Makalah Aksara Sunda [PDF]

Citation preview

MAKALAH AKSARA SUNDA Pikeun Nyumponan Salah Sahiji Pancen Basa Sunda



Disusun ku:



Kelas X 4 SEKOLAH MENENGAH ATAS NEGERI 1 BANTARUJEG Jalan Siliwangi No. 119 Bantarujeg, Majalengka 2016



PANGANTEUR Ayana rupa-rupa aksara nu kungsi jeung keur dipaké nulis dina basa Sunda téh mangrupa ciri beungharna budaya Sunda. Bahan nu dipaké nulisna ogé ruparupa, nya éta batu, logam, daun (lontar/rontal, nipah (daun kawung)), awi, jeung keretas. Aksara lain ngan ukur ditulis kitu waé, tapi ogé binarung gaya jeung wangunna sangkan katempona éndah. Leuwihna ti éta, aksara ngandung sajumlahing ma’na pikeun golongan masarakat nu nyiptakeunana, saperti ma’na réligius jeung ajén jati diri. Aksara ogé ngagambarkeun daya inget, daya pikir, jeung seukeutna rasa nu luhung sarta gaya hirup nu ngagambarkeun cerdasna umat manusa nu beradab (Darsa, 2001:1). Aksara mangrupa salah sahiji alat pikeun ngarékam basa, nu ngandung amanat inteléktual, nu sumberna tina sagala hal nu kapikir jeung kasaksianana. Minangka lajuning laku tina éta konsép pemikiran, Pamaréntah Daérah Tingkat I Jawa



Barat



ngaluarkeun



Peraturan



Daérah



No.6



Tahun



1996,



ngeunaan Pelestarian, Pembinaan, dan Pengembangan Bahasa, Sastra, dan Aksara Sunda (Ngamumulé, Ngabina, jeung Mekarkeun Basa, Sastra, katut Aksara Sunda). Éta Perda téh dilengkepan ku Surat Keputusan Gubernur Kepala Daerah Tingkat I Jawa Barat No.434/SK.614-Dis.PK/99. Éta Peraturan Daérah No.6 Tahun 1996 téh ayeuna geus disaluyukeun jeung situasi sarta kondisi dina waktu ieu jadi Peraturan Daérah Propinsi Jawa Barat No.5 Tahun 2003, ngeunaan Miara Basa, Sastra, jeung Aksara Daérah.



Bantarujeg, Panulis



1



Desember 2016



DAFTAR EUSI



PANGANTEUR.......................................................................................................i DAFTAR EUSI.......................................................................................................ii BAB I BUBUKA.....................................................................................................1 1.1



Purwaka Masalah......................................................................................1



1.2



Rumusan Masalah.....................................................................................1



1.3



Tujuan........................................................................................................1



BAB II PEDARAN.................................................................................................2 2.1



Aksara Sunda.............................................................................................2



2.2



Tabel Aksara Sunda Kuna.........................................................................2



2.3



Rarangkén..................................................................................................3



2.4



Angka........................................................................................................3



2.5



Tanda Baca (Fungtuasi).............................................................................4



2.6



Komposisi jeung Ukuran Aksara...............................................................4



2.7



Pasangan....................................................................................................5



2.8



Komputerisasi Aksara Sunda.....................................................................5



BAB III PANUTUP................................................................................................8 3.1



Kacindekan................................................................................................8



3.2



Saran..........................................................................................................8



DAFTAR PUSTAKA.............................................................................................9



2



BAB I BUBUKA 1.1 Purwaka Masalah Aksara Sunda jumlahna aya 30 lambang sora, nu diwengku ku tujuh aksara sora “vokal”, 18 aksara ngalagena “konsonan” tina sora basa Sunda, jeung lima aksara ngalagena “konsonan” adaptasi tina sora basa deungeun (Permadi, 1999). Di sagigireun éta, Darsa (2001: 2) nambahkeun dua aksara ngalagena, nya éta kha jeung sya. Lambang-lambang aksara Sunda ditulis kalayan condongna antara 45º-75º (Permadi, 1999; Darsa, 2001: 2). 1.2 Rumusan Masalah Rumusan masalah tina makalah ieu nyaeta naon wae rupa-rupa aksara sunda kuna teh? 1.3 Tujuan Tujuan tina makalah ieu nyaeta pikeun nganyahokeun rupa-rupa aksara sunda kuna. 1.4



1



BAB II PEDARAN 2.1 Aksara Sunda Aksara Sunda jumlahna aya 30 lambang sora, nu diwengku ku tujuh aksara sora “vokal”, 18 aksara ngalagena “konsonan” tina sora basa Sunda, jeung lima aksara ngalagena “konsonan” adaptasi tina sora basa deungeun (Permadi, 1999). Di sagigireun éta, Darsa (2001: 2) nambahkeun dua aksara ngalagena, nya éta kha jeung sya. Lambang-lambang aksara Sunda ditulis kalayan condongna antara 45º-75º (Permadi, 1999; Darsa, 2001: 2). 2.2 Tabel Aksara Sunda Kuna Tabel 1 Aksara Ngalagena, Aksara Serepan, Jeung Aksara Sora No. 1.



Aksara Ngalagena ka k



2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.



ga nga ca ja nya ta da na pa



g G c j J t d n p



11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18.



ba ma ya ra la wa sa ha



b m y r l w s h



Aksara Serepan kha qa q xa x



za



z



fa va



f v



Aksara Sora a A i u é o e eu



sya



Katerangan kha teu acan aya



I U É O E Ê



teu acan aya



2.3 Rarangkén



2



Rarangkén fungsina pikeun ngarobah sora dina aksara ngalagena. Lambang vokalisasi réana aya 13, nu dibagi kana tilu kelompok, nya éta nu ditulis di luhureun aksara ngalagena, ditulis di handapeun aksara ngalagena, jeung ditulis sajajar jeung aksara ngalagena. Data salengkepna ngeunaan rarangken dipedar dina tabel di handap ieu. Tabel 2 RARANGKEN No. 1 2 3 4 5



Ngaran Panghulu -i Pamepet --e Paneuleung --ê Panglayar --Q Panyecek ---N



6 7



Panyuku --u Panyakra --- R



8



Panyiku --L



9 10 11



Panéléng é Panolong --o Pamingkal --Y



12



Pangwisad --H



13



Pamaéh --;



Fungsi ngarobah /a/ jadi /i/ ngarobah /a/ jadi /e/ ngarobah /a/ jadi /eu/ nambahan konsonan /r/ nambahan konsonan /ng/ ngarobah /a/ jadi /u/ nambahan konsonan /r/ di tengah engang nambahan konsonan /l/ di tengah engang ngarobah /a/ jadi /é/ ngarobah /a/ jadi /o/ nambahan /y/ di tengah engang nambahan konsonan /h/ di tungtung engang Miceun vokal



Conto sapi spi batek btek; bareuh brê; Bogor bogoQ Parung pruN



Posisi di luhur di luhur di luhur di luhur di luhur



saku sku Drs. Sarkawi dR;s; sQkwi mokla mokL



di handap di handap



bahé béh loba lob bagya bgY



sajajar sajajar sajajar



sawah swH



sajajar



beurat brt;



sajajar



di handap



2.4 Angka Cara nuliskeun lambang angka puluhan, ratusan, jeung saterusna ditulis ngajajar ti kénca ka katuhu, saperti dina sistem angka Arab. Sababaraha lambang angka Sunda bentukna aya nu sarimbag jeung lambang aksara sora jeung ngalagena, nepi ka pikeun nuliskeun jajaran lambang angka kudu dihapit ku garis vértikal nu jangkungna 6:4 tina ukuran jangkung lambang angka (Darsa, 2001:7). Lambang-lambang angka téh nya éta: 1 = 1; 2 = 2; 3 = 3; 4 = 4; 5= 5; 6 = 6; 7 = 7; 8 = 8; 9 = 9; 0 = 0 2.5 Tanda Baca (Fungtuasi) Tanda baca atawa fungtuasi nu dipaké pikeun ngalengkepan aksara Sunda, nya eta koma



( , ), titik ( . ), titik koma ( ; ), titik dua ( : ), tanda 3



panyeluk ( ! ), tanda tanya ( ? ), tanda kutip ( “..” ), tanda hubung ( - ), tanda kurung ( ( ) ), jeung sajabana disaruakeun jeung tanda baca tina aksara Laten. Patali jeung ngaran prédikat atawa gelar, boh gelar akademis boh gelar kaagamaan, cara nulisna angger ngagunakeun sistem tata tulis aksara Latén. 2.6 Komposisi jeung Ukuran Aksara Di handap ieu conto ukuran aksara Sunda Kuna, nya eta aksara ngalagena, aksara sora, jeung rarangken.



4



2.7 Pasangan Salian ti rarangken, dina aksara Sunda aya oge nu disebut pasangan. Tapi pikeun kapentingan pangajaran mah pasangan teh bisa diajarkeun bisa henteu. Saheulaanan pasangan dipake dina kaligrafi aksara Sunda, sok sanajan dina naskah Sunda Kuna mah ieu teh dipake. Pasangan aksara Sunda Kuna



2.8 Komputerisasi Aksara Sunda Salian ti ditulis, aksara Sunda oge bisa diketik make komputer. Dina Nugraha (2005) dipidangkeun model ngetik aksara Sunda ngagunakeun komputer. Tombol nu dipakena sakumaha nu dipidangkeun dina gambar di handap ieu.



5



Aksara Nglagena



Rarangken jeung Pamaeh



Vokal Mandiri



6



Tombol Aksara Sunda dina Posisi Normal



Tombol Aksara Sunda kalawan Mencet Tombol Shift



7



BAB III PANUTUP 3.1 Kacindekan Aksara Sunda jumlahna aya 30 lambang sora, nu diwengku ku tujuh aksara sora “vokal”, 18 aksara ngalagena “konsonan” tina sora basa Sunda, jeung lima aksara ngalagena “konsonan” adaptasi tina sora basa deungeun (Permadi, 1999). Di sagigireun éta, Darsa (2001: 2) nambahkeun dua aksara ngalagena, nya éta kha jeung sya. Lambang-lambang aksara Sunda ditulis kalayan condongna antara 45º-75º (Permadi, 1999; Darsa, 2001: 2). 3.2 Saran Memang loba nu ngahanjelukeun yen diajar basa sunda teh cukup hese, tapi hayu terus urang dialajar supaya urang salaku urang sunda bisa ngalarapkeun dina pagawean sapopoe.



8



DAFTAR PUSTAKA Darsa, Undang A. & Ayatrohaedi. 1993. Aksara Sunda Kuna (Makalah “Seminar Aksara Daerah Jawa Barat”). Jatinangor: Fakultas Sastra UNPAD bekerjasama dengan Pemda Tk. I Jawa Barat. Darsa, Undang A. 2001. Aksara Sunda Baku dan Sistem Tata Tulisnya (Makalah “Sarasehan Budaya Tradisi Tulis Masyarakat Sunda”). Bandung: Museum Negeri “Sri Baduga” Jawa Barat. ---. 2003. Aksara Sunda KAGANGA dan Sistem Tata Tulisnya. Bandung: CV. Walatra. Hardjasaputra, Sobana spk. 1998. “Rancangan Pembakuan Aksara Sunda”. Bandung: Fakultas Sastra UNPAD bekerjasama dengan Pemda Tk. I Jawa Barat. Nugraha, Dian Tresna. 2005. “Komputerisasi Aksara Sunda”. Permadi, Tedi. dkk. 1999 Aksara Sunda. Bandung: Pusat Informasi Kebudayaan Sunda dan PT Granesia.



9