Son Çağrı Kur'an [2 ed.] 9789758190768 [PDF]

Table of contents :
SÜRELERİN NÜZUL SIRASINA GÖRE FİHRİSTİ
5. Mademki Arapça, Sami dilleri içinde ProtoSemitik'c en yakın ve en eski dildir, o halde, bu dillerde var olan kök anlamlarım da içermek durumundadır.
I. ÇEVİRİBİLİM VE ÇEVİRİ KURAMI KONUSUNDA BATI DAKİ TENİ GELİŞMELER*
1. Kaynak dile bağımlı olan lafzi çeviriler;
2. Erek dile önem veren çeviriler.
Bold İbareler, 161. ayet-i kerimede geçmektedir. Bağlamı tam olarak kurabilmek için, onların içindeki inkarcılara, ibaresini nedenleri başma koymak durumunda kaldık.
Şimdi kurguyu İtirazı cümlelerle birlikte sunalım:
5dpa]j
c-^cS
^ÎL-;
UK'-ıV^r:* JV
.i £
*!> İ.İ •>
a; © ^ i 3 J
• > . J „ . * S '' - - ;-u-'
rp lQ
© *vV*i i 102
^ «2$ i
© ^45
j£«'aCiİ
^tT\ \j* Cr^jj
'•>) ly ^jltr^==»S.^\j) ©
'j stat
j3 'j Q
© —ri.0*V\}j\\ ÖJ*3JjiJc2J|
Ha»
«ıvy>
îî -^3*1 ^ ©
-i S ii-ıTC'K-iı îr
® ı/rf? ^_«öı 'j} ,i-£===u»0Uli \ \j^j,
o^p"jC>’jii-y
:^'Cj
fesstâ e ^\J^J\y.j c=^
Q&y$^+Ş)l’\£ ’ZÂlif ^
-İt*)/ \ Cv^Vi%==Jwlâ Cv
r^*
^'jy'OU v? i xL
İI^^^Î-İ ii, ^#5. \SÎ ^ \jf
^İi üjs^vö ££^56
^“T'$&fjj ©
CcJ* £>
ojJ^'S a5^5 © bj>2>
^&Lk==4î*\>^ü\i ^
jb^'j^O İL^V '^\\_yü 6 +£ss£jL> Z l
C$1 tf'.î
^ i y* VJ _? b>/i''
®ûyl*>^i' ı ♦ V> ~ j_£İ\iV>\ U^
*3jj;z£szj
®jjppyp^p> \JjpL £ ^ ü&V Ğ
© Jji £1^3
11 © j>*îvı^==5 b * 78
’-feÖ©
°İ&
■i---’ 5^- ui *ji j ^'Vâ.. -V
%>^Vı/*y^cu\2'
^^4,—-y1 UfiVcc- j uc\> •
5^yXŞ\iO>y^3\
© ^Jf}y&)f 05 /rV^J*J>1
•r-v
ç^jj y-jCi *V-Ö£b j 'CŞ-sj \ j .i
© 4f
!) V-jd'i' :Jİ'İİ jlc-j CZif^ \i V^
i^=4; j^ii ^c^S'S
. .) v
-ili Ci
(j,r>^Jtdrfcti
\ ^s;j@
tem
ji\j
j>s^
^ J^'xk=.^ \Ljvi\jS 0
ör'J^'uTj ^3 ü\ t1 ui
\ û ^Llli
‘^“15'VjıS^"''1'’ 0^)1 t-j^cûhŞijb
'iAİ*' l\ii v} j Ul, j \ V5
— j'^j^ j\joj>-^
'jli © j&3> ^^3^2>0
rj^u
/*'?)>* j)3
^7t^3V^^^->» o ^J ^o;
• -.r*’/•°*?{'*(' ^^rki^->-^j As A* 4i> \y^j» ı0! j ^
Vv" j
o ^j"\ v^-^">* ^ AVl-^^ jji>
^j ,t5 i Ü3,\>i> Jİ \ t iş
L*N'
ppfp^pjfp^
T i p&pP'-
\\j£l\; o $53 \ Cr\^ S^P, 'pLX li
’jp \j ö= U3 €> $Pp Ö ÖV
'j, ^*4^=^y>io!zL>
^^s=?iıi\ o"
'•'-&"& '-jZS^tfs Â^Sy ]y^ j
© ^-H-^ *-+& ılı j ^3"^ *^*oj^==-^ ' C->Sjir\liv\ ici^j 5 ıi; ij-51
^V^-» J^L\y3^x ^^ jı
İÖ
*» \^A! y^O^Cİ; v i-\ _! >i 5 ( Cj-Aj^rİ^S Aoî* ^ j jiA İ’\A'3
^ ju^Uıirı^ı •* . tV ^ J v ^
-^\^ ö\® ^v^\£i
v> >>• v*’ *oN j^jO /Jî^V^O*^
4p^^\Ç;^\ s
^-^-*0 ©
DİL'^jJaYö>r^
%J^=. %/£i ği £ 26 27 * * * * * * *
^ J 0 .Lîx—p
i 0 o jiiLi ^}J 40 41 * * * * * * * *
^ 5^rİP &j*j ®> JxL
I©
CjLii
E..". .
4“Aiî^ V, 50» V'^J^J \ V-aJ&'jf ©^^“'Jifjs
uj^-—'Çy^. o j^ı>>
®^=»— ^
şu:
's'-^b 4 '£o© «A^^yiSû^ £5
\^C(İSj: O J*Jr* '•^ ’ZS%
0 bj^>U
eo^ı
îAi û£i\\^r
y j*\jc i;
yyyyy*,
ı__
'Xvr-
v^^^ü^r^'iViî
©Vil
îtti
‘İ^bıV,Wj»
S3'\
^ jyy 0 j o^v^i;
,X®^#Ö2îcîiEr 5
ti-uŞî® Cüi'feiiîj^j
'“^3: ^^ILiijıTj * 78
^İ&SijjûcîîteS':; © !îj'3iî_
© *;Ü5^j İ-3
Ç^Ö&^öcsKfö e'&
V t','j ^j^r llîi'^'is^jîT'yiS'
5.V
&İ$&oC^
$^li* 0^A4^^^-,4fo'Jîi)'
©&e ©tL-tl a— ,, *
,
u *-V >2 v,
İr
o \^j \jz
© Çİ^İİj utSı
O İ^b§P
cu-j\î\
Cfvîy'i iSl I O ^
^VA&OÖ* i ‘ • -' > "' *UKSİ
^ (ili
'çLLc; C£ & \ vj/j
S.3^e^^^^Xr/^}S
^ %> jU£%=j i» i 'jfe'Sİ \j JÇj ı C(LL^> ^ uji\ o/s ^ Gji»j ^
# 77^
^+j\İy'*Q Û^
^)}f fen1 l ^ 0
> r-j;
V^i ili
0
-ç£=»}i\© Cjs>^ îVj'y^ S^ \ SjıVLJ ı
»jVC Aİ£\»4tf \jLi\>
^^^«feöSCûjşi
'^-^İ4^odr
1V ®CCm
c\
$5 ^5>s u bsa'
e CCijoâ
^ *^==5j\^ClLj © C\ıL'^jJjJj.
j^v^jCk==^
^*Cj\ £U Sv’vyl İÛ \\
^ ©a>Llj» fl&Çfl. ^ğjj ' 0bJiia^vJ>_|î (^tVc Z^J*5
i&.r.:\z-i{\»j Z-HİyL'sjl 0 '>L»VÜ^^^C\^s=,iyi^' O iy>
•@J-^İj^J-^'jîJ;Jfö/j£ 5> ©
\sLJ ^
j W© o Î&1&
«5pr e^^^r/cy-^
^^x^==c ^ \j \3 Vj^ \
'vi,^ ^#^«€00
’>>. pr.> --, „„ rnj. ^ ^
‘^3 as
©£^\^ \3-£h vs \^j
da'^ğ5 2Î\J^
^W^Wv^lsŞj
$pf ^
ifâ.
ji v;\ ü\^2i'â\î£#
'$j i\ 'cL ® ÎL!>' v^ıi j\yj^\\jjcit
ğp 'S*S }3^}\j
^jf^===J>^ 'lu^j o j£İ'
-j^LL 4İ j\Tu3 O 'S^'^îy^uj
Q» $%$& S >jyi
v~;*3 i s&JJ&stâ
4İ3ĞA® '4U=^^\^\^x;'j
o>^S\ j^i^C
a x^t\Çvi^' fg&sz 0 4^53$
£•; ^
©l%\3\^\}&;^>5 e^\
© jJOiV\4x^iJW
t IT ~ ı — — »■ 7
çy/j&^S>k.
^Y© i©Ü^ÜOC^j 7“'i> © o>şi--^.L'jui\ © Sj
^jS© o\>S11ö sj Y^İJi ^
ifâ ©şÇfefc*.
ti l\«\,j\j,
© i^4s«c;^: j2yJvCiT\
p*'y
o spV-v *»
j,v -
^'^Ğtee^u'iİH)w; ©%Cİ%r
^ j\>*J,£^^Ca,^dX'J Jy.-^C-Î U,
® ifepy-jr*
î\» o) ^ V^\ y^v^S*'->f
^^^j£ss==^ \s & ife
J^/r i '0) ijti'jgi ’î\lL»ıy ibCil^=»
Ar*3^3
V^>A'ıj> ^
(^dlb 'jj
©^J*
& ‘>4^,
^ , «. ^AS*A>3 ^w»
^[Cf^\j o glt-Zs^^S
>^5 û^yJ *r)^ jîJİf
i) ®
olLİ^>_p P^\ *^^*[5-
^$4* \A-'j''a\^jj O *^^J^\j.>\iAİ* brOî-'-^ O
^■J ^ V>®
jw_jj hiilî^
4j\1' >\'A>’.vj
6 ^Vu)5^^=^'o^*
\j£^İİ-1\^\^^\«©V-İ^İİ*
-Ân ..
îo^■ • -f- ^
©Liv^ S
i3\ÎAj ®
9^'j^.$i£32\; ey^î^
l(;>- «X
.Vf;
(î>N -i^)\İ©
«3i
© o(^£Xft ©C>oC7^'
'U *'x&5*ğyi£> iC<oüyZ V&or&LttVl %?"*jSsr 1
*sA*\ o "1-uJ
WM
E VARLIĞIN YÖNETİMİ (MÜLK)
E. MELEKLER
F. CİNLER
1. Genel Olarak Cinler
2. İblis (ef-Şeytân)
BİLGİ
A. İLAHİ BİLGİ
B. HİKMET
C. GAYB BİLGİSİ
D. BÜTÜ (SİHİR)
E. ŞİİR
F. RÜYA TORUMU
G. BİLGİ EDİNME YOLLARI
1. Doğru Bilginin (İhm) Kaynaklan
2. Bilgisizliğin (Cehalet) Kaynaklan
4. Allah'ın İsimleri
1. Genel Olarak Peygamberlik
2. Vahiy
3. Kitaplar
4. Tebliğ
b) Tebliğde Töntem
5. Peygamberlerin Mucizeleri ve Diğer Olağanüstülükleri
1. Genel Olarak Ahiret Hayatı
2. Kıyamet
3. Yeniden Dirilme ve Allah'ın Huzurunda Toplanma (Haşir)
4. Yargılanma (Hesap)
5. Cezalandırma ve ödüllendirme
E. BATIL İNANÇLAR
1. Allah’a Eş Koşma (Şirk)
2. Tİğût
İBADET
A. ALLAH'A KULLUK
1. DÜZENLİ İBADETLE* (İBAdAT-I MERSÛME)
1. Nuuı
0 Cenaze Namazı 9/84;
2. Oruç
3. Hac
C. KEFARETLER
2. İhram Kefareti 5/95;
3. Zıbar Kefareti 58/3-4;
4. Tanlışlıkla Adam öldürme Kefareti 4/92;
D. MABEDLER
E. DİN ADAMLARI
AHLAK
A. İNSAN DAVRANIŞLARININ OLUŞMASI
1. İntan Davranışlarının Allah Tarafından Belirlenmesi
2. İnsanın Davranış Özgürlügil ve Sorumluluğu
3. Ahlaki Davranışın Oluşmasında Çevrenin Rolü
B. İNSANIN ALLAH'A KARŞI AHLAKİ SORUMLULUKLARI
1. İyi ve Övülen Tutum ve Davranışlar
2. Kötü ve Terilen Tutum ve Davranışlar
c) Allah'dan Ümit Kesmek
2. Kötü ve Terilen Tutum ve Davranışlar
TOPLUMSAL DÜZEN VE HUKUK
A. AİLE HAYATI
1. Ana-Baba
2. Karı-Koca
3. Çocuklar
4. Akrabalık ve Akrabalar
7. Kardeşlik Akdi 4/33;
B. HUKUK
1. Yasama Yetkisi
2. Kamu Hukuku
C. İKTİSAT
D. SİYASET
1. Siyasal Egemenlik
2. Yönetim İlkeleri
3. Temel Hak ve Özgürlükler
4. Başka Topluluklarla İlişkiler
E. HZ. PEYGAMBER İN AİLE HAYATI VE EŞLERİ
P. HZ. PEYGAMBER E YÖNELİK UYARILAR
G. HZ. PEYGAMBER E YÖNELİK TESELLİLER
H. HZ. PEYGAMBER İN VE MÜSLÜMANLAR IN MÜCADELELERİ
1. Hicret Öncesi Dönem
2. Hicret
3. Hicret Sonranı Dönem

Citation preview

© Ankara Okulu Basım Yayın San. ve Tic. Ltd. Şü. Düzelti: Rukiye Esra Akdemir/Tabakçılar Dizgi, kapak, İç düzen: Ankara Dizgi Evi Baskı, kapak baskısı, cilt: Özkan Matbaacılık Birinci basım: Mart 2004 İkinci basım: Aralık 2009



ISBN 978 - 975 - 8190 - 76 - 8



Ankara Okulu Yayınlan İstanbul Cad. İstanbul Çarşısı 48/81 Ulus/Ankara Tel/Faks: (0312) 341 06 90 web: www.ankaraokulu.com e-mall: ankaraokulu@ ankaraokulu.com



Beni İlahiyat alanına yönlendiren, canımdan çok sevdiğim babam H a c ı Akdemir'in aziz hatırasına... 1920-17-10-2001



İÇİNDEKİLER



ö n sö z.......................... İldnci Baskıya Önsöz Giriş ..1 1. Fatiha ..1 2. Bakara 49 3. Al-i İmrân 76 4. N isâ......... 105 5. M alde...... 127 6 . En’â m ...... 150 7. A’raf......... 176 8 . Enfâl....... 186 9. Tevbe...... 10. Y unus... 207 220 11. H u d ...... 234 12. Yusuf.... 248 13. R a'd ...... 254 14. İbrahim. 261 15. H icr...... 266 16. Nahl...... 281 17. İsra....... 292 18. Kehf...... 304 19. Meryem. 311 20. T âh â..... 321 21. Enbiya.. 331 22. Hac....... 23. Mü’minûn 341 24. N ûr.......... 349 25. F u rk a n .... 358 26. Ş u a r â ...... 366 376 27. Nemi........ 384 28. Kasas....... 395 29. Ankebût... 403 30. R û m ........ 410 31. Lokm an... 414 32. Secde....... 417 33. A hzâb...... 34. S eb e........ 427 35. F â tır........ 433 36. Yasin....... 439 37. Sâffât....... 445 38. S âd............................452



39. Züm er.........................457 40. M ü'm in.......................466 41. Fussilet...................... 476 42. Ş û r a ........................... 482 43. Z uhruf........................488 44. D u h â n ........................495 45. Câsiye.........................498 46. Ahkâf..........................501 47. M uham m ed.............. 506 48. Fetih........................... 510 49. H ucurât..................... 514 50. Kâf...............................517 51. Zâriyât....................... 519 52. T û r ............................. 522 53. Necm..........................525 54. Kamer.........................527 55. R ahm an..................... 530 56. V âkıa..........................533 57. Hadîd..........................536 58. Mücâdele...................541 59. H a ş r...........................544 60. M üm tehine............... 548 61. Saf.............................. 550 62. C u m a .........................552 63. M unaflkûn................ 553 64. T eğâbün....................555 65. T alâk..........................557 66 . Tahılın....................... 559 67. Mülk...........................561 68 . Kalem.........................563 69. H âkka.........................565 70. M eâric....................... 567 71. N u h ............................ 569 72. C in ............................. 571 73. Müzzemmil............... 573 74. M üddesir................... 574 75. Kıyâmet..................... 576 76. İn şâ n .......................... 577 Kelimeler, Kavramlar, İsimler İndeksi.



IX XI XIII 77. M ürselât..................... 579 78. N ebe............................ 581 79. N âzi'ât.........................582 80. Abese........................... 584 81. T ekvîr.......................... 585 82. İn fitâr.......................... 586 83. Mutaffifîn.................... 587 84. İn şik â k ........................588 85. B u rû c .......................... 589 86 . T ârik............................ 590 87. A 'lâ............................... 591 88. G âşly e.........................591 89. F ecr..............................592 90. B eled........................... 593 91. Ş e m s ........................... 594 92. Leyi............................... 595 93. D u h â ........................... 595 94. İn şirâh ......................... 596 95. Tın................................ 596 96. A lak..............................597 97. K ad r.............................598 98. Beyylne........................598 99. Zilzâl.............................599 100. Â diyât........................ 599 101. Kârla.......................... 600 102. T e k â sü r.................... 600 103. A sr..............................601 104. H üm eze.................... 601 105. Fil............................... 601 106. K ureyş.......................602 107. M âûn.........................602 108. Kevser........................602 109. K âflrûn..................... 603 110. N asr........................... 603 111. T eb b e t...................... 603 1 1 2 . İh lâ s ..........................604 113. F e lâ k .........................604 114. N âs............................ 604 605



SÛRELERİN ALFABETİK FİHRİSTİ



-AA bese.................................. 584 Â diyât................................. 599 Ahkâf................................. 501 A hzâb .................................417 A 'lâ.....................................591 A lak..................................... 597 A'li İm rân ............................. 49 A nkebût............................. 395 A’raf.....................................150 A s r ...................................... 601 -BB a k a r a .................................... 1 B e led .................................. 593 Beyyine...............................598 B u rû c ................................. 589 -CCâslye................................. 498 C in ...................................... 571 C u m a ................................. 552 -DD u h â .................................. 595 D u h â n ................................495 -EE n 'â m ................................. 127 E nb iy a................................321 E n f â l...................................176 -FF a tlh a ...................................... 1 F â tır ....................................433 F ecr.....................................592 F e lâ k .................................. 604 F e tih ....................................510 Fil.........................................601 F u rk a n ...............................358 F u s s ile t............................. 476 -GG â şiy e ................................ 591 -HH ac...................................... 331 H a d ıd ................................. 536 H akka................................. 565 H a ş r ....................................544 H icr.....................................261



H u cu rât....... H u d .............. H üm eze.......



.....514 ..... 220 ......601



İb ra h im ....... İh lâ s ............. İn fitâr........... İ n ş â n ............ İn şik â k ........ İnşirâh.......... İsra ................



......254 ......604 ......586 ......577 ...... 588 ...... 596 ...... 281 -K...... 600 ...... 598 ...... 517 ...... 603 ...... 563 ...... 527 ......384 ......292 ...... 602 ...... 576 ...... 602



K âria............ K ad ir............ K âf................ K âflrûn........ K alem .......... Kamer.......... Kasas .......... Kehf............. K evser......... K ıyâm et...... K ureyş........ -L-



...... 595 ...... 410



L eyi............. L okm an...... -M-



...... 105 .......602 .......567 .......304 ....... 506 ....... 587 ....... 541 ....... 574 ....... 561 ....... 466 ....... 341 ....... 548 ....... 553 ....... 579 ....... 573



M aide.......... M âûn........... M eâric........ M eıyem ...... M uhammed Mutaffliîn.... M ücâdele.... M üddeslr.... M ülk............ Mü’m in ....... M ü'm inûn... M üm tehine. M ünâfikun.. M ürselât..... M üzzem m il. -NN a h l............ N âs..............



....... 266 ....... 604



N a s r .................................. 603 N âzi'ât............................... 582 N ebe...................................581 N ecm ................................. 525 Nemi...................................376 N isa................................... 76 N u h ....................................569 N ur..................................... 349 -RRa’d ....................................248 R ahm an.............................530 R û m ...................................403 -SS â d .....................................452 Saf...................................... 550 Sâffât................................. 445 S e b e ...................................427 Secde................................. 414



-şŞ e m s ................................. 594 Ş u a r â ................................366 Ş û r â ..................................482 -TT â h â ................................. 311 T a h rim .............................559 T a lâ k ................................ 557 T ân k ................................. 590 T eb b e t..............................603 T e ğ â b ü n ..........................555 T e k â sü r........................... 600 T ekvîr...............................585 Tevbe................................ 186 T în.....................................596 T û r ................................... 522 -VV âkıa................................533 -YY âsin .................................439 Y unus............................... 207 Y usuf.................................234 -ZZ âriyât.............................. 519 Z ilzâl................................ 599 Z u h ru f.............................. 488 Z ü m e r.............................. 457



Son Ç ağn Kur'an



Vll SÜRELERİN NÜZUL SIRASINA GÖRE FİHRİSTİ



1. Alak............................... 597 2. Kalem........................... 563



39. A'raf............................ 150 40. C in ............................. 571



3. M üzzemmll..................573 4. M üddessir.................... 574 5. F atih a................................ 1



41. Y asin......................... 439



6 . T eb b e t..........................603



44. Meryem......................304 45. T âh â.......................... 311 46. Vakıa......................... 533 47. Ş u a r â ........................ 366 48. Nemi.......................... 376 49. Kasas......................... 384 50. İsra.............................281 51. Y unus........................ 207 52. H u d ............................220 53. Yusuf......................... 234 54. H icr............................ 261



7. Tekvîr........................... 585 8 . A 'lâ................................ 591 9. L eyi............................... 595 10. F ecr............................ 592 11. D u h â ..........................595 12. İnşlrâh........................596 13. Asr...............................601 14. Â dlyât.........................599 15. Kevser.........................602 16. T e k â sû r......................600 17. M âûn .......................... 602 18. K âflrûn.......................603



42. F u rk a n ......................358 43. F â tır.......................... 433



55. En’â m .........................127 56. Sâffât..........................445



19. FU................................ 601



57. L okm an.....................410



20. F e lâ k .......................... 604



58. S e b e ...........................427



77. Mülk.........................561 78. Hâkka........................565 79. Meâric.......................567 80. Nebe.......................... 581 81. N âzl'ât.......................582 82. İnfitâr........................ 586 83. İnşikâk......................588 84. R û m .......................... 403 85. Ankebût.....................395 86 . Mutaffifîn...................587 87. Bakara............................ 1 88. Enfâl........................... 176 89. Al-i İm rân....................49 90. A hzâb.........................417 91. M üm tehine............... 548 92. N isa...............................76 93. Zilzâl........................... 599 94. Hadîd.......................... 536 95. M uham m ed.............. 506



21. N âs.............................. 604



59. Zümer.........................457



96. Ra’d .............................248 97. R ahm an......................530



22. İh lâ s ............................604



60. Mü’m in ...................... 466



98. İn ş â n .......................... 577



23. N ecm ...........................525



61. F ussilet...................... 476



99. T a lâ k .......................... 557



24. A bese...........................584



62. Ş û r â ........................... 482



100. Beyyine.....................598



25. K a d ir...........................598



63. Z u h ru f........................488



101. H a ş r ......................... 544



26. Ş e m s ........................... 594



64. D u h â n ........................495



102. N û r............................349



27. B u rû c ..........................589



65. Câslye.........................498



103. H ac............................331



28. T in................................ 596



66 . Ahkâf.......................... 501



104. M unafikûn...............553



29. K ureyş.........................602



67. Z ârlyât........................519



105. M ücâdele................. 541



30. K â rla ........................... 600



68 . G âşly e........................ 591



106. H u c u râ t....................514



31. K ıyam et...................... 576



69. Kehf.............................292



107. T ahrim ......................559



32. H üm eze...................... 601



70. N ahl.............................266



108. T eğâbûn....................555



33. M ü rselât..................... 579



71. N u h ............................. 569



109. S âf............................. 550



34. Kâf................................ 517



72. İbrahim ....................... 254



110. C um a........................ 552



35. B eled ........................... 593



73. E n b iy a........................ 321



111. F etih ..........................510



36. T ârik............................ 590



74. Mü’m in û n .................. 341



112. Maide.........................105



37. Kamer..........................527



75. S ecde........................... 414



113. T evbe.........................186



38. S â d ...............................452



76. T ü r ...............................522



114. N asr...........................603



ÖNSÖZ



Kur an-ı Kerim i çevirmek üzere dört yılı aşkın bir süreden beri sürdürdüğümüz çalışmalar, Allah a sonsuz şükürler olsun ki, sonuçlanmış bulunmaktadır. Çeviriye başladığımız 1999 yılında, Ankara Okulu Yayınevinin değerli yetkilileri, çok değerli öğrencilerim, Lütfi Sever ve Haşan Erdoğan, bizden, Kur’an ile ilgili olarak beş ayrı çalışma ve araştırma istemişlerdi: 1. Kur'an-ı Kerim’in Çevirisi; 2. Kur’an-ı Kerim’in Dipnotlu Yorumu; 3. Kur’an-ı Kerim’in Geleneksel Yorumu; 4. Kur’an-ı Kerim’in Fihristi; 5. Kur’an Sözlüğü. Bu beşli çalışma ve araştırma konularından, bize göre en zor olanını, Giriş bö­ lümünde, açıkladığımız yöntem doğrultusunda gerçekleştirmiş bulunuyoruz. Bu araştırmamızı, en kısa zamanda Dipnotlu Kur’an Yorumumuz izleyecektir. Bu araştırmamız, özellikle. Tefsir alanında uzmanlaşmış olanların ya da Kur’an’ın belli konularında doyurucu yorumlan arayanların beklentilerini karşılamayı amaçlamaktadır. Kur’an-ı Kerim’in Geleneksel Yorumu ise, Kur’an’ı baştan sona in­ celemeyi ve bu alanda derinleşmeyi arzulayan araştırmacılar ile bu konulara ilgi duyan okurlan bilgilendirmeyi amaçlamaktadır. Kur’an Fihristi ise, daha önceki fih­ ristlerden, Eski ve Yeni Ahit’i göz önünde bulundurması bakımından aynlmaktadır. Nihayet, Kur’an Sözlüğü, Kur’an’ın indiği dönemdeki Arap dilini tespit etmeyi amaçlamaktadır. Giriş bölümünde de açık bir şekilde açıkladığımız üzere, elimizdeki mevcut Arapça sözlükler, yeni ya da eski olsunlar, bize, Peygamber zamanındaki Arap dilini vermekten uzak bulunmaktadır. Hâlihazırda ne Batı’da ne de İslam aleminde böyle bir sözlüğün hazırlanması yönünde, bildiğimiz kadarıyla hiçbir bilimsel faali­ yet bulunmamaktadır. Biz, bu sözlüğü hazırlarken Sami dillerinden yararlanacağız. Araştırma sonuçlandığında bu alandaki boşluk giderilmiş olacaktır. Bu yöndeki araştırmalarımız devam etmektedir. Temennimiz bu araştırmalarımızın bir an önce sonuçlanmasıdır. Çevirimizin her türlü eleştiriye açık olduğunu özellikle belirtmek isteriz. Amaç, Kur’an’ı okura en doğru bir biçimde sunmaktır. Biz bu amacı gerçekleştirmek için, çok büyük çaba harcadık. Ancak insanoğlu hatadan ırak değildir. Bu yüzden çeviride hamlara düşmüş olabiliriz. Bize bildirildiği takdirde düzeltmeye hazırız. Yapılacak eleştirilere şimdiden teşekkür ediyoruz/



X



Son Çağrı Kur’an



Çevirinin h atasız b ir biçim de okura su nulm asını sağlayan A nkara O kulu yetkili­ lerine, özellikle Lütfi Sever’e, H aşan Erdoğan’a ve Zeynep Özger’e şü k ra n duygulanmı ifade etm eyi b u ra d a yerine getirilm esi gerekli olan bir görev telakki etmekteyiz. Yine çeviriyi b ü y ü k b ir dikkatle gözden geçiren ve gerekli düzeltm eleri yapan Edebiyat öğ­ retm en i Rukiye E sra A kdem ir/T abakçılar’a d a b u ra d a teşekkürlerim izi sunarız. Tem ennim iz, T ürkçe çevirinin, Kur’a n ’ın anlaşılm asına k atk ıd a bulunm asıdır. Bu k o n u d a b aşarılı olmayı um uyoruz. Kur’a n ’ın anlaşılm asına, bir nebze de olsa katkıda b u lu n d u y sa k , kendim izi m u tlu addederiz. Salih Akdemir A nkara 30-10-2003



İKİNCİ BASK IYA ÖNSÖZ



Küreselleşen dünyada özellikle doğa bilimleri ve iletişim konusunda gerçekleştirilenler gerçekten de baş döndürücüdür. Bununla birlikte aynı şeyleri değerler konu­ sunda söyleyemiyoruz. Değerler, önemini yitirdiği için, dünyamız küresel boyutta bir felaketin eşiğine gelmiştir. Değerleri dışlayan bir anlayışla doğaya yaklaşan insan, onunla uyum içinde yaşayacağı yerde, onu yok etmek için adeta özel bir çaba har­ camaktadır. Sonuçlar ortadadır: Yanlış üretim modelleri ve teknolojileri yüzünden üzerinde yaşadığımız yerküresi ısmmaya başlamıştır. Isınma ise küresel bir felaketin en büyük habercisidir. Genetiği değiştirilmiş ürünler ise, insanın, üretimi arttırma adma kendi sonunu hazırlama çabalarının en yeni ve en son halkalarında biridir. Yüce Yaratıcımız, Son Çağn’sında, on dört asn aşkın bir süredir, başımıza gelecek felaketleri bize düşündürücü bir biçimde haber vermektedir: Karada ve denizde bozulma, insanlarm kendi elleriyle yapmış olduklarından dolayı orta­ y a çıkmıştır. İşte Biz, (bir daha aynı hatalara) dânme(me)leri için, onlara, yapmış oldukla­ rından bir kısmının (acı sonuçlarını) tattıracağız!1 O (şeytan Allah'a şöyle) demişti: ‘Ant olsun k i kullarından belli bir pay alacağım: Onla­ rı saptıracağım, umutlandıracağım, onlara, hayvanların kulaklarını yarmalarmı Allah’m yaratm a (düzenini) değiştirmeleriniJisıldayacağım." O halde, kim, Allah dışında şeytanı dost edinecek olursa, (şunu çok iyi bilsin ki) o, apaçık bir ziyandadır. Şeytan onlara va­ atte bulunur ve umutlandırır; am a şeytanın onlara vaat ettikleri aldatmacadan b aşk a bir ş e y değildir. Çünkü onlar, varacaktan yer Cehennem olacak olanlardır ve oradan da (asla) kaçıp kurtulm a imkanı bulamayacaklardır.2



Açıkça görülmektedir ki, doğayı bozan, insanoğlunun bizzat kendi elleriyle yap­ mış olduklarından başka bir şey değildir. Genler ile oynama Yüce Yaratıcının doğaya koymuş olduğu yaratma düzenini, başka bir deyişle, ilahı ahengi bozma girişimi değil midir? Burada çok güçlü bir biçimde vurgulamamız gereken bir gerçek varsa o da şudur: Aynı hatalara bir daha düşmememiz için Yüce Yaratıcımız, İlahî dengede ne­ den olduğumuz olumsuzlukların sonuçlarını bize ağır bir biçimde ödetecektir. Şu halde yegane kurtuluş, İlahî iradeye uymaktan geçer. İşte bu bağlamda Son Çağn dahil olmak üzere, değerleri ön plana çıkaran bütün İlahî kitaplar, bilgelikler ve öğretiler, içine düştüğümüz krizden çıkma konusunda bize en değerli katkıyı sağlayacaktır. Çünkü karşı karşıya kaldığımız sorun bellidir: Doğa ile yani, ilahî düzen ile uyum halinde 3 yaşamak ya da yaratılıştaki ilahî dengeyi bozmamızı isteyen Şeytan’ın fısıl1 30 er-Rüm. 41. 2 4 en-Nisâ,121. 3 55 er-Rahmân,7-9: O, göğü yükseltmiş ve (sizin de) ölçüde sının aşmamanız için, (her şeye) ölçü koymuş­ tur. O halde ölçüyü adil bir biçimde gerçekleştirin ve onda eksiklik yapmayın!



XII



Son Çağrı Kur’an



tıla ım a k u la k verm ek ve böylece kendi yıkımımızı bizzat kendi ellerimiz ile gerçek­ leştirm ek için Ş eytan ın egem enliğine girmek. A slında seçim bellidir. B ununla birlik­ te Ş eytan, in sa n la rı y an ıltm ak İçin onlara, değerlerin korunacağı k o n u su n d a sözler verecek ve böylece m u tlu b ir gelecek hayali k o n u su n d a o n lan um utlandıracaktır. B u n u n la b irlikte. Son Ç ağ n ’n ın d a güçlü bir biçim de vurguladığı üzere, Ş eytan onla­ ra va a tte bulunur ve umutlandırır; a m a şeytanın onlara vaat ettikleri, aldatmacadan b a şk a bir ş e y değM ir. Îlahî öğretiler, k u r tu lu ş k o n u su n d a , en güvenilir yollan sunm aktadır. Bu du ­ ru m , so n za m a n la rd a araştırm acıların onlar üzerinde yoğunlaşm alarına yol açmıştır. A n lam a so ru n u , geçm işte olduğu gibi günüm üzde de en önem li so ru n lard an birini o lu ştu rm a k ta d ır. Özellikle k u tsa l k itap lar söz k o n u su olduğunda so ru n d a h a da bir ön em k a zan m ak tad ır. S on Ç ağ n ’n m ikinci baskısı, u z u n b ir a ra d a n sonra, okuru ile yin e b ir a ra y a gelm enin d erin özlem ini ve m u tlu lu ğ u n u yaşayacaktır. Üzülerek ifade edelim kİ, K ur’a n çevirileri k o n u su n d a y a ş a n a n en önem li so ru n lard an biri yöntem, d a h a d o ğ ru su yöntem sizlik so ru n u d u r. B u d u ru m , b ü tü n d ü n y a dillerindeki Kur’an çevirileri için söz k o n u su d u r. Yöntemsizlik, an lam a k o n u su n u doğrudan etkilemek­ ted ir. Ş u h ald e K ur’a n çevirileri, yöntem li olm ak d u ru m u n d ad ırlar. Bu nedenle, ikin­ ci b a s k ın ın G iriş’in d e yöntem k o n u su n a özel b ir ağırlık verm iş bulunuyoruz. Konu, giriş çerçevesinde ele alındığı için, k apsam lı olunm aya çalışılm asına rağm en yine de e k sik k alacak tır. B u y üzden, b u ra d a oku ru m u za, u z u n yıllar üzerinde çalıştığımız K ur’a n ’ı a n la m a ile ilgili iki çalışm am ızı y a la n d a yayınlayacağım ızı belirtm ek iste­ riz. B u a ra ştırm a la rd a n İlkinin başlığı “Çeviribilim ve K ur’a n Çevirileri", diğerinin ise “K u r’a n Sem a n tiğ ed ir. K ur’a n sem antiği ile ilgili olan araştırm am ız, gerçekleştirmeyi am açladığım ız K ur’a n Sözlüğü çalışm am ız için gerekil olan a rt sürem li sem antik in­ celem e yöntem im izi ve Hz. Peygam ber dönem i ile ilgili bazı fiil kökleri için gerçekleş­ tirm eye çalıştığım ız sözlük denem elerim izi içerecektir. B u vesile ile Son Ç ağ n ’yı o k urları ile yeniden b u lu ş tu rm a k için özel ça b a harcayan A n k a ra O k u lu ’n u n değerli yetkilileri Lütfi Sever’e, H aşan E rdoğan’a, çeviriyi o k u ra en d o ğ ru b ir biçim de su n m a k için çab aların ı esirgem eyen Zeynep Özger'e en içten teşek­ kü rlerim i ve saygılarım ı su n a rım . A ynca çeviriyi b ü y ü k b ir d ik k a t ile gözden geçiren ve gerekli d ü zeltm eleri y a p a n T ü rk Dili E debiyatı öğretm eni R ukiye E sra A kdem ir/ T ab ak çılar’a d a en içten teşek kürlerim i ve saygılarım ı su n a rım . Am aç Son Ç ağn’yı, İlahî M esaj’ı, o k u rla ra d o ğru b ir biçim de ulaştırab ilm ek tir. B u k o n u d a b ir nebze de o lsa b aşarılı o ld u isek, kendim izi m u tlu addederiz. B aşarı sadece Allah’tandır. S alih Akdemir A n kara 0 7 -1 1 -2 0 0 9



GİRİŞ



Genel Düşünceler Kur'an-ı Kerim, kıyamete dek yol gösterici vasfinı sürdürecek olan son ilahı kitap­ tır. Bu bakımdan, onun doğru anlaşılması çok büyük bir önem arz etmektedir. Ancak onu doğru olarak anlama sorunu geçmişte olduğu gibi bugün de en önemli sorunlar­ dan biri olarak karşımızda durmaya devam etmektedir. Son zamanlarda, özellikle Ba­ tıda dilbilim ve hermenötik alanında gerçekleştirilen araştırmalar, anlama sorununun ne denli karmaşık bir sorun olduğunu açıkça gözler önüne sermektedir. Dinî metinleri anlama söz konusu olduğunda, sorunun daha da ağırlaşacağı açıktır; çünkü söz konu­ su metinler ile aramızda anlam değişmelerine yol açan çok uzun bir zaman uçurumu vardır. Dilbilimciler, genel olarak, anlamı, anlam değişmeleri açısından ele alma eğili­ mindedirler. Bu yüzden onlar, Saussure’nin izinden giderek, art süremli (diachronic) semantik ve eş süremli (synchronic) semantik ayırımım benimsemiş bulunmaktadırlar. Art süremli semantik, dilin zaman içinde geçirmiş olduğu değişiklikleri inceler. Eş süremli semantik ise, dilin şu andaki durumunu ya da belli bir zaman dilimi içindeki konumunu belirler. Anlamı belirleme konusunda hangi yöntemin daha uygun olacağı sorunu, araştırma konusuna bağlıdır. Özellikle dini metinlerin anlaşılması söz konusu olduğunda, Arap dilindeki köklerdeki asıl kök anlamların belirlenmesi için, art süremli bir semantik araştırmalım yapılması kaçınılmazdır. Bununla birlikte, dilin. K u ran ın indiği dönemde kazanmış olduğu yeni anlamların ortaya konması balonundan da eş süremli bir semantik inceleme kaçınılmazdır. Değerli araştırmacı, Dücane Cündioğlu, konumuzla ilgili çok çarpıcı tespitlerde bulunmaktadır: Modem lengüistiğin dili bir dizge, bir sistem olarak görüp onu toplum sal b ir olgu’ o larak ele ald ığ ı ve b u d oğrultuda dili tarihsel sem antiğin b ir k o n u su haline getirerek a r t s ü ­ remli (dikey) bir tarzda incelediği bilinm ektedir. Nitekim b ir dilin sözcük hâzinesinin, o dili ko n u şan toplum un çeşitli açılardan (msl. sosyal, s iy a si İktisadîye kültürel h ad iseler münasebetiyle) yaşadığı değişikliklere p aralel olarak değişmesi, b u yüzden de to p lu m u n sahip olduğu sözcük hâzinesini tespit etm ek için art süremli ve e ş sürem li çalışm aların birlikte yapılması, m odem dilbiUmcilerce vazgeçilmez bir görev addedilm ektedir. Dilin toplumsal ve tarihsel b ir nitelik taşıdığı söylendiğinde, dil, belli b ir to p lu m u n üye­ leri tarafından tarihin belli bir evresinde a k t edilm iş bir uylaşım a indirgenm iş olam az. Bilakis dil, sürekli yinelenen/yenilenen dilsel sözleşm elerin b ir nevî katalo ğ u d u r, belki zam ana değil am a, belli bir zam ana iktiranının olm ayışı d a esasen dilin sa h ip olduğu sözcük hâzinesi; dilin, dillerin sözü edilen b u özelliği nedeniyle sta tik b ir o k u m an ın ko­ n u s u olam ayacağından, kronolojik değişime duyarlı olm ayan genel lü g atler (sözlükler), o dilde ortaya çıkm ış bir m etni anlam ada, tek başlarına o k u ra b ir y a ra r sağlayam azlar. B u n u n m ü m k ü n olabilmesi için, lügatlerin, ihtiva ettikleri sözcüklerin anlam larım s ı­ ralark en sözcüklerin anlam larım etkileyen, değiştiren, h a tta belirleyen tarih sel k o şu llan d ikkate alm alan ve sözcüklerin farklı dönem lerde farklı an lam lar ta şıd ık lan h ak ik atin e bin aen de b u farklılıklara özenle işa ret etm eleri gerekm ektedir. Aksi tak tird e an lam ala-



XIV



Son Çağrı Kur'an



m genişler, anlam alanı genişledikçe, sözcükler belli bir yere gönderide bulunamazlar; sözcükler belli bir yere gönderide bulunamadıklarında İse, hiç kimsenin kuşkusu olma­ sın kİ, o sözcükler artık hiçbir yere gönderide bulunamazlar.1 Ş u halde an lam an ın gerçekleşebilm esi için, sözcüklerin belli yerlere göndermede b u lu n m aları gerekir. B u n u n için de öncelikle yapılm ası gereken, sözcüklerin, zaman içerisinde u ğ radıkları an lam değişikliklerini belirlem ektir. K ur'an-ı Kerim, 610 İla 622 yıllarında Arap Y anm adası’n d a inm iş olan ilahi bir kitap tır. Am a o. İlahî bir k itap olm asının y an ın d a Arap dilinde yazılm ış olan bir kitap­ tır. A rap dili de, diğer b ü tü n diller gibi, geçm işten g ü nüm üze dek, çeşitli nedenlerin etk isin d e k alarak an lam k o n u su n d a birçok değişikliğe u ğ ram ıştır ve uğram aya da devam edecektir. Nitekim K ur’an , inm esiyle birlikte, A rapça sözcüklere d ah a önce ta ş ım ad ık tan yeni an lam lar yüklem iştir. Kur’an , a ra d a n çok fazla b ir zam an geçme­ den, insanlığın tan ım ış olduğu en b ü y ü k uygarlıklardan birini gerçekleştirm iştir. Bu dönem de de sözcükler, yeniden anlam değişikliklerine uğram ıştır. B u rad a önem le vurgulanm ası gereken h u s u s şudur: K ur’an Arap dilinde inmiş ilahi b ir kitaptır. Ama hangi Arap dilinde inm iştir? Hiç k u şk u su z ki, Hz. Peygamber (as) zam anındaki Arap dilinde İnm iştir. Bu gerçeğin hiçbir zam an göz ardı edilmemesi gerekir. Yine b u ra d a çok önemli bir so ru n gündem e gelmektedir. Arap dili, sürekli bir değişim içinde olduğuna göre, b u durum da, Kur’a n ’ı Hz Peygam ber’in ve o n u n güzide sah ab esin in anladığı gibi anlam a im kanım ız var m ıdır? Hayati bir önem taşıyan bu so ru y a verilecek cevap, n e yazık ki, olum suzdur: çünkü elim izdeki A rapça sözlükler, bu am acı gerçekleştirmekten uzaktır. Üzücü olan, ş u a na kadar İslam dünya sın d a bu boş­ luğu dolduracak hiçbir çalışm anın yapılam am ış olmasıdır. A m a d a h a d a üzücü olan, bir­ kaç araştırmacı dışında böyle bir sorunun varlığından haberdar bile olunamamasıdır. S o ru n a ilk defa dikkatleri çeken, Mısırlı b ü y ü k tefsir alim i E m in el-Hulî olm uştur. el-Hulî, b u so ru n u , tefsir k o n u su n d a k i yeni yöntem ini açıklarken ele alm ıştır. Ona göre, m üfessirler, K ur'an’m açık lan m asın d a yetersiz kalm ışlardır; ç ü n k ü onu, her şeyden önce b ir hidayet reh beri olarak görm üşlerdir. A ncak, asıl am acın, hedefin bu olm adığını v urgulayan el-Hulî, b u yaklaşım ı şöyle eleştirm ektedir: Fakat bu hedef hakkında, şöyle bir yorumda bulunmamız da aşın bir görüş olarak ka­ bul edilmemelidir. Şüphesiz ki, bu hedef, tefskden murat edüen ilk hedef olmadığı gibi öncelikle ilgilenilen ve gaye ittihaz edinilen bir hedef de değildir. Bilakis, bütün bunlardan önce, onları aşan bir gaye ve daha uzun boyutlu bir maksat vardır k i bütün bu hedefler ondan kaynaklanır ve diğer muhtelif hedefler onun üzerine kurulur. Böyle olunca, diğer herhangi bir gayeyi gerçekleştirmeden önce, asıl bu hedefin hakkını vermek gerekir. O diğer hedefler, ilmi yahut dinî ve yahut da dünyevî olsun bu böyle yapılmalıdır... Bu öncelikli hedef ve uzun boyutlu gaye ise, Kur’an’a, onun Arapça'nın en büyük kitabı oluşu ve Arapça'daki büyük edebî tesiri yönünden bakmaktır. Çünkü Kur’an. Arapça’yı ebedileştiren, varlığım koruyan, kendini de onunla birlikte edebileştiren ve Arapça'nın medan iftihan ve kültür mirasının süsü olan bir kitaptır.2 1 2



Dûcane Cündioglu, Kur an Çevirilerinin Dünyası. İstanbul 1999, ss. 57-58. Emin el-Hûli, Kur’an Tefsirinde Yeni Bir Metod. Çev: Mevlüt Güngör, Ankara 2 0 0 i, 2. b„ ss. 73-74.



Giriş



XV



Emin el-H ûlfnin, K u ra n ın dil yönünü ön plana çıkarm ası son derece önemli­ dir. Ancak, biz, K ur'an'm öncelikle asıl gayesinin İnsanları hidayete kavuşturm ak, doğru yola ulaştırm ak olduğu k o n u su n d a hiçbir k u şk u duymamaktayız. Elbette ki. Kur an. Arap dilinin en b ü y ü k eseridir ve m esajı doğru anlayabilm ek için dil son de­ rece önemlidir. Ama dil, ne kad ar güçlü olursa olsun, amacı. K u ran ın asıl am acını gerçekleştirmektir: İnsanları doğru yola ulaştırmak... B ununla birlikte biz, yine de elHûlî'nin dile vurgu yapm asını son derece olumlu bulduğum uzu ifade etm ek isteriz: çünkü Arap dili gerektiği gibi bilinmeden, Kur’an’m m esajmı anlam ak asla m üm kün değildir. Sonuç olarak, on a göre: Gerçek tefsir, programı doğru, her bakımdan eksiksiz ve planlaması uyumlu edebî bir araştırma ve inceleme demektir. Ve bugün tefsirin asıl hedefi sadece ve sadece edebî olmalıdır. Bunun ötesinde herhangi bir maksat ve değerlendirmeden asla etkilenmemelidir. Çünkü bundan başka arzu edilen her türlü hedefin gerçekleşmesi, öncelikle buna bağlıdır... İşte bizim bugün tefsire bakışımız ve ondan kastımız da budur .3 Açıkça görüleceği üzere, el-Hûlî, gerçek bir tefsirin, ancak edebî bir tefsir olacağmı vurgulam aktadır. Kur’a n ’m edebî yönden tefsiri yapıldıktan sonradır ki, onun, inanç, hukuk, ahlak vb. konularda yorum una geçilebilir. Ancak edebî tefsirin, Kur’a n ’ı p a r­ ça parça değil, konulara göre ele alm ası gerekir. Emin el-Hûlî’ye göre, edebî tefsir yönteminde en önemli konu, Kur’a n ’daki söz­ cüklerin anlam larının belirlenmesidir. Araştırmacının bu sırada, kelimelerin m a n a­ larının zam an içinde gösterdiği değişmeleri göz önünde bulundurm ası gerekir: çü n k ü amaç, Kur'an’ı Hz. Peygamber’in (as) ve onun güzide ashabının (ra) anladığı gibi an la­ maya çalışmaktır. Bu yüzden araştırm acının, bu kelimelerin ilk olarak ortaya çıktık­ ları sırada ve onların ilk okuyucusu olan Resûlullah (as) tarafından o k unduğunda, onun etrafında bulunan kimselerin onlardan ne anladıklarını tespit etmeye b ilh as­ sa dikkat etmesi gerekir. K u ra n kelimelerinin m analarının anlaşılm asında birinci esas bu olunca, mevcut lügatlerimiz de bu işe kolaylık sağlayıcı ve yardım edici bir durum da olm adıklarına göre, b u zor şartlar altında, kim b u sah ad a çalışmayı göze alabilir? Nitekim, bu sah ad a sahip olduğumuz en büyük lügatlerden, İbn M anzür el-Misri’nin Lisânu'l-Arab'ı bile, çağdaş lügatçilerin dediği gibi, zam an itibariyle birbi­ rine uygunluk arz etmeyen bilgilerin bir araya getirilmesiyle yazılmış olan b ir eserdir. Bu sebeple, eserde, birbirlerinden birkaç asır farklı devirde yaşam ış olan kim selerin metinleri yan yana zikredilmiştir. Mesela, dördüncü hicri a s n n b aşlarında yaşam ış olan İbn Dureyd (ö. h. 321) ile hicri yedinci a s n n başlarında yaşam ış olan İbnu’l-Esîr (ö. h. 606) yan yana zikredilerek, birincinin dille ilgili sözleri ile, İkincinin dinî sözleri mecz edilmeye çalışılmıştır. Yine mesela, el-Kâmûsu’l-Muhît bildiğimiz gibi, birbiriyle uyumlu olmayan, ayn ayn ve birbirine zıt kültürlere ait bilgilerin bir özetidir... Görüldüğü gibi, lafızların zaman içinde gösterdikleri değişiklikler konusunda, sabit olan bu gerçeğin tahkik edilmesi için, lügatlerimiz, hiçbir surette yardımcı olacak bir halde değildirler... Bu durumda, bir Kuran müfessirinin önünde, Kur’an kelimelerinin birisi 3



Age., s. 77.



XVI



Son Çağrı Kur'an



nin İlk m an asın ı öğrenm ek istediği zam an , b u n u n İçin, bizzat k en d isin in b ir araştırm a y ap m asın d an b aşk a b ir çare y o k tu r.4



Emin el-Hûlî’nin ortaya koymuş olduğu bu gerçek d ü şü n d ü rü cü olduğu kadar dehşet vericidir de. D üşündürücüdür; çünkü Kur’an ’ı anlam am a söz konusudur. Dehşet vericidir; çünkü Kur’an ’ı Hz. Peygamber (as)'in anladığı gibi anlam ak için eli­ mizde başvurabileceğimiz güvenilir hiçbir kaynak bulunm am aktadır. Burada birçok kimse, el-Hûlî’nin tespitini abartılı bulabilir. Ancak biz, onun b u tespitine yürekten katılmaktayız. Yine b urada üzerinde yine ısrarla durulm ası gereken bir başka husus da el-Hûlî’nin sorunu çözme konusunda su nm uş olduğu çözüm yolunun son dere­ ce yetersizliğidir. Kur’an ’ı yorum layan araştırm acı, kaynaklar hiçbir şekilde kendine yardım cı olmadığı için, gerçek anlam ı bulm ak için sadece bireysel araştırm alarına dayanm ak zorunda kalacaktır .5 Emin el-Hûlî’nin bu görüşüne, Arap dilbilimcileri de katılm aktadırlar .6 Onlara göre de elimizdeki, sözlükler, Kur’an'ın indiği dönemdeki Arap dilini verememektedir. Ancak onların da çözüm konusundaki önerileri o dönem­ le ilgili m etin okum alarını önerm ekten öte gitmemektedir. Kur’a n ’ı Hz. Peygamber in anladığı gibi anlayabilmek için, b u öneriler, pek fazla b ir anlam ifade etmemekte­ dir. İşte bu bağlam da karşılaştırm alı Sami dilleri araştırm aları, bize Arap dilindeki köklerde m eydana gelen anlam değişmelerinin belirlenm esinde çok önemli bir katkı sağlayabilir; çünkü Sami dilleri, Arapça’dan çıkmış olan dillerdir. A ncak Arap dili ile ilgili olarak elimizde, birkaç kitabede yer alan birkaç belge dışm da K u ra n d a n başka yazılı belge yoktur. Oysa Akkadca belgeler M. Ö. 2600 yıllarına k ad a r uzanabilmektedir. B aşta Akkadca, İbranice, Aramice ve Habeşçe olm ak üzere, b ü tü n b u Sami dil­ leri, bize, Arapça’da zam anla kaybolm uş olan asıl kök anlam larının belirlenmesinde çok önemli katkı sağlayabilir. Biz bu am açla, fakültemizde, y ü k sek lisan s ve doktora öğrencilerimizi görevlendirmiş bulunuyoruz. Ş u an a kadar, “EMR7”, “KRE8”, “ŞHD9”. “ABD 10”,”VSY11” ve “BRK, SBH, KDS12" kökleri ile “ÂLEM13” ve “HAK14” sözcükleri ile ilgili Eski Ahid’de, İncillerde ve Kur’a n ’d a yü rü tü le n a rt sürem li sem an tik çalışmalar 4 5 6



7 8 9 10 11 12 13 14



Age., ss. 93-95. Age., s. 95. İbrahim, Enis, Delâletüi-Eljaz, 1992 Kâhire, ss. 248-251. Aynca bkz, Celalettin Divlekci, Muhammed es-Seyyld Ali Belâsî'den yapmış olduğu “Arap Dili Semantiği" başlıklı çevirinin dipnotunda, s. 271. SûleymanDemirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1997, Sayı: 4. Aliye Abdurrahman, Vahiy Geleneğinde EMR Kökünün Semantik Açıdan İncelenmesi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler E nstitüsü, 2002. F. Betül Çipiloğlu, Vahiy Geleneğinde QRE Kökünün Semantik Açıdan İncelenmesi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler E nstitüsü, 2003. Hatice Korkmaz, Vahiy Geleneğinde ŞHD Kökünün Semantik Açıdan İncelenmesi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler E nstitüsü, 2003. Nermln Akça, Vahiy Geleneğinde ABD Kökünün Semantik Açıdan İncelenmesi, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler E nstitüsü, 2004. Ömer Müftüoğlu, Eski Ahid Ahit ve Kur’an ’da VSY" Kökünün Semantik Açıdan İncelenmesi, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler E nstitüsü, 2004. Mutlu Türkmen, Kur'an-1 Kerîm ve Kitâb- M ukaddes'te “BRK”, “SBH" ve “KDS" Köklerinin Semantik İnce­ lemesi (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler E nstitüsü, 2007. Muhammet Karaosman, Vahiy Sürecinde Alem Kelimesinin Sem antik Tahlili (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler E nstitüsü, 2006. Mustafa Kumru, Vahiy Sürecinde Hak Kökünün Sem antik Açıdan İncelenmesi (Basılmamış Yüksek Li­ sans Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler E nstitüsü. 2007.



G iriş



XVII



başan ile sonuçlandırılmış bulunm aktadır. “HSB” kökü ile ilgili art süremli semantik çalışmalar ise sonuçlanm a aşam asına yaklaşmış bulunmaktadır. Bu araştırmalar şu gerçekleri ortaya koym uştur: 1. “EMR” kökünün kök anlam ı “emretmek" değil, “söylemek, anlatmak"tır. 2. “KRE” kökünün kök anlamı, “okumak" değil, “çağırm aktır. 3. “ABD” kökünün kök anlamı, “kul olmak” değil, “yapmak, yaratmak, gerçekleş­ tirmek, üretm ek, çalışm aktır. 4. “VSY" kökünün kök anlamı, “tavsiye etmek, önermek” değil, “em retm ektir. 5. “ŞHD, BRK, SBH, KDS” kökleri kök anlamlannı günümüze dek değişmeden sürdürebilmişlerdir. Bildiğimiz kadarıyla bu tü r çalışmalar, gerek Batı'da gerekse İslam dünyasında, hiçbir şekilde inceleme konusu olmamıştır. Sami dilleri sadece dil bakımdan ilgimizi çekmemektedir. D aha da önemlisi, hemen bilinen bütün vahiy sürecinin, Kur’an da dahil olmak üzere, Sami dilleri vasıtasıyla gerçekleştirilmiş olmasıdır. Bu nedenle, biz, vahiy sürecini bir b ü tü n olarak almaya özellikle özen gösteriyoruz. Şurasm ı hiç­ bir zaman unutm am ak gerekir ki. Eski Ahid ve İnciller, inceleme konusu yapılmadan Kur’an’ı doğru olarak anlam ak asla söz konusu olamaz. Bunun nedeni, Kur’an'ın sürekli bir biçimde kendinden önceki vahiylere atıfta bulunması ve daha da önemlisi onlan onaylamak için geldiğini açıkça bildirmesidir. Kur'an'ı doğru anlam ak konu­ sunda önceki vahiyleri bilmek ne denli önemli ise onu Hz. Peygamber in ve onun güzide ashabının anladığı gibi anlayabilmek için onda geçen fiil köklerinin kök a n ­ lamlarını doğru bir biçimde belirlemek de son derece önemlidir. Şu halde Kur’an ’ı an ­ lamada art süremli araştırm alar kaçınılmazdır. Kur’an metnini anlam ada bu yöntem bizim için olmazsa olmaz bir yöntem olmuştur. Bu yöntem sayesindedir ki, Kur’an'ı Hz. Peygamber'in anladığı gibi anlam a imkanı gündeme gelebilmiştir. Böyle bir en ­ dişe taşınmadığı taktirde, köklere, Peygamber zamanındaki taşımadıkları anlam lan yüklemek kaçınılmaz olacaktır. Ancak tefsir usulü konusundaki eserlerimiz, hâlâ semantik konularına gereken ilgiyi göstermekten uzaktır. Müfessirlerimiz yaptıklan tefsirlerde, dil konularına ağırlık verseler de arzu edilen gelişmeleri gerçekleştirmek­ ten uzak bulunm aktadırlar. Bu yüzden Sami dillerinde yapılan ve yapılacak olan art süremli sem antik araştırm alar, Kur’an’da geçen 1530 kökün ,15 kök anlam lannı doğru biçimde tespit etmek bakım ından zorunluluk arz etmektedir. Karşılaştırmalı Sami dilleri araştırm alan, prototipe en yakın dilin Arapça olduğunu açıkça gözler önüne sermektedir. O halde ülkemizde ve dünyada pekiyi bilinmeyen b u kon u n u n bilimsel bir biçimde açıldığa kavuşturulm ası çok büyük bir önem taşır. Henüz yayın­ lamış olan ve yalanda yayınlanacak olan “Kur’an Semantiği" konulu araştırm am ız15 Bkz, Muhammed. Tasa, Kur'an’da Cümle Yapısı, Ankara 2002, Basılmamış Doktora Tezi. Danışmanlığını yürüttüğüm bu tez. bilimsel bir araştırmadır. Değerli araştırmacı Muhammed Tasa. Türkiye'de ilk kez. Kur an da geçen fiil kökleri ile ilgili iki fihrist düzenlemiştir. Birinci fihrist, kökleri kullanım sıklığına göre düzenlerken, ikinci fihrist ise, onlan alfabetik sıraya göre düzenlemiştir. Türkiye'de ilk olması nedeniyle bu ve diğer katkılarından dolayı değerli araştırmacıya teşekkürlerimizi sunmayı yerine getirilmesi gerekli olan bir ödev olarak görüyoruz. 6



XVIII



S o n Çağrı Kur an



dan birtakım olmazsa olmaz, zorunlu sonuçlar çıkmaktadır. Bu sonuçlan şu şekilde sıralayabiliriz: 1. Sami dilleri içinde Proto Semiükl en İyi bir biçimde yansıtan Arapça'dır: bu nok­ tada Akkadca’dan bile eski sayılabilir. 2. Arapça dışındaki Sami dilleri, kolaylık ilkesi gereği, Arap diline nazaran her bakımdan kolaylaşmış olan dillerdir. Bu durum, morfoloji, sentaks ve sözcük hazînesi bakımından geçerlldir. 3. Arapça dışındaki Sami dillerde, harflerle İlgili olarak meydana gelmiş olan de­ ğişim kurallan öğrenilecek olursa, Sami dillerdeki hemen bütün sözcüklerin Arapça'da var olduğu kolaylıkla görülür. 4. Sami dillerin en önem li özelliği genelde üç harften oluşan köklerden oluş­ m asıdır. Kökler aynı zamanda anlamlan da içerirler. Bu bakımdan kök an­ lamlarının doğru olarak belirlenm esi çok hayatî bir önem arz eder. İşte bu bağlamda karşılaştırm ak Sami dilleri araştırm alan, özellikle Arapça’da kaybolmuş olan kök anlamlannın belirlenm esinde çok önem li katkılar sağ­ layabilir. Her ne kadar Arapça, Sami dilleri içinde Proto-Sem itik’e en yakın dil olsa da Arapça ile ilgili olarak elim izde, birkaç kitabe dışında, Kur’an-ı Kerim’den başka yazıh belge yoktur. Oysa ki, diğer Sami dilleri için aynı durum söz konusu değildir. Örneğin Akkadca söz konusu olduğunda, M. Ö. 2600 yıllannm gerisine bile gidilebilm ektedir. 5. Mademki Arapça, Sami dilleri içinde P rotoSem itik'c en yakın ve en eski dil­ dir, o halde, bu dillerde var olan kök anlamlarım da içermek durumundadır. 6 . Kur'an içinde biraz dikkatli yapılan okumalar bile, son derece sık kullanılan bir­ çok kökün, kök anlamlarının kaybolduğunu açıkça gözler önüne sermektedir. 7. Kur’an’ın doğru anlaşılabilmesi yani Hz. Peygamber ve onun güzide arkadaş­ larının onu anladıkları gibi anlaşılabilmesi için, kaybolmuş olan kök anlamla­ rın mutlaka belirlenmesi gerekir. Bunun da tek yolu, Sami dillerinde yapılacak olan art süremli semantik çalışmalardır.



I. ÇEVİRİBİLİM VE ÇEVİRİ KURAMI KONUSUNDA BATI DAKİ TENİ GELİŞMELER* Son zamanlarda, Baü'da çeviri kuramı konusunda çok değerli bilimsel araştırmala­ rın giderek yoğunlaştığına tanık olmaktayız.16 Bu son derece sevindirici bir husustur; Bu konudaki görüşlerimiz, İslâmlyat dergisinde yayınlanmış olan “Kur'an Çevirilerinden Dikkate Alınma­ yan önemli Üslup Özelliği Üzerine, C. 5, Sayı: 1, Ocak-Mart, 2002, ss. 143-161." başlıklı araştırmamız­ dan gerekli düzenlemeler yapılarak alınmıştır. 16 Bu konuda en önemli çalışmalar özellikle Alman araştırmacılar tarafından gerçekleştirilmişlerdir: Hönlg, H.G.. Posttion, Pouıer and Practlce: Functonaiist Approaches and Translation Qualily Assessment, in “Ttanslation and Quality edited by Crtstiana Schâlftıer, Clevedon 1998; -Konstruktives (Jberzetzen, Tüblngen: Stauffenburg 1995.; Hause, J., Translation guaiity Assessment A Model Revisited. Tübingen: Nar 1997; Nord, C., Translation as Purposejıd Activlty. Functionalist Approches Explained. Manchester: St. Jermone 1997. ; Venuti. L., The Translator's Invlsibility, London: Routledge 1995.



•



G iriş



X IX



ancak daha da önemli olanı, yapılan bu araştırmaların 60 İla 70’ll yıllarda egemen olan geleneksel çeviri kuramlarının terk edilmesine yol açmasıdır. Bilindiği gibi bu dönem­ lerde, çeviri alanındaki araştırmalarda aynmsal dilbilim (kontrastiue linguisttk-constrastive linguistics'7) çok önemli bir rol oynamaktaydı ve bu durum un doğal bir sonucu olarak da çeviri İle İlgili çalışmalar, dilbilimin pek dışına çıkmıyordu. Bu döneme kadar yapılan çeviri araştırmalarına egemen olan unsur geleneksel eşdeğerlilik kavramıydı. Gütünger, bu eşdeğerlilik kavramını şöyle tanımlamaktaydı: “Özgün metnin, kendi dilinin okurunda uyandırdığı etkinin, çeviri metnin de çeviri dili okurunda uyandırabllmesidir .”18 Bu tanınım çok uç bir tanım olduğu meydandadır; çünkü böyle bir eşdeğerlilik tanımı, A. Göktürk’ün de haklı olarak belirttiği üzere, “yazın metinlerinin çeviri sürecinde her zaman uygulanamaz. Bu durum un nedenleri de: Bir yazın metninin, kendi özgün dilindeki, ses, sözcük, sözdizimi, b ü tü n yapı gibi öğelerin birbirine örüşük İşlevlerinden doğma etkisinin, çok karm aşık olabileceği; Karmaşık, çoğul anlamlı nitelikteki özgün metinlerin, kendi dillerinin değişik okurları üzerinde bile aynı etkiyi uyandıramayacağıdır." Bu nedenlerden dolayı, aynı etkiyi uyandırm ak ya da “benzer etki sağlam ak ”19 gibi amaçlar, yazın metinlerinin çevirisinde her zaman işe yarayacak eşdeğerlilik il­ keleri olamazlar .20 Bu yüzden Kutsal Kitap çevirilerinde önemli isimlerden biri olan Eugen A. Nida, yazın metinleri konusunda eşdeğerlilik kavramı yerine “devingen eşdeğerlillk-dynamic equivalence" terimini önerir. Ona göre: Değişik öğrenim düzeyleri, değişik m eslekler, ilgiler, in sa n la rın b ir iletiyi an lay ab ilm e yetisini önem li ölçüde etkiler. Dolayısıyla, b ir m etn in üniversite öğrencileri, ilkokul b itir­ m işler, yeni o k u m aya b aşlam ış yetişkinler, yab an cı dilde o k u y an ok u l çocukları, z ih in ­ sel özürlüler gibi değişik o k u r to p lu lu k la n için b ir b irinden a p a y n n itelikte çevirilerinin yapılm ası gerekebilir. S on yıllarda K utsal Kitap dem ekleri, böyle değişik alıcı tü rle ri için, K utsal Kitap’m değişik çevirilerini y ap m ak tad ırlar.21



Yine Nida’ya göre, Devingen eşdeğerlilikle y apılan çeviri, anlatım d a b ü tü n bir doğallığı am açlar, alıcıya k e n d i k ü ltü rü bağ lan an a uygun davranış kipleriyle seslenm eyi dener; alıcının, iletiyi kav ray ab il­ m ek için k ay n ak dil k ü ltü rü n ü n ö rg ü sü n ü bilm esi gerektiği g ö rü şü n d e diretm ez.22



Açıkça görülmektedir kİ, Nida, alıcının duru m u n u dikkate alm aktadır. Bu d u ­ rum, birazdan göreceğimiz üzere, işlevsele! teorinin hareket noktasını olu ştu racak tır. 17 Aynmsal dilbilim, bir dili ötekiyle karşılaştırarak, ses, sözcük, sözlük, biçim, söz dizimi düzeyinde ayrım­ larla karşıtlıktan saptamaya çalışan bilim dalıdır. 18 Güttinger, F., Ztelsprahe. Theorie und Techntk des Übersetzerıs, Zürih: Manesse Verlag 1963. Zikreden: Göktürk, Akşit, Çevirt Dillerin Dili. İstanbul 1994, s. 55. 19 Koller. W., Grundprobleme der Übersetzungstheorie.unter besonderer Berücksichtigung schwedischdeuther Ûbersetzungsfaelle. Bern: München 1972, s. 114. 20 Göktürk, A., age. s. 57. 21 Nida, E. A., AFrameıvorkfor theAnalysis and Evaluation ofTheories o/Translation; W. Brislln (ed.), 1976, s. 68. Zikreden: Göktürk, A., age.. s. 57. 22 Nida, E. A., Toward a Science of Translating. With Special Reference to Principles and Procedures Involved in Bible Translating, Leiden 1964, s. 159. Zikreden: Göktürk, A., age. s. 58.



XX



Son Çağrı Kur'an



Eşdeğerlik teorisine, geleneksel görüş taraftarlarınca getirilen esneklikler ne olursa olsun, şu a n a ilke asla değişmeyecektir: Kaynak m etne sadakat... Geleneksel yaklaşım ın uzun süre egemen olması, çeviribilimin, dilbilimden özgün bir bilim dedi olmasını engellemiştir, Ancak bu durum un, Willss’in, 1977 yılında ya­ yınlam ış olduğu “Übersetzungwissenschaft. Probleme und Methoden, Stuttgart: Klett23" araştırm a ile değiştiğine tanık oluyoruz. Eserin başlığında da görüleceği üzere, bundan böyle çeviri araştırm aları, dilbilimden bağımsız olarak çeviribilim içinde incelenecektir, Wills, b u araştırm asında, geleneksel aynmsalcı yaklaşımların çeviri konusunda yeter­ siz kaldıklarım ortaya koym uştur .242 5Wills’in bu araştırm ası, işlevselci yaklaşımların ortaya çıkm asına zemin hazırlamıştır. Aslında bu yeni yönde küçük ama önemli ilk adım K atharina Reiss'In 1971 yılında yayınlanmış o la n "Möglichkeiten und Grenzen der Übersetzungskritik” başlıklı araştırm asında atılmış bulunuyordu. Her ne kadar Reiss, b u araştırm asında, geleneksel yaklaşıma uygun olarak, kaynak metnin asli görevinin k orunm ası gerektiğini savunm aya devam etmişse de aynmsalcı yaklaşımını söz dizimi ve sentaksla ilgili üniteler üzerinden çok “metin türleri" üzerinde temellendirmiştir.^ Bu konuda nihai adım ın Hans Vermeer tarafından atıldığını görüyoruz. Hans Veermer, 1978 yılında yayınlanmış olan “Em Rahmen J üt eine allgememe Translationsthorie“ başlıklı makalesinde, bundan böyle çeviri araştırm alarında “Jonksiyonalizm-işleuselcicüik“ olarak bilinecek yeni bir yaklaşımın temellerini atmıştır. Bundan böyle çeviri­ lerin, eylemler (handlungen) olarak görülmesi gerektiğini vurgulayan Vermeer. çeviri olayını sosyo-linguistik pragmatikler bağlamına oturtm uş bulunmaktadır. Ona göre, metinler, belli alıcılar için ve belli amaçlarla üretilmiş olan metinlerdir. Bu genel ilke, elbetteki çeviri metinleri içinde geçerlidir. Veemıer’in bu yeni yaklaşımda iki anahtar kavram ön plana çıkmaktadır: İnformationsangebot ve skopos. "Sunulan bilgi anla m ına gelen ilk kavram a göre, kaynak metin artık “kutsal asıT görülmemektedir. Amaç anlam ına gelen ikinci kavram gereği, çevirinin amacı (scopos) bundan böyle kaymak m etinden çıkarılmayacaktır: çünkü am aç erek dil okurlannuı beklentilerine ve gerek­ sinimlerine dayanm aktadır. Bu durum da, çeviren, başarılı bir çeviri yapmak istiyor sa, erek dil okurlarının özel durum larını bilmek durum undadır. Vermeer in görüşleri “Seopos TeorisC başlığıyla anılmaktadır. Veemer, bu görüşlerini daha sonraları 1984 yılında Katherina Reis ile birlikte yayınladıkları Ein Rahmen fü r eme allgemeine Trcmslationthorie adlı eserde ayrıntılı bir biçimde sunm a imkanı bulm uştur. “Bu görüşler, b u gün özellikle, “fonksiyonalizm" başlığı altında, Mary Snell-Homby ,26 Hans G. Hönig, Paul K ussm aul ve Christian Nord gibi birçok araştırmacı tarafından savunulmakta­ dır. Skopos kuram ı ya da fonksiyonalizm. çevirmene bir yandan daha fazla özgürlük tanım akta, diğer yandan da sorum luluğunu artırmaktadır. Çevirmen, bundan böyle 23 Bu eser, 1983 yılında, İngilizce olarak basılmıştır: “The Science o f Translation. Problems and Methods. Tübingen: Nar." 24 Wills'in yaklaşımı hakkında bkz.. Hans G. Hönig, Position, Power and Practice: Functonalist Approaches and Translation Quality Assessment, ss. 6-7. 25 Bu konuda bkz.. Hans G. Hönig. age., ss. 7-8. 26 Mary Snell-Homby. Translation Studies. An Integraled Approach, Amsterdam: Benjamins 1988.



G iriş



XXI



kendini aynmsalcı yaklaşım taraftarlarınca geliştirilmiş olan kurallara uymak zorun­ da hissetmemektedir. Bu bağlamda, geleneksel yaklaşımın dayanak noktası olan ve kaynak metne adeta kutsallık isnad eden “eşdeğerlik' kavramı, işlevsele! yaklaşımı benimseyen araştırmacılar açısından anlamını yitirmiş bulunmaktadır; çünkü bugün artık çeviri olayının, salt olarak dilbilimin kurallarının uygulanmasından çok ötesinde bir vakıa olduğu kesinlik kazanmış bulunmaktadır. Şu halde çevirmen, yapacağı çe­ viri eyleminde, sadece dilbilimin kurallarım uygulamakla yetinmeyecektir; o, başarılı bir çeviri yapıtı ortaya koyabilmek için, diğer alanlara da, örneğin, psiko-linguistik, sosyo-liguistik, İletişim, beyin psikolojisi gibi alanlara da yönelmek durumunda kala­ caktır.27 Günümüzde işlevsele! yaklaşımı en iyi savunanlardan biri, kuşkusuz, Hans G. Hönig’dir. Hönig, 1998 yılında İngilizce olarak yayınlanan “Positions, Poıver, and Praetise: Funcüonalist Approaches and Translation Quality A ssesm enf başlıklı araştır­ masında, işlevsele! yaklaşımı çok net bir biçimde sunmuş ve bu yaklaşıma yöneltilen eleştirileri yanıtlamıştır. Hönig, geleneksel yaklaşım ile işlevselci yaklaşım arasındaki fark lılık la rı çarpıcı bir tablo 28 halinde sunmaktadır: İŞLEVSELCİ OLMAYAN



İŞLEVSELCİ Çevirmen



Yazara sadıktır. G örünm em elldir.



M üşterisine sadıktır. G ö rü n ü r olmalıdır.



Çeviri süreci olmalıdır K aynak m etne yönelik



Erek m etne yönelik



Çevirinin amacı U nguistik eşdeğerlilik



Kabul edilebilir İletişim



Çeviride kullanılan araçlar Psiko-sosyolinguistlk Metin linguistiği (çevirmenin k a ra r verm e yeteneğini desteklem e)



A ynm sal U nguistik Leksikal se m an tik (çevirm enin k u ra lla rı u y g u ­ lam akla yetinm esi)



Benzetme (Irm aklardan geçmeyi sağla­ m ak üzere köprüler k urm a)



(Irm aklar içinden geçirme)



Yukarıdaki tablodan açıkça görülmektedir ki, işlevselci yaklaşım, çeviri sürecinde, kaynak metinden çok çevirmene ve çeviri metnine ağırlık vermektedir. Bu yüzden, işlevselci yaklaşım, kaynak metni tahrif edebileceği gerekçesiyle ağır eleştirilere ma27 Bu konuda bkz., Hans G. Hönig. age., ss. 9-10. 28 Bkz.. age., s. 14.



XXII



S o n Çağn Kur'an



ruz kalmıştır. Aslında bu gerekçe doğru değildir; çünkü lşlevselci yaklaşımı savunan yazarlardan hiçbiri, yanlış çeviriyi onaylamamaktadır; aksine doğru çeviriyi bulabil­ mesi İçin çevirmene ağır sorumluluklar yüklemektedir. Diğer taraftan gelenekselcl yaklaşımın değişik şekillerde sunduğu “eşdeğerlilikT kavramının bir hayal olduğunu bugün birçok araştırmacı bilimsel bir biçimde gözler önüne sermiştir .29Açıkça görül­ mektedir ki. Alman dilbilimcileri, Almanya’da çeviri kuramının çeviribillme “Übersetzungıvissenschaft”dönüşmesi için çok önemli katkıda bulunmuşlardır. İngiliz dilinde bu süreç biraz farklı bir seyir izlemiştir. Çeviribilimi anımsatacak ilk terim, Eugene A. Nida’m 1964 yılında yayınladığı çeviri kuramını ile eserinin başlığında kullanılmıştır; Toıvard a Science o f Translating: With Special Reference to Principles and Procedures Involved in Bible Translating (Leiden: E. J. Brill, 1964). Ancak Jam es Holmes’in da belirttiği gibi, Nida bu terimi tüm çeviri alanını kapsa­ yacak bir ad olarak değil, yalnızca çeviri sürecinin bir yönünü ele almak için kul­ lanm ıştır .30 Çeviribilimi ifade etmek için İngilizce en uygun sözcük, studies olarak belirlenm iş bulunm aktadır. Özlem Berk, bu süreci şöyle açıklamaktadır; B u n a k arşılık , İngilizce’de İn san î bilim ler ve edebiyat bilim lerindeki yeni disiplini ad ­ la n d ırm a d a e tk in o larak k u llan ılan stu d ie s sözcüğü b u ra d a d a devreye girm iş ve yuk a n d a sa y ıla n b ü tü n öneriler a ra s ın d a n b u g ü n transiation stu d ie s terim i en uygun terim o la ra k k a b u l g ö rm ü ştü r. T ü rk çe’de alan ın u z m a n la n ta ra fın d a n “çeviribillnT o la ra k a d la n d ırıla n b u disiplin üniversitelerde “M ütercim -T ercûm anlık” adıyla yer al­ m a k ta d ır.31 B u yen i a ra ştırm a alanı İçin genel k ab u l görm üş bir ad ın eksikliğini, disiplinin gelişm e­ sin d e k i e n b ü y ü k engellerden biri o larak gören ve İngilizce'de transiation stu d ies terim ini d isip lin in genel k a b u l görm üş ad ı o larak öneren ldşi J a m e s Holm es olm uştur. 1972 y ılın d a kalem e aldığı “T he Nam e an d N ature of T ransiation Studies" (Çeviribilimin Adı ve Doğası) ad lı m ak alesin d e Holmes, sadece disipline b u yeni adı verm ekle kalm am ış, ay n ı z a m a n d a b ir ak ad em ik çalışm a alanı o larak çeviribilim in kap sam ım belirleyen İlk şem ayı d a y a p a n ldşi32 o lm u ştu r.33



Şemalar, anlamayı kolaylaştırırlar. Şu halde bize düşen, öncelikle Holmes’in çeviribilimin kapsam ı konusundaki şemasmı sunmaktır:



29 Roger T., Bell, Transiation and Translating: Theory and Practice, London: Longman 1991, s. 6. Zikreden: Hussein Abdul-Raof, ffur’an Translaton: Dlscoıırse T exture and Exegesis, Curzon 2001, s. 7. 30 Jam es S. Holmes, The Name and Nature o f Transiation Studies’, Translated Paper on Literary Transiation and Transiation Studies İçinde (Amsterdam: Rodopi 1988), 67-80 (69-70). Zikreden: özlem Berk, Kuram­ lar Işığında Açıklamalı Çeviribilim TerimcesL Multllingual, İstanbul 2005, s. 20. 31 Bu adlandırmaya İtirazlarımdan İlki, böyle bir adın sadece çevirmenlik mesleğini kazandırmaya yönelik bir meslek okulu olduğunu çağnştırması, İkincisi İse buna bağlı olarak, disiplinin bağımsız bir bilim dalı olduğunu yok sayması. 32 Holmes, The Name and Nature of Transiation Studies'. Makalenin Türkçe çevirisi için bkz. ‘Çeviribilimin Adı ve Doğası', çev. Ayşenaz Koş, ÇevirUbillm) Nedir?: Başkasının Bakışı İçinde, yay. haz. Mehmet Rlfat (İstanbul: Dünya, 2004), ss. 165-182. 33 özlem Berk, age.. s. 21.



G ir iş XXIII



Açıkça görülmektedir ki, Holmes, çeviribilimi, öncelikle salt ve uygulamalı çeviribilim olmak üzere iki ana bölüme ayırmaktadır. Salt bölüm ise öncelikle betimlemeli ve kuram sal olmak üzere iki ana bölüme ayrılmaktadır. Betimlemeli çeviribilim, çeviri ve çevirme olgularını kendi deneyim dünyamızda karşımıza çıktıkları biçimde betimler. Kuramsal çeviribilim de bu olguları açıklamak ve öngörebilmek için genel ilkeler oluşturur .34 Daha sonra, Holmes, bu teorik iki bölümü de alt dallara ayırır. Bu durum da betimleyici çeviribilimi, ürün, süreç ve işlev odaklı olarak üçe ayırırken, kuram sal çeviribilimi ise genel ve kısmî olarak iki alt kısma ayırır. Yine şemada açık­ ça görüldüğü üzere, bu iki alt grubu da içlerinde en önemli gelişmelerin gerçektiğini ifade ettiği alt dallara ayırır: araç, alan, sınıf, metin türü, zaman, sorun ile sınırlı kuram lar. Uygulamalı çeviribilime gelince, Holmes onu da dört ana başlık altında ele alır: Çeviri eğitimi, çeviriye yardımcı olacak araçlar, çeviri politikası ve çeviri eleştirisi. Yeri gelmişken hemen belirtelim ki, Holmes son olarak, kuramsal, betimlemeli ve uygulamak çeviribilim arasındaki ilişkilerin tek yönlü değil iki yönlü (diyalektik) olduğunu ve tüm bu alanların birbirleri için malzeme sağladıklarını ve birbirleri­ nin bulgularından faydalandıklarını belirtmeye özen gösterir .35 Birçok araştırmacı, J. Holmes’in şem a şeklinde sunduğu bölümlemeden etkilenmiştir. Bunların başında çeviribilimin ile ilgili şemayı daha geliştirmeye çalışan Gideon Toury gelir. O ise şöyle bir şema sunar:



34 J. Holmes, age., s. 71. Aktaran: özlem Berk. age.. s. 22. 35 J. Holmes. age., ss. 71-79. Aktaran, özlem Berk, age.. s. 24.



Son Çağrı Kur on XXIV



Çeviribilim



Toury'ye göre, çeviri, hiç şüphesiz çeviribilimin b ü tü n alanlarının konusudur, ancak uygulaması değildir.363738 Toury ayrıca, Holmes'un kuram sal, betimleyici ve uy­ gulamalı alanlar arasında eytişimsel olarak nitelediği ilişkiyi farklı bir biçimde ele alarak, bir yanda kuram sal ve betimleyici çeviribilimi, diğer y an d a ise "uygulamalı uzantılar" olarak adlandırdığı alanı görür. Bu iki alan arasındaki ilişki de ona göre dolaysız ve tek yönlü değildir. Uygulamak uzantıların h er biri asıl çeviribilimden baş­ ka farkk alanlardan d a beslenir. Örneğin çeviri eğitimi, öğrenm e ve öğrenmeyle ilgili kuram larla da beslenecektir, bu kuram lar ise çeviri planlam ası ya d a çeviri eleştirisi alanlarında gerekli olmayacaktır.37 D.



KUR’AN-I KERİM İN ÇEVİRİLERİ KONUSUNDA BATI DAKİ VE TÜRKİYE’DEKİ GELİŞMELER



a. Batı'da



Orta Çağdan b u yana Batı’da çeşitli dillerde birçok Kur’a n çevirisi yapılm ıştır. An­ cak, bugün bile arzu edilen çeviriye ulaşılabildiğini söylemek çok güçtür; b u çeviriler­ den özellikle İngiliz dilinde olanlarından birçoğu, kullanm ış olduğu dil bakım ından gereksinimlere yanıt verm ekten uzak bulunm aktadır. Diğer taraftan b u çalışm alar, çeviri kuram ı açısından değerlendirildiklerinde, dilbilim ve herm enötik konuların­ daki gelişmeleri genelde dikkate alm adıkları görülm ektedir. Bu d u ru m , biraz sonra göreceğimiz üzere, özellikle, Türkçe Kur’an çevirileri için evleviyetle geçerlidir. Çok değerli araştırm acı F. Sâkine Eruz,38 konuyla ilgili olarak şu çarpıcı tespitlerde b u ­ lunm aktadır: 36 Gideon Toury, Descrtptlve Translation Studies and beyond (Amsterdam & Phlladelphla: John Benjamlns, 1995), 17-18. Aktaran: Özlem Berk, age., s. 29. 37 1 Toury. Descriptlve. 18-19. Aktaran: Özlem Berk, age., s. 29 38 Bkz. F. Sâkine Eruz, Çeuiribütm, Çeviriden Çevtrlbûlme, İstanbul 2003, ss. 40-41.



GiriŞ



XXV



Kur’an-ı Kerim çevirileri eski çağlardan beri “tercüme", “tefsir" ve yüzyılımızda “meal" diye nitelendirilerek karşım ıza çıkar. Ancak Kur'an-ı Kerim tercümelerinde genelde Batı'da “Eski ve Yeni Ahid" çevirilerinde olduğu gibi çeviri sürecinde çeviri işlemlerine alt yapı o lu ştu racak ve erek dili geliştirecek bir tartışm aya gidilmemiştir.39 Mamafih bu günümüzde dinbilim cilerln çeviri kuram larıyla ilgilenmedikleri anlamına gelmez. Dinbilimeiler K ur'an-ı Kerim çevirileri üzerine, b u konuya çağdaş çeviri kuramlarıyla yakla­ şan çalışm alarda yap m aktadırlar.40



Çeviri kuramı açısından değerlendirildiklerinde genelde Batı’daki çevirileri İki ana başlıkta ele almak mümkündür: 1. Kaynak dile bağım lı olan lafzi çeviriler; 2. Erek dile önem veren çeviriler. İlk başlıktaki çevirilerin çoğunlukta olduğunu belirtmeye gerek yoktur. Bu çe­ virilerin, kaynak dile sadık olmalarından dolayı akıcı olmadıkları belirtilmektedir. Özellikle İngilizce çeviriler söz konusu olduğunda, eski ya da yeni dili kullanmak, akıcılık ve anlaşılırlık sorununu daha ciddi bir biçimde gündeme getirmektedir. Hussein Abdul-Raof, Kur’an’m çeviri sorununu, çeviri kuramı doğrultusunda incelediği Qur'an Translatıon: Discourse, texture and Exegesis başlıklı eserinde İngilizce Kur’an çevirileri ile ilgili şu çarpıcı tespitleri yapmaktadır: Temelde iki çeşit K u ra n çevirisi vardır; bunlardan ilki. Bell (1937)’in, Pickthall (1969)'m, Arbeny (1980)’nin, Asad (1980)’ın ve Ali (1983)’in çevirilerinde olduğu gibi arkaik dili ve belli bir ölçüde lafzi söz düzenini benimseyen sem antik nitelikli çeviridir. Bu lafzi çeviri­ ler." kaynak dilin erek dile egemen olm asm a olanak veren bir yaklaşım benim sem işler­ dir,4I" İkincisi, A kbar (1978)’ın. Irving (1985)’in ve T um er (1997)’in çevirilerinde olduğu gibi iletişim a ğ ırlıklı bir çeviri gerçekleştiren ve bu çeviriyi de çağdaş akışkan İngilizce ile su n an çeviridir.42



İkinci grupta yer alan çevirmenler, yaptıkları çevirilere yazmış oldukları girişler­ de, kendilerinden önce yapılmış olan hemen bütün çevirilerin, -kaynak metne sadık k a lm a la rın d a n dolayı lafzi kalmaya mahkum olmaları ve bu da yetmiyormuş gibi, bir de çevirilerde eski İngilizce’yi kullanmaları yüzünden- Allah'ın Kitab’mı anlaşıl­ maz kıldıklarını belirtmeye özen göstermişlerdir. Bilindiği gibi, birçok çevirmeni, eski İngilizce’yi kullanmaya sürükleyen en önemli etken, çağdaş İngilizce’nin, fiillerde ve zamirlerde “sen" kipini kullanmamasıdır .43 Gerçekten de “sen”!! fiillerin ve zamirlerin 39 Kur'an-ı Kerim çevirileriyle ilgili olarak bkz. Hidayet Haydar, Kur'an-ı Kerimin Tercümesi Meselesi, İstan­ bul 1996. 40 Krş. Salih Akdemir http:/www.flwl.rug.ac.be/cle/akdemirl.htm “Kur’an-ı Kerim in Çevirilerinde Dikkate Alınmayan önemli Bir Üslup Özelliği Üzerine" başlıklı makalesinde Akdemir, Kuran çevirisini erek odaklı İşlevsel çeviri kuramları ve yorumsama yöntemleri çerçevesinde ele almıştır. 41 A.T., Welch, “The translatability of the Qur'an: literary and the theological implication of what the Qur’an says about ltself. Davld M. Goldenberg (b.) Translatton of Scrtpture. Phlladelphla: Annenberg Research İnsUtute; 1990, s. 272. 42 Husseln Abdul-Raof, age., s. 21. 43 Bu konuda geniş bilgi için bkz., age., ss. 21-23.



XXVI



S o n Çağrı Kıır'an



kullanımının, "sizli fiilleri ve zamirleri duymaya alışmış olan bir İngiliz’in kulağını tırmalayıp tırmalayamayacağı konusu çözüme kavuşturulması gereken önemli bir sorundur. İngilizce’nin giderek egemen bir dil olması sorunun önemini daha da art­ tırmaktadır. b. Türkiye'de Türkçe, Kur’an çevirilerin sayısı balonundan en zengin dillerin başında gelebilir; özellikle. 60'lı yıllardan sonra çeviri sayısında belirgin bir artış gözlenmektedir. Bura­ da önemli bir soru gündeme gelmektedir: Acaba bu çeviriler ve özellikle en son çıkan­ ları, Allah'ın kitabını güzel Türkçe’mize gereği gibi aktarabilmekte midir? Böyle bir soruya, uzun yıllar Kur’an’m anlaşılması ve çevirileri konusunda emek vermiş olan, vermeye devam eden ve daha da önemlisi bu konuda topluma bilimsel araştırmalar sunm uş 444 5olan değerli araştırmacı Dücane Cündioğlu, bizim bir sorumuza bir soru daha katarak şöyle yanıt vermektedir: B aşk a bir deyişle, b u g ü n elde dolaşan Türkçe Meâller, d a h a önceki çalışm alara n azaran b ir faikıyet, b ir ü stü n lü k taşıyorlar m ı? Biz b u suallere, olum lu b ir cevap verm iyoruz.46



Mevcut çevirileri ve özellikle en son olanlarım alanımız bakımından tanımak du­ rum unda olan biri olarak Cündioğlu’nu n görüşüne katılmamak m üm kün değildir. Diğer taraftan Cündioğlu’nun, bu olumsuzluğu çeviri alanında sağlıklı bir yöntemin olmamasına bağlaması ve böyle bir yöntem saptanm am ası durum unda başarılı bir çeviri beklenmemesi gerektiğini vurgulaması her türlü takdirin üzerindedir .46 Şu halde tüm sorun yöntem sorunudur. Cündioğlu, araştırm asının “Genel Bir Değerlendirme" bölümünde sunduğu 10 maddede yöntemini detaylı bir biçimde sun­ m uştur. Söz konusu 10 maddenin içeriğine tamamen katılmaktayız. Ancak biz, ye­ rimizin sınırlı olması nedeniyle çevirimiz açısından önem teşkil eden belli maddeleri burada özellikle zikretmek istiyoruz: 1. T ercüm eler sırasın d a, Kur’an-ı Kerim’in b ir ‘sözlü m etin’ o lduğu d ik k ate alın m am ak ta, b u ned en le Kur’a n ’m kendisine özgü dili çevrilm eden kalm aktadır; 9. A rapça ile T ürkçe a ra sın d a aykırılıklar olduğu k a d a r, yakınlıklar d a v ard ır ve b u d u ­ ru m u n , çeviriye b ir kolaylık sağlayacağı m u h ak k ak tır. A ncak b u m ü şte re k kelim e­ lerin, A rapça'nın K ur a n so n rası a sırla rd a kazan m ış olduğu m a n a la n d a içerdikleri d ü şü n ü le c e k o lursa, kelim e seçim lerinin titiz b ir biçim de y apılm ası ve farklı m a n a ­ ların ak la gelebileceği d u ru m la rd a, -K ur'an’d a kullanılıyor o lsa bile- b u kelim elerden vazgeçilmesi, çevirinin sıh h a ti gereğidir. A ncak m evcut çevirilerde, b u h u s u s a riayet edilm em iş, kelim elerin kullanım ı gelişi güzel yapılm ıştır. 44 Dücane Cündloglünun konumuzla ilgili olarak önemli gördüğümüz eserlerinden bazılar şunlar: Kur’an Çevirilerinin Dünyası Kur’an. İstanbul 1999: Dil ve Siyaset Üzerine Söyleşiler, Kitabevi. İstanbul 1998: Sözlü Kültürden Yazılı Kültür’e- Anlamın Tarihi, Kitabevi, İstanbul tarihsiz.: Anlamın Buharlaşması ve Kur’an, Kitabevi, İstanbul tarihsiz: 45 Dücane Cündioğlu, Mabû Türkçe Kur’an Çevirileri ve Kur’an Çevirilerinde Yöntem Sorunu-Bir Giriş Denemesi 2. Kur’an Sempozyumu, Ankara 1996, s. 237. Kur an çevirilerinde yöntemle ilgili son zamanlarda yayınlanan bilimsel bir çaüşma için bkz., Halil Hacımüftüoğlu, Kur’an Çevirilerinde Yöntem Sorunu, İstanbul 2008.



G iriş



XXVII



10. Hiçbir dil. diğerinden d ah a ü s tü n değildir; sadece d aha farklıdır. Bu bakım dan bir düden bir düe yapüan çevirilerde karşılaşılacak güçlükler, dillerin birbirlerinden ü stü n olm asından değil, farkı olm asından kaynaklanm aktadır. Türkçe çevirilerde görülen başarısızlık, T ürkçe'nin yetersizliğiyle İzah edUmek İsteniyorsa da bu makûl ve m akbul bir b ahane değUdlr. Sorun, m ütercim lerin sadece Arapça'ya değü, aynı zam anda T ürkçe’ye de hâkim olm am alarından kaynaklanm aktadır.47



Kur'an’ın sözlü bir metin olma özelliği gerçekten de Kur’an'ın doğru anlaşılması bakımından kesinlikle göz önünde bulundurulması gereken bir husustur. Onun bu özelliği genelde dikkate alınmadığı içindir kİ, ayetler arasındaki bağlantılar başarılı bir biçimde kurulamamaktadır. Kur’an’ın sözlü bir metin olmasının doğurduğu so­ nuçlar İle ilgili olarak yapılan en değerli araştırmalardan biri de kuşkusuz, değerli araştırmacı Ömer Özsoy’a aittir. Özsöy, “Çeviri Kuramı Açısından Kur an Çevirisi” başlıklı araştırmasında, sözlü metin olma özelliği dikkate alınmadığı taktirde, karşı­ laşacağımız zorlukları çarpıcı bir dille şöyle İfade etmektedir: Biz b u kabulden hareketle, (yani, Kur’a n ’ı sözlü b ir m etin değü de b ir yazın m etni olarak okuduğum uzda, çifte standartlara yaslanm adıkça açıkça şöyle bir m anzarayla k arşıla­ şırız: •



Kur’an m etninde çellşküer vardır.



•



Kur'an m etninde azım sanm ayacak ölçüde tekrarlar vardır.



•



Kur’an m etninin kom pozisyonunda belli bir m antık yakalam ak m ü m k ü n değildir;



•



Ne kronolojik b ir tertiptir,



•



Ne konularına göre (tematlk) bir tertiptir,



•



Ne de sistem atik b ir tertiptir.



•



B una bağlı olarak, b ü tü n olarak Kur’an m etni lç-bütünlüğe sahip olm aktan uzaktır.



•



S ure İçi b ü tü n lü k yoktur.



•



Mevcut form un en k ü çü k birimleri olan ayetler büe, h e r zam an gerçek b ir b ü tü n lü ğ e tekabül etm em ektedir.



Hepsinin ‘b ü tü n sü z lü k 'e İndirgenm esi m üm kün olan b u özellikler, b ir yazın m etni için k u s u r kab u l edilebilecek niteliklerdir.48



Ancak, Kur’an ’ın sözlü metin olma özelliği göz önünde bulundurulacak olursa, yukarıda zikredilen olumsuzlukların tamamen ortadan kalktığı görülecektir. O hal­ de K uranı doğru bir biçimde anlamak istiyorsak, sözlü metni oluşturan arka planı göz önünde bulundurmamız gerekir. Bu da özsoy'un haklı olarak ifade ettiği gibi, Kur'an’ın her bir pasajını alt olduğu tarihin içinde okumaya ç a lış m a k tır . Böyle yap­ madığımız taktirde yapacağımız İş tesadüfi durum larda ‘çeviri’ olma niteliğine ulaşsa bile, büyük bölümü İtibariyle yeni bir ‘metin lnşası’ndan başka bir şey olmayacak­ tır .49 47 Dücane. Cûndloğlu, age. ss. 234-235. 48 Ömer, özsoy. Çeviri Kuramı Açısından Kur'an Çevirisi 2. Kur'an Sempozyumu. Ankara 1996, s. 262. 49 Ömer, özsoy. agm., s. 266.



XXVIII



Son Çağrı Kur’an



Ş u hald e başarılı b ir K ur'an çevirisi, o n u n b u sözlü m etin olm a özelliğini göz ö n ü n d e b u lu n d u rm a k suretiyle, b u d u ru m u n yol açtığı kapalılıkları giderm ek üze­ re tarih i a rk a p lan a İnm ek, orad a olayları sa n k i y aşıyorm uşçasına belirlemeye ça­ lışm ak ve so n u ç ta gerekirse yeni b ir m etin İnşa etm ekle m ü m k ü n olur. Eğer ayet­ lerin İnişine n ed en olan tarihi a rk a plan belirlenm eyecek yani tarih i bağlam kuru­ lam ayacak o lu rsa, sa lt A rapça bilgisi İle inen ayetleri doğru olarak anlayabilm ek a s la söz k o n u su olam az. Nitekim bağlam belirlenem ediği için birçok ayeti kerime, b irazd an örnekleyeceğim iz üzere, yanlış anlaşılm ıştır. M antık ve dil felsefesi konu­ la rın d a yaptığı çalışm alarla g ü n ü m ü z felsefesine çok b ü y ü k k atk ılard a bulunm uş o lan A vusturyalI b ü y ü k d ü ş ü n ü r Ludwig W ittgenstein “Anlam bağlam dır" derken b u gerçeğe işa re t etm ektedir. İlk olarak Al-i İm rân su re sin in 72-74. ayetleri üzerin­ de d u rm a k istiyoruz. B u ayetler, m üfessirlerce söz k o n u su su re n in anlaşılm ası en zor ayetleri o larak nitelendirilm işlerdir. Bu güçlüğün, çevirilere de yansım ası son d erece doğaldır. Bu ayetler 11e İlgili olarak sam im i kanaatim izi belirtm ek gerekirse, m ü fessirler, o n la n an laşılır hale getirm ek şöyle d u rsu n , yaptıkları birbirleriyle çe­ lişkili a ç ık lam alar dolayısıyla o n la n h ep ten anlaşılm az kılm ışlardır. Bir açıklam aya göre, ay ette g eçen sözler, Allah’a a lt olurken, diğer b ir açıklam aya göre Yahudilere a it olabilm ektedir. S o n u çta tefsirlerde yer ala n açık lam alard an , hangisi seçilirse seçilsin , ay etlerin an lam ın ın açıklığa k a v u ştu ru lm a sı a sla söz k o n u su olam am ak­ tad ır. B u ayetleri çevirdiğim sırad a, o n la n a n lam ak için harcadığım zihin çabasını b ir b e n bilirim . G ö rü şler a ra sın d a n tu ta rlı olanı b u lm ak .... Böyle b ir şey söz konu­ s u olam ıyor kİ.. K onuyla ilgili h em en b ü tü n g ö rü şler çelişkiden hali değildir ki... K ısacası, b u ayetlerle ilgili o larak b ir çözüm e u laşab ilm ek için, gece g ü n d ü z dem e­ d e n y a k laşık b ir h a fta sü rek li b ir biçim de o n lar üzerinde d ü ş ü n ü p d u rm u ştu m . S o n u n d a k u rg u y u kurab ild iğ im i d ü şü n ü y o ru m . B u ayetlerin kolay b ir biçim de a n ­ la şılm a sın ın ö n ü n d e en önem li engel, K ur’a n ’ sözlü b ir m etin old u ğ u özelliğini göz a rd ı etm ek tir. B u y ü zd en , ay etlerin gerisinde y a ta n a rk a p la n a n ü fu z ederek, nüzul o rta m ın a girip b izzat olayları y a ş a m a d a n o n la n a n la m a k a s la m ü m k ü n değildir. O h a ld e ayetleri a n la şılır k ılm ak için, n ü z u l ortam ı ile ilgili tu ta rlı b ir k u rg u k urm ak gerek ir. A yetler ü zerin d e d erin b ir biçim de d ü şü n ü ld ü ğ ü n d e söz k o n u s u kurguyu k u rm a k p ek o k a d a r g ü ç o lm asa gerektir. K urgu, bize göre şöyledir: Y ahudiler, K u r’a n k a rşıs ın d a k o n u m ların ı belirlem ek için b ir a ra y a gelm işlerdir. İçlerinden bir g ru p , takiyye yap ılm ası, y a n i in a n ır gibi dav ran ılm ası ve b u şekilde d avranm akla, M ü s lü m a n la n n bile d in lerin d e n dön m elerin in m ü m k ü n olabileceği g ö rü ş ü n ü sa v u ­ n u rla rk e n , d a h a ra d ik a l o lan b ir g ru p ise b u y ak laşım a k a rşı ç ık m ak ta ve böyle bir y ak laşım ın k en d ilerin i to p lu m n a z a rın d a zor b ir d u ru m a so k acağ ın ı sa v u n m a k ta ­ d ırla r. A slm da. K ur’a n d ö n em in d e y a ş a n a n la r, g ü n ü m ü z d e y a ş a n a n la r için de canlı ve ib ret verici b ir ö rn ek teşk il etm em ek te m id ir? O laya b u k u rg u d o ğ ru ltu s u n d a b a ­ kıldığ ın d a tü m ay etler b ird e n a n la şılır h a le gelm ektedir. A slında çevirm ene d ü şe n de geçm iş ile g ü n ü m ü z a ra s ın d a a n la m kö p rü leri k u rm a k değil m idir? Şim di, söz k o n u s u ay etlerin çevirisini, böyle b ir a n la m k ö p rü s ü k u rm a d a n s u n a n , yine yeni say ılab ilecek b ir b a ş k a çeviriden su n alım :



Ehl-i kitap tan bir g ü ru h birbirlerine, şöyle dediler: “Şu M üslüm anlara İndirilen Kitaba g ü n ü n başlangıcında (zahire) im an edin, sonunda da inkar edin, olur kİ onlar da şüp­ heye d ü şü p dinlerinden dönerler. Ve bir de kendi dininize tabi olandan başkasına sakın h a güvenmeyin!" Ey Resûlüm . De kİ: “Doğru yol, Allah'ın yoludur" Yine onlar kendi aralarında : “Size verilen vahyin, başkalarına d a verildiğine veya Rabbinizin huzurunda M üslüm anların karşı delil getirip sizi m ağlup edeceklerine inanmayın" derler. De kİ: “lü tu f Allah'ın elindedir, dilediğine ih san eder. Allah’ın lütfü boldur, her şeyi hakkıyla bilir. Rahmetini, nübüvvetini dilediği kulu n a h a s kılar... Allah büyük lütuf ve inayet sahibidir." [ 3 Al-i İm rân, 72-74; S uat Yıldırım]



Söz konusu ayetler, öğretim üyelerinden oluşan bir komisyon tarafından gerçek­ leştirilmiş olan bir çeviride ise şu şekilde çevrilmişlerdir: Ehl-l K itaptan bir grup, şöyle dedi: “Müminlere indirilmiş olana sabahleyin (görünüşte) inanıp akşamleyin inkâr edin. Belki onlar (böylece dinlerinden) dönerler. Sizin dinini­ ze uyanlardan başka hiçbir kimseye İnanmayın." (Resûlüm!) De ki: Doğru yol ancak Allah'ın yoludur. Yine (onlar, kendi aralarında söyle dediler:) “Size verilenin benzerinin b aşka herhangi bir kimseye verildiğine, yahut Rabbinizin huzurunda onların size karşı deliler getireceklerine de (inanmayın)." De kİ: “Lütuf ve ihsan Allah'ın elindedir. Onu dilediğine verir. Allah'ın rahm eti geniştir ve O her şeyi hakkıyla bilir..."



Komisyon, ayetleri bu şekilde çevirdikten sonra, 73. ayet-i kerime ile ilgili şu açık­ lamayı yaparlar: Müfessir Râzi’nin Kur’an'da anlaşılması en müşkil ayetlerden bir olduğunu belirttiği bu ayetin “en y ü 'tâ....” İle başlayan kısmı şöyle de anlaşılmıştır: “Ey ehl-l kitap!) Bir kimseye (Hz. Muhammed'e) size verilenin benzeri verilir diye mi (böyle) karşı çıkıyorsunuz)? Ya­ h u t onlar (Müslümanlar) Rabbinizin h uzurunda aleyhinize delil getirecek diye mİ (böyle davranıyorsunuz)?")



Dikkat edilecek olursa, bu çevirilerde Allah'a alt sözlerin kolaylıkla Yahudilere is­ nat edildiğini görürüz. Bütün bunların nedeni, kurgunun düzgün kurulamamasıdır. Şimdi doğru olduğuna inandığımız çeviriyi, öncelikle üslup özelliğine dikkat etmeden okurların dikkatine sunuyoruz: Kitap ehlinden bir grup (diğer bir gruba): “İnananlara indirilene, günün başında inanın, sonunda da inkar edin ki, onlar da (inançlarından) dönsünler" (derlerken), (diğer bir grup da onlara): “Dininize uyanlardan başkasına asla inanmayın; aksi halde onlar (bu tü r davranışlarınızı) Allah nezdinde (halk arasında) aleyhinize delil olarak kullanırlar" demektedirler. De kİ: “Doğru yol, Allah ın (belirlemiş olduğu) doğru yol, size verilmiş ola­ nın aynen bir başkasına da verilmesidir." Yine de kİ: “Kuşkusuz, lütuf Allah'ın elindedir: onu dilediğine verir. Allah (lütufu) çok geniş olan, çok bilendir. O, sevgi ve rahm etini dilediğine ayırır. Allah çok büyük lütuf sahibidir."



Şimdi söz konusu ayetleri, üslup özelliğini göz önünde bulundurarak Türkçeleş­ tiriyoruz: Kitap ehlinden bir grup (diğer bir gruba): “İnananlara indirilene, günün başm da inana­ lım, sonunda da inkar edelim kİ, onlar da (İnançlarından) dönsünler" (derlerken), (diğer



XXX



S o n Çağrı Kur'an



bir grup da onlara): ‘Dinimize uyanlardan başkasına asla inanmayalım; aksi halde onlar (bu tü r davranışlarımızı) Allah nezdinde (halk arasında) aleyhimize delil olarak kullanır­ lar" demektedirler. De ki: “Doğru yol. Allah'ın (belirlemiş olduğu) doğru yol, size verilmiş olanın aynen bir başkasına da verilmesidir." Yine de ki: “Kuşkusuz, lütuf Allah'ın elinde­ dir; onu dilediğine verir. Allah (lütufu) çok geniş olan, çok bilendir. O, sevgi ve rahmetini dilediğine ayırır. Allah çok büyük lütuf sahibidir.”



öyle sanıyoruz kİ, çeviri, kurgu İle birlikte üslup özelliği dikkat alındığında, daha anlamlı bir hale gelmektedir. Daha da önemlisi Allah'ın sözleri Yahudilere isnat edil­ memiş olmaktadır. Görebildiğimiz kadarıyla, şu ana kadarki yapılmış olan çeviri­ lerde, gerek kurgu gerekse üslup bakımından ayeti bizim çevirdiğimiz gibi çeviren olmamıştır. Bağlamın doğru kurulamadığı ve bu yüzdende yanlış anlaşılmaya devam edildiği ayetlere örnek olarak el-A’râf suresinin 31-32. ayetlerini sunalım. Genelde müter­ cimler, ayetleri bağlamı dikkate almadan şu şekilde çevirmektedirler: 31. Ey Ademoğullan! Her m escitde ziynetinizi takının (güzel ve teiniz giyinin). Yiyin için fakat israf etmeyin. Ç ünkü o, israf edenleri sevmez. 32. De ki: “Allah'ın, kullan için yarattığı zîneti ve temiz nzkı kim haram kılmış?" De ki: “Bunlar, dünya hayatında m ü'm inler içindir. Kıyamet gününde ise yalnız onlara özgüdür. İşte bilen bir topluluk için âyetleri, ayn ayn açıklıyoruz.” [DİB çevirisi]



Bağlamı dikkate alarak söz konusu ayeti şu şekilde çevirebiliriz: 31-32. Ey Ademoğullan! İbadet etmek üzere (Kabe’ye) her girişinizde, (oraya çıplak ola­ rak girmeyin), elbiselerinizi giyin; yiyeceklerinizi yiyin ve içeceklerinizi de için; am a sakın [Allah'ın size helal kıldığı yiyecekleri yasaklam a konusunda] aşırılığa kaçmayın; çünkü O, aşırılığa kaçatılan sevmez. O halde de ki: “Allah’ın kullan için yarattığı elbiseyi, teiniz ve güzel n zıklan yasaklayan kimdir?" De ki: “Onlar, dünya hayatında, (hem inananlar hem de inanm ayanlar), kıyamet gününde ise sadece inananlar içindir.” İşte Biz, bilen bir halk için ayetlerimizi ayrıntılı bir biçimde böylece açıklıyoruz.



Bağlamı kurmak bazen gerçekten de çok güç olabilir. Bunun nedeni, açıklama kasdı ile konulan itirazî cümleleri temel cümle yapısından ayırmanın son derece zor olmasıdır. İtirazî cümleler, ana cümleler ile karıştırıldığında, bağlamdan kopulacağı ve dolayısıyla ayetlere taşıyamayacağı anlamlar yükleneceği açıktır. Söz konusu du­ rum, Nisa suresinin 150’den 160’a kadar olan ayet-i kerimeler için geçerlidir. Söyle­ diklerimizin daha iyi anlaşılabilmesi için öncelikle söz konusu ayetlerinin çevirilerini bağlamı dikkate almayan bir çeviriden sunuyoruz: 150. 151. O kim seler ki ne Allah’ı tanırlar ne resullerini ve o kim seler ki Allah’ı tanıdı­ ğım iddia edip resullerini tanım ayarak, Allah ile elçilerini birbirinden ayırm ak isterler ve o kim seler ki “resullerin bazısm a im an ederiz, bazısını reddederiz" derler ve böy­ lece im an ile k üfür arasında bir yol tutm ak isterler. İşte b u n lar gerçek kâfirlerin ta kendileridir. Biz de kâfirler için zelil ve perişan eden bir ceza hazırladık. 152. Allah’a ve resullerine im an edip o elçiler arasında hiçbir ayrım yapm ayanların m ükâfatları­ nı ise Allah ileride verecektir. Allah gafurdur, rahim dir (çok affedicidir, m erham et ve



İhsanı boldur). 153. Ehl-1 kitap senden, kendilerine gökten bir kitap İndirmeni İsti­ yorlar. Bu cahilliklerini çok görme! Nitekim daha önce Musa'dan bundan da fazlasını İstemişlerdi ve: "Allah’ı bize açıktan gösteri" demişlerdi. Bunun üzerine de, zulümleri sebebiyle onlan yıldırım çarpmıştı. Daha sonra kendilerine açık mûclzeler ve deliller gelmesini müteakip bu sefer tuttular buzağıyı tanrı edindiler. Derken onlar tövbe edin­ ce, bunu da bağışladık. Ve Mûsâ'ya da onlar üzerinde aşikâr bir nüfuz ve kudret ver­ dik. 154. Verdikleri sözde durmalarını pekiştirmek İçin, dağı üzerlerine kaldırdık da onlara: "Secdelere kapanarak o kapıdan girin!" dedik. Bir de onlara: “Cumartesi günü av yaparak, İlahî yasağı aşmayın” deyip bu hususta kendilerinden ağır teminat aldık. 155. 156. 157. 158. İşte sözleşmelerini bozmaları, Allah'ın âyetlerini İnkâr etmeleri, pey­ gamberleri haksız yere öldürmeleri ve “kalplerimiz perdelidir” demeleri -kİ kalpleri per­ deli yaratılmış olmayıp, Allah inkârcılıklan sebebiyle kalplerini mühürledi de artık onlar pek az İnanırlar- yine inkârları ve Meryem aleyhinde müthiş bir İftira atmaları ve “Biz Allah'ın resulü(l) Meryem oğlu Mesih îsâ’yı katlettik" demeleri yüzünden, onların başla­ rına belalar vererek cezalandırdık, kalplerini mühürledik, Oysa onlar îsâ’yı öldüremediler, asamadılar da! Öldürülen başkası idi, lâkin kendilerine ona benzer gösterildi. îsâ hakkında ihtilafa düşenler de bu hususta şüphe içindedirler. Bu konuda kesin bilgileri yoktur, zanna tâbi olmaktan başka bir şeye dayanmazlar. Onu kesinlikle öldüremediler. Doğrusu Allah onu kendi katma yükseltti. Allah aziz ve hakimdir (mutlak galiptir, tam hüküm ve hikmet sahibidir). 159. Ehl-i kitaptan hiç kimse yoktur kİ ölmeden ona inana­ cak olmasm. Kıyamet günü gelince de o, onların aleyhinde şahitlik edecektir. 160. 161. Hasılı o Yahudilerden taşan bir zulüm, insanları Allah yolundan m enetm eleri, ken­ dilerine yasaklanm ış olmasına rağmen faizi almaları, halkın mallarım haksızlıkla yem eleri yüzündendir ki Biz, kendilerine daha önce helâl kılınan bazı tem iz ni­ m etleri haram kıldık ve içlerinden kâfir kalanlara can yakıcı azap hazırladık. 162. Fakat onlardan geniş ilmi olanlar İle müminler, hem sana İndirilen Kur’an’a, hem de senden önce indirilen kitaplara İman ederler. O namaz kılanlar, zekât verenler, Allah’a ve âhirete hakkıyla iman edenler var ya, İşte onlara yarın büyük mükâfat vereceğiz. [Suat Yıldırım Çevirisi] Açıkça görülm ek tedir ki, Y ahudiler, Allah’a im an k o n u su n u elçilerine im a n k o n u ­ su n dan a y n tu tm a k ç a b a sı içindedirler. A ncak A llah on ların b u yak laşım ın ı K endini inkâr ile b ir tu tm a k ta d ır. Yüce Allah, sü rd ü re geldikleri b u in k arcı ve isy a n k a r t u ­ tum larından ö tü rü , Peygam berlik görevini onların tekelinden çık arm ış ve o n u A raplardan olan Hz. M uham m ed’e u y g u n görm ü ştü r. Y ukarıdaki ayetler, Peygam berlik görevinin Y ahûdî so y u n d a n alın m a nedenleri üzerinde v u rg u y ap m ak ta d ır. B u n u n la birlikte b u n edenler, itirazı cüm leler ile birlikte zikredildiğinden, n ed en leri b ir b ü tü n halinde görebilm ek kolay o lm am aktadır. Biz söz k o n u su n ed en leri içeren cüm leleri, itirazı cüm lelerden a y ıra ra k su n m a n ın an lam a ç ısın d an so n d erece önem li o ld u ğ u n u düşünüyoruz. K anaatim izce ned en leri sıra ile ş u şekilde sunabiliriz: Ancak, Biz. onların içindeki inkarcılara, sözlerini tutmamalarından, Allah'ın ayetlerini inkar etmelerinden. Peygamberleri haksız yere öldürmelerinden, “kalplerimiz perdelidir" demelerinden, (gerçeği) inkar etmelerinden, Meryem'e çok çirkin bir iftirada bulunm a­ larından, "Allah Elçisi Meryem oğlu Mesih’i öldürdük" demelerinden, birçok kimseyi Allah yolundan alıkoymalarından, yasaklanmış olmalarına rağmen faiz almalarından ve



insanların mallarını haksız yere yemelerinden DOLAYIDIR Kİ, çok acı veren bir azap hazırlam ıçızdır. Bold İbareler, 161. ayet-i kerim ede geçm ektedir. Bağlam ı tam olarak kurabilmek için, onların içindeki inkarcılara, ib aresini nedenleri b a ş m a koym ak d u ru m u n d a kal­ dık. Ş im di k u rg u y u İtirazı cüm lelerle birlikte sunalım : 150-162. "Elçilerden bir kısmına inanır bir kısmım da inkar ederiz” demek suretiyle, Allah'a (iman konusunu) elçilerine (iman konusundan) ayırmak ve böylece (Allah elçile­ rine inanma konusunda) ara bir yol edinmek istemelerinden dolayı hem Allah'ı hem de elçilerini inkar konum una düşm üş olanlara gelince; işte onlar, gerçekten inkar eden­ lerdir. (Bundan dolayıdır ki,) Biz, o inkar edenler için, aşağılayıcı bir azap hazırladık .50 Bununla birlikte, Allah’a ve ar alarmda hiçbir ayırım yapmadan elçilere inananlara da gelince: onlar, Allah'ın kendilerine ödüllerini vereceği kimselerdir. Allah çok bağışlayan, çok müşfik olandır. Kitap ehli, senden, kendilerine gökten bir kitap indirmeni istemek­ tedirler. Musa'dan ise, bundan daha da büyüğünü isteyerek: “Bize Allah’ı açıkça göster” demişlerdi. O zaman, zulümlerinden dolayı, derhal onlan yıldırım çarpıvermişti. Yine onlar, kendilerine açık deliller geldikten sonra da buzağıyı tanrı edinmişlerdi. Fakat Biz, bunu da affetmiş ve Musa’ya apaçık bir güç vermiştik. Söz vermelerinden dolayı, Tur u üzerlerine kaldırmış ve onlara: “Kapıdan selam vererek girin” demiştik. Yine Biz, onlara: “Cum artesi yasağını çiğnemeyin” demiş ve onlardan çok ağır bir söz almıştık. Ancak, Biz, onların içindeki inkarcılara, sözlerini tutmamalanndan, Allah’ın ayetlerini inkar et­ melerinden, Peygamberleri haksız yere öldürmelerinden, “kalplerimiz perdelidir” demele­ rinden -Hayır; bilakis, Allah, inkarlarından ötürü, onların kalplerini mühürlemiştir. Bu yüzden onlar, çok az şeye inanırlar.- (gerçeği) inkar etmelerinden, Meryem'e çok çirkin bir iftirada bulunmalanndan, “AUah Elçisi Meryem oğlu Mesih'i öldürdük" demelerinden. oysa onu ne öldürmüşler ne de çarmıha germişlerdir; fakat, o, onlara öyle görünmüştür. O nun hakkında görüş ayrılığına düşenler, gerçekten de onun hakkında kuşku içinde bulunm aktadırlar. (Bu yüzden) onların bu konudaki bilgileri sadece zanna tabi olmak­ tan ibarettir; nitekim onu öldürdüklerinden emin değildirler. Fakat Allah onu kendisine yükseltmiştir; çünkü Allah çok güçlü olan, çok bilge olandır. Kitap ehlinden hiç kimse yoktur ki. ölümünden önce ona (İsa’ya) inanmış olmasm. O, kıyamet gününde, onlar aleyhinde tanıklık edecektir. Yine Yahudi olanlardan bir kısmının (etmiş olduklan) zu­ lüm den dolayı, onlara, daha önceleri kendilerine helal kılınmış olan temiz yiyecekleri ya­ saklamıştık.- birçok kimseyi Allah yolundan alıkoymalarından, yasaklanmış olmalanna rağmen fa iz almalarından ve insanların mallarını haksız yere yemelerinden DOLAYIDIR Kİ, çok acı veren bir azap hazırlamışızdır. Bununla birlikte, içlerinden ilimde derinleşmiş olanlara, sana ve senden önce indirilmiş olana inanan inananlara, namazı kılanlara, 50 D ikkat edilecek olursa, Yüce Allah, b u ayet-i kerim ede elçilerinden herhangi birinin inkar edilmesini, kendini in k ar ile b ir tu tm ak tad ır. Ayet-t kerim ede vurgulanm ak istenen gerçek b udur. B ununla birlikte, çeviriler, genelde, m etne bağlı kaldıktan için, anlaşılm ası güç örnekler sunm aktadırlar. Biz b u rad a bu n ­ lard an , birini zikretm ekle yetinm ek istiyoruz: “A llah ve Peygamberlerini inkar edenler, Allah ve Peygam­ berleri a rasım açm a k isteyenler, bazılarm a inanır, bazılarını d a inkar ederiz diyenler ve (iman ile küfür) a ra sında bir yed tu tm a k isteyenler... işte gerçekten kâfir olanlar bunlardır. Ve biz, (böyle) kâfirler için zelü edici bir a zâ b hazırladık. ’



Giriş



k l



XXXIII



rekatı verenlere. Allah'a ve ahiret gününe inananlara gelince: onlar. Allah'ı^ kendilerine çok büyük bir ödül vereceği kimselerdir.



Biz çevirimizde, nedenleri bildiren ana cümlelerin, iürazi cümleler arasında kay­ bolmaması için, italik olarak yazılmasını uygun gördük. Bağlamı doğru kuramayan hemen tüm çevirilerin içine düştüğü korkunç hatalara dikkat çekmek çok büyük bir önem arz etmektedir. Örneğin yukarıda zikrettiğimiz çeviriye ve hem de diğer bütün dillerdeki çevirilere göre. Yüce Allah, "o Yahudilerden taşan bir zulüm, insanları Al­ lah yolundan menetmeleri kendilerine yasaklanmış olmasına rağmen faizi almaları halkın mallarını haksızlıkla yemeleri yûzündendir ki Biz, kendilerine daha önce helâl kılman bazı temiz nimetleri haram kıldık." diyebilmektedir. Yüce Allah, zulmetme, insanları Allah yolundan alıkoyma, yasaklanmasına rağmen yine de faiz alma ve insanların mallarım haksız yere yeme gibi son derece ağır suçlar için aslında helal olan bazı yiyecekleri yasaklama cezası öngörmüş olmaktadır!!! Kur’an'da sadece faiz almanın cezasının Allah ve Elçisine savaş ilan etmek olduğu düşünülecek olursa, içine düşülen hatanın ne denli vahim olduğu açıkça görülür. Temennimiz, Kuran çevirilerinin böylesine korkunç hatalardan bir an önce arındırılmasıdır. Bilindiği gibi, Kur'an-ı Kerim indeki ayetlerin bugünkü şekliyle numaralandınlması sonraki dönemlere aittir. Ayetleri, ayet numaralarım göz önünde bulundura­ rak çevirmek, gerek Türkçe'nin söz diziminden gerekse Kur'an’m sözlü bir metin olmasından ötürü, bazen anlamın kaybolmasına ve hatta yanlış anlaşılmasına yol açabilir. Bu yüzden biz, çeviride, ayetlerin numaralandırmasını, anlama zarar vere­ ceği durumlarda dikkate almamaya özen gösterdik. Önemli olan, ayetlerin anlamım doğru ve bir bütünlük içinde sunmaktır. Nitekim yukarıda zikrettiğimiz örnekler bu konuda ne denli haklı olduğumuzu açık bir biçimde gözler önüne sermektedir. Bu konuda başarılı olduğumuzu düşünüyoruz.



• J t



Burada bir gerçeği vurgulamak çok büyük bir önem arz eder: Her çeviri bir yo­ rumdur. Sonuçta çevirinin bir yorum olduğu hiçbir zaman göz ardı edilmemelidir. Şu halde çevirmen, işlevselci yaklaşımdan söz ederken gördüğümüz üzere, okurunu Kur'an’m gerçek dünyasına götürecek köprüler kurmak durumunda değil midir? Bu balamdan Kur'an’a ulaşmak için metin inşa etmekten korkmamak büyük bir önem taşır. Dikkat edilmesi gereken sadece ve sadece yapılan çevirilerin bir yorum olduğu­ nu unutmamak ve dolayısıyla yorumlan asla kutsamamaktır. İşlevselci yaklaşımın, çevirmene sorumluluğunu taşımak koşuluyla büyük özgürlükler tanıması asla bir rastlantı değildir. Ancak bu çevirmen, gizli biri de olmamalıdır. Okur, onun konuyla ilgili derinliğini ve düzeyini bilmek durumundadır. Çünkü tehlikeli akarsular üzerin­ den onun kuracağı anlam köprüleri sayesinde geçecektir. Şu halde ona güvenmesi gerekir. Güven uyandırmanın koşulu da bellidir: İlimde derinleşmek ve takva boyutuna erişmek... Çeviride, hemen bütün tefsir kaynaklarından ve çeşitli dillerdeki birçok çeviriden yararlandık. Çeviriler içinde en çok yararlandığımız, Muhammed Esed’in, The Mes-



XXXIV



Son Çağrı Kur'cm



sage of The Qur’ân adh çevirisi olmuştur. Esed’in, İbn Abbas'm bir yorumuna daya­ narak “Takva" kavramında getirdiği derinlik her türlü takdirin üzerindedir. Esed, söz konusu kavramı, "God consciousness" yani Allah bilinci olarak ifade etmiştir. Biz de çevirimizde onun yaklaşımını benimsedik. Baü dilleri içinde, çok uzun araştırmalara dayanan çeviri Regis Blachere51 ile Rudi Paret’e52 aittir. SONUÇ Son zamanlarda, dilbilim ve özelikle çeviri kuramı konusundaki ortaya çıkan yeni yaklaşımlar, geleneksel yaklaşımların varoluş nedenlerini sorgular niteliktedir. Özel­ likle çeviri konusundaki işlevselci yaklaşım, günümüzün gereksinmelerine daha iyi yanıt vermesi bakımından büyük bir önem taşımaktadır. Bu yaklaşım, eleştirel-felsefî hermenötik’in katkılarıyla daha da işlevsel hale gelecektir. Kur’an çevirileri konusunda da gerek Batı'da gerekse ülkemizde sevindirici geliş­ meler yaşanmaktadır. Çalışmaların özellikle yöntem konularında ağırlık kazanması her türlü takdirin üzerindedir. Eleştirel-felsefî hermenötiğe dayalı işlevselci bir çe­ viri kuramı, halkımıza çok uzun zamandan beri özlemini duyduğu Kur’an çevirisini sunma konusunda en güvenilir yoldur. İşte biz, topluma sunduğumuz yeni çeviride, böyle bir yöntemi uygulamaya çabaladık. Kur’an’ın anlamını günümüz insanına doğ­ ru bir biçimde aktarmada, bir nebze de olsa başarılı oldu isek, kendimizi bahtiyar addederiz. Hiçbir zaman unutmamak gerekir ki, başan sadece Allah’tandır.



51 Bkz. R6gls Blachere, Le Coran. (al-Qor'ân), Paris, 1966. 52 Bkz. Rudi Paret, Der Koran, Übersetzunç, 5. b.. Stuttfiart.1989.



Fatiha ve Bahara Sûreleri. Cüz



1. Sûre 1-2



1



1.



FATİHA SÛRESİ



[Mekke'de İnm iştir ve 7 ayetten oluşm aktadır.]



l. Çok Seven, Çok Müşfik Olan Al­ la h ’ın Adıyla, 2-4. Övgü; âlemlerin Rabbi olan. Çok Seven, Çok Müşfik olan, h esap g ü n ü ­ n ü n sahibi b u lu n a n Allah içindir. 5. Yalnız S enin için ibadet e d e r1 [ça­ lışır] ve [bundan dolayı da] yalnız S enden yardım dileriz. 6-7. [O halde, ey Allah’ım!] S en bizi doğru yola, gazaba u ğ ram ış o lan ­ la rın ve s a p a n la n n y o lu n a değil, kendilerine n im et verm iş old u k ları­ n ın yoluna u laştır.



2.



BAKARA SÛRESİ



[Medine’de in m iştir ve 286 ay etten o lu şm ak tad ır.] Çok Seven, Çok M üşfik O lan A llah'ın Adıyla.



1. Elif, Lâm, Mim. 2. İçinde h içb ir k u ş k u o lm ay an b u kitap, Allah bilincini içlerinde can lı tu ta n la rı doğru yola u la ş tıra n [bir kitap]tır. 3. O nlar, gayba in a n ırlar, n am az ı k ı­ larlar, kendilerine verm iş o ld u ğ u m u z n zık lard an [Allah yolunda] h a rc a rla r; 4. S a n a indirilm iş o la n la ra d a s e n ­ d e n önce indirilm iş o la n la ra d a in a ­ n ırlar. O n lar ah ire t[in varlığından] k e sin o la ra k em in o la n lard ır. 5. İşte o n la r, R ab leri ta ra fın d a n d o ğ ru yola u la ştırıla n la rd ır. İşte o n ­ lar, k u r tu lu ş a eren lerd ir. 1 Sami'dillerinde abd" kökünün asıl anlamı, “yapmak, meydana getirmek, çalışmak, üretmek"tlr. “Kulluk etmek anlamı ise türev bir anlamdır. Ancak Arapça sözlükler, kökün asıl anlamı yerine türev anlamı kök _ alarak ^tokm aktadırlar. Bu ise, bize göre, Kur'an bağlamında isabetli bir yaklaşım değildir. Bu yüzden biz, köke gerekmediği yerlerde asla “kulluk etmek" anlamı vermemeye özen gösterdik. Çeviride, Arapça sözcüğü kullanmayı yeğledik. Ancak, bu sözcük Türkçe’de anlam daralm asına yol açtığı İçin, pa­ rantez içinde kökün kök anlamını hatırlatmayı gerekli gördük.



M 2



I



i



6-7. Kuşkusuz, nankörleri uyarsan da uyarmasan da farketmez; onlar inanmayacaklardır. Çünkü Allah onlann kalplerini ve kulaklarını mühürlem lştir. Gözlerinde ise perde vardır. Onlar için çok büyük bir azap olacaktır.



A1»-V



“*=35=gİ Jİ\>'



a İnsanlar arasında, inanmadıkları halde, “Allah’a ve ahiret gününe inandık." diyenler vardır. a-ıo. [Böyle demekle güya] Allah’ı ve inananları aldatırlar; oysa kendile­ rinden başkalarını aldatmazlar. Ama onlar [bunun] bilincine varmazlar. Çünkü kalplerinde hastalık vardır. [Sergiledikleri bu aldatmacı ve inkar­ cı tutum larından dolayı] Allah onla­ rın hastalıklarım daha da artırmıştır. İşte yalan söyledikleri içindir ki, on­ lar İçin can yakıcı bir azap olacaktır. 11. Onlara; “Ülkede bozgunculuk yapmayın.” denildiği zaman, onlar: “Hayır! Biz ancak düzeltiyoruz.” der­ ler. 12 . Ancak gerçek şu d u r ki, onlar, bozgunculuk yapanlardır; am a [bu­ tanlarıyla baş başa kaldıklarında ise, “Kuş­ kusuz ki, biz sîzlerle beraberiz, biz sadece on­ nun] bilincine varmazlar.



larla eğleniyoruz.” derler.



13. Onlara: “İnsanların inandıkları gibi inanın!" denildiği zaman, onlar: 15- [Aslında] onlan, taşkınlıkları içinde bo“Biz akılsız insanların inandıkları gi- çalar bir durum da bırakm ak suretiyle, Allah bi mi inanıyoruz?” derler.’ Gerçek onlarla eğlenir. şu d u r ki, onlar, aslında akılsız olan16 jşj-e doğru yola karşılık sapıklığı satın al­ lardır. Ancak onlar |bunu] bilmezler. ^ olanlar bunlardır. [Bundan dolayıdır ki], 14. İnananlarla karşılaştıkları za- ne ticaretleri onlara b ir kazanç sağlam ıştır ne m an, [onlara]: “İnandık." derler. Şey- de onlar doğru yolu bulm uşlardır.



Biz, bağlama daha uygun düştüğü İçin, burada Talat Koçyiğlt hocamızın çevirisini esas aldık. Genelde, mütercimler ayeti şu şekilde çevirmektedir: Onlara: "İnsanların İnandıktan gibi siz de inanın. “ dense, ‘O beyinsizlerin inandığı gibi İnanır mıyız?" derler.



Bakara Sünesi. Cüz 1. Sûre 2 3



larını kulaklarına tıkarlar. [İşte] Al­ lah, nankörleri [böyle] K uşatm akta­ dır. 20 . Şimşek nerede ise gözlerini ahverecek. Şimşek onlara ışık verdiği sürece, ışığında yürürler; [şimşeğin kaybolması sonucu] üzerlerine k a ­ ranlık çöküverince de [oldukları yer­ de] kalakalırlar. Allah dileseydi, k u ­ laklarını sağır, gözlerini de kör eder­ di. Kuşkusuz ki, Allah h e r şeye gücü yetendir. 2 1 . Ey insanlar! Sizi ve sizden önce­ kileri yaratan Rabbinize ibadet edi­ niz [O’n u n için çalışınız] ki, Allah b i­ lincine varasınız. 2 2 . Sizin için, yeryüzünü b ir döşek, göğü de [onun üzerine] çatı kılan, gökten su indirip o n u n la size nzık olmak üzere, ü rü n ler çıkaran O’dur. O halde bile bile Allah’a eşler k o şm a­ yın!



17. Onların durum u, ateş yakm ak isteyen kimsenin durum u gibidir. [Ancak yakılan] ateş, etrafını aydınlattığı an, Allah onların ışıklarım [derhall giderivermiş ve o nlan gör­ mez bir halde karanlıklar içinde bırakıver- 23-24. Eğer k ulum uza indirdiğimiz­ den k u şk u içinde iseniz, o tak tird e miştir. o nun gibi b ir sû re getirin! Eğer doğ­ 18. [Onlar] sağırdırlar, dilsizdirler, kördür­ ru sözlü iseniz, Allah’ta n b aşk a şa ­ ler; bu yüzden, [artık] geri dönmezler. hitlerinizi [bilgilerine ve görüşlerine 19. Yahut [onların durum u], gökten, k ara n ­ güvendiğiniz kimseleri] de çağırın! lıklar, gök gürültüsü ve şimşekle birlikte bo­ Eğer [bunu] yapm azsanız -ki, asla şalan yağm ura [yakalanmış olan] kim senin yapam ayacaksınız- o halde yakıtı in ­ durum u gibidir; öyle ki, onlar, yıldırımların sa n la r ve ta şla r olan, nan k ö rler için [yol açtığı] ölüm korkusu yüzünden parm ak­ hazırlanan ateşin bilincinde olun!



Bakara Suresi. Cüz 1, Sûre 2



4



25. İnanan ve iyi işler yapan kimse­ lere, altlarından ırmaklar akan cen­ netlerin, onların olacağım müjdele! Orada her ne zaman kendilerine nzık olarak bir ürün verilse, “Bu, bize da­ h a önce verilmiş olandır.” derler. Çünkü, bu, onlara [dünyadakine] benzer olarak verilmiştir. Orada on­ ların tertemiz eşleri olacaktır ve onlar orada sürekli olarak kalacaklardır. 26-27. Kuşkusuz ki, Allah, bir sivri­ sineği, [hatta] ondan da küçüğünü örnek olarak sunm aktan çekinmez. İnananlar, bunun Rablerinden gelen bir gerçek olduğunu bilirler. Nankör­ ler ise: “Allah, böyle bir örnek ile ne­ yi kastetti?" derler. Allah bu [ömekl ile birçok kimseyi saptırır, birçok kimseyi de doğru yola ulaştırır.2 Oy­ sa [Allah] bu [örnek] ile yoldan çık­ mış olanlardan başkasını saptırmaz. Onlar, Allah’a kesin olarak söz ver­ dikten sonra, sözlerinden dönerler, Allah'ın birleştirilmesini emrettiğini ayırırlar ve ülkede bozgunculuk ya­ parlar: İşte onlar, zarara uğrayacak olanlardır.



28. Nasıl olur d a ölü iken sizi diriltm iş olan, d a h a so n ra sizi [tekrar] öldürecek ve tekrar diriltecek olan ve so n ra d a kendisine döndü­ rüleceğiniz Allah’a karşı, n a n k ö rlü k edersi­ niz? 29. Y eryüzünde n e v a rsa h ep sin i sizin için y ara tan , so n ra göğe yönelip o n u yedi gök ola­ ra k düzenleyen O’d u r. O, h e r şeyi çok iyi bi­ lendir.



2 Talat Koçyiglt. genelde, Allah’a İsnat edilen sözleri münafıklara atfederek, söz konusu ayet-i kerimeyi şöy­ le çevirmektedir: "Gerçekte Allah, bir sivrisineği hatta ondan daha küçüğünü mesel olarak irad etmekten sakınmaz. İman edenler bilirler k i o, Rablanndan gelen bir haktır. Kâfirler ise. “Allah bu meselle ne kas dediyor? Bununla (güya) çok kimseyi saptırıyor; çok kimseye de hidayet ediyor’ derler. (Oysa Allah), o me­ selle,/âşıklardan başkasını saptırmaz."



Bakara Sûresi. Cüz 1, Sûre 2 5



dan başka bilgimiz yoktur. Kuşku­ suz ki. Sen, çok iyi bilen, çok bilge olansın." demişlerdi. ı/A r M .tl# *



\



r * . .+.*•



«



t



.



*



5 d p a]j



^



-- -



33. [Bunun üzerine Allah Adem’e): “Ey Adem! O nlara onların isimlerini bildir!” demişti. (Adem) onlara, onla­ rın isimlerini bildirince, (Allah onla­ ra): “Ben size, göklerin ve yerin gaybını bildiğimi, açığa vurduklarınızı da gizlemiş olduklarınızı da bildiğimi söylememiş miydim?” demişti. 34. Hani meleklere: “Adem’i selam ­ layın!” demiştik de b u n u n üzerine, İblis dışında, onların hepsi [onul selamlamışlardı. [İblis ise] kibirlenerek [bu emre] karşı çıkmış ve böylece nankörlerden olmuştu. 35. Biz: “Ey Adem! Sen eşin ile bir­ likte cennete yerleş; orada ikiniz de dilediğiniz gibi bol bol yeyin. Ama b u ağaca [asla] yaklaşm ayın ki, [kendi­ lerine] yazık edenlerden olm ayası­ nız!” demiştik.



30. H ani b ir z a m a n la r R abbin meleklere: “B en y ery ü zü n d e b ir halife y aratacağ ım .” d e­ 36. Şeytan orada onların ayaklarını m işti d e o n la r da: “Bizler sen i överek te şb ih kaydırmış ve böylece onları içinde ve ta k d is edip d u ru rk e n . S en, o ra d a bozgun­ bulundukları [nimetlerjden u zak laş­ c u lu k y a p a c a k ve o ra d a k a n dökecek b irini tırmıştı. B unun üzerine Biz, [onlara]: m i y ara tac ak sın ?" diye so rm u şlard ı. O da: “Birbirinize d ü şm an olarak [oradan] “K u şk u su z ki, B en, sizin bilm ediklerinizi b ili­ inin; çünkü, yeryüzü belli b ir süreye kadar, sizin için, bir barınm a ve ge­ rim .” diyerek k arşılık verm işti.



çinme yeri olacaktır.” dem iştik. 31. O, Adem’e isimleri, am a b ü tü n isimleri



37. Bir m üddet sonra, Adem, Raböğretmiş, sonra onları meleklere sunarak: binden bazı sözler alm ış ve [O’n a töv­ “Sözünüzde doğru iseniz, onların isimlerim be etmişti] b u n u n üzerine O da onun Bana bildirini” demişti. tövbesini kabul etmişti. Ç ünkü O. 32. O n lar da: “(Ey Rabbimizl] S eni tenzih tövbeyi çok kabul eden, çok m üşfik ederiz! Bizim, S en in bize öğretm iş oldu ğ u n - olandır.



6



38-39. Biz, (onlara]: “Hepiniz oradan inini Bununla birlikte benden size bir yol gösterici gelecek olursa, [iyi bilin ki], yol göstericime uyacak olanlara hiçbir korku olmayacaktır ve onlar asla üzülmeyeceklerdir. An­ cak, inanmayanlara ve ayetlerimizi yalanlayanlara gelince; onlar ateş halkı olacaklardır ve orada ebedi ola­ rak kalacaklardır." demiştik.



Bakara Sûresi, Cüz 1, Sûre 2



\



© Z iî*



gf»



40. Ey İsrailoğullan! Size verdiğim nimetimi hatırlayın ve bana verdiği­ niz sözü yerine getirin ki, Ben de si­ ze verdiğim sözü tutayım. O halde yalnız Benden korkunl 41. Beraberinizdekini doğrulamak üzere indirdiğime inanın, onu ilk in­ kar eden siz olmayın, ayetlerimi az bir değer karşılığında satmayın ve sadece Benim bilincimde olun!



45-46. [Allah’tan] sa b red e rek ve n am az kıla­ r a k y ard ım isteyin; a n c a k b u , [Allah’a karşı] y ü re k te n saygı g ö sterenlerden, alç a k gönüllü o la n la rd a n b a ş k a s ın a ağır gelir. O nlar [bir gün] R ablerine k av u şacak larım ve (tekrar] 42-43. Gerçeği batıl ile karıştırmayın O’n a döneceklerini bilirler.



ve bildiğiniz halde gerçeği gizleme­ 47-48. Ey İsrailoğullan! Size verdiğim nimeti­ yin! Namazı kılın, zekatı verin ve eği­ mi ve sizi diğer bütün halklara üstün kıldığı­ lenler ile birlikte eğilin! mı hatırlayın! Hiç kimsenin hiç kimseye hiç­ 44. Şimdi siz, kendinizi unutup da bir yarar sağlayamayacağı, hiç kimseden hiç­ başkalarına mı erdemli olmayı, iyilik bir şefaatin kabul edilmeyeceği, hiç kimseden yapmayı söylüyorsunuz? Hem de ki­ hiçbir karşılık alınmayacağı ve hiç kimsenin tabı okuduğunuz halde! Siz hiç akıl­ [hiç kimseden] yardım görmeyeceği bir gü­ nün [daima] bilincinde olun! lanmayacak mısınız?



Bakara Sûresi. Cüz 1. Sûre 2 7



.,-r < v r rr.



v .^ f^ Z o S İZ -te ^ ;



■V f .y ^ y T l



Q ç $ $ £ i? j% £ £ -)



Böylece Biz. b u [olayı], hem o olayı yaşam ış olan lara hem de o n la rd a n so n ra gelecek o lan lara ibret alın ac ak bir ceza, Allah bilincinde o la n lar için de bir öğüt vesilesi kılm ıştık. 67. Hani M usa halkına: “Allah size b ir sığır boğazlamanızı söylüyor." d e ­ mişti de onlar da [ona]: “Sen bizimle eğleniyor m u su n ?” dem işlerdi. O d a [onlara]: “Cahillerden o lm ak tan Al­ lah’a sığınırım." diye karşılık verm işti.



- A p » v jS j& ^ J C © $ ^ :û



G



ü



ı\J i^ l



^ ı



62. İnananlara, Y ahudilere, H ıristiyanlara ve Sâbiîlere gelince; k u şk u su z ki, b u n la rd a n her kim Allah’a ve ah ire t g ü n ü n e in an ır ve yararlı iş yaparsa, [iyi bilin ki], b u n la rın ecir­ leri Allah k atın d a olacaktır, b u n la ra korku olmayacaktır, b u n la r üzülm eyeceklerdir de.



68. [B unun ü zerine, o n lar, M u ­ s a ’ya]: “O halde R abbine bizim için d u a et de, o n u n n e o ld u ğ u n u bize açık lasın !” dem işlerdi. O da: “O, onun, ne yaşlı ne genç, am a ikisinin ara sın d a bir sığır o ld u ğ u n u , sö y lü ­ yor. O halde size söyleneni y apın!” diye yanıt vermişti.



69. [Onlar, yine M usa’ya]: “R abbine bizim için d u a et de renginin n e ol­ 63. Hani sizden kesin söz alm ış, üzerinize, d u ğ u n u bize açıklasın!” dem işlerdi. Tur’u kaldırm ış ve [sizel: “Size verdiğimize O da: “O, onun, b ak a n la rın içini kuvvetle san lın ve içindekini hatırlayın ki, Al­ açan sa p sa n bir sığır o ld u ğ u n u , söy­ lah bilincine varasınız!" dem iştik. lüyor.” demişti. ha] hayırlı olanı daha aşağı olan ile mi değiştirmek istiyorsunuz? O halde utanç içinde Mısır'a geri dönün; işte Iorada] istediğinizi bulabilirsiniz!" dem işti Bu yüzden, alçaklık ve aşağılarıma onlan kuşatmış ve böy­ lece onlar Allah'ın gazabına m üstahak olmuşlardır. Bütün bunlar. Allah’ın mesajlarındaki gerçekliği inkar etmede ve Peygamberleri haksız olarak öldürmede ısrar etmeleri yüzürıdendir: Bütün bunlar, /Allah'a kar­ şıI isyan etmeleri ve doğru olan şeylerin sınırlarını ihlal etmede ısrar etmeleri yüzündendir."



B a k a ra S û re s i. Cüz



10



1. Sûr,e 2



o j j sî$ m\ l\1 l\i\j



70. Yine onlar: “Rabbine bizim için d u a et de onun ne olduğunu bize [da­ h a iyi] açıklasın; çünkü biz onu ger­ çekten karıştırıyoruz. Ama Allah di­ lerse, biz |onu] buluruz.” demişlerdi. 71. O da; “O, onun, toprağı sürm ek ve ekini sulam ak üzere boyunduru­ ğa koşulm am ış olan, hiçbir ku su ru olmayan, üzerinde hiçbir alacası b u ­ lunm ayan bir sığır olduğunu söylü­ yor.” diye karşılık vermişti. |0 za­ m an, onlar, ona]: “İşte şimdi gerçeği söyledin.” demişlerdi. Böylece onu [bulup] boğazlamışlardı; am a az kal­ sın yapmayacaklardı. 72 -7 3 . Hani siz birini öldürm üştü­ nüz de onunla ilgili olarak suçu bir­ birinizin üstü n e atmıştınız; oysa Al­ lah gizlemekte olduğunuzu açığa çı­ karacaktır. B unun üzerine [onlara]: “O na [öldürülm üş olan kimseyel onun [boğazlanmış olan sığınn] bir parçasıyla vurun!” demiştik. İşte Al­ lah, aklınızı başınıza almanız için, böylece ölüleri diriltir ve size ayetle­ rini gösterir.



^ \



• • > > * o^ .n -c z -g ^ ı j



ı î



ı



\ v ; ©



j j lö



z



jU t UU U ^ ♦ >* ^



}



* ^ ıU' x* v ' j* • „ f“0 jlj



5}j



*û '



** > • >•/'/' 1/ -V / \ç



> S' j^ird



.\



ç



Ij \y~* [j. J W



> olduğu halde, (kovuyorsunuz, ama,] size esir olarak gelecek olurlarsa, fid­ yelerini ödeyerek (onlan kurtarıyor­ *İ sunuz]. O halde, sizler kitabın bir kısmına inanıyor, bir kısmını da in­ e î>.C i p ^ 4 = * $ J kar mı ediyorsunuz? İçinizden bunu yapanların cezası, dünya hayatında zilletten başka bir şey değildir; kıya­ met gününde ise, onlar, azabın en dermiştik; Meryem oğlu İsa’ya da apaçık de­ ağınna uğratılacaklardır. Allah yap­ liller vermiş ve onu Rûhu'l-Kudüs ile destek­ lemiştik. Her ne zaman, bir elçi, size, nefisle­ tıklarınızdan habersiz değildir. rinizin hoşlanmadığı bir şey getirmiş idiyse, 86. İşte bunlar, ahirete karşılık kibirlenmiştiniz ve bu yüzden de, kimilerini dünya hayatmı satın almış olanlar­ yalanlamıştınız, kimilerini de öldürmüştü­ dır. Bu yüzden, bunların azabı hafıf- nüz. letilmeyecektir. Bunlar yardım da 88. “Kalplerimiz perdelidir.”5 demişlerdi. Ha­ görmeyeceklerdir. yır; bilakis, Allah, inkarlarından ötürü, onla­ 87. Andolsun ki, Biz, Musa'ya kitabı rı lanetlemiştir. Bu yüzden onlar, çok az şeye vermiş, arkasından da elçiler gön- inanırlar.



JV



5



M uham m ed Esed, b u ayet-1 kerimeyi çoğunluktan farklı anlam aktadır: “Ama onlar: ‘Kalplerimiz zaten bil­ giyle doludur' derler. Hayır, bilakis AUah, hakikati kabullenmeye karşı çıktıkları içindir ki, onlan reddet­ miştir. Bu yü zd en onların inandıktan şeyler azdır."



91. O nlara: “A llah'ın in d ird iğ in e in a ­ nın!” denildiğinde, o n lar: “Biz [sa d e ­ ce] bize in d irilm iş o la n a in a n ıy o ru z .” d e rle r ve o n u n d ış ın d a k in i in k a r ederler: oysa ki, o [Kur’a n l, o n la n n y a n la rın d a b u lu n a n ı d o ğ ru la y a n g e r­ çektir. O z a m a n se n , o n la ra : “E ğ er g erçek ten in a n ıy o r idiyseniz, o h a l ­ de, d a h a önceleri, A llah'ın p e y g a m ­ b e rle rin i n e d e n ö ld ü r ü y o rd u n u z ? ” diye sor. 92. A n d o lsu n ki, M u sa, size, a p a ç ık m u c iz e le r g e tirm iş ti. A n c a k , s iz 89. O nlara, A llah k a tın d a n y a n la rın d a b u lu ­ o n u n a rd ın d a n k en d in iz e y a z ık e d e ­ nanı doğrulayan b ir k ita p geldiğinde -in k a r edenlere k a rşı önceleri y a rd ım istey ip d u r ­ re k buzağıyı ta n rı e d in m iştin iz . dukları halde- işte k e n d ile rin e o bildikleri şey 93. H an i Biz, siz d e n k e s in sö z a lm ış, geldiğinde, o n u in k a r etm işlerd i. O h a ld e Al­ T u r’u ü ze rin ize k a ld ırm ış, “S ize v e r­ diklerim ize k u v v etlice s a n lm v e [onlah'ın laneti in k a rc ıla rın ü z e rin e olsun! lan [ dinleyin!” [dem iştik!. O n la r d a : 90. A llah'ın lütfu y la , k u lla rın d a n dilediğine “Biz [onları] iş ittik ve d o la y ısıy la [on­ [vahiyi indirm esini çe k em ed ik leri için, Al­ ları] uygulayacağız!" d e m işle rd i. İn ­ lah'ın indirdiğini in k a r e tm e k su re tiy le k e n d i­ k a r la r ı y ü z ü n d e n b u z a ğ ı se v g isi, lerini satm aları n e k a d a r k ö tü b ir şeydir! İşte k alp le rin e işle m işti. [O nlara]: “E ğ e r b u n d an dolayıdır ki, o n la r g az ap ü s tü n e g a ­ [gerçekten] in a n ıy o rs a n ız , im a n ın ız ın zaba u ğram ışlardır. K afirler için a lça ltıc ı b ir size sö y le d ik le ri n e k a d a r k ö tü d ü r ! ” azap olacaktır. de.



14



^



&



r.



*!> İ .İ



•> ' "1.



94. [Onlara]: “Allah katında ahiret yurdu başkalarına değil de sadece size ait ise, [bu inancınızda daj sami­ mi iseniz, o halde ölümü dilesenize!” de. 95-96. Ancak onlar, daha önce yap­



mış olduklarından dolayı, onu asla dileyemeyeceklerdir. Allah zalimleri bilendir. Andolsun ki, sen, onların, insanlar içinde dünya hayatına en d ü şk ü n olanları -hatta müşriklerden bile d ah a düşkün- olduklarını görür­ sün; öyle ki, onlardan her biri bin se­ ne yaşam ayı arzu eder. Ancak uzun yaşam aları, onların hiçbirinden aza­ bı uzaklaştıracak değildir. Allah on­ ların yapm akta olduklarım çok iyi görendir. 97-98. [Onlara] de ki: “Kim Cebrail’e d ü şm a n ise, [iyi bilsin ki], onu [Kur’an'ı] Allah'ın izniyle, kendinden öncekileri doğrulayıcı, inananlar için de, yol gösterici ve müjdeci olarak senin kalbine indiren odur. Kim Al­ lah’a, meleklerine, elçilerine, Cebra­ il’e ve Mikail’e düşm an ise, [yine çok



a ;© •> r p



^ .J „ . * S



i 3



J



'' - -



; - u -'



l



İ3 X U /^ \ x j .



Q



© -j*910



__________________ iyi bilsin ki], Allah da inkarcıların düşmanı­ dır.” 99. Andolsun ki. Biz öylesine açık ayetler in­ dirdik ki, onlan yoldan çıkmış olanlardan başkası inkar etmez. 100. Onlar, her ne zaman bir söz vermiş ise­ ler, içlerinden bir grup onu çiğnememiş mi­ dir? Aslında onların çoğu inanmazlar. 101. Onlara, Allah katından yanlanndakini doğrulayan bir elçi geldiğinde, kendilerine ki­ tap verilmiş olanlardan bir grup, Allah’ın ki­ tabına, sanki [ondan] habersizlermiş gibi, ar­ kalarım dönmüşlerdir.



Bakara Sûresi. Cüz 1, Sûre 2 15



j£ - = £ ) g



'. ^ { \ \1 &



j



'i i '^ 5 ® 'o ^ ( k = . ^ ı V v • ''ı,î ^ vNî >f • • t a v u i ^ i ' i * A v 165. İn s a n la r içinde, Allah d ışın d a eşler e d in en ve o n la n A llah’ı sever gi­ b i sevenler vardır; a n c a k in a n a n la r, Allah’ı e n çok sevenlerdir. Kendileri­ n e yazık edenler, azabı görecekleri za m a n [anlayacakları gibi] tü m g ü ­ c ü n Allah’a a it o ld u ğ u n u ve A llah'ın azab ın ın çok şiddetli o ld u ğ u n u k e ş­ ke [önceden] anlayabilselerdi!



d ü n y ay a b ir d a h a geri dönm em iz m üm kün olsaydı d a o n la n n bizi yalnız bırakıp terkettikleri gibi, biz de o n la n yalnız bırakıp terketseydik!” diyeceklerdir. Böylece Allah, yaptık­ ta n b ü tü n işlerini o n la ra acı b ir pişm anlık d u y g u su ta ttır a r a k g ö ste re ce k tir. Onlar, ate şte n de çıkacak değillerdir.



166-167. [G erçekten de] kendilerine u y u lm u ş olanlar, azabı görecekleri zam an, kendilerine uym u ş o lan lan derhal yalnız bırakıp terk edeceklerdir; böylece aralarındaki b ağlar d a kopm uş olacaktır. IBu d u ru m karşısında] uym uş olanlar ise: “Ah! Keşke



168-169. Ey insanlar! Yeryüzünde bulunan, helal ve teiniz olan şeylerden yeyin ve asla şeytanın adım larım izlemeyin; çü n k ü o, sizin açık b ir düşm anm ızdır. K uşkusuz ki, o, size, kö tü ve çirkin [işler yapmanızı] ve Allah hakkında bilmediğiniz şeyleri söylemenizi fısıldar.



-



________________



Banara suresi, uuz 2, Sûre 2 25



.. . . . .



x e



✓



. /,



ü & fy g ş i



r^s%>.



>j!lks»»\V*l\5j^^L^



a»jjjC i-^j



© j2Li l i ^



^^0



uAü^g=^ l^j»*^--*-



170. Onlara: “Allah’ın indirdiğine uyun!" denildiğinde, onlar: “Hayır! Biz, atalarımızı yapar bulduğumuz şeylere uyanz.” diyerek karşılık verirler. Ama, ya atalan, hiçbir şey akıl edememiş ve doğru yolu bulamamışsa­ lar! 171. İnkar edenleri (doğru yola davet edenin] durumu, (hayvanlara] seslenen çobanın du­ rumu gibidir. Hayvanlar, onun ancak bağırıp çağırmasını duyarlar, fakat ne dediğini anla­ mazlar; çünkü (inkar edenler] sağırdırlar, dil­ sizdirler ve kördürler. İşte bu yüzdendir ki, onlar akledemezler.



172. Ey inananlar! Size nzık olarak verdiğimiz şeylerin iyi olanlarından yeyin! Eğer gerçekten ibadet ettiğiniz (uğrunda çalıştığınız] Allah ise, (o halde] O’na şükredin! 173. (İyi bilin ki] Allah, size sadece, ölüyü, kanı, domuz etini ve Allah’tan başkası adına kesilmiş olanı yasak­ lamıştır. Bununla birlikte, kim -iste­ meden ve ölçüyü kaçırmadan- bun­ lardan yemek zorunda kalırsa, bun­ dan dolayı ona hiçbir günah terettüp etmez; çünkü Allah, çok bağışlayan­ dır, çok müşfik olandır. 174 -175 . Allah'ın kitapta indirdiğini gizleyenlere ve onu çok az bir değer karşılığında satanlara gelince; onlar, karınlarına ateşten başka bir şey doldurmamaktadırlar. Kıyamet günü ise, Allah, ne onlarla konuşacak ne de onlan arındıracaktır. Çok acı ve­ ren bir azap (orada] onlan beklemek­ tedir. Onlar; doğru yol karşılığında sapıklığı, bağışlanma karşılığında azabı satın almış olanlardır. Meğer onlar ateşe ne kadar da dayanıklılar­ mış!



176. (Bu böyledir]; çünkü Allah, ki­ tabı gerçeği ortaya koymak için in­ dirmiştir. Kitap konusunda anlaş­ mazlığa düşenler, gerçekten de çok derin bir aynlık içindedirler.



26



Bakara Sûresi, Cüz 2 Sû



177. Yüzlerinizi Doğu ve Batı tarafı­ na çevirmeniz asla erdemli olmak demek değildir. Ama asıl erdemli olanlar; Allah’a, ahiret gününe, me­ leklere, kitaba ve peygamberlere iman edenler, sevmelerine rağmen, mallarım, yakınlara, yetimlere, yok­ sullara, yolda kalmışlara, dilenenle­ re verenler ve kölelerin [özgürlükleri­ ne kavuşması için harcayanlar], na­ mazı kılanlar, zekaü verenler, söz verdiklerinde, sözlerini yerine geti­ renler, zorda, darda ve savaşta güç­ lüklere göğüs gerenlerdir. İşte onlar, i ü ^ —■__________________ ^ j j fj doğru olanlar ve Allah bilincine var­ mış olanlardır. Kısasta sizin için hayat vardır; çünkü [kısas 178-179. Ey inananlar! ö ld ü rü le n ler yoluyla öldürülmekten] korkarsınız [ve böyleh ak k ın d a size kısas farz kılınm ıştır: ce kısası gerektirecek suç işlemekten kaçınır­ sınız]. H üre karşılık h ü r, köleye k arşılık kö­ le, k ad ın a karşılık kadın... Ancak, öldüren, [öldürülenin] kardeşi ta ra ­ fından bağışlanırsa, b u tak tird e ona, örfe uym ak ve [bağışlayana borcunu] güzelce ödem ek düşer. Bu, size Rabbinizden bir kolaylık ve size olan sev­ gisinin [bir açılımıdır]. O halde, kim b u n d an böyle haddi aşarsa, [iyi bil­ sin ki], çok acı veren bir azap onu beklem ektedir. Ey basiret sahipleri!



180 - 1 8 1 . Sizden, m al bırakabilecek durum da olanlara ölüm an ı yaklaştığında, analarına, b ab a la rın a ve yakınlarına örfe uygun bir bi­ çimde vasiyette b u lu n m a k farz k ılın m ış tır Bu, Allah bilincine v a ra n la n n yerine getirme­ leri gereken bir haktır. Kim, [vasiyetin içeriği­ ni] öğrendikten sonra, onu değiştirirse, [iyi bilin ki], b u n u n günahı, o n u değiştirenlere aittir; çü n k ü Allah, çok iyi işiten, çok iyi bi­ lendir.



Bakar» Sûresi, Cüz 2. Sûre 2



w .—o t ^



'



......................



[■'- '~7l ^ X t r - ^ \ ^ = 3 ? *#\i/CJ-\* ü \j>



tQ \\}jğ & 'j^Â \ 6*



il» © j _)^k=s=C->



^= 3 182. Bununla birlikte, kim, vasiyet edenin, bir hata ya da günah işlemesinden korkar da (tarafların) aralarım düzeltirse, bu taktirde, üzerine hiçbir günah düşmez; çünkü Allah, çok bağışlayan, çok müşfik olandır.



183-185. Ey inananlar! Oruç, içinizde Allah bilincinin canlı kalabilmesi için, sizden önce­ kilere farz kılınmış olduğu gibi size de saydı günlerde farz kılınmıştır. O halde, içinizden kim hasta ya da yolculukta ise, (oruç tuta­ madığı günler için] başka günlerde (oruç tu t­ sun)! Bununla birlikte, orucu tutm akta zorlananlann, fidye olarak, bir yoksulu doyur­ maları gerekir. Kim, gönüllü olarak fazladan



iyilik yaparsa, [iyi bilsin ki], bu ken­ disi için daha hayırlıdır. Ancak oruç tutmanız, sizin için daha iyidir. Keş­ ke bunu bilseydiniz. [Bu ay], içinde Kur’anin, insanları doğru yola ulaş­ tırmak, doğru yolu ve hak ile batılı birbirinden ayıracak ölçüyü açıkla­ mak üzere indirilmiş olduğu Rama­ zan ayıdır. O halde, içinizden kim bu aya erişirse, onda oruç tutsun; an­ cak kim hasta ya da yolculukta ise, [oruç tutamadığı günler içini başka günlerde loruç tutsun]! Allah size kolaylığı diler; zorluğu ise dilemez. Ama O, sayıyı tamamlamanızı (tut­ madığınız günlerin orucunu tutmanızıl, sizi doğru yola ulaştırmasından dolayı Allah’ı yüceltmenizi ve (O’nal şükretmenizi diler. 186 . Kullarım sana Beni soracak olurlarsa (çok iyi bilsinler kil, Ben onlara çok yakınım; Beni çağırdığın­ da, çağıranın çağrısına karşılık veri­ rim. O halde, onlar da Benim çağrı­ ma karşılık versinler ve Bana inan­ sınlar ki, böylece doğru yolu bulabil­ sinler!



28 B akara Sûresi, C ûzs, s



18 7 . Oruç gecesi kadınlarınızla cin­ sel ilişkide bulunmanız size helal kı­ lınmıştır. Onlar sizin örtülerinizdir siz de onların örtülerisiniz. Allah nef­ i. sinize güvenemeyeceğinizi bildiği içindir ki, [bu konudaj tövbenizi ka­ bul ederek sizi atfetmiştir. Bundan böyle onlara yaklaşın ve Allah'ın si­ dan bir kısmını bile bile günaha girerek ye­ zin için takdir ettiğini isteyin. Fecrin mek için, konuyu hâkimlerin huzuruna çı­ karmayın! siyah ipliği beyaz ipliğinden sizce ayırt edilinceye kadar yeyin ve için; 189. Sana yeni aylan [hilalleri] soruyorlar. am a sonra da geceye kadar orucu De ki: “Onlar, insanlar ve hac için vakit ölçü­ tutunl Mescitlerde itikatta iken, on­ leridir. Erdem, [sandığınız gibi] asla evlere ar­ lara [kadınlara! yaklaşmayın! Bun­ kalarından girmenizde değildir. Asıl erdemli lar, Allah'ın koymuş olduğu sınırlar­ olan, içinde Allah bilincini canlı tutandır. O dır. Onlara yaklaşmayın! İşte Allah, halde, artık evlere kapılarından girin ve Allah içlerinde Allah bilincinin canlı kal­ bilincini içinizde canlı tutun ki, kurtuluşa m ası için insanlara ayetlerini böylece eresiniz!” açıklamaktadır. 190. Sizinle savaşanlarla siz de Allah yolun­



188. Aranızda mallarınızı haksız yol­da savaşın, am a asla haddi aşmayın; çünkü larla yemeyin ve insanların malların- Allah, haddi aşanları sevmez.



Bakara Sûresi, Cüz 2. Sûre 2



°^ S < ls kunulmazlıklar da] karşılıklıdır. O halde size kim tecavüz edecek olur­ sa, siz de ona, onun size tecavüz et­ tiği ölçüde tecavüz edin! İçinizde Al­ lah bilincini her zaman canlı tutun ve Allah’ın [her zaman] bu bilinci canlı tutanlarla birlikte olduğunu bi­ lin! 195. Allah yolunda harcayın, kendi­ nizi kendi elinizle tehlikeye atmayın ve iyilik yapm; çünkü Allah, iyilik ya­ panları sever.



~ ............. ............. 191-194. O nlan bulduğunuz yerde öldürün ve sizi kovdukları yerden siz de onlan kovun; çünkü fitne [zulüm ve baskı] adam öldür­ mekten [bile] daha ağır [bir suçtur]. Sizinle savaşmadıkça, onlarla Mescid-i Haram’da asla savaşmayın; eğer sizinle savaşacak olur­ larsa, onlan öldürün! İşte inkar edenlerin ce­ zası budur. Eğer [savaşa] son verecek olur­ larsa, [iyi bilin ki], Allah çok bağışlayan, çok müşfik olandır. Fitne [zulüm ve baskı] bitin­ ceye ve Din sadece Allah'ın oluncaya kadar onlarla savaşın! Eğer [savaşa] son verecek olurlarsa, [iyi bilin ki], düşm anca tavır ancak zalim lere karşı gösterilir. Haram ay, haram aya karşılıktır. [Aynı şekilde] haram lar [do­



196. Haccı ve umreyi Allah için ta­ mamlayın! Eğer [herhangi bir sebep­ le bundan] alıkonacak olursanız, ko­ layınıza gelen kurbanı gönderin ve bu kurban, yerine varmadıkça, b aş­ larınızı tıraş etmeyin! İçinizden kim hasta olur yahut başm da bir ra h a t­ sızlığı bulunursa, fidye olarak, ya oruç tutm ası ya sadaka vermesi ya da kurban kesmesi gerekir. [Tehlike­ den] emin olduğunuzda ise, kim hacca kadar umreden yararlanm ak isterse, kolayına gelen kurbanı kes­ mesi gerekir. K urban bulam ayan kimse, üç gün hac esnasında ve yedi gün de döndüğünde olmak üzere tam on gün oruç tutar. [Ancak] bu hüküm , ailesi, Mescid-i Haram’da oturm ayanlar içindir. Allah’ın bilin­ cinde olun ve Allah’ın cezasının çok şiddetli olduğunu bilin!



Bakara Sûresi, Cüz 2



30



(Jv ^ , •» ^ v r / v /.r



..



© —ri.0*V\ } j \ \ ÖJ*3JjiJc2 J|



\Ç*j J L -i ji\ "i — \ Uo J



197-202. Hac bilinen aylardadır. Kim, bu aylarda haccı [kendine] farz kılarsa, [iyi bilsin ki], artık hac esna­ sında, kadma yaklaşmak, günah iş­ lemek ve kavga etmek yoktur. Ne h a­ yır yaparsanız yapın, Allah onu bilir. O halde kendinize azık edinin; [an­ cak şunu hiçbir zaman hatırınızdan çıkarmayın ki], azığın en hayırlısı, takva [içinizde Allah bilincinin canlı kalmasıjdır. Ey basiret sahipleri! Öy­ leyse Beni bilincinizde canlı tutun. [Hac esnasında] Rabbinizin lütfunu aramanızda herhangi bir günah söz konusu değildir. Arafat’tan indiğiniz­ de, Meş’ar-i Haram’da Allah’ı anın! Önceleri, sapmış iken, sizi doğru yo-



© o \J L '



©3



V>



la ulaştırdığı için, O’nu anın! Sonra, insanla­ rın [toplu olarak] akın ettikleri yerden, siz de akın edin ve Allah’tan bağışlanma dileyin; çünkü Allah, çok bağışlayan, çok müşfik olandır. Hac ibadetinizi bitirdiğinizde, Allah'ı, atalarınızı andığınız gibi, hatta daha da çok anın! İnsanlar arasında, “Rabbimiz bize dün­ yada ver!” diyenler vardır. Böylelerinin ise ahirette nasibi olmayacaktır. Onlar arasında. “Rabbimiz, bize dünyada da ahirette de iyilik ver ve bizi ateşin azabından koru!" diyenler de vardır. İşte kazandıklarından nasibi olan­ lar bunlardır. [İyi bilin ki], Allah hesabı çok çabuk görendir.



1



Bakara Sûresi.



Cüz 2. Sûre 2 31



-



s " 'A \ - X& 1\> 'Z'.'Cİ' ^ ' " J**z-**J



tanık tutar. [Senden] aynldı mı, ülkede bozgunculuk çıkarmaya, ekini ve nesii yok etmeye çalışır. Allah ise bozgunculuğu sevmez. Ona: “Al­ lah'ın bilincinde ol!" denilince, guru­ ru onu günaha sürükler. Böylesine cehennem yeter; ne kötü bir yataktır o! 207. İnsanlar içinde öylesi de vardır ki, Allah rızasını kazanmak için ca-



203. Saydı günlerde Allah’ı anini Kim, [Mına’dan Mekke’yel iki gün içinde [dönme konusunda) acele ederse ya da [Mina’da daha uzun kalıp da Mekke’ye dönme konusunda] gecikirse, içinde Allah bilincini canlı tuttuğu taktirde [bu acele etmeden ya da gecikmeden dolayı], ona hiçbir günah terettüp etmez. O halde Allah bilincini içinizde canlı tutun ve [bir günj O’nun huzurunda toplanacağınızı 204-206. İnsanlar içinde, dünya hayatına dair sözü hoşuna giden kimse vardır; o, insanlarrn en yalancısı olduğu halde, [seni etkileyebilmek için] kalbinde olan [yalanla Allah’ı



,u™ feda eder’ Allah da klll,anna kar5‘ çok şefllat11 olandlr208-209. Ey inananlar! Banşa tam olarak girin ve şeytanın adımlarını izlemeyin; çünkü o, sizin açık düşmanınızdır. Size apaçık deliller geldikten sonra, yine de [doğru yoldan] sapacak olursanız, bilin ki, Allah, çok güçlü, çok bilge olandır. 210 . Onlar, ilahi takdir kesinleştiği halde, yine de Allah'ın ve meleklerin, bulut gölgeleri içinde kendilerine gelmeşini mi bekliyorlar? [Sonunda] bütün işler, Allah’a döndürülecektir.



(takara Sûresi, Cüz o ,,



_______ _



'



Sürç ;



2 iı. İsralloğullanna, kendilerine ne k ad ar açık deliller verdiğimizi sor. Kim, Allah'ın nim eti kendisine gel­ dikten sonra, onu değiştirirse, [iyi bilsin ki], Allah, azabı çok şiddetli olandır. 212 . D ünya hayatı, inkar edenlere sü slü gösterilm iştir. Bu yüzden in a­ n a n la r ile alay ederler; oysa kıyamet gü n ü , içlerinde Allah bilincini canlı tu tan lar, o nlardan ü stü n olacaklar­ dır. Allah dilediğine hesapsız nzık verir.



213. [Başlangıçta] in san lar tek bir to p lu lu k o lu ştu ru y o rlard ı. [Ancak araların d a ayrılıkların çıkm ası üzeri­ ne] Allah, m üjdelem ek ve uyarm ak üzere [onlara] peygam berler gönder­ m iş ve onlarla birlikte [her birinin] in sa n la r ara sın d a ayrılığa d ü ştü kleri k o n u lard a hük m etm esi için gerçeği bildiren k itabı d a indirm işti. B u n u n ­ la birlikte, kendilerine ap açık deliller geldikten so n ra, araların d a k i k ıs­ k an çlık tan ö tü rü , o n u n [kitap] h a k ­ k ın d a aynlığa dü şen ler, kendilerine [kitap] verilm iş o lan lard an b aşk aları değillerdi. A ncak Allah, in an an ları, h ak k ın d a ayrılığa d ü şm ü ş oldukları gerçeğe kendi izniyle u laştırm ıştır; ç ü n k ü Allah, dilediğini doğru yola u laştırır.



-es rlltü 214. Yoksa siz, sizden önce gelip geçenlerin b a ş la n n a gelenler, sizin de başınıza gelme­ den cennete gireceğinizi m i sandınız? Onlar öylesine b ir darlığa ve zorluğa m aruz kalmış­ lar ve öylesine sarsılm ışlardı ki, elçi ve bera­ berindeki inananlar: “Allah'ın yardım ı ne za­ m an ?” dem işlerdi. İyi bilin ki, Allah’ın yardı­ m ı çok yakındır. 215. S a n a ne h arcayacaklarını soruyorlar. De ki: “E ğer bir m al harcayacaksanız, [iyi bi­ lin ki, o öncelikle] an a-b ab a, yakınlar, yetim­ ler, d ü şk ü n le r ve yolda kalm ışlar içindir. Her n e h ayır işlerseniz işleyin, Allah onu çok iyi bilendir.”



Bakara Suresi. Cüz 2, Sûre 2



rene dek sizinle savaşmayı sürdü­ rürler. Kim, dininden dönüp de in­ karcı olarak ölecek olursa, [iyi bilsin ki], dünyada ve ahirette amelleri bo­ şa gitmiş olanlar işte bu gibileridir. Cehennemlik olacak olanlar da b u n ­ lardır. Onlar orada ebedi olarak ka­ lacaklardır. 218. İnananlar, hicret edenler ve Al­ 216. Hoşunuza gitmediği halde, savaş size lah yolunda cihatta bulunanlar ise,



farz kılınmıştır. Ama, hoşlanmadığınız bir şey sizin için daha hayırlı olabilir; aynı şekilde hoşlandığınız bir şey de sizin için daha kötü olabilir; çünkü Allah bilir, siz ise bilemezsi­ niz. 217. Sana haram ayda savaşılmasını soru­ yorlar. De ki: “Bu ayda savaşmak suçtur; an­ cak, Allah yolundan alıkoymak, O’nu inkar etmek, Mescid-i Haram’a [ziyareti) engelle­ mek ve halkını oradan kovmak ise, Allah ka­ tında daha büyük bir suçtur. Fitne [zulüm ve baskı! adam öldürmekten [bile) daha ağır [bir suçturj. Güçleri yetse, sizi dininizden döndü­



Allah'ın sevgisini umanlardır; çünkü Allah çok bağışlayan, çok müşfik olandır. 219. Sana içkiyi ve kum an soruyor­ lar. De ki: “İkisinde de insanlar için hem büyük günah hem de faydalar vardır; ancak günahlan, faydaların­ dan daha çoktur.” Yine sana neyi harcayacaklarını soruyorlar. De ki: “İhtiyaçtan fazlasını...” İşte Allah, dünya ve ahiret hakkında düşünm e­ niz için, size ayetlerini böylece açık­ lamaktadır.



34



220. Yine sana yetimleri de soruyor­ lar. Onların durumlarını düzeltmek daha hayırlıdır; ancak onlarla birlik­ te yaşayacak olursanız, [iyi bilin kil, onlar artık sizin kardeşlerinizde. Al­ lah, işleri bozan ile düzelteni bile. Eğer Allah dileseydi, size güçlük çı­ karırdı. Kuşkusuz ki, Allah çok güç­ lü, çok bilge olandır.



f



221. [Ey inananlar! 1 İnanmadıkça, Allah’a ortak koşan kadınlarla evlen­ meyin! İnanan be cariye, hoşunuza gitse de, Allah’a ortak koşan be ka­ H a » _________ ______________ dından daha hayırlıdır. [İnanan ka­ dınlan dal, inanmadıkça, Allah’a or­ ve temizlenmedikçe de onlara yaklaşmayın! tak koşan erkeklerle evlendirmeyin! Temizlendiklerinde ise, Allah’ın size söylediği İnanan be köle, hoşunuza gitse de, yerden onlara yaklaşın! Kuşkusuz ki, Allah Allah’a ortak koşan be [hürlden da­ çok tövbe edenleri sever; çok temizlenenleri ha hayırlıdır; çünkü bunlar, sizi ate­ de sever.” şe çağırmaktadırlar. Allah ise, izni 223. Kadınlarınız sizin için bir tarladır; o hal­ ile, [sizi] cennete ve bağışlanmaya de tarlanıza dilediğiniz gibi yaklaşın! Kendi­ çağırmaktadır. İşte düşünüp ibret niz için hazırlık yapın! İçinizde Allah bilincini almalan için Allah ayetlerini insanla­ canlı tutun ve [mutlaka! O’na kavuşacağıma bilin! [Bunu] inananlara müjdele! ra açıklamaktadır. 222. Sana hayız [durumunu! soru- 224. Yeminlerinizden ötürü, iyilik yapmanıyorlar. De ki: “O [duruml, rahatsızlık za, [kötülükten! sakınmanıza ve insanların verici bir [durumdur]. Bu yüzden, arasını bulmanıza Allah’ı engel kılmayın! Alhayızlı iken kadınlardan uzak durun lah çok iyi işiten, çok iyi bilendir.



Bakara Sûresi, Cüz 2. Sûre 2 35 228-230. Boşanmış kadınlar, kendile­ ri için, üç hayız/temizlik süresi bek­ lerler; çünkü, onlar, eğer Allah'a ve j Z 't â ğ g ahiret gününe inanıyorlarsa, Allah'ın rahimlerinde yarattığım gizlemeleri, onlara helal olmaz. Bu süre esnasın­ da banşmak isterlerse, kocalan onlan geri almaya [herkesten] daha çok hak sahibidirler. Kocalarının onların üzerinde belli haklan olduğu gibi on­ ların da kocalan üzerinde belli hakla«ıvy> n vardır. Ancak, erkeklerin kadınlar üzerinde bir dereceleri vardır. Allah çok güçlü, çok bilge olandır. Boşama ta -.1'?iki defadır; o halde, [yapılması gere­ > .'^ \\;\^ •, •\- ■a