Paraf TYT 25 Sosyal Bilimleri Deneme 2018-2019 Çözümler [PDF]

Citation preview

sosyal bİlİmler TESTİ (Çözümler) 1.



4.



Bir ülkede idari (yönetim), askeri, ekonomi, eğitim vb. alanlarda yapılan düzenlemelerle devlet teşkilatlı bir yapıya kavuşur. Asya Hunları döneminde; Kurultay adında bir meclisin kurulması (idari), orduda onlu düzenin oluşturulması (askeri) teşkilatlanma faaliyetlerinde bulunduklarına kanıt olarak gösterilebilir. Cevap D



İtilaf devletleri, TBMM ordusunun Yunan ordusunu I. İnönü Savaşı’nda mağlup etmesi üzerine Londra Konferansı’nı toplamışlardır.



İtilaf devletleri konferansta Sevr Antlaşması’nın temel esaslarına hiç dokunmayarak, İzmir’in yönetimi ve asker sayısı konularında çok küçük değişiklikler içeren bir antlaşma taslağını TBMM temsilcilerine sunmuş, fakat kabul ettireme-



Tanzimat döneminde Müsadere usulünün kaldırılması ile devletin kişilerin malına el koyması uygulamasına son verilmiştir. Bu durum özel mülkiyetin devlet garantisine alınması demektir. Vergi toplanmasında eşitlik sağlanması, padişahın fermanlarının değil kanun üstünlüğü ilkesinin kabul edilmesi memnuniyet verici gelişmelerdir. Tanzimat öncesi gayrimüslimler cizye vergisi ödeyerek askerlikten muaf oluyorlardı. Bu uygulamanın kaldırılmasıyla zorunlu askerliğe geçilmiş ve gayrimüslimler de askere alınmaya başlanmıştır. Bu durum eşit vatandaşlık anlamı taşısa da azınlıkların tepkisine yol açmıştır. Islahat Fermanı ile azınlıkların bedel ödemeleri karşılığında askerlikten muaf olmaları gündeme gelmiştir.



Prf Yayınları



TBMM’nin Londra’ya Heyet göndermesinde; işgallerin haksızlığını dünya kamuoyuna duyurma, TBMM’nin barış yanlısı bir politika izlediğini gösterme, Misakımilli’yi gerçekleştirme konusundaki kararlılığı gösterme ve TBMM’nin İtilaf devletlerince tanınmasını sağlama amaçları etkili olmuştur.



Atatürk’ün “...Demokrasi ama hayalci olmayan, gerçekçi demokrasi benim karakterime, yaratılışıma en uygun rejimdir.” sözleri ulusal egemenliği esas alan ve halkın tüm kesimlerinin her hangi bir ırk, sınıf, din ve mezhep ayrımı gözetmeden (halkçılık ilkesi) yönetimde temsilini ön gören cumhuriyetçilik ilkesiyle ilgilidir (I., II. ve III. öncüller). Cevap E



5.



2.



1



Cevap B



mişlerdir. Ancak konferansın toplanmasıyla Yunan ordusuna toparlanması için zaman kazandırılmıştır. Cevap C



6.



Haritada gösterilen K merkezi orta kuşakta yer almaktadır. Orta kuşak Ekvator yönlü sıcak, kutup yönlü soğuk hava kütlelerinin sık sık etkisi altına girdiğinden hava durumu yıl içinde daha çok değişir. Cevap A



3.



Yahudilerin; Hilkat, yani yaradılış yılını, Hristiyanların Hz. İsa’nın doğum yılını, Müslümanların ise Hz. Muhammed’in Medine’ye Hicreti’ni takvim başlangıcı yapmaları dini alandaki, Romalıların; Roma’nın kuruluş yılını takvim başlangıcı seçmeleri ise siyasi alandaki gelişmelerin takvim başlangıcı olmasında etkili olduğunu gösterir.



7.



Cevap D



Kalkınma hızı düşük ülkelerde doğum oranlarına bağlı olarak nüfus artış hızı fazladır. Bu durum eğitim ve sağlık hizmetleri, gelir artışı, kamu tasarrufları ve istihdam olanakları açısından sorun teşkil etse de ucuz iş gücü açısından avantaj oluşturur. Cevap D



157



Deneme - 1



1 8.



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 12.



New York ile Marsilya limanları arasındaki deniz ulaşımında Cebelitarık Boğazı; Bombay ile Tokyo limanları arasında yapılacak deniz yolu ulaşımında ise Malakka Boğazı kullanılır. Cevap C



Bu parçaya göre, bireyin eylemlerinden sorumlu tutulması “Eylemdeki bilinçli olma durumuna” bağlıdır. Soru metninde, küçük bir çocuğun tokat atması ile yetişkin birinin tokat atsı arasındaki farkın; çocuğun bunu bilinçsizce yaptığını düşünmeniz, yetişkinin ise iradi olarak yani bilinçli olarak yaptığını düşünmeniz olduğu vurgulamaktadır. Cevap B



9.



Antropojen bozkırlar ülkemizde bozkırların yaygın olduğu sahalardaki ormanların tahrip edilmesiyle ortaya çıkar. Haritada II numaralı alan olan Menteşe kıyılarında Akdeniz iklimi hüküm sürer. Bu alanda kızılçamlar ve bunların tahribiyle oluşan makiler, makilerin tahribiyle de ortaya çıkan garigler bulunur.



13.



Cevap B



Sorudaki iki bilgiye dayanarak “Edebi eserler bilimsel faaliyeti hızlandırmaktadır.” yargısına ulaşılabilir. Şöyle ki; Jules Verne’in 1865’de yazdığı “Aya Yolculuk” edebi eserindeki fantezilerin, 1969’da insanoğlunun Ay’a ilk ayak basışındaki özendirici rolünün yadsınamayacağı; yine, Einstein’ın kendisine, bir roman yazarı olan Dostoyevski’nin, matematik dahisi Gauss’tan daha çok şey verdiğini söylemesi de, edebi eserlerin bilimsel faaliyet üzerindeki etkisini göstermektedir.



10.



• Himalayalar’ın yavaş yavaş yükselmesi Hindistan levhasının Avrasya levhasını sıkıştırmasından, • Kuzey Amerika’nın doğusunda taş kömürü yataklarının bulunması I. jeolojik devirde oluşmasından,



Prf Yayınları



Cevap C



14.



• Mercan resifleri mercan kalıntılarından, • Turbalıkların erimesi ise küresel iklim değişiminden kaynaklanır. Pasifik Ateş Çemberindeki volkanik olaylar ise bu alanda yer kabuğunu oluşturan katmanlardan Sial’in ince olmasının sonucudur.



Parçada “Yasalara uyulmasının” önemi vurgulanmaktadır. Şöyle ki, soru metninde, bir insanın devletin yasalarını beğenmese de onlara karşı duramayacağı, devletin buyruğuna uyması gerektiği anlatılmaktadır. Cevap D



Cevap B



15.



11.



“Duyularımıza bir bilgi kaynağı olarak güvenemeyiz. Genel geçer bilgilere deneyle ulaşamayız. Doğuştan mutlak bilgilere sahibiz.” düşüncelerini benimseyen biri, “Rasyonalist” olarak nitelendirilir. Rasyonalizm, bilginin kaynağı olarak aklı esas alır, doğru bilgi insanda deney öncesinde doğuştan var olduğunu savunur. Buna göre, bilginin deneyle sonradan kazanıldığını savunan empirizme karşıttır.



Bu parçaya dayanarak felsefi sorularla ilgili “Olaylar arasındaki neden-sonuç ilişkilerini ortaya koyar” söylenemez. Olaylar arasındaki neden-sonuç ilişkilerini felsefe değil, bilim ortaya koyar. Felsefe neden-sonuç ilişkisini aşan daha derin anlamlar içeren sorularla ilgilenir. Soru metnindeki “Dünya, Güneş’ten ne kadar uzaklıktadır? Moskova’nın nüfusu ne kadardır? Demir hangi sıcaklıkta erir?” soruları basit ve özel durumlarla ilgili bilgilerdir. Oysa felsefe “Ben kimim? Varlık nedir? Nereden geldik, nereye gidiyoruz? Yaşamın amacı nedir? Neyi bilebiliriz? Neye inanmalıyız?” gibi daha genel sorularla ilgilenir.



Cevap E



Cevap A



Deneme - 1



158



1



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 16.



Hz. Peygamberin (s.a.s.) kendilerini ziyarete gelen Necran heyetine ibadetlerini yapmak için yer göstermesi din ve ibadet özgürlüğüyle açıklanabilir. Bu anlaşmaya göre, tarafların dini ve kültürel değerlerine dokunulmamıştır.



21.



Bu parçada savunulan görüş, felsefenin “Ahlak felsefesi” disipliniyle ilgilidir. Ahlak felsefesi, insanların eylemlerini, ahlak alanında hakim olan ilkeleri, iyi ve kötünün ne olduğunu, ahlakiliğin ne anlama geldiğini sorgulayan felsefe dalıdır. Ahlakı, felsefi açıdan inceleyen ve açıklayan bir düşünce sistemidir. Parçada sözü edilen intihal vak’ası bu yönüyle ahlak felsefesinin alanına girmektedir. Çünkü bu vaka ahlak felsefesinin sorguladığı temel ilkeler, iyi-kötü gibi kavramlar açısından irdelenmekte, kritik edilmektedir. Cevap A



22.



Soruda Cumhuriyet, 29 Ekim 1923’te ilan edildi. önermesinin birçok kaynakta benzer bilgilerin bulunmasıyla kuşkuların sona ereceği ve araştırmanın da biteceği anlatılmaktadır. Buna göre bilimsel araştırma “Hipotezi destekleyen bilgiler arasında tutarlılığın bulunmasıyla” sona erdirilir.



Cevap E



17.



İnanç sözlükte, “bir kişiyi söylediği sözde tasdik etmek, doğrulamak, söylediğini kabullenmek, gönül huzuru ile benimsemek, karşısındakine güven vermek, güvenlikte olmak, şüpheye yer vermeyecek biçimde içten ve yürekten inanmak” anlamlarına gelir. Şıklarda geçen İhsan; Allahı görüyormuşçasına ibadet etmek, İtaat etmek tabi olmak, İhtiram; saygı göstermek ve muhabbet, sevgi anlamındadır. Cevap B



18.



İslam düşüncesinde “tasdik” kavramı, gerçeğin bilinmesi, doğrulanması, benimsenmesi, kabul edilmesi anlamına gelirken şüphe duymak anlamına gelşmez. Tasdik, doğrulamak anlamında bir deyim olup, bir kimsenin dili ile ifade ettiği İslam inançlarını kalbi ile doğrulamasıdır. Dolayısıyla tasdik, kişinin iç yapısı ile ilgilidir.



Prf Yayınları



Cevap D



23.



Parçada sözü edilen siyaset felsefesi kavramı “Ütopya”dır. Thomas More’un 1500’lü yıllarında yazdığı eserin adı da “Ütopya”dır. Ütopya Gerçekleştirilmesi bugün için olanaksız, düşsel yaklaşımlara denir. Cevap E



Cevap B



24. 19.



Hz. Muhammedin (s.a.s.) yaşadığı toplumda güçsüz, kimsesiz ve haksızlığa uğrayanların haklarını savunması, savaş esirlerine iyi davranılmasını istemesi, insanlara verdiği değerin göstergesidir.



Soru da Epiktetos’un da Seneca’nın da, bilge zenginliği, yaşama sevincini, hazzı hor görmediğini ancak gerektiğinde bunlardan vazgeçmesini bildiğini, kölesi olamayacağını ifade etmektedirler. Buna göre düşünürler, bilge insanın özelliği olarak “İsteklerini denetlemek” özelliğini vurgulamaktadırlar. Cevap C



Cevap C



25. 20.



Verilen hadislerde erkek ve kadınların birbirleri üzerindeki haklardan söz edilmektedir. Bu hadislerden “kadınların yaradılış gereği daha ince ve nazik olduğu” yargısına ulaşılamaz.



Demokritos’un varlık hakkında görüşü, materyalizmdir. Materyalizm (Maddecilik), varlığın maddi olduğunu, maddi varlık dışında başka bir varlık bulunmadığını öne sürer. Buna göre Demokritos’un atom ve atomların hareketleri, birleşmeleri, ayrılmalarıyla dayalı açıklaması varlığı “Madde” olarak kabul ettiğini gösterir.



Cevap D



Cevap B



159



Deneme - 1



sosyal bİlİmler TESTİ (Çözümler) 1.



4.



İltizam Sistemi: Osmanlı Devleti’nde uzak eyaletlerin gelirlerinin açık artırma yoluyla merkez hazineye aktarılması uygulamasıdır. İlk kez Fatih döneminde tımara verilmeyen topraklarda uygulanmaya başlanmıştır. Bu uygulamada iltizamı alan mültezim denilen işletmeciler toplanması muhtemel vergi miktarını devlete peşin öder. Mültezim ödediği para miktarı ve planladığı kar oranı için bölge halkından vergi toplamaya başlar. Bu durum halk üzerinde zamanla yüksek vergilendirmeye yol açmıştır.



2



I. Murat döneminde Edirne’nin fethedilmesinden sonra Filibe ve Gümülcine’nin de alınması ile Bizans’ın Sırp ve Bulgar devletleriyle karadan bağlantısı kesilmiştir (A seçeneği). Bu fetihler ile Bizans’ın Avrupa’dan askeri yardım alma imkânı güçleşmiştir. Böylece İstanbul’un fethi için Bizans yalnızlaştırılmaya başlanmıştır. Cevap A



Osmanlı Devleti, 17. yüzyılda içinde bulunduğu ekonomik sorunları giderebilmek için bazı tımar topraklarında İltizam sistemini yaygınlaştırarak hazinenin gelirlerini artırmaya çalışmıştır. Bu uygulama ağır vergi yüküne maruz kalan Anadolu’da Celali isyanlarının çıkmasına yol açmıştır.



5.



Cevap A



Kudadgu Bilig’te Ögdülmiş tarafından sayılan sorumluluklar içinde hükümdarın dini yaşamı düzenleme görevi yoktur. Ögdülmiş, Kudadgu Bilig’te “Halkın senin üzerinde üç hakkı vardır hükümdarım; biri memleketinde gümüş temiz kalsın, onun ayarını koru (Ekonomik yapının düzenli işlemesi). İkincisi halkı adil kanunlar ile idare et; birinin diğerine baskı yapmasına meydan verme, onları koru (Adil bir yönetim izlenmesi). Üçüncüsü bütün yolları emin tut; yol kesici ve haydutların hepsini ortadan kaldır (Ülke güvenliğinin sağlanması/Huzur ve güven ortamı oluşturulması).” sorumluluklarını saymıştır.



Direniş cemiyetlerinin kurulması Amasya Genelgesi’nden öncedir ve bu maddede cemiyetlerin kurulmasına teşvik de yoktur.



Prf Yayınları



2.



Amasya Genelgesi’nde geçen “Milletin bağımsızlığını kurtarma...” ifadesi Milli Mücadele’nin amacını oluşturur. “... bağımsızlığı yine milletin azmi ve kararı sağlayacaktır.” vurgusu ise ulusal bağımsızlık mücadelesinin milletin desteğiyle yapılacağına işaret eder. Türk ulusuna bağımsızlık için İstanbul Hükümeti ve işgalci güçlere karşı mücadele çağrısı yapılmıştır. Milletin bağımsızlığını milletin azmi ve kararının kurtaracak olması Milli Mücadele’nin yöntemini gösterir.



Cevap B



6.



Cevap C



Demografik yatırımlar, insanların giyinme, barınma, eğitim ve sağlık gibi temel ihtiyaçların karşılanmasına yönelik yapılan yatırımlardır. Bu tür faaliyetler tek başına nüfus sayımlarıyla tespit edilmez. Cevap D



3.



Halkın oylarıyla seçilmiş milletvekillerinin yasama organını (TBMM) oluşturması milli iradeyi egemen kılma ile ilgilidir. Osmanlı Devleti’nde de seçim yapılsa da milletvekillerinin üzerinde padişahın iradesi mevcuttu (meşrutiyet). Ancak TBMM açılırken padişah iradesinin yok sayılması yeni bir yönetim kurma (cumhuriyet) amacı taşır. TBMM’nin açılmasında belediye, muhtarlık vb. mahalli (yerel) idarelerin yetkilerini genişletme amacı güdülmemiştir (I. öncül).



7.



Cevap D



Deneme - 2



Haritada Batı Anadolu fayındaki K’de deprem, bol yağışlı L’nin bulunduğu Batı Karadeniz’de sel ve taşkın, yer şekillerinin eğimli, yağış ve kar erimelerinin fazla olduğu M’nin bulunduğu Doğu Karadeniz’de ise heyelanlar yaygın olarak görülür. Cevap A



160



2



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 8.



12.



Beşeri ve ekonomik unsurlara göre oluşturulan bölgelerin sınırları kesin hatlarla belirlenir. Siyasi bölgeler idari sınırları oluşturduğu için sınırları kesin hatlarla bellidir. Cevap C



Parça, bilgi kuramıyla ilgili yaklaşımlardan “Rasyonalizm”i desteklemektedir. Rasyonalizm, bilginin kaynağı olarak aklı esas alır, doğru bilgi insanda deney öncesinde doğuştan var olduğunu savunur. Empirizme karşıttır. Soruda, bir çocuğun oyuncağının birisi tarafından alınmadığına inanmasının mümkün olmadığı, dolayısıyla bu durum nedensellik ilkesinin insanda doğuştan zorunlu olarak bulunduğunu vurgulamaktadır. Cevap A



9.



K ve L merkezlerinin özellikleri incelendiğinde K’de karasallık şiddetinin fazla olmasında yükseltisinin fazla olmasının etkisi daha fazladır. Cevap B



13.



Soruda, farklı kültürlerde hırsızlığın, çocuklara uygulanan şiddetin bu eylemleri hiçbir şekilde meşru kılmayacağı, bu eylemler her durumda, her yerde, her çağda, her zaman kötü olduğu; yani ahlak değerlerinde “Mutlak nitelikte” olduğu vurgulanmaktadır.



10.



İzohipslerin sık geçtiği bir kıyıda arazinin eğimi fazladır. Eğimli kıyılar birden derinleştiği için bu alanlarda kıta sahanlığı (şelf alanı) dardır. Kıta sahanlığı 0-200 metre derinliği ifade eder.



Prf Yayınları



Cevap C



Cevap B



14.



Descartes’in parçadaki düşüncelerine dayanarak “Varlığın anlaşılmasını şüphe metodu ile çözmeye çalışmıştır” denebilir. Modern felsefenin öncülerinden olan Descartes, İlk Çağ septik düşünürlerinin şüpheciliği amaç edinmesine karşın, o doğru, güvenilir bilgiye ulaşmada araç, yöntem olarak kullanmıştır. Bu şüphecilik anlayışı “metodik şüphecilik” olarak ifade edilir. Cevap D



11.



Paradigma, belli bir dönemde, belli bir alanda bilim çevresinin bağlandığı, bilimsellikte ölçüt olarak esas aldığı ideal teoridir. Bu ideal teori bilim adamlarını yönlendirir; araştırmanın standartlarını belirler. Buna göre, bilim insanlarının bilimsellik ölçütü olan ideal teori, yani paradigma eğer doğada karşılaşılan “Yeni olguların açıklayamazsa, olgulardaki değişimi fark edilemezse, paradigmanın çözemediği problemler gittikçe çoğalırsa, bilim insanları nesnel bakıştan yoksun olursa yani olay ve olgulara öznel bakarlarsa paradigma değişime zorlanır. Buna karşın bilimde matematiksel bir dil kullanılması paradigma için zorlayıcı bir etken değil, aksine olay ve olguları açıklamada kolaylaştırıcı etkisi de olabilir.



15.



Cevap E



Parçada, Platon’un halk iradesine dayanan demokrasiye, iktidar mücadelelerinin gerginliğe, istikrarsızlığa, kargaşaya yol açtığını, yönetime yeteneksiz insanların geçmesine neden olduğunu öne sürerek karşı çıktığı anlatılmaktadır. Buradan “Toplumsal koşullar filozofların görüşlerini etkiler” sonucuna varılabilir. Cevap B



161



Deneme - 2



2 16.



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 21.



Kur’an-ı Kerim’i doğru bir şekilde anlayıp yorumlamak için ayet ve surelerin nazil olduğu tarihsel bağlamı dikkate almak gerekir. Bunun için de o dönem hakkında bizi aydınlatan tarih bilgisine ve ayetlerin nazil olmasına sebep olan olayları bilmeye ihtiyacımız vardır. Cevap D



Dini tecrübe kanıtı, dini yaşayan kişinin deneyimlerine dayanan kanıttır, Ahlak kanıtı, insanın ahlak yaşantı bağlı olarak öne sürülen kanıttır. Teleolojik kanıt, evrenin düzene, ölçüye, planlı tasarımına dayanan kanıttır. Ontolojik kanıt, Tanrının varlığını Tanrı kavramının kendisiyle, insandaki mükemmellik düşüncesine dayanan kanıttır. Soru metnindeki Tanrı’nın varlığını evrenin var olduğu olgusuna ve evrendeki nedensellik ilkesine dayalı açıklayan kanıta kozmolojik kanıt denir. Cevap D



17.



Dinimiz hali-vakti yerinde olanların fakirlere yardım yapmalarını emreder. Bu yardımların da gizlice verilmesini, alanların rencide edilmemesi ister. Çünkü şüphesiz ki en makbul yardım gizliden gizliye yapılan yardımdır. Osmanlı devrinden gelen hoş bir geleneklerden biri de zimen defteri uygulamasıdır.



22.



Cevap E



Soruda metninde, her filozofun kendi görüşünün doğruluğunu savunduğu, bu nedenle tarih boyunca bütün filozofların birbirlerini, geçmiş düşünceleri eleştirdikleri, aralarında derin ayrılıklar, anlaşmazlıklar olduğu, kimin düşüncesinin doğru olduğunu ayırt etmenin imkansızlaştığı, dolayısıyla aynı soruya aynı cevabı verecek iki filozof bulmayı imkansız hale getirdiği anlatılmaktadır. Buna göre parçada, felsefeye karşı tavrın oluşması, felsefenin “Öznel olması” özelliğine bağlanmıştır.



Fatih Sultan Mehmet’in okuttuğu fermanda “Dininizi istediğiniz gibi yaşayabilirsiniz. Osmanlının kanatları altındasınız.” demesi onun engin hoşgörüsünden kaynaklanmaktadır. Cevap C



19.



Prf Yayınları



Cevap D



18.



23.



Cevap B Dinin, insanlarının olduğu her yerde var olan, insanın doğumundan ölümüne kadar hayatının her evresinde karşısına çıkan bir olgu olması onun evrensel niteliğinden kaynaklanır.



24.



Cevap A



20.



Parça, çağdaş felsefe yaklaşımlarından “Pragmatizm” varlık görüşünü yansıtmaktadır. Pragmatizm varlık görüşü, klasik felsefe gibi varlığın olup olmadığı veya varlığın ne olduğu üzerinde değil, varlığın ne işe yaradığı, yaşamdaki faydasını önemser.



Yapılması veya yapılmaması dinen caiz görülen şeyler mübahlardır. Mübah olan eylemlerin ne yapılmasında sevap vardır, ne de yapılmamasında günah vardır. Bir şeyin mübah olması, yapılabilir olduğu anlamına geldiği için, eylem caizdir. Bu sebeple mübah yerine caiz sözcüğünün de kullanıldığı olur. İslam’a göre mübah olan eylemler, iyi niyetle yapılırsa sevap olur. Kötü niyetle yapılırsa, günah olur. Önemli olan kişinin niyetidir.



Cevap A



25.



Cevap D



Deneme - 2



Protagoras’a göre insan, var olan şeylerin var olduklarının, var olmayan şeylerin de var olmadıklarının ölçüsü ise bu durumda her şey insanın bakış açısına göre değişmektedir. Bu da görecelilik demektir. Görecelilik (rölativizm), her şeyin insana göre değiştiğini, insanın her şeyin ölçüsü olduğunu, mutlak, kesin bir bilginin, değerin olmadığını savunan felsefe yaklaşımıdır.



162



Parçada sözü edilen bilim ilkesi “Açık ve seçiklik”tir. Bu ilke, önermelerin anlaşılabilmesi için belirsizliklerin giderilmesini, herkesin aynı şeyi anlayacağı şekilde açık ve başka bir şeyle karıştırılmayacak şekilde de seçik olmasını ifade eder. Cevap C



sosyal bİlİmler TESTİ (Çözümler) 1.



4.



“50000 erkek nüfus için bir milletvekili seçilmesi yerine 20000 erkek nüfus için bir milletvekili seçilecektir.” düzenlemesi ile daha çok milletvekili meclise girmiştir. Seçmenin daha çok milletvekili seçmesi demokratik anlayışın güçlenmesine katkı sağlar. Bu durum halkın yönetimdeki etkinliğini de artırır.



3



Hz. Ömer döneminde Suriye, Ürdün, Filistin, Kudüs, Mısır, Irak ve İran’ın fethi tamamlanmış, İslam Devleti’nin sınırları oldukça genişlemiştir. Buna bağlı olarak teşkilatlanma çalışmaları hızlanmıştır. Hz. Ömer döneminde; • Ülke yönetim birimlerine ayrılmış, düzenli ordu kurulmuştur.



Seçim kanununda sadece erkek nüfusun oy hakkının olması kadınların yönetime katılamadığının göstergesidir. Kadınların yönetime katılamadığı bir ortamda temsilde eşitlik de sağlanamaz.



• Askerî ve mali işlerin görüşülmesi için Divan teşkilatı oluşturulmuştur. • Adli işlerin yürütülmesi amacıyla kadılık makamı kurulmuştur.



Cevap B



• Beytülmal (devlet hazinesi ) kurulmuştur. • Fethedilen bölgelerde ordugâhlar (Fustat vb.) oluşturulmuştur. • Vergilerin toplanması sistemleştirilmiştir (Öşür, haraç ve cizye). • Fethedilen topraklarda ikta sistemine geçilmiştir.



2.



I. Petro, 1709 Poltova Savaşı’nda İsveç Kralı Demirbaş Şarl’ı yenince Demirbaş Şarl, Osmanlılara sığınmıştır. Rus Çarı I. Petro’nun, hedeflerini sonlandırmak için Osmanlı ordusu Prut Seferi’ne çıkmış ve Osmanlı Devleti savaşı kazanmıştır. 1711’de yapılan Prut Antlaşması’nda; Rusya’nın İstanbul’da elçi bulundurma hakkı elinden alınmıştır. Osmanlı Devleti’nin isteği ile İsveç kralının ülkesine serbestçe dönmesi Rusyaya kabul ettirilmiştir. Ayrıca 1700 İstanbul Antlaşması ile aldığı Azak Kalesi’ni Rusya, Osmanlı Devleti’ne geri vermeyi kabul etmiştir. Bu maddeler Osmanlı Devleti’nin Rusya’ya üstünlüğünü kabul ettirdiğini gösterir (I., II. ve III. öncüller).



Prf Yayınları



Cevap E



5.



Cevap E



XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde bazı padişahlar küçük yaşta tahta çıkmışlardır. Örneğin IV. Murat 11, IV. Mehmet 6 yaşında padişah olmuşlardır. Bu durum küçük yaştaki padişahın saray kadınları, saray ağaları, askeri (seyfiye sınıfı) ve sivil (kalemiye sınıfı) bürokrasi, ulema (ilmiye sınıfı) gibi çıkar gruplarının etki ve yönlendirmelerine maruz kalmasına yol açmıştır. Genç ve deneyimsiz padişahlar ülke yönetiminde yetersiz kalmış, bürokrasi kadrosu idarede etkin olmuştur. Şehzadelerin sancaklarda görevlendirilmelerine son verilmesi daha önce III. Mehmet (1595-1603) döneminde olmuştur. Cevap A



3.



Batı Trakya, Kars, Ardahan, Batum, Musul ve Süleymaniye’de nüfusun çoğunluğunu Türklerin oluşturması bu bölgelerde Millicilerin ulusçu politikalar izlemesinde etkili olmuştur. Milli Mücadele döneminde bu bölgelerin kurtarılması için öncelikle self determinasyon ilkesi gereğince Milliciler halk oylaması yapılması talebinde bulunmuşlardır. Bu talep Misakımilli Belgesi’nde de yer almıştır.



6.



Cevap C



Doğal nüfus artışı bir yerde doğanlarla ölenler arasındaki farktır. Gerçek nüfus artışında ise doğal artışa göçler de ilave edilir. Dolaysıyla bir ülkede nüfus artış hızı doğal artıştan fazla ise bu ülke göç almıştır. Cevap B



163



Deneme - 3



3 7.



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 12.



İzohips haritalarında vadiler iç bükey eğrilerle gösterilir. Yine dev kazanı ve şelalelerin bulunduğu yerlerde eğim fazla olduğu için izohipsler bu alanda sık geçer. Cevap B



Parçada dile getirilen görüşler, “Empirizm” yaklaşımına uymaktadır. Empirizm (Deneycilik), doğru bilginin kaynağının; deneyin, duyuların, algıların olduğunu; deneyden ayrı olarak insan aklında doğuştan hiçbir bilgi bulunmadığını savunur. “Pudingin tadı tadılarak, pastanın da ne olduğu ancak yemekle anlaşılabilir, ifadeleri deneyimi vurgulamaktadır. Cevap C



8.



Afrika kıtasının hem kuzeyinde hem de güneyinde dinamik yüksek basıncın etkili olmasından dolayı tropikal çöller oluşmuştur. Ancak kuzeyinde karalar daha geniş yer kapladığı için çöllerin yayılışı daha geniştir.



13.



Cevap D



Türkiye’de Cumhuriyet döneminden günümüze kadarki okuryazar oranları belli bir zaman dilimini kapsadığı için coğrafyanın zaman içinde dağılış ilkesine ait bir örnektir. Cevap B



Cevap D



Prf Yayınları



9.



14.



10.



Halkın her bakımdan özgür olması, bireyin haklarını toplumun haklarından üstün tutulması, görüşünü savunan birine “Liberalist” denir. İngiliz empirist, liberalist düşünür Locke, kişi hak ve özgürlüklerinin çiğnenmesi durumunda halkın direnme hakkının doğacağını savunur. Sosyalizm, eşitliği, mülkiyetin devlete ait olmasını esas alan bir devlet anlayışını savunur. Anarşizm, her türlü otoriter sistemi reddeder. İnsanın devlet olmadan daha mutlu yaşayacağını savunur. Nihilizm de, ideal düzenin mümkün olmadığını her türlü değer, kural reddeder. Faşizm ise ırk üstünlüğüne dayanan devlet sistemine denir.



Hürmüz Boğazı Basra Körfezi ile Umman Denizi arasında yer alır. Doğu Asya ile Batı Avrupa arasındaki deniz ulaşımında bu boğazdan geçilmez.



Soru metninde, halk ozanlarının Anadolu insanının özlemlerini, umutlarını, serzenişlerini yansıttıkları; Türk toplumunun ortak beklentilerini, endişelerini, korkularını ve beklentilerini yapıtlarında etkileyici şekilde dile getirdikleri vurgulamaktadır. Bu durumda parçadan, “Sanatçı yaşadığı kültürün etkisindedir” yargısına ulaşılabilir. Cevap A



Cevap E



15. 11.



Bilimleri parçada olduğu gibi sınıflamada temel alınan ölçüt “Konularının özellikleri”dir. Şöyle ki, mantık ve matematik , sayı ve simgeler arasındaki ilişkilere dayalı zihni; fizik ve kimya cansız maddeleri, biyoloji canlılığı; sosyal bilimler de yaşamın insani ve toplumsal yönlerini konu edinir.



Parçadan “İnsanın özgürlüğü doğal imkanlarıyla sınırlıdır” yargısına ulaşılabilir. Çünkü soru metninde, özgürlüğün ne olduğu açıklandıktan sonra bunun doğanın zorunlu yasalarına bağlı olduğu vurgulanmaktadır. Doğa yasalarının zorunluluğu ise, bir kuş gibi uçamayacağımız, bir çita gibi hızlı koşamayacağımız ya da tüm canlılar gibi beslenmek zorunda olduğumuz için insanın özgürlüğünün doğa yasalarıyla sınırlı olduğu anlatılmaktadır.



Cevap B



Cevap E



Deneme - 3



164



3



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 16.



21.



Verilen paragrafta İslam dininin ekonomi alanında da kurallar koyması, rüşvet ve faizle mal kazanmanın haram olduğunu bildirmesi, mallardan zekat ve sadaka verilmesini emreden ayetlerin verlığı, İslam dininin, ekonomik alanında nasıl davranılması gerektiğini ortaya koyar. Cevap A



Parçada “Doğru bilgiye ulaşmanın imkansızlığı” savunulmaktadır. Şöyle ki soru metninde; bir şeyi gerçekten bilmemizin mümkün olmadığı, insanın bildiğini düşündüğü bir şey hakkında sonunda çoğu zaman yanıldığı anlatılmaktadır. Parçanın devamında da, bu tür durumları yaşadığımıza göre herhangi bir şeyi bildiğimizden nasıl emin olabiliriz, sorusu yöneltilerek doğru bilgiye ulaşmanın imkansızlığı belirtilmektedir. Cevap A



17.



22.



Verilen hadislerde empati, diğer bir adla diğergamlık ilgilidir. Diğergamlık, başkalarının yararını da kendi yararı kadar gözetme” ‘bencillik karşıtı hareketler’e bulunma” olarak tanımlanır. Cevap D



Parçaya göre bilim insanının amacı, “Bilme arzusunu doyurmak”tır. Soru metninin başında, aritmetiğin günlük yaşamda birtakım işlerimizde işe yaradığı fakat bazı bilgilerin işe yaramadığı anlatılmıştır (Örneğin uzayda bir noktadan bir doğruya birden fazla paralel çizilebilir mi?). Soru metninin devamında; bilim insanlarının çoğunun araştırmasını yaparken daha çok bilmek, öğrenmek istediği için araştırdığı vurgulanmaktadır. Cevap B



Allah (c.c.), insanın yaşamı için gerekli maddi imkanları sağladığı gibi manevi olarak da onu yalnız bırakmamış, kutsal kitaplar göndermiştir. Bu C seçeneğinde verilen ayette belirtilmiştir. Cevap C



23. Prf Yayınları



18.



Parçadan “Nesnel bilgi yoktur” yargısına ulaşılır. Şöyle ki soru metninde geçen “nötr” sözcüğü ile insanın bilgi edinirken değerlerden, koşullanmalardan, içinde bulunulan koşullardan , baskın kuramlardan (paradigmadan) sıyrılamadığını, kendini soyutlayamadığı vurgulamaktadır. Buna göre, herkes için geçerli mutlak doğrulara ulaşılamaz. Çünkü bilgi, kişinin içinde bulunduğu duruma veya baskın kuramlara göre değişir. Cevap E



19.



Peygamaberimizin adı anıldığında ona selam gönderilmesi gerekir. A haricindeki şıklar selamı ifade ederken A seçeneğindeki Celle celaluhu ise, Allah ismi anıldığı zaman, hürmet ve tazim için söylenir, ona mahsustur. “Onun şanı ne yücedir.” demektir.



24.



Cevap A



“İnsan bilgisinin sınırı nedir?” sorusu ile felsefenin epistemoloji (bilgi felsefesi) disiplini ilgilenir. “Bilginin kaynağı nedir?” sorunu, dinin sorguladığı problemlerden biri değildir. Buna karşın; Tanrı’nın Varlığı, evrenin yaratılışı, insanın varoluşu, ruhun varlığı, ölümsüzlüğü gibi problemleri hem din hem de felsefe konu edinir. Cevap C



20.



25. İslam dininin Allah’ı birleme anlamına gelen temel inancını ifade eden kavram, tevhittir. Teslis, Hristiyanlıkta üçleme, Tanah, Tevrat ve Zebur’u da kapsayan, Musevilik dininin kutsal kitabı, Vişnu, Hinduizm’de tanrının bir şekli, Şiva ise Hinduizm’in geç dönemlerdeki metinlerinde geçen Tanrı’nın bir biçimidir.



“İnsanın Tanrı’ya karşı ne gibi yükümlülükleri vardır?” sorusu, din felsefesi değil, teolojinin yani din bilimlerinin konusudur. Din felsefesi, başta Tanrı’nın varlığı olmak üzere dinin temel iddialarını, dinin dayandığı temel ilkeleri, özünü, doğasını, kapsamını, sınırlarını, anlamını, dinle ilgili temel kavramları herhangi bir dine bağlı olmaksızın; nesnel, kuşatıcı, tutarlı, genel olarak, felsefi tavırla ele alıp, sorgular.



Cevap C



Cevap D



165



Deneme - 3



sosyal bİlİmler TESTİ (Çözümler) 1.



4.



Aynı yıl içinde Osmanlı ordusunun kuzeyde Boğdan’a (Romanya) sefer düzenlerken, Akdeniz’deki donanmanın Haçlı donanmasını mağlup etmesi ve başka bir donanmanın da Hint Okyanusu’na açılması Osmanlı Devleti’nin askeri ve ekonomik gücünü gösterir. Bu durum Osmanlı Devleti’nin operasyonel askeri gücünü ve aynı zamanda farklı coğrafyalara askeri hareket düzenleyebilecek kuvvette olduğunun göstergesidir.



4



Wilson İlkeleri’nde yer alan “Her millet kendi kaderini kendisi kararlaştıracak” (C seçeneği) hükmü hem çok uluslu devletlerin sınırları içinde hem de sömürge altında yaşayan ulusların bağımsızlığını kazanmaları yönünde etkili olmuştur. Wilson İlkeleri’nin bu maddesine dayanarak Afrika, Orta Doğu ve Uzak Doğu milletleri bağımsızlık için mücadele başlatmışlardır. Cevap C



Cevap D



2.



Osmanlı Devleti; yaptığı serbest dış ticaret antlaşmaları (Baltalimanı Ticaret Antlaşması vb.), yabancı sermaye yatırımlarının zamanla ülkede artması (Berlin-Bağdat Demir Yolu vb.), dış borçlanmaya gidilmesi ve borçların ödenmesinde yaşanan sorunlar (Düyunuumumiye İdaresi) nedenleriyle Avrupa devletlerinin denetim ve nüfuzu altına girmiş ve zamanla ekonomik bağımsızlığını yitirmiştir.



Prf Yayınları



5.



30 Ekim 1924’te komutanlardan milletvekilliği ya da askerî görevlerden birisini tercih etmelerinin istenmesi ile milletvekili olan komutanların bazıları milletvekilliğinden ayrılarak askerlik görevlerine dönerken, bazıları da askerlik görevini bırakarak politikaya devam etmişlerdir. Bu gelişme ordu ve siyaset işlerinin birbirinden ayrılmasında kolaylık sağlamıştır. Böylece ülkede demokratikleşme yönünde önemli bir adım atılmıştır. Cevap A



Cevap E



6.



Haritada koyu renkle Pasifik Ateş Çemberi gösterilmiştir. Bu yerler levha sınırları olduğu için gerek sismik açıdan gerekse volkanik faaliyetler açısından Dünya’nın en hareketli bölgesidir. Cevap C



3.



Kurultay: Toy. Kengeş. İlk Türk devletlerinde kağan, hatun, hanedan üyeleri, boy beyleri ve üst düzey devlet görevlileri, toplumun önde gelen kişilerinin katıldığı siyasi, askeri, ekonomik, sosyal ve kültürel konuların görüşülüp karara bağlandığı kurul.



7.



İlk Türk devletlerinde toy ya da kurultaydan sonra, halkın da katıldığı yarışmalar ve şölenler (ziyafetler) düzenlenmesi toplumsal kaynaşmanın sağlanmasında etkili olmuştur. Bu durum kültürel değerlerin korunması, yeni nesillere aktarılması ve halk ile yöneticilerin kaynaşmasına da katkı sağlamıştır. Cevap B



Deneme - 4



Ana yolların kavşak noktaları, ikimin ve topoğrafik koşulların elverişli olduğu orta kuşak karalarının kıyı kesimleri, maden havzaları ve delta sahaları yer yüzünde nüfusun yoğun olduğu yerler arasındadır. Sık ormanlar yerleşmeleri sınırlandırdığı için bu alanlarda nüfus seyrektir. Cevap C



166



4



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 8.



12.



Yer altı tünelleri ve maden ocaklarının açılması, kurak arazilerin sulanması, dere yataklarının yerleşime açılması ve tünel – viyadük yapılması insanların doğaya olan müdahaleleri arasındadır. Gelgit olayının oluşumuna insanların bir etkisi bulunmamaktadır. Cevap D



Soruda, “Nedensellik ilkesi”nin geçmiş deneyimlerimizi göstererek savunulsa bile bunun geleceği kapsayamayacağı vurgulanmaktadır. Geçmiş deneyimlere dayanarak sonuç çıkarma işlemi bir tür tümevarımdır. Söz gelimi, geçmişte sürekli olarak tek tek beyaz kuğuların gözlenmesine dayanarak “bütün kuğular güzeldir” sonucuna ulaşmak gibi. Buna göre parçada, “Nedensellik ilkesi”nin şimdiye dek hiç yanlışlanmamış olması, bu ilkeyi makul gösterse de, garanti etmeyeceği ileri sürülerek eleştirilmektedir. Cevap A



9.



Kırgıbayırlar (badlands) yağmur ve sel sularının bitki örtüsünün zayıf olduğu yumuşak arazileri süpürmesi sonucu oluşan yarıntılardır.



13.



Cevap A



Parçada, “Felsefe hayattan kopuk ve soyuttur” görüşü yerilmekte, eleştirilmektedir. Şöyle ki bazı insanların felsefenin yaşamdan uzak olduğunu ileri sürmekte fakat aslında felsefe yapmanın yaşamla ilgilenmekten, yaşamla yüzleşmek olduğu vurgulamaktadır.



10.



Türkiye’nin özellikle güney bölgelerinde zaman zaman meydana gelen toz taşınıma Kuzey Afrika ve Arap çöllerinden ülkemize doğru esen güney sektörlü rüzgârlar neden olmaktadır.



Prf Yayınları



Cevap B



14.



Cevap C



Kuramlar deneyle test edilmiştir fakat henüz kesinleşmemiştir. Buna göre, “kuram, deney yoluyla kesin olarak doğrulanmış” olduğu söylenemez. Hatta günümüz bilim anlayışında bilimsel yasaların bile mutlak kesin olmadığı ileri sürülmektedir. Cevap C



11.



Kant’ın ödev ahlakı, eylemlerin belli bir beklenti, çıkar, menfaat, yarar, duygusal bir bağa bağlı olmadan görev, ödev, sorumluluk bilinciyle yapılan eylemleri içerir. Buna göre “Bir mühendisin, engellilerin üst geçitten rahat geçmesi için asansör yapması” Kant’ın “ödev ahlakı”na uygun bir eylemi yansıtmaktadır. Buna karşın damat adayının kendini beğendirmek için efendi davranması; doktorun saygınlık kazanmak için tedavilerine özen göstermesi; bakkalın acıdığı için yiyecek vermesi; öğrencinin, ailesinin hoşnutluğunu kazanmak için ders çalışması beklenti vardır.



15.



Cevap E



Parçadan “Varlığın olup olmadığı kuşkuludur.” yargısına ulaşılamaz. Çünkü soruda, kendi varoluşumuzu kesin olarak algıladığımız, kendi varoluşumuzdan daha apaçık bir şey olmadığı belirtilmektedir. Varoluşumuza da kanıt olarak; düşünüyor olmamız, akıl yürütmemiz, acı çekmemiz, haz duymamız ileri sürülmektedir. Bu durumda varlığın olup olmadığı kuşkuludur, denilemez. Cevap D



167



Deneme - 4



4 16.



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 21.



İbadet etmek, kişiyi davranışlarında bilinçli olmasını sağlar. İbadet, yaratıcıyı sevip, ona gönülden bağlanma ve ona sığınmadır. Toplumları tehdit eden, kötü alışkanlıkların ortadan kaldırılması veya en aza indirilmesinde ibadetlerin olumlu etkileri göze çarpmaktadır. Örneğin, ramazan ayında alkol tüketimi ve suç işleme oranları diğer aylara göre daha azdır. Cevap C



Cevap A



22. 17.



Verilen ayetler tenasüh ile ilgilidir. Tenasüh, ölümden sonra canlıların ruhlarının herhangi bir beden içerisinde yeniden yeryüzüne döndüğü inancıdır. Bu inancın ilkel kavimlerde ortaya çıktığı, eski Hint, Mısır, Yunan din ve kültürlerinin tamamında değişik biçimlerde korunduğu söylenebilir.



Prf Yayınları



23. Verilen ayette “ Eğer kulumuza indirdiğimizden herhangi bir şüpheye düşüyorsanız haydi onun benzeri bir sûre getirin.” denilerek , kendine inanmayanlara meydan okuduğu söylenebilir.



24. İnsanların olayları algılama biçimi onların sosyal, kültürel ve ekonomik durumlarına göre farklılık arzeder. İnsanlığın büyük öğretmeni Sevgili Peygamberimiz her yaştan insana İslam’ı anlatırken onların seviyelerini göz önünde bulundurarak anlatırdı.



Parça bilimsel yöntemin “Hipotezin denenmesi” aşamasına örnektir. Hipotez, deneysel araştırmalarla henüz doğruluğu kanıtlanmamış, bilim adamının ele aldığı probleme ilişkin geçici açıklamasıdır. Bilim adamı, asit içerisine batırılan turnusol kağıdının renginin değişeceğini iddia eder. Bunu kanıtlamak için, bir parça turnusol kağıdını alır ve asit içerisine batırarak sonucu gözlemler.



Cevap C



Cevap B



25. 20.



Parçada “Temellendirme” vurgulanmaktadır. Temellendirme, bir iddiayı, önermeyi, yargıyı doğrulayan gerekçeleri, nedenleri, dayanakları ortaya koymaya denir. Soruda da, her düşünürün ileri sürdüğü savı kanıtlarla destekleyerek savının doğruluk olasılığını yükseltmeye ya da inandırıcılığını artırmaya çalışması gerektiği vurgulanmaktadır. Cevap C



Cevap A



19.



Parçada sözü edilen bilgi türü, “gündelik bilgi”dir. Bu bilgi, günlük yaşam içinde yaparak,yaşayarak deneyerek, görerek, duyarak kazanılan tecrübeye dayanan bilgilerdir. Buna göre, gündelik bilginin “Gündelik problemlere çözüm sunmazlar” şeklinde bir özelliği yoktur; tam aksine günlük yaşamımızı genellikle bu bilgilerle sürdürürüz. Cevap E



Cevap E



18.



Parçaya göre filozofun ahlaka yaklaşım tarzı, “Subjektif”tir. Subjektif olma, öznellik demektir. Soruda, bilim adamının ahlakı betimleyici bir tarzda ele aldığı yani olanı olduğu gibi incelediği (nesnel) anlatılmaktadır. Fakat filozof ise, birtakım ahlaki ilkeler koyar, bir hayat modeli oluşturur, nasıl iyi bir insan olunacağını da göstermeye çalışır. Bu durum ise subjektiflik olarak ifade edilir.



Ihlasın zıddı olan ve insanı şirke sürükleyen davranışlar riyadır. Riya; iş,söz ve davranışlarda gösterişe yer verme, bir iyiliği veya salih bir ameli Allah’ın rızasını kazanmak niyetiyle değil insanların beğenisi için yapmadır. Bu davranışa riya, bu davranışta bulunan kimseye de riyakar veya mürai denir.



Parçada sözü edilen felsefe disiplini “Metafizik”tir. Metafizik, soru metninde de anlatıldığı gibi insanın varoluşundan itibaren bilimsel araştırmaların uzağında kalan konularla ilgili birçok sorunun cevabını arar. Metafizik soruları bilim cevaplayamaz (bu nedenle bilimin ilgilendiği konuların dışındadır) ancak akılla cevaplanabilir ya da bazılarına göre bu soruların peşinde koşmak sonuç getirmeyeceği için anlamsızdır.



Cevap D



Cevap D



Deneme - 4



168



sosyal bİlİmler TESTİ (Çözümler) 1.



4.



Atatürk’ün ‘kendisine mahsus siyasi bir fikre malik olmak’ ifadesi ile Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın kapatılması (E seçeneği) çelişir. Çünkü kurulan her siyasi parti farklı görüş taşır. Kapatılan herhangi bir parti o fikir akımının Meclis’te temsil edilemesini önler. Atatürk’ün ‘seçtiği dinin icaplarını yapmak veya yapmamak’ ifadesi Laiklik ilkesinin toplum hayatına hâkim kılınması ile ilgilidir. Atatürk’ün “Her fert kendisine mahsus siyasi bir fikre malik olmak hak ve hürriyetine sahiptir.” sözü ise demokratik hayata katılımı artıran seçmen yaşının 18’e indirilmesi, kadınlara muhtar olma hakkının tanınması ve oyların doğrudan kullanıldığı tek dereceli seçim sistemine geçilmesi ile bağdaşır.



5



İslamiyet ile birlikte Kur’an-ı Kerim’in dili olan Arapça da (II. öncül) İslamı kabul eden toplumlar arasında yayılmıştır. Kur’an’ın hükümleri ve sünnete (Hz. Muhammed’in söz ve davranışları) göre oluşan İslam (şer’i) hukuku da Müslüman olan toplumların yeni hukuk sistemini oluşturmuştur (III. öncül). İslam dini ve kültürünün yayılması Türk ve İran kültürü kadar güçlü olmayan Kuzey Afrikalıların zamanla Araplaşmasına (I. öncül) yol açmıştır. Cevap E



Cevap E



2.



Dini ve ekonomik amaçlarla kurulan Ahilik Teşkilatı, usta çırak anlayışında mesleki eğitim vermiş, üyelerinin ekonomik olarak desteklenmesi amacıyla da Orta Sandık adı verilen bir sistem kurmuştur. Üretici ile devlet arasındaki ilişkileri düzenleyen Ahilik, üretim miktarını arz talep dengesine göre belirlemiş, kalite ve ve fiyat kontrolü de yapmıştır. Üyelerine dini ve ahlaki eğitim veren Ahilik teşkilatında askerlik hizmetlerini yürütülmesi (A seçeneği) ise söz konusu olmamıştır.



Prf Yayınları



5.



Paragrafta verilen bilgilerden halka yönetimde eşit haklar verildiği bilgisine ulaşılamaz. Osmanlı Devletinde halka yönetimde haklar tanınması ile ilgili düzenmeler 19. yüzyılda yapılmaya başlanmıştır. Bu düzenlemerde (Tanzimat ve Islahat Fermanları ile Kanunıesasi) halka bir takım haklar verilse de yönetime katılmaları sınırlı kalmıştır. Çünkü yapılan düzenlemerde padişahın varlığı ve otoritesi belli ölçüde korunmuştur. Osmanlı Devleti kuruluşundan itibaren merkeziyetçi ve monarşik bir yapıyı benimsemiştir. Bürokraside hiyerarşiyi esas almış, sistemin doğru işlemesi için yetki ve görev dağılımı yapılmıştır. Cevap E



Cevap B



6.



21 Aralık’ta Güney Kutup Çemberi aydınlık olup güneye doğru gidildiğinde gündüz süresi uzamaktadır. Dolayısıyla Konya daha güneyde yer aldığı için Zonguldak’tan Konya’ya doğru gidildiğinde gündüzler uzamaktadır. Cevap D



3.



Tekalif-i Milliye Emirleri, Eskişehir-Kütahya Savaşlarının kaybedilmesinden sonra ordunun ihtiyaçları için 7-8 Ağustos 1921’de yayımlanmıştır (B seçeneği). I. TBMM ayaklanmalara karşı; düzenli orduyu kurma, Firariler Hakkında Kanun ile Hıyanet-i Vataniye Kanunu’nu çıkarma, İstanbul ile haberleşmeyi kesme, İstiklal Mahkemelerini kurma, Rıfat Börekçi’den Milli Mücadele yanlısı fetvalar alma gibi önlemleri uygulamaya koymuştur.



7.



Cevap B



Güney Yarım Küre’de nüfusun Kuzey Yarım Küre’dekine göre daha az olmasında karaların az alan kaplaması ve buzullarla kaplı Antarktika’nın bulunması etkili olmuştur. Cevap A



169



Deneme - 5



5 8.



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 12.



Bulutlardaki su buharının aniden donmasıyla dolu, yavaş soğumasıyla kar, havadaki nemin yeryüzünde 0 °C’ nin üzerinde yoğunlaşmasıyla çiy, yeryüzünde soğumanın çok şiddetli olduğu yerlerdeki buz kristalleri şeklindeki yoğunlaşmaya kırağı, buz kristallerinin tabakalar oluşturmasıyla da kırç oluşur.



Parçada, “ahlaklı olmak” ile ilgili “Bireylere, birbirlerine karşı sorumluluklar yükler” yargısına vurgu yapılmaktadır. Şöyle ki, ahlaklı olmak, yalnızca kötülük etmemek veya kötülük çekinmek değil; iyilik etmeyi, kötülükleri önlemeyi de içerir, yani sorumluluk da vardır. Cevap E



Cevap E



13. 9.



İzohips eğrileri 20 metre aralıklarla çizilmiştir. Dolaysıyla M’nin bulunduğu alanda yükseltinin 980 metreden büyük 1000 metreden küçük olması gerekir. Cevap C



Cevap D



Prf Yayınları



10.



Şiddetli yağışlar ve kar erimeleri sonucu akarsu vadilerini aşan sular taşkınlara neden olur. Bu olay sunucunda akarsuların biriktirdiği alüvyonlar tarımsal açıdan elverişli sahalar oluşturur. Deltalar akarsuların taşıdığı materyalleri denize doğru biriktirmesiyle oluşur. Bu sahalarda tarım yapılması taşkınlara neden olmaz.



Parçaya dayanarak çıkarılabilecek en doğru yargı “Bilimsel önermelerin doğruluğu olasılıklıdır” yargısıdır. Soru metninde, “Bütün kelebeklerde üreme, yumurtlama ile olur” önermesinin doğrulanması mümkün değildir. Çünkü bu önerme gelecekteki kelebekleri de kapsamaktadır, oysa biz geleceği henüz yaşamadık. Dolayısıyla tüm kelebeklerin yumurtlayarak çoğalıp çoğalmadığının test edilmesinin imkansızdır. Buradan önermelerin ancak belirli sınırlar içinde doğru olduğu veya doğruluklarının mutlak olmayıp olasılıklı olduğu sonucuna varılabilir.



14.



Cevap B



Ruskin’in bu sözlerinden “Sanat doğanın bir yansımasıdır” sonucu çıkarılabilir. Sanatın doğanın bir yansıması olduğu görüşüne göre, sanatçı gerçekte var olanı, doğayı eserinde taklit eder. Parçada da Yunan mimarisinin kenger yaprağı, gotik mimarinin yonca yaprağı, sivri kemeri, doğadaki yaprakların taklidinden başka bir şey olmadığı vurgulanmaktadır. Cevap B



11.



Parça, “Empirizm” yaklaşımına ilişkin bilgileri içermektedir. Empirizm, doğru bilginin kaynağının; deneyin, duyuların, algıların olduğunu; deneyden ayrı olarak insan aklında doğuştan hiçbir bilgi bulunmadığını savunur. Buna göre soruda, beş duyudan yoksun olarak dünyaya gelseydik, hiçbir bilgiye sahip olamayacağımız, hatta “özgürlük” gibi soyut kavramlarına bile, algı parçacıklarının birleşmesiyle oluştuğu vurgulanmaktadır.



15.



Cevap C



Deneme - 5



Soru metninde, değerlendirme yaparken kendi bakış açısı ile değil, yüksekçe bir tepeye çıkıp dürbünle bakar gibi kendi iç dünyanda kalmadan yapmak gerektiği anlatılmaktadır. Bu durum değerlendirme yaparken “Nesnel bakış açısına sahip olmaya” dikkat edilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Cevap A



170



5



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 16.



21.



“Üç şeyde şifa vardır. Bal şerbeti içmekte, hacamat yaptırmakta, yarayı kızgın demirle dağlamakta; fakat ben dağlama yaptırmayı sevmem.” Hadisi yerellik içerir. Çünkü bal şerbeti, kan aldırmak ve dağlama yerini farklı tedavilere bırakmıştır. Cevap E



Parçada sözü edilen; öğüt vermek, hidayete eriştirmek, teselli etmek, kurtarmak veya dinin herhangi bir işlevini üstlenmek din adamlarının amacıdır. Din felsefecilerinin amacı, “Dinsel kavramları ve inançları sorgulamak”tır. Felsefe dinlere genel olarak yaklaşıp dinsel kavram ve inançları soruşturmak suretiyle derinlemesine eleştirir. Cevap B



17.



22.



Hz. Muhammed’i (s.a.s.) Mekke’den Medine’ye göç ettiği zaman evinde ilk misafir eden sahabe, ve lakabı da “Mihmandar-ı Nebevi” olan sahabe Ebu Eyyub el-Ensari dir. Cevap C



Antisthenes’in bu görüşünden “Bilginin doğruluğunu sağladığı fayda belirler” yargısına ulaşılabilir. Parçada Antisthenes’sin düşünceleri verildikten sonra; varlıkla ilgili teorik araştırmanın, sanıldığı kadar önemli olmadığı, araştırma ve bilginin, yaşama hizmet ettiği ölçüde yani bilgilerin faydalı olduğu ölçüde önemli olduğu anlatılmaktadır. Cevap E



Verilen ayetler mükellefiyette kolaylık ile ilgilidir. Mükellefiyette kolaylık, Allah (c.c), kullarına karşı son derece merhametlidir. Bu nedenle insanlara güçleri oranında sorumluluk yüklemiştir. Onların yapamayacağı ve güç yetiremeyeceği emir ve yasaklar koymamıştır. Cevap C



23. Prf Yayınları



18.



Ahlaki inanç ve pratiklerin doğruluk veya yanlışlığı, bulundukları kültürden bağımsız değildir; yani değerler kültüre bağlıdır. Bu anlayış, göreceliliği ifade etmektedir. Dolayısıyla bu görüş “Ahlaki görecelik” olarak tanımlanır. “Koşulsuz ahlak” ve “ahlaki özerklik”, Kant’ın ahlak anlayışı olup otodeterminizm öğretisini savunur. Yani insanı eylemlerinde özerk olan bir varlık olarak tanımlar. Ahlaki doğacılık ise insanın doğaya uygun yaşamasını savunur. Cevap D



19.



Fıkıh kelimesi sözlükte “bir şeyi bilmek, iyi ve tam anlamak, iç yüzünü ve inceliklerini kavramak” anlamına gelir. Terim olarak fıkıh hicri ilk asırlarda zihni çaba ile elde edilen dini bilgilerin tamamını ifade etmişken, iman konularının ayrı bir ilim dalı olarak teşekkül etmesine paralel olarak, ileri dönemlerde İslam’ın fert ve toplum hayatının değişik yönleriyle ilgili şer‘i-ameli hükümlerini bilmenin ve bu konuyu inceleyen ilim dalının özel adı olmuştur.



24.



“Doğruluğu ispatlanmamış varsayımlar, bilimsel yasa olarak kabul edilemez” ifadesi ile bilimsel bilginin “Kesin olma” özelliğini vurgulanmaktadır. Cevap A



Cevap D



25.



20.



Mukarrebun, Allah’ı tesbih ve anmakla görevli olup, Allah’a çok yakın ve O’nun katında şerefli mevkii bulunan meleklerdir.



Soruda “Felsefe yapmanın çekiciliği” vurgulanmaktadır. Şöyle ki parçada felsefe yapmak tıpkı deniz suyu içtikçe insan bir türlü kanmaz, aksine daha çok susuzluk çekmesi gibi; parçada da felsefeye bir defa ucundan da olsa bulaşan bir insanın artık ondan kopamayacağı, deniz suyu içmiş gibi sürekli felsefi düşünüş, felsefe etkinliği içinde olacağı vurgulanmaktadır. Bu da felsefenin çekici bir yanı olduğunu ifade etmektedir.



Cevap A



Cevap C



171



Deneme - 5



sosyal bİlİmler TESTİ (Çözümler) 1.



4.



Atatürk’ün “Toplumda en yüksek hürriyetin, en yüksek eşitlik ve adaletin sağlanması ve istikrarın korunması’’ sözleri eşitliği esas alan halkçılık ilkesi ile ilgilidir. ‘‘...hürriyetin de eşitliğin de adaletin de dayanak noktası milli egemenliktir.” sözü ise milletin kendi kendini idaresi olan cumhuriyetçilik ilkesi ile ilişkilidir. Atatürk’ün ifadelerinden devletin ekonomik yatırımları üstlenmesi olan devletçilik ilkesi ile ilgi kurulamaz. Cevap D



6



Sivas Kongresi’nde Temsil Heyeti’nin oluşturulması ülke yönetiminin üstlenilmesi ve Milli Mücadele’nin tek elden yönetilmesi ile ilgilidir. Ali Fuat Paşa’nın Batı Anadolu Kuvayımilliye Komutanlığı’na atanması ise gönüllü milis kuvvetlerinin sevk ve idare edilmesine yöneliktir. Milli Mücadele’nin yayın organı olarak İradeimilliye Gazetesi’nin çıkarılması da halkın basın yayın yoluyla bilinçlendirilmesi amacı taşır. Ankara’nın Milli Mücadele’nin merkezi yapılması ise Amasya Görüşmeleri sonrası olmuştur. Cevap B



2.



Eski Yunanlılarda tanrıların insan şeklinde düşünülmesi tanrıların heykellerinin yapılmasına neden olmuştur. Bu durum sanat anlayışının dini inanışa göre şekillendiğini gösterir. Üzeri bitki, hayvan ve insan figürü ile bezenmiş vazolar ise günlük yaşamın sanata yansıdığının göstergesidir. Cevap A



Prf Yayınları



5.



Cevap D



6.



3.



Coğrafi Keşifler sonucunda keşfedilen yerlerden Avrupa’ya bol miktarda altın ve gümüş getirilmiştir. Avrupalılar bu altın ve gümüşü kullanarak Osmanlı Devleti ile ticaret yapmışlardır. Yapılan ticaretle Osmanlı piyasasına bol miktarda altın ve gümüşün girmesi Osmanlı ekonomisini bozmuştur.



Haritada numaralanmış I. kıyıda Brezilya, III. kıyıda Madagaskar, IV. kıyıda Gulf-Stream ve V. kıyıda Kuroşivo sıcak okyanus akıntıları bulunmaktadır. II numaralı yerde etkili olan Kaliforniya soğuk su akıntısı bu kıyılarda yazların serin geçmesine neden olur.



Malikane Sistemi: Osmanlı Devleti’nde ekonomik zararları kapatmak için toprak gelirlerinin hayat boyu kiralanmasıdır. Bu sistemde topraklar büyük çiftlikler haline getirilerek vergi toplama işi şahıslara ömür boyu olmak kaydıyla ihale edilmiştir.



Cevap B



17. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde tımar sistemindeki bozulmalar malikane sistemine geçişi hızlandırmıştır. Ancak İstanbul’da oturan malikâne sahipleri, malikânelerini mültezimler yoluyla yönetmeye başlamışlardır. Mültezimler genelde mukataa mahalline yerleşmiş ayanlardı. Ayanlar ise zamanla malikâneleri ele geçirmiş ve resmi görevler alarak taşrada etkin olmuşlardır. Bu durum Osmanlı Devleti’nde Ayan ve eşraf denilen güçlü ailelerin ortaya çıkmasına yol açmıştır.



7.



Cevap B



Deneme - 6



Okyanus ortası sırtları, okyanus diplerinde açılan yarıklara magmanın sokulması ve soğuması sonucu oluşan deniz altı sıra dağlarıdır. Bu sırtlar levhaların birbirinden uzaklaştığı sahalarda oluşur. Cevap E



172



6



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 8.



12.



İleri - geri saat uygulamasındaki amaç çalışma saatlerini gün ışığına göre ayarlayarak enerji tasarrufu sağlamaktır. Orta Afrika ve Orta Amerika ülkeleri Ekvator’a yakın oldukları için gündüzlerin yıl içinde uzayıp kısalması Batı Avrupa ve Kuzey Amerika ülkelerine oranla daha azdır. Bu nedenle Orta Afrika ve Orta Amerika ülkelerinde ileri - geri saat uygulamasına duyulan ihtiyaç daha azdır. Cevap A



Parçadan “Etik ilkeler eldeki imkanlar ölçüsünde yaşama geçirilebilir.” yargısı çıkarılabilir. Şöyle ki soruda, hekimlerin hastalarını hiçbir ayırım yapmadan tedavi etmekle yükümlü oldukları vurgulandıktan sonra parçanın devamında; bir hekimin imkansızlık nedeniyle hastasının hayatını kaybetmesinden sorumlu tutulamayacağı belirtilmiştir. Bu durumdan da; hekimlikte geçerli olan etik ilkelerin eldeki imkanlar ölçüsünde yaşama geçirilebildiği sonucuna ulaşılır. Cevap D



13. 9.



Deniz yolu ulaşımı yük kapasitesinin fazla olması, yakıt tüketiminin az olması, kaza oranlarının düşük olması ve yol yapım giderlerinin olmaması nedeniyle diğer ulaşım yollarına göre daha avantajlıdır. Ancak sis, fırtına gibi hava koşullarından olumsuz etkilenir. Cevap D



Locke’a göre, insanların toplumsal düzene geçiş nedeni, “Temel haklarını güvenlik altına almak istemesi”dir. Soruda, Locke’a göre insanın doğal durumda yaşarken özgür olup, temel haklara da sahip olduğu, herkesin efendisi yine kendisi olduğu; fakat bu durumda da insanın mülkiyetini koruyamayacağı, adaletin sağlanamayacağı, mutluluğunu, özgürlüğünü ve mülkiyetini kaybedebileceği için toplumsal düzene geçişin gerekliliği öne sürülmektedir.



Prf Yayınları



Cevap A



10.



14.



Bir ülkede nüfus artışının yüksek olması kişi başına düşen gelirin az, işsizlik oranının ve genç nüfusa yapılan demografik harcamaların fazla olmasına yol açtığından kalkınma hızını azaltan bir faktördür. Cevap A



Parçada savunulan görüşünün temelini “Mutlak bir doğru yoktur” yargısı oluşturur. Şöyle ki soru metninde, yumurta kimisi için protein kaynağı , kimisi için alerjiye nedeni olduğu anlatılmaktadır. Buna göre, yumurtanın herkes için faydalı olduğu söylenemez. Bu da “Mutlak bir doğru yoktur” yargısını desteklemektedir. Cevap E



11.



15. Bu sorudan “Bir varsayım deneysel olarak kanıtlanınca artık bir daha yanlışlanamaz.” yargısına ulaşılamaz. Çünkü bilimde ortaya atılan varsayımlar, geliştirilen kuramlar her zaman yanlışlanabilir, çürütülebilir. Hatta bazı görüşlere göre bilimde “yasa” diye ulaşılan bilimsel bilgiler de aslında birer teoridir. Buna göre bilimde değişmeyecek hiçbir bilgi, sonuç yoktur; her bilimsel bilgi zaman içinde daha iyisi ile değiştirilebilir.



Soruda hakikate ulaşmada düşünme biçimlerinden “Eleştirel ve şüpheci düşünme” önerilmektedir. Çünkü parçada felsefi/Sokratik diyalog yönteminin ve Descartes’ın şüpheci anlayışının önemi vurgulanmaktadır. Sokratik diyalog, karşıdakine sorular sormak suretiyle yanlış cevapları teker teker belirleyip eleyerek doğru yanıtlara ulaşabilmeyi esas alan bir yöntemdir. Descartes’in derin düşünme diye ifade edilen yöntemi; şüpheciliği, doğruya ulaşmada araç/yöntem olarak kullanmayı esas alan bir düşünme şeklidir.



Cevap C



Cevap B



173



Deneme - 6



6 16.



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 21.



Paragrafta, İmam Eş’ari iman ve İslam kavramlarının bir birlerinden farkı üzerinde yorum yapmıştır. Cevap D



17.



İlmi çalışmalarda, gerçeğe ulaşmak için izlenen yol olan deney ve gözlem ile teorinin birlikteliği ve eş güdümü tarihte ilk kez ortaya konması metotlu çalışmanın göstergesidir.



Parçadan “Özgürlük anlayışı görecelidir” yargısına ulaşılabilir. Soru metninde, herkesin özgürlük anlayışının farklı olduğu, kimisinin ihtiyaçlarını karşılayınca huzurlu, mutlu ve özgür olduğu, aynı imkanlara sahip kimileri için de bunun kendini özgür hissetmesine yetmediği, kimisinin özgür olmasına rağmen kendini özgür değilmiş gibi görebileceği, kimisinin de aslında özgür olmamasına rağmen kendisini özgür sanması gibi farklı birçok görüş, anlayışın var olduğu anlatılmaktadır. Cevap C



Cevap E



22.



Hz Peygamberin ayette geçen yakin kavramının ölüm olduğunu söylemesi O’nun tefsir etme göreviyle ilgilidir. Tefsir etme, beyan etmek, açıklamak, izah etmek ve gerçeği ortaya koymak demektir. Bütün peygamberler, sözlü ve uygulamalı olarak bunu yerine getirmişlerdir. Hz. Peygamber de tebliğ ettiği vahyin içeriğini insanların anlamaları için gerektiğinde açıklamalar yapmıştır. İnsanların sorularını cevaplamış ve pek çok konuda onları düşünmeye yönlendirerek ayetleri daha iyi anlamalarına yardım etmiştir. Cevap D



Cevap D



Prf Yayınları



18.



“Temellendirmelerinde bilimsel verilerden yararlanmak” sadece felsefeye özgü bir yaklaşım biçimi değildir. Çünkü gerek bilim adamının gerek politikacının gerek din adamının her ne kadar konulara yaklaşım biçimleri farklı olsa da herkes ileri sürdükleri görüşlerini desteklemek için başka kaynaklardan yararlanabilir.



23.



Yunus Emre’ye ait bu dizelerde bilimin “Değeri” vurgulanmaktadır. Bilimin değeri denilince, teknolojik(pratik), entelektüel ve ahlaki(etik) değeri kastedilir. Yunus Emre’nin dizelerinde de kastedilen bilimin etik değeridir. Bilimin etik değeri denilince; bilimin insana kazandırdığı iyi veya kötü şeklindeki karakter ve alışkanlıklar kastedilir. Cevap A



19.



Ticarette fazi uygulaması Hz. Peygamberin değiştirdiği veya esnettiği uygulama alanlarından değildir. Faiz, banka ve benzeri bir yere ya da bir kimseye belli bir süre işletilmek üzere ödünç verilen paranın kullanımına karşılık olarak alınan kar; başkasının parasını belli bir süre kullanmak, işletmek için ödenen paradır.



24.



Cevap E



Cevap E



25. 20.



Pratiğe aktarılmayan teorik bilgi kuru sıkı fişek gibidir” sözü, bilgi kuramıyla ilgili “Faydacılık” yaklaşımıyla ilişkilendirilebilir. Bu söz, bilginin uygulamadaki sonucunun önemini vurgulamaktadır.



“Denizde bir tehlikeyle yüz yüze geldiğinizde, O’ndan başka bütün yardıma çağırdıklarınız kaybolup gider. O sizi kurtarıp karaya çıkardığında ise yüz çevirirsiniz. İnsanoğlu çok nankördür” ayetiyle insanın zaaflarının ve olumsuz yanlarının bulunduğu zikredilmektedir.



Parçada, yöneticilerin dikkat etmeleri gerektiği vurgulanan ahlak ilkesi “Tarafsızlık”tır. Tarafsızlık, taraf tutmama, yansız kalma, belirli tutum, düşünceler arasında tercih yapmadan olduğu gibi davranma halidir. Buna göre parçada yöneticilerin çalışanlarını olduğu gibi görebilmesi, kendi istek ve korkularından bağımsız olması; vatandaşlara, çalışanlara yansız davranması, hizmet sunması gerektiği vurgulanmaktadır.



Cevap C



Cevap B



Deneme - 6



174



sosyal bİlİmler TESTİ (Çözümler) 1.



4.



Pers ordusunun daimi piyade ve süvari kuvvetlerinden oluşması, savaşlarda demir pullardan yapılmış zırh giymesi, mızrak, ok, yay, kama ve kalkanla donatılması silah ve techizat bakımından güçlendirildiğini gösterir. Bu bilgiler Perslerde ordunun teknik donanımına önem verildiğinin göstergesidir (B seçeneği).



7



Osmanlı Devleti’nde yerli üretici ve tüketicinin korunması, ithalatın sınırlandırılması, yurt dışına para çıkışının önlenmesi, dış ticaret dengesinin korunması vb. sebeplerle tüccarlardan Rüsûmâtıdahiliye diye adlandırılan iç gümrük vergileri alınmıştır. Tanzimat döneminde bu vergilerin aşamalı olarak kaldırılması yerli sanayinin gerilemesi, vergi gelirlerinin azalması, ithalatın (dış alım) artması, sanayileşen Avrupa ile rekabet edemeyen küçük atölyelerin kapanması, loncaların çökmesi ve yabancıların ekonomik hayattaki etkinliğinin artmasına yol açmıştır.



Teknik bakımdan üstün olan, daimi ve disiplinli birliklerden oluşan ordu, Perslerin İlk Çağ’da güçlü bir imparatorluk kurmasında etkili olmuştur. Cevap B



2.



Hz. Muhammed döneminde, İslamiyet’i yeni kabul etmiş, puta tapmaktan henüz ayrılmış kişilerin anılarını canlandırmamak için resim ve heykel yasaklanmıştır. Bu yasağa rağmen Emeviler döneminde Kasr-ül Hayr Sarayı, Abbasiler döneminde ise Balkuvara Sarayı resim, kabartma ve heykellerle süslenmiştir. Bu durum İslam toplumu ve sanatında yeni anlayışların ortaya çıktığının göstergesidir.



Prf Yayınları



Cevap A



5.



Cevap C



Meclis Hükümeti Sistemi: Meclis başkanı hükümetin de başkanıdır. Böylece başkan hem TBMM-nin (Yasama organı) hem de hükümetin (Yürütme organı) başı konumundadır. Birinci TBMM döneminde, Meclis Hükümeti Sistemi’nin benimsenmesiyle Meclis Başkanlığı ve Vekiller Heyeti Başkanlığı, Mustafa Kemal Paşa’ya bırakılmıştır. İki başkanlığın Mustafa Kemal Paşa’da toplanması yasama ve yürütme organlarının uyum içinde çalışmasına ortam hazırlamıştır. Cevap B



3.



13 Şubat 1925’te çıkan Şeyh Sait İsyanı’na karşı etkili mücadele etmek için 17 Mart 1925’te Takririsükun Kanunu çıkarılmıştır (I. öncül). 1 Temmuz 1926’da çıkarılan Kabotaj Kanunu ile Türk karasularında taşımacılık hakkı Türklere verilmiştir (II. öncül). İzmir İktisat Kongresi’ne ekonomi alanında Misakıiktisadi yemini edilerek ekonomik bağımsızlıkla ilgili kararlar alınmıştır (III. öncül).



6.



Yeni Türk Devleti’nde önce 1922’de Saltanat kaldırılmış, sonra 1923’te Cumhuriyet ilan edilmiş ve ardından 1924’te Hilafet kaldırılmıştır (IV. öncül).



Yer şekillerinin dağlık ve engebeli olduğu alanlarda tünel, köprü ve viyadük gibi yapılara olan ihtiyacın artması kazı çalışmalarını ve yol yapım maliyetlerini arttırır. İzohips haritasındaki III numaralı güzergâhta yer şekilleri daha sade olduğu için yol yapım maliyetleri düşüktür.



Cevap D



Cevap C



175



Deneme - 7



7 7.



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 12.



Rejim akarsuyun debisinde yıl içinde meydana gelen değişimlerdir. Türkiye’de akarsuların debilerinde bazı dönemlerde meydana gelen artışlar taşkınlara yol açmakta ve bu durum akarsuların rejiminin düzensiz olduğunu göstermektedir. Cevap C



8.



Soruda, “iyi” kavramının sürekli ve mutlak olduğu, çevredeki nesnelerin de görünüşlerinin ötesindeki ideaları yani düşünceyle kavranan mutlak gerçeklikleri olduğu vurgulanmaktadır. Buna göre Platon’un bu düşüncesi, “Mutlak gerçeklik nesnelerden bağımsızdır” yargısına karşılık gelir. Cevap A



13. Hava kütlesinin yoğunlaşması için mutlaka soğuması gerekmektedir. Dağ yamacı boyunca alçalan hava kütlesinin sıcaklığı artar ve doyma noktasından uzaklaşır. Bunu sonucunda yoğunlaşma olayı gerçekleşmez. Cevap E



Soruya göre “İktidarın programındaki hedeflerine ulaşmasında yardımcı olmak” sivil toplumların üstlendiği görevlerden biri olamaz. Sivil toplum, bireylerin çıkarlarını savunmak, hak ve özgürlüklerini korumak, kendi kendini yönlendirmek amacıyla kurulmuş gönüllülük esasına dayalı, devlet iradesinden bağımsız örgütlenmelerdir. Buna göre iktidarın programındaki hedeflerine ulaşmasında yardımcı olma gibi bir işlevi, amacı yoktur. Çünkü sivil toplumlar, devletin etki, baskı ve yönlendirmesinden bağımsız olan kuruluşlardır.



9.



Türkiye’de 1960’lı yıllardan itibaren nüfus artış hızının genel olarak azalmasında doğum oranlarının azalması, evlenme yaşının yükselmesi, kadınların iş gücüne katılımının artması ve hızlı kentleşmeler etkili olmaktadır. Bebek ölümlerinin azalması nüfus artış hızını arttıran bir etkendir. Cevap D



Prf Yayınları



Cevap E



14.



Soruda, felsefenin doğru sandığımız yanlışları ayıkladığı, insanın elde etmiş olduğu bilgileri değerlendirme süzgecinden geçirdiği, bu tutumunu ahlak, sanat, bilim alanlarında da sürdürdüğü, onların da doğruluk veya yanlışlığını, gerçek değerini ortaya çıkardığı anlatılmaktadır. Bu da felsefenin “Eleştiriciliği”dir. Cevap D



10.



Amazon Havzası su kaynaklarına göre oluşturulan bölgede yer alır. Bu bölgenin oluşturulmasında yer yapısı ölçüt olarak alınmamıştır. Cevap D



11.



15.



Guericke yaptığı bu deneyle “Hipotezini kanıtlama”yı amaçlamaktadır. Hipotez, bilimsel yöntemde olaylar arasında ilişkiler kurmak ve olayları bir nedene bağlamak üzere tasarlanan ve geçerli sayılan henüz kanıtlanması gereken bir iddia, bir varsayımdır. Soruda, Guericke atmosfer basıncının büyüklüğüne ilişkin iddiasını kanıtlamak için deneyle test ederek kanıtlamaya çalışmıştır.



Parçaya dayanarak “Sanat insanı yaşadığı dünyanın tutsaklığından kurtarır” yargısına ulaşılabilir. Soruda sanat kuramlarında, oyun olarak sanat kuramının savlarına yer verilmektedir. Bu kuram insanın sanat etkinliği ile özgürleşebileceğini, Schiller’in, “İnsan oynadığı sürece tamdır” söz bağlamında sanat etkinliği ile oyun arasında benzerlikler kurulmaktadır. Buna göre nasıl ki oyun oynayan çocuklar kendilerine özgü bir dünya kurarak, yaşadığı dünyayı kendince düzenleyerek özgürce davranıyorlarsa; sanatçı da tıpkı oyun oynayan bir çocuk gibi kendine bir hayal dünyası kurar ve onu zengin bir duygu hazinesiyle kendince donatır. Bu da sanatın insanı yaşadığı dünyanın tutsaklığından kurtarması demektir.



Cevap B



Cevap C



Deneme - 7



176



7



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 16.



21.



Hz. Muhammed (s.a.s.) yapacağı işler konusunda ilgili kişilerin görüşlerini almaya özen göstermesi O’nun danışarak iş yaptışını gösterir. Buna göre dünya işlerinde kendi doğrularına göre hareket etmemiş, sahabesiyle istişare etmiştir. Cevap B



Sorudaki görüşe temel oluşturan düşünce, “Güzelliğin kaynağı Tanrı’dır.” Parçada mutlak/gerçek güzelliğin Tanrı’ya ait olduğu, diğer bütün güzelliklerin göreceli olduğu, onların ancak Tanrı’dan aldıkları pay ölçüsünde güzel oldukları vurgulanmaktadır. Cevap E



22. 17.



Verilen paragrafta “İnsan sadece inanılması gerekli şeyleri tasdik eder, ameli umursamayan bir tavır sergileyip yasakları çiğnerse, dine, Allah’a ve Peygamber’ine olan bağlılığı yavaş yavaş azalır” derken İman ile amel arasındaki ilişki vurgulanmıştır. Cevap C



Cevap A



Soruda verilen olayların hepsi muharrem ayında gerçekleşmiştir. Allah’ın ayı Muharrem’ olarak bilinen Muharrem, İlahi bereket ve ihsanın bollaştığı bir aydır. Cevap A



Prf Yayınları



23. 18.



Parça felsefenin özelliklerinden “Subjektif olma”sı vurgulamaktadır. Soru metninde, filozofların genellikle doğru olmasını amaçladıkları kendi kuramlarını desteklemek, başkalarınınkini çürütmek için de çoğunlukla kendi iddialarına bağlı kaldıkları, savundukları iddiaların kendi bakış açısı ve değer yargıları olduğu yani öznel davrandıkları vurgulanmaktadır.



Parçada, bilimsel bilginin “Dinamik olma” özelliği vurgulanmaktadır. Şöyle ki soru metninde, evrenin oluşumuyla ilgili en çok kabul edilen teorinin daha güçlü rakip teoriler çıkana kadar geçerli olduğu; yani yeni daha sağlam kanıtlara dayanan bilgiler ortaya çıktıkça değişeceği, bu da bilimsel bilginin sürekli değişen, dinamik bir yapısının olduğunu gösterir. Cevap D



19.



24.



Verilen ayet bedeviler ile ilgilidir. Bedevi, Göçebe hayatı yaşayan ve çoklukla hayvan yetiştirmekle geçinen Araplardır. Bedeviler çöllerde yaşadıkları gibi çöl yakınlarındaki bozkırlarda da yaşarlar. Cevap D



Parçada bilginin doğruluk ölçütlerinden “Uygunluk” ölçütü vurgulanmaktadır. Bu ölçüte göre doğruluk, düşünce ile nesne arasındaki uygunluktur. Bilginin, konu edindiği nesnesine karşılık gelmesidir. Buna göre parçada, masallar; kendi içinde tutarlı, akla mantığa uygun, çelişki barındırmayan bilgiler içerse de gerçek yaşanılan durumlara uygun düşmediği için masaldaki bilgilere hiçbir zaman doğru diyemeyeceğimiz vurgulanmaktadır. Cevap A



20.



Henry Bulwer’in sözü İbadet ve İnanç hürriyeti ile ilgilidir. Düşünce ve düşünceyi ifade hürriyeti, aynı zamanda din ve inanç hürriyetini de temin eder. Zira din ve inanç; insanın vicdanıyla ilgili bir husustur ve hiçbir güç ve zorlama onu etkileyemez. “Dinde zorlama yoktur, artık hak ile batıl iyice ayrılmıştır.” ayeti zorlama ile inancın bir arada bulunmasının mümkün olmadığını gösterir.



25.



Cevap D



Parçaya göre doğruluk “Uygun davranışlarda bulunmaya” bağlıdır. Soru metninde insanın erdemli davranışlarda bulunması için nasıl davranması, neler yapması gerektiği anlatıldıktan sonra “erdem” kavramı tanımlanmıştır. Ardından erdemin bir amacın gerçekleştirilmesinde kişinin belirli tarzda eylemde bulunabilme gücünü gösterdiği vurgulanmıştır. Cevap E



177



Deneme - 7



sosyal bİlİmler TESTİ (Çözümler) 1.



3.



Kültürlerin aktarılmasında savaşlar, göçler, istilalar ve ticari faaliyetler önemli yer tutar. Talas Savaşı’nda esir alınan Çinli kağıt ustalarının yardımıyla Semerkant’ta kurulan kağıt imalathanesi daha sonraki dönemlerde diğer İslam şehirlerinde de açılmıştır. Kağıt üretiminin İslam dünyasında yaygınlaşması bilimsel çalışmaların hızlanması (I. öncül) ve İslam ülkelerine yapılan Haçlı Seferleri’yle kağıt üretiminin Avrupalılar tarafından öğrenilmesinde (II. öncül) etkili olmuştur.



8



San Remo Konferansı’nda Osmanlı temsilcisi Tevfik Paşa’nın “Antlaşma şartlarının bağımsız devlet anlayışıyla bağdaştırılması mümkün değildir.” diyerek antlaşmayı imzalamaması üzerine İtilaf devletleri Anadolu’daki Yunan işgalini genişletip antlaşmayı Türklere zorla kabul ettirmeye çalışmışlardır. İşgali genişleterek İtilaf devletleri padişah ve Osmanlı Hükümeti üzerinde baskı oluşturmuşlardır. Yunan ilerleyişinin genişlemesi üzerine Damat Ferit başkanlığındaki başka bir heyet Sevr Antlaşması’nı imzalamak zorunda kalmıştır. Cevap A



Türklerin İslam dünyasının siyasi liderliğini üstlenmesinde Gazneli Mahmut ve Selçuklu Sultanı Tuğrul Beyin Abbasileri himaye politikaları etkili olmuştur (III. öncül). Cevap D



4.



Osmanlı Devleti’nde; Türk, Arap, Ermeni, Yahudi, Sırp gibi çeşitli etnik ve dini gruplar bir arada yaşamıştır. Osmanlı yönetimi inançlara ve ırklara hoşgörülü yaklaşmıştır. Bu yaklaşım imparatorluğun azınlık isyanları ile çözüldüğü 19. asır sonlarına kadar sürmüştür.



Prf Yayınları



Buna bağlı olarak Osmanlı Devleti’nde; din ve mezhebe göre yargılama yapan Cemaat Mahkemelerin kurulmasına izin verilmiştir (II. öncül). Ayrıca azınlıklar kendi dillerinde eğitim veren okullar açılabilmişlerdir (III. öncül). Divan’da devşirmelere görev verilmesi Osmanlı kul sistemi ile ilgilidir. Cevap D



2.



Atatürk’ün halkçılık ilkesi her alanda eşitliği ön görür. Hiç bir kişiye, gruba, zümreye, din ya da mezhep mensubuna olumlu ya da olumsuz yönde ayrımcılık yapılmasına karşıdır.



5.



Laiklik ilkesi din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılması, eğitim, yönetim, hukuk vb. alanlarda dinin değil akıl ve bilimin referans alınmasını benimser.



Okulların açılmasında; bürokraside yeni birimlerin kurulması, yetişmiş eğitimli elemana ihtiyacın artması, gelişen teknolojiye bağlı olarak teknik ve mesleki eğitimin önem kazanması ve Avrupa’daki gelişmelerin takip edilmek istenmesi etkili olmuştur. Batı tarzı açılan okullar Avrupa’nın üstünlüğünün kabul edildiğini de gösterir.



Cumhuriyetçilik ilkesinde ulus egemenliği, seçme seçilme de eşitlik, yönetenlerin halka hesap verebilmesi ve demokratik usuller esastır. Atatürkçü düşünce sisteminde; sosyal güvenlik, hukuki eşitlik, gelir dağılımında adalet ve yönetime katılma vatandaşların doğal haklarıdır. Bu durum Atatürk’ün halkçılık, laiklik ve cumhuriyetçilik ilkelerinin uygulanmasını zorunlu kılar (I., II. ve III. öncüller).



Okulların açılmasında padişahın yetkilerinin sınırlandırılması amaçlanmamıştır.



Cevap E



Deneme - 8



Osmanlı Devleti’nde 19. yüzyılda eğitime toplumu modernleştirme, devleti kötü gidişten kurtarma gözüyle bakılmıştır. Bu nedenlerle Avrupa tarzı sivil öğretim kurumlarının açılmasına önem verilmiştir.



Cevap B



178



8



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 6.



11.



Dağlık alanlarda tarım arazileri küçük ve birbirinden uzaktır. Bu durumda tarla sahiplerinin evlerini tarlalarının yakınına yapmaları sonucu dağınık yerleşmeler ortaya çıkmaktadır. Çizgisel yerleşmeler genellikle akarsu ve yol boylarında kurulmaktadır. Cevap A



7.



Cevap D



12.



Magmatik kayaçlardan olan granit ve bazalt ile başkalaşmış kayaçlardan olan mermer ve gnaysın sertlik derecesi yüksektir. Buna bağlı olarak aşınma hızları da yavaştır. Ancak kimyasal bir tortul olan jips kolay eriyebilen bir kayaçtır. Cevap E



13.



Haritada işaretli K kıyısında Brezilya sıcak su akıntısı, L kıyısında ise Benguela soğuk su akıntısı etkili olmaktadır. Aynı enlemde yer alan bu iki merkez arasındaki sıcaklık farkının temel nedeni okyanus akıntılarıdır. Temmuz ayında K’de yaz M’de kış yaşandığı için bu iki merkez arasındaki sıcaklık farkının temel nedeni ise mevsim farkıdır. Cevap C



Karaların iç kısmında yer alan ve bir boğazla okyanuslara bağlanan denizlere iç deniz (Karadeniz, Akdeniz, Kızıldeniz gibi), ana karaların kıyısında bulunan ve okyanuslardan eşikle ayrılmış denizlere kenar deniz (Umman Denizi, Karayip Denizi, Sarı Deniz gibi) denir. Süveyş Kanalı Akdeniz ile Kızıldeniz arasında, İstanbul Boğazı ise Karadeniz ile Marmara Denizi arasında yer alır. Cevap A



10.



Parçaya göre sanat, “Doğal olanı yansıtabilme gücüdür.” Çünkü soru metninde, Vivaldi’nin “Dört Mevsim” konçertosunun hayatı, mevsimleri bize o kadar canlı anlatıyor ki, mevsim yazsa bile kışın soğuğunu hissedebileceğimiz vurgulanıyor. Bu da sanatın doğal olanın yansıtılması olarak yorumlanabilir. Cevap E



14. 9.



Parçada, Kant’ın sözünü ettiği kavram çifti “Fenomen ve numen” kavramlarıdır. Kant’a göre fenomen görünen, algıladığımız gerçek dünyadır; numen ise algının, duyunun ötesindeki metafizik dünyadır. Soru metninde de fenomen ve numen varlık alanlarının özellikleri anlatılmaktadır. Cevap C



Prf Yayınları



8.



Parçada, bilim insanının bir özne olarak nesne karşısında nötr olması yani tarafsız olması, nesnenin karşısına her türlü moral, dini, ahlaki, siyasi, ideolojik kabullerden arınmış olması, yani bilim insanının “Nesnel olma” özelliği vurgulanmaktadır



Descartes bu sözleriyle “Sağlam temellere dayalı kesin bilgiye ulaşmayı” amaçladığı söylenebilir. Şöyle ki parçada Descartes, çocukluğundan beri birçok yanlışlığı doğru diye kabul ettiğini, sağlam olmayan ilkeler üzerine kurduğu şeylerin doğasının büyük ölçüde kuşkulu olduğunu; bu nedenle sağlam ve güvenilir bilgilere ulaşmak için; bu zamana kadar edindiği bütün her şeyi bir yana bırakarak, her şeye yeni baştan başlamak gerektiğinin önemli olduğunu vurgulamaktadır. Cevap B



15.



Güneş’in ufuk düzlemindeki konumuna bakılarak merkezlerin yerel saati ve birbirine göre doğu veya batıda bulundukları ile ilgili yorum yapılabilir. Şekildeki güneşin konumuna göre L’nin yerel saati en ileri olduğuna göre en doğuda, M’nin yerel saati en geride olduğu için en batıda yer alır. Bu durumda güneş en erken L’de doğar. K’nin yerel sati de N’den ileridir. Cevap E



Parçaya dayanarak “Yasaların varlığı nedeniyle insan özgür olamaz” ifadesi söylenemez. Çünkü soru metninde, insanın yasalardan dolayı özgür olmadığı değil, insanın özgürlüğünü koruması için yasaların gerekliliği anlatılmaktadır. Yani yasalar olmasaydı toplumda kaos/karmaşa olacağı dolayısıyla insanın ancak bir düzen ortamında özgürce yaşayabileceği vurgulanmaktadır. Cevap A



179



Deneme - 8



8 16.



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 21.



Hz Peygamberimizin eğitimde uyguladığı metotlardan biri de “Bir konunun akıllarda kalması için, teşbih ve misallerle” anlatmasıdır. Cevap E



Filozofların siyaset felsefesi alanına ait sorulara yaklaşımı ile ahlak felsefesi alanına ait soruları nasıl cevaplandırdığından etkilenmesi, “D) Filozofların düşünceleri arasında tutarlılık olduğuna” bir kanıt olabilir. Eğer bir filozof siyaset felsefesinde anarşizmi savunuyorsa, ahlakta evrensel ahlak yasasını savunması beklenmez; yine anarşizme dayalı ahlaki öğretileri benimsemesi, savunması beklenir. Bu durum filozofların görüşlerinde tutarlı olduklarını gösterir. Cevap D



17.



Verilen açıklama kaza ile ilgilidir. Kaza, Cenab-ı Hakk’ın ezelde irade ettiği ve takdir buyurduğu şeylerin zamanı gelince, her birisini ezeli ilim, irade ve takdirine uygun biçimde meydana getirmesi ve yaratmasıdır. Kaza Allah’ın tekvin sıfatı ile ilgili bir kavramdır.



22.



Cevap A



“Her ümmetin bir peygamberi vardır.” hadisinde ve verilen diğer ayette “her toplum için peygamber gönderildiği” vurgulanmıştır. Cevap B



19.



Cevap C Prf Yayınları



18.



23.



Sokrates’in parçada sözü edilen bu tutumu “Evrensellik” olarak nitelendirilebilir. Çünkü o, sadece Atinalılar’a değil tüm insanlara ait davranış yasalarını bulmayı amaçlıyor, tüm dünyanın yurttaşı olduğunu ileri sürüyordu. Cevap A



Davetçi davetinde başarılı olabilmesi için muhatabına yönelik aşamalı bir metot takip etmelidir. Hz. Peygamber insanların durum ve konumlarına göre farklı tebliğ metotları uygulamıştır. Rasûlullah (s.a.v.) Efendimizin Mekke’de de, Medine’de de davet metodu, tedriç esasına riayetle insanlara dini hükümleri hikmet ve güzel öğütle, yılmadan, usanmadan tebliğ etmek olmuştur. Bunlara karşı anlayışlı davranmayan, inat gösteren, üstelik tebliğe engel olarak Müslümanlara, davetçilere eziyette bulunanlara Mekke devri boyunca sabırla ve afla mukabele etmiştir.



24.



Parmenides’in bu görüşleri “Rasyonalizm”e yakındır. Rasyonalizm, doğru bilginin kaynağının, doğruluğun ölçütünün, akıl olduğunu savunur. Buna göre Parmenides, duyu organlarımızın bize bildirdiği çokluk, hareket ve değişme; gerçek değil, bir yanılsama olduğunun zihin ile yani aklı aracılığıyla kavranabileceğini vurgulamaktadır. Cevap E



Cevap A



25. 20.



Parçadaki görüşleri savunan birinin “Ahlak kuralları zamana ve duruma göre değişmez” görüşünü savunması beklenir. Soruda, erdem ve adalet uğrunda hayatını veren kişilerin eylemlerinin ahlaki değerinin eylemlerinin sonucuna göre değerlendirilemeyeceği, yaralı ve yaşlıların himayesi, hastaların bakımı gibi örneklerle pekiştirilmiştir. Parçada, haksızlık, hırsızlık, düzenbazlık, yalancılık gibi kötü eylemlerin aslında faydalı olmadığı, ahlak kuralların koşullara, kişilere, eylemlerin sonuçlarına göre değişmeyeceği; aksine zamandan, koşullardan, kişilerden bağımsız, evrensel nitelikte kuralların önemi vurgulanmaktadır.



Hafız kelimesi günümüzde anlam kayması yaşamıştır. Hafız kelimesi günümüzde Kur’an-ı Kerimi ezbere bilen kişiye denir.



Bu parça siyaset felsefesinin “İdeal devlet düzeni nasıl olmalıdır?” sorusuna yanıt niteliğindedir. Şöyle ki soru metninde devletin özgürlük, eşitlik, adalet kavramları üzerine kurulması gerektiği; bunlar ise ideal devlet düzeninin ölçütleri olması nedeniyle soru, “İdeal devlet düzeni nasıl olmalıdır?” sorusuna yanıt niteliğindedir.



Cevap C



Cevap B



Deneme - 8



180



sosyal bİlİmler TESTİ (Çözümler) 1.



4.



Mustafa Kemal Paşa, I. İnönü Savaşı’ndan sonra barışı sağlamak amacıyla toplanan Londra Konferansı’na bir sonuç çıkmayacağını bildiği halde Bekir Sami Bey başkanlığında bir heyet göndermiştir. Bu durum Mustafa Kemal Paşa’nın siyasi çözümleri askeri çözümlere tercih ettiğinin göstergesidir. Mustafa Kemal Paşa’nın Londra’ya Heyet göndermesinde; işgallerin haksızlığını dünya kamuoyuna duyurma, TBMM’nin barış yanlısı bir politika izlediğini gösterme, Misakımilli’yi gerçekleştirme konusundaki kararlılığı gösterme ve TBMM’nin İtilaf devletlerince resmen tanınmasını sağlama amaçları etkili olmuştur.



9



Mukataa: Gelirleri doğrudan doğruya devlet hazinesine ayrılmış topraklardır. Malikane Sistemi: Osmanlı Devleti’nde ekonomik zararları kapatmak için vergi kaynaklarının (toprak, orman, maden vb.) hayat boyu kiralanması. XVIII. yüzyıldan itibaren Malikâne sistemine geçilmesi, İstanbul’da oturan malikâne sahiplerinin malikânelerini ayan denilen mültezimler yoluyla yönetmeye başlamaları taşrada yeni bir güç odağının ortaya çıkmasına yol açmıştır. Bu gelişmeler Osmanlı Devleti’nde merkezi otoritenin zayıfladığı ve ekonomik alanda düzenlemeler yapıldığını gösterir. Ayrıca bu durum malikane sahiplerinin tutumunun ayanların güçlenmesine ortam hazırladığı ve ayanların savaş ortamında sosyal düzenin korunmasında etkili olduklarının da göstergesidir.



Cevap A



Verilen bilgilerden eyaletlerin doğrudan padişaha bağlandığı yargısına ulaşılamaz. Fransız İhtilali ile her ulusun kendi devleti olmalıdır anlayışı doğmuştur. Bu durum çok uluslu imparatorlukları tehdit etmeye başlayınca Osmanlı Devleti de çareler aramaya başlamıştır. Bunlardan biri de Osmanlıcılık fikridir. Bu fikre göre; dil, din, ırk ayrımı gözetmeksizin herkese aynı haklar verilmelidir. Tanzimat Fermanı, Islahat Fermanı ve Kanunıesasi ile bu doğrultuda yenilikler yapılmıştır. Ancak çıkan ayaklanmalarla 1878’de Sırplar, Romenler ve Karadağlıların bağımsız olması Osmanlıcılık fikrinin azınlıklar tarafından benimsenmediğini gösterir. Bu durum devletin milliyetçilik fikri karşısında toprak kayıplarını engelleyemediğinin göstergesidir. Bu gelişmeler imparatorluğu birarada tutmak için yönetim tarafından yapılan düzenlemelerin toplumun bazı kesimleri (azınlıklar) tarafından kabul edilmediğinin de göstergesidir (I., II. ve III. öncüller).



Cevap C



Prf Yayınları



2.



5.



İlk Türk devletlerinde bazı kağanlar Çinli prenseslerle evlenmelerine rağmen, tahta çıkacak hanedan üyelerinin annelerinin Türk olmasına dikkat edilmiştir. İlk Türk devletlerindeki bu uygulamanın amacı yönetimde dış tesirlerin etkisini azaltmaya yöneliktir. Tük devletlerinde ulusal değerlerin korunmasına yönelik yapılan uygulamalardan bazıları şunlardır: Uygurlar maniheizmi benimseler de dini terimlerin Türkçe karşılığını kullanmışlardır. Çin’in büyük bir bölümünün ele geçiren Mete Han ulusal benliğin korunması için Türklerin Çin topraklarına yerleşmesine izin vermemiştir



Cevap E



Cevap C



3.



Bir milletin milli hedeflere ulaşmak amacıyla kullanabileceği maddi ve manevi kaynaklarının toplamına “milli güç” denir. Ulusal Kurtuluş Savaşı döneminde ulusal hedeflerin elde edilmesi amacıyla; Kuvayımilliye dağıtılarak düzenli ordu kurulmuş, ordunun eksiklerini gidermek için Tekalifimilliye Emirleri yayımlanmış, otoritenin sağlanması amacıyla da üyeleri milletvekillerinden seçilen İstiklal Mahkemeleri kurulmuştur (I., II. ve III. öncüller).



6.



Cevap E



İstanbul ve Çanakkale boğazları geçmiş jeolojik devirlerde bulunan akarsu vadilerinin epirojenik hareketler sonucu sular altında kalmasıyla oluşmuştur. Cevap A



181



Deneme - 9



9 7.



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 12.



İnsanların göç hareketi nüfus coğrafyasının inceleme alanında yer alır. Yerleşme coğrafyası yerleşmelerin oluşumu, gelişimi, kökenleri, geçirdiği değişimleri, fonksiyonlarını ve dağılışlarını inceleyen beşeri coğrafya dalıdır. Yerleşim coğrafyası, mesken ve yerleşim birimlerinin doğal ve beşeri çevre ile ilgisini araştırır. Cevap E



8.



Cevap C



Gelişmiş ülkelerde üçüncül faaliyetlerde (eğitim, sağlık, finans gibi) çalışan nüfus oranı, hava yoluyla taşınan insan sayısı, dış satım değeri yüksek ürünlerin üretimi, okunan gazete ve kitap oranı fazladır. Doğum oranları az olduğu için doğal nüfus artış hızı az, önemli oranda göç aldıkları için gerçek nüfus artış hızı fazladır.



13.



Cevap D



Kuzey Yarım Küre’deki bir merkezde güneşin doğuş ve batış saatleri, cisimlerin gölge yönü, güneş ışınlarının düşme açıları ve sıcaklık değerleri gün içinde veya yıl içinde değişiklik gösterir. Ancak kutup yıldızının görünüm açısı sabittir, değişmez. 20° Kuzey enleminden 20° lik açıyla görünür.



14.



Cevap C



10.



Parçada felsefenin “Öznel olması -Tümel olması” özellikleri anlatılmaktadır. Soru metnindeki, “Felsefe binlerce kristalden oluşur. Her bir kristal kendisine gelen yüzlerce ışığı merkezinde toplayıp oradan kendi rengine göre çevresine yansıtır”. ifadeleri felsefenin öznel olmasını belirtmektedir. “Felsefenin, bir kristal gibi kendisine gelen yüzlerce bilgiyi, rengi, düşünceyi, hakikati, yanlışı, doğruyu, çelişkiyi kendinde toplayıp birleştirir ve farklı ışık demetleri şeklinde çevresine sunar” ifadeleri felsefenin tümel olmasını belirtmektedir. Cevap B



Fön rüzgârı dağ yamacı boyunca alçalan hava kütlesinin ısınması sonucu oluşur. Sıcak ve kuru karakterli bu rüzgâr etkili olduğu kıyılarda sıcaklık ve buharlaşmayı arttırır, yağış oluşumunu engeller. Menteşe Dağları’nın güney yamaçlarının fazla yağış alması denize dönük olmasından kaynaklanır. Cevap D



11.



Parçada ahlak felsefesinin temel sorularından “Eylemlerimizin hangileri iyi, hangileri kötüdür?” sorusu üzerinde durulmaktadır. Soruda, sandalda bulunan kişilerin yardım edip etmeme konusunda kaldıkları ikilemde; nasıl davranırlarsa eylemlerinin iyi, nasıl davranırlarsa eylemlerinin kötü olarak nitelendirileceği sorgulanmaktadır. Cevap E



Prf Yayınları



9.



Soruda, bilim adamının “Nesnel olmaya” özen göstermesi gerektiği vurgulanmaktadır. Çünkü parçada bilim adamının belli bir dünya görüşüne, sahip olsa da başka bir ideolojiye ilişkin verileri toplarken, o ideoloji ile ilgili olarak zaten “kötü” diye öznel bir yargıda bulunursa, bunun yaptığı bilimsel çalışmayı zedeleyeceği anlatılmaktadır.



15.



Platon “Çözümde asıl olan sonucun doğru veya yanlış olması değil; çözüm sürecinde ele alınan genel gidiş yolu, yani Bilgiyi elde etme yönteminin önemini vurgulamaktadır.



Parçaya dayanarak “İyi bir sanatçı yapıtında canlandırılan kişinin iç dünyasını da yansıtır.” yargısına ulaşılabilir. Soruda iyi bir ressamın, canlandırdığı kişinin yalnızca baş, göz, yaş, cinsiyet gibi özelliklerini değil, aynı zamanda ruhsal özelliklerini, kişiliğini de işleyebilirse iyi ve başarılı bir sanatçı olduğu vurgulanmaktadır. Bu durum dünyaca ünlü, başarılı sanatçıların ortaya koydukları eserleri incelediğimizde vurdukları fırça darbeleriyle portrenin gözünden onun ruh halini, düşüncelerini görebileceğimiz anlatılmaktadır.



Cevap A



Cevap D



Deneme - 9



182



9



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 16.



21.



İbadet, bizi ve bütün mevcudatı yoktan var eden, her an varlıkta durduran, görünür ve görünmez kazalardan, belalardan koruyan ve her an çeşitli nimetler, iyilikler vererek yetiştiren Allah’ın emir ve yasaklarını yerine getirmektir. Çokça ibadet etmek ekonomik olarak rahatlamaya neden olmaz. Cevap D



Parçada, bilgi kuramıyla ilgili “Empirizm” yaklaşımı savunulmaktadır. Empirizm, bilgilerimizin duyu, algı ve deneyimden geldiğini, aklımızda doğuştan hiçbir bilgi, düşünce ve ilke bulunmadığını ileri süren bilgi öğretidir. Locke da insanda doğuştan bilgi olmadığını, herkesin hakikatleri duyunca öğrendiğini çocuğun ilk fikirlerinin duyumdan geldiğini ve ileriki dönemde çocuk düşünmeye başlasa da düşünmek için gereken malzemeyi duyumdan aldığını belirtmektedir. Cevap C



17.



22.



Müslüman olmadığı halde, Müslümanları aldatmak için Müslüman görünen kimselere münafık denir. Münafıklığın bazı alametleri vardır. Bu alametlerin biri bir kimsede bulunsa, o kimseye münafık denmez, onda münafıklık alametleri var denir. Verilen ayette münafıkların Allah’ın kelamını tahrif etmelerinde söz edilmiştir.



Parçadan “İyi ve kötü eylemlerin ne olduğunu inançlar belirler” yargısına ulaşılabilir. Şöyle ki soruda, iyi ve kötü ile ilgili farklı görüşlerin olduğu anlatıldıktan sonra; hırsızlık, yalan söyleme, cinayet gibi eylemlerin insanların görüş ve inanışlarına göre anlamlandırıldığı vurgulanmıştır. Cevap E



Cevap D



18.



Kur’an-ı Kerim’in “öğüt ve nasihat veren” anlamına gelen kavram Mev’izedir. Diğer yandan cami, mescit vb. yerlerde vaizlerin yaptığı, genellikle öğüt niteliği taşıyan dinî konuşmalarda mevize olarak değerlendirilir.



Prf Yayınları



23.



Cevap E



Cevap A



24. 19.



Soru metninde, bilimsel kuramları sınama, açıklamalarını düzeltme ve birbirleriyle ilişki içine sokma çabasının sonu olmadığı hiçbir bilimsel bilginin dini bir öğreti gibi dogmatik bir iddiada bulunmadığı, sürekli olarak daha doğru bir gözlem, daha ince bir akıl yürütme ile yerini bir başka bilgiye bırakarak değiştiği vurgulanmaktadır. Bu da bilimsel bilginin durağan, sabit olmayıp “Dinamik yapıda olduğunu” gösterir.



Bir dine inanan kimse o dinin gerektirdiği bir takım uygulamaları gerçekleştirmesi dinin ibadet boyutunu oluşturur. ibadet, Allah’a saygı ve tazim göstermek ve onun bize verdiği nimetlere karşı teşekkür borcunu yerine getirmektir.



Parçada sözü edilen durum, felsefenin “Soruları cevaplamadaki öznelliğine” niteliğine örnektir. Soruda Parmenides varlık hakkında, “Hiçbir şey değişmez” derken Heraklitos “Her şey değişir” demektedir. Bu durum filozofların soruları kendi öznel düşünceleriyle cevapladıklarını gösterir. Cevap B



Cevap B



25.



20.



Verilen paragrafta hac ibadetinden söz edilmektedir. Hac, Müslümanların takva, sabır, sevgi, saygı, kardeşlik, fedakarlık, cömertlik vb. ahlaki güzellikleri kazanma ve yaşama imkanı sunan bir ibadettir.



Ateizm, Tanrı’nın varlığını inkar etmektedir. Teizm, Tanrı’nın her yönden mükemmel olarak var olduğunu kabul eder. Panteizm, (tümtanrıcılık), evreni, doğayı Tanrıyı bir kabul eden yaklaşımdır. Agnostisizm, Tanrının varlığının da yokluğunun da bilinemeyeceğini savunur. Deizm ise soru metninde ifade edilen Tanrı anlayışıdır; yani Tanrı evreni yaratmıştır, fakat evrene bir daha müdahalede bulunmadığını savunur.



Cevap C



Cevap D



183



Deneme - 9



sosyal bİlİmler TESTİ (Çözümler) 1.



5.



İkta sistemi Türk İslam devletlerinde uygulanan toprak sistemidir. Bu sistemde devlete ait topraklar halka dağıtılır. İkta sahipleri bu toprakların işlenmesini takip eder. Halktan alınan vergilerle de asker beslenirdi. İkta sistemi ile tüm toprakların işlenmesi sağlanmış ve hazineden para harcanmadan İkta Ordusu’nun ihtiyaçları karşılanmıştır. Bundan dolayı Anadolu Selçuklu sultanlarının ülkelerinde İkta sistemini uygulamaları ticaretin geliştirilmesine yönelik değildir. Cevap B



10



“Kutsal Yerler”, Kudüs’te bulunan Hz. İsa’nın doğduğu Beytü’l-lahim mağarası ve kilisesi, Kamame Kilisesi, Kutsal Mezar Kilisesi gibi yerlerdi. Bu yerlerde çeşitli Hıristiyan mezheplerinin ayin ve ibadet hakları olmakla beraber, anahtarlarının muhafazası ve hizmetlerinin görülmesi gibi işler Kanuni Sultan Süleyman döneminden itibaren “Katoliklere” bırakılmış durumdaydı. Kendini bütün Ortodoksların hamisi olarak gören Rus Çarı I. Nikola’nın “Kutsal Yerler” meselesinin bir an önce çözüme kavuşturulmasını bahane ederek Ortodokslar üzerinde hakimiyetini kabul ettirmek istemesi tarihe Kutsal Yerler Sorunu olarak geçmiştir. Cevap C



2.



Halk iradesinin yansıdığı kurumlar seçimle iş başına gelmiş olan milletvekillerinden oluşan meclislerdir. İstanbul’u resmen işgal eden İtilaf devletlerinin Mebuslar Meclisi’ni dağıtıp, bazı milletvekillerini tutuklayarak sürgüne göndermeleri Türk milletinin iradesini yok saydıklarının (I. öncül) göstergesidir.



6.



Prf Yayınları



Cevap A



3.



21 Haziran tarihinde Sinop’taki gündüz süresi Hatay’dan uzundur. Bu tarihte Hatay’dan Sinop’a gidildiğinde enlem etkisine bağlı olarak sıcaklık azalır, gölge boyu uzar, gündüz süresi artar, meridyenler kutuplarda birleştiği için başlangıç boylamına yaklaşılmış olur. Ancak çizgisel hız azaldığı için Güneş’in karşısından geçiş hızı azalır. Cevap D



Lidya Devleti’nde kralın yanında tüccar ve toprak sahiplerinden oluşan seçkin bir zümrenin varlığı oligarşik ya da feodal bir yönetim anlayışının uygulandığını gösterir. Oligarşi bir zümrenin çıkarları doğrultusunda ülkeyi yönetmesidir. Feodalite ise başta bir kral olmasına rağmen yerel güçlerin yönetimde etkili olmasıdır.



7.



Tsunaminin oluşması için okyanus tabanlarında büyük su kütlelerini harekete geçiren bir olayın olması gerekir. Bu olay deniz dibinde gerçekleşecek bir deprem, heyelan veya volkan patlaması olabilir. Buz kütlelerinin koparak denize düşmesiyle aysbergler oluşur. Aysbergler tsunami oluşumuna neden olmaz.



Cevap A



Cevap E



4.



Cumhurbaşkanı’nın, Bakanlar Kurulu listesini onaylamasıyla hükümetin göreve başlaması devlet başkanının hükümetin kurulmasında etkin olduğunu gösterir. Hükümetin, TBMM’den güvenoyu almasıyla görevine devam etmesi hükümetin Meclis’in denetimine açık olduğunun göstergesidir. Kabine sistemiyle hükümetin kurulmasının kolaylaşması yürütme işlerinin daha hızlı yapılmasını sağlar.



8.



Cevap E



Deneme - 10



Orta Doğu’da sanayi faaliyetleri gelişmediği için ikincil ve üçüncül (eğitim, sağlık, finans, ulaştırma, ticaret gibi) faaliyetlerde çalışanların oranı azdır. Cevap C



184



10



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 9.



13.



Ülkenin nüfus piramitleri incelendiğinde 2015 yılında piramidin tabanının daraldığı, yani doğum oranlarının azaldığı görülür. Bu duruma bağlı olarak genç nüfus oranı azalmış, ortanca yaş ve milli gelir artmıştır. Nüfus artış hızı eksi (-) değerlere düşmediği sürece nüfus miktarı, dolayısıyla nüfus yoğunluğu azalmaz. Cevap B



Parçadan “Yönetim sistemleri tarihsel ve toplumsal koşullarla bağlantılıdır” yargısına ulaşılabilir. Soru metninde, her çağda hangi değer ve düşünce egemense devletin ona göre biçimlendiği vurgulanmaktadır. Antik Yunan’da ahlaki değerler amaç edinilmiş, devlet da buna göre biçimlenmiş; Orta Çağ Avrupa'sında Hristiyanlık değerleri egemen olduğu için devlet ona göre biçimlenmiş; Yeni Çağ'da özgürlük, eşitlik ve insan hakları egemen olduğu için devlet ona göre biçimlenmiştir. Cevap D



10.



Bakı yer şekillerinin güneşe dönük olma durumudur. Bakı etkisine bağlı olarak güneşe dönük yamaçlara güneş ışınları diğer yamaçtan daha büyük açılarla düştüğü için daha fazla ısınır. Buna bağlı olarak buharlaşma şiddeti fazla, güneşlenme süresi uzun, tarım ürünlerinin olgunlaşma süresi kısa ve orman üst sınırı daha yüksektir. Ancak denize dönük yamaçların hepsi aynı zamanda güneşe dönük olmayabilir. Bu nedenle “denize dönük yamaçlar daha sıcak olur” yargısı yanlıştır.



14.



Prf Yayınları



Cevap A



11.



Parçaya dayanarak “Felsefe yaşamı nesnel bir şekilde sorgular” söylenemez. Soru metninde, felsefenin mesaiye dayalı bir etkinlik olmadığı, sürekli bir sorgulamaya dayandığı, değişmez doğruları olmadığı, bu açıdan diğer bilim dallarının rahatlığına sahip olmadığı anlatılmaktadır. Bu bağlamda felsefenin rotası ve sonu pek belli olmayan büyük bir serüvenin yolcusu gibi olduğu vurgulanmaktadır. Parçada felsefenin yaşamı nesnel bir şekilde sorguladığına ilişkin bir bilgi yoktur.



Parça bilgi kuramındaki yaklaşımlardan “Empirizm”in görüşlerini desteklemektedir. Empirizm, bilgilerimizin duyu, algı ve deneyimden geldiğini, aklımızda doğuştan hiçbir bilgi, düşünce ve ilke bulunmadığını ileri süren bilgi öğretidir. Buna göre soru metninde, havanın sıvı değil, gaz olduğunda hepimiz hemfikir olmamız, meltem rüzgarlarının varlığını hepimizin kabul ederiz. Dolayısıyla bu tür konularda yaşanan bazı anlaşmazlıklarımız olsa da aslında duyuların bilgi sağladığı iddiasını destekleyen pek çok görüş birliği vardır. Cevap B



Cevap A



15.



12.



Parçaya göre estetik yaşantıyı önemli kılan neden, “İnsanı özgürleştirmesi”dir. Soruda, kendi amacını kendi içinde taşıyan, çıkar gözetmeyen, estetik yaşantının bizi ön yargılarımızdan, basmakalıp fikirlerin tutsaklığından kurtarması, herhangi bir kısıtlamaya, zorlamaya bağlı olmaksızın davranmamızı, düşünmemizi sağlaması açısından önemli olduğu anlatılmaktadır.



Soruda vurgulanan “arabanın şasi numarası” varlık felsefesinde “Varlığın özsel nitellikler”ine karşılık gelmektedir. Varlığın özsel niteliği, her bir nesneyi o nesne yapan, sadece o nesneye özgü olan, onu diğerlerinden ayıran nitelikleridir. Buna göre parçada anlatıldığı şekliyle tüm parçaları yenisiyle değiştirilen eski araba ile; eski arabanın parçalarından yapılan yeni bir arabanın kime ait olduğu, bu iki arabanın özdeş olup olmadığını belirlemede şasi numarası en belirleyici unsur olarak kullanılmaktadır. Bu durumda arabaların tüm parçaları değişse de şasi numaraları o arabanın özsel niteliğini oluşturmaktadır.



Cevap E



Cevap C



185



Deneme - 10



10 16.



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 21.



Verilen ayette münafıklardan söz edilmiştir. Münafık: İçinden gerçek anlamda iman etmemiş olup, dışından Müslüman görünen kimse, asli manasını değiştirmeden dilimize geçmiş olan münafık kelimesi İslam toplumu içinde -çeşitli sebeplerden dolayı ve menfaati icabı- kendini Müslüman göstererek Allah’a, Rasûlüne ve müminlere düşmanlığını gizleyen kimsedir. Cevap A



Soru metninde, toplantıya geç kalmayı alışkanlık edinen birinin çeşitli gerekçeler uydurarak geç kalmasını mazur göstermeye çalışmasının ahlaki olmadığı, bu eylemlerin toplumda var olan erdemi yok edeceği, ileride herkesin işine geç gitmeye başlayacağı, dolayısıyla toplumsal çözülmeye yol açacağı için iyi olmadığı vurgulanmaktadır. Parçadaki düşüncelere sahip birinin, “Kötü eylem örnek olamaz” yargısını savunması beklenir. Cevap B



17.



Parçada yapılan belirleme aşağıdaki İslam sanatlarından Hüsnü hat ile ilgidir. Hüsn-i hat, İslâm yazıları için kullanılan bir tâbirdir. İslâm yazı çeşitlerinin estetik ölçü ve endişeler içerisinde yazılmasına denilir. İslâm yazılarını, estetik ölçüler ve endişeler içerisinde yazana da “hattat” ünvanı verilmektedir.



22.



Cevap B



Parçada felsefesinin “Öznel olma” özelliği vurgulanmaktadır. Soru metninde, felsefenin insan davranışlarını inceleme biçiminin bilimlerden farklı olduğu vurgulanmaktadır. Felsefenin insan davranışlarını yargıladığı, iyi-kötü biçiminde değerlendirdiğini, mutlu olma konusunda öneriler, kurallar getirdiği yani öznelliği ifade edilmektedir.



18.



“İmanın, insanı ahlaki davranışlarda bulunmaya sevk eden ve onu kötülüklerden uzaklaştıran dinamik bir güç” olarak tanımlandığı din İslamiyettir. İslam kelimesi sözlükte; teslim olmak, boyun eğmek, itaat etmek anlamlarına gelir. Allah Teala’nın emirlerine teslim olup itaat etmeye dayanan bir din olması sebebiyle bu dine İslam denilmiştir.



Prf Yayınları



Cevap A



23.



Cevap D



Parça “Doğru bilgi rölatiftir” yargısını destekler niteliktedir. Soru metninde hekimlerin sütün faydasına ilişkin ileri sürdükleri görüş olmakla birlikte, başkası için eğer süt alerjiye neden oluyorsa onun için zaralı olduğu anlatılmaktadır. Buradan bir nesneye ilişkin ileri sürülen bilgi kişilere göre değişir yani görecelidir(rölatiftir) yargısına ulaşılır. Cevap C



19.



Müslümanlar tarihin her döneminde diğer dinlerin mensuplarıyla diyaloğa girmekten kaçınmaları, Hz. Muhammed (s.a.v.) Medine’ye hicret ettiği zaman başta Yahudiler olmak üzere diğer din mensuplarıyla, aynı devletin çatısı altında birliktelik kurmaları ve bu birlikteliğin esaslarını yazılı hale getirmeleri İslamiyetin diğer din mensuplarına karşı tutumlarıyla ilgilidir.



24.



Parçada savunulan görüşler, “Kuhn’ın etkinlik olarak bilim teorisi” aittir. Kuhn’ın bilim kuramına göre, bilim insanları, kendilerini toplumdan soyutlamış bilim üreten birer robotlar değildir; içinde yaşadıkları toplumun, çağın etkisini taşır; dolayısıyla bilimde, bilim dışı ögelerin etkisi vardır, der. Cevap C



Cevap D



20.



25. Müslümanların ilim anlayışı, din ve din dışı gibi bir ayrım içermeyen, bütüncül bir dünya görüşüne sahiptir. Müslümanlar, aklın muhatap olduğu vahye dayalı hakikatler ile deney ve gözleme dayanan araştırma sonuçları arasında çelişki yaşamamıştır.



Bu parçaya dayanarak “Varlık ideadır” denebilir. İdea düşünce demektir. İdealizm, her türlü şeyi düşünceye dayandıran, düşünce dışında hiçbir gerçeklik kabul etmeyen felsefi yaklaşımdır. Soru metninde, düşünen özneden başka hakiki hiçbir şey olmadığı, nesnelerin benim tarafımdan düşünülmüş olmakla var olduğu vurgulanmaktadır.



Cevap B



Cevap A



Deneme - 10



186



sosyal bİlİmler TESTİ (Çözümler) 1.



4.



Katolik Mezhebi yanında Protestanlık ve Kalvenizm mezheplerinin ortaya çıkması Avrupa’da dini birliği bozmuştur. Bu durum Avrupa’da siyasi bölünmüşlüğü de beraberinde getirmiştir. Osmanlı Devleti reform sürecinin başlamasıyla Avrupa’da Katoliklere karşı genellikle protestanlara destek vermiştir. Mezhepler arası yaşanan savaşlar (Otuz Yıl Savaşları vb.) Batı’da Osmanlı Devleti’ni toprak kazanması ya da tehdit yaşamaması yönüyle olumlu etkilemiştir.



11



Manda sistemi, sömürgecilik anlayışının isim değiştirilerek sürdürülmesidir. Paris Barış Konferansı’nda; Arap Yarımadası, Irak, Suriye ve Filistin’de manda sisteminin kurulması ve Milletler Cemiyeti ya da Cemiyet’in atayacağı devletler tarafından yönetilmesine karar verilmesi sömürgeciliğin hukuki bir statü kazanarak Orta Doğu’ya taşındığının göstergesidir. Arap dünyasının; Arap Yarımadası, Irak, Suriye ve Filistin olarak parçalanması Araplar arasında birliğin kurulmasını engellemiştir.



Cevap A



Orta Doğu’nun manda sistemiyle sömürgeleştirilmesi Araplar arasında milliyetçiliği artırmıştır. Cevap C



Atatürk’ün milliyetçilik anlayışı, ırk ve din birliğini reddettiği için toplumda din, mezhep ve soya (ırk) dayalı ayrıcalık ve çatışmalar engellenmiştir. Bu anlayışın Yeni Türk Devleti’nde; sınıfsız ve kaynaşmış bir toplum yapısının oluşturulması ise tasa (hüzün, keder vb.) ve sevinçte birleşen bir toplumun oluşması üzerinde etkili olmuştur. Atatürk’ün Türkiye halkının tamamını Türk halkı olarak kabul etmesinden de anlaşılacağı gibi Cumhuriyet Türkiyesi’ndeki milliyetçilik anlayışı barışçı niteliktedir ve vatandaşların tamamını kapsamaktadır.



5.



Prf Yayınları



2.



Tanzimat Fermanı’na herkesin uyacağının belirtilmesi kanun üstünlüğü ilkesinin benimsendiğini, “vatandaşlık” kavramı ve vatandaşlıktan doğan hakların tanımlanması Osmanlı Devleti’nde bireye verilen değerin arttığının göstergesidir. Osmanlı Devleti’nde hukuk birliği ise hiç bir zaman sağlanmamıştır. Cevap D



Atatürk’ün milliyetçilik anlayışı ırkçılığa karşıdır. Dünyadaki bütün milletlerin haklarına saygılıdır. İnsanlar arasında din ve mezhep ayrımı yapmadığı için laik bir anlayışa da sahiptir.



6.



Cevap D



Türkiye haritasında numaralanmış II, III ve V numaralı doğrultuların dağ sıralarını dik kesmesi, IV. doğrultuda ise körfezden geçilmesi kara ve demir yolu ulaşımında köprü, tünel ve viyadük yapımını zorunlu hale getirmektedir. Bu da maliyetleri arttırır. Ancak I. doğrultuda yer şekilleri sade olduğu için yol yapım maliyeleri daha düşüktür. Cevap A



3.



Ahiret inancının (hayatın ölümden sonra da devam ettiğine inanılması) olduğu toplumlarda ölüler ya mumyalanarak gömülmüş ya da mezarlara ölüler ile birlikte bazı eşyalarda konulmuştur. Avarların, devlet adamlarının ölülerini deriye sararak lahit içine yerleştirmeleri ve mezarlara at koşum takımı ile silahlar koymaları hayatın ölümden sonra da devam ettiğine inandıklarının göstergesidir.



7.



Cevap C



Manavgat Çayı karstik bölgede akış göstermektedir. İlkbahar aylarında kar sularıyla beslenen gür karstik kaynaklar kurak geçen yaz döneminde Manavgat Çayı’nı besleyerek debisini arttırmaktadır. Cevap C



187



Deneme - 11



11 8.



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 12.



I. ülkede ikincil (sanayi) ve üçüncül (eğitim, sağlık, finans, ulaşım, ticaret vb), II. ülkede ise birincil (tarım, hayvancılık, madencilik vb) ekonomik faaliyetlerde çalışanların oranı fazladır. Ekonomik yönden gelişmiş ülkelerde doğum oranları az olduğu için doğal nüfus artış hızı da azdır. Cevap E



Parçada “Bilgiyi temellendirmenin” önemi vurgulanmaktadır. Temellendirme, bir iddiayı doğrulayan gerekçeleri, nedenleri, dayanakları ortaya koymaya denir. Soru metninde, her filozofun ileri sürdüğü iddialarını tıpkı bir polisin, bir hakemin veya bir hakimin kararlarını bir gerekçeye dayandırmaları gibi, o da iddiasının dayanaklarını ortaya koyma zorunda olduğu anlatılmaktadır. Cevap C



13. 9.



Ladin, kayın ve köknar ağaçları orta kuşağın nemli - ılıman bölgelerinde, sıcaklığın arttığı saatlerde aniden yağan yağmur genellikle karasal - step iklim bölgelerinde görülür. Orta kuşağın nemli bölgelerindeki geniş yapraklı ormanlar (kayın, gürgen, kestane, ıhlamur) kış mevsiminde yapraklarını dökmektedir.



Küçük çocuğun tavrı “Koşulsuz ahlak felsefesi”ne örnek verilebilir. Şöyle ki, çocuğun öleceğini sanarak kan vermesi, onun hiçbir çıkar, beklenti içinde olmadan sadece kan vermesi gerektiği için bu eylemi gerçekleştirmesi sorumluluk ve ödev bilinciyle yaptığını göstermektedir. Bu da Kant’ın koşulsuz ahlak anlayışına uygun bir tavırdır. Cevap D



Prf Yayınları



Cevap D



10.



14.



1 / 500 000 kesir ölçeğine sahip haritalarda 1 cm uzunluk gerçekte 5 km’yi göstermektedir. Bu durumda her 1 cm’lik çentikte 5 km’nin gösterildiği çizgi ölçeğin kesir ölçek değeri 1 /500 000 olur.



Parçada, felsefenin bilimlerin ürettiği bilgileri kullandığı, bu bilgiler ışığında bilimsel bilgilere eleştirel bir yaklaştığı, böylelikle yeni ve öznel düşünceler ürettiği anlatılmaktadır. Bu parçaya dayanarak felsefi etkinlikle ilgili “Mevcut bilgileri kullanarak kendine özgü bir düşünüş biçimi geliştirmiştir” denebilir. Cevap B



Cevap D



15.



11.



Parça “Platon’un idealizmini” yansıtmaktadır. Platon’un idealizmine göre, nesneler dünyası mağara duvarına düşen gölgeler gibi, eğri, büğrüdür, gerçek değildir. Parçada da komik aynaların nesneleri olduğundan farklı yansıttığı, tıpkı mağara duvarına düşen gölgeler gibi gerçek olmadığı birer yansıma, gölge, kopya olduğu, asıl gerçekliğin aklın kavradığı (idealar) evreninde olduğu anlatılmaktadır.



Soruda “Sanatın, varoluş nedenini bilmedeki katkısına” değinilmemiştir. Şöyle ki parçada sanatın bilim ile olan benzerliklerine değinilmekte; buna göre sanatın da bilim gibi sistematik bilginin bir formu olduğu, her ikisinin de hayale dayandığı, kurgusal yanlarının olduğu, herkesin göremediği sırları arayarak bilinenlerin ötesine geçtikleri anlatılmaktadır. Ardından sanatın bilimden farklılıkları sayılmakta; sanatın kişisel tercihe, estetik kaygıya, duygulara dayandığına değinilmektedir. Sanattan anlayan kişilerin sanat eserlerinin anlamlarını, şekillerini, sembollerini, üretimini ve belli bir stilin ne anlama geldiğini kavrayabilecekleri anlatılmaktadır. Fakat parçanın hiçbir yerinde sanatın, insanın varoluş nedenini bilmeye yardım ettiğine değinilmemiştir.



Cevap E



Cevap A



Deneme - 11



188



11



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 16.



21.



Peygamberimiz (s.a.s.) tebliğinde önce muhataplarını tanıma yoluna gitmiştir. Muhatabı tanıma, insanların inanç ve tutumlarını değiştirmeye yönelik tebliğin etkili olabilmesi için, önce onların inanç ve düşünce yapısının, bunları besleyen kaynakların, kişilik özelliklerinin, ve eğitim seviyelerinin, sosyolojik, ekonomik ve psikolojik durumlarının iyi bilinmesi gerekir. Çünkü çok yönlü ve karmaşık bir yapıya sahip olan insanı tanımadan, ona yönelik bir faaliyette başarılı olmak mümkün değildir.



Soru metninde, bilim insanının açtığı yoldan kendinden sonra gelenlerin gittiği; söz gelimi, ölümcül bazı hastalıkların çaresinin bir anda bulunmadığı, önceki bilimsel çalışmalara borçlu oldukları; buna göre bugün AIDS hastalığı üzerine yapılan araştırmalar bir sonuç vermese de boşuna olmadığı, sonraki buluşlara temel olacağı anlatılmaktadır. Buna göre parça, bilimsel bilginin “Birikimli olarak ilerleme” özelliğini vurgulamaktadır. Cevap C



Cevap D



22. 17.



Müslüman olmadığı halde, Müslümanları aldatmak için Müslüman görünen kimselere münafık denir. Münafıklığın bazı alametleri vardır. Bu alametlerin biri bir kimsede bulunsa, o kimseye münafık denmez, onda münafıklık alametleri var denir. Verilen ayette münafıkların Allah’ın kelamını tahrif etmelerinde söz edilmiştir.



Soru metninde, siyaset bilimi ile siyaset felsefesi tanımlandıktan sonra, siyaset felsefesini, siyaset biliminden farklı olarak siyasette olanı değil, “olması” gerekeni ele alıp yorumladığı anlatılmaktadır. Buna göre, A ve C seçeneklerinde verilenler bilimsel araştırmayı gerektirir; B ve E seçenekleri ise ahlak felsefesini ilgilendirir. Buna göre sadece “İdeal toplumsal düzenin ölçütü nedir?” sorusu siyaset felsefesinin ilgilendiği bir sorudur. Cevap D



18.



Hz. Muhammed’in hayatını anlatan kitaplara genel olarak Siyer-i Nebi adı verilir. Siyer sözlükte davranış, hal, hayat tarzı, gidişat, bir kimsenin ahlakı, hayat hikayesi, tedbir,tabiat, seyahat etmek, idare gibi anlamlara gelen siret kelimesinin çoğuludur.



Prf Yayınları



Cevap A



23.



Mill’, “Eleştiriciliğin” önemini vurgulamaktadır. Soru metninde, köklü bir düşünceye sahip olan kişinin düşüncesinin yanlış olmasını istemese de, kendi fikri ne kadar doğru olsa da yine de korkusuzca tartışılması gerektiğini, böylece eleştirilme, sorgulanma imkanı bulacağı, bunun da düşüncelerin canlılığını koruyacağı anlatmaktadır. Cevap A



Cevap B



24.



19.



Verilen ayet tevekkül etmek ile ilgilidir. Tevekkül, dinimizin bildirdiği sebeplere yapıştıktan sonra neticeyi sebeplerden değil, sebepleri yaratandan beklemektir.



İnsan kendi yaşamının mimarıdır.” sözü, “Varoluşçuluk” yaklaşımının ahlak görüşünü yansıtmaktadır. J. P. Sartre’ın varoluşçu ahlak felsefesi, insanın eylemlerinde özgür olan biricik varlık olduğunu, buna göre, insanın kendi kaderini, yaşamını, değerlerini kendisinin oluşturduğunu savunur. Cevap E



Cevap C



25.



20.



Hangi hava akımlarının, hangi bulut türlerinin hangi koşullarda yağmur getireceğini haftalar öncesinden bilme, bilimsel bilgi türüdür. Havanın bulutlandığına bakarak yağmurun yağacağını bilme, gündelik bilgi türüdür.



Parçada verilenlerden İslam medeniyetiyle ilgisi olmayan E seçeneğidir. Çünkü fethedilen ülkelerin kültürleri farklı İslam sanatı ve mimarisini ortaya çıkmıştır.



İnsanın yüzünün rengine bakarak onun hasta olduğunu bilme, gündelik bilgi türüdür.



Cevap E



Cevap B



189



Deneme - 11



sosyal bİlİmler TESTİ (Çözümler) 1.



4.



Yeni Türk Devleti’nde görülen; Şapka Kanunu ile toplumda dinden kaynaklanan farklı giyim tarzı ortadan kalkmış, Soyadı Kanunu ile ayrıcalık ifade eden unvan ve küçük düşürücü lakaplar kaldırılmış, kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesi ile cinsiyetten doğan ayrımlar sona erdirilmiştir. Bu gelişmeler sosyal hayatta eşitliğin sağlanmasında etkili olmuştur.



12



Emeviler döneminde Arap olmayan Müslümanlar için kullanılan ve bir tür ikinci sınıf vatandaş anlamı taşıyan mevali (azatlı köle) kavramı Abbasiler döneminde kaldırılmıştır. Bu uygulama toplum içindeki ayrılıklara son verdiği için Abbasilerde huzur ve barışın sağlanmasına katkı sağlamıştır. Cevap A



Cevap C



5.



Tevhiditedrisat Kanunu, Atatürk dönemi eğitim alanında yapılan en önemli inkılaplardan biridir. Bu kanunla medreseler ve kilise teşkilatlarına bağlı azınlık okullarının Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlanması dini eğitim yerine laik eğitime geçilmesinde önemli bir adım olmuştur. Hem azınlık hem de yabancı okulların Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlanması ulusal (milli) eğitimin kurulmasını sağlamıştır. Tüm eğitim kurumlarının Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlanması eğitimde birlik ve eşitliğin (halkçılık) sağlanmasında etkili olmuştur. Tevhiditedrisat Kanunu’nda yönetim alanındaki yenilikleri kapsayan cumhuriyetçilik ile ilgili bir düzenleme yoktur.



Cevap A



Prf Yayınları



2.



Bir ülkenin toprakları, sınırlar dokunulmaz olup bağımsız devlet anlayışının vazgeçilmez öğeleridir. Mete Han’ın, kullanılmasa da bir toprak parçasının Tunguzlara verilmesi isteğini reddetmesi Hun Devleti’nin egemenlik haklarını korumaya yöneliktir.



6.



Cevap D



Türkiye’de yer şekillerinin engebeli olduğu yerlerde geçmişten günümüze tarımda makine kullanımı sınırlıdır. Dolayısıyla bu yörelerden kentlere olan göçlerde makine kullanımının etkisi de oldukça azdır. Haritada III numaralı yerde yer şekillerinin engebeli olmasından dolayı tarımda makine kullanımı oldukça azdır. Cevap C



3.



Osmanı Devleti’nde; İstanbul’da kimseye tımar verilmemesi merkezi otoritenin güçlü tutulmasına yöneliktir. Ehliyetsiz birine tımar verilmesinin önlenmesi ve bunu yapan yöneticinin görevden alınması halkın haklarının korunması ile ilgilidir. Osmanlı Devleti’nde azınlıkların yönetime katılması 19. yüzyılda Kanunıesasi ile gerçekleşmiştir.



7.



Cevap E



Deneme - 12



Bir ülkede petro - kimya sanayisi, demir - çelik ve otomotiv üretiminin yaygın olması o ülkede ağır sanayinin gelişmiş olduğunun göstergesidir. Bu tür ülkelerin dış ticaret hacmi oldukça fazladır. Japonya gibi ülkelerde bu tip sanayi faaliyetleri gelişmiş olmasına rağmen yoğun göç almazlar. Cevap B



190



12



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 8.



12.



Büyük şehirlerde trafik yoğunluğunu azaltmak için toplu taşıma ve raylı sistemlerin geliştirilmesi doğal koşulların ulaşım üzerindeki olumsuz etkisini ortadan kaldırmak için değil, yoğun nüfusun ulaşım üzerindeki baskısını azaltmak için yapılan uygulamalardır. Cevap D



Parçaya dayanarak “Her birey ancak imkanları ölçüsünde özgürdür” denilebilir. Soru metninde bireylerin sahip oldukları özgürlük alanları sayıldıktan sonra bunların insanın ancak imkanları ölçüsünde sahip olabileceği, yaşayabileceği anlatılmaktadır. Bu durum, düşük ücretle çalışan yoksul birinin seyahat etme imkanı olmayacağı için “Seyahat Özgürlüğü”nün hiçbir anlamı olamayacağı örneği ile pekiştirilmektedir. Cevap D



9.



Hörgüç kaya ve sirk çukuru buzul aşındırması, lapya ise kireç taşlarının erimesi sonucu oluşan karstik bir aşınım şeklidir. Çentik vadi genç akarsuların ya da çok eğimli yamaçlarda akan akarsuların oluşturduğu “V” profilli vadilerdir. Harita numaralanmış V. alanda volkanik faaliyetler etkili olmadığı için kaldera oluşmaz.



13.



Cevap E



Parçada “Bilimsel buluşların bazılarının tesadüfen keşfedildiği” vurgulanmaktadır. Şöyle ki soru metninde penisilinin de, tatlandırıcının da, modern fotoğrafçılıkla ilgili buluşun da aslında bilim insanlarının başka bir şeyler üzerinde çalışırken tesadüfen bulduğu, tesadüfen keşfetikleri anlatılmaktadır.



Prf Yayınları



Cevap B



10.



Güneş’in 05.20’de doğup 19.20’de battığı bir merkezde 14 saat gündüz yaşanmaktadır. İlkbahar ve yaz aylarında gündüz süresi 12 saatten fazladır. Ayrıca bu merkezde güneş doğduktan 7 saat sonra (gündüz süresinin yarısı) ufuk düzlemi üzerindeki en yüksek konuma yani öğle vaktine ulaşır.



14.



Protagoras’ın öğrencisine, “…işine yardımcı olacak işler öğreteceğim sana” sözlerinden onun “Faydalı bilgiler öğrenmeye” önem verdiği söylenebilir. Cevap E



Cevap B



15. 11.



İbn-i Haldun’un devlet ile bir canlının hayatı arasında benzerliğin olduğunu, canlılar gibi devletlerin de doğup, gelişip, öldüklerini ifade etmesi, “Devletin doğal bir kurum” olarak kabul ettiğini gösterir. Felsefede devleti canlılara, organizmaya benzetilmesi devletin doğal varlıklara benzerliğini vurgular.



Sorudan “Felsefenin devamlılığı insan yaşamına katkısına bağlıdır” yargısına ulaşılır. Parçada, felsefenin Orta Çağ’da sadece metafizik konularla ilgilenip insanın gerçek yaşamından uzaklaştığı, sanal varlık alanlarıyla uğraşmakla eleştirilmiştir. Günümüzde de felsefe eğer insan yaşamından uzak, insanın mutluluğu açısından pek önem taşımayan konuları tartışmaya devam ederse felsefi düşünce sisteminin yok olacağı anlatılmaktadır.



Cevap A



Cevap C



191



Deneme - 12



12 16.



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 21.



Fatih Sultan Mehmet yayınladığı ferman ile hoşgörünün örneğini sergilemiştir. Hoşgörü affetme, kolaylaştırma, ayıp ve kusurları örtme başkalarının düşünce ve davranışlarına anlayış gösterme demektir. Cevap C



17.



Parçada felsefenin “Kuşkuculuğu” vurgulanmaktadır. Soru metninde, felsefi bakış açısının getirdiği sorgulama ve eleştiri, bilgilerimizi, değerlerimizi ve eylemlerimizi değiştirmemizi sağladığı, bununla hiçbir bilginin açık bir biçimde kanıtlanmadıkça inanmamamız gerektiği, insanın kendine sunulan bilgiler hakkında acaba öyle mi, diye düşünmesi yani kuşku duyması; insanın bir olay, olgu veya bilgi karşısında hemen emin olmamasını, güvenmemesini sağlayarak isabetli ve sağlam düşünceler geliştirmesi gerektiği anlatılmaktadır. Cevap C



Verilen ayet fıtrat ile ilgilidir. Bu nedenle İnsanlarda bir dine inanma eğilimi vardır. Fıtrat, bir şeyin yaratılırken kazanmış olduğu özellikler bakımından durumudur. Cevap B



22.



Paragrafta ver,ilenler Peygamberimizin sabrıyla ilgilidir. Peygamberimizin gözlerini yaşartmış, fakat onun ağzından kaderi suçlayıcı biçimde tek bir söz duyulmamış, bir feryat işitilmemiştir. Bu felaketler karşısında asla sarsılmamış, yılgınlık duymamıştır. Cevap C



Cevap E



Prf Yayınları



18.



Filozoflar, dile getirdikleri iddianın geçerliliğini göstermek amacıyla, gerekçe ve dayanaklarının sıralaması, filozofun dayanaksız açıklamalar yapamayacağı, görüşlerini mantıklı gerekçelerle savunmaları gerektiği, bilgi felsefesinin “Temellendirme” kavramını vurgulamaktadır.



23.



Bilimde hipotez veya teorilerin gözlem ya da deney sonuçlarına dayandırılması gerektiği, bilimsel bilginin “Olgusal olma” özelliği vurgulamaktadır. Cevap B



19.



Verilen birlerlemeler ihsan ile ilgilidir. İhsan, genel olarak iyilik ve lütufta bulunmak, bir işi en güzel şekilde yapmak, Allah’a ihlasla kulluk etmek anlamlarında kullanılan bir terimdir. Cevap D



24.



Proudhon’nun, insanlar devlet olmadan da adalet içinde uyumlu yaşam sürdürebileceği, her türlü mülkiyetin hırsızlık olduğunu ifade etmesi “Anarşizm” olarak tanımlanan siyasi görüştür. Cevap A



20.



Verilen birlerlemeler Kolaylık ve güç yetirebilirlik ile ilgilidir. İslam dininde aşırılığın ve zorluğun yeri yoktur. Dinlerin sonuncusu ve en mükemmeli olan İslam dini, insanlık için dünya ve ahiret saadetini temin etmek üzere gönderilmiştir. Bu yüce dinin, evrensel niteliklerinden birisi de kolaylık dini olmasıdır. İnsanı gücü nispetinde sorumlu tutan İslam dini, insanları zora ve sıkıntıya sokmak için gelmemiştir. Onun amacı, insanların iç ve dış dünyalarının saflığını, sadeliğini, berraklığını korumaktır.



25.



Cevap A



Deneme - 12



Ahlaki davranış, bireyin kendi yararına olan şeyi başkalarının zararına da olsa tercih etmesi, bencilliği (egoizm) ifade eder. Bu ahlak görüşünü benimseyen birinin, “Herkes için geçerli ahlak yasalarının varlığını” reddetmesi beklenir. Cevap D



192



sosyal bİlİmler TESTİ (Çözümler) 1.



4.



Atatürk “... Yeni Türkiyemizi layık olduğu yüksek düzeye ulaştırabilmek için iktisadımıza birinci derecede ve en çok önem vermek zorundayız.” sözleri ile ekonomik kalkınmaya yönelik yatırımların önemini vurgulamıştır. Bu bağlamda Yeni Türk Devleti’nin ilk yıllarında “Milli ekonomi” yeminin edildiği İzmir İktisat Kongresi toplanmıştır. Yerli sanayiciyi teşvik amacıyla Teşvikisanayi Kanunu çıkarılmıştır. Özel yatırımlardan istenen sonuç alınamayınca devlet eliyle yatırımlar yapılmış, Sümerbank, Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü gibi kuruluşlar açılmıştır. Osmanlı yönetiminin yabancı sermayeye yaptırdığı demir yolu hatları millileştirilmiştir.



Lozan Barış Antlaşması’nda Boğazların yönetimi başkanlığını bir Türk’ün yapacağı uluslararası komisyona bırakılmıştır. Boğazlar’ın her iki tarafında belirlenen bölgeler silahtan ve askerden arındırılmıştır. Ticaret gemilerinin Boğazlar’dan serbestçe geçmesi, savaş gemilerinin geçişinin ise zaman ve tonaj bakımından sınırlandırılması kararlaştırılmıştır.



Hıyanetivataniye Kanunu’nun çıkarılmasında (D seçeneği) savaş yıllarında Milli Mücadele karşıtları ile mücadele edilmesi etkili olmuştur.



1936 yılında yapılan Montrö Sözleşmesi’nde Boğazlar Komisyonu ve bu kısıtlamalar kaldırılmıştır. Atatürk, Lozan’da Misakımilli’ye aykırı hükümler taşıyan maddeleri göz önüne alarak Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nin yapılması üzerine “Tarihte birçok defa tartışma ve tutku sebebi olan Boğazlar, artık tam anlamı ile Türk egemenliği altında yalnız ticaret ve dostluk ilişkilerinin ulaşım yolu haline gelmiştir.” sözünü söylemiştir.



Cevap D



Cevap A



Osmanlı Devleti’nde sancağa çıkma uygulamasıyla XVI. yüzyıl sonlarına kadar şehzadeler tecrübe kazanmaları için Çelebi Sultan unvanıyla lala denilen eğitmenlerin kontrolünde sancaklara gönderilmişlerdir. Padişahın emirlerine göre davranmak zorunda olan şehzadeler denetlenmiş ve sadece kendilerine ayrılan gelirleri alabilmişlerdir.



Prf Yayınları



5. 2.



13



Birinci elden kaynaklar doğrudan doğruya tarihî olayı gören, yaşayan veya olayın yaşandığı zamanda bulunan kişilerin yazmış olduğu eserler ya da o dönemden kalan belge ve buluntulardır. Örneğin hükümdar fermanları, kişisel mühürler, kitabe ve anıtlar, yazılı tabletler, mezar taşları, altın ve gümüş sikkeler (paralar), seyahatnameler vb. Hammer’in Osmanlı Tarihi ya da Halil İnalcık’ın Osmanlı Devleti ile ilgili bir kitabı sonradan belgelere dayanarak yazıldığı için birinci el kaynak olamaz.



Bazı şehzadelerin yönettikleri sancaklardaki orduları kullanarak taht kavgalarına karışmaları nedeniyle III. Mehmet (1595-1603) döneminde şehzadelerin sancağa çıkması uygulamasına son verilmiştir. Sancağa çıkma usulünün kaldırılmasıyla XVII. yüzyıldan itibaren Osmanlı şehzadeleri yeterli bilgi ve tecrübe sahibi olmadan hükümdar olmaya başlamışlardır.



Cevap A



Cevap B



6.



Mısır’da yer şekilleri Norveç, Hindistan, Japonya ve İsviçre’ye göre daha sadedir. Bu nedenle gerçek alanıyla iz düşüm alanı arasındaki fark da bu ülkelere göre daha azdır. Cevap E



3.



Kösedağ Savaşı’ndan sonra Türkiye Selçuklu Devleti’nin zayıflayarak İlhanlılara bağlı hale gelmesi ve merkezi İran olan İlhanlıların da Anadolu’da tam bir egemenlik kuramaması bölgede otorite boşluğuna neden olmuştur (E seçeneği). Bunun üzerine uçlardaki Türkmen beyleri bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir. Böylece Anadolu’da ikinci beylikler dönemi başlamıştır.



7.



Cevap E



Ilıman bölge, jeotermal bölge, deprem bölgesi ve dağlık bölge doğal özelliklere göre oluşturulmuş bölgeler iken, yoğun nüfuslu bölgeler beşeri unsurlara göre oluşturulmuştur. Cevap E



193



Deneme - 13



13 8.



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 12.



Yerin ısı kaybı havadaki nemin az olduğu karasal bölgelerde fazladır. Buna göre gür ormanların bulunduğu yerlerde havadaki nem miktarı yüksek platolara, dağ yamaçlarına, dağ doruklarına ve çöllere göre daha fazla olduğu için bu alanlarda yerin ısı kaybı daha azdır. Cevap C



Parçada ahlak felsefesindeki görüşlerden “Determinizm” vurgulanmaktadır. Determinizm, şimdiki her olayın önceden gelen başka olayların bir sonucu olarak açıklanmaktadır. Doğadaki tüm olaylar nedensellik ilkesiyle işler. Bu bağlamda, insanın davranışları da doğal nedenlerin bir sonucu olduğunu, buna göre özgürlük diye bir şey olmadığını, dünyadaki her şeyin sadece doğa yasaları çerçevesinde oluştuğunu, insanın da doğanın bir parçası olduğu için özgürce seçim yapabilmesinin mümkün olmadığını öne sürer. Cevap A



9.



• İnsanların ihtiyaçtan fazla ürettikleri ürünleri takas yapması veya satması ticaret kentlerini, • deniz aşırı ülkelere ulaşma isteği ve kıyıların yerleşim alanı olarak kullanılması liman kentlerinin,



13.



• devletlerin yönetim merkezinin belirlenmesi ise idari kentlerin ortaya çıkma nedenidir. Cevap A



Parçada, birçok düşünürün yüzyıllarca Aristoteles’in görüşlerini şaşmaz doğru olarak benimsedikleri, öyle ki Orta Çağ’da bilimsel araştırmaların, bilimselliğin temel ölçütü olarak yanlışsız kabul ettikleri anlatılmaktadır. Buna göre Aristoteles’in düşünce sisteminin “Dogmatik anlayışın ortaya çıkmasına” neden olduğu söylenebilir.



10.



Cephe yağışları sıcak hava ile soğuk hava kütlelerinin karşılama alanlarında oluşur. Bu tür yağışlar tropikal hava kütleleriyle kutupsal hava kütlelerinin karşılaşma alanı olan orta kuşakta daha yaygındır. Türkiye’de kısa mesafelerde iklim değişikliği, denizel iklimin ve yerel rüzgârların etki alanı gibi özellikler üzerinde yer şekilleri etkilidir.



Prf Yayınları



Cevap B



14.



Cevap E



Sofistlerin bu görüşlerinin siyasal alandaki yansıması, “İdeal toplumsal düzen olamaz” düşüncesidir. Şöyle ki, Sofist düşünürlerinden bazılarının sosyal düzeni kişiler en güçlü belirlediği, onların da genellikle toplumun çıkarını değil, kendi çıkarını düşündüklerini öne sürmektedirler. Dolayısıyla Sofistler herkes benimseyeceği ideal bir devletin olamayacağını savunurlar. Cevap C



11.



15.



Parçadan “Güzellik, hem sanatın hem de bilimin konusudur” yargısına ulaşılamaz. Soruda sanatın bilimin gelişmesindeki işlevi anlatılmaktadır. Güzelliğin hem sanatın hem de bilimin konusu olduğuna değinilmemiştir. Şöyle ki parçada sanat eserlerinin, estetik içerikler yani güzelliği barındırmakla birlikte aynı zamanda belli dönemlere ait bilimsel keşifleri hakkında bilgiler verdiği, bazen bilimsel bilgileri yeni nesillere ulaştırdığı, gençlerin hayal güçlerinin gelişmesinde de işlevsel olduğu, bilimsel keşiflerin geniş kesimlerce kolay ve çabuk benimsenmesini sağladığı, gençlerde bilimsel düşünceyi geliştirdiği anlatılmaktadır. Cevap E



Deneme - 13



Parçada “Bilimsel gelişmeler, doğru hipotezlere dayalı olarak gerçekleşir” yargısına vurgu yapılmaktadır. Şöyle ki soru metninde, farklı çağlardaki bilim seviyeleri karşılaştırıldıktan sonra, ortaya çıkan farkın büyük olmasının nedeni olarak, bilim insanlarının doğru varsayımlarla çalışmaya başladığı zaman araştırmaların doğru bir yola girmesi nedeniyle bilimin de ilerlediği belirtilmiştir. Oysa önceki çağlarda yıldızların insanın karakterini belirlediği, hastalığın kötü kanın varlığından ileri geldiği, güneşin dünyanın etrafında döndüğü gibi yanlış varsayımlara dayanmakla ilerlemenin gerçekleşemeyeceği vurgulanmaktadır. Cevap D



194



13



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 16.



21.



Bir kişinin Allah rızası gözetmeyerek, yalnızca imaj oluşturmak amacıyla ibadet etmesine ve dindar pozlar bürünmesine ‘riya’ denir. Riya, samimiyetsizliğin, ikiyüzlülüğün, kişiliksizliğin bir sonucudur. Zayıf karakterli insanlar, ya bir çıkar sağlamak, ya bir makam elde etmek, ya da şöhrete ulaşmak için başkalarına şirin görünmeye çalışırlar. Onların hoşuna gidecek davranışlarda bulunurlar. Oldukları gibi değil de yaranmaya çalıştıkları kişilere göre görünürler, ortama göre hareket ederler.



Suyun kaldırma kuvveti, makara sistemleri, hidrostatik gibi eşyanın ve doğanın yasalarını bilmeseydik vinç yapımını, trigonometriyi bilmeseydik köprüler inşa etmeyi, integral bilmeseydik de gökdelenleri yapmayı başaramazdık ifadeleri, bilimsel bilginin “Uygulanabilir olma” özelliğini vurgulanmaktadır. Cevap A



Cevap A



22.



18.



Verilen paragrafta “inanmak, insanın en temel manevi ihtiyaçlarından biridir.” Derken inancın psikolojik öğeler içerdiği anlatılmaktadır. Cevap D



Cevap E



Verilen ayet ve hadisler İslamda ticaretin temel prensipleri ortaya konmuştur. Çünkü, ticarette insanların mallarını eksik teslim etmek, değerlerini düşürmek, bedellerini eksik ödemek, mallarını kötülemek, haksız rekabet yapmayın, istenmeyen davranışlardır.



Prf Yayınları



17.



İleride görülen karaltının herkesin köpek olduğu konusunda hemfikir olması, uzlaşması, bilginin doğruluk ölçütlerinden “Tümel uzlaşım”a “örnek” oluşturur. Tümel uzlaşım doğruluk anlayışı, doğruluğu herkesin veya çoğunluğun kabul etmesine bağlar.



23.



Cevap B



Cevap A



19.



Felsefe sonu gelmeyen zihinsel çaba ve gerçeğe ulaşma yolunda bitimsiz bir arayış olması, her soruya verilen her yanıtın yeni bir soruya dönüşmesi, felsefenin “Sürekliliği”ni vurgulanmaktadır.



“Allah sizin için kolaylık ister zorluk istemez…” ayetiyle kolaylık ve güç yetirme vurgulanmıştır.



24.



Cevap C



Varlığı, bir bütün olarak ele alıp inceleyen, “Varlık var mıdır, varlığın ana maddesi nedir, evren nasıl var olmuştur?” gibi sorularla var olan şeyleri, onların temellerini, onlar arasındaki bağı derinlemesine inceleyen felsefe disiplini, ontolojidir. Cevap D



20.



O birdir; eşi, benzeri, ortağı yoktur.” anlamına gelen sıfatı vahdaniyettir. Vahdaniyet, birlik, yalnız başına olmak, benzeri olmamak; çoğalmaktan, parçalara ayrılmaktan ve eksilmekten beri bulunmak gibi manaları ifade eden bir sıfattır. Bu sıfatları taşıyana “Vahid” denir ki, gerçekte var olan, parçalara bölünmekten ve cüzlerin bir araya gelerek toplanmasından beri bulunan zat demektir. Bu sıfat da Yüce Allah’a mahsustur.



25.



Cevap E



Her bireyin zevkinin, beğenisinin kendisi için meşru olduğunu, her insanın kendi beğeni yargısının haklı gerekçeleri olduğunu savunan birinin, “Ortak estetik yargıların var olduğunu” reddetmesi beklenir. Cevap C



195



Deneme - 13



sosyal bİlİmler TESTİ (Çözümler) 1.



3.



TBMM’nin açýlmasý 23 Nisan1920 Mebuslar Meclisinin toplanmasý 12 Ocak 1920



Amasya Görüþmeleri 20-22 Ekim 1919



Sivas Kongresi 4-11 Eylül 1919



14



III. Selim dönemiyle Avrupayı tanıma ilgisinin iyice artması, II. Mahmut döneminde Avrupa’ya öğrenci gönderilmesinin hızlanması ve Batı tarzı okullarının açılması yeni bir eğitimli sınıfın ortaya çıkmasına yol açmıştır. Bu yeni eğitimli sınıf Tanzimat döneminde ıslahatları yönlendiren aydın zümreyi oluşturmuştur. Böylece öncülerinin padişah ve sadrazamların olduğu Batılılaşma hareketlerini Avrupa etkisiyle yetişen bu aydın sınıf belirlemiştir. Cevap C



Diğer gelişmelerin tarihleri şöyledir: İzmir’in işgali: 15 Mayıs 1919 Erzurum Kongresi: 23 Temmuz-7 Ağustos 1919 Sevr Antlaşması: 10 Ağustos 1920



4.



Amasya Genelgesi: 22 Haziran 1919 Cevap B



Kök Türk ve Uygur devletlerinde hükümet başkanı olan Aygucıların (başvezir), hanedan mensupları dışından, devlete hizmetleri ve dirayetli kişilikleri ile ön plana çıkan, halk tarafından sevilen kimseler arasından seçilmesi halkın devlete olan bağlılığını kolaylaştırır. Halk kendi içinden seçilen bu yöneticiler ile daha iyi iletişim kurar ve onların isteklerini daha kolay benimser.



Prf Yayınları



Cevap B



5.



Kurtuluş Savaşı’nın devam ettiği günlerde İtilaf devletleri, TBMM Hükümeti’nin elde ettiği başarılar sonrası değişik zamanlarda barış önerilerinde bulunmuşlardır. Ancak her defasında Sevr Antlaşması’nı küçük değişikliklerle kabul ettirmeye çalışmışlardır. İtilaf devletlerinin bu tutumu çıkarları doğrultusunda işgallerden vazgeçmemeleri ve Türkiye’nin tam bağımsızlığını kabul etmek istememeleriyle ilgilidir. Cevap C



2.



Şeyh Edebali’nin Osman Bey’e nasihatinde “Ey oğul! Beysin. Bundan sonra öfke bize, uysallık sana. Güceniklik bize, katlanmak sana (Sabretmek). Acizlik bize, yanılgı bize; hoş görmek sana. (Affedicilik) Geçimsizlikler bize, çatışmalar bize, anlaşmazlıklar bize; adalet sana... (Adalet-Birleştiricilik) haksız yorum bize; bağışlama sana…(Affedicilik-Sabretmek)” değinilmiştir.



6.



Şeyh Edebali, bu sözlerinde cihangirlik yani savaşçı olma, ordular kurma ve yönetme, seferler düzenleme, fetihler yapma gibi nasihatlarda bulunmamıştır (D seçeneği)).



Şehirlerin oluşturulmasında genellikle ikincil ve üçüncül faaliyetler dikkate alınmaktadır. Bu açıdan değerlendirildiğinde sanayi ve ticari faaliyetlerin yaygın olması ve nüfus miktarının fazla olması şehirleşmiş bölgelerin oluşturulmasında ön plandadır.



Cevap D



Cevap C



Deneme - 14



196



14



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 7.



12.



• K ile L merkezleri arasında 7 boylam yani 28 dakikalık yerel saat farkı vardır. • K merkezi daha doğuda yer aldığı için güneş erken doğar. • L merkezi ekvatora daha yakın olduğu için gece ile gündüz arasındaki zaman farkı daha azdır



Felsefe tarihi boyunca mutlak doğru bilginin kaynağının akıl olduğunu savunan öğreti olan rasyonalizme göre, “Akıl doğuştan birtakım ilke ve yetilere sahiptir yargısı “rasyonalist” bir düşünceyi yansıtmaktadır. Diğer seçeneklerdeki yargılar sadece aklı temel almamakta veya aklı sınırlı olarak kabul etmektedir. Cevap C



• K merkezi L’nin kuzeybatısında değil kuzeydoğusunda yer alır. • K merkezi ekvatordan daha uzakta yer aldığı için çizgisel hızı daha azdır. Cevap D



13.



8.



Uzun süreli yağışlar, kar ve buz erimeleri eğimli arazilerdeki killi tabakaları kaygan hale getirerek heyelan oluşumunu hızlandırır. Tabakaların eğime dik uzanması ise yamaç boyunca kaymasını zorlaştırarak heyelan oluşumunu engeller.



Platon’un savunduğu devlet sisteminde tüm insanlar yetenek ve bilgi seviyesi bakımından birbiriyle eşit olmadıkları için toplumdaki hak, görev, sorumluluk ve statüleri bakımından da eşit olamayacaklarını savunmaktadır. Buna göre parçaya dayanarak Platon’un siyaset görüşü ile ilgili olarak “Toplumdaki herkesin eşit olmadığını düşündüğü” ileri sürülebilir. Cevap E



9.



Şekillerde gösterilen I. dağın en alt kısmında geniş yapraklı ormanlar oluştuğu için bu dağın bulunduğu yörenin sıcaklık ve yağış ortalaması, alt kısmında bozkır oluşan II. dağın bulunduğu yöreye göre daha fazladır. Bundan dolayı I. yöredeki kalıcı kar sınırı da II. yöreye göre daha yüksektir.



Prf Yayınları



Cevap A



14.



Cevap D



Augustinus, kendi kendimle, ben olduğum, var olduğum, varlığını bildiğim ve sevdiğim o kadar kesindir ki, bu kesinlik, itirazların hepsini kaldırır, demesi; insanın kendisinin var olup olmadığına ilişkin yanılabilir olması için, yine var olması gerektiğini vurgulamaktadır. Buna göre onun bu düşünceleri, varlık yoktur görüşünü savunan “Nihilizm” felsefe akımını eleştirmektedir. Cevap A



10.



Limanların işlek yani hinterlandının geniş olmasında doğal oluşumlu ya da insanlar tarafından oluşturulmasının bir önemi yoktur. Limanı besleyen art bölgede sanayi tesisleri, maden havzaları, yoğun nüfus ve işlek yolların bulunması en önemli faktörlerdir.



15.



Tarihte yer alan felsefi akımlarının birbirlerini eleştirmekle birlikte savundukları düşüncelerin doğruluğunu sağlayan gerekçeleri de sunmuş olmaları, felsefe akımlarının “Görüşlerini temellendirmeye” önem verdiklerini vurgulamaktadır.



Parçadan “Bir paradigma sorulara yanıt verdiği sürece kabul görür” ulaşılır. Soru metninde paradigma kavramı açıklandıktan sonra Kuhn’ın ileri sürdüğü bilimin 4 dönemi anlatılmaktadır. Bu dönemlerden hazırlık dönemi ve normal bilim dönemlerinden sonra yavaş yavaş bilim insanları karşılaştıkları problemleri çözemedikleri, birtakım uyuşmazlıkların, anomalilerin yaşandığı bunalım döneminde mevcut paradigma, artık araştırma alanındaki her problemi çözememesi sonucunda yeni bir paradigma ortaya çıkar. Buradan şöyle bir çıkarıma ulaşılabilir: Eğer mevcut paradigma karşılaşılan problemleri çözmeye devam etmiş olsaydı yaşamaya, varlığını sürdürmeye devam ederdi.



Cevap B



Cevap D



Cevap D



11.



197



Deneme - 14



14 16.



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 21.



Paragrafta verilen belirleme istiaze ile ilgilidir. İstiaze, Herhangi bir işe başlarken “Euzü billahi mine’ş-Şeytani’r-racim”, yani; “Kovulmuş (iyilikten uzaklaştırılarak, lanetlenmiş) olan şeytanın şerrinden Allah’a sığınırım” cümlesini söylemektir. Cevap A



Soru metninde, Suç ve Ceza romanındaki Raskolnikov karakterinin işlediği cinayet sonrasında yaptıklarını hatırlayıp düşünmesi, pişmanlık duyması, kendini sorgulaması üzerinde durulmaktadır. Bu da ahlak felsefesinin önemli kavramlardan “Vicdan” kavramına işaret etmektedir. Cevap B



17.



Verilen belirleme inanç ve ibadet etme özgürlüğü ile ilgilidir. Herkes, vicdan, dini inanç ve kanaat özgürlüğüne sahiptir. Bütün insanlık bir zamanlar bir tek topluluktu ve sonra insanlar anlaşmazlıklar yaşamaya başladılar. Birbirlerinden koptular ve farklı toplumlar oluşturdular.



22.



Cevap C



Bu parçaya dayanarak, Orta Çağ felsefesiyle ilgili olarak “Düşünce ve inanç özgürlüğünün geliştiği bir dönemdir” savı söylenemez. Çünkü Orta Çağ Avrupa’sının kendine özgü düşüncesi sistemi olan Skolastik felsefe, her türlü eleştiriye kapalı, kuşkuculuğun olmadığı dogmatik bir düşünce dönemidir. Dolayısıyla, düşünce ve inanç özgürlüğünün geliştiği bir dönemdir, denemez.



18.



İslam dini hem dünya hem de ahirete yönelik olan bir dindir. İnsanın sahip olduğu aklı, sağlık ve servet gibi nimetlerle ahireti kazanma yollarını aramalı dünyadan da gerekli olan şeyleri almalı ve faydalanmalıdır. Cevap A



Prf Yayınları



Cevap E



23.



Parçada ileri sürülen bir düşüncenin ya da bir açıklamanın inanılmaya değer olup olmadığını da sorgulamasının gerekliliği üzerinde durulmaktadır. Bu da felsefenin “Eleştirel olma” özelliğini vurgulamaktadır. Cevap C



19.



“Zarar gerçekten bana dokundu; sen merhametlilerin en merhametlisisin.” Duası Hz. Eyyüp peygambere aittir. Hz. Eyyüp Peygamber’in vücudu bir çok yara içinde uzun müddet kaldığı halde, hastalığın büyük fayda ve mükafatını bildiği için sabırla tahammül etmiştir. Daha sonra yaralarından çıkan kurtlar, kalbine ve diline iliştiği zaman, zikir ve marifet-i ilahiyenin yeri olan kalp ve lisanına iliştiklerinde, kulluk vazifesine zarar gelir düşüncesiyle, belki kulluk vazifesi için demiş: “Ya Rab! Zarar bana dokundu, lisanen zikrime ve kalben kulluk görevime zarar veriyor.” demiştir.



24.



Parçada kuramın “Yalın ve anlaşılabilir olma” niteliği taşıması gerektiği vurgulanmaktadır. Şöyle ki kuramların sürekli düzeltilmesi durumda yamalı bohça gibi karmaşık ve ne demek istediği bilinmeyen bir açıklama şekilinde olabileceği bunun da kuramın yalın ve anlaşılabilir olma niteliğini bozacağı vurgulanmaktadır. Cevap D



Cevap E



25. 20.



“Ancak sana ibadet eder ve yalnız senden yardım dileriz.” Ayetinde ibadetin sadece Allah için yapılması vurgulamıştır.



Soru metninde, siyasetçilerin dürüst olmaları, sadece kendi çıkarını düşünmemeleri, genç yönetici adaylarına örnek bir karakter olmaları gerektiği anlatılmaktadır. Bu da siyasetin “Etik” ile yani ahlak felsefesi ile olan ilişkisi vurgulamaktadır.



Cevap D



Cevap A



Deneme - 14



198



sosyal bİlİmler TESTİ (Çözümler) 1.



4.



Atatürkçülük: Milletin bağımsızlığına sahip olması, devletin milli egemenlik esasına dayandırılması, milletin çağdaş medeniyetler seviyesine çıkarılması, devlet, düşünce ve ekonomik hayatta toplumun diğer ihtiyaçlarına ilişkin gerçekçi akılcı, bilimsel ve laik düşünce ve ilkelerdir.



15



Denge Politikası: Ülkelerin birbirleriyle örtüşen ya da çakışan çıkarları doğrultusunda ürettikleri siyaset. 1798’de Fransa’nın Mısır’ı işgaline karşı Osmanlı Devleti, tek başına mücadele edemeyeceğini görünce bölgede çıkarları söz konusu olan İngiltere ve Rusya’nın yardımını almıştır (Denge Politikası- II. öncül). Osmanlı Devleti’nin Fransa’yı bölgeden çıkarmasında diplomatik girişimler etkili olmuştur (I. öncül).



Atatürkçülük ırk ve din milliyetçiliğini reddeder. Dolayısıyla Türk ırkının üstünlüğünü savunması (D seçeneği) mümkün değildir.



Bu gelişmeler Osmanlı Devleti’nin askeri yönden zayıfladığını gösterir.



Cevap D



Cevap C



Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandıktan sonra İstanbul Hükümeti’nin İtilaf devletlerinin denetimi altına girmesi Anadolu halkının İstanbul Hükümeti’ne güvenini azaltmıştır. Halk kendi başına kurtuluş çareleri aramaya başlamıştır. Mondros Ateşkesi sonrası azınlıklar ayrılıkçı faaliyetlerini de artırmıştır. İtilaf devletleri arasında görüş ayrılıklarının ortaya çıkması ise daha sonra Paris Barış Konferansı’nda olmuştur.



5.



Sefaretname: Osmanlı elçilerinin görev yaptıkları ülkelerle ilgili izlenimlerini kaleme aldıkları eserler. Osmanlı Devleti’nin Avrupa’da görevlendirdiği ilk geçici elçi Yirmisekiz Mehmet Çelebi’dir. 1720-1721 yıllarında Paris elçisi olarak görev yapmıştır. Yirmisekiz Mehmet Çelebi’nin izlenimlerini anlattığı “Sefaretname” adlı eseri Osmanlı Devleti’nin Batı’ya açılan penceresi olarak nitelendirilmiştir.



Prf Yayınları



2.



Cevap A



Mehmet Çelebi’nin eserinde anlattıkları mimari anlayışta, toplum hayatında, Avrupa’ya bakışta ve ıslahatlarda etkili olmuştur. Eser Türk veraset sistemi ile ilgili bir değişime yol açmamıştır. Cevap E



3.



İslam tarihinde de Gayrimüslimlerden haraç ve cizye vergilerinin alınması toplumsal birlik ve dayanışmayı artırma amacı taşımaz. Çünkü haraç ve cizye vergileri sadece Gayrimüslimlerden alınan vergilerdir.



6.



• Deniz dibi heyelanları tsunamiye, • geniş alanları kaplayan buzul örtülerinin erimesi deniz seviyesinin yükselmesine,



Ancak Hicret’ten sonra Mekke’den gelen Muhacir ile Medineli Müslüman Ensar’ın kardeş ilan edilmesi, Hz. Muham-



• gelgit olayı kıyı çizgisinin gün içinde değişmesine,



med’in Medineli Yahudilerle Vatandaşlık Sözleşmesi’ni imzalaması, farklı din mensuplarının hakları ve mabetlerine dokunulmaması, zekat ve sadaka gibi uygulamalarla gelir dağılımında dengenin korunmaya çalışılması toplumsal birlik ve dayanışmayı artırmaya yöneliktir.



Dinamik alçalıcı hava hareketleri ise yağış oluşumunu engelleyerek çöl oluşumuna neden olur.



Cevap E



Cevap E



• sağanak yağışlar akarsuların taşkın yapmasına neden olur.



199



Deneme - 15



15 7.



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 12.



Hürmüz Boğazı Arabistan Yarımadası’nın doğusunda yer alan Basra Körfezi’yle Hint Okyanusu arasında bağlantıyı sağlayan önemli bir su yoludur. Haritada gösterilen III numaralı alanda Malakka Boğazı bulunur. Cevap C



Tek var olan şeyin düşüncenin kendisi olduğu, fiziksel olarak elle tutulur nesnelerin sürekli değiştiği, mutlak olmadığı, mutlak olanın yalnızca zihinde yer alan fikirler olduğunu ileri süren yaklaşıma “İdealizm” denir. İdealizm, her şeyi düşünceye dayandırır, düşünce dışında hiçbir mutlak gerçeklik kabul etmez. Cevap B



8.



Zorunlu göçler insanların istekleri dışında yapılan göçlerdir. Mübadele, mülteci, sömürge göçleri ve doğal afet nedeniyle yapılan göçler bu grupta yer alır. II. Dünya Savaşı’ndan sonra Türkiye’den Batı Avrupa’ya yapılan işçi göçleri bireysel ve isteğe bağlı yapılan göçlere örnektir.



13.



Cevap B



Soru, felsefenin “Süreklilik” ile “Evrensellik” özelliklerini vurgulamaktadır. Şöyleki parçada, “Ben kimim? Nereden geliyorum? Nereye gidiyorum? Hayatımın anlamı nedir?” gibi felsefede çokca sorulmuş soruların hâlâ, “Kendini bil!” diyen Sokrates’ten bu yana (burası felsefenin sürekliliğini vurguluyor) düşünmekten korkmayan herkesin sorguladığı, açıklamaya çalıştığı (burası felsefenin evrenselliğini vurguluyor) vurgulanmaktadır.



9.



Sabah ve akşam vakitlerinde güneş ışınları aynı açıyla düşmesine rağmen gün boyunca ısı birikimi gerçekleştiği için güneşin batma vakitlerindeki hava sıcaklığı güneşin doğma vakitlerine göre daha yüksektir. Cevap C



10.



Prf Yayınları



Cevap A



14.



J. P. Sartre, insan dışındaki varlıkların önceden belirlenmiş belli bir öze, yani kadere sahip oldukları onların eylemlerinde özgür olmadıklarını, sadece insanın önceden belirlenmiş bir özü, kaderi olmadığını, kendi kaderini kendisinin oluşturduğunu, kendisinin her ne ise o olabileceğini, dolasıyla “İnsan eylemlerinde özgür” olduğunu vurgulamaktadır. Cevap E



İnsanlar turizm için kayak tesisi, ulaşım için tünel, tarımsal üretim için bataklıkları kurutma ve kâğıt üretimi için ormanları tahrip etmek suretiyle doğaya müdahale etmektedir. Enerji üretmek için ise sulama kanalı değil baraj inşa eder. Cevap C



15.



11.



“İnsan ilk duyu izlenimlerinden önce düşünemez” sözü, empirizm bilgi kuramının varsayımlarını destekler niteliktedir. Empirizm, doğru bilginin kaynağının deneyin, duyuların, algıların olduğunu; deneyden ayrı olarak insan aklında doğuştan hiçbir bilgi bulunmadığını savunur. Buna göre, insanın düşünmesi de deney malzemeleri, deney verileri, öğrenme olmadan gerçekleşemez. Yani parç “Düşünme yetisinin algılamayla sınırlı olduğunu vurgulamaktadır.



Machiavelli’ye göre, hükümdar hiçbir sınır tanımadan istediğini yapabilir. Yani devlet halkın efendisidir. Hükümdar amaca ulaşmak için ne yapsa meşrudur. Buna karşın Rönesans aydınlarının birçoğuna göre hükümdar sadece devlet görevlisidir, asıl egemen olan halktır. Devlet başkanı yasanın üstünde değil, altındadır. Buna göre parçadan “Güçlü devlet, güçlü millet demektir” yargısına ulaşılamaz. Güçlü devlet, güçlü millet demek, devlet güçlü olursa halk da güçlü olur, demektir. Bundan, devlet güçlü olmak için her şeyi yapabilir anlamı çıkar. Bu yaklaşım, Machiavelli’nin siyaset görüşünü yansıtmaktadır. Oysa parçada tam aksi savunulmaktadır. Yani halk güçlü olursa devlet de güçlü olur, anlayışı esastır.



Cevap C



Cevap D



Deneme - 15



200



15



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 16.



21.



Orta Asya Türklerinin hızlı bir şekilde İslam’ı kabul edip, ruhlarına sindirmelerinde büyük rol oynayan mutasavvıf Ahmet Yesevi’dir. Cevap A



Bu parça, “var olmak algılanmış olmaktır” diyen Berkeley’in varlıkla ilgili “Öznel idealizm” görüşünü açıklamaktadır. Şöyle ki parçada, kırmızı bir kumaşın kırmızılığı kumaşta değil, kişinin bilincinde olduğu, duyumlarımızın aklımızdaki düşüncelerden başka bir şey olmadığı, duyumladığımız belli bir renk, bir biçim, bir koku, bir tadın aklın birleştirmesiyle bilincimiz ile var olduğu anlatılmaktadır. Cevap E



17.



Verilen belirleme inanç ve ibadet etme özgürlüğü ile ilgilidir. Herkes, vicdan, dini inanç ve kanaat özgürlüğüne sahiptir. Bütün insanlık bir zamanlar bir tek topluluktu ve sonra insanlar anlaşmazlıklar yaşamaya başladılar. Birbirlerinden koptular ve farklı toplumlar oluşturdular.



22.



Cevap D



Parçada üzerinde durulan kavram, bilimin bilim insanlarının etkinliği olarak açıklayan Thomas Kuhn’ın bilim dünyasına ve bilim felsefesine kazandırdığı “Paradigma” kavramıdır. Soru metninde, bilim insanlarının dünyaya bakışlarını belirleyen, araştırmalarını yöneten teorik çerçeve paradigma denir.



18.



Verilenler Allah Kuddüs ismiyle ilgilidir. Küddüs, bütün kusur ve noksanlıklardan uzaktır. Âcizlikten, fakirlikten, zaaftan ve bütün eksikliklerden münezzehtir. Bu ismin diğer bir manası ise, bütün yarattıklarını maddi ve manevi kirlerden temizleyendir.



Prf Yayınları



Cevap C



23.



İnsanın eylemlerini özel bir problem alanı olarak ele alan, onları yöneten ilkeleri araştıran ve ‘olup biten’ yanında, ‘olması gereken’ davranışların neler olduğunu da bulmak isteyen felsefe disiplini, ahlak felsefesidir. Cevap D



Cevap B



24.



19.



Aristoteles, Weber ve Epikuros felsefeyi kendilerince tanımlamışlardır. Bu farklı tanımlamalara bakarak felsefenin, “Öznel bir etkinlik alanı” olduğu söylenebilir. Cevap A



Kur’an-ı Kerim’de sırasına ilk ve son sureleri-Fatiha ve nas sureleridir. Cevap B



25.



20.



“Düşmanının elini bükemediğin takdirde öp.” rivayeti yüksek ahlakıyla tanınan Hz. Peygambere ait olamaz. Çünkü bu söz, Kur’an ahlakına ters düşmektedir.



Parçadan “Güzellik süjenin değil, objenin bir özelliğidir” yargısına ulaşılamaz. Şöyle ki, gerçek güzelliğin gördüğümüz nesnelerin oluşturduğu evrende olmadığı, doğada bize iğrenç, çirkin gelen bir şey, bir sanat eseri olarak sunulduğunda, bizde estetik bir haz oluşturduğu Delocroix’in, “Biz romantik olduktan sonra dağlar güzelleşti” sözüyle desteklenmektedir. Yani güzellik objenin değil, süjenin, insanın bir özelliği, bir yaratımıdır.



Cevap D



Cevap B



201



Deneme - 15



sosyal bİlİmler TESTİ (Çözümler) 1.



4.



Mustafa Kemal, ilk görev yeri olan Şam’da iken isyan eden Arap kabilelerini Osmanlı Devleti’nin kontrol altına almakta zorlandığını görmüştür. Araplar çoğunluk itibariyle Müslüman olduğundan dolayı Osmanlıya karşı isyan etmeleri İslamcılık ve Osmanlıcılık fikir akımlarının uygulanmasının zorlaştığını göstermektedir (I. ve III. öncüller). Osmanlıcılık ve İslamcılığın uygulanmasının zorlaşması Türk halkı arasında Türkçülük akımını güçlendirmiştir. Cevap D



16



16. yüzyılın sonlarından itibaren Avrupalı tüccarlar Coğrafi keşiflerle zenginleştikleri için Osmanlı ülkesinde halkın ve üreticinin elindeki ham maddeyi ve mamül maddeyi Osmanlı esnafının verdiği fiyatın üstünde fiyat vererek satın almışlardır. Bu durum Osmanlı Devleti’nde; arz talep dengesinin bozulmasına (A seçeneği), yerli esnafın mal bulamaz hale gelmesine (C seçeneği), devletin bazı ham madde ve mamül madde için ihraç (dış satım) yasağı getirmesine (D seçeneği) ve kaçak yoldan Avrupa’ya ham madde satılmasına (E seçeneği) neden olmuştur. Azınlıklar Osmanlı ülkesinde yaşayan gayrimüslim halk olduğundan dolayı, ticarette ön plana çıkmaları gibi bir durumdan bahsedilemez (B seçeneği).



2.



Anadolu’nun sahil kesimlerindeki su altı araştırmalarında Mısır Uygarlığı ile ilgili bulgulara rastlanılıyorsa bu durum Anadolu’nun; ticaret yolları üzerinde bulunduğunu (I. öncül) ve farklı uygarlıklarla etkileşim içerisinde olduğunu (II. öncül) göstermektedir. Tarımla ilgili bir bilgiye yer verilmediğinden ticarete tarımdan daha çok önem verildiği yargısına ulaşılamaz (III. öncül).



Prf Yayınları



Cevap B



5.



Osmanlı Devleti’nde Duraklama döneminin başlarında; Sancağa çıkma uygulaması kaldırılmış ve Ekber ve erşet sistemi uygulanmaya başlanmıştır. Bu uygulamalar; Osmanlı Devleti’nde; kardeş katlini (A seçeneği), şehzadelerin tecrübe kazanmasını (B seçeneği), taht kavgalarının görülmesini (C seçeneği) ve padişahların otoritesinin artmasını (D seçeneği) zorlaştırmıştır.



Cevap C



Ekber ve erşet sistemi, tahta kimin çıkacağını belirlemiştir (E seçeneği). Cevap E



3.



Bilgide Türkiye’nin 1950-1965 yılları arasında nüfus artış oranının 1935-1950 yılları arasına göre daha fazla olduğu veriliyor. Bu durum üzerinde; 1939-1945 yılları arasında olan II. Dünya Savaşı’nın Türkiye’de alınan askeri önlemlerin sosyal alana olumsuz etkilerinin olması (I. öncül) ve 1950-1965 arası dönemde bilimsel ve teknolojik gelişmelerin sağlık alanında uygulanması ile ölümlerdeki azalması etkili olmuştur (II. öncül). III. öncüldeki 1960’larda Avrupa’ya işçi göçlerinin yaşanmasının nüfus artışıyla ilgisi yoktur.



6.



Cevap C



Deneme - 16



Haritada II numaralı alanda And Dağları yer almaktadır. Bu dağların yüksek kesimlerinde kurulan yerleşmelerde oksijen miktarı alçak kesimlere oranla daha az olduğundan çeşitli sağlık sorunlarıyla karşılaşma riski daha fazladır. Cevap B



202



16



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 7.



12.



Ust Nera Sibirya’nın kuzeyinde yer alan, kışın sıcaklıkların -60 °C, -70 °C’lere düştüğü, ancak maden yataklarına bağlı olarak 10 000’den fazla nüfusun yaşadığı bir şehirdir. Mekke’nin kuruluşunda maden yatakları değil dini fonksiyonu ön plandadır. Cevap A



Bu parçada sanatla ilgili olarak “Subjektif duyguların bir ürünü olduğu” vurgulanmaktadır. Şöyle ki soru metninde, sanat eserinin insanın estetik bakış açısının ürünü olduğu, fiziksel nesneler gibi nesnel olarak ölçülemediği, yalnızca kişisel imgelerin, hayal gücünün, estetik deneyimlerinin ürünü olduğu ifade edilmektedir. Cevap E



8.



Ticari ilişkilerin geliştiği, turizm potansiyeli ve turizme katılan kişi sayısının fazla olduğu bölgeler arasında hava yolu ulaşımı gelişmiştir. Dolayısıyla dünyanın en gelişmiş bölgeleri olan Kuzey Amerika ile Batı Avrupa arasında hava yolu ulaşımı diğer yerlerden daha yoğundur.



13.



Cevap A



Parçada savunulan görüşün temelindeki düşünce, “İnsan eylemlerinde özgür olan bir varlıktır.” Soru metninde, alışkanlıkların insanın eline takılan gizli bir kelepçe gibi olduğu, fakat bu alışkanlıkları yine kendi iradesine dayalı olan eylemleriyle edindiği vurgulanmaktadır.



9.



Fırat ve Dicle nehirleri derin vadilerde akış göstermektedir. Bu nedenle debileri fazla olmasına rağmen taşkın yapmazlar. Ergene ve Gediz nehirlerinin ise yatak derinliği az olduğundan debisinin arttığı dönemlerde taşkın yapma riski daha fazladır. Cevap B



Prf Yayınları



Cevap C



14.



10.



• Yengeç Dönencesi ile Başlangıç Boylamı’nın kesiştiği noktadan hareket edildiğinde Kuzey Kutbu’na doğru kutup yıldızının görünüm açısı büyür.



Parçada, öğretmenlerin öğrencilerde “Merak ve ilgi uyandıran” özelliğine sahip olmaları gerektiği vurgulanmaktadır. Şöyle ki soru metninde, her öğretmenin her öğrenciyi potansiyel bir bilim insanı adayı olarak görüp, onları, çeşitlik sorular sorarak hayatta karşılaştıkları olaylar arasında bağlantılar kurmalarını sağlamalı gerektiği anlatılmaktadır. Cevap A



• Aynı enlem üzerinde doğuya veya batıya doğru hareket edildiğinde çizgisel hız değişmez. • Ekvator’a doğru hareket edildiğinde gece ile gündüz arasındaki zaman farkı azalır. Cevap B



15. 11.



Doğru diye düşündüğüm şey doğru, yanlış diye düşündüğüm şey de yanlıştır, ifadeleri doğruluk ölçütü olarak kişiyi, özneyi esa almaktadır. Bu da “İnsan her şeyin ölçüsüdür “ yargısını destekler.



Soruda “Felsefede başkalarının görüşlerinden yararlanmak gerektiği” vurgulanmaktadır. Şöyle ki parçada, başkalarının görüşlerinden yararlanmaksızın sadece kendi kendimize düşünmenin bıktırıcı olduğu, yardım almaksızın felsefe yapmanın dağcıların deneyimlerinden yararlanmadan ve herhangi bir ekipman olmaksızın düz bir kayaya tırmanmaya benzeyeceği vurgulanmıştır.



Cevap B



Cevap D



203



Deneme - 16



16 16.



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 21.



Paragrafta verilen sabrı ve diğergamlık ile ilgilidir. Diğergamlık, diğer insanlardan maddi ya da manevi çıkar beklemeksizin onlara yararlı olmaya çalışmak ve bencil olamayan hareketlerde bulunmak olarak tanımlanabilir. Cevap A



Parçaya göre, felsefenin işlevi, “İnsanın bilme isteğini giderme”dir. Soru metninde insanın bilinmez kainat karanlığında bildikleri ne kadar artarsa, bilmediğinin o kadar farkına vardığı, adeta tuzlu su içtikçe, su içme isteği artması gibi insan da her zaman öğrendiğinin hep daha fazlasını istediği, bu bilme yolculuğunun da felsefe aracılığıyla devam ettiği vurgulanmaktadır. Cevap C



17.



Yaşadığımız çevrenin üzerinde insanların ve diğer canlıların da hakları vardır. Bu nedenle insan doğada hizmetine sunulan imkanların ilahi bir emanet olduğunun bilincinde olmalı ve bunları gelişi güzel kullanıp savurganlık etmemelidir. Buradan “Evrensel düzen insan yaşantısından bağımlı olduğu yargısına ulaşılamaz.”yanlıştır.



22.



Cevap E



Parçada devlet yönetiminde “Bürokrasinin” gerekliliği vurgulanmaktadır. Bürokrasi soru metninde de verildiği gibi; devlet yapısı üst-ast ilişkisi içinde görev yapan; yasa, tüzük ve yönetmeliklerin gerektirdiği şekilde eylemde bulunan memurların oluşturduğu gruptur.



18.



Verilen hadiste samimiyet ve beklentisiz olma durumu vardır. İbadetler, gereğine inanarak ve isteyerek yapılmalıdır. Zorlama ve tehdit sonucunda, istemeyerek yapılan ibadetin Allah katında bir değeri yoktur. Mesela, çeşitli baskılarla, isteksiz kılınan bir namaz spor yapmaktan öteye geçmez; tutulan oruç da aç ve susuz kalmaktan başka bir anlam taşımaz. İbadetlerde gönüllülük esastır.



Prf Yayınları



Cevap B



23.



Rasyonalizme göre bilginin kaynağı akıldır; empirizme göre deneydir. Kant’ın savunduğu kritisizme göre ise bilginin kaynağı hem akıl hem deneydir. Buna göre Kant rasyonalizm ile empirizm akımlarının bir sentezini yapmıştır. Cevap A



Cevap B



24. 19.



Müminin mümin üzerinde altı hakkı vardır: Hasta olduğunda onu ziyaret eder. Öldüğünde cenazesinde bulunur. Davet ettiğinde davetine karşılık verir. Karşılaştığında ona selam verir. Aksırdığında “yerhamukallah” (Allah sana merhamet etsin) demesi, Müslümanların birbirlerine karşı bazı sorumluluklarının olduğunu gösterir.



Soru metninde verilen soruların tümü metafiziğin ilgi alanına girer. Metafizik, gerçeğin nihai doğasının ne olduğunu, bilimlerin ele alamadığı konuları, daha çok çözümlenmemiş problemleri, tüm var olanların ilk sebeplerini, ardındaki asıl gerçekliği araştırır; varlık bilgi, ahlak, sanat, din, adalet, ruh, ölüm, Tanrı, özgürlük gibi tüm konuları bütün olarak açıklamaya çalışır. Cevap E



Cevap D



25. 20.



E seçeneğinde ibadetlerin toplumsal faydasından söz edilmişken, diğer şıklarda ibadetin bireysel faydalarından söz edilmiştir.



Parçada bilimin “Pratik değeri” üzerinde durulmaktadır. Pratik değer denilince, soru metninde de ifade edildiği gibi bilimin yaşamdaki uygulamaları kastedilir. Kitle iletişim araçları, elektrik enerjisi, robotlar, bilgisayarlar, uydular bilimin pratik değerine örnektir.



Cevap E



Cevap D



Deneme - 16



204



sosyal bİlİmler TESTİ (Çözümler) 1.



4.



TBMM, Mustafa Kemal Paşa’ya üç aylığına meclisin askeri yetkilerini 5 Ağustos 1921’de vermiştir. Sakarya Savaşı 23 Ağustos-13 Eylül 1921 tarihleri arasında yapılmıştır. Savaşın kazanılmasından sonra Mustafa Kemal Paşa Türk ordusunu taaruz gücüne ulaştırmak için acele etmemiş, ordunun ihtiyaçlarının karşılanmasına öncelik vermiştir. Başkomutanlık Yasası’nın süresi ise Kasım ayının başında dolduğu için Meclis’in gündemine gelmiş ve tartışmalara neden olmuştur. Tartışmalardan sonra Başkomutanlık Yasası üç ay daha uzatılmıştır.



17



Erzurum ve Sivas kongreleri Anadolu’da Milli Mücadele’nin örgütlenmeye çalışıldığı dönemdir. Asker ihtiyacının olduğu bir dönemde böyle bir kararın alınması ekonomik durumun çok kötü olduğunu göstermektedir. Bu da; acil olarak ekonomik kaynağa ihtiyaç duyulduğunu ve halkın mücadeleye maddi desteğinin artırılmak istendiğini göstermektedir (I. ve II. öncüller). Bilgide diplomatik ilişkilere değinilmemiştir (III. öncül). Cevap C



Cevap E



2.



Kavimler Göçü’nün Avrupa’da ortaya çıkardığı karışıklıklar sonucunda Roma İmparatorluğu’nun yıkılmasıyla halk ve toprak sahipleri, can ve mal güvenlikleri için güçlü kişilerin koruması altına girme ihtiyacı hissetmişlerdir.



Prf Yayınları



5.



25 Ekim 1923’te istifa eden hükümetin yerine Meclis yeni bir hükümet oluşturamamış ve hükümet bunalımı ortaya çıkmıştır. Bu durum Mustafa Kemal Paşa’yı Meclis Hükümeti Sisteminden Kabine sistemine geçilmesine yöneltmiştir (A seçeneği). Böylece Kabine Sistemi’yle hükümetin kurulması kolaylaştırılmış ve hükümet bunalımının önüne geçilmiştir. Cevap A



O dönemde Avrupa’da güçlü kişiler soylular sınıfıdır. Soylular saraylarını veya şatolarını sağlam surlarla çevirmişlerdir. Halkın güvenlikten dolayı tehlike anında soyluların bu sağlam yapılarına sığınmaları, halkın soyluların egemenliğini tanımalarını kolaylaştırmıştır. Bu da Derebeylik (Feodalite) sistemin ortaya çıkıp yaygınlaşmasına ortam hazırlamıştır. Cevap B



6.



3.



İbni Batuta Seyahatnamesi’nde Ahilerin yabancılara yardım edip ihtiyaçlarını karşıladıklarından bahsediyor. Ahilerin bu tutumları onların sosyal yani toplumla ilgili yönlerini ortaya koymaktadır (A seçeneği).



Şekilde silindir projeksiyonun yapılışı gösterilmiştir. Bu projeksiyonda kağıda temas eden Ekvator ve çevresindeki ülkelerin haritalarında bozulma en az olur.



Cevap A



Cevap E



205



Deneme - 17



17 7.



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 12.



Dış satımında tarım ürünlerinin payının fazla, ikincil ekonomik faaliyetlerde (sanayi) çalışanların ve kentleşme oranının az olduğu ülkeler ekonomik yönden gelişmemiştir. Bu tür ülkelerde doğal koşulların insan yaşamı üzerindeki etkisi fazladır. Cevap C



Parçada, felsefe akımlarından “İdealizm” savunulmaktadır. İdealizm, her şeyi düşünceye dayandırır, düşünce dışında hiçbir mutlak gerçeklik kabul etmez. Buna göre parçada, insanlar arasında çeşitlik özellikleri bakımından farklılıklar olsa da, her insanı insan yapan asıl şeyin form olduğu vurgulanmaktadır. Varlığı idea olarak kabul eden yaklaşımlar, varlığın maddi yapıda olmadığını, aksine zihinsel, ruhsal, soyut, form türünden bir şey olduğunu ileri sürerler. Cevap A



8.



Haritada yer kabuğunun kırıklı sahaları gösterilmiştir. Bu sahalarda yer altına sızan sular magmanın etkisiyle ısınarak yeryüzüne çıkar ve jeotermal kaynakları oluşturur.



13.



9.



Sidney’in enlem derecesi Lagos’tan büyük olup daha doğuda yer alır. Bu nedenle en uzun gündüz Sidney’de yaşanır, yerel saati Lagos’tan ileridir ve çizgisel hızı da daha azdır. Ancak kutup yıldızı sadece Kuzey Yarım Küre’deki yerlerde görülebilir. Bu nedenle Güney Yarım Küre’de yer alan Sidney’den görülmez.



Prf Yayınları



Cevap D



“Bu aşçı sanatında çok usta. Fikriye Teyzemin yaptığı oyalar bir şaheser. Bıçakçı Akif Usta’nın bıçaklarının her biri bir sanat eseri” ifadelerinin her biri bir zanaat alanına karşılık gelmektedir. Sanat amacı güzelliği ortaya koymaktır; zanaat ise faydayı amaçlar. Fakat zanaatkarlar da ortaya koydukları ürünlerin güzel olmasını, beğenilmesini, isterler. Bu bakımdan soru metnindeki örneklere dayanarak “Zanaatın da estetik özelliğinin olduğu” söylenebilir. Estetik, güzelliği konu edinir. Cevap B



Cevap E



14.



10.



Yağışların yeryüzüne dağılışında yer şekillerinin, sürekli rüzgârların, denize göre konumun ve okyanus akıntılarının etkisi oldukça fazladır. Ancak bir yerdeki doğal bitki örtüsü yağışların nedeni değil sonucu olarak ortaya çıkmaktadır.



Bu parçada bilgi felsefesinin temel problemlerinden “Doğru bilginin ölçütü nedir?” sorusu soruşturulmaktadır. Doğru bilginin ölçütler; uygunluk, tutarlılık, apaçıklık, yararlılık ve tümel uzlaşımdır. Buna göre parçada Aristoteles’in doğru önerme dile getirdiği veya karşılık geldiği olguyla aynı yapıya sahip olması gerektiğini uygunluk ölçütü ifade edilmektedir. Bu da “Kar beyazdır” önermesi ile örneklendirilerek desteklenmektedir. Cevap A



Cevap D



11.



15. Parçaya göre insanın sorumluluğunun dayanağı, “Bilinçli bir varlık olması”dır. Soru metninde, insanın sigaranın zararlarını bile bile içtiği için; sonuçlarına da katlanmak zorunda olduğu belirtilmektedir



Bu parçadan “Felsefe olanı olduğu gibi incelerken, bilim olması gerekeni irdeler” yargısına ulaşılamaz. Çünkü parçada, bilimin, bilgiyi, bilimin kendisini, sorgulamadığı, bunu felsefenin üstlendiği vurgulanmaktadır. Buna göre bilim olanı olduğu gibi incelerken, felsefe olması gerekeni inceler.



Cevap C



Cevap E



Deneme - 17



206



17



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 16.



21.



Verilen ayetlerde meleklerin Allah’a karşı çıkmadıklarında söz edilmiştir. İslam’ın önemli bir inanç esası olan melekler hakkında zaman içinde değişik tasvirler ve inançlar ortaya çıkmış, her meleğe görevi ile ilgili şekiller yakıştırılarak, onların resimleri çizilmiş ve bunlar da bir takım eserlerde yer almıştır. Cevap D



Parçada, “bilim”in “felsefe”den “Birikimli olarak ilerlemesiyle” ayrıldığı vurgulanmaktadır. Şöyle ki soru metninde, bilimdeki gelişme bir bayrak yarışı elden ele dolaşarak ilerlediği; buna karşın felsefe de, bir müzede çeşitli nesnelerin toplanması, birikmesi gibi filozofların görüşlerinin bir birikimi olduğu anlatılmaktadır. Buna göre bilim birikimli olarak ilerlemesin karşın; felsefe, sadece birikir, bilim gibi ilerlemez. Cevap E



17.



Peygamberimizin (s.a.s.) insanlara bazı şeyleri yasaklarken bunu aşama aşama yapması onun peygamberlik görevini yerine getirirken insanların ruh halini ne kadar önemsediğini de gösterir. Bu durum ise Hz. Peygamberin (s.a.s.) Onun kişilerin seviye ve ihtiyaçlarına göre konuşmasını örneklendir.



22.



Cevap C



Şöyle ki soru metninde, insanın eylemlerinin bir taş ya da sopa gibi önceden belirlenmediği, insanın ne olmak istiyorsa o olabildiği yani eylemlerinde özgür olan bir varlık olduğu anlatılmaktadır.. Buna göre parça “Sartre’ın varoluşçu ahlak felsefesiyle” ilişkilendirilebilir



18.



Dindeki ahiret inancı, insanın hayatını düzene koymasını, dünyanın zorluk ve sıkıntılarına karşı sabırla direnmesini sağlar. Bu inanç dünya hayatındaki davranışları olumlu yönde etkilediği gibi insanın ölümsüzlük isteğine de cevap verir. Böylece ahiret inancı İnsanı yok olma düşüncesinden kurtulmasına neden olur.



Prf Yayınları



Cevap C



23.



Soru metninde, felsefi düşünme sadece sorgulananı tek taraflı düşünme değildir, aynı zamanda sorgulamanın kendisini veya sorgulama sonucunu da sorgulamak olduğu ifade edilmektedir. Buna göre parçada felsefenin “Refleksif olma” özelliği üzerinde durulmaktadır. Cevap D



Cevap A



24. 19.



İnsanları ve toplumları karanlıklardan aydınlığa çıkarmak için gönderilen, ve diğer bir adı da Nur olan Kur’an’ı Kerim’in kendisidir.



Parçada, sanat bilgisinin “Öznel olma” özelliği vurgulanmaktadır, Şöyle ki soru metninde, sanat bilgisinin sanatçıdan sanatçıya değişen bir bilgi olduğu açıkça ifade edilmektedir. Cevap B



Cevap E



25. 20.



Geleneksel Türk sanatlarından biri olan ebru; yoğunluğu (akışkanlığı) kitre gibi maddelerle artırılmış su yüzeyine, toprak boyaların, at kılından yapılan fırçalar kullanılarak serpilmesi ile elde edilen renkli desenin, kâğıda aktarılması işidir diye tarif edilebilir.



Sofistlerin bilgi görüşü, mutlak bilginin olmadığı, bilginin göreceli olduğu, önemli olan kişiye faydalı olan bilgi olduğu üzerine kuruludur. Bu yaklaşımı en iyi Sofist düşünür Protagoras’ın, “İnsan her şeyin ölçüsüdür” sözü ifade eder. Buna göre, “Her bilgi işe yararlılığı ölçüsünde geçerlidir” görüşü hem göreceliliği hem yararlı bilgiyi ifade etmekte, mutlak bilgi anlayışını da reddetmektedir.



Cevap E



Cevap A



207



Deneme - 17



sosyal bİlİmler TESTİ (Çözümler) 1.



4.



Osmanlı Devleti 19. yüzyılda milliyetçilik fikirlerini önlemeye yönelik; gayrimüslimlerle ilgili Tanzimat, Islahat, Halepa vb. fermanlar yayımlamış (A seçeneği), Avrupa tarzı mahkemeler açarak yargılamada eşitlik anlayışını yerleştirmeye çalışmış (B seçeneği), halka eşit haklar tanımış (C seçeneği), 1876’da meclisi açarak parlamenter sisteme geçmiştir (D seçeneği). Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılması, yeniliklerin önünün açılarak Avrupa tarzı ıslahatların yapılmasını kolaylaştırmaya yöneliktir (E seçeneği). Milliyetçilikle ilgisi yoktur.



18



Abbasi halifesinin Bizans imparatorundan tazminat isteği, siyasi açıdan Bizans İmparatorluğu’ndan üstün durumda olduklarını göstermektedir (I. öncül). Antik Yunan filozoflarının el yazması eserlerini istemesi, bilim ve kültüre önem verdiklerini gösterir (II. öncül). Bu istekler Bizans İmparatorluğu ile kalıcı barış dönemine girildiğini göstermez (III. öncül). Cevap C



Cevap E



5.



Cevap C Birinci Dünya Savaşı sonunda galip gelen İtilaf devletlerinin düzenlediği Paris Barış Konferansı’na Osmanlı halkından olan Rumlar, Ermeniler ve A- raplar nüfuslarının yoğun olduğu bölgelerle ilgili haklarını savunmak üzere davet edilmişlerdir. Davet edilenler Osmanlı Devleti’ninde hakim unsur olan Türklerin dışındaki milletlerdir. Bu durum Osmanlı Devleti’nin ulusçuluk esası doğrultusunda parçalanmak istendiğini göstermektedir (B seçeneği).



Prf Yayınları



2.



Atatürk bir konuşmasında, “Millet ve biz yok, birlik halinde millet var. Biz ve millet ayrı ayrı şeyler değiliz.” demiştir. Atatürk bu sözüyle, yöneticilerin halktan kopuk yaşamasına karşı çıkmıştır (C seçeneği). Diğer seçeneklerde verilenler Atatürk’ün sözü ile ilişkilendirilemez.



Cevap B



6.



Poyraz ve karayel kuzey yönlü ve soğuk karakterli rüzgârlardır. Lodos güneybatıdan fön ise dağ yamaçlarından aşağıya doğru esen sıcak karakterli rüzgârlardır. Sıcak estikleri için tarım ürünlerinin erken olgunlaşmalarını sağlarlar. Cevap B



3.



Osmanlı Devleti’nde 19. yüzyılda Avrupa’nın etkisiyle; yönetim ve askerlik işleri birbirinden ayrılmış (A seçeneği), Tercüme Odası kurulmuş (B seçeneği), Anayasal düzene geçilmiş (C seçeneği) ve sarrafçılık geleneğinden bankacılığa geçilmiştir (E seçeneği). Ekber ve erşet sisteminin uygulanması 17. yüzyıl başlarında meydana gelen bir olaydır (D seçeği).



7.



Cevap D



Deneme - 18



Türkiye’nin doğu sınırının aynı zamanda NATO’nun da doğu sınırı olması siyasi bölge sınırlarının birebir örtüşmesine, verilen diğer özellikler ise siyasi bölge sınırlarının zamanla genişlemesi veya işlevini yitiren siyasi bölgelerin zamanla ortadan kalkmasına örnek gösterilebilir. Cevap E



208



18



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 8.



12.



Yer şekillerinin engebeli olduğu yerlerde tarımda makine kullanımının az olması doğal koşulların ekonomik faaliyetler üzerindeki etkisine, diğer seçeneklerde verilen özellikler ise ekonomik faaliyetlerin insanların yaşam tarzı ve kültürlerine olan etkisine örnektir.



Parçada, insanın her türlü aşırılıktan uzak orta bir noktada durması gerektiği anlatılmaktadır. Aristoteles’in orta yol ahlakı olarak ifade edilen bu anlayışa göre erdem “Ölçülü olmaktır.” Cevap B



Cevap C



13. 9.



Podzol topraklar soğuk ve nemli bölgelerdeki iğne yapraklı ormanlar altında oluşur. Sıcaklık ortalaması düşük olduğu için toprağın üzerine düşen bitki kalıntıları ve diğer organik maddeler ayrışmadan keçe gibi bir katman oluşturur. Bu nedenle podzol topraklar humus bakımından fakirdir. Cevap D



Coğrafi koordinatları verilen bölge Kuzey Yarım Küre’nin orta kuşağında yer almaktadır. Bu bölge 20° daha güneyde yer alsaydı 20° - 25° Kuzey enlemleri arasında yer alırdı. Bu durumda bölgenin güneyi Yengeç Dönencesi’nin güneyinde yer alacağı için buradaki cisimlerin gölgesi yılın büyük bir bölümünde kuzeye, 21 Haziran’da ise güneye düşerdi.



Cevap D



Prf Yayınları



10.



14.



Cevap A



11.



Parçaya göre sanatçının işlevi, “Doğal olanı olduğu gibi yansıtmak”tır. Soru metninde , Picasso, “Guernica” resmindeki tasvirlerden duyduğu hayret ve dehşetle irkilen Alman elçisinin sözlerine, “Hayır, siz yaptınız!” diye karşılık vermesi, Alman ordularının Guernica kasabasını bombalamasını, gördüklerini, gerçekte yaşananları anlattığını ifade etmektedir. Bu da sanatın doğal olanı olduğu gibi yansıtmaktan ibaret şeklinde yorumlanabilir.



Parçaya göre bir varsayımın bilgisel gerekçesi, “Karşılaşılan problemi çözmesi”dir. Soruda bir bilim insanı bazı vitamin karışımlarının kanser tedavisinde yararlı olduğu varsayımı üzerinde yıllar boyunca yaptığı çalışmalar sonucunda bir yararı olmadığını belirliyor. Bu durum gösteriyor ki, varsayımların bilgisel gerekçesi ancak iddia ettiği sorunu, problemi çözmesidir. Cevap E



15. Bu parça “siyaset felsefesi”nin “İktidarın meşruiyetini nereden aldığı” problemini sorgulamaktadır. Meşruiyet, iktidarın, kendisinin kaynağını oluşturan ilkeye uygun olması, halkın rızasına ve onayına dayanması, siyasal iktidarın varlık nedeninin halk için makul veya kabul edilebilir olmasıdır. Buna göre parçada, devletin temelinin halka dayandığı, egemenlik yetkisini halktan aldığı ve bunun zorunluluk olduğu, devletin varlığını, kullandığı egemenliği topluma mal ederek sürdürebileceği vurgulamaktadır.



Parçadan “Felsefede önemli olan doğruya ulaşmak değil, insanda farkındalık oluşturmaktır” yargısına ulaşılabilir. Soru metninde, bilim ve felsefenin mukayesesi yapılarak aralarındaki farklar belirtildikten sonra; filozofun, bilim adamı gibi doğrulayıcı değil gösterici olduğu, insanın olup bitenleri körü körüne kabullenmemesini, her şeyi sorgulamasını, olayları kendi akıl ve düşünce gücüyle anlamasını sağladığı; bu açıdan parçada filozofların şaşmaz doğrular ortaya koymak yerine, insanların çevresinde olup biten gerçekleri fark etmelerini sağladığı anlatılmaktadır.



Cevap A



Cevap C



209



Deneme - 18



18 16.



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 21.



Verilen berillemeler sırasıyla kafir - müşrik - münafık ile ilgilidir. Cevap C



Faydalı olduğu düşüncesiyle piyasaya sürülen bazı ilaçlar yıllar sonra zararlarının ve yan etkilerinin ortaya çıktığı, X ışınlarının da sonradan ne denli tehlikeli olduğu anlaşılmış; dolayısıyla bu durum bilimsel bilgilerin zaman içinde değiştiği, yanlışlandığını göstermektedir. Buna göre parça, bilimin “Dinamakliğine” örnek oluşturur. Cevap B



17.



Allah Resûlü’nün alçak gönüllülüğü, İslâm’ı yayma aşamasında, insanların kalplerini fethetmeyi daha da kolaylaştırıyordu. Resûlullah (sas), Allah’ın, kendisini ashabı arasında imtiyazlı görmekten hoşlanmayacağını düşünüyordu.



22.



Cevap C



Parçada Condillac’ın öne sürdüğü “Sensualizm” akımı eleştirilmektedir. Sensualizm, bütün bilgilerimizin duyumdan geldiğini, duyu organlarının bize bildirdiklerinin dışında hiçbir bilgimiz olmadığını savunmaktadır. Parçada da insan ile diğer canlıların mukayesesi yapılarak her canlının kendi duyum eşiğindeki uyarıcıları algılayabileceği anlatılmaktadır.



18.



Paragrafta verilenler taklidi iman ile ilgilidir. Taklidi iman, iman esaslarının aile ve çevreden öğrenildiği kadarıyla, delilsiz bir şekilde kabûl edilmesiyle elde edilen zayıf bir imandır. Böyle bir imana sahip olanlar birçok günahlara girebilir, çok vesvese ve şüphelere düşebilirler. Cevap B



Prf Yayınları



Cevap E



23.



İnsan eylemlerini, bu eylemlerin yöneldiği amaçların ne olduğunu ve eylemlerin dayandığı değerleri araştırmayı amaç edinen felsefe disiplini “Ahlak felsefesi” denir. Cevap A



19.



Peygamberimiz, her işi Allah’ın kendisini gördüğü bilinciyle yapardı. İşini en doğru ve güzel şekilde yapmayı ibadet kabul ederdi. Bir gün Ona sorulan bir soru karşısında “Allah’ı görüyormuş gibi kulluk etmendir. Her ne kadar sen onu görmesen de O, seni görüyor.”demesi ihsanın karşılığıdır.



24.



Cevap A



20.



Cevap D



25.



Ahiret hayatında insan bu dünyada yapılan tüm işlerinden hesaba çekildikten sonra herkes yaptığının karşılığını görecektir. İman edip yararlı işler yapanlar, içinde sonsuz mutluluk olan ve hayal bile edilemeyen nimetlerin bulunduğu cennete gireceklerdir. Cevap A



Deneme - 18



Parçada, felsefenin “Genelin bilgisine ulaşmayı amaçlama” özelliği vurgulanmıştır. Şöyle ki soru metninde, felsefenin ulaşmak istediği bilginin özel olaylarla ilgili değil, bütün varlık karşısında bir tavır içinde olduğu anlatılmaktadır.



Parçada sanat eserinin sanatçının kendi öz benliğinden kaynaklandığı, ruhunda meydana gelen estetik bir olay olduğu, bu nedenle genel-geçer yargıların olamayacağı; buna göre parçada sanatla ilgili olarak “Sanatçıya özgü bir etkinlik olduğu” vurgulanmaktadır. Cevap C



210



sosyal bİlİmler TESTİ (Çözümler) 1.



4.



Lozan Barış Antlaşması’yla Türkiye’de yaşayan ve Türk Devleti’ne vatandaşlık bağıyla bağlı olan herkesin eşit haklara sahip Türk vatandaşı kabul edilmesi ülkede; toplumsal barışın güçlenmesi ve Avrupalıların azınlık haklarını bahane ederek iç işlerine karışmasını engellemiştir (I. ve II. öncüller). Bu düzenleme azınlıklarla ilgili olduğundan yabancı vatandaşları kapsamamaktadır. Cevap C



19



Karahanlılar, Orta Asya’da kurulan ilk Türk İslam devletidir. İslam öncesi Türk devletleri ile Türk İslam devletleri arasında bir köprü gibidir. Bu özelliği ve halkının çoğunluğunun Türk olması nedeniyle Karahanlılarda eski Türk gelenekleri büyük ölçüde sürdürülmüştür. Karahanlıların Uygur alfabesini kullanmaları; han, hakan, kağan gibi eski Türk hükümdarlarının unvanlarının kullanılması, ülkenin ikili teşkilat sistemine (çifte hükümdarlık) göre yönetilmesi, veraset sistemini (ülke hanedanın malı) benimsemeleri bu duruma örnek olarak gösterilebilir. Medreseler ise İslami ilimler ile pozitif bilimlerin okutulduğu eğitim kurumlarıdır. İslam öncesi Türklerde böyle bir kurum yoktur. Cevap E



İngiltere, sömürgelerine giden yolun güvenliğini sağlama adına 19. yüzyılın sonlarına kadar Fransa ve Rusya’ya karşı Osmanlı toprak bütünlüğünü korumaya yönelik politikalar yürütmüştür. Ancak değişen siyasi dengeler ve Osmanlı Devleti’nin iyice zayıflaması üzerine politika değiştirmiştir. Akdeniz ticaretinde etkinliğini artırma ve sömürgelerine giden yolun güvenliğini sağlama amacıyla İngiltere; Osmanlı toprağı olan Mısır’ı 1882’de işgal etmiş, Kıbrıs’ı da 1878’de üs olarak almıştır. Amerika’daki kolonilerine bağımsızlık tanıması (1783 Versay Antlaşması) İngiltere’nin buradaki mücadeleyi kaybet-



Prf Yayınları



2.



5.



mesi ile ilgilidir ve 18. yüzyıl gelişmesidir. Cevap D



Sakarya Savaşı’ndan sonra TBMM’nin Anadolunun güneyini işgal eden Fransa ile Ankara Antlaşması’nı ve doğudaki sınır komşuları Kafkas cumhuriyetleri ile de Kars Antlaşması’nı imzalaması doğu ve güney sınırlarının güvenlik altına alınmasında etkili olmuştur. Bu antlaşmalar siyasi yönden TBMM’yi güçlendirmiş ve uluslararası alandaki etkinliğini artırmıştır. İtilaf devletleri ile TBMM arasında kalıcı barışın sağlanması önce Mudanya Ateşkesi sonra Lozan Barış Antlaşması ile olmuştur. Cevap C



3.



Osmanlı Devleti’nin sınırları XVI. yüzyılın ikinci yarısında; Basra’dan Viyana’ya, Kafkasya’dan Fas’a ve Kırım’dan Yemen’e kadar genişlemişti. Bu durum Osmanlı Devleti’nde merkezi otoritenin sağlanması, dış saldırıların önlenmesi, uzak eyaletlerle iletişim ve haberleşmenin sağlanabilmesi için güçlü bir donanma oluşturulmasını gerekli kılmıştır. 1538 Preveze Zaferi ile zirveye çıkan Osmanlı donanması Girit Kuşatması’na (1645-1669) kadar gücünü büyük ölçüde korumuştur.



6.



Osmanlı Devleti’nde anayasal yönetime geçilmesi 19. yüzyıl (1876 Kanunuesasi), şehzadelerin sancaklarda görevlendirilmesine son verilmesi ise 17. yüzyıl gelişmeleridir.



Turistik ve tarımsal faaliyetlerin yaygın olduğu yerleşmelerin nüfusları mevsimler arasında daha fazla değişim gösterirken sanayinin geliştiği yerler sürekli göç alır. Nüfus miktarının mevsimler arasındaki değişimi daha azdır. Karabük, demir-çelik fabrikasından dolayı kalıcı göç almaktadır.



Cevap A



Cevap B



211



Deneme - 19



19 7.



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 12.



“V”nin açık ucuna doğru yükseltinin arttığı yerler sırt, azaldığı yerler ise akarsu vadisidir. Buna göre A seçeneğinde krater, B seçeneğinde sırt, C seçeneğinde vadi, D seçeneğinde dik yamaç ve kıyı çizgisi, E seçeneğinde ise boyun gösterilmiştir.



Varlıkların insanda bulantı oluşturması, her şeyin havada yüzmeye başlaması “Varlığın anlaşılmasının güç olduğunu vurgulamaktadır. Cevap B



Cevap C



8.



13.



• Taş kömürü yatakları ile Kaledoniyen kıvrımları Paleozoik’te, • Atlas ve Hint Okyanusları ile Himalaya Dağları Senozoik başlarında, • İstanbul ve Çanakkale boğazları ise Senozoik sonlarındaki Kuaterner devrinde oluşmuştur.



Parçaya göre, “Yönlendirmelere açık olma” insana yakışan bir davranış olduğu söylenemez. Çünkü parçada, Sokrates gibi yaşamın sorgulanması gerektiği vurgulanmaktadır. Bu ise insanın “Yönlendirmelere açık olma”sının aksi şekilde davranmayı gerektirir. Cevap D



9.



Haritada yıllık sıcaklık ortalaması çok düşük olan Sibirya (Tundra iklimi) ile Avustralya’nın kuzeybatısı (çöl ve step iklimi) gösterilmiştir. Bu alanlarda nüfus yoğunluğu oldukça azdır. Cevap B



10.



Prf Yayınları



Cevap D



Parçada anlatılanlar “Hume’un empirizmine” görüşüne yakındır. Empirizm, doğru bilginin kaynağının; deneyin, duyuların, algıların olduğunu; deneyden ayrı olarak insan aklında doğuştan hiçbir bilgi bulunmadığını savunur. Buna göre parçada, bir elmanın güzel koktuğunu, yeşil, sulu ve ekşi olduğuna ilişkin izlenimler ancak birçok elma yedikten sonra öğrenildiği ve zamanla bu bilgi birikimlerinin bir araya getirilip “elma”, “armut”, “portakal” gibi kavramların oluşturulduğu vurgulanmaktadır. Cevap E



Karaların geniş alan kapladığı Kuzey Yarım Küre’nin özellikleri arasında sıcaklık farklarının fazla olması, izotermlerin daha fazla salınım yapması, sıcak ve ılıman kuşağın sınırlarının daha geniş yer kaplaması gösterilebilir. Dünya’nın en yüksek yeri (Everest Tepesi) ile en derin yerinin (Mariana Çukuru) Kuzey yarım Küre’de bulunması karaların geniş yer kaplamasından değil levha hareketlerinin bir sonucudur.



15.



“İnsan eylemlerinin yöneldiği amaç nedir?” sorusu, etikin, ahlak felsefesinin konusudur. Estetik güzelliği konu edinir, ahlak felsefesi ise insan eylemlerini, iyi ve kötü gibi kavramları konu edinir.



Parçada, “Bilimin nesnel bir faaliyet değil, bilim adamlarının bir etkinliği olduğu” vurgulanmaktadır. Şöyle ki soru metninde bilimde evrensel kurallardan ve değişmez yöntemlerden söz edilemeyeceği, bilimsel kuralların geçerliliğinin bazı bilim insanlarının kendi aralarında anlaşmaları sonucunda geçerli olduğu (Kuhn bunu paradigma kavramıyla ifade etmektedir. Paradigma, bilim insanlarının bağlı oldukları ideal kuram), uzlaşımlar değiştikçe yani paradigma değişince bilimdeki geçerlilik koşullarının da değiştiği, dolayısıyla bilimin nesnel bir etkinlik olmaktan çok, bilim dışı ögelerin etkisi altında) sürüdürülen bir etkinlik olduğu anlatılmaktadır.



Cevap A



Cevap C



Cevap D



11.



14.



Deneme - 19



212



19



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 16.



21.



Malı aşırı överek müşteriyi aldatmama, kendisini satıcının vicdanına terk eden müşteriyi aldatarak ondan fazla para almama ticarette doğru olma ile ilgidir. Cevap B



Parçada felsefenin “Bütünleyici olması” vurgulanmaktadır. Şöyle ki soru metninde, insanın yaşam akışı içinde birçok yerden edindiği çoğu zaman ilintisiz gibi görünen bilgileri, dağınık materyali tutarlı bir yapı içinde sistematize etmesi, felsefenin “Bütünleyici olma” özelliğini vurgulamaktadır. Cevap D



22. 17.



Paragrafta verilenler Hüsnü hat ile ilgilidir. Hüsn-i hat, İslâm yazıları için kullanılan bir tâbirdir. İslâm yazı çeşitlerinin estetik ölçü ve endişeler içerisinde yazılmasına denilir. İslâm yazılarını, estetik ölçüler ve endişeler içerisinde yazana da “hattat” ünvanı verilmektedir. Cevap B



Parçada bilimin “Birikimli olarak ilerlemesi” vurgulanmaktadır. Birikimli olarak ilerleme, bilim insanlarının kendinde önceki araştırmalardan yararlanması, önceki bilim insanlarının açtığı yoldan devam etmesi, onların araştırmalarını devam ettirmesi anlamlarına gelir. Buna göre soru metninde de, Newton’un bilimsel araştırmalarında, Kopernik, Kepler ve Galileo’ya hatta Eukleides’e borçlu olduğu vurgulanmaktadır. Cevap C



18.



İslam anlayışına göre hiçbir şeyi düşünmeden kabullenmek doğru olmadığı gibi davranışları bilinçsizce yapmak da doğru değildir. İslam’a göre insan bilinçli bir şekilde inanmalı, ibadetlerini kendi istek ve iradesiyle yapmalıdır. Bu durum, İslam’ın akla önem verdiğini önemi gösterir. Cevap D



Prf Yayınları



23.



Cevap B



24.



19.



Parçaya göre sanat yapıtlarının ortaya çıkışı “Bir sorununun varlığına” bağlıdır. Şöyle ki soru metninde, yaratıcı sanatçıların hep mutsuz olabileceğine, huzurlu ve mutlu bir yaşamın sanatsal yaratıcılığı tetiklemesinin çok zor olduğu, yaratıcılık için hep “çarpılacak bir duvar olması” gerektiği vurgulanmaktadır.



Verilen ayetin muhatapları Münafıklardır. Münafık: İçinden gerçek anlamda iman etmemiş olup, dışından Müslüman görünen kimse, aslî mânâsını değiştirmeden dilimize geçmiş olan münafık kelimesi İslâm toplumu içinde -çeşitli sebeblerden dolayı ve menfaati icabı- kendini Müslüman göstererek Allah’a, Rasûlüne ve mü’minlere düşmanlığını gizleyen kimsedir.



Augustos Comte’un pozitivizmi, doğru bilgiyi olguya dayandırır, metafizik yaklaşımları, bilim dışı açıklamaları reddeder, sadece deneysel yöntemlerle ispat edilen bilimsel bilgiyi kabul eder, modern bilimi temel alır, dış dünyanın duyularla, deneyle bilinebileceğini, bu bağlamda da ancak olguların incelenebileceğini savunur. Buna göre, “Doğanın mutlak ve yüce bir amacı vardır” Augustos Comte’un savunduğu pozitivizm yaklaşımının savlarından biri olamaz. Çünkü bu olgusal olmayan, metafizik alana girer ve bilim dışı açıklamalar yapmayı gerektirir. Cevap A



Cevap C



25.



20.



Dışsal bir zorlama olmadan kişinin iradesini kullanarak seçim yapabilmesi, “Özgürlük” kavramını açıklamaktadır. Ahlak açısından değerlendirilebilen, ahlaki bir değere uygun düşen davranış, “Ahlaki eylem” kavramını açıklamaktadır.



Vaaz, hutbe, konferans, seminer, kurs ve panel gibi yollarla dinimizin anlatılması ve Müslümanların aydınlatılmasına yönelik faaliyeter bir tür tebliğdir.



İnsanların gerçekleştirilmesinden kendilerini sorumlu tuttukları, üstlendikleri görev, “Ödev” kavramını açıklamaktadır.



Cevap A



Cevap E



213



Deneme - 19



sosyal bİlİmler TESTİ (Çözümler) 1.



4.



Osmanlı Devleti, 1911 yılında Trablusgarp, 1912-1913 yıllarında Balkan, 1914 yılında da I. Dünya Savaşı’na girmiştir. Bu savaşlarda çok sayıda genç erkek nüfusun silah altına alınması ekonomide üretim faaliyetlerinin aksamasına yol açmıştır. Bütçenin büyük bölümü savaş giderlerine ayrıldığı için savunma harcamaları artmıştır. Amaçlanan yenilikler savaşlar nedeniyle tam olarak gerçekleştirilemediği gibi dış politikadaki gelişmelere öncelik verilmiştir.



20



Yeni Taş Devri’nde avcılık ve toplayıcılık önem kaybetmiş ve tarım önem kazanmıştır. Bu gelişme insanların daha kolay beslenmesini sağlamıştır. Konargöçer yaşamı terk eden insanlar yerleşik hayata geçmiş ve sosyal yaşantıları değişmiştir (I. öncül). Tarımla birlikte insanlar sadece tüketen değil üreten olmuş (II. öncül) ve insanların doğaya olan bağlılığı azalmıştır (III. öncül). Cevap E



Osmanlı Devleti’nde Meşrutiyet yönetimine geçilmesi daha önce 1876 ve 1908 yıllarında olmuştur. Cevap D



2.



Töre: Türklerde âdet ve geleneklerden oluşan sözlü kurallar. Kök Türk hükümdarı İşbara’nın “Bizim memleketimizde idare edilenlerle idare edenler arasında kurulmuş olan kuralları bozmaya ben cesaret edemem.” sözleri bir hükümdarın töre hukukunun uygulanmasına verdiği önemi göstermektedir.



Prf Yayınları



5.



Atatürk, Nutuk’ta 1919 ve 1927 yılları arasındaki olayları belgelere dayalı olarak anlatmıştır. Nutuk, “19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıktım.” cümlesiyle başlar, Atatürk’ün Türk Gençliğine Hitabesi ile son bulur. “Bugün vasıl olduğumuz netice, asırlardan beri çekilen milli musibetlerin uyanışı ve bu aciz vatanın her köşesini sulayan kanların bedelidir. Bu neticeyi Türk gençliğine armağan olarak emanet ediyorum.” sözlerini Nutuk’un okunması sırasında söylemiştir. Cevap A



Cevap A



6.



Batı Avrupa ülkelerinde çok katlı binaların yaygın olması kentleşme oranının yüksek olmasının bir sonucudur. Konut yapımında kerpiç, ahşap, bambu ve kalın taşların kullanılması iklim koşullarının etkisine örnektir. Cevap C



3.



Avrupa’nın etkisiyle hazırlanan Tanzimat Fermanı, Takvimivekayi Gazetesi’nde yayımlandıktan sonra her eyalet valisine ve sancak mütesellimine tebliğ edilmiştir.



7.



Osmanlı yönetiminin bu tutumu yeniliklerin halka duyurulması ve farklı uygulamaların önüne geçilmesine yöneliktir.



Atmosferin varlığı yer çekiminin nedeni değil sonucudur. Atmosfer yer çekiminin etkisiyle Dünya’yı çevreleyen ve çeşitli gazlardan oluşan hava küredir. Kutuplarda yer çekiminin Ekvator’dan fazla olması Dünya’nın geoid şeklinden kaynaklanır.



Cevap B



Cevap E



Deneme - 20



214



20



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 8.



12.



Kuzey Yarım Küre’de 21 Aralık’tan 21 Haziran’a kadar gündüzler uzarken, 21 Haziran’dan sonra kısalmaktadır. Dolayısıyla 15 - 25 Haziran tarihleri arasında gündüzler önce uzar sonra kısalır. Cevap B



Parçada “Beğeni anlayışının yaşantıya bağlı geliştiği” vurgulanmaktadır. Şöyle ki soru metninde, bir resme bakan kişinin realitedeki yani gerçek yaşamdaki deneyimlerine bağlı olarak o resmi beğendiği; eğer kişinin deneyimi yoksa resmin onda bir hoşlanma duygusu uyandırmayacağı vurgulanmaktadır. Cevap C



9.



Yer’in iç ısısını kaybetmediğine kanıt olarak depremlerin ve yanardağların oluşması, jeotermal suların varlığı gösterilebilir. Çöküntü depremleri mağaraların, maden galerilerinin veya çeşitli nedenlerle oluşmuş yer altı boşluklarının tavan kısımlarının çökmesiyle oluşur.



13.



Cevap A



Cevap B



Prf Yayınları



10.



Ekonomik amaçlı göçlerin nedenleri arasında iş olanakları, gelir dağılımındaki bozukluklar, doğal kaynakların işletilmesi ve tarım arazilerinin miras yoluyla bölünmesi yer alır. Eğitim ve sağlık hizmetlerinin yetersizliği ise göçün sosyal nedenlerinden biridir.



Parçada filozofun “Eleştirel düşünme” becerisine sahip olması gerektiği vurgulanmaktadır. Eleştirel düşünme, bir yargının, bilginin yanlışlarını, hatalı yanlarını göstermek suretiyle onun içindeki kusurları ayıklayarak doğru yanlarını ortaya çıkarmayı gerektirir. Buna göre parçada da, filozofun tartışmaları safsatalardan ayırabilmesi, yargılama yetisini geliştirmesi, doğruları yanlışlardan ayıklayarak sağlam temeller üzerinde şekillendirmesinin önemli olduğu, tüm verileri aklın süzgecinden geçirmesi gerektiği vurgulanmaktadır.



14.



Cevap D



Diyojen, insanın erdemden, ahlaktan söz edip, kendi öğütlerinden hiçbirini yapmamasını, çok güzel sesler çıkardıkları halde, hiçbir şey hissetmeyen musiki aletlerine benzetmesi, “Eylem ile söylemin tutarlı olmasını; yani kişinin kendi söyledikleri ile yaptıklarının bir olmasının önemini vurgulamaktadır. Cevap D



11.



Bu parça “Materyalizm”in varlıkla ilgili görüşlerine örnek oluşturur. Materyalizm, varlığın maddi olduğunu, maddi varlık dışında başka bir varlık bulunmadığını, varlığın insan düşüncesinden bağımsız olduğunu iddia eder. Buna göre parçadaki, evren, bir bilardo masasının üzerindeki toplar gibi değişmez yasalara göre hareket eden ve birbirleri üzerine etkide bulunan bir nesneler sistemi olarak ifadeler, evrenin bir makine gibi işlediğini öne süren mekanik materyalizmdir.



15.



Cevap E



Parçada, bilimsel çalışmaların sürdürülmesinde “Statü kazanmanın” etkili olduğu vurgulanmaktadır. Şöyle ki soru metninde, klasik koşullanma çalışmalarını yapan İvan Pavlov’un, bulunduğu köylü sınıfından aristokrat sınıfa atlamak için çok çalışmaya güdülendiği vurgulanmaktadır. Cevap A



215



Deneme - 20



20 16.



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 21.



Allah insanları davranışlarında özgür bırakmıştır. Eğer insan iradesinin bir hükmü olmasaydı ve “insan rüzgârın önünde sürüklenen bir yaprak” gibi, yaptığından mesul olmasaydı, o zaman suç kavramının bir manası kalmazdı. Böyle diyen kişinin, bir haksızlığa uğradığı zaman mahkemeye müracaat etmemesi gerekirdi. Cevap A



Parçada sözü edilen filozof Thomas Hobbes’tur. Hobbes, devletin temelini kişinin kendisini koruma içgüdüsüne, doğadaki savaş durumunu sona erdirmeye, dolayısıyla bunların etkisiyle insanların toplumsal sözleşme yapmalarıyla kurulduğunu iddia etmektedir. Parçada da Hobbes’un çocukluğundan itibaren yaşadığı korku dolu çalkantılı hayatının bu düşüncelere sahip olmasını sağladığı vurgulanmaktadır. Cevap C



17.



Hoşgörü ve hilim (yumuşak huyluluk), Efendimiz’in İslâm’ı tebliğinde en mühim köşe taşlarından birisidir. Hilm, Allah Resûlü’ne verilmiş ayrı bir altın anahtar durumundadır. O, bu anahtarla pek çok gönlü açmış ve onlara taht kurmuştur. Eğer O’nun bu hilmi olmasaydı, pek çok hazımsız gönül bir kısım sertliklerle karşılaşacak ve şimdi olduğunun aksine, kimileri İslâm’a cephe alacak, kimileri de belki bir hisle O’ndan uzaklaşacaktı.



22.



Parçada, filozofların “Canlı bir araştırma heyecanına sahip olmaları” vurgulamaktadır. Şöyle ki soru metninde, filozofların doktorasını yeni vermiş olan asistanlar gibi hep amatör bir ruhla hareket ettikleri yani hep araştırma heyecanı taşıdıkları anlatılmaktadır. Cevap A



Cevap C



18.



Bir insanın ne zaman doğacağı ve ne zaman öleceğinin Allah tarafından önceden takdir edilmesi kaderdir. Söz konusu insanın vakti geldiğinde doğması ve vakti geldiğinde de ölmesi de kazadır.



Prf Yayınları



23.



Parçaya dayanarak “Erdemli insanların dünyadan bir beklentisi yoktur” denemez. Çünkü soru metninde, erdemli insanların sadece ahlaka aykırı eylemler beklenmediği ifade edilmekte olup, dünyadan bir beklentilerinin olmadığından söz edilmemektedir. Cevap D



Cevap B



24.



19.



Onlardan seni dinleyenler vardır. Fakat senin yanından çıktıkları zaman (alay ederek), kendilerine bilgi verilmiş olanlara, “Az önce ne söyledi?” derler.1ayetinin muhatabı münafıklardır.



Soru metninde tanımlanan kavram “Töz”dür. Töz (Cevher), var olmak için kendinden başka hiçbir şeye ihtiyaç duymayan, değişen şeylere desteklik eden değişmez gerçeklik. Her şeyin var oluşu bakımından kendisine bağlı olduğu, kendisinin varoluşu açısından hiçbir şeye ihtiyaç duymadığı varlıktır. Cevap B



Cevap D



25.



20.



İslam ırk, renk, dil ve servet farkı gözetmeksizin insana insan olarak değer vermiş, üstünlüğün ancak iman ve takvada olabileceğini belirtmesi İslam’ın “Hürriyet ve eşitlik dini olduğunu” gösterir.



Empirizm (Deneycilik), doğru bilginin kaynağının; deney, duyular, algılar olduğunu; deneyden ayrı olarak insan aklında doğuştan hiçbir bilgi bulunmadığını, zihindeki her şeyin deneyle/deneyimle yaşayarak sonradan kazanıldığını iddia etmektedir. Felsefe dilinde kaynağı deney olan bilgilere a posteriori bilgiler denir. Buna göre, “gerçek, anlama yetisinin kategorileri aracılığıyla kavranır” ifadesi, empirizm değil, rasyonalizme aittir.



Cevap C



Cevap E



Deneme - 20



216



sosyal bİlİmler TESTİ (Çözümler) 1.



4.



Hz. Ömer döneminde valilerin yönetiminde bulunan illere kadılar tayin edilmiştir. Valiler yürütme işine bakmış, kadılar ise hukuk ve adalet işlerini yürütmüşlerdir. Bu uygulama ile yargı ile yönetim işleri birbirinden ayrılmış, siyasi otoritenin hukuk üzerinde baskı kurması engellenmiştir. Böylece adaletli bir yönetim uygulanmak istenmiştir. Halkın yöneticilere karşı kadılar aracılığı ile hak arayışı kolaylaştırılmış ve hukukun siyasete alet olması engellenmiştir.



21



Mısakımilli Kararlarının alınması ile Kurtuluş Savaşı’nın hedefleri belirlenmiş ve Lozan Antlaşması imzalanmıştır (I. öncül). Hıyanetivataniye Kanunu’nun uygulanması çerçevesinde suçlular, kurulan İstiklal Mahkemelerinde yargılanmıştır (III. öncül). Saltanatın kaldırılması Cumhuriyetin ilan edilmesine ortam hazırlamıştır (IV. öncül).



Dayanağı dini esaslar olan Şer’i hukukun uygulamaya konulması Hz. Muhammed ile başlamıştır.



Kurtuluş Savaşı’nda Çerkez Ethem İsyanı, düzenli orduya karşı çıkmış (II. öncül), Gümrü Antlaşması, Doğu Cephesi’nin kapanmasında etkili olmuştur (V. öncül).



Cevap E



Cevap D



Heraldik: Devletlerin armalarını inceler. Arkeoloji: Kazı bilimi. Yeraltı ve su altındaki kalıntıları çıkarır. Antropoloji: Irk bilimi. Kafatası, kemik, iskelet vb. inceleyerek insan ırkları hakkında bilgi verir. İtalyan bilim adamı Tuniz’in X ışını cihazıyla kazılar yapması Arkeoloji, bulunan fosilleşmiş çene kemiği ve dişleri incelemesi Antropoloji bilimlerinden yararlanıldığını gösterir.



Prf Yayınları



2.



5.



Cevap E



1580’lerde Coğrafi Keşiflerin etkisiyle Osmanlı ülkesine Meksika ve Peru gümüşünün girmesi ve enflasyonun % 200’lere çıkması dış etkenlerin ekonomik dengeleri bozduğunu gösterir. Ülkedeki ham maddenin yurt dışına kaçak olarak çıkarılması ülke içindeki arz talep dengesini bozar. Ayrıca mal darlığına yol açtığı için yerli üreticinin ham madde sıkıntısı çekmesine yol açar. Enflasyon, aşırı fiyat artışının yaşandığında ortaya çıkar. Bir ülkede yüksek enflasyonun görülmesi ekonominin kötü gittiğinin göstergesi olduğu için paragraftaki bilgilerden Osmanlı ekonomisinin düzenli olarak büyüdüğüne ulaşılamaz. Cevap C



3.



Dış politika, bir devletin içteki güç unsurlarına dayanarak uluslararası alanda izlediği yoldur. Dış politikanın belirlenmesinde yüzölçümünün büyüklüğünün etkisi daha azdır. Örneğin Yeni ve Yakın Çağ’da İngil-



6.



tere, güçlü donanması (askeri gücü), zengin ekonomisi ve siyasi etkisi ile okyanusta (jeopolitik konumu) küçük bir ada ülkesi olmasına rağmen hemen her kıtada sömürge elde ederek “Topraklarında güneş batmayan imparatorluk” konumunu elde etmiştir.



Haritada koyu renkle gösterilen Meksika Körfezi ve Orta Amerika levha sınırında olduğu için deprem ve volkanik patlama; tropikal bölgede yer aldığı için kuraklık ve hortum afetlerinin görülebileceği yerlerdir. Ancak tropikal bölgede yer aldığı için kalın kar örtüsünün bulunmamasından dolayı çığ oluşma ihtimali daha düşüktür.



Cevap B



Cevap C



217



Deneme - 21



21 7.



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 12.



Haritada I nolu alanda tundra iklimi hüküm sürer. Step iklimi daha çok orta kuşağın deniz etkisine kapalı alanlarında görülür. Cevap A



8.



Gelişmiş ülkeler fabrikalarını Hindistan ve Çin’e kurmakla ülkelerine gelecek dış göçlerin olumsuz etkisinden kurtulmuş, hem ucuz iş gücü ile üretim maliyetlerini düşürmüş hem de kalabalık nüfustan dolayı pazar olanaklarına ulaşmış olmaktadır. Bu ülkelerde teknolojik olanaklar gelişmiş ülkelere göre daha sınırlıdır.



Parçada rahatsızlığını anlatan kişi, bilginin doğruluk ölçütü olarak “ Tümel uzlaşım”ı kabul etmektedir. Soruda, bel fıtığı nedeniyle hastahaneye giden kişinin bir doktorun koyduğu teşhisi ve tedavi ile ilgili zihninde oluşan tereddütleri başka doktorların da onaylamasıyla karar vereceğini öne sürmektedir. Yani doktorlar arasında bir uzlaşı aramaktadır. Bilginin doğruluk ölçütü olan “Tümel uzlaşım” bir bilginin doğru kabul edilmesi için herkesin veya çoğunluğun kabul etmesini, insanların uzlaşımlarını ölçüt almaktadır. Cevap D



Cevap B



13.



Güneş ışınlarının dik ve dike yakın açılarla düştüğü dönemlerde ışınların atmosferde aldığı yol kısa olduğu için atmosfer tarafından daha az tutulur. Bunun sonucunda ısı kaybı az olduğu için sıcaklık artar. Haritadaki K noktasında ekinoks tarihlerinde güneş ışınlarının atmosferde tutulması en azdır. Cevap C



Cevap A Prf Yayınları



9.



14. 10.



Soru metninde Tanrı’nın tıpkı uzun bir araç konvoyunun tepesindeki helikopter gibi her şeyi görüp, bildiğini, bunları da insanlara bir şekilde bildirdiğini, fakat bunlara uyup uymamanın insanların kendi iradelerine bıraktığını vurgulamaktadır Buna göre, parçadan “İnsanın eylemlerini doğal nedenler belirler” yargısına ulaşılamaz.



Kıyı taraçaları dalgaların aşındırdığı kıyıların epirojenez sonucu yükselmesiyle oluşur. Epirojenez iç ve dış kuvvetlere göre çok daha yavaş gerçekleştiği için bu süreç insanlar tarafından gözlenemez. Cevap E



Parça, varlık hakkındaki görüşlerden “Heraklitos’un varlık oluştur” görüşünü açıklamaktadır. Heraklitos’un varlık görüşü, evrende hiçbir şeyin aynı kalmadığını, her şeyin sürekli olarak değiştiğini, bunu da aynı ırmağa iki kere giremezsin, diyerek ifade etmektedir. Buna göre her şeyin ırmak gibi sonsuz bir akış halinde olduğunu, bu süreç içinde karşıtların çatıştığını ve bu çatışmanın evrenin yasası olarak var olduğunu öne sürmektedir. Tüm bunlar varlığın sürekli olış içinde olduğunu göstermektedir. Cevap B



11.



Parçadan “Felsefi düşünceler gerçek yaşamdan çok, ideal olanı yansıtır” yargısına ulaşılır. Soruda, her felsefi düşüncenin filozofun yaşadığı dönemi yansıtmayabileceği, kendini çevresinde gelişen olaylardan soyutlayarak sadece kendisinin kurguladığı dünyanın sorunlarıyla uğraşabileceği anlatılmaktadır. Bu konuda kimi filozofların gerçek hayattaki sicillerinin kırıklarla dolu olduğu, kendi tutku ve kompleksleriyle yaptığı mücadeleyi kaybettikleri halde yazılarında mükemmel bir kişiliğin profilini (yani ideal olanı) yansıttıkları vurgulanmaktadır.



15.



Cevap E



Deneme - 21



Bu parça, “Bir kuram ancak yanlışlanıncaya kadar doğrudur” yargısını destekleyen bir örnektir. Soru metninde, filojiston kuramının oksijen kuramı bulununcaya kadar doğru olarak kabul edildiği, fakat oksijen kuramının keşfedilmesiyle yanlışlandığı vurgulamaktadır. Cevap C



218



21



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 16.



21.



Kur’an-ı Kerim’de Müslümanlar “denge toplumu” olarak nitelendirilmiştir. Her Müslüman bu “ölçülü” yaşayışı itikattan ibadete varıncaya kadar hayatın her alanına yansıtmalıdır. Bu sebeple İslam, her türlü aşırılıktan uzak kalarak dengeli ve insanın yaratılışına uygun bir inanç ve ibadet hayatı ortaya koymuştur. Kur’an-ı Kerim’de dinî konularda aşırılığa giden kimseler kınanmıştır. Cevap D



17.



James, insanın evrendeki durumunu, kitaplıktaki kedinin durumuna benzetmesinden, insan varlığın özünü tam olarak kavrayamaz, anlamı çıkarılabilir. Kant’ın, insanın sırlarla dolu bir evrende bilmediğimiz bir objeyle asla bilemeyeceğimiz bir süjenin durumlarından varlığın özünü tam olarak kavrayamaz, anlamı çıkarılabilir. Buna göre bu görüşlerinin ortak yönü, “İnsan varlığın özünü tam olarak kavrayamaz.” Cevap E



İnsanların birbirine değer vermesi, aşırıya kaçmadan ölçülü övgü, toplumsal ilişkilerin daha düzeyli ve sağlıklı olmasını sağlar. Değer verme, insanların gönüllerini kazanmanın bir yoludur. Hz. Muhammed insanlara değer verirdi. O, insanların ırkına, rengine, cinsiyetine makam ve mevkisine, zenginlik ve fakirliğine bakmaksızın onlara insan oldukları için değer verirdi.



22.



Parçada, insanın diğer varlıklardan farklı olarak yaşamın anlamını ve değerini bilmek istemesi, yaşamının bir amacının olması gerektiğini düşünmesi, bu dünyadaki var oluşunu anlamlandırma çabası içinde olması anlatılmaktadır. Bu da “İnsanın felsefe yapmasının gereği”dir. Cevap B



Cevap D



23. Verilen paragrafta boş bırakılan yerlere sırasıyla hicret-muhacir-ensar kavramları gelmelidir. Buan göre 622 yılında Müslümanların, dinleri uğruna Mekke’den Medine’ye göç etmelerine “hicret”, dinleri uğruna her şeylerini Mekke’de bırakıp Medine’ye göç eden Müslümanlara “muhacir”, Müslümanları karşılayıp her şeylerini onlarla paylaşan Medineli Müslümanlara ise “Ensar” denir.



Prf Yayınları



18.



X ışınlarının bulunuşu, hastalıkların teşhisinde kullanılan röntgenin yapılmasını sağlaması, lazer ışınlarının tıpta, endüstride ve savaş tekniğinde büyük değişikliklere yol açması “Bilimin pratik amaçlar için kullanılmasına” örnek oluşturur. Bilimin pratik değeri denilince, bilimin günlük hayatta insan yaşamındaki faydası ve zararı kastedilir. Cevap C



Cevap A



24. 19.



Hz. Peygamberin, huzurunda sahabe tarafından söylenen sözler ya da işlenen davranışları reddetmeyip susması, onaylaması veya güzel karşılamasıdır. Örneğin su bulunmadığı zaman teyemmümle namaz kılan bir sahabe, namazdan sonra su bulduğu hâlde namazı iade etmemiş, Hz. Peygamber de bunu onaylamıştır.



Epikuros’un sözünün dayanağı olan temel görüş, “Bilginin kaynağı deneydir” görüşüdür. Şöyle ki nasıl bir mühür, bal mumuna bastırıldığında tıpatıp kendi izini bırakıyorsa, benzeri şekilde duyu organlarıyla algıladığı eşya da insanda belli izler bırakır. Hazcı bir ahlak anlayışına sahip olan Epiküros, bilgiyi de duyusal temelde açıklar. Cevap A



Cevap C



20.



25. Sabır, olacak bir şeyi beklerken mevcut koşullara dayanabilme, kendini tutma, beklerken olumsuz düşünmeme anlamlarına gelir. Kısaca kendini tutma, tahammül, katlanma, dayanma gücü ya da dayanç olarak da ifade edilir.



Parçada üniversite seçtiği bölümü kendi seçimiyle seçtiğini düşünen öğrencinin bu seçiminde birçok faktörün etkili olabileceğini söyleyen kişinin “İnsanların eylemlerinde özgür olduğunu” reddetmesi beklenir. Çünkü kendi seçimiyle seçmemiş, başkalarının etkileri yönlendirmiştir.



Cevap B



Cevap D



219



Deneme - 21



sosyal bİlİmler TESTİ (Çözümler) 1.



4.



Denge Politikası: Ülkelerin birbirleriyle örtüşen ya da çakışan milli çıkarları doğrultusunda ürettikleri siyaset. Osmanlı Devleti, III. Selim döneminden itibaren Hristiyan devletleri kendisiyle eşit görme ve antlaşmalar yaparak denge siyaseti izleme prensiplerini kabul etmiştir. Bu prensiplerin uygulanabilmesi Avrupalılarla ilişkilerin geliştirilmesine ve Avrupa’nın yakından takip edilmesine bağlıdır. Bu da Avrupa’da daimi elçiliklerin açılması sonucunu ortaya çıkarmıştır (A seçeneği).



22



Osmanlı Devleti’nin Anadolu’dan getirdiği Türkmenleri Balkanlarda fethettiği yerlere yerleştirmesi; orduya lojistik destek sağlanmasını (A seçeneği), yeni fetihlerin yapılmasını (C seçeneği), Balkanların uzun süre elde tutulmasını (D seçeneği) ve Türk-İslam kültürünün yayılmasını (E seçeneği) kolaylaştırmaya yöneliktir. İskan faaliyetleri Hristiyan devletlerin tepkilerini önlemez, artırır (B seçeneği). Cevap B



Diğer seçeneklerde verilenlerin soruyla ilişkisi yoktur. Cevap A



Paragrafta İslamiyet öncesinde Arapların toplum yapılarıyla ilgili bilgiler yer almaktadır. Toplumla ilgili bilgiler sosyolojinin konusu içinde yer almaktadır (B seçeneği). Filoloji: Dil bilimi. Filoloji, dünyada var olmuþ ve var olan dilleri inceler. Diller arasýndaki akrabalýk baðlarýný, sözcük alýþ veriþlerini araþtýrýr.



3.



5. Prf Yayınları



2.



Almanya, Osmanlı Devleti’yle; jeopolitik (coğrafi) konumundan yararlanma, hilafet gücünü kullanma, demografik gücü ve ham made kaynaklarından faydalanma amaçlarıyla ittifak yapmak istemiştir.



Antropoloji: Ýnsan ýrklarýný inceleyen bilim dalýdýr. Ýnsanýn iskelet, kafatasý gibi fiziki yapýsýný araþtýran antropoloji, insanlýk tarihinin en eski dönemlerinin aydýnlatýlmasýnda yardýmcý olur.



“Almanya, I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’ni kendi yanında savaşa sokarak Boğazlar üzerinden Rusya’yı, Süveyş Kanalı üzerinden de İngiliz sömürgelerini saf dışı bırakmak istemiştir.” bilgisi, Boğazlar ve Süveyş Kanalı’nın coğrafi konumunun savaşlarda etkili olduğunu göstermektedir (B seçeneği). Diğer seçeneklerde verilenlerin soruda vurgu yapılan Boğazlar ve Süveyş Kanalı’yla doğrudan ilgisi yoktur.



Cevap B



Cevap B



Devletleştirme bir malın veya mülkün devletin denetimi altına alınmasıdır. Atatürk’ün “Ekonomik politikamızın önemli amaçlarından biri de toplumun genel çıkarlarını doğrudan doğruya ilgilendirecek kuruluşlarla ekonomik alandaki teşebbüsleri mali ve teknik gücümüzün ölçülerine uygun olarak devletleştirmektir.” sözü doğrultusunda Adana-Mersin Demir Yolu Fransızlardan satın alınarak devletleştirilmiştir. Diğer seçeneklerde verilenlerin devletleştirme ile ilgisi yoktur.



6.



Cevap A



Deneme - 22



Beşeri, ekonomik ve özellikle siyasi unsurlara göre oluşturulan bölgelerin sınırları daha hızlı bir değişim gösterirken doğal unsurlara göre oluşturulan bölge sınırları kısa sürede değişmez. Jeotermal bölgeler yer kabuğunun kırıklı sahalarında meydana gelen doğal oluşumlu bir bölge olup sınırları kısa sürede değişmez. Cevap E



220



22



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 7.



12.



Güneş’in ufuktaki konumuna bakılarak merkezlerin yerel saati ve doğu-batı konumları tespit edilebilir. Boylam dereceleri ve başlangıç boylamına göre konumları tespit edilemez. Cevap C



Varlığın “idea” türünden olduğunu savunan yaklaşıma idealizm denir. İdealizm, her şeyi düşünceye bağlayan, nesnelerin değil, düşüncenin tek gerçeklik olduğunu savunan felsefi akımdır. Buna göre, “Madde sürekli değişir ve sonsuza kadar var olur” savı, varlığın “idea” türünden olduğunu dile getiren idealizmin bir savı değildir. Maddenin sürekli değiştiğini ve sonsuza kadar var olacağı, savı varlığı “madde” olarak açıklayan materyalistlerin görüşüdür. Cevap B



8.



Deniz dibi heyelanları deniz altındaki eğimli arazilerde oluşur. Yer kabuğunun iç kısımlarında oluşmadığı için yerin iç yapısı hakkında bilgi vermezler. Cevap E



9.



Ocak ayında Kuzey yarım Küre’de kış yaşandığı için karalarda termik yüksek basınç, Güney Yarım Küre’de yaz yaşandığı için karalarda termik alçak basınç oluşur. Hawai’de sürekli dinamik yüksek, Aleut’ta ise sürekli dinamik alçak basınç oluştuğu için Hawai’den Aleut adalarına doğru hava akımı gerçekleşir. Ayrıca 60° güney enlemi denizlerle kaplı olduğu için kesintisiz alçak basınç kuşağı oluşur. Cevap E



10.



Prf Yayınları



13.



Cevap A



14.



İkincil ekonomik faaliyetler ham maddelerin işlenerek değerli ürünlere dönüştürülmesini yani sanayi faaliyetlerini kapsar. Bir ülkede sanayileşmenin artmasının nüfusun ülke geneline dağılımına olan etkisi oldukça azdır. Zira sanayileşen bir çok ülkede nüfusun ülke geneline dağılımı düzensizdir.



John Berger’in bu sözleri sanatın “Doğal gerçekliğe farklı bir anlam kazandırma” işlevini vurgulamaktadır. Şöyle ki, öykücülerin gökyüzündeki yıldızları kendi hayal dünyalarına göre aralarında birtakım çizgiler çektikleri, onlara kendilerine göre bir kimlik ve imge kazandırdıkları; bunu yapmakla aslında sanatçıların gökyüzünü kendilerine göre bir okuma biçimi olduğu anlatılmaktadır. Bu da sanatçıların doğal gerçekliğe farklı bir anlam kazandırdıklarını gösterir.



Parçadan “Ahlak felsefesi ahlakı olduğu gibi açıklar” yargısına ulaşılamaz. Çünkü felsefe hiçbir konuyu olduğu gibi yani nesnel açıklamaz. Felsefe konuları, problemleri, olması gerektiği gibi, öznel olarak açıklar. Cevap D



Cevap A



11.



Nasrettin Hoca’nın mahkemede tarafları dinlemesi sonucunda herkesi kendine göre haklı görmesi, Protagoras’ın “insan her şeyin ölçüsüdür” sözünü çağrıştırmaktadır. Yani herkesin söylediği şey kendince doğru, bu durumda doğruluk ölçüsü de insanın kendisi olmaktadır. Bu durumda parça “Mutlak doğru bilgi yoktur” yargısını desteklemedir.



15.



Cevap E



Parçada temel olarak “Felsefenin konusunun zaman içinde nasıl evrildiği” anlatılmaktadır. Şöyle ki ilk filozoflar önce nesneyi, yani doğayı konu edinmişler daha sonra konu özneye, yani insan kendisine, ahlaka, siyasete, topluma, bilgiye dönmüştür. Cevap C



221



Deneme - 22



22 16.



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 21.



Kıyametin ne zaman kopacağını sadece Allah bilir. Cebrai (a.s.) Peygamberimize “Bana kıyametten haber ver?” dediğinde, Rasûlullah (s.a.s.) “Bu meselede kendisine sorulan, sorandan daha çok bilgi sahibi değildir.” buyurmuşlardır. Cevap C



Parçaya göre insanı ayrıcalıklı kılan “Var oluşunun bilincinde olması”dır. Şöyle ki parçada, insan dışında bitki olsun, hayvan olsun tümünün kendi varlıklarından habersiz oldukları; varlığa, var olmaya ilişkin sorular soramadıkları, merak etmedikleri, oysa insanın bu yönüyle diğer varlıklardan ayrıcalıklı olduğu vurgulanmaktadır. Cevap E



17.



22.



İnsanlar doğanın bir parçasıdır, diğer her varlık gibi tamamen doğa yasalarına tabi olan ve daha geniş kozmik bütün içindeki genel ekolojik dengeye (mizan) ayrılmaz bir unsur olarak katılan bir doğal varlıktır. İnsan doğal çevrenin dengesine karşı zarar, kusur ya da yıkım içine girdiğinde kendisine karşı yıkım, zarar içine girmiş olur. Kuran etiğinin temellerinde başta gelen öğreti unsurudur. E seçeneğinde şeytanın insanı aldatarak dengeyi bozduracağına işaret vardır.



Cevap A



Verilen ayet irdelendiğinde “Meleklerin konuşmalarını dinleyip bilgi çalmak isteyen şeytanın engellenmesi gibi” bir yargının olmadığı görülecektir.



Prf Yayınları



Cevap E



18.



23.



Cevap C



Kelam İlmi; Kelâm ilmi, Allah’u tealânın zât ve sıfatlarından, Peygamberlik ve onunla ilgili meselelerden, kâinatın yaratılışı ile ilgili konulardan İslâmî hükümler çerçevesinde bahseden bir ilimdir.



Parçadaki düşüncelere sahip biri, “Akıllı insan kendini başkalarından soyutlar” düşüncesinde olamaz. Çünkü insan akıllı davranır, yani toplumsal bir varlık olması nedeniyle tek başına yaşayamaz, bu bakımdan kendini toplumdan soyutlaması pek akıllıca değildir. Cevap C



Cevap A



25. 20.



Parçadan, “Hayatla bilimsel bilginin iç içe olduğu” vurgulanmaktadır. Parçada insanın merak ve şaşkınlık uyandıran olguları, bilimin yardımıyla anladığı, hayatını sürdürebilmek için bilimsel bilgiyi kendi imkanları ölçüsünde kullandığı, zamanla bu bilgiye dayanarak oluşturulmuş teknolojinin hayatın içine girdiği anlatılmaktadır. Cevap D



24. 19.



Bilimsel bilgi için “Bilimsel bilgi sayesinde insanların tüm sorunları çözülmüştür” yargısı söylenemez. Çünkü parçada, bilimsel bilgi insanlığa yeni ufuklar açsa da farklı yönleri olduğu için yaşamında iyinin, güzelin olmasını istediği, inanma ihtiyacının da olduğu, tüm bu ihtiyaçları da bilimsel bilginin karşılayamayacağı, bu nedenle insanın sanat, ahlak, din gibi alanların bilgisine de ihtiyaç duyduğu vurgulanmaktadır.



Bazı özel günlerde ezandan önce veya kılınacak cenaze namazını haber vermek amacıyla camilerde okunan salavata sela denir.



“Dinlerin iddialarını akla dayalı olarak kanıtlamak din felsefesinin özelliklerinden biri değildir. Çünkü din felsefesi tüm dinlere eşit mesafededir, herhangi bir dinin öğretisini, iddiasını kanıtlamaya değil, bunları sorgulamaya çalışır. Dinlerin iddialarını akla dayalı olarak kanıtlamaya çalışmak teolojinin yani din biliminin, teologların, kelamcıların işidir.



Cevap B



Cevap B



Deneme - 22



222



sosyal bİlİmler TESTİ (Çözümler) 1.



3.



Misakımilli’de alınan I. ve IV. öncüllerdeki “Ateşkes imzalandığı tarihte Türk ve İslam çoğunluğunun bulunduğu bölgeler hiç bir surette birbirinden ayrılamaz, bir bütündür.” ve “Siyasi, mali ve adli gelişmemizi engelleyen sınırlamalar (kapitülasyonlar) kaldırılmalıdır.” kararları kesinlik ifade etmektedir. O halde Türk halkı için kırmızı çizgi olarak kabul edilebilirler.



23



Divan-ı Lügati’t Türk’de Türk milleti ile ilgili, “Tanrı onlara Türk adını ve hükümdarlık hakkını verdi.” bilgisi İslamiyet’ten önceki Türklerdeki “Kut İnancının” devam ettirildiğinin göstergesidir. “Onları tüm zamanların egemenleri yaptı. Dünya milletlerinin saltanatlarını onların eline bıraktı. Onlara insanların üstünde yer verdi.” ifadeleri ise “Cihan hakimiyeti düşüncesi”nin sürdürüldüğünü göstermektedir.



II. öncülde “Halkın oyları ile anavatana katılan üç sancakta (Kars, Ardahan, Batum) gerekirse yine halk oylamasına başvurulmalıdır.” kararında halkın kararı esas alınacağı için kırmızı çizgi olmaz. Yine III. öncüldeki, “İstanbul ve Çanakkale boğazlarının dünya ticaret ve ulaşımına açılması konusunda bizimle diğer devletlerin vereceği kararlar geçerlidir.” kararı ile Boğazlarda uluslararası statünün devam edeceği anlaşıldığından olmazsa olmaz anlamında kırmızı çizgi değildir.



Cevap D



Cevap C



4.



Atatürk’ün “Artık hükümet ile millet arasında geçmişteki ayrılık kalmamıştır. Hükümet millet ve millet hükümettir.” sözü halkı yönetimde etkin kılmaya yöneliktir. Halkın yönetime katılması ise Cumhuriyetçilik ilkesi ile ilgilidir (E seçeneği).



Prf Yayınları



Cevap E



5.



Osmanlı Devleti’nde Meclisi Vâlâ-yı Ahkâmı Adliye’nin yeni kanun tasarılarını hazırlaması yasama (I. öncül), devlet memurlarını yargılaması yargı (III. öncül) ile ilgili görevlerinin olduğunu göstermektedir. Cevap D



2.



Yeniçeri ocağının yetersiz olduğunu ve devletin başına açtığı sorunları göz önünde bulunduran Sultan III.Selim 1793’te Nizamıcedit adında yeni bir ordu kurulması çalışmasını başlatmıştır. Nizamıcedit ordusu Fransız subaylar ve teknisyenlerin danışmanlığı ile oluşturulmuştur. Nizamıcedit ordusunun giderleri oluşturulan İradıcedit hazinesi tarafından karşılanmıştır.



6.



Nizamıcedit Ordusu’nun ihtiyaçlarının büyük oranda Avrupa’dan karşılanması, Nizamıcedit Ordusu’na karşı çıkan Yeniçeri İsyanı’nı esnafların desteklemesine neden olmuştur (B seçeneği).



Liman bölgesi, endüstri bölgesi, kırsal bölge ve finans bölgesi bir yerin ekonomik yapısı hakkında bilgi verir. Ancak yoğun nüfuslu olması ekonomik yapı ile ilgili kesin bilgi vermez. Çünkü yoğun nüfuslu olup da gelişmemiş bölgeler (Gine Körfezi kıyıları) bulunduğu gibi seyrek nüfuslu olup da gelişmiş bölgeler(İskandinavya) bulunabilir.



Cevap B



Cevap B



223



Deneme - 23



23 7.



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 12.



Heyelanlar killi arazilerin bulunduğu eğimli sahalarda yaygındır. Rize’de bu özelliklerin yanında ilkbahar aylarında kar erimelerine bağlı toprağın doygun hale gelmesinden dolayı bu mevsimde heyelanlar yaygın olarak görülür. Cevap C



8.



Jeotermal kaynaklar yer altı sularının magmanın etkisi ile ısınarak kırıklı arazilerden yer yüzüne çıkmasıyla oluşur. Bu durum üzerinde yer şekillerinin ve iklim özelliklerinin bir etkisi yoktur.



Deneyci epistemolojik söylem, empirizm yaklaşımıdır. Empirizm, doğru bilginin kaynağının; deneyin, duyuların, algıların olduğunu; insan aklında doğuştan hiçbir bilgi bulunmadığını savunan yaklaşımdır. Felsefede kaynağı deney olan bilgilere a posteriori (deney sonrası/deney bilgisi) bilgiler denir. Bu yaklaşıma göre insan boş bir zihin ile doğar. Bilginin kaynağı duyu ve deneyimlerimizdir. Buna göre “Duyu verileri kişinin içinde bulunduğu duruma ve koşullara göre değişir.” deneyci epistemolojik söylemin yani, empirizmin tezlerinden biri olamaz. Cevap C



Cevap D



9.



Şekilde 10° enlem – boylam aralıkları olan K ve L bölgelerinden L bölgesinin güneyi Oğlak Dönencesi’nin güneyinde bulunduğu için güneş ışınları dik açı ile düşmez. K’nin tamamı dönenceler arasında yer aldığı için tamamına güneş ışınları yılda iki kez dik açı ile düşer. Cevap E



10.



Prf Yayınları



13.



Cevap E



14.



Ekvator’da ısınan hava kütleleri bu alanlardaki konveksiyonel (yükselim) yağışların, üst hava akımları ters alizelerin, 30° enlemlerinde alçalarak sıkışmasıyla Hawai dinamik yüksek basıncının ve tropikal çöllerin oluşumuna neden olur. Aleut dinamik alçak basıncı 60° enlemlerinde oluşur.



Parçadaki varlık görüşü ile ilgili olarak “Varlığın var oluşu tümel uzlaşımla temellendirilmektedir.” yargısı söylenebilir. Şöyle ki soruda, varlığın var olduğunu kanıtlamam için görmem, dokunmam, koklamam, tatmam, işitmem yeterli olmakla birlikte bunların bir yanılsama olabileceğini varsayarak (uygunluk ölçütü kuşkulu kabul ediliyor) başkaları da benim algıladıklarımı onaylıyorsa (Tümel uzlaşım) artık onların bir yanılsama olup olmadığının belirlenebileceği anlatılmaktadır.



Cevap B



Parçada felsefenin “Sorgulayıcı olma” özelliği vurgulanmaktadır. Soruda, felsefecinin diğer meslek sahipleri gibi belli varsayımları ve yönelimleri olsa da, bu varsayımların, inançların, yönelimlerin üzerinde düşünmek, onlara ilişkin soru sormak (yani sorgulamak) temel hedefi olduğu belirtilmiştir. Bu da felsefede, kesin ve herkesin üzerinde uzlaşabileceği sonuçlara kolayca ulaşılamamasını doğal kıldığı, fakat bu özelliğin de felsefenin özgürlük alanını genişletici olduğu vurgulanmıştır. Cevap D



11.



Soruda anlatılan “yüzük” kavramı ile, “İktidar olmanın sağladığı imkanlar” vurgulanmaktadır. Parçada, insanı görünmez yapan yüzüğü ele geçiren kişinin aslında yüzüğün gücünün kişiyi ele geçirdiği anlatılmaktadır. Şöyle ki, yüzükle görünmezlik gücü kazanan kişinin her istediğini yapabilmeye başlamasıyla bir süre sonra kişinin kendini kontrol edemeyebileceği, bambaşka biri olabileceği, yüzükle kazanılan güç, kudret, statü, şan, şöhret, para ve ihtirasın bireyi egemenliği altına alabileceği vurgulanmaktadır. Bu da güç, iktidar sahibi olmanın sağladığı imkanlar demektir.



15.



Cevap A



Deneme - 23



Parçaya dayanarak “Sanat her şeyden önce insan için yararlı olanı amaç edinir” yargısına ulaşılamaz. Dünden bugüne sanatta fayda amacı güdülmediği, sanatın amacının kendinde saklı olduğu, sanatın en önemli amacının güzellik olduğu vurgulanmaktadır. Fayda amacı güden, seri üretime dayalı olan zanaattır. Cevap B



224



23



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 16.



21.



Tasdik doğrulamak anlamında bir deyim olup, bir kimsenin dili ile ifade ettiği İslâm inançlarını kalbi ile doğrulamasıdır. Dolayısıyla tasdik, kişinin içyapısı ile ilgilidir. Cevap C



Parçada sözü edilen durum, bilimin “Nesnel ve tekrarlanabilir olma” özelliğiyle ilgilidir. Bilimin benzer koşullar altında deneysel yöntemle daima aynı sonuçların elde etmesi, tekrarlanabilirliğini; elde edilen bulgulara ne yoldan ulaşılacağını dile getirmeyen kişisel başarıların şaşırtıcı ya da göz kamaştırıcı olmasına rağmen bilimsel olamayacağı, nesnelliğini anlatmaktadır. Cevap C



17.



Peygamberin görevlerinden biri de “tebyin (Beyan etme)”dir. Tebyin;beyan etmek, açıklamak, izah etmek ve gerçeği ortaya koymak demektir. Bütün peygamberler, sözlü ve uygulamalı olarak bunu yerine getirmişlerdir. Hz. Peygamber de tebliğ ettiği vahyin içeriğini insanların anlamaları için gerektiğinde açıklamalar yapmıştır. İnsanların sorularını cevaplamış ve pek çok konuda onları düşünmeye yönlendirerek ayetleri daha iyi anlamalarına yardım etmiştir.



22.



Cevap D



Hikayede verilen mesaj, “Koşulsuz ahlak” anlayışıla ilişkilendirilebilir. Kant’ın ahlaki yaklaşımı olan koşulsuz ahlak anlayışı; bir koşula bağlı olmadan, bütün insanlar için geçerliliği olan buyruktur. İnsanın arzu ve isteklerine bağlı olmayan bu buyruk, eylemin muhtemel sonuçlarını dikkate almaz. Hikayede, zengin babanın oğluna her köyde bir ev yap demekle, insanlara hiçbir karşılık beklemeden yardım etmesini istemiş böylece yer yerde açık bir gönül kapısı olmasını dilemiştir. Cevap D



Kur’anı Kerim’in 23 yılda parçalar halinde indirilmesinin, onun muhafaza edilmesi ve kitap haline getirilmesinin zaman almasıyla ilişkisi yoktur. Kuranın tamamı nazil olduktan daha sonra mushaf haline getirimiştir. Cevap E



19.



23. Prf Yayınları



18.



Felak ve Nas suresiyle ilgili (Felâk,Nâs) için Peygamber Efendimiz “Bu gece indirilen ayetler var ya, onlar gibisi hiç görülmemiştir” buyurmuşlardır. Sıkıntı, nazar, sihir, kazadan ve beladan korunmak için bu sureler şifa niteliğindedir Başka bir hadiste ise, Peygamberimiz (s.a.v.) “Felâk ve Nâs sûrelerini okuyup bu iki sûre ile Allaha sığının zira Allaha hiç bir kul bunlardan daha fazîletli birşey ile sığınamaz” buyurmuşlardır.



Parçada sözü edilen bilimsellik ölçütü, “Yanlışlanabilirlik”tir. Popper, tümevarımsal bir iddianın kesin olmayacağı, çünkü sınırlı sayıda örnekten genel önermeye ulaşıldığını, bunu da bir aksi örneğin yanlışlayabileceğini ileri sürmektedir. Buna karşın genel önermeyi oluşturan tüm örneklerin hiçbir zaman gösterilemeyeceği için hiçbir zaman doğrulanamayacağını savunmaktadır. Bu durumda Popper’e göre bir önerme kesin olarak yanlışlanabilir, ancak kesin olarak doğrulanamaz. Cevap B



24.



Cevap D



Bilimin olaylar arasındaki sebep - sonuç ilişkisini açıklaması, nedensellik özelliğini; kendi içinde mantıksal bir iç bütünlüğü olması, tutarlılık özelliğini; akla dayalı olması rasyonellik özelliğini; nesnel bilgilerden oluşması, objektiflik özelliğini göstermektedir. Buna göre “Birikimlilik” özelliğine değinilmemiştir. Cevap A



20.



25.



Peygamberlerin gönderiliş gayelerinden bir diğeri ise, dini tebliğdir. Eğer onlar gelmeseydi bizler, ibadete ait meseleleri bilemez, emir ve nehiyleri hiçbir zaman anlamaz ve mükellefiyetlerimizi kavrayamazdık. Namaz, oruç, zekat, hac nedir? İçki, kumar ve faizin hükmünü bilemezdik. Evet, bütün bunları ve bunlara benzer birçok meseleyi peygamberler vasıtasıyla öğrenmiş bulunuyoruz. Cevap A



Parçada felsefenin “Meraka dayalı çıkar gütmeyen bir etkinlik olma” niteliği üzerinde durulmaktadır. İnsanın doğal olarak bilmek istemesi; ay, güneş, yıldızlar ve diğer doğa olayları karşısında hayrete düşmesi, felsefe yapmanın insanın merakına dayalı olduğunu anlatmaktadır. Ayrıca parçanın sonunda felsefe etkinliğinin herhangi bir fayda amacıyla değil, sırf bilmek amaçlı olduğu vurgulanmaktadır. Cevap E



225



Deneme - 23



sosyal bİlİmler TESTİ (Çözümler) 1.



4.



İki dereceli seçim sistemi: Halkın doğrudan milletvekillerini seçemediği kendi adlarına milletvekillerini seçecek kişileri seçtiği sistemdir. Birinci Dünya Savaşı öncesinde Osmanlı Devleti seçim kanununda yapılan değişiklikle ordu mensuplarının askerlik hizmetinde bulundukları süre içinde I. ve II. seçmen olamayacaklarını hükme bağlaması iki dereceli seçim sisteminin uygulandığını ve ordunun siyasetten ayrılmasına yönelik düzenlemeler yapıldığını gösterir.



24



Hz. Muhammed’e Mekke’de baskı yapılması ve Medine’ye hicret etmek zorunda kalması, İslam dini ile ilgili; Mekkeliler tarafından tepkiyle karşılandığını (A seçeneği) ve gelişmesinde Medine’nin önemli bir yere sahip olduğunu (C seçeneği) gösterir. Bedir, Uhud ve Hendek savaşları korunması için savaşlar yapıldığını (B seçeneği), Mekkelilerle yapılan Hudeybiye Antlaşması’ndan sonra Müslümanların sayısının hızla artması ise barış döneminde daha hızlı yayıldığını (E seçeneği) göstermektedir. Verilen bilgiler slam dininin farklı kültürlerin etkisi altında kaldığını göstermez (D seçeneği).



Seçim kanunundaki bu düzenlemeler kurucularının çoğunluğunu subayların oluşturduğu İttihat ve Terakki Partisi’nin yönetimdeki etkinliğini artırdığını göstermez.



Cevap D



2.



Atatürk, “Benim naçiz vücudum birgün elbet toprak olacaktır. Fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet yaşayacaktır.” sözünü 1926’daki kendisine karşı düzenlenmek istenen İzmir Suikasti sonrasında söylemiştir. Öğretmenler Birliği Kongresi ile ilgisi yoktur (A seçeneği).



Prf Yayınları



Cevap C



5.



Diğer seçeneklerde verilenler eğitim ve öğretimle ilgilidir ve kongrede söylediği sözlerdir. Cevap A



İlk Meclise verilecek isim ile ilgili; İslamcıların “Meclis-i Kebir” veya “Meclis-i Kebir-i Milli”, Türk Ocağı yanlılarının “Kurultay”, Osmanlıcıların “Meclis-i Mebusan”, Milliyetçi ve inkılapçı milletvekillerinin ise “Büyük Millet Meclisi” olmasını savunmaları; milletvekilleri arasındaki siyasi, dini, kültürel ve ulusal alandaki farklılıklardan kaynaklanmıştır. E seçeneğindeki askeri alanın bu tartışmalarla ilgisi yoktur. Cevap E



3.



Dikey hareketlilik: Toplumda eğitim, kariyer, ekonomi vb. unsurlar yoluyla kişilerin istedikleri konuma gelebilmesidir. Toplumsal sınıflaşmanın olmadığı ülkelerde bu durum görülebilir. Örneğin bir odun kırıcı olan baltacının oğlunun sadrazam olabilmesi (Sadrazam Baltacı Mehmet Paşa), medreseyi bitiren öğrencilerin kadı olarak görevlendirilmesi dikey hareketliliğe örnektir.



6.



Diğer seçeneklerde verilenler yatay hareketliliğe örnek olur.



Grafikte verilen bilgilere göre kışlar yağışlı, yazlar kuraktır. Ayrıca kış sıcaklığı 2 – 4 °C civarındadır. Bu değerler Akdeniz kıyıları ile Güneydoğu Anadolu arasındaki yerlerde görülür.



Cevap E



Cevap E



Deneme - 24



226



24



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 7.



12.



K ülkesinde ikincil ve üçüncül ekonomik faaliyetlerde çalışanların oranı daha fazla olduğu için teknolojik olanaklar daha gelişmiştir. Bundan dolayı tarımsal üretimde ileri teknolojiler kullanıldığı için doğal koşulların üretime olan etkisi daha azdır. Cevap E



Cahit Sıtkı Tarancı’ya ait bu dizeler, bilgi felsefesindeki yaklaşımlardan “Empirizm”i destekler niteliktedir. Empirizm, doğru bilginin kaynağında; deneyin, duyuların, algıların olduğunu; insan aklında doğuştan hiçbir bilgi bulunmadığını savunur. Buna göre dizelerdeki; gökyüzünün rengi, taşın sertliği, suyun boğması, ateşin yakıcılığı duyusal/deneysel bilgileri ifade etmektedir. Cevap A



8.



Haritada koyu renkle verilen alanlar ilk uygarlıkların kuruluş yerlerini göstermektedir.



13.



Cevap C



Parçada “Siyasi yaşam insanın kaçınamayacağı bir kaderidir” yargısı vurgulanmaktadır. Soru metninde, her ne kadar devlet otoritesinden uzak bir şekilde yaşamak denense de bugün itibariyle devlet otoritesi olmadan yaşama imkanının kalmadığı, buradan siyasi yaşamın yani devlet otoritesinin kaçınılmaz bir kader olduğu sonucuna varılır.



Şekilde tüm horizonların bulunduğu zonal toprak kesiti gösterilmiştir. Bu tür topraklar kayaçların, bulunduğu yerde fiziksel ve kimyasal yollarla ayrışması sonucu oluşur. Vertisoller ise intrazonal topraklardan olup sadece A ve C horizonları bulunmaktadır. Cevap D



10.



11.



Prf Yayınları



Cevap E



9.



14.



Türkiye’nin güneybatısının coğrafi koordinatları 36° Kuzey enlemi ile 26° Doğu boylamıdır. D seçeneğinde coğrafi koordinatları verilen alanda yer alır.



Soruda “varlık felsefesi”nin problemlerinden “Gerçek varlığın nasıl bir niteliğe sahip olduğu” sorgulanmaktadır. Parçada nesnelerin idea türünden mi yoksa nesne türünden mi olduğu tartışılmaktadır. Şöyle ki, sürekli değişim içinde olan ve bu nedenle çelişki barındıran nesnelerin mutlak gerçek olamayacağı, duyular üstü (nesnel olmayan) “formlar” yani ideal düzeyde var olan varlıkların ise değişmedikleri gibi çelişiklik de barındırmadıkları ileri sürülerek formların mutlak oldukları anlatılmaktadır.



Cevap D



Cevap B



15.



Ödev ahlakı, “Bireyin hiçbir koşula bağlı olmadan, tüm sonuçlarından bağımsız eylemde bulunmasıdır.” Parçada bakkalın hiç kimseyi aldatmaması gerektiğini düşünerek satış yaptığı anlatılmaktadır. Bakkal’ın, güvenirliğini kaybederse müşteri kaybedeceği düşünmeden; yani belli bir koşula bağlanmadan davranmasının ödev ahlakına uygun olduğu vurgulanmaktadır. Cevap D



Parçadan “Sanatçı eserinde, bizi gerçeklikten uzaklaştıran bilgiler sunar” yargısına ulaşılamaz. Çünkü soruda, sanatçının günlük yaşamı tüm ayrıntılarıyla birebir işlemediği; her şeyi kendince kurgulayarak betimlediği, bu yönüyle bilim insanından ayrıldığı, yine sanatçının eseriyle kendi öznelliğini ifade ettiği, insanı önceden farkına varamadığıyla karşı karşıya getirdiği anlatılmaktadır. Cevap C



227



Deneme - 24



24 16.



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 21.



Amellerin boşa gitmesi demek, İslam dininin değer ölçüsüne göre normal şartlarda onlardan beklenen faydaların görülmemesi demektir. Cevap A



Parçada felsefenin “Rasyonel bir etkinlik olması” vurgulanmaktadır. Şöyle ki, güneşin dünyayı aydınlattığı gibi felsefe de aklı kullanmak suretiyle insanı aydınlatır. Yani güneş karanlığa doğup yolumuzu aydınlatır, felsefe de karanlıkta kalmış bilgileri akıl ile gün yüzüne çıkarır. Cevap E



17.



22.



Gayb, “gizli olan, görünmeyen” demektir. Kur’an-ı Kerim muttakilerden, yâni takva sahibi müminlerden bahsederken, onların en büyük özelliği olarak “gayba imanlarını” gösterir. Cevap D



Bacon’ın Skolastik düşünceye karşı öne sürdüğü bu görüş, “Bilimsel yöntemde olgusal veriler objektif bir şekilde incelenmelidir” yargısında tam olarak verilmiştir. Şöyle ki parçada Bacon’a göre araştırmanın temel özelliklerinin deney ve gözlem olduğu, olgusal verileri yani deney ve gözlem verilerini toplayarak doğanın tanınabileceği, doğruluğu sorgulanamaz birtakım ön yargılarla olguların açıklanamayacağı vurgulanmaktadır. Cevap A



İslâm Dini hayrı içeren ve ona yönlendiren bir hayat nizamıdır. İyi, doğru ve güzel olan bütün sözleri, davranışları ve işleri içine alan mânasıyla Hayır yapılması İslâm’ın buyruğudur. Verilen ayet de sadakanın gizli veya açık verilmesiyle ilgilidir. Cevap B



23. Prf Yayınları



18.



Parçada, evreni, doğayı, doğanın işleyiş yasalarını kısaca her şeyi Tanrı yaratıp, bu yaratmadan sonra doğanın işleyişini doğa yasalarına, insanın yaşayışını da kendi akıl ve iradesine bıraktığını; doğadaki olaylar nasıl kendi yasalarına bağlı işliyorsa; insanın da kendi akıl ve iradesiyle baş başa bırakıldığını, dolayısıyla vahiy, uyulması gereken buyruklar, ibadet gibi yerine getirilmesi yükümlülüklerin olmadığını ileri süren felsefe görüşüne Deizm denir. Cevap C



19.



Hac, ruhun Allah’a yükselişini temsil ettiğinden, Kâbe hedef değil, belki sonsuzluğa ve bu manevî atmosfere geçişin başlangıcıdır. Dıştan bakıldığında sembolik davranışlar şeklinde gözüken hacdaki her fiil ve davranışın bir anlamı ve mü’mini eğitici ve bilinçlendirici bir yönü vardır.



24.



Cevap D



Farabi’nin müzik aleti yapımına katkı sağlayan süreçte; sesin oluşumunun hava titreşimlerine dayandığına, titreşimlerin dalga uzunluğuna göre azalıp çoğaldığını deneyler yaparak tespit etmesi, bilimsel bilgidir. Bu keşfiyle musiki aletlerin yapımında gerekli olan kuralları bulup müzik aleti yapmış olması ise, teknik bilgidir. Cevap B



20.



İslam dininde aşırılığın ve zorluğun yeri yoktur. Dinlerin sonuncusu ve en mükemmeli olan İslam dini, insanlık için dünya ve ahiret saadetini temin etmek üzere gönderilmiştir. Bu yüce dinin, evrensel niteliklerinden birisi de kolaylık dini olmasıdır. İnsanı gücü nispetinde sorumlu tutan İslam dini, insanları zora ve sıkıntıya sokmak için gelmemiştir. Verilen ayet ibadetlerde güç yetirebilirlikle ilgilidir.



25.



Cevap C



Deneme - 24



Bilimin teknolojiye uygulanarak hayatı kolaylaştırmasına, pratik değeri; insanın bilme ihtiyacını, merak duygusunu gidermesine, entelektüel değeri; insanlara nesnel ve eleştirici olma, kendi görüşünü gerekçelerle sunma, bilgileri test etmeden geçerli saymama gibi birtakım karakter ve alışkanlıklar kazandırmasına, ahlaksal değeri denir. Cevap D



228



sosyal bİlİmler TESTİ (Çözümler) 1.



4.



Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra İstanbul’da sık sık hükümet değişiklikleri yaşanmıştır. Bu dönem İtilaf devletlerinin İstanbul Hükümeti’ni baskı altına aldığı ve Anadolu’da Milli Mücadele’nin başladığı dönemdir. Bundan dolayı hükümet değişikliklerinde; Anadolu’da başlayan Milli Mücadele hareketinin İstanbul’la fikir ayrılığına düşmesi (II. öncül) ve İtilaf devletlerinin aşırı isteklerde bulunması (III. öncül) etkili olmuştur.



25



Ekber Erşed Sistemi: Hanedan üyeleri arasında büyük (Ekber) ve akıllı (Erşed) olanın tahta geçme usulüdür. 17. yüzyıl başlarında I. Ahmet’ten itibaren Osmanlı veraset sisteminde babadan oğula geçen hükümdarlık anlayışı yerini ekber ve erşed anlayışına bırakmıştır. Bu değişikliğin sonucunda ölen padişahın yerine kimin geçeceği netleşmiş böylece taht kavgaları önlenmiştir. Bu durum kardeş katlinin önüne geçerken, biten taht kavgaları devletin zayıflamasını önlemiş ve merkezi otorite güçlenmiştir.



TBMM’nin saltanatı kaldırması ile Osmanlı Devleti ve İstanbul Hükümeti sona ermiştir (I. Öncül).



Ekber erşed sistemi, Osmanlı Devleti’nin monarşik yapısını değiştirmemiş (Yönetim şekli korunmuştur.) sadece tahta



Cevap A



çıkma kuralını değiştirmiştir.



2.



Osmanlı Devleti, siyasi amaçlarla Fatih döneminden itibaren Avrupalı devletlere ticari ayrıcalıklar tanımıştır. Devletin siyasi gücünün zamanla zayıflaması, ekonomik yapının bozulması, Coğrafi Keşifler ve Sanayi İnkılabının etkileriyle kapitülasyonlar Osmanlı ekonomisinin çökmesine yol açmıştır. Osmanlı yönetimi bu durumdan kurtulmak için 1856 Paris Konferansı’nda kapitülasyonların kaldırılmasını gündeme getirmiş fakat siyasi açıdan güçsüz olması nedeniyle başarısız olmuştur.



Prf Yayınları



Cevap E



5.



Merkeziyetçi yönetim: Taşradaki idareciler dahil tüm yönetim kadrosunun merkezi hükümet ya da başkenten atanmasıdır. Hz. Ömer döneminde ülkenin valiliklere ayrılması ve merkezden valilerin yanında illere kadıların atanması adil ve merkeziyetçi bir yönetimin kurulmasına yöneliktir. Bu uygulama ile yargı ile yönetim işleri birbirinden ayrılmış, siyasi otoritenin hukuk üzerinde baskı kurması engellenmiştir. Böylece adaletli bir yönetim uygulanmak istenmiştir.



Cevap B



Cevap D



3.



Şeyh Sait İsyanı sırasında çıkarılan Takrir-i Sükun Kanunu ile hükümete ülkenin iç huzurunu sağlamak için tehdit edici her türlü yayın, eylem ve kuruluşu yasaklama yetkisinin verilmesi soucunda; isyanla ilişkilendirilen Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapatılmış (A seçeneği), doğuda sıkıyönetim ilan edilerek Şeyh Sait İsyanı bastırılmış ve devletin bütünlüğüne yönelik tehditler ortadan kaldırılmıştır (B ve E seçeneleri). Ayrıca isyanın oluşturduğu olumsuz havada basın yayın özgürlüğü kısıtlanmıştır (C seçeneği).



6.



Partinin kapatıldığı bir ortamda ülkede demokratik yaşamın güçlenmesinden bahsedilemez (D seçeneği).



Küçük ölçekli haritalar geniş alanların gösterildiği, küçültme oranının fazla olduğu, ayrıntıyı gösterme gücü az olan haritalardır. Buna göre yörenin haritası V. yükseltiden çizildiğinde küçültme oranı fazla, ayrıntılar az olur.



Cevap D



Cevap E



229



Deneme - 25



25 7.



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 12.



Az gelişmiş ülkelerin dış alımlarında işlenmiş maddeler, dış satımında ise ham maddeler ve tarım ürünleri önemli yer tutar. Ticaret hacimleri düşüktür. Uluslar arası pazarlarda rekabet güçleri azdır. Dış ticarette yük taşıma kapasitesi yüksek ve maliyetlerin düşük olmasından dolayı deniz yolu ve demir yolu ulaşımı daha fazla kullanılır. Cevap B



Parça ahlak felsefesindeki yaklaşımlardan “Bentham’ın hazzı temel alan yararcı anlayışına” örnek verilebilir. Bentham’ın ahlak felsefesi faydacılığa dayalı büyük mutluluk ilkesi, “en çok sayıda insana en yüksek düzeyde mutluluğu” esas almaktadır. Bentham faydacılık ilkesini bir eylemi ya da durumu genel mutluluğu araması ya da azaltmasına göre onaylayan ya da onaylamayan ilke olarak tanımlar ve en çok sayıda kişi için en büyük mutluluğu üretmeyen her türlü eylemin ahlaken yanlış olduğunu söyler. Buna göre gecenin bir vaktinde yüksek sesle müzik dinlemek genelin mutluluğunun aksine olduğu için doğru değildir. Cevap E



8.



Türkiye’nin ortalama yükseltisinin fazla olması yüksek ve eğimli arazilerde görülen heyelan ve erozyonun oluşumunu artırır. Kuraklık uzun süre yağışların normal değerlerin altına düşmesi ve su kaynaklarının azalması ile, deprem ise kırıklı arazilerde meydana gelir.



13.



9.



Süveyş Kanalı’nın açılmasıyla bölgenin sosyoekonomik koşulları iyileşmiş, Kızıldeniz’in trafiği ve Dünya ticaretine katkısı artmış, Batı ve Güney Avrupa ile Güney Asya ülkeleri arasındaki deniz yolu kısalmıştır. Afrika kıtasının güney ucunda bulunan Ümit Burnu Yolu’nun gemi trafiği ise azalmıştır. Cevap C



10.



Sorudaki üç filozofun varlık anlayışları için “Varlığın kökenini maddi ögelerle temellendirmişlerdir.” yargısı söylenebilir. Şöyle ki tüm var olanların Empedokles, hava, su, ateş ve topraktan; Demokritos, sonsuz sayıdaki atomlardan; Anaxagoras da sonsuz sayıdaki sperma (tohum) maddesinden meydana geldiğini vurgulamaktadır. Cevap A



Prf Yayınları



Cevap B



14.



Atmosfer Güneş’ten gelen ve yerden yansıyan enerjinin bir kısmını tutarak ve dağıtarak yer yüzünün aşırı ısınıp soğumasını engeller.



Hikayedeki köylülerin yaklaşımları, doğru bilginin ölçütlerinden “Uygunluk” ile ilişkilendirilebilir. Uygunluk ölçütü, yargının betimlediği nesnesine tam karşılık gelmesini ifade eder. Bir önermenin dile getirdiği bilgi nesnesine uyuyorsa doğru, uymuyorsa yanlıştır. Hikayede de köylülerin “Bu tavuk bizim olamaz, bizim köyde yassı tavuk yok” demeleri gördükleri ezik tavuğun betimlediği nesnesine karşılık gelmediğini vurgulamaktadır. Cevap C



Cevap A



11.



15. Parçaya dayanarak “Doğruluk, düşünce ile nesne arasındaki tam uygunluktur” yargısına varılabilir. Soru metninde, felsefe dersinde Aytek’in bulunduğunu ve dersi dinlediğini iddiasının doğruluğu algılarımızla örtüşüyorsa doğru, örtüşmüyorsa yanlış olduğu ileri sürülmektedir. Bu da uygunluk ölçütünü ifade eder.



Parçaya göre felsefeyi gerekli kılan neden, “Bilimin yanıtlayamadığı soruların olması”dır. Çünkü soruda bilim ve teknoloji ne kadar gelişmiş olsa da, yaşamımızı ne kadar kolaylaştırsa da yine de yanıtlayamayacağımız pek çok soru olduğu vurgulanmaktadır. Soru metninde sözü edilen soruları bilim ve teknolojinin cevaplayamadığı, bu soruların cevaplanması için felsefeye ihtiyaç duyulduğu belirtilmektedir.



Cevap B



Cevap D



Deneme - 25



230



25



SOSYAL BİLİMLER TESTİ (ÇÖZÜMLER) 16.



21.



Peygamberler, yaşadıkları toplumda ortaya çıkan sorunlara çözümler getirmişlerdir. Onların tebliğ, tebyin görevlerinin yanı sıra teşri sorumlulukları da vardır. Cevap C



Alımlayıcı bu tutumuyla “Eserin biçimsel niteliklerini belirlemeyi” amaçladığı söylenebilir. Şöyle ki, alımlayıcının sorduğu sorular objenin renk, şekil, çizgi dışsal niteliklerini sorgulamaktadır. Cevap B



17.



22. Verilen ayetler aklin düşünüp kavramasıyla ile ilgilidir. Kavrama (idrak diye de bilinir), bir kişi, durum veya haber gibi soyut veya somut bir nesneyle ilgili olan ve kişinin üzerinde düşünüp kavramlarla yeterince ilgilenebildiği psikolojik bir süreçtir. Kavrama, bilenle anlaşılan nesne arasında bir bağıntıdır. Cevap E



Parçada, “Fatih Sultan Mehmet’in hâlâ yaşadığına inanıyorum” veya “Kedilerin uçtuğuna inanıyorum.” diyen kişilere; “Hayır, buna inanamazsın.” diyerek karşı çıkılamayacağı, buna karşın “Fatih Sultan Mehmet’in hâlâ yaşadığını biliyorum” veya “Kedilerin uçtuğunu biliyorum” iddialarında bulunan kişilere “Hayır, bu yanlıştır.” diye karşı çıkılabileceğini anlatılmaktadır. Bu durum da “Bilmenin nesnelliğe, inanmanın öznelliğe dayandığı” çıkarılabilir. Cevap D



23. Verilen ayetler ibadetlerle ilgilidir. İbadet, Allah’a karşı gösterilecek saygı, tazim ve hürmet demektir. İbadet, Allah’ın emirlerini yerine getirmek, yasakladığı bütün haramlardan uzaklaşmak manasındadır Cevap B



Prf Yayınları



18.



Cevap C



24. 19.



Parçada “Varlığın bilgisine bilimsel yaklaşımla ulaşılabileceği” vurgulanmaktadır. Şöyle ki parçada, varlığın bilgisi ancak gözleme dayalı deneysel yöntemlerle elde edilebileceği belirtilmektedir. Gözleme dayalı deneysel yöntem bilimin yöntemidir.



Mukabele lugatta; karşılaştırma, yüzleştirme, karşılık verme; aralarındaki farkı ortaya çıkarmak için metinleri mukayese etme, Ramazanda hafızların cemaat huzurunda Kur’ân okumaları manalarını taşımaktadır. Cevap A



Parçada ifade edilen görüşleri savunan filozof “Aristoteles”tir. Aristoteles, hocası Platon’dan farklı olarak form adını verdiği ideaların nesnelerden bağımsız olmadığını, nesnelerle birlikte olduğunu ve nesnelerin ancak form ile var olabildiğini vurgulamaktadır. Bu sırada bir niteliğin bazen form bazen madde olabileceğini kavak ağacı örneği ile açıklamaktadır. Cevap A



20.



25. Cehennem; Semavi dinlerde, ölmüş olan kişilerin ölmeden önceki hayatında işlemiş olduğu günahların, yaptığı kötülüklerin, yediği kul haklarının derecesine göre bunlarının hesabını vereceği yer olarak bilinir. Cehenneme sadece münafıklar değil, cehenneme gitmeyi gerektirecek suç işleyenlerin de gideceği yerdir.



Kuhn’un görüşüne göre, bilimle ilgili “Bilim birikimli olarak ilerlemez” yargısı söylenebilir. Bilimin anlaşılabilmesi için ürünlerin, sonuçların değil; bilimsel etkinliklerin incelenmesi gerektiğini savunan Kuhn’a göre bilim, parçada anlatıldığı gibi düz bir çizgi halinde değil, devrimsel nitelikteki atılım ve dönüşümlere dayalı; eskinin bir devamı değil; yeni bir algılama ve açıklama sistemidir.



Cevap D



Cevap E



231



Deneme - 25



cevap cevap anahtarları



anahtarları



Deneme - 1 1-D



2-C



3-D



4-E



5-B



6-A



7-D



8-C



9-B



10-B



16-E



17-B



18-B



19-C



20-D



21-A



22-D



23-E



24-C



25-B



11-E



12-B



13-C



14-D



15-A



11-E



12-A



13-C



14-D



15-B



11-B



12-C



13-D



14-A



15-E



11-E



12-A



13-B



14-C



15-D



11-C



12-E



13-D



14-B



15-A



Deneme - 2 1-A



2-C



3-D



4-A



5-B



6-D



7-A



8-C



9-B



10-B



16-D



17-E



18-C



19-A



20-D



21-D



22-D



23-B



24-A



25-E



Deneme - 3 1-B



2-E



3-C



4-E



5-A



6-B



7-B



8-D



9-B



10-E



16-A



17-D



18-C



19-A



20-C



21-A



22-B



23-E



24-C



25-D



Deneme - 4 1-D



2-E



3-B



4-C



5-A



6-C



7-C



8-D



9-A



10-C



16-C



17-E



18-A



19-C



20-D



21-A



22-E



23-C



24-B



25-D



Deneme - 5 1-E



2-B



3-B



4-E



5-E



6-D



7-A



8-E



9-C



10-B



16-E



17-C



18-C



19-D



20-A



21-B



22-E



23-D



24-A



25-C



235



cevap anahtarları



Deneme - 6 1-D



2-A



3-B



4-B



5-D



6-B



7-E



8-A



9-D



10-A



16-D



17-E



18-D



19-E



20-C



21-C



22-D



23-A



24-E



25-B



11-C



12-D



13-A



14-E



15-B



11-A



12-A



13-E



14-D



15-C



11-D



12-C



13-E



14-B



15-A



11-A



12-C



13-E



14-B



15-D



11-A



12-E



13-D



14-B



15-C



Deneme - 7 1-B



2-C



3-D



4-A



5-B



6-C



7-C



8-E



9-D



10-D



16-B



17-C



18-A



19-D



20-D



21-E



22-A



23-D



24-A



25-E



Deneme - 8 1-D



2-E



3-A



4-D



5-B



6-A



7-E



8-C



9-A



10-E



16-E



17-A



18-B



19-A



20-C



21-D



22-C



23-A



24-E



25-B



Deneme - 9 1-A



2-E



3-E



4-C



5-C



6-A



7-E



8-D



9-C



10-D



16-D



17-D



18-E



19-B



20-C



21-C



22-E



23-A



24-B



25-D



Deneme - 10 1-B



2-A



3-A



4-E



5-C



6-D



7-E



8-C



9-B



10-A



16-A



17-B



18-D



19-D



20-B



21-B



22-A



23-C



24-C



25-A



236



cevap anahtarları



Deneme - 11 1-A



2-D



3-C



4-C



5-D



6-A



7-C



8-E



9-D



10-D



16-D



17-A



18-B



19-C



20-E



21-C



22-D



23-A



24-E



25-B



11-E



12-C



13-D



14-B



15-A



11-A



12-D



13-B



14-E



15-C



11-E



12-A



13-B



14-C



15-D



11-B



12-C



13-E



14-A



15-D



11-C



12-B



13-A



14-E



15-D



Deneme - 12 1-C



2-D



3-E



4-A



5-A



6-C



7-B



8-D



9-E



10-B



16-C



17-B



18-C



19-D



20-A



21-C



22-E



23-B



24-A



25-D



Deneme - 13 1-D



2-B



3-E



4-A



5-A



6-E



7-E



8-C



9-A



10-E



16-A



17-D



18-A



19-C



20-E



21-A



22-E



23-B



24-D



25-C



Deneme - 14 1-B



2-D



3-C



4-B



5-C



6-C



7-D



8-A



9-D



10-D



16-A



17-C



18-A



19-E



20-D



21-B



22-E



23-C



24-D



25-A



Deneme - 15 1-D



2-A



3-E



4-C



5-E



6-E



7-C



8-B



9-C



10-C



16-A



17-D



18-B



19-B



20-D



21-E



22-C



23-D



24-A



25-B



237



cevap anahtarları



Deneme - 16 1-D



2-C



3-C



4-B



5-E



6-B



7-A



8-A



9-B



10-B



16-A



17-E



18-B



19-D



20-E



21-C



22-B



23-A



24-E



25-D



11-B



12-E



13-C



14-A



15-D



11-C



12-A



13-B



14-A



15-E



11-A



12-B



13-D



14-E



15-C



11-A



12-B



13-D



14-E



15-C



11-E



12-C



13-B



14-D



15-A



Deneme - 17 1-E



2-B



3-A



4-C



5-A



6-E



7-C



8-D



9-E



10-D



16-D



17-C



18-A



19-E



20-E



21-E



22-C



23-D



24-B



25-A



Deneme - 18 1-E



2-B



3-D



4-C



5-C



6-B



7-E



8-C



9-D



10-A



16-C



17-C



18-B



19-A



20-A



21-B



22-E



23-A



24-D



25-C



Deneme - 19 1-C



2-D



3-A



4-E



5-C



6-B



7-C



8-D



9-B



10-D



16-B



17-B



18-D



19-C



20-A



21-D



22-C



23-B



24-A



25-E



Deneme - 20 1-D



2-A



3-B



4-E



5-A



6-C



7-E



8-B



9-A



10-D



16-A



17-C



18-B



19-D



20-C



21-C



22-A



23-D



24-B



25-E



238



cevap anahtarları



Deneme - 21 1-E



2-E



3-B



4-D



5-C



6-C



7-A



8-B



9-C



10-E



16-D



17-D



18-A



19-C



20-B



21-E



22-B



23-C



24-A



25-D



11-E



12-D



13-A



14-B



15-C



11-E



12-B



13-A



14-D



15-C



11-A



12-C



13-E



14-D



15-B



11-D



12-A



13-E



14-B



15-C



11-B



12-E



13-A



14-C



15-D



Deneme - 22 1-A



2-B



3-A



4-B



5-B



6-E



7-C



8-E



9-E



10-A



16-C



17-E



18-C



19-A



20-B



21-E



22-A



23-D



24-C



25-B



Deneme - 23 1-C



2-B



3-D



4-E



5-D



6-B



7-C



8-D



9-E



10-B



16-C



17-D



18-E



19-D



20-A



21-C



22-D



23-B



24-A



25-E



Deneme - 24 1-C



2-A



3-E



4-D



5-E



6-E



7-E



8-C



9-D



10-D



16-A



17-D



18-B



19-D



20-C



21-E



22-A



23-C



24-B



25-D



Deneme - 25 1-A



2-B



3-D



4-E



5-D



6-E



7-B



8-B



9-C



10-A



16-C



17-E



18-B



19-A



20-D



21-B



22-D



23-C



24-A



25-E



239