Palme Yayınları - YKS Biyoloji Soru Bankası B 2018-2019 [PDF]

Citation preview

Biyoloji SORU KİTABI - B Bilgehan PERİ Banu KARAAĞAÇ



PALME



YAYINEVİ



PALME YAYINEVİ



Biyoloji Soru Kitabı



Bilgehan PERİ



Yayın No. 1655 / 18



Yayına Hazırlama : PALME Yayıncı Sertifika No. : 14142



Dizgi Grafik Birimi



PALME Yayınevi©



ISBN



: 978-605-282-141-1



: Tuna Matbaacılık San. ve Tic. AŞ Baskı : 2018 Baskı Tarihi Basımevi Sertifika No. : 16102



Bu kitap, 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre kısmen ya da tamamen basılamaz, dolaylı dahi olsa kullanılamaz; teksir, fotokopi ya da başka bir teknikle çoğaltılamaz. Her hakkı saklıdır, PALME YAYINEVİ’ne aittir.



Banu KARAAĞAÇ



“Benim Manevi Mirasım BİLİM ve AKILDIR” M. Kemal ATATÜRK



YAYINEVİ’NDEN



Milli Eğitim Bakanlığının uygulamaya koyduğu öğretim programlarının ana felsefesi; öğrencilerin kendilerine güvenen, sistemli düşünebilen, girişimci, planlı çalışma alışkanlığına ve eleştirel bakış açısına sahip, estetik duyguları ve yaratıcılıkları gelişmiş bireyler olmalarını sağlamaktır. İşte bu felsefe okullarımızdaki öğretim sürecine tam olarak yerleştirildiği ve uygulandığı zaman öğrencilerimizin derslere olan ilgi ve motivasyonları ciddi bir biçimde artacaktır. Tüm bu gelişmelerin sonucu olarak bilişim toplumunun gerektirdiği becerilere sahip, objektif ve analitik düşünebilen, yaratıcı bir beyin gücüne sahip kuşaklar yetişecektir. Böyle bir süreçte yetişen gençler etrafı ile sağlıklı iletişim kurabilecek, kendini iyi tanıyacak ve çevresine daha yararlı bireyler olacaktır. Yayınevimiz tarafından büyük bir özveriyle hazırlanan bu yayınlar, yukarıda belirtilen bakış açısıyla oluşturulmuş, yeni sınav sistemine (YKS) uygun bir nitelik kazanmıştır. Bu kitabın hazırlanmasında büyük emekler veren değerli yazarlarımıza teşekkür ederiz. Yayınevimizin lise grubundaki yüzlerce yayınlarından biri olan kitabımızın tüm öğrencilerimize yararlı olmasını, öğretmenlerimize de derslerinde katkı sağlamasını diliyoruz.



4







































Palme Yayınevi



YAZARLARDAN



Sevgili Öğrenciler, Milli Eğitim Bakanlığı’nın değişen müfredatına bağlı kalarak hazırladığımız YKS soru kitabımızın öğrencilere mevcut sistemde yardımcı olacağına inanıyoruz. Soru kitabımız tüm konuları kapsayan A ve B kitaplarından oluşmaktadır. Kitabımızda her bir konuyla ilgili temel kavramlar ve testler bulunmaktadır. Temel kavramlar konular ile ilgili önemli bilgileri vurgulamakta, konu testleri ise bu bilgilerin pekiştirilmesine yardımcı olmaktadır. Bununla birlikte, konu testlerinin ünite kapsamına göre alt konulara ayrılması ile öğrencinin konuyu daha kolay kavraması ve konular arasında bağlantı kurması amaçlanmıştır. Soru kitabımızın hazırlanmasında bize destek olan Palme Yayınevi Genel Müdürü Sn. İlhan BUDAK’a ve görsel tasarım çalışmalarını yapan Palme Yayınevi dizgi birimi çalışanlarına teşekkür ederiz. Umudunuzun başarıya dönüştüğü bir yıl olması dileğiyle...



Banu KARAAĞAÇ







[email protected] 0533 720 43 72



Bilgehan PERİ [email protected] 0532 763 40 26



5



A KİTABI ÜNİTE 1 Canlıların Ortak Özellikleri ve GRAFİK YORUMLAMA ................................................ 8 ÜNİTE 2 CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ .................................................................................... 22 ÜNİTE 3 HÜCRE .................................................................................................................................44 ÜNİTE 4 EKOLOJİ ............................................................................................................................. 66 ÜNİTE 5 MİKROORGANİZMALAR (Bakteri - Arkebakteri - Protista) ................................................... 100 ÜNİTE 6 CANLILARIN ÇEŞİTLİLİĞİ VE SINIFLANDIRILMASI ............................................................. 118 ÜNİTE 7 MİTOZ BÖLÜNME VE EŞEYSİZ ÜREME ..............................................................................140 ÜNİTE 8 MAYOZ BÖLÜNME VE EŞEYLİ ÜREME ................................................................................152 ÜNİTE 9 KALITIM .............................................................................................................................174 ÜNİTE 10 SİNİR SİSTEMİ ................................................................................................................212 ÜNİTE 11 ENDOKRİN SİSTEM ........................................................................................................ 232



B KİTABI ÜNİTE 12 DUYU ORGANLARI .............................................................................................................. 8 ÜNİTE 13 DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ ...................................................................................... 22 ÜNİTE 14 SİNDİRİM SİSTEMİ............................................................................................................. 34 ÜNİTE 15 DOLAŞIM SİSTEMİ ........................................................................................................... 56 ÜNİTE 16 VÜCUDUN SAVUNULMASI VE BAĞIŞIKLIK ......................................................................... 80 ÜNİTE 17 SOLUNUM SİSTEMİ .......................................................................................................... 90 ÜNİTE 18 BOŞALTIM SİSTEMİ ......................................................................................................... 112 ÜNİTE 19 ÜREME SİSTEMİ VE EMBRİYONİK GELİŞİM ..................................................................... 132 ÜNİTE 20 GENDEN PROTEİNE ........................................................................................................ 152 ÜNİTE 21 BİYOTEKNOLOJİ VE GEN MÜHENDİSLİĞİ ........................................................................ 174 ÜNİTE 22 SOLUNUM ..................................................................................................................... 184 ÜNİTE 23 FOTOSENTEZ ................................................................................................................. 206 ÜNİTE 24 BİTKİLERİN YAPISI ......................................................................................................... 228 ÜNİTE 25 BİTKİLERDE BÜYÜME VE HAREKET ................................................................................ 246 ÜNİTE 26 BİTKİLERDE MADDE TAŞINMASI .................................................................................... 260 ÜNİTE 27 BİTKİLERDE EŞEYLİ ÜREME............................................................................................ 272



6



İÇİNDEKİLER



B KİTABI ÜNİTE 12



DUYU ORGANLARI.............................................................................................8



ÜNİTE 13



DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ.......................................................................22



ÜNİTE 14



SİNDİRİM SİSTEMİ .......................................................................................... 34



ÜNİTE 15



DOLAŞIM SİSTEMİ............................................................................................56



ÜNİTE 16



VÜCUDUN SAVUNULMASI VE BAĞIŞIKLIK....................................................80



ÜNİTE 17



SOLUNUM SİSTEMİ..........................................................................................90



ÜNİTE 18



BOŞALTIM SİSTEMİ........................................................................................112



ÜNİTE 19



ÜREME SİSTEMİ VE EMBRİYONİK GELİŞİM................................................132



ÜNİTE 20 GENDEN PROTEİNE........................................................................................152 Nükleik Asitler................................................................................................153 Genetik Şifre ve Protein Sentezi....................................................................159 Karma............................................................................................................165 ÜNİTE 21



BİYOTEKNOLOJİ VE GEN MÜHENDİSLİĞİ...................................................174



ÜNİTE 22 SOLUNUM........................................................................................................184 Hücresel Solunum ........................................................................................185 Fermantasyon ...............................................................................................191 Karma ...........................................................................................................195 ÜNİTE 23



FOTOSENTEZ...................................................................................................206



ÜNİTE 24



BİTKİLERİN YAPISI..........................................................................................228



ÜNİTE 25



BİTKİLERDE BÜYÜME VE HAREKET...........................................................246



ÜNİTE 26



BİTKİLERDE MADDE TAŞINMASI.................................................................260



ÜNİTE 27



BİTKİLERDE EŞEYLİ ÜREME.........................................................................272 7



Duyu Organları



12. Ünite



12.Ünite 1. TEST 1.



Göze ait olan,



4.



I. optik sinirlerin gözden çıktığı retina bölgesi,







II. göze rengini veren ve göze giren ışık miktarını ayarlayan kısım,







III. cisimden gelen ışınların ilk kırıldığı bölge







yapılarının adlandırılması aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? I A)



Sarı benek



İris



Mercek



B)



Kör nokta



İris



Kornea



C)



Kör nokta



Göz bebeği



Mercek



D)



Sarı benek



Göz bebeği



Kornea



E)



Talamus



Mercek



Camsı cisim



uyarıların merkezi sinir sistemine iletilmesi I







I. epitel dokunun farklılaşması ile oluşma,







II. bağlantılı oldukları nöronların talamusa uğraması,







III. hava ile doğrudan temas halinde bulunma







özelliklerinden hangileri ortak değildir? A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III



Sinaps ucu



uyarı enerjisinin reseptör zarının geçirgenliğini değiştirmesi



D›fl bölme Hücre gövdesi



Çubuk hücre



Görme pigmentlerini içeren zar›ms› diskler







C) I ve II



E) I, II ve III



5.



Yukarıda şematik olarak gösterilen çubuk � Duyu organları tarafından alınan uyarılar sinir sistemine iletilir ve ve koni hücreleri ile ilgili, I. Çubuk hücrelerinin ışığa olan duyarlılığı koni hücrelerden daha fazladır.







II. Gözümüzde bulunan koni hücrelerinin sayısı çubuk hücrelerinden daha fazladır.







olaylarının gerçekleşme sırası aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?



III. Çubuk hücreleri sarı beneğin merkezinde, koni hücreleri ise sarı beneğin kenarlarında yoğun olarak bulunur.







IV. Gece görüşünde çubuk hücreleri, gündüz görüşünde koni hücreleri daha etkilidir.



A) I – II – III



B) I – III – II







karşılaştırmalarından hangileri doğrudur?



C) II – I –  III



D) II – III – I



A) I ve II



6. Bir insanın kulağına ait aşağıdaki yapılardan hangisi iç kulakta yer alamaz?



B) I ve IV D) II ve IV



E) III – I – II







I. talamus,







II. beyin kabuğu,



B) Yarım daire kanalları







III. reseptör



C) Salyangoz







E) Kesecik



C) II ve III



beyindeki ilgili merkezlerde değerlendirilir.



� Göz ışık almak için özelleşmiş bir yapıdır.



E) III ve IV



Sağlıklı bir insanda besin moleküllerinin dille temas etmesi ile başlayıp, tadın algılanması ile oluşan süreçte oluşan impulslar,



A) Tulumcuk



D) Östaki borusu



� Bu hücrelerin yoğunlaştığı göz, kulak, burun, dil ve deri gibi yapılar duyu organları olarak adlandırılır.



Koni hücre







II



ara nöronda impulsun değerlendirilmesi III



3.



� Çevremizde ve iç ortamımızda oluşan değişiklikler reseptör (almaç) olarak adlandırılan özelBurun ve gözde bulunan reseptör hücreleri leşmiş hücreler ile algılanır. için,



Bir duyu organında reseptörün uyarılması ve tepki oluşması sürecinde,











Temel Kavramlar



III



Palme Yayınevi



2.



II



/ DUYU ORGANLARI



� İnsanların gözünde dıştan içe doğru; sert tabaka (sklera), damar yapılarından hangi sıra ile geçer? tabaka (koroid) ve ağ tabaka (retina) olarak adlandırılan üç tabaka A) I –  II – III B) I –  III – II C) II – I – III bulunur.



D) III – I –  II



E) III –  II –  I



9



12.Ünite



/ DUYU ORGANLARI



Temel Kavramlar



7.



� En dışta bulunan sert tabaka gözün ön kısmında farklılaşarak saydam bir tabaka olan kornea’yı oluşturur. Kornea göze gelen ışığı kırarak, göz merceğine gönderir.



Sağlıklı bir insanda aşağıdakilerden hangisi duyu organlarının ortak özelliklerindendir? A) Reseptörlerin kimyasal yollarla uyarılması B) Duyu nöronlarının uyarılma eşiklerinin aynı olması C) Uyarıların değerlendirilmesinin beyin ka-



10. Retina tabakasındaki fotoreseptörleri işlev yapamayan bir insanda,



II. cisimden gelen ışınların korneada kırılması,







III. çubuk ve koni hücrelerinin nörotransmitter madde salgılaması,







IV. göz merceğini geçen ışınların retinaya ulaşması







olaylarından hangileri gerçekleşemez?



buğunda yapılması D) Uyarıların beyindeki değerlendirme merkezine talamus aracılığıyla aktarılması 11.



laşması



Çubuk hücreleri



X







Koni hücreleri



Y



Z



Bu özellikler ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?



III







A) X → Gözde en fazla oranda bulunma



dengenin oluşumunu sağlar. C) III → Dışarıdan gelen ses dalgalarını orta



D) X → Cismin şeklinin algılanmasını sağla-



kulak kemiklerine iletir.



ma



D) IV → Yüzey alanı kulak zarından daha faz-



E) Z → Sarı beneğin merkezinde bulunma



ladır. E) V → Farklı frekanslardaki ses dalgalarını impulsa çevirir. 9.



Aşağıdakilerden hangisi derinin görevlerinden biri değildir?



12. Bir insanda,



I. göz yuvarlağının optik eksen doğrultusunda uzaması,







II. göz merceğinin kırıcılığının azalması,







III. görüntünün retinanın önünde oluşması,







IV. göz merceğinin esnekliğini kaybetmesi







durumlarından hangileri uzaktaki cisimlerin net olarak görülememesine neden olur?



A) Vücudu dış ortamdaki fiziksel ve kimyasal dış etkilerden korur. B) Vücut sıcaklığının düzenlenmesine ve bo-



10



İnsan kulağına ait yukarıdaki şemada numaralandırılmış kısımlar ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğru değildir? B) II → Beyinciğe gönderdiği impulslarla



C) Z → Loş ışıkta görmeyi sağlama



� İrisin arkasında saydam ve protein yapılı, kan damarı bulundurmayan ince kenarlı göz merceği bulunur. Mercek, göze gelen ışınları kırarak retina üzerindeki bir bölgede toplar.



V



IV



A) I → Ses dalgaların şiddetini artırır.



B) Y → Eşik değerdeki uyarılar ile uyarılma



� İrisin yapısında bulunan halkasal düz kasların kasılıp gevşemesi yani irisin genişleyip daralmasına bağlı olarak göz bebeğinin büyüklüğü değişir. Böylece göz bebeğinden göze giren ışık miktarı ayarlanır.



II



I



Aşağıdaki şemada insan gözünde bulunan koni ve çubuk hücrelerine ait bazı özellikler verilmiştir.



Palme Yayınevi



8.



� Damar tabaka gözün ön tarafında farklılaşarak irisi oluşturur. İrisin ortasında bulunan boşluğa ise göz bebeği adı verilir.



A) Yalnız I B) I ve III C) II ve III D) III ve IV E) I, II ve IV



E) Reseptör hücrelerin epitel dokudan farklı-



� Ortada bulunan damar tabakada gözü besleyen kan damarları bulunur. Ayrıca bu tabakada bulunan pigmentler, fazla ışığı emip yansımalarını engelleyerek görüntünün netliğini sağlar.



I. optik sinirlerin beyin kabuğuna impuls taşıması,



şaltıma yardımcı olur. C) Mikroorganizmalara karşı vücudu korur. D) Soğuk, sıcak, basınç gibi çeşit duyuların alınmasında görev yapar.



A) I ve III B) I ve IV C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV



E) İç organlardaki basınç ve gerilmeyi algılar. 1. B



2. C



3. D



4. E



5. B



6. D



7. C



8. C



9. E



10. B



11. D



12. A



12.Ünite



Temel Kavramlar



2. TEST 1.



Bir lunaparkta dönme dolaba binen bir insanın, bir banka oturduktan sonra baş dönmesi hissinin devam etmesi,







I. östaki borusunun ayarlayamaması,







II. yarım daire kanallarındaki sıvının hareketinin devam etmesi,







III. yarım daire kanallarındaki sıvıda basınç dalgalarının genliğinin artması







durumlarından hangileriyle açıklanabilir? A) Yalnız I



basınç



B) Yalnız II



D) I ve III







I. çekiç,







II. örs,







III. üzengi







kemiklerinden hangi sıra ile geçerek oval pencereye iletilir? A) I – II – III B) I – III – II C) II – I – III D) II –  III – I E) III – II – I



5.



C) I ve II



E) I, II ve III



Bir cismin görüntüsünün oluşumunda,



çubuk ve koni hücreleri



göz merceği



beyin kabuğu



kornea



III







IV



yapıları hangi sıra ile görev yapar? A) I – IV – II – III



B) I – II – IV –  III



C) II –  I –  III –  IV



D) IV –  I –  II –  III



E) IV – II  –  III – I 3.



I. salyangoz,







II. tulumcuk,







III. östaki borusu,







IV. oval pencere,











V. yarım daire kanalları yapılarının işitme ve vücut dengesini sağlama olaylarında görev yapanları aşağıdakilerden hangisinde doğru eşleştirilmiştir? İşitme olayı Denge olayı A)



I ve II



III, IV ve IV



B)



I ve IV



II ve V



C)



II ve III



I ve IV



D)



I ve IV



II, III ve V



E)



II ve V



I, III ve IV



� Damar tabaka iris etrafında kalınlaşarak kirpiksi cisim denilen yapıyı oluşturur.



� Kirpiksi cisim, asıcı bağlarla birlikte göz merceğinin sabit kalmasını sağlar.



Hafif dokunufl � Kirpiksi cisim kasları kasılıp gevşeyerek göze gelen ışığa bağlı olarak merceğin kalınlığını ayarlar. Aynı zamanda göz bebeği de büyüyüp küçülerek görüntünün retina üzerindeki netliğini ayarlar. Bu olaya göz uyumu denir.



Sinir



Dokunma



Güçlü bas›nç



İnsan derisine ait olan yukarıdaki şemayla � Göz yuvarlağının en içte bulunan tabakası ağ tabakadır. Bu tabailgili, kada fotoreseptörler ve ağ gibi dağılmış sinirler bulunur.







I. Hafif dokunuşu algılayan reseptörler derinin üst ve alt; güçlü basınçla ilgili reseptörler ise derinin alt tabakasında bulunur.







II. Deride bulunan mekanoreseptörler duyu sinirlerinin değişime uğramış dendritlerinden oluşur.







III. Sıcak ve soğuk dermis tabakasında bulu� Ağ tabakada çubuk ve koni olarak nan farklı reseptörlerce algılanır. adlandırılan iki çeşit fotoreseptör bulunur. ifadelerinden hangileri doğrudur?



Bir insanın kulağına ait olan,







Hafif dokunufl A¤r› So¤uk Kıl S›cakl›k



Dermis



II



Palme Yayınevi



I



İnsanın kulak zarında oluşan titreşimler,



Epidermis



2.



değişikliğini



4.



/ DUYU ORGANLARI







A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III



6.



Kulak zarındaki basıncın dengelenmesinde aşağıdaki yapılardan hangisi görev alır?



� Çubuk hücreleri ışık şiddetinin az olduğu durumlarda görmeyi sağlar. Renklere duyarlı değildir D) Oval pencere ve görüntünün siyah beyaz algılanmasını sağlar.



A) Östaki borusu



B) Salyangoz



C) Yarım daire kanalları







E) Tulumcuk



11



/ DUYU ORGANLARI



Temel Kavramlar



7.



� Koni hücreleri yeterli ışık şiddetinde renkli görmeyi sağlar. Retinada mavi, kırmızı ve yeşil renge duyarlı üç tip koni hücresi bulunur.



Tepkinin ilk saniyesindeki uyar› say›s›



80







Kemoreseptör hücre



40



0.5 M NaCl



Et



Uyar›



0.5 M Sukroz







III. iletilen impulsun beyin kabuğunda yorumlandığı bölge







özelliklerinden hangileri farklı olabilir? C) I ve III E) I, II ve III



maddeleri



Bu şemaya göre,



10. Aşağıdaki şekilde kulağa ait X yapısı gösteril-



I. Et ve NaCI en fazla a kemoreseptörlerini uyarmıştır.



III. b kemoreseptörünün şekerli moleküllere duyarlılığı daha fazladır.







IV. Dört besin maddesini alan ilgili canlıda en az nörotransmitter d kemoreseptöründen salgılanır.







ifadelerinden hangileri doğrudur?



� Optik sinirlerin göz yuvarlağından çıktığı bölgede fotoreseptör bulunmaz. Bu bölgeye kör nokta adı verilir.



B) I ve II



Bal Besin







B) II ve III



D) I, II ve IV



miştir. X



Tulumcuk Kesecik



C) II ve IV



E) I, II, III ve IV







X ile gösterilen yapı ile ilgili,







I. Bağlantılı olduğu sinirler beyinciğe gider.



Reseptör hücrelerde gerçekleşen duyu adaptasyonu, uyarının sürekli olması durumunda tepkinin azalması anlamına gelir.







II. İşitme ile ilgili reseptörleri içerir.







III. Dönme hareketi ile oluşan konum değişikliklerini algılar.



Buna göre,







ifadelerinden hangileri doğrudur?







I. elimizle tutamadığımız sıcaklıktaki sıvıları içebilmemiz,







II. kuvvetli bir kasılma olmasına rağmen kalp atışımızı duyamamamız,







III. üzerimizdeki giysileri hissetmememiz,



� İnsanın gözüne gelen ışınlar sı- rasıyla kornea, göz bebeği, göz merceği ve camsı cismi geçtikten sonra retina üzerinde ters bir görüntü oluşturur. Retinadaki fotoreseptörler görme sinirlerinde impuls oluşturur. İmpulslar talamusta sınıflandırıldıktan sonra beyin kabuğundaki görme merkezlerine iletilir ve değerlendirilir.



II. oluşturduğu impulsun merkezi sinir sistemine taşınma biçimi,



D) II ve III



II. c kemoreseptörlerinin bala olan duyarlılıkları ete olan duyarlılıklarından fazladır.











A) Yalnız III







8.



I. algılanmasını sağlayan reseptör çeşidi,



20



A) I ve IV



12



b c d



Gözümüze giren ışık ile kulakta titreşim yapan havanın,







a



60



0



� Koni hücrelerinin retinada en yoğun olarak bulunduğu bölgeye sarı benek (fovea) denir.



9.



Aşağıdaki grafik bir canlıda bulunan dört farklı kemoreseptörün farklı besin maddeleri ile temas etmesi durumunda oluşan uyarı miktarlarını göstermektedir.



Palme Yayınevi



12.Ünite



A) Yalnız II



D) I ve III



IV. nezle olduğumuzda tat alma hissimizin azalması



B) I ve III D) II ve IV



C) I ve II



E) I, II ve III



11. Aşağıdaki duyulardan hangisine ait reseptörler, insan vücudunda diğer duyu reseptörlerine göre daha geniş alana yayılmış olarak bulunur?



durumlarından hangileri duyu adaptasyonuna örnek olarak verilebilir? A) I ve II



B) Yalnız III



A) İşitme



C) II ve III



B) Dokunma



C) şık



E) III ve IV



D) Tat E) Koku



1. B



2. D



3. B



4. A



5. E



6. A



7. E



8. C



9. C



10. D



11. B



12.Ünite



Temel Kavramlar



3. TEST 1.



Gözün iç boşluğu,







• ön oda,







• arka oda,







3.



Göz merceği ve korneanın düzensiz kavisleşmesi nedeniyle gözün bir bölgesinden geçen ışınlar retina üzerinde; başka bir bölgesinden geçen ışınlar retinanın arkasında kesişir.







İnsanda gözlenen bu göz kusuru ile ilgili olarak,



• camsı cisim







olarak tanımlanan üç bölüme ayrılır.







Buna göre verilen bölümlerin,







a. kornea ile mercek arasında,







I. Silindirik kenarlı mercekle düzeltilir.







b. merceğin arka tarafında göz küresinin







II. Yaşlılığa bağlı olarak ortaya çıkar.







III. Yakındaki cisimleri iyi görürken, uzaktaki cisimleri iyi göremezler.







ifadelerinden hangileri doğrudur?



içinde,



2.



c. iris ile mercek arasında, bulundukları yerler aşağıdakilerden hangisinde doğru eşleştirilmiştir? Ön oda Arka oda Camsı cisim A) a b c B) a c b C) b a c D) c a b E) c b a Aşağıda işitme ile ilgili reseptörleri içeren korti organı şematize edilmiştir. Tektoriyal(çatı) zar Kıl hücreler



Duyu sinirleri



A) Yalnız I



4.



daire kanalları



X







E) I, II ve III



Z



Kulak zarı



K



Bu yapılar ile ilgili,







I. denge ile ilgili olanlar → X, Y ve K,







II. işitme ile ilgili olanlar → X, Z ve K







III. iç kulakta bulunanlar → Y ve Z







eşleştirmelerinden hangileri doğrudur?



İşitme sinirine bağlanır



Bu yapı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?



C) Yalnız III



Y







B) Yalnız III



D) I ve III



5.



A) Salyangoza ait olan kohlear kanalında bulunur. B) Tektoriyal zarda oluşan titreşimler kıl hüc-



C) I ve II



E) II ve III



Uzaktaki bir cisme bakan bir insanın yakındaki bir cisme bakıp, onu net olarak görmesi sırasında gerçekleşen göz uyumunda,



relerinin nörotransmitter madde salgılaya-







I. göz bebeğinin büyüklüğü,



rak duyu sinirlerini uyarmasını sağlar.







II. retinada bulunan fotoreseptör sayısı,



C) Timpanik kanalda oluşan titreşimler bazi-







III. göz merceğinin kalınlığı



ler zar aracılığı ile tektoriyal zara iletilir.







niceliklerinden hangilerinin değişmesi beklenir?



D) Bazilar zarın üzerinde bulunan kıl hücreleri kemoreseptör özellik gösterir. E) Korti organından ayrılan işitme sinirleri talamusa uğrayıp beyin kabuğuna gider.



� Miyopluk göz yuvarlağının optik eksen doğrultusunda normalden uzun ya da göz merceğinin normalden kalın olması durumunda oluşur. Bu yüzden görüntü ağ tabakanın önüne düşer. Yakını iyi gördükleri halde uzağı iyi göremezler. Kalın kenarlı mercek kullanılarak net görme sağlanır.



� Hipermetropluk göz yuvarlağının optik eksen doğrultusunda normalden kısa ya da mercek Aşağıda kulağa ait bazı yapılar harfler ile simnormalden ince olduğu zaman gelenmiştir. oluşur. Bu nedenle görüntü ağ tabakanın arkasında oluşur. Uzağı iyi gördükleri halde yakını iyi göKorti Üzengi remezler. İnce kenarlı mercek kulorganı kemiği Yarım lanılarak net görme sağlanır.



A) Yalnız II Bazilar(temel) zar



B) Yalnız II



D) I ve II



Palme Yayınevi







/ DUYU ORGANLARI



A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) II ve III



C) I ve III



E) I, II ve III



� Astigmatizm kornea ya da göz merceğinin yüzeyindeki kavislenmede oluşan bozukluktan kaynaklanır. Cisim bulanık görülür. Silindirik mercek kullanılarak net görme sağlanır.



� Yaşlılığa bağlı olarak göz merceğinin esnekliğinin kaybolması, gözün uyum yapma yeteneğini azaltır. Bu duruma presbitlik adı verilir.



13



12.Ünite



/ DUYU ORGANLARI



Temel Kavramlar



6.



� Kulak işitme ve denge organı olup dış, orta ve iç kulak olmak üzere üç bölümden oluşur.



Duyu organlarına ait olan aşağıdaki bölgelerden hangisinde reseptör bulun­maz? A) Papilla



B) Göz merceği



C) Retina



� Dış kulak, kulak kepçesi ve kulak yolundan oluşur.



Aşağıda insan gözünün uzunlamasına kesitinde bazı kısımlar numaralandırılarak gösterilmiştir.







I. uyarının oluşturduğu impulsların duyu nöronlarında elektriksel ve kimyasal yolla iletimi,







II. duyusal impulsların talamus aracılığı ile beyin kabuğundaki ilgili merkeze iletilmesi,







III. solunan havadaki koku partiküllerinin mukus salgısı içerisinde çözündükten sonra reseptör hücreler tarafından algılanması







olaylarından hangileri gerçekleşir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III



I



II



V



10. Aşağıda dilimizde bulunan tat tomurcuğunun anatomisi verilmiştir.



III IV



X molekülü



Tat alma deli¤i Tat tomurcu¤u



Buna göre numaralandırılmış kısımlarla ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?



Duyu reseptör hücreleri



Palme Yayınevi



� Dış kulak ile orta kulak arasında kulak zarı bulunur. Orta kulakta bulunan çekiç, örs ve üzengi kemikleri kulak zarında oluşan titreşimleri oval pencereye iletir. Bu sırada titreşimler yaklaşık olarak 20 kat daha kuvvetlendirilir.



İnsanda koku duyusunun algılanması sırasında,







D) Sarı bölge E) Salyangoz



7.



9.



A) I nolu kısım, göz küresi şeklinin korunmasını sağlayan dayanıklı, beyaz renkli bağ doku tabakasıdır.



B) II nolu kısım, I nolu kısmın gözün ön tarafında farklılaşması oluşan ve ışığın kırılmasını sağlayan yapıdır.



� Orta kulak, östaki borusu ile yutağa açılır. Östaki borusu kulak zarının basıncının ayarlanmasında görev alır.



C) IV nolu kısım görüntüyü retinaya odaklayan saydam bir mercektir. D) III nolu kısım büyüklüğü değiştirilerek göze giren ışık miktarını ayarlar. E) V nolu kısım optik sinirlerin göz yuvarlağından çıktığı kör noktadır.



� Orta kulak oval pencere ile iç ku8. lağa bağlanır.



� İç kulakta bulunan tulumcuk, kesecik ve yarım daire kanalları dengenin sağlanmasında görev yapar.



14







Şemadaki X molekülünün duyu sinirinde impuls oluşturabilmesi için,







I. mukus sıvısı içinde çözünmesi,







II. reseptör hücrelere temas etmesi,







III. organik yapılı olması







özelliklerinden hangilerine sahip olması gerekmez? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III



Bir bireyin,







I. genetik yapısı,







II. cinsiyeti,







III. yaşı,







IV. aldığı vitamin çeşidi







özelliklerinden hangileri göz kusurlarının oluşumunda etkili olabilir? A) I ve III



11. Duyma olayında,



B) I ve IV



D) I, II ve IV 1. B



Duyu siniri



2. D



3. A







I. elektrik,







II. hava,







III. sıvı







dalgaları hangi sıra ile oluşur? A) I – II – III



C) II ve III



D) III – I – II



E) I, III ve IV 4. E



5. C



B) II – I – III



6. B



7. E



8. E



9. D



C) II – III – I



E) III – II – I 10. B



11. C



12.Ünite 4. TEST 1.



İnsanlarda çevredeki değişimleri algılayan duyu reseptörleri ile ilgili,



Temel Kavramlar � İç kulakta işitme ile ilgili kısım salyangoz (kohlea) olarak adlandırılır. Aşağıda tat alma işlevinin özellikleri ile ilgili ya-



pılan bir deneyin aşamaları verilmiştir.



I. aşama : Dilin ön kısmına bir damla tuz çözeltisi damlatılıyor. Ağız her seferinde çalkalandıktan sonra bu işlem dilin ön-yan, arkayan ve arka-orta bölgelerine de uygulanıyor.



III. doğrudan dış çevre ile temas halinde olma,







Sonuç : Tuzlu tad en iyi dilin ön-yan kısmıyla algılanıyor.



özelliklerinden hangileri ortaktır?







II. aşama : Dört farklı derişimde şeker çözeltisi hazırlanıyor. Dilin tatlıya duyarlı olan bölgesine önce derişimi en düşük olan şeker çözeltisinden damlatılıyor. Ağız her seferinde � Salyangoz, birbirinden ince zarçalkalandıktan sonra bu işlem diğer şeker çölarla ayrılan üç kanaldan oluşur. zeltileri içinde tekrarlanıyor. Bunlardan üstteki kanal oval







Sonuç : İlk uygulanan şeker çözeltisinin tadının alınmadığı, diğerlerinin tadının alındığı belirleniyor.







Bu deney ile ilgili,







I. eşik değer ve üzerindeki uyarılar ile uyarılma,







II. sadece sıvı içinde eriyen uyarıları algılayabilme,







A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve II 2.



C) Yalnız III



E) I ve III



Sklera Koroid



I



Retina



II



V



III



Palme Yayınevi



IV







4.



İnsan gözüne ait yukarıda verilen şemadaki numaralandırılmış yapıların ait oldukları tabakalar ile eşleştirilmesi aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? Sklera Koroid Retina







I. Dilde farklı tatlara duyarlı özelleşmiş bölgeler bulunur.







II. Dilin ön-yan kısmıyla sadece tuzlu tad algılanır.







III. Tat alma almaçlarının uyarılabileceği bir eşik değeri vardır.







yorumlarından hangileri yapılamaz? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve II



A)



I ve II



III ve IV



V



B)



I



II ve III



IV ve V



C)



II



I, III ve IV



V



D)



III



IV ve V



I ve II



E)



II ve III



I ve IV



V



5.



Hipermetrop göz kusuru ile ilgili, I. Göz yuvarlağı optik eksen doğrultusunda normalden daha kısadır.







II. Cisimden gelen ışınlar göz merceğinde kırıldıktan sonra retinanın ön kısmında birleşir.







III. Tedavisinde ince kenarlı merceklere sahip gözlük kullanılır. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



B) I ve II



D) II ve III



C) Yalnız III



Kulak kepçesi tarafından toplanan ses dalgaları,



� Vestibular ve timpanik kanal perilenf, kohlear kanal ise endolenf sıvısı ile doludur.















pencereye bağlı olan vestibular kanaldır. Alttaki kanal ise yuvarlak pencereye bağlı olan timpanik kanaldır. Ortada ise kohlear kanal bulunur.



E) I ve III



timpanik kanal



3.



/ DUYU ORGANLARI



C) I ve III E) I, II ve III



I



kulak zarı II



çekiç kemiği III







oval pencere IV



kısımlarından hangi sıra ile geçerek korti organında impuls oluşumuna neden olur? A) II – III – I – IV



B) II – III –IV – I



C) III – II – IV – I



D) III – IV – I – II



E) IV – II – III – I



� Kohlear kanalın alt kısmında taban zarı (bazilar zar) bulunur. Bu yapının üzerinde ses titreşimlerine duyarlı reseptörleri içeren korti organı yer alır.



15



12.Ünite



/ DUYU ORGANLARI



Temel Kavramlar



6.



� Alttan taban zarına bağlı olan reseptör hücrelerinin üst kısımla- rında ince tüyler bulunur.







� Bu tüyler örtücü zar (tektoriyal zar) içine gömülüdür. Korti organından çıkan sinirler beynin işitme bölümüne gider.



Beş duyu organımızdan biri olan deriyle ilgili, I. Mekanik reseptörlerin çoğu epidermis tabakasında yer alır.



III. Dermis tabakasında üretilen melanin pigmenti epidermis tabakasında birikerek deriye rengini verir. ifadelerinden hangileri yanlıştır? B) I ve II



D) II ve III



2



Palme Yayınevi



Numaralandırılmış olan kanallar ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) 2 nolu kanal oval pencere ile bağlantılıdır. B) İşitme organı olan korti 1 nolu kanalın içinde bulunur. C) 1 nolu kanalda oluşan sıvı dalgalar önce 2, sonra 3 nolu kanala iletilir.



� Bu titreşimler çekiç, örs ve üzengi kemikleri ile oval pencereye aktarılır. Oval penceredeki titreşimler vestibular ve timpanik kanaldaki perilenfte bir basınç yaratır. Bu basınç taban zarını ve reseptör hücreleri hareketlendirir.



8.



16



Kemoreseptör Siller



İnsan burnuna ait yukarıdaki şemada,







I. reseptör olarak görev yapan nöronların aldıkları uyarıyı kendi aksonları aracılığı ile koku soğancığına iletmesi,







II. kemoreseptör hücrelerin plazma zarındaki özgül reseptörlerinin, mukus içinde eriyen moleküllere temas etmesi sonucu aksiyon potansiyelin oluşumu,







III. koku soğancığından çıkan sinirlerin beyin kabuğundaki koku merkezine ulaşması







olaylarının hangi sıra ile gerçekleşmesi ile koku duyusu oluşur? B) I –  III – II



D) II –  III – I



C) II – I –  III



E) III – I –  II



10. Sağlıklı bir insanda göze ait,



• sklera (sert tabaka)







• koroid (damar tabaka)







• retina (ağ tabaka)







kısımlarından farklılaşan yapılarda,







D) 3 nolu kanalın sonunda yuvarlak pencere bulunur.



I. göz merceğinin ışığı kırarak retinaya odaklaması,







E) 1 nolu kanal endolenf, 2 ve 3 nolu kanallar perilenf sıvısı ile doludur.



II. göze gelen ışığın kırılarak ışığın göz merceğine ulaşması,







III. göze gelen ışık miktarına bağlı olarak göz bebeğinin büyüklüğünü değiştirmesi,



İnsan derisinin yapısı ile ilgili,







IV. fotoreseptör hücrelerden çıkan bilgilerin kör noktadan gözü terk etmesi







olaylarından hangileri gerçekleştirilir?







I. Epidermis tabakasının yapısında kan damarı bulunmaz.







II. Epidermis tabakasında ölü hücrelerden oluşan tabakaya korun, canlı tabakaya ise malpighi tabakası denir.



� Korti organındaki ince tüylerin örtücü zara sürtünmesi ile reseptör hücrelerde uyartı oluşur. Bu uyartılar korti organından çıkan sinirlerle beyin kabuğundaki işitme merkezine taşınır.







A) I – II – III Korti organı



Epitel hücresi



Mukus



3



� İşitmenin olabilmesi için kulak kepçesi tarafından toplanan ses dalgalarının kulak yolunu geçerek kulak zarını titreştirmesi gerekir.



Koku soğancığı Kemik



Burun boşluğu



Aşağıda iç kulağın işitme ile ilgili bölümü olan salyangoz şematize edilmiştir.



Duyma siniri



ansiyelleri on pot Aksiy



Koku maddesi



C) I ve III E) I, II ve III



1







Beyin



II. Epidermis canlı, dermis ise ölü hücrelerden oluşur.



A) Yalnız II



7.



9.



III. Dermis tabakasında basınca, sıcaklığa, ağrıya duyarlı duyu reseptörleri bulunur. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II



B) Yalnız III



C) I ve II



D) I ve III



E) I, II ve III



1. A



3. C



2. C



4. B



5. B



6. E



Sklera



Koroid



Retina



A)



I ve III



II



IV



B)



I



II ve IV



III



C)



II



I ve III



IV



D)



II



IV



I ve III



E)



III



II



I ve IV



7. C



8. E



9. C



10. C



12.Ünite



Temel Kavramlar



5. TEST 1.



4.



İnsanda duyuların alınması ve değerlendirilmesi sırasında,



� İnsanlarda tat alan duyu organı dildir.



İç kulaktaki salyangoza ait olan,







I. vestibular,







I. sinir hücrelerinde elektrokimyasal değişimlerin olması,







II. kohlear,







II. reseptörlerin mekanik uyaranlarla uyarılması,







III. timpanik











III. oluşan impulsun ilgili beyin bölümüne iletilmesi



kanallarından hangilerinin içerisinde perilenf, hangilerinin içerisinde endolenf sıvısı bulunur?







olaylarından hangileri ortak olarak gerçekleşir? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) II ve III



2.



C) I ve III



E) I, II ve III



/ DUYU ORGANLARI



Perilenf



Endolenf



A)



I ve III



II



B)



II



I ve III



C)



I



II ve III



D)



III



I ve II



E)



II ve III



I



� Tat duyusunun reseptör hücreleri, ağız ve dilin değişik bölgelerine dağılmış tat tomurcukları olarak işlev yapan değişime uğramış epitel hücreleridir.



Denge olayının sağlanması sürecinde,



uyarılması



impulsların denge siniri ile beyine taşın-



II



I



ması



otolit taşlarının yer değiştirmesi III







5. Palme Yayınevi



mekanoreseptörlerin



Aşağıda insan derisine ait X ve Y kısımları gösterilmiştir.



olayları hangi sıra ile gerçekleşir? A) I - II - III



B) I - III - II



D) III - II - I



X



C) II - III - I



E) III - I - II Y



3.



� Tat tomurcuklarının çoğu dilin yüzeyinde ya da dildeki papilla adı verilen çıkıntılarda yer alır.



İnsanın gözünde dıştan içe doğru sıralanan X, Y ve Z tabakaları ile ilgili, I. X yapısı gözün ön kısmında farklılaşarak saydam bir tabaka olan korneayı oluşturur.







I. X kısmında yoğun kan damarı bulunur.







II. Y yapısında kan damarları ve pigmentler bulunur.







II. Y kısmı mekanoreseptörlerin çoğunu içerir.







III. Z yapısında bulunan fotoreseptörler aldıkları uyarıları optik sinirlere iletir.







III. X kısmı epidermis, Y kısmı dermis olarak adlandırılır.







ifadelerinden hangileri doğrudur?







ifadelerinden hangileri doğrudur?



A) Yalnız III



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



X ve Y kısımları ile ilgili,



A) Yalnız I



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



� Dildeki reseptörler tatlı, ekşi, acı ve tuzlu olmak üzere dört farklı tadı almak üzere özelleşmiştir.



17



12.Ünite



/ DUYU ORGANLARI



Temel Kavramlar



6.



� Besin ya da suyun her alınışında tat tomurcuklarında oluşan impulslar duyu nöronları aracılığı ile beyin kabuğundaki tat alma merkezine taşınır ve tat alınır.



9.



Aşağıdaki uyaranlardan hangisi insan derisinde bulunan mekanik reseptörlerin uyarıları algılamasına yol açmaz? A) Dokunma B) Basınç C) Sıcaklık D) Ağrı E) Koku



Optik eksen üzerinde X noktasında bulunan bir cismin net olarak görülmesi sağlandıktan sonra, cismin X noktasından hareket yönü doğrultusunda yer değiştirmesi sağlanıyor.



optik eksen







� İnsanlarda koku alan duyu organı burundur.











8.



� Burnun üst kısmında koku alma reseptörlerinin yoğunlaştığı sarı bölge bulunur.







Bir insanda ses dalgalarının işitme sinirlerinde impuls oluşturması sırasında, I. ses dalgalarının kulağa ait yapılar tarafından toplanıp kulak zarına iletilmesi, II. çekiç, örs, üzengi kemiklerinin ses dalgalarını kulak zarından oval pencereye iletmesi, III. ses dalgalarının vestibular kanal ve timpanik kanaldaki perilenf sıvısı içinde basınç dalgası oluşturması olaylarından hangileri iç kulakta gerçekleşir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III







I. kirpiksi kasların gevşemesi,







II. merceğin kalınlaşarak kırıcılığının artması,







III. göz bebeğinin büyümesi







olaylarından hangileri gerçekleşerek cismin net görülmesi sağlanır? B) Yalnız II



D) I ve III



C) I ve II



E) I, II ve III



10. Dil ve tat duyusu ile ilgili olarak aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır? A) Tat duyusunun reseptör hücreleri tat tomurcukları olarak işlev yapan değişime uğramış epitel hücreleridir. B) Tat tomurcukları dilin değişik bölgelerine dağılmış olarak bulunur. C) Tat tomurcukları dilin yüzeyinde ya da papilla adı verilen çıkıntılarda yer alır.



B)



Koku alma miktar›



Cisim



Bu durumda,



A) Yalnız I



Burunda bulunan koku alma reseptörlerinin en önemli özelliklerinden biri çabuk yorulmasıdır. Buna göre kız arkadaşına parfüm almak için bir parfümeriye girerek farklı kokuları deneyen bir bireyde, denenen parfüm sayısı ile koku alma miktarı arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A)



Hareket yönü



Sar› benek



Palme Yayınevi



7.



X



D) Tat reseptörleri dört temel tat duyusu olan



Koku alma miktar›



tatlı, ekşi, acı ve tuzlu tatlarını algılar. E) Tatla ilgili uyaranların duyu nöronlarına



Denenen parfüm say›s›



� Koku olma reseptörleri özelleşmiş nöronlardır.



C)



doğrudan teması ile oluşan impulslar tala-



Denenen parfüm say›s›



musa uğramadan beyin kabuğuna ulaşır.



D)



Koku alma miktar›



Koku alma miktar›



Denenen parfüm say›s›



11. Sağlıklı bir insanda koku duyusunun algılanabilmesinde, Denenen parfüm say›s›



E) Koku alma miktar›



� Bu nöronlar dendritleri ile aldıkları uyarıları, aksonları ile koku soğancığına iletirler.



18



2. E



3. E



4. A



I. talamus,







II. kemoreseptörler,







III. mukus,







IV. beyin kabuğu







yapılarından hangileri görev alır? A) I ve II



Denenen parfüm say›s›



1. C







B) I ve IV D) II, III ve IV



5. D



6. E



7. C



8. E



9. B



C) II ve III E) I, II, III ve IV



10. E



11. D



12.Ünite



Temel Kavramlar



6. TEST 1.



2.



Duyu organları ve bu duyu organlarında bulunan reseptör hücrelerin bulunduğu merkezler ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? Duyu organı



Reseptör hücrelerin bulunduğu merkez



A)



Göz



Sarı nokta (fovea)



B)



Kulak



Korti organı



C)



Deri



Dermis



D)



Dil



Tat tomurcukları



E)



Burun



Koku soğancığı



4.



Gözün yapısında bulunan,







I. renk ve şekli algılayan reseptörleri içeren,







II. göze rengini veren pigmentleri bulunduran,







III. incelip saydamlaşarak korneayı oluşturan







tabakalar ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur? I



Aşağıdaki şekilde insan göz küresinin enine kesiti verilmiştir. I



/ DUYU ORGANLARI



II



� Koku soğancığından çıkan sinirlerin çoğu talamusa uğramadan doğrudan beyin kabuğundaki koku merkezine iletilir.



III



A)



Damar tabaka



Ağ tabaka



Sert tabaka



B)



Sert tabaka



Ağ tabaka



Damar tabaka



C)



Ağ tabaka



Damar tabaka



Sert tabaka



D)



Damar tabaka



Sert tabaka



Ağ tabaka



E)



Ağ tabaka



Sert tabaka



Damar tabaka



� Burun ve dilde bulunan reseptörler kemoreseptör olarak adlandırılır.



IV



5. Palme Yayınevi



II



III V







Reseptör Çeşidi Duyu organı Kemore- Fotore- Mekano- Termoçeşidi septör septör reseptör reseptör



Numaralandırılmış yapılardan hangisi ışığa duyarlı fotoreseptörleri ve sinirleri içerir? A) I



B) II



C) III



D) IV



E) V



3.



Duyma olayı sırasında aşağıdaki olaylardan hangisi gerçekleşmez? A) Kulak zarındaki titreşimlerin çekiç, örs ve üzengi kemikleri ile oval pencereye iletilmesi







C) Vestibular kanalda oluşan sıvı dalgaların timpanik kanala iletilmesi D) Endolenf sıvısı içinde bulunan otolit taşlarının hareketi ile korti organında impuls oluşumu E) Timpanik kanal içinde oluşan sıvı dalgaların yuvarlak pencereye iletilmesi



A



–



+



–



–



B



+



–



–



–



C



–



–



+



+



(+: duyu organında reseptörün bulunduğunu, � Tat ve koku reseptörlerinin beyne giden yolları birbirinden bağımsız – : duyu organında reseptörün bulunmadığını olmakla birlikte, bu iki duyu aragöstermektedir). sında etkileşim vardır. Bu duyu organları ile ilgili, I. A duyu organında iki çeşit fotoreseptör bulunur.







II. B duyu organındaki reseptörlerin uyarılabilmesi için kimyasal maddelerin mukus



B) Korti organından çıkan sinirlerin talamusta sınıflandırılarak beyin kabuğuna iletilmesi



Aşağıdaki tabloda bir insanın A, B ve C duyu organlarında bulunan ve duyuların alınmasını sağlayan reseptör çeşitleri verilmiştir.



içinde çözünmesi gerekir.



III. A ve C duyu organlarından alınan uyarılar, duyu nöronları aracılığıyla önce talamusa, daha sonra beyin kabuğundaki ilgili merkeze iletilir. yorumlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız II



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



� İnsanlarda dokunma duyu organı deridir.



19



12.Ünite



/ DUYU ORGANLARI



Temel Kavramlar



6.



� İnsan derisi, üst deri (epidermis) ve alt deri (dermis) olmak üzere iki kısımdan oluşur.



Epitel doku ile ilgili,



9.



II. Yaptığı göreve göre örtü, duyu ve salgı epiteli olmak üzere üçe ayrılır.







III. Bağ dokuyla beraber derinin yapısına katılır.







ifadelerinden hangileri doğrudur?



� Üst deri, çok katlı epitel dokudan oluşur. Yapısında kan damarı ve sinirler bulunmaz. Alt deri tabakasındaki bağ dokusu kılcallarından difüzyon ile beslenir.



bölümlerin hangisinde reseptör bulunmaz?



I. Hücreleri arasında kan damarı ve sinir hücreleri bulunmaz.







A) Yalnız II



B) I ve II



D) II ve III



Farklı duyu organlarına ait olan aşağıdaki



A) Papilla



B) Oval pencere



C) Sarı benek



D) Sarı bölge



E) Korti organı



10. Göze ait aşağıdaki şemada optik eksen üze-



C) I ve III



rindeki X ve Y noktaları gösterilmiştir.



E) I, II ve III



X



7.



Aşağıdaki şemada koku ve tat alma duyularına ait bir özellik verilmiştir. Koku duyusu



� Epidermisin dışında keratinleşmiş ölü hücrelerden oluşan korun tabakası, alt kısmında canlı hücrelerden oluşan malpighi tabakası bulunur.



Tat duyusu







optik eksen



Bu kısımlar ile ilgili, I. Cisimden gelen ışınlar Y noktasına düşüyor ise bireyde hipermetrop ya da presbit-



X



Palme Yayınevi



lik olabilir.







II. Cisimden gelen ışınların X noktasına düş-



Şemada verilen X özelliği aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) Papilla denilen tat tomurcuklarına sahiptir.



mesiyle oluşan görme bozukluğu kalın kenarlı mercek ile düzeltilir.



III. Cisimden gelen ışınların Y noktasına düş-



B) Oluşan impulslar beyin kabuğunda değer-



mesiyle oluşan göz kusurunun nedeni göz



lendirilir.



� Dermis tabakası üst derinin altında olup bağ dokudan oluşur. Bu tabakada kan damarları, sinirler, ter bezleri, yağ bezleri, kıl kökleri, kollojen ve elastik lifler ile çeşitli reseptör hücreler bulunur.



yuvarlağının optik eksen doğrultusunda



C) Bağlantılı olduğu nöronlar talamusa uğrar. D) Reseptörleri sarı bölgede bulunur.



normalden uzun olması olabilir. ifadelerinden hangileri doğrudur?



E) Reseptörleri çabuk yorulur.



A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III



8. � Derinin başlıca görevleri arasında; vücudu dış ortamdaki fiziksel ve kimyasal etkilerden koruma, mikroorganizmaların vücuda girme- sini engelleme, vücut sıcaklığının düzenlenmesi ve boşaltıma yardımcı olma, güneş ışınlarının et- kisi ile provitamin-D’yi aktif hale getirme, vücudun su kaybetmesini önleme, melanin pigmenti ile deriye renk verme yer alır.



20



Y



Göze ait olan damar tabaka ile ilgili, I. Gözün ön kısmında farklılaşarak kornea tabakasını oluşturur. II. Gözün ön kısmında farklılaşarak göz merceğini oluşturur.



C) I ve II



E) I, II ve III



11. Sağlıklı bir insanın vücut yüzeyini örten deri aşağıdaki işlevlerden hangisini gerçekleştiremez? A) Güneşten gelen zararlı ışınların alt tabakalara geçmesini önleme



III. Gözün beslenmesini sağlayan kan damarlarına sahiptir.



B) Fazla ısının vücuttan uzaklaştırılmasını sağ-



ifadelerinden hangileri yanlıştır?



C) Zararlı mikroorganizmaların vücuda girme-



A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III



1. E



2. D



sini önleme



C) I ve II



D) Çevreden gelen mekanik uyarıları alma



E) II ve III



3. D



4. C



lama



E) Ürettiği antikorlar ile bağışıklık sağlama 5. E



6. E



7. B



8. A



9. B



10. C



11. E



12.Ünite



/ DUYU ORGANLARI



DERS NOTLARI



21



Destek ve Hareket Sistemi



13. Ünite



13.Ünite



/ DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ Temel Kavramlar



1. TEST 1.



Sıkı kemik doku ile ilgili,



4.



I. Sadece uzun kemiklerin yapısında bulunur.







III. Hücrelerinin bölünme yeteneği yoktur.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III 2.



I. kulak kepçesinde,







II. oynar eklemlerdeki kemiklerin eklem yüzeyinde,







III. omurlar arasındaki disklerde







bulunan kıkırdak doku çeşitleri ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur?



C) I ve II



E) I, II ve III



Aşağıda uzun kemiği oluşturan bazı yapılar numaralandırılarak verilmiştir. I



Baş



Yetişkin bir insanda,







II. Havers kanallarının içinde kan damarları ve sinirler yer alır.



� İnsanlar konuşma, yazma, yürüme ve yüzme gibi etkinliklerini iskelet ve iskeletlerine bağlı olan kasları ile gerçekleştirirler.



II



I



II



III



A)



Hiyalin



Elastik



Fibröz



B)



Elastik



Hiyalin



Fibröz



C)



Fibröz



Elastik



Hiyalin



D)



Elastik



Fibröz



Hiyalin



E)



Hiyalin



Fibröz



Elastik � İnsanda iskelet sistemi kemik ve kıkırdak dokudan oluşur.



III



5.



Gövde IV



Baş



Aşağıda kemik dokuya ait bazı kısımlar verilmiştir.



X



Palme Yayınevi







V



� İnsanlarda destek ve hareket için iskelet ve kas sistemleri beraber görev yapar.



Numaralandırılmış yapılar ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir?



� Kıkırdak doku, esnek, dayanıklı hafif sert bir dokudur. Omurgalıların embriyo döneminde iskeleti oluşturur.



Y



A) II nolu yapı kemiğin boyca uzamasını sağ-



Z



lar. B) IV nolu yapının içinde havers ve volkmann kanalları bulunur.







I. X yapısı ilik kanalına paralel olarak uzanan havers kanalıdır.







II. Y yapısı yıldız şeklinde olan osteosittir.







III. Z nin yapısında organik madde bulunur� Kıkırdak doku, kıkırdak hücken inorganik madde bulunmaz. releri “kondrosit” ile hücrele-







ifadelerinden hangileri yanlıştır?



C) I nolu yapıda kan hücreleri sentezlenir. D) III nolu yapı sarı kemik iliği olarak adlandırılır. E) V nolu yapı osteosit olarak adlandırılan hücrelerden oluşur. 3.



Kıkırdak doku ile ilgili, I. Hücreleri arasında bol miktarda kılcal damar bulunur. II. Vücudun bazı bölgelerinde farklılaşarak kemik dokuya dönüşür. III. Kondrosit olarak adlandırılan hücreleri arasında kondrin adı verilen ara maddesi bulunur. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



Şemadaki yapılar ile ilgili,



A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III



6.



C) I ve II



rin arasını dolduran ara madde “kondrin”den oluşur. Ara maddesine göre hiyalin, elastik ve fibröz kıkırdak olmak üzere üçe ayrılır.



E) II ve III



Aşağıdaki kemik çeşitlerinden hangisi şekil olarak diğerlerinden farklıdır? A) Kaval kemiği



B) Pazu kemiği



C) Kürek kemiği



D) Uyluk kemiği



E) Baldır kemiği



� Kondrin içindeki kondrositler, tek tek veya birkaç tane bir arada olacak şekilde kapsül adı verilen yapılar tarafından sarılı olarak bulunur.



23



13.Ünite



/ DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� Hiyalin kıkırdak, gerilmeye ve çekmeye dayanıklı olup, bazı balıkların erginlerinde iskelet görevi yapar. Soluk borusunda, burunda, bronşlarda, kemiklerin eklem yerlerinde ve kaburga uçlarında bulunur.



Büyüme çağında olan bir çocuğun kaval



10. İnsanlara ait olan iskelet kası hücrelerinde,



kemiğinin epifiz plaklarından biri tahrip







I. organik → inorganik,







II. polimer → monomer,







III. inorganik → organik,







IV. monomer → polimer







dönüşüm olaylarından hangileri gerçekleş-



olursa aşağıdaki durumlardan hangisinin ortaya çıkması beklenir? A) Kemikte boyuna uzamada yavaşlama B) Kemik dokuda zayıflama C) Sarı ilik üretiminde azalma



mez?



D) Kemiğin enine büyümesinde azalma



A) Yalnız III



E) Kemik dokuda kan hücresi üretiminde azalma



� Elastik kıkırdak; kulak kepçesi ve dış kulak yolunda, lifli (fibröz) kıkırdak ise omurlar arasındaki disklerde bulunur.



8. � Omurgalıların iskeletini oluşturan kemikler, kemik dokudan meydana gelir. Vücuda desteklik sağlar ve iç organlara tutunma yüzeyi oluşturur.



B) Yalnız IV



D) II ve IV



Aşağıda çizgili kasların kasılma birimi olan sarkomere ait üç farklı bölge numarandırılarak gösterilmiştir. II



E) III ve IV



11. Aşağıdaki şemada düz kas ve kalp kasına ait bazı özellikler verilmiştir.



III



Palme Yayınevi



Düz kas



� Kemik hücrelerine “osteosit”, ara maddelerine “osein” adı verilir. Kemik doku; sert (sıkı) ve sünge- rimsi olmak üzere ikiye ayrılır.



� Sert (sıkı) kemik doku, iskeleti oluşturan tüm kemiklerin dış yüzeyinde ve uzun kemiklerin gövdesinde bulunur. Kemik hüc­releri sitoplazmik uzantılarla bir­birine bağlanır. Hücreler iç içe geçmiş daireler üzerinde bulunur.



X







I



I H bandı A bandı I bandı H bandı A bandı



II A bandı I bandı H bandı I bandı H bandı



Kalp kası



Y



Z



X, Y ve Z özellikleri ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur?



Bu kısımlar ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur? A) B) C) D) E)



C) I ve III



A) X → Otonom sinirlerle bağlantılı olma B) Y → İstemsiz çalışma



III I bandı H bandı A bandı A bandı I bandı



C) Z → Miyofibril içerme D) Y → Enine bantlaşma gösterme E) X → Hızlı kasılıp - gevşeme



12. Aşağıdaki yapılardan hangisi tüm kas çe9. � Dairelerin merkezinde dikine uzanan kanallara havers kanalı denir. Havers kanallarını birbirine bağlayan kanallara ise volkmann kanalı denir. Bu iki kanalda da kan damarı ve sinirler bulunur.



24



şitlerinde ortak olarak bulunmaz?



Kas dokuya ait olan aşağıdaki yapılardan hangisi diğer dördünü kapsar? A) Kas lifi



B) Sarkomer



C) Miyofibril



D) Aktin filament



A) Glikojen B) Miyozin filament C) Mitokondri D) Endoplazmik retikulum



E) Kas demeti 1. A



2. E



3. D



4. B



E) A bandı 5. B



6. C



7. A



8. E



9. E



10. A



11. B



12. E



13.Ünite 2. TEST



/ DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ Temel Kavramlar







I. Bol miktarda kan damarı bulundurur.







� Süngerimsi kemik doku, uzun kemiklerin baş kısmını, kısa ve yassı kemiklerin iç kısmını doldurur. Tam dinlenme halinde bulunan bir insanın, İçerdiği gözeneklerin içi kırmızı I. atardamarlarındaki düz kaslar, kemik iliği ile doludur.







II. Kemiğin enine kalınlaşmasından sorumludur.







II. bacaklarındaki iskelet kasları,







III. miyokard tabakasındaki kalp kası







III. Kemiklerin onarımında görev alır.











ifadelerinden hangileri doğrudur?



yapılarından hangilerinde kasılma ve gevşeme olayları ardışık olarak devam eder?



A) Yalnız II



A) Yalnız III



1.



4.



Periost ile ilgili,



B) I ve II



D) II ve III



2.



C) I ve III E) I, II ve III



D) II ve III



5.



Pazu kemiğinde bulunan kısımlardan,



alyuvar sentezi



boyca uzama



I



E) I, II ve III



Aktin



Miyozin



II



� Bütün kemikler “periost” (kemik zarı) adı verilen bir zar ile örtülüdür. Bu zar kemiklerin beslenmesinde, onarımında ve kalınlaşmasında görev yapar.



Z çizgisi



� Uzun kemiklerin ortasındaki boşlukta sarı ilik, baş kısmında ise kırmızı ilik bulunur. Kol ve bacak kemikleri uzun kemiklere örnektir.



H bölgesi Kasılma



III



Gevşeme



Palme Yayınevi



H bölgesi



I bandı



işlevlerini gerçekleştiren bölümler aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? I A)



Periost



Havers kanalı Kırmızı C) kemik iliği Sarı keD) mik iliği Volkman E) kanalı



B)



II Volkmann kanalı Eklem kıkırdağı Epifiz plağı Epifiz plağı



Epifiz plağı







Sarı kemik iliği



Periost



B) Gevşemede Z çizgileri birbirinden uzaklaşır.



Periost



C) Kasılmada I bandı daralır.



Periost



D) Gevşemede H bölgesi boyca uzar. E) Kasılmada H bandı genişler.



Havers kanalı



Aşağıdaki özelliklerden hangisi kalp kasına özgüdür? A) Enine bantlaşma gösterme B) Çalışması için gerekli impulsu kendisi üretme C) Oksijenli solunumla ATP sentezleme D) Miyoglobin proteini içerme E) Otonom sinirler ile denetlenme



� Kısa kemiklerde bulunan kemik zarının altında sert kemik, ortada ise süngerimsi kemik bulunur. Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi Süngerimsi kemik dokuda kırmızı doğru değildir? kemik iliğine rastlanır. İlik kanalı içermezler. El ve ayak bilek keA) Kasılmada A bandının boyu değişmez. mikleri bu kemiklere örnektir. A bandı



III



6. 3.



C) I ve III



Aşağıda iskelet kasına ait bir sarkomerin kasılma ve gevşeme sırasındaki durumu verilmiştir. Z çizgisi



enine büyüme ve onarım







B) I ve II



� Yassı kemiklerde yapılaşma, kısa kemiklerde olduğu gibidir. Kafatası kemikleri, kürek kemikleri, kaAşağıdakilerden hangisi iskelet sisteminin burgalar ve kalça kemikleri yassı görevlerinden biri değildir? kemikler örnektir.



A) Kalp gibi iç organları korumak B) Alyuvar ve akyuvar gibi kan hücrelerini üretmek C) Hormon üreterek kana salgılamak D) Kaslar ile beraber vücudun hareketini sağlamak E) Vücudun dik durmasına yardımcı olmak



� İnsan iskeleti; baş iskeleti, gövde iskeleti ve üyeler iskeleti olmak üzere üç bölümde incelenir.



25



13.Ünite



/ DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� Baş iskeleti, kafatası ve yüz kemiklerinden oluşur. Gövde iskeleti; omurga, göğüs kemiği, kaburgalar, omuz kemeri ve kalça kemerinden oluşur. Üyeler iskeleti, kollar ve bacaklardan oluşur.



Egzersiz yapmakta olan bir sporcunun iskelet kası hücrelerinde aşağıdaki moleküllerden hangisinin miktarı diğerlerinden farklı olarak değişir?



10. Kemik dokunun gelişiminde görev yapan hormonların görevleri ile ilgili,



I. Parathormon → Kalsiyumun kandan kemiğe geçmesini sağlar.



A) Laktik asit







II. Büyüme hormonu → Epifiz plağını uyararak kemiklerin boyca uzamasını sağlar.







III. Kalsitonin → Kalsiyumun kemikten kana geçmesini sağlar.







eşleştirmelerinden hangileri doğrudur?



B) Karbondioksit C) Kreatin fosfat D) Isı E) İnorganik fosfat



A) Yalnız II



� Eklemler, hareket derecesine göre; oynamaz, az oynar ve oynar eklemler olmak üzere üçe ayrılır.



� Kafatası kemiklerinin oluşturduğu eklemler hareketsiz, omurgadaki kemikler arasındaki eklemler az oynar, kol ve bacak eklemleri ise hareketli eklemlerdir.



E) I, II ve III



Aşağıda kollarımızda bulunan bir kas demetinin üç farklı zaman dilimindeki kasılma grafiği verilmiştir.



11. Aşağıdaki şekilde kolun ok yönünde hareketini sağlayan iki farklı kas grubu (X ve Y) gösterilmiştir. t2



t1



t3



Palme Yayınevi



A) t1 - t2 - t3



B) t1 - t3 - t2



C) t2 - t1 - t3



D)



Y



t3 - t1 - t2



Kolun ok yönünde hareket etmesini sağlamak için X ve Y kaslarında ve bu kaslar ile bağlantılı olan motor sinirlerde gerçekleşen olaylar ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur?







(Motor sinir X, X kası ile bağlantılı; motor sinir Y, Y kası ile bağlantılıdır.)



Destek ve hareket sistemine ait,







I. kasların kemiklere bağladığı kısım,







II. iki kemiğin birbirine bağladığı bölge,







III. iskelet kaslarında iki Z çizgisi arasında kalan bölge



� Çıkık, burkulma, menisküs, artrit, osteoporoz, osteomalazi, raşitizm ve bel fıtığı iskelet sistemi rahat- sızlıklarından bazılarıdır.



X



Grafiğe göre bu kas demetinde t1, t2 ve t3 zaman diliminde uygulanan uyarı sıklığının azdan çoğa doğru sıralanışı nasıl olmalıdır?



E) t3 - t2 - t1



9.



26



C) I ve III



Zaman







� Canlılarda mineraller, genetik faktörler, hormonlar ve dengeli beslenme ile kemik oluşumu kontrol edilir.



D) II ve III



Kasılma miktarı



� Kemikler, yan yana ve uç uca geldiklerinde görevlerine ve ha- 8. reket durumlarına göre aralarında bağlantı yaparlar. Bu bağlantılara “eklem” denir.



B) I ve II



ifadelerinin karşılığı olan kavramlarla ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur? I



II



III



A)



Eklem



Tendon



Sarkomer



B)



Tendon



Sarkomer



Eklem



C) Sarkomer



Eklem



Tendon



D)



Tendon



Eklem



Sarkomer



E)



Eklem



Sarkomer



Tendon



1. E



2. C



3. B



4. C



5. E



6. C



Y



Motor sinir X



Motor sinir Y



A) Kasılır



Gevşer



Uyarılır



İnhibe olur



B) Kasılır



Kasılır



Uyarılır



Uyarılır



C) Gevşer



Kasılır



Uyarılır



Uyarılır



D) Gevşer



Kasılır



İnhibe olur



Uyarılır



E) Kasılır



Gevşer



İnhibe olur



İnhibe olur



X



7. C



8. A



9. D



10. A



11. D



13.Ünite 3. TEST 1.



Kasılan bir iskelet kasının gevşeme sürecinde,



4.



Temel Kavramlar � Canlılarda, vücut şeklini korumak, organları desteklemek, eklemleri birbirine bağlamak ve hareketi Kas hücreleri kasılma ve gevşeme sırasağlamak kas sisteminin başlıca sında ihtiyaç duydukları enerjiyi aşağıdaki görevlerindendir.



moleküllerin hangisini doğrudan kullanarak karşılarlar?







I. nöronun akson ucunun kas hücresinden ayrılması,







II. sinaptik boşlukta asetilkolin miktarının artması,



A) Kreatin fosfat







III. sarkoplazmik retikuluma Ca++ iyonlarının geri pompalanması,



C) Adenozin trifosfat







IV. miyozin filamentinin aktin filamentinden ayrılması







olaylarından hangileri gerçekleşmez? A) I ve II



B) I ve IV D) II ve IV



B) Glikojen � Kaslar iskelet kası, düz kas ve kalp kası olmak üzere üç çeşittir.



D) Glikoz E) Yağ 5.



C) II ve III



Otonom sinir sistemi ile bağlantılı mıdır?



E) III ve IV



Evet



2.



Evet







Palme Yayınevi



Y







II. Y kısmında birden fazla kondrosit bulunabilir. III. Z hücresinde haploit yapılı çekirdek bulunur. ifadelerinden hangileri yanlıştır? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve II



3.



çeşitleri ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden







I. X kısmında protein yapılı lifler bulunur.







Tablodaki sorular ve bu sorulara verilen cevaplara göre K, L ve M gösterilen kas



Bu kısımlar ile ilgili,



Aşağıdaki hormonlardan hangisinin kemik gelişimine etkisi yoktur? A) Testosteron



K



L



M



A) İskelet



Düz



Kalp



B) Düz



Kalp



İskelet



C) Kalp



Düz



İskelet



D) Düz



İskelet



Kalp



E) Kalp



İskelet



Düz



C) Yalnız III



E) II ve III



6.



� İskelet kasları; uzun ve silindirik hücrelerden oluşur. Çok sayıda çekirdek taşırlar ve çekirdekleri hücrenin kenarlarında yer alır.



� İskelet kasları iskeleti sarar ve hareketi sağlar. Hareketleri hızlı olup çabuk yorulur.



İskelet kaslarının kasılması için gerekli olan enerjinin üretilmesi sürecinde aşağıdaki dönüşümlerden hangisi gerçekleşmez? A) Yağ asidi → Karbondioksit + Su



B) Parathormon



B) Glikoz → Etil alkol + Karbondioksit



C) Tiroksin



C) Kreatin fosfat → Kreatin



D) Östrojen



D) Glikoz → Laktik asit



E) Glukagon



� İnsanlarda iskelet (çizgili) kasları somatik sinir sistemine, düz kaslar ve kalp kası otonom sinir sistemine bağlı olarak çalışır.



L



hangisi doğrudur?















M



Hayır



K Z



Hayır



Enine bantlaşma gösterir mi?



Aşağıda kıkırdak dokuya ait üç farklı bölge verilmiştir.



X



/ DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ



E) Pirüvat → Karbondioksit + Su



� Düz kaslar uzun, mekik biçimli hücrelerden oluşmuştur. Hücrenin ortasında tek çekirdekleri bulunur. Düz kaslar bağırsak, mide ve damarlar gibi iç organların yapısında bulunur. Yavaş kasılırlar, geç yorulurlar.



27



/ DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ



� Kalp kası hücrelerinde bant­laşma görülür.



7.



Destek ve hareket sistemi rahatsızlıkları ile ilgili, I. Diz eklemlerinde bulunan kıkırdak disklerin zedelenmesi veya yırtılması durumu menisküs olarak adlandırılır.







II. Çıkık olayında, eklemi oluşturan kemikler normal konumlarını kaybetmezler.







III. Osteoporoz gibi hastalıklarda kemik yıkımı, kemik yapımında daha fazla olduğu için kemik erimesi başlar.



� Kasın kasılmasını sağlayan en küçük uyarı şiddetine “eşik şiddeti” denir. Bir kas teli eşik şiddetinin altındaki uyarılara tepki vermezken, eşik şiddetinden daha yüksek uyarılara aynı şiddette tepki gösterir. Bu olaya “ya hep ya hiç yasası” denir.



8.



ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



B) I ve II



D) II ve III



II







II. sitoplazmadaki kalsiyum miktarı,







III. aktin filamentinin uzunluğu







niceliklerinde meydana gelen değişimler ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur?







(↑: Artar, ↓: Azalır, ↔: Değişmez)



V



I



II



III



A)



↓



↑



↓



B)



↑



↓



↑



C)



↔



↑



↔



D)



↓



↔



↑



E)



↑



↓



↔



11. Aşağıda eşik değerdeki uyarılar ile uyarılan iki farklı kasın kasılma grafikleri verilmiştir.



X kası Y kası







III



� Kaslar art arda uyarılırsa, gevşemeye fırsat bulamadan kasılı kalırlar. Bu duruma “fizyolojik tetanos” denir.



I. sarkomerin boyu,



E) I, II ve III



I











C) I ve III



Aşağıda iskelet kasının kasılma birimi olan sarkomere ait bölümler numaralandırılarak verilmiştir.



� Uyarılan bir kasın kasılıp gevşemesi üç evrede gerçekleşir. Bunlar; gizli evre, kasılma evresi ve gevşeme evresidir.



10. Gevşemekte olan bir iskelet kasında,



Kasılma miktarı



Temel Kavramlar



Palme Yayınevi



13.Ünite



IV



Kasılma sürecinde, numaralandırılmış yapılarda aşağıdaki durumlardan hangisi gerçekleşmez?



Uyarı



Zaman



B) II nolu yapının boyu kısalır.



Grafiğe göre, bu iki kas için aşağıdaki niceliklerden hangisi ortaktır?



C) III nolu yapının boyu değişmez.



A) Kasılma süresi



A) I nolu yapının boyu değişmez.



B) Miyozin filamenti miktarı



D) IV nolu yapının boyu kısalır.



C) Gizli evre süresi



E) V nolu yapının boyu kısalır.



D) Maksimum kasılma miktarı E) Gevşeme süresi



� Canlılar baygın olmadığı sürece, 9. kasların tümü hafifçe kasılı haldedir. Bu olaya “tonus” denir.



İskelet kasları ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir?



12. İskelet kaslarının kasılması sırasında aşağıdaki olaylardan hangisi gerçekleşmez?



A) Mekik şeklindeki hücrelerden oluşurlar.



A) Kas hücresinden asetilkolin salgılanması



B) Aktin ve miyozin filamentlerinin düzenli



B) Sitoplazmadaki kalsiyum miktarının art-



dağılımından dolayı çizgili bir yapıya sa-



ması



hiptirler.



C) Sarkomerin boyca kısalması



C) Somatik sinirler ile bağlantılıdırlar. � Çizgili bir kasın yapısı, büyükten küçüğe doğru; kas demeti, kas telleri, kas telcikleri ile aktin ve miyozin ipliklerinden oluşur.



28



D) Kas hücresinin zarı ile alınan uyarının T tü-



D) Tendonlar aracılığı ile kemiklere bağlanır-



bülleri ile sarkoplazmik retikuluma iletilmesi



lar.



E) ATP’nin parçalanması sonucu enerjinin



E) Çok çekirdekli hücrelerden oluşurlar. 1. A



2. C



3. E



4. C



5. C



serbest kalması 6. B



7. C



8. B



9. A



10. E



11. C



12. A



13.Ünite 4. TEST İnsanlardaki destek ve hareket sisteminin yapısında,







I. kemik,







II. kas,







III. kıkırdak







dokularından hangileri bulunur? A) Yalnız II



B) I ve II



D) II ve III 2.



4.



C) Glikoz → Pirüvat



C) I ve III



D) Kreatin fosfat → Kreatin E) Pirüvat → Laktik asit



Aşağıda iskelet kaslarının kasılma birimi olan sarkomere ait bölgeler numarandırılarak verilmiştir. I



5.







II III



IV



Numaralandırılmış yapı ya da bölgeler ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur? A) I → H bandı B) II → Aktin filamenti C) III → Miyozin filamenti D) IV → I bandı



Palme Yayınevi











Bir kas telinin uyarıyı alması ve kasılması sürecinde, I. aktin filamentlerin miyozin filamentler üzeII. motor nörondan salgılanan asetilkolinin











olayları hangi sıra ile gerçekleşir?



50 25



2 3 Zaman (dk)



4



Bu grafiğe göre, koşmaya başlayan bu sporcu ile ilgili,



III. Beşinci dakikanın sonunda glikoliz tepkimeleri durur.







yorumlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I



B) Yalnız III



6.



olan enerji sırasıyla ATP, kreatinfosfat, glikoz, glikojen, yağ ve protein moleküllerinden sağlanır.



C) I ve II



� ATP ve kreatin fosfatı yeniden oluşturmak için kullanılan ikinci önemli enerji kaynağı, kas hücrelerinde depolanmış olan glikojendir. Glikojen, glikoza çevrilir. Gevşemekte olan bir iskelet kasında aşa-



D) I ve III



E) II ve III



ğıdaki ikili yapılardan hangisinin uzunluğu artar? A) Sarkomer – Miyozin filament



A) I - III - II - IV



B) II - III - IV - I



B) I bandı – A bandı



C) III - IV - II - I



D) II - IV - III - I



C) H bandı – Aktin filament



E) III - I - II - IV



5



� Kasılma sırasında; A bandının boyu değişmez. I bandı kısalır. H bandı daralır ya da görünmez olur, iki Z çizgisi birbirine yaklaşır. Kasılan kasın; hacmi değişmez, eni artar, boyu kısalır, sarkomer küçülür. Kasın gevşemesinde ise bu olayların tersi gerçekleşir.







IV. Ca++ iyonunun aktin filamentine bağlanlerinin açılması



3 Yaklaşık 1 dakika sonra oksidatif metabolizma enerjisi tarafından sürdürülebilir ATP üretimi gerçekleştirilir.



75



II. İlk bir dakika boyunca birey ihtiyacı olan tüm enerjiyi önceden sentezlenmiş olan ATP ve kreatin fosfattan karşılar.



III. sarkoplazmik retikulumdan sitoplazmaya



masıyla miyozinin aktine bağlanma bölge-



100







kalsiyum salgılanması,



devreye girer; fakat etkinliğini sürdüremez.



I. Kaslar için sürdürülebilir ATP üretimi oksi� Kasların kasılması için gerekli jenli solunum ile sağlanır.



kas hücresinin zarındaki reseptörlere bağlanması,



olan ATP ve kreatin fosfat, hemen kullanılır; fakat çabuk tükenir.







rinden içeriye doğru kayması,



� H. E. Huxley’e göre; kasılma, aktin ipliklerinin miyozin içeriAşağıdaki grafikte koşmaya başlayan bir sinde kaymasıyla gerçekleşir. sporcunun enerji ihtiyacını karşılamak amaGevşemesi ise bu ipliklerin birbirinden uzaklaşması durumudur. cıyla kullandığı yöntemler gösterilmiştir. Bu görüşe, kayan iplikler hipotezi denir. 1 Önceden sentezlenmiş 2 Saniyeler içerisinde glikoliz



10 sn 1 30 sn







E) V → A bandı 3.



� Bir kas telciği, açık renkli I bandı ve koyu renkli A bandından oluşur. A bandının ortasında açık Yoğun egzersiz yapan bir sporcunun iskerenkli bölgeye H bandı, I bandılet kası hücrelerinde aşağıdaki dönüşüm nın ortasındaki koyu renkli çizgiye olaylarından hangisi çift yönlü olarak gerZ çizgisi denir. İki Z çizgisi arasınçekleşir? daki bölge sarkomer adı verilen A) Glikojen → Glikoz kasılma birimini oluşturur.



B) ATP → ADP



E) I, II ve III



V



Temel Kavramlar



Her sistemden gelen göreceli enerji potansiyeli



1.



/ DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ



D) Sarkomer – I bandı E) A bandı – H bandı



� ATP enerjisi kullanılıp bitince kreatin fosfat kullanılır. Kreatin fosfat, hidroliz sonucu fosfatını ADP’ye verir ve onu ATP’ye çevirir.



29



13.Ünite



/ DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� Oksijensiz ortamda glikozdan laktik asit fermantasyonu yapılır. Açığa çıkan enerji ile ATP yeniden sentezlenir. Kasta biriken laktik asit yorgunluğa neden olur.



Bacağımızda bulunan uyluk kemiği ile gövdemizde bulunan kaburga kemiklerinde aşağıdaki yapılardan hangisi ortak olarak bulunamaz?



10. İskelet kasları ve düz kaslar için,



• istemli olarak kasılıp gevşeme,







• motor sinirler ile bağlantılı olma,







• tek çekirdek içerme,







• aktin ve miyozin filamentlere sahip olma,



C) Sarı kemik iliği







• zarlarında reseptör proteinler içerme



D) Sıkı kemik doku







A) Kırmızı kemik iliği B) Periost



E) Osteosit



8.



A) 1



Aşağıda iskelet kaslarında meydana gelen bazı dönüşüm olayları verilmiştir. a Laktik asit



D) 4



E) 5



11.



d e Glikojen







İskelet kasları kırmızı kas ve beyaz kas olmak üzere ikiye ayrılır. Kırmızı kaslardaki miyoglobin miktarı, mitokondri sayısı ve kan damarı miktarı çok fazladır. Enerji ihtiyacının büyük bir kısmını oksijenli solunum ile karşılayan bu kaslar yorulmaya karşı daha dayanıklı olup beyaz kaslara göre daha yavaş kasılıp gevşerler. Enerji ihtiyacının büyük bir kısmını glikolizden karşılayan beyaz kaslar ise daha hızlı çalışıp çabuk yorulurlar. Bu bilgilere göre,



Palme Yayınevi



Glikoz f Bu dönüşümler ile ilgili,







I. Egzersiz yapan bir bireyde a, d ve f tepkimeleri gerçekleşebilir.







II. b tepkimesi oksijen yetersizliğinde gerçekleşir.







III. c ve e tepkimelerinde ATP kullanılır.







I. Abebe Bikila gibi maraton koşan atletlerin bacaklarındaki kırmızı kas miktarı fazladır.







II. Aynı bireye ait olan beyaz ve kırmızı kas hücrelerinin genetik yapıları birbirinden farklıdır.







III. Usain Bolt gibi kısa mesafe koşucularının bacaklarındaki beyaz kas miktarı fazladır.







yorumlarından hangileri yapılabilir?



� Uyartılar, sinir tellerinin motor uç plağına ulaşınca, sinir hücreleri “asetil kolin” salgılar.



ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız III



B) I ve II



D) II ve III



9.



C) I ve III



E) I, II ve III



Sarkomerin yapısında buunan bantlar ve içerdikleri filament çeşitleri ile ilgili,







I. A bandı → aktin ve miyozin,







II. H bandı → sadece miyozin,







III. I bandı → sadece aktin



� Asetilkolin kas hücrelerini kasıl ması için uyarır. Bu uyarılar T tübülleri aracılığı ile kasın zarından sarkoplazmik retikuluma iletilir.



A) Yalnız III



B) I ve II



1. E



2. D



3. B



A) Yalnız II



A) Mide



E) I, II ve III 5. A



C) I ve II



E) I, II ve III



12. İnsanlara ait aşağıdaki organların hangisinin yapısında düz kas bulunmaz?



C) I ve III



4. B



B) Yalnız III



D) I ve III



ifadelerinden hangileri doğrudur?



D) II ve III 30



C) 3



Kreatin fosfat



Kreatin



b







B) 2



c



Pirüvat



� Motor nöronlar ile kas hücreleri arasındaki sinapsa “motor uç plak” denir.



özelliklerinden kaç tanesi ortaktır?



B) Kalp D) Rahim



6. D



7. C



8. C



9. E



C) Atardamar E) İnce bağırsak



10. C



11. D



12. B



13.Ünite 5. TEST 1.



Sağlıklı bir insanda aşağıdaki olaylardan hangisinin gerçekleşmesinde düz kaslar doğrudan görev yapmaz?



4.



/ DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ Temel Kavramlar



� Uyarılan sarkoplazmik retikulumdan Ca++ iyonları salgılanır ve bu iyonlar aktin ve miyozin filamentİskelet sisteminde görülen rahatsızlıklar lerin arasına yayılır. ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi



doğru değildir? A) Osteoporoz → Kemiklerdeki yıkım hızının, yapım hızından fazla



A) Az ışıkta göz bebeğinin büyümesi B) Midedeki besinlerin ince bağırsağa iletil-



olması sonucu oluşur.



mesi B) Bel fıtığı



C) Doğum olayının gerçekleşmesi



→ Yapısı bozulan disklerin, omurga kanalına ve



D) Kanın toplardamarlar aracılığı ile kalbe ta-



sinirlere baskı yapması



şınması



ile sonuçlanır.



E) Futbol topunun ayak ile sektirilmesi C) Raşitizm



→ Büyüme döneminde D vitamininin eksikliğine



D) Menisküs



→ Diz bölgesinde meydana gelir ve hareketi



bağlı olarak ortaya çıkar. Aşağıdaki grafikte bir iskelet kasının uyarı sıklığına göre kasılma miktarı gösterilmiştir.



zorlaştırır. E) Osteomalazi → Kemiklerde aşırı miktar-



Kasılma miktarı



2.



da kalsiyum birikmesi sonucu oluşur.



II



Uyarı sıklığı



III



Numaralandırılmış kısımların adlandırılması ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur? Fizyolojik tetanos A) I



Normal kasılma II



Yarım tetanos III



Palme Yayınevi



5.



I







II



I







C)



II



I



III







D)



III



I



II



E)



I



III



II



B) I bandının daralması C) A bandının uzaması D) Aktinlerin birbirinden uzaklaşması E) H bandının genişlemesi



II



glikojen



III



A) Sarkomer boyunun uzaması



kreatin fosfat



I



B)



Kalsiyum iyonlarının sarkoplazmik retikulumdan aktin ve miyozin filamentlerin arasına bırakıldığı bir iskelet kasında aşağıdaki olaylardan hangisi gerçekleşir?



İskelet kasları çalışmaları için gerekli olan enerjiyi sağlamak için,



ATP



III



moleküllerini hangi sıra ile tüketirler? A) I - II - III



B) I - III - II



D) II - III - I 6.



3.



� Ca++ iyonunun aktin filamentine bağlanması ile miyozinin aktine bağlanma bölgeleri açılır.



� Aktin filamentler miyozin filamentler üzerinden birbirine doğru kayar ve kasılma gerçekleşir.



C) II - I - III



E) III - I - II



Kan plazmasında bulunan,







I. parathormon,







II. kalsitonin,







III. D vitamini,







IV. büyüme hormonu







moleküllerinden hangilerinin miktarının artması, kandan kemik dokuya kalsiyum geçişini hızlandırır? A) I ve II



B) I ve III D) II ve IV



C) II ve III E) III ve IV



� Kasılma için gerekli ATP’den sağlanır.



enerji



31



/ DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ



Temel Kavramlar � Yoğun egzersiz sırasında kastaki ATP, glikoz, kreatin fosfat, oksijen ve glikojen miktarı azalır.



7.







Aşağıda destek ve hareket sisteminin elemanlarından biri olan kemik gelişiminde etkili olan bazı faktörler verilmiştir. • Vitaminler







• Kreatinfosfat + ADP → ATP + Kreatin (Kasılma sırasında)



• Spor yapma







• Kreatin + ATP → ADP + Kreatin fosfat (Dinlenme sırasında)



• Hormonlar







• Güneş ışığı • Mineraller Bunlardan kaç tanesi kemik gelişimine etki eden genetik faktörlere örnek olarak verilebilir? A) 1



8. � Yoğun egzersiz sırasında kastaki ADP, inorganik fosfat, kreatin, karbondioksit, ısı ve laktik asit miktarı artar.



B) 2



C) 3



D) 4



E) 5



B) I ve III C) I ve IV D) II ve III E) II ve IV







Bükme Hareketi



Kas›lma miktar›







Biceps



t2



Zaman



t3



Bu evrelerle ile ilgili,







I. t1 sürecinde sarkolemma ile alınan uyarılar T - tübülleri aracılığı ile sarkoplazmik retikuluma iletilir.



� İskelet kasları, çoğunlukla çiftler halinde çalışır. Birbirine zıt çalışan kaslara “antagonistik kaslar” denir. Bu kaslarda her hareket bir açıcı, diğeri bükücü birbirine zıt çalışan iki kas yardımıyla gerçekleşir. Kol ve bacak haraketlerini sağlayan kaslar, antogonist kaslardır.



II. t2 sürecinde sitoplazmadaki kalsiyum miktarı azalır. III. t3 sürecinde aktin filamentleri arasındaki mesafe azalır. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III



9.



Triceps Kasılan kas







B) ATP + H2O → ADP + Pi + Enerji C) Kreatin fosfat + ADP →ATP + Kreatin D) (n)Aminoasit → Protein + (n – 1) H2O



12. Kemik oluşumu ve gelişiminde etkili olan D vitamini ile ilgili, I. Eksikliği durumunda çocuklarda osteomalazi adı verilen kemik hastalığı oluşur. II. Aktif formu bağırsaklardaki Ca++ emilimini hızlandırır. III. Steroid yapılı olan D vitamininin inaktif formu, derimizde güneş ışığı ile aktifleşerek D vitaminine dönüşür. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III



E) Laktik asit → Pirüvat 2. D



3. B



Buna göre kolun bükülmesi sırasında triceps kasında, I. A bandının uzunluğu azalır. II. H bandının uzunluğu artar. III. I bandının uzunluğu azalır. değişimlerinden hangileri gerçekleşir?



E) II ve III



Dinlenmekte olan bir bireyin iskelet kası hücrelerinde aşağıdaki olaylardan hangisi gerçekleşemez?



1. E



Gevşemiş kas



A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III



C) I ve II



A) (n)Glikoz → Glikojen + (n – 1) H2O



32



A) I ve II



11. Aşağıdaki şekilde bükme hareketi yapan bir koldaki birbirine zıt yönde çalışan iki kas grubu gösterilmiştir.



Aşağıda iskelet kasının kasılma grafiği verilmiştir.



t1



� Hareketler sırasında aynı görevi yapan, aynı anda kasılıp gevşeyen kaslar “sinerjist kaslar” denir. Karın ve sırt kasları sinerjist kaslardır.



10. Bir bireye ait olan iskelet kası, I. aktin ve miyozin filamentlerinin sitoplazma içindeki dağılımı, II. çekirdeğinin yapısında bulunan DNA’nın nükleotit dizilimi, III. çekirdeğin hücre içindeki konumu, IV. solunum tepkimeleri sırasında gerçekleştirdiği fosforilasyon çeşidi özelliklerinden hangilerine bakılarak aynı bireye ait olan düz kastan ayırt edilebilir?



Palme Yayınevi



13.Ünite



4. E



5. A



6. C



7. A



8. A



9. C



10. B



11. A



12. D



13.Ünite



/ DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ



DERS NOTLARI



33



Sindirim Sistemi



14. Ünite



14.Ünite 1. TEST 1.



Sağlıklı bir insanın sindirim kanalına ait,







I. ağız,







II. mide,







III. ince bağırsak







4.



/ SİNDİRİM SİSTEMİ Temel Kavramlar



� Büyük ve karmaşık moleküllü besinlerin, fiziksel ve kimyasal reaksiyonlarla kendilerini oluşturan Aşağıdakilerden hangisi midenin görevleküçük bileşenlerine parçalanarak, rinden biri değildir? hücre zarından geçebilecek hale A) Mekanik ve kimyasal sindirimi gerçekleşgelmesine sindirim denir.



tirme



bölümlerinden hangilerinde glikozit bağlarının hidrolizi gerçekleşir?



B) Asidik özelliği ile vücut savunmasında gö-



A) Yalnız I



C) Besinlerin ince bağırsağa iletimini sağla-



B) I ve II



D) II ve III



rev alma



C) I ve III E) I, II ve III



ma D) Proteinlerin polipeptitlere yıkımını sağlama



2.



E) Karbonhidratların kimyasal sindirimini ta- � Besinlerin sindirim sisteminde



Aşağıda polimer bir besinin sindirimi gösterilmiştir.



mamlama



Polimer besin



X



5. Polimer besin parçaları







Monomer besin







Aşağıdaki şekilde, insanın sindirim organlarında kimyasal sindirime uğrayan bazı maddeler , , simgeleri ile gösterilmiştir.



çiğneme ve kas hareketleriyle fiziksel olarak parçalanmasına mekanik sindirim denir. Mekanik sindirim sonucu parçalanan besinler hücre zarından geçemez.



Y







Bu süreçte gerçekleşen X ve Y basamakları için,







I. X basamağında polimer besin fiziksel olarak parçalanır.







II. Y basamağında enzimler görev yapar.







III. X ve Y basamakları sonucu oluşan moleküller hücre zarından geçebilir.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III



Palme Yayınevi



Ağız







Mide



� Besinlerin enzimlerin etkisiyle hücre zarından geçebilecek kadar küçük parçalara (yapı birimlerine) ayrılmasına kimyasal sindirim I. molekülünün monomerleri azot atomu denir. Kimyasal sindirim sırasında hidrolitik enzimlerin yanısıra su da içerir. kullanılır.







II.



molekülünün yapısında peptit bağları bulunur.







III.



molekülünün monomerleri gliserol ve yağ asitidir.







ifadelerinden hangileri kesin olarak doğrudur?



E) I, II ve III



A) Yalnız III 3.



I. solunum,







II. dolaşım,







III. sindirim,







IV. emilim







olaylarına katılma sırası aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?



B) I ve II



D) II ve III



Bir insanda ağızdan alınan besin maddelerinin vücut hücreleri tarafından kullanılıncaya kadar,







6.



C) I ve III E) I, II ve III



� Pek çok canlıda besinin işlenmesi; besinin alınması (yeme), sindirilmesi, emilimi ve sindirilmeyen maddelerin dışkılama ile vücuttan uzaklaştırılması süreçlerini kapsar.



Sağlıklı bir insanın sindirim kanalında aşağıdaki dönüşümlerden hangisi gerçekleştirilemez? A) Selüloz → Glikoz



B) Glikojen → Glikoz



A) I – II – III – IV



B) II – III – IV – I



C) Yağ → Yağ asidi



C) II – I – III – IV



D) III – II – I – IV



D) Protein → Amino asit



E) III – IV – II – I



İnce bağırsak



Buna göre, simgeler ile gösterilen maddeler ile ilgili,



E) Laktoz → Glikoz + Galaktoz



� Kimyasal sindirim gerçekleştiği yere göre hücre içi ve hücre dışı sindirim olmak üzere iki tipte görülür.



35



/ SİNDİRİM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� Besinlerin parçalanarak yapı taşlarına ayrılması hücre içindeki besin kofullarında gerçekleşiyorsa bu tip sindirime hücre içi sindirim denir.



� Heterotrof bir hücreliler, fagositoz ya da pinositoz yolu ile aldıkları besinlerini, lizozomla kaynaşmış halde olan besin kofulları içinde sindirirler. Sindirim sonucu oluşan 8. besin yapıtaşları koful zarından hücre sitoplazmasına geçer ve burada kullanılır. Koful içinde oluşan atıklar ise ekzositozla hücre zarından dışarı atılır.



Sağlıklı bir insanın sindirim kanalında iş gören sindirim enzimleri ve etkiledikleri bağ çeşidi ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlış verilmiştir? Enzim



Bağ çeşidi



A)



Amilaz



Ester



B)



Sükraz



Glikozit



C)



Lipaz



Ester



D)



Pepsin



Peptit



E)



Dipeptidaz



Peptit



ATP miktarı



zikleştirir. • Yağları yağ damlacıkları haline dönüştü-



rür.



• Yağda çözünen vitaminlerin ve yağ mono-



merlerinin emilimini kolaylaştırır.



Su miktarı



Su miktarı



II



III



Buna göre X salgısı aşağıdakilerden hangisidir? A) Safra



B) HCI



C) Pankreas özsuyu



D) Tükürük







Polipeptit miktarı



B) Yalnız II



Madde miktarı



:X :Y :Z



A€ız



grafiklerinden hangileri çizilebilir? A) Yalnız I



11. Aşağıdaki grafikte sağlıklı bir insanın tükettiği X, Y ve Z organik besinlerinin kimyasal sindirimi sonucu, sindirim kanalının farklı kısımlarında gözlenen değişim verilmiştir.



Su miktarı



D) I ve III



� Hayvanlarda sindirim boşluğu, hücrelere göre dış ortam kabul edilir. Besinler sindirim boşluğuna salgılanan enzimlerle parçalanır.



• Bağırsaklarda kokuşmayı önler ve pH’ı ba-



E) Mukus



Peptit bağı sayısı



9.







Sağlıklı bir insanın midesindeki protein molekülünün kimyasal sindirimi sırasında gözlenen değişimlerle ilgili olarak,



I



� Besinlerin hücre dışında yapı taşlarına parçalanmasına hücre dışı sindirim denir. Hücre dışı sindirim organizmaya kompleks ve büyük moleküllü besinlerden yararlanma olanağı sağlar.



10. Sindirim kanalında bulunan X salgısının görevleri aşağıda verilmiştir.



Palme Yayınevi



14.Ünite







C) I ve II



E) I, II ve III



İnsanda sindirim kanalında gerçekleşen olaylarla ilgili olarak aşağıdaki açıklamalardan hangisi yapılamaz? A) Amilaz enzimi sindirim kanalının iki farklı



Mide



‹nce bağırsak



Sindirim kanalı



Buna göre X, Y ve Z organik besinleri aşağıdakilerden hangisinde doğru eşleştirilmiştir? X



Y



Z



A) Nişasta



Protein



Yağ



B) Nişasta



Yağ



Protein



C) Protein



Glikojen



Vitamin



D) Protein



Nişasta



Yağ



E) Protein



Yağ



Glikojen



bölgesinde görev yapar. B) Safra sıvısı yağların mekanik sindirimini sağlarken, kimyasal sindirimini yapamaz. C) Kolesistokinin hormonu safra kesesinden safra salınımını uyarır. D) Gastrin hormonu mide bezlerinden mide



� İnsanlarda sindirim sistemi ağız, yutak, yemek borusu, mide, ince bağırsak, kalın bağırsak ve anüsten oluşur.



36



12. Aşağıdaki organik besin çeşitlerinden hangisi sindirime uğramadan hücre zarından geçebilir?



boşluğuna salgılanır. E) Sindirim ürünleri ince bağırsak epitel hüc-



A) Nişasta



B) Protein



C) Nötral yağ



D) Glikoz E) Glikojen



relerine aktif ya da pasif taşıma ile emilir. 1. C



2. B



3. E



4. E



5. D



6. A



7. A



8. B



9. D



10. A



11. D



12. D



14.Ünite 2. TEST 1.



4.



Mide duvarını oluşturan epitel hücreleri, I. gastrin hormonu,







II. amilaz enzimi,







III. mukus,







moleküllerinden hangilerinin sentezini gerçekleştirebilir? B) Yalnız III



D) I ve III



� İnsanda tükürük bezleri, karaciğer, pankreas ve safra kesesi sindirime yardımcı yapılardır. Bir insanda polimer besinlerin ağızdan



A) Yemek borusu B) Mide C) Kalın bağırsak � Ağız, besinlerin hem fiziksel hem de kimyasal olarak sindirildiği yerdir.



D) Karaciğer



C) I ve II



E) İnce bağırsak



E) I, II ve III 5.



2.



Temel Kavramlar



alınması ve sindirim atığı şeklinde dışarı atılması sürecinde aşağıdaki yapılardan hangisi doğrudan görev almaz?







A) Yalnız I



/ SİNDİRİM SİSTEMİ



Aşağıda proteinlerin kimyasal sindirimine ait bir şema verilmiştir.



Aşağıdaki şemada hücre içi ve hücre dışı sindirime ait bazı özellikler verilmiştir.



Proteinler a � Çiğneme sırasında ağız boşluğunda bulunan farklı şekillerdeki dişler, yüzey alanını artırmak ve b yutmayı kolaylaştırmak için besini keser, parçalar ve öğütür. Daha küçük polipeptitler Bir dişin görünen kısmına taç, diş etiyle çevrelenmiş bölgesine c boyun, çene kemiği içine yerleşmiş kısmına ise kök denir. Taç Amino asitler tabakanın en dışta kalan sert kısmına diş minesi, minenin alBu şema ile ilgili, tında kalan kısma dentin, dentiI. a basamağı midede, b ve c basamakları nin altında kalan kan damarları ve ince bağırsakta gerçekleşir. sinirlerce zengin kısma ise pulpa denir. Küçük polipeptitler



X



Y



Z







Hücre dışı



Bu özellikler ile ilgili,







I. X → lizozom organelinin görev yapması,







II. Y → monomer ürünlerin oluşumu,







III. Z → enzimlerin ekzositoz ile salgılanması







eşleştirmelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız III



B) I ve II



D) II ve III



3.



Palme Yayınevi



Hücre içi



C) I ve III E) I, II ve III







III. a ve b basamaklarında görev yapan enzimler aktif, c basamağında görev yapan enzimler pasif salgılanır.







ifadelerinden hangileri yanlıştır?



Sindirimde görev alan aşağıdaki organlardan hangisi karşısındaki işlevi yapamaz? Organ



II. a ve b basamakları mekanik, c basamağı ise kimyasal sindirimdir.



A) Yalnız I



D) I ve III



İşlev



A) Mide



Yağların monomerlerine dönüştürülmesi



B) İnce bağırsak



Sindirimi düzenleyen bazı hormonların salgılanması



6.



C) I ve II



E) II ve III



� Ağız içinin ıslaklığını sağlayan tükürük; kulak altı, dil altı ve çene altında bulunan tükürük bezleri tarafından salgılanır.



Onikiparmak bağırsağına virsung kanalı ile dökülen pankreas özsuyu içinde aşağıdaki enzimlerden hangileri bulunmaz? A) Lipaz



Bazı sindirim enzimlerinin sentezi



B) Pepsinojen



D) Karaciğer



Safra suyunun üretimi



D) Tripsinojen



E) Kalın bağırsak



Suyun kana emilimi



E) Nükleaz



C) Pankreas



B) Yalnız III



C) Amilaz



� Tükürük amilâz (pityalin) enzimi ve mukustan oluşur. Mukus içinde; su, sodyum, kalsiyum gibi bazı iyonlar ve müsin adı verilen glikoprotein bulunur.



37



/ SİNDİRİM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� Tükürük içinde bulunan lizozim, antimikrobiyal etki yaparak diş çürümesine yol açan bakterilerin çoğunu yok eder.



İnce bağırsak özsuyunda bulunan bir yağ asidi molekülü bağırsak epitel hücrelerine emildikten sonra,







I. suyun geri emiliminin azalması,



I. göğüs kanalı,







II. dışkıdaki su miktarının azalması,







II. üst ana toplardamarı,







III. K vitaminin geri emiliminin olmaması







III. lenf kılcalları,







olaylarından hangileri gerçekleşir?







IV. sol köprücük altı toplardamarı







yapılarından hangi sırada geçerek kalbe ulaşır?



� Tükürük içinde bulunan amilaz enzimi nişasta ve glikojenin kısmen kimyasal sindirimini sağlar.







A) I – II – III – IV



B) II – I – III – IV



C) III – I – IV – II



D) III – I – II – IV



(



: pepsin ,



Sindirim hızı



7



� Yutak; hem yemek borusuna hem de soluk borusuna açılır. Yutma sırasında soluk borusu gırtlak kapağı ile (epiglottis) kapatılır ve lokmanın soluk borusu yerine yemek 9. borusuna yönlenmesi sağlanır.



pH



7



D)



E)



pH



7



pH







I. amino asit,







II. yağ asidi,







III. glikoz,







IV. gliserol







sindirim ürünlerinden hangileri emilim olayından sonra lenf sistemiyle kan dolaşımına katılır? B) I ve III D) II ve IV 2. E



Kolesistokinin



B) Kolesistokinin Sekretin



Gastrin



C) Kolesistokinin Gastrin



Kolesistokinin



D) Sekretin



Kolesistokinin Gastrin



E)



Sekretin



Gastrin



Kolesistokinin



12. Protein, yağ ve karbonhidrat içeren besinleri tüketen bir insanın sindirim kanalında,



Bir insanın ince bağırsak özsuyunda oluşan,



1. D



Gastrin



Sindirim hızı



7



A) I ve II



X, Y ve Z organlarını salgılama yapması için uyaran hormonlar aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? X Y Z A) Sekretin



Sindirim hızı



pH



Z



Onikiparmak bağırsağı







pH



Y



X



Sindirim hızı



7



E) I, II ve III







B)



C)



C) I ve III



11. Aşağıda sindirim kanalının bir kısmı gösterilmiştir.



: tripsin)



Sindirim hızı



B) I ve II



D) II ve III



Proteinlerin kimyasal sindiriminde takım halinde çalışan pepsin ve tripsin enzimlerinin etkinlik gösterdikleri pH değeri aşağıdaki grafiklerden hangisinde doğru verilmiştir?



A)



� Dil; besinlerin tadını algılar, çiğneme sırasında yönlendirir ve lokma adı verilen yuvarlak şekle sokar. Dil, yutma sırasında lokmayı yutağa iter.



38



A) Yalnız II



E) IV – III – II – I 8.



� Yemek borusu, besinleri peristaltik (ritmik kasılma) hareketle yutaktan mideye iletir. Yemek borusunda mekanik ve kimyasal sindirim olmaz.



10. İnsan kalın bağırsağında peristaltik hareketlerin yavaşlaması sonucunda,



Palme Yayınevi



14.Ünite



3. A







I. besinlerin mideye gelmesi,







II. asidik kimusun onikiparmak bağırsağına geçmesi,







III. pepsin enziminin mide özsuyunda kimyasal sindirimi gerçekleştirmesi,







IV. onikiparmak bağırsağından sekretin ve kolesistokinin hormonlarının salgılanması,







V. pankreastan sindirim sıvısı salgılanması







olaylarının gerçekleşme sırası aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?



C) II ve III



A) I – II – III – IV – V



B) I – III – II – IV – V



C) II – III – I – V – IV



D) III – I – II – V – IV



E) IV – V – III – I – II



E) III ve IV 4. D



5. E



6. B



7. C



8. A



9. D



10. A



11. C



12. B



14.Ünite 3. TEST 1.



İnsanın sindirim sisteminde işlev gören,



4.



Temel Kavramlar � Mide; besinlerin depolandığı, mekanik ve kimyasal sindiriminin yapıldığı organdır. Mide özsuyunun asidik yapıda olması ve



sindirim enzimleri içermesine rağmen kendine zarar vermemesi,







I. sekretin,







II. gastrin,







III. kolesistokinin











hormonlarından hangileri onikiparmak bağırsağından salgılanır?



I. sindirim enzimi olan pepsinojenin inaktif durumda salgılanması,







II. mide duvarındaki hücreler tarafından salgılanan gastrin hormonunun mide özsuyu salgılanmasını düzenlemesi,







III. mide duvarının mukus ile kaplı olması







olaylarından hangileriyle sağlanır?



A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve II 2.



C) Yalnız III



E) I ve III



İnsanda sindirim sisteminde görev yapan



A) Yalnız I



yapılar aşağıdaki şekilde numaralandırılarak



B) I ve II



D) II ve III



gösterilmiştir. I



5.



C) I ve III E) I, II ve III



>



>



Aort Karaciğer



b



a



>



>



I A)



Safra kesesi



B) Karaciğer



II



III



Mide



İnce Pankreas bağırsak



Mide



Duodenum



C) Karaciğer Pankreas Duodenum



3.



IV



D)



Mide



Safra kesesi



E)



Duodenum



Mide



Pankreas Mide



Palme Yayınevi



Buna göre numaralandırılmış yapılar aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?



>



IV III



Karaciğer Pankreas



I. b'deki üre miktarı a'dan daha fazladır.







II. Uzun süre yemek yememiş bir bireyde b'deki glikoz miktarı c'den fazla olur.







III. c ince bağırsakta emilen bazı besin monomerlerini karaciğere taşıyan kapı toplardamarıdır.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II



A) Karaciğer B) Kapı toplardamarı C) Aort D) Peke sarnıcı E) Akciğer toplardamarı



B) I ve II



D) II ve III 6.



İnce bağırsakta oluşan glikoz moleküllerinin emilim süreciyle başlayıp beyin hücrelerine kadar taşınımı sırasında aşağıdaki yapıların hangisinden geçmesi beklenmez?



Bu damarlar ile ilgili,







Duodenum



Pankreas



� Mide duvarının iç yüzeyindeki epitel hücrelerinden salgılanan gastrik sıvı (mide özsuyu) besini karıştırarak bulamaç haline getirir. Bu karışıma asit kimus adı verilir.



c



İnce bağırsak







� Midenin yemek borusuyla bağlandığı bölüme mide ağzı (kardia), ince bağırsakla bağlandığı bölüme ise mide kapısı (pilor) denir.



Aşağıda karaciğer ile bağlantılı olan üç farklı damar verilmiştir. Alt ana toplardamarı



II







/ SİNDİRİM SİSTEMİ



C) I ve III



� Mide öz suyu içinde HCI, pepsinojen enzimi bulunur.



E) I, II ve III



Sağlıklı bir insanın sindirim kanalında,







I. sindirim,







II. çiğneme,







III. dışkılama,







IV. emilim







olaylarının gerçekleşme sırası aşağıdaki- � Mide öz suyunda bulunan enzim midedeki özelleşmiş hücrelerce lerden hangisinde verilmiştir? pepsinojen denilen inaktif formda salgılanır. Pepsinojen ise HCI ile A) I – II – IV – III B) II – I – IV – III C) II – IV – I – III D) III – II – I – IV E) IV – III – II – I



aktif formu olan pepsine dönüştürülür. HCI ayrıca besinlerle gelen mikroorganizmaları da öldürür.



39



14.Ünite



/ SİNDİRİM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� Pepsin enzimi proteinlerin kimyasal sindirimini başlatır ve proteinleri polipeptitlere (pepton) kadar yıkar.



Sindirim olayında rol oynayan aşağıdaki organ–görev eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? A) Mide → Protein sindirimi B) Ağız boşluğu → Nişasta sindirimi C) İnce bağırsak → Yağ sindirimi D) Kalın bağırsak → Safra üretimi E) Pankreas → Enzim üretimi



10. Kalın bağırsak mukozasının bakteriyel ya da viral bir enfeksiyona bağlı olarak hasar görmesi ya da tahriş olması sonucu ortaya çıkabilen ishal hastalığı ile ilgili,



I. kalın bağırsağın peristaltik hareketlerinin hızlanması,







II. normalden çok daha fazla su ve elektrolit emiliminin olması,







III. dışkıdaki su ve elektrolit miktarının artması







durumlarından hangileri gözlenebilir? A) Yalnız I



B) I ve II



D) II ve III 8. � Midenin kendi kendini sindirmesini, pepsinin inaktif durumunda olan pepsinojen şeklinde salgılanması ve epitel hücreleri tarafından salgılanarak midenin iç yüzeyini koruyan mukus tabakası önler. Ayrıca mide hücreleri HCl’yi yapan hidrojen ve klor iyonlarını mide boşuğuna ayrı ayrı salgılar ve bu iyonlar mide boşluğunda HCl’ye dönüşür.



Sağlıklı bir insanın sindirim kanalındaki bir organının iki ayrı bölgesindeki yağ asidi miktarının değişimi aşağıdaki grafikte gösterilmiştir. Yağ asidi miktarı



11. Aşağıdaki tabloda bazı enzimlerin salgılandıkları sindirim kanalı kısmı, etkiledikleri substrat ve oluşturdukları ürünler verilmiştir. Enzim çeşidi



Salgılayan bölüm Tükürük bezi



Etkilediği substrat



Oluşan ürün



Nişasta



I



Laktaz



II



Laktoz



Lipaz



III



Yağ



IV



İnce bağırsak



Dipeptit



Amilaz







Sindirim kanalı



II. bölge



Palme Yayınevi



I. bölge



Grafikle ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz?



A) I. bölge onikiparmak bağırsağı olup, lipaz enzimi etkinlik gösterir.







B) I. bölgede emilim, II. bölgede sindirim olmuştur.



Glikoz Galaktoz Yağ asiti, Gliserol V



Tablodaki numaralandırılmış yerlerle ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? A) I → Maltoz



C) II. bölgede yağ asitleri bağırsak epitel hüc-



B) II → İnce bağırsak



relerine geçmiştir.



� Midenin enzim salgılaması; hormonal sinirsel ve mekanik etki şeklinde üç farklı yol ile kontrol edilir.



C) I ve III E) I, II ve III



C) III → Karaciğer



D) I. bölgede oluşan yağ asitlerinin emilimi II. bölgede olmuştur.



D) IV → Dipeptidaz



E) I. bölgede yağ asidi miktarının artışına saf-



E) V → Amino asit



ra salgısı mekanik sindirimi hızlandırarak yardımcı olmuş olabilir.



9.







I. ağız kısmında proteinlerin kimyasal olarak sindirilmesi,







II. ince bağırsakta tamamlanan kimyasal sindirimde pankreastan gelen sindirim enzimlerinin iş görmesi,







III. sindirim ve boşaltım ürünlerinin aynı açıklıktan dışarı atılması,







IV. ince bağırsakta oluşan sindirim ürünlerinin kılcal kan damarlarına emilimi



Midenin çalışma hızını,







I. tüketilen besinin sıcaklığı,







II. vagus sinirinin uyarılması,



� Midenin çalışması gastrin hormonu ve vagus siniri tarafından düzenlenir. Besinler ağızda çiğ nenirken vagus siniri, mide hücrelerini uyararak gastrin hormonu salgılanmasını sağlar. Bu hormon etkisi ile mide bezleri mide özsuyu salgısını artırır.



40



12. Sağlıklı bir insanın sindirim sisteminde,



III. gastrin hormonunun salgılanması faktörlerinden hangileri etkiler? A) Yalnız I



B) I ve II



D) II ve III 1. E



2. B



3. D



olaylarından hangileri gerçekleşir?



C) I ve III



A) I ve II



E) I, II ve III 4. E



5. E



B) I ve III



D) II ve IV 6. B



7. D



8. B



9. D



C) II ve III



E) III ve IV 10. C



11. C



12. D



14.Ünite 4. TEST 1.



4.



Sağlıklı bir insanın yemek borusunda,







I. peristaltik hareket,







II. kimyasal sindirim,







III. enzim salgılanması







olaylarından hangileri gerçekleşir? A) Yalnız I



Temel Kavramlar � Mide duvarının dış kısmında iki katlı mukus tabakası, ortasında enine, boyuna ve çapraz yerleşİnsan vücudunda aşağıdaki tepkimelerden miş düz kaslar, dışında bağ doku hangisi hücre içinde gerçekleşmez? bulunur. Mide ve karın boşluğunEnzim Glikoz A) Glikojen + H 2 O daki diğer organların üzeri periton adı verilen zarla örtülüdür. Enzim



B) Nötral yağ +H 2 O



B) Yalnız III



D) I ve III



/ SİNDİRİM SİSTEMİ



Yağ asiti +



Gliserol Enzim



C) Glikoz + O 2



C) I ve II



D) Nişasta + H 2 O



E) II ve III



Enzim



Enzim



E) Amino asit



CO 2 + H 2 O Glikoz



Protein + H2O



5. 2.



Aşağıdaki karbonhidratlardaki kimyasal sindirim ile ilgili üç deney düzeneği verilmiştir.



� İnce bağırsak, yemek borusu ve midede olduğu gibi dıştan içe doğru; bağ doku, düz kas ve epitel dokudan oluşur.



Nişasta Amilaz Maltaz



M



Yarı geçirgen zar



Nişasta Amilaz Maltaz M II



I



Yarı geçirgen zar



Amilaz Maltaz Nişasta



M



Palme Yayınevi



Yarı geçirgen zar



III











I. amilaz,







II. pepsinojen,







III. rennin







enzimlerinden hangileri bulunur? A) Yalnız II



Belirli bir süre sonra, numaralandırılmış deney tüplerinin hangilerinde M ile gösterilen kısımda glikoz moleküllerine rastlanır? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve II



C) Yalnız III



Bir bebeğin mide bezlerinden salgılanan mide özsuyunda,



B) I ve II



D) II ve III 6.



E) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



� İnce bağırsak kimyasal sindirimin tamamlandığı ve sindirim ürünlerinin emildiği organdır.



İnsanda besinlerin kimyasal sindirimi ve emilimi sürecinde,







I. sindirim enzimlerinin üretilip salgılanması,







II. monomer besinlerin kan ya da lenf kılcallarına emilimi,



3.



III. sindirim kanalındaki kasların peristaltik



İnsanın sindirim sisteminde görev yapan tüm enzim çeşitleri için aşağıdaki özelliklerden hangisi ortaktır?







IV. besinlerin daha küçük bileşenlerine hidro-



A) Aktif olarak salgılanma







olaylarından hangilerinin gerçekleşmesi sı- � İnce bağırsağın mideyle birleştiği yer onikiparmak bağırsağı (duoderasında ATP tüketimi görülebilir?



B) Bazik ortamda etkinlik gösterme C) Pankreasa ait hücrelerde üretilme D) Vücut sıcaklığında çalışabilme E) Peptit bağlarını hidroliz etme



hareketi, lizi



A) I ve II



B) I ve IV D) I, II ve III



C) III ve IV E) I, II, III ve IV



num), orta kısmı jejenum (boş bağırsak), kalın bağırsağa bağlanan kısmı ise ileum (kıvrımlı bağırsak) adını alır.



41



14.Ünite



/ SİNDİRİM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� Mideyi terk eden asit kimus pankreas, karaciğer, safra kesesi ve bağırsaktan salgılanan sindirim sıvıları ile duodenumda karışır. Asidik olan kimus, buradaki bazik salgılarla tamponlanır.



8. � Kimusun etkisiyle onikiparmak bağırsağından sekretin ve kolesistokinin hormonları salgılanır.



10. Kobay olarak kullanılan memeli bir hayvanın pankreas ile onikiparmak bağırsağını birbirine bağlayan virsung kanalından pankreas özsuyunun iletimi engellenirse kobay hayvanda,



İnsanda sindirim sistemine yardımcı organlardan biri olan pankreas ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Karbonhidrat, yağ ve protein moleküllerinin sindirimine etki eden enzimleri sentezler. B) Salgıladığı sekretin hormonu ile ince bağırsağı uyarır. C) Hem endokrin hem ekzokrin bez özelliği gösterir. D) Kolesistokinin hormonu tarafından uyarılması sonucu sindirim enzimlerini içeren pankreas öz suyu üretir. E) Ürettiği sindirim sıvısını virsung kanalı aracılığı ile onikiparmak bağırsağına gönderir.







Besin miktarı



42



Mide



‹nce ba€ırsak



Sindirim kanalı



Grafiğe göre aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir? A) Birey protein oranı yüksek yağ oranı düşük olan bir yemek tüketmiştir. B) Midede sadece proteinlerin kimyasal sindirimi gerçekleşmiştir. C) İnce bağırsaktan emilen glikoz miktarı, amino asit miktarına göre daha fazladır. D) Sindirim kanalında en geç sindirimi başlayan polimer molekül yağdır. E) İnce bağırsakta protein, yağ ve karbonhidratlara etki eden enzimler bulunur.



Aşağıdakilerden hangisi insan sindirim sisteminin yardımcı bezlerinden biri olan karaciğerin görevlerinden birisi değildir? A) Kan şekerini düzenleme B) B ve C vitaminlerini depolama C) Organik maddelerin birbirine dönüşümünü sağlama D) Amonyağı üreye dönüştürme E) Zehirli maddeleri etkisiz hale getirme



1. A



2. B



3. D



4. D



5. A



6. D



Palme Yayınevi



A€ız



� Kolesistokinin hormonunun hedef organı pankreas ve safra kesesidir. Kolesistokinin hormonu pankreas enzimlerinin salgılanmasını sağlar. Ayrıca safra kesesinin kasılması ve burada depolanan safranın duodenuma dökülmesini sağlar.



III. tükettiği besin miktarında artma,







IV. ince bağırsakta emilen besin miktarında azalma







durumlarından hangilerinin gerçekleşmesi beklenir? B) II ve III C) I, II ve IV D) I, III ve IV E) II, III ve IV



11. Aşağıdaki şemada X, Y ve Z besinlerini tüketen memeli bir hayvanın, sindirim kanalındaki A, B ve C organlarında bu besinlerin değişimi gösterilmiştir.



: Protein : Ya€



9.



II. dışkıyla atılan polimer miktarında artma,







A) I ve II



: Niflasta



� Sekretin hormonunun hedef organı pankreas ve karaciğerdir. Sekretin hormonu, pankreastan bikarbonat iyonlarının salgılanmasını sağlayarak ince bağırsak pH’sını (7-8) düzenler. Ayrıca karaciğerde safra üretimini ve salgılanmasını sağlar.







Aşağıdaki grafikte akşam yemeği yiyen bir bireyin sindirim kanalının üç farklı kısmında protein, yağ ve nişasta miktarlarında meydana gelen değişim gösterilmektedir.











I. depolanan yağ miktarında artma,











A



B



C



X



X1



X1



X2



Y



Y



Y



Y1



Z



Z



Z1



Z2



Buna göre aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? A) X besini karbonhidrat olup, A organı ağızdır. B) C organında X, Y ve Z besinlerinin monomerleri bulunur. C) Z besini protein olup, B organı midedir. D) Y besini yağ olup, C organı ince bağırsaktır. E) B organında X ve Z besinlerinin monomerleri bulunur.



12. İnsanların sindirim kanalında gerçekleşen,



I. enzim salgılanması,







II. hidroliz,







III. emilim







olaylarından hangilerinde ATP harcanımı olabilir? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III



7. B



8. C



9. B



10. E



11. E



12. D



14.Ünite 5. TEST 1.



İnce bağırsak duvarındaki geniş halkasal kıvrımlar olan villuslar,







I. geniş bir yüzey alanı oluşturarak emilim hızını artırma,







II. ince bağırsaktaki peristaltik hareketi hızlandırma,







III. nişastanın kimyasal sindirimini sağlayan amilaz enzimini üretme







özelliklerinden hangilerinin gerçekleştirilmesini sağlar?



2.



Temel Kavramlar







� İnce bağırsak yüzeyindeki epitel doku, villus denen kıvrımlar oluşturarak bağırsak yüzeyini genişSağlıklı bir insanın sindirim kanalı boşluğuna, letir. Villuslarda lenf damarları ve I. safra, kılcal kan damarları bulunur.







II. hormon,







III. enzim







moleküllerinden hangileri salgılanmaz?



4.



A) Yalnız II



B) I ve II



D) II ve III



A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III



5.



Aşağıdaki şekilde insanın sindirim sistemi ile ilgili bazı yapılar numaralandırılarak verilmiştir.



C) I ve III E) I, II ve III



Aşağıdaki şemada bir insanda gerçekleşen karbonhidrat metabolizması özetlenmiştir. Glikojen X Maltoz



1



Y 2



� Villusları oluşturan epitel hücrelerinin yaptığı sitoplazmik uzantılara mikrovillus denir. Mikrovillusların yüzey alanının oldukça geniş olması, emilim hızını artırmaya yönelik bir adaptasyondur.



4



5 3



Numaralandırılmış yapılar ile ilgili,



Palme Yayınevi



Glikoz







/ SİNDİRİM SİSTEMİ



Glikoz



K



L



CO2 + H2O







Glikojen



Bu şema ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?







I. sindirim olayını düzenleyen hormonları salgılayanlar → 3 ve 4,







II. safra suyunun üretimi ve depolanmasında görev yapanlar → 1 ve 2,



B) Y olayında ince bağırsaktan salgılanan







III. proteinlerin hücre dışındaki kimyasal sindiriminde görev yapan enzimleri üretenler → 3, 4 ve 5



C) X ve Y olaylarında glikozit bağları kopar-







eşleştirmelerinden hangileri doğrudur?



A) X olayı ağız ve ince bağırsakta gerçekleşir. maltaz enzimi görev yapar.



� Kalın bağırsak (kolon), sindirilmeyen maddelerin toplanıp atıldığı ken, L olayında oluşur. organdır. İnce bağırsakla birleştiği yer kör bağırsak (çekum), buraD) K olayından kazanılan enerji L olayı sıradaki çıkıntı ise apandis adını alır.



sında harcanabilir.



A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 3.



Bir deney tüpüne maltoz, yağ, glikoz, vitamin, su ve hidroliz için gerekli tüm enzim çeşitleri konularak uygun sıcaklıkta yeterli bir süre bekleniyor.







Bu sürenin sonunda deney tüpündeki aşağıdaki moleküllerden hangisinin miktarında değişim olmaz? A) Glikoz B) Vitamin C) Maltoz D) Yağ E) Su



E) Karaciğer hücrelerinde Y ve K olayları çift yönlü gerçekleşebilir.



6.



Aşağıdaki enzimlerden hangisi ince bağırsak hücrelerinde üretilmez? A) Maltaz



B) Aminopeptidaz



C) Pepsinojen



D) Enterokinaz



E) Dipeptidaz



� Kalın bağırsağın sonlandığı kısıma düz bağırsak (rektum), bunun dışarı açılan kısmına ise anüs denir.



43



/ SİNDİRİM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� Kalın bağırsakta yaşayan simbiyotik bakteriler K vitamini ve B grubu vitaminlerden bazılarını sentezler.



Bir insanın ince bağırsağındaki protein moleküllerinin kimyasal sindirimi sonucu oluşan ve emilerek kana geçen amino asit moleküllerinin kalbin sağ kulakçığına gelinceye kadar,



1







II. karaciğer üstü toplardamarı,



3







III. kapı toplardamarı,



2







IV. alt ana toplardamarı







yapılarından geçiş sırası aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) I – II – III – IV



B) I – III – II – IV



C) II – I – III – IV



D) III – II – IV – I







Bir deney tüpüne eşit miktarda nişasta, protein, yağ molekülleri ve sadece bir besin çeşidinin yapı taşlarına kadar sindirimini sağlayan X enzimi konulmuştur. Daha sonra deney tüpünün pH’ı ve sıcaklığı X enziminin etkinlik gösterdiği optimum değere ayarlanarak bir süre beklenmiştir.



� Karbonhidrat, yağ ve proteinlerin kimyasal sindirimi ince bağırsakta sonlanır. Kimyasal sindirimin tamamlanabilmesi için pank­reas ve karaciğerden kanallar aracılığıyla sıvıların duodenuma gelmesi gerekir.



Kanın akıfl yönü Atardamar



Toplardamar



Şekle göre,







• 1 → bağırsak epitel hücrelerinden lenf kılcalına,







• 2 → bağırsak epitel hücrelerinden kan kılcalına,







• 3 → kan kılcalından bağırsak epitel hücrelerine







geçiş yapan moleküller aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? 1



Nişasta Protein Yağ



Bu sürenin sonunda deney tüpünde,



2



3



A) Şilomikron



Amino asit



O2



B) Glikoz



Gliserol



CO2



C) Şilomikron



Gliserol



Glikoz



D) Glikoz



Yağ asidi



O2



E) Amino asit



Glikoz



O2



I. pH değerinin artması,







II. monomer madde miktarının artması,







III. su miktarının azalması,







IV. peptit bağlarının kopması







değişimlerinden hangilerinin gerçekleşmesi kesinlikle beklenir? A) I ve II



B) I ve III D) II ve IV



9.



Lenf k›lcal damar›



Kılcaldamar a€ı







E) III – IV – II – I



X



44



Epitel hücresi



I. ince bağırsak kılcalları,



� Kalın bağırsakta villus yoktur ve burada kimyasal sindirim olmaz. Ancak su, B ve K vitaminleri; madensel tuzların geri emilimi 8. gerçekleşir.



� Pankreas hem hormon hem de sindirim enzimlerini salgıladığı için karma bez olarak bilinir. Pankreas sindirimle ilgili salgılarını Wirsung kanalı ile onikiparmak bağırsağındaki Vater kabarcığına döker.



10. Aşağıdaki şekilde ince bağırsak villusunun yapısındaki epitel hücreleri ve damarlar gösterilmiştir.







Palme Yayınevi



14.Ünite



C) II ve III E) III ve IV



Aşağıdakilerden hangisi sindirim sistemi rahatsızlıklarından biri değildir? A) Ülser



B) İshal



C) Reflü



D) Varis



11. Karaciğer tarafından sentezlenen safra salgısı içinde,



I. lipaz,







II. safra tuzları,







III. amilaz







maddelerinden hangileri bulunur? A) Yalnız I



D) I ve III



E) Hemoroid 1. A



2. E



3. B



B) Yalnız II



4. A



5. E



6. C



7. B



8. C



9. D



C) I ve II



E) II ve III 10. A



11. B



14.Ünite 6. TEST 1.



4.



Pankreas özsuyunda bulunan tripsinojen enzimi aşağıdaki özelliklerden hangisine sahip değildir?







A) Peptit bağı bulundurma C) Başka bir enzim varlığında aktifleşme







III. B ve K vitaminlerinin sentezlenmesi,



D) Ester bağlarını koparma







IV. sempatik ve parasempatik sinirler tarafından çalışmasının düzenlenmesi







özelliklerine göre eşleştirilmesi aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?



Aşağıdaki gibi hazırlanan üç deney tüpü optimum pH ve sıcaklığın bulunduğu ortamda bir süre bekletiliyor. Amilaz



Pepsin



Nişasta A







Protein B







İnce bağırsak



Safra suyu



Kalın bağırsak



A)



I, II ve IV



II, III ve IV



B)



I, III ve IV



I, II ve IV



C)



II, III ve IV



I, III ve IV



D)



II, III ve IV



I, II, III ve IV



E)



I, II, III ve IV



II, III ve IV



Yağ



5.



C



Bu deney tüpleri ile ilgili, I. A tüpünde sindirim sonucu glikoz molekülleri oluşur. II. B tüpünde peptit bağları kopar. III. C tüpünde sadece mekanik sindirim gerçekleşir. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III



3.



I. besinlerin kimyasal sindiriminin tamamlanması,



II. su ve iyonların geri emilimi,











� Sindirim enzimleri ve bikarbonat iyonlarınca zengin olan pankreas özsuyu hem besinlerin sindirilmeBir insanın sindirim kanalında bulunan ince sini hem de mideden gelen kimubağırsak ve kalın bağırsak organlarının, sun asitliğini giderici etki yapar.







İnsanlarda sindirilerek bağırsaklardan emilen, I. karbonhidrat, II. yağ moleküllerinin en yoğun olarak bulundukları damarlar ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur? I A) Kapı toplardamarı



II Sol köprücük altı toplardamarı



B) Karaciğer toplardamarı



İnce bağırsak toplardamarı



C) Kapı toplardamarı D) Alt ana toplardamar



Kapı toplardamarı Kalın bağırsak toplardamarı



E) Karaciğer üstü toplardamarı



Alt ana toplardamar



Palme Yayınevi



2.



Temel Kavramlar



B) Ribozomda sentezlenme



E) Bazik ortamda etkinlik gösterme



/ SİNDİRİM SİSTEMİ



� Pankreas özsuyu içinde amilaz, lipaz, tripsinojen, kimotripsinojen, karboksipeptidaz, nükleik asitlerin sindiriminde görevli olan nükleaz enzimleri ile birlikte su, bikarbonat ve bazı iyonlar bulunur.



Aşağıda sindirim sisteminde işlev gören üç hormon verilmiştir.



Gastrin



Sekretin Kolesistokinin







Bu hormonlar için aşağıdaki özelliklerden hangisi ortaktır? A) İnce bağırsaktan salgılanma B) Karbonhidrat sindiriminde etkili olma C) Hedef organa kan yoluyla taşınma



� Pankreas salgısının oluşumunda sekretin ve kolesistokinin hormonları ile vagus siniri birlikte görev alır.



D) Safra suyunun salgılanmasını uyarma E) Salgılandığı dokuda etkili olma 6.



Sağlıklı bir insanın vücudunda proteinlerin yapıtaşı olan amino asitlere kadar sindirilmesinde,







I. kalın bağırsak,







II. pankreas,







III. ince bağırsak,







IV. mide organlarından hangileri etkili olur? A) I ve III



B) II ve IV



D) I, III ve IV



C) III ve IV



E) II, III ve IV



� Proteinlerin sindiriminde görev yapan tripsinojen ve kimotripsinojen enzimleri, pankreastan inaktif olarak salgılanır ve daha sonra aktifleştirilir. Aktifleştirilmeleri ince bağırsakta olur.



45



14.Ünite



/ SİNDİRİM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� Karaciğer, pankreas gibi sindirime yardımcı organdır. Karaciğer hücrelerince üretilen safra, gerektiğinde kullanılmak üzere safra ke- sesinde depolanır.







10. Aşağıdaki tabloda insanda proteinlerin sindirimi ile ilgili bazı bilgiler verilmiştir.



İnce bağırsak boşluğunda bulunan sindirim ürünleri,







I. ekzositoz,



Özellik



II. aktif taşıma, III. pasif taşıma



Besin çeşidi



olaylarından hangileri ile ince bağırsak epitel hücrelerine geçiş yapar?



Sindirimin Sindirim gerçekleştiği enzimi organ



Enzimin sentezlendiği organ



Protein



Mide



Mide



A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) II ve III



C) I ve II Polipeptit



E) I, II ve III



Onikiparmak bağırsağı



Tripeptit







� Besinler onikiparmak bağırsağına ulaştığında buradan salgılanan kolesistokinin hormonu etkisi ile kasılan safra kesesi depoladığı safrayı koledok kanalı aracılığı ile onikiparmak bağırsağına boşaltır.







Miktar K L M Ağız



Mide



Sindirim organları



İnce bağırsak



Grafiğe göre K, L ve M organik polimerlerinin kimyasal sindirimi sonucu oluşabilecek monomerlerin eşit miktarlarının, solunumda parçalanmaları ile açığa çıkan enerji miktarlarının çoktan aza doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) K – L – M



B) K – M – L



D) L – M – K



III



C) L – K – M



Tripsin Tripeptidaz



II İnce bağırsak



Tablodaki numaralandırılmış kısımlara aşağıdakilerden hangisi gelmelidir? I



Aşağıdaki grafikte sağlıklı bir insanda K, L ve M organik polimerlerinin sindirim kanalı boyunca miktarlarındaki değişim verilmiştir.



II



III On iki parmak bağırsağı



A) Tripsin



Karaciğer



B) Kimotripsin



Karaciğer



Mide



C) Pepsin



Pankreas



İnce bağırsak



D) Renin



Palme Yayınevi



� Karaciğerin başlıca görevleri arasında; karbonhidrat ve yağ metabolizmasını ayarlama, glikozun fazlasını glikojen şeklinde depolama , alkolün zararlı et- 8. kisini azaltma, yağda çözünen vitaminleri depolama, zehirli maddeleri etkisiz hale getirme, besin maddelerinin birbirine dönüştürülmesini sağlama, plazma proteinlerini (albumin, globulin, fibrinojen) sentezleme, zehirli olan amonyağı daha az zehirli olan üreye çevirme, özellikle demir gibi mineralleri depolama, kupfer hücreleri ile yaşlanmış alyuvarları parçalama yer alır.



I



E) Pepsin



Oniki parmak bağırsağı İnce bağırsak



İnce bağırsak Pankreas



11. Aşağıdaki grafikte sağlıklı bir insanın ince bağırsağında laktoz molekülünün miktarındaki değişim gösterilmiştir.



Laktoz miktarı



E) M – K – L



Zaman







Bu olay sırasında ATP, serbest enzim ve su miktarında meydana gelen değişim aşa-



9.



� Safra sıvısı içinde sindirim enzimleri bulunmaz. Yağların mekanik sindiriminde ve emiliminde rol oynayan safra tuzlarını içerir. Ayrıca safra içinde su, kolesterol, bilurubin, sodyum bikarbonat ve yağ asitleri bulunur.



46



ğıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? Serbest ATP Su enzim



İnce bağırsaktan emilen gliserol ve yağ asitlerinin kalbe kadar taşınımında aşağıdaki yapılardan hangisi görev yapmaz?



A)



Artar



Azalır



Azalır



A) Sol köprücük altı toplardamarı



B)



Azalır



Azalır



Artar



C)



Azalır



Değişmez



Azalır



D)



Değişmez



Değişmez



Artar



E)



Değişmez



Azalır



Azalır



7. D



8. E



B) Alt ana toplardamar C) Peke sarnıcı D) Lenf kılcalı E) Göğüs kanalı 1. D



2. E



3. A



4. A



5. C



6. E



9. B



10. C



11. E



14.Ünite 7. TEST 1.



Karaciğer hücreleri tarafından üretilen safra salgısının,



4.



Temel Kavramlar � Safra, bağırsağa gelen asidik besinleri nötralize eder, yağda eriyen vitaminlerin emilmesine yardım Proteinlerin sindirilmesi sonucu oluşan eder ve antiseptik özelliğiyle zararlı sindirim ürünleri ile ilgili, bakterileri öldürür.







I. vater kabarcığı,











II. koledok kanalı,











III. ince bağırsak



II. Sindirim enzimlerinin sentezinde kullanılabilirler.







yapılarından geçiş sırası aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?







III. Hormonların yapısına katılabilirler.







yargılarından hangileri doğrudur?



A) I - II - III



B) II - I - III



D) III - I - II



E) III - II - I



Aşağıdaki şekilde insanda sindirim sistemine ait yapılar numaralandırılarak gösterilmiştir.







B) Yalnız II



D) I ve III



5. 2.



I. Solunum tepkimelerine katılabilirler.



A) Yalnız I



C) II - III - I



C) I ve II



E) I, II ve III



� Karbonhidratların sindirimi ağızda başlar, ince bağırsakta son bulur. Ağızda; tükürük içindeki amilaz Aşağıdaki tabloda gösterildiği gibi yağ, sükroz nişasta ve glikojeni maltoz ve kısa ve glikojen besin maddeleri ve sindirim ile ilgili zincirli bir polisakkarit olan dekstrine kadar yıkar. sıvılar konularak kimyasal sindirimin gerçekle-



şebilmesi için ideal ortam sağlanmıştır.



I



Sindirim ile ilgili sıvılar Besin maddeleri



III



II



Bitki özütü 1.



Pankreas öz suyu 2.



Tükürük sıvısı 3.



Palme Yayınevi



YAĞ V IV







/ SİNDİRİM SİSTEMİ



� Midede karbonhidratların sindirimi olmaz. 4.



5.



6.



7.



8.



9.



SÜKROZ



Şekildeki numaralandırılmış yapılarda üretilen moleküller ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?



NİŞASTA



A) I → Üre B) II → Gastrin hormonu C) III → Safra suyu







D) IV → Sindirim enzimi E) V → İnsülin hormonu 3.



Sindirim sistemi rahatsızlıklarından biri olan gastrit hastalığı ile ilgili,







I. Midenin ve bağırsak kanalının iltihaplanması durumudur.







II. Bazı bakteri ve virüs çeşitlerinin enfeksiyonu sonucu oluşabilir.







III. Aşırı sigara ve alkol kullanımı hastalığın oluşumuna neden olabilir.







ifadelerinden hangisi doğrudur? A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) II ve III



Tabloya göre, kimyasal sindirimin gerçekleştiği numaralandırılmış deney tüpleri aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) 1, 2, 5, 7 ve 8



B) 1, 2, 4, 7, 8 ve 9



C) 1, 3, 5, 7, ve 8



D) 2, 4, 5, 6, 7 ve 8



E) 1, 2, 3, 5, 7 ve 9 6.



Aşağıdaki organların hangisinden sindirim olayını denetleyen hormon salgılanır? A) Karaciğer B) Yemek borusu C) Mide



C) I ve III



E) I, II ve III



� Duodenumda pankreas özsuyundaki amilaz enzimi ağızdan gelen sindirilmemiş nişasta ve glikojeni maltoz ve dekstrine kadar parçalar.



D) Pankreas E) Kalın bağırsak



� İnce bağırsak mukozasından salgılanan ve disakkaritleri sindiren disakkaridaz enzimleri (maltaz, laktaz ve sükraz) karbonhidratları monomerlerine kadar yıkar. Ayrıca dekstrinaz enzimi de dekstrini glikoz moleküllerine parçalar.



47



14.Ünite



/ SİNDİRİM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� Maltaz enzimi, maltozu iki molekül glikoza dönüştürür.



Mide bezlerinden, I. mukus,







II. H+ ve Cl– iyonları,







III. tripsin,







IV. safra tuzu







10. Aşağıda bir insanın sindirim kanalında gerçekleştirilen polisakkaritlerin kimyasal sindirimi özetlenmiştir.



Nişasta



A) I ve II



B) I ve III D) II ve III







C) I ve IV E) III ve IV



� Laktaz enzimi laktozu birer molekül glikoz ve galaktoza dönüştürür.



8.







Uygun sıcaklıkta bulunan aşağıdaki deney düzeneklerinin hangisinde kimyasal sindirim gerçekleşir? A)



B)



Dekstrin







moleküllerinden hangilerinin salgısı gerçekleşir?



I. K tepkimesi sindirim kanalının iki farklı bölümünde gerçekleşir.







II. Tüm tepkimeler ATP tüketimi olmadan gerçekleşir.







III. L ve M tepkimelerinde görev yapan enzimler K tepkimesinin gerçekleştiği ortamda görev yapamaz.







özelliklerinden hangileri kesin olarak doğrudur?



B) Yalnız II



� Sükraz (sakkaraz) enzimi, sükrozu (sakkaroz) birer molekül glikoz ve fruktoza dönüştürür.



Nişasta



Pepsinojen



Amilaz



(pH = 8)



(pH = 2,5)



(pH = 8)



D)



Palme Yayınevi



D) I ve III Protein



E)



C) I ve II



E) I, II ve III



11. Aşağıdaki grafiklerde bir insanın sindirim kanalında meydana gelen madde değişimlerinden bazıları gösterilmiştir.



Miktar



Miktar Gliserol



Amino asit Dipeptit



Yağ Yağ



Maltoz



Lipaz



Maltaz



(pH = 1)



(pH = 2)



Glikoz



M



K, L ve M tepkimeleri için,



A) Yalnız I



Yağ



Glikoz







C)



Safra tuzları



L



Maltoz



K



I



II



Zaman Miktar



Zaman



Fruktoz Sükroz



III � Karbonhidratların sindirimini sağlayan enzimler, sindirim tepkimeleri sırasında glikozit bağlarını yıkıma uğratırlar.



9.



İnsanda sindirim sistemi ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Yutkunma sırasında epiglottis denilen kıkırdak yapısındaki kapakçık soluk borusu-







Grafiklerde verilen değişimlerin gerçekleşmesini sağlayan enzimlerin etkinlik yaptığı sindirim kanalı organları aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?



nu kapatarak besinlerin yemek borusuna geçmesini sağlar. B) Yemek borusu peristaltik hareketlerle besinin yutaktan mideye iletimini sağlar.



A) B)



C) Yutma istemli olarak başlayıp, istemsiz C)



olarak devam eder. D) Mide yapısındaki halkasal düz kaslar besinin fiziksel sindirimine yardımcı olur. � Proteinlerin sindirimi midede başlar, ince bağırsakta son bulur.



48



E) Suyun emilimi ince bağırsakta tamamlanır. 1. B



2. C



3. E



4. E



5. B



6. C



Zaman



D)



I İnce bağırsak Mide İnce bağırsak İnce bağırsak



E)



Mide



7. A



8. C



II



III



Mide



Ağız



İnce bağırsak İnce bağırsak



İnce bağırsak İnce bağırsak İnce bağırsak



Mide Mide 9. E



10. C



Ağız 11. C



14.Ünite 8. TEST 1.



Cerrahi müdehale ile midesine kelepçe takılan bir insanda,







I. mide hacminin azalması,







II. kana geçen monomer miktarının artması







III. bireyin kilo kaybetmesi







durumlarından hangilerinin gerçekleşmesi beklenir? A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III











C) I ve II







Aşağıdaki deney düzeneklerinden hangisinde sıcaklık 35°C'ye getirildiğinde kimyasal sindirim gerçekleşir? A)



B) Lipit + Safra suyu



Maltoz + Laktaz



Dipeptit + Dipeptidaz



10°C



25°C



0°C



E) Protein + Pepsinojen



50°C



5°C



X Y



Glikoz



Z



5.



• Kimotripsinojen



Tripsin III



Kimotripsin



II



III



A) HCl



Enterokinaz



Tripsin



B) Enterokinaz



HCl



Erepsin



C) HCl



Tripsin



Enterokinaz



D) Erepsin



Enterokinaz



HCl



E) Tripsin



HCl



Enterokinaz



� Mide özsuyu içinde bulunan pepsin enzimi proteinleri polipeptitlere (pepton) dönüştürür.



Sabah: İki bardak şekerli çay, iki dilim ek-



� Mideden duedonuma gelen asit kimus içindeki proteinler önce kadayıf pankreas enzimleri, daha sonra ince bağırsak enzimleriyle parçaBir günlük beslenmesi yukarıdaki gibi olan lanır.







bir kişinin kanına aşağıdaki moleküllerden hangisinin en fazla emilmesi beklenir? A) Amino asit B) Glikoz







II. Z ve Y tepkimeleri sadece hücre içinde gerçekleşir.







III. Her üç tepkime de enzimler tarafından denetlenir. yargılarından hangileri doğrudur?



D) II ve III



II



Öğle: Izgara köfte, pilav, salata, revani



CO 2 + H 2 O



I. X tepkimesi hem hücre içinde hem de hücre dışında gerçekleşebilir.



B) Yalnız II



• Tripsinojen



Pepsin



mek, reçel



X, Y ve Z tepkimeleri ile ilgili,



A) Yalnız I



• Pepsinojen



Akşam: Peynirli börek, patates kızartması,



Aşağıda sağlıklı bir insanda gerçekleşen X, Y ve Z tepkimeleri gösterilmiştir. Glikojen



� Besinin görülmesi, kokusunun algılanması veya tadılması mideyi uyarır ve mide özsuyunun salgıAşağıdaki proteinlerin sindiriminde görev alan lanmasını başlatır. Bu uyarı aynı enzimlerin inaktif halden aktif hale dönüşümüzaman da gastrin hormonunun nü sağlayan aktivatörler numaralandırılarak salgılanmasını da sağlar. Kana verilmiştir. geçen gastrin hormonu dolaşım yoluyla tekrar mideye gelerek Aktif ‹naktif mide özsuyunun sürekli salgılanI masını devam ettirir.



I



C)



Nişasta + Amilaz



Temel Kavramlar



Buna göre I, II ve III numaralı yerlere aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?















E) I, II ve III



D)



3.







Palme Yayınevi



2.



4.



/ SİNDİRİM SİSTEMİ



C) I ve II



E) I, II ve III



C) Yağ asidi D) Vitamin E) Gliserol



6.



� Pankreastan salgılanan tripsinojen ve kimotripsinojen inaktif halAşağıdaki enzimlerden hangisinin hidroliz dedir. İnce bağırsak özsuyunda ettiği bağ çeşidi diğerlerinden farklıdır? bulunan enterokinaz enzimi tripsinojeni aktifleştirerek tripsine A) Pepsin B) Dipeptidaz C) Lipaz dönüştürür. Kimotripsinojen ise tripsin ile aktifleşerek kimotripD) Tripsin E) Tripeptidaz sine dönüştürülür.



49



14.Ünite



/ SİNDİRİM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� Tripsin ve kimotripsin enzimleri polipeptitleri peptitlere (daha küçük polipeptitlere) ve amino asitlere kadar parçalar.



İnce bağırsak boşluğuna bakan epitel hücreleri aşağıdaki moleküllerden hangisinin sentezini gerçekleştiremez? A) ATP



B) Mukus



C) Protein



D) Safra



10.



Fenol kırmızısı çözeltisi



Fenol kırmızısı çözeltisi



Fenol kırmızısı çözeltisi



Yağ Lipaz



Protein Pepsin



Nişasta Amilaz



37°C



65°C



25°C



X



Y



Z



E) Sindirim enzimleri



� Bu küçük polipeptitler, pankreastan gelen karboksipeptidaz ve ince bağırsaktan salgılanan ami- nopeptidaz enzimleri ile tripeptit, dipeptit ve amino asitlere parçalanır. Oluşan tripeptit ve dipeptitler ise tripeptidaz ve dipeptidaz enzimleri ile amino asitlere dönüşür.







� Proteinlerin kimyasal sindirimini sağlayan enzimler peptit bağlarını koparır.



� Yağların kimyasal sindirimi ince bağırsakta başlar ve biter.



İçinde %20 nişasta çözeltisi bulunan bağırsak torba, saf su bulunan cam kaba daldırılıyor. Daha sonra bağırsak torba içine iyot çözeltisi, cam kaba ise aynı miktarda benedikt çözeltisi ekleniyor.



Cam kap Saf su Ba€ırsak torba %20 niflasta çözeltisi



Deneyin başlangıcında bağırsak torba içinde mavi–mor rengin oluştuğu, cam kapta renk değişiminin olmadığı; deneyin sonunda cam kabın ve bağırsak torbanın kiremit kırmızısı rengini aldığı gözleniyor. Bu durumun gözlenebilmesi için bağırsak torba içinde,







I. amilaz,







II. lipaz,







III. maltaz,







IV. sükraz







enzimlerinden hangi ikisinin bulunması gerekir?







(• İyot çözeltisi nişasta molekülünün ayıracıdır ve mavi–mor renk verir.)







(• Benedikt çözeltisi glikozun ayıracıdır ve kiremit kırmızısı renk verir.) A) I ve II



B) I ve III D) II ve IV



9. � Safra sıvısı, yağların mekanik olarak parçalanmasını sağlar ve yağları daha küçük parçalara ayırır. Böylece kimyasal sindirim için geniş yüzey alanı oluşturulur.



50







Yukarıdaki gibi hazırlanan deney tüplerinde gerçekleşebilecek değişikliklerle ilgili,







I. X tüpündeki fenol kırmızısı sarı renk alır.







II. Y tüpünde bir süre sonra ortamın pH’ı düşer.







III. Z tüpünde renk değişimi gözlenmez.







IV. Z tüpünde oluşan monomer çeşidi, X tüpünden fazladır.







ifadelerinden hangileri doğrudur?







(Fenol kırmızısı çözeltisi asitlerle sarı renge dönüşür.)



Palme Yayınevi



8.



C) II ve III E) III ve IV



A) Yalnız II



B) I ve II



D) II ve IV 11.



Mide özsuyu (30 ml)



E) I, III ve IV



Mide özsuyu (30 ml)



Parça et (20 g) 1. tüp







Kıyılmış et (20 g) 2. tüp



Özdeş ortam koşullarında bekletilen yukarıdaki deney düzeneklerinden ikinci deney tüpündeki kimyasal sindirimin, birinci deney tüpünden önce tamamlanması aşağıdakilerden hangisinin farklı olması ile açıklanabilir?



Aşağıdaki moleküllerden hangisi sindirime uğramadan hücre zarından geçemez?



A) Substrat miktarının



A) Sükroz



B) Kolesterol



C) Sıcaklığın



C) Galaktoz



D) Amino asit



D) Substrat yüzey alanının



E) Kalsiyum 1. D



2. C



3. E



C) I ve III



B) pH değerinin



E) Enzim miktarının 4. A



5. B



6. C



7. D



8. B



9. A



10. C



11. D



14.Ünite 9. TEST 1. Bir insanın sindirim kanalında bulunan, I. yutak, II. mide, III. kalın bağırsak, IV. ince bağırsak yapılarından hangileri sindirim enzimi salgılamaz? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV Yeterli beslenemeyen bir bireyin vücudundaki enerji depolarının miktarında meydana gelen değişimler aşağıdaki grafikte gösterilmiştir. Depolanmış vücut enerji rezervi (kg)















Temel Kavramlar � Yağ parçacıkları pankreas özsuyunda bulunan lipaz enzimiyle yağ asiti ve gliserole kadar parKandaki gastrin hormonunun miktarındaki çalanır. artışa,



I. alınan besinlerdeki karbonhidrat oranının yüksek olması, II. midenin vagus siniri tarafından uyarılması, III. besinin görülmesi ya da kokusunun algılanması durumlarından hangileri neden olabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III



5.



12



Aşağıdaki şekilde bir insanın sindirim sistemine ait bazı kısımlar numaralandırılarak gösterilmiştir.



X



10 8



� Lipaz enzimi yağlardaki ester bağlarını koparır.



Yemek borusu



Y



6 4 2 0



Safra kesesi



Z 0



1



2



3 4 5 Açlık haftaları



6



7



Bu besin çeşitleri ile ilgili, I. Z molekülünün sindirimi ağızda başlar. II. X molekülünün monomerleri arasında peptit bağı bulunur. III. Y molekülünün kimyasal sindiriminde lipaz enzimi görev yapar. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III



3.



Mideye ait olan,







• iç yüzeyinin mukusla kaplı olması, • pepsinojen enziminin pasif salgılanması, • HCI ve pepsinojenin farklı hücrelerden salgılanması özellikleri aşağıdakilerden hangisini sağlamaya yönelik bir adaptasyondur? A) Besinlerin midede daha uzun kalması B) Midenin emilim yüzey alanının artırılması C) Midede sindirilen besin çeşidi miktarının artırılması D) Salgıladığı salgılardan kendisinin korunması











E) Besinlerin mideden daha hızlı geçmesi



2



1



Palme Yayınevi



2.



4.



/ SİNDİRİM SİSTEMİ



� İnce bağırsakta bütün besinlerin sindirilmiş hafif kıvamlı karışımına kilüs denir.



3







Numaralandırılmış kısımlarla ilgili, I. 1 numaralı kanalda yağların mekanik sindirimini sağlayan sıvı taşınır. II. 2 numaralı yapıdan onikiparmak bağırsağına besin iletimi yapılır. � Kilüs içerisindeki besin maddelerinin villus ve mikrovilluslardan III. 3 numaralı yapıdan kan şekerini düzenlebağırsak epitel hücrelerine difüzyen hormonlar salgılanır. yon ve aktif taşıma ile alınmasına ifadelerinden hangileri doğrudur? emilim denir. A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III



6.







Memeli bir hayvanın ince bağırsağındaki kasların çalışması kısa bir süre engellendiğinde, I. besinlerin emilimi, II. enzim salgılanması, III. besinlerin kalın bağırsağa iletimi, � Fruktoz, epitel hücrelerine difüzIV. kimyasal sindirim yonla geçerken amino asitler, olaylarından hangileri devam eder? vitaminler, glikoz ve diğer basit A) Yalnız II B) I ve IV C) II ve III D) I, II ve IV E) II, III ve IV



şekerler aktif taşıma ile geçer.



51



14.Ünite



/ SİNDİRİM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� İnce bağırsakta emilen su, vitaminler, mineraller amino asitler ve basit şekerler kılcal kan damarla rına geçerek bağırsaktan uzaklaş tırılır.



Midede asidik kimus haline getirilen besinler onikiparmak bağırsağına geçmeye başladıktan sonra,



10. İnsanın sindirim kanalına ait farklı kısımlardan salgılanan X, Y ve Z sindirim sıvılarından X, I. tüpe; Y, II. tüpe; Z, III. tüpe ilave edilerek



I. kolesistokinin hormonunun salgılanması,



beklenmiş ve deney tüplerinde gerçekleşen



II. pankreas özsuyunun onikiparmak bağırsağına dökülmesi,



sindirim olaylarına bağlı olarak aşağıdaki tablo







III. proteinlerin kimyasal sindiriminin tamamlanması







olaylarının gerçekleşme sırası aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) I - II - III



B) I - III - II



C) II - I - III



D) II - III - I



E) III - II - I � Kan dolaşımına katılan glikoz ve amino asit gibi besinler kapı toplardamarı ile karaciğere ulaşır. Karaciğer, gelen besin maddele- 8. Sindirim kanalının farklı bölgelerinde gerçekleşen olaylar ile ilgili aşağıdaki grafikrini kontrol eder ve zararlıları zararsız hale getirir. Besinler daha lerden hangisi çizilemez? sonra karaciğer üstü toplardamaA) Nişasta miktarı B) Ester bağı miktarı rından alt ana toplardamara geçer ve kalbe gelir.



oluşturulmuştur. I. tüp II. tüp III. tüp (X sindirim (Y sindirim (Z sindirim sıvısı) sıvısı) sıvısı) Protein – + –







Yağ



–



–



–



Glikojen



+



–



–



(+: kimyasal sindirim var, –: kimyasal sindirim yok.)







Tabloya göre X, Y ve Z sindirim sıvılarını üreten sindirim yapıları aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?



A) B)



C)



� Yağ asitleri ve gliserol epitel hücreleri tarafından emildikten sonra, yine bu hücrelerde birleşerek tekrar yağlara (trigliserit) dönüşür. Yağlar daha sonra kolesterolün katılması ve özel bir proteinle kaplanmalarının ardından şilomikron denilen süt görünümlü yağ damlacıkları haline gelir.



D)



Su miktarı



Aminoasit miktarı İnce bağırsak boşluğu



E)



İnce bağırsak boşluğu



Gliserol miktarı



Protein miktarı



C)



Palme Yayınevi



Maltoz Ağız boşluğu miktarı



D) E)



X



Y



Pankreas



Mide



Tükürük bezi Tükürük bezi İnce bağırsak



Z Tükürük bezi



Pankreas Mide Pankreas Tükürük bezi



Mide



Mide İnce bağırsak Tükürük bezi Pankreas



Polipeptit miktarı Mide boşluğu



Nişasta miktarı



11. Aşağıdaki şemada bir insanın vücudunda gerçekleşen protein metabolizması verilmiştir.



Glikoz miktarı Yemek borusu boşluğu



IV



Amino asit



Protein



Dipeptit



9. � Şilomikronlar epitel hücrelerinden lenf kılcallarına ekzositozla geçer ve lenf yoluyla peke sarnıcına aktarılır. Peke sarnıcı lenf damar- larının toplandığı kesedir. Lenf buradan göğüs kanalı denilen lenf damarına taşınır. Göğüs kanalındaki lenf ise sol köprücük altı toplardamarına geçerek kalbin sağ kulakçığına gelir.



52



Midede karbonhidrat sindiriminin olmaması, I. ağızda tüm karbonhidratların monomere dönüşmesi, II. asidik ortam nedeniyle amilaz enziminin etkinlik gösterememesi, III. besinlerin midede kalma süresinin çok kısa olması durumlarından hangileri ile açıklanabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 1. B



2. E



3. D



4. E



5. E



6. D



III







I



Polipeptit



II



Şemadaki numaralandırılmış basamaklardan hangilerinin gerçekleşmesini sağlayan enzimler sadece asidik ortamda etkinlik gösterir? A) Yalnız II



7. A



B) I ve II



C) II ve III



D) I, III ve IV



E) II, III ve IV



8. E



10. C



9. B



11. A



14.Ünite 10. TEST 1.



Aşağıdaki enzim - substrat eşleştirmelerinden hangisi doğru değildir?



4.



/ SİNDİRİM SİSTEMİ Temel Kavramlar



� Sindirim sistemi rahatsızlıklarına; kabızlık, ishal, laktoz hassasiyeti, diş çürükleri, aftlar, ağız mantarSafra kesesi cerrahi bir müdahale ile alınan ları, gastrit, ülser örnek olarak vebir bireyle ilgili aşağıdaki ifadelerden hanrilebilir.



A) Nükleotit – Nükleotidaz



gisi yanlıştır?



B) Lipit – Lipaz



A) Yağların kimyasal sindirimi yavaşlar.



C) Nişasta – Amilaz



B) Safra suyu üretilemez.



D) Laktoz – Laktaz



C) Kana geçen gliserol miktarı azalır.



E) Amino asit – Dipeptidaz



D) Dışkı ile atılan yağ miktarı artar. E) Safra suyu karaciğerden doğrudan ince bağırsağa dökülür.



2.



Aşağıda yağ metobolizmasına ait bir şema verilmiştir. Lipit a



5.



Yağ damlacıkları b



� Kalın bağırsaktaki artık maddelerin normalden yavaş ilerlemesi durumunda normale göre daha Aşağıdaki deney tüplerinden hangisinde fazla su emilimine bağlı olarak kimyasal sindirim gerçekleşir? kabızlık ortaya çıkar.







Tükürük sıvısı



Safra suyu



A)



Gliserol ve yağ asiti



Mide özsuyu



B)



C)



Palme Yayınevi



c Karbondioksit ve su







Bu şema ile ilgili,







I. a basamağında ester bağları kopar.







II. b basamağında lipaz enzimi görev yapar.







III. c basamağında ATP üretimi gerçekleşir.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız III



B) I ve II



D) II ve III



3.



I. aktif olarak salgılanma,







II. bazik ortamda etkinlik gösterme,







III. peptit bağlarını hidroliz etme,







IV. vücut sıcaklığında etkinlik gösterebilme







özelliklerinden hangileri ortak değildir?



D) II ve III



Tükürük sıvısı



Kuru fasulye



Mide özsuyu



D)



E)



Tereyağ



Makarna



� Kalın bağırsakta viral veya bakteriyel enfeksiyon sonucu normalden daha az su emilimine bağlı olarak ishal ortaya çıkar.



E) I, II ve III







B) I ve III



Kaymak



C) I ve III



Proteinlerin kimyasal sindiriminde görev alan enzimler için,



A) I ve II



Et



6.



Sindirim kanalına ait olan mide ve ince bağırsakta bölümleri için aşağıdaki özelliklerden hangisi ortak değildir? A) Peristaltik hareket



C) I ve IV E) III ve IV



B) Hormon üretimi C) Kimyasal sindirim D) Enzim üretimi E) Villus içerme



� Laktoz hassasiyeti, laktaz enziminin yetersiz üretilmesine bağlı olarak süt içindeki laktozun sindirilememesidir. Bu durumdaki kişi süt içtiğinde ağrı, gaz, karın şişkinliği ve ishal gibi şikayetlerle karşılaşır.



53



14.Ünite



/ SİNDİRİM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� Diş çürükleri; diş plakları üzerinde yerleşmiş olan bakterilerin dişlere zarar vermesi sonucunda ortaya çıkar.











Sindirim sistemi ile bağlantılı olan virsung kanalı ile ilgili, I. Karaciğer ile ince bağırsak arasında bulu-



10. Bir insanda protein sindirimi sürecinde, sindirim kanalının farklı kısımlarında sırasıyla,



II. polipeptit,



II. İnce bağırsağa taşıdığı sıvıda protein, yağ,







III. amino asit,



karbonhidrat ve nükleik asitleri sindiren







molekülleri tespit ediliyor.



enzimler bulunur.







Buna göre oluşan ve kullanılan bu moleküllerin sindirim kanalı boyunca miktarlarındaki değişim aşağıdaki grafiklerin hangisinde doğru gösterilmiştir?







(



nur.



III. İnce bağırsağa bağlandığı bölgeye vater kabarcığı adı verilir.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve II � Aftlar ve ağız mantarları; yanak ve dudakların iç yüzeyinde, dilde, diş etlerinde ve yumuşak damakta 8. oluşan küçük, ağrılı ve beyaz renkli yaralardır. Çoğunlukla çe şitli nedenlere bağlı olarak ağız florasının bozulduğu durumlarda görülür.



C) Yalnız III



• Lipit + H2O



a



• Maltoz + H2O







Bu olaylarda görev alan a, b ve c enzimleri ile ilgili,







II. b enzimi pankreasta üretilir.







III. c enzimi midede görev yapar.







ifadelerinden hangileri yanlıştır? B) I ve II







54



Miktar







Pepsinojen (c)



Yukarıdaki şemadaki a, b ve c molekülleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? salgılanır. B) b molekülü mide özsuyunun pH değerini düşürür. C) c molekülü pasif bir enzimdir. D) a molekülü midenin asit salgısının mide hücrelerine zarar vermesini engeller.



Bu sürenin sonunda deney tüpünde,







I. enzim miktarının sabit kalması,







II. karbon ve oksijen atomu işaretli olan Y besinin oluşması,







III. karbon atomu işaretli X besininin tükenmesi,







IV. oksijen atomu işaretli su miktarının azalması







durumlarından hangilerinin gerçekleşmesi X besininin kimyasal sindirime uğradığını kanıtlar? A) Yalnız II



3. A



4. B



5. C



B) I ve III



D) I, II ve III



E) c molekülü b molekülü ile aktifleşir. 2. D



Sindirim ‹nce kanalı bağırsak



11. Bir deney tüpüne oksijen atomu işaretli su, karbon atomu işaretli polimer yapılı X besini ve bu besini hidroliz eden enzim konularak, optimum pH ve sıcaklık ortamında yeterli bir süre bekleniyor.



Mide bezleri



1. E



Sindirim ‹nce kanalı bağırsak



E)



C) I ve III



A) a molekülü sadece mide hücrelerinden � Ülser; mide ve onikiparmak bağırsağının mukozasında yara oluşmasıdır. Ülser oluşumunda en önemli faktörler asit salgısının artması, “Helicobacter pylori” bakterisinin neden olduğu enfeksiyon, mukoza salgısının yetersiz olması, genetik faktörler ve strestir.



Sindirim ‹nce Ağız Mide kanalı bağırsak



Ağız Mide



E) I, II ve III



HCI (b)



Miktar



Ağız Mide



Palme Yayınevi



I. a enzimi bazik ortamda optimum etkinlik gösterir.



Mukus (a)



D)



Sindirim ‹nce kanalı bağırsak



Amino asit







9.



Sindirim ‹nce Ağız Mide kanalı bağırsak



Miktar



• Dipeptit + H2+O



D) II ve III



Miktar



C)







: amino asit)



B)



Ağız Mide



Glikoz c



: polipeptit,



Miktar



Gliserol + Yağ asiti b



: protein ,



A)



E) II ve III



Aşağıda insanda gerçekleşen üç farklı sindirim olayı verilmiştir.



A) Yalnız III � Gastrit; mide ve bağırsak iltihaplanması olarak bilinir. Bazı bakteri ve virüs çeşitlerinin enfeksiyonu sonucu oluşabilir.



I. protein,



6. E



7. E



8. D



9. A



C) II ve IV E) II, III ve IV



10. A



11. E



14.Ünite



/ SİNDİRİM SİSTEMİ



DERS NOTLARI



55



Dolaşım Sistemi



15. Ünite



15.Ünite 1. TEST 1.



İnsanın kalbiyle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?



4.



A) Kulakçıkların duvarları daha kalın olup, karıncıklara göre daha fazla kasılır.



/ DOLAŞIM SİSTEMİ Temel Kavramlar



� Çok hücreli canlıların tek hücrelilere göre en önemli dezavantajı Kalbin sol karıncığından çıkarak şah dahücre sayısının artmasından domarına geçen bir alyuvar hücresinin sağ layı tüm hücrelerin dış ortamla bağlantısının olmamasıdır. kulakçığa dönmesi sırasında aşağıdaki or-



ganlardan hangisinden geçmesi beklenir?



B) Sol kısmında oksijence zengin, sağ kısmında oksijence fakir kan bulunur.



A) Böbrek



B) Beyin



D) Akciğer



C) Karıncık ve atardamarlar arasında yarım ay kapakçıkları bulunur.



5.



D) Kan akışı kulakçıklardan karıncıklara doğru tek yönlü gerçekleşir.



C) Mide E) Karaciğer



Aşağıda insan kalbine ait dört odacık numaralandırılarak verilmiştir.



E) Toplardamarlar kulakçıklar ile bağlantılıdır.



2.



3



1



Aşağıda insan kalbine ait olan dört bölüm numaralandırılarak verilmiştir.



4



2



1



sol karıncık sağ kulakçık



3



sağ karıncık



2







4



Bu yapılar ile ilgili aşağıdaki karşılaştırmalardan hangisi doğru değildir? A) Oksijen miktarı : 1 > 2 B) Miyokart kalınlığı : 3 > 4 C) Hemoglobin miktarı : 1 = 3



Palme Yayınevi



sol kulakçık







I. 4 nolu odacığın miyokart tabakasındaki kas miktarı çok fazladır.







II. 1 ve 2 nolu odacıklardaki kanın CO2 derişimi yüksektir.







III. 3 nolu odacığa akciğer toplardamarı bağlanır.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II



6.



A) Kanın tek yönlü akmasını sağlama B) Kulakçıklar ile karıncıklar arasında bulunma C) İstemli olarak açılıp kapanma D) Oksijence fakir ve zengin kanın karışmasını engelleme E) Karıncıklar ile atardamarlar arasında bulunma



B) I ve II



D) II ve III



E) Karbondioksit miktarı : 3 > 4



Kalbin yapısında bulunan triküspit, biküspit ve yarımay (semilunar) kapakçıkları için aşağıdaki özelliklerden hangisi ortaktır?



Bu odacıklar ile ilgili,







D) Üre derişimi : 2 = 4



3.



� Bu nedenle çok hücreli canlılar, besin ve oksijen gibi maddelerin temin edilmesi ve atıkların uzaklaştırılması için bir sisteme ihtiyaç duyarlar.



C) I ve III E) I, II ve III



� Dolaşım sisteminin görevi, hücrelerin gereksinim duyduğu maddelerin hücrelere kadar taşınması ve atık maddelerin hücrelerden uzaklaştırılmasıdır.



İnsanlardaki dolaşım sistemi aşağıdaki işlevlerden hangisini gerçekleştiremez? A) Akciğerlerden alınan oksijenin doku hücrelerine taşınması B) Vücuda giren mikropların etkisiz hale getirilmesi C) Karaciğerde üretilen ürenin idrarla atılmak üzere böbreklere taşınması D) Zedelenme durumunda kanamanın durdurulması E) Pankreasta üretilen lipaz enziminin ince bağırsağa taşınması



� İnsanda dolaşım sistemi kalp, damarlar ve kan olmak üzere üç temel kısımdan oluşur.



57



/ DOLAŞIM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� İnsanlarda kalp içten dışa doğru; endokard, miyokard ve perikard olarak adlandırılan üç tabakadan oluşur.



I. sol kulakçık,



10. Kalbin yapısında içten dışa doğru endokart, miyokart ve perikart tabakaları bulunur.



II. sol karıncık,







Memelilerin kalbinde,



III. sağ kulakçık,







IV. sağ karıncık







olmak üzere dört bölüm bulunur.







Bu bölümler,







a. aort atardamarı,







b. akciğer atardamarı,







c. üst ve alt ana toplar damarı,







d. akciğer toplardamarı







ile bağlantılıdır.







Kalbe ait bölümler ve bağlantılı oldukları damarlar arasındaki doğru eşleştirme aşağıdakilerden hangisinde yapılmıştır? I II III IV



� Kalbimizin sol kulakçık ve sol karıncığında oksijence zengin, sağ kulakçık ve sağ karıncığında oksijence fakir kan bulunur.



8. � Kulakçıklar ve karıncıklar arasında atrioventriküler (AV) kapakçıklar bulunur. Sağ kulakçık ve sağ karıncık arasında üçlü (triküspit) kapak, sol kulakçık ve sol karıncık arasında ikili (biküspit) kapak vardır. AV kapakçıkları tek yönlü açılır ve kanın sadece kulakçıklardan karıncıklara geçişine izin verir.



A)



a



b



c



d



B)



b



a



d



c



C)



d



a



c



b



D)



b



c



a



d



E)



d



c



a



b



� Damarlar kalple olan bağlantılarına göre adlandırılır. Kalbe gelen damarlar toplardamar, kalpten çıkarak organlara giden damarlar atardamar olarak adlandırılır.



58







I. Endokart tabakasında bulunan koroner damar kalp hücrelerinin beslenmesini sağlar.







II. Karıncıkların miyokart tabakasında bulunan kas miktarı kulakçıklardan çoktur.







III. Perikart tabakası bağ dokudan farklılaşıp kalbi korur.







yargılarından hangileri doğrudur? B) Yalnız II



D) II ve III



C) Yalnız III



E) I,II ve III



11. Aşağıdaki şemada insandaki dolaşım sistemi özetlenmiştir.







4



1



Aşağıdaki grafikte, bir insanın kalp atış hızının zamana bağlı değişimi verilmiştir.



2



Kalbin atış hızı



5



Zaman



t1



6



3



Grafiğe göre, t1 anında aşağıdaki moleküllerden hangisinin kandaki miktarı artmış olamaz? A) Karbondioksit



B)



Kafein



C) Asetilkolin



D)



Adrenalin



E) Nikotin 9.



Bu tabakalar ile ilgili,



A) Yalnız I



Palme Yayınevi



15.Ünite







Numaralandırılmış damarlarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) 1 ve 2 nolu damarlar büyük dolaşıma aittir.



Kalbin çalışması için gerekli olan impulslar kalbe ait olan aşağıdaki kısımların hangisinde üretilir?



B) 4 nolu damardaki oksijen miktarı 5 nolu damardan fazladır. C) 6 nolu damardaki kan basıncı 3 nolu damardan azdır.



A) Sinüs düğümü B) Purkinje lifleri D) A.V düğümü



D) 3 nolu damarın içinde kalbe doğru açılan tek yönlü kapakçıklar bulunur.



E) His demetleri



E) 5 ve 6 nolu damarlar küçük dolaşıma aittir.



C) Yarımay kapakçıkları



1. A



2. E



3. A



4. B



5. E



6. E



7. C



8. C



9. A



10. D



11. D



15.Ünite



Temel Kavramlar



2. TEST 1.



2.



Aşağıdaki damarlardan hangisinin kalp ile doğrudan bir bağlantısı yoktur? A) Akciğer toplardamarı B) Aort C) Koroner damar D) Kapı toplardamarı E) Üst ana toplardamar



4.



I. kan basıncı en düşük olan,







II. duvar kalınlığı en fazla olan,







III. kanın akış hızı en yavaş olan







damar çeşitleri ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur?



sistolü, kar›nc›klar›n diastolü



kar›nc›k diastolü







3.



5.



Toplardamar



Kılcal damar



I



II



III



B)



II



I



III



C)



III



I



II



D)



I



III



II



E)



II



III



I



Kalbin sinoatrial (SA) düğümünde oluşan uyartılar,



� Kalbin sol karıncığından aort atardamarı, sağ karıncığından akciğer atardamarı çıkar. Aort atardamarın baş kısmına ayrılan koluna şah damarı adı verilir.



� Kalbin sol kulakçığına akciğer toplardamarı, sağ kulakçığına üst ve alt ana toplardamarlar gelir.



3



sa



n



0.



Yar›m ay kapakç›klar› aç›k



3 Kar›nc›k sistolü, kulakç›k diastolü AV kapakç›klar› kapal›



Bu şemayla ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi doğru değildir? A) 2 numaralı evrede kan kulakçıklardan karıncıklara geçer. B) Sağlıklı bir insanın kalbi dakikada yaklaşık olarak 75 kez atar. C) Kulakçıklar döngünün 3/8’inde diastol durumunda olup kanla dolmaktadır. D) 3 numaralı evrede atrioventriküler kapakçıklar kapanırken, yarım ay (semilunar) kapakçıkları açılır. E) Kulakçıkların sistol süresi, karıncıklarınkinden daha azdır. Damarlar ve kan götürdüğü organlar ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğru değildir? A) Akciğer toplardamarı → Akciğer B) Koroner atardamarı → Kalp C) Böbrek atardamarı → Böbrek D) Kapı toplardamarı → Karaciğer E) Üst ana toplardamar → Kalp



atrioventriküler (AV) düğüm



Palme Yayınevi



1 Kulakç›k ve



0.



0.4 san



1



sa



n.



AV kapakç›klar› aç›k



Atardamar A)



2 Kulakç›klar›n Yar›m ay kapakç›klar› kapal›



Sağlıklı bir bireyde,







Kalbin kanı pompalaması ile başlayıp tekrar dolmasıyla tamamlanan döngüye kardiyak (kalp) döngüsü adı verilir. Aşağıda bu döngüye ait bir şema verilmiştir.



/ DOLAŞIM SİSTEMİ



sağ ve sol karıncık



I



II



sağ ve sol kulakçık



his demetleri III



IV



kısımlarından hangi sıra ile geçerek kalp atışını düzenler? A) I – II – III – IV



B) II – I – IV – III



C) II – III – IV – I



D) IV – II – I – III



� Aortun sol karıncığı, akciğer atardamarının sağ karıncığı terk ettiği iki çıkış noktasında yarım ay (semilunar) kapakçıkları bulunur.



E) IV – I – III – II



6.



Büyük kan dolaşımını tamamlayarak kalbe gelen bir alyuvar hücresi ile ilgili,







I. Kalbin sol kulakçığındadır.







II. En son akciğer toplardamarından geçmiştir.







III. Yapısında bol miktarda oksijen bulunur.







yargılarından hangileri doğru değildir?



� Yarım ay kapakçıkları tek yönlü açılır. Kanın karıncıklardan atarA) Yalnız III B) I ve II C) I ve III damarlara geçişine izin verirken, D) II ve III E) I, II ve III geri dönüşüne izin vermezler.



59



15.Ünite



/ DOLAŞIM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� Kalbin karıncıklarında bulunan kas miktarı kulakçıklarına göre daha fazladır. Sol karıncıkta bulunan kas miktarı, sağ karıncıktan daha fazladır.



10. Kalbin sol karıncığından çıkan kanın sağ kulakçığa dönmesi sürecinde,



İnsanın dolaşım sisteminde bulunan atardamar ve toplardamarlar aşağıdaki kriterlerden hangisine göre adlandırılırlar?







I. atardamar,



A) Taşıdıkları kandaki oksijen miktarı







II. kılcal damar,



B) Duvarlarında bulunan kas çeşidi







III. toplardamar



C) Kanı kalp ve vücut hücreleri arasında taşıma yönleri







yapıları hangi sıra ile görev yapar? A) I - II - III



D) Kılcal damarlarla olan bağlantıları



D) II - III - I



E) Bulundukları vücut bölümleri







I



C) II - I - III



E) III - I - II



II



11. Kan›n akış yönü



Akciğer



III



Karaciğer



Kalp



IV



Kapakç›k



İnsanın dolaşım sistemine ait yukarıdaki şemada numaralandırılmış damarlarda aşağıdakilerden hangisi ortaktır?



Palme Yayınevi



� Kalbin çalışması için gerekli olan 8. impulsları sağ kulakçıkta bulunan sinoatrial (SA) düğüm üretir. Kulakçıklara yayılan impulslar, AV düğümü ve his demetleri ile karıncıklara taşınır.



B) I - III - II



A) Büyük kan dolaşımına ait olma







‹skelet kas›



Kapakç›k



Yukarıda genel yapısı verilen damar aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) Kol kılcalları



B) Oksijen derişimi yüksek olan kan taşıma



B) Akciğer atardamarı



C) Kalbe doğru açılan tek yönlü kapakçıklar içerme



C) Böbrek kılcalları



D) Epitel, kas ve bağ dokudan oluşma



E) Alt ana toplardamar



D) Şah damarı



E) Kalbin karıncıkları ile bağlantılı olma � Kalbin çalışması sistol (kasılma) ve diastol (gevşeme) ile gerçekleşir.



12. Memeli kalbinin sağ karıncığı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir? 9.



� Kalbin bir pompalama ve kanla dolma döngüsüne kardiyak döngü (kalp döngüsü) adı verilir.



60



İnce bağırsaktan emilen glikoz molekülleri kalbe ulaşıncaya kadar,







I. kapı toplardamarı,







II. karaciğer toplardamarı,







III. alt ana toplardamar







yapılarından hangi sıra ile geçer? A) I - II - III



1. D



2. C



3. A



B) His demetleri ve purkinje lifleri ile aldığı uyarılar sonucu kasılır. C) Sahip olduğu kas tabakası sağ kulakçıktan fazladır.



B) II - III - I



D) I - III - II



A) Akciğer atardamarına kan pompalar.



D) Üzerinde kalbin çalışmasını sağlayan sinoatrial düğüm bulunur.



C) III - II - I



E) İçindeki kanın karbondioksit derişimi yüksektir.



E) II - I - III



4. B



5. E



6. E



7. C



8. D



9. A



10. A



11. E



12. D



15.Ünite



Temel Kavramlar



3. TEST 1.



Sağlıklı bir insana ait beyin kılcallarında atardamar ucundan toplardamar ucuna doğru gidildikçe aşağıdaki durumlardan hangisi gerçekleşmez?



4.



/ DOLAŞIM SİSTEMİ



Alveol kılcallarından kana geçen bir oksijen molekülü en kısa yoldan böbreğe ulaşıncaya kadar aşağıdaki yapıların hangisinden geçmez?



A) Kandaki oksijen miktarının azalması



A) Sol karıncık



B) Doku sıvısına madde geçiş hızının artması



B) Böbrek atardamar



C) Kanın osmotik basıncının sabit kalması



C) Sağ kulakçık



D) Kanın akış hızının önce yavaşlayıp sonra hızlanması



D) Aort



� Sağlıklı bir bireyin kardiyak döngüsü yaklaşık olarak 0,8 sn sürer.



E) Akciğer toplardamarı



E) Kandaki glikoz miktarının azalması 5.



Madde miktarı



O2 NH3 K



Madde miktarı O2



Glikoz



L



Glikoz



M



N



NH3 P Organlar



K



L



M



N



4



2



Üre



Üre



3



1



CO2



CO2



P Organlar







Bu organlar ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğru olamaz?







I. 1 ve 3 nolu odacıklarda oksijence zengin � Birinci evrede (0,4 sn) kulakçık ve karıncıklar birlikte gevşer. Bu kan bulunur.



A) K → Böbrek







II. 2 ve 4 nolu odacıklardan atardamarlar çıkar.







III. 3 ve 4 nolu odacıklar arasında ikili (biküspit) kapakçık bulunur.







yargılarından hangileri doğrudur?



I







II



B) L → Akciğer C) M → Pankreas D) N → Karaciğer E) P → Beyin



Şemadaki numaralandırılmış odacıklar ile ilgili,



A) Yalnız II



B) I ve II



D) II ve III



3.



� Kardiyak döngü üç evrede gerçekleşir.



Aşağıda beş farklı organa giren damarlar (I) ile çıkan damarlardaki (II) madde değişimleri verilmiştir.



Palme Yayınevi



2.



Aşağıda insan kalbine ait bir şema verilmiştir.



Kalbin karıncıklarından çıkan damarlar ile ilgili,







I. oksijence zengin kan taşıma,







II. duvarlarında epitel, kas ve bağ doku içerme,







III. büyük dolaşım sistemine ait olma







özelliklerinden hangileri ortaktır? A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III



C) I ve II



E) II ve III



6.



evrede toplardamarlardan kalbe dönen kan önce kulakçıklara sonra karıncıklara dolar.



C) I ve III E) I, II ve III



İnsanlarda görülen dolaşım sistemi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir? A) Madde alış verişi kılcal damarlarda gerçekleşir. B) Atardamarlarda genel olarak oksijence � İkinci evrede (0,1 sn) SA düğümünün impuls üretmesiyle kulakzengin kan bulunur. C) Dört odacıklı bir kalbe sahiptir. D) Toplardamarlardaki kan kalbe doğru akar. E) Kanda canlı hücre bulunmaz.



çıklar kasılıp karıncıklar gevşer. AV kapakçıklarının açılması ile kan kulakçıklardan karıncıklara geçer.



61



15.Ünite



/ DOLAŞIM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� Üçüncü evrede (0,3 sn) kulakçıklara yayılan impulslar önce AV düğümüne sonra his demetlerine ve purkinje liflerine geçer. Bu evrede karıncıklar kasılırken, kulak- çıklar gevşer.



Kalbin çalışması sistol (kasılma) ve diastol (gevşeme) ile gerçekleşir. Kulakçıklar ve karıncıklar birbirine zıt olarak çalışır.







I. karbondioksit miktarı,







II. kan basıncı,



I. Kulakçıklardaki kan, karıncıklara geçer.







III. protein osmotik basıncı



II. Triküspit ve biküspit kapakçıklar kapanır.







niceliklerinin değişimi aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?







(↑: artar, – değişmez, ↓: azalır)



Buna göre, karıncıkların sistol konumunda olduğu bir anda,







III. Yarımay kapakçıklarının açılması ile kan karıncıklardan atardamarlara geçer.







yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız III



B) I ve II



D) II ve III 8.



� Karıncıkların kasılmasıyla AV kapakçıkları kapanıp, yarım ay kapakçıkları açılır. Karıncıklardaki kan atardamarlara geçer.



10. Beyin kılcallarından üst ana toplardamara doğru ilerleyen kanın,



C) I ve III E) I, II ve III



Aşağıda sağlıklı bir insanın büyük kan dolaşımına ait bir kılcal damarda kan basıncı ile kanın protein osmotik basıncının değişim grafiği verilmiştir.







I



II



III



A)



↑



–



↓



B)



↓



↑



↑



C)



–



↓



↑



D)



↑



↑



–



E)



↑



↓



–



Bas›nç(mmHg) Kan bas›nc›



40



Kan›n protein osmotik bas›nc›



11. II



I



25 15







b



c



K›lcal damar



Grafikle ilgili,







I. a kılcal damarın atardamar ucu, c ise toplardamar ucudur.







II. Kılcal damarlarda ilerleyen kanın basıncı azalırken, protein osmotik basıncı değişmez.







III. Madde alış verişinin en hızlı olduğu kılcal damar bölümü b’dir.



� Kalbin bir dakikadaki atım sayı sına nabız adı verilir.



A) Yalnız I



B) Yalnız III



62



V







İnsan kalbine ait yukarıdaki damarların bağlandıkları kalp bölümü ve ait oldukları dolaşım sistemi ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?







Ait Bağlan- olduğu Damar Damarın dığı kalp dolaşım no adı bölümü sistemi Üst ana Sağ A) I Büyük toplardamar kulakçık



C) I ve II



E) II ve III



İnsanlarda gerçekleşen büyük kan dolaşımı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir? A) Kılcal damarlardan geçen kandaki karbondioksit miktarı artar.



� Sempatik sinirler, vücut sıcaklığının artması, kafein gibi uyarıcı maddeler, adrenalin ve tiroksin gibi hormonlar SA düğümünü uyararak kalbi hızlandırır.



IV



ifadelerinden hangileri doğru değildir? D) I ve III



9.



III



Palme Yayınevi



a



B) Atardamarlarının madde yoğunluğu yaklaşık olarak eşittir.



B)



II



Aort atardamarı



Sol karıncık



Büyük



C) Kalbin sağ karıncığında başlayıp, sol kulakçığında biter.



C)



III



Akciğer atardamarı



Sağ karıncık



Küçük



D) Toplardamarlarının tamamı oksijence fakir kan taşır.



D)



IV



Akciğer Sol toplardamarı kulakçık



Küçük



E) Glikoz derişimi bazı kılcallardan geçerken artar, bazı kılcallardan geçerken azalır.



E)



V



Alt ana Sol toplardamar kulakçık



Küçük



1. B



2. E



3. A



4. C



5. D



6. E



7. D



8. B



9. C



10. E



11. E



15.Ünite 4. TEST 1.



2.



Temel Kavramlar � Parasempatik sinirler ve asetil kolin hormonu hızlanan kalp ritİnsanın dolaşım sistemine ait olan, mini yavaşlatarak normale döndürür. I. kanın sağ karıncıktan damarlar aracılığı ile



İnsana ait farklı damar çiftleri ile ilgili aşağıdaki karşılaştırmalardan hangisi doğru olamaz? A) Üre miktarı : Karaciğer toplardamarı > Karaciğer atardamarı B) Karbondioksit miktarı : Akciğer atardamarı > Mide atardamarı C) Amonyak miktarı : Böbrek toplardamarı > Böbrek atardamarı D) Glikoz miktarı : Şah damarı > Üst ana toplardamar E) Oksijen miktarı : Pankreas atardamarı > Kapı toplardamarı







II. madde alış verişinin kılcal damarlarda gerçekleşmesi,







III. atardamarların oksijence fakir, toplardamarların oksijence zengin kan taşıması







özelliklerinden hangileri küçük kan dolaşımını büyük kan dolaşımından ayırır?



Aşağıda bir insanın üç farklı damarında kan basıncında meydana gelen değişimler verilmiştir.



5.







4.



/ DOLAŞIM SİSTEMİ



sol kulakçığa gelmesi,



A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III



C) I ve II



E) II ve III



Aşağıda kanda bulunan üç farklı yapı verilmiştir.



Alyuvarlar



Akyuvarlar



� Kandaki karbondioksit miktarının artması kanın pH değerinin azalmasına, asitliğinin ise artmasına neden olur. Bu durum kalp atış hızını artırır.



Kan pulcukları



X







3.



Y



Z



Palme Yayınevi



1



Bu damarlarla ilgili, I. X damarındaki oksijen derişimi, Z damarından çoktur. II. Kan ve vücut hücreleri arasındaki madde alış verişi Y damarında gerçekleşir. III. Y damarındaki kanın akış hızı Z damarından çoktur. IV. X ve Z damarlarının duvar kalınlığı Y damarından fazladır. yargılarından hangileri kesin olarak doğrudur? A) I ve II B) I ve III C) II ve IV D) I, II ve IV E) II, III ve IV



Kan basıncı normalin üzerinde olan bir insanda, I. kılcal damardan doku sıvısına geçen madde miktarı, II. hücreler arasında bulunan doku sıvı miktarı, III. lenf damarları ile dolaşıma geri taşınan protein miktarı niceliklerinden hangilerinin artması beklenir? A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III



3 2







Bu yapılar ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğru değildir? A) Mikroplar ile savaşanlar → 3 B) Kırmızı kemik iliğinde üretilenler → 1, 2 ve 3 C) Çekirdek içerenler → 1 ve 2 D) Sitoplazmasındaki hemoglobin bulunduranlar → 1 � İnsanlarda kan dolaşımı büyük ve küçük kan dolaşımı olarak ikiye ayrılır.



E) ATP üretebilenler → 1 ve 3



6.



Kalbin kulakçık ve karıncıklarının gevşeme (diastol) durumunda olduğu bir zaman dilimindeki kanın akış yönü,







I. kulakçık → karıncık,







II. toplardamar → kulakçık,







III. karıncık → kulakçık,







IV. karıncık → atardamar







doğrultularından hangilerindeki gibi olabilir? A) I ve II



B) I ve IV D) II ve IV



C) II ve III E) III ve IV



� Büyük dolaşım sol karıncıkta başlayıp, sağ kulakçıkta biter.



63



/ DOLAŞIM SİSTEMİ



Temel Kavramlar � Sol karıncıktaki oksijence zengin kan karıncıktan aorta pompalanır. Aort atardamarı iki kola ayrılır. Yukarı ayrılan kol, başa ve kollara gider. Aşağı ayrılan kol, iç organlara ve bacaklara oksijence zengin kan taşır.



7.



Karaciğer toplardamarındaki kanın,



10. Kan dokuda bulunan bazı moleküller ve bu moleküllerin üretildikleri vücut kısımları ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğru değildir?







I. üre derişimi,







II. karbondioksit miktarı,







III. akyuvar sayısı







niceliklerinden hangileri akciğer toplardamarındaki kandan daha fazladır?



A)



Üre



Karaciğer



B)



Glukagon



Pankreas



A) Yalnız II



C)



Albumin



Akciğer



D)



Akyuvar



Bademcik



E)



Alyuvar



Kırmızı kemik iliği



B) I ve II



D) II ve III



8. � Doku ve organlara ulaşan bu damarlar, çok sayıda kılcal damarı oluşturur. Doku kılcallarında madde alış verişi sonucu kanın oksijen miktarı azalır. Vücudun alt kısmında oksijence fakirleşen kan alt ana toplardamar ile üst kısmın- daki kan ise üst ana toplardamar ile kalbin sağ kulakçığına gelir.



E) I, II ve III



Aşağıda insanın kanında bulunan üç farklı yapıya ait bazı özellikler verilmiştir. Kan Fagositoz Hemoglo- Pıhtılaşmada hücresi yapabilme bin içerme görev yapma X



—



I



+



Y



II



—



—



Z



—



+



III



64



Üretildiği vücut kısmı



11. Ateroskleroz, atardamar iç duvarında plak adı verilen yağ kümelerinin oluşmasıdır. Plak oluşumu, atardamar çapının daralması ve atardamar duvarının sertleşmesi gibi sorunları beraberinde getirir.



(+: var, –: yok) Buna göre numaralı kısımlara gelmesi gerekenler aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? I



II



III



A)



+



+



–



B)



–



+



+



C)



+



–



+



D)



–



+



–



E)



–



–



+



� Küçük kan dolaşımı sağ karıncıkta başlayıp, sol kulakçıkta biter.



� Sağ karıncıktaki oksijence fakir kan akciğer atardamarı ile akciğerlere gönderilir. Alveol kılcallarında oksijence zenginleşen kan akciğer toplardamarı ile kalbin sol kulakçığına getirilir.



Molekül



C) I ve III



Palme Yayınevi



15.Ünite







Bu durumla ilgili,







I. Kalbi besleyen koroner damarda gerçekleşmesi kalp krizine neden olabilir.







II. Atardamarın ilgili olduğu organa birim zamanda taşınan besin ve oksijen miktarını azaltır.







III. Baş kısmında bulunan atardamarlarda olması felç ile sonuçlanabilir.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II



B) I ve II



C) I ve III



9.



Vücut hücrelerinin amino asitleri oksijenli solunumda kullanmasıyla oluşan amonyak, karaciğer hücrelerinde gerçekleşen ornitin döngüsü ile üreye dönüşür.







Üre moleküllerinin karaciğerden böbreğe en kısa yoldan taşınımı sürecinde aşağıdaki yapılardan hangisi görev yapmaz?







I. Kan basıncı azalır.



A) Akciğer atardamarı







II. Kanın akış hızı artar.



B) Karaciğer üstü toplardamarı







III. Kanın protein osmotik basıncı değişmez.



C) Üst ana toplardamar







durumlarından hangileri gözlenir?



D) II ve III



12. Sağlıklı bir insana ait kılcal damarın atardamar ucundan toplardamar ucuna doğru gidildikçe,



A) Yalnız I



D) Kalbin sol kulakçığı E) Aort atardamarı 1. C



2. C



3. E



E) I, II ve III



B) Yalnız II



D) I ve III 4. D



5. C



6. A



7. B



8. D



9. C



C) I ve II



E) II ve III 10. C



11. E



12. D



15.Ünite 5. TEST 1.



Kan plazmasında bulunan proteinler ve görevleri ile ilgili,







I. Albumin → Pıhtılaşma tepkimelerini başlatır.







II. Antikor → Vücuda giren mikroplar ile savaşır.



4.



Temel Kavramlar � Vücudumuzdaki atardamarlar oksijence zengin, toplardamarlar ise Aşağıdakilerden hangisi nabız teriminin oksijence fakir kan taşır. Küçük karşılığıdır? dolaşımdaki akciğer atardamarı A) Kanın atardamar çeperine uyguladığı baoksijence fakir, akciğer toplardamarı ise oksijence zengin kan sınç taşır. B) Kalpten bir dakikada pompalanan kan



miktarı







III. Fibrinojen → Besin monomerlerinin taşınmasını sağlar.



C) Karıncıkların gevşemesi sırasında oluşan kan basıncı







eşleştirmelerinden hangileri doğrudur?



D) Karıncıkların bir kez kasılması sırasında atardamara geçen kan miktarı



A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III 2.



/ DOLAŞIM SİSTEMİ



E) Kalbin bir dakikada atım sayısı



5.



Aşağıda bir insana ait olan dolaşım sistemindeki bazı damarlar numaralandırılarak verilmiştir. Alveol k›lcallar›



Aşağıdaki şemada büyük ve küçük kan dolaşımına ait bazı özellikler verilmiştir. � m



1



r



Palme Yayınevi



4 3







Bu özellikler ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğru değildir?



B) n → Karaciğerde üretilen ürenin böbreğe � Karaciğer, karaciğer atardamarı taşınımında görev yapma



Bu damarlar ile ilgili,



C) r → Atardamarlarında oksijence zengin kan bulundurma







II. 2 nolu damar kalbin sol kulakçığına bağlanırken, 4 nolu damar kalbin sol karıncığından çıkar.



E) n → Kalbin karıncıkları ile bağlantılı olma







III. 3 nolu damarın kan basıncı 1 nolu damardan fazladır.







yargılarından hangileri doğrudur?



D) m → Oksijence fakir kanı kalbe taşıma



6.



A) Kan basıncının azalması



Karaciğer hücrelerinde sentezlenen üre molekülü kanla aşağıdaki organlardan hangisine taşınarak idrarın yapısına katılır?



D) Fibrinojen gibi proteinlerin miktarının sabit



B) Böbrek C) Akciğer D) Dalak E) Karaciğer



(a) ve kapı toplardamarından (c) kan alır. Karaciğerden ayrılan damara ise karaciğer toplardamarı (b) denir.



Bir organa giren damardan çıkan damara doğru ilerleyen kanda gerçekleşen aşağıdaki değişimlerden hangisi ilgili organın akciğer olduğunu kanıtlar?



A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III



A) Kalp



a



Küçük dolaşım



I. 1 ve 3 nolu damarlar oksijence fakir, 2 ve 4 nolu damarlar oksijence zengin kan taşır.



3.



Karaci€er



A) m → Doku hücrelerindeki kanı sağ kulakçığa getirme



Vücut k›lcallar›







b



c



2



Büyük dolaşım







n



B) Kanın pH değerinin azalması C) Kanın akış hızının önce azalıp, sonra artması kalması E) Hemoglobine bağlı karbondioksit miktarının azalması



� Kapı toplardamarı mide, ince bağırsak ve kalın bağırsak gibi sindirim organlarında oksijence fakirleşen kanı karaciğere taşır.



65



/ DOLAŞIM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� Bol karbonhidratlı bir öğünden sonra c’deki glikoz miktarı b’deki glikoz miktarından fazladır.



10. Sağlıklı bir insanın kan dokusu,



Damarların yapısında bulunan, I. bağ doku,







I. alyuvar üretimi,



II. yassı epitelden oluşan endotel tabaka,







II. metabolik atıkların taşınımı,







III. düz kas







III. vücut ısının düzenlenmesi







kısımlarının damar çeşitleri ile doğru eşleştirilmesi aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?







işlevlerinden hangilerini gerçekleştirir?



Atardamar



� Aç kalmış bir bireyde b’deki glikoz miktarı c’deki glikoz miktarından fazladır.



8.



Toplardamar



Kılcaldamar



A) I, II ve III



II ve III



I ve III



B) I, II ve III



I, II ve III



II



C) I ve III



II ve III



III



D) II ve III



I ve II



I



E) I, II ve III



II ve III



I ve II



Solunum organ›



11.



‹ç organlar



İnsanların dolaşım sistemine ait yukarıdaki şema ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir? B) 2 nolu damarda oksijence zengin kan bulunur. C) 1 ve 4 nolu damarlar küçük kan dolaşımına aittir.



Atar damar







K›lcal damar



Toplar damar



Yukarıdaki grafiklerde X, Y ve Z kısımlarına yazılması gerekenler aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? X



Y



Z



Kanın akış hızı



Kan basıncı



B) Kan basıncı



Kanın protein osmotik basıncı



Kanın akış hızı



Aşağıdaki hormonlardan hangisi kırmızı kemik iliğindeki kök hücreleri uyararak alyuvar üretimini hızlandırır?



C) Kanın akış hızı



Kan basıncı



Kanın protein osmotik basıncı



A) Adrenalin



D) Kanın protein osmotik basıncı



Kan basıncı



Kanın akış hızı



E) Kan basıncı



Kanın akış hızı



Kanın protein osmotik basıncı



E) 3 nolu damarda metabolik atık bulunmaz.



B) Eritropoietin



66



Toplar Atar damar K›lcal damar damar



Toplar damar



A) Kanın protein osmotik basıncı



D) 2 nolu damardaki kan basıncı 3 nolu damardaki kan basıncından fazladır.



� İnsanın dolaşım sisteminde atardamarlar (arterler), toplardamarlar (venler) ve kılcal damarlar (kapiller) olmak üzere başlıca üç çeşit kan damarı vardır.



K›lcal damar



Z



A) 4 nolu damar akciğer atardamarıdır.



9.



Y



3



Kalp



C) I ve III E) I, II ve III



X



Atar damar



2



� Vücudumuzdaki üre derişiminin en fazla olduğu damar karaciğer toplardamarı, üre derişiminin en düşük olduğu damar ise böbrek toplardamarıdır.



B) I ve II



D) II ve III



4



1







A) Yalnız II



Palme Yayınevi



15.Ünite



C) İnsülin D) Kalsitonin E) Aldosteron



1. A



2. C



3. B



4. E



5. C



6. E



7. B



8. E



9. B



10. D



11. A



15.Ünite



Temel Kavramlar



6. TEST 1.



Genetik bir rahatsızlık sonucu pıhtılaşma olayında görev alan faktörlerden herhangi birinin üretilememesi sonucu oluşan hastalık aşağıdakilerden hangisidir?



/ DOLAŞIM SİSTEMİ



4.



� Atardamarlar kanı kalpten dokulara taşıyan damarlardır. Üç taİnce bağırsaklardan emilen glikoz molebakadan oluşurlar. Bunlar içten külleri aşağıdaki damarlardan hangisi ile dışa doğru; endotel (tek sıralı karaciğere taşınır? yassı epitel), düz kas ve bağ dokudur. A) Karaciğer üstü toplardamarı



A) Ateroskleroz



B) Hipertansiyon



B) Sol köprücük altı toplardamarı



C) Hemofili



D) Anemi



C) Karaciğer atardamarı



E) Kangren



D) Kapı toplardamarı E) Alt ana toplardamar



2.



5.



Aşağıda sağlıklı bir insanın karaciğer kılcallarında iki farklı molekülün geçiş yönleri veril- � Kanın atardamarların duvarına miştir. yaptığı basınca tansiyon denir.



Kan plazması



Deniz seviyesinden yükseklere doğru çıkmakta olan bir dağcıda, Palme Yayınevi











X Y



Doku sıvısı



X Y



Bu moleküller ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğru olamaz?







I. kandaki alyuvar sayısının artması,







II. kandaki oksijen miktarının azalması,







III. böbreklerden salgılanan eritropoietin miktarının artması



B)



Amonyak



Üre







olayları hangi sıra ile gerçekleşir?



C)



Amino asit



İnsülin



A) I - II - III



D)



Oksijen



Glikoz



E)



Vitamin



Fibrinojen



B) II - III - I



D) III - I - II 3.



A)



C) II - I - III



E) III - II - I



Karaciğer hücresi



X



Y



Glikoz



Karbondioksit



İnsanın kan plazmasında bulunan alyuvar hücreleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir? A) Enerji ihtiyaçlarını oksijen kullanmadan karşılarlar. B) Çok sayıda hemoglobin proteini içermeleri gaz taşıma kapasitelerini artırır. C) Plazmadaki yoğunlukları, diğer kan hücrelerinin toplam yoğunluğundan daha fazladır.



6.



� Toplardamarlar dokulardaki kanı kalbe taşıyan damarlardır. Atardamarlar gibi endotel, düz kas ve bağ dokudan oluşurlar.



Kulakçıklardaki kanın karıncıklara geçtiği bir zaman dilimi ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi kesin olarak doğrudur? A) Triküspit ve biküspit kapakçıklar açıktır. B) Kulakçıklar kasılma durumundadır. C) Karıncıklardaki kan atardamarlara geçmektedir.



D) Çekirdeklerinin boğumlu olup olmamasına göre sınıflandırılırlar.



D) Karıncıklar kasılma durumundadır.



E) Sitoplazmasında ATP üretimi substrat düzeyinde fosforilasyon ile gerçekleşir.



E) Kulakçık ve karıncıklar gevşeme durumundadır.



� Toplardamarlardaki kapakçıkların bozulması sonucu damarların genişlemesine varis denir.



67



15.Ünite



/ DOLAŞIM SİSTEMİ



Temel Kavramlar � Kılcal damarlar atardamarlar ile toplardamarları birbirine bağlarlar. Tek sıralı yassı epitelden oluşurlar. Bu nedenle kan ile doku hücreleri arasındaki madde alış verişi kılcal damarlarda gerçekleşir.



7.







Kanın kalp düzeyinden daha yukarı pompalanabilmesi için, kalbin daha kuvvetli kasılması gerekir. Örneğin ayakta duran bir insanda, kanın kalpten beyne gitmesi için yaklaşık olarak 0,35 m yükselmesi gerekir. Bu durum fazladan 27 mmHg basınca gereksinim duyduğundan kalbin daha güçlü kasılmasını gerektirir.



10. Farklı bireylerde gerçekleşen,



I. kan basıncının normalin üzerine çıkması,







II. kanın protein osmotik basıncının azalması,







III. doku sıvısının osmotik basıncının artması







olaylarından hangileri ödeme neden olur? A) Yalnız I



Buna göre aşağıdaki hayvanlardan hangisinin beyne kan ulaştırmak için kalbinin oluşturması gereken ekstra basınç diğerlerinden fazladır? A) Yılan



B) Fil



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



C) Zürafa



D) Fare



11.



E) Deve



3



Farklı organlardaki kılcal damarlarda madde alış verişiyle ilgili aşağıda verilen grafiklerden hangisi doğru olamaz?



A)



B)



Glikojen miktar›



Alveol k›lcal›



D)



Kalsiyum miktar›







Karbondioksit miktar›



Mide k›lcal›



C)



2



Üre miktar›



Palme Yayınevi



8. � Kılcal damarlar dokular içine yayılarak geniş yüzeyler oluştururlar. Kanın akış hızının yavaş olması madde alış verişini kolaylaştırır.



Bir insanın küçük kan dolaşımına ait olan yukarıdaki damarlarla ilgili,







I. Kan basıncı en az olan damar 1’dir.







II. Kanın akış hızı en az olan damar 2’dir.







III. Kandaki oksijenin derişiminin en az olduğu damar 3’tür.







yargılarından hangileri kesin olarak doğrudur? A) Yalnız II



E) � Damarlardaki kan basıncı, kanın akış hızı ve toplam kesit alanı birbirinden farklıdır.



E) I, II ve III



12. Kandaki,



9.



68



C) I ve II



A vitamini



Karaciğer k›lcal›







� Kan basıncının çoktan aza doğru sıralanışı; atardamar – kılcal damar – toplardamar şeklindedir.



B) Yalnız III



D) II ve III



Böbrek k›lcal›



Kemik k›lcal›



Kan›n akış yönü



1



Akciğer atardamarının,







I. oksijen miktarı,







II. kan basıncı,







III. duvar kalınlığı







niceliklerinden hangileri akciğer toplardamarına göre daha fazladır? A) Yalnız II



2. B



I. platelet (trombosit),







II. akyuvar (lökosit),







III. alyuvar (eritrosit)







öğelerinin sayıları ve büyüklüklerinin çoktan aza doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? Sayıları



B) I ve II



D) II ve III 1. C







3. D



C) I ve III E) I, II ve III



4. D



5. C



6. A



Büyüklükleri



A)



III – I – II



II – III – I



B)



I – III – II



II – I – III



C)



II – III – I



I – III – II



D)



III – II – I



II – III – I



E)



II – I – III



III – II – I



7. C



8. A



9. D



10. E



11. A



12. A



15.Ünite



Temel Kavramlar



7. TEST 1.



İnsanların dolaşım sisteminde gerçekleşen,



4.



.|NKFUHOHU NHPLNLOLçLQGH



II. atardamar duvarının esnekliğinin azalması,







III. karıncıkların diastol durumuna geçmesi,







IV. böbrek üstü bezinden kana salgılanan adrenalin miktarının artması



7 % KFUHOHUL KFUHOHUL







olaylarından hangileri kan basıncının yükselmesine neden olur?



/HQIRVLWOHU



A) I ve II



B) I ve IV D) I, II ve IV



$O\XYDUODU



0RQRVLWOHU



E) I, II, III ve IV



Dolaşım sisteminin bir doku kılcalına ait olan atardamar ucuyla ilgili,







II. Kandaki oksijen doku sıvısı aracılığı ile doku hücresine geçer.







III. Doku sıvısında kana geçen madde miktarı, kandan doku sıvısına geçene göre daha fazladır.



Palme Yayınevi



I. Kan basıncı kanın osmotik basıncından düşüktür.



%D]RILOOHU



(R]LQRILOOHU



3ODWHOHWOHU



Kan hücrelerinin farklılaşmasına ait yukarı- � Toplam kesit alanının çoktan aza doğru sıralanışı; kılcal damar – daki şemayla ilgili,







I. Bütün kan hücrelerinin kaynağı kemik iliğinde bulunan kök hücrelerdir.







II. Aynı bireye ait olan lenfosit ve monosit hücrelerinin genetik yapısı farklıdır.







III. Alyuvar ve plateletler (kan pulcukları) miyeloid kök hücrelerinden köken alır.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II



B) I ve II



D) II ve III



toplardamar – atardamar şeklindedir.



C) I ve III E) I, II ve III



ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III



C) I ve II



� Duvar kalınlığının çoktan aza doğru sıralanışı; atardamar-toplardamar-kılcal damar şeklindedir.



E) II ve III



5. Kalbin çalışması sırasında,







I. kulakçıklar kasılırken, karıncıkların gevşemesi,







II. karıncık ve kulakçıkların birlikte gevşemesi,







1|WURILOOHU



C) III ve IV







3.



0L\HORLG N|NKFUHOHU



/HQIRLGN|N KFUHOHU











� Kanın akış hızının çoktan aza doğru sıralanışı; atardamar – toplardamar – kılcal damar şeklindedir.



I. kandaki su miktarının artması,







2.



/ DOLAŞIM SİSTEMİ



III. kulakçıklar gevşerken, karıncıkların kasılması,







IV. kulakçık ve karıncıkların birlikte kasılması







durumlarından hangileri gözlenemez? A) Yalnız II



B) Yalnız IV



D) II ve IV



C) I ve II



E) III ve IV



Aşağıdakilerden hangisi kalp atış hızını diğerlerinden farklı yönde etkiler? A) Adrenalin hormonunun kandaki miktarının artması B) Metabolik faaliyetlere bağlı olarak çizgili kaslardan kana geçen karbondioksit miktarının artması C) Vagus sinirinin asetil kolin salgılayarak sinüs düğümünü uyarması D) Ateşli bir hastalık sonucu vücut sıcaklığı� Kılcal damarlardaki kan ile doku sıvısı arasındaki madde alış verişi E) Kanın pH değerinin düşmesine bağlı olakılcallardaki kan basıncı ve osmorak asitliğinin artması tik basıncın etkisiyle gerçekleşir.



nın yükselmesi



69



15.Ünite



/ DOLAŞIM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



6.



İnsanlarda akciğerden gelen kanın tekrar akciğerlere gidebilmesi için kalbin,



� Kan basıncı kalbin kanı atardamarlara pompalamasından olu- şan basınçtır. Kan basıncı kılcalın atar ucundan toplar ucuna doğru gidildikçe azalır.







IV. sağ karıncık







bölümlerinden geçiş sırası nasıl olmalıdır?



9.



I. üre derişimi en düşük,



I. sol karıncık,







II. glikoz derişimi en yüksek,



II. sağ kulakçık,







III. oksihemoglobin miktarının en çok



III. sol kulakçık,







olduğu damarlar aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?



A) I - III - II - IV



B) II - IV - I - III



C) II - I - III - IV



D) I - III - IV - II



I



E) III - I - II - IV



� Osmotik basınç kan plazmasındaki protein yoğunluğundan kay naklanır. Osmotik basınç genel olarak sabit olup kılcal damar boyunca değişmeden kalır.







II



III



A)



Böbrek atardamarı



Karaciğer Aort atardamarı atardamarı



B)



Karaciğer Böbrek üstü toptoplardamarı lardamarı



Akciğer toplardamarı



Büyük dolaşıma ait bir kılcal damarda madde geçişinin kandan doku sıvısına doğru tek yönlü olduğu gözlenmiştir.



Karaciğer C) üstü toplardamarı



Buna göre, bu kılcal damardaki kan basıncı (I) ile kanın protein osmotik basıncı (II) arasındaki ilişkiyi gösteren grafik aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?



D)



Böbrek Kapı toptoplardamarı lardamarı



Aort atardamarı



E)



Karaciğer atardamarı



Karaciğer üstü toplardamarı



Akciğer atardamarı



A)



Kapı toplardamarı



Akciğer toplardamarı



B)



Bas›nç



Bas›nç II I



II I



K›lcaldamar



C)



K›lcaldamar



Palme Yayınevi



7.



Akşama kadar aç kalan bir bireyde,



10. Aşağıda büyük kan dolaşımına ait olan bir kılcal damardaki iki farklı basıncın değişimi gösterilmiştir. Bas›nç(mmHg)



Bas›nç



Kan bas›nc›



40



D)



Kan›n protein osmotik bas›nc›



Bas›nç I



� Kılcalların atardamar ucunda kan basıncı > kanın osmotik basıncı olduğundan, su ve çözünmüş maddeler kılcal damardan doku sıvısına difüzyonla geçer (süzülme).



25



II



I II



K›lcaldamar



15 K›lcal damar



K›lcaldamar



E)







a







Bas›nç



b



Bu grafik ve kılcal damarlardaki madde alış verişi ile ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi doğru değildir?



II



A) Kılcal damarın a bölgesinde kandaki oksijen miktarı giderek azalır.



I K›lcaldamar



B) b bölgesinde doku sıvısındaki atık maddeler kana geçer. 8.



� Kılcalların toplardamar ucunda kanın osmotik basıncı > kan basıncı olduğundan, su ve çözünmüş maddeler doku sıvısından kılcal damarlara geçer (geri emilim).



70



İnsanın ince bağırsağından lenf kılcallarına geçen gliserol molekülünün kana karıştığı ilk damar aşağıdakilerden hangisidir?



C) Kan basıncının artması durumunda kılcal damardan doku sıvısına geçen madde miktarı azalır.



A) Kapı toplardamarı



D) Kanın protein osmotik basıncı azalırsa hücreler arasında biriken doku sıvısı miktarı artar.



B) Sol köprücük altı toplardamarı C) Üst ana toplardamar



E) a bölgesinde kandan çıkan madde miktarı, b bölgesinde kana dönen madde miktarından çoktur.



D) Karaciğer üstü toplardamarı E) Sağ köprücük altı toplardamarı 1. D



2. A



3. B



4. C



5. C



6. E



7. C



8. B



9. B



10. C



15.Ünite 8. TEST 1.



Sağlıklı bir insanda vücuttan kalbe doğru akan lenf sıvısında aşağıdakilerden hangisi bulunamaz? A) Alyuvar



B) Antikor



C) Karbondioksit



D) Akyuvar



4.



/ DOLAŞIM SİSTEMİ Temel Kavramlar



� Süzülme miktarı geri emilimden fazla olduğundan kılcal damarİnsan vücudunda ödem oluşmuş bir bölge lardan vücut hücreleri arasına ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi kesin sızan doku sıvısının tamamı kılcal olarak doğrudur? damarlara dönemez. Bu fazlalık lenf sistemi tarafından dolaşım A) Geri emilim durmuştur. sistemine taşınır ve doku sıvısı B) Kan basıncı normal değerin üzerindedir. miktarının artması engellenir.



C) Lenf damarları görev yapamamaktadır.



E) Kan proteinleri



D) Kanın osmotik basıncı düşmüştür. E) Süzülme miktarı geri emilimden fazladır. 2.



Aşağıdaki X, Y ve Z ile gösterilen eğrilerde insan kan dolaşımına ait damarlardaki kan basıncı, kan akış hızı ve toplam kesit alanındaki



5.



değişimler gösterilmiştir.



Atardamar Yüksek



Kollajen lifler



Toplardamar



X



Platelet(trombosit) Plateletler, t›kac› yak›n›ndaki plateletleri yap›flkan yapan kimyasal maddeler salg›lar



Y



P›ht›laflma unsurlar›n› olufltururlar:



Kılcal damarlar



Atardamar



Kılcal damarlar



Toplardamarlar



Grafikteki X, Y ve Z değişkenleri ile ilgili,







I. X → kan basıncı,







II. Y → kanın akış hızı,







III. Z → toplam kesit alanı







eşleştirmelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



E) I, II ve III







I. karaciğer atardamarı,







II. kapı toplardamarı,







III. karaciğer üstü toplardamarı







kısımlarındaki glikoz derişiminin çoktan aza doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? B) II – I – III



D) III – I – II



C) II – III – I



E) III – II – I



Trombin Fibrinojen



C) Yalnız III



Bol karbonhidratlı besinlerle beslenen bir öğrencinin dolaşım sistemine ait olan,



A) I – II – III



Protrombin







B) Yalnız II



D) I ve II



Plazma (Ca ve K vitaminini de içeren unsurlar)



Palme Yayınevi



Düşük



3.



� Hücreler arasındaki doku sıvısı miktarının artmasına ödem denir.



Plateletler(trombosit) Hasarl› hücreler



Z







Fibrin



Fibrin



Yukarıdaki şemaya göre kanın pıhtılaşmasında aşağıdakilerden hangisi görev yapmaz? A) Trombosit



B) C vitamini



C) Fibrinojen



D) Kalsiyum



E) Trombin



6.



� Kan basıncının artması, kanın osmotik basıncının azalması, lenf damarlarının tıkanması ve doku sıvısının osmotik basıncının artması gibi değişimler ödeme neden olur.



İnsanın kanında bulunan akyuvar hücreleri,







I. oksijenli solunum ile ATP üretme,







II. gerekli durumlarda damar dışına çıkabilme,







III. bağışıklık olayında görev yapan antikorları üretme ve salgılama







özelliklerinden hangilerine sahiptir? A) Yalnız III



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



� Damarların içinde akan kan sıvısının taşıma, düzenleme, savunma ve koruma gibi görevleri bulunur.



71



15.Ünite



/ DOLAŞIM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� Kan doku, plazma (%55) ve kan hücrelerinden oluşur (%45).



İnsanın dolaşım sisteminin bir parçası olan lenf sisteminde, I. kılcal damar,



10. Kandaki alyuvar sayısı ya da hemoglobin miktarının normalden az olmasına anemi (kansızlık) denir.



Aneminin ortaya çıkmasında,







II. atardamar,







III. toplardamar







damar çeşitlerinden hangileri bulunamaz?







II. kalıtsal faktörler,



A) Yalnız I







III. demir alınımı veya emiliminin yetersiz olması







durumlarından hangileri etkili olabilir?







B) Yalnız II



D) I ve II



C) Yalnız III



E) I ve III



I. vücuda yeterince D vitamininin alınamaması,



A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III



� Kan plazmasının yaklaşık olarak %90’ı sudur. Geri kalanı ise bu sıvının içinde çözünmüş olarak bulunan organik ve inorganik maddelerden oluşur.



Aşağıdaki şemada bir deney tüpüne konulan kan örneğinin santrifüj sonucu X ve Y kısımlarına ayrılışı gösterilmiştir.



11. Aşağıdaki farklı damarlardaki enine kesit alanı, kanın akış hızı ve kan basıncı arasındaki ilişki gösterilmiştir. Alan(cm 2)



8.



X



Kan iki bölüme ayr›l›yor.







Palme Yayınevi







Kan santrifüj ediliyor.



Tam kan



H›z(cm/s)



Y



5000 4000 3000 2000 1000 0



Bu kısımlar ile ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi doğru değildir?



50 40 30 20 10 0



A) Y kısmında yoğunluğu en fazla olan hücre alyuvardır. C) Y kısmında bulunan akyuvarların ürettiği antikorlar X kısmında yer alır.



� Kanın plazmasında albumin, globulin, fibrinojen ve antikor gibi farklı işlevlere sahip proteinler bulunur.



D) X kısmında yoğunluğu en fazla olan organik madde karbonhidrattır. E) Y kısmının kırmızı renkli olması alyuvarın varlığından kaynaklanır.



9.



� Kan plazmasında nişasta ve glikojen gibi polimer besinler ile sindirim enzimleri bulunmaz.



72



Bas›nç(mm Hg)



B) X kısmı kan plazması olarak adlandırılır.







I. alyuvar,







II. akyuvar,







III. kan pulcuğu







yapılarından hangilerinin zarında bulunan antijenler kan grubunun belirlenmesini sağlar? B) Yalnız II



2. E



K›lcal damar



Toplardamar



Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir?



B) Toplardamarlardaki kan basıncı diğer damarlardan daha düşüktür.



D) I ve II 1. A







Atardamar



A) Enine kesit alanındaki artış nedeniyle atardamarlarda ilerleyen kanın akış hızı azalmaktadır.



Kanda bulunan,



A) Yalnız I







120 100 80 60 40 20 0



C) Yalnız III



C) Kılcal damarların toplam kesit alanı toplardamarlardan fazla, kanın akış hızı ise daha azdır. D) Damarların kan basıncı ile enine kesit alanı arasında ters orantı vardır. E) Kılcal damarların enine kesitinin çok fazla ol-



E) I ve III 3. C



4. E



ması kanın tüm hücrelere ulaşmasını sağlar. 5. B



6. E



7. B



8. D



9. A



10. D



11. D



15.Ünite 9. TEST 1.







İnsanlarda alyuvar üretimi, kandaki oksijen miktarına duyarlı bir negatif bildirim mekanizması ile denetlenir. Eğer dokular yeterli miktarda oksijen alamaz ise böbreklerden eritropoietin hormonu salgılanır. Bu hormon kan yolu ile kırmızı kemik iliğine taşınarak alyuvar yapımını hızlandırır. Eğer kan dokuların kullanabileceğinden daha fazla oksijen taşıyorsa, eritropoietin salgısı azaltılarak alyuvar üretimi de azaltılır. Bu bilgilere göre eritropoietin hormonu ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Reseptörleri kırmızı kemik iliğindedir. B) Kandaki alyuvar sayısının ayarlanmasında görev yapar.



3.



Temel Kavramlar � Kanın pıhtılaşmasından sonra hücrelerden ve fibrinojenden ayKalbin sol karıncığından çıkan kan beyin rılmış, açık sarı renkli sıvı kısma kılcallarına gelinceye kadar, serum denir.



I. glikoz derişimi,







II. akış hızı,







III. oksijen miktarı







niceliklerinden hangilerinin değişmesi beklenir? A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III 4.



C) I ve II



E) II ve III



Aşağıdaki şemada karaciğere gelen ve karaciğerden ayrılan damarlar numaralandırılarak verilmiştir.







Karaciğer 3



C) Böbreğe ait hücreler tarafından sentezlenir.



1



D) Hedef organa kan yoluyla taşınır. E) Kandaki oksijen miktarının azalması durumunda salgısı azalır.



1 3 2



� Kan hücreleri alyuvar (eritrosit), akyuvar (lökosit) olmak üzere iki çeşittir. Kanda ayrıca kan pulcukları (trombosit=platelet) bulunur.



2



Aşağıdaki şemada insan kalbine ait olan üç farklı kapakçık numaralandırılarak verilmiştir.



Palme Yayınevi



2.



/ DOLAŞIM SİSTEMİ



‹nce bağırsak







Bu damarlarla ilgili,







I. 1 ve 2 nolu damarlar atardamar, 3 nolu damar ise toplardamardır.







II. 2 ve 3 nolu damarlardaki karbondioksit yoğunluğu fazladır.







� Alyuvarlar solunum gazları olan O2 ve CO2’nin taşınmasında görev alırlar. Ayrıca zarlarında IV. Bol karbonhidratlı bir yemekten sonra 2 bulunan antijenler ile kan grubunu nolu damardaki glikoz miktarı 3 nolu dabelirlerler.



III. 1 nolu damardaki üre miktarı 3 nolu damardan azdır.



mardan fazladır.







A) I ve II



Bu kapakçıklar ile ilgili, I. 1 nolu kapakçıklar karıncıklar ile atardamarlar arasında bulunan yarımay kapakçıklarıdır.







II. 2 nolu kapakçık oksijence zengin olan kanın sağ karıncığa geçmesini sağlar.







III. 3 nolu kapakçık sol kulakçık ve karıncık arasında bulunan biküspit kapakçıktır.







ifadelerinden hangileri yanlıştır? A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III



yargılarından hangileri doğrudur? B) II ve III D) I, II ve III



5.



İnce bağırsaktan emilen glikoz molekülleri en kısa yoldan beyin hücrelerine taşınıncaya kadar aşağıda verilen damarların hangisinden geçemez? A) Aort atardamarı B) Karaciğer atardamarı C) Akciğer toplardamarı



C) I ve II



E) II ve III



C) III ve IV



E) II, III ve IV



D) Kapı toplardamarı E) Alt ana toplardamarı



� Yapılarında demirli bir protein olan hemoglobin bulunur. Bu nedenle kırmızı renklidirler.



73



15.Ünite



/ DOLAŞIM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



6.



� Memelilerin olgun alyuvarlarında çekirdek ve organelleri yoktur. Çekirdekleri olmadığı için bölünemezler. Mitokondrileri olmadığı için fermantasyon yaparlar.



A) Uyluk kemiği



B) Yağ doku



C) Üst deri



D) Kalp kası



E) Alveol 7.



Damarında kesik olan bir bireyde,







I. trombin,







II. trombosit tıkaç,







III. fibrin







yapıları hangi sıra ile oluşarak pıhtılaşma gerçekleşir?



A) Sol kulakçık → Sol karıncık



A) I - II - III



C) Sol karıncık → Aort atardamarı



B) II - I - III







E) I - III - II



D) Akciğer toplardamarı → Sol kulakçık E) Sağ karıncık → Sağ kulakçık



Aşağıda bir atardamarın yapısında meydana gelen değişim gösterilmiştir.



Bu durumla ilgili,







I. Ateroskleroz olarak adlandırılan bir damar hastalığıdır.







II. Atardamar duvarının kalınlaşmasına neden olur.







III. İlgili organa akan kan miktarının azalmasına neden olur.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II



B) I ve II



D) II ve III 9.



B) Sağ kulakçık → Sol kulakçık



C) III - II - I



Palme Yayınevi



� Alyuvarlar damar dışına çıkamazlar. Kanla beraber pasif hareket 8. ederler.



11.



I







Küçük do laş ım



dolaşım yük Bü II



İnsanın dolaşım sistemine ait yukarıdaki şemada numaralı kısımlara gelebilecek yapılarla ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur? I



C) I ve III E) I, II ve III



Kan doku,



III



II



III



A) Akciğer atardamarı



Karaciğer



Böbrek atardamarı



B) Aort atardamarı



Kalp



Üst ana toplardamar



C) Şah damarı



Akciğer



Karaciğer toplardamarı







I. vücuda giren mikroorganizmalarla savaşma,







II. hidroliz enzimlerini hedef organlara taşıma,







III. damar zedelenmesi durumunda pıhtılaşma reaksiyonlarını başlatma,







IV. oksijen ihtiyacının artması durumunda alyuvar hücrelerini üretme



D) Alt ana Kalp toplardamar



Akciğer toplardamarı



işlevlerinden hangilerini gerçekleştiremez?



E) Karaciğer atardamarı



Böbrek toplardamarı



� Aktif hareket edebilir, gerekli du rumlarda damar dışına çıkabilirler. Akyuvarlarında çekirdek ve organelleri vardır.



74



Buna göre kalbinde üfürüm olan bir bireyde, sağlıklı bireylerden farklı olarak kan aşağıda verilen yönlerden hangisi doğrultusunda da akabilir?







D) II - III - I



� Akyuvarlar vücut savunmasında görev alan hücrelerdir.



10. Kalp kapakçıklarından birinde ya da daha fazlasında olabilecek bir bozukluk sonucu kalpte “üfürüm” olarak adlandırılan kanın kapakçıklardan ters yönde fışkırması sonucu duyulan bir tıslama oluşur. Bazı insanlar bu bozuklukla doğarken, bazıları geçirilen bir enfeksiyon sonucu kapakçıkların bozulması ile karşılaşırlar.



Sağlıklı bir insana ait olan aşağıdaki yapılardan hangisi kılcal damar içermez?



A) I ve II



B) I ve III D) II ve IV



1. E



2. A



C) II ve III



Akciğer



E) III ve IV 3. E



4. E



5. B



6. C



7. B



8. E



9. D



10. E



11. D



15.Ünite 10. TEST 1.



Hızlı hareket eden bir insanın dolaşım sıvısında aşağıdaki değişimlerden hangisi gözlenemez?







A)



B)



Is› miktar›



4.



/ DOLAŞIM SİSTEMİ Temel Kavramlar



� Akyuvarlar granüllü ve granülsüz olmak üzere ikiye ayrılır. NötroKan basıncı normalin üzerinde olan bir kılfil, eozinofil ve bazofil granüllü; cal damarda süzülme ve geri emilim miklenfosit ve monositler granülsüz tarının aynı kalması aşağıdaki durumlardan akyuvarlardır.



hangisi ile açıklanabilir?



Adrenalin miktar›



A) Lenf sisteminin daha fazla görev yapması B) Damarın geçirgenliğinin azalması Zaman



Zaman



C)



D)



pH miktar›



Kan bas›nc›



D) Kılcal damarın kalbe çok yakın olması E) Kandaki albumin ve globulin miktarının � T lenfositleri hücresel, B lenfositleri humoral (sıvısal) bağışıklıktan normalden az olması



Zaman



Zaman



E)



C) Kanın osmotik basıncının normalden yüksek olması



sorumludur.



5.



Fibrinojen miktar›



DOKULAR ARASI SIVI



: Kan basıncı : Kanın osmotik basıncı



Dışarı net sıvı çıkışı



40 mm Hg 25 mm Hg



Zaman



2.



Kapakç›k ( X)



‹skelet kas›



Kapakç›k (Y)







Kanın toplardamar içindeki akışını gösteren yukarıdaki şema ile ilgili,







I. X kapakçığı kapalı iken Y kapakçığının açık olması kanın ok yönünde akışını sağlar.







III. Bu kapakçıkların bozulması durumunda toplardamar içinde bulunan kan miktarı artar.







yorumlarından hangileri yapılabilir? B) Yalnız III



D) II ve III 3.







A) Kılcalların atar ucundan toplar ucuna doğru gidildikçe kanın osmotik basıncı değişmez. B) Kılcal damarın toplar ucuna doğru ilerledikçe kan basıncı ile osmotik basınç arasındaki fark önce artar, sonra azalır.



E) Kan basıncının, kanın osmotik basıncından az olduğu bölgelerde kandaki madde miktarı artar.



E) I, II ve III



A) Akyuvar



B) Fibrinojen



C) Trombosit



D) Alyuvar



E) Albumin



� Kan hücrelerinin sayısal olarak çoktan aza doğru sıralanışı, alyuvar–trombosit–akyuvar; büyüklüklerine göre çoktan aza doğru D) Kılcalların atar ucundan doku sıvısına gesıralanışı, akyuvar – alyuvar – çen madde miktarı, toplar ucundan kana trombosit şeklindedir. dönen madde miktarından çoktur.



C) Doku hücrelerinde oluşan metabolik atıklar doku sıvısı aracılığı ile kana geçer.



C) I ve III



Lösemili bir bireyin kanında, aşağıdaki yapılardan hangisinin miktarı sağlıklı bireylere göre daha fazladır?



Kılcalın toplardamar ucu



hangisi yapılamaz?



II. Uzun süre hareketsiz kalan bireylerde kanın akış hızı azalır.



A) Yalnız I



� Trombositler hücresel özellik göstermezler. Kemik iliğinde büyük Kan akış yönü çekirdekli hücrelerin parçalanKılcal damarlar ve doku hücreleri arasınması ile oluşurlar. Damar zededaki madde alış verişini özetleyen yukarılenmesi durumunda pıhtılaşma daki şemaya göre aşağıdaki yorumlardan reaksiyonlarını başlatırlar. Kılcalın atardamar ucu



Palme Yayınevi



Kan›n ak›fl yönü



25 mm Hg 15 mm Hg



6.



Aort atardamarının duvarında aşağıdaki yapılardan hangisi bulunamaz? A) Elastik lif



B) Düz kas



C) Çizgili kas



D) Bağ doku



E) Epitel doku



� Lenf sistemi; lenf sıvısı, lenf damarları ve lenf düğümlerinden oluşur.



75



15.Ünite



/ DOLAŞIM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



10. Kalp içindeki kanın çok hızlı akması ve endokart tabakasındaki hücrelerin çok düzenli dizilmesi gibi nedenlerden dolayı içindeki kanla madde alış verişi yapamaz. Bu nedenle kalp aorttan ayrılıp miyokart tabakasına giren koroner atardamardan beslenir.



Santrifüj sonucu elde edilen kan plazmasında aşağıdaki moleküllerden hangisi bulunabilir?



� Lenf sisteminin üç önemli görevi bulunur. Birincisi kılcal damarlarA) Sindirim enzimleri B) Antikor dan sızan doku sıvısının fazlasını ve akyuvarları dolaşım sistemine C) Akyuvar D) Nişasta verir. İkincisi yağların sindirimi E) Trombosit sonucu oluşan ürünleri kan dolaşımına taşır. Üçüncüsü akyuvar 8. Aşağıda bir insanın kalbine giren ve kalbinden üretip vücudu mikroorganizmaayrılan damarlar numaralandırılarak verilmiştir. lara karşı korur.







Buna göre, kalple bağlantılı olan aşağıdaki damar çiftlerinden hangisinin yoğunluğu yaklaşık olarak eşittir? A) Üst ana toplardamar – Alt ana toplardamar



II



B) Akciğer toplardamarı – Aort atardamarı C) Akciğer atardamarı – Akciğer toplardamarı



I III



D) Aort atardamarı – Akciğer atardamarı E) Alt ana toplardamarı – Akciğer toplardamarı



IV � Ateroskleroz, kalp krizi, felç, kangren, varis, anemi, lösemi ve hipertansiyon yaygın olarak görülen bazı kalp damar hastalıklarıdır.



Solunum ortam› (hava veya su)



11.



Organizma düzeyi



V



Oklar kanın akış yönünü gösterdiğine göre numaralandırılmış damarlar ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) I numaralı damar büyük, III numaralı damar küçük kan dolaşımına aittir.



Besinden gelen yak›t molekülleri



Palme Yayınevi







Hücresel düzey



H Ü C R E S E L



B) II ve IV numaralı damarlardaki yadımlama ürünlerinin derişimi yaklaşık olarak eşittir.



� Ateroskleroz, atardamarın iç duvarında plak adı verilen yağ kümelerinin oluşmasıdır.



C) I, III ve V numaralı damarlarda taşınan kanın karbondioksit derişimi oksijen derişiminden fazladır.



� Bunun sonucunda atardamar çapının daralması ve atardamar duvarının sertleşmesi gibi sorunlar 9. oluşur.



� Tedavi edilmeyen aterosklerozun sonucunda kalp krizi, felç ve kangren gibi hastalıklar oluşur.



76















I. yalancı ayak oluşturarak mikropları yutma,







II. gerekli olan durumlarda kılcal damarlardan doku sıvısına geçebilme,











III. metabolik aktiviteleri için gerekli olan ATP’yi üretebilme,











özelliklerinden hangileri ile olgun alyuvarlardan ayırt edilebilirler? B) Yalnız III



D) I ve III



1. A



2. E



C) I ve II







4. C



yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I



B) I ve II



D) II ve III 5. B



6. C



Is›



Omurgalı bir hayvanın solunum ve dolaşım sistemleri arasındaki ilişkiyi özetleyen yukarıdaki şemaya göre, I. Hücresel solunumla oluşan ısı dolaşım sistemi ile solunum yüzeyine taşınarak atılır. II. Dolaşım sistemi hücresel düzeyde ATP taşınımını sağlar. III. Dolaşım sistemi solunum gazlarının organizma düzeyinde taşınmasında görev yapar.



E) II ve III



3. A



O2



D S O ‹ L S A T fi E I M M ‹



CO2



Kan dokuya ait olan akyuvar hücreleri,



A) Yalnız II



Solunum yüzeyi



ATP



D) II numaralı damardaki kan basıncı I numaralı damardan fazla, III numaralı damardan azdır. E) III numaralı damardaki kanın akış hızı V numaralı damardan fazladır.



S O L U N U M



7. B



8. D



9. C



C) I ve III E) I, II ve III



10. B



11. C



15.Ünite



Temel Kavramlar



11. TEST







2.



Bir maddenin bir yerden diğerine difüzyonla hareket etmesi mesafenin karesiyle orantılıdır. Örneğin belirli bir miktardaki glikozun 100 µm’lik bir mesafeyi difüzyonla geçmesi 1 saniye sürüyorsa, aynı miktar glikozun 1mm’lik mesafeyi difüzyonla geçmesi 100 saniye, 1 cm’lik bir mesafeyi difüzyonla geçmesi ise yaklaşık olarak 3 saat sürecektir. Bu durum milyonlarca hücreden meydana gelen insan gibi çok hücreli canlılar için büyük bir sorun olmaktadır. Çok hücreli canlılarda bu sorunun çözümü için aşağıda verilen sistemlerden hangisi gelişmiştir? A) Sindirim sistemi B) Sinir sistemi C) Dolaşım sistemi D) Endokrin sistemi E) Solunum sistemi Aşağıda üç farklı damara ait bazı özellikler verilmiştir. Kılcal damar



� Kalp krizi (enfarktüs), kalp kasına oksijence zengin kan taşıyan ko4. Sağlıklı bir insanın kan plazmasında aşağıroner damarın tıkanması sonucu daki moleküllerden hangisi bulunmaz? kalp kası dokusunun zarar görmesi ya da ölmesi durumudur. A) Fibrinojen B) Hemoglobin



C) Üre



5. X Y Z



M







4







3.



Kan damarlarının yapısını gösteren yukarıdaki şemayla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?



B) M damarındaki kanın akış hızı K’dan az, L’den çoktur. C) K damarlarından L damarına doğru giden kanın basıncı önce azalır sonra artar.



Toplardamar







L



A) X kısmı çok katlı epitel dokudan oluşup � Kangren, belirli bir doku ya da endotelyum olarak adlandırılır. organı besleyen atardamarın tı-



3 2



� Felç, oksijen yokluğuna bağlı olarak beyindeki sinir dokusunun ölmesidir.



K



Atardamar



1



D) Glikoz E) Vitamin



Palme Yayınevi



1.



/ DOLAŞIM SİSTEMİ



Bu özellikler ile ilgili, I. 1 → doku hücreleri ile madde alış verişi yapma, II. 4 → kalbe doğru açılan tek yönlü kapakçıklar bulundurabilme, III. 2 → kalbin karıncıkları ile bağlantılı olma, IV. 3 → epitel ve bağ doku arasında kas doku içerme eşleştirmelerinden hangileri doğrudur? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV Lenf sistemi aşağıdaki özelliklerden hangisine bakılarak dolaşım sisteminden ayırt edilemez? A) Dolaşım sıvısının akış hızı B) Sahip olduğu damar çeşitleri C) Toplardamarları içindeki sıvının akış yönü D) İçerdiği kılcal damarların bir ucunun kapalı olması E) Sahip olduğu kan hücresi çeşitleri



kanması durumudur. Bunun sonucunda ilgili doku ya da organ canlılığını kaybeder.



D) Y kısmında bulunan kasların çalışması otonom sinirlerce denetlenir. E) Y bağ dokusu olup tüm damar çeşitlerinde ortak olarak bulunur. 6.



Memeli bir canlıda atardamarları toplarda� Varis, toplardamarın fonksiyonel marlara bağlayan kılcal damarlardaki kabozulmalar sonucu genişlemesi nın protein osmotik basıncının normalden ya da kıvrımlı bir hal alması şekfazla olması durumunda, linde ortaya çıkan bir hastalıktır.







I. kanın plazma kısmında çözünen maddelerin doku sıvısına geçiş hızının artması,







II. hücreler arasında bulunan doku sıvısı miktarının azalması,







III. doku sıvısındaki metabolik atıkların kana geçişinin hızlanması,







IV. lenf damarları ile dolaşıma taşınan sıvı miktarının artması � Anemi (kansızlık) kandaki alyuvar durumlarından hangilerinin gerçekleşmesi ya da hemoglobin miktarının norbeklenir? malin altına düşmesi durumudur.







A) I ve II



B) I ve IV D) II ve IV



C) II ve III E) III ve IV



Demir eksikliği, B vitamini eksikliği ve kalıtsal faktörler sonucu oluşabilir.



77



15.Ünite



/ DOLAŞIM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� Lösemi (kan kanseri), kandaki akyuvar sayısının kontrolsüz bir biçimde artması sonucu oluşur.



Deney 1: Ringer çözeltisine konulan kurbağa kalbinin çalışmaya devam ettiği gözlenmiştir. Bu kalbe vagus siniri bağlandığında kurbağa kalbinin çalışma hızının azaldığı görülmüştür.



9.







Deney 2 : Başka bir kurbağadan çıkarılan kalp ringer çözeltisine konulmuştur. 1. deney düzeneğinden bir miktar sıvı alınarak bu çözeltiye eklendiğinde kurbağa kalbinin çalışma hızının azaldığı gözlenmiştir.



Kalp ile ilgili yapılan yukarıdaki deneylerin sonuçlarına göre,







I. Kalp sinir sisteminden uyarı almadan da çalışabilir.







II. Vagus siniri ile uyarılan kalbin atım sayısı azalır.



� Hipertansiyon (yüksek tansi yon), büyük tansiyonun 140 mmHg’dan, küçük tansiyonun 90 mmHg’dan yüksek olması duru- mudur.



X







B) Yalnız III



Y



Z



Grafikteki X, Y, Z damarları ve bu damarlarda meydana gelen olaylar ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Y damarının kan basıncı, Z damarından fazladır. B) X damarının içinde kanın geri dönüşünü engelleyen kapakçıklar bulunur.



C) I ve II



C) Y damarının çeper kalınlığı X damarından fazladır.



E) II ve III



D) X damarındaki kanın kalbe olan uzaklığı arttıkça akış hızı da artar. E) Z damarındaki kanın maksimum akış hızı 40 cm/sn’dir.



Sayı



Uzunluk (cm)



Aort



10



1



40



Büyük atardamarlar



3



40



20



0,008



1.200.000.000



0,1



10. Kalbin sağ karıncığından çıkarak sol kulakçığına dönen kandaki,



6



40



20







I. albumin,



12,5



1



40







II. oksijen,







III. hemoglobin,







IV. karbondioksit







moleküllerinin miktarlarında meydana gelen değişimler aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?



Büyük toplardamarlar Ana toplardamar



78



Damarlar



Genişlik (mm)



Kılcal damarlar



Tabloya göre,







I. Atardamarların çapı toplardamarlara göre daha fazladır.







II. Kılcal damarların toplam çapı tablodaki diğer damarların toplam çapından daha fazladır.







III. Birim zaman diliminde atardamarlarda bulunan kan miktarı toplardamarlarda bulunandan fazladır.



� Lenfoma (lenf kanseri) lenfatik yapıdaki normal hücrelerin yerinde anormal şekil ya da bölünme özellikleri olan hücrelerin ortaya çıkması sonucunda lenf düğümlerinin şişmesiyle kendini gösteren urlardır.



10



Aşağıdaki tabloda memeli bir canlıya ait olan bazı damarların genişlik, sayı ve uzunlukları verilmiştir.



Damar çeşidi







20



Palme Yayınevi



8.



� Beslenme bozuklukları, aşırı kilo ve metabolizma bozuklukları hipertansiyona neden olabilir.



30



yorumlarından hangileri yapılamaz? D) I ve III



Kan›n ak›fl h›z› (cm/s) 50 40



III. Kalbin çalışması sadece sinirsel olarak denetlenebilir. A) Yalnız I



İnsan dolaşım sistemine ait olan çeşitli damarlardaki kan akış hızı grafiği aşağıda verilmiştir.



I A) Azalır



C) Artar



yorumlarından hangileri yapılabilir? B) II ve IV D) I, II ve III 1. C



2. A



4. B



IV



Artar Değişmez Artar Değişmez



Azalır Değişmez Artar



D) Değişmez Azalır Değişmez Azalır



C) III ve IV



E) II, III ve IV 3. C



III



B) Değişmez Artar Azalır



IV. Büyük atardamarların uzunluğu ana toplardamardan az, kılcal damarlardan çoktur. A) I ve II



II



E) Değişmez Artar Değişmez Azalır 5. D



6. C



7. B



8. B



9. A



10. E



15.Ünite



/ DOLAŞIM SİSTEMİ



DERS NOTLARI



79



Vücudun Savunulması ve Bağışıklık



16. Ünite



16.Ünite 1. TEST 1.



Bir insanın besin yolu ile aldığı bir patojene karşı görev yapan,







I. fagositik akyuvarlar,







II. mide salgıları,







III. lenfositler







yapılarından hangileri özgül olmayan savunma mekanizmalarıdır? A) Yalnız II



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III



4.



Temel Kavramlar � Hayvanların hava, besin ve sulardaki virüs, bakteri ile diğer Bir bireye aşağıdaki yapılardan hangisinin patojenler gibi hastalık yapıcı enjekte edilmesi aktif bağışıklığa neden olorganizmalardan korunması gemaz? rekir.



A) B) C) D) E)



5.



E) I, II ve III



/ VÜCUDUN SAVUNULMASI VE BAĞIŞIKLIK



Öldürülmüş mikroplar Etkisizleştirilmiş bakteri toksinleri Mikrop parçaları Antijene özgül antikorlar Metabolizması yavaşlatılmış bakteriler



Aşağıdaki grafik bir hastalık etkeniyle ilk kez ve yıllar sonra ikinci kez karşılaşan bir insanın kanındaki antikor derişimini göstermektedir.



Aşağıda bir bakterinin yüzeyinde bulunan bir antijen molekülü şematize edilmiştir.



Kandaki antikor derişimi



2.







0



Bakteri tarafından enfekte edilen bir bireyin B lenfositlerinde üretilen aşağıdaki antikorlardan hangisi ilgili antijene bağlanamaz? A)



B)



D)



C)



Palme Yayınevi







Birincil bağışıklık cevabı



İkincil bağışıklık cevabı



Antijenle ilk karşılaşma







Zaman Antijenle yıllar sonra ikinci kez karşılaşma



Aşağıdakilerden hangisinin bağışıklık belleği oluşturması, grafikte gösterildiği gibi ikincil bağışıklık cevabının oluşmasını sağlar? A) İnterferonlar



E)



� Bu tehditlere karşı koymak amacıyla birbiriyle bağlantılı üç savunma hattı geliştirilmiştir.



B) B lenfositler C) Makrofajlar D) Antimikrobiyal proteinler



� Bunlardan ilk ikisi özgül değildir. Başka bir ifadeyle hastalık yapıcı bir etkeni diğerinden ayırt etmezler.



E) Nötrofiller 3.



Lenfositlerin oluşturduğu hücresel bağışıklık ile ilgili,







I. B lenfositlerinden farklılaşan plazma hücrelerinin salgıladığı antikorlar ile sağlanır.







II. Virüs ya da diğer hücre içi patojenler ile enfekte olmuş hücreleri öldürür.







III. Kanserleşmiş hücreleri yüzeylerinde farklılaşmış antijenlerden tanıyarak yok etmeye çalışır.







yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III



6.



Bir dokuya mikroorganizmaların girmesi ya da dokunun fiziksel olarak zarar görmesi (kesik gibi) sonucu o bölgede oluşan yangısal tepki (inflamasyon) ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) İlgili bölgenin kızarmasına neden olur. B) Belirli bir patojene özgül olmayan bir savunma mekanizmasıdır. C) Vücut sıcaklığının azalmasına neden olur. D) Kılcal damar geçirgenliğinin artması, ilgili � Savunmanın birinci hattı dışta bölgede ödem oluşumu ile sonuçlanır. olup, vücudumuzu kaplayan epiE) Yangının olduğu bölgeye monosit ve maktel doku ve bu dokunun salgılarınrofaj gibi akyuvarların geçişi artar. dan oluşur. 81



/ BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� Deri, tükürük, mukus, gözyaşı ve mide öz suyu gibi yapı ve salgılar birinci savunma hattında bulu nup hastalık yapıcı organizmalara karşı vücudun doğal engellerini oluşturur.



Yapılan araştırmalar bir bakterinin yüzeyine 4 milyon antikor molekülünün bağlanabildiği sonucunu ortaya koymuştur. Bu durum bakteri yüzeyinde bulunan, I. fosfolipit, II. karbonhidrat,







III. antijen







moleküllerinden hangilerinin sayısıyla doğru orantılıdır? A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III



� Özgül olmayan savunmanın ikinci hattı ise içte olup, dıştaki savunmayı geçmiş patojenlere ayırım gözetmeksizin saldıran yapılardan oluşur.



Aktif ba€›fl›kl›k



I. antikorlar ile yapılan savunma,







II. patojenlerin fagositozu,







III. tükürükteki lizozim ile yapılan savunma,







IV. T lenfositleri ile yapılan savunma







durumlarından hangileri özgül savunma çeşitlerinden değildir? A) I ve II



Do€al 1



Do€al 3



I. 1 → aşılama,







II. 2 → antibiyotik verme,







III. 3 → emzirme,







IV. 4 → serum verme







eşleştirmelerinden hangileri doğrudur?



D) II ve III



9.



C)



t1



t0



Zaman



D)



Kandaki antikor miktar›



t1



t0



Zaman



E)



E) I, II, III ve IV



t1



Zaman



Kandaki antikor miktar›



t1



Zaman



Kandaki antikor miktar›



t0



t1



Zaman



Allerjilerle ilgili, I. Allerjen olarak adlandırılan çevresel etkenlere karşı gösterilen aşırı hassas tepkilerdir.







II. Bireyin vücudunda hapşırma, burun akması, göz yaşarması ve solunum zorluğu gibi belirtilere neden olurlar.



� Nötrofil ve monosit gibi akyuvar çeşitleri vücudumuza giren patojenleri fagositoz ile yutarak lizozomlarında bulunan enzimler ile parçalarlar.



Kandaki antikor miktar›



C) I ve IV











t0



t0



B) III ve IV



B)



Kandaki antikor miktar›



Yapay 4







A) I ve II



E) III ve IV



11. Su çiçeği mikrobu ile ilk kez t1 anında enfekte olan bir bireyin kanındaki antikor miktarının zamana bağlı değişimi aşağıdaki grafiklerden hangisinde verilmiştir?



Kazanılmış bağışıklığa ait yukarıdaki şemada numaralı kısımlarla ilgili,



� Savunmanın ikinci hattında fagositik akyuvarlar, antimikrobiyal proteinler ve yangısal tepki bulunur.



C) II ve III



E) II ve III



Pasif ba€›fl›kl›k



Yapay 2



B) I ve IV D) II ve IV



A)







82







C) I ve II



Kazan›lm›fl ba€›fl›kl›k



8.



10. İnsan vücudunda gerçekleşen,



Palme Yayınevi



16.Ünite



12. Özgül bağışıklıkta görev yapan antikorlar ile ilgili,



I. Bazı lenfosit hücreleri tarafından ekzositoz ile hücre dışına salgılanırlar.







III. Arı zehiri ve penisilin gibi allerjenlerin vücuda enjekte edilmesi bazı bireylerin ölümüyle sonuçlanır.



II. Fagositoz ile yuttukları mikropları lizozom organeli ile parçalarlar.







III. Antijen ile aralarında anahtar-kilit uyumuna benzer bir uyum vardır.



ifadelerinden hangileri doğrudur?







ifadelerinden hangileri yanlıştır?



A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 1. B



2. E



3. E



4. D



5. B



6. C



A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III 7. B



8. B



9. E



C) I ve II



E) II ve III 10. C



11. C



12. A



16.Ünite 2. TEST 1.







3.



Buna göre X ve Y gruplarının ikinci salgına karşı gösterdiği bağışıklık tipi aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?



II. Komşu hücreleri uyararak virüslerin çoğalmasını engelleyen başka maddelerin üretimini sağlar.







III. Belirli bir virüs tipine özgül olup, diğer virüslere etki edemezler.







ifadelerinden hangileri doğrudur?



X



Y



A)



Pasif bağışıklık



Aktif bağışıklık



B)



Aktif bağışıklık



Aktif bağışıklık



C)



Pasif bağışıklık



Pasif bağışıklık



D)



Pasif bağışıklık



Doğal bağışıklık



E)



Doğal bağışıklık



Doğal bağışıklık







yapılı moleküllerdir.



A) Yalnız II



Savunman›n üçüncü hatt›



Savunman›n ikinci hatt› • Fagositik akyuvarlar



• Müköz zarlar • Mide salgısı • Gözyaşı



• Lenfositler



• Antimikrobiyal proteinler • Yang› tepkisi • Doğal katil hücreler



4.



I. Savunmanın birinci ve ikinci hattında bulunan yapılar belirgin bir mikroba özgül değildir.



















II. Bir kan hücresi olan akyuvarlar vücudun ikinci ve üçüncü savunma hatlarında görev yaparlar.



E) I, II ve III



� Yangısal tepki sonucu ilgili bölgede kan hacmi artar, kızartı ve şişlik oluşur. Bölgeye gelen akAşağıdaki şemada bağışıklık tepkimesi sırayuvarlar mikropları fagosite eder sında oluşan antijen–antikor kompleksi gösve mikropların vücuda yayılmasını terilmiştir. engellenir. Antijen Epitoplar ba€lanma (antijenik bölgeleri A antikoru belirteçler)



B antikoru







Vücudun savunma mekanizmalarını özetleyen yukarıdaki tabloyla ilgili,



C) I ve III



Antijen



• Antikorlar







B) I ve II



D) II ve III



Palme Yayınevi



Özgül savunma mekanizmalar›



Özgül olmayan savunma mekanizmalar›



• Deri







� Bir dokuya mikroorganizmaların girmesi ya da dokuda oluşan fiViral hastalıklar sırasında üretilen interfeziksel zarar (kesik gibi), o bölgede ronlar ile ilgili, yangısal tepkiye (inflamasyon) neI. Antimikrobiyal özellik gösteren protein den olur.







Savunman›n birinci hatt›







Temel Kavramlar



Bir köyde meydana gelen su çiçeği salgınından 10 yıl sonra bir su çiçeği salgını daha meydana gelmiştir. Birinci salgında hastalığı geçirip atlatanlar (X) ve aşılanmış kişiler (Y) ikinci salgında su çiçeği olmamışlardır.







2.



/ VÜCUDUN SAVUNULMASI VE BAĞIŞIKLIK



C antikoru



Bu şemaya göre, Antikorların antijenlere bağlanması



I. Bir antijene sadece bir çeşit antikor bağlanabilir.



� Ayrıca yangısal tepkinin oluştuğu bölgede vücut sıcaklığının yükseltilmesi hastalık yapıcı mikroorgaIII. Bir antikor, kendi üretimini sağlayan annizmaların ölümüne neden olur.



II. Bir antijen birden fazla antijenik belirtece sahip olabilir. tijenik belirteç için özgül olan iki antijen bağlayıcı bölge içerir.







yorumlarından hangileri yapılamaz? A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III



5.



C) I ve II



E) II ve III



Aşı ve serum için,



III. Savunmanın üçüncü hattında oluşan tepkiler belirli bir mikroba karşı özgül olarak verilir.







I. bireye antijen enjekte edilmesi,







II. antikor üretimine neden olma,







III. yapay yolla bağışıklık sağlama



yorumlarından hangileri yapılabilir?







özelliklerinden hangileri ortaktır?



A) Yalnız I



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III



C) I ve II



E) II ve III



� Antimikrobiyal proteinler mikroplara doğrudan saldırarak ya da üremelerini engelleyerek etki gösterirler. Virüslere karşı üretilen interferonlar antimikrobiyal proteinlere örnek olarak verilebilir.



83



16.Ünite



/ BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ



Temel Kavramlar



6.



� Virüsle enfekte olmuş hücrele- rin ürettiği interferonlar, komşu hücreleri uyararak, bu hücrelerin virüslere karşı dayanıklı hale gel- mesini sağlar.







9.



Kızamık aşısı olmuş bir çocukla ilgili,







I. anne kanındaki antikorların plesanta aracılığı ile embriyo geçmesi,



III. Vücudunda kızamıkla ilgili bağışıklık hücreleri oluşur.







II. bağışıklık kazanmış bir hayvandan alınan antikorların bir insana enjekte edilmesi,



ifadelerinden hangileri doğrudur?







III. bazı antikorların emzirme yoluyla anneden bebeğe aktarılması







olaylarından hangileri doğal yoldan kazanılan pasif bağışıklığa örnek olarak verilebilir?



I. Yapay yolla aktif bağışıklık kazanır. II. Kızamığın bazı belirtilerini gösterebilir.



A) Yalnız III



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



A) Yalnız I



7. Timus



C) I ve II



E) I, II ve III



veya



Kemik ili€i



lenf dokusu Lenfosit kök hücresi



10. Aşağıdaki şemada aktif ve pasif bağışıklığa ait bazı özellikler verilmiştir.



B hücresi



Bağışıklık sisteminin bir parçası olan lenfositlerin gelişimine ait yukarıdaki şemaya göre,







if bağışıklık Akt X



I. Olgunlaşmasını timus bezine geçerek ta-



Palme Yayınevi







B) Yalnız III



D) I ve III



Kan T hücresi



� Savunmanın üçüncü hattında bağışıklık sistemi bulunur. Mikroba özgül olan bu savunma hattında lenfositler ve antikorlar görev yapar.



Bağışıklık örnekleri olan,



Pasif bağışıklık Y



Z



mamlayan lenfosit kök hücreleri T hücrelerine dönüşür.



II. B hücreleri kemik iliğinde gelişimini ta-



mamlayarak kan veya lenf dokusuna geçer.



III. Lenfosit kök hücrelerinin T ve B hücrelerine dönüşümü sırasında genetik yapılar



8.



84







I. X → Birey antikoru kendi üretir.







II. Y → Bireyin lenfositleri görev yapar.







III. Z → Bireye hazır antikor verilir.







eşleştirmelerinden hangileri doğrudur?



ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



C) I ve II



E) I, II ve III



Aynı antijene karşı oluşan birincil bağışıklık tepkisi ile ikincil bağışıklık tepkisinde,



11. Aşağıdakilerden hangisi uzun süreli bağışıklıkla sonuçlanır? A) İğnenin battığı bölgede yangısal tepkinin oluşması







I. üretilen antikor çeşidi,







II. üretilen antikor miktarı,







III. antikor üretiminin başlaması için gerekli süre



C) Sağlıklı bir bireye suçiçeği aşısının yapıl-



niceliklerinden hangileri farklı olamaz?



D) Serum yoluyla kızamığa karşı üretilen anti-



� Omurgalı hayvanların vücudunda iki ana tip lenfosit yer alır. Bunlar B lenfositleri ve T lenfositleridir.



Bu özellikler ile ilgili,



A) Yalnız II



değişir. � Bir organizmanın kendisine ait ol mayan ve bağışıklık tepkisine yol açan makromoleküllere antijen adı verilir.







A) Yalnız I



si



B) Yalnız III



D) II ve III 1. B



B) Anne kanındaki antikorların fetüse geçme-



2. E



ması korların sağlıklı bir bireye verilmesi



C) I ve II



E) Besinlerle alınan mikroorganizmaların asi-



E) I, II ve III 3. B



4. A



5. B



dik yapıdaki mide özsuyunda ölmesi 6. E



7. C



8. A



9. D



10. C



11. C



16.Ünite 3. TEST 1.



Aşağıdakilerden hangisi hastalık yapan organizmalar ve yabancı maddelere karşı vücudumuzun sahip olduğu doğal engellerden biri değildir? A) Mide özsuyu



B) Alyuvar



C) Mukus



D) Gözyaşı E) Deri



2.



A’ya karşı antikorlar B’ye karşı antikorlar



102



K



� Bağışıklık sistemi antijenlere karşı hücresel bağışıklık ve humoral Virüslerle enfekte olan hücreler tarafından (sıvısal) bağışıklık olmak üzere iki salgılanan interferonlar özgül olmayan savuntürlü cevap oluşturur.



Bu bilgilere göre interferonlar ile ilgili,







I. Enfekte olan hücreye ait ribozom organelinde sentezlenirler.







II. Virüslerin vücut içinde hücreden hücreye � Hücresel bağışıklıkta T lenfositleri görev yapar. Hücresel bayayılmasını kısıtlarlar.







III. Belirli bir virütik hastalığa yakalanarak iyileşen bireylerin, diğer virütik hastalıklara olan dirençlerini artırırlar.







ifadelerinden hangileri doğrudur?



L



103



Temel Kavramlar



ma yapan bir protein çeşididir. Bu moleküller komşu hücreleri uyararak virüslerin üremesini engelleyen başka kimyasal maddelerin üretimini sağlarlar.



Aşağıdaki grafikte aynı bireye iki farklı zamanda verilen antijenlere bağlı olarak bireyin kanında bulunan antikor miktarının değişimi gösterilmiştir. Antikor miktar› 104



4.



A) Yalnız II



M



101



A ve B antijenleri



Bireyin A ve B antijenlerine karşı verdiği K, L ve M tepkilerinin sınıflandırılmasına ait aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur? K



L



Daha önceden kızamık aşısı olmuş, fakat kanında hastalıkla ilgili antikor bulundurmayan bir bireye t1 anında kızamık etkeni olan mikrop bulaşıyor.







Bu bireyin kanındaki kızamık antikoru miktarının zamana bağlı değişimi aşağıdaki grafiklerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?







A)



M



A)



Birincil bağışıklık



İkincil bağışıklık



Üçüncül bağışıklık



B)



Birincil bağışıklık



İkincil bağışıklık



İkincil bağışıklık



C)



İkincil bağışıklık



Birincil bağışıklık



İkincil bağışıklık



D)



Birincil bağışıklık



İkincil bağışıklık



Birincil bağışıklık



E)



İkincil bağışıklık



Birincil bağışıklık



Birincil bağışıklık



Aşı,







I. bireye verilen molekül çeşidi,







II. bireyi koruma süresi,







III. antikor üretiminin bireye ait hücreler tarafından gerçekleştirilmesi







E) I, II ve III



5.



özelliklerinden hangileri ile serumdan ayırt edilebilir? A) Yalnız III



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



B)



Antikor miktar›



t1



C) 3.



C) I ve III



ğışıklıkta görevli T lenfositleri, vücut hücreleri içine girmiş bakteri, virüs ve mantar gibi canlıları yok etmeye çalışırlar. Ayrıca doku nakli ve kanser gibi vücuda ait olmayan hücrelere karşı oluşturulan tepkiler de hücresel bağışıklık kavramı içinde yer alır.



7 14 21 28 35 42 49 50 Zaman



A antijeni







B) I ve II



D) II ve III



Palme Yayınevi



100 0



/ VÜCUDUN SAVUNULMASI VE BAĞIŞIKLIK



t1



t1



Zaman



D)



Antikor miktar›



Antikor miktar›



t1



Zaman



Antikor miktar›



t1



Zaman



E)



Antikor miktar›



� Humoral bağışıklık B lenfositlerinin aktivasyonunu içerir ve eskiden beri humor olarak adlandırılan sıvılar olan kan plazması ve lenfteki antikorların üretimi sonucu oluşur.



Zaman



Zaman



� Antijene özgü olarak üretilen antikorlar (immunoglobin) molekül olarak Y harfine benzerler. Antikorun iki kolunda bulunan uç noktalar, antijenlere anahtarın kilide uyması gibi özgün olarak bağlanır ve onları etkisiz hale getirirler.



85



/ BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ







I. Humoral bağışıklık B lenfositlerinin ürettikleri antikorlar sayesinde olur.











II. Hücresel bağışıklıkta T hücreleri görev yapar.







III. Humoral ve hücresel bağışıklık antijene özgü savunma mekanizmalarıdır.







yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III







A) I – II – III B) I – III – II C) II – I – III D) III – I – II E) III – II – I



C) I ve II



E) I, II ve III



10. Bir insanın sahip olduğu,



II



lenfosit



Yukarıda verilen bağışıklık durumları ile ilgili,







II. antikor üretiminin bireye ait lenfosit hücrelerinde gerçekleşmesi, III. doğal bağışıklık örnekleri olma özelliklerinden hangileri ortak değildir? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve III



C) Yalnız III



E) II ve III



III







yapıları hastalık yapıcı bir organizmaya karşı hangi sıra ile görev yaparlar? A) I – II – III B) I – III – II C) II – I – III D) II – III – I E) III – I – II



11. Aşağıdaki şemada antikor molekülünün yapısını oluşturan polipeptit zincirlerinin konumları gösterilmiştir. ›r



–



K+P



+







Buna göre ilgili bakteri tarafından enfekte edilen bir birey tedavi amaçlı olarak hangi antibiyotiği kullanmalıdır?



1. B



B) L 2. D



C) M 3. E



D) N 4. C



E) P 5. D



2



V



C



(+: gelişme var, –: gelişme yok)



A) K



S



K+M



S



+



r



N+L



ci



–



Antijen ba€lanma bölgesi



r



+



S S S S



ci



K+L M+N



C



Bakterinin gelişim durumu



zin



V1



Verilen antibiyotik



H



86



Aşağıdaki tabloda bir bakteri türünün farklı antibiyotiklere verdiği tepkiler gösterilmiştir.



in V 1 fif z a



� Su çiçeği, kızamık ve kabakulak gibi hastalıkları genellikle bir kez geçiririz. Bunun nedeni bu hasta- lıklar sırasında bazı T ve B lenfositleri bellek hücrelere dönüşür. Bu hücreler ilgili antijenle ikinci kez karşılaşıldığında hızlı bir biçimde antikor üreterek hastalığa yakalanmamızı engeller.



A€



8.



deri



I



• Kızamık aşısı olan bir bireyin yaşamı boyunca kızamık olmaması.



I. uzun süreli bağışıklığa neden olma,







fagositik akyuvar



• Çocukken suçiçeği geçiren bir bireyin bu hastalığa tekrar yakalanmaması.







� Aktif bağışıklık hastalığı geçirme (doğal yolla) ya da aşılama (yapay yolla) kazanılabilir. Her iki durumda da birey antikorları kendisi üretir.







2











V



� Kazanılmış bağışıklık aktif ve pasif bağışıklık olmak üzere ikiye ayrılır. 7.



Hastalık yapıcı bir organizma tarafından enfekte edilen bir bireyde, I. akyuvarların hasar görmüş dokuya ulaşması, II. hastalık yapıcı organizmanın akyuvarların sahip olduğu lizozom enzimleri ile parçalanması, III. akyuvarların oluşturdukları yalancı ayaklar ile hastalık yapıcı organizmayı yutması olayları hangi sıra ile gerçekleşir?



C



� Vücut hastalık yapıcı canlılara karşı iki şekilde bağışıklık gösterir. Bunlar doğal bağışıklık ve ka- zanılmış bağışıklıktır.



9.



Bağışıklık sisteminin vücuda giren mikroorganizmaların antijenlerine karşı verdikleri cevaplar ile ilgili,



S



6.



S



Temel Kavramlar



Palme Yayınevi



16.Ünite



6. E







C



Şemaya göre antikor molekülleri ile ilgili, I. İkisi ağır, ikiside hafif olmak üzere dört polipeptit zincirinden oluşur. II. C ile simgelenen bölümler antijene özgünlüğü sağlar. III. Zincirler arasında disülfit (S–S) bağları bulunur. IV. V1 ve V2 ile gösterilen bölümler farklı antijenlere bağlanabilir. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV 7. C



8. C



9. B



10. E



11. B



16.Ünite



/ VÜCUDUN SAVUNULMASI VE BAĞIŞIKLIK Temel Kavramlar



4. TEST 1.



Antibiyotikler bakterilerin enzim sistemlerini inhibe ederek ya da patojene özgü bir süreci engelleyerek patojenin ölümüne yol açarlar.







Bakteriyel hastalıklarda yaygın olarak kullanılan antibiyotiklerin viral hastalıklarda fazla kullanılamaması,







I. antibiyotiklerin virüslerin protein kılıfından geçememesi,







II. virüslerin enzim sistemlerinin gelişmemiş olması,







III. virüslerin antibiyotikleri hidroliz edici sistemlere sahip olması







durumlarından hangileri ile açıklanabilir? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) II ve III



3.



Farklı bireylere uygulanan,







I. antibiyotik verme,







II. aşı yapma,







III. serum verme







uygulamalarından hangileri ilgili bireyde aktif bağışıklığa neden olur? A) Yalnız I



4.



Enfeksiyon, lenf bezlerinin fliflmesi gibi hafif belirtiler



B hücresi



700 600 T lenfositi deriflimi



500



HIV deriflimi



400



200







3



4 5 6 7 8 Enfeksiyon sonras› y›llar



Antikor salg›lar



� Sağlıklı bireylere uygulanan aşılar hastalığa neden olmazken, bellek lenfositlerinin oluşumunu sağlar.



9 10



HIV enfeksiyonunun aşamalarını gösteren yukarıdaki şemaya göre enfekte olan bireyle ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz?



I. Antijenle karşılaşan B hücrelerinin bir kısmı plazma hücrelerine, bir kısmıda bellek B hücrelerine dönüşür.







II. Aynı bireye ait plazma ve bellek B hücrelerinin genetik yapıları farklılaşır.







III. Bellek B hücreleri aynı mikropla ikinci kez karşılaşılması durumunda plazma hücrelerine dönüşerek uzun süreli bağışıklık sağlar.







ifadelerinden hangileri yanlıştır? A) Yalnız I



C) Virüsle enfekte olma kandaki antikor miktarının artmasına neden olur.



B) Yalnız II



D) I ve III



A) Kanındaki T lenfositi miktarı önce artar sonra kademeli olarak azalır. B) Kanındaki virüs miktarı enfeksiyonun ilk yılında hızlı bir artış ve azalış gösterir.



Şemadaki hücre çeşitleri ile ilgili,







100 2



Plazma hücreleri



Mikropla ilgili bilgileri haf›zas›nda tutar



300



1



E) II ve III



Bellek B hücreleri



Antikor deriflimi



800



0







Mantar enfeksiyonlar› gibi tipik hastal›klar›n ortaya ç›kmas› ile daha belirginleflen ba€›fl›kl›k kayb› AIDS



Palme Yayınevi



Yard›mc› T lenfosit deriflimi (kanda-hücre/mm3)



900



C) Yalnız III



Aşağıda humoral bağışıklıkta görev yapan B lenfositlerine ait bir şema verilmiştir. Antijenler



2.



B) Yalnız II



D) I ve II



C) Yalnız III



E) I, II ve III



� Aşılar, etkisizleştirilmiş bakteri toksinleri, mikrop parçaları ve canlı fakat zayıflatılmış mikropları içerir.



5.



� Pasif bağışıklık antikorların bir bireyden diğerine aktarılması ile sağlanır.



C) I ve II



E) II ve III



Bir akyuvar çeşidi olan lenfositler ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Lenf düğümlerinde sentezlenebilirler.



D) Birinci yıldan sonra kanındaki HIV ve T lenfositi miktarı ters orantılı olarak değişir.



B) Belirli mikroorganizmalara karşı özgül bağışıklık sağlarlar.



E) HIV alan bireyler herhangi bir belirti göstermeden enfeksiyonun onuncu yılında



C) B ve T hücreleri olmak üzere iki çeşittirler. � Annede bulunan antikorların ple-



AIDS hastası olur.



D) Zararlı organizmaları ürettikleri antijenler ile parçalarlar. E) Kan ve lenf dolaşımında görev yaparlar.



santa aracılığıyla ya da emzirme ile bebeğe aktarılması doğal yolla kazanılan pasif bir bağışıklıktır.



87



16.Ünite



/ BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ



Temel Kavramlar



6.



� Hasta bir bireye başka bir canlıdan izole edilen antikorların serum yoluyla verilmesi yapay yolla kazanılan pasif bağışıklığa örnek olarak verilebilir.



Aşağıda verilen durumlardan hangisinde alıcı bireyin vücudunda antikor oluşumu gerçekleşmez?



10. Ondokuzuncu yüzyılın sonlarında araştırmacılar bir hastalıktan kurtulmuş hayvanlardan aldıkları hücre içermeyen sıvıları, aynı hastalıkla karşılaşmamış olanlara aktarımı ile ilgili deneyler yapmışlardır. Kısa bir süre sonra ikinci grup hayvanların bu hastalıktan korundukları görülmüştür.



A) Bebeğe ait Rh antijenlerinin doğum sırasında Rh– kan grubundaki anneye geçmesi B) Sağlıklı bir bireyin kuduz bir köpek tarafın-







dan ısırılması C) Tek yumurta ikizi olan iki birey arasında







gerçekleşen deri nakli � Bağışıklık sisteminin kendinden olanla olmayanı ayırt etme özelliği kan ve doku nakillerini sınırlandırır.



D) Yeni doğan bir bebeğe belirli aralıklarla aşı yapılması E) A kan grubunda olan bir bireye B grubu



Bu durum, I. humoral,







II. hücresel,







III. doğuştan gelen







bağışıklık çeşitlerinden hangileri ile açıklanabilir?



kan verilmesi



A) Yalnız I Alerjik yapılı bir çocuğun aldığı besinler ile bu besinlerin oluşturduğu alerjik tepkiler aşağıdaki tabloda verilmiştir.



� Savunma sistemi rahatsızlıklarına; anne çocuk Rh uyuşmazlığı, otoimmun hastalıklar, kırım-kongo hemorajik ateş, alerjiler ve AIDS örnek olarak verilebilir.



� Alerjiler, bağışıklık sisteminin bazı çevresel değişikliklere karşı gösterdiği aşırı hassas tepkilerdir.







Besinler



Alerjik tepki



K, L, M



+



N, R, K



–



L, M, R



+



N, R, L



–



K, R, M



+



B) L D) N



8. � Kazanılmış bağışıklık yetmezliği sendromu olarak adlandırılan AIDS hastalığına, HIV adı verilen bir virüs çeşidi neden olur.







88



9.



104



101 100 0



II. özgül bağışıklık sağlama,



B) Karaciğer



C) Kırmızı kemik iliği



D) Pankreas



Bu grafiğe göre,



II. Vücudun tanıdığı bir antijene karşı antikor oluşturma süresi, tanımadığı bir antijene karşı antikor oluşturma süresinden daha kısadır.







III. Antijenin ikinci kez uygulanmasında vücuda verilen antijen miktarı daha fazladır.







yorumlarından hangileri yapılamaz? A) Yalnız II



2. E



3. B



B) Yalnız III



D) I ve III



E) Timus bezi 1. B



A antijenin 2. kez uygulanmas›







E) I, II ve III



A) Dalak



21 28 35 42 49 56 Zaman(gün)



I. Vücudun ilk kez karşılaştığı bir antijene karşı antikor üretmesi için belirli bir süre gereklidir.



C) I ve II



Bir insanda aşağıdaki vücut kısımlarından hangisi bağışıklık sisteminin bir elemanı değildir?



14







III. fagositoz yapma özelliklerinden hangileri ortaktır?



7



A antijenin 1. kez uygulanmas›







I. savunmanın ikinci hattında görev yapma,



Antikor miktar›



102



C) M



B) Yalnız III



4. B



5. D



E) II ve III



103



E) R



D) II ve III � HIV konak hücre olarak  T lenfositlerini kullanarak çoğalır. Bu durum bağışıklık sisteminin baskılanmasına yol açar. Bu hastalığa sahip bireyler enfeksiyona açık hale gelir.







Fagositik akyuvarlar ve doğal katil hücreler ile ilgili,



A) Yalnız I



C) Yalnız III



11. Aşağıdaki grafikte aynı bireye iki farklı zamanda verilen A antijenine bağlı olarak bireyin kanında bulunan antikor miktarının değişimi verilmiştir.



Tablodaki sonuçlara göre bu çocuğun hangi besini tüketmemesi gerekir? A) K



B) Yalnız II



D) I ve II



Palme Yayınevi



7.



6. C



7. C



8. A



9. D



C) I ve II



E) II ve III 10. A



11. B



16.Ünite



/ BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ



DERS NOTLARI



89



Solunum Sistemi



17. Ünite



17.Ünite 1. TEST 1.



İnsanda soluk borusunun yapısında aşağıdakilerden hangisi bulunmaz?



4.



Temel Kavramlar � İnsanda solunum sistemi organları burun, ağız, yutak, gırtlak, Soluk alma sırasında göğüs hacminde (a), soluk borusu ve akciğerlerdir.



karın hacminde (b) ve diyafram kasında (c)



A) Silli epitel hücreleri



meydana gelen değişimler ile ilgili aşağıda-



B) Çizgili kas



ki eşleştirmelerden hangisi doğrudur?



C) Goblet hücreleri



a



D) Kıkırdak halka E) Bağ doku 2.



Aşağıda memeli bir canlıya ait akciğerin basitleştirilmiş şeması verilmiştir. 1



5.







A)



Azalır



Artar



Gevşer



B)



Artar



Azalır



Kasılır



C)



Azalır



Azalır



Kasılır



D)



Artar



Artar



Gevşer



E)



Artar



Azalır



Kasılır



� Solunum sisteminin başlıca görevleri arasında;



• dışarıdan alınan havayı akciğerlere taşımak,



Aşağıda insan akciğerlerindeki bir alveolde



• hava ile kan arasında gaz alış verişini sağlamak,



3



Bu şemayla ilgili,



Kan›n ak›fl yönü



I. Hava 1 nolu bölümden geçerken oksijen miktarı azalır, karbondioksit miktarı artar. II. 2 nolu bölüm epitel dokudan yapılmış olup, kılcal damarlar ile çevrilidir.







III. 3 nolu yapı diyafram kasıdır.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve lII



C) I ve II







• burun yolu ile kokunun alınmasını sağlamak







yer alır.



O2



Alveol k›lcal›







I. Alveol boşluğundaki CO2 derişimi alveol







II. Alveol kılcalında ilerleyen kanın pH de-







III. Alveol kılcalında ilerleyen kanın CO2 deri- � Burnun iç yüzeyinde bulunan



kılcalından daha düşüktür. ğeri azalır. şimi azalırken, O2 derişimi artar.







I. Kasılması durumunda kubbe şeklini alır.







II. Çizgili kas yapısındadır.







III. Gevşemesi durumu soluk verilmesini sağlar.







IV. Göğüs ve karın boşluğunu birbirinden ayırır. ifadelerinden hangileri doğrudur? B) I ve II



D) I, II ve III



• s olunum yüzeyini çevresel faktörlerden, sıcaklık değişimlerinden ve mikroplardan korumak,



Bu şemayla ilgili,



E) II ve III



Diyafram kası ile ilgili,



A) Yalnız III



CO2







Alveol



O2



CO2







3.



c







Palme Yayınevi







b



gerçekleşen gaz alış verişi şematize edilmiştir.



2



C) III ve IV



E) II, III ve IV



/ SOLUNUM SİSTEMİ



ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız III



B) I ve II



D) II ve III



6.



C) I ve III



epitel dokudan salgılanan mukus havayı nemlendirir ve mikropları tutar.



E) I, II ve III



Oksijenin atmosferden alınıp doku hücrelerine kadar taşınması sırasında aşağıdaki yapılardan hangisinin herhangi bir işlevi yoktur? A) Kalp



B) Alveol



C) Diyafram kası



D) Soluk borusu E) Akyuvar



� Yutak solunum sistemi ile sindirim sistemini ayıran bölümdür.



91



17.Ünite



/ SOLUNUM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� Gırtak, alınan havanın solunum sistemi yoluna girdiği yerdir.



İnsan solunum sisteminde görev yapan,



10. İnsanlardaki solunum pigmenti olan hemoglobin ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir?



I. pleura zarı,







II. epiglottis,







III. soluk borusu,







IV. alveol







yapılarından hangileri akciğerlere ait değildir?



A) Solunum gazları ile kararlı bileşikler oluşturur. B) Sadece alyuvarların içinde bulunur.



A) I ve II



B) I ve IV D) II ve IV



� Gırtlağın üst kısmında ağızdan 8. gelen besinlerin soluk borusuna kaçmasını önleyen gırtlak kapağı (epiglottis) bulunur.



C) Kanın osmotik basıncına etkisi yoktur. D) Kırmızı ilikteki hücrelerde ribozom organelinde üretilir.



C) II ve III



E) Kısmi basınçlarının yüksek olduğu bölge-



E) III ve IV



lerde, solunum gazlarına bağlanır.



İnsanda burun ile alınan oksijen molekülleri, 11. alveol boşluğu I



kalp



III



IV



yapılarından hangi sıra ile geçerek doku hücrelerine doğru taşınır? A) IV - I - II - III



B) I - IV - II - III



C) II - I - III - IV



D) III - I - IV - II



Kan plazmas›



Alyuvar hücresindeki numaralandırılmış reaksiyonlar aşağıdaki organlardan hangisine ait olan kılcal damarlarda gerçekleşebilir? A) Beyin



B) Mide



C) Karaciğer



D) Böbrek E) Akciğer



12. İnsanlarda atmosferden alınan oksijen molekülünün beyin hücrelerinde kullanılıncaya kadar, 9.



Akciğerlerimizde bulunan alveol keseleri ile ilgili,







I. Gaz alış verişinin gerçekleştiği yüzeyin alanını artırırlar.







II. Yüzeylerinde bol miktarda kılcal damar bulunur.







92



H2O + CO2



E) I - II - IV - III



� Yutkunma sırasında gırtlağın yukarı doğru hareketi ile gırtlak kapağı soluk borusunu kapatarak, besinlerin yemek borusuna geçmesini sağlar.



� Gırtlakta ayrıca sesin çıkmasını sağlayan ses telleri de bulunur.



Palme Yayınevi



alveol kılcalı



2



H2CO3



HCO3–



doku kılcalı



1



HCO3– + H+



II



CO2



Alyuvar hücresi







I. alveol kılcalı,







II. aort atardamarı,







III. bronş,







IV. akciğer atardamarı,







V. sol kulakçık







yapılarından geçiş sırası aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?



III. İnce yapılı olmaları gaz değişimini kolaylaştırır.



A) III – I – IV – V – II B) I – V – IV – III



ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



B) I ve II



D) II ve III 1. B



2. E



3. E



C) I – III – V – IV – II



C) I ve III



D) III – I – V – II



E) I, II ve III 4. B



5. C



E) V – I – IV – II – III 6. E



7. C



8. B



9. E



10. A



11. E



12. D



17.Ünite



Temel Kavramlar



2. TEST 1.



4.



Atmosferden alınan oksijen molekülleri mide epitel hücrelerine ulaşana kadar aşağıdaki yapıların hangisinden en son geçer? A) Alveol



B) Soluk borusu



C) Bronş



D) Aort atardamarı E) Sol kulakçık



Beyin kılcallarından geçen kanda,







I. bikarbonat,







II. oksihemoglobin,







III. üre







moleküllerinden hangilerinin miktarı artar? A) Yalnız I



2.



Aşağıdaki şekilde insanda solunum sistemine ait bazı yapılar numaralandırılarak verilmiştir.



II



III



B) Yalnız III



D) I ve III



5.



Burun boşluğu



I



E) II ve III



Aşağıdaki şekilde sağlıklı bir insanın soluk alıp verme sırasındaki değişimleri gösterilmiştir.







� Soluk borusu, her biri bir akciğere giden bronş adı verilen iki kola ayrılır.



Kalp



Numaralandırılmış yapılar ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) I nolu yapı, solunum sistemi ile sindirim sistemini birbirinden ayırır. B) II nolu yapının üst kısmında besinlerin so-



Akciğer Diyafram



Palme Yayınevi







X



C) III nolu yapıda bulunan C şeklindeki kıkırdak halkalar bu yapının büzülmesini engelleyerek sürekli açık kalmasını sağlar. D) IV nolu yapının çapı soluk borusundan



Y







X ve Y durumunda gerçekleşen olaylar ile ilgili,







I. X durumunda, diyafram yukarı doğru hareket eder.







II. Y durumunda, akciğer iç basıncı artar.







III. X ve Y durumlarında karın boşluğunun � Bronşlar, akciğer içerisinde giderek dallanan bronşcuk (bronşiol) hacmi değişmez.







ifadelerinden hangileri doğrudur?



luk borusuna kaçmasını önleyen epiglottis adı verilen kapak bulunur.



� Gırtlaktan geçen hava soluk borusu ile bronşlara iletilir. Soluk borusunda C şeklinde kıkırdak halkalar bulunur. Bu kıkırdak halkalar soluk borusunun büzülmesini engelleyerek, sürekli açık olarak kalmasını sağlar.



C) I ve II



IV V



/ SOLUNUM SİSTEMİ



A) Yalnız II



daha fazladır.



B) Yalnız III



D) II ve III



E) V nolu yapı, göğüs boşluğu ile karın boşlu-



C) I ve II



adı verilen borucukları oluşturur. Çok ince yapılı olan bronşçuklar alveol olarak adlandırılan hava keseleri ile sonlanır.



E) I, II ve III



ğunu birbirinden ayıran diyafram kasıdır. 3.



Sağlıklı bir insanın alyuvar hücrelerinde 6.



mesinde görev yapar?



Memeli bir hayvanın kanındaki alyuvar hücrelerinde aşağıdaki yapılardan hangisi bulunmaz?



A) HbCO2 → Hb + CO2



A) Glikoliz enzimleri



bulunan karbonik anhidraz enzimi aşağıdaki tepkimelerden hangisinin gerçekleş-



B) CO2 + H2O → H2CO3 C) H2CO3 → H+ + HCO3 D) Hb + O2 → HbO2 E) HbH+ → Hb + H+



B) Oksihemoglobin C) Karbonik anhidraz D) Karbonik asit E) Deoksiribonükleik asit



� Alveoller gaz alış verişinin gerçekleştiği, yüzeyin artırıldığı tek katlı epitelden oluşan keselerdir.



93



17.Ünite



/ SOLUNUM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� Alveollerin etrafı yoğun kılcal damarlar ile çevrilidir. Oksijen alveol boşluğundan kılcal damar ağına geçerken, kandaki karbondioksit alveol boşluğuna geçer.



10. Alveollerde gerçekleşen gaz alış verişine ait aşağıdaki şemadaki sütunlar O2 ve CO2’nin kısmi basınçlarını mmHg olarak göstermektedir.



Bir insanda solunum organında oksijence zenginleşen kanı kalbe getiren damar çeşidi (I) ile bu damarın kalbe bağlandığı bölüm (II) aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? I







Al›nan hava



Verilen hava



II



A) Akciğer atardamarı



Alveol boşluklar›



Sağ kulakçık



B) Akciğer toplardamarı



Sol karıncık



C) Koroner atardamarı



Sağ karıncık



D) Akciğer toplardamarı



Sol kulakçık



E)



Sağ karıncık



Akciğer atardamarı



O



2



CO



O



2



Alveol epitel hücreleri



CO



Alveol k›lcallar›na giren kan



O



CO 2



� Alveollerde bulunan epitel hücrelerinden salgılanan fosfolipit ve proteinlerden oluşan sürfektan adlı madde alveollerin açık kalmasını ve alveoldeki gaz alış verişinin verimli bir şekilde gerçekleşmesini sağlar.



Kılcal damar çeşidi



Alyuvardaki reaksiyon



Alveol



H 2 CO 3



Beyin



CO 2 + H 2 O



karbonik anhidraz



H 2 CO 3



özelliklerinden hangilerine sahip olduğu söylenebilir?



Akciğer toplardamar›



Bu şemaya göre aşağıdaki yargılardan hangisi doğru değildir?



C) I ve III



E) I, II ve III



Buna göre farklı damarlarda gerçekleşen,



Aynı şehrin aralarında rakım farkı bulunan iki bölgesinde yaşayan iki bireyde,







I. karbondioksitin suyla tepkimeye girmesi sonucu karbonik asitin oluşması,







I. oksijenin hemoglobine bağlanma yüzdesi,











II. bir milimetre küp kandaki alyuvar sayısı,



II. bir hemoglobin proteinin dört farklı oksijen molekülü ile birleşmesi,







III. alyuvardaki oksijenin kan plazmasına geçmesi







olaylarından hangileri Bohr kayması olarak adlandırılan etkiye neden olur?



� Akciğerler pleura adı verilen çift katlı zarla çevrilidir. İki zar arasında bulunan pleura sıvısı soluk almayı kolaylaştırırken akciğerlerin hareket etmesine yardımcı olarak, kaburga kemiklerinin akciğerlere zarar vermesini önler.



94



O2 CO2



11. Tüm proteinlerde olduğu gibi hemoglobinin yapısı da bazı etkenlere karşı duyarlıdır. Örneğin kanın pH değerindeki bir düşüş, hemoglobinin oksijenden ayrılmasına neden olan ve “Bohr kayması” olarak adlandırılan bir etki yaratır.



9.



104 40



E) Akciğere alınıp verilen havada oksijen basıncının değişim oranı karbondioksit basıncının değişim oranından çoktur.



II. aynı substratı farklı ürünlere dönüştürme, III. bir reaksiyonu çift yönlü katalizleyebilme



B) I ve II



2



D) Alveollerden geçmekte olan kanın oksijen miktarı artarken karbondioksit miktarı azalır.



I. hücre dışında etkinlik gösterme,



D) II ve III



Alveol k›lcallar›n› terk eden kan



C) Solunum gazları daima kısmi basıncın düşük olduğu bölgeye doğru hareket eder.



Tabloya göre karbonik anhidraz enziminin,



A) Yalnız III



2



B) Verilen havadaki karbondioksitin kısmi basıncı oksijeninkinden daha azdır.



CO 2 + H 2 O



karbonik anhidraz



CO



A) Alınan havadaki oksijenin kısmi basıncı alveol kılcalına giren kandakinin dört katıdır.



Palme Yayınevi







O



Akciğer atardamar›







2



2



Akciğerin alveol k›lcallar›



O2 CO2



Aşağıdaki tabloda aynı canlının farklı organlarına ait kılcal damarlarında karbondioksit taşınımı sırasında gerçekleşen reaksiyonlar gösterilmiştir.



O



2 CO2



2



40 45



� Böylece alveol kılcallarından 8. geçen kandaki oksijen miktarı artarken, karbondioksit miktarı azalır.



120 27



104 40



160 0,2



III. normal bir soluk alınışında kana geçen oksijen miktarı niceliklerinden hangilerinin farklı olması beklenir? A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) II ve III 1. D



2. D



A) Yalnız I



C) I ve II



E) I, II ve III 3. B



4. A



5. A



6. E



7. D



B) Yalnız II



C) Yalnız III



D) I ve III



E) II ve III



8. A



10. E



9. E



11. A



17.Ünite



Temel Kavramlar



3. TEST 1.



İnsanda solunum organı olan akciğerler,



4.



� Akciğerlerin bulunduğu göğüs boşluğu, diyafram kası ile karın boşluğundan ayrılır.



Alyuvarlara ait olan, • H 2 CO 3 " H + + HCO 3-







I. vücut içinde sınırlı bir bölgede yerleşmiş olma,











II. solunum yüzeyinin ince ve nemli olması,











III. bol miktarda kılcal damar içerme











özelliklerinden hangilerine sahiptir?







I. beyin,



A) Yalnız II







II. karaciğer,







III. böbrek







organlarına ait kılcal damarlarının hangilerinden geçişi sırasında gerçekleşir?



B) Yalnız III



D) I ve III 2.







C) I ve II



E) I, II ve III



Aşağıdaki şemada, küçük kan dolaşımında görevli damarlar gösterilmiştir.



• Hb + 4CO 2 " Hb ^CO 2 h4



tepkimeleri kanın,



B) Yalnız III



D) I ve III 5.



Akciğer atardamarı



• Hb ^O 2 h4 " Hb + 4O 2



A) Yalnız I



Kan›n ak›fl yönü



/ SOLUNUM SİSTEMİ



C) I ve II



E) I, II ve III



Akciğerin hacmi



� Soluk alış verişi, kaburgalar arası kaslar ile diyafram kasının kasılıp gevşemesi ile gerçekleşir.



Akciğer toplardamarı







Alveol kılcal damarından geçmekte olan kanda,







I. karbominohemoglobin miktarı,







II. pH değeri,







III. plazmadaki bikarbonat iyonlarının miktarı,







IV. oksihemoglobin miktarı







niceliklerinden hangileri azalır? A) Yalnız II



B) I ve III



D) I, III ve IV 3.



C) II ve IV E) II, III ve IV



Aşağıdakilerden hangisinde verilen iki olayın birlikte gerçekleşmesi, sağlıklı bir insanın soluk almasını sağlar? A) Kaburga kaslarının kasılması – Karın iç hacminin artması



Palme Yayınevi



Alveol kılcal damarı



t1



Zaman



t2







Memeli bir canlının soluk alıp vermesi sırasında akciğer hacminin değişimini gösteren yukarıdaki grafikle ilgili,







I. Diyafram kası t1’de kasılırken, t2’de gevşer.







II. t1’de soluk alma, t2’de soluk verme olayı gerçekleşir.







III. Oksijen gazı t1’de alveolden kana, t2’de kandan alveole geçer.







ifadelerinden hangileri doğru değildir? A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III



C) I ve II



E) II ve III



B) Diyafram kasının gevşemesi – Akciğer basıncının azalması



6.



I. karbondioksitin dış ortama atılması,



C) Diyafram kasının kasılması –Göğüs boşluğu hacminin artması







II. metabolizma sonucu oluşan ısının bir kısmının atmosfere verilmesi,



D) Kaburga kaslarının gevşemesi – Akciğer hacminin artması







III. fazla ürenin kandan uzaklaştırılması



E) Kaburga kaslarının kasılması – Akciğer basıncının artması



� Soluk alma sırasında kaburga kasları ve diyafram kası kasılır.



Sağlıklı bir insanın akciğerleri,



olaylarından hangilerinde görev almaz? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve III



C) Yalnız III



E) II ve III



� Diyafram kası kasılarak düzleşir ve karın boşluğuna doğru iner. Kaburgalar arası kaslar kasılarak göğüs kafesi boşluğunu dışarı doğru iter.



95



/ SOLUNUM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� Bu durumda göğüs boşluğu ve akciğerlerin hacmi artar, basıncı azalır. Atmosferik basınç akciğer iç basıncından fazla olduğundan hava akciğerlere dolar.







Solunum sistemine ait,



9.



I. alveollerin yoğun kılcal damarlarla çevrili olması,



B) Yalnız II







Alveol k›lcallar›na giren kan



Alveol k›lcallar›ndan ç›kan kan



104



45



O2 CO2



40



Doku k›lcallar›na giren kan



104



45



O2 CO2







96



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



CO2(%)



Grafiğe göre,







I. Solunum havasındaki karbondioksit derişimi ile solunum hızı ters orantılı olarak değişir.







II. Havadaki karbondioksitin %3’ten %4’e çıkarılması solunum hızını, %1’den %2’ye çıkarılmasına göre daha fazla etkiler.







III. Havadaki karbondioksit yüzdesinin belirli bir değerin üzerine çıkması solunum hızını azaltabilir.







yorumlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) II ve III



C) I ve II



E) I, II ve III



40



O2 CO2



Buna göre,







I. Doku kılcallarına taşınan oksijenin bir kısmı hücrelere bırakılmadan akciğerlere döner.







II. Alveol kılcallarından geçen kanın karbondioksit, doku kılcallarından geçen kanın oksijen derişimi artar.







� Soluk verme sırasında kaburgalar arası kaslar ve diyafram kası gevşer.



40



O2 CO2



Doku k›lcallar›ndan ç›kan kan



20







Aşağıda bir insanın alveol ve doku kılcallarına giren ve çıkan kanların O2 ve CO2 basınçları (mmHg) verilmiştir.



40



� Alveollerdeki O2 difüzyonla alveolleri saran kılcallardaki kana, kandaki CO 2 ise alveollere geçer.



40



C) Yalnız III



E) II ve III



Solunum h›z› (L/dak)



60



özelliklerinden hangileri vücuttan su kaybını azaltmaya yönelik adaptasyonlardandır?



D) I ve II



8.



80



III. akciğerlerin dışında çift katlı pleura zarının bulunması



A) Yalnız I



Aşağıdaki grafikte oksijen miktarının sabit olduğu bir ortamda havadaki CO2 yüzdesi ile solunum hızı arasındaki değişim gösterilmiştir.







II. akciğerlerin vücut içine çekilmesi,



Palme Yayınevi



17.Ünite



III. Doku kılcallarından çıkan kanın alveol kılcallarına kadar taşınımı sırasında gaz basınçları değişmez.







IV. Alveol ve doku kılcallarında oksijen basıncının değişim oranı, karbondioksit basıncının değişim oranından fazladır.







yorumlarından hangileri yapılabilir? A) I ve II



B) I ve III D) I, III ve IV



1. E



2. B



10. • Göğüs boşluğu ve karın boşluğunu birbirinden ayırır.



• Akciğerlerde gaz değişiminin yapıldığı yerdir.







• Akciğerleri saran çift katlı zardır.







• Alyuvarlarda solunum gazlarını taşıyan pigmenttir.







Aşağıdaki kavramlardan hangisinin tanımı yukarıda verilmemiştir?



C) III ve IV



A) Hemoglobin



B) Soluk borusu



C) Diyafram kası



D) Pleura



E) Alveol



E) I, II, III ve IV 3. C



4. E



5. B



6. C



7. B



8. D



9. D



10. B



17.Ünite 4. TEST 1.



4.



İnsanlara ait farklı kılcal damarlardan geçmekte olan kandaki değişimler için,



Temel Kavramlar � Diyafram kası gevşeyerek kubbeleşir. Kaburgalar arası kasların Yemek yemek için girdiği bir mutfakta fare gevşemesi göğüs kafesi boşluile karşılaşan bir insanda, ğunu içeri doğru çeker.







I. alveol kılcallarındaki HbO2,







I. solunum,







II. karaciğer kılcallarındaki HbCO2,







II. kas,







III. beyin kılcallarındaki HbO2







III. dolaşım







miktarları ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur?







sistemlerinin hızlanma sırası aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) I – II – III



(↑ : artar, ↓ : azalır, ↔: değişmez) A)



I ↑



II ↑



III ↓



B)



↑



↑



↔



C)



↓



↓



↑



D)



↓



↑



↔



E)



↑



↓



↓



B) II – I – III



D) III – I – II 5. Kılcallardaki kan plazması



Sağlıklı bir insanda, Alt ana toplardamarı



Akciğer atardamarı Akciğer toplardamarı



I



III



yapılarının içerdiği kandaki karbominohemoglobin miktarının çoktan aza doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? B) I - III - II



D) III - I - II



� Bu durumda göğüs boşluğu ve akciğer hacmi azalıp, basıncı artar. Akciğer iç basıncı atmosferik basınçtan fazla olduğundan soluk verilir.



H2CO3 Karbonik asit



Hb



Hemoglobin, CO2 ve H+ tutar



H+



– HCO3







A) I - II - III



CO2



HCO3– + Bikarbonat



II







E) III – II – I



CO2



Palme Yayınevi







C) II – III – I



H2O Alyuvarlar



2.



/ SOLUNUM SİSTEMİ



İnsanın kanındaki karbondioksit taşınımına ait yukarıdaki şema ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir? � Soluk vermede, akciğerlerin geri A) Karbonik asitin iyonlaşması sonucu hidrojen iyonu ve bikarbonat oluşur. B) İlgili tepkimeler insanın doku kılcallarında gerçekleşir.



C) II - III - I



yaylanma basıncının da etkisi vardır. Bu basınç, akciğerlerin yapısındaki elastik lifler ve pleura sıvısının neden olduğu yüzey gerilimi sayesinde oluşur.



C) Alyuvara giren karbondioksitin tamamı su ile tepkimeye girer.



E) III - II - I



D) Alyuvarda oluşan bikarbonat kanın plazma kısmına geçer. 3.



E) Hemoglobin proteini, hidrojen iyonlarını tutarak plazmaya geçmesini ve kanın pH değerinin düşmesini engeller.



İnsan kanında bulunabilen aşağıdaki iyon ve moleküllerden hangisi hemoglobine bağlanarak taşınamaz? A) Oksijen (O2) B) Karbondioksit (CO2)



6.



Aşağıdaki yapılardan hangisi bir insanın solunum sistemine ait değildir?



C) Hidrojen (H+)



A) Bronşçuk



B) Gırtlak



C) Diyafram kası



D) Alveol



–)



D) Bikarbonat ( HCO3



E) Karbonmonoksit (CO)



E) Periton zarı



� İnsanlarda soluk alış verişini arka beyinde bulunan omurilik soğanı ve pons adı verilen bölgeler denetler.



97



17.Ünite



/ SOLUNUM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� Kandaki CO2 miktarının artması kanın pH’sının düşmesine asitli- ğinin ise artmasına neden olur.











Solunum gazlarının taşınımı sırasında gerçekleşen, I. H + + HCO –3 $ H 2 CO 3



II. Hb + 4CO 2 $ Hb ^CO 2 h4



A) Alyuvarda HbCO2 halinde B) Plazmada CO2 halinde



III. CO 2 + H 2 O $ H 2 CO 3



IV. Hb + 4O 2 $ Hb ^O 2 h4



C) Alyuvarda H2CO3 şeklinde –



tepkimelerinden alveol ve doku kılcallarına ait olanlar aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak eşleştirilmiştir?



D) Plazmada HCO 3 şeklinde E) Alyuvarda serbest CO2 halinde



(Hb: Hemoglobin)



Alveol kılcallarında gerçekleşenler



� Bu durumda solunum merkezleri diyafram ve kaburga kaslarını uyarır ve soluk alış verişi hızlanır. Kandaki O2 miktarının azalıp art-



10. İnsan vücudunda karbondioksit moleküllerinin büyük bir kısmı kanda aşağıdaki durumlardan hangisiyle taşınır?



Doku kılcallarında gerçekleşenler



A)



I ve II



III ve IV



B)



I ve III



II ve IV



C)



I ve IV



II ve III



D)



II ve III



I ve IV



E)



II ve IV



I ve III



11. Aşağıdaki şemada soluk alıp verme sırasında gerçekleşen bazı olaylar harflerle gösterilmiştir. alma Soluk



Soluk verme



ması solunum hızını etkilemez. X



Kas hücresi



CO2 + I



H + + III



II



Kan plazmas›







� Egzersiz yapan bir bireyde sırasıyla kas, dolaşım ve solunum sistemleri hızlanır.



9.



Alyuvar



Y



Z



X, Y ve Z olayları ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? A) X → Diyafram kası kasılarak düzleşir. B) Y → Karın boşluğunun hacmi azalır. C) Z → Akciğer iç basıncı artar.



Karbondioksit taşınımına ait yukarıdaki şemada numaralı kısımlara gelmesi gereken moleküller aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? I



II



III



A)



H2CO3



HCO3–



H2O



B)



HCO3–



H2CO3



HCO3–



C)



H2O



H2CO3



H2O



D)



H2O



H2CO3



HCO3–



E)



HCO3–



H2O



H2CO3



Solunum hızını kontrol eden beyin bölümrak verilmiştir? A) Talamus – Beyincik B) Hipotalamus – Pons



98







III



leri aşağıdakilerden hangisinde doğru ola-



� Deniz seviyesinden yükseklere doğru çıkıldıkça havanın kısmi basıncı azalır ve soluk alış verişi hızlanır.



Palme Yayınevi



8.



D) X → Göğüs kafesinin hacmi artar. E) Z → Kaburga uçları aşağı doğru hareket



eder.



12. İnsanlarda bulunan solunum pigmenti için,



I. Demir elementi içerir.







II. Alyuvarın içinde bulunur.







III. Solunum gazları ile kolayca birleşip ayrılabilir.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



C) Omurilik – Omurilik soğanı D) Hipotalamus – Orta beyin



B) Yalnız III



D) II ve III



C) I ve II



E) I, II ve III



E) Omurilik soğanı – Pons 1. A



2. D



3. D



4. C



5. C



6. E



7. C



8. D



9. E



10. D



11. B



12. E



17.Ünite 5. TEST 1.



İnsanda solunum gazlarının taşınması sırasında aşağıdaki olaylardan hangisi alyuvar hücresinde gerçekleşmez?



4.



Temel Kavramlar � Adrenalin ve tiroksin hormonları metabolizmayı hızlandırdığı için Sağlıklı bir insana ait olan aşağıdaki dasolunumu hızlandırır.



marlardan hangisinde Hb(O2)4 / Hb(CO2)4 oranı en düşüktür?



A) Oksijenin hemoglobinden ayrılması



A) Şah damarı



B) Bikarbonat molekülünün akciğerlere taşınması



B)Karaciğer atardamarı



C) Karbondioksitin suyla birleşerek karbonik asit molekülünün oluşması



D) Aort



C) Akciğer atardamarı E) Böbrek atardamarı



D) Hidrojen iyonlarının hemoglobin proteininden ayrılması E) Karbonik asitin parçalanması sonucunda hidrojen ve bikarbonatın oluşması 2.



5.



Deniz seviyesinden yükseklere doğru çıkan bir insanda, Kandaki hemoglobin miktarı



/ SOLUNUM SİSTEMİ



Aşağıdaki şema ve grafikte, alveol kılcalları ile alveol boşluğu arasındaki karbondioksit gazının difüzyonu sırasında karbondioksitin kısmî basıncındaki değişim yaklaşık olarak gösterilmiştir.



Kandaki alyuvar sayısı



Alveol boşluğu



I



Zaman



II



Zaman



Solunum hızı



III







grafiklerindeki gözlenir? A) Yalnız I



3.



Toplardamar ucu Atardamar ucu (PCO2 = 40 mmHg) (PCO2 = 45 mmHg) Alveol kılcalı







B) Yalnız III



hangisi



I. Karbondioksit difüzyonu alveol kılcallarındaki kandan alveol boşluğuna doğrudur.







II. Akciğer atardamarından akciğer toplardamarına doğru ilerleyen kanın CO2 derişimi azalır.







III. Alveol kılcalı boyunca alveol boşluğuna geçen karbondioksit miktarı giderek artmıştır.







ifadelerinden hangileri doğrudur?



C) I ve II



E) I, II ve III



A) Yalnız I



Akciğerlerden alınan oksijenin böbrek hücrelerine taşınımı sırasında aşağıdaki olaylardan hangisi en son gerçekleşir? A) Oksijenin alyuvardan kan plazmasına geçmesi



B) I ve II



D) II ve III 6.



C) I ve III E) I, II ve III



Aşağıdakilerden hangisi insanda solunum sisteminin görevlerinden biri değildir?



B) Alveoldeki oksijenin kana geçmesi



A) Solunum gazlarını doku hücrelerine taşıma



C) Oksihemoglobinin böbrek atardamarı ile böbreğe taşınması



B) Kanın pH değerini düzenleme



D) Alyuvarlara giren oksijenin hemoglobine bağlanması E) Böbrek kılcallarında düşen pH nedeniyle oksijenin hemoglobinden ayrılması



� Sempatik sinirler solunum hızını artırırken, parasempatik sinirler solunum hızını yavaşlatır.



Buna göre,







Zaman



değişimlerinden



D) I ve III



Palme Yayınevi



Kanın akış yönü



C) Vücut hücreleri için gerekli oksijeni alma D) Bazı yadımlama ürünlerinin dış ortama atıl� Vücuttaki doku hücreleri ve kan masını sağlama E) Homeostasinin korunmasında görev alma



arasında gerçekleşen gaz alış verişine iç solunum denir.



99



/ SOLUNUM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� İç solunumda kandan hücrelere oksijen, hücrelerden kana ise karbondioksit ve su taşınır.



9.



Aşağıdaki grafikte ortamdaki oksijenin kısmî basıncı ile hemoglobinin oksijene doyma yüzdesi arasındaki ilişki gösterilmiştir.



80



veol kılcallarında hemoglobin proteininden ayrılır. B) Taşıma sırasında meydana gelebilecek



60



aksaklıklar kan pH’ının değişmesine ne-



H›zl› metabolizma s›ras›nda hemoglobinden ayr›labilecek depo O2



40 20



� Akciğerler ile havadan alınan oksijenin kana verilmesi ve kandaki karbondioksitin yine akciğerler ile dışarı atılmasına dış solunum denir.



mı hemoglobin proteini ile birleşirken, al-



Normal metabolizma s›ras›nda hemoglobinden ayr›lan O2



100



0



den olabilir. C) Plazmada taşınan miktarı alyuvarda taşınan miktarından daha fazladır. D) Bikarbonat iyonları alveol kılcallarında al-



0



20



40



Egzersiz s›ras›nda dokular



60



80



100 Oksijenin k›smi bas›nc› (mmHg) Akciğerler



Dinlenme s›ras›nda dokular



E) Taşınım yönü doku kılcallarından alveol kılcallarına doğrudur.



Grafiğe göre, I. Dinlenme durumundaki bir bireyin dokularında bulunan hemoglobin taşıdığı oksijenin yaklaşık olarak %30’unu bırakır.







II. Akciğerlerden geçmekte olan hemoglobinin oksijene doyma yüzdesi her zaman dokularda bulunan hemoglobinden fazladır.







III. Metabolizmanın hızlanması durumunda dokularda oksijenden ayrılan hemoglobin yüzdesi de artar.



B) Yalnız III



D) II ve III 8.



10. Aşağıdaki grafikte bir insanın X kılcal damarındaki oksijen ve karbondioksit miktarının değişimi gösterilmiştir.



ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II



� İnsanlarda gaz alış verişi akciğerler tarafından gerçekleştirilir.



yuvardan plazmaya, doku kılcallarında ise plazmadan alyuvara geçer.















O2 Zaman







C) I ve II



E) I, II ve III



Grafiğe göre, aşağıdakilerden hangisi X kılcal damarında gerçekleşen tepkimelerden biri değildir? A) Hb + H+ → HbH B) HbO2 → Hb + O2 – C) H+ + HCO 3 → H2CO3



Aşağıdakilerden hangisi solunum sisteminin diğer sistemler ile ilişkisine örnek olarak verilemez? lunum merkezleri tarafından denetlenmesi B) Adrenalin, tiroksin gibi bazı hormonların kandaki miktarının artmasına bağlı olarak solunumun hızlanması C) Fiziksel aktivitenin artmasına bağlı olarak



100



Miktar CO2



D) Hb + CO2 → HbCO2 E) CO2 + H2O → H2CO3



A) Solunum hızının omurilik soğanındaki so-



� Solunum gazlarının taşınımı ise dolaşım sisteminin (kan) görevidir. Kandaki O2 ve CO2'nin kısmi basınçları dolaşım sisteminin farklı noktalarında değişiklik gösterebilir.



Memelilerdeki karbondioksit taşınımı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir? A) Doku kılcallarında karbondioksitin bir kıs-



Hb’nin O2 ile doyma yüzdesi



Palme Yayınevi



17.Ünite



solunumun hızlanması D) Kandaki besin miktarının azalmasına bağlı olarak solunumun hızlanması E) Enfeksiyona bağlı ateşin yükselmesi duru-



11. Doku hücrelerinden kana geçen karbondioksit molekülünün,



I. çözünmüş olarak plazmada,







II. hemoglobine bağlı olarak alyuvarda,







III. bikarbonat iyonları olarak plazmada







taşınma oranlarının çoktan aza doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) I – II – III



munda solunumun hızlanması 1. B



2. B



3. A



4. C



B) II – I – III



D) III – I – II 5. B



6. A



7. E



8. D



9. D



C) II – III – I



E) III – II – I 10. C



11. E



17.Ünite 6. TEST 1.







İnsanların oksijeni depolayabilme özelliği olmadığından nefeslerini en fazla 2–3 dakika tutabilmekte ve ancak 20 metre derinliğe dalabilmektedirler. Weddell foku ise çok miktarda oksijen depolayabilme özelliğine sahiptir. Bu özelliklerini kullanarak sürekli olarak 200 – 500 metre derinliğe dalabilmekte ve su altında bazen 1 saatten fazla kalabilmektedir. Bu durum Weddell fokunun vücudunda aşağıdaki proteinlerden hangisinin daha fazla olması ile ilgilidir? A) Hemoglobin



B) Heparin



C) Albümin



D) Histamin



4.



100 pH 7.4 80 60 pH 7.2



20











0



Bu tepkimeler ile ilgili, I. a yönünde gerçekleşen tepkime kanın pH'ını düşürür. II. b yönündeki tepkime alveol kılcallarında gerçekleşir. III. a ve b yönünde gerçekleşen tepkimelerde karbonik anhidraz enzimi görev yapar. ifadelerinden hangileri doğrudur?



Kan damarları içinde çözünmüş olarak bulunan azotun gaz haline geçerek kılcal damarları tıkaması “vurgun” olarak adlandırılır. Bu olayın temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?







II. Kandaki hidrojen iyonlarının derişiminin artması hemoglobinin oksijene bağlanma yüzdesini azaltır.







III. Oksijen kısmi basıncının 40 mmHg, kan pH’ının 7,2 olduğu kılcallarda hemoglobinin oksijene doygunluğu yaklaşık olarak %60’ tır.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III



5.



yeterince kullanılamaması



� Doku kılcallarında, basınç farklılıkları O 2 'nin kandan doku hücrelerine; CO2'nin ise doku hücrelerinden doku kılcallarına Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH), geçmesine neden olur. ilerleyici bir akciğer hastalığıdır. Bu hastalık



Bu hastalıkla ilgili,







I. Hastalığa sahip kişilerde nefes alıp verme zorlaşır.







II. Sigara kullanımı, çeşitli yakıtlardan çıkan dumanların uzun süre solunması hastalığın ortaya çıkmasında etkili olabilir.







III. Halsizlik, yüksek ateş, öksürük ve mukus salgısında artış gibi belirtiler gözlenebilir.







ifadelerinden hangileri doğrudur?



C) Ortamdaki basıncın hızla azalması E) Kandaki azotun metabolik aktivitelerde



� Bu nedenle akciğer atardamarından, akciğer toplardamarına doğru ilerleyen kanın O2 derişimi artarken, CO2 derişimi azalmış olur. Bu şekilde kalbe dönen kan, kalp ile vücuda pompalanır.



müzmin bronşit ve amfizem olarak da bilinir.



ması



D) Kandaki karbondioksit derişiminin artması



Bu grafiğe göre, I. Her iki pH derecesinde de kandaki oksijenin kısmi basıncının artması hemoglobinin oksijene bağlanma yüzdesini artırır.



A) Ortamdaki oksijen derişiminin düşük olB) Kanın pH değerinin yükselmesi



20 40 60 80 100 Oksijenin k›smi bas›nc› (mmHg )



b



A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 3.



0







Palme Yayınevi







Hb’nin O2’ye bağlanma yüzdesi(%)



40



H2CO3



H+ + HCO3



� Basınç farkından dolayı alveol kılcallarından geçmekte olan Aşağıdaki grafikte kandaki oksijenin kısmi bakandaki CO2 alveol boşluğuna; sıncına bağlı olarak iki farklı pH derecesinalveol boşluğundaki O2 ise alden hemoglobinin oksijen gazına bağlanma veol kılcallarına geçer.



yüzdeleri verilmiştir.



Aşağıda insanlarda CO2'nin taşınımına ait iki farklı tepkime verilmiştir.



a



Temel Kavramlar







E) Miyoglobin 2.



/ SOLUNUM SİSTEMİ



A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III



� Bu şekilde kalbe dönen kan, kalp ile akciğerlere gönderilir.



101



17.Ünite



/ SOLUNUM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



6.



� Kanda solunum gazlarını taşıyan protein ve metal iyonlarından oluşan solunum pigmentleri bulunur. Solunum pigmentleri kanın gaz taşıma kapasitesini artırır.



Bir insana ait diyafram kasının kasılması sırasında aşağıdaki değişimlerden hangisi gerçekleşir?



9.



İnsanın akciğer yapısı ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğru değildir? A) Solunum yüzeyini oluşturan epitel yoğun



A) Akciğerlerdeki havanın atmosfere verilmesi



bir kılcal damar ağı ile çevrilidir.



B) Göğüs boşluğunun hacminin artması



B) Sağ akciğerin lob sayısı sol akciğerden



C) Kaburga kaslarının gevşemesi



fazladır.



D) Karın boşluğundaki iç basıncın azalması



C) Akciğerlerin yapısında bol miktarda kas



E) Akciğer iç basıncının artması



hücresi bulunur. D) Gaz değişimi yaklaşık 100 m2‘lik bir solunum yüzeyi oluşturan alveoller ile gerçekleşir.



7.



Böbrek kılcallarından geçmekte olan kanda, Alyuvardaki HbO2 miktarı



E) Hava ile dolmaları “negatif soluma” olarak adlandırılan bir emme yöntemi ile gerçekleşir.



pH değeri



10. Aşağıda plastik bir şişe, biri küçük diğeri büyük iki balon ile oluşturulmuş bir model verilmiştir. I



Kılcal damar



II



Palme Yayınevi III







grafiklerindeki gerçekleşir? A) Yalnız I



8.



Kılcal damar



değişimlerden B) Yalnız II



D) II ve III



hangileri



CO 2



B) Alveol kılcalı C) Gırtlak D) Bronş E) Alveol



1. E



O2 CO 2 O2



2. B



Plastik şişe Büyük balon







Soluk alış verişini açıklamaya yönelik bu model ile ilgili,







I. Küçük balon akciğeri, büyük balon diyafram kasını simgelemektedir.







II. Büyük balonun aşağı doğru çekilmesi durumunda küçük balonun hacmi artıp basıncı azalır.







III. Büyük balonun üst kısmı karın boşluğunu simgelemektedir.







IV. Plastik şişedeki hacmin azalıp basıncın artması ile oluşan değişimler akciğerlerin hava ile dolmasına neden olur.







yorumlarından hangileri yapılabilir?



C) I ve III



E) I, II ve II



Kanda bulunan karbondioksit ve oksijen gazlarının solunum sistemimize ait olan yapılardan geçiş yönü ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? A) Alveol



102



Küçük balon



Alyuvardaki HbH miktarı



� Bazı omurgasız hayvanlar ve omurgalı hayvanların tamamında hemoglobin adı veilen solunum pigmenti bulunur.



� Hemoglobin pigmenti solunum gazları ile tersinir tepkime verir. Gaz derişiminin fazla olduğu bölgede gaza bağlanırken, derişimin düşük olduğu bölgede gazdan ayrılır.



Kılcal damar



A) I ve II



B) I ve IV



D) I, II ve IV



C) II ve III E) I, II, III ve IV



Bronşçuk O2



11. Aşağıdaki hastalıklardan hangisi solunum



Alveol



sistemi ile ilgili değildir?



Soluk borusu Soluk borusu Alveol kılcalı



3. C



4. E



A) Amfizem



B) Astım



C) Varis



D) Zatürre E) Tüberküloz



5. E



6. B



7. D



8. B



9. C



10. A



11. C



17.Ünite



Temel Kavramlar



7. TEST 1.



Deniz seviyesinden yükseklere çıkmakta olan bir insanda atmosferdeki oksijenin kısmi basıncının azalmasına bağlı olarak,







I. kandaki akyuvar sayısının artması,







II. omurilik soğanından gönderilen uyarılar ile solunumun yavaşlaması,







4.



II. pH değeri,







III. oksijen miktarı







niceliklerinden hangilerinin artması solunum merkezlerinin uyarılmasını sağlar? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve III



değişimlerinden hangilerinin gerçekleşmesi beklenir? A) Yalnız I



Sağlıklı bir insanın kanındaki, I. karbondioksit miktarı,



nın artması



B) Yalnız III



D) I ve III



5.



C) I ve II



E) I, II ve III



Diyafram kası



Aşağıdaki şemada insanda doku kılcalları ve alveol kılcallarında solunum gazlarının taşınması sırasında gerçekleşen bazı olaylar verilmiştir.



X



2. durum



Sağlıklı bir insanın soluk alıp vermesi sırasında gerçekleşen iki farklı durumla ilgili,







I. 1. durumda karın boşluğundaki basınç azalır.







II. 2. durumda diyafram kası kasılır.







III. 1. durumda göğüs boşluğundaki basınç azalır.







Palme Yayınevi











IV. 2. durumda soluk verme olayı gerçekleşir.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) I ve II



B) I ve IV D) II ve IV



C) I ve II



E) II ve III



u kılcalları Dok



2.



1. durum



� Omurgalı canlılardaki hemoglobin pigmenti, bir demir atomu (hem) ile dört farklı polipeptit zincirinden oluşur.







III. kanın atardamar çeperine yaptığı basıncı-



/ SOLUNUM SİSTEMİ



Alveol kılcallar ı Y



Z



� Oksijen, akciğerlerden doku hücrelerine doğru taşınır. İnsan Şemada verilen X, Y ve Z olayları ile ilgili vücuduna alınan O2’nin %98’i



aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? A) X → HbCO2 molekülünün oluşması



alyuvarlardaki hemoglobine bağlı, %2’si ise plazmada çözünmüş olarak taşınır.



B) Y → Karbonik anhidraz molekülünün görev yapması C) Z → Bikarbonat iyonlarının hidrojenle birleşmesi D) X → Karbonik asitin karbondioksit ve suya parçalanması



C) II ve III



E) Y → Tepkimelerin alyuvar hücrelerinde



E) III ve IV



gerçekleşmesi 3.



Solunum sistemi hastalıklarından biri olan amfizem ile ilgili,



6.







I. Alveol keseciklerini birbirinden ayıran duvarların yıkılması sonucu oluşur.











II. Akciğerlerdeki gaz değişim yüzey alanının artmasına yol açar.











III. Alveol duvarlarının elastik özelliği azalır.







bilgilerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



Bir insanın soluk alış verişini istemli olarak kısa süreli engelleyebilmesi, I. beyin kabuğunda solunumu denetleyen merkezlerin bulunması,







II. solunumun otonom sinirlerce denetlenmesi, � Hemoglobin molekülü O2 deIII. omurilik soğanın beyni kontrol etmesi rişiminin yüksek olduğu alveol







durumlarından hangileri ile açıklanabilir? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve II



C) Yalnız III



E) II ve III



kılcallarında O 2 ile bağlanır. Doku kılcalları gibi O2 derişiminin düşük olduğu bölgelerde ise kolayca O2’den ayrılır.



103



17.Ünite



/ SOLUNUM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� Oksijen, alveollerden kan kılcallarına geçer ve kan plazmasından alyuvarlara girer. Alyuvarlarda hemoglobinle birleşir ve oksihemoglobin (HbO2) oluşur.



I. kanın yoğunluğunun artmasına bağlı olarak akışkanlığının azalması,



A) Kaburga kaslarının kasılması



II. birim zamanda tepkimeye girdiği solunum gazı miktarının artması,



C) Karın iç basıncının artması







III. oluştuğu polipeptit zincirleri arasındaki bağların kopması sonucu denatüre olması



E) Temiz havanın akciğerlere dolması







değişimlerinden hangilerinin gerçekleşmesi beklenirdi?











• Hb + O2 → HbO2 (Alveol kılcalları)



10. İnsanlardaki soluk alıp verme olaylarında aşağıdakilerden hangisi ortak olarak gerçekleşir?



Memeli hayvanların solunum pigmenti olan hemoglobin proteini alyuvar hücreleri yerine kan plazmasında bulunsaydı,



A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III



B) Akciğer hacminin değişmesi D) Diyafram kasının gevşemesi



11. Aşağıdaki grafikte X ve Y damarlarında oksihemoglobin miktarının zamana bağlı değişimi gösterilmiştir.



C) I ve II



Oksihemoglobin miktarı



E) II ve III



X



Yoğun fiziksel aktivite yapmakta olan bir insanda, otonom sinirlerin diyafram ve kaburgalar arası kasları uyarması I



kanın pH değerinin düşmesi



soluk alıp verme hızının artması



omurilik soğanındaki solunum merkezinin uyarılması



III



� Doku kılcallarında O2 derişimi düşük olduğundan oksijen oksihemoglobinden ayrılır.



II



B) II - IV - I - III



C) II - I - IV - III



D) II - III - I - IV



• HbO2 → Hb + O2 (Doku kılcalları)



104



X



Doku kılcalları



B) Akciğer atarmadarı



Akciğer toplardamarı



C) Akciğer toplardamarı



Akciğer atarmadarı



D) Alveol kılcalları



Akciğer toplardamarı



E) Akciğer toplardamarı



Aort atardamarı



12.



İnsanların alveol kılcallarından geçmekte olan kandaki,



Y



A) Alveol kılcalları



X



Zaman







Soluk alma sırasında meydana gelen yukarıdaki grafikte X yerine,







I. bikarbonat iyonu,







II. oksihemoglobin,







I. akciğerin hacmi,



III. glikoz







II. alveollerdeki CO2 derişimi,



moleküllerinden hangilerinin miktarında artma görülür?







III. karın iç basıncı







değişkenlerinden hangileri yazılamaz?



� Serbest kalan O2 alyuvardan kan plazmasına, oradan da hücreler arası boşluklara (doku sıvısı) ve doku hücrelerine geçer.



Grafiğe göre, X ve Y ile gösterilen damarlar rilmiştir?



olaylarının gerçekleşme sırası aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) I - II - III - IV



Zaman



aşağıdakilerden hangisinde doğru eşleşti-



IV



E) III - IV - I - II



9.



Y



Palme Yayınevi



8.



� Oksihemoglobin kan dolaşımı ile önce kalbe gider sonra kalp aracılığı ile tüm dokulara pompa- lanır.



A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve III 1. B



2. E



3. C



C) I ve II



A) Yalnız I



E) II ve III 4. A



5. D



B) Yalnız II



D) I ve II 6. A



7. A



8. B



9. B



C) Yalnız III



E) II ve III 10. B



11. A



12. B



17.Ünite 8. TEST 1.



Bir bireyin kanında meydana gelen aşağıdaki değişimlerden hangisi soluk alma güdüsünü uyarır?



4.



A) Asitliğin azalması







B) Karbondioksit miktarının artması







III. plazmada bikarbonat iyonları,



E) Glikoz miktarının azalması







IV. alyuvarda hemoglobine bağlı,







V. plazmada çözünmüş







olarak taşınabilir.







Aşağıdakilerden hangisinde oksijen ve karbondioksitin en yoğun olarak taşınım biçimleri doğru olarak verilmiştir?



Aşağıdaki grafikte insanın dolaşım sisteminin farklı bölümlerindeki oksihemoglobin derişiminin değişimi verilmiştir. Oksihemoglobin derişimi



X







Y



Z



Dolaşım sistemi



Grafiğe göre,







I. X alveol kılcallarıdır.







II. Y’de kan kalpten geçmek zorundadır.







III. Z beyin kılcallarıdır.







IV. Y kısmında akciğer toplardamarı bulunur.







yargılarından hangileri kesin olarak doğrudur? A) I ve II



3.



� Doku kılcallarında CO2’nin kısmi basıncının artması sonucu kanın İnsanlarda atmosferden alınan oksijen, pH değeri düşer ve bu durum hemoglobinin oksijene olan ilI. alyuvarda hemoglobine bağlı, gisini azaltır ve oksijeni serbest II. plazmada çözünmüş, bırakmasını sağlar. Bu duruma "Bohr Kayması” denir. metabolik faaliyetler sonucu oluşan karbondi-



D) pH değerinin yükselmesi



Palme Yayınevi







Temel Kavramlar



oksit ise,



C) Oksijen miktarının azalması



2.



5.



B) II ve IV C) III ve IV D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV



O2’nin en yoğun



CO2’nin en yoğun



taşınım biçimi



taşınım biçimi



A)



I



III



B)



II



III



C)



I



IV



D)



II



IV



E)



I



V



Bir insanın soluk vermesinde, diyafram ve kaburga kaslarının gevşemesi I



Doku hücrelerinde oksijenli solunum sonucu oluşan karbondioksitin atmosfere verilmesinde,



akciğer basıncının artması sonucu alveollerdeki havanın dışarı atılması



göğüs boşluğu ve akciğerlerin hacminin azalması



II







olayları hangi sıra ile gerçekleşir?



I. hidrojen ve bikarbonat moleküllerinin birleşmesi ile karbonik asit oluşumu,







II. alyuvardaki karbondioksitin önce kan plazmasına sonra alveol boşluğuna geçmesi,







III. karbondioksit ve suyun karbonik anhidraz enzimi denetiminde tepkimeye girmesi,



6.







IV. bikarbonat iyonlarının plazmada, hidrojen iyonlarının alyuvarda hemoglobine bağlı olarak akciğerlere taşınması







I. Diyafram kası gevşemektedir.







II. Akciğer iç basıncı azalmaktadır.







III. Soluk vermektedir.







ifadelerinden hangileri doğrudur?



olayları hangi sıra ile gerçekleşir? A) I – IV – II – III



B) I – III – IV – II



C) III – IV – I – II D) III – I – IV – II E) IV – III – II – I



� CO2 doku hücrelerinden akciğerlere doğru taşınır.



III











/ SOLUNUM SİSTEMİ



A) I – II – III



B) I – III – II



D) III – II – I



C) II – III – I



E) III – I – II



Diyafram kası kubbe şeklini alan bir insan ile ilgili,



A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve III



C) I ve II



E) II ve III



� Doku hücrelerinde oluşan CO2 üç farklı şekilde akciğerlere taşınır.



105



/ SOLUNUM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



I. kandaki karbondioksit miktarının artması,



10. Aşağıdaki şemada dolaşım sistemimizde solunum gazlarının izlediği yollar numaralandırılarak verilmiştir.







II. dokulardaki oksijen tüketiminin artması,











III. soluk alış verişinin hızlanması







durumlarından hangileri gözlenir?



� CO2’nin sadece %7’si plazmada çözünmüş olarak taşınır.



Sağlıklı bir insanda yoğun egzersiz sonucunda,



A) Yalnız I



B) I ve II



D) II ve III



8.



C) I ve III



O2 Alevol kılcalları



4 Sistemik toplardamarlar



2 Sistemik atardamarlar Kalp



: O2



Vücut kılcalları



: CO2



2



CO2



O2 3 Doku hücreleri



Epiglottis



� CO2’nin %23’ü alyuvardaki hemoglobine bağlı olarak karbominohemoglobin (HbCO2) şeklinde taşınır.



Bronş



Yutak Soluk borusu



Alveol



4



3







CO2



1 Akciğer toplardamarı



İnsanın solunum sisteminde bulunan numaralandırılmış yapılar ile ilgili,







Alveol boşlukları



5 Akciğer atardamarı



E) I, II ve III



1



Alınan soluk



Verilen soluk



Alveol epitel hücreleri



Dolaşım sisteminin numaralandırılmış değişik noktalarındaki O2 ve CO2 gazlarının kısmi basınçları ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? A) 1 $ PO 2 PCO



2



B) 2 $ PO 2 PCO



2



C) 3 $ PO 2 PCO



2



D) 4 $ PO 1 PCO



2



E) 5 $ PO 1 PCO



2



2



5



eşleştirmelerinden hangileri doğrudur? A)



Besinin yutulması sırasında soluk 1→ borusunu kapatır.



B)



2→



Palme Yayınevi



17.Ünite



2 2 2



Hava ile kan arasında gaz alışverişinin gerçekleşmesini sağlar.



2



Basınç değişimi nedeniyle kapanC) 3 → masını engelleyen C şeklinde kıkırdaklar içerir.



� CO2, derişiminin yüksek olduğu doku kılcallarında hemoglobine bağlanırken, derişiminin düşük olduğu alveol kılcallarında he9. moglobinden ayrılır.



• Hb + CO2 → HbCO2 (Doku kılcalları) • Doku kılcallarındaki alyuvarlarda oluşan karbominohemoglobin (HbCO2) bu şekilde alveol kılcallarına taşınır.











• Alveol kılcallarında karbondioksit







• HbCO2 → Hb + CO2 (Alveol kıl-



molekülü hemoglobinden ayrılır.



D) 4 →



Ağız ya da burunla alınan havanın soluk borusuna geçmesini sağlar.



E)



Epitel dokudan yapılmış olup kılcal damarlar ile çevrilidir.



5→



İnsanlarda doku kılcallarında meydana gelen gaz alış verişi ile ilgili, I. Kandaki karbondioksit miktarının azalmasına neden olur. II. Gaz alış verişi difüzyon ile gerçekleşir. III. Doku hücrelerine oksijen geçişi sağlanır. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) II ve III



calları)



106



11. İnsanda alveolleri oluşturan epitel hücreleri, alveolün iç yüzeyini ince bir tabaka şeklinde kaplayan fosfolipit ve protein yapılı sürfektan adlı bir madde salgılar.



1. B



2. D



Bu salgı maddesi,







I. solunumla su kaybının önlenmesi,







II. soluk verme sırasında havanın dışarıya







III. kaburga hareketlerinin akciğerlere zarar







IV. alveollerin açık kalması







durumlarından hangilerinin sağlanmasında etkilidir?



daha kolay atılması, vermesini engelleme,



A) I ve II



C) I ve II



E) I, II ve III 3. C



4. A



5. B



6. D



7. E



B) III ve IV C) I, II ve III D) I, III ve IV E) II, III ve IV



8. B



9. D



10. C



11. D



17.Ünite 9. TEST 1.



Aşağıdaki damarlardan hangisindeki oksihemoglobin miktarı diğerlerinden daha fazladır?



4.



/ SOLUNUM SİSTEMİ Temel Kavramlar



� Serbest kalan karbondioksit molekülü önce alyuvardan kan plazBir insanın kan plazmasında aşağıdaki momasına, sonra alveole geçerek leküllerden hangisi bulunmaz? soluk verme ile vücuttan atılır.



A) Karbondioksit



A) Böbrek kılcal damarı



B) Bikarbonat iyonları



B) Akciğer atardamarı



C) Oksihemoglobin



C) Şah damarı



D) Glikoz



D) Akciğer toplardamarı



E) Hidrojen



E) Karaciğer toplardamarı



2.



5.



Aşağıdaki şemada harfler insanda kalbe giren ve kalpten çıkan damarları, numaralar ise kalbin odacıklarını göstermektedir. A







B



VÜCUT



1



2



Aşağıdaki grafikte 1900 ve 1987 yılları arasında sigara kullanımı ile akciğer kanserinden ölen birey sayıları arasındaki ilişki verilmiştir.



700



140 000



600



120 000



500



3



100 000



Sigara



400



4



Ölen birey sayısı



Kullan›lan sigara say›s› (milyon)



80 000



300



Ölüm



200







AKCİĞER



100



C



Şemaya göre, I. 1 numaralı kısım kalbin sol kulakcığı, 4 numaralı kısım kalbin sol karıncığıdır.



Palme Yayınevi



D



60 000 40 000 20 000



0 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 19701980 1987 Y›l







0



Buna göre,







I. 1980’li yıllardan itibaren sigara kullanımının azalması kısa vadede akciğer kanserinden ölen birey sayısının azalmasına neden olmuştur.







II. A damarındaki oksihemoglobin miktarı, C damarından fazladır.







III. D damarındaki karbominohemoglobin miktarı, B damarından düşüktür.











IV. 2 ve 3 numaralı kısımlarda karbominohemoglobin derişimi aynıdır.



II. Sigara kullanan her insanda akciğer kanseri oluşur.











ifadelerinden hangileri doğrudur?



III. 1930 ve 1970 yılları arasında sigara tüketimi ve akciğer kanserinden ölen birey sayıları birlikte artış göstermiştir.







yorumlarından hangileri yapılamaz?



A) I ve II



B) II ve IV D) I, III ve IV



C) I, II ve III



E) II, III ve IV



A) Yalnız I



B) I ve II



D) II ve III 3.



Çekirdeksiz alyuvara sahip bir hayvanda aşağıdaki özelliklerden hangisi bulunamaz? A) Alveol yapılı akciğer B) Kaslı diyafram C) Dış iskelet D) Süt bezleri E) Dört bölmeli kalp



6.



� CO2’nin %70’i plazmada bikar– bonat iyonu (HCO ) olarak taşı3 nır.



C) I ve III E) I, II ve III



İnsanlarda doku hücrelerinde oluşan kar- � Doku hücrelerinde oluşan CO2 bondioksitin akciğerlere taşınımında aşadoku kılcallarındaki alyuvara girer ve karbonik anhidraz enzimi ğıdaki yapılardan hangisi görev yapmaz? A) Lenf sıvısı



B) Hemoglobin



C) Alyuvar



D) Kan plazması E) Toplardamar



yardımıyla H2O ile birleşerek karbonik aside (H2CO3) dönüşür. • CO 2 + H 2 O



karbonik anhidraz



H 2 CO 3



107



17.Ünite



/ SOLUNUM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� Karbonik asit iyonlaşarak ve – HCO (bikarbonat) iyonuna dö3 nüşür.



10. İnsanda akciğerlerin yapısı ile ilgili,



Karbondioksit taşınımında görev yapan hemoglobin ve karbonik anhidraz molekülleri için,











I. reaksiyondan değişmeden çıkarak tekrar tekrar kullanılma,







II. Çift katlı pleura zarı ile örtülüdür.







II. bağlandığı molekülün kimyasal yapısını değiştirme,







III. Yapısındaki düz kaslar alveollerin genişle-







III. genetik şifreye göre ribozom organelinde üretilme



H+



– 3



• H2CO3 → H+ + HCO







I. Alveoller nemli ve geniş bir solunum yüzeyi oluşturur.



yip daralmasını sağlar.



ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



özelliklerinden hangileri ortaktır? A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III



B) Yalnız II



D) I ve III



C) I ve II



E) I, II ve III



C) I ve II



E) II ve III



8.



İnsanda soluk verme sürecinde,







Akciğerlerin hacmi



11. Aşağıdaki tabloda X, Y ve Z türlerine ait birey-



Alveollerdeki O2 miktarı



lerin solunum yüzey alanı ve solunum yüzeyinin kalınlığı verilmiştir. Canlı



� Hidrojen iyonları alyuvardaki hemoglobin tarafından geçici olarak tutulur ve bohr etkisi oluşturur.



I



Zaman



II



Zaman



Karın boşluğunun iç basıncı



Palme Yayınevi



türü







• Hb + H+ → HbH



Solunum yüzey Solunum yüzeyialanı (m2) nin kalınlığı (mm)



X



100 m2



1 mm



Y



50 m2



2 mm



Z



200 m2



0,5 mm



Tabloya göre, X, Y ve Z canlılarının solunum gazlarının difüzyon hızları arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?



III







grafiklerindeki gözlenemez? A) Yalnız I



Zaman



değişimlerden



hangileri



A) X > Y > Z



B) X = Z > Y



C) Y > X > Z



D) Z > X > Y E) Z > X = Y



B) Yalnız II



D) I ve III



C) I ve II



E) II ve III



12. Bir insanın olgun alyuvar hücrelerinde bu9.



Solunum pigmenti olan hemoglobin proteini ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir?



lunan aşağıdaki moleküllerden hangisi kan plazmasına geçebilir? A) Oksihemoglobin



A) Yapısında demir elementi bulunur. � Bikarbonat iyonları ise alyuvardan kan plazmasına geçer. H+ iyonları hemoglobine bağlı, HCO3 iyonları ise plazmada çözünmüş olarak alveol kılcallarına kadar taşınır.



108



B) Kana kırmızı rengini veren pigmenttir.



B) Karbominohemoglobin



C) Birden fazla polipeptidin birleşmesiyle



C) Karbonik anhidraz



oluşmuş bir proteindir.



D) Bikarbonat



D) Bazı insanların kan plazmasında bulunur.



E) Hemoglobin



E) Kanın gaz taşıma kapasitesini artırır. 1. D



2. E



3. C



4. C



5. B



6. A



7. D



8. B



9. D



10. C



11. D



12. D



17.Ünite 10. TEST 1.



Aşağıda karbondioksitin taşınımı sırasında gerçekleşen bazı tepkimeler verilmiştir. 1



H+ + HCO3



H2CO3



2



4.



CO2 + H2O



Numaralandırılmış tepkimeler kanın,







Temel Kavramlar � Alveol kılcallarında bikarbonat iyonları tekrar alyuvara gireAşağıda insan vücudunda gerçekleşen oksirek hemoglobinden ayrılan hidjen taşınımı ile ilgili iki tepkime verilmiştir. rojen iyonu ile birleşir ve karbonik asidi oluşturur.



Hb + O 2



a



b



HbO 2







I. mide,







II. karaciğer,







I. kanın pH değeri,







III. alveol







II. oksijenin kısmı basıncı,







kılcal damarlarından hangilerinden geçişi sırasında gerçekleşir?







III. kandaki akyuvar sayısı







faktörlerinden hangilerinin bağlı olarak gerçekleşir?



değişimine



A) Yalnız I



C) I ve III



B) Yalnız II



D) I ve II



C) Yalnız III



E) II ve III



B) I ve II



D) II ve III



E) I, II ve III



� Karbonik asit, karbonik anhidraz enzimi denetiminde H2O ve CO2’ye ayrışır. • H 2 CO 3



2.



Sağlıklı bir insana ait,



5.



böbrek kılcalı



Palme Yayınevi



alveol boşluğu



I



II







akciğer atardamarı



diyaframın aşağı doğru hareket ederek düzleşmesi I



B) II - I - III



D) II - III - I



3.



H 2 O + CO 2



kaburgaların uç kısımlarının aşağı doğru hareket etmesi



göğüs kafesinin genişlemesi III



II



yapılarındaki oksijen derişimlerinin çoktan aza doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) I - II - III



karbonik anhidraz



Sağlıklı bir insanda diyafram kasının kasıldığı bir anda,



III







– 3



• HCO + H+ → H2CO3



Buna göre, a ve b tepkimelerinin gerçekleşme hızı,







A) Yalnız I



/ SOLUNUM SİSTEMİ







değişimlerinden hangileri gerçekleşir? A) Yalnız I



C) III - I - II



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



� Serbest kalan CO2 difüzyonla kan plazmasına oradan da akciğer alveollerine geçer ve soluk verme ile atılır.



E) III - II - I



Bir insanda aşağıdakilerden hangisinin artması soluk alış verişini hızlandıramaz? A) Kana salgılanan adrenalin miktarı B) Kandaki oksijen miktarı C) Kan plazmasındaki H+ miktarı D) Dokulardan kana geçen karbondioksit miktarı E) Omurilik soğanına ulaşan impuls sayısı



6.



İnsanın alyuvar hücrelerinde bulunan aşağıdaki moleküllerden hangisi kan plazmasına geçebilir? A) ATP B) Hemoglobin C) Solunum enzimleri D) Oksijen E) Karbonik anhidraz



� Solunum sistemi rahatsızlıklarına karbonmonoksit zehirlenmesi, vurgun, zatürre, amfizem, verem, astım ve bronşit örnek olarak verilebilir.



109



/ SOLUNUM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� Solunan havada karbonmonok- sit (CO) varlığında, karbonmonoksit hemoglobine bağlanır ve bu nedenle oksijen taşınmasını azaltır. Bu durum hücrelerin oksijen ihtiyaçlarının karşılanmasını engelleyerek, hücrelerin ölümüne yol açar. Karbonmonoksit zehirlenmesinde kişi açık havaya çıkarılmalı ve saf oksijen solutulmalıdır.







10. Sağlıklı bir insanda doku kılcallarından geçmekte olan kanda aşağıdakilerden hangisi gerçekleşmez?



Solunum sistemi ile ilgili olan,



alveol



hemoglobin



I



A) Oksijenin hemoglobinden ayrılması B) Karbondioksitin suyla tepkimeye girmesi



II



C) Bikarbonat iyonlarının plazmadan alyuvara geçmesi



akciğer



D) Hidrojen iyonlarının hemoglobine bağlanması



III



E) Karbondioksitin doku sıvısından kana terimlerinin bağlantılı olduğu omurgalı sınıflarının sayıları arasıdaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) II > I > III



B) II > III > I



D) III > I > II



� Zatürre, alveollerin enfeksiyon ve iltihaplanması sonucunda akciğerlerde sıvı ve kan toplanması hastalığıdır.



geçmesi



11. Atmosferden alınan oksijen gazının insan vücudunun üç farklı kısmındaki,



C) II = III > I



E) III > II > I







I



8. � Amfizem, bronşcuklara bağlı olan alveol keseciklerini birbirinden ayıran duvarların yıkılması sonucu oluşan bir hastalıktır. Bunun sonucunda akciğerlerdeki gaz değişim yüzey alanı azalır ve alveol duvarlarının elastik özelliği kaybolur.



Memeli bir canlıda oksijen gazının taşınması sırasında gerçekleşen, Hb + O 2 $ HbO 2



A) Alveol



B) Akyuvar



C) Kan pulcuğu



D) Karaciğer



� Nefes darlığı olarak da adlandırılan astım solunum yollarında bulunan yabancı maddelere karşı 9. gelişen bir alerji durumudur.



II kan plazması ↓ doku sıvısı III







tepkimesi aşağıda verilen hücre çeşitlerinden hangisinin içinde gerçekleşir?



geçiş yönlerinin gerçekleşme sırası aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) I - III - II



12.



Doku kılcallarından geçmekte olan kandaki HbO2 miktarının azalmasına,







I. hemoglobinin denatüre olması,







II. karbonik anhidraz enziminin görev yap-



CO 2 + H 2 O







D) I ve III 1. C



2. B



3. B



6. D



–



H + + HCO 3







II. alveol kılcallarında gerçekleşen







basamaklar aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?



C) I ve II



5. C



4



I. karbonik anhidraz enzimi tarafından denetlenen,



E) I, II ve III 4. B



3



H 2 CO 3







faktörlerinden hangileri etki eder? B) Yalnız III



2



E) II - I - III



İnsanlarda karbondioksit taşınımı sırasında meydana gelen numaralı reaksiyonlardan,



III. kanın pH değerinin düşük olması



A) Yalnız II



1



C) II - III - I







I



II



A)



1 ve 2



3 ve 4



B)



2 ve 3



1 ve 2



C)



1 ve 2



2 ve 4



D)



2 ve 3



1 ve 4



E)



1 ve 2



1 ve 3



ması, � Bronşit, astım ve amfizem gibi rahatsızlıklar sonucu akciğerler- deki hava borucukları daralır ve KOAH (Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı) olarak adlandırılan bir hastalık oluşur.



B) I - II - III



D) III - II - I



E) Alyuvar



110



alveol ↓ kan plazması



kan plazması ↓ alyuvar



Palme Yayınevi



17.Ünite



7. B



8. E



9. B



10. C



11. E



12. C



17.Ünite



/ SOLUNUM SİSTEMİ



DERS NOTLARI



111



Boşaltım Sistemi



18. Ünite



18.Ünite 1. TEST 1.



İdrar oluşum sürecinde gerçekleşen, I. kandaki bazı metabolik atıkların distal tüpe pompalanması, II. glomerulus kılcalında bulunan ve zardan geçebilecek büyüklükte olan maddelerin Bowman kapsülüne geçmesi, III. proksimal tüpteki glikozun aktif taşıma ile nefron kılcallarına geçmesi olayların adlandırılması ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur?











Süzülme



Geri emilim



Salgılama



I



II



III



A)



2.



B)



II



III



I



C)



III



I



II



D)



II



III



III



E)



I



III



II



� Hücrelerde metabolizma sonucu oluşan zararlı ya da işe yaramayan moleküllerin vücuttan uzakBöbreklerde bulunan glomerulus kılcalları, laştırılmasına boşaltım adı verilir.



I. epitel dokudan oluşma,







II. kan basıncının damar boyunca sabit olması,







III. iki ucunun da atardamarla bağlantılı olması,







IV. monomerlerin tek yönlü geçişine olanak sağlama







özelliklerinden hangileri ile diğer vücut kılcallarından ayırt edilebilirler? A) I ve IV



B) II ve III



D) II, III ve IV 5.



Palme Yayınevi



Miktar II



I: Glomerulus



III



Bölüm



I



II: Nefron kanalları



II



III



Bölüm



Aşağıdaki şekilde sağlıklı bir insanda boşaltım ile ilgili bazı yapılar numaralandırılarak verilmiştir.



II III IV V







Numaralandırılmış yapılar ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğru değildir? A) I → Böbrek atardamarı



Grafiklere göre a ve b molekülleri ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur?



C) III → Korteks



b molekülü



A)



Su



Üre



D) IV → Malpighi piramitleri



B)



Amonyak



Su



E) V → Üreter



C)



Albumin



Kalsiyum



D)



Glikoz



Alyuvar



E)



Glikoz



Potasyum



Kan basıncının azalması Salgılanan ADH miktarının artması İdrar yoğunluğunun azalması Glomerulus kılcallarındaki süzülmenin yavaşlaması



E) İdrardaki glikoz derişiminin artması



� Hayvanlar âlemindeki canlıların en önemli boşaltım maddesi amino asitlerin oksijenli solunumda parçalanması ile oluşan amonyaktır (NH3).



B) II → Böbrek toplardamarı



a molekülü



A) B) C) D)



� Hayvanlar âleminde boşaltım vücut yüzeyi ile ya da özelleşmiş yapı ve sistemlerle gerçekleştirilir.



I



III: Böbrek toplardamarı



Bol miktarda su içen sağlıklı bir insanda aşağıdaki değişimlerden hangisinin gerçekleşmesi beklenir?



C) II ve IV



E) I, II, III ve IV



b molekülü



Miktar I



3.







Temel Kavramlar



Sağlıklı bir insanda idrar oluşumu sırasında a ve b moleküllerinin miktarının böbrekle ilgili bazı yapılardaki değişimi aşağıdaki grafiklerde verilmiştir. a molekülü







4.



/ BOŞALTIM SİSTEMİ



6.



Nefronlarda idrar oluşumu sırasında gerçekleşen,







I. süzülme,







II. geri emilim,







III. salgılama







olaylarının hangilerinde kanda bulunan moleküllerin nefron kanallarına geçişi gerçekleşir? A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III



C) I ve II



E) II ve III



� Ayrıca, amino asitlerin glikoza dönüşümü sırasında da amonyak çıkışı görülür.



113



18.Ünite



/ BOŞALTIM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� Amonyak çok zehirli bir molekül olduğundan bol su ile seyreltilmesi gerekir. Bu nedenle azotlu atıklarını amonyak şeklinde atan canlılar, idrarla çok miktarda su kaybederler.



Öğle yemeğinde aşağıdaki yemeklerden hangisini tüketen bireyin idrarındaki üre miktarının daha fazla olması beklenir?



10. Aşağıdaki moleküllerden hangisi süzülme ile glomerulus kılcallarından Bowman kapsülüne geçemez?



A) Haşlanmış patates



A) Üre



B) Fesleğen soslu makarna



C) Amino asit



C) Mücver



B) Vitamin D) Su



E) Hemoglobin



D) Ispanaklı börek E) Etli kuru fasulye



8.



Aşağıdaki şekilde insanın boşaltım ve dolaşım sistemine ait bazı yapılar numaralandırılarak verilmiştir.



11. Süzülme ile glomerulustan bowman kapsülüne geçen bir üre molekülü, nefrona ait olan, henle kulpu



IV



I



III



II







kısımlarından hangi sıra ile geçerek idrar toplama kanalına ulaşır?



II



Palme Yayınevi



A) I – II – III



III V







Bu kısımlar ile ilgili aşağıda yapılan eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? B) II → Havuzcuk D) IV → Böbrek atardamarı



İdrarın temel bileşenlerinden olan üre molekülü ile ilgili,







I. Karaciğer hücrelerinde ornitin döngüsü reaksiyonları sonucunda sentezlenir.







II. Böbrek atardamarındaki miktarı böbrek toplardamarına göre daha azdır.







III. Amonyağa göre daha az zehirli bir moleküldür.







yargılarından hangileri doğru değildir? A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III 1. B



2. D



3. C



I. proksimal tüpteki amino asitlerin kana geri emilimi,







II. penisilin gibi ilaç atıklarının salgılama ile nefron kanallarına bırakılması,







III. yüksek kan basıncı nedeniyle glomerulus kılcallarında bulunan bazı moleküllerin Bowman kapsülüne geçmesi,







IV. ADH hormonunun etkisiyle nefron kanallarındaki su geri emiliminin artması







olaylarının gerçekleşmesi sırasında ATP harcanan ve harcanmayan olaylar aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?



C) I ve II



E) II ve III 4. D



5. C



6. D



E) III – II – I







E) V → Üretra



9.



C) II – III – I



12. Böbreğin işlevsel birimi olan nefronlarda,



C) III → İdrar kesesi � Karada yaşayan hayvanların çoğu su kaybını azaltmak için amonyağı üre ya da ürik asite çevirirler.



B) I – III – II



D) III – I – II



A) I → Alt ana toplardamar



114



distal tüp



I



� Tatlı su balıkları gibi su kaybı sorunu olmayan canlılarda amonyak atılımı görülür.



� Üre amonyağa göre daha az zehirli bir moleküldür. Memeliler ve ergin kurbağaların temel azotlu boşaltım maddesi üredir.



proksimal tüp



7. E



ATP harcananlar



ATP harcanmayanlar



A)



I ve II



III ve IV



B)



II ve III



I ve IV



C)



I ve IV



II ve III



D)



II ve IV



I ve III



E)



I ve III



II ve IV



8. B



9. A



10. E



11. D



12. A



18.Ünite



Temel Kavramlar



2. TEST 1.



Boşaltım maddelerinin vücuttan uzaklaştırılmasında görev yapan aşağıdaki yapılardan hangisi insanların boşaltım sistemi ile ilgili değildir?



4.



Parathormonun aşırı salgılanmasına bağlı olarak kandaki kalsiyum miktarının normalin üzerinde çıkması aşağıdaki hastalıklardan hangisine neden olabilir? A) Tetani B) Üremi C) Addison D) Böbrek taşları E) Anemi



5.



Bir molekülün kanda bulunması gereken miktarına eşik değer adı verilir. Aşağıdaki grafikte bir insanın kanındaki su, glikoz ve amino asit miktarları ile eşik değerleri verilmiştir.



A) Havuzcuk B) Üretra C) Kontraktil koful D) Böbrek E) Üreter 2.



Glomerulus kılcallarından Bowman kapsülüne geçemeyen bir molekülün idrarda bulunması nefronlarda gerçekleşen,







I. salgılama,







II. süzülme,







III. geri emilim







olaylarından hangileri ile açıklanabilir? A) Yalnız I



B) Yalnız III







3.



Getirici ve götürücü atardamarlar arasında kalan glomerulus kılcallarındaki kan basıncı ve kanın protein ozmotik basıncının değişimi aşağıdaki grafiklerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?







(––––: Kan basıncı, ———: Kanın protein ozmotik basıncı) A) B)



Glomerulus kılcalı



Basınç



D)



Glomerulus kılcalı



Basınç



Glomerulus kılcalı



Glomerulus kılcalı



E)



Glikoz



Glomerulus kılcalı



� Üre sentezi karaciğerde ornitin döngüsü ile gerçekleşir.



� Böcek, sürüngen ve kuş gibi canlıların temel azotlu atığı ürik asittir.



Molekül çeflidi



Grafiğe göre bu bireyle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) İdrarında bir miktar glikoz bulunur. B) Kanındaki su miktarı normalin üzerindedir. C) Nefron kanallarında amino asit molekülleri %100 geri emilir. D) Bazı bezleri yeterince hormon salgılayamamış olabilir. E) Nefron kanallarında su ve glikoz geri emili� Ürik asit suda hemen hemen hiç mi gerçekleşemez. çözünmez ve çok az su kaybı ile yarı katı bir halde atılır.



Sağlıklı bir insanda polimer olarak alınan proteinlerin üreye dönüştürülüp idrarla uzaklaştırılabilmesi için,







I. amonyağın ornitin döngüsüyle üreye dönüşmesi,







II. sindirim kanalında protein molekülleri arasındaki peptit bağlarının koparılması,







III. amino asitlerin oksijenli solunumda kullanılması ile amonyağın oluşması,







IV. zehirli bir molekül olan amonyağın kan yoluyla karaciğere taşınması







olayları hangi sıra ile gerçekleşir?



Basınç







Amino asit



Basınç



6.



C)



: Molekülün kandaki miktar› : Molekülün eflik miktar›



C) I ve II



E) II ve III



Basınç



Miktar



Su



Palme Yayınevi



D) I ve III







/ BOŞALTIM SİSTEMİ



A) II – III – IV – I



B) III – II – I – IV



C) II – IV – I – III



D) III – IV – I – II



E) I – III – IV – II



� Amonyaktan ürik asit sentezi, üreninkinden bile daha fazla enerji yani ATP gerektirir.



115



18.Ünite



/ BOŞALTIM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� İnsanda boşaltım sistemini böbrekler, idrar kanalı (üreter), idrar kesesi (mesane) ve boşaltım ka- nalı (üretra) oluşturur.



Aşağıda böbreğin temel birimi olan nefrona ait bazı bölümler verilmiştir.



9.



Azotlu metabolik atıklara ait aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğru değildir? A) Üre → Amonyağa göre daha az zehirlidir.



a



b



B) Amonyak → Ürik asite göre suda daha



c



fazla çözünür. C) Ürik asit → Vücutta depolanabilme oranı üreye göre daha azdır. D) Amonyak → Üreye göre daha fazla suyla atılır. E) Ürik asit → Üretimi sırasında üreye göre daha fazla ATP harcanır.



� Böbrekler zararlı ve metabolik atıkların atılmasını, asit-baz den- gesinin düzenlenmesini sağlar.







İdrar oluşumu sırasında gerçekleşen, I. a’da bulunmayan bir maddenin c’de bulunması,



10.



II. kanda bulunan bir maddenin a’ya geçmesi,



I



III. b’de bulunan bir maddenin c’de bulunmaması



II



olayları ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur? I



II



III



A)



Süzülme



Geri emilim



Salgılama



B)



Salgılama



Süzülme



Geri emilim



Süzülme



Salgılama



C) Geri emilim D)



Salgılama



Geri emilim



Süzülme



E)



Süzülme



Salgılama



Geri emilim



Palme Yayınevi







Üreter







Sağlıklı bir insanın böbreğine ait yukarıdaki numaralandırılmış damarlarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) I nolu damardaki oksijen miktarı, II numaralı damardan fazladır. B) I ve II nolu damarlardaki glikoz miktarları



� Böbrek, dıştan içe doğru kabuk (korteks) ve öz (medulla) bölgesinden oluşur. Böbreğin ortasında idrar kanalına bağlanan havuzcuk (pelvis) bulunur.



farklı olamaz. C) II nolu damardaki kan basıncı, I nolu damardan azdır. D) I nolu damardaki üre miktarı, II numaralı damardan fazladır. E) I ve II numaralı damarlardaki alyuvar sayısı 8.



I. amonyağın ürik asite dönüştürülmesi,







II. henle kulpunun kıvrımlar yaparak uzunluğunu artırması,







III. glomerulusların gelişerek süzülmeyi hızlandırması



� Kabuk bölgesinde oluşan idrar (kortikol nefron), öz bölgesinde bulunan toplama kanallarıyla havuzcuğa taşınır. Bu kanallar, öz bölgesinde piramit görünümlü piramit kanallarını (malphigi piramitleri) oluşturur.



116



eşittir.



Omurgalı hayvanlara ait olan,



özelliklerinden hangileri vücutta su tutulmasını sağlayan adaptasyonlara örnek olarak verilemez? A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III 1. C



2. A



C) I ve II



11. Böbrek atardamarı ile böbreğe getirilen işaretli bir üre molekülü nefrona ait,



I. havuzcuk,







II. üreter,







III. proksimal tüp







kısımlarından hangi sıra ile geçerek idrar kesesine taşınır? A) I – II – III



E) II ve III 3. B



4. D



B) I – III – II



D) III – I – II 5. E



6. A



7. B



8. B



9. C



C) II – I – III



E) III – II – I 10. B



11. D



18.Ünite



Temel Kavramlar



3. TEST 1.







Hücre zarındaki fosfolipitlerin kuyruk kısımları hidrofobik yapıda olduğundan su geçişine izin vermez. Bu nedenle hücre zarından su geçişi aquaporin olarak adlandırılan proteinler tarafından sağlanır.



4.



Böbreğin temel birimi olan nefronlarda,



sodyum



su



I



Nefrona ait aşağıdaki kısımlardan hangisinde aquaporin proteinleri bulunmaz?



II



kalsiyum



B) Proksimal tüp



III



C) İdrar toplama kanalı







D) Henle kulpunun inen kolu E) Distal tüp



Aşağıdaki şekilde nefrona ait olan bazı yapılar numaralandırılarak gösterilmiştir.



moleküllerinin geri emilimini sağlayan hormonlar aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? I



II



III



A)



Kortizol



ADH



Kalsitonin



B)



Adrenalin



Aldosteron



Tiroksin



ADH



Parathormon



Adrenalin



Parathormon



ADH



Kalsitonin



C) Aldosteron D) Bowman kapsülü



(1)







(2)



Kortizol



E) Aldosteron



Palme Yayınevi



Glomerulus kılcalı



� İdrar oluşumu ile böbreklerde temizlenen kan böbrek toplardamarı ile böbrekten uzaklaştırılır.



Bu yapılar ve nefrondaki idrar oluşumu düşünüldüğünde aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?



A) 1 nolu yapı iki atardamar arasında yer alır.



� İdrar, her bir böbrekten üreter adlı bir kanalla çıkarak idrar kesesine taşınır. Burada depolanan idrar üretra adı verilen bir kanalla vücut dışına atılır.



B) 1 nolu yapıdan 2 nolu yapıya geçemeyen bir madde idrarda bulunamaz. C) 2 nolu yapıdaki sıvının içeriği doku sıvısına benzer. D) Süzülme işlemi 1 nolu yapıdan 2 nolu yapıya doğru tek yönlü gerçekleşir. E) 2 nolu yapı 1 nolu yapıyı sararak süzülen sıvının nefron kanallarına geçmesini sağlar. 3.



� Böbrek atardamarı üre ve diğer atık ürünler bakımından zengin olan kanı böbreğe getirir.







A) Henle kulpunun çıkan kolu



2.



/ BOŞALTIM SİSTEMİ



Sağlıklı bir insanın böbreği ile ilgili,



5.



Nefronun yapısında bulunan,







• proksimal tüp,







• henle kulpu,







• distal tüp







kısımları için,







I. böbreğin öz bölgesinde yer alma,







II. aktif taşıma ile glikoz emilimi,







I. Her bireyde bir çift bulunur.







III. kılcal damarlarla çevrili olma,







II. Yaklaşık olarak fasulye büyüklüğündedir.







IV. idrar oluşumunda görev alma







III. Homeostasinin devamına katkı sağlar.







özelliklerinden hangileri ortaktır?







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



A) I ve II



B) I ve IV D) II ve IV



C) II ve III E) III ve IV



� Böbreğin işlevsel birimi nefronlardır. Bir böbrekte toplam uzunluğu 80 km olan, bir milyon kadar nefron bulunur.



117



18.Ünite



/ BOŞALTIM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



6.



� Bir nefronda sırasıyla glomerulus kılcalları, Bowman kapsülü, proksimal tüp, henle kulpu, distal tüp ve toplama kanalı olarak adlandırılan kısımlar bulunur.



Bol miktarda su içen sağlıklı bir insanda aşağıdaki olaylardan hangisi gerçekleşmez?



9.



Aşağıdaki hormonlardan hangisi böbreklerde üretilir? A) Antidiüretik hormon



A) Kanın ozmotik basıncının düşmesi



B) Adrenalin



B) Normale göre hipotonik idrar oluşumu



C) Aldosteron



C) Nefronlardaki süzülmenin hızlanması



D) Eritropoietin



D) Kana salgılanan ADH miktarının artması



E) Kalsitonin



E) Böbreklerde oluşan idrar miktarının artması



10. Aşağıdaki şemada insan böbreğinde bulunan iki farklı nefron çeşidi verilmiştir.



7.







Böbrek atardamarı (X) � İnsan böbreğindeki nefronların büyük bir kısmı kortikal nefron olarak adlandırılıp, böbreğin korteks tabakasında bulunur.



Justkamedular nefron



Kortikal nefron



Böbrek toplardamarı (Y)



Kabuk



Üreter(Z)







Sağlıklı bir insanın böbreğine ait X, Y ve Z yapılarında,







I. glikoz,







II. üre,







III. vitamin,







IV. alyuvar



� İnsan böbreğindeki nefronların az bir kısım jukstamedular nefronlardır. Bu nefronların henle kulpu böbreğin öz bölgesine doğru uzanır. Bu nefronlar sadece kuş ve memelilerde bulunur.



Palme Yayınevi



Toplam kanal› Öz Renal pelvis yönü







maddelerinden hangileri ortak olarak bulunmaz? A) Yalnız IV



B) I ve II



D) II ve III



Buna göre kortikal ve justkamedular nefronlar aşağıdaki özelliklerden hangisine bakılarak ayırt edilebilir? A) Toplama kanalına bağlanma biçimleri B) Glomerulus kılcallarının bowman kapsülü



C) I ve IV



içindeki konumu



E) II ve IV



C) Bağlantılı oldukları damar çeşitleri D) İdrar taşıma yönleri E) Henle kulbunun böbrek içindeki konumu



8.



� Böbreğe giren böbrek atardamarı kollara ayrılarak (getirici atardamar) glomerulus kılcallarını oluşturur.



118



İnsanın dolaşım sistemine ait olan,







I. karaciğer toplardamarı,







II. böbrek atardamarı,







III. böbrek toplardamarı







damarlarındaki üre derişiminin çoktan aza doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) I – II – III



B) I – III – II



D) II – I – III 1. A



2. B



C) II – III – I



E) III – II – I 3. C



4. C



11. Böbrek atardamarına enjekte edilen işaretli üre molekülü idrarla atılana kadar aşağıdaki yapılardan en son geçer? A) İdrar toplama kanalı B) Proksimal tüp C) Üreter D) Glomerulus kılcalları E) Henle kulpu



5. E



6. D



7. C



8. A



9. D



10. E



11. C



18.Ünite 4. TEST 1.



İnsanlarda ürenin sentezlenmesinde (I) ve süzülerek idrarın yapısına katılmasında (II) görevli olan organlar aşa­ğıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? I



II



A)



Karaciğer



Akciğer



B)



Böbrek



Karaciğer



C)



Dalak



Böbrek



D)



Böbrek



Akciğer



E)



Karaciğer



Böbrek



3.



II. geri emilim, III. salgılama







olaylarının hangilerinde ATP harcanımı gerçekleşir?



X Y



Bowman kapsülü







‹drar toplama kanal›



B) I ve II



D) II ve III



E) I, II ve III



� Götürücü atardamar daha sonra nefron kanalcığının etrafını kılcal Aşağıdaki tabloda üç farklı omurgalı canlının damar olarak sarar. Bu kılcallar azotlu atıkları verilmiştir. daha sonra birleşerek böbrek toplardamarını oluşturur. Canl› I II III O H C N NH2 C HN C O O C C C N NH2 N O NH3 H H Ürik asit







Nefron kanallar›



Buna göre X ve Y molekülleri ile ilgili,



C) I ve III



Azotlu at›k



Aşağıdaki grafikte süzülme ile Bowman kapsülüne geçen X ve Y moleküllerinin nefron kanallarındaki değişim miktarları verilmiştir. Miktar



I. süzülme,



A) Yalnız II



Palme Yayınevi







� Bu kılcalların karşısında Bowman kapsülü bulunur. Glomerulus kılcallarından çıkan damar götürücü Nefronlarda idrar oluşumu sırasında geratardamar olarak adlandırılır. çekleşen,











2.



Temel Kavramlar







4.



Buna göre ilgili canlıların idrarla kaybettikleri su oranının çoktan aza doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? � Getirici atardamarın çapı götürücü atardamara göre daha fazladır. Bu özellik glomerulus D) II – I – III E) III – I – II kılcallarındaki kan basıncının artmasını sağlar. Hipofiz bezinden salgılanan ADH hormonu



A) I – II – III



3.



Üre



Amonyak



B) I – III – II



C) II – III – I







I. X molekülünün geri emiliminde ATP harcanırken, Y molekülünün geri emiliminde ATP harcanmamıştır.







II. X ve Y molekülleri hücre zarından geçebilecek büyüklüktedir.







III. İdrarda X molekülü bulunurken, Y molekülü bulunamaz.







IV. X molekülünün geri emiliminde görev yapan hücre sayısı, Y molekülünün geri emiliminde görev yapan hücre sayısından azdır.







I. idrar miktarının artması,







II. kanın osmotik basıncının düşmesi,







III. idrarın daha seyreltik hale gelmesi



yorumlarından hangileri yapılamaz?







durumlarından hangileri gözlenebilir?







A) Yalnız III



B) I ve IV



D) I, II ve IV



C) II ve III E) I, III ve IV



/ BOŞALTIM SİSTEMİ



özellikle nefronun idrar toplama kanalında bulunan reseptörlere bağlanarak, bu kısımda bulunan aquaporin proteinlerinin sayısının geçici olarak artmasına yol açar. Böylece ilgili bölümdeki su geri emilim hızı artar.



Vücuduna aldığı kimyasal bir maddenin etkisi ile ADH’ın bağlandığı reseptörlerin bozulduğu bir bireyde,



A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III



� Glomerulus kılcalları iki atardamar arasında bulunma, kan basıncının yüksek ve sabit olması ve sadece süzülmenin gerçekleşmesi gibi özellikler ile vücudumuzdaki diğer kılcal damarlardan ayrılır.



119



/ BOŞALTIM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



6.



� İnsanlarda idrar oluşumu; süzülme, geri emilim ve salgılama (sekresyon) olarak adlandırılan üç basamakta gerçekleşir.















İdrar oluşumunun basamaklarından biri olan geri emilim olayı ile ilgili, I. Sadece yararlı moleküllerin kana dönüşümünü sağlar. II. Süzülme ile kandan uzaklaştırılamayan penisilin gibi moleküllerin idrara geçmesini sağlar.



Suda yaşayan bir canlı türünün kanındaki tuz oranı %1 ile %3 arasında değişebilmektedir.







Buna göre bu canlı türünün kanındaki tuz oranının, yaşadığı sudaki tuz oranına göre değişimi aşağıdaki grafiklerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?







A)



D) III ve IV



� Yüksek kan basıncı etkisiyle glomerulus kılcallarında bulunan glikoz, amino asit, mineral, su, üre ve ürik asit gibi moleküllerin Bowman kapsülüne geçmesine süzülme denir.



Sudaki tuz oran› (%)



4 3 2 1



4 3 2 1 1 2 3 4



Kan›ndaki tuz oran›



C)



ifadelerinden hangileri doğrudur? B) Yalnız III



B)



Sudaki tuz oran› (%)



IV. Bazı moleküllerin geri emilimi hormonlar tarafından denetlenir.



A) Yalnız I



C) II ve IV



D) Sudaki tuz oran› (%)



4 3 2 1



E) I, III ve IV



4 3 2 1 Kan›ndaki tuz oran› Sudaki tuz oran› (%)



Sağlıklı bir insanda böbrekler, kan hücrelerinin sentezini sağlayan eritropoietin hormonunun üretilmesi



metabolik atıkların kandan uzaklaştırılması



II



I



amonyağın üreye dönüştürülmesi



III



4 3 2 1 1 2 3 4







I. osmoz,







II. aktif taşıma,



işlevlerinden hangilerini gerçekleştiremez?







III. kolaylaştırılmış difüzyon



A) Yalnız II







taşıma biçimlerinden hangileri ile kana geri emildiğini kanıtlar?



B) Yalnız III



D) I ve III



8.



Kan›ndaki tuz oran›



10. Nefronun proksimal tüpünde bulunan organik bir moleküle distal tüpte rastlanmaması ilgili molekülün,



C) I ve II



E) II ve III



A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III



120



Kan›ndaki tuz oran›



1 2 3 4



E)







� Süzülme glomerulus kılcallarından Bowman kapsülüne doğru pasif taşıma ile tek yönlü olarak gerçekleşir.



Kan›ndaki tuz oran›



1 2 3 4



Sudaki tuz oran› (%)



1 2 3 4



7.



� Alyuvar, akyuvar, trombosit ve büyük kan proteinleri süzülme ile Bowman kapsülüne geçemez.



9.



III. Molekülün nefron kanalları ve kandaki derişimine bağlı olarak aktif ya da pasif taşıma ile gerçekleşebilir.



Palme Yayınevi



18.Ünite



C) I ve II



E) II ve III



11. Hipofiz bezinden ADH salgısı artan bir bireyde,



Sağlıklı bir insanın boşaltım sistemine ait olan aşağıdaki yapıların hangisinde glikoz bulunabilir?







I. kandaki su miktarı,







II. idrar miktarı,



A) İdrar kesesi







III. idrarın yoğunluğu



B) Distal tüp







C) Üreter



niceliklerinden hangilerinin azalması beklenir?



D) İdrar toplama kanalı



A) Yalnız II



E) Proksimal tüp 1. E



2. B



B) Yalnız III



D) I ve III 3. D



4. C



5. C



6. D



7. B



8. E



9. C



C) I ve II



E) II ve III 10. A



11. A



18.Ünite 5. TEST 1.



İnsan böbreğinin boşaltım birimi olan nefrona ait aşağıdaki yapılardan hangisinde geri emilim gerçekleşmez?



4.



Temel Kavramlar � Bowman kapsülüne süzülen sıvı yapısal olarak doku sıvısına benzer. Sağlıklı bir insanda amino asitlerin oksijenli



solunumda kullanılmasıyla başlayıp üre oluşumu ile tamamlanan tepkimeler sırasında K, L ve M maddelerinin miktarlarında meydana gelen değişimler aşağıdaki grafiklerde gösterilmiştir.



A) Bowman kapsülü B) Proksimal tüp C) Henle kulpu







D) Distal tüp



K maddesinin miktar›



E) İdrar toplama kanalı



2.



1



t



� Süzülme hızı böbrekteki kan basıncı ile doğru orantılıdır.



t







Grafiklerde değişimleri verilen K, L ve M maddeleri aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak eşleştirilmiştir?



Palme Yayınevi



3







L maddesinin miktar›



t M maddesinin miktar›



2



İnsanın boşaltım sistemine ait numaralandırılmış yapılarla ilgili,



Amino asit



Amonyak



Üre



A)



K



L



M



B)



M



K



L



C)



L



M



K



D)



K



M



L



E)



M



L



K







I. Büyük kan proteinleri 1 ve 2 nolu yapılarda bulunurken, 3 nolu yapıda bulunmaz.







II. 1 nolu yapıdaki üre derişimi 2 nolu yapıdan az, 3 nolu yapıdan fazladır.







III. 3 nolu yapıdaki sıvının idrara olan benzerliği 1 ve 2 nolu yapılardan fazladır.



I. Böbrek hücrelerine ait ribozomlarda sentezlenirler.







IV. 1 nolu yapıdaki glikoz miktarı 2 nolu yapıdan fazla, 3 nolu yapıdan azdır.



II. Üre molekülü ile enzim – substrat kompleksi oluştururlar.







III. Reaksiyon sonunda değişime uğramazlar.



ifadelerinden hangileri doğrudur?







ifadelerinden hangileri doğru değildir?







A) I ve II



B) I ve III D) II ve III



3.



A) Sodyum D) Glikoz



5.



C) Üre E) Aminoasit



B) Yalnız II



D) I ve II



E) III ve IV



B) Su



Ornitin döngüsünde görev alan enzimler ile � Bowman kapsülüne geçen süzüntü içindeki su, glikoz, amino ilgili,



A) Yalnız I



C) I ve IV



Aşağıdaki maddelerden hangisinin nefronlardaki geri emilim oranı diğerlerine göre daha azdır?



/ BOŞALTIM SİSTEMİ



6.



asit ve inorganik tuzların nefron kanallarındaki hücrelere alınmasına geri emilim denir.



C) Yalnız III



E) I ve III



Bir erkeğin ürogenital sistemine ait olan aşağıdaki yapıların hangisi hem sperm hem de idrar taşınımında görev alır? A) Üretra



B) İdrar kesesi



C) Vas deferans



D) Üreter



E) Distal tüp



� Geri emilen maddeler nefron kanallarını saran kılcal damarlara verilir.



121



18.Ünite



/ BOŞALTIM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



Sağlıklı bir insanda glomerulus kılcallarında bulunan aşağıdaki moleküllerden han-



� Geri emilim olayı, emilen maddenin derişimine göre pasif ya da aktif taşıma ile gerçekleşir.



gisi süzülmeyle Bowman kapsülüne geçe-



10. Aşağıdaki tabloda sağlıklı ve hasta iki bireyin nefronlarında meydana gelen geri emilim yüzdeleri verilmiştir.



mez? A) Glikoz C) Üre



Sağlıklı birey (%)



Hasta birey (%)



Su



99



85



Glikoz



100



95



Üre



30



30



Madde



B) Fibrinojen D) Kalsiyum E) Su



8.



Aşağıda böbrek hastalarının tedavisinde kullanılan diyaliz makinesinin basitleştirilmiş şeması verilmiştir.



Tablodaki verilere göre hasta bireyle ilgili, aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Sağlıklı bireye göre daha fazla su içmelidir. B) İdrarında bir miktar glikoz bulunabilir.



BAŞLAMA



� Nefrona ait proksimal tüp, henle kulpu, distal tüp ve toplama kanalı kısımlarında geri emilim gerçekleşir.







Kan pompası



C) Böbreklere gelen ürenin bir kısmı idrarla



II



atılırken, bir kısmı kana geri emilmiştir.



Diyaliz cihazı



I



D) Pankreas ve hipofiz bezinin hormon salgısı yetersiz olabilir. E) Sağlıklı bireye göre idrarındaki üre derişimi



V



daha yüksektir.



III



Palme Yayınevi



Kabarcık tutucu IV Sabit-sıcaklık banyosu







Numaralandırılmış yapılarla ilgili aşağıda verilenlerden hangisi doğrudur? A) II numaralı yapı tam geçirgen özellik gösterir.



� Geri emilim ile vücudun ihtiyaç duyduğu maddelerin idrarla atılımı engellenir.



B) V numaralı yapıda üre gibi metabolik atıklar bulunamaz. C) I numaralı yapıdaki kanda üre bulunmaz. D) IV numaralı yapıda bulunan diyaliz sıvısı temiz, III numaralı yapıda bulunan diyaliz sıvısı kirlidir. E) II numaralı yapı içinde ilerleyen sıvının üre



11. Uzun süre su içmeyen bir bireyde aşağıdaki olaylardan hangisi en son gerçekleşir? A) İdrar toplama kanalında su geri emiliminin hızlanması



derişimi artar.



B) ADH hormonunun böbrek hücrelerindeki reseptörler tarafından tanınması 9.



C) Artan su miktarına bağlı olarak kanın osAşağıdaki moleküllerden hangisi henle kulpunun çıkan kolundan kana geçebilir? A) Su



� Proksimal tüpte su, glikoz, amino asit, sodyum ve klor gibi moleküllerin geri emilimi gerçekleşir.



122



motik basıncının düşmesi D) Hipofiz bezinden kana verilen ADH miktarının artması



B) Glikoz



C) Sodyum



E) Hipotalamustaki osmoreseptörlerin uyarıl-



D) Amino asit



ması



E) İlaç atıkları 1. A



2. B



3. C



4. E



5. D



6. A



7. B



8. D



9. C



10. E



11. C



18.Ünite 6. TEST 1.



Böbrekler aşağıdaki olaylardan hangisinde görev yapmaz?



4.



Temel Kavramlar � Glikoz ve amino asit gibi besin monomerlerinin geri emilimi proksimal tüpte tamamlanır. Aşağıda salgılama hızlarının eşit olduğu üç



farklı zaman diliminde nefron kanallarında meydana gelen süzülme ve geri emilim miktarları verilmiştir.



A) Kanın pH değernin sabit tutulması B) Vücudun su ve mineral dengesinin korunması



/ BOŞALTIM SİSTEMİ



Miktar







Süzülme Geri emilim



C) Kandaki ürenin fazlasının uzaklaştırılması D) Yapısındaki kök hücrelerin farklılaşması sonucu alyuvar üretilmesi E) Uzun süreli açlık durumda amino asitlerin



t1



t2



Zaman



t3



glikoza dönüşerek kana verilmesi







(t1, t2 ve t3 zaman dilimleri eşittir). A) t3 > t1 > t2



B) t1 > t3 > t2



C) t2 > t1 > t3



D) t3 > t1 = t2



E) t1 = t2 > t3



(↑: artar, ↓: azalır, ↔: değişmez) Kan basıncı



Üre miktarı



Alyuvar sayısı



A)



↔



↓



↔



B)



↓



↓



↔



C)



↔



↑



↓



D)



↑



↓



E)



↓



↑



Palme Yayınevi







Glomerulus kılcallarından geçmekte olan kanın kan basıncı, üre miktarı ve alyuvar sayısında meydana gelen değişimler aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?



Grafiğe göre bu bireyin ilgili zaman aralıklarında oluşturduğu idrar miktarları arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?



5.



Aşağıdaki hormonlardan hangisi nefron kanallarında bulunan kalsiyumun kana geri emilimini hızlandırır?



↓



2.







A) Vazopressin



B) Tiroksin



↑



C) Parathormon



D) Adrenalin



� Henle kulpunun inen kolunda su geri emilimi gerçekleşir.



E) Kortizol



6. 3.



Aşağıda verilen olaylardan hangisi böbreğe ait nefronlardaki süzülme hızını azaltır? A) Tiroksin hormonun etkisiyle metabolizma-



Bir insanın kanındaki üre derişiminin en yüksek ve en düşük olduğu damarlar aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?



nın hızlanması B) Böbrek atardamarındaki kan akış hızının azalması C) Glomerulus kılcallarının daralmasına bağlı olarak kan basıncının artması D) Çevresel bir uyarı sonucu böbrek üstü bezinin adrenalin salgılaması E) Sempatik sinirlerin uyarımı sonucu kalp atışının hızlanması



A) B) C) D) E)



En yüksek



En düşük



Karaciğer toplardamarı Böbrek atardamarı Karaciğer atardamarı Karaciğer toplardamarı Böbrek atardamarı



Böbrek toplardamarı Böbrek toplardamarı Kapı toplardamarı Aort atardamarı Aort atardamarı



� Henle kulpunun çıkan kolu suya geçirgen değildir.



123



18.Ünite



/ BOŞALTIM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� Henle kulpunun çıkan kolunda tuz emilimi (Na+ ve Cl–) gerçekleşir.



Sağlıklı bir insanda süzülme ile Bowman kapsülüne geçen sıvı sırasıyla proksimal tüp, henle kulpu, distal tüp ve idrar toplama kanalı kısımlardan geçerek havuzcuğa doğru ilerlerken,







I. glikozun miktarının ve derişiminin azalması,







II. ürenin miktarı azalırken derişiminin artması,







III. su miktarının kademeli olarak azaltılması







değişimlerinden hangilerinin gerçekleşmesi beklenir? A) Yalnız I



B) I ve II



D) II ve III 8.



4



1



E) I, II ve III



2



Numaralandırılmış bölümler için,







I. nefronun öz bölgesinde yer alma,







II. nefron kılcalları ile sarılı olma,







III. su emilimini gerçekleştirme,







IV. idrar oluşumuna katkı sağlama







özelliklerinden hangileri ortaktır? A) I ve II



B) I ve IV D) II ve IV



Palme Yayınevi



3



Numaralandırılmış kısımlardaki üre derişimleri arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) 1 > 2 > 3



� Distal tüpteki emilimin üzerinde hormonların da etkisi vardır.



B) 1 > 3 > 2



D) 3 > 1 > 2



C) 2 > 1 > 3



E) 3 > 2 > 1



11. Kanındaki sodyum derişimi normalin altına düşen bir bireyde,



I. böbrek üstü bezinden kana salgılanan aldosteron miktarının artması,







II. böbreğin nefronlarında bulunan sodyumun aktif taşıma ile kana geçmesi,







III. idrarla atılan sodyum miktarının azalması







olayları hangi sıra ile gerçekleşir? A) I – II – III



� Böbreklerdeki geri emilim olayında ADH, parathormon ve aldosteron gibi hormonlar görev yapar.



124



Genetik bir bozukluk sonucu normalden daha fazla ADH salgılayan bir bireyde,



C) II ve III E) III ve IV



B) I – III – II



D) II – I – III 9.



3



2







1







5



C) I ve III



Aşağıda insanın boşaltım sistemine ait bazı yapılar numaralandırılarak verilmiştir.



� Distal tüpte su, tuz ve bikarbonat iyonlarının emilimi devam eder.



10. Aşağıda nefrona ait bazı birimler numaralandırılarak verilmiştir.



C) II – III – I



E) III – II – I



12. Böbreğe ait damarlar ile ilgili,







I. idrarla atılan su miktarının artması,











II. idrardaki üre derişiminin artmasına bağlı olarak idrar yollarının tahriş olması,



I. Nefron kılcalları böbrek atardamarı ile getirici atardamarların arasında bulunur.











III. birim zamanda içilen su miktarının azalması,



II. Tüm damarları büyük dolaşım sistemine aittir.







III. Getirici atardamarın çapının götürücü atardamarın çapından fazla olması glomerulus kılcallarındaki kan basıncını artırır.







ifadelerinden hangileri doğrudur?







IV. idrardaki sodyum miktarının artması







değişimlerinden hangilerinin gerçekleşmesi beklenir? A) Yalnız II



B) I ve III



D) II ve IV 1. D



2. A



3. B



A) Yalnız I



C) II ve III



D) I ve II



E) III ve IV 4. D



5. C



B) Yalnız II



6. A



7. E



8. D



9. C



C) Yalnız III



E) II ve III



10. D



11. A



12. E



18.Ünite 7. TEST 1.



Böbreklerin işlevlerini zaman içerisinde kalıcı olarak kaybetmesi sonucunda kronik böbrek yetmezliği ortaya çıkar. Uzun süren bazı hastalık veya durumlar, böbrek hücrelerinde kalıcı hasara yol açabilir. Böbrek hücreleri kendisini yenilemediği için ölen hücrelerin yerini yenisi almaz. Bu nedenle böbreğin işlevsel kayıplarının geri dönüşü yoktur. Hasar görüp ölen nefronlarının işlevini diğerleri üstlenir. Geri kalan nefronlar çok daha fazla çalışmaya başlar. Nefron ölümü devam ediyorsa veya geri kalan nefronlar, üzerlerine binen fazla yükü kaldıramıyorsa zaman içerisinde işlev kaybı ilerleyerek kronik böbrek yetmezliğine yol açar.







Bu bilgilere göre kronik böbrek yetmezliği olan bir bireyle ilgili,







I. Nefron sayıları sağlıklı bireylere göre daha



5.



/ BOŞALTIM SİSTEMİ Temel Kavramlar



� ADH böbreklerde su emilimini denetleyen hormondur. Bu hormonun etkisiyle nefron kanallarındaki Nefronun birimlerinden biri olan Henle kulsu geri emilim artar.



pu ile ilgili,



I. Proksimal tüp ile distal tüp arasında bulunur.







II. İnen kolu öz, çıkan kolu kabuk bölgesinde bulunur.







III. Su ve tuz geri emiliminde görev alır. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız III



B) I ve II



D) II ve III



4.



C) I ve III



E) I, II ve III



� Kandaki su miktarı azaldığında kanın osmotik basıncı artar. Bu değişim hipotalamustaki osmoADH salgısı normalden fazla olan bir bireyde, reseptörler tarafından algılanır ve hipotalamusun uyarısı ile hipofiz Kandaki su miktarı İdrarın yoğunluğu bezinden kana salgılanan, ADH miktarı artar.



fazladır.



II. Düzenli bir tedavi ile böbreklerindeki hasar giderilebilir. bu duruma neden olabilir.







I



III. Daha önceden geçirdiği bazı hastalıklar ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III



C) I ve II



Palme Yayınevi







III







İnsanlarda idrar oluşumu süzülme, geri emilim ve salgılama olarak adlandırılan üç basamakta gerçekleşir.







Bu olayların gerçekleşme yönleri ile ilgili,







I. Salgılama: Nefron kanalları → Nefron kılcalları







II. Süzülme: Glomerulus kılcalları → Bowman kapsülü







III. Geri emilim: Nefron kılcalları → Nefron kanalları







eşleştirmelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) II ve III



C) I ve II



E) I, II ve III



Zaman



İdrardaki üre miktarı



E) II ve III



2.



II



Zaman



grafiklerindeki doğru olur?



Zaman



değişimlerden



hangileri � ADH hormonunun etkisiyle nef-



A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III



5.



rona ait distal tüp ve toplama kanalındaki suyun geri emilimi hızlanır. Böylece kandaki su miktarı artar ve idrarla atılan su miktarı azalır (hipertonik idrar).



İnsanın boşaltım sistemine ait yapılarla ilgili aşağıda yapılan eşleştirmelerden hangisi doğru değildir? A) İdrar kesesi → İdrarın depolanması B) Üretra → İdrarın, idrar kesesine taşınımı C) Proksimal tüp → Bazı moleküllerin geri emilimi D) Glomerulus kılcalları → Kanın süzülerek



� ADH yeterli miktarda salgılanamaz ise idrarla atılan su miktarı E) Henle kulpu → Su ve minerallerin geri emiartar (hipotonik idrar).



Bowman kapsülüne geçmesi limi



125



18.Ünite



/ BOŞALTIM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



6.



� Bu bireyler sık sık su içmek zorunda kalırlar. Bu duruma şekersiz şeker hastalığı (diabetes insipidus) denir.



7.



Nefronlarda idrar oluşumu sırasında meydana gelen aşağıdaki olaylardan hangisinin yönü diğerlerinden farklıdır? A) Proksimal tüpteki glikozun aktif taşıma ile kana geçmesi B) İdrar toplama kanalındaki ürenin geri emilmesi C) Henle kulbunun çıkan kolundaki sıvıda bulunan sodyumun nefronu saran kılcallara geçmesi D) Kanda derişimi artan hidrojen iyonlarının proksimal tüpe bırakılması E) ADH hormonunun etkisiyle distal tüpteki suyun kılcallar tarafından emilmesi



9.



Sağlıklı bir insanda,







I. uzun süre soğuk ortamda durması sonucunda glomerulus kılcallarının büzülmesi,







II. böbrek kanallarından suyun geri emilimini sağlayan hormonun normalden az salgılanması,







III. çevresel bir uyaran sonucu metabolizma hızının normalin üzerine çıkması,







IV. kalbin birim zamanda böbreklere pompaladığı kan miktarının artması







durumlarından hangileri oluşan idrar miktarının artmasına neden olabilir? A) Yalnız III



Protein ve nükleik asitler – Vücutta daha çok biriktirilebilir. – Enerji harcanarak sentezlenir. Amonyak



B) I ve II



D) I, II ve IV



C) III ve IV E) I, II, III ve IV



Üre



10. Sağlıklı bir insana ait olan,



Ürik asit







8. � Aldosteron hormonunun etkisiyle distal tüpteki sodyum ve su geri emilimi artar. Böylece kan miktarı ve hacmi de artmış olur.



126



Sürüngen, kufl ve böcekler



kan



Hayvanlar aleminde yer alan farklı canlılardaki azotlu atık atılımına ait yukarıdaki şema ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir? A) Ürik asit atılımı hem omurgalı hem de omurgasız canlılarda görülebilir. B) Karada yaşayan organizmalar amonyağı üre ya da ürik asite çevirir. C) Balıkların vücudunda depolanan azotlu atık miktarı kuşlardan fazladır. D) Memeliler amonyağı üreye çevirmek için, enerji harcamak zorundadır. E) Amonyak oluşumu protein ve nükleik asitlerin metabolizması sonucu gerçekleşebilir.



I



Balıklar



Memeli ve ergin kurba€alar



Palme Yayınevi



� Böbrek üstü bezinin kabuk kısmında salgılanan aldosteron hormonu böbreklerdeki tuz ve su dengesinin ayarlanmasında görev yapar.



Besinlerle alınan protein moleküllerinin hidrolizi sonucu oluşan amino asitlerin, I. ribozom organelinde proteinlere dönüştürülmesi, II. enerji üretimi için oksijenli solunumla parçalanması, III. ihtiyaç olması durumunda glikoza dö­nüş­ türülmesi olaylarından hangilerinde kullanılması sonucu amonyak oluşumu gerçekleşir? A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 1. B



2. B



3. C



4. A



5. B



6. D



idrar ter



III



II







sıvılarından hangilerinde üre bulunabilir? A) Yalnız III



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



11. Sağlıklı bir bireyin böbreklerindeki idrar oluşumu sırasında aşağıdaki olaylardan hangisinin gerçekleşmesi beklenir? A) Bowman kapsülündeki amino asitlerin glomerulus kılcallarına geçmesi B) İdrar toplama kanalındaki glikozun aktif taşıma ile geri emilmesi C) Aldosteron hormonunun etkisiyle distal tüpteki sodyum ve su geri emiliminin artması D) Henle kulpunun çıkan kolunda glikozun difüzyonla geri emilmesi E) Nefron kılcallarındaki alyuvarların salgılama ile proksimal tüpe geçmesi 7. C



8. D



9. E



10. E



11. C



18.Ünite 8. TEST 1.



2.



Proteinlerin metabolizması sonucu oluşan amonyak molekülü ile ilgili, I. Organik yapılı bir moleküldür. II. Üre ya da ürik asite dönüşümü için ATP harcanır. III. Atılımı için çok miktarda su kullanılır. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III Aşağıda nefrona ait bazı birimler numaralandırılarak verilmiştir.



4.



Temel Kavramlar � Parathormonun etkisiyle nefron kanallarındaki kalsiyum emilerek İnsan böbreğinde, nefronların %80’ini kortikana geçer.



kal nefron olup tamamen böbreğin kabuk kısmında yer alır ve çok kısa olan henle kulpları içerir. %20’lik kısımdaki jukstamedular nefronlar ise öz bölgesine kadar uzanan henle kulplarına sahip olup sadece memeli ve kuşlarda bulunur.



Bu bilgilere göre,







I. Çöllerde yaşayan memelilerde jukstamedular nefron yüzdesinin daha yüksek olması beklenir.







II. Omurgalıların tamamında nefron böbreğin kabuk ve öz bölgesine yerleşmiştir.







III. Kortikal nefronlar henle kulpu içermediğinden geri emilim olayını gerçekleştiremez.







yorumlarından hangileri yapılamaz?



3



1



A) Yalnız I







3.



Bu yapıların görevleri ile ilgili, I. Glikoz ve amino asit geri emilimi 1 nolu kısımda tamamlanır. II. 2 nolu yapının inen ve çıkan kollarında farklı inorganik maddelerin emilimi gerçekleşir. III. 3 nolu yapıda emilim ve salgılama olayları gerçekleşmez. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III



Palme Yayınevi







B) Yalnız III



D) II ve III



2







/ BOŞALTIM SİSTEMİ



5.



C) I ve II



E) I, II ve III



İdrar oluşumu sırasında gerçekleşen aşağıdaki olaylardan hangisinin seçiciliği diğerlerinden daha azdır?



� Nefron kanallarında sadece yararlı moleküllerin geri emilimi olmaz. Üre gibi zararlı maddelerde geri emilime uğrayarak (toplama kanalı) kana geri döner.



A) Glomerulus kılcallarındaki süzülme B) Proksimal tüpteki geri emilim C) Distal tüpteki salgılama D) Henle kulpundaki tuz pompalanması E) Proksimal tüpteki aktif taşıma



İdrar oluşumunun ilk basamağı olan süzülme olayı ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır? A) Glomerulus kılcallarından Bowman kapsülüne doğru tek yönlü gerçekleşir. B) Zararlı maddelerin geçişine izin verirken



6.



I. Geri emilimin en uygun olduğu kısımdır.







II. İçindeki sıvıda kan proteini ve alyuvar gibi � Maddelerin geri emilimi kandaki yapılar bulunmaz.







III. Böbreğin öz bölgesinde olması su geri emilim hızını artırır.







ifadelerinden hangileri doğrudur?



yararlı maddelerin geçişine izin vermez. C) Bowman kapsülüne süzülen sıvının içe­riği doku sıvısına benzer. D) Kan basıncının artması süzülmenin hızlanmasına neden olur. E) Pasif taşıma ile gerçekleştiğinden tüketimi olmaz.



ATP



Proksimal tüple ilgili,



A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III



C) I ve II



E) I, II ve III



yoğunluklarına bağlıdır. Her maddenin kandaki normal değerine eşik değer denir. Kandaki yoğunluğu eşik değerin üzerinde olan maddelerin fazlası nefron kanallarından geri emilmez, idrarla vücuttan uzaklaştırılır.



127



18.Ünite



/ BOŞALTIM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



7.



� Nefron kanallarında glikoz ve amino asit gibi moleküller önce difüzyon sonra aktif taşıma ile %100 geri emilir. Ayrıca suyun %99’u, tuzun %95’i, ürenin ise bir kısmı geri emilime uğrar.



İnsanın boşaltım sistemine ait aşağıdaki yapılardan hangi ikisinde bulunan sıvıların derişimi yaklaşık olarak aynıdır?



10. Aşağıda böbreğin temel birimi olan bir nefron ve nefronlarda gerçekleşen idrar oluşumuna ait bir şema verilmiştir.



A) Üreter – İdrar kesesi B) Proksimal tüp – Distal tüp C) Bowman kapsülü – Henle kulpu



K



D) Glomerulus kılcalları – Üretra E) İdrar toplama kanalı – Proksimal tüp X



Y



M



8.



Sağlıklı bir insanın glomerulus kılcallarından geçmekte olan kandaki X ve Y moleküllerinin miktarlarında meydana gelen değişimler aşağıdaki grafiklerde verilmiştir. X molekülünün miktar›



N



Y molekülünün miktar›



İdrar







9.



� İdrar oluşumunda etkili olan üçüncü olay salgılamadır (sekresyon).



Glomerulus k›lcallar›



Glomerulus k›lcallar›



Buna göre X ve Y molekülleri ile ilgili aşağıda yapılan eşleştirmelerden hangisi doğrudur? X molekülü



Y molekülü



A)



Penisilin



Üre



B)



Glikoz



Akyuvar



C)



Gliserol



Albumin



D)



Hemoglobin



Fibrinojen



E)



Amino asit



Kreatinin







II. proksimal tüp,







III. üreter,







IV. distal tüp







kısımlarından hangilerinde taşınan sıvılarda tuz, su ve üre molekülleri bulunurken glikoz ve amino asit bulunmaz?



1. E



2. B



3. B



C) I, II ve IV



E) I, II, III ve IV 4. D







II. Y bölümü nefron kanalları, X bölümü ise nefron kılcallarıdır.







III. Geri emilim ve salgılama M bölgesinde olur.







ifadelerinden hangileri doğrudur?



11.



I. havuzcuk,



B) III ve IV



I. Süzülme K bölgesinde gerçekleşir.



B) I ve II



D) II ve III







A) I ve II







A) Yalnız II



Sağlıklı bir insanın boşaltım sistemine ait,



D) I, III ve IV



128



Palme Yayınevi



� Ürenin geri emilimi ise sadece pasif taşıma ile idrar toplama ka nalında gerçekleşir. Bu yüzden nefron kanallarında ilerleyen süzüntünün üre miktarı azalırken, üre derişimi artar ve idrar oluşur.



Bu şema ile ilgili,



5. A



6. C



C) I ve III E) I, II ve III



Nefrona ait, I. henle kulpu, II. bowman kapsülü, III. proksimal tüp, IV. distal tüp, V. idrar toplama kanalı kısımlarında bulunan sıvılardan doku sıvısı ve idrara en fazla benzeyenler aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? Doku sıvısına en fazla benzeyen



İdrara en fazla benzeyen



A)



II



IV



B)



III



V



C)



II



I



D)



III



IV



E)



II



V



7. A



8. A



9. D



10. E



11. E



18.Ünite 9. TEST 1.



Aşağıda Amerikanın güney batısında yaşayan kanguru sıçanları ile insandaki su dengesi şematik olarak gösterilmiştir. Bir kanguru sıçanında su Bir insandasu dengesi dengesi (60 mL/ay= %100) (2.500 mL/gün= %100) Metabolizmadan gelen (250)



Besin içinde al›nan (6)



3.



Temel Kavramlar � Süzülme ile Bowman kapsülüne geçemeyen maddeler, kılcal damarlardan aktif taşıma ile nefron Böbreğe ait nefronlarda meydana gelen kanallarına bırakılır. Bu olaya salsüzülme, geri emilim ve salgılama olayları gılama ya da aktif boşaltım adı vücut sıvılarının, verilir.







I. su,







II. pH,







III. tuz dengelerinden hangilerini sağlamaya yöneliktir?



Su kazanc›



A) Yalnız II S›v› içinde Besin içinde al›nan(750) al›nan (1.500)



Metabolizmadan gelen (54) D›flk› (2,6) ‹drar(13,5)



Buharlaflma (900)



C) I ve III



E) I, II ve III



D›flk›(100)



4.



Buharlaflma (43,9)



B) I ve II



D) II ve III



Su kayb›







/ BOŞALTIM SİSTEMİ



‹drar (1.500)



Sağlıklı bir insanda A, B ve C maddeleri ile ilgili nefronlarda gerçekleşen bazı olaylar aşağıda verilmiştir. A maddesi



B maddesi



Salgılama



Süzülme ve tam emilim



Şemadaki verilere göre aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? Palme Yayınevi



A) Kanguru sıçanı ihtiyaç duyduğu suyun büsında oluşan sudan sağlar.



Nefron Kan damarı



B) Her iki canlıda da dışkı ile atılan su miktarı idrarla atılandan azdır.



idrar



idrar



yük bir kısmını metabolik aktiviteleri sıra-



Nefron Kan damarı



� Gıda boyaları, penisilin gibi ilaç atıkları ile H+ ve NH3 gibi iyonların kandan uzaklaştırılması salgılama olayı ile gerçekleştirilir.



C maddesi



C) İnsan ihtiyaç duyduğu suyun yaklaşık ola-



Süzülme ve kısmi geri emilim



rak %90’nını dışarıdan alır. D) Her iki canlıda da en fazla su kaybına neden olan olay buharlaşmadır.



idrar



E) Kanguru faresinin yıllık su ihtiyacı, insanın



Nefron



günlük ihtiyacından azdır.



Kan damarı



2.



Boşaltım sisteminin sağlıklı bir şekilde uzun süre çalışabilmesi için aşağıdakilerden hangisi yapılmamalıdır? A) Özellikle sıcak ve kuru havalarda vücuda alınan sıvı miktarının artırılması B) Bilinçsiz ilaç tüketiminden uzak durulması C) Böbrek ve idrar yollarının soğuktan korunması D) İyice sıkışmadan idrara çıkılmaması E) Aşırı acı ve baharatlı yiyeceklerin tüketilmemesi



Bu moleküller ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Böbrek toplardamarında A maddesi bulunurken, C maddesi bulunamaz. B) Bireyin idrarında A ve C maddeleri bulunurken B maddesi bulunamaz. C) B maddesinin geri emiliminde ATP harcanır. D) A maddesi süzülme ile nefrona geçemeyen ilaç atıkları olabilir. E) B ve C maddeleri süzülme ile nefron kanallarına geçebilirken, A maddesi geçemez.



� Salgılama ve geri emilim olayları birbirine göre zıt yönlü gerçekleşir.



129



18.Ünite



/ BOŞALTIM SİSTEMİ



Temel Kavramlar



5.



� Sağlıklı bir insanın idrarında su, üre, amonyak, kreatin, mineral, ilaç atıkları ve suda eriyen vitaminler bulunabilir.



Aşağıdaki şemada nefronun proksimal tüp, henle kulpu ve distal tüp kısımlarında meydana gelen pasif ve aktif taşıma olayları verilmiştir. Proksimal tüp NaCl Glikoz –



HCO3 H O 2



H+ Pasif tafl›ma Aktif tafl›ma



K



7.



Böbreklerdeki su geri emilimi kanda bulunan su miktarına göre değişir.







Kandaki su miktarının az ya da çok olması durumları ile ilgili aşağıda yapılan eşleştirmelerden hangisi doğrudur?



Distal tüp –



NaCl



+



H2O



K+



NH3



HCO3



A)



H+



NaCl H2O NaCl Henle kulpu







Bu şemaya göre aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz?



Kandaki su miktarı az



Kandaki su miktarı çok



Henle kulpundaki su emilimi azalır



Henle kulpundaki su emilimi artar



B) Kanın ozmotik basıncı azalır



Kanın ozmotik basıncı artar



C) ADH salgısı azalır



ADH salgısı artar



D) Hipertonik idrar oluşur



Hipotonik idrar oluşur



E)



İdrar miktarı azalır



İdrar miktarı artar



A) Nefron kanallarında meydana gelen su emiliminde ATP harcanmaz. B) Henle kulpunun çıkan kolunda



NaCI



8.



Palme Yayınevi



önce pasif sonra aktif taşıma ile geri emilir.



Aşağıdaki grafikte sağlıklı bir insanın kanında bulunan sodyum miktarının zamana bağlı değişimi verilmiştir.



C) Proksimal tüp içindeki sıvının glikoz deri-



� Sağlıklı bir bireyin idrarında glikoz, amino asit, yağda çözünen vitaminler, alyuvar ve trombosit gibi kan hücreleri ile büyük kan proteinleri bulunmaz.



Kandaki sodyum miktar›



şimi, geri emilim yapan hücrelerin glikoz derişiminden fazladır.



N



D) Nefron kanallarında H+, ve NH3 gibi mo-



leküllerin salgılanması ya da geri emilimi ile kanın pH’ı ayarlanır.



t1



E) Nefron kanallarında aynı mineralin emilimi ya da salgılanması gerçekleşebilir.







t2



Zaman



t3



N, kandaki normal sodyum miktarını gösterdiğine göre grafikle ilgili, I. t1’deki değişim hipofiz bezinden



ADH



hormonunun salgılanmasına neden olur.



6.



İnsanlarda böbreğin temel birimi olan nefronlarda,







I. kanın glomerulus kılcallarından Bowman kapsülüne süzülmesi,







II. kanal içinde ilerleyen sıvının yoğunluğunun değiştirilerek idrar oluşturulması,







III. vücut sıvılarının ozmotik basıncının ayarlanması



B) I ve II



D) II ve III 130



1. D



3. E







III. t2’de nefron kanallarında sodyum geri emilimi artar.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız III



B) I ve II



D) II ve III 9.



C) I ve III E) I, II ve III



Sağlıklı bir insana ait aşağıdaki sıvılardan hangisinde glikoz bulunamaz? A) Doku sıvısı C) Kan plazması



C) I ve III



D) İnce bağırsak özsuyu



E) I, II ve III 2. D



II. t2’de idrarla atılan sodyum miktarı azalır.



B) İdrar



olaylarından hangileri görülür? A) Yalnız I







4. A



E) Sitoplazma 5. C



6. E



7. D



8. D



9. B



18.Ünite



/ BOŞALTIM SİSTEMİ



DERS NOTLARI



131



Üreme Sistemi ve Embriyonik Gelişim



19. Ünite



19.Ünite 1. TEST 1.



2.



İnsanlarda eşeyli üreme ve gelişme sürecinde gerçekleşen aşağıdaki olaylardan hangisi sonucu oluşan hücreler haploit (n) yapıdadır? A) Segmentasyon B) Döllenme C) Gametogenez D) Gastrulasyon E) Organogenez



4.



/ ÜREME SİSTEMİ VE EMBRİYONİK GELİŞİM Temel Kavramlar



� Dişilerde üreme sistemi; yumurtalıklar (ovaryum), yumurta kanalı (fallopi tüp, döllenme bo­rusu), Menstrual döngünün folikül evresinde aşarahim (uterus), serviks ve vajina ğıdaki olaylardan hangisi gerçekleşmez? yapılarından oluşur.



A) Oogenez olayı B) Hipofiz bezinden FSH ve LH salgılanması C) Kandaki östrojen miktarının artması D) Korpus luteumdan progesteron salgılanması E) Endometriyumun kalınlaşmaya başlaması



Aşağıdaki şekilde insanda dişi üreme sisteminin bazı kısımları gösterilmiştir.



Y



X



Z



5.



İnsanda dişi üreme sisteminde görev yapan,



luteinleştirici (LH)



progesteron



K



prolaktin



I L



3.



III



II



Bu kısımlar ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? A) X → Oogenez olayının gerçekleştiği kısımdır. B) Y → Döllenmemiş yumurtanın döl yatağına ulaşmasını sağlayan yapıdır. C) Z → Döllenme ile zigot oluşumunun gerçekleştiği kısımdır. D) K → Embriyonun doğuma kadar geliştiği kalın duvarlı ve kaslı yapıdır. E) L → Döllenmemiş yumurtanın atıldığı yapıdır.







Palme Yayınevi







� Yumurtalık, oogenezle yumurta hücrelerinin oluşturulduğu bölümdür.



Yumurtalık içinde oluşan korpus luteum (sarı cisim) yapısıyla ilgili, I. Endokrin özellik gösteren canlı hücreleri içerir. II. Ovulasyondan sonra ovaryum içinde kalan foliküler dokulardan oluşur. III. FSH ve LH gibi hormonları üreterek kana verir. IV. Salgıladığı hormonlarla endometriyumun kalınlaşmasını sağlar. ifadelerinden hangileri yanlıştır? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve IV E) III ve IV



hormonlarının hedef yapıları ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur? I



6.



II



III



A) Rahim



Hipotalamus



Ovaryum



B) Rahim



Süt bezleri



Ovaryum



C) Rahim



Süt bezleri



Hipofiz



D) Ovaryum



Hipotalamus



Hipotalamus



E) Ovaryum



Hipofiz



Hipotalamus



� Yumurtalıkta oluşan yumurta hücresi yumurta kanalına geçer. Döllenme ile zigot oluşumu bu kanalda gerçekleşir.



Oogenez sırasında oluşan birincil oosit ve ikincil oositlerin belirli bir süre pasif olarak beklediği mayoz bölünme evreleri aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? Birincil oositin beklediği evre



İkincil oositin beklediği evre



A)



Anafaz I



Anafaz II



B)



Telofaz I



Metafaz II



C)



Profaz I



Anafaz II



D)



Anafaz I



Profaz II



E)



Profaz I



Metafaz II



� Rahim karın boşluğunun alt bölgesinde bulunan kaslı bir yapıdır. İç yüzeyinde bol miktarda kan damarı bulunur. Döllenmiş yumurta (zigot) gelişimini rahimde tamamlar.



133



19.Ünite



/ ÜREME SİSTEMİ VE EMBRİYONİK GELİŞİM



Temel Kavramlar



7.



� Rahimin boyun kısmı (serviks) vajina adı verilen kaslı bir tüpe bağ lıdır. Vajina bebeğin doğum kanalı olarak görev yapar.



Eşeyli üreme ile ergin bir bireyin oluşumu sırasında gerçekleşen, I. iki ebeveynden gelen genlerin özgün bir kombinasyon oluşturması,







II. zigotun hücre sayısını artırmak için mitoz bölünmeler geçirmesi,







III. mayoz bölünme sonucu dişi ve erkek gametlerin oluşması







olaylarından hangileri tür içi kalıtsal varyasyonların oluşmasına neden olur? A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III 8. � Dişilerde yumurtalıklarda ve buna bağlı olarak rahimde meydana gelen değişikliklere menstrual döngü adı verilir.



10. Aşağıda döllenmenin olmadığı bir menstrual döngü sırasında rahimin iç yüzeyi olan endometrium tabakasının kalınlığında meydana gelen değişimler evreler halinde verilmiştir. Endometriyumun işlevsel tabakası Bazal tabaka



Menstrual Yenilenme kanama fazı fazı Östrojen Progesteron Günler 0 5 10 14



C) I ve II



E) II ve III



Salg› fazı



20



28



Bu şemayla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Döllenme olmazsa salgı fazının sonunda



Aşağıda bir yumurtalığın enine kesiti üzerinde menstrual döngüde gerçekleşen bazı evreler şematize edilmiştir.



endometriyumun kalınlığı azalmaya başlar. B) Yenilenme fazının sonunda endometriyum



Y



kalınlığı maksimum düzeye ulaşılır. Z



C) Gelişen foliküllerden salgılanan östrojen hormonu, endometriyumu kalınlaştırmaya başlayarak yenilenme fazına sokar.







D) Kanama fazının sonunda endometriyu-



Palme Yayınevi



X



mun kalınlığı minimum seviyeye düşer.



Bu evreler ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?



E) Korpus luteumdan salgılanan progesteron



A) Bir yumurtalıkta X, Y ve Z olayları eş za-



hormonu salgı fazındaki endometriyumdaki kan damarlarını artırır.



manlı olarak gerçekleşebilir. B) Z evresinde hipofizden salgılanan FSH’ ın etkisiyle yumurtalıktaki foliküllerden bir tanesi gelişir.



� Bu döngü folikül, ovulasyon, korpus luteum ve menstruasyon evrelerini kapsar ve ortalama olarak 28 gün sürer.



C) Y evresinde korpus luteumundan salgılanan progesteron hormonu rahimi embriyoyu tutabilecek konuma getirir. D) X evresinde kandaki derişimi artan LH hormonu ovulasyona neden olur. E) Bir döngünün başlangıcından itibaren ilgili olaylar Z – X – Y sırasıyla gerçekleşirler. 9.



� Folikül evresinde yumurtalıkta bulunan foliküllerden genelde bir tanesi gelişerek döllenme özelliğine sahip olan bir yumurta hücresini oluşturur.



134



Oogenez sürecinde gözlenen,







I. oogonyum,







II. birincil oosit,







III. ikincil oosit







hücrelerinden hangileri diploit yapıdadır? A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III 1. C



2. C



C) I ve II



11. Segmentasyon döllenmeyi izleyen hızlı bir hücre bölünmesinin yer aldığı evredir. Segmentasyon sırasında hücreler, hücre döngüsünün mitoz (M) ve DNA sentezi (S) evrelerini geçirirken, büyümenin gerçekleştiği G1 ve G2 evrelerini atlarlar.



Buna göre gelişiminin segmentasyon evresinde bulunan bir embriyoda,







I. hücrelerinin hacimce büyümesi,







II. hücre sayısında artma,







III. DNA nükleotit diziliminde farklılaşma







değişimlerinden beklenir? A) Yalnız I



E) II ve III 3. B



4. D



hangilerinin B) Yalnız II



D) I ve II 5. B



6. E



7. D



8. A



9. C



görülmesi C) Yalnız III



E) II ve III 10. B



11. B



19.Ünite 2. TEST 1.



Menstrual döngünün kanama aşamasında olan dişi bir memelide,



0



B) Yalnız III



5



C) Hipofizden salgılanan FSH’ın ovaryumda bulunan folikül hücrelerini uyarması



gözlenmesi



got oluşması



C) I ve III



E) Ovulasyon sonrasında korpus luteumun



E) I, II ve III



10



14



20



25



5.



Palme Yayınevi



n



Y



n



2n



n



n



2n



28



X



Kandaki hormon düzeyi



� Atılan yumurta kirpikli huni tarafından yakalanarak fallopi tüpüne geçer. Ovulasyon evresi mensBir insanın eşeyli üreme ve gelişme süretrual döngünün yaklaşık olarak ortasında gerçekleşir. cinde,



oluşması



Aşağıda dişi bir memelinin menstrual döngüsünde görev yapan iki hormonun kandaki miktarlarının 28 günlük periyot içindeki değişimi gösterilmiştir.











laşmaya başlaması



D) Spermin yumurtayı döllemesi sonucu zi-



D) II ve III







murta hücresinin fallopi tüpüne geçmesi B) Östrojenin etkisiyle rahim çeperinin kalın-



III. kandaki FSH miktarının artmasına bağlı olarak yeni bir döngünün başlaması hangilerinin



� Yumurta hücresinin, folikülün yırtılmasıyla yumurtalıklardan atılmasına ovulasyon (yumurtlama) Fallopi tüpünün orta kısmı doğuştan kadenir. palı olan ergin dişi bir memelide aşağıdaki



A) Olgunlaşan folikülün parçalanması ile yu-



II. rahim hücrelerinin mitoz bölünmesi sonucu çeper kalınlığının artması,



durumlarından beklenir?



Temel Kavramlar



olaylardan hangisi gerçekleşemez?



I. kandaki progesteron ve östrojen miktarının düşük olması,



A) Yalnız I



2.



4.



/ ÜREME SİSTEMİ VE EMBRİYONİK GELİŞİM



n



n



n



2n



I







n



II



n



2n



III



2n



IV



olaylarından hangileri gerçekleşir? A) I ve II



B) I ve IV D) I, II ve IV



Bu hormonlar ile ilgili,



C) II ve III E) I, II, III ve IV



I. X hormonu ovaryum , Y hormonu hipofiz bezinden salgılanır.



6.



II. Folikül hücrelerinin yüzeyinde hem X hem de Y hormonunu tanıyan reseptörler bulunur.







I. FSH,



II. LH,







III. X hormonu tarafından geliştirilen folikül hücreleri, Y hormonu tarafından çatlatılır.







III. östrojen,







IV. progesteron







ifadelerinden hangileri yanlıştır?







hormonlarının salgılandığı yapılar aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?







A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve II



C) Yalnız III



E) I ve III



Dişi bir memelinin menstrual döngüsünü � Ovulasyondan sonra, ovaryum içinde kalan foliküler doku, korkontrol eden, pus luteuma (sarı cisim) dönüşür.



Hipofiz bezi 3.



Dişi bir memelide zigot oluşumu aşağıdaki kısımlardan hangisinde gerçekleşir? A) Rahim



B) Fallopi tüpü



C) Vajina



D) Ovaryum E) Serviks



Yumurtalık



A)



I ve II



III ve IV



B)



I ve III



II ve IV



C)



I ve IV



II ve III



D)



II ve IV



I ve III



E)



III ve IV



I ve II



� Korpus luteum hücreleri, progesteron ve östrojen hor­­monlarını salgılar. Progesteron hormonu rahim hücrelerini uya­rarak, embriyonun tutunup gelişmesi için hazır hale getirir.



135



19.Ünite



/ ÜREME SİSTEMİ VE EMBRİYONİK GELİŞİM



Temel Kavramlar



7.



� Yumurtanın döllenmemesi durumunda korpus luteum bozulur ve progesteron salgısı azalır. Böylece rahim iç duvarının (endo- metriyum) sonradan sentezlenen kısmı parçalanır.



Sağlıklı dişi bir bireyin menstrual döngüsü



9.



sürecinde kandaki LH miktarının maksimum düzeye ulaşması,



İnsanlarda gerçekleşen oogenez ve spermatogenez olayları için,







I. embriyonik dönemde başlama,



I. ovulasyon,







II. hareket edebilen hücreler oluşturma,



II. folikül olgunlaşması,







III. döllenmeye katılabilecek dört hücrenin oluşması,







IV. genetik çeşitliliğe neden olma







özelliklerinden hangileri ortak değildir?







III. korpus luteum oluşumu,







IV. menstruasyonun başlaması







durumlarından hangilerine neden olur? A) I ve III



B) II ve IV



D) I, III ve IV



A) I ve III



C) I, II ve IV



B) II ve IV



D) II, III ve IV



E) I, II, III ve IV



C) I, II ve III



E) I, II, II ve IV



10. Aşağıda dişi bir bireyde gerçekleşen oogenez olayı özetlenmiştir. Kutup hücresi 1



Aşağıdaki şemada dişi bir bireyin menstrual döngüsünü denetleyen bazı hormonlar arasındaki ilişki şematize edilmiştir.







Hipotalamus



Hipofiz



FSH Ovaryum



Artışı yavaşsa



� Menstruasyon evresi 3 – 5 gün sürer. Bu evreden sonra döngüye ait olaylar tekrarlanır.



(+) geri bildirim



(–) geri bildirim



GnRH



Östrojen



2



Oogonium







Palme Yayınevi



� Döllenmemiş yumurta hücresi ile rahime ait doku parçalarının bir miktar kanla beraber atılmasına menstruasyon (adet görme) denir. 8.



Birincil oosit



Kutup hücresi 3



İkincil oosit



Olgun yumurta



Bu olay ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir? A) Kutup hücrelerinin sitoplazma miktarı birincil ve ikincil oositten azdır. B) 2 nolu evrede mayoz I tamamlanır ve mayoz II başlar. C) 3 nolu evrenin olabilmesi için sperm hücresinin ikincil oosite temas etmesi gerekir. D) 2 nolu bölünme sonucu diploit, 3 nolu bö-



Artışı fazlaysa



lünme sonucu haploit hücreler oluşur. E) 1 nolu bölünme embriyonik dönemde



Bu şemaya göre aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz?



olurken, 2 ve 3 nolu bölünmeler ergenlik döneminde başlar.



A) Ovaryumdan salgılanan östrojen miktarı hipofiz ve hipotalamus tarafından denetlenir. sı hipofizden salgılanan FSH miktarının



11. İnsanlardaki üreme ve gelişme süreçlerinde,



azalmasına neden olur.







I. iç döllenme ve dış gelişme,







II. metabolik atıkların fetüsten anneye geçmesi,







III. döllenmenin dişi bireyin vücudunda gerçekleşmesi







olaylarından hangileri görülmez?



B) Kandaki östrojen miktarının hızla artma-



C) Hipotalamusun ürettiği GnRH hipofiz bezini FSH salgılaması için uyarır. D) Ovaryumdan salgılanan östrojen miktarındaki hafif artışlar hipotalamusun ürettiği GnRH miktarının azalmasına neden olur. � Dişilerdeki menstrual döngü hipotalamus, hipofiz bezi ve ovaryuma ait hücrelerden salgılanan beş hormon ile denetlenir.



136



E) Farklı bezler arasında görülen (+) ve (–) geri bildirim, kandaki hormon seviyelerini



A) Yalnız I



D) I ve II



belirli sınırlar içinde tutar. 1. C



2. E



3. B



4. D



5. E



6. A



B) Yalnız II



7. A



8. B



9. C



C) Yalnız III



E) II ve III 10. D



11. A



19.Ünite 3. TEST 1.



Sağlıklı bir erkekte sperm üretimi ile başlayıp vücut dışına atılması ile tamamlanan bir süreçte ilk ve son olarak görev alan yapılar aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? İlk yapı



Son yapı



A)



Seminifer tüp



Üretra



B)



Epididimis



Üreter



C)



Seminifer tüp



Vas deferens



D)



Epididimis



Üretra



E)



Vas deferens



Üreter



4.



/ ÜREME SİSTEMİ VE EMBRİYONİK GELİŞİM Temel Kavramlar



� Hipotalamus GnRH; hipofiz bezi FSH ve LH; ovaryum ise östrojen ve progesteron hormonlarını üreHipofizden salgılanan oksitosin hormonu tir. ile ilgili,







I. Meme bezlerinden süt salgılanmasını uyarır.







II. Salgısı menstrual döngünün ovulasyon evresinde artar.







III. Hipofizin ön lobunda üretilir.







IV. Doğum sırasında rahim kaslarının kasılmasını sağlar.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) I ve II



B) I ve IV D) II ve IV







Aşağıda dişi bir bireyin üreme sistemine ait bazı bölümler numaralandırılarak verilmiştir.



5.



I







II







Palme Yayınevi



III



Bu bireyin üremesi sırasında,







a. plesanta oluşumu,







b. spermin yumurtayı döllemesi,







c. homolog kromozomların birbirinden ayrılması







olaylarının gerçekleştiği kısımlar aşağıdakilerden hangisinde doğru eşleştirilmiştir? A) B) C) D) E)



3.



I a c b a b



II b a c c a







5



10



14



20



25



X Y



X ve Y hormonları ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?



B) Ovulasyonun gerçekleştiği anda X hormonunun kandaki düzeyi Y hormonundan � FSH hormonu ovaryumdaki folikül hücrelerini uyararak oogenez fazladır. C) Yumurtalığa ait özelleşmiş hücreler tarafından üretilir.



E) X hormonun kandaki düzeyinin maksimum olduğu zaman diliminde Y hormonunun kandaki düzeyi minimumdur. Kanındaki FSH ve LH miktarı maksimum olan bir dişi, menstural döngünün,



II. embriyo hücresindeki,











III. karaciğer hücresindeki







II. oogenezin başlangıcı,







kromozom sayılarından hangileri eşey ana hücresindeki kromozom sayısına eşittir?







III. yumurtlama







evrelerinden hangilerinde bulunabilir?



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



ile yumurta oluşumunu sağlar. Ayrıca foliküllerden öst­rojen salgılamasını hızlandırır.



D) Y hormonunun kandaki düzeyinin artmaya başladığı günlerde X hormonunun kandaki düzeyi azalır.







A) Yalnız III



28



A) Ovulasyondan sonra Y hormonu salgılanırken, X hormonunun salgısı durur.



6.



I. yumurta hücresindeki,



0



Ovulasyon



III c b a b c



İnsanlarda,



Aşağıda dişi bir insanın menstrual döngüsün- � Hipotalamusta üretilen GnRH de görev yapan iki farklı hormonun kandaki (gonadotropin salgılatıcı hormon) hipofiz bezini hormon salgılaması düzeylerinde meydana gelen değişimler gösiçin uyarır. terilmiştir. Kandaki hormon düzeyi



2.



C) II ve III E) III ve IV



I. kanama,



� Döngünün ortasında kandaki miktarı en yüksek düzeye ulaşan A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III LH hormonu ovulasyona neden olur ve korpus luteum oluşur. D) I ve II E) II ve III



137



/ ÜREME SİSTEMİ VE EMBRİYONİK GELİŞİM 7.



� Östrojen hormonu döngünün başında folikül hücrelerinden, ovulasyon olayından sonra ise korpus luteumdan salgılanır. Bu hormon dişiye has özelliklerin ge- lişmesinde etkilidir. Ayrıca rahim iç çeperindeki kalınlaşmayı başla tır.



Ergenlik dönemine girmemiş dişi bir maymunun kanına östrojen ve progesteron hormonlarının enjekte edilmesi durumunda, I. ovaryumdaki foliküllerin gelişmesi, II. uterus çeperinin kalınlaşması, III. korpus luteumun oluşması,







IV. ikincil eşeysel karakterlerin oluşumunun hızlanması







değişimlerinden hangilerinin gerçekleşmesi beklenir? A) I ve II



8.











I. aktif hareket edebilme,







II. homolog kromozom çiftlerini içermeme,







III. ana hücreden farklı gen kombinasyonlarına sahip olabilme







özelliklerinden hangileri ortaktır? A) Yalnız II



Birincil kutup hücresi



Y



İkincil kutup hücresi



D) II ve III







Z



Birincil oosit



Olgun yumurta



İkincil oosit



Bu olaya ait evrelerin gerçekleştiği bölümler ile ilgili, I. X → ovaryum, II. Y → uterus,







III. Z → fallopi tüpü eşleştirmelerinden hangileri doğrudur?



1



Spermin yumurtaya tutunmas›



2



Akrozomal reaksiyon



Dakikalar



6 8 10



Hücre içi kalsiyum seviyesinde art›fl



20



Kortikal reaksiyon



30 40 50 1



Döllenme zarının tamamen oluflum u



2



Hücre içi pH artar.



3 4 5



Protein sentezi artar.



10 20 30



Erkek bir bireyin üreme sistemi ve hormonları ile ilgili,



40 60 90



Yumurta ve sperm çekirdeklerinin tamamen birleflmesi DNA sentezinin bafllamas› Birinci hücre bölünmesi







I. Spermler seminal sıvı ile beraber vücut dışına atılırlar.







II. FSH hormonu tarafından uyarılan sertoli hücreleri testosteron salgılar.







I. İlk hücre bölünmesi yaklaşık 90 dakika içinde gerçekleşir.







III. İdrar ve üreme hücreleri farklı kanallar ile vücut dışına atılır.











IV. Seminifer tüplerde üretilen spermatitler, epididimis kanalında kamçı oluşturarak hareket yeteneğini kazanır.



II. Döllenme zarının oluşumu sperm ve yumurta çekirdeklerinin tamamen birleşmesinden önce gerçekleşir.







III. Döllenen yumurtada metabolik faaliyetler hızlanır.



ifadelerinden hangileri doğrudur?







yorumlarından hangileri yapılabilir?







138



E) I, II ve III



11. Aşağıda bir canlının yumurtalarının döllenmesine ait zaman tablosu verilmiştir.



A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III



� Erkeklerdeki üreme sistemi; testisler, epididimis, vas deferens, penis ve yardımcı bezlerden oluşur.



C) I ve III



3 4







� Progesteron hormonunun etkisiyle rahim embriyoyu tutabilecek 9. hale gelir.



B) I ve II



B) I ve IV C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV



Aşağıda dişi bir bireyde gerçekleşen oogenez olayı özetlenmiştir.



� Progesteron hormonu, ovaryumdaki korpus luteumdan salgılanır. Bu hormonun etkisi ile rahim büyür ve iç çeperi süngerimsi bir yapı haline gelir. Kılcal damarlar X genişler, kan miktarı ve mukus Oogonyum salgısı artar.



10. İnsanlarda oogenez ve spermatogenez sonucu oluşan hücreler için,



Saniyeler



Temel Kavramlar



Palme Yayınevi



19.Ünite



A) I ve II



B) I ve III D) II ve III



1. A



2. C



C) I ve IV







Bu tabloya göre,



A) Yalnız II



E) II ve IV 3. D



4. B



B) I ve II



D) II ve III 5. A



6. C



7. D



8. D



9. C



C) I ve III E) I, II ve III



10. D



11. E



19.Ünite



Temel Kavramlar



4. TEST 1.



Aşağıda bir erkeğin üreme organlarının anatomik yapısı verilmiştir.







� Testisler spermlerin meydana geldiği bir çift bezdir. Sperm üretimi, testislerin içinde bulunan kıvrımlı Oogenez sonucu oluşmuş dişi bir bireyin kanallar olan seminifer tüplerde yumurtası ile ilgili, gerçekleşir.



3.



İdrar kesesi Prostat bezi



I. Gonozom sayısı otozom sayısından fazladır.







II. Her karaktere ait bir çift gen içerir.







III. Sentrozom organeline sahip değildir.







IV. Aktif hareketini kamçı ile gerçekleştirir.







ifadelerinden hangileri doğrudur?



IV



A) Yalnız II



I III



4.



B) Yalnız III



D) II ve III



V



II



/ ÜREME SİSTEMİ VE EMBRİYONİK GELİŞİM



Numaralandırılmış kısımlar ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) I nolu yapı vas deferens olup, spermleri epididimisten uzaklaştırır.



I



B) V nolu yapı testislerin içinde bulunduğu kese olan skrotumdur. Palme Yayınevi



E) III ve IV



� Memelilerin çoğunda testisler karın boşluğunun dışında, yani vücut duvarının bir kıvrımı olan Aşağıda dişi bir bireyin üreme sistemi şematiskrotum kesesi içinde bulunur. ze edilmiştir. Bunun nedeni spermatogenez olayında görev yapan enzimlerin IV normal vücut sıcaklığında faaliyet gösterememesidir.



II



C) III nolu yapı testis olup, seminifer tüp kısımlarında spermatogenez olayı gerçekleşir. D) II nolu yapı epididimis olup spermlere hareket yeteneği kazandırır.



C) I ve II



III V



Numaralandırılmış kısımlar ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğru değildir?



E) IV nolu yapı olan üretra idrar atılımında görev yaparken, sperm atılımında görev yapmaz.



A) I → Yumurtalık B) II → Rahim



2.











C) III → Serviks



Olgunlaşmış bir sperm baş, orta bölüm ve kuyruk olarak adlandırılan üç bölümden oluşur.



� Seminifer tüplerin arasında dağınık olarak bulunan Leydig hücreleri ise testosteron salgılar.



D) IV → Fallopi tüpü E) V → Üretra



Bu bölümler ile ilgili, I. Baş kısmında bulunan çekirdek diploit yapıdadır.



5.



Dişi bir bireye ait folikül ve rahim hücreleri için,



II. Orta bölümde kuyruğun hareketi için gerekli olan ATP’ yi üreten mitokondri bulunur.







I. diploit yapıda olma,



III. Kuyruk kısmında bulunan akrozom yumurta zarını delen enzimlere sahiptir.







II. mayoz bölünme ile gamet oluşturma,







III. plasentanın yapısına katılma







özelliklerinden hangileri ortaktır?



ifadelerinden hangileri yanlıştır? A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III



C) I ve II



E) II ve III



� Henüz hareket ve dölleme yeteneği kazanmamış spermler, seminifer tüplerden hareket ve dölleme yeteneklerini kazanacakA) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III ları epididimis denilen bölgeye D) I ve II E) II ve III geçerler.



139



19.Ünite



/ ÜREME SİSTEMİ VE EMBRİYONİK GELİŞİM



Temel Kavramlar



6.



� Epididimiste olgunlaşan spermler, boşalma sırasında vas deferens kanalından (sperm kanalı) geçerek üretraya açılır. Üretra (idrar kanalı), idrar kesesini dışarı bağlayan bir tüptür ve penis ile dışarı açılır.



Hamilelik dönemindeki sigara ve alkol kullanımı, I. plasenta aracılığı ile fetüse geçen besin ve oksijen miktarının azalması,



9.



Spermatogenez olayında birincil spermatositler, ikincil spermatositlere dönüşürken,







I. homolog kromozomların ayrılması,



II. fetüsün sinir sisteminin yeterince gelişememesi,







II. kamçı oluşumu,







III. krossing over ile gen alış verişi







III. fetüsün kırmızı kemik iliğinde üretilen alyuvar miktarını artması







olaylarından hangileri gözlenemez?







durumlarından hangilerine neden olabilir?



A) Yalnız I



D) I ve II



A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III



7. � Erkek üreme sisteminde üç tane yardımcı bez (seminal kese, prostat bezi ve Cowper bezi) bulunur. Bu bezlerin ürettiği seminal sıvı spermin hareketine ve beslenmesine yardımcı olur.



Aşağıdaki şemada dişi bir bireyin ovaryumunda gerçekleşen foliküler faz, yumurtlama ve luteal faz evreleri gösterilmiştir. 0



5



10



25



E) II ve III



FSH



Hipofiz



28



Östrojen



Ovaryum



Bu hormonların ovaryum ve uterusta oluşturduğu değişiklikler ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi doğrudur? Ovaryum Palme Yayınevi



Luteal faz



Uterus



Uterus



A) Folikülün büyümesi



Uterus duvarının



I. Yumurtlama olayı döngüsünün 14. gününde gerçekleşir.



B) Korpus luteum oluşumu



Kılcal damar







II. Foliküler fazda oogenez ile yumurta oluşur.



Kanamanın







III. Luteal fazın başlangıcında yumurta fallopi tüpünde olduğundan döllenme ihtimali vardır.



C) Ovulasyonun gerçekleşmesi D) Östrojen salgısının azalması E) Progesteron salgısının artması



daralması







� Erkeklerdeki üreme olayı hipofizden salgılanan FSH ve LH hormonları ile testislerden salgılanan testosteron hormonu tarafından denetlenir.







8.



Yumurtlama



Bu evreler ile ilgili,



IV. Yumurtlama olayı ile parçalan folikül korpus luteuma dönüşür.



kalınlaşması miktarının azalması gerçekleşmesi Kılcal damarların Uterus duvarının incelmesi



ifadelerinden hangileri doğrudur? A) I ve II



140



20



C) Yalnız III



10. Aşağıda dişi üreme sistemine ait bazı hormonlar ve bu hormonların hedef organları gösterilmiştir.



Korpus luteum Foliküler faz



� İnsanlarda mayoz bölünme sonucu erkek üreme hücreleri spermatogenez, dişi üreme hücreleri ise oogenez olayı sonucu oluşur.



14



B) Yalnız II



B) I ve III C) II ve IV D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV



11. Anne ve fetüs arasında madde alış verişini sağlayan plesanta ile ilgili,



Hamileliğinin son haftalarında bulunan bir anne adayının kanında aşağıdaki hormonlardan hangisinin miktarında artma olması beklenir? A) Östrojen



B) FSH



C) LH



2. D



3. B



4. E



5. A



I. Anne ve embriyo dokularının etkileşimi sonucu oluşur.







II. Gelişimin birinci gününden itibaren anne ve embriyo arasındaki madde alış verişini sağlar.







III. Göbek bağı ile embriyoya bağlanır.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



D) Progesteron E) Oksitosin 1. E







B) I ve II



D) II ve III 6. C



7. E



8. E



9. B



C) I ve III E) I, II ve III



10. A



11. C



19.Ünite 5. TEST







ifadelerinden hangileri doğru değildir? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve II



B) DNA replikasyonu C) Sperm oluşumu D) Protein sentezi E) Glikojen sentezi 5.



C) Yalnız III



E) II ve III



Aşağıdaki tabloda farklı organizmaların ortalama gebelik süreleri verilmiştir. Gebelik süresi (gün) 60 270 600 21 420



Buna göre, organizmaların gebelik süresini,







I. vücut büyüklüğü,











II. beslenme biçimi,











III. bulunduğu evrimsel basamak







faktörlerinden hangilerinin etkilediği söylenebilir? A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III 3.



Aşağıda sağlıklı bir dişiye ait menstrual döngüde dört farklı hormonun kandaki miktarlarında meydana gelen değişimler gösteril­ miştir. � Spermler, erkek üreme sistemin0



Organizma Köpek İnek Fil Fare Zürafa



A) Oksijenli solunum



II. Testislerde oluşan spermatitler epididimis kanalından geçerken kamçı oluşturarak, hareket ve dölleme yeteneği kazanırlar. III. Oluşan her bir sperm hücresinin, yumurta hücresini dölleme ihtimali eşittir.



2.



optimum etkinlik gösterdiği sıcaklık derecesi diğerlerinden daha azdır?



I. Hipofiz bezinden salgılanan FSH ve LH hormonları ile testislerden salgılanan testosteron hormonunun denetiminde gerçekleşir.







� Mayoz bölünmeyle erkek üreme organı olan testislerin yapısındaki seminifer tüpçüklerde spermleSağlıklı bir erkekte gerçekleşen aşağıdaki rin oluşmasına spermatogenez olaylardan hangisini denetleyen enzimlerin denir.



5



10



14



E) II ve III



Plasentayı embriyoya bağlayan göbek bağı ile ilgili,



25



IV



Bu hormonlarla ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur? II



III



IV



A) FSH



LH



Östrojen



B) FSH



LH



Progesteron Östrojen



C) LH



FSH



Östrojen



D) LH



FSH



Progesteron Östrojen Östrojen



Progesteron



Progesteron



I. İki atardamar ve bir toplardamardan oluşur.







II. Embriyodan gelen kan göbek bağındaki atardamarlar ile plasentaya taşınır.







III. Yapısındaki toplardamar oksijence fakir kan taşır.







yargılarından hangileri doğrudur?



A) Korpus luteum



B) Süt bezleri



A) Yalnız II



C) Hipotalamus



D) Embriyo



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



� Spermatogonyumlar büyüyüp gelişerek mayoza hazırlanır. Bu hücrelere birincil spermatosit (2n) denir.



Progesteron







B) I ve II



deki spermatogonyum denilen 2n kromozomlu sperm ana hücrelerinden oluşur.



III



E) GnRH LH



6.



28



II



I



C) I ve II



20



I



Kandaki hormon düzeyi







4.



Temel Kavramlar



Kandaki hormon düzeyi







Sağlıklı bir erkek bireydeki sperm üretimi ile ilgili,



Palme Yayınevi



1.



/ ÜREME SİSTEMİ VE EMBRİYONİK GELİŞİM



Dişi bir memelide progesteron ile rahim arasındaki ilişkinin bir benzeri FSH ile aşağıdaki yapılardan hangisi arasında bulunur?



E) Folikül hücreleri



� Birincil spermatositlerden mayoz I sonunda ikincil spermatosit (n) adı verilen iki hücre meydana gelir.



141



19.Ünite



/ ÜREME SİSTEMİ VE EMBRİYONİK GELİŞİM



Temel Kavramlar



7.



� İkincil spermatositlerin her birinden mayoz II sonunda spermatit (n) adı verilen dört hücre oluşur.



Sağlıklı bir erkek bireyde testislerin seminifer tüpçüklerinde gerçekleşen spermatogenez olayı sırasında gözlenen hücrelerin oluşum sırası aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?



10.



Beynin diğer bölgelerinden gelen uyar›lar



GnRH



A) Birincil spermatosit – spermatogonyum – spermatit



Hipotalamus



Ön hipofiz Negatif geri bildirim



B) Spermatit – birincil spermatosit – spermatogonyum



–



C) Birincil spermatosit – ikincil spermatosit – spermatit



FSH



D) Spermatogonyum – ikincil spermatosit – sperm hücreleri



Testis



E) İkincil spermatosit – sperm hücresi – spermatit � Spermatogenezle oluşan sağlıklı bütün sperm (sperma) hücreleri 8. yaklaşık eşit büyüklükte ve eşit miktarda sitoplazma ile genetik materyal içerir.



LH



Testosteron üretimi



Birincil ve ikincil eşey özellikleri



Spermatogenez



Aile planlamasının uygulanabilmesi için zaman zaman döllenmenin engellenmesi gerekir. Bunun için aileler doğum kontrolü yöntemlerini uygularlar. Bu yöntemlerden birisi doğum kontrolü hapı kullanılmasıdır.



Erkeklerdeki üremenin hormonal kontrolüne ait yukarıdaki şemayla ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi doğru değildir? A) Spermatogenez olayı hipotalamus ve hipofiz bezleri tarafından denetlenir. B) Hipotalamusta üretilen GnRH hormonu hipofiz bezinden FSH ve LH salgılanma-



Palme Yayınevi



sına neden olur.







D) Testislerde bulunan reseptörler hem FSH hem de LH hormonlarını tanır.



I. Genelde östrojen ve progesteron gibi hormonları içerirler.



� Bir sperm hücresi; baş, orta bölüm ve kamçı olmak üzere üç kısımdan oluşur.



II. Hipofiz bezini uyararak FSH ve LH salgısını engellerler.







III. Kullanımı durumunda döllenme olayı gerçekleşemez.







ifadelerinden hangileri doğru değildir? A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III



C) I ve II



E) I, II ve III



Menstrual döngüsünün ovulasyon evresinde bulunan dişi bir memelinin kanındaki,



E) Hipofizde üretilen LH hormonunun miktarının artması testislerden salgılanan testosteron miktarını azaltır.



11. Karayip mavi başlıklı resif balıkları bir erkek ve birkaç dişiden oluşan gruplar halinde yaşarlar. Erkeğin ölmesi durumunda en iri ve yaşlı olan dişi, erkek olmaktadır. Bu değişikliği izleyen bir hafta içinde de yumurta yerine sperm oluşturmaya başlar.



Buna göre bu balıklarda cinsiyet,



I. FSH,







I. kromozom sayısı,







II. progesteron,







II. yaş ve büyüklük,







III. LH,







III. gonozom çeşidi



IV. östrojen







niceliklerinden hangilerine bağlı olarak belirlenir?







� Spermin baş kısmında n sayıda kromozoma sahip çekirdek bulunur. Başın uç kısmında ise sindirim enzimleri içeren akrozom vardır. Akrozom, zona pellusida tabakasını eriterek spermin yumurta zarına ulaşmasını sağlar.



142



testosteron hormonları ile denetlenir.



Doğum kontrol hapları ile ilgili,







9.



C) Testislerdeki sperm üretimi FSH, LH ve



hormonlarından hangilerinin minimum düzeyde olması beklenir? A) Yalnız II



B) Yalnız IV



D) II ve IV 1. C



2. A



C) I ve III



A) Yalnız I



D) I ve II



E) III ve IV 3. B



4. C



B) Yalnız II



5. C



6. E



7. C



8. B



9. A



C) Yalnız III



E) II ve III 10. E



11. B



19.Ünite 6. TEST 1.



4.



Erkek üreme sistemine ait,







I. seminifer tüpçük,







II. vas deferens,







III. prostat bezi,







IV. üretra







yapılarının hangilerinde hareket yeteneği kazanmış spermlere rastlanabilir? A) I ve II







B) I ve III D) II ve IV



C) II ve III E) III ve IV



Temel Kavramlar � Spermin orta bölümünde mitokondriler bulunur. Mitokondriİnsan embriyosunun gelişim süreci ile ilgili, lerde üretilen ATP, kamçının hareketi için enerji sağlar.



I. Zigot ilk mitoz bölünmelerine fallopi tüpünde başlar.







II. Döllenmeden hemen sonra plasenta oluşumu gerçekleşir.







III. Embriyodaki metabolik atıklar göbek kordonundaki atardamarlar ile plasentaya gönderilir.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II



2.



/ ÜREME SİSTEMİ VE EMBRİYONİK GELİŞİM



B) I ve II



D) II ve III



Aşağıda sağlıklı dişi bir bireydeki üçüz oluşumu şematize edilmiştir.



C) I ve III E) I, II ve III



5.



İnsanda gebelik süresi döllenmeyi izleyen or- � Kamçının yapısını mikrotübüller oluşturur. Kamçı hareketi, spermtalama 266 gün (38 hafta) ya da son adet lerin yumurtaya doğru hızla harekanamasının başından itibaren ortalama 40 ket etmelerini sağlar. haftadır.







Bu süreçte,











B bireyi



C bireyi



Şemadaki A, B ve C üçüzleri ile ilgili,







I. A ve C bireyleri arasında genetik bir benzerlik yoktur.







II. A ve B bireylerinin kan grupları ve cinsiyetleri aynıdır.







III. A bireyinden B bireyine yapılacak olası bir organ naklinin başarılı olma ihtimali, A bireyinden C bireyine yapılacak olası bir organ naklinin başarılı olma ihtimalinden yüksektir.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II



B) I ve II



D) II ve III 3.



C) I ve III E) I, II ve III



Aşağıdakilerden hangisi cinsel yolla bulaşan hastalıklara örnek olarak verilemez? A) Kızamık



zigot



Palme Yayınevi



A bireyi



embriyo



I



II fetüs III







evreleri hangi sıra ile gerçekleşir? A) I – II – III



B) I – III – II



D) III – I – II



C) II – I – III



E) III – II – I



6. Erkek üreme organı olan testislere ait,



I. testosteron üreten hücreler,







II. spermatogenezin başladığı kanallar,







III. içinde bulunduğu kese,







yapıları aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? I A) Leydig



II



III



Epididimis Skrotum



B) Epididimis Skrotum



Vas deferens



C) Hepatit-B



C) Skrotum



Leydig



Vas deferens



D) Bel soğukluğu



D) Leydig



Seminifer



Skrotum



E) AIDS



E) Epididimis Seminifer



B) Frengi



� Dişi bireye ait yumurtalıklıklarda mayoz bölünme ile yumurta hücresinin üretilmesine oogenez denir.



Leydig



� Dişi bireylerdeki oogenez olayı ana rahmindeyken başlar.



143



19.Ünite



/ ÜREME SİSTEMİ VE EMBRİYONİK GELİŞİM



Temel Kavramlar



7.



� Dişi embriyoda oogonyum (2n) hücreleri mayoz bölünmeye baş lar, fakat mayozun profaz I evresinde durdurulur. Gelişimi askıya alınmış bu hücrelere birincil oosit (2n) denir.











Yumurta hücresinde bulunan zona pellusida yapısı ile ilgili, I. Yumurta zarı ile olgunlaşmamış folikül hücreleri arasında bulunur.



Yumurta I ana hücresi (2n)



III. Türe özgü bir yapıya sahip olup, yumurtanın aynı türe ait spermler tarafından döllenmesini sağlar.



Sperm I ana hücresi (2n)



B) I ve II







C) I ve III



II



Zigot III (2n)



Embriyo (2n)



Sperm (n)



E) I, II ve III



Aşağıdaki şemada dişi bir bireyin üreme sistemine ait bazı kısımlar verilmiştir.



Şemada verilen numaralandırılmış olaylar aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?



A) B)



yumurta kanalı



uterus ovaryum



C) D)



c Palme Yayınevi



a



b







Bu kısımlarda gerçekleşebilecek olaylar ile ilgili,







I. a → krossing over ile yeni varyasyonların oluşması,







II. b → döllenme sonucu diploit hücrelerin oluşması,







III. c → anne ve embriyo arasında madde alış verişinin gerçekleşmesi



� İkincil oosit metafaz II evresinde bekler ve yumurtlama olayı ile yumurta kanalına (fallopi tüpü) geçer.



Yumurta (n)



ifadelerinden hangileri doğrudur?



D) II ve III



8.







II. Protein, glikoprotein ya da polisakkaritlerden oluşan jel benzeri bir örtüdür.



A) Yalnız III



� Ergenlik döneminde birincil oositin mayoz I’i tamamlaması ve mayoz II’nin başlaması ile iki haploit (n) hücre oluşur. Bunlardan büyük olanı ikincil oosit, küçük olanı kutup hücresi olarak adlandırılır.



10. Aşağıda insanlardaki eşeyli üreme ve gelişmeye ait bazı basamaklar verilmiştir.



B) Yalnız III



D) I ve III



II Döllenme



bölünme Mayoz



Mitoz



bölünme



bölünme Mayoz



Döllenme



bölünme Mayoz



Mitoz bölünme Mayoz



bölünme Döllenme



bölünme



III Mayoz bölünme Döllenme Mitoz bölünme Döllenme Mitoz bölünme



11. Dişi bir bireyin üreme döngüsü sırasında salgılanan bazı hormonlar ve bu hormonların görevleri ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur?



eşleştirmelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II



E)



I Mitoz



C) I ve II



E) I, II ve III



A) GnRH → Ovaryumu FSH salgılaması için uyarır. 9.



Dişi ve erkek bireyin üreme organları ile ilgili aşağıda eşleştirilen yapılardan hangi ikisi arasında işlevsel benzerlik yoktur?



C) LH → Folikül hücrelerindeki oogenez olaD) Östrojen → Dişiye ait ikincil eşeysel özel-



B) Leydig hücreleri – Folikül hücreleri



144



ma hazırlar. yını başlatır.



A) Testis – Ovaryum



� Eğer ikincil oosit hücresine bir sperm girerse, mayoz II tamamlanır. Böylece döllenmiş bir yumurta ile ikincil kutup hücresi oluşur.



B) FSH → Rahim hücrelerini uyararak doğu-



liklerin gelişimini uyarır.



C) Epididimis – Korpus luteum



E) Progesteron → Folikülleri çatlatarak yu-



D) Vas deferens – Fallopi tüpü



murta hücresinin fallopi tüpüne geçmesini



E) Spermatogonyum – Oogonyum 1. D



2. D



3. A



4. C



sağlar. 5. A



6. D



7. E



8. B



9. C



10. E



11. D



19.Ünite 7. TEST 1.



Aşağıdaki grafik dişi bir memelinin kanındaki



3.



LH ve progesteron miktarının zamana bağlı değişimini göstermektedir.



Kandaki hormon miktarı



14











LH Progesteron



28



42



Zaman



Dişilerdeki menstrual periyot ve bu grafik-



Temel Kavramlar � Döllenme sonucu oluşan zigot mitoz bölünmeler geçirerek rahime doğru ilerler. Gebeliğin 8.–12. haftalarında embriyodan an-



nenin rahimine doğru parmak şeklinde koriyonik villuslar uzanır ve plesanta oluşur. Plesanta aracılığı ile, I. oksijen, II. glikoz, III. karbondioksit, IV. antikor moleküllerinden hangileri anneden embriyoya geçer? A) I ve II B) II ve IV C) III ve IV D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV



teki hormonal değişimlere göre 14. ve 42.



� Memelilerde yumurta zarını çevreleyen jel benzeri örtüye zona pellusida denir. Bu örtü; protein, glikoprotein ya da polisakkaritten oluşur.



4.



günler arasında, I. FSH artışına bağlı olarak yeni bir yumurtanın olgunlaşmaya başlaması,



/ ÜREME SİSTEMİ VE EMBRİYONİK GELİŞİM



II. endometriyumun kılcal damar bakımından zenginleşmesi,







III. fallopi tüpünde spermin yumurtayı dölle-



X



yerek zigotu oluşturması,



Y



IV. endometriyumun bir kısmının kanla beraber vücut dışına atılması







değişimlerinden hangilerinin gerçekleştiği sonucuna ulaşılabilir? A) Yalnız II



B) I ve III



D) II ve IV



2.



C) II ve III E) II, III ve IV



I. gamet oluşumu sırasında kardeş olmayan kromatitler arasında gen alış verişinin gerII. zigotun hızlı mitoz bölünmeleri sonucunda hücre sayısını artırması,







III. mayoz bölünmenin birinci evresinde homolog kromozomların bağımsız dağılımı,







IV. aynı türün farklı bireylerinden gelen sperm ve yumurtanın birleşmesi







Z







Eşeyli üreme sırasında gerçekleşen,



çekleşmesi,



Palme Yayınevi







olaylarından hangileri genetik çeşitliliğe neden olmaz? A) Yalnız II



B) Yalnız IV



D) II ve III



C) I ve II



E) III ve IV







Anne karnındaki insan embriyosuna ait yukarıdaki şema ile ilgili, I. X yapısı plesanta olup hem anne hem de embriyoya ait kan damarlarını içerir. II. Y yapısı göbek bağı olup atardamarları � Zona pellusida türe özgü yapıya sahiptir ve yumurtayla aynı türe oksijence zengin, toplardamarları oksijenait spermlerin döllenmesini sağce fakir kan taşır. lar. III. Z yapısı rahim olup mayoz bölünme ile yumurta oluşturur. yargılarından hangileri yanlıştır? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III



5. Bir dişiye ait olan, I. süt bezi, II. rahim, III. birincil oosit, IV. oogonyum hücrelerinden hangilerinde meydana gelen � Mayoz bölünmesini tamamlamış bir mutasyonun kalıtsal olma ihtimali varolgun sperm ve yumurta hücresidır? nin haploit kromozomlu çekirdeklerinin kaynaşmasına döllenme A) Yalnız III B) I ve II C) III ve IV denir. D) I, II ve III E) II, III ve IV 145



19.Ünite



/ ÜREME SİSTEMİ VE EMBRİYONİK GELİŞİM



Temel Kavramlar



6.



� Yumurta hücresinin salgıladığı kimyasal bir madde (fertilizin) sperm aktivitesini artırır ve yu- murtaya yaklaşmasına neden olur.







Erkek üreme sisteminde,



9.



I. prostat bezi,



Amniyosentez olayı ile ilgili,







I. Genetik hastalıkların embriyonik dönemde tanı ve teşhisine katkı sağlar.



III. cowper bezi







yapılarından hangileri sperm hücrelerinin içinde yüzdüğü sıvı olan seminal sıvının üretiminde görev yapar?



II. Down sendromu gibi kromozomal anormalliklere sahip embriyoların tedavi edilme yöntemidir.







III. Tüm hamilelikler sırasında uygulanması zorunlu olan bir teşhis yöntemidir.







ifadelerinden hangileri doğrudur?



II. seminal kese,



A) Yalnız II



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III



� Zona pellusidaya ulaşan sperm, burada bulunan glikoproteine bağlanır ve akrozomundan enzimler salgılanır. 7.



10. Aşağıda sperm ve yumurtanın döllenmesi ile oluşan zigotun segmentasyonu sonucunda oluşan üç farklı yapı şematize edilmiştir.



X



Zigot







Y



Z



Bu yapılar ile ilgili,







I. X’deki iki hücrenin genetik yapısı aynıdır.







II. Y’deki hücreler haploit yapılıdır.



� Akrozomdan salgılanan enzimler yardımıyla sperm yumurta hücresinin zarına ulaşır ve spermin zar proteinleri yumurta zarı üzerindeki reseptöre bağlanır. Böylece yumurta ve sperm zarı kaynaşır.



IV







Palme Yayınevi







I



D) I ve III



III



V



İnsana ait yukarıdaki sperm hücresinin numaralandırılmış kısım ya da yapıları ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?



B) IV nolu yapıda zona pellusida örtüsünü delecek olan enzimler bulunur. C) V nolu yapıda kalıtım materyali olan DNA bulunur. D) I, II ve III nolu yapılar plazma zarı ile birbi-



ifadelerinden hangileri doğrudur? B) Yalnız III



E) I, II ve III



A) II nolu kısımdaki spiral yapı mitokondridir.



III. Z’deki hücrelerin kromozom sayısı aynıdır.



A) Yalnız II



II



C) I ve II



rinden ayrılır. E) III nolu yapı spermin hareketini sağlar.



C) I ve II



E) II ve III



11. Sağlıklı insanlarda gerçekleşen döllenme olayında sperm ve yumurta hücrelerinin döllenme sonucu oluşan zigota aktardıkları, 8.



� Yumurta ve sperm zarının kaynaşması ile sperm hücresinin içe­riği yumurtaya girer. Bundan sonra sperm ve yumurtanın çekirdekleri de kaynaşır ve döllenme olayı gerçekleşmiş olur.



146



Hamilelik sırasında gerçekleşen aşağıdaki olaylardan hangisi bebekte gelişim anormalliklerine neden olmaz?







I. organel çeşidi,







II. kromozom sayısı,







III. besin miktarı,



A) Alkol tüketimi







IV. gen çeşidi







niceliklerinden hangileri farklı olabilir?



B) İlaç veya kimyasal madde kullanımı C) X ışınlarına maruz kalmak



A) I ve III



D) Folik asit kulanımı



D) I, II ve III



E) Düzensiz beslenme 1. C



2. A



3. D



B) II ve IV



4. E



5. C



6. E



7. D



8. D



9. A



C) III ve IV



E) I, III ve IV 10. D



11. E



19.Ünite



/ ÜREME SİSTEMİ VE EMBRİYONİK GELİŞİM Temel Kavramlar



8. TEST 1.



Menstruasyon döngüsü içinde LH salgısı maksimum düzeye çıkan dişi bir memelide aşağıdaki olaylardan hangisinin gerçekleşmesi beklenir? A) Ovulasyon



� Yumurta ve sperm çekirdeklerinin kaynaşması ile birlikte yumurta si4. Dişi bir memelinin adet döngüsünün konttoplazmasında bulunan keseciklerden salgılanan enzimler zona rolünde etkili olan FSH ve LH hormonları pellusidanın sertleşmesini sağlar. aşağıdaki yapıların hangisinden salgılanır? Böylece zona pellusida çok sayıda spermin yumurta içine girA) Tiroit B) Hipofiz mesini engeller.



C) Pankreas



B) Progesteron salgısının azalması



D) Ovaryum E) Rahim



C) Folikül hücresinde oogenezin başlaması D) Menstruasyon (kanama) 5.



E) Östrojen salgısının başlaması



Aşağıda insanlardaki eşeyli üreme ve gelişme basamakları numaralandırılarak verilmiştir. I







II



III



2n



2.



Aşağıdaki şemada spermatogenez olayı özetlenmiştir.



2n 2n



Birey � Döllenmiş yumurta hücresine



zigot denir.



n Gastrula



n 2n



X



2n



n



Y



Z



n







n n n



A) Organogenez olayı II nolu basamakta ger-



Şemadaki X, Y ve Z olaylarıyla ilgili,







I. X olayı mitoz bölünme olup birincil spermatositlerin oluşmasını sağlar.







II. Y olayı sırasında gerçekleşen krossing over ve homolog kromozomların bağımsız dağılımı genetik çeşitliliği artırır.







III. Z olayı sırasında kardeş kromatitler ayrılarak zıt kutuplara hareket eder.







yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) II ve III



3.



çekleşir.



Palme Yayınevi







Bu basamaklar ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?



B) III nolu basamakta oluşan hücrelerin genetik yapıları birbirinden farklıdır. C) Bireyin genetik yapısının anne ve babasından farklı olması I nolu basamakta gerçek-



C) I ve II



E) I, II ve III



� Çocuk sahibi olamayan birçok çift için, yardımcı üreme teknikleri geliştirilmiştir. Klasik tüp bebek D) II nolu basamakta embriyonun toplam yöntemi (IVF), kadının yumurtakütlesi önce artar sonra azalır. lıklarından toplanan yumurtalarla erkekten alınan spermlerin laboE) I nolu basamak vücut dışında, II ve III nolu ratuvar ortamında birleştirilmesi basamak ise vücut içinde gerçekleşir. ve elde edilen embriyoların anne rahmine transfer edilmesi işlemidir.



leşen olaylar ile sağlanır.



6.



Tek yumurta ikizi olan iki erkek kardeş ayrı yumurta ikizi olan iki kız kardeş ile evleniyor. Bu iki ailenin de birer çocukları doğuyor.



Menstrual döngüyü kontrol eden hormonlar ve bu hormonların salgılandıkları yapılar ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğru değildir?







Bu çocuklar ile ilgili,



A) FSH → Hipofiz B) Östrojen → Korpus luteum C) GnRH → Hipotalamus D) LH → Hipofiz E) Progesteron → Folikül hücreleri







I. Babalarına olan benzerlikleri annelerine olan benzerliklerinden çoktur.







II. Kan grupları ve cinsiyetleri farklı olabilir.







III. Babalarından aldıkları genler farklı olabilir.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III



C) I ve II



E) II ve III



� Zigot oluşumu ile başlayıp ergin bir bireyin oluşumu ile tamamlanan süreç gelişme olarak adlandırılır.



147



/ ÜREME SİSTEMİ VE EMBRİYONİK GELİŞİM



Temel Kavramlar � Zigotun gelişmesi dört evrede gerçekleşir. Bu evreler sırasıyla segmentasyon, gast­r ulasyon, farklılaşma ve organogenezdir.



7.



Çocuk sahibi olmak isteyen ailelere önerilen tekniklerden biri in vitro fertilizasyon (IVF) ya da halk arasındaki adıyla tüp bebek yöntemidir.







Bu yöntemde,







I. kandaki östrojen miktarının azalması,







II. iki menstrual döngü arasındaki sürenin artması,



III. embriyonun rahimde gelişimini sağlaması







olaylarından hangileri kesin olarak dişi bireyin vücudunun dışında gerçekleşir?



III. yumurtalık dokusunun FSH ve LH’a karşı olan duyarlılığının azalması







değişimlerinden hangilerinin gözlenmesi beklenir?



I. oogenez ile yumurta üretimi,







II. yumurtanın sperm tarafından döllenmesi,







A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 8.



A) Yalnız I







I



1



n



2



n



II



2



2n



1



2n



III



1



2n



1



n



Follikül hücre



2



1



farklı olabilir?



Sperm Zona çekirdeği pellusida Yumurta zarı Yumurta Akrozom çekirdeği



(Mutasyonu ihmal ediniz). A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III



Erkeklik hormonu olarak bilinen testosteron ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Sesin kalınlaşması, vücudun farklı bölümlerinde kılların çıkması ve kas gelişimi gibi ikincil eşeysel özellikleri ortaya çıkarır. B) Miktarının aşırı artması hipofizden salgılaC) Ağırlıklı olarak testislerde bulunan leydig



A) 1 nolu basamakta sperm, zona pellisuda tabakasındaki reseptörlere bağlanır. B) 2 nolu basamakta akrozom enzimleri yumurta zarını deler. C) 3 nolu basamakta zona pellusida tabakasını geçen sperm yumurta zarına ulaşır. D) 4 nolu basamakta sperm ve yumurta zarları kaynaşır ve sperm çekirdeği yumurta hücresine girebilecek konuma gelir.



D) Üretimi hipofiz bezinden salgılanan hormonlarca denetlenir.



E) 5 nolu basamakta yumurtadan salgılanan enzimler zona pellisudayı sertleştirir ve di-



E) FSH hormonu ile beraber spermatogenez



ğer spermlerin yumurta hücresine girmesi



ile sperm oluşumunu kontrol eder. 1. A



2. E



3. E



5



Numaralandırılmış basamaklar ile ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi yanlıştır?



hücreleri tarafından salgılanır.



148



4



Bu tabloya göre hangi canlı türlerinde olu-



nan LH miktarını artırır.



� İnsanlarda gebelik ortalama olarak 40 hafta sürer. Farklı memelilerde bu süre değişebilir.



E) I ve III



3



9.



C) Yalnız III



11. Aşağıdaki şemada memelilerdeki döllenme olayı verilmiştir.



şan bireylerin genetik yapısı ata bireyden � Gastrula evresinin üç embriyonik tabaka oluşur. Bunlar dıştan içe doğru, ektoderm, mezoderm ve endodermdir.



B) Yalnız II



D) I ve II



Aşağıda üç farklı canlı türünün üremesi ile ilgili bazı bilgiler verilmiştir. Oğul Ata bireyin Oğul bireyin Canlı Ata birey kromozom birey kromozom türü sayısı sayısı sayısı sayısı



� Segmentasyon sonucunda blastula adı verilen yapı oluşur.



� Gastrula evresinde oluşan üç embriyonik tabakadan, organizmanın bütün doku, organ ve sistemlerinin oluşmasına organogenez adı verilir.



Bu evreye giren dişi bireylerde,











� Segmentasyon, zigotun hızlı bir biçimde bölünerek hücre sayısını artırdığı evredir. Segmentasyon sonucu oluşan her bir hücreye blastomer denir.



10. İnsanlarda dişiler ortalama 46 ile 54 yaşları arasında yumurtlamanın ve menstruasyonun bitmesi sonucunda menopoza girerler.



Palme Yayınevi



19.Ünite



4. B



5. C



engellenir. 6. E



7. A



8. D



9. B



10. E



11. B



19.Ünite 9. TEST 1.



Kandaki miktarının en yüksek değere ulaşması sonucunda erkeklerde testosteron salgısını artırıp, dişilerde ovulasyona neden olan hormon aşa­ğıda­ki­lerden hangisidir? A) Prolaktin B) Lüteinleştirici hormon C) Progesteron D) Folikül uyarıcı hormon



4.



/ ÜREME SİSTEMİ VE EMBRİYONİK GELİŞİM Temel Kavramlar



� İnsan embriyosunun gelişimi segmentasyon dönemi, embriyonik AIDS insanlarda HIV virüsünün neden olduğu evre ve fetal evre olarak üç döneme ayrılabilir. bir hastalıktır.



Bu virüs,



I. kan nakli,







II. ortak eşya kullanımı,







III. cinsel temas,







IV. anneden-bebeğe







yöntemlerinden hangileri ile bir bireyden � Embriyo madde alış verişini plediğer bireye aktarılabilir?



E) Östrojen



A) I ve II



B) I ve IV D) I, III ve IV



2.



C) III ve IV E) I, II, III ve IV



Spermin yumurtayı döllemesi sonucu oluşan zigot, 5. organogenez



Üreme ana hücresi (oogonyum)



segmentasyon



I



santa aracılığı ile gerçekleştirir. Gelişmekte olan embriyodan dışarı doğru dokular uzayarak (koryon uzantıları) endometriyuma (rahim iç duvarı) katılır ve plesantayı oluşturur.



1



II Palme Yayınevi



Birincil oosit



gastrula







III



2 3



evrelerinden hangi sıra ile geçerek gelişimini tamamlar? A) I – II – III



B) II – I – III



D) III – I – II



‹kincil kutup hücreleri



C) II – III – I



Eriyerek kaybolur Yumurta hücresi



E) III – II – I



Dişi bireylerde yumurta hücresi oluşumunu gösteren yukarıdaki şemada numaralandırılmış evreler ile ilgili,



Epididimis kanalından geçen spermler ile ilgili,











I. Sperm kanalından (vas deferens) seminifer tüplere doğru taşınırlar.











II. Hareket özelliği ve döllenme yeteneğini kazanırlar.











III. Mayoz bölünme ile yeni genetik kombinasyonlar oluştururlar.



III. 1 nolu evre embriyonik dönemde gerçekleşir.







IV. 2 nolu evrede kardeş kromatitler ayrılır.







ifadelerinden hangileri doğrudur?







ifadelerinden hangileri doğrudur?



A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III



C) I ve II



E) II ve III



� Plesanta anne ve fetüs arasında madde alış verişinin gerçekleşmesini (pasif ya da aktif taşıma ile) sağlar. Ayrıca östrojen ve progesteron hormonlarını salgılar.



4







3.



Birincil kutup hücresi



‹kincil oosit



� Plesanta ve fetüsün bağlantısı göbek kordonu (bağı) ile sağlanır. Amniyon zarının kenarları birleşeII. 4 nolu evre sonunda oluşan hücrelerden rek göbek bağını oluşturur.



I. 3 nolu evre sonunda oluşan hücreler haploittir. sadece bir tanesi döllenebilir.



A) I ve II



B) III ve IV D) II, III ve IV



C) I, II ve III



E) I, II, III ve IV



� Göbek bağı iki atardamar ve bir toplardamardan oluşur.



149



/ ÜREME SİSTEMİ VE EMBRİYONİK GELİŞİM



Temel Kavramlar



6.



� Embriyoya ait karbondioksit gibi metabolik atıklar göbek bağındaki atardamarlarla plesantaya gelir. Burada villuslerdeki kılcal damarlardan anne kanına geçer.



İnsanlara ait aşağıdaki sperm ve yumurtalardan hangisinin döllenmesi sonucunda, kromozom sayısı normal olan bir zigot oluşabilir? (Bazı gametler ayrılmama sonucu oluşmuştur).







II. seminifer tüpçükleri uyararak spermatogenezi başlatan







işlevlerini gerçekleştiren hormonlar ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur?



B)



22 + XX



22



C)



23 + Y



22 + X



A)



GnRH



LH



D)



22



23 + XX



B)



LH



FSH



E)



22 + Y



22 + XX



C)



FSH



GnRH



D)



FSH



LH



E)



LH



GnRH



I



II



İnsanlardaki üreme ve gelişme sürecinde, embriyonun endometriyuma tutunması II



zigot oluşumu III



B) II – I – III



D) III – I – II



� Hamilelikte sigara içilmesi, alkol ve uyuşturucu kullanımı, folik asit yetersizliği, ilaç ve antibiyotik kullanımı gibi etkenler bebeğin gelişimini olumsuz etkiler.



10. Aşağıda dişi üreme sisteminde gerçekleşen menstrual döngüye ait bazı basamaklar numaralandırılarak verilmiştir. I







evleri hangi sıra ile gerçekleşir? A) I – II – III



C) II – III – I



II



A) Yalnız I



E) III – II – I



Sağlıklı bir dişi bireye ait menstrual döngü periyodunda aşağıdaki olaylardan hangisi gerçekleşmez? A) Korpus luteumdan progesteron hormonu-



III



Numaralandırılmış evrelerden hangilerinde kandaki östrojen miktarı kesin olarak progesteron miktarından fazladır? B) Yalnız II



D) I ve II



8.



C) Yalnız III



E) II ve III



11. Plasentalı bir memelide anne ve embriyo arasındaki madde alış verişi,



I. osmoz,



B) Rahim iç duvarının kalınlaşmaya başlaması







II. difüzyon,



C) Foliküler yapıdan östrojen hormonu salgı-







III. fagositoz,







IV. aktif taşıma







olaylarından hangileri ile gerçekleşir?



nun salgılanması



lanması D) Ovulasyon sonucu korpus luteum oluşu-



150



I. testislerdeki leydig hücrelerini testosteron hormonu salgılaması için uyaran,



21 + X



I



� Hamilelik sürecinin izlenmesinde ultrason ve amniyosentez en yaygın olarak kullanılan yöntemler arasında yer alır.







22 + X



plasentanın oluşması







Erkek üreme sisteminde,



Yumurta



A)



� Anne kanından plesantaya geçen besin, oksijen ve antikor gibi mo7. leküller göbek bağındaki toplardamar aracılığı ile fetüse taşınır.



9.



Sperm



Palme Yayınevi



19.Ünite



mu E) Progesteron hormonunun etkisiyle ovar-



A) I ve II



D) I, II ve IV



yumdaki foliküllerin gelişmeye başlaması 1. B



2. C



3. A



4. D



5. C



B) III ve IV



6. B



7. E



8. E



9. B



C) I, II ve III



E) II, III ve IV 10. D



11. D



19.Ünite



/ ÜREME SİSTEMİ VE EMBRİYONİK GELİŞİM



DERS NOTLARI



151



Genden Proteine



20. Ünite



20.Ünite



DNA molekülünün yapısında bulunan nükleotit ve nükleozit birimlerinde,







I. pentoz,







II. fosfat grubu,







III. azotlu organik baz yapılarından hangileri ortak olarak bulunur? B) I ve II



D) II ve III



A) Guanin bazı



B) Fosforik asit



C) Fosfodiester bağı



D) Deoksiriboz şekeri



5.



Aşağıda Watson – Crick DNA modelinin basitleştirilmiş bir şeması verilmiştir. I



III



P P



G



C



C



Kesintili 5 iplikçik



Kesintisiz İplikçik 3



5



G



P



3 5



3



P







Şemadaki numaralandırılmış bağ çeşitleri aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? I



II



III



A)



Glikozit



Hidrojen



Fosfodiester



B)



Peptit



Hidrojen



Ester



C)



Glikozit



Fosfoester



Hidrojen



D)



Ester



Peptit



Fosfodiester



E)



Glikozit



Peptit



Hidrojen



Nükleik asitlerin yapıtaşları olan nükleotitlerin yapısına katılan organik bazlar ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi doğru değildir? A) Pirimidin bazları üç, pürin bazları iki çeşittir.



Buna göre yeni üretilen iki zincir için,







I. kalıp DNA'ya göre sentezlenme,







II. kesintisiz olarak üretilme,







III. 5' → 3' yönünde sentezlenme







özelliklerinden hangileri ortaktır? A) Yalnız I



6.



C) Yalnız III



E) I ve III



DNA replikasyonu sırasında, I. DNA'nın açılan ipliğindeki bir nükleotidin karşısına uygun nükleotidi getiren, �







II. Okazaki paçalarını birleştiren,







III. DNA zincirleri arasındaki zayıf hidrojen bağlarını koparan







enzim çeşitleri ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur?



B) C, H, O ve N atomlarından oluşurlar.



DNA polimeraz



Helikaz



DNA ligaz



I



II



III



B)



I



III



II



C)



II



I



III



D)



II



III



I



E)



III



I



II



C) Pürin bazları hem DNA hem de RNA’nın yapısına katılır.



A)



D) DNA ve RNA yapısına katılan ortak bir pirimidin bazı yoktur. E) Pirimidin bazları tek, pürin bazları ise çift halkalı bir yapıya sahiptir.



B) Yalnız II



D) I ve II



3.



Hücre yönetiminden sorumlu olan DNA molekülü prokaryotların sitolazmasında, ökaryot bir hücrenin ise çekirdek, mitokondri ve kloroplastlarında bulunur.



5



P



Palme Yayınevi







T



�



Aşağıda DNA replikasyonuna ait bir şema verilmiştir.



3



A



DNA, canlıların genetik bilgisini taşıyan moleküldür. Yapısında karbon (C), hidrojen (H), oksijen (O), azot (N) ve fosfor (P) atomları bulunur.



• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •



P



II



�



E) Urasil bazı



• • • • • • • • • • •



2.



DNA ve RNA, ilk defa çekirdekte tespit edildiği için nükleik asit olarak adlandırılır.



DNA molekülünün yapısında aşağıdakilerden hangisi bulunmaz?



C) I ve III E) I, II ve III



�



• • • • • • • • • • • • • • • • •



A) Yalnız III



4.



• • • • • • • • • • • • • •



1.



Temel Kavramlar



Nükleik Asitler



1. TEST



/ GENDEN PROTEİNE



�



DNA’nın genetik bilgiyi aktardığına yönelik ilk kanıt, zatürre hastalığına neden olan bakterilerle yapılan çalışmalarla ortaya konulmuştur.



Pnömokok bakterilerinin kapsüllü ve kapsülsüz olmak üzere iki formu vardır.



153



20.Ünite



/ GENDEN PROTEİNE



Temel Kavramlar �



7.



Kapsüllü bakteriler zatürre hastalığına neden olurken, kapsülsüz bakteriler hastalığa neden olmaz.



DNA molekülü ile ilgili aşağıdaki oranlardan hangisi her zaman 1’e eşit olur? A)



Pürin say›s› Adenin say›s› B) Deoksiriboz say›s› Guanin say›s›



C)



Guanin say›s› Fosfat say›s› E)



D)



Timin say›s› Pirimidin say›s›



10. DNA molekülleri yapılarında bulunan,



I. fosforik asit,







II. organik baz,







III. monosakkarit







moleküllerinden hangilerinin dizilişi bakımından birbirlerinden farklı özelliklere sahip olabilir?



Pürin say›s› Pirimidin say›s›



A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III



Canlı kapsülsüz bakteriler fareye enjekte edildiğinde fare zatürreye yakalanmaz ve yaşa8. maya devam eder.



A + T = G + C olan bir gen parçası tamamen hidroliz edildiğinde oluşan moleküllerle ilgili aşağıdaki grafiklerden hangisi doğru olur? A)



�



Canlı kapsüllü bakteriler fareye enjekte edildiğinde fare zatürreden ölür.



: Fosfat



: Şeker







:G+C



B)



Miktar



C)



Miktar



�



O O -O P O H2C



A



G



O



C



O



O



CH2 O OP O O



O



CH2 O OP O O



O



CH2 O OP O O



O



CH2 O OP HO O



C



G



G



C



OH



I. zincir



Moleküller



II. zincir DNA molekülü







eşittir.



I. r RNA ribozomun yapısına katılır.







II. t RNA amino asitleri ribozoma taşır.







III. m RNA’nın yapısında zayıf hidrojen bağları bulunur.



B) I. ve II. zincirdeki nükleotit sayıları eşittir.



yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve II 1. C



2. A



4. E



C) Adenin ve timin nükleotitleri arasında üçlü hidrojen bağı bulunur. D) Pürinli nükleotitlerin sayısı, toplam nükleotit sayısının iki katıdır.



C) Yalnız III



5. E



E) Fosfat sayısı guanin sayısından çok, deoksiriboz sayısından azdır.



E) I, II ve III 3. D



Şemaya göre aşağıdaki ifadelerden hagisi doğrudur? A) Tek zincirdeki guanin ve sitozin sayıları



RNA çeşitleri ile ilgili,







Isıtılmış kapsüllü bakteriler, kapsülsüz canlı bakteriler ile karıştırılıp fareye enjekte edildiğinde fare zatürreden ölür.



154



OH T



O



O O -O P O H2C



Miktar



Isıtılarak öldürülmüş kapsüllü bakteriler fareye enjekte edildiğinde fare zatürreye yakalanmaz ve yaşamaya devam eder.



9.



�



O O -O P O H2C



Moleküller



Moleküller



E)



: A +T



Moleküller



D)



Miktar



O OH -O P O H2C O



Miktar



Moleküller



E) II ve III



11. Aşağıda Watson – Crick DNA modelinin bir bölümü şematik olarak gösterilmiştir.



Palme Yayınevi



�



C) I ve II



6. B



7. E



8. A



9. D



10. A



11. B



20.Ünite



1.



Bir deoksiribonükleotidin yapısında,



3.







I. fosfat grubu,







II. timin organik bazı,







III. deoksiriboz şekeri







moleküllerinden hangileri kesin olarak bulunur? A) Yalnız III



B) I ve II



D) II ve III



Temel Kavramlar



Nükleik Asitler



2. TEST



/ GENDEN PROTEİNE



�



Isıtılmış kapsüllü bakterilerden elde edilen DNA özütü canlı kapsülsüz bakterilerin bulunduğu ortama bırakıldığında bir süre sonra kapsülsüz bakterilerden kapsüllü bakteriler oluşmuştur. Bu karışım fareye enjekte edildiğinde fare zatürreden ölmüştür.



A) Hücre bölünmesi sırasında kendini eşleye- � bilme



Sonuç olarak, ısıtılmış kapsüllü bakterilerden elde edilen DNA özütü, kapsülsüz bakterilere daha önce sahip olmadıkları genetik özellikler kazandırmış ve bunları hastalık yapan bakterilere dönüştürmüştür.



İnsana ait aşağıdaki hücre çeşitlerinden hangisinde DNA bulunmaz? A) Olgun alyuvar



B) Epitel



C) Çizgili kas



D) Sinir



E) Karaciğer



C) I ve III E) I, II ve III



4.



Aşağıda verilen özelliklerden hangisi DNA ve tüm RNA çeşitleri için ortaktır?



2.



Aşağıda DNA molekülünün belirli bir bölümüne ait olan nükleotit dizilimi verilmiştir. 5



B) Karşılıklı nükleotitleri arasında zayıf hidro-



3



jen bağı bulundurma



A T T A



C) Ökaryot hücrelerin hem sitoplazmasında hem de çekirdeğinde bulunma



CG GC



D) Protein sentezi sırasında kalıp olarak gö-



T A



rev yapma



GC



Palme Yayınevi



T A CG AT T A



E) Polinükleotit yapıda olma



5.



CG GC



Aşağıda aynı DNA molekülünün kontrol ettiği A ve B olayları şematik olarak gösterilmiştir.



�



DNA ve RNA’nın yapı birimlerine nükleotit adı verilir.



�



Bir nükleotidin yapısında azotlu organik bir baz, beş karbonlu bir şeker (pentoz) ve bir fosfat grubu bulunur.







T A GC



A



T A



B



CG AT T A



mRNA







GC 5







3



Buna göre DNA molekülü ile ilgili,







I. Bir zincirdeki A nükleotidinin karşısına diğer zincirde T nükleotidi gelir.







II. Zincirlerinden biri 3' → 5', diğeri ise 5' → 3' yönünde antiparalel uzanır.







III. Guanin ve sitozin nükleotidi sayıları farklı olabilir.







ifadelerinden hangileri yanlıştır? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve II



C) Yalnız III



E) II ve III



A ve B olayları ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir? A) A olayı transkripsiyon olarak adlandırılır. B) B olayı protein sentezi sırasında gerçekleşir. C) A olayı sırasında kullanılan nükleotit sayısı B olayı sırasında kullanılan nükleotit sayı- � sından fazladır. D) A ve B olayları sırasında farklı enzimler görev yapabilir. E) Her iki olay da ökaryot hücrelerin çekirdeğinde gerçekleşebilir.



Organik bazın glikozit bağı ile pentoz şekerine bağlanmasıyla oluşan yapıya nükleozit, nükleozitin fosfoester (ester) bağı ile fosfat grubuna bağlanması sonucu oluşan yapıya ise nükleotit denir.



155



20.Ünite



/ GENDEN PROTEİNE



Temel Kavramlar �



6.



Nükleotitlerin yapısına katılan azotlu organik bazlar pürin ve pirimidin olmak üzere iki gruba ayrılır.



Bir nükleik asit çeşidinin belirlenmesinde aşağıdaki özelliklerden hangisi kullanılamaz?



10. DNA molekülü ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) İki zinciri arasında zayıf hidrojen bağları bulunur.



A) Urasil bazı içermesi B) Zincir sayısı



B) Bir zinciri 5' → 3', diğer zinciri ise 3' → 5' yönünde uzanır.



C) Riboz şekeri içermesi D) Timin bazı içermesi



C) DNA polimeraz enzimi uzayan bir zincirin sadece 3' ucuna nükleotit ekleyebilir.



E) Fosforik asit içermesi



D) Hidrolizi sonucunda amino asitler oluşur. 7.



RNA çeşitlerinin tümünde aşağıdaki özelliklerden hangisi ortak değildir?



E) RNA sentezi için kalıp işlevi görür.



A) DNA tarafından sentezlenme B) Ribonükleotitlerden oluşma �



C) Nükleotitleri arasında fosfodiester bağı içerme



Pürin grubu bazlar adenin (A) ve guanin (G) bazlarından oluşur. Çift halkalıdırlar.



D) Protein sentezinde görev alma E) Bazı organellerin yapısına katılma



11. Her iki nükleotit zincirinde normal azot (N14) bulunan bir bakteri DNA’sı, ağır azotlu (N15) ortama aktarılarak, bir kez bölününceye kadar bekleniyor.



I



�



Pirimidin grubu bazlar sitozin (C), timin (T) ve urasil (U) bazlarından oluşur. Tek halkalı olan bu bazlardan timin sadece DNA’nın yapısında urasil ise sadece RNA’nın yapısında bulunur.



9.



�



A, G ve C bazları DNA ve RNA nükleotitlerinin yapısında ortak olarak bulunur.



II



III



DNA moleküllerinin azot içeriği, aşağıdakilerden hangisinde gösterilmiştir?



(



Bu nükleotidin yapısını oluşturan numaralı yerlere aşağıdakilerden hangisi gelmelidir? I



II



III



A)



Timin



Riboz



B)



Adenin



Deoksiriboz Amino asit



C)



Urasil



Deoksiriboz Fosforik asit



D)



Adenin



Deoksiriboz Fosforik asit



E)



Adenin



Riboz



II. AGCAAGGCC







III. UGCAUGGAA







IV. AATGGGCCC







şeklinde olan nükleotit zincirlerinden hangileri DNA molekülüne ait olabilir? B) I ve IV



3. A



B)



C)



D)



12. İki DNA molekülünün nitelik ve nicelik bakımından aynı olduğunu,







2. C



A)



Fosforik asit



I. ATGCCAAAA



1. C



: N15)



E)







A) I ve II



: N14,



Fosforik asit



Organik baz dizilişleri,



D) I, II ve IV



156



Bölünme sonucunda oluşan bakterilere ait



Aşağıda DNA molekülünün yapıtaşı olan bir nükleotit şematize edilmiştir. Palme Yayınevi



8.



C) II ve III







I. replikasyon mekanizmaların benzer olması,







II. aynı sayı, sıra ve çeşitte nükleotit içermeleri,







III. aynı çeşit baz ve pentoz gruplarına sahip olmaları







özelliklerinden hangileri gösterir? A) Yalnız I



E) I, III ve IV 4. E



5. A



B) Yalnız II



D) II ve III 6. E



7. E



8. D



9. D



C) I ve II



E) I, II ve III 10. D



11. B



12. B



20.Ünite



1.



Eşit sayıda nükleotit bulunduran iki DNA molekülü birbirleriyle karşılaştırıldığında, zincirleri arasındaki zayıf hidrojen bağı sayısının farklı olduğu belirlenmiştir.







İki DNA molekülündeki hidrojen bağı sayılarının farklı olmasına,







I. pirimidin bazlarının toplamı,







II. guanin nükleotidi sayısı,







III. deoksiriboz sayısı







niceliklerinden hangilerinin farklı olması neden olmuştur? A) Yalnız I







I. pentoz,







II. fosforik asit,







III. azotlu organik baz







moleküllerinden hangilerinde farklılık gözlenir?



Palme Yayınevi



Y Z







I. X → DNA,







II. Y → DNA polimeraz,







III. Z → mRNA







eşleştirmelerinden hangileri doğru olabilir?



3.



B) I ve II











P



P



Bu şema ile ilgili,







I. Organik bazlardan biri guanin, diğeri sitozindir.







II. İki nükleotit arasında zayıf hidrojen bağları bulunur.







III. İki nükleotidin şeker çeşitleri aynı iken, or- � ganik baz çeşitleri farklıdır.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II



B) I ve II



C) I ve III E) I, II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



B) 600 D) 800



Nükleik asitler yapılarındaki şeker grubuna göre, deoksiribonükleik asit ve ribonükleik asit olarak iki şekilde adlandırılır.



Aşağıda DNA molekülünün yapısında bulunan



D) II ve III



100 nükleotit içeren bir DNA molekülünün üç kez eşlenmesi sırasında harcanan nükleotit sayısı kaçtır? A) 300



Nükleotitlerin yapısına 5C’lu iki farklı pentoz şekeri katılır. DNA nükleotidin pentoz şekeri deoksiriboz, RNA nükleotidin pentoz şekeri ise ribozdur.



E) II ve III



iki nükleotit şematize edilmiştir.



Şemadaki X, Y ve Z molekülleri ile ilgili,



D) II ve III



�



C) Yalnız III



E) I, II ve III



Aşağıda transkripsiyon olayına ait bir şema verilmiştir.



A) Yalnız I



Nükleotitler içerdiği azotlu organik baza göre adlandırılır.



C) I ve III



X







B) Yalnız II



D) I ve III



5. 2.



�



DNA yapısına katılan guanin nükleotidi ile RNA yapısına katılan guanin nükleotidinde bulunan,



A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) II ve III



4.



Temel Kavramlar



Nükleik Asitler



3. TEST



/ GENDEN PROTEİNE



C) 700 E) 900



6.



Aşağıdaki özelliklerden hangisi canlılarda bulanan organik moleküllerden sadece RNA moleküllerine özgüdür? A) Polinükleotit yapıda olmaları B) Fosfodiester bağı bulundurmaları C) Fosforik asit içermeleri D) Tekrar tekrar kullanılmaları E) Transkripsiyon ile üretilmeleri



�



Fosforik asit (H3PO4) nükleotitlerin yapısına katılan üçüncü gruptur. Fosforik asit ya da fosfat grubu hem DNA hem de RNA nükleotitlerinin yapısına katılır.



157



/ GENDEN PROTEİNE



Temel Kavramlar �



7.



DNA’nın yapıtaşı olan nükleotitler deoksiribonükleotit, RNA’nın yapıtaşı olan nükle otitler ise ribonükleotit olarak adlandırılır.



Bir DNA molekülündeki fosfat sayısının 6n, adenin sayısının ise n olduğu bilinmektedir.



10. Ökaryot yapılı fotosentetik bir hücrede,



I. kloroplast,



Buna göre bu DNA molekülündeki,







II. endoplazmik retikulum,



I. pürin bazları,







III. mitokondri,



II. deoksiriboz şekeri,







IV. çekirdek







yapılarından hangilerinde DNA replikasyonu gerçekleştirilebilir?







III. hidrojen bağı







sayıları aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?



�



DNA, iki nükleotit zincirinden meydana gelen çift sarmal yapıda bir moleküldür.



8. �



Her bir DNA zinciri, alt alta gelen nükleotitlerin fosfodiester bağıyla bağlanması sonucu oluşan uzun bir polinükleotit zinciridir.



�



�



�



Karşılıklı zincirlerde adenin bazı timin bazı ile; guanin bazı sitozin bazı ile eşleşir.



Bir DNA molekülünde adenin sayısı timin sayısına (A = T) ve guanin sayısı sitozin sayısına 9. (G = C) eşittir.



II



III



A)



6n



12n



14n



B)



3n



6n



8n



C)



2n



6n



6n



D)



3n



8n



6n



E)



3n



6n



10n



A) I ve II



B) II ve III D) I, III ve IV



C) I, II ve lV



E) I, II, III ve IV



DNA ve RNA molekülleriyle ilgili bazı özellikler aşağıdaki tabloda verilmiştir. 11. Aşağıda DNA molekülünün yarı korunumlu eşlenmesi şematik olarak gösterilmiştir.



Özellik



Nükleik asit çeşidi



Pentoz grubu



Pürin bazları



Pirimidin bazları



DNA



I



A ve G



III



RNA



Riboz



II



C ve U



I



Normal azotlu



Ana hücre



Tabloda verilen numaralandırılmış yerler aşağıdakilerden hangisinde doğru gösterilmiştir?



Ağır azotlu



Birinci replikasyon



II



III



A) Deoksiriboz



Yalnız A



Yalnız T



B) Riboz



A ve G



C ve T



C) Deoksiriboz



A ve G



C ve T



D) Deoksiriboz



C ve T



A ve G







E)



C ve T



A ve G







I. Birinci replikasyon ağır azotlu nükleotitlerin bulunduğu ortamda gerçekleşmiştir.







II. İkinci replikasyon sonucu oluşan bakterilerdeki normal azotlu nükleotitlerin ağır



Riboz



Aynı DNA molekülünde yer alan iki farklı genin,



İkinci replikasyon



I. nükleotit dizilimi,







II. nükleotit sayıları,







III. iki nükleotit arasındaki bağ çeşidi,







IV. nükleotit çeşitleri







özelliklerinden hangileri farklı olabilir? A) I ve II



B) I ve III D) II ve IV



1. B



2. C



Bu şemaya göre,



1 ’ tür. 3 III. İkinci replikasyon normal azotlu nükleotitlerin olduğu ortamda gerçekleşmiştir. azotlu nükleotitlere oranı







Adenin ve timin bazları arasın- da iki hidrojen bağı, guanin ve sitozin arasında üç hidrojen bağı kurulur.



158



I



Palme Yayınevi



20.Ünite



ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız III



C) II ve III



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



E) III ve IV 3. C



4. A



5. D



6. E



7. B



8. C



9. A



10. D



11. C



20.Ünite



Nükleik asitlere ait olan,







I. genetik kod,







II. gen,







I. bazı proteinlerinin amino asit diziliminin birbirine benzemesi,



III. nükleotit







yapılarının basitten karmaşığa doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?



II. ribozomal RNA'daki nükleotit dizilimlerinin benzer olması







III. tükettikleri besin çeşitlerinin benzemesi







özelliklerinden hangileri bu türlerin DNA nükleotit dizilimlerinin benzer olduğunu kanıtlar?



B) II - I - III



D) III - I - II







C) II - III - I



E) III - II - I



A) Yalnız II



Histidin



AUG



Metionin



GUU GUC GUA GUG



Valin



CAA CAG



Glutamin



Bu tabloya göre,



5.











I. Her amino asit birden fazla kodon tarafından şifrelenir.







II. Valin amino asitini şifreleyen tüm kodonların ilk iki nükleotidi aynıdır.







III. mRNA'daki CAC kodonunun üçüncü nükleotidi olan C'nin yerine G nükleotidinin gelmesi kodonun şifrelendiği amino asit çeşidini değiştirmez. yorumlarından hangileri yapılabilir?







A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III 3.



I. replikasyon,







II. transkripsiyon,







III. translasyon







olaylarından hangileri birden fazla kez gerçekleşebilir?



Bir DNA molekülündeki toplam nükleotit sayısı, toplam fosfat sayısına ve toplam deoksiriboz sayısına eşittir.



�



Bir DNA molekülünde pürin bazlarının toplam sayısı kadar pirimidin bazları bulunur.



�



(A+G = C+T) ya da (A+C = G+T). Başka bir ifadeyle pürin ya da pirimidin bazlarının toplam sayısı DNA’daki toplam nükleotit sayısının yarısına eşittir.



�



Bir DNA molekülündeki A+T/ G+C oranı tür içinde sabit bir değerken, türler arasında farklılık gösterir.



Aşağıda ökaryot bir hücrede protein sentezi sırasında meydana gelen olaylar şematik olarak gösterilmiştir. X



Y



Ribozom



Protein



Z



Şemada X, Y ve Z ile gösterilen yerlere gelmesi gereken moleküller aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?







6.



�



C) I ve II



X



Y



Z



A)



mRNA



DNA



tRNA



B)



DNA



mRNA



tRNA



C)



DNA



mRNA



rRNA



D)



mRNA



rRNA



tRNA



E)



tRNA



mRNA



rRNA



E) II ve III







mRNA molekülünde her üç nükleotitden oluşan birime kodon denir.







Bir kodonun yapısında aşağıdaki moleküllerinden hangisi bulunamaz? A) Guanin bazı



B) Yalnız II



D) II ve III







Toplam hidrojen bağı sayısı = (2·A) + (3·G) formülü ile hesaplanır.



E) II ve III



Amino asit



C) I ve II



İnsanlarda epitel dokuya ait bir hücrenin yaşam döngüsünde,



A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III



Aşağıdaki tabloda dört farklı amino asiti şifreleyen mRNA kodonlarının tamamı verilmiştir. CAU CAC



�



İki hayvan türünün,







A) I - II - III



2.



4.



Palme Yayınevi



1.



Temel Kavramlar



Genetik Şifre ve Protein Sentezi



4. TEST



/ GENDEN PROTEİNE



C) Yalnız III



E) I, II ve III



B) Riboz şekeri C) Amino asit D) Fosforik asit E) Urasil bazı



159



20.Ünite



/ GENDEN PROTEİNE



Temel Kavramlar �



7.



DNA molekülünün ipliklerinden birinin en sonunda yer alan deoksiriboz şekerinin beşinci karbonuna fosfat bağlıdır, bu kısım 5'ucu olarak adlandırı-



Bir hücrede protein sentezinin olabilmesi için aşağıdaki yapılardan hangisinin bulunması zorunlu değildir? A) Ribozom



B) mRNA



C) Amino asit



D) tRNA



lır. Aynı ipliğin diğer ucundaki



E) Çekirdek



10. Aşağıdaki ribozomda üretilen bir polipeptit zincirindeki üç farklı amino asitin mRNA'daki kodonları verilmiştir.



• Lösin amino asitinin kodonu → CUU







• Valin amino asitinin kodonu → GUA







• Glutamin amino asitinin kodonu → CAG







Buna göre bu amino asitleri ribozoma taşıyan tRNA antikodonlarındaki,



deoksiribozun üçüncü karbonunda hidroksil grubu (–OH) bulunur, bu kısım ise 3' olarak adlandırılır.



8.







I. adenin bazı,







II. riboz şekeri,







III. guanin bazı







sayıları arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?



Aşağıdaki şekilde genetik bilginin mRNA’ya aktarımı gösterilmiştir.



A) I > II > III



B) II > III > I



D) II > I > III X



�



DNA



Bu iplik, 5' → 3' (beş üssü,



Tamamlayıcı iplik



ğin hidroksil ve fosfat grubu taşıyan uçları, birinci iplikle zıt antiparaleldir. Bu nedenle ikinci iplik, 3' → 5' (üç üssü, beş üssü) şeklinde okunur.







I. X molekülü mRNA sentezini denetleyen RNA polimeraz enzimidir.







II. mRNA sentezi DNA molekülünün tamamlayıcı zinciri üzerinden gerçekleşir.







III. mRNA üzerindeki kodonlara göre amino asit taşıyan tRNA antikodonları TGA – CUG – CUA şeklindedir.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



�



DNA eşlenmesi (DNA replikasyonu), hücre bölünmesi başlamadan önce interfaz evresinde DNA’nın bir kopyasının oluşturulması işlemidir.



DNA eşlenmesi sırasında, DNA’nın iki ipliğini birarada tutan hidrojen bağları DNA helikaz enzimi ile koparılır. Böylece DNA’nın iki ipliği bir fermuar gibi ayrılmaya başlar.



160



B) I ve II



D) II ve III



9.



�



Miktar



Bu şemayla ilgili,



III



Palme Yayınevi



yöndedir. Yani iki iplik birbirine



11. Aşağıdaki grafik protein sentezi sırasında meydana gelen madde miktarlarındaki değişimleri göstermektedir.



UCA GA CGUA



ipliğin karşısındaki diğer ipli-



E) III > II > I



mRNA



Anlamlı iplik A GT CT GCA T



üç üssü) şeklinde okunur. Bu



C) III > I > II



I II Zaman







C) I ve III E) I, II ve III



Aynı türe ait canlılarda aşağıdaki özelliklerden hangisi farklı olabilir?



Grafikteki numaralandırılmış yerlere aşağıdaki moleküllerden hangisi gelebilir? I



II



III



A)



DNA



Su



Protein



B)



Enzim



Peptit bağı



Su



C)



RNA



Amino asit



DNA



D)



DNA



Amino asit



Peptit bağı



E)



Protein



Peptit bağı



Amino asit



12. Protein sentezlemekte olan ökaryot bir hücrede,



I. amino asit,



A) Transkripsiyon mekanizması







II. DNA,



B) Nükleotit çeşitleri







III. mRNA







moleküllerinden hangileri çekirdekte üretilerek sitoplazmaya geçer?



C) Ribozomun yapısı D) RNA’nın içerdiği şeker çeşidi



A) Yalnız I



E) DNA nükleotit dizilimi 1. D



2. A



3. D



B) Yalnız II D) I ve II



4. C



5. B



6. C



7. E



8. A



9. E



10. D



C) Yalnız III E) I ve III



11. D



12. C



20.Ünite



1.



Aynı sayıda amino asit içeren iki farklı protein molekülü için,



4.



I. monomerleri arasındaki bağ sayısı,







II. sentezlerinde kullanılan mRNA'ların nükleotit dizilimi,







III. sentezlerinde kullanılan amino asit çeşidi sayısı



A) rRNA moleküllerini







özelliklerinden hangileri farklı olamaz?



C) Enzimlerini



A) Yalnız I



D) Amino asit çeşitlerini



D) I ve II 2.



�



Ayrılan her iki zincirin üzerine DNA polimeraz enzimi gelerek daha önceden sentezlenmiş olan serbest nükleotitleri uçları açıkta kalan bazların karşısına uygun bir şekilde yerleştirir.



�



DNA polimeraz enzimi ile adenin karşısına timin, guanin karşısına sitozin nükleotitleri bağlanarak yeni iki nükleotit zinciri oluşturulur.



�



DNA sentezi sırasında yeni iplikler farklı yönde uzar. DNA polimeraz enzimi, uzayan bir ipliğin sadece 3' ucundaki nükleotidin karşısına yeni nükleotit ekleyebilir. 5' ucuna asla ekleme yapmaz. Bu nedenle yeni DNA zincirleri sadece 5' → 3' yönünde uzayabilir.



Deneysel ortamda insana ait ribozomda, bir kurbağa türüne ait proteinleri sentezlemek isteyen araştırmacı aşağıda verilen moleküllerden hangisini kesinlikle kurbağadan almak zorundadır?







B) Yalnız II



Temel Kavramlar



Genetik Şifre ve Protein Sentezi



5. TEST



B) mRNA moleküllerini



C) Yalnız III



E) I ve III



E) tRNA moleküllerini



Aşağıda insanlarda insülin hormonunun sentezinde görev yapan mRNA kodonlarından bir tanesinde meydana gelen bir değişim gösterilmiştir.



5.



12. kodon U



5'



C



A



3'



U











C



G



3'



Baz değişimi sonucu oluşan mRNA'nın kalıplık yaptığı protein sentezinde üretilen insülin hormonunun amino asit diziliminde hiçbir değişim olmadığı görülmüştür. Buna göre,



Palme Yayınevi



Baz değişimi 5'







TRANSKR‹PS‹YON



A



TRANSLASYON



B



Protein sentezine ait yukarıdaki şema ile ilgili,







I. Bakteri gibi prokaryot yapıdaki bir hücreye � aittir.







I. Bir kodon birden fazla amino asiti şifreleyebilir.







II. mRNA sentezinde DNA molekülünün sadece belirli bir kısmı kullanılmıştır.







II. Bir amino asit birden fazla kodon tarafından şifrelenebilir.











III. RNA'da meydana gelen değişimler protein yapısını etkileyemez.



III. Transkripsiyon olayı çekirdekte, translasyon olayı sitoplazmada gerçekleşmiştir.







ifadelerinden hangileri doğru değildir?







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve II 3.



B) Yalnız II



D) I ve II



B) Başlangıç kodonları C) Zincirleri arasındaki bağ çeşidi D) Adenin / timin nükleotidi oranları



6.



E) II ve III



Aşağıdakilerden hangisinin sayısı bir hücrede bulunan mRNA çeşidi sayısına eşittir? A) Protein molekülü sayısı B) Enzim sayısı C) Protein çeşidi sayısı D) Gen sayısı E) tRNA çeşidi sayısı



3' → 5' yönünde uzanan kalıp ipliğin karşısına gelecek olan yeni iplik, 5' ucundan 3' ucuna doğru kesintisiz olarak sentezlenir. Bu zincire kesintisiz zincir adı verilir.



C) Yalnız III



E) II ve III



A) Nükleotit çeşitleri



E) Stop kodonları



A) Yalnız I



C) Yalnız III



Sağlıklı bir insanın 10. kromozomu üzerinde bulunan tüm genler için aşağıdaki özelliklerden hangisi ortak olmayabilir?



/ GENDEN PROTEİNE



�



Diğer kalıp DNA ipliği ise 5' → 3' yönünde uzanır. Bu nedenle karşısına gelecek olan yeni ipliğin kesintisiz sentezlenmesi mümkün olmaz. Replikasyon çatalı açıldıkça, yeni iplik, 5' ucundan 3' ucuna doğru uzanan parçalar halinde sentezlenir. Bu parçalara Okozaki parçaları adı verilir. Okazaki parçaları DNA ligaz adı verilen bir enzim yardımıyla birleştirilerek bir bütün haline getirilir. Bu şekilde üretilen zincire ise kesintili zincir denir.



161



20.Ünite



/ GENDEN PROTEİNE



Temel Kavramlar �



Eşlenmenin tamamlandığı DNA bölümleri, karşılıklı zincirler arasında kurulan hidrojen bağları ve alt alta gelen nükleotitler arasında kurulan fosfodiester bağları ile tekrar sarmal yapıya döner.



7.



Organik bazlarının dizilişi,



10. Protein sentezi ile ilgili aşağıdaki açıklamalardan hangisi yanlıştır?







I. ACGATAGAC







II. GACUAGACC







III. CAGAGACCG







şeklinde olan nükleik asit parçalarından hangilerinde riboz şekeri bulunduğu kesin olarak söylenir? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve III



A) Ribozomların aktifleşmesi mRNA’nın ribozomun küçük alt birimine bağlanmasından sonra gerçekleşir. B) mRNA molekülü aynı protein molekülünün sentezi için tekrar tekrar kullanılabilir. C) Amino asitleri taşıyan tRNA’lar ile mRNA’lar arasında geçici olarak hidrojen bağları kurulur.



C) I ve II



E) II ve III



D) Transkripsiyon sırasında kullanılan adenin ve urasil nükleotit sayıları farklı olamaz. �



DNA eşlenmesi tamamlandığında nitelik ve nicelik ba- 8. kımından birbirinin aynısı iki DNA molekülü oluşur.



E) Bir mRNA molekülünün birden çok ribozoma bağlanmasıyla polizomlar oluşur.



Aşağıda bir protein molekülünün sentezinde görev alan tRNA moleküllerinin taşıdığı amino asitler verilmiştir.



�



Eşlenen DNA’nın iki ipliği her zaman korunur ve kalıp görevi yapar. Yeni DNA moleküllerin- de biri ana DNA’ya ait, diğeri yeni oluşturulan olmak üzere iki zincir bulunur.



GAC



UAC



ACU



Sentezlenecek olan proteinin amino asit dizilimi



oldu-



ğuna göre, şifre veren DNA molekülünün



Palme Yayınevi







11. Aşağıda nükleotit dizilimi verilen üç farklı mRNA’nın translasyonu sırasında üretilen proteinlerin amino asit dizilimlerinin “Metionin – Serin – Valin – Triptofan” şeklinde olduğu belirlenmiştir.



anlamlı zincirinin nükleotit dizisi aşağıda verilenlerden hangisi gibi olmalıdır? A) ACT GAC ACT GAC C) AUG CUG AUG UGA E) TAC CAG TAC CTA



9.



�



I. ribozom,







II. DNA,



1. A



B) II – I – III



2. B



3. E



U AA



A UG



A GC



G UA



U GG



U AG



A UG



A GU



G UC



U GG



U GA



mRNA1 mRNA2 mRNA3



Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir?



C) AUG kodonu metionin amino asitini şifreler. D) Valin amino asitini ribozoma taşıyan tRNA’ların antikodonları CAA, CAG ya da CAU olabilir.



yapıları hangi sıra ile etkinlik gösterir?



D) III – I – II



U GG



B) İlgili mRNA’ların sentezinde kullanılan anlamlı DNA zincirlerinin nükleotit dizilimleri aynıdır.



III. mRNA



A) I – II – III



G UU



A) UAA, UAG ve UGA stop kodonları olup amino asit şifrelemez.



Protein sentezi sırasında,



1958 yılında M. Meselson ve F. Stahl, azotun izotopunu kul- lanarak E. coli bakterileriyle yaptıkları deneyde DNA’nın yarı korunumlu eşlendiğini kanıtlamışlardır.



162







D) ACT GAC ACT GCA



DNA’nın kendini bu şekilde eşlemesine “yarı korunumlu eşlenme” adı verilir.



A GU



Başlangıç kodonu



B) TAC GAC TAC ACT



�



A UG



E) Bazı amino asitleri şifreleyen birden fazla kodon çeşidi bulunabilir.



C) II – III – I



E) III – II – I 4. B



5. C



6. C



7. B



8. B



9. C



10. D



11. B



20.Ünite



1.



Hayvan hücreleri protein sentezi için gerekli olan aşağıdaki moleküllerden hangisini başka bir canlıdan karşılayabilir?



4.



Transkripsiyon olayı sırasında DNA'nın anlamlı zincirindeki TAC genetik kodu karşısına mRNA'da AUC kodonu gelmiştir.



A) mRNA







mRNA oluşumunda meydana gelen bu hata ile ilgili,







I. Üretilen proteinin amino asit diziliminin değişimine neden olabilir.







II. DNA'nın nükleotit diziliminde bir değişime neden olmaz.







III. Diğer nesillere aktarılamaz.







ifadelerinden hangileri doğrudur?



B) Amino asit



D) tRNA



2.







C) Enzim



E) ATP



Aşağıda bir DNA molekülü ile üzerinde yer alan ve birbirinden bağımsız olarak çalışan üç farklı gen bölgesi gösterilmiştir.



A) Yalnız II



DNA molekülü



Temel Kavramlar



Genetik Şifre ve Protein Sentezi



6. TEST



B) I ve II



D) II ve III



Gen 2



�



E. coli bakterilerinin azotun ağır izotopu olan N15 içeren kültür ortamında birçok nesil boyunca üremeleri sağlanmıştır. Bakteriler ağır azotu önce nükleotitlerine sonrada DNA’larına dahil etmişlerdir. Bu bakterilerin DNA’ları ayrıştırılıp santrifüj edildiğinde tüpün alt kısmında ağır DNA’dan ( lN15 lN15) oluşan bir bant oluştuğu görülmüştür.



�



Daha sonra DNA’larında N15 bulunan bakteriler, N14 izotoplu azotun bulunduğu besi ortamına aktarılmış ve bir kez üremeleri sağlanmıştır.



C) I ve III E) I, II ve III



Gen 1 Gen 3



5. Bu DNA molekülü ile ilgili,







I. Gen1'de meydana gelen bir mutasyon Gen2 ve Gen3 tarafından üretilen proteinlerin yapısında bir değişime neden olmaz.







II. DNA zincirlerinden bir tanesinde meydana gelen bir nükleotit değişikliği ilgili genlerden üretilen üç mRNA'da mutlaka etkisini gösterir.



X Palme Yayınevi











Aşağıda nükleik asitlerin denetiminde gerçekleşen üç olay şematize edilmiştir. Y



DNA



Z



mRNA



Protein



Bu olaylar ile ilgili, I. X ve Y olaylarında kullanılan adenin nükleotitlerinin organik bazları aynı, şekerleri ise � farklıdır.







III. İlgili canlının tüm hücrelerinde üç gen de aktif olmak zorundadır.







II. Ökaryot hücrelerde Y olayı çekirdekte, Z olayı ribozomda gerçekleşir.







ifadelerinden hangileri doğrudur?







III. X olayı sırasında gerçekleşen her mutasyon kalıtsal olur.







ifadelerinden hangileri doğrudur?



A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve II



3.



C) Yalnız III



E) I ve III



A) Yalnız II



6.







I. DNA nükleotit dizilimleri,







II. aktif gen çeşitleri,







III. replikasyon mekanizmaları







özelliklerinden hangilerinin farklı olması beklenmez? A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III



C) I ve II



E) II ve III



B) Yalnız III



D) II ve III



Bir insanın diploit hücrelerinin çekirdeklerindeki,



/ GENDEN PROTEİNE



C) I ve II



E)I, II ve III



Tüpün orta kısmında bantlaşma olmasının nedeni, DNA’nın ağır azot içeren iki zincirinin açılması ve ortamdaki normal azot izotopu içeren nükleotitler için kalıp görevi yapmasıdır. Bu nedenle, kendini eşleyen DNA’nın bir zinciri ağır azotlu, diğer zinciri normal azotlu nükleotit içermiştir







( lN15 lN14 = Melez DNA).



Protein sentezinde görev alan mRNA molekülü ve enzimler için,







I. peptit bağı içerme,







II. tekrar tekrar kullanılma,







III. nükleotitlerden oluşma







özelliklerinden hangileri ortaktır? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve III



Birinci üreme sonucunda bakteri DNA’ları ayrıştırılıp santrifüjlendiğinde deney tüpünün orta kısmında bir bantlaşma olduğu gözlenmiştir.



C) I ve II



E) II ve III



163



20.Ünite



/ GENDEN PROTEİNE



Temel Kavramlar �



7.



Melez DNA’ya sahip bakte- ri hücrelerinin aynı ortamda (N14’lü) bir kez daha üremeleri sağlanmıştır.



mRNA molekülü ile ilgili,



10. Aşağıda bir proteinin sentezlenmesi sırasında dört amino asitlik kısmın kodlanmasına ilişkin



I. DNA’nın tamamlayıcı zinciri üzerinden RNA polimeraz enzimi denetiminde üretilir.



diziler verilmiştir.



II. Üzerindeki kodon sayısı ve sırası sentezlenecek proteine göre farklılık gösterebilir.







III. Hücre zarındaki porlardan geçerken, çekirdek zarındaki porlardan geçemez.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III



TAC



GGG



UAC



UCA III



ATT



IV



DNA (anlamlı zincir) mRNA



AGA



V



UCU tRNA



C) I ve II



E) II ve III



Met



Gly



Ser



Arg



Buna göre numaralandırılmış bölgeler ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru



İkinci üreme sonucunda DNA’larında %50 melez 8. Aşağıda üç farklı polipeptit molekülünü oluşturan amino asitler geometrik şekiller ile sim%50 hafif azot (N15N14), (N14N14) içeren bakteriler gelenmiştir. oluştuğu için, tüpün ortasınX polipeptidi : da (N15N14) ve üst kısmında 14 14 (N N ) bantlaşma olduğu Y polipeptidi : görülmüştür.



değildir? A) I numaralı kısım başlangıç amino asitini şifreleyen AUG kodonudur. B) II numaralı kısımdaki GGG genetik şifresi tüm canlılarda glisin (gly) amino asitini şifreler. C) III numaralı kısımda serin (ser) amino asitine bağlanan ACU antikodonu bulunur.



Z polipeptidi :



D) IV numaralı kısımdaki genetik şifrede timin



Palme Yayınevi







CCC



I



�



AGT



II



Bu moleküller ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir?



nükleotidi bulunurken, adenin nükleotidi



A) Sentezleri sırasında oluşan su molekülü sayıları eşittir.



E) V numaralı kısımda durdurucu kodonlar-



bulunmaz. dan biri olan UAA bulunur.



B) Amino asitleri arasındaki bağ çeşitleri aynıdır. �



C) Yapılarındaki amino asitlerin diziliş sırası farklıdır.



Bu üç deneyin sonucunda DNA’nın bir ipliğinin aynen korunduğu, diğer ipliğinin ise yeniden sentezlendiği yani DNA’nın yarı korunumlu eşlendiği sonucuna ulaşılmıştır.



D) İçerdikleri amino asit çeşidi sayıları aynıdır. E) Her üç polipeptidin başlangıç amino asitleri aynıdır.



11. Aynı canlının iki farklı hücresinde üretilen A ve B proteinlerinin farklı yapıda olması,



I. kullanılan amino asit çeşitlerinin farklı olması,



9.



�



Eşlenme sonucunda oluşan toplam DNA sayısı 2n formülü ile hesaplanır (n: bölünme sayısı).



164



İnsanların kas hücrelerinde bulunan miyozin proteininin sentezinde görev alan mRNA molekülünde durdurucu kodon dahil "X" tane kodon bulunduğuna göre, miyozin proteininin yapısında bulunan peptit bağı sayısı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) 3X



1. B







leşmesi,



3. D



4. E



5. C



III. kalıp olarak kullanılan mRNA’ların nükleotit dizilimlerinin farklı olması,







IV. farklı sayıda peptit bağı içermeleri,







özelliklerinden hangileri ile açıklanamaz? A) Yalnız II



B) 3X – 1 C) X – 2 D) X – 1 E) 3X – 2 2. A



II. sentezlerinin farklı ribozomlarda gerçek-



B) Yalnız IV



D) III ve IV 6. B



7. A



8. D



9. C



C) I ve II



E) I, II ve IV 10. C



11. A



20.Ünite



1.



4.



Ökaryot bir canlıya ait DNA molekülünde,







I. deoksiriboz sayısı,







II. glikozit bağı sayısı,







III. hidrojen bağı sayısı







nicelikleri arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) I > II > III







B) III > I = II



D) III > I > II



Temel Kavramlar



Karma



7. TEST



�



Bölünmenin gerçekleştiği ortam sabit olduğunda, birinci bölünme sonunda oluşan melez DNA sayısı değişmez.



�



Tüm canlı hücrelerde DNA eşlenmesi dolayısıyla hücre bölünmesi görülmez. Örneğin memelilerin olgun alyuvar hücreleri ve sinir hücreleri ile bitkilerin iletim dokusunu oluşturan hücrelerinde DNA eşlenmesi olmaz.



�



DNA eşlenmesi sırasında meydana gelen hatalar nükleotit diziliminin değişmesine neden olur. DNA nükleotit diziliminde meydana gelen bu değişimlere mutasyon denir.



Yukarıda gösterilen DNA anlamlı zincirin- � den sentezlenen mRNA molekülü ile ilgili,



DNA’nın bir çift nükleotidinde meydana gelen mutasyonlar gen (nokta) mutasyonu olarak adlandırılır.



Aşağıda tabloda beş farklı amino asidi şifreleyen kodon çeşitleri verilmiştir. Amino asit çeşidi



Kodon UUA, UUG, CUU, CUC, CUA, CUG AAA, AAG



C) II > I > III



CGU, CGC, CGA, CGG



E) I = II > III



AUG



2.



Aşağıda DNA replikasyonuna ait bir şema verilmiştir.



ACU, ACC, ACA, ACG



Okazaki parçaları



5'







Buna göre anlamlı zincirinin nükleotit dizilimi TAC AAT GCG TTC GAT TGT ATT şeklinde olan bir DNA molekülüne göre üretilen protein molekülünün amino asit dizilimi aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? (UAA stop kodonudur).







A)



3' 5' 3' 5'



3'



3'



5'







3'



5'



3'



C) D)



Bu olay ile ilgili,







I. DNA polimeraz enzimi kalıp DNA zincirlerinin sadece 3' ucuna nükleotit ekleyebilir.







II. 3' → 5' yönünde uzanan kalıp zincirinin karşısına gelen yeni zincir kesintisiz olarak sentezlenir.







III. 5' → 3' yönünde uzanan kalıp zincirin karşısında üretilen Okazaki parçaları DNA ligaz enzimi ile birleştirilir.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II



B) I ve II



D) II ve III 3.



B)



Palme Yayınevi



5'



C) I ve III E) I, II ve III



Ökaryot hayvansal bir hücrede protein sentezinde görev alan aşağıdaki moleküllerden hangisinin sentezi DNA kontrolünde gerçekleştirilmez?



E)



5.



3' — TAC CAA ATG GCA CAA – 5'







I. İlk nükleotidinde adenin bazı bulunur.







II. Yapısında beş çeşit kodon vardır.







III. Nükleotidlerinde deoksiriboz şekeri bulunmaz.







ifadelerinden hangileri doğrudur?







A) rRNA



B)



tRNA



(mRNA sentezi, DNA'nın anlamlı zincirinin 3' ucundan başlayarak gerçekleştirilir.)



C) Amino asit



D)



Enzim



A) Yalnız III



E) mRNA



/ GENDEN PROTEİNE



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



�



Gen mutasyonu üreme hücrelerinde meydana gelirse gelecek nesillere aktarılabilir.



165



20.Ünite



/ GENDEN PROTEİNE



Temel Kavramlar �



6.



Vücut hücrelerinde meydana gelen mutasyonlar sadece bi- reyi etkiler.



Ökaryotik bir hücrenin çekirdek sıvısında meydana gelen,







II. fosfodiester bağlarının kurulması,







III. aktif gendeki hidrojen bağlarının önce kopup sonra oluşması







olaylarından hangileri DNA'dan mRNA sentezi sırasında gerçekleşir? B) Yalnız III



D) II ve III







C) I ve II



Melez Ağır



B) 1



2



3



2



�



IV



8.



�



1







II. nükleotit sayısı,







III. deoksiriboz sayısı,







IV. pürin bazlarının toplam sayısı niceliklerinden hangileri hesaplanabilir? A) I ve III



B) II ve III



D) I, II ve IV 1. B



2. E



3. C



C) II ve IV



5. C



E) I, II ve IV







I. yapılarındaki şeker çeşidi,







II. nükleotit çeşidi,







III. nükleotit sayısı,







IV. pürin bazlarının pirimidin bazlarına oranı







özelliklerinden hangileri kesin olarak aynıdır? A) I ve II



B) II ve III D) I, II ve IV



6. E



C) II ve III



11. Bir DNA molekülü üzerinde bulunan A ve B genleri için,



E) II, III ve IV 4. D



B) I ve II



D) II ve IV



Tek zincirindeki fosfat sayısı bilinen bir DNA molekülünde, I. hidrojen bağı sayısı,



RNA’nın yapısında adenin, gu- anin, sitozin ve urasil bazları bulunur. Pentoz grubunda yer alan 5C’lu şekeri ise ribozdur.



166



2







Tabloya göre, verilen DNA moleküllerinden hangilerinde A – T nükleotitleri arasında kurulan hidrojen bağı sayısı, G – C nükleotitleri arasında kurulan hidrojen bağı sayısına eşit olur? A) Yalnız I



3



1 3 2 5 4 5



III



1



2



3 2



II



E)



RNA, tek nükleotit zincirinden oluşan, hem çekirdekte hem de sitoplazmada bulunan bir nükleik asittir.



T oranı C



I



3



D)



E) Z > X > Y



DNA molekülleri







C)



C) Y > X = Z



10. Aşağıdaki tabloda dört farklı canlı türünden alınan DNA moleküllerindeki timin nükleotitlerinin, sitozin nükleotitlerine oranı verilmiştir.



Santrifüj sonucunda deney tüpündeki DNA moleküllerinin ağırlıklarına göre dağılımı ve sayıları aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?



A)



B) Y > Z > X



D) Z > Y > X



Normal



= Y,



Buna göre X, Y ve Z değerleri arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) X > Z > Y



E) I, II ve III



Normal azotlu bir DNA molekülünün ağır azotlu nükleotitlerin bulunduğu ortamda iki kez bölünmesi sağlanıyor. Elde edilen DNA molekülleri bir tüp içine konularak santrifüj ediliyor.



Gen mutasyonları, genin kro- mozom üzerindeki yerinin değişmesine yol açmaz.



Fosfat sayısı Toplam pürin sayısı



Guanin sayısı =Z Sitozin sayısı



Palme Yayınevi



Gen mutasyonları; DNA’daki yanlış baz eşlenmesi, karşılıklı bulunan bir nükleotit çiftinin yerdeğiştirmesi, yeni bir nükleotit çiftinin eklenmesi veya 7. eksilmesi şeklinde oluşabilir.







�



T+ C = X, Toplam nükleotit sayısı



I. adenin ribonükleotitinin kullanılması,



A) Yalnız I �



9. Bir DNA molekülü ile ilgili bazı oranlar aşağıda verilmiştir.



7. D



8. E



9. B



C) III ve IV



E) II, III ve IV 10. A



11. D



20.Ünite



1.







Fosfat sayısının 12n, guanin nükleotiti sayısının 2n olduğu bilinen bir mRNA molekülü ile ilgili,



4.



Temel Kavramlar



Karma



8. TEST



�



Bir hücrede meydana gelen, I. replikasyon,







II. transkripsiyon,



I. Yapısındaki riboz şekeri sayısı 12n'dir.







III. translasyon











II. Adenin nükleotidi sayısı 4n'dir.







III. Yapısındaki kodon sayısı 4n'dir.



olaylarından hangileri prokaryot ve ökaryot hücrelerde aynı yerde gerçekleşir?







ifadelerinden hangileri kesin olarak doğrudur?



A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III �



A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve II 2.







C) Yalnız III



E) I ve III



1000 nükleotitten oluşan bir DNA molekülünün replikasyonu sırasında harcanan bazı moleküllerin miktarları aşağıdaki grafikte verilmiştir.



5.



Aşağıda a ve b zincirlerinden oluşan bir DNA molekülüne sahip bir bakterinin art arda iki kez bölünmesi şematize edilmiştir.



a







3.







Molekül çeşidi



Palme Yayınevi



300 200 Z



Grafiğe göre X, Y ve Z molekülleri aşağıdakilerden hangisi olabilir? X ______



Y ________



Z ________



A)



Adenin



Timin



Fosfat



B)



Guanin



Adenin



Deoksiriboz



C)



Fosfat



Sitozin



Adenin



D)



Sitozin



Guanin



Deoksiriboz



E)



Timin



Deoksiriboz



Guanin



3000 nükleotit içeren bir DNA molekülünde G+C = 2 olduğuna göre, A+T I. İkili hidrojen bağı sayısı, üçlü hidrojen bağı sayısının yarısı kadardır. II. Guanin nükleotitlerinin sayısı, fosfat sayısının yarısı kadardır.



RNA; yapı ve görevlerine göre mesajcı RNA (mRNA), taşıyıcı RNA (tRNA) ve ribozomal RNA (rRNA) olmak üzere üç çeşitdir.



�



Tüm RNA çeşitleri protein sentezinde görev alarak hücredeki yaşamsal olayların yönetiminde DNA’ya yardımcı olur.



�



mRNA, DNA’nın anlamlı zinciri üzerinden RNA polimeraz enzimi denetiminde üretilir. DNA’dan mRNA sentezinde transkripsiyon (yazılım) adı verilir.



�



Sentezlenecek proteinin şifresini oluşturan DNA zincirine anlamlı zincir, karşısındaki zincire ise tamamlayıcı zincir denir. DNA’nın anlamlı zinciri mRNA sentezi sırasında kalıp olarak iş görür.



b



a







a2



a



a1



b



b1



a1



a3



b



b2



b1



b3



Numaralandırılmış zincirlerden hangilerinin nükleotit dizilimi “a” zinciri ile aynı olur? A) b1, b2 ve a3



B) a1, a2 ve a3



C) b1, b2 ve b3



D) a1, a2 ve b3



E) b1, a2 ve b3 6.



Bir DNA molekülünde bulunan deoksiriboz sayısı 2X’tir.







Buna göre,







I. fosfat,







II. pirimidin bazları,







III. adenin bazı







sayıları aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? I ______



II ______



III ________



X



2X



Hesaplanamaz







III. Sitozin nükleotidi sayısı, adenin nükleotidi sayısının iki katı kadardır.



B)



2X



X



X







ifadelerinden hangileri doğrudur?



C)



2X



X



Hesaplanamaz



A) Yalnız III



D)



X



2X



X



E)



2X



2X



X



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



RNA molekülünde A = U ve G = C olmak zorunluluğu yoktur.



�



1000



Y



RNA, tek bir polinükleotit zincirinden oluştuğu için kendini eşleyemez. Bütün RNA çeşitleri DNA’da bulunan şifreye göre sentezlenir (transkripsiyon).







Miktar



X



/ GENDEN PROTEİNE



A)



167



20.Ünite



/ GENDEN PROTEİNE



Temel Kavramlar �



7.



mRNA, sentezlenecek pro- teine ait genetik bilgiyi DNA’dan alarak ribozoma taşır. Bu bilgi sentezlenecek olan proteinin amino asit dizilişini ve çeşidini belirler.







Genetik şifre ile ilgili, I. Bir kodon birden fazla amino asiti şifreleyebilir. II. Canlılarda üretilen farklı mRNA'ların başlangıç kodonları aynıdır.



ifadelerinden hangileri doğrudur? B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



Enjeksiyon



Fare yaşar.



1



Aşağıda bir mRNA molekülünün poliribozomda okunması şematize edilmiştir. A



B



C



Başlangıç kodonu



Palme Yayınevi



tRNA, protein sentezinde kullanılacak olan amino asitleri, sitoplazmadan ribozoma taşır.



Bu şemayla ilgili,







I. Üç ribozomda da üretilen proteinlerin amino asit sayı ve dizilimleri aynıdır.







II. Başlangıç kodonu ilk olarak A ribozomunda okunmuştur.







III. B ribozomundaki protein sentezi, C ribozomundan önce tamamlanır.



tRNA molekülünün şekli yonca yaprağına benzer. Bir taraftan amino asitin bağlandığı kısım, karşı tarafında ise üçlü nükleotit dizisinden oluşan antikodon vardır.



IV. A, B ve C ribozomlarına amino asit taşıyan tRNA’ların antikodon çeşitleri aynıdır. yorumlarından hangileri doğrudur? A) I ve III



B) I ve IV



D) I, II ve IV



Antikodon her bir tRNA çeşidine özgüdür ve mRNA üzerindeki kodonu tamamlayacak 9. şekilde baz eşlemesi yapar. Örneğin mRNA’daki AGC kodonunun karşına tRNA’da UCG antikodonu gelir.



168



C) II ve IV E) II, III ve IV



B) Karbon D) Hidrojen



1. E



2. B



3. A



Fare ölür.



3



4



Deneyle ilgili olarak,



II. 3. deneyde bakterilerin ısıtılarak öldürülmesi DNA molekülünün denatürasyonuna neden olmuştur.







III. 4. deneyde canlı kapsülsüz bakteriler, ısıtılarak öldürülmüş bakterilerin DNA’sını alarak hastalık yapma özelliği kazanmıştır.







yorumlarından hangileri yapılamaz? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) II ve III



C) I ve III



E) I, II ve III



11. Toplam nükleotit sayısı eşit olan üç farklı DNA molekülündeki sitozin oranları aşağıda verilmiştir.



•



X DNA'sında → %15







•



Y DNA'sında → %30







•



Z DNA'sında → %25







Buna göre X, Y ve Z DNA moleküllerindeki zayıf hidrojen bağı sayısı (I) ve pürin/pirimidin oranı (II) arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?



E) Demir 5. A



Fare yaşar.







C) Oksijen



4. C



2



I. 1. deneyde kullanılan bakteriler farede hastalığa yol açmamıştır.



Nükleik asitlerin yapısında aşağıdaki atomlardan hangisi bulunmaz? A) Azot



Fare ölür.







mRNA



AUG



�



Kapsül



Sonuçlar







�



Isıtılarak Canlı kapsüllü Isıtılarak öldürülmüş öldürülmüş bakteriler kapsüllü bakteriler, kapsüllü canlı küpsülsüz bakteriler bakterilerle karıştırılmış



Bakteri çeşidi



mRNA üzerinde bir amino asitin şifrelenmesini sağlayan her üç nükleotit dizisine kodon adı verilir.



8.



�



Canlı kapsülsüz bakteriler



III. Bazı amino asitleri şifreleyen kodon çeşidi sayısı birden fazla olabilir.



A) Yalnız III



�



10. F. Griffith ve O. Avery tarafından biri kapsüllü diğeri kapsülsüz olan iki farklı pnömokok cinsi bakteri kullanılarak bir deney yapılmıştır. Aşağıda yapılan bu deneyin basamakları gösterilmiştir.



6. C



I –––––––––––



II –––––––––––



A)



X>Z>Y



X>Z>Y



B)



Y>Z>X



X=Y=Z



C)



Y>X>Z



Y>Z>X



D)



X=Y=Z



X=Y=Z



E)



Y>Z>X



Y>Z>X



7. D



8. B



9. E



10. B



11. B



20.Ünite



Bölünme özelliği olmayan bir hayvan hücresinde aşağıdaki moleküllerden hangisi çekirdek içinde sentezlenebilir?



4.



I. Açılan zincirlerden sadece biri kalıp olarak kullanılır.



A) DNA







II. Hücredeki DNA miktarının başlangıçtakinin iki katına çıkmasını sağlar.







III. DNA polimeraz, DNA ligaz ve helikaz gibi bazı enzimlerin denetiminde gerçekleşir.







ifadelerinden hangileri yanlıştır?



B) Protein D) ATP



2.







3.







�



Protein sentezinde 20 çeşit amino asidi ribozomlara taşıyan en az 20 çeşit tRNA görev alır. Her tRNA ancak bir çeşit amino asitin taşınmasını sağlar. Bazı amino asitleri taşıyan birden fazla tRNA çeşidi bulunabilir.



�



rRNA, proteinlerle birlikte ribo-



DNA replikasyonu ile ilgili,



A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III



C) I ve II



E) II ve III



DNA miktarı 8 7 6 5 4 3 2 1



zomların yapısında bulunur ve ribozomun Melez



DNA niteliği



Bölünme sayısı



A)



Ağır



2



B)



Melez



3



C)



Hafif



3



D)



Melez



2



E)



Ağır



3



5.



DNA



X



mRNA



� Y



Z



Zaman



Grafiğe göre ilgili hücrede, hangi zaman aralıklarında protein sentezi gerçekleşmiştir? A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) II ve III



C) I ve II



E) I, II ve III



DNA’da en az bir amino asiti şifreleyen üçlü nükleotit dizilerinden her birine genetik şifre ya da genetik kod adı verilir. DNA’da bulanan 64 çeşit (43) genetik şifre 20 çeşit amino asitin şifrelenmesini sağlar.



Protein



Ribozom etkinliği



III



tRNA



rRNA



Aşağıda bir hücrenin ribozom organelinin etkinliğinin zamana göre değişimi verilmiştir.



II



2 ’ünü meydana 3



getirir.



DNA çeşitleri



Ağır



Buna göre, başlangıçtaki bakterinin azot atomu bakımından DNA niteliği ve geçirdiği bölünme sayısı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?



I







E) RNA



Ağır azot atomu (N15) içeren bir besi yerinde eşlendirilen ve azot atomu bakımından niteliği bilinmeyen bir bakteri hücresinin geçirdiği bölünmeler sonucunda oluşan DNA çeşitlerinin miktarları grafikteki gibidir.



Normal







C) Enzim



Palme Yayınevi



1.



Temel Kavramlar



Karma



9. TEST



/ GENDEN PROTEİNE







Ökaryotik bir hücredeki bilgi akışını özetleyen yukarıdaki şemayla ilgili,







I. X olayı sadece bölünme yeteneği olan hücrelerde gerçekleşir.







II. Y organeli prokaryot ve ökaryot hücrelerde ortak olarak bulunur.







III. Z olayı sırasında su harcanarak peptit bağları oluşur. �







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III



C) I ve II



E) II ve III



Genetik şifreye göre sentezlenen mRNA’larda 64 çeşit kodon bulunur. Bazı amino asitler için birden fazla kodon bulunur.



169



/ GENDEN PROTEİNE



Temel Kavramlar �



6.



64 çeşit kodon içinde 3 çeşidinin antikodonu ve şifrelediği amino asiti bulunmaz. Bu nedenle 20 çeşit amino asiti şifreleyen kodon ve antikodon çeşidi sayısı 61’dir.







�



Amino asit şifrelemeyen UAA, UAG ve UGA kodonları prote- in sentezini durduran kodonlardır. Bu yüzden bu kodonları durdurucu (stop) kodon adı verilir.



7. �



64 çeşit kodon içinde AUG kodonu protein sentezini başlatan başlangıç kodonu olup, metionin amino asitini şifreler. Protein sentezinde ilk kodon her zaman AUG’dir.



Protein sentezinde görev alan mRNA molekülünün başlangıç ve durdurucu kodonları arasındaki kodon sayısının X olduğu bilinmektedir. Buna göre, I. mRNA’daki nükleotit sayısı 3X + 3’tür. II. Protein sentezi sırasında açığa çıkan su miktarı X’tir.



ifadelerinden hangileri doğrudur? (Stop kodonu dahil). A) Yalnız II



B) I ve II



D) II ve III



Ökaryot bir hücrede hangi pro- teinin sentezleneceğine ait bil gi, çekirdek DNA’sı tarafından belirlenir.



Buna göre grafikteki değişime,



4



Serin



4



Lösin



6



Metionin



1







I. Yapısında en az bir, en çok dört çeşit amino asit bulunur.







II. Protein sentezi sırasında en az 4, en fazla 15 çeşit tRNA görev yapabilir.







III. Yapısındaki peptit bağı sayısı, amino asit sayısından fazladır.







yorumlarından hangileri doğrudur? B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



II. transkripsiyon, III. translasyon olaylarından hangilerinin gerçekleşmesi neden olur? B) Yalnız II



D) II ve III



Protein sentezinde; DNA, mRNA, tRNA, amino asit, en- zim, ATP ve ribozomlar görev alır.



C) I ve lI



E) I, II ve III



Bir mRNA molekülünde bulunan nükleotitlerin dizilişleri, çeşidi ve sayıları bilindiğine göre,



10. Protein sentezi ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır? A) Bir mRNA molekülünün birden fazla ribozoma bağlanmasıyla gerçekleşebilir.



I. kalıplık yapacağı proteinin amino asit sayısı,



B) Bir mRNA molekülü aynı proteinin sentezinde tekrar tekrar kullanılabilir.







II. sentezde görev yapan tRNA’ların çeşidi,







III. mRNA sentezine kalıplık yapan DNA molekülündeki toplam gen sayısı



C) Sentezde görev yapan tRNA çeşidi sayısı 20’den fazla olabilir.



Protein sentezinin iki ana basamağı transkripsiyon ve translasyondur.



D) Bir mRNA molekülü farklı ribozomlarda farklı proteinlerin sentezini sağlayabilir.



niceliklerinden hangileri saptanabilir? A) Yalnız I



B) I ve II



D) II ve III 170



Alanin



I. replikasyon,



A) Yalnız I



Bir proteinin yapısına en fazla 20 çeşit amino asit katılabilir.



8.



�



Kodon çeşidi sayısı



A) Yalnız II







�



Amino asit



Tabloda verilen tüm amino asit çeşitlerinin kullanılması ile oluşan protein molekülü ile ilgili,



E) I, II ve III



Aşağıdaki grafik bir hücrede DNA yönetiminde gerçekleşen olaylara bağlı olarak ortamdaki adenin ribonükleotit miktarının zamana bağlı değişimini göstermektedir.



Aşağıdaki tabloda protein sentezinde kullanılacak amino asitler ve bu amino asitlerin şifrelenmesinde görev yapan kodon çeşidi sayıları verilmiştir.



C) I ve III



Ortamdaki adenin ribonükleotidi







�







III. İlgili proteinin yapısında bulunan amino asit sayısı X + 1 dir.



Zaman



�



9.



Palme Yayınevi



20.Ünite



1. E



2. B



E) Sentezde görev yapan mRNA molekülü ribozomun küçük alt birimine, tRNA molekülü ribozomun büyük alt birimine bağlanır.



C) I ve III E) I, II ve III



3. E



4. A



5. A



6. D



7. B



8. B



9. A



10. D



20.Ünite



1.



400 sitozin bazı içeren bir DNA molekülün1 de guanin bazının pürin bazlarına oranı 4 olduğuna göre, timin nükleotitlerinin toplam nükleotitlere oranı kaçtır? A)



2.



1 4



B)



1 2



C)



1 8



D)



5 7



E)



3 8



Aşağıda grafikte, bir DNA molekülünde bulunan molekül çeşitlerinin miktarları verilmiştir. Molekül miktarı



4.



I. pürin toplamı kadar pirimidin bulundurmaları,







II. fosfodiester bağıyla bağlanan nükleotit zincirinden oluşmaları,







III. fosfat sayısı kadar şeker bulundurmaları,







IV. kendini eşleyebilmeleri







özelliklerinden DNA ve RNA moleküllerine ait olanlar aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) B) C) D) E)



5m 3m 2m m X







Y



K



L



M



Molekül çeşitleri



N



Bir gendeki bilginin protein sentezinde kullanılmak üzere mRNA'ya aktarılmasına transkripsiyon denir.



�



mRNA'daki şifreye göre protein sentezine ise translasyon denir.



DNA II ve III I, II, III ve IV I, II ve III II, III ve IV I, II ve IV



RNA I ve IV II ve III II, III ve IV I, II ve III I, II ve III



�



Protein sentezi DNA’nın anlamlı zinciri üzerinden mRNA sentezlenmesiyle başlar.



�



Şifreyi alan mRNA, çekirdek zarında bulunan porlardan sitoplazma geçer ve ribozomun küçük alt birimine tutunur. Daha sonra ribozomun büyük alt birimi küçük alt birimine bağlanır.



�



tRNA’lar antikodonlarına uygun amino asitleri ribozomun büyük alt birimine taşır ve ribozom, tRNA’yı kendisine bağlar.



�



tRNA’nın antikodonu mRNA’nın kodonuna zayıf hidrojen bağıyla bağlanır. Böylece ribozomlara uygun amino asitler taşınmış olur.



�



Taşınan amino asitler arasında dehidrasyonla peptit bağları kurularak polipeptit zinciri oluşturulur. Böylece mRNA kodonlarının her biri okunmuş olur. Bu olaya translasyon (okunma) denir.



Buna göre, I. Tüm molekül çeşitlerinin toplamı, DNA’nın sahip olduğu toplam nükleotit sayısını verir.







II. Y molekülü deoksiriboz ise L molekülü fosfat sayısını gösterir.







III. X ve M molekülleri arasında üçlü, K ve N molekülleri arasında ikili hidrojen bağları bulunur.







IV. X, K, M ve N moleküllerinin toplam sayısının yarısı, DNA’nın bir iğ ipliğindeki Y molekülü sayısına eşittir.







ifadelerinden hangileri doğrudur?



Palme Yayınevi







A) Yalnız II



B) I ve III



D) I, II ve IV



5.



I. nesil II. nesil DNA DNA



2 2



Melez DNA( N14N15 ) Ağır DNA( N15N15 )



2



1



E) II, III ve IV







I. fosfat,







II. urasil bazı,







III. fosfodiester bağı







sayılarından hangilerine eşit olur? B) Yalnız II



D) I ve II



Ata DNA



Normal DNA (N14 N14 )



C) II ve IV



Dört çeşit nükleotitten oluşan bir mRNA molekülündeki riboz sayısı,



A) Yalnız I



E. coli bakterileri aynı ortamda iki nesil çoğaltıldıktan sonra, elde edilen DNA molekülleri tüp içine konularak santrifüj edildiğinde aşağıdaki tablo oluşmuştur.











3.



�



Nükleik asitlerle ilgili,







6m



Temel Kavramlar



Karma



10. TEST



C) Yalnız III



E) I ve III



Buna göre,







I. Birinci nesil bakteriler melez DNA’ya sahiptir.







II. Ağır DNA’ya sahip bakteri normal azot atomları (N14) içeren ortamda çoğalmaya bırakılmıştır.







III. İkinci nesil bakterilerin tamamında ata DNA’ya ait iplikler bulunur.







ifadelerinden hangileri yanlıştır? A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III



/ GENDEN PROTEİNE



C) I ve II



E) II ve III



171



20.Ünite



/ GENDEN PROTEİNE



Temel Kavramlar �



�



6.



Bir hücrede sentezlenen bir proteindeki amino asit sayısı bilinmektedir.



8.



Buna göre ilgili proteinin sentezinde kullanılan,







I. Şeker ve organik baz arasında glikozit bağı bulunur.



I. mRNA'daki kodon sayısı,











II. DNA'nın anlamlı zincirinin nükleotit dizilimi,



II. Yapılarındaki organik baz ve şekere göre toplam 8 çeşit bulunur.







III. DNA’dan koparılan adenin RNA’nın yapısına katılamaz.







III. tRNA'daki antikodon çeşidi sayısı







ifadelerinden hangileri doğrudur?



mRNA üzerindeki bütün kodonlar sırasıyla okunur ve bu işlem durdurma kodonlarından herhangi biri geldiğinde sona erer. Böylece protein sentezi de sonlanmış olur.



Protein sentezinin sonlanma sıyla ribozom birimleri birbirinden ayrılır, mRNA ve tRNA’lar serbest kalarak yeniden bir protein sentezine katılabilir.



bilgilerinden hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III



A) Yalnız I



C) I ve II



Çekirdek zarı



DNA



500



A



200



DNA



G



50



G



200



G



500



Pre–mRNA



C



500



C



50



C



100



T



200



T



100



T



50







Bu DNA moleküllerinin replikasyonları sırasında kullanılacak nükleotit miktarları arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?



Polipeptit



DNA molekülü ve protein sentezi arasındaki ilişkiyi gösteren yukarıdaki şema ile ilgili aşa-



Transkripsiyon



ğıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir?



A) X > Y > Z



B) Y > X > Z



C) X = Y > Z



D) Z > X > Y



E) X = Y = Z



A) Translasyon olayında amino asitler arasınRNA Translasyon



da peptit bağları oluşarak polipeptit sentezi gerçekleşir. B) mRNA sentezi ökaryotik bir hücrede ger-



Protein



�



Birçok protein molekülü iki yada daha fazla sayıda polipeptit zincirinden oluşur ve her polipeptit zincirine şifre veren bir DNA parçası (gen) vardır. Dolayısıyla bir protein molekülü iki ya da daha fazla sayıda gen tarafından kodlanabilir. (Bir gen – bir polipeptit hipotezi).



172



Z DNA’sı



A



TRANSLASYON







Y DNA’sı



100



Ribozom



Replikasyon



E) I, II ve III



Aşağıda farklı DNA moleküllerine ait birer zincirin nükleotit miktarları verilmiştir. X DNA’sı







mRNA



Aşağıda nükleik asitlerin gerçekleştirdiği üç olay şematize edilmiştir.



C) I ve III



A TRANSKRİPSİYON RNA'nın i şlenmesi



�



nükleotidi



E) II ve III



Palme Yayınevi



Prokaryotlarda protein sentezi 7. sitoplazmada başlar ve ribozomda sona erer. Ökaryot hücrelerde ise çekirdekte başlayıp ribozomda sonlanır.



B) Yalnız II



D) II ve III



9. �



DNA ve RNA’nın yapıtaşı olan nükleotitlerle ilgili,



çekleşmiştir.



10. Bir DNA molekülünde sitozin bazı ile deoksiriboz şekeri sayısı bilinmektedir.



Bu veriler kullanılarak ilgili DNA molekülünün,



C) Hücrede DNA → RNA → protein şeklin-







I. içerdiği hidrojen bağı sayısı,



de gerçekleşen bilgi akışı bazı durumlarda







II. tek zincirinde guanin nükleotiti sayısı,







III. sahip olduğu gen miktarı,







IV. pürin bazlarının toplam sayısı







niceliklerinden hangileri hesaplanabilir?



tersinir gerçekleşir. D) mRNA DNA’dan aldığı genetik bilgiyi ribozoma taşır. E) Protein sentezi sırasında önce transkripsi-



A) I ve II



yon sonra translasyon olayları gerçekleşir. 1. E



2. C



3. A



4. B



5. B



B) I ve IV D) I, II ve IV



6. A



7. C



8. E



9. E



C) II ve III E) I, III ve IV 10. B



20.Ünite



/ GENDEN PROTEİNE



DERS NOTLARI



173



Biyoteknoloji ve Gen Mühendisliği



21. Ünite



21.Ünite



Temel Kavramlar



1. TEST 1.



Biyoteknolojik uygulamalar kapsamında,



4.







I. bir bakteriye gen aktarımı yapılarak farklı bir canlı türünün proteinini üretmek,







II. bir hayvan türünün istenilen özelliklere sahip iki bireyini çiftleştirerek daha verimli döller elde etmek,







III. gen aktarımı ile böcek saldırılarına karşı dirençli bitkiler üretmek







örneklerinden hangileri değerlendirilmez? A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III



A) Virüs



I



Aşağıda bir koyunun kopyalanması sırasında uygulanan aşamalar gösterilmiştir.



Erkek (A)



doku hücrelerinden elde edilen DNA molekülünün restriksiyon enzimleriyle kesilmesi II



DNA parçalarının elektroforez tekniği ile büyüklüklerine göre bant profilinin oluşturulması III







C) Hayvan



E) Bitki



E) II ve III



Palme Yayınevi



tekrar edilen DNA parçalarının PCR yöntemiyle çoğaltılması



B) Bakteri



D) Mantar



C) I ve II



DNA parmak izi yönteminde,







� Gen mühendisleri tarafından genleri değiştirilen canlılara genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO) Rekombinant DNA moleküllerinin aşağıveya transgenik organizmalar daki hücrelerden hangisine aktarılması dudenir.



rumunda istenilen ürünün üretimi mümkün olamaz?



5.



2.



/ BİYOTEKNOLOJİ VE GEN MÜHENDİSLİĞİ



Dişi (B)



� Biyoteknoloji, canlıların genetik yapısında istenilen yönde değişiklikler yaparak biyolojik bir sistemin ya da yapının endüstriyel boyutta kullanılmasına yönelik Çekirdek yöntemleri kapsar. Biyoteknoloji çıkarılıyor. gen mühendisliği yöntemlerini araç olarak kullanır.



Yumurta hücresi



Deri hücresi



Çekirdek çıkarılıyor.



aşamalarının gerçekleşme sırası aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir? A) I – II – III



B) II – I – III



D) III – I – II



Zigot Taşıyıcı koyunun rahmine yerleştiriliyor.



C) II – III – I Taşıyıcı koyun (C)



E) III – II – I



Klon kuzu (D)



3.



Rekombinant DNA teknolojisinde, DNA molekülerinin özel bölgelerden kesilmesi aşağıdaki enzimlerin hangisi tarafından gerçekleştirilir?







I. Klon kuzunun (D), mitokondri DNA'sının nükleotit dizilimi, B koyunu ile aynıdır.







II. Elde edilen kuzuya, C koyunu genetik ola- � Gen mühendisliği, canlıların kalıtsal özelliklerinin değiştirilerek onrak katkı sağlamamıştır.







III. Elde edilen kuzunun cinsiyeti dişidir.







ifadelerinden hangileri doğrudur?



A) DNA polimeraz B) DNA helikaz C) Alkalin fosfotaz D) Restriksiyon endonükleaz E) DNA  ligaz



Bu genetik kopyalama olayı ile ilgili,



A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III



C) I ve II



E) I, II ve III



lara yeni işlevler kazandırılmasına yönelik araştırmalar yapan bir bilim dalıdır. Başka bir ifadeyle gen mühendisleri biyoteknolojik tekniklerinin uygulanmasını içeren çalışmaları kapsar.



175



21.Ünite



/ BİYOTEKNOLOJİ VE GEN MÜHENDİSLİĞİ



Temel Kavramlar



6.



� Geleneksel ıslah çalışmaları çok uzun zaman alır; sadece birkaç değerli bitki türü bulabilmek için binlerce eşleşme gerekebilir. Sa- dece anne ve babanın DNA’ları ile çalışıldığı için ıslah amaçlı kul lanılan genetik materyal oldukça sınırlıdır. İşte gen mühendisliği geleneksel ıslah yöntemlerinin bu tipteki olumsuzluklarını giderir.







Biyoteknolojik çalışmalarda ve genetik mühendisliğinde kullanılan mikroenjeksiyon yöntemi,



A) Sütünde ilaç sanayinde kullanılan bir protein bulunan koyun üretimi



II. DNA içeren bir yapının hücre içine aktarılabilmesi,



B) Bol et veren bir sığır türünün klonlanması C) Virüsler kullanılarak hastalıklı bir hücreye sağlıklı bir genin taşınması



III. kopyalanacak geni taşıyan DNA’nın saf olarak elde edilebilmesi



D) Bir sinek fosilinin kanından izole edilen genlerin kullanılması ile dinozorların üretilmesi



uygulamalarından hangilerinin yapılmasında kullanılır? B) Yalnız II



D) II ve III



E) Bakterilere aktarılan bir gen yardımıyla büyüme hormonunun üretilmesi



C) I ve II



E) I, II ve III 10. Hindistan’da yapılan araştırmalar sonucunda pirinç bitkisine aktarılan bir gen sayesinde bu bitkinin tuza direnci artırılmıştır.



7.



Genetik mühendisliği sonucu üretilen altın pirincin sarı renkli olması, aşağıdaki moleküllerden hangisini bol miktarda üretilebilmesinden kaynaklanır?



Palme Yayınevi



� Yeni ıslah çalışmalarında tür içi ve türler arası melezleme, yapay döllenme, poliploidi, gen aktarımı ve klonlama gibi yöntemler kullanılır.



A) Kolesterol







Rekombinant DNA teknolojisiyle üretilen bu pirinç bitkileri ile ilgili,







I. Besin değerleri normal pirinç bitkisinden daha yüksektir.







II. Deniz suyu ile sulanması durumunda gelişimini devam ettirebilir.







III. Genetik olarak ata bitkiden farklı genlere sahiptir.







ifadelerinden hangileri doğrudur?



B) A vitamini C) Beta-karoten D) C vitamini E) Gliserol 8.







Kök hücreler, insan vücudunda bulunan ve her türlü vücut hücresine dönüşebilen hücrelerdir. Henüz farklılaşmamış olan bu hücreler sınırsız bölünebilme ve kendini yenileme, organ ve dokulara dönüşebilme yeteneğine sahiptir.



A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve II



C) Yalnız III



E) II ve III



11. Aşağıdakilerden hangisi genetik mühendisliğinin sağladığı yararlardan biri değildir?



Kök hücreler yakın gelecekte,







I. kanser,







II. diyabet,



A) Adli vakaların çözümü







III. omurilik yaralanmaları



B) Transgenik organizmaların üretimi



hastalıklarından hangilerinin tedavisinde kullanılabilir?



C) Birçok hormonun ucuz ve çok miktarda üretimi



A) Yalnız I



D) Antibiyotiklere karşı duyarlı hayvan ırklarının elde edilmesi



� Farklı karakterler bakımından homozigot ırklar arasında çap- razlama yapılarak gen alış verişi sağlanırsa kuvvetli melez bireyler elde edilebilir. Örneğin küçük ve tatlı erikle, büyük ve tatsız eriklerin çaprazlanmasıyla büyük ve tatlı erikler üretilmiştir.



176



Aşağıdakilerden hangisi günümüzde uygulanan biyoteknolojik teknikler ile yapılabilen bir uygulama değildir?



I. kopyalanacak DNA ile taşıyıcı DNA’nın birleştirilebilmesi,



A) Yalnız I







9.



B) I ve II



D) II ve III 1. A



2. B



C) I ve III



E) I, II ve III 3. D



4. A



E) Tarım zararlılarına dirençli bitkilerin üretimi 5. C



6. B



7. C



8. E



9. D



10. E



11. D



21.Ünite



/ BİYOTEKNOLOJİ VE GEN MÜHENDİSLİĞİ Temel Kavramlar



2. TEST 1.



Biyoteknolojik çalışmalarda kullanılan ve birçok canlının yaşaması için uygun olmayan 70 - 90°C gibi yüksek sıcaklıklarda bozulmadan çalışabilen bir DNA polimeraz enzimi aşağıdaki canlıların hangisinden elde edilmiş olabilir?



4.



Aşağıda Agrobacterium tumefaciens bakterisine ait Ti plazmidi kullanılarak herbisitlere (ot öldürücü ilaçlara) dirençli olma geninin bitkilere aktarımı ve transgenik bitki elde edilmesi ile ilgili uygulama şematik olarak gösterilmiştir.



� Yapay döllenmede; üstün özellikli hayvanlardan alınan spermler, uygun zamanda üstün özellikli yumurtaları döllemek için kullanılır. Yapay döllenme ile spermin yumurtayı dölleme şansı daha yüksektir.







A) Hayvanlardan B) Arkebakterilerden



Ti plazmidi



C) Bitkilerden



Restriksiyon enziminin kestiği bölge



T DNA



D) Mantarlardan



Restriksiyon enzimi ve DNA ligaz ile inkübasyon



E) Protistlerden



İstenen geni bulunduran DNA



Rekombinant Ti plazmidi



Aşağıda rekombinant DNA eldesi ile ilgili bazı basamaklar verilmiştir. DNWDUÇODFDN JHQ



E D







F



Bitkinin rejenerasyonu



Bu şemadaki a, b ve c yapıları ile ilgili,







I. a → restriksiyon endonükleaz,







II. b → yapışkan uçlar,







III. c → DNA ligaz







eşleştirmelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II



D) II ve III



Yeni özelliğe sahip bitki







B) I ve II



C) I ve III E) I, II ve III



Bu uygulama,







I. transgenik bitkinin herbisitlere dayanıklı geni taşımasının sağlanması,







II. herbisit kullanımını azaltma,







� İstenilen genle çalışabilmek için o genin üzerinde bulunduğu DNA III. doğal yöntemlerle bitkilerdeki biyolojik çeparçasını kopyalama işlemine gen şitliliği artırma klonlaması denir.



olaylarından hangilerini sağlamaya yöneliktir? A) Yalnız I



3.



Yeni geni taşıyan T DNA’nın eklenmesi



Palme Yayınevi



2.



� Ekonomik değeri yüksek olan sebzeler, meyveler ve süs bitkileri poliploidi yöntemiyle elde edilir. Hücrelerdeki kromozom sayısının 3n veya daha fazla olmasına poliploidi denir.



Kültüre alınmış bitki hücrelerine aktarma



B) I ve II



D) II ve III



Biyoteknolojik yöntemlerle,



C) I ve III E) I, II ve III



I. besin değeri yüksek,



5.







II. raf ömrü uzun,











III. olumsuz çevresel koşullara dayanıklı







II. replikasyon mekanizmaları,



bitki çeşitlerinden mümkündür?







III. nükleotit çeşitleri







özelliklerinden hangilerinin ata canlılardan farklı olması beklenir?







A) Yalnız I



hangilerini



B) Yalnız III



D) II ve III



üretmek C) I ve II



E) I, II ve III



Transgenik organizmaların, I. gen çeşitleri,



A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve II



C) Yalnız III � DNA parçalarının ya da genlerin



E) II ve III



klonlanabilmesi için bakteri plazmitleri kullanılır.



177



/ BİYOTEKNOLOJİ VE GEN MÜHENDİSLİĞİ



Temel Kavramlar � Bakteriyal plazmitin gen klonlamasında takip edilen aşamaları aşağıda verillmiştir.







a) İstenilen genin klonlanması için önce plazmit, bakteriden izole edilir.



b) Klonlanacak geni taşıyan DNA parçası ve bakteri plazmiti (vektör) aynı restriksiyon enzimleri ile kesilir.



6.



İyi özelliklere sahip canlıların çiftleştirilmesine dayalı olan geleneksel ıslah çalışmaları ile ilgili, I. Yeni nesillere istenilen karakterlerle birlikte istenilmeyen karakterin de aktarılmasına neden olmuştur.







II. İstenilen özelliklere sahip bireylerin oluşturulması çok kısa bir sürede gerçekleştirilmiştir.











III. İstenilen ve kaliteli özelliklere sahip kültür bitkilerinin eldesini sağlamıştır.











ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



B) I ve II



D) II ve III



7.



c) Kesilen plazmit ve klonlanacak genin uçları birbirini tamamlayan nükleotitlerden oluşur. Bu uçlara yapışkan uçlar denir.



Bakteri plazmitine antibiyotik direnç geni ve böceklere karşı direnç geni aktarılır. II



Büyüme hormonu ve antibiyotik içeren kültür ortamında genetiği değiştirilmiş bitki hücreleri izole edilir. III



B) II – I – III



D) III – I – II







e) Genetiği değiştirilmiş plazmit, bakteri hücresine tekrar aktarılır.



f) Bakteri kültür ortamında ço­ ğaltılır ve klonlar oluşturulur. Böylece aktarılan gen klonlanmış ve yeni hücrelere de aktarılmış olur.



178



8.







uygulamalarının gerçekleşme sırası aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) I – II – III







10. Rekombinant DNA tekniği ile mısır bitkisine böcek öldürücü proteini kodlayan bir gen aktarılmıştır.



Bir pamuk türünün böceklere dirençli hale gelmesi sürecinde, Rekombinant DNA’ya sahip bakteri pamuk bitkisine bulaştırılır.



d) Yapışkan uçlar ligaz enzimi ile birleştirilirek klonlanacak gen plazmite eklenmiş olur. Bu durumda plazmit rekombinant DNA molekülüne sahip olmuş olur.



Genetik mühendisliğinin temelini, biyolojik yapıların gen düzeyindeki ıslahı oluşturur. İstenmeyen özelliklerin ayıklanıp, amaca yönelik olanların bir araya toplanması ya da canlının kendi yapısında bulunmayan bir özelliği başka bir canlıdan nakil yoluyla kazanmasını sağlar. Gen mühendisliği çalışmaları ile, I. canlıların yaşama süresinin uzatılması, II. çeşitli kalıtsal hastalıkların yok edilmesi, III. canlıların istenilen özelliklere sahip olmasının sağlanması durumlarından hangileri gerçekleştirilebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



I







9.







Palme Yayınevi



21.Ünite







C) II –  III – I 11. Rekombinant DNA’nın elde edilmesi ve bu DNA’nın klonlanması ile ilgili,



E) III – II – I







I. Klonlanacak DNA bölümü ile vektör DNA (plazmit) aynı restriksiyon enzimi ile kesildikten sonra DNA ligaz enzimi ile birleştirilir.







II. Elde edilen rekombinant DNA’nın klonlanması, bakteri gibi çeşitli hücreler kullanılarak gerçekleştirilir.







III. Rekombinant DNA’ya sahip olan tüm canlıların yaşama süresi artar.







ifadelerinden hangileri doğrudur?



Gen transferinde vektör olarak,







I. faj DNA’sı,







II. insan proteini,







III. plazmit DNA’sı,







IV. bitki ribozomu







moleküllerinden hangileri kullanılabilir? A) I ve II



B) I ve III D) II ve IV



1. B



2. E



Bu mısır türü ile ilgili, I. Besin değeri artmıştır. II. Bu mısır ile beslenen farelerin de böceklere karşı direnci artar. III. Bu mısırı yetiştiren çiftçiler daha az ilaç kullanırlar. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III



C) II ve III



A) Yalnız III



E) III ve IV 3. E



4. B



5. A



6. C



7. B



B) I ve II



C) I ve III



D) II ve III



E) I, II ve III



8. B



10. A



9. E



11. B



21.Ünite 3. TEST 1.



Bir organizmayı transgenik olarak tanımlayabilmek için ilgili organizmanın aşağıdaki özelliklerden hangisine sahip olması gerekir?



4.



/ BİYOTEKNOLOJİ VE GEN MÜHENDİSLİĞİ Temel Kavramlar



� Rekombinant DNA teknolojisiyle oluşturulan enzimler; detarjan, şeker ve peynir gibi maddelerin Bir organizmadan istenilen bir geni alıp diüretiminde kullanılır. ğer bir organizmaya transfer etmede, aşa-



ğıdaki yöntemlerden hangisi uygulanmaz? A) İstenilen geni taşıyacak bir vektörün bu-



A) İki akraba tür arasında gerçekleşen melez-



lunması



leme ile elde edilmiş olmalıdır.



B) Transfer edilecek genin nükleotitlerine ka-



B) Yapay seçilimle seçilerek çoğaltılmış ol-



dar parçalanması



malıdır.



C) İstenilen genin, DNA ligaz enzimi yardı-



C) Biyoteknolojik yöntemlerle kendine ait ol-



mıyla vektör DNA’sıyla birleştirilmesi ve



mayan gen aktarılmış olmalıdır.



rekombinant DNA’nın elde edilmesi



D) Başka bir organizmadan klonlanmış olma-



D) Hücre içinde kromozom yapılarının ayık-



lıdır.



lanması ve saf DNA molekülünün elde edilmesi



E) Mutasyon sonucu değişime uğramış genleri taşıyor olmalıdır.



E) Restriksiyon enzimi yardımıyla istenilen genin kesilerek DNA’dan ayrılması



Restriksiyon ve DNA ligaz enzimleri kullanılarak,



gen klonlaması I



rekombinant DNA oluşumu transkripsiyon III II







5.



Palme Yayınevi



2.







B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



Jel elektroforez tekniğinde, jele yüklenen DNA parçacıkları,



olaylarından hangileri gerçekleştirilir? A) Yalnız I



� Rekombinant DNA teknolojisinin bitkilerde uygulanması, bitkinin ürün kalitesini ve tohum verimliliğini yükseltir. Aynı zamanda bitkinin böcek ilacına, hastalığa, soğuğa, tuza, kuraklığa v.b. karşı direncini artırır.







I. nükleotit dizilimi,







II. büyüklük,







III. elektrik yükü







kriterlerinden hangilerine göre hareket ederek ayırt edilirler? A) Yalnız I



3.



DNA izolasyonu yöntemi,







I. adli tıpta suçlu tayini,







II. hastalıkların tanı ve tedavisi,







III. canlıların akrabalık derecelerinin belirlenmesi







durumlarından hangilerinin tespit edilmesinde kullanılabilir? A) Yalnız I



B) I ve II



D) II ve III



B) Yalnız II



D) I ve II



C) I ve III E) I, II ve III



C) Yalnız III



E) II ve III



� Bitki hücrelerine yeni genlerin aktarılmasında kullanılan taşıyıcı (vektör), çoğunlukla bir toprak bakterisi olan Agrobacterium tumefaciens’ten elde edilen 6. Gen klonlanmasında kulanılan restriksiyon plazmittir. Bu bakterinin plazmiti enzimlerinin ana kaynağı aşağıdaki orgakonukçu bitki hücresinin çekirdenizmalardan hangisidir? ğindeki DNA’ya katılır. Böylece rekombinant plazmit yani isteA) İnsanlar B) Bitkiler nilen gen bitkiye aktarılmış olur. C) Mantarlar D) Bakteriler Sonrasında doku kültürü yöntemi kullanılarak rekombinant DNA E) Protistler taşıyan bitkiler elde edilir.



179



21.Ünite



/ BİYOTEKNOLOJİ VE GEN MÜHENDİSLİĞİ



Temel Kavramlar



7.



� Rekombinant DNA teknolojisi herbisitlere (ot öldürücü), bitki virüslerine ve böcek öldürücülere karşı dirençli bitkilerin oluşturulması için de kullanılır.







I. Gen transferi sadece aynı türe ait bireyler arasında gerçekleşir.







II. Altın pirinç tüketimi yapan insanlar zamanla beta – karoten üretme yeteneği kazanır.



� Hayvanlarda gen klonlaması ile genetik yapı değiştirilerek, hayvanlara yeni özellikler kazandırılır. Hayvanlarda gen klonlaması sıra- sında rekombinant DNA teknolojisinden yararlanılır.



III. Temel besin kaynağı pirinç olan insanların altın pirinç tüketmesi, A vitamini eksikliğine bağlı durumların ortaya çıkmasını önleyebilir.











· Sığır ırkından alınan DNA’daki büyüme hormonu ve plazmit DNA’yı restriksiyon enzimi ile kesmişler.







· Elde ettikleri DNA parçalarını karıştırarak elde ettikleri çözeltiyi koyun zigotlarına enjekte etmişler.







· Bu zigotun gelişmesi ile oluşan koyunun büyüklüğü diğerleri ile aynı olmuştur.







Araştırmacılar aşağıdaki enzim çeşitlerinden hangisini kullanmadığı için olumlu sonuç alamamıştır?



A) Yalnız I



B) RNA polimeraz



B) Yalnız III



C) I ve II



C) Reverse transkriptaz



E) II ve III



D) Nükleaz



Bakterilerde bulunan endonükleaz enzimleri, belirli DNA parçalarını tanır ve bu parçalardan DNA’yı keser. Endonükleazlar genel olarak, sağdan ve soldan okunduğunda aynı anlamı veren nükleotit dizilerini tanır ve keser. Endonükleazlar ile kesilen DNA parçalarında oluşan uçlara yapışkan uçlar denir. Buna göre aşağıda verilen DNA parçalarından hangisi yapışkan uç olarak değerlendirilir?



A)



C)



A



T



A G



T



A



T



G



T



C



A



� Rekombinant DNA’nın hayvan hücrelerine aktarımı; elektroporasyon, biyolistik ve mikroenjeksiyon olmak üzere üç farklı yöntemle gerçekleşir.



180







A) DNA ligaz



Palme Yayınevi � Rekombinant DNA molekülünün bakteri hücresine aktarımına transformasyon denir.



· Bir sığır ırkından DNA molekülünü ve bir bakteri türünden plazmit DNA’yı izole etmişler.



yorumlarından hangileri yapılamaz?



D) I ve III



8.



Daha hızlı büyüyen bir koyun türü elde etmek isteyen araştırmacılar aşağıdaki uygulamaları yapmışlardır.







Buna göre,











9.



İnsan ve hayvan vücudunda A vitaminine dönüştürülen beta – karoten, doğal yollarla üretilen pirinçte bulunmaz. Genetik mühendisleri nergis bitkisinden aldıkları geni, Agrobacterium fascians bakterisi aracılığıyla pirinç bitkisine aktararak pirince beta – karoten üretme yeteneği kazandırmıştır. Böylece “altın pirinç” adı verilen transgenik pirinç bitkisi üretilmiştir.



10. Transgenik bakterilerin çoğaltılması ile gerçekleştirilen gen klonlaması, aşı



hormon interferon



I



III



II







maddelerinden hangilerinin üretilmesinde kullanılabilir? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) II ve III



C) I ve III



E) I, II ve III



11. Aşağıdakilerden hangisi genetiği değiştirilmiş organizmalara örnek olarak verilebilir?



C



T



A



C



G



A



T C



A) Klonlama sonucu oluşan bir kuzu



G



G



A



G



A



A



B) İçerdiği plazmid DNA sayesinde belirli bir



C



C



T



C



T



T



E)



B)



D)



G



2. C



C



G



antibiyotiğe dirençli olan bir bakteri G



C) Tüp bebek yöntemi ile oluşan bir bebek D) Plazmid DNA’sında insülün geni bulunan



A



bakteri C



1. C



E) DNA polimeraz



G



3. E



C



T



4. B



E) Çelikleme yöntemiyle üretilmiş bir bitki 5. B



6. D



7. C



8. B



9. A



10. E



11. D



21.Ünite 4. TEST 1.







Pamuk, patates ve mısır gibi bitkilere Bacillus thurngiensis türüne ait bakterilerden gen transferi yapılmıştır. Transfer edilen bu genler bir dizi böcek zararlısını etkili bir şekilde kontrol eden bir proteini (Bt toksini) kodlamaktadır. Buna göre transgenik kültür bitkileri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?



3.



/ BİYOTEKNOLOJİ VE GEN MÜHENDİSLİĞİ Temel Kavramlar



� Kendini yenileme özelliğine sahip, vücut içinde veya laboratuvar ortamında uygun şartlar Biyoteknolojik yöntemlerin tarımda uygusağladığında birçok farklı hücre lanması, tipine dönüşebilen farklılaşmış I. tarım bitkilerinin besin değerlerinin artması, hücrelere kök hücreler adı verilir.







II. böcek öldürücü ilaçların kullanımının azalması ve ekolojik dengenin korunması,







III. transgenik bitkilerin ekiminin yaygınlaşması sonucu biyolojik çeşitliliğinin artması







sonuçlarından hangilerinin ortaya çıkmasına neden olabilir?



A) Pamuk ve patates gibi birçok bitki türünde Bt toksinini üreten genler doğal olarak bulunmaktadır.



A) Yalnız II



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



B) Transgenik bitkilerin ekiminin yaygınlaştırılması, böceklerin neden olduğu ürün kaybını azaltır. 4.



C) Transgenik bitkilerin ekildiği alanlarda yabani otlarla mücadeleye gerek kalmaz.



E) Bt toksini üreten genlere sahip bitkilerin yaygın olarak ekilmesi, böcek öldürücü ilaçların kullanımını artırır. 2.



Aşağıdaki rekombinant DNA üretimi şematize edilmiştir.







Bakteri Bakteri kromozomu



DNA molekülü Plazmit



1



2







II. rekombinant DNA’nın alıcı hücreye aktarılması,







III. DNA moleküllerinin saf olarak elde edilmesi,







IV. kesilen DNA parçalarının enzim denetimli olarak birleştirilmesi







olayları hangi sıraya göre gerçekleştirilir? A) I – II – III – IV



B) I – III – IV – II



C) II – I – III – IV



D) III – I – IV – II



E) III – IV – I – II 1



İstenilen gen



2



Rekombinant DNA (plazmit)



İki farklı DNA parçasının birleştiği 3 numaralı basamakta aşağıdaki enzim çeşitlerinden hangisi görev yapar? A) DNA ligaz B) DNA helikaz C) Nükleaz D) Restriksiyon endonükleaz E) DNA polimeraz



I. aktarım yapılacak gen ile vektörün aynı restriksiyon enzimi ile kesilmesi,



İstenilen geni içeren hücre



3







Palme Yayınevi



D) Transgenik bitkiler tarafından üretilen Bt toksini yararlı böceklere zarar vermez.



Transgenik canlı elde edilmesi sürecinde,







5.



� Yetişkin kök hücreleri, kordon kanından elde edilen kök hücreler ve embriyonik kök hücreler günümüzde bilinen üç temel kök hücre kaynağıdır.



� Gen mühendisliği uygulamaları tıp, endüstri, tarım ve çevre alanlarını kapsar.



DNA parmak izi yönteminin oldukça güvenilir bir yöntem olması, DNA molekülünün aşağıdaki özelliklerinden hangisine bağlıdır? A) Kendini eşleyebilmesi B) Birbirinin tamamlayıcısı olan iki polinükleotit zincirinden oluşması C) Restriksiyon enzimleri ile istenilen gen bölümlerinin kesilebilmesi



� Gen mühendisliğinin tıp alanındaki ilk uygulamasına insülin hormonu eldesi örnek olarak verilir. Ayrıca virüslere karşı oluşturulan E) Anlamlı ve anlamsız tekrar eden baz diziprotein yapısındaki özel savunma lerinin aynı türün tüm bireylerinde aynı olmaddesi olan interferonun E. coli bakterileri aracılığıyla üretimi de ması gerçekleştirilmiştir.



D) Belirli bölgelerindeki baz diziliminin bireye özgü olması



181



21.Ünite



/ BİYOTEKNOLOJİ VE GEN MÜHENDİSLİĞİ



Temel Kavramlar



6.



� Endüstriyel ürünlerin yapısında bulunan enzimlerin üretimi biyoteknolojik yöntemlerle sağlanır. Bu enzimler çevre kirliliğinin önlenmesinde, besin, bira, malt üre- timinde ve ilaç, deri, detarjan v.b. sanayisinde kullanılmaktadır.







Rekombinant DNA teknolojisi ile E. coli bakterileri kullanılarak şeker hastalarında kullanılan insülin hormonu üretilmektedir. İnsülin hormonu üretimi sırasında, I. insülin geni taşıyan DNA parçasının bakteri plazmidi ile birleştirilmesi, II. insülin genini taşıyan DNA parçasının ve plazmit DNA’sının aynı restriksiyon enzimi ile kesilmesi, III. rekombinant DNA’nın E. coli hücresine aktarılması,







IV. E. coli bakterilerinin besi yerinde çoğaltılması ve rekombinant DNA içeren klonların seçilmesi aşamalarının uygulanma sırası aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?







B) I – III – II – IV C) II – III – IV – I D) III – II – IV – I



Viral hastalıklar ile kanser tedavisi



Epidermal büyüme faktörü



E. coli



Ülser ve yanık tedavisi



Faktör VIII



Memeli hücresi



Hemofili hastalarında kanın pıhtılaşması



İnsülin



E. coli



Şeker hastalığının tedavisi



Bu tabloya göre,







II. Bu teknoloji ile protein üretiminde sadece prokaryot hücreler kullanılabilir.







III. Bu teknoloji ile üretilen proteinler ile birçok hastalık tedavi edilebilir.



Palme Yayınevi



A) Yalnız II



9. 2



: Erkek



4



I. 5 ve 6 numaralı bireylerin genotipleri aynıdır.







II. 6 numaralı birey 3 ve 4 numaralı bireylerde bulunan bazı genlere sahiptir.







III. 6 numaralı bireyde bulunan gonozomlardan bir tanesi 2 numaralı bireyden gelmiştir. yargılarından hangileri kesin olarak doğrudur? B) I ve II



D) II ve III 1. B



2. A



I. DNA,







II. RNA,







III. protein







yapılarından hangilerini parçalayan enzim çeşitleri konulmamalıdır?



E) II ve III







I. nükleotit çeşitleri,







II. gen çeşitleri,







III. yaprak sayısı







özelliklerinden hangileri farklı olamaz? A) Yalnız I



B) I ve II



D) II ve III 5. D



C) I ve II



10. Bir havuç bitkisinin kök hücrelerinden klonlanan iki farklı havuç bitkisinin,



E) I, II ve III 4. D



B) Yalnız II



D) I ve III



C) I ve III



3. B



E) I, II ve III



DNA izolasyonu sırasında üzerinde çalışılacak DNA’yı içeren hücre süspansiyonu üzerine,



A) Yalnız I







C) I ve III







Buna göre,



A) Yalnız I



B) I ve II



D) II ve III



: Dişi



6



182



S. cerevisiae E. coli



Bir memeli türüne ait aşağıdaki soyağacında 6 numaralı birey 5 numaralı bireyden kopyalanarak oluşturulmuştur.



5



� DNA parmak izi yöntemi suçluların tespitinde, babalık davala- rında, göçmen sorunlarında ve daha bir çok alanda uygulanır. Bu yöntem, bir canlının DNA’sını oluşturan baz sırasının, diğer canlının DNA’sını oluşturan baz sırasından farklı olmasına dayanır.



İnterferon



yorumlarından hangileri yapılabilir?



3







Kullanım alanı



I. Belirli bir proteinin üretimi için birden fazla hücre çeşidi kullanılabilir.



E) II – I – III – IV



1



Üretim için kullanılan hücre çeşidi







A) I – II – III – IV



� Gen mühendisliği uygulamalarından biride genom projesidir. Genom projelerinin en iyi bilineni ve en büyüğü İnsan Genom Projesi 7. (İGP) dir. İGP çalışmaları, insan genomundaki tüm DNA baz dizilimlerinin belirlenerek, kalıtsal hastalıkların kökenini araştırılması ve bu hastalıkların tedavisinin sağlanmasına yardımcı olacaktır.



Aşağıdaki tabloda rekombinant DNA teknolojisi ile üretilen bazı proteinler verilmiştir. Ürün











8.



6. E



7. B



8. C



C) I ve III E) I, II ve III



9. A



10. B



21.Ünite



/ BİYOTEKNOLOJİ VE GEN MÜHENDİSLİĞİ



DERS NOTLARI



183



Solunum



22. Ünite



22.Ünite 1. TEST 1.



/ SOLUNUM



Temel Kavramlar



Hücresel Solunum



enerjinin tamamının ATP’ye dönüşmesini



� Metabolik yollardaki kimyasal tepkimeler, enerjiye ihtiyaç Oksijenli solunumun krebs döngüsü reakduyma veya enerjiyi açığa çıkarsiyonlarında aşağıdaki olaylardan hangisi malarına göre endergonik ve ekgerçekleşmez? zergonik olmak üzere iki grupta incelenir. + A) NAD ’ın indirgenmesi



sağlar.



B) Oksidatif fosforilasyon



Solunum olayları ile ilgili aşağıdaki açıklamalardan hangisi yanlıştır?



4.



A) Solunum organik besinlerde depolanmış



B) Ökaryot hücrelerde sitoplazmada ve mito-



C) Substrat düzeyinde fosforilasyon



kondride gerçekleşir.



D) FAD’ın indirgenmesi



C) Bütün canlılarda gece ve gündüz kesinti-



E) Karbondioksit oluşumu



siz olarak devam eder. D) Ekzergonik bir olaydır. E) Organik besinlerin kademeli olarak yıkımını sağlar. 2.



5.



Aşağıdaki şemada oksijenli solunumun evreleri numaralandırılarak gösterilmiştir.



Oksijenli solunum tepkimeleri ile ilgili aşağıdaki grafiklerden hangisi doğru değildir? A)



Glikoz



B)



CO2 miktarı



I



� Enerji açığa çıkaran tepkimelere ekzergonik (enerji veren) tepkime denir. Solunum reaksiyonları ekzergonik tepkimelere örnektir.



FAD miktarı



Pirüvat Zaman



Zaman



Palme Yayınevi



II



Asetil CoA



III



IV



C)



D) NAD+ miktarı



Oksijen miktarı



Zaman



Zaman







E)



Bu evrelerde aşağıdaki olaylardan hangisi ortak olarak gerçekleşir?



Su miktarı



A) H2O oluşumu B) ATP tüketimi



Zaman



C) Karbondioksit üretimi



� Bir tepkimenin gerçekleşmesi için enerji gerekiyorsa, bu tepkimelere endergonik (enerji alan) tepkime denir. Fotosentezdeki kimyasal tepkimelerin çoğunluğu ve diğer biyosentez tepkimeleri endergonik olaylardır.



D) Enzim kullanımı E) ATP üretimi 6. 3.



Ökaryot bir hücrede, glikozun substrat olarak kullanıldığı oksijenli solunum tepkimeleri sırasında oluşan aşağıdaki moleküllerden hangisinin üretimi sadece mitokondri organelinde gerçekleşir? A) ADP



B) Pirüvat D) NADH



E) ATP



C) CO2







Oksijenli solunumda karbondioksit açığa çıkması, I. glikozun pirüvik asite dönüşümü,







II. ETS'de elektron aktarımı,







III. pirüvatın asetil CoA’ya dönüşümü







olaylarından hangilerinin gerçekleşmesi sı� Besinlerden elde edilen enerji rasında meydana gelir? hücrede doğrudan kullanılamaz. Önce adenozin trifosfat (ATP) A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II



E) II ve III



adı verilen özel bir molekülün yapısında depolanır.



185



22.Ünite



/ SOLUNUM



Temel Kavramlar � Her hücre ATP’yi kendisi için üretir ve canlılık faaliyetlerini bu bileşikte depoladığı enerji ile gerçekleştirir. Dolayısıyla ATP bir hücrede sentezlenip başka bir hücreye taşınarak kullanılamaz, üretildiği hücrede tüketilir.



7.



Oksijenli solunumda NAD+ ve FAD koenzimleri tarafından ETS’ye aktarılan hidrojen atomunun elektronları,







I. H2O,







II. CO2,







III. ATP







moleküllerinden hangilerinin yapısına katılır?



10. Oksijenin aşağıda verilen hangi kimyasal özelliği oksijenli solunumda görevli olmasından sorumludur? A) Organik monomerleri doğrudan oksitleyebilmesi B) Elektronegatifliğinin çok yüksek olması C) Elektron çekim gücünün çok düşük olması



A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III 8.



D) İnorganik formda olması E) Elektronları alan ilk molekül olması



Aşağıdaki mitokondride gerçekleşen kemiozmozis olayı şematize edilmiştir. Yüksek H+ konsantrasyonu



Difüzyon



H+



Elektron taşıma zinciri ATP sentaz



i



ATP



A) � ADP’ye bir fosfat grubu bağlanarak ATP sentezlenmesine fosforilasyon denir.



9.



186



NAD+



C



O



C



O







II Krista



B)



Krista



Zarlar arası bölge



Matriks



C)



Matriks



Krista



Zarlar arası bölge



D)



Zarlar arası bölge



Matriks



Krista



E)



Matriks



Zarlar arası bölge



Krista



Bu evre ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir?



sentezlenir. E) Oluşan CO2 sitoplazmaya geçebilir.



12. Bir hücrede oksijenli solunumun gerçekleşebilmesi için aşağıdakilerden hangisinin bulunması zorunlu değildir? A) Organik monomer



B) Oksijen



C) Mitokondri



D) ETS



E) Enzim



E) Vitamin 3. C



4. B



Asetil CoA (2C)



D) Substrat düzeyinde fosforilasyonla ATP



rak kullanılmaz?



2. D



CH3



da NAD+ koenzimi indirgenir.



ğıdaki moleküllerden hangisi substrat ola-



1. A



O



C) Asetil CoA molekülünün oluşumu sırasın-



Oksijenli solunum yapan bir hücrede aşa-



D) Yağ asidi



C



B) Pirüvat molekülü sitoplazmadan mito-



Matriks



C) Amino asit



CoA



kondriye geçer.



Zarlar arası bölge



B) Gliserol



CO2



S



A) Koenzim A mitokondri sıvısında bulunur.



III



A) Glikoz



+ NADH + H



KoenzimA



Pirüvat (3C)



Buna göre mitokondriye ait olan I, II ve III numaralı kısımlar aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? I



Mitokondri



CH 3



Düşük H konsantrasyonu







Sitoplazma O–



III



ADP + P











II



+



� Yaşamsal faaliyetler için gerekli olan ATP üretimi substrat düzeyinde fosforilasyon, oksidatif fosforilasyon ve fotofosforilasyon olmak üzere canlılarda farklı şekillerde gerçekleşir.



I



Palme Yayınevi



� ATP molekülünün yapısında azotlu organik baz olan adenin, beş karbonlu pentoz olan riboz şekeri ve üç fosfat grubu bulunur. Fosfat grupları arasındaki bağlar yüksek enerjilidir.



11. Ökaryot bir hücrede oksijenli solunuma ait bir basamak aşağıda şematize edilmiştir.



5. D



6. C



7. A



8. A



9. E



10. B



11. D



12. C



22.Ünite 2. TEST 1.



Hayvansal bir hücreye mitokondri iç zarında bulunan ATP sentazın işlevini tamamen durduran özgül bir inhibitör maddenin ilave edilmesi sonucunda,



4.



Hücresel Solunum



/ SOLUNUM



Temel Kavramlar



� Organik moleküllerin hücre içinde enzimler yardımıyla parOksijenli solunumun mitokondride pirüvat çalanarak ATP üretilmesine hücmolekülü ile başlayan tepkimelerinde, resel solunum denir.







I. okzaloasetik asit,







II. asetil CoA,







III. sitrik asit







moleküllerinin oluşum sırası aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?







I. ETS'deki elektron akışının hemen durması,







II. mitokondri iç zarının iki yüzeyi arasındaki pH farkının artması,







III. karbondioksit çıkışının artması



A) I – II – III B) I – III – II C) II – III – I D) II – I – III E) III – II – I







durumlarından hangilerinin gerçekleşmesi beklenir?



� Hücresel solunumda yaygın olarak kullanılan substrat glikozdur. Aşağıda ökaryotik bir hücrede bir molekül



A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) II ve III



5.



glikozun kullanıldığı oksijenli solunum şeması



C) I ve III



verilmiştir.



E) I, II ve III NADH ile gelen elektronlar



2.



NADH ve FADH2 ile gelen elektronlar



Glikoliz



Oksijenli solunumun mitokondride gerçekleşen reaksiyonları ile ilgili,



Glikoz



Pirüvat



Pirüvik asit oksidasyonu Asetil CoA



ATP miktarı



Zaman



I



Zaman



II



Su miktarı



Palme Yayınevi







� Hücresel solunum glikozun oksidasyonu ile gerçekleşir.



MİTOKONDRİ



SİTOPLAZMA



Glikoz miktarı



Elektron taşıma sistemi



Krebs döngüsü







ATP



ATP



ATP



Substrat seviyesinde fosforilasyon



Substrat seviyesinde fosforilasyon



Oksidatif fosforilasyon



Şema ile ilgili,







I. NAD+ koenzimi sitoplazmadan mitokond-







II. FAD koenzimi hem sitoplazma hem de



riye elektron taşınmasını sağlar. mitokondride görev yapar.



III







Zaman







substrat düzeyinde fosforilasyon ve NAD+



grafiklerinden hangileri çizilemez? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve III



koenziminin indirgenmesi ortak olarak



C) Yalnız III



E) II ve III



III. Glikoliz ve krebs döngüsü evrelerinde



gerçekleşir.



ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



B) I ve II D) II ve III



6. 3.



Aşağıdakilerden hangisi enerji kaynağı olarak ATP'nin kullanıldığı anabolik olaylardan biridir?



C) I ve III E) I, II ve III



I. NAD+,







II. ATP,



A) Glikozun pirüvik asite dönüşmesi







III. FAD



B) Pirüvik asitin Asetil CoA'ya dönüşmesi







moleküllerinin kullanım sırası aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?



D) Asetil CoA'nın Krebs döngüsüne katılması E) Krebs döngüsünden CO2 çıkışı



• glikoliz, • fermantasyon (etil alkol ve laktik asit fermantasyonu) • hücresel solunum (oksijenli ve oksijensiz solunum)  larak adlandırılan üç farklı meo tabolik yol ile gerçekleşir.



Bir molekül glikoz ile başlayan oksijenli solunum tepkimelerinde,







C) Yağ asitlerinden yağ sentezi



� Glikozun parçalanarak ATP molekülünün sentezlenmesi,



A) I – II – III B) II – I – III C) II – III – I D) III – I – II E) I – III – II



� Glikozun çeşitli enzimlerle iki molekül pirüvik asite kadar yıkılmasına glikoliz denir.



187



22.Ünite



/ SOLUNUM



Temel Kavramlar



7.



� Glikoliz oksijenli solunum, oksi- jensiz solunum ve fermantasyon yapan tüm canlı hücrelerde ortak olup, sitoplazmada gerçekleşir.







Ökaryot bir hücrede oksijenli solunumun,



10. Oksijenli solunum sonucunda,



I. glikoliz,







I. karbondioksit,



II. krebs döngüsü,







II. amonyak,



III. ETS







III. ATP



basamaklarından hangilerinin gerçekleşmesiyle oluşan moleküller sitoplazmadan mitokondriye aktarılır?







moleküllerinden hangilerinin oluşması solunum başlangıcında substrat olarak amino asit kullanıldığını kanıtlar?



A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve II



C) Yalnız III



A) Yalnız I



E) I ve III



B) Yalnız II



D) II ve III



C) I ve II



E) I, II ve III



11. Aşağıdaki şemada oksijenli solunumun bazı � Glikoliz reaksiyonlarının başlaya- 8. bilmesi için glikoz molekülünün enerji alarak aktifleşmesi gerekir. Glikozun aktivasyonu için 2 mole kül ATP harcanır.



evreleri numaralandırılarak gösterilmiştir.



Aşağıdaki gibi hazırlanan deney düzeneğinde cam kavanoza canlı böcekler konulmuş ve belirli bir süre beklenmiştir.



Glikoz



I Pirüvat



Cam boru



II



I Nem tutucu



Renkli sıvı



III Palme Yayınevi



Basınç ölçer



Asetil CoA



II



Cam kavanoz Ca(OH) 2 (kireç suyu)



� Glikolizde glikozun yıkımı sırasında ara ürünlerden kopan hidrojen atomları ve elektronlar NAD+ ko-







enzimi tarafından yakalanır (NAD+ indirgenir) ve 2NADH + 2H+ mo- lekülü oluşur. Ayrıca substrat düzeyinde fosforilasyon ile 4 molekül ATP sentezlenir.











Bu sürenin sonunda,



B) II numaralı evrede karbondioksit açığa çı-



II. kireç suyunun saydamlığını kaybetmesi,



kar.



III. cam borudaki renkli sıvının I yönünde yükselmesi



C) IV numaralı evrede üretilen ATP miktarı I ve III numaralı evrelere göre fazladır.



değişimlerinden hangileri gözlenir?



D) III numaralı evrede hem substrat düzeyin-



(Ca(OH)2 + CO2 → bulanma)



de fosforilasyon hem de oksidatif fosfori-



B) Yalnız II



D) II ve III



Şemada verilen numaralandırılmış evrelerle ilgili aşağıdaki açıklamalardan hangisi doğru değildir? A) I numaralı evrede ATP harcanımı gerçekleşir.



I. kavanozdaki hava basıncının yükselmesi,



A) Yalnız I



IV



lasyon gerçekleşir.



C) I ve III



E) IV numaralı evrede su açığa çıkar.



E) I, II ve III



12. Oksijensiz solunum ile ilgili, 9. � Glikoliz reaksiyonları sonunda 1 molekül glikozdan; 2 molekül pirüvat, 2NADH + 2H+ ve toplam 4 ATP molekülü sentezlenir. Glikozun aktivasyonunda 2ATP harcandığı için net 2ATP kazanılır.



188



Solunum tepkimelerinde oluşan aşağıdaki moleküllerden hangisi tepkimeler sırasında oksijen kullanıldığını kanıtlar? A) Karbondioksit



B) Asetil CoA



C) ATP



D) Pirüvat







I. Son elektron alıcısı olarak oksijen dışında başka inorganik maddeler kullanılır.







II. ETS elemanları görev yapar.







III. Prokaryot ve ökaryot hücrelerde gerçekleşir.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız III



E) NADH 1. B



2. A



3. C



4. C



B) I ve II



D) II ve III 5. C



6. B



7. A



8. D



9. B



C) I ve III E) I, II ve III



10. B



11. D



12. E



22.Ünite 3. TEST 1.



Aşağıdaki moleküllerden hangisi mitokondrinin zarlar arası bölgesinde yoğunluğu artan H+ iyonlarının matrikse geri akışını tekrar sağlayarak, fosforilasyonun gerçekleşmesini sağlar? A) NADH



B) ATP sentaz



C) FADH2



D) Oksijen



4.



Miktar







t0



5.



t



I



t0



Zaman



C



t



II



Y



Zaman



C



C







I



II



III



B)



II



I



III



C)



II



III



I



leşir?



D)



III



I



II



A) Yalnız II







6.



I. glikoliz,







II. oksidatif fosforilasyon,







III. fotofosforilasyon







olaylarından hangileri kesintisiz olarak devam eder?



C



B) Yalnız III



D) I ve III



I



Bir bitkinin palizat parankiması hücresinde,



C



� Fermantasyon tepkimelerinin ortak amacı, glikoliz sırasında açığa çıkan NADH moleküllerinin Oksijenli solunuma ait X, Y ve Z evrelerinde, yükseltgenerek serbest NAD+ I. substrat düzeyinde fosforilasyon, moleküllerinin oluşturulmasıdır. II. NAD+ koenziminin indirgenmesi, Böylece NAD+ molekülleri glikolizde tekrar tekrar kullanılır ve III. CO2 oluşumu glikolizin devamlılığı sağlanır. olaylarından hangileri ortak olarak gerçek-



A)



C) I ve II



E) I, II ve III



Aşağıdakilerden hangisi oksijenli solunum reaksiyonlarında gerçekleştiği halde oksi� Fermantasyonda sadece glikoliz jensiz solunum reaksiyonlarında gerçekaşamasında substrat düzeyinde leşmez? A) NAD+ koenziminin indirgenmesi



B) Yalnız II



D) I ve II



� Fermantasyon olayı bazı bakterilerde maya mantarlarında, bitki tohumlarında, bağırsak solucanı gibi oksijensiz ortamda yaşayan bazı hayvanlarda ve omurgalıların çizgili kas hücrelerinde görülür.



C



Okzaloasetik asit



Karbondioksit



A) Yalnız I



C



Z



Asetil CoA



II



C



2 C C Asetil koenzim A



Glikoz



III



C



2 C C C Pirüvat



Zaman



Buna göre, glikoz, asetil CoA ve karbondioksit miktarlarındaki değişimi gösteren grafikler aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?



E)



C



Glikoz



Palme Yayınevi



III



t



C) II ve III E) III ve IV



Aşağıda ökaryot bir hücrede gerçekleşen oksijenli solunuma ait bazı evreler gösterilmiştir.



Miktar



t0



3.



B) I ve IV



X



Miktar







olaylarından hangileri ortaktır? D) II ve IV



Oksijenli solunum yapan ökaryot bir hücredeki glikoz, asetil CoA ve karbondioksit miktarının değişimleriyle ilgili grafikler aşağıda verilmiştir.



C) Yalnız III



E) I, II ve III



Temel Kavramlar



� Glikoliz sonucu oluşan pirüvik asitin oksijen kullanılmadan lakGlikoliz ve Krebs döngüsü tepkimelerinde, tik asit veya etil alkol gibi başka I. NADH + H+ oluşumu, bir organik moleküle yıkılmasına fermantasyon denir. FermantasII. CO2 oluşumu, yon oksijen yokluğunda sadece III. FADH2 oluşumu, glikoliz yoluyla enerji elde edilen IV. substrat düzeyinde fosforilasyon metabolik bir süreçtir.



A) I ve II



E) Pirüvat 2.



Hücresel Solunum



/ SOLUNUM



B) ATP üretimi C) Son elektron alıcısı molekülün oksijen olması D) ETS’nin kullanılması E) Glikolizin gerçekleşmesi



fosforilasyonla ATP sentezlenir ve besinlerdeki enerjinin büyük bir kısmı etil alkol ve laktik asit gibi son ürünlerin kimyasal bağlarında kalır. Dolayısıyla fermantasyondaki enerji verimi oksijenli solunuma göre çok daha düşüktür.



189



22.Ünite



/ SOLUNUM



Temel Kavramlar



7.



� Fermantasyon prokaryot ve ökaryot hücrelerin sitoplazma- sında gerçekleşir. ETS kullanıl- maz.



Bir molekül glikozun oksijenli solunumda substrat olarak kullanımında, I. FAD molekülünün indirgenmesi, II. asetil CoA oluşumu,







III. ATP hidrolizi,







IV. pirüvat oluşumu







olaylarının gerçekleşme sırası aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) I – II – III – IV



B) III – IV – II – I



C) II – I – III – IV



D) III – I – II – IV



10. Oksijensiz solunum reaksiyonlarının gerçekleşebilmesi için hücrede aşağıdaki moleküllerden hangisinin bulunmasına gerek yoktur? A) Organik monomer



B) ATP



C) ETS



D) NAD+



E) Karbondioksit



E) IV – III – II – I 8.



Aşağıdaki grafikte oksijenli solunum sırasında mitokondrideki bazı moleküllerin değişimi gösterilmiştir.



11. Aşağıda NAD+ koenzimi tarafından alınan hidrojen atomlarının yüksek enerjili elektronlarının numaralandırılmış ETS elemanlarından



Miktar



� Fermantasyon tepkimeleri başlıca etil alkol ve laktik asit fermantasyonu olmak üzere ikiye ayrılır.



aktarımı gösterilmiştir.



X



+



e–



Y



X



Y



A)



Karbondioksit



Glikoz



B)



ATP



Pirüvat



C)



Karbondioksit



Oksijen



D)



Su



Pirüvat



� Glikoliz sonucu oluşan pirüvik asitin etil alkole dönüştürülmesi olayına etil alkol fermantasyonu 9. (alkolik fermantasyon) denir.



E)



ATP



Oksijen







genel denklemi gösterilmiştir.



III



C6 H12 O6 + 6O2 → 6CO2 + H2O + ATP







Buna göre,







e–



ETS ile ilgili, I. I nolu ETS elemanının elektron isteği,III nolu ETS elemanına göre daha azdır.







II. Elektronların aktarımı sırasında her bir ETS elemanı önce yükseltgenir sonra indirgenir.







III. Oksijen molekülü tarafından alınan elektronların enerjisi başlangıçtakine göre daha azdır.







yorumlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I







e–



II







Aşağıda C, H ve O atomları işaretli olan glikoz molekülünün kullanıldığı oksijenli solunumun



I



e–



Buna göre X ve Y molekülleri aşağıdakilerden hangisinde yanlış verilmiştir?







e–



IV



Zaman



Palme Yayınevi







NAD



Oksijen



B) Yalnız II



D) I ve III



C) Yalnız III



E) I, II ve III



I. Glikozun yapısındaki karbon atomları karbondioksitin yapısına katılır.







II. Atmosferden alınan oksijen molekülü karbondioksitin yapısına katılır.







III. Glikozun yapısındaki oksijen atomu suyun yapısına katılır.



� Her bir pirüvik asitten birer mo- lekül CO2 açığa çıkar ve iki karbonlu bir bileşik olan asetaldehit oluşur.



190



ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



B) I ve II D) II ve III



1. B



2. B



3. D



12. Sadece oksijensiz solunum yapan bir bakteri hücresinde aşağıdaki moleküllerden hangisinin yıkımını sağlayan enzimler bulunamaz?



C) I ve III



A) Glikojen



E) I, II ve III 4. B



5. A



B) Glikoz



D) Laktik asit 6. C



7. B



8. A



9. A



10. E



C) Protein E) Yağ 11. D



12. D



22.Ünite 4. TEST 1.



Etil alkol fermantasyonu sırasında gerçekleşen, I







• glikoz







• pirüvik asit



II



asetaldehit,







• asetaldehit



III



etil alkol







pirüvik asit,



B) Yalnız II



D) I ve III



� Glikolizde oluşan NADH moleküllerinin yükseltgenmesiyle Aşağıdakilerden hangisi fermantasyon örasetaldehit molekülü etil alkole neği olamaz? dönüşür ve alkolik fermantasyon tamamlanır. Bu durumda asetalA) Meyve suyundan alkol üretimi dehit son elektron alıcısı olarak B) Üzüm suyundan sirke oluşması görev yapar.



D) Glikozun karbondioksit ve suya parçalanması E) Mayalanan hamurun kabarması



C) I ve II



E) II ve III 5.



Glikoliz reaksiyonlarında,



NAD+’ın



glikozun



indirgenmesi



aktivasyonu



I



Temel Kavramlar



C) Sütün yoğurda dönüşmesi



numaralandırılmış basamaklardan hangilerinde ATP üretimi gerçekleşmez? A) Yalnız I



2.



4.



Fermantasyon



/ SOLUNUM



İçinde glikoz çözeltisi ve bira mayası hücreleri bulunan deney düzeneği, uygun sıcaklıkta be� Bazı bakterilerde, maya mantarlirli bir süre bekletiliyor. larında, bazı bitki tohumlarında, alg ve protistalarda alkolik fermantasyon görülür.







II N 2 gazı



III







substrat düzeyinde



Glikoz çözeltisi + Bira mayası hücreleri



fosforilasyon Palme Yayınevi



pirüvat oluşumu



IV



olaylarının gerçekleşme sırası aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?







Bu sürenin sonunda deney düzeneğinde,







I. glikoz miktarının azalması,



A) I - II - III - IV



B) II - I - IV - III







II. CO2 gazının açığa çıkması,



C) II - IV - I - III



D) III - IV - I - II







III. alkol miktarının azalması







değişimlerinden hangileri meydana gelir?



E) IV - II - I - III



A) Yalnız I



B) I ve II



C) I ve III



3.



Fermantasyon yapan canlılarda glikoliz evresinin sonunda oluşan pirüvik asit, etil alkol ya da laktik asit gibi farklı son ürünlere dönüşür.







Pirüvik asit oluşumundan sonraki reaksiyonlar ile ilgili,







I. Farklı enzimlerin denetiminde gerçekleşebilir.



6.



Sütü besin olarak kullanan bazı bakteriler fermantasyon olayı ile yoğurt oluşumunu sağlar.







II. NADH molekülünün yükseltgenmesiyle  NAD+ molekülü serbest kalır.











III. Son ürün oluşumu glikoliz evresinin devamlılığını sağlar.



Aşağıda verilen ortamlardan hangisinde bu bakteriler mayalanma olayını en kısa sürede gerçekleştirebilir?







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) II ve III



C) I ve III



E) I, II ve III



D) II ve III



E) I, II ve III



A) Oksijenli, 10ºC



B) Oksijenli, 25ºC



C) Oksijensiz, 25ºC



D) Oksijensiz, 55ºC



E) Oksijenli, 0ºC



� Mikroorganizmalar yardımıyla endüstride kullanılacak maddelerin (yoğurt, peynir, alkol ürünleri vb.) üretilmesine “endüstriyel fermantasyon” denir.



� Glikoliz sonucu oluşan pirüvik asitin laktik asite dönüştürülmesine laktik asit fermantasyonu denir.



191



22.Ünite



/ SOLUNUM



Temel Kavramlar



7.



� Bazı bakterilerde, bazı mantarlarda ve omurgalıların çizgili kas hücrelerinde görülür.



Sadece fermantasyon yapan bir hücrede, aşağıdaki dönüşüm olaylarından hangisi gerçekleşmez? A) B) C) D) E)



10. Bir molekül glikozun kullanıldığı laktik asit fermantasyonu ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir?



Glikoz → Pirüvat NAD+ → NADH Pirüvat → Asetil CoA Pirüvat → Asetaldehit ADP → ATP



A) Glikoliz evresinde 2NAD+ koenzimi indirgenir. B) Glikozun aktivasyonu için 2ATP harcanır. C) Pirüvat oluşumundan önce ve sonra 2 molekül ATP sentezlenir. D) Gerçekleştiği ortamda bir miktar ısı artışına yol açar.



8. � Glikoliz sonucu oluşan pirüvik asit, NADH’ın yükseltgenmesiyle açığa çıkan H+’leri alarak üç



E) İndirgenen son molekül pirüvattır.



Yeterli miktardaki bira mayası, içinde üzüm suyu bulunan havası alınmış bir kaba bırakıldığında, bazı moleküllerin miktarındaki değişimler aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.



11. Aşağıda alkolik fermantasyonun evreleri verilmiştir. C C C C C C



Miktar



karbonlu bir molekül olan laktik asite dönüşür. Bu durumda pirüvik asit, son elektron alıcısı olarak görev yapar.



Glikoz



Y



X 2 C C C Pirüvat Y Zaman







� İnsan, çizgili kas hücrelerinde oksijen yetersizliğinde laktik asit fermantasyonu yaparak enerji ihtiyacını karşılar. Oluşan laktik asitin kaslarda birikmesi yorgunluğa ve kas ağrılarına neden olur.



Grafikte verilen X ve Y eğrilerine ait moleküller ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur?



2 C C



Palme Yayınevi



X



Asetaldehit Z 2 C C Etil alkol







Buna göre X, Y ve Z evreleriyle ilgili aşağıdakilerden hangisi doğru değildir?



X



Y



A)



CO2



Etil alkol



B)



Glikoz



CO2



C)



Etil alkol



CO2



D)



CO2



Glikoz



C) Z evresinde NAD+ molekülü indirgenir.



E)



Enzim



Glikoz



D) X evresinde görev yapan enzimler sitop-



A) X evresinde fosforilasyon gerçekleşir. B) Y evresinde CO2 çıkışı olur.



lazmada bulunur. E) Y ve Z evrelerinde ATP üretimi olmaz. 9.



� Dinlenme durumunda hücrelere yeterli oksijen geldiğinde laktik asit yükseltgenerek pirüvik asite dönüşür ve pirüvik asit solunum reaksiyonlarına katılır.



192



Etil alkol fermantasyonu sırasında meydana gelen,



12. Laktik asit fermantasyonunda,







I. NADH molekülünün yükseltgenmesi,







I. pirüvat oluşumu,







II. asetaldehit molekülünün oluşması,







II. NADH’ın yükseltgenmesi,







III. karbondioksitin açığa çıkması







III. substrat düzeyinde fosforilasyon







olaylarından hangileri laktik asit fermantasyonu yapan bir hücrede de gerçekleşir?







olaylarının gerçekleşme sırası aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?



A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III 1. E



2. B



3. E



A) I - II - III



C) I ve II



D) I - III - II



E) II ve III 4. D



5. B



B) II - I - III



6. C



7. C



8. B



9. A



10. C



C) II - III - I



E) III - I - II 11. C



12. E



22.Ünite



1.



� Ayrıca kaslarda biriken laktik asitin çoğu kanla karaciğere taşı4. Fermantasyon tepkimeleri sırasında olunarak pirüvik asite dönüştürülür. şan aşağıdaki moleküllerden hangisi son Pirüvik asitin bir kısmı karaciğer ürün olarak kabul edilemez? hücrelerinde oksijenli solunumda kullanılırken bir kısmıda glikoza A) Pirüvik asit B) Karbondioksit dönüştürülerek glikojen sentezlenir.



Aşağıdaki canlılardan hangisi metabolik faaliyetleri için gereken enerjiyi fermantasyon yoluyla kazanamaz? A) Maya mantarları



B) Bitki tohumları



C) Öglena



D) Yoğurt bakterisi



C) Laktik asit



E) Bağırsak solucanı Üzüm suyu bulunan oksijensiz besi ortamına bira mayası hücreleri konularak ortam sıcaklığı 25ºC’den kademeli olarak 65ºC’ye kadar çıkartılıp daha sonra kademeli olarak tekrar 25ºC’ye düşürülüyor.







Buna göre sıcaklık değerlerinin değiştirildiği zaman aralıklarında besi ortamındaki CO2 miktarının değişimi aşağıdaki grafiklerden hangisinde doğru verilmiştir?







A)



Yoğurt bakterileri, içinde süt bulunan havası alınmış A kabına konuluyor. Belirli bir süre sonra bakteri sayısının aşağıdaki grafikte gösterildiği gibi değiştiği gözlemleniyor.







Bakteri sayısı



CO2 miktarı



D)



CO2 miktarı



Zaman



Yoğurt bakterileri



A kabı



Zaman



Zaman



Buna göre, bakteri sayısının önce artıp sonra azalması,







I. üretilen laktik asitin, ortamın pH değerini değiştirmesi,







II. sütün sıcaklığının 50ºC’nin üzerinde olması,







III. bakterilerin mitokondri enzimlerinin mutasyona uğraması







olaylarından hangileriyle açıklanabilir? A) Yalnız I



Zaman



3.



B) Yalnız III



D) I ve III



Farklı canlılarda gerçekleşen solunum reaksiyonları sırasında,



Zaman







E)



CO2 miktarı



� Hücresel solunum oksijenli ve oksijensiz solunum olmak üzere iki şekilde gerçekleşir.



Süt



CO2 miktarı



Zaman



C)



5.



B)



CO2 miktarı



D) Etil alkol



E) Asetik asit



Palme Yayınevi



2.



Temel Kavramlar



Fermantasyon



5. TEST



E) II ve III



I. pirüvat,







II. ATP,



Bir hücrede aşağıdaki olaylardan hangisinin gerçekleşmesi ilgili hücrenin fermantasyon yaptığını kanıtlar?







III. CO2



A) NAD+ molekülünün indirgenmesi







moleküllerinden hangilerinin oluşması için, ortamda oksijenin bulunması zorunlu değildir?



B) Pirüvatın indirgenen son molekül olarak



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



6.



C) I ve II







A) Yalnız lI



/ SOLUNUM



� Oksijenli solunum (aerobik solunum), oksijen varlığıyla organik besinlerin karbondioksit ve suya parçalandığı ve bu sırada açığa çıkan enerjinin ATP’de tutulduğu metabolik olay olarak tanımlanır.



görev yapması



� Oksijenli solunum prokaryotlarda hücre zarının özel kıvrımlı C) Substrat düzeyinde fosforilasyonla ATP bölgelerinde gerçekleşirken, üretilmesi ökaryotlarda sitoplazmada başD) Glikozun aktivasyonu için ATP harcanması layıp mitokondride devam eden tepkimelerle sağlanır. E) Karbondioksit üretimi



193



22.Ünite



/ SOLUNUM



Temel Kavramlar



7.



� Mitokondri çift katlı zar sistemine sahiptir. Dıştaki zar, düz ve esnektir. İçteki zar mitokondrinin enerji verimini yükseltmek için krista denilen kıvrımlardan oluşur. Kıvrımların arası matriks denilen sıvı ile doludur. Krista ve matrikste solunum enzimleri bulunur.



Etil alkol fermantasyonu sırasında aşağıdaki olaylardan hangisi en son gerçekleşir?



10. Yoğun egzersiz yapan insanlarda çizgili kas hücrelerine gelen oksijen miktarının, ihtiyaçtan az olması durumunda çizgili kas hücrelerinde,



A) Substrat düzeyinde fosforilasyon B) NADH + H+ molekülünün yükseltgenmesi







I. glikoz → pirüvat,



C) Karbondioksit üretimi







II. pirüvat → laktik asit,



D) Glikozun aktivasyonu için ATP harcanımı







III. laktik asit → pirüvat



E) Pirüvat oluşumu







dönüşüm reaksiyonlarından hangileri gerçekleşebilir? A) Yalnız I



8.



D) II ve III



Aşağıdaki şemada laktik asit fermantasyonuna ait basamaklar numaralandırılarak gösterilmiştir. 2ADP+2Pi



1



2NAD+



2 Pirüvat







2NADH + 2H+



� + · Δ + Δ · � C6H12O6 + 6O2 $ 6CO2 + 6H2O



+ Enerji







Şema ile ilgili,







II. Hamurun kabarmasına alkolik fermantasyon sonucu açığa çıkan CO2 gazı neden olmuştur.



III. 1 ve 2 numaralı basamaklar ökaryot hücrelerin sitoplazmasında gerçekleşir.







III. Maya hücrelerine ait enzimler sadece hücre içinde aktiflik gösterebilir.



ifadelerinden hangileri doğrudur?







ifadelerinden hangileri doğrudur?



II. 2 numaralı basamakta pirüvatın indirgenmesi sonucu laktik asit oluşur.



B) Yalnız III



� Oksijenli solunum tepkimeleri; glikoliz, pirüvik asit oksidasyonu, krebs döngüsü ve ETS olmak üzere dört metabolik evrenin birarada işlev görmesi sonucu gerçekleşir.



194



C) I ve III



6C



I



II



2 3C Pirüvik asit



2 2C



III



2 2C



Asetaldehit



B) Yalnız III



D) I ve III 1. C



2. A



3. E



Etil alkol



E) I, II ve III







I. CO2 açığa çıkması,







II. NADH molekülerinin yükseltgenmesi,







III. substrat düzeyinde fosforilasyonla ATP üretilmesi







olaylarından hangilerinin sitoplazmada gerçekleşmesi, embriyo hücrelerinin fermantasyon yaptığını kanıtlar?



C) I ve II



5. A



A) Yalnız I



B) I ve II



D) II ve III 6. B



C) I ve II



12. Çimlenmekte olan bir tohumun embriyo hücrelerinde solunum sırasında meydana gelen,



E) II ve III 4. A



B) Yalnız II



D) I ve III



Bu reaksiyonlardan hangilerinin gerçekleşmesi sırasında serbest NAD+ koenzimi miktarı değişir? A) Yalnız I



A) Yalnız I



E) I, II ve III



Bakteri hücresinde gerçekleşen alkolik fermantasyonun bazı basamakları aşağıda numaralandırılarak verilmiştir.



Glikoz







Bu olayla ilgili, I. Maya özütünde etil alkol fermantasyonunu gerçekleştiren enzimler bulunur.



D) II ve III







1–2 saat







I. 1 numaralı basamakta NAD+ molekülü NADH molekülüne dönüşür.



A) Yalnız II



9.



Palme Yayınevi



� Glikozun oksijenli solunum ile parçalanması sonucu oluşan CO2’nin yapısına, glikozdaki C ve O atomları; H2O’nun yapısına ise glikozdaki H ve atmosferdeki O atomları katılır.



E) I, II ve III



2



2 Laktik asit







C) I ve III



11. Un dolu cam bir kaba maya özütü ve su konulduktan sonra iyice karıştırılıp, kabın üstü kapatılarak 1 - 2 saat bekletiliyor. Bu sürenin sonunda hamurun kabardığı gözleniyor.



2ATP



Glikoz



B) I ve II



7. B



8. E



9. D



C) I ve III E) I, II ve III



10. B



11. C



12. B



22.Ünite



1. Enerji üretiminde glikoz yerine 2 molekül pirüvat kullanan bir hücrede gerçekleşen oksijenli solunum tepkimeleri ile ilgili,



I. Sentezlenen ATP miktarı artar.







II. İndirgenen NAD+ sayısı azalır.







III. Aktivasyon için enerji harcanmaz.







IV. Oluşan karbondioksit sayısı değişmez.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız III



B) III ve IV



D) I, III ve IV



C) I, II ve IV



E) II, III ve IV



Ağzı hava almayacak bir biçimde kapatılmış ve içinde glikoz çözeltisi bulunan bir deney tüpüne (A) maya hücreleri konulup, bir süre bekleniyor. Bu süre içinde deney tüpünün ucundaki balonun şiştiği gözleniyor (B).



A











A)



I. tüpteki glikoz miktarının azalması,







II. tüpteki ısı miktarının azalması,







III. tüpteki karbondioksit miktarının artması







olaylarından hangilerinin gerçekleşmesi neden olur? B) Yalnız II



D) I ve II



Vitamin çözeltisi + Aerob bakteriler



Glikoz çözeltisi + Yoğurt bakterileri



C)



D) Azot gazı



Kalsiyum çözeltisi + Bira mayaları



Mineral çözeltisi + Aerob bakteriler Azot gazı



C) Yalnız III



I. pirüvat,







II. NAD+,







III. ATP sentaz







moleküllerinden hangileri tekrar tekrar kullanılabilir? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III



• krebs döngüsü → mitokondrinin matriks sıvısında, • ETS → mitokondrinin krista zarında



gerçekleşir.



� Glikoliz, oksijenli solunumun ilk basamağıdır. Bir glikoz molekülü üç karbonlu iki molekül pirüvata kadar parçalanır. Bu süreçte 2ATP harcanır, substrat düzeyinde fosforilasyon ile 4 ATP sentezlenir. Ayrıca 2NAD+ koenzimi indirgenerek 2NADH + 2H+ molekülü oluşur.



Yağ asiti çözeltisi + Aerob bakteriler



E) II ve III







• pirüvik asit oksidasyonu → mitokondrinin matriks sıvısında,



Azot gazı



E)



Oksijenli solunum sırasında,



• glikoliz → sitoplazmada,



B)



B







3.



İnsanlarda, mitokondri içermeyen olgun alyuvar hücreleri yaşamaları için gereken enerjiyi aşağıdaki yollardan hangisiyle sağlar? A) Pirüvatın Asetil CoA molekülüne dönüştürülmesiyle B) Glikozun oksijensiz yıkımıyla C) FADH2 elektronlarının doğrudan ETS'ye aktarılmasıyla D) NADH elektronlarının doğrudan Asetil CoA'ya aktarılmasıyla E) Krebs döngüsünde gerçekleşen substrat düzeyinde fosforilasyonla Aşağıdaki gibi hazırlanan ve optimum koşulların sağlandığı deney tüplerinden hangisinde solunum tepkimeleri gerçekleşir?



Bu duruma,



A) Yalnız I



� Ökaryot hücrelerde,



5.



Palme Yayınevi



2.



4.



Temel Kavramlar



Karma



6. TEST



/ SOLUNUM



6.







Bir molekül glikozun substrat olarak kullanıldığı oksijenli ve oksijensiz solunum tepkimeleri için, I. ETS'de elektron aktarımı, II. üretilen ATP miktarı, III. son elektron alıcısı olarak kullanılan molekül çeşidi özelliklerinden hangileri ortaktır? � Glikolizde oluşan pirüvik asit ve A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III NADH molekülleri mitokondrinin D) II ve III



E) I, II ve III



matriks sıvısına geçer.



195



22.Ünite



/ SOLUNUM



Temel Kavramlar � Pirüvik asit oksidasyonunda; mitokondriye giren pirüvat, asetil koenzim A’ya (asetil CoA) yükseltgenir. Bu sırada pirüvat moleküllerinin her birinin yapısından birer CO2 açığa çıkar. Pirüvattan ayrılan hidrojen atomları ise NAD+ koenzimine aktarılır ve 2NADH + 2H+ oluşur. Bunların sonucunda 2C’lu iki molekül asetil CoA meydana getirilmiş olur.



7.







9.



Glikoliz evresi ile ilgili, • Solunum yapan her canlı hücrede glikoliz enzimleri bulunur. • Glikoliz enzimleri hücrenin sitoplazmasında görev yapar.







II. NAD+ koenzimin indirgenmesi,







III. ETS’nin görev alması,







özelliklerinden hangileri fermantasyon tepkimelerinde de görülür? A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) II ve III



C) I ve II



E) I, II ve III



belirtilen açıklamalara göre, I. Glikoliz evresi oksijenli solunum, oksijensiz solunum ve fermantasyonun ortak olayıdır. II. Glikoliz enzimlerinin sentezinden sorumlu genlerin nükleotit dizilişleri aynıdır.







III. Glikoliz evresi sadece oksijen varlığında gerçekleşebilir.







yorumlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I



B) I ve II



10.



C) I ve III



Alkolik fermantasyon yapan bira mayası hücresindeki çeşitli maddelerin miktarında meydana gelen değişimlerle ilgili olarak aşağıdaki grafiklerden hangisi çizilemez?



t



Yukarıdaki gibi hazırlanan deney düzeneğinde renkli sıvının 2 yönünde hareket ettiği bilindiğine göre,







I. X bakterileri etil alkol, Y bakterileri laktik asit fermantasyonu yapmıştır.







II. A kabında gaz basıncı düşmüştür.







III. A kabındaki gaz basıncı B kabından fazladır.







yorumlarından hangileri yapılabilir?







(X ve Y bakterileri heterotrof beslenmektedir.) A) Yalnız I



Oluşan alkol miktarı



t



t



Zaman



E) Kullanılan oksijen miktarı



� Krebs döngüsü, asetil CoA (2C’lu) molekülü ile okzaloasetik asit (4C’lu) molekülünün birleşip sitrik asiti (6C’lu) oluşturmasıyla başlar.



t







I. gliserol,







II. yağ asiti,







III. amino asit







moleküllerinden hangileri pirüvata dönüşmeden oksijenli solunum tepkimelerine katılabilir? A) Yalnız I



Zaman



B) Yalnız III



D) I ve III 1. E



2. C



3. D



4. B



E) II ve III



11. Ökaryotik bir hücrede,



Serbest enzim miktarı



Zaman



C) Yalnız III



Zaman



D)



Oluşan CO 2 miktarı



B) Yalnız II



D) I ve III



t



Zaman



C)



B Y bakterileri + Glikoz çözeltisi







B)



Kullanılan glikoz miktarı



Saf N2 gazı



A X bakterileri + Glikoz çözeltisi



E) I, II ve III



A)



1 2



Saf N2 gazı



Palme Yayınevi



D) II ve III



196



I. oksijensiz ortamda gerçekleşmesi,



• Glikoliz enzimlerinin sentezi için şifre veren DNA’daki gen bölümleri canlılarda ortaktır.







� Asetil CoA krebs döngüsünü başlatan temel maddedir ve or8. tamda oksijen olduğunu kanıtlar.



Oksijensiz solunuma ait,







5. B



6. A



7. B



8. E



9. C



C) I ve II



E) II ve III 10. D



11. E



22.Ünite 7. TEST 1.



Mitokondrideki kemiozmotik hipoteze göre ATP üretimini sağlayan ATP sentaz enzimi ile ilgili,







I. Hidrojen iyonlarını zarlar arası boşluktan matrikse doğru taşır.







II. Substrat düzeyinde fosforilasyon ile ATP üretir.







III. Mitokondrinin iç zarında bulunur.







yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III



4.



/ SOLUNUM



Temel Kavramlar



Karma



� Sitrik asit bir dizi tepkimeyle 5C ve 4C’lu bileşiklere dönüşür. Oksijenli solunum sırasında gerçekleşen Oluşan son 4C’lu bileşik okzaaşağıdaki olaylardan hangisi sadece krebs loasetik asittir. Bu dönüşüm sıdöngüsünde gözlenir? rasında 4CO2, 6NADH + 6H+, 2FADH2 oluşurken substrat A) Pirüvat oluşumu düzeyinde fosforilasyonla 2ATP B) Okzaloasetik asitin oluşması sentezlenir.



C) NAD+ koenziminin indirgenmesi D) ATP harcanımı



E) Substrat düzeyinde fosforilasyon 5.



C) I ve II



E) II ve III



Bira mayaları ortamdaki oksijen yoğunluğuna göre oksijenli solunum ya da alkolik fermantasyon yaparak enerji ihtiyacını karşılarlar.



Azot gazı



Proteinlerin oksijenli solunumda kullanılabilmesi için,



I



amino asitlerden kopan hidrojen atomlarının ETS’ye taşınması II



amino asitlerin yapısından amino grubunun uzaklaştırılması III



hidrojen atomlarından kemiozmoz ile ATP üretilmesi ve su oluşturulması IV



peptit bağlarının koparılması







25°C







B) I – III – II – IV



C) I – III – IV – II



D) II – I – IV – III



25°C



B kabı



Buna göre, yukarıdaki gibi hazırlanan ve � Glikoliz ve krebs döngüsü tepkimelerinde oluşan NADH + H+  eşit miktarda glikoz içeren deney düzenekve FADH2 molekülleri ETS’ye lerinde gerçekleşen solunum reaksiyonlailetilerek ATP sentezlenmesinde rıyla ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi rol alırlar. Ayrıca bu iki evrede bir yapılamaz? A) A kabındaki bira mayaları oksidatif ve substrat düzeyinde fosforilasyon ile ATP üretir.



olaylarının hangi sırada gerçekleşmesi gerekir? A) I – II – III – IV



Bira mayaları Glikoz çözeltisi



A kabı Palme Yayınevi



2.



glikoz molekülü için substrat düzeyinde fosforilasyonla toplam 6ATP üretilir.



B) Eşit miktarda ATP üretilmesi durumunda, A kabında kalan glikoz miktarı daha fazla olur. C) A kabında gaz basıncı artarken, B kabındaki gaz basıncı değişmez.



E) III – I – II – IV



D) A kabında son elektron alıcısı oksijen, B kabındaki son elektron alıcısı asetaldehittir. E) B kabında CO2 artışına bağlı olarak asitlik artar. 3.



Aşağıda verilen organellerin hangilerinde kemiozmotik hipoteze göre ATP üretimi gerçekleşir?



I II 6. Glikoz Pirüvik asit



A) Mitokondri → Kloroplast







B) Kloroplast → Golgi cisimciği C) Mitokondri → Ribozom D) Ribozom → Lizozom E) Kloroplast → Ribozom



Asetil CoA III



Oksijenli solunumu özetleyen yukarıdaki şemada, numaralandırılmış basamakların hangilerinde NAD+ molekülleri indirgenir? � Bir glikoz molekülünün yıkımı A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III



sonucu kazanılan ATP moleküllerinin çoğu elektron taşıma sisteminde (ETS) üretilir.



197



22.Ünite



/ SOLUNUM



Temel Kavramlar



7.



� Elektron taşıma sistemini oluşturan moleküller, oksidatif fosforilasyonu gerçekleştiren enzimler ve ATP sentaz mitokondrinin iç zarı üzerinde bulunur.



Aşağıdaki şemada farklı organik bileşiklerin solunum reaksiyonlarına katıldığı basamaklar gösterilmiştir. Polisakkarit



9.



Oksijenli solunumun ETS basamağında aşağıdaki olaylardan hangisi gerçekleşmez? A) NADH molekülünün yükseltgenmesi



Glikoz



B) Oksijen molekülünün indirgenmesi



Lipitler



C) ATP molekülünün üretilmesi



Gliserol



D) Su molekülünün oluşması



Bazı Amino asitler



Pirüvat



E) FAD molekülünün indirgenmesi



Pirüvat Oksidasyonu



10. Aşağıda özdeş yapıdaki mısır tohumları ile ha-



Asetil CoA



Yağ asidi



zırlanan iki farklı deney düzeneği gösterilmiştir. KREBS DÖNGÜSÜ



Bazı Amino asitler



Y



A kabı



Elektron Taşıma Sistemi



Y



B kabı



cıva



Islak pamuk



Proteinler



X



1.deney düzeneği



� ETS’de dört özel protein grubu vardır ve bu moleküller elektron isteği en az olandan en çok olana doğru sıralanmıştır. Oksijen ise son elektron alıcısı olarak görev yapar.







Şemaya göre,







I. Protein monomerleri solunum reaksiyonlarına farklı basamaklardan katılır.







II. Tüm organik bileşiklerin yıkımında glikoliz enzimleri görev yapar.







III. Tüm organik monomerler doğrudan krebs döngüsü basamağına katılır.







Palme Yayınevi







B) Yalnız II



D) I ve II



2.deney düzeneği



Deney düzenekleri ile ilgili, I. 1. deney düzeneğindeki A kabında gaz basıncı değişmez. II. 2. deney düzeneğinde U borusundaki cıva X yönünde hareket eder. III. 2. deney düzeneğinde, B kabındaki KOH çözeltisinin CO2 ile tepkimeye girmesi so-



ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



cıva KOH çözeltisi Çimlenen m›s›r tohumlar›



Islak pamuk



Çimlenen m›s›r tohumlar›



X



nucu gaz basıncı düşer.



C) Yalnız III



E) I ve III







ifadelerinden hangileri doğrudur? (Mısır tohumları çimlenme sürecinde oksijenli solunum yapar.) A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve III



8.



� ETS elemanları NADH + H+ ve FADH2’den yüksek enerjili elektronları alır ve bir dizi indirgenme yükseltgenme tepkimesinden geçirerek, sistem boyunca son elektron alıcısı olan oksijene kadar taşır.



198



C) I ve II



E) I, II ve III



A) Prokaryot hücrelerde gerçekleşebilir.



11. Bir molekül glikozun kullanıldığı oksijenli solunum tepkimelerinde, glikozdan kopan hidrojen atomlarının tamamının ETS’ye FAD koenzimi tarafından taşınması durumunda,



B) Enerji verimi alkolik fermantasyondan faz-







I. üretilen ATP,







II. taşınan elektron,







III. açığa çıkan karbondioksit







moleküllerinden hangilerinin niceliği değişir?



Oksijensiz solunum ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?



ladır. C) Son elektron alıcısı nitrit ve sülfat gibi moleküller olabilir. D) ETS kullanılmaz. E) Enerji verimi oksijenli solunumdan düşük-



A) Yalnız I



D) II ve III



tür. 1. D



B) Yalnız II



2. B



3. A



4. B



5. C



6. E



7. A



8. D



9. E



C) I ve II



E) I, II ve III 10. D



11. A



22.Ünite 8. TEST 1.







Ökaryot bir hücrede oksijenli solunum tepkimeleri sırasında elektronların elektron taşıma sisteminde aktarımı mitokondrinin matriks sıvısında pH değerinin yükselmesine yol açar. pH değerinin yükselmesi,







I. matriks sıvısındaki protonların zarlar arasındaki bölgeye pompalanması,







II. elektronların enerji seviyelerinin kademeli olarak düşürülmesi,







III. protonların zarlar arası bölgeden matriks sıvısına geri dönmesi







durumlarından hangileri ile açıklanabilir?



4.



Kapalı bir deney tüpündeki besin çözeltisi içine fermantasyon yapan bakteriler bırakılıyor. Bir süre beklendiğinde, elde edilen veriler kullanılarak aşağıdaki grafik çiziliyor.







Palme Yayınevi t0







t1



t2







I. son ürün miktarının artması,







II. besin miktarının azalması,







III. oksijen miktarının artması







olaylarından hangileri neden olabilir? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III



3.



Eşit miktarda glikozun kullanıldığı oksijenli solunum ve etil alkol fermantasyonu tepkimelerinde,



ENERJİNİN YATIRIM EVRESİ Glikoz



1. evre



2 ATP 2. evre



ENERJİNİN GERİ ÖDENDİĞİ EVRE 4 ATP



4 ADP



+ 2 NADH + 2H



+ 2 NAD



� Elektronlar ETS molekülleri üzerinden son elektron alıcısı olan oksijene doğru taşınırken enerBu olayla ilgili, jilerinin bir kısmını kaybederler. I. 1. evrede glikozun aktivasyonu için 2ATP Elektron alan oksijen, matriksten iki proton (H+) alarak su moleküharcanır. 2 Pirüvat











II. 2. evrede oluşan NADH molekülleri, pirü-



lünü oluşturur.



vattan sonraki basamaklarda yükseltgenir.



III. 1. evre kas hücresinin sitoplazmasında 2. evre ise oksijen varlığında mitokondride



Zaman



Buna göre bakteri sayısının t1 – t2 zaman aralığındaki değişimine deney tüpündeki,



� ETS boyunca elektronlar taşınırken protonlar matrikse bırakılır. Aşağıdaki şemada laktik asit fermantasyonu Bu sırada NADH ve FADH2 moyapan çizgili kas hücresindeki glikoliz evresi lekülleri yükseltgenir.



2 ADP







Bakteri sayısı



Temel Kavramlar



Karma



gösterilmiştir.



A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 2.



/ SOLUNUM



gerçekleşir.



ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) II ve III



5.



C) I ve II



E) I, II ve III



Hareket halinde olan bir memeli hayvana � Elektronlardan kazanılan serbest ait çizgili kas hücresinde,







I. ATP,







II. laktik asit,







I. üretilen CO2 miktarı,







III. CO2







II. harcanan ATP sayısı,







moleküllerinden hangilerinin üretimi oksi-







III. gerçekleşen fosforilasyon çeşidi



jenli solunum ve fermantasyon olaylarında







niceliklerinden hangileri eşittir?



ortak olarak gerçekleşir?



A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III



A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve III



C) I ve II



E) II ve III



enerjinin bir kısmı ısı olarak ortama yayılırken büyük bir kısmı matriksteki protonları mitokondrinin iç ve dış zarı arasındaki boşluğa pompalamak için kullanılır. Bu sayede zarlar arası boşluk matrikse oranla daha yüksek proton derişimine sahip olur. Bu durum iç zarın iki yüzü arasında elektriksel yük farkına yol açar. Buna “proton itici güç” adı verilir.



199



22.Ünite



/ SOLUNUM



Temel Kavramlar � Mitokondrinin iç zarında bulunan ATP sentaz, zarlar arası boşluktaki protonların tekrar matrikse geri akışını sağlayan bir yol oluşturur. Çünkü mitokondri iç zarı protonlara geçirgen değildir.



6.



Oksijenli solunum reaksiyonları sırasında, 1 I. 2H+ + 2e– + O2 → H2O 2 II. NAD+ + 2e– + 2H+ → NADH + H+







III. FADH2 → FAD + 2H+











9.



Ökaryot bir hücrenin oksijenli solunumu sırasında gerçekleşen,







I. glikozun pirüvata dönüşümü,







II. krebs döngüsü reaksiyonları,



reaksiyonlarından hangileri çift yönlü ger-







III. elektron taşıma sistemi



çekleşir?







basamaklarının meydana geldiği hücre bölümleri aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?



A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve II



C) Yalnız II



E) II ve III



I



II



III



Sitoplazma



Sitoplazma



Mitokondri



Mitokondri



matriksi



kristası



Mitokondri



Mitokondri



Mitokondri



matriksi



matriksi



kristası







A) Sitoplazma B) Sitoplazma 0 – t zaman aralığında alkolik fermantasyon yapan bir hücrede amino asit, ATP ve karbondioksit miktarlarının bu olaya bağlı değişimleri ile ilgili,







� Protonlar zarlar arası bölgeden matrikse geri dönerken protein kompleksi olan ATP sentazın içindeki özgül H+ kanalcıklarından



Karbondioksit miktarı



0



I



t



0



Zaman



0







t



II



Zaman



III



t



Zaman



B) Yalnız II



D) I ve II



200



matriksi



Sitoplazma



Mitokondri kristası Mitokondri kristası



X



Y



Z



fosfori-



–



–



+



Substrat düzeyinde fosforilasyon



+



+



+



Son elektron alıcısı oksijen



–



–



+



Son elektron alıcısı asetaldehit



–



+



–



Son elektron alıcısı pirüvat



+



–



–



Oksidatif lasyon C) Yalnız III



E) I ve III







((+) : durumun varlığını, (–) : durumun yokluğunu göstermektedir).



olaylar ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden







Tablodaki verilere göre bu olaylar ile ilgili,



hangisi yanlıştır?







I. X → laktik asit fermantasyonu,



A) Glikoliz → ATP tüketimi







II. Y → etil alkol fermantasyonu,



B) Krebs döngüsü → CO2 çıkışı







III. Z → aerobik solunum



C) ETS → NADH yükseltgenmesi







eşleştirmelerinden hangileri doğrudur?



Oksijenli solunumun glikoliz, Krebs döngüsü ve ETS basamaklarında gerçekleşen



� Zarın iki tarafındaki proton konsantrasyonu farkına bağlı olarak ortaya çıkan proton itici gücün ATP sentezlenmesinde kullanıldığı enerji eşleştirme mekanizmasına “kemiozmozis” denir.



Mitokondri



Sitoplazma



10. Aşağıdaki tabloda farklı canlılarda ATP üretimini sağlayan X, Y ve Z olayları verilmiştir.



grafiklerinden hangileri doğru değildir? A) Yalnız I



8.



D) Sitoplazma E)



Amino asit



geçerler. Protonların geçişi sırasında aktifleşen ATP sentaz enzimi ADP’ye bir fosfat eklenerek ATP  sentezlenmesini sağlar.



C)



ATP miktarı



Palme Yayınevi



7.



D) Krebs döngüsü → Pirüvat oluşumu



A) Yalnız III



E) ETS → Oksijenin indirgenmesi 1. A



2. B



3. A



4. C



B) I ve II



D) II ve III 5. A



6. E



7. E



8. D



C) I ve III E) I, II ve III



9. B



10. E



22.Ünite



1.



3.



Fermantasyon tepkimelerinin glikoliz evresi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir?







A) Tepkimeler sırasında görev yapan enzimler tüm canlılarda aynı DNA bölümlerinden sentezlenir. B) Tüm basamakları sitoplazmada gerçekleşir.



Oksijenli solunum sırasında, I. ATP, II. H2O,







III. FADH2,







IV. CO2







moleküllerinden hangilerinin sentezi mitokondrinin matriks sıvısında gerçekleştirilir? A) I ve II



B) I ve III D) I, II ve III



4.



E) Oksidatif ve substrat düzeyinde fosforilasyon ile ATP sentezinin gerçekleştiği basamakları kapsar. 2.



� Mitokondrinin iç zarındaki ETS’ler aracılığıyla elektronların oksijene taşınması ve ATP sentezlenmesine oksidatif fosforilasyon denir.







C) Glikozun aktivasyonu için ATP harcanımı gerçekleşir. D) NAD+ molekülü NADH + H+ molekülüne dönüşür.



Temel Kavramlar



Karma



9. TEST



/ SOLUNUM



C) II ve IV E) I, II, III ve IV



Fasulye tohumlarının çimlenmesini gösteren aşağıdaki deney düzeneğinde bir süre sonra cıvanın Y yönünde hareket ettiği görülmektedir.



Aşağıdaki şemada glikoliz sonucu oluşan pirüvatın izlediği farklı metabolik yollar gösterilmiştir.



Y Cıva



Glikoz



Palme Yayınevi



Pirüvat O2 ’siz ortam



O2 ’li ortam Mitokondri



Etil alkol ya da Laktik asit







Şemaya göre,







I. Pirüvat oluşumu ortamda oksijen olsa da olmasa da gerçekleşir.







II. Mitokondride asetil CoA molekülünün krebs döngüsünü başlatabilmesi için pirüvatın mitokondriye geçmesi gerekir.











III. Oksijensiz ortamda oluşan son ürünler oksijen varlığında, tekrar pirüvata dönüşebilir. yorumlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I







mesi sırasında gerçekleşen olaylarla ilgili,



I. Oksijenli solunum sırasında üretilen karbondioksit miktarı tüketilen oksijen miktarından çoktur.







II. Cıvanın Y yönünde hareket etmesine kaptaki gaz basıncının artması neden olmuştur.







III. Cıvanın Y yönünde hareket etmesine kaptaki oksijen basıncının düşmesi neden olmuştur.







yorumlarından hangileri yapılabilir?



Asetil CoA KREBS DÖNGÜSÜ



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



� Bir çift hidrojen atomu ETS’ye NAD+ tarafından (NADH + Islak pamuk H+ şeklinde) iletilirse 2,5ATP, FAD tarafından (FADH2 şeklinde) Buna göre, fasulye tohumlarının çimleniletilirse 1,5ATP sentezlenir. Çimlenen fasulye tohumları



Sitoplazma



A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III 5.



C) I ve II



E) II ve III



İnsan vücudunda,







I. oksijenli solunum,







II. laktik asit fermantasyonu,







III. hidroliz







olaylarından hangilerinin gerçekleşmesini � Oksijenli solunumun glikoliz evsağlayan enzimler sadece hücre içinde çaresinde 4ATP (net 2 ATP), krebs lışabilir? döngüsünde ise 2ATP substrat A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) II ve III



C) I ve II



E) I, II ve III



düzeyinde fosforilasyonla sentezlenir.



201



22.Ünite



/ SOLUNUM



Temel Kavramlar



6.



� 1 molekül glikoz için ETS’ye; • glikolizden → 2NADH, •







pirüvik asit oksidasyonundan → 2NADH,



Oksijenli solunumda görev yapan ETS elemanları ile ilgili,







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



B) I ve II



D) II ve III



E) I, II ve III



Glikoz X reaksiyonu Y reaksiyonu



A



Oksijenli solunum



Z reaksiyonu



D



� 2 molekül pirüvatın mitokondride yıkımı sırasında 6 molekül CO2 açığa çıkar.



202







II. DNP’nin oksidatif fosforilasyonla ATP sentezinin durmasına yol açması,







III. DNP’nin enerji üretimini sağlayan ATP sentaz enziminin yapısını bozması







durumlarından hangileri yol açabilir? B) Yalnız II



D) I ve III



B +E



Şemadaki reaksiyonlarla ilgili,



I. Ökaryot hücrelerde X reaksiyonu sitoplazmada, Y reaksiyonu mitokondride gerçekleşir.



II. Z reaksiyonu sonucu serbest kalan NAD+ molekülleri X reaksiyonunda kullanılır.



B) I ve II



X bakterileri



E) I, II ve III







I. pirüvat oluşumu,







II. FAD molekülünün indirgenmesi,







III. ETS’de elektron taşınımı







olaylarının gerçekleştiği hücresel kısımlar aşağıdakilerden hangisinde doğru eşleştirilmiştir?



1. E



2. B



Glikoz çözeltisi



C) I ve III



Ökaryot bir hücrede oksijenli solunum tepkimelerinde,



I A) Matriks B) Sitoplazma C) Sitoplazma D) Krista E) Sitoplazma



II Krista Matriks Krista Matriks Krista 3. E



III Sitoplazma Krista Matriks Sitoplazma Krista 4. C



E) II ve III



N2 gazı



yorumlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I



5. C



C) I ve II



10. Eşit miktarda glikoz çözeltisi içeren deney tüplerine eşit miktarda X ve Y türüne ait fermantasyon yapan bakteriler konuluyor. Bir süre sonra I. deney tüpünde CO2 çıkışı gözlenirken, II. deney tüpünde CO2 çıkışı gözlenmiyor.



III. Z reaksiyonları sonucu oluşan D molekülü laktik asit, E molekülü ise etil alkoldür.



D) II ve III 8.



I. DNP’nin mitokondri matriksi ile zarlar arası bölgesindeki H+ yoğunluğunun eşitlenmesine yol açması,



A) Yalnız I



Palme Yayınevi











Fermantasyon



B+C



� Böylece bir glikoz molekülünden oksidatif fosforilasyon ile 28ATP, substrat düzeyinde fos forilasyonla net 6ATP sentezlenir. Glikolizde aktivasyon için 2ATP harcanır. Dolayısıyla bir molekül glikozun oksijenli solunum ile yıkımından net 32ATP kazanılmış olur.



Buna göre bu ilacı kullanan bireylerin kilo kaybetmesine,



C) I ve III



Aşağıdaki şemada glikozun farklı hücrelerdeki parçalanma reaksiyonları ve reaksiyonlar sonucunda oluşan bazı moleküller gösterilmiştir.















II. Mitokondrinin kıvrımlı yapıda olan iç zarında yer alırlar. III. Elektron taşınımı sırasında hem indirgenirler hem de yükseltgenirler.



7.



1940’lı yıllarda bazı fizyologlar hastaların kilo vermesine yardımcı olmak üzere, dinitrofenol (DNP) adlı ilacı öneriyorlardı. Ancak bazı hastaların ölmesi üzerine DNP kullanımından vazgeçildi. DNP, mitokondri iç zarını (krista) H+ lara geçirgen hale getirerek, kemiozmotik mekanizmayı ATP sentezinden ayırır ve böylece ATP sentezi engellenir.



I. Elektronegatiflikleri en az olandan en çok olana doğru sıralanırlar.



• krebs döngüsünden → 6NADH ve 2FADH2 iletilir. Buna göre, ETS’de ok- sidatif fosforilasyon ile 1 glikoz molekülü başına 28 ATP sentezlenir.



9.



I







Y bakterileri II



Buna göre, X ve Y türü bakterilerde gerçekleşen fermantasyon reaksiyonlarında,







I. gerçekleştiği hücresel kısım,







II. son hidrojen alıcısı olarak görev yapan molekül çeşidi,







III. son ürünlerin içerdiği karbon sayısı,







IV. indirgenen ve yükseltgenen koenzim çeşidi







özelliklerinden hangileri farklılık gösterir? A) Yalnız III



B) I ve II



D) II ve III 6. E



7. E



8. B



C) I ve IV E) II, III ve IV



9. C



10. D



22.Ünite 10. TEST 1.



Bitki hücrelerinde solunum sonucu üretilen ATP enerjisi,







I. CO2 ve H2O moleküllerinden glikoz sentezi,







II. toprak çözeltisinden besin elementlerinin aktif taşımayla alınması,







III. CO2’nin parankima hücrelerine difüzyonla girişi,







olaylarından hangilerinin gerçekleşmesi sırasında kullanılmaz? A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III



2.



3.



C) I ve II



E) II ve III



İçinde yeterli miktarda besin bulunan bir petri kabına K ve L bakteri türlerinden eşit miktarda aşağıdaki gibi ekildikten sonra petri kabının kapağı hava geçirmeyecek şekilde kapatılmıştır.



� Canlılar enerji kaynağı olarak sadece karbonhidratları kullanmaz. Aşağıdaki terimlerden hangisi fermantasYağ ve protein monomerleri de yon ile ilgili değildir? glikoza benzer şekilde solunum tepkimelerine katılarak enerji A) Glikoz B) ETS C) NAD+ sağlarlar.



E) ATP



Tek çeşit elektron taşıma sistemine sahip heterotrof bir hücrede,







I. suyun parçalanması sonucu atmosferik oksijen üretilmesi,







II. mitokondri organelinde karbondioksit oluşumu,







III. NAD+ koenziminin indirgenmesi







olaylarından hangileri kesin olarak gerçekleşir? A) Yalnız I



B) Yalnız III



Petri kabında belirli aralıklara yapılan sayımlar sonucu bakteri sayılarının aşağıdaki gibi değiştiği gözlenmiştir.



Palme Yayınevi







L



5.



C) I ve II



� Glikoz oksijenli solunumla enerji üretiminde glikoliz basamağından tepkimeye girer. Gliserol, glikolizin ara ürünlerinden birine dönüşerek glikolize girer. Yağ asitleri, asetil CoA’ya dö­nüş­ türülerek krebs döngüsü reaksiAşağıdaki gibi hazırlanan ve diğer tüm koşulyonlarına katılır.



D) II ve III



K



Temel Kavramlar



Karma



D) Enzim



4.



/ SOLUNUM



E) I, II ve III



ların optimum olduğu deney tüpüne, ökaryot bir hücreye ait olan yapılardan sadece mito-



Bakteri sayısı



kondri organeli konuluyor. K bakterisi



Mitokondri



L bakterisi Zaman







Grafiğe göre bu bakteriler ile ilgili,







I. K bakterisi oksijenin olmadığı ortamda üremeye devam etmiştir.







II. Oksijen gazı L bakterisine zehir etkisi yapmıştır.







III. L bakterisinin mitokondri faaliyeti zamanla azalmıştır.







yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III



C) I ve II



E) II ve III







Deney tüpünde,







I. glikoz,







II. pirüvik asit,







III. vitamin







moleküllerinden hangilerinin bulunması durumunda tüpte CO2 çıkışı gözlenebilir? � Amino grubu uzaklaştırılan amino A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) II ve III



C) I ve III



E) I, II ve III



asitler karbon sayılarına göre pirüvattan, asetil CoA’dan ve krebs döngüsü bileşiklerinden solunum tepkimelerine katılır.



203



22.Ünite



/ SOLUNUM



Temel Kavramlar � Organik besinlerin oksijen kullanılmadan, enzimler yardımıyla daha küçük moleküllere parçalanması sonucu açığa çıkan enerji ile ATP sentezlenmesine oksijensiz solunum denir.



6.



Yağların oksijenli solunumda kullanılmasında,



9.



Aşağıdaki organizmalardan hangisi mitokondri içermediği halde oksijenli solunum yapabilir?







I. asetil CoA oluşumu,







II. gliserol oluşumu,







III. krebs döngüsünün gerçekleşmesi,







IV. pirüvat oluşumu,







V. oksijenin hidrojenle birleşip, su oluşturması



10. Sağlıklı bir insanın vücut hücrelerinde,







olaylarının gerçekleşme sırası aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?







I. laktik asit,







II. CO2,



A) Paramesyum



B) Mısır



C) Tavşan



D) Mantar E) Bakteri



A) I – IV – II – III – V



B) II – IV – I – III – V



C) II – I – IV – V – III



D) IV – I – II – III – V







III. üre,







IV. etil alkol







moleküllerinden hangileri hücresel solunum reaksiyonları sonucunda oluşamaz?



E) IV – II – I – V – III



A) Yalnız III



B) I ve II



D) I, II ve IV Aerob bir bakteri ile ökaryot bir hücrede bulunan mitokondri organelinde,







I. substrat düzeyinde fosforilasyon,







II. glikoliz,







III. ATP tüketimi,



� Oksijensiz solunumda, besin moleküllerinden kopan elektronlar ETS’de oksijen dışında bir son elektron alıcısı olan moleküle aktarılır. Sülfat, kükürt, nitrat, demir gibi inorganik maddeler oksijensiz solunumda son elektron alıcısı olarak kullanılırlar.



8.







olaylarından hangileri ortak olarak gerçekleşir? A) I ve II



B) I ve IV D) I, III ve IV



C) II ve III







I



2 Pirüvik asit



II



� Oksijensiz solunum reaksiyonlarında oksijenli solunum reaksiyonlarında olduğu gibi substrat düzeyinde fosforilasyon ve oksidatif fosforilasyon görülür.



204



Bakteri hücresinde I nolu reaksiyonları gerçekleştiren tüm enzimlerin mutasyona uğrayarak etkinliğini kaybetmesi sonucu, I. ATP üretiminin durması,







II. sitoplazmada pirüvik asit birikmesi,







III. NAD+ koenziminin indirgenememesi







B) Yalnız II



D) I ve III 1. D



2. A



3. B



Buna göre numaralandırılmış reaksiyonlarla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?



E) II numaralı reaksiyonun gerçekleşmesi için pirüvattan 2 molekül CO2’nin uzaklaştırılması gerekir. 12.



Glikojen



V



I Glikoz



II IV







C) I ve II



5. B



2 Laktik asit



D) I ve III numaralı reaksiyonlar memelilerin çizgili kas hücrelerinde gerçekleşebilir.



E) I, II ve III 4. B



III



2 Pirüvat



Pirüvat



durumlarından hangilerinin ortaya çıkması beklenir? A) Yalnız I



2 Etil alkol



C) I numaralı reaksiyon sırasında üretilen ve tüketilen ATP miktarları eşittir.



2 Etil alkol







II



B) II ve III numaralı reaksiyonların gerçekleştiği ortamın pH’ı azalabilir.



2CO2







I



A) I numaralı reaksiyonda NADH molekülleri oluşur.



E) II, III ve IV



Aşağıdaki reaksiyonda, bir bakteri hücresinde gerçekleşen etil alkol fermantasyonu özetlenmiştir. Glikoz



E) I, III ve IV



11. Aşağıda farklı canlılarda meydana gelen fermantasyon reaksiyonları verilmiştir.



Glikoz



IV. oksidatif fosforilasyon



Palme Yayınevi



7.



C) III ve IV



7. D



Pirüvat



III



Sağlıklı bir insanda yukarıda meydana gelen olaylardan hangisinde ATP sentezi gerçekleşir? A) I



6. B



Laksit asit



B) II 8. D



9. E



C) III 10. C



D) IV 11. C



E) V 12. B



22.Ünite



/ SOLUNUM



DERS NOTLARI



205



Fotosentez



23. Ünite



23.Ünite



Temel Kavramlar



1. TEST 1.



Bir canlıda fotosentezin gerçekleşebilmesi için aşağıdakilerden hangisinin bulunması zorunlu değildir? A) NADP+ koenzimi B) Işık C) ETS elemanları D) Kloroplast







Fotosentez sırasında oksijen açığa çıktığını ispatlamaya çalışan bir öğrenci,



• CO2 + H2O







• CO2 + 2H2S







• CO2 + 2H2



klorofil ışık enerjisi klorofil ışık enerjisi klorofil ışık enerjisi



Karanlık



Fotoototrof canlılar, güneş enerjisi ve klorofil yardımıyla inorganik maddeleri organik maddeye dönüştürürler.



(CH2O)n + H2O + 2S (CH2O)n + H2O



I. karbon,







II. hidrojen,







III. enerji







kaynaklarından hangileri farklı olabilir? B) Yalnız III



D) I ve III



Aydınlık



�



(CH2O)n + O2







A) Yalnız II



Aydınlık



İnorganik maddeleri kullanarak, organik madde üretebilen canlılara ototrof adı verilir. Ototrof canlılar, fotoototrof ve kemoototrof olmak üzere ikiye ayrılır.



Verilen tepkimelere göre farklı canlıların fotosentezinde,



I.



Aydınlık



�



Aşağıda fotosentez tepkimeleri verilmiştir.











E) Klorofil pigmenti



2.



4.



/FOTOSENTEZ



C) I ve II



E) II ve III



Palme Yayınevi



II.



III.



Aydınlık







Aydınlık



Kireç suyu



5.



Aşağıda kloroplast organeline ait iki farklı bölüm numaralandırılarak verilmiştir. �



deney düzeneklerinden hangilerini hazırlamalıdır? A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III



C) I ve II E) II ve III 1



3.



Sardunya bitkisinde gerçekleşen fotosentez olayında aşağıdaki moleküllerden hangisi üretilemez? A) Amino asit



2



Bu bölümler ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğru değildir? A) 1 → Klorofil içerir. B) 2 → Besin sentezlenir.



B) Oksijen



C) 1 → Karbondioksit kullanılır.



C) Kükürt



D) 2 → NADPH yükseltgenir.



D) Glikoz



E) 1 → ETS içerir.



E) Vitamin



Fotosentez olayı prokaryot canlıların sitoplazmasında, ökaryot canlıların kloroplast organelinde gerçekleşir.



�



Fotosentezin ışığa bağımlı tep­ kimeleri kloroplastın tilakoit zarında, ışıktan bağımsız tep­ki­ meleri ise kloroplastın stro­ma­ sında gerçekleşir.



207



23.Ünite



/FOTOSENTEZ



Temel Kavramlar �



6.



Fotosentez kullanılan hidrojen kaynağına göre üç farklı biçimde gerçekleşir.



Fotosentez tepkimeleri sırasında, I. glikoz, II. oksijen,







III. ATP,







IV. gliserol







moleküllerinin üretildiği evreler aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?







�



9.



Bitkiler ve siyanobakteriler fotosentez sırasında hidrojen kaynağı olarak H2O kullanıp, yan ürün olarak oksijen üretirler.



Işığa bağımlı



Işıktan bağımsız



A)



I ve II



III ve IV



B)



II ve III



I ve IV



C)



II ve IV



I ve III



D)



III ve IV



I ve II



E)



I ve III



II ve IV







I. Elekton taşınımında görev alır.







II. Hidrojen iyonlarını tilakoit boşluktan stroma sıvısına doğru taşır.







III. Hidrojen iyonlarını az yoğun oldukları ortamdan çok yoğun oldukları ortama doğru pompalar.







yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I



D) I ve II



Fotosentezin ışığa bağımlı tepkimelerinde,



ATP sentezi



I



II



Palme Yayınevi



fotosistem II’nin yükseltgenmesi



suyun ayrışması



Işığa bağımlı tepkimeler



Işıktan bağımsız tepkimeler



ATP üretimi



I



–



NADPH’ın yükseltgenmesi



II



+



Oksidatif fosforilasyon



–



III



(+; var, –; yok)







Bakterilerde gerçekleşen fotosentez tepkimelerine ait yukarıdaki tabloda numaralı kısımlarla ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur?



olaylarından hangileri gerçekleşir? A) Yalnız II



B) I ve II



C) I ve III



D) II ve III



8.



II



III



A)



+



–



–



B)



+



+



–



C)



–



+



–



D)



+



–



+



E)



+



+



+



Fotosentez tepkimeleri sırasında,







I. NADP+,







II. klorofil,







III. karbondioksit,







IV. ADP



Hidrojen bakterileri fotosentez sırasında hidrojen kaynağı olarak H2 kullanıp, yan ürün olarak oksijen ya da kükürt üretmezler.



I







E) I, II ve III



11. Fotosentezin ışıktan bağımsız tepkimelerinde aşağıdaki moleküllerden hangisi tüketilir?



moleküllerinden hangileri tekrar tekrar kullanılabilir? A) I ve II



B) II ve III D) I, II ve IV



208



Evre







III Mor sülfür bakterileri fotosen- tezde hidrojen kaynağı olarak H2S kullanıp, yan ürün olarak kükürt üretirler.



C) Yalnız III



E) II ve III



10.







�



B) Yalnız II



Metabolik olay



7.



�



Kloroplastın tilakoit zarına gömülü olan ATP sentaz enzimi ile ilgili,



1. D



2. A



3. C



A) Enzim



B) Glikoz



C) Ribuloz bifosfat



D) NADP+



C) III ve IV



E) Karbondioksit



E) I, II, III ve IV 4. A



5. C



6. B



7. E



8. D



9. B



10. A



11. E



23.Ünite



Temel Kavramlar



2. TEST 1.



Fotosentez sırasında aşağıdaki olaylardan hangisi diğerlerinden önce gerçekleşir?



4.



/FOTOSENTEZ



�



Bitki ve alg gibi ökaryot hücrelerdeki fotosentez kloroplast organelinde gerçekleşir.



�



Kloroplast çift zarlı bir organeldir. İçinde stroma adı verilen renksiz bir sıvı bulunur. Stroma içinde tilakoit adı verilen üçüncü bir zar sistemi bulunur. Tilakoitlerin üst üste dizilmesiyle granumlar oluşur.



Klorofil pigmenti ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?



A) NADPH’ın yükseltgenmesi



A) Kloroplastın tilakoit zarında bulunur.



B) Klorofilin elektron kaybetmesi



B) Yeşil ışığı çok az soğurup, büyük oranda yansıttığından yeşil renklidir.



C) ATP tüketimi D) Ribuloz bifosfat üretimi



C) Işık varlığında üretilir.



E) Karbondioksit kullanımı



D) Yapısında C, H, O, N ve Mg atomları bulunur. E) Yapısında glikozit bağları bulunur.



2.



Aşağıdaki şemada bitkilerin kloroplast organelinde gerçekleşen fotosentez olayı özetlenmiştir.







H2O



Iş›k



5.



CO2 + NADP ADP



Işığa bağımlı reaksiyonlar







Fotosentezde kullanılan ve oluşan maddelerdeki C, H ve O atomlarının dağılımını inceleyen bir bilim insanı aşağıdaki şemayı oluşturmuştur. Tepkimeye girenler



6 CO2



12 H2O



Calvin döngüsü



O2







CH2O (şeker)



Palme Yayınevi



ATP NADPH



Ürünler







Bu şemaya göre, fotosentez tepkimeleri sırasında aşağıdaki molekül çiftlerinden hangisinin miktarı önce artar sonra azalır?



6 O2



Bu şemayı inceleyen bir öğrenci aşağıdaki sonuçlardan hangisine ulaşamaz? B) Kullanılan karbondioksitin tüm atomları organik bileşiğin yapısına katılır. � C) Üretilen suyun oksijen atomları karbondioksitten gelir.



B) H2O – CO2



Tilakoit zarın üzerinde klorofil pigmenti, ETS birimleri ve bazı enzimler bulunur.



D) Sudaki hidrojen atomlarının yarısı organik bileşiğin yapısına katılır.



C) NADPH – ATP D) Glikoz – O2



E) Üretilen organik bileşikteki hidrojen atomları sudan, oksijen atomları karbondioksitten gelir.



E) ATP – CO2



6.



Fotosentez tepkimelerinde,







I. su,







II. klorofil,







III. NADP+ koenzimi







yapılarından hangileri tüketilir? A) Yalnız I



6H O



A) Üretilen oksijenin kaynağı sudur.



A) O2 – NADPH



3.



C6 H O



A) Öglena



B) Yalnız III



D) I ve III



Fotosentez ile besin üreten aşağıdaki organizmaların hangisinde kloroplast organeli bulunmaz?



B) Eğrelti otu C) I ve II



E) II ve III



C) Siyanobakteri D) Domates E) Yeşil alg



�



Klorofile pigmenti 380 ile 750 nm dalga boyu aralığındaki (görünür ışık) güneş ışınlarını soğurabilir. Bu yüzden fotosentez tepkimeleri ancak görünür ışıkta gerçekleşir.



209



23.Ünite



/FOTOSENTEZ



Temel Kavramlar �



7.



Fotosentez olayında klorofil ve karotenoit pigmentleri görev alır.



Aşağıdaki olaylardan hangisi fotosentezin ışıktan bağımsız tepkimelerinde gerçekleşir? A) NADPH’ın yükseltgenmesi B) Fotofosforilasyon C) Oksijen üretimi D) Klorofilin elektron kaybetmesi



10. Bir bitkinin palizat parankiması hücrelerinde,



I. oksijen üretimi,







II. protein sentezi,







III. karbondioksit üretimi







olaylarından hangileri gece ve gündüz gerçekleşir?



E) Suyun parçalanması 8.



+



+



+ H H



ATP sentaz







�



Klorofil, prokaryot hücrelerin hücre zarı kıvrımlarında, ökaryot hücrelerde ise kloroplastın tilakoit denilen yapılarında bulunur.



III



�



Palme Yayınevi



H



I



Üretilen O2 miktarı



t2



I



II



III



Stroma



Tilakoit boşluk



Tilakoit zar



Stroma



Tilakoit boşluk



Topraktan alınan su miktarı



C)



Tilakoit boşluk



Tilakoit zar



Stroma



D)



Stroma



Tilakoit zar



Tilakoit boşluk



E)



Tilakoit boşluk



Stroma



Tilakoit zar



Fotosentezin ışıktan bağımsız tepkimelerinde üretilen monomer maddeler ile ilgili,



t1







t1



Zaman



III



t2



II



t2



Zaman



Zaman



grafiklerinden hangileri çizilebilir? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve II



C) Yalnız III



E) I ve III



12. Fotosentezin ışıktan bağımsız tepkimelerinde,







I. Polimerlere dönüşerek hücrede depolanabilir.







I. amino asit,







II. gliserol,







II. İhtiyaç halinde hidrolizle yapı taşlarına ayrılabilir.







III. organik baz,







III. Sitoplazmaya geçip enerji verici tepkimelerde substrat olarak kullanılabilir.







IV. vitamin







moleküllerinden hangilerinin sentezinde topraktan alınan azotlu bileşikler kullanılır?



En yaygın bulunan klorofil çeşitleri klorofil a ve klorofil b dir.



210



t1



ATP



+



B) Tilakoit zar



9.



Nişasta miktarı



Şemadaki numaralandırılmış kısımlar ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur? A)



E) I, II ve III



11. Karanlık ortamdan (t1) alınarak, aydınlık ortama (t2) konulan bir saksı bitkisiyle ilgili, II







C) I ve III



I



Klorofil C, H, O, N ve Mg atomlarından oluşur.



ADP+P



B) I ve II



D) II ve III



Aşağıdaki kloroplast organelinde kemiozmotik hipoteze göre ATP sentezi şematize edilmiştir. H



�



A) Yalnız II



ifadelerinden hangileri doğrudur?



A) Yalnız I



A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 1. B



2. C



3. A



4. E



5. B



6. C



B) I ve III



D) I, III ve IV 7. A



8. C



9. C



10. D



C) II ve IV E) I, II, III ve IV 11. A



12. D



23.Ünite



Temel Kavramlar



3. TEST 1.



4.



Kloroplasta ait olan,







I. tilakoit zar,







II. stroma,







III. dış zar







yapılarının hangilerinde klorofil pigmenti bulunur?



2.



I. tilakoit boşluktaki protonların (H+) ATP sentaz enzimi aracılığı ile stromaya aktarımı,







II. ETS’deki elektron aktarımı sırasında stromada var olan protonların (H+) tilakoit boşluğa pompalanması,







III. suyun parçalanması sonucu oluşan protonların tilakoit boşlukta proton (H+) derişimini artırması







olaylarından hangileri gerçekleşir?



Elodea bitkisi le hazırlanan aşağıdaki deney düzeneği 0oC’de bekletilmektedir. Deney tüpü



Gaz kabarcıkları



A) Yalnız III



Beherglass



�



Işığı emen pigmentler, proteinler ve diğer pigmentler tilakoit zarda fotosistem adı verilen birimler halinde düzenlenmiştir.



�



Fotosentezin ışığa bağımlı tepkimelerinde fotosistem I (FSI) ve fotosistem II (FSII) olmak üzere iki çeşit fotosistem görev yapar.



�



Fotosistemde anten kompleksi ve tepkime merkezi bulunur.



Kloroplast organelinde kemiozmotik hipoteze göre ATP üretimi sırasında,







A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III



/FOTOSENTEZ



B) I ve II



D) II ve III



Su



C) I ve III E) I, II ve III



Elodea



Deney düzeneğinin sıcaklığının kademeli olarak 60o’ye çıkarılması durumunda, elodea bitkisinin oksijen üretim hızı aşağıdaki grafiklerden hangisindeki gibi gerçekleşir? A)



B)



Oksijen üretim hızı



0



C)



60



Sıcaklık (oC)



0



60



Sıcaklık (oC)



E)



Sıcaklık 60 (oC)



0



5.







Tavuk ve domates bitkisi ile hazırlanan aşağıdaki deney düzeneğinde terazi deneyin başlangıcında denge konumundadır. A



B



Oksijen üretim hızı



0



60



Sıcaklık (oC)



Oksijen üretim hızı



0



3.



Oksijen üretim hızı



D)



Oksijen üretim hızı



Palme Yayınevi







Sıcaklık 60 (oC)



Fotosentezin ışıktan bağımsız tepkimelerinde,







I. ATP,







II. glikoz,







III. NADPH







moleküllerinden hangileri harcanır? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III







Aydınlık ortamda bekletilen deney düzeneğinde,







I. A fanusundaki oksijen miktarının artması,







II. B fanusundaki karbondioksit miktarının azalması, �







III. terazinin dengesinin bozulması







değişimlerinden hangilerinin gerçekleşmesi beklenir? A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) II ve III



C) I ve II



E) I, II ve III



Anten kompleksinde çok sayıda klorofil ve karotenoit pigmentleri bulunur. Bu kompleksteki pigmentler ışığı toplayıp tepkime merkezine iletir. Tepkime merkezinde ise klorofil a ve ilk elektron alıcı molekül bulunur.



211



23.Ünite



/FOTOSENTEZ



Temel Kavramlar �



6.



Fotosentez tepkimeleri ışığa bağımlı tepkimeler ve ışıktan bağımsız tepkimeler olmak üzere ikiye ayrılır.







Serasında salatalık yetiştiren bir çiftçi,



9.



I. karbondioksit zenginleştirmesi,



Kemosentez yapan bir hücrede aşağıdaki yapılardan hangisinin bulunması beklenir?



II. gübre kullanımı,



A) Mitokondri



B) Klorofil



III. yapay ışıklandırma



C) Çekirdek



D) Ribozom



yöntemlerinden hangilerini kullanarak salatalık bitkilerinin gelişimini hızlandırabilir? A) Yalnız III



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



E) Kloroplast 10. Kemiozmotik hipoteze göre ökaryot bir hücrede fotofosforilasyon ile ATP üretimi sürecinde protonlar (H+) aşağıdaki kısımlardan hangisinde biriktirilir? A) Stroma sıvısında



7.



�



B) Dış ve iç zar arasında



Aşağıdaki tepkimelerden hangisinde ATP üretimi gerçekleşmez?



C) Tilakoit boşlukta D) Sitoplazma sıvısında



A) Etil alkol fermantasyonu



Işığa bağımlı tepkimeler kloroplastın tilakoit zarında gerçekleşir.



E) Krista zarında



B) Calvin döngüsü C) Krebs döngüsü



11.



D) Işığa bağımlı tepkimeler E) Laktik asit fermantasyonu



Engelmann, ışığı prizmadan geçirerek elde ettiği mor, mavi, yeşil, sarı, turuncu ve kırmızı ışıkları ipliksi bir algin üzerine aşağıda gösterildiği gibi göndermiştir.



Palme Yayınevi



8.



�



Aerobik bakteri







Bitkilerde gerçekleşen ışığa bağımlı tepkimelerde ATP, NADPH ve oksijen üretilir. İpliksi alg 400 Mor



�



500 Mavi



600 Yeşil



Sarı



700 Turuncu Kırmızı







Aerob bakterilerin alg etrafındaki toplanma miktarı dikkate alındığında,







I. Işığın dalga boyu arttıkça fotosentez hızı artar. II. İpliksi algin mor ışıkta kalan kısımlarının fotosentez hızı, yeşil ışıkta kalanlardan fazladır.



Işığa bağımlı reaksiyonlarda güneş enerjisi önce elektrokimyasal enerjiye, sonra da kimyasal bağ enerjisine dönüştürülür. Reaksiyonların gerçekleşebilmesi için ışık enerjisi gereklidir ve su kullanılır.



III. Bakterilerin dağılımını ortamda bulunan organik besin miktarı belirler.



B) Yalnız II



D) I ve III 1. A



2. D



3. C



Hava akımının tek yönlü olduğu yukarıdaki deney düzeneğinde yapılan, I. A kabına bir miktar KOH kristali koyma,







II. B kabına etil alkol fermantasyonu yapan bakterilerin bırakılması,







III. A fanusunun ışık geçirmeyen bir örtü kaplaması







uygulamalarından hangileri B kabından çıkan oksijen miktarının azalmasına neden olabilir? A) Yalnız I



C) I ve II



5. A



C) I ve II



E) II ve III



12. Aşağıdaki moleküllerden hangisi kloroplastın stroma sıvısında üretilemez? A) Glikoz



B) Oksijen



C) ATP



D) NADPH E) Yağ asiti



E) II ve III 4. E



B) Yalnız III



D) I ve III



sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I



B







nm







212



A



6. E



7. B



8. B



9. D



10. C



11. A



12. B



23.Ünite



Temel Kavramlar



4. TEST 4.



�







I. kaktüsün otsu gövdesi,



Fotosentezin ışıktan bağımsız tepkimeleri için aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?







II. elma yaprağının mezofil tabakası,



A) Sadece karanlık ortamda gerçekleşebilir.







III. mısır bitkisinin saçak kökü



B) Granumda başlar, stromada tamamlanır.







kısımlarından hangilerinde fotosentez reaksiyonları gerçekleşir?



C) Işığa bağımlı tepkimelerinde üretilen ATP ve NADPH kullanılır.



A) Yalnız II



D) Oksijen ve karbondioksit gibi moleküllerin üretimi ile sonlanır.



1.



Farklı bitkilere ait olan,



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



2.



Fotosentezin gerçekleşmesi için gerekli olan çevresel faktörlerin en uygun değerleri aşağıda şematik olarak gösterilmiştir.







Işık şiddeti



Işığa bağımlı reaksiyonların gerçekleştiği tilakoit zarda, fotosistemler ile ETS birbirine bağlanmış haldedir. ETS, elektonları yakalama ve başka bir moleküle aktarma yeteneğine sahip bir dizi molekülden oluşur.



E) Enzim denetiminde olmayan tepkimelerdir.



5.



Sıcaklık



/FOTOSENTEZ



Su



Aşağıda fotosentez hızının iki farklı faktöre � bağlı olarak değişimi verilmiştir. Fotosentez hızı



Mineral



Fotosentezin ETS elemanları, elektron isteği en az olandan en çok olana doğru sıralanmıştır.



Karbondioksit 2b







Özdeş yapıdaki üç bitkinin bulunduğu ortamdaki bu faktörlerin değerleri, I. bitki



II. bitki



III. bitki



Işık şiddeti Sıcaklık Su Mineral Karbondioksit







olduğuna göre, bu bitkilerin fotosentez hızları arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) I = II > III



B) II > III > I



D) III > II > I



3.



Palme Yayınevi







b a







Bu grafikteki a yerine,







I. sıcaklık,







II. ışık şiddeti,







III. ışığın dalga boyu







değişkenlerinden hangileri yazılabilir? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve II



C) II = III > I



�



C) Yalnız III



E) I ve III



E) II > I = III



Fotosentezin ışığa bağımlı tepkimelerinde,



6.



Kloroplast organelinde bulunan ATP sentaz enzimi ile ilgili,







I. klorofil,







I. Fotofosforilasyon olayında görev alır.







II. NADP+,











III. su



II. Hidrojen iyonlarını stroma sıvısından tila koit boşluğa doğru taşır.







moleküllerinden hangileri elektron kaynağı olarak görev yapar?







III. Tilakoit zara gömülü olarak bulunur.







ifadelerinden hangileri doğrudur?



A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III



Işığa bağımlı reaksiyonlarda gerçekleşen olaylar şu şekilde özetlenebilir:



C) I ve II



E) II ve III



A) Yalnız III



B) I ve II



D) II ve III



· FS II’nin ışığı soğurmasıyla tepkime merkezinde (P680) yer alan klorofildeki uyarılmış elektronlar ilk alıcı tarafından yakalanır.



C) I ve III E) I, II ve III 213



/FOTOSENTEZ



Temel Kavramlar �







7.



Bunun sonucunda elektron kaybeden (yükseltgenen) klorofil molekülünde elektron boşluğu oluşur.



· Tilakoit boşluktaki su, bir enzim tarafından elektron, 8. proton (H+) ve oksijene kadar parçalanır. Sudan gelen elektronlar P680’nin ışığı soğurduktan sonra kaybettiği elektronların yerini doldurur.



Fotosentezin ışığa bağımlı ve ışıktan bağımsız tepkimeleri için aşağıdaki karşılaştırmalardan hangisi doğru değildir?



I. bakteri,







II. arkebakteri,



Işıktan bağımsız tepkimeler







III. protista,



A)



Tilakoit zarda gerçekleşir.



Stromada gerçekleşir.







IV. bitki







B)



Oksijen üretilir.



Oksijen tüketilir.



alemlerine ait canlılardan hangilerinde gerçekleşebilir?



C)



ATP üretilir.



ATP harcanır.



D)



Su kullanılır.



CO2 kullanılır.



E)



NADPH üretilir.



NADPH kullanılır.



A) I ve II



CO2



I



Kararsız bileşik



PGAL



C) I ve IV E) I, II ve IV



11. Fotosentez sırasında gerçekleşen reaksiyonlara bağlı olarak çizilen aşağıdaki grafiklerden hangisi, kullanılan elektron kaynağının belirlenmesini sağlar? A)







II



B) I ve III D) II ve III



Aşağıdaki şemada fotosentezin ışıktan bağımsız tepkimeleri özetlenmiştir.



III



Su molekülünün parçalanması sonucu oluşan oksijen atomu, O2 oluşturmak için başka bir oksijen atomu ile birleşir. Oluşan O2’nin büyük bir bölümü ise atmosfere verilir.







Işığa bağımlı tepkimeler



Ribuloz bifosfat



�



10. Kemosentez olayı,



B)



Oksijen miktarı



Palme Yayınevi



23.Ünite



Klorofil miktarı



Zaman



Zaman



C)



D)



ATP miktarı



Karbondioksit miktarı



Zaman



Glikoz



Zaman



E)



Bu olaya ait numaralandırılmış basamaklar için aşağıdaki özelliklerden hangisi ortaktır?



Nitrat tuzu miktarı



A) ATP harcanımı B) Besin sentezi



Zaman



C) NADPH’ın yükseltgenmesi D) Enzim denetimli olma E) Karbondioksit kullanımı 9.







Bitkilerde fotosentezin ışığa bağımlı tepkimelerinde kullanılan su molekülleri ile ilgili,







I. Tilakoit boşlukta parçalanır.







II. Elektronları fotosistem II'ye aktarılır.



A) Glikoliz



III. Oksijen atomları oluşan glikozun yapısına katılır.



B) Pirüvik asit oksidasyonu



· FS II’den kopan elektronlar ilk alıcı molekülden ETS aracılığı ile FS I’e doğru aktarılır.







C) Işıktan bağımsız tepkimeler



ifadelerinden hangileri doğru değildir? A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III 214



12. Bir canlının enerji dönüşümünü gerçekleştirdiği aşağıdaki tepkimelerden hangisinde glikoz üretimi gerçekleşir?



1. B



2. E



3. D



D) Krebs döngüsü



C) I ve II



E) Işığa bağımlı tepkimeler



E) II ve III 4. C



5. B



6. C



7. B



8. D



9. B



10. A



11. A



12. C



23.Ünite



Temel Kavramlar



5. TEST 1.



Tüm atomları radyoaktif işaretli karbondioksit molekülünün kullanıldığı bir fotosentez tepkimesinde üretilen,







I. glikoz,







II. ATP,







III. oksijen







moleküllerinden hangilerinde radyoaktif işaretli atomlara rastlanabilir? A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III



2.







�



Kloroplast organelinde,







I. oksijen tüketimi,







II. DNA eşlenmesi,







III. FAD koenziminin indirgenmesi,







IV. glikoz sentezi







olaylarından hangileri gerçekleşebilir? A) I ve II



B) I ve III D) II ve IV



C) I ve II



E) II ve III



5.



Aşağıdaki grafikte fotosentez hızının X ve Y etkenlerine bağlı olarak değişimi gösterilmiştir. Fotosentez hızı



4.







O2



18



O2



H 2O



18



18



Y



N



CO2



O2



X



Y



R







Bu düzeneklerde bir süre sonra işaretli oksijene,



Işık şiddeti







I. M düzeneğinde fotosentezde üretilen glikoz,



Işığın dalga boyu



Sıcaklık







II. N düzeneğinde solunumda üretilen su,



Sıcaklık



CO2 miktarı







III. R düzeneğinde fotosentezde açığa çıkan oksijen gazı



A)



Işık şiddeti



Kütikula kalınlığı



B)



Sıcaklık



Işığın dalga boyu



C)



CO2 miktarı



D) E)







I. hidrojen iyonlarının matriks sıvısına doğru taşınımı,







II. ATP sentaz enziminin görev yapması,







III. ADP molekülüne fosfat grubunun eklenmesi ile ATP sentezi







özelliklerinden hangileri ortaktır? A) Yalnız II



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



moleküllerinden hangilerinde rastlanır? A) Yalnız II



Mitokondri ve kloroplast organellerinde gerçekleşen kemiozmozis olaylarında,







· FS I’in ışığı soğurmasıyla, tepkime merkezinde (P700) yer alan klorofildeki uyarılmış elektronlar FSI’deki ilk alıcı tarafından yakalanır. FS I’de oluşan elektron boşluğu ise FSII’den gelen elektronlar tarafından doldurulmuş olur.



H2O



Buna göre, X ve Y etkenleri ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur?







3.



CO2



H 2O



Palme Yayınevi







E) III ve IV



CO2



M



FS II’den kopan elektronlar ETS’de ilerledikçe açığa çıkan enerji tilakoit zarda bulunan ATP sentaz yardımıyla ATP yapımında kullanılır.



C) I ve IV



Aşağıda özdeş bitkilerle hazırlanan üç farklı deney düzeneği verilmiştir.



Fotosentez hızı



X



/FOTOSENTEZ



B) Yalnız III



D) II ve III



6.







· FS I’deki ilk alıcı ışık tarafından uyarılan elektronlar ETS ve tilakoit zardaki NADP+ redüktaz enzimi yardımıyla NADP+’ye aktarılır.



C) I ve II



E) I, II ve III



Fotosentetik ve kemosentetik bakterilerde aşağıdaki yapılardan hangisi ortak olarak bulunmaz? A) Ribozom



B) Halkasal DNA



C) Sitoplazma



D) Klorofil



E) Hücre zarı



� NADP–



molekülü ise suyun parçalanması sonucu açığa çıkan protonları tutarak bir enerji taşıyıcısı olan NADPH’a dönüşür.



215



/FOTOSENTEZ



Temel Kavramlar �



7.



Fotosentezin ışıktan bağımsız tepkimelerinde 1 molekül CO2’nin tepkimeye girebilmesi için, ışığa bağımlı tepkimelerde 3 ATP ve 2 NADPH üretilir.



Bitkilerin ve siyanobakterilerin fotosentezi sonucunda oksijen oluşurken, mor kükürt bakterilerinin fotosentezi sonucu oksijen oluşmaz.







I. enerji,







II. elektron,







III. karbon







kaynaklarından hangilerinin farklı olmasından kaynaklanır? B) Yalnız II



D) I ve II



Işığa bağımlı tepkimelerde ATP sentezi kemiozmotik hipoteze göre gerçekleşir.



E) II ve III



Kloroplastın granum kısmında bulunan klorofil pigmentinin farklı dalga boylarındaki ışığı yansıtma oranları ile ilgili aşağıdaki grafiklerden hangisi doğrudur?







(I : mor, II : yeşil, III : kırmızı) Işığı yansıtma yüzdesi



A)



I



�



C) Yalnız III



8.







Bu hipoteze göre elektronların tilakoit zarda bulunan ETS’den geçişi, stromada var olan protonların tilakoit boşluğa pompalanmasını sağlar. Aynı zamanda tilakoit boşlukta suyun parçalanması sonucu protonlar oluşur.



C)



II



III



II



III



Işığı yansıtma yüzdesi



B)



Zaman



I



D)



Işığı yansıtma yüzdesi



I



A) Klorofil



B) Ribozom



C) Halkasal DNA



D) Enzim



E) RNA



A) Yalnız I



�



10. Kloroplast organelinde bulunan aşağıdaki yapılardan hangisi mitokondri organelinde bulunmaz?



Bu durum mor kükürt bakterilerinin fotosentezde kullandıkları,



Zaman



II



III



Palme Yayınevi



23.Ünite



Zaman



Işığı yansıtma yüzdesi



I



II



III



Zaman



11. Işık geçirmeyen bir kağıdın ortası kesilerek B harfi oluşturulmuş ve aydınlık ortamda 12 saat bekletilmiştir. Bu sürenin sonunda kağıt çekilerek yaprağa iyot çözeltisi damlatılmıştır. B harfinin olduğu kısım mavi renge dönüşürken kağıdın altında kalan kısımlarda renk değişimi olmamıştır.







I. karbondioksit,







II. klorofil,







III. ışık







faktörlerinden hangilerinin gerekli olduğunu kanıtlar?







(iyot çözeltisi + nişasta → mavi renk) A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III



Işığı yansıtma yüzdesi



E)



I



II



III



Bu deney fotosentez olayının gerçekleşmesi için,



Zaman



12. Fotosentez olayında,



9.



�



Tilakoit boşlukta biriken protonlar ATP sentaz enzimi aracılığı ile stromaya aktarılırken ATP sentezi (fotofosforilasyon) gerçekleşir.



216



Fotosentez tepkimeleri sırasında kloroplastta kullanılan aşağıdaki moleküllerden hangisi sitoplazmadan alınır?







I. klorofilin yükseltgenmesi,







II. karbondioksit kullanımı,







III. fotofosforilasyon ile ATP üretimi







olayları hangi sıra ile gerçekleşir?



A) NADPH



B) Klorofil



A) I – II – III



B) I – III – II



C) Enzim



D) Karbondioksit



C) II – I – III



D) III – I – II



E) ATP 1. A



2. E



E) III – II – I 3. D



4. D



5. A



6. D



7. B



8. D



9. D



10. A



11. B



12. B



23.Ünite



Temel Kavramlar



6. TEST 1.



2.



Fotosentezin ışığa bağımlı tepkimelerinde üretilen, I. O2, II. NADPH, III. ATP moleküllerinden hangileri ışıktan bağımsız tepkimelerde kullanılmaz? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III Aşağıdaki şemada bitkilerin kloroplast organelinde gerçekleşen fotosentez tepkimeleri özetlenmiştir.



4.



�



Işıktan bağımsız tepkimeler kloroplastın stroma sıvısında gerçekleşir.



�



Bu tepkimelerde ışığa bağımlı tepkimelerde üretilen ATP ve NADPH ile atmosferden alınan CO2 molekülü kullanılarak organik besinlerin (glikoz gibi) sentezi gerçekleşir.



�



Calvin döngüsü olarak da adlandırılan bu tepkimeler, CO2’nin ribuloz bifosfat (RuBP) ile birleşerek altı karbonlu kararsız bir bileşiğin oluşması ile başlar.



Serasında domates yetiştiren bir çiftçi,







I. serasına ıslak saman balyalarını koyması,







II. toprağa azotlu gübreler ilave etmesi,







III. bitki yapraklarına KOH içeren çözelti püskürtmesi







uygulamalarından hangileriyle ürün miktarını artırabilir? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III



5.



H2O



CO2



Iş›k



Cam kap



NADP + ADP



Işığa bağımlı reaksiyonlar



Calvin döngüsü







ATP







3.



CH2O (şeker)



Palme Yayınevi



NADPH



O2



Bu şemaya göre aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? A) Calvin döngüsünde ışığa bağımlı reaksiyonlarda üretilen ATP harcanır. B) Işığa bağımlı tepkimelerde NADPH molekülü yükseltgenir. C) Calvin döngüsünde organik, ışığa bağımlı tepkimelerde ise hem organik hem de inorganik ürünler oluşur. D) Fotosentez tepkimelerinde CO2 kullanımı, H2O kullanımından sonra gerçekleşir. E) Calvin döngüsünde açığa çıkan NADP+ ve ADP molekülleri, ışığa bağımlı reaksiyonlarda tekrar kullanılabilir. Farklı bitkilere ait olan,







I. otsu gövde,







II. yaprak,







III. kök







Karanlık ortamda yapılan yukarıdaki deneyde mumun daha uzun süre yanması için,







I. cam kaba fare konulması,







II. cam kabın kapağının açılması,







III. cam kaba yeşil bir bitki konulması







işlemlerinden hangileri yapılmalıdır? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III



6.



Canlılarda gerçekleşen,







a. oksijenli solunum,







b. fotosentez,







c. fermantasyon







tepkimelerinde ATP üretimi,







I. oksidatif fosforilasyon,







II. substrat düzeyinde fosforilasyon,







III. fotofosforilasyon







yöntemlerinden hangileri ile gerçekleşir?







a



b



A)



I ve II



II ve III



II



yapılarından hangilerinde fotosentez yapabilen hücre çeşitleri bulunur?



B)



I ve III



II ve III



I



C)



I ve II



III



I ve II



A) Yalnız II



D)



II ve III



I ve III



I ve II



E)



I ve II



III



II



B) Yalnız III



D) I ve III



C) I ve II



E) II ve III



/FOTOSENTEZ



c



� CO2 molekülünün RuBP molekülüne bağlanmasını rubisko (ribuloz bifosfat karboksilaz) adı verilen bir enzim katalizler.



217



23.Ünite



/FOTOSENTEZ



Temel Kavramlar �



7.



Kararsız bileşiğin parçalanması ile oluşan PGA, ATP’nin harcanması ve NADPH’ın yükseltgenmesi ile PGAL’e dönüşür.







Bir saksı bitkisinin canlı olan tüm hücrelerinde, I. mitoz bölünme, II. fosforilasyon, III. fotosentez







olaylarından hangileri ortak olarak gerçekleşir?







I. inorganik maddeleri oksitleme,







II. karbondioksit gazını kullanabilme,







III. klorofilden ayrılan elektronları ETS’de taşıyabilme,







IV. ihtiyaç duyduğu organik besinleri üretebilme







özelliklerinden hangilerine sahip olması beklenir?



A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) II ve III 8.



�



C) I ve II



H+



Yaklaşık olarak 2500 metre derinlikte yaşayan bu bakterilerin,



E) I, II ve III



Aşağıdaki şemada bir organelde gerçekleşen kemiozmozis olayı gösterilmiştir. Yüksek H+ konsantrasyonu



Calvin döngüsünde oluşan PGAL’in bir kısmı glikoz gibi organik moleküllerin sentezinde kullanılırken, bir kısmıda ribuloz bifosfatın yeniden üretiminde kullanılır.



10. 1977 yılında Galapogos adaları yakınında okyanus dibini araştıran bilim insanları üretici bakterilerin bulunduğu bir ekosistem keşfettiler.



Difüzyon



A) I ve II



Tilakoit boşluk



Elektron taşıma zinciri



B) I ve IV D) I, II ve IV



C) II ve III E) I, II, III ve IV



Zar



11.



X



Fotosentez hızı



Fotosentez hızı



ADP + P i Düşük H+ konsantrasyonu







�



ATP



Bu şemayla ilgili, I. X molekülü ATP sentaz enzimidir.







II. Tepkime hücrenin mitokondri organelinde gerçekleşir.



Işıktan bağımsız tepkimelerde bir molekül glikozun üretilebilmesi için; 6CO2, 12NADPH ve 18 ATP harcanır.



III. Elektron taşıma zinciri hidrojen iyonlarını çok yoğun oldukları ortamdan az yoğun oldukları ortama doğru taşır.







IV. İlgili organelde fotofosforilasyon ile ATP üretilir.







ifadelerinden hangileri doğrudur? B) I ve IV D) I, II ve III



9. Işıktan bağımsız tepkimelerde glikozdan farklı olarak gliserol, yağ asidi, amino asit, vitamin ve nükleotit gibi organik moleküller de üretilebilir.



Su miktarı 10 20 30 40 50 Sıcaklık (°C) (%) Fotosentez hızı







A) I ve II



�



Palme Yayınevi



Stroma



380







700 Işığın dalga boyu (nm) III



A) Yalnız IV



C) II ve III



A) ATP



B) Ribuloz bifosfat



C) Oksijen



D) Karbondioksit



2. B



3. C



4. C



CO2 miktarı (%)



IV



B) I ve III



D) I, II ve IV



E) II, III ve IV



Fotosentezin ışıktan bağımsız tepkimelerinde aşağıdaki moleküllerden hangisi kullanılmaz?



1. A



0,034



Fotosentez hızına etki eden faktörler ile ilgili yukarıdaki grafiklerden hangileri doğrudur? C) II ve IV E) I, II, III ve IV



12. Fotosentezin ışıktan bağımsız tepkimelerinde aşağıdaki moleküllerden hangisi üretilemez? A) Amino asit



B) Vitamin



C) Glikoz



D) Magnezyum



E) Rubisko enzimi 218



Fotosentez hızı



E) Gliserol 5. A



6. E



7. A



8. B



9. C



10. D



11. E



12. D



23.Ünite



Temel Kavramlar



7. TEST 1.



Ototrof canlılarda,



4.







I. klorofilin güneş ışığını soğurması,







II. elektron kaynağı olarak H2O kullanımı,







III. inorganik maddelerin dış ortamdan alınması







özelliklerinden hangileri ortaktır? A) Yalnız II



Fotosentez



Aşağıdaki canlılardan hangisi karbondioksiti kullanarak ihtiyaç duyduğu besin maddelerini üretirken farklı bir enerji kaynağı kullanır?



C) Nitrat bakterisi



C) I ve II



D) Öglena



E) II ve III



E) Lavanta



Işığa bağımlı tepkimeler



(A)



Işıktan bağımsız tepkimeler



(B)







I. A sitoplazmada, B kloroplast organelinde gerçekleşir.







II. ATP molekülü A’da üretilip, B’de harcanır.



Palme Yayınevi



Bitki fotosentezine ait yukarıdaki tepkimeler ile ilgili,



NADP+



Elodea bitkisi ile hazırlanan aşağıdaki deney düzeneği karanlık ortamda bekletilmektedir. �



Deney tüpü







Gaz kabarcıkları



Su



Elodea



III.







IV. Oksijen çıkışı A ve B tepkimelerinde gerçekleşir.







I. deney tüpündeki su seviyesinin yükselmesi,







ifadelerinden hangileri doğrudur?







II. açığa çıkan gaz kabarcığı çeşidinin değiş- � mesi,







III. elodea bitkisinin kuru ağırlığının artması







durumlarından hangilerine neden olabilir?



koenzimi A’da indirgenirken, NADPH B’de yükseltgenir.



B) I ve III D) II ve IV



C) II ve III E) III ve IV







Deney düzeneğinin aydınlatılması,



A) Yalnız II



B) I ve II



D) II ve III 3.



Fotosentez için tüm koşulların en uygun olduğu bir deney düzeneğinde,



6.



E) I, II ve III



Tropikal bir bitki türünün yaprağındaki,



I. karbondioksit miktarının azaltılması,







I. kloroplast miktarı,







II. ışık şiddetinin azaltılması,







II. kütikula kalınlığı,







III. sıcaklık miktarının yükseltilmesi







III. stoma sayısı







değişimlerinden hangilerinin fotosentez hızını olumsuz yönde etkileyeceği söylenebilir?







niceliklerinden hangilerinin artması foto� sentez hızını olumlu etkiler?



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



Fotosentez hızını etkileyen faktörler genetik ve çevresel faktörler olmak üzere ikiye ayrılır.



C) I ve III







A) Yalnız II



Fotosentez hızını, fotosenteze etki eden faktörlerden oranı en düşük olan belirler. Buna minimum yasası denir.



Beherglass







A) I ve II



Klorofil taşıyan bir hücrenin birim zamanda kullandığı CO2 veya ürettiği O2 miktarı fotosentez hızını belirler.



A) Kaktüs



5. 2.



�



B) Siyanobakteriler



B) Yalnız III



D) I ve III



/FOTOSENTEZ



A) Yalnız III



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



Kloroplast sayısı, yaprak yapısı ve sayısı, stomaların sayısı, enzim miktarı ve kütikula kalınlığı fotosentez hızını etkileyen genetik faktörlerdir.



219



23.Ünite



/FOTOSENTEZ



Temel Kavramlar �



7.



Yaprağa ait olan palizat parankiması, sünger parankiması ve stoma hücreleri kloroplast içerdiğinden fotosentez yapabilir.



Kemosentetik bakterilerin besin üretebilmesi için aşağıdakilerden hangisine ihtiyacı yoktur?



10. Menekşe bitkisinin bulunduğu bir cam fanustaki oksijen miktarının değişmediği tespit edilmiştir.



A) Oksijen







B) İnorganik madde







I. Cam fanus aydınlık ortamdadır.



C) Hidrojen kaynağı







II. Fanustaki karbondioksit miktarı azalmıştır.



D) Işık enerjisi







III. Bitkide fotosentez ve oksijenli solunum tepkimeleri aynı hızda gerçekleşmektedir.







yorumlarından hangileri yapılabilir?



E) Karbondioksit



Buna göre,



A) Yalnız III



Stoma sayısının artması foto sentez hızını artırırken, kütikula kalınlığının artması fotosentez hızını yavaşlatır.



20







� CO2 miktarı, ışık şiddeti, ışığın dalga boyu, sıcaklık, su miktarı, mineral ve ortamın pH’sı fotosentez hızını etkileyen çev resel faktörlerdir.







10



Gölge bitkileri



5 0



0



200



400



600



220



a



1000



mol foton /m2/s)



I. Işık şiddetinin tüm değerlerinde güneş bitkilerinin fotosentez hızı, gölge bitkilerinden daha çoktur.



II. Işık şiddetinin belirli bir değerden sonra artırılması gölge bitkilerinin fotosentezini olumsuz etkiler.







yorumlarından hangileri yapılabilir? B) Yalnız III



I. Işığa bağımlı tepkimeler a kısmında gerçekleşir.







II. Glikoz gibi organik besinler b kısmında sentezlenir.







III. C kısmında çift katlı zar bulunur.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II



Fotosentezin ışığa bağımlı tepkimelerinde aşağıdaki moleküllerden hangisi kullanılmaz?



C) NADP+ koenzimi



D) Su



2. C



3. E



E) I, II ve III



I. inorganik maddelerden organik madde sentezi,







II. ışık enerjisinin kimyasal bağ enerjisine dönüşümü,







III. organik bileşiklerin parçalanması sonucu ATP sentezi,







IV. klorofil pigmentinden ayrılan elektronların ETS’ de taşınması







olaylarından hangileri gerçekleşmez? A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III 4. C



5. D



C) I ve III







E) ATP sentaz 1. B



B) I ve II



D) II ve III



E) II ve III



B) Klorofil



Bu kısımlar ile ilgili,



12. Fotosentezin ışığa bağımlı tepkimelerinde,



C) I ve II



A) Karbondioksit



c



b







III. Işığın olmadığı ortamlarda fotosentez reaksiyonları gerçekleşmez.



D) I ve III



� CO2, fotosentezin ışıktan bağımsız tepkimelerinin başlaması için gereklidir. CO2 miktarı arttığında fotosentez hızı belirli bir değere kadar artar, sonra sabit kalır.



800



Grafiğe göre,



A) Yalnız I



9.



11. Aşağıda kloroplast organeline ait bir şema verilmiştir.



Güneş bitkileri



Işık şiddeti ( µ







C) I ve III E) I, II ve III



15



Palme Yayınevi



�



Aşağıdaki grafikte güneş ve gölge bitkilerindeki fotosentez hızının ışık şiddetine bağlı değişimi verilmiştir. Fotosentez hızı ( µ mol CO2 tüketimi m2/s)



8.



B) I ve II



D) II ve III



6. C



7. D



8. B



9. A



C) I ve II



E) II ve IV 10. C



11. E



12. D



23.Ünite



Temel Kavramlar



8. TEST 1.



Fotosenteze ait aşağıdaki olaylardan hangisinde ışık enerjisi doğrudan kullanılır?



4.



A) Klorofilin yükseltgenmesi B) Karbondioksit kullanımı



/FOTOSENTEZ



�



Aşağıdakilerden hangisi aydınlık ortamda bulunan bir bitkinin birim zamanda tükettiği karbondioksit miktarını doğrudan etkilemez?



C) NADPH’ın yükseltgenmesi



A) Yaprak hücrelerinde bulunan kloroplast sayısı



D) Glikoz üretimi



B) Bitkiye gönderilen ışığın dalga boyu



E) ATP harcanımı



C) Yaprak ayası yüzeyinin genişliği



Ortama KOH ve (CaOH)2 gibi CO2 tutucular eklenirse, ortamdaki CO2 miktarı azalır ve fotosentez hızı düşer.



D) Yaprağın yüzeyinde bulunan stoma sayısı 2.



Aşağıda bitkilerdeki enerji dönüşümünü sağlayan üç olay verilmiştir. 5.



H2O



A



O2



Işık



H2O C



ATP NADPH



CO2







Monomer



B



ATP



Aşağıdaki gibi hazırlanan deney düzeneğinde huni içine Elodea bitkisi yerleştirilerek, beherg- � lastaki suyun sıcaklığı 10ºC’ye getirilmiştir. Sarı ışık



Oksijen



CO2



Cam tüp







II. B basamağında inorganik maddelerden organik madde sentezlenir.







III. A ve C basamaklarında ETS ile ATP sentezi gerçekleşir.







IV. B basamağından C basamağına organik madde aktarımı olur.







ifadelerinden hangileri doğrudur?



Palme Yayınevi



I. A ve B olayları kloroplast, C olayı mitokondrideki enzimlerce tamamlanır.



A) Yalnız III



B) I ve II



D) I, III ve IV



C) I ve III E) I, II, III ve IV



Su



Elodea











I. karbondioksit kullanımı,







II. klorofilin yükseltgenmesi,







III. ribuloz bifosfat üretimi,







IV. ETS’de elektron aktarımı







olaylarından hangileri kloroplastın stroma sıvısında gerçekleşir? B) I ve III



I. beherglassa soda ilavesi,







II. yeşil ışık kaynağı kullanımı,







III. suya KOH eklenmesi,







IV. ışığın rengi değiştirilmeden şiddetinin artırılması,







uygulamalarından hangileri yapılabilir? A) I ve II



D) II ve III



E) III ve IV



B) I ve IV D) II ve IV



6.



C) I ve IV



Cam tüpün uç kısmındaki oksijen birikim hızını artırmak için,







Bir bitkide gerçekleşen fotosentezde,



A) I ve II



Fotosentez reaksiyonları klorofilin ışığı soğurup elektron vermesiyle (yükseltgenmesi) başlar. Bu nedenle ışığın olmadığı ortamlarda fotosentez reaksiyonları gerçekleşemez.



Beherglass



Bu olaylarla ilgili,







3.



E) Bitkinin sahip olduğu damarlanma biçimi



�



Işığın şiddeti arttığında fotosentezin hızı belirli bir değere kadar artar, sonra sabit kalır.



�



Fotosentez olayı sadece görünür ışıkta (380 nm ile 750 nm arası) gerçekleşir.



C) II ve III E) III ve IV



Aşağıdakilerden hangisi fotosentez hızını etkileyen genetik faktörlerden biridir? A) Kütikula kalınlığı B) CO2 miktarı C) Işık şiddeti D) Su miktarı E) Işığın dalga boyu



221



/FOTOSENTEZ



Temel Kavramlar �



�



7.



Fotosentez hızı mor ve kırmızı ışıkta en yüksek, yeşil ışıkta ise en düşüktür.



10.



Bitki ve bakteri fotosentezinde, I. yan ürün olarak kükürt oluşumu, II. karbondioksit kullanımı ile besin sentezi,



Elodea



III. ışık enerjisi yardımıyla klorofilin yükseltgenmesi,







IV. tepkimelerin sitoplazma sıvısında tamamlanması







olaylarından hangileri ortak olarak gerçekleşir?







A) I ve II







Klorofil pigmenti yeşil ışığı çok 8. az soğurup, büyük oranda yansıtır. Bu yüzden yeşil ışıkta fotosentez hızı minimumdur. Klorofil mor ışığı diğerlerine göre daha fazla soğurduğundan, mor ışıkta fotosentez hızı maksimumdur.



B) I ve IV C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV







Özdeş yapıdaki üç saksı bitkisi, özdeş koşullara sahip cam fanuslara konularak A fanusu mor, B fanusu yeşil, C fanusu kırmızı ışıkla aydınlatılıyor.







Bu süreçte cam fanuslarla ilgili, Oksijen miktarı



Karbondioksit miktarı



Bir su bitkisi olan Elodea’nın bulunduğu ortama, (NO –3 ) – (NO ) – 3 • azot atomu işaretli nitrat tuzu (NO 3) (H2O) • hidrojen atomu işaretli su (H2O) (H2O) • karbon atomu işaretli karbondioksit (CO2) (CO2) (CO2) molekülleri ilave edilmiştir.



Buna göre Elodea’nın fotosentez ile ürettiği glikoz, gliserol ve amino asit moleküllerinde bulunan radyoaktif işaretli atomlar aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?







Glikoz



Gliserol



Amino asit



A) Fanus



A B C



Fanusun ağırlığı



I



A B C



II



Fanus



A B C



B)



Fanus



C) Palme Yayınevi



23.Ünite



, ,



,



,



,



,



,



,



,



D)



,



,



,



E)



,



,



,



III



�



Işıktan bağımsız tepkimelerde bir çok enzim görev aldığından, sıcaklığın artması belirli bir dereceye kadar fotosentezi hızlandırır. Belirli bir sıcaklığın üzerinde ise enzimler denatüre 9. olduğundan fotosentez yavaşlar.



grafiklerinden hangileri çizilebilir? A) Yalnız II



B) I ve II



D) II ve III



H2O $ e– + H+ + 1/2O2 c



d







Bu olay ile ilgili,



Buna göre farklı seralarda uygulanan,







I. organik gübre kullanımı,



I. a molekülü tilakoit boşlukta parçalanır.











II. b ve c molekülleri ışıktan bağımsız tepkimelerde görev yapacak moleküllerin sentezinde kullanılır.



II. havalandırma işleminin güneşin doğuşundan 1-2 saat sonra yapılması,







III. petrol ve parafin gibi karbon içeriği zengin maddelerin yakılması







yöntemlerinden hangileri kabondioksit zenginleştirme uygulamalarına örnek olarak verilebilir?



Su fotosentezde elektron ve hidrojen kaynağı olarak kullanılır. Bitkideki su oranı belirli bir değerin altına düşerse fotosentez durur.



222



b







�



E) I, II ve III



Aşağıda bitkilerdeki fotosentez sırasında gerçekleşen bir olay verilmiştir.



a







11. Sera koşullarında bitkiye verilen su ve mineral miktarı arttığında fotosentez hızının artması için ortamdaki CO2 miktarının da artması gerekir. Seralarda uygulanan karbondioksit zenginleştirme uygulamaları ile ortamdaki CO2 miktarı artırılarak bitki gelişimi ve böylece ürün miktarı artırılabilmektedir.



C) I ve III



III. d molekülünün bir kısmı bitki hücresinde kullanılırken bir kısmı stomalardan atmosfere verilir. ifadelerinden hangileri doğrudur?



A) Yalnız I



A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 1. A



2. E



3. B



4. E



5. B



B) Yalnız II



D) I ve III 6. A



7. C



8. D



9. E



C) Yalnız III



E) I, II ve III 10. B



11. E



23.Ünite



Temel Kavramlar



9. TEST 1.



Ototrof bir canlıda fotofosforilasyon ile ATP sentezinin gerçekleşebilmesi için,



4.



I. hücre dışında protein sindirimi,



I. ETS elemanları,







II. fotosentezle glikoz üretimi,







II. kloroplast organeli,







III. kendine özgü organik madde sentezi







III. enzimler,











IV. klorofil pigmenti



ğer bitkilerden ayırt edilebilirler?







moleküllerinden hangileri bulunması zorunludur?



A) Yalnız I



A) I ve III



B) II ve IV



D) I, III ve IV



�



Bitkinin kökleriyle topraktan aldığı mineraller fotosentez hızını etkiler. Minimum yasasına göre fotosentez hızını oranı en düşük olan mineral belirler.



�



Fotosentez enzimleri belirli pH aralıklarında çalıştığından, ortamın pH’ı fotosentez hızını etkiler.



�



İnorganik maddelerin oksidasyonu ile açığa çıkan kimyasal enerjiyi kullanarak organik madde sentezlenmesi olayına kemosentez denir. Kemosentez iki aşamada gerçekleşir.



�



İlk aşamada inorganik maddelerin oksidasyonu gerçekleşir. İnorganik madeden ayrılan elektronlar ETS üzerinden genelde oksijene doğru taşınır. Bu sırada açığa çıkan enerji ile ATP ve NADPH+H+ üretilir.



Böcekçil bitkiler,











/FOTOSENTEZ



metabolik aktivitelerinden hangileri ile diB) Yalnız III



D) I ve III



C) I ve II



E) II ve III



C) I, II ve III 5.



E) I, II, III ve IV



Spektrofotometre farklı dalga boylarındaki ışığın bir pigment çözeltisi tarafından emilme ve geçirilme oranını ölçer.



2.







Cam fanus



Klorofil ile yapılan aşağıdaki spektrofotometre deneyinde iki farklı ışığın galvanometrede oluşturduğu elektriksel değerler verilmiştir. Işığı kıran prizma



Yukarıdaki gibi hazırlanan deney düzeneğinde gerçekleşebilecek olan,







I. fanusun içindeki nem miktarın artması,







II. bitkinin kuru ağırlığının artması,







III. fanus içindeki karbondioksit miktarının azalması







durumlarından hangileri fanusun bulunduğu ortamın aydınlık ya da karanlık olduğu hakkında bir fikir vermez? A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III 3.







Beyaz Işık



Palme Yayınevi







C) I ve II



E) II ve III



A) Kurbağanın çizgili kas hücresi B) Bira mayası hücresi C) Kökteki epidermis hücresi D) Parazit bakteri hücresi E) Stomanın kilit hücresi



Fotoelektrik tüp Galvanometre



X



(a)



Galvanometre



(b)







Y



Y sarı ışık olduğuna göre X,







I. kırmızı,







II. yeşil,







III. mavi







renkli ışıklardan hangileri olamaz?



Canlılarda enerji dönüşümünü sağlayan tepkimelerde NAD+, FAD+ ve NADP+ koenzimleri elektron ve proton taşıyıcısı olarak görev yapar. Aşağıdaki hücrelerden hangisinde bu üç koenzim birlikte bulunur?



Klorofil çözeltisi



A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III



6.



C) I ve II



E) II ve III



Aşağıdaki olaylardan hangisi fotosentezin ışığa bağımlı tepkimelerinde gerçekleşmez? A) Suyun fotolizi B) NADPH’ın yükseltgenmesi C) Fotofosforilasyon D) ETS’de elektron aktarımı E) Oksijenin açığa çıkması



223



/FOTOSENTEZ



Temel Kavramlar �



7.



İkinci aşamada ATP ve NADPH+H+ ve CO2 kullanılarak organik besinler üretilir.



Aşağıda bitkilerde gerçekleşen üç farklı olay numaralandırılarak verilmiştir. 1



Işık enerjisi







ATP



2



I. 3 numaralı olay mitokondride tamamlanır.







II. 1 numaralı olayda fotofosforilasyon gerçekleşir.







III. 2 numaralı olayda karbondioksit kullanılır.







ifadelerinden hangileri doğrudur? B) I ve II



�



Kemoototrof organizmalar klorofil içermez, güneş ışığını kullanmaz.



t2



t3



t2



t3



Zaman



Sıcaklık Z



C) I ve III t1



IV



Işıktan bağımsız tepkimeler



V



Yukarıda özetlenen fotosentez tepkimelerindeki numaralı moleküller ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğru değildir?



t2



t3



Zaman



Fotosentez için en uygun değerlerin X, Y ve Z olduğu bilindiğine göre, t1, t2 ve t3 zaman aralıklarında fotosentez hızını belirleyen faktörler aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? t1



III



t1



Zaman



E) I, II ve III



II



Işığa bağımlı tepkimeler







Y t1







I



Işık şiddeti



X







8.



CO2 miktarı







D) II ve III Azot, kükürt, demir, hidrojen bakterileri ve bazı arkebakteriler kemoototrof canlılara örnek olarak verilebilir.



ATP



Bu olaylar ile ilgili,



A) Yalnız II



�



3



Glikoz



10. Bir bitkinin bulunduğu ortamdaki karbondioksit, ışık şiddeti ve sıcaklık miktarlarının zamana bağlı değişimleri aşağıdaki grafiklerde gösterilmiştir.



Palme Yayınevi



23.Ünite



t2



t3



A)



Sıcaklık



Işık şiddeti



CO2



B)



CO2



Sıcaklık



Işık şiddeti



C)



Işık şiddeti



CO2



Sıcaklık



D)



CO2



Işık şiddeti



Sıcaklık



E)



Sıcaklık



CO2



Işık şiddeti



A) I → Su B) II → Oksijen C) III → ATP 11. Fotosentezin gerçekleştiği kloroplast or-



D) IV → Karbondioksit



ganeli ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangi-



E) V → Glikoz



si doğru değildir? A) Diske benzeyen tilakoitler granum adı ve9.



�







• Hücre duvarı







• Mitokondri







• Çekirdek



Fotoototrof ve kemoototrof canlılarda karbon kaynağı olarak CO2’nin kullanımı ile inorganik maddelerin organik maddeye dönüşümü ortak olarak gerçekleşir.



224



rilen kümeleri oluşturur.



Kemosentez yapan bir organizmada,



B) Stroma sıvısında DNA, RNA, ribozom ve fotosentez enzimleri bulunur. C) Dış kısmında seçici geçirgen yapıda çift zar vardır.



• Ribozom



D) Tilakoitler ara lamel ile bağlanarak güneş



• Kloroplast



ışığının daha fazla emilmesini sağlar.



yapılarından kaç tanesi bulunamaz? A) 1 1. D



B) 2 2. A



C) 3 3. E



D) 4 4. A



E) Fotofosforilasyon ile ATP üretimini sağlayan



E) 5 5. D



elektron taşıma sistemi dış zarda bulunur. 6. B



7. E



8. C



9. C



10. B



11. E



23.Ünite



Temel Kavramlar



10. TEST 1.



Azot(N)



PGAL



4.



X



Fotosentezin ışıktan bağımsız tepkimelerinde PGAL’den sentezlenen “X” molekülü aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) Fruktoz



B) Glikoz



C) Gliserol



D) Amino asit



I. klorofilin yükseltgenmesi,







II. NADP+ koenziminin indirgenmesi,







III. karbondioksit kullanımı,







IV. ribuloz bifosfat üretimi







olayları hangi sıra ile gerçekleşir?



Fotosentezde enerji kaynağı olarak güneş enerjisi kullanılırken, kemosentezde enerji kaynağı olarak kimyasal enerji kullanılır. Bu nedenle fotosentez sadece gündüzleri gerçekleşirken, kemosentez gece ve gündüz gerçekleşir.



A) I - II - III - IV



B) I - II - IV - III



C) II - I - III - IV



D) II - I - IV - III



�



Fotosentez bazı prokaryot canlılarda, protistlerde ve bitkilerde görülür. Kemosentez ise bazı bakteri ve arkebakteriler gibi prokaryot canlılarda görülür.



E) III - IV - I - II 5.



2.



�



Fotosentez tepkimelerinde,







E) Riboz



Bir bitki hücresinde fotosentez sırasında oluşan,







I. ATP,







II. oksijen,







III. glikoz,







IV. NADPH







moleküllerinden hangileri kloroplast organelinden sitoplazmaya geçebilir?



Aşağıdaki grafikte X değeri bitkilerin oksijen üretim hızı /oksijen tüketim hızı oranını göstermektedir. X



1



B) I ve III D) II ve IV



C) II ve III



Palme Yayınevi



K



A) I ve II



/FOTOSENTEZ







L



Bitki çeşidi



M



Deneyde kullanılan bitkilerin özdeş yapıda olduğu bilindiğine göre aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? A) M bitkisi fotosentez sonucu oluşturduğu oksijenin bir kısmını atmosfere verir.



E) III ve IV



B) M bitkisinin birim zamanda tükettiği karbondioksit miktarı K bitkisinden fazla olabilir. 3.







Ca++ Fe++ Mg++ Na+ Topraktan alınan miktar Fotosentez için gerekli miktar



D) L ve K bitkilerindeki kloroplast miktarı aynıdır.



–



NO 3



10mg 6mg



4mg 5mg 12mg



5mg



7mg 5mg 11mg



8mg



Bu bitkideki minimum yasası hangi minerale göre işler? A) Ca++



B) Fe++ D) Na+



C) Mg++ E) NO3–



Fotosentez ve oksijenli solunum tepkimeleri arasında bazı farklılıklar bulunur.



E) M bitkisinin bulunduğu ortamdaki ışık şiddeti L bitkisinin bulunduğu ortamdakinden fazla olabilir.



Mineral çeşidi



Miktarı







C) K bitkisi karanlık, M bitkisi aydınlık ortam� dadır.



Aşağıdaki tabloda bir bitkinin topraktan aldığı mineral miktarları ile fotosentez için gerekli olan mineral miktarları verilmiştir.



6.



Bir bitki hücresinin, I. depoladığı karbonhidrat,







II. gerçekleştirebildiği fosforilasyon,







III. kalıtım materyalindeki nükleotit







çeşitlerinden hangileri hayvan hücresinden farklı olabilir? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve II



C) Yalnız III



E) I, II ve III



�



Fotosentezde inorganik madde organik maddeye dönerken, oksijenli solunumda organik madde inorganik maddeye döner.



225



23.Ünite



/FOTOSENTEZ



Temel Kavramlar �



7.



Fotosentezde fotofosforilasyon ile oksijenli solunumda substrat düzeyinde fosforilasyon ve oksidatif fosforilasyon ile ATP üretilir.



8.



Bitkiye ait olan aşağıdaki hücre çeşitlerinden hangisi aydınlık ortamda CO2'yi kullanarak besin sentezleyebilir?



10. Aşağıdaki dönüşüm olaylarından hangisi kemosentetik organizmalar tarafından gerçekleştirilemez?



A) Epidermis



A) Nitrit → Nitrat



B) Floem



B) Karbondioksit → Glikoz



C) Kollenkima



C) Azot gazı → Nitrat



D) Ksilem



D) Amonyak → Nitrit



E) Stoma



E) Amino asit → Protein



Aşağıdaki grafikte fotosentez hızının ışığın dalga boyuna göre değişimi gösterilmiştir. Fotosentez hızı



11. Aşağıda kemiozmotik hipoteze göre, kloroplast ve mitokondri organellerinde gerçekleşen ATP sentezi ile ilgili bir şema verilmiştir. Özellik



Fotosentez sadece gündüzleri gerçekleşirken, oksijenli solunum sürekli bir olaydır.



Mor







Yeşil



Kırmızı



Bu grafiğe göre,







I. Yeşil ışıkta fotosentez gerçekleşmez.







II. Işığın dalga boyu ile fotosentez hızı ters orantılı olarak değişir.







III. Klorofilin mor ışığı soğurma oranı kırmızı ışığa göre daha fazladır.







yorumlarından hangileri yapılamaz? A) Yalnız I



B) I ve II



D) II ve III �



Işığın dalga boyu



Fotosentezde koen- 9. zimi, oksijenli solunumda ise NAD+ ve FAD koenzimleri kullanılır. NADP+







Palme Yayınevi



�



C) I ve III



Aydınlıkta bekletilen X bakterileri ile karanlıkta bekletilen Y bakterilerinin bulundukları ortamda karbondioksit miktarının azaldığı tespit edilmiştir.



C) Y bakterileri besin sentezi sırasında inorganik maddelerin oksidasyonu ile açığa çıkan kimyasal enerjiyi kullanır. Fotosentez anabolik, oksijenli solunum katabolik bir tepkimedir.



226



D) X bakterilerinin yaptığı fotosentez tepkimeleri sonucunda yan ürün olarak oksijen üretilir.



ATP oluşumunu sağlayan enzim çeşidi



ATP sentaz



1



Protonlarının (H+) biriktiği yer



2



Tilakoit boşluk



ETS birimlerinin bulunduğu zar



İç zar



3







I. 1 → NADP redüktaz,







II. 2 → zarlar arası bölge,







III. 3 → tilakoit zar







eşleştirmelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız III



Buna göre aşağıdakilerden hangisi kesin olarak doğrudur?



B) X bakterileri ototrof, Y bakterileri saprofit beslenir.



2. C



3. C



4. A



5. C



6. D



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



12. Kloroplastlarda fotosentez sırasında,



I. glikoz üretimi,







II. ETS'de elektron aktarımı,







III. oksijen üretimi







olaylarından hangileri granalarda gerçekleşir? A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III



E) Y bakterileri azot döngüsünün bir basamağı olan nitrifikasyon olayında görev alır. 1. D



Kloroplast



Tablodaki numaralandırılmış kısımlar ile ilgili,



E) I, II ve III



A) X bakterilerinin sitoplazmalarında klorofil pigmenti bulunur.



�







Mitokondri



7. E



8. B



9. C



C) I ve II



E) II ve III



10. C



11. D



12. E



23.Ünite



/FOTOSENTEZ



DERS NOTLARI



227



Bitkilerin Yapısı



24. Ünite



24.Ünite



Temel Kavramlar



1. TEST 1.



Bölünme yeteneğinde olan,







I. uç meristem,







II. kambiyum,







III. mantar kambiyumu







hücre çeşitlerinden hangileri bitkilerin sekonder büyümesi için hücre sağlar? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) II ve III



2.



4. Özümleme parankiması hücreleri ile ilgili, I. kloroplast taşıma, II. atmosferik oksijen üretme, III. meristem doku hücrelerinden farklılaşma özelliklerinden hangileri depo parankimasına ait hücrelerde de gözlenir? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III



C) I ve II



E) I, II ve III



5.



� Bitkilerin toprak üstü organ sistemine sürgün sistemi, toprak altı organ sistemine kök sistemi denir.



�



Sürgün sistemi gövde ve yapraklardan, kök sistemi genellikle dallanmış bir veya daha fazla ana kökten meydana gelir.



�



Ortak bir yapıyı oluşturmak ve bir işlevi yerine getirmek için birlikte çalışan, şekil ve yapı bakımından benzer hücrelerin oluşturduğu topluluğa doku denir.



�



Yüksek yapılı bitkilerde bulunan dokular üstlendikleri görevlere göre meristem, temel, iletim ve örtü doku olmak üzere dört gruba ayrılır.



Aşağıda şekilde çift çenekli bir bitkide bulunan meristem dokular X ve Y ile gösterilmiştir. X dokusu



Aşağıda dikotil bir bitkiye ait gövde kesiti verilmiştir. K



Y dokusu



L



3.



Palme Yayınevi



M







K, L ve M harfleri ile gösterilen doku çeşitleri ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur? K



L



M



A)



Örtü



Temel



İletim



B)



Temel



İletim



Örtü



C)



İletim



Örtü



Temel



D)



Örtü



İletim



Temel



E)



Temel



Örtü



İletim



Aşağıda verilen doku hücreleri–görev eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? A) Uç meristem – Boyca uzamayı sağlama B) Lateral meristem – Enine kalınlaşmayı sağlama



X dokusu







6.



C) Sklerenkima – Bitkiye destek verme D) Kaliptra – Gövde ucu meristemini koruma E) Ksilem – Su ve mineral maddeleri taşıma



/BİTKİLERİN YAPISI







Buna göre X ve Y doku hücreleriyle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? A) X ve Y dokularına ait hücreler ince çeperli, bol sitoplazmalı ve büyük çekirdeklidir. B) Y dokusu kök ve gövdedeki iletim dokularına yeni tabakalar ekleme görevi yapar. C) Bir bitkide önce Y, sonra X dokusu oluşur. D) Bitkide bulundukları yere göre X dokusu uç (apikal) meristem, Y dokusu ise yanal � (lateral) meristem olarak tanımlanır. E) X dokusu bitkide boyca uzama sağlarken, Y dokusu enine kalınlaşmayı sağlar. Bitkilerde ksilem ve floem ile ilgili, I. Floemde taşınan bazı moleküller ksilemde taşınamaz. II. Madde taşınımı sürecinde ksilemde ATP harcanırken, floemde ATP harcanamaz. III. Madde taşınım yönlerinde farklılıklar görü- � lebilir. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III



Meristem dokular, bitkinin büyüme bölgelerinde bulunan, sürekli bölünme yeteneğine sahip, embriyonik kökenli ve farklılaşmamış hücrelerden oluşur.



Meristem hücrelerinin bölünmesiyle oluşan yeni hücreler farklılaşarak çeşitli dokuları, bu dokular da organları meydana getirir.



229



24.Ünite



/BİTKİLERİN YAPISI



Temel Kavramlar



�



Meristem hücreleri bol sitoplazmalı, büyük çekirdekli, ince çeperli hücreler arası boşlukları olmayan, kofulsuz ya da küçük kofullu hücrelerdir.



�



�



�



�



I. Hücre çeperlerinde biriken selüloz ve pektin maddeleri, işlevsel olgunlukta cansız hale geçmesine yol açar.







III. Büyümekte olan bitkilerin özellikle genç gövdelerinde bulunur.



C) Epidermis → Stoma



ifadelerinden hangileri doğrudur?



E) Kambiyum → Floem



A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve III



D) Ksilem → Arkadaş hücresi



C) I ve II



E) II ve III



11. Çift çenekli bir bitkinin gövde enine kesiti aşağıda verilmiştir.



Periskl(2)



K Endodermis (1) Floem Ksilem (4) Korteks (5) (3)



Yanal meristemler kök ve gövdeyi silindir şeklinde kuşatır. Bu tip meristemler bitkinin eni- ne büyümesini ve kalınlaşmasını sağlar.



Meristem doku kökenlerine göre primer (birincil) ve sekonder (ikincil ) meristem olmak üzere ikiye ayrılır.



230



B) Parankima → Mantar kambiyumu



Aşağıda dikotil bir bitkinin kök kesiti verilmiştir.



Uç meristemler kök ve gövdenin büyüme noktalarında bulunup, bitkinin boyuna büyümesini sağlar.



Sekonder meristem, bölünme yeteneğini kaybetmiş parankima hücrelerinin sonradan bölünme yeteneği kazanmasıyla oluşur.



A) Epidermis → Kök emici tüy



II. Eğilme, bükülme ve çarpmaya karşı bitkiye mekanik destek sağlar.



Meristem doku bulunduğu yere göre uç (apikal) ve yanal (lateral) meristem olarak iki grupta incelenir.



Primer meristem embriyonik dönemden itibaren bölünme yeteneklerini kaybetmemiş olan, kök ve gövdenin uç kısımlarında bulunan hücrelerden oluşur.



10. Çeşitli dokulara ait hücreler ve bu hücrelerden köken alarak oluşan hücre tipleri ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?







8. �



Temel dokuya ait kollenkima hücreleri ile ilgili,



L M Palme Yayınevi



�



7.



Numaralandırılmış kısımlar ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?







A) 1 → Minerallerin seçilerek iletim dokusuna geçmesini denetler.







I. iletim dokuya ait olan → K ve M







II. bölünebilen hücrelerden oluşan →L



B) 2 → Yanal köklerin oluşumunu sağlar.







III. oksijenli solunumla ATP üreten → M



C) 3 → Fotosentez ile besin üretir.







eşleştirmelerinden hangileri doğrudur?



Bu gövde kesiti ile ilgili,



D) 4 → Organik besinlerin taşınımında görev yapar.



A) Yalnız II



D) II ve III



E) 5 → Su ve mineralleri kökten yaprağa doğru taşır.



9.



Bitki vücudunda gözlenen,







I. mitoz bölünme ile yeni hücreler oluşturma,







II. inorganik maddeleri organik maddelere dönüştürebilme,







III. basit organik moleküllerin enerji elde etme







olaylarından hangileri bir bitkinin kök ve sürgün sistemine ait tüm canlı hücreler tarafından gerçekleştirilir? A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III 1. D



2. A



3. D



yıkımından



E) I, II ve III







I. yanal meristem,







II. uç meristem,







III. mantar kambiyumu,







IV. özümleme parankiması







yapılarından hangileri bulunmaz? A) I ve II



C) I ve II



5. C



B) I ve III D) I, III ve IV



6. E



C) I ve III



12. Buğday, arpa, mısır gibi otsu gövdeli tek çenekli bitkilerde,



E) I, II ve III 4. B



B) I ve II



7. E



8. C



9. B



10. D



C) III ve IV E) II, III ve IV 11. B



12. B



24.Ünite



Temel Kavramlar



2. TEST 1.



Meristem doku hücreleri ile ilgili,



4.



�



Bitkinin sürgün sistemine ait yaprak organı ile ilgili aşağıdaki özelliklerden hangisi



I. canlı ve ince çeperli olma,







III. yıllık halkaları oluşturarak enine büyümeyi sağlama



A) Tipik olarak bir yaprak ayası ve yaprak sapı kısımlarından oluşur.







özelliklerinden hangileri doğrudur?



B) Yaprak ayası, fotosentezin yoğun olarak gerçekleştiği ve gaz alış verişinin sağlan- � dığı bölgedir.



B) Yalnız II



D) II ve III



2.



C) I ve III



E) I, II ve III



C) Tek çenekli bitkilerin yapraklarında paralel, çift çenekli bitkilerin yapraklarında ağsı damarlanma görülür.



Aşağıda yaprağın enine kesiti verilmiştir.



X



E) Basit yapraklarda parçalanmamış tek bir yaprak ayası bulunur.



Palme Yayınevi



Y



Enine kesitte gösterilen X hücresi aşağıdaki özelliklerden hangisi ile Y hücresinden ayırt edilir?



5.



�



Aşağıda otsu yapıda olan dikotil bir bitkiye ait � gövde kesiti verilmiştir. üme



Büy



A) DNA nükleotit dizilimi B) Sahip olduğu organel çeşitleri C) Hücre duvarında bulunan polisakkarit çeşidi



b c







�



d



Bu kesit ile ilgili,



Aşağıdakilerden hangisi bitkilerde kök sisteminin görevlerinden birisi değildir?







I. a kısmı su ve mineral taşınımında görev yapar.



A) Bazı hormonları sentezlemek







II. d kısmı peridermis olarak adlandırılır.



B) Besin maddelerini depolamak







III. c kısmındaki hücreler canlı olmasına rağ� men bölünemez.



D) Bitki için koruyucu özellikteki bazı salgı maddelerini üretmek E) Su kaybını önleyen kütin maddesi salgılamak



Temel doku, bitkinin bütün organlarında örtü ve iletim dokusu arasında kalan kısımları doldurur.



a



E) Birim zamanda ürettiği oksijen miktarı



C) Topraktan su ve mineral maddelerin alınmasını sağlamak



Mantar kambiyumu, odunsu bitkilerde epidermisin yerini alan, kök ve gövdenin korunmasını sağlayan mantar dokusunu oluşturur.



Öz



D) Ait olduğu temel doku çeşidi



3.



Kambiyum, odunsu ve bazı otsu bitkilerin kök ve gövdelerinde, iletim dokularına yeni tabakalar ekleme görevi yaparak enine büyümeyi sağlar.



D) İletim demetlerinin devamı olan yaprak damarlarında floem bulunurken ksilem bulunmaz.











Sekonder meristem kambiyum ve mantar kambiyumu denilen iki lateral (yanal) meristeme sahiptir.



yanlıştır?



II. bitkinin sadece kök sisteminde bulunma,



A) Yalnız I



/BİTKİLERİN YAPISI







IV. b kısmı bitkinin primer büyümesini sağlar.







ifadelerinden hangileri yanlıştır? A) I ve II



B) I ve IV D) II ve IV



C) II ve III E) III ve IV



Temel doku; parankima, kollenkima ve sklerenkima olmak üzere üç hücre tipinden oluşur.



Parankima hücreleri bitkinin her organında bulunan, farklılaşması en az düzeyde olan tipik bitki hücreleridir. Bu hücreler bölünemezler ancak gerektiğinde bölünme özelliği kazanarak sekonder meristemlere dönüşebilirler.



231



/BİTKİLERİN YAPISI



Temel Kavramlar �



6.



Parankima hücreleri genellikle canlı, bol sitoplazmalı, ince ve esnek çeperlidir.







• Bölünebilen hücrelerden oluşur. • Bazı bitkilerin enine kalınlaşmasını sağlar. Yukarıdaki özelliklere sahip olan doku çeşidi aşağıdakilerden hangisidir? A) Meristem



B) Parankima



D) Kollenkima



�



7.



Parankima hücreleri gerçekleştirdikleri metabolik işlevlere göre özümleme parankima- sı, depo parankiması, iletim parankiması ve havalandırma parankiması olmak üzere dört grupta incelenir.



E) Sklerenkima



• L’nin yapraklardaki fazla suyu sıvı halde uzaklaştırdığı, • M’nin örtü, savunma, salgı ve tırmanma gibi farklı işlevleri gerçekleştirdiği







belirlendiğine göre, bu yapılar aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?



Kollenkima hücreleri büyümekte ve gelişmekte olan bitkilerin özellikle genç gövdelerinde, yaprağın orta damarında çiçek ve yaprak saplarında bulunur.



K



L



M



A)



Stoma



Hidatot



Tüy



B)



Tüy



Stoma



Kütikula



C)



Kütikula



Lentisel



Tüy



D)



Kütikula



Stoma



Emergens



E)



Stoma



Hidatot



Kütikula



II. Açık tohumlu ve çift çenekli bitkilerin nispeten yaşlı kısımlarında iş görür.







III. Kambiyum ve mantar kambiyum denilen iki çeşit lateral meristem çeşidi ile bitkinin ikincil büyümesini sağlar.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



10. Tohumlu bitkilerde,



I. kütikula,







II. epidermis,







III. stoma







yapılarından hangileri bitkinin toprak altı kısımlarında bulunmaz? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve II



C) Yalnız III



E) I ve III



11. Aşağıda çift çenekli genç bir bitkinin gövde enine kesitinde bulunan bazı kısımlar numaralandırılarak gösterilmiştir. I II



IV V



I







V



II



232







III



Kollenkima hücrelerinin çeperlerinde selüloz ve pektin maddelerinin birikmesinden dolayı düzensiz kalınlaşmalar görülür. İşlevsel olgunlukta canlı olan bu hücreler eğilme, bükülme ve çarpmaya karşı bitkiye mekanik destek sağlarlar.



Sklerenkima hücreleri ilk oluştuklarında canlıdır. Hücre çeperleri kalınlaştıkça, işlevsel olgunlukta canlılıklarını kaybederler.



I. Bölünme yeteneğini kaybetmiş parankima hücrelerinin sonradan bölünme yeteneği kazanması sonucu oluşur.



Karasal ortamda bulunan bir bitkinin yaprak kesiti aşağıda verilmiştir.



IV



�



Bitkilerde ikincil büyümeden sorumlu olan sekonder meristem ile ilgili,







• K’nın gaz alış verişini sağladığı ve su kaybını kontrol ettiği,







8.



�



C) Floem



Epidermis hücrelerinin farklılaşması sonucu oluşan K, L ve M yapıları ile ilgili,



�



9.



• Bitkinin boyca uzamasını sağlar.



Palme Yayınevi



24.Ünite







III



Numaralandırılmış hücrelerin kaç tanesinde fotosentez ve oksijenli solunum tepkimeleri birlikte gerçekleşebilir? A) 1



1. C



B) 2



2. E



C) 3



3. E



D) 4



4. D



E) 5



5. D



6. A



Buna göre, numaralandırılmış kısımlarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) I nolu kısım, gövdeyi dış etkilerden koruyan epidermistir. B) II nolu kısım, parankima hücrelerinden oluşan korteks tabakasıdır. C) III nolu kısım, organik maddelerin taşınmasını sağlayan floemdir. D) IV nolu kısım, canlı ve bölünebilme özelliğinde olan hücrelere sahip mantar kambiyumudur. E) V nolu kısım, uzun mesafeli inorganik madde taşınmasını sağlayan ksilemdir. 7. A



8. C



9. E



10. E



11. D



24.Ünite



Temel Kavramlar



3. TEST 1.



Mezofil tabakasına ait olan palizat ve sünger parankiması hücrelerinin,



4.







I. sitoplazma miktarı,



Yeşil bir bitkinin yaprağından alınan enine kesit incelendiğinde aşağıdaki yapılardan hangisine rastlanılmaz?







II. kromozom sayısı,



A) Peridermis







III. organel çeşidi,







IV. enzim miktarı



B) Ksilem







özelliklerinden hangileri farklı olamaz?



�



Sklerenkima hücrelerinin çeperleri düzenli selüloz ve lignin birikiminden dolayı oldukça kalın ve serttir.



�



Lif ve taş hücreleri olarak adlandırılan sklerenkima hücreleri bitkiye destek sağlamak için özelleşmişlerdir.



�



İletim dokusu; bitkide köklerle alınan su ve minerallerin yaprak ve diğer organlara taşınmasını, fotosentezle üretilen organik maddelerin de yapraklardan bitkinin diğer organlarına iletilmesini sağlar.



�



İletim dokusu ksilem (odun boruları) ve floem (soymuk boruları) olmak üzere iki farklı kısımdan oluşur.



C) Kütikula D) Palizat parankiması



A) Yalnız II B) I ve II C) I ve IV D) II ve III E) II, III ve IV 2.



E) Kollenkima



Bitkilerde büyüme üzerine çalışma yapan bir öğrenci odunsu bir bitkinin gövdesine yerden Y kadar yükseklikte bir çivi çakıyor.



5.



Z







Beş yıl sonra bu bitkiyi inceleyen bir öğrenci,







I. X,







II. Y,







III. Z







yüksekliklerinin hangilerinde artış gözlemler?



Örtü doku



A) Yalnız X B) X ve Y C) X ve Z D) Y ve Z E) X, Y ve Z 3.



Aşağıdaki şekilde genç odunsu bir bitkinin sahip olduğu bu üç doku sistemi gösterilmiştir.



Palme Yayınevi



X



Y



Temel doku İletim dokusu







İşlev



A) Lentisel



Fotosentez için gerekli olan CO2'nin alınması



B) Kütikula



Su kaybını azaltma



C) Salgı cepleri



Böceklerle tozlaşmayı kolaylaştırma



D) Stoma



Glikoz üretme



E) Mantar doku



Bitkiyi koruma



Bu üç doku sistemiyle ilgili,







I. Bitkideki metabolik işlevlerin çoğundan sorumlu olan temel doku sistemi, örtü doku sistemi ile iletim doku sistemi arasında yer alır.







II. Her organda farklı bir düzenlenişe sahip iletim dokusu elemanları olan ksilem ve floem, bitkinin her yanında süreklilik gösterir.







III. Örtü doku sistemine ait tüm hücreler fotosentez ile besin üretir.







ifadelerinden hangileri doğrudur?



Bitkilere ait aşağıdaki yapı - işlev eşleştirmelerinden hangisi doğru değildir? Yapı



/BİTKİLERİN YAPISI



A) Yalnız II



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



233



24.Ünite



/BİTKİLERİN YAPISI



Temel Kavramlar �



6.



Ksilem, su ve suda çözünmüş mineralleri köklerden gövde ve yapraklara doğru taşır.







Bir bitkiye karbon atomu işaretli karbondioksit ile hidrojen atomu işaretli su molekülü veriliyor. Bir süre sonra bu bitkinin kök hücrelerinde depolanan nişasta molekülünün yapısında işaretli karbon ve hidrojen atomlarına rastlanıyor. İşaretlenmiş karbon ve hidrojen atomları aşağıdaki yapılardan hangisinde organik bir molekülün yapısına katılmıştır?



9.



I. palizat parankiması,







II. stoma,







III. sünger parankiması







gibi hücre tiplerinin bulunduğu görülür.







Uygun ışık şiddeti ve ideal koşullar altında I, II ve III nolu hücrelerin bulunduğu yaprak kısımlarında meydana gelen fotosentez hızının zamana bağlı değişim grafiği aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?



A) Epidermis B) Floem C) Örtü tüyü �







D) Ksilem



Ksilem, meristem doku hücrelerinin üst üste gelerek, zamanla çekirdek ve sitoplazmalarını kaybetmesi sonucu oluşur.



Çift çenekli bir bitkinin yaprak enine kesiti incelendiğinde,



A)



B) Fotosentez hızı



Fotosentez hızı



E) Özümleme parankiması



7.



I



I



II



III



C)



I



Hücre çeşidi



III



D)



Fotosentez hızı



II



II



Hücre çeşidi



Fotosentez hızı



(a) V



�



Ksilem hücrelerinin çeperle rinde lignin birikimi sonucu kalınlaşma görülür. Hücrelerin uç uca gelen bölümlerindeki enine çeperler tamamen eriyerek, ölü hücrelerden meydana gelen ksilem boruları (odun boruları) oluşur. Demetler halinde bulunan odun boruları, bitkinin odun kısmını oluşturur.



(b)



Palme Yayınevi



III



IV



�



Floem, yapraklarda fotosentezle üretilen ve köklerden alınan organik maddelerin bitkinin diğer kısımlarına iletilmesini sağlar.



234



II



III



I



Hücre çeşidi



II



III



Hücre çeşidi



E) Fotosentez hızı



Yaprağa ait numaralandırılmış kısımlarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? I



A) I nolu kısım bitkinin su kaybını önler.



III



III



Hücre çeşidi



B) II nolu kısımdaki bazı hücrelerin farklılaşması sonucu, IV nolu yapı oluşur. C) III nolu kısımdaki hücreler ışık altında CO2 tüketimi yapar. D) IV nolu yapı, bitkinin atmosferle gaz alış verişini sağlar. E) V nolu kısımdaki b hücreleri ksilem, a hücreleri floem adını alır.



8.



I



Aşağıdaki dokulardan hangisinde metabolik aktivite gözlenmez?



10. Açık tohumlu odunsu bir bitkinin gövde enine kesitinde gözlenen,



I. mantar kambiyumu,







II. sekonder floem,







III. kambiyum,







IV. sekonder ksilem







yapılarının içten dışa doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?



A) Ksilem



A) I – II – III – IV



B) Kollenkima



B) II – I – III – IV



C) Meristem



C) III – II – IV – I



D) Epidermis



D) IV – II – I – III



E) Parankima



E) IV – III – II – I



1. D



2. C



3. A



4. A



5. B



6. E



7. E



8. A



9. D



10. E



24.Ünite



Temel Kavramlar



4. TEST 1.



4.



Bitkilerdeki primer büyüme ile ilgili, I. Yanal meristemler tarafından sağlanır.







II. Kök ve gövdenin enine kalınlaşmasını sağlar.







I. ksilem,







II. epidermis,







III. İklimsel koşullara göre hızı yıldan yıla değişebilir.







III. kambiyum,







IV. floem







ifadelerinden hangileri doğrudur?







yapılarından hangileri ortak olarak bulunur?



B) Yalnız III



D) I ve III



C) I ve II



E) II ve III



A) I ve III



B) II ve IV



D) II, III ve IV 2.



Aşağıda bir yaprağın enine kesit şekli gösterilmiştir.



5.



�



Floem, kalburlu hücre ve arkadaş hücresi olmak üzere iki tip hücreden oluşur.



�



Kalburlu hücrelerin sitoplazmaları vardır, fakat çekirdekleri ve ribozomları yoktur. Bu hücreler uç uca eklenerek kalburlu boruları oluşturur. Kalburlu hücrelerin birbirine komşu çeperlerinde bulunan deliklere kalburlu plak adı verilir. Kalburlu plaklar, hücreden hücreye sıvı akışını kolaylaştırır.



�



Çekirdeğe sahip olan arkadaş hücreleri fotosentez ürünlerinin depolanmasını ve bazı gerekli maddelerin kalburlu hücrelere aktarılmasını sağlar.



Otsu gövdeli tek çenekli ve çift çenekli bitkilerin kök sisteminde,







A) Yalnız II



/BİTKİLERİN YAPISI



C) I, II ve IV



E) I, II, III ve IV



Aşağıda dikotil bir bitkinin gövdesindeki kalınlaşma şematize edilmiştir.



I II c



x



c x



c



p x



x



c



p



x



x



c



p



p



Palme Yayınevi



IV III







Buna göre yaprakta,







a. oksijen üretiminin gerçekleştiği,







b. oksijen tüketiminin gerçekleştiği







bölümler aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? a







3.







I ve III



B)



II ve IV



I, II, III ve IV



C)



I, II ve III



II, III ve IV



D)



II, III ve IV



I, II, III ve IV



E)



I, II ve IV



II, III ve IV



I. c → kambiyum,







II. x → floem,







III. p → ksilem







eşleştirmelerinden hangileri doğrudur? B) Yalnız II



D) I ve II 6.



Kapalı tohumlu bitkilere ait,







I. yaprak,







II. monokotil otsu gövde,







III. odunsu bitki gövdesi







organlarının hangilerinde ikincil büyümeyi sağlayan dokular bulunmaz? B) Yalnız II



D) I ve III



Bu şemadaki C, P ve X kısımları ile ilgili,



A) Yalnız I



I, II ve IV



Dışa doğru büyüme







b



A)



A) Yalnız I



Süre



C) I ve II



E) II ve III



C) Yalnız III



E) I, II ve III



Gövdesindeki iletim demetleri temel doku içinde halka şeklinde düzenlenmiş (açık demetli) odunsu bir bitki türü ile ilgili,







I. Yaprakları paralel damarlanma gösterir.







II. Kambiyumun iç kısmında ksilem, dış kısmında floem demetleri bulunur.







III. Yeni ksilem tabakalarının oluşması ile eni� ne kalınlaşır.







yorumlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve III



C) I ve II



E) II ve III



Bir kalburlu boru içinde madde iletimi aynı anda çift yönlü olarak gerçekleşemez. Ancak floem demetlerinin farklı kalburlu borularında madde iletimi çift yönlü gerçekleşebilir.



235



24.Ünite



/BİTKİLERİN YAPISI



Temel Kavramlar �



7.



Örtü doku bitkinin tüm yüzeyini örten, bitkiyi su kaybına, çeşitli fiziksel ve kimyasal etkilere karşı koruyan dokudur.



Aşağıda verilen özelliklerden hangisi bakımından tek çenekli ve çift çenekli bitkilerde farklılık gözlenmez?



10. Aşağıdaki tabloda bitkiye desteklik sağlayan X dokusuna ait A ve B hücre tiplerinin bazı özellikleri verilmiştir.



A) Tohum içindeki embriyonun çenek sayısı







Hücre



B) Sahip oldukları meristem hücre çeşitleri



Özellikler



tipi



C) İletim demetlerinin kökteki dağılım biçimi



Hücreleri işlevsel olgun-



D) Yapraklarındaki damarlanma biçimi



lukta ölü ve çeperlerin-



E) Fotosentez yapan hücre çeşitleri



A



de selüloz ve lignin birikiminden dolayı düzenli



�



Örtü doku, epidermis ve peridermis olmak üzere iki farklı kısımdan oluşur.



8.



Büy



üme



Öz



Öz Primer ksilem Kambiyum Primer floem



Epidermis, odunsu bitkilerin genç kısımlarını ve otsu bitkile- rin tüm yüzeyini kaplar.



dokusu



lukta canlı ve çeperleB



Korteks (kabuk)



Peridermis



Primer floem



birikiminden dolayı yer



I







Mantar doku Mantar kambiyumu



Bu şemayla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir?







II. A ; büyümesi sona ermiş bitki kısımlarında B ; bitkinin uzamakta olan genç kısımlarında bulunur.







III. A hücreleri bitkiye dayanıklılık ve direnç, B hücreleri ise bitkiye esneklik sağlar.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



E) Enine kalınlaşmada meristem dokuya ait olan kambiyum ve mantar kambiyumu hücreleri görev yapar. Bir çınar ağacı düşünüldüğünde,







I. selüloz yapılı hücre duvarı içeren,







II. oksijenli solunumla ATP üreten,







III. ışık enerjisini kullanarak organik besin sentezleyen



Bitkinin toprak üstü kısımlarındaki epidermis hücrelerinin dışarı bakan yüzeyi kalınlaşmış- tır. Bu kalınlaşmaya, epidermis hücreleri tarafından salgılanan kütin maddesinin birikmesi sonucu oluşan kütikula tabakası neden olur.



hücre sayılarının çoktan aza doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) I - II - III



B) I - III - II



D) III - I - II 1. B



2. D



3. C



C) II - I - III



5. A



E) I, II ve III







Bu süreçte parankima hücrelerinde,







I. karbondioksit tüketiminin artması,







II. oksijen tüketiminin devam etmesi,







III. hücre bölünmesinin hızlanması







değişimlerinden hangilerinin gerçekleşmesi beklenir? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) II ve III 6. E



C) I ve III



11. Tuzlu topraklarda yaşamaya adapte olmuş tuzcul bir bitkinin (halofit) kök sistemine ait parankima hücreleri bitkiden izole edilerek, yeterli besin ve uygun çevre koşullarının sağlandığı besi ortamında bir süre bekletilmiş ve ışık alması sağlanmıştır.



E) III - II - I 4. C



B) I ve II D) II ve III



D) Kambiyumun iç kısmında sekonder ksilem, dış kısmında ise sekonder floem oluşur.



9.



236



I. X ; temel doku olup, A hücreleri kollenkima, B hücreleri ise sklerenkimadır.



C) Enine kalınlaşma sonucu parçalanan epidermisin yerini peridermis dokusu alır.



�



Tablodaki bilgilere göre,



II



B) Gövdenin kabuk kısmında sadece mantar doku bulunur.



Epidermis hücreleri canlı, az sitoplazmalı, büyük kofullu ve kloroplastsız hücrelerdir. Hücreleri arasında boşluk yoktur.



rinde selüloz ve pektin yer kalınlaşma görülür.



Primer ksilem Sekonder ksilem Kambiyum Sekonder floem Epidermis



A) Enine kalınlaşma sonucu primer ksilem merkeze, primer floem ise dışa doğru itilir.



�



Hücreleri işlevsel olgun-



üme



Palme Yayınevi



�



Büy



kalınlaşma görülür.



X



Aşağıda çok yıllık odunsu bir bitki gövdesinin enine kalınlaşması şematize edilmiştir.



7. E



8. B



9. A



C) I ve III



E) I, II ve III 10. D



11. B



24.Ünite



Temel Kavramlar



5. TEST 1.



Bitkilerdeki vasküler (damar) kambiyumu ile ilgili,







I. Odunsu bitkilerde bulunmaz.







II. İletim demetlerinin oluşmasını sağlar.







III. Gövdedeki yaş halkalarını oluşturur.







IV. Tohumlu bitkilerin tamamında bulunur.







ifadelerinden hangileri yanlıştır?



4.



Bir bilim insanı, terleme yapan bir bitkinin köklerine suda çözünebilen bir fotosentez engelleyicisi vermiş, fakat fotosentezin durmadığını gözlemlemiştir.







Bitkinin kökünde bulunan aşağıdaki yapılardan hangisi ilgili maddenin yaprak hücrelerine taşınmasını engellemiştir?



A) I ve III B) I ve IV C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV



A) Endodermis



B) Floem



C) Emici tüy



D) Ksilem



E) Epidermis 2.



Aşağıdaki bitkinin a bölgesindeki floem, b bölgesindeki ksilem hücreleri özel bir yöntemle işlev yapamaz hale getirilmiştir.



5.



�



Kütikula tabakası nemli ortam bitkilerinde ince, kurak ortam bitkilerinde ise kalındır.



�



Bitkilerin toprak altı organlarında kütikula tabakası bulunmaz.



�



Epidermis hücrelerinin farklılaşmasıyla stoma, hidatot, tüy ve emergens (diken) gibi yapılar oluşur.



Aşağıda çok yıllık odunsu bir bitkinin gövde kesiti verilmiştir.







X Y



2. dal



3. dal



1. dal



Bir yılın büyümesi Yıllık büyüm halkası



b



Palme Yayınevi



a







Kabuk



Kesit üzerindeki kısımlar ile ilgili,







I. X ; ilkbahar odunu olup, büyüme mevsiminin erken döneminde oluşur.







Bulunduğu toprak bol su ile sulanan bu bitki ile ilgili,







II. Kabuk kısmının tamamı canlı hücrelerden oluşup, bitkiyi mekanik etkilere karşı korur.







I. 2. daldan köke taşınan organik besin miktarı azalır.







III. Y ; büyüme mevsiminin sonlarına doğru oluşan sonbahar odunu olup, küçük hücrelerden oluşur.







IV. Gövde kesitinde gözlenen yıllık büyüme � halkaları ağacın dört yaşında olduğunu gösterir.



A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III







ifadelerinden hangileri doğrudur?



Bir bitkinin yaprağında bulunan parankima hücreleri ile kökte bulunan parankima hücrelerinde,



6.







II. 3. daldaki yaprakların fotosentez hızı artar.







III. 1. dalda üretilen organik besinler köke taşınamaz.







ifadelerinden hangileri doğrudur?



3.







I. karbondioksit tüketme,







II. enzim sentezleme,







III. oksijen tüketme







özelliklerinden hangileri ortak olarak gözlenebilir? A) Yalnız II



/BİTKİLERİN YAPISI



B) I ve II



D) II ve III



C) II ve III E) I, II ve III



A) I ve II



B) I ve III C) I ve IV D) II ve III E) III ve IV



Stomalar bitkinin çevresiyle gaz alış verişini sağlayan yapılardır. Kloroplasta sahip olan stoma hücreleri bitkide fazla suyun buhar halinde atılmasını kontrol eder.



Bitkilerin sürgün sistemine ait olan yapraklar sahip oldukları,







I. damarlanma biçimi,







II. parankima çeşidi,







III. aya sayısı







özelliklerinden hangilerine göre gruplandırılabilir? � A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III



D) I, II ve III



Bitkilerin toprak altı organlarında ve tamamen su içinde yaşayan su bitkilerinde stoma bulunmaz.



237



/BİTKİLERİN YAPISI



Temel Kavramlar �



Hidatotlar, bitkinin yaprak uçlarında ve kenarlarında bulunan açıklıklardır. Bu açıklıklardan yapraklardaki fazla su damlama (gutasyon) yolu ile sıvı halde dışarı atılır. Damlama olayı, toprak ve hava neminin yüksek, terlemenin olmadığı ya da düşük olduğu zamanlarda meydana gelir.



7.



Bitkilerde uzun mesafeli madde iletimini sağlayan kalburlu borularda,







I. glikoz,







II. selüloz,







III. fruktoz,







IV. amino asit







moleküllerinden hangileri taşınabilir? A) I ve IV



B) II ve IV



D) II, III ve IV 8.



�



Tüyler, epidermis hücrelerinin dışarı doğru meydana getirdiği çıkıntılardır. Tüyler yaptıkları farklı işlevlere göre örtü, savunma, salgı ve tırmanma tüyleri olarak gruplandırılırlar.



Peridermis çok yıllık bitkilerde kalınlaşan kök ve gövdedeki epidermisin yerini alan koruyucu dokudur.



238



B



C



+



+



+



+



–



–



–



+



–



–



–



+



+



–



–



Tabloya göre,







I. A hücresi, bitkinin atmosferle gaz alış verişini sağlar.







II. B hücresi inorganik maddeden organik madde sentezini gerçekleştirir.







III. C hücresi kloroplast içermez. ifadelerinden hangileri doğrudur? B) Yalnız III



D) I ve III



E) I, II ve III







I. hücre çeperlerinin ince olması,







II. gerektiğinde aktif taşıma yaparak organik madde alması,







III. kambiyumdan farklılaşarak oluşması







özelliklerinden hangileri bu hücrelerin canlı olduğu kanıtlar? B) Yalnız II



D) I ve III 1. B



2. B



C) I ve II



E) II ve III 3. D



4. A



5. B



1







3



2



Bu aşamalar ve ksilemle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?



C) 2. aşamanın sonlarına doğru hücreler arası çeperler yer yer erir ve kalburlu borular oluşur. D) 3. aşamada hücreler demetler halinde bulunur ve bitkinin odun kısmını oluşturur. E) Su ve mineraller, ölü hücrelerden oluşan kanal içinde iletilir.



11. Çift çenekli bir bitkide gerçekleşen primer ve sekonder büyümeyle ilgili aşağıdaki açıklamalardan hangisi yapılamaz? A) Primer büyümede kök ve sürgün ucunda bulunan meristem bitkinin boyca uzaması için hücre sağlar.



C) I ve II



Bitkilerde kalburlu boruları oluşturan hücrelerin,



A) Yalnız I



Kanal



B) 2. aşamada her bir hücrenin çeperi üzerinde lignin birikimi sonucu kalınlaşma görülür.







A) Yalnız I



Kalınlaşmış hücre duvarı



A) 1. aşamada meristem doku hücreleri üst üste gelerek uzamaya başlar.



(+; özelliği taşıdığını, –; özelliği taşımadığını ifade eder).



9.



�



A







Emergensler, bitkilerin kendile- rini hayvanlara karşı korumak ve savunmak için geliştirdiği yapılardır.



İlk hücre duvarı



E) I, II, III ve IV



Hücre çeşidi



Oksijen tüketme Su kaybını kontrol etme Kütin salgılama Organik madde iletimi Karbondioksit tüketme



Orta lamel



C) I, III ve IV



Aşağıdaki tabloda, çift çenekli bir bitkinin yaprağında bulunan A, B ve C hücrelerinin bazı özellikleri verilmiştir. Özellikler



�



10. Aşağıdaki şekilde ksilem oluşumunun aşamaları şematik olarak gösterilmiştir.



Palme Yayınevi



24.Ünite



6. C



B) Kök ve gövdenin sekonder büyümesinde yanal (lateral) meristemler iş görür. C) Ksilem ile floem arasında bulunan kambiyum, yeni iletim dokularını oluşturarak enine kalınlaşmayı sağlar. D) Primer ve sekonder büyüme kök ve gövdenin farklı kısımlarında ancak eş zamanlı olarak gerçekleşir. E) Mantar kambiyumu kök ve gövdede epidermisin yerini alan mantar dokusunu oluşturarak primer büyümede iş görür. 7. C



8. D



9. B



10. C



11. E



24.Ünite



Temel Kavramlar



6. TEST 1.



Bitkisel dokular ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğru değildir? A) • Mantar kambiyumu • Mantar doku



3.



Peridermis hücrelerinin çeperinde biriken süberin maddesi, bitkinin su kaybını önler.



�



Peridermisin üzerinde bulunan



Bitkilerde üretilen salgı maddeleriyle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?



İletim doku



C) • Uç meristem • Yanal meris- Meristem doku tem



4.



D) • Epidermis • Peridermis



Bitkilere ait farklı hücre çeşitlerinde gerçekleşen olaylar ile ilgili aşağıdaki grafiklerden hangisi çizilemez?







A) Glikoz miktarı



E) • Floem • Peridermis



�



A) Üretilen tüm salgı maddeleri sürekli olarak bitkinin yüzeyine boşaltılır. B) Antiseptik özellikteki salgılar bitkiyi çürümekten korur. C) Salgı maddeleri bitkinin metabolik faaliyetleri sonucu oluşur. D) Böcekçil bitkilerin hücre dışı salgılarında sindirim enzimleri bulunur. E) Bazı salgı maddeleri bitkiyi mikroorganizmalara ve hayvanlara karşı korur.



Periderm



B) • Ksilem • Floem



/BİTKİLERİN YAPISI



Temel doku



açıklıklara lentisel (kovucuk) adı verilir. Lentiseller gövde içinde bulunan canlı hücreler ile dış ortam arasında gaz alış verişini sağlar.



B) Oksijen miktarı



Kabuk ATP Parankima miktarı Amino asit miktarı D) Klorofil miktarı Kollenkima



Palme Yayınevi



C)



Glikoz miktarı



2.



Ksilem



Temel doku



E)



Protein Stoma miktarı Karbondioksit miktarı



Oksijen miktarı



�



Epidermis İletim demeti



Meristem







Yukarıda gövde enine kesiti verilen bir bitki türü ile ilgili,







I. İletim demetleri temel doku içinde dağınık olarak bulunur.







II. Yapraklarında ağsı damarlanma görülür.







III. Ksilem ve floem hücreleri kambiyum ile birbirinden ayrılır.







IV. Saçak kök sistemine sahiptir.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) I ve II



B) I ve IV D) II ve IV



C) II ve III E) III ve IV



5.



Su miktarı



Bitkinin metabolizma ürünlerini bitkiye zarar vermeyecek şekilde kimyasal dönüşüme uğratıp depolayan ve dışarı veren hücreler, hücre toplulukları, tüyler, cepler ve kanallar salgı elemanlarını oluşturur.



Ilıman bir bölgedeki odunsu bir bitkiye ait olan yaş halkaları ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir? A) Yaş halkalarının genişliği o yılki iklim koşulları ile ilgili bilgi verir. B) Büyüme mevsiminin başında ilkbahar, sonunda ise sonbahar odunu oluşur. C) Yaş halkaları kambiyumun içeri doğru bölünmesi sonucu oluşan ksilem demetlerinden oluşur. D) Yoğunluk farkı nedeniyle ilkbahar odunu açık, sonbahar odunu koyu renkli halkalar � şeklinde görülür. E) En işlevsel ve en geniş olan yaş halkaları, kambiyumdan en uzak olanlarıdır.



Salgı maddeleri bitkinin korunması, tozlaşmasına yardımcı olma, çürümesini engelleme gibi olayları düzenlerler.



239



24.Ünite



/BİTKİLERİN YAPISI



Temel Kavramlar �



6.



Kök, bitkiyi toprağa bağlayarak topraktan su ve minerallerin alınmasını sağlayan toprak altı organıdır.







Bitkilerde, I. stoma sayısı, II. yaprak sayısı, III. örtü tüyü sayısı niceliklerinden hangilerinin fazla olması bitkinin nemli ortamda yaşamaya uyum sağladığını gösterir? A) Yalnız I



�



9.



B) Yalnız II



D) I ve II



Bir bitki tohumunun çimlenme sürecinde embriyonik kök, yerçekimi doğrultusunda büyüyerek bitkinin ana kökünü 7. meydana getirir. Ana kökün dallanmasıyla çok sayıda dallanmış yan kökler gelişir.



C) Yalnız III



E) I, II ve III



Bir bitkinin iletim dokusuna ait olan, I. kalburlu boru, II. arkadaş, III. trake hücrelerinden hangileri metabolik aktivite gösterir? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III



10. Çok yıllık odunsu bitkilerde ksilem ve floem yapısı aşağıda şematik olarak gösterilmiştir. Arkadaş hücre



Kanal



Kalburlu



plak



Kalburlu hücre Y



X bitkisine ait yaprak



Bitkilerde kök ucu büyüme bölgesi; kaliptra, hücre bölünme bölgesi, uzama bölgesi ve olgunlaşma bölgesi olmak üzere dört bölümde incelenir.



Damarlanmaları yukarıdaki gibi olan X ve Y bitki türleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) X bitkisine ait yaprak, paralel damarlanma gösterir.



Palme Yayınevi



�



Y bitkisine ait yaprak



B) Y bitkisine ait gövdede kambiyum bulunamaz. C) X bitkisi tek çenekli bir bitki türü olabilir. D) Y bitkisi çift çenekli bir bitki türü olabilir.



�



E) X ve Y bitkilerine ait yapraklarda damarlar iletim demetlerinden oluşur.



Kaliptra, kökün uç kısmını örten konik şekilli bir yapı olup, kök ucunun zarar görmesini engeller.



8.



�



Hücre bölünme bölgesinde sürekli bölünen uç meristem hücreleri bulunur.



Temel doku elemanlarından biri olan parankima hücrelerinin görevleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) İnorganik maddelerden sentezleme



organik madde



B) Kökün yüzey alanını artırarak, topraktan su ve mineral emilimine yardımcı olma C) Su ve çeşitli besin maddelerinin bazı bitki organlarında depolanmasını sağlama



�



Uzama bölgesinde, uç meristem tarafından oluşturulan hücreler dikey yönde hızla büyüyerek farklılaşmaya başlar.



240



D) İletim dokusu ile özümleme parankiması arasında su ve besin maddelerinin iletimini sağlama E) Hücreleri arasındaki geniş boşluklarda hava depo ederek, bitkinin gaz alış verişine yardımcı olma 1. D



2. B



3. A



4. C



5. E



6. D



Ksilem







Floem



Ksilem ve floemin yapısal özellikleriyle ilgili olarak aşağıdaki açıklamalardan hangisi yapılamaz? A) Floem, tek sıra halinde uç uca dizilmiş canlı hücrelerden oluşur. B) Ksilem, arasındaki enine çeperleri tamamen erimiş ölü hücrelerden oluşur. C) Floemi oluşturan kalburlu hücrelerin enine çeperleri yer yer erimiştir. D) Floemi oluşturan kalburlu hücrelerin birbirine komşu çeperlerinde bulunan kalburlu plaklar floem özsuyunun hücreden hücreye akışını kolaylaştırır. E) Ksilemi oluşturan boru şeklindeki kanaldan su ve mineral maddelerinin çift yönlü iletimi sağlanır.



11. Çok yıllık bitkilerin kök ve gövdelerinin yaşlı kısımlarında bulunan mantar doku ile ilgili, I. bitkiyi fiziksel etkenlere karşı koruma, II. sahip olduğu açıklıklar ile gaz alış verişi ve terlemeyi sağlama, III. bitkinin yaşlı kısımlarına besin iletimini sağlama özelliklerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 7. B



8. B



9. C



10. E



11. B



24.Ünite



Temel Kavramlar



7. TEST 1.



Meristem doku ile ilgili,



�



3.



Salgı elemanları; bitkinin metabolizma ürünlerini bitkiye zarar vermeyecek şekilde kimyasal dönüşüme uğratıp, depolayan ve dışarı veren hücreler, hücre toplulukları, tüyler, cepler ve salgı kanallarından oluşur.



I. tüm bitkilerin büyüme noktalarında bulunma,







II. bölünebilme özelliğinde olma,







III. iletim demetlerine yeni tabakalar ekleme,







IV. canlı hücrelerden oluşma











özelliklerinden hangileri primer ve sekonder meristem hücrelerine aittir?







Buna göre salgı elemanlarının işlevleriyle ilgili, � I. bitkinin korunmasını sağlama,







II. bitkinin tozlaşmasına yardımcı olma,







III. bitkinin solunum faaliyetlerinde düzenleyici görev alma







özelliklerinden hangileri doğrudur?







Primer meristem



Sekonder meristem



A)



I, II ve III



I, III ve IV



B)



I, II ve IV



II, III ve IV



C)



I ve II



II, III ve IV



D)



II, III ve IV



I, II ve III



E)



I, II, III ve IV



II, III ve V



A) Yalnız I



• yapraktaki palizat parankiması,







• epidermis



5.



III IV



Organel çeşitleri Hücre zarının yapısı DNA nitelikleri Protein sentez mekanizmaları DNA’ daki nükleotit çeşitleri



B) II → Merkezi silindir C) III → Endodermis D) IV → Korteks E) V → Öz



�



Kökler yapı ve görevlerine göre saçak kök ve kazık kök olmak üzere iki çeşittir.



kambiyum floem ksilem







A) I → Kütikula



Çok yıllık bitkilerde merkezi silindirde ksilem ve floem arasında kambiyum halkası bulunur. Kambiyum hücreleri bölünerek merkeze doğru sekonder ksilemi, dışa doğru sekonder floemi oluşturarak kökün enine kalınlaşmasını yani sekonder büyümesini sağlar.



epidermis







X türü



Bu yapılar ile ilgili olarak aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur?



�



Farklı iki bitki türüne ait gövde enine kesitleri aşağıda gösterilmiştir.



V







Genç bir bitki kökünde dıştan içe doğru; epidermis, korteks tabakası, endodermis tabakası ve iletim demetlerini kapsayan merkezi silindir bulunur.



hücre tipleri için aşağıdakilerden hangisi ortak değildir? A) B) C) D) E)



II



Olgunlaşma bölgesindeki kök emici tüyleri su ve minerallerin topraktan emilmesinde görev yapar.



�



Aşağıda verilen çift çenekli bir bitkiye ait,







Palme Yayınevi



I



E) II ve III



• kök ucu meristem,



Aşağıdaki şekilde tek çenekli bir bitkiye ait kök enine kesitindeki bazı yapılar numaralandırılarak gösterilmiştir.



Olgunlaşma bölgesinde (kök emici tüy bölgesi) hücreler yapı ve işlevsel yönden özelleşmelerini tamamlarlar.



C) I ve II











2.



B) Yalnız II



D) I ve III 4.



/BİTKİLERİN YAPISI



Y türü



Bu iki bitki türü ile ilgili aşağıdaki özelliklerden hangisi yanlış verilmiştir? A) X, çift çenekli bir bitki türüdür. B) Y, tek çenekli bir bitki türüdür. C) X bitkisi saçak, Y bitkisi kazık kök sistemine sahiptir. � D) X bitkisinin yapraklarında çoğunlukla iletim demetleri ağsı damarlanma gösterir. E) Y bitkisinin gövdesinde enine kalınlaşma görülmez.



Saçak kök tipinde ana kök fazla gelişmemiştir ve yan kökler aynı kalınlıktadır. Tek çenekli bitkilerde saçak kök sistemi bulunur.



241



24.Ünite



/BİTKİLERİN YAPISI



Temel Kavramlar �



Kazık kök tipinde ana kök iyi gelişmiş, kalınlaşmış ve toprağın içine doğru uzamıştır. Yan kökler ise ana köke bağlıdır ve az gelişmiştir. Çift çenekli bitkilerde kazık kök sistemi bulunur.



6.



Çok yıllık odunsu bir bitkide sentezlenen glikoz molekülleri,







I. tohum,







II. gövde,







III. kök







hücrelerinin hangilerinde depolanabilir? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve III



7. �



Gövde, kök ve yapraklar arasında dal ve sürgünlerden oluşan kısımdır. Temel görevi; köklerle alınan suyu ksilemle yapraklara, yapraklarda oluşan organik maddeleri de floemle bitkinin diğer bölümlerine taşımaktır.



C) I ve II



E) I, II ve III



9.



– K dokusu, tek ve çok yıllık bitkilerin genç kısımlarını korur.







– L dokusu, çok yıllık bitkilerin odunsu yapıdaki kök ve gövdelerinin dış yüzeyini örter.







Buna göre K ve L dokularına ait aşağıdaki karşılaştırmalardan hangisi yanlıştır?







Aşağıda bir yaprağın mezofil tabakasında bulunan kloroplastlı hücrelerin metabolik faaliyetleriyle ilgili grafikler verilmiştir. Glikoz miktarı



CO2 miktarı



I



CO2 miktarı



II



O2 miktarı



L dokusu



A)



Canlı ve ince çeperli Kalın çeperli hücrelerden oluşma hücrelerden oluşma



B)



Bölünme yeteneğini Bölünme yeteneğini koruma koruma



C)



Uç meristemden farklılaşma



E)



III



Palme Yayınevi



Bir veya iki yıllık otsu bitkilerin gövdelerinde otsu gövde; çok yıllık bitkilerin gövdelerinde ise odunsu gövde bulunur.



K dokusu



Yanal meristemden farklılaşma



D) Su kaybını önleme



Glikoz miktarı



�



Kapalı tohumlu bitkilerde bulanan K ve L dokularının tipik özellikleri aşağıda verilmiştir.



ATP miktarı



Numaralandırılmış grafiklerdeki değişimlerden hangileri yaprağın dış yüzeyini örten epidermis hücreleri için de geçerlidir? A) Yalnız II



B) I ve II



D) II ve III



Hücre çeperinde selüloz ve süberin içerme



Hücre çeperinde selüloz içerme



10. Bitkilerde kök ucu büyüme noktalarında bulunan uç (apikal) meristem hücreleri bölünerek kökün boyca uzamasını sağlar.



C) I ve III



Aşağıdaki grafik fasulye bitkisine ait kök ucu bölgesinde bulunan hücreler tarafından tüketilen oksijen miktarını göstermektedir. Tüketilen O2 (μl / segmenti)







E) I, II ve III



Su kaybını önleme



30 20



�



Tek çenekli otsu gövdeli bitki- 8. lerde ksilem ve floem gövdede düzensiz dağılmıştır ve kambiyum bulundurmazlar.



Bazı bitkilerin yaprak kenarlarında bulunan hidatotlar, aşağıda belirtilen durumlardan hangisinin gerçekleşmesini sağlar? A) Soğuk havalarda terlemeyi yavaşlatma B) Bitkinin atmosferle gaz alış verişini kolaylaştırma C) Nemli havalarda, bitkideki fazla suyun sıvı halde atılmasını sağlama



�



Otsu gövde yapısına sahip çift çenekli bitkilerin gövde enine kesitinde dıştan içe doğru; epidermis, korteks, floem, kambiyum, ksilem ve öz bölgesi bulunur.



242



D) Fazla tuzun ve bazı zehirli maddelerin suda çözünmeyen kristaller halinde atılmasını sağlama



10 0







2. C



3. C



4. A



5. C



4



6



8



Kök ucundan uzaklık (cm)



Buna göre kök ucundan geriye doğru uzaklaştıkça hücrelerin,







I. mayoz bölünme hızı,







II. metabolizma hızı,







III. CO2 üretim hızı







özelliklerinden hangilerinde azalma gözlenebilir?



E) Işıklı ortamda bitkinin karbondioksit tüketimini kolaylaştırma 1. B



2



A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve III 6. E



7. C



8. C



C) I ve II



E) II ve III 9. B



10. E



24.Ünite



Temel Kavramlar



8. TEST 1.



Primer meristem hücrelerinin farklılaşmasıyla ilk bitkisel dokular oluşurken, meristem hücrelerinin,



4.



�



Epidermis hücrelerinin özelleşmesi ile oluşan tüylerle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir?



I. sitoplazma miktarı,







II. bölünebilme özelliği,







III. kromozom sayısı,







IV. koful hacmi



B) Kök emici tüyleri kökün yüzey alanını artırarak, topraktan su ve mineral emilimine � yardımcı olur.







özelliklerinden hangilerinde değişme olması beklenir?



C) Sulak bölgelerde yaşayan bitkilerin yapraklarında bol miktarda örtü tüyü bulunur.



A) Yalnız III



D) Örtü tüyleri güneş ışığını geri yansıtarak bitkinin aşırı ısınmasını engeller.



B) I ve II



C) II ve IV E) II, III ve IV



E) Savunma tüylerinden salgılanan yakıcı maddeler hayvanlara karşı koruma sağlar. 5.



2.



Aşağıda çift çenekli bir bitkinin kökünün boyuna kesiti verilmiştir.



B) Hidatot



D) Peridermis







�



Bitkilerin tümünde primer büyüme görülürken, sekonder büyüme sadece odunsu bitkilerde görülür.



�



Primer büyüme uç meristemler tarafından, sekonder büyüme yanal meristemler tarafından sağlanır.



�



Sekonder büyümeyi sağlayan kambiyum enine kalınlaşmadan, mantar kambiyumu ise mantar doku oluşumundan sorumludur.



C) Lentisel



E) Kollenkima



X







3.



Sonbahar odunu, ilkbahar odunundan daha yoğun olduğu için, bu yoğunluk farkı ilkbahar odununun açık, sonbahar odunun koyu renkli olmasını sağlar. Aynı yıl içinde oluşan açık ve koyu halkalar ağacın bir yaşını gösterir.



Çilek bitkisinde gözlenen damlama olayı aşağıdaki yapılardan hangisi aracılığı ile gerçekleşir? A) Stoma



Köke ait X yapısı ile ilgili,







I. Kaliptra olarak adlandırılır.



Kapalı tohumlu bitkilerde gerçekleşen primer ve sekonder büyüme ile ilgili,







II. Kök ucundaki meristem hücrelerinin zarar görmesini engeller.







I. Primer büyüme tüm bitkilerde, sekonder büyüme bazı bitkilerde gerçekleşir.



III. Salgıları ile kökün toprak içinde ilerlemesine yardımcı olur.







ifadelerinden hangileri doğrudur?







II. Sekonder büyümeden sorumlu olan lateral meristemler bitki organlarının boyca uzamasını ve enine kalınlaşmasını sağlar.







III. Sekonder büyüme sürecinde apikal ve lateral meristemler birlikte görev alır.







yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) II ve III



Büyüme mevsiminin erken döneminde oluşan büyük ve ince çeperli hücrelere ilkbahar odunu; büyüme mevsiminin sonuna doğru oluşan küçük ve kalın çeperli hücrelere sonbahar odunu adı verilir.



�



Palme Yayınevi











Ilıman bölgelerde ağaçlar genel olarak ilkbaharda büyümeye başlar ve büyüme sonbaharda durur. Bu sürece büyüme mevsimi denir.



A) Tırmanma tüyleri bitkinin belirli bir desteğe sarılmasını sağlar.







D) I, II ve IV



/BİTKİLERİN YAPISI



C) I ve III



E) I, II ve III



A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 6.



Monokotil ve dikotil bitkilerde aşağıdaki olaylardan hangisi ortak değildir? A) Rüzgar aracılığı ile tozlaşma B) Tohum oluşumu C) Kambiyum etkinliği ile sekonder büyüme D) İletim demetleri ile madde taşınımı E) Çift döllenme



243



24.Ünite



/BİTKİLERİN YAPISI



Temel Kavramlar �



7.



Yaprak; yaprak ayası ve yaprak sapı olmak üzere iki kısımdan oluşur.



�



Yaprak ayası, yaprağın genişlemiş ve yassılaşmış kısmı olup, fotosentezin ve gaz alış verişinin yapıldığı kısımdır.



Gelişmiş yapılı bitkilerde kök sistemini oluşturan hücreler organik besin ihtiyacını fotosentez yapan organlardan floem aracılığıyla karşılar. Eğer floem tahrip olursa, kök hücreleri beslenemez. Buna göre bir ağaç gövdesindeki floem dokusu çıkartılacak olursa, aşağıdaki durumlardan hangisi en son gerçekleşir?



9.



Aşağıda X, Y ve Z bitkisel dokularını oluşturan hücrelerin bazı özellikleri verilmiştir.







• X; canlı, ince çeperli, bölünme yeteneğine sahip, enine kalınlaşmayı sağlayan hücre tipidir.







• Y; canlı, ince ve esnek çeperli, bölünme yeteneğini kaybetmiş, kloroplasta sahip hücre tipidir.



A) Köklere besin iletimi durur.







B) Yapraklar sararır ve dökülür.



• Z; canlı, kloroplastsız, tek çekirdekli, tek tabaka halinde dizilmiş, bölünme yetene-



C) Kök hücrelerinde osmotik basınç düşer.



�



�



�



�



Yaprak sapı, yaprak ayasını gövdeye bağlar ve yaprak ayasının ışıktan verimli bir şekilde yararlanmasını sağlar.



Tek çenekli bitkilerin çoğunda ve bazı çift çenekli bitkilerde yaprak sapı bulunmaz.



D) Ksilemde taşınan su ve inorganik madde miktarı azalır.



8.



Aşağıda stoma ve lentisel yapılarına ait şekiller gösterilmiştir.



Yaprak, yaprak ayasının tek ya da parçalı oluşuna göre basit ve bileşik yaprak olarak ikiye ayrılır.



Stoma



Yaprak damarları iletim demetlerinin devamı olup, damarların üst kısmında ksilem, alt kısmında floem yer alır.



244



Bu bilgilere göre X, Y ve Z hücre çeşitleri ve ait oldukları bitkisel doku çeşidi aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? Bulunduğu doku çeşidi



Y hücresi



Bulunduğu doku çeşidi Temel



Z hücresi



Bulunduğu doku çeşidi



Sekonder Parankima Epidermis Örtü doku meristem doku Primer Temel Sklerenkima Epidermis Örtü doku meristem doku Meristem Temel Örtü doku Uç meristem Parankima doku doku



A)



Kambiyum



B)



Kambiyum



C)



Epidermis



D)



Kalburlu Floem boru



E)



PeriderÖrtü doku Parankima mis



Epidermis



Örtü doku Parankima



Temel doku



Temel doku



Floem



Kalburlu boru



Lentisel



Bu yapılarla ilgili,







I. sadece çok yıllık bitkilerin gövde kısımlarında bulunma,







II. epidermisin farklılaşması sonucu oluşma,







III. bitkinin dış ortamla gaz alış verişini sağlama,







IV. inorganik maddelerden organik madde sentezleme







özelliklerinden hangileri stoma, hangileri lentisellere aittir? Stoma



�







X hücresi



Tek çenekli bitkilerin yaprakla- rında paralel damarlanma, çift çenekli bitkilerin yapraklarında ağsı damarlanma görülür.



Yaprakta üst ve alt epidermis arasında kalan kısma mezofil denir. Mezofil tabakası içinde yaprak damarları, palizat ve sünger parankiması bulunur. Kloroplastlı parankima hücrelerinden oluşan bu bölge yaprağın fotosentez yapıldığı kısmıdır.



ğini kaybetmiş hücre tipidir.



E) Yapraklara su ve inorganik madde taşınımı yavaşlar.



Palme Yayınevi



�



Lentisel



10. Çift çenekli bir bitkide bulunan,



• parankima,







• epidermis,







• kollenkima,







• mantar kambiyumu







hücrelerinde,







I. aktif taşıma,







II. mitoz bölünme,



A)



II ve IV



I ve III







III. karbondioksit üretimi,



B)



I, III ve IV



I, II ve III







C)



II, III ve IV



I ve III



olaylarından hangileri ortak olarak gerçekleşebilir?



D)



I, III ve IV



II, III ve IV



E)



I, II ve III



II, III ve IV



1. D



2. B



3. A



4. C



A) Yalnız III



B) I ve II



D) II ve III 5. E



6. C



7. B



8. C



C) I ve III E) I, II ve III



9. A



10. C



24.Ünite



/BİTKİLERİN YAPISI



DERS NOTLARI



245



Bitkilerde Büyüme ve Hareket



25. Ünite



25.Ünite



/BİTKİLERDE BÜYÜME VE HAREKET Temel Kavramlar



1. TEST 1.



Aşağıda verilen bitkisel hormonlardan hangisi uygun ortam koşullarında bitki tohumunun çimlenmesini sağlar? A) Oksin



B) Giberellin



C) Etilen



D) Sitokinin



4.



5.



Çimen koleoptilinde üretilen hangi hormonun asimetrik dağılımı bu olaya neden olur?



E) Sitokinin 3.



Aşağıda ucu jelatin ile ayrılmış A koleoptili ile ucu mika ile ayrılmış B koleoptilinin tek yönden aydınlatılması sonucu geçirdiği değişimler gösterilmiştir. � Sıcaklık, ışık, su, toprak, atmos-



Işık



ferdeki gazlar ve yerçekimi bitki



Palme Yayınevi



D) Giberellin



Aşağıda bitkilerde görülen hareketler ile ilgili bazı özellikler verilmiştir.







I. Bitkilerin sadece büyüyen ve uzayan kısımlarında gerçekleşme.







büyümesinde rol oynayan çevresel faktörlerdir. Koleoptilin ucu, jelatin (geçirimli) ile ayrılmıştır



Uç kısım bir mika (geçirimsiz) ile ayrılmıştır



A







B



Buna göre yönelimi sağlayan sinyal ile ilgili,







I. Işık tarafından etkinleşir.



II. Tepkinin turgor basıncındaki değişimler sonucunda verilmesi.







II. Bitki içinde yer değiştirebilir.







III. Protein yapılıdır.







III. Tepkinin uyarının yönüne bağlı olmaksızın verilmesi.







sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir?







IV. Işık gibi çevresel faktörlere bağlı olarak gerçekleşebilme. Buna göre, tropizma ve nastiye ait olan özellikler aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak eşleştirilmiştir? Tropizma



Nasti



ler de etkilidir.



E) Absisik asit → Uygun koşullarda çimlenmeyi başlatır.



Koleoptilin ışık alan tarafı



C) Oksin



nde çevresel ve hormonal faktör-



D) Etilen → Meyvelerin renk değişimini ve tatlanmasını sağlar.



Işık



B) Etilen



Ancak büyüme ve gelişme üzeri-



C) Oksin → Meristem hücrelerini uyararak büyümeyi sağlar.



Aşağıda tek yönden aydınlatılan bir çimen koleoptilindeki fototropizma olayı gösterilmiştir.



A) Absisik asit



genler tarafından kontrol edilir.



B) Giberellin → Gövde ve yaprak büyümesini teşvik eder.



Koleoptilin ışık almayan tarafı







Bitkisel hormonlar ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğru değildir? A) Sitokinin → Bazı bitki organlarının yaşlanmasını yavaşlatır.



E) Absisik asit 2.



� Bitkilerin büyüme ve gelişmesi



A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve II 6.



C) Yalnız III



E) II ve III



Mısır bitkisine ait kökler aşağıdaki yapılardan hangisine karşı pozitif tropizma hareketi gerçekleştirir?



A)



I ve IV



II ve III



A) Yer çekimi



B)



I, II ve IV



III ve IV



B) Cıva



C)



I ve IV



II, III ve IV



C) Işık



D)



II ve III



I ve IV



D) Siyanür



E)



I, II ve III



II, III ve IV



E) Karbondioksit



� Hormonlar bitki tarafından çok düşük konsantrasyonlarda üretilen ve üretildikleri yerden bitkinin diğer kısımlarına taşınan, çoğunlukla birden fazla etkiye sahip olan kimyasal habercilerdir.



247



25.Ünite



/BİTKİLERDE BÜYÜME VE HAREKET



Temel Kavramlar



7.



ve nasti hareketlerinde,



� Bitki hormonları, aktif büyüme gösteren kök ve gövde uçlarında, meyvelerde ve genç yapraklarda yer alan hücreler tarafından



Yüksek yapılı bitkilerde gözlenen tropizma







I. uyarılma sonucu meydana gelme,



10. Bitkilerde bulunan aşağıdaki yapılardan hangisinin hormon salgılama özelliği yoktur? A) Kök ucu meristemi



II. hücredeki turgor basıncındaki değişimlere



B) Çimlenmekte olan tohum embriyosu



bağlı olarak oluşma,



üretilir.







III. uyaranın yönüne bağlı olma



C) Gövde ucu meristemi







özelliklerinden hangileri farklılık gösterir?



D) Yaprakteki ksilem hücreleri



A) Yalnız II



E) Genç yapraklar



B) Yalnız III



D) II ve III



8.



C) I ve II



E) I, II ve III



Kesik uç agar blok üzerine yerlefltirilmifltir.



Kontrol



11. Aşağıdaki grafikte oksin derişiminin bir bitkinin gövde büyümesi üzerine etkisi verilmiştir. Büyüme hızı



Merkezden uzakta yerlefl tirilen agar bloklar k›vr›lmaya neden olur.



Kontrol (oksin içermeyen agar blok etki göstermez).



olarak



endokrin



Palme Yayınevi



� Hayvanlarda hormonlar genel bezlerden



salgılanır. Bitkilerde endokrin bez bulunmaz. Bitkisel hormonlar özelleşmiş hücreler tarafından salgılanır.







Yukarıdaki deney ile ilgili,



I. Uç kısımda üretilen oksin hormonu agar blokta birikebilir.







II. Merkezden uzakta yerleştirilen agar bloklar, oksinin koleoptilde homojen dağılma-



O







III. Oksin içeren agar blok büyümeyi uyarır.







yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve II



9.



� Hormonların bir kısmı sadece üretildiği dokuda etkili olurken, bir kısmı etkisini bitkinin farklı kısımlarında gösterir.



Z



K



N



Oksin derişimi (mg)



Bu türe ait özdeş yapıdaki üç farklı bitkiden, •



I. sine Z mg,







•



II. sine K mg,







•



III. süne Y mg







oksin verilip eşit süreli olarak beklenmiştir.







Bu süreçte bitkilerin gövde uzunluğunda meydana gelen değişimler ile ilgili aşağıdaki karşılaştırmalardan hangisi doğrudur? A) I > II > III



B) I > II = III



C) I = II = III



D) II > I = III



C) Yalnız III



E) III > I > II



E) I, II ve III



Bir bitki büyümesi için gerekli olan,







I. karbon,







II. azot,







III. oksijen







atomlarından hangilerini doğrudan hava-



12.



• Kök uçlarında üretilip, ksilem ile üst kısımlara taşınır.







• Yaprak ve çiçeklerin yaşlanmasını geciktirir.







• Hücre bölünmesi için uyarıcı etkiye sahiptir. Yukarıdaki özelliklere sahip bitkisel hormon aşağıdakilerden hangisidir?



dan alabilir? A) Yalnız III



B) I ve II



D) II ve III



248



Y







sını engeller ve kıvrılmaya neden olur.



X



1. B



2. C



3. C



C) I ve III



A) Giberellin



E) I, II ve III 4. E



5. D



B) Absisik asit C) Etilen



D) Oksin 6. A



7. D



8. E



9. C



E) Sitokinin 10. D



11. B



12. E



25.Ünite



/BİTKİLERDE BÜYÜME VE HAREKET Temel Kavramlar



2. TEST 1.



Bitki köklerinin gübre gibi moleküllere doğru büyümesini; cıva gibi moleküllerden ise uzaklaşmasını sağlayan yönelim biçimi aşağıdakilerden hangisidir? A) Fototropizma



3.



2.



Aşağıda kontrol ve deney grubu olarak gösterilen iki bitki 24 saatlik periyodun 14 saati boyunca aydınlatılarak yetiştirilmiştir. Bu deneyin sonucunda kontrol bitkisi çiçek açmazken deney bitkisinin çiçek açtığı gözlenmiştir.



hormonları etkilidir.



I. Gün uzunluğundan etkilenmeyen bitkilerdir.







II. Gece uzunluğu “kritik karanlık süresinden” daha kısa olduğu dönemlerde çiçeklenme olur.







III. Gece uzunluğunun fazla olduğu kış ve sonbahar aylarında çiçeklenirler.







ifadelerinden hangileri doğrudur?



D) Travmatropizma E) Kemotropizma



lin, sitokinin, absisik asit ve etilen



Uzun gün bitkileriyle ilgili,







B) Geotropizma C) Haptotropizma



� Bitki büyümesinde oksin, giberel-



A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) II ve III 4.



C) I ve II



E) I, II ve III



Aşağıda sinekkapan bitkisinin böceği yakalaması gösterilmiştir.



Üzeri kapatılmış yaprak



� Oksin, giberellin ve sitokinin bit-



Kontrol grubu



Palme Yayınevi



kilerde büyümeyi ve gelişmeyi



Deney grubu



teşvik eden hormonlardır.







Uyarının yönüne bağlı olmadan gerçekleşen bu harekete ne ad verilir? A) Sismonasti



Pıtraklar (meyve)



B) Travmatropizma Kapatılmış yaprak



C) Haptotropizma D) Termonasti E) Kemotropizma



Kontrol grubu







Deney grubu



5.



Bu deneyle ilgili,



Bitkiler tarafından gerçekleştirilen fototropizma olayında,







I. İlgili bitki, kısa gün bitkisidir.







I. klorofil miktarı,







II. Çiçek açmayı uyaran molekül yaprak hücreleri tarafından üretilir.







II. oksin miktarı,







III. Çiçek açmayı uyaran molekül bitkinin farklı bölümleri arasında taşınabilir.







III. ışığın yönü,







IV. turgor basıncı







yorumlarından hangileri yapılabilir?







faktörlerinden hangileri doğrudan rol oynar?



A) Yalnız II



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



A) I ve II



B) I ve III D) I, II ve IV



� Absisik asit ve etilen bitkilerde büyümeyi ve gelişmeyi engelleyen hormonlardır.



C) II ve III E) II, III ve IV 249



25.Ünite



/BİTKİLERDE BÜYÜME VE HAREKET



Temel Kavramlar



6.



� Bitkilerde doğal olarak bulunan oksin (IAA) hormonu bitkinin sürgün uçlarında, genç yapraklarda ve gelişmekte olan meyve ve tohumlarda üretilir.







Cam kenarındaki sardunyaların güneşe yönelmesi ile akşam sefası çiçeklerinin gündüz kapanıp gece açılması hareketleri için,



9.



Aşağıda farklı bitki türlerinde görülen bazı hareket çeşitleri ile ilgili örnekler verilmiştir.







• Henüz açılmamış lale çiçeklerinin daha sı-



I. asimetrik büyüme sonucu gerçekleşme,



cak bir ortama konulduğunda çiçek açması



II. bitkinin ışık uyaranına tepki vermesini sağlama,











III. uyarının yönüne bağlı olarak gerçekleşme











özelliklerinden hangileri ortaktır? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve II



• Bakla kökünün yaralanan tarafının zıt yönde büyümesi • Söğüt ağacının köklerinin dere tarafına doğru büyümesi



C) Yalnız III



E) II ve III







• Böcekçil bitkinin yapraklarının böceğin yaprağa dokunmasıyla kapanması







Buna göre, aşağıdaki hareket çeşitlerinden hangisi verilen örnekleri tanımlamaz?



� Yüksek konsantrasyonlardaki oksin hücre uzamasını engeller. Bunu, hücre uzamasını engelle-



A) Hidrotropizma



B) Fototropizma



C) Sismonasti



D) Travmatropizma



E) Termonasti



7.



yen “etilen” hormonun üretimini uyararak sağlar.







� Oksin, uzama bölgesindeki hüc-



gübre



10.



kireç



Kalay kağıdı



Saf agar



Palme Yayınevi



su



Mika Işık



Işık



Işık



Yukarıdaki bitkilerde gözlenen hareket şekilleri aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? I



II



III



A) (+) Hidrotropizma (+) Kemotropizma (–) Kemotropizma



relerin çeperinde pH’ı düşürür ve çeperin asitleşmesini sağlar. B) (+) Fototropizma







II



III



IV



(+) Kemotropizma (–) Fotonasti



Yukarıdaki arpa koleoptillerinin hangilerinde yönelme hareketi gerçekleşir?



(+) Kemotropizma (–) Hidrotropizma



A) Yalnız II



Buna bağlı olarak aktifleşen bazı C) (+) Hidrotropizma (+) Kemonasti enzimlerin etkinliği ile hücre çe- D) (+) Sismonasti peri gevşer ve esnekliği artar. Es- E) (+) Geotropizma nekliği artar çeperlerden su girişi



I



(–) Kemotropizma (+) Haptotropizma (–) Termonasti



B) I ve II



D) I, II ve IV



olur ve hücrenin uzaması sağla-



C) III ve IV E) II, III ve IV



nır.



8.







I. etilen,







II. giberellin,







III. oksin



� Sitokinin hormonunun ana işlevi, bitkide hücre bölünmesini ya da sitokinezi uyarmaktır.



250



Bir tohumun çimlenmeye başlamasından olgun bir meyve oluşturmasına kadar geçen süreçte,



11. Aşağıdaki hormonlardan hangisi kök ve sürgün uçlarında bol miktarda üretilip, bitkilerde hücre bölünmesi ve büyümesini sağlayarak bitkinin boyca uzamasında etkili olur?



hormonları hangi sıra ile görev alır?



A) Oksin



B) Sitokinin



A) I – II – III



C) Giberellin



D) Absisik asit



B) II – I – III



D) III – I – II 1. E



2. E



3. B



C) II – III – I



E) III – II – I 4. A



5. C



E) Etilen 6. B



7. A



8. C



9. B



10. B



11. A



25.Ünite



/BİTKİLERDE BÜYÜME VE HAREKET Temel Kavramlar



3. TEST 1.



tezlenip, daha sonra ksilemle yu-



Absisik asit hormonu ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?







I. oksinin ışık almayan tarafta yoğunlaşması,



A) Stomaların kapanmasını sağlar.







II. ışık alan bölgede büyümenin yavaşlaması,



B) Tohumun dormansi periyodunu devam ettirir.







III. büyüme simetrisinin bozulması







durumlarından hangileri gerçekleşir?



C) Kuraklık dönemlerinde üretimi artar.



4.



� Sitokininler, kök uçlarında sen-



Bitkilerin ışığa yönelimi sırasında,



A) Yalnız I



D) Meristem hücrelerinin bölünme hızını artırır.



B) Yalnız II



D) I ve II



karıya taşınarak hedef dokulara ulaşır.



C) Yalnız III



E) I, II ve III



E) Terleme hızını azaltır.



2.



Aşağıda bitkilerdeki fotoperiyoda bağlı olan çiçeklenme ile ilgili bir deney verilmiştir. VDDW



,êÇN



VDDW



5.



Aşağıda bir bitkinin fotoperiyota bağlı olarak � Sitokininler, oksin ile birlikte çiçeklenmesi gösterilmiştir.



hücre bölünmesini ve özelleşme-







VDDW



Ifl›k 24 saat



.DUDQOÇN



Kritik karanl›k süresi Ifl›k flafl›



$êÇ



miş genç hücrelerde farklılaşmayı etkiler. Bu farklılaşma sitokinin oksine oranına göre kontrol edilir.



$ELWNLVL







%ELWNLVL$ELWNLVLQH DêÇODQPÇêWÇU



%ELWNLVL



Palme Yayınevi



Karanl›k



Deneyle ilgili,







l. A bitkisi kısa gün bitkisidir.







ll. Çiçeklenmeyi uyaran madde bir bitkiden diğerine aktarılabilir.







lll. B bitkisi uzun gün bitkisidir.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız ll



B) l ve ll



D) ll ve lll 3.







Buna göre,







I. Deneyde kullanılan bitki kısa gün bitkisidir.







II. Gecenin ışık flaşı ile kesintiye uğraması durumunda, gecelerin uzun olduğu dö� Sitokinin hormonu çiçekçiler tanemlerde bitkinin çiçek açması engellenir.







III. Işık alma süresinin 14 saat olduğu dönemlerde bitki çiçeklenemez.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II



C) l ve lll E) l, ll ve lll



B) I ve II



D) II ve III



rafından bitkinin yaşlanmasını geciktirmek için kullanılır.



C) I ve III E) I, II ve III



Bir bitkide üretilen,







I. oksin,







II. etilen,







III. giberellin







hormonlarından hangilerinin optimum değeri bitki büyümesini yavaşlatıcı yönde etkiler? A) Yalnız I



6.



Aşağıdakilerden hangisi bitkisel hormonların etkilerinden birisi değildir? A) Büyümeyi sağlaması



B) Yalnız II



D) I ve II



C) Yalnız III



E) II ve III



B) Meyvelerin olgunlaştırılması C) Karbondioksitin difüzyonu D) Tohum çimlenmesinin baskılanması E) Bitkinin çiçek açması



� Giberellin hormonunun bitki gelişiminde en önemli etkisi gövde uzamasını sağlamasıdır. Hücre bölünmesini ve hücre uzamasını uyararak, gövde ve yaprak uzamasına neden olurlar.



251



25.Ünite



/BİTKİLERDE BÜYÜME VE HAREKET



Temel Kavramlar



7.



� Tohumlarda, embriyolar tarafından üretilen giberellinler, absisik



I. oksin üretimi,



asit etkisiyle sağlanan dorman-







II. fototropizma,







III. boyca uzama







olaylarından hangileri gerçekleşemez?



sinin kırılmasını ve çimlenmenin başlamasını uyarırlar.



10. Farklı işlemler uygulanan dört koleoptil ile yapılan deneylerin sonucunda agar bloklarda biriken oksin miktarları aşağıdaki şekillerde belirtilmiştir.



Karanlıkta bekletilen normal (herhangi bir işlem uygulanmamış) bir koleoptilde,



A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve II



Agar blok



Işık 25.8



C) Yalnız III



� Etilen hormonu, yaprak dökülmesine neden olur. Sonbaharda yaprakların dökülmesi ağaçların



Aşağıdaki deney düzeneğinde, saksı bitkisi yan yatırılarak I nolu konuma getirilmiş ve birkaç gün sonra saksıdaki bitkinin kök ve gövdesinde II nolu şekildeki durum gözlenmiştir.











II



Buna göre, bitkide gerçekleşen yönelim hareketi ile ilgili aşağıdaki açıklamalardan hangisi doğrudur?



solmasına, çiçeklerde ise çiçek



D) Kökte pozitif, gövdede negatif geotropizma görülür. E) Saksı bitkisinin yan yatırılmaması durumunda kök ve gövdenin yönelim doğrultuları aynı olur.



� Etilen hormonu genç fideleri üçlü yanıt olarak isimlendirilen bir büyüme manevrası yapmaya teşvik eder. Üçlü yanıt, “gövde uzamasının yavaşlaması”, “gövdenin kalınlaşması” ve “gövdenin yatay olarak büyümesini sağlayan eğ-



9.



Cüce olan pirinç fidelerine aşağıdaki hormonlardan hangisinin verilmesi durumunda gövde boyunda uzama meydana gelir? A) Giberellin



B) Etilen



C) Absisik asit



D) Sitokinin



Deney sonuçlarına göre aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz?



11. Dere kenarında yetişen böcekçil bir bitkinin üzerine sinek konduğunda yaprağının kapandığı, köklerinin ise dereye doğru büyüdüğü gözlenmiştir.



Buna göre,







I. Yapraktaki hareket oksin hormonunun eşit olmayan dağılımdan kaynaklanır.







II. Kökteki yönelim negatif tropizmadır.







III. Yaprağın hareketi uyarının yönüne bağlı değilken, kökün hareketi uyarının yönüne bağlıdır.







yorumlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I



E) Oksin



rilme” olaylarını kapsar.



252



IV. deney



E) Mika ile kısmen bölünmüş koleoptilin ışık almayan kısmında biriken oksin miktarı, ışık alan kısmından çoktur.



C) Yönelim hareketi uyaranın yönüne bağlı olmadan gerçekleşir.



renginin solmasına neden olur.



III. deney



D) Aydınlık ortamda bekletilen koleoptilin ürettiği oksin miktarı, karanlık ortamda bekletilen koleoptilin ürettiği oksin miktarından çoktur.



B) Kökte pozitif, gövdede negatif fototropizma gerçekleşir.



kaybına ve yaprak renginin



11.2



Koleoptil ucu, mika ile, tamamen bölündükten sonra tek yönlü aydınlatıldığında



C) Mika ile tamamen bölünmüş koleoptilin ışık alan ve almayan kısımlarında üretilen oksin miktarı yaklaşık olarak eşittir.



A) Yönelim hareketi turgor basıncındaki ani değişimlerden kaynaklanır. � Etilen yapraklarda klorofil



11.5



B) Koleoptil tarafından üretilen oksin hem yukarıdan aşağıya, hem de yanal olarak taşınabilir. I







15.4



Koleoptil ucu, mika ile, uç k›s›mdan k›smen bölünerek tek yönlü aydınlatıldığında



A) Oksin hormonu koleoptilin uç kısmında bulunan hücreler tarafından üretilir.



Palme Yayınevi



kurumasını önleyen bir adaptasyondur.



II. deney Işık



8.1



8.



Koleoptil ucu tek yönlü aydınlatıldığında



I. deney Işık



E) II ve III



Agar blok



25.6



Koleoptil ucu karanl›kta tutulduğunda



1. D



2. E



3. B



B) Yalnız III



D) I ve III 4. E



5. E



6. C



7. B



8. D



9. A



C) I ve II



E) II ve III 10. D



11. B



25.Ünite



/BİTKİLERDE BÜYÜME VE HAREKET Temel Kavramlar



4. TEST 1.



Bitkilerde gerçekleşen aşağıdaki olaylardan hangisi “nasti”ye örnek olarak verilebilir?



4.



� Absisik asit hormonu oksin,



I. her yönden ışık olan,







II. karanlık,



A) Mısır köklerinin gübreye doğru büyümesi







III. tek yönden ışık alan



B) Lalelerin ortam sıcaklığına göre çiçek açması







ortamlardan hangilerinde bekletilirse büyüme olduğu halde yönelim olmaz? A) Yalnız II



E) Buğday köklerinin yerçekimi yönünde büyümesi



I







Y ve Z



B) Y ve Z



X



C) X, Y ve Z



Y ve Z



D) Y ve Z



X, Y ve Z



E) X, Y ve Z



X, Y ve Z



yavaşlatır.



B) I ve II



Aşağıda verilen bitkisel hormon – görev eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?



C) Etilen – gövde uzaması D) Oksin – meyve büyümesi E) Absisik asit – tohum çimlenmesini engelleme



E) I, II ve III



300 250



N+P



200 150



Yaln›z N



100



Kontrol



50



Yaln›z P



0











Haziran



Temmuz



A€ustos



I. Yalnız azotun uygulandığı ortamdaki bitki büyümesi, yalnız fosforun uygulandığı ortamdaki bitki büyümesine göre daha azdır. II. Azot ve fosfor elementlerinin birlikte uygulandığı ortamda, bitki büyümesi yaz mevsimi boyunca devam eder.







III. Gübrelenmemiş ortamdaki bitki büyümesi, yalnız fosforun uygulandığı ortamdaki bitki büyümesiyle yaklaşık olarak aynıdır.







yorumlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I



� Tohumlarda yüksek oranda bulunan absisik asit hormonu, tohumun çimlenmesini engeller ve



Grafiğe göre,



B) Yalnız II



D) II ve III



A) Giberellin – tohum çimlenmesi B) Sitokinin – ikincil meristemlerin aktif hale gelmesi



C) I ve III



350



II



A) X



gibi



Aşağıdaki grafik, Hudson körfezindeki tuzlu sazlıkta, gübrelenmemiş (kontrol grubu) ve � Absisik asitin iki önemli etkisi vardır. Bunlar tohumun uyku azot, fosfor gibi besleyicilerin ilave edildiği bir halinde kalması (dormansi) ve ortamda bitki büyümesiyle ilgili deneyin sokuraklığa direnç göstermesidir. nuçlarını göstermektedir.



Canlı toprak üstü biyokütlesi (g kuru a€ırlık m 2)



Z



Bu koleoptillerden hangilerinde yönelim (I) hangilerinde büyüme (II) gözlenir?



3.



Y



Palme Yayınevi



Oksin emdirilmiş agar bloklar ve ucu eksilmiş koleoptiller ile yapılan bazı deneyler aşağıda verilmiştir.



X







5.



sitokinin



zıt etki yapar ve bitkinin gelişimini



D) II ve III



D) Sarmaşık bitkisinin bir desteğe sarılması



ve



büyümeyi sağlayan hormonlara







C) Sardunya bitkisinin ışığa yönelmesi



2.



giberellin



Yulaf koleoptili,



tohumun uyku halinde (dormansi) kalmasını sağlar. Şartlar çimlenme için uygun hale geldiğinde, tohumdaki absisik asit miktarı hızla azalır ve giberellin miktarı artar. Bu değişim çimlenme olayını başlatır.



C) I ve III



E) I, II ve III � Absisik asit, bitkilerin kuraklığa



6.



Bir portakal ağacı tarafından üretilen aşağıdaki hormonlardan hangisi aynı bahçedeki diğer portakal ağaçlarına da etki edebilir?



karşı koymasını sağlayan bir



A) Etilen



bir biçimde kapanır. Böylece ter-



B) Oksin D) Sitokinin



C) Giberellin E) Absisik asit



hormondur.



Bitki



solmaya



başlayınca, yapraklarda absisik asit miktarı artar ve stomalar hızlı leme olayı azalır ve aşırı su kaybı önlenmiş olur.



253



25.Ünite



/BİTKİLERDE BÜYÜME VE HAREKET



Temel Kavramlar



7.



� Bitki organlarının uyartıya doğru yönelmelerine ya da o uyartıdan



Aşağıdakilerden hangisi uyartının yönüne bağlı olmadan gerçekleşen bir harekettir? A) Bitki gövdelerinin yerçekimine zıt yönde büyümesi



uzaklaşmalarına neden olan büyüme yanıtı, tropizma (yönelim)



B) Sıcaklık etkisi ile lale taç yapraklarının açılması



olarak adlandırılır.



10. Özdeş A ve B bitkileri şekil – 1’deki gibi ışık geçirmeyen bir engelle ayrılmış, A bitkisi B bitkisine aşılanmıştır. A bitkisi çiçeklenmeyi teşvik eden fotoperiyoda maruz bırakıldığında şekil – 2’deki gibi B bitkisinin çiçeklendiği gözlenmiştir. Çiçeklenmeyi teşvik eden fotoperyoda maruz b›rak›lan bitki



C) Bitki köklerinin ışığın tersine yönelmesi D) Öglenanın normal şiddetteki ışığa yaklaşması E) Spermin yumurtaya doğru hareket etmesi



A



8.



B



Şekil - 1



Aşağıdaki grafikte, bir bitki kökündeki uzamanın yetiştiği toprak sıcaklığına bağlı değişimi verilmiştir. Kök uzunlu€u (mm/gün)



0



uyartıya doğru büyümesi duru-







munda “pozitif tropizma”, uyartıdan uzaklaşarak büyümesi



35







Toprak sıcaklığı (°C )



Aynı süre içinde, toprak sıcaklığının kökün büyüme hızı üzerine etkisi ile ilgili aşağıdaki grafiklerden hangisi doğru olur?



durumunda ise “negatif tropizma” A) Büyüme h›z› adını alır.



Palme Yayınevi



� Tropizma hareketleri, bitkinin



15 20 25



B)







Toprak sıcaklığı (°C )



C)



15 20 25 30 35 Büyüme h›z›



Deneye göre,







II. Çiçeklenmeyi sağlayan maddeler bitkilerin ksilem boruları ile taşınabilir.







III. Çiçeklenmeyi sağlayan maddeler yalnızca ışıksız ortamlarda üretilir.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



15 20 25 30 35



Toprak sıcaklığı (°C )



15 20 25 30 35



B



I. Çiçeklenmeye neden olan maddeler bir bitkiden diğerine geçebilir.



Toprak sıcaklığı (°C )



D)



Büyüme h›z›



Şekil - 2







Büyüme h›z›



15 20 25 30 35



A



B) Yalnız II



D) II ve III



Toprak sıcaklığı (°C )



C) I ve II



E) I, II ve III



E) Büyüme h›z›



15 20 25 30 35



9. � Tropizma hareketleri, organların



Toprak sıcaklığı (°C )



11. Aşağıdakilerden hangisi asimetrik büyüme sonucu oluşan hareketlerden birisi değildir?



Bir bezelye bitkisi aşağıdaki atomlardan hangisini köklerindeki nodüllerde yaşayan rhizobium bakterileri yardımıyla alır?



asimetrik büyümesi sonucu olu-



A) Küstüm otunun dokunma ile yapraklarını kapatması B) Bitki köklerinin yaralanan kısmın tersi yönünde büyümesi



şur. Asimetrik büyümeye, oksinin



A) Karbon



B) Azot



asimetrik dağılımı neden olur.



C) Sarılıcı bitkilerin bir desteğin etrafını sarması



C) Hidrojen



D) Fosfat



D) Bitki köklerinin suya doğru uzaması E) Ayçiçeğinin ışığa doğru yönelmesi



E) Potasyum 254



1. B



2. D



3. C



4. B



5. D



6. A



7. B



8. D



9. B



10. A



11. A



25.Ünite



/BİTKİLERDE BÜYÜME VE HAREKET Temel Kavramlar



5. TEST 1.



• Su baskını, mekanik basınç ve enfeksiyon gibi streslere yanıt olarak üretilir.







• Meyve olgunlaşmasını sağlar.







• Nişastanın ve asitlerin şekere dönüşümünü sağlayarak meyveyi tatlandırır.







Yukarıda özellikleri verilen bitkisel hormon aşağıdakilerden hangisidir? A) Etilen



B) Oksin D) Absisik asit



2.



4.



� Bitkilerin ışık uyarılarına karşı gös-



Aşağıda yulaf filizleriyle yapılan bazı deneyler gösterilmiştir. Oksin emdirilmifl Kesilerek agar bloğu yana kayd›r›l›p her yönden yerine konmufl uç aydınlatılıyor



Uç k›sma mika yerlefltirilerek tek yönden ayd›nlat›l›yor.



›fl›k



›fl›k



� İçinde su bulunan cam bir saksıda yetiştirilen bitki gövdesinin ışığa doğru yönelmesi pozitif fo-



E) Sitokinin



totropizma, köklerin ışığın tersi yönde büyümesi ise negatif fo-



Aşağıdaki şekilde bir bitkinin fotoperiyoda bağlı olarak çiçeklenmesi gösterilmiştir.



totropizmadır. I



II



III



IV



(Karanlık)



Işık Kritik karanlık süresi Gecenin kesintiye uğraması







Buna göre yukarıdaki yulaf filizlerinden hangilerinde büyüme gözlenir? A) I ve II B) II ve III C) III ve IV � Fototropizma olayının nedeni D) I, II ve III E) I, II, III ve IV büyüme hormonu olan oksinin



5.



Aşağıdakilerden hangisi bitki büyümesine etki eden çevresel faktörlerden biri değildir? A) Sıcaklık B) Hormon C) Işık D) Su E) Mineral



Karanlık



asimetrik dağılımıdır. Bu hormon



Buna göre, Palme Yayınevi







I. Deneyde kullanılan bitki, uzun gün bitkisidir.







II. Bitkide gece uzunluğu, kritik karanlık süresinden daha kısa olduğunda çiçeklenme gerçekleşir.







III. Fotoperiyodun gece bölümü bir süre ışıklandırıldığında bitkide çiçeklenme olmaz.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve II



denir.



Uç kısım ıflık geçirmeyen kalay ka€ıdı konulup tek yönden aydınlatılıyor.



C) Giberellin



24 saat



terdikleri tepkilere fototropizma



6.



ışık almayan kısımlarda birikerek büyümeyi hızlandırır ve fotoropizmaya neden olur.



Doğal ortamında (şekil 1) bulunan bir bitkinin bulunduğu ortama tuz eklendiğinde (şekil � Bitkinin yer çekimine karşı gös2), köklerin aşağıdaki gibi bir yönelim yaptığı terdiği yönelim hareketine geotrogözlenmiştir. pizma denir. Bitkilerin köklerinde



pozitif geotropizma gövdelerinde



C) Yalnız III



ise negatif geotropizma görülür.



E) I, II ve III



Çimlenmekte olan tohumlarda geotropizma ile kök toprağa,



3.



• Nilüfer bitkisinin çiçeklerinin gündüz açılıp gece kapanması.







• Venüs sinekkapan bitkisinin böcek geldiğinde yapraklarını kapatması.







• Tozlaşmadan sonra polen tüpünün embriyo kesesine doğru uzaması.







• Asma bitkisinin tendrilleriyle değdiği yere sarılarak tırmanması.







Aşağıdakilerden hangisi yukarıda verilen bitki tepkilerinin karşılığı olan hareket tiplerinden biri değildir? A) Fotonasti



B) (+) Kemotropizma



C) (+) Geotropizma



D) Sismonasti



E) (+) Haptotropizma



Toprak Tuz



Toprak



gövde ise güneş ışığına doğru büyür.



Şekil 1







Şekil 2



Buna göre, I. Kökte negatif kemonasti gerçekleşmiştir. II. Tepki uyarının yönüne bağlı olarak gerçek� Bitkilerin dokunmaya karşı verleşmiştir. dikleri tepkilere haptotropizma III. Tuz uzaklaştırdığında kök büyümesi şekil denir. Sarmaşıkların bir desteğe 2’deki yönde devam edecektir. temas ettiğinde sarılması, pozitif IV. Kökün yerçekimine verdiği tepki, tuza verhaptotropizmadır. diği tepkiden daha fazladır. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve IV



E) I, II ve IV 255



25.Ünite



/BİTKİLERDE BÜYÜME VE HAREKET



Temel Kavramlar



7.



� Bitki organlarının kimyasal uyarılara karşı gösterdikleri tepkilere



Oksin emdirilmifl agar blok



Mika



kemotropizma denir. Bitki kökle-



Işık



Işık



rinin gübre ve besin maddelerine



10. Aşağıda karanlık periyodun kırmızı (R) ve uzak kırmızı (FR) ışık flaşları ile bölünmesinin kısa ve uzun gün bitkilerindeki çiçeklenmeye olan etkisi gösterilmiştir.



Aşağıda bitkilerde yönelim hareketlerini incelemek amacıyla üç farklı koleoptil ile yapılan bazı deneyler gösterilmiştir. Işık geçirmeyen örtü



doğru yönelmesi pozitif kemot-



24 saat



ropizma; tuz ve kireç gibi maddelerden uzaklaşması negatif kemotropizmadır. (Karanl›k) Y



X







I. X koleoptili ışığa doğru yönelir.







II. Y koleoptilinde büyüme gerçekleşirken yönelim gerçekleşmez.







III. Z koleoptilinin ışık alan kısmındaki meristem hücreleri daha yavaş bölünür.







IV. Oksin hormonu Y koleoptilinde yerçekimi yönünde taşınırken, Z koleoptilinde taşınamaz.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız IV



B) I ve II



D) II, III ve IV 8.



R FR



R FRR



RFRRFR



Kritik gece peryodu







C) II ve III



Bitki köklerinde hidrotropizma hareketine neden olan çevresel faktör aşağıdakilerden hangisidir? A) Yerçekimi



B) Işık



C) Mineral



D) Su



Daha çok bitki köklerinde görülür. Büyümekte olan bir fasulye kökü bir taşa çarpıp yaralandığında,



ll. Kırmızı (R) ışıktan sonra uzak kırmızı (FR) ışığın uygulanması, kırmızı ışığın etkisini ortadan kaldırır.







lll. Gece periyodunun 12 saatten fazla olduğu bir dönemde, karanlık periyodun kırmızı (R) ışıkla bölünmesi uzun gün bitkilerinin çiçeklenmesini engeller.







yorumlarından hangileri yapılamaz? A) Yalnız ll



B) Yalnız lll



D) l ve lll



C) l ve ll



E) ll ve lll



Kaliptra bölgesinin A maddesine uzaklığı (cm)



kök taşa zıt yönde büyük ve taş-



X



tan uzaklaşır.



11. Bir ekosistemdeki madde döngüsünde bitkilerin sentezlediği glikozun yapısındaki C, H ve O atomları,



Zaman







Grafiğe göre,







I. havadan,



II. Kökler A maddesine karşı pozitif tropizma hareketi yapmıştır.







II. topraktan,







III. organik besinlerden



III. Topraktaki A maddesinin miktarının artırılması kök hareketinin yavaşlamasına neden olur.







sağlanır açıklamalarından hangileri doğrudur?







I. A maddesi bitki gelişimini olumsuz etkiler.



� Bitkilerde, uyartı yönüne bağlı olmadan gerçekleşen durum de- ğiştirme hareketlerine “nasti” adı



yorumlarından hangileri yapılamaz? A) Yalnız II



verilir.



256



Buna göre,







E) Sıcaklık Bir bitkinin kaliptra bölgesinin X kadar uzağına A maddesi konulup bekleniyor. Bu süreçte elde edilen verilere göre aşağıdaki grafik çiziliyor.



Uzun-gün (kısa gece) bitkisi



l. Kısa gün bitkileri kritik gece periyodu 12 saatten fazla olduğu dönemlerde çiçeklenir.



� Bitki organlarının yaralanma nedeniyle gösterdikleri yönelme ha- 9. reketlerine travmatropizma denir.



Kısa-gün (uzun-gece) bitkisi







E) I, II, III ve IV Palme Yayınevi



olarak adlandırılır.



R







� Bitki köklerinin suya doğru yönelim göstermesi hidrotropizma



Z



Bu koleoptiller ile ilgili,



B) Yalnız III



D) I ve III 1. A



2. D



A) Yalnız I



C) I ve II



D) II ve III



E) II ve III 3. C



4. E



5. B



B) Yalnız II



6. A



7. C



8. D



9. D



C) I ve II



E) I, II ve III 10. B



11. C



25.Ünite



/BİTKİLERDE BÜYÜME VE HAREKET Temel Kavramlar



6. TEST 1.



Aşağıdakilerden hangisi bitkilerde uyarının yönüne bağlı olarak gerçekleşen hareketlerden biri değildir?



� Bitkide dokunma ile meydana Kesilip yana kaydırılarak yerine Kesilip, yerine konmufl uç k›s›m konmufl uç k›s›m



4. Saf agar bloğu



Mika



gelen turgor değişimleri sonucu ortaya çıkan hareketlere sismonasti denir. Böcekçil bitkilerin böceğin dokunması ile yapraklarını



A) Fasulye bitkisinin bir desteğe sarılması



kapatması bu duruma örnektir.



B) Kökün yaranın tersi yönde büyümesi C) Gövdenin yerçekimine zıt yönde büyümesi D) Söğüt köklerinin suya doğru yönelmesi E) Venüs bitkisinin yaprakları ile sineği yakalaması



Ayd›nl›kta Karanl›kta Karanl›kta I II III







Karanl›kta IV



Yukarıdaki yulaf filizlerinden hangilerinde yönelim hareketi meydana gelir? A) Yalnız IV B) I ve II C) I ve IV D) I, III ve IV E) II, III ve IV



Kısa gün ve uzun gün bitkilerinde çiçeklenme fotoperiyoda bağlı olarak düzenlenir. Kısa gün bitkileri gece uzunluğu, kritik karanlık süresini geçtiği zaman çiçeklenirken, uzun gün bitkileri gece uzunluğu, kritik karanlık süresinden daha kısa olduğunda çiçeklenirler.



Kritik karanlık süresi



24 saat



Işık flaşı Karanl›k I







3.



II



5.



6.



III



Uzun gün bitkileri



A)



Yalnız I



II ve III



B)



Yalnız II



I ve III



C)



I ve III



Yalnız II



D)



II ve III



Yalnız I



E)



I ve II



II ve III



Bitkinin kuraklığa yanıt vermesini aşağıdaki hormonlardan hangisi sağlar? A) Oksin



B) Etilen



C) Absisik asit



D) Giberellin



E) Sitokinin



Her yönden eşit olarak aydınlatılan bir arpa koleoptilinde aşağıdaki olaylardan hangisi gerçekleşmez? A) B) C) D) E)



Buna göre kısa gün ve uzun gün bitkileri I, II ve III numaraları ile gösterilen kısa ve uzun gün koşullarının hangilerinde çiçeklenir? Kısa gün bitkileri



geliyorsa fotonasti olarak adlandırılır. Akşamsefası çiçeklerinin



Işık







Palme Yayınevi



2.



� Nasti, ışığın etkisiyle meydana



gündüzleri kapanıp, geceleri açılması bu duruma örnektir.



Oksin üretimi Mitoz bölünme Oksijen üretimi Fototropizma Fotofosforilasyon



Aşağıdaki şekilde farklı etilen konsantrasyon- � Bitkilerde gaz alış verişi ve terlelarında bezelye fidelerinde mekanik strese meyi sağlayan stomaların günkarşı oluşan üçlü yanıt gösterilmiştir. düzleri açılıp, geceleri kapanması. Sarmaşık bitkisine ait çiçeklerin gündüzleri açılıp, geceleri kapanması da fotonastiye örnek olarak verilebilir.



0.00



0.10



0.20



0.40



0.80



Etilen konsantrasyonu (ppm)







Buna göre etilen konsantrasyonunun artmasına bağlı olarak bezelye fidelerinde,



� Bitkilerde sıcaklık değişimlerinin







I. gövde uzamasının yavaşlaması,







II. gövdenin kalınlaşması,







III. gövdenin yatay olarak büyümesini sağlayan eğrilmenin gerçekleşmesi



daha çok bitkilerin çiçeklerinde







büyüme manevralarından hangileri gözlenir?



ve lale gibi bitkilerin çiçeklerinin



A) Yalnız I



soğukta kapanıp sıcakta açılması



B) Yalnız II



D) I ve III



C) I ve II



E) I, II ve III



neden olduğu nasti hareketlerine termonasti denir. Termonasti görülen bir harekettir. Çiğdem



bu olaya örnek olarak verilebilir.



257



25.Ünite



/BİTKİLERDE BÜYÜME VE HAREKET



Temel Kavramlar



7.



Işık



Işık



Işık



9.



Agar bloktan Gövdenin al›nan bir parça, Arpa koleoptilinin Kesilen gövde ucu kesik koleoptilin sola doğru gövde ucu yöneldiği ucu agar blokta sağ taraf›na kesiliyor görülüyor bekletiliyor konuluyor



� Bir bitkinin 24 saatlik gece ve gündüz döngüsünde, gündüz (ışık) ve gece (karanlık) periyodunun uzunluğuna göre fizyolojik olarak verdirdiği yanıt “fotoperi-



X 30°C Tam besin çözetisi



yodizm” olarak adlandırılır.



Tam besin çözeltisi



Yukarıdaki gibi hazırlanan deney düzeneğinde,











- X kabındaki fidede büyümenin normal sürdüğü,



Arpa koleoptilleri ile yapılan yukarıdaki deneye göre,











- Y kabındaki fidede yaprakların sarardığı,



I. Koleoptilin uç kısmında büyüme hormonu üretilir.







- Z kabındaki fidede büyümenin oldukça yavaş olduğu



II. Agar blok oksini emme ve biriktirme özelliğine sahiptir.







III. Gövdedeki yönelim büyümenin az olduğu tarafa doğru gerçekleşir.







ifadelerinden hangileri doğrudur?



rına göre sınıflandırılması genelde







gözlemleniyor.







Bu deneye göre,







I. Mineral eksikliği bitki gelişimini olumsuz etkiler.







II. Bitkinin normal gelişme göstermesi için sadece uygun ışık şiddeti ile tüm minerallerin ortamda bulunması yeterlidir.







gece uzunluğu, “kritik karanlık



III. Işık şiddetindeki azalma bitki gelişimini olumsuz etkiler.



süresini’ aştığı zaman çiçeklenme



yorumlarından hangileri yapılabilir?



olurken, uzun gün (kısa gece) bit-



A) Yalnız I



kilerinde ise gece uzunluğu “kritik



Palme Yayınevi



� Kısa gün (uzun gece) bitkilerinde



Z 15 °C



Sadece Fe minerali eksik besin çözeltisi







� Bitkilerin, fotoperiyodik yanıtla- çiçeklenmeye dayanır.



Y 30°C



B) Yalnız II



D) I ve II



C) Yalnız III



E) II ve III



karanlık süresinden” daha kısa olduğunda çiçeklenme gerçekleşir.



8.



Aşağıdaki grafikte bir bitkinin büyümesi ile bazı çevresel faktörler arasındaki ilişki verilmiştir.



A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 10. Bir araştırmacı aynı türe ait özdeş üç bitkiyi, toprak özellikleri aynı olan saksılara yerleştirerek, aynı sıcaklık derecesinde ve eşit ışık şiddeti uyguladığı bir ortamda tutuyor. Gün aşırı I. saksıya 150 ml, II. saksıya 200 ml, III. saksıya 250 ml su vererek bitkilerin dört hafta boyunca gelişimlerini gözlemliyor. Araştırmacı, başlangıçta ağırlıkları aynı olan saksıları dördüncü haftanın sonunda tarttığında bitki ağırlıklarının III > II > I şeklinde olduğunu tespit ediyor.



Işık



Işık



Işık



Büyüme başarısı



CO2 fazla, 35°C CO2 fazla, 20°C CO2 fazla, 10°C



� Nötr gün bitkileri, gün uzunluğundan etkilenmeden çiçeklenir.







Grafikteki değerler dikkate alındığında, aşağıdakilerden hangisi ilgili bitkinin büyüme başarısını etkileyen faktörlerden birisi değildir? A) Sıcaklık



marul uzun gün bitkisi; fasulye, domates ve pirinç nötr gün bitkisi örneklerindendir.



258







C) Işık şiddeti D) Işık şiddeti ve CO2 miktarı E) Işık şiddeti ve sıcaklık 1. E



2. B



3. C



4. A



5. D



II 25°C



III 25°C



Buna göre, I. Sıcaklığın ve ışığın bitki büyümesinde etkisi yoktur. II. En fazla büyümeyi III. saksı bitkisi gerçekleştirmiştir. III. Bitkilerin farklı gelişme göstermelerinde topraktan aldıkları su miktarı etkili olmuştur. yorumlarından hangileri yapılamaz? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III











B) CO2 miktarı � Tütün, pıtrak kısa gün bitkisi; turp,



I 25°C



Ifl›k fliddeti



6. E



7. A



8. B



9. E



10. A



25.Ünite



/BİTKİLERDE BÜYÜME VE HAREKET



DERS NOTLARI



259



Bitkilerde Madde Taşınması



26. Ünite



26.Ünite



/ BİTKİLERDE MADDE TAŞINMASI Temel Kavramlar



1. TEST 1.







Simbiyotik mantarlar ile bitki köklerinin mutualist birliklerinden oluşan yapıya “mikoriza” (mantar kökleri) adı verilir.



4.



Mikorizalar ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir?



D) Fotosentez yaparak ihtiyacı olan organik maddeleri sentezler.



Topraktaki madde yoğunluğu



III







sentezini gerçekleştirebilir. 5.



Gelişimini normal olarak devam ettiren bir bitkinin gövdesindeki floem demetleri kesilerek, halka halinde çıkarılmıştır.







Bu işlem sonucu bitkide,



II



Zaman



D) II ve III



makrobesleyici besin elementi ksilemle yaprağa taşınan su miktarının azalması I



fotosentez ürünlerinin köklere taşınamaması II



adını alır. Bunlar; karbon (C), hidrojen (H), oksijen (O), azot (N), kükürt (S), fosfor (P), potasyum (K), kalsiyum (Ca) ve magnezyum



yaprağın mezofil tabakasındaki fotosentez tepkimelerinin yavaşlaması III



Zaman







B) I ve II



� Bitkilerin fazla miktarlarda gereksinim duydukları besin elementleri







değişimlerinden hangileri, ksilem içindeki taşınım hızını azaltabilir? A) Yalnız II



3.



E) Organik maddelerden inorganik madde



Palme Yayınevi



I



Zaman



denir.



nabileceği forma dönüştürür.



Bir bitkinin çevresinde meydana gelen, Havadaki nem miktarı



ementlere elzem besin elementi



C) Havanın serbest azotunu, bitkilerin kulla-



D) Havanın serbest azotunu bağlayarak, topraktaki azot tuzlarının miktarını artırırlar.



Sıcaklık



layabilmesi için gerekli olan el-



yapılarda bulunurlar.



C) Bitki kök hücreleri mantar hifleri için organik besin kaynağıdır.







ve yaşam döngüsünü tamam-



B) Baklagillerin kökündeki nodül adı verilen



B) Toprak çözeltisindeki besin elementlerinin bitkiye aktarılmasını sağlarlar.



2.



Baklagillerin kökünde yaşayan ve havanın serbest azotunu bağlayan Rhizobium bakterileri ile ilgili aşağıdaki açıklamalardan hangisi doğru değildir? A) Prokaryot hücre yapısına sahiptir.



A) Ağ şeklinde yayılmış hifleri ile geniş yüzey alanına sahiptirler.



E) Hifleri ile hem kök hücrelerini hem de çok geniş hacimdeki toprak kütlelerini sararakyayılırlar.



� Bir bitkinin tohumdan büyümesi



C) I ve III



kök osmotik basıncının düşmesi



(Mg)’dir.



IV



olayları hangi sıra ile gerçekleşir? A) I - III - II - IV



B) II - IV - I - III



C) II - IV - III - I



D) IV - I - II - III



E) IV - II - III - I



E) I, II ve III



Bitkilerdeki su taşınımı ile ilgili,







I. Kök basıncı, suyu köklerden yukarı doğru iter.



6.



I. solunum,







II. Yapraklardaki terleme – çekim kuvveti, suyu yukarı doğru çeker.







II. terleme,







III. Suyun kohezyon ve adhezyon özellikleri ksilem içindeki taşınımına yardımcı olur.







III. fotosentez







duydukları besin elementlerine







ifadelerinden hangileri doğrudur?



olaylarından hangileri yaprak hücrelerinde osmotik basıncın artmasına ve komşu hücrelerden su almasına neden olabilir? A) Yalnız II



bakır (Cu), mangan (Mn), çinko



A) Yalnız III



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



Bir bitkinin yaprağında gerçekleşen,



� Bitkilerin az miktarlarda ihtiyaç



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



mikrobesleyici besin elementi adı verilir. Bunlar demir (Fe), klor (CI), (Zn), molibden (Mo), bor (B) ve nikel (Ni)’den oluşur.



261



26.Ünite



/ BİTKİLERDE MADDE TAŞINMASI



Temel Kavramlar



7.



elementlerinden herhangi birisinin



Bitkilerde madde taşınımı sağlayan iletim demetleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?







I. Su ve minerallerin taşınmasında etkilidir.



ortamda yetersiz olması, diğerleri



A) Yaprak hücrelerinin ksileme uyguladığı



ne kadar yeterli olursa olsun bit-







II. Bitkinin aşırı ısınmasını önler.



emme kuvveti su taşınımını hızlandırır.







III. Bitkiden fazla minerallerin uzaklaştırılmasını sağlar.







ifadelerinden hangileri doğrudur?



� Bitki için zorunlu olan elzem besin



kinin büyümesinin sınırlandırır.



10. Bitkilerde gerçekleşen terleme olayı ile ilgili,



B) Floemde madde taşınımı sıvı basıncının farklılığından kaynaklanır. C) Floemde madde taşınımı kaynak hücre-



A) Yalnız I



den havuz hücreye doğru gerçekleşir.



B) Yalnız II



D) I ve III



D) Ksilemde su taşınımı kökten yapraklara



C) I ve II



E) I, II ve III



doğru tek yönlü gerçekleşir. E) Ksilemden floeme su, floemden ksileme



11. Aşağıda çift çenekli bir bitkinin kök enine kesiti verilmiştir.



organik besin geçer.



I



� Bu kurala “liebig yasası” ya da







Farklı bölge ve topraklarda yaşayan domates bitkisi köklerinin osmotik basıncı ile toprak çözeltisinin osmotik basıncı aşağıdaki tabloda verilmiştir. Bitki



IV



Toprak çözeltisi



Kök



I



7,21



8,20



elzem besin elementleri arasında



II



3,36



5,46



normal ihtiyacına göre en az



III



5,99



7,52



şarısı, o bitkinin ihtiyaç duyduğu











B) II nolu kısımda canlı parankima hücreleri bulunur.



B) I – III – II



D) II – III – I



9.



I. topraktaki azotlu bileşiklerin yapraklara taşınması,







II. topraktan su ve mineral madde emilimi,







III. terlemeyle su kaybı,







IV. inorganik maddelerden organik madde sentezi



mentinin ayrı bir önemi vardır.



olaylarından hangileri azalmaya başlar?



Çünkü azot bitkilerin büyümesini



A) I ve IV



sınırlayan bir elementtir.



262



B) II ve III



D) II, III ve IV 1. D



2. B



3. E



D) IV nolu kısım su ve minerallerin taşınımını sağlar. E) V nolu kısımda kök hücreleri fotosentez ile organik besin üretir.



E) III – I – II



Mevsime bağlı olarak yaprak dökmeye başlayan çok yıllık bir bitkide,



ve kültür bitkilerinin verimliliğini



şi sağlanır.



C) II – I – III







� Bitki beslenmesinde azot ele-



C) III nolu kısımda minerallerin kontrollü geçi-



Tablodaki verilere göre I, II ve III numaralı bitkilerin topraktaki suyu alma hızlarının çoktan aza doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) I – II – III



12. Bir bitkinin kök emici tüyleri ile topraktan aldığı su ve minerallerin ksileme kadar iletilebilmesi, aşağıdakilerden hangisine öncelikle bağlıdır? A) Yapraklardaki terleme hızına B) Kök korteksindeki hücrelerin osmotik basıncının epidermis hücrelerinden yüksek olmasına C) Emici tüy hücrelerinde ATP üretilmesine



C) I, II ve III



D) Yapraklardaki fotosentez hızına



E) I, II, III ve IV 4. D



5. B



Buna göre, numaralandırılmış kısımlar ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) I nolu kısım, kökü dış etkenlerden korur.



oranda aldığı besin elementi tarafından belirlenir.



III



V



Osmotik basınç



“minimum kuralı” adı verilir. Bu kurala göre, bitkinin büyüme ba-



II



Palme Yayınevi



8.



E) Yapraklardaki stomaların konumuna 6. D



7. E



8. D



9. E



10. C



11. E



12. B



26.Ünite



/ BİTKİLERDE MADDE TAŞINMASI Temel Kavramlar



2. TEST 1.



Suni gübre kullanmadan ekim yaptığı tarladaki verimi artırmak isteyen bir çiftçi, tarlasında en az iki yılda bir aşağıdaki sebzelerden hangisini yetiştirmelidir? A) Biber



B) Bezelye



D) Patlıcan



2.



C) Domates



E) Marul



Bir bitkinin bulunduğu ortamda gerçekleşen, I. havanın nem miktarının artması,







II. topraktaki su miktarının azalması,







III. ortam sıcaklığının artması







değişimlerinden hangileri terleme hızını artırabilir? B) Yalnız III



D) I ve III







organik bileşiklerin sentezinde kullanılabilen azotlu minerallere dönüşmesi işlemi azot bağlayıcı bakteriler tarafından gerçekleştirilir. Biyolojik azot fiksasyonu olarak bilinen bu işlem sayesinde, bitkiler azotlu mineralleri doğrudan topraktan alırlar.



Su damlacıkları



1m 0,5 m



Toprak



Şekil I



C) I ve II







E) II ve III







Aynı türe ait üç bitkinin dalları kesilerek elde edilen özdeş yapıdaki gövde kısımları, aynı hacimdeki cam kaplara ayrı ayrı konuluyor.



Palme Yayınevi



3.



Odunsu bir bitkinin gövdesi önce topraktan 1m. yükseklikte olacak şekilde kesiliyor ve bir süre sonra kesik gövde ucunda su damlacıklarının oluştuğu gözleniyor (Şekil I). Daha sonra, kalan gövde kısmı topraktan 0,5 m yükseklikte olacak şekilde ikinci kesim uygulanıyor ve kesik gövde ucunda oluşan su damlacıklarının çoğaldığı gözleniyor (Şekil II).



Su damlacıkları







A) Yalnız I



4.



� Atmosferik azotun (N2), azotlu







Şekil II



� Karasal ekosistemlerde biyolojik



Bu gözlemle ilgili, I. Gövdenin üst kısımlarına doğru kök basıncının etkisi giderek azalmıştır.







II. Su damlacıklarının oluşmasında terleme olayı etkili olmuştur.







azot bağlanması, toprakta serbest yaşayan azot bağlayıcı bakteriler ile bitki kök nodüllerinde simbiyotik yaşayan bakteriler tarafından gerçekleştirilir.



III. Kesik gövde uçlarındaki su damlacıklarının farklı miktarlarda oluşmasında gövde kalınlıkları etkili olmuştur.







yorumlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III



%0,5’lik mineral %1’lik mineral çözeltisi çözeltisi



1







2



%0,05’lik mineral çözeltisi



3



Aynı zaman diliminde bu gövde kısımlarına ait ksilemde su moleküllerinin yükselme hızı ile ilgili aşağıdaki grafiklerden hangisi doğrudur?



A) Suyun yükselme hızı



B) Suyun yükselme hızı



Gövde



Gövde 1 2 3



C) Suyun yükselme hızı



1 2 3



D) Suyun yükselme hızı



Gövde 1 2 3



E) Suyun yükselme hızı



5.



Kapalı bir sera ortamında yetiştirilen bir pancar bitkisine karbon atomu işaretli CO2 mole- � Bitki köklerinin çoğu, toprak çökülü verilip izlendiğinde belirli bir süre sonra zeltisinden besin elementlerini







işaretli karbon atomuna pancarın depo kö-



alabilmek için simbiyotik mantar-



kündeki nişastada rastlanıyor.



lardan yardım görürler.



Bu süreçte,







I. glikozun floem ile taşınması,







II. CO2’nin özümleme parankimasına geçmesi,







III. lökoplastlarda nişastanın depolanması,







IV. glikoz sentezinin gerçekleşmesi







olaylarının gerçekleşme sırası aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?



Gövde



Gövde 1 2 3



1 2 3



A) I – III – II – IV



B) II – I – IV – III



� Simbiyotik mantarlar ile bitki kök-



C) II – IV – I – III



D) III – I – IV – II



lerinin mutualist birliklerinden olu-



E) IV – II – I – III



şan yapıya “mikoriza” adı verilir.



263



26.Ünite



/ BİTKİLERDE MADDE TAŞINMASI



Temel Kavramlar



6.



� Mikoriza hifleri ağsı yapıları saye-



rek bitkiye aktarırlar. Bunun karşılığında ise bitkiden kendisi için gereken organik maddeleri alırlar.



9.



I. kilit hücrelerinde turgor basıncının artması,



I. ksilemin kılcal yapıda olması,











III. kilit hücrelerine komşu hücrelerden su geçmesi,



II. su moleküllerinin ksilem içinde kopmaz bir sütun halinde yükselmesi,











IV. kilit hücrelerinde osmotik basıncın artması



III. köke ait hücrelerin osmotik basıncının, toprak çözeltisinden fazla olması







olaylarının hangi sırada gerçekleşmesi stomaların açılmasına neden olur?







faktörlerinden hangileri doğrudan etkilidir?



A) I – III – IV – II



B) II – III – I – IV



C) II – IV – III – I



D) III – I – II – IV



Diğer tüm koşulların özdeş olduğu üç farklı bitkinin ksilem borularının çapları ve yaşadıkları ortamdaki nem oranları aşağıdaki tabloda verilmiştir.







� Bitkilerin büyümesinde ve gelişmesinde ışık, sıcaklık, su ve mi-



Bitki çeşidi



Ksilem borusunun çapı



Havanın nem oranı



X



3k



%20



Y



7k



%20



Z



neral besin elementleri gibi bazı







k



%10



B) Y – X – Z



D) Z – X – Y















�



Bitkilerin yaşamlarını devam ettirebilmeleri için kökleri ile aldıkları su ve mineralleri gövde ve yapraklara; yapraklarında fotosentez ile ürettikleri organik besinleri ise gövde ve köklere taşıması gerekir.



264



E) I, II ve III



: Terleme ile kaybedilen su miktarı



Su miktarı



: Topraktan alınan su miktarı



Sabah







Grafiğe göre, I. Bitkinin akşam saatlerinde kaybettiği su miktarı, öğle saatlerinde kaybettiği su miktarına göre azdır.







II. Bitkinin ksilem dokusunda su taşınım hızı sabah saatlerinden öğle saatlerine kadar artar.







III. Terleme hızı ile topraktan su alma hızı ters orantılı olarak değişir.







ifadelerinden hangileri doğrudur?



Bitkilerde suyun uzun mesafeli taşınımını sağlayan kütle akışı ile ilgili, I. Yapraklarda meydana gelen terleme olayı, ksilem borularının iki ucu arasında basınç farkı oluşturur. II. Terlemeye bağlı olarak yapraklarda bulunan ksilemdeki hidrostatik basınç artar ve su yapraktan köklere doğru taşınır.



Akşam







C) Y – Z – X



E) Z – Y – X



Öğle



A) Yalnız I 8.



C) I ve II



Zaman (saat)



Buna göre, bu bitkilerdeki suyun taşınım hızının çoktan aza doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) X – Y – Z



B) Yalnız III



10. Aşağıdaki grafikte, çift çenekli otsu bir bitkinin bir gün içinde terleme ile kaybettiği ve topraktan aldığı su miktarı verilmiştir.



Palme Yayınevi



7.



A) Yalnız I



D) II ve III



E) IV – I – III – II



çevresel faktörler etkilidir.



Toprak çözeltisindeki suyun kök hücrelerine alınmasında,



II. komşu hücrelerdeki K+ iyonlarının kilit hücrelerine pompalanması,



sinde, topraktaki su ve mineralleri bitki köklerinin ulaşabileceğinden çok daha geniş bir alanda eme-



Stoma kilit hücrelerinde,



B) Yalnız II



D) I ve III



C) I ve II



E) I, II ve III



11. Farklı ortamlarda yaşayan üç bitkiden,



• X bitkisinin kurak,







• Y bitkisinin sulak,







• Z bitkisinin ılıman







ortamda yaşamaya uyum sağladığı belirlenmiştir.







ifadelerinden hangileri doğru değildir?



Buna göre, bu bitkilerin kök emici tüylerindeki osmotik basınçların çoktan aza doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?



A) Yalnız II



A) X – Y – Z



III. Bir kanalın karşılıklı iki ucundaki basınç farkına bağlı olarak gerçekleşen sıvı taşınımıdır.



B) Yalnız III



D) I ve III 1. B



2. B



C) I ve II



E) II ve III 3. A



4. A



B) X – Z – Y



D) Z – X – Y 5. C



6. C



7. D



8. A



9. B



C) Y – X – Z



E) Z – Y – X 10. C



11. B



26.Ünite



/ BİTKİLERDE MADDE TAŞINMASI Temel Kavramlar



3. TEST 1.



Kara bitkilerinde,



4.



I. stoma açıklığından dış ortama verilen gaz çeşidi,







II. toprak çözeltisinden alınan su miktarı,







II. pinositoz,







III. terleme ile kaybedilen su miktarı







III. aktif taşıma







özelliklerinden hangileri gece ve gündüz olma durumuna göre farklılık gösterir?







olaylarından hangilerini gerçekleştirerek alırlar?



A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 2.



Kara yosunu gibi basit yapılı bitkilerde taşıma osmoz, difüzyon ve aktif taşıma gibi olaylarla gerçekleştirilir. Gelişmiş yapılı bitkilerde ise; kök, gövde ve yapraklar arasındaki iletim taşıma sistemi tarafından sağlanır.



�



Bitkilerde taşıma mekanizmaları; hücre düzeyinde, doku ve organ düzeyinde, bitki düzeyinde olmak üzere üç şekilde incelenir.



Bitkiler, kök emici tüyleri ile toprak çözeltisindeki maddeleri,











�



I. osmoz,



A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III



Aşağıdaki şekilde bir bitki kökünde epidermis hücrelerinden farklılaşarak oluşan emici tüyler ile toprak ortamı arasındaki ilişki gösterilmiştir.



5.



Epidermis hücresi



Yapraklı bir dal parçası, içi su ile doldurulmuş kılcal boruya bağlanıyor ve karanlık bir ortamda aşağıdaki düzenek kuruluyor. Belirli bir süre sonra kılcal borudaki su miktarının ok yönünde azaldığı görülüyor. Yaprak dal parçası Kauçuk bağ



Toprak parçacıkları



















Bu şema ile ilgili, I. Emici tüyler, kökün topraktaki yüzey alanını artırarak su ve minerallerden daha fazla yararlanılmasını sağlar. II. Toprak çözeltisinin epidermis hücresinden korteks hücresine geçebilmesi için, korteks hücresindeki osmotik basıncın epidermis hücresinden daha fazla olması gerekir.



Su







III. Emici tüy hücrelerindeki çözünmüş madde oranı ile topraktaki çözünmüş madde oranı aynı ise, çözünmüş maddelerin emici tüylere geçişi aktif taşıma ile sağlanır. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III



3.



Kılcal boru



Emici tüy



Palme Yayınevi



Korteks hücreleri



Aşağıda verilen faktörlerden hangisi bitkilerde su taşınımında etkili değildir? A) Yapraklardan terleme ile kaybedilen su miktarı



D) Ksilemin kılcal yapıda olması E) Kök emici tüylerin osmotik basıncı



uygulamalarından hangilerinin yapılması kılcal borudaki su miktarının azalma hızını artırır? A) Yalnız I



B) Yalnız III D) II ve III



6.



C) I ve III



Doku ve organ düzeyinde, maddelerin hücreden hücreye kısa mesafeli taşınımı incelenir. Palizat parankiması hücrelerinde üretilen glikozun kalburlu borulara taşınımı bu duruma örnektir.



E) I, II ve III



Bir bitkinin yetiştiği toprak ortamında aşırı miktarda su bulunması,







I. kök hücrelerinin yeterince oksijen alamaması,







II. toprak partikülleri arasında bulunan hava boşluklarının su ile dolması,







III. bir süre sonra kök hücrelerinde metaboliz� ma hızının yavaşlaması







durumlarından hangilerine neden olabilir?



B) Kalburlu boruların çapı C) Stomaların açık veya kapalı olması



Buna göre, I. dal parçasındaki yaprak sayısını azaltma, II. düzeneği karanlık ortamdan aydınlık ortama alma, III. düzeneği kuru ve rüzgârlı bir ortama alma �



A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III



Bitki düzeyinde taşıma mekanizmasında, çözünen maddelerin ve suyun ksilem ve floem içerisinde uzun mesafeli taşınımı incelenir.



265



/ BİTKİLERDE MADDE TAŞINMASI



Temel Kavramlar �



7.



Su ve çözünen maddeler ksilem ve floemde basınç farkıyla sür- dürülen bir sıvı akışıyla taşınırlar. Basınç farkı sayesinde gerçekleştirilen bu taşınıma kütle akışı denir.



�



�



Ksilemde, uzun mesafeli madde taşınımı “negatif basınç” (gerilim) ile sağlanır. Yapraklarda meydana gelen terleme olayı ksilemdeki basıncı azaltır ve suyun köklerden yaprağa doğru çekilmesini sağlar.



Stoma, epidermis hücrelerin8. den farklılaşır ve iki bekçi (kilit) hücreden oluşur. Bu hücreler kloroplast içerdiklerinden foto- sentez yapabilir.



Basınç akış modeli ile ilgili,



2



II. Kalburlu boruların kaynakla temas eden uç kısmında su potansiyelinin artması ile hidrostatik basınç oluşur.



�



Bitkilerde gerçekleşen buhar halindeki su kaybına “terleme” 9. denir. Terleme ile su kaybının %90’ı stomalar aracılığı ile gerçekleşir.



I. 1 nolu kısmın bölünmesiyle, gövdenin kabuk kısmı oluşur.







II. 2 ve 4 nolu kısımlar madde taşınmasını sağlar.







III. 3 nolu kısım, bitkinin enine büyümesini sağlar.



A) Yalnız II B) I ve III C) II ve IV D) I, II ve IV E) II, III ve IV







IV. 3 nolu kısımdaki hücreler bölünerek içe doğru 4, dışa doğru 2 nolu hücreleri meydana getirir.



Yapraklarda stomaların açılması için kilit hücrelerinde,







ifadelerinden hangileri doğrudur?



IV. Kalburlu boruların havuzla temas eden uç kısmındaki düşük hidrostatik basınç, kaynaktan havuza doğru suyla beraber organik besinlerin akmasına neden olur. ifadelerinden hangileri doğrudur?



nişasta hidrolizi-



komşu hücrelerden su alınması II



kilit hücrelerinde pH’ın artması III



kilit hücrelerinde osmotik basıncın artması IV



olaylarının hangi sıraya göre gerçekleşmesi gerekir? A) I – III – II – IV



B) II – IV – I – III



C) III – I – IV – II



D) III – IV – I – II



A) I ve II



B) III ve IV D) II, III ve IV



C) I, II ve III



E) I, II, III ve IV



11. Aşağıda verilen özelliklerden hangisi kara ortamına uyum sağlamış bir bitkide, suyun köklerden yapraklara doğru taşınımına artırıcı yönde etki etmez? A) Havadaki nem oranının artması B) Yaprak yüzeyinin geniş olması C) Kök basıncının artması D) Stomalardaki terlemenin hızlanması E) Topraktaki su miktarının artması



Tuzlu su kenarında yaşayan bir bitkinin, tatlı su kenarında yaşayan bir bitkiye göre topraktan su alabilmesi için kök hücrelerinde,



12. Karasal ortama uyum sağlamış bitkilerin yapraklarında gerçekleşen,







I. emme kuvveti,







I. terleme,







II. osmotik basınç,







II. fotosentez,



III. turgor basıncı







III. oksijenli solunum



değerlerinden hangilerinin fazla olması gerekir?







olaylarından hangileri sonucu yaprağın su çekme kuvveti artar?



Terleme hızını etkileyen çev- resel faktörler; havanın nemi, sıcaklık, rüzgâr, toprak suyu ve ışıktır. Genetik faktörler ise, yaprağın yapısı, yaprağın yüzey alanı ve kök gövde oranı şeklinde sıralanır.



266



Buna göre,







E) IV – I – II – III �



3



4



III. Havuz hücrelere yakın kalburlu borulara ksilemden osmozla su geçişi olur.



nin artması



Bekçi hücrelerinin dış çeperleri ince iken, iç çeperleri kalındır. Bu yapı stomaların açılıp kapanmasına yardımcı olur. Bu özelliği sayesinde bitkilerdeki gaz alış verişi ve terleme olaylarını denetlerler.



1







I. Kaynak hücrelerdeki organik maddeler ATP harcanımı ile kalburlu borulara geçer.



I



�



10. Aşağıda çift çenekli genç bir bitkinin gövde enine kesiti verilmiştir.



Organik besinlerin floem içinde hareketini sağlayan kuvvet basınç akışı olarak adlandırılır.



Palme Yayınevi



26.Ünite



A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III 1. E



2. E



3. B



4. D



5. D



6. E



A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III 7. D



8. C



9. C



C) I ve II



E) II ve III 10. D



11. A



12. C



26.Ünite



/ BİTKİLERDE MADDE TAŞINMASI Temel Kavramlar



4. TEST 1.



4.



Bitkilerde madde taşınımı ile ilgili,



�



Stomaların kapanmasında,







I. Organik maddelerin floem özsuyu içinde taşınmasını basınç akış kuvveti sağlar.







I. bekçi hücrelerdeki suyun osmoz ile komşu hücrelere geçmesi,







II. Su ve mineral taşınımı kaynak hücrelerden havuz hücrelere doğru gerçekleşir.







II. potasyum iyonlarının bekçi hücrelerden komşu hücrelere pompalanması,







III. Ksilemde su taşınımı köklerden yaprağa doğru gerçekleşir.







III. su miktarı azalan bekçi hücrelerinde turgor basıncının azalması







yargılarından hangileri yanlıştır?







olayları hangi sıra ile gerçekleşir?



A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve II



C) Yalnız III



E) II ve III



Aşağıdaki grafikte yeşil bir bitkide 24 saat boyunca dış ortamdan alınan CO2 ve terleme ile kaybedilen su miktarı gösterilmiştir. : Dış ortamdan alınan CO2 : Terleme ile kaybedilen su



Gece







Gündüz



Gece



Grafiğe göre bu bitkiyle ilgili, I. Gündüz saatlerinde terleme ile kaybedilen







II. Gece saatlerinde açık olan stoma sayısı



6.



yonlara sahiptir.



ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) II ve III



3.



Bitkiler topraktan aldıkları azot tuzlarını aşağıdaki organik maddelerden hangisinin sentezinde kullanırlar? A) Glikoz



B) Amino asit



D) Gliserol



C) Sükroz



E) Yağ asidi



Bu durumun gerçekleşmesine aşağıdaki olaylardan hangisi etkili olmuştur? A) Kök basıncı



B) Damlama



C) Terleme



D) Fotosentez �



Su kıtlığı ve yüksek sıcaklık gibi çevresel stresler gündüzleri stomanın kapanmasına neden olur.



�



Bitkilerde, suyun taşınması iki basamakta gerçekleşir. Birinci basamakta kökler ile alınan su ksilemde taşınır. İkinci basamakta ise ksilem boruları içindeki su, gövde ve yapraklara taşınır.



Çok yıllık bitkilerde suyun odun borularında taşınımı ile ilgili,







I. Odun borularının kılcal yapıda olması suyun yükselmesinde etkilidir.







II. Yapraklardan terleme ile kaybedilen su, bitkinin üst kısımlarında bir çekme kuvveti yaratır.







III. Kohezyon özelliği suyun kopmaz bir sütun halinde bitkinin üst kısımlarına taşınımına katkı sağlar.







ifadelerinden hangileri doğrudur?



C) I ve III



E) I, II ve III



h



E) Solunum



daha fazladır. III. Suyun korunmasına yönelik bazı adaptas-



ler. Gündüzleri ışığın etkisiyle, komşu hücrelerdeki K+ iyonları aktif taşıma ile bekçi hücrelerine geçer. Ozmotik basıncı artan bekçi hücreleri komşu hücrelerden su alarak turgorlu duruma geçer ve stoma açılır. Karanlıkta ise bu olaylar tersinir şekilde gerçekleşir ve stoma kapanır.



Renkli sıvı



ladır.







Aşağıdaki deney düzeneğinde bir bitki gövdesi kesilmiş ve kesik gövde ucuna, içinde renkli sıvı bulunan “U” borusu bağlanmıştır. Belirli � Bekçi hücrelerinde bulunan bir süre sonra “U” borusundaki renkli sıvının K+ iyonlarının miktarı stoma“h” kadar yükseldiği gözlenmiştir. nın açılıp kapanmasını denet-



Kesik gövde



su miktarı gece saatlerine göre daha faz



D) II – III – I







Palme Yayınevi



Zaman(saat)



B) I – III – II



C) II – I – III



E) III – I – II 5.



2.



A) I – II – lII



Stomalar genellikle gündüz açık, geceleri ise kapalıdır. Gündüzleri fotosenteze bağlı olarak CO2 ve H2O miktarı azalır. Azalan CO2 miktarının etkisiyle pH 7’ye yükselir. pH 7’de aktifleşen bir enzim nişastanın hidrolizini sağlar. Hidroliz sonucu bekçi hücrelerin ozmotik basıncı artar. Komşu hücrelerden su alan bekçi hücrelerinin turgor basıncı artar ve stoma açılır.



A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III



267



26.Ünite



/ BİTKİLERDE MADDE TAŞINMASI



Temel Kavramlar �



7.



Bitkinin kökündeki emici tüyler ile emilen su ve mineraller sırasıyla epidermis, korteks ve endodermisten geçerek merkezi silindirde bulunan ksilem borularına ulaşır.



9.



Organik moleküllerin taşınımı, floem hücrelerindeki sıvı basıncı farklılığına dayanır ve bu olay “basınç akış teorisi” ile açıklanır. Aşağıda floemdeki organik besin taşınımı şematik olarak gösterilmiştir.







• kütikula tabakasının kalın olması,







• stomaların yaprağın alt yüzeyinde olması,







• yapraktaki tüy miktarının fazla olması







Suyun taşınımı Organik maddelerin Şeker taşınımı



Su



B) Işıktan daha çok yararlanabilme



Kaynak hücre



Bitkiler kökleri ile aldıkları su ve mineralleri ksilem boruları ile gövde ve yapraklara doğru taşırlar. Yerçekimine zıt yönde gerçekleşen bu olay kök basıncı, kılcallık ve terleme – çekim kuvvetinin birlikteliği sonucunda gerçekleşir.



C) Topraktan daha çok su alabilme 2



D) Atık maddeleri dış ortama atma E) Fotosentezi hızlandırma 10. Bir kunduz tarafından kabuğu kemirilerek floem demetleri zarar gören ağacın bir süre sonra öldüğü görülmüştür.



3



�



�







Su moleküllerinin hidrojen bağ ları ile birbirini çekmesi su sütununun kopmasını engeller. Bu çekim kuvvetine “kohezyon kuvveti” denir. Kohezyon kuvveti, ksilem boruları içindeki suyun bir bütün olarak yapraklara taşınmasını sağlar.



Şemadaki numaralandırılmış bölgeler ile ilgili,







III. 3 nolu bölgede floem özsuyundaki organik besinler difüzyonla ksilem hücrelerine geçer.



Farklı türden iki molekül arasındaki çekim ise “adhezyon” olarak adlandırılır. Su molekül lerinin ksilem borularının hücre duvarlarına hidrojen bağları ile bağlanması yerçekimine karşı koymasına yardımcı olur.



I. Kaynak hücrelerden kalburlu borunun 1 nolu bölgesine organik besin geçişi, floem hücrelerinin ksilemden su çekmesini sağlar. II. Floem hücrelerindeki hidrostatik (sıvı) basınç etkisiyle 2 nolu bölgede floem özsuyu havuz hücrelerine doğru akar.



ifadelerinden hangileri yanlıştır? A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III



C) I ve II







Suyun hareketi, su molekülünün köklerden yukarı doğru itilmesi veya yapraklardan yukarı doğru çekilmesi ile gerçekleşir. Suyun köklerden yukarı doğru itilmesi kök basıncı ile sağlanır.



268



Bu süreç ile ilgili,







I. ksilemle yapraklara taşınan su miktarının azalması,







II. palizat ve sünger parankimasında besin üretiminin yavaşlaması,







III. fotosentez ürünlerinin köklere taşınamaması sonucu kök osmotik basıncının düşmesi







ifadelerinden hangileri doğrudur?



E) II ve III



A) Yalnız I



Kılcallık, ksilem çeperlerinin su moleküllerini çekmesiyle ortaya çıkar.



B) I ve II



D) II ve III 8.



�



Ksilem



Palme Yayınevi



Havuz FloemSu hücre



�



adaptasyonları, aşağıdaki olaylardan hangisini gerçekleştirmeyi sağlar? A) Su kaybını azaltma



1



�



Kurak ortama adapte olmuş bitkilerde,



Aşağıdakilerden hangisi terleme hızını etkileyen genetik faktörlerden biri değildir?



C) I ve III E) I, II ve III



11. Çok yıllık odunsu bir bitkide topraktan alınan magnezyum yapraklarda klorofil sentezinde



A) Yaprağın yüzey alanı



kullanılmıştır.



B) Stoma sayısı







Bu süreçte magnezyumun aşağıdaki yapı-



C) Stomaların yapraktaki konumu



lardan hangisine uğraması beklenmez?



D) Topraktaki su miktarı



A) Endodermis B) Ksilem



E) Kütikula kalınlığı 1. B



2. D



D) Epidermis 3. B



4. C



5. A



6. E



7. B



8. D



9. A



C) Floem



E) Parankima 10. E



11. C



26.Ünite



/ BİTKİLERDE MADDE TAŞINMASI Temel Kavramlar



5. TEST 1.



Aşağıdakilerden hangisi ksilemde su ve mineral taşınımını artıran faktörlerden biri değildir? A) Su moleküllerinin adhezyon etkisiyle ksilem çeperlerine bağlanması B) Su moleküllerinin hidrojen bağları ile birbi-



4.



Köklerden yapraklara suyun uzun mesafeli taşınımını sağlayan model “kütle akışı” adını alır.







Kütle akış modeline göre su taşınımında,







I. su kaybeden kök hücrelerinde osmotik basıncın artması,







II. yapraklarda oluşan emme kuvveti nedeniyle ksilem içindeki suyun kopmaz bir sütun halinde yükselmesi,







III. kök hücrelerinin emici tüyleri ile topraktaki suyu alması � olaylarının meydana gelme sırası aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verillmiştir?



rini çekmesi C) Kök hücrelerindeki osmotik basıncın toprak çözeltisindeki osmotik basınçtan yük



sek olması



�



D) Yapraklarda terleme olayının azalması E) Kökteki emici tüy sayısının fazla olması



A) I – II – III



B) I – III – II



D) II – III – I







Işıklı ortamdan karanlık ortama alınan bir bitkinin stoma kilit hücrelerinde gerçekleşen olaylara bağlı olarak, Turgor basıncı



pH



I







Zaman



II



Zaman



III



Zaman



grafiklerinden hangileri çizilemez? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve III



5.



Aşağıda stomaların iki farklı durumu verilmiştir.







� 1. durum







C) I ve II



E) II ve III



2. durum



Stoma bekçi hücrelerinde aşağıdaki olaylardan hangisinin gerçekleşmesi stomaların 1. durumdan 2. duruma geçmesini sağlar? A) Bekçi hücrelerde asitliğin azalması



3.



Ksilem



Floem



A)



Hücre çeperi lig- Hücre çeperinde ligninleşmiştir. ninleşme yoktur.



B)



taşınımı Madde taşınımı pa- Madde sif taşıma ile gerçek- pasif ve aktif taşıma ile gerçekleşir. leşir.



C)



Madde iletiminden Madde iletiminden trake ve trakeit hüc- kalburlu boru elemanları sorumludur. releri sorumludur.



D)



Madde iletimi ya- Madde iletimi hızvaştır. lıdır.



E)



Hücreleri ölüdür.



Hücreleri canlıdır.



Ksilem borularındaki suyun yukarıya doğru taşınmasıyla kök hücrelerinin ozmotik basıncı artar ve emici tüyler ile topraktan su emilir. Terleme – çekim kuvveti sayesinde su ksilemin kılcal borularında 1980 metreye kadar yükselebilir.



B) Bekçi hücrelerdeki K+ miktarının azalması



Bitkilerde madde taşınımını sağlayan ksilem ve floem dokularıyla ilgili aşağıdaki karşılaştırmalardan hangisi yanlıştır?







Uzun boylu bitkilerde, kılcallık ve kök basıncı, suyun en uçtaki dal ve yapraklara ulaşmasını sağlayamaz. Bu bitkilerde suyun taşınmasını sağlayan temel etken yapraklarda meydana gelen terleme olayına bağlı olarak ortaya çıkan çekim kuvvetidir.



Potasyum miktarı



Palme Yayınevi



2.



C) II – I – III



E) III – I – II



Kök basıncı, toprakta nemin yüksek ve bitkide terlemenin düşük olduğu zamanlarda suyun yapraklardaki damarların ucundan damlalar halinde atılmasına neden olur. Bu olaya damlama (gutasyon) denir.



C) Fotosentezin hızlanması D) Bekçi hücrelere su geçişinin hızlanması E) Turgor basıncının artması 6.



� Bitkinin fotosentez sonucu oluşturduğu organik ürünleBitkilerde basınç akış teorisine göre orgarin taşınması floem boruları ile nik maddelerin taşınması sırasında gersağlanır.



çekleşen,







I. su moleküllerinin floemden ksileme geçmesi,







II. floem özsuyundaki organik besin miktarının artması,







III. şekerlerin floemden boşaltılması







olaylarından hangileri havuz hücrelerin bulunduğu bitki kısımlarında gerçekleşir? A) Yalnız III



B) I ve II



D) II ve III



C) I ve III E) I, II ve III



�



Organik maddelerin üretildiği hücrelere “kaynak”, kullanıldığı hücrelere ise “havuz” hücre adı verilir. Kalburlu borulardaki maddelerin hareket yönü “kaynaktan havuza” doğrudur.



269



/ BİTKİLERDE MADDE TAŞINMASI



Temel Kavramlar �



7.



Taşıma, floem hücrelerindeki sıvı basıncı farklılığına dayanır ve bu olay basınç–akış teorisi ile açıklanır.



Kaynak hücreleri tarafından kalburlu borulara aktarılan glikoz molekülleri bu hücrelerde, I. nişasta olarak depolanma,







I. terleme – çekim,



II. suyun içinde havuz hücrelere taşınma,







II. kılcallık,







III. kök basıncı







faktörlerinin etkinliklerine göre çoktan aza doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?







III. proteinlerle birleşip hücre duvarının yapısına katılma







işlemlerinden hangilerinde kullanılabilir? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) II ve III �



�



Glikoz yapraklarda ve bitkinin 8. yeşil kısımlarında fotosentezle yada nişastanın parçalanması sonucu üretilir.



Kaynak hücre olarak görev yapan yaprak hücrelerinden floe- me glikoz geçişi başlayınca floem hücrelerinin glikoz derişimi artar ve su derişimi azalır. Bu durum floemin çevre dokulardan ve ksilemden su almasına; böylece floem hücrelerinde sıvı basıncının artmasına neden olur.



10. Köklerle alınan su ve minerallerin ksilemle yapraklara doğru taşınmasında etkili olan,



C) I ve II



E) I, II ve III



A) II – III – I Aşağıdaki grafikte bir bitkinin terleme oranının zamana bağlı değişimi gösterilmiştir.



B) I – III – II



D) III – II – I



C) I – II – III



E) III – I – II



Terleme oranı



t1



t2



11. Aşağıdaki tabloda üç farklı ortamdaki havanın nem oranı ve rüzgâr durumu ile bu ortamlarda yetişen aynı türe ait üç farklı bitkinin taşıdığı yaprak sayısı verilmiştir.



Zaman



t3







Grafik ile ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? A) t1 zaman aralığında bekçi hücrelerin birbirine bakan çeperleri arasındaki mesafe artmış olabilir. B) t2 zaman aralığında fotosentez hızı azalmış olabilir.



Palme Yayınevi



26.Ünite







C) Bitki t1 ve t3 zaman aralıklarında sadece fotosentez, t2 zaman aralığında ise sadece solunum olayını gerçekleştirmiş olabilir.



Havanın nem Havadaki rüzgâr Bitkilerdeki oranı durumu yaprak sayısı I



% 12



Rüzgârlı



1900



II



% 46



Durgun



2000



III



% 25



Rüzgârlı



1800



Tablodaki verilere göre, bitkilerin terleme hızının çoktan aza doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) I – II – III



D) t2 zaman aralığındaki değişime havanın nem oranındaki artış neden olabilir.



B) I – III – II



D) II – III – I



C) II – I – III



E) III – II – I



E) t1 ve t3 zaman aralıklarında topraktan emilen su miktarı artmıştır. �



�



Bu basıncın etkisiyle floem özsuyu aşağı doğru akar. Glikoz, 9. floemden havuz hücreye aktif olarak boşaltılır. Bu sırada floemde glikoz derişimi azalır, su derişimi artar. Ozmozla floem içinde bulunan su, tekrar ksilem içine verilerek yukarı doğru taşınır.



Glikoz kök ya da meyve hücrelerindeki lökoplastlarda nişastaya çevrilerek depo edilir.



270



Bitkilerde ksilem ile su taşınımında etkili olan faktörlerle ilgili olarak aşağıdaki açıklamalardan hangisi yanlıştır?



12. Otsu bitkilerin damlama (gutasyon) ile dış ortama su atmalarına neden olan temel faktör aşağıdakilerden hangisidir? A) Toprak neminin yüksek ve havadaki su buharı basıncının yapraktaki su buharı basıncından fazla olması



A) Ksilemdeki su moleküllerinin kopmaz bir sütun şeklinde yukarıya taşınımında etkili olan tek olay kılcallıktır.



B) Fotosentez hızının solunum hızından yüksek olması



B) Terleme olayı sonucunda yapraklardaki emme kuvveti artar. C) Adhezyon kuvveti, suyun ksilem borularında yerçekimine karşı taşınmasına yardımcı olur.



C) Emici tüy hücrelerinin osmotik basıncının toprak çözeltisi osmotik basıncından yüksek olması



D) Kök basıncı su moleküllerinin ksilem içinde yükselmesini sağlar.



D) Ksilemden floeme doğru olan madde iletiminin durması



E) Kök hücrelerinin osmotik basıncındaki değişim ksilem içinde taşınan su miktarını etkiler.



E) Ksilemde taşınan çözünmüş madde derişiminin yüksek olması



1. D



2. B



3. D



4. C



5. B



6. C



7. B



8. C



9. A



10. B



11. B



12. A



26.Ünite



/ BİTKİLERDE MADDE TAŞINMASI



DERS NOTLARI



271



Bitkilerde Eşeyli Üreme



27. Ünite



27.Ünite



/ BİTKİLERDE EŞEYLİ ÜREME Temel Kavramlar



1. TEST 1.



Çiçek yaprakları,



4.



�



Açık tohumlu bitki çiçeklerine kozalak denir. Erkek ve dişi kozalaklar ayrı ayrıdır. Tohum taslağı dişi kozalağın kozalak pulları arasında açıkta kalır. Bu tip bitkilerde rüzgârla tozlaşma görülür ve tek döllenme gerçekleşir.



Aşağıdaki şemada kapalı tohumlu bir bitkideki � embriyo kesesinin oluşumu gösterilmiştir.



Kapalı tohumlu bitkilerde üre-







I. tam çiçek,







II. tek evcikli,



Evrimsel süreçte, tohumlu bitkilerin aşağıdaki özelliklerinden hangisi diğerlerinden daha sonra ortaya çıkmıştır?







III. iki evcikli



A) İkincil büyüme







şeklinde olan bitki türlerinin hangilerinde sadece çapraz tozlaşma görülür?



B) Döl değişimi



A) Yalnız II



D) Meyve oluşumu



B) Yalnız III



D) I ve III



2.



C) Çifte döllenme



C) I ve II



E) İletim demetleri



E) II ve III



Aşağıda çiçekli bir bitkinin erkek organında polen üretimi sırasında oluşan yapılar verilmiştir.



5.



X Y



ölür



X



Mikrospor ana hücresi (2n)



B







Mikrospor (n) Polen







Bu yapılarla ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Polen ile mikrospor hücresinin genetik yapıları aynıdır. B) X ve Y çekirdeklerindeki kromozomların nitelik ve niceliği aynıdır.



Y B



A



Palme Yayınevi



A



C



Bu olaylar ve oluşan hücreler ile ilgili,







I. X basamağında gerçekleşen olay sonucu � oluşan megaspor hücrelerinden üç tanesi eriyerek kaybolur.







II. B hücresine ait çekirdeğin arka arkaya üç mitoz geçirmesiyle C yapısı oluşur.







III. Y basamağında önce sitokinez daha sonra karyokinez olayları gerçekleşir.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



C) Polendeki X ve Y çekirdeklerinde homo-



B) I ve II



D) II ve III



log kromozomlar bir arada bulunmaz.



me çiçeklerle sağlanır. Çiçek dıştan içe doğru çanak yapraklar, taç yapraklar, erkek ve dişi organlardan oluşur.



C) I ve III



Çanak yapraklar, çiçeğin dışında bulunur ve iç kısmındaki organları korur.



�



Genellikle parlak renkli olan tek ya da birkaç sıralı taç yapraklar böcekleri ve diğer tozlaştırıcıları çekerek tozlaşmaya yardımcı olur.



�



Erkek organ sapçık ve başçık olmak üzere iki kısımdan oluşur. Başçık polenlerin oluşturulduğu kısımdır. Polenler başçıkta bulunan polen keselerinde üretilir.



E) I, II ve III



D) A evresinde mayoz, B evresinde mitoz bölünme gerçekleşir. E) Tozlaşmadan önce X polen tüpünü, Y ise sperm çekirdeklerini oluşturur.



3.



Bir bitkiye ait olan aşağıdaki hücre çeşitlerinden hangisi haploit yapıdadır? A) Parankima



B) Stoma



C) Megaspor ana



D) Antipot



E) Meristem



6.



Çiçekli bitkilerin yaşam döngüsüne ait olan aşağıdaki yapılardan hangisi mitoz geçirerek karşısındaki yapıyı oluşturur? A) Megaspor ana hücre → Megaspor B) Mikrospor ana hücresi → Mikrospor C) Polar çekirdekler → Triploit çekirdek D) Zigot → Embriyo E) Yumurta hücresi → Zigot



273



27.Ünite



/ BİTKİLERDE EŞEYLİ ÜREME



Temel Kavramlar �



7.



Bir çiçekte, bir veya daha fazla dişi organ bulunabilir. Dişi organı meydana getiren değişi me uğramış yapraklara meyve yaprakları denir.



Çiçekli bitkilerde üreme süreci ile ilgili, I. Çifte döllenme ile 2n ve 3n kromozom sayılarına sahip hücreler meydana gelir.



A) Tam çiçek yapısında dişi ve erkek organlar



II. Megaspor ana hücreleri mayoz geçirdikten sonra oluşan hücrelerin hepsi mitoz bölünme geçirir.







III. Olgun polenin içerisinde her zaman gelişmiş durumda bir polen tüpü bulunur.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve II �



10. Kapalı tohumlu bitkilerde üreme organı olan çiçek ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? bir arada bulunur. B) Bal özü salgılayarak tozlaşmayı kolaylaştırır. C) Fotosentez çanak yapraklarda gerçekleşir. D) Taç yapraklar farklı renkleri ile böcekleri çeker.



C) Yalnız III



E) Tam bir çiçekte bulunan, mikrospor ana



E) II ve III



hücresi ile megaspor ana hücresinin ge-



Dişi organ; yumurtalık (ovaryum), dişicik borusu ve tepecik olmak üzere üç kısımdan oluşur.



netik yapıları farklıdır.



8.



Tohumlu bitkilerde, 11. Çiçekli bir bitki tohumunun belirli bir zaman







aralığı boyunca ürettiği karbondioksit miktayumurta hücresi



�



II



Yumurtalık, dişi organın alt kısmında bulunan genişlemiş yapıdır. İçinde tohuma dönüşecek tohum taslakları bulunur.



III



yapılarından hangileri döllenme sonucu oluşur? A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III Dişicik borusu, yumurtalığın tepeciğe kadar uzanan boyun kısmıdır. Tepecik ise dişicik borusunun üstünde bulunan, polenlerin tutunduğu ve çim9. lendiği nemli, yapışkan kısmıdır.







�



I







II



III



IV



V



Zaman



Buna göre, hangi zaman aralığında tohum kabuğunun su alarak çatladığı söylenebilir?



C) I ve II



E) I, II ve III



A) I



B) II



C) III



D) IV



E) V



Bir elma ağacının vücut hücrelerindeki mutasyon sonucu daha iri ve tatlı meyvelerin oluştuğu görülmüştür.



12. Tohum gelişimini tamamlamış yumurtalık dokusunun farklılaşmasıyla meyve meydana gelir.



Bu özelliğe sahip yeni bitkiler elde etmek için ilgili elma ağacının,







Bir bitkinin meyvesi,







I. gamet oluşumu,







II. tohumun dağılması,







III. tohumu koruma,







IV. embriyonun beslenmesini sağlama







olaylarından hangilerinde etkilidir?







I. çelikle,







II. çapraz döllenme,







III. aşılama



Çanak yaprak, taç yaprak, erkek ve dişi organ yapılarına sahip çiçeklere tam çiçek, bu yapılardan bir veya daha fazlasını bulundurmayan çiçeklere ise eksik çiçek adı verilir.



274



Üretilen CO2 miktarı



triploit çekirdek







�



rındaki değişim aşağıdaki grafikte verilmiştir.



Palme Yayınevi



I



sperm çekirdeği



yöntemlerinden hangileri ile üretilmesi gerekir? A) Yalnız I



B) I ve II



D) II ve III 1. B



2. E



3. D



A) I ve II



C) I ve III



D) II ve IV



E) I, II ve III 4. D



5. B



B) I ve III



6. D



7. A



8. B



9. C



C) II ve III E) III ve IV



10. E



11. C



12. C



27.Ünite



/ BİTKİLERDE EŞEYLİ ÜREME Temel Kavramlar



2. TEST 1.







Kapalı tohumlu bitkilerin eşeyli üreme sürecinde gerçekleşen bazı olaylar aşağıda gösterilmiştir. Generatif çekirdek



mitoz



4.



�



Bir eksik çiçek, sadece erkek organ bulunduruyorsa erkek çiçek, sadece dişi organ bulunduruyorsa dişi çiçek adını alır.



�



Dişi ve erkek organlar ayrı ayrı çiçeklerde fakat aynı bitki üzerinde bulunuyorsa bu tip bitkilere tek evcikli bitki denir.



�



Dişi ve erkek organlar ayrı bitkiler üzerinde bulunuyorsa bu tip bitkilere iki evcikli bitki denir.



�



Çiçekli bitkilerde üreme gamet oluşumu, tozlaşma, döllenme ve tohum oluşumu olarak adlandırılan dört evrede gerçekleşir.



�



Polen kesesi içinde çok sayıda diploit (2n) kromozomlu polen ana hücresi bulunur. Her bir polen ana hücresi mayozla mikrospor adı verilen haploit (n) kromozomlu dört hücre meydana getirir.



İki evcikli bir bitki türü ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir? A) Dişi ve erkek organ aynı bitkinin ayrı çiçeklerinde bulunur.



X



B) Sadece erkek organa sahip olanlarında meyve oluşumu görülmez.



X + Yumurta hücresi → Y



C) Eşeyli üreme ile tohum oluşturabilir. X + Polar çekirdekler → Z



Y



Z



A)



Polen



Embriyo



Endosperm



B)



Sperm



Zigot



Triploit



C)



Antipot



Triploit



Zigot



D)



Sinerjit



Zigot



Triploit



E)



Sperm



Embriyo



Tohum



5.



Aşağıdaki şekillerde X, Y ve Z bitkilerinin yaşam periyotlarında gözlenen haploit ve diploit evrelerin süreleri gösterilmiştir.



X



Y



Z



A







B) X – Z – Y



C) Y – X – Z



D) Z – Y – X



Çiçekli bir bitkinin yaşam döngüsü sırasında döllenme sonrası oluşan zigotun mitoz bölünmesi sonucu oluşan yapı aşağıdakilerden hangisidir? A) Meyve



B) Çiçek



D) Tohum taslağı



C) Embriyo E) Endosperm



Buna göre ilgili bitki (A') I. polen, II. meyve,







III. tohum







yapılarından hangilerini oluşturamaz? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) I ve III



6.



E) Z – X – Y



3.



A'







Buna göre X, Y ve Z bitki türlerinin evrimsel açıdan basitten gelişmişe doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) X – Y – Z



Tam çiçek yapısında olan bir bitkinin dişi üreme organları çıkarılarak yaşaması için gerekli ortam koşulları sağlanıyor.







Palme Yayınevi



X



: Monoploit evre : Diploit evre







E) Tek eşeyli çiçeklere sahiptir.



Buna göre X, Y ve Z ile ilgili kısımlara gelmesi gereken hücre çeşitleri aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?







2.



D) Kendi kendine tozlaşma yapamaz.



C) I ve II



E) II ve III



Gövde epidermis hücrelerinde 52 kromozom bulunan tohumlu bir bitkinin yumurta, embriyo ve endosperm hücrelerinin kromozom sayısı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?







Yumurta



Embriyo



Endosperm



A)



26



52



52



B)



26



52



78



C)



52



52



78



D)



52



78



78



E)



78



52



52



275



27.Ünite



/ BİTKİLERDE EŞEYLİ ÜREME



Temel Kavramlar �



7.



Her bir mikrospor çekirdeğinin mitoz geçirmesiyle, haploit kromozomlu ve aynı genetik yapıda iki çekirdekli polenler oluşur.



�



Bu adaptasyon,







I. ortam şartlarına dayanıklı bireyler oluşturma,







II. kalıtsal çeşitliliğin sağlanması,







III. farklı türe ait bitkiler arasında döllenmenin engellenmesi



Polenin yapısında bulunan üretken çekirdek (generatif) döllenmede görev alırken, tüp çekirdeği (vejetatif) polen tüpünün oluşumunu sağlar.



Renksiz



durumlarından hangilerini gerçekleştirmeye yöneliktir? A) Yalnız I



B) Yalnız III



D) I ve III



8.



10. Aşağıdaki gibi hazırlanan petri kaplarına eşit miktarda nişasta ve lugol çözeltisi ilave edilmiştir. 1. petri kabındaki besi ortamında buğday tanesinde ve çevresindeki halka şeklindeki bir alanda renk değişiminin olmadığı, geri kalan alanın mavi – mor renk aldığı; 2. petri kabında ise besi ortamının tamamında ve embriyosu çıkarılmış buğday tanesinde mavi – mor renk oluşumu gözlenmiştir.



Dişi organ tepeciğinin yüzeyinde tozlaşmaya katılan polenlerin dış örtüsü ile yüzey uyumu vardır. Bu durum tür içinde tozlaşma ve döllenme olayının başarılı olmasını sağlar.



C) I ve II



Embiyosu çıkarılmış Embriyolu buğday buğday Mavi renkli Mavi renkli



1. petri kabı



E) II ve III



Nişastalı agar



2. petri kabı







Buna göre deneyle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi doğrudur?







(Nişasta + lugol çözeltisi → mavi – mor renk)



Çiçekli bitkilerin üremesi sırasında,



A) Embriyosu çıkarılmış buğday tanesinde nişasta yoktur.







B) Deney sırasında 1. petri kabındaki nişasta döllenme



I �



Polenler çift katlı zarla çevrilidir. İçteki zar canlı ve düzdür. Dış zar cansızdır ve üzerinde por denilen açıklıklar vardır.



II



polen tüpünün oluşması



endosperm oluşumu



III







�



Yumurtalık içinde bir veya daha fazla sayıda tohum taslağı bulunur.



276



diren enzimin sentezi gerçekleşmez. D) Nişastayı sindiren enzimler hem hücre içi hem de hücre dışında aktiflik gösterir. E) 2. petri kabında buğday tanesinin çimlenebilmesi 1. petri kabındaki buğday tane-



olaylarından hangileri birbirleriyle yer değiştirirse olayların gerçekleşme sırası doğru olur? B) I. ile III.



D) II. ile IV.



Polenlerin şekli, büyüklüğü ve yapısı bitki türleri arasında farklılık gösterir. 9.



C) Embriyolu buğday tanesinde nişastayı sin-



IV



A) I. ile II.



�



miktarı değişmez.



Palme Yayınevi



tozlaşma



C) II. ile III.



11. Çiçekli bitkilerde, erkek ve dişi üreme organlarının aynı türe ait farklı bitkilerde bulunması durumunda,



E) III. ile IV.



Bir bitki tohumundaki embriyo ve endosperm hücreleri,







I. DNA miktarı,







II. gen çeşidi sayısı,







III. toplam gen sayısı







niceliklerinin hangileri bakımından farklılık göstermez? A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) II ve III 1. B



2. D



sine göre daha yavaş olur.



C) I ve III







I. dişi ve erkek üreme organlarında mayoz sonucu oluşan hücrelerin sahip olduğu genotip,







II. erkek ve dişi üreme organlarındaki hücrelerin duvarında bulunan polisakkarit çeşidi,







III. erkek ve dişi üreme hücrelerinin kromozom sayısı







özelliklerinden hangilerinin aynı olması beklenir? A) Yalnız I



E) I, II ve III 3. C



4. A



5. E



B) Yalnız III



D) I ve III 6. B



7. B



8. C



9. B



C) I ve II



E) II ve III 10. D



11. E



27.Ünite



/ BİTKİLERDE EŞEYLİ ÜREME Temel Kavramlar



3. TEST 1.



Embriyo kesesinde bulunan sinerjit hücreler ile ilgili,







I. Yumurta hücresinin karşı kutbunda yer alırlar.







II. Polen tüpünü cezp ederek, mikropil bölgesinden embriyo kesesine ulaşmasını sağlarlar.







III. Genetik yapıları antipot hücreler ile aynı polar çekirdeklerden ise farklıdır.







ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II



B) I ve II



D) II ve III 2.



4.



3.



�



Embriyo kesesi içindeki çekirdekler çok az miktarda da olsa sitoplazmaya sahip olduklarından hücre olarak da adlandırılır.



�



Embriyo kesesinin merkezinde bulunan iki çekirdeğe polar çekirdekler denir.



E) I ve II numaralı kısımlarda oluşan gamet- �



Tohum taslağını oluşturan tabakalar arasındaki açıklığa mikropil adı verilir.







II. döllenmeden sonra tohum taslağı dış çeperinin kalınlaşmasıyla,







III. sperm ve polar çekirdeklerin döllenmesiyle







oluşan yapılar aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?



E) I, II ve III



Çenek (Y)



I



II



III



A)



Endosperm Meyve



Tohum kabuğu



B)



Meyve



Tohum



Embriyo



C)



Meyve



Tohum kabuğu



Triploit çekirdek



D)



Tohum kabuğu



Meyve



Endosperm



E)



Embriyo



Endosperm Meyve



Palme Yayınevi



Buna göre, çimlenme olayı sırasında X, Y ve Z ile gösterilen tohum kısımlarından ağırlığı artan ve azalanlar aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? Ağırlığı artan



Megaspor hücresi üç kez mitoz geçirir ve sekiz çekirdek oluşturur. Sekiz haploit çekirdekten oluşan bu yapıya embriyo kesesi denir.



I. tohum oluştuktan sonra yumurtalığın gelişmesiyle,



Aşağıdaki şekilde tek çenekli bir bitki tohumunun yapısındaki kısımlar X, Y ve Z ile gösterilmiştir.







�



Çiçekli bitkilerde,







Endosperm (X)







Tohum taslağında bulunan megaspor ana hücresi (2n) mayoz geçirerek dört tane megaspor(n) hücresini oluşturur. Dört megaspor hücresinde üç tanesi erir; kalan megaspor ise büyür.







C) I ve III



Embriyo (Z)



�



5.



Aşağıda bir çiçeğe ait bazı kısımlar numaralandırılarak verilmiştir.



Ağırlığı azalan



A)



Y



X



B)



Z



X ve Y



C)



X ve Y



Z



D)



X



Y ve Z



E)



Y



X ve Z



Çiçekli bir bitkinin dişi organında, aşağıdaki olaylardan hangisi tozlaşmadan önce gerçekleşemez? A) Sinerjit hücrelerinin üretimi B) Megaspor ana hücresinin mayoz bölünme geçirmesi C) Yumurta hücresinin oluşumu D) Embriyo kesesinin oluşumu E) Generatif çekirdekten mitozla sperm çekirdeklerinin oluşması



I II







IV III



Numaralandırılmış kısımlar ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır? A) I numaralı kısımda polen oluşumu gerçekleşir. B) II numaralı kısımda döllenme gerçekleşir. C) III numaralı kısım ışık enerjisini kimyasal bağ enerjisine dönüştürür. D) IV numaralı kısım ana bitki ile aynı sayıda kromozom taşır. lerin genetik yapıları ve kromozom sayıları aynıdır.



277



27.Ünite



/ BİTKİLERDE EŞEYLİ ÜREME



Temel Kavramlar �



6.



Embriyo kesesi içindeki üç hücre mikropil tarafında kalır ve etraflarında hücre duvarı oluşur. Ortadaki hücre yumurta hücresi, kenardakiler ise sinerjit hücreleri olarak adlandırılır.



Kapalı tohumlu bitkilerde polen yapısı ile ilgili, I. Generatif çekirdek polen tüpü içerisinde mitoz geçirerek iki sperm çekirdeği oluşturur. II. Polenlerin şekli ve ağırlığı bitki türüne ve tozlaşma biçimine göre değişir.







III. Bir polenin yapısında bulunan generatif ve vejetatif çekirdeklerin genetik yapısı aynıdır.







yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I



�



Mikropilin karşı tarafında bulunan üç çekirdeğin çevresinde de hücre duvarı oluşur ve bu hücreler de antipot hücreleri olarak adlandırılır.



B) Yalnız II



D) II ve III



Çiçekli bitkilerde erkek organda olgunlaşan polenlerin dişi 8. organın tepeciğine taşınmasına tozlaşma denir.



278







III. embriyo







yapılarından hangileri bulunamaz? A) Yalnız II



D) II ve III



tohumun turgorlu



çatlaması



hale geçmesi II



klorofil üretiminin başlaması



C) I ve II



E) I, II ve III



meydana gelen değişimler gösterilmiştir. X



Y



Z



Zaman







Zaman



Zaman



Buna göre grafiklerin düşey ekseninde X, Y ve Z ile gösterilen yerlere aşağıdakilerden



Palme Yayınevi



tohum kabuğunun



B) Yalnız III



içindeki embriyonun bölünmesi sırasında



IV



olayları hangi sıra ile gerçekleşir?



hangisi gelmelidir?



X



Y



Z



A) Protein miktarı



ATP miktarı



Endosperm miktarı



B) Hücre sayısı



Kuru ağırlık



Metabolizma hızı



C) Kuru ağırlık



Protein miktarı



Fosforilasyon hızı



A) I – II – III – IV



B) II – I – III – IV



D) Glikoz miktarı



Metabolizma Hücre hızı sayısı



C) II –III – I – IV



D) III – I – IV – II



E) Hücre sayısı



Metabolizma Kuru hızı ağırlık



E) III – II – IV – I



Bitkilerde tozlaşma, çapraz ve kendi kendine tozlaşma şeklinde gerçekleşir.



II. yumurta hücresi,



Bir tohumun çimlenme periyodunda,



embriyonik kök ve embriyonik gövdenin büyümesi III







�







E) I, II ve III



I



�



I. çenek,



10. Aşağıdaki grafiklerde çiçekli bir bitkide tohum



C) I ve II







Embriyo kesesinde bulunan yumurta ve polar çekirdekler ilerleyen basamaklarda döllenirken, antipot ve sinerjit çekirdekler döllenmez.



Çift çenekli bir bitkinin tohumunda,











7.



�



9.



Tohumları çeşitli taşıyıcı aracılar ile uzak mesafelere taşınamayan bir bitki türü ile ilgili,







I. Yavru bitkileriyle arasında kaynak kullanımı bakımından rekabet artar.







II. Yeni alanlara yayılma şansı azalır.







III. Daha fazla tohum üretir.







yorumlarından hangileri yapılamaz? A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III 1. A



2. B



11. Çimlenen bir bitki tohumunda aşağıdaki olaylardan hangisi sadece klorofil oluşumundan sonra gerçekleşir? A) Amino asitlerden protein sentezlenmesi B) DNA  replikasyonu C) Nişastanın hidrolizi D) Karbondioksit tüketimi



C) I ve II



E) Besin monomerlerinin solunumla parça-



E) II ve III 3. E



4. C



lanması 5. E



6. E



7. B



8. B



9. A



10. B



11. D



27.Ünite



/ BİTKİLERDE EŞEYLİ ÜREME Temel Kavramlar



4. TEST 1.



2.



Polen yapısında aşağıdakilerden hangisi bulunmaz?



4.



�



Bir çiçeğin aynı türden başka bir çiçekle tozlaşmasına çapraz tozlaşma denir.



�



Çapraz tozlaşma, aynı türün farklı bireyleri arasında gerçekleştiği için yeni gen kombinasyonları ile bitki çeşitliliğini artırır.



�



Bir çiçekte bulunan polenin aynı çiçekteki veya aynı bitkinin başka bir çiçeğindeki dişi organının tepeciğine ulaşmasına kendi kendine tozlaşma denir. Kendi kendine tozlaşmada, erkek ve dişi gametlerin üretimi aynı zamana rastlar.



E) IV nolu kısımda gerçekleşen döllenme ola- �



Kendi kendine tozlaşmada oluşan genetik varyasyon çapraz tozlaşmaya göre daha azdır.



Aşağıdaki olaylardan hangisi bir tohumun çimlenme evresinde görülmez?



A) Vejetatif çekirdek



A) Mitoz bölünme



B) Nükleik asit



B) Fotosentez



C) Sperm çekirdeği



C) Solunum



D) Dış zar



D) Osmozla su alımı



E) Generatif çekirdek



E) Protein sentezi



5.



Aşağıdaki şekilde çiçekli bitkilerde tozlaşma tipleri gösterilmiştir.



Aşağıdaki çift eşeyli bir çiçeğin dişi ve erkek organına ait kısımlar numaralandırılarak gösterilmiştir.



II I 1 X



3



Y







I. X tipi tozlaşmada polen ve yumurtanın aynı zamanda olgunlaşması gerekir.







II. Y tipi tozlaşmada 2 ve 3 nolu bitkiler farklı türe ait olduklarından daha fazla genetik varyasyona yol açarlar.







III IV



X ve Y ile gösterilen tozlaşma tipleri için, Palme Yayınevi







2







Buna göre numaralandırılmış kısımlarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) I nolu kısımda çok sayıda mikrospor ana hücresi bulunur.



III. X tipi tozlaşmanın evrimsel gelişime katkısı Y tipi tozlaşmaya göre daha azdır.



B) II nolu kısım tepecik olup polenlerin tutun-







ifadelerinden hangileri doğrudur?



C) III nolu kısımda tozlaşmadan sonra sperm







(1, 2 ve 3 nolu çiçekler farklı bitkilere aittir.) A) Yalnız I



B) I ve II



D) II ve III



masını sağlar. çekirdekleri oluşur. D) IV nolu kısımda bulunan her bir hücre to-



C) I ve III



humun yapısına doğrudan katılır.



E) I, II ve III



yına I nolu kısımda üretilen yapılar katılır.



3.



Erselik bir çiçekte bulunan, 6.



Kapalı tohumlu bitkilerde bir tohumun uyku hali ve çimlenme sürecini aşağıdaki faktörlerden hangisi etkilemez?







I. polen,







II. kök,







III. çanak yaprak







yapılarından hangileri ana bitkiden farklı genetik özelliklere sahiptir?



A) Tohum kabuğunun kalınlığı



A) Yalnız I



C) Ortamdaki karbondioksit miktarı



B) Yalnız II



D) I ve III



C) I ve II



E) II ve III



B) Depo edilen besin miktarı



D) Ortam sıcaklığı E) Tohumun aldığı su miktarı



�



Tozlaşma ile dişi organın tepeciğine taşınan polenler, tepeciğe tutunarak çimlenir. Polenin yapısında bulunan tüp çekirdeği polen tüpünün oluşumunu sağlar.



279



27.Ünite



/ BİTKİLERDE EŞEYLİ ÜREME



Temel Kavramlar �



7.



Polen tüpü tohum taslağının mikropil açıklığına ulaştığın- da ucu erir. Polenin yapısındaki üretken çekirdek polen tüpü içinde mitoz geçirerek iki sperm çekirdeğini (n) oluşturur.







�



Sperm çekirdeklerinden biri embriyo kesesindeki yumurta hücresini dölleyerek zigotu (2n) oluşturur. Zigot gelişerek bitki embriyosunu meydana 8. getirir.



Kapalı tohumlu bitkilerin çimlenmesi sırasında, I. embriyonik gövdenin kıvrılarak toprak üstüne çıkması, II. embriyonik kökün yerçekimi doğrultusunda uzaması, III. embriyonun besin ihtiyacını çeneklerden ya da endospermden karşılaması,



9.



Bitkilerde görülen,







I. kendine uyuşmazlık,







II. çok sayıda polen üretimi,







III. bir çiçekteki dişi ve erkek üreme yapılarının farklı zamanlarda üretimi







olaylarından hangileri çapraz tozlaşmayı sağlamaya yönelik adaptasyonlardan olabilir?



IV. embriyonik gövdenin tohum kabuğundan çıkarak çenekleri toprak üstüne doğru itmesi



A) Yalnız I



D) I ve II



A) Yalnız I



B) I ve II



D) I, II ve IV



E) I, II, III ve IV



Aşağıda bir çiçeğin başcık kısmında meydana gelen polen oluşumu şematize edilmiştir.



10. Bitkilerin gamet oluşumu ile başlayan üreme süreçlerinde,



Kapalı tohumlu bitkilerde zigot ve endosperm oluşumu çift döllenme ile sağlanır.



I



Mikrospor ana hücresi (2n) Mikrospor (n)



çenek







yapıları hangi sıra ile oluşur? A) I - II - III



B) II - I - III



D) I - III - II



C) III - I - II



E) II - III - I



Polen oluşumuna katılan yapılar ve polen oluşumunu sağlayan olaylarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) I numaralı olay sırasında homolog kromozomlar birbirinden ayrılır. B) II numaralı olay sonucunda oluşan bazı



kirdeği olarak adlandırılan iki çekirdek buD) Mikrospor hücresi ve polen yapısı aynı genetik özelliklere sahiptir. bir polenin yapısındaki DNA miktarı aynıdır.



2. C



3. A



B) Çift döllenme C) Zigot oluşumu



E) Mikrospor ana hücresindeki DNA miktarı ile



1. C



11. Gelişmiş yapılı bitkilerin yaşam döngülerinde gerçekleşen aşağıdaki olaylardan hangisi omurgalı hayvanlarda görülmez? A) Gamet oluşumu



lunur.



280



II



III



C) Polen yapısında biri üretken diğeri tüp çe-



Çift döllenmeden sonra tohum taslağı tohuma, yumurtalık çeperleri ise meyveye dönüşür.



polen



I



II



hücreler eriyerek kaybolur.



�



embriyo



Palme Yayınevi



İkinci sperm çekirdeği ise polar çekirdekler ile birleşerek triploit (3n) hücreyi oluşturur. Triploit hücre gelişerek endospermi (besi doku) meydana getirir.



Polen



�



E) I ve III



C) II ve III



Polen kesesi







C) Yalnız III



olaylarından hangileri gerçekleşebilir?







�



B) Yalnız II



4. B



5. D



6. C



D) Çok hücreli diploit yaşam E) Farklılaşma ve doku gelişimi 7. E



8. B



9. E



10. B



11. B



27.Ünite



/ BİTKİLERDE EŞEYLİ ÜREME Temel Kavramlar



5. TEST 1.



Çiçekli bitkilerde,



3.







I. erkek ve dişi organın ayrı çiçeklerde bulunması,







II. bir bitkinin çiçeklerinde sadece polen üretilebilmesi,







IV. çapraz ve kendi kendine tozlaşmanın gerçekleşmesi



C) Kardeş kromatitlerin ayrılması







özelliklerinden tek evcikli ve iki evcikli bitkilere ait olanlar aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?



A)



III ve IV



I ve II



B)



II ve III



I ve IV



C)



I ve IV



II ve III



D)



I, III ve IV



I ve II



E)



I, III ve IV



I, II ve IV



II III



IV V







Çenekler tohum gelişirken endospermden besin emerek şişkinleşir ve çimlenme sırasında besinleri embriyoya aktarır.



�



Endosperm, embriyoyu çevreleyerek çimlenme sırasında fotosentez yapılana kadar embriyoya besin sağlar.



E) Eşlenmiş sentrozomlar arasında iğ ipliklerinin oluşumu 4.



Tam çiçeğe ait başçık ve yumurtalık kısımlarında,







I. n







I



�



D) Hücre plağı oluşumu



III. n



n



II. 2n



Aşağıda çift çenekli bir bitkinin oluşturduğu tohumun kısımları numaralandırılarak gösterilmiştir.



Embriyonun yapısında embriyonik kök, embriyonik gövde ve çenek bulunur. Embriyonik kök bitkinin kök sistemini; embriyonik gövde ise bitkinin sürgün sistemini oluşturur.



verişi



2n



IV. 2n



n



B) I ve IV



D) I, II ve IV



5.



2n



olaylarından hangileri ortak olarak gerçekleşir? A) I ve III



Palme Yayınevi



2.



İki evcikli



�



A) DNA replikasyonu B) Homolog kromozomlar arasında gen alış



Tek evcikli



Bir tohum içten dışa doğru embriyo, endosperm ve kabuk olmak üzere üç kısımdan oluşur.



Kapalı tohumlu bitkilerin çiçeklerindeki erkek organın başçık kısmında polen oluşumu gerçekleşirken aşağıdaki olaylardan hangisi meydana gelemez?



III. erkek ve dişi organın aynı bitkinin ayrı ayrı çiçeklerinde bulunması,







�



C) II ve III E) II, III ve IV



Kapalı tohumlu bitkilerde gözlenen,







I. çiçeklerin renkli ve kokulu olması,







II. çok sayıda çiçek bulundurma,







III. çift döllenme ile tohum oluşturma,







IV. çok sayıda polen oluşturma







özelliklerinden hangileri tozlaşmayı sağlayan adaptasyonlardan birisi değildir?



Buna göre, numaralandırılmış kısımlar ile ilgili aşağıdaki açıklamalardan hangisi yapılamaz?



A) Yalnız III



B) Yalnız IV



D) II ve III



C) I ve II



E) II ve IV



A) I nolu kısım tohum kabuğudur. B) II nolu kısım çimlenme sürecinde embriyonun organik besin ihtiyacını karşılar. C) III nolu kısım çimlenmenin başlangıcında fotosentez yaparak organik besin sentezini gerçekleştirir. D) IV nolu kısmın gelişmesi sonucu bitkinin sürgün sistemi oluşur. E) V nolu kısım yerçekimi doğrultusunda gelişerek bitkinin kök sistemini oluşturur.



6.



Eşeyli yaşam döngüsüne sahip otsu çiçekli bir bitkiyle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Tohumlarında endosperm bulunabilir. B) Tek çenekli olabilir. C) Yaprakları paralel damarlara sahip olabilir. D) Saçak kök sistemine sahip olabilir. E) Açık tohumlu olabilir.



281



27.Ünite



/ BİTKİLERDE EŞEYLİ ÜREME



Temel Kavramlar �



7.



Tohum taslağının dış çeperinin kalınlaşmasıyla kabuk meydana gelir. Tohum kabuğunun hücre çeperleri süberin ve lig nin birikimiyle mantarlaşmıştır.



Kendi kendine tozlaşmayla ilgili, I. Aynı bitkiye ait dişi ve erkek üreme hücrelerinin döllenmesini sağladığı için kalıtsal varyasyonlara yol açmaz.







III. Oluşan genç bitkilerin çevresel değişikliklere karşı uyum yeteneği zayıftır.







ifadelerinden hangileri doğrudur? B) Yalnız III



D) I ve III



Yumurtalığın döllenmeden sonra hormonların etkisiyle gelişip farklılaşması sonucu meyve 8. oluşur. Meyvelerin en temel gö­revi tohumların yayılmasını sağlamaktır.



Nişasta miktarı



II. Bir çiçekteki polenin aynı çiçek üzerinde ya da aynı bitkideki başka bir çiçekte bulunan dişi organın tepeciğine ulaşması durumudur.



A) Yalnız I



�



10. Bir buğday tohumunun gelişim sürecindeki nişasta miktarının zamana bağlı değişimi aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.



0







de olabilir. B) t1 – t2 zaman aralığında tohumun kuru ağırlığı azalır. C) t2 – t3 zaman aralığında fotosentez gerçekleşmiştir. D) 0 – t3 zaman aralığı boyunca fosforilasyonla ATP üretimi gerçekleşir.



Erkek organın başcık kısmında gerçekleşen mayoz ve mitoz bölünmeler sonucunda,



III



II



IV



hücrelerinden hangileri oluşamaz? A) Yalnız II



B) I ve III



D) III ve IV



�



megaspor



Palme Yayınevi



tüp sperm



I



E) t2 – t3 zaman aralığında üretilen CO2 miktarı tüketilenden fazladır.



C) II ve IV E) I, II ve IV



11. Bir araştırmacı eşit miktarda fasulye tohumlarını üç ayrı cam kap içindeki ıslak pamuk arasına yerleştirerek, cam kapları farklı sıcaklık derecelerine sahip üç ayrı ortama bırakıp eşit sürede bekletmiştir.



Fasulye tohumları



Bir veya birden fazla çiçeğe ait yumurtalıkların bir bütün olarak gelişmesiyle meydana gelen meyvelere bileşik meyve denir.



282



Çiçekli bitkilerin,



Islak pamuk



Islak pamuk



Basit meyve, bir çiçeğe ait tek bir yumurtalığın gelişmesiyle oluşur.



9.



Zaman



t3



Grafiğe göre aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz?



C) I ve II



E) II ve III



üretken



�



t2



A) 0 – t1 zaman aralığında tohum uyku halin-











t1



1



2



20°C



10°C



Fasulye tohumları



3 35°C



Buna göre,







I. çiçeklerin güzel görünüşlü ve hoş kokulu olması,











II. polenlerin dış kısmında tüylerin bulunması,



I. Cam kaplar içindeki fasulye tohumlarının çimlenme hızı 3 > 1 > 2 şeklindedir.











III. tohum içindeki besi dokuda çimlenmeyi sağlayacak kadar besin bulunması



II. Deneyde, ortamdaki nem miktarının çimlenme hızına olan etkisi incelenmektedir.











özelliklerinden hangileri hayvanlar aracılığı ile tozlaşmayı sağlamaya yönelik adaptasyonlardır?



III. 1. ve 3. kaplardaki fasulye tohumlarında kuru ağırlık artışı aynı zaman diliminde eşit olarak gerçekleşir.







ifadelerinden hangileri doğrudur?



A) Yalnız I



B) Yalnız II



D) II ve III 1. D



2. C



C) I ve II



A) Yalnız I



E) I, II ve III 3. E



4. D



5. A



B) I ve II



D) II ve III 6. E



7. E



8. C



9. C



C) I ve III E) I, II ve III



10. E



11. A



27.Ünite



/ BİTKİLERDE EŞEYLİ ÜREME Temel Kavramlar



6. TEST 1.



Çiçekli bitkilerin döllenme süreci ile ilgili,



4.







I. Çift döllenme görülür.







II. Dişi organa sahip çiçeklerde gerçekleşir.







III. Polenin yapısındaki generatif çekirdek, polen tüpünde mayoz bölünme geçirir.







ifadelerinden hangileri yanlıştır? A) Yalnız II



B) Yalnız III



D) I ve III 2.











C) I ve II



E) II ve III







Çiçekli bir bitki tohumunun çimlenmesi sırasında gerçekleşen olaylara bağlı olarak aşağıdaki grafiklerden hangisi çizilemez? A)



B)



Kullanılan nükleotit miktarı



5.



Ortamdaki CO2 miktarı



Zaman



Zaman



Tüketilen O2 miktarı



Palme Yayınevi



Zaman



III







6. Çimlenmeye başlayan bir bitki tohumunda,







I. absisik asit miktarı,







II. sentezlenen RNA miktarı,







III. meristem hücrelerinin bölünme hızı







niceliklerinde meydana gelen değişimler aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?







�



Suyun yeterli olduğu durumlarda tohumun çimlenme gücü ve hızı yüksektir. Uygun sıcaklık su emilimini, enzim etkinliğini ve difüzyonu etkiler.



zigot II



sperm çekirdekleri IV



yapılarının oluşma sırası aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) I – IV – III – II B) II – III – I – IV C) I – IV – II –  III D) IV – I – II – III E) III – II – I – IV



Zaman



3.



Olgunlaşmış bir tohumun çimlenebilmesi için ortamda yeterli miktarda su, oksijen ve uygun sıcaklık olması gerekir.



Endospermdeki besin miktarı



endosperm



E)



�



Çiçekli bir bitkinin üreme periyodunda,



I



Zaman



D)



Embriyonun hücre sayısı



Bir tohum embriyosunun uygun koşullarda, yeni bir bitkiyi oluşturmak üzere tohum kabuğunu çatlatarak dışarı çıkması ve büyümesine çimlenme denir.



Tohumlu bitkilerde, I. generatif çekirdekten sperm çekirdeklerinin oluşması, II. megaspordan embriyo kesesinin oluşması, III. mikrospor ana hücresinden mikrospor hücrelerinin oluşması, IV. polar çekirdeklerden triploit çekirdeğin oluşması olaylarından hangileri mitoz bölünme ile gerçekleşir? A) I ve II B) I ve IV C) III ve IV D) I, II ve III E) II, III ve IV



polen



C)



�







I



II



III



A)



Azalır



Azalır



Artar



B)



Artar



Artar



Artar



C)



Azalır



Artar



Artar



D)



Artar



Artar



Azalır



E)



Azalır



Artar



Azalır



Aşağıda kapalı tohumlu bir bitkide gözlenen çift döllenme olayı ve sonrasında oluşan bazı yapılar gösterilmiştir. Sperm + Yumurta → Zigot → X Sperm + Polar çekirdek→Triploit hücre→Y







Bu şemayla ilgili, I. X’in yapısında bulunan embriyonik kök ve embriyonik gövdenin genetik yapısı aynıdır. II. Bitkiler X kısmından farklılaşan çenek sayısına göre sınıflandırılabilir. III. X kısmında bulunan gen çeşidi sayısı Y kısmında bulunandan daha azdır. IV. X ve Y kısmında bulunan hücrelerin gene� tik yapısı ata bitkiden farklıdır. ifadelerinden hangileri yanlıştır? A) Yalnız III B) I ve II C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV



Çimlenme için CO2 ve toprak gerekli değildir. Birçok bitki tohumu çimlenme için ışığa ihtiyaç duymaz.



283



27.Ünite



/ BİTKİLERDE EŞEYLİ ÜREME



Temel Kavramlar �



7.



Çimlenme mekanizması yönünden bitki tohumları iki grupta toplanır. Birinci grup çenekleri topraktan çıkanlar; ikinci grup ise çenekleri toprak altında kalanlardır.



9.



Aşağıdaki şekilde bir çiçeğin dişi organında oluşan bazı kısımlar verilmiştir. Polen



dişi ve erkek üreme hücrelerini farklı zamanlarda oluşturdukları için bu tip bitkilerde çap-



Dişicik tepesi



Dişicik borusu



raz tozlaşma olayı gerçekleşir.



Polen tüpü







Sperm çekirdekleri



Yumurtal›k



Çapraz tozlaşma sonucu,







I. kalıtsal çeşitlilik,







II. adaptasyon yeteneği,







III. evrimleşme hızı







durumlarından hangileri artar?



Polar çekirdekler Yumurta



Embriyo kesesi



Tam çiçek yapısında bulunan bitkilerin çoğu



A) Yalnız I



D) II ve III



Çanak yapraklar



�



Birinci grup bitkilere çift çenekli bitkilerin büyük bir kısmı ve bazı tek çenekli bitkiler örnektir. İkinci gruptaki bitkilere ise tek çeneklilerin çoğu ile bezelye ve bazı çift çenekli bitkiler örnektir.



B) Yalnız II



A) Polenin yapısında bulunan tüp çekirdeği polen tüpünün oluşumunu sağlar. B) Sperm çekirdeklerinden bir tanesinin yu-



10. Kendi kendine tozlaşabilen bir bitki türüne



murta hücresinin çekirdeği ile kaynaşması



ait tohumdaki endospermin genetik yapısının



sonucu zigot oluşur.



DDd olduğu bilinmektedir.



deklerini oluşturur. D) Çanak yapraklar döllenme olayından sonra meyve oluşumuna katılabilir.



Buna göre aynı tohumdaki embriyo,



Palme Yayınevi



lünerek haploit kromozomlu sperm çekir-



dd



DD Dd



I



E) Polar çekirdekler zigot oluşumundan son



B) Yalnız III



D) II ve III



8.



Aşağıdakilerden hangisinde kapalı tohumlu bir bitkiye ait hücrelerin kromozom sayısı yanlış verilmiştir?







284



genotiplerinden hangilerine sahip olabilir? A) Yalnız II



Birçok bitki tohumu çimlenmeden önce bir dinlenme süresi geçirir. Metabolizmanın çok yavaş olduğu bu sürece dormansi adı verilir.



Dormansi süreci absisik asit hormonu tarafından kontrol edilir. Giberellin hormonu ise uygun koşullarda dormansinin kırılmasını yani tohumun çimlenmesini sağlar.



III



II



ra eriyerek kaybolur.



�



E) I, II ve III



Bu kısımlarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?



C) Generatif çekirdek polen tüpü içinde bö-



�



C) I ve II



Hücre çeşidi



Kromozom sayısı



C) I ve II



E) I, II ve III



11. Kapalı tohumlu bitkilerin eşeyli üreme sürecinde,



I. rüzgârla tozlaşma,







II. çok sayıda polen oluşturma,



A)



Sinerjit



2n







III. tek döllenme,



B)



Endosperm



3n







IV. endosperm oluşumu



C)



Tohum kabuğu



2n







özelliklerinden hangileri gözlenir?



D)



Yumurta



n



E)



Generatif



n



1. B



2. A



3. C



4. A



A) I ve II



B) I ve III D) I, II ve IV



5. C



6. A



7. E



8. A



9. E



C) III ve IV E) II, III ve IV



10. A



11. D



DERS NOTLARI



285



DERS NOTLARI



286



DERS NOTLARI



287



DERS NOTLARI



288