( ) Simbol Fonetik Bahasa Melayu [PDF]

Citation preview

SIMBOL FONETIK BAHASA MELAYU.



Sistem ejaan bertujuan untuk mewakili bunyi yang digunakan oleh penutur sesuatu bahasa. Untuk mencapai tujuan tersebut, berikut disenaraikan bunyi dalam bahasa bahasa Melayu untuk dipadankan dengan simbol ejaan (huruf). Dalam hal ini tumpukan hanya kepada ejaan Rumi sahaja.



SIMBOL FONOLOGI



Konsonan



Vokal



Diftong



Konsonan gandingan



SIMBOL VOKAL BAHASA MELAYU Huruf



Simbol bunyi



a



[a]



e (pepet)



[e]



e taling



[ə]



i



[i]



o



[i]



u



[u]



SIMBOL KONSONAN BAHASA MELAYU



Huruf



Simbol bunyi



b



[b]



c



[č]



d



[d]



g



[g]



h



[h]



j



[j]



k



[k], [/], [Q]



l



[l]



m



[m]



n



[n]



p



[P]



q



[q]



r



[r]



s



[s] [š]



t



[t]



v



[v]



w



[w]



x



[z]



y



[Y]



z



[z]



SIMBOL DIFTONG BAHASA MELAYU



Huruf Gabungan Vokal



Simbol bunyi



ai



[ai]



au



[au]



oi



[oi]



SIMBOL KONSONAN GANDINGAN BAHASA MELAYU



Konsonan Rangkap



Simbol bunyi



gh



[]



ny



[ɲ]



ng



[ŋ]



sy



[∫]



th



[]



dz



[ð]



akh



[x]



Berdasarkan senarai dalam jadual 1, 2, dan 3, kita dapati ada simbol-simbol bunyi yang diwakili oleh satu huruf dan ada juga yang mewakili dua huruf dalam bahasa Melayu.



ARTIKULASI TAMBAHAN



Artikulasi tambahan atau ko-artikulasi ialah sebutan tambahan yang terjadi akibat daripada pengaruh penyebutan sesuatu bunyi tertentu. Sewaktu menyebut sesuatu bunyi tertentu terjadi juga sebutan tambahan secara sampingan kerana dalam proses penyebutan sesuatu bunyi tertentu beberapa alat artikulasi turut terlibat misalnya bibir, rongga hidung, lelangit keras, rengkung dan seumpamanya sehingga berlakunya artikulasi tambahan seperti pembibiran, penyegauan, penglelangitkerasan dan perengkungan. Apabila kita menyebut bunyi-bunyi dalam satu himpunan, akan wujud keadaan pengaruh-mempengaruhi di antara bunyi-bunyi sehingga dalam keadaan tertentu seolah-olah wujud satu unsur bunyi lain dalam himpunan bunyi-bunyi itu. Keadaan ini disebut sebagai “artikulasi tambahan”.



Pembibiran



Glotalisasi



Penyengauan



ARTIKULASI TAMBAHAN



Perengkungan



Penglelangitk erasan







Pembibiran



Unsur pembibiran hadir pada bunyi-bunyi konsonan atau vokal [a], [u] diikuti oleh bunyi vokal [u], [o], [a] atau [i]. sewaktu menghasilkannya, kedudukan lidah mengalami geluncuran dan bibir berkeadaan bundar. Pembibiran atau dikenali sebgai labialisasi ialah artikulasi tambahan yang berlaku kerana semasa hendak menyebut bunyi vokal belakang. Misalnya semasa kita menyebut bunyi perkataan kuning. Sebenarnya semasa kita hendak menyebut bunyi konsonan k yang diikuti oleh vokal belakang u dalam perkataan kuning itu berlaku sedikit pembundaran bibir, iaitu pengaruh daripada hendak menyebut bunyi vokal belakang u dalam perkataan kuning itu. Artikulasi tambahan pembibiran ditanda dengan lambang w seperti dalam contoh berikut:







kʷucing







kʷuning







lʷubang 



sʷulit







tʷolak







Penyengauan ( nasalisasi)



Unsur bunyi penyengauan hadir pada vokal-vokal yang mengikuti bunyi-bunyi konsonan sengau dan pada struktur-struktur yang telah dinyatakan dalam bahagian vokal-vokal sengau. Penyegauan atau nasalisasi merupakan artikulasi tambahan yang berlaku pengaruh daripada proses penyebutan bunyi perkataan yang mengandungi konsonan sengau yang diikuti oleh vokal. Semasa menyebut bunyi sengan, misalnya m, n, ny, ng seperti dalam perkataan malam, nasi, nyamuk, ngantuk, pengaruh bunyi sengau m, n, ny dan ng merebak kepada bunyi vokal kerana rongga hidung tidak sempat ditutup sepenuhnya semasa menyebut bunyi vokal dalam perkataan tersebut. Lambang penyegauan atau nasalisasi ditanda dengan lambang seperti dalam perkataan yang berikut:











makan







nangka







nyanyi mengantuk







Pelelangitkerasan (palatalisasi)



Unsur bunyi ini hadir sewaktu membunyikan perkataan yang mengandungi vokal rangkap [ai], [iu], [io] atau [ia]. Dalam penghasilan unsur bunyi ini, lelangit keras turut berfungsi. Pelelangitkerasan juga berlaku sewaktu membunyikan perkataan yang mengandungi urutan bunyi vokal dan konsonan [n] yang seterusnya diikuti oleh konsonan letusan. Contoh : kencang, anjing dan anjung. Penglelangitkerasan atau palatalisasi juga merupakan artikulasi tambahan yang berlaku akibat proses penghasilan bunyi lelangit keras. Penglelangit kerasan ini terhasil sebelum bunyi letusan lelangit keras c dan j dan lambang yang digunakan untuk melambangkan penglelangitkerasan ialah lambang







punca







manja







belanja



 



senja belunjur







Perengkungan



Perengkungan ialah artikulasi tambahan yang berlaku akibat daripada pengucapan bunyi rengkungan. Bunyi seperti ini banyak terdapat dalam bahasa Arab. Simbul yang digunakan bagi melambangkan bunyi perengkungan ialah seperti yang terdapat pada fonem yang berikut:







t







z







d







Glotalisasi



Glotalisasi merupakan cirri suprasegmental yang berlaku sebelum penyebutan bunyi vokal. Glatalisasi biasanya berlakju pada awal bunyi vokal yang hadir pada perkataan yang disebut secara satu-satu. Sebelum bunyi vokal itu dilafazkan, alat artikulasi mengambil sedikit masa untuk melafazkan bunyi vokal tersebut, dan ini mengakibatkan udara terhenti sebentar pada glottis semasa menyebut bunyi vokal dalam perkataan itu.



Misalnya : ʔadek, ʔabang, ʔalat



Unsur bunyi ini terhasil apabila dalam sesuatu perkataan itu terdapat turutan dua vokal yang sama dan sewaktu membunyikannya berlaku hentian di antara kedua-dua vokal itu. Unsur bunyi ini menyerupai bunyi hentian glottis. Sewaktu menghasilkannya, udara ditahan pada bahagian glottis kemudian dilepaskan dengan serta-merta untuk menghasilkan bunyi yang mengikutinya. .



Contoh : taat, saat, jumaat, keadaan dan suun



FONEM



Fonem ialah unit bahasa yang diwujudkan bagi memudahkan deskripsi bunyi. Fonologi pula ialah bidang yang mengkaji sistem bunyi bahasa (Abdullah Hassan, 2006: 62). Manusia dapat menghasilkan banyak bunyi atau fon, tetapi daripada fonfon tersebut, hanya beberapa sahaja yang distingtif atau berbeza. Bagi menentukan sama ada fon itu adalah distingtif, fon-fon dibandingkan dan dikontraskan antara satu dengan yang lain. Dengan demikian, kita dapat mengenal pasti fon-fon yang distingtif daripada yang hanya berbeza sebutan. Ini ialah kerana mereka dihasilkan pada konteks



yang



berlainan,



tetapi



tidak



distingtif.



Hanya



golongan



fonfon



yang distingtif itulah yang dikenali sebagai fonem. Fonem wujud di dalam susunan tertentu dan susunan ini berlainan daripada satu bahasa kepada bahasa yang lain. Mengkaji kewujudan dan penggunaan fonem daripada aspek demikian adalah mengkaji struktur fonologi bahasa tersebut. Apabila kita sudah dapat mengenal pasti fonem dalam bahasa, maka kita dapat pula membentuk sistem ejaannya. Ini dilakukan dengan memberi lambang kepada fonem tadi. Setiap fonem diberi satu lambang huruf seperti fonem /p/ diberi lambang huruf p. Oleh kerana bilangan huruf terhad, ada juga fonem yang diberi lambang gabungan dua



huruf,



seperti



fonem



yang



diberi



lambang



huruf



ng.



Ini



bermakna, apabila manusia membentuk sistem ejaan, manusia sudah mengenali konsep fonem. Apabila kita menyusun sistem ejaan atau lambang tulisan, maka huruf akan dibuat supaya melambangkan fonem (Abdullah Hassan, 2006: 62-63). Di dalam bahasa Melayu, sistem fonologi menggunakan kaedah analisis segmental. Ada 33 buah fonem dalam bahasa Melayu yang terdiri daripada 24 fonem



asli



dan



9



fonem



pinjaman.



Daripada



kajian,



didapati



kontras



fonem bahasa Melayu lebih banyak berlaku pada konteks pangkal dan tengah perkataan daripada pada akhir perkataan. Pada akhir perkataan, kontras antara fonem



bersuara



dengan



yang



tak



bersuara



menjadi



neutral



atau hilang. Daripada 24 fonem asli Melayu, terdapat 6 fonem vokal dan 18 fonem konsonan. Fonem vokal ialah /i/, /e/, /a/,, u/ dan /o/. Manakala fonem konsonan pula ialah /p/, /b/, /t/, /d/, /k/, /g/, /c/,/j/, /m/, /n/, /s/, /h/, /r/, /l/, /w/ dan /y/.



Terdapat pelbagai jenis fonem dalam bahasa Melayu. John Lyons (1968), Peter Ladefoged (1975), Gleason (1961), Hill (1958) mengatakan bahawa fonem dapat dibahagikan kepada dua jenis iaitu fonem segmental dan fonem suprasegmental.



FONEM



SEGMENTAL



SUPRASEGMENTAL



FONEM SEGMENTAL Fonem segmental atau bunyi penggalan merujuk kepada proses mengeluarkan unit linguistik daripada ujaran atau teks yang berurutan. Fonem ini dapat dianalisis kewujudannya.



VOKAL



FONEM SEGMENTAL



DIFTONG



KONSONAN







Fonem vokal



Keenam-enam fonem vokal bahasa Melayu dapat dijadualkan dalam rajah berikut. Ada tiga vokal depan, dua vokal belakang dan satu vokal tengah.



FONEM VOKAL



VOKAL DEPAN



VOKAL TENGAH



VOKAL BELAKANG



Semua fonem vokal dalam bahasa Melayu menjadi sengau apabila didahului oleh konsonan sengau. Vokal yang disengaukan ini tidak berkontras dengan vokal yang tidak disengaukan. Oleh itu yang demikian, vokal sengau hanya menjadi alofon kepada fonem vokal yang tidak disengaukan.



Carta Fonem Vokal



Bahagian lidah



Depan



Tengah



Belakang



Cara sebutan Hadapan Sempit atau Tinggi



i



Hadapan Separuh Sempit



e



atau Separuh Tinggi Hadapan Separuh Luas atau



ε



Separuh Rendah Hadapan Luas atau Rendah



A



Belakang Sempit atau



U



Tinggi Belakang Separuh Sempit



O



Belakang Separuh Luas atau



‫כ‬



Separuh Rendah Bahagian tengah



e



a) Vokal depan



Ada tiga fonem vokal depan / i, e, a /. Contohnya: /i/: /itu/ „itu‟, /kita/ „kita‟, /laki/ „laki‟ /e/: /eloʔ/ „elok‟, /beta/ „beta‟, /sate/ „sate‟ /a/: /aku/ „aku‟, /batu/ „batu‟, /kita/ „kita‟



Setiap vokal depan berkontras dengan vokal depan lain dalam pasangan terkecil. Contohnya:



1. /i/ dan /e/ [bila] „pertanyaan waktu‟ [bela] „balasan‟



2. /e/ dan /a/ [bela] „balasan‟ [bala] „musibah‟



3. /i/ dan /a/ [bila] „pertanyaan waktu‟ [bala] „musibah‟



b) Vokal belakang Ada dua fonem vokal belakang : /o/ dan /u/. Contohnya: /o/ : /otak/ „otak‟, /kotaʔ/ ;kotak‟, /moto/ „moto‟ /u/ : /ulam/ „ulam‟, /gula/ „gula‟, /laku/ „laku‟



Kedua-dua vokal belakang berkontras di antara satu dengan yang lain dalam pasangan terkecil. Contohnya:



1. [urat] „saluran darah dalam tubuh‟ [orat] „memikat kaum lain‟



2. buru] „unggas‟ [boroɳ] „membeli banyak‟



c) Vokal tengah Hanya ada satu fonem vokal tengah iaitu /ə/. Contohnya: /ə/: /əmaʔ/ „emak‟, /kəna/ „kena‟, /kitə/ „kita‟



Vokal belakang ini berkontras dalam pasangan terkecil dengan semua vokal lain. Contohnya:



/ə/ dengan /i/



• [bəri] : ‘memindahkan milik secara rela’ • [biri] : ‘kambing dari kawasan sejuk’



/ə/ dengan /e/



• [bəla] : ‘pelihara’ • [bela] : ‘balasan’



/ə/ dengan /a/



• [əntah] : ‘tak tahu, kenapa’ • [antah] : ‘padi yang tertinggal dalam beras’



/ə/ dengan /o/



• [bəla] : ‘pelihara’ • [bola] : ‘benda bulat disepak sebagai mainan’



/ə/ dengan /u/



• [səkat] : ‘halang’ • [sukat] ; ‘ukur’







Fonem Diftong



Bahasa Melayu mempunyai tiga diftong, iaitu / ai, au, oi/.



ai au oi



Carta Fonem Vokal



Cara Penghasilan



Diftong



Vokal depan luas ke vokal depan



ai



sempit Vokal depan luas ke vokal belakang



au



sempit Vokal belakang separuh sempit ke



oi



vokal depan sempit



1. Penyebaran Diftong / ai, au / boleh berlaku pada tengah perkataan dalam sukukata terbuka, tetapi semuanya /ai/, /au/ dan /oi/ berlaku pada suku kata terbuka pada akhir perkataan contohnya:



Diftong



Awal



Akhir



Ai



hairan



Pandai



Au



taulan



Pulau



Oi



-



Baloi



Gambar rajah di atas menunjukkan penghasilan fonem diftong [ au ].



/ ai/ dan /au/



• [pulai] ‘sejenis pohon’ • [pulau] ‘tanah yang timbul di laut’



Gambar rajah di atas menunjukkan penghasilan fonem diftong [ oi ].



/au/ dan /oi/



• [kalau] ‘agak-agak’ • [kaloi] ‘ikan guarami’



Gambar rajah di atas menunjukkan penghasilan fonem diftong [ ai ].



/ai/ dan /oi/



• [balai] ‘bangunan berhimpun’ • [baloi] ‘memandai’







Fonem konsonan



Ada 18 fonem konsonan dalam bahasa Melayu. Konsonan ini terdiri daripada bunyi letupan, sengau, letusan, getaran, sisian dan separuh vokal. Semuanya dipaparkan dalam jadual berikut.



LETUPAN SEPARUH VOKAL



SENGAUAN FONEM KONSONAN



SISIAN



LETUSAN



GETARAN



Carta Fonem Konsonan



Daerah sebutan



1 Dua bibir



2 Gusi



Letupan tidak bersuara



p



t



k



Letupan bersuara



b



d



g



m



n



Cara sebutan



3 4 5 6 Gusi Lelangit Lelangit Pita Lelangit keras Lembut suara keras



Letusan tak bersuara Letusan bersuara Sengauan Geseran tak bersuara



S



Geseran bersuara



H



Getaran Sisian Separuh vokal



i w



y/j



Rajah dan carta di atas menunjukkan tentang carta konsonankonsonan dalam bahasa Melayu.



a. Konsonan letupan Ada tujuh fonem letupan /p, b, t, d, k/ dan /g/



Semua konsonan letupan tak bersuara berlaku di pangkal, tengah dan akhir perkataan. Konsonan letupan bersuara tidak berlaku pada akhir perkataan melainkan dalam kata pinjaman. Contoh:



Fonem



Awal



Tengah



Akhir



/p/



paya



bapa



atap



/t/



talam



bata



sikat



/k/



kolam



luka



Arak



Semua letupan bersuara boleh berlaku pada awal dan tengah perkataan. Penggunaan letupan bersuara pada akhir perkataan hanya berlaku pada kata pinjaman sahaja. Fonem /k/ yang berlaku pada akhir perkataan itu sebenarnya adalah hentian glotis. Walau bagaimanapun hentian glotis ini tidak membezakan makna apabila dikontraskan dengan [k]. tidak ada perbezaan antara [araʔ] dan [arak]. Oleh sebab itu [k] dan [ʔ] bukanlah dua fonem yang berlainan, dan tidak diberi lambang huruf yang berlainan. Kedua-duanya diberi lambing k sahaja. Contohnya:



Fonem



Awal



Tengah



Akhir



/b/



bayar



laba



bab (Arab)



/d/



dua



kuda



had (Arab)



/g/



getah



raga



beg (Arab)



b. Konsonan sengau Ada empat bunyi konsonan sengau /m, n/ dan /ɳ/ berlaku pada awal, tengah dan akhir perkataan. Contoh:



Fonem



Awal



Tengah



Akhir



/m/



Main



lama



malam



/n/



nasi



sana



ikan



/ɲ/



ɲaman



taɲa



-



/ɳ/



ɳaɳa



buɳa



buaɳ



c. Konsonan letusan Ada satu letupan tak bersuara /c/ dan satu letusan bersuara /j/. 1. Kedua-dua leusan ini berlaku pada awal dan tengah perkataan sahaja dan tidak berlaku pada akhir perkataan. Fonem



Awal



Tengah



Akhir



/c/



Cabai



baca



-



/j/



Jalan



meja



-



d. Konsonan getaran Hanya ada satu getaran /r/ yang boleh berlaku pada awal, tengah dan akhir kata. Contoh:



Fonem



Awal



Tengah



Akhir



/r/



rata



mara



pasar



e. Konsonan sisian Hanya ada satu sisian /l/ yang boleh berlaku pada awal, tengah dan akhir kata. Contoh:



Fonem



Awal



Tengah



Akhir



/l/



lari



gali



bakal



f. Konsonan pinjaman Ada sepuluh konsonan pinjaman dalam bahasa MElayu. Semuanya dipinjam daripada bahasa Arab dan Inggeris. Ada sepuluh bunyi konsonan yang kita pinjam. Semuanya adalah fonem konsonan geseran. Fonem-fonem pinjaman ini berasal dari perkataan-perkataan pinjaman. Ada bunyi yang disesuaikan dengan bunyi bahasa Melayu dan ada yang bervariasi bebas dengan fonem-fonem asli. Daripada sepuluh fonem pinjaman ini, Sembilan dipinjam daripada bahasa Arab, dan satu daripada bahasa Inggeris, iaitu fonem /v/. fonem /f/ juga dipinjam daripada bahasa Inggeris, tetapi fonem ini terlebih dahulu sudah dipinjam daripada bahasa Arab. Fonem geseran yang dipinjam adalah seperti dibawah:



Huruf



Fonem



Contoh Penggunaan



f



/f/



filem



v



/v/



variasi



th



/ө/



mithal (misal)



dh



/ð/



dharab (darab)



z



/z/



zaman



sy



/š/



mesyuarat



kh



/x/



khat



gh



/



ghaib



FONEM SUPRASEGMENTAL



Fonem ini juga disebut sebagai fonem suprapenggalan iaitu ciri atau sifat bunyi yang menindihi atau menumpangi sesuatu fonem. Fonem ini terdiri daripada tekanan, kepanjangan, jeda, tona dan intonasi.



TEKANAN



JEDA



KEPANJANGAN FONEM SUPRASEGMENTAL



INTONASI



TONA







Tekanan



Merupakan ciri lemah atau kerasnya suara penyebutan sesuatu suku kata. Biasanya berlaku pada suku kata dalam perkataan. Dalam bahasa Melayu tekanan berlaku dalam vokal. Bunyi vokal selalunya disebut dengan lantang dan boleh dipanjangkan. Lazimnya ia berlaku dalam suku kata yang kedua seperti “ki ta”, “ba pa”, “sa tu” dan seumpamanya. Bagi bahasa Inggeris tekanan boleh membezakan makna. Contohnya,



Prog res bermaksud kemajuan (kata nama) Pro gres bermaksud memajukan (kata kerja) Dengan perkataan conduct insult dan semuanya boleh membawa maksud yang berbeza dalam bahasa Inggeris apabila dipakai tekanan pada suku kata yang berbeza.







Kepanjangan



Ia juga disebut sebagia pendek bunyi merupakan ciri khusus yang terdapat pada perkataan dalam bahasa-bahasa tertentu. Ciri kepanjangan dan panjang pendek ini juga boleh membezakan makna dalam bahasa-bahasa tertentu seperti bahasa Arab, Inggeris, tetapi tidak membezakan makna bagi bahasa Melayu. Ia di tanda dengan tanda titik dipanggil mora. Jika tanda mora itu satu titik setengah mora



;



.



kepanjangan bunyinya



dua titik kepanjangan satu mora, dan jika empat titik ::



kepanjangan ialah dua mora. Dalam bahasa Inggeris perbezaan makna terjadi apabila kepanjangan ini digunakan.



Contoh, sit bermaksud duduk, dan si:t bermakna tempat duduk.







Jeda



Disebut persendian ialah ciri atau unsur hentian (senyap) dalam ujaran sebagai tanda pemisah unsur linguistik, iaitu perkataan, ayat dan rangkai kata. Jeda atau persendian ini ditanda dengan



+ . Bagi bahasa Inggeris unsur ini membezakan



makna. Contoh, I scream „‟saya menjerit‟‟ dan ice cream „‟aiskrim” bunyinya sama sukar dibezakan tetapi maknanya lain. Dalam bahasa Melayu, Terdapat rangkai kata yang boleh mengelirukan jika tidak memakai jeda, misalnya ujaran belikantin (belikan tin). Bagi membezakan makna itu perlu tanda dengan jeda seperti berikut: Belikan + tin “ membelikan tin = tin yang dibeli” Beli + kantin “ membeli kantin = kantin yang dibeli” Jeda atua persendian merupakan perbezaan dalam bahasa. Jeda juga digunakan untuk membezakan makna ayat. Contoh :



„Saya membaca buku kakak‟ boleh dibezakan seperti berikut, 1. # Saya membaca buku kakak# (maksudnya saya membaca buku kepunyaan kakak) 2. # Saya membaca buku# kakak (saya memberitahu kakak bahawa saya membaca buku)







Tona



Merupakan naik turun suara dalam pengucapan. Banyak bahasa mempunyai tona dan ia mengubah makna. Terdapat dua jenis tanda yang berbeza digunakan untuk membezakan tinggi rendah sesuatu perkataan. Pertama menggunakan tona mendatar, seperti “ibu”. Kedua tona meninggi, contoh “guni”. Ketiga tona turun-naik, contoh “kuda” dan akhir sekali tona menurun, contohnya “marah”. Yang kedua memakia tanda nombor 1 hingga 4 untuk menunjukkan perbezaan tona, Tona tinggi (keras) menggunakan satu, tona sederhana tinggi (keras) menggunakan dua, tona rendah (lemah) menggunakan tiga dan tona sangat rendah (sangat lemah) menggunakan empat.







Intonasi



Turun naik nada suara dalam pengucapan ayat atau prasa. Intonasi juga disebut lagu bahasa. Bahasa Melayu terdapat pelbagai intonasi atau lagu yang terdapat dalam ayat. Contohnya ayat berita yang menurun pada akhir ayat, ayat tanyapula meninggi apaila di akhir ayat. Semua jenis ciri suprasegmental, iaitu tekanan, kepanjangan, jeda, tona secara kombinasi turut membentuk intonasi dalam ayat dan digunakan dalam pertuturan seharian.



TRANSKRIPSI FONETIK Transkripsi fonetik dikenali juga sebagai transkripsi sempit, iaitu pengkaji memberi lambang fonetik setepat-tepatnya dan terperinci yang



merangkumi lambang



koartikulasi seperti lambang pembibiran, penyengauan, nasalisasi, perengkungan, penglelangit kerasan dan glotalisasi. Dalam transkripsi fonetik terdapat segala bunyi segmental, jenis koartikulasi dan jugaciri-ciri suprasegmental yang ditumpangi oleh perkataan atau ayat dalam transkripsi ini. Oleh itu,transkripsi bertujuan untuk mencatatkan



setepat



mungkin semua



sifat



yang terdapat pada pengucapan



seseorang penutur yang natif. Walau bagaimanapun, tidak semua bunyi koartikulasi wujud dalam bahasa Melayu. Terdapat lambang-lambang yang mewakili setiap fonetik tersebut. Lambanglambang koartikulasi bagi pembibiran ialah [w], penyengauan atau dikenali jugasebagai nasalisasi dan lambangnya ialah [ ], perengkungan [ L, d, z ], penglelangitkerasan [ j ] dan glotalisasi atau pengglotisan lambangnya ialah [?]. Lambang permulaan ayat atau ujaran pertuturan bagi transkripsi fonetik ialah [ #. Lambang akhiran ayat atau ujaran pertuturan bagi transkripsi fonetik ialah #]. Lambang jeda atau hentian sebentar bagi ayat atau ujaran pertuturan bagi transkripsi fonetik ialah //. Lambang jeda atau hentian sebentar bagi perkataan dalam pertuturan untuk transkripsi fonetik ialah +.



TRANSKRIPSI FONEMIK



Transkripsi fonemik pula dikenali sebagai transkripsi luas. Dalam transkripsi fonemik tiada koartikulasi. Transkripsi fonemik mencatatkan bunyi-bunyi bahasa dengan menggunakan fonem-fonem yang terdapat dalam sesuatu bahasa itu dengan mudah dan secara umum. Oleh itu,transkripsi fonemik adalah berbeza dengan transkripsi fonetik kerana transkrispi fonemik tidak menggunakan ciri-ciri koartikulasi atau ciri-ciri suprasegmental



seperti



dalam



transkripsi



fonetik.Transkripsi



fonemik



hanya



bertujuan untuk memberikan lambang-lambang bunyi dengan mudahdalam bentuk lambang bunyi segmental sahaja. Lambang permulaan ayat atau ujaran pertuturan bagi transkripsi fonemik ialah / #. Lambang akhiran ayat atau ujaran pertuturan bagi transkripsi fonemik ialah #/. Lambang jeda atau hentian sebentar bagi ayat atau ujaran pertuturan bagi transkripsi fonemik ialah //. Lambang jeda atau hentian sebentar bagi perkataan dalam pertuturan untuk transkripsifonemik ialah +. Namun, terdapat sedikit persamaan kedua-dua transkripsi ini. Persamaannya ialah, semua permulaan kata dalam ayat baik dalam transkripsi fonetik mahupun fonemik mesti dimulai dengan huruf kecil. Dalam kedua-dua transkripsi ini, tiada penggunaan huruf besar, tanda koma, tanda titik, tanda seru, tanda soal, tandasempang, pembuka dan penutup kata dalam penulisan transkripsi fonetik dan fonemik.



RUMUSAN



Melalui bab ini kita dapat mengetahui maksud fonologi iaitu salah satu cabang dalam ilmu bahasa yang mengkaji tentang bunyi-bunyi yang berfungsi serta memberikan makna dalam sesuatu bahasa manakala fonetik pula ialah salah satu cabang fonologi yang membincangkan tentang bidang yang mengkaji segala jenis bunyibunyi bahasa yang dihasilkan oleh alat-alat artikulasi manusia dan juga memberikan lambang kepada bunyi-bunyi tersebut dan bagi fonemik pula, ianya merupakan cabang fonologi yang menganalisa sistem sesuatu bahasa yang dikaji secara sinkronik. Bab ini juga telah menerangkan cara-cara penghasilan fonem-fonem yang terdapat dalam bahasa Melayu. Setiap fonem mempunyai cara tersendiri untuk dilafazkan yang melibatkan kedudukan lidah, bibir, lelangit dan alat-alat artikulasi yang lain.Setiap kedudukan alat-alat artikulasi menghasilkan bunyinya yang tersendiri yang akan menghasilkan. Selain daripada itu, kita dapat mengetahui bahawa dalam bahasa Melayu terdapat



sebahagian huruf-hurufnya adalah pinjaman dan ada sebahagian huruf



digabungkan untuk menghasilkan satu bunyi yang dipanggil diftong. Melalui tugasan ini juga kita dapati dalam symbol fonetik bahasa Melayu terdapat simbol-simbol bunyi yang diwakili oleh satu huruf dan ada juga yang mewakili dua huruf dalam bahasa Melayu. Bukan itu sahaja, tugasan ini juga menyentuh tentang artikulasi tambahan iaitu sebutan tambahan yang terjadi akibat daripada pengaruh penyebutan sesuatu bunyi tertentu. Sewaktu menyebut sesuatu bunyi tertentu terjadi juga sebutan tambahan secara sampingan kerana dalam proses penyebutan sesuatu bunyi tertentu beberapa alat artikulasi turut terlibat misalnya bibir, rongga hidung, lelangit keras, rengkung dan seumpamanya sehingga berlakunya artikulasi tambahan seperti pembibiran, penyegauan, penglelangit-kerasan dan perengkungan.



Melalui tugasan ini juga dapat dirumuskan bahawa Fonem ialah unit bahasa yang diwujudkan bagi memudahkan deskripsi bunyi. Fonologi pula ialah bidang yang mengkaji sistem bunyi bahasa (Abdullah Hassan, 2006: 62). Manusia dapat menghasilkan banyak bunyi atau fon, tetapi daripada fon-fon tersebut, hanya beberapa sahaja yang distingtif atau berbeza. Bagi menentukan sama ada fon itu adalah distingtif, fon-fon dibandingkan dan dikontraskan antara satu dengan yang lain. Dengan demikian, kita dapat mengenal pasti fon-fon yang distingtif daripada yang hanya berbeza sebutan. Ini ialah kerana mereka dihasilkan pada konteks yang berlainan,



tetapi



tidak



distingtif.



Hanya



golongan



fonfon



yang distingtif itulah yang dikenali sebagai fonem. Fonem terbahagi kepada dua iaitu fonem segmental dan suprasegmenta.