Kitle Psikolojisi [1 ed.] [PDF]

Citation preview

KiTLE



PSiKOLOJISI



BOZAK YAYIN LARI PSiKOLOJi DiZiSi



1. Baskı



:



:



13 9



EYLÜL 1 975 : Cavit Bozak Dizgi ve Baskı: B o z a k Matbaası :



Kapak Düzeni



-



SI G M U N D FRE U D



KİTLE PSİKOLOJiSİ



Türkçesi



Kamuran Şipal



bozak yayınları



ISTAN B UL BOZAK Matbaası Koll.



Şti.



İÇİNDEKİLER !.



BÖLÜM Giriş



11: BÖLÜM 5



Le Bon'un kitle ruhu tanımı



BÖLÜM



ili.



Kollektif ruh yaşamına i lişkin diğer bazı görüşler



BÖLÜM



iV.



25



Telkin ve libido



V.



BÖLÜM İki yapay kitle:



Kil ise ve ordu



.•.••.



............ .



33



BÖLÜM



V!.



Daha başka ödevler ve ça l ı şma doğrultuları



43



BÖLÜM



VI/.



49



Özdeşleşme



Vlll.



BÖLÜM Tutkunluk



ve



ipnoz



60



BÖLÜM



IX.



Sürü içgüdüsü



X.



17



69



BÖLÜM Sürü ve ilk insan topluluğu



XI.



BÖLÜM Ben'de bir basamak



Xll.



77



85



BÖLÜM Ekler Dip notları



93 109



I.



BÖLÜM



Gİ R İŞ Bireysel psikolojiyle toplum. ya da kitle psikolOjisi



arasında varolup, ilk bakışta bize pek önemli görü­



ırebilecek ik.arş�tlık, konuyu biraz derinliğine ele al­ dı ğımi z



zaman,



enikonu yitirir sivriliğini·. Gerçi bi­



reysel psikoloji tek insan üzerine eğilir ve onun iç­



güdüsel gereksinmelerine



hangi yollardan doyum sağlamaya çalıştığını araştini. Ama btinu y aparken ,



bireJ>in öbür bireylerle ilişkilerini



nt



ancak



seyrek, .ya­



ayrık koşuHa�da gözden 'lizak tutar. Bireyin ·ruh­



sal y aşamında baş kala rı'nın



m odel,



obj e ,



yardımcı



dôst ya da 'dü§man kişiler olarak her vakit rol oy­



n ad ı ğı



görülür.



geni.ş, ama



Dolayısıyla, bireysel psikoloji hu



düpedüz ha:klı nedenlere



ge ni�letilmi.ş anlamd·a daha b aşından



dayanıfa:rak



beri toplum



kiiiıliğini taşır. Bireyin· anne v� babasına,



katdeŞlerine. sevi



şimdiye kadar



araşti'tilarmıi'ı



psikolojisi



sine, öğretmenfne ve hekimine ·karşı tutumu,



psikanaliz



fü:erine eğildiği · ilişkiler,



obje­



k1Mtıa



ooellikle



kendilerine tofjlUmsal fe­



n om enler olarak b'ir yıiklaşımı



gerektirir ve



bu ba­



knndan, bizim be'nsevisel (tıarSistik) diye adlandir­



dığımi.z olaylara karşıt bir nitelik' taşır; Çünkü adı



g�çen olaylarda içgüdüsel doyum, başkaların·n etki­



sinden bağıthsızlık içetisinde getçekl�ştitilir. ya da



bu etk i de yoksunluğa



yor 'ki.. toplumsal



katlanılabilir.



·ve bensevisel,



Buradan görülü belki Bleute�in



kullanacağı bir deyimle (otistik) benyöneliK. ı'Uhsal 1



eylemler arasındaki karşıtlık, bireysel



psikolojiyi



toplumsal- ya da kitle psikolojisinden ayırmak için bir ölçüt olarak kullanılmaya elverişli değildir. Anne-babaya, kardeşlere, bir kız ya da kadın sevgi­ liye ya da bir dosta karşı beslenecek



yukarıda sözü



edilen ilişkilerde, birey, tek kişinin



ya da kendisi



için alabildiğine önem kazanmış



kişilerden oluşan



küçük bir topluluğun etkisi altındadır. Oysa, bilin­ diği gibi, toplum-ya da kitle psikolojisi deyince öte­ den beri dikkate alınmaz bu ilişkiler



ve aralarında



bir ortaklığın bulunduğu çok sayı.da kişi tarafından bireyin etkilenişi, bu psikolojinin



inceleme konusu



diye gösterilir. Yani kitle psikolojisi tek insanı, bir kabilenin, bir ulusun, bir kast'ın, bir sınıfın, bir ku­ rumun üyesi ya da belli bir zamanda bir arc.ya gelip bir amaç için kitlesel örgütlenmeye giden bir insan



yığınının



parçası olarak



ele alır. Doğal bir bağ



söz



konusu edilemeyeceğine göre, . bu özel koşullar al­ tında kendini açığa vuran olayları, başka kaynaklara



dayandıramayacağımız



içgüdünün, yani başka durumlarda cak toplum



götürüp daha



içgüdüsünün



ayrı bir



karşılaşılmaya­



-herd iııstinct,



group



mind-, dışavurumları diye görmek akla yakın bir davranıştır. Ancak, burada, sayı. faktörüne fazla ö­ nem verip, bu



faktörün insanın



genellikle etkinlik



ruhsal yaşamında



göstermeyen yeni bir içgüdüyü



tek başına uyandırabileceğini doğrusu kolay benim­ seyemeyeceğiz. Bu da bizi daha başka iki olasılığı dikkate almak, aynı işi bu olasılıklardan beklemek gibi bir davranışa götürür. Olasılıklardan biri, kitle içgüdüsünün daha başka öğelere ayrılmaz ilksel bir karakter taşımadığı, ikincisi adı geçen içgüdünün doğuşunu hazırlayan ilk adımlara daha dar bir çev-



2



rede, örneğin bir aile ortamında



rastlayabileceği­



mizdir. Ancak gelişiminin başlangıç evresinde bulunmasına rağmen kitle psikolojisi henüz başı sonu görülmedik bir sorunlar kalabalığını içermekte,



araştırıcıların



karşısına şöyle doğru dürüst bir ayırım



işleminden



bile geçirilmemiş ödevler çıkarmaktadır. Kitle olu­ şumunda



karşılaş•lan değişik



biçimlerin



yalnız



gruplandırılması ve bu:rılarda kendilerini ar;ığ