МАХН-ын XVIII их хурал, намын бодлогын чухал асуудлууд [PDF]

Table of contents :
Front Cover
Оршил
Социалист ардчиллын хөгжил, олон түмний ИДЭВХИЙН

Citation preview

МАХН - ЫН



ХVIII



НАМЫН



ЧУХАЛ



ИХ



ХУРАЛ ,



БОДлогын



АСУУДЛУУД



1



Man 2Bv1,



1



МАХН - ЫН ХVIII



НАМЫН



ЧУХАЛ



ИХ



ХУРАЛ ,



БОДЛОГЫН



АСУУДЛУУД



МАХН - ЫН XVIII ИХ ХУРЛЫН МАТЕРИАЛ СУДЛАГЧДАД ТУСЛАМЖ БОЛГОВ



JA



1735



про 1925 Ic



INDIANA UNIVERSITY LIBRARIES BLOOMINGTON



УЛСЫН ХЭВЛЭЛИЙН ГАЗАР УЛААНБААТАР . 1981



РЕДАКЦИЙН КОЛЛЕГИ :



Б. Лигдэн (ерөнхий редактор ) Д. Бордух, С. Дан -Аажав , Д. Дондов, Д. Ендон , П. Лувсандорж , А. Нямаа Энэ номын оршил хэсгийг С. Дан-Аажав, А. Цэ рэннадмид , I бүлгийг Д. Ёндон, Г. Базарсүрэн, Ц. Да ваасүрэн ; II бүлгийг М. Хасбаатар , П. Лувсандорж, Л. Цэрэндондог , Д. Ендонсүрэн, Д. Норовсамбуу , Д. Цэрэнпил ; III булгийг Ү. Чимэд, Д. Норовсам буу, Ч. Сэрээтэр , Да. Цэрэндорж ; булгийг IV Ж. Болдбаатар , Д. Дащ , Д. Нямаа , 3. Төмөр -Очир , Ш. Чунаг, Д. Батсайхан, Г. Чимэд; V бүлгийг Б.Лиг дэн ; VI бүлгийг А. Нямаа , Д. Цэвлээ, Д. Дондов, Д. Бордух, С. Дашдаваа, Д. Гармаа , С. Аюуш , Б. Намсрай , Д. Содномгомбо ; VII бүлгийг С. Дан Аажав , Х. Цэвлээ. Р. Рэгзэндорж нар бичив .



«МАХН - ын XVIII их хурал, намын бодлогын чухал асуудлууд» НОМОНД БНМАУ -ын орчин үеийн шатан дахь эдийн засаг, нийгмийн хөгжил , энэ талаар намаас явуулж байгаа бодлого, удир дах олон талт үйл ажиллагааны асуудал болон намын байгуулалт, олон улсын амьдралын нэн чухал асуудлуудыг авч үзсэн юм . МАХН -ын XVIII их хурлаас улс ардын аж ахуй , соёлыг хөгжүү лэх талаар долдугаар таван жилд дэвшүүлсэн зорилт энэ номонд өргөн тусгагдсан болно . Энэхүү номыг суртал нэвтрүүлэгч , сонсогчид их хурлын материалыг бие даан судлагчдад зо риулан гаргав



МОНГОЛ АРДЫН ХУВЬСГАЛТ НАМЫН ХVIII ИХ ХУРАЛ, ТҮҮНИЙ ТҮҮХЭН АЧ ХОЛБОГДОЛ



Намын их хурлын протоколууд бол манай намын доторхи ажил хэргийн жинхэнэ байдлыг нарийн оновчтой , бүрэн дүүрэн , олон талтай , баялаг , үнэн зөв харуулах хосгуй Ганц зураг , хөдөлгөөнд оролцогсдын өэрс дийнх нь бий болгосон үзэл, зан байдал, төлөвлөгөөний төрх байд дын зураг IOM... Намын гишүүн нэг бүр намынхаа ажил хэрэгт ухам сартайгаар оролцьё гэвэл манай на мын их хурлыг нарийн судлах үү рэгтэй . В. И. ЛЕНИН



МАХН



намын



их



хурлын



тухай



В. И. Лениний



энэхүү



заалтыг удирдлага болгон намын гишүүд , орлогч гишүүдээр их хурлын материалыг гүнзгий судлуулж ирсэн түүхэн уламжлалтай билээ. Намын их хурал бүрийн шийдвэрлэсэн асуудлын хэм жээ далайц, тус орны амьдралд гүйцэтгэсэн ач холбогдлыг нарийвчлан судлах нь социализм байгуулагч шинэ хүнийг нам , ард түмний хувьсгалт дайчин уламжлалаар хүмүүжүү лэх , өнөөгийн зорилтыг шийдвэрлэхэд шилдэг сайн уламж лалыг авч хэрэглэх чухал хэрэглүүр мөн . Түүний хамт на мын их хурлын материалыг судлах нь намаас дэвшүүлсэн зорилтыг биелүүлэхэд хөдөлмөрчин олон түмний хүчийг зохион байгуулж , хошуучлан манлайлахад коммунистуудад тусалдаг юм . Ийм учраас намын их хурлын материалыг намын гишүүд, орлогч гишүүд , хөдөлмөрчдөд намын улс системээр терийн сургуулийн судлуулахад зориулан «МАХН -ын XVIII их хурал , намын бодлогын чухал асууд лууд» гэсэн энэхүү номыг МАХН -ын Төв Хорооны Үзэл суртлын хэлтсээс эрхлэн бэлтгэж гаргав . Энэ номыг бэлтгэ хэд идэвхтэй оролцсон манай намын ажилтнууд , эрдэмтэд , их , дээд сургуулийн багш нар , бусад хүмүүст гүн талархал Илэрхийлж байна . Энэхүү номд МАХН -ын XVIII их хурлаас дэвшүүлсэн дотоод гадаад, бодлогын зарим үндсэн асуудлуудыг онол , Трактикийн үүднээс гүнзгийрүүлэн тайлбарласан юм . На "Ын их хурлын материалыг судлахдаа марксист-ленинист



онолын бат суурь дээр үндэслэн социалист байгуулалтын практикаар баяжуулж бүтээлчээр хандах , ялангуяа МАХН ын 60 жил , Ардын хувьсгалын 60жилийн ойг тэмдэглэн өн 3



гөрүүлэх тухай Намын Төв Хорооны тогтоол , Ардын хувьс. галын 60 жилийн ойд зориулсан МАХН -ын Төв Хороо , БНМАУ - ын Ардын Их Хурлын Тэргүүлэгчид , Сайд нарын Зөвлөл , Улаанбаатар хотын намын хороо , АДХ - ын гүйцэт гэх захиргааны хамтарсан баярын хуралдаанд МАХН - ын Төв Хорооны Ерөнхий нарийн бичгийн дарга , БНМАУ -ын Ардын Их Хурлын Тэргүүлэгчдийн дарга нөхөр Ю. Цэдэн балын тавьсан илтгэлийг холбон судлах явдал намын улс төрийн сургуулийн суртал нэвтрүүлэгчид , сонсогчдын үүрэг мен , МАХН-ын хурлуудын роль намын их үйл ажиллагаанд



МАХН өөрийн хөгжил бэхжилт, улс ор ны амьдралд их хурлуудын гүйцэтгэж ирсэн роль , үүргийг ямагт өндөр үнэлж, түүгээр өөрийн үйл ажиллагааны чиг шугам , улс орны өмнө зогсож байгаа



түүхэн зорилтыг тодорхойлон шийдвэрлэж ирэв . 1921 оны гуравдугаар сарын эхээр болсон анхдугаар их хурлаараа манай нам зохион байгуулалтын хувьд үүсэн байгуулагд. сан бөгөөд түүнээс хойш дөрөвхөн сарын дотор нам өөрөө өсөн бойжиж , Ардын хувьсгалыг удирдан түүний ялалтыг хангаснаар эрх баригч нам болсон билээ. Түүнээс хойш намын 17 удаагийн их хурал болжээ . I Манай нам их хурлаа раа хувьсгалт хөдөлгөөн , шинэ нийгмийн байгуулалтын гол гол асуудлыг хэлэлцэн шийд. вэрлэж , улс төрийн чиг шугам , стратеги , тактикийг боловс руулан мөрдөж ирлээ . Эдгээрийн дотор намын программ батлах явдал ямагт гол байр эзэлж байв . МАХН - ын дөрвөн удаагийн программ нь манай хувьс . галт тэмцэл болон шинэ нийгмийн байгуулалтын гол гол үе шатыг тодорхойлж байна . Үүнд 1921 онд хуралдсан намын анхдугаар их хурал улс орноо чөлөөлж , засаг тө рийн эрхийг ард түмний мэдэлд шилжүүлэх, улмаар нийг. мийн амьдралыг өөрчлөх зорилт тавьсан анхны програм мыг баталсан бөгөөд тэр нь ардын хувьсгал ялснаар хэ рэгжин биелсэн юм . 1925 онд хуралдсан намын IV их ху . хувьс түүгээр , программыг баталж рал намын хоёрдугаар галын ардчилсан шатанд гүйцэтгэх зорилтыг тодорхойлж , түүнийг 1940 он гэхэд биелүүлсэн юм . 1940 онд хуралдсан намын Х их хурал соци..лизмын үндэс байгуулах намын программ нам , баталжээ . Энэ гуравдугаар программыг ард түмнээс явуулсан шургуу үйл ажиллагааны үр дүнд хуралдсан 1966 ОНД оны эцсээр биелэгджээ . 1950 - иад МАХН - ын XV их хурал тус оронд социализм байгуулж прог дөрөвдүгээр дуусгах зорилтыг тодорхойлон намын рамм баталсан юм . Манай нам , ард түмэн энэхүү програм мын зорилтыг биелүүлэх талаар ихээхэн амжилт олж н9



хор Ю. Цэдэнбалын тэмдэглэснээр БНМАУ социализм бай гуулж дуусгах , социализмын материал - техникийн бааз бай гуулах түүхэн замын үлэмж хэсгийг туулаад байна . МАХН эрх баригч нам болсон цагаас хойшхи 17 удаа гийн их хурал тус бүр нь шинэ нийгмийн байгуулалтын зо рилт болон эдийн засаг, соёлын амьдралын асуудлыг аль нэг хэлбэрээр авч хэлэлцэн тодорхой зорилтыг дэвшүүлж ирсэн билээ . Жишээ нь , хувьсгалын ардчилсан шатанд бол COH их хурлууд тус оронд шинэ эдийн засаг байгуулах , феодал ангийн эдийн засгийн хүчийг эвдэх, гадаадын капи. талыг шахан зайлуулах , ардын аж ахуйтны таваарлаг ча нарыг дээшлүүлэх , үндэсний соёлыг хөгжүүлэх зэрэг ний гэм - эдийн засгийн асуудалд ихээхэн анхаарч байв . Социа лизмын үндсийг байгуулах шатанд улс орныг үйлдвэржүү. лэх , хөдөө аж ахуйг социалист ёсоор өөрчлөн байгуулах, улс ардын аж ахуйг төлөвлөгөөтэйгээр хөгжүүлэх зэрэг асуудал намын их хурлуудын шийдвэрт чухал байр эзэлж байсан юм . Ийнхүү намын их хурлын шийдвэр бүр шинэ нийгмийг байгуулахын төлөө тэмцэлд монголын ард түмний үйл ажиллагааны удирдлага болсоор ирсэн билээ . Намын үйл ажиллагаанд их хурлуудын гүйцэтгэсэн нэг чухал үүрэг бол намын амьдралын хэм хэмжээг хатуу са хин , намыг хөгжүүлэн бэхжүүлэх явдал байв . Манай нам их хурлаараа МАХН - ын дүрмийг тодорхой үе шатанд ши нэчлэн баталж , нэмэлт өөрчлөлт оруулж түүнийгээ мөр дөн хэрэгжүүлж ирсэн бөгөөд түүнд намын дотоод харил цааны хөгжил тодорхой тусгагдаж байдаг юм . Марксист - ленинист онолыг хөгжүүлэх , нийгмийн хөгж лийн үйл явц, социалист байгуулалтын хөгжлөөр дэвшигдэн гарсан зангилаа асуудлыг тавьж шийдвэрлэхэд намын их хурлууд онцгой их роль гүйцэтгэсээр ирлээ . Нам хувьсгалт онолыг амьдралд бүтээлчээр хэрэглэн практик туршлагыг шинжлэх ухааны үүднээс нэгтгэн дүгнэж , их хурлаасаа оно лын шинэ шинэ дүгнэлтийг дэвшүүлэн тавьж байдаг юм . Социализм байгуулж дуусгах намын шатанд болсон сүүлчийн их хурлууд намын онолын сэтгэлгээний хөгжилд чухал үүрэг гүйцэтгэсэн билээ . 1961 онд хуралдсан намын XIV их хурал ардын ардчилсан байгууллын тогтон хөгж сөн 40 жилийн дүнг гаргаад БНМАУ өөрийн хөгжлийн ши . нэ үе -социализм байгуулж дуусгах үедээ орсныг онолын ууднээс тодорхойлон



заажээ .



Үүнийг



1966



онд хуралдсан



намын XV их хурал улам гүнзгийрүүлэн энэхүү шатны 30 рилтыг программаараа дэвшүүлжээ . 1971 онд хуралдсан намын XVI их хурал манай социалист байгуулалтын өнөө гийн онцлог, хөгжлийн хэтийн төлөвийн тухай асуудлыг ихээхэн анхаарч , социализм байгуулах үе шатны тухай



асуудлыг улам тодруулан заасан юм .



МАХН - ын



XVII



их



хурал социалист байгуулалтын онол , практикийн хэд хэ дэн чухал асуудал дэвшүүлэн тавьсны дотор социалист аж тогтоох , туйлын хэвшүүлэн өргөн хурээнд торох ёсыг БНМАУ -ыг Зөвлөлт Холбоот Улс болон социалист бусад оронтой бүх талаар ойртон нягтруулах талаар онолын чухал асуудал дэвшүүлж түүнийг практикт хэрэгжүүлэх тодорхой арга замыг зааж өгсөн юм . Манай намын их хурлууд аливаа асуудалд марксист



ленинист онолын үндсэн дээр ангич , намч байр сууринаас бүтээлчээр хандаж байдагт түүний нэг гол онцлог шинж оршино . МАХН бол тууштай интернационалч нам мен. Чухам энэ шинж нь түүний их хурлуудын үзэл санаа , тухайлбал тэд гээрийн материалд марксизм -ленинизмийн үзэл санаа , пролетарийн интернационализмын зарчимд чин үнэнч бай дал нэвт шингэснээр илэрч байна . Ялангуяа олон улсын коммунист хөдөлгөөн , түүний хатуужиж шалгарсан отряд . ЗХУКН -д хандах хандлага манай намын их хурлаас дэв шуулсэн интернационалч бодлогын гол цом болж ирсэн юм . Түүний хамт их хурлууд оппортунизм , ревизионизм болон коммунизмыг эсэргүүцэх үзэл , харгис маоизмын хор холбогдлыг шийдвэртэй илчлэн няцааж , марксист-ле нинист сургаалыг тууштай хамгаалж ирэв . Энэ бүхэн бол манай намын их хурлуудын интернационалч шинжийг то дорхойлж байна . МАХН -ын ээлжит XVIII их хурал 1981 МАХН -ЫН XVIII их хурал оны тавдугаар сарын 26-30 - нд Улаан түүний түүхэн П баатар хотод хуралдав . Их хуралд ма ач холбогдол най орны 76 мянга гаруй коммунистыг төлөөлсөн 824 төлөөлөгч оролцсон юм . Ах дүү коммунист, ажилчны болон хувьсгалт ардчилсан 60 гаруй нам , бай гууллагын төлөөлөгчид их хурлын ажилд урилгаар орол цов . Монголын коммунистуудын дээд чуулга нь манай нам , үйл явдал TOMOOXOH ард тумний амьдралд улс төрийн боллоо. Үүнийг их хурлын өмнөх саруудын болон хурлын өдрүүдэд орон даяар орнасан их ажил , ходолмерчдийн ендер идэвх тод харуулав . Их хурал болохоос өмнө манай ард түмэн , коммунис тууд МАХН -ын үүсэн байгуулагдсаны яруу алдарт 60 жи . лийн ойг баяртай ёслон тэмдэглээд улмаар Ардын хувьс галын 60 жилийн ойг угтсан улс төр , хөдөлмөрийн их амжилтаар тэмдэглэхээр бэлтгэж байсан чухал үе байв . Тууний хамт орон даяар намын их хурлыг угтсан 18 долоо хоногийн уралдаан өрнөж , манай ард түмэн хөдөлмөрийн талбарт үлэмж их амжилт оллоо . Намын XVIII их хурлын



450 орчим уйлдвэр , аж ахуйн газар , байгууллага , 2800 гаруй цех , тасаг, бригад , 50 -иад мянган хүн хагас жилийн төлөвлөгөөг, 1,4 мянган хүн жилийн төлөвлөгөө. гөө биелүүлжээ . Намын их хурлын өмнө намын анхан шатны байгуул лагуудын тайлан сонгуулийн хурал , аймаг, хотын намын бага хурлууд болж , тэдгээр нь МАХН -ын Төв Хорооны VII ( 1980 ) бүгд хурлын үзэл санааны дагуу өөрийн байгуул лагын ажилд шүүмжлэлтэй хандаж , ээлжит зорилтоо то дорхойлсон юм . Намын байгууллагуудын шатны анхан хурал аймаг , хотын намын бага хурал , тэрчлэн бүх ард түмнээр « БНМАУ - ын улс ардын аж ахуй , соёлыг 1981 1985 онд хөгжүүлэх үндсэн ЧИГЛЭЛИЙН төсөл -ийг хэлэл цүүлэх явцад уг төслийг коммунистууд , хөдөлмөрчид ха луунаар сайшаан дэмжиж , VII таван жилийн болон 1981 оны төлөвлөгөөт зорилтыг амжилттай биелүүлэх талаар нэмэлт үүрэг авчээ . . Намын их хурлын өдрүүдэд төв , хөдөөгийн нам , улс, олон нийт , аж ахуй , соёлын байгууллагууд , хөдөлмөрийн хамт олон , коммунистууд , хөдөлмөрчид их хуралд баяр хүргэн , амжилт хүсч , хөдөлмөрийнхоо амжилтыг илтгэж, их хурлын шийдвэрийг амжилттай биелүүлэхэд бэлэн бай. гаагаа илэрхийлсэн баярын цахилгаан , хөдөлмөрийн ра порт , захидал илэрхийлэлт ирүүлсээр байв . Энэ бүхэн нь манай намын их хурлын өндөр нэр хүнд, тус орны коммунистууд , нийт хөдөлмөрчдийн улс төр , хө дөлмөрийн их идэвхжил , нам , ард түмний бат нэгдлийн тод илрэл болсон юм . Их хурал МАХН -ын Төв Хорооны нэгдүгээр нарийн бичгийн дарга нөхөр Ю. Цэдэнбалын тавьсан Намын Төв Хорооны тайлан , ойрын жилүүдийн зорилт, МАХН - ын Төв Шалган Байцаах Комиссын тайлан илтгэл , БНМАУ ын улс ардын аж ахуй , соёлыг 1981-1985 онд хөгжүүлэх Үндсэн чиглэлийг хэлэлцэж , намын төв байгууллагууды сонгов . Их хурал хэлэлцсэн бүх асуудлынхаа талаар зохих баримт бичгүүд гаргаж санал нэгтэй батлав . Их хуралд МАХН -ын Төв Хорооны нэгдүгээр нарийн бичгийн дарга нехер Ю. Цэдэнбалаас тавьсан илтгэлд 60 жилийн дотор нийгмийн амьдралын бүх хүрээнд , тухайлбал улс төр, нийгэм - эдийн засаг, оюун санааны салбарт манай ард тумний олсон ололт амжилтын үр дүнг хураангуйлан нэгтгэж дүгнэсэн юм . Нөхөр Ю. Цэдэнбал хэлэхдээ : «Фео далын хоцрогдсон Монгол орон орчин үеийн олон салбар бүхий эдийн засаг, цэцэглэж буй соёлтой , хүн амы нь сайн сайхан байдал дээшилсээр байгаа эрчимтэй хөгжиж буй социалист улс болж хувирсан явдал намын уйл ажиллагаа , 7



монголын ард түмний эрэлхэг хөдөлмөрийн гол үр дүн мөн » 1 гэжээ. Намын - их хурал өнгөрсөн таван жилд аж ахуй, соёлын байгуулалтанд олсон ололт, амжилт, намын улс төр , зохион байгуулалт, үзэл суртал - хүмүүжлийн ажил , дэлхий дахины байдлыг бүх талаар гүнзгий задлан шин жилж, БНМАУ -ын социалист байгуулалтын өргөн прог ЖИЛЖ, раммыг төлөвлөж, МАХН - ын дотоод, гадаад бодлогын гол чиглэлийг тодорхойлон тэдгээрийг шийдвэрлэх арга замыг заажээ . МАХН , түүний Төв Хороо аугаа их ялан мандагч сур бүтээлчээр хэрэг гаал - марксизм - ленинизмийг амьдралд жүүлж , манай ажилчин анги , бүх ард түмний улс төрийн жолоодогчийнхоо үүргийг нэр төртэй биелүүлж байгааг намын их хурлын үйл ажиллагаа, түүний түүхэн шийдвэр дахин яруу тод баталлаа . Намын XVIII их хурал ажилчин анги, хоршоолсон ард , хөдөлмөрийн сэхээтний эвдэршгүй бат холбоо, манай нийгмийн нийгэм - улс төр , үзэл санааны нэгдэл байнга бэх жиж байгааг харуулсан юм . Манай хүч чадлын эх сурвалж ч нийгмийн энэхүү нэгдэлд оршдог билээ . Намын их хурал пролетарийн интернационализмын үзэл санааны ялалтыг дахин нотлов . Тус их хурал дээр ах дүү намуудын төлөөлөгчдийн хэлсэн үгэнд манай намын олон улсын үйл ажиллагаа , социалист байгуулалтын ололт ам жилт, тэмцлийн туршлагыг олон талаар өндрөөр үнэлсэн юм . Намын их хуралд тавьсан МАХН -ын Төв Хорооны



тайлан өөртөө



бол улс төр , практикийн асар их ач холбогдлыг агуулсан хийгээд нам , ард түмний өмнө зогсож



буй зорилтыг марксист - ленинист байр сууринаас тодор хойлсон баримт бичиг юм . Энэ учраас ч намын XVIII их хурлаас нохер Ю. Цэдэнбалын тавьсан