Kolay Kürtçe [PDF]

Citation preview

İn»



^^H



j^M^^^BEL



Bj^



'"^Pİ-JB^__-



^^*



* f



2



jCsILPi



"'



Ifel^JT '



;-



l^.^^B



Kjff



^.^5



Lgtif



2rf(



v



^



KOLAY KÜRTÇE (Kurmancî) KAMURAN BEDİR XAN



Fransızcadan Türkçeye çeviren Yakup Karademir



Redaksiyon: DOZ Baskı ve mücellit: Ceren Matbaacılık



ISBN 6876 -14 -X



DOZ Basım-Yayın Ltd. Şti. İstiklal Cd. Orhan Adli Apaydın Sk.



Oba Apt. No: 11-13/4 80050 Beyoğlu/İSTANBUL Tel. /Fax: (0212)2925605



E-mail: [email protected]



KOLAY KÜRTÇE (Kurmancî) KAMURAN BEDİR XAN



İÇİNDEKİLER



İçindekiler



5



SEKİZİNCİ DERS



47



Yayıncının Notu



7



3. Çekim Hali



48



Kısaltmalar



7



4. Çekim Hali



48



Alfabe



9



DOKUZUNCU DERS



51



Sesli Harflerin Okunuşu



9



Belirtisiz Artikelin Bükümü



52



Sessiz Harfler



10



ONUNCU DERS



57



Diftong



11



Geçişli Fiiller



58



Diğer Sessiz Harflerin Okunuşu



11



ONBİRİNCİ DERS



65



BİRİNCİ DERS



15



Geçişsiz Fiiller



66



Niteleme Sıfatları



17



ONİKİNCİ DERS



69



İKİNCİ DERS



19



Geçişli Fiillerin Haber Kipi



71



Cinsiyet Ekleri



20



Geçişsiz Fiillerin Haber



72



ÜÇÜNCÜ DERS



23



ONÜÇÜNCÜ DERS



75



Büküm Hali



24



ONDÖRDÜNCÜ DERS



79



DÖRDÜNCÜ DERS



27



Bileşik Fiiller



80



Bûn Fiilinin Olumsuz Hali



28



ONBEŞİNCİ DERS



85



İsimlerde Büküm



29



Deyim Fiiller



86



BEŞİNCİ DERS



33



ONALTINCI DERS



91



Cisimlerde Cinsiyet



34



ONYEDİNCİ DERS



97



İyelik Zamiri xwe



35



İsimlerde Çoğulluk



99



ALTINCI DERS



37



ONSEKİZİNCİ DERS



103



isimlerde Cinsiyet



37



Küçüklük, Eşitlik ve Üstünlük



104



YEDİNCİ DERS



41



ONDOKUZUNCU DERS



107



Şahıs Zamirleri



42



İşaret Zamirleri



109



İyelik Sıfatları



43



1.



Kipi



Bağlaç Zamir



109



Dönüşlü Çatı



194



Soru Zamirleri



110



OTUZİKİNCİ DERS



197



YİRMİNCİ DERS



115



OTUZÜÇÜNCÜ DERS



203



Belgisiz Zamirler



116



OTUZDÖRDÜNCÜ DERS



209



YİRMİBİRİNCİ DERS



123



Kişisiz Fiiller



210



Asıl Sayı Sıfatları



125



Düzenli Fiiller



211



Sıra Sayı Sıfatları



125



OTUZBEŞİNCİ DERS



215



YİRMİİKİNCİ DERS



131



Düzenli Fiiller



216



YİRMİÜÇÜNCÜ DERS



137



OTUZALTINCI DERS



219



Öznesiyle Uyumu



139



Düzensiz Fiiller



219



Kürtçe Fiillerin Genel Özellikleri 139



OTUZYEDİNCİ DERS



223



YİRMİDÖRDÜNCÜ DERS



145



Zarf (belirteç) ve Zarf



YİRMİBEŞİNCİ DERS



151



Niteliğindeki Deyimler



224



Filler (Devamı)



152



OTUZSEKİZİNCİ DERS



231



YİRMİALTINCA DERS



157



OTUZDOKUZUNCU DERS



237



Yabancı Fiiller



158



Cümlenin Öğeleri



240



Basit Fiiller



158



KIRKINCI DERS



245



Bileşik Fiiller



159



Yan Cümle Öğelerinin Söz



YİRMİYEDİNCİ DERS



165



Diziminin Devamı



Deyim Fiiller



166



KIRKBİRİNCİ DERS 251



YİRMİSEKİZİNCİ DERS



171



Edatlar ve Edat Görevi Gören



YİRMİDOKUZUNCI DERS



177



Deyimler



Geçişsiz Fiiller



178



KIRKİKİNCİ DERS 257



OTUZUNCU DERS



183



Bağlaçlar ve Bağlaç Görevini



185



Gören Deyimler



258



Bileşik Fiillerin Çekimi (Devamı) 185



KIRKÜÇÜNCÜ DERS



261



OTUZBİRİNCİ DERS



191



Ünlem ve Ünlem Yerine



Durum Ortacı (sıfat-fiil)



192



Geçen Deyimler



264



Edilgen (pasif)



193



Çeviri Metinleri



266



Fiilin



Fiil



Çekiminde Olumsuzluk



247



254



YAYINEVİNİN NOTU



Kolay Kürtçe adlı bu eser, Kamuran Ali BEDİR XAN'ın, Yaşayan Doğu Dilleri ve Uygarlıkları Ulusal Okulu'nda, 1946 ve 1970 yılları arası verdiği, Kürt Dili ve Uygarlığı adlı dersin, aynı başlığı taşıyan ve teksirle çoğaltılan notlarının yeniden gözden geçirilmiş ve düzeltilmiş yeni baskısıdır.



;"|



KısaltrrfalajS.'



e



eril ful



f



g f geçişsiz h wd



f



geuslı ful » > geçışcız ful*. hervvekı dır*



ıs



ısın



n



nötr



sıf J% tek. zam.



' :



,



sıfat ^lekıl '.-zamir



Alfabe Kürt alfabesi aşağıda görüldüğü gibi otuz bir harften meydana gelmek¬



tedir: abcçdeefghiîjklmnopqrsştuûvwxyz. Alfabedeki bu otuzbir harf sesli ve sesiz olmak üzere ikiye ayrılır. Kürt alfabesinde, uzun ve kısa olmak üzere sekiz sesli harf bulunmaktadır.



Uzun sesliler şunlardır: a eîo û



Kısa sesliler ise şunlardır: e i u



Sesli



Harflerin



Okunuşu



a Türkçedeki a gibi okunur ve aşağıda olduğu gibi her zaman uzundur:



al, Adana, alem, aza ...



e



Bu harf Türkçede yoktur, e ve ı arası bir ses verir ve her zaman



uzundur.



î Türkçedeki i'den yarım ses daha uzundur. Aşağıdaki sözcüklerde olduğu gibi okunur:



şair, dair, mahir, Babıali



...



o Türkçedeki o gibi okunur ve her zaman uzundur: rol, bol, oda, oh ... û Türkçedeki u gibi okunur ve herzaman uzundur:



uzun, Urla, uzak, ulu



...



e Türkçedeki e gibi okunur: evet, eşek, erdem, elek ... i



Türkçedeki



ı



gibi okunur:



ışık, ılık, ıslık ...



u Türkçedeki ü gibi okunur: üzüm, üşümek, üremek... Sessiz



Harfler



Kürtçede yirmi üç sessiz harf vardır. Bu harfler sırasıyla şunlardır:



bcçdfghjklmnpqrsştvwxyz Sessiz harfler de beşe ayrılır: Dudak sessizleri: bfmpvw Ön damak ve diş sessizleri: d İrs tz Geniz sessizi: n Damak sessizleri: c ç ş j y Arka damak ve gırtlak sessizleri: g h k q x mirin



ölmek



rabûn



kanî



pınar



min



kalkmak ben, benim 10



meş



derî



yürüyüş kapı



hesp qehwe



at



pismam mezin



amca oğlu



kahve



büyük



zivistan kış tîrmeh temmuz dapîr büyük anne bapîr büyük baba kalem penûs ot



çere



mehîn tamdar



kısrak tadı olan



bîst



yirmi



hûrik



zanîn piçûk



bilmek küçük



civvanî



bozuk para, harçlık gençlik



gund



köy



havîn gulan de



yaz anne



bihar bûn çûn



bahar olmak gitmek



çiya



dağ



cih



yer



mal



ev



pîrîtî



yaşlılık



payız



sonbahar



mayıs



Diftong Kürt dilinde iki sesiz harf xw ile bir sesli harften meydana gelen tek bir diftong vardır: xwa,



xwe,



xwe,



xwarin xwenda



yemek okumuş



xwestek



istek



xweh xwedank



kızkardf tuzluk



xwı...



vexwarin içmek xwendin okumak xwendewar okuyucu vexwendî çağrılı, davetli xwestın istemek xwestî istenen arzu etmek istenmiş xwezî nexwe o zaman, özlem belir ten bir ünlem öyle ise (Keşke)



Diğer Sessiz c



xweh dan xwîn



terlemek kan



Harflerin



Okunuşu



Türkçedeki c gibi okunur:



can, Cizre, ceylan...



11



xwe



tuz



ç



Türkçedeki ç gibi okunur:



Çemişkezek, çay, çelik g



...



Türkçedeki g gibi okunur:



gül, güzel, gelin, gelenek h



...



Türkçedeki h gibi okunur:



hürriyet, hüzün, hoşlanmak k



...



Türkçedeki k gibi okunur:



keklik, kürek, Kerem ... q



Bu ses Türkçede yoktur. Genizden gelen kalın bir k sesi verir.



ş



Türkçedeki ş gibi okunur:



şan, şenlik, şeref, şaka ... w



Bu ses Türkçede yoktur, Arapçadaki vav harfi ya da İngilizcedeki vvaterman, vvhısky ve tramvvay sözcüklerindeki w harfi gibi telaffuz edilir.



x



Türkçede yoktur. İngilizcedeki kh, Almancadaki eh sesine tekabül eder.



y



Türkçedeki y gibi okunur:



yar, yel, Yeliz, yeşil



...



Dikkat: Kürt alfabesinde bileşik sesli ya da sessiz harf yoktur.



12



ALIŞTIRMALAR



bav dûr



baba uzak



şer



oğul manastır deli



zer



neh



dokuz



zer



sarı



şer



on



ya din heşt axaftin şaristan ciwan civat dest lev



altın yer, mevki diğer, öteki sekiz konuşmak site, şehir



aslan ekmek yedi kanal gelmek



av



su



ol



din, inanç



kur der dîn deh gotin şev



gece



xanî comerd pitî



ev



re



yol



diran e ya da



diş dir (fiil)



ye



satın



kirîn



anîn berdan



ajotin



almak dernek yıldız hayır sürmek



în



cuma



nefte



hafta hayat, can



komel ster na



can



ejnû newal dadan nû



söylemek



cömert minik



der -yel,



bira



savaş



nan



heft co



topluluk



hatin ceh bajar



el



çav



dudak erkek kardeş getirmek bırakmak dergi



pol omuz dotmam amca kızı karin edebilmek



genç



were



az



roj rûniştin dan



mam



amca



nalîn



baran bir



yağmur fraksiyon,



kovar hindik



kavga,



grup



şehir göz



gel gün, güneş oturmak vermek inlemek, inilti



adar heval



diz vadi



ço



sopa



şîrîn



şirin



çem



kapatmak



ez



kirin



yeni



segman



ben piyade eri 13



arpa



mart



arkadaş, dost dere, akasu yapmak



FERA YEKEMİN BİRİNCİ DERS



SÖZLÜKÇE Mirov, e.



insan, erkek, adam



Mirovek



bir adam



Hesp, e.



at kadın



Hespek



bir at



Smek Zaroyek



bir kadın



Sekoyek Mehînek Penûsek Keçek ... /nyada



bir bank



bir hokkakalem



...ne



fiilinin 3.



Jin, d.



çocuk sıra, bank kısrak kalem Kep/'/c ya da kız çocuğu



Zaro, n. Seko, e. Mehîn, d. penûs, e. /cep,



f.



£ ya da ye



-dir (olmak fiilinin 3. tekil



Ev



bu



Û



ve



Bra, e.



iskemle kol, bilek erkek kardeş



Kurs/", d.



sandalye



Ne



değil (olumsuzluk eki)



bir kısrak bir kız ...



dirler (olmak



çoğ.



şah.) Bele evet Rastek, d. cetvel Çentezend, d. çanta, el çantası Mase, d. masa Jebir, d. silgi



şahısı)



defter Defter, d. Rûn istek, d. oturulacak yer, Zencf, d.



bir çocuk



15



Ç