Yunan Tregedyası Üzerine İki Konferans [3 ed.] 9789754685527 [PDF]

Citation preview

Yunan Tragectyast üzerine İki Konferans



YUNAN TRAGEDYASI ÜZERİNE İKİ KONFERANS



Friedrich (Wilhelmt Nietzsche (d. 15 Ekim 1844, Röcken- ö. 25 Ağustos 1900, Weimar, Almanya)



Alman asıllı İsviçreli filozof, ilkçağ uzmanı, kültür eleştinneni ve şair. Babası da, dedesi de papaz olan Nietzsche, klasik öğrenimini ünlü din okulu Schulpforta'da yaptı. 1869'da Basel Üniversitesi klasik filoloji profesör­ lüğüne atandı. Nietzsche, eski metinterin olummasından kaynaklanan felse­ fi sorunlara aak tutumuyla zaman içinde öbür filologlardan ayrıldı. Özel­ likle trajedi konusunda, Yunanlılarda sanatta dinin ve sanatla sitenin birli­ ğini kavramak gerektiğini gösterdi. Ocak 1872'de yayımlanan ve Yunanlı­ ların Dionysosçu yanını ilk kez ortaya koyan Müziğin Ruhuntltın Tragedyanın Doğuşu adlı ilk yapıtı, onun Alınan filoloji çevrelerince dışlanmasına yol aç­ tı. Yapıt, özgün karakteri ve özellikle yazarın, çağdaş kültüre ilişkin sorun­ lar üzerindeki kişisel görüşleriyle sarsıcı bir nitelik taşıyordu. Yapıtta filolog, giderek bir estetik çi, hatta bir filozof ve bir ahir zaman peygamberi halini alıyordu. 1874'ten itibaren Nietzsche, sürekli baş ağrılarından yakınmaya başladı. Aynı yıl, iki yıllığına ç:alıştığı fakültenin dekanlığına atandı. Mayıs 1879'da sağlık nedenleıiyle istifa etmek zorunda kaldı. Bundan böyle, on yıllık öğre­ tim görevinden dolayı kendisine bağlanan emekli aylığı ile kanton yöneti­ minin bağışları biricik geçim kaynağını oluşturdu. İnsanca, Pek İnsanca (Menschliches, Allzumenschliches) adlı yapıtının ilk iki cildini tamamladı. 1873-1876 arasında ÇOğa Aykın /Jüifinceler (Unzeitgemaesse Betrachtungen) adlı dört ciltlik yapıtını yayımladı. Daha sonra yaşamı. bir kentten öbürüne göçn1ekle geçti; Marienbad, Rapallo, Roma, Nice, Venedik, Torino, Sils-Maria Yapıtlarını bu göçebeliği sırasında yazdı. Wagner'le olan dostluğu besterinin Menschlidıes, AUzumenschlicheSin ilk cildini, filozofun da Parsifali yermesi üze­ rine son buldu (1878). Tüm aldarınacalan aÇlğa vurmak ve tün1 önyargılan yıkmak isteyen Nietzsche, 1881'de Tan KızıOığinı (Morgenröte), 1881-1887de Şen Biliın'i (Die fröhliche Wissenschaft), 18&3'te Böyle Buyurdu Zerdt4ün (Also sprach Zarailiustra) ilk bölümünü yayıınladı. 1885'e kadar bu sonuna.ı yapı­ tını yazmaya devam etti 1886'da Iyinin ve Kötünün Otesindeijenseits von Gut und Böse) 1887de de Ahiakın Soykütüğü Üstüneyi (Zur Genaologie der Moral) yazdı ve yayımladı. 1888'de Put/ann A lacaktıranlığinı (Götzen- Daeınmenıng), yayımcıya gönderdi (kitap ertesi yıl basıldı). Wagmr Olayı (Der Fall Wagner) Eylül 1888'de basıldı ve Ikeca/i (Der Antichrist), aynı yıl yayımaya gönder­ di.1889'da, Torino'nun bir sokağında aniden yere yıkıldı.Jena'da hastaneye yatınldı. Önce annesi onu yanına aldı, sonra kız kardeşi Elisabeth Förster­ Nietzsche, kardeşini Weimar'daki evine götürdü Nietzsche, yaşamının so­ nuna kadar hiç konuşmadı. Yamız zaman zaman zeka belirtileri gösterdi. 1888'de Nietzsche Wagner'e Karşı (Nietzsche Contra Wagner); 1888'de Ecce



Homo adlı yapıtlan yayırnlandt 1886'dan beri yazmaleta olduğunu arkadaşia­ nna söylediği Glif İstend(Der Wille zur Macht) adlı yapıtından taslaklar, afo­ rizmalar ve parçalar kalmıştır. Nietzsche'nin özgün yanı, Batı uygarlığının temel felsefi sorunlarını kökten­ ci bir kıışkuyla ele almasıdır. Nietısche, bilginin (bilim), varlığın (Batı'ya özgü apaçık hakikatler) ve nihayet eylemin (ahlak ve siyaset) yeniden sonın haline ge­ tirilmesine olanak sağladı. Kantçı eleştirinin sonuc.unu daha ilerilere vardıran Nietzscheci el�riye, giderek Kantçı eleştirinin kendisine yöneldi; aklın sözde önsel kategorilerini kabul etmeyerek, bunların. bedensel ve sosyoekonomik kö­ kenli, salt "yaşamsal" wnınluluklardan başka bir şey olmadıkl anıu ileri sürdü. Nietzsche, bilimsel hakikat de dahil olmak üzere, her türlü hakikatİn içyüzünü ortaya çıkardı; insanın ayırt edici özelliği olan icat gücünü ve aynı zamanda ye­ niliğe karşı direnişini (yabanası olduğu şeyi "barbarca", kendi aklına uyduraına­ dığı şeyi "akıldış( diye niteleyen o değil midir?) göstermeye çalıştı. Nietzsche'den yoğun biçimde etkilenen düşünür ve sanatçılar arasında edebiyat alanında Thomas Mann. Hennarın Hesse, Andre Gide, D. H. Law­ rence, Rainer Maria Rilke ve William Butler Y eats; felsefe alanında Max Scheler, Karl Jaspers, Michel Foucault sayılabilir. Psikoloji alanında ise başta Sigmund Freud olmak üzere Alfred Adler ve Cari G. Jııng, görüşlerinin bir kısmını Nietzsche'ye borçlu olduklannı belirtirler.



Başlıca Yapıdan: Müziğin Ruhuruları Tragedyamrı Doğuşu (Die Gebıırt der Tragödie aus dem Geiste der Musik, 1872, ); David Strauss, İtircifçı ve Yazar (David Straııss, der Be­ kenner ıınd der Schriftsteller, 1873); Tannin Yaşam İçin Yaran ve Yararsızlığı Üzerine(Vom Nutzen ıınd Nachteil der Historie tür das Leben, 1874); Eğitimd Olarak Schopenhauer (Schopenhauer als Erzieher, 1874); Richard Wagner Bayre­ uth'da (Richard Wagner in Bayreuth, 1876); insanca, Pek insanca (Menschliches, Allzumenschliches. 1878); Tan KızıDığı (Götzen-Daemmerung, 1881); Şen Bilim (Die fröhliche Wissenschaft. 1881-1887); Böyle Buyurdu Zerdüşt- dört bölü m (Also sprach Zarathustra, 1883-85); İy!nin ve Kö'tünün ötesinıle Uenseits von Gut und Böse, 1886); Ahiolan Soykütüğü Ustüne(Zur Genealogie der Moral, 1887); /Jümysos Dithyramboslan (Dionysos-Dithyramben. 1888); WagnerOlayı (Der Fal! Wagner, 1888); Put/ann Alacakaranlığı (Götzen-Daemerung, 1888); Nietzsche Wagner'e Karşı (Nietzsche contra Wagner, 1888); Deccal(Antichrist, 1888); Ecce Homo (Ecce Homo, 1888). Friedrich Nietzsche'nin Say Yayınlan'ndaki öteki yapıtlan:



1) Müziğin Ruhundtın Tragedyanın Doğuşu; 2) Tarihin Yaşam İçin Yaran ve Yarar­ sızlığı Üzerine,·J) Put/ann A/acal«ırarılığı; 4) Tan Kızı0ığı;5) İyinin ve Kötünün ötesinde; 6) insanca, Pek insanca (1. Kitap); 7) Şen Bilim (Şiirler),· 8) Wagner Olayr/Nietzsche Wag­ ner'e Karşı;9) Ahiakın Soykütüjü Üstü_r�e;10) EğitimdOlarak Schopenhauer;11) Ecce Ho­ mo 12) Yazılmamış Beş Kitap Için Beş Onsöz- YuTillnlılannTrajik Çağırukı Felsife;13) Ric­ hard Wapıer Bayreutlı'da;14) Dionysor /Jithyramboslan, 15) ÖğretimJ(urom!fınmızın Geleceği Uzerine, · t6) Şen Bilim (Ana Metin D; 17) YuTilln Tragedyası Uzerine Iki Korife­ rans;·18) DavidStrauss-İtirafçı ve Yazar;19) Böyle Buyurdu Zerdiişt;20) /Jeccak 21) İnsan­ ca Pek insanca (2. Kit;ıp)



Yunan Tragedyası Üzerine İl