109 67 3 MB
Kurdish Pages [288]
İn»
^^H
j^M^^^BEL
Bj^
'"^Pİ-JB^__-
^^*
* f
2
jCsILPi
"'
Ifel^JT '
;-
l^.^^B
Kjff
^.^5
Lgtif
2rf(
v
^
KOLAY KÜRTÇE (Kurmancî) KAMURAN BEDİR XAN
Fransızcadan Türkçeye çeviren Yakup Karademir
Redaksiyon: DOZ Baskı ve mücellit: Ceren Matbaacılık
ISBN 6876 -14 -X
DOZ Basım-Yayın Ltd. Şti. İstiklal Cd. Orhan Adli Apaydın Sk.
Oba Apt. No: 11-13/4 80050 Beyoğlu/İSTANBUL Tel. /Fax: (0212)2925605
E-mail: [email protected]
KOLAY KÜRTÇE (Kurmancî) KAMURAN BEDİR XAN
İÇİNDEKİLER
İçindekiler
5
SEKİZİNCİ DERS
47
Yayıncının Notu
7
3. Çekim Hali
48
Kısaltmalar
7
4. Çekim Hali
48
Alfabe
9
DOKUZUNCU DERS
51
Sesli Harflerin Okunuşu
9
Belirtisiz Artikelin Bükümü
52
Sessiz Harfler
10
ONUNCU DERS
57
Diftong
11
Geçişli Fiiller
58
Diğer Sessiz Harflerin Okunuşu
11
ONBİRİNCİ DERS
65
BİRİNCİ DERS
15
Geçişsiz Fiiller
66
Niteleme Sıfatları
17
ONİKİNCİ DERS
69
İKİNCİ DERS
19
Geçişli Fiillerin Haber Kipi
71
Cinsiyet Ekleri
20
Geçişsiz Fiillerin Haber
72
ÜÇÜNCÜ DERS
23
ONÜÇÜNCÜ DERS
75
Büküm Hali
24
ONDÖRDÜNCÜ DERS
79
DÖRDÜNCÜ DERS
27
Bileşik Fiiller
80
Bûn Fiilinin Olumsuz Hali
28
ONBEŞİNCİ DERS
85
İsimlerde Büküm
29
Deyim Fiiller
86
BEŞİNCİ DERS
33
ONALTINCI DERS
91
Cisimlerde Cinsiyet
34
ONYEDİNCİ DERS
97
İyelik Zamiri xwe
35
İsimlerde Çoğulluk
99
ALTINCI DERS
37
ONSEKİZİNCİ DERS
103
isimlerde Cinsiyet
37
Küçüklük, Eşitlik ve Üstünlük
104
YEDİNCİ DERS
41
ONDOKUZUNCU DERS
107
Şahıs Zamirleri
42
İşaret Zamirleri
109
İyelik Sıfatları
43
1.
Kipi
Bağlaç Zamir
109
Dönüşlü Çatı
194
Soru Zamirleri
110
OTUZİKİNCİ DERS
197
YİRMİNCİ DERS
115
OTUZÜÇÜNCÜ DERS
203
Belgisiz Zamirler
116
OTUZDÖRDÜNCÜ DERS
209
YİRMİBİRİNCİ DERS
123
Kişisiz Fiiller
210
Asıl Sayı Sıfatları
125
Düzenli Fiiller
211
Sıra Sayı Sıfatları
125
OTUZBEŞİNCİ DERS
215
YİRMİİKİNCİ DERS
131
Düzenli Fiiller
216
YİRMİÜÇÜNCÜ DERS
137
OTUZALTINCI DERS
219
Öznesiyle Uyumu
139
Düzensiz Fiiller
219
Kürtçe Fiillerin Genel Özellikleri 139
OTUZYEDİNCİ DERS
223
YİRMİDÖRDÜNCÜ DERS
145
Zarf (belirteç) ve Zarf
YİRMİBEŞİNCİ DERS
151
Niteliğindeki Deyimler
224
Filler (Devamı)
152
OTUZSEKİZİNCİ DERS
231
YİRMİALTINCA DERS
157
OTUZDOKUZUNCU DERS
237
Yabancı Fiiller
158
Cümlenin Öğeleri
240
Basit Fiiller
158
KIRKINCI DERS
245
Bileşik Fiiller
159
Yan Cümle Öğelerinin Söz
YİRMİYEDİNCİ DERS
165
Diziminin Devamı
Deyim Fiiller
166
KIRKBİRİNCİ DERS 251
YİRMİSEKİZİNCİ DERS
171
Edatlar ve Edat Görevi Gören
YİRMİDOKUZUNCI DERS
177
Deyimler
Geçişsiz Fiiller
178
KIRKİKİNCİ DERS 257
OTUZUNCU DERS
183
Bağlaçlar ve Bağlaç Görevini
185
Gören Deyimler
258
Bileşik Fiillerin Çekimi (Devamı) 185
KIRKÜÇÜNCÜ DERS
261
OTUZBİRİNCİ DERS
191
Ünlem ve Ünlem Yerine
Durum Ortacı (sıfat-fiil)
192
Geçen Deyimler
264
Edilgen (pasif)
193
Çeviri Metinleri
266
Fiilin
Fiil
Çekiminde Olumsuzluk
247
254
YAYINEVİNİN NOTU
Kolay Kürtçe adlı bu eser, Kamuran Ali BEDİR XAN'ın, Yaşayan Doğu Dilleri ve Uygarlıkları Ulusal Okulu'nda, 1946 ve 1970 yılları arası verdiği, Kürt Dili ve Uygarlığı adlı dersin, aynı başlığı taşıyan ve teksirle çoğaltılan notlarının yeniden gözden geçirilmiş ve düzeltilmiş yeni baskısıdır.
;"|
KısaltrrfalajS.'
e
eril ful
f
g f geçişsiz h wd
f
geuslı ful » > geçışcız ful*. hervvekı dır*
ıs
ısın
n
nötr
sıf J% tek. zam.
' :
,
sıfat ^lekıl '.-zamir
Alfabe Kürt alfabesi aşağıda görüldüğü gibi otuz bir harften meydana gelmek¬
tedir: abcçdeefghiîjklmnopqrsştuûvwxyz. Alfabedeki bu otuzbir harf sesli ve sesiz olmak üzere ikiye ayrılır. Kürt alfabesinde, uzun ve kısa olmak üzere sekiz sesli harf bulunmaktadır.
Uzun sesliler şunlardır: a eîo û
Kısa sesliler ise şunlardır: e i u
Sesli
Harflerin
Okunuşu
a Türkçedeki a gibi okunur ve aşağıda olduğu gibi her zaman uzundur:
al, Adana, alem, aza ...
e
Bu harf Türkçede yoktur, e ve ı arası bir ses verir ve her zaman
uzundur.
î Türkçedeki i'den yarım ses daha uzundur. Aşağıdaki sözcüklerde olduğu gibi okunur:
şair, dair, mahir, Babıali
...
o Türkçedeki o gibi okunur ve her zaman uzundur: rol, bol, oda, oh ... û Türkçedeki u gibi okunur ve herzaman uzundur:
uzun, Urla, uzak, ulu
...
e Türkçedeki e gibi okunur: evet, eşek, erdem, elek ... i
Türkçedeki
ı
gibi okunur:
ışık, ılık, ıslık ...
u Türkçedeki ü gibi okunur: üzüm, üşümek, üremek... Sessiz
Harfler
Kürtçede yirmi üç sessiz harf vardır. Bu harfler sırasıyla şunlardır:
bcçdfghjklmnpqrsştvwxyz Sessiz harfler de beşe ayrılır: Dudak sessizleri: bfmpvw Ön damak ve diş sessizleri: d İrs tz Geniz sessizi: n Damak sessizleri: c ç ş j y Arka damak ve gırtlak sessizleri: g h k q x mirin
ölmek
rabûn
kanî
pınar
min
kalkmak ben, benim 10
meş
derî
yürüyüş kapı
hesp qehwe
at
pismam mezin
amca oğlu
kahve
büyük
zivistan kış tîrmeh temmuz dapîr büyük anne bapîr büyük baba kalem penûs ot
çere
mehîn tamdar
kısrak tadı olan
bîst
yirmi
hûrik
zanîn piçûk
bilmek küçük
civvanî
bozuk para, harçlık gençlik
gund
köy
havîn gulan de
yaz anne
bihar bûn çûn
bahar olmak gitmek
çiya
dağ
cih
yer
mal
ev
pîrîtî
yaşlılık
payız
sonbahar
mayıs
Diftong Kürt dilinde iki sesiz harf xw ile bir sesli harften meydana gelen tek bir diftong vardır: xwa,
xwe,
xwe,
xwarin xwenda
yemek okumuş
xwestek
istek
xweh xwedank
kızkardf tuzluk
xwı...
vexwarin içmek xwendin okumak xwendewar okuyucu vexwendî çağrılı, davetli xwestın istemek xwestî istenen arzu etmek istenmiş xwezî nexwe o zaman, özlem belir ten bir ünlem öyle ise (Keşke)
Diğer Sessiz c
xweh dan xwîn
terlemek kan
Harflerin
Okunuşu
Türkçedeki c gibi okunur:
can, Cizre, ceylan...
11
xwe
tuz
ç
Türkçedeki ç gibi okunur:
Çemişkezek, çay, çelik g
...
Türkçedeki g gibi okunur:
gül, güzel, gelin, gelenek h
...
Türkçedeki h gibi okunur:
hürriyet, hüzün, hoşlanmak k
...
Türkçedeki k gibi okunur:
keklik, kürek, Kerem ... q
Bu ses Türkçede yoktur. Genizden gelen kalın bir k sesi verir.
ş
Türkçedeki ş gibi okunur:
şan, şenlik, şeref, şaka ... w
Bu ses Türkçede yoktur, Arapçadaki vav harfi ya da İngilizcedeki vvaterman, vvhısky ve tramvvay sözcüklerindeki w harfi gibi telaffuz edilir.
x
Türkçede yoktur. İngilizcedeki kh, Almancadaki eh sesine tekabül eder.
y
Türkçedeki y gibi okunur:
yar, yel, Yeliz, yeşil
...
Dikkat: Kürt alfabesinde bileşik sesli ya da sessiz harf yoktur.
12
ALIŞTIRMALAR
bav dûr
baba uzak
şer
oğul manastır deli
zer
neh
dokuz
zer
sarı
şer
on
ya din heşt axaftin şaristan ciwan civat dest lev
altın yer, mevki diğer, öteki sekiz konuşmak site, şehir
aslan ekmek yedi kanal gelmek
av
su
ol
din, inanç
kur der dîn deh gotin şev
gece
xanî comerd pitî
ev
re
yol
diran e ya da
diş dir (fiil)
ye
satın
kirîn
anîn berdan
ajotin
almak dernek yıldız hayır sürmek
în
cuma
nefte
hafta hayat, can
komel ster na
can
ejnû newal dadan nû
söylemek
cömert minik
der -yel,
bira
savaş
nan
heft co
topluluk
hatin ceh bajar
el
çav
dudak erkek kardeş getirmek bırakmak dergi
pol omuz dotmam amca kızı karin edebilmek
genç
were
az
roj rûniştin dan
mam
amca
nalîn
baran bir
yağmur fraksiyon,
kovar hindik
kavga,
grup
şehir göz
gel gün, güneş oturmak vermek inlemek, inilti
adar heval
diz vadi
ço
sopa
şîrîn
şirin
çem
kapatmak
ez
kirin
yeni
segman
ben piyade eri 13
arpa
mart
arkadaş, dost dere, akasu yapmak
FERA YEKEMİN BİRİNCİ DERS
SÖZLÜKÇE Mirov, e.
insan, erkek, adam
Mirovek
bir adam
Hesp, e.
at kadın
Hespek
bir at
Smek Zaroyek
bir kadın
Sekoyek Mehînek Penûsek Keçek ... /nyada
bir bank
bir hokkakalem
...ne
fiilinin 3.
Jin, d.
çocuk sıra, bank kısrak kalem Kep/'/c ya da kız çocuğu
Zaro, n. Seko, e. Mehîn, d. penûs, e. /cep,
f.
£ ya da ye
-dir (olmak fiilinin 3. tekil
Ev
bu
Û
ve
Bra, e.
iskemle kol, bilek erkek kardeş
Kurs/", d.
sandalye
Ne
değil (olumsuzluk eki)
bir kısrak bir kız ...
dirler (olmak
çoğ.
şah.) Bele evet Rastek, d. cetvel Çentezend, d. çanta, el çantası Mase, d. masa Jebir, d. silgi
şahısı)
defter Defter, d. Rûn istek, d. oturulacak yer, Zencf, d.
bir çocuk
15
Ç