Sosyalizm ve Edebiyat [PDF]

Table of contents :

Citation preview

Dota Basın Yayın Tic. Ltd. Şti. Galipdede Caddesi Şahkulu Sokak Şahin Iş Mer'ıdıgı bu eleştiriler için bak: Gogcl'e Meknıp (Behnski, Ed�biyat, Sanat, Külıiir, Tarih, Felsefe Oz�rine YazJ/ar. Çev_ Ma,Jum Beyhan, 1 990, S. ı 1 5 - 1271 (AB]. 1 09



Fransız Devrimi'nin yankılarının hala sürdüğü, büyü k yıldızlan Gri boiyedev'lc (ona özel bir bölüm ayırmak gere· kirdi, ama şimdi üzerinde durmayacagım) Dekabristler'in geliştigi bin sekiz yüz yirmili yıllardan sonra, otuzlu ve kır kl ı yıllar dönemi geliyor. Öncekine benzemeyen bir dö­ nem. Nedeni şu: Dekabristler ezilip de siyasal kavga umutları kırıhnca, en basit bir gerçekçiliğe dahi yer kalmadı. Puşkin eskiden "kutsuyorum seni ey doğa ! " diye b ağırabilmişti. Ç ünkü, Pestel or .m yanındaydı ve haLa umudunu sürdürüyordu: ..



" Belki güneş altında yaşama h akkını elde edeceğiz." Gelge­ lelim, bu umut Dekabrist dönem sonrasının insanları için artık yoktu: O de n li yık ı lmışlardı ki ancak seksenli yıllarda yeniden umutlanacakla rdı. Bu d urumda, henüz zarar görmemiş kuvvetleriyle yeni Ruslar neyi seçtiler, ne yaptılar? Çözülmemiş sorunların sürülmemiş topraklarıyla karşıla�tı­ lar. Fakat derin üzüntülerle, büyük acılarla dolmuş dış dün} a



onlara ka pa l ı yd ı bu yüzden kendilerine kapandılar. Temel çiz­ gileri derin ve yüce bir idealizm ol d u : Onlar daha çok ruhları­ ,



nın kaygıları, duygularıyla düşüncelerenin uyumu, sınırlı küre­ ler içindeki dostlukla aşkın gelişimi üzerinde durdular. Roman­ tik hayal ile erotizm onlarda en yüksek noktasına ulaştı. Buna karş ın, böyle bir kend ine kapanmanın Rus gerçek­ liğine, Rus toplumunun sonraki ge lişimine hiçbir şey getir­ mediği sanılmamalıdır. Özellikle insanın duygularıyla coş­ kularını şaşırtıcı biç i m de aydınlatma, ustalıkla çözümleme ve onların içine girme konusunda ço k şey kazandırd ı . Üste­ lik, yalnızca hayranlık uyandıran y a p ı tl a da ( örnegin Ti­ uçev'e bakın) değil, her biri başarılı bir sanat ürünü olan mektupl arla da. Bunlarda, toplumun kümeler ve b ireyler halinde pa rçaland ıktan sonrak i bi reyse l ve kamusal yaşa ­ manın yansısın ı buluyoruz. 1 10



Hoşnutsuzluk k öpürüp kabardıkç a ve zorbalıgın bastır­ dıgı kuvvetler ç oğa l d ı kça de ğiş ik siyasal akımlar bu potaya



sızarlar. Rusya'da onlar için çıkış noktası artık d ı şa r ıy a göçmektir. Çok yoğun iç yaşamaya alışmış kimse, yücelen varlığıyla zorbalıgı sertçe y a d sı m ay a başlayınca, kendini d ı ­ şarda bulur, açıkça devrimci olur.



Bu devrimci şöyle der: " Kendimde taşıdığım yüce l m iş ruh, işte gerçek insan doğası budur. Zorbalıgın çem be r i n de yaşayabilir mi o ? Onun etkin mizacı özgür, parlak ve kar­ deşçe bir yaşam ister. " Bu arada hay a lc i s os y a l i zm atılıma



geçmiş, Fourier ile Saint-Simon'un düşleri Herzcn, Ogare v ve Bakunin'e çok yakın gel m iş , sınırı aşarak hükümdarlığın küresi dışında etkin sosyalistler ile dev ri mci leri n ol uşması­ n a yo l açmıştır. Onlar kendi yüksek ruhları ile sosyalist toplum ülküsü arasında uyum s ağl a nm a s ın ı istiyorlardı. Bu güzel ülkü o n l arın gözünde sınıflandmlamayan, m ut l ak bir nitelik taş ı yord u . Ona u la şm a k için özveriyle ça ba göscer i­ yo rl a rd ı . Bakunin



Bu yolda özellikle Baku nin ' in !Ul ilginç bir yeri vardır. Scheilling ile Hegel'in ka mpınd a yetişti kte n sonra Bakunin, dinarnide dolu bir top un ağzı gibi Rusya'yı d ola şı r ve Av­



rupa'nın ellerinde patlar. Avrupalı devrimciler bu kuyruklu y ı l d ız la iyice sarsılırlar. (Çünkü o, Rus kazanından çakmış­



tır, şaşırtıcı bir atılımla yüklüdür) . Rus halkının onda dile gelen protesto yogunlugu onları büyüler. Bakunin bir ülkücüydü. Ona göre, zorbalıgın cehenne126) M i ha i l A leksandıoviç Bakunın 1 1 S ı4, Tveı· ı876, Bern ): Rus devrimcisi, ana rıizmin önde gelen ku ramcılarından. Soylu bır a ıleden gelmiş, topçu s u bay ı olmuı, sıy�sal dü\Ün­ celerinden dolayı Rusya'dan ayrılmış, Parıs'e gitmış, Avrupa'yı dolaımışıır. Bir ara ülke­