Üç Adam Kemal Atatürk Roosevelt Mussolini [PDF]

Citation preview

«•



uç ADAM KEMAL ATATÜRK R OOS E VELT MU S S O L i N i



Y azan:



General SHERRİLL Birleşik Am erika Hükümetlerinin eski Ankara sefiri



Türkçeye çeviren:



Cemal BÜKERMAN



İSTANBUL C U M H U R İY E T ----------



M ATBAASI



1 9 3 7



■



Başlangıç D ante «Cehennem »isimli eserini yazdığı va­ kit o zam anki if^loransc^ltlart o kadar korkuttu, onlar üzerinde o d erece derin bir tesir yaptı ki kendisinin hakikaten anlattığı yeraltı derinlikle­ rinden geldiğini düşündüler, «N e fevk a lâ d e ma­ cera, diye hayret ettiler, fakat avdet yoluna nasıl bulabildi, bu m ücadele D ante’nin karakteri üzerinde ne gibi tesirler husule getird i?» Burada tetk ik edilen üç hüküm et adamı on dördüncü y ü z yıl Floransa*idarinin D ante’nin yen ­ diğini tahayyül ettikleri m üşküllerden aşağı kalmıyan zorluklarla çarpışmıya m ecbur kaldılar. A v d et yolunu açmada gösterdikleri büyük en erji h e r b irin i m em leketlerinin geçirdiği buh­ ranın hallinde E k zek ü tif kuvvetin şefi olm ak için hazırlam ış bulunuyordu. R o0sevelt*in m üptelâ olduğu fe c i kötitrümlüğü h e r k e s işitti. Fakat K em al v e MussolinVnin de cismant bir c e h e n n e m in basamaklarını inmek m ecburiyetinde kaldıklarını v e tekrar çıkabilm ek için en büyük cesa rete lü zu m hissettiklerini p e k az kimse bilm ektedir.



D ante’ nin gün ışığına nasıl yeniden kavuştu­ ğunu anlamak hususunda Flor ansa*Uların göster­ dikleri alâkanın büyüklüğü tasavvur olunabilir, zorlu bir zamanda mutlak bir idare yapabilm eyi elem e karşı çarpışa çarpışa öğren en üç hüküm et adamı hakkındaki alâkam ız bundan daha az olam az.



4 Bu zorlu tecrübe onları nasıl buldu v e onlar bunu nasti karşılıyabildiler? İşte kitabımızın m evzuu budtır. Garip bir tesadüfle bu üç kişi hem en hem en aynı yaştadırlar. K em al 1881 de, R oosevelt 1882 d e, ve Mussolini de 1883 te doğmuşlardır. Üçü de m em leketlerini idarede müstesna bir kudret gös­ terdiler. Franklin R oosevelt için K on gre’ nin bahşettiği v e Yüksek K onseyin 193S senesi 27 mayısında (Ç o k gen iş) olduğuna ittifakla karar verdiği bü­ yü k salâhiyet şim diye kadar hiç bir Cumhur Başkanma verilmemişti. R oosevelt için Vis - Preztdanhğa nam zetliği­ nin umumî hayattan büsbütün çekilm esini icab e t­ tirecek gibi olan büyük bir m ağlûbiyetle netice­ lenmesinden a z bir zaman sonra ve henüz otu z dokuz yaşında iken hastalanarak kötürüm kalfnaktan daha fen a bir ş e y olabilir m iydi? Bu suretle artık ne politik ve n e d e fizik sa­ hada bir daha çtkam ıyacağı bir cehennem e yuvar­ lanmış bulunuyordu. Bununla beraber kendisini kurtardı. Bu felâketin ve gün ışığına z a fe r içinde dönmesinin onu, karanlık uçurumlara doğru in­ m ek te olan yurdunun hizm etinde nasıl yeniden kuvvetlendirdiğini v e silâhlandırdığını g öreceğ iz. Bununla beraber m em leketi bütün bu zorluklardan nyrtlırken yin e moral bir zarara uğramış bulan­ maktadır, çünkü 1933 senesi martı Birleşik A m e­ rika Cum huriyetleri tarihinde kara bir sahtfedir. K em al v e Mussolini’ nin d e fizik cihetten kor­ kunç bir şekilde yaralandıkları halde sıhhata ne suretle avdet ettiklerini ve Türkiye v e İtalya'nın



idaresini, bu iki milletin tehlikeli bir kriz geçirdik­ leri esnada, n e suretle ele aldıklarım göreceğiz. Cesaretini kökünden kaybetm iş olan m illetlere enerji Ve ümit verm ek için bu üç hüküm et adamı­ nın sarf etmiş oldukları gayreti yakından tetkik eden bir kim se, onların şahsî cehennem lerine in­ melerinin bu işte kendilerine ne kadar faydalı bir tecrü b e kazandırmış olduğunu görür. Türkiye*ye, tfitîya’ya v e Birleşik A m erika Cum huriyetlerine itimat verebilm ek te rasladıkları müşküllerin her birini karşılarken gösterdikleri m oral m etaneti bu \iecrübe izah eder. Şimdi bunları yazm aklığım a müsaade eden hrsatJar ve bu kitabın ortaya çıkışının sebepleri hakkında bir kaç kelim e söyliyeyim . K em al ile tanışıklığım Türk m illeti nezdinde Birleşik A m erika hükümetlerinin sefiri sıfatı ile bulunduğum esnada (1 9 32 - 1 9 3 3 ) biyografisi­ ni yazarken kendisi ile yapmış olduğum gayrı res­ mî görüşm elerin neticesidir. Romanda bulunduğum 1923 nisanında, Mussolini’ nin alimpiyad oyunları m illetler arası^komitesini sık sık ziyaret ettiği esnalarda kendisi ile fay* d eh tem aslarda bulunmaya başlamış idim. Bu tem aslar