﺗﻮ ﻫﻨﮕﺎم ﺳـﺤﺮ ﻫﻢ ﺑﺮ ﺷـﺠﺮ ﻫﻢ ﺑﺮ ﺧﻀـﺮ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﮔﻞ ﮐﻦ ز ﺧﻮن دﯾﺪه ﻫﻤﻪ ﺧﺎك ﺳﺠﺪه ﮔﺎه زآن ﭘﯿﺶ ﮐﺰ ﮔﻞ ﺗﻮ‬ ‫ﻫﻤﯽ ﺑﺮدﻣـﺪ ﺧﻀـﺮ‪ .‬ﻋﻄﺎر‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺧﺴﺒﯽ آﺧﺮ اﻧﺪر رز ﻧﮕﺮ اﯾﻦ درﺧﺘﺎن ﺑﯿﻦ و آﺛﺎر ﺧﻀـﺮ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬زاغ ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺳـﯿﻪ ﭼﻮن ﻧﻮﺣﻪ ﮔﺮ در‬ ‫ﮔﻠﺴﺘﺎن ﻧﻮﺣﻪ ﮐﺮده ﺑﺮ ﺧﻀﺮ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺑﺎش ﭼﻮن دوﻻب ﻧﺎﻻن ﭼﺸﻢ ﺗﺮ ﺗﺎ ز ﺻﺤﻦ ﺟﺎﻧﺖ ﺑﺮروﯾﺪ ﺧﻀﺮ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫ض[ )ع ص( ﺳﺒﺰ ||‪ .‬ﻧﺮم‪ .‬ﻧﺎزك‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫ض[ )ع ِا( ﺷـﺎخ درﺧﺖ ||‪ .‬ﮐﺸﺖ و زرع ||‪ .‬ﺗﺮهء ﺳﺒﺰ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد||(‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺟﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺒﺰﻧﺎك ||‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ از درﺧﺘﺎن ﮐﻪ در اواﺧﺮ ﮔﺮﻣﺎ ﺳﺒﺰ ﺷﻮد و ﺑﺮگ و ﺑﺎر ﺑﯿﺮون آورد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫ض[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺑﻘﻮل‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ِ .‬ج ﺧﻀﺮة‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻗﺒﯿﻠﻪ اي اﺳﺖ از ﺗﺎزﯾـﺎن ﮐﻪ ﻣﻌﺮوﻓﻨـﺪ در ﺗﯿﺮاﻧـﺪازي‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ - .‬ﺑﻨﻮاﻟﺨﻀـﺮ؛ ﻧـﺎم ﺑﻄﻨﯽ از ﻗﯿﺲ ﻋﯿﻼن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫ض[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﯿـﺎن آب ﺑﻠـﻮك ﺷـﻌﯿﺒﯿﻪء ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﻫـﻮاز‪ .‬واﻗﻊ در ‪48‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل اﻫﻮاز و‬ ‫]َخ َ‬ ‫‪5‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧـﺎور اﯾﺴـﺘﮕﺎه دز‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در دﺷﺖ واﻗﻊ اﺳﺖ ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي‪ .‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪء دز و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ‬ ‫ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﯾﻖ ﺷﻮﺷﺘﺮ ﻣﯽ ﺗﻮان اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﺑﺮد‪ .‬ﺳﺎﮐﻨﺎن آﻧﺠﺎ از‬ ‫ﻃﺎﯾﻔﻪء ﻋﻨﺎﻓﺠﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(7‬‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﭼﻬـﺎرﺑﻠﻮك ﺑﺨﺶ ﺳـﯿﻤﯿﻨﻪ رود ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻫﻤـﺪان‪ .‬واﻗـﻊ در ﺳﻪ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧـﺎوري ﻫﻤـﺪان و‬ ‫دوﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور ﺷﻮﺳﻪء ﻫﻤـﺪان ﺑﻪ ﺗﻬﺮان‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه در دﺷﺖ ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﺳﺮدﺳـﯿﺮي و ‪ 228‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‪ .‬آب آﻧﺠﺎ از‬ ‫ﻗﻨﺎت و ﭼﺎه و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑﺎت‪ ،‬ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺻﯿﻔﯽ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري‪ .‬ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﻗﺎﻟﯽ ﺑﺎﻓﯽ و راه آن‬ ‫اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو و ﻓﺮودﮔﺎه ﻃﯿﺎره ﻫﻤﺪان در ﺑﺎﺧﺘﺮ اﯾﻦ ده واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬و زﯾﺎرﺗﮕﺎﻫﯽ ﺑﻨﺎم ﺧﻀﺮ ﻧﯿﺰ دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮﺑﻦ اﺣﻤﺪ‪ .‬وي از ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ و او راﺳﺖ‪ :‬اﻟﻮﻇﺎﺋﻒ اﻟﻤﻐﺬﯾﻪ ﻟﻠﻤﻨﺎﻗﺐ اﻟﻤﻌﺰﯾﻪ‪) .‬از ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ اﻟﯿﺎس ﮐﻤﻮي ﻟﺠﻨﻮي‪ .‬از ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎﻧﺴﺖ و او راﺳﺖ‪ :‬اﻟﻘﻄﺒﯿﮥ ﻋﻠﯽ ﮐﺘﺎب اﺑﻦ اﻟﺤﺎﺟﺐ ﺻﺎﺣﺐ اﻟﻨﻔﺲ اﻟﻘﺪﺳﯿﻪ‪) .‬از ﮐﺸﻒ‬ ‫اﻟﻈﻨﻮن(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺛﺮوان ﺑﻦ اﺣﻤـﺪﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﺒـﺪاﷲ اﻟﺜﻌﻠﺒﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻌﺒـﺎس اﻟﻀـﺮﯾﺮ اﻟﺘﻮﻣﺎﻧﯽ‪ .‬در ﺟﺰﯾﺮه ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آﻣـﺪ و در ﻣﯿﺎﻓﺎرﻗﯿﻦ ﻧﺸﺄة‬ ‫ﯾـﺎﻓﺖ‪ ،‬وﻟﯽ اﺻـﻞ او از ﺗﻮاﻣﺎﻧﺴﺖ‪ .‬او در ﻧﺤﻮ دﺳﺖ داﺷﺖ و ادﯾﺐ و ﻓﺎﺿﻞ و ﻧﯿﮑﻮ ﺷـﻌﺮ ﺑﻮد و از ادﯾﺒﺎن ﻗﺮن ﺷـﺸﻢ ﻫﺠﺮي ﺑﺸـﻤﺎر ﻣﯽ‬ ‫آﻣﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻻدﺑﺎء چ ﻣﺎرﮔﻠﯿﻮث ﯾﺎﻗﻮت ج‪ 4‬ص‪.(176‬‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑـﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ازدي‪ .‬از ﻓﺎﺿـﻼن ﻗﺮن ﻫﺸـﺘﻢ ﻫﺠﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮگ او ﺑﺴـﺎل ‪ 773‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺗﻔـﺎق اﻓﺘـﺎد و او راﺳﺖ‪ :‬ﺗﺒﯿـﺎن ﻓﯽ‬ ‫ﺗﻔﺴﯿﺮاﻟﻘﺮآن‪) .‬از ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﮑﺮﯾﻢ‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﺴﺎل ‪ 999‬ه ‪ .‬ق‪ .‬از ﻋﺎﻟﻤﺎن زﻣﺎن ﺑﻮد و او راﺳﺖ‪ :‬ﺣﺎﺷـﯿﻪ ﺑﺮ ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﻣﯿﺮ ﺳﯿﺪﺷـﺮﯾﻒ ﺑﺮ ﺗﺠﺮﯾـﺪ‪) .‬از‬ ‫ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﻄﺎءاﷲ اﻟﻤﻮﺻﻠﯽ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻮﺻﻠﯽ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻪ اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ چ ‪ 1‬ج‪ 1‬ص‪ 291‬رﺟﻮع ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﻠﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺎﺟﯽ ﭘﺎﺷﺎ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ و ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﻋﻄﻮﻓﯽ‪ .‬او راﺳﺖ‪ :‬رﻣﺰاﻟـﺪﻗﺎﺋﻖ ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ اي اﺳﺖ ﺗﺮﮐﯽ در ﺗﻌـﺒﯿﺮ روﯾـﺎ و ﺑﺮاي ﺳـﻠﻄﺎن ﺑﺎﯾﺰﯾـﺪ ﺑﺴـﺎل ‪ 904‬ه ‪ .‬ق‪.‬‬ ‫ﺳﺮوده اﺳﺖ و ﻧﯿﺰ ﻣﻨﻈﻮﻣﻪء ذﺧﺮاﻟﻌﻄﺸﺎن در ﻃﺐ و ﺷﺮح اﯾﺴﺎﻏﻮﺟﯽ اﺑﻬﺮي در ﻣﻨﻄﻖ و ﮐﺘﺐ دﯾﮕﺮ‪) .‬از ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﻨﺒﺮ‪ .‬او ﺳﺮدار ﯾﻌﻘﻮب ﻟﯿﺚ ﺻﻔﺎرﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ زﻧﮕﯿﺎن ﺟﻨﮕﯿﺪ‪) .‬از اﻟﮑﺎﻣﻞ اﺑﻦ اﺛﯿﺮ ص‪.(122‬‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ اﻣﺎﺳـﯽ ﻣﻔﺘﯽ‪ .‬از ﻋﺎﻟﻤـﺎن ﻗﺮن ﯾﺎزدﻫﻢ ﻫﺠﺮي‪ .‬او راﺳﺖ‪ -1 :‬ﻏﺼﻮن اﻻﺻﻮل‪ -2 .‬ﺗﻬﯿـﺞ ﻏﺼﻮن اﻻﺻﻮل‪ -3 .‬ﻧﻈﻢ‬ ‫ﺗﻠﺨﯿﺺ اﻟﻤﻔﺘﺎح ﻣﺴﻤﯽ ﺑﻪ اﻧﺒﻮب اﻟﺒﻼﻏﻪ و ﺷﺮح آن ﻣﺴﻤﯽ ﺑﻪ اﻓﺎﺿﮥ اﻻﻧﺒﻮب‪ -4 .‬ﻟﺐ اﻟﻔﺮاﺋﺾ‪) .‬از ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺷﺠﺎع ﺣﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻣﺮوان‪ .‬از ﻣﺤﺪﺛﺎن و ﺗﺎﺑﻌﯽ ﺑﻮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ رازي ﺣﺒﻠﺮودي‪ .‬از ﻋﺎﻟﻤﺎن اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻫﺸﺘﻢ و اواﺋﻞ ﻗﺮن ﻧﻬﻢ ﻫﺠﺮي و او راﺳﺖ‪» :‬ﺗﺤﻘﯿﻖ اﻟﻤﺘﯿﻦ ﻓﯽ ﺷﺮح‬ ‫ﻧﻬﺞ اﻟﻤﺴﺘﺮﺷﺪﯾﻦ« و »ﺷـﺮح ﮐﺘﺎب اﻟﻔﺼﻮل ﻓﯽ اﻻﺻﻮل« ﻟﻨﺼﯿﺮاﻟﻤﻠﮥ واﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﻃﻮﺳﯽ و ﻧﺎم آن »ﺟﺎﻣﻊ اﻻﺻﻮل‬ ‫ﻓﯽ ﺷﺮح اﻟﻔﺼﻮل« اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻮر‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺑﻬﺎدرﺷﺎه ﺧﻀﺮ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻮﺻﻠﯽ ﻧﺰﯾﻞ ﻣﮑﻪ‪ .‬او را ﮐﺘﺎﺑﯽ اﺳﺖ در ﺷﻮاﻫﺪ ﮐﺸﺎف زﻣﺨﺸﺮي در ﭼﻨﺪ ﺟﻠﺪ‪) .‬از ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﻣﺮزﯾﻔﻮﻧﯽ‪ .‬او راﺳﺖ‪ :‬رﺳﺎﻟﻪ اي ﮐﻪ در آن ﻫﺸﺖ ﻋﻘﺒﻪ ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬از ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫ض[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻧﻔﺮﺑﻦ ﻋﻘﯿﻞ اﻻرﺑﻠﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس‪ .‬از ﻓﻘﯿﻬﺎن زﻣﺎن و ﻋﺎﻟﻤﺎن ﺑﻔﺮاﺋﺾ ﺑﻮد‪ .‬او از ارﺑﻞ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و در ﺑﻐﺪاد ﻋﻠﻢ‬ ‫]َخ ِ‬ ‫آﻣـﻮﺧﺖ و ﺑﻌـﺪ ﺑﻪ ارﺑـﻞ ﮐـﻮچ ﮐﺮد و در آﻧﺠـﺎ ﻣﺠﻠﺲ درس آراﺳﺖ ﺗـﺎ ﮔـﺎه ﻣﺮگ‪ .‬او را ﺗﺼـﺎﻧﯿﻒ ﺑﺴـﯿﺎر در ﺗﻔﺴـﯿﺮ و ﻓﻘﻪ و ﺟﺰ اﯾﻦ‬ ‫دواﺳﺖ‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ چ ‪ 2‬ج‪ 2‬ص‪.(354‬‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻫـﺎدي ﺑﻮارﯾﺤﯽ ﻣﻮﺻـﻠﯽ ﮐـﺎﺗﺐ‪ .‬او ﮐﺘـﺎب ﮐﺎﻣـﻞ اﻟﺘﻌﺒﯿﺮ ﺗﻔﻠﯿﺴـﯽ را از ﻓﺎرﺳـﯽ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺮد و در ﻋﺼـﺮ ﺳـﻠﻄﺎن‬ ‫ﺳﻠﯿﻤﺎن ﺻﻔﻮي ﻣﯿﺰﯾﺴﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻫﺒـﮥ اﻟﻠﻬﺒﻦ اﺑﯽ ﻫﻤﺎم ﻃﺎﺋﯽ‪ .‬ﺷﺎﻋﺮ ﺑﻐﺪادي از ﺷﺎﻋﺮان ﺑﻮد و اﻣﯿﺮ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ اﻟﺮاﺷﺪ ﺑﺎﻟﻠﻬﺒﻦ اﻟﻤﺴﺘﺮﺷﺪ ﺑﺎﷲ را ﻣﺪح ﮐﺮد و ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺑﺮ ﻣﺠﻠﺲ اﻣﯿﺮان دﯾﮕﺮ ﻋﺮب ﺣﺎﺿـﺮ ﺷﺪ و ﺑﺪﯾﻬﻪ ﺷـﻌﺮ ﺳﺮود‪ .‬وﻻدت او ﺑﺴﺎل ‪ 499‬و ﻣﺮﮔﺶ ﺑﺴﺎل ‪ 546‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺗﻔـﺎق اﻓﺘﺎد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻻدﺑﺎء ج‪ 4‬ص‪ 177‬و ‪.(178‬‬ ‫ﺧﻀﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳــﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﺑﺎراﻧــﺪوزﭼﺎي ﺑﺨﺶ ﺣــﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن اروﻣﯿـﻪ‪ .‬واﻗــﻊ در ‪32‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺧــﺎور اروﻣﯿـﻪ و‬ ‫دوﻫﺰاروﭘﺎﻧﺼـﺪﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺷـﻮﺳﻪء اروﻣﯿـﻪ ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺑـﺎد‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑـﺎ ‪ 198‬ﺗـﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از درﯾـﻦ ﻗﻠﻌـﻪ و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت‪ ،‬ﺑﺮﻧـﺞ‪ ،‬ﺗﻮﺗﻮن‪ ،‬ﭼﻐﻨـﺪر‪ ،‬اﻧﮕﻮر و ﺣﺒﻮﺑﺎت‪ .‬و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﺟﻮراب ﺑﺎﻓﯽ و راه آن اراﺑﻪ رو‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﻀﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن آﻏﻤﯿـﻮن ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن ﺳــﺮاب‪ .‬واﻗـﻊ در ﺑﯿﺴـﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧـﺎوري ﺳـﺮاب و ﻧﻪ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء ﺳﺮاب ﺑﻪ اردﺑﯿﻞ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘﺪل ﺑﺎ ‪ 137‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت‪،‬‬ ‫ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﻀﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺗﮑـﺎب ﺑﺨﺶ رﯾـﻮش ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮐﺎﺷـﻤﺮ‪ .‬واﻗﻊ در ﺑﯿﺴﺖ ودوﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮي رﯾﻮش ﺳـﺮ راه ﻣـﺎﻟﺮو‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ رﯾﻮش ﺑﻪ ﺳـﻨﻘﺮي‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ ‪ 160‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ و آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﻀﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺳـﺒﺰواران ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺟﯿﺮﻓﺖ‪ .‬واﻗـﻊ در ﻫﻔـﺪه ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺧـﺎوري ﺳـﺒﺰواران و‬ ‫دوﻫﺰارﮔﺰي رودﺧـﺎﻧﻪء ﻫﻠﯿﻞ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ و آب و ﻫﻮاي آن ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي و داراي ‪ 169‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آب آن از‬ ‫رودﺧﺎﻧﻪء ﻫﻠﯿﻞ و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت‪ ،‬ﺑﺮﻧﺞ‪ .‬و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﻀﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از ﺑﺨﺸﻬﺎي ﯾﺎزده ﮔﺎﻧﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﯾﺰد‪ .‬واﻗﻊ در ﺑﺎﺧﺘﺮ اﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﺤﺪود و ﻣﺸﺨﺼﺎت زﯾﺮ‪ :‬ﺣﺪود‪ :‬از ﺷﻤﺎل ﺑﻪ ﺑﺨﺶ‬ ‫اردﮐﺎن‪ ،‬از ﺟﻨﻮب ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺗﻔﺖ و ﻧﯿﺰار‪ ،‬از ﺧﺎور ﺑﻪ ﺑﺨﺶ اﺷـﮑﺬر و از ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺑﺪﺷﺖ ﻧﻤﮏ‪ .‬وﺿﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ‪ :‬اﯾﻦ ﺑﺨﺶ در ﻗﺴﻤﺖ ﺧﺎور‬ ‫ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و در ﻗﺴـﻤﺖ ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺑﺪﺷﺖ ﻧﻤﮏ ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ و ﮐﻮﻫﻬﺎي آن ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪-1 :‬ﮐﻮه دوﻟﻪ در ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺧﻀـﺮآﺑﺎد‪-2 .‬ﮐﻮه‬ ‫زﺳﻨﮓ و ﮐﻮه ﭼﺎدز در ﺑﺎﺧﺘﺮ‪-3 .‬رﺷﺘﻪ ﮐﻮه ﮐﺸﮑﻮه‪ ،‬در ﻣﺮﮐﺰ اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﮐﻪ از ﺟﻨﻮب ﺑﻄﺮف ﺷﻤﺎل اداﻣﻪ دارد‪ -4 .‬در ﻗﺴﻤﺖ ﺟﻨﻮب‬ ‫ﺑﺎﺧﺘﺮي اﯾﻦ ﺑﺨﺶ در دﻫﺴـﺘﺎن ﻧـﺪوﺷﻦ ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺳـﻨﻔﺮدي دﯾﺪه ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﮐﻮه ﻣﺎدن ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ‪ 650‬ﻣﺘﺮ و ﮐﻮه ﺧﻄﺎب ﺑﻪ‬ ‫ارﺗﻔﺎع ‪ 640‬ﻣﺘﺮ و ﭼﺎﻫﮑﻮه ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ‪ 565‬ﻣﺘﺮ‪ .‬ﻫﻮاي ﺑﺨﺶ در ﻗﺴـﻤﺖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ در ﺧﺎور ﻣﻌﺘﺪل و در ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﺧﺘﺮي دﻫﺴﺘﺎن‬ ‫ﻧـﺪوﺷﻦ ﻧﺴـﺒﺘًﺎ ﮔﺮم و آب ﻣﺰروﻋﯽ ﻗﺮاء از ﻗﻨﻮات ﺗـﺄﻣﯿﻦ ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮل ﻋﻤـﺪهء آن ﻏﻼـت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﺨﺘﺼـﺮي ﮔﻠﻪ‬ ‫دارﯾﺴﺖ و ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﻣﺤﻠﯽ ﮐﺮﺑﺎﺳـﺒﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻗﺮاء اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء راﻫﻬﺎي ﻓﺮﻋﯽ و ﻣﺎﻟﺮو ﺑﯿﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺮﺑﻮط اﻧﺪ و در ﻓﺼﻞ‬ ‫ﺧﺸـﮑﯽ ﺑﺒﻌﻀﯽ از ﻗﺮاء اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮد‪ .‬و راه ﻣﺎﺷﯿﻦ رو ﻧﺪوﺷﻦ ﺑﻪ اﺑﺮﻗﻮ از ﮔﺮدﻧﻪء ﭘﺮﭘﺎي رﺷﺘﻪ ارﺗﻔﺎع ﮐﺸﮑﻮه ﮔﺬﺷﺘﻪ و از ﮐﻨﺎر‬ ‫رودﺧـﺎﻧﻪ ﻟﺮد ﺑـﻪ اﺑﺮﻗـﻮ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯿﺸـﻮد‪ .‬رودﺧـﺎﻧﻪ ﻫـﺎي ﻣﻬﻢ آن ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از‪ :‬رود ﺷـﻠﮕﻮن و رودﺧـﺎﻧﻪء ﻋﺮب ﮐﻪ در ﻓﺼـﻞ ﺑﺎرﻧـﺪﮔﯽ از‬ ‫ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺧﺎوري اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺟﺎري ﺷـﺪه ﺑﻪ ﺑﺎﻃﻼق و ﺷﻮره زارﻫﺎي اﺑﺮﻗﻮ ﻓﺮوﻣﯽ روﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺨﺶ از دو دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺸـﺮح زﯾﺮ ﺗﺸـﮑﯿﻞ‬ ‫ﺷﺪه‪ -1 :‬دﻫﺴﺘﺎن ﮐﺬاب ﺑﺎ ‪ 10‬آﺑﺎدي و ‪ 2908‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‪ -2 .‬دﻫﺴﺘﺎن ﻧﺪوﺷﻦ ﺑﺎ ‪ 8‬آﺑﺎدي ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼﮏ ﮐﻪ ﺟﻤﻌﯿﺖ آن ‪ 4368‬ﺗﻦ‬ ‫و ﻣـﺬﻫﺐ اﻫـﺎﻟﯽ ﺷـﯿﻌﻪ و زﺑـﺎن ﻣـﺎدري آﻧﻬﺎ ﻓﺎرﺳـﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﺮح ﻫﺮ ﯾﮏ از ده و دﻫﺴـﺘﺎﻧﻬﺎي ﺑﺎﻻ در ﺟﺎي ﺧﻮد ﻣﯽ آﯾـﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(10‬‬ ‫ﺧﻀﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻗﺼـﺒﻪء ﻣﺮﮐﺰ ﺑﺨﺶ ﺧﻀـﺮآﺑﺎد ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﯾﺰد‪ .‬واﻗﻊ در ﭼﻬﻞ وﻫﺸﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﯾﺰد ﻣﺘﺼﻞ ﺑﺮاه ﻣﺎﺷـﯿﻦ رو ﺧﻀﺮآﺑﺎد ﺑﻪ‬ ‫ﯾﺰد اﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ زﯾﺮ‪ :‬ﻃﻮل ‪ 53‬درﺟﻪ و ‪ 9‬دﻗﯿﻘﻪ ﺧﺎوري از ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬﺎر ﮐﺮﯾﻨﻮﯾﭻ و ﻋﺮض ‪ 31‬درﺟﻪ و ‪ 56‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪30‬‬ ‫ﺛﺎﻧﯿﻪء ﺷـﻤﺎﻟﯽ اﺧﺘﻼف ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎ ﻃﻬﺮان ‪ 9‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪ 4‬ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻃﻬﺮان ﺳﺎﻋﺖ ‪ 12‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﻀﺮآﺑﺎد ‪ 12‬و ‪ 9‬دﻗﯿﻘﻪ و ‪4‬‬ ‫ﺛﺎﻧﯿﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ‪ :‬ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ ‪ 339‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ‬ ‫زﻧﺎن ﮐﺮﺑﺎس ﺑﺎﻓﯽ و راه آن ﻓﺮﻋﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﺑﺨﺸﺪاري و ﭘﺎﺳﮕﺎه ژاﻧﺪارﻣﺮي وﺟﻮد دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(10‬‬ ‫ﺧﻀﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ اﺑﺮﻗﻮ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﯾﺰد‪ .‬واﻗﻊ در ‪25‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي اﺑﺮﻗﻮ و ‪22‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب راه اﺑﺮﻗﻮ ﺑﻪ ﻓﺮاﻗﻪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ده در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑـﺎ آب و ﻫـﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ‪ 157‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠـﺎ ﻏﻼت‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ و ﺗﺮه ﺑﺎر و ﺷـﻐﻞ‬ ‫اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﻗﺎﻟﯽ ﺑﺎﻓﯽ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(10‬‬ ‫ﺧﻀﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺗﮑـﺎب ﺑﺨﺶ رﯾﻮش ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮐﺎﺷـﻤﺮ‪ .‬واﻗﻊ در ﺑﯿﺴﺖ ودوﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑـﺎﺧﺘﺮي رﯾﻮش ﺳـﺮ راه‬ ‫ﻣـﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ رﯾﻮش ﺑﺴـﻨﻘﺮي‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﺷـﻐﻞ‬ ‫اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﻀﺮا‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﭼﻤﻦ ﮐـﺎري‪ .‬ﺟـﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭼﻤﻦ در آن ﮐﺎﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ ‪ :‬ﭼﻮن ﮐﻮﻟﮑﯽ ﭼﻨـﺎن دﯾـﺪ ﺧﻔﺾ را ﺑﺮ ﺧﻀـﺮا ﺑﺮد‪ ،‬ﺑﻨﺸﺎﻧـﺪ و اﻧـﺪر ﭘﯿﺶ او‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾـﺦ ﺳﯿﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﺑﺮﻓﺘﻢ ﺗﺎ ﺑﺎغ ﭘﯿﺮوزي‪ ،‬در آن ﺧﻀـﺮا ﮐﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ ﻫﺮ ﯾﮑﯽ ﮐﺮﺑﺎس ﺧﻠﻖ ﭘﻮﺷـﯿﺪه و ﻫﻤﮕﺎن ﻣـﺪﻫﻮش و دﻟﺸـﺪه‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻧﻬﻢ ذي اﻟﺤﺠﻪ و دوﯾﻢ روز آن ﻋﯿﺪ ﮐﺮدﻧﺪ و اﻣﯿﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ ﺑﺪان ﺧﻀﺮا آﻣﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ زﺑﺮ ﻣﯿﺪان اﺳﺖ روي ﺑﺪﺷﺖ ﺷﺎﺑﻬﺎر و‬ ‫ﺑﺎﯾﺴـﺘﺎد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬دﯾﮕﺮ روز ﺑﺮ ﺧﻀﺮا ﻧﻨﺸﺴﺖ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯿﺪان‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﻣﯿﺮ ﺻﻔﻪ ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮد ﺑﺮ دﯾﮕﺮ ﺟﺎﻧﺐ ﺑﺎغ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻀﺮا‬ ‫ﺻﻔﻪ اي ﺳﺨﺖ ﺑﻠﻨﺪ و ﭘﻬﻨﺎور‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮا‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﮔﻨﺠﻬﺎي ﻫﻔﺘﮕﺎﻧﻪء ﭘﺮوﯾﺰ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬دﮔﺮ ﮔﻨﺞ ﮐﺰ در ﺧﻮﺷﺎب ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﻻش ﯾﮏ ﺗﯿﺮ ﭘﺮﺗﺎب ﺑﻮد‬ ‫ﮐـﻪ ﺧﻀــﺮا ﻧﻬﺎدﻧـﺪ ﻧـﺎﻣﺶ روان ﻫﻤـﺎن ﻧـﺎﻣﻮر ﮐـﺎردان ﺑﺨﺮدان‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬دﮔﺮ ﮔﻨـﺞ ﺧﻀـﺮا و ﮔﻨـﺞ ﻋﺮوس ﮐﺠـﺎ داﺷـﺘﯿﻢ از ﭘﯽ روز‬ ‫ﺑﻮس‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮاء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﻣﺆﻧﺚ اﺧﻀـﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺧﻀﺮ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﻀﺮ ‪ :‬در‬ ‫ﺧﺎك ﭼﻪ زر ﻣﺎﻧﺪ و ﭼﻪ ﺳـﻨﮓ ﺗﺮا ﮔﻮر ﭼﻪ زﯾﺮ ﮔﺮﯾﺠﯽ و ﭼﻪ در ﺧﺎﻧﻪء ﺧﻀﺮاء)‪ .(1‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬اي ﮔﻨﺒﺪ ﮔﺮدﻧﺪهء ﺑﯽ روزن ﺧﻀﺮاء‬ ‫ﺑﺎ ﻗﺎﻣﺖ ﻓﺮﺗﻮﺗﯽ و ﺑﺎ ﻗﻮت ﺑﺮﻧﺎ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺣﺒﺸـﯽ زﻟﻒ و ﯾﻤﺎﻧﯽ رخ و زﻧﮕﯽ ﺧﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮ ﺗﺮﮐﺎﻧﺶ ﺗﺘﻖ روﻣﯽ و ﺧﻀـﺮاء ﺑﺘﻨﯿـﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﻬﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪهء ﺧﻨﮕﯽ ﻟﮕﺎم از ﺳـﺮ ﻓﺮوﮐﻨﺪه ﺷﺪه ﺗﺎ زﻧﺪه اﻧﺪر ﻣﺮﻏﺰاري ﺧﺮم و ﺧﻀـﺮاء‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ ﺳـﻠﻤﺎن‪ .‬وﮔﺮ ﺗﻨﮓ آﯾﺪ از‬ ‫ﻣﺸـﮑﻮي ﺧﻀـﺮاء ﭼـﻮ ﺧﻀـﺮ آﻫﻨـﮓ ﺳـﺎزد ﺳـﻮي ﺻـﺤﺮاء‪ .‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼـﻮ ﺑﯿﺮون رﻓﺖ از آن ﻣﯿـﺪان ﺧﻀـﺮاء رﮐـﺎب اﻓﺸﺎﻧـﺪ از ﺻـﺤﺮا‬ ‫ﺑﺼـﺤﺮاء‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﭼﺮخ ﺧﻀﺮاء؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﺳﻤﺎن اﺳﺖ ‪ :‬ﺧﺴﺮو ﻣﺸﺮق ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺮق ﺧﻨﺠﺮش ﻫﻔﺖ ﭼﺸﻢ ﭼﺮخ ﺧﻀﺮاء ﺑﺮﻧﺘﺎﺑﺪ‬ ‫ﺑﯿﺶ ازﯾﻦ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - .‬ﺳـﭙﻬﺮ ﺧﻀـﺮاء؛ آﺳﻤﺎن ‪ :‬ﻟﺸﮑﺮﮐﺶ ﺗﻮ ﺳﭙﻬﺮ ﺧﻀﺮاء ﮔﯿﺴﻮي ﺗﻮ ﭼﺘﺮ و ﻏﻤﺰه ﻃﻐﺮاء‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﻗﺒﻪء ﺧﻀﺮاء؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ‬ ‫از آﺳـﻤﺎن اﺳﺖ ‪ :‬ﺧﺎك ﺑﻔﺮﻣﺎن ﺗﻮ دارد ﺳـﮑﻮن ﻗﺒﻪء ﺧﻀـﺮاء ﺗﻮ ﮐﻨﯽ ﺑﯿﺴـﺘﻮن‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﮔﻨﺒﺪ ﺧﻀﺮاء؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﺳﻤﺎﻧﺴﺖ ‪ :‬ﺑﺮرس ﮐﻪ‬ ‫ﮐﺮدﮔـﺎر ﭼﺮا ﮐﺮده ﺳـﺖ اﯾـﻦ ﮔﻨﺒــﺪ ﻣــﺪور ﺧﻀــﺮاء را‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴــﺮو‪ .‬ﭼـﻮن آب ﺟــﺪا ﺷــﺪ ز ﺧـﺎك ﺗﯿﺮه ﺑﺮ ﮔﻨﺒـﺪ ﺧﻀــﺮاء ﺷـﻮد ز‬ ‫ﻏﺒﺮا‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ز ﺳﺒﺰه ﮔﻮﯾﯽ درﯾﺎي ﺳﺒﺰ ﮔﺸﺖ زﻣﯿﻦ در او ﭘﺪﯾﺪ ﺷﺪه ﺷﮑﻞ ﮔﻨﺒﺪ ﺧﻀﺮاء‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ ﺳﻠﻤﺎن‪ - (1) .‬در اﺳﺘﻌﻤﺎﻻت‬ ‫ﭘﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧـﺎن اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑـﺪون ﻫﻤﺰه ﻣﯽ آﯾـﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اﻟـﻒ ﻣﻤـﺪوده آﺧﺮ آن ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﺑﻪ اﻟـﻒ ﻣﻘﺼﻮره ﻣﯿﺸﻮد ﺧـﺎﺻﻪ در ﺷـﻌﺮ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺎ‬ ‫رﻋﺎﯾﺖ اﺻﻞ ﮐﻠﻤﻪ را در آوردن اﯾﻦ ﺷﻮاﻫﺪ ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬وﻟﯽ در ﺗﻠﻔﻆ ﺑﺎ اﻟﻒ ﻣﻘﺼﻮره اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮاء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( آﺳـﻤﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( ‪ :‬ﻣﯽ ﭼـﻮن ﺷـﻔﻖ ﺻـﻔﺮازده ﻣﺴـﺘﺎن ﭼﻮ ﺷﺐ ﺳﻮدازده و آﺗﺶ درﯾﻦ ﺧﻀـﺮاء زده دﺳـﺘﯽ ﮐﻪ ﺣﻤﺮا‬ ‫داﺷـﺘﻪ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﺳﻮاد ﻗﻮم و ﻣﻌﻈﻢ اﯾﺸـﺎن ||‪ .‬ﺗﺮه ﻫـﺎي ﺳـﺒﺰ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﮔﻨـﺪﻧﺎ و ﺟﺰ آن ||‪ .‬ﻓﻮاﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺳـﯿﺐ و اﻣﺮود و ﺟﺰ آن‪ .‬ج‪،‬‬ ‫ﺧﻀـﺮاوات ||‪ .‬ﻟﺸـﮑﺮﮔﺮان ﮐﻪ در آﻫﻦ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﺧﻮد را از ﺳـﻼح ||‪ .‬دول ﺳـﺒﺰ ﮔﺸـﺘﻪ از آب ﮐﺸـﯽ ||‪ .‬ﮐﺒﻮﺗﺮان اﻫﻠﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب ||(‪ .‬ﺳﺒﺰي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬روﯾﺶ ﻃﻐﺮاي ﺳﻌﺪ رأﯾﺶ ﺧﻀﺮاي ﻓﺘﺢ اﯾﻨﺖ ﻣﺒﺎرك ﻫﻤﺎي آﻧﺖ ﻫﻤﺎﯾﻮن ﻓﻠﮏ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺑﺎد ﺧﻀـﺮاي ﻓﻠﮏ ﻟﺸـﮑﺮﮔﻬﺶ ﮐﺎﻋﻼم او ﺳﺎﺣﺖ اﯾﻦ ﻫﻔﺖ ﻏﺒﺮا ﺑﺮﻧﺘﺎﺑـﺪ ﺑﯿﺶ ازﯾﻦ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮐﯽ ﺑﺎﺷﺪت ﻧﺠﺎت ز ﺻـﻔﺮاي روزﮔﺎر ﺗﺎ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪت ﺣﯿﺎت ز ﺧﻀﺮاي آﺳﻤﺎن‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ارﻏﻮان رﯾﺨﺘﻪ ﺑﺮ درﮔﻪ ﺧﻀﺮاي ﭼﻤﻦ ﻧﻘﺸﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ در او ﺧﯿﺮه ﺑﻤﺎﻧﺪ اﺑﺼﺎر‪.‬ﺳﻌﺪي ||‪ .‬ﺳﺒﺰه‬ ‫ﻣﯿـﺪان‪ .‬ﺳﺒﺰﻣﯿـﺪان‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ )||(‪ .‬اﺻـﻄﻼح ﻣﺤـﺪﺛﺎن( ﺟﺎﻣﻪ اي را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ در آن ﺧﻄﻬﺎي ﺳﺒﺰ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻤﺎ ﻓﯽ ﺗﯿﺴـﯿﺮ‬ ‫اﻟﻘﺎري ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺻﺤﺎح اﻟﺒﺨﺎري‪) .‬از ﮐﺸﺎف اﺻﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن(‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 822‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﻀﺮاء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم اﺳﺐ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻦ ﻋﺪي اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮاء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم اﺳﺐ ﻋﺪي ﺑﻦ ﺟﺒﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺮﮐﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮاء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم اﺳﺐ ﻗﻄﺒﮥ ﻗﯿﻨﯽ ﺑﻦ زﯾﺪ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮاء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم دژﯾﺴﺖ در ﯾﻤﻦ در ﮐﻮه وﺻﺎب از ﻧﺎﺣﯿﻪء زﺑﯿﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮاء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺟﺎﯾﯽ اﺳﺖ در ﯾﻤﺎﻣﻪ و ﺣﺎوي ﻧﺨﻠﺴﺘﺎﻧﻬﺎﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮاء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم زﻣﯿﻨﯽ اﺳﺖ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺑﻨﯽ ﻋﻄﺎرد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮاء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺷﻬﺮﯾﺴﺖ ﺑﻪ اﻧﺪﻟﺲ ﺑﻤﻐﺮب اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ آب ﻣﺤﺎط ﻧﯿﺴﺖ و آﻧﺮا ﺟﺰﯾﺮهء ﺧﻀﺮاء ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮاء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﺟﺰﯾﺮه اي اﺳﺖ ﺑﺰرگ در ﺑﻼد زﻧﮓ و آﻧﺮا ﺟﺰﯾﺮهء ﺧﻀﺮاء ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮاء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻋﻤﺎرﺗﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺪان‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮاء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﺘﯽ اﺳﺖ در ‪639‬ﻫﺰارﮔﺰي ﻃﻬﺮان ﻣﯿﺎن ﻣﺮاﻏﻪ و داﻧﺎﻟﻮ و ﺑﺪاﻧﺠﺎ اﯾﺴﺘﮕﺎه راه آﻫﻦ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮاء دﻣﻦ‪.‬‬



‫]َخ ِء ِد َم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﺒﺰه اي ﮐﻪ ﺑﺮ وي ﺳـﺮﮔﯿﻦ روﯾـﺪ)‪ : (1‬ﭼﺸﻢ ﻏﺮه ﺷـﺪ ﺑﺨﻀـﺮاء دﻣﻦ ﻋﻘﻞ ﮔﻮﯾﺪ ﺑﺮ ﻣﺤﮏ ﻣﺎش‬ ‫زن‪).‬ﻣﺜﻨﻮي(‪ - (1) .‬در ﻋﺮﺑﯽ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺼﻮرت »ﺧﻀﺮاءاﻟﺪﻣﻦ« ﻣﯽ آﯾﺪ و ﮐﻨﺎﯾﻪ از زن زﯾﺒﺎﺳﺖ در ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺑﺪ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪ .‬و در‬ ‫ﺣﺪﯾﺚ آﻣﺪه‪ :‬اﯾﺎﮐﻢ و ﺧﻀﺮاءاﻟﺪﻣﻦ )ﺑﭙﺮﻫﯿﺰﯾﺪ از ﺧﻀﺮاءاﻟﺪﻣﻦ( و در ﺗﻔﺴﯿﺮ آن ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪» :‬دﻣﻦ« ﺟﻤﻊ »دﻣﻨﻪ« اﺳﺖ و دﻣﻨﻪ ﻣﻨﺰﻟﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺰرﮔـﺎن ﻋﺮب ﺑﺮآن ﻓﺮودﻣﯽ آﯾﻨـﺪ و ﭼﻮن در آﻧﺠـﺎ ﻓﺮود آﯾﻨـﺪ‪ ،‬از آﺷـﻐﺎل و ﺧﺎﺷﺎك و ﻣـﺪﻓﻮع ﺣﯿﻮاﻧﺎت آﻧﻬﺎ در زﻣﯿﻦ ﭼﯿﺰي ﻣﯽ‬ ‫ﻣﺎﻧـﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑـﺎران ﺑﺮ آن ﺑـﺎرد‪ ،‬ﺳﺒﺰهء ﺧﻮش رﻧﮓ و ﻃﺮاوت ﻣﯽ دﻫـﺪ ﮐﻪ ﺟﺰ رﻧﮓ و ﻃﺮاوت ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ ﻧـﺪارد و ﭼﺮاﮔﺎه ﻧﺎﻓﻊ ﺷﺘﺮ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﭼﺮﯾـﺪن در آن ﻣﻀـﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ زﻧـﺎن ﺧﻮش ﺻﻮرت ﺑـﺪاﺻﻞ را ﺑﻪ اﯾﻦ ﮔﯿﺎﻫـﺎن ﺗﺸﺒﯿﻪ ﻓﺮﻣﻮده اﻧـﺪ ﮐﻪ ﻇـﺎﻫﺮي ﺧﻮب و‬ ‫اﺻﻞ ﻧﮑﻮﻫﯿﺪه دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮاﺧﺮام‪.‬‬



‫]َخ ِخ ‪َ /‬خ ‪ُ /‬خ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﺳـﻤﺎن ﭘﯿﻤﺎ‪ .‬ﺑﺮ ﻓﻠﮏ روﻧﺪه‪ .‬ﻓﻠﮏ ﺳﯿﺮ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺳﯿﺮ در آﺳﻤﺎن دارد ‪ :‬ﺑﻔﺮﻣﺎن او ﺧﻀﺮ ﺧﻀﺮاﺧﺮام‬ ‫ﺑﻪ آﻫﻨﮓ ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ ﺑﺮداﺷﺖ ﮔﺎم‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﮐﻪ آن ﻫﺎﺗﻒ ﺧﻀﺮﻧﺎم ﮐﻪ ﺧﺎراﺷﮑﺎﻓﺴﺖ و ﺧﻀﺮاﺧﺮام‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮادﻣﻦ‪.‬‬



‫]َخ ِد َم[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻀـﺮاء دﻣﻦ‪ .‬ﺧﻀـﺮاءاﻟﺪﻣﻦ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻀـﺮاء دﻣﻦ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧـﺎﻣﻪ ﺷﻮد ‪ :‬ﺧﻀـﺮادﻣﻨﯽ و ﺧﻀـﺮداﻣﻦ درﺳﺎز ﭼﻮ‬ ‫آب ﺧﻀﺮ ﺑﺎ ﻣﻦ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮا ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺳﺒﺰ ﺷﺪن‪ .‬ﺳﺒﺰه ﺷﺪن ‪ :‬آب ﭼﻮ ﻧﯿﻞ ﺑﺮﮐﻪ اش ﻣﯿﮕﻮن ﺷﺪ ﺻﺤﺮاي ﺳﯿﻤﮕﻮﻧﺶ ﺧﻀﺮا ﺷﺪ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺧﻀﺮاوات‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج ﺧﻀﺮاء‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻀﺮاء در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮاوي‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻧﺎم ﻧﻮﻋﯽ ﺧﺮﻣﺎﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮاوي‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺧﻀـﺮاوي از ﻣﺮدم ﻗﺮن ﭼﻬﺎردﻫﻢ ﻫﺠﺮي اﺳﺖ و او راﺳﺖ‪ -1 :‬اﻟﻌﻘﺪ اﻟﺜﻤﯿﻦ ﻓﯽ ﻓﻀﻞ اﻟﺒﻠﺪ اﻻﻣﯿﻦ‪.‬‬ ‫‪ -2‬ﻧﻔﺤﺎت اﻟﺮﺿﺎ و اﻟﻘﺒﻮل‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮاي دﻣﻦ‪.‬‬



‫]َخ ِي ِد َم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻀﺮاء دﻣﻦ‪ .‬ﺧﻀﺮاءاﻟﺪﻣﻦ‪ .‬ﺧﻀﺮادﻣﻦ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻀﺮاء دﻣﻦ در‬ ‫اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ‪.‬‬



‫]ِخ ِر ِن ِا[ )ِاخ( او ﺧﻀـﺮﺧﺎن ﺑﻦ ﻃﻔﻐـﺎج ﺧـﺎن اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻧﺼـﺮ ارﺳـﻼن ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ اﯾﻠـﮏ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﻮﺳـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌـﺪ از وﻓـﺎت‬ ‫ﺑﺮادرش ﺷﻤﺲ اﻟﻤﻠﮏ ﻧﺼﺮﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ در ﺳﻨﻪء ‪ 474‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﺠﺎي او ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ ﺑﻨﺸﺴﺖ و ﺑﻌﺪ از اﻧﺪك ﻣﺪﺗﯽ وﻓﺎت‬ ‫ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﺎﻣﻞ اﺑﻦ اﺛﯿﺮ ﺣﻮادث ﺳﻨﻪء ‪ 408‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮﺑﻪ‪.‬‬



‫]َخ َر َب[ )ع ﻣﺺ( ﺟﻨﺒﯿﺪن و ﻣﻀﻄﺮب ﮔﺮدﯾﺪن آب‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮﺑﯿﮏ‪.‬‬



‫ض ِب[ )ِاخ( دﻫﯽ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻟﮑـﺎب ﺑﺨﺶ رﯾـﻮش ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮐﺎﺷـﻤﺮ‪ .‬واﻗﻊ در ‪15‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي رﯾﻮش ﺳـﺮ راه ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫]َخ َ‬ ‫رﯾﻮش ﺑﻪ ﺳﻨﻘﺮي‪ .‬ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و داراي ‪ 371‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﺷﻐﻞ‬ ‫اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﻀﺮﺑﯿﮏ‪.‬‬



‫]ِخ ِب[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ‪ .‬از ﺷﺎﻋﺮان ﻗﺮن ﻧﻬﻢ ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺳﺖ و او راﺳﺖ‪ -1 :‬اﻟﻘﺼﯿﺪة اﻟﻨﻮﻧﯿﮥ ﻋﺠﺎﻟﮥ ﻟﯿﻠﮥ او ﻟﯿﻠﺘﯿﻦ‪ -2 .‬اﻟﻘﺼﯿﺪة اﻟﻨﻮﻧﯿﮥ‬ ‫در ﮐﻼم‪) .‬از ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ﺗﺤﺖ ﺧﻀﺮﺑﮏ ﭼﻠﺒﯽ ﺑﻦ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮﭘﺎﺷﺎ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از وزراي ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤـﺪ ﺛـﺎﻟﺚ و ﺳـﻠﻄﺎن اﺣﻤـﺪ اول ﻋﺜﻤـﺎﻧﯽ اﺳﺖ در ﻗﺮن ﯾـﺎزدﻫﻢ ﻫﺠﺮي‪) .‬از ﻗـﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼـم(‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮت‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ع اِﻣﺺ( ﺳﺒﺰي‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺳـﺮدار ﺧﻀـﺮذاﺗﺶ ﺧﻀـﺮ ﺑﻬﺸﺖ ﺧﻀـﺮت ﺳﺎﻻر روح ﺑﯿﻨﺶ روح ﻓﺮﺷـﺘﻪ ﻣﺨﺒﺮ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﻀـﺮت ﺣﺎل و ﺧﻀـﺮت وﻗﺖ ﻣﻐﺮور ﮔﺸـﺘﻦ از ﻓﻀـﯿﻠﺖ ﻋﻘﻞ و ﻧﻬـﺞ رﺷـﺪ دور اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬در ﮐﻮدﮐﯽ از‬ ‫ﺑﺴﻄﺎم ﺑﯿﺮون آﻣﺪم‪ ،‬ﻣﺎﻫﺘﺎب ﻣﯽ ﺗﺎﻓﺖ ﺟﻬﺎن آرﻣﯿﺪه و ﺧﻀﺮﺗﯽ دﯾﺪم ﮐﻪ ﻫﯿﺠﺪه ﻫﺰار ﻋﺎﻟﻢ در ﺟﻨﺐ آن ﺧﻀﺮت ذره اي ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺷﻮري‬ ‫در ﻣـﻦ اﻓﺘـﺎد و ﺣـﺎﻟﺘﯽ ﻋﻈﯿـﻢ ﺑﺮ ﻣـﻦ ﻏـﺎﻟﺐ ﺷـﺪ‪) .‬ﺗـﺬﮐﺮة اﻻوﻟﯿـﺎي ﻋﻄـﺎر ||(‪ .‬ﺧﻀـﺮت در اﺳﺐ و ﺷـﺘﺮ ﻣﺎﯾـﻞ ﺑﻪ ﺗﯿﺮﮔﯽ و در اﻧﺴـﺎن‬ ‫ﮔﻨﺪﻣﮕﻮﻧﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮت اﻓﺰا‪.‬‬



‫]ُخ َر َا[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﺮﺳﺒﺰ ‪:‬آن ﻓﻀﺎي ﺧﻀﺮت اﻓﺰا را از ﺧﻮن آﻫﻮ و ﻧﺨﺠﯿﺮ ﺳﺮخ ﺳﺎﺧﺖ‪) .‬ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ ج‪ 3‬ص‪.(352‬‬ ‫ﺧﻀﺮ ﺗﯿﺮه‪.‬‬



‫]ِخ ِر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﮐﻠﺮودﭘﯽ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻧﻮﺷﻬﺮ‪ .‬واﻗﻊ در ده ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ اﻟﻤﺪه و ﺳﻪ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب‬ ‫ﻧﻮﺷﻬﺮ اﻟﻤﺪه‪ .‬اﯾﻦ ده در دﺷﺖ واﻗﻊ اﺳﺖ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﻀﺮﭼﻮﭘﺎن‪.‬‬



‫ض[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن اورﯾـﺎد ﺑﺨﺶ ﻣـﺎه ﻧﺸـﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن زﻧﺠـﺎن‪ .‬واﻗـﻊ در ‪51‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﻣﺎه ﻧﺸﺎن و‬ ‫]ِخ ِ‬ ‫‪28‬ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻣـﺎﻟﺮو ﻋﻤـﻮﻣﯽ‪ .‬اﯾـﻦ دﻫﮑـﺪه ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ و داراي ‪ 243‬ﺗـﻦ ﺳــﮑﻨﻪ اﺳـﺖ‪ .‬آب آن از رودﺧـﺎﻧﻪء ﻣﺤﻠﯽ و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠـﺎ ﻏﻼـت‪ ،‬ﺑﻨﺸﻦ‪ ،‬اﻧﮕﻮر‪ ،‬ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﻋﺴﻞ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ ،‬ﮔﻠﻪ داري‪ ،‬ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﻀﺮﺧﺎن‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از اﻣﺮاي ﻫﻨـﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎه ﺗﯿﻤﻮر آﻧﺮا ﻧﺎﺋﺐ ﺧﻮد ﮐﺮد و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪ ﺷﺪ و ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺧﻀـﺮﺧﺎن ﺑﺮ ﺗﺨﺖ‬ ‫دﻫﻠﯽ ﻧﺸـﺴﺖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺧﻀـﺮﺧﺎن ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺳـﻠﻄﺎن از ﺳـﻼﻃﯿﻦ ﺳﺎدات ﻫﻨـﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺳﺎل ‪ 817‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺗــﺎ ‪ 824‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﺮ ﻫﻨﺪ‬ ‫ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ ﮐﺮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ص ‪ 414‬ﺗﺎرﯾﺦ ادﺑﯿﺎت ادوارد ﺑﺮون ج‪ 3‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮﺧﺎن‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻃﻔﻐﺎج‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻀـﺮﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد ‪ :‬ﻋﺎﻟﻤﺎن ﭼﻮن ﺧﻀﺮ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺑﺮﻫﻨﻪ ﭘﺎ و ﺳﺮ ﻧﻌﻞ ﭘﯽ ﺷﺎن ﻫﻢ ﺳﺮ‬ ‫ﺗﺎج ﺧﻀـﺮﺧﺎن آﻣﺪه‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﻀﺮ اﺳﺖ و ﺟﺎن و ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻌﺰﻟﺖ ﮐﻨﺪ ﺑﺪل ﻫﻢ ﺧﻀﺮﺧﺎن و ﻣﺸﻐﻠﻪء اوزﮔﻨﺪ او‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻋﻨﺎن ﺟﯿﺤﻮن در‬ ‫دﺳﺖ ﻃﺒﻊ ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ اﺳﺖ از آن ﺟﻬﺖ ﺑﺴﻤﺮﻗﻨﺪ ﺧﻀﺮﺧﺎن ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮﺧﺎن‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑـﻦ ﻋﻤﺮ ﺑـﻦ اﺣﻤـﺪ‪ .‬ﻫﻔﺘﻤﯿـﻦ اﻣﯿﺮ از اﻣﺮاي اﯾﻠـﮏ ﺧـﺎﻧﯿﻪء ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن ﻏﺮﺑﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ وﻓـﺎت او در ‪ 495‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺗﻔـﺎق اﻓﺘـﺎد‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ِخ ِر ُخ[ )ِاخ( او از ﺷﺎﻋﺮان دورهء ﻗﺎﺟﺎر ﺑﻮد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻊ اﻟﻔﺼﺤﺎء ج ‪ 2‬ص‪ 110‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮﺧﻮ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺧـﻮي ﺧﻀـﺮ دارد و ﻏﺮض ﻏﻠـﻮ در وﺻـﻒ ﮐﺴـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﯿـﺎت آدﻣﯽ ﺑـﺪﺳﺖ اوﺳﺖ ‪ :‬آب ﺣﯿﻮان ﻣﺠﻮي‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺧﻀﺮﺧﻮ ﻣﺮده ﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮ راه‪.‬‬



‫]ِخ ِر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﻨﺎﯾﻪ از راﻫﻨﻤﺎ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮﺷﺎه‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧﺎم او ﺻﺎروﺧﺎن و ﺑﺰﻣﺎن ﺳـﻠﻄﺎن ﺑﺎﯾﺰﯾـﺪﺧﺎن از ﺑﺰرﮔﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ و در ﺑﻌﺪ از ﺳـﻠﻄﺎن ﺑﺎﯾﺰﯾﺪﺧﺎن ﺑﺰﻣﺎن ﺗﯿﻤﻮر ﻟﻨﮓ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﻀﺮﺷﺎه‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧﺎم او ﺧﻀـﺮﺷﺎه ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻄﯿﻒ ﻣﻨﺘﺸﺎوي ﯾﺎ ﻣﻨﺘﺸﻮي اﺳﺖ‪ .‬از ﻓﺎﺿـﻼن ﻗﺮن ﻧﻬﻢ ﻫﺠﺮي او راﺳﺖ‪ -1 :‬ﺗﻌﻠﯿﻘﻪ ﺑﺮ ﺷﺮح ﻣﻮاﻗﻒ‪.‬‬ ‫‪ -2‬ﺷﺮح ﺗﺠﺮﯾﺪ‪ -3 .‬ﺣﺎﺷـﯿﻪ ﺑﺮ ﺷﺮح ﻫﺪاﯾﻪء ﻣﻨﻼزاده‪ -4 .‬ﺣﺎﺷـﯿﻪ ﺑﺮ ﻣﻘﺎﺻﺪاﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ ﺗﻔﺘﺎزاﻧﯽ‪ -5 .‬ﺗﻌﻠﯿﻘﻪ ﺑﺮ ﺗﻠﻮﯾﺢ ﺗﻔﺘﺎزاﻧﯽ‪) .‬از ﮐﺸـﻒ‬ ‫اﻟﻈﻨﻮن(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮﺷﺎه‪.‬‬



‫ض[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴﺘﺎن اﻧﮕﻮران ﺑﺨﺶ ﻣﺎه ﻧﺸﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن زﻧﺠﺎن‪ .‬واﻗﻊ در ﺳﯽ وﺳﻪ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻣﺎه ﻧﺸﺎن‬ ‫]ِخ ِ‬ ‫و ‪6‬ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻣﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ .‬اﯾﻦ ده ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳﯿﺮ و داراي ‪ 413‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت‬ ‫و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ ،‬ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﻀﺮﻓﻪ‪.‬‬



‫]َخ َر َف[ )ع ﻣﺺ( ﮐﻼﻧﺴﺎل ﺷﺪن ﻋﺠﻮز و زﯾﺎد ﺷﺪن ﭘﻮﺳﺖ آن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﻀﺮﻓﺖ اﻟﻌﺠﻮز‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮﮐﻨﺪي‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـــﺖ ﺟﺰء دﻫﺴــــﺘﺎن ﺣـــﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳــــﺘﺎن اﻫﺮ‪ .‬واﻗـــﻊ در ‪16‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨــﻮب ﺧــﺎوري اﻫﺮ و‬ ‫]ِخ َ‬ ‫ﭘﻨﺠﻬﺰاروﭘﺎﻧﺼﺪﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء اﻫﺮ ﺑﻪ ﺧﯿﺎو‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و زﻣﺴﺘﺎﻧﻬﺎي ﺳﺮد و ‪ 367‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب‬ ‫آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﺳـﺮدرﺧﺘﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ آن زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و از ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﮔﻠﯿﻢ و ﻓﺮش ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺎﻓﻨﺪ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﻀﺮﮔﻨﺒﺪ‪.‬‬



‫]ِخ ُﮔْﻢ َب[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﺑﭽﻬﺎرﻓﺮﺳﻨﮕﯽ ﻣﺸﺮق ﺷﻬﺮ داراب‪) .‬از ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮﮔﻮران‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﭼﻬﺎراوﯾﻤﺎق ﺑﺨﺶ ﻗﺮه آﻏﺎج ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﺮاﻏﻪ‪ .‬واﻗﻊ در ﺳﯽ وﭘﻨﺠﻬﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري راه اراﺑﻪ رو‬ ‫ﺷﺎﻫﯿﻦ دژ ﺑﻪ ﺗﮑﺎب‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺪل و داراي ‪ 227‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪء اﯾﺪوﻏﻤﻮش و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ‬ ‫ﻏﻼت و ﻧﺨﻮد ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬در دو ﻣﺤﻞ ﺑﻔﺎﺻﻠﻪء ﯾﮏ ﻫﺰار ﮔﺰ اﯾﻦ‬ ‫دﻫﮑﺪه ﻗﺮار دارد ﮐﻪ ﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﺧﻀـﺮﮔﻮران ﺑﺎﻻ و دﯾﮕﺮي ﺧﻀـﺮﮔﻮران ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﺳﮑﻨﻪء ﺧﻀﺮﮔﻮران ﺑﺎﻻ ‪ 52‬ﻧﻔﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫)از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﻀﺮﻟﮏ‪.‬‬



‫ض َل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﯾﯿﻼــق ﺑﺨﺶ ﺣــﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن ﺳــﻨﻨﺪج‪ .‬واﻗـﻊ در ‪49‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧـﺎوري ﺳـﻨﻨﺪج و‬ ‫]ِخ ِ‬ ‫‪4‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧـﺎور ﺳـﺮاب ﺳﻮره‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه ﺗﭙﻪ ﻣﺎﻫﻮر و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ و داراي ‪ 480‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼـﻮل آﻧﺠﺎ‬ ‫ﻏﻼت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و ﮔﻠﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﻀﺮﻟﻮ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن دﯾﺰﺟﺮود ﺑﺨﺶ ﻋﺠﺐ ﺷـﯿﺮ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺮاﻏﻪ‪ .‬واﻗﻊ در ﻫﺸﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎوري ﻋﺠﺐ ﺷـﯿﺮ و‬ ‫ﯾﮏ ﻫﺰاروﭘﺎﻧﺼـﺪﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺷﻮﺳﻪء ﻣﺮاﻏﻪ ﺑﻪ آذرﺷـﻬﺮ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و ‪ 1281‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ‬ ‫آب آن از ﻗﻠﻌﻪ ﭼﺎي و ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت‪ ،‬ﮐﺸﻤﺶ و ﺑﺎدام ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ آﻧﺠﺎ ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ‬ ‫و راﻫﺶ اراﺑﻪ رو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﻀﺮﻟﻮ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻨﺎر راه ﺗﺒﺮﯾﺰ و ﻣﺮاﻏﻪ ﻣﯿﺎن ﺧﺎﻧﺒﺎن و ﺷﻮرﮐﻮل در ﯾﮑﺼﺪوﯾﮏ ﻫﺰارﮔﺰي ﺗﺒﺮﯾﺰ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮﻟﻮ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﭼﺎﻟﺪران ﺑﺨﺶ ﺳـﯿﻪ ﭼﺸـﻤﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺎﮐﻮ‪ .‬واﻗﻊ در ﭘﻨﺞ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺳـﯿﻪ ﭼﺸﻤﻪ‪ .‬از‬ ‫ﺳﯿﻪ ﭼﺸﻤﻪ ﺗﺎ ﻗﺮﯾﻪ‪ ،‬راه اراﺑﻪ رو وﺟﻮد دارد‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و ‪ 350‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ‬ ‫و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ آن ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راﻫﺶ اراﺑﻪ رو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﻀﺮﻟﻮ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﻗﺮه ﻗﻮﯾـﻮن ﺑﺨﺶ ﺣـﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣـﺎﮐﻮ‪ .‬واﻗـﻊ در ﭘﻨﺠـﺎه ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺧـﺎوري ﻣـﺎﮐﻮ و ﭘﻨﺞ‬ ‫ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺷﻮﺳﻪء ﺳـﯿﻪ ﭼﺸـﻤﻪ ﺑﻪ ﻗﺮه ﺿـﯿﺎءاﻟﺪﯾﻦ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و ‪ 360‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‪ .‬آب‬ ‫آن از ﻗﻨﺎت و ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ آن زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ آن ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ‬ ‫و راﻫﺶ ﺷﻮﺳﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ده در دو ﻣﺤـﻞ ﻧﺰدﯾـﮏ ﻫﻢ ﺑﻨـﺎم ﺧﻀـﺮﻟﻮي ﺑﺎﻻـ و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻗﺮار دارد و ﺳـﮑﻨﻪء ﺧﻀـﺮﻟﻮي ﭘﺎﯾﯿﻦ ‪ 140‬ﺗﻦ ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﻀﺮم‪.‬‬



‫ض ِر[ )ع ِا()‪ (1‬ﺑﭽﻪء ﺳﻮﺳـﻤﺎر )||‪ .‬ص( آب ﺷـﯿﺮﯾﻦ‪ .‬آﺑﯽ ﮐﻪ ﺷـﯿﺮﯾﻦ ﺑﺎﺷـﺪ ﻧﻪ ﺗﻠـﺦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن‬ ‫]ُخ َ‬ ‫اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ - (1) .‬در ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬اوﻟﻪ »ﺧﺴﻞ«‪ ،‬ﺛﻢ »ﻣﻄﺒﺦ«‪ ،‬ﺛﻢ ُﺧَﻀِﺮم‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮم‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 823‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ِخ ِر[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﭼﺎه ﺑﺴﯿﺎرآب‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬درﯾﺎي ﺑﺰرگ ﺑﺴﯿﺎرآب||‪.‬‬ ‫ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﺟﻮاد و ﺑﺴـﯿﺎرﻋﻄﺎ ||‪ .‬ﻣﻬـﺘﺮ و ﺑﺮدﺑـﺎر‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻀﺎرم‪ ،‬ﺧﻀﺎرﻣﻪ‪ ،‬ﺧﻀﺮﻣﻮن‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮﻣﻘﺪم‪.‬‬



‫]ِخ َم َد[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﻣﻘﺪم او در ﯾﻤﻦ ﺣﮑﻢ ﻣﻘﺪم ﺧﻀﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮ ﻣﻨﺸﯽ‪.‬‬



‫]ِخ ِر ُم[ )ِاخ( ﻣﻈﻔﺮﺑـﻦ ﻋﺜﻤـﺎن ﺑﺮﻣﮑﯽ‪ .‬ﻣﺘـﻮﻓﯽ ﺑﺴـﺎل ‪ 964‬ه ‪ .‬ق‪ .‬از ﻓﺎﺿـﻼن زﻣـﺎن ﺑﻮد و او راﺳﺖ‪ :‬ﮐﺘـﺎب اﺧﻼـق اﻻﺗﻘﯿـﺎء و ﺻـﻔﺎت‬ ‫اﻻﺻﻔﯿﺎء ﺑﻔﺎرﺳﯽ‪) .‬از ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮﻣﻮن‪.‬‬



‫]ِخ ِر[ )ع ِا( ِج ِﺧﻀِﺮم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮﻣﻪ‪.‬‬



‫]َخ َر َم[ )ع ﻣﺺ( ﺑﯿﻦ ﺑﯿﻦ ﮔﺮداﻧﯿﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮﻣﻪ‪.‬‬



‫]َخ َر َم[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺷﻬﺮﯾﺴﺖ در ﯾﻤﺎﻣﻪ و ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺑﯿﻌﻪ‪ .‬ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻗﺼﺒﻪء ﯾﻤﺎﻣﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮﻣﯽ‪.‬‬



‫]ِخ ِر[ )ع ِا( واﺣﺪ ﺧﻀﺎرﻣﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻀﺎرﻣﻪ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮﻣﯽ‪.‬‬



‫]ِخ َر[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( اﻧﺘﺴﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻀﺮﻣﻪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮوان‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻮاف و از آﻧﺠﺎﺳﺖ ﻣﻈﻔﺮ ﻫﺮوي ﺧﻀﺮواﻧﯽ ﺷﺎﻋﺮ اﯾﺮاﻧﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮوش‪.‬‬



‫]ِﺧْﻀْﺮ َو[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺷﺒﯿﻪ ﺧﻀﺮ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﭘﯿﺮي ‪ :‬ﺳﺒﺰهء ﺧﻀﺮوش ﺟﻮاﻧﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﭼﺸﻤﻪء آب زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮوﻧﺪ‪.‬‬



‫]ِﺧْﻀْﺮ َو[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﻃﻮاﯾﻒ ﭘﺸﺘﮑﻮه از اﯾﻼت ﮐﺮد اﯾﺮان ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﯿﻬﺎن ص‪.(70‬‬ ‫ﺧﻀﺮوﻧﺪ‪.‬‬



‫]ِﺧـْﻀ ْﺮ َو[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺧﺰل ﺑﺨﺶ ﺷﯿﺮوان ﭼﺮداول ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﯾﻼم‪ .‬واﻗﻊ در ‪17‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﭼﺮداول و ‪4‬ﻫﺰارﮔﺰي‬ ‫ﺑـﺎﺧﺘﺮ راه اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو زﻧﮕﻮان‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺳﺮدﺳـﯿﺮ و داراي ‪ 280‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼـﻮل آﻧﺠﺎ‬ ‫ﻏﻼت و ﻟﺒﻨﯿﺎت و ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺳﺖ‪ .‬در دو ﻣﺤﻞ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ﯾﮏ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﯿﺎ و ﺳـﻔﻠﯽ ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﮑﻨﻪء ﺳﻔﻠﯽ ‪ 150‬ﻧﻔﺮ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﻀﺮوﯾﻪ‪.‬‬



‫]ِخ َي[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ اﺣﻤﺪ ﺧﻀﺮوﯾﻪ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮة‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺳﺒﺰه‪ .‬ﯾﻘـﺎل‪ :‬ارض ﮐﺜﯿﺮة اﻟﺨﻀـﺮة‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧـَﻀ ﺮ‪،‬‬ ‫ُﺧـْﻀـ ﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس )||(‪ .‬اِﻣﺺ( ﺳـﺒﺰي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﺗﯿﺮه رﻧﮕﯽ اﺳـﺐ ||‪ .‬ﮔﻨـﺪم ﮔـﻮﻧﯽ ﻣﺮدم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﻧﺮﻣﯽ و ﻧﺎزﮐﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮة‪.‬‬



‫ض َر[ )ع ص( ﻣﺆﻧﺚ ﺧﻀﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﻀﺮه‪.‬‬



‫ض َر[ )ع ِا( واﺣـﺪ ﺧﻀـﺮ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﯾـﮏ ﺗﺮهء ﺳﺒﺰ ||‪ .‬ﯾـﮏ درﺧﺖ ﮐﻪ در آﺧﺮ ﮔﺮﻣـﺎ ﺳﺒﺰ ﺷﻮد و ﺑـﺎر آورد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج‬ ‫]َخ ِ‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮه‪.‬‬



‫ض َر[ )ِاخ( ﻋﻠﻢ اﺳﺖ ﺧﯿﺒﺮ را‪ :‬ﮔـﺬﺷﺖ آن ﺣﻀـﺮت )ص( ﺑﺰﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ آﻧﺮا ﻋﺜﺮه ﯾﺎ ﻋﻔﺮه ﯾﺎ ﻋـﺬره ﮔﻔﺘﻨﺪي ﭘﺲ ﻧﺎﻣﯿﺪ آﻧﺮا ﺧﻀـﺮه‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮه‪.‬‬



‫ض َر[ )ِاخ( ﻧﺎم زﻣﯿﻦ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﺤﺎرب در ﻧﺠﺪ و ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬از اﻋﻤﺎل ﻣﺪﯾﻨﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﻀﺮه‪.‬‬



‫]ِخ َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺻﺤﺎﺑﯿﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﺪﻣﺖ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺣﺘﺮام ﺑﺴﯿﺎر داﺷﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫ض[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﻀﺮ ﮐﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪ اي اﺳﺖ از ﻗﯿﺲ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫ض[ )ص ﻧﺴﺒﯽ‪ِ ،‬ا( ﻧﺎم ﻧﻮﻋﯽ ﺧﺮﻣﺎﺳﺖ در ﺣﺎﺟﯽ آﺑﺎد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺷﻌﺮاي ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ و ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ اﺣﻤﺪ ﭘﺎﺷﺎزاده ﺧﻀﺮي اﺳﺖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج ‪.(3‬‬ ‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از ﺷﺎﻋﺮان ﻗﺮن دﻫﻢ ﻫﺠﺮي ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ و اﯾﻦ اﺑﯿﺎت از اوﺳﺖ‪ :‬ﻗﺼـﺪ دل اول زﻟﻒ ﻋﻨﺒﺮﻓﺎﻣﻪ در ﺑﺮ ﻗﻠﻨﺪر در ﮐﻪ ﻋﺰﻣﯽ‬ ‫ﺷﺎﻣﻪ در ﮐﺮﭘﮑﻢ دل ﻣﺎﺟﺮاﺳﻦ ﯾﺎ زﻣﻌﻪ ﮐﺎﺗﺐ ﭼﺸﻤﻢ اﻟﻨﺪه ﺧﺎﻣﻪ در‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﺷﺎﻋﺮﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﻬﺪ ﻃﺎﺷـﮑﭙﺮي زاده ﻗﺎﺿـﯽ اﺳـﺘﺎﻧﺒﻮل ﺣﯿﺎت داﺷﺖ و اﯾﻦ ﺑﯿﺖ از اوﺳﺖ‪ :‬زﻧﺨﺪاﻧﻨﺪه دل ﮐﻢ اوﻟﻤﺸـﯿﺪي ﺧﻂ‬ ‫دﻟﺪار ﮐﻠﺪي ﺧﻀﺮاﯾﺮ ﺷﺪي‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( از ﺷـﻌﺮاي ﻋﺜﻤـﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺰﻣـﺎن ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﺧﺎﻧـﮏ ﺑﻐـﺪاد ﺑﻪ ﺑﻐـﺪاد ﻋﺰﯾﻤﺖ ﮐﺮد و ﻣﺮگ او ﺑـﺪاﻧﺠﺎ اﺗﻔـﺎق اﻓﺘﺎد و اﯾﻦ ﺑﯿﺖ‬ ‫اوﺳﺖ‪ :‬اﺷﮑﻢ اﯾﭽﺮه روي زردم اي ﮐﻞ ﺧﻮش ﺗﺮ ﻫﻤﺎن ﺻﻮﯾﻪ دوﺷﻤﺶ ﺑﺮ ﺧﺰان ﭘﯿﺮاﻏﻨﻪ ﯾﮑﺰر ﻫﻤﺎن‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( از ﺷـﻌﺮاي ﻣﺘـﺄﺧﺮ ﻋﺜﻤـﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﺎل ‪ 1262‬ه ‪ .‬ق‪ .‬وﻓـﺎت ﯾـﺎﻓﺖ و اﯾـﻦ ﺑﯿﺖ از اوﺳﺖ‪ :‬ﻋـﺎﮐﻒ ﺑﯿﺖ اﻟﻌﻠـﻮﻣﻪ ﭘﯿﺮو اوﻟـﺪم‬ ‫ﺧﻀﺮﭘﺎ ﺣﻀﺮ ﺗﯿﻠﻪ ﻧﻮﻟﻪ اﯾﺘﺴﻪ م داﺋﻤﺎ ﮔﻔﺘﺎر ﻋﺸﻖ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از ﺷﺎﻋﺮان اﯾﺮاﻧﺴﺖ و او را ﺧﻀـﺮي ﻗﺰوﯾﻨﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ و اﯾﻦ ﺑﯿﺖ از اوﺳﺖ‪ :‬ﺳـﺮ ﮐﻮي ﯾﺎر ﺧﻀـﺮي ﺑﺤﺮﯾﻢ ﮐﻌﺒﻪ ﻣﺎﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻬﺮ ﻃﺮف ﮐﻨﯽ رو ﺑﺘﻮان ﻧﻤﺎز ﮐﺮدن‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( او از ﺷﺎﻋﺮان اﯾﺮاﻧﺴﺖ و ﺧﻀـﺮي ﺧﻮاﻧﺴﺎري ﻧﯿﺰ ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣﯿﺸﻮد و اﯾﻦ دو ﺑﯿﺖ از اوﺳﺖ‪ :‬ﻣﻮﯾﯽ ز ﺳـﺮ زﻟﻒ ﺗﻮام ﺗﺎر ﮐﻔﻦ ﺷـﺪ‬ ‫در ﺣﺸﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﺑﺎﻋﺚ آﻣﺮزش ﻣﻦ ﺷﺪ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﺷﺎﻋﺮ اﯾﺮاﻧﯽ اﺳﺖ و از ﻣﺮدﻣﺎن ﻻر ﺑﻮد و ﺧﻀﺮي ﻻري ﻧﺎم دﯾﮕﺮ اوﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﯿﺖ او راﺳﺖ‪ :‬ﺑﺨﺘﻢ آورده ﺑﺼﺪ ﺧﻮن ﺟﮕﺮ ﺗﺎ‬ ‫در دوﺳﺖ ﻣﮋه ﺑﺮ ﻫﻢ ﻣﺰن اي دﯾﺪه ﮐﻪ ﺧﻮاﺑﻢ ﻧﺒﺮد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( از ﺷﺎﻋﺮان اﯾﺮاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از اﺳﺘﺮآﺑﺎد ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ او را ﺧﻀﺮي اﺳﺘﺮآﺑﺎدي ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ و اﯾﻦ ﺑﯿﺖ از اوﺳﺖ‪ :‬ﻧﺎﻟﻪ ﭘﯿﺶ ﭼﺸﻢ‬ ‫ﺑﯿﻤﺎرش ﻣﮑﻦ ﻓﺘﻨﻪ در ﺧﻮاﺑﺴﺖ ﺑﯿﺪارش ﻣﮑﻦ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻧﯿﻢ ﺑﻠـﻮك ﺑﺨﺶ ﻗـﺎﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﯿﺮﺟﻨـﺪ‪ .‬واﻗﻊ در ‪51‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻗﺎﯾﻦ ﺳـﺮ راه ﺷﻮﺳﻪء‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮔﻨﺎﺑـﺎد ﺑﻪ ﻗـﺎﯾﻦ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ‪ 1731‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ‬ ‫ﻏﻼـت و زﻋﻔﺮان‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ آن زراﻋﺖ و ﺟﺎﻟﯿﺰﮐـﺎري ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬راﻫﺶ اﺗﻮﻣﺒﯿـﻞ رو اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺪاﻧﺠﺎ ﯾـﮏ دﺑﺴـﺘﺎن وﺟـﻮد دارد‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(7‬‬ ‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻨـﺎر راه ﺗﺮﺑﺖ ﺣﯿـﺪرﯾﻪ ﺑﻪ ﻗﺎﺋﻦ‪ ،‬ﻣﯿﺎن ﻧﺠﻢ آﺑﺎد و ﻋﻠﯽ آﺑﺎد واﻗﻊ در ‪ 324150‬ﮔﺰي ﻣﺸﻬﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﺣﮑﻢ ﺑﻦ ﻣﻌﻤﺮ‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ چ ‪ 2‬ج‪ 2‬ص‪ .(354‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﺑﻦ ﻣﻌﻤﺮ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻣﺤﺴﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ چ‪ 2‬ج‪ 2‬ص‪ .(354‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺤﺴﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫ض[ )ِاخ( ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻔﯿﻔﯽ‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ چ‪ 2‬ج‪ 2‬ص‪ .(354‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻔﯿﻔﯽ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﻀﺮي‪.‬‬



‫ض[ )ِاخ( ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺼﻄﻔﯽ‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ چ‪ 2‬ج‪ 2‬ص‪ .(354‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺼﻄﻔﯽ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﻀﺮﯾﺎت‪.‬‬



‫]ُخ ري ﯾـﺎ[ )ع ِا( ﻧﺒﺎﺗـﺎت ﺳـﺒﺰ ﺗﺮ‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج( )از ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت( ‪ :‬و ﺑﺮ ﺟﺮﯾﺐ ﺧﻀـﺮﯾﺎت از ﺗﺮه و ﭘﯿـﺎز و ﺳـﯿﺮ و ﻏﯿﺮ آن ﺳﻪ درﻫﻢ‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ ص‪ .(182‬و آﻧﮏ از ﺧﻀـﺮﯾﺎت و دﯾﮕﺮ درﺧﺘﻬﺎ ﮐﻪ در ﮐﺮوم ﻣﻌﯿﻨﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬آﻧﺮا ﺣﺴﺎب ﻧﻨﻤﺎﯾﻨـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ ص‪ .(107‬ﺑﻪ ﻫﺮ‬ ‫ﺟﺮﯾﺐ از ﺑﻘﻮل و ﺧﯿﺎرزار و ﺟﺎﻟﯿﺰ و ﺟﺰر و ﺷـﻠﻐﻢ و ﭘﯿﺎز و ﺳـﯿﺮ و ﺗﺮه و دﯾﮕﺮ ﺧﻀـﺮﯾﺎت‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﻗﻢ ص‪ .(|| 112‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺗﺮﮐﺎري و‬ ‫ﺗﺮﻫﺎ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ِ .‬ج ﺧﻀﺮي ﭼﻮن ﺣﺒﻠﯿﺎت ﮐﻪ ِج ﺣﺒﻠﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮﯾﺎت‪.‬‬



‫]ُخ ري ﯾـﺎ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺟﺮاﺣﯽ ﺑﺨﺶ ﺷﺎدﮔـﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺧﺮﻣﺸـﻬﺮ‪ .‬واﻗﻊ در ‪64‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري ﺷﺎدﮔﺎن و‬ ‫ﺷﺶ ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب راه اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو ﺷﺎدﮔﺎن ﺑﻪ ﻫﻨﺪﯾﺠﺎن‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه در دﺷﺖ ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﮔﺮﻣﺴﯿﺮي‪ .‬آب آن از ﭼﺎه‬ ‫و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠـﺎ ﻏﻼـت اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﺣﺸﻢ داري و راه آن در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن اﺗﻮﻣﺒﯿـﻞ رو ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺳﺎﮐﻨـﺎن آن از ﻃﺎﯾﻔﻪء‬ ‫ﻋﺴﺎﮐﺮه اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﻀﺮﯾﺎت‪.‬‬



‫]ُخ ري ﯾـﺎ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑـﺎوي ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﻫـﻮاز‪ .‬واﻗـﻊ در ‪42‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑـﺎﺧﺘﺮي اﻫﻮاز‪ ،‬ﮐﻨـﺎر راه‬ ‫آﺑـﺎدان ﺑﻪ اﻫﻮاز‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در دﺷﺖ ﻗﺮار دارد ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي و ‪ 344‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﭼﺎه و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ‬ ‫ﻏﻼـت و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ اﺳﺖ‪ .‬راﻫﺶ در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎﮐﻨﺎن آﻧﺠﺎ از ﻃﺎﯾﻔﻪء ﺣﻮﺷـﯿﻪ اﻧـﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﻀﺮي اﺳﺘﺮاﺑﺎدي‪.‬‬



‫]ِخ ِي ِا ِت[ )ِاخ(رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻀﺮي در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮﯾﺞ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﭘﺎﻟﯿﺰ ﮐﻪ ﺧﺮﺑﺰه زار و ﺧﯿﺎرزار و ﮐﺪوزار ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮي ﺧﻮاﻧﺴﺎري‪.‬‬



‫]ِخ ِي ﺧﻮا ‪ /‬ﺧﺎ[)ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻀﺮي در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ و ﻓﻬﺮﺳﺖ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﻣﺴﺠﺪ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻر ج ‪ 2‬ص‪ 210‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮي ﻗﺰوﯾﻨﯽ‪.‬‬



‫]ِخ ِي َق[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻀﺮي در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮي ﻻري‪.‬‬



‫]ِخ ِي[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻀﺮي در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ و ﻓﻬﺮﺳﺖ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﻣﺴﺠﺪ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻر ج‪ 2‬ص‪ 210‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮﯾﻪ‪.‬‬



‫]ُخ ري َي[ )ع ِا( ﻧﺨﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺒﺰ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﺮﻣﺎي ﻧﯿﮑﻮ ﺑﺎر آرد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﺮﯾﻪ‪.‬‬



‫ض ري َي[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﻀﺾ‪.‬‬



‫ض[ )ع ِا( ﻃﻌﺎﻣﻬﺎي رﻧﮕﺎرﻧﮓ ||‪ .‬ﻣﻬﺮﻫﺎي ﺳﭙﯿﺪ و ﺧﺮد ﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﭘﻮﺷﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﻀﻊ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج اﺧﻀﻊ و ﺧﻀﻌﺎء ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻊ‪.‬‬



‫ض[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج ﺧﺎﺿﻊ و ﺧﻀﻮع‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫]ُخ ُ‬ ‫ﺧﻀﻊ‪.‬‬



‫ض[ )ع ﻣﺺ( راﺿـﯽ ﮔﺮدﯾـﺪن ﺑﺨـﻮاري‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻀﻊ اﻟﺮﺟـﻞ ﺧﻀـﻌًﺎ ||‪ .‬ﮔﺮدن ﮐـﺞ ﮐﺮدن اﺳﺐ و ﺷـﺘﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج‬ ‫]َخ َ‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻀﻊ اﻟﻔﺮس و اﻟﻈﻠﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻌﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﻣﺆﻧﺚ اﺧﻀﻊ‪ .‬زن ﻣﻄﯿﻊ و ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺮدار و راﺿﯽ ﺑﺨﻮاري‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﻀﻊ‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻌﺒﮥ‪.‬‬



‫]َخ َع َب[ )ع ص( زن ﻓﺮﺑﻪ ||‪ .‬زن درﻣﺎﻧﺪهء ﻋﺎﺟﺰ‪ .‬ﺿﻌﯿﻔﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻌﮥ‪.‬‬



‫]َخ َع[ )ع ِا( آواز ﺑﺮﺧﻮرد ﺗﺎزﯾـﺎﻧﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺳـﻤﻌﺖ ﻟﻠﺴـﯿﺎط ﺧﻀـﻌﮥ ﻟﻠﺴـﯿﻮف ﺑﻀـﻌﮥ‪:‬‬ ‫ﻓﺎﻟﺨﻀﻌﻪ ﺻﻮت وﻗﻊ اﻟﺴﯿﺎط و اﻟﺒﻀﻌﻪ اﻟﻘﻄﻊ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻌﻪ‪.‬‬



‫ض َع[ )ع ص‪ِ ،‬ا( آﻧﮑﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﮐﺴﺎن ﻓﺮوﺗﻨﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ||‪ .‬ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ رﺳـﺘﻪ از ﻫﺴﺘﻪ ||‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻏﻠﺒﻪ ﮐﻨﺪ ﻣﺮ ﻫﻤﺴﺮان ﺧﻮد را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫]ُخ َ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 824‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻒ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮ ﺑﺮاي ﺧﻀﺎف اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻀﺎف در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻒ‪.‬‬



‫ض[ )ع ِا( رﯾﺰه اي از ﺧﯿــﺎر و ﮐــﺪو و ﺧﺮﺑﺰه و ﯾــﺎ ﮐﻼـن از آﻧﻬـﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب‬ ‫]َخ َ‬ ‫اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﻣﺮوارﯾﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﻣﺮوارﯾﺪ ﺻﺎف ||‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ از ﻣﻬﺮه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻞ‪.‬‬



‫ض[ )ع ِا( ﺧﻀـﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﻀﻞ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد )||‪ .‬ﻣﺺ( ﻃﺮاوت ﻧﺎك ﮔﺮدﯾـﺪن ||‪ .‬ﺗﺮ ﺷـﺪن ﺑﻪ آب‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻞ‪.‬‬



‫ض[ )ع ص( ﻃﺮاوت ﻧـﺎك ||‪ .‬ﺗﺮ‪ .‬ﻏﯿﺮﺧﺸـﮏ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ - .‬ﺷﻮاء ﺧﻀﻞ؛ ﮐﺒﺎب ﺗﺎزه ﮐﻪ‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﭼﯿﺰي از آن ﻣﯽ ﭼﮑﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻞ‪.‬‬



‫ض[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺳﻠﻤﻪ‪ .‬ﺷﺎﻋﺮي از ﻋﺮﺑﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﻀﻞ‪.‬‬



‫ض[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪ‪ .‬ﺷﺎﻋﺮي از ﻋﺮﺑﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﻀﻼف‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( درﺧﺖ ﻣﻘﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻘﻞ ﻣﮑﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻼن‪.‬‬



‫ض[ )ِاخ( ﻧﺨﻠﺴﺘﺎﻧﻬﺎي ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﻟﺪول در ﯾﻤﺎﻣﻪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﻀﻠﻔﻪ‪.‬‬



‫]َخ َل َف[ )ع اِﻣﺺ( ﺳﺒﮑﯽ ﺑﺎر ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻠﻪ‪.‬‬



‫]ُخ ـُﺿ ْﻞ َل[ )ع اِﻣﺺ( ﻧﻌﻤﺖ و ﺳـﯿﺮاﺑﯽ و رﻓـﺎﻫﯿﺖ ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ - .‬ﯾﻮم ﺧﻀـﻠﻪ؛ روز ﻋﯿﺶ و‬ ‫ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب )||(‪ِ .‬ا( زوﺟﻪ )||‪ .‬ص( زن ﻧﺮم و ﻧﺎزك اﻧﺪام‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻠﻪ‪.‬‬



‫]ُخ ُﺿْﻞ َل[ )ِاخ( از اﻋﻼم زﻧﺎن اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ع ِا( واﺣﺪ ﺧﻀﻞ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻢ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ()‪ (1‬ﺧﺎﺋﯿـﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺧﻮردن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺧﺎﺋﯿـﺪن ﺑﺎ ﻗﺼﺎي دﻧـﺪاﻧﻬﺎ ||‪ .‬ﺧﻮردن ﭘﺮي دﻫﺎن ||‪ .‬ﺧﺎص اﺳﺖ ﺑﺨﻮردن ﭼﯿﺰي ﺗﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﯿﺎر و ﺟﺰ‬ ‫آن ||‪ .‬ﺑﺮﯾﺪن)‪) (2‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﺑﺨﺸـﯿﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﻀﻢ ﻟﻪ‬ ‫ﻣﻦ ﻣﺎﻟﻪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺼﺪر ﺑﺎ ﻻم ﺣﺮف ﺟﺮ ﻣﺘﻌﺪي ﻣﯿﺸﻮد)‪ .(|| 3‬ﺗﯿﺰ دادن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﻀﻢ ﺑﺎﻻﺳﺖ‪ - (1) .‬ﻓﻌﻞ ﺛﻼﺛﯽ ﻣﺠﺮد آن‬ ‫از ﺑﺎب »ﺳـﻤﻊ« و »ﺿـﺮب« ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - (2) .‬ﻓﻌـﻞ ﺛﻼﺛﯽ ﻣﺠﺮد آن از ﺑﺎب »ﺿـﺮب« ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ - (3) .‬در اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد‬ ‫آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻗـﺪ ﯾﺒﻠﻎ اﻟﺨﻀﻢ ﺑﺎﻟﻘﻀﻢ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻣﺜﻠﯽ اﺳﺖ ﺑﻤﻌﻨﯽ‪» :‬ﮐﺜﯿﺮ ﮔﺎﻫﯽ از ﻗﻠﯿﻞ ﻓﺮاﻣﯽ رﺳﺪ ﯾﺎ رﻓﺎﻫﺖ از ﻣﺸـﻘﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ‬ ‫آﯾﺪ«‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻢ‪.‬‬



‫ض[ )ع ِا( ﺟﻤﺎﻋﺖ اﻧﺒﻮه از ﻣﺮدﻣﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﮐﻤﺎن ﺷﯿﻄﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]َﺧْﺾ َ‬ ‫ﺧﻀﻢ‪.‬‬



‫ض[ )ِاخ( ﻟﻘﺐ ﻋﻨﺒﺮﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺗﻤﯿﻢ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﺠﺎرب اﻟﺴﻠﻒ چ ﺑﻬﻤﻨﯿﺎر در ﺷﺮح ﺣﺎل ﺻﺎﺣﺐ ص ‪112‬‬ ‫]َﺧْﺾ َ‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻢ‪.‬‬



‫ض[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺷﻬﺮﯾﺴﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫]َﺧْﺾ َ‬ ‫ﺧﻀﻢ‪.‬‬



‫ض[ )ِاخ( ﻧﺎم آﺑﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]َﺧْﺾ َ‬ ‫ﺧﻀﻢ‪.‬‬



‫]َخ َﺿﻢ م[ )ع ص( ﻣﻬﺘﺮ ﺑﺮدﺑـﺎر ﺑﺴـﯿﺎرﻋﻄﺎ و ﺧـﺎص اﺳﺖ ﺑﻤﺮدﻣـﺎن‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻀـﻤﻮن )||‪ِ .‬ا( درﯾـﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد()‪ .(1‬درﯾـﺎي ﻋﻈﯿﻢ‪) .‬اﻟﻤﻨﺠـﺪ(‪ - .‬ﺑﺤﺮ ﺧﻀﻢ؛ درﯾـﺎي ﻋﻈﯿﻢ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬اﺳـﺘﺨﺎره ﮐﺮد ﭼﻮن ﺑﺤﺮ ﺧﻀـﻢ‬ ‫ﺟﻮﺷـﺎن و ﺧﺮوﺷـﺎن در ﺣﺮﮐـﺖ آﻣـﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤـﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﻟﻄﻤﻪ ﻣـﻮج ﺧﺸﻢ او از ﺑﺤﺮ ﺧﻀﻢ ﮐﻔـﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗـﺎرﯾﺦ‬ ‫ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬آﺑﯽ ﻧـﺪارد ﭘـﺎرﮔﯿﻦ در ﻣﻌﺮض ﺑﺤﺮ ﺧﻀﻢ‪) .‬ﺳـﻠﻤﺎن ﺳـﺎوﺟﯽ ||(‪ .‬ﺟﻤـﺎﻋﺖ اﻧﺒﻮه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب( )اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد ||(‪ .‬اﺳﺐ ﺳـﺘﺒﺮ ||‪ .‬ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﺑﺮان‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ - .‬ﺳـﯿﻒ ﺧﻀﻢ؛ ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﺗﯿﺰ ||‪ .‬ﺳـﻨﮓ‬ ‫ﻓﺴﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ - (1) .‬در اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻣﻌﻨﺎي ﺣﻘﯿﻘﯽ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺤﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻤﺎت‪.‬‬



‫ض[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻣﺪﯾﻨﻪ آﻧﺮا ﻧﻘﯿﻊ اﻟﺨﻀﻤﺎت ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﻀﻤﺎن‪.‬‬



‫ض ‪ِ /‬ﺧْﺾ ِﺿْﻢ ﻣﺎ[ )ع ِا( ﮔﺮﯾﺒﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺧﺸـﺘﮏ ﭘﯿﺮاﻫﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ - .‬ﺧﻀـﻤﺎن اﻟﻘﻤﯿﺺ؛‬ ‫]َﺧْﺾ ُ‬ ‫ﮔﺮﯾﺒﺎن‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻤﺎن‪.‬‬



‫]ُخ ُﺿْﻢ ﻣﺎ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻤﮥ‪.‬‬



‫]َخ َم[ )ع ِا( ﺗﻌﻮﯾـﺬ و ﺑﺎزوﺑﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﺣﺮزي ﮐﻪ ﻣﺮدان در ﻫﻨﮕﺎم رﻓﺘﻦ ﭘﯿﺶ ﺳـﻼﻃﯿﻦ و‬ ‫در ﺟﻨﮓ ﭘﻮﺷﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻤﮥ‪.‬‬



‫ض َم[ )ع ص( ﺑﺴﯿﺎرﺧﻮرﻧﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﻀﻤﮥ‪.‬‬



‫]ُخ ُﺿْﻢ َم[ )ع ِا( وﺳـﻂ و ﻣﯿـﺎﻧﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﻣﻌﻈﻢ ﻫﺮ ﭼﯿﺰي )||‪ .‬ص( ﺳـﻄﺒﺮ ﺑﺎزو‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺧﺎﻟﺺ ﻧﺴﺒﺖ‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬و ﻫﻮ ﻓﯽ ﺧﻀﻤﮥ ﻗﻮﻣﻪ؛ او ﺧﺎﻟﺺ ﻧﺴﺒﺖ اﺳﺖ در ﻗﻮم ﺧﻮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻦ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدن ﺑﺮ ﺷﺘﺮ و ﮔﺰﯾـﺪن ﺑـﺪن آﻧﺮا ﺑﺪﻧﺪان‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻀﻦ ﻧﺎﻗﺘﻪ ﺧﻀـﻨﺎ ||‪ .‬ﺑﺎزداﺷـﺘﻪ ﺷﺪن زن از وي‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻀﻨﺖ ﻋﻨﻪ اﻟﻤﺮأة‪ .‬اﯾﻦ ﻓﻌﻞ ﺑﺼﻮرت ﻣﺠﻬﻮل اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻮ‪.‬‬



‫]َﺧْﻀْﻮ[ )ع ﻣﺺ( ﺧﺮد و ﻣﺮد ﺷﺪن ﭼﯿﺰي ﺗﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻮب‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺳﺒﺰهء ﻧﻮدﻣﯿﺪهء ﺑﺒﺎرﯾﺪن ﺑﺎران ||‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ دﻣﯿﺪﮔﯽ ﺑﺮگ از ﺷﺎﺧﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻮب‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( ﺳﺒﺰ ﺷﺪن درﺧﺖ)‪) .(1‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺳﺒﺰ ﺷﺪن زﻣﯿﻦ ||‪ .‬ﺳﺒﺰ‬ ‫ﺷﺪن ﺷﮑﻮﻓﻪ ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ - (1) .‬ﻓﻌﻞ اﯾﻦ ﻣﺼﺪر ﺑﺼﻮرت ﻣﺠﻬﻮل ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻮب‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج ﺧﻀﺐ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻮر‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﺳﺮﺳﺒﺰ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻮراء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم آﺑﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻮع‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﻓﺮوﺗﻦ‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧُﻀﻊ ||‪ .‬زﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻬﯿﮕﺎه ﻫﺎي او را آواز ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻮع‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( ﻓﺮوﺗﻨﯽ ﮐﺮدن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻــرب( )از ﺗــﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴــﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬آرﻣﯿــﺪن ||‪ .‬ﺳــﺎﮐﻦ ﮔﺮدﯾــﺪن ||‪ .‬ﺳــﺎﮐﻦ‬ ‫ﮔﺮداﻧﯿـﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺧﻮاﻧـﺪن ﮐﺴـﯽ را ﺑﺴﻮي ﺑـﺪي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﻣﯿـﻞ ﮐﺮدن ﺳـﺘﺎره ﺑﻐﺮوب||‪.‬‬ ‫ﮐﻮﺷـﯿﺪن ﺷﺘﺮان در رﻓﺘﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﭘﺴﺖ ﮔﺮداﻧﯿـﺪن ﮐﺴـﯽ را ||‪ .‬ﮐﻼﻧﺴـﺎﻟﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻮع‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع اِﻣﺺ( ﻓﺮوﺗﻨﯽ‪ .‬ﺳﺮاﻓﮑﻨﺪﮔﯽ )||‪ِ .‬ا( ﻧﯿﺎز‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻮع ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻓﺮوﺗﻨﯽ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﻀﻮع و ﺧﺸﻮع‪.‬‬



‫]ُخ ُع ُخ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ ،‬اِﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻓﺮوﺗﻨﯽ‪ .‬ﺗﻮاﺿﻊ‪ .‬ﺗﻀﻌﻀﻊ‪ .‬ﺗﺬﻟﻞ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﻮف‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﺑﺴﯿﺎر ﺗﯿﺰدﻫﻨﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﯿﺐ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﺧﻀﺎب داده ﺷـﺪه‪ .‬رﻧﮓ ﮐﺮده ﺷـﺪه‪ .‬رﻧﮕﯿﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻻﻟﻪ ﻣﯿﺎن دﺷﺖ ﺑﺨﻨـﺪد ﻫﻤﯽ ز دور ﭼﻮن ﭘﻨﺠﻪء‬ ‫ﻋﺮوس ﺑﺤّﻨﺎ ﺷﺪه ﺧﻀـﯿﺐ‪ .‬رودﮐﯽ‪ .‬ﺧﻤﺎر در ﺳـﺮ و دﺳـﺘﺶ ﺑﺨﻮن ﻫﺸـﯿﺎران ﺧﻀـﯿﺐ و ﻧﺮﮔﺲ ﻣﺴـﺘﺶ ﺑﺠﺎدوﯾﯽ ﻣﮑﺤﻮل‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪- .‬‬ ‫اﻟﮑﻒ اﻟﺨﻀﯿﺐ؛ ﻧﺎم ﺳﺘﺎره اي اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ - .‬اﻣﺮأة ﺧﻀﯿﺐ؛ زﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد را رﻧﮓ ﮐﺮده‬ ‫ﺑﺮاي آراﯾﺶ‪ - .‬ﺑﻨﺎن ﺧﻀﯿﺐ؛ اﻧﮕﺸﺖ رﻧﮓ ﮐﺮده ﺷﺪه‪ .‬اﻧﮕﺸﺖ رﻧﮕﯿﻦ‪ - .‬ﮐﻒ ﺧﻀﯿﺐ؛ ﮐﻒ دﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي زﯾﻨﺖ رﻧﮕﯿﻦ ﮐﺮده اﻧﺪ‬ ‫‪ :‬ﻣﯽ دﯾﺮﯾﻨﻪ ﮔﺴﺎرﯾﻢ ﺑﻔﺮﻋﻮﻧﯽ ﺟﺎم از ﮐﻒ ﺳﯿﻢ ﺑﻨﺎﮔﻮﺷﯽ ﺑﺎ ﮐﻒ ﺧﻀﯿﺐ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﻀﯿﺐ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( اﻧﺘﺴﺎب ﺧﻀﺎب ﮐﺮدن ﺑﺮﯾﺶ را ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﯿﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺳﺒﺰ ||‪ .‬ﺗﺮهء ﺳﺒﺰ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﯿﺮ‪.‬‬



‫ض[ )ِاخ( ﻟﻘﺐ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﺼﻌﺐ زﺑﯿﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﻀﯿﺮ‪.‬‬



‫ض[ )ِاخ( ﺷﯿﺦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ رﯾﺎﺣﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﻀﯿﺮ‪.‬‬



‫ض[ )ِاخ( اﺑﻦ زرﯾﻖ‪ .‬وي از ﻣﺤﺪﺛﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﻀﯿﺮ‪.‬‬



‫ض[ )ِاخ( ﺳﻠﻤﯽ‪ .‬ﻣﺤﺪﺛﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ و او را ﺑﺎ »ﺣﺎء«‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺣﻀﯿﺮ ﺳﻠﻤﯽ ﻧﯿﺰ ﺿﺒﻂ ﮐﺮده اﻧﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﻀﯿﺮاء ‪.‬‬



‫ض[ )ع ِا( ﻣﺮﻏﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﻀﯿﺮة‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ِا( ﺧﺮﻣﺎﺑﻨﯽ ﮐﻪ ﻏﻮرهء آن ﺳﺒﺰ ﺑﺮﯾﺰد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﯿﺮي‪.‬‬



‫ض[ )ِاخ( اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﺴﺎل ‪ 903‬ه ‪ .‬ق‪ .‬از ﻓﺎﺿـﻼن زﻣﺎن ﺧﻮد ﺑﻮد و او را ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ و رﺳﺎﺋﻞ ﻣـﺪوﻧﻪ و ﺧﻄﺐ و دﯾﻮان‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺷﻌﺮ اﺳﺖ و ﮐﺘﺎب ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ در ﻋﻠﻢ ﻗﺮاﺋﺖ دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد درﮔﺬﺷﺖ‪) .‬از اﻻﻋﻼم زرﮐﻠﯽ ج‪ 1‬چ‪ 2‬ص‪.(316‬‬ ‫ﺧﻀﯿﺮﯾﻪ‪.‬‬



‫ض ري َي[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺠﺎﻧﺐ ﺷـﺮﻗﯽ ﺑﻐـﺪاد و ﮔﻮﯾﺎ ﻫﻤﺎن ﻣﺤﻠﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن اﻟﺨﻀـﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﻘﺮب ﻣﺪﻓﻦ‬ ‫]ُخ َ‬ ‫اﻣﺎم اﺑﻮﺣﻨﯿﻔﻪ و ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺳﻮق ﺧﻀﯿﺮ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪ .‬از اﯾﻦ ﻣﺤﻠﺖ اﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺒﺎغ ﺧﻀﯿﺮي ﺑﻦ ﻃﯿﺐ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﯿﺾ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺟﺎي ﺧﺎك ﻧﺎك ﺗﺮ ﺷﺪهء از ﺑﺎران‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﯿﻌﮥ‪.‬‬



‫]َخ َع[ )ع ِا( آواز ﺷـﮑﻢ اﺳﺐ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻟﺒﺴـﺘﺎن ||(‪ .‬دو ﮔﻮﺷﺖ ﭘﺎرهء ﮐﺎواك ﮐﻪ آن‬ ‫آواز ﺑﺮآﯾـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬آواز ﺗﻮﺟﺒﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫آواز ﺳﯿﻞ و ﺳﯿﻼب‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻀﯿﻠﮥ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ع ِا( ﻣﺮﻏﺰار ﺳﺒﺰ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﭼﻤﻦ زار‪ .‬ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﺒﺰي آن روﺋﯿـﺪه و ﺳـﺮﺳﺒﺰ ﺷﺪه‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺼﺪر ﺧﻀﻞ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻀﯿﻤﮥ‪.‬‬



‫]َخ َم[ )ع ِا( ﮔﯿـﺎه ﺳﺒﺰ و ﺗﺮ ||‪ .‬زﻣﯿﻦ ﻧﺮم ﺑﺴـﯿﺎرروﯾﺎﻧﻨﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﮔﻨـﺪم ﺑـﺎ آب ﭘﺨﺘﻪ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 825‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ﻂ ط[ )ع ﻣﺺ( ﮔﺎﺋﯿـﺪن زن را ﺑﺠﻤـﺎع ﺧـﻂ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧـﻂ اﻟﻤﺮأة ﺧﻄـﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب ||(‪ .‬ﮐﻢ و اﻧـﺪك ﺧﻮردن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧـﻂ ﻓﻼن؛ ﮐﻢ و اﻧـﺪك ﺧﻮرد ﻓﻼن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب||(‪.‬‬ ‫ﺷﮑﺎﻓﺘﻦ ﮔﻮر را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻣﺎ ﺧﻂ ﻏﺒﺎره؛ ﻣﺎﺷـﻘﻪ ||‪ .‬ﺷـﮑﺎﻓﺘﻦ و ﺣﻔﺮ ﻗﺒﺮ ﮐﺮدن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻣﻨـﻊ ﮐﺮدن و ﺑﺎزداﺷـﺘﻦ ﻏﯿﺮ را از ﭼﯿﺰي‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧـﻂ ﻋﻠﯿﻬـﺎ )اﯾﻦ ﻓﻌـﻞ ﺑـﺎ ﮐﻠﻤﻪء ﻋﻠﯽ ﻣﺘﻌـﺪي ﻣﯿﺸﻮد||(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻮط ﭘﯿـﺪا ﺷـﺪن در روي ﮐﺴـﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻂ وﺟﻬﻪ؛ ﺧﻄﻮط ﭘﯿﺪا ﺷﺪ در روي آن‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد ||(‪ .‬ﺧـﻂ دﻣﯿـﺪن ﻋـﺬار ﮐـﻮدك ||‪ .‬ﺟﻬﺖ ﺑﻨـﺎ ﺧـﻂ ﮐﺸـﯿﺪن‬ ‫ﮔﺮداﮔﺮد زﻣﯿﻦ و ﺣـﺪ ﭘﯿـﺪا ﮐﺮدن ||‪ .‬ﮔﺮﻓﺘﻦ زﻣﯿﻦ را ﺑﺮاي ﺧـﻮد ﻧﺸـﺎن ﮐﺮدن آﻧﺮا ﺗـﺎ ﺑﺪاﻧﻨـﺪ ﮐﻪ آﻧﺠـﺎ را ﺑﺮاي ﺑﻨـﺎ ﮐﺮدن ﺧـﺎﻧﻪ ﺧـﻮد‬ ‫ﺑﺮﮔﺰﯾــﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨـﻪ‪ :‬ﺧـﻂ اﻟﺨﻄـﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬ﺑﺮوي ﭼﯿﺰي ﻋﻼـﻣﺖ ﯾـﺎ ﺧﻂ‬ ‫ﮔـﺬاردن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﻧﻮﺷـﺘﻦ ﻧﺎﻣﻪ را ﺑﺎ دﺳﺖ ﯾﺎ ﺑﺎ ﻗﻠﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‬ ‫)از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧـﻂ اﻟﮑﺘﺎب ﺑﯿـﺪه و ﺑﺎﻟﻘﻠﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﮐﺘﺎﺑﺖ‪ .‬ﻧﻮﺷـﺘﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﻫﻤﭽﻨﺎن‬ ‫ﮐﺰ ﻗﻮل ﻣـﺎ ﻗﻮﻟﺶ ﺑﻪ اﺳﺖ ﺧـﻂ او از ﺧـﻂ ﻣﺎ ﻧﯿﮑﻮﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭼﺸﻢ و ﮔﻮش ﺧﻠﻖ ﺑﯽ ﻗﻮل رﺳﻮل از ﺧﻂ و از ﻗﻮل او ﮐﻮر و‬ ‫ﮐﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭼﻮ ﺧﻄﺶ ﻗﻠﻢ راﻧـﺪ ﺑﺮ آﻓﺘﺎب ﯾﮑﯽ ﺟﺪول اﻧﮕﯿﺨﺖ از ﻣﺸﮏ ﻧﺎب ﻓﻠﮏ زآن ﺧﻂ ﺟﺪول اﻧﮕﯿﺨﺘﻪ ﺳﻮاد ﺣﺒﺶ‬ ‫را ورق رﯾﺨﺘﻪ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ )||‪ِ .‬ا( ﻧﻮﻋﯽ از ﺟﻤـﺎع اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻄﻮط‪ ،‬اﺧﻄﺎط ||‪ .‬راه ﺧﻔﯿﻒ در زﻣﯿﻦ ﻧﺮم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪ .‬ﻃﺮﯾﻖ‪ .‬ﺳﺒﯿـﻞ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻄﻮط‪ ،‬اﺧﻄـﺎط ‪ :‬ﺗـﺎ ﺗﻮ ﺑﺎﺷـﯽ ز‬ ‫راﺳﺘﯽ ﻣﮕﺬر ﻣﮑﺶ از ﺧﻂ راﺳـﺘﮕﺎران ﺳـﺮ‪.‬اوﺣﺪي‪ - .‬اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﺧﻂ اﺻﻔﻬﺎن؛ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ راه اﺻﻔﻬﺎن‪ - .‬اول ﺧﻂ؛ اﺑﺘﺪا راه‪ .‬ﻣﺒﺪأ ﻣﺴﯿﺮ‪- .‬‬ ‫ﺗﻪ ﺧـﻂ؛ اﻧﺘﻬـﺎي راه‪ - .‬ﺧﻂ آﻫﻦ؛ راه آﻫﻦ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ راه آﻫﻦ ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﻂ ﺧﻂ؛ راه راه‪ .‬ﻣﯿﻞ ﻣﯿﻞ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﭘﺎرﭼﻪ ﯾﺎ ﻧﻘﺶ ﮐﻪ ﺧﻄﻮط‬ ‫ﻣﻮازي ﺑﺮوي دارد‪ - .‬ﺧـﻂ راه؛ اﻣﺘـﺪاد راه‪ - .‬ﺧـﻂ زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ؛ راه زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ‪ - .‬ﺧﻂ ﮐﺸﺘﯿﺮاﻧﯽ؛ راﻫﯽ ﮐﻪ ﮐﺸﺘﯽ در آن ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨـﺪ و‬ ‫ﮐﻨﺎﯾﻪ اﺳﺖ از ﻣﺴـﯿﺮي در درﯾﺎ ﮐﻪ ﮐﺸﺘﯽ ﻣﺮﺗﺒًﺎ روي آن آﻣﺪ و ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ - .‬ﺧﻂ ﻫﻮاﯾﯽ؛ راه ﻫﻮاﯾﯽ‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﺑﯿﻦ ﺗﻬﺮان و ﺷﯿﺮاز ﺧﻂ‬ ‫ﻫـﻮاﯾﯽ اﺳـﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ راﻫﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣﺴـﯿﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎﺳﺖ‪ .‬و آن ﮐﻨـﺎﯾﻪ اﺳﺖ از وﺟـﻮد ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ ﮐﻪ در اﯾﻦ راه ﭘﺮواز ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ||‪ .‬ﺣـﺪ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬در اﯾﻦ ﺧﻂ ﻧﯿﺴﺖ‪ - .‬از ﺧﻂ ﺷـﺪن؛ ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ ﺷﺪن)‪ : (1‬ور ز ﻣﻦ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺪي ﮔﻔﺖ ﮐﺴـﯽ ﻣﺸﻮ از ﺧﻂ‬ ‫ﮐﺂن ﮔﻔﺘﻪ ﺧﻄﺎﺳﺖ)‪ .(2‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ )ﻏﺰﻟﯿـﺎت(‪ - .‬ﭘـﺎي از ﺧﻂ ﺑﯿﺮون ﺷـﺪن؛ از ﺣـﺪ ﺗﺠﺎوز ﮐﺮدن ‪ :‬ﭘﺎي دﻟﻢ ﺑﺮون ﻧﺸـﺪ از ﺧﻂ ﻣﻬﺮ او ﻧﯽ‬ ‫ﻣﻬﺮهء اﻣﯿـﺪ ﻣﻦ از ﺷـﺸﺪر ﺳـﺨﺎش‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - .‬ﭘﺎي از ﺧﻂ ﺧﻮد ﺑﯿﺮون ﻧﻬﺎدن؛ از ﺣﺪ ﺧﻮﯾﺶ ﺗﺠﺎوز ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪- .‬‬ ‫ﺧـﻂ زﻣﯿﻨﯽ را ﻣﻌﯿﻦ ﮐﺮدن؛ ﺣـﺪود زﻣﯿﻦ را ﻣﻌﯿﻦ ﮐﺮدن ||‪ .‬رﯾﺶ‪ .‬ﻣﺤـﺎﺳﻦ‪ .‬ﺳﺒﯿﻞ‪ .‬ﺑﺮوت‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﻮﯾﻬﺎﯾﯽ ﺗﺎزه ﮐﻪ ﺑﺮ ﻋﺎرض‬ ‫ﻣﯽ روﯾﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﺨﻂ و آن ﻟﺐ و دﻧﺪاﻧﺶ ﺑﻨﮕﺮ ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره ﻣﺮا دارﻧﺪ در ﺗﺎب‪ .‬ﻓﯿﺮوز ﻣﺸـﺮﻗﯽ‪ .‬ﮔﺮد ﮔﻞ ﺳﺮخ اﻧﺪر‬ ‫ﺧﻄﯽ)‪ (3‬ﺑﮑﺸـﯿﺪي ﺗﺎ ﺧﻠﻖ ﺟﻬﺎن را ﺑﻔﮑﻨـﺪي ﺑﺨﻼﻟﻮش‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬ﺗﺎ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪت اﻣﺴﺎل ﺧﻂ ﻏﺎﻟﯿﻪ ﺑﻮي‪ .‬ﻋﻤﺎرهء ﻣﺮوزي‪ .‬ﻋﻨﺒﺮﯾﻦ ﺧﻄﯽ‬ ‫و ﺑﯿﺠـﺎده ﻟﺐ و ﻧﺮﮔﺲ ﭼﺸﻢ ﺣﺒﺸـﯽ ﻣﻮي و ﺣﺠـﺎزي ﺳـﺨﻦ و روﻣﯽ دﯾﻢ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻣﺸﻮ در ﺧـﻂ ز ﺧﻂ ﮐﺂﻧﻬﻢ ز ﺣﺴﻦ اﺳﺖ دﻏﺎ ﭼﻮن‬ ‫ﭼﺎﺑﮏ آﯾﺪ ﻫﻢ ز ﻧﺮد اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﺎدي ﺷـﻬﺮﯾﺎري‪ .‬ﺧﻂ ﺑﺮ ﻟﺐ ﺳﺎﻏﺮ ﺑﯿﻦ ﭼﻮن ﺧﻂ ﻟﺐ ﺳﺎﻗﯽ ﮐﺰ ﻧﯿﻞ ﺧﻢ ﻋﯿﺴـﯽ زﻧﺎر ﻧﻤﻮد اﯾﻨﮏ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧـﺎﻃﺮت ﺟـﺎن ﻫﻨﺮ ﺑﻮد و ﺧﻄﺖ ﮐـﺎن ﻫﻨﺮ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻟﯿـﮏ از آن در ﺧﻄﻢ ﮐﻪ از ﺧـﻂ ﺗﻮ ﻧـﺎﻓﻪ ﻫـﺎ راﯾﮕـﺎن ﻫﻤﯽ رﯾﺰد‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺳـﻠﻄﺎن‬ ‫ﺑﺮﮐﯿﺎرق ﺧﻮب ﭼﻬﺮه ﺑﻐﺎﯾﺖ ﺑﻮد ﻣﻌﺘـﺪل ﻗﺎﻣﺖ و ﺧﻂ و ﻣﺤﺎﺳﻦ ﺑﻬﻢ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ اﺑﺮوﮔﺸﺎده‪) .‬راﺣﮥ اﻟﺼﺪور راوﻧﺪي(‪ .‬ﺑﺪاﻧﮑﻪ ﺑﺮﻧﻨﻬﻢ ﺑﻮﺳـﻪ‬ ‫ﺑﺮ ﺧﻄﺖ ﮔﻮﯾﯽ روا ﻣـﺪار ﮐﻪ ﻣﻮري ز ﺧﻮد ﺑﯿﺎزاري‪ .‬رﻓﯿﻊ اﻟـﺪﯾﻦ ﻟﻨﺒﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ دﻟﻢ درﮐﺸـﯿﺪ روي ﭼﻮ ﻣﻘﺼﻮد ﺧﻂ ﺗﻮ ﭼﻮن ﻣﻮﯾﺶ از‬ ‫ﺿﻤﯿﺮ ﺑﺮآورد‪.‬ﻋﻄﺎر‪ .‬ﻫﻤﻪ داﻧﻨـﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺳﺒﺰهء ﺧﻂ دارم دوﺳﺖ ﻧﻪ ﭼﻮ دﯾﮕﺮ ﺣﯿﻮان ﺳﺒﺰهء ﺻـﺤﺮاﺋﯽ را‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑـﺪاﯾﻊ(‪ .‬ﺳـﺮ ﻣﯽ ﻧﻬﻨﺪ‬ ‫ﭘﯿﺶ ﺧﻄﺖ ﻋﺎرﻓﺎن ﭘﺎرس ﺑﯿﺘﯽ ﻣﮕﺮ ز ﮔﻔﺘﻪء ﺳـﻌﺪي ﻧﺒﺸـﺘﻪ اي‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﺪاﯾﻊ(‪ .‬ﺟﺰ ﺧﻂ دﻻوﯾﺰ ﺗﻮ ﺑﺮﻃﺮف ﺑﻨﺎﮔﻮش ﺳﺒﺰه ﻧﺸـﯿﻨﺪم ﮐﻪ‬ ‫دﻣـﺪ ﺑﺮ ﮔﻞ ﺳﻮري‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺧﻮاﺗﯿﻢ(‪ .‬ز رﻧﮓ ﻻﻟﻪ ﻣﺮا روي دﻟﺒﺮ آﯾـﺪ ﯾﺎد ز ﺷـﮑﻞ ﺳﺒﺰه ﻣﺮا ﯾﺎد ﺧﻂ ﯾﺎر آﯾﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﻟﻄﯿﻔﻪ‬ ‫اﯾﺴﺖ ﻧﻬﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﺸﻖ از آن ﺧﯿﺰد ﮐﻪ ﻧﺎم آن ﻧﻪ ﻟﺐ ﻟﻌﻞ و ﺧﻂ زﻧﮕﺎرﯾﺴﺖ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﻟﺒﺖ اﻣﺮوز و ﻓﺮدا ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ در ﺑﻮﺳﻪ دادﻧﻬﺎ ﻧﻤﯿﺪاﻧﺪ‬ ‫ز ﺧﻂ ﭼﻮن دﺷـﻤﻦ ﮐﻢ ﻓﺮﺻﺘﯽ دارد‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ‪ - .‬ﺑﻨﻔﺸﻪ ﺧﻂ؛ ﻣﻮي ﺗﺎزه دﻣﯿـﺪه ﺑﺮ ﻋﺎرض‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ - .‬ﺧﻂ آوردن؛ ﭘﺪﯾـﺪ ﺷﺪن ﻣﻮي‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﻟﺐ ﯾﺎ ﮐﻨﺎر رﺧﺴﺎر‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﻂ دﻣﯿـﺪن؛ ﭘﺪﯾـﺪ ﺷـﺪن ﻣﻮي در ﺻﻮرت ‪ :‬ز ﻣﺮزﻧﮕﻮش ﺧﻂ ﻧﻮ‬ ‫دﻣﯿﺪه ﺑﺴـﯽ دل را ﭼﻮ ﻃﺮه ﺳﺮ ﺑﺮﯾﺪه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺧﻂ ﺳﺒﺰ؛ ﻣﻮي ﺗﺎزه ﺑﺮ ﻋﺬار ‪ :‬درﺧﺘﺎن ﻧﺎرﻧﺞ را ﺳﺎﯾﻪ ﺑﺮوي ﭼﻮ در ﭼﺸﻢ ﻋﺎﺷﻖ ﺧﻂ ﺳﺒﺰ‬ ‫دﻟـﺒﺮ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬اي ﻧﻘﻄﻪ ﺳـﯿﺎﻫﯽ ﺑﺎﻻـي ﺧـﻂ ﺳﺒﺰش ﺧﻮش داﻧﻪ اي وﻟﯿﮑﻦ ﺑﺲ ﺑﺮ ﮐﻨـﺎر داﻣﯽ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ - .‬ﺧـﻂ ﻋـﺎرض؛ ﻣﻮي ﺻﻮرت ‪:‬‬ ‫ﻧﮑﻮﻧﺎم و ﺻﺎﺣﺒﺪل و ﺣﻖ ﭘﺮﺳﺖ ﺧﻂ ﻋﺎرﺿـﺶ ﺧﻮﺷﺘﺮ از ﺧﻂ دﺳﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ - .‬ﺧﻂ ﻣﺸﮑﺒﻮي؛ ﺧﻂ ﻋﺎرض ‪ :‬ﺧﻂ ﻣﺸﮑﺒﻮي‬ ‫و ﺧﺎﻟﺖ ﺑﻤﻨﺎﺳـﺒﺖ ﺗﻮ ﮔﻮﯾﯽ ﻗﻠﻢ ﻏﺒﺎر ﻣﯿﺮﻓﺖ و ﻓﺮوﭼﮑﯿﺪ ﺧﺎﻟﯽ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ - .‬ﺧﻂ ﻣﺸـﮑﯿﻦ؛ ﺧﻂ ﻋﺎرض‪ .‬ﻣﻮي ﺻﻮرت ‪ :‬داﻧﯽ ﮐﻪ دل ﻣﻦ‬ ‫ﮐﻪ ﻓﮑﻨـﺪه ﺳﺖ ﺑﺘـﺎراج آن دو ﺧـﻂ ﻣﺸـﮑﯿﻦ ﮐﻪ ﭘﺪﯾـﺪ آﻣـﺪش از ﻋـﺎج‪ .‬دﻗﯿﻘﯽ‪ .‬اﻓﺘـﺎده ﺳﺖ آن ﻣـﻮر ﺧـﻂ ﮔﺮد رﺧﺖ ﮔﺮﭼﻪ ﻧﺒـﻮد در‬ ‫ﻧﮕﺎرﺳـﺘﺎن ﺧﻂ ﻣﺸـﮑﯿﻦ ﻏﺮﯾﺐ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ - .‬ﺧﻮب ﺧﻂ؛ آﻧﮑﻪ رﯾﺶ و ﻣﺤﺎﺳﻦ ﺧﻮب دارد ‪ :‬ﺧﻮب ﺧﻄﯽ ﻋﺸﻖ ﻧﺒﺸﺖ آﻣـﺪه ﮔﻠﺒﻨﯽ از ﺑﺎغ‬ ‫ﺑﻬﺸﺖ آﻣﺪه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺳﺒﺰﺧﻂ؛ ﺧﻂ ﺳﺒﺰ‪ .‬ﻣﻮي ﺗﺎزه ﺑﺮ ﻋﺬار ‪ :‬ﻓﻨﺪﻗﻪء ﺷـﮑﺮ و ﺑﺎدام ﺗﻨﮓ ﺳﺒﺰﺧﻂ از ﭘﺴﺘﻪء ﻋﻨﺎب رﻧﮓ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺳﻨﺒﻞ‬ ‫ﺧﻂ؛)‪ (4‬ﻣﻮي ﺗﺎزه ﺑﺮدﻣﯿـﺪه ﺑﺮ ﻋﺎرض ﺧﺎﺻﻪ ﺑﺮ ﮐﻨﺎر ﻟﺐ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬در آﻧﻨﺪراج آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﮐﻠﻤﺎت ﯾﺎ ﻋﺒﺎرات زﯾﺮ از ﺟﻤﻠﻪ ﺻـﻔﺎت‬ ‫آﻧﺴﺖ‪ :‬ﻧﻮرﺳـﺘﻪ‪ ،‬ﻧﻮدﻣﯿﺪه‪ ،‬ﺳﺒﺰه‪ ،‬ﭘﺴﺘﻪ‪ ،‬رﯾﺤﺎﻧﯽ‪ ،‬زﻧﮕﺎري‪ ،‬ﺳﯿﺎه‪ ،‬ﻋﻨﺒﺮي‪ ،‬ﻋﻨﺒﺮﯾﻦ‪ ،‬ﻋﻨﺒﺮاﻓﺸﺎن‪ ،‬ﻋﻨﺒﺮﺑﺎر‪ ،‬ﺑﻨﻔﺸﻪ ﮔﻮن‪ ،‬ﺷﺒﮕﻮن‪ ،‬ﺷﺐ رﻧﮓ‪،‬‬ ‫ﻣﻌﻨﺒﺮ‪ ،‬ﻣﺸـﮑﯿﻦ رﻗﻢ‪ ،‬ﻣﺸـﮑﯿﻦ ﻓﺎم‪ ،‬ﻣﺸـﮑﺒﺎر‪ ،‬ﻣﺸﮏ ﻓﺸﺎن‪ ،‬ﻣﺸﮏ اﻧﺪود‪ ،‬ﻏﺎﻟﯿﻪ ﺳﺎ‪ ،‬ﺟﺎن ﭘﺮور‪ ،‬دﻟﻔﺮﯾﺐ‪ ،‬دل آوﯾﺰ‪ ،‬دﻟﮑﺶ‪ ،‬دﻟﺠﻮي‪ ،‬دل‬ ‫اﻓﺰاي‪ ،‬ﻧـﺎزك‪ ،‬ﻧـﺎزك رﻗﻢ‪ ،‬ﺑﯽ ﻗﻠﻢ‪ ،‬ﺧﻮب‪ ،‬ﺑـﺪﯾﻊ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﺑـﺪﯾﻊ‪ ،‬ﻣﻮزون‪ ،‬آﺷـﻨﺎرو‪ ،‬ﺗـﺎزه رو‪ ،‬ﺑﻬﺎرآﻓﺮﯾﻦ‪ ،‬ﺳـﺤﺮآﻓﺮﯾﻦ‪ ،‬ﮔﯿﺮا‪ ،‬ﺑﺎزﯾﮕﻮش‪،‬‬ ‫ﺑﯿﺮﺣﻢ‪ ،‬ﺑﯽ ﻣﺮوت‪ ،‬ﻇـﺎﻟﻢ‪ ،‬ﺳـﻨﮕﺪل‪ ،‬ﺳـﻨﮕﯿﻦ دل‪ ،‬ﺳـﯿﺎه دل‪ ،‬ﻣﻘـﺪﻣﻪ ﭘﯿﭽﺘـﺎب‪ ،‬آﯾﻪء رﺣﻤﺖ‪ ،‬رﺣﻤﺖ ﻋﻈﻤﯽ‪ ،‬اول ﺟﻮش ﺑﻬـﺎر‪ ،‬ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ‬ ‫ﻣﺮاد‪ ،‬ﺷﮑﺮﭘﻮش‪ ،‬ﻋﺮض ﻣﻠﮏ‪ ،‬رﻫﻨﻤﻮن‪ ،‬ﻃﻮﻓﺎن‪ ،‬ﺣﺮف‪ ،‬ﻟﻔﻆ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﺎن راز‪ ،‬راز ﻧﻬﺎن‪ ،‬ﻧﻔﺲ ﺳﻮﺧﺘﻪ‪ .‬ﻋﺒﺎرات و ﮐﻠﻤﺎت زﯾﺮ از ﺗﺸﺒﯿﻬﺎت‬ ‫اوﺳﺖ‪ :‬ﺗﺒﺖ‪ ،‬آﯾﺖ اﻟﮑﺮﺳـﯽ‪ ،‬اﺑﺠﺪ ﺟﻨﻮن‪ ،‬ﺳﺮﻣﺸﻖ ﺟﻨﻮن‪ ،‬اﻓﺴﻮن زﺑﺎن ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻧﺴﺨﻪ‪ ،‬ﮐﺘﺎﺑﺖ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺧﺸﮏ‪ ،‬ﻣﮑﺘﻮب ﺧﺸﮏ‪ ،‬ﭘﺮواز‬ ‫ﻣﺮاد‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎن ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻃﻐﺮا‪ ،‬ﺑﺮات آﺳﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺮات ﻣﺴﻠﻤﯽ‪ ،‬ﺗﻘﻮﯾﻢ ﻣﺼﺤﻒ‪ ،‬رﺣﻞ‪ ،‬ﺟﻮاب ﺑﯽ ﻣﺤﻞ‪ ،‬آﺑﻨﻮس ﮔﺮوﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻻم ﺣﺴﻦ‪ ،‬ﻣﻄﻠﻊ ﻗﻠﻢ‪،‬‬ ‫رﺧﺼﺖ‪ ،‬دور‪ ،‬ﺣﺎﺷـﯿﻪ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺐ ﺳـﯿﺎه ﻗﻠﻢ‪ ،‬ﻧﺸـﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻋﺮض ﻣﮑﺮر‪ ،‬ﻗﻼـب ﮐﻤـﺎن‪ ،‬ﺣﻠﻘﻪء ﻣـﻮر‪ ،‬ﻫﺠـﻮم ﻣﻮر‪ ،‬ﺳـﭙﻪ ﻣﻮر‪ ،‬ﻃﻮﻃﯽ‪ ،‬زاغ‪ ،‬ﭘﺮي‪،‬‬ ‫ﺧﯿـﻞ‪ ،‬ﺣﺼـﺎر‪ ،‬دام‪ ،‬ﻗﻔﺲ‪ ،‬ﺟﻮﺷﻦ‪ ،‬زره‪ ،‬ﺟﻮﻫﺮ‪ ،‬ﻟﻮاي‪ ،‬ﭘﺮﮔـﺎر‪ ،‬دﺳﺖ ﺣﻤـﺎﯾﺖ‪ ،‬ﺧﻀـﺮ اﯾﺎم‪ ،‬ﺑﻬﺎران‪ ،‬ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎر‪ ،‬ﺑﻬﺎر ﻋﻨﺒﺮ‪ ،‬ﻧﻮﺑﻬﺎر‪ ،‬ﺳـﯿﻪ‬ ‫ﺑﻬـﺎر‪ ،‬اﺑﺮ ﺗﻨـﮓ‪ ،‬اﺑﺮ ﺳـﯿﺎه‪ ،‬رگ اﺑﺮ‪ ،‬ﻣﻮج‪ ،‬ﺷـﺎم‪ ،‬ﺷﺐ‪ ،‬ﻧﯿﻤﺸﺐ‪ ،‬ﺷﺐ ﺗﺎرﯾﮏ‪ ،‬ﺷﺐ اﻣﯿـﺪ‪ ،‬ﺷﺐ ﮐﻮﺗﺎه‪ ،‬ﺷﺐ وﺻﻞ‪ ،‬ﺷﺐ ﻗـﺪر‪ ،‬آﺳـﻤﺎن‪،‬‬ ‫ﺳﯿـﺎﻫﯽ‪ ،‬ﺗـﺎرﯾﮑﯽ‪ ،‬ﺳـﺎﯾﻪ‪ ،‬ﻋﮑﺲ‪ ،‬ﺳـﺨﺖ ﺳـﯿﺎه‪ ،‬دود ﻋﻨﺒﺮﯾﻦ‪ ،‬دﺧـﺎن ﻋﻨﺒﺮﯾﻦ‪ ،‬ﻫﻼـل‪ ،‬ﻫﻼل ﻫﺎﻟﻪ‪ ،‬ﮔﺮد‪ ،‬ﻏﺒﺎر‪ ،‬ﮔﺮد ﯾﺘﯿﻤﯽ‪ ،‬ﺳـﺮﻣﻪ‪ ،‬ﺗﻮﺗﯿﺎ‪،‬‬ ‫ﺧـﺎك‪ ،‬زﻧـﮓ‪ ،‬زﻧﮕـﺎر‪ ،‬ﻣﺮﻫـﻢ زﻧﮕـﺎر‪ ،‬ﻣﻮﻣﯿـﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻣﻬﺮﮔﯿـﺎ‪ ،‬ﮔـﻞ ﺷـﺐ ﺑـﻮ‪ ،‬ﺷـﺮﺑﺖ ﺑﻨﻔﺸـﻪ‪ ،‬ﺑﻨﻔﺸـﻪ‪ ،‬ﺳـﻨﺒﻞ‪ ،‬ﺳﻨﺒﻠﺴـﺘﺎن‪ ،‬ﻧﺮﮔﺲ‪ ،‬رﯾﺤـﺎن‪،‬‬ ‫ﻣﺮزﻧﮕﻮش‪ ،‬ﺳـﺒﺰه‪ ،‬ﺳـﺒﺰهء زﻧﮕـﺎر‪ ،‬ﺳـﺒﺰهء ﺑﯿﮕـﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺳـﺒﺰهء ﻧﯿﻢ رس‪ ،‬ﺳـﺒﺰهء ﻧﻮﺧﯿﺰ‪ ،‬ﺳﺒﺰوار‪ ،‬ﮐﺸـﻤﯿﺮ‪ ،‬ﻣﺸـﮏ ﻋﻨﺒﺮ‪ ،‬آه‪ ،‬ﺑﻨـﮓ‪ ،‬ﺗﻪ ﺟﺮﻋﻪ‪،‬‬ ‫ﺑﯿﻬﻮش دارو‪ ،‬زﻫﺮ ﻧﯿﻞ‪ ،‬ﭘﺮده‪ ،‬ﻧﻘﺎب‪ ،‬ﻟﺒﺎس ﻋﺒﺎﺳـﯽ‪ ،‬ﭘﺮدهء ﺷﺐ‪ ،‬ﻣﺨﻤﻞ‪ ،‬زﻧﺎر‪ - .‬ﻣﺸـﮑﯿﻦ ﺧﻂ؛ آﻧﮑﻪ ﻣﺤﺎﺳﻦ ﺳﯿﺎه دارد ‪ :‬ﻫﯿﭻ ﺷﮏ ﻣﯽ‬ ‫ﻧﮑﻨﻢ ﮐﺂﻫﻮي ﻣﺸـﮑﯿﻦ ﺗﺘﺎر ﺷـﺮم دارد ز ﺗﻮ ﻣﺸـﮑﯿﻦ ﺧﻂ آﻫﻮﮔﺮدن‪ .‬ﺳﻌﺪي‪ - .‬ﻧﻮﺧﻂ؛ ﻧﻮﺟﻮان‪ .‬ﺗﺎزه ﻣﻮ ﺑﺮ ﺻﻮرت آﻣﺪه ‪ :‬ﺷﺎﻫﺪ ﻧﻮﻓﺘﻨﻪ‬ ‫اﻓﻼﮐﯿـﺎن ﻧﻮﺧـﻂ ﻓﺮد آﯾﻨﻪ ﺧﺎﮐﯿﺎن‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬وﻋـﺪه وﺻﻞ ﺑﻔﺮدا ﻣﻔﮑﻦ اي ﻧﻮﺧﻂ ﮐﻪ ﺟﻬﺎن ﭘﺎ ﺑﺮﮐﺎب اﺳﺖ و زﻣﺎن اﯾﻨﻬﻤﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ‪.‬‬ ‫||اﺛﺮ‪ .‬ﻋﻼﻣﺖ‪ .‬ﻧﺸﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬اﯾﻦ ﺧﻂ و اﯾﻦ ﻧﺸﺎن؛ ﻋﺒﺎرﺗﯽ اﺳﺖ ﺗﻬﺪﯾـﺪﮔﻮﻧﻪ ﯾﺎ ﭘﻨﺪﮔﻮﻧﻪ ﺑﺮاي ﻣﻨﻊ ﮐﺴـﯽ از‬ ‫اﻧﺠـﺎم ﻋﻤﻠﯽ ﯾـﺎ ﭼﯿﺰي‪ - .‬ﭼﻮب ﺧـﻂ؛ ﻋﻼـﻣﺘﯽ ﮐﻪ روي ﭼﻮب ﻣﯽ زﻧﻨـﺪ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﯾﺶ دﻓﻌﺎت اﻧﺠﺎم اﻣﺮي ﯾﺎ ﺷـﻤﺎرش ﭼﯿﺰي‪ - .‬ﺧﻂ و‬ ‫ﻧﺸـﺎن ﮐﺸـﯿﺪن؛ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﮐﺮدن ||‪ .‬ﻃﺮح ﺳﺎﺧﺘﻤـﺎن و ﻋﻼﻣﺖ ﻓﺮورﻓﺘﻪ ﯾﺎ رﻧﮕﯿﻦ ﮐﻪ در زﻣﯿﻦ ﮐﻨﻨـﺪ ﯾﺎ ﺣﻔﺮ ﮐﻨﻨـﺪ ﯾﺎ در روي ﻧﻘﺸﻪ ﺗﺮﺳـﯿﻢ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﻨﺸﺎﺑﻮر ﺷﺎدﯾﺎخ را ﻧﮕﺎه ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد ﺑﺎ درﮔﺎه و ﻣﯿﺪان ﮐﻪ وي ﮐﺸﯿﺪه ﺑﺨﻂ ﺧﻮﯾﺶ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻫﻤﻪ‬ ‫ﺑـﺪاﻧﺶ و ﻫﻨـﺪﺳﻪ ﺧﻮﯾﺶ ﺳﺎﺧﺖ و ﺧﻄﻬﺎي او ﮐﺸـﯿﺪ ﺑﺪﺳﺖ ﻋﺎﻟﯽ ﺧﻮﯾﺶ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﭼﻨﺪ ﺧﻂ؛ ﭼﻨﺪ ﺳـﻄﺮ‪ :‬ﻓﻼﻧﯽ ﻫﻨﻮز ﭼﻨﺪ‬ ‫ﺧـﻂ از آن ﻧـﺎﻣﻪ ﻧﺨﻮاﻧـﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺎﻣﻪ را ﭘﺎره ﮐﺮد‪ - .‬ﺧﻂ رﯾﺨﺘﻦ؛ ﺧﻄﻮط ﻧﻘﺸﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ را روي زﻣﯿﻦ ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن ||‪ .‬ﺳـﻄﺮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء( )ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﮔﺮ ﻧﻤﺎﯾـﺪ ﺧﻮاﺟﻪ را اﯾﻦ دم ﻏﻠﻂ ز اول »واﻟﻨﺠﻢ« ﺑﺮﺧﻮان ﭼﻨـﺪ ﺧﻂ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي ‪ -‬ﯾﮏ ﺧﻂ؛ ﯾﮏ ﺳـﻄﺮ‪.‬‬ ‫ﭼﻮن‪ :‬ﻓﻼﻧﯽ از ﮐﺘﺎب اول ﯾﮏ ﺧﻂ ﻧﺨﻮاﻧﺪه‪ ،‬وﻟﯽ ادﻋﺎي داﻧﺶ اوﻟﯿﻦ و آﺧﺮﯾﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ||‪ .‬ﻗﻠﻢ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﺧﻂ‬ ‫ﮐﻮﻓﯽ؛ ﻗﻠﻢ ﮐﻮﻓﯽ‪ .‬ﺑﺨـﻂ ﻓﻼـن؛ ﺑﻘﻠﻢ ﻓﻼـن ||‪ .‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰ راﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ‪) .‬از ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻮﺷـﺘﺮ ﻧﺴـﺨﻪء ﺧﻄﯽ ||(‪ .‬ﮐﻮﭼﻪ||‪.‬‬ ‫ﭼﻬﺮه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻋﻘﯿﺪه‪ .‬رأي‪ .‬ﻧﻈﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬اﻋﯿﺎن ﺷـﻬﺎدات و ﺧﻄﻬﺎي ﺧﻮد را ﺑﺪان ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫وي ﺳﻮﮔﻨـﺪ ﺑﺨـﻮرد‪ ،‬ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ رﺳﻢ اﺳﺖ و ﺧـﻂ ﺧـﻮد ﻧﺒﺸﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧـﻮاﺟﻪء ﺑﺰرگ و ﺣﺎﺿـﺮان ﺧﻄﻬـﺎي ﺧﻮﯾﺶ در ﻣﻌﻨﯽ‬ ‫ﺷﻬﺎدت ﻧﺒﺸـﺘﻨﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﻨـﺪه از ﻣﻼﻣﺖ ﺗﺮﺳـﯿﺪ و از اﯾﺸﺎن ﻣﺤﻀـﺮي ﺧﻮاﺳﺖ‪ .‬ﻋﻘـﺪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻫﻤﮕﺎن ﺧﻄﻬﺎي ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮ آن‬ ‫ﻧﺒﺸﺘﻨﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬ﺳﻨﺪ‪ .‬ﺣﺠﺖ ﻗﺒﺎﻟﻪ‪ .‬ﺑﺮات‪ .‬اﻟﺘﺰام ﮐﺘﺒﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﺨﺘﻨﺼﺮ ﺑﮕﺮﯾﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻠﯽ ﮔﻔﺖ او را‬ ‫ﮐﻪ ﺗﻮ ﭼﺮا ﻫﻤﯽ ﮔﺮﯾﯽ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺠـﺎن ﻣﻦ ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﻧﯿﮑﻮي ﮐﺮدي و ﻣﻦ ﭼﯿﺰي ﻧـﺪارم ﮐﻪ ﭘـﺎداش آن ﺑـﺎ ﺗﻮ ﮐﻨﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ اﮔﺮ‬ ‫ﭘﺎدﺷـﺎه ﮔﺮدي ﭘﯿﻤـﺎن ﮐﻦ ﻣﻦ را ﻧﯿـﺎزاري‪ .‬ﺑﺨﺘﻨﺼـﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﺗﻮ ﺧﻄﯽ ﺧﻮاﻫﻢ ﺑـﺪﻫﯽ آن ﻗﻀـﺎﺋﯿﺴﺖ رﻓﺘﻪ و زﻣـﺎﻧﻪ ﮐـﺎر ﺧﻮﯾﺶ ﺑﮑﻨـﺪ‪.‬‬ ‫)ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻃﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪.‬و ﺿـﺮب اﺑﻮﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﻘﻠﻪ ﺑﺎﻟﻤﻘـﺎرع ﻓﯽ داراﻟﻮزﯾﺮ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ و اﺧـﺬ ﺧﻄﻪ ﺑﺎﻟﻒ اﻟﻒ دﯾﻨﺎر‪) .‬ﻋﯿﻮن اﻻﻧﺒﺎء ج ‪2‬‬ ‫ص‪ .(224‬ﯾﺤﯿﯽ اﯾﺸـﺎن را ﺧﻄﯽ ﺑـﺪاد ﺑﯿﺴﺖ وﻫﻔﺖ ﺑـﺎر ﻫﺰار درم‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬از وي و ﭘﺴـﺮش ﺧـﻂ ﺑﺴـﺘﺎﻧﻨﺪ ﺑﻨﺎم ﺧﺰاﻧﻪء ﻣﻌﻤﻮر‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧﻄﯽ داده اﻧﺪ ﺑﻄﻮع و رﻏﺒﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ ﻣﻌﻤﻮر ﺳـﯿﺼﺪﻫﺰار دﯾﻨﺎر ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﮔﺮ ﺻﻮاب ﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫اﯾﺸﺎن را ﺑﺒﺎﯾـﺪ ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ ،‬ﺑﺎزﻓﺮﺳـﺘﺪ و ﺧﻂ ﻣﻮاﺿـﻌﻪ ﺑﺪﯾﺸﺎن ﺑﺎزدﻫﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻣﻘﺘﺪر ﺧﻠﯿﻔﻪء ﻣﻌﺘﻤﺪي را از آن ﺧﻮد ﺑﺠﺎﻧﺐ ﻣﺼـﺮ‬ ‫ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﺗـﺎ از ﺳـﺎدات ﻧﺴـﯿﺐ و ﻋﻠﻮﯾـﺎن ﺣﺴـﯿﺐ ﺧﻄﻬـﺎي ﻣﻌﺮوف ﺑﺴـﺘﺪﻧﺪ‪) .‬ﮐﺘﺎب اﻟﻨﻘﺺ(‪ .‬و ﺧﻂ ﺑﺨﻮن ﺑﺎزدﻫﯿـﺪ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ آدﻣﯿﺎن را‬ ‫ﻧﺨﻮرﯾﺪ‪) .‬اﺳـﮑﻨﺪرﻧﺎﻣﻪ ﻧﺴـﺨﻪء ﻧﻔﯿﺴـﯽ( ﮔﺮ ﮐﺴـﯽ را ﺑﻨﻮﯾﺴﻢ ﺧﻂ و ﭼﮏ ﺑﺴـﺘﺎن وﻗﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﻦ و ﺑﻪ اﻧﮕﺸﺖ ﻫﻤﯽ دار ﺷﻤﺎر‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺳﻠﻄـﺎن ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ او را ﺑﺮ اﻓﻼس ﺳﻮﮔﻨـﺪ دادﻧـﺪ و ﺧﻄﯽ ﺑﺎ ﭼﮏ ﺧﻮن از وي ﺑﺎزﺳـﺘﺪﻧﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ - .‬ﺧﻂ آزاد ﮐﺮدن؛‬ ‫ﺳﻨـﺪ آزاد ﮐﺮدن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺧﻮاﺳـﺘﯽ دي ﺑﻪ ﭘﺸﺖ اﺳﺐ از ﻣﻦ ﺧـﻂ آزاد ﮐﺮدن ﺧﺮ ﭘﯿﺮ‪) .‬ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺳﻮزﻧﯽ(‪ - .‬ﺧﻂ‬ ‫آزادي؛ ﺳـﻨﺪ آزادي‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﻗﺒﺎﻟﻪء ﺗﺤﺮﯾﺮ رﻗﺒﻪ اي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺧﯿﺒﺮي را ﺧﻂ آزادي ز ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﮐﻪ داد ﺟﺰ ﻋﻠﯽ‬ ‫ﮐﻮﺑـﺪ وزﯾﺮ ﻫﻮﺷـﯿﺎر اي ﻧﺎﺻﺒﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺧﻮاري ﻣﺠﻮﯾﻢ ﮔﺮ ﻋﺰﯾﺰم ﺧﻂ آزادﯾﻢ ده ﮔﺮ ﮐﻨﯿﺰم‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺧﻂ اﻣﺎن؛ اﻣﺎن ﻧﺎﻣﻪ‪.‬‬ ‫زﻧﻬﺎرﻧـﺎﻣﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﭼﻮن ﮐﺒﻮﺗﺮ رﻓﺘﻪ ﺑﺎﻻ و آﻣـﺪه ﺑﺮ ﭘﺎي ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺴـﺘﻪء زر ﺗﺤﻔﻪ و ﺧﻂ اﻣﺎن آورده ام‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪- .‬ﺧﻂ‬ ‫اﯾﺰد؛ ﻓﺮﻣﺎن اﻟﻬﯽ ‪ :‬ﺑﺸﻨﻮ ﺳﺨﻦ اﯾﺰد و ﺑﻨﮕﺮ ﺳﻮي ﺧﻄﺶ اﻣﺮوز ﮐﻪ در ﺣﺠﺮه ﻣﻘﯿﻤﯽ و ﻣﺠﺎور‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ - .‬ﺧﻂ ﺑﻨﺪﮔﯽ؛ ﻗﺒﺎﻟﻪء رﻗﯿﺖ‪.‬‬ ‫)ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧـﻂ ﺳـﺘﺪن؛ رﺳـﯿﺪ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬ﺣﺠﺖ وﺻﻮل ﮔﺮﻓﺘﻦ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺣﻘﻪ اي ﻧﯿﺰ ﺑﺨﺎدم وي ده و‬ ‫ﺑﺴـﭙﺎر و ﺧﻂ ﺑﺴـﺘﺎن ﺑﺤﻘﻪ و درم‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﺨﺎرا(‪ - .‬ﺧﻂ ﺳﻮداﺋﯽ؛ ﺗﻤﺴﮏ ﺷـﺮﮐﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ ﻏﻼﻣﯽ؛ ﻋﻬـﺪﻧﺎﻣﻪء ﺑﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺣﮑﻢ‪ .‬دﺳﺘﻮر‪ .‬ﻓﺮﻣﺎن‪ .‬اﻣﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬زﯾﻦ ﻏﺮﺑﭽﻪ آﻓﺖ ﺟﻬﺎن ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻢ او ﺑﯽ ﺧﻂ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺶ روان ﻣﯽ‬ ‫ﺑﯿﻨﻢ‪ .‬اﺑﻮﻋﻠﯽ ﻣﺮوزي‪ .‬اﮔﺮ ﺧﻄﺖ ﮐﻤﺮ ﺑﻨـﺪد ﺑﺨﻮﻧﻢ ﻧﯿـﺎﺑﯽ ﻧﻘﻄﻪ وار از ﺧـﻂ ﺑﺮوﻧﻢ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬اﯾﻦ ﺳـﻄﺮﻫﺎي ﭼﯿﻦ ﮐﻪ ز ﭘﯿﺮي ﺑﺮوي ﻣﺎﺳـﺖ‬ ‫ﻫﺮﯾــﮏ ﺟﺪاﺟــﺪا ﺧـﻂ ﻣﻌﺰوﻟﯽ ﻗـﻮاﺳﺖ‪.‬ﺻـﺎﺋﺐ‪ - .‬از ﺧـﻂ ﺑﯿﺮون ﺷــﺪن؛ اﻃـﺎﻋﺖ ﻧﮑﺮدن ‪ :‬از ﺧﺎﺋﻨـﺎن ﮔﺮوﻫﯽ ﺑﯿﺮون ﺷﺪﻧــﺪ از ﺧﻂ‬ ‫ﺟﻨﮕﺎوران ﯾﻐﻤﺎ ﺟﺎﻧﺸﺎن زدﻧـﺪ ﯾﻐﻤﺎ‪ .‬اﻣﯿﺮﻣﻌﺰي‪ - .‬ﺧﻂ ﺣﮑﻢ؛ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اي ﮐﻪ ﺑﺮوي آن ﺣﮑﻤﯽ ﺻﺎدر ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ‪ :‬ﺧﻼﻓﺖ را ﺟﻬﺎن ﭘﺮور‬ ‫ﻧﻬﺎده ﻓﻠﮏ ﺑﺮ ﺧﻂ ﺣﮑﻤﺖ ﺳﺮ ﻧﻬﺎده‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺧﻂ ﺷﺮﯾﻒ؛ ﻓﺮﻣﺎن ﺳﻠﻄﺎﻧﯽ از ﺳﻼﻃﯿﻦ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﻂ ﻓﺮﻣﺎن؛‬ ‫ﻧﻮﺷـﺘﻪ اي ﮐﻪ ﺣﺎوي ﻓﺮﻣﺎن و ﺣﮑﻤﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ‪ :‬ﻫﻤﯽ ﺗﺎ زو ﺧﻂ ﻓﺮﻣﺎن ﻧﯿﺎﯾـﺪ ﺑﺸـﺨﺺ ﻫﯿـﭻ ﭘﯿﮑﺮ ﺟﺎن ﻧﯿﺎﯾﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﻨﺪه را ﺑﺮ ﺧﻂ ﻓﺮﻣﺎن‬ ‫ﺧﺪاوﻧـﺪ آﻣﻮز ﺳـﺮ ﺗﺴـﻠﯿﻢ ﻧﻬﺎدن ز ﺳـﺮاﻓﺮازي ﺑﻪ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ - .‬ﺳـﺮ از ﺧﻂ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻦ؛ اﻧﻘﯿﺎد ﻧﮑﺮدن ‪ :‬ﻣﻦ ﺳـﺮ ز ﺧﻂ ﺗﻮ ﺑﺮﻧﻤﯿﮕﯿﺮم ور ﭼﻮن‬ ‫ﻗﻠﻤﻢ ﺗﻮ ﺳـﺮ ﺑﮕﺮداﻧﯽ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ - .‬ﺳﺮ از ﺧﻂ ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺪر ﻧﺒﺮدن؛ از اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺴﯽ ﺳﺮ ﺑﯿﺮون ﻧﯿﺎوردن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﭘﺴﺮ ﭼﻮن‬ ‫ﺷﻨﯿﺪ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ از ﭘﺪر ﺳـﺮ از ﺧﻂ ﻓﺮﻣﺎن ﻧﺒﺮدش ﺑﺪر‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ - .‬ﺳﺮ ﺑﺮ ﺧﻂ آوردن؛ اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﻔﺮﻣﺎن آﻣﺪن ‪ :‬اﮔﺮ ﺳﺮ‬ ‫ﺑﺮ ﺧﻂ آرﯾـﺪ و ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺮﯾـﺪ ﻣﻦ در ﺣﻀـﺮت اﯾﻦ ﭘﺎدﺷﺎه در اﯾﻦ ﺑﺎب ﺷـﻔﺎﻋﺖ ﮐﻨﻢ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺗﺎ ﺳـﺮ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻧﯿﺎرد و ﻧﺪﻫﺪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ‬ ‫دﺳﺖ ﻫﺮ ﺳـﺎﻋﺘﯽ ﻋﺰﯾﻤﺘﺶ از ﺳـﺮ ﻫﻤﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ - .‬ﺳـﺮ ﺑﻪ ﺧﻂ اﻧﻘﯿﺎد آوردن؛ اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺮدن ‪ :‬ﺳـﺮ ﺑﻪ ﺧﻂ اﻧﻘﯿﺎد آوردﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﺳـﺮ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻧﻬﺎدن؛ ﺳـﺮ ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﻧﻬﺎدن ‪ :‬ﺗﺎ ﻧﻨﻬﺪ ﺳـﺮ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻃﺎﻋﺖ او در ﻧﺎﺻﺒﯽ ﺷﻮم را ﺳـﺮ از در دار اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪.‬‬ ‫ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﮐﺮد ﻋﺰﯾﺰش ﺧﺪاي ﻋﺰوﺟﻞ اﮔﺮ ﺗﻮ ﺳـﺮ ﻧﻨﻬﯽ ﺑﺮ ﺧﻄﺶ ﺧﻄﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻮاﺳﻊ ﺟﺒﻠﯽ‪ .‬اي ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ ﻧﺎﻣﺠﻮي ﭘﺴﺮ ﻫﺮﮐﻪ در ﮐﺎر‬ ‫ﺧﻮد ز ﺑﯿﺶ و ز ﮐﻢ ﻗﺪم از ﺳﺮ ﮐﻨﺪ ﻗﻠﻢ ﮐﺮدار ﺑﺮ ﺧﻄﺶ ﺳﺮ ﻧﻬﻨﺪ ﻫﻤﭽﻮ ﻗﻠﻢ‪.‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ‪ - .‬ﺳﺮ ز ﺧﻂ ﺗﺎﺑﯿﺪن؛ ﺳﺮ از اﻃﺎﻋﺖ ﺑﯿﺮون ﺑﺮدن‬ ‫‪ :‬ﻧﻪ زﻫﺮه ﮐﻪ ﺳـﺮ ز ﺧﻂ ﺑﺘﺎﺑﻢ ﻧﻪ دﯾـﺪه ﮐﻪ ره ﺑﮕﻨـﺞ ﺑﯿﺎﺑﻢ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﺣﮑﻢ اﻟﻬﯽ‪ .‬ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر ‪ :‬ﻧﺒﻮد ﻋﺎﺷـﻘﯽ اﻣﺴﺎل ﻣﺮ ﻣﺮا درﺧﻮر ﮐﻨﻮن‬ ‫ﮐﻪ آﻣـﺪ ﺑﺮ ﺧﻂ ﻧﻬﺎد ﺑﺎﯾـﺪ ﺳـﺮ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ ||‪ .‬ﻧﺒﺸـﺘﻪ‪ .‬از ﭘﯽ ﻫﻢ ﻗﺮار دادن ﺣﺮوف‪ .‬در ﭘﺸﺖ ﻫﻢ درآوردن ﮐﻠﻤﺎت ﺑﺮوي ﭼﯿﺰي‪ .‬در ﭘﻬﻠﻮي‬ ‫ﻫﻢ ﻗﺮار دادن ﻋﻼﻣﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺒﯿﻦ ﺻﻮﺗﯽ از اﺻﻮاﺗﺴﺖ ﮐﻪ از آن اﺻﻮات‪ ،‬اﻟﻔﺎظ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ آﯾـﺪ و آن اﻟﻔﺎظ‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﺸـﮕﺮ ﻣﻌﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬در‬ ‫ﭘﺸﺖ ﻫﻢ ﻗﺮار دادن ﻋﻼﻣـﺎﺗﯽ در روي ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑـﺎ اﻃﻼـع ﺑﺮ آن ﻋﻼﻣـﺎت ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺣﺎﺻﻞ آﯾـﺪ ‪ :‬اي ﻣﻦ رﻫﯽ دﺳﺖ و ﺧﻂ و‬ ‫ﮐﻠﮑﺖ‪ .‬ﻓﺮاﻻـوي‪ .‬ﯾﮑﯽ ﻧـﺎﻣﻪ ﺑﻨـﻮﺷﺖ ﺧـﻮب و ﻫﮋﯾﺮ ﺳﻮي ﻧـﺎﻣﻮر ﺧﺴـﺮو دﯾﻦ ﭘـﺬﯾﺮ ﻧﺒﺸﺖ اﻧـﺪر آن ﻧـﺎﻣﻪء ﺧﺴـﺮوي ﻧﮑﻮآﻓﺮﯾﻦ ﺑﺮ ﺧﻂ‬ ‫ﺑﯿﻐـﻮي‪.‬دﻗﯿﻘﯽ‪ .‬وآن ﺣﺮﻓﻬـﺎي ﺧـﻂ ﮐﺘـﺎب او ﮔـﻮﺋﯽ ﺣﺮوف دﻓـﺘﺮ ﻗﺴـﻄﺎ ﺷـﺪ‪.‬دﻗﯿﻘﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﻧـﺎﻣﻪ ﺑﻨﻮﺷﺖ ﺑﺮ ﭘﻬﻠﻮي ﺑﺮ آﯾﯿﻦ ﺷﺎﻫـﺎن ﺧﻂ‬ ‫ﺧﺴـﺮوي‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭘﺲ آن ﻧﺎﻣﻪء ﺷﻮي ﺑﺎ ﺧﻂ ﺷﺎه ﻧﻬﺎﻧﯽ ﺑـﺪو داد و ﺑﻨﻤﻮد راه‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬آب ﺧﺮد ﺟﻮي و ﺑـﺪان آب ﺷﻮي ﺧﻂ ﺑﺪي‬ ‫ﭘﺎك ز ﻃﻮﻣﺎر ﺧﻮﯾﺶ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑﻨﮕﺮ اﻧﺪر ﻟﻮح ﻣﺤﻔﻮظ اي ﭘﺴـﺮ ﺧﻄﻬﺎش از ﮐﺎﯾﻨﺎت و ﻓﺎﺳﺪات ﺟﺰ درﺧﺘﺎن ﻧﯿﺴﺖ اﯾﻦ ﺧﻂ را ﻗﻠﻢ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ اﯾﻦ ﺧﻂ را ﺟﺰ از درﯾﺎ دوات‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﯿﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻋﺒﺪوس را ﺑﺨﻮاﻧﺪ و اﻧﮕﺸﺘﺮ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺪو داد و اﻣﺎﻧﯽ ﺑﺨﻂ ﺧﻮد ﻧﺒﺸـﺖ‬ ‫و ﭘﯿﻐﺎم داد ﮐﻪ ﺣﺎﺳﺪاﻧﺖ ﮐﺎر ﺧﻮد ﺑﮑﺮدﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬و اﯾﻦ زن ﺧﻂ ﻧﯿﮑﻮ داﺷﺖ و ﭘﺎرﺳـﯽ ﺳـﺨﺖ ﻧﯿﮑﻮ ﻧﺒﺸﺘﯽ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺑﻮﺳـﻬﻞ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳـﺨﺖ آﺳﺎﻧﺴﺖ اﺛﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر ﭘﻨﻬﺎن ﻣﺎﻧـﺪ و ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑﻪ ﺧﻂ ﺧﻮﯾﺶ ﺳﻮي ﻗﺎﺋـﺪ ﻣﻨﺠﻮق ﻣﻠﻄﻔﻪ ﻧﻮﯾﺴـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﻧﺴـﺨﺖ ﻋﻬـﺪ را ﺗﺎ ﺑﻪ آﺧﺮ ﺑﺮ زﺑﺎن راﻧـﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻫﯿـﭻ ﻗﻄﻊ ﻧﮑﺮد و ﭘﺲ دوات ﺧﺎﺻﻪ ﭘﯿﺶ آوردﻧﺪ و در زﺑﺮ آن ﺑﺨﻂ ﺧﻮﯾﺶ ﺗﺎزي و‬ ‫ﻓﺎرﺳـﯽ ﻋﻬـﺪﻧﺎﻣﻪ ﮐﻪ از ﺑﻐﺪاد آورده ﺑﻮدﻧﺪ و آﻧﭽﻪ اﺳـﺘﺎدم ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺒﺸﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ آن ﺧﻂ را در ﻏﺎر از وي‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑـﺪو داد‪) .‬ﻗﺼـﺺ اﻻﻧﺒﯿـﺎء(‪ .‬زﯾﺮا ﮐﻪ ﺧﻂ ﮐﺎﻟﺒـﺪ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺧﻂ دﺳﺖ ﺷﺎه دﯾـﺪم ﮐﺶ ﻣﻌﻤﺎ ﺧﻮاﻧـﺪ ﻋﻘﻞ‬ ‫ﻋﻘﻞ را ﺧﻂ ﻣﻌﻤﺎ ﺑﺮﻧﺘﺎﺑـﺪ ﺑﯿﺶ ازﯾﻦ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﻂ ﻫﺮ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﮐﻪ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﺮ ﭘﺮ ﻣﺮﻏﺎن ﺳـﺨﻦ ﺑﺴـﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ورد زﺑﺎﻧﺴﺖ ﺛﻮاب و‬ ‫ﮔﺰاف ﺧﻂ ﻧﻨﻮﯾﺴـﺪ ﻗﻠﻢ ﺑﯽ ﺷـﮑﺎف‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو دﻫﻠﻮي‪ .‬ﻗﺎل اﻟﺠﺎﺣﻆ‪ :‬اﻟﺨﻂ‪ ،‬ﻟﺴﺎن اﻟﯿـﺪ و ﺳﻔﯿﺮاﻟﻀـﻤﯿﺮ و ﻣﺴـﺘﻮدع اﻻﺳـﺮار و ﻣﺴـﺘﻨﺒﻂ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و ﺣﺎﻓﻆ اَﻻﺛﺎر‪) .‬ﻧﻔﺎﯾﺲ اﻟﻔﻨﻮن(‪ .‬اﻟﺨﻂ‪ ،‬ﻫﻮ ﻣﻌﺮﻓﮥ ﮐﯿﻔﯿﮥ ﺗﺼﻮﯾﺮ اﻟﻠﻔﻆ ﺑﺤﺮوف ﻫﺠﺎﺋﻪ اﻟﯽ اﻟﺴـﻤﺎء اﻟﺤﺮوف اذا ﻗﺼﺪ ﺑﻬﺎ اﻟﻤﺴﻤﯽ‬ ‫ﻧﺤﻮ ﻗﻮﻟﮏ اﮐﺘﺐ »ﺟﯿﻢ«‪» ،‬ﻋﯿﻦ«‪» ،‬ﻓﺎء«‪» ،‬راء« ﻓﺎﻧﻤﺎ ﺗﮑﺘﺐ ﻫـﺬه اﻟﺼﻮرة ﺟﻌﻔﺮ ﻻﻧﻪ ﺳـﻤﺎﻫﺎ ﺧﻄًﺎ و ﻟﻔﻈًﺎ و ﻟـﺬﻟﮏ ﻗﺎل اﻟﺨﻠﯿﻞ‪ :‬ﻟﻤﺎ ﺳـﺌﻠﻬﻢ‬ ‫ﮐﯿﻒ ﺗﻨﻄﻘﻮن ﺑﺎﻟﺠﯿﻢ ﻣﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﻓﻘﺎﻟﻮا ﺟﯿﻢ ﻓﻘﺎل اﻧﻤﺎ ﻧﻄﻘﺘﻢ ﺑﺎﻻﺳﻢ و ﻟﻢ ﺗﻨﻄﻘﻮا ﺑﺎﻟﻤﺴﺆول ﻋﻨﻪ و اﻟﺠﻮاب »ﺟﻪ« ﻻﻧﻪ اﻟﻤﺴﻤﯽ ﻓﺎن ﺳﻤﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺴـﻤﯽ آﺧﺮ ﮐﺘﺐ ﮐﻐﯿﺮﻫﺎ ﻧﺤﻮ »ﯾﺎﺳـﯿﻦ«‪» ،‬ﺣﺎﻣﯿﻢ«‪» ،‬ﯾﺲ« و »ﺣﻢ« ﻫـﺬا و ذﮐﺮ ﻓﯽ ﺗﻌﺮﯾﻔﻪ و اﻟﻐﺮض و اﻟﻐﺎﯾـﮥ ﻇﺎﻫﺮ ﻟﮑﻨﻬﻢ اﻃﻨﺒﻮا ﻓﯽ ﺑﯿﺎن‬ ‫اﺣﻮال اﻟﺨﻂ و اﻧﻮاﻋﻪ‪) .‬از ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن(‪ - .‬اﺟﺎره ﺧﻂ؛ ﻧﻮﺷﺘﻪ اي ﮐﻪ از ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﯿﻦ ﻣﺎﻟﮏ و ﻣﺴﺘﺄﺟﺮ در اﺟﺎره ﻣﺤﻠﯽ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ آﯾﺪ‪- .‬‬ ‫ﺑﺪﺧﻂ؛ آﻧﮑﻪ ﺧﻂ او ﺑﺪ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻧﮑﻮ ﻧﻤﯽ ﻧﻮﯾﺴﺪ‪ - .‬ﺣﺴﻦ ﺧﻂ؛ ﺧﻮﺑﯽ و ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ ﻧﺒﺸـﺘﻪ و ﺗﺤﺮﯾﺮ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ از ﺧﻮن‬ ‫ﻧﻮﺷـﺘﻦ؛ ﻃﻠﺐ اﻣﺪاد ﮐﺮدن از ﮐﺴـﯽ در روز ﺳـﺨﺘﯽ و ﻣﻘﺎم ﺑﯿﭽﺎرﮔﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ اﻟﺤﺎق؛ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪﮔﺎن در ﻣﻘﺎم‬ ‫اﻟﺤـﺎق ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ - .‬ﺧـﻂ اول؛ ﺣﺮف اول از ﺣﺮوف ﮐﻪ اﻟﻒ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ - .‬ﻋﺮش‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء||(‪- .‬‬ ‫ﻣﮑﻪء ﻣﻌﻈﻤﻪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ ﺟﻠﯽ؛ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اي ﮐﻪ ﺣﺮوف آن آﺷـﮑﺎر و ﺧﻮاﻧﺎ ﺑﻮد‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ - .‬ﺧﻂ رﯾﺤﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ ﺟﻮاز؛ ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﮔﺬﺷـﺘﻦ ﮐﺎﻻ و روﻧـﺪه ﺑﮕـﺬرﺑﺎن ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻮش ﺧﻂ؛ آﻧﮑﻪ ﺧﻂ او ﺧﻮﺑﺴﺖ‪.‬‬ ‫آﻧﮑﻪ ﺧﻮب و ﻧﮑﻮ ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴـﺪ‪ - .‬ﺷـﯿﺮ ﯾـﺎ ﺧﻂ؛ ﻗﻤﺎرﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮوي دو ﻃﺮف ﯾﮏ ﺳـﮑﻪ ﺑﻌﻤﻞ ﻣﯽ آﯾـﺪ‪ .‬ﺗﻮﺿـﯿﺢ آﻧﮑﻪ‪ :‬ﺑﻪ ﯾﮏ ﻃﺮف‬ ‫ﺳﮑﻪ ﻫﺎ ﺳﺎﺑﻖ ﻋﻼﻣﺖ ﺷـﯿﺮ و ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﺑﻮد و ﺑﺮﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اي ﮐﻪ ﻣﺒﻠﻎ آن ﺳﮑﻪ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﭼﻮن دو ﻃﺮف ﻗﻤﺎر ﻣﯽ‬ ‫ﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ ﻗﻤﺎري ﮐﻨﻨﺪ ﯾﮑﯽ ﺳـﮑﻪ را ﺑﻪ آﺳـﻤﺎن ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺖ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﭘﺮﺳـﯿﺪ‪ :‬ﺷـﯿﺮ ﯾﺎ ﺧﻂ؟ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﮑﻪ در ﻫﻮا ﻣﯽ‬ ‫ﭼﺮﺧﯿﺪ‪ ،‬آن ﻃﺮف ﺟﻮاب ﻣﯽ داد‪» :‬ﺷـﯿﺮ« ﯾﺎ »ﺧﻂ« و ﭼﻮن ﺳﮑﻪ ﺑﺰﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﻧﺸﺴﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺟﺎﻧﺒﯽ ﮐﻪ روي زﻣﯿﻦ ﻧﺒﻮد ﻣﻮاﻓﻖ ﮔﻔﺘﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪه‬ ‫ﻣﯽ آﻣﺪ‪ ،‬او ﺑﺮده ﺑﻮد واﻻ ﺑﺎﺧﺘﻪ ||‪ .‬ﮐﻼس ﺗﻌﻠﯿﻢ ﺧﻂ در ﻣﺪارس‪ - .‬ﺗﻌﻠﯿﻢ ﺧﻂ؛ آﻣﻮﺧﺘﻦ ﻧﯿﮑﻮ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺧﻂ‪ - .‬ﺧﻂ ﺧﻔﯽ؛ ﻧﻮﺷﺘﻪ اي ﮐﻪ‬ ‫ﺣﺮوف آن ﺑﺎرﯾﮏ و ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ راه؛ ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ‪ - .‬رﺳﻢ اﻟﺨﻂ؛ ﻧﻮﻋﯽ ﻧﮕﺎرش و ﻧﻮع ﻧﻮﺷـﺘﻦ ﺧﻂ ﻣﮑﺘﻮﺑﯽ از‬ ‫ﺑﯿﻦ اﻧﻮاع ﺧﻄﻮط ||‪ .‬ﭘﺮواﻧﻪء راﻫﺪاري ||‪ .‬ﺗﺬﮐﺮهء ﻋﺒﻮر‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ ﺗﻌﻠﯿﻖ؛ ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﻣﺸـﺘﻖ از ﺧﻂ ﻧﺴﺦ اﺳﺖ و آﻧﺮا ﻧﺴﺦ‬ ‫ﺗﻌﻠﯿﻖ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و آن ﺧـﻂ ﺣـﺎﻟﯿﻪ اﯾﺮاﻧﺴﺖ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ - .‬ﺧـﻂ رﯾﺤﺎن؛ ﯾﮑﯽ از ﺷـﺶ ﺧﻂ اﺧﺘﺮاع ﮐﺮدهء اﺑﻦ ﻣﻘﻠﻪ و آﻧﺮا ﺧﻂ‬ ‫ﺟﻠﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ ﺷﻤﺸـﯿﺮﺑﻨﺪ؛ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اي ﮐﻪ در آن ﺧﻮن و ﺧﻄﺮ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ ﺿﺎﻣﻨﯽ؛‬ ‫ﺳﻨـﺪ ﮐﻔـﺎﻟﺖ و ﺿـﻤﺎﻧﺖ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ - .‬ﺧـﻂ ﻧﺴـﺦ؛ ﺧﻂ اﺧﺘﺮاﻋﯽ اﺑﻦ ﻣﻘﻠﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﻫﻔﺖ ﺧﻂ؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از زﯾﺮك و ﮔﺮﺑﺰ‬ ‫اﺳﺖ‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺣﯿﻒ از ﺗﻮ ﮐﻪ ﺧﻂ داري وﻟﯽ ﺳﻮاد ﻧـﺪاري؛ اﯾﻦ ﻣﺜﻞ را درﺑﺎرهء ﮐﺴـﯽ زﻧﻨـﺪ ﮐﻪ ﺧﻄﺶ ﻧﮑﻮﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺳﻮادش اﻧـﺪك‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺧـﻂ‪ :‬ﺧـﻂ‪ ،‬ﻫﻨﺮ ﺗﺜﺒﯿﺖ ذﻫﻨﯿـﺎﺗﺴﺖ ﺑﺎ ﻋﻼﺋﻢ ﻣﻌﻬﻮد ﭼﺸﻢ‪ .‬اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺧﺎﻃﺮه ﻫﺎ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﺤﺮك ﭘﯿـﺪاﯾﯽ ﺧﻂ در ﺑﯿﻦ‬ ‫اﻗﻮام ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻮد ﭼﻪ اﻧﺴﺎن اوﻟﯿﻪ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ اﻣﻮري ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺳﺎﻟﻬﺎي ﻣﺪﯾـﺪ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧـﺪ‪ ،‬اﺑﺘـﺪاء ﺑﺮﺳﻢ ﺻﻮر آﻧﻬﺎ ﭘﺮداﺧﺖ و از اﯾﻦ‬ ‫ﺗﺼﻮﯾﺮﭘﺮدازي روش ﺗﺼﻮﯾﺮﻧﮕﺎري)‪ (5‬را ﺑﻮﺟﻮد آورد‪ .‬روش ﺗﺼﻮﯾﺮﻧﮕﺎري ﮐﻪ ﺑﻪ اﺑﺘـﺪاء ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮﺳﻢ ﺻﻮر اﺷـﯿﺎء ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ‬ ‫ﺗﺼﻮﯾﺮ اﺷـﯿﺎﺋﯽ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ اﻧـﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ اﻧـﺪﯾﺸﻪ ﻧﯿﺰ اﻗـﺪام ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﻧﻤﺎﯾﺶ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﻤﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﺎم اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻧﮕﺎري)‪ (6‬را در‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻄﻮط دارد‪ .‬روش اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻧﮕﺎري‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﺗﺎ ﺣﺪي راﻓﻊ ﻧﻘﺺ ﺗﺼﻮﯾﺮﻧﮕﺎري ﺷﺪ وﻟﯽ ﺑﺎز ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺒﻮد ﭼﻪ در اﯾﻦ روش اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎ‬ ‫ﺑﺎ ﻋﻼﺋﻤﯽ ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﻣﯿﺸﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﮑﻠﯽ ﻓﺎرغ و ﻣﺴـﺘﻘﻞ از زﺑﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از ﻗﺪﯾﻢ ﺑﻨﺰد ﻣﺮدم ﻧﺴـﺒﺘًﺎ ﭘﯿﺸـﺮﻓﺘﻪ ﯾﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ اﻋﻤﺎل و ﻋﻼﺋﻤﯽ‬ ‫وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺣـﺪي ﺑﺤﻔﻆ ﺧﺎﻃﺮه ﻫﺎ و اﻣﻮري ﮐﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺣﻔﻆ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﭼﻮب ﺧﻂ ﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ آﻟﻤﺎﻧﯿﻬﺎي‬ ‫ﻗـﺪﯾﻢ و ﯾـﺎ رﯾﺴـﻤﺎﻧﻬﺎي ﮔﺮه ﺧﻮردهء ﻣﺮدﻣـﺎن ﭘﺮو از زﻣـﺎن اﯾﻨﮑﺎ)‪(7‬ﻫـﺎ و ﯾﺎ ﮔﺮدن ﺑﻨـﺪﻫﺎي ﺻـﺪﻓﯽ ﻗﻮم اﯾﺮوﮐﻮا)‪ (8‬ﺑﻨﺎم واﻣﭙﻮن)‪ (9‬و‬ ‫ﺑﺎﻻـﺧﺮه ﭼﻮب ﺧـﻂ ﻫـﺎي اﺳﺘﺮاﻟﯿﺎﺋﯿﻬـﺎ‪ ،‬ﭼﻪ اﯾﻦ اﻣﻮر در ﺣﻔـﻆ ﺧﺎﻃﺮه ﻫﺎ آن ﻧﻘﺶ را ﺑﺎزي ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ ﮐﻪ ﺧﻄﻮط ﺑﻌﯿﻨﻪ ﺑﺎزي ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎرﺳـﺎﯾﯽ روش اﻧـﺪﯾﺸﻪ ﻧﮕﺎري ﻣﻮﺟﺐ ﺷـﺪ ﮐﻪ در ﮐﺎر ﻧﮕﺎرش ﻃﺮﯾﻖ دﯾﮕﺮي ﭘﯿﺶ آﯾـﺪ ﮐﻪ ﺑﺴـﺘﮕﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎ زﺑﺎن داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﺑﺴـﺘﮕﯽ ﺑﺎ اﺻﻮاﺗﯽ ﮐﻪ ﭼﻮن ﮔﻮش آﻧﻬﺎ را ﺷـﻨﯿﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻧﯽ آﻧﻬﺎ را درك ﮐﻨـﺪ‪ .‬در اﯾﻦ روش‪ ،‬اﺳـﻤﺎء ﺑﺎ ﻋﻼﺋﻤﯽ ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﻣﯿﺸﻮﻧـﺪ ﮐﻪ‬ ‫رﺑﻄﯽ ﺑـﺎ اﺻـﻮات ﻣﺰﺑـﻮر ﻧﺪارﻧـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در ﻋﻮض آن ﺧﺎﺻـﯿﺖ را دارﻧـﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﭼﺸﻢ آﻧﻬـﺎ را دﯾـﺪ )ﺑﻮﻗﺖ ﻗﺮاﺋﺖ( اﻟﻔـﺎﻇﯽ ﻗﺮﯾﻦ اﯾﻦ‬ ‫ﻋﻼﻣﺎت ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻨﺰد ﻗﻮم ازﺗﮏ)‪ (10‬ﻧﻮﻋﯽ ﺧـﻂ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻢ اﻧـﺪﯾﺸﻪ ﻧﮕﺎر ﺑﻮد و ﻫﻢ ﺻﻮت ﻧﮕﺎر)‪ ،(11‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺠﻤﻮﻋﯽ از‬ ‫دو روش ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ‪ .‬ﺑـﺎري ﺑـﺎ ﺑﮑـﺎر ﺑﺴـﺘﻦ ﻋﻼﺋﻤﯽ ﮐﻪ ﺷـﮑﻞ ﮐﻠﻤﺎت آن ﺟﻨﺎس ﻟﻔﻈﯽ ﺑﺎ ﮐﻠﻤﺎت ﻣﺒﯿﻦ ﻣﻌﺎﻧﯽ آﻧﻬﺎ دارد ﺧﻂ ﺑﻤﺮﺣﻠﻪء‬ ‫ﺳﯿﻼﺑﯽ)‪ (12‬ﮐﺸﺎﻧﯿـﺪه ﺷـﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ ،‬ﻫﺮ ﺳـﯿﻼب ﺑـﺎ ﻋﻼـﻣﺘﯽ ﺧـﺎص ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺸـﺮﻓﺖ ﻧﻤـﺎﯾﺶ ﺳـﯿﻼﺑﯽ ﺧـﻂ ﮐﻢ ﮐﻢ روش‬ ‫اﻟﻔﺒﺎﺋﯽ)‪ (13‬را ﺗﮑـﻮﯾﻦ ﮐﺮد‪ .‬در روش ﺳـﯿﻼﺑﯽ‪ ،‬ﺑـﺎ ﺗﺠﺰﯾـﻪء ﺳـﯿﻼﺑﻬﺎ و ﻧﻤـﺎﯾﺶ ﻣﺠﺰاي ﻫﺮ ﯾـﮏ از آﻧﻬـﺎ ﻣﻄﻠـﺐ ﺷـﮑﻞ ﺗﺤﺮﯾﺮي ﺑﺨـﻮد‬ ‫ﻣﯿﮕﯿﺮد‪ .‬در ﺟﻨﺐ ﺧـﻂ ازﺗﮏ ﺑـﺪﻧﯿﺎي ﺟﺪﯾـﺪ ﻣﯽ ﺗﻮان از ﯾﮏ ﻃﺮﯾﻖ اﻧـﺪﯾﺸﻪ ﻧﮕﺎري ﺑﻨﺎم روش ﺳـﻨﮕﺮﯾﺰه اي)‪ (14‬ﻧـﺎم ﺑﺮد ﮐﻪ ﭼﻮن از‬ ‫ﻋﻨﺎﺻـﺮي ﺑﺸﮑﻞ ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه)‪ (15‬ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﯾـﺎﻓﺘﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ﻧـﺎم را ﺑﺨﻮد ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻫـﺎﯾﯽ از اﯾﻦ ﺟﻨﺲ در ﯾﻮﮐﺎﺗـﺎن)‪ (16‬و آﻣﺮﯾﮑـﺎي‬ ‫ﻣﺮﮐﺰي و ﻣﮑﺰﯾـﮏ ﯾـﺎﻓﺖ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬در دﻧﯿﺎي ﻗـﺪﯾﻢ ﻣﺎ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻧﻮع ﺧﻂ اﻧـﺪﯾﺸﻪ ﻧﮕﺎر ﺑﺮﻣﯽ ﺧﻮرﯾﻢ ﺑﺸـﺮح زﯾﺮ‪ -1 :‬ﺧﻂ ﭼﯿﻨﯽ‪ -2 .‬ﺧﻂ‬ ‫ﻣﯿﺨﯽ)‪ -3 . (17‬ﺧﻂ ﻫﯿﺮوﮐﻠﯿﻒ ﻣﺼﺮي)‪ -4 .(18‬ﺧﻂ ﻫﯿﺮوﮐﻠﯿﻒ ﻫﯿﺘﯿﺘﯽ‪ -1 .‬ﺧﻂ ﭼﯿﻨﯽ‪ :‬ﭼﯿﻨﯽ ﻫﺎ اﺑﺘﺪاء ﺑﺎ رﺳﻢ اﺷﮑﺎﻟﯽ آﻏﺎز ﻧﮕﺎرش‬ ‫ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻋﻼﻣﺎت آﻧﻬﺎ ﺑﻌﻠﺖ ﻧﺎرﺳﺎﯾﯽ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎﺗﯽ ﺑﺴﺎزﻧﺪ و ﺑﺎ آن ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﺑﻪ ﺑﯿﺎن اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎي ﻣﺪﻏﻢ و ﻣﺨﺘﻠﻂ‬ ‫ﺧﻮد ﺑﭙﺮدازﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﮔﺮﭼﻪ از ﯾﮏ ﺳﻮ ﻣﺼﻮر اﻧـﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎي آﻧﺎن ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ در اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻘﺎﺻﺪ آﻧﻬﺎ ﻧﻘﺶ ﺻـﺤﯿﺢ‬ ‫ﺑﺎزي ﻧﻤﯽ ﮐﺮد و ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﮐﺸـﯿﺪ ﺗﺎ ﭼﯿﻨﯽ ﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﮑﻮﯾﻦ ﻋﻼﻣﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ اﺻﻮات ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻨﻮﻋﯽ ﺧﻂ »ﺻﻮت ﻧﮕﺎر«‬ ‫دﺳﺖ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﻂ ﺻﻮت ﻧﮕﺎر ﮔﺮﭼﻪ از ﺣﯿﺚ آﻧﮑﻪ ﺑﺎ زﺑﺎن ﺑﺴـﺘﮕﯽ داﺷﺖ؛ در ﻣﺮﺣﻠﻪ اي ﺟﻠﻮﺗﺮ از ﺧﻂ ﻗﺪﯾﻢ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ‬ ‫ﻫﺮ ﺣﺮف ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧﻤﺎﯾﺸـﮕﺮ اﺻﻮات ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭼﻨﺪي ﺑﺎﺷﺪ واﺟﺪ ﻧﻘﺺ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﻮد‪ .‬ﭼﯿﻨﯽ ﻫﺎ ﺑﺮاي رﻫﺎﯾﯽ از اﯾﻦ ﻧﻘﺺ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻤﺎﯾﺶ‬ ‫ﻣﻌﻨﯽ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻫﺮ ﻋﻼﻣﺖ از ﻋﻼﺋﻤﯽ اﻧـﺪﯾﺸﻪ ﻧﮕﺎر ﺑﻨﺎم ﮐﻠﯿﺪ)‪ (19‬اﺳـﺘﻔﺎده ﮐﺮدﻧﺪ و ﻫﺮ ﮐﻠﯿﺪ ﻣﺒﯿﻦ ﯾﮏ ﻧﻮع اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺑﻮد‪ .‬داﻧﺸﻮران ﭼﯿﻨﯽ‬ ‫ﺑﻌـﺪﻫﺎ ﺑﯿﮏ ﻗﺴﻢ ﺧﻂ ﺗﻨﺪﻧﻮﯾﺴـﯽ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪء ﺧﻂ ژاﭘﻮﻧﯽ ﺷﺪ‪ -2 .‬ﺧﻂ ﻣﯿﺨﯽ‪ :‬اﯾﻦ ﺧﻂ ﮐﻪ اﺻـﻠﯽ اﻧـﺪﯾﺸﻪ ﻧﮕﺎر داﺷﺖ در‬ ‫ﻫﻤﻪ ﮐﺸﻮرﻫـﺎي آﺳـﯿﺎي ﻏﺮﺑﯽ ﺑﮑـﺎر ﻣﯿﺮﻓﺖ و ﺑﺮاي اﻃﻼـع دﻗﯿﻖ از ﻃﺮﯾﻖ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ آن ﺑﻪ »ﺧﺎورﺷﻨﺎﺳـﯽ« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ رﺟﻮع‬ ‫ﮐﻨﯿﺪ‪ -3 .‬ﺧﻂ ﻫﯿﺮوﮔﻠﯿﻒ ﻣﺼـﺮي‪ :‬اﯾﻦ ﺧﻂ‪ ،‬ﺧﻂ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻧﮕﺎر ﮐﺎﻣﻞ ﻧﯿﺴﺖ و در آن ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﺻﻮﺗﯽ و اﻟﻔﺒﺎﺋﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ‬ ‫ﺑـﺎ ﭘﯿـﺪاﯾﯽ ﭘﺎﭘﯿﺮوس از اﯾﻦ ﺧﻂ ﻧﻮع دﯾﮕﺮي ﺑﻮﺟﻮد آﻣـﺪ ﺑﻨﺎم ﻫﯿﺮاﺗﯿﮏ)‪) (20‬ﻣـﺬﻫﺒﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﺻـﻼﺑﺖ( و ﺳـﭙﺲ ﺑﺎ ﺑﻬﻢ رﯾﺨﺘﮕﯽ آن ﻧﻮﻋﯽ‬ ‫ﺧﻂ ﺗﻨﺪﻧﻮﯾﺴـﯽ اﯾﺠﺎد ﮔﺮدﯾﺪ ﺑﻨﺎم ﺧﻂ ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪ‪ -4 .‬ﻫﯿﺮوﮐﻠﯿﻒ ﻫﯿﺘﯿﺘﯽ‪ :‬اﯾﻦ ﺧـﻂ ﺧﯿﻠﯽ درﺳﺖ ﺗﺮ از ﺧﻂ ﻫﯿﺮوﮔﻠﯿﻒ ﻣﺼـﺮﯾﺴﺖ‪ .‬ﻓﻨﯿﻘﯽ‬ ‫ﻫﺎ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل اﻗﺮب ﺑﯿﻘﯿﻦ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐﻪ اﻓﺘﺨﺎر ﮐﺸﻒ اﻟﻔﺒﺎي ﺣﻘﯿﻘﯽ را دارﻧـﺪ؛ ﮐﺸـﻔﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﻮل ﻋﻈﯿﻤﯽ در ﺧﻂ ﺑﻮﺟﻮد‬ ‫آورد ﭼﻪ اﻟﻔﺒﺎي ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ و اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ ﻣﻨﺘـﺞ از اﻟﻔﺒﺎي ﻓﻨﯿﻘﯽ اﺳﺖ و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ اﻟﻔﺒﺎي ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎي اروﭘﺎﯾﯽ ﻣﺸـﺘﻖ از اﯾﻦ دو اﻟﻔﺒﺎء ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﺒﺪأ ﺧﻄﻮط ﻣﻠﻞ اروﭘﺎﯾﯽ ﻓﻨﯿﻘﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬از ﻃﺮﯾﻖ ﻗﻮم آراﻣﯽ اﻟﻔﺒﺎي ﻓﻨﯿﻘﯽ در ﻣﺼﺮ و ﻋﺮب و ﺑﯿﻦ‬ ‫اﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺗﺎ ﻫﻨﺪ ﺑﺴﻂ ﯾﺎﻓﺖ و اﺻﻮل آن ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﺎ اﺧﺘﺮاع ﻋﻼﺋﻤﯽ ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن ﺣﺮوف ﻣﺼﻮت ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﻬﺎ ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﺧﻂ ﻓﻨﯿﻘﯽ‬ ‫ﭼﻮن ﺑﻮﺟﻮد آﻣـﺪ‪ ،‬ﺳـﺎﯾﺮ ﺧﻄﻮط ﺟﺰ ﺧـﻂ ﭼﯿﻨﯽ را از ﻗﻠﻤﺮو ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪﮔﯽ ﺧـﺎرج ﮐﺮد؛ ﭼﻮن ﮐﺘـﺎﺑﺖ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺧﻂ ﺑﺴـﯿﺎر آﺳﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﮑﺎر‬ ‫ﺑﺴـﺘﻦ آن ﺗﻮﺳـﻌﻪ زﯾﺎد ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬در ﺟﻨﺐ ﭘﯿﺸـﺮﻓﺖ ﺧﻂ ﺳﻌﯽ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ ﺑﻌﻤﻞ آﻣﺪ و آن ﺗﻮﺳﻌﻪء ﻣﺤﻞ و ﻣﻮاد ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﯽ ﺑﻮد ﭼﻪ ﻗﺒﻞ از‬ ‫ﭘﯿـﺪاﯾﯽ ﮐﺎﻏـﺬ از ﺳـﻨﮓ و ﻓﻠﺰات اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﻏﯿﺮ از ﺳـﻨﮓ و ﻓﻠﺰات از ﭘﻮﺳﺖ درﺧﺘـﺎن و ﺟﺎﻧﻮران ﻧﯿﺰ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯿﺸـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ‬ ‫ﮔﺮاﻧﯽ ﻗﯿﻤﺖ اﯾﻦ دو ﭘﻮﺳﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﺷـﺪ ﮐﻪ در ﻣﺼـﺮف آن اﻗﺘﺼـﺎد ﺑﻮرزﻧـﺪ و ﻃﺮﯾﻖ اﻗﺘﺼﺎدورزي‪ ،‬ﯾﮑﯽ ﻓﺸـﺮدﮔﯽ در ﻧﻮﺷـﺘﻪ و دﯾﮕﺮ‬ ‫اﺳـﺘﻔﺎده از ﻋﻼﺋﻢ اﺧﺘﺼﺎري و ﺳـﺪﯾﮕﺮ ﺗﺮاش ﭘﻮﺳﺖ و اﺳـﺘﻔﺎدهء ﻣﺠﺪد از آن ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺮوز اﻧﻮاع اﺻـﻠﯽ ﺧﻄﻮط ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﭼﯿﻨﯽ‪ ،‬ﻋﺮﺑﯽ‬ ‫)ﺧﻂ ﺟﻤﯿﻊ ﻣﻠﻞ ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﺟﺰ ﺗﺮﮐﯿﻪ(‪ ،‬ﻫﻨﺪي‪ ،‬ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ‪ ،‬روﺳﯽ‪ ،‬آﻟﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻻﺗﯿﻦ )ﺧﻂ ﻻﺗﯿﻦ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯿﻬﺎ و اﺳﺘﺮاﻟﯿﺎﺋﯿﻬﺎ ﻧﯿﺰ اﺧﺬ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ(‪ .‬ﺟﻬﺖ ﻧﮕﺎرش ﺧﻂ‪ :‬ﺧﻂ ﻣﺼﺮﯾﻬﺎ‪ ،‬ﺳﺎﻧﺴﮑﺮﯾﺖ‪ ،‬ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻻﺗﯿﻨﯽ و ﺧﻄﻮط ﻣﺸﺘﻖ از آن‪ ،‬ارﻣﻨﯽ‪ ،‬اﺗﯿﻮﭘﯽ‪ ،‬ﮔﺮﺟﯽ و اﺳﻼوي ﻫﻤﻪ از‬ ‫ﭼﭗ ﺑﺮاﺳﺖ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬و ﻋﺒﺮي‪ ،‬ﻋﺮﺑﯽ‪ ،‬ﮐﻠﺪاﻧﯽ‪ ،‬آﺳﻮري‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ﺗﺮك‪ ،‬ﺗﺎﺗﺎر‪ ،‬از راﺳﺖ ﺑﭽﭗ؛ ﭼﯿﻨﯽ‪ ،‬ژاﭘﻮﻧﯽ ﺳﻄﻮر از ﺑﺎﻻ ﺑﭙﺎﺋﯿﻦ‬ ‫و ﺣﺮوف از راﺳﺖ ﺑﭽﭗ ﺗﺤﺮﯾﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﮑﺰﯾﮑﯽ ﻫـﺎ از ﭘـﺎﺋﯿﻦ ﺑﺒﺎﻻـ ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪ‪ .‬در ﯾﻮﻧﺎن ﻗـﺪﯾﻢ‪ ،‬ﻧﻮﻋﯽ ﻧﮕﺎرش ﺑﻮده ﮐﻪ اﺑﺘـﺪاء از‬ ‫راﺳﺖ ﺑﭽﭗ ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و ﭼﻮن ﺑﻪ اﻧﺘﻬﺎي ﺳﻄﺮ ﻣﯽ رﺳﯿﺪﻧﺪ از ﭼﭗ ﺑﺮاﺳﺖ ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﺎ آﺧﺮ ﭘﯿﺶ ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺧﻂ در اﯾﺮان‪ :‬ﺑﺎ آﻣـﺪن اﺳـﻼم ﺑﻪ اﯾﺮان و ﮔﺴـﻠﯿﺪن ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻌـﺪ از اﺳـﻼم اﯾﺮان از ﻗﺒﻞ از اﺳـﻼم‪ ،‬ﻣﺒﺤﺚ ﺧﻂ ﻧﯿﺰ ﺑـﺪو ﻗﺴـﻤﺖ ﻣﯿﺸﻮد؛‬ ‫ﻗﺴـﻤﺘﯽ از آن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻄﻮط ﻣﺎﻗﺒـﻞ اﺳـﻼم در اﯾﺮان ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و در اﯾﻦ ﺑﺎره در ﻗﺴـﻤﺖ ﺧﺎورﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺑﺤﺚ ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ ﺷـﺪه اﺳﺖ و‬ ‫ﻗﺴـﻤﺖ دﯾﮕﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻂ ﺑﻌﺪ از اﺳـﻼم اﺳﺖ‪ ،‬در اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻂ ﻓﺎرﺳﯽ ﻫﻤﺎن ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻂ ﻋﺮﺑﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻂ ﻋﺮﺑﯽ‬ ‫ﺑﻪ اﺟﻤﺎل ﺑﻨﺎﺑﺮ ﮔﻔﺘﻪء ﺟﺮﺟﯽ زﯾـﺪان ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺗﻤﺪن اﺳـﻼم ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺟﺮﺟﯽ زﯾﺪان و ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﻧﮕﺎرش ﻋﻠﯽ ﺟﻮاﻫﺮ ﮐﻼم چ‪2‬‬ ‫ج ‪ 3‬ﺻﺺ ‪ .(82 - 76‬اﻋﺮاب ﺣﺠﺎز ﻣﺪرﮐﯽ دال ﺑﺮ ﺧﻂ و ﺳﻮاد داﺷﺘﻦ ﺧﻮد ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ از اﻋﺮاب ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب ﺣﺠﺎز آﺛﺎر ﮐﺘﺎﺑﺖ‬ ‫ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺪﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﺮوﻓﺘﺮﯾﻦ اﯾﻦ ﻣﺮدﻣﺎن ﻣﺮدم ﯾﻤﻨﯽ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﺮوف ﻣﺴﻨﺪ ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و دﯾﮕﺮ ﻧﺒﻄﯽ ﻫﺎي ﺷﻤﺎل اﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻄﺸﺎن‬ ‫ﻧﺒﻄﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮدم ﺣﺠـﺎز ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺻﺤﺮاﻧﺸـﯿﻨﯽ از ﮐﺘـﺎﺑﺖ ﺧـﻂ ﺑﯽ ﺑﻬﺮه ﻣﺎﻧﺪﻧـﺪ‪ ،‬ﮐﻤﯽ ﭘﯿﺶ از اﺳـﻼم ﺑﻌﺮاق و ﺷﺎم ﻣﯽ رﻓﺘﻨـﺪ و ﺑﻄﻮر‬ ‫ﻋﺎرﯾﺖ از ﻧﻮﺷـﺘﻦ ﻋﺮاﻗﯿﺎن و ﺷﺎﻣﯿﺎن اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﭼﻮن ﺑﺤﺠﺎز ﻣﯽ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺮﺑﯽ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺣﺮوف ﻧﺒﻄﯽ ﯾﺎ ﺳـﺮﯾﺎﻧﯽ و ﻋﺒﺮاﻧﯽ‬ ‫ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﻂ ﺳﺮﯾﺎﻧﯽ و ﻧﺒﻄﯽ ﺑﻌﺪ از ﻓﺘﻮﺣﺎت اﺳﻼم ﻧﯿﺰ ﻣﯿﺎن اﻋﺮاب ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ و ﺗﺪرﯾﺠًﺎ از ﻧﺒﻄﯽ‪ ،‬ﺧﻂ ﻧﺴﺦ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪ و از ﺳﺮﯾﺎﻧﯽ‪،‬‬ ‫ﺧـﻂ ﮐﻮﻓﯽ‪ .‬ﺧـﻂ ﮐﻮﻓﯽ ﺑﻪ اﺑﺘـﺪاء ﺑﺨﻂ ﺣﯿﺮي ﻣﺸـﻬﻮر ﺑﻮد و ﺑﻌـﺪﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻮﻓﻪ را ﺑﻨﺰدﯾﮏ ﺣﯿﺮه ﺳﺎﺧﺘﻨـﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺧﻂ ﻧﺎم ﮐﻮﻓﯽ‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺳـﺮﯾﺎﻧﯿﻬﺎي ﻣﻘﯿﻢ ﻋﺮاق ﺧﻂ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻗﻠﻢ ﻣﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻨﺪ ﮐﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺧﻂ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ ﺳﻄﺮﻧﺠﯿﻠﯽ ﻣﺨﺼﻮص ﮐﺘﺎﺑﺖ ﺗﻮراة‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 826‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫و اﻧﺠﯿﻞ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺮﺑﻬﺎ در ﻗﺮن اول ﭘﺲ از اﺳـﻼم اﯾﻦ ﺧﻂ )ﺳـﻄﺮﻧﺠﯿﻠﯽ( را از ﺳﺮﯾﺎﻧﯽ اﻗﺘﺒﺎس ﮐﺮدﻧﺪ و ﯾﮑﯽ از وﺳﺎﺋﻞ ﻧﻬﻀﺖ آﻧﺎن‬ ‫ﻫﻤﯿﻦ ﺧﻂ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌـﺪﻫﺎ ﺧﻂ ﮐﻮﻓﯽ از ﻫﻤﺎن ﺧﻂ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪ و ﻫﺮ دو ﺧﻂ از ﻫﺮ ﺟﻬﺖ ﺑﻬﻢ ﺷﺒﯿﻪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮرﺧﯿﻦ درﺑﺎرهء ﺷـﻬﺮي‬ ‫ﮐﻪ ﺧﻂ از آﻧﺠﺎ ﺑﺤﺠﺎز آﻣـﺪه‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ دارﻧـﺪ و ﺑﻘﻮل ﻣﺸـﻬﻮر ﺧﻂ ﺳـﺮﯾﺎﻧﯽ از ﺷـﻬﺮ ﻗﺪﯾﻤﯽ اﻧﺒﺎر ﺑﺤﺠﺎز آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‬ ‫ﻣﺮدي ﺑﻨﺎم ﺑﺸﺮﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﮐﻨﺪي ﺑﺮادر اﮐﯿﺪرﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواي دوﻣﮥ اﻟﺠﻨﺪل‪ ،‬آن ﺧﻂ را در ﺷﻬﺮ اﻧﺒﺎر آﻣﻮﺧﺖ و از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﮑﻪ آﻣﺪه ﺻﻬﺒﺎء دﺧﺘﺮ ﺣﺮب ﺑﻦ اﻣﯿﻪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻮاﻫﺮ اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن )ﭘﺪر ﻣﻌﺎوﯾﻪ( را ﺗﺰوﯾﺞ ﮐﺮد و ﻋﺪه اي از ﻣﺮدم ﻗﺮﯾﺶ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺧﻂ ﺳﺮﯾﺎﻧﯽ‬ ‫را از داﻣﺎد ﺧﻮِد ﺑﺸﺮﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ آﻣﻮﺧﺘﻨﺪ و ﭼﻮن اﺳﻼم ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺮدم ﻗﺮﯾﺶ ﻣﻘﯿﻢ ﻣﮑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﯿﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ‬ ‫آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﭘﺎره اي ﮔﻤﺎن ﮐﺮدﻧﺪ ﺳـﻔﯿﺎن ﺑﻦ اﻣﯿﻪ اول ﮐﺴـﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻂ ﺳـﺮﯾﺎﻧﯽ را ﺑﺤﺠﺎز آورد‪ .‬ﺑﺎري ﻋﺮﺑﻬﺎ در ﺳـﻔﺮﻫﺎي ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺸـﺎم ﻣﯽ رﻓﺘﻨـﺪ ﺧﻂ ﻧﺒﻄﯽ را از ﻣﺮدم ﺣﻮران و از ﻋﺮاق ﺧﻂ ﮐﻮﻓﯽ را آورده اﻧـﺪ و ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺗﻮرات ﺑﺨﻂ »ﺳـﻄﺮﻧﺠﯿﻠﯽ« ﺗﺤﺮﯾﺮ ﻣﯽ‬ ‫ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻗﺮآن را ﺑﺎ »ﺧﻂ ﮐﻮﻓﯽ« ﻧﻮﺷـﺘﻨﺪ در »ﺧﻂ ﮐﻮﻓﯽ« و ﺧﻂ »ﺳـﻄﺮﻧﺠﯿﻠﯽ« ﭼﻨﯿﻦ رﺳﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ اﻟﻒ ﻣﻤﺪود در وﺳﻂ ﮐﻠﻤﻪ‬ ‫واﻗﻊ ﻣﯿﺸـﺪ‪ ،‬در ﮐﺘـﺎﺑﺖ ﻣﯽ اﻓﺘـﺎد ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ در اواﺋـﻞ اﺳـﻼم ﻣﺨﺼﻮﺻـًﺎ در ﺗﺤﺮﯾﺮ ﻗﺮآن اﯾﻦ ﻗﺎﻋـﺪه ﮐـﺎم ﻣﺮاﻋﺎت ﻣﯿﺸـﺪ و ﺑﺠﺎي »ﮐﺘﺎب«‬ ‫»ﮐﺘﺐ« و ﺑﺠﺎي »ﻇﺎﻟﻤﯿﻦ« »ﻇﻠﻤﯿﻦ« ﻣﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آﻣـﺪن اﺳـﻼم‪ ،‬ﻋﺮﺑﻬﺎي ﺣﺠﺎز ﺑﺎ ﻧﻮﺷـﺘﻦ آﺷـﻨﺎ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻋـﺪهء ﮐﻤﯽ از آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻧﻮﺷـﺘﻦ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ و آﻧﺎن از ﺑﺰرﮔﺎن ﺻـﺤﺎﺑﻪ ﺷﺪﻧـﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﻀـﯽ از آﻧﻬﺎ »ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯿﻄﺎﻟﺐ« و »ﻋﻤﺮﺑﻦ ﺧﻄﺎب« و »ﻃﻠﺤـﮥ ﺑﻦ ﻋﺒﯿـﺪاﷲ«‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در زﻣﺎن ﺧﻠﻔﺎي راﺷﺪﯾﻦ و ﺑﻨﯽ اﻣﯿﻪ‪ ،‬ﻗﺮآن را ﺑﺨﻂ ﮐﻮﻓﯽ ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮﯾﻦ ﻗﺮآن ﻧﻮﯾﺲ ﺑﻨﯽ اﻣﯿﻪ‪ ،‬ﻣﺮدي ﺑﻮد ﻗﻄﺒﻪ ﻧﺎم و‬ ‫ﺧﯿﻠﯽ ﺧﻮﺷـﺨﻂ ﺑﻮد و ﺑﻌﻼـوه ﺧـﻂ ﮐﻮﻓﯽ را ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﻗﻠﻢ ﻣﯽ ﻧﮕﺎﺷﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﻗﻄﺒﻪء ﻗﺮآن ﻧﻮﯾﺲ‪ ،‬ﺑﻨﯽ اﻣﯿﻪ در اواﺋﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﺒﺎﺳـﯿﺎن‬ ‫ﺧﻄـﺎط دﯾﮕﺮي ﺑﻨـﺎم ﺿـﺤﺎك ﺑﻦ ﻋﺠﻼن ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﺮ ﭼﻬﺎر ﺧﻂ ﻗﻄﺒﻪ اﻓﺰود و ﭘﺲ از او اﺳـﺤﺎق ﺑﻦ ﺣﻤﺎد و دﯾﮕﺮان ﻧﯿﺰ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ‬ ‫اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﮑﻪ در اواﺋﻞ دوﻟﺖ ﻋﺒﺎﺳـﯽ دوازده ﻗﻠﻢ ﺧﻂ ﺑﺸـﺮح زﯾﺮ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻮد‪ -1 :‬ﻗﻠﻢ ﺟﻠﯿﻞ ‪ -2‬ﻗﻠﻢ ﺳﺠﻼت ‪ -3‬ﻗﻠﻢ دﯾﺒﺎج ‪-4‬‬ ‫ﻗﻠﻢ اﺳـﻄﻮر ﻣﺎر ﮐﺒﯿﺮ ‪ -5‬ﺛﻼﺛﯿﻦ ‪ -6‬ﻗﻠﻢ زﻧﺒـﺪ ‪ -7‬ﻗﻠﻢ ﻣﻔﺘـﺢ ‪ -8‬ﻗﻠـﻢ ﺣﺮم ‪ -9‬ﻗﻠﻢ ﻣـﺪ ﻣﺮات ‪ -10‬ﻗﻠﻢ ﻋﻤـﻮد ‪ -11‬ﻗﻠﻢ ﻗﺼـﺺ ‪ -12‬ﻗﻠﻢ‬ ‫ﺣﺮﻓﺎج‪ .‬در زﻣﺎن ﻣﺄﻣﻮن ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﯽ اﻫﻤﯿﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد و ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن در ﻧﯿﮑﻮ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺧﻂ ﺑﻤﺴﺎﺑﻘﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻗﻠﻢ دﯾﮕﺮ ﺑﻨﺎم ﻗﻠﻢ‬ ‫ﻣﺮﺻﻊ‪ ،‬ﻗﻠﻢ ﻧﺴﺎخ‪ ،‬ﻗﻠﻢ رﻗﺎع‪ ،‬ﻗﻠﻢ ﻏﺒﺎراﻟﺤﻠﯿﻪ‪ ،‬ﻗﻠﻢ رﯾﺎﺳـﯽ )ﻗﻠﻢ رﯾﺎﺳـﯽ را ﺑـﺪان ﺟﻬﺖ رﯾﺎﺳـﯽ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺨﺘﺮع آن ﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﺳـﻬﻞ‬ ‫ذواﻟﺮﯾـﺎﺳﺘﯿﻦ ﺑﻮد(‪ .‬و درﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺧـﻂ ﮐﻮﻓﯽ ﺑﻪ ﺑﯿﺴﺖ ﺷـﮑﻞ درآﻣـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﺧـﻂ ﻧﺒﻄﯽ ﯾـﺎ ﻧﺴـﺦ‪ ،‬ﺑﻬﻤﺎن ﺷـﮑﻞ ﺳﺎﺑﻖ در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم و ﺑﺮاي‬ ‫ﺗﺤﺮﯾﺮات ﻏﯿﺮرﺳـﻤﯽ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻮد ﺗﺎ آﻧﮑﻪ اﺑﻦ ﻣﻘﻠﻪ ﺧﻄﺎط ﻣﺸـﻬﻮر ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﺴﺎل ‪ 328‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑـﺎ ﻧﺒﻮغ ﺧﻮد ﺧﻂ ﻧﺴـﺦ را ﺑﺼﻮرت ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ‬ ‫درآورد و آﻧﺮا ﺟﺰء ﺧﻄﻮط رﺳـﻤﯽ دوﻟﺘﯽ ﻗﺮار داد و ﺧﻄﯽ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺧﻂ اﺻـﻠﯽ اﺑﻦ ﻣﻘﻠﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ اﺑﻦ ﻣﻘﻠﻪ ﺧـﻂ ﻧﺴـﺦ را از ﺧـﻂ ﮐﻮﻓﯽ اﺳـﺘﺨﺮاج ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ واﻗﻊ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﻂ ﮐﻮﻓﯽ و ﻧﺒﻄﯽ ﻫﺮ دو از اواﺋﻞ اﺳـﻼم ﻣﻌﻤﻮل‬ ‫ﺑﻮده و ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷـﺪ‪ ،‬ﮐﻮﻓﯽ را ﺑﺮاي ﮐﺘﺎﺑﺖ ﻗﺮآن و اﻣﺜﺎل آن ﺑﮑﺎر ﻣﯽ ﺑﺮدﻧـﺪ و ﻧﺒﻄﯽ در ﻣﮑﺎﺗﺒﺎت رﺳـﻤﯽ اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﺸـﺪ‪ .‬و اﺑﻦ‬ ‫ﻣﻘﻠﻪ اﺻـﻼﺣﺎﺗﯽ در ﺧﻂ ﻧﺴﺦ ﻧﻤﻮد و آﻧﺮا ﺑﺮاي ﻧﻮﺷـﺘﻦ ﻗﺮآن ﺷﺎﯾﺴـﺘﻪ و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬در ﻧﻤﺎﯾﺸـﮕﺎه ﺧﻂ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﻋﺮﺑﯽ در ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء‬ ‫ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﺳﺎﺑﻖ‪ ،‬ﻗﺒﺎﻟﻪء ﻧﮑﺎﺣﯽ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺘﺎرﯾـﺦ ‪ 264‬ه ‪ .‬ق‪ .‬روي ﭘﻮﺳﺖ درازاﻧـﺪاﻣﯽ ﺗﺤﺮﯾﺮ ﺷـﺪه ﺑﻮد و ﺻﻮرت ﻋﻘﺪﻧﺎﻣﻪ را ﺑﺨﻂ‬ ‫ﮐﻮﻓﯽ ﻣﺮﺗﺒﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﮔﻮاﻫﺎن ﺑﺎ ﺧﻂ ﻧﺴﺦ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻐﺸﻮش زﯾﺮ ﻋﻘﺪﻧﺎﻣﻪ را اﻣﻀﺎ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﻦ ﻣﻘﻠﻪ در‬ ‫ﺧﻂ ﻧﺴﺦ اﺻـﻼﺣﺎﺗﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﻘﺴـﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﺤﺮﯾﺮ ﻣﺼﺤﻒ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻤﺮور زﻣﺎن‪ ،‬ﺧﻂ ﻧﺴﺦ ﻓﺮوﻋﯽ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد و ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ‬ ‫دو ﺧـﻂ ﻧﺴـﺦ و ﮐﻮﻓﯽ در ﮐﺘﺎﺑﺖ ﻋﺮﺑﯽ ﻣﻌﻤﻮل ﮔﺸﺖ و ﻫﺮ ﮐـﺪام از آن ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎﯾﯽ داﺷﺖ ﮐﻪ در ﻗﺮن ﻫﻔﺘﻢ ﻫﺠﺮي ﻣﺸـﻬﻮرﺗﺮﯾﻦ آن‬ ‫ﺑﻘﺮار زﯾﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ :‬ﺛﻠﺚ‪ ،‬ﻧﺴـﺦ‪ ،‬رﯾﺤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺗﻌﻠﯿﻘﯽ و رﻗﺎع‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ ﻗﺴﻢ ﺧﻄﺎﻃﺎن ﺑﺴـﯿﺎري ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪﻧـﺪ و ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ و رﺳﺎﻟﻪ ﻫﺎﯾﯽ درﺑﺎرهء‬ ‫ﺧﻂ و ﺧﻄﺎﻃﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻮد ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻂ ﻋﺮﺑﯽ‪ .‬اﻣﺎ درﺑﺎرهء ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻂ ﻓﺎرﺳـﯽ در ﺗﺬﮐﺮهء ﻣﺮآت اﻟﺨﯿﺎل آﻣﺪه اﺳﺖ اﻧﻮاع ﺧﻄﻮط‬ ‫ﻓﺎرﺳـﯽ‪ :‬ﺛﻠﺚ‪ ،‬رﻗﺎع‪ ،‬ﻧﺴﺦ‪ ،‬ﺗﻮﻗﯿﻊ‪ ،‬ﻣﺤﻘﻖ و رﯾﺤﺎن اﺳﺖ و ﺑﺎز در آﻧﺠﺎ آﻣﺪه ﮐﻪ ﺧﻂ ﻫﻔﺘﻢ ﺗﻌﻠﯿﻖ اﺳﺖ ﮐﻪ از رﻗﺎع و ﺗﻮﻗﯿﻊ ﺑﺮآﻣﺪه‪ .‬ﭘﺲ‬ ‫از ذﮐﺮ اﻧـﻮاع ﺧﻄﻮط ﻣﺰﺑﻮر ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪهء ﻣﺮآت اﻟﺨﯿـﺎل ﻣﯽ آورد‪» :‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ از ﻣﺘﻘـﺪﻣﯿﻦ ﺧﻮاﺟﻪ ﺗـﺎج ﺳـﻠﻤﺎن اﯾﻦ ﺧﻄﻬـﺎ را ﺧﻮب ﻣﯽ‬ ‫ﻧﻮﺷﺖ و ﺧﻂ ﻫﺸـﺘﻢ ﮐﻪ ﺗﻌﻠﯿﻖ ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﯿﺮ ﻋﻠﯽ ﺗﺒﺮﯾﺰي در زﻣﺎن اﻣﯿﺮ ﺗﯿﻤﻮر ﺻﺎﺣﺒﻘﺮان از ﻧﺴﺦ و ﺗﻌﻠﯿﻖ اﺳـﺘﻨﺒﺎط ﻧﻤﻮد«‪) .‬از ﺗﺬﮐﺮه ﻣﺮآت‬ ‫اﻟﺨﯿﺎل ص ‪ .(16 ،15‬ﺧـﻂ ﻓﺎرﺳـﯽ را ﻓﻊ اﻗﻼـﻣﯽ اﺳﺖ از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬اﺟﺎزت‪ ،‬ﺗﻌﻠﯿﻖ‪ ،‬ﺗﻮﻗﯿﻊ‪ ،‬ﺛﻠﺚ‪ ،‬ﺟﻠﯽ‪ ،‬ﺟﻠﯽ دﯾﻮاﻧﯽ‪ ،‬دﯾﻮاﻧﯽ‪ ،‬رﻗﺎع )رﻗﻌﻪ(‪،‬‬ ‫رﯾﺤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺳـﻨﺒﻠﯽ‪ ،‬ﺳـﯿﺎﻗﺖ‪ ،‬ﺷـﺠﺮي‪ ،‬ﺷﮑﺴـﺘﻪ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺘﻪء ﻧﺴﺘﻌﻠﯿﻖ و ﮐﻮﻓﯽ ﯾﺎ ﻧﺴﺦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺑﺮاي اﻃﻼع ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ »رﺳﺎﻟﻪء‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻂ و ﻧﻘﺎﺷﯽ ﻧﺴﺨﻪء ﺧﻄﯽ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﻣﻠﯽ اﯾﺮان ﺑﺸﻤﺎره‪619‬رﻓﺪر ﺷﺮق ﺑﺎﺳﺘﺎن« ﻧﻮﺷﺘﻪء ﻋﻠﯽ ﺳﺎﻣﯽ و ﮐﺘﺎب »ﺧﻂ ﻣﻌﻤﻮل در دﻧﯿﺎ‬ ‫و ﻣﯿﺰان ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺧﻂ ﻓﺎرﺳـﯽ« ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺣﺴـﯿﻦ رﺿﺎﻋﯽ و ﻣﻘﺎﻟﻪء ﺧﻂ در داﺋﺮة اﻟﻤﻌﺎرف اﺳـﻼﻣﯽ ﻣﺘﻦ ﻓﺮاﻧﺴﻮي چ ‪ 1927‬ج ‪ 2‬ص ‪ 985‬و‬ ‫»ﺗﺬﮐﺮة اﻟﺨﻄﺎﻃﯿﻦ ﻧﺴﺨﻪء ﺧﻄﯽ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪء ﻣﻠﯽ ﺑﺸﻤﺎره ‪ 603‬رف« و »رﺳﺎﻟﻪء ﺧﻂ« ﺣﺎج ﻣﯿﺮزا ﻟﻄﻔﻌﻠﯽ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﻣﺎﻧﯽ ﺗﺒﺮﯾﺰي و »رﺳﺎﻟﻪء‬ ‫ﺧـﻂ« ﺗـﺄﻟﯿﻒ ﻣﺤﻤـﺪ آﻗﺎﺷـﺎه ﺗﺨﺴـﺘﮑﯽ ﻣـﺪﯾﺮ روزﻧـﺎﻣﻪ ﺷـﺮح روس و »ﺗـﺬﮐﺮة اﻟﺨﻄﺎﻃﯿﻦ« ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ ﺣﺎج ﻧﺠﻒ ﺑﺮوﺟﺮدي و »ﺗـﺬﮐﺮة‬ ‫اﻟﺨﻄﺎﻃﯿﻦ« ﻣﯿﺮزاي ﺳـﻨﮕﻼخ رﺟﻮع ﺷﻮد ||‪ .‬اﻣﺘـﺪاد در ﻃﻮل ﻫﺮﮔﺎه از اﻣﺘﺪاد در ﻋﺮض و در ﻋﻤﻖ ﺻـﺮﻓﻨﻈﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺣﺪ‬ ‫ﺳﻄﺢ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺴـﯿﻂ )ﯾﻌﻨﯽ ﺳـﻄﺢ( را ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آن ﻧﻬﺎﯾﺖ او ﻧﺎﭼﺎره ﺧﻄﯽ ﺑﺎﺷﺪ و آن ﺧﻂ ﻃﻮﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﯽ ﻋﺮض و ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﯾﮑﯽ ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫از ﺑﻌﺪﻫﺎي ﺳﻄﺢ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎي ﺳﻄﺢ ﯾﮑﯽ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻮد از ﺑﻌﺪﻫﺎي ﺟﺴﻢ‪) .‬اﻟﺘﻔﻬﯿﻢ(‪ .‬در ﻫﻨﺪﺳﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺪارﯾﺴﺖ ﺻﺎﺣﺐ ﺑﻌﺪ واﺣﺪ ﻃﻮل و‬ ‫دﯾـﺪن آن ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﺟﺰ ﺑـﺎ ﺳـﻄﺢ ﭼﻪ ﺧـﻂ ﻧﻬـﺎﯾﺖ ﺳـﻄﺢ اﺳﺖ و ﺑﺎﻻـﻧﻔﺮاد ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻮﻫﻢ ادراك ﺷﻮد‪) .‬ﻣﻔﺎﺗﯿـﺢ(‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺳﻪ ﻧﻮع ﮐﻢ‬ ‫ﻣﺘﺼـﻞ ﻗﺎراﻟـﺬات اﺳﺖ‪ .‬او ﻃﻮل ﺗﻨﻬـﺎ ﺑﻮد و ﻋﺮض و ﻋﻤﻘﺶ ﻧﺒﻮد‪) .‬اﺳـﺎس اﻻﻗﺘﺒـﺎس(‪ .‬اﻟﺨﻂ ﻫﻮ اﻟـﺬي ﯾﻘﺒﻞ اﻻﻧﻘﺴﺎم ﻃﻮ‪ ،‬ﻻ ﻋﺮﺿًﺎ و ﻻ‬ ‫ﻋﻤﻘًﺎ و ﻧﻬﺎﯾﺘﻪ اﻟﻨﻘﻄﻪ‪ .‬اﻋﻠﻢ ان اﻟﺨﻂ و اﻟﺴﻄﺢ و اﻟﻨﻘﻄﮥ اﻋﺮاض ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﻠﮥ اﻟﻮﺟﻮد ﻋﻠﯽ ﻣﺬﻫﺐ اﻟﺤﮑﻤﺎء ﻻﻧﻬﺎ ﻧﻬﺎﯾﺎت و اﻃﺮاف ﻟﻠﻤﻘﺎدﯾﺮ‬ ‫ﻋﻨـﺪﻫﻢ ﻓﺎن اﻟﻨﻘﻄـﮥ ﻋﻨـﺪﻫﻢ ﻧﻬﺎﯾـﮥ اﻟﺨﻂ و ﻫﻮ ﻧﻬﺎﯾـﮥ اﻟﺴـﻄﺢ و ﻫﻮ ﻧﻬﺎﯾـﮥ اﻟﺠﺴﻢ اﻟﺘﻌﻠﯿﻤﯽ و اﻣﺎ اﻟﻤﺘﮑﻠﻤﻮن ﻓﻘﺪ اﺛﺒﺘﺖ ﻃﺎﺋﻔﮥ ﻣﻨﻬﻢ ﺧﻄﺎ و‬ ‫ﺳﻄﺤًﺎ ﻣﺴـﺘﻘﻠﯿﻦ ﺣﯿﺚ ذﻫﺒﺖ اﻟﯽ ان اﻟﺠﻮﻫﺮ اﻟﻔﺮد ﯾﺘﺎﻟﻒ ﻓﯽ اﻟﻄﻮل ﻓﯿﺤﺼﻞ ﻣﻨﻬﺎ ﺧﻂ و اﻟﺨﻄﻮط ﺗﺘﺎﻟﻒ ﻓﯽ اﻟﻌﺮض ﻓﯿﺤﺼﻞ ﻣﻨﻬﺎ ﺳـﻄﺢ‬ ‫و اﻟﺴـﻄﻮح ﺗﺘﺎﻟﻒ ﻓﯽ اﻟﻌﻤﻖ ﻓﯿﺤﺼﻞ اﻟﺠﺴﻢ و اﻟﺨﻂ و اﻟﺴﻄﺢ ﻋﻠﯽ ﻣﺬﻫﺐ ﻫﻮﻻء و اﻟﺨﻂ ﻣﺎ ﻟﻪ ﻃﻮل‪ ،‬ﻟﮑﻦ ﻻﯾﮑﻮن ﻟﻪ ﻋﺮض و ﻻ ﻋﻤﻖ‪.‬‬ ‫)ﺗﻌﺮﯾﻔﺎت ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ(‪ .‬ﺧﻂ‪ ،‬ﻣﻘﺪارﯾﺴﺖ ﮐﻪ او را ﻃﻮل ﻓﻘﻂ ﺑﺎﺷﺪ و ﺳـﻄﺢ‪ ،‬ﻣﻘﺪارﯾﺴﺖ ﮐﻪ او را ﻃﻮل و ﻋﺮض ﺑﺎﺷﺪ و ﺟﺴﻢ‪ ،‬ﻣﻘﺪارﯾﺴﺖ‬ ‫ﮐﻪ او را ﻃﻮل ﺑﺎﺷـﺪ و ﻋﺮض و ﻋﻤﻖ‪) .‬ﻧﻔﺎﯾﺲ اﻟﻔﻨﻮن(‪ .‬ﺧﻂ ﺑﻪ اﻧﻮاﻋﯽ ﭼﻨـﺪ ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ در ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﯾﮏ ﯾﮏ آﻧﻬﺎ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪.‬‬ ‫||ﻧﺰد ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ‪ ،‬ﻣﺠﺘﻤﻌﯽ از ﺟﻮاﻫﺮ ﺑﻄﻮل ﺗﻨﻬﺎ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﻂ اﻻرض؛ ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺤﻪء ﻗﺎﺋﻢ و ﺻﻔﺤﻪء اﻓﻘﯽ‬ ‫در ﻫﻨـﺪﺳﻪ ﺗﺮﺳـﯿﻤﯽ‪ - .‬ﺧـﻂ ازرق؛ ﺧـﻂ ﭼﻬـﺎرم از ﻫﻔﺖ ﺧـﻂ ﺟﺎم ﺟﻢ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﻣﯽ ﺗﺎ ﺧﻂ ازرق ﻗـﺪح ﮐﺶ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - .‬ﺧﻂ‬ ‫اﺳـﺘﻮاء؛ ﺧﻄﯽ ﻣﻔﺮوض ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻣﺤﺎذي ﻣﻌـﺪل اﻟﻨﻬﺎر و ﺑﻌﺒﺎرت دﯾﮕﺮ داﺋﺮهء ﻋﻈﯿﻤﻪ اي ﮐﻪ در وﺳﻂ ﮐﺮهء ارض رﺳﻢ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻨﺤﻮي ﮐﻪ‬ ‫آﻧﺮا ﺑـﺪو ﻧﯿﻢ ﮐﺮه ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﻧﻤﺎﯾـﺪ و ﻓﺎﺻـﻠﻪء ﻫﻤﻪء ﻧﻘـﺎط آن از دو ﻗﻄﺐ ﻣﺴﺎوي و ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ اﺷﮏ؛ ﺧﻂ ﭘﻨﺠﻢ از‬ ‫ﻫﻔﺖ ﺧـﻂ ﺟـﺎم‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ اﻓﻘﯽ؛ ﻫﺮ ﺧﻄﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮازات اﻓﻖ رﺳﻢ ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﭼﯿﺰي ﮐﺸـﯿﺪن؛‬ ‫ﺧﻂ ﺑﻄﻼن ﺑﺮ ﭼﯿﺰي ﮐﺸـﯿﺪن‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺻـﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﺮدن و درﮔﺬﺷﺘﻦ از ﭼﯿﺰﯾﺴﺖ ||‪ - .‬ﺑﻌﯿﺐ و ﺧﻄﺎ ﻣﻨﺴﻮب ﮐﺮدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ ﺧـﻂ ﺑﺮ ﻋـﺎﻟﻢ ﮐﺸـﯿﺪن؛ ﺗﺮك دﻧﯿـﺎ ﮐﺮدن‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ - .‬ﺧـﻂ ﺑﺼـﺮه؛ ﺧـﻂ ﺳﻮم از ﻫﻔﺖ ﺧـﻂ ﺟـﺎم ﺟﻢ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ‬‫ﺑﻄﻼن)‪(21‬؛ ﺣﮏ و ﻋﻼﻣﺖ ﺑﺮاي ﺑﻄﻼن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ ﺑﻄﻼن ﮐﺸـﯿﺪن؛ ﺧﻂ ﺑﺮوي ﻧﻮﺷـﺘﻪ اي ﮐﺸﯿﺪن ﮐﻪ ﺣﮑﺎﯾﺖ از ﺑﺎﻃﻞ‬ ‫ﮐﺮدن آن ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﮐﻨـﺪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧـﻂ ﺑﻐـﺪاد؛ ﺧﻂ دوم از ﻫﻔﺖ ﺧﻂ ﺟﺎم ﺟﻢ و ﺑﻌﻀـﯽ ﺧﻂ اول را ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒـﺎء(‪ - .‬ﺧـﻂ ﺑﯿﺰاري؛ ﺧﻂ ﺑﻄﻼن و ﺣﮏ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ ﺗﯿﻎ؛ زﺧﻢ ﺗﯿﻎ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ ﺟـﺪي؛ داﺋﺮه رأس اﻟﺠـﺪي‪.‬‬ ‫)ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ - .‬ﺧـﻂ ﺟﻮر؛ ﺧـﻂ اول از ﻫﻔﺖ ﺧـﻂ ﺟﺎم ﺟﻢ ﮐﻪ ﺧﻂ ﻟﺐ ﺟﺎم ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ ﺣﻮادث؛ ﻣﻌـﺪوم ﺷـﺪن‬ ‫ﺣﻮادث‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ داﯾﺮه؛ ﻣﺤﯿﻂ داﯾﺮه‪ - .‬ﺧﻂ درﺳﺖ؛ ﺧﻂ ﻏﯿﺮﺷﮑﺴـﺘﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ راﺳﺖ؛ ﺧﻂ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ‪) .‬از‬ ‫ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ ﺳﺮﻃﺎن؛ داﯾﺮه رأس اﻟﺴﺮﻃﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ ﺳﯿﺎه؛ ﺧﻂ ﺷﺐ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ ﺷﮑﺴﺘﻪ؛ ﺧﻂ ﻣﻨﮑﺴﺮ‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﻨﮑﺴـﺮ ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﻂ ﺷﺐ؛ ﺧﻂ ﺳﯿﺎه‪ .‬ﺧﻂ ﭼﻬﺎرم از ﻫﻔﺖ ﺧﻂ ﺟﺎم ﺟﻢ ﮐﻪ ﺧﻂ ازرق ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ‬ ‫ﻋﻤﻮد؛ ﻫﺮﮔـﺎه دو ﺧـﻂ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ را ﭼﻨﺎن ﻗﻄﻊ ﮐﻨﻨـﺪ ﮐﻪ زواﯾﺎي ﺣﺎدث ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﻫﺮ ﯾﮏ‪ ،‬ﯾﮏ ﻗﺎﺋﻤﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ اﯾﻦ دو ﺧﻂ ﺑﺮ‬ ‫ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻋﻤﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮ ﯾﮏ از آن دو ﺧﻂ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ دﯾﮕﺮﯾﺴﺖ‪ - .‬ﺧﻂ ﻏﯿﺮﻣﺤـﺪود؛ ﺧﻄﯽ ﮐﻪ آﻧﺮا اﻧﺘﻬﺎ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪- .‬‬ ‫ﺧـﻂ ﻓﺮودﯾﻨﻪ؛ ﺧﻂ ﻫﻔﺘﻢ از ﻫﻔﺖ ﺧﻂ ﺟﺎم ﺟﻢ ﮐﻪ ﺧﻂ ﻣﺰور ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ ﻗﺎﺋﻢ؛ ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﺻـﻔﺤﻪ ﯾﺎ‬ ‫ﺧﻄﯽ دﯾﮕﺮ اﺳﺖ‪ - .‬ﺧـﻂ ﻗـﺎﺋﻢ ﺑﺮ ﻣﻨﺤﻨﯽ؛ ﺧـﻂ ﻋﻤـﻮد ﺑﺮ ﻣﻤـﺎس ﻣﻨﺤﻨﯽ ﮐﻪ از ﻧﻘﻄﻪء ﺗﻤـﺎس آن ﻣﻤـﺎس ﺑﺮ ﻣﻨﺤﻨﯽ اﺧﺮاج ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﻂ‬ ‫ﻗـﺎﻃﻊ؛ ﺧﻄﯽ ﮐﻪ داﯾﺮه اي را ﻗﻄﻊ ﮐﻨـﺪ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ - .‬ﻫﺮ ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﺧـﻂ ﯾـﺎ ﺳـﻄﺢ ﯾﺎ ﺣﺠﻤﯽ را ﺑﺒﺮد‪ - .‬ﺧﻂ ﮐﺎﺳﻪ ﮔﺮ؛ ﺧﻂ‬ ‫ﺷﺸﻢ از ﻫﻔﺖ ﺧـﻂ ﺟـﺎم ﺟﻢ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ - .‬ﺧـﻂ ﮐﺸـﯿﺪن؛ رﺳﻢ ﺧـﻂ ﮐﺮدن‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ - .‬ﻣﺤﻮ و ﺑﺮﻃﺮف ﮐﺮدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒـﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ ﻣﺘﻮازي؛ ﺧﻄﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮازات ﺧﻂ دﯾﮕﺮ واﻗﻊ ﺷﻮد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﻂ ﻣﻮازي‪ - .‬ﺧﻂ ﻣﻮازي؛ ﺧﻄﯽ ﮐﻪ در ﻣﺤﺎذات‬ ‫ﺧﻂ ﯾﺎ ﺳـﻄﺤﯽ ﺑﻮﺟﻬﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ﮐﻪ اﮔﺮ اﯾﻦ ﺧﻂ و آن ﺧﻂ ﯾﺎ ﺳـﻄﺢ ﺗﺎ ﺑﯽ ﻧﻬﺎﯾﺖ اﻣﺘـﺪاد ﯾﺎﺑﻨـﺪ‪ ،‬اﯾﻦ دو ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ را ﻗﻄﻊ ﻧﮑﻨﻨـﺪ‪ .‬در‬ ‫رﯾﺎﺿـﯽ‪ ،‬ﺧﻄﯽ را ﻣﻮازي ﺳـﻄﺢ ﯾـﺎ ﺧﻄﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره ﻓﺎﺻـﻠﻪء آن ﺧـﻂ ﺑـﺎ آن ﺳـﻄﺢ ﯾـﺎ آن ﺧﻂ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻤﺎﻧـﺪ‪ - .‬ﺧﻂ‬ ‫ﻣﺤـﺪود؛ ﺧﻄﯽ ﮐﻪ داراي ﺣـﺪ و اﻧﺘﻬـﺎ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ ﻣﺤﻮر؛ ﺧﻂ ﻃﻮﻟﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ ﻣﺨﺘﻠﻒ؛ ﺧﻂ ﻧﺎﻣﺴﺎوي‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ ﻣﺰور؛ ﺧﻂ ﻓﺮودﯾﻨﻪ ﮐﻪ ﺧﻂ ﻫﻔﺘﻢ از ﻫﻔﺖ ﺧﻂ ﺟﺎم ﺟﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬روز و ﺷﺐ ﺟﺰ ﺧﻂ ﻣﺰور ﻧﯿﺴـﺖ‬ ‫ﺧﯿﺰ و ﺧﻂ ﺑﺮ ﺧﻂ ﻣﺰور ﮐﺶ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - .‬ﺧﻂ ﻣﺴـﺘﺪﯾﺮ؛ داﯾﺮه و ﺧﻂ داﯾﺮه اي‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﺤﯿﻂ داﯾﺮه‪ - .‬ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ؛ اﻗﺼﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ‬ ‫ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻔﺮوض را ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ ﻣﻘﯿﺎس؛ ﺧﻂ ﺗﻌﯿﯿﻦ درﺟﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ - .‬ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﺑﺪان‬ ‫اﻧـﺪازه ﭼﯿﺰي را ﻣﻌﯿﻦ ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ ﻣﻼﻗﯽ؛ ﺧﻂ ﻣﻤﺎس‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ ﻣﻤﺎس؛ ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪء‬ ‫ﺗﻤﺎس ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ - .‬ﺧﻂ ﻣﻨﺤﻨﯽ‪.‬؛ ﺧﻂ ﮐﺞ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﻧﻪ ﻣﻨﮑﺴﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ - .‬ﺧﻂ ﻣﻨﮑﺴﺮ؛ ﺧﻄﯽ ﮐﻪ از‬ ‫ﺑﺮﺧﻮرد ﭼﻨﺪ ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ ﺑﺎ دﯾﮕﺮي زاوﯾﻪ اي ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ آﯾﺪ‪ - .‬ﺧﻂ ﻣﺎﯾﻞ؛ ﺧﻄﯽ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺨﻂ دﯾﮕﺮ ﻣﺎﯾﻞ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ زاوﯾﻪ ﺣـﺎدث از ﺑﺮﺧﻮرد اﯾﻦ دو ﺧﻂ از زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻤﻪ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ - .‬ﺧﻂ ﻣﺠﺎﻧﺐ؛ ﺧﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻨﺤﻨﯽ در ﺑﯽ ﻧﻬﺎﯾﺖ‬ ‫ﻣﻤﺎس ﺷﻮد‪ .‬ﺧﻂ ﻣﻤﺎس ﺑﺮ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﮐﻪ ﻧﻘﻄﻪء ﺗﻤﺎﺳـﺶ در ﺑﯽ ﻧﻬﺎﯾﺖ اﺳﺖ‪ - .‬ﺧﻂ ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬﺎر؛ داﯾﺮهء ﻣﻮﻫﻮﻣﻪ اي در ﮐﺮه زﻣﯿﻦ ﮐﻪ از‬ ‫ﯾﮑﯽ از دو ﻗﻄﺐ ﺑﻘﻄﺐ دﯾﮕﺮ ﻋﺒﻮر ﮐﻨﺪ و ﺧﻂ اﺳﺘﻮا را ﺑﺰاوﯾﻪء ﻗﺎﺋﻤﻪ ﻗﻄﻊ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ وﺗﺮ؛ ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﯽ ﮐﻪ رﺳﻢ‬ ‫ﺷﻮد از رأس زاوﯾﻪء ﯾـﮏ ﺷـﮑﻠﯽ ﺑﺮأس زاوﯾﻪء ﻣﻘﺎﺑﻞ آن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ - .‬ﻗﺴـﻤﺘﯽ از ﺧﻂ ﻗﺎﻃﻊ ﻣﻨﺤﻨﯿﯽ ﮐﻪ دو رأس آن ﺑﺮوي‬ ‫ﻣﺤﯿـﻂ آن ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﻗﺴـﻤﺘﯽ از ﺧـﻂ ﻗـﺎﻃﻊ ﻣﻨﺤﻨﯽ اي ﮐـﻪ در درون ﻣﻨﺤﻨﯽ و ﻣﺤـﺪود ﺑﻤﺤﯿـﻂ آن ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ||‪ .‬رﻗﻌﻪ‪.‬‬ ‫ﻣﮑﺘﻮب‪ .‬ﻧﺎﻣﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﻣﺤﻀـﺮ اﮐﻨﻮن ﺑﺒﺎﯾﺪ ﻧﺒﺸﺖ ﮐﻪ ﺟﺰ ﺗﺨﻢ ﻧﯿﮑﯽ ﺳﭙﻬﺒﺪ ﻧﮑﺸﺖ ﭼﻮ ﺧﻄﻬﺎ ﺑﺪادﻧﺪ ﭘﯿﺮان ﻫﻤﻪ‬ ‫ﺑﺮ اﻧﺴـﺎن ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮده ﺷـﺎه رﻣﻪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻨﻮﺷﺖ ﮔﺮدوي ﻧﯿﺰ ﺑﮕﻔﺖ اﻧـﺪرو ﭘﻨـﺪ و ﺑﺴـﯿﺎر ﭼﯿﺰ ﻧﻬﺎد آن ﺧﻂ ﺧﺴـﺮو اﻧـﺪر ﻣﯿﺎن‬ ‫ﺑﭙﯿﭽﯿـﺪ ﺑﺮ ﻧـﺎﻣﻪء ﭘﺮﻧﯿـﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺨﻮاﻧـﺪ آن ﺧﻂ ﺷﺎه ﺑﺮ ﭘﻨـﺞ ﺗﻦ ﻧﻬﺎن داﺷﺖ از ﻧﺎﻣـﺪار اﻧﺠﻤﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﺮ دم ﭘﯿﺎم ﯾﺎر و ﺧﻂ دﻟﺒﺮ‬ ‫آﻣـﺪي‪.‬ﺣﺎﻓـﻆ‪ - .‬ﺧﻂ ﮐﺮدار؛ ﻧﺎﻣﻪء اﻋﻤﺎل‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻂ ﮐﺮدﮔﺎر؛ ﻓﺮﻣﺎن اﻟﻬﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬دﺳـﺘﺨﻂ؛ ﻧﺎﻣﻪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﻫـﺎﯾﯽ اﻃﻼق ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺑﺰرﮔﯽ آﯾـﺪ‪ - (1) .‬دو ﺗﺮﮐﯿﺐ زﯾﺮ در ﻓﺎرﺳـﯽ ﺑﻤﻌﻨﯽ »در ﺧﺸﻢ ﺷـﺪن« و »ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ ﺷﺪن« ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬ﺑﺨﻂ ﺷـﺪن؛ ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ ﺷﺪن‪ :‬ﻣﻦ از ﺧﻂ ﺗﻮ ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﺑﺨﻂ ﺷﺪ ار ﺑﻤﺜﻞ ﺑﺮآﯾﺪ از ﮔﻠﺒﺮگ ﮐﺎﻣﮑﺎر ﺗﻮ ﮐﻮم‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬از ﺧﻂ ﻧﻮدﻣﯿﺪه‬ ‫ﭼﺮا اﯾﻦ ﺑﺨﻂ ﺷـﺪن ﮔﺮ ﮐﻮدﮐﺎن زﯾﺮك و ﺑﺎ ﺣﯿﻠﻪ و ﻓﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ب‪ :‬در ﺧﻂ ﺷـﺪن؛ ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ ﺷـﺪن‪ .‬در ﺧﺸﻢ ﺷﺪن‪ :‬ﺑﺎ او ﺳـﺨﻦ از‬ ‫ﮐﻨﺎر ﮔﻔﺘﻢ در ﺧﻂ ﺷﺪ و ﮐﺎر ﺑﺮﻧﯿﺎﻣﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬وﮔﺮ ز ﻇﻠﻢ ﮔﻠﻪ ﮐﺮده ام ﻣﺸﻮ در ﺧﻂ ﮐﻪ ﻣﻨﺼـﻔﯽ ﻗﺴﻢ ﻧﻮ ﺷـﻨﻮ ﺑﻔﺼﻞ ﺧﻄﺎب‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫)‪ - (2‬ن ل‪ :‬ﻣﺸﻮ اﻧـﺪر ﺧـﻂ‪ - (3) .‬اﯾﻦ ﺧـﻂ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻋﻼـﻣﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻣﺤﺎﺳﻦ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ - (4) .‬در آﻧﻨـﺪراج ﮐﻠﻤﺎت‬ ‫»ﺧﻮﺷـﺨﻂ« و »دﺳـﺘﺨﻂ« و »ﺳﺮﺧﻂ« و »ﺗﺎزه ﺧﻂ« ﻧﯿﺰ از ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻧﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮًا از ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﺎن ﻫﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)‪) . (Pictographie. (6) - Ideographisme (symbolisme - (5‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪Incas. (8) - Iroquios. (9) - - (7‬‬ ‫‪) . .Wampun. (10) - Azteque. (11) - Phonetisme‬ﻓﺮاﻧﺴـــﻮي( )‪) . Syllabique - (12‬ﻓﺮاﻧﺴـــﻮي( )‪- (13‬‬ ‫‪) . .Alphabetique (14) - Calculiforme. (15) - Katoum. (16) - Yucatan‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪. Cuneiforme - (17‬‬ ‫)ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪) . Hieroglyphe Egyptien - (18‬ﻓﺮاﻧﺴـﻮي( )‪) . Clef - (19‬ﻓﺮاﻧﺴـﻮي( )‪ - (Hieratique (21 - (20‬در‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ﺗﺮﮐﯿﺐ »ﺧﻂ ﺑﺎﻃﻞ« آﻣﺪه و ﺑﻪ »ﺧﻂ و ﻋﯿﺐ« ﻣﻌﻨﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ‪.‬‬



‫]ُﺧﻂ ط ‪َ /‬ﺧﻂ ط[ )ع ِا( راه ﺑﺰرگ‪ .‬ﺷﺎﻫﺮاه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ‪.‬‬



‫]ـِﺧ ﻂ ط[ )ع ِا( زﻣﯿـﻦ ﺑـﺎران ﻧﺎرﺳــﯿﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد ||(‪ .‬زﻣﯿﻨﯽ ﮐـﻪ در آن‬ ‫ﻓﺮودآﯾﻨﺪ و ﭘﯿﺶ از آن ﮐﺴﯽ ﻓﺮودﻧﯿﺎﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ‪.‬‬



‫]َﺧﻂ ط ‪ِ /‬ﺧﻂ ط[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿـﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﺒﺤﺮﯾﻦ ﮐﻪ ﻧﯿﺰه ﻫﺎي ﺧﻮب ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬و ﺑﺮ اردﺷﯿﺮ ﮐﻪ‬ ‫داراﻟﻤﻠﮏ ﮐﺮﻣﺎﻧﺴﺖ او ﺑﻨﺎ ﮐﺮد و اﻫﻮاز و ﺧﻮزﺳﺘﺎن و ﺷﻬﺮﯾﺴﺖ ﺧﺮه ﻧﺎم از ﻣﻮﺻﻞ و ﺷﻬﺮي ﺑﺒﺤﺮﯾﻦ ﮐﻪ آﻧﺮا ﺧﻂ ﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﻧﯿﺰهء ﺧﻄﯽ‬ ‫از آﻧﺠـﺎ ﺧﯿﺰد‪) .‬ﻓﺎرﺳــﻨﺎﻣﻪء اﺑـﻦ ﺑﻠﺨﯽ( و ﺟﺰاﯾﺮ از اﯾﺸـﺎن ﺑﺴــﺘﺪ و ﺑـﻪ ﺟﺰﯾﺮهء ﺧـﻂ ﺑﯿﺮون آﻣــﺪ ﮐﯽ ﻧﯿﺰه ﻫـﺎي ﺧﻄﯽ از آﻧﺠـﺎ آرﻧــﺪ‪.‬‬ ‫)ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ||(‪ .‬ﺑﺴـﺘﻨﮕﺎه ﮐﺸﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﺒﺤﺮﯾﻦ‪ .‬رﻣﺎح ﺧﻄﯿﻪ ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ ﺑﻪ آن ﺑﺪان ﺟﻬﺖ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ آﻧﺮا ﻣﯽ ﻓﺮوﺷـﻨﺪ ﻧﻪ‬ ‫آﻧﮑﻪ ﻣﻨﺒﺖ ﻧﯿﺰه ﻫـﺎﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ - .‬رﻣـﺎح ﺧﻄﯿـﮥ؛ ﻧﯿﺰه ﻫﺎي ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﻂ ﮐﻪ از ﻧﯿﺰه ﻫﺎي ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﻮب ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ‬ ‫»ﺧﻂ« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻧﯿﺰهء ﺧﻄﯽ؛ ﻧﯿﺰه ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﻂ‪ .‬رﻣﺢ ﺧﻄﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ‪.‬‬



‫]ُﺧﻂ ط[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از دو ﮐﻮه ﻣﮑﻪ ﮐﻪ اﺑﻮﻗﺒﯿﺲ و اﺣﻤﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻧﺎم ﮐﻮﻫﯽ‬ ‫واﻗﻊ در ﻣﮑﻪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از اﺧﺸﺐ ﻏﺮﺑﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ‪.‬‬



‫]ُﺧﻂ ط[ )ِاخ( ﻣﻮﺿﻊ ﺣﯿﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ‪.‬‬



‫]ُﺧﻂ ط[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺟﺎي ﭘﺮﻧﺨﻠﺴﺘﺎن اﺳﺖ در ﺑﺤﺮﯾﻦ و آﻧﺮا ﺧﻂ ﻋﺒﺪاﻟﻘﯿﺲ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ آب‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻧﻘﺶ آب ﮐﻪ ﺛﺒﺎت و ﺑﻘﺎ ﻧـﺪارد‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﻫﺴﺖ ﺑﺎ ﺧﻂ ﺗﻮ ﺧﻂ ﭼﯿﻨﯿﺎن ﭼﻮن ﺧﻂ آب‬ ‫ﻫﺴﺖ ﺑـﺎ اﻗﻼـم ﺗـﻮ ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﺷـﯿﺮان ﺧﺮ ﮔﻮاز‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﭼﻮن ﺧـﻂ آب را ﮐﻨﻨـﺪ ﻧﺸـﺎن ﭘﯿـﻞ ﺑﯿﺮون ﮐﺸـﻨﺪ ﭘﯿـﻞ ﮐﺸـﺎن‪.‬‬ ‫اﻣﯿﺮﺧﺴﺮو )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ آﺗﺶ ﺧﻮان‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط َت ‪ِ /‬ت ﺧﻮا ‪ /‬ﺧﺎ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎن آرزو ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ‪ :‬ﺧﻄﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ ﮔﯿﺮان ﺑﺮ ﻗﻄﻌﺎت ﮐﺎﻏـﺬ ﺳﭙﯿـﺪ ﺑﻪ‬ ‫آب ﭘﯿﺎز ﻧﻮﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﻧﮕﻬﺪارﻧـﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺳﺎﺋﻠﯽ ﺑﺮاي ﺣﺎﺟﺘﯽ ﺳﺆال ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻗﻄﻌﻪ اي از آن ﺑﺮآورده ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﺮ آﺗﺶ ﺑﺮﻧﺪ ﺣﺮوف از آن ﻧﻤﺎﯾﺎن‬ ‫ﺷـﻮد و ﺑﺮ ﻃﺒﻖ آن ﺣﮑﻢ ﮐﻨﻨـﺪ و آن ﮐﺎﻏـﺬ را در آب اﻧﺪازﻧـﺪ و واﻗﻌﯽ اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﯿﺮ اﯾﻦ ﻟﻔـﻆ را در ﻫﯿـﭻ ﺷـﻌﺮ اﺳـﺘﺎدي ﻧﺪﯾـﺪه‪ ،‬از‬ ‫ﺑﻌﻀـﯽ ﻣﻌﺘﻤﺪان ﺷـﻨﯿﺪه در ﺷـﻌﺮ ﺧﻮد آورده و آن اﯾﻨﺴﺖ ‪ :‬ﺑﺮ زﺑﺎن ﺣﺎل دارد ﺷﻤﻊ ﺧﺎﻣﻮش اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﮐﺸﺘﮕﺎﻧﺖ ﺧﻂ آﺗﺶ‬ ‫ﺧﻮان ﺑﻮد‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ آراﺳﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻂ ﺧﻮش ﻧﻮﺷﺘﻦ ‪ :‬ﯾﻤﯿﻦ ﺗﻮ ﭼﻮ ﺧﻂ آراﯾﺪ آﻓﺮﯾﻦ ﺷﻨﻮي ﺑﺮ آن ﯾﻤﯿﻦ ﺧﻂ آراي از ﯾﺴﺎر و ﯾﻤﯿﻦ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ آراﻣﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آراﻣﯿﻬﺎ از ﻋﺒﺮي ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ اﺷﮑﺎل ﻣﺨﺘﻠﻒ درآورده اﻧﺪ‪) .‬اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ص‪.(16‬‬ ‫ﺧﻂ آراي‪.‬‬



‫]َخ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آراﯾﺶ دﻫﻨـﺪهء ﺧﻂ‪ .‬ﺧﻮﺷﻨﻮﯾﺴـﯽ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻧﻮﯾﺴﺪ ﺑﺎ ﻧﻮﺷﺖ ﺧﻮد ﺧﻂ را ﻣﯽ آراﯾﺪ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺧﻮﺷـﻨﻮﯾﺲ ‪ :‬ﯾﻤﯿﻦ ﺗﻮ‬ ‫ﭼﻮ ﺧﻂ آراﯾﺪ آﻓﺮﯾﻦ ﺷـﻨﻮي ﺑﺮ آن ﯾﻤﯿﻦ ﺧﻂ آراي از ﯾﺴﺎر و ﯾﻤﯿﻦ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﮐﻠﮏ ﺧﻂ آراي ﺗﺴﺖ ﮐﺮده ﺑﺴﯽ ﺧﻠﻖ را ﺑﺎ ﺧﻄﺮ و ﻗﺪر‬ ‫و ﺟﺎه ﺑﺎ ﺳﻠﺐ و ﻧﺎن و ﻧﺎم‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ آرﯾﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﺎﺧﺘﺮ اﯾﺮان ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻮده و ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﮐﺘﺎب ﻟﯿﻨﺪزي آﻣﺪه در ﯾﮏ ﻣﻮرد روي‬ ‫ﺳﮑﻪ ﻫﺎي ﭘﺎرﺗﯽ‪ ،‬ﺷﺎه ﺑﺎ اﯾﻦ ﺧﻂ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪه‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ص‪.(2697‬‬ ‫ﺧﻂ آزادي‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﺒﺎﻟﻪ و ﭼﮏ ﮐﻪ ﻣﻮﻟﯽ در ﺗﺤﺮﯾﺮ ﻋﺒـﺪي دﻫـﺪ‪ .‬ﺑﺮات آزادي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻂ‬ ‫ﻏﻼﻣﯽ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﮔﻔﺖ ﮐﻪ از دﺳﺖ ﺑﻨـﺪ ﻋﺸﻖ ﺗﻮ ﺟﺴـﺘﻢ ﮐﻢ ﺧﻂ آزادي از ﻋﺬار ﺑﺮآﻣﺪ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺧﻂ آزادي ﻧﮕﯿﺮي ﺻﺎﺋﺐ از ﺑﯽ‬ ‫ﻃﺎﻗﺘﯽ ﺗﺎ ز ﺟﺎن ﺧﻮد ﭼﻮ ﻣﺮغ ﻧﯿﻢ ﺑﺴﻤﻞ ﺑﮕﺬري‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ آﺳﻤﺎن‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﺒﯿﮑﻪ؛ راه ﺳﺘﺎره ﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﺴﯿﺮ آﻧﻬﺎ در آﺳﻤﺎن اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺒﯿﮑﻪ‬ ‫]َﺧْﻂ ِط ِ‬ ‫در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻂ آﻣﻮﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻧﻮﺷﺘﻦ ﯾﺎد دادن‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﻦ آﻣﻮﺧﺘﻦ‪ .‬اِﮐﺘﺎب؛ ﮐﺘﺎﺑﺖ آﻣﻮﺧﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ آﻣﻮز‪.‬‬



‫]َخ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( َﻣّﺸﺎق‪ُ .‬ﻣﮑﺘِﺐ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ آور‪.‬‬



‫]َﺧَﻮ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( رﯾﺸـﯽ ﮐﻪ ﺗﺎزه روﯾﯿـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ ||‪ .‬ﺟﻮاﻧﯽ ﮐﻪ رﯾﺶ و ﺳـﺒﻠﺖ آن ﺗﺎزه ﺳﺒﺰ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬داراي ﺧﻂ ﺑﺮ‬ ‫رﺧﺴﺎر‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬دي ﮐﺂﻣـﺪم ز ﻏﺎﺗﻔﺮ آﻣـﺪ ﻣﺮا ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﺷـﯿﺮﯾﻦ ﺧﻂ آوري ﭼﻮ ﺷـﮑﺮ در ﻗﻤﯿﻄﺮه‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬از ﺳﺒﺰه ﭼﻮ‬ ‫ﻋﺎرض ﺧﻂ آور ﺧﺎﮐﺶ ﺑﻠﺒﺎس ﻓﺴﺘﻘﯽ در‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ آوردن‪.‬‬



‫]َخ َو َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺗـﺎزه رﯾﺶ در آوردن‪ .‬ﺗـﺎزه ﺧـﻂ ﺑﺮ ﺻﻮرت در آﻣـﺪن ‪ :‬دوﯾﺴﺖ ﻏﻼـم ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻂ آورده ﻫﻤﻪ ﺧﯿﺎره و ﻣﺒﺎرز و‬ ‫اﻫﻞ ﺳﻼح ﺑﮕﺰﯾﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﺎزآﻣﺪ و آن روﻧﻖ ﭘﺎرﯾﻨﺶ ﻧﯿﺴﺖ ﺧﻂ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ آورده ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﻌﺰوﻟﻢ‪.‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﻂ آﻫﻦ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط َه[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( راه آﻫﻦ‪ .‬ﻣﺴـﯿﺮي ﻓﺮاﻫﻢ آﻣـﺪه از دو ﺧـﻂ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه از آﻫﻦ ﮐﻪ ﺑﻤﻮازات ﻫﻢ ﻗﺮار دارﻧـﺪ و‬ ‫ﺑﺮوي آن واﮔﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ راه آﻫﻦ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج ُﺧﻄَﻮة و َﺧﻄَﻮة‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ[ )از ع‪ِ ،‬ا( ﺳـﻬﻮ و اﺷـﺘﺒﺎه‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﻧﻘﯿﺾ ﺻﻮاب‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﮔﺮت ﺳﻮي ﻧﺨﺠﯿﺮ ﮐﺮدن ﻫﻮاﺳﺖ ﮔﺮ از‬ ‫ﺧـﺎﻧﻪ ﻧﺨﺠﯿﺮ ﮔﯿﺮي ﺧﻄـﺎﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬زﯾﻦ ﺑﯿﺶ ﺷـﻤﺎ را ﺳﻮي ﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﺧﻄﺎﯾﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬او در ﺧﺸﻢ ﺷـﺪه‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮ زﺑﺎن ﻣﻦ‬ ‫ﺧﻄـﺎ ﮐﺠـﺎ رود‪) .‬ﮐﻠﯿﻠـﻪ و دﻣﻨـﻪ(‪ .‬اﯾﻦ ﻧـﻮع ﻣﻤـﺎرﺳﺖ ﺑﺨﻄـﺎ راه ﺑﺮد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﯾـﺎ اﮔﺮ ﮔـﻮﯾﯽ اﻫـﻞ دل ﮐﺲ ﻫﺴﺖ ﮔﻮﯾـﺪت دل‬ ‫ﺧﻄﺎﺳﺖ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﺎر‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬او ﻫﻤﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ اﻣﺮ و ﻧﻬﯽ ﻻﺳﺖ اﺧﺘﯿﺎري ﻧﯿﺴﺖ وﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﺧﻄﺎﺳﺖ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﭼﻮ داﻧﯽ و ﭘﺮﺳـﯽ ﺳﺆاﻟﺖ‬ ‫ﺧﻄﺎﺳﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﻣﺮد ﻓﺮزاﻧﻪ ﮐﺰ ﺑﻼ ﺗﺮﺳﺪ ﻋﺠﺐ ار ﻓﮑﺮ او ﺧﻄﺎ ﻧﺒﻮد‪.‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ‪ - .‬ﺧﻄﺎ رﻓﺘﻦ؛ اﺷﺘﺒﺎه از ﮐﺴﯽ ﺳﺮ زدن ‪ :‬ﭘﯿﺮ ﻣﺎ‬ ‫ﮔﻔﺖ ﺧﻄﺎ ﺑﺮ ﻗﻠﻢ ﺻﻨﻊ ﻧﺮﻓﺖ آﻓﺮﯾﻦ ﺑﺮ ﻧﻈﺮ ﭘﺎك ﺧﻄﺎﭘﻮﺷﺶ ﺑﺎد‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﺗﯿﺮي ﮐﻪ زدي ﺑﺮ دﻟﻢ از ﻏﻤﺰه ﺧﻄﺎ رﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﺎز ﭼﻪ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﮐﻨﺪ‬ ‫راي ﺻـﻮاﺑﺖ‪.‬ﺣﺎﻓـﻆ‪ - .‬ﺧﻄـﺎ ﮐﺮدن؛ اﺷـﺘﺒﺎه ﮐﺮدن ‪ :‬ﭘﺲ ﮔﻔﺖ ﺧﻄـﺎ ﮐﺮدم‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺎﺿـﯽ‪ ،‬ﻣﺮدي ﺑـﻮد ﻣﺴـﺘﺒﺪ ﺑﺮأي‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ و آن ﺧﻄﺎ ﻧﮑﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬دردت ﮐﻨـﺪ اي دوﺳﺖ ﺧﻄﺎ ﺧﻮاﻫﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﺣﻤﺪ ﺑﺮﻣﮏ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي(‪ .‬از رخ ﺗﻮ ﮐﺲ‬ ‫ﻧـﺪاد ﻫﯿﭻ ﻧﺸﺎﻧﯽ ﺗﻤﺎم وز ﻣﮋهء ﺗﻮ ﻧﮑﺮد ﻫﯿﭻ ﺧﺪﻧﮕﯽ ﺧﻄﺎ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﻮﺳـﯿﻢ ﻋﻄﺎ ﮐﺮدي زآن ﮐﺮده ﭘﺸـﯿﻤﺎﻧﯽ داﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻄﺎ ﮐﺮدي دﯾﮕﺮ‬ ‫ﻧﮑﻨﯽ داﻧﻢ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اﺻﻞ ﺑـﺪ در ﺧﻄﺎ ﺧﻄﺎ ﻧﮑﻨـﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬اﺗﻔﺎﻗًﺎ ﭼﻬﺎرﺻـﺪ ﻣﺮد ﺣﮑﻢ اﻧـﺪاز ﮐﻪ در ﺧﺪﻣﺖ او ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻤﻠﻪ ﺧﻄﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫)ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ - .‬ﺧﻄﺎ ﮐﺮدن راه؛ ﮔﻢ ﮐﺮدن راه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﻄﺎ ﮔﻔﺘﻦ؛ ﻧﺎﺻﻮاب ﮔﺸـﺘﻦ‪ .‬اﺷـﺘﺒﺎه ﮔﻔﺘﻦ‪ .‬ﻧﺎدرﺳﺖ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 827‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﮔﻔﺘﻦ ‪ :‬ﺧﻄﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺳﺖ زي ﻣﻦ ﻫﺮﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﻨﺪهء ﻣﺎﻟﺴﺖ و اﺣﺴﺎن‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻋﺎﻣﻪ دﯾﻮ اﺳﺖ اﮔﺮ دﯾﻮ ﺧﻄﺎ ﮔﻮﯾﺪ ﺟﺰ‬ ‫ﺧﻄﺎ ﺑﺎﺷـﺪ ﻫﺮﮔﺰ ﺳـﺨﻦ ﺣﯿﻮان‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻧﯽ ﺧﻄﺎ ﮔﻔﺘﻢ ادب ﻧﯿﺴﺖ آﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﺟﻬـﺪ ﮐﻦ‪ .‬ﻋﻄﺎر‪ - .‬ﺧﻄﺎي ﺑﺎﺻـﺮه؛ ﺧﻄﺎﯾﯽ ﮐﻪ در‬ ‫دﯾـﺪن ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ آﻧﭽﻪ در ﺑﯿﺮون اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در درون اﺳﺖ‪ ،‬دﯾـﺪه ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺼﻮرت دﯾﮕﺮ دﯾـﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪ - .‬ﺧﻄﺎي‬ ‫ﺣﺲ؛ اﺷـﺘﺒﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﺣﻮاس در درﯾﺎﻓﺖ ﻣﺤﺴﻮﺳـﯽ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺤﺴﻮس ﺧﺎرﺟﯽ آﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺑﺎﯾـﺪ در ﻣﻌﺮض اﺣﺴﺎس ﻗﺮار ﻧﻤﯿﮕﯿﺮد‪.‬‬ ‫||ﮔﻨﺎه‪ .‬ﺟﺮم‪ .‬ذﻧﺐ‪ .‬ﻋﺼﯿﺎن‪ .‬اﺛﻢ‪ .‬ﻣﻌﺼﯿﺖ‪ .‬ﺟﻨﺎح‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﮔﻨﺎه ﺑﯽ ﻗﺼﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﮔﻔﺖ‪ ] :‬ﻣﺴﻌﻮد [ ﺣﺎﺟﺐ رﻓﺖ‬ ‫ﺗﺎ دل ﺧﻮاﺟﻪ ﺑﺎزﯾﺎﺑـﺪ و ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺜﺎل دادم ﮐﻪ ﺳـﯿﺎﺳﺖ اﯾﻦ واﺟﺐ ﮐﺮد از آن ﺧﻄﺎ ﮐﻪ از ﺣﺼـﯿﺮي رﻓﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﮔﺮ راي ﻋﺎﻟﯽ‬ ‫ﺑﯿﻨﺪ ﺑﯿﮏ ﺧﻄﺎ ﮐﺰ وي رﻓﺖ ﺗﺒﺪﯾﻠﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﺤﺮام و ﺧﻄﺎ ﭼﻮ ﻧﺎداﻧﺎن ﻣﻔﺮوش اي ﭘﺴﺮ ﺣﻼل و ﺻﻮاب‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬اول‬ ‫ﺧﻄـﺎ ز آدم و ﺣـﻮا ﺑـﻮد ﺗﻮ ﻫﻢ ز ﻣﺜـﻞ آدم و ﺣﻮاﺋﯽ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬اي ﺑﺨﻄﺎﻫـﺎ ﺑﺼـﯿﺮ و ﺟﻠـﺪ و ﻣﻠﯽ ﻧﺎﯾـﺪت از ﮐـﺎر زﺷﺖ ﺧﻮد ﺧﺠﻠﯽ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺑﺰرﮔﺎ ﮔﺮ ﺧﻄﺎﯾﯽ آﻣﺪ از ﻣﻦ ﻣﮕﯿﺮ از ﻣﻦ و ﮔﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺰرگ آن‪ .‬ﺟﻮﻫﺮي ﻫﺮوي‪ .‬ﺧﻄﺎي ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻬﺮ ﺣﺎل ﮐﻪ ﺗﺎ ﭘﯿﺪا‬ ‫ﺷﻮد ﻋﻔﻮ ﺑﺰرﮔﺎن‪.‬اﻧﻮري‪ .‬ﻫﺮ دو ﻓﺮﻣﻮش ﮐﻦ از آﻧﮑﻪ ﮐﺮﯾﻢ ﻫﻢ ﺧﻄﺎ ﻫﻢ ﻋﻄﺎ ﮐﻨﺪ ﻓﺮﻣﻮش‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﻄﺎﯾﯽ ﻧﻪ اﻟﺤﻤﺪﷲ ز آﻧﺠﺎ ﮐﻪ اﯾﻨﺠﺎ‬ ‫ز ﺑﯿﻢ ﺧﻄـﺎ ﻣﯽ ﮔﺮﯾﺰم‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬وﻇﯿﻔﻪء روزي ﺧﻮاران را ﺑﺨﻄـﺎي ﻣﻨﮑﺮ ﻧﺒﺮد‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬از ﺧﻄـﺎ ﻧﺎدم ﻧﮕﺮدﯾـﺪن ﺧﻄﺎي دﯾﮕﺮ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺻـﺎﺋﺐ‪ - .‬ﺑﯽ ﺧﻄـﺎ؛ ﺑﯽ ﮔﻨـﺎه ‪ :‬ﻣﻠـﮏ آن ﺗﺴﺖ و ﺷـﺎﻫﯽ ﻓﺮﻣـﺎي ﻫﺮﭼﻪ ﺧﻮاﻫﯽ ﮔﺮ ﺑﯽ ﮔﻨﻪ ﺑﺴﻮزي ور ﺑﯽ ﺧﻄﺎ ﺑﮕﯿﺮي‪ .‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫)ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﺑﻨﺪه ام ﮔﺮ ﺑﯽ ﮔﻨﺎﻫﯽ ﻣﯽ ﮐﺸﺪ راﺿـﯿﻢ ﮔﺮ ﺑﯽ ﺧﻄﺎﯾﯽ ﻣﯽ زﻧﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ - .‬ﺟﺎﯾﺰاﻟﺨﻄﺎ؛ ﺑﺨﺸﻮده ﮔﻨﺎه‪ .‬از اﯾﻨﺠﺎﺳـﺖ‬ ‫اﯾﻦ ﻋﺒـﺎرت ﻣﻌﺮوف‪ :‬اﻻﻧﺴـﺎن ﺟﺎﯾﺰاﻟﺨﻄﺎ؛ اﻧﺴﺎن ﺟﺎﯾﺰاﻟﺨﻄﺎﺳﺖ‪ - .‬ﺧﻄﺎ رﻓﺘﻦ)‪(1‬؛ ﮔﻨﺎه از ﮐﺴـﯽ ﺳـﺮ زدن ‪ :‬ﻣﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺼﯿﺤﺖ ﮐﺮدﯾﻢ و‬ ‫ﮔﻔﺘﯿﻢ ﭼﺎﮐﺮﯾﺴﺖ ﻣﻄﯿﻊ‪ ...‬از وي ﺧﻄﺎ ﻧﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﺧﻄﺎﺷﻮي؛ ﺷﻮﯾﻨﺪهء ﺧﻄﺎ‪ .‬زاﺋﻞ ﮐﻨﻨﺪهء ﮔﻨﺎه ‪ :‬آﺑﺮو ﻣﯽ رود اي اﺑﺮ‬ ‫ﺧﻄـﺎﺷﻮي ﺑﺒـﺎر ﮐﻪ ﺑـﺪﯾﻮان ﻋﻤـﻞ ﻧـﺎﻣﻪ ﺳـﯿﺎه آﻣـﺪه اﯾﻢ‪.‬ﺣﺎﻓـﻆ‪ - .‬ﺧﻄﺎ ﮐﺮدن؛ ﮔﻨﺎه ﮐﺮد ‪ :‬ﭘﺲ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﺧﻄﺎ ﮐﺮده ام و ﻣﺴـﺘﻮﺟﺐ ﻫﺮ‬ ‫ﻋﻘﻮﺑﺖ ﻫﺴـﺘﻢ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﮔﺮ ﺗﺮا ﮔﺮدن ﻧﻬﻢ از ﺑﻬﺮ ﻣﺎل ﭘﺲ ﺧﻄﺎ ﮐﺮده ﺳﺖ ﻻﺑﺪ ﻣﺎدرم‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬اﻫﻞ ﺻﻔﺎﻫﺎن ﻣﺮا ﺑﺪي ز ﭼﻪ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻣﻦ ﭼﻪ ﺧﻄﺎ ﮐﺮده ام ﺑﺠﺎي ﺻـﻔﺎﻫﺎن‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - .‬ﻣﺎدر ﺑﺨﻄﺎ؛ ﻣﺎدر ﺑﮕﻨﺎه‪ .‬ﻓﺤﺸـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴـﯽ ﺑﮑﺲ دﯾﮕﺮ دﻫـﺪ و در آن زﻧﺎ‬ ‫ﮐﺮدن ﻣـﺎدر ﮐﺴـﯽ را ﻗﺼـﺪ ﮐﻨـﺪ )||‪ .‬ص( ﻧـﺎﺻﻮاب‪ .‬ﻧـﺎراﺳﺖ ‪ :‬دﻟﺖ ﮔﺮ ﺑﺮاه ﺧﻄـﺎ ﻣﺎﯾﻞ اﺳﺖ ﺗﺮا دﺷـﻤﻦ اﻧـﺪر ﺟﻬﺎن ﺧﻮد دل اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﻮﺳﻬﻞ ﻧﯿﮑﻮ ﻧﮑﺮد و ﺣﻖ ﻧﻌﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﻧﺸﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺪﺑﯿﺮ ﺧﻄﺎ ﮐﻪ ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﻣﯿﺮ ﺑﻮﺳﻬﻞ را ﺑﺨﻮاﻧﺪه ﺑﻮد و‬ ‫ﺑﺰﺑﺎن ﺑﻤﺎﻟﯿـﺪه و ﺳـﺮدﮐﺮده و ﮔﻔﺘﻪ ﺗﺎ ﮐﯽ از اﯾﻦ ﺗـﺪﺑﯿﺮﻫﺎي ﺧﻄﺎي ﺗﻮ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ز ﮐﻮي ﻣﯿﮑﺪه ﺑﺮﮔﺸـﺘﻪ ام ز راه ﺧﻄﺎ ﻣﺮا دﮔﺮ ز‬ ‫ﮐﺮم‪ ،‬ﺑﺎ ره ﺻﻮاب اﻧـﺪاز‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ - .‬ﻗﺘﻞ ﺧﻄﺎ؛ ﻗﺘﻠﯽ ﮐﻪ از روي ﻋﻤﺪ‪ ،‬ﻗﺼﺪ و اراده ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ )||‪ .‬ق( ﻧﺎراﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﻮاب ‪ :‬اﮔﺮ‬ ‫ﺑﺎرهء ﻣﻦ ﻧﮕﺸﺘﯽ ﺧﻄﺎ ز ﭼﻨﮕﻢ ﮐﺠﺎ ﯾﺎﻓﺘﯽ دورﻫﺎ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬روزي در ﻣﺤﻔﻞ ﺗﺎزي ﺧﻄﺎ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﻫﻨﺪوي ﭼﺸﻢ ﻣﺒﯿﻨﺎد‬ ‫رخ ﺗﺮك ﺗﻮ ﺑﺎز ﮔﺮ ﺑﭽﯿﻦ ﺳـﺮ زﻟﻔﺖ ﺑﺨﻄﺎ ﻣﯽ ﻧﮕﺮم‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬وزﯾﺮان در ﻧﻬﺎﻧﺶ ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ :‬راي ﻣﻠﮏ را ﭼﻪ ﻣﺰﯾﺖ دﯾﺪي ﺑﺮ ﻓﮑﺮ ﭼﻨﺪﯾﻦ‬ ‫ﺣﮑﯿﻢ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻤﻮﺟﺐ آﻧﮑﻪ اﻧﺠﺎم ﮐﺎر ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ و راي ﻫﻤﮕﻨﺎن در ﻣﺸـﯿﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﻮاب آﯾﺪ ﯾﺎ ﺧﻄﺎ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪- (1) .‬‬ ‫در آﻧﻨﺪراج آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺧﻄﺎ ﮔﻔﺘﻦ و ﮐﺮدن و زدن و ﺑﺎﺧﺘﻦ ﻣﺘﻌﺪي و ﺧﻄﺎ رﻓﺘﻦ و ﺷﺪن و اﻓﺘﺎدن ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﻄﺎ درﮔﺬاﺷﺘﻦ‬ ‫ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺑﺨﺸﯿﺪن و ﺧﻄﺎ ﺧﻮردن ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺳﻬﻮ ﺷﺪن و ﻧﯿﺰ ﺧﻄﺎ دﯾﺪن و ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﻧﻬﺎدن و دادن و اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻫﺮ ﮐﺪام ﻣﻌﺮوف‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺷـﻬﺮﯾﺴﺖ از ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن‪ .‬زﻣﯿﻦ ﻣﺸـﮑﺨﯿﺰ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﻮﺑﺮوﯾﺎن و ﺷﺎﻫﺪان‪) .‬از ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬ﺧﺘﺎ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺘﺎ در اﯾﻦ‬ ‫ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد ‪ :‬ﻫﻤﻪ ﻣﺮز ﭼﯿﻦ ﺑﺎ ﺧﻄﺎ و ﺧﺘﻦ ﮔﺮﻓﺘﺶ ﺑﺒﺎزوي ﺷﻤﺸﯿﺮزن‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﻣﺮﮐﺐ ﻏﺰو ورا ﮐﻮه ﻣﻨﯽ زﯾﺒﺪ زﯾﻦ ﭘﺮدهء ﺧﺎن ﺧﻄﺎ‬ ‫زﯾﻦ ورا زﯾﺒـﺪ ﯾﻮن‪.‬ﻣﺠﻠـﺪي‪ .‬ﺑﮕـﺎﻣﯽ ﺳﭙﺮد از ﺧﻄـﺎ ﺗـﺎﺧﺘﻦ ﺑﯿـﮏ ﺗـﮏ دوﯾـﺪ از ﺑﺨـﺎرا ﺑﻪ وﺧﺶ‪.‬ﺑﺨﺎري‪ .‬ﺑﭽﻬﺮه ﺑﻮدي ﻣﺤﺴﻮد ﻧﯿﮑﻮان‬ ‫ﺧﻄﺎ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮏ ﮐﻮه و ﯾﺎ ﯾﮏ زﻣﯿﻨﯽ اﺳﺖ در ﺳﺮاة‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺟﺎﺋﯿﺴﺖ در ﺑﯿﻦ ﮐﻮﻓﻪ و ﺷﺎم‪) .‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎ آﻣﺪن‪.‬‬



‫]َخ َم َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( اﺷـﺘﺒﺎه درآﻣـﺪن‪ .‬ﺳـﻬﻮ ﮐﺮدن‪ .‬ﻧﺎﺻﻮاب آﻣـﺪن‪ .‬ﻏﻠﻂ درآﻣـﺪن ‪ :‬ﺑﯽ از آن ﮐﺂﻣـﺪ ازو ﻫﯿـﭻ ﺧﻄﺎ از ﮐﻢ و ﺑﯿﺶ‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺗﺪﺑﯿﺮﻫﺎﯾﺶ ﺧﻄﺎ آﻣﺪ‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎء ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ِج َﺧﻄَﻮة‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻄﻮه در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎء ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ﻃﺎ[ )ع ص( آﻧﮑﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺧﻄﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻧﺎراﺳﺖ‪ .‬ﻧﻘﯿﺾ ﺻﻮاب ||‪ .‬ﮔﻨﺎه ﺑﯽ ﻗﺼﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﺋﻂ‪.‬‬



‫]َخ ِء[ )ع ِا( ِج ﺧﻄﯿﻄﮥ و آن زﻣﯿﻦ ﺧﺸﮏ ﻣﺎﻧﺪه ﻣﯿﺎن دو زﻣﯿﻦ ﺑﺎران زده ﯾﺎ زﻣﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﻌﺾ آن ﺑﺎران زده ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ِج ﺧﻄﯿﺌﮥ‪ .‬ﺧﻄﺎﯾﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻄﺎﯾﺎ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻗﺴﻤﯽ ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ :‬از اﺑﺮﯾﺴﮏ و ﮐﻤﺨﺎي ﺧﻄﺎﺋﯽ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻗﺎري ||‪ .‬ﻗﺴﻤﯽ ﺳﻮﺳﻦ ||‪ .‬ﻗﺴﻤﯽ ﺧﺸﺖ ﭘﺨﺘﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از آﺟﺮ‬ ‫ﻣﺘﺪاول‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺎﻟﺐ و اﻧﺪازه ﺑﺮاي آﺟﺮ اﻣﺮوز دﯾﮕﺮ ﻣﺘﺪاول ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺻﻔﻮي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻣﻮﻻﻧﺎزاده‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﺮح ﻣﻔﺘﺎح ﺳﯿﺪﺷﺮﯾﻒ ﺣﺎﺷﯿﻪ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﺋﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺷـﻬﺮ وﯾﺮان ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﻬﺎﺑﺎد‪ .‬داراي ‪ 383‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت‪ ،‬ﭼﻐﻨﺪر‪،‬‬ ‫ﺗﻮﺗﻮن و ﺣﺒﻮﺑـﺎت‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري‪ .‬ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ آﻧـﺎن ﺟـﺎﺟﯿﻢ ﺑـﺎﻓﯽ اﺳﺖ و راه آﻧﺠـﺎ ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﻄﺎﺋﯽ ﺑﭽﻪ‪.‬‬



‫]َخ َب َچ ‪ِ /‬چ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﭽﻪء اﻫـﻞ ﺧﻄـﺎ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﭽﻪء زﯾﺒﺎ و ﺧﻮﺑﺮوﺳﺖ ‪ :‬ﺗﻮ ﺧﻄﺎﺋﯽ ﺑﭽﻪ اي از ﺗﻮ ﺧﻄﺎ ﻧﯿﺴﺖ ﻋﺠﺐ ﮐﺂﻧﮑﻪ از اﻫﻞ‬ ‫ﺻﻮاﺑﻨﺪ ﺧﻄﺎ ﻧﯿﺰ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﺋﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ َء[ )ع ِا( ﻧﺎم ﻗﺎﻋﺪه اي اﺳﺖ در ﻋﻠﻢ ﺣﺴﺎب ﺑﺮاي اﺳـﺘﺨﺮاج ﻣﺠﻬﻮﻻت‪ :‬در ﮐﺘﺎب ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ ﻓﯽ ﻋﻠﻢ اﻟﺪﻓﺎﺗﺮ اﯾﻦ ﻗﺎﻋﺪه ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮح‬ ‫داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺑﺪاﻧﮑﻪ ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺴـﯿﺎر در اﺳـﺘﺨﺮاج ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ...‬و اﺳﻬﻞ و اﺻﻠﺢ ﺑﺤﺎل اﻏﻠﺐ ﻧﺎس ﺧﻄﺎﺋﯿﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﻃﺮﯾﻘﻪء آن‪ ،‬آﻧﮑﻪ‬ ‫ﻣﺠﻬﻮل را آﻧﭽﻪ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﻓﺮض ﻧﻤﻮده و ﺑﺤﺴﺐ ﺳﺆال ﺑﻪ آن ﻋﻤـﻞ ﮐﺮده؛ اﮔﺮ ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﺑـﺎ ﺳﺆال ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻧﻌﻢ اﻻﺗﻔـﺎق و اﻻـ ﯾﺎ ﺧﻄﺎ ﻧﺎﻗﺺ‬ ‫اﺳﺖ ﯾـﺎ زاﯾـﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎﯾـﺪ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﻓﺮض ﻧﻤﻮد‪ .‬در آن ﺑﺪﺳـﺘﻮر ﺳـﺎﺑﻖ ﻣﻌﻤﻮل دارﻧـﺪ؛ اﮔﺮ ﺧﻄـﺎ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﺰﯾـﺎده ﯾﺎ ﻧﻘﺼﺎن ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﭘﺲ‬ ‫ﻣﻔﺮوض اول را در ﺧﻄـﺎي ﺛـﺎﻧﯽ ﺿـﺮب ﻧﻤﻮده و آﻧﺮا ﻣﺤﻔﻮظ اول ﻧﺎﻣﻨـﺪ و ﻣﻔﺮوض ﺛﺎﻧﯽ را در ﺧﻄﺎي اول و آﻧﺮا ﻣﺤﻔﻮظ ﺛﺎﻧﯽ ﻧﺎﻣﻨـﺪ‪،‬‬ ‫ﭘﺲ از اﯾﻦ ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺧﻄﺎ ﻫﺮ دو ﻣﻄﺎﺑﻖ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ دو زاﯾﺪ ﯾﺎ ﻧﺎﻗﺺ اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﻓﻀﻞ ﺑﯿﻦ‬ ‫اﻟﻤﺤﻔﻮﻇﯿﻦ را ﺑﺮ ﻓﻀﻞ ﺑﯿﻦ اﻟﺨﻄﺎﺋﯿﻦ ﻗﺴـﻤﺖ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺧﺎرج ﻗﺴـﻤﺖ ﻣﺠﻬﻮل اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺧﻄﺎﺋﯿﻦ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺤﻔﻮﻇﯿﻦ‬ ‫را ﺑﺮ ﻣﺠﻤﻮع ﺧﻄﺎﺋﯿﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺧﺎرج ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺠﻬﻮل ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻓﻬﻢ ﻗﺎﻋﺪهء ﻓﻮق دو ﻣﺴﺄﻟﻪ زﯾﺮ را ﻣﯽ آورﯾﻢ‪ .‬ﻣﺴﺄﻟﻪ‪ :‬ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ‬ ‫ﺑﺒﺎزار رﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﯾﮏ ﻣﺘﺮ ﭘﺎرﭼﻪ ﺧﺮﯾـﺪ‪ ،‬دﯾﮕﺮي دو ﻣﺘﺮ و ﺳﻮﻣﯽ ﺳﻪ ﻣﺘﺮ و اﻟﯽ آﺧﺮ‪ .‬ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ آﻧﻬﺎ از ﺑﺎزار ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ و ﭘﺎرﭼﻪ‬ ‫ﻫﺎي ﺧﻮد را ﺟﻤﻊ و ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺎوي ﺑﯿﻦ ﺧﻮد ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺮ ﯾﮏ ﺷـﺶ ﻣﺘﺮ ﭘﺎرﭼﻪ رﺳـﯿﺪ ﻣﻌﻠﻮم ﮐﻨﯿﺪ ﻋﺪهء آﻧﻬﺎ را‪ .‬ﺣﻞ‪ :‬ﻓﺮض ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨﯿﻢ ﻋﺪهء آﻧﻬﺎ ‪ 7‬ﻧﻔﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ‪ 7‬ﻧﻔﺮ ‪ 28‬ﻣﺘﺮ ﭘﺎرﭼﻪ ﺧﺮﯾـﺪه اﻧﺪ زﯾﺮا‪ 1+2+3+4+5+6+7=28 :‬و ﭼﻮن ‪ 28‬ﻣﺘﺮ را ﺑﺮ ﻫﻔﺖ‬ ‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻬﺮ ﯾﮏ ‪ 4‬ﻣﺘﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ دو ﻣﺘﺮ از ﺳـﻬﻢ واﻗﻌﯽ آﻧﻬﺎ ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ )زﯾﺮا ﺳـﻬﻤﯽ واﻗﻌﯽ ‪ 6‬ﻣﺘﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ(‪ .‬اﯾﻦ ﻋﺪد ‪ 2‬را‬ ‫ﺧﻄـﺎي اول ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﻓﺮض دﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ و ﻋـﺪهء آﻧﻬﺎ را ‪ 9‬ﻧﻔﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ در اﯾﻦ ﺻـﻮرت ‪ 9‬ﻧﻔﺮ ‪ 45‬ﻣﺘﺮ ﭘﺎرﭼﻪ ﺧﺮﯾﺪه اﻧﺪ‪،‬‬ ‫زﯾﺮا‪ 1+2+3+4+5+6+7+8+9=45 :‬و ﭼـﻮن ‪ 45‬را ﺑﻪ ‪ 9‬ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻬﺮ ﯾﮏ ‪ 5‬ﻣﺘﺮ ﻣﯽ رﺳـﺪ ﮐﻪ ﯾـﮏ ﻣﺘﺮ از ﺳـﻬﻢ واﻗﻌﯽ آﻧﻬﺎ ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫اﺳﺖ اﯾﻦ ﯾـﮏ را ﺧﻄﺎي دوم ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨـﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﺧﻄﺎي اول )ﯾﻌﻨﯽ ‪ (2‬را در ‪ 9‬ﺿﺮب ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻣﯿﺸﻮد‪) 18 :‬ﻣﺤﻔﻮظ اول( و ﺧﻄﺎي دوم‬ ‫)ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮏ( را در ‪ 7‬ﺿﺮب ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﻣﯿﺸﻮد‪) 7 :‬ﻣﺤﻔﻮظ دوم( ﭼﻮن ‪ 7‬را از ‪ 18‬ﮐﻢ ﮐﻨﯿﻢ و ﺑﺮ ﺗﻔﺎﺿﻞ دو ﺧﻄﺎ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮏ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﯿﻢ‪،‬‬ ‫ﺟﻮاب ﯾـﺎزده ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺗﻌـﺪاد ﺧﺮﯾـﺪاران اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺄﻟﻪ دوم‪ :‬دو ﺑﺮادر ﺑﻄﺮﯾﻘﯽ ارث ﺑﺮدﻧـﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺴـﻬﻢ ﯾﮑﯽ ﭼﻬﺎرﺻـﺪ ﺗﻮﻣﺎن اﺿﺎﻓﻪ‬ ‫ﻣﯿﺸـﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﭼﻬﺎر ﺑﺮاﺑﺮ ﺳـﻬﻢ دﯾﮕﺮي ﻣﯽ ﮔﺸﺖ و ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺴـﻬﻢ دﯾﮕﺮي ﭼﻬﺎرﺻﺪ ﺗﻮﻣﺎن اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺳـﻬﻢ‬ ‫اول ﻣﯿﺸﺪ‪ .‬ﺣﻞ‪ :‬ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﺳﻬﻢ اوﻟﯽ ‪ 200‬ﺑﺎﺷﺪ ﻟﺬا ﺳﻬﻢ دوﻣﯽ‪ :‬ﺳﻬﻢ دوﻣﯽ ‪ 150+400=550 200+400=4:600=150‬ﭼﻮن ‪550‬‬ ‫را از ‪ 600‬ﮐﻪ ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺳـﻬﻢ اوﻟﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻢ ﮐﻨﯿﻢ ﺣﺎﺻـﻞ ‪ 50‬ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺧﻄـﺎي اول اﺳﺖ‪ .‬و ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺳـﻬﻢ اوﻟﯽ را ‪ 160‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ‪،‬‬ ‫ﺳﻬﻢ دوﻣﯽ ‪ 140+400=540 160+400=4:560=140‬ﭼﻮن ‪ 540‬را از ‪ 480‬ﮐﻪ ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺳـﻬﻢ اوﻟﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻢ ﮐﻨﯿﻢ ﺣﺎﺻﻞ ‪ 60‬ﻣﯿﺸﻮد‬ ‫ﮐﻪ ﺧﻄـﺎي دوم اﺳﺖ‪ .‬ﺣـﺎل ‪ 60‬را در ‪ 200‬ﺿـﺮب ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ 12000‬ﻣﯿﺸـﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﻔﻮظ اول و ﺑﻌـﺪ ‪ 50‬را در ‪ 160‬ﺿﺮب ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨﯿﻢ‪ 8000 ،‬ﻣﯿﺸـﻮد ﮐـﻪ ﻣﺤﻔـﻮظ دوم اﺳﺖ؛ ﭼـﻮن اﯾﻦ دو را ﯾﻌﻨﯽ ‪ 12000+ 8000‬را ﺑـﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﮐﻨﯿﻢ ﺣﺎﺻـﻞ ‪ 20000‬ﻣﯿﺸـﻮد و از‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻘﺴﯿﻢ ‪ 20000‬ﺑﺮ ‪) 110‬ﻣﺠﻤﻮع دو ﺧﻄﺎ( ﺳـﻬﻢ اوﻟﯽ ‪2000‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ و اﮔﺮ اﯾﻦ ﺳـﻬﻢ را ﺑﺎ ‪ 400‬ﺟﻤﻊ ﮐﻨﯿﻢ و ﺑﺮ ‪ 4‬ﺗﻘﺴﯿﻢ‬ ‫ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺳﻬﻢ دوﻣﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪2000 + 400 = 160011 .‬‬ ‫ﺧﻄﺎﺋﯿﻪ‪.‬‬



‫]َخ ﺋﯽ َي[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﻮﻣﯽ از ﮐﻔﺎر اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﺘﻤﻪء ﺻﻮان اﻟﺤﮑﻤﻪ ص‪ 198‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎب‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼـﺪر دﯾﮕﺮ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻣﺨـﺎﻃﺒﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ﻣﺨـﺎﻃﺒﻪ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧـﺎﻣﻪ ﺷـﻮد‪ - .‬ﺣﺴﻦ ﺧﻄـﺎب؛ ﺧـﻮب‬ ‫ﻣﺨﺎﻃﺒﻪ ﮐﺮدن ‪ :‬ﺗﺎ ﺣﺴﻦ ﺧﻄﺎب و رد ﺟﻮاب و ﺳﺎﯾﺮ آداب ﺧﺪﻣﺖ ﻣﻠﻮﮐﺶ درآﻣﻮﺧﺘﻨﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪ - .‬ﺿﻤﯿﺮ ﺧﻄﺎب؛ ﺿﻤﯿﺮي ﮐﻪ ﺑﺮاي‬ ‫ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﺗﻮ‪ ،‬ﺷﻤﺎ )||‪ِ .‬ا( ﺳﺨﻦ روﯾﺎروي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﮐﻼﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﺑﯿﻦ ﺳﺎﻣﻊ و ﻣﺘﮑﻠﻢ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب()‪ .(1‬و ﻫﺮﭼﻨﺪ اﯾﻦ دو ﺑﯿﺖ ﺧﻄﺎب ﻋﺎﺷـﻘﯽ اﺳﺖ ﻓﺮا ﻣﻌﺸﻮﻗﯽ‪ ،‬ﺧﺮدﻣﻨﺪان را ﺑﭽﺸﻢ ﻋﺒﺮت در اﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﮕﺮﯾﺴﺖ ﺗﺎ‬ ‫ﺣﺴﻦ ﺧﻄـﺎب و رد ﺟﻮاب‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﭼﻮن ﻧﭙﺮﺳـﯽ ز اوﺳـﺘﺎد ﺧﻮﯾﺶ ﺗﻮ ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻧﮕﺸـﺎﯾﯽ ﺑﺮو ﻧﯿﮑﻮﺧﻄﺎب‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺧﻄﯿﺒﺎن‬ ‫ﻫﻤﻪ ﻋـﺎﺟﺰ اﻧـﺪر ﺧﻄـﺎﺑﺶ ﻫﮋﺑﺮان ﻫﻤﻪ روﺑﻪ اﻧـﺪر ﻏﺒـﺎرش‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو ||‪ .‬ﻧﺎم و ﻟﻘﺐ ﮐﻪ در آن ﻣـﺪح ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻋﻨﻮان‪.‬‬ ‫ﺳﻤﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻓﯿﺮوزي ﺑﺨﺸﺪ راﯾﺖ او را و ﮔﺮاﻣﯽ دارد ﺧﻄﺎب او را‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬و واﺟﺐ ﭼﻨﺎن ﮐﺮدي ﺑﻠﮑﻪ از‬ ‫ﻓﺮاﯾﺾ ﻧﺒﻮده ﮐﻪ ﻣﻦ ﺣﻖ ﺧﻄﺎب وي ﻧﮕﺎه داﺷـﺘﻤﯽ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﻣﯿﺮ ﻣﺤﻤﻮد‪ ،‬وي را ﺧﻮاﺟﻪ ﺧﻮاﻧﺪي و ﺧﻄﺎب او ﻫﻢ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺒﺸﺘﯽ ﺑـﺪو‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﺨـﻂ ﺧﻮﯾﺶ ﭼﯿﺰي ﺑﻨﻮﯾﺲ و ﺧﻄﺎب ﺷـﯿﺨﯽ و ﻣﻌﺘﻤـﺪي ﮐﻪ دارد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻟﻮا و ﻋﻬـﺪ و‬ ‫ﺧﻄﺎب ﺧﻠﯿﻔﻪء ﺑﻐﺪاد ﺧﺪاي ﻋﺰوﺟﻞ ﺑﺮ ﻣﻠﮏ ﺧﺠﺴـﺘﻪ ﮐﻨﺎد‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪﺳﻠﻤﺎن‪ .‬وز ﺣﻖ ﻧﻪ آدم اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻋﯿﺴﯽ ﺧﻄﺎﺑﺸﺎن‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺎد‬ ‫ﺧﻄﺎب ﻋﯿﺴﻮي ﺑﺎ ﺳﮓ درﮔﻬﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎﻓﺮ دﯾﺮ اﻋﻈﻤﯽ ﻓﺨﺮ ﺻﻠﯿﺐ اﮐﺒﺮي‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - .‬ﺧﻄﺎب ﻗﺮﯾﻨﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎﺳﺖ؛ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ اﺳﺖ و در ﻋﻠﻢ‬ ‫اﻻﻟﻔـﺎظ ﺑﮑـﺎر ﻣﯽ رود و ﻏﺮض از آن آﻧﺴﺖ اﮔﺮ ﺣﮑﻤﯽ روي ﻣﻮﺿـﻮﻋﯽ رﻓﺖ ﺑـﺎ ﺧﻄـﺎﺑﯽ‪ ،‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﯽ رﺳﺎﻧـﺪ ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﺧـﺎﻟﯽ‬ ‫ﺑﻮدن ﻣﻮﺿﻮع از آن ﺧﻄـﺎب ﻣﻮﺿﻮع از ﺗﺤﺖ ﺣﮑﻢ ﺧـﺎرج اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻄـﺎب ﻗﺮﯾﻨﻪ اﺳﺖ ﺑﺮاي اﺳـﺘﺜﻨﺎي ﺳـﺎﯾﺮ اﻓﺮاد ﺑـﺪون ﺧﻄﺎب‪- .‬‬ ‫ﺧﻄﺎب ﮐﺮدن؛ ﻋﻨﻮان دادن ‪ :‬ﻓﺨﺮ آل ﻃﻐﺎن ﯾﺰك ﮐﻪ ﻓﻠﮏ ﻓﻠﮏ اﻟﺪوﻟﺘﺶ ﺧﻄﺎب ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﻋﺘﺎب‪ .‬ﺳـﺮزﻧﺶ‪ .‬ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ‪ :‬ﻧﻈﻢ‬ ‫او و ﻟﻔـﻆ او و ذوق او و وزن او ﻫﺮ ﺧﻄـﺎﺑﺶ ﻫﺮ ﻋﺘـﺎﺑﺶ ﻫﺮ ﻣـﺪﯾﺤﺶ ﻫﺮ ﺳـﺨﻦ‪ .‬ﻣﻨـﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺑﺮ ﺧﻄﺎﻫـﺎ ﻣﮕﺮ ﺧـﺪاي ﻧﮑﺮد ﺑـﺎ ﺗﻮ اﻧـﺪر‬ ‫ﺧﻄـﺎب ﺧـﻮﯾﺶ ﺧﻄـﺎب‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬آﻧﺴﺖ ﺧﻄـﺎي ﻣﻦ ﮐﻪ در ﺧـﺎﻃﺮ ﺑﻨﻤﻮد ﺧﻄـﺎب و ﺧﺸﻢ ﺷﻪ ﺧﻮارم‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪﺳـﻠﻤﺎن‪ .‬آﻧﺴﻮي‬ ‫درﮔـﺎه دان ﻫﻢ ﺧﻄﺮ و ﻫﻢ ﺧﻄـﺎب ﺑﻬﺮ ﺷـﻬﻨﺸﺎه دان ﻫﻢ ﺻـﻔﺖ و ﻫﻢ ﺻـﻔﺎ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬آورده اﻧـﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از وزراء ﺑﺰﯾﺮدﺳـﺘﺎن رﺣﻤﺖ‬ ‫آوردي و ﺻـﻼح ﻫﻤﮕﻨـﺎن ﺟﺴﺘﯽ و اﺗﻔﺎﻗـًﺎ روزي ﺑﺨﻄﺎب ﻣﻠﮏ ﮔﺮﻓﺘﺎر آﻣـﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺘﻌﻨﺘﺎن در ﮐﻤﯿﻦ اﻧـﺪ و ﻣـﺪﻋﯿﺎن‬ ‫ﮔﻮﺷﻪ ﻧﺸـﯿﻦ‪ ،‬اﮔﺮ آﻧﭽﻪ ﺣﺴﻦ ﺳـﯿﺮت ﺗﺴﺖ ﺑﺨﻼـف آن ﺗﻘﺮﯾﺮ ﮐﻨﻨـﺪ و در ﻣﻌﺮض ﺧﻄـﺎب ﭘﺎدﺷﺎه آﯾﯽ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬ﻫﺮآﯾﻨﻪ در‬ ‫ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺎب آﯾﻨﺪ و در ﻣﺤﻞ ﻋﺘﺎب‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي ||(‪ .‬ﺣﮑﻢ اﻟﻬﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺳﯿﺒﻮﯾﻪ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻧﺤﻮ ﯾﮏ‬ ‫ﺧﻄـﺎ در ﺧﻄـﺎب ﻧﺸـﻨﯿﺪم‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﮐﺰ ﻟﻤﻦ اﻟﻤﻠـﮏ ﭼﻮ آﯾـﺪ ﺧﻄﺎب ﮐﺲ ﻧﺒﻮد ﺟﺰ ﺗﻮ ﮐﻪ ﮔﻮﯾـﺪ ﺟﻮاب‪.‬ﺧﻮاﺟﻮ‪ .‬ﺳـﺤﺮ ﺑﺎ ﺑﺎد ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻢ‬ ‫ﺣـﺪﯾﺚ آرزوﻣﻨـﺪي ﺧﻄـﺎب آﻣـﺪ ﮐﻪ واﺛـﻖ ﺷﻮ ﺑﻪ اﻟﻄـﺎف ﺧﺪاوﻧـﺪي‪ .‬ﺣﺎﻓـﻆ‪ - .‬ﺧﻄـﺎب اﺛﻨﯿﻦ ﺑﻠﻔـﻆ اﺛﻨﯿﻦ؛ ﭼﻮن‪ :‬ﻓﻤﻦ رﺑﮑﻤـﺎ‪) .‬ﻗﺮآن‬ ‫‪ - .(20/49‬ﺧﻄـﺎب اﺛﻨﯿﻦ ﺑﻠﻔـﻆ ﺟﻤﻊ؛ ﭼﻮن‪ :‬ان ﺗﺒﻮأ ﻟﻘﻮﻣﮑﻤـﺎ ﺑﻤﺼـﺮ ﺑﯿﻮﺗﺎ و اﺟﻌﻠﻮا ﺑﯿﻮﺗﮑﻢ ﻗﺒﻠـﮥ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ - .(10/87‬ﺧﻄﺎب اﺳﺘﻌﻄﺎف؛‬ ‫ﭼﻮن‪ :‬ﯾﺎ ﻋﺒﺎدي اﻟﺬﯾﻦ اﺳـﺮﻓﻮا‪) .‬ﻗﺮآن ‪ - .(39/53‬ﺧﻄﺎب اﻟﺘﺸـﺮﯾﻒ؛ ﺧﻄﺎﺑﻬﺎﺋﯽ ﮐﻪ در ﻗﺮآن ﺑﺎ ﮐﻠﻤﻪء »ﻗﻞ« آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ - .‬ﺧﻄﺎب اﻫﺎﻧﻪ؛‬ ‫ﺧﻄﺎﺑﻬـﺎﯾﯽ در ﻗﺮآن ﮐﻪ ﻣﺨـﺎﻃﺐ در آن ﻋﻼـوه ﺑﺮ ﺧﻄـﺎب‪ ،‬ﻣـﻮرد اﻫـﺎﻧﺖ ﻧﯿﺰ واﻗﻊ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن‪ :‬ﻓﺎﻧـﮏ رﺟﯿﻢ‪) .‬ﻗﺮآن ‪- .(15/34‬‬ ‫ﺧﻄﺎب ﺗﺠﻨﺐ؛ ﭼﻮن‪ :‬ﯾﺎ أﺑﺖ ﻻﺗﻌﺒـﺪ اﻟﺸـﯿﻄﺎن‪) .‬ﻗﺮآن ‪ - .(19/44‬ﺧﻄـﺎب ﺗﻌﺠﯿﺰ؛ در اﯾﻦ ﺧﻄـﺎب ﻣﺘﮑﻠﻢ ﻋﺠﺰ ﻣﺨـﺎﻃﺐ را ﻧﯿﺰ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ‬ ‫دﻫـﺪ‪ ،‬ﭼﻮن‪ :‬ﻓـﺄﺗﻮا ﺑﺴﻮرة ﻣﻦ ﻣﺜﻠﻪ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ - .(2/23‬ﺧﻄـﺎب ﺗﻠﻮﯾﻦ؛ ﻫﻤـﺎن اﻟﺘﻔـﺎت اﺳﺖ‪ - .‬ﺧﻄﺎب ﺗﻬﯿﯿـﺞ؛ ﭼﻮن‪ :‬و ﻋﻠﯽ اﷲ ﻓﺘﻮﮐﻠﻮا ان‬ ‫ﮐﻨﺘﻢ ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ - .(5/23‬ﺧﻄﺎب ﺟﻤﻊ ﺑﻠﻔﻆ اﺛﻨﯿﻦ؛ ﭼﻮن‪ :‬اﻟﻘﯿﺎ ﻓﯽ ﺟﻬﻨﻢ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ - .(50/24‬ﺧﻄﺎب ﺟﻤﻊ ﺑﻠﻔﻆ ﺟﻤﻊ؛ ﭼﻮن‪ :‬ﯾﺎ اﯾﻬﺎ‬ ‫اﻟﺮﺳﻞ ﮐﻠﻮا ﻣﻦ اﻟﻄﯿﺒﺎت‪) .‬ﻗﺮآن ‪ - .(23/51‬ﺧﻄـﺎب ﺧﺎص؛ ﺧﻄﺎﺑﻬﺎﯾﯽ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﮐﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺨﺼﻮص دارد‪ ،‬ﭼﻮن‪ :‬ﯾﺎ اﯾﻬﺎاﻟﺮﺳﻮل ﺑﻠﻎ‪.‬‬ ‫) ﻗﺮآن ‪ - .(5/67‬ﺧﻄـﺎب ﺧـﺎص ﺑﻠﻔـﻆ و ﻋـﺎم در ﻣﻌﻨﯽ؛ﺧﻄﺎﺑﻬـﺎﯾﯽ در ﻗﺮآن ﮐﻪ ﺑﻠﻔﻆ ﺧﺎص آﻣـﺪه‪ ،‬وﻟﯽ ﻧﻈﺮ ﺑﻌﻤﻮم دارد‪ ،‬ﭼﻮن‪ :‬ﯾﺎ اﯾﻬﺎ‬ ‫اﻟﻨﺒﯽ اذا ﻃﻠﻘﺘﻢ اﻟﻨﺴﺎء ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ - .(65/1‬ﺧﻄﺎب ذم؛ ﺧﻄﺎﺑﻬﺎﯾﯽ در ﻗﺮآن ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺑﻮﺻﻒ ﻏﯿﺮﺣﺴـﻨﯽ ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب واﻗﻊ ﺷﺪه‪ ،‬ﭼﻮن‪:‬‬ ‫ﯾﺎ اﯾﻬﺎ اﻟﺬﯾﻦ ﮐﻔﺮوا‪) .‬ﻗﺮآن ‪ - .(66/7‬ﺧﻄﺎب ﺷﺨﺼـﯽ ﺳﭙﺲ ﻋﺪول ﺑﻐﯿﺮ او؛ ﭼﻮن‪ :‬ﻓﺎن ﻟﻢ ﯾﺴﺘﺠﯿﺒﻮا ﻟﮑﻢ‪) .‬ﻗﺮآن ‪) .(11/14‬در اﯾﻨﺠﺎ ﻧﺒﯽ‬ ‫و اﻣﺖ او ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب واﻗﻊ ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻌـﺪ رو ﺑﮑﻔﺎر ﻣﯿﺸﻮد ﺑﺪﻟﯿﻞ ﻓﻬﻞ اﻧﺘﻢ ﻣﺴـﻠﻤﻮن(‪ - .‬ﺧﻄﺎب ﻋﺎم؛ ﺧﻄﺎﺑﻬﺎﯾﯽ در ﻗﺮآن ﮐﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﻌﻤﻮم‬ ‫دارد‪ ،‬ﭼﻮن‪ :‬اﷲ اﻟﺬي ﺧﻠﻘﮑﻢ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ - .(30/54‬ﺧﻄﺎب ﻋﺎم ﺑﻠﻔﻆ و ﺧﺎص در ﻣﻌﻨﯽ؛ﺧﻄﺎﺑﻬﺎﯾﯽ در ﻗﺮآن ﮐﻪ ﺑﻠﻔﻆ ﻋﺎم آﻣـﺪه‪ ،‬وﻟﯽ ﻧﻈﺮ‬ ‫ﺑﺨـﺎص دارد‪ ،‬ﭼﻮن‪ :‬ﯾـﺎ اﯾﻬـﺎ اﻟﻨـﺎس اﺗﻘﻮا رﺑﮑﻢ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(4/1‬در اﯾﻨﺠـﺎ ﻣﺮاد ﻣﮑﻠﻔﯿـﻦ اﺳـﺖ‪ - .‬ﺧﻄـﺎب ﻋـﺎم ﮐﻪ در آن ﻓﺮد ﻣﻌﯿﻦ ﻗﺼـﺪ‬ ‫ﻧﺸـﺪه؛ﭼﻮن‪ :‬وﻟﻮ ﺗﺮي اذا اﻟﻤﺠﺮﻣﻮن ﻧـﺎﮐﺴﻮا رؤوﺳـﻬﻢ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ - .(32/12‬ﺧﻄـﺎب ﻋﯿﻦ و ﻣﺮاد ﻏﯿﺮ؛ ﭼﻮن‪ :‬ﯾـﺎ اﯾﻬـﺎ اﻟﻨـﺒﯽ اﺗﻖ اﷲ‪) .‬ﻗﺮآن‬ ‫‪ - .(33/1‬ﺧﻄﺎب ﮐﺮاﻣﻪ؛ ﺧﻄﺎﺑﻬﺎﯾﯽ در ﻗﺮآن ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻃﺐ در آن ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺧﻄﺎب‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﮑﺮﯾﻢ ﻫﻢ ﺷـﺪه‪ ،‬ﭼﻮن‪ :‬ﯾﺎ اﯾﻬﺎ اﻟﻨﺒﯽ‪ - .‬ﺧﻄﺎب‬ ‫ﻣﺪح؛ ﺧﻄﺎﺑﻬﺎﯾﯽ در ﻗﺮآن ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺑﻮﺻﻒ ﺣﺴـﻨﯽ ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب واﻗﻊ ﺷﺪه‪ ،‬ﭼﻮن‪ :‬ﯾﺎ اﯾﻬﺎ اﻟﺬﯾﻦ آﻣﻨﻮا‪ - .‬ﺧﻄﺎب ﻣﺸﺎﻓﻬﻪ؛ ﺧﻄﺎﺑﻬﺎﯾﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺧﻄـﺎب ﻣﻮﺟﻮدﯾﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﻧﻪ اﻓﺮاد ﺑﻌـﺪ از آﻧﻬـﺎ‪ - .‬ﺧﻄﺎب واﺣـﺪ ﺑﻠﻔﻆ اﺛﻨﯿﻦ؛ ﭼﻮن‪ :‬اﻟﯿﻬﻤﺎ ﻓﯽ ﺟﻬﻨﻢ‪ - .‬ﺧﻄﺎب واﺣـﺪ ﺑﻠﻔﻆ‬ ‫واﺣـﺪ؛ ﭼﻮن‪ :‬ﯾﺎ اﯾﻬﺎ اﻻﻧﺴﺎن ﻣﺎﻏﺮك ﺑﺮﺑﮏ اﻟﮑﺮﯾﻢ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(|| 82/6‬ﺣﮑﻢ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺗﺎ آﻧﭽﻪ ﻣﻀـﻤﻮن ﺧﻄﺎب ﻣﻠﮏ‬ ‫ﺑﻮد از ﻋﻬﺪهء ﺑﻌﻀـﯽ ﺑﯿﺮون آﻣﺪ و ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺑﻘﯿﺘﯽ در زﻧﺪان ﺑﻤﺎﻧﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ .‬ﺧﻄﺎب ﺣﺎﮐﻢ ﻋﺎدل ﻣﺜﺎل ﺑﺎراﻧﺴﺖ ﭼﻪ ﺑﺮ ﺣﺪﯾﻘﻪ‬ ‫ﺳﻠﻄﺎن ﭼﻪ ﺑﺮ ﮐﻨﯿﺴﻪء ﻋﺎم‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺻﺎﺣﺒﯿﻪ(‪ - .‬دﻟﯿﻞ اﻟﺨﻄﺎب؛ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻨﺰد اﺻﻮﻟﯿﺎن‪) .‬از ﮐﺸﺎف اﺻﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن(‪ - .‬ﻓﺤﻮي‬ ‫اﻟﺨﻄﺎب؛ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻨﺰد اﺻﻮﻟﯿﺎن‪ .‬دﻟﯿﻞ اﻟﺨﻄﺎب‪) .‬از ﮐﺸﺎف اﺻﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن(‪ - .‬ﻓﺼﻞ اﻟﺨﻄﺎب؛ ﺣﮑﻢ ﺑﻪ ﺑﯿﻨﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ - .‬ﺳﻮﮔﻨـﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ - .‬داﻧﺎﺋﯽ اﻧﻔﺼﺎل ﺧﺼﻮﻣﺎت‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ - .‬ﮐﻠﻤﻪء اﻣﺎ ﺑﻌـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪- .‬‬ ‫ﻟﺤﻦ ﺧﻄـﺎب؛ ﻣﻔﻬﻮم اﻟﻤﺮاﻓﻘﻪ‪) .‬از ﮐﺸـﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن ||(‪ .‬ﺳﻮﮔﻨـﺪ ||‪ .‬داﻧـﺎﺋﯽ اﻧﻔﺼـﺎل ﺧﺼﻮﻣـﺎت ||‪ .‬ﮐﻠﻤﻪ اﻣﺎ ﺑﻌـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬در ﮐﺸﺎف اﺻﻄﻼﺣﺎت ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه‪ :‬ﺧﻄﺎب ﺑﺤﺴﺐ ﻟﻐﺖ‪ ،‬ﺗﻮﺟﯿﻪ ﮐﻼم اﺳﺖ ﺑﺴﻮي ﻏﯿﺮ ﻣﺮ ﻓﻬﻤﺎﻧﺪن را ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ‬ ‫ﻧﻘـﻞ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮐﻼـم ﻣﻮﺟﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ و ﮔـﺎﻫﯽ ﻫﻢ از ﺧﻄـﺎب ﺑﭽﯿﺰي اﻃﻼق ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺗﺨﺎﻃﺐ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء آن ﺑﻌﻤﻞ ﻣﯽ آﯾـﺪ‪ .‬در اﺣﮑﺎم‬ ‫آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺧﻄﺎب‪ ،‬ﻟﻔﻈﯽ ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻘﺼـﺪ اﻓﻬﺎم ﺷـﺨﺺ آﻣﺎده ﺑﻪ اﻓﻬﺎم ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود‪ .‬ﺑـﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎ ﻗﯿـﺪ ﻟﻔﻆ ﺣﺮﮐﺎت و‬ ‫اﺷﺎرات ﻣﻔﻬﻤﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﻪ و ﺑﺎ ﻗﯿـﺪ »ﻣﻮﺿﻮع« اﻟﻔﺎظ ﻣﻬﻤﻞ و ﺑﺎ »ﻗﺼـﺪ اﻓﻬﺎم« اﻟﻔﺎﻇﯽ ﮐﻪ ﺑﺠﻬﺖ اﻓﻬﺎم ﺑﮑﺎرﻧﻤﯿﺮود و ﺑﺎ »ﻗﯿﺪ ﺷـﺨﺺ آﻣﺎده‬ ‫ﺑﻪ اﻓﻬـﺎم« اﻓﺮاد ﻏﯿﺮآﻣـﺎده ﭼﻮن ﻧـﺎﺋﻢ از ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺧﺎرج ﻣﯽ ﮔﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﻇﺎﻫﺮ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻗﯿـﺪ اﺧﯿﺮ در ﺗﻌﺮﯾﻒ زﯾﺎدي ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﻄﺎب‬ ‫ﻫﻤﻮاره ﺑﺮاي ﺷـﺨﺺ آﻣﺎده ﺑﺸـﻨﯿﺪن ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود ﻟـﺬا ﺷﺨﺼـﯽ ﮐﻪ ﺧﻄﺎب ﺑﮑﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﺣﺎل ﻓﻬﻢ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺨﺼـﯽ‬ ‫ﻣﻮرد ﻣﻼﻣﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎب‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺗﮑﻤﺮان ﺑﺨﺶ ﺷـﯿﺮوان ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻗﻮﭼﺎن‪ ،‬واﻗﻊ در ﻫﯿﺠـﺪه ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﺷـﯿﺮوان ﺳـﺮ راه‬ ‫ﻣـﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ زﯾﺎرت ﺑﻘﻮري درﺑﻨـﺪ‪ .‬داراي ‪ 2890‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠـﺎ ﻏﻼـت و ﺑﻨﺸﻦ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫زراﻋﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻟﺪاري و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑﺎﻓﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﻄﺎب‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮔﺮم ﺧﺎن ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﺠﻨﻮرد‪ .‬واﻗﻊ در ‪25‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﺑﺠﻨﻮرد‪ .‬داراي ‪442‬‬ ‫ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت‪ ،‬ﺑﻨﺸﻦ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﺎﻟﺪاري و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺰرﻋﻪء زاوهء‬ ‫ﺧﻄﺎب ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺟﺰء اﯾﻦ ده اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﻄﺎب‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ﻃﺎ[ )ع ص( ﻣﺘﺼـﺮف در ﺧﻄﺒﻪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﻋﺎرف ﺑﻪ اﻣﺮ ﺧﻄﺒﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و ﻣﺸـﻐﻮل ﺑـﺪان و ﻣﻮﻗﻊ آن در ﻣﯿﺎن ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎب‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ﻃـﺎ[ )ِاخ( ﻧـﺎم او ﺳـﻠﯿﻤﺎن اﺑﯽ ﺟﻌﻔﺮﺑﻦ اﯾﻤﻦ ﮐـﺎﺗﺐ ﺧﻄـﺎب ﺑﻦ اﺑﯽ ﺧﻄﺎب و از اﻫﻞ دﻋﻮت و ﯾﮑﯽ از ﺑﻠﻐﺎي زﺑﺎن ﻋﺮب ﺑﻮد‪) .‬از‬ ‫اﻟﻔﻬﺮﺳﺖ اﺑﻦ اﻟﻨﺪﯾﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎب‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ﻃﺎ[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﻘﺎﺳﻢ ﻗﺮه ﺣﺼﺎري‪ .‬وي ﯾﮑﯽ از ﺷﺮاح ﮐﻨﺰاﻟﺪﻗﺎﺋﻖ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﻣﻨﻈﻮﻣﻪء ﻧﺴﻔﯽ را ﻧﯿﺰ‬ ‫در دو ﺟﻠﺪ ﺷﺮح ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬او ﺑﻘﺮن ﻫﺸﺘﻢ ﻫﺠﺮي ﻣﯿﺰﯾﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎب‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ﻃﺎ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ اﻻﻧﺒﺎزي ﻗﺮﻃﺒﯽ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﻪ ‪ 450‬ه ‪ .‬ق‪ .‬از ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪﮔﺎﻧﺴﺖ و او راﺳﺖ‪ :‬ﮐﺘﺎب ﺗﻮﺷـﯿﺢ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺷﺮح اﻟﺰاﻫﺮ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ اﺳﺤﺎق‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﺑﺎت‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ِج ِﺧﻄﺎﺑَﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻄﺎﺑﻪ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﺑﺖ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َب[ )از ع‪ ،‬اِﻣﺺ( اﻣﻼء و ﺗﻠﻔﻆ ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎن اﺳﺖ در ﮐﻠﻤﻪء »ﺧﻄﺎﺑﻪ« ﮐﻪ ﻋﺮﺑﯽ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻄﺎﺑﻪ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﺑﺨﺶ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 828‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]َخ َب[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﻨـﺎه ﺑﺨﺶ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺑﺨﺸﺎﯾﻨـﺪهء ﺟﺮم و ﮔﻨـﺎه‪ .‬آﻣﺮزﻧـﺪه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑﺨﺸـﻨﺪهء دﺳـﺘﮕﯿﺮ ﮐﺮﯾﻢ‬ ‫ﺧﻄﺎﺑﺨﺶ ﭘﻮزش ﭘﺬﯾﺮ‪.‬ﺳﻌﺪي‪ .‬در ﻋﻬﺪ ﭘﺎدﺷﺎه ﺧﻄﺎﺑﺨﺶ ﺟﺮم ﭘﻮش ﺣﺎﻓﻆ ﻗﺮاﺑﻪ ﮐﺶ ﺷﺪ و ﻣﻔﺘﯽ ﭘﯿﺎﻟﻪ ﻧﻮش‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﺑﺨﺸﯽ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(آﻣﺮزﻧﺪﮔﯽ‪ .‬ﺑﺨﺸﺎﯾﻨﺪﮔﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎب ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﮑﺎﻟﻤﻪ ﮐﺮدن‪ .‬روﯾﺎروي ﺳـﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻣﻮرد ﺣﮑﻢ ﻗﺮار دادن ‪ :‬ﺑﺮ ﺧﻄﺎﻫﺎ ﻣﮕﺮ ﺧﺪاي ﻧﮑﺮد‬ ‫]ِخ َ‬ ‫ﺑـﺎ ﺗـﻮ اﻧـﺪر ﺧﻄـﺎب ﺧـﻮﯾﺶ ﺧﻄـﺎب‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴــﺮو ||‪ .‬ﺣﮑـﻢ ﮐﺮدن ‪ :‬ﺳــﻌﺪﯾﺎ ﮔﺮ ﺑﺠـﺎن ﺧﻄـﺎب ﮐﻨـﺪ ﺗﺮك ﺟـﺎن ﮔﯿﺮ و دل ﺑﺪﺳــﺖ‬ ‫آرش‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﮔﺮ ﺑﻤﺤﺸـﺮ ﺧﻄـﺎب ﻗﻬﺮ ﮐﻨـﺪ اﻧﺒﯿـﺎ را ﭼﻪ ﺟـﺎي ﻣﻌـﺬرﺗﺴﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن ||(‪ .‬ﻋﻨﻮان دادن ‪ :‬ﭘﯿﺶ وزﯾﺮ ﺑـﺎ ﺧﻄﺮ و‬ ‫ﺣﺸﻤﺘﻢ ﺑﺪاﻧﮏ ﻣﯿﺮم ﻫﻤﯽ ﺧﻄﺎب ﮐﻨﺪ ﺧﻮاﺟﻪء ﺧﻄﯿﺮ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﺑﮥ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ع ﻣﺺ( ﺧﻄﺒـﻪ ﺧﻮاﻧـﺪن ﺑﺮ ﻗـﻮﻣﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪ُ .‬ﺧﻄَﺒﻪ ﮐﺮدن‪) .‬از‬ ‫زوزﻧﯽ(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻄﺐ اﻟﻘﻮم و ﻋﻠﯿﻬﻢ ﺧﻄﺎﺑـﮥ و ﺧﻄﺒـﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺧﻄﯿﺐ ﺷﺪن‪) .‬زوزﻧﯽ(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻣﺎﮐﺎن اﻟﺮﺟﻞ ﺧﻄﯿﺒًﺎ و ﻟﻘﺪ ﺧﻄﺐ‬ ‫ﺧﻄﺎﺑـﮥ؛ ﻧﺒﻮد آن ﻣﺮد ﺧﻄﯿﺐ ﻫﺮآﯾﻨﻪ ﺧﻄﯿﺐ ﮔﺮدﯾﺪ ||‪ .‬ﺧﻄﯿﺒﯽ ﮐﺮدن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( ‪ :‬ﺧﻄﺎﺑﮥ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر را اﻣﯿﺮ ﻓﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﻣﻔﻮض ﮐﺮدﻧﺪ‬ ‫ﺑﻪ اﺳﺘﺎد اﺑﻮﻋﺜﻤﺎن اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺻﺎﺑﻮﻧﯽ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﺑﮥ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ﻃﺎ َب[ )ع ص( آﻧﮑﻪ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ در ﺧﻄﺒﻪ ﮐﺮدن و ﻃﻠﺐ زوج ﻧﻤﻮدن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﺑﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َب[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﮑﺎﻧﯽ اﺳﺖ در دﯾﺎر ﮐﺮﯾﺐ از دﯾﺎر ﺗﻤﯿﻢ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﺑﻪ‪.‬‬



‫]ِخ َب[ )ع اِﻣﺺ( ﺳﺨﻦ راﻧﯽ‪ .‬ﮐﻼﻣﯽ ﺑﺼﻮرﺗﯽ رﺳﻤﯽ ﮐﻪ در ﺳﺮ ﺟﻤﻊ ﺑﻄﻮل ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻓﺮﯾﺐ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪء زﺑﺎن‪.‬‬ ‫)از ﮐﺸـﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن(‪ .‬ﮔﻔﺘﺎر از ﭼﯿﺰﻫﺎي ﻣﻘﻨﻌﻪ و ﻣﻌﻨﯽ اﻗﻨﺎع آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺷـﻨﻮﻧﺪه‪ ،‬ﺗﻌﻘﻞ ﮐﻨـﺪ ﮔﻔﺘﻪ را و آﻧﺮا ﺗﺼـﺪﯾﻖ ﮐﻨـﺪ و‬ ‫ﻫﺮﭼﻨﺪ آن ﺗﺼﺪﯾﻖ ﺑﻪ ﺑﺮﻫﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺻﻨﺎﻋﺖ ﺧﻄﺎﺑﻪ؛ ﯾﮑﯽ از ﺻﻨﺎﻋﺎت ﺧﻤﺲ ﻣﻨﻄﻖ اﺳﺖ و آن ﻗﯿﺎﺳﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ از ﻣﻈﻨﻮﻧـﺎت ﯾـﺎ از ﻣﻈﻨﻮﻧـﺎت و ﻣﻘﺒﻮﻻـت در ﻧﺰد ﻣﻨﻄﻘﯿﺎن‪ .‬آﻧﺮا ﻗﯿﺎس ﺧﻄﺎﺑﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و در ﻧﺰد ﻣﺘﮑﻠﻤﯿﻦ‪ ،‬اﻣﺎره ﻧﺎم دارد و‬ ‫ﻏﺮض از آن ﺗﺮﻏﯿﺐ ﻣﺮدﻣـﺎﻧﺴﺖ در اﻣﻮري ﮐﻪ ﻣﻨﻔﻌﺖ ﻣﻌـﺎش و ﻣﻌـﺎد ﺑـﺪاﻧﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ ﺧﻄﺒـﺎء و وﻋـﺎظ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬از ﮐﺸﺎف‬ ‫اﺻـﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن( )ﺗﻌﺮﯾﻔﺎت ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ(‪ .‬رﯾﻄﻮرﯾﻘﺎ‪ :‬و آن ﺻـﻨﺎﻋﺘﯽ اﺳﺖ ﻋﻠﻤﯽ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﺑـﺪان اﻗﻨﺎع ﺟﻤﻬﻮر ﮐﻨﻨـﺪ ﺑﺪاﻧﭽﻪ‬ ‫ﺗﺼﺪﯾﻖ اﯾﺸﺎن ﺑﺪان ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻘﺪر اﻣﮑﺎن‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺻﻄﻼﺣﺎت و ﺗﻌﺮﯾﻔﺎت ﺛﺮوﺗﯿﺎن ص‪ 119‬از ﻧﻔﺎس اﻟﻔﻨﻮن(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﺑﻪ ﭘﺎﺋﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮔﺮم ﺧﺎن ﺑﺨﺶ و ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﺠﻨﻮرد‪ .‬واﻗﻊ در ‪25‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري ﺑﺠﻨﻮرد و داراي‬ ‫‪ 125‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ ،‬ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑﺎﻓﯽ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﻄﺎﺑﯽ‪.‬‬



‫]ِخ ﺑﯽ ي[ )ع ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﻄﺎﺑﻪ ‪ :‬ﺳـﺨﻨﻬﺎي ﺧﻄﺎﺑﯽ و اﻣﺜﺎل آن ﮐﻪ ﺑﻨﻈﺮ اول آﻧﺮا ﻧﻈﺮة اﻟﺤﺮﻓﺎ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪.‬‬ ‫||ﻟﻔﻈﯽ و زﺑﺎﻧﯽ و ﺷﻔﺎﻫﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﺑﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ﻃﺎ[ )ِاخ( اﺑﻮﺳﻠﯿﻤﺎن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮﺳﻠﯿﻤﺎن ﺧﻄﺎﺑﯽ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﺑﯽ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ﻃـﺎ[ )ِاخ( اﺑﻮﻣﺤﻤـﺪ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺣﺮب اﻟﺨﻄﺎب‪ .‬وي از ﻧﺤﻮﯾﺎن ﺑﻮد و ﻣـﺬﻫﺐ ﮐﻮﻓﯽ در ﻧﺤﻮ داﺷﺖ و او راﺳﺖ ﮐﺘﺎب‬ ‫اﻟﻨﺤﻮ اﻟﮑﺒﯿﺮ و ﮐﺘﺎب اﻟﻨﺤﻮ اﻟﺼﻐﯿﺮ و ﮐﺘﺎب ﻋﻤﻮد اﻟﻨﺤﻮ‪) .‬اﺑﻦ اﻟﻨﺪﯾﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﺑﯽ ﺣﺴﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ(وي از ﻣﻨﺠﻤﺎن ﻣﺘﻄﺒﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺳـﻠﻄﺎن ﺑﺎﯾﺰﯾﺪﺑﻦ ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺎﺗﺢ ﮐﺘﺎب ﺗﺤﻔﮥ اﻟﺤﺴﺎب را در ﺳﺎل ‪ 895‬ه‬ ‫]ِخ ﺑﯽ ِي ُح َ‬ ‫‪ .‬ق‪ .‬ﺗﺄﻟﯿﻒ ﮐﺮد‪) .‬از ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﺑﯿﻪ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ﻃﺎ ﺑﯽ َي[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻓﺮﻗﻪ اي اﺳﺖ از ﻏﻼة ﺷـﯿﻌﻪ ﮐﻪ از ﯾﺎران اﺑﻮﺧﻄﺎب اﺳـﺪي اﻧـﺪ‪ .‬او ﺧﻮد را ﺑﻪ اﺑﯽ ﻋﺒـﺪاﷲ اﻻﻣﺎم ﺟﻌﻔﺮ اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم ﻧﺴـﺒﺖ ﻣﯽ داده‪ ،‬ﭼﻮن آن ﺣﻀـﺮت ﻏﻠﻮ اﺑﻮﺧﻄـﺎب را درﺑـﺎرهء ﺧﻮد اﺣﺴﺎس ﻓﺮﻣﻮد از او ﺗﺒﺮا ﺟﺴﺖ‪ .‬اﺑﻮﺧﻄﺎب ﻫﻢ ﺑﻤﺠﺮد‬ ‫آﻧﮑﻪ ﺑﻪ اﻋﺮاض اﻣﺎم ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺨﻮد ﭘﯽ ﺑﺮد‪ ،‬ﻣﺮدم را ﺑﺴﻮي ﺧﻮد ﺧﻮاﻧﺪ و دﻋﻮي اﻣﺎﻣﺖ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻣﺎﻣﺎن ﭘﯿﻤﺒﺮان ﺑﺎﺷﻨﺪ و اﺑﻮاﻟﺨﻄﺎب‬ ‫ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از آﻧﺎﻧﺴﺖ و ﺑﻤﺮدم ﻓﻬﻤﺎﻧـﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﻤﺒﺮان ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري اﺑﻮاﻟﺨﻄﺎب را ﺑﺮ ﻫﻤﮕﯽ ﻧﺎس واﺟﺐ ﺷـﻤﺮده اﻧـﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﮔﻔﺘﺎر ﻧﯿﺰ ﻗﻨﺎﻋﺖ‬ ‫ﻧﻮرزﯾﺪه و اﺗﺒﺎع او ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﻣﺎﻣﺎن اﷲ و دو ﻓﺮزﻧﺪ اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﺣﺴﻦ و ﺣﺴـﯿﻦ ﭘﺴـﺮان ﺧﺪا ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و اﻣﺎم ﺟﻌﻔﺮ ﺻﺎدق ﻧﯿﺰ ﺧﺪاﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﻟﮑﻦ اﺑﻮاﻟﺨﻄـﺎب از او ﺑﺮﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻠﯽ و اﻣﺜـﺎل او ﮐﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻮاﻫﯽ دروغ را ﺑﺮاي ﻣﻮاﻓﻘـﺎن ﺧﻮد ﺑﺮ ﺿـﺮر ﻣﺨﺎﻟﻔـﺎن ﺧﻮﯾﺶ ﺣﻼـل‬ ‫ﺷﻤﺮدﻧـﺪ و ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ ﮐﻪ ﺑﻌـﺪ از ﻗﺘﻞ اﺑﻮاﻟﺨﻄﺎب‪ ،‬اﻣﺎم ﻣﻌﻤﺮ اﺳﺖ و ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از ﻣﻌﻤﺮ ﭘﯿﺮوي ﮐﺮدﻧﺪ و او را ﭘﺮﺳـﺘﺶ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻬﻤﺎن ﻧﺤﻮ‬ ‫ﮐﻪ اﺑﻮاﻟﺨﻄﺎب را ﻣﯽ ﭘﺮﺳﺘﯿﺪﻧـﺪ و ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ ﮐﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﻧﻌﯿﻢ دﻧﯿﻮي و دوزخ درد و رﻧـﺞ اﯾﻦ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ و دﻧﯿﺎ ﻓﻨﺎﻧﺎﭘﺬﯾﺮد‪ ،‬ﻣﺤﺮﻣﺎت را‬ ‫ﻣﺒﺎح ﺷـﻤﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓﺮاﺋﺾ را ﺗﺮك ﮔﻔﺘﻨـﺪ و ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ اﻣﺎم ﺑﻌـﺪ از ﻗﺘﻞ ﻣﻌﻤﺮ »ﺑﺰﯾﻊ« ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻬﺮ ﻣﺆﻣﻨﯽ از ﺟﺎﻧﺐ ﺣﻖ‬ ‫وﺣﯽ و در ﺑﯿﻦ ﯾﺮان ﺑﺰﯾﻊ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ و ﻣﯿﮑﺎﺋﯿﻞ ﺑﺮﺗﺮ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و آﻧﺎن ﻫﯿﭽﮕﺎه ﻧﻤﯿﺮﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﭼﻮن ﺑﻨﻬﺎﯾﺖ ﮐﻤﺎل رﺳـﻨﺪ‬ ‫ﺑﻤﻠﮑﻮت ارﺗﻘﺎء ﯾﺎﺑﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺑﻌﺪ از ﻗﺘﻞ اﺑﻮاﻟﺨﻄﺎب ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺑﻨﺎن اﻟﻌﺠﻠﯽ ﺑﻮد‪) .‬از ﺷﺮح ﻣﻮاﻗﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﭘﻮش‪.‬‬



‫]َخ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺷـﻔﯿﻖ‪ .‬رﺣﯿﻢ ||‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ از ﮔﻨـﺎه و ﺟﺮم اﻏﻤـﺎض ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺟﺮم ﭘﻮش‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﭘﻮﺷـﻨﺪهء ﺧﻄﺎ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﮔﺮ رﺣﻤﺖ ﺣﻖ ﻫﺴﺖ ﻋﻄﺎﺑﺎش و ﺧﻄﺎﭘﻮش ﺗﻮ رﺣﻤﺖ ﺣﻖ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ آﻓﺎق ﻋﻄﺎﺋﯽ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اي ﻓﻠﮏ ﺑﺮ درﺗﻮ‬ ‫ﺣﻠﻘﻪ ﺑﮕﻮش ﻫﻢ ﺧﻄـﺎﭘﻮش و ﻫﻢ ﺧﻄـﺎﺋﯽ ﭘﻮش‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﭘﯿﺮ ﭘﯿﻤـﺎﻧﻪ ﮐﺶ ﻣـﺎ ﮐﻪ ﻧـﺪارد زر و زور ﺧﻮش ﻋﻄﺎﺑﺨﺶ و ﺧﻄﺎﭘﻮش ﺧـﺪاﯾﯽ‬ ‫دارد‪ .‬ﺣﺎﻓـﻆ‪ .‬آب رو ﻣﯽ رود اي اﺑﺮ ﺧﻄـﺎﭘﻮش ﺑﺒـﺎر ﮐﻪ ﺑـﺪﯾﻮان ﻋﻤﻞ ﻧﺎﻣﻪ ﺳـﯿﺎه آﻣـﺪه اﯾﻢ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﭘﯿﺮ ﻣﺎ ﮔﻔﺖ ﺧﻄﺎ ﺑﺮ ﻗﻠﻢ ﺻـﻨﻊ ﻧﺮﻓﺖ‬ ‫آﻓﺮﯾﻦ ﺑﺮ ﻧﻈﺮ ﭘﺎك ﺧﻄﺎﭘﻮﺷﺶ ﺑﺎد‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﭘﻮﺷﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺟﺮم ﭘﻮﺷﯽ‪ .‬اﻏﻤﺎض ﮔﻨﺎه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎ ﺟﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ ُج َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(اﺷﺘﺒﺎه ﯾﺎﻓﺘﻦ‪ .‬ﺳﻬﻮ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎر‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ﻃـﺎ[ )ع ص( ﻧﯿﺰه ﺟﻨﺒـﺎن و ﺟﻨﺒﺎﻧﻨـﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻧﯿﺰه زﻧﻨـﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﻣﺮد دﺳﺖ ﺑﺮدارﻧـﺪه‬ ‫ﺑﺮاي اﻧـﺪاﺧﺘﻦ ﺗﯿﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻋﻄﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب )||(‪ِ .‬ا( روﻏﻦ زﯾﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻓﺎوﯾﻪء ﻃﯿﺐ ﮔﯿﺮﻧـﺪ ||‪ .‬ﺷـﯿﺮ‬ ‫ﺑﯿﺸﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻣﻨﺠﻨﯿﻖ ||‪ .‬ﻓﻼﺧﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎر‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻣﺨﺎﻃﺮه‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺮه در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد )||‪ِ .‬ا( ِج ﺧﻄﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎرب‪.‬‬



‫]ُخ ِر[ )ع ص( ﻣﺮد ﻣﻔﺘﺮي‪ .‬دروﻏﮕﻮي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎ رﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َر َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻪ اﺷـﺘﺒﺎه رﻓﺘﻦ‪ .‬ﺑﺴـﻬﻮ رﻓﺘﻦ ‪ :‬ﺳـﮑﻨﺪر ﺑﺤﯿﻮان ﺧﻄـﺎ ﻣﯽ رود ﻣﻦ اﯾﻨﺠـﺎ ﺳـﮑﻨﺪر ﮐﺠﺎ ﻣﯽ رود‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻣﺎ ﭼﻮن‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﻪ ﭘﺎي ﺑﮕﻞ در ﺑﻤﺎﻧـﺪه اﯾﻢ ﺧﺼﻢ آن ﺣﺮﯾﻒ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﯿﺮش ﺧﻄﺎ رود‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت ||(‪ .‬ﮔﻨﺎه ﺳـﺮ زدن ‪ :‬ﻧﻪ ﮐﻮرم وﻟﯿﮑﻦ ﺧﻄﺎ‬ ‫رﻓﺖ ﮐﺎر ﻧﺪاﻧﺴﺘﻢ از ﻣﻦ ﮔﻨﻪ در ﮔﺬار‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎره‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮي اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺧﻄﻮره‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻄﻮرة در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎره‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ﻃﺎ َر[ )ع ِا( ﺣﻈﯿﺮهء ﺷﺘﺮان‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد )||(‪ .‬ص( ﺷﺘﺮ دم زﻧﻨـﺪهء ﭼﭗ‬ ‫و راﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻧﺎﻗﻪ ﺧﻄﺎرة‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(اﺷﺘﺒﺎه ﺷﺪن‪ .‬ﻏﻠﻂ درآﻣﺪن‪ :‬ﺿﯿﺢ؛ ﺧﻄﺎ ﺷﺪن ﺗﯿﺮ‪ .‬ﺿﯿﺤﺎن؛ ﺧﻄﺎ ﺷﺪن ﺗﯿﺮ‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺧﻄﺎﺷﻮي‪.‬‬



‫]َخ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﭘـﺎك ﮐﻨﻨـﺪهء ﺧﻄـﺎ‪ .‬زاﺋـﻞ ﮐﻨﻨـﺪه ﺧﻄﺎ ‪ :‬آب رو ﻣﯽ رود اي اﺑﺮ ﺧﻄﺎﺷﻮي ﺑﺒﺎر)‪ (1‬ﮐﻪ ﺑﺪﯾﻮان ﻋﻤﻞ ﻧﺎﻣﻪ ﺳـﯿﺎه آﻣﺪه‬ ‫اﯾﻢ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ - (1) .‬ن ل‪ :‬اﺑﺮ ﺧﻄﺎﭘﻮش‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺷﺎﻫﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎط‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ﻃـﺎ[ )ع ص( ﺧﻮش ﻧﻮﯾﺲ و ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺧﻮش ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺧﻮش و ﺧﻮب ﻧﻮﯾﺴـﺪ‪ .‬اﺳـﺘﺎد ﺧﻂ‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬و ﺑﺰﻣﯿﻦ ﻋﺮاق دواﻧﺰده ﻗﻠﻢ اﺳﺖ ﻫﺮ ﯾﮑﯽ را ﻗـﺪ و اﻧـﺪام و ﺗﺮاﺷـﯽ دﯾﮕﺮ و ﻫﺮ ﯾﮑﯽ را ﺑﺒﺰرﮔﯽ از ﺧﻄﺎﻃـﺎن ﺑﺎزﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪.‬‬ ‫)ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﻫﯿـﭻ ﺧﻄﺎﻃﯽ ﻧﻮﯾﺴـﺪ ﺧﻂ ﺑﻔﻦ ﺑﻬﺮ ﻋﯿﻦ ﺧﻂ ﻧﻪ ﺑﻬﺮ ﺧﻮاﻧﺪن‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺧﻄﺎط ﻣﻦ ﮐﻪ ﻋﺸﻮهء ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮔﻮﯾﯽ ﻫﻤﯿﺸـﻪ‬ ‫ﻣﺸﻖ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳـﺒﻘﯽ )از آﻧﻨﺪراج )||(‪ِ .‬ا( ﻗﺴﻤﯽ رﻧﮓ ﺳﯿﺎه ﺑﺮاي زﯾﻨﺖ زﻧﺎن‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﺪان ﺧﺎل ﻧﻬﻨﺪ ﯾﺎ اﺑﺮو و ﭘﺸﺖ ﻟﺐ‬ ‫و ﻣﮋﮔﺎﻧﻬﺎ ﺑـﺪان ﺳـﯿﺎه ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳـﺮﻣﻪء ﺳـﻨﮓ اﺳﺖ آﻧﮕﺎه ﮐﻪ از وي ﺧﺎل ﻧﻬﻨﺪ ﺑﺮ رﺧﺴﺎر زﯾﻨﺖ را و اﻣﺜﺎل آن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪:‬‬ ‫ﺧﺸﺐ اﻻـﻗﺤﻮان رﺧﻮ ﺳـﺨﯿﻒ و ﺗﺤﺮﻗﻪ اﻟﻨﺴﺎ و ﻓﯿﮑﻮن رﻣﺎدًا اﺳﻮد ﯾﺘﺨـﺬوﻧﻪ ﺧﻄﺎﻃﺎ ﻟﻠﺤﻮاﺟﺐ ﯾﺴﻮدﻫﺎ و ﯾﺤﺴﻦ ﺷـﻌﺮﻫﺎ‪) .‬اﺑﻦ ﺑﯿﻄﺎر(‪ .‬و‬ ‫زﻧـﺎن از ارﺟﻮان ﺧﻄـﺎط ﻣﯽ ﺳﺎزﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ ||(‪ .‬ﮐﺎﺗﺐ‪ .‬ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻧﻘﺎش‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪- .‬‬ ‫ﺧﻄﺎط اﻟﺒﻼد؛ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎ ﻣﯽ داﻧﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻄﺎط اﻟﺒﻼدي؛ ﻋﻠﻢ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﻃﺎن‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ﻃﺎ[ )ِا( ِج ﺧﻄﺎط‪ - .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻄﺎﻃﺎن؛ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﮐﻪ ﺷـﺮح ﺣﺎل ﺧﻄﺎﻃﺎن ﻣﻌﺮوف ﺑﺪاﻧﺴﺖ‪ - .‬ﺗﺬﮐﺮهء ﺧﻄﺎﻃﺎن؛ ﺗﺬﮐﺮه اي ﮐﻪ ﺷـﺮح‬ ‫ﺣﺎل ﺧﻄﺎﻃﺎن ﻣﻌﺮوف ﺑﺪاﻧﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎط اﻟﻬﺮوي‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ﻃﺎ ُﻃْﻞ َه ‪ِ /‬ه َر[)ِاخ( ﻓﺨﺮاﻟﺪﯾﻦ ﺧﻄﺎط اﻟﻬﺮوي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻓﺨﺮاﻟﺪﯾﻦ ﺧﻄﺎط اﻟﻬﺮوي در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﻃﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ﻃﺎ[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﻋﻤﻞ ﺧﻄﺎط‪ .‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﻃﯿﻒ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ِج ُﺧّﻄـ ﺎف‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬رﺟـﻮع ﺑـﻪ ُﺧّﻄـ ﺎف در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧـﺎﻣﻪ ﺷـﻮد‪ - .‬ﺧﻄـﺎﻃﯿﻒ اﻟﺴـﺒﺎع؛ ﻣﺨﻠﺒﻬـﺎي ﺳـﺒﺎع‪ .‬ﭼﻨﮕﺎﻟﻬـﺎي‬ ‫درﻧﺪﮔﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎف‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ﻃﺎ[ )ع ِا( ﺷـﯿﻄﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد )||(‪ .‬ص( روﺷـﻨﯽ ﻧﺎﭘﺎﯾﻨـﺪهء زودﮔـﺬر‪ .‬ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ در ﺧﺎﻃﻒ‪.‬‬ ‫)از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬رﺑﺎﯾﻨﺪهء ﺑﮑﺎرت ﺑﺰور‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻓﺎﺳﻖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎف‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ﻃﺎ[ )ع ِا( ﭘﺮﺳـﺘﮏ‪) .‬ﺗﻔﺴـﯿﺮ اﺑﻮاﻟﻔﺘﻮح ﻣﺮوزي(‪ .‬ﭘﺮﺳـﺘﻮ‪ .‬ﻓﺮاﺳـﺘﻮك‪ .‬ﭘﺮﺳـﺘﻮك‪ .‬ﻓﺮاﺷﺘﻮك‪ .‬ﻋﺼﻔﻮراﻟﺠﻨﻪ‪ .‬ﭼﻠﭽﻠﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬اﺑﺎﺑﯿـﻞ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( ‪ :‬ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﺮﻏﺎﻧﯽ را ﺑﻔﺮﺳـﺘﺎد ﻫﻤﭽﻮن ﺧﻄﺎف ﮐﻪ آﻧﺮا ﭘﺮﺳـﺘﻮك ﺧﻮاﻧﻨـﺪ ﺗﺎ ﺑﻠﺐ درﯾﺎ ﺷﺪﻧـﺪ؛ ﻫﺮ‬ ‫ﯾﮑﯽ ﺳﻪ ﭘـﺎره ﮔـﻞ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ دو ﺑﭙـﺎي و ﯾﮑﯽ ﺑﻤﻨﻘـﺎر و ﺑﻬﻮا اﻧﺪرﭘﺮﯾﺪﻧـﺪ و ﺑﺮ زﺑﺮ ﺳـﺮ آن ﻟﺸـﮑﺮ ﺑﺎﯾﺴـﺘﺎدﻧﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻃـﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪.‬‬ ‫ﻣﺮﻏـﮏ ﺧﻄـﺎف را ﻋﻨﺒﺮ ﺑﻤﺎﻧـﺪ در ﮔﻠﻮ ﭼﻮن ﺑﺨﻮردن ﻗﺼـﺪ ﺳﻮي ﻋﻨﺒﺮ ﺷـﻬﺒﺎ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺳـﺮ او ﭼﻮن دم ﺧﻄﺎف دو ﻧﯿﻢ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﻋﺠﺐ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ اﺧﺘﻄﺎف ﺧﻄﺎف از زﺑﺎن ﺿـﻌﯿﻒ و ﺗﻌﺮض ﭘﺸﻪء ﺣﻘﯿﺮ ﮐﻮﺗﺎه ﮔﺮدد‪) .‬ﺳـﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﮔﺮ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﻨـﺪ ﻧﮕﻪ دارد ﺗﻦ ﭘﺸﻪ ز‬ ‫ﺧﻄﻔﻪء ﺧﻄﺎف‪).‬ﺳﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﭘﺮﺳﺘﮏ را ﺑﻪ ﺗﺎزي ﺧﻄﺎف ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﯽ ﭘﺮﺳﺘﻮك و ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯽ ﻗﺮﻻﻧﻘﻮج ﺑﻪ‬ ‫دﯾﻠﻤﯽ ﭼﭽﻼ ﻧﺎﻣﻨﺪ و از ﻃﯿﻮر ﻣﻌﺮوﻓﻪ اﺳﺖ ﮔﻮﺷﺖ او در ﺳـﯿﻢ ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ و ﮐﺒﺎب آن ﻣﻔﺘﺢ ﺳﺪد و داﻓﻊ ﺳـﻨﮓ ﻣﺜﺎﻧﻪ و راﻓﻊ ﯾﺮﻗﺎن‬ ‫و اﻣﺮاض ﺳﭙﺮز و آﺷﺎﻣﯿﺪن ﯾﮏ ﻣﺜﻘﺎل از ﺧﺸﮏ ﻣﺴﺤﻮق او ﺟﻬﺖ ﻗﻮت ﺑﺎﺻﺮه و ﻏﺮﻏﺮهء آن ﺑﺎ آب ﺟﻬﺖ ﺧﻨﺎق و ﺟﻤﯿﻊ اﻣﺮاض ﺣﻠﻖ‬ ‫ﻧـﺎﻓﻊ و ﻃﻼي ﺳﻮﺧﺘﻪء او‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ آﺛﺎر دارد و اﮐﺘﺤﺎل ﻣﺤﺮق او ﻣﻘﻮي ﺑﺎﺻـﺮه‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ ﻣﺎر ﮐﻪ رﻧﮓ او ﻫﻤﭽﻮن‬ ‫رﻧـﮓ ﺧﻄـﺎف اﺳﺖ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬آﻫﻦ ﮐـﺞ ﮐﻪ ﻣﺤﻮر ﺑﮑﺮهء ﭼﺎه ﺑﺮوي ﮔﺮدد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬آﻫﻦ ﮐﺞ و ﺳﺮﺗﯿﺰ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻋﻘﺎﻗﻪ‪) .‬ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ(‪ - .‬ﺧﻄﺎف ﺟﺒﻠﯽ؛ ﻋﻮﻫﻖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﻮﻫﻖ‬ ‫در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﻓﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ﻃﺎ[ )ع ِا( ﻧﻮﻋﯽ اﺳﺖ از ﻣﺎﻫﯽ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﮐﺎر‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( اﺷـﺘﺒﺎه ﮐﻨﻨـﺪه‪ .‬ﺳـﻬﻮﮐﻨﻨﺪه ||‪ .‬ﮔﻨﻪ ﮐـﺎر‪ .‬ﺑﺰﻫﮑـﺎر‪ .‬ﻋﺎﺻـﯽ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺎﻃﯽ‪ .‬ﻣﺠﺮم‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪:‬‬ ‫ﺑﮕﻔﺖ اي ﻧﮕﻮن ﺑﺨﺖ ﺑﺪﺑﺨﺖ زن ﺧﻄﺎﮐﺎر ﻧﺎﭘﺎك ﻧﺎﭘﺎك ﺗﻦ‪ .‬؟ )ﻗﺼـﺺ اﻻﻧﺒﯿﺎء ﺟﻮﯾﺮي ص‪ .(77‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﺗﻮ ﭼﻮ ﻧﯿﺴﺘﻢ ﺧﻄﺎﮐﺎر ﺧﻮد را‬ ‫ﺑﺨﻄﺎ ﮐﻨﻢ ﮔﺮﻓﺘﺎر‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﮐﺎري‪.‬‬



‫]َخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﺮم‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻋﺬرﺧﻮاﻫﺎن را ﺧﻄﺎﮐﺎري ﺑﺒﺨﺶ زﯾﻨﻬﺎري را ﺑﺠﺎن ده زﯾﻨﻬﺎر‪.‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ( اﺷـﺘﺒﺎه ﮐﺮدن‪ .‬ﺳـﻬﻮ ﮐﺮدن‪ .‬ﻏﻠـﻂ ﮐﺮدن ‪ :‬ﺑﺨﻄـﺎ ﻏﺮه ﻣﺸـﻮ ﮔﺮﭼـﻪ ﺟﻬﺎﻧـﺪار ﮐﻨـﺪ ﻫﺮ ﮐﺴـﯽ را ﮐﻪ ﺧﻄـﺎ ﮐﺮد‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﻣﮑﺎﻓـﺎت ﺧﻄـﺎش‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬دردت ﮐﻨـﺪ اي دوﺳﺖ ﺧﻄـﺎﺧﻮاﻫﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﺣﻤـﺪ ﺑﺮﻣﮏ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺴـﯿﺮ ﻣﺸﮏ ﺷﻨﺎﺳـﻨﺪ ﻟﯿﮏ ﻣﺮد ﭼﻮن‬ ‫ﻣﺸﮏ ﯾﺎﻓﺖ ﺳـﯿﺮ ﮔﺰﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻄﺎ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻧﺒﻮدم ﻋﺎﺷﻖ ار ﺑﻮدم ﺑﺘﻘﺪﯾﺮ ﭘﺸـﯿﻤﺎﻧﻢ ﺧﻄﺎ ﮐﺮدم ﭼﻪ ﺗﺪﺑﯿﺮ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﺎﺳﺐ ﺳـﻠﻄﺎﻧﯽ‬ ‫ﺧﻄﺎ ﮐﺮد ﺑﭙﯿﻮﺳﺖ از زﻣﯿﻦ ﺑﺮ آﺳﻤﺎن ﮔﺮد‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺻﺎﺣﺒﯿﻪ(‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ دوﻟﺖ ﺧﻄﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺷﺐ و روز ﺿﺎﯾﻊ ﺑﺨﻤﺮ و ﺧﻤﺎر ﺟﻬﺎﻧﺒﺎﻧﯽ و‬ ‫ﺗﺨﺖ ﮐﯿﺨﺴﺮوي ﻣﻘﺎﻣﯽ ﺑﺰرﮔﺴﺖ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﺪار‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺻﺎﺣﺒﯿﻪ(‪ .‬ﭼﻬﺎرﺻﺪ ﻣﺮد ﺗﯿﺮاﻧﺪاز ﮐﻪ در ﺧﺪﻣﺖ او ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺧﻄﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫)ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬ﻣﻄﺮب ﺑﺴﺎز ﻋﻮد ﮐﻪ ﮐﺲ ﺑﯽ اﺟﻞ ﻧﻤﺮد وآن ﮔﻮﻧﻪ اﯾﻦ ﺗﺮاﻧﻪ ﺳﺮاﯾﺪ‪ ،‬ﺧﻄﺎ ﮐﻨﺪ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﺳﻘﻂ؛ ﺧﻄﺎ ﮐﺮدن در ﺳﺨﻦ‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻟﺤﻦ؛ ﺧﻄﺎ ﮐﺮدن در ﺧﻮاﻧﺪن و اﻋﺮاب‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻃﯿﺶ؛ ﺧﻄﺎ ﮐﺮدن ﺗﯿﺮ از ﻧﺸﺎﻧﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - .‬دﺳﺖ از ﭘﺎ‬ ‫ﺧﻄـﺎ ﮐﺮدن؛ اﺷـﺘﺒﺎه ﮐﺮدن‪ .‬ﺳـﻬﻮ ﮐﺮدن‪ - .‬دﺳﺖ از ﭘـﺎ ﺧﻄـﺎ ﻧﮑﺮدن؛ ﺳـﻬﻮ ﻧﮑﺮدن‪ .‬دﻗﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﮐﺮدن ||‪ .‬ﮔﻨـﺎه ﮐﺮدن‪ .‬ﺟﺮم‬ ‫ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﺰه ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬زﻣﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮ آﻧﺴﺖ اﮔﺮ ﺧﻄﺎﯾﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻌـﺪ از اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﺪ ﺑﻌﺬر ﮔﻨﺎه‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪.‬‬ ‫دوﺳﺖ ﺑﺮدارد ﺑﺠﺮﻣﯽ ﯾـﺎ ﺧﻄﺎﯾﯽ دل ز دوﺳﺖ ﺗﻮ ﺧﻄﺎ ﮐﺮدي ﮐﻪ ﺑﯽ ﺟﺮم و ﺧﻄﺎ ﺑﺮداﺷﺘﯽ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬آﻧﮑﻮ ﺑﻐﯿﺮ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﭼﻨـﺪﯾﻦ‬ ‫ﻧﻮاﺧﺖ ﮐﺮد ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻔﻮ ﮐﻨﺪ ﮔﺮ ﺧﻄﺎ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﯾﮑﯽ را ﮐﻪ ﻋﺎدت ﺑﻮد راﺳﺘﯽ ﺧﻄﺎﯾﯽ ﮐﻨﺪ درﮔﺬارﻧﺪ ازو‪.‬ﺳﻌﺪي‬ ‫)ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﮔﻔﺖ ﭼﻪ ﺧﻄﺎ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ از دﯾﺪﻧﺶ ﻣﻠﻮﻟﯽ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳﻌﺪي ||(‪ .‬ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ ﮔﯿﺎه و ﺧﺸﮏ ﺷﺪن ﮔﯿﺎه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﭼﻮن ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑﮑﻨﻨـﺪ ] ﺑـﺎدام رﯾﺸﻪ ﻗﻮي ﮐﺮده را [ و ﺑـﺎز ﻧﺸﺎﻧﻨـﺪ ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﻄـﺎ ﮐﻨـﺪ و ﻧﮕﯿﺮد‪) .‬ﻓﻼﺣﺖ ﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺑﻬﺮ ﻧﻮﻋﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻨﺸﺎﻧﻨﺪ ] ﺳﻔﯿﺪدار [ را ﺑﮕﯿﺮد و ﮐﻢ ﺧﻄﺎ ﮐﻨﺪ‪) .‬ﻓﻼﺣﺖ ﻧﺎﻣﻪ(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﮔﺮ‪.‬‬



‫گ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﺎﮐﺎر‪ .‬ﮔﻨﻬﮑﺎر‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﻄﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫گ ِر َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(اﺷـﺘﺒﺎه ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬ﺳـﻬﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬ﺗﺨﻄﺌﻪ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻧﻪ در ﻫﺮ ﺳﺨﻦ ﺑﺤﺚ ﮐﺮدن رواﺳﺖ‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﻄﺎ ﺑﺮ ﺑﺰرﮔﺎن ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺧﻄﺎﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮔﯿﺮد ﺧﻄﺎ ﺑﺮ ﻧﻈﻢ ﺣﺎﻓﻆ ﮐﻪ ﻫﯿﭽﺶ ﻟﻄﻒ در ﮔﻮﻫﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ ||‪ .‬ﮔﻨﺎه‬ ‫ﮐﺴﯽ را ﻣﻮرد ﻋﻘﺎب ﻗﺮار دادن ‪ :‬ﺧﻄﺎي ﺑﻨﺪه ﻧﮕﯿﺮي ﮐﻪ ﻣﻬﺘﺮان و ﻣﻠﻮك ﺷﻨﯿﺪه اﻧﺪ ﻧﺼﯿﺤﺖ ز ﮐﻬﺘﺮان ﺧﺪم‪.‬ﺳﻌﺪي ||‪ .‬ﻋﯿﺐ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎ ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬



‫گ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( اﺷـﺘﺒﺎه ﮔﻔﺘﻦ‪ .‬ﻏﻠﻂ ﮔﻔﺘﻦ‪ .‬اﺷـﺘﺒﺎه ﮐﺮدن)‪ : (1‬ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻄﺎ ﮔﻔﺘﻢ اﮔﺮ ﺧﻮاﻧـﺪﻣﺖ ﻋﻔﻮ ﮐﻦ از ﺑﻨـﺪه ﻗﺼﻮر اي‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺻﻨﻢ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ - (1) .‬در آﻧﻨﺪراج ذﯾﻞ ﺧﻄﺎ ﮔﻔﺘﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺧﻄﺎ ﮐﺮدن و زدن و ﺑﺎﺧﺘﻦ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﻄﺎ رﻓﺘﻦ و داﺷﺘﻦ و ﺷﺪن و‬ ‫اﻓﺘـﺎدن ﻻـزم آﻧﺴﺖ و ﺧﻄـﺎ درﮔﺬاﺷـﺘﻦ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺑﺨﺸـﯿﺪن و ﺧﻄـﺎ ﺧﻮردن ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺳـﻬﻮ ﺷـﺪن و ﺧﻄﺎ دﯾـﺪن و ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﻧﻬﺎدن و دادن و‬ ‫اﻧـﺪاﺧﺘﻦ‪ ،‬ﻫﺮ ﮐﺪام ﻣﻌﺮوف‪ :‬دور ﻓﻠﮏ ﺟﺰ ﺑﺘﻮ ﭘﺲ از ﭘﺪر ﺗﻮ ﺧﻂ وزارت ﺑﻬﺮﮐﻪ داد ﺧﻄﺎ داد‪ .‬اﻣﯿﺮﻣﻌﺰي‪ .‬ﻧﮕﻬﺪار ﻣﺎ را ز راه ﺧﻄﺎ ﺧﻄﺎ‬ ‫درﮔـﺬار و ﺻﻮاﺑﻢ ﻧﻤـﺎ‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﺷـﯿﺮاز‪ .‬ﺗﺮك ﺧﻄـﺎي آﻓﺖ ﺟـﺎن ﺷـﺪ ﺧﻄـﺎﺳﺖ آﻧـﮏ ﺑﺮ دﯾـﺪه ﻋﯿﺐ ﮔﯿﺮم و ﺑﺮ دل ﺧﻄﺎ ﻧﻬﻢ‪ .‬اﻣﯿﺮﺣﺴـﻦ‬ ‫دﻫﻠﻮي‪ .‬ﺗﯿﺮي ﮐﻪ زدي ﺑﺮ دﻟﻢ از ﻏﻤﺰه ﺧﻄﺎ رﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﺎز ﭼﻪ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﮐﻨﺪ راي ﺻﻮاﺑﺖ‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪء ﺷﯿﺮاز‪ .‬راه ﺑﺎرﯾﮏ و ﮐﺎﺳﻪ ﻟﺐ رﯾﺰ اﺳﺖ‬ ‫دم ﻧﮕﻬـﺪار ﺗـﺎ ﺧﻄـﺎ ﻧﺨﻮرد‪ .‬ﺑـﺎﻗﺮ ﮐﺎﺷـﯽ‪ .‬ﻣﯽ زد ز ﻧـﺎوك ﻣﮋه ﻋﺸﺎق را ﭼﻮ ﺻـﯿﺪ اﯾﻦ ﺗﯿﺮ ﺑﺮ ﻧﺸﺎﻧﻪء دﻟﻬﺎ ﺧﻄﺎ ﻧـﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻋﻠﯽ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 829‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﻫﻤﭽﻮ آن ﻓﺮدي ﮐﻪ از وي ﺳـﻬﻮ ﮐـﺎﺗﺐ ﺣـﮏ ﺷﻮد ﻣﯽ ﺧﻮرد ﻫﺮﮐﺲ ﺧﻄـﺎﺋﯽ‪ ،‬ﻣـﺎ دل ﺧﻮد ﻣﯽ ﺧﻮرﯾﻢ‪ .‬ﺗﺄﺛﯿﺮ‪ .‬در ﺻـﯿﺪ وﺻﻞ ﻧﺎوك‬ ‫ﺗـﺪﺑﯿﺮ ﻏﻤﮑﺸﺎن ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ آﺧﺮ ﺧﻄﺎ ﻓﺘﺎد‪ .‬ﻇﻬﻮري‪ .‬ﺟﺎم از ﮐﻔﻢ ﺧﻄﺎ ﺷـﺪ و دردي ﮐﺸـﯽ ﮔﺮﻓﺖ ﮔﻔﺘﺎ ﺑﻨﻮش ﺗﺎ ﻧﮑﻨﯽ در ﺧﻄﺎ‬ ‫ﻏﻠﻂ‪ .‬واﻟﻪ ﻫﺮوي‪ .‬ﺧﺪاوﻧـﺪا ﺑﻪ اﻋﺰاز ﺷـﻬﯿﺪاﻧﺖ ﮐﻪ در ﻣﺤﺸـﺮ ﺧﻄﺎي ﻗﺘﻞ ﻣﻦ ﺑﺮ ﺟﺎﻧﺐ ﻗﺎﺗﻞ ﻧﯿﻨـﺪازي‪ .‬ﻣﻼ ﻧﺴـﺒﺘﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺑﯿﻨﯽ زد و ﺧﻮرد‬ ‫دﻟـﺪار را ﭼﻨﯿﻦ ﻫﻮش آن ﻃﻔـﻞ ﻧﻮﮐﺎر را ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ز ﻃﻔﻠﯽ ﺧﻄﺎﺋﯽ ﻧﺰد ﺑﺠﺰ ﺷـﯿﺸﻪء دل ﺑﺠﺎﺋﯽ ﻧﺰد‪ .‬ﻣﯿﺮزا ﻃﺎﻫﺮوﺣﯿـﺪ در ﺗﻌﺮﯾﻒ وﻓﺎق‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎ ﺑﺎﺧﺘﯽ و ﺗﯿﺮ اﺻﺎﺑﺖ از ﮐﻤﺎن ﮔﻤﺎن ﺑﺮ ﻫﺪف ﯾﻘﯿﻦ ﻧﯿﻨﺪاﺧﺘﯽ‪) .‬ﻣﻼ ﻧﺼﯿﺮاي ﻫﻤﺪاﻧﯽ در ﺗﻌﺮﯾﻒ اﺻﻔﻬﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﮔﯿﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( اﺷﺘﺒﺎه ﮔﯿﺮ‪ .‬ﻏﻠﻂ ﮔﯿﺮ‪ .‬ﺳﻬﻮﮔﯿﺮ ||‪ .‬ﺟﺮم ﮔﯿﺮ‪ .‬ﮔﻨﺎه ﮔﯿﺮ‪ .‬از ﺧﻄﺎ درﻧﮕﺬر‪ .‬ﭘﻮزش ﮔﻨﺎه ﻧﭙﺬﯾﺮ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎل‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ﻃﺎ[ )ع ص( ﺑﺮ ﻋﯿﺎل ﺧﻮد ﺗﻨﮓ ﮔﯿﺮﻧﺪه در ﻧﻔﻘﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﻟﮥ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ﻃﺎ َل[ )ع ص( زن ﻓﺎﺣﺸﻪ و ﺑﺪﻧﺎم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎم‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( زه آوﯾﺨﺘﻪ ﺑﮑﻤـﺎن‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧُﻄﻢ ||‪ .‬زه ﮐﻤـﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧُﻄﻢ ||‪ .‬ﻣﻬﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧُﻄﻢ ‪:‬ﻣﻼح ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﺸﺘﯽ را ﺧﻠﻠﯽ ﻫﺴﺖ ﯾﮑﯽ از ﺷـﻤﺎ ﮐﻪ دﻻورﺗﺮﺳﺖ‪ ...‬ﺑﺎﯾـﺪ ﮐﻪ ﺑـﺪﯾﻦ ﺳـﺘﻮن رود و‬ ‫ﺧﻄـﺎم ﮐﺸـﺘﯽ ﺑﮕﯿﺮد‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي ||(‪ .‬داﻏﯽ اﺳـﺖ ﺷـﺘﺮان را در ﺑﯿﻨﯽ و ﯾـﺎ در ﻋﺮض روي ﺗـﺎ رﺧﺴـﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬اﻏﻠﺐ ﺷﺘﺮان ﺑﯿﮏ ﺧﻄﺎم ﯾﺎ دو ﺧﻄﺎم داغ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺟﻤﻞ ﻣﺨﻄﻮم ﺧﻄﺎم او ﺧﻄﺎﻣﯿﻦ )ﺑﺼﻮرت اﺿﺎﻓﻪ(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎم‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼﺪر ﺛﻼﺛﯽ »َﺧﻄﻢ« و ﺛﻼﺛﯽ ﻣﺰﯾﺪﻓﯿﻪ »ﻣﺨﺎﻃﻤﻪ« اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﻄﻢ« و »ﻣﺨﺎﻃﻤﻪ« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎم‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ﻃﺎ[ )ع ص( ﻣﺸﮑﯽ ﮐﻪ ﭘﺮﺑﻮي ﮐﻨﺪ ﺧﯿﺸﻮم را‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻣﺴﮏ ﺧﻄﺎم‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ده ﮐـﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﻠـﻮرد ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰ ﺳـﯿﺮﺟﺎن‪ .‬واﻗـﻊ در ‪63‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور ﺳـﻌﯿﺪآﺑﺎد ﺳـﺮ راه ﻣﺎﻟﺮو ﺗﻨﮕﻮﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﺳﺮخ‪ .‬اﯾﻦ ده ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﺳﺮدﺳـﯿﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺰارع اﺣﻤـﺪي و ده و ﻋﻮاﻟﯽ و ﻏﺮﺑﺎﺋﯽ ﺟﺰء اﯾﻦ ده اﺳﺖ و ﺳﺎﮐﻨﺎن آن از‬ ‫ﻃﺎﯾﻔﻪء ﻗﺮاﺋﯽ اﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(8‬‬ ‫ﺧﻄﺎي‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﮐﺸﻮر ﺧﻄﺎ‪ .‬ﮐﺸﻮر ﺧﺘﺎ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﺘﺎ« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﯾﺎ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ِج ﺧﻄﯿﺌﮥ و ﺧﻄﯿﮥ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎﯾﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﯿﺎن وﻻﯾﺖ ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﺸﻬﺪ‪ .‬واﻗﻊ در ‪28‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ و ﻣﺸﻬﺪ و ﺷﻤﺎل ﮐﺸﻒ رود‪.‬‬ ‫اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در ﺟﻠﮕﻪ واﻗـﻊ‪ ،‬ﺑـﺎ آب و ﻫـﻮاي ﻧﻮاﺣﯽ ﺳﺮدﺳـﯿﺮي و داراي ‪ 108‬ﺗـﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از رودﺧـﺎﻧﻪ و ﻣﺤﺼـﻮل آﻧﺠﺎ‬ ‫ﻏﻼت‪ ،‬ﺑﻨﺸﻦ و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻟﺪاري و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑﺎﻓﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﻄﺎﯾﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺸﺎرﯾـﺎت ﺑﺨﺶ آﺑﯿـﮏ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻗﺰوﯾـﻦ‪ .‬واﻗـﻊ در ‪27‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ آﺑﯿـﮏ و ‪8‬ﻫﺰارﮔﺰي راه‬ ‫ﻋﻤـﻮﻣﯽ‪ .‬آب و ﻫﻮاي آن ﻣﻌﺘـﺪل و داراي ‪ 178‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﭼﻐﻨـﺪر ﻗﻨـﺪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫زراﻋﺖ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﯾﻖ ﻋﻨﺪال ﺗﭙﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(1‬‬ ‫ﺧﻄﺎي ﻣﻄﻠﻖ‪.‬‬



‫]َخ ِي ُم َل[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﻔﺎوت ﺑﯿﻦ ﻣﻘـﺪار واﻗﻌﯽ ﯾﮏ ﮐﻤﯿﺖ و ﻣﻘﺪاري ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻄﺎي‬ ‫ﻣﻄﻠﻖ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨـﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﮐﻤﯿﺘﻬﺎي واﻗﻌﯽ ‪ a‬و ‪ b‬و ‪ c‬و‪ ...‬و ﺧﻄـﺎي ﻣﻄﻠﻖ ﻫﺮﯾﮏ را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ Da‬و ‪ Db‬و ‪ ...Dc‬ﺑﻨﻤﺎﯾﺎﻧﯿﻢ و ‪ S‬ﻣﺠﻤﻮع‬ ‫ﮐﻤﯿﺘﻬﺎي واﻗﻌﯽ ‪ a‬و ‪ b‬و ‪ ...c‬ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﻄﺎي ﻣﻄﻠﻖ ‪S‬ﻧﯿﺰ ‪Ds‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻮاره ﺑﯿﻦ ‪s‬و‪ DaD‬و ‪ Db‬و ‪ ...Dc‬اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪Ds ...‬‬ ‫‪.= Da + Db + Dc‬‬ ‫ﺧﻄﺎي ﻧﺴﺒﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِي ِن[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺗﻌﺮﯾﻒ‪ :‬ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﯿﻦ ﺧﻄـﺎي ﻣﻄﻠﻖ ﯾـﮏ ﮐﻤﯿﺖ ﺑﻤﻘـﺪار واﻗﻌﯽ آن ﮐﻤﯿﺖ ﺧﻄـﺎي ﻧﺴـﺒﯽ‬ ‫ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ در ﮐﻤﯿﺘﻬﺎي واﻗﻌﯽ ‪ a‬و ‪ b‬و ‪ ... c‬ﺧﻄﺎي ﻣﻄﻠﻖ ﻫﺮ ﯾﮏ ﺑﺼﻮرت ‪ Da‬و ‪ Db‬و ‪ ... Dc‬ﺑﺎﺷﺪ و ‪S‬ﻣﺠﻤﻮع ﮐﻤﯿﺘﻬﺎي‬ ‫واﻗﻌﯽ ‪ a‬و ‪ b‬و ‪ c‬ﺑﺎﺷﺪ و ‪DS‬ﺧﻄﺎي ﻣﻄﻠﻖ ‪S‬ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻮاره راﺑﻄﻪء زﯾﺮ ﺑﯿﻦ آﻧﻬـﺎ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ Dcb +DaS...+ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻄﺎي ﻧﺴﺒﯽ‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻣﺴﺎوﯾﺴﺖ ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮع ﺧﻄﺎﻫﺎي ﻧﺴﺒﯽ ﮐﻤﯿﺘﻬﺎي اﺟﺰاء ﺟﻤﻊ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﮐﻒ اﻧـﺪاﺧﺘﻦ دﯾـﮓ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻄـﺄت اﻟﻘـﺪر ﺑﺰﺑـﺪﻫﺎ ﺧـﻂ ء‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب )||(‪ .‬ص( ﻧﺎراﺳﺖ‪ .‬ﺿﺪ ﺻﻮاب‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ء ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( ﮔﻨـﺎه ﮐﺮدن ﺑﻘﺼـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﮔﻨﺎه ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻄﯽ ء ﻓﯽ ذﻧﺒﻪ؛ ﺑﺮاه ﺧﻄﺎ‬ ‫رﻓﺖ ﺑﻘﺼﺪ و ﯾﺎ ﺑﺪون ﻗﺼﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب )||(‪ِ .‬ا( ﮔﻨﺎه ﺑﻌﻤﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ اﺑﺮو‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َا[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻂ دو اﺑﺮو ﺑﺮ ﺻﻮرت ||‪ .‬ﺷﮑﻠﯽ ﭼﻮن ﭘﺮاﻧﺘﺰ و ﮐﺮوﺷﻪ ﮐﻪ در رﯾﺎﺿﯽ ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ اﺟﺮي‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط ِا[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﮑﻢ اﻧﻌـﺎم و آﻧﺮا ﺑﺮات اﺟﺮي ﻫﻢ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬آرزو آﯾـﺪ ﻫﻤﯽ ﻧﺠﻮم ﻓﻠـﮏ را ﮐﺰ ﺗﻮ‬ ‫ﺳﺘﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﺧﻂ اﺟﺮي‪ .‬اﻣﯿﺮﻣﻌﺰي )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ارﺗﺒﺎط‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط ِا ِت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺴـﯿﺮي ﮐﻪ واﺳـﻄﻪء ارﺗﺒﺎط ﯾﮏ واﺣﺪ اﺳﺖ در ﻟﺸﮑﺮﮐﺸـﯽ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﻗﺴـﻤﺘﻬﺎ ﺑﺨﺼﻮص ﻣﺮﮐﺰ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ارﻣﻨﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َا َم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻂ ﻗﻮم آرﻣﻨﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ص ‪ 98‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ارهء ﭘﺸﺖ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َاْر َر ِي ُپ[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺧﻄﯽ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﭘﺸﺖ ﺑﺪرازي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ از ﺧﻮن ﻧﻮﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َا ِن ِو َت[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﮐﻤﺎل ﻋﺠﺰ اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ازرق‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َا َر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎم ﺧﻂ ﭼﻬﺎرم ﺑﺎﺷﺪ از ﺟﻤﻠﻪء ﻫﻔﺖ ﺧﻂ ﺟﺎم ﺟﻢ و آﻧﺮا ﺧﻂ ﺳﯿﺎه ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪:‬‬ ‫ﻟﻌﻞ در ﺟﺎم ﺗﺎ ﺧﻂ ازرق ﺷﻌﻠﻪ در ﭼﺮخ اﺧﻀﺮ اﻧﺪازد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﯽ اﺣﻤﺮ از ﺟﺎم ﺗﺎ ﺧﻂ ازرق ز ﭘﯿﺮوزه ﻟﻌﻞ ﺑﺪﺧﺸﺎن ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﯽ‬ ‫ﺗﺎ ﺧﻂ ازرق ﻗﺪح ﮐﺶ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ از ﻗﻠﻢ رﯾﺨﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َا َق َل َت[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﺮﻗﻮم ﺷﺪن‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ اﺳﺘﻮاء ‪.‬‬



‫)‪] (1‬ـَﺧ ْﻂ ِط ِا ِت[ )ِاخ( ﺧﻄﯽ اﺳﺖ ﻣﻮﻫﻮم ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳـﺮ آن ﺑﻤﺸـﺮق و ﺳـﺮ دﯾﮕﺮ ﺑﻤﻐﺮب ﮐﻪ ﺣﮑﻤﺎ در زﻣﯿﻦ ﺑﻤﻘﺎﺑﻠﻪ و ﻣﺤﺎذات داﺋﺮهء‬ ‫ﻣﻌـﺪل اﻟﻨﻬﺎر ﺑﺮ وﺳﻂ زﻣﯿﻦ ﻓﺮض ﮐﻨﻨـﺪ ﺑﻨﻬﺠﯽ ﮐﻪ اﮔﺮ داﯾﺮهء ﻣﻌﺪل اﻟﻨﻬﺎر ﻗﺎﻃﻊ ﻋﺎﻟﻢ ﺷﺪه زﻣﯿﻦ را ﻫﻢ ﻗﻄﻊ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﭘﺲ زﻣﯿﻦ از ﺟﺎﯾﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﻗﻄﻊ ﺷﻮد ﻫﻤﺎﻧﺠـﺎ ﺧـﻂ اﺳـﺘﻮاﺳﺖ و ﻣﻌـﺪل اﻟﻨﻬـﺎر‪ ،‬داﯾﺮه اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﺼـﯿﻒ ﻓﻠﮏ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ از ﻣﺸـﺮق ﺗﺎ ﺑﻤﻐﺮب و اﯾﻦ داﯾﺮه را‬ ‫ﻣﻌﺪل اﻟﻨﻬﺎر از آن ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺳـﯿﺮ آﻓﺘﺎب ﺑﺮ اﯾﻦ داﯾﺮه ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﻟﯿﻞ و ﻧﻬﺎر در ﺟﻤﯿﻊ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯿﺸﻮد ﻣﮕﺮ در ﻋﺮض ﺗﺴﻌﯿﻦ و‬ ‫آﻓﺘﺎب را ﺑﺮ اﯾﻦ داﺋﺮه اﺗﻔﺎق ﺳﯿﺮ در ﺳﺎل دوﺑﺎر اﻓﺘﺪ ﯾﮑﯽ در اول ﺣﻤﻞ و دﯾﮕﺮ در آﺧﺮ ﺳﻨﺒﻠﻪ و ﺧﻂ اﺳﺘﻮاء را‪ ،‬ﺧﻂ اﺳﺘﻮا از آن ﮔﻮﯾﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ در آﻧﺠـﺎ دوازده ﻣﺎه ﻟﯿﻞ و ﻧﻬﺎر ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﺎﻟﺘﻘﺮﯾﺐ و ﺧﻂ اﺳـﺘﻮا از ﺟﻨﻮب ﭼﯿﻦ ﺷـﺮوع ﺷـﺪه ﺑﺮ ﮔﻨﮓ دژ و ﺟﺰﯾﺮهء ﺟﻤﮑﻮث‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺮ ﺟﻨﻮب ﺳﺮاﻧﺪﯾﺐ و ﺟﺰاﯾﺮ زﻧﮓ و ﺑﺮ ﺟﻨﻮب ﺳﯿﺎﻫﺎن ﻣﻐﺮب ﺑﻪ ﺑﺤﺮ اﻗﯿﺎﻧﻮس ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯿﺸﻮد و ﺧﻂ اﺳﺘﻮاء ﻣﺠﺎزًا ﻣﻌﺪل اﻟﻨﻬﺎر را‬ ‫ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨﺪراج( )از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬داﯾﺮهء ﻋﻈﯿﻤﻪ اي ﮐﻪ در وﺳﻂ ﮐﺮهء ارض رﺳﻢ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻨﺤﻮي ﮐﻪ آﻧﺮا ﺑﺪو‬ ‫ﻧﯿﻤﮑﺮه ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﻧﻤﺎﯾـﺪ و ﻓﺎﺻـﻠﻪء ﻫﻤﻪء ﻧﻘـﺎط آن از دو ﻗﻄﺐ ﻣﺴـﺎوي و ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮد‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬داﯾﺮهء ﻋﻈﯿﻤﻪ اي ﮐﻪ ﻣﺤﯿﻂ اﺳﺖ ﺑﺮ‬ ‫زﻣﯿﻦ ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﻣﻌـﺪل اﻟﻨﻬﺎر ﺑﺮ ﻓﻠﮏ و در آﻧﺠﺎ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺷﺐ و روز ﯾﮑﺴﺎن ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻣﻔﺎﺗﯿـﺢ اﻟﻌﻠﻮم( ‪ :‬رﺑﻊ زﻣﯿﻦ ز درﮔﻬﺖ ﺛﻠﺚ ﻧﻬﻨـﺪ و‬ ‫ﺑﻌـﺪ از اﯾﻦ زآن ﺳﻮي ﺧﻂ اﺳـﺘﻮاء در ﺧﻂ ﺣﮑﻤﺖ آوري‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ز ﺧﻂ اﺳـﺘﻮاء و ﺧﻂ ﻣﺤﻮر ﻓﻠﮏ را ﺗﺎ ﺻـﻠﯿﺐ آﯾﺪ ﻫﻮﯾﺪا‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺗﯿﺮ ﭼﻮن در زه ﻧﺸﺎﻧـﺪي ﺑﺮ ﮐﻤـﺎن ﭼﺮخ وش ﮔﻔﺘﯽ او ﻣﺤﻮر ﻫﻤﯽ راﻧـﺪ ز ﺧـﻂ اﺳـﺘﻮا‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻓﻠﮏ ﻫﻢ دوﺗﺎ ﭘﺸﺖ ﭘﯿﺮي اﺳﺖ ﮐﻮ را‬ ‫ﻋﺼﺎ ﺟﺰ ﺧﻂ اﺳـﺘﻮاﺋﯽ ﻧﯿﺎﺑﯽ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﻂ اﺳﺘﻮا ﺑﺮ اﻓﻖ ﺳﺮ ﻧﻬﺎد ﻣﯿﺎﻧﺠﯽ ﺑﻘﻄﺐ ﺷﻤﺎل اوﻓﺘﺎد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮔﻮي ﺧﺎﮐﯽ ﺷﮑﻞ را ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ از ﺑﻬﺮ‬ ‫ﺛﺒﺎت ﺑﺮ ﻣﯿﺎن از ﺳﺎﯾﻪء ﺣﻠﻢ ﺗﻮ ﺧﻂ اﺳـﺘﻮاﺳﺖ‪ .‬ﺿـﯿﺎءاﻟﺪﯾﻦ ﺳـﻨﺠﺮي )ﻟﺒﺎب ج‪ 1‬ص‪ .(|| 14‬در اﺻـﻄﺮﻻب‪ ،‬ﺧـﻂ ﻣﻘﺴﻮﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از‬ ‫ﻣﺸﺮق ﺑﻤﻐﺮب ﮐﺸﻨﺪ و ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺰ ﺻﻔﺤﻪ ﮔﺬرد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - (1) .‬در اﺷﻌﺎر ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﺪون »ﻫﻤﺰه« ﻫﻢ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ اﺷﮏ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َا[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎم ﺧﻂ ﭘﻨﺠﻢ اﺳﺖ از ﺟﺎم ﺟﻤﺸﯿﺪ و آﻧﺮا ﺧﻂ ﺧﻄﺮ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ اﻓﻖ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط ُا ُف[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( داﯾﺮهء اﻓﻖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﻓﻖ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧـﺎﻣﻪ ﺷﻮد ‪ :‬ﺑﺮﻧـﮓ ﺧﻂ اﻓﻖ ﺗﺎ زﻣﯿﻦ ﺷﻮد‬ ‫ﯾﮑﺴﺎن اﮔﺮ ﺷﮑﻮه ﺗﻮ ﮔﺮدد ﺑﭽﺮخ ﺳﺎﯾﻪ ﻓﮑﻦ‪ .‬ﺗﺄﺛﯿﺮ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ اﻓﻘﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط ُا ُف[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻫﺮ ﺧﻄﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮازات اﻓﻖ رﺳﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ اﻟﺤﺎق‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط ِا[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪﮔﺎن در ﻣﻘﺎم اﻟﺤﺎق ﮐﺸـﻨﺪ و اﯾﻦ اﺻـﻄﻼح اﻫﻞ دﻓﺎﺗﺮ اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ اﻟﻔﺒﺎﯾﯽ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط َا ِل[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺮﺣﻠﻪء ﭘﻨﺠﻢ از ﻣﺮاﺣـﻞ ﺳـﯿﺮ ﺧﻄﻮط اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺻـﺪا ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺨﺼﻮص دارد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺧﻂ‬ ‫اﻣﺮوزي ﻣﺎ اﮔﺮ ﮐﺎم رﻋﺎﯾﺖ اﻋﺮاب را ﮐﺮده ﺑﺎﺷﯿﻢ ﻣﺜﻞ اﯾﻨﮑﻪ در ﻗﺮآن ﻣﺮاﻋﺎت ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ص‪ .(15‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻂ‬ ‫در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻂ اﻟﻤﺎس‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َا[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻂ ﻣﯿﮕﻮن از ﻣﺼـﻄﻠﺤﺎت اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻣﻮي ﺧﻂ ﻣﺮدم ﺳـﻔﯿﺪرﻧﮓ ﮐﻪ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ اﻧـﺪك ﺳـﺮﺧﯽ ﯾﺎ‬ ‫ﺳﭙﯿﺪي ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺧﻂ راه ﻣﯿﮕﻮن از ﻣﺼﻄﻠﺤﺎت‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ اﻟﻤﺠﻤﻮع‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ُﻃـ ْﻞ َم[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻓﻦ ﺑﮑـﺎر ﺑﺴـﺘﻦ ﻋﻼﻣـﺎت اﺧﺘﺼـﺎري و ﻗﺮاردادي ﺑﺮاي ﺗﺴـﺮﯾﻊ در ﺛﺒﺖ اﻗﻮاﻟﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﺗﻨـﺪﻧﻮﯾﺲ ﺑﺎ‬ ‫ﻋﻼﺋﻢ ﺧﺎص)‪ (1‬اﯾﻦ ﻓﻦ ﻋﻼﻣﺘﻬﺎي ﺧﺎص دارد ﮐﻪ ﻣﻮرد ﭘـﺬﯾﺮش ﻫﻤﻪ ﺗﻨـﺪﻧﻮﯾﺴﺎﻧﺴﺖ و در اﯾﻦ ﻋﻼﺋﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﺗﻠﻔﻆ ﮐﻠﻤﺎت ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺑﮑﺎر ﺑﺴﺘﻦ آﻧﻬﺎ ﺛﺒﺖ اﻗﻮال ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺮﯾﻊ ﺗﺮ از ﺛﺒﺖ اﻟﻔﺒﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻣﯿﺸﻮد‪) . .‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪Stenographie - (1‬‬ ‫ﺧﻂ اﻣﺎن‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط َا[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺧـﻂ ﺧﻮن‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬و ﺑﺨﺖ ﻧﺼـﺮ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺮد را ﮐﻪ ﺧـﻂ اﻣﺎن داده ﺑﻮد اﻟﺒﺘﻪ ﻧﯿﺎزرد و‬ ‫ﭘﯿﻮﺳـﺘﮕﺎﻧﺶ را‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾـﺦ(‪ .‬از دﺳﺖ روزﮔﺎر ﺳـﺘﻤﮕﺮ ﺑﻌﻬﺪ او زي اﻫﻞ ﺷـﻬﺮ ﻧﺨﺸﺐ ﺧﻂ اﻣﺎن رﺳـﯿﺪ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺳـﭙﻬﺮ ﻗﺪ را ﻫﺮ‬ ‫ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺮﮐﺸـﯿﺪهء ﺗﺴﺖ ﺳـﭙﻬﺮ درﻧﮑﺸﺪ ﺧﻂ ﺧﻂ اﻣﺎﻧﺶ را‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺳﺎﻗﯿﺎ ﻋﺸـﺮت اﻣﺮوز ﺑﻔﺮدا ﻣﻔﮑﻦ ﯾﺎ ز دﯾﻮان ﻗﻀﺎ ﺧﻂ اﻣﺎﻧﯽ ﺑﻤﻦ‬ ‫آر‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬از ﻫﻮاﺧﻮاﻫﺎن ﻣﺸﻮ ﻏﺎﻓﻞ ﮐﻪ وﻗﺖ ﺑﺮﮔﺮﯾﺰ ﻃﻮق ﻗﻤﺮي ﺳﺮو را ﺧﻂ اﻣﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪن‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ اﻧﮕﺸﺖ‪.‬‬



‫گ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( اﺛﺮ اﻧﮕﺸﺖ ﮐﻪ در ﭼﯿﻦ ﺑﺮ اﺳـﻨﺎد و ﻗﺒـﺎﻟﻪ ﻫـﺎ ﻣﯽ ﻧﻬﺎدﻧـﺪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬و ﻣﯽ‬ ‫]ـَﺧ ْﻂ ِط َا ُ‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ اﺛﺮ ﻫﯿﭻ دو اﻧﮕﺸﺘﯽ ﺷﺒﯿﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬اﺧﺒﺎر اﻟﺼﯿﻦ و اﻟﻬﻨﺪ ص‪.(64‬‬ ‫ﺧﻂ اوﺳﺘﺎ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َا ِو[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( از ﺧﻄﻮط ﻗﺪﯾﻤﻪ و ﮐﺎم اﻟﻔﺒﺎﺋﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ص‪ .(16‬ﺧﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ آن اوﺳﺘﺎ‬ ‫را ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اوﺳﺘﺎ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻂ اول‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط َاْو َو[ )ﺗﺮﮐﯿـﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﺮف اول از ﺣﺮوف ﮐﻪ اﻟـﻒ ﺑﺎﺷـﺪ ||‪ .‬ﻋﺮش ||‪ .‬ﻣﮑﻪء ﻣﻌﻈﻤﻪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﺑﺮﻫـﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ اﯾﺎغ‪.‬‬



‫]ـَﺧـ ْﻂ ِط ِا[ )ﺗﺮﮐﯿـﺐ اﺿــﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐـﺐ( ﯾﮑﯽ از ﺟﻤﻠـﻪ ﺧﻄﻬـﺎﯾﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ در ﺟـﺎم ﺟـﻢ ﺑـﻮده وﻟﯽ اﻣﺮوز در ﻏﯿﺮ آن ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺑﺎﺷــﺪ‪.‬‬ ‫)آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺗﺎرﯾﮏ ﺑﻮد ﻋﻤﺮي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺸﻖ ﻃﻔﻼن ﺷﺪ از ﻓﺮوغ ﺑﺎده ﺧﻂ اﯾﺎغ روﺷﻦ‪ .‬ﻋﻠﯽ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺐ‪.‬‬



‫]ُخ َط[ )ع ِا( ِج ُﺧﻄـَﺒ ﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟـﻮع ﺑـﻪ ﺧﻄﺒـﻪ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧـﺎﻣﻪ ﺷـﻮد ‪ :‬ﺑﻠﺒﻼـن ﮔـﻮﺋﯿﺎ‬ ‫ﺧﻄﯿﺒﺎﻧﻨـﺪ ﺑﺮ درﺧﺘﺎن ﻫﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺧﻄﺐ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﭼﻮن از ﺧﻄﺐ ﻓﺎرغ ﺷﺪم واﺟﺐ دﯾﺪم اﻧﺸﺎ ﮐﺮدن ﻓﻌﻠﯽ دﯾﮕﺮ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﮐﻮرﻧﺪ و‬ ‫ﮐﺮ ﻫﺮ آﻧﮑﻪ ﻧﺒﯿﻨﻨﺪ و ﻧﺸـﻨﻮﻧﺪ ﺑﺮ ﺧﺎك ﺧﻂ اﯾﺰد و از آﺳـﻤﺎن ﺧﻄﺐ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻣﻮﻧﺲ ﺟﺎن و دل ﻣﻦ ﭼﯿﺴﺖ ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﻗﺮان ﺧﺎﮐﭙﺎي‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻦ ﭼﯿﺴﺖ اﺷـﻌﺎر و ﺧﻄﺐ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬از ﺑﺮ ﻋﺮش ﮐﻨﺪ ﺧﻄﺒﻪ آن ﺟﺎه و ﻣﺤﻞ ﻫﺮﮐﻪ از ﺑﺮﮐﻨﺪ از ﺷﻌﺮ و ﺛﻨﺎي ﺗﻮ ﺧﻄﺐ‪ .‬ﺳﻨﺎﺋﯽ‪.‬‬ ‫در ﮐﺘﺎب ﻟﻄﺎﯾﻒ اَﻻداب از ﻣﺼﻨﻔﺎت ﻋﺘﺒﯽ ﻧﻮادر اﺧﺒﺎر و ﺑﺪاﯾﻊ ﺧﻄﺐ و اﺷﻌﺎر او ﺑﻌﻀﯽ ﻣﺴﻄﻮر اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺐ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺣﺎل‪ .‬ﺷﺎن‪ .‬ﮐﺎر ﺧﻮاه ﺧﺮد ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺑﺰرگ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﻄﻮب‪ .‬ﻗﺎل ﻓﻤﺎ ﺧﻄﺒﮏ‬ ‫ﯾﺎ ﺳﺎﻣﺮي‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(20/95‬و وﺟﺪ ﻣﻦ دوﻧﻬﻢ اﻣﺮاﺗﯿﻦ ﺗﺬودان ﻗﺎل ﻣﺎ ﺧﻄﺒﮑﻤﺎ ﻗﺎﻟﺘﺎ ﻻﻧﺴـﻘﯽ ﺣﺘﯽ ﯾﺼﺪر اﻟﺮﻋﺎء و اﺑﻮﻧﺎ ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ‪) .‬ﻗﺮآن‬ ‫‪ .(28/23‬ﻗﺎل ﻓﻤﺎ ﺧﻄﺒﮑﻢ ﯾﺎ اﯾﻬﺎ اﻟﻤﺮﺳـﻠﻮن‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(|| 15/57‬ﮐـﺎر ﺑﺰرگ‪ .‬ﺣﺎدﺛﻪء ﻋﻈﯿﻢ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬اﯾﻦ ﭼﻪ ﺧﻄﺐ و‬ ‫ﺧﻄﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ )|| (‪ .‬اِﻣﺺ( ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎري زن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺐ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼـﺪر دﯾﮕﺮ ِﺧﻄَﺒﻪ‪ِ .‬ﺧِﻄﯿـﺒﯽ؛ ﺧﻮاﺳـﺘﮕﺎري ﮐﺮدن زن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺐ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( زﻧﯽ ﮐﻪ او را ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎري ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ ||‪ .‬ﻣﺮد زن ﺧﻮاﻫﻨﺪه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪ ،‬اﺧﻄـﺎب‪ .‬ﯾﻘـﺎل‪ :‬ﻫﯽ ﺧﻄﺒـﮥ و ﻫﻮ ﺧﻄﺒﻬﺎ ||‪ .‬ﺧﻄﺐ ﻧِﮑـﺢ؛ ﮐﻠﻤﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑـﺪان ﻧﮑﺎح ﮐﻨﻨـﺪ و ﯾﻘﻮل اﻟﺨﺎﻃﺐ ﺧﻄﺐ و‬ ‫ﯾﻘﻮل اﻟﻤﺨﻄﻮب ﻧﮑﺢ و ﮐﺬﻟﮏ ُﺧﻄﺐ ﻧُﮑﺢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺐ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج اﺧﻄﺐ و ﺧﻄﺒﺎء‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ُ .‬ﺧﻄﺐ ﻧُﮑﺢ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻄﺐ ﻧِﮑﺢ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺐ‪.‬‬



‫]َخ َط[ )ع ﻣﺺ( ﺗﯿﺮه ﻣﺎﯾـﻞ ﺑﺴـﺮﺧﯽ و زردي و ﯾﺎ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺴﺒﺰي ﮔﺮدﯾـﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺐ‪.‬‬



‫]َخ َط[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺳـﺮاﺟﻮ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﺮاﻏﻪ‪ .‬واﻗﻊ در ﻧﻪ ﻫﺰاروﭘﺎﻧﺼﺪﮔﺰي ﺧﺎور ﻣﺮاﻏﻪ ﺑﻪ ﻗﺮه آﻏﺎج‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ده در ﮐﻮﻫﺴــﺘﺎن ﻗﺮار دارد ﺑـﺎ آب و ﻫـﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ‪ 190‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ ﺳـﺎرﯾﻠﯽ و ﻣﺤﺼـﻮل آن ﻏﻼـت‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑـﺎت و‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 830‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﮐﺮﭼﮏ و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ آﻧﺎن ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راﻫﺶ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﻄﺐ‪.‬‬



‫]َخ َط[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن اوچ ﺗﭙـﻪء ﺑﺨﺶ ﺗﺮﮐﻤــﺎن ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن ﻣﯿــﺎﻧﻪ‪ .‬واﻗـﻊ در ﻫﺸـﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷــﻤﺎل ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﻣﯿـﺎﻧﻪ و‬ ‫ﭼﻬﺎرﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء ﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﺣﺒﻮﺑﺎت‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راﻫﺶ‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﻄﺒﺎء ‪.‬‬



‫]ُخ َط[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج َﺧﻄﯿﺐ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( ‪ :‬ﺳـﮑﻪء ﺗﻮ زن ﺗﺎ اﻣﺮا ﮐﻢ زﻧﻨﺪ‬ ‫ﺧﻄﺒﻪء ﺗﻮ ﮐﻦ ﺗﺎ ﺧﻄﺒﺎ)‪ (1‬دم زﻧﻨﺪ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )ﻣﺨﺰن اﻻﺳﺮار ص‪ .(25‬ﺧﻄﺒﺎي ﻋﺮاق و ﺷﻌﺮاي آﻓﺎق ﻓﻮﺟًﺎ ﺑﻌﺪ ﻓﻮج روي ﺑﺤﻀﺮت ﺧﻼﻓﺖ‬ ‫ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺧﻄﺒﺎي آن اﻗﻠﯿﻢ‪ ...‬ﺑﭙﺮﺳﺶ آﻣﺪه‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي ||(‪ِ .‬ج ﺧﺎﻃﺐ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ - (1) .‬در اﺷﻌﺎر ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ﮔﺎﻫﯽ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺎ اﻟﻒ ﻣﻘﺼﻮره ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺒﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﻣـﺆﻧﺚ َاﺧَﻄﺐ در ﻫﻤﻪء ﻣﻌـﺎﻧﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﯾـﺪ ﺧﻄﺒـﺎء؛ دﺳﺖ ﮐﻪ ﺳـﯿﺎﻫﯽ‬ ‫ﺧﻀﺎب آن رﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﻄﺐ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺑﺎﺑﻠﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط ُب[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻂ ﻗﻮم ﺑﺎﺑﻠﯽ‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ص‪ 1611‬و ‪.(1619‬‬ ‫ﺧﻂ ﺑﺎﻃﻞ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط ِط[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي اﺑﻄﺎل ﭼﯿﺰي ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺧﻄﺎ و ﻋﯿﺐ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺑﺎﻟﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻂ و ﻧﻮﺷﺘﻪ را ﺗﺮاﺷﯿﺪن‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺒﺎن‪.‬‬



‫]ُخ ‪ِ /‬خ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج اﺧﻄﺐ و ﺧﻄﺒﺎء‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺒﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﮔﯿﺎﻫﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻠﯿﻮن و ﺑﺮﮔﻬﺎي ﺳﺒﺰ درﺧﺖ َﺳﻤﺮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪َ .‬ﺣﻨَْﻈﻞ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺒﺎﻧﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َن[ )ع ص( ﻣﺆﻧﺚ َاﺧَﻄﺐ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺒﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ﻧﯽ ي[ )ع ص ﻧﺴـﺒﯽ( ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺮﮔﻨـﺎك‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﯾﻘـﺎل‪ :‬اوراق ﺧﻄﺒـﺎﻧﯽ ﻣﺒـﺎﻟﻐﻪ اﺳـﺖ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺮﮔﻨـﺎك‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺑﺒﺮﯾﺪه‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط ُب َد ‪ِ /‬د[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﺮوف ﺑﺮﯾـﺪه ﮐﻪ ﺑﺮ ﮐﺎﻏـﺬ دﯾﮕﺮ وﺻـﻞ ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺧﻂ ﺑﺮﯾـﺪه ‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﺳﻮز‬ ‫درون ﺧﻮد ﻧﻮﺷﺘﻢ ﭘﺎك ﺳﻮﺧﺖ ﭼﻮن ﺧﻂ ﺑﺒﺮﯾﺪه ﭘﻨﺪارﻧﺪ ﻣﮑﺘﻮب ﻣﺮا‪ .‬ﺑﺎﻗﺮ ﮐﺎﺷﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺑﺠﻬﺎن ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﺮك دﻧﯿـﺎ دادن‪ .‬ﺗـﺎرك دﻧﯿـﺎ ﺷـﺪن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺧﻂ ﺑﺠﻬﺎن درﮐﺶ و ﺑﯿﻐﻢ ﺑﺰي دور ﺷﻮ از‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َخ ِب َج َ‬ ‫دور و ﻣﺴﻠﻢ ﺑﺰي‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺑﺨﻮن ﮐﺴﯽ آوردن‪.‬‬



‫ك َو َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ( ﺣﮑـﻢ ﻗﺘـﻞ ﮐﺴـﯽ را ﺻـﺎدر ﮐﺮدن‪ .‬دﺳـﺘﻮر ﺧـﻮن ﮐﺴـﯽ را دادن‪ .‬ﺧـﻂ ﺑﻪ ﺧـﻮن ﮐﺴـﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻦ‪) .‬از‬ ‫]َخ ِب ِن َ‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪء ﻣﺘﺮادﻓﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺑﺨﻮن ﮐﺴﯽ ﻧﻮﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫ك ِن ِو َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﮑﻢ ﻗﺘﻞ ﮐﺴﯽ را ﺻﺎدر ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﻂ ﺑﺨﻮن ﮐﺴﯽ آوردن‪) .‬از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪء ﻣﺘﺮادﻓﺎت(‪.‬‬ ‫]َخ ِب ِن َ‬ ‫ﺧﻂ ﺑﺮ آب‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎﭘﺪﯾﺪار‪ .‬ﺗﺒﺎه‪) .‬از ﺣﺎﺷﯿﻪء دﯾﻮان ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي چ دﺑﯿﺮﺳﯿﺎﻗﯽ( ‪ :‬ﻫﺴﺖ ﺑﺎ ﺧﻂ ﺗﻮ ﺧﻂ ﭼﯿﻨﯿﺎن ﭼﻮن ﺧﻂ ﺑﺮ آب ﻫﺴﺖ‬ ‫ﺑﺎ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﺗﻮ اﻗﻼم ﺷﯿﺮان ﺧﺮُﮔﻮاز‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺑﺮ آب ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺎر ﺑﯿﻔﺎﯾﺪه ﮐﺮدن ||‪ .‬اﻣﺮ دﺷﻮار و ﺻﻨﻌﺖ ﻋﺠﯿﺐ ﻧﻤﻮدن‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َخ َب َ‬ ‫ﺧﻂ ﺑﺮآوردن‪.‬‬



‫]َخ َب َو َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( آﺷـﮑﺎر ﮐﺮدن ﺣﺠﺖ ﺑﺮاي اﺛﺒـﺎت دﻋﻮي ﺧﻮد ||‪ .‬ﻣﺨﻄـﻂ ﺷـﺪن ﺟﻮان ﺳـﺎده رو‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻣﻮي ﺗﺎزه ﺑﺮ‬ ‫ﻋﺎرض ﺟﻮان روﯾﯿﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺑﺮ ﺧﺎك ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از اﻇﻬـﺎر ﻋﺠﺰ و ﺧﺠـﺎﻟﺖ ﮐﺮدن‪) .‬ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺧﻂ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﮐﺸـﯿﺪن ‪ :‬ﮔﻞ ز‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َخ َب َ‬ ‫اﻧﻔﻌﺎل روﯾﺶ در ﺧﺎك ﮔﺸﺘﻪ ﭘﻨﻬﺎن رﯾﺤﺎن ز ﺷﺮم ﺧﻄﺶ ﺑﺮ ﺧﺎك ﺧﻂ ﮐﺸﯿﺪه‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺑﺮدن‪.‬‬



‫]َخ ُب َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺨﻄﻂ ﺷﺪن ﺟﻮاﻧﺎن ﺳﺎده رو‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺑﺮ دﯾﻮار ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﻔـﻆ اﻋـﺪاد ﮐﺮدن‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﻣﯽ ﮐﺸﻢ در ﺣﺴـﺎب وﻋـﺪهء او ﺧـﻂ ز ﻣﮋﮔـﺎن ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺮ دﯾـﻮار‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َخ َب َ‬ ‫ﺷﺎﭘﻮر )از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﮐﺴﯽ را ﺑﺨﻄﺎ و ﻋﯿﺐ ﻣﻨﺴﻮب ﮐﺮدن‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺑﺮ رﺧﺴﺎر آﻣﺪن‪.‬‬



‫]َخ َب ُر َم َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻮي ﺑﺮ ﻋﺎرض ﺑﺮآﻣﺪن‪ .‬ﺗﺎزه رﯾﺶ ﺑﺮآوردن‪) .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪء ﻣﺘﺮادﻓﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺑﺮ رﺧﺴﺎر ﺑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َب ُر َب َت[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻮي ﺑﺮ ﺻﻮرت درآﻣﺪن‪ .‬رﯾﺶ ﺑﺮآوردن‪ .‬ﺧﻂ ﺑﺮ رﺧﺴﺎر آﻣﺪن‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از اﻇﻬـﺎر ﻋﺠﺰ و ﺧﺠﺎﻟﺖ ﮐﺮدن‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺧﻂ ﺑﺮ ﺧﺎك ﮐﺸـﯿﺪن ‪ :‬ﺗﺎ ﺻﻒ ﻣﮋﮔﺎن آﻫﻮ‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َخ َب َز َ‬ ‫ﭼﺸﻢ ﻣﺎ را دﯾﺪه ﺳﺖ ﺧﻂ ﺑﻤﮋﮔﺎن ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺗﺎﺑﺎن ﻣﯽ ﮐﺸﺪ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﻌﯿﺐ و ﺧﻄﺎ ﻣﻨﺴﻮب ﮐﺮدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫س َ‬ ‫]َخ َب َ‬ ‫ﺧﻂ ﺑﺮ ﻋﺎﻟﻢ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﺮك دﻧﯿﺎ دادن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َخ َب َل َ‬ ‫ﺧﻂ ﺑﺮ ﻗﺒﺮ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻌـﺪ ﺗـﺪﻓﯿﻦ ﻣﯿﺖ ﺑﺮ ﻗـﺒﺮ او ﺳـﻮرهء »اﻧـﺎ اﻧﺰﻟﻨـﺎه« ﺧﻮاﻧـﺪن و ﻫﻔﺖ ﺧـﻂ ﮐﺸـﯿﺪن و اﯾﻦ را ﻣـﻮﺟﺐ‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َخ َب َق َ‬ ‫ﻣﻐﻔﺮت داﻧﺴـﺘﻦ‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺧـﻂ ﺑﺮ ﻣﺰار ﮐﺸـﯿﺪن ‪ :‬ز ﺑﻌـﺪ ﻣﺮگ ﮐﺴـﯽ ﺧـﻂ ﺑﻘﺒﺮ ﻣﺎ ﻧﮑﺸـﺪ ز ﺑﻬﺮ آﻧﮑﻪ ﻧﺒﻮدﯾﻢ در ﺣﺴﺎب ﮐﺴـﯽ‪.‬‬ ‫ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺑﺮ ﻣﺰار ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﻂ ﺑﺮ ﻗﺒﺮ ﮐﺸـﯿﺪن‪ .‬ﺑﻌـﺪ ﺗـﺪﻓﯿﻦ دﺳﺖ ﺑﺮ ﻗﺒﺮ او زدن و ﺳﻮرهء »اﻧـﺎ اﻧﺰﻟﻨـﺎه« ﺧﻮاﻧـﺪن و ﻫﻔﺖ ﺧﻂ‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َخ َب َم َ‬ ‫ﮐﺸـﯿﺪن و اﯾﻦ را ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻐﻔﺮت داﻧﺴﺘﻦ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﭼﻮ زﺧﻢ ﺗﯿﻎ ﺗﻮ ﺗﺮﺳﻢ ﮐﻪ ﺧﻮن ﺑﺮآرد ﺟﻮش اﮔﺮ ﺧﻄﯽ ﺑﻪ ﻣﺰار ﺷﻬﯿﺪ ﺧﻮﯾﺶ‬ ‫ﮐ ﺸ ﯽ ‪.‬؟‬ ‫ﺧﻂ ﺑﺮﯾﺪه‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط ُب َد ‪ِ /‬د[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﺮوف ﺑﺮﯾﺪه ﮐﻪ ﺑﺮ ﮐﺎﻏﺬ دﯾﮕﺮ وﺻﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﻂ ﺑﺒﺮﯾﺪه‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﭼﻮن ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﯾﺴـﻢ‬ ‫ﺑﺴﻮي ﺳـﯿﻤﯿﻦ ﺑﺮ ﻫﺮ ﺣﺮف ﺷﻮد آﺗﺶ و ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﺷـﺮر در ﻧﺎﻣﻪ ز ﺑﺲ ﮐﻪ ﺟﺎي ﺣﺮﻓﻢ ﺳﻮزد ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺧﻂ ﺑﺮﯾﺪه آﯾﺪ ﺑﻨﻈﺮ‪ .‬ﻧﻈﺎم دﺳـﺘﻐﯿﺐ‬ ‫)از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ز ﮔﺮﻣﯽ ﺟﺎﻣﻪ ام ﻫﺮ ﺟﺎ رﺳﯿﺪه ﺗﻬﯽ ﮔﺮدﯾﺪه ﭼﻮن ﺧﻂ ﺑﺮﯾﺪه‪ .‬ﻣﯿﺮ ﯾﺤﯿﯽ ﺷﯿﺮازي )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺑﺴﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َب َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺨﻄﻂ ﺷـﺪن ﺟﻮان ﺳﺎده رو‪ .‬ﻣﻮي ﺑﺮ ﻋﺎرض ﺟﻮان درآﻣـﺪن‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺳﺒﺰه ﻫﺎ از ﻻﻟﻪ زار ﺧﺎﻃﺮ ﺷﺎﻧﯽ‬ ‫دﻣﯿﺪ ﺗﺎ ﻟﺒﺶ ﺧﻂ زﻣﺮد رﻧﮓ ﺑﺮ ﺑﯿﺠﺎده ﺑﺴﺖ‪ .‬ﻣﻼ ﺷﺎﻧﯽ ﺗﮑﻠﻮ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺑﺴﺮ ﺧﻮد دادن‪.‬‬



‫س ِر ﺧَﻮْد ‪ُ /‬ﺧْﺪ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻮﭼﻠﮑﺎ و ﺳﺠﻞ ﻧﻮﺷﺘﻦ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫]َخ ِب َ‬ ‫ﺧﻂ ﺑﺴﺮ ﺧﻮﯾﺶ دادن‪.‬‬



‫س ِر ﺧﻮي ‪ /‬ﺧﯽ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺣﺠﺖ ﺑﻪ ﻗﺘـﻞ ﺧﻮﯾﺶ دادن‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬از ﺑﺤﺮ ﮔﻔﺖ ﺑﺨـﺎﻣﻪ ﻧﻤﻬـﺎ دادﻧـﺪ ﺟﺎﻧﯽ‬ ‫]َخ ِب َ‬ ‫ﺑﻮرﻗﻬﺎ ز رﻗﻤﻬﺎ دادﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ ﺧﻂ دﯾﮕﺮان دﮔﺮ ﺳﺮ ﻧﻨﻬﻨﺪ ﺧﻄﯽ ﺑﺴﺮ ﺧﻮﯾﺶ ﻗﻠﻤﻬﺎ دادﻧﺪ‪ .‬ﻇﻬﻮري )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺑﺼﺮه‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َب َر ‪ِ /‬ر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻂ ﺳﻮم اﺳﺖ از ﺟﻤﻠﻪ ﻫﻔﺖ ﺧﻂ ﺟﺎم ﺟﻤﺸﯿﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺑﻄﻼن‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط ُب[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻼﻣﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺑﻄﻼن اﻣﺮي ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﻄﯽ ﺑﺮاي ﺑﻄﻼن ﭼﯿﺰي روي آن ﮐﺸﻨﺪ ‪ :‬ﺻﻮﻓﯽ ﺑﯿﺎ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺮﻗﻪء ﺳﺎﻟﻮس ﺑﺮﮐﺸﯿﻢ اﯾﻦ ﻧﻘﺶ زرق را ﺧﻂ ﺑﻄﻼن ﺑﺴﺮ ﮐﺸﯿﻢ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺑﻄﻼن ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯽ ﺑﺮاي ﺑﻄﻼن ﭼﯿﺰي ﮐﺸﯿﺪن‪ .‬ﺑﺎﻃﻞ ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َﺧْﻂ ِط ُب َ‬ ‫ﺧﻂ ﺑﻐﺪاد‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط َب[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﻂ دوم از ﻫﻔﺖ ﺧﻂ ﺟﺎم)‪ (1‬و ﺑﻌﻀـﯽ ﺧـﻂ اول را ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬ﭼﻮن ﺟﺎم‬ ‫ﮔﯿﺮي داد ده ﻣﯽ ﺗـﺎ ﺧـﻂ ﺑﻐـﺪاد ده ﺑﻐـﺪاد ﻣـﺎ را ﯾﺎد ده ﺳﻮداي ﺧﻮﺑﺎن ﺗﺎزه ﮐﻦ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬زآن ﺟﺎم ﮐﻪ ﺧﻂ ﺑﻐـﺪاد داﺷﺘﯽ ﺑﯿﺶ از ﻫﺰار‬ ‫دﺟﻠﻪ ﻣﺰﯾـﺪم ﺑﺼـﺒﺤﮕﺎه‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺟﺎم ﻣﯽ ﺗﺎ ﺧﻂ ﺑﻐـﺪاد ده اي ﯾﺎر ﻣﺮا ﺑﺎز ﻫﻢ در ﺧﻂ ﺑﻐﺪاد ﻓﮑﻦ ﺑﺎر ﻣﺮا‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - (1) .‬ﻫﻔﺖ ﺧﻂ ﺟﺎم‬ ‫ﺑﺪﯾﻦ ﺷـﺮح اﺳﺖ‪ :‬اول‪ :‬ﺧﻂ َﺟﻮر‪ ،‬دوم‪ :‬ﺧﻂ ﺑﻐﺪاد‪ ،‬ﺳﻮم‪ :‬ﺧﻂ ﺑﺼـﺮه‪ ،‬ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺧﻂ ازرق‪ ،‬ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﺧﻂ در ﺷـﮑﺮ‪ ،‬ﺷـﺸﻢ‪ :‬ﺧﻂ ﮐﺎﺳﻪ ﮔﺮ‪،‬‬ ‫ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺧﻂ ﻓﺮودﯾﻨﻪ‪) .‬از ﺑﻬﺎر ﻋﺠﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺑﻨﺪﮔﯽ دادن‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َب َد ‪ِ /‬د َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از اﻃﺎﻋﺖ و اﻇﻬﺎر ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﻂ ﺑﻨﺪﮔﯽ ﺳﭙﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺑﻨﺪﮔﯽ ﺳﭙﺮدن‪.‬‬



‫س ُپ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از اﻃﺎﻋﺖ و اﻇﻬﺎر ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﻂ ﺑﻨﺪﮔﯽ دادن‪.‬‬ ‫]َﺧْﻂ ِط َب َد ‪ِ /‬د ِ‬ ‫ﺧﻄﺒﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َب[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼـﺪر دﯾﮕﺮ َﺧﻄﺐ و ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺧﻮاﺳـﺘﮕﺎري ﮐﺮدن زن ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬زن‬ ‫ﺧﻮاﺳﺘﻦ‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ُ .‬ﺧﻄَﺒﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺒﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َب[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮ ﺧﻄﺎﺑﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﻄﺎﺑَﮥ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد ||‪ِ .‬ﺧﻄَﺒﮥ؛ زن ﺧﻮاﺳﺘﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺒﻪ‪.‬‬



‫]ِخ َب[ )ع اِﻣﺺ( ﺧﻮاﺳـﺘﮕﺎري زن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( ‪ :‬ﺧﻠﯿﻔﻪء ﻋﺒـﺎﺳﻪ را ﺑﺠﻌﻔﺮ داد‪ ،‬ﺧﻄﺒﻪ ﺧﻮاﻧـﺪ‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺨﺎراي ﻧﺮﺷـﺨﯽ(‪ .‬اﯾﻦ ﭘﯿﺮزن ﻫﻨﻮز ﻋﺮوس ﮐﺮم ﻧﺰاد ﭘﺲ ﺳـﺮ ﭼﺮا ﺑﺨﻄﺒﻪء اﯾﻦ زن درآورم‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻃﻐﺎﻧﺠﻖ واﻟﯽ ﺳـﺮﺧﺲ را ﺑﺎ‬ ‫او ﻓﺮﺳـﺘﺎده و در ﺧﻄﺒﻪء ﮐﺮﯾﻤﻪ از ﮐﺮاﯾﻢ او رﻏﺒﺖ ﻧﻤﻮده و ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ وﻋﺪ و ﺣﺼﺮ اﻣﻮال‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬رﻏﺒﺖ ﻓﺤﻮل‪ ...‬در‬ ‫ﺧﻄﺒﻪء َازواج ارواح آن ﻣﺨﺎذﯾـﻞ ﺻـﺎدق ﺷـﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬اﯾﻦ دو ﻧﻮا ﻧﺰ ﭘﯽ راﻣﺸـﮕﺮي اﺳﺖ ﺧﻄﺒﻪ اي از ﺑﻬﺮ زﻧـﺎﺷﻮﻫﺮي‬ ‫اﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﻄﺒﻪء ﺗﺰوﯾـﺞ ﭘﺮاﮔﻨـﺪه ﮐﻦ دﺧﺘﺮ ﺧﻮد ﻧﺎﻣﺰد ﺑﻨـﺪه ﮐﻦ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺧﻄﺒﻪ ﮐﺮدن؛ ﺑﻪ ازدواج درآوردن‪ .‬ﺑﺘﺰوﯾـﺞ درآوردن ‪:‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺐ او را ﺑﻤﻠﮏ ﻫﻔﺖ اﻗﻠﯿﻢ ﮔﺮ ﮐﻨﺪ ﺧﻄﺒﻪ ﺑﺮ ﺣﻘﺶ داﻧﻨﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺒﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َب[ )ع ِا( ﮐﻼـم ﮐﻪ در ﺳـﺘﺎﯾﺶ ﺧـﺪا و ﻧﻌﺖ ﻧـﺒﯽ و ﻣـﻮﻋﻈﻪء ﺧﻠﻖ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﮐﻼـم ﺧﻄﯿﺐ ﮐﻪ در ﺳـﺘﺎﯾﺶ ﺧـﺪا و‬ ‫ﻣﻮﻋﻈﺖ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬در ﮐﺸﺎف و اﺻـﻄﻼﺣﺎت ﻓﻨﻮن ﺧﻄﺒﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺧﻄﺒﻪ‪ ،‬ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﮔﻔﺘﺎري ﮐﻪ ﻣﺸـﺘﻤﻞ‬ ‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ و ﺳـﭙﺎس اﯾﺰد ﻣﺘﻌـﺎل ﺑـﺪاﻧﭽﻪ او را ﺳـﺰاوار اﺳﺖ و درود ﺑﺮ ﭘﯿﻤﺒﺮ آﺧﺮاﻟﺰﻣـﺎن ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ و در‬ ‫آﻏـﺎز ﮔﻔﺘـﺎر واﻗﻊ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺳـﭙﺲ ﺑﺎﯾـﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﻄﺒﻪء ﮐﺘـﺎب ﻏﯿﺮ از ﺧﻄﺒﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻓﺮاز ﻣﻨﺎﺑﺮ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﻄﺒﻪء ﻣﻨﺎﺑﺮ‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ذﮐﺮ رﻓﺖ ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﺸـﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﺗﻮﺻـﯿﻪء ﺑﭙﺮﻫﯿﺰﮔﺎري و وﻋﻆ و ﺗﺬﮐﺮ و اﻣﺜﺎل آن ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺨﻼف ﺧﻄﺒﻪء دﻓﺎﺗﺮ‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧَﻄﺐ ‪:‬‬ ‫ﺧﻄﺒﻪ ﭼﻨـﺎن داﻧﻢ ﮐﻪ ﻣﺮدم را ﺑـﺪل ﻣﺮدم ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و دل از ﻧﺸـﻨﻮدن ﻗﻮي و ﺿـﻌﯿﻒ ﮔﺮدد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬دﯾﺒـﺎﭼﻪء ﮐﺘـﺎب‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬در ﮐﺸﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت ﻓﻨﻮن آﻣـﺪه‪ :‬ﺑـﺪان ﮐﻪ در ﺧﻄﺒﻪء ﮐﺘﺎب اﮔﺮ ﻣﺆﻟﻒ ﯾﺎ ﻣﺼـﻨﻒ در آﻏﺎز ﺷـﺮوع ﺑﺘﺼـﻨﯿﻒ ﯾﺎ ﺗﺄﻟﯿﻒ از‬ ‫ﻧﻮﺷـﺘﻦ ﺧﻄﺒﻪ در دﯾﺒﺎﭼﻪ ﮐﺘﺎب ﺻـﺮﻓﻨﻈﺮ ﮐﻨﺪ و ﭘﺲ از ﺧﺘﻢ ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺧﻄﺒﻪ را ﺑﯿﺎورد ﺧﻄﺒﻪء اﻟﺤﺎﻗﯿﻪ و اﮔﺮ از آﻏﺎز ﺷﺮوع ﺑﺘﺄﻟﯿﻒ ﺑﻪ اﻧﺸﺎء‬ ‫ﺧﻄﺒﻪ ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬آﻧﺮا ﺧﻄﺒﻪء اﺑﺘﺪاﺋﯿﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪ ‪ :‬ﭼﻮن از ﺧﻄﺒﻪء اﯾﻦ ﻓﺼﻮل ﻓﺎرغ ﺷﺪم ﺑﺴﻮي راﻧﺪن ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺎزرﻓﺘﻢ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﺧﻄﺒﻪ‬ ‫ﻧﺒﺸـﺘﻦ؛ دﯾﺒـﺎﭼﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻦ ‪ :‬ﭼـﻮن‪ ...‬ﺷـﺮط ﮐﺮدم ﮐﻪ در اول ﻧﺸﺴـﺘﻦ ﻫﺮ ﭘﺎدﺷـﺎﻫﯽ ﺧﻄﺒﻪ ﺑﻨﻮﯾﺴﻢ‪ ...‬اﮐﻨﻮن آن ﺷـﺮط ﻧﮕـﺎه دارم‪) .‬ﺗـﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺳﺨﺖ ﺧﻄﺒﻪ ﺧﻮاﻫﻢ ﻧﺒﺸﺖ و ﭼﻨﺪ ﻓﺼﻞ ﺳﺨﻦ ﺑﺪان ﭘﯿﻮﺳﺖ آﻧﮕﺎه ﺗﺎرﯾﺦ روزﮔﺎر ﻫﻤﺎﯾﻮن او ﺑﺮاﻧﻢ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬ﺷﻐﻞ و‬ ‫ﻣﻨﺼﺐ ﺧﻄﯿﺐ ‪ :‬و ﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺷﺮوﻃﯽ را از ﺧﻄﺒﻪ ﻋﺰل ﮐﺮد و ﺑﻮاﻟﺤﺴﯿﻦ اﻟﻤﺎﺻﻠﯽ را ﺧﻄﯿﺐ ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن ||(‪ .‬دﻋﺎ و ﺛﻨﺎﺋﯽ ﮐﻪ در‬ ‫روزﻫﺎي ﺟﻤﻌﻪ و اﯾﺎم ﻣﻬﻢ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻣﻨﺎﺑﺮ در ﻣﺴﺎﺟـﺪ و اﻣﺎﮐﻦ ﻣﻘﺪﺳﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯿﺸﺪه و در آن ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺣﻤﺪ ﺧﺪا و ﻣﺪح ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ و اوﻟﯿﺎي‬ ‫دﯾﻦ ﺧﻠﯿﻔﻪ ﯾـﺎ ﺳـﻠﻄﺎن روز ﻣـﺪح ﻣﯽ ﮔﺮدﯾـﺪ و اﯾﻦ ﯾﮑﯽ از ﺳـﻨﻦ ﺑﺰرگ ﺣﮑـﻮﻣﺖ ﺑـﻮد ‪ :‬ﻓﺮو اﻓﮋﻧـﮓ ﺑﺘﻮ ﮔﯿﺮد دﯾﻦ ﻣﻨـﺒﺮ از ﺧﻄﺒﻪء ﺗﻮ‬ ‫آراﯾـﺪ‪.‬دﻗﯿﻘﯽ‪ .‬ﺑﻨـﺎم و ﮐﻨﯿﺘﺖ آراﺳـﺘﻪ ﺑﺎد ﺳﺘﺎﯾﺸـﮕﺎه ﺷـﻌﺮ و ﺧﻄﺒﻪ ﺗﺎ ﺣﺸـﺮ‪.‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬روز آدﯾﻨﻪ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﺮ ﻧﺎم ﺧﻠﯿﻔﻪ ﯾﺎ ﺳـﻠﻄﺎن ﯾﺎ اﻣﯿﺮي را‬ ‫ﺧﻄﯿﺐ ﺑﻌﻈﻤﺖ و ﺳـﻤﺘﯽ ﮐﻪ داﺷـﺘﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧـﺪه اﺳﺖ و ﺑﺮوز ﭼﻬﺎرﺷـﻨﺒﻪ ﺧﻄﺒﻪ ﮐﺮد ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ را ﺑﻪ اﻣﺎرت‪ .‬ﯾﮑﯽ او را ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻬﺎاﻻﻣﯿﺮ‬ ‫رﺳﻢ و ﻋﺎدت ﺧﻄﺒﻪء روز آدﯾﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺰارﻣﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺗﺎ روز آدﯾﻨﻪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﻧﺒﻮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴـﺘﺎن(‪ .‬ورود اﻟﺮﺳﻮل و‬ ‫اﻇﻬـﺎر ﻣﻮت اﻟﺨﻠﯿﻔﻪ اﻟﻘـﺎدر ﺑـﺎﷲ و اﻗـﺎﻣﻪء رﺳﻢ اﻟﺨﻄﺒﻪ ﻟﻼﻣـﺎم اﻟﻘﺎﺋﻢ ﺑﺎﻣﺮاﷲ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬رﺳﻢ ﺧﻄﺒﻪ را ﺑﺮ ﭼﻪ ﺻـﻔﺖ اﻗﺎﻣﺖ ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﮐﺴﺎن ﺧﻮاﺟﻪ را ﻫﻤﻪ ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺼﺎدره ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻨﻮز ﺧﻄﺒﻪ ﺑﺮ ﺣﺎل ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﭼﻮن ﺧﻄﯿﺐ‬ ‫ﺑﺠﺎي ذﮐﺮ ﺧﻠﯿﻔﻪ رﺳـﯿﺪ ﺑﻮي اﻧﺪر آوﯾﺨﺘﻨﺪ و ﺧﻄﺒﻪ ﺑﺮﯾﺪه ﺷﺪ‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼﺺ(‪ .‬در ﺧﻄﺒﻪء ﮐﺮم ﻟﻘﺒﺶ ﺻﺪر ﻋﺎﻟﻢ اﺳﺖ ﺑﺮ‬ ‫ﻣﻬﺮ ﻣﻠـﮏ ﺻـﺪر ﻣﻈﻔﺮ ﻧﮑﻮﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﻄﺒﻪء اﯾﻦ دار ﻣﻠـﮏ وﻗﻒ ﺑﺮ اﻟﻘﺎب ﺗﺴﺖ ﺳـﮑﻪء اﯾﻦ دار ﺿـﺮب ﺑﺎز ﺑﻨﺎم ﺗﻮ ﺑﺎد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺳﮑﻪ و ﺧﻄﺒﻪ ﺑﻨﺎم ﻫﻤﯿﻮن ﺳﻠﻄﺎن در ﺷﻬﻮر ‪ 389‬ﻣﻄﺮز ﮔﺮداﻧﯿﺪﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬وآﻧﮕﻪ ﮐﻪ ﻧﻔﺲ ﺑﻪ آﺧﺮ آﯾﺪ ﻫﻢ ﺧﻄﺒﻪء ﻧﺎم‬ ‫ﺗﻮ ﺳـﺮ آﯾﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺧﻄﺒﻪ ﺧﻮاﻧﺪن؛ در ﺑﺎﻻي ﻣﻨﺒﺮي ﭘﺲ از ﺣﻤﺪ ﺧﺪا و ﻧﻌﺖ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ و آل او‪ ،‬ﻣﺪح ﺧﻠﯿﻔﻪ ﯾﺎ ﺳـﻠﻄﺎن روز را ﺧﻮاﻧﺪن ‪:‬‬ ‫ﭼﻨـﺎن ﻧﻤـﻮد ﮐـﻪ ﺣـﺪﯾﺚ ﺧﻄﺒـﻪ ﺑـﺪو راﺳﺖ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬دل‪ ،‬ﺳـﮑﻪء ﻋﺸـﻖ ﻣﯽ ﻧﮕﺮداﻧـﺪ ﺟـﺎن‪ ،‬ﺧﻄﺒﻪء ﻋـﺎﻓﯿﺖ ﻧﻤﯽ‬ ‫ﺧﻮاﻧـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﻄﺒﻪء ﻣـﺪﺣﺶ ﭼﻮ ﺧﻮاﻧـﺪ آﻓﺘـﺎب ﻣﺸﺘﺮي ﺣﺮز اﻣﺎن ﻣﯽ ﺧﻮاﻧـﺪش‪.‬؟ ‪ -‬ﺧﻄﺒﻪ دادن؛ ﺧﻄﺒﻪ ﺧﻮاﻧـﺪن ‪ :‬ﻓﻠﮏ ﺑﻨﺎم ﺗﻮ ﺗﺎ‬ ‫ﺧﻄﺒﻪ داد در ﻋـﺎﻟﻢ زﻣﺎﻧﻪ ﺟﺰ ﺗﻮ ﮐﺴـﯽ را ﺑﭙﺎدﺷﺎه ﻧﺨﻮاﻧـﺪ‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﺟﻤﺎل اﻟـﺪﯾﻦ ﺳـﻠﯿﻤﺎن )از آﻧﻨـﺪراج(‪ - .‬ﺧﻄﺒﻪ ﮐﺮدن؛ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻣﻨﺒﺮ در‬ ‫اﻣـﺎﮐﻦ ﻣﻘـﺪﺳﻪ ﭘﺲ از ﺣﻤـﺪ و ﺛﻨـﺎي ﺧـﺪا و ﻣـﺪح ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ذﮐﺮ ﺳـﻠﻄﺎن ﯾـﺎ ﺧﻠﯿﻔﻪ وﻗﺖ ﺑﺎ ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﺮدن ‪ :‬ﻣﺎ ﺑﺘﻦ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻤﺴـﺠﺪ آدﯾﻨﻪ‬ ‫ﺧﻮاﻫﯿﻢ آﻣﺪ ﺗﺎ اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ را ﺧﻄﺒﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬و رﺳﻮﻟﯽ ﻧﺎﻣﺰد ﺷﻮد از درﮔﺎه ﻋﺎﻟﯽ و ﻣﻨﺸﻮر وﻻﯾﺖ اﮔﺮ راي ﻋﺎﻟﯽ ارزاﻧﯽ‬ ‫دارد و ﺧﻠﻌﺘﯽ ﺑـﺎ وي ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﺑﻨـﺪه ﺑﻨﺎم ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺧﻄﺒﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺗﺎ ﻗﻮﯾـﺪل ﺷﻮد و اﯾﻦ وﻻﯾﺖ ﮐﻪ ﺑﻨـﺪه ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺧﻄﺒﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﺘﻤﺎﻣﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﻣﯿﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﻠﯿﻔﻪ را ﭼﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ .‬اﺣﻤـﺪ ﮔﻔﺖ ﺑﯿﺴﺖ ﻫﺰار ﻣﻦ ﻧﯿﻞ رﺳﻢ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺧﺎﺻﻪ را و‬ ‫ﭘﻨـﺞ ﻫﺰار ﻣﻦ ﺣﺎﺷـﯿﺖ درﮔﺎه را و ﻧﺜﺎر ﺑﺘﻤﺎﻣﯽ ﮐﻪ روز ﺧﻄﺒﻪ ﮐﺮدﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﻨﮕﺮ ﮐﻪ ﺧﻠﻖ را ﺑﮑﻪ داد و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﻔﺖ روزي‬ ‫ﮐﻪ ﺧﻄﺒﻪ ﮐﺮد ﻧﺒﯽ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻏـﺪﯾﺮ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺗﺒـﺎرك ﺧﻄﺒﻪ او ﮐﺮد و ﺳـﺒﺤﺎن ﻧﻮﺑﺖ آورد ﻟﻌﻤﺮك ﺗـﺎج او ﺷـﺪ ﻗـﺎب ﻗﻮﺳـﯿﻦ ﺟﺎي او‬ ‫آﻣﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اﻧﺪرﯾﻦ ﺧﻄﻪ ﮐﻪ دل ﺧﻄﺒﻪ ﺑﻨﺎم ﻏﻢ ﮐﻨﺪ ﺳﮑﻪء ﮔﯿﺘﯽ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ﻧﻘﺶ ﺟﺎودان‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﻄﺒﻪ ﺑﻨﺎم رﻓﻌﺖ ﻗﺪرش ﻫﻤﯽ‬ ‫ﮐﻨـﺪ در اوج ﺑﺮج ﺟﻮزا ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ آﻓﺘﺎب‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﻠﻒ اﺣﻤـﺪ ﺑﺴﺖ ﺧﺎﻟﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﻟﺸـﮑﺮ ﺑﺪاﻧﺠﺎﯾﮕﺎه ﻓﺮﺳـﺘﺎد و‪ ،‬درﺑﺴﺖ ﺳـﮑﻪ و ﺧﻄﺒﻪ ﺑﻨﺎم‬ ‫ﺧـﻮﯾﺶ ﺑﮑﺮد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬در آن ﻧـﻮاﺣﯽ ﺧﻄﺒﻪ ﺑﻨـﺎم ﺷـﻤﺲ اﻟﻤﻌـﺎﻟﯽ ﺑﮑﺮد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﻟﯿـﮏ درﯾﻦ ﺧﻄﻪء‬ ‫ﺷﻤﺸـﯿﺮﺑﻨﺪ ﺑﺮ ﺗﻮ ﮐﻨﻢ ﺧﻄﺒﻪ ﺑﺒﺎﻧﮓ ﺑﻠﻨﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﻄﺒﻪء ﺟﺎﻧﻢ ﭼﻮ ﺑﻨﺎم ﺗﻮ رﻓﺖ ﺳـﮑﻪء ﺗﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﻨﺎﻣﺖ ﮐﻨﻢ‪.‬ﻋﻄﺎر ||‪ .‬ﺧﻄﺒﻪء آدم؛ ﻧﺎم ﯾﮑﯽ‬ ‫از ﺧﻄﺒـﻪ ﻫـﺎي ﻧﻬـﺞ اﻟﺒﻼـﻏﻪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﮔﺮ ﻣﺨـﺎﻃﺐ را ﻧﻤﯽ ﺑﯿﻨﯽ ﺳـﺨﻦ رس واﻣﺸـﻮ ﺧﻄﺒﻪء آدم ﺑـﻮد ﻧﻈﻢ دل آراي ﺳـﺨﻦ‪ .‬اﺛﺮ )از‬ ‫آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﺧﻄﺒﮥ اﻟﺒﯿﺎن؛ ﺧﻄﺒﻪ اي اﺳﺖ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺣﻀـﺮت ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯿﻄﺎﻟﺐ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ُ .‬ﺧﻄَﺒُﮥاﻟ ِْﻮداع؛‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 831‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺧﻄﺒﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻀـﺮت رﺳﻮل ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و اﻟﻪ در ﺣﺠﮥ اﻟﻮداع ﺧﻮاﻧﺪ و در آن ﺑﻘﻮل ﺷـﯿﻌﯿﺎن ﻋﻠﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم را ﺧﻠﯿﻔﺖ ﺧﻮد‬ ‫ﮐﺮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺒﻪ آرا‪.‬‬



‫]ُخ َب ‪ِ /‬ب[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﻄﺒﻪ ﮔﻮ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻣﻨﺎﺑﺮ ﺧﻄﺒﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ‪ :‬ﺗﺎ ﺳـﯿﻪ ﭘﻮﺷﺎن ﻧﻮراﻧﯽ ﺳﻼﻃﯿﻦ را ﺑﻌﯿﺪ ﺧﻄﺒﻪ آراﯾﻨﺪ ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ ﺧﻄﺎب‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺒﻪء اﺑﺘﺪاﺋﯿﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َب ‪ِ /‬ب ِي ِا ِت ﺋﯽ َي ‪ِ /‬ي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﺒﻪ اي ﮐﻪ در آﻏﺎز ﺗﺄﻟﯿﻒ آورﻧﺪ‪) .‬از ﮐﺸﺎف اﺻﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺒﻪء اﻟﺤﺎﻗﯿﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َب ‪ِ /‬ب ِي ِا ﻗﯽ َي ‪ِ /‬ي[ )ﺗﺮﮐﯿـﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐـﺐ( ﺧﻄﺒﻪ اي ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻧﮕﺎﺷـﺘﻦ ﺗـﺄﻟﯿﻒ ﺑﻪ آﺧﺮ آن آورﻧـﺪ ﺑﻨـﺎم ﺧﻄﺒﻪء اﻟﺤـﺎﻗﯿﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬از ﮐﺸﺎف اﺻﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺒﻪ ﺧﻮاﻧﺪن‪.‬‬



‫]ُخ َب ﺧﻮا ‪ /‬ﺧﺎ َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻣﻨﺒﺮ دﻋﺎي و ﺛﻨﺎي ﺧﯿﺮ ﺑﺮاي ﺳﻠﻄﺎن ﯾﺎ اﻣﯿﺮ ﯾﺎ ﺧﻠﯿﻔﺘﯽ در روز ﻋﯿﺪ ﯾﺎ روز ﺟﻤﻌﻪ ﯾﺎ روز ﻣﻘﺪﺳﯽ‬ ‫ﺧﻮاﻧـﺪن ‪ :‬ﭼﻮ ﺑﺮ ﻣﻨـﺒﺮ ﺟـﺪ ﺧﻮد ﺧﻄﺒﻪ ﺧﻮاﻧـﺪ ﻧﺸـﯿﻨﺪش روح اﻻـﻣﯿﻦ ﭘﯿﺶ ﻣﻨﺒﺮ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻋﻬـﺪ ﮐﺮدم ﮐﻪ از اﯾﻦ ﭘﺲ ﺧﻄﺒﻪ ﻧﺨﻮاﻧﻢ‪.‬‬ ‫)ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺒﻪ ﺳﺮا‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﮔﺮﮔـﺎﻧﺮود ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻃﻮاﻟﺶ ﺑـﺎ ‪ 3514‬ﺗـﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از‬ ‫]ُخ َب َ‬ ‫رودﺧﺎﻧﻪء ﺧﻄﺒﻪ ﺳﺮا و ﭼﺸﻤﻪء ﻣﺤﻠﯽ و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت‪ ،‬ﺑﺮﻧﺞ‪ ،‬ﻋﺴﻞ‪ ،‬ﻟﺒﻨﯿﺎت‪ ،‬ﮔﯿﻼس‪ ،‬ﺳﯿﺐ‪ ،‬ﭘﺮﺗﻘﺎل و ﭼﺎي‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‬ ‫و ﮔﻠﻪ داري و در آﻧﺠﺎ ﯾﮏ ﭘﺎﺳﮕﺎه ژاﻧﺪارﻣﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻄﺒﻪ ﺳﺮا از ﭼﻨﺪ ﻣﺤﻠﻪ ﺑﻨﺎﻣﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﮔﺮدﯾﺪه‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج‪ .(2‬ﻣﺮﺣـﻮم دﻫﺨـﺪا درﺑـﺎرهء اﯾـﻦ ﻧﻘﻄـﻪ آورده اﺳـﺖ‪ :‬ﻧـﺎم ﻣﺤﻠـﺘﯽ ﮐﻨـﺎر راه رﺷـﺖ ﺑﻪ آﺳـﺘﺎرا ﻣﯿـﺎن ﺑﻮرﺳـﺮا و ﺑـﻮرﻣﻪ ﺳـﺮا در‬ ‫ﯾﮑﺼﺪوﺑﯿﺴﺖ وﻫﺸﺖ ﻫﺰاروﻫﻔﺘﺼﺪﮔﺰي رﺷﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺒﻪء ﻋﯿﺪي‪.‬‬



‫]ُخ َب ‪ِ /‬ب ِي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﺒﻪ اي ﮐﻪ در روز ﻋﯿـﺪ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﮐﺮد آﻓﺘـﺎب ﺧﻄﺒﻪء ﻋﯿـﺪي ﺑﻨﺎم او زآن از‬ ‫ﻋﻤﻮد ﺻﺒﺢ ﻧﻬﺎدﻧﺪ ﻣﻨﺒﺮش‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺒﻪء ﮐﺘﺎب‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺳـﺘﺎﯾﺶ ﺧﺪاوﻧـﺪ و ﻧﻌﺖ ﭘﯿﻐﻤـﺒﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اول ﮐﺘـﺎب آﯾـﺪ و آن ﯾـﺎ اﺑﺘـﺪاﺋﯿﻪ اﺳﺖ ﯾﺎ‬ ‫]ُخ َب ‪ِ /‬ب ِي ِ‬ ‫اﻟﺤﺎﻗﯿﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻄﺒﻪ اﺑﺘﺪاﺋﯿﻪ و ﺧﻄﺒﻪء اﻟﺤﺎﻗﯿﻪ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد ‪ :‬ﮐﺘﺎب ﭘﺎرﺳـﯽ ﺧﻄﺒﻪء ﺗﺎزي ﻣﻌﻬﻮد و‬ ‫ﻣﻌﺘﺎد ﻧﺒﺎﺷﺪ‪) .‬ﮐﺘﺎب اﻟﻨﻘﺾ ص‪.(4‬‬ ‫ﺧﻄﺒﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ( درﺧـﻮاﺳﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﻮاﺳـﺘﻦ ﮐـﺎري‪ .‬داوﻃﻠﺐ اﻧﺠـﺎم ﮐـﺎري ﺷـﺪن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪:‬‬ ‫]ِخ ‪ُ /‬خ َب ‪ِ /‬ب َ‬ ‫ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﻘﺘﺪر ﻧﺎﻣﻪ ﻧﺒﺸﺖ و ﭘﺎرس و ﮐﺮﻣﺎن و ﺳﯿﺴـﺘﺎن را ﺧﻄﺒﻪ ﮐﺮده و ﻣﺎل ﺑﺰرگ ﺑﻔﺮﺳـﺘﺎد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن ||(‪ُ .‬ﺧﻄﺒﻪ ﮐﺮدن؛ ﺑﺮ ﺳﺮ‬ ‫ﻣﻨﺒﺮ ﭘﺲ از ﺣﻤﺪ ﺧﺪا و ﺛﻨﺎي رﺳﻮل ﻣﺪح و ﺛﻨﺎي ﺳـﻠﻄﺎن ﯾﺎ ﺧﻠﯿﻔﺖ ﯾﺎ اﻣﯿﺮ را ﮔﻔﺘﻦ‪ .‬ﺧﻄﺒﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ‪ :‬ﭼﻮن ﺑﻼش ﺑﺘﺨﺖ ﺑﻨﺸـﺴﺖ و ﺗﺎج‬ ‫ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻧﻬـﺎد و ﻣﺮدﻣـﺎن را ﺑﺎر داد و ﺧﻄﺒﻪ ﮐﺮد و اﯾﺸﺎن را وﻋـﺪه ﻫﺎي ﻧﯿﮑﻮ ﻓﺮﻣﻮد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻃﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪ .‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺮﻓﺖ ﺧﻄﺒﻪء‬ ‫اﻣﺎرت ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻨﺪ و ﺣﺪﯾﺚ اﺑﻮﺣﻔﺺ ﺑﮕﺬاﺷﺖ و ﻣﺮدﻣﺎن را ﺧﻮش ﻧﯿﺎﻣﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن(‪ .‬و ﭼﻮن ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻨﺒﺮ اﺳﻼم‬ ‫ﺑﻨﺎم ﺗﺮﮐﺎن ﺧﻄﺒﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﺑﺘﺪاء ﻣﺤﻨﺖ ﺳﯿﺴـﺘﺎن آن روز ﺑﻮد و ﺳﯿﺴـﺘﺎن را ﻫﻨﻮز ﻫﯿﭻ آﺳﯿﺒﯽ ﻧﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮده ﺗﺎ آن وﻗﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺑﺎ وزﯾﺮ در اﯾﻦ ﺑﺎب ﺳـﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ آﯾـﺪ ﻫﻢ ﺑﺘﻌﺮﯾﺾ ﺗﺎ درﺧﻮاﻫﻨـﺪ از ﻣﺎ ﺧﻄﺒﻪ ﮐﺮدن‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﻨـﺪه ﺑﺨﻠﯿﻔﺘﯽ وي ﺑﺮود و ﺑﻨﺎم وي‬ ‫ﺧﻄﺒﻪ ﮐﻨـﺪ و ﯾﮏ ﻣﺎﻫﯽ ﺑﻪ ري ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﺮ آن ﻗﺮار داد ﮐﻪ اﻣﯿﺮ ﻣﺤﻤﻮد را ﺧﻄﺒﻪ ﮐﻨﺪ ﺑﻨﺴﺎ و ﻓﺮاه ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را ﺑﻮده در آن‬ ‫وﻗﺖ و دﯾﮕﺮ ﺷـﻬﺮﻫﺎ ﻣﮕﺮ ﺧﻮارزم و ﮔﺮﮔﺎﻧـﺞ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺳـﮑﻪ ﺗﻮ زن ﺗـﺎ اﻣﺮا ﮐﻢ زﻧﻨـﺪ‪ .‬ﺧﻄﺒﻪ ﺗﻮ ﮐﻦ ﺗﺎ ﺧﻄﺒﺎء دم زﻧﻨـﺪ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬ ‫)ﻣﺨﺰن اﻻﺳﺮار ص‪.(25‬‬ ‫ﺧﻄﺒﻪ ﮔﺮداﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫گ َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( از ﺧﻄﺒﻪ اي ﻧﺎم اﻣﯿﺮي اﻧﺪاﺧﺘﻦ و ﻧﺎم دﯾﮕﺮي ﺑﺠﺎي آن ﮔﺬاردن ‪ :‬ﭘﯿﻐﺎم داد ﺑﺰﺑﺎن رﺳﻮﻟﯽ وي ﻣﻘﺪﻣﻪء‬ ‫]ُخ َب ‪ِ /‬ب َ‬ ‫ﻃﻐﺮل و داود و ﺑﯿﻐﻮﺳﺖ اﮔﺮ ﺟﻨﮓ ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﮐﺮد ﺑﺎزﮔﺮدد و آﮔﺎه ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ ﻧﺨﻮاﻫﯿﺪ ﮐﺮد ﺗﺎ در ﺷـﻬﺮ درآﯾﺪ و ﺧﻄﺒﻪ ﺑﮕﺮداﻧﺪ)‪ (1‬ﮐﻪ‬ ‫ﻟﺸـﮑﺮ ﺑﺰرگ ﺑﺮ اﺛﺮ وي اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻏﺎزي در ﻧﺸﺎﺑﻮر ﺷـﻌﺎر ﻣﺎ آﺷـﮑﺎر ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺧﻄﺒﻪ ﺑﮕﺮداﻧﯿﺪه و رﻋﺎﯾﺎ و اﻋﯿﺎن‬ ‫آن ﻧﻮاﺣﯽ در ﻫﻮاي ﻣﺎ ﻣﻄﯿﻊ وي ﮔﺸﺘﻪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - (1) .‬در ﻣﺘﻮن ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ﺑﺼﻮرت ﺧﻄﺒﻪ ﺑﮕﺮداﻧﯿﺪن آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺒﻪ ﮔﻮ‪.‬‬



‫]ُخ َب ‪ِ /‬ب[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯿﺐ‪ .‬ﮔﻮﯾﻨﺪهء ﺧﻄﺒﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺒﻪء وﻋﻆ‪.‬‬



‫]ُخ َب ‪ِ /‬ب ِي َو[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﺒﻪ اي ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از وﻋﻆ در ﮐﻠﯿﺴﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺒﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َط[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ اﺑﻮﻣﺤﻤﺪ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ‪ ...‬ﺑﻨﺎن ﺧﻄﺒﯽ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﭘﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﺑﻌـﺪ از ﻓﺮاغ از ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﺑـﺪﺳﺖ دﻫﻨـﺪ و آﻧﺮا ﻣﻔﺎﺻﺎ ﻧﯿﺰ ﺧﻮاﻧﻨﺪ و در ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﺑﻪ ﻓﺎرغ‬ ‫ﺧﻄﯽ ﺷـﻬﺮت دارد و اﯾﻦ از اﻫـﻞ زﺑـﺎن ﺑﺘﺤﻘﯿﻖ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬دﻟﺶ ﺑﻮد ز آﻟﻮدﮔﯽ در ﺷـﮕﻔﺖ ز آﻟﻮدﮔﺎن ﺧﻂ ﭘﺎﮐﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫وﺣﯿﺪ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬دارد ﺧﻂ ﭘﺎﮐﯽ ﺑﮑﻒ از ﺳﺎده دﻟﯿﻬﺎ دﯾﻮاﻧﻪء ﻣﺎ را ﭼﻪ ﻏﻢ از روز ﺣﺴﺎب اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﭘﺎي ﮐﻼغ‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻄﻠﻖ ﺧﻂ ﺷﮑﺴـﺘﻪء ﻧﺎﺧﻮان و ﭘﺮﯾﺸﺎن ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ ﮐﻼغ ﭘﻨﺠﻪ زده اﺳﺖ و آﻧﺮا ﺧﻂ ﭘﻨﺞ ﮔﺮﺑﻪ‬ ‫]َﺧْﻂ ِط ِي َ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﺧﻮاﻧﻨﺪ و اﯾﻦ از اﻫﻞ زﺑﺎن ﺑﺘﺤﻘﯿﻖ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬دارد از ﺧﻂ ﺷﮑﺴـﺘﻪ اﻧﺘﻌﺎﺷـﯽ ﻃﺒﻊ او زﺷﺖ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﭼﻮن ﺷﻮد ﭘﺎي‬ ‫ﮐﻼغ‪ .‬ﺳﻠﯿﻢ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﭘﺮﮔﺎر‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط َپ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﭘﺮﮔـﺎر ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺣﺮﮐﺖ رﺳﻢ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ و آن ﻣﺤﯿﻂ داﯾﺮه و ﯾﺎ ﻗﻮﺳـﯽ از داﯾﺮه اﺳﺖ ‪:‬‬ ‫اﻧﻘﯿﺎد دور ﮔﺮدون ﺑﺮﻧﺘﺎﺑﺪ ﻫﻤﺘﻢ ﻫﻢ ﭼﻮ ﻣﺮﮐﺰ ﺣﻠﻘﻪء ﮔﻮﺷﻢ ﺧﻂ ﭘﺮﮔﺎر ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﯿﺮزا ﺑﯿﺪل )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﭘﺸﺖ ﻟﺐ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط ُپ ِت َل[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﻟﺐ درآﯾـﺪ‪ ،‬ﺳﺒﯿـﻞ ﺗﺎزه ﺑﺮوﺋﯿـﺪه ‪ :‬ﺗﺎ ﺳﺒﺰهء ﺧﻂ از ﻟﺐ ﺟﺎﻧﺎن ﺑﺮآﻣـﺪه‬ ‫دود از ﻧﻬﺎد ﭼﺸﻤﻪء ﺣﯿﻮان ﺑﺮآﻣﺪه‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﭘﻨﺠﻪ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َپ َج ‪ِ /‬ج[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯽ ﮐﻪ در درون ﮐﻒ دﺳﺖ از آن ﭘﻨﺠﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﭘﯿﺎﻟﻪ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط َل ‪ِ /‬ل[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﻄﻬـﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟـﺎم ﺟﻢ ﺑﻮده‪ ،‬ﻟﯿﮑﻦ در ﻏﯿﺮ ﺟـﺎم ﺟﻢ ﻧﯿﺰ اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﮐﻨﻨـﺪ‪.‬‬ ‫)آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬آﻣﺎده ﺟﻼي ﻧﻈﺮ ﺷﻮ ﮐﻪ ﺳﺎﻗﯿﺎن ﺧﻂ ﭘﯿﺎﻟﻪ ﺑﺮ ﻟﺐ ﻣﯿﮕﻮن ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﻃﺎﻟﺐ آﻣﻠﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ز ﻓﯿﺾ ﺑﯽ ﺧﻮدي از ﻫﺮ دو‬ ‫ﮐﻮن آزادم ﺧﻂ ﭘﯿﺎﻟﻪ ز ﻏﻤﻬﺎ ﺧﻂ اﻣﺎن ﻣﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﻮﻃﯽ ﮐﻪ در ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ آدﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺳـﺮﻧﻮﺷﺖ و رﻗﻢ ﺗﻘـﺪﯾﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ‪ :‬ﺳـﺮﻧﻮﺷﺖ ﺧﻮد‬ ‫ﺗﻮان ﺧﻮاﻧـﺪ از ﺧـﻂ ﭘﯿﺸـﺎﻧﯿﺶ ﻣـﺪ اﺑﺮو ﺷﺎه ﺑﯿﺖ ﻣﻄﻠﻊ اﻧﻮار ﮐﯿﺴﺖ‪ .‬داﻧﺶ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺑﻨـﺪﮔﯽ را در ره ﺧـﺪﻣﺖ ز ﺑﺲ ﺷﺎﯾﺴـﺘﻪ ام‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد داغ ﻏﻼﻣﯽ ﺧﻂ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﻣﺮا‪ .‬ﮐﻠﯿﻢ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط ِپ َن ‪ِ /‬ن[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎم ﺧﻄﻬﺎ ﮐﻪ در ﺟﺎم ﺟﻢ ﺑﻮده‪ ،‬وﻟﯽ در ﻏﯿﺮ ﺟﺎم ﻫﻢ ﻣﺴـﺘﻌﻤﻞ اﺳﺖ‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺑﺰم‬ ‫ﻋﺸﺮت ﻣﯽ ﮔﺬارد ﺑﺲ ﮐﻪ ﺑﯽ ﺟﺎﻧﺎن ﻣﺮا ﺣﻠﻘﻪء ﻣﺎر اﺳﺖ ﭘﻨﺪاري ﺧﻂ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ام‪ .‬ﺗﺄﺛﯿﺮ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺗﺎزﯾﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َن ‪ِ /‬ن[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯽ ﮐﻪ از زدن ﺗﺎزﯾﺎﻧﻪء ﺑﺮ اﻧﺪام ﭘﺪﯾﺪ آﯾﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﭼﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ ﻧﻬﯽ اي ﺷﻬﺴﻮار ﺑﺮ‬ ‫دوﺷﻢ ﺣﻤﺎﺋﻠﯽ ﺑﺪه از ﺧﻂ ﺗﺎزﯾﺎﻧﻪء ﺧﻮﯾﺶ‪ .‬ﺑﺎﻗﺮ ﮐﺎﺷﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺗﺮاش‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط َت[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎم ﭼﺎﻗﻮﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻂ را ﻣﯽ ﺗﺮاﺷـﺪ و ﭘﺎك ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ)‪) .(1‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪) . .‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪- (1‬‬ ‫‪Grattoir‬‬



‫ﺧﻂ ﺗﺮﺳﺎ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎژﮔﻮﻧﻪ ﺗﺮﺳﺎﯾﺎن را ﮐﻪ از ﭼﭗ ﺑﺮاﺳﺖ ﺑﺮﻧﺪ ﻣﺜﻞ ﺧﻂ ﻫﻨﺪوان‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺧﻂ ﻗﻮم‬ ‫ﺗﺮﺳﺎ ﮐﻪ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﭘﺮﭘﯿـﭻ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( ‪ :‬ﻓﻠﮏ ﮐﮋروﺗﺮ اﺳﺖ از ﺧﻂ ﺗﺮﺳﺎ ﻣﺮا دارد ﻣﺴـﻠﺴﻞ راﻫﺐ آﺳﺎ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬از ﻗﻮل درﺳﺖ ﺗﻮ‬ ‫ﺟﻬﺎن راﺳﺘﯽ آﻣﻮﺧﺖ زآﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﮐﺠﯽ از ﺧﻂ ﺗﺮﺳﺎ‪ .‬ﺳﻨﺠﺮ ﮐﺎﺷﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺗﺼﻮﯾﺮي‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط َت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺮﺣﻠﻪء دوم از ﻣﺮاﺣـﻞ اﺳﺎﺳـﯽ ﺧـﻂ اﺳﺖ در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺮاي اﻇﻬﺎر ﻓﮑﺮي ﺻﻮرت آﻧﺮا ﻣﯽ‬ ‫ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺚ ﺑﺮاي ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﺷﮑﻞ آﻧﺮا ﻣﯽ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ج‪ 1‬ص‪.(15‬‬ ‫ﺧﻂ ﺗﻘﻮﯾﻢ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط َت[ )ﺗﺮﮐﯿـﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯽ اﺳﺖ ﺑﻨﺰد ارﺑـﺎب ﻫﯿﺌﺖ ﮐﻪ از ﻣﺮﮐﺰ ﻋـﺎﻟﻢ ﺑﯿﺮون آﯾـﺪ و ﺑﻤﺮﮐﺰ ﮐـﻮاﮐﺐ ﻣﯽ ﮔـﺬرد و‬ ‫ﺑﺴﻄﺢ ﻓﻠﮏ اﻋﻠﯽ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﻂ ﺗﻘﻮﯾﻤﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺗﻘﻮﯾﻤﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻂ ﺗﻘﻮﯾﻢ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻂ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺗﻮأﻣﺎن‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َت َا[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻂ ﺗﻮأﻣﺎن ﺑﻪ اﺻـﻄﻼح ﺧﻮش ﻧﻮﯾﺴﺎن آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ دو ورق ﺻـﻔﺤﻪء ﮐﺎﻏﺬ ﻧﻘﻮش ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫ﮐﺸـﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﻫﺮ دو ﺻﻔﺤﻪ را روي ﻫﻢ ﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﺻﻮرت ﺣﺮف ﺑﺮﻧﮓ ﺳﻔﯿﺪ از آن ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺷﻮد‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬دﻫﻢ ﯾﺎد ﻫﻢ آﻏﻮﺷﯽ‬ ‫ﺑﺂن ﻃﻔﻞ ﮐﻪ ﻣﮑﺘﻮﺑﻢ ﺑﺨﻂ ﺗﻮأﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎن آرزو )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺗﻬﻤﺖ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط ُت َم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯽ ﮐﻪ دﺷـﻤﻨﺎن ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪ و ﺣﺎوي ﺗﻬﻤﺖ و اﻓﺘﺮاء ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از‬ ‫ﺗﻬﻤﺖ و اﻓﺘﺮاء ‪ :‬ﺧﻂ ﺗﻬﻤﺖ دﺷﻤﻨﺎن زﺑﻮن ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺷﺴﺘﯽ ﺑﺮ آن ﭘﺎك ﺧﻮن‪.‬؟‬ ‫ﺧﻂ ﺗﯿﻎ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﺗﯿﻎ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ‪ .‬زﺧﻢ ‪ :‬ﻣﯽ ﮐﺮد ﺣﺒﺎب دل دﺷـﻤﻦ ﺧﻂ ﺗﯿﻐﺖ ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ از آن ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻘﺴﯿﻢ‬ ‫ﺑﺮآﻣﺪ‪ .‬ﻇﻬﻮري )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺟﺎم‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﻂ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺟﺎم ﺟﻢ اﺳﺖ و در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ آﯾـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺑﺎده)‪ (1‬ﻣﺸﮏ اﺳﺖ و‬ ‫زﻋﻔﺮان در ﺟـﺎم ﭘﺲ ﺧـﻂ ﺟـﺎم ﭼﻮن ﺧـﻂ ﻃﯿـﺎر‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺗﯿﺮه ﺷـﺪ آب اﺧﺘﺮان ز آﺗﺶ روز و ﻣﯽ ﮐﺸـﺪ ﺑﺮ درﺟﺎت ﺧﻂ ﺟﺎم آب ﭼﻮ‬ ‫آﺗﺶ اﺧﺘﺮي‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - (1) .‬ن ل‪ :‬ﺑﺎر ﻣﺸﮏ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺟﺒﯿﻦ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َج[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻂ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺳـﺮﻧﻮﺷﺖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬اﯾﻦ ﺳـﺮﻧﻮﺷﺖ ﺑـﺪﻫﻢ داﯾﻢ ﺑﮑﺲ ﻧﻤﺎﻧـﺪ ﺳـﯿﻼب‬ ‫اﺷﮏ ﺷﻮﯾﺪ آﺧﺮ ﺧﻂ ﺟﺒﯿﻨﻢ‪ .‬ﮐﻠﯿﻢ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺟﺪي‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َﺟْﺪْي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( داﺋﺮهء رأس اﻟﺠﺪي‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺟﻠﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َج[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﺷﺘﻪ اي ﮐﻪ ﺣﺮوف آن آﺷﮑﺎر و ﺧﻮاﻧﺎ ﺑﻮد ||‪ .‬ﺧﻂ رﯾﺤﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺟﻮاز‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َج[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﮔﺬﺷـﺘﻦ ﮐﺎﻻ و روﻧـﺪه ﺑﮕـﺬرﺑﺎﻧﺎن ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪ و در ﻫﻨﺪ دﺳـﺘﮏ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء( )ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )از آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺧﻂ ﻣﺸـﮑﯿﻦ او ﮐﻪ اﺑﺠﺪ ﻣﺎﺳﺖ ﺑﻮاﻟﻬﻮس را ﺧﻂ ﺟﻮاز ﺷﺪه ﺳﺖ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺧﺪاﯾﺎ‬ ‫رﺧﺼﺖ ﭘﺮواز از دام ﻣﺠﺎزم ده ﺑﻬﺮ ﺟﺎ ﻣﯿﺮود ﻓﺮﻣﺎن ﺗﻮ ﺧﻂ ﺟﻮازم ده‪ .‬ﻓﺼﯿﺤﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺟﻮر‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َج ‪ُ /‬ﺟﻮ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻂ اول از ﻫﻔﺖ ﺧﻂ ﺟﺎم ﺟﻢ ﮐﻪ ﺧﻂ ﻟﺐ ﺟﺎم ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺟﻮﻫﺮي‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َج ‪ُ /‬ﺟﻮ َه[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻮل ﻧﮑﻨﺪ ﻗﺴﻤﺖ را ﻣﮕﺮ در ﺟﻬﺖ واﺣﺪ در اﺻﻄﻼح ﺣﮑﯿﻤﺎن‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪:‬‬ ‫ﻟﻌﻞ ﻟﺐ را آب و رﻧﮕﯽ داد ﺧﻮش ﮔﻔﺘﺎرﯾﺖ ﮔﺸﺖ ﺧﻂ ﺟﻮﻫﺮي ﭘﯿـﺪا ز ﮔﻮﻫﺮﺑﺎرﯾﺖ‪ .‬ﻣﯿﺮ اﻓﻀﻞ ﺛﺎﺑﺖ )آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از دﻫﺎن و‬ ‫ﻣﯿﺎن ﻣﻌﺸﻮق ‪ :‬ﭼﻮن ﺣﺮف ز ﺧﻂ ﺟﻮﻫﺮي ﮔﻔﺖ‪ .‬؟ )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﭼﺸﻢ ﻣﻮري‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َچ ‪ِ /‬چ ِم[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻂ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﺮد و ﺑﺎرﯾﮏ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺗﺮﺷﺮوﯾﯽ از ﻣﻪ ﺧﻂ ﭼﺸﻢ ﻣﻮري ﻣﯽ ﮐﺸﻢ ﺗﻮﺗﯿﺎي‬ ‫ﻏﻮره از ﭼﺸﻢ ﺻﺒﻮري ﻣﯽ ﮐﺸﻢ‪ .‬ﺗﺄﺛﯿﺮ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﭼﻠﯿﭙﺎ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َچ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺷـﮑﻠﯽ اﺳﺖ از دو ﺧﻂ ﻣﺘﻘﺎﻃﻊ ﮐﻪ ﺑﺰواﯾﺎي ﻗﻮاﯾﻢ ﺗﻘﺎﻃﻊ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺧﻂ ﺻـﻠﯿﺒﯽ ‪:‬‬ ‫اي ﻣﺼﺪر راﺳﺘﯽ ﺑﻌﻬﺪت ﻣﻨﺴﻮخ ﺑﻮد ﺧﻂ ﭼﻠﯿﭙﺎ‪ .‬ﺳﻨﺠﺮ ﮐﺎﺷﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺣﺼﺎر‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط ِح[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( داﺋﺮه اي ﮐﻪ ﻋﺰاﺋﻢ ﺧﻮاﻧـﺎن وﻗﺖ ﻋﺰاﺋﻢ ﺧﻮاﻧـﺪن ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺑﺮ ﮔﺮد ﺧﻮد ﯾﺎ دﯾﮕﺮي ﺑﺮﮐﺸـﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻣﻨﺪل‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﭼﻮ ﺳﺎدﮔﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺎل ﻟﺐ ﺗﻮ آﺧﺮ ﮐﺎر ﺑﮕﺮد ﺧﻮﯾﺶ ﭼﻮ ﻫﻨﺪو ﺧﻂ ﺣﺼﺎر ﮐﺸﯿﺪ‪ .‬ﺳﻠﯿﻢ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺣﻮادث‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َح ِد[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﻌﺪوم ﺷﺪن ﺣﻮادﺛﺎت ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺧﺴﺮوي‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط ُخ َر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﻂ ﭘﺎدﺷـﺎﻫﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧـﻂ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻨﻮﺷﺖ ﺑﺮ ﭘﻬﻠﻮي ﺑﺮ آﺋﯿﻦ‬ ‫ﺷﺎﻫﺎن ﺧﻂ ﺧﺴﺮوي‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺧﻂ‪.‬‬



‫]َخ َخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺑـﺎ ﺧﻄﻬـﺎ‪ .‬ﻣﺨﻄﻂ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺧﻄﻮط ‪ :‬ﺧﻂ ﺧﻂ ﮐﻪ ﮐﺮده ﺟﺰع ﯾﻤﺎﻧﯽ را ﺑﻮي از ﮐﺠﺎﺳﺖ ﻋﻨﺒﺮ ﺳﺎرا را‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪.‬‬ ‫||ﮐﻠﻤﻪء اﻣﺮ ﮐﻪ در ﻓﺮﻣﺎن دادن ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﺎ ﻧﯿﺰه ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺧﻂ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑـﺎ ﺧﻄﻬـﺎ ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﺨﻄـﻂ ﮐﺮدن‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺧﻄﻮط ﮐﺮدن ||‪ .‬روي ﻧﻮﺷـﺘﻪ اي ﺧﻄﻮط ﻣﺘﻌـﺪد ﮐﺸـﯿﺪن ﺑﺮاي‬ ‫]َخ َخ َ‬ ‫ﺳﯿـﺎه ﮐﺮدن و ﻣﺨﻔﯽ ﻧﻤﻮدن آن ﻧﻮﺷـﺘﻪ ||‪ .‬ﮐﺜﯿﻒ و ﻧﺎﺧﻮاﻧـﺎ ﮐﺮدن ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮ ﺑﭽﻪ ﻫﺎ ﺑﺎ ﻗﻠﻢ روي ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻫﺎ از روي ﺑﯿﺨﺮدي ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨﻨ ﺪ ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺨﻄﮥ‪.‬‬



‫]َخ َخ َط[ )ع ﻣﺺ( ﻧﺎوﻧﺎوان رﻓﺘﻦ از ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻄﺨﻂ ﻓﯽ ﺳـﯿﺮه؛ ﻧﺎوﻧﺎوان رﻓﺖ از ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ ||‪ .‬ﮐﻤﯿﺰ اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻄﺨﻂ ﺑﺒﻮﻟﻪ؛‬ ‫ﮐﻤﯿﺰ اﻧﺪاﺧﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺧﻄﯽ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 832‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]َخ َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ ﻣﺮﮐﺐ(ﺻـﺎﺣﺐ ﺧﻂ ﻫﺎ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻧﺎﺧﻮاﻧﺎ ﺷـﺪن ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﮐﺸـﯿﺪه ﺷـﺪن ﺧﻄﻮﻃﯽ ﺑﺮوي آن‪.‬‬ ‫ﭼﻮن‪ :‬اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺧﻂ ﺧﻄﯽ اﺳﺖ ||‪ .‬ﮐﺎﻏﺬ ﮐﺜﯿﻒ و ﺑﯽ ﻣﺼﺮف ﺑﺮ اﺛﺮ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪن ﺧﻄﻮﻃﯽ ﭼﻨﺪ ﺑﺮوي آن‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺧﻔﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َخ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﺷﺘﻪ اي ﮐﻪ ﺣﺮوف آن ﺑﺎرﯾﮏ و ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻮد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺧﻮان‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط ﺧﻮا ‪ /‬ﺧﺎ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ ﻣﺮﺧﻢ( ﺧﻮاﻧﻨﺪهء ﺧﻂ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺧﻄﯽ را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺧﻮردن‪.‬‬



‫]َخ ﺧَﻮْر ‪ُ /‬ﺧْﺮ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻂ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪن ﺑﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ اي ﺑﺠﻬﺖ اﺑﻄﺎل آن‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺻﺤﯿﺢ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻟﺬا ﺧﻂ ﺧﻮرد‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺧﻮن‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﺠﺖ ﻗﺘﻞ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬رﻗﻢ ﺧﻮن‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﻂ ﺑﺨﻮن ﮐﺴـﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻦ« در اﯾﻦ‬ ‫ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻂ دادن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﺷﺘﻪ دادن ‪ :‬ﺑﻤﻤﻠﻮﮐﻢ ﺧﻄﯽ دادم ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺑﺘﻮﻗﯿﻊ ﻗﺰﻟﺸﺎﻫﯽ ﻣﺴﺠﻞ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ دار‪.‬‬



‫]َخ[ )ﻧـﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺨﻄـﻂ‪ .‬داراي ﺧﻄـﻮط‪ .‬ﻣﺮﻗـﻮم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ - .‬ﮐﺎﻏـﺬ ﺧـﻂ دار؛ ﮐﺎﻏـﺬﯾﺴﺖ ﮐﻪ روي آن ﺑﻔﻮاﺻـﻞ ﻣﻌﯿﻦ ﺧﻂ‬ ‫ﮐﺸﯿﺪه اﻧﺪ ﺗﺎ ﮐﺘﺎﺑﺖ ﺑﺮوي آﻧﻬﺎ ﺑﻌﻤﻞ آﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ درآوردن‪.‬‬



‫]َﺧ َﺪ َو َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺨﻄﻂ ﺷﺪن ﺟﻮان ﺳﺎده رو‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻣﻮي ﺑﺮ ﻋﺎرض ﺟﻮان روﺋﯿﺪن‪.‬‬ ‫ﺧﻂ درﺳﺖ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط ُد ُر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ درﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻂ ﺑﺮوي ﭼﯿﺰي ﮐﺸـﯿﺪن‪ .‬از آن ﮔﺬﺷـﺘﻦ‪ .‬ﺻـﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﺮدن ‪ :‬از ﺧﻮد و ﻏﯿﺮي ﭼﻨﺎن ﻓﺎرغ ﺷـﺪم ﮐﺰ‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َخ َد َ‬ ‫ﻓﺎرﻏﯽ ﺧﻂ ﺑﺨﺎﻗﺎﻧﯽ و ﺧﺎﻗﺎن درﮐﺸﻢ ﻫﺮ ﺻـﺒﺤﺪم‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اﮔﺮ ﺧﻮاﻫﯽ ﺑﻤﺎ ﺧﻂ درﮐﺸـﯿﺪن ز ﻓﺮﻣﺎﻧﺖ ﮐﻪ ﯾﺎرد ﺳـﺮ ﮐﺸـﯿﺪن‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬از‬ ‫اﺣﺴﺎن ﺧﺪاوﻧﺪي ﻋﺠﺐ ﻧﯿﺴﺖ اﮔﺮ ﺧﻂ درﮐﺸﯽ ﺟﺮم و ﺧﻄﺎ را‪.‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﻂ دﺳﺖ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط َد[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( دﺳـﺘﺨﻂ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬زآن ﺗﺎ ﺑﺨﻂ دﺳﺖ ﻋﺰﯾﺰ ﺗﻮ اﻫﻞ ﻓﻀﻞ از ذل ﻓﻘﺮ ﺑﺎزرﻫﻨﺪ‬ ‫اﻧﺪرﯾﻦ دﯾﺎر‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ دﻣﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺨﻄـﻂ ﺷـﺪن ﺟﻮان ﺳﺎده رو‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻣﻮي ﺑﺮ ﻋﺎرض ﺟﻮان درآﻣـﺪن‪ .‬ﺗﺎزه رﯾﺶ ﺑﺮآوردن ‪ :‬ﻧﻪ ﺧﻂ اﺳـﺖ‬ ‫آﻧﮑﻪ دﻣﯿﺪ از ﻟﺐ ﺟﺎن ﭘﺮور ﺗﻮ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ دور ﮐﺴﯽ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺴﯽ را اﺳﺘﺜﻨﺎء ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫ك َ‬ ‫]َخ َد ‪ُ /‬دو ِر َ‬ ‫ﺧﻂ دﻫﺮ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط َد[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﻂ زﻣـﺎﻧﻪ‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از روزﮔـﺎر ‪ :‬ﻧﺘﻮان در ﺧﻂ دﻫﺮ ﺧﻂ وﻓﺎ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻧﺘﻮان ﺑﺮ ﻧﻘﺶ آب ﻧﻘﺶ ﻗﻠﻢ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻦ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ دﯾﻮاﻧﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻂ ﺷﮑﺴـﺘﻪ ﭘﺮزﺷﺖ ﻧﺎﺧﻮان ﻣﺨﺼﻮص ﻣﯿﺮزاﯾﺎن دﻓﺘﺮ اﯾﺮان‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺧﻂ ﺷﮑﺴﺘﻪء اﻫﻞ دﻓﺘﺮ‪.‬‬ ‫)ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( ‪ :‬ﻋﻤﺮﻫﺎ ﻣﺸﻖ ﺟﻨﻮن ﻫﺮ ﮐﺲ ﭼﻮن ﻣﺠﻨﻮن ﻧﮑﺮد از ﺧﻂ دﯾﻮاﻧﯽ زﻧﺠﯿﺮ ﺳـﺮ ﺑﯿﺮون ﻧﮑﺮد‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ز ﭘﯿـﭻ و‬ ‫ﺗـﺎب ﻧﮕﺮ وﺻﻒ ﺧـﻂ ﺟﺎﻧﺎن را درﯾﻦ ﺑﯿﺎض ﻧﻮﺷـﺘﻢ ﺑﺨﻂ دﯾﻮاﻧﯽ‪ .‬وﺣﯿـﺪ )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ز ﺑﺲ ﺣﺎل ﭼﻤﻦ درﻫﻢ ﺷـﺪ از اﻓﺴﻮن ﮔﯿﺴﻮﯾﺖ‬ ‫ﺧﻂ ﺳـﻨﺒﻞ ﺑﺼﻮرت ﺧﻂ دﯾﻮاﻧﯽ اﺳﺖ ﭘﻨﺪاري‪ .‬ﺗﺄﺛﯿﺮ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺑﯿﺎد ﺷـﻤﻊ راﯾﺖ ﺑﯽ ﺗﺎﻣﻞ ﮐﻮدك اﻋﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﻟﻮح ﻋﻄﺎرد‬ ‫ﺧﻂ دﯾﻮاﻧﯽ‪ .‬ﻃﺎﻟﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﺧﺮاﻣﻨـﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب )||(‪ .‬ع ِا( ﮔﻠﻪء ﺷﺘﺮان‪ .‬ج‪َ ،‬اﺧﻄﺎر ||‪ .‬ﭼﻬﻞ ﺷﺘﺮ‪ .‬ج‪َ ،‬اﺧﻄﺎر‪.‬‬ ‫||دوﯾﺴﺖ ﺷﺘﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ج‪َ ،‬اﺧﻄﺎر ||‪ .‬ﭘﯿﻤﺎﻧﻪء ﮐﻼن ﺑﺮاي ﻏﻠﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﻫﺰار‬ ‫ﺷﺘﺮ‪ .‬ج‪َ ،‬اﺧﻄﺎر ||‪ .‬ﮐﻤﯿﺰ و ﺳـﺮﮔﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮﯾﻦ ﺷﺘﺮ ﭼﺴﺒﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ِ .‬ﺧﻄﺮ ||‪ .‬اﺑﺮ ﭘﺮاﮔﻨﺪه در اﻓﻖ ||‪ .‬ﻣﺸـﺮف‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬اﻧﻪ ﻟﻌﻈﯿﻢ اﻟﺨﻄﺮ‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( دم ﺟﻨﺒﺎﻧﯿـﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻄﺮ اﻟﻔﺤـﻞ ﺑـﺬﻧﺒﻪ ﺧﻄﺮًا؛ دم ﺟﻨﺒﺎﻧﯿـﺪ آن ﮔﺸﻦ ﺑﭽﭗ و راﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺑﺮداﺷـﺘﻦ و زﯾﺮ آوردن ﺷﻤﺸـﯿﺮ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻄﺮ اﻟﺮﺟﻞ ﺑﺴـﯿﻔﻪ ﺧﻄﺮًا؛ ﺑﺮداﺷﺖ ﺷﻤﺸـﯿﺮ را ﺑﺎري و زﯾﺮ آورد آﻧﺮا ﺑﺎر دﯾﮕﺮ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮ ﺑﺮﻣﺤـﻪ؛ ﺑﺮداﺷـﺖ ﻧﯿﺰه را ﺑـﺎري وزﯾﺮ آورد آﻧﺮا ﺑـﺎر دﯾﮕﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﻓﺨﺮج ﯾﺨﻄﺮ ﺑﺴــﯿﻔﻪ؛ اي ﯾﻬﺰه ﻣﻌﺠﺒـًﺎ ﺑﻨﻔﺴـﻪ ﻣﺘﻌﺮﺿـﺎ‬ ‫ﻟﻠﻤﺒـﺎرزه‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺟﻨﺒﯿـﺪن ﻧﯿﺰه و ﺑﻪ اﻫـﺘﺰاز درآﻣـﺪن آن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ذﮐﺮ‬ ‫ﺗـﮏ و اﻟﺨﻄﯽ ﯾﺨﻄﺮ ﺑﯿﻨﻨـﺎ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺗﺒﺨﺘﺮ ﮐﺮدن ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮداﺷـﺘﻦ دﺳـﺘﻬﺎ را ﺑﺎري و ﻓﺮوﮐﺮدن آﻧﻬﺎ را ﺑﺎر دﯾﮕﺮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻄﺮ اﻟﺮﺟﻞ ﻓﯽ ﻣﺸـﯿﺘﻪ؛ اي اﻫﺘﺰ و ﺗﺒﺨﺘﺮ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮداﺷﺖ دﺳـﺘﻬﺎ را‬ ‫ﺑـﺎري و ﻓﺮوﮐﺮد آﻧﻬﺎ را ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ||‪ .‬ﺑﺮداﺷـﺘﻦ و ﺣﺮﮐﺖ دادن دﺳﺖ ﺑﺴﻮي آﺳـﻤﺎن ﻫﻨﮕﺎم دﻋﺎ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻄﺮ ﺑﺎ ﺻـﺒﻌﻪ؛ اي ﺣﺮﮐﻬﺎ‪ .‬ﯾﻘﺎل‪:‬‬ ‫راﯾﺘـﻪ ﯾﺨﻄﺮ ﺑﺎﺻـﺒﻌﻪ اﻟﯽ اﻟﺴـﻤﺎء؛ اي اذا ﺣﺮﮐﻬـﺎ ﻓﯽ اﻟـﺪﻋﺎء‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد ||(‪ .‬ﺣـﺎدث ﺷـﺪن ﺣـﻮادث‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻄﺮاﻟـﺪﻫﺮ؛ ﺣـﺪﺛﺖ‬ ‫ﺣﻮادﺛﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬روﺷﻦ ﺷـﺪن اﻣﺮي در ﻓﮑﺮ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻄﺮ ﻟﻪ ﮐـﺬا؛ ﻻح ﻓﯽ ﻓﮑﺮه ||‪ .‬ﺑﻮﺳﻮاس ﺷـﯿﻄﺎﻧﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷـﺪن‪ .‬ﻣﻨﻪ‪:‬‬ ‫ﺧﻄﺮ اﻟﺸـﯿﻄﺎن ﺑﯿﻦ اﻻﻧﺴﺎن و ﻗﻠﺒﻪ؛ اوﺻﻞ وﺳﻮاﺳﻪ اﻟﯽ ﻗﻠﺒﻪ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺑﯿﺎد آوردن ﺑﻌـﺪ از ﻓﺮاﻣﻮﺷـﯽ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻄﺮ اﻻـﻣﺮ ﺑﺒﺎﻟﻪ و ﻋﻠﯽ ﺑﺎﻟﻪ و ﻓﯽ ﺑﺎﻟﻪ؛ ﺑﯿﺎد آورد آن ﮐﺎر را ﭘﺲ از ﻓﺮاﻣﻮﺷـﯽ‪) .‬از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﮔـﺬر ﮐﺮدن‬ ‫اﻣﺮي ﺑﺨﺎﻃﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻄﺮ اﻟﺸﯽ ء ﺑﺒﺎﻟﯽ؛ ﮔﺬر ﮐﺮد آن ﭼﯿﺰ ﺑﯿﺎد ﻣﻦ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﮐﻤﯿﺰ و ﺳـﺮﮔﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮﯾﻦ ﺷﺘﺮ ﭼﺴﺒﯿـﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪َ .‬ﺧﻄﺮ ||‪ .‬ﮔﯿﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﺪان ﺧﻀﺎب ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ج‪َ ،‬اﺧﻄﺎر||‪.‬‬ ‫وﺳـﻤﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺷـﯿﺮ ﺑﺴـﯿﺎرآب‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺷﺎخ درﺧﺖ‪ .‬ج‪َ ،‬اﺧﻄﺎر||‪.‬‬ ‫ﮔﻠﻪء ﺷﺘﺮان ||‪ .‬ﭼﻬﻞ ﺷﺘﺮ ||‪ .‬دوﯾﺴﺖ ﺷﺘﺮ ||‪ .‬ﻫﺰار ﺷﺘﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج َﺧﻄﯿﺮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮ‪.‬‬



‫]َخ ِط[ )ع ص( ﻣﺮدي ﮐﻪ در رﻓﺘﻦ ﺗﺒﺨﺘﺮ ﮐﻨـﺪ و ﺑﺮدارد دﺳـﺘﻬﺎ را ﺑـﺎري و ﻓﺮوﮔﯿﺮد آﻧﻬـﺎ را ﺑﺎري‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‬ ‫)از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮ‪.‬‬



‫]ُخ ُط[ )ع ِا( ﺟِﺞ َﺧَﻄﺮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮ‪.‬‬



‫]َخ َط[ )ع ﻣﺺ( ﺑﻠﻨﺪﻗﺪر و ﺑﻠﻨﺪﻣﺮﺗﺒﻪ ﮔﺮدﯾﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ُ .‬ﺧﻄﻮر )||‪ِ .‬ا( وﺳـﻤﻪ‪ .‬رﻧﮓ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﮐﺘﻢ‬ ‫)ﺑﺤﺮ اﻟﺠﻮاﻫﺮ(‪ :‬ﻋﺮب وﺳـﻤﻪ را ﺧﻄﺮ ﮔﻮﯾﺪ و ﻟﯿﺚ ﮔﻮﯾﺪ آن ﻧﺒﺎﺗﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮگ او را در ﺧﻀﺎب ﺳـﯿﺎه ﺑﮑﺎر ﺑﺮﻧﺪ‪) .‬از ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺻـﯿﺪﻧﻪ(‪.‬‬ ‫||ﻫﻢ ﻗـﺪر‪ .‬ﻫﻢ ﻣﻨﺰﻟﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﻫـﺬا ﺧﻄﺮ ﻟﻬـﺬا؛ اي ﻫﺬا ﻣﺜﻠﻪ ﻓﯽ اﻟﻘﺪر و اﻟﻌﻠﻮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس||(‪.‬‬ ‫آﻧﭽـﻪ در ﻣﯿـﺎن ﮔﺬارﻧــﺪ ﭼـﻮن ﺑﺮ ﭼﯿﺰي ﮔﺮو ﺑﻨﺪﻧــﺪ‪ .‬ج‪ ،‬اﺧﻄـﺎر‪ ،‬ﺧﻄـﺎر‪ .‬ﺟـﺞ‪ُ ،‬ﺧُﻄﺮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣـﺎل رﻫـﺎن‪ .‬ﻣـﺎل ﻗﻤـﺎر‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬اﺟﺮوا اﺳـﻔﺎﺣﺎ؛ اي ﻟﻐﯿﺮ ﺧﻄﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ذﯾﻞ اﺳـﻔﺎح ||(‪َ .‬ﻏَﺮر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ )||(‪ .‬اِﻣﺺ( دﻟﯿﺮي ||‪ .‬ﻟﻐﺰش‪ .‬ﺧﻄﺎ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬در ﮐﺸﺎﮐﺸـﻬﺎي ﺗﮑﻠﯿﻒ و ﺧﻄﺮ ﺑﻬﺮ اﷲ‬ ‫ﻫـﻞ ﻣﺮاد و درﮔـﺬر‪.‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬ﺳـﺮوران را ﺑﯽ ﺳـﺒﺐ ﻣﯽ ﮐﺮد ﺣﺒﺲ ﮔﺮدﻧﺎن را ﺑﯽ ﺧﻄﺮ ﺳـﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﯾـﺪ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ ||‪ .‬ارزش‪ .‬ﻗﯿﻤﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺎء‪ .‬وﻗﺮ‪ .‬اﻋﺘﺒﺎر‪ .‬ﺳـﻨﮓ ‪ :‬ﺗﺎ ﭘﯿﺮ ﻧﺸـﺪ ﻣﺮد ﻧﺪاﻧـﺪ ﺧﻄﺮ ﻋﻤﺮ ﺗﺎ ﻣﺎﻧـﺪه ﻧﺸـﺪ ﻣﺮغ ﻧﺪاﻧـﺪ ﺧﻄﺮ ﺑﺎل‪.‬ﮐﺴﺎﺋﯽ‪ .‬ﮐﺠﺎ ﺗﻮ ﺑﺎﺷـﯽ ﮔﺮدﻧـﺪ ﺑﯽ ﺧﻄﺮ‬ ‫ﺧﻮﺑﺎن ﺟﻤﺴﺖ را ﭼﻪ ﺧﻄﺮ ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﺑﻮد ﯾﺎ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺷﺎﮐﺮ ﺑﺨﺎري‪ .‬ﺑﻮﺳﻪ اي زآن ﻟﺐ ﺷـﯿﺮﯾﻦ ﺑﺪﻟﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ ام ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﺑﻮي ﺗﻮ آﯾﺪ دل و ﺟﺎن‬ ‫را ﭼﻪ ﺧﻄﺮ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑﻔﺰوده ﺳﺖ ﺑﺮ ﻣﻦ ﺧﻄﺮ و ﻗﯿﻤﺖ ﺳـﯿﻢ ﺗـﺎ ﺑﻨـﺎﮔﻮش ﺗﺮا دﯾـﺪه ام اي در ﯾﺘﯿﻢ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﭼﻮن ﻋﻄﺎ ﺑﺨﺸـﺪ اﻗﺮار ﮐﻨﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺟﻬـﺎن را ﺑﺮ او ﻧﯿﺴﺖ ﺧﻄﺮ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﭼﻮن ﻗـﺪح ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ و ﺳـﺎﻏﺮ ﺧﻮاﺳﺖ اﯾﻦ ﺟﻬﺎن را ﺑﭽﺸﻢ او ﭼﻪ ﺧﻄﺮ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻋﺮض او ﺳـﺨﺖ ﻋﺰﯾﺰ‬ ‫اﺳﺖ و ﺑﻮد ﻋﺮض ﻋﺰﯾﺰ آﻧﮑﺴـﯽ را ﮐﻪ ﻧـﺪارد ﺑﺮ او ﻣﺎل ﺧﻄﺮ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺑﺮ ده ﻫﺰار درم راﺳﺖ ﺷـﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻔﺮﺳﺘﯿﺪ و اﯾﻦ را‬ ‫ﺧﻄﺮي ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﻣﻐﯿﻼﻧﺴﺖ ﺟﺎﻫﻞ ﭘﯿﺸﻢ و ﻣﻦ ﭘﯿﺶ او رﯾﺤﺎن ﻧﺪارد ﭘﯿﺶ رﯾﺤﺎﻧﻢ ﺧﻄﺮ ﺧﺎر ﻣﻐﯿﻼﻧﺶ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﭼﺮخ ﻣﺪور ﭼﻪ ﺧﻄﺮ دارد زي ﺗﻮ ﭼﻮن ﺑﻬﺮهء ﺧﻮد ﯾﺎﻓﺘﯽ از داﻧﺶ ﻣﻀـﻤﺮ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺧﺮ ﻧﺪاﻧﺪ ﺧﻄﺮ ﺳﻨﺒﻞ و رﯾﺤﺎن زﻧﻬﺎر ﮐﻪ ﻣﺮ اﯾﻦ‬ ‫ﺧﺮ رﻣﻪ را ﺳﻨﺒﻞ و رﯾﺤﺎن ﻧﺪﻫﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﭼﻮ ﮐﺒﮏ دري ﺑﺎز ﻣﺮﻏﺴﺖ ﻟﯿﮑﻦ ﺧﻄﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺎ ﺑﺎز ﮐﺒﮏ دري را‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰ‬ ‫را ﺑﻬــﺎ و ﺧﻄﺮ ﺳـﻮي ﻣﺮدﻣﺴـﺖ دﻧﯿــﺎ و ﺳــﯿﻢ و زر ﺑــﺪو ﭘﺮﺑﻬـﺎ ﺷــﺪه ﺳـﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴــﺮو‪ .‬ﻣﺮدم ﺧﻄﺮ ﻋـﺎﻓﯿﺖ ﭼـﻪ داﻧــﺪ ﺗﺎﺑﻨــﺪ ﺑﻼـ را‬ ‫ﻧﯿﺎزﻣﺎﯾﺪ‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪﺳـﻠﻤﺎن‪ .‬ﺟﺎن و دل زﯾﺮ ﻗﺪﻣﻬﺎش ﻧﺸﺎﻧﺪم زﯾﻦ ﺷﮑﺮ ﺧﻮد ﺑﺮ آن ﭼﻬﺮه ﻫﺰاران دل و ﺟﺎن را ﭼﻪ ﺧﻄﺮ‪ .‬ﺳﻨﺎﺋﯽ‪ .‬و ﯾﮏ‬ ‫ﺣـﺎﺟﺖ ﺑـﺎﻗﯿﺴﺖ ﮐﻪ در ﺟﻨﺐ ﻋﻮاﻃﻒ ﻣﻠﻮﮐـﺎﻧﻪ ﺧﻄﺮي ﻧـﺪارد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬در ﭼﺸﻢ ﻫﻤﺖ ﺗﻮ ﮐﺰ او دور ﭼﺸﻢ ﺑـﺪ ﺳـﯿﻢ ﺣﻼل ﺑﯽ‬ ‫ﺧﻄﺮ اﺳﺖ و زر ﻋﯿﺎر‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺑﻨـﺪه ﭼﻮن زي ﺣﻀـﺮﺗﺖ ﭘﻮﯾـﺪ ﻧـﺪارد ﺑﺲ ﺧﻄﺮ ﻧﺠﻢ ﺳـﻔﻠﯽ ﭼﻮن ﺷﻮد ﺷـﺮﻗﯽ ﻧﺪارد ﺑﺲ ﺿـﯿﺎ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﮔﻤﺮاه ﺑﻮد آﻧﮑﺲ ﮐﻮ ﭘﯿﺶ ﺳـﮓ ﮐﻮﯾﺖ دل را ﻣﺤﻠﯽ ﺑﯿﻨـﺪ ﺟـﺎن را ﺧﻄﺮي داﻧـﺪ‪.‬ﻋﻄـﺎر‪ .‬دﯾـﺪهء ﻣﺠﻨﻮن اﮔﺮ ﺑﻮدي ﺗﺮا ﻫﺮ دو ﻋـﺎﻟﻢ ﺑﯽ‬ ‫ﺧﻄﺮ ﺑﻮدي ﺗﺮا‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي ||(‪ .‬اﻧﺪازه‪ .‬ﻣﻘﺪار ‪ :‬ﭼﺸـﻤﻪ ﻫﺎ ﺑﯿﺮون ﺟﻬﯿﺪه از ﺧﻄﺮ ﮔﺸـﺘﻪ ده ﭼﺸﻤﻪ ز ﺑﯿﻢ ﻣﺴﺘﻘﺮ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي||(‪.‬‬ ‫ﻗﺪر‪ .‬ﺷـﺮف‪ .‬ﻋﻈﻤﺖ‪ .‬ﺑﺰرﮔﯽ‪ .‬اﻫﻤﯿﺖ‪ .‬ﻣﮑﺎﻧﺖ ‪ :‬ﺧﺪﻣﺖ ﺳﻠﻄﺎن ﺑﺮ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ ﺧﺪﻣﺖ ﺳﻠﻄﺎن ﺑﯿﻢ اﺳﺖ و ﺧﻄﺮ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﭼﺎﮐﺮ ﯾﮑﺪل و‬ ‫از ﺷـﻬﺮ ﺗﻮ و از ﮐﻒ ﺗﻮ ﯾـﺎﻓﺘﻪ ﻧﻌﻤﺖ و از ﺟـﺎه ﺗﻮ ﺑـﺎ ﺟـﺎه و ﺧﻄﺮ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑﻨـﺎي ﻣﻠﮏ ﺑﺘﯿﻎ و ﻗﻠﻢ ﮐﻨﻨـﺪ ﻗﻮي ﺑـﺪﯾﻦ دو ﭼﯿﺰ ﺑﻮد ﻣﻠﮏ را‬ ‫ﺷﮑﻮه و ﺧﻄﺮ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬وزﯾﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮔﺮﮔﺎﻧﯿﺎن را اﯾﻦ ﺧﻄﺮ ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﻧﻬﺎد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑﺪم اﯾﺸﺎن رود‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺠﻠﯿﻞ‬ ‫را آن ﺧﻄﺮ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻧﻬﺎد و از او ﺷـﮑﺎﯾﺘﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺳـﺰاي ﺧﻮﯾﺶ دﯾﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧﻄﺮ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺪان و ﺑﻪ اﻣﺎﻧﺖ ﮐﻮش ﺗﻮ ﮐﻪ ﺑﺮ‬ ‫ﺳﺮ ﺟﻬﺎﻧـﺪاور ﻣﺄﻣﻮﻧﯽ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﮐﻨﻮن ﻣﯿﺮ ﭘﯿﺸﻢ ﻧـﺪارد ﺧﻄﺮ ﮔﺮ آﻧﮕﻪ ﺧﻄﺮ داﺷـﺘﻢ ﭘﯿﺶ ﻣﯿﺮ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻟﯿﮑﻦ ﭼﻮ ﮐﺮد ﻗﺼـﺪ ﺟﻔﺎ‬ ‫ﭘﯿﺸـﺶ ﺧﺎﻗﺎن ﺧﻄﺮ ﻧـﺪارد و ﻧﻪ ﻗﯿﺼـﺮ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺗﻦ ﺑﺠﺎن ﯾﺎﺑـﺪ ﺧﻄﺮ زﯾﺮا ﮐﻪ ﺗﻦ زﻧﺪه ﺑﺪوﺳﺖ ﺟﺎن ﺑﺪاﻧﺶ زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪ وآن ازو ﯾﺎﺑﺪ‬ ‫ﺧﻄﺮ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻧﻪ ﻋﺠﺐ ﮐﺰ ﺗـﻮ ﺧﻄﺮ ﯾـﺎﻓﺖ ﺟﻬـﺎن زﯾﺮا ﺧﻄﺮ ﺗﺨﻢ ﺑﺒـﺎر اﺳﺖ ﺳﻮي دﻫﻘـﺎن‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭼﻮن ﻫﺴﺖ ﺳﻮي ﻓﺘـﺢ ز‬ ‫ﮔﺮدون ﻧﻈﺮ ﺳـﻌﺪ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﺳـﻮي ﺗﯿـﻎ ﺗـﻮ ﺑﺎﺷـﺪ ﺧﻄﺮ ﻓﺘـﺢ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪﺳـﻠﻤﺎن‪ .‬ﮔﺮ ﺧﻄﺮ ﺑﺎﯾـﺪت ﺧﻄﺮ ﮐـﻦ ﺟـﺎن ورﻧـﻪ اﯾﻤﻦ ﺑﺰي ﺧﻄﯿﺮ‬ ‫ﻣﺒﺎش‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬اﻧﺪر ﺣﻀـﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ آزاده را ﺧﻄﺮ وﻧﺪر ﺣﺠﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﯾﺎﻗﻮت را ﺑﻬﺎ‪.‬ﺳﻨﺎﺋﯽ‪ .‬از ﺧﻄﺮ ﺧﯿﺰد ﺧﻄﺮ زﯾﺮا ﮐﻪ ﺳﻮد ده ﭼﻬﻞ ﺑﺮﻧﺒﻨﺪد‬ ‫ﮔﺮ ﺑﺘﺮﺳـﺪ از ﺧﻄﺮ ﺑﺎزارﮔـﺎن‪ .‬؟ )ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺳـﻔﺮ ار ﭼﻨـﺪ ﭘﺮ ﺧﻄﺮ ﺑﺎﺷـﺪ ﺧﻄﺮ ﻣﺮد در ﺳـﻔﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻣﻘﺎﻣـﺎت ﺣﻤﯿـﺪي(‪ .‬و ﺳﻮرة‬ ‫اﻟﻔـﺎﺗﺤﻪ ﺑـﺎ ﺑﺰرﮔﯽ ﺧﻄﺮ آن دﻟﯿـﻞ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻣﻮاﻓﻘﺖ اﻫـﻞ ﺳـﻨﺖ و ﺗﮑـﺬﯾﺐ اﻫـﻞ ﻗـﺪر و ﺗﻌﻄﯿﻞ‪) .‬ﮐﺘﺎب اﻟﻨﻘﺾ(‪ .‬ﭼﻮ ﺑﺎد از در ﻫﺮ ﮐﺲ‬ ‫ﻧﺨﻮاﻧﺪه در ﻧﺸﻮم ﭼﻮ ﺧﺎك ﻫﻢ ﺧﻮد را ﺑﯽ ﺧﻄﺮ ﺑﻨﮕﺬارم‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬دوﺷﻢ ﻟﻘﺒﯽ دادي ﮐﻤﺘﺮ ﺳﮓ ﮐﻮي ﺧﻮد ﻣﻦ ﮐﯿﺴـﺘﻢ از ﻋﺎﻟﻢ ﺗﺎ اﯾﻦ‬ ‫ﺧﻄﺮم ﺑﺨﺸـﯽ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬زﯾﻦ ﺧﻄﺮ ﮐﻮ ﺧـﺎك را داده ﺳﺖ ﺧـﺎك از ﮐﺒﺮﯾـﺎ ﺑﺮ ﺳﻪ ﻋﻨﺼـﺮ ﺗـﺎ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﯽ ﺑﻨﺎزد ﻫﺮ زﻣﺎن‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺎدت ز‬ ‫ﻏﺎﯾـﺎت ﻫﻨﺮ ﺑﺮ ﻋﺮش راﯾﺎت ﺧﻄﺮ در ﺷﺄﻧﺖ آﯾﺎت ﻇﻔﺮ از ﻓﻀﻞ دادار آﻣـﺪه‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )دﯾﻮان ص‪ .(|| 392‬ﮐﺎر ﺑﺰرگ ﭘﺮآﻓﺖ و دﺷﻮار‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺐ ‪:‬ﺣﯿﻠﺖ ﻫﺎ ﮐﺮده ام و اﯾﻦ ﺳـﯿﺎح را ﻣﺎﻟﯽ ﺑـﺪاده و ﻣﺎﻟﯽ ﺿـﻤﺎن ﮐﺮده ﮐﻪ ﺑﺤﻀـﺮت ﺻـﻠﻪ ﯾﺎﺑﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﺧﻄﺮ ﺑﮑﺮده و ﺑﯿﺎﻣﺪه‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺧﻄﺮي ﺑﮑﻨﻢ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺎداﺑﺎد و روا دارم ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﮑﺮده ﺑﺎﺷﻢ و ﺑﻤﻦ ﻫﺮ ﺑﻼﯾﯽ رﺳﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺳـﺨﺖ ﺑﺰرگ‬ ‫ﺣﻤـﺎﻗﺘﯽ داﻧﻢ ﮐﻪ از ﺑﻬﺮ ﺟـﺎه و ﺣﻄـﺎم دﻧﯿﺎ ﮐﺴـﯽ ﺧﻄﺮ رﯾﺨﺘﻦ ﺧﻮن ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻨـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﯾﻦ ﺧﻮاﺟﻪ‪ ...‬از ﭼﻬﺎرده ﺳﺎﻟﮕﯽ‬ ‫ﺑـﺎز‪ ...‬رﻧﺠﻬﺎ دﯾـﺪ و ﺧﻄﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬وي ﺑﺎ ﭼﻮن ﻣﺤﻤﻮد ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﺧﻄﺮي ﺑـﺪﯾﻦ ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﭘﺲ اﮔﺮ روزي ﭼﻨـﺪ ﺻﺒﺮ ﺑﺎﯾـﺪ ﮐﺮد در رﻧـﺞ ﻋﺒﺎدت و ﺑﻨـﺪ ﺷـﺮﯾﻌﺖ ﻋﺎﻗﻞ ﭼﮕﻮﻧﻪ از آن ﺳـﺮ ﺑﺎز زﻧـﺪ و آﻧﺮا ﺧﻄﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ و ﮐﺎري‬ ‫دﺷﻮار ﺷـﻤﺮد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬و ﺧﻄﺮﻫـﺎي ﺑﺰرگ ﮐﻪ ﺑﻔﺮﻣﺎن ارﺗﮑﺎب ﮐﺮده ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬از ﺧﻄﺮ ﺧﯿﺰد ﺧﻄﺮ زﯾﺮا ﮐﻪ ﺳﻮد‬ ‫ده ﭼﻬﻞ ﺑﺮﻧﺒﻨﺪد ﮔﺮ ﺑﺘﺮﺳﺪ از ﺧﻄﺮ ﺑﺎزارﮔﺎن‪ .‬؟ )ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﻫﺮﮐﻪ از ﺧﻄﺮ ﺑﮕﺮﯾﺰد ﺧﻄﯿﺮ ﻧﺸﻮد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﮐﺮدم ﺧﻄﺮ و ﺑﺮ ﺳﺮ‬ ‫ﮐﻮي ﺗﻮ ﮔﺬﺷـﺘﻢ ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﻨـﺪ ﻋﺎﺷﻖ زﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﻄﺮﻫﺎ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اﯾﻦ ﭼﻪ ﺧﻄﺐ و ﺧﻄﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ||(‪.‬‬ ‫ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﻬﻼﮐﺖ و ﺗﻠﻒ‪ .‬آﻓﺖ‪ .‬ﺿﺮر‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﻼ‪ .‬ﺿﺮر ﻧﺎﺷﯽ از آﻓﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻨﯽ ﺳﺮ اﻧﺪر ﺧﻄﺮ‬ ‫ﺑﺠﺎ ﮔﺮ ﺑﻤﺎﻧﯽ ﮐﻨﯽ ﺗﺮك ﺳـﺮ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﻮدﻟﻒ‪ ...‬ﻣﻘﺮر اﺳﺖ ﮐﻪ در وﻻﯾﺖ ﺟﺒﻞ‪ ...‬ﺟﺎﻧﯽ در ﺧﻄﺮ ﻧﻬﺎد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬از ﺧﻄﺮ آﺗﺶ‬ ‫و ﻋـﺬاب اﺑـﺪ دﯾﻦ و ﺧﺮد ﮐﺮد در ﺣﺼـﺎر ﻣﺮا‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑﺮاه دﯾﻦ ﻧﺒﯽ رﻓﺖ از آن ﻧﻤﯽ ﯾﺎرم ﮐﻪ راه ﭘﺮﺧﻄﺮ و ﻣﺎ ﺿـﻌﯿﻒ و ﺑﯽ ﺑﺎرﯾﻢ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬و ﭘﺲ از ﺑﻠﻮغ ﻏﻢ ﻣﺎل و ﻓﺮزﻧﺪ و اﻧﺪوه و ﺧﻄﺮ‪ ...‬در ﻣﯿﺎن آﯾﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺣﺎزم‪ ...‬ﭘﯿﺶ از ﺣﺪوث ﺧﻄﺮ و ﻣﻌﺎﯾﻨﻪء ﺷﺮ‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ آﻧﺮا ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬اﻣﺎ ﻣﯽ ﺗﺮﺳـﯿﺪم ﮐﻪ از ﺳـﺮ ﺷـﻬﻮت ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ‪ ...‬ﮐﺎري دﺷﻮار اﺳﺖ و ﺷﺮوع ﮐﺮدن در آن‬ ‫ﺧﻄﺮي ﺑﺰرگ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠـﻪ و دﻣﻨـﻪ(‪ .‬ﻫﻨﺮ ز ﺑﯽ ﻫﻨﺮي ﺑـﻪ وﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﺮد ﻫﻨﺮ ﺧﻄﺮ ﻧـﺪارد و دارد ﻫﺰارﮔـﻮﻧﻪ ﺧﻄﺮ ﺧﻄﺮ ﺑـﻮد ﻫﻨﺮي را ز ﺑﯽ ﻫﻨﺮ‬ ‫ﻟﯿﮑﻦ ﻫﻢ از ﻫﻨﺮ ﻫﻨﺮي را ﻓﺰاﯾﺪ آب و ﺧﻄﺮ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺟﻮ ﺑﺠﻮﻫﺮ ﭼﻪ زن داﻧﻪ زن از ﺟﻮ ﺑﻨﻤﻮد ﺧﺒﺮ آن ز ﺷﻔﺎ ﯾﺎ ز ﺧﻄﺮ ﺑﺎزدﻫﯿﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‬ ‫)دﯾﻮان ص‪ .(162‬ﺑـﺎ ﻫﺮﮐﻪ دوﺳﺘﯽ ﮐﻨﯽ از دل ﻣﮑﻦ ﻏﻠﻮ ﺑـﺎ ﻫﺮﮐﻪ دﺷـﻤﻨﯽ ﮐﻨﯽ از ﺟـﺎن ﻣﺒﺮ ﺧﻄﺮ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬داﻧﻢ ﮐﻪ ﮐﻮچ ﮐﺮدي ازﯾﻦ‬ ‫ﮐـﻮﭼﻪء ﺧﻄﺮ رو ﺑﺮ ﭼﻬــﺎر ﺳـﻮي اﻣــﺎن ﭼـﻮن ﮔــﺬاﺷﺘﯽ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺟـﺎن ﻣـﻦ از ﺧﯿـﺎﻟﺖ در ﻋـﺎﻟﻢ وﺻـﺎﻟﺖ ﻫﺮ دم ﻫﺰار ﻣﻨﺰل راه ﺧﻄﺮ‬ ‫ﺑﺮﯾـﺪه‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﭘﯿﺮ و ﺟﻮان ﺑﺮ ﺧﻄﺮ از ﮐـﺎر ﺗﻮ ﺷـﻬﺮ و ده آزرده ز ﭘﯿﮑـﺎر ﺗﻮ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ز آﻓﺖ اﯾﻤﻦ ﻧﯿﻨـﺪ ﻧﺎﻣﻮران ﺑﯽ ﺧﻄﺮ ﻫﺴﺖ ﮐﺎر ﺑﯽ‬ ‫ﺧﻄﺮان‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺳﻮي ﺣﺎﺻـﻞ ﻣﯽ ﻓﺸﺎﻧـﺪ ﺑﯽ ﺧﻄﺮ ﺟﻮش ﻣﻮﺟﺶ ﻫﺮ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﯽ ﮔﻬﺮ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬ﻧﺎز ﮐﺮدن ﺧﻮﺷﺘﺮ آﯾـﺪ از ﺷـﮑﺮ‬ ‫ﻟﯿـﮏ ﮐﻢ ﺧـﺎﯾﺶ ﮐﻪ ﮔﺮدد ﺻـﺪ ﺧﻄﺮ‪ .‬ﻣﻮﻟـﻮي )ﻣﺜﻨـﻮي(‪ .‬ﻧﯿﺴﺖ ﻋﺎﻗـﻞ ﺗـﺎ ﮐﻪ درﯾﺎﺑـﺪ ﭼـﻮ ﻣـﺎ ﮔﺮ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﺰ ﺧﻄﺮ ﺳﻮي ﻣﻦ آ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي‬ ‫)ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬روزي ﮔﻔﺘﻢ ﮐﺴﯽ ﭼﻮ ﻣﻦ ﺟﺎن از ﺑﻬﺮ ﺗﻮ در ﺧﻄﺮ ﻧﯿﻨﺪاﺧﺖ‪.‬ﺳﻌﺪي‪ .‬اﯾﺪل ار ﭼﻨﺪ در ﺳﻔﺮ ﺧﻄﺮ اﺳﺖ ﮐﺲ ﺧﻄﺮ ﺑﯽ ﺳﻔﺮ ﮐﺠﺎ‬ ‫ﯾﺎﺑﺪ‪.‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ‪ - .‬ﺑﺮﺧﻄﺮ؛ ﺑﺮآﻓﺖ‪ .‬ﺑﺮﺿـﺮر ‪ :‬ﻫﻤﮕﺎن ﺑﺮﺧﻄﺮﻧﺪ آﻧﮑﻪ ﻣﻘﯿﻤﻨﺪ وﮔﺮ ره ﻧﯿﺎﺑﻨﺪ ﺳﻮي ﺑﺎﺧﻄﺮان ﺑﯽ ﺧﻄﺮﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ - .‬ﺑﯽ‬ ‫ﺧﻄﺮ؛ ﺑﯽ آﻓﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﮐﻨﺎر از آﻓﺖ ‪ :‬ز آﻓﺖ اﯾﻤﻦ ﻧﯿﻨـﺪ ﻧﺎﻣﻮران ﺑﯽ ﺧﻄﺮ ﻫﺴﺖ ﮐﺎر ﺑﯽ ﺧﻄﺮان‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﭘﺮﺧﻄﺮ؛ ﭘﺮآﻓﺖ‪ .‬ﭘﺮﺿـﺮر ‪ :‬وﺻﺎل‬ ‫ﮐﻌﺒﻪ ﻣﯿﺴـﺮ ﻧﻤﯿﺸﻮد ﺳـﻌﺪي ﻣﮕﺮ ﮐﻪ راه ﺑﯿﺎﺑﺎن ﭘﺮﺧﻄﺮ ﮔﯿﺮﻧـﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺧﻮاﺗﯿﻢ(‪ .‬ﻋﺎﺷـﻘﺎن ﮐﺸـﺘﮕﺎن ﻣﻌﺸﻮﻗﻨـﺪ ﻫﺮﮐﻪ زﻧﺪه ﺳﺖ ﭘﺮﺧﻄﺮ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﺷﺒﺎﻧﮕﺎه ﺑﺮﺳﯿﺪﻧﺪ ﺑﻤﮑﺎﻧﯽ ﮐﻪ از دزدان ﭘﺮﺧﻄﺮ ﺑﻮد‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ - .‬ﺧﻄﺮ اﻓﺘﺎدن؛ ﺿﺮر اﻓﺘﺎدن‪ .‬آﻓﺖ اﻓﺘﺎدن‬ ‫‪ :‬دوش ﺑﮑﻮﯾﯽ ﮔﺬري اوﻓﺘﺎد ﺑﯿﺨﻄﺮي را ﺧﻄﺮي اوﻓﺘﺎد‪ .‬اﻣﯿﺮﺣﺴﻦ دﻫﻠﻮي )از آﻧﻨﺪراج(‪ - .‬ﺧﻄﺮ داﺷـﺘﻦ؛ آﻓﺖ داﺷﺘﻦ‪ .‬ﺿﺮر داﺷﺘﻦ ‪ :‬ره‬ ‫ﻫﻤﻮار ﭘﯿﺶ دورﺑﯿﻨﺎن اﯾﻦ ﺧﻄﺮ دارد ﮐﻪ رﻫﺮو را ز ﭘﯿﺶ ﭘﺎي دﯾـﺪن ﺑﺎزﻣﯿـﺪارد‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪ - .‬ﺧﻄﺮ ﮐﺸـﯿﺪن؛ ﺿـﺮر ﮐﺸـﯿﺪن‪.‬‬ ‫دﭼﺎر آﻓﺖ ﺷﺪن ‪ :‬ﺧﻮد را ﭼﻮ ﺗﺨﺘﻪ ﭘﺎره ﺑﺮآرﯾﻢ زﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﺗﺎ ﮐﯽ ز ﭼﺎر ﻣﻮج ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺧﻄﺮ ﮐﺸﯿﻢ‪ .‬ﻣﺴﯿﺢ ﮐﺎﺷﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮات‪.‬‬



‫]َخ َط[ )ع ِا( آﻓﺘﻬﺎ‪ .‬ﺧﻄﺮﻫﺎ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ِ .‬ج َﺧﻄَﺮة‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻄﺮه در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮات اﻟﻮﺳﻤﯽ‪.‬‬



‫]َخ َط ﺗُْﻞ َو ﻣﯽ ي[)ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻟﻤﻌﻬﺎي ﭼﺮاﮔﺎه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬آن ﻗﺴﻤﺖ از ﭼﺮاﮔﺎه ﮐﻪ ﺑﻨﺎي ﺧﺸﮑﯿﺪن ﮔﺬارﻧﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮان‪.‬‬



‫]َخ َط[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮ اﺳﺖ ﺑﺮاي َﺧﻄﺮ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﻄﺮ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻂ راه‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﺧﻂ ﺟﻮاز‪ .‬ﮔـﺬرﻧﺎﻣﻪ ||‪ .‬ﭘﺮواﻧﻪ راﻫﺪاري‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬در آﻧﻨﺪراج آﻣﺪه‪ :‬ﺧﻄﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮاي ﮔﺬﺷـﺘﻦ ﺷﺨﺼـﯽ ﯾﺎ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از راه ﺑﮕﺬرﺑﺎن ﻧﻮﯾﺴﻨﺪ و آﻧﺮا در ﻋﺮف ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن دﺳﺘﮏ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺑﺮگ ﺳﺒﺰي ﮐﻪ ﺑﮕﯿﺮد ز ﺑﻬﺎران‬ ‫ﺧﻂ راه از دم ﺳﺮد ﺧﺰان ﻧﻐﻤﻪء رﺧﺼﺖ ﺷﻨﻮد‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮاﯾﻪ‪.‬‬



‫]َخ َي ‪ِ /‬ي[ )ِا( ﺟـﺎﻣﻪء ﭘﺸـﻤﯿﻦ دروﯾﺸـﺎن ﮐﻪ رﯾﺴـﻤﺎﻧﻬﺎ و ﭘﺸـﻤﻬﺎ از آن آوﯾﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ()‪) (1‬از آﻧﻨـﺪراج( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫اوﺑﻬﯽ(‪ - (1) .‬در ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه‪ :‬ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻌﻨﯽ را در »ﺧﺘﻮاﻧﻪ« آورده‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮب‪.‬‬



‫]ُخ ُر[ )ع ص( ﻣﻔﺘﺮي‪ .‬دروﻏﮕﻮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬رﺟـﻞ ﺧﻄﺮب؛ ﻣﺮد ﻣﻔﺘﺮي دروﻏﮕﻮي‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‬ ‫)از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮﺑﮥ‪.‬‬



‫]َخ َر َب[ )ع اِﻣﺺ( ﺗﻨﮕﯽ ﻣﻌﺎش )||‪ .‬ﻣﺺ( اﻓﺘﺮاء ﮐﺮدن‪ .‬دروغ ﮔﻔﺘﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮﭘﺬﯾﺮي‪.‬‬



‫]َخ َط َپ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(آﻓﺖ ﭘﺬﯾﺮي ‪ :‬ﺣﯿﺮﺗﺶ ﭼﻮن ﺧﻄﺮﭘﺬﯾﺮي ﮐﺮد رﺣﻤﺖ آﻣﺪ ﻟﮕﺎم ﮔﯿﺮي ﮐﺮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮﭼﯽ‪.‬‬



‫]َخ َط[ )ِاخ( ﺷﻬﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ در ﺳﻤﺖ ﻏﺮﺑﯽ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ ﺑﻔﺎﺻﻠﻪء ده ﻓﺮﺳﻨﮓ‪) .‬از ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺑﻦ ﻧﺪﯾﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮ داﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َط َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(آﻓﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ داﺷﺘﻦ‪ .‬ﺑﻼ در ﭘﯿﺶ داﺷﺘﻦ ||‪ .‬ارزش داﺷﺘﻦ‪ .‬ﻗﯿﻤﺖ داﺷﺘﻦ‪ .‬اﻋﺘﺒﺎر داﺷﺘﻦ ‪:‬ﺣﺎل اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﺮ ﺗﻮ‬ ‫ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺣﻀﺎﻧﺘﯽ ﻧﺪارد و ﭼﻮن رﯾﮓ اﺳﺖ در دﯾﺪه و ﻣﺮدﻣﺎن آن اﻫﻞ ﺳﻼح ﻧﻪ و ﻟﺸﮑﺮ ﺑﺪان ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﺟﺐ ﺳﺒﺎش ﺑﻮد‬ ‫ﺑﺰدﻧـﺪ ﻣـﺎ ﭼﻨـﺪ ﺧﻄﺮ دارﯾﻢ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻣﻐﯿﻼـﻧﺴﺖ ﺟﺎﻫـﻞ ﭘﯿﺸﻢ و ﻣﻦ ﭘﯿﺶ او رﯾﺤـﺎن ﻧـﺪارد ﭘﯿﺶ رﯾﺤـﺎﻧﻢ ﺧﻄﺮ ﺧـﺎر ﻣﻐﯿﻼﻧﺶ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴــﺮو‪ .‬ﭼـﻪ ﺧﻄﺮ دارد اﯾـﻦ ﭘﻠﯿـﺪ ﻧﺒﯿـﺪ ﻋﻨـﺪ ﮐـﺎس ﻣﺰاﺟﻬـﺎ ﮐـﺎﻓﻮر‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬دﻧﯿـﺎ ﺧﻄﺮ ﻧـﺪارد ﯾﮑـﺬره ﺳـﻮي ﺧـﺪاي داور ﺑﯽ‬ ‫ﯾﺎور‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮﻓﮥ‪.‬‬



‫]َخ َر َف[ )ع ﻣﺺ( ﺑﺸﺘﺎب رﻓﺘﻦ و ﮔﺎم ﻓﺮاخ ﻧﻬﺎدن و ﯾﺎ دو ﮔﺎم را ﯾﮏ ﮔﺮداﻧﯿﺪن ﺑﻪ ﺗﯿﺰروي ||‪ .‬زدن ﺷﻤﺸﯿﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 833‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻄﺮف ﻓﻼﻧﺎ ﺑﺎﻟﺴـﯿﻒ؛ زد ﻓﻼن را ﺑﺸﻤﺸـﯿﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﻣﺴﺘﺮﺧﯽ ﮔﺮدﯾـﺪن‬ ‫ﭘﻮﺳﺖ زن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻄﺮف ﺟﻠﺪ اﻟﻤﺮأة‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺗﻬﻮر ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﻮد را ﺑﺨﻄﺮ اﻓﮑﻨـﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻣﻬﺘﺮي ﮔﺮ ﺑﮑﺎم ﺷـﯿﺮ در اﺳﺖ رو ﺧﻄﺮ ﮐﻦ‬ ‫]َخ َط َ‬ ‫ز ﮐﺎم ﺷـﯿﺮ ﺑﺠﻮي‪ .‬ﺣﻨﻈﻠﻪ ﺑﺎدﻏﯿﺴـﯽ‪ .‬روزﯾﺶ ﺧﻄﺮ ﮐﺮدم و ﻧﺎﻧﺶ ﺑﺸﮑﺴـﺘﻢ ﺑﺸـﮑﺴﺖ ﻣﺮا دﺳﺖ و ﺑﺮون ﮐﺮد ز ﺧﯿﺮي‪ .‬ﻣﺸﻔﻖ ﺑﻠﺨﯽ )از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨـﮓ اﺳـﺪي ﻧﺨﺠـﻮاﻧﯽ(‪ .‬در ﻋﺸـﻖ ﺗـﻮ ﺟﺰ ﺑﺠـﺎن ﺧﻄﺮ ﻣﯽ ﻧﮑﻨﻢ ﮔﺮﻣﻦ زاﻏﻢ ﭼﺮا ﺣـﺬر ﻣﯽ ﻧﮑﻨﻢ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪﺳـﻠﻤﺎن ||‪ .‬ﮐﺎرﻫـﺎي‬ ‫ﺳﺨﺖ و ﭘﺮآﻓﺖ ﮐﺮدن ‪ :‬در ﺧﺪﻣﺖ وي‪ ،‬ﮔﺮم و ﺳﺮد ﺑﺴﯿﺎر ﭼﺸﯿﺪ و رﻧﺠﻬﺎ دﯾﺪ و ﺧﻄﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮﮔﺎه‪.‬‬



‫]َخ َط[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﺟﺎي ﺧﻄﺮ‪ .‬ﺟﺎي آﻓﺖ‪ .‬آﻓﺘﮕﺎه ‪ :‬ﺳـﺮ ﺑﺮون زد ز ﻋﺮش ﻧﻮراﻧﯽ در ﺧﻄﺮﮔﺎه ﺳﺮ ﺳﺒﺤﺎﻧﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻮن ﻗﺪر ﻣﺎﯾﻪ راه‬ ‫ﺑﻨﻮﺷـﺘﻨﺪ وز ﺧﻄﺮﮔـﺎه ﮐﻮه ﺑﮕﺬﺷـﺘﻨﺪ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﮐﻨﻮن در ﺧﻄﺮﮔﺎه ﺟﺎن آﻣـﺪﯾﻢ ز ﺑﺎران ﺳﻮي ﻧﺎودان آﻣـﺪﯾﻢ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - (1) .‬در آﻧﻨـﺪراج‬ ‫آﻣﺪه‪» :‬ﺧﻄﺮﮔﺎه« و »ﺧﻄﺮﺳـﺘﺎن« واﺟﺪ ﯾﮏ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ و از ﻇﻬﻮري اﯾﻦ ﺑﯿﺖ را آورده‪ :‬ﻓﮑﺮ ﻋﺸﺮت ز رﻫﻢ ﺑﺮد ﺑﺤﺮز ﻏﻢ ﺧﻮﯾﺶ اﯾﻤﻨﻢ‬ ‫ﺳﺎز ﮐﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻄﺮﺳﺘﺎن ﮔﺸﺘﻪ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻇﺎﻫﺮًا ﺑﺎﯾﺪ در ﺑﯿﻦ ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﺎن ﻫﻨﺪ ﻣﺘﺪاول ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮﮔﻪ‪.‬‬



‫]َخ َط ـَﮔـ ْﻪ[ )ِا ﻣﺮﮐــﺐ( ﺧﻄﺮﮔــﺎه‪ .‬ﺟــﺎي آﻓـﺖ‪ .‬ﺟــﺎي ﺧﻄﺮ ‪ :‬اﯾـﻦ راﯾـﺖ ﻧﮕــﻮن ﺳــﺮورﺧﺶ ﺑﺮﯾــﺪه دم ﺑﺮ ﻏﺎﻓﻼــن ﻫﻔـﺖ ﺧﻄﺮﮔﻪ‬ ‫ﺑﺮآورﯾﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﻪ ﮐﻪ در ﭘﺎي ﻣﺮغ ﭘﯿﭽﻢ دﺳﺖ زﯾﻦ ﺧﻄﺮﮔﻪ ﺑﺪﯾﻦ ﺗﻮاﻧﻢ رﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮﻣﻨﺪ‪.‬‬



‫]َخ َط َم[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎ‪ .‬ﻗﯿﻤﺘﯽ‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺧﻮاﺳـﺘﻪ ﮔﺮﭼﻪ ﻋﺰﯾﺰ اﺳﺖ و ﺧﻄﺮﻣﻨﺪ ﺑﻮد ﺑﺮ آن ﺧﻮاﺳـﺘﻪ ده ﺧﻮاﺳـﺘﻪ را ﻧﯿﺴـﺖ‬ ‫ﺧﻄﺮ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ ... .‬ﻟﮑﻦ زاگ ﺧﻄﺮﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮﻧﺎك‪.‬‬



‫]َخ َط[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻬﻠـﮏ‪ .‬ﭘﺮﺧﻄﺮ‪ .‬ﻫﻮﻟﻨـﺎك‪ .‬ﻣﺨﻮف‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﻮﻓﻨﺎك‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬درﯾﻎ آن ﺷـﺪ ﮐﻪ در ﻧﻘﺶ ﺧﻄﺮﻧﺎك‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﯿﺸﻮد رخ ﺑﺎ رخ ﺧﺎك‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﺑﻪ ﮐﺎﻧـﺪرﯾﻦ ﺧﺎك ﺧﻄﺮﻧﺎك ز ﺟﻮر ﺧﺎك ﺑﻨﺸـﯿﻨﯿﻢ ﺑﺮ ﺧﺎك‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻧﺸـﺪ ﻣﻤﮑﻦ ﮐﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﺧــﺎك ﺧﻄﺮﻧــﺎك ﺑﺮ اﻧﮕﺸـﺖ ﺑﺮﯾــﺪه ﺑﺮﮐﻨــﺪ ﺧــﺎك‪.‬ﻧﻈــﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼـﻪ ﻋــﺬر آري ﺗـﻮ اي ﺧـﺎﮐﯽ ﺗﺮ از ﺧـﺎك ﮐـﻪ ﮔﻮﯾـﺎﯾﯽ درﯾـﻦ ﺧﻂ‬ ‫ﺧﻄﺮﻧـﺎك‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﻮن ﺧﻮدي ﺧﻮدﭘﺮﺳـﺘﺎن روﻧـﺪ ﺑﮑﻮي ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻣﺴـﺘﺎن روﻧـﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﺳﻮداي ﺗﻮ آﺗﺶ ﺟﻬﺎﻧﺴﻮز‬ ‫ﻫﺠﺮان ﺗﻮ ورﻃﻪء ﺧﻄﺮﻧـﺎك‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﯾﮑﯽ را دل از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ...‬و ﻣﻄﻤـﺢ ﺟـﺎﯾﯽ ﺧﻄﺮﻧـﺎك‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ آن ﻧﻮﺑﺖ‬ ‫اﺷـﺎرت ﻣﻦ ﻗﺒﻮﻟﺖ ﻧﯿﺎﻣـﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﻋﻤـﻞ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﭼﻮن ﺳـﻔﺮ درﯾﺎﺳﺖ ﺧﻄﺮﻧﺎك و ﺳﻮدﻣﻨـﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬ﻃﺮﯾﻖ ﻋﺸﻖ ﻃﺮﯾﻘﯽ‬ ‫ﻋﺠﺐ ﺧﻄﺮﻧـﺎﮐﺴﺖ ﻧﻌﻮذ ﺑـﺎﷲ اﮔﺮ ره ﺑﻤﻘﺼـﺪي ﻧﺒﺮي‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻨﺰل ﺑﺲ ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﺴﺖ و ﻣﻘﺼـﺪ ﺑﺲ ﺑﻌﯿـﺪ)‪ (1‬ﻫﯿﭻ راﻫﯽ ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫ﮐـﺂﻧﺮا ﻧﯿﺴﺖ ﭘﺎﯾـﺎن ﻏﻢ ﻣﺨﻮر‪ .‬ﺣﺎﻓـﻆ ||‪ .‬ﺑـﺎارزش‪ .‬ﺑـﺎﻗﯿﻤﺖ‪ .‬ﺑﺎاﻋﺘﺒﺎر‪ .‬ﭘﺮﺑﻬﺎ ‪ :‬وﮔﺮ ﺧﺎﮐﻢ ﺗﻮ اي ﮔﻨـﺞ ﺧﻄﺮﻧﺎك زﯾﺎرت ﺧﺎﻧﻪ اي ﺑﺮ ﺳﺎز‬ ‫ازﯾﻦ ﺧﺎك‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻧﺒﯿﻨﯽ وﻗﺖ ﺳﻔﺘﻦ ﻣﺮد ﺣﮑﺎك ﺑﺸﺎﮔﺮدان دﻫﺪ در ﺧﻄﺮﻧﺎك‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - (1) .‬ن ل‪ :‬ﻣﻘﺼﺪ ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﯽ‪.‬‬



‫]َخ َط[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺣـﺎﻟﺖ ﺧﻄﺮﻧـﺎك‪ .‬ﺣـﺎﻟﺖ ﺧﻄﺮ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﻄﺮ‪ .‬ﻫﻮل‪ .‬ﺧﻮف‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬از آن ﺳﻮ ﮐﻪ‬ ‫دﯾﺪم دﻟﻢ ﭘﺎره ﺷﺪ ﺧﺮد زآن ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﯽ آواره ﺷﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﯽ ﮐﺎر داﻧﺴـﺘﻪ ام ﺷﺪن دور ازو ﮐﻢ ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻪ ام‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺟﻬﺎن ﺗﺎﺧﺘﻦ‬ ‫ﺑﺎز ﯾﺎد آﻣﺪش ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﯽ رﻓﺘﻪ ﯾﺎد آﻣﺪش‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﻗﯿﻤﺘﯽ‪ .‬ﺑﺎارزﺷﯽ‪ .‬ﭘﺮﺑﻬﺎﯾﯽ ‪ :‬ﭼﻮ ﮔﻮﻫﺮﻧﻬﺎد اﺳﺖ و ﮔﻮﻫﺮﻧﮋاد ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﯽ ﮔﻮﻫﺮ آرد‬ ‫ﺑ ﯿ ﺎ د ‪ .‬ﻧﻈ ﺎ ﻣ ﯽ ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ روان‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط َر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﺑﯽ ﺗﺄﻣـﻞ ﺧﻮاﻧـﺪه ﺷﻮد و ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ رﻗﻢ ﺧﻮاﻧﺎ‪ .‬ﻧﺎﺧﻮان ﻣﻘﺎﺑﻞ آن‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﭼﻨﺎن‬ ‫ﺧـﻂ ﻣﻌﻨﯿﺶ ﺧﻮاﻧـﺎ ﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﻮر ﻓﻬﻢ اﺳﺖ داﻧﺎ ﻓﺘﺎد‪ .‬ﻇﻬﻮري )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺻـﺒﺎ ﺳﻮاد ﭼﻤﻦ را ﭼﻮ ﻧﺴـﺨﻪ ﮐﺮد ﺑﺮ آب ﺑﮕﻞ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻨﮕﺮ ﺧﻂ روان ﻣﺮا‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴﺮو )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮوف‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ص( ﺗﯿﺰروﻧـﺪه ﺑﺮﻓﺘﺎر ﻋﻨﻖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺷﺘﺮ ﻧﺮ ﻓﺮاخ ﮔﺎم ﻧﻬﻨـﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮة‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ِا( ﮔﯿـﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬داﻏﯽ ﻣﺮ ﺷﺘﺮان را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ از اوﻗﺎت‪ .‬ﻣﻨﻪ‪:‬‬ ‫ﻣـﺎﻟﻘﯿﺘﻪ اﻻـﺧﻄﺮة؛ ﻣﻼﻗـﺎت ﻧﮑﺮدم ﺑـﺎ وي ﻣﮕﺮ ﮔـﺎﻫﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬اﻧـﺪﯾﺸﻪ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﺧﺎﻃﺮ ﮔـﺬرد‪ .‬ﻫﻤﺰه‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧَﻄﺮات)‪ : (1‬در‬ ‫ﺧﻤﻮﺷـﯽ ﻫﺮ ﺳﻪ را ﺧﻄﺮة ﯾﮑﯽ در ﺳـﺨﻦ ﻫﻢ ﻫﺮ ﺳﻪ را ﺣﺠﺖ ﯾﮑﯽ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬و ﺧﻄﺮه از ﺳـﺮ ﺑﯿﺎر‪ ...‬ﺧﻄﺮه ﮐﻪ ﺑﺴﺮت درآﯾﺪ آﻧﺮا رﺷﮏ‬ ‫ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪) .‬ﻣﺠـﺎﻟﺲ ﺳـﻌﺪي(‪ .‬ﻫﻤﺰه؛ ﺧﻄﺮه اي ﮐﻪ ﺷـﯿﻄﺎن در دل اﻧـﺪازد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ - .‬ﺧﻄﺮة اﻟﺠﻦ؛ ﻣﺲ دﯾﻮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪- .‬‬ ‫ﻟﻌﺐ اﻟﺨﻄﺮة؛ ﺟﻨﺒﺎﻧﯿـﺪن ﻣﺨﺮاق ﮐﻪ ﻓﻮﻃﻪ ﭘﯿﭽﯿـﺪه و ﺗـﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ در ﺑﺎزي ﺑﻬﻢ زﻧﻨـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - (1) .‬در ﮐﺸﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت‬ ‫ﻓﻨﻮن آﻣﺪه‪ :‬از ﺟﻨﯿﺪ رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ از ﺧﻄﺮات ﭘﺮﺳﺶ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﻄﺮات ﭼﻬﺎر اﺳﺖ‪ :‬ﺧﻄﺮه اي اﺳﺖ از ﺟﺎﻧﺐ ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ و ﺧﻄﺮه‬ ‫اي اﺳﺖ از ﺟـﺎﻧﺐ ﻓﺮﺷـﺘﻪ و ﺧﻄﺮه اي اﺳﺖ از ﻧﻔﺲ و ﺧﻄﺮه اي اﺳﺖ از ﺷـﯿﻄﺎن‪ .‬آﻧﮑﻪ از ﺟـﺎﻧﺐ ﺣﻘﺴﺖ‪ ،‬رﻫﻨﻤـﺎﯾﯽ ﮐﻨـﺪ ﺑﺴـﻮي او و‬ ‫آﻧﮑﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻮي ﻃﺎﻋﺖ ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﻨﺪ و آﻧﮑﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﻧﻔﺲ اﺳﺖ‪ ،‬آدﻣﯽ را ﺑﺪﻧﯿﺎ ﮐﺸﺎﻧﺪ و آﻧﮑﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺷﯿﻄﺎﻧﺴﺖ‪،‬‬ ‫اﻧﺴﺎن را ﺑﺴﻮي ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ اﯾﺰد ﺗﻌﺎﻟﯽ رﻫﺒﺮي ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮة‪.‬‬



‫]ِخ َر[ )ع ِا( واﺣﺪ ِﺧﻄﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ وﺳﻤﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮي‪.‬‬



‫]َخ َط[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﺑﺰرگ‪ .‬ﻋﻈﯿﻢ ‪ :‬ﻧﻌﻤﺖ و ﻣـﺎل ﺟﻬﺎن را ﺑﺮ او ﻧﯿﺴﺖ ﺷـﺮف اﯾﻨﺖ ﻣﺮدي و ﺧﻄﺮ ﺷﺎد زﯾﺎد اﯾﻦ ﺧﻄﺮي‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺧﻄﺮي‬ ‫ﺷﺎﻫﯽ وز ﻧﻌﻤﺖ و ﺟﺎه ﺗﻮ ﺷﻮد ﻣﺮدم ﺧﻄﯽ اﻧـﺪر ﮐﻨﻒ ﺗﻮ ﺧﻄﺮي‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺳـﺨﻦ ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﺗﻮاﻧﺪ ﮐﺮد ﺧﻄﺮي ﻣﺮد را ﺟﺪا ز ﺣﻘﯿﺮ‪ .‬ﺟﺰ ﺑﺮاه‬ ‫ﺳﺨﻦ ﭼﻪ داﻧﻢ ﻣﻦ ﮐﻪ ﺣﻘﯿﺮي ﺗﻮ ﯾﺎ ﺑﺰرگ و ﺧﻄﯿﺮ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺧﻄﺮي را ﺧﻄﺮي داﻧﺪ ﻣﻘﺪار و ﺧﻄﺮ ﻧﯿﺴﺖ آﮔﺎه ز ﻣﻘﺪار ﺷﻬﺎن ﮔﺎه و‬ ‫ﺳﺮﯾﺮ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َط َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻈﻤﺖ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪ .‬ﺑﺰرﮔﯽ ﯾﺎﻓﺘﻦ ‪ :‬ﺗﻦ ﺑﺠﺎن ﯾﺎﺑـﺪ ﺧﻄﺮ زﯾﺮا ﮐﻪ ﺗﻦ زﻧﺪه ﺑﺪوﺳﺖ ﺟﺎن ﺑﺪاﻧﺶ زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪ زآن از او‬ ‫ﯾﺎﺑﺪ ﺧﻄﺮ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﻂ رﯾﺤﺎن‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط ِر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﯾﮑﯽ از اﻗﺴﺎم ﺧﻄﻮط ﻣﺸـﻬﻮر ﺑﯿﻦ ﻣﺘﺄﺧﺮﯾﻦ اﺳﺖ و آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از‪ :‬ﺛﻠﺚ‪ ،‬ﻧﺴـﺦ‪ ،‬ﺗﻌﻠﯿﻖ‪ ،‬رﯾﺤﺎن‪،‬‬ ‫ﻣﺤﻘﻖ‪ ،‬رﻗـﺎع‪ ،‬ﻧﺴـﺘﻌﻠﯿﻖ و دﯾﻮاﻧﯽ‪) .‬از ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن در ﻋﻨﻮان »ﻋﻠﻢ اﻟﺨـﻂ«(‪ .‬آﻧﺮا ﺧـﻂ ﺟﻠﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬در اﯾﻦ‬ ‫ﺧـﻂ در ﻋﻮض ﺣﺮوﻓﺶ اﻗﺴـﺎم ﮔﻠﻬـﺎ ﻧﮕﺎﻫﺪارﻧـﺪ و آﻧﺮا ﺧﻂ ﮔﻠﺰار ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( ‪ :‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺗﺎ ﺑﺒﻬﺎران ﻫﻮا ﺑﺼـﻔﺤﻪء ﺑﺎغ ﻫﺰار‬ ‫ﻧﻘﺶ ﻧﮕـﺎرد ز ﺧﻂ رﯾﺤﺎﻧﯽ)‪ .(1‬ﺣﺎﻓـﻆ )ﻗﺼﺎﯾـﺪ ||(‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺧﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗـﺎزه از رﺧﺴـﺎر ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن دﻣـﺪ‪) .‬از ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻮﺷﺘﺮ‬ ‫ﻧﺴﺨﻪء ﺧﻄﯽ(‪ - (1) .‬ﺑﺪون ﯾﺎء ﻧﺴﺒﺖ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺎﻓﻆ چ ﻏﻨﯽ و ﻗﺰوﯾﻨﯽ ص ﻓﮑﻮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻂ رﯾﺶ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ِﻋﺬار‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮﯾﻒ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ص( ﺗﯿﺰرو‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮﯾﻨﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َط َن[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ از ﻧﻮاﺣﯽ ﺑﺎﺑﻞ ﻋﺮاق‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪ .‬دﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﺒﺎﺑﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ زﺑﺮﺟﺪرﻧﮓ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َز َب َج َر[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﺗﺎزه ﺑﺮﺧﺴﺎر ﺧﻮﺑﺎن ﺑﺮآﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ زدن‪.‬‬



‫]َخ َز َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺮوي ﻧﻮﺷﺘﻪ اي ﺧﻂ ﮐﺸﯿﺪن ﺑﺮاي اﺑﻄﺎل آن‪.‬‬ ‫ﺧﻂ زﻧﮕﺎري‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط َز[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﻂ ﺳﺒﺰرﻧﮓ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﻮي ﺗﺎزه ﺑﺮدﻣﯿـﺪهء ﺻﻮرت ‪ :‬ﻟﻄﯿﻔﻪ اﯾﺴﺖ ﻧﻬﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﺸﻖ از او ﺧﯿﺰد‬ ‫ﮐﻪ ﻧﺎم آن ﻧﻪ ﻟﺐ ﻟﻌﻞ و ﺧﻂ زﻧﮕﺎرﯾﺴﺖ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ زﯾﺮ ﻧﮕﯿﻦ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط ِر َن ‪ِ /‬ن[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﺷـﺘﻪ زﯾﺮ ﻧﮕﯿﻦ اﻧﮕﺸـﺘﺮي ‪ :‬ﺷﻮد در ﺻـﻔﺤﻪء ﺧـﺎﺗﻢ ﺧـﻂ زﯾﺮ ﻧﮕﯿﻦ ﻧـﺎﻣﻢ ﻣﯿﺮاﺑﻮاﻟﻘﺎﺳـﻢ‬ ‫ﻣﻮﺳﻮي )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ز ﺑﺲ در دﯾﺪه ام ﯾﺎﻗﻮت اﺷﮏ آﺗﺸﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﮕﻪ در ﭼﺸﻢ ﻣﻦ ﻫﻢ ﭼﻮن ﺧﻂ زﯾﺮ ﻧﮕﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻠﯽ رﺿﺎي ﺗﺠﻠﯽ‬ ‫)از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺳﺎز‪.‬‬



‫]َخ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺧﻂ ﻣﺮدﻣﺎن را ﺗﻘﻠﯿﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ||‪ .‬ﺣﻘﻪ ﺑﺎزي ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺧﻂ ﻣﺮدﻣﺎن ﺳـﻨﺪ ﺑﻨﻔﻊ ﺧﻮد ﺟﻌﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﻘﻠﺐ‪.‬‬ ‫ﺳﻨ ﺪ ﺳ ﺎ ز ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺳﺎزي‪.‬‬



‫]َخ[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤـﻞ ﺧـﻂ ﺳـﺎز‪ .‬ﺳـﻨﺪﺳﺎزي‪ .‬ﺗﻘﻠﺐ در ﻧﻮﺷـﺘﻪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺗﻘﻠﯿـﺪ ﺧـﻂ دﯾﮕﺮان‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺳﺎﻣﯿﺎ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﻠﻢ ﻣﺠﻤـﻮع‪ .‬ﺧـﻂ ﻣﺠﻤـﻮع)‪ .(1‬ﻗﻠـﻢ ﺳﺎﻣﯿـﺎ‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ﺧـﻂ اﻟﻤﺠﻤـﻮع در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧـﺎﻣﻪ ﺷـﻮد‪. .‬‬ ‫)ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪Stenographie - (1‬‬ ‫ﺧﻂ ﺳﺒﺰ‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﺗـﺎزه از رﺧﺴـﺎر ﺧﻮﺑـﺎن ﺑﺮآﻣـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻠﯽ‬ ‫]ـَﺧ ْﻂ ِط َ‬ ‫ﺷﻮﺷﺘﺮ ﻧﺴـﺨﻪء ﺧﻄﯽ( ‪ :‬ز ﻋـﺬارت ﺧﻂ ﺳﺒﺰ و ز ﮐﻔﺖ ﺧﻂ ﺳـﯿﺎه ﭼﻮن ﻧﺒﯿﻨﺪ ز ﺧﻂ ﺻﺒﺮ ﺑﻼ ﺑﺎد ﭘﺪر‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﻂ ﺳﺒﺰ و ﻟﺐ ﻟﻌﻠﺖ ﺑﭽﻪ‬ ‫ﻣﺎﻧـﺪ ﮔﻮﺋﯽ ﻣﻦ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﺑﻠﺐ ﭼﺸـﻤﻪء ﺣﯿﻮان ﻣﺎﻧـﺪ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ از روي دﻟـﺒﺮان ﺧـﻂ ﺳﺒﺰ دل ﻋﺸـﺎق ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺟﻮﯾـﺪ‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﭼﮕﻮﯾﻢ آن ﺧـﻂ ﺳـﺒﺰ و دﻫـﺎن ﺷـﯿﺮﯾﻨﺖ ﺑﺠﺰ ﺧﻀـﺮ ﻧﺘﻮان ﮔﻔﺖ و ﭼﺸـﻤﻪء ﺣﯿﻮان‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺳـﻌﺪي ﺧـﻂ ﺳﺒﺰ دوﺳﺖ دارد ﭘﯿﺮاﻣﻦ ﺧﺪ‬ ‫ارﻏﻮاﻧﯽ‪.‬ﺳـﻌﺪي ||‪ .‬ﺧﻄﯽ را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ از ﻏﯿﺐ ﻣﺮﻗﻮم ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﻧﺪاﻧﺪ ﮐﻪ از ﮐﺠﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ و ﮐﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ ||‪ .‬ﺧﻂ‬ ‫ﺷﺐ را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻂ ﺳﯿﺎه و ﺧﻂ ازرق اﺳﺖ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺮزخ ﺑﻨﺰد ﺻﻮﻓﯿﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺳﭙﻬﺮ‪.‬‬



‫س ِپ[ )ﺗﺮﮐﯿـﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐـﺐ( داﯾﺮهء ﻋـﺎﻟﻢ‪ .‬داﯾﺮه اي ﮐـﻪ در ﻫﯿﺌﺖ ﻗـﺪﯾﻢ ﻋـﺎﻟﻢ را ﻧﻤـﺎﯾﺶ ﻣﯽ داده اﺳﺖ ‪ :‬داﯾﺮهء ﺧﻂ‬ ‫]ـَﺧ ْﻂ ِط ِ‬ ‫ﺳﭙﻬﺮش ﻣﻘﺎم ﻏﺎﻟﯿﻪء ﺑﻮي ﺑﻬﺸﺘﺶ ﻏﻼم‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺳﺮﻃﺎن‪.‬‬



‫س َر[ )ِاخ( داﯾﺮهء رأس اﻟﺴﺮﻃﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]َﺧْﻂ ِط َ‬ ‫ﺧﻂ ﺳﺮﻣﻪ‪.‬‬



‫س َم ‪ِ /‬م[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯽ ﮐﻪ از ﺳـﺮﻣﻪ در ﭼﺸﻢ ﮐﺸـﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺳـﯿﻪ ﻣﺴﺘﯽ ﺑﺪور ﻧﺮﮔﺴﺖ ﺑﯽ ﺗﺎب ﻣﯽ‬ ‫]َﺧْﻂ ِط ُ‬ ‫ﮔﺮدد ز ﺧﻂ ﺳﺮﻣﻪ ﮔﺮد ﭼﺸﻢ ﻣﺴﺘﺖ ﺧﻮاب ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﯿﺪل )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺳﻤﺖ‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺰد ارﺑﺎب ﻫﯿﺌﺖ ﺧﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دو ﻧﻘﻄﻪء ﺳﻤﺖ را ﺑﯿﮑﺪﯾﮕﺮ اﺗﺼﺎل ﻣﯽ دﻫﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫]َﺧْﻂ ِط َ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺳﯿﺎه‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻂ ﺷﺐ‪ .‬ﺧﻂ ازرق‪ .‬ﺧﻂ ﺳﺒﺰ‪ .‬ﺧﻂ ﭼﻬﺎرم از ﻫﻔﺖ ﺧﻂ ﺟﺎم ﺟﻢ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪:‬‬ ‫ﺑﺠﺎم ﻋﺸﻖ ﺗﻮ ﻣﯽ ﺗﺎ ﺧﻂ ﺳـﯿﺎه دﻫﻨﺪ ﻣﻨﻢ ﮐﻪ ﺳـﺮ ﺑﺨﻂ آن ﺧﻂ ﺳﯿﺎه ﻧﻬﻢ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﻋﺎﻟﻢ ﻏﯿﺐ ﺑﻨﺰد ﺻﻮﻓﯿﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫||ﺧﻂ ﺳﺒﺰ ﻧﻮرﺳـﺘﻪ را ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﻧﺮﺳـﺘﻪ زآن ﺧﻂ ﮔﻠﮕﻮن ﺧﻂ ﺳـﯿﺎه ﻫﻨﻮز ﻧﺨﻮرده ﺧﺴـﺮو ﺣﺴـﻨﺖ ﻏﻢ ﺳـﭙﺎه ﻫﻨﻮز‪ .‬ﺗﺄﺛﯿﺮ )از‬ ‫آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺷﺐ‪.‬‬



‫ش[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﻂ ﺳـﯿﺎه‪ .‬ﺧـﻂ ﺳﺒﺰ‪ .‬ﺧﻂ ازرق‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺧﻄﻮط ﺟﺎم ﺟﻢ اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﺷﺐ‪) .‬از‬ ‫]ـَﺧ ْﻂ ِط َ‬ ‫آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺧﻨﺠﺮ ﺷﺐ ﯾﮏ ﻧﻘﻂ از ﺧﻂ ﺷﺐ ﮐﺮده ﺣﮏ و روز ﻧﻬﺎدش ﻟﻘﺐ‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴﺮو )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺷﺮﯾﻒ‪.‬‬



‫ش[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( دﺳﺘﺨﻂ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ||‪ .‬ﺑﺮات ||‪ .‬ﻓﺮﻣﺎن ||‪ .‬ﻧﺸﺎن و ﻋﻼﻣﺘﯽ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮد در‬ ‫]َﺧْﻂ ِط َ‬ ‫ﺑﺎﻻي ﻓﺮﻣﺎﻧﻬﺎ و ﺑﺮوات ﻣﯽ ﮔﺬارد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺷﻌﺎع‪.‬‬



‫ش[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﻮﻃﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮔﺮد آﻓﺘﺎب ﻣﺮﺋﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧـﺪ)‪) .(1‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺧﻮرﺷﯿﺪ روﺑﺮوي ﺗﻮ ﺷﺪ در ﺧﻂ‬ ‫]َﺧْﻂ ِط ُ‬ ‫ﺷﻌﺎع اﻧﮕﺸﺖ در ﻧﺪاﻣﺖ اﯾﻦ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮔﺰد‪ .‬ﻋﺎﻟﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻧﺎزم ﺑﻪ آﻓﺘﺎب ﺟﻤﺎﻟﺖ ﮐﻪ ﭘﺮﺗﻮش ﺧﻂ ﺷـﻌﺎع ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻮي ﮐﻼه را‪ .‬ﻣﻼ‬ ‫روﻧﻘﯽ ﻫﻤﺪاﻧﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ - (1) .‬در آﻧﻨﺪراج آﻣﺪه‪ :‬ﺗﯿﻎ‪ ،‬ﺳﻨﺎن‪ ،‬ﺟﺎروب‪ ،‬ﻧﺒﺾ از ﺗﺸﺒﯿﻬﺎت اوﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺷﻌﺎﻋﯽ‪.‬‬



‫ش[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻫﺮﮔﺎه از ﻧﻘﻄﻪ )ﺧﻮاه در ﻓﻀﺎ و ﺧﻮاه در ﺻﻔﺤﻪ( ﺧﻄﻮﻃﯽ ﺑﻪ اﻃﺮاف رﺳﻢ ﮐﻨﯿﻢ ﺷﮑﻞ ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫]َﺧْﻂ ِط ُ‬ ‫دﺳﺘﻪ ﺧﻄﻮط ﺷﻌﺎﻋﯽ و ﻫﺮ ﯾﮏ ﺧﻄﻮط را ﺧﻂ ﺷﻌﺎﻋﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ )اﺻﻄﻼح اﺳﺖ در ﻫﻨﺪﺳﻪ(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺷﻤﺸﯿﺮﺑﻨﺪ‪.‬‬



‫ش َب[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﺷـﺘﻪ اي ﮐﻪ در آن ﺧﻮف و ﺧﻄﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨﺪراج( )از اﻧﺠﻤﻦ‬ ‫ش‪َ /‬‬ ‫]َﺧْﻂ ِط ِ‬ ‫آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺷﻨﺎس‪.‬‬



‫ش[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﻋـﺎﻟﻢ ﺑﻪ اﺣﻮال ﺧﻄﻮط و اﺣﻮال ﺧﻄﺎﻃـﺎن و ﺗﻤﯿﺰدﻫﻨـﺪهء ﺑﯿﻦ اﻧﻮاع ﺧﻄﻮط از ﺟﻬﺖ زﯾﺒﺎﯾﯽ و ﻧﻮع ﮐﺎﻏـﺬ و‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﻗﻠﻢ اﺳﺖ ||‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪء ﺣﻘﯿﻘﯽ را از ﻧﻮﺷﺘﻪء ﺟﻌﻠﯽ ﺗﻤﯿﺰي ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﮐﺎرﺷﻨﺎس ﺧﻂ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﺷﻨﺎﺳﯽ‪.‬‬



‫ش[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤﻞ ﺧﻂ ﺷﻨﺎﺳﯽ‪ .‬ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ﺧﻂ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﻂ ﺿﺎﻣﻨﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط ِم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﻨﺪ ﮐﻔﺎﻟﺖ و ﺿﻤﺎﻧﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻂ‪.‬‬



‫]ِخ َط[ )ع ِا( ِج ﺧﻄﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ِﺧّﻄﮥ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻂ‪.‬‬



‫]ُخ َط[ )ع ِا( ِج ﺧﻄﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ِﺧّﻄﮥ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻇﻞ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط ِﻇﻞ ل[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺰد ارﺑﺎب ﻫﯿﺌﺖ ﺧﻂ واﺻﻞ ﺑﯿﻦ رأس ﻣﻘﯿﺎس و رأس ﻇﻞ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪:‬‬ ‫ﻗﻄﺮ ﻇﻞ؛ ﺧﻂ ﺳﺎﯾﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻋﺎرض‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط ِر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺤﺎﺳﻨﯽ ﮐﻪ ﺗﺎزه ﺑﺮ ﭼﻬﺮه ﺧﻮﺑﺮوﯾﺎن ﺳﺒﺰ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻋﺴﻠﯽ‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺧﻂ ﻣﯿﮕﻮن‪ .‬ﺧﻂ ﺷـﻬﺎﺑﯽ‪ .‬ﺧﻂ اﻟﻤﺎﺳﯽ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﻟﻌﻞ ﺗﻮ ز ﻃﺒﻠﻪ ﺷﻬﺪ ﺑﺮ ﮔﻮﺷﻪ‬ ‫]َﺧْﻂ ِط َع َ‬ ‫ﮐﺸـﯿﺪ ﺧﻂ ﻋﺴـﻠﯽ اﺳﺖ ﮔﺮد رخ ﮔﺸـﺘﻪ ﭘﺪﯾﺪ ﯾﺎ ﻋﮑﺲ ﺷـﻔﻖ ﺑﺪاﻣﻦ ﺻـﺒﺢ ﻓﺘﺎد ﯾﺎ ﭘﺮﺗﻮ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﺑﺨﻮرﺷﯿﺪ ﺗﻨﯿﺪ‪ .‬ﻧﻈﯿﺮي ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري )از‬ ‫آﻧﻨﺪراج(‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻮد ﮔﻠﻮﺳﻮز آن ﻟﺐ ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺷﺪ از ﺧﻂ ﻋﺴﻠﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺣﻼوت او‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻋﻤﻮد‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 834‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط َع[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﻂ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻤﯽ ﮐﻪ ﺑـﺎ ﺧﻂ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ دﯾﮕﺮ ﯾﺎ ﺻـﻔﺤﻪ اي ﻣﺴـﺘﻮي زاوﯾﻪء ﻗﺎﺋﻤﻪ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻏﺒﺎر‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط ُغ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺧﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎزه از رﺧﺴﺎر ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن دﻣﺪ‪) .‬ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻮﺷﺘﺮ ﻧﺴﺨﻪء ﺧﻄﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻏﻼﻣﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط ُغ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻂ ﺑﻨﺪﮔﯽ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻂ آزادﮔﯽ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪء ﺑﻨﺪﮔﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻏﯿﺮﻣﺤﺪود‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َغ ‪ِ /‬غ ِر َم[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯽ ﮐﻪ اﻧﺘﻬﺎء ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻒ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( رﺑﻮدن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻄﻒ اﻟﺸﯿﯽ ء ﺧﻄﻔًﺎ ||‪ .‬ﺧﯿﺮه‬ ‫ﮔﺮداﻧﯿـﺪن ﺑﺮق ﺑﯿﻨـﺎﯾﯽ را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻄﻒ اﻟـﺒﺮق اﻟﺤﺠﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬اﺳﺘﺮاق‬ ‫ﺳﻤﻊ ﮐﺮدن ﺷـﯿﻄﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻄﻒ اﻟﺸـﯿﻄﺎن اﻟﺴـﻤﻊ؛ اﺳﺘﺮاق ﺳـﻤﻊ ﮐﺮد ﺷـﯿﻄﺎن||‪.‬‬ ‫ﮐﻨـﺪن از ﺟﺎﯾﯽ‪ .‬ﺑﺮداﺷـﺘﻦ از ﺟﺎﯾﯽ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮐﺎروان ﯾﺎ ﮐﺸﺘﯽ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺛﻢ ﺗﺨﻄﻒ اﻟﻤﺮاﮐﺐ ‪ -‬اي ﺗﻘﻠﻊ ‪ -‬اﻟﯽ‬ ‫ﺑﺤﺮ ﻫﺮﮐﻨﺪ‪) .‬اﺧﺒﺎر اﻟﺼﯿﻦ و اﻟﻬﻨﺪ ص‪ 8‬ﺳﻄﺮ ‪ .(5‬ﻓﺎذا ﻋﺒﯽ اﻟﻤﺘﺎع ﺑﺴﯿﺮاف اﺳﺘﻌﺬﺑﻮا ﻣﻨﻬﺎ اﻟﻤﺎء و ﺧﻄﻔﻮا و ﻫﺬه ﻟﻔﻈﮥ ﯾﺴﺘﻌﻤﻠﻬﺎ اﻫﻞ اﻟﺒﺤﺮ‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﯾﻘﻠﻌﻮن اﻟﯽ ﻣﻮﺿﻊ ﯾﻘـﺎل ﻟﻪ ﻣﺴـﻘﻂ‪) .‬اﺧﺒﺎر اﻟﺼـﯿﻦ و اﻟﻬﻨـﺪ ص‪ 7‬ﺳﻄﺮ ‪ .(10‬ﻓﺘﺨﻄﻒ اﻟﻤﺮاﮐﺐ ﻣﻨﻬـﺎ اﻟﯽ ﺑﻼد اﻟﻬﻨـﺪ و ﺗﻘﺼـﺪ اﻟﯽ‬ ‫ﮐﻮﻟﻢ ﻣﻠﯽ‪) .‬اﺧﺒﺎر اﻟﺼﯿﻦ و اﻟﻬﻨﺪ ص‪ 8‬ﺳﻄﺮ‪.(10‬‬ ‫ﺧﻄﻒ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﺑﻬﯽ‪ .‬ﺑﻬﺒﻮدي‪ .‬ﺷـﻔﺎ‪ .‬ﻋﻼـج‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻣﺎﻣﻦ ﻣﺮض اﻻوﻟﻪ ﺧﻄﻒ؛ ﻧﯿﺴﺖ آزاري ﮐﻪ ﻣﺮ او را ﺑﻬﯽ و ﺷـﻔﺎ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻔﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺑﺸﺘﺎب رﻓﺘﻦ ﺟﻤﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻓﺮودﯾﻨﻪ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط ُف َن ‪ِ /‬ن[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﻂ ﻫﻔﺘﻢ از ﻫﻔﺖ ﺧـﻂ ﺟـﺎم ﺟﻢ ﮐﻪ آﻧﺮا ﻣﺰور ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻓﻼن ﭼﯿﺰ دادن‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط ُف ‪ِ /‬ف َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از اﻗﺮار ﮐﺮدن ﺑﮑﻤﺎل آن ﭼﯿﺰ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬اﮔﺮ ﻧﻘﺶ ارژﻧﮓ اﮔﺮ ﺳﺎده اﻧﺪ ﻫﻤﻪ ﺧﻂ ﺑﺨﻮش‬ ‫ﺧﻄﯿﺶ داده اﻧﺪ‪ .‬وﺣﯿﺪ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻔﮥ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع ِا( ﻋﻀﻮ ﮐﻪ درﻧﺪﮔﺎن ﺑﺮﯾﺪه رﺑﺎﯾﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻋﻀﻮ ﮐﻪ ﻣﺮدم از ﺑﻬﺎﺋﻢ زﻧﺪه ﺑﺮﯾﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪ .‬ﻋﻀﻮي ﮐﻪ از اﻧﺪام ﺣﻼل ﮔﻮﺷﺘﯽ زﻧﺪه ﺑﺮﮐﻨﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﯾﮑﺒﺎر درﺧﺸـﯿﺪن و ﺟﺴﺘﻦ ﺑﺮق ﺑﻪ ﻧﻬﺠﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﯿﻨﺎﺋﯽ را دررﺑﺎﯾـﺪ و ﭼﺸﻢ را ﺧﯿﺮه ﮐﻨـﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨـﺪراج )||(‪ .‬اِﻣﺺ( ﻋﻤﻞ رﺑﻮدن ‪ :‬اﻻ ﻣﻦ ﺧﻄﻒ اﻟﺨﻄﻔَﮥ َﻓَﺄﺗﺒﻌﻪ ﺷـﻬﺎب‬ ‫ﺛﺎﻗﺐ‪ .(37/10) .‬ﮔﺮ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ ﻧﮕﻪ دارد ﺗﻦ ﭘﺸﻪ ز ﺧﻄﻔﻪء ﺧﻄﺎف‪ .‬؟ )ﺳﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ ص‪.(343‬‬ ‫ﺧﻄﻔﯽ‪.‬‬



‫]َخ َط ﻓﺎ[ )ع ِا( ﺳﺮﻋﺖ رﻓﺘﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻔﯽ‪.‬‬



‫]َخ َط ﻓﺎ[ )ِاخ( ﻟﻘﺐ ﺣﺬﯾﻔﻪ ﺟﺪ ﺟﺮﯾﺮ ﺷﺎﻋﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻗﺎﺋﻢ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط ِء[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺗﻘﺎﻃﻊ ﺑﺎ ﺻﻔﺤﻪ ﯾﺎ ﺧﻄﯽ زاوﯾﻪء ﻗﺎﺋﻤﻪ ﻣﯿﺴﺎزد‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻗﺎﻃﻊ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط ِط[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﺑﺒﺮد و ﻗﻄﻊ ﮐﻨـﺪ ﯾـﮏ ﺟﺰء از داﯾﺮه را‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﻫﺮ ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﺻـﻔﺤﻪ ﯾﺎ‬ ‫ﺟﺴﻢ ﯾﺎ ﺧﻄﯽ دﯾﮕﺮ را ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ و ﺑﺎ آن زاوﯾﻪ اي ﺑﺴﺎزد‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻗﺼﺎران‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َﻗْﺺ ﺻﺎ[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( داغ ﮔﺎزران ﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد از ﻓﻼن اﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﭼﺸﻤﻪء ﻣﻬﺮ‬ ‫ﺗﻮ داﻏﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺮود ز دل ﺳﻮﺧﺘﮕﺎن ﻫﻤﭽﻮ ﺧﻂ ﻗﺼﺎران‪ .‬ﺳﯿﻒ اﻟﺪﯾﻦ اﺳﻔﺮﻧﮕﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﮐﺎﺳﻪ ﮔﺮ‪.‬‬



‫گ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻂ ﺷﺸﻢ از ﻫﻔﺖ ﺧﻂ ﺟﺎم ﺟﻢ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫س َ‬ ‫]َﺧْﻂ ِط ِ‬ ‫ﺧﻂ ﮐﺒﮏ‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﻮﻃﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﺮ و ﺑﺎل ﮐﺒﮏ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺧﻮاﻧﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺧﻂ ﮐﺒﮏ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺑﺎل‬ ‫]َﺧْﻂ ِط َ‬ ‫ﮐﺒﻮﺗﺮﻧﺎﻣﻪء رازم ﻧﺪارد از ﺣﺠﺎب ﻋﺸﻖ ﭘﯿﻐﺎم ﺷﻨﯿﺪن ﻫﺎ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮ ﻋﻠﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﮐﺮدار‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎﻣﻪء اﻋﻤﺎل ||‪ .‬ﻓﺮﻣﺎن اﻟﻬﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫]َﺧْﻂ ِط ِ‬ ‫ﺧﻂ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺨﻄﻂ ﮐﺮدن‪ .‬اﺛﺮ ﮔـﺬاردن‪ :‬ارض ﻣﺸـﻄﺒﻪ؛ زﻣﯿﻦ ﮐﻪ در آن ﺳـﯿﻞ اﻧـﺪك ﺧﻂ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪- .‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﮐﺮدن؛ اﺻـﻄﻼﺣﯽ اﺳﺖ در ﺑﯿﻦ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن و آن ﺑﻤﻌﻨﯽ در ﺻﻒ ﻗﺮار دادن اﻓﺮاد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺼﻒ ﮐﺮدن‪ .‬در ﺻﻒ درآوردن‪ .‬در ﯾﮏ‬ ‫ﺻﻒ ﻗﺮار دادن‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﮐﺶ‪.‬‬



‫ك[ )ِا ﻣﺮﮐـﺐ( آﻟـﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻫﻨـﺪﺳﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﮐﺸـﯽ ﺑﺮاي رﺳﻢ ﺧـﻂ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ ﺑﮑـﺎر ﻣﯽ رود‪ .‬اﯾﻦ وﺳـﯿﻠﻪ ﮐﻪ داراي ﻟﺒﻪء‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺻﺎف و ﺑﺸـﮑﻞ ﺧﻂ راﺳﺖ اﺳﺖ در ﺗﺮﺳـﯿﻢ ﺧﻂ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ دادن ﻣـﺪاد ﯾﺎ ﻗﻠﻢ و ﯾﺎ ﻫﺮ وﺳـﯿﻠﻪ‬ ‫رﺳﺎم دﯾﮕﺮ ﺑﺎ ﻟﺒﻪء آن و ﮐﺸـﯿﺪن آن اﺛﺮي در ﺻـﻔﺤﻪ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻫﻤﺎن ﺧﻂ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ اﺳﺖ‪َ .‬ﺳـ ّﻄﺎَره‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ||(‪.‬‬ ‫ﻣﺴﻄﺮ‪) .‬ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺑﻨﺠﻨﯽ( )زﻣﺨﺸﺮي( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﻟﺴﺎﻣﯽ ﻓﯽ اﻻﺳﺎﻣﯽ )||(‪ .‬ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺧﻂ ﮐﺸﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺧﻂ‬ ‫ﮐﻨـﺪ‪ - .‬ﺧﻂ ﮐﺶ دوﺑﺎزو؛ اﯾﻦ ﺧﻂ ﮐﺶ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از ﻧﺎم آن ﭘﯿـﺪاﺳﺖ دو ﺑﺎزو دارد ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﺛﺎﺑﺖ و دﯾﮕﺮي در روي ﺧﻂ ﮐﺶ‬ ‫ﻟﻐﺰﻧـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕـﺎم اﻧـﺪازه ﮔﯿﺮي ﯾﮏ ﺑﺎزو را ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﺎه ﻣﯽ دارﻧـﺪ )در ﻧﻘﻄﻪء اﺑﺘـﺪاء( و ﺑﺎزوي دﯾﮕﺮ را ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ دﻫﻨـﺪ ﺗﺎ ﻧﻘﻄﻪء‬ ‫اﻧﺘﻬﺎء رﺳـﺪ ﻓﺎﺻـﻠﻪء ﺑﯿﻦ دو ﺑﺎزو را از روي ﺧﻂ ﮐﺶ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و آن ﻧﻤﺎﯾﺸـﮕﺮ اﻧـﺪازهء ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ اﺳﺖ‪ - .‬ﺧﻂ ﮐﺶ ﻣﺪرج؛‬ ‫ﺧﻂ ﮐﺸﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ واﺣﺪ اﻧﺪازه ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﯾﺎﺑﯽ ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود و اﯾﻦ اﻧﺪازه ﻫﺎ در روي ﺧﻂ ﮐﺶ‬ ‫ﻣﻨﺪرج ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﮐﺸﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤﻞ ﮐﺸـﯿﺪن ﺧﻂ‪ .‬ﻋﻤﻞ رﺳﻢ ﺧﻂ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ )||(‪ .‬اﺻـﻄﻼح ﺑﻨﺎﯾﺎن( ﮐﺸـﯿﺪن ﺧﻄﻮط ﺑﺮ‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫اﻃﺮاف ﻃﺎﻗﻬﺎي ﻋﻤﺎرت ﺑﻌـﺪ از ﺳـﻔﯿﺪي ﺑﺮاي ﺧﻮﺷـﻨﻤﺎﯾﯽ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬در ﺟﻮاﻧﯽ دﯾـﺪه ام ﺷﺪ ﺟﻠﻮه ﮔﺎه ﻧﻮﺧﻄﺎن ﺧﻂ ﮐﺸـﯽ ﭘﯿﺶ از‬ ‫ﺳﻔﯿـﺪي ﮐﺮده ام اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ را‪ .‬ﻣﺤﺴﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻬﻦ ﻏﻤﺨﺎﻧﻪ را ﮐﺰ ﮔﺮد ﮐﻠﻔﺖ ﺷﺪ ﺑﻨﺎ ﺧﻂ ﮐﺸـﯽ از ﺧﻂ ﺑﺎﻃﻞ ﮐﻦ ﮐﻪ‬ ‫دﯾﻨـﺪاري ﺧﻮش اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺴﻦ ﺗـﺄﺛﯿﺮ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ - .‬ﺧـﻂ ﮐﺸـﯽ ﺧﯿﺎﺑـﺎن؛ اﺻـﻄﻼح اﺳﺖ در اﯾﺎب و ذﻫﺎب ﻣﺮدﻣﺎن و آن ﺧﻂ ﮐﺸـﯽ‬ ‫ﺧﯿﺎﺑﺎن اﺳﺖ ﺑﺎ رﻧﮓ و ﺑﺪﯾﻨﻮﺳﯿﻠﻪ ﻣﺴﯿﺮ وﺳﺎﺋﻞ ﻧﻘﻠﯿﻪ و ﻋﺎﺑﺮ ﭘﯿﺎده رو در ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺤﻮ و ﻧﺎﭘﺪﯾـﺪ ﮐﺮدن‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻣﺘﺮوك ﮐﺮدن و ﺑﺮﻃﺮف ﺳﺎﺧﺘﻦ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬اﺑﻄﺎل ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﻂ‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺑﻄﻼن ﮐﺸـﯿﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ()‪ : (1‬ﺗـﺎ ﺟـﺎن ﺑﻮد ﻣﺮا ﻏﻢ ﺟﺎﻧﺎن ﺑﺠﺎن ﮐﺸﻢ ﺳـﺮ ﺑﺮﻧﻬﻢ ﺑﺨﻄﺶ ﺧﻂ ﺑﺮ ﺟﻬﺎن ﮐﺸﻢ‪ .‬اﻣﯿﺮﻣﻌﺰي‬ ‫)از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻣﯽ ﺗﺎ ﺧﻂ ازرق ﻗـﺪح ﮐﺶ ﺧﻂ درﮐﺶ زﻫـﺪﭘﺮوران را‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬روز و ﺷﺐ ﺟﺰ ﺧﻂ ﻣﺰور ﻧﯿﺴﺖ ﺧﯿﺰ و‬ ‫ﺷﺐ ﺑﺮ ﺧﻂ ﻣﺰور ﮐﺶ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻧﺪاﻧﻢ از ﭼﻪ ﮔﻠﺴﺖ آن ﻧﮕﺎر ﯾﻐﻤﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺧﻂ ﮐﺸﯿﺪ ﺑﺮ اوﺻﺎف ﻧﯿﮑﻮان ﭼﮕﻞ‪ .‬ﺳﻌﺪي‪ - .‬ﺧﻂ ﺑﺮ دﯾﻮار‬ ‫ﮐﺸـﯿﺪن؛ ﺣﻔﻆ اﻋـﺪاد ﮐﺮدن‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻣﯽ ﮐﺸﻢ در ﺣﺴﺎب وﻋـﺪهء او ﺧﻂ ز ﻣﮋﮔﺎن ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺮ دﯾﻮار‪ .‬ﺷﺎﭘﻮر )از آﻧﻨـﺪراج(‪ - .‬ﺧﻂ‬ ‫ﺑﺮﮐﺸـﯿﺪن ﺑﺮ ﭼﯿﺰي ﯾﺎ ﮐﺴـﯽ؛ او را ﺑﺤﺴﺎب ﻧﯿﺎوردن ||‪ - .‬او را از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻦ ‪ :‬ﺧﻮاﺟﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻓﺘﺎده ﺑﺎش و آن ﻣﻠﻄﻔﻪ ﺑﺪﺳﺖ‬ ‫آن دﺑﯿﺮ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺧـﻂ ﺑﺮ ﺧﻮارزﻣﺸﺎه ﺑﺎﯾـﺪ ﮐﺸـﯿﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﺧﻂ ﮐﺸـﯿﺪن ﺑﺮ اﻫﻞ ﺧﻄﺎ؛ ﺑﺨﺸـﺶ ﮔﻨﺎﻫﺎن‪) .‬ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻮﺷﺘﺮ‬ ‫ﻧﺴـﺨﻪء ﺧﻄﯽ( ‪ :‬ﺧﻄﯽ ﮐﺸـﯿﺪ ﺑﺮ اﻫـﻞ ﺧﻄـﺎ ﺑﻌﻬـﺪهء ﻣﻠـﮏ ﮐﻪ ﭘﺎدﺷـﺎه ﺧﻄـﺎ ﻧﮕـﺬرد ز ﺧـﻂ وﻓﺎ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺑﺮ ﻟﻮح ﻣﻌﺎﺻـﯽ ﺧﻂ ﻋـﺬري‬ ‫ﻧﮑﺸﯿﺪﯾﻢ ﭘﻬﻠﻮي ﮐﺒﺎﯾﺮ ﺣﺴﻨﺎﺗﯽ ﻧﻨﻮﺷﺘﯿﻢ‪.‬ﺳﻌﺪي ||‪ .‬رﺳﻢ ﮐﺮدن ﺧﻂ‪ .‬ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺧﻂ‪ .‬ﺷﮑﻞ ﺧﻂ دادن ‪ :‬ﻋﺎﻟﻢ ﯾﮑﯿﺴﺖ ﺧﻂ ﮐﺸﯿﺪهء ﺧﺪاي‬ ‫ﺧﻠﻖ وآن ﺧـﻂ را ﻣﯿﺎﻧﻪ و آﻏﺎز و ﻣﻨﺘﻬﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻫﻮد ﮔﺮد ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺧﻄﯽ ﮐﺸـﯿﺪ ﻧﺮم ﻣﯿﺸـﺪ ﺑﺎد ﮐﺂﻧﺠﺎ ﻣﯽ رﺳـﯿﺪ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﻫﺮ‬ ‫ﮐﺠﺎ ﺧﻂ ﻣﺸـﮑﻠﯽ ﺑﮑﺸـﻨﺪ ﺟﻬﺪ ﮐﻦ ﺗﺎ درون ﺧﻂ ﺑﺎﺷـﯽ‪.‬ﺳﻌﺪي ||‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از رﯾﺶ ﺑﺮآوردن‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( ‪ :‬آن ﻧﻘﻄﻪ ﻫﺎي ﺧﺎل ﭼﻪ‬ ‫ﻣﻮزون ﻧﻬﺎده اﻧﺪ وﯾﻦ ﺧﻄﻬﺎي ﺳﺒﺰ ﭼﻪ ﺷﯿﺮﯾﻦ ﮐﺸﯿﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺳﻌﺪي‪ .‬ﻧﻬﺎدي ﺧﺎر ﻏﻢ آن ﻟﺤﻈﻪء ﮔﻞ را ﮐﻪ ﺑﺮ ﻻﻟﻪ ز ﻋﻨﺒﺮ ﺧﻂ ﮐﺸﯿﺪي‪.‬اﺑﻦ‬ ‫ﯾﻤﯿﻦ ||‪ .‬ﻧﻮﺷـﺘﻦ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪ .‬رﻗﻢ ﮐﺮدن‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺗﺎ ﻧﻔﺲ ﺧﻂ ﻣﯽ ﮐﺸـﺪ اﯾﻦ ﺻـﻔﺤﻪ ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﯿﺮزا ﺑﯿﺪل )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫)‪ - (1‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا آورده اﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺼﺪر ﺑﺎ ﮐﻠﻤﻪء »ﺑﺮ« ﻣﺘﻌﺪي ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﮐﺸﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺧﻂ‪ .‬ﺧﻂ ﮐﺸﯿﺪن‪ .‬ﮐﺸﯿﺪن ﺧﻂ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ك َ‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﻂ ﮔﺬار‪.‬‬



‫گ[ )ﻧـﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐـﺎﺗﺐ)‪) .(1‬ﻧــﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﻗﻠﻤﺰن‪) .‬از آﻧﻨــﺪراج ||(‪ .‬ﻧﯿﺰه داري ﮐـﻪ ﻧﯿﺰهء ﮐﻮﭼـﮏ در دﺳـﺖ ﮔﯿﺮد‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ‬ ‫]َخ ُ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﻄﯽ ﮔﺬار‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ - (1) .‬در ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ »ﺧﻂ ﮔﺰار« آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﮔﺮد ﭼﯿﺰي ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺎﻃـﻞ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺷـﻤﺎر ﺑﻮﺳﻪ ز ﻣﻌﺸﻮق ﺑﺎز ﺑﺎﯾـﺪ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ روزه رﻓﺖ و‬ ‫ك‪َ /‬‬ ‫گ ِد ِ‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﻂ اﻧﺪرﮐﺸﯿﺪ ﮔﺮد ﺷﻤﺎر‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﮔﻠﺰار‪.‬‬



‫گ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﻂ ﺟﻠﯽ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪ ﻧﻬﺠﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﻃﺮف آن ﺧﻄﻮط ﺑﺎرﯾـﮏ ﺑﺎﺷـﺪ و ﻣﺎﺑﯿﻦ آن ﮔﻠﻬﺎ ﻧﻘﺶ‬ ‫]ـَﺧ ْﻂ ِط ُ‬ ‫ﺳﺎزﻧﺪ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺑﺎ ﺳﯿﻪ روزي ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺎه دﻟﺪارﯾﻢ ﻣﺎ ﺻﻔﺤﻪء ﺻﺤﺮاي ﺧﻮد را ﺧﻂ ﮔﻠﺰارﯾﻢ ﻣﺎ‪ .‬ﺧﺎن آرزو )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻞ‪.‬‬



‫]ُخ ُط[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج َﺧﻄﻼء‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻞ‪.‬‬



‫]َخ َط[ )ع ِا( ﺳـﺨﻦ ﺑﺴـﯿﺎر ﺳﺴﺖ و ﺗﺒﺎه ||‪ .‬ﭘﯿﭻ و ﺗﺎب ||‪ .‬ﺧﺮام ||‪ .‬ﺳﺴﺘﯽ ||‪ .‬ﺳﺒﮑﯽ ||‪ .‬ﺷﺘﺎﺑﮑﺎري ||‪ .‬درازي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬اﺿﻄﺮاب اﺳﺐ و ﻧﯿﺰه ||‪ .‬ﺟﻨﺒﺶ اﺳﺐ و ﻧﯿﺰه ||‪ .‬ﻓﺤﺶ زن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻞ‪.‬‬



‫]َخ َط[ )ع ﻣﺺ( ﺧﻄـﺎ ﮐﺮدن در ﮔﻔﺘﺎر و راي ﺧﻮد ||‪ .‬ﺑـﺪﻧﺎم ﺑﻮدن ﺷـﺨﺺ ﺑﺰﻧﺎ ||‪ .‬ﺳـﺴﺖ و ﺳـﺒﮏ ﮔﺮدﯾـﺪن ||‪ .‬ﺳـﺨﻦ ﺗﺒﺎه ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻞ‪.‬‬



‫]َخ ِط[ )ع ص( ﮔﻮل ||‪ .‬زود ﻧﯿﺰه زﻧﻨـﺪه ||‪ .‬ﺗﯿﺮ ﮐﻪ ﻧﺸـﺎﻧﻪ را ﺧﻄـﺎ ﮐﻨـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬درﺷﺖ و ﺳـﺨﺖ از ﺟﺎﻣﻪ و ﺑـﺪن )||‪ِ .‬ا( رﺳﻦ ﺻـﯿﺎد ||‪ .‬ﭘﻬﻠﻮي ﺧﯿﻤﻪ و ﺟﺎﻣﻪ ﮐﻪ درازا ﺑﺰﻣﯿﻦ ﮐﺸﺎن ﺑﻮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب()‪ - (1) .(1‬در ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ﺳﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ زﯾﺮ ﺑﺮاي ﺧﻄﻞ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻟﻒ‪ :‬رﺟﻞ ﺧﻄﻞ اﻟﯿـﺪﯾﻦ؛ ﻣﺮد‬ ‫درﺷﺖ دﺳﺖ‪ .‬ب‪ :‬ﺟﻮاد ﺧﻄﻞ؛ ﺟﻮاﻧﻤﺮد زودﻋﻄﺎ‪ .‬ج‪ :‬رﻣﺢ ﺧﻄﻞ؛ ﻣﻀﻄﺮب‪.‬‬ ‫ﺧﻄ ﻼء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﻣﺆﻧﺚ اﺧﻄﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧُﻄﻞ ||‪ .‬ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ ﭘﻬﻦ ﮔﻮش ||‪ .‬ﮔﻮش ﺳﺴﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬زن درﺷﺖ اﻧﺪام درازﭘﺴﺘﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧُﻄﻞ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻠﺒﮥ‪.‬‬



‫]َخ َل َب[ )ع اِﻣﺺ( ﺑﺴﯿﺎري ﺳﺨﻦ و اﺧﺘﻼط آن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻟﻌﻞ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َل[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻮي ﺗﺎزه ﺑﺮدﻣﯿﺪه ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﻟﺐ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻢ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺑﺮ ﺑﯿﻨﯽ ﺷـﺘﺮ زدن ﺗـﺎ ﺧﻄـﺎم در آن ﮐﻨﻨــﺪ‪ .‬ﻣﻨـﻪ‪ :‬ﺧﻄـﻢ اﻟﺒﻌﯿﺮ ﺑﺎﻟﺨﻄـﺎم ||‪ .‬ﻣﻬـﺎر ﮐﺮدن ﺷـﺘﺮ را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬زدن ﺑﺮ ﺑﯿﻨﯽ ﮐﺴـﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻄﻤﻪ‬ ‫ﺧﻄﻤـﺎ ||‪ .‬ﻏﻠﺒـﻪ ﮐﺮدن ﺑﺮ ﮐﺴـﯽ در ﮐﻼـم و ﺑﺎزداﺷـﺘﻦ او از ﮐﻼـم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻄﻤﻪ‬ ‫ﺑﺎﻟﮑﻼـم ||‪ .‬دوﺧﺘـﻦ ﮐﻨـﺎره ﻫـﺎي ﭼﺮم را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﻣﻨـﻪ‪ :‬ﺧﻄﻢ اﻻـدﯾﻢ ||‪ .‬داغ ﺧﻄـﺎم ﺑﺮ ﺷـﺘﺮ ﻧﻬﺎﻧـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻄﻢ اﻟﺒﻌﯿﺮ ||‪ .‬آوﯾﺨﺘﻦ زه را ﺑﮑﻤﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻄﻢ‬ ‫اﻟﻘﻮس ﺑﺎﻟﻮﺗﺮ ﺧﻄﻤًﺎ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻢ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ اﺳﺖ واﻗﻊ در ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺳﺪره‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻣﺘﻮازي‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط ُم ِت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮازات ﺧﻂ دﯾﮕﺮي واﻗﻊ ﺷﻮد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻣﺠﻤﻮع‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ()‪ (1‬ﺧﻂ رﻣﺰ‪ .‬ﺧﻂ ﺗﻨﺪﻧﻮﯾﺲ‪ .‬ﺧﻄﯽ ﮐﻪ از ﯾﮏ ﻋﺪه ﻋﻼﻣﺎت ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺷﺪه و ﺑﺮاي ﻧﻮﺷـﺘﻦ ﻗﻮل و‬ ‫ﮔﻔﺘﺎري ﺑﮑﺎر رود‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻂ ﻣﺒﺴﻮط‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻂ ﻣﺘﻌﺎرف‪) . .‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪Stenographie - (1‬‬ ‫ﺧﻂ ﻣﺤﻮر‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط ِم َو[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯽ اﺳﺖ ﻣﻮﻫﻮم ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳـﺮ او ﺑﺮ ﺷـﺮق و ﺳـﺮ دﯾﮕﺮ ﺑﺮ ﻏﺮب ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺧﻂ اﺳﺘﻮاء‬ ‫ﻣﺘﻘﺎﻃﻊ اﺳﺖ و ﺳـﯿﺮ آﻓﺘﺎب ﺑﺮ او ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ)‪) .(1‬از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي( )از آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ز ﺧﻂ اﺳـﺘﻮاء و ﺧﻂ ﻣﺤﻮر ﻓﻠﮏ را ﺗﺎ ﺻـﻠﯿﺐ آﯾﺪ‬ ‫ﻫﻮﯾـﺪا‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ - .‬ﺧﻂ ﻣﺤﻮر زﻣﯿﻦ؛ ﺧﻄﯽ اﺳﺖ ﻣﻮﻫﻮم ﮐﻪ از دو ﻗﻄﺐ زﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﮔـﺬارد و ﺑﺎ ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬﺎرات در دو ﻗﻄﺐ ﻣﺘﻘﺎﻃﻊ ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ - (1) .‬در ﻫﯿﺌﺖ ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺧﻂ ﻣﺤﻮر را ﺧﻄﯽ ﻣﻮﻫﻮم ﻣﯽ داﻧﻨﺪ ﮐﻪ از ﻗﻄﺒﯿﻦ ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب ﻣﯽ ﮔﺬرد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻤﺨﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫]َخ ُم[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﻠﻔﻆ ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪ »ﺧﻂ و ﺧﺎﻟﯽ« ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺎل و ﻧﺸﺎن ﺑﺴﯿﺎر‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط ُم َت ِل[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻂ ﻧﺎﻣﺴﺎوي‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻣﺪﯾﺮ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط ُم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯽ اﺳﺖ ﺧﺎرج ﺷﺪه از ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻌﺪل اﻟﻤﺴﯿﺮ ﺑﻄﺮف ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺪوﯾﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻌﺪل‪.‬‬



‫ك ِز ُم َﻋـ ْﺪ ِد[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯽ اﺳﺖ ﺧﺎرج ﺷـﺪه از ﻣﺮﮐﺰ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺴﻮي ﻣﺮﮐﺰ ﺗـﺪوﯾﺮ و اﻧﺘﻬﺎي آن ﺑﺮ ﻓﻠﮏ‬ ‫]ـَﺧ ْﻂ ِط َم َ‬ ‫اﻟﺒﺮوج اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻣﺰور‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط ُم َزْو ِو[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻂ ﻓﺮودﯾﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻂ ﻫﻔﺘﻢ ﺟﺎم ﺟﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط ُم َت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻂ راﺳﺖ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬اﻗﺼﺮ ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪء ﻣﻔﺮوﺿﻪ رﺳﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯽ ﮐﻪ در دﺳﺘﮕﺎه دﮐﺎرﺗﯽ ﻣﻌﺎدﻟﻪء آن ‪ ax+by+c=0‬ﺑﺎﺷﺪ و در ﻫﻨﺪﺳﻪ‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺮي ﻣﺸﺨﺺ آن دو ﻧﻘﻄﻪ اﺳﺖ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 835‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﻂ ﻣﺴﻠﻤﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط ُم َﺳْﻞ َل[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻂ ﻣﻌﺰوﻟﯽ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﻗﺪم ز ﻣﯿﮑﺪه ﺑﯿﺮون ﻣﻨﻪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺧﻂ ﺟﺎم ﺧﻂ ﻣﺴﻠﻤﯽ‬ ‫اﻧـﺪر ﺟﻬـﺎن ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺻـﺎﺋﺐ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺧـﻂ ﻣﺴـﻠﻤﯽ از اﻧﻘﻼـب دوران ﯾـﺎﻓﺖ رﺳـﯿﺪ ﻫﺮﮐـﻪ ﺑـﺪاراﻻﻣﺎن دروﯾﺸـﯽ‪ .‬ﺻـﺎﺋﺐ )از‬ ‫آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻣﺸﺮق و ﻣﻐﺮب‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َم ِر ُق ‪َ /‬و َم ِر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯽ اﺳﺖ ﻧﺰد ارﺑﺎب ﻫﯿﺌﺖ واﺻﻞ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪء ﻣﺸـﺮق و ﻣﻐﺮب ﮐﻪ ﺑﺨﻂ اﻋﺘـﺪال‬ ‫ﻧﯿﺰ ﻣﻮﺳﻮم اﺳﺖ‪ .‬در ﺷﺮح ﭼﻐﻤﯿﻨﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﺧﻂ ﺑﺨﻂ اﻋﺘﺪال و اﺳﺘﻮاء ﻧﯿﺰ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬از ﮐﺸﺎف اﺻﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻣﺸﮑﻞ‪.‬‬



‫ك[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻂ ﻧﺎﺧﻮاﻧﺎ‪) .‬از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫]َﺧْﻂ ِط ُم ِ‬ ‫ﺧﻂ ﻣﺸﮑﯿﻦ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط ِم ‪ُ /‬م[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻂ ﺳـﯿﺎه ||‪ .‬ﺧﻂ ﺳـﯿﺎه ﻋﺎرض ﺧﻮﺑﺎن ﻣﺰﻟﻒ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﻟﺐ ﻟﻌﻞ و ﺧﻂ ﻣﺸﮑﯿﻦ ﭼﻮ‬ ‫آﻧﺶ ﻫﺴﺖ و اﯾﻨﺶ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻨﺎزم دﻟﺒﺮ ﺧﻮد را ﮐﻪ ﺣﺴﻨﺶ آن و اﯾﻦ دارد‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻣﺸﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َﻣْﺸْﯽ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از روش ﮐﺎر‪ .‬ﻃﺮﯾﻘﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻣﻌﺰوﻟﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﻗﻢ ﻣﻌﺰوﻟﯽ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑﺮاي ﻣﻌﺰوﻟﯽ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪ‪ .‬ﺣﮑﻢ ﻣﻌﺰوﻟﯽ ‪ :‬اﯾﻦ ﺳﻄﺮﻫﺎي ﭼﯿﻦ ﮐﻪ ز ﭘﯿﺮي ﺑﺮوي‬ ‫ﻣﺎﺳﺖ ﻫﺮﯾﮏ ﺟﺪاﺟﺪا ﺧﻂ ﻣﻌﺰوﻟﯽ ﻗﻮﯾﺴﺖ‪ .‬ﮐﻠﯿﻢ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻣﻌﻤﺎ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط ُم َﻋْﻢ ﻣﺎ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻂ روان‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻂ ﺧﻮاﻧﺎ ||‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﺎه ﻧﻮ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬دوش ﺑﺮ ﻟﻮح ﻓﻠﮏ‬ ‫ﺧﻂ ﻣﻌﻤﺎ دﯾﺪه اﻧﺪ ﺻﻔﺤﻪء ﮔﺮدون ﺑﻪ آب زر ﻣﺤﺸﯽ دﯾﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﺳﻠﯿﻤﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻣﻘﯿﺎس‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط ِم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻂ ﺗﻌﯿﯿﻦ درﺟﻪ ||‪ .‬ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﺑﺪان اﻧﺪازهء ﭼﯿﺰي را ﻣﻌﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻣﻼﻗﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط ُم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻂ ﻣﻤﺎس‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻣﻤﺎس‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط ُم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﻣﻨﺤﻨﯽ در ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ‪ ،‬ﻣﺸﺘﺮك ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻣﻨﺤﻨﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط ُم َح[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻂ ﮐﺞ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﻧﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ﻣﻨﮑﺴﺮ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻣﻨﺪل‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط َم َد[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( داﯾﺮه اي ﮐﻪ ﻋﺰاﯾﻢ ﺧﻮاﻧﺎن وﻗﺖ ﻋﺰاﯾﻢ ﺧﻮاﻧـﺪن ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺑﺮ ﮔﺮد ﺧﻮد ﯾﺎ دﯾﮕﺮي ﺑﺮﮐﺸـﻨﺪ‪.‬‬ ‫)آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻣﻨﮑﺴﺮ‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿـﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐـﺐ( ﺧﻄﯽ ﮐـﻪ از ﭼﻨـﺪ ﺧـﻂ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﯾـﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﻧﻪ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ اﺳﺖ و ﻧﻪ‬ ‫ك ِ‬ ‫]ـَﺧ ْﻂ ِط ُم َ‬ ‫ﻣﻨﺤﻨﯽ‪ .‬ﺧﻂ ﺷﮑﺴﺘﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻤﻪ‪.‬‬



‫]َخ َم[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻤﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َم[ )ع ِا( ﺑﻠﻨﺪي ﮐﻮه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻤﻪ‪.‬‬



‫]َخ َم[ )ِاخ( ﻗﺒﯿﻠﻪ اي اﺳﺖ از اﻧﺼﺎر و ﻫﻢ ﺑﻨﻮﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ اوس‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻤﻪ‪.‬‬



‫]َخ َم[ )ِاخ( ﭘﺴﺮ ﺳﻌﺪﺑﻦ ﺛﻌﻠﺒﻪ اﺳﺖ از ﻗﺒﯿﻠﻪء ﻃﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻤﻪ ﺧﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫]َخ َم ‪ِ /‬م[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺎ ﺧﻂ و ﺧﺎﻟﻬﺎ‪ .‬ﺗﻠﻔﻆ ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪء ﺧﻂ و ﺧﺎﻟﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻄﻤﺨﺎﻟﯽ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻤﯽ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ ﻣﯽ ي[ )ع ِا()‪ (1‬ﺧﯿﺮو‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﻧﺒﺎﺗﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ِ .‬ﻏﺴﻞ‪) .‬ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﯿﺮوِي دﺷـﺘﯽ‪) .‬دﻫـﺎر(‪ .‬ﻣﻠﻮﮐﯿـﮥ اﻟﺸـﺠﺮ‪ .‬ﻋﻮداﻟﯿﺴـﺮ‪ .‬ﺷـﺤﻢ اﻟﺒﺮح‪ .‬آﻟﺜﺌـﺎ‪ .‬ﻣﻠﻮﺧﯿﻪ‪ .‬ورداﻟﺰواﻧﯽ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻫﺸﺖ دﻫـﺎن‪.‬‬ ‫)ﺻـﯿﺪﻧﻪء اﺑﻮرﯾﺤﺎن ﺑﯿﺮوﻧﯽ(‪ .‬ﺧﻄﻤﯽ از اﺳﭙﺮﻏﻤﻬﺎﺳﺖ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﮔﻠﺶ ﺑﻬﻤﻪ رﻧﮕﯽ ﺑﻮد ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﻘﺎ ﺑﺎﺷـﺪ و ﻋﺮوﻗﺶ ﭼﻨﺪ‬ ‫ﺳـﺎل ﺑﺠـﺎ ﻣﺎﻧـﺪ‪) .‬ﻧﺰﻫـﮥ اﻟﻘﻠﻮب( ‪ :‬ﺧﯿﺮي و ﺧﻄﻤﯽ و ﻧﯿﻠﻮﻓﺮ و ﺑﺴـﺘﺎن اﻓﺮوز ﻫﻤﭽﻨـﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﺨﺘﻪء دﯾﺒﺎ دﯾﻨﺎر‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ - .‬ﺧﻄﻤﯽ ﺑﺮي؛‬ ‫ﻧﻮﻋﯽ ﺧﻄﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺮﺑﯽ آﻧﺮا ﺷـﺤﻢ اﻟﺒﺮح ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﻄﻤﯽ ﺧﻄﺎﺋﯽ؛ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ اﻧﻮاع ﮔﻞ ﺧﯿﺮو اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در آﻏﺎز ﺷـﮑﻔﺘﻦ ﺑﺮﻧﮓ ﺳـﻔﯿﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ دو ﭘﻬﺮ ﭘﺲ ﺑﺴـﺮﺧﯽ زﻧﺪ ﭘﺲ ﺳﺮﺧﯽ او ﮐﻤﺘﺮ ﺷﺪن ﮔﯿﺮد و ﺑﻌﺪ از ﻏﺮوب ﺑﺎز ﺑﺮﻧﮓ اﺻﻠﯽ‬ ‫ﺑﺎزآﯾﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻣﻨﺜﻮر‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻫﻤﭽﻮ ﺧﻄﻤﯽ ﺧﻄﺎﺋﯽ ﻫﺮ زﻣﺎن در ﺑﺎغ دﻫﺮ ﭼﻬﺮه دﯾﮕﺮﮔﻮن ﻣﺮا از ﺧﺠﻠﺖ ﻋﺼﯿﺎن‬ ‫ﺷﻮد‪ .‬ﻧﺰاري )از آﻧﻨـﺪراج(‪ - .‬ﺧﻄﻤﯽ درﺧـﺘﯽ؛ ﻧﻮﻋﯽ از ﺧﻄﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮﺗﻪ اي ﭼﻮن درﺧﺖ دارد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ درﺧﺖ ﺧﻄﻤﯽ ﺷﻮد‪- .‬‬ ‫ﺧﻄﻤﯽ درﺧﺘﯽ ﭼﯿﻨﯽ؛ ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻞ ﺳـﺮخ آﺗﺸﯽ دارد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﻄﻤﯽ ﻓﺮﻧﮕﯽ؛ ﻧﻮﻋﯽ ﮔﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﮔـﻞ ﺧﻄﻤﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﻄﻤﯽ ﮐﻮﭼﮏ؛ ﺧﺒﺎزي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺎزي در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﻄﻤﯽ ﻣﺠﻠﺴـﯽ؛‬ ‫ﻧﻮﻋﯽ ﮔﻞ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ()‪ - .(2‬ﻟﻌﺎب ﺧﻄﻤﯽ؛ ﻟﻌﺎﺑﯽ ﮐﻪ از ﺧﻄﻤﯽ ﺣﺎﺻﻞ آﯾـﺪ‪ .‬وﺧﯿﻔﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪) . .‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي(‬ ‫)‪) . La guimauve - (1‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪Rose de chine - (2‬‬ ‫ﺧﻄﻤﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﻣﯽ ي[ )ع‪ ،‬ص ﻧﺴـﺒﯽ(ﻣﻨﺴﻮﺑﺴﺖ ﺑﻪ ﺧﻄﻤﻪ ﮐﻪ ﺑﻄﻨﯽ اﺳﺖ از اﻧﺼـﺎر‪) .‬از اﻧﺴـﺎب ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ(‪ - .‬ذات اﻟﺨﻄﻤﯽ؛ ﻧـﺎم ﻣﺴـﺠﺪ ﺣﻀـﺮت‬ ‫رﺳﻮل)ص( در ﻣﺴﯿﺮ ﺗﺒﻮك‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻤﯽ ﺧﻮﺷﮏ‪.‬‬



‫ش[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﻨﯿﺮك‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﭘﻨﯿﺮك در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ ﺧَﻮ ‪ُ /‬خ َ‬ ‫ﺧﻂ ﻣﯿﺨﯽ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﻋﯽ از ﺧﻂ ﮐﻬﻦ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪء »ﺧﻂ« و »ﺧﺎورﺷﻨﺎﺳـﯽ« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﻂ‬ ‫ﻣﯿﺨﯽ وان؛ اﯾﻦ ﺧﻂ در وان ﻣﺮﺳﻮم ﺑﻮده و ﺧﻮاﻧﺪن آن در اﺑﺘﺪاء ﺧﯿﻠﯽ ﺳـﺨﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ دو ﺧﻂ وان‬ ‫و آﺳﻮري ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﺎر ﺧﻮاﻧﺪن آن آﺳﺎن ﺷﺪ‪) .‬از اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ص‪.(48‬‬ ‫ﺧﻂ ﻧﺒﻄﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َن َب[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺧﻂ آراﻣﯽ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه‪) .‬از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ص‪.(16‬‬ ‫ﺧﻂ ﻧﺴﺘﻌﻠﯿﻖ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط َن َت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﺘﻖ از ﺧﻂ ﻧﺴﺦ اﺳﺖ و آﻧﺮا ﻧﺴﺦ ﺗﻌﻠﯿﻖ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻧﺴﺦ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط َن[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧـﺎم ﺧﻄﯽ اﺳﺖ ﻣﻌﺮوف‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ ﮐﺘﺎﺑﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺮا اﺑﻦ ﻣﻘﻠﻪ اﺧﺘﺮاع ﮐﺮد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪء »ﺧـﻂ« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧـﺎﻣﻪ ﺷﻮد ||‪ .‬ﺧﻂ رد‪ .‬ﺧﻂ ﺑﻄﻼن‪ .‬ﺧﻂ ﺑﺎﻃﻞ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺧﻂ)‪ (1‬ﻧﺴﺦ ﺑﺮ ﻧﺎم ﮐﺴﺮي‬ ‫ﮐﺸﯿﺪ ازو ﻟﻔﻆ ﺷﺎﻫﯽ ﺑﻤﻌﻨﯽ رﺳﯿﺪ‪ .‬ﻇﻬﻮري )از آﻧﻨﺪراج(‪ - (1) .‬در اﯾﻦ ﺷﻌﺮ ﺑﺎ ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻃﺎء‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻧﺸﺴﺘﻪ‪.‬‬



‫ش َت ‪ِ /‬ت[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻂ ﭘﺨﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﻏﺒﺎري اﺳﺖ ﺧﻄﺖ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﺮ آن‬ ‫]َﺧْﻂ ِط ِن َ‬ ‫ﻟﺐ ﺑﻠﯽ ﺧﻂ ﯾﺎﻗﻮت ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺸﺴﺘﻪ‪ .‬اﻣﯿﺮﺷﺎﻫﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬﺎر‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط ِن ﻓُْﻦ َن[)ِاخ( داﯾﺮهء ﻣﻮﻫﻮﻣﻪ اي اﺳﺖ در زﻣﯿﻦ ﮐﻪ از دو ﻗﻄﺐ ﻣﯽ ﮔـﺬرد و ﺧﻂ اﺳـﺘﻮاء را در زاوﯾﻪ ﻗﺎﺋﻤﻪ ﻗﻄﻊ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪) .‬از‬ ‫ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬در ﮐﺸـﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻧﺰد ارﺑﺎب ﻫﯿﺌﺖ‪ ،‬ﺧﻄﯿﺴﺖ واﺻﻞ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪء ﺷـﻤﺎل و ﺟﻨﻮب و ﺳـﺒﺐ‬ ‫ﺗﺴﻤﯿﻪء آن ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﻢ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ در ﺳﻄﺢ داﯾﺮهء ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬﺎر واﻗﻊ اﺳﺖ و ﺑﻌﺒﺎرت اﺧﺮي‪ ،‬اﯾﻦ ﺧﻂ ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك ﺑﯿﻦ دو ﺳﻄﺢ اﻓﻖ و‬ ‫ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬـﺎر اﺳﺖ‪ .‬و ﮔـﺎه اﻃﻼق ﻣﯿﺸﻮد ﺑﺮ ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك ﺑﯿﻦ ﺳـﻄﺢ زﻣﯿﻦ و داﯾﺮهء ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬﺎر اﺳﺖ و آﻧﺮا ﺧﻂ زوال ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨـﺪ‪،‬‬ ‫زﯾﺮا زوال ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﻂ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﻌﻨﯽ زوال ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ از ﺷـﺮح ﺗـﺬﮐﺮهء ﻋﺒﺪاﻟﻌﻠﯽ ﺑﯿﺮﺟﻨﺪي ﻣﺴـﺘﻔﺎد ﻣﯽ ﮔﺮدد و در‬ ‫ﺷﺮح ﭼﻐﻤﯿﻨﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺧـﻂ واﺻـﻞ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪء ﺟﻨﻮب و ﺷـﻤﺎل را ﺧـﻂ ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬـﺎر ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬و آن ﺑﺨـﻂ زوال و ﺧﻂ ﺟﻨﻮب و‬ ‫ﺷﻤﺎل ﻧﯿﺰ ﻣﻌﺮوﻓﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻧﻮر‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺷـﻌﺎع ﻧﻮر‪ .‬ﺧـﻂ از ﺟﻨﺲ ﻧﻮر ‪ :‬ﻟﻮح ﭘﯿﺸـﺎﻧﯿﺶ را از ﺧـﻂ ﻧﻮر ﭼﻮن ﺳـﺘﺎرهء ﺻـﺒﺢ رﺧﺸﺎن دﯾـﺪه‬ ‫ام‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻧﻮﺷﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ ِن ِو َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺗﻘﺪﯾﺮ ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﻘﺪر ﺳﺎﺧﺘﻦ‪ .‬ﺳـﺮﻧﻮﺷﺖ ﻗﺮار دادن ‪ :‬ﺗﺮا آﺳـﻤﺎن ﺧﻂ ﺑﻤﺴـﺠﺪ ﻧﻮﺷﺖ ﻧﺰن ﻃﻌﻨﻪ ﺑﺮ دﯾﮕﺮي در‬ ‫ﮐﻨﺸﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻧﻮﯾﺲ‪.‬‬



‫]َخ ِن[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﺎط‪ .‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‪ .‬ﮐﺎﺗﺐ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ ﻧﯿﻞ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ِط[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( اﻟﻔﯽ ﮐﻪ از ﺳـﯿﺎﻫﯽ ﺑﺮاي دﻓﻊ ﭼﺸﻢ زﺧﻢ ﺑﺮوي اﻃﻔﺎل ﮐﺸـﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺑﻬﺮ ﭼﺸﻢ دﺷـﻤﻨﺎن ﻧﯿﻞ‬ ‫ﺳﯿﻪ ﺗﺎب اﺳﺖ اﻟﻒ دوﺳﺘﺎن ﺑﯿﻨﻨﺪ ﻟﯿﮑﻦ ﺧﻂ ﻧﯿﻞ ﺷﺎﻫﺪان‪ .‬ﻇﻬﻮري )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻮ‪.‬‬



‫]َﺧْﻄْﻮ[ )ع ﻣﺺ( ﮔﺎم زدن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻮ‪.‬‬



‫]ُخ ‪َ /‬خ[ )ِا( ﮔﺎم‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﮐﺴﺮي ازﯾﻦ ﻣﻤﺎﻟﮏ و ﺻﺪ ﮐﺴﺮي و ﻗﺒﺎد ﺧﻄﻮي ازﯾﻦ ﻣﺴﺎﻟﮏ و ﺻﺪ ﺧﻄﻪء ﺧﺘﺎ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻮات‪.‬‬



‫]ُخ ُط[ )ع ِا( ِج ُﺧﻄَﻮة و َﺧﻄَﻮة‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻋﻼﻣﻪ ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ( ‪ :‬ﯾﺎ اﯾﻬﺎ اﻟﻨﺎس ﮐﻠﻮا ﻣﻤﺎ‬ ‫ﻓﯽ اﻻرض ﺣﻼ ﻃﯿﺒًﺎ و ﻻﺗﺘﺒﻌﻮا ﺧﻄﻮات اﻟﺸـﯿﻄﺎن اﻧﻪ ﻟﮑﻢ ﻋﺪو ﻣﺒﯿﻦ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(2/168‬ﯾﺎ اﯾﻬﺎ اﻟﺬﯾﻦ اﻣﻨﻮا ﻻﺗﺘﺒﻌﻮا ﺧﻄﻮات اﻟﺸـﯿﻄﺎن و ﻣﻦ‬ ‫ﯾﺘﺒﻊ ﺧﻄﻮات اﻟﺸـﯿﻄﺎن ﻓـﺎﻧﻪ ﯾـﺄﻣﺮ ﺑﺎﻟﻔﺤﺸـﺎء و اﻟﻤﻨﮑﺮ وﻟﻮﻻـ ﻓﻀﻞ اﷲ ﻋﻠﯿﮑﻢ و رﺣﻤﺘﻪ ﻣﺎزﮐﯽ ﻣﻨﮑﻢ ﻣﻦ أﺣـﺪ أﺑـﺪًا و ﻟﮑﻦ اﷲ ﯾﺰﮐﯽ ﻣﻦ‬ ‫ﯾﺸﺎء واﷲ ﺳﻤﯿﻊ ﻋﻠﯿﻢ‪) .‬ﻗﺮآن ‪.(24/21‬‬ ‫ﺧﻄﻮب‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج ﺧﻄﺐ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻄﺐ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد ‪ :‬ﺑﺎ‬ ‫ﻟﺸـﮑﺮي ﺧﺒﯿﺮ ﺑﺘﺠﺎرب ﺧﻄﻮب‪ ،‬و ﺑﺼـﯿﺮ ﺑﻌﻮاﻗﺐ ﺣﺮوب ﺑـﺪان ﺣـﺪود رﻓﺘﻨـﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬روي ﺑـﺪﻓﻊ ﺣﻮادث و ﺗـﺪارك‬ ‫ﺧﻄﻮب روزﮔﺎر ﻋﺎﺑﺚ آرﯾﻢ‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪ .‬ﮐﺎف و ﻧﻮن ﻫﻤﭽﻮن ﮐﻤﻨﺪ آﻣﺪ ﺟﺬوب ﺗﺎ ﮐﺸﺎﻧﺪ ﻣﺮ ﻋﺪم را در ﺧﻄﻮب‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﻂ وﺗﺮ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ِط َو َت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﻂ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻤﯽ ﮐﻪ از ﯾـﮏ ﻧﻘﻄﻪء داﯾﺮه ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪء دﯾﮕﺮ آن وﺻـﻞ ﺷـﻮد ||‪ .‬در ﻣﺜﻠﺚ ﻗـﺎﺋﻢ‬ ‫اﻟﺰاوﯾﻪ اﻃﻮل اﺿﻼع‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻮﺗﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ َو َت[ )ع ِا( دو ﮔـﺎم )ﺗﺜﻨﯿـﻪء ﺧﻄـﻮة اﺳﺖ در ﺣـﺎﻟﺖ ﻧﺼﺐ و ﺟﺮ( ‪ :‬ﺧﻄـﻮﺗﯿﻨﯽ ﺑـﻮد اﯾﻦ ره ﺗـﺎ وﺻـﺎل ﻣﺎﻧـﺪه ام در ره ز ﺳـﺴﺘﯽ ﭼﻨﺪ‬ ‫ﺳﺎل‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﻂ و ﺧﺎل‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ُط[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ ،‬ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺨﻄﻂ‪ .‬داراي ﺧﻄﻮط و ﺧﺎﻟﻬﺎ‪ .‬ﻣﻨﻘﺶ )||‪ِ .‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺎل ﺻﻮرت و ﻣﻮي ﺗﺎزه ﺑﺮ روي دﻣﯿﺪه ‪:‬‬ ‫ﺑﻪ ﺑﯿـﺪارﯾﺶ ﻓﺘﻨﻪ ﺑﺮ ﺧﻂ و ﺧﺎل ﺑﺨﻮاب اﻧـﺪرش ﭘﺎي ﺑﻨـﺪ ﺧﯿﺎل‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬اي دردﻣﻨـﺪ ﻣﻔﺘﻮن ﺑﺮ ﺧﻂ و ﺧﺎل ﻣﻮزون ﻗﺪر وﺻﺎﻟﺶ اﮐﻨﻮن‬ ‫داﻧﯽ ﮐﻪ در ﻓﺮاﻗﯽ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺟﻬﺎن ﭼﻮن ﺧﻂ و ﺧﺎل و ﭼﺸﻢ و اﺑﺮوﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﺑﺠﺎي ﺧﻮﯾﺶ ﻧﯿﮑﻮﺳﺖ‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﻣﺤﻤﻮد ﺷـﺒﺴﺘﺮي‪.‬‬ ‫ﺷﯿﻮه و ﻧﺎز ﺗﻮ ﺷـﯿﺮﯾﻦ ﺧﻂ و ﺧﺎل ﺗﻮ ﻣﻠﯿﺢ ﭼﺸﻢ و اﺑﺮوي ﺗﻮ زﯾﺒﺎ ﻗﺪ و ﺑﺎﻻي ﺗﻮ ﺧﻮش‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ - .‬ﺧﻮش ﺧﻂ و ﺧﺎل؛ آﻧﮑﻪ ﻇﺎﻫﺮ آراﺳﺘﻪ‬ ‫دارد‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از آدﻣﯽ ﺧﻮش ﻇـﺎﻫﺮ و ﺑـﺪ ﺑﺎﻃﻦ‪ - .‬ﻣﺎر ﺧﻮش ﺧﻂ و ﺧﺎل؛ ﻣﺎري ﮐﻪ ﻧﻘﺶ و ﮔﻞ و ﺑﻮﺗﻪء ﻗﺸـﻨﮓ ﺑﺮوي ﭘﻮﺳﺖ دارد||‪.‬‬ ‫ﮐﻨﺎﯾﻪ از آدم ﺧﻮش ﻇﺎﻫﺮ و ﺑﺪ ﺑﺎﻃﻦ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﻓﺘﻨﻪ ﺟﻮ‪.‬‬ ‫ﺧﻂ و ﺧﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ُط[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ ،‬ص ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬ص ﻧﺴﺒﯽ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﻤﻪ ﺧﺎﻟﯽ‪) .‬در زﺑﺎن ﻋﻮام( داراي اﺷﮑﺎل از ﺧﻂ و ﺧﺎل‪ .‬ﻣﻨﻘﺶ ﺑﻪ ﺧﻄﻮط‬ ‫و ﺧﺎﻟﻬﺎ‪ .‬ﻣﺨﻄﻂ‪ .‬ﻣﻨﻘﻂ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻮر‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( ﮔﺬﺷـﺘﻦ اﻧـﺪﯾﺸﻪ ﺑـﻪ دل‪ .‬ﻓﺮا دل آﻣـﺪن اﻧـﺪﯾﺸﻪ‪ .‬ﮔﺬﺷـﺘﻦ ﺑﺮ دل‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ ||(‪ .‬ﻧـﺎزك آﻣـﺪن اﻧـﺪﯾﺸﻪ‪.‬‬ ‫)زوزﻧﯽ ||(‪ .‬ﺗﺮﺳﯿﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ و رﺑﻂ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ُط َر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ ،‬از اﺗﺒﺎع( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﻨﻈﺮ و ﮐﻤﺎل‪ - .‬ﺧﻮش ﺧﻂ و رﺑﻂ؛ ﺧﻮش ﻣﻨﻈﺮ و ﺑﺎﮐﻤﺎل‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻮر ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﮔﺬﺷﺘﻦ ﺑﻪ دل‪ .‬ﮔﺬﺷﺘﻦ در دل‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﻄﻮرة‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ع ﻣﺺ( ﺑﻠﻨـﺪ ﻗـﺪر و ﻣﻨﺰﻟﺖ و ﺟـﺎه ﮔﺮدﯾـﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﺑﺎ ﻗـﺪر و ﺟﺎه ﺷـﺪن‪) .‬ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻄﺮ و ﺧﻄﺎرة در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻂ و ﺳﻮاد‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﺷـﺘﻦ و ﺧﻮاﻧـﺪن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﻮش ﺧﻂ و ﺳﻮاد؛ آﻧﮑﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻦ و ﺧﻮاﻧـﺪن‬ ‫]َخ ط ُط َ‬ ‫ﻧﯿﮑﻮ داﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻮط‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج ﺧﻂ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺳـﻨﺪ‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﮔﻮاﻫﯽ ‪ :‬ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﺑﺪﯾﺎر ﺷﺎم‬ ‫و زﻣﯿﻦ ﺣﺠﺎز‪ ...‬ﺑﮕﺸـﺘﻨﺪ و ﺧﻄﻮط از ﺟﻤﻠﻪء ﺳﺎدات و ﻋﻠﻮﯾﺎن ﺑﺴـﺘﺪﻧﺪ‪) .‬ﮐﺘﺎب اﻟﻨﻘﺾ(‪ - .‬ﺧﻄﻮط ﺷﻌﺎﻋﯽ؛ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از ﺧﻄﻮط ﮐﻪ‬ ‫از ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﮔﺬرد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻮط ﭼﻬﺮه‪.‬‬



‫]ُخ ِط ِچ َر ‪ِ /‬ر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﯿﻦ و ﭼﺮوﮐﯽ ﮐﻪ در ﺻﻮرت و ﺳﯿﻤﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻮط ﺳﯿﻤﺎ‪.‬‬



‫]ُخ ِط[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻄﻮط ﻣﻮﺟﻮد در ﺻﻮرت‪ .‬ﭼﯿﻦ و ﭼﺮوك ﺻﻮرت‪ .‬ﺧﻄﻮط ﭼﻬﺮه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻮط ﻗﻮه‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 836‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ُخ ِط ﻗُْﻮ َو[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( )اﺻﻄﻼح ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ( ﺧﻄﻮط ﻣﻨﺤﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻃﯿﻒ ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﺑﺮاده ﻫﺎي آﻫﻦ درﺳﺖ ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻮد )||‪ .‬اﺻﻄﻼح اﻟﮑﺘﺮﯾﺴﺘﻪ( ﺧﻄﻮﻃﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺎوي ﻧﯿﺮوي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻄﻮط ﻧﯿﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﻂ و ﮐﯿﻞ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻂ و ﻧﺸﺎن ﮐﺸﯿﺪن‪ .‬ﺷﺎخ و ﺷﺎﻧﻪ ﮐﺸﯿﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻂ و ﻧﺸﺎن ﮐﺸﯿﺪن‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]َﺧْﻂ ُط َ‬ ‫در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻂ و ﻧﺸﺎن ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧـﻂ وﮐﯿﻞ ﮐﺸـﯿﺪن‪ .‬ﺗﻬﺪﯾـﺪ ﮐﺮدن‪ .‬ﺷﺎخ و ﺷﺎﻧﻪ ﮐﺸـﯿﺪن‪ .‬ﻧﻘﺸﻪء اﻧﺘﻘﺎم ﮐﺸـﯿﺪن‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪء ﺗﻼﻓﯽ‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]ـَﺧ ْﻂ ُط ِن َ‬ ‫ﮐﺸﯿﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻂ و ﻧﻘﻄﻪ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ُط ُن َط[ )ﺗﺮﮐﯿـﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐـﺐ( اﻟﻔﺒـﺎﺋﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ در ﺗﻠﮕﺮاف ﺑـﺎ ﺳـﯿﻢ ﺑﮑـﺎر ﻣﯽ رود و ﺑـﻪ آن اﻟﻔﺒـﺎء ﯾـﺎ ﺣﺮوف ﺗﻠﮕﺮاﻓﯽ‬ ‫ُﻣﺮس)‪ (1‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬در ﺗﻠﮕﺮاف ﺑـﺎ ﺳـﯿﻢ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﯾـﮏ از ﺣﺮوف اﻟﻔﺒـﺎء ﺑـﺎ ﺧـﻂ ﮐﻮﭼـﮏ و ﻧﻘﻄﻪء ﺗﺮﮐﯿـﺒﯽ ﻣﯽ ﺳﺎزﻧـﺪ و اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ را‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺸـﮕﺮ آن ﺣﺮف از اﻟﻔﺒﺎء ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪ اﯾﻦ ﺧﻂ و ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺨﺎﺑﺮه ﺑﻌﻤﻞ آﯾـﺪ‪ ،‬ﻃﺮف ﮔﯿﺮﻧـﺪه از روي ﻧﻘﻄﻪ و ﺧﻂ ﻣﻄﻠﺐ را‬ ‫اﺳﺘﺨﺮاج و ﮐﺸﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪) . .Alphabet telegraphique morse - (1) .‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي(‬ ‫ﺧﻄﻮة‪.‬‬



‫]َخ َو[ )ع ِا( ﯾـﮏ ﮔـﺎم‪ .‬اﺳـﻢ اﺳﺖ ﺑﺮ وزن ﻓﻌﻠﻪ ﺑﺮاي ﻣﺮة‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪ .‬ج‪،‬‬ ‫ﺧﻄـﻮات‪ِ ،‬ﺧﻄـﺎء ‪ :‬ﺻـﻮاب راي وي از وي ﺑﻌﻤﺮ ﻧﮕـﺬارد ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﺴـﯿﻂ زﻣﯿﻦ ﺧﻄﻮه اي رود ﺑﺨﻄـﺎ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺧﻄﻮه ﺑﺮ ﺧﻄﻮه زآن ﻣﺤﯿﻂ‬ ‫ﮔﺬﺷﺖ ﻗﻄﺮه ﺑﺮ ﻗﻄﺮه ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻮد ﻧﻮﺷﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﭘﯿﺮي ﺑﺮاه ﺣﺠﺎز ﺑﻬﺮ ﺧﻄﻮه ﮐﺮدي دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز‪.‬ﺳﻌﺪي ||‪ .‬ﻣﯿﺎن دو ﮔﺎم‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧُﻄﻮات‪ُ ،‬ﺧَﻄﻮات‪ُ ،‬ﺧْﻄﻮات‪ُ ،‬ﺧﻄﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻮة‪.‬‬



‫]ُخ َو[ )ع ِا( ﻣﯿﺎن دو ﮔﺎم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧَﻄﻮات‪ُ ،‬ﺧْﻄﻮات‪ُ ،‬ﺧﻄْﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﻮة‪.‬‬



‫]ِخ َو[ )ع ِا( ﯾﮑﺬراع و ﻧﺼﻒ ذراع اﺳﺖ‪) .‬اﺑﻦ ﺟﺒﯿﺮ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﻄﻮة ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﮥ‪.‬‬



‫]ُﺧـ ْﻂ َط[ )ع ِا( ﮐـﺎر ﺑﺰرگ ||‪ .‬ﺣﺎل‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺟﻬﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺑـﺎزﯾﭽﻪ اي اﺳﺖ ﻣﺮ اﻋﺮاﺑﯿـﺎن را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬اﺳﻢ اﺳﺖ از ﺧﻂ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﻧﻘﻄﻪ ﮐﻪ اﺳﻢ اﺳﺖ از ﻧﻘﻂ ||‪ .‬ﺣﺎﺟﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬اﻗﺪام ﺑﺮ اﻣﻮار‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﮥ‪.‬‬



‫]ِﺧْﻂ َط[ )ع ِا( زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﺑﻨﺎ ﮐﺮدن ﻋﻤﺎرت ﮔﺮداﮔﺮد آن ﺧﻂ ﮐﺸﯿﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺣﺪود ﭘﯿﺪا ﮐﺮده ﺗﺎ دﯾﮕﺮي در آن دﺧﺎﻟﺖ ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫)ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺟـﺎي ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ‪) .‬زﻣﺨﺸـﺮي(‪ .‬ﺟـﺎي ﮔﺮد درﮔﺮﻓﺘﻪ‪ .‬زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﮔﺮد آن ﺧﻂ ﮐﺸـﯿﺪه اﻧـﺪ ﻋﻼﻣﺖ ﺗﻤﻠﮏ ﯾﺎ ﺑﻨﺎ را‪ .‬زﻣﯿﻦ‬ ‫ﺣﺪﮐﺮده ﺷﺪه ﺟﻬﺖ ﺑﻨﺎ‪ .‬آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺧﻂ ﮐﺸﻨﺪ ﺗﺎ ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﻓﺮودﻧﯿﺎﯾﺪ ﯾﺎ ﺑﻨﺎ ﻧﮑﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ج‪ِ ،‬ﺧَﻄﻂ ||‪ .‬ﻗﻄﻌﻪ اي||‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺑﺮده ﻣﻬﻨـﺪس ﺑﻘﺎ زآن ﺳﻮي ﺧﻄﻪء ﻓﻠﮏ ﺧﻨﺪق ﺣﺼﻦ ﻣﻠﮏ را ﺣﺪ ﺳـﺮاي ﺷﺎه را‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اﻧﺪرﯾﻦ ﺧﻄﻪ‬ ‫ﮐﻪ دل ﺧﻄﺒﻪ ﺑﻨـﺎم ﻏﻢ ﮐﻨـﺪ ﺳـﮑﻪء ﮔﯿﺘﯽ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ داﺷﺖ ﻧﻘﺶ ﺟـﺎودان‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺣـﺎﻟﯽ از آن ﺧﻄﻪ ﻗﻠﻢ ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ رﺳﻢ ﺑـﺪ و راه ﺳـﺘﻢ‬ ‫ﺑﺮﮔﺮﻓـﺖ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﻟﯿـﮏ درﯾـﻦ ﺧﻄـﻪء ﺷﻤﺸـﯿﺮﺑﻨﺪ ﺑﺮ ﺗـﻮ ﮐﻨﻢ ﺧﻄﺒﻪ ﺑﺒﺎﻧـﮓ ﺑﻠﻨـﺪ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﮔﻔﺘـﺎ ﭼﻪ ﺷـﻮد اﮔﺮ در اﯾﻦ ﺧﻄﻪ ﭼﻨـﺪ روزي‬ ‫ﺑﺮآﺳﺎﯾﯽ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي ||(‪ .‬ﺣﻮزه‪ .‬ﻗﻠﻤﺮو ‪:‬ﺳـﭙﺎس و ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎ و ﺷـﮑﺮ ﻣﺮ آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر را ﻋﺰ اﺳـﻤﻪ ﮐﻪ ﺧﻄﻪء اﺳﻼم و واﺳﻄﻪء ﻋﻘﺪ‬ ‫ﻋﺎﻟﻢ را ﺑﺠﻤﺎل ﻋﺪل و رأﻓﺖ‪ ...‬آراﺳﺘﻪ ﮔﺮداﻧﯿﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬دﯾﮕﺮ دوﻫﺰار ﻓﺮﺳﻨﮓ در ﺧﻄﻪء اﺳﻼم اﻓﺰود‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬و‬ ‫در ﻧﻮﺑﺖ او ﮐﺮﻣﺎن و ﮔﺮﮔﺎن‪ ...‬در ﺧﻄﻪء ﻣﻠﮏ ﺳﺎﻣﺎﻧﯿﺎن اﻓﺰود‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬اﻟﺤﻤـﺪﷲ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣـﺪﺑﺮ ﺷﻮم‪ ...‬ﺑﺨﻄﻪء ﻣﻤﺎت ﻧﻘﻞ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫)ﺳﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ ص‪ .(327‬ﺧﻂ ﻓﻠﮏ ﺧﻄﻪء ﻣﯿﺪان ﺗﺴﺖ ﮔﻮي زﻣﯿﻦ در ﺧﻢ ﭼﻮﮔﺎن ﺗﺴﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﯾﺎﻓﺘﻪ در ﺧﻄﻪء ﺻﺎﺣﺒﺪﻟﯽ ﺳـﮑﻪء ﻧﺎﻣﺶ‬ ‫رﻗﻢ ﻋﺎدﻟﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ در آن ﻓﺮودآﯾﻨـﺪ و ﭘﯿﺶ از آن ﮐﺴـﯽ ﻓﺮودﻧﯿﺎﻣـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ج‪ِ ،‬ﺧَﻄﻂ ||‪ .‬ﺷـﻬﺮ ﮐﻼن‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﮐﺸﻮر ‪ :‬ﺑـﺪو ﺑﺨﺸـﯿﺪ ﻣﺎل ﺧﻄـﮥ ﺑﺴﺖ ﺧﺮاج ﺧﻄﻪء ﻣﮑﺮان و ﻗﺰدار‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬از او اﺻـﯿﻞ ﺗﺮ از اﻫﻞ ﺧﻄﻪء ﻧﺨﺸﺐ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺒﻪء آن ﺧﻄﻪء ﺑﻨـﺎم ﺷـﻤﺲ اﻟﻤﻌـﺎﻟﯽ ﻗـﺎﺑﻮس ﻣﻄﺮز ﮔﺮداﻧﯿـﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬اﻫـﻞ ﺧﻄﻪء ﻣﻮﻟﺘـﺎن را ﺑﺮأي و ﻫـﻮاي ﺧـﻮﯾﺶ‬ ‫دﻋﻮت ﻣﯽ ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ (‪ .‬اﯾﺰد ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺧﻄﻪء ﻋﺮاق ﺑﻠﮑﻪ ﺟﻤﻠﻪء آﻓﺎق ﺑﯿﻤﻦ راي و روﯾﺖ و ﻓﺮ اﻗﺒﺎل و دوﻟﺖ‪) ...‬ﺗﺮﺟﻤﻪء‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﺧﻄﻪء ﺷﺮوان ﮐﻪ ﻧﺎﻣﺪار ﺑﻤﻦ ﺷﺪ ﮔﺮ ﺑﺨﺮاﺑﯽ رﺳﺪ ﺑﻘﺎي ﺻﻔﺎﻫﺎن‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﻦ ﮐﺂﻣﺪم ز ﺧﻄﻪء ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺳﻮي ري از ﺧﻮﺷﻪء‬ ‫ﺳﭙﻬﺮ ﺧﻮرم ﻧﺎن ﮔﻨـﺪﻣﯿﻦ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭘﯿﻞ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﭼﻮ ﺧﺴـﺒﺪ اوﺳـﺘﺎن ﺧﻮاب ﺑﯿﻨﺪ ﺧﻄﻪء ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﮐﻪ ﺑﻬﺎران ﺧﻄﻪء ده ﺧﻮش ﺑﻮد‬ ‫ﮐﺸﺖ زار و ﻻـﻟﻪء دﻟﮑﺶ ﺑﻮد‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬اﯾﺰد ﺗﻌـﺎﻟﯽ و ﺗﻘـﺪس ﺧﻄﻪء ﭘﺎك ﺷـﯿﺮاز را ﺑﻬﯿﺒﺖ ﺣﺎﮐﻤﺎن ﻋﺎدل و ﻫﻤﺖ ﻋﺎﻟﻤﺎن ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺎ زﻣﺎن‬ ‫ﻗﯿﺎﻣﺖ در اﻣﺎن و ﺳﻼﻣﺖ ﻧﮕﻬﺪاراد‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ - .‬ﺧﻄﻪء اول؛ ﻋﺮش ﻣﺠﯿﺪ و ﻓﻠﮏ اﻋﻈﻢ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻄﻪء ﮐﻞ؛ ﻋﺮش‬ ‫ﻣﺠﯿﺪ و ﻓﻠﮏ اﻋﻈﻢ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ﻃﺎ[ )ع ِا( ِج ُﺧﻄﻮة و َﺧﻄﻮة‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ﻃﯽ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﺨﻂ)‪) .(1‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬دﺳﺖ ﻧﻮﯾﺲ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﺎﭘﯽ )||‪ِ .‬ا( ﻧﯿﺰه و ﺳﻨﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ »ﺧﻂ« و ﺧﻂ‬ ‫ﻟﻨﮕﺮﮔﺎﻫﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﺤﺮﯾﻦ ﮐﻪ ﻧﯿﺰهء ﺧﻮب ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﻣﯽ ﻓﺮوﺧﺘﻪ اﻧـﺪ و از اﯾﻦ ﺣﯿﺚ ﻣﻌﺮوف ﺑﻮده اﺳﺖ ‪ :‬ﺑﺪﺳﺖ اﻧﺪرش ﺑﺮق و‬ ‫زﯾﺮش ﺑﺮاق ﮐـﻪ ﯾـﺎردش ﭘﯿﺶ آﻣـﺪن وز ﮐﺠـﺎ ﮐﻪ ﻧﻪ ﻃﻌﻦ زوﺑﯿﻨﺶ رد ﮐﺮد ﮐﺲ ﮐﻪ ﻧﻪ ﮐﮋ ﺷـﺪش زﺧﻢ و ﺧﻄﯽ ﺧﻄـﺎ‪ .‬ﻏﻀـﺎﯾﺮي‪ .‬آن‬ ‫ﭘﯿﺸـﺮو ﭘﯿﺸـﺮوان ﻫﻤﻪ ﻋـﺎﻟﻢ ﭼﻮن ﭘﯿﺸـﺮو ﻧﯿﺰهء ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﺳـﻨﺎﻧﺴﺖ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬و ﺑﺠﺰﯾﺮهء ﺧـﻂ ﺑﯿﺮون آﻣـﺪ ﮐﯽ ﻧﯿﺰه ﻫﺎي ﺧﻄﯽ از آﻧﺠﺎ‬ ‫آرﻧـﺪ‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ(‪ .‬دل دوزد ﻧﻮك ﻧﯿﺰهء ﺧﻄﯽ ﺟـﺎن ﺳﻮزد ﺣـﺪ ﺗﯿﻎ روﻫﯿﻨـﺎ‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬دﺳﺖ ﺗﻮ ﺷـﻤﺲ و ﺧﻄﯽ ﺗﻮ ﺧﻂ‬ ‫اﺳﺘﻮاﺳﺖ ﮐﺎﻗﻠﯿﻢ ﺷﺮك را ﺑﺘﻌﺰا ﺑﺮاﻓﮑﻨﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﻄﯽ او ﻫﻤﭽﻮ ﺧﻂ اﺳﺘﻮاء ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ از آﺳﻤﺎن ﻣﻠﮏ ﺑﺎد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻫﻢ از ﻧﯿﺰهء ﺧﻄﯽ ﺳﯽ‬ ‫ارش‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬و ﺑﻨﯿﺰهء ﺧﻄﯽ ﻗﻠﻢ اﻗﻠﯿﻢ ﻧﮑﺘﻪ داﻧﯽ‪) ...‬ﺣـﺒﯿﺐ اﻟﺴـﯿﺮ ||(‪ .‬اﺳـﺒﯽ ﮐﻪ در ﻣﺴـﺎﺑﻘﻪء ﻫﺸـﺘﻢ آﯾـﺪ ﺑﻘـﻮل ﻣﯿـﺪاﻧﯽ و ﻫﻔﺘﻢ ﺑﻘـﻮل‬ ‫ﻧﺼﺎب‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - (1) .‬ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﻌـﺎﻧﯽ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪء »ﺧﻂ« اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ دارد ﺑﺸـﺮح زﯾﺮ‪ :‬ﺧﻄﯽ‪ :‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﺎﭘﯽ؛‬ ‫ﺧﻄﯽ‪ :‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻟﻔﻈﯽ؛ ﺧﻄﯽ‪ :‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻄﺤﯽ و ﺣﺠﻤﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ﻃﯽ[ )ِاخ( ﻧﺎم او ﻣﺼﻄﻔﯽ اﻓﻨﺪي ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻮﻓﺎﻧﺠﯽ از ﺷﺎﻋﺮان و ادﯾﺒﺎن دورهء ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮدﺧﺎن اول ﺑﻮد‪ .‬او ﭘﺲ از ﺗﺤﺼﯿﻞ‬ ‫ﻋﻠﻢ ﺑﮑﺎر دﯾﻮاﻧﯽ ﭘﺮداﺧﺖ و ﺳﻔﺎرﺗﻬﺎ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺳﻪ زﺑﺎن ﺗﺮﮐﯽ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ و ﻋﺮﺑﯽ آﺷﻨﺎ ﺑﻮد و ﺑﻬﺮ ﺳﻪ ﺷﻌﺮ و ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎي ادﺑﯽ دارد‪ .‬ﻣﺮگ‬ ‫او ﺑﺴﺎل ‪ 1162‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺎت‪.‬‬



‫]َخ ﻃﯽ ﯾﺎ[ )ع ِا( ِج ﺧﻄﯿﮥ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﻄﯿﺌﮥ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺌﮥ‪.‬‬



‫]َخ َء[ )ع ِا( ﮔﻨﺎه ﯾﺎ ﮔﻨﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﻘﺼﺪ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ذﻧﺐ‪ .‬زﻟﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻄﯿﺌﺎت‪ ،‬ﺧﻄﺎﯾﺎ ||‪ .‬اﻧﺪك از‬ ‫ﻫﺮ ﭼﯿﺰي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺐ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﺧﻄﺒﻪ ﺧـﻮان)‪) .(1‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺧﻄﺒﻪء ﻧﻤـﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧـﺪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧَﻄﺒﺎء ‪ :‬ﮐﺎﻧﮏ ﻗﺎﺋﻢ ﻓﯿﻬﻢ‬ ‫ﺧﻄﯿﺒًﺎ و ﮐﻠﻬﻢ ﻗﯿﺎم ﻟﻠﺼـﻠﻮة‪.‬اﺑﻦ اﻧﺒﺎري‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺴﺎزﯾﻢ ﯾﮑﯽ ﻣﺠﻠﺲ اﻣﺮوزﯾﻦ روز ﭼﻮن ﺑﺮون آﯾﺪ از ﻣﺴـﺠﺪ آدﯾﻨﻪ ﺧﻄﯿﺐ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬رﺳـﻢ‬ ‫ﺧﻄﺒﻪ را و ﻧﻤﺎز را ﮐﻪ ﺧﻄﯿﺐ ﺑﺠﺎ آورد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧﻄﯿﺒﯽ ﮐﺮﯾﻪ اﻟﺼﻮت ﺧﻮد را ﺧﻮش آواز ﭘﻨﺪاﺷﺘﯽ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳﻌﺪي ||(‪ .‬داﻧﺎ‬ ‫در ﺧﻄـﺎﺑﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﻧﺎﻃﻖ‪ .‬ﺳـﺨﻨﻮر‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧَﻄﺒﺎء ‪ :‬ﺧﻄﯿﺒﺎن ﻫﻤﻪ ﻋﺎﺟﺰ اﻧـﺪر ﺧﻄﺎﺑﺶ ﻫﮋﺑﺮان ﻫﻤﻪ روﺑﻪ‬ ‫اﻧﺪر ﻏﺒﺎرش‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻫﺮ آﻧﮕﻪ ﮐﺰو ﻣﺎﻧﺪ ﻋﺎﺟﺰ ﺧﻄﯿﺐ ﻓﺰاﯾﺪ ﺑﺮ او ﺑﯽ ﺳﻌﺎﻟﯽ ﺳﻌﺎل‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪﺳﻠﻤﺎن در ﺑﺰم و رزم ﺗﻮ‬ ‫ﺟـﺎري زﺑـﺎن ﺧﻄﯿﺐ و ﻧـﺒﺮده ﺳـﻮار ﺑـﺎد‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪﺳـﻠﻤﺎن‪ .‬درون ﮐـﺎم ﻧﻬـﺎن ﮐﻦ زﺑـﺎن ﮐﻪ ﺗﯿـﻎ ﺧﻄﯿﺐ ﺑﺮاي ﻧـﺎم ﺑـﻮد در ﺑﺮش ﻧﻪ ﺑﻬﺮ‬ ‫وﻏﺎ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﺮد ﺧﻄﯿﺐ دل اﺳﺖ و دﻣﺎغ ﻣﻨﺒﺮ او زﺑﺎن ﺑﺼﻮرت ﺗﯿﻎ و دﻫﺎن ﻧﯿﺎم آﺳﺎ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺻـﺒﻮﺣﯽ زﻧﺎﺷﻮﺋﯽ ﺟﺎم و ﻣﯽ را ﺻﺮاﺣﯽ‬ ‫ﺧﻄﯿﺒﯽ ﺧﻮش اﻟﺤـﺎن ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺟﺎه را ﺑﺮدار ﮐﺮدم ﺗﺎ ﻓﻠﮏ ﮔﻔﺖ اي ﺧﻄﯿﺐ ﻧﺎﺋﺐ ﻣﻦ ﺑﺎش اﯾﻨﮏ ﺗﯿﻎ اﯾﻨﮏ ﮔﻮﻫﺮم‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﻦ‬ ‫اﯾﻦ رﻧﺪان و ﻣﺴﺘﺎن دوﺳﺖ دارم ﺧﻼف ﭘﺎرﺳﺎﯾﺎن و ﺧﻄﯿﺒﺎن‪.‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﺧﻄﯿﺐ ﺳﯿﻪ ﭘﻮش ﺷﺐ ﺑﯽ ﺧﻼف ﺑﺮآورد ﺷﻤﺸﯿﺮ روز از‬ ‫ﻏﻼـف‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ - .‬ﺧﻄﯿﺐ اﻟﻬﯽ؛ ﻫـﺎﺗﻒ ﻏﯿﺒﯽ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬آواز اﯾﻦ ﺧﻄﯿﺐ اﻟﻬﯽ ﺗﻮ ﻧﺸـﻨﻮي ﮐﺰ ﺟﻮش ﻏﻔﻠﺖ اﺳﺖ ﺗﺮا‬ ‫ﮔﻮش دل ﮔﺮان‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - .‬ﺧﻄﯿﺐ اﻟﻘﻮم؛ ﺑﺰرگ ﻗﻮم ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﻠﻄﺎن در ﺣﻮاﺋﺞ اﯾﺸﺎن ﮔﻔﺘﮕﻮ ﮐﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﻗﺎري‬ ‫ﻗﺮآن ﺑﺎﺷﺪ ||‪ .‬ﺷـﺨﺺ ﻣﻮﺣﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻄﯿﺐ اﻻﻧﺒﯿﺎء؛ ﭘﺪرزن ﺣﻀﺮت ﻣﻮﺳﯽ ﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﺷﻌﯿﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪- .‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺐ ﺳـﺤﺮ؛ ﺧﺮوس ﺳـﺤﺮﺧﻮان ‪ :‬دﯾـﺪم ﺻﻒ ﻣﻼﺋﮑﻪ ﭼﺮخ ﻧﻮﺣﻪ ﮔﺮ ﭼﻨـﺪاﻧﮑﻪ آن ﺧﻄﯿﺐ ﺳـﺤﺮ در ﺧﻄﺎب ﺷـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - .‬ﺧﻄﯿﺐ‬ ‫ﻓﻠﮏ؛ ﺳـﺘﺎرهء ﻣﺸﺘﺮي‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬رﺟﻞ ﺧﻄﯿﺐ؛ ﻣﺮدي ﮐﻪ ﻧﯿﮏ ﺧﻄﺒﻪ ﺧﻮاﻧـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬ﺧﻄﯿﺐ در ﻟﻐﺖ ﺧﻮاﻧﻨﺪهء‬ ‫ﺧﻄﺒﻪ اﺳﺖ و ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﮐﺸﺎف اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻓﻨﻮن آﻣﺪه‪ :‬ﻣﻨﺸﯽ ﺧﻄﺒﻪ و ﺧﻮاﻧﻨﺪهء آﻧﺮا ﺧﻄﯿﺐ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺐ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ﻃﯽ[ )ع ص( ﻣﺮد ﮐـﻪ ﺧﻮاﺳــﺘﮕﺎري زن ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪ .‬ج‪،‬‬ ‫ِﺧﱢﻄﯿﺒﻮن‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺐ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم او داودﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ اﻟﺤﻨﻔﯽ اﺳﺖ و او راﺳﺖ‪ :‬اﻟﻔﺘﺎوي اﻟﻐﯿﺎﺛﯿﻪ‪ :‬او اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را ﺑﺴـﻠﻄﺎن اﺑﻮاﻟﻤﻈﻔﺮ ﻏﯿﺎث اﻟـﺪﯾﻦ ﯾﻤﯿﻦ ﺗﻘﺪﯾﻢ‬ ‫ﮐﺮد و درﻫﺎﻣﺶ آن ﻓﺘﺎواي اﺑﻦ ﻧﺠﯿﻢ ﯾﺎ اﻟﻔﺘﺎوي اﻟﺰﯾﻨﺒﯿﻪ در ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ اﺳﺖ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﺎ ﻧﻔﻘﻪء ﻓﺮج اﷲ ﮐﺮدي در ﺑﻮﻻق ﺑﺴﺎل ‪ 1322‬ه ‪.‬‬ ‫ق‪ .‬در ‪ 192‬ﺻﻔﺤﻪ ﺑﭽﺎپ رﺳﯿﺪ‪) .‬اﻟﻤﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺐ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻗﻮرﯾﭽـﺎي ﺑﺨﺶ ﻗﺮه آﻏـﺎج ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺮاﻏـﻪ‪ .‬واﻗـﻊ در ﭼﻬـﻞ وﻫﺸـﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﻗﺮه آﻏـﺎج و‬ ‫‪15‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء ﻣﺮاﻏﻪ ﺑﻤﯿﺎﻧﻪ ﺑﺎ ‪ 196‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪء ﺟﯿﺮان و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت‪ ،‬ﻧﺨﻮد و ﺑﺰرك ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و از ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ آﻧﺠﺎ ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو و در دو ﻣﺤﻞ ﺑﻔﺎﺻـﻠﻪء ﻫﺰارﮔﺰي ﻣﺘﺮي ﺑﻨﺎم ﺧﻄﯿﺐ ﺑﺎﻻ‬ ‫و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺸﻬﻮر و ﺳﮑﻨﻪء ﺧﻄﯿﺐ ﭘﺎﯾﯿﻦ ‪ 98‬ﺗﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺐ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺑﻮاﻟﻔﺘـﺢ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻘﺎدرﺑﻦ ﺻﺎﻟـﺢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﯿﻢ اﻟﺨﻄﯿﺐ‪ .‬ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﻓﺎﺿﻞ دﻣﺸـﻘﯽ‪ .‬وي ﺑﺴﺎل ‪ 1250‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در دﻣﺸـﻖ زاده و‬ ‫ﺑﺴﺎل ‪ 1315‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﻬﻤﺎن ﺷﻬﺮ درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬او راﺳﺖ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺗﺎرﯾﺦ دﻣﺸﻖ اﺑﻦ ﻋﺴﺎﮐﺮ ﮐﻪ ﺣﺎوي ﭘﻨﺞ ﺟﺰء و در ﺧﺰاﻧﻪء ﺗﯿﻤﻮرﯾﻪ ﺑﺨﻂ او‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺴﺮ او ﻣﺤﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﺧﻄﯿﺐ را ﻧﯿﺰ دو ﻣﺠﻠﮥ اﻟﺰﻫﺮاء و اﻟﻔﺘﺢ ﺑﻮد‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ چ ‪ 2‬ج ‪ 5‬ص‪.(331‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺐ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺑﻮاﻟﻔﺘـﺢ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻘﺎدرﺑﻦ ﺻﺎﻟﺢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﯿﻢ ﺧﻄﯿﺐ‪ .‬از ﺑﺰرﮔﺎن ﺷﺎﻓﻌﯽ در ﻋﺼـﺮ ﺧﻮد ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻮﻟﺪ و وﻓﺎﺗﺶ ﺑﻪ دﻣﺸﻖ اﺗﻔﺎق‬ ‫اﻓﺘﺎد )‪ 1244‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺗﺎ ‪ 1311‬ه ‪ .‬ق‪ .(.‬و او را ﺗﺄﻟﯿﻔﺎت ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ و از آﻧﺠﻤﻠﻪ اﺳﺖ‪» :‬اﻧﻮاراﻟﺘﻨﺰﯾﻞ و اﺳﺮاراﻟﺘﺄوﯾﻞ« در ﺗﻔﺴﯿﺮ و »ﻓﯿﻮﺿﺎت‬ ‫اﻟﺤﺴـﺎن ﺑﻨﺼﺎﯾـﺢ اﻟﻮﻟـﺪان« و »ﺣﺎﺷـﯿﮥ ﻋﻠﯽ اﻟﻘﻄﺮ« در ﻧﺤﻮ و دو ﺷـﺮح ﺑﺮ »اﺟﺮوﻣﯿﻪ« و »ﻣﺨﺘﺼـﺮ ﻣﺴـﻨﺪ اﻣﺎم اﺣﻤـﺪﺑﻦ ﺟﻨﺒﻞ« و »ﻣﻮﻟـﺪ« و‬ ‫»ﻣﻌﺮاج« و ﺳﻪ دﯾﻮان ﺧﻄﺐ‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ چ ‪ 2‬ج ‪ 5‬ص‪.(341‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺒﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺗﻮﻟﻢ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻓﻮﻣﻦ‪ .‬واﻗﻊ در ‪10‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﻓﻮﻣﻦ و ﮐﻨﺎر ﺷﻮﺳﻪء ﺻﻮﻣﻌﻪ ﺳﺮا‬ ‫ﺑﺮﺷﺖ‪ .‬داراي ‪ 227‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ ﮐﻪ آب رودﺧﺎﻧﻪء ﻣﺎﺳﻮﻟﻪ و ﮔﺎزر رودﺑﺎر آﻧﺠﺎ را ﻣﺸﺮوب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﺑﺮﻧﺞ‪ ،‬ﭼﺎي و اﺑﺮﯾﺸﻢ‬ ‫و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﮑﺎري اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺒﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ ﺟﺰء دﻫﺴــﺘﺎن ﺷـﻔﺖ ﺑﺨﺶ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻓـﻮﻣﻦ‪ .‬واﻗـﻊ در ‪15‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧـﺎوري ﻓـﻮﻣﻦ و ‪6‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل‬ ‫ﺧـﺎوري ﺷـﻔﺖ اﺳﺖ‪ .‬داراي ‪ 564‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ و آب آن از ﺳﺎﻟـﮏ ﺟﻮ و اﺳـﺘﺨﺮ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠـﺎ ﺑﺮﻧـﺞ و ﭼـﺎي‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و‬ ‫ﻣﮑﺎري و راﻫﺶ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺐ اﺳﮑﺎﻓﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِب ِا[ )ِاخ(ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺧﻄﯿﺐ اﺳـﮑﺎﻓﯽ ﻣﺘﻮﻟﺪ ‪ 420‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎدب و ﻟﻐﮥ و از اﻫﻞ اﺻـﺒﻬﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﺑﺘﺪاء ﮐﻔﺸـﮕﺮ ﺑﻮد و ﺳﭙﺲ‬ ‫ﺧﻄﯿﺐ ري ﺷـﺪ‪ .‬از ﮐﺘﺐ اوﺳﺖ ﻣﺒﺎدي اﻟﻠﻐﮥ و ﻧﻘﺪاﻟﺸـﻌﺮ و درة اﻟﺘﻨﺰﯾﻞ و ﻋﺮوة اﻟﺘﺄوﯾﻞ در آﯾﺎت ﻣﺘﺸﺎﺑﻬﻪ و ﻏﻠﻂ ﮐﺘﺎب اﻟﻌﯿﻦ و اﻟﻐﺮة در‬ ‫ﺑﻌﻀﯽ از اﻏﻼط اﻫﻞ ادب و ﻟﻄﻒ اﻟﺘﺪﺑﯿﺮ در ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺷﺎﻫﺎن‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ چ ‪ 2‬ج‪ 7‬ص‪.(102‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺐ اﻣﻮي‪.‬‬



‫]َخ ِب ُا َم ي ي[ )ِاخ(ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺧﻠﻒ اﻣﻮي‪ .‬ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺑﺴﺎل ‪ 514‬ه ‪ .‬ق‪ .‬و ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﺴﺎل ‪ 602‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻋﻠﯽ‪ ،‬ادﯾﺐ و ﻋﺎﻟﻢ‬ ‫ﺑﻪ ﻓﻠﮑﯿـﺎت از اﻫﻞ ﻗﺮﻃﺒﻪ ﺑﻮد‪ .‬او در ﻗﺮﻃﺒﻪ ﻣﺘﻮﻟـﺪ ﺷـﺪ و در اﺷﺒﯿﻠﯿﻪ ﺳـﮑﻮﻧﺖ ﮐﺮد و ﺑﻪ آﻧﺠﺎ درﮔـﺬﺷﺖ‪ .‬او راﺳﺖ ﮐﺘﺒﯽ ﭼﻮن‪» :‬روﺿـﮥ‬ ‫اﻻزﻫﺎر« در ادب و »اﻧﻮاء« و »اﻟﻠﺆﻟﺆ اﻟﻤﻨﻈﻮم ﻓﯽ ﻣﻌﺮﻓـﮥ اﻻوﻗﺎت ﺑﺎﻟﻨﺠﻮم« و »روﺿـﮥ اﻟﺤﻘﯿﻘـﮥ ﻓﯽ ﺑـﺪء اﻟﺨﻠﯿﻘﮥ« و »ﺗﻬﺎﻓﺖ اﻟﺸـﻌﺮاء« و ﻏﯿﺮ‬ ‫آن‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ چ ‪ 2‬ج‪ 2‬ص‪.(22‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺐ ﺑﻐﺪادي‪.‬‬



‫]َخ ِب َب[ )ِاخ(اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻐﺪادي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺐ ﺑﻮﺷﻨﺞ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ(ﺻﺪراﻟـﺪﯾﻦ ﺧﻄﯿﺐ‪ .‬ﻣﺘﺨﻠﺺ ﺑﻪ رﺑﯿﻌﯽ ﺑﻮﺷـﻨﺠﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺻﺪراﻟـﺪﯾﻦ رﺑﯿﻌﯽ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧـﺎﻣﻪ و ﺳـﺒﮏ ﺷﻨﺎﺳـﯽ ج‪3‬‬ ‫]َخ ِب َ‬ ‫ص‪ 213‬و ‪ 269‬و ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ در ذﯾﻞ اﺣﻮال ﻣﻠﮏ ﻓﺨﺮاﻟﺪﯾﻦ ﮐﺮت ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺐ ﺗﺒﺮﯾﺰي‪.‬‬



‫]َخ ِب َت[ )ِاخ(ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﯿﺒﺎﻧﯽ ﺗﺒﺮﯾﺰي‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮزﮐﺮﯾﺎ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺧﻄﯿﺐ ﺗﺒﺮﯾﺰي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺐ ﺣﺼﮑﻔﯽ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ(اﺑﻮاﻟﻔﻀـﻞ ﻣﻌﯿﻦ اﻟـﺪﯾﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﺳـﻼﻣﻪ‪ .‬از ﻣﺸـﺎﻫﯿﺮ ﺷـﺎﻋﺮان و ادﺑـﺎء روزﮔﺎر ﺧﻮد ﺑﻮد‪ .‬او در ادب دﺳﺖ داﺷﺖ و‬ ‫]َخ ِب َح َ‬ ‫دﯾﻮان اﺷـﻌﺎر و ﺑﻌﺾ ﺧﻄﺐ و رﺳﺎﺋﻞ او ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ و در ﻓﻘﻪ ﺷﺎﻓﻌﯽ ﻧﯿﺰ دﺳﺖ داﺷﺖ‪ .‬در ‪ 551‬ه ‪.‬ق‪ .‬ﺧﻄﯿﺐ و ﻣﻔﺘﯽ ﻣﯿﺎﻓﺎرﻗﯿﻦ ﺷﺪ و‬ ‫ﺑﻬﻤﺎﻧﺠﺎ وﻓﺎت ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ اﺑﯿﺎت از اوﺳﺖ‪ :‬اﺷـﮑﻮ اﻟﯽ اﷲ ﻣﻦ ﻧﺎرﯾﻦ وﺣـﺪة ﻓﯽ وﺟﻨﺘﯿﻪ و اﺧﺮي ﻣﻨﻪ ﻓﯽ ﮐﺒﺪي و ﻣﻦ ﺳـﻘﻤﯿﻦ ﺳـﻘﻢ ﻗﺪاﺣﻞ‬ ‫دﻣﯽ ﻣﻦ اﻟﺠﻔﻮن و ﺳﻘﻢ ﺣﻞ ﻓﯽ ﺟﺴﺪي‪) .‬از ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺐ ﺧﻮارزﻣﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِب ﺧﻮا ‪ /‬ﺧﺎ َر[)ِاخ( ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﺣﻤﺪ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﯽ اﻟﻤﻮﯾﺪ و ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ اﺧﻄﺐ ﺧﻮارزم‪ .‬از ﺑﺰرﮔﺎن ﻋﻠﻢ و از ﺳﺨﻨﻮران ﺑﺰرگ‬ ‫ﺑﻮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻪء داﻧﺸﻮران ج‪ 4‬ص‪ 1‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺐ دﻣﺸﻖ‪.‬‬



‫]َخ ِب ِد َم[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻄﯿﺐ ﻗﺰوﯾﻨﯽ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺐ دﻣﺸﻘﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِب ِد َم[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻄﯿﺐ ﻗﺰوﯾﻨﯽ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺐ رﺳﺘﻢ ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬



‫]َخ ُر َت ِم َم َل[)ِاخ( ﯾﮑﯽ از ﻋﺎﻟﻤﺎن ﻟﻐﺖ و ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺖ و او راﺳﺖ‪ :‬ﻟﻐـﮥ اﻟﻌﺠﻢ ﻣﻦ ﻟﻐـﮥ اﻟﻔﺮس و وﺳـﯿﻠﮥ اﻟﻤﻘﺎﺻﺪ ﻓﯽ ﻟﻐﮥ اﻟﻔﺮس ﮐﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﻫﺰاروﻧﻮدوﭘﻨﺞ ﻣﺼﺪر و ده ﻫﺰار اﺳﻢ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺐ ﺷﺮﺑﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫ش ِب[ )ِاخ(ﻣﺤﻤـﺪﺑﻦ اﺣﻤـﺪ ﺷـﺮﺑﯿﻨﯽ‪ .‬ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﺷـﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻓﻘﯿﻪ ﺷﺎﻓﻌﯽ ﻣﻔﺴـﺮ و از اﻫﻞ ﻗﺎﻫﺮه ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻮﻟﺪش ﺑﺴﺎل ‪ 977‬ه ‪ .‬ق‪.‬‬ ‫]َخ ِب َ‬ ‫اﺗﻔـﺎق اﻓﺘـﺎد و او را ﺗﺼـﺎﻧﯿﻒ ﺑﺴـﯿﺎر اﺳﺖ‪ ،‬از آﻧﺠﻤﻠﻪ اﺳﺖ‪ :‬اﻟﺴـﺮاج اﻟﻤﻨﯿﺮ در ﭼﻬﺎر ﺟﻠـﺪ در ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﻗﺮآن و »اﻻﻗﻨﺎع ﻓﯽ ﺣﻞ اﻟﻔﺎظ اﺑﯽ‬ ‫ﺷﺠـﺎع« دو ﺟﻠـﺪ و »ﺷـﺮح ﺷﻮاﻫـﺪاﻟﻘﻄﺮ« و »ﻣﻐﻨﯽ اﻟﻤﺤﺘﺎج« در ﭼﻬﺎر ﺟﺰء و »ﺗﻘﺮﯾﺮات ﻋﻠﯽ اﻟﻤﻄﻮل« در ﺑﻼﻏﺖ و »ﻣﻨﺎﺳﮏ اﻟﺤـﺞ«‪) .‬از‬ ‫اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ چ ‪ 2‬ج‪ 6‬ص‪.(234‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺐ ﻋﺮاﻗﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِب ِع[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮاﺳﺤﺎق ﻋﺮاﻗﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺐ ﻋﻤﺮي‪.‬‬



‫]َخ ُع[ )ِاخ( ﯾﺎﺳـﯿﻦ ﺑﻦ ﺧﯿﺮاﻟﻠﻬﺒﻦ ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ ﻣﻮﺳـﯽ‪ .‬ﻣﻮرخ و از ﻓﺎﺿـﻼن ﻣﻮﺻﻞ و ادﯾﺒﺎن و ﺷﺎﻋﺮان آن ﻧﺎﺣﯿﺖ ﺑﻮد‪ .‬او ﺗﺄﻟﯿﻔﺎت ﺧﻮد را‬ ‫ﮐﻪ از ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت زﯾـﺎد ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ آورد‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﮐﺮد و ﺑﻨﺰد ﺑﺰرﮔـﺎن و ﺛﺮوﺗﻤﻨـﺪان ﻣﯽ ﺑﺮد و ﺑﺪﯾﻨﻮﺳـﯿﻠﻪ از آن ﺟـﺎﯾﺰه ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬از ﮐﺘﺐ‬ ‫اوﺳﺖ‪» :‬ﻏﺮاﺋﺐ اﻻﺛﺮ ﻓﯽ ﺣﻮادث رﺑﻊ اﻟﻘﺮن اﻟﺜﺎﻟﺚ ﻋﺸﺮ« و »ﻣﻨﯿﮥ اﻻدﺑﺎء ﻓﯽ ﺗﺎرﯾﺦ اﻟﻤﻮﺻﻞ ﺣﺪﺑﺎء« و »ﻣﻨﻬﺞ اﻟﺜﻘﺎت ﻓﯽ ﺗﺮاﺟﻢ اﻟﻘﻀﺎة« و‬ ‫»اﻟـﺪراﻟﻤﮑﻨﻮن ﻓﯽ ﻣﺂﺛﺮ اﻟﻤﺎﺿـﯽ ﻣﻦ اﻟﻘﺮون« و »ﻋﻨﻮان اﻻﻋﯿﺎن ﻓﯽ ذﮐﺮ ﻣﻠﻮك اﻟﺰﻣﺎن« و »اﻟﺮوﺿـﮥ اﻟﻔﯿﺤﺎء ﻓﯽ ﺗﻮارﯾـﺦ اﻟﻨﺴﺎء« و »ﻋﻤـﺪة‬ ‫اﻟﺒﯿﺎن ﻓﯽ ﺗﺼﺎرﯾﻒ اﻟﺰﻣﺎن« اﯾﻦ ﮐﺘﺎﺑﯽ اﺳﺖ در ﺗﺎرﯾﺦ و »اﻟﻌﺬب اﻟﺼﺎﻓﯽ ﻓﯽ ﺗﺴـﻬﯿﻞ اﻟﻘﻮاﻓﯽ« و »اَﻻﺛﺎراﻟﺠﻠﯿﮥ« ﮐﻪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ وﻗﺎﯾﻊ اﻟﺴـﻨﯿﻦ‬ ‫ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ و »اﻟﺴـﯿﻒ اﻟﻤﻬﻨﺪ ﻓﯿﻤﻦ اﺳﻤﻪ اﺣﻤﺪ« و »ﻗﺮة اﻟﻌﯿﻦ ﻓﯽ ﺗﺮاﺟﻢ اﻟﺤﺴﻦ و اﻟﺤﺴﯿﻦ« و »اﻟﺮوض اﻟﺰاﻫﺮ ﻓﯽ ﺗﺎرﯾﺦ اﻟﻤﻠﻮك اﻻواﺋﻞ‬ ‫و اﻻواﺧﺮ« ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺣﺮوف ﻫﺠﺎء ﺗﺮﺗﯿﺐ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و »روﺿـﮥ اﻟﻤﺸـﺘﺎق« در ادب و »اﻟﺨﺮﯾﺪه اﻟﻌﻤﺮﯾﮥ« در ﭘﺰﺷـﮑﯽ و »اﻟﺪراﻟﻤﻨﺘﺸـﺮ‬ ‫ﻓﯽ ﺗﺮاﺟﻢ ﻓﻀﻼء اﻟﻘﺮن ﺛﺎﻧﯽ ﻋﺸﺮ« )از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ چ‪ 2‬ج‪ 9‬ص‪.(155‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺐ ﻓﻠﮏ‪.‬‬



‫]َخ ِب َف َل[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﮐﻮﮐﺐ ﻣﺸﺘﺮي اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 837‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺐ ﻗﺰوﯾﻨﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِب َﻗْﺰ[ )ِاخ(ﺟﻼـل اﻟـﺪﯾﻦ ﻗﺰوﯾﻨﯽ ﮐﻪ ﻟﻘﺐ دﯾﮕﺮ او ﺧﻄﯿﺐ دﻣﺸﻖ اﺳﺖ‪ .‬از ﻗﺰوﯾﻦ ﺑﺮﺧـﺎﺳﺖ و ﺑﻪ ﺑﻼـد روم‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ آﻧـﺎﻃﻮﻟﯽ رﻓﺖ و‬ ‫ﺳﭙﺲ راه دﻣﺸﻖ و ﺷﺎم ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺖ و در ﺟﺎﻣﻊ اﯾﻦ دو ﺷﻬﺮ ﺧﻄﯿﺐ ﺷﺪ و از آﻧﺠﺎ ﺑﻤﺼﺮ آﻣﺪ و ﺗﺎرﯾﺦ وﻓﺎت او ‪ 739‬ه ‪ .‬ق‪ .‬اﺳﺖ‪ .‬او را‬ ‫ﮐﺘﺐ ﭼﻨـﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﺮوﻓﺘﺮﯾﻦ آﻧﻬـﺎ‪» :‬ﺗﻠﺨﯿﺺ اﻟﻤﻔﺘـﺎح«)‪ (1‬و »اﯾﻀـﺎح اﻟﺘﻠﺨﯿﺺ« و »ﺳﻮراﻟﻤﺮﺧـﺎﻧﯽ ﻣـﻦ ﺷـﻌﺮ اﻻرﺟـﺎﻧﯽ« اﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ج‪ .(3‬رﺟﻮع ﺑﻪ از ﺳـﻌﺪي ﺗـﺎ ﺟـﺎﻣﯽ ادوارد ﺑﺮون و ج‪ 2‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﺴـﺠﺪ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻر ص ‪ 416‬و ‪ 432‬ﺷﻮد‪ - (1) .‬ﮐﺘﺎب‬ ‫ﺗﻠﺨﯿﺺ اﻟﻤﻔﺘﺎح ﻧﯿﺰ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﺳﻌﺪاﻟﺪﯾﻦ ﺗﻔﺘﺎزاﻧﯽ دو ﺷﺮح ﺷﺪ ﮐﻪ از ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﺷﺮح آﻧﭽﻪ ﻣﻄﻮل ﻧﺎم دارد‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪء ﮐﺘﺐ ادﺑﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ در ﺑﯿﻦ ﻃﻼـب ﻋﻠﻮم دﯾﻨﯽ ﻣﻌﺮوﻓﯿﺖ ﺗﺎم دارد و از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﮐﺘﺐ ﻣﻌﺎﻧﯽ و ﺑﯿﺎن و ﺑـﺪﯾﻊ اﺳﺖ و در ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺳﺎس ﮐﺎر ﻣﺆﻟﻔﺎن ﺑﻌـﺪي‪،‬‬ ‫در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺐ ﻗﻮص‪.‬‬



‫]َخ ِب َق[ )ِاخ( ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺨﻌﯽ‪ .‬ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ و ﻣﺸـﻬﻮر ﺑﻪ ﺧﻄﯿﺐ ﻗﻮص‪ ،‬ﺑﺴﺎل ‪ 686‬ه ‪ .‬ق‪ .‬زاده ﺷﺪ و‬ ‫از ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺎﻋﺮاﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺧﺎﻧـﺪان ﺑﺰرﮔﺎن و ﺧﻄﯿﺒﺎن ﻗﻮص )ﻗﻮص ﺷـﻬﺮﯾﺴﺖ در ﺻـﻌﯿﺪ ﻣﺼـﺮ( ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﻣـﺪﺗﻬﺎ ﺑﺸـﻐﻞ ﺧﻄﺎﺑﺖ و‬ ‫ﺣﮑﻢ ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﮔﺬران ﮐﺮد‪ .‬او را اﺧﺒﺎر ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ چ‪ 2‬ج‪ 7‬ص‪.(65‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺐ ﻣﻐﺮﺑﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِب َم ِر[ )ِاخ(اﺑﻮاﻟﻤﻨﺠﻢ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺧﻄﯿﺐ ﻣﻐﺮﺑﯽ‪ .‬او راﺳﺖ‪ :‬ﻋﻘﺎﺋﻖ اﻟﺤﻘﺎﺋﻖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺒﻮن‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ﻃﯽ[ )ع ِا( ِج ِﺧّﻄﯿﺐ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺒﮥ‪.‬‬



‫]َﺧْﻂ ﻃﯽ َب[ )ع ص( زن ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎري ﮐﺮده‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺒﯽ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ﻃﯽ ﺑﺎ[ )ع ﻣﺺ( ﺧﻄﺒﻪ‪ .‬ﺧﻄﺐ‪ .‬ﺧﻮاﺳـﺘﮕﺎري ﮐﺮدن زن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬زن ﺧﻮاﺳـﺘﻦ‪) .‬ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ )||(‪ .‬اِﻣﺺ( ﺧﻄﺒﻪ ﺧﻮاﻧﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺒﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳــﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﺗﺮاﮐﻤــﻪء ﺑﺨﺶ ﮐﻨﮕــﺎن ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن ﺑﻮﺷــﻬﺮ‪ .‬واﻗــﻊ در ‪122‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺧــﺎوري ﮐﻨﮕـﺎن و‬ ‫ﯾﮑﻬﺰاروﭘﺎﻧﺼﺪﮔﺰي ﺷـﻤﺎل راه ﻓﺮﻋﯽ ﻻر ﺑﻪ ﮔﻠﻪ دار‪ .‬داراي ‪ 130‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ و‬ ‫ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راﻫﺶ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(7‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺒﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﻄﺒﻪ ﺧﻮاﻧـﺪن‪ .‬ﺧﻄﺒﻪ ﺧـﻮاﻧﯽ ﮐﺮدن‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬ﭘﯿﺶ ﻣﻐﯽ ﭘﺸﺖ ﺻـﻠﯿﺒﯽ ﻣﮑﻦ دﻋﻮي ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﺧﻄﯿـﺒﯽ‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﻣﮑﻦ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﻣﻮﻋﻈﻪ ﮐﺮدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺐ ﯾﻤﻨﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِب َي َم[ )ِاخ( وي ﯾﮑﯽ از ﺷﺮاح ﻣﻔﺘﺎح اﻟﻌﻠﻮم ﺳﮑﺎﮐﯽ در ﻋﻠﻢ ادب اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮ »ﺧﻄﺮ« و »ﺧﻄﺮان« اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻄﺮ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﺑﺰرگ‪ .‬ﻣﻬﻢ‪ .‬ﻋﻈﯿﻢ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻋﺰﯾﺰ‪ .‬ﺑﺎﻗﺪر‪) .‬زﻣﺨﺸـﺮي(‪ .‬ﮔﺮان‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء( ‪ :‬ﺑﻠﺒﻞ ﺑﺰﺧﻤﻪ ﮔﯿﺮد ﻧﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺑﻬﺎر‬ ‫ﭼﻮن ﺧﻮاﺟﻪء ﺧﻄﯿﺮ ﺑﺮد دﺳﺖ را ﺑﻤﯽ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﺑﺰرﮔﻮار ﺑﺰرﮔﯿﺴﺖ ﻧﺰد ﻣـﺎ وز ﻣـﺎ ﺑﺰرﮔـﺘﺮ ﺑﻪ ﺑﺮ ﺧﺴـﺮو ﺧﻄﯿﺮ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺟﺰ‬ ‫ﺑﺮاه ﺳـﺨﻦ ﭼـﻪ داﻧﻢ ﻣﻦ ﮐﻪ ﺣﻘﯿﺮي ﺗـﻮ ﯾـﺎ ﺑﺰرگ و ﺧﻄﯿﺮ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭘﯿﺶ وزﯾﺮ ﺑـﺎ ﺧﻄﺮ و ﺣﺸـﻤﺘﻢ ﺑـﺪاﻧﮏ ﻣﯿﺮم ﻫﻤﯽ ﺧﻄـﺎب ﮐﻨﺪ‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪء ﺧﻄﯿﺮ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﮔﺮ ﺧﻄﯿﺮ آن ﺑﻮدي ﮐﺶ دل و ﺑـﺎزوي ﻗﻮﯾﺴﺖ ﺷـﯿﺮ ﺑـﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﺮ ﺧﻠﻖ ﺟﻬﺎن ﺟﻤﻠﻪ اﻣﯿﺮ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻣﻠﮏ‬ ‫اﯾﻦ ﺑﺮﻣﮏ را‪ ...‬از ﺑﻠـﺦ ﺑﻔﺮﻣﻮد آوردن از ﺟﻬﺖ ﺷـﻐﻠﯽ ﺑﺰرگ و ﻣﻬﻤﯽ ﻧﺎزك و ﻋﻤﻠﯽ ﺧﻄﯿﺮ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﺨﺎرا ﻧﺮﺷـﺨﯽ(‪ .‬ورﻧﻪ اﯾﻤﻦ ﺑﺰي‬ ‫ﺧﻄﯿﺮ ﻣﺒـﺎش‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﻫﺮﮐﻪ از ﺧﻄﺮ ﺑﮕﺮﯾﺰد ﺧﻄﯿﺮ ﻧﺸﻮد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬و ﻣـﺎﻟﯽ ﺧﻄﯿﺮ در ﺻـﺤﺒﺖ ﺗﻮ ﺣﻤﻞ ﻓﺮﻣﻮده ﻣﯽ آﯾـﺪ دو ﺟﻬﺎن‬ ‫ﮔﺮﭼﻪ ﺳـﺨﺖ ﺑﺎﺧﻄﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﯾﮑﯽ ﺑﺪوﻧﻪ ﺑﺮآﻣﺪ ﺷﻤﺎر ﻃﺎﻋﺖ ﻣﻦ ﺑﺮآﻣﺪ از ﮔﻨﻬﺎن ﻣﺒﻠﻎ ﺧﻄﯿﺮ ﻣﺮا‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﻣﻦ ﺧﻄﯿﺮي ﻧﯿﻢ‬ ‫ﺧﻄﺮ ﭼـﻪ ﮐﻨﻢ‪.‬ﻋﻄـﺎر‪ .‬ﻧﺪﻫـﺪ ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪ روﺷﻦ راي ﺑﻔﺮوﻣـﺎﯾﻪ ﮐﺎرﻫـﺎي ﺧﻄﯿﺮ‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ - .‬اﻣﺮ ﺧﻄﯿﺮ؛ اﻣﺮ ﺑﺰرگ‪ ،‬ﻋﻈﯿﻢ‪ ،‬ﻣﻬﻢ و‬ ‫ﻣﺸـﮑﻞ‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ - .‬رﺟـﻞ ﺧﻄﯿﺮ؛ ﻣﺮد ﺷـﺮﯾﻒ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ - .‬ﻣﺒـﺎﻟﻐﯽ ﺧﻄﯿﺮ؛ ﻣﺒـﺎﻟﻐﯽ ﺑﺰرگ و ﻋﻈﯿـﻢ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﭘﺮ ﺧﻄﺮ و آﻓﺖ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ - .‬اﻣﺮ ﺧﻄﯿﺮ؛ ﮐـﺎر ﭘﺮ ﺧﻄﺮ و آﻓﺖ و ﺧﻄﺮﻧـﺎك ||‪ .‬ﻣﻄﻠﻊ و ﺑﺎﺑﺼـﯿﺮت‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪- .‬‬ ‫ﺧـﺎﻃﺮ ﺧﻄﯿﺮ؛ ﺧـﺎﻃﺮ ذﻫﯿﻦ و ﺑﺎﺑﺼـﯿﺮت و ﻣﻄﻠﻊ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬داﻧﺶ ﺑﻪ از ﺿـﯿﺎع و ﺑﻪ از ﺟـﺎه و ﻣـﺎل و ﻣﻠﮏ اﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻄﯿﺮ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﮔﻔﺖ ﻣﺮ ﻣﺮا‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو ||‪ .‬ﻫﻤﻘﺪر و ﻫﻢ ﻣﻨﺰﻟﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻫﺬا ﺧﻄﯿﺮ ﻟﻬﺬا؛ اي ﻣﺜﻠﻪ ﻓﯽ‬ ‫اﻟﻘﺪر )||‪ِ .‬ا( ﻣﻬﺎر ||‪ .‬رﺳﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﺗﺎر ﻣﺎﻧﻨﺪي ﮐﻪ در ﺳـﺨﺘﯽ ﮔﺮﻣﺎ از ﻫﻮا ﻓﺮودآﯾﺪ ||‪ .‬ﻗﯿﺮ ||‪ .‬ﺗﺎرﯾﮑﯽ‬ ‫ﺷﺐ ||‪ .‬وﻋﯿـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﻧﺸﺎط‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺮ‪.‬‬



‫]ُخ َط[ )ِاخ( ﺷﻤﺸﯿﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻦ ﻏﺎﻓﻞ ﺧﻮﻻﻧﯽ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﭼﺎﻧﻪء ﺑﺨﺶ ﺷﻮش ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن دزﻓﻮل‪ .‬واﻗﻊ در ‪15‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ راه ﺷﻮﺳﻪء اﻫﻮاز ﺑﺪزﻓﻮل‪ .‬اﯾﻦ ده در‬ ‫دﺷﺖ واﻗـﻊ و ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي و ‪ 250‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از رودﺧـﺎﻧﻪء ﮐﺮﺧﻪ‪ .‬و ﻣﺤﺼـﻮل آن ﻏﻼـت و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ‬ ‫زراﻋﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و راه آن در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺑﻮﻋﻠﯽ ﺧﻄﯿﺮ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮﻋﻠﯽ ﺧﻄﯿﺮ و ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه ص‪ 431‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺮآﺑﺎد‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺳﺪن رﺳﺘﺎق ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮔﺮﮔﺎن‪ .‬واﻗﻊ در ‪14‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺑﺎﺧﺘﺮ ﮔﺮﮔﺎن ﺳﺮ ﺳﻪ راه ﮔﺮﮔﺎن‬ ‫و ﺑﻨﺪر ﺷﺎه و ﮐﺮدﮐﻮي ﺑﺎ ﺻﺪوﭘﻨﺠﺎه ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺤﻞ اﺻﻮ ﺟﺰء آﺑﺎدي ﮐﻔﺸـﮕﯿﺮي اﺳﺖ و در ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﯿﺮ ﺑﻨﺎﻫﺎي روﺳـﺘﺎﯾﯽ‬ ‫اﯾﮑﻪ در ﮐﻨﺎر راه اﺣﺪاث ﮐﺮده اﻧﺪ آﻧﺮا ﺑﻪ ﺧﻄﯿﺮآﺑﺎد ﻣﻌﺮوف ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺮاﻟﺪﯾﻦ ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ ِرْد دي ِن ُج[ )ِاخ( ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ از ﻓﺎﺿـﻼن و ﺳﺎﻟﮑﺎن ﻃﺮﯾﻘﺖ ﺑﻮد و در ﺧﻄﻪء ﻻﻫﻮر در ﻋﻠﻮم ﻋﻘﻠﯿﻪ ﮐﺘﺐ ﻧﯿﮑﻮ ﻧﮕﺎﺷﺖ و‬ ‫ﮔـﺎﻫﯽ ﻧﯿﺰ ﺷـﻌﺮ ﻣﯽ ﮔﻔـﺖ و اﯾـﻦ اﺑﯿـﺎت از اوﺳﺖ‪ :‬ﮔﺮدش روزﮔـﺎر ﭘﺮﻋـﺒﺮ اﺳﺖ ﻧﯿـﮏ داﻧـﺪ ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﺘـﺒﺮ اﺳﺖ ﭼﺮخ ﭘﺮﺷـﻌﺒﺪه و‬ ‫ﭘﺮﻧﯿﺮﻧﮓ ﻫﻤﻪ ﻧﯿﺮﻧﮕﻬﺎش ﮐﺎرﮔﺮ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﺠﻤﻊ اﻟﻔﺼﺤﺎ چ ‪ 1‬ج‪ 1‬ص‪ .(199‬و رﺟﻮع ﺑﻪ ﻟﺒﺎب اﻻﻟﺒﺎب ﻋﻮﻓﯽ ج‪ 1‬ص‪ 232‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺮاﻟﻤﻠﮏ‪.‬‬



‫]َخ ُرْل ُم[ )ِاخ( ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮﻣﻨﺼﻮر ﺧﻄﯿﺮاﻟﻤﻠﮏ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺮاﻟﻤﻠﮏ‪.‬‬



‫]َخ ُرْل ُم[ )ِاخ( ﻣﯿﺒﺪي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮﻣﺤﻤﺪ ﻣﻨﺼﻮر ﺧﻄﯿﺮاﻟﻤﻠﮏ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺮاﻟﻤﻠﮏ‪.‬‬



‫]َخ ُرْل ُم[ )ِاخ( ﯾﺰدي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮﻣﻨﺼﻮر ﺧﻄﯿﺮاﻟﻤﻠﮏ ﻣﯿﺒﺪي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺮﮐﻼ‪.‬‬



‫ك[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺎﻻـ ﺗﺠﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻗﺎﺋﻢ ﺷـﻬﺮ )ﺷﺎﻫﯽ ﺳﺎﺑﻖ(‪ .‬واﻗﻊ در ‪9‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﻗﺎﺋﻢ ﺷﻬﺮ‪ .‬داراي ‪ 1655‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﻧﻬﺮ ﻫﺘﮑﻪ رودﺧﺎﻧﻪء ﺗﺎﻻر و ﻣﺤﺼﻮل آن ﺑﺮﻧـﺞ‪ ،‬ﻏﻼت‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ‪ ،‬ﺗﻮﺗﻮن‪ ،‬ﻣﺮﮐﺒﺎت‪ ،‬ﺻـﯿﻔﯽ و‬ ‫ﺳﯿﺐ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و از ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﭘﺎرﭼﻪ‪ ،‬اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﮐﺮﺑﺎس ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو و ﺑﻨﺎي زﯾﺎرﺗﮕﺎه ﺳﯿﺪﺣﺴﻦ و‬ ‫ﺳﯿﺪﺣﯿﺪر از اﺑﻨﯿﻪء ﻗﺪﯾﻤﯽ آﻧﺠﺎﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ آﺑﺎدي از ﺧﻄﯿﺮﮐﻼ‪ ،‬ﺗﯿﺮﺧﯿﻞ و ﺑﺎﻏﺸﺖ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺮي‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( وي ﯾﮑﯽ از ﺷـﻌﺮاي ﺑﺎﺳﺘﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺰل و ﻫﺠﺎ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻪ و ﻗﺼﯿﺪهء ﻫﺠﺎﺋﯿﻪء ﺷﻌﺮا را ﮐﻪ ﻗﺮﯾﻊ اﻟﺪﻫﺮ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﻮاب ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫و ﭘﺎره اي از اﺷﻌﺎر او در ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪء اﺳﺪي ﺑﺸﺎﻫﺪ آﻣﺪه و اﯾﻦ اﺷﻌﺎر از ﺳﻮزﻧﯽ درﺑﺎرهء اوﺳﺖ‪ :‬ﻣﻦ آن ﮐﺴﻢ ﮐﻪ ﭼﻮ ﮐﺮدم ﺑﻬﺠﻮ ﮔﻔﺘﻦ‬ ‫راي ﻫﺰار ﻣﻨﺠﯿـﮏ از ﭘﯿﺶ ﻣﻦ ﮐﻢ آرد ﭘﺎي ﺧﺠﺴـﺘﻪ‪ ،‬ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺠﯿﺒﯽ‪ ،‬ﺧﻄﯿﺮي و ﻃﯿﺎن ﻗﺮﯾﻊ و ﻋﻤﻌﻖ و ﺣﮑﺎك ﻗﺮد ﯾﺎﻓﻪ دراي اﮔﺮ ﺑﻌﻬﺪ‬ ‫ﻣﻨﻨﺪي و در زﻣﺎﻧﻪء ﻣﻦ ﻣﺮاﺳﺘﯽ ز ﻣﯿﺎﻧﺸﺎن ﻫﻤﻪ ﺑﺮآي و دراي‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ )دﯾﻮان ص‪.(93‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺮي‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم او ﺳﻌﺪﺑﻦ ﻋﻠﯽ وراق ﺑﻮد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺳﻌﺪﺑﻦ ﻋﻠﯽ وراق در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺮي‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﺗﺮاﮐﻤـﻪء ﺑﺨﺶ ﮐﻨﮕـﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺑﻮﺷـﻬﺮ‪ .‬واﻗـﻊ در ‪122‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨـﻮب ﺧـﺎوري ﮐﻨﮕـﺎن و ﯾﮏ‬ ‫ﻫﺰارﭘﺎﻧﺼﺪﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﻓﺮﻋﯽ ﻻر ﺑﻪ ﮔﻠﻪ دار‪ .‬داراي ‪ 130‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت و ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راﻫﺶ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(7‬‬ ‫ﺧﻄﯿﻂ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺧﺮﺧﺮ و آواز ﺑﯿﻨﯽ در ﺧﻮاب‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻏﻄﯿﻂ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﻄﮥ‪.‬‬



‫]َخ َط[ )ع ِا( زﻣﯿﻦ ﺧﺸـﮏ ﻣﺎﻧـﺪهء ﻣﯿﺎن دو زﻣﯿﻦ ﺑﺎران زده‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪،‬‬ ‫ﺧﻄﺎﺋـﻂ ||‪ .‬زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺾ آن ﺑـﺎران زده ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻄﺎﺋـﻂ ||‪ .‬راه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻄﺎﺋﻂ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﻒ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( اﺑﺎﺑﯿﻞ )||‪ .‬ص( ﺟﻠﺪ‪ .‬ﺷﺘﺎﺑﺎن‪ .‬ﭼﺎﻻك‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﻔﻪ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع ِا( آردي ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﺷﯿﺮ رﯾﺨﺘﻪ ﻃﺒﺦ دﻫﻨﺪ و زودزود ﺑﭽﻤﭽﻪ ﺧﻮرﻧﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯽ ﮔﺬار‪.‬‬



‫گ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﻧﯿﺰه ﮔﺬار‪ .‬ﻧﯿﺰه زن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻄﯽ در ﻣﻌﻨﺎي ﻧﯿﺰه ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َﺧْﻂ ﻃﯽ ُ‬ ‫ﺧﻄﯿﻪ‪.‬‬



‫]َخ ﻃﯽ َي[ )ع ِا( ﮔﻨﺎه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺧﻄﯿﺌﻪ ‪ :‬ﺣـﺪﯾﺚ ﺣﺴﺐ ﺣﺎل ﺧﻮﯾﺶ ﮔﻮﯾﻢ ﺻﻮاب آﯾﺪ ﻧﺪاﻧﻢ ﯾﺎ ﺧﻄﯿﻪ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ ||‪ .‬ﮔﻨﺎه ﺑﻘﺼﺪ‪.‬‬ ‫ج‪ ،‬ﺧﻄﺎﯾﺎ‪ ،‬ﺧﻄﺎﺋﯽ‪ ،‬ﺧﻄﯿﺎت ||‪ .‬اﻧـﺪك از ﻫﺮ ﭼﯿﺰي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻄﯿﺌﮥ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﻄﯿﻪء آدم؛ ﮔﻨﺎه آدم‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻄﯿﻪ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻂ ﻃﯽ َي[ )ع ص ﻧﺴﺒﯽ(ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧـﻂ ﺑﺤﺮﯾﻦ و اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺻـﻔﺖ اﺳﺖ ﺑﺮاي رﻣـﺎح و رﻣﺎح ﺧﻄﯿﻪ ﻧﯿﺰه ﻫﺎي ﻣﺮﻏﻮﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬ ‫ﺧﻂ ﺑﺤﺮﯾﻦ ﻓﺮوﺷﻨﺪ ﻧﻪ آﻧﮑﻪ ﻣﻨﺒﺖ آﻧﻬﺎ در آﻧﺠﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻆ‪.‬‬



‫]َﺧﻆ ظ[ )ع ﻣﺺ( ﺳـﺴﺖ و ﻓﺮوﻫﺸـﺘﻪ ﮔﺮدﯾـﺪن ﺗﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ - .‬ﻓﺮس ﺧﻆ ﺑﻆ؛ اﺳﺐ آﮔﻨﺪه ﮔﻮﺷﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻈﺎ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( آﮔﻨﺪه ﺷﺪن ﮔﻮﺷﺖ و ﭘﺮ ﮔﺮدﯾﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻈًﺎﺑﻈًﺎ‪.‬‬



‫]َخ َﻇْﻦ َب َﻇْﻦ[ )ع ص( ﮔـﻮﺷﺖ ﺑﺴـﺘﻪ و ﺳـﺨﺖ و آﮔﻨـﺪه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻟﺤﻤﻪ ﺧﻈﺎﺑﻈـﺎ؛ اي ﻣﮑﺘﻨﺰ ﯾﻌﻨﯽ ﮔﻮﺷﺖ او ﺑﺴـﺘﻪ و‬ ‫ﺳﺨﺖ و آﮔﻨﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧٍﻈﺒٍﻆ‪.‬‬



‫]َخ ِﻇْﻦ َب ِﻇْﻦ[ )ع ص(آﮔﻨﺪه ﮔﻮﺷﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ - .‬ﻓﺮس ﺧﻈﯽ ﺑﻈﯽ؛ اﺳﺐ آﮔﻨﺪه ﮔﻮﺷﺖ‪.‬‬ ‫)از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻈﺮﻓﮥ‪.‬‬



‫]َخ َر َف[ )ع ﻣﺺ( ﺑﺸـﺘﺎب رﻓﺘﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﮔﺎم ﻓﺮاخ‬ ‫ﻧﻬﺎدن و ﯾﺎ دو ﮔﺎم را ﯾﮏ ﮔﺮداﻧﯿﺪن در ﺗﯿﺰروي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻈﻮ‪.‬‬



‫]ُخ ُﻇﻮو[ )ع ﻣﺺ( آﮔﻨﺪه ﺷﺪن ﮔﻮﺷﺖ و ﭘﺮ ﮔﺮدﯾﺪن آن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻈﻮان‪.‬‬



‫]َخ َظ[ )ع ص( آﻧﮑﻪ ﮔﻮﺷﺖ وي آﮔﻨﺪه و ﺳﺨﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻈﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ﻇﺎ[ )ع ﻣﺺ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻈﺎ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻈﯿﮥ‪.‬‬



‫]َخ َي[ )ع ص( آﮔﻨﺪه ﮔﻮﺷﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻣﺆﻧﺚ ﺧﻈﯽ‪ - .‬اﻣﺮاة ﺧﻈﯿﻪ ﺑﻈﯿﻪ؛ زن آﮔﻨﺪه ﮔﻮﺷﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻊ‪.‬‬



‫]َﺧﻊ ع[ )ع ﻣﺺ( آواز ﮐﺮدن ﯾﻮز از ﺣﻠﻖ ﭼﻮن ﺗـﺎ ﺳﻪ ﺑﺮاﻓﺘـﺪ آن را از دوﯾـﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﯾ ﻘ ﺎ ل ‪ :‬ﺧﻊ ا ﻟ ﻔ ﻬ ﺪ ﺧ ﻌ ﺎ ‪.‬‬ ‫ﺧﻌﺨﻊ‪.‬‬



‫]ُخ ُخ[ )ع ِا( ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ داروﯾﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد()‪ .(|| 1‬درﺧﺘﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ - (1) .‬در ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب آﻣـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻟﻐﺖ دﯾﮕﺮي اﺳﺖ در ﻋﻬﺨﻊ و ﻋﻬﺨﻊ در ﺑﯿﻦ اﻫـﻞ ﻓﺼﺎﺣﺖ ﮐﻠﻤﻪ اي‬ ‫اﺳﺖ واﺟﺪ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺗﻨﺎﻓﺮ ﺣﺮوف‪.‬‬ ‫ﺧﻒ‪.‬‬



‫]َخ ‪ُ /‬خ[ )ِا( ﻧﻮﻋﯽ از آﺗﺸـﮕﯿﺮ اﺳﺖ و آن ﮔﯿﺎﻫﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﻧﺮم ﮐﻪ زود آﺗﺶ از ﭼﺨﻤﺎق در آن اﻓﺘـﺪ و آﻧﺮا ﺑﻌﺮﺑﯽ ﻣﺮخ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗـﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨـﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي ||(‪ .‬رﮐﻮ و ﭘﻨﺒﻪء ﺳﻮﺧﺘﻪ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑﺠﻬﺖ آﺗﺸـﮕﯿﺮه ﻣﻬﯿـﺎ ﺳﺎزﻧـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از‬ ‫آﻧﻨـﺪراج( )از ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻬـﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬ﭘـﺪه‪ .‬ﭘﻮد‪َ .‬ﻗﻮ‪ .‬ﻗـﺎو‪ .‬ﺑﻮد‪ .‬ﺑـﺪ‪ .‬ﺣّﺮاق‪ .‬ﭘﯿﻔﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬آن ﺳـﭙﻬﺒﺪ ﮐﻪ زﺧﻢ ﺧﻨﺠﺮ او‬ ‫ﺧﻒ ﮐﻨـﺪ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻋـﺪو ﻣﻐﻔﺮ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻣﺒﺎرز را ﺳـﺮ و ﺗﻦ ﭘﯿﺶ ﺧﺴـﺮو ﭼﻮ ﺑﮕﺮاﯾﺪ ﻋﻨﺎن ﺧﻨﮓ وﯾﮑﺮان ﯾﮑﯽ ﺧﻮي ﮔﺮدد اﻧﺪر زﯾﺮ ﺧﻮده‬ ‫ﯾﮑﯽ ﺧﻒ ﮔﺮدد اﻧﺪر زﯾﺮ ﺧﻔﺘﺎن‪.‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬ﮐﺰو ﺑﺘﮑﺪه ﮔﺸﺖ ﻫﺎﻣﻮن ﭼﻮ ﮐﻒ ﺑﻪ آﺗﺶ ﻫﻤﻪ ﺳﻮﺧﺘﻪ ﻫﻤﭽﻮ ﺧﻒ‪.‬ﻋﻨﺼﺮي‪ .‬ﻻﻟﻪ ﻣﺸﮑﯿﻦ‬ ‫دل و ﻋﻘﯿﻘﯿﻦ ﻃﺮف اﺳﺖ ﭼﻮن آﺗﺸـﯽ اﻧﺪر اوﻓﺘﺎده ﺑﺨﻒ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺧﺼﻤﺖ ﺑﻮد ﺑﺠﻨﮓ ﺧﻒ و ﺗﯿﺮت آذرﺧﺶ ﺗﻮ ﻫﻤﭽﻮ ﮐﻮه‬ ‫و ﺗﯿﺮ ﺑﺪاﻧﺪﯾﺶ ﺗﻮ ﺻﺪا‪ .‬اﺳﺪي‪ .‬ﻣﻌﺎذاﷲ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﺎﻟﻢ ز ﺧﺸﻤﺶ وﮔﺮ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﺑﺎرد ز آﺳﻤﺎﻧﺶ ﺑﯿﮏ ﭘﻒ ﺧﻒ ﺗﻮان ﮐﺮدن ﻣﺮ او را ﺑﯿﮏ‬ ‫ﻟﺞ ﭘﺨﭻ ﻫﻢ ﮐﺮدن ﺗﻮاﻧﺶ‪ .‬ﯾﻮﺳﻒ ﻋﺮوﺿـﯽ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي چ ﭘﺎول ﻫﻮرن(‪ .‬ﺗﻒ ﺳﯿﺎﺳﺘﺶ از دﯾﻮ دﻣﻨﻪ دوﺧﺘﻪ ﺧﻒ ﮐﻒ ﮐﻔﺎﯾﺘﺶ‬ ‫از ﺳـﺮ ﻓﺘﻨﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﯿﺮ‪ .‬اﺑﻮاﻟﻔﺮج روﻧﯽ‪ .‬ﺧﻮف آن دارد ﮐﺰ ﺣﻘﺪ و ﺣﺴﺪ دﺷـﻤﻦ ﺗﻮ آﺗﺶ اﻓﺮوزد و ﺑﺮ آﺗﺶ ﺧﻮد ﮔﺮدد ﺧﻒ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﭼﻮن دو دﯾـﺪي ﻣﺎﻧﺪي از ﻫﺮ ﻃﺮف آﺗﺸـﯽ در ﺧﻒ ﻓﺘﺎد و رﻓﺖ ﺧﻒ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬ﻧﺎوك ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﺮم ﺧﻒ اﺳﺖ و دﻟﻢ آﺗﺶ دارﻧﺪ‬ ‫ﻧﮕﻪ ز آﺗﺶ اﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺧﻒ را‪ .‬ﻣﺨﺘﺎري ﻏﺰﻧﻮي‪ .‬آﺗﺶ زﻧﺪ و ﺳـﻨﮓ ﺷـﺒﺎﻧﺎن را از اﻃﻠﺲ اﻓﻼك دﻫﺪ ﭼﺮخ ﺑﺮﯾﻦ ﺧﻒ‪ .‬ﺷﻤﺲ ﻓﺨﺮي‪- .‬‬ ‫ﺧﻒ رگ؛ ﺳـﺴﺖ رگ‪ .‬ﺑﯽ ﻏﯿﺮت‪) .‬اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ازﯾﻦ ﺧﻒ رگ ﻣﻮي ﮐﺎﻟﯿﺪه اي ﺑﺪي ﺳـﺮﮐﻪ ﺑﺮ روي ﻣﺎﻟﯿﺪه‬ ‫اي‪ .‬ﺳﻌﺪي )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻒ‪.‬‬



‫]َﺧﻒ ف[ )ع ﻣﺺ( ﺳـﺒﮏ ﮔﺮدﯾﺪن ﭼﯿﺰ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻒ اﻟﺸـﯿﯽ ء ﺧﻔﺎ و ﺧﻔﮥ و ﺧﻔﯿﻔًﺎ ||‪ .‬ﺳﺒﮑﯽ ﮐﺮدن و ﺷﺘﺎب ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻒ اﻟﺮﺟﻞ‪.‬‬ ‫||ﺑﺰودي ﮐﻮچ ﮐﺮدن ﻗﻮم‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻒ اﻟﻘﻮم ﺧﻔـﺎ و ﺧﻔﻮﻓـًﺎ و ﺧﻔـﮥ ||‪ .‬ﺑـﺎﻧﮓ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 838‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﮐﺮدن ﮐﻔﺘـﺎر‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻒ اﻟﻀـﺒﻊ ﺧﻔـﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬اﻃـﺎﻋﺖ ﮐﺮدن ﻣﺎده ﺧﺮ ﺧﺮ ﻧﺮ را‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻒ اﻻﺗﻦ ﻟﻌﯿﺮﻫﺎ ||‪ .‬ﺷـﺘﺎﻓﺘﻦ ﺑﺴﻮي‬ ‫دﺷـﻤﻦ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻒ اﻟﯽ اﻟﻌـﺪو ||‪ .‬اﻧـﺪك ﺷﺪن ﻗﻮم‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻒ اﻟﻘﻮم ||‪ .‬ﮐﻢ و اﻧﺪك ﮔﺮدﯾﺪن رﺣﻤﺖ ﮐﺴﺎن‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻔﺖ رﺣﻤﺘﻬﻢ||‪.‬‬ ‫ﺷﺘﺎﻓﺘﻦ ﮐﺴﯽ در ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺴﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻒ ﻓﻼن ﻟﻔﻼن ﻓﯽ اﻟﺨﺪﻣﮥ ﺧﻔﮥ‪.‬‬ ‫ﺧﻒ‪.‬‬



‫]ِﺧﻒ ف[ )ع ص( ﺳـﺒﮏ‪ .‬ﺧﻔﯿﻒ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد )||(‪ِ .‬ا( ﮔﺮوه اﻧﺪك‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺮج ﻓﻼن ﻓﯽ ﺧﻒ ﻣﻦ اﺻﺤﺎﺑﻪ؛ اي ﻓﯽ ﺟﻤﺎﻋﮥ ﻗﻠﯿﻠﮥ‪.‬‬ ‫ﺧﻒ‪.‬‬



‫]ُﺧﻒ ف[ )ع ِا( َﺳـ َﭙﻞ ﺷـﺘﺮ‪ .‬ﺳـﺒﻞ ﺷﺘﺮ‪ .‬ﺳﻮل ﺷﺘﺮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﮐﻒ اﺷﺘﺮ‪ .‬ﮐﻒ ﻓﯿـﻞ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ج‪ ،‬اﺧﻔـﺎف‪- .‬‬ ‫ذوات اﻟﺨﻒ؛ اﺷﺘﺮ و آﻧﭽﻪ ﺑـﺪو ﻣﺎﻧـﺪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺳﻢ ﺷﺘﺮﻣﺮغ‪ .‬ﺳﻢ دﯾﮕﺮ ﺣﯿﻮاﻧﺎت را ﺟﺰ ﺷﺘﺮﻣﺮغ ﺧﻒ ﻧﮕﻮﯾﻨـﺪ||‪.‬‬ ‫زﻣﯿﻦ درﺳﺖ ||‪ .‬آﻧﻘـﺪر ﮐـﻒ ﭘـﺎي ﻣﺮدم ﮐﻪ ﺑﺰﻣﯿﻦ رﺳـﺪ ||‪ .‬ﺷـﺘﺮ ﮐﻼﻧﺴـﺎل ||‪ .‬ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ﭘﻮﺷـﻨﺪ ||‪ .‬ﻣﻮزه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻔـﺎف)‪- .(1‬اﻣﺜـﺎل‪ :‬رﺟﻊ ﺑﺨﻔﯽ ﺣﻨﯿﻦ؛ ﻧﺎاﻣﯿـﺪ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬ﺧﺎﺋﺐ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﮐﺮد)‪: (2‬‬ ‫ﻗـﺎﻣﻮس ﺑﺨﻔﯽ ﺣﻨﯿﻦ ﺑﺎزﮔﺮدﯾـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬رﺟﻊ ﺣﻨﯿﻦ ﺑﺨﻔﯿﻪ؛ ﻧﺎاﻣﯿـﺪ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ رﺟﻊ ﺑﺨﻔﯽ ﺣﻨﯿﻦ ﺷﻮد‪ - (1) .‬ﺷﺮﻋًﺎ آن‬ ‫ﭼﯿﺰﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﺎﺷـﻨﻪ ﭘﺎ را ﻣﯽ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ و ﺑﻪ آن ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ راه ﭘﯿﻤﺎﯾﯽ و ﺳـﻔﺮﮐﺮد ﯾﺎ آﻧﮑﻪ ﺑﺘﻮان ﺑﻪ آن ﯾﮏ ﻓﺮﺳﻨﮓ ﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ راه ﭘﯿﻤﻮد‪.‬‬ ‫و ﺟﺮﻣﻮق‪ ،‬ﭼﯿﺰﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﺎﻻي ﻣﻮزه ﭘﻮﺷﻨﺪ ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ ﻣﻮزه را از ﮔﻞ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ؛ ﻟﮑﻦ در ﻣﺠﻤﻮع ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺮﻣﻮق‪،‬‬ ‫ﻣﻮزهء ﮐﻮﭼﮏ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ - (2) .‬ﺣﻨﯿﻦ‪ ،‬ﮐﻔﺸـﺪوزي ﺑـﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ روزي ﺑـﺎ اﻋﺮاﺑﺌﯽ دو ﻟﻨﮕﻪ ﺧﻔﯽ را ﻣﻌـﺎﻣﻠﻪ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻫﻨﻮز ﻣﻌـﺎﻣﻠﻪ‬ ‫ﺑﭙﺎﯾﺎن ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو اﺧﺘﻼف ﻣﯽ اﻓﺘﺪ و ﺣﻨﯿﻦ ﺑﺮ آن ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اﻋﺮاﺑﯽ را ﺑﮑﯿﺪ درآورد‪ ،‬ﭘﺲ دو ﻟﻨﮕﻪ ﺧﻒ را از اﻋﺮاﺑﯽ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‬ ‫و ﻟﻨﮕﻪ اي از آﻧﺮا ﺑﺮاﻫﯽ ﻣﯽ اﻧﺪازد و ﻟﻨﮕﻪء دﯾﮕﺮ ﺑﺮاه دورﺗﺮ و ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﻟﻨﮕﻪ ﺑﮑﻤﯿﻦ ﻣﯽ ﻧﺸـﯿﻨﺪ‪ .‬اﻋﺮاﺑﯽ ﺑﻄﺮﯾﻖ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﭼﻮن ﺑﯿﮑﯽ‬ ‫از دو ﻟﻨﮕﻪ ﺑﺮﻣﯽ ﺧـﻮرد‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﻟﻨﮕﻪ ﭼﻘـﺪر ﺷـﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﺧﻒ ﺣﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬اي ﮐـﺎش ﻟﻨﮕﻪ دﯾﮕﺮ آﻧﺮا ﻣﯽ ﯾـﺎﻓﺘﻢ و ﻫﺮ دو را ﺑﺮﻣﯽ‬ ‫داﺷـﺘﻢ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺮاه ﺧﻮد ﻣﯽ رود ﻧﺎﮔﺎه ﺑﻠﻨﮕﻪء دﯾﮕﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ‪ ،‬ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻟﻨﮕﻪ اول را ﺑﺮﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺣﺴـﺮت ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ ،‬ﺳﭙﺲ از ﺷﺘﺮ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽ‬ ‫آﯾـﺪ و آﻧﺮا ﻣﯽ ﺑﻨـﺪد و دﻧﺒـﺎل ﻟﻨﮕﻪء اول ﻣﯽ رود‪ .‬ﺣﻨﯿﻦ از ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺷﺘﺮ را ﺑﺎ ﺑﺎر آن ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬اﻋﺮاﺑﯽ ﮐﻪ ﻟﻨﮕﻪء اول را‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺎ ﻟﻨﮕﻪء دوم ﺧﺎﺳﺮ و ﻧﺎاﻣﯿﺪ از ﺳﻔﺮ ﺑﺎزﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﭼﻮن ﻗﻮﻣﺶ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻨﺪ ﭼﻪ آوردي؟ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﻔﯽ ﺣﻨﯿﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﻧﻬﻔﺖ ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﭘﻨﻬﺎن‪ .‬ﭘﻮﺷـﯿﺪه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﻣﻨﯽ ﻣﻦ ﺑﭽﺮاﻏﺖ ﻃﻠﺒﻢ زآﻧﮏ ﻣﻦ در ﺷـﺐ‬ ‫ﻫﺠﺮان و ﺗﻮ در اﺑﺮ ﺧﻔﺎﯾﯽ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬از ﻧﻈﺮﻫﺎي ﺧﻔﺎﯾﺶ ﮐﻢ و ﮐﺎﺳﺖ اﻧﺠﻢ و آن ﺷﻤﺲ ﻧﯿﺰ اﻧﺪر ﺧﻔﺎﺳﺖ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ق( ﺑﻄﻮر ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ‪ .‬ﭘﻮﺷـﯿﺪﮔﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬آﻧﭽﻨﺎن ﮐﺂن زن در آن ﺣﺠﺮهء ﺧﻔﺎ ﺧﺸﮏ ﺷﺪ‬ ‫او و ﺣﺮﯾﻔﺶ ز اﺑﺘﻼـ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ - .‬در ﺧﻔﺎ؛ در ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ‪ .‬در ﭘﻮﺷـﯿﺪﮔﯽ‪ .‬در ﻧﻬﺎﻧﯽ ‪ :‬ور ﻫﻤﯽ ﺑﯿﻨﻨـﺪ اﯾﻦ ﺣﯿﺮت ﭼﺮاﺳﺖ ﺗﺎ ﮐﻪ وﺣﯽ آﻣـﺪ ﮐﻪ‬ ‫آن اﻧﺪر ﺧﻔﺎﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬روح را در ﻏﯿﺐ ﺧﻮد اﺷﮑﻨﺠﻬﺎﺳﺖ ﻟﯿﮏ ﺗﺎ ﻧﺠﻬﯽ ﺷﮑﻨﺠﻪ در ﺧﻔﺎﺳﺖ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﻧﻬـﺎن ﺷـﺪن و آﺷــﮑﺎرا ﻧﮕﺮدﯾـﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب )||(‪ .‬ع ِا( اﻣﺮ ﻣﺨﻔﯽ‪ .‬ﻣﻨـﻪ‪ :‬ﺑﺮح‬ ‫اﻟﺨﻔﺎء؛ واﺿﺢ ﺷﺪ اﻣﺮ ﻣﺨﻔﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎء ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﭘﻮﺷـﺶ و ﻫﺮﭼﻪ ﺑـﺪان ﭼﯿﺰي را ﭘﻮﺷـﻨﺪ از ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﺰ آن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪َ ،‬اﺧِﻔَﯿﻪ||‪.‬‬ ‫)اِﻣﺺ( ﭘﻮﺷﯿﺪﮔﯽ‪ .‬ﺧﻔﯿﻪ‪ - .‬در ﺧﻔﺎء؛ در ﻧﻬﺎﻧﯽ‪ .‬ﭘﺸﺖ ﺳﺮ‪ .‬در ﭘﻮﺷﯿﺪﮔﯽ‪ - .‬ﺳﺮﻣﻪء ﺧﻔﺎ؛ در اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﺳﺮﻣﻪ اي را ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﮐﺸـﻨﺪهء آن در وﻗﺖ ﮐﺸﯿﺪن ﺧﻮد را ﻣﺨﻔﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ دﯾﮕﺮان او را ﻧﺒﯿﻨﻨﺪ‪ - .‬ﻋﻠﻢ اﻟﺨﻔﺎء؛ ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن از ﮐﯿﻔﯿﺖ ﭘﻨﻬﺎن‬ ‫داﺷﺖ ﺷﺨﺼـﯽ ﺧﻮد را از ﺣﺎﺿـﺮﯾﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮد را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﻤﻊ ﻃﻮري ﻣﺨﻔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ او را‬ ‫ﻧﻤﯽ ﺑﯿﻨﻨـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ او آﻧﻬﺎ را ﻣﯽ ﺑﯿﻨـﺪ‪ .‬اﺑﻮاﻟﺨﯿﺮ آﻧﺮا از ﻓﺮوع ﻋﻠﻢ ﺳـﺤﺮ داﻧﺴـﺘﻪ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ادﻋﯿﻪ و ﻋﺰاﺋﻢ ﺑﺴـﯿﺎر آﻧﺮاﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺟﺰ ﺑﺮاي‬ ‫ﺻـﺎﺣﺐ وﻻﯾﺖ آﻧﻬﻢ از ﻃﺮﯾﻖ ﺧﻮارق ﻋﺎدت اﻣﮑﺎن ﻧـﺪارد ﭼﻪ ﻣﺎ ﻓﻘﻂ در اﻏﻠﺐ اوﻗﺎت از آن ﻣﯽ ﺷـﻨﻮﯾﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﮐﻤﺘﺮ ﻧﻈﯿﺮ آﻧﺮا ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻢ‬ ‫ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ آﻧﺮا ﺧﻮارق ﻋﺎدات ﺑـﺪاﻧﯿﻢ؛ ﺧﻮارﻗﯽ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ اﻫﻞ اﷲ و اوﻟﯿﺎء ﺧﺪاوﻧـﺪي ﺑﻈﻬﻮر ﻣﯽ ﭘﯿﻮﻧـﺪد‪ .‬دﯾﮕﺮي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از آﻧﺠﺎ‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﻠﻢ اﺳﺖ و از ﻣﺘﻔﺮﻋﺎت ﺳﺤﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ از ﻣﺘﻔﺮﻋﺎت ﮐﺮاﻣﺖ دﯾﮕﺮ ﺷﮑﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ آن ﻫﻢ از ﻟﺤﺎظ ﺳﺤﺮ اﻣﮑﺎن دارد و‬ ‫ﻫﻢ از ﻃﺮﯾﻖ دﻋﻮت و ﻋﺰاﺋﻢ و ﺧﺎرق ﻋﺎدت‪) .‬از ﮐﺸﺎف اﺻﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎﺋﺮ‪.‬‬



‫]َخ ِء[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج َﺧِﻔﺮة و ﺧﻔﺮ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧِﻔﺮة و ﺧﻔﺮ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎت‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( ﻧﺎﮔـﺎه ﻣﺮدن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗـﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬ﺧﺸﮏ ﮔﺮدﯾـﺪن ﮔﯿﺎه‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻔﺖ اﻟﺮزع و ﻧﺤﻮه؛ ﺧﺸﮏ ﮔﺮدﯾﺪ آن ﮔﯿﺎه‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎﺛﻞ‪.‬‬



‫]َخ ِث[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج ﺧﻔﺜﻞ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔﺜﻞ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎﺛﻞ‪.‬‬



‫]ُخ ِث[ )ع ص( ﻣﺮد ﺳﺴﺖ راي ﺿﻌﯿﻒ اﻟﺒﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬رﺟﻞ ﺧﻔﺎﺛﻞ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎﺟﻞ‪.‬‬



‫]ُخ ِج[ )ع ص( ﮔﻨﮕﻼج‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮔﻨﮕﻼج در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎﺟﻪ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ِاخ( ﻃﺎﯾﻔﻪ اي از ﻋﺮﺑﺎن راه زن و ﻗﻄﺎع اﻟﻄﺮﯾﻖ‪) .‬از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬در آﻧﻨـﺪراج آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻃﺎﯾﻔﻪ از ﺑﻨﯽ‬ ‫ﻋﺎﻣﺮﻧﺪ ‪ :‬از ﺧﻔﺎﺟﻪ ﺑﺴـﺮ راه ﻣﻌﻮﻧﺖ ﯾﺎﺑﻨﺪ وز ﻏﺮﯾﺒﻪ ﺑﻠﺐ ﭼﺎه ﻣﻮاﺳﺎ ﺑﯿﻨﻨﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺎ ﻃﺒﻞ و ﻋﻠﻢ ﺑﺮﻧﺸـﺴﺖ و ﺑﺮ ﺟﺴﺮ ﺑﻐﺪاد ﺑﮕﺬﺷﺖ و ﺑﺮ‬ ‫ﻋﺮب ﺧﻔﺎﺟﻪ ﺗﺎﺧﺘﻦ ﺑﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ رﺷﯿﺪي(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎﺟﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﺟﯽ ي[ )ع ص ﻧﺴﺒﯽ( اﻧﺘﺴﺎب ﺑﻪ ﺧﻔﺎﺟﻪ ﮐﻪ ﻧﺎم زﻧﯽ اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎﺟﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺳﻨﺎن رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻦ ﺳﻨﺎن ﺧﻔﺎﺟﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎﺟﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﻗﺎﺿـﯽ اﻟﻘﻀﺎه‪ .‬ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﺷـﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﺧﻔﺎﺟﯽ ﻣﺼـﺮي‪ .‬او از ﻓﺎﺿﻼن ﻋﺼﺮ ﺧﻮد ﺑﻮد و در ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﮐﺮده درﺑﺎرهء ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اﺑﺘﺪاء در ﺣﺠﺮهء ﭘﺪرم ﻋﻠﻢ آﻣﻮﺧﺘﻢ و ﺳـﭙﺲ ﺧﺎﻟﻢ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺷﻨﻮان ﺑﻤﻦ ﻋﻠﻮم ﻋﺮﺑﯿﺖ آﻣﻮﺧﺖ و ﻧﯿﺰ ﭼﻨﺪ‬ ‫ﺳـﺎل ﺷـﺎﮔﺮدي اﺣﻤـﺪ ﻋﻠﻘﻤﯽ و ﻣﺤﻤـﺪ ﺻـﺎﻟﺤﯽ ﺷـﺎﻣﯽ ﮐﺮدم و از داود ﺑﺼـﯿﺮ ﻃﺐ ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻢ«‪ .‬او ﺳـﭙﺲ ﺑﻘﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ رﻓﺖ و ﺑﺨـﺪﻣﺖ‬ ‫ﺑﺰرﮔـﺎن ﺑﺴـﯿﺎري از اﻫﻞ ادب و ﻋﻠﻢ ﻧﺎﺋﻞ آﻣـﺪ و در آﻧﺠﺎ ﻣﻘﺎم ﻗﻀﺎء ﯾﺎﻓﺖ و آن ﻗـﺪر در اﯾﻦ ﻣﻘﺎم ﺑﺮﮐﺸـﯿﺪه ﺷـﺪ ﮐﻪ ﻗﻀﺎء ﻣﺼـﺮ ﺑﻪ او‬ ‫واﮔـﺬار ﮔﺮدﯾـﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺷـﻐﻞ ﺑﻮد ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﻣﻌﺰول ﺷـﺪ و ﺑـﺪﻣﺸﻖ رﻓﺖ و ﺑﻌـﺪ از ‪ 90‬ﺳﺎل زﻧـﺪﮔﯽ ﺑﺴﺎل ‪ 1069‬ه ‪ .‬ق‪ .‬وﻓـﺎت ﯾـﺎﻓﺖ‪ .‬او‬ ‫راﺳﺖ‪-1 :‬رﯾﺤﺎﻧـﮥ اﻻﻟﺒـﺎء و زﻫﺮة اﻟـﺪﻧﯿﺎ ﮐﻪ ﺣـﺎوي اﺷـﻌﺎر و ﺗﺮاﺟﻢ ﺣـﺎل ﺷﺎﻋﺮ اﺳﺖ‪ -2 .‬ﺷـﺮح درة اﻟﻐـﻮاص ﻓﯽ اوﻫـﺎم اﻟﺨﻮاص‪-3 .‬‬ ‫ﺷﻔﺎءاﻟﻐﻠﯿﻞ ﻓﯽ ﮐﻼم اﻟﻤﻌﺮب ﻣﻦ اﻟﺪﺧﯿﻞ‪ -4 .‬ﻃﺮازاﻟﻤﺠﺎﻟﺲ و ﭼﻨﺪ ﮐﺘﺎب دﯾﮕﺮ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت(‪ .‬و رﺟﻮع ﺑﻪ اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ ج‪1‬‬ ‫ص‪ 293‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎﺟﯽ ﺷﻬﺎب اﻟﻤﻠﮏ‪.‬‬



‫ش ﺑ ُْﻞ ُم[)ِاخ( اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﻗﺎﺿﯽ اﻟﻘﻀﺎة ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﻔﺎﺟﯿﻪ‪.‬‬



‫]َخ ﺟﯽ َي[ )ِاخ( ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺟﻐﺮاﻓﯽ ﻏﺮب اﯾﺮان ص‪ 176‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎﭼﻪ‪.‬‬



‫]َج َچ[ )ِاخ( ﻧـﺎم دﯾﮕﺮ ﻃﺎﯾﻔﻪء ﺧﻔﺎﺟﻪ)‪ .(1‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ و ﺧﻔﺎﺟﻪ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد ‪ :‬ﻧﺰ ﺳـﻤﻮم آﺳـﯿﺐ و ﻧﺰ ﺑﺎران ﺑﺨﯿﻠﯽ‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻧﺰ ﺧﻔﺎﭼﻪ ﺑﯿﻢ و ﻧﺰ ﻋﺮﺑﯿﻪ ﻋﺼﯿﺎن دﯾﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - (1) .‬ﺻﺤﯿﺢ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ‪ ،‬ﺧﻔﺎﺟﻪ اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﻔﺎﺟﻪ ﮔﺬﺷﺖ و آﻣﺪن‬ ‫آن ﺑﺎ ﺟﯿﻢ ﻓﺎرﺳﯽ از ﺗﺼﺤﯿﻒ ﻫﺎي ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎﺧﻒ‪.‬‬



‫]َخ ِخ[ )ع ص( ﺑﺴﯿﺎرآواز‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺿﺒﻌﺎن ﺧﻔﺎﺧﻒ؛ ﮐﻔﺘﺎران ﺑﺴﯿﺎرآواز‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎدد‪.‬‬



‫]َخ ِد[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج َﺧﻔﯿ َﺪد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔﯿﺪد در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎدﯾﺪ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج ﺧﻔﯿﺪد‪ .‬ﺧﻔﺎدد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔﯿﺪد در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎرت‪.‬‬



‫]ِخ َر[ )ع ِا( ﻣﺰد ﺑـﺪرﻗﮕﯽ‪ .‬ﻣﺰد ﻧﮕﺎﻫﺒﺎﻧﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﻔﺎرة‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔﺎره در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد ‪ :‬ﮐﺎر او ﺑﺪان رﺳـﯿﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺨﻔﺎرت ﮐﺎرواﻧﻬﺎ و ﺗﺠﺎر ﺑﺎزاﯾﺴـﺘﺎد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ آﻏﺎز ﮐﺮد و ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺒﯿﻞ ﺧﻔﺎرت و از ﺑﺮاي ﺗﺴـﻠﯿﻢ‬ ‫ﺑﻼد و ﻗﻼع ﻣﺸـﺮوط در ﺻـﺤﺒﺖ او ﺑﻮدﻧـﺪ ﻣﺤﺒﻮس ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﺟﻤﻌﯽ از ﺧﻮاص ﺧـﺪم ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮ او ﮔﻤﺎﺷﺖ ﺗﺎ ﺑﺮ‬ ‫ﺳﺒﯿﻞ ﺧﻔﺎرت ﻣﻼزﻣﺖ او ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎرة‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع ِا( ﺷـﺮم ﺳـﺨﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب )||(‪ .‬اِﻣﺺ( ﺷـﺮﻣﮕﯿﻨﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‬ ‫)از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎرة‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ع اِﻣﺺ( ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻧﺨﻞ از ﻓﺴﺎد ||‪ .‬ﺣﻔﺎﻇﺖ ﮐﺸﺖ از ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎره‪.‬‬



‫]ُخ ‪ِ /‬خ ‪َ /‬خ َر[ )ع ِا( ﻋﻬـﺪ و ﭘﯿﻤـﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﭘﻨﺎه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻣﺰد ﺑﺪرﻗﮕﯽ و ﻧﮕﺎﻫﺒﺎﻧﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎش‪.‬‬



‫]ُﺧْﻒ ﻓﺎ[ )ع ِا()‪ (1‬ﺷﺐ ﭘﺮه‪ .‬وﻃﻮاط‪ .‬ﻣﻮش ﮐﻮر‪ .‬ﻣﺮغ ﻋﯿﺴـﯽ‪ .‬ﺷﺐ ﺑـﺎره‪ .‬ﺷﺐ ﺑـﺎز‪ .‬ﺷﺐ ﺑﺎزه‪ ،‬ﺷﺐ ﭘﺮك‪ .‬ﺷﺐ ﺑﻮزه‪ .‬ﺷﺐ ﯾﺎزه‪ .‬ﺷﺒﯿﻨﻪ‪.‬‬ ‫ﺷﯿﻮز‪ .‬ﺷﺐ ﮐﻮر‪ .‬ﺷـﯿﺮﻣﺮغ‪ .‬ﺷـﯿﺮزج‪ .‬ﺷـﯿﺮزق‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺷﺒﺎره‪ .‬ﺑﯿﻮاز‪ .‬ﭼﺮﻫﻮاز‪ .‬ﭘﺎزﯾﺮه‪ .‬ﺧﺮﺑﻮاز‪ .‬ﺧﺮﺑﻮز‪ .‬ﺧﺮﭘﻮر‪ .‬ﺧﺮﺑﯿﻮاز‪.‬‬ ‫ﺷﺒﺎن‪ .‬ﺷـﺒﺎﻧﻮر‪ .‬ﺷﭙﺮك‪ .‬ﺷﭙﺮه‪ .‬ﺷﭙﻮز‪ .‬ﺷﭙﻮژ‪ .‬ﺷﻬﻠﻪ‪ .‬ﯾﺎرﺳﻪ‪ .‬ﺷﺒﺪه‪ .‬ﭘﺮﺳﻪ‪ .‬ﭘﺮﺳﻘﯽ‪ .‬ﯾﺮاﺳﻪ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻔﺎﻓﯿﺶ‪ .‬در ﺻﺒﺢ اﻻﻋﺸﯽ‬ ‫اﯾﻦ ﺣﯿﻮان ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷـﺪه اﺳﺖ‪ :‬او ﭘﺮﻧـﺪه اي اﺳﺖ ﻏﺮﯾﺐ اﻟﺸـﮑﻞ و ﻋﺠﯿﺐ اﻟﻮﺻﻒ ﺑـﺪون ﭘﺮ و ﺻـﺎﺣﺐ دو ﺑﺎل و ﺑﺎﻟﻬﺎي او ﺑـﺪو‬ ‫دﺳﺖ او ﭼﺴﺒﯿـﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻟﻬﺎﯾﺶ ﺑـﺪو ﭘﻬﻠﻮي او ﭼﺴﺒﯿـﺪه اﺳﺖ‪ .‬او را ﺧﻔﺎش ﺑﺪان ﺟﻬﺖ ﻧﺎﻣﻨﺪ ﮐﻪ در روز ﻧﻤﯽ‬ ‫ﺑﯿﻨـﺪ‪ .‬در زﺑﺎن ﻋﺮب‪ ،‬اﯾﻦ ﭘﺮﻧـﺪه را وﻃﻮاط ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻋﻘﯿـﺪهء ﭘﺎره اي ﺑﺮ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﻔﺎش ﭘﺮﻧـﺪه ﺻـﻐﯿﺮ و وﻃﻮاط ﭘﺮﻧـﺪهء ﮐﺒﯿﺮ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬وﻃﻮاط را ﺧﻄـﺎف ﻧﯿﺰ ﻧـﺎم اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻔﺎش از ﺧﻮاص ﭘﺮﻧـﺪﮔﺎن ﭼﯿﺰي ﻧـﺪارد‪ .‬او را دﻧـﺪاﻧﻬﺎ و ﺧﺼـﯿﺘﯿﻦ اﺳﺖ و ﺣﺎﺋﺾ ﻣﯽ ﺷﻮد و‬ ‫ﭼﻮن آدﻣﯿﺎن ﻣﯽ ﺧﻨـﺪد و ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﭼﻬﺎر ﭘﺎﯾﺎن ادرار ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ و ﺑﭽﻪء ﺧﻮد را از ﭘﺴـﺘﺎن ﺧﻮد ﺷـﯿﺮ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ در روز ﻧﻤﯽ ﺑﯿﻨﺪ‬ ‫ﻫﻤﻮاره ﺑﺮاي ﻗﻮت ﺧﻮد در وﻗﺖ ﻏﺮوب آﻓﺘـﺎب از ﻻـﻧﻪء ﺧﻮد ﺑﯿﺮون ﻣﯽ آﯾـﺪ و در ﻫﻤﯿﻦ وﻗﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺸﻪ ﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﺧﻮردن ﺧﻮن‬ ‫ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺷﻮﻧـﺪ و ﺑﻪ ﺧﻔﺎش ﺑﺮﻣﯽ ﺧﻮرﻧـﺪ و ﺧﻔﺎش ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ و ﻗﻮت ﺧﻮد را درﻣﯽ ﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﺣﯿﻮان را ﻣﺴـﯿﺢ ﺧﻠﻖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﯿﻦ ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﻬـﺎ ﻣﺮغ ﻋﯿﺴـﯽ ﻧـﺎم دارد(‪ .‬ﺧﻔﺎش ﺳـﺮﯾﻊ اﻟﺤﺮﮐﺖ و ﭘﺮﻋﻤﺮ اﺳـﺖ‬ ‫ﺧﻔﺎش ﻣﺎده ﺑﯿﻦ ﺳﻪ ﺗﺎ ﻫﻔﺖ ﺟﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﮔـﺬارد و ﻓﺮزﻧـﺪ ﺧﻮد را در ﺣﯿﻦ ﭘﺮواز زﯾﺮ ﺑﺎل ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﺑﺎز ﮔﻔﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ او در‬ ‫ﺣﺎل ﻃﯿﺮان‪ ،‬ﺑﭽﻪ ﺧﻮد را ﺷـﯿﺮ ﻣﯽ دﻫـﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺮگ دﻟﺐ ﺧﻔﺎش را اﺻﺎﺑﺖ ﮐﻨـﺪ او را ﺑﯿﻬﻮش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻗﺘﻞ اﯾﻦ ﺣﯿﻮان در اﺳـﻼم ﻧﻬﯽ‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬از ﺻﺒﺢ اﻻﻋﺸﯽ ج‪ 2‬ص‪ : (84‬ﺑﻮد ﺧﻔﺎش و ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﻨﺪ روي ﻣﻦ ﻧﺎدان ز ﻣﻦ ﭘﻨﻬﺎن ﺷﻮد زﯾﺮا ﻣﻨﻢ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ رﺧﺸﺎﻧﺶ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻧﻮر ﺧﻮرﺷـﯿﺪ در ﺟﻬﺎن ﻓﺎش اﺳﺖ آﻓﺖ از ﺿـﻌﻒ ﭼﺸﻢ ﺧﻔﺎش اﺳﺖ‪.‬ﺳﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﻋﺸﻖ ﺧﻮﺑﺎن و ﺳﯿﻨﻪء اوﺑﺎش ﻧﻮر ﺧﻮرﺷﯿﺪ و‬ ‫دﯾـﺪهء ﺧﻔـﺎش‪.‬ﻇﻬﯿﺮ ﻓﺎرﯾـﺎﺑﯽ‪ .‬ﻫﻮاداري ﻣﮑﻦ ﺷﺐ را ﭼﻮ ﺧﻔـﺎش‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﻧﺘﻮاﻧﻢ ﮐﻪ ﺗﺮا ﺑﯿﻨﻢ از آﻧﮏ ﭼﺸﻢ ﺧﻔﺎش ﺿـﯿﺎ ﻧﭙـﺬﯾﺮد‪.‬ﻋﻄﺎر‪.‬‬ ‫آﻧﭽﻨـﺎﻧﮑﻪ ﻟﻤﻌﻪء درﯾـﺎش اوﺳﺖ ﺷـﻤﺲ دﻧﯿـﺎ در ﺻـﻔﺖ ﺧﻔـﺎش اوﺳﺖ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﻏـﺎﯾﺖ ﻟﻄﻒ و ﮐﻤـﺎل او ﺑﻮد ورﻧﻪ ﺧﻔﺎﺷـﺶ ﮐﺠﺎ ﻣﺎﻧﻊ‬ ‫ﺷﻮد‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺑﭽﺸﻢ ﮐﻮﺗﻪ اﻏﯿـﺎر درﻧﻤﯽ ﮔﻨﺠـﺪ ﻣﺜﺎل ﭼﺸـﻤﻪء ﺧﻮرﺷـﯿﺪ و دﯾـﺪهء ﺧﻔﺎش‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﮐﻪ ﺗﺎب ﺧﻮر ﻧـﺪارد ﭼﺸـﻢ‬ ‫ﺧﻔﺎش‪.‬ﺷﺒﺴﺘﺮي‪ .‬ﭼﺸﻢ ﺧﻔﺎش اﮔﺮ ﭘﺮﺗﻮ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻧﺪﯾﺪ ﺟﺮم ﺑﺮ دﯾﺪهء ﺧﻔﺎش ﻧﻪ ﺑﺮ ﺧﻮرﺷﯿﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ‪ .‬از ﭘﯽ ﻃﻌﻤﻪ ﺷﺎﻣﯽ ﺷﺪه ام‬ ‫ﭼﻮن ﺧﻔﺎش وز ﭘﯽ دﯾﺪن ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺷﺪم ﭼﻮن ﺣﺮﺑﺎ‪.‬؟ )‪ - (1‬ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﺎن آﻧﺮا ﺧﻔﺎش ﺑﻔﺘﺢ ﺧﺎء ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎض‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( ﺧﺘﻨﻪ ﮐﺮدن زن‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( )اﻟﻤﺼﺎدر زوزﻧﯽ ||(‪ .‬ﺧﺘﺎن دﺧﺘﺮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎﺿﮥ‪.‬‬



‫ض[ )ع ﻣﺺ( ﺧﻮش ﻋﯿﺶ ﮔﺸﺘﻦ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻔﺾ اﻟﻌﯿﺶ ﺧﻔﺎﺿﮥ‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﻔﺎف‪.‬‬



‫]َﺧْﻒ ﻓـﺎ[ )ع ص( ﮐﻔﺸـﮕﺮ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﻣﻮزه دوز‪) .‬دﻫﺎر( )ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( )ﻣﻠﺨﺺ اﻟﻠﻐﺎت ﺣﺴﻦ ﺧﻄﯿﺐ ||(‪ .‬ﮐﻔﺶ‬ ‫ﻓﺮوش‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻣﻮزه ﻓﺮوش‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎف‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ص( ﺳـﺒﮏ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺛﻘﺎل‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ِ .‬ج ﺧﻔﯿﻒ‪ .‬ﺳـﺒﮑﺎن ‪:‬اﻧﻔﺮوا ﺧﻔﺎﻓًﺎ و ﺛﻘﺎﻻ و ﺟﺎﻫـﺪوا ﺑﺎﻣﻮاﻟﮑﻢ و اﻧﻔﺴـﮑﻢ ﻓﯽ‬ ‫ﺳﺒﯿﻞ اﷲ ذﻟﮑﻢ ﺧﯿﺮ ﻟﮑﻢ ان ﮐﻨﺘﻢ ﺗﻌﻠﻤﻮن‪) .‬ﻗﺮآن ‪.(9/41‬‬ ‫ﺧﻔﺎف‪.‬‬



‫]َخ ف ﻓﺎ[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از ﺷﻌﺮاي ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ و ﺷﻌﺮ او در ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪء اﺳﺪي ﺑﻪ ﺷﺎﻫﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎف‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻧـﺪﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﺷـﻌﺮا و ﻓُﺮﺳـﺎن ﻋﺮب اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬در ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب آﻣـﺪه‪ :‬وي ﺻـﺤﺎﺑﯽ ﺑﻮده و ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫ﺗﺎرﯾـﺦ ﮔﺰﯾﺪه ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﻔﺎف ﺑﻦ ﻧﺪﺑﻪ ﺑﻤﺎدر ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺪرش ﻋﻤﯿﺮﺑﻦ ﺣﺎرث ﺷﺎﻋﺮ اﺳﺖ و ﺗﺎ زﻣﺎن ﻋﻤﺮ ﺧﻄﺎب در ﺣﯿﺎت ﺑﻮد‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه چ ﻧﻮاﺋﯽ ص ‪ .(225‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ چ ‪ 1‬ج‪ 1‬ص‪ 293‬چ ‪ 1‬و ﺗﺎرﯾﺦ اﻟﺨﻠﻔﺎء ص‪ 58‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎف‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮ ﺷﺎﻋﺮ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔﺎف ﺑﻦ ﻧﺪﺑﻪ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎف ذﻓﺎف‪.‬‬



‫]ُخ ُذ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬از اﺗﺒﺎع(ﺗﺮ و ﭼﺴﺒﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎﻓﯿﺶ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ِج ﺧﻔﺎش‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔﺎش در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎق‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج ﺧﻔﻖ و ﺧﻔﻮق‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔﻖ و ﺧﻔﻮق در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎق‪.‬‬



‫]َﺧْﻒ ﻓـﺎ[ )ع ص( آﻧﮑﻪ ﭘﯿﺶ ﻗـﺪم وي ﭘﻬﻦ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪- .‬رﺟﻞ ﺧﻔﺎق اﻟﻘـﺪم؛ ﻣﺮدي ﮐﻪ ﭘﯿﺶ ﻗـﺪم وي ﭘﻬﻦ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎﻗﮥ‪.‬‬



‫]َﺧْﻒ ﻓـﺎ َق[ )ع ِا( دﺑﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد )||(‪ .‬ص( ﺑﺎرﯾﮏ ﺷـﮑﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬اﻣﺮاة ﺧﻔﺎﻗﮥ‬ ‫اﻟﺤﺸﺎء؛ زن ﺑﺎرﯾﮏ ﺷﮑﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎن‪.‬‬



‫]َﺧْﻒ ﻓـﺎ[ )ع ِا( ﭼﻮزهء ﺷـﺘﺮﻣﺮغ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﺟﻮﺟﻪء ﺷﺘﺮﻣﺮغ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ||(‪.‬‬ ‫ﻇﺮﻓﯽ ﮐﻪ ﺗـﺎ ﻟﺐ ﭘﺮ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬اﻫـﻞ اﻟﺒﯿﺖ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬اﻟﺨـﺪم‪) .‬اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد )||(‪ .‬ص( ﺧﺎﻧﮕﯽ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎن‪.‬‬



‫]َﺧْﻒ ﻓﺎ[ )ِاخ( ﺷﻬﺮﮐﯿﺴﺖ ] از ﺳﻮدان [ ﺑﺤﺪ ﻣﻐﺮب ﻧﺰدﯾﮏ و‪ ...‬ﻣﺮدﻣﺎﻧﯽ ﺑﺴﯿﺎرزرﻧﺪ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 839‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ( ﺗﯿﺰ ﮐﺮدن ﺳﻮزن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺎﯾﺎ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ِج ﺧﻔﯽ و ُﺧْﻔَﯿﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( ‪ :‬و ﺧﻔﺎﯾﺎي آن ﻣﺎﺟﺮي و ﺧﺒﺎﯾﺎي آن ﺣﺎدﺛﻪ ﻣﺤﻘﻖ ﺷـﺪ‪.‬‬ ‫)ﺳﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ ص‪.(86‬‬ ‫ﺧﻒ ء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺑﺮﮐﻨـﺪن و ﺑﺮ زﻣﯿـﻦ زدن ﮐﺴـﯽ را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻔـﺎه‬ ‫ﺧﻔًﺎ)‪ .(|| 1‬ﻓﺮودآوردن و ﺧﻮاﺑﺎﻧﯿـﺪن و اﻓﮑﻨـﺪن ﺧﯿﻤﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻔﺎﺑﯿﺘﻪ ||‪ .‬درﯾـﺪن‬ ‫ﻣﺸـﮏ را و ﮔﺴـﺘﺮدن آﻧﺮا ﺑﺮ ﺣـﻮض ﺗـﺎ زﻣﯿﻦ آب ﺣﻮض را ﺟـﺬب ﻧﮑﻨـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪:‬‬ ‫ﺧﻔﺎاﻟﻘﺮﺑﮥ‪ - (1) .‬اﺻﻞ اﯾﻦ اﻟﻒ ﻫﻤﺰه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﺎﻋﺪه ﻫﻤﺰهء ﻣﺎﻗﺒﻞ ﻣﻔﺘﻮح در ﮐﺘﺎﺑﺖ ﻗﻠﺐ ﺑﻪ اﻟﻒ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻒ اﻟﻐﺮاب‪.‬‬



‫]ُﺧْﻒ ﻓُْﻞ ُغ[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺣﻠﺰون‪ .‬ﻟﯿﺴﮏ‪ .‬ﺷﻨﺞ‪ .‬راب‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺖ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِا( ﻧﻮﻋﯽ ﮔﺮه اﺳﺖ و آن ﺣﻠﻘﻪ ﮐﺮدن ﯾﮏ ﺳـﺮ رﯾﺴـﻤﺎن و ﻏﯿﺮه و ﺑﺮون ﮐﺮدن ﺳـﺮ دﯾﮕﺮ از آن و ﮐﺸـﯿﺪن آن ﺗﺎ ﺑﺤـﺪ ﮔﺮه ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ ﺑـﺎ ﮐﻤﻨـﺪ ﺑﺮاي ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺮد ﯾـﺎ اﺳﭗ ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﻔﺖ اﻧـﺪاﺧﺘﻦ؛ ﮔﺮه ﺧﻔﺖ اﻧـﺪاﺧﺘﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﮔﺮه ﺧﻔﺖ زدن؛ ﮔﺮﻫﯽ زدن ﮐﻪ آن ﮔﺮه ﺧﻔﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺖ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﻣﺺ ﻣﺮﺧﻢ‪ِ ،‬ا ﻣﺺ ﻣﺮﺧﻢ( ﻋﻤـﻞ ﺧﻔﺘﻦ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ز دﯾﻮان اﮔﺮ ﻧﺎم او ﮐﺮده ﭘﺎك ﺧﻮرش ﺧﺎر و‬ ‫ﺧﻔﺘﺶ اﺑﺮ ﺗﯿﺮه ﺧﺎك‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﻔﺖ و ﺧﯿﺰ؛ ﻋﻤﻞ ﺧﻮاﺑﯿـﺪن و ﺑﻠﻨـﺪ ﺷـﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ - .‬ﺟﻤﺎع‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬ﻧﯿﺎﺑـﺪ ﻫﻤﯽ ﺳـﯿﺮي از ﺧﻔﺖ و ﺧﯿﺰ ﺷﺐ ﺗﯿﺮه زو ﺟﻔﺖ ﮔﺮدد ﮔﺮﯾﺰ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﻔﺖ و ﻧﺸـﺴﺖ؛ ﻋﻤـﻞ ﻧﺸﺴـﺘﻦ و ﺧﻮاﺑﯿـﺪن‪.‬‬ ‫)ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﻧﯿﻢ ﺧﻔﺖ؛ ﻧﯿﻢ ﺑـﺎز‪ .‬ﻧﯿﻢ ﺑﺴـﺘﻪ ‪ :‬ﻫﻤﺎن ﻧﺮﮔﺴـﯽ در ﭼﻤﻦ ﻧﯿﻢ ﺧﻔﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬اﻣﺮ از ﺧﻔﺘﻦ ‪ :‬ﭼﻮ ﻫﻤﺮﺷـﺘﻪء‬ ‫ﺧﻔﺘﮕـﺎﻧﯽ ﺧﻤﻮش ﻓﺮوﺧﻔﺖ ﯾﺎ ﭘﻨﺒﻪ اي ﻧﻪ ﺑﮕﻮش‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺷﺘﺮﺑﭽﻪ ﺑﺎ ﻣﺎدر ﺧﻮﯾﺶ ﮔﻔﺖ ﭘﺲ از رﻓﺘﻦ آﺧﺮ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺨﻔﺖ‪.‬ﺳـﻌﺪي )||‪ِ .‬ا(‬ ‫ﺳﺪاب‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺎدهء ﺑﻌﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺖ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺳﺪاب‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء )||(‪ .‬ﻣﺺ( ﮐﻤﯿﻦ ﮐﺮدن‪) .‬ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻮﺷﺘﺮ ﻧﺴﺨﻪء ﺧﻄﯽ )||(‪ .‬ﻣﺺ( ﺑﻠﻨﺪ ﻧﮑﺮدن ﺻﺪا‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻔﺖ‬ ‫اﻟﺮﺟﻞ ﺻﻮﺗﻪ و ﺑﺼﻮﺗﻪ ﺧﻔﺘًﺎ؛ ﺑﻠﻨـﺪ ﻧﮑﺮد آن ﻣﺮد آواز ﺧﻮد را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺿﺪ ﺟﻬﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﭘﻨﻬﺎن راز ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬ ‫)ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ ﮔﻔﺘﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺖ‪.‬‬



‫]ِﺧْﻒ َف[ )ع اِﻣﺺ( ﺳـﺒﮑﯽ‪ .‬ﺧﻔﯿﻔﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺛﻘﻞ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﺎ ﻗﻠﺖ اﺟﺰاء و ﺧﻔﺖ ﺣﺠﻢ ﻣﺸـﺘﻤﻞ اﺳـﺖ‬ ‫ﺑﺮ ﺷـﺮح ﻣﻮاﻗﻒ و ﻣﻘﺎﻣـﺎت ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮد ﺳـﺒﮑﺘﮑﯿﻦ و ﺑﺮﺧﯽ از اﺣﻮال آل ﺳﺎﻣﺎن‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﻃﺎﻫﺮ ﭼﻮن ﺧﻔﺖ ﺣﺎل و‬ ‫ﻗﻠﺖ اﻋﻮان ﻓﺎﺋﻖ و ﺧﻠﻮ ﻋﺮﺻﻪء ﺑﻠـﺦ ﺑﺸـﻨﯿﺪ‪ ،‬ﻃﻤﻊ در اﺳـﺘﺨﻼص ﺑﻠـﺦ ﺑﺴﺖ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﻣﻌﻈﻢ ﺳـﭙﺎه را ﺑﺎزﭘﺲ ﮔﺬاﺷﺖ ﺗﺎ‬ ‫ﻣﮕﺮ ﭼﯿﭙﺎل راي ﻗﻨﻮج ﭼﻮن ﺧﻔﺖ اﻋﻮان ﺳـﻠﻄﺎن ﺑﺒﯿﻨﺪ‪ ،‬ﺛﺒﺎت ﻧﻤﺎﯾﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ ||(‪ .‬ﺻـﺤﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬اﮔﺮ‬ ‫در اﯾﺸﺎن‪ ...‬آﯾـﺪ و ﺻـﺤﺖ و ﺧﻔﺖ اﯾﺸﺎن ﺗﺤﺮي اﻓﺘـﺪ‪ ،‬اﻧـﺪازهء ﺧﯿﺮ اﺳﺖ و ﻣﺜﻮﺑﺎت آن ﮐﻪ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺷـﻨﺎﺧﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﭼﻮن آﺛﺎر‬ ‫ﺧﻔﺖ و دﻻﺋﻞ ﺻـﺤﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﺳـﺤﺮ ﺑﺮ ﻗﺼﺪ اداء ﻓﺮﯾﻀﻪ ﺑﻤﺴﺠﺪ رﻓﺘﻢ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ ||(‪ .‬ﺷﺮﻣﮕﯿﻨﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫||ﺧﻮاري‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﻔﺖ دادن‪:‬از ﻃﺮﻓﻪ رﺳـﻤﻬﺎي ﻓﻠﮏ در ﺗﻌﺠﺒﻢ ﮐﺎﻣﯽ ﺑﮑﺲ ﻧـﺪاد ﮐﻪ ﺧﻔﺖ ﻧﻤﯿﺪﻫـﺪ‪ .‬ﺗﺄﺛﯿﺮ )از‬ ‫آﻧﻨﺪراج(‪ - .‬ﺧﻔﺖ ﮐﺸـﯿﺪن‪:‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺟﻬﻞ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ز ﻋﻠﻢ ﻧﺎﻗﺺ اﺳﺖ زر ﮐﺸﺪ از ﮐﻢ ﻋﯿﺎري ﺧﻔﺖ از ﺳـﻨﮓ ﺗﻤﺎم‪ .‬ﻣﺨﻠﺺ ﮐﺎﺷﯽ‬ ‫)از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﺳـﺒﮑﺴﺎري‪ .‬ﺑﯿﻤﻐﺰي‪ .‬ﻃﯿﺶ‪ .‬ﺳـﺒﮑﯽ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻫﺮ آﻧﮑﻪ ﻧﺎآزﻣﻮده را ﮐﺎر ﺑﺰرگ ﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ ﺑـﺪان ﮐﻪ‬ ‫ﻧـﺪاﻣﺖ ﺑﺮد و ﺑﻨﺰدﯾـﮏ ﺧﺮدﻣﻨـﺪان ﺑﺨﻔﺖ راي ﻣﻨﺴﻮب ﮔﺮدد‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬ارادت ﻣﻦ در ﺣﻖ وي ﺑﺨﻼـف ﻋﺎدت دﯾﺪﻧـﺪ و ﺑﺮ‬ ‫ﺧﻔﺖ ﻋﻘﻠﻢ ﺣﻤﻞ ﮐﺮده و ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺑﺨﻨﺪﯾﺪﻧﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ .‬ﭼﻬﺎرﻫﺰار ﻣﺮد ﺑﺎ ﺳﻔﯿﺪﻫﺎن ﺑﮑﺸﺘﻨﺪ ﺑﺴﺒﺐ ﺧﻔﺖ و ﮐﻢ ﻋﻘﻠﯽ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ‬ ‫ص‪.(91‬‬ ‫ﺧﻔﺖ‪.‬‬



‫]ِﺧْﻒ َف[ )ع ﻣﺺ( ﺧﻔﯿﻒ ﮐﺮدن ﮐﺴـﯽ‪) .‬ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻮﺷﺘﺮ ﻧﺴـﺨﻪء ﺧﻄﯽ( ‪:‬ﺧﻔﺖ ﻫﺎ و ﺗﺸﺪﯾـﺪﻫﺎ رﻓﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬ﺳـﺒﮏ‬ ‫ﺷﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺖ‪.‬‬



‫]ِﺧْﻒ َف[ )ع ِا( ﻗﻮه اي اﺳﺖ ﻣﺎﺋﻞ ﺑﻤﺤﯿﻂ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺛﻘﻞ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬در ﮐﺸﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت ﻓﻨﻮن آﻣﺪه‪ :‬ﺑﮑﺴﺮ ﺧﺎء ﺛﻘﻞ و‬ ‫ﻫﺮ دو ﻟﻔﻆ از ﮐﯿﻔﯿﺎت ﻣﻠﻤﻮﺳﻪ اﺳﺖ و ﺑﯿﺎن آن در ﺿـﻤﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺛﻘﻞ در ﺣﺮف ﺛﺎء ﻣﺜﻠﺜﻪ ﮔﺬﺷﺖ ||‪ .‬ﺗﺮدﺳﺘﯽ و آن ﻗﺴﻤﺘﯽ ﺷﻌﺒﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻢ آن ﭼﺴﺘﯽ و ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺎري ﻣﺸﻌﺒﺪ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺖ آﻣﯿﺰ‪.‬‬



‫]ِﺧْﻒ َف[ )ن ﻣﻒ( ﻣﻮﺟﺐ ﺧﻔﺖ و ﺧﻮاري‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ رازي(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺘﺎر‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻟﻘﺐ ﭘﺎدﺷﺎه ﺟﺰﯾﺮه و ﭘﺎدﺷﺎه ﺣﺒﺶ و آﻧﺮا ﺣﯿﻘﺎر و َﺟﯿْﻔﺎر ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺘﺎر‪.‬‬



‫]ُخ[ )اِﻣﺺ( ﺧﻮاب‪ .‬ﻧﻮم‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﺮم ﺧﻔﺘﺎر؛ ﺧﻮش ﺧﻮاب‪ .‬ﺧﻮش ﺑﺨﻮاب ‪:‬آﻧﮕﺎه ﺑﻬﺮام ﮔﻮر ﺧﻔﺘﻦ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ و‬ ‫ﺳﻤﺎرﺑﻦ ﺧﻮش اﺟﺎزهء ﺑﺎزﮔﺸﺘﻦ ﻣﯿﺨﻮاﺳﺖ داد‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺮم ﺧﻔﺘﺎرا‪) .‬از ﮐﺘﺎب اﻟﺘﺎج ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺟﺎﺣﻆ ص‪.(118‬‬ ‫ﺧﻔﺘﺎن‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِا( ﻧﻮﻋﯽ از ﺟﺒﻪ و ﺟﺎﻣﻪء روز ﺟﻨﮓ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ آﻧﺮا ﻗﺰاﮔﻨﺪ ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺗﺮﮐﯽ ﻗﻠﻤﻘﺎﻗﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬درع‪َ .‬ﮔﺒﺮ‪) .‬ﺻـﺤﺎح‬ ‫اﻟﻔﺮس(‪ .‬ﺟﻮﺷﻦ‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬ﺗِﺠﻔﺎف‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺟﺎﻣﻪ اي ﻫﻨﮕﻔﺖ و ﺳـﻄﺒﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ از اﺑﺮﯾﺸﻢ ﯾﺎ ﭘﺸﻢ و ﺷﻤﺸﯿﺮزﻧﻨﺪه ﺑﺮ‬ ‫آن ﻣﯽ ﻟﻐﺰﯾﺪه و اﺛﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺰاﮔﻨﺪ‪ .‬ﭘﻨﺎم‪ .‬ﺟﺒﻪ اي ﮐﻪ روز ﺟﻨﮓ ﭘﻮﺷـﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺟﺎﻣﻪء ﺳـﭙﺎﻫﯿﺎن‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪ .‬ﺧﻔﺪان‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬دو ﻟﺸـﮑﺮ ز ﺗﻮران ﺑﻪ اﯾﺮان ﮐﺸﯿﺪ ﺑﻪ ﺧﻔﺘﺎن و ﺧﻮد اﻧﺪرون ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﻧﯿﺰه زد ﺑﺮ ﮐﻤﺮﺑﻨﺪ‬ ‫اوي ﮐﻪ ﺑﮕـﺬاﺷﺖ ﺧﻔﺘﺎن و ﭘﯿﻮﻧﺪ اوي‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺨﻔﺘﺎﻧﺶ ﺑﺮ ﻧﯿﺰه ﺑﮕﺬاﺷـﺘﻢ ﭼﻮ ﺑﺎد از ﺳـﺮ زﯾﻨﺶ ﺑﺮداﺷـﺘﻢ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬زره را و ﺧﻔﺘﺎن‬ ‫ﺑﭙﻮﺷـﯿﺪ ﺷﺎد ﯾﮑﯽ ﺗﺮك روﻣﯽ ﺑﺴـﺮ ﺑﺮﻧﻬﺎد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻣﻠﮏ درآﻣﺪ و ﺑﺎ ﻟﺸـﮑﺮي ﮐﻪ از دوﻫﺰار ﻫﻤﻪ ﭼﻮ آﯾﻨﻪ ﺧﺎﻟﯽ ز ﺧﻮد و از ﺧﻔﺘﺎن‪.‬‬ ‫ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﮔﺎه ﭼﻮن ﺧﻮﻧﺨﻮارﮔﺎن ﺧﻔﺘﺎن ﺑﺨﻮن اﻧﺪرﮐﺸﺪ ﮔﺎه ﭼﻮن دوﺷﯿﺰﮔﺎن اﻧﺪر زر و زﯾﻮر ﺷﻮد‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑﺒﺮي ﭼﻮ ﺑﺮ ﻧﻬﺎده ﺑﻮي ﻣﻐﻔﺮ‬ ‫ﺷﯿﺮي ﭼﻮ ﺑﺮﻓﮑﻨﺪه ﺑﻮي ﺧﻔﺘﺎن‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻣﺒﺎرز را ﺳﺮ و ﺗﻦ ﭘﯿﺶ ﺧﺴﺮو ﭼﻮ ﺑﮕﺮاﯾﺪ ﻋﻨﺎن ﺧﻨﮓ وﯾﮑﺮان ﯾﮑﯽ ﺧﻮي ﮔﺮدد اﻧﺪر زﯾﺮ ﺧﻮده‬ ‫ﯾﮑﯽ ﺧـﻒ ﮔﺮدد اﻧـﺪر زﯾﺮ ﺧﻔﺘـﺎن‪.‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬زره زﯾﺮ و ﺧﻔﺘـﺎﻧﺶ از ﺑﺮ ﮐﺒـﻮد ز ﭘﻮﻻـد ﺳﺎﻋـﺪش و از زر ﺧﻮد‪ .‬اﺳـﺪي )ﮔﺮﺷﺎﺳـﺒﻨﺎﻣﻪ(‪.‬‬ ‫ﺳﻮاران ﺑﺮﯾﺪﻧـﺪ ﺑﺮﮔﺴـﺘﻮان ﻓﮑﻨﺪﻧـﺪ ﺧﻔﺘـﺎن و ﺧﻨﺠﺮ ﮔﻮان‪ .‬اﺳـﺪي )ﮔﺮﺷﺎﺳـﺒﻨﺎﻣﻪ(‪ .‬ﻫﻤﻪ ﭼـﺎك ﺧﻔﺘـﺎن زده ﺑﺮ ﮐﻤﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﮑﻒ ﺗﯿﻎ و‬ ‫ﺧﺸﺖ و ﺳﭙﺮ‪ .‬اﺳـﺪي )ﮔﺮﺷﺎﺳـﺒﻨﺎﻣﻪ(‪ .‬ﻧﺠﻮﯾـﺪ ﺟﺰ ﮐﻪ ﺷـﯿﺮﯾﻦ ﺟـﺎن ﻓﺮزﻧـﺪاﻧﺶ اﯾﻦ ﺟـﺎﻧﯽ ﻧـﺪارد ﺳﻮد ﺑـﺎ ﺗﯿﻐﺶ ﻧﻪ ﺟﻮﺷـﻨﻬﺎ ﻧﻪ ﺧﻔﺘﺎﻧﻬﺎ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻫﺮ ﻧـﺎوﮐﯽ ﮐﻪ ﻏﻤﺰه ﻏـﺎزي زﻧـﺪ ﺑﺤﮑﻢ ﻧﺘﻮان ﺣﺠـﺎب ﮐﺮد ﺑﺨﻔﺘﺎن و ﺟﻮﺷـﻨﺶ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﻧﺎوك ﺣﺎدﺛﻪء ﮔﺮدون را ﺳﺎﯾﻪء‬ ‫ﺣﺸـﻤﺖ او ﺧﻔﺘﺎﻧﺴﺖ‪.‬اﻧﻮري‪ .‬ﺗﯿﻎ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ از ﺟﻬﺎن ﭘﻮﺷـﯿﺪه اﻧـﺪ در ﻫﻮا ﺧﻔﺘﺎن از آن ﭘﻮﺷـﯿﺪه اﻧﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻏﺮﺷﺖ ﭘﻠﻨﮓ دوﻟﺖ ﺗﻮ ﺑﺮ‬ ‫ﺷﯿﺮدﻻن درﯾﺪه ﺧﻔﺘﺎن‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬آﺗﺶ ﻏﻢ ﭘﯿﻞ را درد ﺑﺮآرد ﭼﻨﺎﻧﮏ ﺻﺪرهء ﭘﺸﻪ ﺳﺰد ﺻﻮرت ﺧﻔﺘﺎن او‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺳﻨﺎن ﺳﺮﺧﺸﺖ ﺧﻔﺘﺎن‬ ‫ﺷﮑـﺎف ﺑﺮون رﻓﺖ از ﻓﻠﮑﻪ ﭘﺸﺖ و ﻧـﺎف‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺧـﺎره ﺧﻔﺘﺎن و ﭘﻮﻻدﭘﻮش‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻧﺒﯿﻨﯽ ﮐﻪ در ﻣﻌﺮض ﺗﯿﻎ و ﺗﯿﺮ ﺑﭙﻮﺷـﻨﺪ ﺧﻔﺘﺎن‬ ‫ﺻﺪ ﺗﻮ ﺣﺮﯾﺮ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﮐﺲ از ﻟﺸﮑﺮي ﻫﺎ ز ﻫﯿﺠﺎ ﺑﺮون ﻧﯿﺎﻣﺪ ﺟﺰ آﻏﺸﺘﻪ ﺧﻔﺘﺎن ﺑﺨﻮن‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﻣﺮگ را ﮐﯽ ﭼﺎره‬ ‫ﻫﺮﮔﺰ ﺟﻮﺷﻦ و ﺧﻔﺘﺎن ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻗﺎآﻧﯽ ||‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ از ﺟﺎﻣﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺘﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ﻣﺺ( ﺧﻮاﺑﺎﻧﯿﺪن ||‪ .‬ﻏﻠﻄﺎﻧﯿﺪن‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺖ اﻓﺘﺎدن‪.‬‬



‫]ِخ ُا َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( در ﮔﺮه ﺧﻔﺖ ﻣﺎﻧﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﮔﺮه ﺧﻔﺖ ﭘﯿﺪا ﺷﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺖ اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]ِخ َا َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﮔﺮه ﺧﻔﺖ زدن‪ .‬ﮔﺮه ﺧﻔﺖ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺖ روح‪.‬‬



‫]ِﺧْﻒ َف ِت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﺒﮑﯽ روح‪ .‬ﺻﻔﺎي ﺑﺎﻃﻦ‪ .‬ﭘﺎﮐﯽ روح ‪ :‬و ﭼﻮن ﺷﺎخ ﺷﺒﺎﺑﺶ در ﻧﯿﮑﻮﻧﺎﻣﯽ ﻧﺎﻣﯽ ﺷﺪ‪ ...‬ﺑﮑﻤﺎل‬ ‫ﻓﻀﻞ و ادب و ﺷـﻤﻮل ﮐﯿﺎﺳﺖ و ﻫﻨﺮ و ﺧﻔﺖ روح و ﺣﻼوت ﺣﺮﮐﺎت‪ ...‬ﺑﺮ ﭼﺸﻢ و دل وزراء ﻣﻠﮏ و اﮐﺎﺑﺮ ﻋﺼـﺮ‪ ...‬ﻣﺤﺒﻮب و ﺷـﯿﺮﯾﻦ‬ ‫ﺷﺪ‪) .‬اﻟﻤﻀﺎف اﻟﯽ ﺑﺪاﯾﻊ اﻻزﻣﺎن ص‪.(2‬‬ ‫ﺧﻔﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﻤﯿﻦ ﮐﺮدن‪ .‬ﭘﻨﻬﺎن و ﻣﺘﺮﺻﺪ ﺷﮑﺎري ﻧﺸﺴﺘﻦ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﯾﻮز و ﮔﺮﺑﻪ و ﻏﯿﺮه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ِخ َ‬ ‫ﺧﻔﺖ ﮐﺶ‪.‬‬



‫ك[ )ﻧـﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧـﻮاري ﮐﺶ‪ - .‬ﺧﻔﺖ ﮐﺶ ﻣﻨﺖ ﮐﺶ؛ ﮐﻠﻤـﺎت ﺷـﻤﺎﺗﺖ ﮔﻮﻧﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﭽﻪ ﻫـﺎ در وﻗﺖ ﻗﻬﺮ‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]ـِﺧ ْﻒ َف َ‬ ‫ﮐﺮدن ﺑﻬﻢ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺖ ﮐﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻮاري ﮐﺸﯿﺪن‪ .‬ﻣﻨﺖ ﮐﺸﯿﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]ِﺧْﻒ َف َ‬ ‫ﺧﻔﺘﮕﺎن‪.‬‬



‫]ُخ َت ‪ِ /‬ت[ )ِا( ِج ﺧﻔﺘﻪ‪ .‬ﺧﻮاﺑﯿﺪه ﻫﺎ‪ .‬ﻧﯿﺎم ‪ :‬ﺧﻔﺘﮕﺎن را ﺑﺒﺮد آب ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﻣﺜﻞ اﯾﻦ ﻣﺜﻞ ﺧﻮار ﺷﺪ و ﮔﺸﺖ ﺳﺮاﺳـﺮ وﯾﺮان از ﭘﯽ آﻧﮑﻪ‬ ‫ﻣﺮا ﺗﻮ ﺻﻠﻪ ﻫﺎ دادي و ﻣﻦ اﻧﺪر آﻧﻮﻗﺖ ﺑﺨﯿﻤﻪ در و ﺧﻮش ﺧﻔﺘﻪ ﺳﻨﺎن‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﻔﺘﮕﺎن را آب ﺑﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺘﮕﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َت ‪ِ /‬ت[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﻧﻮم‪ .‬ﺧﻮاﺑﯿـﺪﮔﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﮐﻨﻮن زآن ﺧﻔﺘﮕﯽ ﺑﯿﺪار ﮔﺸـﺘﻢ وز آن ﻣﺴﺘﯽ ﮐﻨﻮن ﻫﺸـﯿﺎر ﮔﺸـﺘﻢ‪) .‬وﯾﺲ و‬ ‫راﻣﯿﻦ(‪ .‬زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻔﺘﮕﯽ اﺳﺖ ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﺧﻔﺘﻪ آﮔﻪ ﺑﯿﮏ ﻧﻔﺲ ﮔﺮدد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻮاﺑﯿﺪن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬اﺛﺮ ﺧﻮاب ﮐﻪ در ﭼﺸﻢ‬ ‫ﻣﯽ ﻣﺎﻧـﺪ و آﻧﺮا ﻧﯿـﻢ ﺑـﺎز ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ‪ :‬دﻟﺶ ﭼـﻮن ﭼﺸـﻢ ﺷـﻮﺧﺶ ﺧﻔﺘﮕﯽ داﺷـﺖ ﻫﻤﻪ ﮐـﺎرش ﭼـﻮ زﻟـﻒ آﺷـﻔﺘﮕﯽ داﺷﺖ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ||‪.‬‬ ‫ﺧﻤﯿــﺪﮔﯽ‪ .‬ﭼﻔﺘﮕﯽ‪ .‬دوﻻـﺋﯽ‪ .‬دوﺗـﺎﺋﯽ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬از آن ﺧﻔﺘﮕﯽ ﺧﻮﯾﺸــﺘﻦ ﮐﺮد راﺳـﺖ ﺟﻬـﺎن آﻓﺮﯾـﻦ را ﻧﻬـﺎن ﯾـﺎر‬ ‫ﺧﻮاﺳﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﻔﺘﮕﯽ ﭘﺸﺖ؛ اﺣﺪﯾﺪاب ﮐﻤﺮ‪ .‬ﭼﻔﺘﮕﯽ ﭘﺸﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺟﺮﻋﻪ اي ﮔﺮ ﺑﻪ آﺳـﻤﺎن ﺑﺨﺸﯽ ﺷﻮد از‬ ‫ﺧﻔﺘﮕﯽ زﻣﯿﻦ ﮐﺮدار‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ ||‪ .‬راﺣﺘﯽ‪ .‬آﺳـﺎﯾﺶ‪ .‬ﻟﻤﯿـﺪﮔﯽ‪ .‬درازﮐﺸـﯿﺪﮔﯽ ‪:‬ﻣﺮدي ﺑﻮده از ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧـﺪه ﻧﺎم او ﺧﺜﯿﻤﻪ روز ﺳـﯿﻮم‬ ‫ﻧﯿﻤﺮوز ﺑﮕﺮﻣﺎ ﺑﺒﺎغ ﺧﻮﯾﺶ آﻣﺪ و دو زن داﺷﺖ و اﯾﺸﺎن آن ﺑﺎغ ﺧﺸﮏ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و آب زده و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﻔﺘﻦ ﮐﺮده و ﻧﯿﻤﺮوز‪ ،‬ﺧﺜﯿﻤﻪ‬ ‫را از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺳـﻠﻢ ﯾﺎد آﻣـﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺨﻔﺘﮕﯽ و ﻧﻌﻤﺖ و آﺳﺎﻧﯽ و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺼـﻠﻮة و اﻟﺴـﻼم ﺑﮕﺮﻣﺎ و ﺳـﺨﺘﮕﯽ‪.‬‬ ‫)ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻃﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪ .‬دوﺳﺖ دارد دوﺳﺖ اﯾﻦ آﺷـﻔﺘﮕﯽ ﮐﻮﺷﺶ ﺑﯿﻬﻮده ﺑﻪ از ﺧﻔﺘﮕﯽ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ - .‬ﺧﻔﺘﮕﯽ ﭘﺎي؛ ﺧﺪر و ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺷﺪن‬ ‫آن‪ .‬ﺧﻮاب رﻓﺘﻦ ﭘﺎي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺘﻦ‪.‬‬



‫]ُخ َت[ )ﻣﺺ( ﺧﻮاب ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﺴﺒﯿﺪن‪ .‬ﺑﺨﻮاب رﻓﺘﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻏﻨﻮﯾﺪن‪ .‬ﺧﻔﺘﯿﺪن‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﯿﺪار ﺷﺪن‪ .‬ﺧﻮاﺑﯿﺪن‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺳﺮ و ﮔﺮدن‬ ‫و ﺗﻨﻪ و ﭘﺎﯾﻬـﺎ را ﺑـﺪرازا ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﮔﺴﺘﺮدن‪ .‬ﺑﺨﻮاب ﺷـﺪن‪ .‬ﻫﺠﻌﺖ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﻗـﺪ‪ .‬رﻗﻮد‪ .‬رﻗـﺎد‪ .‬ﺗﻬﺠـﺪ‪) .‬ﺗـﺎج اﻟﻤﺼﺎدر‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺳـﺒﺖ‪) .‬دﻫـﺎر( )ﺗـﺎج اﻟﻤﺼـﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( ‪ :‬ﯾـﺎرم ﺧـﺒﺮ آﻣـﺪ ﮐـﻪ ﯾﮑﯽ ﺗﻮﺑـﺎن ﮐﺮده ﺳﺖ ﻣﺮ ﺧﻔﺘﻦ ﺷﺐ را زد ﺑﯿﻘﯽ ﻧﮑـﻮ و ﭘـﺎك‪.‬‬ ‫ﻣﻨﺠﯿــﮏ‪ .‬ﺑﺨﻔﺘﻨــﺪ ﺑﻬﺮام و ﻓﺮزﻧــﺪ و زن ﺑﻤﺎﻧﺪﻧــﺪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻫﻤـﺎن ﻫﺮ دو ﺗـﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳــﯽ‪ .‬ز ﺧﻔﺘـﻦ ﺳﺮاﺳــﯿﻤﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳــﺘﻨﺪ ﺑﻬﺮ ﺟـﺎي ﺟﻨﮕﯽ‬ ‫ﺑﯿﺎراﺳـﺘﻨﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺷﺐ ﺑﺨﻔﺘﻨـﺪ از ﺧﺮﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺮوزﯾﯽ ﺑﻮدﺷـﺎن رﺳـﺘﻤﯽ دﮔﺮ ﮔﻔﺖ ﮐﺎي ﺷـﻬﺮﯾﺎر ﺟﻮان ﺑﺨﻔﺘﯽ و ﺑﯿـﺪار ﮐﺮدي‬ ‫روان‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﺑﺮوز و ﺑﺸﺐ ﺗـﺎ آﻧﮑﻪ ﺑﺨﻔﺘﻨـﺪي‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧﻮارزﻣﺸـﺎه ﺑﺨﻨﺪﯾـﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ ...‬ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﺟـﺎي ﮐﺮده اﺳﺖ و‬ ‫دﯾﺮﺗﺮ ﺧﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﻣﯿﺮ ﺑﺨﻔﺖ و وي ﺑﻮﺛـﺎق ﺧﻮﯾﺶ آﻣـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﺮﺗﻮ اﯾﻦ ﺧﻮردن و اﯾﻦ رﻓﺘﻦ و اﯾﻦ ﺧﻔﺘﻦ و‬ ‫ﺧـﺎﺳﺖ ﻧﯿـﮏ ﺑﻨﮕﺮ ﮐﻪ ﮐﻪ اﻓﮑﻨـﺪ درﯾﻦ ﮐـﺎر ﭼﻪ ﺧﻮاﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬زآﻧﮑﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺷﺐ ﻣﻌﺮاج ﺗﺎ ﺑﺮ ﺳﺎق ﻋﺮش از ﺷـﺮف ﺷـﺪ ﻧﻪ ز‬ ‫ﺧﻔﺘﻦ ﺷـﺪ ﺑﻐﺎر اي ﻧﺎﺻﺒﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑﺎﻟﺶ ﮐﻮدﮐﺎن ز ﺧﻔﺘﻦ دان ﺑﺎﻟﺶ ﻣﺮد ﺳﺎﯾﻪء ﺧﻔﺘﺎن‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﺷﺎه را ﺧﻮاب ﺧﻮش ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﺟﻔﺖ‬ ‫ﻓﺘﻨﻪ ﺑﯿـﺪار ﺷﺪ ﭼﻮ ﺷﺎه ﺑﺨﻔﺖ‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬دﯾﺪه ﭼﻮن ﺧﻔﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺧﻮاب ﺑﺪش ﺑﺎﯾﺪ دﯾﺪ دﯾﺪه ﺑﺪ ﮐﺮد ﺟﻮاﺑﺶ ﺑﻪ ﺑﺘﺮ ﺑﺎزدﻫﯿﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬رخ‬ ‫ﮔﻠﭽﻬﺮه ﭼﻮن ﮔﻠﺒﺮك ﺑﺸـﮑﻔﺖ زﻣﯿﻦ ﺑﻮﺳـﯿﺪ و ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺮد ﺧﻮش ﺧﻔﺖ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﺒﯿﻦ ﺳﻮز ﻣﻦ ﺳﺎز ﮐﻦ ﺳﺎز ﺗﻮ ﻣﮕﺮ ﺧﻮش ﺑﺨﻔﺘﻢ ﺑﺮ‬ ‫آواز ﺗﻮ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﯾـﺎد دارم ﮐﻪ ﺷﺒﯽ در ﮐـﺎرواﻧﯽ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدم و ﺳـﺤﺮ ﺑﺮ ﮐﻨﺎر ﺑﯿﺸﻪ اي ﺧﻔﺘﻪ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮔﻔﺖ ﺑﺎ ﺻﻮﻓﺌﯽ در ﺻـﻔﺎ‬ ‫ﻧﺪاﻧﯽ ﻓﻼﻧﺖ ﭼﻪ ﮔﻔﺖ در ﻗﻔﺎ ﺑﮕﻔﺘﺎ ﺧﻤﻮش اي ﺑﺮادر ﺑﺨﻔﺖ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﮐﻪ دﺷﻤﻦ ﭼﻪ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﺷﻨﯿﺪ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ دزد‬ ‫ﻣﻐﻠﻮل و ﮔﻔﺖ ز ﺑﯿﭽﺎرﮔﯽ ﭼﻨﺪ ﻧﺎﻟﯽ ﺑﺨﻔﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﺧﻮﺷﺴﺖ زﯾﺮ ﻣﻐﯿﻼن ﺑﺮاه ﺑﺎدﯾﻪ ﺧﻔﺖ ﺷﺐ رﺣﯿﻞ وﻟﯽ ﺗﺮك ﺟﺎن ﺑﺒﺎﯾﺪ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪ - .‬ﺑﺮ ﭘﻬﻠﻮ ﺧﻮاﺑﯿﺪن؛ ﺑﺮ ﯾﮑﯽ از دو ﭘﻬﻠﻮ دراز ﮐﺸﯿﺪن‪ .‬اﺟﻠﻨﻈﺎء ﺗﺨﻔﺲ‪ .‬ﺗﺠﻮر‪ .‬ﻃﺤﻮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - .‬ﺑﺮ ﻗﻔﺎ‬ ‫ﺧﻔﺘﻦ؛ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺧﻔﺘﻦ ‪ :‬ﺧﺪاوﻧـﺪ اﯾﻦ ﻋﻠﺖ را ﺑﺎﯾﺪ‪ ...‬در ﺧﻮاب ﺑﺮ ﻗﻔﺎ ﺑﺎزﺧﺴـﺒﺪ و ﺑﺎﻟﯿﻦ ﭘﺸﺖ ﮐﻨﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ - .‬ﺑﻪ ﭘﺸـﺖ‬ ‫ﺧﻔﺘـﻦ؛ ﺑﺮ ﻗﻔـﺎ ﺧﻔﺘـﻦ‪ .‬ﻃﺎﻗﺒـﺎز ﺧﻔﺘـﻦ‪ - .‬ﺑـﻪ ﺷﺐ ﺧﻔﺘﻦ؛ ﻫﺠـﻮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑـﻞ روز ﺧﻮاﺑﯿـﺪن‪ - .‬ﺑﻪ ﺷـﮑﻢ ﺧﻮاﺑﯿـﺪن؛ دﻣﺮ‬ ‫ﺧﻮاﺑﯿـﺪن‪ - .‬ﻓﺮوﺧﻔﺘﻦ؛ ﺧﻮاﺑﯿـﺪن ‪ :‬ﻓﺮوﺧﻔﺖ ﺷﻪ ﺑﺎ رﻗﯿﺒﺎن راه ز رﻧـﺞ ره آﺳﻮده ﺗﺎ ﺻـﺒﺤﮕﺎه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬در آن ﺻـﺤﺮا ﻓﺮوﺧﻔﺘﻨﺪ ﺳﺮﻣﺴـﺖ‬ ‫رﯾـﺎﺣﯿﻦ زﯾﺮ ﭘـﺎي و ﺑﺎده ﺑﺮ دﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﻧﺎﺧﻔﺘﻦ؛ ﻧﺨﻮاﺑﯿـﺪن ‪ :‬رﺳﻢ ﻧﺎﺧﻔﺘﻦ ﺑﺮوز اﺳﺖ و ﻣﻦ از ﺑﻬﺮ ﺗﺮا ﺑﯽ وﺳﻦ ﺑﺎﺷﻢ ﻫﻤﻪ ﺷﺐ روز‬ ‫ﺑﺎﺷﻢ ﺑﺎ وﺳﻦ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺷﮑﺎﯾﺖ ﭘﯿﺶ ازﯾﻦ روزي ز دﺳﺖ ﺧﻮاب ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺑﻐﻤﺨﻮاران و ﻧﺰدﯾﮑﺎن ﮐﻨﻮن از دﺳﺖ ﻧﺎﺧﻔﺘﻦ‪ .‬ﺳﻌﺪي‪- .‬‬ ‫ﻧﻤﺎز ﺧﻔﺘﻦ؛ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء‪ .‬ﺻـﻠﻮة ﻋﺸﺎه‪ .‬ﺻـﻠﻮة ﻋﺘﻤﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬و ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺸـﺮﯾﻌﺖ ﺗﻮرﯾﮥ اﻧﺪر و ﺑﺪان ﺷﺮﯾﻌﺘﻬﺎي‬ ‫ﭘﯿﺸـﯿﻦ ﻧﻤﺎز دﯾﮕﺮ ﻓﺮﯾﻀﻪ ﺗﺮ ﺑﻮدي و ﮔﺮاﻣﯽ ﺗﺮ و اﯾﻦ ﻧﻤﺎز را ﺻـﻠﻮة اﻟﻮﺳـﻄﯽ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ از ﺑﻬﺮ آﻧﮑﻪ ﺑﻤﯿﺎن ﭼﻬﺎر ﻧﻤﺎز اﺳﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﺎﻣﺪاد و‬ ‫ﻧﻤـﺎز ﭘﯿﺸـﯿﻦ و ﻧﻤـﺎز ﺷـﺎم و ﻧﻤـﺎز ﺧﻔﺘﻦ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻃﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪ .‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺗﺎ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﭼﺸﻢ درﺳﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﯿﮕﻪ ﺧﻔﺘﻦ ز ﺑﺎﻣـﺪاد‬ ‫ﭘﮕﺎه‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﭘﺲ ﻧﻤﺎز ﺧﻔﺘﻦ ﺷﺐ ﯾﮑﺸﻨﺒﻪ اﻣﯿﺮ ﻓﺮودآﻣﺪي‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن(‪ .‬ﻧﻤﺎز ﺧﻔﺘﻦ اﻣﯿﺮ از ﺷﺎدﯾﺎخ ﺑﺮﻧﺸﺴﺖ ﺑﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺮدم‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﭘﺲ از ﻧﻤـﺎز ﺧﻔﺘﻦ وي ﺑﺮﻧﺸـﺴﺖ و اﯾﻦ ﮐﻨﯿﺰك را ﺑـﺎ ﮐﻨﯿﺰﮐﯽ ﭼﻬﺎر دﯾﮕﺮ ﺑﺮﻧﺸﺎﻧﺪﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﭘﺲ ﯾﮏ ﺷﺐ در آن‬ ‫روزﮔـﺎر ﻣﺒـﺎرك ﭘﺲ از ﻧﻤـﺎز ﺧﻔﺘﻦ ﭘﺮده داري ﮐﻪ اﮐﻨـﻮن ﮐﻮﺗـﻮال ﻗﻠﻌﻪ اي ﭘﯿﮑﺎوﻧـﺪ اﺳﺖ‪ ...‬ﺑﯿﺎﻣـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬از ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﻤﯿﺪ‬ ‫ﻋﺒـﺪاﻟﺮزاق ﺷـﻨﻮدم‪ ...‬ﺣﺴـﻨﮏ را ﺑﺮدار ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻮﺳـﻬﻞ ﻧﺰدﯾﮏ ﭘﺪرم آﻣﺪ ﻧﻤﺎز ﺧﻔﺘﻦ ﭘﺪرم ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﺮا آﻣﺪه اي؟ )ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫دﺳﺖ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﺑﻤﻨـﺎ ﺑﺮد و آﻧﺠـﺎ ﻧﻤـﺎز ﭘﯿﺶ و دﯾﮕﺮ و ﺷـﺎم و ﺧﻔﺘﻦ و ﺑﺎﻣـﺪاد ﺑﮑﺮد‪) .‬اﺑﻮاﻟﻔﺘـﻮح رازي ||(‪ .‬ﭘﯿﻨﮑﯽ زدن‪ .‬ﭼﺮت‬ ‫زدن‪َ .‬وَﺳﻦ‪َ .‬ﺳـ َﻨﻪ ||‪ .‬اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﺮدن‪ .‬آرام ﮐﺮدن‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﻏﻨﻮدن‪ .‬ﻏﻨﻮﯾـﺪن ||‪ .‬ﺑﺨﻮاب رﻓﺘﻦ ﯾﮏ ﻋﻀﻮي ﺑﻮاﺳـﻄﻪء اﻧﺴـﺪاد‬ ‫دوران ﺧـﻮن‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺧـﺪر‪ :‬و ﻋـﻮام ﻫﺮ اﻧـﺪاﻣﯽ را ﮐﻪ زﻧـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ و ﺣﺲ ﻟﻤﺲ او ﺑﺎﻃـﻞ ﺷﻮد‪ ،‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺧﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء‬ ‫ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ - .‬ﺧﻔﺘﻦ ﭘﺎي؛ ﺧﺪر ﺷﺪن‪ .‬ﺑﺨﻮاب رﻓﺘﻦ‪) .‬زﻣﺨﺸـﺮي ||(‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﺪ ﺷﺪن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬در آﺑﯽ ﻧﺮﮔﺴـﯽ دﯾﺪم ﺷﮑﻔﺘﻪ‬ ‫ﭼﻮ آﺑﯽ ﺧﻔﺘﻪ وز او آب ﺧﻔﺘﻪ ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﺂب ﺧﻔﺘﻪ زر ﺷﻮد ﺧﺎك ﭼﺮا ﺳﯿﻤﺎب ﮔﺸﺖ آن ﺳﺮو ﭼﺎﻻك‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﻫﻨﮕﻔﺖ ﺷﺪن‪ .‬ﻏﻠﯿﻆ‬ ‫ﺷﺪن‪ .‬ﺑﺴـﺘﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻔﺘﻦ ﺷـﯿﺮ؛ ﮐﻠﭽﯿﺪن و ﺑﺴﺘﻦ آن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﮐﻨﺪ ﺷﺪن ﺗﯿﺰي ﺷﻤﺸﯿﺮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫||ﺧﻤﯿـﺪن ‪ :‬ﻧﺨﺴـﺒﺪ روان ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺑﺎﻻ ﺑﺨﻔﺖ ﺗﻮ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻤﺎن زآﻧﮑﻪ ﻫﻤﺮاه رﻓﺖ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻋﻤﺮ وزﯾﺪ ﻋﺼـﺮ دل ﺧﺴـﺘﻨﺪ و درﺑﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻞ‬ ‫ﺳﺎﺋﻼن و زاﺋﺮان را ﭘﺸﺖ ﺧﻔﺖ و دل ﺷـﮑﺴﺖ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ - .‬ﻓﺮوﺧﻔﺘﻦ؛ دوﻻ ﺷﺪن‪ .‬دوﺗﺎ ﺷﺪن ‪ :‬ﺑﺴﺘﻪ ﮐﻒ دﺳﺖ و ﮐﻒ ﭘﺎي ﺷﻮخ ﭘﺸﺖ‬ ‫ﻓﺮوﺧﻔﺘﻪ ﭼﻮ ﭘﺸﺖ ﺷـﻤﻦ‪.‬ﮐﺴـﺎﺋﯽ ||‪ .‬ﺑﻮﺳـﯿﺪن‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﻣﺮدن‪ .‬ﻣﻮت‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺧﺎﻣﻮش ﺷـﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﮐﻨﻮن ﺑﺎﯾﺪت ﻋﺬر ﺗﻘﺼـﯿﺮ ﮔﻔﺖ ﻧﻪ ﭼﻮن ﻧﻔﺲ ﻧﺎﻃﻖ ز ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺨﻔﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ - .‬ﻓﺮوﺧﻔﺘﻦ آﺗﺶ؛ ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪن آن‪.‬‬ ‫ ﻓﺮوﺧﻔﺘﻦ ﭼﺮاغ؛ ﺧـﺎﻣﻮش ﺷـﺪن آن ‪ :‬و ﭼﺮاﻏﻬﺎي ﺟﺎﻫﻼن ﺧﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ ...‬ﮔﻔﺘﻨـﺪ از روﻏﻦ ﭼﺮاغ ﺷـﻤﺎ ﺑﻤﺎ ﺑﺪﻫﯿـﺪ ﮐﻪ ﭼﺮاﻏﻬﺎي ﻣﺎ ﺧﻔﺘﻪ‬‫اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء دﯾﺎﺗﺴﺎرون ص‪ .(282‬و ﭼﺮاﻏﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺧﻔﺘﻦ ﻧﺨﺴـﭙﺎﻧﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء دﯾﺎﺗﺴﺎرون ص‪ .(|| 122‬ﮐﻢ ﺷﺪن‪ .‬ﻓﺮوﻧﺸﺴـﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﻓﺮوﮐﺶ ﮐﺮدن‪ .‬ورم ﺑﺨﻔﺖ؛ ورم ﮐﻢ ﺷﺪ‪ .‬آﻣﺎس ﮐﻢ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺘﻦ ﭘﺎي‪.‬‬



‫]ُخ َت ِن[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺪر ﺷﺪن آن ﺑﻮاﺳـﻄﻪء اﻧﺴﺪاد دوران دم‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﭘﺎي‪ .‬ﺧﻮاب رﻓﺘﻦ ﭘﺎي‪ .‬ﺑﯽ‬ ‫ﺣﺲ ﺷﺪن ﭘﺎي‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺘﻦ ﺟﺎي‪.‬‬



‫]ُخ َت[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻮاﺑﮕـﺎه‪ .‬ﺑﺴﺘﺮ‪ .‬ﻓﺮاش‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ :‬ﻋﻄﻦ؛ ﺧﻔﺘﻦ ﺟﺎي اﺷﺘﺮ ﻧﺰدﯾﮏ آب‪) .‬ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺑﻨﺠﻨﯽ ||(‪ .‬ﺷﺒﺴـﺘﺎن‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺘﻦ ﺧﻮن‪.‬‬



‫]ُخ َت ِن[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﺤﻞ ﺷﺪن ﺧﻮن‪ .‬از ﻗﺼﺎص درﮔﺬﺷﺘﻦ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺘﻨﺪه‪.‬‬



‫]ُخ َت َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ( ﺧﺴﺒﻨﺪه‪ .‬ﺧﻮاﺑﻨﺪه‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺑﺨﻮاﺑﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺘﻦ ﺷﯿﺮ‪.‬‬



‫]ُخ َت ِن[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻠﭽﯿﺪن ﺷﯿﺮ‪ .‬ﺧﻼف ﺑﺮﯾﺪن ﺷﯿﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺘﻨﮕﺎه‪.‬‬



‫]ُخ َت[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟـﺎي ﺧﻔﺘﻦ‪ ،‬ﻣﺒﺮك‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬ﯾﺎ اﺑﻞ ﻋﻮدي اﻟﯽ ﻣﺒﺎرﮐﮏ؛ ﺷﺘﺮ ﺑﺎزآي ﺑﺴﻮي ﺧﻔﺘﻨﮕﺎه ﺧﻮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺘﻦ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫گ ِر َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺨﻮاب رﻓﺘﻦ ‪ :‬ﺑﯿﮑﺪم ﮐﻪ ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﺧﻔﺘﻦ ﮔﺮﻓﺖ ﻣﺴﺎﻓﺮ ﭘﺮاﮔﻨﺪه ﮔﻔﺘﻦ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫]ُخ َت ِ‬ ‫ﺧﻔﺘﻨﮕﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َت َﮔْﻪ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻔﺘﻨﮕـﺎه‪ .‬ﺟـﺎي ﺧﻔﺘﻦ ‪ :‬زﻫﯽ ﺧﻔﺘﻨﮕﻪ ﻧﺮﻣﺶ زﻫﯽ ﺧﺎرﺷـﮕﻪ ﺗﻨﮕﺶ‪ .‬ﺳـﻮزﻧﯽ‪ .‬ﻫﻨﺮﻣﻨـﺪ ﯾﻮﺳﻒ ﭼﺮاغ زﻣﻦ ﺑﯿـﺎﻣﺪ‬ ‫ﺑﺨﻔﺘﻨﮕﻪ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ‪.‬؟‬ ‫ﺧﻔﺘﻨﯽ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 840‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]ُخ َت[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﻔﺘﻦ )||‪ .‬ص ﻟﯿﺎﻗﺖ( ﻻﯾﻖ ﺧﻔﺘﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﻧﺎﺧﻔﺘﻨﯽ؛ ﻏﯿﺮﻻﯾﻖ ﺧﻔﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺘﻮ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﮐـﺎﺑﻮس‪ .‬ﺧﻔﺘـﮏ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬و آن ﺳـﻨﮕﯿﻨﯿﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﻮاب ﺑﺮ ﻣﺮدم اﻓﺘـﺪ‪ .‬ﻋﺒـﺪاﻟﺠﻨﻪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻧﯿـﺪﻻن‪ .‬ﺟﺎﺛﻮم‪.‬‬ ‫ﺿﺎﻏﻮت‪ُ .‬ﺳﮑﺎَﺟﻪ‪) .‬ﻣﻠﺨﺺ اﻟﻠﻐﺎت ﺣﺴﻦ ﺧﻄﯿﺐ( ِدﺋﺜﺎن‪َ .‬دَﯾﺜﺎﻧﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺖ و ﺧﻮاري‪.‬‬



‫]ِﺧْﻒ َف ُت ﺧﻮا ‪ /‬ﺧﺎ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ ،‬اِﻣﺺ( ﺧﻔﺖ‪ .‬ﺧﻮاري‪ .‬ﭘﺴﺘﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺖ و ﺧﯿﺰ‪.‬‬



‫]ُخ ُت[ )ﺗﺮﮐﯿـﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ ،‬اِﻣﺺ( آﻫﺴـﺘﮕﯽ و ﺗـﺄﻧﯽ‪ .‬ﺗﺪرﯾـﺞ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬اﺿـﻄﺮاب‪.‬‬ ‫ﺑﯿﻘﺮاري ||‪ .‬ﺟﻤـﺎع‪ .‬ﻫﻤﺨﻮاﺑﮕﯽ ﺑـﺎ ﮐﺴـﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺑﺮﻫﺎن(‪ .‬آراﻣﺶ ﺑﺎ زﻧﺎن‪ .‬آﻣﯿﺨﺘﻦ‪ .‬ﻧﺰدﯾﮑﯽ‪ .‬ﻣﻮاﻗﻌﻪ‪ .‬ﻣﺒﺎﺿـﻌﮥ‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﭼﻮن ﻓﺮزﻧـﺪﺷﺎن ﺑﻤﺮد‪ ،‬ﺣﻮا را ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎك ﻣـﺪار ﮐﻪ ﻣﺎ ﻫﻨﻮز ﺑﺮﻧﺎﺋﯿﻢ دﯾﮕﺮ ﺑﺎر ﺧﻔﺖ و ﺧﯿﺰ ﮐﻨﯿﻢ و ﻓﺮزﻧـﺪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺧﺪاي‬ ‫ﺗﻌـﺎﻟﯽ ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﻓﺮزﻧـﺪ از ﺧﻔـﺖ و ﺧﯿﺰ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯽ‪) .‬ﺗﻔﺴــﯿﺮ ﻃـﺒﺮي ﺑﻠﻌﻤﯽ(‪ .‬ﻧﯿﺎﺑـﺪ ﻫﻤﯽ ﺳـﯿﺮي از ﺧﻔـﺖ و ﺧﯿﺰ ﺷـﺐ ﺗﯿﺮه زو ﺟﻔـﺖ ﮔﯿﺮد‬ ‫ﮔﺮﯾﺰ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﺪو ﮔﻔﺖ ﮐﺰ ﺧﻔﺖ و ﺧﯿﺰ زﻧﺎن ﺟﻮان ﭘﯿﺮ ﮔﺮدد ﺑﻪ ﺗﻦ ﺑﯽ ﮔﻤﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺗﺒﻪ ﮔﺮدد از ﺧﻔﺖ و ﺧﯿﺰ زﻧﺎن ﺑﺰودي ﺷﻮد‬ ‫ﻧﺮم ﭼﻮن ﭘﺮﻧﯿﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭘﯿﺮي و ﺳـﺴﺘﯽ آﻣـﺪ و ﮔﺸـﺘﻢ ز ﺧﻔﺖ و ﺧﯿﺰ زﯾﻦ ﭘﯿﺸﺘﺮ ﻧﺴﺎﺧﺖ ﮐﺴـﯽ ﻣﺮد را زﻋﺎم‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬وآﻧﮑﻪ ز‬ ‫ﺑﯿﮕﺎﻧﮕـﺎن ﻧﻔﯿﺮ ﺑﺮآورد اﮐﻨـﻮن از ﺧﻔـﺖ و ﺧﯿﺰ ﯾـﺎر ﻓﺮوﻣﺎﻧــﺪ‪.‬ﺳـﻮزﻧﯽ‪ .‬ﮐـﻪ ﺷـﺪ ﭘﺎﺳـﺪار ﺗـﻮ در ﺧﻔـﺖ و ﺧﯿﺰ ﭘﻨـﺎﻫﺖ ﮐﺠـﺎ ﮐﺮده ﺑـﺎزار‬ ‫ﺗﯿﺰ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻋﺰب را ﻧﮑﻮﻫﺶ ﮐﻨﺪ ﺧﺮده ﺑﯿﻦ ﮐﻪ ﻣﯿﺮﻧﺠﺪ از ﺧﻔﺖ و ﺧﯿﺰش زﻣﯿﻦ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﺷﺐ ﺧﻠﻮت آن ﻟﻌﺒﺖ ﺣﻮرزاد ﻣﮕﺮ‬ ‫ﺗﻦ در آﻏﻮش ﻣﺄﻣﻮن ﻧﺪاد ﺑﮕﻔﺘﺎ ﺳﺮ اﯾﻨﮏ ﺑﺸﻤﺸﯿﺮ ﺗﯿﺰ ﺑﯿﻨﺪاز و ﺑﺎ ﻣﻦ ﻣﮑﻦ ﺧﻔﺖ و ﺧﯿﺰ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺘﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َت ‪ِ /‬ت[ )ن ﻣﻒ ‪ /‬ﻧﻒ( ﺧﻮاﺑﯿـﺪه‪ .‬ﺧﺴﺒﯿﺪه‪ .‬ﺑﺨﻮاب رﻓﺘﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻧﺎﺋﻢ‪ .‬راﻗﺪ‪ .‬ﻧﻮﻣﺎن‪ .‬ﻧﺎِﻋﺲ‪َ .‬وِﺳﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ج‪ ،‬ﺧﻔﺘﮕﺎن ‪ :‬ز ﻧﺎﮔﻪ ﺑﺎر ﭘﯿﺮي در ﻣﻦ اﻓﺘﺎد ﭼﻮ ﺑﺮ ﺧﻔﺘﻪ ﻓﺘﺪ ﻧﺎﮔﻪ ﮐﺮﻧﺠﻮ‪.‬ﻓﺮاﻻوي‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺷﺐ از اﯾﺸﺎن ﭘﺮ از ﺧﻔﺘﻪ دﯾﺪ ﯾﮑﺎﯾﮏ دل ﻟﺸﮑﺮ‬ ‫آﺷـﻔﺘﻪ دﯾـﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻧﺸﺎﻧﯽ ﻧـﺪارﯾﻢ از آن رﻓﺘﮕﺎن ﮐﻪ ﺑﯿﺪار و ﺷﺎدﻧﺪ اﮔﺮ ﺧﻔﺘﮕﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬اﮔﺮ ﺧﻔﺘﻪ اي زود ﺑﺮﺟﻪ ﺑﭙﺎي وﮔﺮ ﺧﻮد‬ ‫ﺑﭙﺎﯾﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﭙﺎي‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﭼﻪ ﻣﺮده و ﭼﻪ ﺧﻔﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﯿﺪار ﻧﺒﺎﺷﺪ آﻧﺮا ﭼﻪ دﻟﯿﻞ آري و اﯾﻦ را ﭼﻪ ﺟﻮاﺑﺴﺖ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺧﻔﺘﻪ و ﻣﺮده از‬ ‫ﻗﯿﺎس ﯾﮑﯿﺴﺖ‪ .‬؟ )از ﻗﺎﺑﻮﺳـﻨﺎﻣﻪ(‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺠﻔﺎ ﭘﺸﺖ ﻣﺮا داري ﺧﻢ ﻣﻦ ﻣﻬﺮ ﺗﻮ از دﻟﻢ ﻧﮕﺮداﻧﻢ ﮐﻢ از ﺗﻮ ﻧﺒﺮم از آﻧﮑﻪ اي ﺷـﻬﺮه ﺻـﻨﻢ ﺗﻮ‬ ‫ﺧﻔﺘﻪ اي و ﺑﺨﻔﺘﻪ ﺑﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﻗﻠﻢ‪ .‬؟ )از ﻗﺎﺑﻮﺳـﻨﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺧﻔﺘﻪ ﺑﮕﺬار و ﻣﮑﻦ ﺑﯿﻬﺪه ﺑﯿﺪارش‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺧﻔﺘﻪ ﺑﺠﺎﻧﯽ ﺗﻮ ز ﭼﻮن و ﭼﺮا ﻧﻪ ﺑﺘﻦ‬ ‫از ﺧﻮرد و ﺷـﺮاب و ﻃﻌﺎم‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺧﺮﮔﻮش وار دﯾﺪم ﻣﺮدم را ﺧﻔﺘﻪ دو ﭼﺸﻢ ﺑﺎز و ﺧﺮد ﺧﻔﺘﻪ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺑﯿﺪار ﺷﻮ ﻓﻀﯿﺤﺘﯽ اي‬ ‫ﺧﻔﺘﻪ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﻣﻦ ﺧﻮد را ﺧﻔﺘﻪ ﺳﺎزم‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﻣﯽ اﻧﺪﯾﺸﻢ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻣﺎر ﺧﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﺸﻢ ﺟﻬﺎن ﺑﯿﻦ او را ﺑﺮﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫)ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺑﺎدي از ﺧﻔﺘﻪ ﺟـﺪا ﺷـﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﻋﺎﻟﻤﺖ ﺟﺎﻫﻞ اﺳﺖ و ﺗﻮ ﺟﺎﻫﻞ ﺧﻔﺘﻪ را ﺧﻔﺘﻪ ﮐﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﯿﺪار‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﺗﺎﻓﺘﻨﺪ از‬ ‫ﻫﻮاي ﻧﻔﺲ و ﻓﺴﺎد ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺧﻔﺘﻪ ﻫﻤﭽﻮ در ﻓﻨﺠﮏ‪) .‬از ﺣﺎﺷـﯿﻪء اﺳﺪي ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ(‪ .‬ﺻﺒﺢ ﻣﺤﺸﺮ دﻣﯿﺪ و ﻣﺎ در ﺧﻮاب ﺑﺎﻧﮓ زن ﺧﻔﺘﮕﺎن‬ ‫ﻋـﺎﻟﻢ را‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﺴﺎﻓﺮان ﺑﺴـﺤﺮﮔﺎه راه ﭘﯿﺶ ﮐﻨﻨـﺪ ﺗﻮ ﺧﻮاب ﭘﯿﺶ ﮐﻨﯽ اﯾﻨﺖ ﺧﻔﺘﻪء رﻋﻨﺎ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﻦ ﺗﺮا ﻃﻔﻞ ﺧﻔﺘﻪ ﭼﻮن ﺧﻮاﻧﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﺗﻮﯾﯽ ﺧﻮاب دﯾـﺪهء ﺑﯿـﺪار‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺮﺑـﻂ ﮐﻪ ﺑﻄﻔـﻞ ﺧﻔﺘﻪ ﻣﺎﻧـﺪ ﺑﺎﻧـﮓ از ﺑﺮ داﯾﮕـﺎن ﺑﺮآورد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﻫﻤﺮﺳـﺘﻪء ﺧﻔﺘﮕﺎﻧﯽ ﺧﻤﻮش‬ ‫ﻓﺮوﺧﺴﺐ ﯾـﺎ ﭘﻨﺒﻪ درﻧﻪ ﺑﮕﻮش‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﺳـﺮ ﺧﻔﺘﮕﺎن را ﺑﺮآري ز ﺧﻮاب ز روي ﺧﺮد ﺑﺮﮔﺸﺎﯾﯽ ﻧﻘﺎب‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﮔﺮ ﺗﺸـﻨﮕﺎن ﺑﺎدﯾﻪ را ﺟﺎن‬ ‫ﺑﻠﺐ رﺳـﯿﺪ ﺗﻮ ﺧﻔﺘﻪ در ﮐﺠﺎوه ﺑﺨﻮاب ﺧﻮش اﻧـﺪري‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﻣﻼﻣﺖ ﮔﻮي ﻋﺎﺷﻖ را ﭼﻪ ﮔﻮﯾـﺪ ﻣﺮدم داﻧﺎ؟ ﮐﻪ ﺣﺎل ﻏﺮﻗﻪ در درﯾﺎ ﭼﻪ‬ ‫داﻧﺪ ﺧﻔﺘﻪ در ﺳﺎﺣﻞ؟ ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺧﻮاب از ﺳـﺮ ﺧﻔﺘﮕﺎن ﺑﺪرﺑﺮد ﺑﯿﺪاري ﺑﻠﺒﻼن اﺷﺠﺎر‪.‬ﺳﻌﺪي‪ .‬ﺑﺮه ﺧﻔﺘﮕﺎن ﺗﺎ ﺑﺮارﻧﺪ ﺳﺮ ﻧﺒﯿﻨﻨﺪ ره رﻓﺘﮕﺎن‬ ‫را اﺛﺮ‪.‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﺧﻔﺘﻪ ﺧﺒﺮ ﻧﺪارد ﺳﺮ در ﮐﻨﺎر ﺟﺎﻧﺎن ﮐﺎﯾﻦ ﺷﺐ دراز ﺑﺎﺷﺪ در ﭼﺸﻢ ﭘﺎﺳﺒﺎﻧﺎن‪ .‬ﺳﻌﺪي ||‪ .‬ﮔﺴﺘﺮده ﺷﺪه ﺑﺮ زﻣﯿﻦ‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻫﯿﺌﺖ و ﺷـﮑﻞ ﻧﺎﺋﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ .‬درازﮐﺸﯿﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬آن وﻗﺖ ﭘﯿﻐﺎم آوردﻧﺪ از اﻣﯿﺮ و ﭘﺲ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﺧﻮد‬ ‫اﻣﯿﺮ آﻣﺪ و وي ﺑﻪ اﺷﺎره ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺮد ﺧﻔﺘﻪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬ﻏﻠﯿﻆ و ﻫﻨﮕﻔﺖ ﺷﺪه ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﯿﺮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﺴﺘﻪ‪ .‬زﻓﺖ ﺷﺪه‪ .‬ﺧﺎﺛﺮ‪.‬‬ ‫ﻧﻘﯿﺾ ﺑﺮﯾـﺪه‪ .‬زﺑﺎد‪ .‬دﻓﺰك‪ .‬ﻫـﺪل‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬ﻋﺠﻠﺪ؛ ﺷـﯿﺮ ﺧﻔﺘﻪ ﯾﺎ ﺷـﯿﺮ دﻓﺰك زده و ﺟﻐﺮات ﺷﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻟﺒﻦ‬ ‫راﺋﺐ؛ ﺷﯿﺮ ﺧﻔﺘﻪ‪ .‬ﺷﯿﺮ ﺑﺸﺐ داﺷﺘﻪ ﺗﺎ ﺧﺎﻣﻪء آن ﮔﯿﺮﻧﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻟﺒﻦ ﺧﺎﺛﺮ؛ ﺷﯿﺮ ﺧﻔﺘﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺧﻮاب آﻟﻮد‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﻮاب آﻟﻮده‪ - .‬ﻧﺎﺧﻔﺘﻪ؛ ﻧﺨﻮاﺑﯿﺪه‪ .‬ﻧﺨﻔﺘﻪ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻔﺘﻪ ‪ :‬درازي ﺷﺐ از ﻧﺎﺧﻔﺘﮕﺎن ﭘﺮس ﮐﻪ ﺧﻮاب آﻟﻮده را ﮐﻮﺗﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻌـﺪي )ﺑـﺪاﯾﻊ ||(‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﺪﺷـﺪه‪ .‬راﮐﺪﺷﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬آب ﺧﻔﺘﻪ؛ آب راﮐﺪ‪ .‬آب اﯾﺴـﺘﺎده‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫||ﮐـﺞ ﺷـﺪه‪ .‬ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺷـﺪه‪ .‬ﺧﻤﯿـﺪه‪ .‬ﮐـﺞ و ﺧﻢ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( ‪ :‬ﻫﻤﭽﻮ ﭼﻨﺒﺮ ﺑـﺎد ﺧﻔﺘﻪ ﻫﻤﭽﻮ ﻧﯿﻠﻮﻓﺮ ﮐﺒﻮد ﻗـﺪ و ﺧﺪ‬ ‫ﺣﺎﺳـﺪت از رﻧـﺞ و از ﺑـﺪ اﺧﺘﺮي‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺑـﺪان ﻣﺎﻧـﺪ اﯾﻦ ﻗـﺎﻣﺖ ﺧﻔﺘﻪ ام ﮐﻪ ﮔﻮﯾﯽ ﺑﮕﻞ در ﻓﺮورﻓﺘﻪ ام‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن ||(‪ .‬ﻏﺎﻓﻞ‪.‬‬ ‫)ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻫﻤﯽ راﻧـﺪ ﺗـﺎ ﭘﯿﺶ درﯾـﺎ رﺳـﯿﺪ ﻣﺮ اﯾﺮاﻧﯿﺎن را ﻫﻤﻪ ﺧﻔﺘﻪ دﯾـﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬اﻣﺎ دﻧـﺪاﻧﯽ ﺑﺎﯾـﺪ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﻫﻢ اﯾﻨﺠﺎ‬ ‫ﺣﺸـﻤﺘﯽ اﻓﺘـﺪ و ﻫﻢ ﺑﺤﻀـﺮت ﻧﯿﺰ ﺑﺪاﻧﻨـﺪ ﮐﻪ ﺧﻮارزﻣﺸـﺎه ﺧﻔﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻣﻦ ﮐﻪ ﺑﻮاﻟﻔﻀـﻠﻢ ﮐﺘﺎب ﺑﺴـﯿﺎر ﻓﺮوﻧﮕﺮﯾﺴـﺘﻪ ام‬ ‫ﺧﺎﺻﻪ اﺧﺒﺎر و از آن اﻟﺘﻘﺎﻃﻬﺎ ﮐﺮده و در ﻣﯿﺎن اﯾﻦ ﺗﺎرﯾـﺦ ﭼﻨﯿﻦ ﺳـﺨﻨﺎن از ﺑﺮاي آن ﻣﯽ آرم ﺗﺎ ﺧﻔﺘﮕﺎن ﺑﯿـﺪار ﺷﻮﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻖ ﻧﺒﯿﻨﯽ ﻫﻤﻪ ﺧﻔﺘﻪ ز ﻋﻠﻢ ﻋﺪل ﻧﻬﺎن ﮔﺸـﺘﻪ و ﻓﺎش اﺿـﻄﺮاب‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻣﻠﮑﺘﯽ ﮐﻮ را ﻧﻤﺎﻧﺪ ﺟﺎودان اي دﻟﺖ ﺧﻔﺘﻪ ﺗﻮ آﻧﺮا ﺧﻮاب‬ ‫دان‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺷﺎه ﺧﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﻓﺘﻨﻪ اي ﺑﯿـﺪار ﭼﺸﻢ دوﻟﺖ ز ﺷﺎه ﺧﻔﺘﻪ ﻣﺪار‪.‬اوﺣﺪي ||‪ .‬اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﺮده‪ .‬ﻏﻨﻮده‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫||ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪه‪ .‬ﻓﺮوﻧﺸﺴﺘﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬از آن ﻫﻤﻨﺸﯿﻦ ﺗﺎ ﺗﻮاﻧﯽ ﮔﺮﯾﺰ ﮐﻪ ﻣﺮ ﻓﺘﻨﻪء ﺧﻔﺘﻪ را ﮔﻔﺖ ﺧﯿﺰ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫اﻣﺜـﺎل‪ :‬ﻓﺘﻨﻪء ﺧﻔﺘﻪ را ﻣﮑﻦ ﺑﯿـﺪار‪ - .‬آﺗﺶ ﺧﻔﺘﻪ؛ آﺗﺶ ﺧـﺎﻣﻮش ﺷـﺪه‪ - .‬ﭼﺮاغ ﺧﻔﺘﻪ؛ ﭼﺮاغ ﺧـﺎﻣﻮش ﺷـﺪه ||‪ .‬در ﻧﻤﮏ و ﻣﺎﻧﻨـﺪ آن‬‫ﺧﻔﺘﻪ‪ .‬رﻫـﺎ ﮐﺮده در ﻧﻤـﮏ ﺗـﺎ ﻃﻌﻢ آن ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﭼﻮن‪ :‬ﮐﺒـﺎب ﺑﻪ ﻧﻤـﮏ ﺧﻔﺘﻪ ‪ :‬ﻣﯿﺮود ﻣﺴـﺘﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﺧﺎﮐﻢ ﻧﻤﯿﺪاﻧـﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ در ﮐﻔﻦ ﻫﻤﭽﻮن‬ ‫ﮐﺒـﺎب در ﻧﻤـﮏ ﺧﻮاﺑﯿـﺪه ام‪ .‬ﻣﻼﻗﺎﺳﻢ )از آﻧﻨـﺪراج ||(‪َ .‬ﭘﺴﺖ‪ :‬ﺧﻔﺘﻪ رﺳـﺘﻪ؛ ﭘﺴﺖ و ﺑﻠﻨـﺪ ||‪ .‬ﻣﺮده‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬دﻓﻦ‬ ‫ﺷـﺪه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬از ﮐﺎر ﺑﺎزاﯾﺴـﺘﺎده‪ .‬ﺑﺎﻃﻞ ﺷﺪه‪ .‬ﻣﺘﻮﻗﻒ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺑﺨﺖ ﺧﻔﺘﻪ‪:‬ﭼﻮ ﺑﺨﺖ ﺧﻔﺘﻪ ﯾﺎري را ﻧﺸﺎﯾﯽ‬ ‫ﭼﻮ دوران ﺳﺎزﮔـﺎري را ﻧﺸﺎﯾﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑﺨﺖ ﺷﻮرﯾـﺪهء ﻣﻦ ﺧﻔﺘﻪ ﺗﺮ از ﻏﻤﺰهء ﺗﺴﺖ زﻟﻒ آﺷـﻔﺘﻪء ﺗﻮ ﺑﺴـﺘﻪ ﺗﺮ از ﮐﺎر ﻣﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺎﺋﺐ‬ ‫)از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﺑﯿﺤﺲ ﺷﺪه‪ .‬ﺧﺪرﺷﺪه‪ - .‬ﭘﺎي ﺧﻔﺘﻪ؛ ﭘﺎي ﺧﻮاب رﻓﺘﻪ‪ - .‬رگ ﺧﻔﺘﻪ؛ رگ ﺑﯽ ﺣﺲ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺧﺪر ﺷﺪه اﺳﺖ )||‪ِ .‬ا(‬ ‫ﭼﺎﻟﯿﮏ و آن ﺑﺎزﯾﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﮐﻨﻨـﺪ و آن دو ﭼﻮب اﺳﺖ ﯾﮑﯽ ﺑﻤﻘـﺪار ﺳﻪ وﺟﺐ و دﯾﮕﺮي ﺑﻤﻘﺪار ﯾﮏ وﺟﺐ و ﻫﺮ دو ﺳـﺮ‬ ‫ﭼﻮب ﮐﻮﭼﮏ ﺗﯿﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺘﻪ ارﮐﺎن‪.‬‬



‫]ُخ َت ‪ِ /‬ت َا[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﻪ رﮐﻦ ﻫﺎي آن از ﮐﺎر ﺑﺎزداﺷـﺘﻪ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺳﺎﮐﻦ ﺷـﺪه‪ .‬ﺳﺎﮐﻦ‪ .‬آرام ‪ :‬اﮔﺮ ﺟﺮﻋﻪ اي ﺑﺮ زﻣﯿﻦ رﯾﺰي از‬ ‫ﻣﯽ ﻓﻠﮏ ﭼﻮن زﻣﯿﻦ ﺧﻔﺘﻪ ارﮐﺎن ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺘﻪ ﺑﺨﺖ‪.‬‬



‫]ُخ َت ‪ِ /‬ت َب[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺑـﺎ ﺑﺨﺖ ﺧﻔﺘﻪ‪ .‬ﺑـﺪﺑﺨﺖ‪ .‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻓﻘﯿﺮ و ﺑﯽ اﻗﺒﺎل ‪ :‬دي ﻓﺮد و ﺧﻔﺘﻪ ﺑﺨﺖ ﺳﻮي ار ﻣﻦ آﻣـﺪم اﻣﺮوز ﺟﻔﺖ‬ ‫ﻧﻌﻤﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﯿﺮوم‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺘﻪ ﺑﯿﻨﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َت ‪ِ /‬ت[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺑﯿﻨﯽ ﺧﻮاﺑﯿﺪه دارد‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺑﯿﻨﯽ ﭘﻬﻦ دارد‪َ .‬اﻓَﻄﺲ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﯿﺰﺑﯿﻨﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺘﻪ ﭘﺸﺖ‪.‬‬



‫]ُخ َت ‪ِ /‬ت ُپ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﭘﺸﺖ دوﺗﺎ‪ .‬ﻗﻮزي‪ .‬ﻗﻮزو‪ .‬ﮔﻮژﭘﺸﺖ‪ .‬ﺧﻤﯿـﺪه ﭘﺸﺖ ‪ :‬ﺣﮑﯿﻢ ﻧﻮزده ﭼﻮن ﭘﯿﺮ ﺧﻔﺘﻪ ﭘﺸﺖ ﺷﻮد درآﻧﮕﻬﯽ ﮐﻪ‬ ‫از ﭘﺲ ﺧﻮد ﮐﻨﺪه ﺟﻮان ﺑﯿﻨﺪ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺧﻔﺘﻪ ﭘﺸﺘﺶ ﻧﻌﻮذﺑﺎﷲ ﻗﻮز ﭼﻮن ﮐﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ درﮐﺸﻨﺪ ﺑﺘﻮز‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺘﻪ ﭼﺸﻢ‪.‬‬



‫]ُخ َت ‪ِ /‬ت َچ ‪ِ /‬چ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻮاﺑﯿﺪه ﭼﺸﻢ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﺨﻤﻮر دارد ||‪ .‬آﻧﮑﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﺎز ﻧﺪارد‪ .‬اﻓﺘﺎده ﭼﺸﻢ‪ .‬اﻋﻤﺶ‪) .‬زﻣﺨﺸﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺘﻪ دل‪.‬‬



‫]ُخ َت ‪ِ /‬ت ِد[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﯿﺪاردل‪ .‬دل ﻣﺮده ‪ :‬ﺻﻮرروان ﺧﻔﺘﻪ دﻻﻧﯿﻢ ﭼﻮن ﺧﺮوس آﻫﻨﮓ دان ﭘﺮدهء دﺳﺘﺎن ﺻﺒﺤﮕﺎه‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺘﻪ رﺳﺘﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َت ‪ِ /‬ت ُر َت ‪ِ /‬ت[ )ِا و ص ﻣﺮﮐـﺐ( ﻗﺴـﻤﯽ ﺻـﻨﻌﺖ ﺣﺠـﺎري آﺟﺮﺑﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻘﺶ ﻣﻮﺟـﻮد در آن از زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺮﺟﺴـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ)‪.(1‬‬ ‫اﻧﮕﯿﺨﺘﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪) . .‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪Bas-Relief - (1‬‬ ‫ﺧﻔﺘﻪ رو‪.‬‬



‫]ُخ َت ‪ِ /‬ت ِر ‪ُ /‬رو[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(آﻧﮑﻪ در ﺧﻮاب راه رود‪ .‬ﺑﯿﻤﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺒﺘﻼ ﺑﺪان در ﺧﻮاب راه ﻣﯽ رود ﺑﺪون آﻧﮑﻪ ﺑﯿﺪار ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺘﻪ روي‪.‬‬



‫]ُخ َت ‪ِ /‬ت َر[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤﻞ در ﺧﻮاب راه رﻓﺘﻦ‪ .‬راه روي در ﺧﻮاب ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺑﯿﻤﺎري ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯿﺸﻮد ||‪ .‬ﺑﯿﻤﺎري اي ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ‬ ‫آن ﺻﺎﺣﺐ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري در ﺧﻮاب راه ﻣﯽ رود)‪) . .(1‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪Somnambulisme - (1‬‬ ‫ﺧﻔﺘﻪ ﺳﯿﺎر‪.‬‬



‫]ُخ َت ‪ِ /‬ت َﺳْﯽ ﯾﺎ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻧﻮﻋﯽ ﺑﯿﻤﺎري در ﺧﻮاب راه ﻣﯽ رود‪ .‬ﺧﻔﺘﻪ رو‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺘﻪ ﺳﯿﺎري‪.‬‬



‫]ُخ َت ‪ِ /‬ت َﺳـ ْﯽ ﯾـﺎ[)ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤـﻞ ﺧﻔﺘﻪ ﺳـﯿﺎر‪ .‬ﺧﻔﺘﻪ روي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺑﯿﻤﺎرﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﺑﯿﻤﺎر در‬ ‫ﺧﻮاب راه ﻣﯽ رود‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺘﻪ ﺷﮑﻞ‪.‬‬



‫ش[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺸـﮑﻞ ﺧﻔﺘﻪ درآﻣﺪه‪ .‬ﻟﻤﯿﺪه‪ .‬درازﮐﺸـﯿﺪه‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﯽ ادب ‪ :‬ﻟﻨﮓ ﻟﻮك و ﺧﻔﺘﻪ ﺷﮑﻞ و ﺑﯽ ادب‬ ‫ش‪ِ /‬‬ ‫]ُخ َت ‪ِ /‬ت َ‬ ‫ﺳﻮي او ﻣﯽ ﻏﯿﮋ و او را ﻣﯽ ﻃﻠﺐ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺘﯿﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﺧﻮاﺑﯿﺪﮔﯽ‪ .‬ﺑﺨﻮاب ﺷﺪﮔﯽ‪ .‬ﺧﻮاب رﻓﺘﮕﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺘﯿﺪن‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ﻣﺺ( ﺧﺴﺒﯿـﺪن‪ .‬ﻣﺼـﺪر دﯾﮕﺮﯾﺴـﺖ ﺑﺮاي ﺧﻮاﺑﯿـﺪن‪ .‬ﺧﻔﺘﻦ و ﺑﻬﻤﻪ ﻣﻌـﺎﻧﯽ آن اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﺸـﻮد ||‪ .‬ﺑﻮﺳـﯿﺪن ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻏﻠﻄﯿـﺪن‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﭘﯿﭽﯿـﺪن و ﮔﺮدﯾﺪن ||‪ .‬راﺣﺖ ﺷﺪن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻣﺎﺳﺖ ﮔﺮدﯾﺪن ﺷـﯿﺮ و ﺟﻐﺮات ﺷﺪن آن‪.‬‬ ‫)ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ||(‪ .‬ﺑﺮ زاﻧﻮ ﻧﺸﺴﺘﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺑﺰاﻧﻮ درآﻣﺪن ﺷﺘﺮ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺘﯿﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﻋﻤﻞ ﺧﻮاﺑﯿﺪن‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺧﻔﺘﻦ‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺑﺨﻮاب ﺷﺪن )||‪ .‬ص ﻟﯿﺎﻗﺖ( ﻗﺎﺑﻞ ﺧﻮاﺑﯿﺪن‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﺧﻔﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺘﯿﺪه‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ‪/‬ﻧﻒ( ﺧﻔﺘﻪ‪ .‬ﺧﻮاﺑﯿﺪه‪ .‬ﺑﺨﻮاب ﺷﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺜﻞ‪.‬‬



‫]َخ َث[ )ع ص( ﺳﺴﺖ رأي و ﺿﻌﯿﻒ اﻟﺒﺪن‪ ،‬ﻣﻨﻪ‪ :‬رﺟﻞ ﺧﻔﺜﻞ؛ ﻣﺮد ﺳﺴﺖ راي و ﺿﻌﯿﻒ اﻟﺒﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﻔﺎﺛِﻞ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺳـﻨﮕﯿﻨﯽ و ﮔﺮاﻧﺌﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم را در ﺧﻮاب ﺑﻬﻢ رﺳـﺪ و آﻧﺮا ﺑﻌﺮﺑﯽ ﮐﺎﺑﻮس و ﻋﺒﺪاﻟﺠﻨـﮥ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪َ .‬ﺧَﻔـ ﺞ‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﻔﺘﮏ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺞ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ِا( ﺧﻔـﺞ‪ .‬ﺧﻔﺘﮏ‪ .‬ﺑﺨﺘﮏ‪ .‬ﮐﺎﺑﻮس‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔﺞ ﻣﺎدهء ﻗﺒﻞ ﺷﻮد ||‪ .‬ﺧﺮدل ﺻـﺤﺮاﯾﯽ ﮐﻪ آﻧﺮا ﻗﭽﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪،‬‬ ‫آﻧﺮا ﺑﮑﻮﺑﻨـﺪ و در ﻣـﺎﺳﺖ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑـﺎ ﻃﻌـﺎم ﺧﻮرﻧـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺷﺒﺮق‪ .‬ﺣﺸـﯿﺸﮥ اﻟﺒﺰاز)‪ .(1‬ﻟﺒﺴﺎن‪ .‬ﺧﺎﮐﺸـﯽ‪ُ .‬ﺧﺒﱠﻪ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.Lampsana - (1) .‬‬ ‫ﺧﻔﺞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺟﻤـﺎع ﮐﺮدن ||‪ .‬دردﻣﻨــﺪ ﮔﺮدﯾــﺪن ﺳـﺎق از ﻣﺎﻧـﺪﮔﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺞ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع ِا( ﻧﻮﻋﯽ از ﺑﯿﻤـﺎري ﺷﺘﺮ ||‪ .‬ﮔﯿـﺎﻫﯽ ﺑﻬـﺎري اﺑﻠﻖ ﮐﻪ ﺳﭙﯿـﺪي آن ﺑﺮ ﺳـﯿﺎﻫﯽ ﻏـﺎﻟﺐ ﺑﺎﺷـﺪ )||‪ .‬ﻣﺺ( ﻣﺒﺘﻼ ﮔﺮدﯾـﺪن ﺷﺘﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﯿﻤﺎري ﺧﻔﺞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻔﺞ اﻟﺒﻌﯿﺮ ﺧﻔﺠﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺠﺎ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ِا( ﮐﺎﺑﻮس‪ .‬ﺧﻔﺘﮏ‪ .‬ﺧﻔـﺞ و آن ﮔﺮان و ﺳـﻨﮕﯿﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﻮاب ﻋﺎرض ﺷﻮد‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧْﻔـْﺞ و َﺧَﻔﺞ در‬ ‫اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد )||‪ِ .‬ا( ﻟﺮزﯾﺪن ﭘﺎي ﺷﺘﺮ را ﮔﻮﯾﻨﺪ در وﻗﺖ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺠﺎق‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻗﺒﭽـﺎق‪ .‬ﻗﻔﭽـﺎق‪ :‬ﺧﻔﺠﺎق را ﺣـﺪ ﺟﻨﻮﺑﺶ ﺑﻪ ﺑﺠﻨﺎك دارد و دﯾﮕﺮ ﻫﻤﻪ ﺑﺎ وﯾﺮاﻧﯽ ﺷـﻤﺎل دارد ﮐﻪ اﻧـﺪر وي ﻫﯿـﭻ ﺣﯿﻮان ] ؟ [‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ و اﯾﺸﺎن ﻗﻮﻣﯽ اﻧـﺪ از ﮐﯿﻤﺎك ﺟـﺪا ﮔﺸـﺘﻪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺟﺎي ﻣﻘﺎم ﮐﺮده و ﻟﮑﻦ ﺑﺪﺧﻮﺗﺮﻧﺪ از ﮐﯿﻤﺎﮐﯿﺎن و ﻣﻠﮏ اﯾﺸﺎن از دﺳﺖ ﻣﻠﮏ‬ ‫ﮐﯿﻤﺎك اﺳﺖ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻗﻔﺠﺎق‪ ،‬ﻗﺒﭽﺎق‪ ،‬ﻗﻔﭽﺎق در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺠﻪ‪.‬‬



‫]َخ ‪ُ /‬خ َج ‪ِ /‬ج[ )ِا( ﻧـﺎم درﺧﺘﯽ اﺳﺖ ﭘﺮﺧﺎر و آن ﻣﯿﻮهء ﮔﺮد ﺳـﺮخ رﻧﮓ و آن درﺧﺖ را ﺑﻌﺮﺑﯽ ﻋﻮﺳـﺞ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﭽﺎق‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺳﺖ از ﺗﺮﮐﺴـﺘﺎن ﮐﻪ ﺑـﺪﺷﺖ ﻗﺒﭽﺎق ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻗﺒﭽﺎق‪ ،‬ﺧﻔﺠﺎق‪ ،‬ﻗﻔﭽﺎق و ﻗﭙﭽﺎق در‬ ‫اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد ‪ :‬اﻧﺪرو از ﻏﺰو ﺧﻔﭽﺎق ﺑﺖ ﺳـﯿﻢ ذﻗﻦ و اﻧﺪرو از ﻗﯽ و ﮐﯿﻤﺎك ﻣﻪ ﻣﺸﮏ ﻋﺬار‪ .‬اﺑﻮاﻟﻤﻌﺎﻟﯽ رازي‪ .‬از اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺗﺎ‬ ‫ﺑﺨﻔﭽـﺎق دﺷﺖ زﻣﯿﻦ را ﺑﻪ ﺗﯿﻎ و زره درﻧﻮﺷﺖ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﻣﺮدم اﺻـﯿﻞ و ﺗﺮﮐﺎن ﺻﺤﺮاﻧﺸـﯿﻦ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ﻇﺎﻫﺮًا ﻣﺮدم ﻗﺒﭽﺎق‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺮك ﻧﮋادﻧـﺪ و آﻧﺮا ﻗﻔﭽﺎﻗﯿﺎن ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬ج‪ ،‬ﻗﻔﭽﺎﻗﺎن ‪ :‬ز ﺑﺲ ﮐﻪ رﯾﺨﺖ ازﯾﻦ ﭘﯿﺶ ﺧﻮن ﻗﻔﭽﺎﻗﺎن ﺑﻬﻨﺪوي ﮐﻬﺮي ﭼﻮن ﭘﺮﻧﺪ‬ ‫ﭼﯿﻦ ﺑﺮاق ﻋﺠﺐ ﻣﺪار ﮐﻪ از روح ﻧﺎﻣﯿﻪ ﭘﺲ ازﯾﻦ ﺑﺠﺎي ﺳﺒﺰه ز ﮔﻞ ﺑﺮدﻣﺪ ﺳـﺮ ﺧﻔﭽﺎق‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﻔﭽﺎق و روس رﺳـﻤﯽ اﺑﺨﺎز و روم‬ ‫ذﻣﯽ ذﻣﯽ ﻫﺰار ﻓﺮﻗﻪ رﺳﻤﯽ ﻫﺰار ﻟﺸﮑﺮ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﭽﻪ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َچ ‪ِ /‬چ[ )ِا( ﺷﻮﺷﻪء ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺷـﻤﺶ زر و ﺳﯿﻢ ﮐﻪ ﮔﺪاﺧﺘﻪ و در ﻧﺎوﭼﻪء آﻫﻦ رﯾﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و‬ ‫آﻧﺮا ﺷﻮﺷﻪ‪ ،‬ﺷـﻔﺸﻪ و ﺧﻔﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺳـﺮﺧﯽ ﺧﻔﭽﻪ ﻧﮕﺮ از ﺳـﺮخ ﺑﯿﺪ ﻣﻌﺼـﻔﺮﮔﻮن ﭘﻮﺳﺘﺶ او ﺧﻮد ﺳﭙﯿﺪ‪ .‬رودﮐﯽ )ﻟﻐﺖ‬ ‫ﻓﺮس(‪ .‬ﭼﻮ زر ﺧﻔﭽﻪ ﻫﻤﻪ ﭘﺸﺖ و ﺑﺮش آﺗﺶ رﻧﮓ ﭼﻮ ﻧﺨﻞ ﺑﺴـﺘﻪ ﻫﻤﻪ ﺳـﯿﻨﻪ داﯾﺮه اﺷـﮑﺎل‪ .‬ﮔﻪ ﺧﺮاﻣﺶ ﭼﻮن ﻟﻌﺒﺘﯽ ﮐﺮﺷﻤﻪ ﮐﻨﺎن ﺑﻬﺮ‬ ‫ﺧﺮاﻣﺶ ازو ﺻـﺪﻫﺰار ﻏﻨـﺞ و دﻻل‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺑﺼﻮرت ﺷـﺠﺮي زر ﺧﻔﭽﻪ او را ﺑﺮگ ﮐﻪ از ﻋﻘﯿﻖ و ز ﯾﺎﻗﻮت ﺑﺎر آن ﺷـﺠﺮ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬ﭘﺮ در ﺳـﻔﺘﻪ ﺷـﺎخ درﺧﺘـﺎن ﺟﻮﯾﺒـﺎر ﭼﻮن زر ﺧﻔﭽﻪ ﺑﺮگ درﺧﺘﺎن ﺑﻮﺳـﺘﺎن‪ .‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬ﯾﮑﯽ ﭼﻮن ﺣﻘﻪ اي از زر ﺧﻔﭽﻪ‬ ‫ﯾﮑﯽ ﭼـﻮن ﺑﯿﻀﻪ اي ﺑﯿﻨﯽ ز ﻋﻨـﺒﺮ‪ .‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ .‬ﺗـﻮ ﺧﻔﭽﻪ ﺑﺎﺷـﯽ و ﺑﯿﮑـﺎر ﺷـﺪ ز ﺗـﻮ ﺻـﺮاف ﺗﻮ ﺑـﺪره ﺑﺨﺸـﯽ و ﺑﯽ ﺷـﻐﻞ ﺷـﺪ ز ﺗﻮ وزان‪.‬‬ ‫ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ ||‪ .‬ﻣﻮﯾﯽ ﭼﻨـﺪ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ از زﻟﻒ و ﮐﺎﮐـﻞ ﮐﻪ ﯾﮑﺠـﺎ ﺟﻤﻊ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ و ﺑﺮ روي ﺟﻮاﻧﺎن ﺧﻮب ﺻﻮرت اﻓﺘـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨـﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻃﺮه‪ .‬ﻋﻘﺮﺑﮏ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬آن ﺧﻔﭽﻪ ﻣﺸﮏ ﺑﯿﺰ دﻟﺪار ﮐﺮده ﺳﺖ ﻣﺮا ﺑﻐﻢ ﮔﺮﻓﺘﺎر‪.‬‬ ‫ﻟﺒﯿﺒﯽ )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي ||(‪ .‬ﺷﺎخ درﺧﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻫﻤﻮار و راﺳﺖ رﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﭽﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َچ ‪ِ /‬چ[ )ِا( ﭼﻮب دﺳﺘﯽ ﮐﻮﭼﮏ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮ آن آﻫﻦ ﺳـﺮ ﺗﯿﺰ ﻧﺼﺐ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﻬﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺮاي راﻧـﺪن ﮔﺎو در دﺳﺖ دارﻧﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺗﺮﮐـﻪ از ﭼـﻮب ﯾـﺎ آﻫـﻦ ﮐـﻪ ﺑﺮاي زدن ﺑﮑـﺎر رود‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬ﺑﻔﺮﻣـﻮد داور ﮐـﻪ ﻣﯿﺨـﻮاره را ﺑﺨﻔﭽﻪ ﺑﮑﻮﺑﻨـﺪ ﺑﯿﭽـﺎره‬ ‫را‪.‬ﻋﻨﺼﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺨﺎﻓﮥ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع ص( ﻧﻌﺖ اﺳﺖ ﺑﺮاي زﻧﯽ ﮐﻪ آوازش ﭼﻨﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﯽ از ﺑﯿﻨﯽ ﺳـﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﺗﻮدﻣﺎﻏﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬اﻣﺮة ﺧﻔﺨﺎﻓﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺨﻔﮥ‪.‬‬



‫]َخ َخ َف[ )ع ِا( ﺑﺎﻧﮓ ﮐﻔﺘﺎر و ﺳﮓ وﻗﺖ ﺧﻮردن ||‪ .‬ﺻﺪاي ﺟﻨﺒﺎﻧﯿﺪن ﭘﯿﺮاﻫﻦ ﻧﻮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‬ ‫)از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺨﻮف‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﻣﺮﻏﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎزوﻫﺎ ﺑﺮﻫﻢ زﻧﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺪ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻒ ‪َ /‬خ َف[ )ع ﻣﺺ( ﺗﯿﺰ رﻓﺘﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﺑﺸـﺘﺎب رﻓﺘﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﻔﺪان‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧَﻔﺪان در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺪان‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع ﻣﺺ( ﺗﯿﺰ رﻓﺘﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪َ .‬ﺧَﻔﺪ‪َ .‬ﺧْﻔﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔﺪ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺪان‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺧﻔﺘﺎن‪ .‬ﺟﺒﻪ و ﺳﻼح در روز ﺟﻨﮓ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔﺘﺎن در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺪان‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 841‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]َخ َف[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺪد‪.‬‬



‫]ُخ ُد[ )ع ِا( ﺷـﺐ ﭘﺮه‪ُ .‬ﺧﻔـﺪود‪ .‬رﺟـﻮع ﺑـﻪ ﺧﻔـﺪود در اﯾـﻦ ﻟﻐﺘﻨـﺎﻣﻪ ﺷـﻮد ||‪ .‬ﻧـﺎم ﻣﺮﻏﯽ اﺳـﺖ ﻏﯿﺮ ﺷـﺐ ﭘﺮه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﺧﻔﺪود‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔﺪود در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺪود‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﺷﺐ ﭘﺮه‪ .‬ﺧﻔـﺪد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔـﺪد در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد ||‪ .‬ﻧﺎم ﻣﺮﻏﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﻏﯿﺮ ﺷﺐ ﭘﺮه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺧﻔﺪد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔﺪد در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺪه‪.‬‬



‫]َخ َد ‪ِ /‬د[ )ص( ﺧﻢ‪ .‬ﮐـﺞ‪ .‬ﮐﻮژ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔﺘﻪ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد ‪ :‬اﻣﺮوز ﻫﻤﯽ ﺿـﻌﯿﻒ ﺑﯿﻨﯽ اﯾﻦ‬ ‫ﻗﺎﻣﺖ ﺧﻔﺪهء ﻧﺰارم‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺰد ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺠﻬﺖ اﻣـﺎن دادن و ﭘﻨـﺎه دادن ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﻣﺰد ||‪ .‬ﺷﮑﺴـﺘﻦ ﭘﯿﻤﺎن و ﻏـﺪر ﮐﺮدن ﺑﺎ ﮐﺴـﯽ‪ُ .‬ﺧﻔﻮر‪َ .‬ﺧﻔﻮر‪ ،‬ﻣﻨﻪ‪:‬‬ ‫ﺧﻔﺮ ﺑﻪ ﺧﻔﻮرًا )ﺑﻔﺘـﺢ و ﺿﻢ ﺧـﺎء ||(‪ .‬وﻓـﺎ ﮐﺮدن ﺑﻌﻬـﺪ ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻔﺮ ﺑﻌﻬـﺪه ﺧﻔﺮًا ||‪ .‬ﻧﮕﺎﻫﺒﺎن و ﺑـﺪرﻗﻪ ﺷـﺪن و ﻧﮕﺎﻫـﺪاري ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد()‪» - (1) .(1‬ﺧﻔﺮ ﺑـﻪ« و »ﺧﻔﺮ ﻋﻠﯿﻪ« ﮐﻪ اوﻟﯽ ﺑـﺎ »ب « و دوﻣﯽ ﺑﺎ‬ ‫»ﻋﻠﯽ« ﻣﺘﻌﺪي ﻣﯿﺸﻮد ﺑﻬﻤﯿﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺮ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع اِﻣﺺ( ﻧﯿﮏ ﺷﺮم‪ .‬ﺷﺮﻣﮕﯿﻨﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺮ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع ﻣﺺ( ﻧﯿﮏ ﺷﺮﻣﮕﯿﻦ ﺷﺪن آن زن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻔﺮت اﻟﻤﺮأة ﺧﻔﺮًا‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از ﺑﻠﻮﮐـﺎت وﻻـﯾﺖ ﺧﻤﺴﻪء ﻓـﺎرس‪ .‬ﻃﻮل آن ‪54‬ﻫﺰار ﮔﺰ و ﻋﺮض آن ‪24‬ﻫﺰار ﮔﺰ‪ ،‬ﺣﺪ ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﺳﺮوﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺷﺮﻗﯽ ﻓﺴﺎ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺻـﯿﻤﮑﺎن‪ ،‬ﻏﺮﺑﯽ ﺧﻮاﺟﻪ و ﻣﯿﻤﻨﺪ‪ .‬آب و ﻫﻮا ﻣﻌﺘﺪل و ﺟﻤﻌﯿﺖ در ﺣﺪود ‪ 18000‬ﺗﻦ‪ .‬ﻣﺮﮐﺰ آن ﺧﻔﺮ‪ .‬ﻋﺪهء ﻗﺮي ‪) .45‬ﯾﺎدداﺷﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺣﻤﺪاﷲ ﻣﺴـﺘﻮﻓﯽ آرد‪ :‬ﺧﻔﺮ)‪ ،(1‬ﺷـﻬﺮي وﺳـﻂ اﺳﺖ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﮐﻮار ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل دارد و در آن ﺣـﺪود از آن ﻫﻮا ﺑﻬﺘﺮ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬آﺑﺶ ﮔﻮارﻧﺪه اﺳﺖ و زﻣﯿﻨﺶ ﻏﻠﻪ ﺑﻮم‪ .‬ﻣﯿﻮه ﻫﺎي ﺳﺮدﺳـﯿﺮي و ﮔﺮﻣﺴﯿﺮي ﻫﻤﻪ در او ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﯿﮑﻮ ﺑﻮد و ﻗﻠﻌﻪ اي ﻣﺤﮑﻢ دارد و‬ ‫آﻧﺮا ﺗﯿﺮﺧـﺪا ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و در او ﻧﺨﺠﯿﺮ ﮐﻮﻫﯽ و دﺷﺘﯽ ﻓﺮاوان ﺑﻮد‪) .‬از ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب چ ﻟﯿﺪن ص‪ .(116‬در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺑﺨﺸـﻬﺎي ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺟﻬﺮم ﺑﺤﺪود و ﻣﺸـﺨﺼﺎت زﯾﺮ‪ :‬ﺷـﻤﺎل ﺑﺨﺶ ﺳﺮوﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺎﺧﺘﺮ دﻫﺴﺘﺎن ﮐﻮار و ﻓﯿﺮوزآﺑﺎد‪،‬‬ ‫ﺟﻨﻮب ﺑﺨﺶ ﺻـﯿﻤﮑﺎن و ﮐﻮﻫـﮏ‪ ،‬ﺧـﺎور ﺑﺨﺶ ﮐﺮدﯾـﺎن‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺨﺶ در ﺷـﻤﺎل ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن واﻗﻊ و ﻫﻮاي آن در ﺣﻮزهء رودﺧـﺎﻧﻪء ﻗﺮه‬ ‫آﻏﺎج‪ ،‬ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي و ﻣﺎﻻرﯾﺎﺋﯽ و در ﻗﺴـﻤﺖ ﮐﻮه ﻫﺎي ﺳـﻔﯿﺪدار ﻣﻌﺘﺪل و ﺳﺎﻟﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﺪهء آب آن از رودﺧﺎﻧﻪء ﻗﺮه آﻏﺎج و ﭼﺸـﻤﻪ‬ ‫ﺳﺎرﻫـﺎي ﻣﺘﻌـﺪد و اﺣﯿﺎﻧًﺎ از ﻗﻨﺎت ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از‪ :‬ﻏﻼت‪ ،‬ﺑﺮﻧـﺞ‪ ،‬ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺒﺎت‪ ،‬ﻣﯿﻮه‪ ،‬ﺑﺎدام‪ ،‬ﺻـﯿﻔﯽ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ‬ ‫زراﻋﺖ‪ ،‬ﮐﺴﺐ و ﺑﺎﻏﺒﺎﻧﯽ و ﺻﻨﻌﺖ دﺳﺘﯽ آﻧﻬﺎ ﻗﺎﻟﯽ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺨﺶ از دو دﻫﺴﺘﺎن ﺑﻨﺎم ﺧﻔﺮ و ﮔﻮﮐﺎن ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه و ﻣﺠﻤﻮع ﻗﺮا‬ ‫و ﻗﺼﺒﺎت آن ‪ 45‬و ﺗﻌﺪاد ﻧﻔﻮس آن در ﺣﺪود ﻫﻔﺪه ﻫﺰار ﻧﻔﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮﮐﺰ ﺑﺨﺶ ﻗﺼـﺒﻪء ﺑﺎب اﻧﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ در دﻫﺴﺘﺎن ﺧﻔﺮ و ﮐﻨﺎر راه‬ ‫ﺷـﻮﺳﻪء ﺷـﯿﺮاز ﺑﻪ ﺟﻬﺮم ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿـﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪ .(7‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء ﻧﺎﺻـﺮي ﺷﻮد‪ - (1) .‬ﻧﺰﻫﺖ اﻟﻘﻠـﻮب آﻧﺮا‬ ‫»ﺧﺒﺮ« آورده‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از دو دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺨﺶ ﺧﻔﺮ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺟﻬﺮم ﺑﺤﺪود و ﻣﺸﺨﺼﺎت زﯾﺮ‪ :‬ﺷﻤﺎل ﮐﻮه ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ »ﮔﺮ« ﮐﻪ اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن را‬ ‫از ﺑﺨﺶ ﺳﺮوﺳﺘﺎن ﺟﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻨﻮب ﮐﻮه ﺳﻔﯿﺪار و ﺗﻨﮓ ﺗﺎدوان ﮐﻪ ﺣﺪ ﻓﺎﺻﻞ اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن ﺑﺎ ﮔﻮﮐﺎن و ﺟﻠﮕﻪء ﻣﯿﻤﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺎور‬ ‫ﺗﻨﮕﻪء ﻣﺨﮏ از ﺑﺎﺧﺘﺮ دﻫﺴﺘﺎن ﮐﻮار ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن ﻗﺴﻤﺖ ﺷﻤﺎل ﺑﺨﺶ را ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﻨﻄﻘﻪء آن در ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ‬ ‫و در ﺳﺎﯾﺮ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎ ﺟﻠﮕﻪ اﺳﺖ و رودﺧﺎﻧﻪء ﻗﺮه آﻏﺎج از وﺳﻂ آن ﺟﺎرﯾﺴﺖ‪ .‬ﻫﻮاي آن در ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﺟﻠﮕﻪ ﮔﺮم ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آب ﻣﺸﺮوب‬ ‫و زراﻋـﺘﯽ آن از رودﺧـﺎﻧﻪء ﻗﺮه آﻏـﺎج و ﭼﺸـﻤﻪ ﺳـﺎر و ﻗﻨـﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺼـﻮل آن ﻋﺒـﺎرت از ﻏﻼـت‪ ،‬ﺧﺮﻣـﺎ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺒـﺎت‪ ،‬ﺑـﺎدام‪ ،‬ﻣﯿﻮه و‬ ‫ﺣﺒﻮﺑﺎﺗﺴﺖ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻏﺒﺎﻧﯽ و ﮐﺴﺐ و ﺻﻨﻌﺖ دﺳﺘﯽ آﻧﻬﺎ ﻗﺎﻟﯽ ﺑﺎﻓﯽ و زﺑﺎن آﻧﻬﺎ ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻔﺮ از ‪ 37‬آﺑﺎدي ﮐﻮﭼﮏ‬ ‫و ﺑﺰرگ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ و در ﺣﺪود ‪ 15000‬ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ دارد‪ .‬ﻗﺮاي ﻣﻬﻢ آن ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از‪ :‬ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻬﺪان‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺠﺎن‪ ،‬آب ﺳـﺮد‪ ،‬ﺷـﻬﺮ ﺧﻔﺮ‪،‬‬ ‫آﺑﺎدﺷﺎﭘﻮر‪ ،‬ﺗﺎدوان‪ ،‬ﻓﺘﺢ آﺑﺎد‪ ،‬ﮐﺘﻪ‪ ،‬آﺳﻤﺎن ﺟﺮد و ﻋﻠﯽ آﺑﺎد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(7‬‬ ‫ﺧﻔﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎﻧﻬﺎي ﻣﺮﮐﺰي ﺑﺨﺶ ﻧﻄﻨﺰ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮐﺎﺷـﺎن‪ .‬واﻗﻊ در ‪7‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺧﺎور ﻧﻄﻨﺰ‪ ،‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ‬ ‫‪ 530‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ‪ 6‬رﺷـﺘﻪ ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑﺎت‪ ،‬اﺑﺮﯾﺸﻢ‪ ،‬ﻣﯿﻮه‪ ،‬ﺧﺮﺑﺰه‪ ،‬ﻫﻨﺪواﻧﻪ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و‬ ‫ﻗﺎﻟﯽ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ و دو ﻣﺰرﻋﻪ ﺟﺰء اﯾﻦ ده ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﻔﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از ﺑﺨﺶ ﺳـﻤﯿﺮم ﺑﺎﻻـ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷـﻬﺮﺿﺎ‪ .‬واﻗﻊ در ‪52‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑـﺎﺧﺘﺮي ﺳـﻤﯿﺮم ﻣﺘﺼـﻞ ﺑﺮاه ﻣﺎﻟﺮو ﺧﻔﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﯿﺒﺎﻧﯽ‪ ،‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و داراي ‪ 200‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑﺎت‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و‬ ‫ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﻗﺎﻟﯽ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو و ﯾﮏ ﺑﺎب دﺑﺴﺘﺎن و زﯾﺎرﺗﮕﻪ دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(10‬‬ ‫ﺧﻔﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم رودﺧﺎﻧﻪ اي اﺳﺖ در ﻓﺎرس‪ .‬ﺗﻮﺿﯿﺢ آﻧﮑﻪ‪ :‬ﭼﻮن رودﺧﺎﻧﻪء ﮐﻮار داﺧﻞ ﺑﻠﻮك ﺧﻔﺮ ﺷﻮد آﻧﺮا رودﺧﺎﻧﻪء ﺧﻔﺮ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬آب‬ ‫آن ﺷﯿﺮﯾﻦ و ﮔﻮاراﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺮات‪.‬‬



‫]َخ ِف[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج ﺧﻔﺮة و آن زن ﺷﺮﻣﮕﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔﺮه در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺮج‪.‬‬



‫]َخ َف ‪َ /‬خ َر[ )ِا( ﺳﺒﺰه و ﮔﯿﺎه ﺧﺮﻓﻪ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ و آﻧﺮا ﺑﻌﺮﺑﯽ ﺑﻘﻠﮥ اﻟﺤﻤﻘﺎء ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔﺮز در‬ ‫اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺮﺟﻪ‪.‬‬



‫]َخ َر َج[ )ع ِا( ﺣﺴﻦ ﻏﺬاء )||‪ .‬ص( ﺧﻮش ﻋﯿﺶ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺮز‪.‬‬



‫]َخ َف ‪َ /‬خ َر[ )ِا( ﺧﺮﻓﻪ‪ .‬ﺑﻘﻠـﮥ اﻟﺤﻤﻘـﺎء ﭘﺮﭘﻬﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ()‪ : (1‬ﺑﮕـﺎه ﻧﺎم ﺟﺴـﺘﻦ ﺗﯿﺮﺑﺎران ﭼﻨﺎن راﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮگ ﮔﻞ ﺑﻬﺎران‬ ‫ﺧﻔﺮز آﯾﺪ ﺗﺮا رﯾﮓ روﻧﺪه ﺛﻤﺮ آﯾﺪ ﺗﺮا ﺑﺤﺮ دﻣﻨﺪه‪).‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪ - (1) .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا آورده اﻧﺪ‪ :‬در ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ ﺧﻔﺮج آﻣﺪه اﺳﺖ‬ ‫و ﻏﻠـﻂ از ﮐـﺎﺗﺐ اﺳﺖ ﻧﻪ ﻣﺆﻟﻒ ﺑﺮﻫﺎن ﭼﻪ ﮐﺎﺗﺐ اوﻟﯽ ﺑﺮﻫﺎن ﻫﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﺆﻟﻒ ﻫﻢ وزﻧﯽ ﺑﺮاي ﮐﻠﻤﻪ آورده اﺳﺖ ﮔﻤﺎن ﺑﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯿﺎن دو ﮐﻠﻤﻪء ﺳﺠﻊ ﻫﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺤﻔﻮظ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺚ اﮔﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺮﻫﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ :‬اﻫﻮاز ﺑﺮ وزن ﺳﺮدار‪ ،‬ﮐﺎﺗﺐ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮده و ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﺑﺮ‬ ‫وزن ﺳـﺮﺑﺎز‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﻫﻢ ﺻﻮرت اوﻟﯽ ﮐﻠﻤﻪ را ﺣﺴﯿﻦ ﺧﻠﻒ ﺑﺎ ﺳﮑﻮن ﺛﺎﻧﯽ و ﻓﺘﺢ ﺛﺎﻟﺚ آورده‪ ،‬ﻣﺚ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﻔﺮز ﺑﺮ وزن ﻣﺨﺮج‪.‬‬ ‫و ﮐـﺎﺗﺐ اﺻـﻞ ﮐﻠﻤﻪ را ﻋﻮض ﮐﺮده ﺑﺮاي ﻣﺴـﺠﻊ ﺷـﺪن ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺧﻔﺮج ﺑﺮ وزن ﻣﺨﺮج ﯾﻌﻨﯽ زاء را ﺑـﺪل ﺑﺠﯿﻢ ﮐﺮده اﺳﺖ و در ﺻﻮرت‬ ‫دوﻣﯽ ﻫﻢ ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺮﻫﺎن آورده ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﺎﻫﺪ ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺮﺿﺾ‪.‬‬



‫ض[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﺮاة در ﺗﻬﺎﻣﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ از ﻣﻔﺮدات اﺑﻦ ﺑﯿﻄﺎر در ﮐﻠﻤﻪء اﺳﺐ(‪.‬‬ ‫]َخ ِف َ‬ ‫ﺧﻔﺮق‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ص( دﺷـﻨﺎﻣﯽ اﺳﺖ ﻣﺮ ﻓﺎرﺳـﯿﺎن را ﯾﻌﻨﯽ ﺳـﺴﺖ رگ و ﺑﯽ ﻏﯿﺮت و زﺷﺖ روي و ﺑﺪﺧﻮي‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ازﯾﻦ‬ ‫ﺧﻔﺮﻗﯽ)‪ (1‬ﻣﻮي ﮐﺎﻟﯿﺪه اي ﺑﺪي ﺳـﺮﮐﻪ ﺑﺮ روي ﻣﺎﻟﯿﺪه اي)‪ .(2‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ - (1) .‬در آﻧﻨﺪراج آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺑﺎﻟﮑﺴـﺮ و راي ﻣﻬﻤﻠﻪ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﻣﮑﺴﻮر ﺑﻤﻌﻨﯽ زﺷﺖ و ﺑﺪ از »ﻣﺪار« و »ﻣﺆﯾﺪ« و در ﮐﺸﻒ ﺑﻔﺘﺢ اول و ﺛﺎﻟﺚ و در ﻟﻄﺎﺋﻒ ﻧﯿﺰ ﺑﻔﺘﺢ اول و ﺳﻮم ﺑﻤﻌﻨﯽ زﺷﺖ و ﺑﺪﺧﻮ‬ ‫و در ﺳـﺮاج اﻟﻠﻐﺎت ﺧﻔﺮق ﺑﺎﻟﻔﺘـﺢ و راي ﻣﻬﻤﻠﻪ ﻣﻔﺘﻮح ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺑﯿﻐﯿﺮت و اﯾﻦ ﻣﻌﺮب ﺧﻔﺘﺮگ ﭼﻪ ﺧﻔﺖ‪ ،‬ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﻐﺎﯾﺖ ﻧﺮم و رگ‬ ‫ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻣﻌﺮوف و در اﯾـﻦ ﺻـﻮرت‪ ،‬ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺳــﺴﺖ و ﻧﺮم رگ و ﺑﯿﻐﯿﺮت اﺳـﺖ و ﺑﻌﻀــﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﮐـﻪ ﺑﺎﻟﻔﺘـﺢ ﻣﻌﺮب ﺧﻔﺮگ اﺳـﺖ و‬ ‫ﺧﻔﺮگ‪ ،‬ﻣﺨﻔﻒ ﺧﻔﺘﻪ رگ ﺑﺎﺷـﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺳـﺴﺖ رگ و ﺑﯿﻐﯿﺮت و ﺿـﻤﻪء ﺧﺎء را ﺑﻔﺘﺢ ﺑﺪل ﮐﺮده اﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ وزن ﻓﻌﻠﻞ ﺑﺎﻟﻀﻢ در ﮐﻼم‬ ‫ﻋﺮب ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪ - (2) .‬ن ل‪ :‬ﺑﺪان ﺳﺮﮐﻪ‪ .‬ﺑﺪي ﺳﺮﮐﻪ در روي‪) .‬ﺑﻮﺳﺘﺎن‪ ،‬چ ﯾﻮﺳﻔﯽ ص‪ 111‬ب ‪.(2207‬‬ ‫ﺧﻔﺮك‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﺑﺨﺸﻬﺎي زرﻗﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺷﯿﺮاز اﺳﺖ ﺑﺤﺪود و ﻣﺸﺨﺼﺎت زﯾﺮ‪ :‬ﺷﻤﺎل ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺳﯿﻮﻧﺪ و دﻫﺴﺘﺎن ﮐﻤﯿﻦ؛ ﺧﺎور‬ ‫دﻫﺴـﺘﺎن ﺗﻮاﺑـﻊ ارﺳـﻨﺠﺎن؛ ﺟﻨﻮب ارﺗﻔﺎﻋـﺎت ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸـﯿﺪ و ﮐﻮه رﺣﻤﺖ و دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺮودﺷﺖ؛ ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﺗﻨﮕﻪ و رودﺧـﺎﻧﻪء ﺳـﯿﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫دﻫﺴـﺘﺎن در ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري ﺑﺨﺶ واﻗﻊ اﺳﺖ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل‪ .‬آب ﻣﺸـﺮوب و زراﻋﺘﯽ آن از رودﺧﺎﻧﻪء ﺳـﯿﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺸـﻤﻪ ﺳﺎرﻫﺎ و‬ ‫ﻗﻨﻮاﺗﺴﺖ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻـت آن ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از‪ :‬ﻏﻼت‪ ،‬ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨـﺪ‪ ،‬ﻣﯿﻮه و ﻟﺒﻨﯿﺎت‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻏﺒﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮔﻠﻪ داري و ﮐﺴﺐ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺧﻔﺮك از ‪ 26‬آﺑﺎدي ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷـﺪه ﮐﻪ در ﺣـﺪود ‪ 7000‬ﻧﻔﺮ ﺳـﮑﻨﻪ دارد‪ .‬ﻗﺮاي ﻣﻬﻢ آن ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﺳـﯿﻮﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺳﯿـﺪان‪ ،‬ﻓـﺎروق‪ ،‬ﺣﺴﻦ آﺑـﺎد‪ ،‬اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ آﺑﺎد‪ ،‬ﮐﺮه ﺗﺎوي‪ ،‬ﻋﺒﺎس آﺑﺎد و ﻣﺤﻤﻮدآﺑﺎد‪ .‬راه ﺷﻮﺳﻪء ﺷـﯿﺮاز ﺑﻪ اﺻـﻔﻬﺎن از ﺑﺎﺧﺘﺮ و راه ﻓﺮﻋﯽ‬ ‫ﺗﺨﺖ ﻃﺎووس ﺑﻪ ﺗﻮاﺑﻊ ارﺳـﻨﺠﺎن از وﺳﻂ اﯾﻦ دﻫﺴﺘﺎن ﻣﯽ ﮔﺬرد‪ .‬ﻃﻮاﯾﻒ ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻬﯽ ﻋﺮب در اﻃﺮاف آن ﯾﯿﻼق دارﻧﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(7‬‬ ‫ﺧﻔﺮك ﺳﻔﻠﯽ‪.‬‬



‫س ﻻ[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از ﺑﻠﻮﮐﺎت ﻓﺎرس اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮ رأي ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء ﻧﺎﺻﺮي درازاي آن ﺷﺶ ﻓﺮﺳﺦ و ﻧﯿﻢ و ﭘﻬﻨﺎي آن از‬ ‫ك ُ‬ ‫]َخ َر ِ‬ ‫دﺷﺖ دال ﺗﺎ ﻋﻤﺎدآﺑﺎد ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﭽﻬﺎر ﻓﺮﺳﺦ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺮك ﻋﻠﯿﺎ‪.‬‬



‫ك ُﻋْﻞ[ )ِاخ( از ﺑﻠﻮﮐﺎت ﻓﺎرس و ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء ﻧﺎﺻﺮي‪ :‬درازاي آن ﻫﻔﺖ ﻓﺮﺳﺦ و ﻧﯿﻢ و ﭘﻬﻨﺎي ﺑﺪو ﻓﺮﺳﺦ ﻧﺮﺳﺪ‪.‬‬ ‫]َخ َر ِ‬ ‫ﺧﻔﺮگ‪.‬‬



‫]َﺧَﺮ[ )ص( ﺳﺴﺖ رگ‪ .‬ﺑﯽ ﻏﯿﺮت‪ .‬ﺧﻔﺮق‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔﺮق در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺮﮔﺎن‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِا( ﻓﺮوﻣﺮدن دم در ﻋﺮوق ﺑﺴــﺒﺐ ﻣﺮﺿــﯽ ﯾـﺎ ﺻــﺪﻣﺘﯽ‪) .‬آﻧﻨــﺪراج ||(‪ .‬ﺧﭙـﻪ ﮐﺮدن ﺑﻄﻨـﺎﺑﯽ و رﺳــﻨﯽ‪ .‬ﺧﻔﻘـﺎن ﻣﻌﺮب آﻧﺴـﺖ‪.‬‬ ‫)آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺮ ﮔﻨﺒﺪ‪.‬‬



‫]َخ ُﮔْﻢ َب[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻓﺎرس در ﭼﻬﺎرﻓﺮﺳﺨﯽ داراب‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺮﻧﺞ‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِا( ﮐـﺎﺑﻮس‪ .‬ﺧﻔﺘـﮏ ﻋﺒﺪاﻟﺠﻨـﮥ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔـﺞ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد )||‪ .‬ص( زﺷﺖ و ﺑـﺪ ‪:‬‬ ‫ﺧﺮي ﺑــﺪﻧﮋادي ﺧﺮي ﺑــﺪﻃﺒﯿﻌﺖ ﺧﺮي ﺧﻔﺘــﻪ ﺑﺎﻻــ و ﺧﻔﺮﻧــﺞ ﻣﻨﻈﺮ‪.‬ﻋﻤﻌــﻖ‪ .‬ﮐﺰ ﮐﺠــﺎ آوردﻣــﺖ اي ﺑــﺪﻧﯿﺖ ﮐــﻪ از آن آﯾــﺪ ﻫﻤﯽ‬ ‫ﺧﻔﺮﻧﺠﯿﺖ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺮﻧﺞ‪.‬‬



‫]َخ َف َن[ )ع ص( ﻧﺮم و ﻧﺎزك‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺮة‪.‬‬



‫]ُخ َر[ )ع ِا( ﻋﻬﺪ و ﭘﯿﻤﺎن ||‪ .‬ﭘﻨﺎه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺮة‪.‬‬



‫]َخ ِف َر[ )ع ص( ﺷﺮﻣﮕﯿﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬اﻣﺮأة ﺧﻔﺮة‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧﻔﺎﺋِﺮ‪ ،‬ﺧﻔﺮات‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺮة‪.‬‬



‫]ُخ َف َر[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺑـﺪرﻗﻪ ﮐﻨﻨـﺪه‪ .‬ﻣﺸـﺎﯾﻌﺖ ﮐﻨﻨـﺪه ||‪ .‬ﻧﮕﺎﻫﺒﺎن‪ .‬ﻫﻤﺮاه‪ .‬ﻣﺤﺎﻓﻆ‪ .‬ﻣﺤﺎﻓﻆ در راه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺮه‪.‬‬



‫]َخ َر[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ﮐـﻮﻫﻤﺮه ﺳـﺮﺧﯽ‪ .‬ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷـﯿﺮاز واﻗـﻊ در ‪102‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺑـﺎﺧﺘﺮ ﺷـﯿﺮاز و‬ ‫‪66‬ﻫﺰارﮔﺰي راه ﻓﺮﻋﯽ ﺷـﯿﺮاز ﺑﺴـﯿﺎخ‪ .‬ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘـﺪل اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼـﻮل آن ﻏﻼـت و ﻟﺒﻨﯿـﺎت و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ‬ ‫زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و راﻫﺶ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(7‬‬ ‫ﺧﻔﺮي‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻗـﺎﻟﯽ ﺳـﺘﺒﺮ ‪ :‬ﮐﺸـﯿﺪه ﺑﺖ و ﺷـﺎل و ﺧﻔﺮي رده ﻣﻼي ﻣﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺮﻫﻢ زده‪.‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري‪ .‬وﺟﻮد ﭘﻨﺒﻪ ﺑﻤﺨﻔﯽ ﭼﻮ ﺑﺎد در ﻗﻔﺲ اﺳـﺖ‬ ‫وﻟﯽ ﺑﮑﺎﺳﺮ و ﺧﻔﺮي ﭼﻮ آب در ﻏﺮﺑﺎل‪ .‬ﻧﻈﺎم ﻗﺎري‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺮي‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎﻣﺶ ﺷـﻤﺲ اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ و ﺷـﻬﺮﺗﺶ ﺧﻔﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﻟﺪش ﺧﻔﺮ ﻓﺎرس ﺑﻮد‪ .‬او ﮐﻪ ﺑﻨﺎم ﻓﺎﺿﻞ ﺧﻔﺮي ﻧﯿﺰ ﻣﻌﺮوف‬ ‫اﺳﺖ ﺳﺎﻟﻬـﺎ ﺷﺎﮔﺮدي ﺳـﻌﺪاﻟﺪﯾﻦ ﺗﻔﺘﺎزاﻧﯽ ﮐﺮد و ﺻﺎﺣﺐ ﺣﻮاﺷـﯽ و ﺷـﺮوح ﭼﻨـﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺖ ﺷـﺮح ﺗـﺬﮐﺮه ﺧﻮاﺟﻪ‬ ‫ﻧﺼﯿﺮاﻟﺪﯾﻦ ﻃﻮﺳﯽ ﮐﻪ ﺑﺴﺎل ‪ 932‬ه ‪.‬ق‪ .‬از ﺗﺤﺮﯾﺮ آن ﻓﺎرغ ﺷﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺮﯾﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ ﺑﯿﮏ ﻓﺮﺳـﻨﮕﯽ ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﺗﻞ ﺑﯿﻀﺎ و ﺑﺪاﻧﺠﺎﺳﺖ ﻗﺒﺮ ﻋﺎرف ﻣﺤﻘﻖ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﯿﻀﺎوي ﮐﻪ از ﺑﺰرﮔﺎن ﻣﺸﺎﯾﺦ‬ ‫ﺑﻮد و ﭘﺎدﺷـﺎه زﻣـﺎن اﻣﯿﺮ ﻋﻀﺪاﻟـﺪوﻟﻪ دﯾﻠﻤﯽ او را ﮔﺮاﻣﯽ ﻣﯽ داﺷـﺘﻪ و اﻏﻠﺐ ﺑﺨـﺪﻣﺘﺶ ﻣﯽ رﺳـﯿﺪه و از او ﻃﻠﺐ وﻋـﻆ و ﻧﺼـﯿﺤﺖ ﻣﯽ‬ ‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺮﯾﻖ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻧـﺪاﻣﺖ )||‪ .‬ص( زﺷﺖ و ﺑـﺪﻫﯿﮑﻞ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﻌﺸﻮق ﮐﺴـﯽ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺧﻮﻧﻬﺎ و ﺧﻔﺮﯾﻘﻬﺎ‬ ‫ﻣﺸﺘﺮك اﺳﺖ وﻟﯽ ﻋﺎﺷﻖ ﺑﺠﺰ ﺧﻮﺑﯽ از او ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﻧﻤﯽ ﺑﯿﻨﺪ‪) .‬ﻓﯿﻪ ﻣﺎ ﻓﯿﻪ ||(‪ .‬ﺷﺮﻣﮕﯿﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺰدو‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ِا( ﺟﻌﻞ‪ .‬ﺧﺒﺰدوك‪ .‬ﺧﺒﺰدو‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺰدو در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺰدوك‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ِا( ﺟﻌﻞ‪ .‬ﺧﺒﺰدو‪ .‬ﺧﺒﺰدوك‪ .‬ﺧﻔﺰدو‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺒﺰدو‪ ،‬ﺧﺒﺰدوك و ﺧﻔﺰدو در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺲ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﮐﻢ ﺧﻮردن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬وﯾﺮان ﺳﺎﺧﺘﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬زﺷﺖ ﮔﻔﺘﻦ ||‪ .‬اﻧﺪك ﯾﺎ ﺑﺴـﯿﺎر آب رﯾﺨﺘﻦ در ﺷﺮاب ||‪ .‬رﯾﺸﺨﻨﺪ ﮐﺮدن و اﺳﺘﻬﺰاء ﻧﻤﻮدن‪ .‬ﻣﻨﻪ‪:‬‬ ‫ﺧﻔﺲ ﻓﻼﻧًﺎ ||‪ .‬ﻏﺎﻟﺐ آﻣﺪن در ﮐﺸﺘﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻔﺲ زﯾﺪًا‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺴﯿﺪن‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ﻣﺺ( ﺧﻔﺘﻦ‪ .‬ﺧﺴﺒﯿﺪن ‪ :‬اﮔﺮ ز ﮔﺮدش ﺟﺎﻓﯽ ﻓﻠﮏ ﻫﻤﯽ ﺗﺮﺳﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺴﺎن ﺳﺘﻮران ﭼﺮا ﻫﻤﯽ ﺧﻔﺴﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺴﯿﺪه‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ( ﺧﻮاﺑﯿﺪه ||‪ .‬ﻣﺎﯾﻞ‪ .‬ﺧﻔﺘﻪ ‪ :‬اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ] ﻣﻨﻄﻘﮥ اﻟﺒﺮوج [ﺧﻔﺴﯿﺪه اﺳﺖ از ﻣﻌﺪل اﻟﻨﻬﺎر‪) .‬اﻟﺘﻔﻬﯿﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺶ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﭼﯿﺰي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺶ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج اﺧﻔﺶ و ﺧﻔﺸﺎء‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺶ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع ِا( ﺧﺮدي ﭼﺸﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻋﻠﺘﯽ ﺑﯽ درد در ﭘﻠﮑﻬﺎي ﭼﺸﻢ ||‪ .‬ﻋﻠﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺸﺐ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﯿﻨـﺪ ﺗﺎ ﺑﺮوز و‬ ‫در اﺑﺮ ﺗﺎ روز ﺻﺎف ﺑﯽ اﺑﺮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﯿﻤﺎرﯾﯽ در ﭼﺸﻢ و آن رﻗﯿﻖ و ﺿـﻌﯿﻒ ﺑﻮدن ﻗﺮﻧﯿﻪ و ﻋﻨﺒﯿﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﻧﻮر در ﻫﺮ دو ﻓﺮوﺷﻮد‬ ‫و ﭘﯿﺶ ﺑﻌﻀﯽ اﻃﺒﺎء ﺿﻌﻒ ﺑﯿﻨﺎﺋﯽ ﺑﺎ ﻧﻢ و ﺗﺮي ﻣﮋه‪ .‬روزﮐﻮري‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺶ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع ﻣﺺ( ﺧﺮد ﮔﺮدﯾـﺪن ﭼﺸـﻢ ﻫـﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد ||(‪ .‬ﻣﺒﺘﻠﯽ ﮔﺸـﺘﻦ‬ ‫ﺑﻀﻌﻒ ﺑﺼﺮ ||‪ .‬ﺧﺮد ﺑﻮدن ﭘﯿﺶ ﮐﻮﻫﺎن ﺷﺘﺮ و دراز ﻧﺸﺪن آن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 842‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﻔﺸﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﻣـﺆﻧﺚ اﺧﻔﺶ و آن زﻧﯽ اﺳـﺖ ﮐﻪ داراي ﺧﻔﺶ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﻔﺶ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺾ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع اِﻣﺺ( ﺗﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬آﺳﺎﻧﯽ ﻋﯿﺶ‪) .‬ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻫﻢ ﻓﯽ ﺧﻔﺾ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻌﯿﺶ )||‪ .‬ص‪ِ ،‬ا( زﻣﯿﻦ ﭘﺴﺖ و ﻧﺮم‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺾ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺑﻠﻨــﺪ ﻧﮑﺮدن آواز‪ .‬ﻣﻨـﻪ‪ :‬ﺧﻔﺾ اﻟﺮﺟـﻞ ﺻـﻮﺗﻪ ﺧﻔﻀـﺎ ||‪ .‬ﺧـﻮار ﮐﺮدن ﺧــﺪا ﮐـﺎﻓﺮ را‪ .‬ﻣﻨـﻪ‪ :‬ﺧﻔﺾ اﷲ اﻟﮑـﺎﻓﺮ ||‪ .‬ﻣﻘﯿﻢ‬ ‫ﮔﺮدﯾـﺪن در ﻣﺤـﻞ و ﺟـﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻔﺾ ﺑﺎﻟﻤﮑـﺎن ||‪ .‬ﻧﺮم رﻓﺘﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪:‬‬ ‫ﺧﻔﺾ ﻓﻼن ||‪ .‬ﺧﻮش ﮔﺮدﯾـﺪن زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻔﺾ اﻟﻌﯿﺶ‪.‬‬ ‫||ﺗﻮاﺿﻊ ﮐﺮدن و ﻓﺮوﺗﻨﯽ ﮐﺮدن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ :‬و اﺧﻔﺾ ﻟﻬﻤﺎ ﺟﻨﺎح اﻟـﺬل‬ ‫ﻣﻦ اﻟﺮﺣﻤـﮥ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(17/24‬ﻓﺮوﺗﻨﯽ و ﺗﻮاﺿﻊ ﮐﻦ ﺑـﺎ اﯾﺸـﺎن ||‪ .‬ﭘـﺎﯾﯿﻦ آوردن‪ .‬ﻓﺮوﻧﻬـﺎدن‪ .‬ﭘﺴﺖ ﮐﺮدن‪) .‬زﻣﺨﺸـﺮي(‪ .‬ﺿـﺪ رﻓﻊ و ﺑﻠﻨﺪ‬ ‫ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺗﻮ ﺑﮑﺪﺧﺪاﯾﯽ ﻗﯿﺎم ﮐﻨﯽ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺣﻞ و ﻋﻘﺪ و ﺧﻔﺾ و رﻓﻊ و اﻣﺮ و ﻧﻬﯽ ﺑﺘﻮ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﺪ‬ ‫ﭼﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﯽ ﺗﻮ ﺧﯿﺮ ﻣﺤﺾ را ﻫﯿﻦ ﺗﻮ رﻓﻌﯽ ﮐﻢ ﺷـﻤﺮ آن ﺧﻔﺾ را‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺧﻔﺾ و رﻓﻊ روزﮔـﺎر ﺑـﺎ ﮐﺮب ﻧﻮع دﯾﮕﺮ ﻧﯿﻢ روز و ﻧﯿﻢ‬ ‫ﺷﺐ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي ||‪ .‬ﮐﺴـﺮه دادن ﮐﻠﻤﻪ‪ .‬ﺟﺮ دادن ﮐﻠﻤﻪ در اﻋﺮاب‪ .‬ﺧﻔﺾ در اﻋﺮاب ﺑﻤﻨﺰﻟﻪء ﮐﺴـﺮ اﺳﺖ در ﺑﻨـﺎ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻔﺾ اﻟﮑﻠﻤـﮥ اﻟﺤﺮف ﺧﻔﻀـًﺎ ||‪ .‬ﺧﺘﻨﻪ ﮐﺮدن دﺧﺘﺮ را ﺧـﺎص اﺳﺖ ﺑﺰﻧـﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﺧﺘﺎن زﻧﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻔﻀﺖ اﻟﺠﺎرﯾـﮥ‪) .‬ﻣﺠﻬﻮ( ‪ :‬ﻋﻦ اﻟﺼﺎدق ﻋﻠﯿﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل‪ :‬ﻧﻘﺐ اذن اﻟﻐﻼم ﻣﻦ اﻟﺴﻨﻪ و ﺧﺘﺎﻧﻪ ﻟﺴﺒﻌﮥ اﯾﺎم ﻣﻦ اﻟﺴﻨﻪ و ﺧﻔﺾ اﻟﻨﺴﺎء ﻣﮑﺮﻣﮥ و ﻟﯿﺴﺖ ﻣﻦ اﻟﺴﻨﮥ‪) .‬ﻣﮑﺎرم اﻻﺧﻼق ﻃﺒﺮﺳﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﺾ ﺟﻨﺎح‪.‬‬



‫ض َج[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﺮ ﮔﺴﺘﺮدن‪) .‬ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء ||(‪ .‬ﺗﻮاﺿﻊ ﮐﺮدن‪ .‬ﻓﺮوﺗﻨﯽ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﺧﻔﻊ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺳـﺮ ﺑﺮﮔﺸـﺘﻦ ||‪ .‬اﻓﺘﺎدن از ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ و ﺟﺰ آن ||‪ .‬زدن ﺑﺸﻤﺸﯿﺮ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻔﻌﻪ ﺑﺎﻟﺴﯿﻒ ||‪ .‬ﺳﻮﺧﺘﻦ ﺟﮕﺮ از ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﺻﯿﻐﻪ ﺑﺼﻮرت ﻣﺠﻬﻮل اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﺸﻮد ||‪ .‬ﺟﻨﺒﯿﺪن ﭘﺮده و ﺟﺎﻣﻪ آوﯾﺨﺘﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻔﻊ اﻟﺴﺘﺮ و اﻟﺜﻮب اﻟﻤﻌﻠﻖ ﻓﯽ اﻟﻬﻮاء ﺧﻔﻌـًﺎ و ﺧﻔﻌﺎﻧـًﺎ ||‪ .‬ﻣﺴﺘﺮﺧﯽ ﮔﺮدﯾـﺪن ﻣﻔﺎﺻـﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‬ ‫)از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻔﻌﺖ اﻟﻤﻔﺎﺻﻞ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻊ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع ِا( اﺳﺘﺮﺧﺎي ﻣﻔﺎﺻﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻌﺎن‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼـﺪر دﯾﮕﺮي اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺧﻔـﻊ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔﻊ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧـﺎﻣﻪ ﺷﻮد )||‪ِ .‬ا( اﺳﺘﺮﺧـﺎي ﻣﻔﺎﺻـﻞ‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪َ .‬ﺧَﻔﻊ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔﻊ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻖ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺟﻨﺒﯿـﺪن ﻋﻠﻢ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻔﻘﺖ اﻟﺮاﯾـﮥ ﺧﻔﻘـًﺎ و ﺧﻔﻘﺎﻧـًﺎ ||‪ .‬ﻃﭙﯿـﺪن دل‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻔﻖ اﻟﻘﻠﺐ ||‪ .‬ﺟﻨﺒﯿـﺪن ﺳـﺮاب‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ||(‪.‬‬ ‫ﺑﺎﻧـﮓ ﮐﺮدن ﻧﻌـﻞ ﮐـﻪ از رﻓﺘـﻦ ﺑﺰﻣﯿـﻦ ﺑﺮآﯾــﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﻓﺮوﺑﺮدن ﻧﺮه در ﻓﺮج‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﺗﻐﯿﯿﺐ اﻟﻘﻀـﯿﺐ ﻓﯽ اﻟﻔﺮج‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬ﺑﻪ دره ﯾﺎ ﭼﯿﺰي‬ ‫ﭘﻬﻦ ﮐﺴـﯽ را زدن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﺷـﻼق زدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬درﺧﺸـﯿﺪن ﺑﺮق در‬ ‫ﺟﺴـﺘﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺑﺎﻧﮓ ﮐﺮدن ﺑﺎد ||‪ .‬آﻫﺴـﺘﻪ زدن ﺑﺸﻤﺸـﯿﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬زﺧﻤﯽ ﺳﺒﮏ زدن‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻖ‪.‬‬



‫]َخ ِف[ )ع ص( اﺳﺐ ﺑﺎرﯾﮏ ﻣﯿﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻓﺮس ﺧﻔﻖ‪ .‬ج‪ِ ،‬ﺧﻔﺎق‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻖ‪.‬‬



‫]ُخ َف[ )ع ص( اﺳﺐ ﺑﺎرﯾﮏ ﻣﯿﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪ِ ،‬ﺧﻔﺎق‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻖ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع ﻣﺺ( َﺧﻔﻖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺿﺮورت ﺷﻌﺮ ﺑﺠﺎي َﺧﻔﻖ َﺧَﻔﻖ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﻗﻮل‪ :‬ﻣﺸﺘﺒﻪ اﻻﻋﻼم ﻟﻤﺎع اﻟﺨﻔﻖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻘﺎت‪.‬‬



‫]َخ ‪ُ /‬خ ِف ‪َ /‬ف[ )ع ِا( ِج َﺧِﻔَﻘﻪ و َﺧَﻔَﻘﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧِﻔﻘﻪ و َﺧَﻔَﻘﻪ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻘﺎن‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع ﻣﺺ( ﺟﻨﺒﯿـﺪن ﻋﻠﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﺧﻔﻖ ‪ :‬ﺗـﺎ ﺧﻔﻘﺎن ﻋﻠﻢ ﺧﻨـﺪهء‬ ‫ﺷﻤﺸـﯿﺮ دﯾـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ز ﻫﯿﺒﺖ ﺗﻮ دل ﺷـﯿﺮ آﺳـﻤﺎن ﻫﻤﻪ وﻗﺖ ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ ﺷـﯿﺮ ﻋﻠﻢ روز ﺑـﺎد در ﺧﻔﻘـﺎن‪ .‬ﮐﻤﺎل اﻟـﺪﯾﻦ اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ‪ .‬ﺗﺎ راﯾﺎت‬ ‫ﻇﻔﺮﻧﮕﺎر ﻧﺼـﺮت ﭘﯿﮑﺎر ﻣﺎﺣﻔﻬﺎ اﷲ ﺑﺎﻟﻨﺼﺮ ﺑﺮ ﺣﺪود ﻣﻤﺎﻟﮏ ارﻣﻦ ﺧﻔﻘﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔﻖ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ‬ ‫ﻧـﺎﻣﻪ ﺷـﻮد ||‪ .‬ﻃﭙﯿـﺪن دل‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﺟﺴـﺘﻦ دل‪ :‬ﺧﻔﻘـﺎن؛ ﻃﭙﯿـﺪن دل را ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء‬ ‫ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ ||(‪ .‬ﻃﭙﯿﺪن ﺳﺮاب‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻘﺎن‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع ِا( ﻃﭙﺶ دل‪ .‬ﺗﭙﺶ دل‪ .‬ﺣﺮﮐﺖ اﺧﺘﻼـﺟﯽ ﮐﻪ ﻋـﺎرض ﻗﻠﺐ ﺷـﻮد ﭼـﻮن ﻟﺮزه اي ﮐﻪ در ﻧـﻮﺑﻪ ﻋـﺎرض ﺗﻤـﺎم ﺗﻦ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺣﺮﮐﺖ اﺧﺘﻼﺟﯿﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎرض ﻗﻠﺐ ﺷﻮد ﺑﺴـﺒﺐ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ آزار آن ﺷﻮد‪ .‬ﻗﺮﺷـﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﻣﻘﺼﻮد‬ ‫ﻣـﺎ در اﯾﻦ ﻣﻮرد از ﻟﻔـﻆ اﺧﺘﻼـج ﻣﻔﻬﻮم آن ﻧﯿﺴﺖ و اﺧﺘﻼـج‪ ،‬ﺣﺮﮐﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎرض ﻣﯿﺸﻮد ﻗﻠﺐ را ﺑﺴـﺒﺐ ﭼﯿﺰي از ﺑﺎد ﮐﻪ در ﻗﻠﺐ‬ ‫ﺟـﺎي ﻣﯿﮕﯿﺮد و ﺗـﺎ ﻣﺨﺮﺟﯽ ﻧﯿﺎﺑـﺪ ﺑﯿﺮون ﻧﺮود‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ زﯾـﺎد ﮔﺮدد ﺑﻘﻠﺐ ﺣﺮﮐﺖ ارﺗﻌـﺎدﯾﻪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﮐﻪ ﻋﺎرض ﻣﯽ ﮔﺮدد اﻋﻀﺎء را‬ ‫ﻫﻨﮕـﺎم ﻋـﺎرﺿﻪ ﻧـﺎﻓﺾ و ﻫﻤﭽﻨـﺎﻧﮑﻪ اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﺣـﺎدث ﻣﯿﺸﻮد ﺑﺴـﯿﻼن ﻣـﺎده ردﯾﺌﻪ ﻋﻔﻨﻪ ﺑﺮ اﻋﻀﺎء و ﺑﺮاي دﻓﻊ آن ﺑﻠﺮزد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﺴـﺖ‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻔﻘﺎن ﮐﻪ ﻋﺎرض ﻣﯿﺸﻮد ﺑﺮاي رﺳـﯿﺪن ﭼﯿﺰي آزاررﺳﺎﻧﻨـﺪه ﺑﺮ ﻗﻠﺐ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻠﺮزه درآﯾﺪ ﺑﺮاي دﻓﻊ ﻣﻮذي ﻟﺮزﺷـﯽ از ﭘﯽ ﻫﻢ‪) .‬از‬ ‫ﮐﺸﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت ﻓﻨﻮن(‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﻌﺮب ﺧﭙﻪ و ﺧﭙﮕﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﭼﺮخ ﭼﻮ ﻻﻟﻪ ﺑـﺪل در ﺧﻔﻘﺎن رﻓﺘﻪ ﺻـﻌﺐ‬ ‫دﻫﺮ ﭼﻮ ﻧﺮﮔﺲ ﺑﭽﺸﻢ در ﯾﺮﻗـﺎن ﻣﺎﻧـﺪه زار‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬در ﯾﺮﻗـﺎن ﭼﻮ ﻧﺮﮔﺴـﯽ در ﺧﻔﻘﺎن ﭼﻮ ﻻﻟﻪ اي ﻧﺮﮔﺲ ﭼﺎك ﺟﺎﻣﻪ اي ﻻﻟﻪ ﺧﺎك‬ ‫ﺑﺴﺘﺮي‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﮕﯿﺮد از ﻃﭙﺶ ﺗﯿﻎ وز اﻣﺘﻼي ﺧﻼف دل زﻣﯿﻦ ﺧﻔﻘﺎن و دم زﻣﺎﻧﻪء ﻓﻮاق‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻻﻟﻪ ز ﺗﻌﺠﯿﻞ ﮐﻪ ﺑﺸﺘﺎﻓﺘﻪ از ﺗﭙﺶ دل‬ ‫ﺧﻔﻘـﺎن ﯾـﺎﻓﺘﻪ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬در راه ﭼﻨﯿﻦ ﻗﻮﻣﯽ ﻋﻄـﺎر ﺑﯿـﺎن ﮐﺮده ﺟﺎﻧﺶ ﺑﻠﺐ اﻓﺘﺎده در دل ﺧﻔﻘﺎن ﻣﺎﻧـﺪه‪ .‬ﻋﻄﺎر‪ .‬در ﻧﮕﺮ آﺧﺮ ﮐﻪ ز ﺳﻮز دﻟﻢ‬ ‫ﭼﻮن دل آﺗﺶ ﺧﻔﻘـﺎن ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪.‬ﻋﻄـﺎر‪ .‬ﭼﻮن ﺟﺎن ﻓﺮﯾـﺪ در ﺗﻮ ﻣﺤﻮ اﺳﺖ دل در ﺧﻔﻘﺎن ﮐﺠﺎت ﺟﻮﯾﻢ‪.‬ﻋﻄﺎر‪ .‬ﺗﺮﻧﺠﺒﯿﻦ وﺻﺎﻟﻢ ﺑـﺪه ﮐﻪ‬ ‫ﺷﺮﺑﺖ ﻣﺼـﺮ ﻧﻤﯿﺪﻫـﺪ ﺧﻔﻘﺎن ﻓﺆاد را ﺗﺴـﮑﯿﻦ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﻧﺎﺧﻦ ﺗـﺪﺑﯿﺮ را ﺧﻔﻘﺎن دﻟﺘﻨﮕﯽ ﺷـﮑﺴﺖ ﻋﻘـﺪهء ﻣﻦ واﻧﺸـﺪ ﭼﻮن ﻏﻨﭽﻪ از اﻇﻔﺎر‬ ‫ﻃﯿﺐ‪ .‬ﻣﯿﺮﻣﺤﻤـﺪ اﻓﻀـﻠﯽ )از آﻧﻨﺪراج()‪ - (1) .(1‬ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻨـﺪراج ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻓﺎرﺳـﯽ زﺑﺎﻧﺎن آﻧﺮا ﺑﺴـﮑﻮن »ﻓﺎء« اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪،‬‬ ‫ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ در ﻣﯿـﺎن ﻓﻮق ﮔـﺬﺷﺖ و ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬زﻟﻒ از ﺗﺸﺒﯿﻬـﺎت آﻧﺴﺖ و اﺷـﻌﺎر زﯾﺮ را ﺷﺎﻫـﺪ ﻣﯽ آورد‪ :‬ﻫﻨﮕـﺎم ﻓﻐﺎن ﭘﯿﭽﺶ زﻟﻒ‬ ‫ﺧﻔﻘﺎﻧﻢ ﺑﺮﻃﺮهء ﺷﺎداﺑﯽ آواز ﮐﻨﺪ ﻧﺎز‪ .‬ﻃﺎﻟﺐ آﻣﻠﯽ‪ .‬ﺑﯽ ﺟﻨﻮن ﻣﻐﺰ ﻓﻐﺎن ﺑﯽ ﻧﻤﮏ اﺳﺖ ﭼﯿﻦ ﺑﺰﻟﻒ ﺧﻔﻘﺎن ﺑﯽ ﻧﻤﮏ اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺎﻟﺐ آﻣﻠﯽ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ در اﯾﻦ ﻣﻮارد ﮐﻪ زﻟﻒ از ﺗﺸﺒﯿﻬﺎت آن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻔﻘﺎن ﺑﻤﻌﻨﺎي ﻃﭙﯿﺪن اﺳﺖ ﻧﻪ ﻃﭙﯿﺪن دل‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻘﺎن دار‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﻔﻘـﺎن دارﻧـﺪه‪ .‬ﻃﭙﺶ دل دارﻧـﺪه‪ .‬ﻧﻔﺲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ‪ :‬ﺧﯿـﮏ اﺳﺖ زﻧﮕﯽ ﺧﻔﻘـﺎن دار ﮐﺰ ﺟﮕﺮ وﻗﺖ دﻫـﺎن ﮔﺸﺎ ﻫﻤﻪ‬ ‫ﺻﻔﺮا ﺑﺮاﻓﮑﻨﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻘﺎن ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(دل ﺑﻪ ﻃﭙﺶ اﻓﺘـﺎدن‪ .‬ﻃﭙﯿـﺪن دل ‪ :‬زﻧﻬـﺎر از آن دﺑـﺪﺑﻪء ﮐﻮس رﺣﯿﻠﺖ ﭼﻮن راﯾﺖ ﻣﻨﺼﻮر ﭼﻪ دﻟﻬﺎ ﺧﻔﻘﺎن‬ ‫]َخ َف َ‬ ‫ﮐﺮد‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻏﺰﻟﯿﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻘﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﻔﻘﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻘﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َق[ )ع ِا( آﻧﭽـﻪ ﺑـﻮي زﻧﻨــﺪ ﻣﺎﻧﻨــﺪ ﺗﺴــﻤﻪ و روده و دره و ﺟﺰ آن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻــرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺑﯿﺎﺑﺎن اﻣﻠﺲ ﺳﺮاب دار‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻘﮥ‪.‬‬



‫]َخ ِف َق[ )ع ص( ﺑﺎرﯾـﮏ ﻣﯿـﺎن‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻓﺮس ﺧﻔﻘـﮥ؛ اﺳﺐ ﺑﺎرﯾـﮏ ﻣﯿـﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ُ .‬ﺧَﻔَﻘﻪ‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺧَﻔَﻘﻪ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ .‬ج‪َ ،‬ﺧِﻔﻘﺎت‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻘﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َف َق[ )ع ص( ﺑﺎرﯾـﮏ ﻣﯿـﺎن‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻓﺮس ﺧﻔﻘـﮥ؛ اﺳﺐ ﺑﺎرﯾـﮏ ﻣﯿـﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪َ .‬ﺧِﻔَﻘﻪ‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧَﻔَﻘﻪ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧَﻔﻘﺎت‪.‬‬ ‫ﺧﻔﮕﯽ‪.‬‬



‫]َخ َف ‪ِ /‬ف[ )ﺣـﺎﻣﺺ( ﺣـﺎﻟﺖ ﻓﺸـﺮدﮔﯽ ﮔﻠﻮ و ﺣﺒﺴـﯽ و ﺗﻨﮕﯽ ﻧﻔﺲ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺒﮕﯽ‪ .‬ﺧﭙﮕﯽ‪ .‬ﮔﻠﻮﮔﺮﻓﺘﮕﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬اﺿﻄﺮاب ||‪ .‬ﮐﻢ ﻫﻮاﺋﯽ ﺟﺎﯾﯽ ||‪ .‬آزردﮔﯽ ﺧﺎﻃﺮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻦ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( اﺳﺘﺮﺧﺎي ﺷﮑﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻨﺞ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ِا( ﻧﻔﻊ‪ .‬ﻓﺎﯾﺪه‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﻋﯿﺶ و ﻃﺮب ||‪ .‬ﻧﺎز و ﻏﻤﺰه‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻨﺞ‪.‬‬



‫]ُخ ُف[ )ِا( ﻣﺠﺴﻤﻪ ﺧﺼﻮﺻًﺎ ﻣﺠﺴﻤﻪء ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﺰرگ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻨﺠﻞ‪.‬‬



‫]َخ َف َج[ )ع ص( ﮔﺮان‪ .‬ﻧـﺎﮔﻮار‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬زﺷﺖ و ﮔﺮه ﭘﺎ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ‬ ‫ﭘﺎﯾﻬﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﻬﺪ و ﭘﺎﺷﻨﻪ ﻫﺎ دور‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻨﺠﯽ‪.‬‬



‫]َخ َف ﺟﺎ[ )ع ص( ﻣﺮد ﺳﺴﺖ ﺑﯽ ﻧﻔﻊ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬رﺟﻞ ﺧﻔﻨﺠﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َف َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﺟﺴﺖ‪ .‬ﺟﻬﺶ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻨﺪن‪.‬‬



‫]َخ َف َد ‪ِ /‬د[ )ﻣﺺ( اﻓﺸﺎﻧﺪن‪ .‬ﭘﺎﺷﯿﺪن ||‪ .‬ﺳﺮﻓﻪ ﮐﺮدن ﺑﺸﺪت و ﺑﺴﺨﺘﯽ ||‪ .‬ﺳﺨﺖ ﻧﻔﺲ ﮐﺸﯿﺪن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻨﺪه‪.‬‬



‫]ُخ َف َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ( ﺟﻬﻨﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻫﻢ آﻫﻮ ﺧﻔﻨﺪه ﺳﺖ و ﻫﻢ ﺗﯿﺰﺗﮏ ﻫﻢ آزاده ﺧﻮ ﻣﻄﻮع و ﺗﯿﺰﮔﺎم‪.‬ﻓﺮاﻻوي‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻨﺸﻞ‪.‬‬



‫ش[ )ع ص( زﺷﺖ ﮐـﺞ ﭘـﺎ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ ﭘﺎﯾﻬﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﻬـﺪ و ﭘﺎﺷـﻨﻪ ﻫﺎ دور‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از‬ ‫]َخ َف َ‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﺧﻔﻨﺠﻞ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻮ‪.‬‬



‫]َﺧْﻔْﻮ[ )ع ﻣﺺ( درﺧﺸـﯿﺪن ﺑﺮق‪ُ .‬ﺧُﻔّﻮ‪ .‬ﺳـﺴﺖ درﺧﺸـﯿﺪن ﺑﺮق در اﺑﺮ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺧُﻔّﻮ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻔﺎ اﻟﺒﺮق ﺧﻔﻮًا ||‪ .‬ﻫﻮﯾـﺪا ﮔﺮدﯾﺪن ﺷـﯽ ء‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ُ .‬ﺧُﻔّﻮ‪ ،‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻔﺎ‬ ‫اﻟﺸﯽ ء‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻮ‪.‬‬



‫]ُﺧُﻔﻮو[ )ع ﻣﺺ( َﺧْﻔْﻮ ﺑﻬﺮ دو ﻣﻌﻨﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔﻮ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد ||‪ .‬زدن ﺑﺸﻤﺸﯿﺮ‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬ﺳﺮ ﺟﻨﺒﺎﻧﯿﺪن از‬ ‫ﻏﻠﺒﻪء ﺧﻮاب‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺑﺎل زدن ﻣﺮغ ﺑﺮاي ﭘﺮﯾـﺪن و در ﭘﺮﯾـﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( )از ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫||ﺟﺴﺘﻦ رگ‪) .‬از ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻮ‪.‬‬



‫]َﺧْﻔـْﻮ[ )ع ِا( ﺑﺮﻗﯽ ﮐـﻪ از ﮐﻨـﺎرهء اﺑﺮ ﺑﺪرﺧﺸـﺪ و ﻣﻨﺒﺴـﻂ ﮔﺮدد و ﭼـﻮن ﺟﺰﺋﯽ و ﺿــﻌﯿﻒ ﺑﻨﻈﺮ آﯾـﺪ آﻧﺮا وﻣﯿﺾ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و اﮔﺮ ﻋﻤـﻮﻣًﺎ‬ ‫ﺑﺪرﺧﺸﺪ آﻧﺮا ﻋﺘﯿﻘﻪ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ُ .‬ﺧُﻔّﻮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻮ‪.‬‬



‫]ُﺧُﻔﻮو[ )ع ِا( ﺑﺮﻗﯽ ﮐﻪ از ﮐﻨﺎره اﺑﺮ ﺑﺪرﺧﺸﺪ و ﻣﻨﺒﺴﻂ ﮔﺮدد‪َ .‬ﺧﻔﻮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﻔﻮ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻮت‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( زن ﻻـﻏﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬زﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺴـﻨﺪ آﯾـﺪ ﻧﻪ در ﻣﯿﺎن‬ ‫زﻧﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻮت‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( آرﻣﯿﺪن و ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪن‪ .‬ﺑﻤﺮدن ||‪ .‬ﺑﻠﻨﺪ ﻧﮑﺮدن آواز را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻔﺖ‬ ‫ﻟﺼﻮﺗﻪ ﺧﻔﻮ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻮد‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﻧﺎﻗﻪ اي ﮐﻪ ﺑﭽﻪ ﻧﺎﻗﺺ اﻓﮑﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻧﺎﻗﮥ ﺧﻔﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻮر‪.‬‬



‫]َخ ‪ُ /‬خ[ )ع ﻣﺺ( َﺧﻔﺮ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔﺮ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻮش‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﻧﻮﻋﯽ ﻧﺎن ارزن اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻮف‪.‬‬



‫]َﺧْﻒ ﻓﻮ[ )ع ِا( ﮐﻔﺘﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻮف‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼـﺪر دﯾﮕﺮي اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺧﻒ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻒ‬ ‫در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻮق‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﺗﯿﺰدﻫﻨﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻧﺎﻗﮥ ﺧﻔﻮق‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻮق‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( ﻏـﺎﯾﺐ ﺷـﺪن ﺳـﺘﺎره‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪ .‬ﻓﺮوﺷـﺪن ﺳـﺘﺎره ||‪ .‬ﺳـﺮ‬ ‫ﺟﻨﺒﺎﻧﯿﺪن از ﺧﻮاب‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻔﻖ ﻓﻼن ||‪ .‬ﮔﺬﺷﺘﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺷﺐ ||‪ .‬ﭘﺮﯾﺪن ﻣﺮغ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪:‬‬ ‫ﺧﻔﻖ اﻟﻄﺎﺋﺮ ||‪ .‬ﺗﯿﺰ دادن ﻣﺎده ﺷﺘﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﺧﻔﻘﺖ اﻟﻨﺎﻗﮥ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻮق‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﺑﺎرﯾﮑﯽ ﻣﯿﺎن اﺳﺐ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻮة‪.‬‬



‫]ِخ َو[ )ع ص‪ ،‬ق( ﺑﻄﻮر ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ و ﻗﺮﯾﺐ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﯾﺄﮐﻠﻪ ﺧﻔﻮة‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 843‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﻔﻮة‪.‬‬



‫]ِخ َو[ )ع ﻣﺺ( ﭘﻨﻬﺎن و ﭘﻮﺷﯿﺪه ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﻪ ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ ﮐﺎري را اﻧﺠﺎم دادن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻔﯽ ﻟﻪ ﺧﻔﻮة‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻪ‪.‬‬



‫]َخ َف ‪ِ /‬ف[ )ِا( ﺧﭙﻪ‪ .‬ﻓﺸـﺮدﮔﯽ ﮔﻠﻮ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﺒﻪ‪َ .‬ﺧَﺒﮏ‪َ .‬ﺧﺒﺎك‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺑـﺪارآوﯾﺨﺘﮕﯽ ||‪ .‬ﻋﻄﺴﻪ||‪.‬‬ ‫اﺣﺘﺒﺎس ﻧﻔﺲ‪ .‬ﻧﻔﺲ ﺑﺮﯾـﺪه و دم ﮔﺮﻓﺘﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء )||(‪ .‬ص( ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎز و ﺻﺎف‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬رﻧﮓ اﯾﻦ‬ ‫اﻃـﺎق ﺧﻔﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺻـﺪاي او ﺧﻔﻪ اﺳﺖ‪ - .‬ﺧﻔﻪ ﺧﻔﻪ؛ آﻫﺴـﺘﻪ آﻫﺴـﺘﻪ در ﺳـﺨﻦ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﻫﻮاي ﺧﻔﻪ؛ ﻫﻮاﯾﯽ ﮐﻪ دم‬ ‫ﮐﺮده و ﻧﻔﺲ در آن ﺗﻨـﮓ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻫﻮاي دم ﮐﺮده‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬زﯾﺮ آﺳـﻤﺎن ﮔﺮم و ﻫﻮاي ﺧﻔﻪ ﺑﺮاي ﺳﻮﺳﻦ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ و‬ ‫ﻏﻢ اﻧﮕﯿﺰ ﺑﻮد‪) .‬ﺳـﺎﯾﻪ روﺷﻦ ﺻﺎدق ﻫـﺪاﯾﺖ ص‪ .(|| 12‬دﻟﺘﻨـﮓ‪ .‬دﻟﮕﯿﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪:‬دورﻧﻤﺎي ﺷـﻬﺮ ﺧﻔﻪ‪ ،‬ﻣﺮﻣﻮز‪ ...‬ﭘﯿـﺪا‬ ‫ﺑﻮد‪) .‬ﺳﺎﯾﻪ روﺷﻦ ﺻﺎدق ﻫـﺪاﯾﺖ ص‪- .(10‬اﻃﺎق ﺧﻔﻪ؛ اﻃﺎق دﻟﮕﯿﺮ ||‪ .‬ﺗﻨﮓ ﺧﻠﻖ‪ .‬ﮐـﺞ ﺧﻠﻖ‪) .‬از ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻮﺷﺘﺮ(‪ - .‬ﺧﻔﻪ ﺷـﺪن؛‬ ‫ﺗﻨﮓ ﺧﻠﻖ ﺷـﺪن‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬از دﺳﺖ ﻓﻼﻧﯽ ﮐﻢ ﮐﻢ داﺷـﺘﻢ ﺧﻔﻪ ﻣﯽ ﺷﺪم‪ - .‬ﺧﻔﻪ ﮐﺮدن؛ ﺗﻨﮓ ﺧﻠﻖ ﮐﺮدن‪ .‬ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﺣﺴـﻦ‬ ‫داﺷﺖ ﮐﻢ ﮐﻢ ﻣﺮا ﺧﻔﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد ||‪ .‬ﮔﻠﻮﻓﺸـﺮده‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﺮده ﺑﺮ اﺛﺮ ﻓﺸـﺮدن ﮔﻠﻮ‪ - .‬ﺧﻔﻪ ﺷﺪن؛ ﮔﻠﻮ ﻓﺸﺮدن و ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﻣﺮدن‪.‬‬ ‫ ﺧﻔﻪ ﮔﺮدﯾـﺪن؛ ﺧﻔﻪ ﺷﺪن‪ .‬ﻣﺮدن ﺑﺮ اﺛﺮ ﻓﺸـﺮده ﺷﺪن ﮔﻠﻮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺑﺴـﺘﻪ ﺷﺪن راه ﮔﻠﻮ ‪ :‬ﺑﺮﻧﺠﺪ ﮔﻠﻮﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﯽ ﺧﻮن‬‫ﺑﻮد ﺧﻔﻪ ﮔﺮدد ار ﺧﻮﻧﺶ اﻓﺰون ﺑﻮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺧﻔﻪ ﻧﻤﻮدن؛ ﺧﻔﻪ ﮐﺮدن ||‪ .‬ﺳﺮﻓﻪ‪ .‬ﺳﻌﺎل‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َف ‪ِ /‬ف[ )ِا( ﺳﺮﻓﻪ‪ .‬ﺳﻌﺎل‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻪ‪.‬‬



‫]ِﺧْﻒ َف[ )ع ﻣﺺ( ﺳـﺒﮏ ﮔﺮدﯾـﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﺳـﺒﮏ ﺷـﺪن و در ﺧـﺪﻣﺖ‪ .‬ﺷـﺘﺎﻓﺘﻦ‪) .‬ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ )||(‪ .‬اِﻣﺺ( ﺳﺒﮑﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )دﻫﺎر(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﻠﻮ ﻓﺸـﺮدن‪ .‬ﺧﭙﻪ ﮐﺮدن‪ .‬راه ﻧﻔﺲ ﮐﺴﯽ را ﺑﺎ ﻓﺸﺎر دﺳﺖ ﯾﺎ ﻓﺮوﺑﺮدن ﭼﯿﺰي در دﻫﺎن و ﺣﻠﻖ ﮔﺮﻓﺘﻦ‬ ‫]َخ َف ‪ِ /‬ف َ‬ ‫ﺗﺎ ﺑﻤﯿﺮد‪ .‬ﺧﺒﮏ ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﭙﻪ ﮐﺮدن ||‪ .‬ﭼﯿﺰي ﺑﺮ ﺳﺮ آﺗﺸﺪان )ﺳﻤﺎوري( ﮔﺬاردن ﺗﺎ آﺗﺶ درون ﺑﻤﯿﺮد‪ .‬ﺑﺎ ﺳﺪ ﮐﺮدن ﻣﻨﺎﻓﺬ ﻫﻮا آﺗﺶ را‬ ‫ﮐﺸـﺘﻦ‪ :‬ﺳـﻤﺎور را ﺧﻔﻪ ﮐﺮد ||‪ .‬در ﭘﺮده و ﻧﻬـﺎﻧﯽ ﻣﺎل ﮐﺴـﯽ را ﺑﻪ ﺑﻬﺎي ﮐﻢ ﺧﺮﯾـﺪن‪ .‬ﭼﻮن‪ :‬ﻓﻼﻧﯽ را ﻓﻼﻧﮑﺲ ﺧﻔﻪ ﮐﺮد ||‪ .‬ﺗﭙﺎﻧﯿـﺪن‪.‬‬ ‫ﺑﺘﭙﺎﻧﯿـﺪن‪ .‬ﺑﯿﺶ از ﻇﺮﻓﯿﺖ ﭼﯿﺰي آﻧﺮا ﭘﺮ ﮐﺮدن ||‪ .‬ﺳـﺪ ﺑـﺎب ﺣﯿـﺎت ﭼﯿﺰي ﮐﺮدن‪ ،‬ﭼـﻮن‪ :‬ﻋﺸـﻘﻪ ﻧﻬـﺎل را ﺧﻔﻪ ﮐﺮد ||‪ .‬ﺑـﺪار آوﯾﺨﺘﻦ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﻣﺮد ﺧﻮد ﻣﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﻼدش رﺳﻦ ﺑﮕﻠﻮ اﻓﮑﻨﺪه ﺑﻮد و ﺧﻔﻪ ﮐﺮده‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻪ ﮐﻦ‪.‬‬



‫ك[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( آﻟﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﮐﺸـﺘﻦ ﺑﺮ در آﺗﺶ دان آن اﺳـﺘﻮار ﮐﻨﻨـﺪ ﺗـﺎ آن آﺗﺶ ﺑﻤﯿﺮد‪ .‬ﻣﻄﻔـﺄة‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫]َخ َف ‪ِ /‬ف ُ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﻔﻪ ﮐﻦ ﺳﻤﺎور؛ آﻟﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ آﺗﺸﺪان ﺳﻤﺎور ﻧﻬﻨﺪ ﭼﻮن ﺧﻮاﻫﻨﺪ آﺗﺶ ﺳﻤﺎور ﺑﻤﯿﺮاﻧﻨﺪ‪ - .‬ﺧﻔﻪ ﮐﻦ ﺷﻤﻊ؛ آﻟﺘﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺷﻤﻊ را ﻓﺮوﻣﯿﺮاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻪ ﮐﻨﻨﺪه‪.‬‬



‫ك َﻧْﻦ َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﭽﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺧﻔﻪ ﮐﺮدن ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﮔﺎز ﺧﻔﻪ ﮐﻨﻨﺪه؛ ﮔﺎزﻫﺎي ﺳـﻤﯽ‪.‬‬ ‫]َخ َف ‪ِ /‬ف ُ‬ ‫ﮔﺎز ﮐﺸﻨﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻪ ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬



‫گ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( آزرده ﺷـﺪن و ﺗﻨﮕـﺪل ﺷـﺪن‪) .‬آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﺑﺮ دﺳﺖ ﺧﺎﮐﯿﺎن ﺧﻔﻪ ﮔﺸﺖ آن ﻓﺮﺷـﺘﻪء ﺧﻠﻖ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‬ ‫]َخ َف ‪ِ /‬ف َ‬ ‫)از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﻪ ﮔﯿﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( در ﻧﻬﺎﻧﯽ و ﺑﯽ اﻃﻼع و آﮔﺎﻫﯽ و ﺑﺎ ﺟﻬﻞ و ﻧﺎداﻧﯽ ﻃﺮف او را در ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﯾﺎ ﻣﺎﻧﻨـﺪ آن ﻣﻐﺒﻮن ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫]َخ َف ‪ِ /‬ف َ‬ ‫ﺑﻮاﺳﻄﻪ ﺟﻬﻞ ﻓﺮوﺷﻨﺪه ﺑﻘﯿﻤﺘﯽ ﺳﺨﺖ ارزان ﺧﺮﯾﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﻔْﯽ[ )ع ﻣﺺ( آﺷــﮑﺎر ﮐﺮدن و ﺑﯿﺮون آوردن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻــرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد ||(‪ .‬ﭘﻨﻬـﺎن‬ ‫ﮐﺮدن ||‪ .‬درﺧﺸﯿﺪن ﺑﺮق‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯽ‪.‬‬



‫]ُخ ﻓﯽ ي[ )ع ﻣﺺ( َﺧْﻔْﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﻔﯽ و ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ آن در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﻓﯽ ي[ )ع ص( ﻧﻬﺎن‪ .‬ﭘﻮﺷـﯿﺪه‪ .‬ﭘﻨﻬﺎن‪ .‬ﻋﺪم آﺷـﮑﺎرا‪ .‬ﺿﺪ ﺟﻠﯽ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻔﺎﯾﺎ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪- .‬‬ ‫ذﮐﺮ ﺧﻔﯽ؛ ﻣﻘﺎﺑﻞ ذﮐﺮ ﺟﻠﯽ‪ .‬ذﮐﺮي ﮐﻪ ﮔﻮﯾﻨـﺪه ﺑﻪ آﻫﺴـﺘﮕﯽ و ﺑـﺪون ﺑﻠﻨـﺪ ﮐﺮدن ﺻـﺪاي ﺧﻮد آﻧﺮا ﻣﯽ ﺧﻮاﻧـﺪ‪ - .‬ﮐﻼم ﺧﻔﯽ؛ ﮔﻔﺘﺎر‬ ‫ﻧﺮم‪ .‬ﮔﻔﺘﺎر آﻫﺴـﺘﻪ‪ .‬ﮔﻔﺘﺎر ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ‪ .‬ﺳـﺨﻦ ﻧﻬﺎﻧﯽ‪ .‬ﯾﻮاش‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬راز ||‪ .‬رﯾﺰ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﻠﯽ‪.‬‬ ‫ ﺧـﻂ ﺧﻔﯽ؛ ﺧـﻂ رﯾﺰ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ(‪ - .‬ﻗﻠﻢ ﺧﻔﯽ؛ ﻗﻠﻢ رﯾﺰ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﻗﻠﻢ ﺟﻠﯽ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺧﻔﯽ در ﻧﺰد‬‫ﺻﻮﻓﯿﺎن‪ ،‬ﻟﻄﯿﻔﻪء اﻟﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻟﻘﻮه در روح ﺑﻮدﯾﻌﺖ ﮔـﺬارده ﺷـﺪه اﺳﺖ و آن ﺣﺼﻮل ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯿﮑﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﻌﺪ از ﻏﻠﺒﻪ واردات‬ ‫اﻟﻬﯽ و ﭼـﻮن ﭼﻨﯿـﻦ ﺷـﺪ آن واﺳـﻄﻪ ﺑﯿﻦ ﺣﻀـﺮت ﺣـﻖ و روح در ﻗﺒـﻮل ﻣﺤﻠﯽ ﺻـﻔﺎت اﻟﻬﯽ و اﻓـﺎﺿﻪء ﻓﯿﺾ ﺣـﻖ ﺑﺮوح ﻣﯽ ﺷـﻮد‪) .‬از‬ ‫ﺗﻌﺮﯾﻔـﺎت ﺟﺮﺟـﺎﻧﯽ ||(‪ .‬ﺧﻔﯽ در ﻧﺰد ﻋﺎﻟﻤـﺎن ﻋﻠﻢ اﺻﻮل‪ ،‬ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از‪ :‬ﻟﻔﻈﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﺼﻮد از آن ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻪ از ﺟﻬﺖ ﺧﻮد‬ ‫ﺻﯿﻐﻪ ﺑﻠﮑﻪ از ﺟﻬﺖ ﻋﺮوض ﻋﺎرﺿﯽ ﺑﺮ آن‪ .‬اﯾﻦ ﻗﯿﺪ اﺧﯿﺮ اﻟﻔﺎظ ﻣﺸﮑﻠﻪ و ﻣﺤﺘﻤﻠﻪ و ﻣﺘﺸﺎﺑﻬﻪ را از ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺚ در آﯾﻪء ﺳﺮﻗﺖ‬ ‫ﺣﮑﻢ اﯾﻦ آﯾﺖ در ﺣﻖ ﻃﺮار و ﻧﺒﺎش ﭘﻮﺷـﯿﺪه اﺳﺖ ﭼﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺳﺎرق در ﻟﻐﺖ ﮔﯿﺮﻧـﺪهء ﻣﺎل ﻏﯿﺮ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﻄﺮﯾﻖ و ﮐﻠﻤﻪء ﺳﺎرق در ﺣﻖ آن‬ ‫دو ﺻﻨﻒ از ﻣﺮدم ﻣﺸﺘﺒﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﺳﻢ ﻣﺨﺼﻮص ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪه اﻧﺪ و اﺧﺘﻼف اﺳﻢ ﻫﻢ دﻟﯿﻞ ﺑﺮ اﺧﺘﻼف ﻣﺴﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺻﻞ اﯾﻨﺴﺖ‪) .‬از ﺗﻌﺮﯾﻔﺎت ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯽ‪.‬‬



‫]ُﺧْﻒ ﻓﯽ ي[ )ع ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ُﺧّﻒ ﮐﻪ آن ﻣﻮزه ﺑﺎﺷـﺪ ||‪ .‬ﮐﻮﭼـﮏ و ﺧﺮد ﮐﻪ در ﻣﻮزه ﺗﻮان ﺟﺎي داد ﭼﻮن ﮐﺘﺎب ﮐﻮﭼﮏ‬ ‫و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﺷـﺎﻋﺮﯾﺴﺖ ﺗﺮك از ﺷـﻬﺮ ادرﻧﻪ و از ﺷـﺎﻋﺮان ﻋﻬـﺪ ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤـﺪ ﻓﺎﺗـﺢ‪ .‬او را ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯽ دﯾـﻮاﻧﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﺎت‪.‬‬



‫]َخ ﻓﯽ ﯾـﺎ[ )ع ِا( ِج ﺧﻔﯿـﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ - .‬ﻋـﺎﻟﻢ ﺑﺎﻟﺴـﺮو اﻟﺨﻔﯿـﺎت؛ ﻧﺎﻣﯽ از‬ ‫ﻧﺎﻣﻬﺎي ﺻﻔﺎت اﯾﺰد ﺗﻌﺎﻟﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﺎن‪.‬‬



‫]َخ ﻓﯽ ﯾﺎ[ )ع ِا( ﺑﺼـﯿﻐﻪء ﺗﺜﻨﯿﻪ‪ .‬آواز زن و ﮔﺎم آن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬اذا ﺣﺴﻦ ﻣﻦ اﻟﻤﺮأة ﺧﻔﯿﺎﻧﻬﺎ ﺣﺴﻦ ﺳﺎﺋﺮﻫﺎ؛ وﻗﺘﯽ از زﻧﯽ آواز و‬ ‫ﺻﺪاي ﮔﺎم ﺑﺮداﺷﺘﻦ او ﻧﯿﮑﻮ آﻣﺪ ﺳﺎﯾﺮ اﻋﻀﺎي او ﻧﯿﮑﻮ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯽ اﻟﺤﻨﯿﻦ‪.‬‬



‫]ُﺧْﻒ َﻓـْﻞ ُح َن[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻣـﺄﯾﻮس اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺧّﻒ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد ‪ :‬ﻗـﺪ رﺟﻊ ﻣﻦ ﺟﺎﻧﺐ اﻟﺒﻠـﺪة ﺑﺨﻔﯽ اﻟﺤﻨﯿﻦ‪.‬‬ ‫ﻧﻌﻤﺖ ﺧﺎن ﻋﺎﻟﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﺖ‪.‬‬



‫]ُخ َي[ )ِا( ﻧﻬﺎن‪ .‬ﺧﻔﯿﻪ ‪ :‬ﮔﺮﭼﻪ ﮐﻨﻮن ﺗﯿﺮه و در ﺧﻔﯿﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﺞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﺑﺮآﻣﺎﺳﯿﺪه از آب ||‪ .‬ﺿﻌﯿﻒ ﭘﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﺪد‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ع ِا( ﺷﺘﺮﻣﺮغ ﻧﺮ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻔﺎِدد‪َ ،‬ﺧﻔﺎدﯾﺪ )||‪ .‬ص( ﺷﺘﺎﺑﺮو‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﺪدات‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج ﺧﻔﯿﺪد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫]َخ َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻔﻪ ﺷﺪن‪ .‬ﺧﻔﮕﯽ‪ .‬ﺧﭙﮕﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻔﮕﯽ و ﺧﭙﮕﯽ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ( ﻧﻔﺲ زدن‪ .‬دم زدن ||‪ .‬ﺧﻔﻪ ﺷـﺪن ||‪ .‬ﺳـﺨﺖ ﻧﻔﺲ ﮐﺸـﯿﺪن ||‪ .‬ﻧﻔﺲ ﻧﻔﺲ زدن ||‪ .‬ﺳـﺮﻓﻪ ﮐﺮدن ||‪ .‬ﻃﭙﯿـﺪن‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻋﻄﺴﻪ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻋﻄﺴﻪ زدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﭼﻮن ﺑﺨﻔـﺪ ﺑﺎد ﺳـﻌﺎدت اﺛﺮ ﻏﺎﻟﯿﻪ ﺳﺎ ﮔﺮدد ﺑﺎد ﺳـﺤﺮ‪.‬‬ ‫ﻣﻨﺠﯿﮏ‪ .‬و اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬دﻧﯿﺎي ﺷﻤﺎ ﺑﻨﺰدﯾﮏ ﻣﻦ‪ ...‬از ﺧﻔﯿﺪن ﺑﺰﯾﺴﺖ ﺑﻨﺰدﯾﮏ ﺧﺪاوﻧﺪش‪) .‬اﺑﻮاﻟﻔﺘﻮح ج‪ 1‬ص‪ .(700‬دﻣﺎغ ﺻﺒﺢ‬ ‫را در ﻫﺮ ﺧﻔﯿـﺪن ز ﻓﯿﺾ رأي او ﺧﻮرﺷــﯿﺪ زاﯾـﺪ‪ .‬ﻣﺆﯾﺪاﻟـﺪﯾﻦ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﻧـﺎﺋﺮ ] ﻣﯿﺸـﯽ [ ﮐـﻪ ﭼـﻮن ﺑﺨﻔـﺪ ﭼﯿﺰي از ﺑﯿﻨﯿﺶ ﺑﯿﻔﺘـﺪ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﺪن‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ﻣﺺ( ﺳﺮﻓﻪ ﮐﺮدن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺳﺮﻓﯿﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬اﻧﻘﺤﺎب؛ ﺧﻔﯿﺪن ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺮﻓﯿﺪن‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﻠﻐﮥ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﺪﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َد[ )ص ﻟﯿﺎﻗﺖ( ﻗﺎﺑﻞ ُﺧﻔﯿ َﺪن‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺧﻔﯿ َﺪن در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﺪه‪.‬‬



‫]َخ ِد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ‪/‬ﻧﻒ( ﺧﻔﻪ ﺷﺪه ||‪ .‬ﻋﻄﺴﻪ ﮐﺮده ||‪ .‬ﮔﻠﻮﮔﺮﻓﺘﻪ‪ .‬ﻣﺨﺘﻨﻖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﺪه‪.‬‬



‫]ُخ َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ‪/‬ﻧﻒ( ﻣﺘﺄذي ﺷﺪه از ﺳﺮﻓﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻣﻌﺮوف‪ .‬ﻣﺸﻬﻮر‪ .‬ﺷﻬﺮت ﯾﺎﻓﺘﻪ‪ .‬ﻧﺎﻣﻮر‪ .‬ﻧﺎﻣﺪار‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﺮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( اﻣـﺎن داده ||‪ .‬ﭘﻨـﺎه ﯾـﺎﻓﺘﻪ ||‪ .‬ﺑـﺪرﻗﻪ‪ .‬ﻧﮕﺎﻫﺒـﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﻗﻼـووز‪ .‬آن ﯾـﮏ ﺗﻦ ﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه ﻗﺎﻓﻠﻪ ﺑﺮوﻧـﺪ و ﻗﺎﻓﻠﻪ را ﺑﻤﺄﻣﻦ رﺳﺎﻧﻨـﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺳﻮي ﺑﻬﯿﻨﻪ راه ﻃﻠﺐ ﮐﻦ ﯾﮑﯽ‬ ‫ﺧﻔﯿﺮ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ور ﮐﻨﻮن ﺳﻮي ﮐﻌﺒﻪ ﺧﻮاﻫﯽ رﻓﺖ ره ﻣﺨﻮف اﺳﺖ ﺑﯽ ﺧﻔﯿﺮ ﻣﺒﺎش‪.‬ﺳﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﭼﻮن ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد ره را راه ﻣﻦ اﯾﻦ ﺧﻔﯿﺮ‬ ‫از ﭼﯿﺴﺖ و آن ﯾﮏ راﻫﺰن‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬ﻫﻢ ﺧﻔﯿﺮ و رﻫﺒﺮ ﻣﺮﻏﺎن ﺗﻮﯾﯽ ﻫﻢ اﻧﯿﺲ و وﺣﺸﺖ ﻫﺠﺮان ﺗﻮﯾﯽ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﺮ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺷﺪن‪ .‬ﻗﻼووز ﺷﺪن‪ .‬ﺑﺪرﻗﻪ راه ﺷﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﻔﺎرة‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﺧﻔﯿﺮ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻧﮕﻬﺒﺎن ﮐﺮدن‪ .‬ﻗﻼووز ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﺪرﻗﻪ راه ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﻔﯿﺲ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺷﺮاب ﺑﺴﯿﺎرﻣﻤﺰوج‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯽ ﻋﻼﺋﯽ‪.‬‬



‫]ُﺧْﻒ ﻓﯽ ِي َع[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﮐﺘﺎب ﻣﺨﺘﺼـﺮﯾﺴﺖ در ﻃﺐ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ ﺑﺮاي ﺳـﻠﻄﺎن ﻋﻼءاﻟـﺪوﻟﻪ ﻧﻮﺷﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬در ﺣﻮاﺷـﯽ ﭼﻬﺎرﻣﻘﺎﻟﻪء ﻋﺮوﺿـﯽ ص ‪ 71‬آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﮐﺘـﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﻣﺨﺘﺼـﺮ در ﻃﺐ ﺑﺰﺑـﺎن ﭘﺎرﺳـﯽ ﺗﺄﻟﯿﻒ زﯾﻦ اﻟـﺪﯾﻦ‬ ‫اﺳــﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑـﻦ اﻟﺤﺴـﻦ اﻟﺤﺴــﯿﻨﯽ اﻟﺠﺮﺟـﺎﻧﯽ‪ ،‬ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ ﻣﺆﻟـﻒ ﺧـﻮد در دﯾﺒـﺎﭼﻪ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺑﻌـﺪ از ﻓﺮاغ از ﺗـﺄﻟﯿﻒ ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸـﺎﻫﯽ‪،‬‬ ‫ﻋﻼءاﻟـﺪوﻟﻪ آﺗﺴـﺰ ﺧﻮارزﻣﺸـﺎه او را ﻣـﺄﻣﻮر ﮐﺮد ﺗﺎ ﺧﻼﺻﻪ و ﻣﻬﻤﺎت ﻣﻄﺎﻟﺐ آن ﮐﺘﺎب را ﺑﻨﺤﻮ اﺧﺘﺼﺎر در ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺟﻤﻊ آورد‪ .‬ﻣﺼـﻨﻒ‬ ‫ﺣﺴﺐ اﻻـﻣﺮ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻮده ﮐﺘﺎب ﺧﻔﯽ ﻋﻼﺋﯽ را ﺗﺄﻟﯿﻒ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻋﻠﯿﻬـﺬا ﺗﺎرﯾـﺦ اﺗﻤﺎم آن ﺑﻌـﺪ از ﺳـﻨﻪء ‪ 521‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﮐﻪ ﺳـﺎل ﺟﻠﻮس آﺗﺴـﺰ‬ ‫ﺧﻮارزﻣﺸﺎه اﺳﺖ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﻮد‪ .‬از ﺧﻔﯽ ﻋﻼﺋﯽ‪ ،‬ﻧﺴـﺦ ﻣﺘﻌـﺪد ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ و ﺧﻔﯽ ﺑﻀﻢ ﺧﺎء ﻣﻌﺠﻤﻪ و ﺗﺸﺪﯾـﺪ ﻓﺎء و در آﺧﺮ ﯾﺎء ﻧﺴـﺒﺖ‬ ‫ﻣﻨﺴـﻮب اﺳﺖ ﺑﺨﻒ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻮزه و ﻣﺼـﻨﻒ ﺧﻮد در وﺟﻪ ﺗﺴـﻤﯿﻪء آن در دﯾﺒـﺎﭼﻪ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﻣﺨﺘﺼـﺮ را ﺧﻔﯽ ﻋﻼـﺋﯽ ﻧـﺎم ﮐﺮده ﺷـﺪ و‬ ‫ﻋﻼﺋﯽ ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ ﺑﻌﻼءاﻟﺪوﻟﻪ ﮐﻪ ﺑﺘﺼﺮﯾﺢ ﻣﺆﻟﻒ و دﯾﺒﺎﭼﻪ از اﻟﻘﺎب آﺗﺴﺰ ﺧﻮارزﻣﺸﺎه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﻒ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﺳـﺒﮏ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺛﻘﯿﻞ‪ .‬ﺿـﺪ ﮔﺮان و ﺳـﻨﮕﯿﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ج‪ِ ،‬ﺧﻔﺎف‪ ،‬اﺧﻔﺎف‪َ ،‬اِﺧّﻔﺎء‪ .‬ﻫﻮ اﻟـﺬي ﺧﻠﻘﮑﻢ ﻣﻦ ﻧﻔﺲ واﺣﺪة و ﺟﻌﻞ ﻣﻨﻬﺎ زوﺟﻬﺎ ﻟﯿﺴـﮑﻦ اﻟﯿﻬﺎ ﻓﻠﻤﺎ ﺗﻐﱠﺸﯿﻬﺎ ﺣﻤﻠﺖ ﺣﻤﻼ ﺧﻔﯿﻔًﺎ ﻓﻤﺮت‬ ‫ﺑﻪ ﻓﻠﻤﺎ اﺛﻘﻠﺖ دﻋﻮا اﷲ رﺑﻬﻤﺎ ﻟﺌﻦ آَﺗﯿَْﺘﻨﺎ ﺻﺎﻟﺤﺎ ﻟﻨﮑﻮﻧﱠﻦ ﻣﻦ اﻟﺸﺎﮐﺮﯾﻦ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(|| 7/189‬ﺷﺨﺺ ﺳﺒﮏ‪ .‬ﺑﯽ ﻗﺪر‪ .‬ﺣﻘﯿﺮ‪ .‬ﺑﯽ وﻗﺎر‪ .‬ﺧﻮار‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺪارد وآن ﺧﻔﯿﻒ ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﺪ رﻗﻌﻪ در ﻃﻤﻊ ﻋﻔﯿﻒ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي ||‪ .‬ﻧﺮم‪ .‬آﻫﺴﺘﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪- .‬‬ ‫ﻣﺸـﯽ ﺧﻔﯿﻒ؛ رﻓﺘﻦ ﻧﺮم ||‪ .‬آﻧﭽﻪ از ﻣﺮﮐﺰ ﺑﻤﺤﯿﻂ رود و ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻧﺮﺳﺪ ﻧﯿﺎراﻣﺪ‪) .‬از ﮐﺎﺋﻨﺎت ﺟﻮ اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ اﺳﻔﺰاري ||(‪ .‬ﺧﻔﯿﻒ ﻧﺰد اﻫﻞ‬ ‫ﻗﻮاﻓﯽ ﺷـﻌﺮ ﻣﻨﻬﻮك را ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﮐﺸﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت ﻓﻨﻮن(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﻨﻬﻮك در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد )||‪ .‬اﺻﻄﻼح ﻋﺮوض( ﺧﻔﯿﻒ‬ ‫ﻧﺰد ﻋﺮوﺿـﯿﺎن‪ ،‬اﺳﻢ ﺑﺤﺮﯾﺴﺖ ﮐﻪ وزن آن ﻓﺎﻋﻼﺗﻦ ﻣﺴـﺘﻔﻌﻠﻦ ﻓﺎﻋﻼﺗﻦ ﺑﺎﺷـﺪ دو ﺑﺎر)‪ ،(1‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﻋﻨﻮان اﺷـﺮف ﮔﻔﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ در‬ ‫ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺼـﻨﺎﯾﻊ آﻣﺪه‪ :‬ﺑﺤﺮ ﺧﻔﯿﻒ را دو وزن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﺗﺎم و دﯾﮕﺮي ﻣﺠﺰو‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﺟﻤﯿﻊ اﺟﺰاء ﺑﺪﯾﻦ ﻣﺜﺎل‪ :‬ز ﺧﻔﯿﻒ ار ﻃﻠﺐ ﮐﻨﯽ‬ ‫ﻣﺜﻠﯽ را ﺗﻮ وزن ﮐﻦ‪ .‬ﻓﻌﻼـﺗﻦ ﻣﻔـﺎﻋﻠﻦ ﻓﻌﻼﺗﻦ ﻣﻔﺎﻋﻠﻦ‪ .‬دوم دو ﺟﺰء ﺑﺮ اﺻﻞ و ﯾﮑﯽ ﻣﺤـﺬوف و ﻣﺜﺎل آن اﯾﻦ ﺷـﻌﺮ‪ :‬ز ﺧﻔﯿﻒ آن ﻧﻤﻮﻧﻪ‬ ‫ﮐﺶ ﺑﺴﺨﻦ ﻓﻌﻼﺗﻦ ﻣﻔﺎﻋﻠﻦ ﻓﻌﻠﻦ‪) .‬از ﮐﺸﺎف اﺻﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن(‪ - (1) .‬در ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺧﻔﯿﻒ‪ ،‬ﺑﺤﺮي از ﺑﺤﻮر اﺳﺖ و‬ ‫آن ﺑﺸﺶ رﮐﻦ ﺳﺒﺎﻋﯽ ﮐﻪ ﺛﺎﻟﺚ آﻧﻬﺎ ﺑﻌﯿﻨﻪء اول ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻤﺎم ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻓﺎﻋﻼﺗﻦ ﻣﺴﺘﻔﻌﻠﻦ ﻓﺎﻋﻼﺗﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﻒ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮ ﺧﻒ و ﺧﻔﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﻒ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( وي ﺷـﺎﮔﺮد ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﯿﺴـﯽ و ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﯿﺴـﯽ ﺷـﺎﮔﺮد ﺧﻠﻒ ﻣﺮوزي اﺳﺖ‪ .‬او از ﺻـﻨﺎع ﺣﺎذق و ﻓﺎﺿﻞ آﻻت ﺟﻨﮕﯽ ﺑﻮد‪) .‬از‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺑﻦ اﻟﻨﺪﯾﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﻒ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( اﺑﻮﻋﺒﺪاﷲ ﺧﻔﯿﻒ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮﻋﺒﺪاﷲ ﺧﻔﯿﻒ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ و ﺳﯿﺮة اﺑﻦ ﺧﻔﯿﻒ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﻒ آواز‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺳﺨﻨﺶ ﻏﯿﺮﻣﻔﻬﻮم ﺑﺎﺷﺪ ||‪ .‬ﺑﯿﻬﻮده ﮔﻮي )||‪ِ .‬ا ﻣﺮﮐﺐ( آواز ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ ||‪ .‬ﺻﺤﺒﺖ ﻣﺨﻔﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﻒ اﻟﺜﻠﺚ‪.‬‬



‫]َخ ﻓُْﺚ ُث[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻧﺎم ﻗﺴﻤﯽ ﺧﻂ ﻋﺮﺑﯽ اﺳﺖ اﺧﺘﺮاع ذواﻟﺮﯾﺎﺳﺘﯿﻦ ﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﺳﻬﻞ‪) .‬از ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺑﻦ اﻟﻨﺪﯾﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﻒ اﻟﺠﺜﻪ‪.‬‬



‫]َخ ﻓُْﻞ ُﺟْﺚ َث[ )ع ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﺒﮏ ﺟﺜﻪ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺟﺜﻪء ﮐﻮﭼﮏ دارد‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻫﯿﮑﻞ و ﻗﺎﻟﺐ ﮐﻮﭼﮏ دارد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﻒ اﻟﺸﻌﺮ‪.‬‬



‫ش[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﻮﯾﯽ ﮐﻪ ﺳـﻄﺢ ﺑـﺪن ﯾـﺎ ﺻﻮرت از ﺧﻼـل آن ﻧﻤﺎﯾﺎن اﺳﺖ‪ :‬در ﺧﻔﯿﻒ اﻟﺸـﻌﺮ رﺳﺎﻧﯿـﺪن آب ﺑﺴـﻄﺢ ﺻﻮرت‬ ‫]َخ ﻓُْﺶ َ‬ ‫ﻫﻨﮕﺎم وﺿﻮء ﻻزم اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﻒ اﻟﻈﻬﺮ‪.‬‬



‫]َخ ﻓُْﻆ َظ[ )ع ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺳﺒﮏ ﭘﺸﺖ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﮐﻢ ﻋﯿﺎل اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﻒ اﻟﻌﻘﻞ‪.‬‬



‫]َخ ﻓُْﻞ َع[ )ع ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺳﺒﮏ ﻣﻐﺰ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻋﻘﻞ او ﺳﺒﮏ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻞ و ِﭼﻞ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﻒ اﻟﻠﺤﯿﻪ‪.‬‬



‫]َخ ﻓُْﻞ ِل َي[ )ع ص ﻣﺮﮐﺐ( ِزﺑ ِﺮﻗﺎن‪ .‬ﺗﻨﮏ رﯾﺶ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﻒ ﺳﺎﻟﻢ‪.‬‬



‫]َخ ِف ِل[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧـﺎم ﺑﺤﺮي از ﺑﺤﻮر ﻋﺮوﺿـﯽ ﺑﺮ وزن ﻓﺎﻋﻼـﺗﻦ ﻣﻔﺎﻋﻠﻦ ﻓﻌﻠﻦ‪ ،‬ﭼﻮن ‪ :‬ﭼﺮخ اﻧﺼﺎف را ﻣـﺪار ﺗﻮﯾﯽ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 844‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺑﺎغ اﻗﺒﺎل را ﻣﺪار ﺗﻮﯾﯽ ؟ )ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﻒ ﻣﺨﺒﻮن‪.‬‬



‫]َخ ِف َم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧـﺎم ﺑﺤﺮي از ﺑﺤﻮر ﻋﺮوﺿـﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ وزن‪ :‬ﻓﻌﻼـﺗﻦ ﻣﻔـﺎﻋﻠﻦ ﻓﻌﻼﺗﻦ ﻣﻔﺎﻋﻠﻦ ﭼﻮن ‪ :‬ﮔـﺬري ﮐﻦ‬ ‫ﺑﮑﻮي ﻣﻦ ﻧﻈﺮي ﮐﻦ ﺑﺮوي ﻣﻦ ﭼﻮ اﻣﯿﺪ دﻟﻢ ﺗﻮﯾﯽ ﺑﭙﺬﯾﺮ آرزوي ﻣﻦ‪ .‬؟ )ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﻒ و ﺧﻮار‪.‬‬



‫]َخ ُف ﺧﻮا ‪ /‬ﺧﺎ[)ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ ،‬ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﺒﮏ‪ .‬ﺑﯿﻤﻘﺪار‪ .‬ﺣﻘﯿﺮ‪ .‬ذﻟﯿﻞ‪ .‬ﺑﯿﻘﺪر‪ .‬ﻧﺎﭼﯿﺰ‪ .‬ﺧﻮار‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﻒ و دﻓﯿﻒ‪.‬‬



‫]َخ ُف َد[ )ص ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬از اﺗﺒﺎع( ﺗﺮ و ﭼﺴﺒﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﻔﮥ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع ص( ﻣـﺆﻧﺚ ﺧﻔﯿﻒ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ - .‬ﮐﻮاﮐﺐ ﺧﻔﯿﻔﻪ؛ ﻧﻪ ﮐﻮﮐﺐ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﯿـﮏ ﺧﺮد ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ از ﻗـﺪرﺳﺎدس ﺧﺮدﺗﺮ و اﯾﻦ ﻧﻪ ﮐﻮﮐﺐ ﻋﻼـوه ﺑﺮ ﻫﺰاروﻫﺸﺖ ﮐﻮﮐﺐ اﺳﺖ اﻗـﺪار و اﻋﻈﺎم ﺳـﺘﻪ اﺳﺖ و‬ ‫ﺑﻄﻠﯿﻤﻮس اﯾﻦ ﻧﻪ ﮐﻮﮐﺐ را ﻋﻈﻢ ﺧﻮاﻧﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﻔﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﻓﯽ ﻓﯽ ي[ )ع ص ﻧﺴﺒﯽ(ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻔﯿﻒ ﮐﻪ ﺑﻄﻨﯽ اﺳﺖ از ﻗﻀﺎﻋﻪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﻔﯿﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻓﺮﻗﻪ اي اﺳﺖ از ﺻﻮﻓﯿﺎن ﮐﻪ ﺑﺮ ﻃﺮﯾﻘﺖ اﺑﯽ ﻋﺒﺪاﷲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺧﻔﯿﻒ ﺷﯿﺮازي روﻧﺪ‪) .‬از ﮐﺸﻒ اﻟﻤﺤﺠﻮب ﻫﺠﻮﯾﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﻔﯽ داﺋﺮه‪.‬‬



‫]َخ ِي ِء َر ‪ِ /‬ر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺮﮐﺰ داﯾﺮه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﻖ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( آواز وزﯾﺪن ﺑﺎد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬آواز رﻓﺘﻦ آب‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﻦ‪.‬‬



‫]ُﺧْﻒ َف[ )ع ِا( ﺗﺜﻨﯿﻪء ُﺧّﻒ‪ .‬ﺟﻔﺖ ﻣﻮزه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺧّﻒ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم وادي اي اﺳﺖ و ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻧﺎم ﻗﺮﯾﺘﯽ اﺳﺖ در ﻣﯿﺎن »ﯾﻨﺒﻊ« و ﻣﺪﯾﻨﻪ ﮐﻪ در دره اي واﻗﻊ و ﺳـﺮي ﺑﻪ ﯾﻨﺒﻊ و ﺳﺮ دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﺧﺸﺮ‬ ‫دارد و ﺳﭙﺲ ﺑﺪرﯾﺎ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﮥ‪.‬‬



‫]ِخ ‪ُ /‬خ َي[ )ع ﻣﺺ( ﻧﻬـﺎن ﮔﺸـﺘﻦ ﮐﺴـﯽ از ﮐﺲ دﯾﮕﺮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪:‬‬ ‫ﺧﻔﯿﺖ ﻟﻪ ِﺧﻔَﯿﻪ )ُﺧﻔَﯿﻪ(؛ ﻧﻬﺎن ﮔﺸﺘﻢ ﻣﺮ او را‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﮥ‪.‬‬



‫]َخ ﻓﯽ َي[ )ع ِا( ﭼـﺎه‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻔﺎﯾـﺎ‪ ،‬ﺧﻔﯿـﺎت ||‪ .‬ﺑﯿﺸﻪء اﻧﺒـﻮه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﻧـﻮﻋﯽ از ﺟﻨـﻮن‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﻔﯿﻪ؛ او را ﻧﻮﻋﯽ ﺟﻨﻮﻧﺴﺖ ||‪ .‬آﺳـﯿﺐ و ﻣﻀـﺮت دﯾﻮ و‬ ‫ﭘﺮي‪ .‬ﺧـﺎﻓﯿﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ )||(‪ .‬ص( ﻣﺆﻧﺚ ﺧﻔﯽ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻔﯿﺎت‪ ،‬ﺧﻔﺎﯾﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪- .‬‬ ‫اﻟﻄﺎف ﺧﻔﯿﻪء اﻟﻬﯽ؛ ﻓﯿﺾ ﻫﺎي ﻏﯿﺮآﺷـﮑﺎر ﺧﺪا‪ - .‬ﻋﻠﻮم ﺧﻔﯿﻪ؛ ﻋﻠﻮم ﻏﺮﯾﺒﻪ و ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﮐﯿﻤﯿﺎ‪ ،‬ﻟﯿﻤﯿﺎ‪ ،‬ﻫﯿﻤﯿﺎ ﺳﯿﻤﯿﺎ‪ ،‬رﯾﻤﯿًﺎ و اول اﺳﺎﻣﯽ‬ ‫اﯾﻦ ﭘﻨﺞ ﻋﻠﻢ در ﺟﻤﻠﻪء ﮐﻠﻪ ﺳﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﻧﻮن ﺧﻔﯿﻪ؛ ﻧﻮن ﺧﻔﯿﻔﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َي[ )ع ﻣﺺ‪ ،‬اِﻣﺺ( ﺧﻔﯿﻪ‪ .‬ﻧﻬﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﭘﻮﺷـﯿﺪه‪ .‬ﻋﺪم آﺷـﮑﺎر‪ .‬ﻣﺨﻔﯽ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ادﻋﻮا رﺑﮑﻢ ﺗﻀـﺮﻋًﺎ و‬ ‫ُﺧْﻔَﯿًﮥ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(7/55‬ﻗﻞ ﻣﻦ ﯾﻨﺠﯿﮑﻢ ﻣﻦ ﻇﻠﻤﺎت اﻟﺒﺮ و اﻟﺒﺤﺮ ﺗـﺪﻋﻮﻧﻪ ﺗﻀـﺮﻋًﺎ و ُﺧْﻔـَﯿ ًﮥ ﻟﺌﻦ اﻧﺠﯿﻨﺎ ﻣﻦ ﻫﺬه ﻟﻨﮑﻮﻧﱠﻦ ﻣﻦ اﻟﺸﺎﮐﺮﯾﻦ‪) .‬ﻗﺮآن‬ ‫‪ .(6/63‬ﺧﻔﯿﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﺳـﺮﻫﺎ اﯾﻦ ﺑـﺪان ﺗﺎ ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﮐﻪ ﺧـﺪا درﯾﺎﺑﺪ آن‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺧﻔﯿﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻧﺎﻣﺖ را ﮐﻨﻮن ﺧﻔﯿﻪ ﻫﻢ ﺑﺎﻧﮓ ﻧﻤﺎز اي‬ ‫ذوﻓﻨﻮن‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬دﮔﺮ ﺑﺨﻔﯿﻪ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﯾﺪم ﺷـﺮاب و ﺳﻤﺎع ﮐﻪ ﻧﯿﮑﻨﺎﻣﯽ در دﯾﻦ ﻋﺎﺷﻘﺎن ﻧﻨﮓ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي‪ .‬ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﻠﻮك ﺣﻮاﺷﯽ در‬ ‫ﺧﻔﯿﻪ ﭘﯿﺎﻣﺶ ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﮐﻪ ﻣﻠﻮك آن ﻃﺮف ﻗﺪر ﭼﻨﺎن ﺑﺰرﮔﻮار ﻧﺪاﻧﺴـﺘﻨﺪ و ﺑﯽ ﻋﺰﺗﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺮ ﻣﺎ ﮔﺮان آﻣﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ .‬ﺳﻌﺪي‬ ‫ﺑﺨﻔﯿﻪ ﺧﻮن ﺟﮕﺮ ﺧﻮرد ﺑﺎرﻫﺎ اﯾﻦ ﺑﺎر ﭘﺮده از ﺳـﺮ اﺳـﺮار ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑـﺪاﯾﻊ(‪ .‬ﮐﺮﯾﻢ ﻋﺰوﺟﻞ ﻏﯿﺐ دان و ﻣﻄﻠﻊ اﺳﺖ ﮔﺮش ﺑﺠﻬﺮ‬ ‫ﺑﺨﻮاﻧﯽ و ﮔﺮ ﺑﺨﻔﯿﻪ دراز‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ - .‬ﺧﻔﯿﻪ ﻣﺤـﺎل؛ زﻣﯿﻦ ﻣﺨﻔﯽ از ﺣﮑﻮﻣﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬در ﺧﻔﯿﻪ؛ در ﻧﻬﺎﻧﯽ‪ .‬ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ‪ .‬ﭘﻮﺷـﯿﺪه||‪.‬‬ ‫ﺟـﺎﺳﻮس‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﭘﻠﯿﺲ ﻣﺨﻔﯽ‪ - .‬ﭘﻠﯿﺲ ﺧﻔﯿﻪ؛ ﮐﺎرآﮔﺎه ||‪ .‬آﺷـﮑﺎرا‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ از اﺿـﺪاد‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﻪ ﻧﮕﺎر‪.‬‬



‫]ُخ َي ‪ِ /‬ي ِن[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪهء زﯾﺮك ﺑـﺎ ﻓﺮاﺳﺘﯽ ﮐﻪ در ﭘﻨﻬـﺎن ﺑﺮاي ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺧﺒـﺎر ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴـﺪ‪ .‬ﭼﻐـﻞ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺧﻔﯿﻪ‬ ‫ﻧﻮﯾﺲ‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﻪ ﻧﻮﯾﺲ‪.‬‬



‫]ُخ َي ‪ِ /‬ي ِن[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(آﻧﮑﻪ وﻗﺎﯾﻊ را ﻏﯿﺮ آﺷﮑﺎر و ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﺪ و ﺑﻨﺰد رﺋﯿﺲ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬آﻧﮑﻪ وﻗﺎﯾﻊ را ﺑﺪون آﻧﮑﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﻄﻠﻊ‬ ‫ﺷﻮد ﮐﻤﺎ ﻫﻮ ﺣﻘﻪ ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﺪ و ﺑﻪ ﻧﺰد ﺣﺎﮐﻢ ﻣﯽ ﺑﺮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﭘﻠﯿﺲ ﻣﺨﻔﯽ ﺑﺰﻣﺎن ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َي ‪ِ /‬ي ِن[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺧﻔﯿﻪ ﻧﻮﯾﺲ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻔﯿﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( وﻗﺎﯾﻊ را ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ‪ .‬ﺑﯿﺎدداﺷﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ َي ‪ِ /‬ي ِن َ‬ ‫ﺧﻖ‪.‬‬



‫]َﺧﻖ ق[ )ع ِا( ﺷـﮑﺎف در زﻣﯿﻦ ﮐﻪ ﮐﺴـﯽ اﻧـﺪر وي ﭘﻨﻬـﺎن ﺗﻮاﻧـﺪ ﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪َ ،‬اﺧﻘﺎق‪ ،‬ﺧﻘﻮق‪ .‬ﺟﺞ‪َ ،‬اﺧﺎﻗﯿﻖ ||‪ .‬ﺣﻮض ﺧﺸﮏ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻖ‪.‬‬



‫]ُﺧﻖ ق[ )ع ِا( ﺣﻮض و ﺗﺎﻻب ﭘﺮرﺧﻨﻪ ﮐﻪ آب در آن ﺟﻤﻊ ﻧﮕﺮدد و ﺧﺸﮏ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻘﺎﻗﮥ‪.‬‬



‫]َﺧْﻖ ﻗﺎ َق[ )ع ص( زن ﮐﻪ از ﻻﻏﺮي از ﻓﺮج وي آواز ﺑﺮآﯾﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻘﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺧﺎﻗﺎن و ﭘﺎدﺷﺎه ﺗﺮﮐﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻖ ﺧﻖ‪.‬‬



‫]ُخ ُخ[ )ع ِا ﻓﻌﻞ( اﻣﺮ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﮔﻮﺷﻮار در ﮔﻮش ﺟﺎرﯾﻪ ﮐﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻘﺨﻘﮥ‪.‬‬



‫]َخ َخ َق[ )ع ﻣﺺ( آواز ﮐﺮدن ﻓﺮج‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬آواز ﮐﺮدن ﻏﻼف ﻗﻀﯿﺐ اﺳﺐ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻘﻨﮥ‪.‬‬



‫]ُخ ُق َن[ )ع ِا( ِج ﺧﻘﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻘﻮق‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﻣــﺎده ﺧﺮ ﻓﺮاخ دﺑﺮ ||‪ .‬ﻣــﺎده ﺧﺮي ﮐـﻪ از ﻻـﻏﺮي از ﻓﺮج وي آواز ﺑﺮآﯾــﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬زﻧﯽ ﮐﻪ از ﻻﻏﺮي از ﻓﺮج وي آواز ﺑﺮآﯾﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻘﻮق‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج َﺧّﻖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻖ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻘﯿﻖ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( آواز ﮐﺮدن ﺷـﺮم زن‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻖ اﻟﻔﺮج ﺧﻘﯿﻘـًﺎ ||‪ .‬ﺟﻮش زدن دﯾﮏ و ﺑﺎﻧﮓ ﮐﺮدن آن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‬ ‫)از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪َ :‬ﺧﱠﻖ اﻟِﻘْﺪُر‪.‬‬ ‫ﺧﮑﺎو‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم وﻻﯾﺘﯽ اﺳﺖ و آﻧﺮا ﺧﮕﺎو ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬و در اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي آﻣـﺪه اﺳﺖ آﻧﺮا ﺧﺮﮔﺎو ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ و‬ ‫ﻣﺨﻔﻒ آن ﺧﮑﺎو ﯾﺎ ﺧﮕﺎو اﺳﺖ ‪ :‬داﺷﺖ زاﻟﯽ ﺑﺮوﺳـﺘﺎي ﺧﮕﺎو ﻣﻬﺴﺘﯽ ﻧﺎم دﺧﺘﺮي و ﺳﻪ ﮔﺎو‪.‬ﺳﻨﺎﺋﯽ‪ .‬در ﺣﺎﺷﯿﻪ ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﺻﺤﯿﺢ آن ﺑﺠﺎي ﺧﮕﺎو ﺗﮑﺎو اﺳﺖ و ﺗﮑﺎو ﻫﻤﺎن ﺗﮑﺎب و ﺗﮑﺎف ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺪﯾﻘﻪء ﺳﻨﺎﺋﯽ چ ﻣﺪرس رﺿﻮي ص ‪ 454‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﮑﺸﮏ‪.‬‬



‫ك[ )ِا( ﮐﻮزهء ﺳـﻔﺎﻟﯿﻦ ﻣﻨﻘﺶ ﺑﻨﻘﺸـﻬﺎي رﻧﮕﺎرﻧﮓ ﮐﻪ در آن اﻧﮕﺒﯿﻦ ﮐﻨﻨـﺪ و در ﺟﻬﺎز دﺧﺘﺮان ﻓﺮﺳـﺘﻨﺪ و ﻧﯿﺰ در ﻋﯿـﺪ ﻧﻮروز ﺑﺮاي‬ ‫]َخ ُ‬ ‫ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺑﻄﻮر ﻫـﺪﯾﻪ ﻓﺮﺳـﺘﻨﺪ و ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﺎ آن ﺑﺎزي ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )از آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﺑﺎ ﻣﺮغ ﻫﻔﺖ رﻧﮓ‬ ‫ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺎﻧـﺪ اﯾﻦ ﺧﮑﺸﮏ وﻧﺪر ﻣﯿﺎﻧﺶ ﺑﺎده رﻧﮕﯿﻦ ﺑﺒﻮي ﻣﺸﮏ اﺑﻮاﻟﺨﻄﯿﺮ ﻣﻨﺠﻢ )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬در ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﮐﻮزهء ﺳـﻔﺎﻟﯿﻦ ﮐﻪ آﻧﺮا ﺑﺮﻧﮕﻬﺎي اﻟﻮان ﻣﻨﻘﺶ ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ و در ﺷـﻬﺮ ﺧﻠﺦ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﺣﺴﻦ ﺧﯿﺰ اﺳﺖ داﺧﻞ ﺟﻬﺎز دﺧﺘﺮان‬ ‫آرﻧﺪ و در اﺻﻞ اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﺧﺎك ﺧﺸﮏ ﺑﻮده ﺗﺨﻔﯿﻒ داده ﺧﮑﺸﮏ ﺷﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﻞ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ﻞ ل[ )ع ِا( راه ﻧﺎﻓـﺬ در رﯾـﮓ و راه ﻧﺎﻓـﺬ ﻣﯿﺎن دو رﯾﮓ و ﯾﺎ در رﯾﮓ ﻣﺘﺮاﮐﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‬ ‫)از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪َ ،‬اُﺧـ ّﻞ‪ِ ،‬ﺧﻼل ||‪ .‬ﻣﺮد ﻧﺤﯿﻒ ﻣﺨﺘﻞ اﻟﺠﺴﻢ ||‪ .‬ﺟﺎﻣﻪء ﮐﻬﻨﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫||رﮔﯽ در ﮔﺮدن ||‪ .‬رﮔﯽ در ﭘﺸﺖ ||‪ .‬ﺷﺘﺮﺑﭽﻪء ﻧﺮ ﺑﺴـﺎل دوم درآﻣـﺪه ||‪ .‬ﻣﺮغ ﮐﻢ ﭘﺮ ||‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺗﻠـﺦ و ﺷﻮرﻣﺰه ﺑﺎﺷـﺪ از ﮔﯿﺎه||‪.‬‬ ‫ﺷﺘﺮﺑﭽﻪء از ﻣـﺎدر ﺟـﺪا ﺷـﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺑـﺪي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﻟﺒﺎس ﭘﺎره‪ .‬اﻟﺜﻮب اﻟﺒﺎﻟﯽ‪) .‬از اﻟﻨﺠﻤﻪ ||(‪ .‬ﺳﺮﮐﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪،‬‬ ‫ُﺧﻠﻮل ‪ :‬داﻧﺪ ﺗﺮا ﮐﻪ ﺗﻮ ﭼﻪ ﮐﺴـﯽ دﯾﮕﺮان ﭼﻪ ﮐﺲ آﻧﮑﺲ ﮐﻪ ﻓﺮق داﻧﺪ ﮐﺮد اﻧﮕﺒﯿﻦ زﺧﻞ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺧﻞ؛ ﺳـﺮﮐﻪ را ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺳـﺮﮐﻪ را‬ ‫ﺑﺮوﻣﯽ آﻧﺴـﺪن ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺑﺴـﺮﯾﺎﻧﯽ ﺧﻼ و ﺑﺰﺑﺎن ﺳﯿﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺳﮓ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ...‬ﺳـﺮد اﺳﺖ در دوم و ﺧﺸـﮑﺴﺖ در ﺳﻮم و ﻣﺨﻔﻔﺴﺖ اﻋﻀﺎي‬ ‫ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ را زﯾﺎن ﮐﻨﺪ و ﺟﻮﻫﺮ ﺳﺮد در او ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺒﺐ ﺻﻔﺮا را ﻗﻤﻊ ﮐﻨﺪ و اﺟﺰاي او را از ﻫﻢ ﺟﺪا ﮔﺮداﻧﺪ و ﺳﯿﻼن ﺧﻮن‬ ‫را ﻣﻨﻊ ﮐﻨـﺪ و ﭼﻮن ﻏﺮﻏﺮه ﮐﻨﻨـﺪ آﻣـﺎس ﮐـﺎم و ﺣﻨـﮏ را ﮐﻪ از ﺣﺮارت ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﻮد دﻫـﺪ‪) ...‬از ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺻـﯿﺪﻧﻪ( ‪ :‬دﺳﺖ ﺧﻢ ﭼﻮن راح‬ ‫رﯾﺤﺎﻧﯿﺖ داد ﺧﻮان ﺟﻢ را ﺧﻞ ﺧﺮﻣﺎﺋﯽ ﻓﺮﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﻠﯽ ﻧﻪ آﺧﺮ از ﺧﻢ ﺗﺎﮐﯽ ﻣﺰاج ﭼﺮخ ﮐﺂﻧﺠﺎ ﻣﺮا ﻧﺨﺴﺖ ﻗـﺪم ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺧﻢ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬در دوﺻـﺪ ﻣﻦ ﺷـﻬﺪ ﯾﮑﻮﻗﯿﻪ ز ﺧﻞ ﭼﻮن دراﻓﮑﻨـﺪي و در وي ﮔﺸﺖ ﺣﻞ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬آن زﻣﺎن ﺷـﯿﺮﯾﻦ ﺷﻮي ﻫﻤﭽﻮن ﻋﺴﻞ ﻓﺎرغ‬ ‫آﯾﯽ ﮔﺮ ﺑﺘﻮ رﯾﺰﻧـﺪ ﺧﻞ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدم ﭼﻪ ﻣﯿﺪﯾـﺪم درﯾﻦ ﺧﻞ ز ﻋﮑﺲ ﺟﺮض ﺑﻨﻤﻮد اﻧﮕﺒﯿﻦ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺑﺎز ﻋﻘﻠﺶ ﮔﻔﺖ ﺑﮕﺬر‬ ‫زﯾﻦ ﺣﻮل ﺧﻞ دو ﺷﺎﺑﺴﺖ و دو ﺷﺎﺑﺴﺖ ﺧﻞ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬اﻧﮕﺒﯿﻦ ﮔﺮ ﭘﺎي وادارد ز ﺧﻞ اﻧـﺪر آن اﺳـﮕﻨﺠﺒﯿﻦ آﯾﺪ ﺧﻠﻞ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ - .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﻣﺎﻟﻪ‬ ‫ﺧﻞ و ﻻﺧﻤﺮ؛ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺮ او را ﻧﻪ ﺧﯿﺮ و ﻧﻪ ﺷـﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻣﺎ ﻓﻼن ﺑﺨﻞ و ﻻﺧﻤﺮ؛ ﻧﻪ ﺧﯿﺮ در ﻓﻼن اﺳﺖ ﻧﻪ ﺷﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب||(‪.‬‬ ‫)ص( ﻻﻏﺮ‪ .‬ﮐﻢ ﮔﻮﺷﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﻓﺮﺑﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺧﻞ از اﺿﺪاد اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻞ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ﻞ ل[ )ع ﻣﺺ( ﺳﻮراخ ﻧﺎﻓـﺬ ﮐﺮدن در ﭼﯿﺰي‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧـﻞ اﻟﺸـﯿﯽ ء ﺧﻼـ ||‪ .‬زﺑـﺎن ﺷﺘﺮﺑﭽﻪ را ﺷـﮑﺎﻓﺘﻦ و ﭼﻮب در آن ﮐﺮدن ﺗﺎ ﺷـﯿﺮ‬ ‫ﻧﻤﮑﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻞ اﻟﻔﺼﯿﻞ ||‪ .‬ﻧﯿﺰه زدن ﺑﮑﺴﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‬ ‫)از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻠﻪ ﺑﺎﻟﺮﻣـﺢ ||‪ .‬دروﯾﺶ ﺷﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬در ﮐﻨﺎره ﮔﻠﯿﻢ را ﺑﻤﯿﻞ ﭼﻮﺑﯿﻦ و‬ ‫ﯾﺎ آﻫﻨﯿﻦ ﺑﺮ ﺑـﺪن ﺧﻮد ﺑﻬﻢ دوﺧﺘﻦ ﺗﺎ از ﺑﺎد ﻧﭙﺮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻞ اﻟﮑﺴﺎء ||‪ .‬ﺧﺎص ﺷـﺪن‬ ‫ﻧﻘﯿﺾ ﻋﻢ در وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﺋﯿﻢ ﻋﻢ ﻓﻼـن ﻓﯽ دﻋـﺎﺋﻪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧـﻞ ﻓﻼن ﻓﯽ دﻋﺎﺋﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‬ ‫)از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﭼﺮاﻧﯿـﺪن ﺷﺘﺮان را در ﻋﻠﻒ ﺷـﯿﺮﯾﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد||(‪.‬‬ ‫ﻻﻏﺮ و ﮐﻢ ﮔﻮﺷﺖ ﺷﺪن‪) .‬از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻞ ﻟﺤﻤﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﻞ‪.‬‬



‫]ـِﺧ ﻞ ل[ )ع اِﻣﺺ( ﻣﺼـﺎدﻗﺖ‪ .‬ﻣﻮاﺧـﺎت‪ .‬دوﺳـﺘﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬اﻧﻪ اﻟﮑﺮﯾﻢ اﻟﺨـﻞ )||‪ .‬ص( ﻓﻘﯿﺮ‪ .‬ﻣﺤﺘـﺎج‪ .‬دروﯾﺶ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب )||(‪ِ .‬ا( دوﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎ ﻟﻔﻆ ود ﻣﺮادف ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ُ .‬ﺧّﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻪ‪ :‬ﮐﺎن ﻟﯽ ودًا و ﺧﻼ‪ .‬ج‪ ،‬اﺧﻼل‪.‬‬ ‫ﺧﻞ‪.‬‬



‫]ُﺧـ ﻞ ل[ )ع ِا( دوﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑـﺎ ﻟﻔﻆ ود ﻣﺮادف ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ِ .‬ﺧّﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﮐﺎن ﻟﯽ ودًا و ﺧﻼ‪ .‬ج‪ ،‬اﺧﻼل‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ِﺧّﻞ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﺑﻤﻌﻨﯽ آﻣـﺪن ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي( )آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ورود‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺑﯿﺎ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﻠﻤﻪ اﻣﺮ آﻣـﺪن‪.‬‬ ‫)ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬آﯾﺶ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻞ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِا( ﺧﻠـﻂ ﺑﯿﻨﯽ اﻧﺴﺎن و ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ و اﻣﺜﺎل آن‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬در ﺗـﺪاول ﻣﺮدم ﮔﻨﺎﺑﺎد‪ ،‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ زﯾﺎده از ﺑﯿﻨﯽ وي‬ ‫ﺧﻞ آﯾﺪ او را ﺧّﻠﻮك ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ُ .‬ﺧﻞ‪.‬‬ ‫ﺧﻞ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص( ﮐﻢ ﻋﻘﻞ‪ .‬ﺑﯽ ﮐﯿﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻞ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( آب ﺑﯿﻨﯽ اﻧﺴـﺎن و ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ و اﻣﺜـﺎل آن‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ِ .‬ﺧﻞ ||‪ .‬ﺳﻮراخ ﻣﻘﻌـﺪ ﺑﺰﺑﺎن ﮔﯿﻠﮕﯽ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )اﻧﺠﻤﻦ آراي‬ ‫ﻧﺎﺻﺮي( )آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ اﺻﻞ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﻣﺨﻠﻮط‬ ‫ﺑﻪ آﺗﺶ اﺳﺖ و ﮐﻠﻤﻪء »ﮐﻮل« آذري ﺑﻤﻌﻨﯽ آﺗﺶ از ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻠﻤﻪء ﺧـﻞ اﺳﺖ و در ﮐﻠﻤـﺎت ﺧـﺎك و ﺧﻞ و ﺧﻠﻮاره اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺎ اﺗﺒﺎﻋﯽ‬ ‫آﻣـﺪه اﺳﺖ ‪ :‬ﭘﯿﻞ ﻣﺴﺖ ار ﺑﺮ در ﮐﺎﺧﺶ ﮐﻨـﺪ روزي ﮔـﺬار ﺷـﯿﺮ ﻧﺮ ﮔﺮ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﮐﻮﺧﺶ ﮐﻨﺪ وﻗﺘﯽ ﮔﺬر آﺗﺶ ﺧﺸـﻤﺶ دو دﻧﺪان ﺧﻞ‬ ‫ﮐﻨﺪ ﺑﺮ ﭘﯿﻞ ﻣﺴﺖ آﻓﺖ ﺳﻬﻤﺶ دو ﺳﺎﻋﺪ ﺑﺸﮑﻨﺪ ﺑﺮ ﺷﯿﺮ ﻧﺮ‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﻼ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﻓﺮوﺧﻔﺘﻦ ﻧﺎﻗﻪ ﺑﯽ ﻋﻠﺘﯽ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻼت اﻟﻨﺎﻗـﮥ ||‪ .‬ﺣﺮوﻧﯽ ﮐﺮدن ﻧﺎﻗﻪ و ﻧﮕﺬاﺷـﺘﻦ ﺟﺎي را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‬ ‫)از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ ﻫﺎ ﺣﺮوﻧﯽ ﮐﺮدن ﺟﻤﻞ را ﻧﯿﺰ ﺧﻼ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ آﻧﺮا ﺧﺎص ﻧﺎﻗﻪ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻼ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﺣﺮف()‪ (1‬ﺣﺮف اﺳﺘﺜﻨﺎ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﺟﺰ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ - (1) .‬ﭼﻮن »ﺧﻼ« ﻣﺎﺑﻌﺪ ﺧﻮد را ﻧﺼﺐ‬ ‫دﻫﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻓﻌﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻨﻪ ﻗﻮﻟﻬﻢ‪ :‬اﻓﻌﻞ ﮐﺬا و ﺧﻼك اﻟﺬم؛ اي اﻋﺬرت و ﺳﻘﻂ ﻋﻨﮏ اﻟﺬم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻼ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ[ )از ع‪ِ ،‬ا( آب دﺳﺖ ﺟـﺎي‪ .‬ﭘـﺎي ﺧـﺎﻧﻪ‪ .‬ﻣﺒﺮز‪ .‬ﮐـﺎراب‪ .‬ﺑﯿﺖ اﻟﺨﻼـ‪ .‬ﻓﺮﻧـﺎك‪ .‬آﺷـﯿﮕﺎه‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﻣﺒـﺎل‪ .‬ﻣﺘﻮﺿﺎء‪ .‬آﺑﺨﺎﻧﻪ‪.‬‬ ‫)ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺟﺎي ﺧﺎﻟﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﻠﻮﺗﮕﺎه ||‪ .‬ﭘﻨﻬﺎن‪ .‬ﺿـﺪ ﻣﻼ‪ .‬ﻧﻘﯿﺾ آﺷـﮑﺎر‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬وي‬ ‫)ﺣﺼـﯿﺮي( در ﻣﻬﺪ از ﺑﺎغ ﻣﯽ آﻣﺪ‪ ...‬آﺷﺎﻣﯿﺪه و از آن‪ ...‬در ﺧﻼ ﺑﻤﺸـﻬﺪ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺮدم ﻏﻼﻣﺎن را ﻓﺮﻣﻮده ﺗﺎ ﺑﺰد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬دﻣﻨﻪ‪...‬‬ ‫در ﺧﻼ ﭘﯿﺶ ﺷـﯿﺮ رﻓﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﻧﻪ ﻫﻤﯽ ﻓﺮﺻﺘﯿﺴﺖ ﺑﺎﯾـﺪ ﺟﺴﺖ ﮔﺮ ﺧﻼ ﺑﺎﺷﺪ ار ﻣﻼ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪﺳـﻠﻤﺎن‪ .‬ﮔﺮ روز ﻣﻦ ﺛﻨﺎ‬ ‫ﮐﻨﻤﺶ ﺑﺮ ﻣﻼ ﺑﻨﻈﻢ در ﺷﺐ ﻫﻤﯽ ﺑﻪ ﻧﺜﺮ دﻋﺎ ﺑﺮ ﺧﻼ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪﺳـﻠﻤﺎن‪ .‬ﺧـﺪﻣﺖ ﺧﺎﺻـﮥ ﺳـﻠﻄﺎن ﺑﺨﻼ و ﺑﻤﻼ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪﺳـﻠﻤﺎن‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺖ ﺧﺎﺗﻮن را ﺑﺴﯽ ﺷﻮﻫﺮ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺑﺎزﭘﺮس اﻧﺪر ﺧﻼ اﺣﻮال او‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧ ﻼء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﺟـﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﮐﺴـﯽ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺧﻼـ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻣﮑﺎن‬ ‫ﺧﻼء )||‪ِ .‬ا( َﺧَﻼ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﻼء )ِا( در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧ ﻼء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺗﻬﯽ ﮔﺮدﯾـﺪن آن ﻣﻨﺰل از اﻫـﻞ ﺧﻮد‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻼـ اﻟﻤﻨﺰل ﻣﻦ اﻫﻠﻪ ﺧﻠﻮًا و ﺧﻼـء ||‪ .‬ﺧﻠﻮت ﮐﺮدن ﮐﺴـﯽ ﺑـﺎ ﻣﺮد ﺧﻮد‪) .‬از‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻼـ اﻟﺮﺟـﻞ ﺑﻨﻔﺴﻪ ﺧﻠﻮة و ﺧﻼـء ||‪ .‬اﻓﺘـﺎدن ﻣﺮد ﺑﺠﺎﯾﯽ ﺗﻬﯽ ﮐﻪ ﮐﺴـﯽ ﺑﻮي‬ ‫ﻣﺰاﺣﻤﺖ ﻧﻤﯿﮑﻨـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻼـ اﻟﺮﺟـﻞ ﺧﻼـء‪- .‬اﻣﺜـﺎل‪ :‬ﺧﻼءك‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 845‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﻋـﺎﻗﻨﯽ ﻟﺤﯿـﺎءك؛ در ﻣﻨﺰل ﺧﻮد ﻫﺮﮔـﺎه ﮐﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻣﺎﻧـﺪي ﻣﻼزم ﺣﯿﺎء ﺧﻮد ﺑﺎش ||‪ .‬ﮔﺬﺷـﺘﻦ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﻮة در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد||‪.‬‬ ‫رﻓﺘﻦ‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ﺧﻠـﻮة در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧـﺎﻣﻪ ﺷـﻮد ||‪ .‬ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﺷـﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﻮة در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧـﺎﻣﻪ ﺷﻮد ||‪ .‬اﻗﺘﺼـﺎر‬ ‫ﮐﺮدن ﺑﺮ ﺑﻌﺾ ﻃﻌﺎم‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻼ ﻋﻠﯽ ﺑﻌﺾ اﻟﻄﻌﺎم ﺧﻼء ||‪ .‬ﻣﺮدن‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻼ ﻣﮑﺎﻧﻪ ﺧﻼء و ﺧﻠﻮًا ||‪ .‬ﮔﺮد آﻣﺪن ﺑﺎ ﮐﺴﯽ در ﺧﻠﻮت‪ .‬ﻣﻨﻪ‪:‬‬ ‫ﺧﻼـﺑﻪ )اﻟﯿﻪ‪ ،‬ﻣﻌﻪ( ﺧﻠﻮًا‪ ،‬ﺧﻼـء ﺧﻠﻮة ||‪ .‬ﺗﺒﺮي ﮐﺮدن از ﮐـﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻼ )ﻋﻦ‪ ،‬ﻣﻦ(‬ ‫اﻻﻣﺮ‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬اﻧﺎﻣﻨﮏ ﺧﻼء؛ ﻣﻦ از ﺗﻮ ﺑﺮي ﻫﺴـﺘﻢ و در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺜﻨﯽ و ﺟﻤﻊ ﻧﻤﯿﺸﻮد ||‪ .‬ﻓﺮﺳـﺘﺎدن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‬ ‫)از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻼ ﻋﻦ اﻟﺸﯽ ء ||‪ .‬ﺗﻬﯽ ﺑﻮدن ﺷﮑﻢ از ﻏﺬا و ﮐﯿﻠﻮس‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬رﯾﺸﺨﻨﺪ‬ ‫ﮐﺮدن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻼﺑﻪ؛ رﯾﺸﺨﻨﺪ ﮐﺮد ﺑﻮي‪.‬‬ ‫ﺧ ﻼء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( آب دﺳﺖ ﺟﺎي‪ .‬ﻣﺘﻮﺿﺎء‪ .‬ﮐﻨﯿﻒ‪ .‬ﻣﺒﺮز‪ .‬ﻣﺴﺘﺮاح‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧ ﻼء ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( ﺧﻞ ء‪ .‬ﺧﻠﻮء‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﻮء در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺋﻒ‪.‬‬



‫]َخ ِء[ )ع ِا( ِج ﺧﻠﯿﻔـﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﯿﻔﮥ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد ‪ :‬و ﻫﻮ اﻟﺬي ﺟﻌﻠﮑﻢ ﺧﻼﺋﻒ اﻻرض‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(6/165‬ﺛﻢ‬ ‫ﺟﻌﻠﻨﺎﮐﻢ ﺧﻼﺋﻒ ﻓﯽ اﻻرض ﻣﻦ ﺑﻌﺪﻫﻢ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(10/14‬ﻫﻮ اﻟﺬي ﺟﻌﻠﮑﻢ ﺧﻼﺋﻒ ﻓﯽ اﻻرض ﻓﻤﻦ ﮐﻔﺮ ﻓﻌﻠﯿﻪ ﮐﻔﺮه‪) .‬ﻗﺮآن ‪.(35/39‬‬ ‫ﺧﻼﺋﻖ‪.‬‬



‫]َخ ِء[ )ع ِا( ﺧﻼـﯾﻖ‪ِ .‬ج ﺧﻠﯿﻘـﮥ‪ .‬رﺟـﻮع ﺑـﻪ ﺧﻠﯿﻘـﮥ در اﯾـﻦ ﻟﻐـﺖ ﻧـﺎﻣﻪ ﺷـﻮد ‪ :‬از ﺧـﺪاﯾﯽ ﺧﻼـﺋﻖ آﮔـﻪ ﻧﯿﺴـﺖ ﻋﻘﻼـ را درﯾـﻦ ﺳـﺨﻦ ره‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬ﺳﻨﺎﺋﯽ ||‪ .‬ﻗﻠﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮ ذروهء ﺻﻤﺎن ﮐﻪ آب ﺑﺎران در آﻧﻬﺎ ﮔﺮد آﯾﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺋﻞ‪.‬‬



‫]َخ ِء[ )ع ِا( ِج ﺧﻠﯿﻠﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻼب‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﻞ و ﻻي و آب ﮐﻪ ﺑﻬﻢ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﻨﺠﻼب‪ .‬ﻟﺠﻦ زار ‪ :‬زآن ﺷـﺮاب اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻮ‬ ‫داري ﭼـﻮ ﺧﻼـﺑﯿﺴﺖ ﻧﺒﯿـﺬ در ﺑﻬﺸـﺖ اﯾـﻦ ﻫﻤـﻪ ﻋـﺎﻟﻢ ﭼـﻮ ﺳــﺮاﺋﯿﺴﺖ ﺧﺮاب‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴــﺮو‪ .‬ﺑﺰﯾﺮ زاﻧـﻮي ﻣـﻦ ﺧـﺎك را ﺧﻼـب ﮐﻨﻨـﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ‪ .‬ﮐﺮدم ﺑﺪم ﻧﺴﯿﻢ ﻫﻮا را ﻫﻤﯽ ﻣﺴﻤﻮم ﮐﺮدم ﺑﻪ اﺷﮏ رﯾﮓ ﺑﯿﺎﺑﺎن ﻫﻤﯽ ﺧﻼب‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ‪ .‬آب ﻣﻬﺮ ﺗﺮا ﺧﻼب ﻧﺒﻮد آﺗﺶ‬ ‫ﺧﺸﻢ ﺗﻮ ﺷﺮار ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ‪ .‬او و ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺎن ﻣﺜﻞ زﻣﺰم و ﺧﻼب او و ﻫﻤﻪ ﺳﺮان ﺣﺠﺮاﻻﺳﻮد و رﺧﺎم‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮐﯽ ﺷﮑﻨﺪ ﻫﻤﺘﺶ‬ ‫ﻗـﺪر ﺳـﺨﻦ ﭘﯿﺶ ﻏﯿﺮ ﮐﯽ ﻓﮑﻨـﺪ ﺟـﻮﻫﺮي داﻧـﻪء در در ﺧﻼـب‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺟـﻮﻫﺮ اﮔﺮ در ﺧﻼـب اﻓﺘـﺪ ﻫﻤﭽﻨـﺎن ﻧﻔﯿﺲ اﺳﺖ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن‬ ‫ﺳﻌﺪي(‪ .‬روزي ﺣﻀﺮت ﺧﻮاﺟﻪ ﻗﺪس اﷲ روﺣﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﮐﻪ راه ﮔﺬر ﻣﺮا ﺧﻼب ﻣﺮارﯾﺪ ﮐﻪ ﻗﺪﻣﻬﺎي ﻣﻦ ﺑﯽ ﻧﻤﺎز ﻣﯿﺸﻮد ﺗﺎ ﺑﺠﻬﺖ ﺷﻤﺎ‬ ‫دﻋـﺎ ﮐﻨﻢ‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄـﺎﻟﺒﯿﻦ ﺑﺨـﺎري ||(‪ .‬زﻣﯿﻦ ﮔﻠﻨـﺎﮐﯽ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﭘـﺎي آدﻣﯽ و ﭼﺎروا در آن ﺑﻤﺎﻧـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬در راه ﺧﻼﺑﯽ‬ ‫ﭘﯿﺶ آﻣﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬دﻣﺎغ ﻣﺎ ز ﺧﺮد ﻧﯿﺴﺘﯽ اﮔﺮ ﺧﺎﻟﯽ ﻧﺮاﻧﺪه اﯾﻤﯽ ﮔﺴـﺘﺎخ وار ﺧﺮ ﺑﺨﻼب‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺧﺮ ﺧﻤﺨﺎﻧﻪ ﮐﺰ ﺳـﺮ ﺧﻢ ﻋﻘﻞ‬ ‫ﻣﺴﺖ ﺑﺮﺧﯿﺰد و ﻓﺘـﺪ ﺑﺨﻼـب‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺧﺮم اﻧـﺪر ﺧﻼـب ﻋﺠﺰ ﻧﺨﻔﺖ‪.‬اﻧﻮري‪ .‬ﺑﻨـﺪه ﺑـﺎ ﻣﺸﺖ ﺧﺮﺑـﻂ اﺳﺖ اﻣﺮوز ﭼﻮن ﺧﺮ اﻧـﺪر ﺧﻼـب‬ ‫اﻓﺘﺎدﻧـﺪ‪.‬اﻧﻮري‪ .‬اﻧﻮري آﺧﺮ ﻧﻤﯿـﺪاﻧﯽ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﯽ ﺧﻤﻮش ﮔﺎو ﭘﺎي اﻧـﺪر ﻣﯿﺎن دارد ﻣﺮان ﺧﺮ در ﺧﻼب‪ .‬اﻧﻮري‪ .‬ﺑﯿﻬـﺪه ﺧﺮ در ﺧﻼب‬ ‫ﻗﺼﻪ ﻣﻦ راﻧﺪه اي ﮐﺎﻓﺮم ﮔﺮ ﻧﻔﮑﻨﻢ ﮔﺎو ﻫﺠﺎ در ﺧﺮﻣﻨﺖ‪.‬اﻧﻮري‪ .‬ﺑﺎران ﺗﯿﺮ ﮔﺸـﺘﻪ ﺷﺒﺎﻧﺮوزي و ﻋﺪو ز اﺷﺘﺮدﻟﯽ ﺧﻮﯾﺶ ﭼﻮ ﺧﺮ ﻣﺎﻧﺪه در‬ ‫ﺧﻼب‪ .‬رﺿـﯽ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري‪ .‬ﻫﺮﮐﻪ ﺧﺮ در ﺧﻼب ﺷـﻬﻮت راﻧﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺟﻬﺎن ﺧﻠﻖ ﭼﻮن ﺧﺮ در ﺧﻼﺑﺴﺖ‪.‬ﻋﻄﺎر‪ .‬دور ﻣﯽ ﺷﺪ اﯾﻦ ﺳﺆال و‬ ‫اﯾـﻦ ﺟـﻮاب ﻣﺎﻧــﺪ ﭼـﻮن ﺧﺮ ﻣﺤﺘﺴـﺐ اﻧـﺪر ﺧﻼـب‪.‬ﻣﻮﻟـﻮي‪ .‬درآﻣـﺪ ز در ﻫﻤﭽـﻮ ﺧﺮ در ﺧﻼـب ﺷـﺪه ﭘﺸـﺖ در زﯾﺮ ﺧﯿـﮏ ﺷــﺮاب‪.‬‬ ‫)دﺳﺘﻮرﻧﺎﻣﻪء ﻧﺰاري ﻗﻬﺴﺘﺎﻧﯽ چ روﺳﯿﻪ ص‪ .(68‬ﺳﻌﺪﯾﺎ ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎران ﺧﻮدﭘﺮﺳﺘﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﺎ دﻫﻞ در ﮔﺮدن و ﺧﺮ در ﺧﻼب اﻓﮑﻨﺪه اﯾﻢ‪.‬‬ ‫ﺳﻌـﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﺑﭙﺎي ﭘﯿﻠﺘﻦ اﺳـﺒﺖ ﭼﻨﺎن ﻋﺎﺟﺰ ﻓﺘـﺪ ﺧﺼـﻤﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﯿﻨـﺪش ﮔﻮﯾـﺪ ﺧﺮي اﻧﺪر ﺧﻼﺑﺴﺖ اﯾﻦ‪ .‬اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ‪- .‬اﻣﺜﺎل‪:‬‬ ‫ﭼﻮن ﺧﺮ در ﺧﻼب ﻣﺎﻧﺪن؛ در ﮐﺎري واﻣﺎﻧﺪن‪.‬‬ ‫ﺧﻼب‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼـﺪر دﯾﮕﺮ ﺧﻠﺐ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﺐ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧـﺎﻣﻪ ﺷﻮد ||‪ .‬ﻣﺨﺎﻟﺒـﮥ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﺒـﮥ در اﯾﻦ‬ ‫ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻼب‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻞ ﻻـ[ )ع ص( ﻣﺮد ﻓﺮﯾﺒﻨـﺪهء ﻣﮑـﺎر‪ .‬دروﻏﮕﻮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﺑﺴـﯿﺎر ﻓﺮﯾﺒـﺎ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺑﺖ‪.‬‬



‫]ِخ َب[ )ع ﻣﺺ( ﺧﻼﺑﮥ‪ .‬ﻓﺮﯾﻔﺘﻦ ﺑﺰﺑﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻼﺑﮥ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺑﺮ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ِا( ﺗﺎزﯾـﺎﻧﯽ ﮐﻪ در درﺑﺨﺎﻧﻪء ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن و ﺳـﻼﻃﯿﻦ ﻣﺮﺳﻮم ﺧﻮار ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﺰﺑﺎن ﮔﯿﻼن ﻣﺮدﻣﯽ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ از ﻋﺮب‬ ‫ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪء ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن و ﺳﻼﻃﯿﻦ ﻣﺮﺳﻮم ﺧﻮار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺑﺲ‪.‬‬



‫]َخ ِب[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺑﺎﻃﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺑﺲ‪.‬‬



‫]ُخ ِب[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺳـﺨﻦ رﻗﯿﻖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬دروغ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺑﺶ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ِا( ﻧﻮﮐﺮ و ﻣﻼزم و ﻣﺮﺳﻮم ﺧﻮار ﺑﺰﺑﺎن ﻣﺮدم ﮔﯿﻼن‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺑﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َب[ )ع ﻣﺺ( ﻓﺮﯾﻔﺘـﻦ ﺑﺰﺑـﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪ .‬ﻣﺼـﺪر دﯾﮕﺮ آن »ﺧﻠـﺐ« و‬ ‫»ﺧﻼب« اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻼﺑﺖ ﺷﻮد ||‪ .‬ﻓﺮﯾﻔﺘﻦ‪) .‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( )اﻟﻤﺼﺎدر زوزﻧﯽ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻼﺑﺖ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺑﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َب[ )ع ِا( اﻧـﺒﺮي ﮐﻪ ﺑـﺪان ﺟﻨﯿﻦ را ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧـﺪ و ﺑﻔﺮاﻧﺴﻪ ﻓﺮﺳـﭙﺲ)‪ (1‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ||‪ .‬ﻓﺮﯾﺐ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧـﺪﻋﻪ‪ .‬ﻧﯿﺮﻧﮓ‪ .‬ﺣﻘﻪ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.Forceps - (1) .‬‬ ‫ﺧﻼﺑﮥ‪.‬‬



‫]َﺧْﻞ ﻻ َب[ )ع ص( زن ﻓﺮﯾﺒﻨﺪه و ﻣﮑﺎره و دروﻏﮕﻮ‪ .‬ﻣﺆﻧﺚ ﺧﻼب‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺑﯿﺲ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺑﺎﻃـﻞ ||‪ .‬ﭘﺮاﮐﻨـﺪﮔﺎن ﺑﻬﺮ ﺳﻮي‪ .‬واﺣـﺪ ﻧـﺪارد و ] ﺷﺎﯾـﺪ واﺣـﺪ آن ﺧﻠﺒﯿﺲ ﺑﺎﺷـﺪ || [ ‪ .‬دروغ )||‪ .‬ﻣﺺ( آب ﺧﻮرده‬ ‫رﻓﺘﻦ ﺷﺘﺮ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺷـﺒﺎن را ﻋﺎﺟﺰ ﮔﺮداﻧﺪ )||‪ .‬ص( آﻧﭽﻪ ﻧﻈﺎم ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ||‪ .‬ﻧﺎدرﺳﺖ ||‪ .‬ﻧﺎﮐﺴﺎن و ﻓﺮوﻣﺎﯾﮕﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻼت‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﮔﯿﺎه ﺗﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﻼة ج‪َ ،‬ﺧﻠﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻼج‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﻧﻮﻋﯽ از ﺑﺮدﻫـﺎي ﺧـﻂ دار‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ از ﺟﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﺧﻂ‬ ‫دار‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻼج‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺼﺪر دﯾﮕﺮ اﺳﺖ ﻣﺨﺎﻟﺠﻪ را‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﺠﻪ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺟﺎي‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﺎي ﻻزم‪ .‬ﺑﯿﺖ اﻟﺨﻼء‪ .‬ﭘﺎي ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﻓﺮﻧﺎك‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ادب ﺧﺎﻧﻪ ||‪ .‬ﻧﻬﺎﻧﺨﺎﻧﻪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺟﻠﻮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﭘﯿﭽﺮاﻧﻠﻮ ﺑﺨﺶ ﺑﺎﺟﮕﯿﺮان ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻗﻮﭼﺎن‪ .‬داراي ‪ 132‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن‬ ‫ﻏﻼت‪ ،‬ﺑﻨﺸﻦ و ﻣﯿﻮه‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ ،‬ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و ﮔﻠﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راﻫﺶ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﻼﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]َخ َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﯿﺖ اﻟﺨﻼء‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬آب ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬ﺣﺎﺷﯿﻪء ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺧﻞ‪.‬‬



‫]َخ ِخ[ )ع ِا( ِج ﺧﻠﺨﺎل‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬و ﺧﻼﺧﻞ زرﯾﻦ ﭼﻮن ﺑﺮ ﭘﺎي ﺑﺎزﺑﻨﺪﻧﺪ ﺑﺮ ﺷﮑﺎر دﻟﯿﺮﺗﺮ و ﺧﺮم ﺗﺮ رود‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺧﯿﻞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ِج ﺧﻠﺨﺎل‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( ‪:‬اﻟﻘﻼﺋـﺪ و اﻟﻘﺮﻃﻪ و اﻟﺪﻣﺎﻟﯿـﺞ و اﻟﺨﻼﺧﯿﻞ‪) ...‬ﻣﮑﺎرم اﻻﺧﻼق‬ ‫ﻃﺒﺮﺳﯽ(‪ .‬وﻟﻼﻧﺎث‪ ،‬ﻟﻬﻦ ﻣﻦ اﻟﻤﺪاري و اﻻﺳﻮره و اﻟﺨﻼﺧﯿﻞ و‪) ...‬اﻟﺠﻤﺎﻫﺮ ﺑﯿﺮوﻧﯽ ص‪ .(22‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﺨﺎل در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻼد‪.‬‬



‫]َﺧْﻞ ﻻ[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺧﺎﻟـﺪ ﺻـﯿﺮﻓﯽ از ﮐﺒﺎر ﻗﺮاء ﺑﻮد و ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ او اﻣﺎم در ﻗﺮاﺋﺖ و ﺛﻘـﮥ و ﻋﺎرف و ﻣﺤﻘﻖ ﺑﻮد و در ﮐﻮﻓﻪ ﺑﺴﺎل ‪ 220‬ه ‪.‬‬ ‫ق‪ .‬درﮔﺬﺷﺖ‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ چ ‪ 1‬ج ‪ 1‬ص‪.(293‬‬ ‫ﺧﻼر‪.‬‬



‫]ُﺧْﻞ ﻻ[ )ِاخ( دﯾﻬﯽ ﺑﺰرگ اﺳﺖ ﮐﯽ ﺳـﻨﮓ آﺳـﯿﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ وﻻﯾﺖ ﭘﺎرس را ﺳـﻨﮓ آﺳﯿﺎ از آﻧﺠﺎ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﺘﺪﻟﺴﺖ ﭼﺸﻤﻪء‬ ‫آب ﮐﻮﭼﮏ دارد ﭼﻨﺪاﻧﮏ ﺧﻮردن را ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﯿﭻ ﻏﻠﻪ و ﻣﯿﻮه و دﺧﻠﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﺟﺰ ﺳـﻨﮓ آﺳـﯿﺎ ﻧﺪارﻧﺪ و ﻣﻌﯿﺸﺖ اﯾﺸﺎن از آن‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻔﺘﺼﺪ دﯾﻨﺎر ﻫﺮ ﺳﺎل ﺑﺪﯾﻮان ﮔﺬارﻧﺪ‪) .‬ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص‪ .(145 ،144‬ﻋﺴﻞ و ﺷﺮاب آن ﻣﻌﺮوﻓﺴﺖ و ﺣﺠﺎج ﺑﻌﺎﻣﻞ ﺧﻮد‬ ‫در ﻓـﺎرس ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴـﺪ‪ :‬اﺑﻌﺚ اﻟﯽ ﺑﻌﺴـﻞ ﻣﻦ ﻋﺴـﻞ ﺧﻼـر ﻣﻦ اﻟﻨﺤﻞ اﻻﺑﮑﺎر‪ ...‬اﻟـﺬي ﻟﻢ ﺗﻤﺴﻪ اﻟﻨﺎر‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨـﺪا(‪ .‬و‬ ‫رﺟـﻮع ﺑﻪ ﻧﺰﻫـﮥ اﻟﻘﻠـﻮب چ ﻟﯿـﺪن ج‪ 3‬ص ‪ 189‬و ‪ 128‬ﺷـﻮد‪ .‬دﻫﯽ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻫﻤﺎﯾﺠـﺎن ﺑﺨﺶ اردﮐـﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺷـﯿﺮاز‪ .‬واﻗـﻊ در‬ ‫‪51‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺟﻨﻮب ﺧـﺎور اردﮐﺎن و ﻫﻔﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء اردﮐﺎن ﺑﺸـﯿﺮاز‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ ‪ 1260‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از‬ ‫ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت‪ ،‬اﻧﺠﯿﺮ‪ ،‬اﻧﮕﻮر‪ ،‬ﺑﺎدام و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راﻫﺶ ﻓﺮﻋﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(7‬‬ ‫ﺧﻼزﯾﻞ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﻏـﺎر ﺑﺨﺶ ري ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺗﻬﺮان داراي ‪ 395‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠـﺎ ﻏﻼت‪،‬‬ ‫ﺻﯿﻔﯽ و ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨﺪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﺎوداري‪ .‬راﻫﺶ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﯾﻖ اﺳـﻔﻨﺪﯾﺎري ﻣﯿﺘﻮان ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﺮد‪ .‬از آﺛﺎر ﻗﺪﯾﻢ‬ ‫آﻧﺠﺎ ﺗﭙﻪ اي اﺳﺖ)‪) .(1‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪ - (1) .(1‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه را ﻧﺎم دﯾﮕﺮي اﺳﺖ و آن »ﺧﻮﻻزﯾﻞ« اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻼس‪.‬‬



‫]َﺧْﻞ ﻻ[ )ع ص( دزد‪ .‬راﻫﺰن‪ .‬ﻏﺎرﺗﮕﺮ‪ .‬رﺑﺎﯾﻨﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺳﯽ‪.‬‬



‫]َخ ﺳـﯽ ي[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﮐﻮدك ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از اﺑﻮﯾﻦ وي ﺳﭙﯿـﺪ و دﯾﮕﺮي ﺳـﯿﺎه ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‬ ‫)از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺳﯿﮥ‪.‬‬



‫]َخ ﺳﯽ َي[ )ع ص( زن ﮔﻨﺪم ﮔﻮن و ﮐﻤﯽ ﺳﯿﻪ ﭼﺮده‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬زن ﺳﭙﯿﺪ ﮐﻪ ﺳﭙﯿﺪي آن ﺑﺴﯿﺎﻫﯽ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻼش‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻏﻠﻐﻠﻪ‪ .‬ﺷﻮر‪ .‬ﻣﺸﻐﻠﻪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻼش‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِا( زﻣﯿﻦ ﭘﺮ ﮔـﻞ و ﻻـي ||‪ .‬زﻣﯿﻦ ﮐﻪ در آن آب و ﻻـي ﺑﻬﻢ آﻣﯿﺨﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻟﺠﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﻠﯿﺶ ﮐﻪ آﻧﺮا ﭼﯿﭽﻠﻪ و ﺧﻼب و ﻏﺮﯾﻘﺞ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺷﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺣﺎﺳﺪان‪ .‬دﺷﻤﻨﺎن و ﻣﻔﺴﺪان‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺷﻤﻪ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َم ‪ِ /‬م[ )ِا( ﻋﻠﺘﯽ اﺳﺖ در ﻣـﺎﺑﯿﻦ ﺑﯿﻨﯽ و ﮔﻠﻮ ﺑﺴـﺒﺐ ﺗﺨﻤﻪ ﺑﻬﻢ ﻣﯿﺮﺳـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( ‪ :‬آن ﮐﺴـﯽ را ﮐﻪ دل ﺑﻮد ﻧﺎﻻـن او ﻋﻼج‬ ‫ﺧﻼﺷﻤﻪ ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬ﺷﻬﯿﺪ ﺑﻠﺨﯽ )از ﻟﻐﺖ ﻓﺮس ||(‪ .‬ﺟﺮاﺣﺖ و رﯾﺶ ﮔﻠﻮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﯾﺸﺶ ز ﺑﺲ ﻓﺮﺧﺞ ز ﮔﺮدن ﺑﺮون رﺳﯿﺪ ﮔﻮﯾﯽ‬ ‫ﺧﻼﺷﻤﻪ اﺳﺖ ﺑﮕﺮدن ﺑﺮآﻣﺪه‪.‬ﻃﯿﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺷﻪ‪.‬‬



‫ش[ )ِا( ﺧﺎر و ﺧﺎﺷﺎك‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( )آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬دﺳﺖ ﺑﮕﺸﺎده ﭼﻮ ﺑﺮﻗﯽ ﺟﺴﺘﻪ اي وز ﺧﻼﺷﻪ ﭘﯿﺶ‬ ‫ش‪ِ /‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ورﻏﯽ ﺑﺴـﺘﻪ اي‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﻋﻄﺎر )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي ||(‪ .‬ﺳـﮑﺎن ﮐﺸﺘﯽ ||‪ .‬ﺟﻬﺎز ||‪ .‬ﭼﻮب ﺑﺎرﯾﮑﯽ ﮐﻪ ﺑـﺪان دﻧﺪان را ﭘﺎك ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﻼل دﻧﺪان‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺷﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻣﻼح‪ .‬ﮐﺸﺘﯽ ﺑﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻼص‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺳﺎﻟﻢ ﻣﺎﻧـﺪن ﭼﯿﺰ از ﺗﻠﻒ ﺷﺪن‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻠﺺ اﻟﺸـﯽ ء ﻣﻦ اﻟﺘﻠﻒ »ﺧﻼﺻًﺎ« و »ﺧﻠﻮﺻًﺎ« و »ﻣﺨﻠﺼًﺎ ||«‪ .‬ﺻﺎف ﺷﺪن آن‪ .‬ﻣﻨﻪ‪:‬‬ ‫ﺧﻠﺺ اﻟﻤﺎء ﻣﻦ اﻟﮑﺪر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻼص‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺨﺎﻟﺼﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﺼﮥ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻼص‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﺧﻼـﺻﻪء روﻏﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد ||(‪ .‬ﮔـﺪاﺧﺘﻪء زر و ﺳـﯿﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬زر ﺧﺎﻟﺺ‪ .‬ﺳـﺮه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺧﻼص ﺑﻮد و ﮐﻨﻮن ﻗﻠﺐ ﺷـﺪ ز ﺳـﮑﻪ ﺑﮕﺸﺖ ﻣﺰور آﻣـﺪ و‬ ‫ﺧـﺎﺋﻦ ﭼﻮ ﺳـﮑﻪء ﻗﻼـب‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬زري ﮐﻪ ﺧﻼـص آﻣـﺪ از ﻧـﺎر ﻧﯿﻨﺪﯾﺸـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺷـﺎه ﻓﺮﻣﻮد ﺗـﺎ ﺑﻤﺠﻠﺲ ﺧـﺎص ﺑﺮ ﻣﺤﮑﻬـﺎ زﻧﻨـﺪ زر‬ ‫ﺧﻼـص‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﻣﺴـﮑﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﺑﻮﺗﻪء زرﮔﺮي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( ‪:‬‬ ‫ﻣﯽ ﺑﯿﻐﺶ ﺑﺮآﻣـﺪه ز ﺳـﺒﻮ ﭼﻮن زر ﺧﺎﻟﺺ از درون ﺧﻼص‪ .‬ﻧﻈﯿﺮي )از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬رب ﺧﺮﻣﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪َ .‬ﺧﻼـص )ِﺧﻼـص( ﺧﻼـﺻﻪ‪ .‬ﺑﺮﮔﺰﯾـﺪه‪ .‬ﺧـﺎﻟﺺ از ﭼﯿﺰي‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪َ .‬ﺧﻼـص‬ ‫)ِﺧﻼـص( )اِﻣﺺ( رﻫـﺎﯾﯽ‪ .‬رﻫـﺎﯾﺶ‪ .‬آزادي‪ .‬ﻧﺠـﺎت‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺧﻼص ﺧﻮد را ﭼﺎره اي ﻣﯽ ﺟﺴﺖ‪.‬‬ ‫)ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺗﺪﺑﯿﺮ ﺧﻼص ﻣﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯽ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬آدﻣﯽ ﭼﻮن ﮐﺮم ﭘﯿﻠﻪ اﺳﺖ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﯿﺶ ﺗﻨﺪ ﺑﺒﻨﺪ ﺳـﺨﺖ ﺗﺮ ﮔﺮدد و‬ ‫ﺧﻼص ﻣﺘﻌـﺬرﺗﺮ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬زﯾﻦ وﺟﻮدت ﺑﺠﺎن ﺧﻼص دﻫﻨﺪ ﺑﺎزت از ﺗﻮ وﺟﻮد ﺧﺎص دﻫﻨﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﺮ ﻣﺮا دﺷـﻤﻦ ز ﻣﻦ دادي‬ ‫ﺧﻼص ﺑﺮ ﺳﺮ دﺷﻤﻦ روان اﻓﺸﺎﻧﺪﻣﯽ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬رﺧﺖ ﻋﺰﻟﺖ ﺑﺨﺮاﺳﺎن ﺑﺮم اﻧﺸﺎءاﷲ ﮐﻪ ﺧﻼص از ﭘﯽ دوران ﺑﺨﺮاﺳﺎن ﯾﺎﺑﻢ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ‬ ‫ﺑﻨﺪﯾﻢ ﺷﮑﻮه آورد ﭘﯿﺶ ﺧﻼﺻﺶ ﻧﺪﯾﺪم ﺑﺠﺰ ﺑﻨﺪ ﺧﻮﯾﺶ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﭼﻪ ﮐﺮدي ﮐﻪ آﻣﺪ ﺑﺠﺎﻧﺖ ﺧﻼص‪ .‬ﺳﻌﺪي )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺷﮑﺎرش ﻧﺠﻮﯾـﺪ رﻫﺎﯾﯽ ز ﺑﻨﺪ اﺳـﯿﺮش ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺧﻼص از ﮐﻤﻨﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺟﺎن ﺑﺒﺴـﺘﻢ ﺑﻤﯿﺎن ﺷـﻤﻊ ﺻـﻔﺖ از ﺳـﺮ ﺷﻮق ﺗﺎ‬ ‫ﻧﺴﻮزي ز ﻏﻢ ﻋﺸﻖ ﻧﯿﺎﺑﯽ ﺗﻮ ﺧﻼص‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺣﺎﺟﯽ ﻣﺮد و ﺷﺘﺮ ﺧﻼص؛ ﮐﺎر ﺗﻤﺎم ﺷـﺪ‪ - .‬ﺧﻼص ﺷـﺪن؛ رﻫﺎ ﺷﺪن‪ .‬آزاد ﺷﺪن‪.‬‬ ‫ﻧﺠﺎت ﯾﺎﻓﺘﻦ‪ .‬ﺷـﻔﺎ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪ .‬آﺳﻮده ﮔﺸـﺘﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﺷﺪ از ﻟﻄﻒ او در ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺧﺎص ﻫﻤﺎي ﮐﺪو از ﻗﻨﺎﻋﺖ ﺧﻼص‪ .‬ﻣﻼﻃﻐﺮا )در‬ ‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﭘﯿﺮ ﻣﻐـﺎن از آﻧﻨـﺪراج(‪ - .‬ﺧﻼـص ﮐﺮدن؛ رﻫـﺎﯾﯽ ﺑﺨﺸـﯿﺪن‪ .‬آزاد ﮐﺮدن‪ - .‬ﺧﻼص ﮔﺸـﺘﻦ؛ رﻫﺎ ﺷـﺪن‪ .‬رﻫﺎﯾﯽ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪ .‬دﻏـﺪﻏﻪ‬ ‫ﮔﺬاردن ‪ :‬ﻫﺮﮐﻪ او را ﮐﺎر ﺑﺎ زﻧﺠﯿﺮ زﻟﻒ اﻓﺘﺎده ﺳﺖ ﮔﺮدﻧﺶ ﮔﺮدد ﻣﮕﺮ از ﻗﯿﺪ در ﻣﺤﺸﺮ ﺧﻼص‪ .‬ﺳﻠﯿﻢ )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺑﻌﺪ ازﯾﻦ ﺑﺮ ﻣﻦ‬ ‫ﻧـﺪارد دﺳﺖ آﺳـﯿﺐ ﺟﻬﺎن ﺳﻮﺧﺘﻢ ﮔﺸـﺘﻢ ز ﻫﺮ آﻓﺖ ﭼﻮ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﺧﻼص‪ .‬ﺳـﻠﯿﻢ )از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﺻﺪق‪ .‬ﻣﺤﺒﺖ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﻋﻼﻗﻪ‪.‬‬ ‫اﺧﻼص ‪:‬ﺧﻠﻒ اﯾﻦ ﻧﺼﯿﺤﺖ ﺑﺸﻨﯿﺪ و ﻣﻘﺒﻮل داﺷﺖ و داﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ از ﺳﺮ ﺧﻼص و اﺧﻼص ﻣﯽ رود‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ (‪.‬‬ ‫)||ص( رﻫﺎ‪ .‬آزاد ||‪ .‬ﺳﻼﻣﺖ‪ .‬ﻋﺎﻓﯿﺖ‪ .‬ﺷﻔﺎء‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻼص‪.‬‬



‫]َﺧْﻞ ﻻ[ )ع ص( ﻧﺠﺎت دﻫﻨﺪه‪ .‬آزادﮐﻨﻨﺪه‪ .‬رﻫﺎﮐﻨﻨﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻼص‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻞ ﻻـ[ )ع ِا( رﺧﻨﻪء در ﺧـﺎﻧﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺷـﮑﺎف‪ .‬ﺳﻮراخ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 846‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻼص ﺑﺨﺶ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َب[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(رﻫﺎﯾﯽ ﺑﺨﺶ‪ .‬ﺧﻼﺻﯽ ﺑﺨﺶ‪.‬‬ ‫ﺧﻼص ﺑﺨﺸﯿﺪن‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َب َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( رﻫﺎﯾﯽ ﺑﺨﺸﯿﺪن‪ .‬ﺧﻼﺻﯽ ﺑﺨﺸﯿﺪن‪.‬‬ ‫ﺧﻼص ﺟﻮﯾﺎن‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬ق ﻣﺮﮐﺐ( رﻫـﺎﯾﯽ ﺟﻮﯾـﺎن‪ .‬در ﺣﺎل ﻃﻠﺐ آزادي و رﻫﺎﯾﯽ ‪ :‬زﯾـﺪ از ﭘﺲ او ﭼﻮ ﺳﺎﯾﻪ ﭘﻮﯾﺎن وز ﺳﺎﯾﻪء او ﺧﻼص‬ ‫ﺟﻮﯾﺎن‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻼص دادن‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(رﻫـﺎﯾﯽ دادن‪ .‬ﺧﻼﺻـﯽ ﺑﺨﺸـﯿﺪن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺗﺮﯾﺎك ﻓﺎروق از ﮔﺰﯾـﺪن اﻓﻌﯽ و ﮔﺰﯾـﺪن ﻫﻤﻪ‬ ‫اﻧﻮاع ﻣـﺎران و ﺳـﮓ دﯾﻮاﻧﻪ ﺧﻼـص دﻫـﺪ و ﻣﻀـﺮت ﻫﻤﻪ زﻫﺮﻫـﺎي دﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﮐﺸـﻨﺪه اﺳﺖ ﺑـﺎزدارد‪) .‬ذﺧﯿﺮه ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ارﺟﻮ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺴـﻌﯽ و اﻫﺘﻤـﺎم ﺗﻮ زﯾﻦ ﻏﻢ ﺑﺪﻫـﺪ ﺧﻼـص دادارم‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪﺳـﻠﻤﺎن‪ .‬داﻧـﺪ ﮐﻪ ﻧﮑﺮده ام ﮔﻨـﺎﻫﯽ آن ﮐﺲ ﮐﻪ ﺧﻼص ﺧﻮاﻫـﺪم داد‪.‬‬ ‫ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪﺳـﻠﻤﺎن‪ .‬ﺑﺨﺖ ار ﺑﺘﻮ راه دادﻧﻢ ﻧﺘﻮاﻧـﺪ آﺧﺮ ز ﺧﻮدم ﺧﻼص دادن داﻧـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺪه دﯾﻨﺎر از ﻗﯿﺪم ﺧﻼص داد)‪) .(1‬ﮔﻠﺴﺘﺎن‬ ‫ﺳﻌﺪي(‪ - (1) .‬ن ل‪ :‬از ﻗﯿﺪم ﺧﻼص ﮐﺮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺮاي ﺧﻼص ﮐﺮدن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻼص ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ( رﻫـﺎﯾﯽ ﭘﯿـﺪا ﮐﺮدن‪ .‬رﺳــﺘﮕﺎري ﭘﯿـﺪا ﮐﺮدن‪ .‬ﻧﺠـﺎت ﯾـﺎﻓﺘﻦ‪ .‬رﻫـﺎﯾﯽ ﯾـﺎﻓﺘﻦ‪ .‬رﺳــﺘﻦ‪ .‬رﻫﯿـﺪن‪ .‬ﺟﺴـﺘﻦ از‪.‬‬ ‫]ِخ ‪َ /‬خ ُ‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺳﻌﺪي درﯾﻦ ﮐﻤﻨﺪ ﺑﺪﯾﻮاﻧﮕﯽ ﻓﺘﺎد ﮔﺮ دﯾﮕﺮش ﺧﻼص ﺷﻮد زﯾﺮﮐﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﻼص ﺷﺪه‪.‬‬



‫ش َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ( رﺳﺘﻪ‪ .‬رﻫﺎﺷﺪه‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از رﺳﺘﮕﺎري‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ِخ ‪َ /‬خ ُ‬ ‫ﺧﻼص ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( رﻫﺎﻧﯿـﺪن‪ .‬رﻫﺎﻧـﺪن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬از ﺑﻨـﺪ ﮔﺮاﻧﻢ ﺧﻼـص ﮐﺮدﻧـﺪ و ﻣﻠـﮏ ﻣﻮروﺛﻢ ﺧـﺎص‪.‬‬ ‫]ِخ ‪َ /‬خ َ‬ ‫)ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬ﺗﺎ ﺑﯿﮕﻨﺎه را ﺧﻼص ﮐﻨﺪ‪) .‬ﻧﺼـﯿﺤﮥ اﻟﻤﻠﻮك(‪ .‬اﺳﺘﻄﺎﻋﺖ در ﻃﺮﯾﻖ ﻋﺸﻖ ﺑﺎزي آﻓﺖ اﺳﺖ ﮐﯽ ﮐﻨﺪ ﭘﺮواﻧﻪ را از ﺷﻌﻠﻪ‬ ‫ﺑﺎل و ﭘﺮ ﺧﻼص در ﻗﯿﺎﻣﺖ ﮐﻦ ﺧﺪاوﻧﺪا ﺳﻠﯿﻢ ﺧﺴﺘﻪ را ز آﺗﺶ دوزخ ﺑﻪ آب روي ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺧﻼص‪ .‬ﺳﻠﯿﻢ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺻﻪ‪.‬‬



‫ص[ )ع ِا( ﺧﻼﺻـﮥ‪ .‬ﭘـﺎﮐﯿﺰه ﺗﺮﯾﻦ و ﺧـﺎﻟﺺ ﺗﺮﯾﻦ و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ اﺟﺰاء و ﻣﻮاد ﯾﮏ ﭼﯿﺰ‪ .‬ﮔﺰﯾـﺪهء ﻫﺮ ﭼﯿﺰي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج‬ ‫]ِخ ‪ُ /‬خ َ‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ُ .‬ﺳـ ﻼَﻓﻪ‪ .‬ﺳـﻼف‪ُ .‬زﺑـ َﺪه‪ِ .‬ﺧﻼص‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻣﻨﺘﺨﺐ‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ﺷـﺪه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬و ﺑﺮﮔﺰﯾـﺪ او را از ﺧﻼﺻﻪء ﺧﻼﻓﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﻮراﻧﯿﺴﺖ ﺷـﻬﺎﺑﺶ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬از ﭼﺎروﻫﻔﺖ ﮔﯿﺘﯽ ﺳـﻠﻄﺎن ﺧﻼﺻﻪ آﻣﺪ ﻣﺨﺘﺎر‬ ‫ﭼـﺎر ﻣﻠﺖ ﺳـﺮدار ﻫﻔﺖ ﮐﺸﻮر‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻋﺸﻖ اﺳﺖ ﺧﻼـﺻﻪء وﺟﻮدم ﻋﺸﻖ آﺗﺶ ﮔﺸﺖ و ﻣﻦ ﭼﻮ ﻋﻮدم‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬در ﺧﺒﺮ اﺳﺖ از ﺳـﯿﺪ‬ ‫ﻋـﺎﻟﻢ و ﺧﻼﺻﻪء ﺑﻨﯽ آدم‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي ||(‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪ و ﺣﺎﺻﻞ ﮐﻼم‪ .‬ﻣﺨﺘﺼـﺮ‪ .‬ﻣﻮﺟﺰ‪ .‬ﮔﺰﯾـﺪه‪ .‬وﺟﯿﺰه‪ .‬ﻧﺨﺒﻪء ﺑﺤﺚ‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪء ﺑﺤﺚ‪- .‬‬ ‫ﺧﻼـﺻﻪء ﮐﻼـم؛ ﺣﺎﺻـﻞ ﮐﻼـم‪ .‬ﻟﺐ ﻣﻄﻠﺐ‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪء ﮐﻼـم‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪء ﺑﺤﺚ ||‪ .‬اﻟﻘﺼﻪ‪ .‬ﻣﻊ اﻟﻘﺼﻪ‪ .‬اﻟﺤﺎﺻـﻞ‪ .‬ﺑـﺎري‪ .‬اﻟﻐﺮض‪ .‬اﻟﺤﮑـﺎﯾﻪ‪ .‬ﻣﻊ‬ ‫اﻟﺤﮑـﺎﯾﻪ‪ .‬ﺑـﺎﻟﺠﻤﻠﻪ ||‪ .‬ﻧﺰدﯾﮑـﺎن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻼﺻـﮕﺎن ||‪ .‬ﺑﯽ آﻣﯿﻎ‪ .‬ﺧـﺎﻟﺺ‪ .‬ﻟﺐ‪ .‬ﭘﺎك داﻣﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء||(‪.‬‬ ‫ﺳﺮﺷﯿﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬ﺧﻼﺻﮥ اﻟﺴﻤﻦ؛ روﻏﻦ ﺧﺎﻟﺺ)‪ - (1) .(1‬در ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬اذا ﻃﺒﺨﻮا اﻟﺰﺑﺪ ﻟﯿﺘﺨﺬوه ﺳﻤﻨًﺎ‬ ‫ﻃﺮﺣﻮا ﻓﯿﻪ ﺷﯿﺌًﺎ ﻣﻦ ﺳﻮﯾﻖ و ﺗﻤﺮ او ﻏﯿﺮ ذﻟﮏ ﻓﺎذا ﺟﺎد و ﺧﻠﺺ ﻣﻦ اﻟﺜﻔﻞ ﻓﺬﻟﮏ اﻟﺴﻤﻦ ﻫﻮ اﻟﺨﻼﺻﮥ و ﮐﺬﻟﮏ ﺧﻼﺻﮥ اﻟﺴﻤﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺻﮥ اﻟﺤﺴﺎب‪.‬‬



‫ص ﺗُـْﻞ ِح[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮐﺘﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ ﺑﻬﺎﺋﯽ در ﻋﻠﻢ ﺣﺴﺎب و ﺟﺒﺮ و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ و رﯾﺎﺿـﯿﺎت ﻗـﺪﯾﻢ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺻﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ( ﻣﺨﺘﺼـﺮ ﮐﺮدن‪ .‬ﻧـﺘﯿﺠﻪء ﺑﺤﺚ ﮐﻠﯽ را درآوردن‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻣﻨﻈـﻮر از ﮐﻼـم ﻃـﻮﯾﻠﯽ اﺳﺖ ﻧﺸـﺎن دادن‪.‬‬ ‫ص َ‬ ‫ص‪ِ /‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺣﺸﻮ و زواﯾﺪ ﻣﻄﻠﺒﯽ را زدن‪ .‬ﻏﺮض ﮐﻼﻣﯽ را ﺑﯿﺎن ﮐﺮدن‪ .‬ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن‪ .‬ﺗﺨﻠﯿﺺ‪ .‬ﺗﻠﺨﯿﺺ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻮﯾﺲ‪.‬‬



‫ص ِن[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺧﻼﺻﻪء ﮐﻼﻣﯽ را ﻧﻮﯾﺴﺪ‪ .‬ﻣﺨﺘﺼﺮﻧﻮﯾﺲ‪.‬‬ ‫ص‪ِ /‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺨﺘﺼﺮﻧﻮﯾﺲ ﮐﺮدن‪ .‬ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن ﺑﺤﺜﯽ‪ .‬ﺣﺸﻮ زواﯾﺪ ﮐﻼﻣﯽ را زدن‪.‬‬ ‫ص ِن َ‬ ‫ص‪ِ /‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﻼﺻﯽ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ[ )ﺣﺎﻣﺺ()‪ (1‬آزادي‪ .‬رﺳـﺘﮕﺎري‪ .‬رﻫﺎﯾﯽ‪ .‬ﻧﺠﺎت‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬دل ز راﺣﺖ ﻧﺸﺎن ﻧﺨﻮاﻫـﺪ داد ﻏﻢ ﺧﻼﺻـﯽ ﺑﺠﺎن ﻧﺨﻮاﻫﺪ‬ ‫داد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﺮ از ﻏﻢ ﺧﻼﺻـﯽ ﻃﻠﺐ ﮐﺮدﻣﯽ ﻫﻢ از ﻧﺎي ﻧﻮﺷـﯽ ﺳـﺒﺐ ﮐﺮدﻣﯽ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﺷﻔﺎ ||‪ .‬رﻫﺎﯾﯽ از ﺑﻨﺪ و زﻧﺪان ||‪ .‬ﻓﺮار||‪.‬‬ ‫ﻓﻼح‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬در ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت و آﻧﻨـﺪراج آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﻟﻔﻆ ﻏﻠﻂ اﺳﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺧﻼص ﺑﺪون ﯾﺎ ﺧﻮد ﻣﺼﺪر اﺳﺖ و‬ ‫ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺟﺎﺋﺰ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﻮﻋﯽ از ﺗﺼـﺮف ﭘﺎرﺳـﯿﺎن اﺳﺖ‪ .‬در ﻏﻮاﻣﺾ ﺳـﺨﻦ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﮐﻪ ﺧﻼﺻـﯽ ﺑﯿﺎي ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ ﻣﺰﯾﺪﻋﻠﯿﻪ‬ ‫ﺧﻼص اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻼص ﯾﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻧﺠـﺎت ﯾـﺎﻓﺘﻦ‪ .‬رﻫـﺎ ﺷـﺪن ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ اي ﻣﻄﺮب ﺷـﺪه ﺑـﺎ ﻋـﺎم و ﺧـﺎص ﻣﺮده ﺷﻮ ﭼﻮن ﻣﻦ ﮐﻪ ﺗـﺎ ﯾـﺎﺑﯽ ﺧﻼـص‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺑﻨﺪي ﻣﻬﺮ ﺗﻮ ﻧﯿﺎﺑﺪ ﺧﻼص ﻏﺮﻗﻪء ﻋﺸﻖ ﺗﻮ ﻧﺒﯿﻨﺪ ﮐﻨﺎر‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬داﻧﻨﺪ ﻋﺎﻗﻼن ﺑﺤﻘﯿﻘﺖ ﮐﻪ ﻣﺮغ روح وﻗﺘﯽ ﺧﻼص ﯾﺎﻓﺖ‬ ‫ﮐﺰﯾﻦ آﺷـﯿﺎن ﺑﺮﻓﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ ﻫﺮ دو ﭼﺸـﻤﺶ ﻫﻤﻪ روز ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻮرع ﺧﻼص ﯾﺎﺑﺪ ز ﻓﺮﯾﺐ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪان‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪.‬‬ ‫ﺑﺴﺘﻪء زﻧﺠﯿﺮ زﻟﻒ زود ﻧﯿﺎﺑﺪ ﺧﻼص دﯾﺮ ﺑﺮآﯾﺪ ﺑﺠﻬﺪ ﻫﺮﮐﻪ ﻓﺮوﺷﺪ ﺑﻘﯿﺮ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﺪاﯾﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺻﯽ دادن‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(رﻫﺎﻧﯿﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﯿﺎ ز ﻣﺤﻨﺖ ﺟﺎن ﮐﻨﺪﻧﻢ ﺧﻼﺻـﯽ ده ﮐﻪ دم زدن ز ﻓﺮاق ﺗﻮ ﻣﺮدﻧﯽ اﺳـﺖ‬ ‫ﻣﺮا‪ .‬ﻧﻈﯿﺮي )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺻﯽ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺠـﺎت ﯾﺎﻓﺘﻦ‪ .‬رﺳـﺘﻦ‪ .‬رﻫﺎﯾﯽ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬اِﻧِﻔﻼت‪ .‬ﺗﺨﻠﺺ ‪:‬ﮔﻔﺖ‪ ...‬ﺑﺨﺸـﯿﺪﯾﻢ‪ ...‬ﻫﻤﮕﺎن‬ ‫ﺧﻼﺻـﯽ ﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﻮﻧﺼـﺮ‪ ...‬ﺧﻮاﺟﻪ را ﺧﺪﻣﺘﻬﺎ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ...‬و ﭼﻮن ﺧﻼﺻـﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﺑﺎ وي‪) ...‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﺸـﮑﺮ ﺑﻮده‬ ‫ﺑﺴـﯽ ﺳﺎل ﺗﺎ ﺧﻼﺻﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﺑﻪ اﻣﺮ ﺧﺎﻟﻖ ﺑﯿﭽﻮن و واﺣﺪ اﮐﺒﺮ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬او ﭼﻮن داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﻼﺻﯽ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺟﻮاﺑﻬﺎي ﺳﺨﺖ‬ ‫داد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﺑﻤﺸـﻘﺖ ﺑﺴﯿﺎر از آن ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﻼﺻﯽ ﯾﺎﻓﺖ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ .‬ﻣﺠﻤﻮع از آن ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬﺎ ﺧﻼﺻﯽ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪي‪.‬‬ ‫)ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺳﻌﺪي(‪.‬‬ ‫ﺧﻼط‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( آﻣﯿﺰش ﮐﺮدن ﺑﺎ ﮐﺴﯽ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺎﻟﻄﻪ ﻣﺨﺎﻟﻄًﮥ و ﺧﻼﻃًﺎ ||‪ .‬ﺑﺎ درد و رﻧﺞ ﺷﺪن‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺎﻟﻄﻪ اﻟﺪاء ||‪ .‬ﮔﺮگ در ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان‬ ‫اﻓﺘـﺎدن‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺎﻟـﻂ اﻟـﺬﺋﺐ اﻟﻐﻨﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﮔﺎﺋﯿـﺪن زن‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧـﺎﻟﻂ‬ ‫اﻟﻤﺮأة ||‪ .‬ﺷﻮرﯾﺪه ﻋﻘﻞ ﮔﺮدﯾﺪن‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻮﻟﻂ اﻟﺮﺟﻞ ﻓﯽ ﻋﻘﻠﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻼط‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع اِﻣﺺ( آﻣﯿﺨﺘﮕﯽ ﺷﺘﺮان و ﻣﺮدم و ﻣﻮاﺷﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬آﻣﯿﺰش ﻓﺤﻞ ﺑﺎ ﻧﺎﻗﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻼط‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻗﺼـﺒﻪء ارﻣﻨﺴـﺘﺎن ﻣﯿﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺳـﺮﻣﺎي زﻣﺴﺘﺎﻧﺶ از ﺳﺮدي ﺿﺮب اﻟﻤﺜﻞ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺼﺒﻪ در ﺳﺎﺣﻞ درﯾﺎﭼﻪ واﻗﻊ ﺷﺪه ﮐﻪ‬ ‫در آن ﻣـﺎﻫﯽ ﻃﺮﻧـﺞ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣـﺎﻫﯽ در درﯾـﺎي دﯾﮕﺮ ﯾـﺎﻓﺖ ﻧﺸﻮد و آﻧﭽﻪ از اﯾﻦ درﯾـﺎ ﺻـﯿﺪ ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﺑﺴـﺎﯾﺮ ﺑﻼد ﺣﻤﻞ ﻣﯽ‬ ‫ﮔﺮدد و از ﻏﺮاﺋﺐ آﻧﮑﻪ در ﻣـﺪت ده ﻣﺎه در ﻫﺮ ﺳﺎل در اﯾﻦ درﯾﺎ ﺟﺎﻧﻮري و ﻣﺎﻫﯽ وﺟﻮد ﻧـﺪارد و ﺑﻌـﺪ ﯾﮑﺪﻓﻌﻪ ﻣﺎﻫﯽ ﺑﻈﻬﻮر ﻣﯽ رﺳـﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺷـﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺟﻤﻊ آوري ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ و ﺑﻪ درﯾـﺎي دور ﻣﯽ ﻓﺮﺳـﺘﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان( ‪ :‬ﮔﺮ ﺷـﺎه ﺑﺎﻧﻮان ز ﺧﻼط آﻣـﺪه ﺑﺤﺞ‬ ‫ﻧﺎﻣﺶ ﺑﺠﻮد در ﻫﻤﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﻋﯿﺎن ﺷﺪه)‪ .(1‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﻧﺎم ﺑﺼﻮرت »اﺧﻼط« ﻧﯿﺰ ﻣﯽ آﯾـﺪ و در ﻧﺰﻫﺖ اﻟﻘﻠﻮب آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﺧﻼط‬ ‫از اﻗﻠﯿﻢ ﭼﻬﺎرم اﺳﺖ؛ ﻃﻮﻟﺶ از ﺟﺰاﯾﺮ ﺧﺎﻟـﺪات ﻏﺰﻧﻪ و ﻋﺮض از ﺧﻂ اﺳـﺘﻮاء »ﻟﺢ ﮐﻂ«‪ .‬ﻫﻮاﯾﺶ ﻣﻌﺘﺪل اﺳﺖ و ﺑﺎﻏﺴـﺘﺎن ﺑﺴـﯿﺎر دارد و‬ ‫ﻣﯿﻮه ﻫﺎي ﺧﻮب ﻧﯿﺰ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺣﻘﻮق دﯾﻮاﻧﯿﺶ ﭘﻨﺠﺎه وﯾﮏ ﻫﺰاروﭘﺎﻧﺼﺪ دﯾﻨﺎر‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا آﻧﺮا ﺷـﻬﺮي ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ارزن اﻟﺮوم و‬ ‫ارزﻧﺠﺎن ﻣﯽ آورﻧﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺧﻼط در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻃﮥ‪.‬‬



‫]َخ َط[ )ع اِﻣﺺ( ﮔﻮﻟﯽ‪ .‬اﺣﻤﻘﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻃﯽ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎدﺑﻦ ﻣﻠﮏ داود ﺧﻼﻃﯽ‪ ،‬ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﺻﺪراﻟﺪﯾﻦ‪ .‬از ﻓﻘﯿﻬﺎن ﺣﻨﻔﯽ ﺑﻮد‪ .‬از ﮐﺘﺐ اوﺳﺖ‪» :‬ﺗﻠﺨﯿﺺ اﻟﺠﺎﻣﻊ اﻟﮑﺒﯿﺮ« در‬ ‫ﻓﻘﻪ و »ﻣﻘﺼﺪ اﻟﻤﺴﻨﺪ« )ﻣﺨﺘﺼﺮﯾﺴﺖ ﺑﺮ ﻣﺴﻨﺪ اﻣﺎم اﺑﻮﺣﻨﯿﻒ( و »ﺗﻌﻠﯿﻖ ﺑﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ«‪) .‬از اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ چ ‪ 1‬ج ‪ 3‬ص‪.(910‬‬ ‫ﺧﻼع‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ِج ﺧﻠﻌﺖ‪ .‬ﺧﻠﻌﺖ ﻫﺎ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻼع‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﻧـﻮﻋﯽ از دﯾﻮاﻧﮕﯽ ﻣﺮدم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن ﻟا ﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺑﯿﻤـﺎري ﺻـﺮع‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻋﺖ‪.‬‬



‫]ِخ َع[ )ع ﻣﺺ( از ﻣﺮض ﻏﻢ ﺧﻮردن‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت )||(‪ .‬اِﻣﺺ( ﮔﺴﺴﺘﮕﯽ ||‪ .‬ﻧﺎﭘﺎرﺳﺎﺋﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻋﺖ‪.‬‬



‫]َخ َع[ )ع اِﻣﺺ( ﻧﺎﺳﺎﻣـﺎﻧﯽ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻼﻋـﮥ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧـﺎﻣﻪ ﺷﻮد )||‪ .‬ﻣﺺ( از ﻓﺮﻣـﺎن ﻣـﺎدر و ﭘـﺪر ﺑﯿﺮون آﻣـﺪن‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻼﻋﮥ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد ||‪ .‬ﭘﺮﯾﺸﺎن ﺷﺪن ||‪ .‬ﻓﺴﻖ و ﻓﺠﻮر ﮐﺮدن‪) .‬از ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت ||(‪ .‬ﺷﻮر ﻓﺮاق داﺷـﺘﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﮔﻔﺖ ﺗﺎب ﻓﺮﻗﺘﻢ زﯾﻦ ﭘﺲ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﺻﺒﺮ ﮐﯽ داﻧﺪ ﺧﻼﻋﺖ را ﻧﺸﺎﻧﺪ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻋﮥ‪.‬‬



‫]َخ َع[ )ع اِﻣﺺ( ﻧﺎﺳﺎﻣﺎﻧﯽ )||‪ .‬ﻣﺺ( از ﻓﺮﻣﺎن ﭘـﺪر و ﻣﺎدر ﺑﯿﺮون ﺷـﺪن ﻓﺮزﻧﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻼف‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺨـﺎﻟﻔﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺎﻟﻔﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔـًﮥ و ﺧﻼﻓًﺎ ||‪ .‬واﭘﺲ اﯾﺴـﺘﺎده ﺷـﺪن ||‪ .‬ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﮑﺮدن‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﺎﻟﻔﻬﺎ اﻟﯽ ﻣﻮﺿﻊ آﺧﺮ‪.‬‬ ‫||ﻧﺰد زن ﮐﺴـﯽ ﺑﻪ ﭘﻨﻬـﺎﻧﯽ رﻓﺘﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻫﻮ ﯾﺨـﺎﻟﻒ ﻓﻼﻧـﮥ؛ او‬ ‫ﻣﯿﺮود ﻧﺰدﯾﮏ ﻓﻼن زن در ﻏﯿﺎب ﺷﻮﻫﺮش‪.‬‬ ‫ﺧﻼف‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﻧﻮﻋﯽ از ﺑﯿـﺪ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬درﺧﺖ ﺑﯿﺪ را ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ در ﻋﻬﺪ ﻗﺪﯾﻢ‬ ‫ﺗﺨﻢ او در زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎده و ﺑﺨﻼف ﻣﻌﻬﻮد درﺧﺖ او ﺑﺮآﻣـﺪ و ﺑﺰرگ ﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺪﯾﻦ ﺳـﺒﺐ‪ ،‬ﻋﺮب او را ﺧﻼف ﻧﺎم ﻧﻬﺎد و اﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺧﻠﯿﻞ‬ ‫ﺑﻦ اﺣﻤـﺪ اﺳﺖ و ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ از اﻧﻮاع ﻧﺒﺎت ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻠﺦ ﺑﻮده ﻃﺒﻊ او ﮔﺮم ﺑﻮده اﻻ ﺑﯿﺪ ﮐﻪ ﺳـﺮد اﺳﺖ ﺑﺪﯾﻦ واﺳـﻄﻪ او را ﺧﻼف ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ و‬ ‫ﺷﻌﺮي اﯾﺮاد ﮐﺮده اﻧـﺪ‪ :‬ﮐﻞ ﻣﺮ ﻣﺎﺧﻼ اﻟﺼـﻔﺼﺎﻓﺎ ﻣﺴـﺨﻦ ﯾـﺪﻋﯽ ﮐﺬاك ﺧﻼﻓﺎ‪).‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺻـﯿﺪﻧﻪ(‪ .‬ﺧﻼف ﻧﻮﻋﯽ از ﺑﯿﺪ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺑﯿﺪ)‪.(1‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ||(‪ .‬آﺳﺘﯿﻦ ﭘﯿﺮاﻫﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬آﺳﺘﯿﻦ ﻗﻤﯿﺺ‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻋﮑﺲ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬واروي‪ .‬ﺑﺎﺷـﮕﻮﻧﻪ‪ .‬ﺿـﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﯾﺎ ﺗﺄوﯾﻞ ﮐﻨﻢ و ﺑﺰﺑﺎن ﮔﻮﯾﻢ ﺧﻼف‬ ‫آﻧﭽـﻪ در دﻟﺴـﺖ‪ ...‬ﻻـزم ﺑـﺎد ﺑﺮ ﻣـﻦ زﯾـﺎرت ﺧـﺎﻧﻪء ﺧـﺪا‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻣﻦ اﯾﻦ رﻧـﺪان و ﻣﺴـﺘﺎن دوﺳﺖ دارم ﺧﻼـف ﭘﺎرﺳﺎﯾـﺎن و‬ ‫ﺧﻄﯿﺒﺎن‪.‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬رﻓﯿﻘﺎﻧﻢ ﺳـﻔﺮ ﮐﺮدﻧﺪ ﻫﺮ ﯾﺎري ﺑﻪ اﻗﺼﺎﺋﯽ ﺧﻼف ﻣﻦ ﮐﻪ ﺑﮕﺮﻓﺘﺴﺖ داﻣﻦ در ﻣﻐﯿﻼﻧﻢ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﻧﻔﺲ‬ ‫ﭘﺮوردن ﺧﻼـف راي ﻫﺮ ﻋﺎﻗـﻞ ﺑـﻮد‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒـﺎت(‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺳـﻼﻣﺖ ﻧﻔﺲ آرزو ﮐﻨـﺪ ﻣﺮدم ﺧﻼـف ﻣﻦ ﮐﻪ ﺑﺠـﺎن ﻣﯽ ﺧﺮم ﺑﻼـﺋﯽ را‪.‬‬ ‫ﺳﻌـﺪي‪ .‬ﮔﺮوﻫﯽ ﻫﻤﻨﺸـﯿﻦ ﻣﻦ ﺧﻼـف ﻋﻘـﻞ و دﯾﻦ ﻣﻦ ﮔﺮﻓﺘﻪ آﺳﺘﯿﻦ ﻣﻦ ﮐﻪ دﺳﺖ از داﻣﻨﺶ ﻣﮕﺴـﻞ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒـﺎت(‪ .‬ﺧﻼـف راي‬ ‫ﺳﻠﻄﺎن رأي ﺟﺴـﺘﻦ ﺑﺨﻮن ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺎﺷﺪ دﺳﺖ ﺷﺴـﺘﻦ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪ - .‬ﺑﺨﻼف؛ ﺑﻀﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ .‬ﺑﻌﮑﺲ ‪ :‬آﻧﺠﺎي ﺣﺸﻤﺘﯽ‬ ‫ﺑﺎﯾـﺪ ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻤـﺎﻣﺘﺮ ﺑﻪ آن ﮐـﺎر ﭘﯿﺶ رود؛ اﮔﺮ ﺑﺨﻼف اﯾﻦ ﺑﺎﺷـﺪ زﺑﻮن ﮔﯿﺮﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺣﺎل ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن اﯾﻦ ﺧﺎﻧـﺪان‪ ...‬ﺑﺨﻼف‬ ‫آﻧﺴﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻣﺮد‪ ...‬ﺗﻮﺑﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﻼف اﯾﻦ ﻣﺴـﺘﻮره ﮐﻪ دﻋﺎي او را ﺣﺠﺎﺑﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﮐﺎر ﻧﭙﯿﻮﻧﺪد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﯾﺎ‬ ‫ﺑﺨﻼـﻓﻢ ﻫﻤﻪ ﮐـﺎري ﺑﮑﻦ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﮔﻨﺒـﺪ ﭘﻮﯾﻨـﺪه ﮐﻪ ﭘﺎﯾﻨـﺪه ﻧﯿﺴﺖ ﺟﺰ ﺑﺨﻼـف ﺗﻮ ﮔﺮاﯾﻨـﺪه ﻧﯿﺴﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﯾﺎران ارادت ﻣﻦ در ﺣﻖ وي‬ ‫ﺑﺨﻼف ﻋﺎدت دﯾﺪﻧﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬ﻧﺎﭼﺎر ﺑﺨﻼف راي ﻣﺮﺑﯽ ﻗﺪﻣﯽ ﭼﻨﺪ ﺑﺮﻓﺘﻤﯽ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ .‬ﻣﻮﺟﺐ درﺟﺎت اﯾﻦ ﭼﯿﺴﺖ‬ ‫و ﺳـﺒﺐ درﮐﺎت آن ﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﺨﻼف اﯾﻦ ﻫﻤﯽ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ؟ )ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي ||(‪ - .‬ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ‪ .‬ﺑﻌﻼوه‪ .‬ﻣﻀﺎف ﺑﺮ آن)‪ : (2‬ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺮ‬ ‫اﺳﺐ ﺗـﺎزي ﻣﺎدام ﺑﻪ ﺳـﭙﻨﺞ و ﻃﻮﯾﻠﻪء او ﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻮدي‪ ....‬ﺑﺨﻼف اﮐـﺪش‪ ...‬ﺧﺎﻧﻪ زاد او ﺑﻮدﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﻃﺒﺮﺳـﺘﺎن اﺑﻦ اﺳـﻔﻨﺪﯾﺎر(‪ .‬از ﺣﺪ‬ ‫اﺳﺘﺮآﺑﺎد ﺗﺎ ﺣـﺪ دﯾﻠﻤﺎن دﺷﺖ و ﮐﻮه ﺑﻬﺮ ﻋﻤﻠﮕﺎه‪ ،‬ﯾﮏ ﻃﻮﯾﻠﻪ ﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻮده و دوازده ﻫﺰار اﺳﺐ ﺑﮑﺎر ﺧﻼف ﮐﺮهء آن‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﻃﺒﺮﺳـﺘﺎن‬ ‫اﺑﻦ اﺳـﻔﻨﺪﯾﺎر(‪ - .‬ﺑﺮﺧﻼـف؛ ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ .‬ﺑﺮﺿـﺪ‪ .‬ﺑـﺎژﮔﻮﻧﻪ ‪ :‬ﺣـﺎل ري و ﺟﺒـﺎل اﻣﺮوز ﺑﺮﺧﻼف آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑﮕﺬاﺷـﺘﻪ ﺑﻮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﺮﺧﻼـف اﻣﺮ ﯾﺰدان در دل ﺧﻮد ره ﻧـﺪاد ﭼﺸﻢ زﺧﻤﯽ در ﺣﯿـﺎت ﺧﻮﯾﺶ ﯾﺤﯿﯽ از ﺣﯿـﺎ‪ .‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﺧﺼﻢ اﮔﺮ ﺑﺮﺧﻼف ﻧﻘﺺ ﺗﻮ‬ ‫ﮔﻮﯾـﺪ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ﻋﺎدت اﺻـﺤﺎب ﻓﯿﻞ اﺳﺖ اي ﻋﺠﺐ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻣﺮﻏﺎن ﮐﻌﺒﻪ ﺳـﻨﮓ ﺑﺎران آﻣـﺪه‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺳـﻠﻄﺎن ﺑﺮﺧﻼف‬ ‫رﺿﺎي ﭘﺪر ﺑﺮ ﺗﻌﻮﯾﺾ ﺷـﻐﻞ دﯾﻮان ﺧﻮﯾﺶ اﺳـﺘﺒﺪادي ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧﻤﻮد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ - .‬ﺧﻼف آﻣﺪ؛ ﻋﮑﺲ‪ .‬ﺿﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ‬ ‫آﻣـﺪ ‪ :‬ﻫﺮﭼﻪ ﺧﻼـف آﻣـﺪ ﻋـﺎدت ﺑﻮد ﻗﺎﻓﻠﻪ ﺳﺎﻻر ﺳـﻌﺎدت ﺑﻮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬از ﺧﻼف آﻣـﺪ ﻋﺎدت ﺑﻄﻠﺐ ﮐﺎم ﮐﻪ ﻣﻦ ﮐﺴﺐ ﺟﻤﻌﯿﺖ از آن‬ ‫زﻟﻒ ﭘﺮﯾﺸﺎن ﮐﺮدم‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ - .‬ﺧﻼف ﻋﺎدت؛ ﺿـﺪ ﻋﺎدت‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﺎدت‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻋﺎدت ﻧﯿﺴﺖ ‪ :‬ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﻼﻃﻔﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﭘﺎدﺷﺎه ﮐﺮدي‬ ‫ﺧﻼـف ﻋـﺎدت ﺑﻮد‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬ﺑﺎﻣـﺪادان ﺑﺤﮑﻢ ﺗﺒﺮك دﺳـﺘﺎري از ﺳـﺮ و دﯾﻨـﺎري از ﮐﻤﺮ ﺑﮕﺸـﺎدم و ﭘﯿﺶ ﻣﻐﻨﯽ ﺑﻨﻬﺎدم و در‬ ‫ﮐﻨﺎرش ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ ...‬ﯾﺎران ارادت ﻣﻦ در ﺣﻖ او ﺧﻼف ﻋﺎدت دﯾﺪﻧﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳﻌﺪي ||(‪ .‬دروغ‪ .‬ﮐﺬب‪ .‬ﻧﺎﺣﻖ‪ .‬ﻏﯿﺮﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ واﻗﻊ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء( )ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬و ﺧﺪاوﻧـﺪ وﻋـﺪهء ﺧﻮد ﺧﻼف ﻧﮑﻨﺪ ان اﷲ ﻻﯾﺨﻠﻒ اﻟﻤﯿﻌﺎد‪) .‬ﻗﺮآن ‪ 3/9‬و ‪) .(13/31‬ﻗﺼﺺ اﻻﻧﺒﯿﺎء‬ ‫ص‪ .(59‬ﺑﻪ ﺑﯽ ﻧﯿﺎزي اﯾﺰد اﮔﺮ ﺧﻮرم ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﻫﻤﭽﻮ ﻣﻨﯽ ﺷﺎﻋﺮ ﺳﺨﻦ ﭘﺮداز ﺧﻼف ﺑﺎﺷﺪ و اﻧﺪازهء ﻣﻦ آن ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻧﯿﺴﺘﻢ ﭼﻮ‬ ‫ﺣﮑﯿﻤـﺎن وﻗﺖ ﺣﮑﻢ اﻧـﺪاز‪ .‬ﺳـﻮزﻧﯽ‪ .‬اﮔﺮ ﺧﻼـﻓﯽ رﻓﺖ اﻧـﺪرﯾﻦ ﺳـﺨﻦ ﺑـﺎدا ﺑﺒـﺎدرﻓﺘﻪ ﺛـﻮاب ﻧﻤـﺎز و روزهء ﻣﻦ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ ||‪ .‬ﻣﺸـﺎﺟﺮت‪.‬‬ ‫)زﻣﺨﺸـﺮي(‪ .‬ﮔﻔﺘﮕﻮ‪ .‬ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾـﺪ‪ .‬ﺑﺤﺚ‪ .‬داوري‪ .‬اﻧﮑﺎر)‪) .(3‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑـﺪﯾﻦ ﮐﺎر اﮔﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﺧﻼف درﯾﻦ‬ ‫ﺣﺎل ﮔﻮﯾﻨﺪ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﺤﺎل‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ ﻣﻨﺰﻟﺖ از دﯾﻦ ﺣﻖ ﭼﻮ راﺳﺘﯿﺴﺖ درﯾﻦ ﺧﻼف ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﻫﯿﭻ ز اﻫﻞ ﻣﻠﻞ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬اي‬ ‫آﻧﮑﻪ ﭼﻬﺎر ﯾﺎر ﮔﻮﯾﯽ ﻣﻦ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑـﺪﯾﻦ ﺧﻼف ﻧﺎرم‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑﺎران ﮐﻪ در ﻟﻄﺎﻓﺖ ﻃﺒﻌﺶ ﺧﻼف ﻧﯿﺴﺖ در ﺑﺎغ ﻻﻟﻪ روﯾﺪ و در ﺷﻮره‬ ‫زار ﺧﺲ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬راﯾﺖ و ﭘﺮده را ﺧﻼف اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪ - .‬ﺑﯽ ﺧﻼف؛ ﺑﺪون ﮔﻔﺘﮕﻮ‪ .‬ﺑﺪون ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪ ‪ :‬ﺳﻔﻠﻪ‬ ‫ﻓﻌـﻞ ﻣـﺎر دارد ﺑﯽ ﺧﻼـف ﺟﻬـﺪ ﮐﻦ ﺗـﺎ ﺳﻮي ﺳـﻔﻠﻪ ﻧﻨﮕﺮي‪ .‬اﺑﻮﺷـﮑﻮر ﺑﻠﺨﯽ‪ .‬ﺟـﺎن ﺑﯽ ﻣﻌﻨﯽ درﯾﻦ ﺗﻦ ﺑﯽ ﺧﻼـف ﻫﺴﺖ ﻫﻤﭽﻮن ﺗﯿﻎ‬ ‫ﭼﻮﺑﯿﻦ در ﻏﻼف‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺧﻄﯿﺐ ﺳﯿﻪ ﭘﻮش ﺷﺐ ﺑﯽ ﺧﻼف ﺑﺮآورد ﺷﻤﺸﯿﺮ روز از ﻏﻼف‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ .‬ﻫﻢ ﺑﻮد ﺷﻮري درﯾﻦ ﺳﺮ‬ ‫ﺑﯽ ﺧﻼف ﮐﺎﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺷﯿﺮﯾﻦ زﺑﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬ﺳﻌﺪي‪ .‬ﮐﺂﻧﭽﻪ در ﮐﻔﻪ اي ﺑﯿﻔﺰاﯾﺪ ﺑﺪﮔﺮ ﺑﯽ ﺧﻼف درﻧﺎﯾﺪ‪.‬ﺳﻌﺪي )ﺻﺎﺣﺒﯿﻪ(‪ .‬ﺧﻼف ﻋﻬﺪ‬ ‫زﻣـﺎن ﺑﯽ ﺧﻼف ﻣﻌﻠﻮﻣﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﯿـﭻ ﭼﯿﺰ ﻧﺒﺨﺸـﺪ ﮐﻪ ﺑﺎزﻧﺮﺑﺎﯾـﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺻﺎﺣﺒﯿﻪ ||(‪ .‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‪ .‬ﻋـﺪم ﻣﻮاﻓﻘﺖ‪ .‬ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎري‪ .‬ﺿـﺪﯾﺖ‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺷﻘﺎق‪ .‬ﻣﺠﺎدﻟﺖ‪ .‬ﻋﺪم اﺗﻔﺎق‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺳﺘﺪ و داد ﻣﮑﻦ ﻫﺮﮔﺰ ﺟﺰ دﺳﺘﺎدﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﺎ دﺳﺖ ﺧﻼف آرد‬ ‫و ﺻـﺤﺒﺖ ﺑﺒﺮد‪ .‬اﺑﻮﺷـﮑﻮر ﺑﻠﺨﯽ‪ .‬ﺷﻬﺮﯾﺎري ﮐﻪ ﺧﻼف ﺗﻮ ﮐﻨﺪ زود ﻓﺘﺪ از ﺳﻤﻦ زار ﺑﺨﺎرﺳﺘﺎن وز ﮐﺎخ ﺑﻪ ﮐﺎز‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺗﺎ ﻫﺴﺖ ﺧﻼف‬ ‫ﺷﯿﻌﯽ و ﺳـﻨﯽ ﺗـﺎ ﻫﺴﺖ وﻓـﺎق ﻃﺒﻌﯽ و دﻫﺮي‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻫﻤﻪ اﺻـﻨﺎف ﻧﻌﻤﺖ و ﺳـﻼح ﺑﺨﺎزﻧـﺎن ﺳﭙﺮد و ﻫﯿـﭻ ﭼﯿﺰي ﻧﻤﺎﻧـﺪه از اﺳـﺒﺎب‬ ‫ﺧﻼـف ﺑﺤﻤـﺪ اﷲ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻧﯿـﺖ و درون ﺧـﻮد را آﻟـﻮده ﺑﻀـﺪ اﯾـﻦ ﮔﻔﺘـﻪ ﻧﮕﺮداﻧـﻢ و ﺧﻼـف او روا ﻧـﺪارم‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﻫﯿﭽﮑﺲ زﻫﺮه ﻧـﺪارد ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را ﺧﻼف ﮐﻨـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻫﺮك آﻓﺖ ﺧﻼف ﻋﻠﯽ ﻫﺴﺖ ﺑﺮ دﻟﺶ ﺗﻮ روي ازو ﺑﺘﺎب و ﺑﭙﺮﻫﯿﺰ از‬ ‫آﻓﺘﺶ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺧﻼـف ﻣﯿـﺎن اﺻـﺤﺎب ﻣﻠﺘﻬﺎ ﻫﺮﭼﻪ ﻇﺎﻫﺮﺗﺮ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ آﻓﺖ ﻣﻠﮏ ﺷـﺶ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ ﺣﺮﻣﺎن‪ ...‬ﺧﻼف‬ ‫روزﮔـﺎر‪) . ...‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬اﮔﺮ آﻧﺮا ﺧﻼـﻓﯽ روا دارم ﺑﺘﻨـﺎﻗﺾ ﻗﻮل‪ ...‬ﻣﻨﺴﻮب ﮔﺮدم‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬و ﺑﯽ ﺗﺮدﯾـﺪي ﺑﺒﺎﯾـﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ‬ ‫اﮔﺮ ﮐﺴـﯽ اﻣـﺎم اﻋﻈـﻢ را ﺧﻼـﻓﯽ اﻧﺪﯾﺸـﺪ‪ ...‬ﺧﻠـﻞ آن ﺑﻪ اﻃﺮاف و ﻧـﻮاﺣﯽ ﻣﻤﻠﮑﺖ او ﺑـﺎزﮔﺮدد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬اﻟﺘﻤـﺎس ﮐﺮده ﺗـﺎ آن‬ ‫ﻣﻠﻄﻔﺎت را ﺑﺤﻀـﺮت ﻓﺮﺳﺘﻢ ﺗﺎ ﺻﺪق او در ﻣﻮاﻻت ﺣﻀﺮت و ﺧﻼف ﺑﺎ اﻫﻞ ﻣﻨﺎدات دوﻟﺖ ﻣﺤﻘﻖ ﮔﺮدد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﺑﮕﻮ‬ ‫ﺑـﺪان ﮐﻪ ﺧﻼف ﺧـﺪاﯾﮕﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ ﮐﺎرﻧﺎﻣﻪء ﺑﯽ ﻣﻐﺰ را ﯾﮑﯽ ﺑﺮﺧﻮان‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬وآﻧﮑﻪ راه ﺧﻼف ﺗﻮ ﺳﭙﺮد اﮔﺮ آﺑﺴﺖ ﺧﺎﮐﺴﺎر‬ ‫ﺷﻮد‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪﺳـﻠﻤﺎن‪ .‬ﮔﻮﺳﺎﻟﻪ ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻬﺮ ﺧﻼف ﺧـﺪاي ﺑﻮد ﻧﻄﻖ از ﺧﺪاي ﯾﺎﻓﺖ ﻧﻪ از ﺳـﺤﺮ ﺳﺎﻣﺮي‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼﻮ در ﻟﺸـﮑﺮ دﺷـﻤﻦ‬ ‫اﻓﺘـﺪ ﺧﻼف ﺗﻮ ﺑﮕـﺬار ﺷﻤﺸـﯿﺮ ﺧﻮد در ﻏﻼف‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬آب و آﺗﺶ ﺧﻼف ﯾﮑﺪﮔﺮﻧـﺪ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬اي ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﮐﺲ‬ ‫ﺑﺼـﻠﺢ و ﺑـﺎ ﻣـﺎ ﺑﺨﻼـف ﺟﺮم از ﺗﻮ ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﮔﻨﻪ از ﺑﺨﺖ ﻣﻨﺴﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )رﺑﺎﻋﯿﺎت(‪ .‬از در ﺻـﻠﺢ آﻣـﺪه اي ﯾﺎ ﺧﻼف‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﻋﺎﻗﻞ ﭼﻮ‬ ‫ﺧﻼف اﻧﺪر ﻣﯿﺎن آﯾﺪ ﺑﺠﻬﺪ و ﭼﻮ ﺻﻠﺢ ﺑﯿﻨﺪ ﻟﻨﮕﺮ ﺑﻨﻬﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ .‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﺮدان راه ﺧﺪاي دل دﺷﻤﻨﺎن را ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﺗﻨﮓ ﺗﺮا‬ ‫ﮐﯽ ﻣﯿﺴـﺮ ﺷﻮد اﯾﻦ ﻣﻘﺎم ﮐﻪ ﺑﺎ دوﺳـﺘﺎﻧﺖ ﺧﻼﻓﺴﺖ و ﺟﻨﮓ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﭼﻮ ﺑﯿﻨﯽ ﮐﻪ در ﺳـﭙﺎه دﺷﻤﻦ ﺧﻼف اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺗﻮ ﻣﺠﻤﻮع‬ ‫ﺑﺎش‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ .‬ﻧﻤﯿﺪاﻧﻢ ﺑﻬﺮ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻫﺴﺘﯽ ﺧﻼف ﻧﻔﺲ و ﻋﺎدت ﮐﻦ ﮐﻪ رﺳﺘﯽ‪ .‬ﺷﺒﺴﺘﺮي ||‪ .‬ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﮐﯿﻔﯿﺖ‬ ‫اﯾﺮاد ﺣﺠﺞ ﺷﺮﻋﯽ و ﻧﺎرﺳﺎﯾﯽ دﻻﺋﻠﯽ ﮐﻪ ﻫﻢ ﺳﺎز ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺤﺚ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ آن ﺟﺪﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮ و ﮐﺎر ﺑﺎ ﻣﻘﺎﺻﺪ دﯾﻨﯽ دارد‪.‬‬ ‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻋﻠﻢ ﺧﻼف را اﺑﻮزﯾﺪ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﯿﺴـﯽ ﺣﻨﻔﯽ ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪي اﯾﺠﺎد ﮐﺮد ‪ :‬در ﻋﻬﺪ ﺧﻮﯾﺶ ﻋﺪﯾﻢ اﻟﻨﻈﯿﺮ ﺑﻮد و در ﺷـﯿﻮه‬ ‫ﺧﻼـف و ﻓﻘﻪ ﻣﺸـﺎراﻟﯿﻪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﭘـﺪرم ﮔﻔﺖ ﺑﻌـﺪ از اﯾﻦ ﺧﻼﻓﯽ ﻣﺨﻮان ﻋﻠﻢ ﻣـﺬﻫﺐ و ﻓﻘﻪ ﺧﻮان‪) .‬اﺳـﺮاراﻟﺘﻮﺣﯿﺪ(‪ - (1) .‬در‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب آرد‪ :‬ﻋﻠﺖ ﺗﺴـﻤﯿﻪء آن آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺳـﯿﻞ آﻧﺮا آورد و روﺋﯿـﺪن آن ﺑﺨﻼف اﺻﻞ آن ﺑﻮد‪ - (2) .‬ﻣﻌﻨﯽ »ﺑﻌﻼـوه« و »ﺑﺎﺿﺎﻓﻪ«‬ ‫ﻣﻌﻨﯽ اﺳـﺘﻌﺎري »ﺑﺨﻼـف« اﺳـﺖ ﭼﻪ ﮐﻠﻤﻪء ﺑﺨﻼـف در اﯾﻨﺠـﺎ ﺑﻤﻌﻨﯽ »ﻣﻘﺎﺑـﻞ« ﺑﮑـﺎر رﻓﺘﻪ و اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ »ﻣﻘﺎﺑـﻞ« ﺑـﺎ ﺗـﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ دﯾﮕﺮ‬ ‫»ﺑﺎﺿﺎﻓﻪ« و »ﺑﻌﻼوه« ﻣﻌﻨﯽ داده اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - (3) .‬در ﺗﻌﺮﯾﻔﺎت ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻣﻨﺎزﻋﮥ ﺗﺠﺮي ﺑﯿﻦ اﻟﻤﺘﻌﺎرﺿﯿﻦ‬ ‫ﻟﺘﺤﻘﯿﻖ ﺣﻖ او ﻻﺑﻄﺎل ﺑﺎﻃﻞ‪.‬‬ ‫ﺧﻼف‪.‬‬



‫]َﺧْﻞ ﻻ[ )ع ص( ﺳﺘﯿﺰه ﺟﻮي‪ .‬ﺟﻨﮕﺠﻮ‪ .‬ﺧﺼﯿﻢ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻼف آﻣﺪ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َم[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ ﻣﺮﺧﻢ‪ ،‬اِﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﻧـﺎﻣﻮاﻓﻖ‪ .‬ﻧﺎﺳﺎزﮔـﺎر‪ .‬ﻏﯿﺮ ﻣﻄـﺎﺑﻖ ‪ :‬ﻫﺮﭼﻪ ﺧﻼـف آﻣـﺪ ﻋـﺎدت ﺑﻮد ﻗـﺎﻓﻠﻪ ﺳﺎﻻـر‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 847‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺳﻌﺎدت ﺑﻮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬از ﺧﻼف آﻣﺪ ﻋﺎدت ﺑﻄﻠﺐ ﮐﺎم ﮐﻪ ﻣﻦ ﮐﺴﺐ ﺟﻤﻌﯿﺖ از آن زﻟﻒ ﭘﺮﯾﺸﺎن ﮐﺮدم‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﻼف آﻣﺪن‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َم َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﻮاﻓﻖ ﻧﯿﺎﻣـﺪن‪ .‬ﻣﺨﺎﻟﻒ آﻣـﺪن‪ .‬ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر آﻣـﺪن ‪ :‬از ﻣﻦ ﮔﻤﺎن ﻣﺒﺮ ﮐﻪ ﺑﯿﺎﯾـﺪ ﺧﻼف دوﺳﺖ ور ﻣﺘﻔﻖ ﺷﻮﻧﺪ‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﺪﺷﻤﻨﯽ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﻼف آوردن‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َو َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( روي ﻣﻮاﻓﻖ ﻧﺸـﺎن ﻧـﺪادن‪ .‬ﻣﺨـﺎﻟﻔﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﺳﺘﯿﺰه ﮐﺮدن ‪ :‬و ﺑﺎ زﻫﯿﺮ ﺧﻼف آوردﻧـﺪ و زﻫﯿﺮ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﺣﺮب‬ ‫ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن(‪ .‬ﺧﻼف آوردﻧﺪ و ﻫﺮﭼﻪ ﻣﺮدم ﺳﮑﺰي ﺑﻮد ﺑﺮﻧﺸﺴﺘﻪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﻼف اﻓﮑﻨﺪن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( اﺧﺘﻼـف اﻧـﺪاﺧﺘﻦ‪ .‬دﺷـﻤﻨﯽ اﻓﮑﻨـﺪن ‪ :‬ﺳـﺨﻦ ﭼﯿﻦ ﺑـﺪﺑﺨﺖ در ﯾـﮏ ﻧﻔﺲ ﺧﻼـف اﻓﮑﻨـﺪ در ﻣﯿـﺎن دو‬ ‫]ِخ ‪َ /‬خ َا َ‬ ‫ﮐﺲ‪.‬ﺳﻌﺪي‪ .‬ز ﻧﺎداﻧﯽ و ﺗﯿﺮه راﯾﯽ ﮐﻪ اوﺳﺖ ﺧﻼف اﻓﮑﻨﺪ در ﻣﯿﺎن دو دوﺳﺖ‪.‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫ﺧﻼف ﺑﺮي‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ ِف ﺑَْﺮ ري[)ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﯿﺪ‪ .‬درﺧﺖ ﺑﯿﺪ‪ .‬ﺑﯿﺪ ﻣﻄﻠﻖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻼف ﺑﻠﺨﯽ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ ِف َب[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﯿﺪﻣﺸﮏ‪ .‬ﺑﻬﺮاﻣﺞ‪َ ،‬رَﻧﻒ‪ .‬ﺑﻬﺮاﻣﻪ‪ .‬ﺑﻬﺮاﻣﺞ اﻟﺒﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪:‬ﺑﻔﺎرﺳﯽ ﺑﯿﺪ ﻣﺸﮏ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨـﺪ و در ﺷﺎم ﺷﺎه ﺑﯿـﺪ‪ ،‬ﮔﻠﺶ ﻗﺒﻞ از ﺑﺮگ ﺑﻬﻢ ﻣﯿﺮﺳﺪ ﺑﻘﺪر ﺑﻠﻮﻃﯽ و ﻣﻠﻮن ﺑﺰردي و اﻧﺪﮐﯽ ﺳـﺮﺧﯽ و ﺳـﯿﺎﻫﯽ و ﺳـﻔﯿﺪي و ﺑﺴـﯿﺎر‬ ‫ﺧﻮﺷـﺒﻮ و ﺟﺎﻟﯿﻨﻮس ﺳﺮد و ﺗﺮ داﻧﺴﺘﻪ و ﺟﻤﻌﯽ دﯾﮕﺮ در اول ﮔﺮم و ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺨﺸﮑﯽ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده اﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﻠﻞ و ﻣﻠﻄﻒ و ﻣﻔﺘﺢ ﺳﺪه ﺧﻔﯿﻔﻪء‬ ‫دﻣـﺎﻏﯽ‪ ،‬ﻣﻘﻮي دل‪ ،‬دﻣﺎغ و ﻣﺴـﮑﻦ ﺻـﺪاع ﮐﻪ از ﺑﺨﺎر و ﻣﻮاد ﺣﺎره ﺑﺎﺷـﺪ و ﻣﻠﯿﻦ ﻃﺒﻊ و ﻋﺮق او در ﺟﻤﯿﻊ اﻓﻌﺎل ﻗﻮي ﺗﺮ از ﻋﺮق ﺑﯿـﺪ و‬ ‫ﮔﻼب و ﻣﻠﯿﻦ ﻃﺒﻊ و ﻣﻘﻮي دل و ﻣﻌﯿﻦ ﺑﺎه و ﻣﻘﻮي اﺣﺸﺎﺳﺖ و ﭼﻮب و ﺑﺮگ او در ﺧﻮاص و ﻣﺼـﻠﺢ و ﻗﺪرت ﺷـﺮﺑﺖ ﻣﺜﻞ ﺑﯿﺪ اﺳﺖ و‬ ‫روﻏﻦ ﺑﯿﺪﻣﺸﮏ و ﺷـﮑﻮﻓﻪء ﺑﯿﺪ ﺳﺮد و ﻣﺨﻔﻒ و ﻣﺴﮑﻦ دردﺳﺮ ﺣﺎر و ﻣﺎﻧﻊ ﺻﻌﻮد ﺑﺨﺎرات و ﺧﻮردن او ﻣﺎﻧﻊ ﻏﻠﯿﺎن ﺧﻮن ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺮم و‬ ‫ﺑـﺪﻟﺶ روﻏﻦ ﮔـﻞ و ﻃﺮﯾﻖ ﻋﻤـﻞ او ﻣﺜـﻞ روﻏﻦ ﺑﻨﻔﺸﻪ اﺳﺖ و ﭼﻮن ﺑﺎ ﻣﻐﺰ ﺑﺎدام ﺑﻄﺮﯾﻖ ﺑﻨﻔﺸﻪ و ﺑﺎدام ﮔﯿﺮﻧـﺪ اﻟﻄﻒ اﺳﺖ ﺑـﺪل ﻋﺮق او‬ ‫ﻋﺮق ﻧﯿﻠﻮﻓﺮ‪) .‬ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﻼف ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ آﻏﺎز ﮐﺮدن‪ .‬دﺷـﻤﻨﯽ ﮐﺮدن ‪ :‬اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ اﻟﺨﺠﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺧﻼف ﭘﯿﺪا ﮐﺮده و ﻧﺸﺎﺑﻮر ﺣﺼﺎر‬ ‫]ِخ ‪َ /‬خ ِپ َ‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن(‪ .‬ﺳﭙﺎه ﺑﺮ او ﺟﻤﻊ ﺷﺪ و ﺧﻼف ﺳﮑﺰي ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻓﺖ‪.‬‬



‫]ِخ َف[ )ع ﻣﺺ( ﺑﺠﺎي ﮐﺴـﯽ ﺑﻌﺪ وي ﺑﻮدن در ﮐﺎري‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ .‬اﯾﺴـﺘﺎدن ﺑﺠﺎي ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از وي ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻋﻼﻣﻪ‬ ‫ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ(‪ .‬ﻧﯿﺎﺑﺖ‪) .‬زﻣﺨﺸﺮي(‪ .‬ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺷﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﻼﻓﮥ ||‪ .‬ﭘﯽ ﮐﺴﯽ آﻣﺪن ||‪ .‬ﺑﺠﺎي ﮐﺴﯽ ﺧﻠﯿﻔﻪ ﮐﺮدن ﮐﺴﯽ‬ ‫را‪) .‬آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬وﻟﯽ ﻋﻬﺪ ﮐﺮدن‪ .‬ﺟﺎﻧﺸـﯿﻦ ﮐﺮدن )||‪ .‬اِﻣﺺ( ﺟﺎﻧﺸـﯿﻨﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬و ﮐﺎرﻫﺎ ﻓﺮوﺑﻤﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﻮاﻧﯽ را ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻌﺘﻤﺪ ﺑﻮد ﭘﯿﺸﮑﺎر اﻣﯿﺮ ﮐﺮد ﺑﺨﻼﻓﺖ ﺧﻮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﻣﯿﺮ ﻧﺼﺮ‪ ،‬وزﯾﺮ ﺧﻮﯾﺶ را ﻧﺼﺮﺑﻦ اﺳﺤﺎق را ﺑﺨﻼﻓﺖ ﺧﻮﯾﺶ در آن اﻋﻤﺎل‬ ‫ﺑﮕـﺬاﺷﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﺮوي اﻋﺘﻤﺎد ﮐﺮده و او را ﺑﻪ ﻧﯿﺎﺑﺖ و ﺧﻼﻓﺖ ﺧﻮﯾﺶ در آن دﯾﺎر ﺑﮕﺬاﺷـﺘﻪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻋﻀﺪاﻟﺪوﻟﻪ‪...‬‬ ‫و ﻣﻤﻠﮑﺖ ﮐﺮﻣﺎن ﺑﺎ ﺗﺼﺮف ﮔﺮﻓﺖ و ﮐﻮرﺗﮕﯿﻦ‪ ...‬ﺑﻪ ﻧﯿﺎﺑﺖ و ﺧﻼﻓﺖ ﺧﻮﯾﺶ آﻧﺠﺎﯾﮕﺎه ﺑﮕﺬاﺷﺖ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ (‪ .‬ﺑﻪ اﻣﺎﻣﺖ و‬ ‫ﺧﻼﻓﺖ او ﺗﯿﻤﻦ و ﺗﺒﺮك ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﮔﻔﺘﺎ ﻫﺮﮐﻪ را ﺧﻼﻓﺖ ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ در روي زﻣﯿﻦ ﺳﯿﺮ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬از ﻗﺒﺾ ﺿﯿﺎع‬ ‫ﯾﺘﯿﻤﺎن و دروﯾﺸﺎن ﻫﻢ ﺳـﯿﺮ ﻧﺸﻮد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﭼﻞ ﺻـﺒﺢ آدم ﻫﻤﺪﻣﺶ ﻣﻠﮏ ﺧﻼﻓﺖ ز آدﻣﺶ ﻫﻢ ﺑﻮد اﺳﻢ اﻋﻈﻤﺶ ﻫﻢ ﻋﻠﻢ اﺳﻤﺎ‬ ‫داﺷـﺘﻪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬آدم در ﺧﻼﻓﺖ و ﻋﯿﺴﯽ ره ﺳﻤﺎ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬آن ﺑﺨﻼﻓﺖ ﻋﻠﻢ آراﺳﺘﻪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺳﻠﻄﺎن ﺧﯿﺎﻟﺖ ﺑﻨﺸﺎﻧﺪي ﺑﺨﻼﻓﺖ‪.‬ﺳﻌﺪي||‪.‬‬ ‫دﺳـﺘﮕﺎه ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳـﻼﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳـﻼم ﺑﺮ ﻣﻤﺎﻟﮏ اﺳﻼﻣﯽ ﺣﮑﻢ راﻧﺪ و ﺑﻪ ادوار ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬دورهء ﺧﻼﻓﺖ‬ ‫ﺧﻠﻔﺎي راﺷـﺪﯾﻦ و دورهء ﺧﻼﻓﺖ اﻣﻮﯾﺎن و دورهء ﺧﻼﻓﺖ ﻋﺒﺎﺳـﯿﺎن )ﮐﻪ از ﻣﻨﺼﻮر دواﻧﯿﻘﯽ ﺷـﺮوع ﻣﯿﺸﻮد و ﺗﺎ اﻟﻤﺴـﺘﻌﺼﻢ ﺑﺎﷲ ﺧﺘﻢ ﻣﯽ‬ ‫ﮔﺮدد(‪ .‬ﺑﻤﻮازات ﺧﻼﻓﺖ اﻣﻮﯾﺎن و ﻋﺒﺎﺳﯿﺎن در ﺑﻐﺪاد‪ ،‬در ﻣﺼﺮ ﺧﻼﻓﺖ ﻓﺎﻃﻤﯿﺎن و در اﻧﺪﻟﺲ ﺧﻼﻓﺖ اﻣﻮﯾﺎن ﻣﻐﺮب ﺣﮑﻤﺮاﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬رﺟﻮع‬ ‫ﺑـﺬﯾﻞ ﻫﺮﯾﮏ از اﯾﻦ ﻋﻨﺎوﯾﻦ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ و ﺗﺎرﯾـﺦ ﺗﻤـﺪن ﺟﺮﺟﯽ زﯾﺪان ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻓﺎرﺳـﯽ ج ‪ 1‬ص ‪ 87‬و ج ‪ 4‬ص ‪،179 ،79 ،50‬‬ ‫‪ 185‬و ‪ 187‬و ج ‪ 5‬ص ‪ 156 ،133‬و ‪ 152‬ﺷﻮد ‪ :‬اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ اﻋﺰازﻫﺎ ارزاﻧﯽ داﺷﺘﯽ‪ ...‬ﺗﺎ‪ ...‬ﺑﻤﺪﯾﻨـﮥ اﻟﺴـﻼم روﯾﻢ و ﻏﻀﺎﺿﺘﯽ ﮐﻪ ﺟﺎه‬ ‫ﺧﻼﻓﺖ را ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ...‬درﯾﺎﺑﯿﻢ و دور ﮐﻨﯿﻢ‪) . ...‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ اﺑﻮﺟﻌﻔﺮ اﻻﻣﺎم اﻟﻘﺎﺋﻢ ﺑﺎﻣﺮاﷲ ادام اﷲ ﺳـﻠﻄﺎﻧﻪ را‪ ...‬ﺑﺮ ﺗﺨﺖ‬ ‫ﺧﻼﻓﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﻣﺎ اﯾﺸﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﯿﺪارﺗﺮ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﺟﺎه ﺣﻀـﺮت ﺧﻼﻓﺖ را ﺑﺠﺎي ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮﻧﺪ ﺑﺎز‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻓﻀﻞ‬ ‫ﺳﻬـﻞ وزﯾﺮ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻼـﻓﺖ از ﻋﺒﺎﺳـﯿﺎن ﺑﮕﺮداﻧـﺪ و ﺑﻌﻠﻮﯾـﺎن آرد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ ...‬ﻧﺎﭼﺎر ﺑﺮ ﻧﺼـﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﯾﺴـﺪ و ﺗـﺬﮐﺮه و‬ ‫ﭘﯿﻐﺎﻣﻬﺎ و آﻧﭽﻪ رﺳﻢ اﺳﺖ ﺣﻀـﺮت ﺧﻼﻓﺖ را ﺑـﺪو ﺳـﭙﺎرد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﺒﯿﻦ ﻣﺜﺎل ﺧﻼﻓﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﻧﻮراﻟﺪﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻬﺮ دﺳﺖ ﺳـﻼﻃﯿﻦ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ ﺣﺮز ﮐﻤﺎل‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﻄﺒﺎي ﻋﺮاق و ﺷﻌﺮاي آﻓﺎق ﻓﻮﺟًﺎ ﺑﻌﺪ ﻓﻮج روي ﺑﺤﻀﺮت ﺧﻼﻓﺖ ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻓﺖ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع اِﻣﺺ( ﮔﻮﻟﯽ‪ .‬اﺣﻤﻘﯽ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﻼﻓـﮥ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧـﺎﻣﻪ ﺷﻮد ‪ :‬ﭘﺲ از ﺧﻼـﻓﺖ و ﺷـﻨﻌﺖ ﮔﻨـﺎه‬ ‫دﺧﺘﺮ ﭼﯿﺴﺖ ﺗﺮا ﮐﻪ دﺳﺖ ﺑﻠﺮزد ﮔﻬﺮ ﭼﻪ داﻧﯽ ﺳﻔﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻓﺖ ﭘﻨﺎه‪.‬‬



‫]ِخ َف َپ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺧﻼﻓﺖ را در ﭘﻨﺎه دارد‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ ﮐﺮﺳﯽ ﺧﻼﻓﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎم و ﺧﻄﺎﺑﯽ اﺳﺖ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑﺘﻌﻈﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻓﺖ ﭘﻨﺎﻫﯽ‪.‬‬



‫]ِخ َف َپ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﻼـﻓﺖ ﭘﻨـﺎه و ﯾـﺎء در اﯾﻨﺠـﺎ اﻓـﺎدت ﺗﻔﺨﯿﻢ ﮐﻨـﺪ ﻣﺠـﺎزًا‪ ،‬ﻋﺎﻟﯿﻤﻘـﺎم ‪ :‬ﺧـﺪﻣﺖ ﺧﻼﻓﺖ ﭘﻨﺎﻫﯽ‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﻼءاﻟﺤﻖ واﻟـﺪﯾﻦ ﺑﻄﺮف ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺣﺴﺎم اﻟـﺪﯾﻦ ﺧﻮاﺟﻪ ﯾﻮﺳﻒ اﺷﺎرت ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ(‪ .‬ﺧﺪﻣﺖ ﺧﻼﻓﺖ ﭘﻨﺎﻫﯽ راح اﷲ‬ ‫روﺣﻪ ﺑﺎﺗﻤﺎم اﺷﺎرت ﻓﺮﻣﻮد‪) .‬اﻧﯿﺲ اﻟﻄﺎﻟﺒﯿﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻓﺖ دار‪.‬‬



‫]ِخ َف[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﻧﮕﺎﻫﺪارﻧﺪهء ﺧﻼﻓﺖ‪ .‬ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ‪ .‬ﻧﺎﯾﺐ ‪ :‬اﯾﻦ ﭼﻮر ﮐﻦ ﻫﻮا ﻟﻄﺎﻓﺖ ﺑﺎش وآن ﭼﻮر ﮐﻦ زﻣﯿﻦ ﺧﻼﻓﺖ دار‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻓﺖ ﺳﺮﯾﺮ‪.‬‬



‫س[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(آﻧﮑﻪ ﺗﺨﺖ او ﺗﺨﺖ ﺧﻼﻓﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻠﯿﻔﮥ ‪ :‬ﺳﻠﻄﻨﺖ اورﻧﮓ ﺧﻼﻓﺖ ﺳﺮﯾﺮ روم ﺳﺘﺎﻧﻨﺪهء اﺑﺨﺎز ﮔﯿﺮ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫]ِخ َف َ‬ ‫ﺧﻼﻓﺖ ﻣﺪار‪.‬‬



‫]ِخ َف َم[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(آﻧﮑﻪ ﮐﺎر ﺧﻼﻓﺖ ﺑـﺪو ﮔﺮدد‪ .‬آﻧﮑﻪ ﮔﺮداﻧﻨـﺪهء اﻣﻮر ﺧﻼﻓﺖ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﯿﺰران در زﻣﺎن ﻫﺎرون ﺧﻼﻓﺖ ﻣﺪار ﺑﻮد‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻼف ﺗﻮاﻟﯽ‪.‬‬



‫]ِخ ِف َت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻼـف ﺗﻮاﻟﯽ ﺑﺮوج‪ ،‬ﻋﮑﺲ ﺗﻮاﻟﯽ ﺑﺮوج‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﻮاﻟﯽ ﺑﺮوج درﯾﻦ‬ ‫ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻼف ﺣﻖ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ ِف َح[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺿﺪ راﺳﺘﯽ و ﺣﻘﯿﻘﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻼف راي‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ راي ﻣﻮاﻓﻖ ﻧﺪارد‪ .‬ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر‪ .‬ﻧﺎﻣﻮاﻓﻖ‪ .‬ﺑﯿﺮاه ‪ :‬ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ ﺳﺮود ﺑﯿﻮﻓﺎﯾﺎن ﺑﺮ ﻧﻮﻓﻞ و آن ﺧﻼف راﯾﺎن‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻼف ﺷﺮع‪.‬‬



‫ش[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺿﺪ ﻗﺎﻧﻮن ﺷـﺮﯾﻌﺖ و ﻋﺪاﻟﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻧﺎروا‪ .‬ﺣﺮام‪ .‬ﻧﺎﻣﻮاﻓﻖ ﻋﺪاﻟﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫]ِخ ‪َ /‬خ ِف َ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻼف ﺻﻼح‪.‬‬



‫ص[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺨﺎﻟﻒ آﺷﺘﯽ و ﻋﻬﺪ و ﭘﯿﻤﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﺨﺎﻟﻒ رﺳﺘﮕﺎري و ﻓﻼح‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫]ِخ ‪َ /‬خ ِف َ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻼف ﺻﻠﺢ‪.‬‬



‫ص[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺨﺎﻟﻒ آﺷﺘﯽ و ﻋﻬﺪ و ﭘﯿﻤﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]ِخ ‪َ /‬خ ِف ُ‬ ‫ﺧﻼف ﻃﺒﯿﻌﺖ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ ِف َط َع[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺿـﺪ ﺧﻮي و رﺳﻢ و ﻗـﺎﻧﻮن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻣﺨﺎﻟﻒ ذات‪ .‬ﻣﺨﺎﻟﻒ راه و رﺳﻢ ﻃﺒﯿﻌﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺟﺮﯾﺎن ﻃﺒﯿﻌﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻼف ﻋﺎدت‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ ِف َد[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻋﺎدت‪ .‬ﺿﺪ آﻧﭽﻪ ﻋﺎدﺗﺴﺖ‪ .‬ﻧﺎﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎ ﻋﺎدت‪ .‬ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎ ﻋﺎدت‪.‬‬ ‫ﺧﻼف ﻋﺎدت ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﺑﺮﺧﻼف روال ﻋﺎدت اﻧﺠﺎم دادن‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻋﺎدت اﺳﺖ ﺑﺮ ﺿﺪ آن رﻓﺘﻦ‪ .‬ﻧﺎﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎ ﻋﺎدت ﻋﻤﻠﯽ‬ ‫]ِخ ‪َ /‬خ ِف َد َ‬ ‫ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﻼف ﻋﻘﻞ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ ِف َع[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺿـﺪ داﻧﺶ‪ .‬ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻓﻬﻢ و ادراك‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺿﺪ ﻗﻮاﻋﺪ ﻋﻘﻼﻧﯽ‪ .‬ﺿﺪ ﻗﻮاﻋﺪ ﻋﻘﻞ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻧﺎﻣﻌﻘﻮل‪ .‬ﻏﯿﺮﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﻼف ﻗﺎﻧﻮن‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ ِف[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﭽﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻗﺎﻧﻮﻧﺴﺖ‪ .‬ﻣﻨﻬﯽ ﻋﻨﻪ؛ آﻧﭽﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﻧﻬﯽ ﮐﺮده‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧـﺪارد‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ‬ ‫از »ﻧﺎروا«‪» ،‬ﺣﺮام« و ﺧﻼف ﺷﺮع‪.‬‬ ‫ﺧﻼف ﻗﯿﺎس‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ ِف[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﺘﯿﺠﻪء ﺣﺎﺻﻠﻪ از ﻗﯿﺎس ||‪ .‬ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻗﯿﺎس ﻓﻘﻬﯽ ||‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ﻗﻮاﻋﺪ ﺻﺮف و ﻧﺤﻮ‪.‬‬ ‫ﺧﻼف ﮐﺎر‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر‪ .‬ﺧﺎﻃﯽ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺧﻼف ﮐﻨﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﮐﺎر ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺖ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻼف ﮐﺎري‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ[ )ﺣـﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﻤـﻞ ﮔﻨﺎﻫﮑـﺎر‪ .‬ﻋﻤـﻞ ﺧـﺎﻃﯽ‪ .‬ﻋﻤـﻞ ﺧﻼﻓﮑـﺎر ||‪ .‬ﺿـﺪ ﺳﺎزﮔﺎري‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬ﺑﺮ وﻓﻖ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﺧﻼف ﮐﺎري ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺑﻪ از ﺳﺘﯿﺰه ﮐﺎري‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻮن داروي ﻃﺒﻊ ﺳﺎزﮔﺎرﯾﺴﺖ ﻣﺮدن ﺳﺒﺐ ﺧﻼف ﮐﺎرﯾﺴﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻼف ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺨـﺎﻟﻔﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﻣـﻮاﻓﻘﺖ ﻧﮑﺮدن‪ .‬اﺧﺘﻼـف ﮐﺮدن‪ .‬ﺷـﻘﺎق ‪ :‬ﻧﻪ آﻧﮑﻪ ﺑﺮ در دﻋـﻮي ﻧﺸـﯿﻨﺪ از ﻧﺨﻮت وﮔﺮ‬ ‫]ِخ ‪َ /‬خ َ‬ ‫ﺧﻼـف ﮐﻨﻨـﺪش ﺑﺠﻨـﮓ ﺑﺮﺧﯿﺰد‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﺟﻬﻮد ﮔﻔﺖ ﺑﺘﻮرات ﻣﯽ ﺧﻮرم ﺳﻮﮔﻨـﺪ ﮐﻪ ﮔﺮ ﺧﻼف ﮐﻨﻢ ﻫﻤﭽﻮ ﺗﻮ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﻢ‪.‬‬ ‫ﺳﻌﺪي )ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬دﻋﺎي ﺧﯿﺮ ﺗﻮ ﮔﻮﯾﻢ اﮔﺮ ﻧﻮاﺧﺖ ﮐﻨﯽ وﮔﺮ ﺧﻼف ﮐﻨﯽ ﺑﺮ ﺧﻼف ﺧﻮاﻫﻢ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺻﺎﺣﺒﯿﻪ(‪ .‬در ﺣﻠﯽ و ﺣﻠﻞ‬ ‫ﺧﻼف ﮐﺮده اﻧـﺪ؛ ﭼﻮن از زر و ﻧﻘﺮه ﺑﻮد و در اﺳﺐ ﺧﻼف ﮐﺮده اﻧـﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺑﻨـﺪﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﻗﻢ ص‪- .(17‬‬ ‫ﺧﻼف ﺣﮑﻢ ﮐﺮدن؛ ﺑﺮﺧﻼف ﺣﮑﻢ اﻧﺠﺎم دادن‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف رأي و ﻧﻈﺮ ﮐﺎري اﻧﺠﺎم دادن ‪ :‬ﺗﻮ ﻧﯿﺰ ﺑﻨﺪه اي آﺧﺮ ﺳﺘﯿﺰه ﻧﺘﻮان ﮐﺮد ﺧﻼف‬ ‫ﺣﮑﻢ ﺧﺪاوﻧـﺪﮔﺎر ﭼﻨـﺪ ﮐﻨﯽ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺻﺎﺣﺒﯿﻪ(‪ - .‬ﺧﻼف دوﺳﺘﯽ ﮐﺮدن؛ ﻣﺨﺎﻟﻒ دوﺳﺘﯽ ﻋﻤﻠﯽ اﻧﺠﺎم دادن‪ .‬ﻧﺎرﻓﺎﻗﺘﯽ ﮐﺮدن‪ .‬دوﺳﺘﯽ‬ ‫را ﻣﺮاﻋﺎت ﻧﮑﺮدن ‪ :‬دﯾـﺪي ﮐﻪ وﻓﺎ ﺑﺠﺎ ﻧﯿﺎوردي رﻓﺘﯽ و ﺧﻼف دوﺳﺘﯽ ﮐﺮدي‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ - .‬ﺧﻼف راي ﮐﺮدن؛ ﻣﺨﺎﻟﻒ راي و‬ ‫ﻣﯿﻞ ﻋﻤﻠﯽ اﻧﺠﺎم دادن ‪ :‬ﺑﻬﯿﭻ روي ﻧﺸﺎﯾﺪ ﺧﻼف راي ﺗﻮ ﮐﺮدن ﮐﺠﺎ ﺑﺮم ﮔﻠﻪ از دﺳﺖ ﭘﺎدﺷﺎه وﻻﯾﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﺧﻼف راي ﺗﻮ‬ ‫ﮐﺮدن ﺧﻼـف ﻣـﺬﻫﺐ ﻣﺎﺳﺖ‪) .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑـﺪاﯾﻊ(‪ - .‬ﺧﻼف ﻋﻘﻞ ﮐﺮدن؛ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻋﻘﻞ ﻋﻤﻠﯽ اﻧﺠﺎم دادن‪ .‬ﻋﻤﻠﯽ را ﺑﺮﺧﻼف ﻣﯿﻞ و ﻧﻈﺮ‬ ‫اﻧﺠﺎم دادن ‪ :‬ﺳـﺴﺖ ﭘﯿﻤﺎﻧﺎ ﭼﺮا ﮐﺮدي ﺧﻼف ﻋﻘﻞ و راي ﺻـﻠﺢ ﺑﺎ دﺷـﻤﻦ اﮔﺮ ﺑﺎ دوﺳـﺘﺎﻧﺖ ﺟﻨﮓ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺧﻮاﺗﯿﻢ(‪ - .‬ﺧﻼف‬ ‫ﻋﻬـﺪ ﮐﺮدن؛ ﺑﺮﺧﻼف ﭘﯿﻤﺎن و ﻣﯿﺜﺎق رﻓﺘﻦ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ﭘﯿﻤﺎن و ﻋﻬـﺪ رﻓﺘﺎر ﮐﺮدن ‪ :‬ﭼﻪ ﺧﻄﺎ ز ﺑﻨـﺪه دﯾـﺪي ﮐﻪ ﺧﻼف ﻋﻬـﺪ ﮐﺮدي ﻣﮕﺮ‬ ‫آﻧﮑﻪ ﻣﺎ ﺿـﻌﯿﻔﯿﻢ و ﺗﻮ دﺳـﺘﮕﺎه داري‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ .‬ﻧﻪ ﺧﻼف ﻋﻬﺪ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺣﺪﯾﺚ ﺟﺰ ﺗﻮ ﮔﻔﺘﻢ ﻫﻤﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮ زﺑﺎﻧﻨﺪ و ﺗﻮ در ﻣﯿﺎن‬ ‫ﺟﺎﻧﯽ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﻃﯿﺒﺎت(‪ - .‬ﺧﻼف ﻣـﺬﻫﺐ ﮐﺮدن؛ ﺑﺮﺧﻼف ﻣﺬﻫﺐ و ﺷـﺮع ﻋﻤﻠﯽ اﻧﺠﺎم دادن‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ﻣﺬﻫﺐ رﻓﺘﻦ ‪ :‬ﮔﺮم ﻗﺒﻮل ﮐﻨﯽ‬ ‫ور ﺑﺮاﻧﯽ از ﺑﺮ ﺧﻮﯾﺶ ﺧﻼف راي ﺗﻮ ﮐﺮدن ﺧﻼف ﻣـﺬﻫﺐ ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑـﺪاﯾﻊ(‪ - .‬ﺧﻼف وﻋﺪه ﮐﺮدن؛ ﺑﺮﺧﻼف ﻋﻬﺪ و ﭘﯿﻤﺎن و‬ ‫وﻋـﺪه ﻋﻤﻠﯽ اﻧﺠـﺎم دادن‪ .‬ﺧﻼـف وﻋـﺪه ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﺮﺧﻼـف ﻣﯿﺜـﺎق رﻓﺘﻦ ‪ :‬ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﻼـف وﻋـﺪه ﮐﺮدي آﺧﺮ ﺑﻐﻠﻂ ﯾﮑﯽ وﻓﺎ ﮐﻦ‪.‬ﺳـﻌﺪي‬ ‫)ﻃﯿﺒﺎت(‪ - .‬وﻋـﺪهء ﺧﻼف ﮐﺮدن؛ ﺧﻼف وﻋـﺪه ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف وﻋـﺪه ﻋﻤﻠﯽ اﻧﺠﺎم دادن‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ﻗﻮل و ﻗﺮار رﻓﺘﻦ ‪ :‬وﻋـﺪه ﺧﻼف‬ ‫ﮐﺮدي و ﺷﺮط وﻓﺎ ﺑﺠﺎ ﻧﯿﺎوردي‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪.‬‬ ‫ﺧﻼف ﮐﻨﻨﺪه‪.‬‬



‫ك َﻧْﻦ َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﺧﻼـف اﻣﺮي ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑـﺪان ﻣﺄﻣﻮر ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺷـﻄﻮس‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺗﺨﻠﻒ ﮐﻨﻨـﺪه‪.‬‬ ‫]ِخ ‪َ /‬خ ُ‬ ‫ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر‪ .‬ﺧﺎﻃﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻼف ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬



‫گ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻮاﻓﻖ واﻗﻊ ﻧﮕﻔﺘﻦ‪ .‬ﻏﯿﺮواﻗﻊ ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬ ‫]ِخ ‪َ /‬خ ُ‬ ‫ﺧﻼف ﮔﻮ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ[ )ﻧـﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﻏﯿﺮواﻗـﻊ ﮔـﻮ‪ .‬دروﻏﮕﻮ‪ .‬ﻏﯿﺮﻣﻄـﺎﺑﻖ واﻗﻊ ﮔﻮ‪ .‬ﮐـﺎذب ‪ :‬ﻫﺮ ﻃﺒﻊ ﮐﻪ او ﺧﻼـف ﺟﻮﯾﺴﺖ ﭼﻮن ﭘﺮدهء ﮐـﺞ ﺧﻼـف‬ ‫ﮔﻮﯾﺴﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻼف ﻣﺤﻞ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ ِف َم َح[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( )اﺻـﻄﻼح ﻧﺠﻮم( ﺑﻮدن ﮐﻮﮐﺐ ﻧﻬﺎري در روز ﺗﺤﺖ اﻻرض و ﮐﻮﮐﺐ ﻟﯿﻠﯽ در ﺷﺐ ﻓﻮق‬ ‫اﻻرض‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻼف ﻣﺮدﻣﺎن ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎ رﺳﻢ ﻣﺮدﻣﺎن ﮐﺎري اﻧﺠﺎم دادن‪.‬‬ ‫]ِخ ‪َ /‬خ ِف َم ُد َ‬ ‫ﺧﻼف ﻣﻌﺘﺎد‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ ِف ُم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺨﺎﻟﻒ رﺳﻢ‪ .‬ﺿﺪ رواج‪ .‬ﺿﺪ اﺳﺘﻌﻤﺎل‪ .‬ﻋﮑﺲ ﻋﺎدت‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻼف ﻧﻔﺲ اﻻﻣﺮ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ ِف َن ُﺳْﻞ َا[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺿﺪ ﺣﻘﯿﻘﺖ و راﺳﺘﯽ ﮐﺎر‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻼف واﻗﻊ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ ِف ِق[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( دروغ‪ .‬ﻏﯿﺮﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ واﻗﻊ‪.‬‬ ‫ﺧﻼف ورز‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َو[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺨﺎﻟﻒ‪ .‬ﻣﻨﺎﻗﺾ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻼف ورزي‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َو[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‪ .‬ﻣﻨﺎﻗﻀﺖ‪ .‬ﺿﺪﯾﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻼف ورزﯾﺪن‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َو َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﺮدن‪ .‬راه ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﺴﭙﺮدن‪َ .‬ﺗَﻘﱡﻄﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻼف وﻋﺪه‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ ِف َو َد ‪ِ /‬د[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎ وﻋﺪه‪ .‬ﻋﮑﺲ آﻧﭽﻪ وﻋﺪه داده ﺷﺪه‪ .‬ﺿﺪ ﭘﯿﻤﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﻼف وﻋﺪه ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻄﺎﺑﻖ وﻋﺪه ﻋﻤﻞ ﻧﮑﺮدن‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ﭘﯿﻤﺎن رﻓﺘﻦ‪.‬‬ ‫]ِخ ِف َو َد ‪ِ /‬د َ‬ ‫ﺧﻼﻓﮥ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع اِﻣﺺ( ﮔﻮﻟﯽ‪ .‬اﺣﻤﻘﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻓﮥ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع ﻣﺺ( ﺧﻠﻮف‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﻮف در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻓﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َف[ )ع ﻣﺺ( ﺧﻠﯿﻔﻪ ﮐﺮدن در اﻫﻞ و ﻣﺎل ﺧﻮد‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻠﻒ ﻓﻼﻧًﺎ ﻋﻠﯽ اﻫﻠﻪ و ﻣﺎﻟﻪ ﺧﻼﻓـﮥ ||‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﮐﺴـﯽ آﻣـﺪن‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻠﻒ زﯾـﺪًا‬ ‫ﺧﻼﻓﮥ؛ ﺳﭙﺲ زﯾﺪ آﻣﺪ ||‪ .‬در ﺟﺎي ﭘﺪر ﺧﻮد ﮔﺮدﯾﺪن ﺑﺪون ﻏﯿﺮ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻠﻒ ﻣﮑﺎن اﺑﯿﻪ ﺧﻼﻓﮥ ||‪ .‬ﺧﻠﻒ از ﻧﺨﺴﺖ ﮔﺮدﯾﺪن ﻣﯿﻮه‪ .‬ﻣﻨﻪ‪:‬‬ ‫ﺧﻠﻔﺖ اﻟﻔﺎﮐﻬﮥ ﺑﻌﻀﻬﺎ ﺑﻌﻀًﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ رب ﺧﻮد ﺷﺪن در اﻫﻞ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 848‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﺧﻮد‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻠﻔﻪ رﺑﻪ ﻓﯽ اﻫﻠﻪ ﺧﻼﻓﮥ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻌﻨﯽ ﻋﺒﺎرت در اﯾﻨﺠﺎ »ﺟﺎﻧﺸـﯿﻦ ﮐﺮد رب او‬ ‫را در اﻫﻞ ﺧﻮد« ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪء آن »ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ رب ﺧﻮد در اﻫﻞ ﺧﻮد ﺷﺪ«‪ ،‬ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻓﯽ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﺧﻼـف‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﺧﻼـف ذﯾـﻞ ﺧﻼـف ﺷﻮد‪ - .‬ﻣﺴﺎﺋـﻞ ﺧﻼﻓﯽ؛ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻌﻠﻢ ﺧﻼف ‪:‬‬ ‫ﺻﺎدق را‪ ...‬ﺑﺎ ﻗﺎﺿﯽ ﺑﻠﺦ و ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻫﺎي ﺧﻼﻓﯽ‪) . ...‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻼف ﯾﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺨﺎﻟﻒ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪ .‬ﭼﯿﺰي را ﻏﯿﺮ آﻧﭽﻪ ﮔﻤﺎن رﻓﺘﻪ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﻼق‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺑﻬﺮه از ﺧﯿﺮ‪ .‬ﺑﻬﺮهء ﺻﺎﻟـﺢ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤـﺎن ﻋﻼـﻣﻪء ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ( )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﺑﻬﺮه و ﻧﺼـﯿﺐ و‬ ‫اﻓﺮاز ﺧﯿﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻻﺧﻼق ﻟﻬﻢ ﻓﯽ اﻻﺧﺮة‪) .‬ﻗﺮآن ‪.(3/77‬‬ ‫ﺧﻼق‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺨﺎﻟﻘـﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻘـﮥ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧـﺎﻣﻪ ﺷﻮد )||‪ِ .‬ا( ﻧﻮﻋﯽ از‬ ‫ﺑﻮي ﺧﻮش‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻼق‪.‬‬



‫]َﺧْﻞ ﻻ[ )ع ص( آﻓﺮﯾﻨﻨـﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬آﻓﺮﯾـﺪﮔﺎر‪ .‬ﻧﺎﻣﯽ از ﻧﺎﻣﻬﺎي ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )از ﻣﻬـﺬب اﻻﺳـﻤﺎء(‪ .‬ﻋﻈﯿﻢ آﻓﺮﯾﻨﻨﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻇﻬﯿﺮ ﻋﺎﺷـﻘﺎن ﺑﻮدي ﺑﻌﺪل ﺧﻮﯾﺶ در ﮔﯿﺘﯽ ﭼﻪ ﺧﺴـﺮو ﺣﺎﻓﻆ‬ ‫ﺧﻠﻘﺴﺖ از ﻧﺰدﯾـﮏ ﺧﻼـﻗﺶ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﮔﻤﺎن ﺑﺮي ﮐﻪ ز ارواح ﺗﯿﺮه زﯾﺮ اﺛﯿﺮ ﺧﻼﯾﻘﯽ دﮔﺮ از ﻧﻮﻋﯿﺎن ﮐﻨـﺪ ﺧﻼق‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬دادار ﻏﯿﺐ‬ ‫دان و ﺧﺪاوﻧﺪ آﺳﻤﺎن ﺧﻼق ﺑﻨﺪه ﭘﺮور و رزاق رﻫﻨﻤﺎ‪.‬ﺳﻌﺪي‪ - .‬ﺧﻼق ﻋﺎﻟﻢ؛ آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر ﻋﺎﻟﻢ‪.‬‬ ‫ﺧﻼق اﻟﻤﻌﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﻞ ﻻ ﻗُْﻞ َم[ )ِاخ( ﻟﻘﺐ ﮐﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ ﺷﺎﻋﺮ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻼق اﻟﻮﺟﻮد‪.‬‬



‫]َﺧْﻞ ﻻ ﻗُْﻞ ُو[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(آﻓﺮﯾﻨﻨﺪهء ﻣﻮﺟﻮدات ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪي ﮐﻪ ﺧﻼق اﻟﻮﺟﻮد اﺳﺖ وﺟﻮدش ﺗﺎ اﺑﺪ ﻓﯿﺎض ﺟﻮد اﺳﺖ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻗﺖ‪.‬‬



‫]َخ َق[ )ع اِﻣﺺ( ﮐﻬﻨﮕﯽ‪) .‬ﻏﯿـﺎث اﻟﻠﻐـﺎت( )ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬ﮔـﺎﻟﻪ اي ﮐـﻪ ﻫﯿـﭻ ﺧﻠﻘﺶ ﻧﻨﮕﺮﯾـﺪ از ﺧﻼـﻗﺖ آن ﮐﺮﯾـﻢ آﻧﺮا‬ ‫ﺧﺮﯾـﺪ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي ||‪ .‬ﺗﻤﺮﯾﻦ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬دروغ‪) .‬از ﺣﻮاﺷـﯽ اﻗﺒﺎﻟﻨـﺎﻣﻪء وﺣﯿـﺪ ص‪ : (102‬ﺑﺮ ﺷـﺎه اﮔﺮ ﺻـﻮرﺗﻢ ﺑـﺪ ﮐﻨﺪ‬ ‫ﺧﻼﻗﺖ ﻧﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻮد ﮐﻨﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻗﮥ‪.‬‬



‫]َخ َق[ )ع اِﻣﺺ( ﻣﻼﺳﺖ‪ .‬ﻧﺮﻣﯽ‪ .‬ﺗﺎﺑﺎﻧﯽ )||‪ .‬ﻣﺺ( ﺳـﺰاوار ﮔﺮدﯾـﺪن‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻠﻖ ﺧﻼﻗﻪ ||‪ .‬ﺧﻮش ﺧﻮي ﮔﺮدﯾـﺪن زن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻠﻘﺖ اﻟﻤﺮأة؛ ﺧﻮش ﺧﻮي ﮔﺮدﯾـﺪن آن زن ||‪ .‬ﺧﻠﻖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﻖ در اﯾﻦ‬ ‫ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻗﮥ‪.‬‬



‫]َﺧْﻞ ﻻ َق[ )ع ص( ﻣﺆﻧﺚ َﺧّﻼق‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﻗﻮهء ﺧﻼﻗﮥ؛ ﻗﻮﺗﯽ ﮐﻪ اﯾﺠﺎد ﺻﻮر ﺑﺪﯾﻌﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻗﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﻞ ﻻ[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻠﻖ ﮐﻨﻨﺪﮔﯽ‪ .‬آﻓﺮﯾﻨﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻗﯿﺖ‪.‬‬



‫]َﺧْﻞ ﻻ ﻗﯽ َي[ )ع ﻣﺺ ﺟﻌﻠﯽ‪ ،‬اِﻣﺺ( ﺧﻠﻖ ﮐﺮدن‪ .‬آﻓﺮﯾﺪن‪ .‬ﺑﻮﺟﻮد آوردن‪.‬‬ ‫ﺧﻼل‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﻏﻮرهء ﺧﺮﻣﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻼل‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ[ )ع ِا( در ﻣﯿﺎن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )ﻣﻠﺨﺺ اﻟﻠﻐﺎت ﺣﺴﻦ ﺧﻄﯿﺐ(‪ .‬ﺿﻤﻦ‪ .‬ﻃﯽ‪ .‬ﺑﯿﻦ ‪ :‬ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‬ ‫آن داﺳـﺘﺎن ﻣﻌﻨﻮي ﭘﯿﺶ ازﯾﻦ اﻧـﺪر ﺧﻼـل ﻣﺜﻨﻮي‪ - .‬ﺧﻼـل اﻟـﺪار؛ ﮔﺮداﮔﺮد ﺣـﺪود ﺧـﺎﻧﻪ و ﻣﺎﺑﯿﻦ ﺑﯿﻮﺗﺎت ﺧﺎﻧﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - .‬در‬ ‫ﺧﻼل اﯾﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ؛ در ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ﺟﻤﻊ‪ - .‬در ﺧﻼل اﯾﻦ ﻣﺪت؛ در اﺛﻨﺎي اﯾﻦ ﻣﺪت ||‪ِ .‬ﺧﻼل‪ِ .‬ج ﺧﻞ و َﺧّﻠﮥ و ِﺧّﻠﮥ و ُﺧّﻠﮥ و ُﺧَﻠﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب ||(‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑـﺪان ﺳﻮراخ ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪ ،‬اﺧﻠـﮥ ||‪ .‬ﻣﯿـﻞ دﻧـﺪان ﮐـﺎو‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﭼﻮب ﯾﺎ‬ ‫اﺳـﺘﺨﻮان ﯾﺎ ﻓﻠﺰي ﺑﺎ ﻧﻮك ﺑﺎرﯾﮏ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺑﯿﺮون ﮐﺮن ﺧﺮده ﻫﺎي ﻏـﺬا ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن دﻧﺪاﻧﻬﺎ ﻣﺎﻧﺪ ﺑﮑﺎر ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬دﻧﺪان ﻓﺮﯾﺶ‪ .‬دﻧﺪان اﻓﺮﯾﺰ‪.‬‬ ‫ﭼﻮﭼـﻮ در ﻟﻐـﺖ ﻣﺮدم رﺷـﺖ و اﻧﺰﻟﯽ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬از آن ﺧﻼـل ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠـﻪ و دﻣﻨـﻪ(‪ .‬ﮔﺮ ﺧﻼـل ﺑـﻦ دﻧـﺪان ﺷـﺪﻧﻢ‬ ‫ﻧﮕﺬارﻧﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻋﯿﺴـﯽ ﺧﻼل ﮐﺮده از ﺧﺎرﻫﺎي ﮔﻠﺒﻦ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - .‬ﺧﻼل ﮐﺮدن؛ درآوردن ﺧﺮدهء ﻏﺬا از ﻣﯿﺎن دﻧﺪاﻧﻬﺎ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﺧﻼل‪.‬‬ ‫||ﺧﻼـﺷﻪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﭼﻮب ﺑﺎرﯾـﮏ و ﻻﻏﺮ و ﮐﻮﭼﮏ ‪ :‬ﺣـﺪﯾﺜﯽ ﺑﻮد ﻣﺎﯾﻪء ﮐﺎرزار ﺧﻼﻟﯽ ﺳـﺘﻮﻧﯽ ﮐﻨـﺪ روزﮔﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﻘﺎ‬ ‫ﺑـﺎدش ﭼﻨـﺪان ﮐﻪ ز ﻓﺮﺳﻮدن اﯾﺎم ﺷﻮد ﮐﻮه دﻣﺎوﻧـﺪ ﺑﮑﺮدار ﺧﻼﻟﯽ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻫﻤﯽ ﺑﺎﻟـﺪت ﺗﻦ ﺳﭙﯿـﺪاروار ز ﺑﯽ داﻧﺸـﯽ ﻣﺎﻧـﺪه ﺟﺎن ﭼﻮن‬ ‫ﺧﻼل‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻧﻌﺖ وﺻﻠﺖ ار ﺷﺒﯽ روزي ﻣﻦ ﮐﻨﺪ ﻓﻠﮏ ﺑﺎز رﻫﺎﻧﻢ از ﻫﻮس اﯾﻦ ﺗﻦ ﭼﻮن ﺧﻼل را‪ .‬ﻓﻠﮑﯽ ﺷﺮواﻧﯽ‪ .‬ﺑﺪر او ﻫﻼﻟﯽ‬ ‫و ﺷـﺨﺺ او ﺧﻼﻟﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﺳﻨﺪﺑﺎدﻧﺎﻣﻪ ص‪ .(194‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﺪر ﺳـﻌﺪ ﺗﻮ ﺑﻌﺪ از ﻧﻮدﺳﺎﻟﻪ ﻋﻤﺮ و ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﻃﺒﺮﺳـﺘﺎن ﺳـﺨﻦ ﺑﺴﻤﻊ‬ ‫ﻗﺒﻮل اﺻـﻐﺎء ﻓﺮﻣﻮدي و در آن ﺑﺨﻼـﻟﯽ ﺧﯿﺎﻟﯽ را ﻣﺠﺎل ﻧﺒﻮدي‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﻃﺒﺮﺳـﺘﺎن ﻧﺎﻣﻪء ﺗﻨﺴـﺮ(‪ .‬وز ﭘﯿﮑﺮ ﺿـﻌﯿﻔﻢ ﻧﮕـﺬاﺷﺖ ﺟﺰ ﺧﻼﻟﯽ‪.‬‬ ‫ﺳﻌﺪي )ﺑﺪاﯾﻊ(‪ .‬ز دور ﻓﻠﮏ ﺑﺪر روﯾﺶ ﻫﻼل ز ﺟﻮر زﻣﺎن ﺳـﺮو ﻗﺪش ﺧﻼل‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪ - .‬ﺧﻼل ﺑﺎدام؛ ﺑﺎدام را ﻫﺮ ﺳﻪ ﭘﻮﺳﺖ‬ ‫ﺑﺎزﮐﻨﻨﺪ و ﭘﺲ از ﺗﺮ ﻧﻬﺎدن ﯾﮏ ﺷﺒﺎﻧﺮوز ﺑﻘﻄﻌﺎت ﺑﺎرﯾﮏ و ﺗﻨﮏ ﺑﻪ دراز ﺑﺮﻧﺪ و در ﻧﻘﻞ و ﮔﺰ و ﭘﻠﻮ و ﺷﻠﻪ زرد و ﻣﻄﻨﺠﻦ و ﻏﯿﺮه ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫)ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﻼل ﭘﺮﺗﻘﺎل؛ ﭘﻮﺳﺖ ﭘﺮﺗﻘﺎل ﺑﭙﺎره ﻫﺎي ﺑﺎرﯾﮏ ﮐﻨﻨـﺪ ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺮﺑﺎ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﻼل‬ ‫ﭘﺴـﺘﻪ؛ ﭘﺴـﺘﻪء ﻣﻘﺸـﺮ ﮐﻪ ﺑﭙـﺎره ﻫـﺎي ﺑﺎرﯾـﮏ ﮐﻨﻨـﺪ رﯾﺨﺘﻦ در ﺧﻮرﺷـﻬﺎ و اﻣﺜـﺎل آن و ﺷـﯿﺮﯾﻦ ﭘﻠﻮ را‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﻼل‬ ‫زردك؛ زردك را ﺑﭙـﺎره ﻫـﺎي ﺑﺎرﯾـﮏ ﮐﻨﻨـﺪ ﺑﺮاي داﺧﻞ ﮐﺮدن در ﺧﻮرﺷـﻬﺎ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﻼل ﮔﺰر؛ رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻼل‬ ‫زردك ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﻼل ﻧﺎرﻧﺞ؛ ﭼﻮن ﮔﻮﺷﺖ دروﻧﺴﻮي ﭘﻮﺳﺖ ﻧﺎرﻧﺞ را ﺑﺴﺘﺮﻧﺪ و ﺟﺰء ﺑﺮون ﺳﻮي ﺷﻔﺎف و ﺗﻨﮏ آﻧﺮا ﺑﻪ اﺟﺰاء ﺑﺎرﯾﮏ ]‬ ‫ﺑﻪ ﭘﻬﻨﺎي دوﻫﺰار ﯾﮏ ﮔﺰ و ﮐﻤﺘﺮ و ﺑﯿﺸﺘﺮ [ ﺑﺪازا ﺑﺮﻧﺪ آﻧﺮا ﺧﻼل ﻧﺎرﻧﺞ ﻧﺎﻣﻨﺪ و آﻧﺮا ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ در دو ﯾﺎ ﺳﻪ آب ﺷـﯿﺮﯾﻦ ﺑﺠﻮﺷﺎﻧﻨﺪ و‬ ‫ﺗﻠﺨﯽ آن ﺑﮕﯿﺮﻧـﺪ در ﭘﻠﻮ‪ ،‬ﺧﻮرش‪ ،‬ﻗﯿﻤﻪ‪ ،‬آش‪ ،‬ﻣـﺎﺳﺖ و ﻏﯿﺮه ﮐﻨﻨـﺪ ﺧﻮﺷـﻤﺰﮔﯽ و ﺑﻮي را‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﻼل ﻧﺎرﻧﮕﯽ؛‬ ‫ﺑﺮﯾﺪه و رﯾﺰهء ﭘﻮﺳﺖ ﻧﺎرﻧﮕﯽ ﺑﺮاي داﺧﻞ ﮐﺮدن در ﺧﻮرﺷﻬﺎ و ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺮﺑﺎﻫﺎ ||‪ .‬ﭼﻮب ﯾﺎ آﻫﻦ ﮐﻪ ﺑﺪان دو ﮐﻨﺎره ﺟﺎﻣﻪ را ﺑﻬﻢ ﺑﺮ ﺑﺪن‬ ‫دوزﻧـﺪ ﺗـﺎ از ﺑـﺎد ﻧﭙﺮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ - .‬ذواﻟﺨﻼـل؛ ﻟﻘﺐ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻـﺪﯾﻖ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ ||‪ .‬ﭼﻮب ﮐﻪ در زﺑﺎن ﺷﺘﺮﺑﭽﻪ ﮐﻨﻨـﺪ ﺗﺎ ﺷـﯿﺮ‬ ‫ﻧﻤﮑـﺪ ||‪ .‬ﻣﺨﺮج ﺑـﺎران از اﺑﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺧﺼـﻠﺘﻬﺎ‪ .‬ﺧﻮﯾﻬﺎ‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪:‬دﯾﮕﺮ ﺧﺼـﻠﺖ از ﺧﺼﺎل ﺣﻤﯿﺪه و ﺧﻼل ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه او آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻟﻤﺤﮥ اﻟﺒﺼﺮ از ﻋﻤﺮ او ﺿﺎﯾﻊ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﯾﻤﯿﻨﯽ (‪ .‬و ﺑﺘﮑﻠﻒ ﺧﺼﺎل ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و ﺧﻼل ﮔﺰﯾﺪه را ﺑﺎ راﺣﺖ ﺳﯿﺌﺎت اﻋﻤﺎل در ﻧﻔﺲ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﺮﮐﻮز ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪.‬‬ ‫و ﺑﺎز آﻧﺮا ﺑﺨﺼﺎل ﻣﺤﻤﻮد و ﺧﻼل ﭘﺴـﻨﺪﯾﺪه‪ ...‬اﻋﺘﺪال آرد‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ )||(‪ .‬ﻣﺺ( ﻣﺨﺎﻟﮥ؛ ﺑﺎ ﮐﺴـﯽ دوﺳﺘﯽ داﺷﺘﻦ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﺎن‬ ‫ﻋﻼﻣﻪء ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻼل‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﻫﺮ ﻋﺎرﺿﻪ اي ﮐﻪ ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ را ﺗﺮش ﮔﺮداﻧﺪ ||‪ .‬رﻃﺐ در ﻣﯿﺎن ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻼل‪.‬‬



‫]َﺧْﻞ ﻻ[ )ع ص( ﺳﺮﮐﻪ ﻓﺮوش‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﻞ ﮐﻪ ﺳﺮﮐﻪ ﺳﺎزي و ﺳﺮﮐﻪ ﻓﺮوﺷﯽ را‬ ‫ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻼل‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻞ ﻻـ[ )ِاخ( ﻧﺎم او ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻣﺤﻤـﺪ و ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺧﻼل اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ‬ ‫ﻋﻠﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻣﺤﻤﺪ و اﺑﻮﻣﺤﻤﺪ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻼل‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻞ ﻻـ[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮﺳـﻠﻤﻪ ﺧﻼـل در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ و اﺑﻮﺳـﻠﻤﻪ ﺣﻔﺺ ﺑﻦ ﺳـﻠﯿﻤﺎن در ﺧﺎﻧـﺪان ﻧﻮﺑﺨﺘﯽ ﻋﺒﺎس اﻗﺒﺎل ص‪252 ،65‬‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻼل اﻟﺪار‪.‬‬



‫]ِخ ﻟ ُـْﺪ دا[ )ع ِا ﻣﺮﮐـﺐ(ﮔﺮداﮔﺮد ﺣـﺪود ﺧـﺎﻧﻪ و ﻣـﺎﺑﯿﻦ رﺧـﻮت ﺧـﺎﻧﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻼل ﭘﺴﺘﻪ‪.‬‬



‫]ِخ ِل ِپ َت ‪ِ /‬ت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻫﺎي ﮐﻠﻤﻪء ﺧﻼل در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻼل ﺧﻠﯿﻞ‪.‬‬



‫]ِخ ِل َخ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( درﺧﺖ آﻃﺮﯾﻼل‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ آﻃﺮﯾﻼل در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻼل دان‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﻮﻃﯿﯽ ﮐﻪ در آن ﺧﻼل دﻧﺪان ﮔﺬارﻧﺪ و ﯾﺎ ﺟﻌﺒﻪ اي ﮐﻪ در آن ﺧﻼل دﻧﺪان ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻼل ﻗﻮم‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ ِل َق ‪ /‬ﻗُﻮ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﯿﺎن ﻗﻮم‪ .‬در وﺳﻂ ﻗﻮم‪ .‬داﺧﻞ ﻗﻮم‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻼل ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(درآوردن ﺧﺮدهء ﻏـﺬا ﻣﯿﺎن دﻧـﺪاﻧﻬﺎ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﺧﻼل‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ز ﻧﻮك ﻧﯿﺰه ﺑﺪﻧﺪان ﺧﻼل‬ ‫]ِخ ‪َ /‬خ َ‬ ‫ﺧﻮاﻫﯽ ﮐﺮد ||‪.‬؟ ﮐﻨﺎﯾﻪ از دﺳﺖ از ﻃﻌﺎم ﺑﺎزﮐﺸـﯿﺪن‪) .‬آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬رﯾﺰرﯾﺰ ﮐﺮدن ﭘﻮﺳﺖ ﻧﺎرﻧﺞ و ﻏﯿﺮه‪) .‬از ﺣﺎﺷﯿﻪء ﺑﺮ ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ چ‬ ‫ﻣ ﻌﯿ ﻦ ( ‪.‬‬ ‫ﺧﻞ اﻟﮑﻼم‪.‬‬



‫ك[ )ع ﻓﻌﻞ اﻣﺮ ‪ +‬ﻣﻔﻌﻮل( ﺳـﺨﻦ را واﮔﺬار‪ .‬دﯾﮕﺮ ﭼﯿﺰ ﻣﮕﻮ‪) .‬از ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺻﺪ اﻣﯿﺪ اﺳﺖ اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﺮدار ﮔﺎم‬ ‫]َﺧْﻞ ﻟ ِْﻞ َ‬ ‫ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ اي ﻓﺘﯽ ﺧﻞ اﻟﮑﻼم‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪.‬‬ ‫ﺧﻼل ﻣﺎﺋﺪه‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ ِل ِء َد ‪ِ /‬د[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﺷﺘﻪء ﻣﯿﺪه ﮐﻪ ﺑﺸﯿﺮ و ﺷﮑﺮ ﺧﻮرﻧﺪ ﺑﻬﻨﺪي ﺳﻮﺋﯿﺎن ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻼل ﻣﺄﻣﻮﻧﯽ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ ِل َمْء[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﯿﺎﻫﯽ ﺧﻮﺷﺒﻮي ﮐﻪ اذﺧﺮ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اذﺧﺮ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ‬ ‫ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻼل ﻣﮑﻪ‪.‬‬



‫ك[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﭼﻮن ﺟﺎروب ﺧﺮد و ﺳـﻔﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ آن دﻧـﺪان ﭘﺎك ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ك‪ِ /‬‬ ‫]ِخ ‪َ /‬خ ِل َﻣْﮏ َ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﭘﺴﺘﭙﺎج‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﭘﺴﺘﭙﺎج در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻼل ﻧﺎرﻧﺞ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ ِل َر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﺧﻼل در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻼل ﻧﻤﺎﻧﺪن‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َن َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺗﻤـﺎم و ﮐﻤـﺎل ﺗﺎراج ﺷـﺪن و ﺑﻐﺎرت رﻓﺘﻦ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﮐﺲ آﻣـﺪ ﮐﺰآن ﻣﻠﮏ آراﺳـﺘﻪ ﺧﻼﻟﯽ‬ ‫ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺳﺖ از آن ﺧﻮاﺳﺘﻪ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻟﻮش‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻓﺘﻨﻪ‪ .‬آﺷـﻮب‪ .‬ﺷﻮر‪ .‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﻪ‪ .‬ﻏﻮﻏـﺎ‪ .‬ﻣﺸـﻐﻠﻪ‪ .‬ﻏﻠﻐﻠﻪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ(‪ .‬ﺧﺮاروش‪ .‬ﺧﻼـﮐﻮش‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﮔﺮد ﮔﻞ ﺳﺮخ اﻧﺪر ﺧﻄﯽ ﺑﮑﺸﯿﺪي ﺗﺎ ﺧﻠﻖ ﺟﻬﺎن را ﺑﻔﮑﻨﺪي ﺑﺨﻼﻟﻮش‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﻟﺸﮑﺮ ﺑﺪان ﮔﻮﻓﻪ ﭘﺮﺟﻮش ﮔﺸﺖ ﺟﻬﺎن‬ ‫ﭘﺮ ز ﺑﺎﻧـﮓ و ﺧﻼﻟﻮش ﮔﺸﺖ‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﮑﻒ ﺟﺎم ﻣﯽ ﭼﺸـﻤﻪء ﻧﻮش ﮔﺸﺖ ﻫﻮا ﭘﺮ ﻧﻮاي ﺧﻼﻟﻮش ﮔﺸﺖ‪ .‬اﺳـﺪي )ﮔﺮﺷﺎﺳـﺒﻨﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺑﺎ‬ ‫ﻃﺎﻋﺖ و ﺑﺎ ﻓﮑﺮت ﺧﻠﻮت ﮐﻦ زﯾﺮا ﻣﺸـﻐﻮل ﺷﺪﺳـﺘﻨﺪ ﺳﻔﯿﻬﺎن ﺑﺨﻼﻟﻮش‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬وﺻﻒ ﺧﻠﻖ ﺷﺎه ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ دوش ﺳﻨﺒﻞ و ﻧﺴﺮﯾﻦ‬ ‫و ورد و ﭘﯿﻠﮕﻮش ﺑﻠﺒﻠﯽ ﺑﺸﻨﯿﺪ و در زاري ﻓﺘﺎد در ﺧﻼﻟﻮﺷﺶ ﺑﺮآﻣﺪ ﺻﺪ ﺧﺮوش‪ .‬ﻓﺨﺮي )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻟﮥ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ ‪ُ /‬خ َل[ )ع اِﻣﺺ( دوﺳﺘﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻟﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َل[ )ع ِا( آﻧﭽﻪ از ﻃﻌﺎم ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن دﻧﺪاﻧﻬﺎ ﻣﺎﻧﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﻓﻼن‬ ‫ﯾﺄﮐﻞ ﺧﻼﻟﺘﻪ ||‪ .‬آﻧﭽﻪ از ﻣﯿﺎن اﻧﮕﺸـﺘﺎن ﺑﯿﺮون آﯾـﺪ ||‪ .‬رﻃﺐ در ﻣﯿﺎن ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻟﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َل[ )ع ِا( ﯾﮑﯽ ِﺧﻼل‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻟﯿﮥ‪.‬‬



‫]َﺧْﻞ ﻻ ﻟﯽ َي[ )ع ص ﻧﺴﺒﯽ(ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﻼل‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻟﯿﮥ‪.‬‬



‫]َﺧْﻞ ﻻ ﻟﯽ َي[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺻـﻨﻔﯽ از ﻓﺮﻗﻪء ﻋﺒﺎﺳـﯿﻪء اﺻﺤﺎب اﺑﯽ ﺳﻠﻤﻪء ﺧﻼل )ﻣﻔﺎﺗﯿﺢ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺪان ﻧﻮﺑﺨﺘﯽ ﻋﺒﺎس اﻗﺒﺎل ص‪ 252‬و‬ ‫‪ 255‬در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻣﻼ‪.‬‬



‫]َخ َم[ )ِا( دوﺳﺘﯽ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ و ﺑﯽ ﺗﻘﻠﺐ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻣﯿﺲ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺷﺘﺮان را ﭼﻬﺎر ﺷﺐ ﭼﺮاﻧﯿﺪه و ﺑﺎﻣﺪاد ﯾﺎ ﺷﺒﺎﻧﮕﺎه آﻧﻬﺎ را آب دﻫﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻧﻪ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺑﺮ ﯾﮏ ورد و در اﯾﻦ وﻗﺖ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬ ‫رﻋﯿﺖ ﺧﻠﻤﻮﺳًﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻼن‪.‬‬



‫]َخ[ )ﻧﻒ‪ ،‬ق( َﺧَﻠﻨﺪه‪ .‬در ﺣﺎل ﺧﻠﯿﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻼن‪.‬‬



‫]ُﺧْﻞ ﻻ[ )ع ِا( ِج َﺧﻠﯿﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( ‪ :‬ﭘﺴـﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﭘﺪر! ﻓﻮاﺋﺪ ﺳـﻔﺮ ﺑﺴـﯿﺎر‬ ‫اﺳﺖ از ﻧﺰﻫﺖ ﺧﺎﻃﺮ و ﺗﻔﺮج ﺑﻠﺪان و ﻣﺠﺎورت ﺧﻼن‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪.‬‬ ‫ﺧﻼن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻻي و ﻟﺠﻦ ﺗﻪ ﺣﻮض‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻧﺞ‪.‬‬



‫]َخ ِن[ )ع ِا( ِج ﺧﻠﻨﺞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﻨﺞ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻧﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ( درج ﮐﺮدن‪ .‬ﻧﺸﺎﻧـﺪن‪ .‬داﺧﻞ ﮐﺮدن‪ .‬در ﻣﯿﺎن ﻧﻬﺎدن‪ .‬ﺑﺰور داﺧﻞ ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﺮد ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﻼﻧﯿـﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪:‬‬ ‫ﻫﺮ ﺧﺴـﺘﻪ اي ﮐﻪ راﺳﺖ ﺷﻮد ﺟﺰ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﺒﻨﺪ ﻫﺮ ﺑﺴـﺘﻪ اي ﮐﻪ ﮐﮋ ﺷﻮدت ﺟﺰ ﺑﺪان ﻣﺨﻞ‪ .‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﻫﻤﯽ در ﺧﻼﻧﺪي ﺑﭙﻬﻠﻮي ﻣﻦ‪.‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫||ﻣﺤﮑﻢ ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﻼﻧﯿﺪن ||‪ .‬ﻧﺼﺐ ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﻼﻧﯿﺪن ||‪ .‬رﻫﺎﻧﯿﺪن‪ .‬ﺧﻼﻧﯿﺪن‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻧﻠﻮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰي ﺑﺨﺶ ﻧﻮﺧﻨﺪان ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن درﮔﺰ‪ .‬داراي ‪ 193‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ‪:‬‬ ‫ﻏﻼت و ﭘﻨﺒﻪ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه ﻓﺮﻋﯽ ﺷﻮﺳﻪ دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﻼﻧﻨﺪه‪.‬‬



‫]َخ َﻧْﻦ َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ( درج ﮐﻨﻨﺪه‪ .‬ﻧﺸﺎﻧﻨﺪه‪ .‬داﺧﻞ ﮐﻨﻨﺪه ||‪ .‬ﻣﺤﮑﻢ ﮐﻨﻨﺪه ||‪ .‬ﻧﺼﺐ ﮐﻨﻨﺪه ||‪ .‬رﻫﺎﻧﻨﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 849‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﻼﻧﻮش‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ‪ .‬ﻏﻮﻏﺎ‪ .‬ﺳﺘﯿﺰ‪ .‬ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ‪ .‬ﺑﺎﻧﮓ‪ .‬ﻓﺮﯾﺎد‪ .‬آواز‪ .‬ﺷﻮر ﻣﺮدﻣﺎن ||‪ .‬ﻧﯿﻠﻮﻓﺮ ||‪ .‬دارو‪ .‬دوا‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻧﯿﺪن‪.‬‬



‫]َخ َد[ )ﻣﺺ( درج ﮐﺮدن‪ .‬ﻧﺸﺎﻧـﺪن‪ .‬داﺧـﻞ ﮐﺮدن‪ .‬در ﻣﯿـﺎن ﻧﻬـﺎدن‪ .‬ﺑﺰور داﺧـﻞ ﮐﺮدن‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﻓﺮوﺑﺮدن ﭼﯿﺰي ﻧـﻮك ﺗﯿﺰ در‬ ‫ﭼﯿﺰي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺎري ﺑﻪ ﺗﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺧﺎﻟـﺪﺑﻦ وﻟﯿـﺪ ﺑﺮﺳﻢ ﻣﺒﺎرزان ﻋﺮب دو ﺗﯿﺮ ﺑﺮ دﺳـﺘﺎر ﺧﻮﯾﺶ ﺧﻼﻧﯿﺪه‪ ،‬ﻧﺰد‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮ رﻓﺖ‪) .‬روﺿﮥ اﻟﺼﻔﺎ ج ‪.(2‬ﻫﺰم؛ اﻧﮕﺸﺖ ﺧﻼﻧﯿـﺪن در ﭼﯿﺰي‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﻐﺎﮐﭽﻪ ﭘﯿﺪا آﯾﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬اﻧﻬﺰام؛ ﺑﺎ ﻣﻐﺎك ﺷﺪن‬ ‫ﭼﯿﺰي ﺑﺨﻼﻧﯿﺪن اﻧﮕﺸﺖ در وي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﻣﺤﮑﻢ ﮐﺮدن ||‪ .‬ﻧﺼﺐ ﻧﻤﻮدن ||‪ .‬رﻫﺎﻧﯿﺪن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﻧﯿﺪه‪.‬‬



‫]َخ َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣﻒ( ﻓﺮوﺷﺪه‪ .‬داﺧﻞ ﺷﺪه‪ .‬ﻧﺼﺐ ﺷﺪه ||‪ .‬ﻣﺤﮑﻢ ﮐﺮده ||‪ .‬رﻫﺎﻧﯿﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻼوش‪.‬‬



‫]َخ ُو[ )ِا( ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ‪ .‬ﻏﻮﻏﺎ‪ .‬ﺷﻮر‪ .‬ﻣﺸﻐﻠﻪ‪ .‬ﺑﺎﻧﮓ‪ .‬آواز‪ .‬زﻣﺰﻣﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺧﻼووش‪.‬‬ ‫ﺧﻼووش‪.‬‬



‫]َخ وو[ )ِا( ﺧﻼوش‪ .‬ﺧﻼﻟﻮش‪ .‬ﺧﻼﻧﻮش‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻼﻟﻮش در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻼوه‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َو ‪ِ /‬و[ )ص( ﺳﺮﮔﺸـﺘﻪ‪ .‬ﺣﯿﺮان‪ .‬ﺳﺮاﺳـﯿﻤﻪ‪ .‬دﻧـﮓ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( ‪ :‬ﺣﺮﯾﻒ ﺟﻨﮓ ﮔﺰﯾﻨـﺪ ﺗﻮ ﻫﻢ درآ در‬ ‫ﺟﻨـﮓ ﭼﻮ ﺳـﮓ ﺻـﺪاع ﮐﻨـﺪ ﺗﻦ ﻣﺰن ﺑﺮآ در ﺳـﻨﮓ ﺑﺨﻮﯾﺶ آي و ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮﯾﺶ را ﺧﻼـوه ﻣﮑﻦ ﮐﻪ اﯾﻨﺖ ﮔﻮﯾـﺪ ﮔﻮل اﺳﺖ و آﻧﺖ‬ ‫ﮔﻮﯾﺪ دﻧﮓ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﻼوي‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ِج ﺧﻠﻮة‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻼﯾﺎ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ِج َﺧﻠّﯿﮥ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﻠّﯿﮥ‪ .‬در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻼﯾﺸﻪ‪.‬‬



‫ش[ )ِا( ﻋﻠﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺗﺨﻤﻪ ﺑﻮد‪) .‬ﺣﺎﺷـﯿﻪء ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳـﺪي ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ( ‪ :‬رﯾﺸـﺶ زﺑﺲ ﻓﺮاخ ز ﮔﺮدن ﺑﺮون دﻣﯿـﺪ ﮔﻮﯾﯽ‬ ‫ش‪ِ /‬‬ ‫]َخ ِي َ‬ ‫ﺧﻼﯾﺸﻪ اﺳﺖ ﺑﮕﺮدن ﺑﺮآﻣﺪه)‪) .(1‬ﺣﺎﺷﯿﻪء ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ(‪ - (1) .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ در ﻫﻤﻪء ﻓﺮﻫﻨﮕﻬﺎ ﺧﻼﺷﻤﻪ‬ ‫آﻣﺪه و ﻓﻘﻂ در ﺣﺎﺷﯿﻪء ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺪي ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ ﺧﻼﯾﺸﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻼﯾﻒ‪.‬‬



‫]َخ ِي[ )ع ِا( ﺧﻼﺋﻒ‪ِ .‬ج ﺧﻠﯿﻔﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﯿﻔﮥ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻼﯾﻖ‪.‬‬



‫]َخ ِي[ )ع ِا( ﺧﻼﺋﻖ‪ِ .‬ج ﺧﻠﯿﻘﮥ‪) .‬دﻫﺎر( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﺮاﯾﺎ‪ .‬ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت‪ .‬ﻣﺮدم‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬و ﭘﻮﻟﯽ )ﭘُﻠﯽ( ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺧﻼﯾﻖ‬ ‫و ﭼﻬﺎرﭘﺎﯾـﺎن ﺑـﺪان ﻣﯽ ﮔﺬﺷـﺘﻨﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﻃﺒﺮي(‪ .‬ﻧـﺪاﻧﻢ ﯾـﮏ ﺗﻦ از ﺟﻤﻊ ﺧﻼﯾﻖ ﮐﻪ در دل ﺗﺨﻢ ﻣﻬﺮ ﺗﻮ ﻧﮑﺸـﺘﻪ‪ .‬ﺑﻮاﻟﻤﺜﻞ )از‬ ‫ﺻﺤـﺎح اﻟﻔﺮس(‪ .‬درآ اي ﺣﺠﺖ زﯾﺒـﺎ ﺳـﺨﻦ ﮔﻮي ﮐﻪ ﺑﺮدي از ﺧﻼﯾﻖ در ﺳـﺨﻦ ﮔﻮي‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬و ﺧﻼﯾﻘﯽ را ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮐﺮد ﺗﺎ ﭼﻮن‬ ‫ﺳﻮﻻخ ﺷﻮد آن زﻧﺒﯿﻞ رود‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص‪ .(138‬اﻣـﺎ ﺧﺪاوﻧـﺪ را ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ ﮐﯽ اﯾﻦ ﻣﺮد ﻃﺎﻟﺐ ﻣﻠﮏ اﺳﺖ و ﺧﻼﯾﻖ ﺗﺒﻊ‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ ﮐﺮد‪) .‬ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص‪ .(87‬ﺗﻮاﻧﮕﺮ ﺧﻼﯾﻖ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ در ﺑﻨﺪ ﺷﺮه و ﺣﺮص ﻧﺒﺎﺷﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺗﺎ ﺧﻼﯾﻖ روي زﻣﯿﻦ‬ ‫آﻟﻮده و ﻣﺮﻓﻪ ﭘﺸﺖ ﺑﺪﯾﻮار اﻣﻦ و ﻓﺮاغ آوردﻧﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺑﺸـﻨﺎﺧﺘﻢ ﮐﻪ آدﻣﯽ‪ ،‬ﺷﺮﯾﻔﺘﺮ ﺧﻼﯾﻖ و ﻋﺰﯾﺰﺗﺮ ﻣﻮﺟﻮدات اﺳﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و‬ ‫دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺧﻼـﯾﻖ ﺑﻨـﺪهء ﺣﺎﺟـﺎت ﺧﻮﯾﺸـﻨﺪ‪) .‬اﺳـﺮاراﻟﺘﻮﺣﯿﺪ(‪ .‬اﻟﻨﺒﯽ اﻟﻨﺒﯽ آرﻧـﺪ ﺧﻼـﯾﻖ ﺑﺮ زﺑﺎن‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﻼﯾﻖ را ﭼﻮ ﻧﯿﮑﻮ ﺧﻮاه ﮔﺮدد ﺑﻪ‬ ‫اﺟﻤﺎع ﺧﻼﯾﻖ ﺷﺎه ﮔﺮدد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﻼﯾﻖ ﮐﻪ زر در زﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﻧﻬﻨـﺪ ﺑﺮ او ﻗﻔﻞ و ﺑﻨـﺪ آﻫﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﻧﻬﻨـﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬در ﺑﺎغ رو اي ﺳـﺮو ﺧﺮاﻣﺎن‬ ‫ﮐﻪ ﺧﻼـﯾﻖ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻣﮕﺮ ﺑـﺎغ ﺑﻬﺸـﺘﺴﺖ و ﺗﻮ ﺣﻮري‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺧﻮاﺗﯿﻢ(‪ .‬ﭼﻮ ﺳـﺎل ﺑـﺪ از وي ﺧﻼﯾﻖ ﻧﻔﻮر‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﺣﺴﻦ ﻇﻦ‬ ‫ﺧﻼﯾﻖ در ﺣﻘﻢ ﺑﺮ ﮐﻤﺎﻟﺴﺖ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن(‪ .‬ﺧﺰاﺋﻦ ﺗﻬﯽ ﮐﺮد و ﭘﺮ ﮐﺮد ﺟﯿﺶ ﭼﻨﺎن ﮐﺰ ﺧﻼﯾﻖ ﺑﻬﻨﮕﺎم ﻋﯿﺶ‪.‬ﺳﻌﺪي‪- .‬اﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﻼﯾﻖ ﻫﺮﭼﻪ‬ ‫ﻻﯾﻖ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‪ :‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ آﻧﭽﻪ ﻻﯾﻖ ﺑﻮد‪ ،‬دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺐ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﻓﺮﯾﻔﺘﻦ ﮐﺴـﯽ را ﺑﺰﺑـﺎن و ﺧـﺪﻋﻪ ﮐﺮدن ﺑـﺎ او‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪- .‬‬ ‫اﻣﺜﺎل‪ :‬اذا ﻟﻢ ﺗﻐﻠﺐ ﻓﺎﺧﻠﺐ؛ ﭼﻮن ﻏﺎﻟﺐ ﻧﯿﺎﻣـﺪي‪ ،‬ﭘﺲ ﺧـﺪﻋﻪ ﮐﻦ ||‪ .‬ﺧﺮاﺷـﯿﺪن ﮐﺲ را ﺑﻨﺎﺧﻦ و ﻣﺠﺮوح ﮐﺮدن او را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‬ ‫)از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻠﺐ ﻓﻼﻧًﺎ ﺑﻈﻔﺮه ﺧﻠﺒﺎ ||‪ .‬ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷـﮑﺎر را ﺑﭽﻨﮕﺎل‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻠﺐ اﻟﻔﺮﯾﺴﮥ||‪.‬‬ ‫رﺑﻮدن ﻋﻘـﻞ ﮐﺴـﯽ را‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻠﺐ ﻓﻼﻧـًﺎ ﻋﻘﻠﻪ ||‪ .‬ﭘـﺎره ﮐﺮدن ﭼﯿﺰي و ﮔﺰﯾـﺪن آﻧﭽﯿﺰ را‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻠﺐ اﻟﺸـﯿﯽ ء ||‪ .‬ﺑﺮﯾـﺪن ﮔﯿـﺎه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻠﺐ اﻟﻨﺒﺎت‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺐ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﻧﺎﺧﻦ‪ .‬ﭼﻨﮕﻞ ||‪ .‬ﺑﺮگ ﺗﺎك ||‪ .‬ﺛﺮب ||‪ .‬ﭘﺮدهء دل‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫در ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب در ذﯾﻞ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬او ﻟﺤﯿﻤـﮥ رﻗﯿﻘﻪ ﻓﺼﻞ ﺑﯿﻦ اﻻﺿـﻼع او اﻟﮑﺒﺪ او زﯾﺎدﺗﻬﺎ او ﺣﺠﺎﺑﻬﺎ او ﺷـﯿﯽ اﺑﯿﺾ رﻗﯿﻖ‬ ‫ﻻزق ﺑﻬﺎ )ﯾﺎ ﭘﺎره ﮔﻮﺷﺘﯽ ﻧﺎزك ﮐﻪ ﺑﯿﻦ اﺿﻼع و ﮐﺒﺪ اﺳﺖ ﯾﺎ زﯾﺎده ﮐﺒﺪ ﯾﺎ ﺣﺠﺎب ﮐﺒﺪ ﯾﺎ ﺷﯿﯽ ﺳﻔﯿﺪ ﻧﺎزﮐﯽ ﮐﻪ ﺑﮑﺒﺪ ﭼﺴﺒﯿﺪه اﺳﺖ(‪.‬‬ ‫||ﺣﺠﺎب ﻗﻠﺐ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻣﺮدي ﮐﻪ زﻧﺎن او را دوﺳﺖ ﻣﯿﺪارﻧـﺪ و او آﻧﻬﺎ را ﺑﺮاي ﻓﺠﻮر و ﻓﺴﻖ دوﺳﺖ ﻣﯿـﺪارد‪) .‬از‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﯾﻘﺎل ﻫﻮ ﺧﻠﺐ ﻧﺴﺎء‪ .‬ج‪ ،‬اﺧﻼب‪ ،‬ﺧﻠﺒﺎء‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﻫﻢ اﺧﻼب ﻧﺴﺎء‪،‬‬ ‫ﻫﻢ ﺧﻠﺒﺎء ﻧﺴﺎء‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺐ‪.‬‬



‫]ُﺧْﻞ ‪ُ /‬خ ُل[ )ع ِا( ﻣﯿﺎﻧﻪء ﺧﺮﻣﺎﺑﻦ و دل آن ||‪ .‬ﻟﯿﻒ ||‪ .‬رﺳﻦ ﺳﺨﺖ ﺗﺎﻓﺘﻪء ﺑﺎرﯾﮏ از ﻟﯿﻒ ﺧﺮﻣﺎ ||‪ .‬ﻻي‪ .‬ﮔﻞ و ﻻي ﺳﺨﺖ ﭼﺴﺒﯿﺪهء‬ ‫ﺑﺰﻣﯿﻦ و ﻻي ﺳﯿﺎه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺐ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ع ﻣﺺ( ﮔـﻮل ﮔﺮدﯾــﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪ .‬ﻣﻨـﻪ‪ :‬ﺧﻠﺒـﺖ اﻟﻤﺮأة؛ ﮔـﻮل‬ ‫ﮔﺮدﯾﺪن آن زن‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺐ‪.‬‬



‫]ُﺧـ ْﻞ َل[ )ع ص‪ِ ،‬ا( اﺑﺮ ﺑﯽ ﺑـﺎران ||‪ .‬ﺑﺮق ﺑﯽ ﺑـﺎران‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ - .‬ﺑﺮق اﻟﺨﻠﺐ ﯾﺎ ﺑﺮِق ﺧﻠﺐ؛‬ ‫ﺑﺮق ﺑﺪون ﺑﺎران‪ .‬ﺑﺮﻗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ وي ﺑﺎران ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺐ‪.‬‬



‫]ُﺧـ ْﻞ َل[ )ع ص( ﺑﺮق ﺑﯽ ﺑﺎران‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ - .‬اﻟﺒﺮق اﻟﺨﻠﺐ؛ ﺑﺮق ﺑﯽ ﺑﺎران‪.‬‬ ‫ﺑﺮﻗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ وي ﺑﺎران ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺐ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِا( ﺧﻠﻄﯽ ﮐﻪ از ﺑﯿﻨﯽ ﺑﺮآﯾﺪ‪ .‬ﻣﺨﺎط‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺐ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﺳﺮﻣﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺐ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِا( ﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﻗﺎﺑﻞ ﻗﻠﻢ ﺷﺪن ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺒﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( زن ﮔﻮل‪ .‬زن اﺣﻤﻖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺒﺎء ‪.‬‬



‫]ُخ َل[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج ﺧﻠﺐ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﻫﻢ ﺧﻠﺒﺎء ﻧﺴﺎء‪.‬‬ ‫ﺧﻞ ﺑﺎزي‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﻤﻞ ﻧﺎﺷﯽ از ﺑﯽ ﻋﻘﻠﯽ‪ .‬ﻋﻤﻞ از روي ﻋﺪم ﮐﯿﺎﺳﺖ و ﻋﻘﻞ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻞ ﺑﺎزي درآوردن‪.‬‬



‫]ُخ َد َو َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( اﻋﻤﺎل ﺑﺪون ﻓﮑﺮ اﻧﺠﺎم دادن‪ .‬ﺗﻈﺎﻫﺮ ﺑﮑﺎر دﯾﻮاﻧﮕﺎن ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺒﺎن‪.‬‬ ‫]َخ َل[ )ص ﻣﺮﮐﺐ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( آﻧﮑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬راﻧﻨﺪهء ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ)‪) . .(1‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪Aviateur - (1‬‬



‫ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫]َخ َل[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( راﻧﻨﺪﮔﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‪ .‬ﻫﻮاﻧﻮردي)‪) . .(1‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي( )‪Aviation - (1‬‬



‫ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِا( ﺑﺎرزد‪ .‬ﺑﯿﺮزد‪ .‬ﻗﻨﮥ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺒﺎي‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( اﻧﺰروت‪ .‬ﺑﺎرزد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﻠﻐﺖ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺑﺎرزد را ﮔﻮﯾﻨﺪ و آن ﺻـﻤﻐﯽ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺼﻄﮑﯽ و آﻧﺮا ﺑﯿﺮزد ﻫﻢ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮔﺮم و‬ ‫ﺧﺸﮏ اﺳﺖ و ﺑﭽﻪء ﻣﺮده را از ﺷﮑﻢ ﺑﯿﻨﺪازد و ﺑﻌﺮﺑﯽ ﻗﻨﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺒﺴﮥ‪.‬‬



‫س[ )ع ﻣﺺ( رﺑـﻮدن دل از ﮐﺲ و ﻣﻔﺘـﻮن ﮔﺮداﻧﯿــﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﯾﻘـﺎل‪ :‬ﺧﻠﺒﺴـﻪ او‬ ‫]َخ َب َ‬ ‫ﺧﻠﺒﺲ ﻗﻠﺒﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺒﺼﮥ‪.‬‬



‫ص[ )ع ﻣﺺ( ﮔﺮﯾﺨﺘﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫]َخ َب َ‬ ‫ﺧﻠﺒﻦ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ع ص( زن ﻻـﻏﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد ||(‪ .‬زن ﮔـﻮل‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺒﻮب‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ع ص( ﻓﺮﯾﺒﻨﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬رﺟﻞ ﺧﻠﺒﻮب‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺒﻮت‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ع ص( ﻣﺮد ﻓﺮﯾﺒﻨﺪه ||‪ .‬زن ﻓﺮﯾﺒﻨﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺒﻮص‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ع ِا( ﻣﺮﻏﯽ ﻫﻤﺮﻧـﮓ ﮔﻨﺠﺸـﮏ و ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از آن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )از‬ ‫آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺒﮥ‪.‬‬



‫]َخ ِل َب[ )ع ص( زن ﻧﯿﮏ ﻓﺮﯾﺒﻨﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺒﮥ‪.‬‬



‫]َخ َل َب[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج ﺧــﺎﻟﺐ ||‪ .‬ﻣﺮداﻧﯽ ﮐـﻪ زﻧــﺎن را ﻣﯽ ﻓﺮﯾﺒﻨــﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻــرب( )از ﺗــﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺒﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َب ‪ُ /‬خ ُل َب[ )ع ِا( واﺣﺪ ﺧﻠﺐ در ﻫﻤﻪء ﻣﻌﺎﻧﯽ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺒﯽ‪.‬‬



‫]ُﺧْﻞ َل ﺑﯽ ي[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺧﺎﻧﺪاﻧﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﺪان ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻗﺤﻄﺒﯽ ﺧﻠﺒﯽ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺒﯿﺲ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﭘﺮاﮔﻨـﺪه ﺑﻪ ﻫﺮ ﺳﻮي‪ .‬در ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب ذﯾـﻞ ﮐﻠﻤﻪء ﺧﻼﺑﯿﺲ آﻣـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﻔﺮد ﻧـﺪارد و اﮔﺮ ﻣﻔﺮد داﺷـﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻔﺮد آن »ﺧﻠﺒﯿﺲ« اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﻼﺑﯿﺲ« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺖ‪.‬‬



‫]ُﺧـ ْﻞ َل[ )ع اِﻣﺺ( دوﺳﺘﯽ‪ .‬ﻣﻬﺮﺑـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﺼﺎدﻗﺖ‪ .‬رﻓﺎﻗﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺧﻠـﮥ‪ .‬دوﺳﺘﯽ ﺻﺎدق ‪ :‬ﺑـﺪﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ ﺧـﺪا ﻣﺮا ﺧﻠﻌﺖ‬ ‫ﺧﻠﺖ داد‪) .‬ﻗﺼـﺺ اﻻﻧﺒﯿﺎء ص‪ .(58‬ﺗﺄﺳـﯿﺲ ﻣﺒـﺎﻧﯽ ﺧﻠﺖ و ﺗﻤﻬﯿـﺪ ﻗﻮاﻋـﺪ ﻗﺮﺑﺖ از ﺷﻮاﺋﺐ و ﻣﻌـﺎﺋﺐ ﻣﺒﺮا و ﻣﻌﺮا ﺷـﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺤﺐ ﺣﻖ ز ﺑﻬﺮ ﻋﻠﺘﯽ وآن دﮔﺮ را ﺑﯽ ﻏﺮض ﺧﻮد ﺧﻠﺘﯽ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﮥ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺖ آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﺎﺟﯿﻠﻮ ﺑﺨﺶ ﮐﺒﻮدرآﻫﻨﮓ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻫﻤـﺪان‪ .‬داراي ‪ 154‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل‬ ‫آﻧﺠـﺎ ﻏﻼـت‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑـﺎت‪ ،‬ﺻـﯿﻔﯽ و ﻣﺨﺘﺼـﺮ اﻧﮕﻮر‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﻗﺎﻟﯽ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﻠﺖ آﺑﺎد‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﻓﺮاﻫﺎن ﺑﺎﻻ ﺑﺨﺶ ﻓﺮﻣﻬﯿﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اراك‪ .‬داراي ‪ 318‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ‬ ‫ﻏﻼـت‪ ،‬اﻧﮕﻮر‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ‪ ،‬ﺻـﯿﻔﯽ و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ ،‬ﮔﻠﻪ داري و ﻗـﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑﺎﻓﯽ و راﻫﺶ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪ .‬از ده ﻓﺮﻣﻬﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﯿﺘﻮان اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﺑﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﺖ ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﮐﺸـﯿﺪن ﭼﯿﺰي و ﺑﯿﺮون ﮐﺮدن آن ||‪ .‬ﺟﻨﺒﺎﻧﯿﺪن ||‪ .‬ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﮐﺴﯽ را اﺷﺎره ﮐﺮدن‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﻠﺠﻪ ﺑﻌﯿﻨﻪ ||‪ .‬ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺳﺮﮔﺮم ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻠﺠﺘﻪ اﻣـﻮر اﻟـﺪﻧﯿﺎ؛ ﻣﺸـﻐﻮل ﮐﺮد اﻣﻮر دﻧﯿـﺎ او را ||‪ .‬ﻧﯿﺰه زدن ||‪ .‬از ﺷـﯿﺮ ﺑـﺎزﮐﺮدن ﮐﻮدك ﯾـﺎ ﺑﭽﻪء ﻧـﺎﻗﻪ را‪) .‬از‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺧﻼﻧﯿﺪن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﺟﺎﯾﮕـﺎﻫﯽ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻋﺮﺑﻪ از ﻧﻮاﺣﯽ زاﺑﻠﺴـﺘﺎن‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان(‪ .‬ﻇـﺎﻫﺮًا اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺟﺎﯾﮕـﺎه ﻃـﺎﯾﻔﻪء َﺧَﻠـﺞ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ص ‪ 359‬و ‪ 246‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴـﺘﺎن ﺷﻮد ‪ :‬ﺑﻮﻋﻠﯽ ﮐﻮﺗﻮال از ﻏﺰﻧﯽ ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮي ﻗﻮي ﺑﺮﻓﺖ ﺑﺮ ﺟﺎﻧﺐ ﺧﻠﺞ ﮐﻪ از اﯾﺸﺎن ﻓﺴﺎدﻫﺎ رﻓﺘﻪ‬ ‫ﺑﻮد در ﻏﯿﺒﺖ اﻣﯿﺮ ﺗﺎ اﯾﺸﺎن را ﺑﺼﻼح آرد ﺑﺼﻠﺢ ﯾﺎ ﺑﺠﻨﮓ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج َاﺧَﻠﺞ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َاﺧَﻠﺞ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ع ِا( درد اﺳﺘﺨﻮان از ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ و ﮐﻮﻓﺘﮕﯽ و ﺗﺒﺎﻫﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ع ﻣﺺ( ﻣﺒﺘﻼ ﮔﺮدﯾـﺪن ﺑﻪ درد اﺳـﺘﺨﻮان از ﻣﺎﻧـﺪﮔﯽ و ﮐﻮﻓﺘﮕﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب‬ ‫اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از اﯾﻼـت اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴـﮑﻦ آﻧﻬـﺎ در ﺧﻠﺠﺴـﺘﺎن ﻗﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮ ﻗﻮل اﻧﺠﻤﻦ آراي‬ ‫ﻧﺎﺻﺮي‪ :‬ﻧﺎم ﻃﺎﯾﻔﻪ اي از اﺗﺮاك و در اﺻﻞ ﻣﻐﻮﻟﯽ‪ ،‬ﻗﺎل آج ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﺎن ﮔﺮﺳﻨﻪ‪ .‬اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ و اﮐﻨﻮن در ﻋﺮاق ﺟﺎي اﯾﻦ ﻃﺎﯾﻔﻪ‬ ‫ﺧﻠﺠﺴﺘﺎن ﻧﺎم دارد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﺠﺴﺘﺎن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 850‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از ﻃﻮاﯾﻒ اﯾﻞ ﻗﺸـﻘﺎﺋﯽ اﯾﺮان و ﻣﺮﮐﺐ از ‪ 70‬ﺧﺎﻧﻮار ﮐﻪ در ﮐﻮار ﻣﺴـﮑﻦ دارﻧﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع‬ ‫ﺑﻪ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﯿﻬﺎن ص‪ 83‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺒﯿﻠﻪ اي ﺗﺮك ﮐﻪ در ﺣﺪود ﻗﺮن ﭼﻬﺎرم ﻫﺠﺮي در ﺑﯿﻦ اﻓﻐﺎن ﺣﺎﻟﯿﻪ و ﺳﯿﺴﺘﺎن ﻣﺴﮑﻦ ﺟﺴﺘﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪:‬‬ ‫ﺑﺮآورد ﻣﯿﻠﯽ ز ﺳﻨﮓ و ز ﮔﭻ ﮐﻪ ﮐﺲ را ﺑﻪ اﯾﺮان ز ﺗﺮك و ﺧﻠﺞ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﺑﺴﺮﺑﺎﻻرخ ﺑﺨﺶ ﮐﺪﮐﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﺮﺑﺖ ﺣﯿﺪرﯾﻪ داراي ‪ 261‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل‬ ‫آﻧﺠﺎ ﻏﻼت اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ ،‬ﮐﺮﺑﺎس ﺑﺎﻓﯽ و ﻣﺎﻟﺪاري‪ .‬راﻫﺶ ﻣﺎﻟﺮو و از اﺳﺪآﺑﺎد ﻣﯿﺘﻮان اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴــﺘﺎن ارﺷـﻖ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺧﯿـﺎو‪ .‬داراي ‪ 122‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ‪ .‬ﻣﺤﺼـﻮل آﻧﺠﺎ‬ ‫ﻏﻼت‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑﺎت‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري‪ .‬و راﻫﺶ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻣﺮﮔـﻮرﺑﺨﺶ ﺳـﻠﻮاﻧﺎ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اروﻣﯿﻪ‪ .‬داراي ‪ 220‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ‪ .‬ﻣﺤﺼـﻮل آﻧﺠﺎ‬ ‫ﻏﻼـت‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑـﺎت و ﺗﻮﺗـﻮن‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋـﺖ و ﮔﻠـﻪ داري‪ .‬ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳـﺘﯽ آﻧﺠـﺎ ﺟـﺎﺟﯿﻢ ﺑـﺎﻓﯽ و راﻫﺶ ﻣـﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﭼﻬﺎراوﯾﻤﺎق ﺑﺨﺶ ﻗﺮه آﻏﺎج ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺮاﻏﻪ‪ .‬داراي ‪ 107‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل‬ ‫آﻧﺠﺎ ﻏﻼت‪ ،‬ﻧﺨﻮد و ﺑﺰرك‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ آﻧﺠﺎ ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راﻫﺶ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان‬ ‫ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺧﺮﻗـﺎن ﻏﺮﺑﯽ ﺑﺨﺶ آوج ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻗﺰوﯾﻦ‪ .‬داراي ‪ 379‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و رودﺧﺎﻧﻪء‬ ‫اوﺟﺎق‪ .‬و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت ﻣﺨﺘﺼـﺮ‪ ،‬اﻧﮕﻮر و ﻋﺴﻞ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ ،‬ﻗﺎﻟﯽ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬راﻫﺶ ﻣﺎﻟﺮو ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼـﺮ اﺻـﻼﺣﺎت‬ ‫ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺑﺮد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(1‬‬ ‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﻗﺰل ﮐﭽﯿﻠﻮ ﺑﺨﺶ ﻣـﺎه ﻧﺸﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن زﻧﺠﺎن‪ .‬داراي ‪ 173‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪء ﻗﺰل‬ ‫اوزن‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت‪ ،‬اﻧﮕﻮر و ﻣﯿﻮه‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ ،‬ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راﻫﺶ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان‬ ‫ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن اﺑﻬﺮرود ﺑﺨﺶ اﺑﻬﺮ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن زﻧﺠﺎن‪ .‬داراي ‪ 157‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ‬ ‫ﻏﻼت‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ ،‬ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و ﮔﻠﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راﻫﺶ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن وزرق ﺑﺨﺶ داران ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻓﺮﯾﺪن‪ .‬داراي ‪ 514‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﭼﺸﻤﻪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آن‬ ‫ﻏﻼت‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راه آن ﻓﺮﻋﯽ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(10‬‬ ‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫]َﺧْﻞ ِل[ )ع ص‪ِ ،‬ا( دور‪ .‬ﺑﻌﯿﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫]ُخ ُل[ )ع ِا( ِج ﺧﻠﯿﺞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﯿﺞ در اﯾﻦ ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺞ‪.‬‬



‫]ُخ ُل[ )ِاخ( ﻧﺎم ﮔﺮوﻫﯽ از ﻋﺮﺑﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﺑﺘـﺪاء از ﻋﺪوان ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺣﺎرث ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ اﻟﻨﺼـﺮ ﻣﻠﺤﻖ ﮐﺮد‬ ‫و از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺧﻠﺞ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪﻧﺪ؛ زﯾﺮا آﻧﻬﺎ اﺧﺘﻼج از ﻋﺪوان ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺞ آﺑﺎد‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﻓﺮاﻫﺎن ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﺨﺶ ﻓﺮﻣﻬﯿﻦ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اراك‪ .‬داراي ‪ 487‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل‬ ‫آﻧﺠـﺎ ﻏﻼـت‪ ،‬ﺑﻨﺸﻦ‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ‪ ،‬اﻧﮕﻮر‪ ،‬ﺻـﯿﻔﯽ و ﺳـﯿﺐ زﻣﯿﻨﯽ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ ،‬ﮔﻠﻪ داري و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑﺎﻓﯽ و راﻫﺶ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو اﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﻠﺞ آﺑﺎد‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن اراﺿـﯽ ﻧﯿﺰار ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻗـﻢ‪ .‬داراي ﺳـﯿﺼﺪ ﺗـﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از رودﺧـﺎﻧﻪء ﻗﻢ‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼت و ﭘﻨﺒﻪ و اﻧﺠﯿﺮ و اﻧﺎر و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮐﺮﺑﺎس ﺑﺎﻓﯽ و ﻣﺰرﻋﻪء ﺳﯿﺪ ﺟﺰء اﯾﻦ ده اﺳﺖ‪ .‬راﻫﺶ ﻣﺎﻟﺮو ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫)از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(1‬‬ ‫ﺧﻠﺠﺎن‪.‬‬



‫]ُﺧـ ْﻞ[ )ع ِا( ِج ﺧﻠﯿـﺞ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﯿـﺞ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد )||‪ .‬ص‪ِ ،‬ا( ِج اﺧﻠـﺞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺧﻠـﺞ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺠﺎن‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ع ﻣﺺ( ﭘﺮﯾﺪن ﭼﺸﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺠﺎن‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ع اِﻣﺺ( ﻣﻮدت‪ .‬ﻣﺤﺒﺖ‪ .‬ﻋﺸﻖ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ .‬ﺧﻮاﻫﺶ‪ .‬آرزو ||‪ .‬ﺧﺎرﺧـﺎر ||‪ .‬ﻣﯿﻞ ﺧﺎﻃﺮ‪ .‬رﻏﺒﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺠﺎن‪.‬‬



‫]ِخ ِل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺳـﺮورود ﺑﺨﺶ اﺳـﮑﻮ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ .‬داراي ‪ 3295‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ‬ ‫ﻏﻼـت‪ ،‬ﮐﺸـﻤﺶ‪ ،‬ﺳـﺮدرﺧﺘﯽ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري‪ .‬ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﺷﺎل ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬راه آن ﺷﻮﺳﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﻠﺠﺎن‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻓﻌﻠﻪ ﮐﺮي ﺑﺨﺶ ﺳـﻨﻘﺮ ﮐﻠﯿـﺎﯾﯽ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺸـﺎه‪ .‬داراي ‪ 110‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از رودﺧـﺎﻧﻪء‬ ‫ﮔـﺎورود و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠـﺎ ﻏﻼـت‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑـﺎت و ﺗﻮﺗﻮن‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ ،‬ﻗـﺎﻟﯿﭽﻪ و ﺟـﺎﺟﯿﻢ و ﭘﻼـس ﺑﺎﻓﯽ و راه آن ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(5‬‬ ‫ﺧﻠﺞ ﺑﺎﻻ‪.‬‬



‫]َخ َل ِج[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰ دﻫﺴـﺘﺎن ﺳـﺮﺑﻨﺪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﺨﺶ ﺳﺮﺑﻨﺪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اراك‪ .‬داراي ‪ 203‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻗﻨﺎت و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠـﺎ ﻏﻼـت‪ ،‬ﺑﻨﺸﻦ‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ و ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ ،‬ﮔﻠﻪ داري و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو و ﻣﯽ ﺗﻮان اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﺮد‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﻠﺞ ﭘﺎﯾﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ َل ِج[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺳـﺮﺑﻨﺪ ﺑﺎﻻ ﺑﺨﺶ ﺳـﺮﺑﻨﺪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اراك‪ .‬داراي ‪ 208‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻗﻨﺎت و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت‪ ،‬ﺑﻨﺸﻦ و ﭘﻨﺒﻪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﻗـﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو و ﻣﯽ ﺗﻮان اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﺮد‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﻠﺠﺴﺘﺎن‪.‬‬



‫]َخ َل ِج[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﯾﮑﯽ از ﺑﻠﻮﮐـﺎت ﻗﻢ در ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ ﺷـﻬﺮ ﻗﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻠﻮك در ﻧـﺎﺣﯿﻪء ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﭘﺮآﺑﯽ واﻗﻊ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋـﺪهء‬ ‫ﻗﺮاي آن ‪ 77‬و ﺟﻤﻌﯿﺖ آن ﻫﻔﺪه ﻫﺰاروﭘﺎﻧﺼﺪ ﺗﻦ و ﻣﺴﮑﻦ اﯾﻼت ﺧﻠﺞ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮﮐﺰ آن دﺳﺘﮕﺮد ﻧﺎم دارد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺞ ﻋﺠﻢ‪.‬‬



‫]َخ َل ِج َع َج[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺳﺎري ﺳﻮﺑﺎﺳﺎز ﺑﺨﺶ ﭘﻼﺷﺖ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﺎﮐﻮ‪ .‬داراي ‪ 291‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﺳﺎري ﺳﻮ‬ ‫و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ‪ ،‬ﺗﻮﺗﻮن‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﮐﺮﭼﮏ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راﻫﺶ ﺷﻮﺳﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﻠﺠﻢ‪.‬‬



‫]َخ َج[ )ع ص( ﺗﻨـﺎور‪ .‬ﺑﺰرگ‪ .‬دراز‪ .‬ﺗﺮﻧﺠﯿـﺪه ﺧﻠﻘﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬زن دراز‪.‬‬ ‫)ﻣﻬﺬب اﻻﺳﻤﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺞ ﻣﺎﻟﻤﯿﺮ‪.‬‬



‫]َخ َل ِج[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺳﺮﺑﻨﺪ ﭘﺎﺋﯿﻦ ﺑﺨﺶ ﺳﺮﺑﻨﺪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اراك‪ .‬داراي ‪ 834‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﭼﺸﻤﻪ و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻت آﻧﺠﺎ ﻏﻼت‪ ،‬ﺑﻨﺸﻦ‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ و اﻧﮕﻮر ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ ،‬ﮔﻠﻪ داري و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑﺎﻓﯽ و راﻫﺶ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﻠﺞ ﻧﻮ‪.‬‬



‫]َخ َل ِج َن[ )ِاخ( ﻗﺮﯾﺘﯽ اﺳﺖ در ﭘﺎﻧﺼﺪوﻫﻔﺘﺎدﮔﺰي ﻃﻬﺮان ﻣﯿﺎن ﺟﯿﻠﻮﻧﯽ و ﻗﺎل و در آﻧﺠﺎ اﯾﺴﺘﮕﺎه ﺗﺮن اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻞ ﺟﻮز‪.‬‬



‫]ِﺧْﻞ ِل َج[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﺮدو را ﭼﻮن ﺑﻪ اﻧﺪازهء ﻓﻨﺪﻗﯽ ﺷﻮد در ﺳﺮﮐﻪ اﻓﮑﻨﻨﺪ آن ﺳﺮﮐﻪ را ﺧﻞ اﻟﺠﻮز ﮔﻮﯾﻨﺪ و در ﻃﺐ‬ ‫ﺑﮑﺎر آﯾﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺠﮥ‪.‬‬



‫]َخ ِل َج[ )ع ص( وﺻﻔﯽ از ﺧﻠﻮج‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﻋﯿﻦ ﺧﻠﺠﮥ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺠﯽ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺳﻠﺴﻠﻪ اي از ﺳﻼﻃﯿﻦ دﻫﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻃﺒﻘﺎت ﺳﻼﻃﯿﻦ اﺳﻼم ﻟﯿﻦ ﭘﻮل ص ‪ 280 ،268 ،260‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﭻ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻃﺎﯾﻔﻪ اي اﺳﺖ از ﺻﺤﺮاﻧﺸـﯿﻨﺎن و ﺗﺮﮐﺎن‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬در ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي آﻣﺪه اﺳﺖ وﻻﯾﺘﯽ اﺳﺖ از ﺗﺮﮐﺴﺘﺎن زﻣﯿﻦ‬ ‫و ﻧﯿﺰ اﺻـﻠﯽ اﺳﺖ ﺗﺮﮐﺎن را ‪ :‬ﺧﻠﭻ ﺷﻮﺷﺘﺮي ﮐﺮد ﻓﺮﻣﮑﯽ ﺻـﻔﺘﺴﺖ ﺗﺮﮐﻤﺎن ﺗﺘﺮي ﻏﻮل ﺑﻠﻮﭼﯽ ﮐﺒﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺸﻔﻘﯽ ﺑﻠﺨﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﺞ‬ ‫در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺦ‪.‬‬



‫]َﺧْﻞ ُل[ )ِاخ( ﺷـﻬﺮ ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ در ﺧﻄﺎي ﮐﻪ ﻣﺸﮏ ﺧﻮب از آﻧﺠﺎ آورﻧﺪ و ﺧﻮﺑﺎن را ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﭼﻪ ﻣﺮدﻣﺎن آﻧﺠﺎ در ﺟﻤﺎل‬ ‫و ﺣﺴﻦ ﺿـﺮب اﻟﻤﺜـﻞ اﻧـﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬در ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠـﺪان آﻣـﺪه ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﮑﺎن را َﺧﱡﻠﺨّﯽ و َﺧﱡﻠﺨﺎﻧّﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻧﺰﻫﺖ‬ ‫اﻟﻘﻠﻮب ج‪ 3‬ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺸـﺮق وي ﺑﻌﻀـﯽ از ﺣـﺪود ﺗﺒﺖ اﺳﺖ و ﺣـﺪود ﯾﻐﻤﺎ و ﺣـﺪود ﺗﻐﺰﻏﺰ و ﺟﻨﻮب وي ﺑﻌﻀـﯽ از ﺣﺪود ﯾﻐﻤﺎ و ﻧﺎﺣﯿﺖ‬ ‫ﻣـﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ اﺳﺖ و ﻣﻐﺮب وي ﺣـﺪود ﻏﻮر و ﺷـﻤﺎل وي ﺣـﺪود ﺗﺨﺲ و ﭼﮕـﻞ و ﺗﻐﺰﻏﺰ و اﯾﻦ ﻧـﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ آﺑـﺎدان و ﺑـﺎ ﻧﻌﻤﺖ ﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﻧـﺎﺣﯿﺖ اﺳﺖ از ﻧـﻮاﺣﯽ ﺗﺮك و اﻧـﺪر وي آﺑﻬـﺎي رواﻧﺴﺖ و ﻫـﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل اﺳﺖ و از او ﻣﻮﯾﻬـﺎي ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن ﺧﯿﺰد و ﻣﺮدﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺑﻤﺮدم‬ ‫ﻧﺰدﯾﮏ و ﺧﻮﺷـﺨﻮ و آﻣﯿﺰﻧـﺪه و ﻣﻠﻮك ﺧﻠـﺦ را ﺟﺒﻐﻮي ﺧﻮاﻧﺪﻧـﺪي اﻧﺪر ﻗﺪﯾﻢ و )ﺑﺒﻐﻮ( ﻧﯿﺰ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪي و اﻧﺪر وي ﺷـﻬﺮ و دﻫﻬﺎﺳﺖ و‬ ‫اﯾﻦ ﺧﻠﺨﯿﺎن ﺑﻌﻀـﯽ ﺻﯿﺎداﻧﻨﺪ و ﺑﻌﻀﯽ ﮐﺸﺎورزي ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻌﻀﯽ ﺷﺒﺎﻧﻨﺪ و ﺧﻮاﺳﺘﻪء اﯾﺸﺎن ﮔﻮﺳﭙﻨﺪ اﺳﺖ و اﺳﺐ و ﻣﻮﯾﻬﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و‬ ‫ﻣﺮدﻣﺎﻧﯽ ﺟﻨﮕﯽ اﻧﺪ و ﺗﺎﺧﺘﻦ ﺑﺮﻧﺪ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ چ داﻧﺸـﮕﺎه ص‪ : (81‬و اﻧﺪر ﻏﺰﻧﯿﻦ و ﺣﺪود اﯾﻦ ﺷـﻬﺮﮐﻬﺎ ﮐﻪ ﯾﺎد ﮐﺮدﯾﻢ ﺟﺎي ﺗﺮﮐﺎن‬ ‫ﺧﻠﺦ و اﯾﻦ ﺗﺮﮐﺎن ﺧﻠﺦ ﻧﯿﺰ اﻧﺪر ﺣﺪود ﺑﻠﺦ و ﺗﺨﺎرﺳـﺘﺎن و ﺑﺴﺖ و ﮔﻮزﮔﺎﻧﺎن ﺑﺴـﯿﺎرﻧﺪ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬در ﺻـﺤﺮاﻫﺎي ﺗﺨﺎرﺳﺘﺎن ﺟﺎي‬ ‫ﺗﺮﮐﺎن ﺧﻠﺦ اﺳﺖ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪ .‬ﻧﺮﮔﺲ ﻧﮕﻮ ﺑﮕﻮﻧﻪ ﻣﮕﺮ ﻋﺎﺷـﻘﯽ ﺑﻮد از ﻋﺎﺷﻘﺎن آن ﺻﻨﻢ ﺧﻠﺨﯽ ﻧﮋاد ﮔﻮﯾﯽ ﻣﮕﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻨﺸﺎن ز آب‬ ‫زﻋﻔﺮان اﻧﮕﺸﺖ زرد ﮐﺮده ﺑﮑﺎﻓﻮر ﺑﺮﻧﻬﺎد‪ .‬ﮐﺴﺎﺋﯽ ﻣﺮوزي‪ .‬ﺳـﭙﻪ را ﺑﻤﺮگ اﻧـﺪر آﻣﺪ ﻧﯿﺎز ز ﺧﻠﺦ ﭘﺮ از درد ﺷﺪ ﺗﺎ ﻃﺮاز‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺸـﺪ‬ ‫ﺗﺎزﯾـﺎن ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﻠـﺦ رﺳـﯿﺪ ﺑﻪ ﻧﻨﮓ از ﮐﯿﺎن ﺳـﺮ ﺷـﺪه ﻧﺎﭘﺪﯾـﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﻫﺰارت ﮐﻨﯿﺰك دﻫﻢ ﺧﻠﺨﯽ اﺑﺎ ﯾﺎره و ﻃﻮق ﺑﺎ ﻓﺮﺧﯽ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪.‬‬ ‫دوﺻﺪ ﺳﺮو روان از ﭼﯿﻦ و ﺧﻠﺦ ﺑﻨﻔﺸﻪ زﻟﻒ و ﻧﺮﮔﺲ ﭼﺸﻢ و ﮔﻠﺮخ‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪ .‬اﯾﺎ ﺳﺘﺎرهء ﺧﻮﺑﺎن ﺧﻠﺦ و ﯾﻐﻤﺎ ﺑﺪﻟﺒﺮي دل ﻣﺎ را‬ ‫ﻫﻤﯽ زﻧﯽ ﯾﻐﻤﺎ ﭼﻮ ﺗﻮ ﻧﮕﺎر دل اﻓﺮوز ﻧﯿﺴﺖ در ﺧﻠﺦ ﭼﻮ ﺗﻮ ﺳﻮار ﺳـﺮاﻓﺮاز ﻧﯿﺴﺖ در ﯾﻐﻤﺎ‪ .‬اﻣﯿﺮﻣﻌﺰي‪ .‬آن ﺷﯿﺮدﻟﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﭽﻨﻮ ﻧﯿﺴﺖ در‬ ‫ﺧﻠـﺦ ﭘﻬﻠﻮان دﯾﮕﺮ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﮐﺰ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺶ ﻓﺮخ ﺷﻮد راي ز ﻣﺸﮏ اﻓﺸﺎﻧﺪﻧﺶ ﺧﻠﺦ ﺷﻮد ﺟﺎي‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻧﺎز ﺗﻮ ﮔﺮ ﺑﺠﺎن ﺑﻮد ﺑﮑﺸـﻢ‬ ‫ﮔﺮ ﺗﻮ از ﺧﻠﺨﯽ ﻣﻦ از ﺣﺒﺸﻢ‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﺧـﺎﺗﻮن ﯾﻐﻤـﺎ ﺑﺨﻠﺨـﺎل زر ز ﺧﺮﮔﺎه ﺧﻠـﺦ ﺑﺮآورد ﺳـﺮ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬اﯾﻦ ﭼﻪ ﺑﻮﺋﯿﺴﺖ ﮐﻪ از ﺳﺎﺣﺖ‬ ‫ﺧﻠﺦ ﺑﺪﻣﯿﺪ وﯾﻦ ﭼﻪ ﺑﺎدﯾﺴﺖ ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﯾﻐﻤﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﮐﻠﯿﺎت چ ﻣﺼـﻔﺎ ص‪ .(685‬ﺣﻠﻘﻪ در ﮔﻮش ﮐﻠﮏ ﺟﺎدوﯾﺴﺖ ﺗﻨﮓ‬ ‫ﭼﺸﻤﺎن ﺧﻠﺦ و ﯾﻐﻤﺎ‪ .‬ﺳﭙﺎﻫﺎﻧﯽ )از ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺦ‪.‬‬



‫]َﺧْﻞ ُل[ )ص( ﺧﻮﺷﺒﻮ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺨﺎ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا( ﻣﺎﯾﻪ اي ﮐﻪ از ﺷﯿﺮ و ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ و ﭘﻨﺒﻪ و آﻫﮏ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﻇﺮوف ﺷﮑﺴﺘﻪ اي ﮐﻪ از ﺟﻨﺲ ﺑﻠﻮر و ﭼﯿﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ آن ﺑﻨﺪ ﻣﯽ زﻧﻨﺪ و‬ ‫ﻣﯽ ﭼﺴﺒﺎﻧﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺨﺎب‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪء ﺑﺨﺶ ﻧﻮﺑﺮان ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳﺎوه‪ .‬داراي ‪ 388‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل‬ ‫آﻧﺠـﺎ ﻏﻼـت‪ ،‬ﺑﻨﺸﻦ‪ ،‬اﻧﮕﻮر‪ ،‬ﺑـﺎدام‪ ،‬ﮔﺮدو و ﻟﺒﻨﯿـﺎت‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ ،‬ﮔﻠﻪ داري‪ ،‬ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(1‬‬ ‫ﺧﻠﺨﺎل‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﭘﺎي ﺑﺮﻧﺠﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﭘﺎي آورﻧﺠﻦ‪ .‬ﭘﺎي ورﻧﺠﻦ‪ِ .‬ﺣﺠﻞ‪َ .‬ﺣﺠﻞ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺣﻠﻘﻪ اي را ﮔﻮﯾﻨـﺪ از ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه و اﻣﺜﺎل آن ﮐﻪ در ﭘﺎي ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻼﺧﻞ‪ ،‬ﺧﻼﺧﯿﻞ‪) .‬ﻣﻬﺬب‬ ‫اﻻﺳـﻤﺎء( ‪ :‬وﯾﻦ ﺑـﺪان ﮔﻮﯾـﺪ ﺑﺎري ﻣﻦ ازﯾﻦ زر ﮐﻨﻤﯽ ﻣﺎﻫﺮوﯾﺎن را از ﮔﻮﻫﺮ ﺧﻠﺨﺎل و ﺳﻮار‪ .‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺗﻦ ﻏﻨـﺪه را ﭘﺎي ﺑﺎﯾـﺪ ﻧﺨﺴﺖ ﭘﺲ‬ ‫آﻧﮕﺎه ﺧﻠﺨﺎل ﺑﺎﯾﺪش ﺟﺴﺖ‪.‬اﺳﺪي‪ .‬ﺗﺎ ﭼﻮ ﺑﺎزم در آﻫﻨﯿﻦ ﺧﻠﺨﺎل ﭼﻮن ﺟﻼﺟﻞ ز ﻣﻦ ﻓﻐﺎن ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬آﺗﺸﯿﻦ ﺣﻠﻘﻪ ز ﺑﺎد اﻓﺴﺮده‬ ‫و ﺟﺴــﺘﻪ ز ﺣﻠـﻖ رﻓﺘـﻪ ﺳـﺎق ﻋﺮش را ﺧﻠﺨـﺎل ﭘﯿﭽـﺎن آﻣــﺪه‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬رواﻧـﻪ ﺷــﺪ ﭼـﻮ ﺳــﯿﻤﯿﻦ ﮐـﻮه در ﺣـﺎل دراﻓﮑﻨــﺪه ﺑﮑـﻮه آواز‬ ‫ﺧﻠﺨﺎل‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ز ﻧﯿﮑﻮ ﮐﺮدن زﻧﺠﯿﺮ ﺧﻠﺨﺎل ﻧﻪ ﻧﯿﮑﻮ ﮐﺮد ﺑﺮ زﻧﺠﯿﺮﯾﺎن ﺣﺎل‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻮ ﯾﺎره دﺳﺖ ﺑﻮس راﯾﺶ اﻓﺘﺎد ﭼﻮ ﺧﻠﺨﺎل زر اﻧﺪر‬ ‫ﭘﺎﯾﺶ اﻓﺘﺎد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻫﺰار اﺷﺘﺮ ﺳﯿﻪ ﭼﺸﻢ و ﺟﻮاﻧﺴﺎل ﺳﺮاﺳﺮ ﺳﺮخ ﻣﻮي و زرد ﺧﻠﺨﺎل‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻔﺮﻣﻮدش ﮐﻪ ﺑﺮﺳﺎزد ز زر از ﺳﻮار و‬ ‫ﻃﻮق و ﺧﻠﺨﺎل و ﮐﻤﺮ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬ﭼﻮ ﮐﺎﻫﻞ ﺑﻮد ﻧﺎﻗﻪ در ﺧﺎﺳـﺘﻦ ﭼﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﺨﻠﺨﺎﻟﺶ آراﺳـﺘﻦ‪ .‬اﻣﯿﺮﺧﺴـﺮو دﻫﻠﻮي‪ - .‬ﺧﻠﺨﺎل زر؛‬ ‫ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﻓﺘﺎب‪ - .‬ﺧﻠﺨﺎل ﻓﻠﮏ؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﻓﺘﺎب ||‪ .‬زﻧﮕﻠﻪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﺎي ﻣﺮﻏﺎن ﺷـﮑﺎري ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬و ﺧﻼﺧﻞ زرﯾﻦ‬ ‫ﮐﻪ ﭘﺎي ﺑﺎزﺑﻨﺪﻧﺪ ﺑﺮ ﺷﮑﺎر دﻟﯿﺮﺗﺮ و ﺧﺮم ﺗﺮ رود‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺨﺎل‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﺑﺎرﯾﮏ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺛﻮب ﺧﻠﺨﺎل؛ ﺟﺎﻣﻪء ﺑﺎرﯾﮏ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺨﺎل‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎﻧﻬﺎي ﻫﺸـﺘﮕﺎﻧﻪء آذرﺑﺎﯾﺠﺎن اﺳﺘﺎن ﺳﻮم ﮐﺸﻮر اﺳﺖ ﺑﺤﺪود و ﻣﺸﺨﺼﺎت زﯾﺮ‪ -1 :‬ﺣﺪود‪ :‬از ﺷﻤﺎل ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن‬ ‫اردﺑﯿﻞ‪ ،‬از ﺟﻨﻮب ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن زﻧﺠﺎن‪ ،‬از ﺧﺎور ﮐﻮﻫﻬﺎي ﻃﺎﻟﺶ‪ ،‬از ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎﻧﻬﺎي ﺳﺮاب و ﻣﯿﺎﻧﻪ‪ -2 .‬آب و ﻫﻮا‪ :‬در ﻗﺴﻤﺖ ﺧﺎوري‬ ‫داﻣﻨﻪ ﮐﻮﻫﻬﺎي ﻃﺎﻟﺶ ﺳﺮدﺳﯿﺮ‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب و ﺑﺎﺧﺘﺮ ﻣﻌﺘﺪل و ﮐﻨﺎر رودﺧﺎﻧﻪء ﻗﺰل اوزن ﮔﺮﻣﺴﯿﺮ اﺳﺖ‪ -3 .‬ارﺗﻔﺎﻋﺎت‪ :‬رﺷﺘﻪء‬ ‫ﺟﺒﺎل ﻃﺎﻟﺶ در ﻗﺴـﻤﺖ ﺧﺎوري و ﺟﺒﺎل ﺑﺰﮐﺶ در ﺑﺎﺧﺘﺮ و ﻗﺮاول در ﺟﻨﻮب اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺒﺎل ﻃﺎﻟﺶ ﮐﻪ از ﺟﻨﻮب ﺑﻄﺮف ﺷﻤﺎل اﻣﺘﺪاد ﯾﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﻗﻠﻞ زﯾﺮ اﺳﺖ‪ :‬ﻗﻠﻪ ﻧﺎو و ﻗﻠﻪء اﻟﻤﺎس‪ .‬از روي اﯾﻦ ﻗﻠﻞ ﻗﺴـﻤﺖ ﻧﻮاﺣﯽ ﮔﯿﻼن ﺗﺎ ﺑﺤﺮ ﺧﺰر و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﻮاﺣﯽ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻬﺎي اردﺑﯿﻞ‬ ‫و ﻫﺮوآﺑﺎد دﯾـﺪه ﻣﯿﺸﻮد و ﺳـﻔﯿﺪﮐﻮه ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ آﻗﺪاغ ﺑﯿﻦ دﻫﺴـﺘﺎن ﺧﺎن اﻧﺪﺑﯿﻞ و دﻫﺴـﺘﺎن ﺷﺎﻫﺮود ﻗﺮار دارد و از روي ﻗﻠﻪء آن ﻫﻤﻪء‬ ‫ﻣﻨﻄﻘـﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻫﺮوآﺑـﺎد ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯽ آﯾـﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺛﺮ اﯾـﻦ ﮐﻮﻫﻬـﺎي ﺣﺼﺎرﻣﺎﻧﻨـﺪ راﻫﻬـﺎي آن ﺻـﻌﺐ اﻟﻌﺒـﻮر اﺳﺖ و ﻣﻬﻤـﺘﺮﯾﻦ ﮔﺮدﻧﻪء آن‬ ‫ﮔﺮدﻧﻪء ﻧﺎو در ﻣﺴـﯿﺮ راه ﻗﺪﯾﻤﯽ ﻫﺮوآﺑﺎد ﺑﻪ ﮔﯿﻼن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ از داﺧﻞ ﺟﻨﮕﻞ ﺑﺠﺎدهء ﺷﻮﺳﻪ و آﺳﻔﺎﻟﺘﻪ ﺑﻪ آﺳﺘﺎرا ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ و ﮔﺮدﻧﻪ ﻫﺎي ﯾﻠﻮﺟﻪ و ﻗﻠﻪء ﻗﺎرﺷﻮﮐﻪ ﺳـﺮ راه ﺟﺎدهء ﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﻬﺮوآﺑﺎد واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﺛﺮ ﺧﺮاﺑﯽ راه و ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ ﺑﻮدن آن در ﻓﺼـﻞ‬ ‫زﻣﺴﺘﺎن ‪ 6‬ﻣﺎه ﺑﺴـﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﺎ وﺳﺎﺋﻞ ﻣﻮﺗﻮري از آن ﻧﻤﯿﺘﻮان ﮔﺬﺷﺖ و اﻫﺎﻟﯽ ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﺑﺎ اﺳﺐ و ﻗﺎﻃﺮ ﺑﺮاي داد و ﺳﺘﺪ از راه ﮔﯿﻼن رﻓﺖ و‬ ‫آﻣﺪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ -4 .‬رودﺧﺎﻧﻪ‪ :‬رودﺧﺎﻧﻪء ﻗﺰل اوزن ﮐﻪ در ﻗﺴـﻤﺖ ﺧﺎوري ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﯿﺎﻧﻪ رو ﺑﺸـﻤﺎل در ﺟﺮﯾﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﺸﺮوب‬ ‫ﮐﺮدن دﻫﺴـﺘﺎﻧﻬﺎي ﮐﺎﻏﺬﮐﻨﺎن و ﺳـﻨﺠﯿﺪ و ﺧﻮرش رﺳـﺘﻢ ﻣﺴـﯿﺮ آن ﺑﻄﺮف ﺟﻨﻮب ﺧﺎوري ﻣﻨﺤﺮف ﻣﯽ ﮔﺮدد و راه ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن زﻧﺠﺎن و‬ ‫رﺷﺖ را ﭘﯿﺶ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﺗـﺎ ﺑـﺪرﯾﺎي ﺧﺰر ﺑﺮﯾﺰد و آب آن در ﻓﺼـﻞ ﺑﻬـﺎر و ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن زﯾـﺎد اﺳﺖ؛ ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ ﺑـﺎ اﺳﺐ و ﭘﯿﺎده ﻋﺒﻮر از آن‬ ‫ﻣﺸـﮑﻞ اﺳﺖ و اﻫﺎﻟﯽ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪء ﺑﻠﻢ از ﺑﻌﻀﯽ ﮔﺪارﻫﺎ ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬رودﺧﺎﻧﻪء ﺷﺎﻫﺮود ﮐﻪ از ﺷﻤﺎل ﺑﺠﻨﻮب ﺑﯿﻦ دﻫﺴﺘﺎﻧﻬﺎي ﺷﺎﻫﺮود و‬ ‫ﺧﻮرش رﺳـﺘﻢ در ﺟﺮﯾﺎﻧﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻨـﺪان رودﺧﺎﻧﻪء ﻣﻬﻤﯽ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺳﺮﭼﺸـﻤﻪء آن ﮐﻮﻫﻬﺎي ﻃﺎﻟﺶ اﺳﺖ و در ﭼﻬﻞ وﭘﻨـﺞ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي‬ ‫ﺳﺮﭼﺸـﻤﻪ ﺧـﻮد ﺑﺮودﺧـﺎﻧﻪء ﻗﺰل اوزن ﻣﯽ رﯾﺰد‪ .‬رودﺧـﺎﻧﻪء ﮔﯿـﻮي و رودﺧـﺎﻧﻪء ﺳـﻨﮓ آﺑـﺎد ﮐﻪ ﻫﺮ دو در ﺑﺨﺶ ﺳـﻨﺠﯿﺪ واﻗـﻊ اﻧـﺪ از‬ ‫ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺷـﻤﺎل ﺑﺨﺶ رو ﺑﺠﻨﻮب ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﺸﺮوب ﻧﻤﻮدن آﺑﺎدﯾﻬﺎ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﭘﻞ ﻓﯿﺮوزآﺑﺎد ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﻼﻗﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 851‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫و ﭘﺲ از ﻃﯽ ‪16‬ﻫﺰار ﮔﺰ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﺑﻪ رودﺧﺎﻧﻪء ﻗﺰل اوزن ﻣﯽ رﯾﺰﻧـﺪ‪ .‬در ﻃﻮل و ﻃﺮﻓﯿﻦ رودﻫﺎي ﻣـﺬﮐﻮر در ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺞ و ﭘﻨﺒﻪ ﺑﻌﻤﻞ ﻣﯽ‬ ‫آﯾﺪ‪ -5 .‬ﺳﺎزﻣﺎن اداري ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺧﻠﺨﺎل‪ :‬اﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن از ﭼﻬﺎر ﺑﺨﺶ زﯾﺮ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺷـﺪه‪ :‬ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﯾﮏ دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﺎوي ﭼﻬﻞ‬ ‫آﺑـﺎدي‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﺷﺎﻫﺮود دو دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﺎوي ‪ 88‬آﺑـﺎدي‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﮐﺎﻏـﺬﮐﻨﺎن ﯾﮏ دﻫﺴـﺘﺎن ﺣﺎوي ‪ 107‬آﺑﺎدي‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﺳـﻨﺠﯿﺪ ‪ 2‬دﻫﺴﺘﺎن‬ ‫ﺣﺎوي ‪ 105‬آﺑﺎدي‪ .‬ﺗﻮﺿﯿﺢ آﻧﮑﻪ ﺧﻠﺨﺎل در ﻗﺪﯾﻢ ﺷﻬﺮي ﺑﻮده ﮐﻪ ﻓﻊ ﺧﺮاب اﺳﺖ و اﮐﻨﻮن ﺧﻠﺨﺎل ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﻃﻼق ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫)از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﻠﺨﺎل ﭘﻮش‪.‬‬



‫]َخ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﻮﺷـﻨﺪهء ﺧﻠﺨﺎل‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺧﻠﺨﺎل دارد‪ .‬آﻧﮑﻪ ﭘﺎي آورﻧﺠﻦ ﭘﻮﺷـﯿﺪه اﺳﺖ ‪ :‬ﻫﻤﻪ ﻋﻨﺒﺮﯾﻦ دار و ﺧﻠﺨﺎل ﭘﻮش ﺳـﺮ زﻟﻒ‬ ‫ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺑﺎﻻي ﮔﻮش‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺨﺎل زر‪.‬‬



‫]َخ ِل َز[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﭘـﺎي ﺑﺮﻧﺠﻦ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج ||(‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از آﻓﺘﺎب ﻋﺎﻟﻤﺘﺎب‪) .‬آﻧﻨـﺪراج( ‪ :‬ﭼﻮ ﺧﺎﺗﻮن ﯾﻐﻤﺎ ﺑﺨﻠﺨﺎل زر ز‬ ‫ﺧﺮﮔﺎه ﺧﻠﺦ ﺑﺮآورد ﺳﺮ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺨﺎل زر‪.‬‬



‫]َخ ِل َز[ )ِاخ( ﺷﻬﺮﯾﺴﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺧﻠﺨﺎل ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺮﻫﺎن و اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي و آﻧﻨﺪراج آﻧﺮا ﻗﺮﯾﺐ ﮔﯿﻼن داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ‬ ‫‪ :‬ز ﭘﺮﮔﺎر آن ﺣﻠﻘﻪ ﺑﺮﮐﺮد ﺳﺮ ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪش اﻣﺮوز ﺧﻠﺨﺎل زر‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺨﺎل ﻓﻠﮏ‪.‬‬



‫]َخ ِل َف َل[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺧﻮرﺷﯿﺪ و ﻣﺎه اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺨﺎل ﻣﺤﻠﻪ‪.‬‬



‫]َخ َم َﺣْﻞ َل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﮔﯿﻠﺠﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺗﻨﮑﺎﺑﻦ ﺑﺎ دوﯾﺴﺖ ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪء ﺗﯿﺮدم و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ‬ ‫ﺑﺮﻧﺞ و ﻣﺮﮐﺒﺎت‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﻠﺨﺎﻟﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﻠﺨﺎل‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺨﺎﻟﯿﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺑﺮه ﺳـﺮ ﻃﺎﻟﺸﺪوﻻب ﺑﺨﺶ رﺿﻮان ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻃﻮاﻟﺶ‪ .‬داراي ‪ 235‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪء‬ ‫اﻧﯿﺎﭼﺎل و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﺑﺮﻧﺞ و ﻟﺒﻨﯿﺎت‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و راﻫﺶ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﻠﺨﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﮔﯿﺎﻫﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ اﺷـﻨﺎن ﮐﻪ در ﺣﻮاﻟﯽ ﺑﻠـﺦ از آن ﺷـﺨﺎر ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج( )از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ(‪َ .‬ﺧَﺮﻧﺪ ﻧﺎم ﮔﯿﺎﻫﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ از آن ﻗﻠﯿﺎ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺨﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]َخ َن[ )ِاخ( دﻫﯽ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺣـﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﺳـﻠﺪوز ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اروﻣﯿﻪ‪ .‬داراي ‪ 157‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از رود ﮔـﺪار و ﻣﺤﺼـﻮل آﻧﺠﺎ‬ ‫ﻏﻼـت‪ ،‬ﺗﻮﺗﻮن‪ ،‬ﭼﻐﻨـﺪر و ﺣﺒﻮﺑـﺎت‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري‪ .‬ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﺟـﺎﺟﯿﻢ ﺑـﺎﻓﯽ و راﻫﺶ ﺷﻮﺳﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﻠﺨﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]َﺧْﻞ ُل[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﻠﺦ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺻﻮرت ‪ :‬ﺳﺮاي ﺗﻮ ﭘﺮ ﺳﺮو و ﭘﺮ ﻣﺎه و ﭘﺮ ﮔﻞ ز ﯾﻐﻤﺎﯾﯽ و ﭼﯿﻨﯽ و ﺧﻠﺨﺎﻧﯽ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺨﺴﺘﺎن‪.‬‬



‫]َﺧْﻞ ُل ِخ[ )ِاخ( ﻧﺎﺣﯿﻪء ﺧﻠﺦ‪ .‬ﻧﺎم دﯾﮕﺮ ﺧﻠﺦ ‪ :‬ﺑﻪ اﻃﺮاف ﺧﻠﺨﺴـﺘﺎن)‪ (1‬ﺑﺮﮔﺬر ﺑﮑﺶ ﻫﺮﮐﻪ ﯾﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﮐﯿﻦ ﭘﺪر‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - (1) .‬در ﺷﻌﺮ‬ ‫ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺴﮑﻮن ﺛﺎﻟﺚ و ﮐﺴﺮهء راﺑﻊ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺨﻞ‪.‬‬



‫]َخ َخ ‪ُ /‬خ ُخ[ )ع ِا( ﭘـﺎي ﺑﺮﻧﺠﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻼﺧﻞ )||‪ .‬ص( ﺑﺎرﯾﮏ‪.‬‬ ‫)ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺛﻮب ﺧﻠﺨﻞ؛ ﺟﺎﻣﻪء ﺑﺎرﯾﮏ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺨﻠﮥ‪.‬‬



‫]َخ َخ َل[ )ع ﻣﺺ( ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮔﻮﺷﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳـﺘﺨﻮان ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﯾﻘﺎل‪ ،‬ﺧﻠﺨﻞ اﻟﻌﻈﻢ‪.‬‬ ‫ﺧﻞ ﺧﻠﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( اﻋﻤﺎﻟﯽ از روي دﯾﻮاﻧﮕﯽ اﻧﺠﺎم دادن‪ .‬دﯾﻮاﻧﮕﯽ ﮐﺮدن‪ .‬دﯾﻮاﻧﻪ ﮔﻮﻧﻪ رﻓﺘﺎر ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ ُخ َ‬ ‫ﺧﻞ ﺧﻤﺮ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻞ ِل َخ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺳـﺮﮐﻪء اﻧﮕﻮر و آﻧﺮا ﺧﻞ ﺧﻤﺮ ﺑـﺪان ﺟﻬﺖ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﻣﺎدام ﮐﻪ ﺧﻤﺮ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺳـﺮﮐﻪ ﻧﻤﯿﮕﺮدد‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺳﺮﮐﻪء اﻧﮕﻮر‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺨﯽ‪.‬‬



‫]ـَﺧ ْﻞ ُل[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﺮدم ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﻠـﺦ ‪ :‬ﺧﻠﺨﯿﺎن ﺧﻮاﻫﯽ ﺟﻤﺎش ﭼﻤﺶ ﮔﺮدﺳـﺮﯾﻦ ﺧﻮاﻫﯽ و ﺑﺎرك ﻣﯿﺎن‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬ﺟـﺪا ﮐﺮد ازو‬ ‫ﺧﻠﺨﯽ ﺻﺪﻫﺰار ﺟﻬﺎن آزﻣﻮده ﻧﺒﺮده ﺳﻮار‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﮕﺮد آﻣﺪش ﺧﻠﺨﯽ ﺻﺪﻫﺰار ﮔﺰﯾﺪه ﺳﻮاران ﺧﻨﺠﺮﮔﺬار‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬دﺳﺖ ﻧﺎﮐﺮده‬ ‫ﭼﻨﺪ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻨﯿﺰ ﺧﻠﺨﯽ دارد و ﺧﻄﺎﺋﯽ ﻧﯿﺰ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺪ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﻣﻮي ﺳﭙﯿـﺪه ﻧﺸﺪه ﮐﻼﻧﺴﺎل ﮔﺮدﯾﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﻣﻘﯿﻢ در‬ ‫ﺟﺎﯾﯽ ﮔﺮدﯾـﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﻠﺪ ﺑﺎﻟﻤﮑﺎن او ﺧﻠﺪ اﻟﯽ اﻟﻤﮑﺎن ||‪ .‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﺎﻧﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺪ‪.‬‬



‫]ُخ ‪َ /‬خ[ )ع ِا( ﻣﻮش ﮐﻮر ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻮرﯾﺴﺖ ﮐﻮر زﯾﺮزﻣﯿﻦ ﻫﺮﮔﺎه ﭘﯿﺎز ﯾﺎ ﮔﻨـﺪﻧﺎ ﺑﺮ ﺳﻮراخ وي ﻧﻬﻨـﺪ‪ ،‬از ﺑﻮي آن ﺑﺮآﯾﺪ و ﺷـﮑﺎرش ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ج‪ ،‬ﻣﻨﺎﺟﺬ‪ ،‬از ﻏﯿﺮ ﻟﻔﻆ آن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺨﺎض ﮐﻪ ﺟﻤﻊ ﺧﻠﻘﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ‪ :‬در زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ ﺟﻠﺬ ﻧﯿﺰ ﺑﻤﻌﻨﯽ‬ ‫ﻣـﻮش ﮐـﻮر اﺳﺖ و ﺟﻤـﻊ آن ﺑﺮﺧﻼـف ﻗﯿـﺎس ﻣﻨﺎﺟـﺬ اﺳﺖ و ﻇـﺎﻫﺮًا ﺧﻠـﺪ و ﺟﻠـﺬ ﯾﮑﯽ ﺗﺼـﺤﯿﻒ دﯾﮕﺮﯾﺴﺖ‪ .‬ﺑﻔﺎرﺳـﯽ ﻣﻮش ﮐﻮر‪ .‬و‬ ‫ﻃﯿﻤﺎﺛـﺎووس ﮔﻮﯾـﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮔـﺎه در ﺳﻮراخ ﻣﺴـﮑﻦ او ﭘﯿـﺎز و ﮔﻨـﺪﻧﺎ ﺑﮕﺬارﻧـﺪ ﺑﺒﻮي آن ﺑﯿﺮون آﯾـﺪ و از ﺳـﻤﻮم ﻗﺘﺎﻟﻪ و ﺑﻐﺎﯾﺖ ﮔﺮم و ﺑﺎ‬ ‫رﻃﻮﺑﺖ و ﺧﻮن ﻣﻮﺿﻊ دﻧﺒـﺎﻟﻪء او ﺟﻬﺖ ﺧﻨـﺎزﯾﺮ و ﺑﯿﺎﺿـﯽ ﭼﺸﻢ و رﻓﻊ آﺛـﺎر ﺟﻠـﺪ و ﺧﺎل و دﻣﺎغ او ﺑﺎ روﻏﻦ ﮔﻞ ﺟﻬﺖ ﺑﺮص و ﺑﻬﻖ و‬ ‫ﻗﻮﯾـﺎ و ﺧﻨـﺎزﯾﺮ و ﻫﺮﭼﻪ از ﺑـﺪن ﺑﺮوز ﮐﻨـﺪ ﺑﯽ ﻋـﺪﯾﻞ و ﻗﺎﻃﻊ رﻋﺎف و ﺳـﯿﻼن ﺧﻮن ﻫﺮ ﻋﻀﻮي و ﻣﺤﻠﻞ اورام و ﺧﻮن او ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ آﺛﺎر‬ ‫دارد و ﺳﺮ او را ﭼﻮن ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺑﺎ زاج ﺳﻔﯿﺪ در ﮔﻮش ﮔﺬارﻧﺪ ﺟﻬﺖ ازاﻟﻪء ﺑﻮي ﺑﺪ آن‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺪ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ﻧﻮﻋﯽ از ﻗﺒﺮه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬دﺳﺖ ﺑﺮﻧﺠﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از‬ ‫ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪ِ ،‬ﺧﻠـ َﺪة ||‪ .‬ﮔﻮﺷﻮاره‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪،‬‬ ‫ِﺧﻠـ َﺪة ||‪ .‬ﺑﻘﺎ‪ .‬ﻫﻤﯿﺸـﮕﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﺟﺎوﯾـﺪان‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺛﻢ ﻗﯿﻞ ﻟﻠﺬﯾﻦ ﻇﻠﻤﻮا ذوﻗﻮا ﻋﺬاب اﻟﺨﻠﺪ ﻫﻞ ﺗﺠﺰون اﻻ‬ ‫ﺑﻤﺎ ﮐﻨﺘﻢ ﺗﮑﺴﺒﻮن‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(10/52‬ﻓﻮﺳﻮس اﻟﯿﻪ اﻟﺸـﯿﻄﺎن ﻗﺎل ﯾﺎ آدم ﻫﻞ َأدﻟﮏ ﻋﻠﯽ ﺷﺠﺮة اﻟﺨﻠﺪ و ﻣﻠﮏ ﻻﯾﺒﻠﯽ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(20/120‬ﻗﻞ‬ ‫َأذاﻟﮏ ﺧﯿﺮ ام ﺟﻨـﮥ اﻟﺨﻠﺪ اﻟﺘﯽ وﻋﺪ اﻟﻤﺘﻘﻮن‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(25/15‬ﻧﻪ در ﺑﻬﺸﺖ ﺧﻠﺪ ﺷﻮد ﮐﺎﻓﺮ ﮐﺂن ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﺆﻣﻦ ﻣﯿﻤﻮﻧﯿﺴﺖ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪.‬‬ ‫||ﺑﻬﺸﺖ‪ .‬ﻓﺮدوس‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( ‪ :‬ز ﺧﻮاري ﻋﺰ ﺑـﺪﺳﺖ آور ﮐﻪ ﺑﺎﺷـﺪ رﻧـﺞ ﺑـﺎ راﺣﺖ ز ﻃـﺎﻋﺖ ﺧﻠـﺪ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﻦ ﮐﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﺧﺎر ﺑﺎ‬ ‫ﺧﺮﻣﺎ‪ .‬ﻓﺨﺮاﻟﺪﯾﻦ ﻣﻄﺮزي‪ .‬ﻣﻦ ز دﯾﺪار ﺷﻪ ﺟﺪا ﻣﺎﻧﺪم آدم از ﺧﻠﺪ و روﺿﻪء رﺿﻮان‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺳﯿﺰده ﺳﺎل اﮔﺮ ﻣﺎﻧﺪ در ﺧﻠﺪ ﮐﺴﯽ ﺑﺮ ﺳﺒﯿﻞ‬ ‫ﺣﺒﺲ آن ﺧﻠﺪ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﭼﻮ ﺟﺤﯿﻢ‪ .‬اﺑﻮﺣﻨﯿﻔﻪء اﺳﮑﺎﻓﯽ‪ .‬ﮔﯿﺘﯽ آراﺳﺘﻪ ﭼﻮ ﺧﻠﺪ ﻣﺨﻠﺪ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺟﻬﺎن از ﺧﻠﺪ ﮔﻮﯾﯽ ﻣﺎﯾﻪ ﮔﯿﺮد ﭼﻮن ﺑﻬﺎر‬ ‫آﯾـﺪ ﺑﭽﺸﻢ از دور ﻫﺮ دﺷﺘﯽ ﺑﺴـﺎط ﭘﺮﻧﮕـﺎر آﯾـﺪ‪ .‬ﻻـﻣﻌﯽ ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ‪ .‬ﺗﺮا ﭘﯿﺮاﯾﻪ از داﻧﺶ ﭘﺪﯾـﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎب ﺧﻠـﺪ را داﻧﺶ ﮐﻠﯿـﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬در ﺧﻠـﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮرد آدم آﻧﺠـﺎ ﭼﻮ ﻧﺒﻮد ﺷـﺨﺺ ﻧـﺎﻧﺨﻮر‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﮔﺮ ﻣﺎه ﭼﻪ روﺷﻦ اﺳﺖ ﭼﻮن روي ﺗﻮ ﻧﯿﺴﺖ ور‬ ‫ﺧﻠـﺪ ﭼـﻪ ﺧﺮم اﺳﺖ ﭼـﻮن ﮐـﻮي ﺗـﻮ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺸـﮏ ﺧﺘﻨﯽ ﭼـﻮ زﻟـﻒ ﺧﻮﺷـﺒﻮي ﺗـﻮ ﻧﯿﺴﺖ ﯾﮑﺴـﺮ ﻫﻨﺮي ﻋﯿﺐ ﺗـﻮ ﺟﺰ ﺧـﻮي ﺗـﻮ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪﺳﻠﻤﺎن‪ .‬ز ﻓﺮ ﻣﺎه ﻓﺮوردﯾﻦ ﺟﻬﺎن ﭼﻮن ﺧﻠﺪ رﺿﻮان ﺷﺪ ﻫﻤﻪ ﺣﺎﻟﺶ دﮔﺮﮔﻮن ﺷﺪ ﻫﻤﻪ رﺳﻤﺶ دﮔﺮﺳﺎن ﺷﺪ‪ .‬اﻣﯿﺮﻣﻌﺰي‪ .‬ﮔﺮ‬ ‫ﻣﻘﺪس ﮔﺮدد اﻧﺪر ﺣﻀـﺮت ﻗﺪﺳـﯽ ﮐﺴـﯽ ﻫﻤﭽﻮ ﻗﺪوﺳﺎن ﺑﻮد در ﺧﻠﺪ ﻓﯿﻬﺎ ﺧﺎﻟﺪون‪ .‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ از آن ﮐﻨﯿﺰﮐﺎن‪ ...‬در ﺟﻤﺎل رﺷـﮏ‬ ‫ﻋﺮوﺳـﺎن ﺧﻠـﺪ ﺑﻮد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬دوﻟﺖ ﺑﺰاﯾـﺪ داد او‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﻠـﺪ ﮐﺎﯾﻤﺎن ﺑﺮدﻫـﺪ راﺣﺖ ﻓﺰاﯾـﺪ ﺑﺎد او‪ ،‬ﭼﻮن ﺷـﮑﺮ ﮐﺎﺣﺴﺎن ﺑﺮدﻫـﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮐﺰ ﺑﺰم ﺗﻮ ﺧﻠﺪ ﺟﺎن ﺑﺒﯿﻨﻢ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬دﻟﺖ ﺧﻠﺪ اﺳﺖ ﺧﺎﻟﯽ ﺳﺎز از ﻃﺎووس و ﺷﯿﻄﺎﻧﺶ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬اﯾﻦ آب در زﻋﻢ اﻫﻞ ﻫﻨﺪ ﺷﺮﻓﯽ‬ ‫و ﺧﻄﺮي ﻋﻈﯿﻢ دارد و ﻣﻨﺒﻊ آن از ﭼﺸـﻤﻪء ﺧﻠـﺪ ﺷﻨﺎﺳـﻨﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬رﺿﻮان در ﺧﻠﺪ ﺑﺎز ﮐﺮده ﺳﺖ ﮐﺰ ﻋﻄﺮ ﻣﺸﺎم روح‬ ‫ﺧﻮﺷـﺒﻮﺳﺖ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺑﺨﻠـﺪم دﻋﻮت اي زاﻫﺪ ﻣﻔﺮﻣﺎي ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳـﯿﺐ زﻧﺦ زآن ﺑﻮﺳـﺘﺎن ﺑﻪ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬اي رﺧﺖ ﭼﻮن ﺧﻠﺪ و ﻟﻌﻠﺖ ﺳـﻠﺴﺒﯿﻞ‬ ‫ﺳﻠﺴﺒﯿﻠﺖ ﮐﺮده ﺟـﺎن و ﺗﻦ ﺳﺒﯿـﻞ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ - .‬روﺿﻪء ﺧﻠـﺪ؛ ﺑﻬﺸﺖ ‪ :‬ﻓﻠﮏ ﻣﺮ ﻗﻠﻌﻪ و ﻣﺮ ﺑﺎغ او را ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزي دراﻓﮑﻨـﺪه ﺳﺖ ﺑﻨﯿﺎن ﯾﮑﯽ را‬ ‫ﺳﺪ ﯾﺄﺟﻮج اﺳﺖ ﺑﺎره ﯾﮑﯽ را روﺿﻪء ﺧﻠﺪ اﺳﺖ ﺑﺎﻻن‪.‬ﻋﻨﺼـﺮي‪ - .‬ﻫﺸﺖ ﺧﻠﺪ؛ ﻫﺸﺖ ﺑﻬﺸﺖ ‪ :‬ﺣﺠﺖ ﺑﻬﺸﺖ ﺧﻠﺪ ﻧﯿﺎرد ﺳﺮ ﺻﺪﯾﻘﻪ ﮔﺮ‬ ‫ﺑﺤﺸـﺮ ﺑﻮد ﯾـﺎرش‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬رﺿﻮان ز ﻫﺸﺖ ﺧﻠـﺪ ﺑﻮد ﻋـﺎرش‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﭘﯿﺮان ﻫﻔﺖ ﭼﺮخ ﺑﻤﻌﻠﻮم ﻫﺸﺖ ﺧﻠـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﻠﮑﺶ‬ ‫ﺑﺨﻠـﺪ ﻣﺎﻧـﺪ در ﻫﺸﺖ ﺧﻠـﺪ ﻣﻠﮑﺶ از ذات ﺷـﻬﺮﯾﺎري رﺿﻮان ﺗﺎزه ﺑﯿﻨﯽ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻫﺸﺖ ﺧﻠـﺪ ﻣﺠﻠﺴـﺶ را ﻧﻪ ﻓﻠﮏ ده ﯾﺎزده‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬از‬ ‫ﻫﻔﺖ ﺳـﭙﻬﺮ و ﻫﺸﺖ ﺧﻠﺪش‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬در ﺷﺶ ﺟﻬﺎت ﻋﺎﻟﻢ از ﻫﺸﺖ ﺧﻠﺪ ﺧﻮﺷﺘﺮ در ﺗﻮ ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن در ﻧﻮر ﻣﺎﻫﺘﺎﺑﯽ‪.‬ﻋﻄﺎر‪ .‬ﮔﺪاي ﮐﻮي‬ ‫ﺗﻮ از ﻫﺸﺖ ﺧﻠﺪ ﻣﺴﺘﻐﻨﯽ اﺳﺖ اﺳﯿﺮ ﻋﺸﻖ ﺗﻮ از ﻫﺮ دو ﻋﺎﻟﻢ آزاد اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺪ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ع ِا( ﺣـﺎل‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬دل‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬وﻗﻊ ذﻟﮏ ﻓﯽ ﺧﻠـﺪي؛ اي ﻓﯽ‬ ‫ﻗﻠـﺒﯽ ||‪ .‬ﻧﻔﺲ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻧـﺎم ﻣﺮﺿـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﺐ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﺑﺮ اﺛﺮ اﯾﻦ ﻣﺮض ﯾـﮏ ﻧﻘﻄﻪ از ﺑـﺪن آن‬ ‫ﺳﻮراخ ﻣﯿﺸﻮد و از آن ﻣﺎﯾﻊ زردرﻧﮕﯽ ﺑﯿﺮون ﻣﯽ رﯾﺰد و ﭼﻮن آﻧﺮا ﺑﺎ آﺗﺶ داغ ﮐﻨﻨﺪ؛ آن ﻣﻮﺿﻊ ﺧﻮب ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺟﺎي دﯾﮕﺮ دوﺑﺎره‬ ‫دﭼﺎر ﻣﯿﺸﻮد و آﻧﻘﺪر اداﻣﻪ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ ﺗﺎ اﺳﺐ ﺑﻤﯿﺮد‪) .‬از ﺻﺒﺢ اﻻﻋﺸﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺪ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺼـﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺼﻮر ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد ﺳﺎﺧﺖ و ﻣﻮﺿﻊ آن ﺑﮑﻨﺎر رود دﺟﻠﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﯿﻤﺎرﺳـﺘﺎن ﻋﻀﺪي در ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮﺑﯽ آن ﻗﺮار‬ ‫داﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺼﺮ ﭼﻮن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ ﺑﺤﻮل و ﺣﻮش آن ﻣﻨﺎزﻟﯽ ﺑﺮ ﭘﺎ ﮔﺮدﯾﺪ و ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﻣﺤﻠﻪ اي اﯾﺠﺎد ﺷﺪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻧﺎم‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺪآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( از دﯾﻬﻬﺎي ﻓﺮاﻫﺎن اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ ص‪.(141‬‬ ‫ﺧﻠﺪآﺑﺎد‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( از رﺳﺘﺎق ﻫﺎي ﺧﻮي‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ ص‪.(118‬‬ ‫ﺧﻠﺪآﺷﯿﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻬﺸﺖ ﻣﮑﺎن‪ .‬وﺻﻔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﺮده ﺟﻬﺖ ﺗﻌﻈﯿﻢ ﻣﯽ آورﻧﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺪ اﷲ ﺳﻠﻄﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫س َن[)ع ﺟﻤﻠﻪء ﻓﻌﻠﯿﻪء دﻋﺎﺋﯿﻪ( ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻠﻄﻨﺖ او را ﺟﺎوﯾﺪان ﺑﺪارد‪ .‬دﻋﺎﺋﯽ اﺳﺖ در ﺣﻖ ﭘﺎدﺷﺎه‪.‬‬ ‫]َﺧْﻞ َل َدْل ﻻ ُه ُ‬ ‫ﺧﻠﺪ اﷲ ﻣﻠﮑﻪ‪.‬‬



‫ك[ )ع ﺟﻤﻠﻪء ﻓﻌﻠﯿﻪء دﻋﺎﺋﯿﻪ( ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣﻠﮏ او را ﺟﺎوﯾـﺪان ﮔﺮداﻧﺎد‪ .‬دﻋﺎﺋﯽ اﺳﺖ در ﺣﻖ ﭘﺎدﺷﺎه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫]ـَﺧ ْﻞ َل َدْل ﻻـ ُه ُم َ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺪ ﺑﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫]ُخ ِد َب[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺎﻻـﯾﯿﻦ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬ﻫﻤﻪ دﯾـﺎﻧﺖ و دﯾﻦ ورز و ﻧﯿـﮏ راﺋﯽ ﮐﻦ ﮐﻪ ﺳﻮي ﺧﻠـﺪ ﺑﺮﯾﻦ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪت ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ‪ .‬ﺷـﻬﯿﺪ ﺑﻠﺨﯽ‪ .‬ﻗﺼﺮ ﺷﺎﻫﯿﺴﺖ ﺑﻬﺮ ﺑﺎب ﺑﻪ از ﺧﻠﺪ ﺑﺮﯾﻦ ﺳﺨﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ درﯾﻦ ﺑﺎب ﮐﻪ ﺧﻠﺪﯾﺴﺖ ﺑﺮﯾﻦ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪﺳﻠﻤﺎن‬ ‫)از ﺷـﺮﻓﻨﺎﻣﻪء ﻣﻨﯿﺮي(‪ .‬آراﺳﺖ ﺟﻬﺎﻧﺪار دﮔﺮﺑﺎره ﺟﻬﺎن را ﭼﻮن ﺧﻠﺪ ﺑﺮﯾﻦ ﮐﺮد زﻣﯿﻦ را و زﻣﺎن را‪ .‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﻃﻮﺑﯽ ﺑﻮد آﻧﺠﺎ ﺑﻮد‬ ‫ﺧﻠــﺪ ﺑﺮﯾـﻦ ﻧﺰد ﻣـﺎ ﭘﯿﻐﻤـﺒﺮ آورده ﺳـﺖ اﯾـﻦ ﭘﯿﻐـﺎم را‪ .‬ﺳـﻮزﻧﯽ‪ .‬روﺿـﻪء ﺧﻠــﺪ ﺑﺮﯾـﻦ ﺧﻠـﻮت دروﯾﺸـﺎﻧﺴﺖ ﻣـﺎﯾﻪء ﻣﺤﺘﺸــﻤﯽ ﺧــﺪﻣﺖ‬ ‫دروﯾﺸﺎﻧﺴﺖ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﺣﺎﻓﻈﺎ ﺧﻠﺪ ﺑﺮﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪء ﻣﻮروﺛﯽ ﻧﯿﺴﺖ اﻧﺪر اﯾﻦ ﻣﻨﺰل وﯾﺮاﻧﻪ ﻧﺸﯿﻤﻦ ﭼﮑﻨﻢ؟ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺪ ﺑﺮﯾﻦ‪.‬‬



‫]ُخ ِد َب[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺻﯿﺎدﻟﺮ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺪﭘﯿﮑﺮ‪.‬‬



‫ك[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﭘﯿﮑﺮ و ﺷﮑﻞ آن ﭼﻮن ﺑﻬﺸﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻬﺸﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﻬﺸﺖ ‪ :‬دﯾﺪي ﺗﻮ اﺻﻔﻬﺎن را آن ﺷﻬﺮ‬ ‫]ُخ َپ ‪ِ /‬پ َ‬ ‫ﺧﻠﺪﭘﯿﮑﺮ آن ﺳﺪرهء ﻣﻘﺪس و آن ﻋﺪن ﺣﻮرﭘﺮور‪ .‬ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ ﺷﻔﺮوه‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺪﻣﮑﺎن‪.‬‬



‫]ُخ َم[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﻬﺸﺖ ﺟﺎي‪ .‬دﻋﺎﺋﯽ اﺳﺖ در ﺣﻖ ﻣﺮده‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﺪآﺷﯿﺎن ﺷﻮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺪﻣﮑﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َم[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺘﻪ ﺷﺪه ||‪ .‬در ﺑﻬﺸﺖ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﺷﺪه‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺪوش‪.‬‬



‫]ُخ َو[ )ص ﻣﺮﮐـﺐ( ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺑﻬﺸﺖ‪ .‬ﺑﻬﺸﺖ ﮔـﻮن ‪ :‬ﺑﻨﮕﻪ ﺗﯿﺮ ازو ﺷـﻮد روﺿﻪ ﺻـﻔﺖ ﺑﺘـﺎزﮔﯽ ﺧﺮﮔﻪ ﻣـﺎه ازو ﺷـﻮد ﺧﻠـﺪوش از ﻣﻨـﻮري‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺪي‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻠﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻠﺘﯽ اﺳﺖ در ﺑﻐﺪاد‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺮ‪.‬‬



‫]ُخ ‪َ /‬خ َل[ )ِا( ﻧﻮﻋﯽ از ﻏﻠﻪ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﮑﺮﺳـﻨﻪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﺟﻠﺒـﺎن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﻧﺒﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﻮه آن در ﻏﻼﻓﯽ اﺳـﺖ‬ ‫ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻏﻼـف ﺑﺎﻗﻼ و در ﻃﻌﻢ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﺑﺎﻗﻼﺳﺖ و داﻧﻪ ﻫﺎي آن ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﮔﺮدﯾﺴﺖ‪ .‬در ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻌﻀـﯽ ﺧﻠﺮ را ﺑﺎﻗﻼ و ﺑﺮﺧﯽ ﺟﻠﺒﺎن و‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺎش داﻧﺴـﺘﻪ اﻧﺪ‪ :‬داﻧﻪ اي اﺳﺖ ﺷﺒﯿﻪ ﮐﺮﺳـﻨﻪ و ﺳﺎﻗﻪء او ﮐﻤﺘﺮ از ذرﻋﯽ و ﺑﺮﮔﺶ رﯾﺰه و ﮔﻠﺶ ﻣﺎﺑﯿﻦ ﺳﻔﯿﺪي و زردي و ﻏﻼﻓﺶ‬ ‫ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﻏﻼف ﺑﺎﻗﻼ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ و ﭘﻮﺳﺖ آن ﻏﻠﯿﻆ ﺗﺮ و ﻋﺮﯾﺾ ﺗﺮ و ﺑﺴـﯿﺎر ﺳـﻔﯿﺪ ﺑﺎﺷـﺪ و داﻧﻪء او ﺑﻘﺪر ﻧﺨﻮد ﮐﻮﭼﮑﯽ آﻧﺮا ﺟﻠﺒﺎن اﺑﯿﺾ‬ ‫ﻧﺎﻣﻨـﺪ‪ .‬دوم آﻧﮑﻪ ﮐﻮﭼﮑﯽ و ﺗـﺪوﯾﺮ ﮐﻤﺘﺮ از اول ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و آﻧﺮا ﺑﻨﻘﻪ ﻧﺎﻣﻨـﺪ و ﻣـﺬﮐﻮر ﺷﺪ‪ .‬ﺳﻮم ﻃﻮﯾﻞ اﻟﻐﻼف ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ ﺑﺎﻗﻼ و ﺳـﯿﺎه‬ ‫رﻧﮓ و داﻧﻪء آن ﻣﺴﺘﺪﯾﺮ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺰردي اﺳﺖ و ﺑﺴﯿﺎر ﺗﻠﺦ و در ﻣﺼﺮ ﺑﺴﯿﻠﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﭼﻬﺎرم داﻧﻪء او ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ و ﭘﻬﻦ و اﻏﺒﺮ اﺳﺖ و ﺟﻠﺒﺎن‬ ‫اﺳﻮد ﻧﺎﻣﻨﺪ و ﭘﻨﺠﻢ رﻗﯿﻖ اﻟﻐﻼف ﺳﻔﯿﺪداﻧﻪ اﺳﺖ و او را ﻗﺼﺎص ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪ .‬ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ)‪(1‬ازﺗﯿﺮهء ﺑﻘﻮﻻت)‪ (2‬و‬ ‫از دﺳﺘﻪء ﭘﯿﭽﯽ ﻫﺎ)‪ (3‬ﮐﻪ داﻧﻪ ﻫـﺎﯾﺶ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﻧﺨﻮد و ﯾـﺎ ﭘﻮﺳﺖ ﺗﯿﺮه رﻧﮓ ﻣﺘﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺳـﯿﺎه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺰو ﺑﻨﺸـﻨﻬﺎ ﻣﺤﺴﻮب اﺳﺖ‪ .‬و در‬ ‫ﺗـﺪاول اﻫـﺎﻟﯽ ﺧﺮاﺳـﺎن‪ ،‬آﻧﺮا ُﻣﻠ ُْﻤﻠﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﮔﯿـﺎه ﺷﻨﺎﺳـﯽ ﮔـﻞ ﮔﻼـب(‪Pisum. (2) - Legumineuses. (3) - - (1) .‬‬ ‫‪.Viciees‬‬ ‫ﺧﻠﺮ‪.‬‬



‫]ُﺧـ ْﻞ َل[ )ِاخ( ﻣﮑﺎﻧﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑـﺪو ﻣﻨﺰﻟﯽ ﺷـﯿﺮاز و اﻃﺮاف آن ﮐﻮه و ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ در ﭘﻬﻠﻮي ﮐﻮه ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧـﺪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﮐﻮه ﻫﺎ‬ ‫ﺗﺎك اﻧﮕﻮر اﺳﺖ و آب آن از ﺑﺎران و اﻧﮕﻮر آن ﺿـﺨﯿﻢ و ﺳـﻄﺒﺮ ﭘﻮﺳﺖ و ﺷـﯿﺮﯾﻦ ﺷﻮد و از آن ﺷـﯿﺮه و دوﺷﺎب ﭘﺰﻧـﺪ و ﺑﻪ اﻫﻞ ﺷـﻬﺮ‬ ‫ﻓﺮوﺷـﻨﺪ‪ .‬ﻏﺎﻟﺐ اراﻣﻨﻪ آن اﻧﮕﻮر را ﺷـﺮاب ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻌﻤﻞ آورﻧﺪ و ﺑﺪور و ﻧﺰدﯾﮏ ﻓﺮﺳـﺘﻨﺪ و ﻓﺮوﺷـﻨﺪ و ﺑﺮوم و ﻓﺮﻧﮓ ﺑﺮﻧﺪ و ﭘﺴﻨﺪﻧﺪ و‬ ‫ﻣﺸﻬﻮر ﻋﺎﻟﻢ ﮔﺮدﯾﺪه‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺷﻌﺮا در اﺷﻌﺎر آورده اﻧﺪ‪) .‬از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي( ‪ :‬ﺗﻌﺎﻟﯽ زﯾﻦ ﻧﮕﺎر ﺧﻠﺮي و ﺟﻠﻮه ﻫﺎي او ﮐﻪ ﮔﺎﻫﺶ‬ ‫ﺟﻠﻮه اﻧﺪر روم و ﮔﺎﻫﯽ در ﻓﺮﻧﮕﺴﺘﯽ‪ .‬؟ )از اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي(‪ .‬آﺑﯽ ﮐﻪ آﺑﮑﺶ ﮐﻨﺪ اﻧﺪر ﺧﻢ ﮐﯽ ﻫﻤﭽﻮ ﺑﺎده اﯾﺴﺖ در ﺧﻠﺮ‪ .‬؟ )از‬ ‫اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻـﺮي(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻼر در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﺷﺮاب ﺧﻠﺮ؛ ﺷﺮاب ﻣﻌﺮوف ﺑﯽ ﻧﻈﯿﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﻠﺮ )ﺧﻼر( ﻧﺰدﯾﮏ‬ ‫ﺷﯿﺮاز ﺑﻌﻤﻞ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺮﺧﻮري‪.‬‬



‫]ُﺧْﻞ َل ﺧَﻮ ‪ُ /‬خ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﻇﺮﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮردن ﺑﺎﻗﻼ و ﺧﻠﺮ )ُﻣﻠُﻤﻠﯽ( و ﺳﺒﺰﯾﺠﺎت ﺑﮑﺎر ﻣﯽ آﯾﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺮد‪.‬‬



‫]ُخ َل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻧﺮم آب ﺑﺨﺶ دو داﻧﮕﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺳﺎري‪ .‬واﻗﻊ در ﻫﻔﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري ﺳﻌﯿﺪآﺑﺎد‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫دﻫﮑـﺪه ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺟﻨﮕﻠﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺮﻃﻮب و داراي ‪ 690‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ ﺳﺎر و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ‬ ‫ﻏﻼت‪ ،‬ﻟﺒﻨﯿﺎت‪ ،‬ارزن و ﻋﺴﻞ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و از ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ زﻧﺎن ﮐﺮﺑﺎس و ﺷﺎل ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨﺪ‪ .‬راﻫﺶ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(3‬‬ ‫ﺧﻞ زﯾﺖ‪.‬‬



‫]َﺧْﻞ ِل ِز[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ] ﻧﻮﻋﯽ [ ﺗﺮﺷـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از روﻏﻦ زﯾﺘﻮن و ﻏﻮره و ﯾﺎ از ﺳﺮﮐﻪ و روﻏﻦ ﺑﺎدام و ﮔﺸﻨﯿﺰ ﺧﺸﮏ و‬ ‫ﻧﺎن ﻓﻄﯿﺮ و ﺷﮑﺮ ﺗﺮﺗﯿﺐ دﻫﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺲ‪.‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 852‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﮔﯿﺎه ﺧﺸﮏ ﮐﻪ ﮔﯿﺎه ﺗﺮ از ﺑﻦ آن رﺳﺘﻪ ﺑﻬﻢ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺲ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( رﺑﻮدن ﭼﯿﺰي را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد( )ﺗـﺎج اﻟﻤﺼـﺎدر ﺑﯿﻬﻘﯽ( )اﻟﻤﺼﺎدر‬ ‫زوزﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺲ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( زﻧﺎن ﺳﭙﯿﺪي ﮐﻪ ﺳﭙﯿﺪي آﻧﻬﺎ ﺑﺴﯿﺎﻫﯽ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ِ .‬ج ﺧﻠﺴﺎء‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﻫﻦ ﻧﺴﺎء ﺧﻠﺲ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺴﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( زن ﺳﭙﯿﺪي ﮐﻪ ﺳﭙﯿﺪي آن ﺑﺴﯿﺎﻫﯽ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﻠْﺲ‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬اﻣﺮاة ﺧﻠﺴﺎء‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺴﺮ‪.‬‬



‫س[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺣـﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ رودﺑـﺎر ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن رﺷﺖ‪ .‬ﺳـﮑﻨﻪء آن ‪ 107‬ﺗـﻦ و آب آن از رودﺧـﺎﻧﻪء ﻓﯿـﻞ ده‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت‪ ،‬ﻟﺒﻨﯿـﺎت و زﯾﺘﻮن و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه ﺑﺮ ﮐﻨـﺎر راه ﺷﻮﺳﻪ ﻗﺮار دارد‪ .‬ادارهء ﺛﺒﺖ‬ ‫اﺳﻨﺎد و ﺑﺎﻧﮏ ﮐﺸﺎورزي و دﻓﺘﺮﺧﺎﻧﻪء رﺳﻤﯽ و ﭼﻨﺪ ﺑﺎب دﮐﺎن و داروﺧﺎﻧﻪ ﺑﺪاﻧﺠﺎﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﻠﺴﮥ‪.‬‬



‫س[ )ع ِا( ﯾﮏ ﺑﺎر رﺑﻮدﮔﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﻠﺴﮥ‪.‬‬



‫س[ )ع ِا( ﻫﯿﺌﺖ و ﻧﻮع رﺑﻮدﮔﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫]ِخ َ‬ ‫ﺧﻠﺴﮥ‪.‬‬



‫س[ )ع اِﻣﺺ( رﺑﻮدﮔﯽ ||‪ .‬ﺑﻬﻢ آﻣﯿﺨﺘﮕﯽ ﮔﯿﺎه ﺧﺸﮏ و ﺗﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﻠﺶ‪.‬‬



‫]َخ ِل[ )اِﻣﺺ( ﻋﻤــﻞ ﺧﻠﯿــﺪن‪) .‬از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬ﺟـﺎﻧﺐ دﯾﮕﺮ ﺧﻠﺶ آﻏـﺎز ﮐﺮد ﺑـﺎز ﻗﺰوﯾﻨﯽ ﻓﻐـﺎﻧﯽ ﺳـﺎز‬ ‫ﮐﺮد‪.‬ﻣﻮﻟـﻮي ||‪ .‬ﻓﺮورﻓﺘﮕﯽ ﭼﯿﺰي ﺑﺠـﺎﯾﯽ ﺑﻨﺤـﻮي ﮐﻪ ﻣﺠﺮوح ﮔﺮداﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻓﺮورﻓﺘﮕﯽ ﺧـﺎر ﺑﻌﻀﻮ آدﻣﯽ ||‪ .‬اﻧﻘﻄـﺎع ||‪ .‬اﻧـﺪﯾﺸﻪ و‬ ‫ﮔﻤﺎن و ﺷﺒﻬﻪ ||‪ .‬رﯾﺶ و ﺟﺮاﺣﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺸﺎ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﻟﻔﻤﺠﺎن ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻻﻫﯿﺠﺎن‪ .‬داراي ‪ 155‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﻧﻬﺮ ﮐﯿﺎﺟﻮي ﺳﻔﯿﺪرود‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﺑﺮﻧﺞ‪ ،‬اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﺻﯿﻔﯽ و ﻣﺮدم آن ﮐﺸﺎورزﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﺳﻪ ﺑﺎب دﮐﺎن دارد‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(2‬‬ ‫ﺧﻠﺸﮏ‪.‬‬



‫]َخ ُل[ )ِا( ﮐﻮزهء ﮔﻠﯿﻦ ﻣﻨﻘﺶ ﮐﻪ داﺧـﻞ ﺟﻬـﺎز دﺧﺘﺮان ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﮐﻮزهء ﮔﻠﯿﻨﯽ ﮐﻪ دﺧﺘﺮﮐـﺎن در آن آﺑﻬﺎي رﻧﮕﯿﻦ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﻪ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ‬ ‫ﭘﺎﺷـﻨﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( )ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( ‪ :‬ﭼﻮن ﻣﺮغ ﻫﻔﺖ رﻧﮓ ﻫﻤﯽ ﻣﺎﻧـﺪ آن ﺧﻠﺸﮏ واﻧـﺪر ﻣﯿﺎﻧﺶ ﺑﺎدهء رﻧﮕﯿﻦ ﺑﺒﻮي ﻣﺸﮏ ﻣﺎ زﯾﻦ‬ ‫ﺧﻠﺸـﮏ رﻧﮕﯿﻦ وﯾﻦ ﻟﻌﺒﺖ ﺑـﺪﯾﻊ ﺑـﺎده ﺧﻮرﯾﻢ ﺗﺮ و ﺑﮑﻮن درﺑﺮﯾﻢ ﺧﺸـﮏ‪ .‬اﺑﻮاﻟﺨﻄﯿﺮ ﮔﻮزﮔـﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﭘـﺎرﭼﻪء ازار و ﺷـﻠﻮار رﻧﮕﺎرﻧﮓ‪.‬‬ ‫)ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺸﮏ‪.‬‬



‫]ُخ ُل[ )ِا( آب دﻫﺎن‪ .‬ﺧﯿﻮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺺ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( دوﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﮔﺰﯾـﺪه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‬ ‫)از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻠﺼﺎء‪ُ ،‬ﺧﻠﺼﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺺ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ع ِا( ﮔﯿﺎﻫﯽ ﺧﻮش ﺑﻮي ﮐﻪ ﺑﺮ درﺧﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ وي ﺑﻮد ﻣﯽ ﺗﻨﺪ و داﻧﻪء آن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻬﺮهء ﻋﻘﯿﻖ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺺ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ع ﻣﺺ( ﺧﻮش درآﻣﺪن اﺳـﺘﺨﻮان در ﮔﻮﺷﺖ و آن در ﻗﺼﺐ اﺳـﺘﺨﻮاﻧﻬﺎي دﺳﺖ و ﭘﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‬ ‫)از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﻠﺺ اﻟﻌﻈﻢ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺺ‪.‬‬



‫]ُﺧـ ْﻞ َل[ )ع ص( ﺑﯽ آﻣﯿﻎ‪ .‬ﭘـﺎك‪ .‬ﻣﺤﺾ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬دوﺳﺖ ﺧﻠﺺ؛ دوﺳﺖ ﻣﺤﺾ ||‪ِ .‬ج ﺧـﺎﻟﺺ‪ :‬اﻫﻞ اﻟﺮوم ﺑﯿﺾ‬ ‫ﺧﻠﺺ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺺ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ اﺳﺖ در آره ﻣﯿﺎن ﻣﮑﻪ و ﻣﺪﯾﻨﻪ و در اﯾﻦ ﻗﺮاي ﻧﺨﻠﺴﺘﺎﻧﻬﺎ ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺼﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﻣﺤﻠﯽ در ﺑﯿﺎﺑﺎن ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﭼﺸﻤﻪ اي ﯾﺎﻓﺖ ﺷﻮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺼﺎء ‪.‬‬



‫]ُخ َل[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج ِﺧﻠﺺ و ﺧﺎﻟﺺ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺼﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﺷـﻬﺮ ﻣﻌﺮوﻓﯿﺴﺖ در دﻫﻨـﺎ‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ ﻧـﺎم زﻣﯿﻨﯽ اﺳﺖ واﻗﻊ در ﺑﺎدﯾﻪ در ﺣﺠﺎز و در آﻧﺠﺎ ﭼﺸـﻤﻪء آﺑﯽ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻋﺒﺎوة‬ ‫ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺼﺎاﻟﺸﻨﮥ‪.‬‬



‫ش َن[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ(دوال دوﺗﺎه ﮐﻪ ﺑﺮ درزﻫﺎي ﻣﺸﮏ ﻧﻬﺎده دوﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‬ ‫]َخ َﺻْﺶ َ‬ ‫)از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬آب ﺑﯽ آﻣﯿﻎ ﮐﻪ از درزﻫﺎي ﻣﺸﮏ ﺗﺮاود‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺼﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( ِج ِﺧﻠﺺ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ِﺧﻠﺺ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺼﮥ‪.‬‬



‫ص[ )ع ِا( واﺣـﺪ َﺧَﻠﺺ‪ .‬ﯾﮑـﺪاﻧﻪء ﺧﻠﺺ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﺧﻮﺷـﺒﻮي ﮐﻪ ﺑـﺪرﺧﺖ ﭘﯿﭽﺪ و ﺣﺐ آن ﭼﻮن ﺣﺐ اﻧﮕﻮر‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺼﻪ‪.‬‬



‫ص[ )ِاخ( ﻧـﺎم ﺑﺘﯽ ﺑﻮده‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ - .‬ذواﻟﺨﻠﺼﻪ؛ ﺧـﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ آﻧﺮا ﮐﻌﺒﻪء ﯾﻤـﺎﻧﯿﻪء ﺧﺜﻌﻢ ﮔﻔﺘﻨـﺪي و در آن ﺧـﺎﻧﻪ ﺑﺘﯽ ﺑﻮد‬ ‫]َخ َل َ‬ ‫ﺧﻠﺼﻪ ﻧﺎم‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ آﻧﺮا ذواﻟﺨﻠﺼﻪ ﺑﺪﯾﻦ ﺳـﺒﺐ ﮔﻔﺘﻨﺪ و ﺑﻌﺾ دﯾﮕﺮ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﺪان ﺟﻬﺖ ذواﻟﺨﻠﺼﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ آن ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺒﺖ ﮔﯿﺎه ﺧﻠﺼﻪ‬ ‫ﺑﻮد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺼﻪ‪.‬‬



‫ص[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻗﺮﯾﻪ اي اﺳﺖ واﻗﻊ در وادي ﻣﺮاﻟﻈﻬﺮان‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ﯾﺎﻗﻮت(‪.‬‬ ‫]َخ ُل َ‬ ‫ﺧﻠﻂ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( آﻣﯿﺨﺘﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻂ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع اِﻣﺺ( آﻣﯿﺰش‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻠﻂ ﺷـﺪن؛ آﻣﯿﺨﺘﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻠﻂ ﮐﺮدن؛ ﻣﺨﻠﻮط ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫درﻫﻢ ﮐﺮدن‪ .‬ﺳﺮﺷـﺘﻦ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ - .‬ﺧﻠـﻂ ﻣﺒﺤﺚ؛ ﻣﻘﺼـﺪي را ﺑﻤﻘﺼـﺪ دﯾﮕﺮ آﻣﯿﺨﺘﻦ ﺑﻘﺼـﺪ ﻣﺸـﺎﻏﺒﻪ و ﻣﻐـﺎﻟﻄﻪ ﯾـﺎ ﺑﯽ ﻗﺼـﺪي‪.‬‬ ‫)ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﻠـﻂ ﻣﺒﺤﺚ ﮐﺮدن؛ ﻣﻘﺼـﺪي را ﺑﻤﻘﺼـﺪي دﯾﮕﺮ آﻣﯿﺨﺘﻦ ﺑﻘﺼـﺪ ﻣﺸﺎﻏﺒﻪ ﯾﺎ ﺑﯽ ﻗﺼـﺪي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ )||(‪ .‬ص( ﻣﺘﻌﺠﺐ‪ .‬آﺷـﻔﺘﻪ‪ .‬ﺣﯿﺮان‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻠﻂ ﺷﺪن؛ ﻣﺘﻌﺠﺐ ﺷﺪن‪ .‬ﺣﯿﺮان ﮔﺸـﺘﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻠﻂ ﮐﺮدن؛‬ ‫ﺷﻮرﯾﺪن‪ .‬آﺷﻔﺘﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻂ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﻣﺘﻤﻠﻖ و آﻣﯿﺰﻧـﺪه ﺑﻤﺮدم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َﺧﻠـِ ﻂ و ُﺧﻠُـﻂ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧـﺎﻣﻪ‬ ‫ﺷﻮد ||‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ زﻧﺎن و ﻣﺘﺎع ﺧﻮد را ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم اﻧﺪازد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪َ .‬ﺧﻠِﻂ‪ُ .‬ﺧﻠُﻂ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻂ‪.‬‬



‫]َخ ِل[ )ع ص( ﻣﺘﻤﻠﻖ و آﻣﯿﺰﻧـﺪه ﺑﻤﺮدم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪َ .‬ﺧﻠﻂ ||‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ زﻧﺎن و ﻣﺘﺎع ﺧﻮد را‬ ‫ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم اﻧﺪازد‪َ .‬ﺧﻠﻂ‪ُ .‬ﺧﻠُﻂ ||‪ .‬ﮔﻮل‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬رﺟﻞ ﺧﻠﻂ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻂ‪.‬‬



‫]ُخ ُل[ )ع ص( ﻣﺘﻤﻠﻖ آﻣﯿﺰﻧـﺪه ﺑﻤﺮدم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪َ .‬ﺧﻠﻂ‪َ .‬ﺧﻠِﻂ ||‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ زﻧﺎن و ﻣﺘﺎع ﺧﻮد‬ ‫را در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم اﻧﺪازد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪َ .‬ﺧﻠﻂ‪ُ .‬ﺧﻠُﻂ ||‪ِ .‬ج َﺧﻠﯿﻂ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻂ‪.‬‬



‫]ِخ ِل[ )ع ِا( ﺗﯿﺮ و ﮐﻤﺎن ﮐﻪ ﭼﻮب آﻧﻬﺎ در اﺻﻞ ﮐﮋ ﺑﻮده ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫َﺧﻠﻂ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻂ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﮔﻮل‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬آﻣﯿﺰﻧﺪه ﺑﺎ دﯾﮕﺮي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس )||(‪ِ .‬ا( ﺧﺮﻣﺎي ﻫﺮ ﺟﻨﺲ ﺑﻬﻢ آﻣﯿﺨﺘﻪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﺗﯿﺮ و ﮐﻤﺎن ﮐﻪ ﭼﻮب آﻧﻬﺎ در اﺻﻞ ﮐﮋ ﺑﻮده‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ِ .‬ﺧﻠِﻂ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻂ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ِا( ﻫﺮ ﭼﻬـﺎر ﻣﺰاج از ﻣﺮدم‪ .‬ﻫﺮ ﯾـﮏ از ﭼﻬـﺎر ﮔﺶ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﭼﻬـﺎر ﻣـﺎﯾﻊ ﮐﻪ در ﺗﻦ ﺣﯿـﻮان اﺳﺖ‪ :‬ﺑﻠﻐﻢ‪ ،‬ﺧﻮن‪،‬‬ ‫ﺻﻔﺮاء‪ ،‬ﺳﻮداء‪ .‬ج‪ ،‬اﺧﻼط‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬رﻃﻮﺑﺘﯽ اﺳﺖ اﻧـﺪر ﺗﻦ ﻣﺮدم روان و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣﺮ آن را رﮔﻬﺎﺳﺖ و اﻧـﺪاﻣﻬﺎ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﺗﻬﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﭼﻮن ﻣﻌـﺪه و ﺟﮕﺮ و ﺳﭙﺮز و زﻫﺮه و اﯾﻦ ﺧﻠﻂ از ﻏﺬا ﺧﯿﺰد و ﺑﻌﻀـﯽ ﺧﻠﻄﻬﺎ ﻧﯿﮑﻨﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ ﺑﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻧﯿﮏ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫آﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﻧـﺪر ﺗﻦ ﻣﺮدم اﻧﺪرﻓﺰاﯾـﺪ و ﺑﻪ ﺑـﺪل آن ﺗﺮﯾﻬﺎ ﮐﻪ ﺧﺮج ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴـﺘﺪ و آﻧﮑﻪ ﺑـﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﻧﺸﺎﯾﺪ و آن‪،‬‬ ‫آن ﺧﻠـﻂ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺗـﻦ از او ﭘـﺎك ﺑﺎﯾـﺪ ﮐﺮد ﺑـﺪاروﻫﺎ‪ .‬و ﺧﻠﻄﻬـﺎ ﭼﻬـﺎرﮔﻮﻧﻪ اﺳـﺖ‪ :‬ﺧـﻮن اﺳﺖ و ﺑﻠﻐﻢ و ﺻـﻔﺮاء و ﺳـﻮداء‪) .‬ذﺧﯿﺮهء‬ ‫ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ( ‪ :‬ﻣﯿﺨﻮاره را ﮔﺎه ﮔﺎه ﻗﯽ اﻓﺘـﺪ و ﮔﺎه اﺳـﻬﺎل ﻧﮕـﺬارد ﮐﻪ ﺧﻠﻂ ﺑﺪ در ﻣﻌﺪه ﮔﺮد آﯾﺪ‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺗﺒﻬﺎ و ﺑﯿﻤﺎري ﮐﻪ از‬ ‫ﺧﻠﻄﻬﺎي ﻟﺰج و ﻓﺎﺳﺪ ﺗﻮﻟﺪ ﮐﻨﺪ‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ(‪ .‬ﺻﻮرﺗﺖ ﭼﻮن ﺧﻠﻂ و ﺧﻮﻧﯽ ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺮد ﺻﻮرت ﻣﺮد دوراﻧﺪﯾﺶ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬ﻋﻄﺎر‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻂ آﺑﺎد‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺟﻠﮕـﻪء زوزن ﺑﺨﺶ ﺧـﻮاف ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﺗﺮﺑـﺖ ﺣﯿـﺪرﯾﻪ‪ .‬داراي ‪ 220‬ﺗـﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﻗﻨـﺎت و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ ،‬ﮔﻠﻪ داري و ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ ﺑﺎﻓﯽ و راﻫﺶ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﻠﻄﺎء ‪.‬‬



‫]ُخ َل[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج ﺧﻠﯿـﻂ‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﯿـﻂ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧـﺎﻣﻪ ﺷـﻮد‪ .‬اﻧﺒـﺎزان ||‪ .‬ﺑﻬﻢ آﻣﯿﺨﺘﮕـﺎن‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬ﻗـﺎل ﻟﻘﺪ‬ ‫ﻇﻠﻤﮏ ﺑﺴﺆال ﻧﻌﺠﺘﮏ اﻟﯽ ﻧﻌﺎﺟﻪ و اِﱠن ﮐﺜﯿﺮًا ﻣﻦ اﻟﺨﻠﻄﺎء ﻟﯿﺒﻐﯽ ﺑﻌﻀﻬﻢ ﻋﻠﯽ ﺑﻌﺾ‪) .‬ﻗﺮآن ‪.(38/24‬‬ ‫ﺧﻠﻂ اﺳﻮد‪.‬‬



‫]ِخ ِط َا َو[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﻮداء‪ .‬ﻣﺮة اﺳﻮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻓﺼـﺪﻧﺎ ﻟﻪ ﻋﺮﻗًﺎ و ﻧﻘﺼـﻨﺎ ﺑـﺪﻧﻪ ﺑـﺪواء ﻣﺴـﻬﻞ ﻟﻠﺨﻠﻂ‬ ‫اﻻﺳﻮد‪) .‬اﺑﻦ اﻟﺒﯿﻄﺎر ج‪ 1‬ص‪.(48‬‬ ‫ﺧﻠﻂ ﺑﻠﻐﻤﯽ‪.‬‬



‫]ِخ ِط َب َغ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﻠﻐﻢ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻂ دان‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﮔﻠﺪاﻧﯽ ﮐﻪ در آن ﺧﻠﻂ ﺳﯿﻨﻪ اﻧﺪازﻧﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻂ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺨﻠﻮط ﮐﺮدن‪ .‬درﻫﻢ ﮐﺮدن‪ .‬آﻣﯿﺨﺘﻦ ||‪ .‬ﺷﻮرﯾﺪن‪ .‬آﺷﻔﺘﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺗﺴﻮﯾﻂ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﻠﻂ ﻣﺒﺤﺚ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻼـﻣﯽ را ﺑﻘﺼـﺪ ﻣﺸـﺎﻏﺒﻪ ﯾـﺎ ﺳﻔﺴـﻄﻪ ﺑـﺎ ﮐﻼـم دﯾﮕﺮ ﻫﻤﺮاه ﮐﺮدن و ﯾﮑﯽ را ﺟـﺎي دﯾﮕﺮي ﻧﺸﺎﻧـﺪن‪.‬‬ ‫]َخ ِط َم َح َ‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻂ ﻣﻠﻂ‪.‬‬



‫]ِخ ُﻃْﻦ ِم ُﻃْﻦ[ )ع ص ﻣﺮﮐﺐ()اﺗﺒﺎع( آﻣﯿﺨﺘﻪ ﻧﺴﺐ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬رﺟﻞ ﺧﻠﻂ ﻣﻠﻂ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻂ ﻣﻠﻂ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺗﺨﻠﯿﻂ ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﻬﻢ آﻣﯿﺨﺘﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﻠﻂ ﻣﻠﻂ ﮐﺮدن در ﺳـﺨﻦ؛ در ﺳـﺨﻦ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ‬ ‫]ِخ ُط ِم َ‬ ‫را ﺑﺠﺎي ﻫﻢ ﻧﺸﺎﻧﺪن ﺑﻘﺼﺪ ﺳﻔﺴﻄﻪ ﯾﺎ ﺑﺪون ﻗﺼﺪ ﺷﻠﻮغ ﮐﺮدن در ﮐﻼم را‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻄﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َط[ )ع ِا( ﻋﺸﺮت‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب )||(‪ .‬ص( آﻣﯿﺰﻧﺪه ﺑﺎ ﻣﺮدم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬اﻣﺮاة ﺧﻠﻄﮥ؛‬ ‫زن آﻣﯿﺰﻧﺪه ﺑﺎ ﻣﺮدم‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻄﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َط[ )ع اِﻣﺺ( آﻣﯿﺰش‪ .‬ﻣﻌﺎﺷﺮت‪ .‬اﺧﺘﻼط ﺑﺎ ﻣﺮدم‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻄﻪ و آﻣﯿﺰش‪.‬‬



‫]ُخ ُط ِز[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ ،‬اِﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( آﻣﯿﺰش‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻄﯽ‪.‬‬



‫]ِخ ِل ﻃﯽ ي[ )ع ص ﻧﺴﺒﯽ(ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﻠﻂ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻄﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( آﺑﯽ ﮐﻪ در آن ﺧﺮﻣﺎ و ﯾﺎ ﻣﻮﯾﺰ ﺧﯿﺴﺎﻧﯿـﺪه و ﺑﺤﺎﻟﺖ ﺗﺨﻤﯿﺮ درآﻣـﺪه ﻣﺴـﮑﺮ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻊ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( ﺑﺮگ آوردن‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﻠﻌﺖ اﻟﻌﻀﺎة ||‪ .‬ﮔﺴﺴﺘﻦ ﭘﯽ ﭘﺎﺷﻨﻪ ||‪ .‬ﺑﺮﮐﻨﺪن ﺟﺎﻣﻪ را از ﺗﻦ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻠﻊ ﺛﻮﺑﻪ ||‪ .‬ﺑﺮﮐﻨﺪن ﻧﻌﻠﯿﻦ و‬ ‫ﭼﮑﻤﻪ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻠـﻊ ﻧﻌﻠﻪ و ﺧﻠﻊ ﺧﻔﻪ ||‪ .‬ﺧـﺎر ﺑﺮآوردن ﺧﻮﺷﻪ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻠﻊ اﻟﺴـﻨﺒﻞ ||‪ .‬ﮐﻼـن ذﮐﺮ ﮔﺮدﯾـﺪن‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻠﻊ اﻟﻐﻼـم؛ ﮐﻼـن ذﮐﺮ‬ ‫ﮔﺮدﯾـﺪ ﮐـﻮدك از رﺳـﯿﺪﮔﯽ ||‪ .‬ﺧﻠﻌـﺖ دادن‪ .‬ﺧﻠﻌﺖ ﭘﻮﺷﺎﻧﯿـﺪن‪ .‬ﺧﻠـﻊ ﻋﻠﯽ ﻓﻼـن ||‪ .‬ﻋـﺎق ﮐﺮدن ﻓﺮزﻧـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﻣﻌﺰول ﮐﺮدن از ﻋﻤـﻞ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪:‬‬ ‫ﺧﻠﻊ اﻟﻮاﻟﯽ ﻓﻬﻮ ﻣﺨﻠﻮع ‪ :‬و اﻏﻠﺐ اﻣﺖ ﺑﺮ ﺧﻠﻊ او اﺟﺘﻤﺎع ﮐﺮدﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﺑﺴـﺒﺐ ﻗﺮاﺑﺖ ﻧﺴـﺒﺖ و‪ ...‬ﺧﻠﻊ او رﻗﺖ آورد‪.‬‬ ‫)ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻊ‪.‬‬



‫]ِخ َل[ )ع ِا( ِج ﺧﻠﻌﺖ‪ .‬ﺧﻠﻌﺘﻬﺎ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬و از داراﻟﺨﻼﻓﻪ ﺑﻪ ﺧﻠﻊ ﮔﺮاﻧﻤﺎﯾﻪ ﻣﺨﺼﻮص ﮔﺸﺖ‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻊ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع اِﻣﺺ( ﻋﺰل‪ .‬ﻣﻌﺰوﻟﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻠﻊ ﺷﺪن؛ ﻣﻌﺰول ﺷﺪن‪ .‬از ﺷـﻐﻞ و ﻋﻤﻞ ﺧﺎرج ﺷﺪن‪ - .‬ﺧﻠﻊ ﻋﺬار ﮐﺮدن؛ ﺑﯽ آﺑﺮوﯾﯽ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 853‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﮐﺮدن ‪ :‬ﭼﻮن ﺑﺎزﮔﺸـﺘﻨﺪ ﻣﺴـﺘﺎن ﻫﻤﻪ‪ ،‬وي ﺑﺎ ﻏﻼﻣﺎن و ﺧﺎﺻـﮕﺎن ﺧﻮﯾﺶ ﺧﻠﻊ ﻋـﺬار ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﺧﻠﻊ ﮐﺮدن؛ ﻋﺰل ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﻣﻌﺰول ﮐﺮدن‪ .‬از ﺷـﻐﻞ و ﻋﻤﻞ ﺧﺎرج ﮐﺮدن ‪ :‬و ﭼﻮن ﭼﻬﺎر ﺳﺎل ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﮐﺮده ﺑﻮده او را ﺧﻠﻊ ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص‪.(73‬‬ ‫در ﺷـﻌﺒﺎن ﺳـﻨﻪء اﺣﺪي و ﺛﻼﺛﯿﻦ و ﺛﻼﺛﻤﺎﺋﮥ او را از ﺧﻼﻓﺖ ﺧﻠﻊ ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ ||(‪ .‬ﺑﺮآﻣﺪﮔﯽ ﻋﻀﻮ از ﺑﻨﺪﮔﺎه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬از ﺟﺎ دررﻓﺘﮕﯽ اﻧـﺪاﻣﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪:‬ﺧﻠﻊ و ﺗﻔﺮق اﻻﺗﺼﺎل را ﮐﻪ ﻋﻀﻮي را از ﻋﻀﻮي دور ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﻨـﺪ و‬ ‫ﮔﺸﺎد ﻋﻀﻮي از ﺟﺎي ﺑﯿﻔﺘﺪ‪) .‬ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬و ﻣﺎءاﻟﺸـﻌﯿﺮ‪ ...‬ﺳﻮد دارد‪ ...‬ﻃﻠﯽ ﺷﮑﺴـﺘﮕﯽ و ﻃﻠﯽ‪ ...‬ﺧﻠﻊ را‪) .‬ﻧﻮروزﻧﺎﻣﻪ(‪ - .‬رد‬ ‫اﻟﺨﻠﻊ؛ ﺟـﺎ اﻧـﺪاﺧﺘﻦ اﺳـﺘﺨﻮان‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﻠﻊ ﺷـﺪن؛ ﺑﯿﺮون ﺷـﺪن ﻋﻀﻮي از ﺑﻨـﺪﮔﺎه ﺧﻮد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺑﯿﺮون‬ ‫ﺷﺪﮔﯽ ﺟﺎﻣﻪ و ﻣﻮزه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻟﺒﺲ ﮐﻪ ﭘﻮﺷﺶ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﻠﻊ ﮐﺮدن؛ ﺑﯿﺮون ﮐﺮدن ﺟﺎﻣﻪ و ﻣﻮزه‪.‬‬ ‫)از ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ - .‬ﺧﻠﻊ ﻧﻌﻠﯿﻦ؛ آﻫﻨﺠﯿـﺪن آن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻓﺎﺧﻠﻊ ﻧﻌﻠﯿﮏ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻮﺳـﯽ را ﮐﻪ ﻧﻌﻠﯿﻦ ﺑﯿﺎﻫﻨـﺞ ﯾﻌﻨﯽ از ﭘﺎ‬ ‫ﺑﺪر ﮐﻦ‪) ...‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﻃﺒﺮي(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻊ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ﻣﺺ( رﻫﺎ ﮐﺮدن زوﺟﻪ ﺑﺮ ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از وي ﺳﺘﺎﻧﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬رﻫﺎ‬ ‫ﮐﺮدن زﻧﯽ را ﺑﮑﺎﺑﯿﻦ و ﺟﺰ آن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻊ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع اِﻣﺺ( رﻫﺎﯾﯽ زن ﺑﺮ ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺷﻮﻫﺮ ﺑﺴـﺘﺎﻧﺪ از وي ﯾﺎ از ﻏﯿﺮ وي‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﻃﻼق ﺧﻠﻌﯽ؛ ﯾﮑﯽ از اﻗﺴﺎم ﻃﻼﻗﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ‬ ‫اﺛﺮ ﺧﻠﻊ ﺣﺎﺻـﻞ ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻗﻄﻊ ﻋﻼـﻗﻪء زوﺟﯿﺖ از ﻃﺮف زوج در اﺛﺮ ﺑـﺬل زوﺟﻪ ﻣﺎﻟﯽ را ﺑﻪ او‪ .‬در ﺧﻠﻊ ﺑﺎﯾـﺪ زوﺟﻪ ﮐﺮاﻫﺘﯽ ﻧﺴـﺒﺖ‬ ‫ﺑﺰوج داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و در آن ﺑﻠﻮغ و رﺷﺪ و ﻋﻘﻞ ﺧﺎﻟﻊ و ﺣﻀﻮر دو ﺷﺎﻫﺪ ﻋﺎدل واﺟﺐ اﺳﺖ‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ ﻃﻼﻗﯽ زوﺟﻪ ﺣﻖ رﺟﻮع از ﺑﺬل‬ ‫را در اﯾـﺎم ﻋـﺪه دارد و اﮔﺮ از اﯾﻦ ﺣﻖ ﺧﻮد اﺳـﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد ﺑﺮاي زوج ﺣﻖ رﺟﻮع از ﻃﻼـق اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ - .‬ﺧﻠﻊ و ﻣﺒﺎرا؛ ﻧﺎم دو ﻗﺴـﻢ‬ ‫ﻃﻼق اﺳﺖ رﺟﻮع ﺑﻪ »ﺧﻠﻊ« و »ﻣﺒﺎرا« در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ :‬ﮔﺮ دم ﺧﻠﻊ و ﻣﺒﺎرا ﻣﯿﺮود ﺑﺪ ﻣﺒﯿﻦ ذﮐﺮ ﺑﺨﺎرا ﻣﯿﺮود‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻌﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﮐﻔﺘﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻌﺎء ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ع ص( ِج ﺧﻠﯿﻊ اﺳﺖ و ﺧﻠﯿﻊ ﻓﺮزﻧـﺪ ﺑﯿﺮون ﮐﺮده ﭘـﺪر و ﻣﺎدر ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از‬ ‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻌﺎء ‪.‬‬



‫]ُخ َل[ )ِاخ( ﻧﺎم ﺑﻄﻨﯽ اﺳﺖ از ﺑﻨﯽ ﻋﺎﻣﺮﺑﻦ ﺻﻌﺼﻌﮥ ﮐﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺴﯽ ﻧﮑﺮدﻧﺪي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻊ اﺳﻠﺤﻪ‪.‬‬



‫]َخ ِع َا َل َح ‪ِ /‬ح[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﯾﺮاق ﭼﯿﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬اﺳﻠﺤﻪ ﮐﺲ را از ﭼﻨﮓ او ﺧﺎرج ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻊ اﺳﻠﺤﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﯾﺮاق ﭼﯿﻦ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬اﺳـﻠﺤﻪ ﮐﺴـﯽ را از دﺳﺖ ﮐﺴﯽ ﺧﺎرج ﮐﺮدن ||‪ .‬ﺑﺎ‬ ‫]َخ ِع َا َل َح ‪ِ /‬ح َ‬ ‫ﻗﺮار و ﻣﯿﺜﺎﻗﯽ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻣﺘﺨﺎﺻﻤﯿﻦ ﺳﻼح ﺧﻮد را ﺑﮑﻨﺎري ﮔﺬاردن‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻊ ﺑﺪن‪.‬‬



‫]َخ ِع َب َد[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﺎن ﺧﻮد ﺑﺠﺴﻢ دﯾﮕﺮي اﻧـﺪاﺧﺘﻦ و ﺟـﺪا ﮐﺮدن ﺑـﺪن از روح و اﯾﻦ ﻋﻤﻞ از ﺟﻮﮐﯿﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮﯾﺎﺿﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و در اﺻﻄﻼح ﺣﮑﻤﺎ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ را ﺳﯿﻤﯿﺎ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت( )آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻌﺖ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َع[ )ع ِا( ﺟـﺎﻣﻪ و ﺟﺰ آن ﮐﻪ ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﺮ ﮐﺴـﯽ را ﭘﻮﺷﺎﻧـﺪ‪ .‬و ﺗﻦ ﭘـﻮش ﮐﻪ ﭘﺎدﺷـﺎه و ﯾـﺎ اﻣﯿﺮي ﻣﺮ ﻧﻮﮐﺮ ﺧﻮد را ﭘﻮﺷﺎﻧـﺪ‪ .‬ﭘـﺎﯾﺰه‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﺑﮑﺴـﺮ اول ﺟﺎﻣﻪ اي از ﺗﻦ ﮐﻨـﺪه ﺑﮑﺴـﯽ دادن و در ﻋﺮف ﺟﺎﻣﻪ اي ﮐﻪ ﻣﻠﻮك و اﻣﺮاء ﺑﮑﺴـﯽ دﻫﻨﺪ و ﮐﻢ از ﺳﻪ ﭘﺎرﭼﻪ‬ ‫ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬دﺳـﺘﺎر و ﺟﺎﻣﻪ و ﮐﻤﺮﺑﻨـﺪ‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻼع‪ .‬و ﻓﺎﺧﺮ از ﺻـﻔﺎت اوﺳﺖ‪) .‬از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬در ﻋﺮﺑﯽ ﺧﻠﻌـﮥ ﺑﮑﺴـﺮ اول و در ﺗﺪاول ﻓﺎرﺳـﯽ‬ ‫زﺑﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻔﺘﺢ اول ﺗﻠﻔﻆ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺸـﺮﯾﻒ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻓﺮﺳـﺘﺎده را ﺧﻠﻌﺖ آراﺳﺘﻨﺪ ﭘﺲ اﺳﺐ ﮔﺮاﻧﻤﺎﯾﮕﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪.‬‬ ‫دﻟﯿﺮاﻧـﺖ را ﺧﻠﻌـﺖ و ﺑـﺎره ﺳـﺎز ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﮔﺮدﻧﻔﺮاز‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﺧﻠﻌﺘﺶ داد ﮐﺎﻧـﺪر ﺟﻬـﺎن ﮐﺲ از ﻣﻬـﺘﺮان آن ﻧﺪﯾـﺪ از‬ ‫ﻣﻬﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺮ اﯾﺸﺎن ﯾﮑﯽ ﺧﻠﻌﺖ اﻓﮑﻨﺪ ﺷﺎه ﮐﺰآن ﻣﺎﻧﺪ اﻧﺪر ﺷﮕﻔﺘﯽ ﺳﭙﺎه‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬اﻣﺎ رﺳﻮل ﭼﻮن ﺑﻨﺸﺎﺑﻮر آﻣﺪ ﺑﺎ دو ﺧﺎدم و دو‬ ‫ﺧﻠﻌﺖ و ﮐﺮاﻣﺎت و ﻟﻮا و ﻋﻬﺪ‪ ...‬ﻫﺰار درم در ﮐﺎر اﯾﺸﺎن ﺑﺸﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬روز ﺷـﻨﺒﻪ ﺑﯿﺴﺘﻢ ﻣﺎه ﻣﺤﺮم‪ ،‬رﺳﻮل را ﺑﯿﺎوردﻧﺪ و ﺧﻠﻌﺘﯽ‬ ‫دادﻧـﺪ ﺳـﺨﺖ ﻓﺎﺧﺮ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻮﻧﺼـﺮ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﯾﺴـﺪ و ﺗﺬﮐﺮه و ﭘﯿﻐﺎﻣﻬﺎ‪ ...‬و ﺧﻠﻌﺖ و وﺻـﻠﺖ رﺳﻮل را ﺑﺪﻫﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﻣﯿﺮ ﻣﺴـﻌﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﻮاﺟﻪ را‪ ...‬ﻣﺒﺎرﮐﺒـﺎد ﺧﻠﻌﺖ وزارت‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﯿـﺎرد ﺳﻮي ﺑﻮﺳـﺘﺎن ﺧﻠﻌﺘﯽ ﮐﻪ ﻟﺆﻟﺆش ﭘﻮد اﺳﺖ و‬ ‫ﭘﯿﺮوزه ﺗﺎر‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ ﺑﺪان ﮐﺖ از ﺳﻠﻄﺎن ﺧﻠﻌﺘﯽ ﻓﺎﺧﺮ آﻣﺪ و ﻣﻨﺸﻮر‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﮐﺮا ﻋﻘﻞ از ﻓﻀﺎﺋﻞ ﺧﻠﻌﺖ دﯾﻨﯽ ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‬ ‫ﻧﺘﺎﻧـﺪ ﮐﺮد از آن ﺧﻠﻌﺖ ﻫﮕﺮز اﯾﻦ دﯾﻮ ﻋﺮﯾـﺎﻧﺶ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑﺴـﯿﺎر داد ﺧﻠﻌﺘﻢ اول وز آن ﺳـﭙﺲ ﺑﮕﺮﻓﺖ ﺧﯿﺮه ﺑﺎز ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺧﻠﻌﺘﺶ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬از ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎرﻫﺎي ﺑﯽ ﺗﺮﺗﯿﺐ دل ﻣﻦ ﺧﻮن ﺷﺪ و ﺟﮕﺮ ﺑﺸﮑﺎﻓﺖ ﺳﺨﻦ ﺧﻮب و ﻧﻐﺰ ﻃﻮﻃﯽ ﮔﻔﺖ ﺧﻠﻌﺖ ﻃﻮق ﻣﺸﮏ ﻓﺎﺧﺘﻪ‬ ‫ﯾـﺎﻓﺖ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬زاﻫـﺪي را ﭘﺎدﺷـﺎه روزﮔـﺎر‪ ...‬ﺧﻠﻌﺘﯽ ﮔﺮاﻧﻤـﺎﯾﻪ داد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺐ ﺑﺨﺖ ﮐﺮد ﺳﻮارم ﺑﺘـﺎزﮔﯽ ﺗـﺎ ﺧﻠﻌﺘﻢ‬ ‫ﻣﻤﺰج و اﺳﺐ ﺳﻮار ﮐﺮد‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬آن زﻣـﺎن ﮐﺰ ﺑﻬﺮ دوﻧـﺎن ﻋﺸﻖ او ﺧﻠﻌﺖ ﺑﺮﯾـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺳﻮي ﻣﻦ ﺧﻠﻌﺘﯽ ﺑﺴﺎز ﻓﺮﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻟﯿﮏ‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﭙﻮﺳﯿﺪن آن در ﺗﻨﻢ ﺧﻠﻌﺖ ﺑﯿﺸﯽ ﭘﻮﺷﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻃﺎﯾﻔﻪ اي از ﻟﺸﮑﺮ ﻋﻀﺪاﻟﺪوﻟﻪ ﺑﺨﺪﻣﺖ او رﻓﺘﻨﺪ و او اﯾﺸﺎن را ﻧﻮازش ﮐﺮد‬ ‫و ﺧﻠﻌﺖ داد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﺳـﻠﻄﺎن او را ﺑـﺎ ﺗﺸـﺮﯾﻒ ﻻـﯾﻖ و ﺧﻠﻌﺖ ﮔﺮاﻧﻤﺎﯾﻪ ﮔﺴـﯿﻞ ﮐﺮد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﺧﻠﻌﺖ‬ ‫ﻃﺎوس آﯾـﺪ ز آﺳـﻤﺎن ﮐﯽ رﺳﺪ از رﻧﮓ دﻋﻮﯾﻬﺎ ﺑﺮ آن‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﻣﻠﮑﺰاده را ﺑﺮ ﺣﺎل ﺗﺒﺎه او رﺣﻤﺖ آﻣﺪ‪ ،‬ﺧﻠﻌﺖ و ﻧﻌﻤﺖ داد‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن‬ ‫ﺳﻌـﺪي(‪ .‬ﯾـﮏ ﺧﻠﻘﺖ زﯾﺒـﺎ ﺑﻪ از ﻫﺰار ﺧﻠﻌﺖ دﯾﺒـﺎ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬داﻣﻦ ﺑـﺪار! دروﯾﺶ ﮔﻔﺖ‪ :‬داﻣﻦ از ﮐﺠﺎ آرم ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻪ‬ ‫ﻧﺪارم‪ .‬ﻣﻠﮏ را ﺑﺮ ﺣﺎل ﺻﻌﺐ او رﺣﻤﺖ آﻣﺪ و ﺧﻠﻌﺘﯽ ﺑﺮ آن ﻣﺰﯾﺪ ﮐﺮد‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ .‬ﺑﻄﻬﺎرت ﮔﺬران ﻣﻨﺰل ﭘﯿﺮي و ﻣﮑﻦ ﺧﻠﻌﺖ‬ ‫ﺷﯿﺐ ﭼﻮ ﺗﺸـﺮﯾﻒ ﺷـﺒﺎب آﻟﻮده‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ - .‬ﺧﻠﻌﺖ آراﺳـﺘﻦ؛ ﺟﺎﻣﻪء ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎ ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدن ‪ :‬ﺳﺰاوار او ﺧﻠﻌﺖ آراﺳﺘﻨﺪ ز ﮔﻨﺞ‬ ‫آﻧﭽﻪ ﭘﺮﻣﺎﯾﻪ ﺗﺮ ﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﺧﻠﻌﺖ آراﺳﺖ ﺷﺎه زﻣﯿﻦ ﮐﻪ ﮐﺮدﻧﺪ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﺮ او آﻓﺮﯾﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ - .‬ﺧﻠﻌﺖ آوردن؛ ﻟﺒﺎس و‬ ‫ﺟـﺎﻣﻪ ﻓـﺎﺧﺮ و ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎ از ﻣﻘﺎﻣﯽ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎم دﯾﮕﺮ ﭘﯿﺸـﮑﺶ آوردن ‪ :‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﯾﺎد دارد ﺑﻨﯿﺸﺎﺑﻮر رﺳﻮل ﺧﻠﯿﻔﻪ آﻣـﺪ و ﻟﻮا و ﺧﻠﻌﺖ آورد‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﺧﻠﻌﺖ اﺳـﻔﻬﺴﺎﻻري؛ ﻟﺒـﺎس ﮔﺮاﻧﺒﻬـﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﻃﺮف ﺷﺎه ﺑﺠﻬﺖ ﺳـﭙﻬﺴﺎﻻري ﻋﻄﺎ ﻣﯿﺸﻮد ‪:‬ﺑﻮاﻟﻤﻈﻔﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺒﺎرﮐﺒﺎد‬ ‫ﺧﻠﻌﺖ اﺳـﻔﻬﺴﺎﻻري‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﺧﻠﻌﺖ اﺳـﻼم؛ ﮐﻨﺎﯾﻪ از دﯾﻦ اﺳـﻼم اﺳﺖ ‪ :‬از رﺑﻘﻪء دﯾﻦ و ﺧﻠﻌﺖ اﺳـﻼم ﺑﯿﺮون آﻣﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء‬ ‫ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ - .‬ﺧﻠﻌﺖ اﻓﻼـك؛ ﺟـﺎﻣﻪ اﻓﻼك‪ ،‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺗﺸـﺮﯾﻒ و زﯾﺒﺎﺋﯿﻬﺎي ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎﻻﺳﺖ‪ :‬ﺧﻠﻌﺖ اﻓﻼك ﻧﻤﯽ زﯾﺒـﺪت ﺧﺎﮐﯽ و ﺟﺰ‬ ‫ﺧﺎك ﻧﻤﯽ زﯾﺒﺪت‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺧﻠﻌﺖ اﻓﮑﻨﺪن؛ ﺧﻠﻌﺖ ﺑﺮ دوش ﮐﺴـﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪ .‬ﺧﻠﻌﺖ دادن ‪ :‬ﺑﺮ آن ﻣﻮﺑﺪان ﺧﻠﻌﺖ اﻓﮑﻨﺪ ﻧﯿﺰ درم داد و‬ ‫دﯾﻨـﺎر و ﺑﺴـﯿﺎر ﭼﯿﺰ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﺮ آن ﻧـﺎﻣﻮر ﺧﻠﻌﺖ اﻓﮑﻨـﺪ ﻧﯿﺰ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﻠﻌﺖ اﻧﺼﺎف؛ ﺟﺎﻣﻪء اﻧﺼﺎف‪ .‬اﻧﺼﺎف ‪ :‬ﺧﻠﻌﺖ اﻧﺼﺎف ﻣﯽ‬ ‫دوزد ﻣﮕﺮ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ - .‬ﺧﻠﻌﺖ اﯾﺰدي؛ ﻟﺒﺎس ﺧﺪاﺋﯽ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻣﻮﻫﺒﺖ اﻟﻬﯽ ‪ :‬ﺧﺮد ﺧﻮد ﯾﮑﯽ ﺧﻠﻌﺖ اﯾﺰدﯾﺴﺖ از اﻧﺪﯾﺸﻪ دور اﺳﺖ و دور‬ ‫از ﺑـﺪي اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﻠﻌﺖ ﭘﻮﺷﺎﻧﯿـﺪن؛ ﺗﺸـﺮﯾﻒ ﺑﺮ ﺗﻦ ﮐﺴـﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﻠﻌﺖ ﮐﺴـﯽ را ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪن ‪ :‬ﺷـﺸﻢ ﺟﻤﺎدي اﻻوﻟﯽ ﺧﻠﻌﺖ‬ ‫ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧﻠﻌﺘﯽ ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﻤﺮ ﻫﺰارﮔﺎﻧﯽ ﺑﻮد در آن ﺧﻠﻌﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﻣﯿﺮ ﻓﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﭘﺴـﺮ وزﯾﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺠﺒﺎر‬ ‫ﻣﺮا ﺧﻠﻌﺖ ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﺧﻠﻌﺖ ﺣﺎﺟﺒﯽ؛ ﺟﺎﻣﻪ اي ﮐﻪ از ﻃﺮف ﺷﺎه ﺑﺠﻬﺖ ﺣﺎﺟﺐ درﺑﺎر ﺷﺪن ﻣﯽ ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪﻧﺪ ‪ :‬اﻣﯿﺮ ﻓﺮﻣﻮد‬ ‫وي را ﺑﺠﺎﻣﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮدﻧـﺪ و ﺧﻠﻌﺖ ﺣﺎﺟﺒﯽ ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﺧﻠﻌﺖ ﺧﺎص؛ ﺧﻠﻌﺖ ﻣﺨﺼﻮص ‪ :‬از ﺑﺮ ﺧﻮد ﺧﻠﻌﺖ ﺧﺎﺻـﻢ‬ ‫ﻓﺮﺳﺖ‪.‬ﻋﻄﺎر‪ - .‬ﺧﻠﻌﺖ دادن؛ ﺧﻠﻌﺖ ﺑﺨﺸﯿﺪن ‪ :‬ﮐﺎرﻫﺎ ﺑﺮ آن ﺟﺎﻧﺐ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ...‬ﻓﺮزﻧﺪ را ﺧﻠﻌﺖ داد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﺧﻠﻌﺖ راﺳﺖ‬ ‫ﮐﺮدن؛ ﺧﻠﻌﺖ آﻣﺎده ﮐﺮدن ‪:‬ﺧﻠﻌﺘﻬﺎ راﺳﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و درﭘﻮﺷﯿﺪﻧﺪ و ﭘﯿﺶ آﻣﺪﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻣﯿﺮ را ﺑﮕﻮي ﮐﻪ ﺑﺒﺎﯾﺪ ﻓﺮﻣﻮد ﺗﺎ‬ ‫ﺧﻠﻌﺖ وي راﺳﺖ ﮐﻨﻨﺪ زﯾﺎده از آﻧﮑﻪ آرﯾﺎق را‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﺧﻠﻌﺖ ﺳـﭙﺎﻫﺴﺎﻻري؛ ﺧﻠﻌﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺠﻬﺖ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻر ﺷﺪن ﻣﯽ ﺑﺨﺸﻨﺪ‬ ‫‪ :‬ﺧﻠﻌﺖ ﺳـﭙﺎﻫﺴﺎﻻري ﺑﺮ او ﭘﻮﺷـﯿﺪﻧﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﺧﻠﻌﺖ ﺷـﺎه؛ ﺧﻠﻌﺘﯽ ﮐﻪ از ﻃﺮف ﺷﺎه داده ﺷـﺪه اﺳﺖ ‪ :‬ﻫﻤﻪ ﺧﻠﻌﺖ ﺷﺎه ﭘﯿﺶ‬ ‫آورﯾـﺪ ﺑﺮ او آﻓﺮﯾﻦ ﮐﺮد ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ دﯾـﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﻠﻌﺖ ﺷـﻬﺮﯾﺎر؛ ﺧﻠﻌﺖ ﺷﺎه‪ .‬ﺧﻠﻌﺘﯽ ﮐﻪ ﺷﺎه ﺑﺨﺸـﯿﺪه اﺳﺖ ‪ :‬ﮐﺴـﯽ ﮔﺮدﻧﺶ را‬ ‫ﻓﺮﺳـﺘﺎده وار ﺑﯿـﺎراﺳﺘﯽ ﺧﻠﻌﺖ ﺷـﻬﺮﯾﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﻠﻌﺖ ﻋﺎرﺿـﯽ؛ ﺧﻠﻌﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﻘـﺎم ﻋﺎرﺿـﯽ ﺑﮑﺴـﯽ ﺑﺨﺸـﻨﺪ ‪ :‬روز دﯾﮕﺮ ﺷـﻨﺒﻪ‬ ‫ﺑﻮاﻟﻔﺘﺢ را ﺑﺠﺎﻣﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺧﻠﻌﺖ ﻋﺎرﺿﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﺧﻠﻌﺖ ﻓﺮﻣﻮدن؛ دﺳﺘﻮر ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺧﻠﻌﺖ دادن‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺧﻠﻌﺖ‬ ‫ﺑﺨﺸـﯿﺪن ‪ :‬اﮔﺮ راي ﻋﺎﻟﯽ ﺑﯿﻨﺪ او را ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺧﻠﻌﺖ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﺪﯾﻦ ﺷـﻐﻞ ﻗﯿﺎم ﮐﻨﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﮔﺮوﻫﯽ را ﺷـﻐﻠﻬﺎ دادﻧﺪ و ﺧﻠﻌﺘﻬﺎ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮدﻧـﺪ و ﮔﺮوﻫﯽ را ﺑﺮﮐﻨﺪﻧـﺪ و ﻗﻔﺎ ﺑﺪرﯾﺪﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﺧﻠﻌﺖ ﮐﺮدﮔﺎر؛ ﺟﺎﻣﻪ اي ﮐﻪ از ﻃﺮف ﺧﺪا ﺑﺨﺸـﯿﺪه ﺷﻮد‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از‬ ‫ﻣﻮﻫﺒﺖ اﻟﻬﯽ ‪ :‬ازﯾﻦ ﻫﺮ ﺳﻪ ﮔﻮﻫﺮ ﺑﻮد ﻣـﺎﯾﻪ دار ﮐﻪ زﯾﺒـﺎ ﺑﻮد ﺧﻠﻌﺖ ﮐﺮدﮔـﺎر‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﻠﻌﺖ ﻣﺼـﺮﯾﺎن؛ ﺧﻠﻌﺖ ﻓﺎﻃﻤﯿﺎن‪ .‬ﺧﻠﻌﺘﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻓﺎﻃﻤﯿـﺎن ﺑﻤﺮدﻣـﺎن ﻣﯽ دادﻧـﺪ ‪ :‬ﺑﻮﺳـﻬﻞ ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺣﺠـﺖ ﺑﺰرﮔـﺘﺮ از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮد ﻗﺮﻣﻄﯽ اﺳﺖ و ﺧﻠﻌﺖ ﻣﺼـﺮﯾﺎن ﭘﻮﺷـﯿﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺣﺴـﻨﮏ ﻗﺮﻣﻄﯽ را ﺑﺮ دار ﺑﺎﯾـﺪ ﮐﺮد و ﺑﺴـﻨﮓ ﺑﺒﺎﯾﺪ ﮐﺸﺖ ﺗﺎ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺑﺮﻏﻢ ﺧﻠﻔﺎ ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺧﻠﻌﺖ ﻣﺼـﺮي ﻧﭙﻮﺷﺪ و ﺣﺎﺟﯿﺎن را در آن‬ ‫دﯾـﺎر ﻧـﺒﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﺧﻠﻌﺖ ﻣﻬـﺘﺮي؛ ﺧﻠﻌﺖ ﺑﺰرﮔﯽ‪ .‬ﺧﻠﻌﺖ ﺳـﺮوري ‪ :‬ﺑـﺪان ﺳـﻮر ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺸـﺘﺎﻓﺘﻨﺪ ﻫﻤﻪ ﺧﻠﻌﺖ ﻣﻬـﺘﺮي‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ - .‬ﺧﻠﻌﺖ ﻧـﻮروزي؛ ﮐﻨـﺎﯾﻪ از ﺳـﺒﺰي و ﺧﺮﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﯿﺎﻫـﺎن در ﺑﻬـﺎر و ﻧـﻮروز ﺑـﺪﺳﺖ آرﻧـﺪ ‪:‬درﺧﺘـﺎن را ﺑﺨﻠﻌﺖ‬ ‫ﻧﻮروزي ﻗﺒـﺎي ﺳﺒﺰورق در ﺑﺮ ﮐﺮده‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ - .‬ﺧﻠﻌﺖ وزارت؛ ﺧﻠﻌﺖ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ وزارت ﺑﺮ ﮐﺲ ﭘﻮﺷﺎﻧﻨـﺪ ‪ :‬ﺑﺮ روزﮔﺎر اﻣﯿﺮ‬ ‫ﻣﺤﻤـﺪ ﮐـﻪ ﺑﺮ ﺗﺨـﺖ ﻣﻠـﮏ ﺑﻨﺸـﺴﺖ وزارت ﯾـﺎﻓﺘﻪ و ﺧﻠﻌﺖ وزارت ﭘﻮﺷـﯿﺪه‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﻣﯿﺮ روي ﺑﺨـﻮاﺟﻪ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﻠﻌﺖ‬ ‫وزارت ﺑﺒﺎﯾﺪ ﭘﻮﺷـﯿﺪ ﮐﻪ ﺷﻐﻞ در ﭘﯿﺶ ﺑﺴﯿﺎر دارﯾﻢ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ - .‬ﺧﻠﻌﺖ ﯾﺎﻓﺘﻦ؛ ﺧﻠﻌﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻋﺰت و اﺣﺘﺮام ﯾﺎﻓﺘﻦ اﺳﺖ‬ ‫‪ :‬ﺣﺴـﻨﮏ ﺑﺮﻓﺖ و ﮐﻮﮐﺒﻪء ﺑﺰرگ ﺑﺎ وي از ﻗﻀﺎت‪ ...‬ﻧﻮاﺧﺖ و ﺧﻠﻌﺖ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ - .‬ﺗﺸـﺮﯾﻒ ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن‪ .‬ﻟﻄﻒ و‬ ‫ﻓﯿﺾ ﯾﺎﻓﺘﻦ ‪ :‬ﺑﺒﯿﻨﯽ ﺑﺪﯾﻦ داد و ﻧﯿﮑﯽ ﮔﻤﺎن ﮐﻪ او ﺧﻠﻌﺘﯽ ﯾﺎﺑﺪ از آﺳـﻤﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ ||‪ .‬ﻣﻮﻫﺒﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺗﻬﻤﺘﻦ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﺎﯾﻦ زور و ﻓﺮ ﯾﮑﯽ ﺧﻠﻌﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ از دادﮔﺮ ﺷـﻤﺎ ﺳﺮ ﺑﺴﺮ ﺑﻬﺮه دارﯾﺪ ازﯾﻦ ﻧﻪ ﺟﺎي ﮔﻠﻪ اﺳﺖ از ﺟﻬﺎن آﻓﺮﯾﻦ‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ ||‪ .‬ﻣﻄﻠﻖ‬ ‫ﺟﺎﻣﻪ ‪ :‬ﮐﻔﻦ ﻣﺮگ را ﺑﺴﻮد ﺗﻨﺶ ﺧﻠﻌﺖ ﻋﻤﺮ ﻧﺎﺑﺴﻮده ﻫﻨﻮز‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺣﻨﻮط و ﮐﻔﻨﺶ ﺑﺮﮐﺸـﯿﺪ ﻏﺎﻟﯿﻪ و ﺧﻠﻌﺖ ﻣﺎدر ﮐﺸﯿﺪ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫||ﮐﻔﻦ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ ||(‪ .‬ﺧﻄﯽ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺧﻮش ﻧﻮﯾﺴـﺎن ﺑﻬﻨﮕـﺎم اﺻـﻼح دادن ﺑﺸـﺎﮔﺮدان ﺑﺮ ﮔﺮد ﺣﺮﻓﯽ ﮐﻪ ﺧﻮب‬ ‫ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﯽ ﮐﺸـﻨﺪ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‪ - .‬ﺧﻠﻌﺖ دادن ﺣﺮوف؛ ﺧﻂ ﮐﺸﯿﺪن ﺑﺮ ﮔﺮد ﺣﺮوﻓﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﮔﺮد ﺧﻮب ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺮﺑﯽ‬ ‫و ﺧﻮش ﻧﻮﯾﺲ ‪ :‬ﮔﺮدﻧﺶ ز ﻧﺰاﮐﺖ زﯾـﺎده ﺧﻠﻌﺖ ﺑﺨـﻂ ﻏﺒﺎر داده‪.‬ﺗﺎﺛﯿﺮ )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺑﮕﺎه ﻣﺸﻖ ز ﺣﺴﻦ رﻗﻢ دﻫـﺪ ﻗﻠﻤﺖ ﺑﺸﺎﻫـﺪ ﺧﻂ‬ ‫ﯾﺎﻗﻮت ﺧﻠﻌﺖ ﺗﻌﻠﯿﻢ‪ .‬ﻇﻬﻮري )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻌﺖ ﭘﻮﺷﺎن‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َع[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(رﺳﻢ ﺧﻠﻌﺖ ﭘﻮﺷـﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ ﺑﯿﺮون از ﺷـﻬﺮ ﮐﻪ ﺣﮑﺎم ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ آﯾﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﻠﻌﺘﯽ‬ ‫ﮐﻪ از ﻃﺮف اﻣﯿﺮ ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﭙﻮﺷﻨﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻣﺠﻠﺲ ﺳﻮر و ﺳﺮوري ﮐﻪ ﺑﺮاي ﭘﻮﺷﯿﺪن ﺧﻠﻌﺖ ﺗﺸﮑﯿﻞ‬ ‫ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ .‬اﺣﺘﻔﺎل ﭘﻮﺷﯿﺪن ﺧﻠﻌﺖ را‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻌﺖ ﭘﻮﺷﺎن‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َع[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻨﺎر راه ﻗﺰوﯾﻦ و رﺷﺖ ﻣﯿﺎن ﺳﯿﺎواش و ﺑﯿﺠﺎرﯾﺲ در ﺳﯿﺼﺪوﺳﯽ ﭘﻨﺞ و ﻫﺰارﮔﺰي ﻃﻬﺮان‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻌﺖ ﭘﻮﺷﯿﺪن‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َع َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﻮﺷـﯿﺪن ﺧﻠﻌﺖ‪ .‬در ﺑﺮ ﮐﺮدن ﺧﻠﻌﺖ‪ ،‬ﺧﻠﻌﺘﯽ ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺑﺰرﮔﯽ ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﺷـﺪه در ﺑﺮ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻌﺖ ﺧﺎص‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َع ِت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻠﻌﺖ ﮔﺰﯾـﺪه‪ .‬ﺧﻠﻌﺘﯽ ﮐﻪ ﺟﺰ ﺧﻠﻌﺖ ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﺑﮑﺴـﯽ داده ﻣﯿﺸﻮد ‪:‬‬ ‫ﺷﺮﺑﺖ ﺧﺎص ﺧﻮرد و ﺧﻠﻌﺖ ﺧﺎص‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻌﺖ ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َع َن ‪ِ /‬ن[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ در آن ﺧﻼع ﻣﻬﯿﺎ و ﻣﻮﺟﻮد دارﻧـﺪ‪) .‬آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن و ﺑﺰرﮔﺎن دارﻧـﺪ و آن‬ ‫ﺧﻼع ﻣﺘﻌﺪد ﺑﺮاي ﺑﺨﺸﺶ ﻗﺮار داده اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻌﺖ دادن‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َع َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﻠﻌﺖ ﺑﺨﺸـﯿﺪن‪ .‬ﺑﮑﺴـﯽ ﺧﻠﻌﺖ ﺑﺮاي اﻧﻌﺎم دادن‪ .‬ﺑﺨﺸـﯿﺪن ﺧﻠﻌﺖ‪ .‬اﻋﻄﺎء ﺧﻠﻌﺖ ‪ :‬ﺑﺴﯿﺎر داد ﺧﻠﻌﺘﻢ اول وز‬ ‫آن ﺳـﭙﺲ ﺑﮕﺮﻓﺖ ﺧﯿﺮه ﺑﺎز ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺧﻠﻌﺘﺶ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺷـﺒﺎﻧﮕﺎه ﺑﻤﻨﺰل او ﻧﻘﻞ ﮐﺮده‪ ،‬ﺑﺎﻣـﺪادش ﺧﻠﻌﺖ داده‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪- .‬‬ ‫ﺧﻠﻌﺖ دادن اﺳـﺘﺎد؛ ﺧﻠﻌﺖ ﺑﺨﺸﯿﺪن اﺳﺘﺎد ﺑﻪ ﺷﺎﮔﺮد ﺑﺠﻬﺖ ﺗﺸﻮﯾﻖ او ‪ :‬ﻧﯿﺴﺖ اﺑﺮو اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮ ﺑﺎﻻي ﭼﺸﻤﺖ ﮐﺮده ﺟﺎي ﻋﯿﻦ ﺧﻮﺑﯽ دﯾﺪه‬ ‫ﺳﺖ اﺳـﺘﺎد ﺧﻠﻌﺖ داده ﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻟﺺ )از آﻧﻨـﺪراج ||(‪ - .‬ﺧﻠﻌﺖ ﺑﺨﺸـﯿﺪن اوﻟﯿﺎء ﻃﻔﻠﯽ ﺑﻪ اﺳـﺘﺎد او ﻗـﺪرداﻧﯽ را‪ ،‬ﭼﻮن ﻃﻔﻞ در ﻧﺰد آن‬ ‫اﺳﺘﺎد ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻌﺘﯽ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َع[ )ص ﻧﺴﺒﯽ‪ِ ،‬ا( آﻧﭽﻪ ﺑﺨﻠﻌﺖ دﻫﻨـﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬اﺳﺐ ﺧﻠﻌﺘﯽ؛ اﺳﺒﯽ ﮐﻪ ﻫﺒﻪ ﮐﺮده ﺷـﺪه‪ُ :‬ﺣَﻤﻼن؛ اﺳﺐ ﭘﯿﺶ‬ ‫ﮐﺸﯽ)‪ .(|| 1‬آﻧﭽﻪ ﻋﺮوس ﺑﺮاي ﺧﻮﯾﺸـﺎن ﺷﻮي از اﻟﺒﺴﻪ ﺑﺨﺎﻧﻪء ﺷﻮﻫﺮ آرد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - (1) .‬ﻣﺮﺣﻮم دﻫﺨﺪا آورده اﻧﺪ‪:‬‬ ‫اﯾﻦ اﺳﺐ را ﺑـﺪان ﺟﻬﺖ ﺧﻠﻌﺘﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﭙﺎدﺷـﺎﻫﯽ ﯾـﺎ وزﯾﺮي ﯾـﺎ اﻣﯿﺮي اﺳﺒﯽ ﭘﯿﺸـﮑﺶ دﻫﻨـﺪ آن ﺑﺰرگ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﻦ اﺳـﺐ‬ ‫ﺧﻠﻌﺖ ﻣﯽ دﻫﺪ؛ ﻟﺬا اﯾﻦ اﺳﺐ را اﺳﺐ ﺧﻠﻌﺘﯽ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻌﺖ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫]ِخ ‪َ /‬خ َع َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻠﻌﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬ﺧﻠﻌﺖ ﺑﺪﺳﺖ آوردن‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻊ روح‪.‬‬



‫]َخ ِع[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﺎن ﺧﻮد ﺑﺠﺴﻢ دﯾﮕﺮي اﻧـﺪاﺧﺘﻦ اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯽ اﺳﺖ ﺟﻮﮐﯿﺎن را و ﺧﻠﻊ ﺑﺪن ﻣﺮادف آﻧﺴﺖ‪) .‬آﻧﻨﺪراج(‬ ‫)ﻏﯿﺎث اﻟﻠﻐﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻊ ﺳﻼح‪.‬‬



‫س[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺎدهء ﺑﻌﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]َخ ِع ِ‬ ‫ﺧﻠﻊ ﺳﻼح ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﯾﺮاق ﭼﯿﻦ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬ﺳﻼح ﮐﺴﯽ را از او ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬او را ﺑﯽ ﺳﻼح ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫س َ‬ ‫]َخ ِع ِ‬ ‫ﺧﻠﻊ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺮ ﮐﻨﺎر ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﻌﺰول ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬و آن ﭘﺎدﺷﺎه را ﻧﯿﺰ ﮐﺲ ﻧﺸﺎﻧـﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻠﻊ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫)ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ اﻟﺒﻠﺨﯽ ||(‪ .‬ﺑﺮﮐﻨﺪن‪ .‬ﻗﻠﻊ ﮐﺮدن ||‪ .‬ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﺪن ||‪ .‬ﺑﺎزﮐﺮدن ﺟﺎﻣﻪ را از ﺗﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻌﻠﻊ‪.‬‬



‫]َخ َل َل[ )ع ِا( ﮐﻔﺘﺎر ﻣﺎده‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻞ ﻋﻨﺼﻞ‪.‬‬



‫ص[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﭙﺎرﺳـﯽ ﺳـﺮﮐﻪء ﻋﻨﺼـﻞ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﭼﻮن دو درم از او ﺑﺮ ﻧﻬـﺎر ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺮم و ﺿـﯿﻖ‬ ‫ص‪َ /‬‬ ‫]ـَﺧ ْﻞ ِل ُع ُ‬ ‫اﻟﻨﻔﺲ و ﻋﺮق اﻟﻨﺴﺎء را ﻧﻔﻊ دﻫﺪ و آواز را ﺻﺎف ﮔﺮداﻧﺪ و درد ﻣﻌﺪه را دﻓﻊ ﮐﻨﺪ و ﻣﺼﺮوع را ﺳﻮدﻣﻨﺪ آﯾﺪ و ﭼﻮن در ﮔﻮش ﭼﮑﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﮔﺮاﻧﯽ ﮔﻮش را ﺑﺒﺮد و ﺳـﺮﮐﻪء ﻋﻨﺼﻞ ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺎزد ﮐﻪ ﺻﺪ ﻣﺜﻘﺎل ﭘﯿﺎز ﻋﻨﺼﻞ ﻣﺸﻮي را در ﻫﺸـﺘﺼﺪ ﻣﺜﻘﺎل ﺳـﺮﮐﻪء اﻧﮕﻮري ﮔﺬاﺷﺘﻪ دو‬ ‫ﻫﻔﺘﻪ در آﻓﺘﺎب ﮔﺮم ﻧﻬﻨﺪ‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻌﮥ‪.‬‬



‫]ُخ ‪ِ /‬خ َع[ )ع ِا( ﮔﺰﯾﺪه ﻣﺎل‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻌﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َع[ )ع اِﻣﺺ( رﻫﺎﯾﯽ زن ﺑﺮ ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺷﻮﻫﺮش از وي ﺳﺘﺎﻧﺪ ﯾﺎ از ﻏﯿﺮ وي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻌﻪ‪.‬‬



‫]ِخ َع[ )ع ِا( ﺧﻠﻌـﮥ‪ .‬ﺟـﺎﻣﻪ و ﺟﺰ آن ﮐـﻪ ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﺮ ﮐﺴـﯽ را ﭘﻮﺷﺎﻧـﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬ﺧﻠﻌـﺖ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬ﺑﺮﻗـﻊ ﺻـﺒﺢ ﭼـﻮن‬ ‫ﺑﺮاﻧﺪازﻧـﺪ ﮐﻮه را ﺧﻠﻌﻪ در ﺳـﺮ اﻧﺪازﻧﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬از رﻧﮓ رﻧﮓ ﺧﻠﻌﻪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮده اي ﻣﺮا‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم آﻧﮑﻪ ﺧﻠﻌﻪ دﻫﺪ ﺑﺎغ را ﺑﻬﺎر آن‬ ‫ﮔﻨﺞ زرﻓﺸﺎن ﺧﺰان اﺧﺘﯿﺎر ﮐﺮد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﻌﺖ ﺷﻮد )||‪ .‬ﻣﺺ( ﺧﻠﻌﺖ دادن ﮐﺴﯽ را‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻌﻪ دوز‪.‬‬



‫]ِخ َع[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( دوزﻧﺪهء ﺧﻠﻌﺖ‪ .‬ﺳﺎزﻧﺪهء ﺧﻠﻌﺖ ‪ :‬ﻓﻠﮏ از ﺳﺮخ و زرد ﺷﺎم و ﺷﻔﻖ ﺑﺮ ﻗﺪت ﺧﻠﻌﻪ دوز ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻌﻪ ﻧﻮرد‪.‬‬



‫]ِخ َع َن َو[ )ﻧـﻒ ﻣﺮﮐـﺐ( آﻧﮑﻪ ﺧﻠﻌﺖ ﻣﯽ ﺳـﺎزد‪ .‬آﻧﮑﻪ ﺧﻠﻌﺖ را آﻣـﺎده ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ‪ :‬داد ﺑﻬـﺎ ﯾـﮏ ﭼﻤﻦ ﺧﻠﻌـﺘﯽ از زرد و ﺳـﺮخ ﺧﻠﻌﻪ‬ ‫ﻧﻮردش ﺻﺒﺎ رﻧﮕﺮزش آﻓﺘﺎب‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻌﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﻠﻊ ﮐﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﻃﻼـق اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺧﻠﻊ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧـﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ - .‬ﻃﻼق ﺧﻠﻌﯽ؛ ﻃﻼﻗﯽ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺧﻠﻊ‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﻊ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻌﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺎﺿﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺎﺿﯽ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻌﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﻣﺤﻤﺪ اﻓﻨﺪي ﮐﺎﻣﻞ اﻟﺨﻠﻌﯽ‪ .‬او راﺳﺖ‪ -1 :‬اﻟﻤﻮﺳﯿﻘﯽ اﻟﺸﺮﻗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﻋﺪت ادرﯾﺲ ﺑﮏ راﻏﺐ ﺗﺄﻟﯿﻒ ﮐﺮده‪ -2 .‬ﻧﯿﻞ اﻻﻣﺎﻧﯽ ﻓﯽ‬ ‫ﺿﺮوب اﻻﻏﺎﻧﯽ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻊ ﯾﺪ‪.‬‬



‫]َخ ِع َي[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺎدهء زﯾﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻊ ﯾﺪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﭼﯿﺰي را از دﺳﺖ ﮐﺴﯽ درآوردن‪ .‬ﺑﺴﻠﻄﻪء ﮐﺴﯽ ﺑﺮ ﭼﯿﺰي ﺧﺎﺗﻤﻪ دادن‪.‬‬ ‫]َخ ِع َي َ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 854‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﺳـﭙﺲ‪ .‬ﻧﻘﯿﺾ ﻗـﺪام‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد(‪ .‬ﭘﺸﺖ‪ .‬وراء‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ()‪ .(|| 1‬ﺑﻌـﺪ‪ .‬ﭘﺲ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( ‪ :‬ﻟﻪ ﻣﻌﻘﺒﺎٌت ﻣﻦ ﺑﯿﻦ ﯾـﺪﯾﻪ و ﻣﻦ ﺧﻠﻔﻪ ﯾﺤﻔﻈﻮﻧﻪ ﻣﻦ َأﻣﺮ اﷲ ان اﷲ ﻻﯾﻐﯿﺮ ﻣﺎ ﺑﻘﻮم ﺣﺘﯽ ﯾﻐﯿﺮوا‬ ‫ﻣﺎ ﺑَﺄﻧﻔﺴﻬﻢ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(13/11‬اِﻻ ﻣﻦ ارﺗﻀﯽ ﻣﻦ رﺳﻮل ﻓﺎﻧﻪ ﯾﺴﻠﮏ ﻣﻦ ﺑﯿﻦ ﯾﺪﯾﻪ و ﻣﻦ ﺧﻠﻔﻪ رﺻﺪًا‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(72/27‬ﻓﺮﺣﯿﻦ ﺑﻤﺎ آﺗﯿﻬﻢ اﷲ‬ ‫ﻣﻦ ﻓﻀﻠﻪ و ﯾﺴﺘﺒﺸﺮون ﺑﺎﻟﺬﯾﻦ ﻟﻢ ﯾﻠﺤﻘﻮا ﺑﻬﻢ ﻣﻦ ﺧﻠﻔﻬﻢ َأﻻ ﺧﻮف ﻋﻠﯿﻬﻢ و ﻻ ﻫﻢ ﯾﺤﺰﻧﻮن‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(3/170‬ﻏﺮﻗﻪ اﻧﺪر ﻏﻔﻠﺖ و در ﻗﺎل و‬ ‫ﻗﯿﻞ ﻧﻨﮕﺶ آﯾﺪ آﻣﺪن ﺧﻠﻒ دﻟﯿﻞ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي ||‪ .‬ﮔﺮوﻫﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ ﮔﺮوه دﯾﮕﺮ آﯾﻨﺪ‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﻫﻮﻻء ﺧﻠﻒ ﺳﻮء ||‪ .‬ﺳـﺨﻦ ﺗﺒﺎه‪ .‬ﺧﻄﺎ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺳـﮑﺖ اﻟﻔًﺎ و ﻧﻄﻖ ﺣﻠﻔًﺎ؛ ﯾﻌﻨﯽ از ﻫﺰار ﮐﻠﻤﻪ ﺳـﮑﻮت ﮐﺮد و ﭼﻮن ﺑﺰﺑﺎن آﻣـﺪ ﺳـﺨﻦ‬ ‫ﺧﻄـﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﻮاﻟﺮدي ﻣﻦ اﻟﻘﻮل اﻟﻤﺨـﺎﻟﻒ ﺑﻌﻀﻪ ﺑﻌﻀـًﺎ‪) .‬اﺳـﺎس اﻻﻗﺘﺒـﺎس(‪ - .‬ﻗﯿـﺎس ﺧﻠﻒ؛ اﺻـﻄﻼﺣﯽ اﺳﺖ ﻣﻨﻄﻘﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻗﯿـﺎس‬ ‫ﺧﻠﻒ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ و اﺳﺎس اﻻﻗﺘﺒﺎس ﺻﺺ‪ 324-319‬ﺷﻮد ||‪ .‬دم ﺗﺒﺮ و ﺳﺮ آن ||‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در وي ﺧﯿﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ ||‪ .‬ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﺪ||‪.‬‬ ‫ﻓﺮزﻧـﺪ ﺻﺎﻟـﺢ‪ .‬ﯾﻘﺎل ﻫﻮ ﺧﻠﻒ ﺻـﺪق ﻣﻦ اﺑﯿﻪ‪) .‬اﯾﻦ ﮐﻼم وﻗﺘﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ آﯾـﺪ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧـﺪي ﺑﺠﺎي ﭘﺪر ﻧﺸـﯿﻨﺪ و ﭼﻮن او رﻓﺘﺎر ﮐﻨﺪ||(‪.‬‬ ‫ﺟﻤﻌﯽ ﮐﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ از ﻗﺒﯿﻠﻪ اي ||‪ .‬ﺟﻤﻌﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ از ﻗﺒﯿﻠﻪ اي)‪ .(|| 2‬ﺗﺒﺮ ﮐﻼن ||‪ .‬ﺗﺒﺮ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳـﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺳـﺮ اﺳـﺘﺮ ||‪ .‬ﻧﺴـﻞ ||‪ .‬ﮐﻮﺗـﺎه ﺗﺮﯾﻦ اﺳـﺘﺨﻮاﻧﻬﺎي ﭘﻬﻠﻮ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﻠﻮف‪ - .‬اﺿـﻼع ﺧﻠﻒ؛ ﻋﻈﺎم ﺧﻠﻒ‪ - .‬ﻋﻈﺎم ﺧﻠﻒ؛ اﺿـﻼع زور ||‪ .‬ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺷﺘﺮاﻧﯽ را در آﻧﺠﺎ ﺑﺎزدارﻧﺪ ||‪ .‬ﻣﺎوراي ﺧﺎﻧﻪ ||‪ .‬ﺧﯿﮏ ﮐﻬﻨﻪء ﺷﯿﺮ )||‪ .‬اِﻣﺺ( آب ﺑﺮ ﮐﺸﯽ از ﭼﺎه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‬ ‫)از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ - (1) .‬در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﻨـﺎﺑﺮ ﻗﻮﻟﯽ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎ اﻟﻒ و ﻻم و ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻗﻮل دﯾﮕﺮ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎ اﻟﻒ و ﻻم ﻣﯽ آﯾـﺪ‪ - (2) .‬از اﺿﺪاد‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( آب ﺑﺮﮐﺸـﯿﺪن ﺑﺮاي اﻫﻞ ﺧﻮد‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﻠﻒ ﻻﻫﻠﻪ ﺧﻠﻔًﺎ ||‪ .‬ﺗﺒﺎه ﮔﺸـﺘﻦ ﻧﺒﯿـﺬ ||‪ .‬ﺗﺨﻠﻒ ﮐﺮدن از ﯾﺎران‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﻠﻒ ﻋﻦ‬ ‫اﺻـﺤﺎﺑﻪ ||‪ .‬ﺧﻮي ﺑـﺪ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﻠﻒ ﻋﻦ ﺧﻠﻖ اﺑﯿﻪ ||‪ .‬ﺧﻠﯿﻔﻪ و ﺟﺎﻧﺸـﯿﻦ ﮔﺮدﯾﺪن‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﻠﻒ ﻓﻼﻧﺎ ﻓﯽ اﻫﻠﻪ ||‪ .‬ﺟﺎﻧﺸـﯿﻦ ﮐﺴـﯽ‬ ‫ﮔﺮدﯾـﺪن ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻫﻼك او ﻋﻮض ﻧـﺪارد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﭘـﺪر و ﻣﺎدر و ﺑﺮادر و در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺎ ﮐﻠﻤﻪء ﻋﻠﯽ ﻣﺘﻌﺪي ﻣﯿﺸﻮد‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﻠﻒ اﷲ ﻋﻠﯿﮏ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺧـﺪا ﺟﺎﻧﺸـﯿﻦ ﭘـﺪر ﯾﺎ ﻫﺮ ﮔﻤﺸﺪهء ﺗﻮ ﺷﻮد و در ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﺧﻠﻒ‬ ‫اﷲ ﻋﻠﯿـﮏ ﺧﯿﺮًا و »ﺧﻠﻒ اﷲ ﻋﻠﯿـﮏ ﺑﺨﯿﺮ ||«‪ .‬ﺟﺎﻧﺸـﯿﻦ ﮔﺮدﯾـﺪن از ﻫﻼك ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻋﻮض دارد و ﺑﺎ »ﻻم« ﻣﺘﻌـﺪي ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﯾﻘﺎل‪:‬‬ ‫ﺧﻠﻒ اﷲ ﻟﮏ و ﺑﺎ »ﻋﻠﯽ« در ﻣﺎل و اﻣﻮر ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ آن‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﻣﺨﺘﻠﻒ ||‪ .‬ﻟﺠﻮج ||‪ .‬ﻋﻠﻒ ﮐﻪ در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن روﯾﺪ ||‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﮑﻢ ﺑﺎﺷﺪ از اﺿﻼع ﻓﺮد ||‪ .‬ﺳﺮ ﭘﺴﺘﺎن ﻣﺎده ﺷﺘﺮ‪.‬‬ ‫||اﻧﺘﻬﺎي ﭘﺴـﺘﺎن ﻣﺎده ﺷﺘﺮ ||‪ .‬دﻧﺒﺎﻟﻪء ﺳﺮ ﭘﺴﺘﺎن ﻣﺎده ﺷﺘﺮ ﻧﻘﯿﺾ ﻣﺘﻘﺪم آن)‪ .(||) 1‬اِﻣﺺ( آب ﺑﺮﮐﺸـﯽ از ﭼﺎه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از‬ ‫ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ - (1) .‬در ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﻟﺨﻠﻒ ﻟﻠﻨﺎﻗﮥ ﮐﺎﻟﻀﺮع ﻟﻠﺸﺎة‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع اِﻣﺺ( دروغ‪ .‬ﺧﻼـف‪ - .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﺧﻠﻒ؛ اﺛﺒـﺎت ﻣﻄﻠﻮب ﺑﻪ اﺑﻄـﺎل ﻧﻘﯿﺾ آن‪ .‬ﻗﯿـﺎس ُﺧﻠﻒ‪) .‬از ﮐﺸـﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت اﻟﻔﻨﻮن(‪- .‬‬ ‫ﺧﻠﻒ ﻋﻬـﺪ؛ ﭘﯿﻤـﺎن ﺷـﮑﻨﯽ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﻠﻒ ﻋﻬـﺪ ﮐﺮدن؛ ﭘﯿﻤـﺎن ﺷﮑﺴـﺘﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﻠﻒ ﻗﻮل؛‬ ‫ﺧﻼف ﻗﻮل و ﭘﯿﻤﺎن‪ .‬ﺧﻠﻒ ﻋﻬﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﻠﻒ ﻗﻮل ﮐﺮدن؛ ﭘﯿﻤﺎن و ﻗﻮل و ﻗﺮار ﺷﮑﺴﺘﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ ﺧﻠﻒ وﻋـﺪه؛ ﻋـﺪم وﻓﺎي وﻋﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﻠﻒ وﻋﺪه ﮐﺮدن؛ ﺑﻮﻋﺪه وﻓﺎ ﻧﮑﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬دﻟﯿﻞ‬‫ﺧﻠﻒ؛ ﺑﺮﻫـﺎن ﺧﻠﻒ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﻗﯿﺎس ﺧﻠﻒ؛ ﺑﺮﻫﺎن ُﺧﻠﻒ‪) .‬اﻟﻤﻨﺠـﺪ(‪ - .‬ﻫـﺬا ﺧﻠﻒ؛ اﯾﻦ ﺑﺮﺧﻼف آﻧﭽﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ از‬ ‫ﭘﯿﺶ ﻣﺴﻠﻢ ﮐﺮدﯾﻢ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ِ .‬ج ﺧﻠﯿﻒ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]ُخ ُل[ )ع ِا( ِج ﺧﻠﯿﻒ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]ُخ َل[ )ع ِا( ِج َﺧﻠَﻔﻪ ||‪ِ .‬ج ُﺧﻠَﻔﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ ِل[ )ع ِا( ِج ﺧﻠﻔﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ع ﻣﺺ( ﻣﯿـﻞ ﮐﺮدن ﺷـﺘﺮ ﺑﮑﺮاﻧﻪ‪ .‬ﯾﻘـﺎل‪ :‬ﺧﻠـﻒ اﻟﺒﻌﯿﺮ ||‪ .‬آﺑﺴـﺘﻦ ﺷـﺪن ﻣـﺎده ﺷـﺘﺮ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻠﻔﺖ اﻟﺒﻌﯿﺮ ||‪ .‬ﭼﭙﻪ دﺳﺖ ﺷـﺪن||‪.‬‬ ‫اﺣﻮال ﮔﺮدﯾﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﺑﺮ ﭘﺎي ﭼﭗ زور دادن در راه رﻓﺘﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ع ِا( آﻧﮑﻪ ﺳـﭙﺲ ﮐﺴـﯽ ﯾﺎ ﭼﯿﺰي رﻓﺘﻪ آﯾﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﺳـﻠﻒ‪.‬‬ ‫ﺟﺎﻧﺸـﯿﻦ‪ .‬ﺑـﺪل‪ .‬ﻋﻮض‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﺮ ﻣﺎ اﻣﺮا ﮐﯿﺴﺖ ﺟﺰ آﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﺑﺮ اﻣﺖ ﺧﯿﺮاﻟﺒﺸـﺮﻧﺪ و ﺧﻠﻒ اﻫﻞ ﻋﺒﺎاﻧـﺪ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪.‬‬ ‫زﻫﯽ در ﺑﺰرﮔﯽ ﺟﻬﺎن را ﺷـﺮف زﻫﯽ از ﺑﺰرﮔﺎن زﻣﺎن را ﺧﻠﻒ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ ﺳﻠﻤﺎن‪ .‬در ﻋﻬﺪ اﯾﻦ ﺧﻠﻒ دل اﺳﻼﻓﺶ از ﺷﺮف ﺑﺮ ﻗﺒﻪء‬ ‫ﻣﺴـﯿﺢ ﻣﺠـﺎور ﻧﮑﻮﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬در ﺑﻘـﺎي او ﻋﻮض ازﻫﺮ‪ ...‬و ﺧﻠﻒ از ﻫﺮ ﻏﺎرب و ﻋﺎزﺑﺴﺖ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﻣﺎل در اﯾﺜﺎر‬ ‫اﮔﺮ ﮔﺮدد ﺗﻠﻒ در درون ﺻـﺪ زﻧـﺪﮔﯽ آﯾـﺪ ﺧﻠﻒ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬ﯾﮑﯽ رﻓﺖ و دﻧﯿﺎ ازو ﺻﺪﻫﺰار ﺧﻠﻒ ﻣﺎﻧﺪ و ﺻﺎﺣﺒﺪﻟﯽ ﻫﻮﺷـﯿﺎر‪.‬‬ ‫ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﻓﻠﮏ را ﮔﻬﺮ در ﺻﺪف ﭼﻮن ﺗﻮ ﻧﯿﺴﺖ ﻓﺮﯾﺪون و ﺟﻢ را ﺧﻠﻒ ﭼﻮن ﺗﻮ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ - .‬ﺑﺌﺲ اﻟﺨﻠﻒ؛ ﺟﺎﻧﺸـﯿﻦ ﺑﺪ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﻠﻒ ﺳﻮء؛ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺑﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﻠﻒ ﺻﺪق؛ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺧﻮب‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫وارث ﺻﺎﻟﺢ‪ .‬ﺟﺎﻧﺸـﯿﻦ اﻫﻞ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﻧﻌﻢ اﻟﺨﻠﻒ؛ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺧﻮب‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻧﺴﻞ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﭘﺸﺖ ||‪ .‬ﻓﺮزﻧـﺪ ﺻﺎﻟـﺢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﻫﻮ ﺧﻠﻒ ﺻﺪق ﻣﻦ اﺑﯿﻪ؛ اذا ﻗﺎم ﻣﻘﺎﻣﺘﻪ ‪ :‬زﯾﻦ ﺧﻠﻒ‬ ‫ﺟﺎن ﭘـﺪر ﺷﺎد اﺳﺖ ﺷﺎد ﮐﺎش ﮐﺰ ﺧﻮاب ﮔﺮان ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﯽ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺎ آﻧﮑﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﻠﻒ دﻫﺮم آﯾﺪ ز ﻓﻀﻞ و ﻓﻄﻨﺖ ﻣﻦ ﻋﺎرش‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﮐﺎﺷــﮑﯽ آدم ﺑﺮﺟﻌـﺖ در ﺟﻬـﺎن ﺑﺎزآﻣـﺪي ﺗـﺎ ﺑﻤﺮگ اﯾـﻦ ﺧﻠـﻒ ﻫﺮ ﻣﺮد و زن ﺑﮕﺮﯾﺴـﺘﯽ‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ - .‬ﺧﻠـﻒ ﺻـﺪق؛ ﻓﺮزﻧـﺪ ﺻﺎﻟـﺢ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬ﺧﻠﻒ ﺻـﺪﻗﺖ ار ﻣﻨﻢ ﺑﮕـﺬار ‪ -‬ﻧﺎﺧﻠﻒ؛ ﻓﺮزﻧـﺪ ﻃﺎﻟـﺢ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ َﺧﻠْﻒ‪ .‬در‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ و ﻣﻌﻨﯽ ﻗﺒﻞ )ﯾﻌﻨﯽ ﻓﺮزﻧﺪ ﺻﺎﻟﺢ َﺧَﻠﻒ( و َﺧﻠْﻒ ﻫﺮ دو ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ و ﯾﺎ آﻧﮑﻪ َﺧﻠﻒ ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ اﺷﺮار اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬اي‬ ‫ﺳﺮ ﺑﺴــﺮ ﺗﮑﻠـﻒ و اي ﺳـﺮ ﺑﺴـﺮ ﻃﺮف اﺑﻠﯿﺲ را ﻧـﺒﯿﺮه و ﻧﻤﺮود را ﺧﻠـﻒ‪.‬ﺑﻬﺮاﻣﯽ‪ .‬ﺧﻠﻔـﺖ)‪ (1‬را ﮐـﻪ ﭼﺸـﻢ ﺑـﺪ ﻣﺮﺳـﺎد ﺣﺮﻣﺖ ﻣﻦ ﻧﮑﻮ‬ ‫ﻧﻤﯿﺪارد‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ||‪ .‬ﻣﺮﯾﺪ‪ .‬ﺷﺎﮔﺮد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬در اﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺧﻠﻒ ﻣﻄﻠﻖ ﻓﺮزﻧﺪ و ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( ﻧﺎم او ﺧﻠﻒ ﺑﻦ اﺣﻤـﺪ و او از ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺳﻠﺴـﻠﻪء ﺻـﻔﺎري اﺳﺖ‪ :‬ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ اﻣﯿﺮ اﺑﻮﺟﻌﻔﺮ اﺣﻤﺪ ﮐﺸـﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺴـﺮش اﻣﯿﺮ‬ ‫اﺑﻮاﺣﻤﺪ ﺧﻠﻒ ﺑﺠﺎي ﭘﺪر ﻧﺸﺴﺖ )ﺳﺎل ‪ 352‬ه ‪ .‬ق‪ .(.‬و ﺧﻠﻒ در اﻣـﺎرت ﺳﯿﺴـﺘﺎن ﻃﺎﻫﺮﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺗﻤﯿﻤﯽ را ﮐﻪ از ﻃﺮف ﻣﺎدر ﺑﻪ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ‬ ‫ﻟﯿﺚ ﺑﺮادر ﻋﻤﺮو ﻟﯿﺚ و ﯾﻌﻘﻮب ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻮد ﺑـﺎ ﺧﻮد ﺷـﺮﯾﮏ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺧﻠﻒ در ﺳﺎل ‪ 353‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﻌﺰم ﺣـﺞ ﻋﺎزم ﺑﯿﺖ اﷲ ﺷﺪ و ﻃﺎﻫﺮﺑﻦ‬ ‫ﻋﻠﯽ را ﺑﺠﺎي ﺧﻮد در ﺳﯿﺴـﺘﺎن ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻮن از ﺣﺞ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻃﺎﻫﺮ او را ﺑﺴﯿﺴـﺘﺎن راه ﻧﺪاد و ﺧﻠﻒ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻤﻨﺼﻮرﺑﻦ ﻧﻮح ﭘﻨﺎه ﺑﺮد‬ ‫و ﺑﯿﺎري او ﺑﺴﯿﺴﺘﺎن آﻣﺪ؛ ﻃﺎﻫﺮ ﮐﻪ ﺗﺎب ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﺪاﺷﺖ ﺷﻬﺮ را ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮده و ﺑﺤﺪود ﻫﺮات رﻓﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ از ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪن‬ ‫ﯾﺎران ﺧﻠﻒ آﮔﺎه ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﯿﺴﺘﺎن ﺗﺎﺧﺖ و ﺧﻠﻒ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ از اﻣﯿﺮ ﻣﻨﺼﻮر ﮐﻤﮏ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺸﻬﺮ ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺸﺖ و در ﺳﺎل ‪ 359‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﺮ‬ ‫ﺳﯿﺴـﺘﺎن ﻣﺴـﺘﻘﺮ ﮔﺮدﯾـﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از ﭼﻨﺪي ﺧﻠﻒ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻤﻨﺼﻮر ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ راه ﺧﻼف ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺖ و از ارﺳﺎل ﻣﺎل و ﻫﺪاﯾﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻓﺮﺳـﺘﺎدن‬ ‫آﻧﻬﺎ را ﻣﻠﺘﺰم ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﺳـﺘﻨﮑﺎف ورزﯾﺪ‪ .‬ﻣﻨﺼﻮر ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺳـﺮﮐﻮﺑﯽ او‪ ،‬ﺳـﭙﺎﻫﯽ ﺑﺴﯿﺴﺘﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 373‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺣﺎل ﮐﺸﻤﮑﺶ‬ ‫دوام داﺷﺖ ﺗﺎ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺎ ﺧﻠﻒ ﺷـﺪ و ﻣﺨﺎﻟﻔﯿﻦ او ﻫﻤﻪ ﻣﻐﻠﻮب ﮔﺮدﯾﺪﻧـﺪ‪ .‬ﺧﻠﻒ ﺑﻦ اﺣﻤـﺪ ﺗﺎ ﻣﺎه ﺻـﻔﺮ ‪ 393‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑﺮ ﺳﯿﺴـﺘﺎن اﻣﯿﺮ‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻟﯿﮑﻦ او در ﺳﻪ ﺳﺎل اﺧﯿﺮ اﻣﺎرت ﺧﻮد ﺑﺎ ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮد ﻏﺰﻧﻮي در زدوﺧﻮرد ﺑﻮد و ﻋﺎﻗﺒﺖ در ﺗﺎرﯾـﺦ ﻣﺬﮐﻮر ﺗﺴـﻠﯿﻢ ﺳـﻠﻄﺎن ﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﺑﺘﺪاء ﻣﺤﻤﻮد او را ﺑﮕﻮزﮔﺎﻧﺎن ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ ،‬ﻟﯿﮑﻦ ﭼﻮن ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺳـﻠﻄﺎن ﻓﻬﻤﯿﺪ ﮐﻪ وي ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ ﺑﺎ اﯾﻠﮏ ﺧﺎن اﻓﺮاﺳﯿﺎﺑﯽ راه دارد؛ اﻣﺮ داد او را‬ ‫ﺣﺒﺲ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺧﻠﻒ در ‪ 399‬ه ‪ .‬ق‪ .‬در زﻧﺪان ﻣﺮد‪ .‬او آﺧﺮﯾﻦ ﺷﺎﻫﺰادهء ﻣﻌﺮوف ﺧﺎﻧﺪان ﺻﻔﺎري اﺳﺖ ﭼﻪ ﺑﻌﺪ از او اﮔﺮﭼﻪ ﺗﻨﯽ ﭼﻨﺪ‬ ‫در ﺳﯿﺴـﺘﺎن ﺑﻪ ادﻋﺎي ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻮدن ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﯿﺮه ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻨﺪ و از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺳﻠﺴـﻠﻪ ﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺑﺤﮑﻮﻣﺖ آن ﺳﺎﻣﺎن رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻟﯿﮑﻦ‬ ‫از ﻣﯿـﺎن اﯾﺸـﺎن ﮐﺴـﯽ ﺑﺮﻧﺨـﺎﺳﺖ ﮐﻪ در ﺗﺎرﯾـﺦ‪ ،‬ﺻـﺎﺣﺐ اﺳﻢ و ﻋﻨﻮان ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺷﻮد و ﺷﺎﯾﺴـﺘﻪء ذﮐﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻣﯿﺮ ﺧﻠﻒ ﺑﻦ اﺣﻤـﺪ‪ ،‬ﻣﺮدي‬ ‫دﯾﻨﺪار و ادب ﭘﺮور و ﺷـﻌﺮدوﺳﺖ و ﻓﺎﺿﻞ ﺑﻮد‪ .‬ﺟﻤﻌﯽ از ﻋﻠﻤﺎي زﻣﺎن ﺑﻨﺎم او ﺑﺰﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ ﺗﻔﺴـﯿﺮي ﺑﺰرگ ﺑﺮ ﻗﺮآن ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ و ﺷﻌﺮاي‬ ‫ﻧﺎﻣﯽ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺑﻮاﻟﻔﺘﺢ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺴﺘﯽ و اﺑﻮﻣﻨﺼﻮر ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺛﻌﺎﻟﺒﯽ و اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﺪﯾﻊ اﻟﺰﻣﺎن ﻫﻤﺪاﻧﯽ او‬ ‫را ﻣـﺪﺣﻬﺎ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺻًﺎ ﺑـﺪﯾﻊ اﻟﺰﻣﺎن ذﮐﺮ ﺧﯿﺮ او را ﺑﺎ ﻣـﺪﯾﺤﻪ ﻫﺎ ﮐﻪ از ﺧﻠﻒ ﮔﻔﺘﻪ ﺟﺎوﯾـﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺎرﯾـﺦ ﺳﯿﺴـﺘﺎن(‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﺎرﯾـﺦ ﮔﺰﯾـﺪه ص ‪ 382 ، 375‬چ ‪ 2‬ﺗﻬﺮان ﺷﻮد ‪:‬ﺧﻠﻒ ﺑﺮاﻓﺘـﺎد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧﻠﻒ ﺑﻦ اﺣﻤـﺪ واﻟﯽ ﺳﯿﺴـﺘﺎن ﺑﻮد‪) .‬ﺗـﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﭼﻮ ﺳﯿﺴﺘﺎن ز ﺧﻠﻒ ري ز رازﯾﺎن ﺑﺴﺘﻪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( ﻧـﺎم او ﺧﻠﻒ ﺑﻦ اﻟﻌﺒـﺎس اﺳﺖ اﺑﻮاﻟﻘـﺎﺳﻢ ﺧﻠﻒ ﺑﻦ اﻟﻌﺒـﺎس اﻟﺰﻫﺮاوي در ﺣـﺪود ﺳـﻨﻪء ‪ 400‬ه ‪ .‬ق‪ .‬ﺑـﺪﻧﯿﺎ آﻣـﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻃﺐ‬ ‫آﻣﻮﺧﺖ و ﻃﺒﯿﺐ ﻓﺎﺿـﻠﯽ ﺷـﺪ و از ﻋﻠﻢ ادوﯾﻪ ﻣﻔﺮده و ﻣﺮﮐﺒﻪ اﻃﻼـع ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻬﻢ ﺑﺮآورد‪ .‬ﻋﻼج او ﻧﮑﻮﺳﺖ و او را ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ در ﺻـﻨﺎﻋﺖ‬ ‫ﻃﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺸـﻬﻮرﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﮐﺘﺎب‪ :‬اﻟﺘﺼـﺮﯾﻒ ﻟﻤﻦ ﻋﺠﺰ ﻋﻦ اﻟﺘﺎﻟﯿﻒ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﺎل ‪ 1888‬م‪ .‬در آﮐﺴـﻔﺮد ﺑﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪء ﻻﺗﯿﻨﯽ ﺑﭽﺎپ‬ ‫رﺳﯿﺪ‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﮐﺎﻏﺬﮐﻨﺎن ﺑﺨﺶ ﮐﺎﻏﺬﮐﻨﺎن ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻫﺮوآﺑﺎد‪ .‬واﻗﻊ در ﻧﻮزده ﻫﺰاروﭘﺎﻧﺼﺪﮔﺰي ﺷﻤﺎل آغ ﮐﻨﺪ‬ ‫و ده ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء ﻫﺮوآﺑﺎد ﺑﻪ ﻣﯿﺎﻧﻪ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺘﺪل و داراي ‪ 354‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل‬ ‫آﻧﺠﺎ ﻏﻼت‪ .‬ﺷﻐﻞ ﮔﻠﻪ داري و ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﺟﺎﺟﯿﻢ و ﮔﻠﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬راﻫﺶ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎن ﻃﺒﺲ ﻣﺴﯿﻨﺎ‪ .‬ﺑﺨﺶ درﻣﯿﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﯿﺮﺟﻨﺪ‪ .‬واﻗﻊ در ﭼﻬﻞ ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري درﻣﯿﺎن ﺳﺮ راه‬ ‫ﻣﺎﻟﺮو ﻋﻤﻮﻣﯽ درﻣﯿﺎن‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه در ﺟﻠﮕﻪ واﻗﻊ و ﮔﺮﻣﺴـﯿﺮي و داراي ‪ 224‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت‪،‬‬ ‫ﺷﻠﻐﻢ‪ ،‬ﭼﻐﻨﺪر و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﺎﻟﺪاري‪ .‬راﻫﺶ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﻔﻀﻞ‪ .‬ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﺑﻬﺎءاﻟﺪوﻟﻪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺑﻬﺎءاﻟﺪوﻟﻪ ﺧﻠﻒ اﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﻔﻀﻞ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ و ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﻘﺎﺳﻢ اﻻزدي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻦ اﻟﺒﺮزﻋﯽ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ و اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ چ ‪ 1‬ج‪ 1‬ص‪ 294‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺣﻤﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﻒ آﺧﺮﯾﻦ ﭘﺎدﺷﺎه ﺻﻔﺎري ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺳﯿﺴﺘﺎﻧﯽ رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﻒ آﺧﺮﯾﻦ ﭘﺎدﺷﺎه ﺻﻔﺎري ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﺣﻤﺮ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻣﺤﺮز‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮﻣﺤﺮز در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﯾﻮب ﺟﻮﻫﺮي‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻟﻮﻟﯿـﺪ ﺗﺎﺑﻌﯽ ﺑﻮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻮﻟﯿـﺪ ﺧﻠﻒ ﺑﻦ اﯾﻮب ﺟﻮﻫﺮي در‬ ‫اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺗﻤﯿﻢ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ‪ .‬او ﺗﺎﺑﻌﯽ ﺑﻮد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺧﻠﻒ ﺗﺎﺑﻌﯽ و ﻋﯿﻮن اﻻﺧﺒﺎر ج‪ 2‬ص ‪ 261‬و ‪287‬‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺣﺒﯿﺐ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ‪ .‬ﺗﺎﺑﻌﯽ ﺑﻮد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﻠﻒ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺣﯿﺎن اﺣﻤﺮ ﻓﺮﻫﺎﻧﯽ ﺑﺼﺮي ﯾﺎ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻣﺤﺮز رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮﻣﺤﺮز ﺧﻠﻒ ﺑﻦ ﺣﯿﺎن در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( اﺑﻦ رﺑﯿﻊ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻣﻤـﺪوﺣﺎن ﻣﻨﻮﭼﻬﺮﯾﺴﺖ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﮔﻞ ﺑﺎ دوﻫﺰار ﮐﺒﺮ و ﻧﺎز و ﺻـﻠﻒ اﺳﺖ زﯾﺮا ﮐﻪ ﭼﻮ‬ ‫ﻣﻌﺸﻮﻗﻪء ﺧﻮاﺟﻪ ﺧﻠﻒ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﺳﺎﻟﻢ ﻣﺤﺰﻣﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻣﺤﻤﺪ‪ .‬از ﺗﺎﺑﻌﺎن ﺑﻮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒـﺎس‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﯽ اﻟﻘـﺎﺳﻢ ﻃـﺒﯿﺐ ﻗﺮﻃـﺒﯽ‪ .‬او راﺳﺖ ﮐﺘـﺎﺑﯽ در ﻃﺐ و ﺟﺮاﺣﯽ ﮐﻪ ﺑﻨﺰد اروﭘﺎﺋﯿـﺎن ﺑﻨـﺎم آﻟﺒﻮﮐـﺎزﯾﺲ‬ ‫ﻣﺸـﻬﻮر اﺳـﺖ‪ .‬ﻧـﺎم دﯾﮕﺮ او اﺑﻮاﻟﻘـﺎﺳﻢ زﻫﺮاوي اﺳـﺖ‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻘـﺎﺳﻢ زﻫﺮاوي در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧـﺎﻣﻪ و اﻋﻼـم زرﮐﻠﯽ ج‪ 1‬ص‪ 294‬و‬ ‫ﻗﺎﻣﻮس اﻻﻋﻼم ﺗﺮﮐﯽ و ﺣﻠﻞ ﺳﻨﺪﺳﯿﻪ ج‪ 2‬ص‪ 36‬و ﻟﮑﻠﺮك ص‪ 347‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺼـﻤﺪ‪ .‬ﭘﯿﺸﻮاي ﻓﺮﻗﻪء ﺣﻨﻔﯿﻪ ﯾﮑﯽ از ﻓﺮق ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪء زﯾﺪﯾﻪ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺑﯿﺎن اﻻدﯾﺎن و ﺧﺎﻧﺪان ﻧﻮﺑﺨﺘﯽ ص‪255‬‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻦ ﻣﺴـﻌﻮدﺑﻦ ﺑﺸﮑﻮال اﻟﺨﺰرﺟﯽ اﻻﻧﺼﺎري‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﻣﺤﺪث و ﻣﻮرخ اﻧﺪﻟﺴﯽ ﺑﻮد‪) .‬ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ‬ ‫چ ‪ 1‬ج‪ (1‬او راﺳﺖ‪ -1 :‬اﻟﻤﺴـﺘﻌﯿﻦ ﺑﺎﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻋﻨﺪاﻟﺤﺎﺟﺎت و اﻟﻤﻬﻤﺎت و اﻟﻤﺘﻀﺮﻋﯿﻦ اﻟﯽ اﷲ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺎﻟﺮﻏﺒﺎت‪ -2 .‬ﮐﺘﺎب ﺻﻠﻪ‬ ‫ذﯾـﻞ ﺗﺎرﯾـﺦ ﻋﻠﻤﺎء اﻧـﺪﻟﺲ‪ .‬ﺳﺎل وﻓﺎت او ‪ 578‬ه ‪ .‬ق‪ .‬و ﺳــﻦ او ﻫﻨﮕــﺎم ﻣﺮگ ‪ 84‬ﺳـﺎل ﺑﻮد‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻦ‬ ‫ﺑﺸﮑﻮال در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ و اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ چ ‪ 1‬ج ‪ 1‬ص ‪ 434‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻓﺘـﺢ ﻗﯿﺴـﯽ‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﺴﺎل ‪ 434‬ه ‪ .‬ق‪ .‬او راﺳﺖ ﮐﺘـﺎب ﺷـﺮح ﺟﻤـﻞ زﺟﺎﺟﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﺮوﺿﺎت‬ ‫اﻟﺠﻨﺎت ص‪ 425‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻗﺘﺎده‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ از ﻣﺤﺪﺛﺎن ﺑﻮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( اﺑﻦ اﻟﻠﯿﺚ ﺑﻦ ﻓﺮﻗﺪﺑﻦ ﺳﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﺎﻫﺎن‪ .‬از ﺑﺰرﮔﺎن ﺳﯿﺴﺘﺎن و ﺑﻨﯽ اﻋﻤﺎم ﯾﻌﻘﻮب ﻟﯿﺚ ﺻﻔﺎري ﺑﻮد‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن‬ ‫ص ‪ 269 ،249 ،229 ،207‬و ‪ 342‬و ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ص ‪ 152‬و ﺳﺒﮏ ﺷﻨﺎﺳﯽ ج‪ 2‬ص‪ 371‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﻤﺪون‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻣﺤﻤﺪ واﺳـﻄﯽ‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﺴﺎل ‪ 401‬ه ‪ .‬ق‪ .‬از ﻋﺎﻟﻤﺎن زﻣﺎن ﺑﻮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻦ اﺑﺮص‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻦ اﺑﺮص در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﻮﺳـﻒ اﻧﺪﻟﺴـﯽ ﻧﺤـﻮي‪ ،‬ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻘـﺎﺳﻢ‪ .‬از ﺑﺰرﮔـﺎن ادب و ﻋﺎﻟﻤـﺎن ﻧﺤـﻮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺴـﺎل ‪ 532‬ه ‪ .‬ق‪ .‬درﮔـﺬﺷﺖ‪.‬‬ ‫)ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( اﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ دﺳﺘﻤﯿﺴﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ اﺑﻦ ﻗﻨﺎت‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻣﻌﺰﻣﯿﻦ ﺑﻄﺮﯾﻘﻪء ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻮد‪) .‬از ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺑﻦ اﻟﻨﺪﯾﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( ﺣﺼﺮي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ذﯾﻞ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﻤﻌﺘﻤﺪ ﻋﻠﯽ اﷲ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ آﺑﺎد‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( ﻗﺼـﺒﻪء ﻣﺮﮐﺰي ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‪ .‬واﻗﻊ در ‪70‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷـﻤﺎل ﺧﺎوري ﺷﺎدﮔﺎن ﺳـﺮ راه اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو اﻫﻮاز ﺑﻪ ﺑﻬﺒﻬﺎن‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺼﺒﻪ در‬ ‫دﺷﺖ واﻗﻊ اﺳﺖ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﮔﺮﻣﺴﯿﺮي و ‪ 1635‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از رودﺧﺎﻧﻪء ﺟﺮاﺣﯽ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﻏﻼت‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‬ ‫و ﺣﺸﻢ داري و راﻫﺶ در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو و ﺑـﺪاﻧﺠﺎ ادارهء داراﺋﯽ‪ ،‬ﮔﻤﺮك‪ ،‬ﭘﺎﺳـﮕﺎه ژاﻧﺪارﻣﺮي‪ ،‬ﭘﻤﭗ ﺑﻨﺰﯾﻦ و دﺑﺴـﺘﺎن اﺳﺖ‪) .‬از‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(6‬‬ ‫ﺧﻠﻔﺎء ‪.‬‬



‫]ُخ َل[ )ع ِا( ِج ﺧﻠﯿﻔـﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﺟﺎﻧﺸـﯿﻦ‪ .‬ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم ‪ :‬ﺑﺰرﮔﺎن اﻣﯿﺮان‪ ،‬ﺧﻠﻔﺎء‪ ...‬ﻧﯿﺎﻣـﺪه اﺳـﺖ‬ ‫ﮐﻪ اﻣﯿﺮان ﺧﺮاﺳﺎن ﻣﺎل ﺻـﻼة ﺑﯿﻌﺘﯽ ﺑﺎز ﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ذﮐﺮ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﺮ اﺳﻤﺎع آن ﺧﻠﻔﺎء ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ||(‪.‬‬ ‫ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﺎن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ و ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ اﯾﻦ ﻟﻘﺐ ﺧﻠﻔﺎي راﺷﺪﯾﻦ و ﺧﻠﻔﺎي اﻣﻮي و ﺧﻠﻔﺎي ﻋﺒﺎﺳﯽ اﻧﺪ ‪ :‬ﭼﻨﺎن ﺧﻮاﻧﺪم ﻧﯿﺰ در اﺧﺒﺎر ﺧﻠﻔﺎء ﮐﻪ ﯾﮑﯽ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 855‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫از دﺑﯿﺮان ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ ﮐﻪ ﺑﻮاﻟﻮزﯾﺮ دﯾﻮان ﺻـﺪاق و ﻧﻔﻘﻪ ﺑﻤﻦ داد در روزﮔﺎر ﻫﺎرون اﻟﺮﺷـﯿﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺣﺴـﻨﮏ ﻗﺮﻣﻄﯽ را ﺑﺮ دار‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد و ﺑﺴـﻨﮓ ﺑﺒﺎﯾﺪ ﮐﺸﺖ ﺗﺎ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺑﺮﻏﻢ ﺧﻠﻔﺎء ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺧﻠﻌﺖ ﻣﺼﺮي ﻧﭙﻮﺷﺪ و ﺣﺎﺟﯿﺎن را در آن دﯾﺎر ﻧﺒﺮد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﭼﻮن ﺧﻠﻔﺎ ﮔﻨﺞ ﻓﺸﺎﻧﯽ ﮐﻨﯽ ﺗﺎج دﻫﯽ ﺗﺨﺖ ﺳﺘﺎﻧﯽ ﮐﻨﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ - .‬ﺧﻠﻔﺎءاﷲ؛ ﻧﻔﻮس ﮐﺎﻣﻠﻪ‪) .‬ﺣﮑﻤﺖ اﻻﺷﺮاق ص‪.(197‬‬ ‫ﺧﻠﻔﺎء راﺷﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ(ﺧﻠﻔـﺎي ارﺑﻌﻪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از‪» :‬اﺑﻮﺑﮑﺮ« و »ﻋﻤﺮ« و »ﻋﺜﻤـﺎن« و »ﻋﻠﯽ« ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم‪ .‬آﻧﻬـﺎ ﺑﻌـﺪ از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﺘﺮﺗﯿﺐ ﺑﺠﺎي او‬ ‫]ُخ َل ِء ِ‬ ‫ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و ادارهء اﻣﻮر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻬﺎ را ﺑﻌﻬﺪه ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻔﺎت‪.‬‬



‫]َخ ِل[ )ع ِا( ِج ﺧﻠﻔﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﻔﮥ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻔًﺎ ﻋﻦ ﺳﻠٍﻒ‪.‬‬



‫س َل ﻓِْﻦ[)ع ق ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﺸﺖ در ﭘﺸﺖ‪ .‬ﭘـﺪر در ﭘـﺪر‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬از آن روز اﻟﯽ ﯾﻮﻣﻨﺎ ﻫـﺬا ﻧﻬﺎرًا و ﺟﻬﺎرًا‬ ‫]َخ َل َﻓْﻦ َع َ‬ ‫ﺧﻠﻔًﺎ ﻋﻦ ﺳﻠﻒ اﯾﺸﺎن را ﻟﻌﻨﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﮐﺘﺎب اﻟﻨﻘﺾ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻔﺎن‪.‬‬



‫]ِخ[ )ع ص( ﺗﺜﻨﯿـﻪء ﺧﻠـﻒ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻟﻪ وﻟـﺪان ﺧﻠﻔـﺎن؛ او راﺳﺖ دو ﻓﺮزﻧـﺪ ﯾﮑﯽ دراز و دﯾﮕﺮي ﮐﻮﺗـﺎه و ﯾـﺎ ﯾﮑﯽ ﺳﭙﯿـﺪ و دﯾﮕﺮي ﺳـﯿﺎه و‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﻟﻪ ﻋﯿﺪان و اﻣﺘﺎن ﺧﻠﻔﺎن‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻔﺎي ارﺑﻌﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َل ِي َا َب َع[ )ِاخ(ﺧﻠﻔـﺎي راﺷـﺪﯾﻦ‪ .‬ﭼﻬـﺎر ﺧﻠﯿﻔﻪ اي ﮐﻪ ﺑﻌـﺪ از ﭘﯿﻐﻤـﺒﺮ آﻣﺪﻧـﺪ و ﻋﺒـﺎرت ﺑﻮدﻧـﺪ از‪» :‬اﺑﻮﺑﮑﺮ اﺑﯽ ﻗﺤـﺎﻓﻪ« و »ﻋﻤﺮﺑﻦ‬ ‫ﺧﻄﺎب« و »ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن« و »ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯿﻄﺎﻟﺐ« )ع(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﻔﺎء راﺷﺪﯾﻦ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻔﺎي اﻣﻮي‪.‬‬



‫]ُخ َل ِي َا ‪ُ /‬ا َم ي ي[ )ِاخ(ﺧﻠﻔـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺑﻌــﺪ از ﺧﻠﻔـﺎي راﺷـﺪﯾﻦ زﻣـﺎم اﻣـﻮر ﻣﺴــﻠﻤﺎﻧﻬﺎ را ﺑـﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ و ﻧﺴـﺐ آﻧـﺎن ﺑـﻪ اﻣﯿـﮥ ﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﺸـﻤﺲ ﻣﯽ رﺳـﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﻣﻌﺎوﯾﮥ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺳـﻔﯿﺎن و آﺧﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﻣﺮوان ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﻣﺮوان ﺣﻤﺎر ﺑﻮد‪ .‬آﻧﻬﺎ را ﺧﻠﻔﺎي‬ ‫ﺑﻨﯽ اﻣﯿﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﻣﻮﯾﺎن و ﺑﻨﯽ اﻣﯿﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻔﺎي ﺑﻨﯽ اﻣﯿﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َل ِي َب ُا َﻣْﯽ َي[)ِاخ( ﺧﻠﻔﺎي اﻣﻮي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﻔﺎي اﻣﻮي در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻔﺎي ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺎس‪.‬‬



‫]ُخ َل ِي ب َﻋْﺐ ﺑﺎ[)ِاخ( ﺧﻠﻔﺎي ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺎس‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ آل ﻋﺒﺎس در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻔﺎي راﺷﺪﯾﻦ‪.‬‬



‫ش[ )ِاخ(رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﻔﺎي راﺷﺪﯾﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫]ُخ َل ِي ِ‬ ‫ﺧﻠﻔﺎي ﻋﻠﻮي‪.‬‬



‫]ُخ َل ِي َع َل[ )ِاخ(ﺧﻠﻔﺎي ﻓﺎﻃﻤﯽ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﻔﺎي ﻓﺎﻃﻤﯽ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻔﺎي ﻓﺎﻃﻤﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َل ِي ِط[ )ِاخ(ﺧﻠﻔﺎي اﺳـﻤﺎﻋﯿﻠﯽ ﻣـﺬﻫﺐ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺼـﺮ ﺣﮑﻢ راﻧﺪﻧـﺪ و از دﺷـﻤﻨﺎن ﺳﺮﺳـﺨﺖ ﺑﻨﯽ اﻟﻌﺒﺎس ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺷـﻬﺮ ﻗﺎﻫﺮه و ﺟﺎﻣﻊ‬ ‫اﻻزﻫﺮ ﺑﺪوران آﻧﻬﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ و آﻧﻬﺎ ﻣﻠﺠﺎء ﺑﺎﻃﻨﯿﺎن و اﺳﻤﺎﻋﯿﻠﯿﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻏﺰاﻟﯽ ﻧﺎﻣﻪ ص ‪ 300 ،250 ،249 ،163‬و ‪ 302‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻔﺎي ﻓﺎﻃﻤﯿﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َل ِي ِط ﻣﯽ َي[ )ِاخ(ﺧﻠﻔﺎي ﻓﺎﻃﻤﯽ‪ .‬ﺧﻠﻔﺎي ﻋﻠﻮي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﻔﺎي ﻓﺎﻃﻤﯽ و ﻓﺎﻃﻤﯿﻪ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ اﺣﻤﺪ‪.‬‬



‫]َخ َل ِف َا َم[ )ِاخ( رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﻒ آﺧﺮﯾﻦ ﭘﺎدﺷﺎه ﺻﻔﺎري ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ اﺣﻤﺪ ﺑﺼﺮي‪.‬‬



‫]َخ َل ِف َا َم ِد َب[)ِاخ( او از ﺷـﺎﻋﺮان ﻋﺮﺑﺴـﺖ ﮐـﻪ در ‪ 180‬ه ‪ .‬ق‪ .‬درﮔـﺬﺷﺖ‪ .‬ﮐﺘـﺎب او ﺧﯿﺎل اﻟﻌﺮب اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﻘﻮل اﺑﻦ اﻟﻨـﺪﯾﻢ ﭘﻨﺠﺎه‬ ‫ورﻗﻪ ﺷﻌﺮ از او ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ »ﻋﯿﻮن اﻻﺧﺒﺎر« و »اﻟﺒﯿﺎن و اﻟﺘﺒﯿﯿﻦ« ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ اﻻذﻧﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ ْل ﻓُْﻞ ُا ُذ َن[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﻮﻋﯽ ﻣﺮض اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬اورام ﺧﻠﻒ اﻻذﻧﯿﻦ؛ ورﻣﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﺧﻠﻒ اﻻذﻧﯿﻦ ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ اﻟﺼﺪق‪.‬‬



‫ص[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( وارث ﺻﺎﻟﺢ‪ .‬ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ اﻫﻞ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫]َخ َل ﻓُْﺺ ِ‬ ‫ﺧﻠﻒ اﻟﻄﺒﯿﺒﯽ‪.‬‬



‫]َخ َل ﻓُـْﻂ َط[ )ِاخ( ﯾﮑﯽ از داروﺷـﻨﺎﺳﺎن ﻋﺮﺑﺴـﺖ و اﺑـﻦ اﻟﺒﯿﻄـﺎر در ﻣﻔﺮدات از او رواﯾﺖ ﮐﺮده‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ(‪ .‬رﺟـﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻔﺮدات اﺑﻦ اﻟﺒﯿﻄﺎر ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ ﺑﺎدام‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴﺘﺎﻧﻬﺎي ﯾﺰد ﮐﻪ ﻧﺎم دﯾﮕﺮ آن ﭘﺸﺖ ﺑﺎدام اﺳﺖ رﺟﻮع ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺑﺎدام در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ ﺑﺎﻧﻮ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( ﺧﻠﻒ ﺑﻦ اﺣﻤـﺪ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺧﻠﻒ ﺑﻦ ﻟﯿﺚ ﺻـﻔﺎري‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﭼﻬﺎرﻣﻘﺎﻟﻪء ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻋﺮوﺿـﯽ و ذﯾﻞ ﺧﻠﻒ ﺑﻦ اﺣﻤـﺪ آﺧﺮﯾﻦ‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎه ﺻﻔﺎري ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ ﺑﺰازﻣﮑﯽ‪.‬‬



‫]َخ َل ِف ﺑَْﺰ زا ِز َﻣْﮏ ﮐﯽ[ )ِاخ( از ﻗﺮاء اﺳﺖ و او راﺳﺖ ﮐﺘﺎب ﺣﺮف اﻟﻘﺮآن‪) .‬از اﺑﻦ اﻟﻨﺪﯾﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻔﺘﺎن‪.‬‬



‫]ِخ َف[ )ع ص( ﺑﺼـﯿﻐﻪء ﺗﺜﻨﯿﻪ در ﺣـﺎﻟﺖ رﻓﻌﯽ از ِﺧﻠَﻔـ ﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻟﻪ وﻟـﺪان ﺧﻠﻔﺘﺎن؛ او‬ ‫راﺳﺖ دو ﻓﺮزﻧـﺪ ﯾﮑﯽ دراز و دﯾﮕﺮي ﮐﻮﺗﺎه و ﯾﺎ ﯾﮑﯽ ﺳﭙﯿـﺪ و دﯾﮕﺮي ﺳـﯿﺎه‪ .‬ﺑـﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﻟﻪ ﻋﺒـﺪان ﺧﻠﻔﺘﺎن؛ او راﺳﺖ دو ﻓﺮزﻧﺪ‬ ‫ﯾﮑﯽ دراز و دﯾﮕﺮي ﮐﻮﺗﺎه و ﯾﺎ ﯾﮑﯽ ﺳﭙﯿﺪ و دﯾﮕﺮي ﺳﯿﺎه و ﮐﺬﻟﮏ ﻟﻪ اﻣﺘﺎن ﺧﻠﻔﺘﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ ﺻﺪق‪.‬‬



‫ص[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻـﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﺎﻧﺸـﯿﻦ ﺻﺎﻟﺢ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬رﻓﺘﻢ ﻣﻦ و ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﻦ آﻣﺪ ﺧﻠﻒ ﺻﺪق او را ﺑﺨﺪا‬ ‫]َخ َل ِف ِ‬ ‫و ﺑﺨﺪاوﻧﺪ ﺳﭙﺮدم‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﺮﻫﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ ﻋﻬﺪ‪.‬‬



‫]ُخ ِف َع[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﯿﻤﺎن ﺷﮑﻨﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ ﻋﻬﺪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﭘﯿﻤﺎن ﺷﮑﺴﺘﻦ‪ .‬ﺑﻪ ﭘﯿﻤﺎن ﺧﻮد رﻓﺘﺎر ﻧﮑﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ ِف َع َ‬ ‫ﺧﻠﻔﻒ‪.‬‬



‫]ُخ ُف[ )ع ص( ﮔﻮل‪ .‬اﺣﻤﻖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪» :‬رﺟﻞ ﺧﻠﻔﻒ« و »اﻣﺮأة ﺧﻠﻔﻒ«‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻔﻒ‪.‬‬



‫]ُخ َف ‪ُ /‬ف[ )ع ِا( ﺳﺨﺘﯽ‪ - .‬اُّﻣﺎﻟ ُْﺨﻠُﻔﻒ؛ ﺳﺨﺘﯽ ﺑﺰرگ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻔﻔﮥ‪.‬‬



‫]ُخ ُف َف[ )ع ص( ﻣﺆﻧﺚ ﺧﻠﻔﻒ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ - .‬اﻣﺮأة ﺧﻠﻔﻔﮥ؛ زن ﮔﻮل و اﺣﻤﻖ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ ﻗﻮل‪.‬‬



‫]ُخ ِف َق ‪ /‬ﻗُﻮ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺪﻗﻮﻟﯽ‪ ،‬ﻋﺪم وﻓﺎي ﺑﻘﻮل‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ ﻗﻮل ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑـﺪﻗﻮﻟﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﻪ ﻗﻮل و ﻗﺮار ﺧﻮد وﻓﺎ ﻧﮑﺮدن‪ .‬ﺗﺨﻠﻒ از ﻣﯿﺜﺎق و ﻗﺮارﻫﺎي ﺧﻮد ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫]ُخ ِف َق ‪ /‬ﻗُﻮ َ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺗﺨﻠﻒ ﮐﺮدن‪ .‬ﺷﮑﺴﺘﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ َ‬ ‫ﺧﻠﻒ ﮐﺴﯽ ﺷﺪن‪.‬‬



‫ش َد[)ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﺷﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ك ُ‬ ‫]َخ َل ِف َ‬ ‫ﺧﻠﻔﻨﺎة‪.‬‬



‫]ِخ َف[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺑﺴﯿﺎرﺧﻼف‪ .‬ﻣﺬﮐﺮ و ﻣﺆﻧﺚ و واﺣﺪ و ﺟﻤﻊ در وي ﯾﮑﺴﺎﻧﺴﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻓﯽ ﺧﻠﻘﻪ ﺧﻠﻔﻨﺎة؛ ﯾﻌﻨﯽ در ﺧﻠﻖ او ﺧﻼف اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﻔﻨﮥ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ ﻧﺤﻮي‪.‬‬



‫]َخ َل ِف َن[ )ِاخ( ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻦ ﻣﻄﺮز‪ .‬او راﺳﺖ‪ :‬ﮐﺘﺎب ﻣﻌﺎﻧﯽ اﻟﻘﺮآن‪) .‬اﺑﻦ اﻟﻨﺪﯾﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻔﻨﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َف َن[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ﺑﺴـﯿﺎرﺧﻼف‪ .‬ﻣـﺬﮐﺮ و ﻣـﺆﻧﺚ و واﺣـﺪ و ﺟﻤـﻊ در وي ﯾﮑﺴـﺎﻧﺴﺖ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻓﯽ ﺧﻠﻘﻪ ﺧﻠﻔﻨﻪ؛ در ﺧﻠﻖ او ﺧﻼف اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﻔﻨﺎة در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ وﻋﺪ‪.‬‬



‫]ُخ ِف َو[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( زﻧﻬﺎرﺧﻮاري‪ .‬دروغ وﻋﺪﮔﯽ‪ .‬ﺑﺪﻗﻮﻟﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻒ وﻋﺪ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( دروغ ﮐﺮدن وﻋﺪه‪ .‬ﺑﺪﻗﻮﻟﯽ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ُخ ِف َو َ‬ ‫ﺧﻠﻒ وﻋﺪه‪.‬‬



‫]ُخ ِف َو َد ‪ِ /‬د[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﺪﻗﻮﻟﯽ‪ .‬ﺧﻠﻒ وﻋﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻔﮥ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ع ﻣﺺ( ﺑﯿﺮون ﮐﺮدن ﮐﻬﻨﻪ را از ﻣﯿﺎﻧﻪء ﭘﯿﺮاﻫﻦ و دوﺧﺘﻦ آﻧﺮا‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻠﻒ اﻟﻘﻤﯿﺺ ﺧﻠﻔﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از‬ ‫ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد )||(‪ِ .‬ا( ﺳﻘﻮط اﺷﺘﻬﺎي ﻃﻌﺎم از ﺑﯿﻤﺎري‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻠﻒ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫||آﺧﺮﯾﻦ ﻣﺰه ﻃﻌﺎم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ُ .‬ﺧﻠَﻔﻪ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻔﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َف[ )ع اِﻣﺺ( آب ﺑﺮﮐﺸـﯽ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪ ،‬اﺧﻼف‪ِ .‬ﺧﻠﻔـﮥ‪ :‬ﻣﻦ اﯾﻦ ﺧﻠﻔﺘﮑﻢ؛ از ﮐﺠﺎ آب‬ ‫ﻣﯽ ﮐﺸـﯿﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬اﺧﺘﻼف و آﻣـﺪ و ﺷـﺪ ﺷﺐ و روز‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ :‬ﻫﻮ اﻟﺬي ﺟﻌﻞ‬ ‫اﻟﻠﯿﻞ و اﻟﻨﻬﺎر ﺧﻠﻔـﮥ ﻟﻤﻦ اراد ان ﯾﺬﮐﺮ او اراد ﺷـﮑﻮرا)‪) .(1‬ﻗﺮآن ‪ .(25/62‬اﺧﺬﺗﻪ ﺧﻠﻔﮥ؛ ﺑﺴـﯿﺎر ﺷﺪ آﻣﺪ و رﻓﺖ او ﺑﻪ آﺑﺸـﮕﺎه ||‪ .‬ﺑﻮي‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ دﻫﺎن روزه دار‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب )||(‪ِ .‬ا( ﭘﯿﻮﻧـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤـﻮارد ||(‪ .‬ﻋﻠـﻒ ﮐﻪ ﺑﺘﺎﺑﺴـﺘﺎن روﯾـﺪ ||‪ .‬ﻋﻠﻔﯽ ﮐﻪ ﺑﻌـﺪ از ﻋﻠﻒ ﺧﻮرده ﺷـﺪه‪ ،‬روﯾـﺪ ||‪ .‬ﮐﺸﺖ ﺑﮕـﺎه ﮐﺎﺷـﺘﻪ||‪.‬‬ ‫اﺧﺘﻼف روي و ﭘﺸﺖ وﺣﺸـﯿﺎن ||‪ .‬آﻧﭽﻪ ﭘﺲ ﺳﻮار آوﯾﺨﺘﻪ ﺷﻮد ||‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑﺮآﯾﺪ از درﺧﺖ در اول ﺳـﺮﻣﺎ ||‪ .‬ﻣﯿﻮهء دوﺑﺎره ||‪ .‬ﺑﺮﮔﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﮔﯿـﺎه ﺑﻌـﺪ ﺑﺮگ اول ﺑﺮآرد ||‪ .‬اﻧﮕـﻮري ﮐﻪ ﺑﻌـﺪ ﺳـﯿﺎه ﺷـﺪن اﻧﮕـﻮر اول و ﭼﯿـﺪه ﺷـﺪن آن ﭘﺨﺘﻪ ﮔﺮدد‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج‬ ‫اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﮐـﺬﻟﮏ ﺳﺎﯾﺮ اﻻﺛﻤﺎر‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب ||(‪ .‬ﺳـﺘﻮران ﻣﺨﺘﻠﻒ ||‪ .‬ﻃﻌﺎم ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪهء ﻣﯿﺎن دﻧﺪاﻧﻬﺎ ||‪ .‬ﻫﯿﻀﻪ و‬ ‫ﺷﮑﻢ روﺷﻦ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﮔﯿﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﻌـﺪ ﮔﯿﺎه روﯾـﺪ ||‪ .‬ﮔﯿﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﻏﯿﺮ‬ ‫از ﺑـﺎران‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺸـﺒﻨﻢ آﺧﺮ ﺷﺐ روﯾـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬دو رﻧﮓ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺠﺘﻤﻊ و ﻣﺨﺘﻠﻒ‪) .‬از‬ ‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس ||(‪ .‬ﻣﺨﺘﻠﻒ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ - .‬اﻟﻘﻮم ﺧﻠﻔﻪ؛ ﻣﺨﺘﻠﻔﻮن‪ - .‬ﺑﻨﻮﻓﻼن‬ ‫ﺧﻠﻔﮥ؛ ﻧﺼﻒ ذﮐﻮر و ﻧﺼﻒ اﻧﺎث‪ - (1) .‬ﻣﻌﻨﯽ آﯾﻪ‪ :‬ﮔﺮداﻧﯿـﺪن ﺷﺐ و روز را ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ و ﯾﺎ ﺧﻠﻒ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ در ذﻫﺎب و ﻣﺠﯽ‬ ‫ء ﯾﺎ ﻣﻌﻨﺎي آن ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از اﯾﻨﮑﻪ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﻣﺮي او را در ﺷﺐ ﻓﻮت ﺷﺪ در روز ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺪارك ﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻔﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َف[ )ع ﻣﺺ( ﺑﻮي ﮔﺮﻓﺘﻦ دﻫﺎن روزه دار‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﻠﻒ ﻓﻢ اﻟﺼﺎﺋﻢ ﺧﻠﻔﮥ ||‪ .‬ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺷﺪن ﻣﺰه و ﺑﻮي ﺷﯿﺮ‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﻠﻒ اﻟﻠﺒﻦ ||‪ .‬ﻣﺘﻐﯿﺮ‬ ‫ﺷﺪن ﻃﻌﺎم‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﻠﻒ اﻟﻄﻌﺎم ||‪ .‬ﺗﺒﺎه ﺷﺪن‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﻠﻒ ﻓﻼن ||‪ .‬ﺑﺮآﻣﺪن ﺑﺮﮐﻮه ||‪ .‬ﮐﺴﯽ را از ﭘﺲ وي ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﻠﻒ ﻓﻼﻧًﺎ‪.‬‬ ‫||ﺟﺎي ﮔﻤﺸﺪه ﮐﺴـﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﻠﻒ اﷲ ﻋﻠﯿﮏ؛ ﺑﺠﺎي ﮔﻤﺸﺪهء ﺗﻮ ﺷﻮد ﺧﺪاي ||‪ .‬ﺳـﺘﻮن اﺳﺘﻮار ﮐﺮدن‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﻠﻒ ﺑﯿﺘﻪ‪.‬‬ ‫||ﭘﺲ ﭘـﺪر آﻣـﺪن‪ .‬ﺑﺠﺎي ﭘﺪر ﻧﺸﺴـﺘﻦ‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺧﻠﻒ اﺑﺎه ||‪ .‬اﺧﺘﻼف ﮐﺮدن ||‪ .‬ﻏﻮرهء ﻧﻮ آوردن ﺗﺎك ||‪ .‬در ﮐﻤﯿﻦ ﻣﺮدي ﺑﻮدن در‬ ‫ﻏﯿﺒﺖ او ﭘﯿﺶ اﻫﻞ و ﻋﯿﺎل او آﻣـﺪ و ﺷـﺪ ﮐﺮدن ||‪ .‬ﺑﺮدن ﺷﺘﺮاﻧﯽ را ﺷـﺒﺎﻧﮕﺎه ﺑﺴﻮي آب ﺑﻌﺪ رﻓﺘﻦ ﻣﺮدم ||‪ .‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ورزﯾﺪن‪ .‬ﺧﻼف‬ ‫ﮐﺮدن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ُ .‬ﺧﻠَﻔﮥ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻔﮥ‪.‬‬



‫]ُخ ‪ِ /‬خ َف[ )ع ِا( ﺧﻼـف‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ِ .‬ﺧﻠَﻔـ ﻪ‪ - .‬ﻓﯽ ﺧﻠﻘﻪ ﺧﻠﻔـﮥ؛ در ﺧـﻮي او ﺧﻼـﻓﺴﺖ||‪.‬‬ ‫ﻋﯿﺐ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﺧﻼف ||‪ .‬ﺧﻄﺎ ||‪ .‬ﻋﺪم اﺷـﺘﻬﺎي ﻏﺬا از ﺑﯿﻤﺎري ||‪ .‬وﺻـﻠﻪ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻪ||‪.‬‬ ‫آﺧﺮﯾﻦ ﻣﺰهء ﻃﻌﺎم )||‪ .‬اِﻣﺺ( ﮔﻮﻟﯽ‪ .‬دﻟﺸﺪﮔﯽ‪ .‬ﺑﯽ ﻋﻘﻠﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﻠﻒ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻔﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َل َف[ )ع ِا( ِج ِﺧﻠﻔﮥ‪ ،‬ﻣﺨﺘﻠﻒ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻔﻪ‪.‬‬



‫]َخ ِل َف[ )ع ص( آﺑﺴـﺘﻦ‪ .‬آﻧﺮا درﺑـﺎرهء ﺷﺘﺮ ﺑﮑـﺎر ﺑﺮﻧـﺪ و ﺟﻤﻊ آن ﻓﺤـﺎض اﺳﺖ از ﻏﯿﺮ ﻟﻔـﻆ آن و ﮔﺎﻫﯽ ﻫﻢ ﺑﺮ »ﺧﻠﻔﺎت« و »ﺧﻠﻒ«‬ ‫ﺟﻤﻊ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪ - .‬ﺧﻠﻔﮥ ﺟﺪود؛ ﺧﺮﻣﺎده‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻔﻪ‪.‬‬



‫]ُخ ِف ‪َ /‬ف[ )ِا( ﺧﺮﻓﻪ‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ ﮔﯿﺎه داروﯾﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻔﻪ ﻟﻮ‪.‬‬



‫]َخ َف[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ از ﺑﺨﺶ ﻧﻤﯿﻦ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اردﺑﯿـﻞ‪ .‬واﻗـﻊ در ﺑﯿﺴﺖ ﻫﺰارﮔﺰي ﺧـﺎور اردﺑﯿـﻞ و ‪15‬ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء اردﺑﯿـﻞ ﺑﻪ‬ ‫آﺳـﺘﺎرا‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه در ﺟﻠﮕﻪ ﻗﺮار دارد ﺑـﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘـﺪل و ‪ 158‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﭼـﺎه و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠـﺎ ﻏﻼت‪.‬‬ ‫ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﻗﺎﻟﯽ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(194‬‬ ‫ﺧﻠﻔﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﭘﺸﺘﯽ‪ .‬ﻋﻘﺒﯽ‪ .‬ﭼﯿﺰي ﮐﻪ در ﭘﺲ واﻗﻊ ﺷﻮد‪ .‬ﺿﺪ ﻗﺪاﻣﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪) .‬از‪ :‬ﺧﻠﻒ ﻋﺮﺑﯽ ‪ +‬ﯾﺎي ﻧﺴﺒﺖ ﻓﺎرﺳﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻔﯽ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﺘﻮاﻟﯽ‪ .‬ﭘﯽ درﭘﯽ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪) .‬از‪َ :‬ﺧَﻠﻒ ﻋﺮﺑﯽ ‪ +‬ﯾﺎي ﻧﺴﺒﺖ ﻓﺎرﺳﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻔﯽ‪.‬‬



‫ِا)خ( ﺷﻌﺒﻪ اي اﺳﺖ از رود ﺟﺮاﺣﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻔﯿﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳـﺖ ﺟﺰء دﻫﺴـﺘﺎن ﺣـﻮﻣﻪء ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن اﻫﺮ‪ .‬واﻗـﻊ در ﺳـﯽ ﻫﺰارﮔﺰي و ﭘﺎﻧﺼـﺪﮔﺰي ﺧـﺎور اﻫﺮ و دوازده‬ ‫ﻫﺰاروﭘﺎﻧﺼﺪﮔﺰي ﺷﻮﺳﻪء اﻫﺮ ﺑﻪ ﺧﯿﺎو‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و داراي ‪ 185‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠـﺎ ﻏﻼـت‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و از ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﮔﻠﯿﻢ ﺑـﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬راه اﯾﻦ دﻫﮑـﺪه ﻣـﺎﻟﺮو اﺳﺖ و آن ﻣﺤﻞ‬ ‫ﻗﺸﻼق اﯾﻞ ﭼﻠﺒﯿﺎﻧﻠﻮ اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 856‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﺧﻠﻔﯿﻦ‪.‬‬



‫]ِخ َف ِن[ )ع ِا( ﺑﺼـﯿﻐﻪء ﺗﺜﻨﯿﻪ‪ ،‬ﻣﺜﻨﯽ ِﺧﻠﻒ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬وﻟـﺪت اﻟﺸﺎة ﺧﻠﻔﯿﻦ؛ زاد ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ ﺳﺎﻟﯽ ﻧﺮ و ﺳﺎﻟﯽ‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻣﺎده‪ - .‬ذات ﺧﻠﻔﯿﻦ؛ ﺗﺒﺮ دو ﺳﺮ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ج‪ ،‬ذوات اﻟﺨﻠﻔﯿﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻔﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ َف ِن[ )ع ِا( ﺑﺼﯿﻐﻪء ﺗﺜﻨﯿﻪ ﻣﺜﻨﯽ ﺧﻠﻒ ] َخ َف [ )ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - .‬ذات اﻟﺨﻠﻔﯿﻦ؛ ﺗﺒﺮ دو ﺳﺮ‪ .‬ج‪ ،‬ذوات اﻟﺨﻠﻔﯿﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻔﯿﮥ‪.‬‬



‫]َخ َل ﻓﯽ َي[ )ِاخ( ﮔﺮوﻫﯽ از ﺧﻮارج ﻋﺠـﺎرده و از ﯾـﺎران ﺧﻠﻒ ﺧﺎرﺟﯽ ﮐﻪ از ﺧﻮارج ﮐﺮﻣﺎن و ﻣﮑﺮاﻧﻨـﺪ و ﺧﯿﺮ و ﺷـﺮ را ﻣﻄﻠﻘًﺎ ﺑﺨـﺪا‬ ‫ﻧﺴـﺒﺖ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺑﺎ آﻧﮑﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﺸـﺮﮐﺎن ارﺗﮑﺎب ﻫﯿﭻ ﻋﻤﻞ ﺧﻼﻓﯽ ﻧﮑﺮده و ﺑﺮاي آﻓﺮﯾﻨﻨﺪهء ﻣﻄﻠﻖ اﻧﺒﺎزي ﻧﺠﺴـﺘﻪ اﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺎز در دوزخ ﺟﺎي دارﻧﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻔﺎت ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ و ﮐﺸﺎف اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻓﻨﻮن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻔﯿﮥ‪.‬‬



‫]َخ َل ﻓﯽ َي[ )ِاخ( ﭘﯿﺮوان ﺧﻠﻒ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺼـﻤﺪ ﯾﮑﯽ از ﻓﺮق ﭘﻨﺠﮕـﺎﻧﻪء زﯾـﺪﯾﻪ اﻧـﺪ‪ .‬آﻧﻬـﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﻧﻤـﺎز در ﭘﺸﺖ ﺳـﺮ اﻣﺎم ﺟﺎﯾﺰ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺑﯿﺎن اﻻدﯾﺎن و ﺧﻄﻂ ج‪ 4‬ص‪ 178‬و ﺧﺎﻧﺪان ﻧﻮﺑﺨﺘﯽ ص‪ 255‬و ﻣﻔﺎﺗﯿﺢ اﻟﻌﻠﻮم ص‪ 21‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻖ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ﻣﺺ( آﻓﺮﯾﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬اﺑﺪاع ﮐﺮدن‪ .‬اﺣﺪاث ﮐﺮدن‪ .‬اﯾﺠﺎد ﮐﺮدن ‪ :‬ﻗﺎل ﮐﺬﻟﮏ ﻗﺎل‬ ‫رﺑـﮏ ﻫﻮ ﻋﻠﯽ ﻫﯿﻦ و ﻗـﺪ ﺧﻠﻘﺘـﮏ ﻣﻦ ﻗﺒـﻞ و ﻟﻢ ﺗﮏ ﺷـﯿﺌًﺎ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(19/9‬وﻟﻘـﺪ ﺧﻠﻘﻨﺎ اﻻﻧﺴﺎن ﻣﻦ ﺻـﻠﺼﺎل ﻣﻦ َﺣَﻤٍﺎ ﻣﺴـﻨﻮن و اﻟﺠﺎن‬ ‫ﺧﻠﻘﻨﺎه ﻣﻦ ﻗﺒﻞ ﻣﻦ ﻧﺎر اﻟﺴـﻤﻮم‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(27-15/26‬وﻟﻘـﺪ ﺟﺌﺘﻤﻮﻧـﺎ ﻓﺮادي ﮐﻤﺎ ﺧﻠﻘﻨﺎﮐﻢ اول ﻣﺮة و ﺗﺮﮐﺘﻢ ﻣﺎ ﺧﻮﻟﻨﺎﮐﻢ وراء ﻇﻬﻮرﮐﻢ و‬ ‫ﻣﺎﻧﺮي ﻣﻌﮑﻢ ﺷـﻔﻌﺎﺋﮑﻢ اﻟـﺬﯾﻦ زﻋﻤﺘﻢ اﻧﻬﻢ ﻓﯿﮑﻢ ﺷـﺮﮐﺎء ﻟﻘﺪ ﺗﻘّﻄﻊ ﺑﯿﻨﮑﻢ وﺿﻞ ﻋﻨﮑﻢ ﻣﺎ ﮐﻨﺘﻢ ﺗﺰﻋﻤﻮن‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(|| 6/94‬اﻣﻠﺲ و ﻧﺮم‬ ‫ﮔﺮداﻧﯿـﺪن ﭼﯿﺰي را‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻠﻖ اﻟﺸـﯿﯽ ء ||‪ .‬ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﺳـﺨﻦ و ﻏﯿﺮ آن‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻠﻖ اﻟﮑﻼم و ﻏﯿﺮه ||‪ .‬ﺑﺮﺑﺎﻓﺘﻦ دروغ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻠﻖ اﻻﻓﮏ||‪.‬‬ ‫اﻧﺪازه ﮐﺮدن و دوﺧﺘﻦ ﻧﻄﻊ و ادﯾﻢ‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻠﻖ اﻟﻨﻄﻊ واﻻدﯾﻢ ||‪ .‬اﻧﺪازه ﮐﺮدن ﭘﯿﺶ از ﺑﺮﯾﺪن‪ .‬ﺗﻘﺮﯾﺮ ﮐﺮدن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ||(‪.‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺮدن ﭼﻮب‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺧﻠﻖ اﻟﻌﻮد؛ ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺮد ﭼﻮب را‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻖ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع اِﻣﺺ( آﻓﺮﯾﻨﺶ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب(‪ .‬اﺑـﺪاع‪ .‬اﺣـﺪاث‪ .‬اﯾﺠـﺎد‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬آدﻣﯿﺰاد زﯾﻦ ﻫﻨﺮ ﺑﯿﭽـﺎره ﮔﺸﺖ ﺧﻠﻖ‬ ‫درﯾﺎﻫﺎ و ﺧﻠﻖ ﮐﻮه و دﺷﺖ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ - .‬ﺧﻠﻖ ﺟﺪﯾـﺪ؛ در اﺻـﻄﻼح ﺻﻮﻓﯿﺎن‪ ،‬ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از‪ :‬اﺗﺼﺎل اﻣـﺪاد وﺟﻮد از ﻧﻔﺲ ﺣﻖ در ﻣﻤﮑﻨﺎت‪.‬‬ ‫)از ﮐﺸﺎف اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻓﻨﻮن(‪ - .‬ﺧﻠﻖ ﺷﺪن؛ ﻣﻮﺟﻮد ﺷﺪن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ - .‬ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ - .‬زاﺋﯿﺪه ﺷﺪن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ‬ ‫اﻻﻃﺒـﺎء ||(‪ - .‬آﻓﺮﯾـﺪه ﺷـﺪن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ - .‬ﭘﯿـﺪا ﺷـﺪن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻠﻖ ﮐﺮدن؛ آﻓﺮﯾـﺪن‪ .‬اﺣـﺪاث ﮐﺮدن‪ - .‬ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻠﻖ؛‬ ‫ﻧـﺎﺳﻮت ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﻋﺎﻟﻢ اﻣﺮ و آن ﻋﺎﻟﻤﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻤﺎده و ﻣـﺪت ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﻓﻼك و ﻋﻨﺎﺻـﺮ و ﻣﻮاﻟﯿـﺪ ﺛﻼﺛﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﺟﻤﺎدات و ﻧﺒﺎﺗﺎت و‬ ‫ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﺎﻟﻢ را ﺷـﻬﺎدت و ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻠﮏ و ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬از ﮐﺸﺎف اﺻـﻄﻼﺣﺎت ﻓﻨﻮن( ‪ :‬ﺗﺴـﻠﯿﻢ ﮐﺮد ﻣﺮ آﻧﮑﺲ را ﮐﻪ‬ ‫اﻣﺮ و ﺧﻠﻖ از اوﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻖ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ِا( ﻣﺮدﻣـﺎن‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬ﻣﺮدم‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻫﻤﯽ ﺑﺮآﯾﻢ ﺑـﺎ آﻧﮑﻪ ﺑﺮﻧﯿﺎﯾـﺪ ﺧﻠﻖ‪ .‬ﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس )از ﺣﺎﺷـﯿﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫اﺳـﺪي ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ(‪ .‬اﯾﻦ ﭼﻪ ﺗﺮﻓﻨـﺪ اﺳﺖ اي ﺑﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﯽ ﮔﻮﯾـﺪ ﺧﻠﻖ ﮐﻪ ﺳـﻘﺮ ﺑﺎﺷـﺪ ﻓﺮﺟـﺎم ﺗﺮا ﻣﺴـﺘﻘﺮا‪.‬ﺧﺴـﺮواﻧﯽ‪ .‬ﻓﺮزاﻧﻪ ﺗﺮ از ﺗﻮ ﻧﺒﻮد‬ ‫ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺮدم آزاده ﺗﺮ از ﺗﻮ ﻧﺒﺮد ﺧﻠﻖ ﮔﻤﺎﻧﻪ‪.‬ﺧﺴﺮوي‪ .‬ﮔﺮد ﮔﻞ ﺳﺮخ اﻧﺪر ﺧﻄﯽ ﺑﮑﺸﯿﺪي ﺗﺎ ﺧﻠﻖ ﺟﻬﺎن را ﺑﻔﮑﻨﺪي ﺑﺨﻼﻟﻮش‪.‬رودﮐﯽ‪.‬‬ ‫ﻫﯿﭻ راﺣﺖ ﻣﯽ ﻧﺒﯿﻨﻢ در ﺳـﺮود و رود ﺗﻮ ﺟﺰ ﮐﻪ از ﻓﺮﯾﺎد و زﺧﻤﻪ ات ﺧﻠﻖ را ﮐﺎﺗﻮره ﻫﺎﺳﺖ‪ .‬رودﮐﯽ‪ .‬ﺗﺎ ﮐﯽ ﮔﻮﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﻠﻖ ﮔﯿﺘﯽ در‬ ‫ﻫﺴﺘﯽ و ﻧﯿﺴﺘﯽ ﻟﺌﯿﻤﻨﺪ ﭼﻮن ﺗﻮ ﻃﻤﻊ از ﺟﻬﺎن ﺑﺮﯾﺪي داﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺎن ﮐﺮﯾﻤﻨﺪ‪.‬رودﮐﯽ‪ .‬ز دﺷـﻤﻦ ﺑﺮﺳـﺘﻨﺪ ﺧﻠﻖ ﺟﻬﺎن ﺑﺮ او آﻓﺮﯾﻦ از‬ ‫ﮐﻬﺎن و ﻣﻬﺎن‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬اﺑﺎ داور ﭘﺎك ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺮاز ﮐﻪ اي ﭼﺎرهء ﺧﻠﻖ و ﺧﻮد ﺑﯽ ﻧﯿﺎز‪.‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ .‬ﺑﺪان ﺟﺎي ﺳﯿﻤﺮغ را ﻻﻧﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ آن ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫از ﺧﻠـﻖ ﺑﯿﮕـﺎﻧﻪ ﺑـﻮد‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬ﺑﯿﺰدان ﺑﻮد ﺧﻠﻖ را رﻫﻨﻤـﺎي ﺳـﺮ ﺷـﺎه ﺧﻮاﻫـﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﻧـﺪ ﺑﺠـﺎي‪.‬ﻓﺮدوﺳـﯽ‪ .‬اي ﺑﺤﺮي و ﺑـﺂزادﮔﯽ از ﺧﻠﻖ‬ ‫ﭘﺪﯾﺪ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﭘﯽ ﻧﺎم و ﻧﻨﮕﻨﺪ ﺧﻠﻖ زﻣﺎﻧﻪ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬از آب زﻧﺪه ﺑﻮد ﺧﻠﻖ وز آب ﻧﯿﺴﺖ ﮔﺮﯾﺰ‪ .‬ﻋﻨﺼﺮي‪ .‬ﮐﺰ ﺧﻠﻖ ﺑﺨﻠﻘﺖ ﻧﺘﻮان ﮐﺮد ﻗﯿﺎﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﺷـﺎه ﺟﻬـﺎن ﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ اﺑﻦ ﯾﻤﯿﻦ دول ﺣﺎﻓـﻆ ﺧﻠﻖ ﺧـﺪا ﻧﺎﺻـﺮ دﯾﻦ اﻣﻢ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬در دار ﻓﻨﺎ اﻫﻞ ﺑﻘﺎ ﺧﻠﻖ ﻧﺪﯾـﺪه ﺳﺖ از اﻫﻞ‬ ‫ﺑﻘﺎﺋﯽ ﺗﻮ و در دار ﻓﻨﺎﺋﯽ‪.‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻫﻤﻪ ﮐﺎر ﺟﻬﺎن ﺑﺮ ﺧﻠﻖ راز اﺳﺖ ﻗﻀﺎ را دﺳﺖ ﺑﺮ ﻣﺮدم دراز اﺳﺖ‪) .‬وﯾﺲ و راﻣﯿﻦ(‪ .‬ﻗﻮت ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان‬ ‫ﻣﻌﺠﺰات آﻣـﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﭼﯿﺰﻫﺎ ﮐﻪ ﺧﻠﻖ از آوردن ﻣﺎﻧﻨـﺪ آن ﻋﺎﺟﺰ آﯾﻨـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺮ ﺧﻠﻖ روي زﻣﯿﻦ واﺟﺐ ﮐﺮد ﮐﻪ‬ ‫ﺑـﺪان دو ﻗﻮه ﺑﺒﺎﯾـﺪ ﮔﺮدﯾـﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬از ﺳـﺨﺎء ﺗﻮ ﻧﺎﮔﻮار ﮔﺮﻓﺖ ﺧﻠﻖ را ﯾﮑﺴـﺮ و ﻣﻨﻢ ﻧﺎﻫﺎر‪.‬زﯾﻨﺒﯽ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﺗﻦ وي و ﺧﻠﻖ ﭼﻨﺪﯾﻦ‬ ‫ﻫﺰار ﺑﺮون آﻣـﺪ و ﮐﺮد دﯾـﻦ آﺷـﮑﺎر‪.‬اﺳـﺪي‪ .‬ﺑـﺎغ ﻧﯿﮑـﻮ ﺑﯿـﺎراﺳﺖ از ﺑﻬﺮ ﺧﻠـﻖ ﯾﺰدان ﻓﺮدوس ﮔـﻮي ﺧـﻮاﻫﯽ ﺧـﻮاﻫﯿﺶ ﻧـﺎم ﮐـﻦ دﯾﻦ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺗﻮ اي ﻏﺎﻓﻞ ﯾﮑﯽ ﺑﻨﮕﺮ در اﯾﻦ ﺧﻠﻖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﻧﺎﺧﻮرده ﮔﺸﺘﺴـﺘﻨﺪ ﻣﺴﺘﺎن‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﺧﻠﻖ ﻫﻤﻪ ﯾﮑﺴﺮه ﻧﻬﺎل ﺧﺪاﯾﻨﺪ ﻫﯿﭻ ﻧﻪ‬ ‫ﺑﺮﮐﻦ از اﯾﻦ ﻧﻬﺎل و ﻧﻪ ﺑﺸـﮑﻦ ﺧﻮن ﺑﻨﺎﺣﻖ ﮐﻨﺪن اوﯾﺴﺖ دل ز ﻧﻬﺎل ﺧﺪاي آﮐﻨﺪن ﺑﺮﮐﻦ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬روزﯾﺴﺖ از آن ﭘﺲ ﮐﻪ در آن‬ ‫روز ﻧﯿﺎﺑﻨـﺪ ﺧﻠـﻖ از ﺣﮑـﻢ ﻋـﺪل ﻧـﻪ ﻣﻠﺠـﺎء و ﻧـﻪ ﻣﻨﺠـﺎء‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ را ﺧﻠـﻖ ﻣﮑـﻦ ﺑﺮ ﺧﻠـﻖ ﺑﺮد ﻧـﻮ ﺑﻬـﺘﺮ از ﮐﻬﻦ دﯾﺒـﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ ﺳﻠﻤﺎن‪ .‬ﭘﺲ اﺑﺮاﻫﯿﻢ و اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﭙﺮداﺧﺘﻨﺪ از ﺧﺎﻧﻪ و ﺧﻠﻖ را ﺑﻪ ﺣﺞ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪) .‬ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮارﯾﺦ و اﻟﻘﺼﺺ(‪ .‬ﻣﺮد ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ در‬ ‫ﻣﯿـﺎن ﺧﻠـﻖ ﻇـﺎﻫﺮ ﺷـﻮد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﭼﻨـﺪاﻧﮑﻪ ﺧﻠﻖ ﺑﯿﺎراﻣﯿـﺪ زن ﺣﺠـﺎم ﺑﯿﺎﻣـﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬اﯾﺰد ﻣﺮا ﻣﯿـﺎن ﺧﻠﻖ ﻣﺜﻠﻪ و ﻓﻀـﯿﺤﺖ‬ ‫ﻧﮕﺮداﻧﯿـﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺧﻠﻖ را زﯾﺮ ﮔﻨﺒـﺪ دوار دﯾـﺪه ﻫﺎ ﮐﻮر و ﺧﻮاﻧﺪﻧﯽ ﺑﺴـﯿﺎر‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﺑﺨﺪا ﮔﺮ ز ﺧﻠﻖ ﻫﯿﭻ آﯾﺪ‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬زﯾﻦ ﺳﺒﺰ‬ ‫ﻣﺮﻏﺰار ﻧﺠﻮﯾـﺪ ﺣﯿـﺎت از آﻧﮏ ﻗﺼﺎب ﺣﻠﻖ ﺧﻠﻖ ﺑﻮد ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ او‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻫﻤﻪ دوﺳﺘﯽ ورز ﺑﺎ ﺧﻠﻖ ﻟﯿﮏ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ز ﺧﻠﻖ ﮔﻮﺷﻪ ﮔﺮﻓﺘﻢ‬ ‫ﮐﻪ ﺗﺎ ﻫﻤﯽ ﺳﺎﯾـﺪ ﮐﻼه ﮔﻮﺷﻪ ﻫﻤﺖ ﺑﭽﺮخ دوارم‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﻠﻖ ﻫﻔﺘﺎدوﺳﻪ ﻓﺮﻗﻪ ﮐﺮده ﻫﻔﺘﺎدودو ﺣـﺞ‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺧﻠﻘﯽ از ﺧﺪم و ﺣﺸﻢ او‬ ‫در آن اوﺟﺎل و اوﺣﺎل ﺑﻔﻨﺎ رﺳـﯿﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﺧﻠﻖ ﺑﺴﯿﺎر از ﻟﺸﮑﺮ ﺣﺴﯿﻦ در آن ﻣﺼﺎف و ﻣﻌﺎرك ﺑﻘﺘﻞ آﻣﺪﻧﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء‬ ‫ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ (‪ .‬ﺑﻬﺮ ﺣـﺎﺟﺖ ﮐﻪ ﺧﻠـﻖ آﻏـﺎز ﮐﺮده دري دارد ﭼﻮ درﯾـﺎ ﺑـﺎز ﮐﺮده‪.‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪ .‬از ﻗﯿﺎﺳـﺶ ﺧﻨـﺪه آﻣـﺪ ﺧﻠﻖ را ﮐﻮ ﭼﻮ ﺧﻮد‬ ‫ﭘﻨـﺪاﺷﺖ ﺻـﺎﺣﺐ دﻟـﻖ را‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺧﻠﻖ را ﺗﻘﻠﯿـﺪﺷﺎن ﺑﺮ ﺑـﺎد داد اي دوﺻـﺪ ﻟﻌﻨﺖ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺗﻘﻠﯿـﺪ ﺑـﺎد‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺧﻠﻘﯽ ﻣﺘﻌﺼﺐ ﺑﺮ وي ﮔﺮد‬ ‫آﻣﺪﻧﺪ‪).‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ .‬ﭼﻮن ﮔﺮد آﻣﺪن ﺧﻠﻖ ﻣﻮﺟﺐ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﺗﻮ ﻣﺮ ﺧﻠﻖ را ﭼﺮا ﭘﺮﯾﺸﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﯽ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ .‬ﻃﺮﯾﻘﺖ‬ ‫ﺑﺠﺰ ﺧـﺪﻣﺖ ﺧﻠﻖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻣﺤﺘـﺎج ﺧﻠﻖ ﻧﯿﺴﺖ ﺧـﺪاﺳﺖ‪.‬اوﺣـﺪي‪ .‬ﺧﻠﻖ را روي در ﮐﻤﺎﻟﯽ ﻫﺴﺖ ﺑﺠﺰ اﯾﻦ ﺧﻮرد و ﺧﻮاب‬ ‫ﺣﺎﻟﯽ ﻫﺴﺖ‪ .‬اوﺣﺪي‪ .‬ﺧﻠﻖ ﻣﺤﺘﺎج و دﯾﺪه ﻫﺎ ﺑﺎز اﺳﺖ ﮐﺎر ﻣﺮدم ﺑﺴﺎز ارت ﺳﺎز اﺳﺖ‪.‬اوﺣﺪي‪ - .‬از ﺧﻠﻖ ﮔﻮﺷﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ؛ ﻋﺰﻟﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬ ‫اﻧﺰوا ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ - .‬ﺧﻠﻖ ﭼﻬﺎرﯾـﺎد؛ ﻧﺎﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺮﮐﻬﺎ ﺑﺨﻮد داده اﻧـﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻠﻖ ﻋـﺪاﻟﺖ؛ ﻧﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدﻣﺎن اﯾﺮان ﺑﺨﻮد داده‬ ‫اﻧـﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬آﻓﺮﯾـﺪه‪ .‬ﻣﺨﻠﻮق‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ - .‬ﺧﻠﻖ آﺗﺸـﯿﻦ؛ ﺷـﯿﺎﻃﯿﻦ‪ .‬ﺟﻨﯿﺎن‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻠﻖ اﷲ؛ آﻓﺮﯾـﺪهء ﺧـﺪا‪.‬‬ ‫ﻣﺮدﻣﺎن‪ - .‬ﺧﻠﻖ ﻋﺎﻟﻢ؛ آﻓﺮﯾﺪه ﻫﺎي دﻧﯿﺎ‪ .‬ﻣﻮﺟﻮدات ﻓﻨﺎﭘﺬﯾﺮ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺣﺎﺿﺮ‪ .‬ﻣﻮﺟﻮد ||‪ .‬زاﺋﯿﺪه ﺷﺪه ||‪ .‬ﻗﻮم‪ .‬ﻃﺎﯾﻔﻪ‪ .‬ﺟﻤﻌﯿﺖ‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻖ‪.‬‬



‫]ُخ ْل ‪ُ /‬خ ُل[ )ع ِا( ﺧﻮي‪ .‬ﻃﺒﻊ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻧﻬﺎد‪ .‬ﺳـﺮﺷﺖ‪ .‬ﺧﺼـﻠﺖ‪ .‬ﻣﺰاج‪ .‬ﻃﺒﯿﻌﺖ‪ .‬ﻣﺸـﺮب‪ .‬ﺳﯿﺮت‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬اِﻧﮏ ﻟﻌﻠﯽ‬ ‫ُﺧﻠٍُﻖ ﻋﻈﯿﻢ‪) .‬ﻗﺮآن ‪ .(68/4‬زﯾﻦ دادﮔﺮي ﺑﺎﺷـﯽ وزﯾﻦ ﺣﻖ ﺑﺸﻨﺎﺳﯽ ﮐﺰ ﺧﻠﻖ ﺑﺨﻠﻘﺖ ﻧﺘﻮان ﮐﺮد ﻗﯿﺎﺳﯽ‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬ﻫﺰار ﺑﺎر ز ﻋﻨﺒﺮ ﺷﻬﯽ‬ ‫ﺗﺮ اﺳﺖ ﺑﺨﻠﻖ ﻫﺰار ﺑـﺎر ز آﻫﻦ ﻗﻮي ﺗﺮ اﺳﺖ ﺑﭙـﺎس‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ .‬و آن ﭘﺎك روح را ﺑﻮد از ﻋﻤﻠﻬﺎي ﻧﯿﮑﻮ و ﺧﻠﻘﻬﺎي ﭘﺴـﻨﺪﯾﺪه آﻧﭽﻪ ﺑﻠﻨﺪ‬ ‫ﺳﺎزد‪ ،‬درﺟﻪء او را در ﻣﯿﺎن اﻣﺎﻣﺎن ﺻﺎﻟـﺢ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬از ﺧﻠﻖ اوﺳﺖ ﭼﺸـﻤﻪء ﺧﻮرﺷـﯿﺪ وز ﺧﻠﻖ اوﺳﺖ ﻋﻨﺒﺮ اﺷـﻬﺐ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‬ ‫ﺳﻠﻤﺎن‪ .‬اي ﺧﻠﻖ ﺗﻮ ﭼﻮ ﻣﺸﮏ وز ﻣﺸـﮑﺖ ﻣﺮا ﻧﺴـﯿﻢ وي ﻟﻔﻆ ﺗﻮ ﭼﻮ ﺷـﻬﺪ وز ﺷـﻬﺪت ﻣﺮا ﺷـﻔﺎ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ ﺳﻠﻤﺎن‪ .‬ﮔﻮﯾﯽ ﮐﻪ ز ﺧﻠﻖ‬ ‫دﺷـﻤﻨﺖ ﺧﯿﺰد ﻫﻨﮕﺎم ﺳﭙﯿﺪه دم دم ﺳـﺮد‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪﺳﻠﻤﺎن‪ .‬اﮔﺮ ﺷﮑﻞ ﺧﻠﻘﺶ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪي ﺷﮑﻔﺘﻪ ﯾﮑﯽ ﺑﻮﺳﺘﺎن آﻣﺪي‪).‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪.‬‬ ‫دل او ﺛـﺎﻧﯽ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﻓﻠـﮏ داﻧﻢ ﺑﺎز ﺧﻠﻖ او ﺛﺎﻟﺚ ﺳـﻌﺪان ﺑﺨﺮاﺳﺎن ﯾﺎﺑﻢ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺷﺎﻫﺎ ﻋﺮب ﻧﮋادي ﻫﺴﺘﯽ ﺑﺨﻠﻖ و ﺧﻠﻘﺖ ﺷﺎه ﺑﺸـﺮ ﭼﻮ‬ ‫اﺣﻤﺪ ﺷـﯿﺮ ﻋﺮب ﭼﻮ ﺣﯿﺪر‪ .‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬از دم ﺧﻠﻖ ﺗﻮ در ﻣﺴﺪس ﮔﯿﺘﯽ ﺑﻮي ﻣﺜﻠﺚ ﺑﻬﺮ ﻣﺸﺎم ﺑﺮآﯾﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﭼﻮن آﺑﺴﺖ و وﻗﺖ او را‬ ‫ﭼﻮ ﺟﻮ ﺧﻠﻖ ﺑـﺎﻃﻦ رﯾـﮓ ﺟﻮي ﻋﻤﺮ ﺗﻮ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺗﻮ ﻧﯿﺰ ار ﺑـﺪم ﺑﯿﻨﯽ اﻧـﺪر ﺳـﺨﻦ ﺑﺨﻠﻖ ﺟﻬـﺎن آﻓﺮﯾﻦ ﮐﺎر ﮐﻦ‪ .‬ﺳـﻌﺪي )ﺑﻮﺳـﺘﺎن(‪ .‬ﯾﮑﯽ‬ ‫ﺧﻮب ﺧﻠﻖ ﺧﻠﻖ ﭘﻮش ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﺼـﺮ ﯾﮑﭽﻨﺪ ﺧﺎﻣﻮش ﺑﻮد‪.‬ﺳﻌﺪي‪ - .‬ﺑﺪﺧﻠﻖ)‪(1‬؛ ﺑﺪﺧﻮ‪ .‬ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ‪ - .‬ﺑﺪﺧﻠﻘﯽ؛ ﺑﺪﺧﻮﯾﯽ‪ .‬ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ‪- .‬‬ ‫ﭘﺴـﻨﺪﯾﺪه ﺧﻠﻖ؛ ﺧﻮش ﺧﻠﻖ‪ - .‬ﺣﺴﻦ ﺧﻠﻖ؛ ﺣﺴﻦ ﺧﻮ‪ .‬ﺧﻮش ﺧﻮﺋﯽ‪ - .‬ﺧﻠﻖ آﺗﺸـﯿﻦ؛ ﻏﻀﺐ‪ .‬ﺗﻨـﺪي ﻣﺰاج‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - .‬ﺧﻠﻖ ﻧﯿﮑﻮ؛‬ ‫ﺧﻮي ﺧﻮب‪ - .‬ﺧﻮش ﺧﻠﻖ؛ ﺧﻮش ﺧﻮ‪ - .‬ﺧﻮش ﺧﻠﻘﯽ؛ ﺧﻮش ﺧﻮﯾﯽ‪ - .‬ﺳﻮء ﺧﻠﻖ؛ ﺑـﺪﺧﻮﺋﯽ‪ - .‬ﮐﮋﺧﻠﻖ؛ ﺑﺪﺧﻮ‪ .‬ﺗﻨﺪﻣﺰاج‪ .‬ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ‪- .‬‬ ‫ﮐﮋﺧﻠﻘﯽ؛ ﺑـﺪﺧﻮﯾﯽ‪ .‬ﺗﻨﺪﻣﺰاﺟﯽ‪ .‬ﻋﺼـﺒﺎﻧﯿﺖ‪ - .‬ﻧﮑﻮﺧﻠﻖ؛ ﺧﻮش ﺧﻠﻖ ||‪ .‬دﯾﻦ)‪ .(2‬ج‪ ،‬اﺧﻼـق ||‪ .‬ﻣﻼﻃﻔﺖ)‪ .(|| 3‬ادب ||‪ .‬ﺟﺴـﺎرت‪.‬‬ ‫)ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ - (1) .‬در اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺧﻠﻖ ﺑﻀﻢ ﺧﺎء و ﺳـﮑﻮن ﻻم ﻣﯽ آﯾﺪ ﭼﻪ در ﻧﺰد ﭘﺎرﺳـﯿﺎن اﯾﻦ ﺗﻠﻔﻆ از ﺗﻠﻔﻆ ﺧﻠﻖ ﺑﻀـﻢ‬ ‫ﺧﺎء و ﻻم ﻣﻌﻤﻮل ﺗﺮ و ﻣﺘﺪاول ﺗﺮ اﺳﺖ‪ - (2) .‬در ﺗﻌﺮﯾﻔﺎت ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺧﻠﻖ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﻫﯿﺌﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻧﻔﺲ ﭘﯿﺪا ﻣﯿﺸﻮد و‬ ‫در آن راﺳـﺦ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﺑﻮﺟﻬﯽ ﮐﻪ اﻓﻌـﺎل از ﻧﻔﺲ ﺑﺴـﻬﻮﻟﺖ و ﺑﯽ اﻧـﺪازه ﻓﮑﺮي ﺳـﺮ ﻣﯿﺰﻧـﺪ‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ اﯾﻦ ﻫﯿﺌﺖ ﻣﺼـﺪر اﻋﻤﺎل ﺟﻤﯿﻠﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬آﻧﺮا ﺧﻠﻖ ﺣﺴﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و اﮔﺮ ﻣﺼـﺪر اﻋﻤـﺎل ﻗﺒﯿﺤﻪ‪ ،‬آﻧﺮا ﺧﻠﻖ ﻗﺒﯿـﺢ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨـﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﺮا در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺧﻠﻖ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ آن‬ ‫ﻫﯿﺌﺖ راﺳـﺨﯽ اﺳﺖ در ﻧﻔﺲ ﺑـﺪان ﺟﻬﺖ اﺳﺖ آﻧﮑﻪ ﺑﺮ ﺳﺒﯿﻞ ﻧـﺬور ﺑـﺬل ﻣﺎل ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬او را ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺧﻠﻖ ﺳـﺨﺎء دارد و‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ آﻧﮑﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﻏﻀﺐ ﯾﺎ ﺳـﺨﺘﯽ از آﺗﺸـﯿﻦ ﻣﺰاﺟﯽ اﺟﺘﻨﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ او را ﺧﻠﻖ ﺣﻠﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي اﻃﻼع ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫ﺑﻪ ﮐﺸﺎف اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻓﻨﻮن رﺟﻮع ﺷﻮد‪ - (3) .‬در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ و دو ﻣﻌﻨﯽ ﺑﻌﺪ از آن ﮐﻠﻤﻪء ﺧﻠﻖ ﺑﻀﻢ ﺧﺎء و ﺳﮑﻮن ﻻم ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻖ‪.‬‬



‫]َخ ِل[ )ع ص‪ِ ،‬ا( اﺑﺮ ﻣﺴﺘﻮي ﮐﻪ در آن اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺎران ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻖ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ع ص( ﮐﻬﻨﻪ‪) .‬ﻣـﺬﮐﺮ و ﻣـﺆﻧﺚ در آن ﯾﮑﺴـﺎﻧﺴﺖ(‪ .‬ﭘـﺎره‪ .‬از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ(‪ .‬ج‪ُ ،‬ﺧﻠﻘـﺎن ‪ :‬ﺟﺒﻪ اي داﺷـﺖ‬ ‫ﺣﺴـﻨﮏ‪ ...‬ﺧﻠﻖ ﮔﻮﻧﻪ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﺨﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﺑﺎ آن ﺟﺎﻣﻪء ﺧﻠﻖ ﭘﯿﺶ آﻣﺪ و زﻣﯿﻦ ﺑﻮﺳﻪ داد و ﺑﺎﯾﺴـﺘﺎد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﻧﻮﻫﺎ ﻫﻤﻪ‬ ‫ﺧﻠﻖ ﺷﻮد و ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺸـﻨﯿﺪ ﮐﺲ ﮐﻪ ﻧﻮ ﺷﺪ ﺧﻠﻘﺎﻧﯽ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺗﯿﻎ و ﻗﺮآن ورا ﺷﺪه ﻣﻌﺠﺰ ﻧﺸﻮد ﺷـﺮع او ﺧﻠﻖ ﻫﺮﮔﺰ‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﻧﻘﻞ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻗﺼـﺪ‪ ...‬و ﺟﺎﻣﻪ ﺧﻠﻖ داﺷﺖ‪ ،‬راه ﻧﺪادﻧـﺪش‪ .‬ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺑﺮ او ﭘﺪﯾـﺪ آﻣـﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎ دﺳﺖ ﺗﻬﯽ ﺑﺨﺎﻧﻪء دﯾﻮ راه ﻧﻤﯽ دﻫﻨـﺪ؛ ﺑﯽ ﻃﺎﻋﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺧـﺎﻧﻪء رﺣﻤﻦ ﭼﻨﯿﻦ راه دﻫﻨـﺪ‪) .‬ﺗـﺬﮐﺮة اﻻوﻟﯿـﺎي ﻋﻄﺎر(‪ .‬ﺑﮑﺸﺘﯽ درﺑﻮدم و ﻣﺮا ﮐﺸﺘﯽ ﺑﺎن ﻧﻤﯽ ﺷـﻨﺎﺧﺖ‪ .‬ﺟﺎﻣﻪ اي ﺧﻠﻖ داﺷـﺘﻢ و ﻣﻮﯾﯽ‬ ‫دراز و ﺑﺮ ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮدم ﮐﻪ از آن اﻫﻞ ﮐﺸﺘﯽ ﺟﻤﻠﻪ ﻏﺎﻓﻞ ﺑﻮدﻧـﺪ‪) .‬ﺗﺬﮐﺮة اﻻوﻟﯿﺎي ﻋﻄﺎر(‪ .‬ﺑﻞ ﻗﻀﺎ ﺣﻖ اﺳﺖ و ﺟﻬﺪ ﺑﻨﺪهء ﺣﻖ ﻫﯿﻦ ﻣﺒﺎش‬ ‫اﻋـﻮر ﭼـﻮ اﺑﻠﯿﺲ ﺧﻠـﻖ‪.‬ﻣﻮﻟـﻮي‪ .‬ﺑـﺎزﮔﺮد از ﮐﻔﺮ ﺳـﻮي دﯾﻦ ﺣـﻖ ورﻧﻪ در ﻧـﺎر اﺑـﺪ ﻣـﺎﻧﯽ ﺧﻠﻖ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬درد ﺑـﺎﻏﺖ ﮔﺮ ﺧﻠﻖ ﭘﻮﺷـﯿﺪ ﻣﺮد‬ ‫ﺧــﻮاﺟﮕﯽ ﺧــﻮاﺟﻪ را آن ﮐـﻢ ﻧﮑﺮد‪.‬ﻣﻮﻟــﻮي‪- .‬ﺧﻠــﻖ ﮐﺮدن؛ ﺧــﻮار ﮐﺮدن ‪ :‬ﺧﻮﯾﺸــﺘﻦ را ﺧﻠـﻖ ﻣﮑـﻦ ﺑﺮ ﺧﻠـﻖ ﺑﺮد ﻧـﻮ ﺑﻬــﺘﺮ از ﮐﻬﻦ‬ ‫دﯾﺒﺎﺳﺖ‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ‪ .‬و اﮐﻨﻮن ﺳﺒﺐ ﺗﻬﻤﺖ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‪ ...‬دﯾﮕﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮﯾﺶ را ﺧﻮار و ﺧﻠﻖ ﮐﺮده اﻧﺪ‪) .‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻖ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ع ﻣﺺ( ﮐﻬﻨﻪ ﺷﺪن ﺟﺎﻣﻪ ||‪ .‬ﻧﺮم و ﺗﺎﺑﺎن ﮔﺮدﯾﺪن‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻖ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ع ص( ﺧﻮش ﺧﻮي‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻖ‪.‬‬



‫]ُﺧْﻞ َل[ )ع ص( زن رﺗﻘﺎء؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺴﺘﻪ ﻓﺮج‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻖ آﺑﺎد‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺗﺒﺎدﮐﺎن ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺸﻬﺪ‪ .‬واﻗﻊ در ﺳﯿﺰده ﻫﺰارﮔﺰي ﺷﻤﺎل ﻣﺸﻬﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﻫﮑﺪه در ﺟﻠﮕﻪ‬ ‫واﻗﻊ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل و ‪ 674‬ﺗﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﻗﻨﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻت آﻧﺠﺎ ﻏﻼت‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ‪ ،‬ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ و ﮐﺮﺑﺎس ﺑﺎﻓﯽ و‬ ‫راﻫﺶ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ رو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﻠﻖ آﺗﺸﯿﻦ‪.‬‬



‫]َخ ِق َت ‪ِ /‬ت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ و ﺟﻨﯿﺎن اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻖ آﺗﺸﯿﻦ‪.‬‬



‫]ُخ ِق َت ‪ِ /‬ت[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻏﻀﺐ و ﺗﻨﺪي ﻣﺰاج ﻣﺮدم اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )آﻧﻨﺪراج( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻖ آزار‪.‬‬



‫]َخ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺮدم آزار‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه ﺳﺖ ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ وﻟﯿﮑﻦ ﻣﻨﻪ ﺑﺮ رﯾﺶ ﺧﻠﻖ آزار ﻣﺮﻫﻢ‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﮔﻠﺴﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻖ آزاري‪.‬‬



‫]َخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺮدم آزاري‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻘﺎ‪.‬‬



‫]َخ َﻗْﻦ[ )ع ق( از ﺣﯿﺚ ﺧﻠﻖ‪ .‬از ﺣﯿﺚ آﻓﺮﯾﻨﺶ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬ﮐﺎن اﺷﺒﻪ اﻟﻨﺎس ﺑﺮﺳﻮل اﷲ ﺧﻠﻘﺎ و ﺧﻠﻘﺎ و ﻣﻨﻄﻘًﺎ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻘﺎ‪.‬‬



‫]ُخ َﻗْﻦ[ )ع ق( از ﺣﯿﺚ ﺧﻠﻖ‪ .‬از ﺣﯿﺚ ﺧﻮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬ﮐﺎن اﺷﺒﻪ اﻟﻨﺎس ﺑﺮﺳﻮل اﷲ ﺧﻠﻘﺎ و ﺧﻠﻘﺎ و ﻣﻨﻄﻘًﺎ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻘﺎء ‪.‬‬



‫]َخ[ )ع ص( ﻣﺆﻧﺚ اﺧﻠﻖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ َاﺧَﻠﻖ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد ||‪ .‬ﺳﻢ ﺑﯽ ﺷـﮑﺎف ||‪ .‬زن رﺗﻘﺎء؛ ﯾﻌﻨﯽ زن ﺑﺴـﺘﻪ ﻓﺮج ||‪ .‬ﺻﺨﺮهء ﺑﯽ‬ ‫ﺷﮑـﺎف‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب(‪ - .‬ﺻـﺨﺮة ﺧﻠﻘـﺎء؛ ﺳـﻨﮓ اﻣﻠﺲ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب )||(‪ِ .‬ا( ﺷﮑﺴـﺘﮕﯽ||‪.‬‬ ‫ﭘﻬﻠﻮي ﺷﺘﺮ و ﺟﺰ آن)‪) .(1‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ .‬ﯾﻘﺎل‪ :‬ﺿـﺮﺑﺖ ﻋﻠﯽ ﺧﻠﻘﺎء ﺟﻨﺒﻪ‪ - (1) .‬دو ﺗﺮﮐﯿﺐ زﯾﺮ در‬ ‫زﺑﺎن ﻋﺮب درﺑﺎرهء ﺧﻠﻘﺎء اﺳﺖ‪ .‬اﻟﻒ‪ :‬ﺧﻠﻘﺎء اﻟﻐﺎر؛ ﺑﺎﻃﻦ ﻏﺎر‪ .‬ب‪ :‬ﺧﻠﻘﺎء اﻟﺠﺒﻬﮥ؛ ﺟﺎي ﻫﻤﻮار و ﺑﺮاﺑﺮ از ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻘﺎن‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ص‪ِ ،‬ا( ِج َﺧَﻠﻖ‪ ،‬ﮐﻬﻨﻪ و ﻓﺮﺳﻮده‪ .‬در ﻧﻈﻢ و ﻧﺜﺮ ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﺼﻮرت ﻣﻔﺮد ﺑﮑﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ‪ :‬ﮐﻬﻦ ﮐﻨﺪ ﺑﺰﻣﺎﻧﯽ ﻫﻤﺎن ﮐﺠﺎ ﻧﻮ ﺑﻮد و ﻧﻮ‬ ‫ﮐﻨـﺪ ﺑﺰﻣﺎﻧﯽ ﻫﻤﺎن ﮐﻪ ﺧﻠﻘﺎن ﺑﻮد‪ .‬رودﮐﯽ‪ .‬ﺧﻠﻘﺎﻧﺶ ﮐﺮد ﺟﺎﻣﻪء زﻧﮕﺎري اﯾﻦ ﺗﻨـﺪ و ﺗﯿﺰ ﺑﺎد ﻓﺮودﯾﻨﺎ‪.‬دﻗﯿﻘﯽ‪ .‬ﺑﺪان اﻣﯿﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﻧﯽ ﺑﻪ اﯾﻤﻨﯽ‬ ‫ﺑﺨﻮرﻧﺪ ﻏﺮﯾﺐ وار ﺑﭙﻮﺷﻨﺪ ﺟﺎﻣﻪء ﺧﻠﻘﺎن)‪.(1‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬در راه اﺑﻮاﻟﻔﺘﺢ ﺑﺴﺘﯽ را دﯾﺪم ﺧﻠﻘﺎﻧﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪه و ﻣﺸﮑﯽ در ﮔﺮدن‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫آدﻣﯽ از ﭼﻬـﺎر ﭼﯿﺰ ﻧـﺎﮔﺰﯾﺮ ﺑﻮد‪ :‬اول ﻧﺎﻧﯽ‪ ،‬دوم ﺧﻠﻘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺳﻮم وﯾﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﭼﻬﺎرم ﺟﺎﻧﺎﻧﯽ‪) .‬ﻗﺎﺑﻮﺳـﻨﺎﻣﻪ(‪ .‬ﭼﻮ از ﺑﺮج ﺣﻤﻞ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ اﺷﺎرت‬ ‫ﮐﺮد زي ﺻـﺤﺮا ﺑﻔﺮﻣﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﺻﺤﺮا ﺑﺮ ﻣﻄﺮا ﮔﺸﺖ ﺧﻠﻘﺎﻧﻬﺎ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﭼﻪ ﻃﻤﻊ داري در ﺣﻠﻪء ﺻﺪرﻧﮓ ﺑﻬﺸﺖ ﭼﻮن ﺑﺪروﯾﺶ ﯾﮑﯽ‬ ‫ﺧﺮﻗﻪء ﺧﻠﻘﺎن ﻧﺪﻫﯽ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬در ﻫﻨﺮ ﺣﻠﻪ اي ﻧﭙﻮﺷﺪ ﺧﻠﻖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻠﻖ او ﻧﻪ ﺧﻠﻘﺎﻧﺴﺖ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪﺳـﻠﻤﺎن‪ .‬در زاوﯾﻪ ﺑﺮﻧﺞ و ﺗﺎرﯾﮑﻢ‬ ‫ﺑﺎ ﭘﯿﺮﻫﻦ ﺳـﻄﺒﺮ و ﺧﻠﻘﺎﻧﻢ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ ﺳـﻠﻤﺎن‪ .‬ﺟﺎﻣﻪء دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ ﺧﻠﻘﺎن ﺑﺎد‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳﻌﺪ ﺳﻠﻤﺎن‪ .‬ﻣﺮد را در ﻟﺒﺎس ﺧﻠﻘﺎن ﺟﻮي ﮔﻨﺞ در‬ ‫ﺟﺎﯾﻬﺎي وﯾﺮان ﺟﻮي‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﺟﺎﻣﻪ ﺳـﺨﺖ ﺧﻠﻘﺎﻧﺴﺖ ﮔﻔﺖ ﻫﺴﺖ آن ﻣﻦ ﭼﻨﯿﻦ ز آﻧﺴﺖ‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬آﺳـﻤﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﺮﯾﺪ اﺳﺖ ﭼﻮ‬ ‫ﻣﻦ زآن ﮔﻪ ﺻـﺒﺢ ﭼـﺎك اﯾﻦ ازرق ﺧﻠﻘـﺎن ﺑﺨﺮاﺳﺎن ﯾﺎﺑﻢ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺒﺎزار ﺧﻠﻘﺎن ﻓﺮوﺷﺎن ﻫﻤﺖ ﻃﺮاز ﮐﺮم را ﺑﻬﺎﺋﯽ ﻧﺒﯿﻨﻢ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻧﯿﺴـﺘﻢ‬ ‫ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ آن ﺧﻠﻘـﺎﻧﯿﻢ ﮐـﺂن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ و اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﭼﻮن ﺑﺠﻤﻊ ژﻧـﺪه ﭘﻮﺷـﺎن اﻧـﺪرم‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﺗﯿﻐﺖ ﮐﻪ ﻣﻄﺮا ﮐﺮد اﯾﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻠﻘﺎن را‬ ‫ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﻟﻘﺐ دادش ﻗﺼـﺎر ﺟﻬﺎﻧـﺪاري‪ .‬ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬وز آن ﭘﺲ ﮐﻪ ﺧﻠﻘـﺎن او ﺗﺎزه ﮐﺮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﻠﻌﺖ ﺳـﻠﻄﺎن اﮔﺮﭼﻪ ﻋﺰﯾﺰ اﺳﺖ ﺟﺎﻣﻪء‬ ‫ﺧﻠﻘﺎن ﺧﻮد از آن ﻋﺰﯾﺰﺗﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬ﻗﺒﺎ ﺑﺮ ﻗﺪ دروﯾﺸﺎن ﭼﻨﺎن زﯾﺒﺎ ﻧﻤﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ آن ﺧﻠﻘﺎن ﮔﺮدآﻟﻮد ﺑﺮ ﺑﺎﻻي دروﯾﺸﺎن‪.‬‬ ‫ﺳﻌﺪي‪ .‬ﺻﺎﺣﺒﺪل و ﻧﯿﮏ ﺳـﯿﺮت و ﻋﻼﻣﻪ ﮔﻮ ﮐﻔﺶ درﯾﺪه ﺑﺎش و ﺧﻠﻘﺎن ﺟﺎﻣﻪ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﻖ ﺷﻮد‪ - (1) .‬ﮔﺎﻫﯽ ﺻﻔﺖ اﺳﻢ‬ ‫ﻣﻔﺮد ﻧﯿﺰ ﻣﯽ آﯾﺪ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻘﺎن‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ِج َﺧﻠﻖ ‪ :‬ﺗﺎ ﺣﺸـﺮ ﮐﺮد دﻫﺮ ﺑﻤﻠﮑﺖ ﺿـﻤﺎن از آﻧﮏ ﺟﻮدت ﻫﻤﯽ ﺑﺮوزي ﺧﻠﻘﺎن ﺿـﻤﺎن ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﮐﻮﺗﻮال را ﮔﻔﺖ ﺗﺎ‬ ‫ﭘﯿﺎده ﺗﻤﺎم ﮔﻤﺎرد از ﭘﺲ ﺧﻠﻘﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﮐﻮﺷﮏ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻘﺎن ﻓﺮوش‪.‬‬



‫]ُخ ُف[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﻬﻨﻪ ﻓﺮوش‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻣﺘﺎع و ﮐﺎﻻي ﮐﻬﻨﻪ ﻣﯽ ﻓﺮوﺷﺪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻘﺎﻧﯽ‪.‬‬



‫]ُخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﮐﻬﻨﻪ ﺧﺮ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﮐﺎﻻـ و ﻣﺘـﺎع ﮐﻬﻨﻪ ﻣﯽ ﺧﺮد‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( )از اﻧﺴﺎب ﺳـﻤﻌﺎﻧﯽ ||(‪ .‬آﻧﮑﻪ ﮐﺎﻻي ﮐﻬﻨﻪ ﻣﯽ‬ ‫ﻓﺮوﺷﺪ‪ .‬ﮐﻬﻨﻪ ﻓﺮوش‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻖ اﻟﺴﺎﻋﮥ‪.‬‬



‫]َخ ﻗُْﺲ ﺳﺎ َع[ )ع ص ﻣﺮﮐﺐ( دﻓﻌـًﮥ ﻣﻮﺟﻮد ﺷﺪه‪ .‬ﻗﺪﻣﺎ ﮔﻤﺎن ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﻀـﯽ ﺣﺸـﺮات ﺧﻠﻖ اﻟﺴﺎﻋﮥ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﯽ وﺳﺎﺋﻞ ﺗﻨﺎﺳﻞ دﻓﻌﻪ‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪) .‬از ﮐﺸﺎف اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻓﻨﻮن(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻖ اﷲ‪.‬‬



‫]َخ ﻗُْﻞ ﻻه[ )ع ِا ﻣﺮﮐﺐ( آﻓﺮﯾﺪهء ﺧﺪا ||‪ .‬در ﺗﺪاوم ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺮدم‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬اي ﺧﻠﻖ اﷲ؛ اﯾﻬﺎاﻟﻨﺎس‪ .‬اي ﻣﺮدﻣﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻖ ﺑﺨﺸﯽ‪.‬‬



‫]َخ َب[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺑﺨﺸـﺶ ﺧﻠﻖ‪ .‬ﻋﻔﻮ ﺧﻠﻖ‪ .‬ﮔـﺬﺷﺖ از ﺧﻠﻖ ‪ :‬ﻟﻘﻤﻪ ﺑﺨﺸـﯽ آﯾـﺪ از ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﮑﺲ ﺧﻠﻖ ﺑﺨﺸـﯽ ﮐﺎر ﯾﺰداﻧﺴﺖ و‬ ‫ﺑﺲ‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻖ ﭘﺴﻨﺪ‪.‬‬



‫س[ )ن ﻣﻒ ﻣﺮﮐﺐ(‪ .‬ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ ﺧﻠﻖ‪ .‬ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪء ﻣﺮدم‪.‬‬ ‫]َخ َپ َ‬ ‫ﺧﻠﻖ ﭘﺴﻨﺪي‪.‬‬



‫س[ )ص ﻧﺴﺒﯽ ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﭘﺴﻨﺪ ﻣﺮدم‪ .‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﭘﺴﻨﺪ ﻣﺮدم‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]َخ َپ َ‬ ‫ﺧﻠﻖ ﭘﻮش‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ﻧـﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﮐﻬﻨﻪ ﭘـﻮش‪ .‬ﭘﻮﺷـﻨﺪهء ﻟﺒـﺎس ﮐﻬﻨﻪ ||‪ .‬ﮐﻬﻨﻪ ﭘـﻮش از دروﯾﺶ و ﺻـﻮﻓﯽ ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﺧﻮﺑﺮوي و ﺧﻠﻖ ﭘﻮش ﺑﻮد ﮐﻪ در‬ ‫ﻣﺼﺮ ﯾﮏ ﭼﻨﺪ ﺧﺎﻣﻮش ﺑﻮد‪ .‬ﺳﻌﺪي )ﺑﻮﺳﺘﺎن(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻘﺖ‪.‬‬



‫]ِخ َق[ )ع ِا( ﻧﻬـﺎد‪ .‬ﻓﻄﺮت‪ .‬ﻃﺒﯿﻌﺖ‪ .‬ﺧﻤﯿﺮه‪ .‬ﻃﺒﻊ‪ .‬ﺳـﺮﺷﺖ‪ .‬آب و ﮔـﻞ‪ .‬ﮔﻮﻫﺮ‪ .‬ﮔﻬﺮ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ِ .‬ﺟﺒِﻠﱠﺖ‪) .‬زﻣﺨﺸـﺮي( ‪ :‬ﮔﺮ‬ ‫ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﻮد ﺧﻮك ﻣﯿﺶ زآن ﺷـﺮه و ﻧﺤﺲ در او ﺧﻠﻘﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪ .‬ﻣﻦ دﻧﯿﺎ را ﺑﺪان ﭼﺎه‪ ...‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺮدم‪ ...‬و آن ﭼﻬﺎر ﻣﺎر را‬ ‫ﺑﻄﺒـﺎﯾﻊ ﮐﻪ ﻋﻤـﺎد ﺧﻠﻘﺖ آدﻣﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪- .‬اﻣﺜـﺎل‪ :‬ﺧﻠﻘﺖ زﯾﺒﺎ ﺑﻪ از ﺧﻠﻌﺖ دﯾﺒﺎ ||‪ .‬آﻓﺮﯾﻨﺶ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﮐﺮا‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ از ﺳـﺮ ﺧﻠﻘﺖ ﺧـﺒﺮ ﭼﻮ زﯾﻨﻬـﺎ ﺑﭙﺮﺳـﯽ ﺷﻮد ﮐﺮ و ﻻـل‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺧﻠﻘﺖ ﻣﻼـﺣﻈﻪ در آﻓﺮﯾﻨﺶ‪) .‬ﻗـﺎﻣﻮس ﻣﻘـﺪس ||(‪ .‬ﺻﻮرت‬ ‫)اﻟﺴﺎﻣﯽ ﻓﯽ اﻻﺳﺎﻣﯽ(‪ .‬در ﮐﺸﺎف اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻓﻨﻮن ﺧﻠﻘﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬در ﻟﻐﺖ‪ ،‬آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﺻﺮاح ﮔﻔﺘﻪ و‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 857‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫ﻋﻠﻤﺎ در ﺗﻔﺴـﯿﺮ آن اﺧﺘﻼف ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﻣﺠﻤﻮع ﺷـﮑﻞ و رﻧﮓ آدﻣﯽ را ﮔﻮﯾﻨﺪ و آن از ﮐﯿﻔﯿﺎت ﻣﺨﺘﺼﻪ ﺑﮑﻤﯿﺎﺗﺴﺖ و‬ ‫ﺑﻌﻀـﯽ دﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ ﺷـﮑﻞ ﻣﻨﻀﻢ ﺑﻠﻮن را ﺧﻠﻘﺖ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﺟﻤﻌﯽ دﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ ﮐﯿﻔﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﺣﺎﺻـﻞ از اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺷـﮑﻞ و ﻟﻮن‪،‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺷﺮح ﻣﻘﺎﺻﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ - .‬ﺧﻠﻘﺖ اﺻﻠﯿﻪ؛ ﺧﻠﻘﺘﯽ ﮐﻪ در اﮐﺜﺮ اﻓﺮاد ﻧﻮع ﻣﻌﯿﻨﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻖ ﺗﺮ‪.‬‬



‫]َخ َل َت[ )ص ﺗﻔﻀـﯿﻠﯽ( ﮐﻬﻨﻪ ﺗﺮ‪ .‬ژﻧـﺪه ﺗﺮ ‪ :‬و ﮐـﺎر ﻋـﺎﻟﻢ ﻫﺮ ﺳـﺎل ﺑﯽ روﻧﻘﺘﺮ ﻣﯽ ﮔﺸﺖ و ﻟﺒـﺎس ﻣﻌﺎش ﺧﻠﻖ ﻫﺮ ﻣﺎه ﺧﻠﻖ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷـﺪ‪.‬‬ ‫)ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻘﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(آﻓﺮﯾﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫]ِخ َق َ‬ ‫ﺧﻠﻖ ﺗﻨﮓ‪.‬‬



‫]ُخ َت[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ‪ .‬ﻏﻀﺒﻨﺎك‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻖ ﺗﻨﮕﯽ‪.‬‬



‫]ُخ َت[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ‪ .‬ﻏﻀﺒﻨﺎﮐﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻖ ﺟﻬﺎن‪.‬‬



‫]َخ ِق َج[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺮدﻣﺎن ﻋﺎﻟﻢ‪ .‬ﻣﺮدم ﺟﻬﺎن ‪ :‬ﭼﻮ زر و ﮔﻮﻫﺮ ﺑﺎﺷـﺪ ﻋﺰﯾﺰ ﺧﻠﻖ ﺟﻬﺎن ﺟﻬﺎن ﺑﮕﯿﺮد روزي ﺑـﺪاﻧﺶ و‬ ‫ﮔﻮﻫﺮ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻖ ﺧﻮش‪.‬‬



‫]ُخ ِق ﺧَﻮ ‪ُ /‬خ[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻮي ﺧﻮب‪ .‬ﺧﻮي ﺧﻮش‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻘﺪوﻧﺲ‪.‬‬



‫]َخ ِق ِن[ )ِاخ( ﻧﺎم دﯾﮕﺮ ﮐﺎﻟﺴﺪون ﮐﻪ ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﺎﻟﺴﺪون در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻘﺪوﻧﻪ‪.‬‬



‫]َخ ِق ِن[ )ِاخ( ﻧﺎم دﯾﮕﺮ ﮐﺎﻟﺴﺪون‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﺎﻟﺴﺪون در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻘﺪوﻧﯿﻪ‪.‬‬



‫]َخ ِق َي[ )ِاخ( ﻧﺎم دﯾﮕﺮ ﮐﺎﻟﺴﺪون اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﺎﻟﺴﺪون در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ :‬در اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﺳﻨﻮذس ﭼﻬﺎرم ﻣﻨﻌﻘﺪ ﮔﺸﺖ‪) .‬آﺛﺎر‬ ‫اﻟﺒﺎﻗﯿﻪ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻖ ﺳﺎﻋﻪ‪.‬‬



‫]َخ ِق َع ‪ِ /‬ع[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿـﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻠـﻖ اﻟﺴﺎﻋـﮥ‪ .‬دﻓﻌـًﮥ ﻣﻮﺟﻮدﺷـﺪه ‪ :‬ز ﮐﯿﻦ و ﻣﻬﺮش ﭼـﻮن ﺧﻠﻖ ﺳـﺎﻋﻪ اﻧـﺪر ﻣﻠـﮏ ﻫﻤﯽ ﻓﺰاﯾﺪ‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ و ﺗﺒﺎر آﺗﺶ و آب‪ .‬اﺑﻮاﻟﻔﺮج روﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻖ ﺳﻮز‪.‬‬



‫]َخ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺳﻮزﻧﺪهء ﻣﺮدﻣﺎن‪ .‬آﺗﺶ زﻧﻨﺪهء ﻣﺮدم ‪ :‬ﻫﻔﺖ درﯾﺎ را در آﺷﺎﻣﺪ ﻫﻨﻮز ﮐﻢ ﻧﮕﺮدد ﺳﻮزش آن ﺧﻠﻖ ﺳﻮز‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻖ ﺳﻮزي‪.‬‬



‫]َخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﻣﺮدﻣﺎن ﺳﻮزي‪ .‬ﻣﺮدم ﺳﻮزي ‪ :‬ﻣﯿﺮﺳﺖ ﺑﺒﺎغ دﻟﻔﺮوزي ﻣﯿﮑﺮد ﺑﻐﻤﺰه ﺧﻠﻖ ﺳﻮزي‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻖ ﺷﮑﺎر‪.‬‬



‫ش[ )ص ﻣﺮﮐﺐ(ﺷـﮑﺎرﮐﻨﻨﺪهء ﻣﺮدم‪ .‬ﺑـﺪام اﻧﺪازﻧـﺪهء ﻣﺮدم ‪ :‬ﺑـﺎِز ﺟﻬﺎن ﺗﯿﺰﭘّﺮ و ﺧﻠﻖ ﺷـﮑﺎر اﺳﺖ ﺑﺎِز ﺟﻬﺎن را ﺑﺠﺰ ﺷـﮑﺎر ﭼﻪ ﮐﺎر‬ ‫]َخ ِ‬ ‫اﺳﺖ؟ ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻖ ﻋﺎﻟﻢ‪.‬‬



‫]َخ ِق َل[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﺮدﻣﺎن‪ .‬ﺑﺮﯾﻪ‪ .‬اﻧﺎم‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻖ ﻋﻈﯿﻢ‪.‬‬



‫]ُخ ِق َع[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﻮي ﺑﺰرگ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻖ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺳﺎﺧﺘﻦ‪ .‬آﻓﺮﯾﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﻠﻖ اﻻﻓﮏ؛ ﺳﺎﺧﺘﻦ دروغ‪) .‬زﻣﺨﺸﺮي(‪.‬‬ ‫]َخ َ‬ ‫ﺧﻠﻖ ﮔﻮﻧﻪ‪.‬‬



‫]َخ َل َن ‪ِ /‬ن[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﮐﻬﻨﻪ‪ .‬ﮐﻬﻨﻪ ﺷﺪه ‪ :‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﻨﺪه ﺷﻨﻮد آن ﺷﻐﻞ ﺧﻠﻖ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻖ ﻣﺤﻤﺪي‪.‬‬



‫]ُخ ِق ُم َﺣْﻢ َم[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺻﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺧﻠﻖ ﺧﻮش‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻘﮥ‪.‬‬



‫]َخ ‪ِ /‬خ َق[ )ع ﻣﺺ( ﺧﻠﻖ‪ .‬آﻓﺮﯾﺪن )||‪ .‬اِﻣﺺ( آﻓﺮﯾﻨﺶ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻘﮥ‪.‬‬



‫]ُخ َق[ )ع اِﻣﺺ( ﻣﻼﺳﺖ‪ .‬ﻧﺮﻣﯽ‪ .‬ﺗﺎﺑﺎﻧﯽ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻘﮥ‪.‬‬



‫]َخ َل َق[ )ع ِا( اﺑﺮ ﻣﺴﺘﻮي ||‪ .‬ﺑﺎران‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻘﮥ‪.‬‬



‫]َخ ِل َق[ )ع ص( ﭘﺮﺑﺎران‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﺳﺤﺎﺑﮥ ﺧﻠﻘﻪ؛ اﺑﺮي ﮐﻪ در آن اﺛﺮ ﺑﺎران ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻘﯽ‪.‬‬



‫]ِخ ﻗﯽ ي[ )ع ص ﻧﺴـﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﻠﻘﺖ‪ .‬ﻃـﺒﯿﻌﯽ‪ .‬ﮔﻬﺮي‪ .‬ﮔﻮﻫﺮي‪ .‬ﻣـﺎدرزاد‪ .‬ﻣـﺎدرآورد‪ .‬ﺟﺒﻠﯽ‪ .‬ﻓﻄﺮي‪ .‬ﺧـﺪاداد‪ .‬ﺳـﺮﺷﺘﯽ‪ .‬ﻏﺮﯾﺰي‪.‬‬ ‫ﻣﻮروﺛﯽ‪ .‬ﻧﻬﺎدي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻘﯿﺎت ارﺳﻄﻮ‪.‬‬



‫]ُخ ﻗﯽ ﯾﺎ ِت َا ِر ‪َ /‬ر[)ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﮑﻤﺖ ﻋﻤﻠﯽ ارﺳﻄﻮ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﮑﻤﺖ ﻧﻈﺮي‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻘﯿﺪوﻧﯽ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِا( ﻧﻮﻋﯽ از اﺣﺠﺎر ﮐﺮﯾﻤﻪ از ﺟﻨﺲ ﻋﻘﯿﻖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻘﯿﺪي‪.‬‬



‫]َخ[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﻧﺎﺣﯿﺖ ﺧﻠﻘﯿﺲ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻘﯿﺪﯾﻘﯽ‪.‬‬



‫]َخ دي[ )ِاخ( ﻇﺎﻫﺮًا ﻧﺎﺣﯿﺖ ﺧﻠﻘﯿﺲ اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﻘﯿﺲ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﮐﺎن اﺻﻞ ارﺳـﻄﻮﻃﺎﻟﯿﺲ ﻣﻦ اﻟﻤـﺪﯾﻨﻪ اﻟﺘﯽ ﺗﺴـﻤﯽ‬ ‫اﺳﻄﺎﻏﯿﺮا و ﻫﯽ ﻣﻦ اﻟﺒﻼد اﻟﺘﯽ ﯾﻘﺎل ﻟﻬﺎ ﺧﻠﻘﯿﺪﯾﻘﯽ ﻣﻤﺎﯾﻠﯽ ﺑﻼدﺛﺮاﻗﯿﻪ ﺑﺎﻟﻘﺮب ﻣﻦ اوﻟﻨﻔﺲ‪) .‬ﻋﯿﻮن اﻻﻧﺒﺎء ج‪ 1‬ص‪.(45‬‬ ‫ﺧﻠﻘﯿﺲ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( ﻧﺎم ﻧﺎﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺎﻟﺴﯿﺲ)‪ .(1‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﺎﻟﺴﯿﺲ در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.Chalcis - (1) .‬‬ ‫ﺧﻠﮏ‪.‬‬



‫]ُخ َل[ )ص ﻣﺼـﻐﺮ( ﺧﻞ ﮐﻮﭼﮏ)‪ .(1‬ﺳـﺎده ﻟﻮح ﺣﻘﯿﺮ‪ .‬ﺳـﻔﯿﻪ‪ .‬ﺟﺎﻫﻞ‪ .‬ﮐﻢ ﻋﻘﻞ‪ - (1) .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺮﮐﺐ از ﺧـﻞ )ﺳﺎده ﻟﻮح‪ ،‬ﺳـﻔﯿﻪ( ‪+‬‬ ‫ﮐﺎف ﺗﺼﻐﯿﺮ )ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﯿﺮ در اﯾﻦ ﺟﺎ ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ اﺳﺖ( ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﮑﺎن‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن َﻣﺮِﮔَﻮر ﺑﺨﺶ ﺳﻠﻮاﻧﺎ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اروﻣﯿﻪ‪ .‬داراي ‪ 150‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ ﮐﻪ آب آن از ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ‬ ‫ﻏﻼت و ﺗﻮﺗﻮن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷـﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري‪ .‬ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ آن ﺟﺎﺟﯿﻢ ﺑﺎﻓﯽ و راﻫﺶ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‬ ‫اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﻠﮑﺎﻧﻠﻮ‪.‬‬



‫]َخ[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ از دﻫﺴـﺘﺎن ﺟﻌﻔﺮآﺑـﺎد ﻓـﺎروج ﺑﺨﺶ ﺣﻮﻣﻪء ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻗﻮﭼـﺎن ﺑـﺎ ‪ 238‬ﺗـﻦ ﺳـﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﭼﺸـﻤﻪ و ﻗﻨـﺎت و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل آﻧﺠﺎ ﺳﯿﺐ زﻣﯿﻨﯽ و ﺑﻨﺸﻦ‪ .‬ﺷﻐﻞ اﻫﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﻣﺎﻟﺪاري و راﻫﺶ ﻣﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(9‬‬ ‫ﺧﻠﮑﺪوﻧﯿﻪ‪.‬‬



‫ك َي[ )ِاخ( ﻧﺎم دﯾﮕﺮ ﮐﺎﻟﺴﺪون اﺳﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﺎﻟﺴﺪون در اﯾﻦ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ :‬ﯾﺤﯿﯽ اﻟﻨﺤﻮي ﮐﺎن ﻓﯽ اﻟﺠﻤﻊ اﻟﺮاﺑﻊ اﻟﺬي اﺟﺘﻤﻊ‬ ‫]َخ ِ‬ ‫ﻓﯽ ﻣﺪﯾﻨﮥ ﯾﻘﺎل ﻟﻪ ﺧﻠﮑﺪوﻧﯿﻪ‪) .‬ﻋﯿﻮن اﻻﻧﺒﺎء ج‪ 1‬ص‪.(104‬‬ ‫ﺧﻞ ﮔﯿﺮي‪.‬‬



‫]ُخ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﮐﺎرﻫﺎي ﺷﺒﯿﻪ ﮐﺎر ﺷـﺨﺺ ﺧﻞ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ در اﺻﻞ »ﺧﻞ ﮔﯿﺮي« اﺳﺖ و ﺳـﭙﺲ ﺑﺼﻮرت ﺧﻞ ﮔﺮي درآﻣﺪه ﻧﻈﯿﺮ‬ ‫»ﻟﻮس ﮔﺮي« ﮐﻪ در اﺻـﻞ »ﻟﻮس ﮔﯿﺮي« ﺑﻮده‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ - .‬ﺧﻞ ﮔﯿﺮي ﻣﮑﻦ؛ ﻋﻤﻞ اﺷـﺨﺎص ﺳﺎده ﻟﻮح و ﺧﻞ را ﺑﺠﺎي‬ ‫ﻣﯿﺎور‪.‬‬ ‫ﺧﻞ ﮔﯿﺮي ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐـﺐ( ﮐﺎرﻫــﺎي اﺷــﺨﺎص ﺧـﻞ را ﺑﺠـﺎ آوردن‪ .‬اﻋﻤـﺎل اﺷــﺨﺎص ﺧـﻞ را اﻧﺠـﺎم دادن‪ .‬دﯾـﻮاﻧﮕﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﺧﻠﺒـﺎزي‬ ‫]ُخ َ‬ ‫درآوردن‪) .‬از ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻞ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ع ِا( ﮔﺸـﺎدﮔﯽ ﻣﯿـﺎن دو ﭼﯿﺰ‪ .‬رﺧﻨﻪ ||‪ .‬ﻣﺨﺮﺟﻬـﺎي ﺑـﺎران از اﺑﺮ ||‪ .‬ﺑﻨـﺪﮔﯽ ﻣﺮدم‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن‬ ‫اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ||(‪ .‬ﭘﺮاﮐﻨـﺪﮔﯽ در رأي‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻـرب( )از ﺗـﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴـﺎن اﻟﻌﺮب ||(‪ .‬ﻋﯿﺐ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺑﺎ ﺳـﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﺗﻮ ﻫﺮ ﺳﺨﻨﯽ ﺑﺎﺧﻠﻞ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺳﺘﻮد ﺧﺮد ﺗﻮ ﺧﺮد ﺧﻠﻖ ﺳﻘﯿﻢ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﮔﺮت ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺪ و ﺧﻄﺎ و ﺧﻠﻞ ﻋﺎدت ﮐﻦ ﺑﯽ‬ ‫ﺑـﺪي و ﺑﯽ ﺧﻠﻠﯽ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑﺮ ﺧﻠﻠﯽ ﺳـﺨﺖ ﻫﯿـﭻ ﺧﺸﻢ ﻣﮕﯿﺮ از ﻣﻦ اﮔﺮ ﮔﻔﺘﻤﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻠﻠﯽ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻣﻼـح ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﺸـﺘﯽ را‬ ‫ﺧﻠﻠﯽ ﻫﺴﺖ ﯾﮑﯽ از ﺷـﻤﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺪﯾﻦ ﺳـﺘﻮن رود‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳﻌﺪي ||(‪ .‬ﻧﻘﺼﺎن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺴﯽ‪ ...‬ﻣﺮﮐﺐ اﺳﺖ‬ ‫از ﭼﻬـﺎر ﭼﯿﺰ‪ ...‬و ﻫﺮﮔﺎه ﮐﻪ ﯾﮏ ﭼﯿﺰ از آﻧﺮا ﺧﻠﻞ اﻓﺘـﺪ ﺗﺮازوي راﺳﺖ ﻧﻬﺎده ﺑﮕﺸﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧﺸﻢ ﻟﺸـﮑﺮ اﯾﻦ ﭘﺎدﺷﺎه )ﻧﺎﻃﻘﻪ(‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ ﺑـﺪﯾﺸﺎن ﺧﻠﻠﻬﺎ را درﯾﺎﺑـﺪ و ﺛﻐﻮر را اﺳـﺘﻮار ﮐﻨﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﮕﺸﺎي زﻟﻒ ﺗﺎﻓﺘﻦ اﻧﺪر ﻓﺘﺪ ﺑﺮوز ﺑﻨﻤﺎي روي ﺗﺎ ﺑﺸﺐ اﻧﺪر‬ ‫ﻓﺘـﺪ ﺧﻠـﻞ‪.‬ﺳـﻮزﻧﯽ‪ - .‬ﺑﺎﺧﻠـﻞ؛ ﺑﺎﻧﻘﺼـﺎن ‪ :‬ﭼﻮن ﺑﻮذرﺟﻤﻬﺮ ﺣﮑﯿﻢ از دﯾﻦ ﮔﺒﺮﮐـﺎن دﺳﺖ ﺑـﺪاﺷﺖ ﮐﻪ دﯾﻨﯽ ﺑﺎﺧﻠـﻞ ﺑﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﺗـﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺑﯿﻬﻘﯽ ||(‪ .‬ﭘﺮﯾﺸﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎﻧﯽ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬از ﻓﺮاﯾﺾ اﺣﮑﺎم ﺟﻬﺎﻧﺪاري آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻼﻓﯽ ﺧﻠﻠﻬﺎ‪ ...‬ﻣﺒﺎدرت ﻧﻤﻮده ﺷﻮد‪.‬‬ ‫)ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ( و ﺧﻠﻠﯽ ﺑﻪ اوﺳﺎط و اذﻧﺎب و اﻃﺮاف و ﺣﻮاﺷـﯽ آن راه ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ داد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬اﮔﺮ ﺑﯽ ﻫﻨﺮان ﺧـﺪﻣﺖ اﺳـﻼف را‬ ‫وﺳـﯿﻠﺖ ﺳـﯿﺎدت ﺳﺎزﻧـﺪ‪ ،‬ﺧﻠﻞ ﺑﮑﺎرﻫﺎ راه ﯾﺎﺑﺪ‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬از ﺣﻀـﺮت ﺑﺨﺎرا ﺣﺴﺎم اﻟﺪوﻟﻪ ﺗﺎش را ﺑﺎزﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﻼﻓﯽ آن ﺧﻠﻞ و‬ ‫ﺗـﺪارك آن ﺣﺎل ﺑﮑﻨـﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﺧﻠﻞ ﺑﺒﺰم ﻣﺤﺒﺖ از آن زﻣﺎن اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﺧﻮب و ﺑﺪ ﺑﻬﻢ آﻣﯿﺨﺘﻨﺪ و ﭘﯿﻮﺳـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﻄﺎر||‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎ‪ .‬زﻟﺖ‪ .‬ﮔﻨﺎه‪) .‬از ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﻧﯽ در ﻧﺒﺎت اﯾﻦ ﺑـﺪﻟﯽ آﻣﺪ از ﻗﺪر ﻧﻪ در ﻧﺠﻮم آن ﺧﻠﻠﯽ آﻣﺪ از ﻗﻀﺎ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﻃﺒﻊ ﺟﻬﺎن‬ ‫از ﺧﻠــﻞ آﺑﺴــﺘﻦ اﺳـﺖ ﮔﺮ ﺧﻠﻠﯽ رﻓـﺖ ﺧﻄــﺎ ﺑﺮ ﻣـﻦ اﺳـﺖ‪.‬ﻧﻈــﺎﻣﯽ‪ .‬ﺑـﺎده ﺗـﻮ ﺧـﻮردي ﮔﻨـﻪ زﻫﺮ ﭼﯿﺴـﺖ؟ ﺟﺮم ﺗـﻮ ﮐﺮدي ﺧﻠـﻞ دﻫﺮ‬ ‫ﭼﯿﺴﺖ؟ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬و ﻣﻼﻣﺖ ﮐﺮدن ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ در ﺷـﺮف اﻧﺴﺎن ﭼﻪ ﺧﻠﻞ دﯾﺪي ﮐﻪ ﺧﻮي ﺑﻬﺎﺋﻢ ﮔﺮﻓﺘﯽ‪) .‬ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي(‪ - .‬ﺑﯽ ﺧﻠﻠﯽ؛ ﺑﯽ‬ ‫ﺧﻄﺎﯾﯽ ‪ :‬ﮐﺎر ﻣﺎ را ﻋﻨﺎﯾﺖ ازﻟﯽ از ﺧﻄﺎ داده ﺑﻮد ﺑﯽ ﺧﻠﻠﯽ‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ||‪ .‬ﮔﺰﻧـﺪ‪ .‬آﺳـﯿﺐ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ( ‪ :‬ﺷـﺸﻢ ﮐﺒﺮ و ﺣﺴـﺪ ﻫﺮ ﻫﻔﺖ‬ ‫ﺑـﺎرت ﮐﺰﯾﻦ ﯾـﺎران ﺧﻠـﻞ ﭘـﺬرﻓﺖ ﮐـﺎرت‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﺧﻠﻞ درﻧﯿﺎﺑـﺪ ار ﮔﻮﯾﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺗﺮك آن ﻣﺤﻤـﺪ ﻋﺮب اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻗـﺎﻧﯽ‪ .‬ﻣـﺄﻣﻮر از ﻗﺒـﻞ ﺳـﻠﻄﺎن ﮐﻪ ﭼﻮن از ﻃﺮﻓﯽ وﻫﻨﯽ ﺣـﺎدث ﺷﻮد و از ﺟـﺎﻧﺒﯽ ﺧﻠﻠﯽ ﻣﺘﻮﻟـﺪ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑـﺎ ﻏﺰﻧﻪ ﻧﺸـﯿﻨﺪ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬از اﯾﻦ ﻗﺪر ﭼﻪ ﺧﻠﻞ زاﯾﺪ‪) .‬ﮔﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﺪي(‪ .‬ﺑﻨﯿﺎد ﺧﺎك ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮ آﺑﺴﺖ ازﯾﻦ ﺳﺒﺐ ﺧﺎﻟﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ از ﺧﻠﻠﯽ ﯾﺎ ﺗﺰﻟﺰﻟﯽ‪.‬ﺳﻌﺪي‪.‬‬ ‫درﯾﻦ زﻣـﺎﻧﻪ رﻓﯿﻘﯽ ﮐﻪ ﺧـﺎﻟﯽ از ﺧﻠـﻞ اﺳﺖ ﺻـﺮاﺣﯽ ﻣﯽ ﻧـﺎب و ﺳـﻔﯿﻨﻪء ﻏﺰل اﺳﺖ‪.‬ﺣﺎﻓﻆ ||‪ .‬ﺧﺮاﺑﯽ‪ .‬ﻓﺴﺎد‪ .‬ﺗﺒﺎﻫﯽ در ﮐﺎر‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ‬ ‫اﻻـرب( )ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟـﻒ( ‪ :‬از ﺷـﻐﻠﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑـﺪﯾﺸﺎن ﻣﻔـﻮض ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﺰ ﺑـﺪﯾﺸﺎن راﺳﺖ ﻧﯿﺎﻣـﺪي‪ ...‬ﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ و دﻟﻬـﺎ از ﻣـﺎ و‬ ‫ﮐﺎرﻫﺎي ﻣﺎ ﺑﺮداﺷـﺘﻨﺪ و ﺧﻠﻞ آن ﺑﻤﻠﮏ ﭘﯿﻮﺳﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﭼﻮن ﻗﺎﺋﺪ را‪ ...‬در ﺑﺎب ﺧﺎﻧﻪ و اﺳﺒﺎب او اﺣﺘﯿﺎط ﻓﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﺧﻠﻠﯽ ﻧﯿﻔﺘﺪ‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬اﻧﺪﯾﺸـﯿﺪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮐﻪ در راه ﺧﻠﻠﯽ اﻓﺘﺪ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺑﻔﺮ دوﻟﺖ ﻋﺎﻟﯽ ﺑﺮ ﻣﺮاد و ﻫﯿﭻ ﺧﻠﻞ ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧﻠﻞ‬ ‫از ﻣﻠـﮏ ﭼﻮن ﺷﻮد زاﺋـﻞ ﺟﺰ ﺑﻪ رأي وزﯾﺮ و ﺗﯿﻎ اﻣﯿﺮ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬و اﺗﻔﺎق ﺑﺴـﺘﻨﺪ ﮐﯽ اﮔﺮ ﭘﺮوﯾﺰ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨـﺪ ﻫﺮ دو ﺑـﺪﻓﻊ او ﻣﺸـﻐﻮل‬ ‫ﺑﺎﺷـﻨﺪ و آن ﻃﺮف ﺑﺨﻠﻞ ﺷـﺪ ﺑﻌﺪ از اﻧﮏ ﺣﯿﻠﺘﻬﺎ و ﺧﺪﯾﻌﺘﻬﺎ ﮐﺮد ﮐﯽ ﺷـﺮح آن دراز اﺳﺖ‪) .‬ﻓﺎرﺳـﻨﺎﻣﻪء اﺑﻦ ﺑﻠﺨﯽ ص‪ .(105‬اﯾﻦ ﺑﺪان‬ ‫ﺑﯿﻐﻢ از ﻫﺮاس ﺧﻠﻞ وآن ﺑـﺪﯾﻦ اﯾﻤﻦ از ﻧﻬﯿﺐ ﻓﺘﻮر‪.‬ﻣﺴﻌﻮدﺳـﻌﺪ‪ .‬ﻧﯿﺴﺖ در ﺑﺎﻃﻦ ﺗﻮ ﻫﯿـﭻ ﺧﻠﻞ ﻣﯽ ﻧﺒﯿﻨﻢ ز ﻫﯿﭻ ﻧﻮع ﻋﻤﻞ‪.‬ﺳـﻨﺎﺋﯽ‪ .‬و اﮔﺮ‬ ‫ﺣﺠﺎﺑﯽ در راه اﻓﺘـﺪ‪ ،‬ﻣﺼﺎﻟـﺢ ﻣﻌﺎش و ﻣﻌﺎد ﺧﻠﻞ ﭘـﺬﯾﺮد و ﺑﯽ ﺗﺮدﯾﺪي ﺑﺒﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﺴـﯽ اﻣﺎم اﻋﻈﻢ را ﺧﻼﻓﯽ اﻧﺪﯾﺸﺪ‪ ...‬ﺧﻠﻞ‬ ‫آن ﺑﻪ اﻃﺮاف و ﻧﻮاﺣﯽ و ﻣﻤﻠﮑﺖ او ﺑﺎزﮔﺮدد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﻋﻠﻢ ﺗﻌﻄﯿﻞ ﻣﺸـﻨﻮﯾﺪ از ﻏﯿﺮ ﺳـﺮ ﺗﻮﺣﯿـﺪ را ﺧﻠﻞ ﻣﻨﻬﯿـﺪ‪.‬ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف‬ ‫رﺿﺎ و ﻣﻮاﻓﻘﺖ او ﮐﺎرﻫﺎ ﻣﯽ راﻧﺪ و از آن ﺳـﺒﺐ ﺧﻠﻠﻬﺎ روي ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬در ﻣﻠﮏ ﺧﻠﻠﯽ ﻓﺎﺣﺶ و ﺷـﮑﻠﯽ ﺷـﻨﯿﻊ‬ ‫ﻇـﺎﻫﺮ ﮔﺸﺖ‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﺑﺼـﺪق ﻋﻤـﻞ و ﻣﺮﻣﺖ ﺧﻠـﻞ ﻣﻄﺎﻟﺒﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪) .‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺗﺎرﯾـﺦ ﯾﻤﯿﻨﯽ(‪ .‬ﻣﯽ ﻧﯿﻨﺪﯾﺸـﯿﻢ آﺧﺮ ﻣﺎ‬ ‫ﺑﻬﻮش ﮐـﺎﯾﻦ ﺧﻠـﻞ در ﮔﻨـﺪم اﺳﺖ از ﻣﮑﺮ ﻣﻮش‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي )ﻣﺜﻨﻮي(‪ .‬ﺣﺴﻦ ﻫﺮ ذاﺋﻘﻪ ﮐﻪ ﯾـﺎﻓﺖ ﺧﻠﻞ ﭼﻪ ﺷـﻨﺎﺳﺪ ﮐﻪ ﭼﯿﺴﺖ ﻃﻌﻢ ﻋﺴﻞ‪.‬؟‬ ‫ﺧﻠﻞ‪ِ] .‬خ َل[ )ع ِا( آﻧﭽﻪ در ﻣﯿﺎن دﻧﺪاﻧﻬﺎ ﻣﺎﻧﺪ از ﻃﻌﺎم و واﺣﺪ آن ﺧﻠﮥ اﺳﺖ‪ :‬ﻫﻮ ﺧﻠﻠﻬﻢ؛ او در ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎﺳﺖ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻞ‪.‬‬



‫]ِخ َل[ )ع ِا( ِج ﺧﻠﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻞ‪.‬‬



‫]ُخ َل[ )ع ِا( ِج ﺧﻠـﮥ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب(‪ - .‬ﺧﻠﻞ و ﻓﺮج؛ ﺳﻮراﺧﻬﺎي ﺑـﺪن‪ .‬ﻣﻨﺎﻓـﺬ ﺑـﺪن‪ .‬ﻣﺴﺎﻣﺎت ﺑـﺪن‪.‬‬ ‫ﻣﻔﺎﺗﯿﺢ ﻋﺮق‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻞ آﻣﺪن‪.‬‬



‫]َخ َل َم َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺗﺒﺎﻫﯽ ﺑﻬﻢ رﺳﯿﺪن‪ .‬ﻓﺴﺎد ﭘﯿﺪا ﺷﺪن‪) .‬از آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬رﺧﻨﻪ ﭘﯿﺪا ﺷﺪن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻞ اﻓﺘﺎدن‪.‬‬



‫]َخ َل ُا َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺮاﺑﯽ ﭘﯿـﺪا ﺷـﺪن‪ .‬ﻓﺴﺎد و ﺗﺒﺎﻫﯽ ﺣﺎﺻﻞ آﻣـﺪن ‪ :‬ﭼﻮن ﺑﻪ ﻟﺸـﮑﺮﮔﺎه رﺳـﯿﺪ‪ ،‬ﯾﺎﻓﺖ ﻗﻮم را ﺑﺮ ﺣﺎل ﺧﻮﯾﺶ ﻫﯿﭻ‬ ‫ﺧﻠﻠﯽ ﻧﯿﻔﺘـﺎده ﺑﻮد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬دﺳﺖ ﺑﺘﻮﻓﯿﺮ ﻟﺸـﮑﺮ ﺑﺮد و در آن ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﻠﻠﻬـﺎ اﻓﺘـﺎد‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬و اﮔﺮ ﻋﯿـﺎذًا ﺑﺎﷲ‪ ...‬ﺧﻠﻞ اﻓﺘﺪ‬ ‫ﺟﯿﺤﻮن ﺑﺰرگ در ﭘﯿﺶ اﺳﺖ و ﮔﺮﯾﺰﮔـﺎه ﺧﻮارزم ﺳـﺨﺖ دور‪) .‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ(‪ .‬ﺧﻠﻞ ﮔﺮﭼﻪ ﻣﯽ اﻓﺘـﺪش در دﻣﺎغ وﻟﯽ ﺳﺮﺧﻮﺷـﯽ ﻣﯽ‬ ‫ﭘﺬﯾﺮد ﭼﻮ ﺑﺎغ‪ .‬ﻣﻼﻃﻐﺮا )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺻﺪ ﺧﻠﻞ در راﺣﺖ ﺗﻨﻬﺎﺋﯿﻢ اﻓﺘﺎد اﮔﺮ زآﺷﻨﺎﯾﺎن ﮔﺮدﺑﺎدي در ﺑﯿﺎﺑﺎن داده اﯾﻢ‪ .‬ﮐﻠﯿﻢ )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺧﺮاﺑﯽ و ﻓﺴﺎد اﯾﺠﺎد ﮐﺮدن‪ .‬ﺗﺒﺎﻫﯽ اﯾﺠﺎد ﮐﺮدن‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻞ اﻓﮑﻨﺪن‪َ] .‬خ َل َا َ‬ ‫ﺧﻠﻞ اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َل َا َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺮاﺑﯽ اﯾﺠـﺎد ﮐﺮدن‪ .‬ﺗﺒـﺎﻫﯽ اﯾﺠـﺎد ﮐﺮدن ||‪ .‬ﺗﻔﺮﻗﻪ اﯾﺠـﺎد ﮐﺮدن ‪ :‬دل ﻋـﺎرف ﻏﺒـﺎرآﻟﻮدهء ﮐـﺜﺮت ﻧﻤﯿﮕﺮدد‬ ‫ﻧﯿﻨﺪازد ﺧﻠﻞ در وﺣﺪت آﺋﯿﻨﻪ ﺻﻮرﺗﻬﺎ‪.‬؟ ﺧﻠﻞ اﻧﺪاز‪َ] .‬خ َل َا[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(اﻏﺘﺸﺎش آور‪ .‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺒﺎﻫﯽ در ﮐﺎرﻫﺎ ﺷﻮد‪ .‬ﮐﺴـﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ و آﺷﻮب ﮔﺮدد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻞ ﭘﺬﯾﺮ‪.‬‬



‫]َخ َل َپ[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ(ﻫﺮﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻗﺎﺑـﻞ اﺧﺘﻼـل و ﺗﺒـﺎﻫﯽ و آﺷـﻔﺘﮕﯽ ﺑﻮد‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء(‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺧﻠـﻞ ﻣﯽ ﭘـﺬﯾﺮد ‪ :‬ﻫﺮ ﮐﻪ در ﮐـﺎر‬ ‫ﺳﺨﺖ ﮔﯿﺮ ﺷﻮد ﻧﻈﻢ ﮐﺎرش ﺧﻠﻞ ﭘﺬﯾﺮ ﺷﻮد‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻋﻨﺎﯾﺘﯽ ﮐﻪ ﺗﺮا ﺑﻮد اﮔﺮ ﻣﺒﺪل ﺷﺪ ﺧﻠﻞ ﭘﺬﯾﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ ارادﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺮاﺳﺖ‪.‬ﺳﻌﺪي‪ .‬ﺧﻠﻞ‬ ‫ﭘـﺬﯾﺮ ﺑﻮد ﻫﺮ ﺑﻨﺎ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﮕﺮ ﺑﻨﺎي ﻣﺤﺒﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﻟﯽ از ﺧﻠﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ‪ .‬ﺧﻠﻞ ﭘـﺬﯾﺮﻓﺘﻦ‪َ] .‬خ َل َپ ُر َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﻗﺒﻮل ﺧﻠﻞ‬ ‫ﮐﺮدن‪ .‬ﻓﺴﺎد و ﺗﺒﺎﻫﯽ ﭘـﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ‪ :‬ﺑﻪ ﺗﻀـﺮﯾﺐ ﻧﻤﺎم ﺧﺎﺋﻦ ﺑﻨﺎي آن دوﺳﺘﯽ ﺧﻠﻞ ﭘـﺬﯾﺮد‪) .‬ﮐﻠﯿﻠﻪ و دﻣﻨﻪ(‪ .‬ﺧﻠﻞ ﭘـﺬﯾﺮي‪َ] .‬خ َل َپ[ )ﺣﺎﻣﺺ‬ ‫ﻣﺮﮐﺐ(ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻠﻞ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻞ درآوردن‪.‬‬



‫]َخ َل َد َو َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( اﯾﺠـﺎد ﺧﻠﻞ ﮐﺮدن‪ .‬اﯾﺠﺎد ﺗﺒﺎﻫﯽ ﮐﺮدن ‪:‬ﻧﻪ ﺑﺴـﺒﺐ ﺧﻠﻞ درآوردن ﺧﻠﻞ درآورﻧـﺪه ﻧﻪ ﺑﻬﯿـﭻ ﭼﯿﺰي از وﺟﻮد‬ ‫ﮐﻪ رﺧﻨﻪ دراﻧﺪازد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻢ ص‪ .(157‬ﺧﻠﻞ دﻣﺎغ‪َ] .‬خ َل ِد[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( زﺑﻮن و ﺿﻌﯿﻒ و دﯾﻮاﻧﻪ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻠﺮ ﮔﯿﻠﻮان‪.‬‬



‫]ُخ َل َل[ )ِاخ( دﻫﯽ اﺳﺖ ﺟﺰء دﻫﺴﺘﺎن ﺷﺎﻫﺮود ﺑﺨﺶ ﺷﺎﻫﺮود ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻫﺮوآﺑﺎد‪ ،‬داراي ‪ 121‬ﺗﻦ ﺳﮑﻨﻪ‪ .‬آب آن از ﭼﻬﺎر رﺷﺘﻪ ﭼﺸﻤﻪ‬ ‫و ﻣﺤﺼﻮل آن ﻏﻼـت و ﺳـﺮدرﺧﺘﯽ و ﺷـﻐﻞ اﻫـﺎﻟﯽ زراﻋﺖ و ﮔﻠﻪ داري و ﺻـﻨﺎﯾﻊ دﺳـﺘﯽ ﺟـﺎﺟﯿﻢ ﺑـﺎﻓﯽ و راه ﻣـﺎﻟﺮو اﺳﺖ‪) .‬از ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﯾﺮان ج‪.(4‬‬ ‫ﺧﻠﻞ ﮐﺮدن‪.‬‬



‫ك َد[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ(ﺧﺮاب ﺷﺪن‪ .‬وﯾﺮان ﮔﺸـﺘﻦ‪ .‬ﺧﺮاب ﮔﺸـﺘﻦ ‪ :‬اﯾﻦ ﺳـﺮاﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻠﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد ﺧﻨﮏ آن ﻗﻮم ﮐﻪ‬ ‫]َخ َل َ‬



‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‬



‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬



‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 858‬از ‪978‬‬



‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬



‫در ﺑﻨـﺪ ﺳــﺮاي دﮔﺮﻧـﺪ‪ .‬ﺳــﻌﺪي‪ .‬ﭼـﻮ دور ﺟـﻮاﻧﯽ ﺧﻠـﻞ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﺑﭙﺎﯾـﺎن ﭘﯿﺮي ﭼـﻪ اﻣﯿـﺪ ﻣﺎﻧـﺪ‪.‬ﺳـﻌﺪي‪ .‬ﺧﻠـﻞ ﻧﺎﭘـﺬﯾﺮ‪َ] .‬خ َل َپ[ )ﻧﻒ‬ ‫ﻣﺮﮐﺐ(ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺧﻠﻞ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻗﺒﻮل ﺧﻠﻞ ﻧﮑﻨـﺪ‪ .‬ﭘﺎﯾﺪار‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ‪ :‬ﭼﻮن اﺗﺤﺎد ﺧﻠﻞ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﻣﻠﻞ آﺳـﯿﺎﯾﯽ ﺿﺎﻣﻦ اﺳـﺘﻘﻼل آﻧﻬﺎﺳﺖ‪) .‬ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻞ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮي‪.‬‬



‫]َخ َل َپ[ )ﺣﺎﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻠﻞ ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻞ ﻧﺎك‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( رﺧﻨﻪ دار‪ .‬داراي ﻣﻨﻔـﺬ ‪ :‬روي ﺟﻬـﺎن ﮐـﺂﯾﻨﻪء ﭘﺎك ﺷـﺪ از ﻧﻔﺲ ﭼﻨـﺪ)‪ (1‬ﺧﻠﻞ ﻧﺎك ﺷـﺪ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ )ﻣﺨﺰن اﻻﺳـﺮار‬ ‫ص‪ .(112‬ﺧﻠـﻞ ﻧﺪﯾـﺪه‪َ] .‬خ َل َن دي َد ‪ِ /‬د[ )ن ﻣـﻒ ﻣﺮﮐـﺐ( ﺑـﺪون ﻋﯿﺐ‪ .‬ﺑﯽ ﻧﻘﺺ ‪ :‬دﺳـﺘﯽ ﺳـﻠﺐ ﺧﻠـﻞ ﻧﺪﯾـﺪه ﺑﺮد از ﭘﯽ آن ﺳـﻠﺐ‬ ‫درﯾـﺪه‪.‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﺧﻠﻞ و ﻓﺮج‪ُ] .‬خ َل ُل ُف َر[ )ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻄﻔﯽ‪ِ ،‬ا ﻣﺮﮐﺐ( ﻣﻨﺎﻓﺬ و ﺳﻮراﺧﻬﺎي رﯾﺰ ﭼﻮن ﺧﻠﻞ و ﻓﺮج ﺑﺪن‪ - (1) .‬ن ل‪ :‬زﯾﻦ‬ ‫ﻧ ﻔ ﺴ ﯽ ﭼﻨ ﺪ ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻠﯽ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﺘﻌﺮض‪ .‬ﻣﺰاﺣﻢ‪ .‬ﻣﺎﻧﻊ‪ .‬زﯾﺎن آور‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻞ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬



‫]َخ َل َت[ )ﻣﺺ ﻣﺮﮐﺐ( رﺧﻨﻪ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬اﺧﺘﻼل ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن‪ .‬ﺗﺒﺎﻫﯽ ﯾﺎﻓﺘﻦ‪) .‬از ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻢ‪.‬‬



‫]ِخ[ )ِا( ﺧﺸﻢ‪ .‬ﻏﻀﺐ‪) .‬از ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( )ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒـﺎء( ‪ :‬ﮐﻔﺮ ﺟﻬـﻞ اﺳﺖ و ﻗﻀـﺎي ﮐﻔﺮ ﻋﻠﻢ ﻫﺮ دو ﯾﮏ ﮐﯽ ﺑﺎﺷـﺪ آﺧﺮ ﺧﻠﻢ و ﺣﻠﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻟـﻮي‪ .‬اﯾﻤﻨـﺎن را ﻣﻦ ﺑﺘﺮﺳـﺎﻧﻢ ﺑﺨﻠﻢ ﺧﺎﺋﻔـﺎن را ﺗﺮس ﺑﺮدارم ز ﺣﻠﻢ‪.‬ﻣﻮﻟـﻮي‪ .‬ﺧﻠﻢ ﺑﻬـﺘﺮ از ﭼﻨﯿﻦ ﺣﻠﻢ اي ﺧـﺪا ﮐﻪ ﮐﻨـﺪ از ﻧـﻮر اﯾﻤـﺎﻧﻢ‬ ‫ﺟـﺪا‪.‬ﻣﻮﻟﻮي‪ .‬ﺗﺎ ﮐﯽ آرم رﺣﻢ ﺧﻠﻢ آﻟﻮد را ره ﻧﻤﺎﯾﻢ ﻋﻠﻢ ﺣﻠﻢ اﻧﺪود را‪.‬ﻣﻮﻟﻮي ||‪ .‬آب ﺑﯿﻨﯽ‪ُ .‬ﺧﻠﻢ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ُﺧﻠﻢ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫||ﮔﻞ ﺗﯿﺮهء ﭼﺴﺒﻨﺪه‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )ﺑﺮﻫﺎن( ‪ :‬ﭼﺮاغ ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ ﭘﯿﺶ ﺧﻮد دار وﮔﺮﻧﻪ در ﭼﻪ اﻓﺘﯽ ﺳﺮﻧﮕﻮن وار ﻓﻐﺎن زﯾﻦ ﺻﻮﻓﯽ در‬ ‫ﺧﻠﻢ ﻣﺎﻧـﺪه وﻟﯽ در ﺧﻠﻢ ﺧﻮد ﺑﯽ ﻋﻠﻢ ﻣﺎﻧـﺪه‪ .‬ﻋﻄـﺎر )از آﻧﻨـﺪراج(‪ .‬ﺧﻠﻢ‪ُ] .‬خ ‪ِ /‬خ[ )ِا( ﻣﺨﺎط و رﻃﻮﺑﺖ ﻏﻠﯿﻆ ﮐﻪ از ﺑﯿﻨﯽ آدﻣﯽ و دﯾﮕﺮ‬ ‫ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﺑﺮآﯾـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬دو ﺟﻮي روان در دﻫﺎﻧﺶ ز ﺧﻠﻢ‪ .‬ﺷـﻬﯿﺪ ﺑﻠﺨﯽ‪ .‬زآن ﺧﻠﻢ و زآن ﺑﻔﺞ ﭼﮑﺎن ﺑﺮ ﺑﺮ و ﺑﺮ‬ ‫روي‪ .‬ﺷـﻬﯿﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﮐﺰ ﺳﮓ زاﻫﺪي دﯾﺪﻣﯽ ﻫﻤﯽ ﺑﯿﻨﻢ از ﺧﯿﻞ و ﺧﻠﻢ و ﺧﺪو‪.‬ﻋﺴﺠﺪي‪ .‬ﻋﺪو را ﺧﯿﺎل ﺳﺮ ﺗﯿﻎ ﺗﻮ ز ﺑﯿﻨﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﻐﺰ ﺑﯿﺮون‬ ‫ﭼﻮ ﺧﻠﻢ‪ .‬ﺷـﻤﺲ ﻓﺨﺮي‪ .‬ﺧﻠﻢ‪ِ] .‬خ[ )ع ِا( دوﺳﺖ و ﯾـﺎر ||‪ .‬ﺧﻮاﺑﮕـﺎه آﻫﻮ و ﺧﺎﻧﻪء آن و ﺟﺎي ﭘﻨﻬﺎن ﺷـﺪن وي ||‪ .‬اﺳـﺘﺨﻮان ||‪ .‬ﭘﯿﻪ و‬ ‫روده ﻫﺎي ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪ .‬ج‪َ ،‬اﺧﻼم‪ُ ،‬ﺧَﻠﻤﺎء‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻢ‪.‬‬



‫]ُخ ُل[ )ِاخ( ﻗﺼـﺒﻪ اي از ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻠـﺦ در ﺳـﺮﺣﺪ ﺑـﺪﺧﺸﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ده ﻓﺮﻋﻮن اﺷـﺘﻬﺎر دارد‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﯾﺎﻗﻮت ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷـﻬﺮي اﺳﺖ در‬ ‫ﻧـﻮاﺣﯽ ﺑﻠـﺦ‪ ،‬در ﺑﯿﺴﺖ ﻓﺮﺳـﺨﯽ اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ‪ ،‬ﺷـﻬﺮ ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺑـﺎ دﻫﻬـﺎ و ﺑﺴـﺎﺗﯿﻦ ﯾـﺎﻓﺖ ﻣﯿﺸﻮد و ﻫﻤﯿﺸﻪ در آﻧﺠـﺎ ﺑـﺎد ﻣﯽ وزد‪) .‬از ﻣﻌﺠﻢ‬ ‫اﻟﺒﻠﺪان(‪ .‬ﺑﻪ ﻃﺨﺎرﺳـﺘﺎن اﺳﺖ ﺑﻪ دو ﻣﻨﺰﻟﯽ ﺳـﻤﻨﮕﺎن‪) .‬از ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺆﻟﻒ(‪ :‬در ﺧﺮاﺳﺎن ﻣﯿﺎن ﺑﻠﺦ و ﻃﺨﺎرﺳﺘﺎن اﺳﺖ و اﻧﺪر ﺻﺤﺮا ﻧﻬﺎده‬ ‫ﺑﺮ داﻣﻦ ﮐﻮه و او را رودي اﺳﺖ و ﺧﺮاﺟﺸﺎن ﺑﺮ آب اﺳﺖ و ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﺸﺖ و ﺑﺮز اﺳﺖ‪) .‬ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻤﺎء ‪.‬‬



‫]ُخ َل[ )ع ِا( ِج ِﺧﻠﻢ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ِﺧﻠﻢ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻞ ﻣﺎش‪.‬‬



‫]ُخ[ )ِا ﻣﺮﮐﺐ( ﻧﺎم ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ داﻧﻪ ﻫﺎي آن را ﺑﻨﺸﻦ ﻧﺎﻣﻨﺪ)‪) .(1‬از ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.Lathyrus - (1) .‬‬ ‫ﺧﻠﻤﺪه‪.‬‬



‫]ِخ ِدْه[ )ﻧﻒ ﻣﺮﮐﺐ( ﺑﯿﻨﯿﯽ را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ آب و ﺧﻠﻢ از آن روان ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج( ‪ :‬ﮐﺸـﯿﺪه ﻗﺎﻣﺖ‬ ‫و ﮔـﻞ روي و ﻣﺸـﮑﺒﻮي وي اﺳﺖ ﺧﻠﻤـﺪه ﺑﯿﻨﯽ و ﭼﻤﭽـﺎخ و ﮔﻨـﺪه ﻗﻮز ﻣﻨﻢ)‪ .(1‬ﺳـﻮزﻧﯽ‪ .‬ﺧﻠـﻢ ﻧـﺎك‪ِ] .‬خ[ )ص ﻣﺮﮐﺐ( داراي ﺧﻠﻢ‪.‬‬ ‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻠﻢ ﺷﻮد‪ - (1) .‬اﮔﺮ ﺧﻠﻤﺪه ﺑﮑﺴﺮ »ﺧﺎء« و »دال« آﯾﺪ وزن اﯾﻦ ﻣﺼﺮاع ﻣﻌﯿﺐ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻤﻮس‪.‬‬



‫]ُخ[ )ع ِا( واﺣﺪ ﺧﻼﻣﯿﺲ‪ .‬ﻣﻨﻪ ﻗﻮﻟﻬﻢ‪ :‬رﻋﯿﺖ ﺧﻠﻤﻮﺳًﺎ‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﺧﻼﻣﯿﺲ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻤﮥ‪.‬‬



‫]ِخ َم[ )ع ص( ﭼﺮﻧﺪه‪) .‬از ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ﻣﻨﻪ‪ :‬اﺑﻞ ﺧﻠﻤﮥ؛ ﺷﺘﺮان ﭼﺮﻧﺪه‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻤﻪ‪.‬‬



‫]ُخ َم ‪ِ /‬م[ )ِا( ﮔﺮه ﺳـﺮ ﻋﺼـﺎ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪) .‬ﺑﺮﻫـﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﺳـﺮ ﭼﻮﮔﺎن ﮐﻪ ﺧﻤﯿـﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي( ‪ :‬ﺑﻮد‬ ‫ﺑﯿـﺪي ﮐﻪ ﻧﻪ در ﺧﻠﻤﻪء ﭼﻮﮔﺎن آﻣﺪ‪ .‬ﺷـﺮف ﺷـﻔﺮوه )از آﻧﻨﺪراج(‪ .‬ﺧﻠﻤﯽ‪ُ] .‬خ ُل[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ ﺑﻪ ُﺧﻠُﻢ ﮐﻪ ﺑﻠﺪي اﺳﺖ در‬ ‫ده ﻓﺮﺳﺨﯽ ﺑﻠﺦ‪) .‬از اﻻﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻤﯿﺪن‪.‬‬



‫]ِخ َد[ )ﻣﺺ( ﺑﯿﻨﯽ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )آﻧﻨﺪراج ||(‪ .‬ﺧﺸﻤﻨﺎك ﺷﺪن و ﻗﻬﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( )از آﻧﻨﺪراج(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻦ‪.‬‬



‫]ُخ ِل[ )ص( ﺑﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﺨـﺎط و ﺧﻠﻢ از آن روان ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﮐﺴـﯽ را ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ آب ﻏﻠﯿﻆ از ﺑﯿﻨﯽ او روان ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬ ‫)ﺑﺮﻫـﺎن ﻗـﺎﻃﻊ( ‪ :‬ﺑﯿﻨﯽ ﺧﻠـﻦ ﭼـﻮ ﻣﯿﺶ دارد ﺻـﺪ ﮔﺮگ دروﻧﺶ ﺑﯿﺶ دارد‪.‬آﻏـﺎﺟﯽ‪ .‬ﺧﻠﻨﺒـﻮس‪َ] .‬خ ﻟَْﻢ[ )ع ِا( ﺳـﻨﮓ آﺗﺶ زﻧﻪ‪ .‬ﺳـﻨﮓ‬ ‫ﭼﺨﻤﺎق‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب( )از ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس( )از ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب( )از اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻨﺞ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ع ِا( ﺧـﺪﻧﮓ‪ .‬درﺧﺘﯽ ﻧﯿـﮏ ﺳـﺨﺖ ﮐﻪ از ﭼﻮب آن ﺗﯿﺮ و ﻧﯿﺰه ﺳﺎزﻧـﺪ‪) .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻻرب(‪ .‬ج‪ ،‬ﺧﻼﻧـﺞ ‪ :‬ﮐﻤﺎن و ﺗﯿﺮ و ﺧـﺪﻧﮓ و‬ ‫ﭼﻮب ﺧﻠﻨـﺞ ﺑﺴـﯿﺎر اﻓﺘـﺪ‪) .‬ﺣـﺪود اﻟﻌـﺎﻟﻢ(‪ .‬درﺧﺘﯽ اﺳﺖ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ درﺧﺖ ﮔﺰ و در ﭼﯿﻦ و ﺑﻼد روس زﯾﺎد ﺑﺰرگ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺮﮔﺶ ﻣﺜﻞ‬ ‫ﺑﺮگ ﮔﺰ و ﮔﻠﺶ ﮐﻮﭼﮏ و ﺳـﺮخ و زرد و ﺳﻔﯿﺪ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺛﻤﺮش ﻣﺜﻞ ﺧﺮدل اﺳﺖ ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ و ﺷﮑﻮﻓﻪء او ﺗﻨﺪﺗﺮ و ﻗﻮي ﺗﺮ‬ ‫از ﺳـﺎﯾﺮ اﺟﺰاء او و ﺷـﮑﻮﻓﻪ و ﺑﺮﮔﺶ ﺟﻬﺖ ﮔﺰﯾـﺪن ﻫﻮام و روﻏﻦ او ﮐﻪ ﺷـﮑﻮﻓﻪ را در آن رﯾﺨﺘﻪ ﺳﻪ ﻫﻔﺘﻪ در آﻓﺘـﺎب ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‬ ‫ﺟﻬﺖ اﻋﯿﺎ و درد ﻣﻔﺎﺻﻞ و ﻧﻘﺮس ﻧﺎﻓﻊ و ﻧﺸﺎرهء ﭼﻮب او را ﻫﻢ اﯾﻦ اﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬و ﯾﮏ ﻣﺜﻘﺎل از ﺗﺨﻢ او ﺑﺎ ﻋﺴﻞ ﺣﺎﻓﻆ دل اﺳﺖ از ﺿـﺮر‬ ‫ﺳﻤـﻮم و ﺧﻮردن ﭼﯿﺰي در ﻇﺮف ﭼﻮب او ﻣـﺎﻧﻊ ﺧﻔﻘـﺎن اﺳﺖ‪) .‬از ﺗﺤﻔﻪء ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺆﻣﻦ(‪ :‬ﻟﺒﻦ اﻟﺒﺨﺖ ﻓﯽ ﻗﺼـﺎع اﻟﺨﻠﻨـﺞ‪) .‬از ﯾﺎدداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺧـﺎرﺷﺘﺮ‪ .‬ﻋﻠﻒ ﺗﺮﻧﺠﺒﯿﻦ‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ )||(‪ .‬ص( ﻫﺮﭼﯿﺰ دورﻧـﮓ و اﺑﻠﻖ‪) .‬ﻧـﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء( ‪ :‬ﮐﺮد ﮐﻮن ﺗﻮ‬ ‫ﺑﺪان ﻋﻠﺖ ﺑﺪ ﻫﻤﻪ ﺷـﻠﻮار ﺗﻮ رﻧﮕﯿﻦ و ﺧﻠﻨﺞ‪.‬ﺳﻮزﻧﯽ‪ .‬ﻋﺒﺪاﷲ ﻋﺒﺎس ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﮓ اﯾﺸﺎن ﺳـﺮخ ﺑﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬زرد ﺑﻮد‪ ...‬ﮐﻠﺒﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﻠﻨﺞ‬ ‫ﺑـﻮد‪) .‬ﻓﺘﻮح ج‪ 3‬ص‪ .(|| 411‬ﻧﻮﻋﯽ ﻓﯿﺮوزه ﺑﺎﺷـﺪ‪) .‬ﻧﻘـﻞ از ﻧﺨﺒـﮥ اﻟـﺪﻫﺮ دﻣﺸـﻘﯽ(‪ .‬ﺟﺰع‪) .‬ﯾـﺎدداﺷﺖ ﺑﺨـﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪ .‬رﺟﻮع ﺑﻪ اﻟﺠﻤﺎﻫﺮ‬ ‫ﺑﯿﺮوﻧﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻨﺞ‪.‬‬



‫]ِخ َل[ )ِا( ﮐﺒﻮﺗﺮي ﮐﻪ ﺗﻤـﺎم آن ﺳـﯿﺎه ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﮕﺮ ﯾﮏ ﯾﺎ دو ﭘﺮ از ﺑﺎل آن ﮐﻪ ﺳﭙﯿـﺪه ﺑﻮد‪) .‬از ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء ||(‪ .‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰ دورﻧﮓ و اﺑﻠﻖ‪.‬‬ ‫َﺧَﻠﻨﺞ )ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻨﺞ‪.‬‬



‫]ِخ ِل[ )اِﻣﺺ( ﻧﺸـﮑﻨﺞ‪ .‬ﻋﻤﻞ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﻀﻮي و ﮐﻨﺪن ﺑﻪ ﻧﺎﺧﻦ‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪ .‬ﻧﯿﺸـﮕﻮن‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ ||(‪ .‬ﺧﻮاﺑﯿﺪﮔﯽ و ﺑﯽ‬ ‫ﺣﺴﯽ ﻋﻀﻮي‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻨﺠﯽ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ص ﻧﺴﺒﯽ‪ِ ،‬ا( ﻗﺴﻤﯽ ﻓﯿﺮوزه‪) .‬ﻧﺨﺒﮥ اﻟﺪﻫﺮ(‪ .‬و آن از ﺳﻨﺠﺎﻗﯽ ﭘﺴﺖ ﺗﺮ اﺳﺖ‪) .‬از ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻨﺠﯽ‪.‬‬



‫]َخ َل[ )ص ﻧﺴﺒﯽ( ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﻠﻨﺞ ﮐﻪ ﻧﻮﻋﯽ از ﭼﻮب اﺳﺖ‪) .‬از اﻧﺴﺎب ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻨﺪر‪.‬‬



‫]َخ َل َد[ )ِا( ﻣﺮزﻧﺠﻮش‪) .‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﻃﺒﺎء(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻨﺪﮔﯽ‪.‬‬



‫]َخ َل َد ‪ِ /‬د[ )ﺣﺎﻣﺺ( ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻠﻨﺪه‪) .‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺧﻠﻨﺪه‪.‬‬



‫]َخ َل َد ‪ِ /‬د[ )ﻧﻒ( در اﻧﺪرون ﺷﻮﻧﺪه‪ .‬ﻣﺠﺮوح ﮐﻨﻨﺪه‪) .‬از ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ( )از ﺻـﺤﺎح اﻟﻔﺮس(‪ .‬ﺳﻮراخ ﮐﻨﻨﺪه ‪ :‬ﺑﻮد ﺑﺮ دل ز ﻣﮋﮔﺎن ﺧﻠﻨﺪه‬ ‫ﮔﻬﯽ ﺗﯿﺮ و ﮔﻬﯽ ﻧﺎوك زﻧﻨـﺪه‪.‬ﻟﺒﯿﺒﯽ‪ .‬ﺣﻠﻖ ﺑﺪاﻧـﺪﯾﺶ را ﺑﺮﻧـﺪه ﭼﻮ ﺗﯿﻐﯽ دﯾﺪهء ﺑﺪﺧﻮاه را ﺧﻠﻨﺪه ﭼﻮ ﺧﺎري‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﻫﻤﻪ درﺧﺖ و ﻣﯿﺎن‬ ‫درﺧﺖ ﺧﺎر ﮔﺸﻦ ﻧﻪ ﺧﺎر ﺑﻠﮑﻪ ﺳـﻨﺎن ﺧﻠﻨـﺪه و ﺧﻨﺠﺮ‪.‬ﻓﺮﺧﯽ‪ .‬ﺧﻠﻨﺪه ﺗﺮ ز ﺟﺎﻫﻞ ﺑﺮ ﻧﺮوﯾﺪ‪.‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺧﻠﻨﺪه ﺳﺖ ﭼﻮ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪء‬ ‫ﺧﺮﻣﺎﺳﺖ ﺑﺮ ﺷﺎخ ﭼﻮ ﺧﺮﻣﺎت ﻫﻤﯽ آب ﺧﻮرد ﺧﺎر‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺴـﺮو ||‪ .‬ﺗﯿﺮﮐﺸـﻨﺪه‪ .‬زﺧﻤﯽ ﮐﻪ ﺗﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﺸﺪ‪) .‬از ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺨﻂ ﻣﺆﻟﻒ( ‪:‬‬ ‫آﻣﺎﺳـﯽ ﮐﻪ ﺳـﺨﺖ ﮔﺮم و ﺧﻠﻨـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ ﻫﻤﭽﻮن ﺧﺎر ﺑﺨﻠﺪ آن را ﺷﻮﮐﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪) .‬از ذﺧﯿﺮهء ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯽ(‪ .‬ﻋﻼﻣﺘﻬﺎي آن ] ﻋﻼﻣﺘﻬﺎي‬ ‫ﺗﻔﺮق ا