5 0 190 KB
NGOKO
KRAMA MADYA
KRAMA ALUS
Andharan ngenani jinis-jinise Unggah-Ungguh Basa A. Ngoko Lugu Ngoko lugu yaiku basa sing tembung-tembung sajrone ukara nggunakake tembung ngoko kabeh, tanpa kecampur karo tembung krama utawa krama alus. Titikan utawa ciri-cirine Basa Ngoko Lugu: ⮚ Tembung-tembunge ngoko kabeh ⮚ Ater-ater lan panambang ora dikramakake Pangatrape ing rembugan kanggo: 1) Guneman antarane bocah padha bocah (sapantaran/saumuran) Tuladhane: “Dan, Dani, aku sesok melu ya nyang kolam renang!” 2) Guneman antarane bapak/ibu utawa wong tuwa marang anake/bocah Tuladhane: “Le/Ndhuk, yen budhal nyang sekolahan ngati-ati yaa!” 3) Guneman antarane guru marang murid Tuladhane: “Cah, ayo digatekake! Sesok nalika dina Minggu bakal ana kagiyatan jalan sehat!” 4) Guneman antarane wong tuwa marang wong enom Tuladhane: “Dhik, kapan ta dolan menyang omahku maneh?” 5) Guneman antarane bendara/juragan, anak-anake marang bature/rewange Tuladhane: “Mbok, menyanga warung saiki wae, tukokna sega telung bungkus!” 6) Gunemane wong ngunandika (nggrundel) Tuladhane: “Piye ta karepe, bola-bali kok mesthi aku sing diseneni!” 7) Gunemane bocah cilik sing durung bisa ngomong cetha Tuladhane: “Pak, kowe wis mangan apa durung?” B. Ngoko Alus Ngoko alus yaiku basa sing tembung-tembunge ngoko, nanging kecampur karo tembung krama inggil. Titikan utawa ciri-cirine Basa Ngoko Alus:
⮚ Tembunge ngoko, nanging kecampur tembung krama inggil ⮚ Tembung sing dikramakake yaiku perangane awak, sandhangan, sarta tembung kriya ⮚ Ater-ater lan panambange tetep ngoko, ora dikramakake ⮚ Tembung “aku” tetep dadi “aku” ⮚ Tembung “kowe” owah dadi “panjenengan” utawa “sliramu” Pangatrape ing rembugan kanggo: 1) Guneman antarane wong tuwa marang wong enom sing nduweni kalungguhan dhuwur Tuladhane: “Tindake nitih bis apa ngasta kendharaan dhewe, Nak?” 2) Gunemane wong sing sapadha umure/penggaweyane nanging padha ngajeni Tuladhane: “Wingi sida dhahar ing restoran apa warung pojok?” 3) Guneman antarane wong tuwa marang wong enom sing wis suwe ora tau ketemu Tuladhane: “Suwe banget ora nate ketemu, sliramu saiki ana ngendi?” 4) Guneman antarane wong wadon (bojo wadon) marang kakunge (bojo lanang) Tuladhane: “Mas, panjenengan mengko kondur jam pira?” 5) Guneman antarane priyayi marang priyayi sing wis kulina Tuladhane: “Taun ngarep panjenengan apa sida tindak haji?” C. Krama Lugu/Madya Krama lugu/madya yaiku basa sing tembung-tembung sajrone ukara nggunakake tembung krama kabeh, tanpa kecampur tembung krama inggil/alus. Titikan utawa ciri-cirine Basa Krama Lugu/Madya: ⮚ Tembung-tembunge krama, ora kecampur tembung krama inggil/alus ⮚ Ater-ater lan panambang dikramakake ⮚ Tembung “aku” owah dadi “kula” ⮚ Tembung “kowe” owah dadi “sampeyan” Pangatrape ing rembugan kanggo: 1) Guneman antarane kanca karo kanca sing durung kulina Tuladhane:
“Sampeyan nitip napa? Kula menika wonten peken” 2) Guneman antarane wong tuwa marang wong enom sing durung kulina Tuladhane” “Nak, samenika taksih jawah, sampeyan sampuh kesah rumiyin!” 3) Guneman antarane wong karo kenalan anyar (ing pasar, terminal, lsp.) Tuladhane: “Mas, mangga tumut colt kula, langsung bidhal kok!” 4) Guneman antarane tenaga kasar marang juragane Tuladhane: “Bos, kanca-kanca sampeyan tumbasna kopi supados boten angop mawon!” 5) Guneman antarane batur marang juragan Tuladhane: “Bu, niki sampun jam sanga, sampeyan siyos kesah jam pinten?” D. Krama Alus/Inggil Krama alus/inggil yaiku basa sing tembung-tembung sajrone ukara nggunakake tembung krama inggil/alus. Titikan utawa ciri-cirine Basa Krama Inggil/Alus: ⮚ Tembung-tembunge krama inggil/alus ⮚ Ater-ater lan panambang dikramakake ⮚ Tembung “aku” owah dadi “kula” ⮚ Tembung “kowe” owah dadi “panjenengan” ⮚ Tembung sing dikramakake alus/inggil yaiku perangane awak, sandhangan, lan tembung kriya Pangatrape ing rembugan kanggo: 1) Guneman antarane anak marang wong tuwane Tuladhane: “Pak, panjenengan badhe tindak pundi?” 2) Guneman antarane abdi/rewang marang bendarane/juragane Tuladhane: “Bu, kala wau Bapak Ketua RW madosi Bapak” 3) Guneman antarane ngisoran marang ndhuwurane Tuladhane: “Pak, panjenengan kemawon ingkang paring dhawuh pangandika!” 4) Guneman antarane wong kaprenah enom marang kaprenah tuwa Tuladhane:
“Mangga Budhe/Pakdhe, panjenengan pinarak rumiyin!” UNDHA-USUKING TEMBUNG No.
NGOKO
KRAMA MADYA
KRAMA INGGIL
1.
aku
kula
kawula, dalem
2.
anak
yoga
putra
3.
bojo
semah
garwa
4.
budhal
bidhal
tindak
5.
duwe
gadhah
kagungan
6.
dheweke
piyambakipun
panjenenganipun
7.
embuh
kirangan
duka
8.
entuk, oleh
angsal
pareng
9.
gelem
purun
kersa
10.
kanggo
kangge
kagem
11.
kowe, awakmu
sampeyan
panjenengan
12.
kongkon
kengken
utus
13.
lara
sakit
gerah
14.
lunga
kesah
tindak
15.
mata
mripat
soca, paningal
16.
mati
pejah
seda
17.
mangan
nedha
dhahar
18.
melu
tumut
ndherek
19.
mulih
wangsul, mantuk
kondur
20.
ngombe
nginum
ngunjuk
21.
nggawa
mbekta
ngasta
22.
njaluk
nedhi
nyuwun
23.
ndeleng, ndelok
ningali
mirsani
24.
nyilih, nyelang
nyambut
ngampil
25.
omong
sanjang
matur
26.
suwe
lami
dangu
27.
teka
ndugi
rawuh
28.
tuku
tumbas
mundhut
29.
turu
tilem
sare
30.
weruh
ngertos
pirsa