Materi Unggah Ungguh Basa Kelas Xii [PDF]

  • 0 0 0
  • Suka dengan makalah ini dan mengunduhnya? Anda bisa menerbitkan file PDF Anda sendiri secara online secara gratis dalam beberapa menit saja! Sign Up
File loading please wait...
Citation preview

NGOKO



KRAMA MADYA



KRAMA ALUS



Andharan ngenani jinis-jinise Unggah-Ungguh Basa A. Ngoko Lugu Ngoko lugu yaiku basa sing tembung-tembung sajrone ukara nggunakake tembung ngoko kabeh, tanpa kecampur karo tembung krama utawa krama alus. Titikan utawa ciri-cirine Basa Ngoko Lugu: ⮚ Tembung-tembunge ngoko kabeh ⮚ Ater-ater lan panambang ora dikramakake Pangatrape ing rembugan kanggo: 1) Guneman antarane bocah padha bocah (sapantaran/saumuran) Tuladhane: “Dan, Dani, aku sesok melu ya nyang kolam renang!” 2) Guneman antarane bapak/ibu utawa wong tuwa marang anake/bocah Tuladhane: “Le/Ndhuk, yen budhal nyang sekolahan ngati-ati yaa!” 3) Guneman antarane guru marang murid Tuladhane: “Cah, ayo digatekake! Sesok nalika dina Minggu bakal ana kagiyatan jalan sehat!” 4) Guneman antarane wong tuwa marang wong enom Tuladhane: “Dhik, kapan ta dolan menyang omahku maneh?” 5) Guneman antarane bendara/juragan, anak-anake marang bature/rewange Tuladhane: “Mbok, menyanga warung saiki wae, tukokna sega telung bungkus!” 6) Gunemane wong ngunandika (nggrundel) Tuladhane: “Piye ta karepe, bola-bali kok mesthi aku sing diseneni!” 7) Gunemane bocah cilik sing durung bisa ngomong cetha Tuladhane: “Pak, kowe wis mangan apa durung?” B. Ngoko Alus Ngoko alus yaiku basa sing tembung-tembunge ngoko, nanging kecampur karo tembung krama inggil. Titikan utawa ciri-cirine Basa Ngoko Alus:



⮚ Tembunge ngoko, nanging kecampur tembung krama inggil ⮚ Tembung sing dikramakake yaiku perangane awak, sandhangan, sarta tembung kriya ⮚ Ater-ater lan panambange tetep ngoko, ora dikramakake ⮚ Tembung “aku” tetep dadi “aku” ⮚ Tembung “kowe” owah dadi “panjenengan” utawa “sliramu” Pangatrape ing rembugan kanggo: 1) Guneman antarane wong tuwa marang wong enom sing nduweni kalungguhan dhuwur Tuladhane: “Tindake nitih bis apa ngasta kendharaan dhewe, Nak?” 2) Gunemane wong sing sapadha umure/penggaweyane nanging padha ngajeni Tuladhane: “Wingi sida dhahar ing restoran apa warung pojok?” 3) Guneman antarane wong tuwa marang wong enom sing wis suwe ora tau ketemu Tuladhane: “Suwe banget ora nate ketemu, sliramu saiki ana ngendi?” 4) Guneman antarane wong wadon (bojo wadon) marang kakunge (bojo lanang) Tuladhane: “Mas, panjenengan mengko kondur jam pira?” 5) Guneman antarane priyayi marang priyayi sing wis kulina Tuladhane: “Taun ngarep panjenengan apa sida tindak haji?” C. Krama Lugu/Madya Krama lugu/madya yaiku basa sing tembung-tembung sajrone ukara nggunakake tembung krama kabeh, tanpa kecampur tembung krama inggil/alus. Titikan utawa ciri-cirine Basa Krama Lugu/Madya: ⮚ Tembung-tembunge krama, ora kecampur tembung krama inggil/alus ⮚ Ater-ater lan panambang dikramakake ⮚ Tembung “aku” owah dadi “kula” ⮚ Tembung “kowe” owah dadi “sampeyan” Pangatrape ing rembugan kanggo: 1) Guneman antarane kanca karo kanca sing durung kulina Tuladhane:



“Sampeyan nitip napa? Kula menika wonten peken” 2) Guneman antarane wong tuwa marang wong enom sing durung kulina Tuladhane” “Nak, samenika taksih jawah, sampeyan sampuh kesah rumiyin!” 3) Guneman antarane wong karo kenalan anyar (ing pasar, terminal, lsp.) Tuladhane: “Mas, mangga tumut colt kula, langsung bidhal kok!” 4) Guneman antarane tenaga kasar marang juragane Tuladhane: “Bos, kanca-kanca sampeyan tumbasna kopi supados boten angop mawon!” 5) Guneman antarane batur marang juragan Tuladhane: “Bu, niki sampun jam sanga, sampeyan siyos kesah jam pinten?” D. Krama Alus/Inggil Krama alus/inggil yaiku basa sing tembung-tembung sajrone ukara nggunakake tembung krama inggil/alus. Titikan utawa ciri-cirine Basa Krama Inggil/Alus: ⮚ Tembung-tembunge krama inggil/alus ⮚ Ater-ater lan panambang dikramakake ⮚ Tembung “aku” owah dadi “kula” ⮚ Tembung “kowe” owah dadi “panjenengan” ⮚ Tembung sing dikramakake alus/inggil yaiku perangane awak, sandhangan, lan tembung kriya Pangatrape ing rembugan kanggo: 1) Guneman antarane anak marang wong tuwane Tuladhane: “Pak, panjenengan badhe tindak pundi?” 2) Guneman antarane abdi/rewang marang bendarane/juragane Tuladhane: “Bu, kala wau Bapak Ketua RW madosi Bapak” 3) Guneman antarane ngisoran marang ndhuwurane Tuladhane: “Pak, panjenengan kemawon ingkang paring dhawuh pangandika!” 4) Guneman antarane wong kaprenah enom marang kaprenah tuwa Tuladhane:



“Mangga Budhe/Pakdhe, panjenengan pinarak rumiyin!” UNDHA-USUKING TEMBUNG No.



NGOKO



KRAMA MADYA



KRAMA INGGIL



1.



aku



kula



kawula, dalem



2.



anak



yoga



putra



3.



bojo



semah



garwa



4.



budhal



bidhal



tindak



5.



duwe



gadhah



kagungan



6.



dheweke



piyambakipun



panjenenganipun



7.



embuh



kirangan



duka



8.



entuk, oleh



angsal



pareng



9.



gelem



purun



kersa



10.



kanggo



kangge



kagem



11.



kowe, awakmu



sampeyan



panjenengan



12.



kongkon



kengken



utus



13.



lara



sakit



gerah



14.



lunga



kesah



tindak



15.



mata



mripat



soca, paningal



16.



mati



pejah



seda



17.



mangan



nedha



dhahar



18.



melu



tumut



ndherek



19.



mulih



wangsul, mantuk



kondur



20.



ngombe



nginum



ngunjuk



21.



nggawa



mbekta



ngasta



22.



njaluk



nedhi



nyuwun



23.



ndeleng, ndelok



ningali



mirsani



24.



nyilih, nyelang



nyambut



ngampil



25.



omong



sanjang



matur



26.



suwe



lami



dangu



27.



teka



ndugi



rawuh



28.



tuku



tumbas



mundhut



29.



turu



tilem



sare



30.



weruh



ngertos



pirsa