01 - I Made Ari Priantara - Terjemahan Bahasa Kawi [PDF]

Citation preview

TUGAS INDIVIDU BAHASA KAWI



NAMA



: I MADE ARI PRIANTARA



NIM



: 1911021002 / 01



JURUSAN



: PENDIDIKAN BAHASA DAN SASTRA AGAMA



KELAS



: II B



UNIVERSITAS HINDU NEGERI I GUSTI BAGUS SUGRIWA DENPASAR 2020



1. Wênten mapesêngan Maharaja Dwasantha,prathiwyah sagrantayah. Ida ngawisêsa jagate sami mawates catur segara, nênten wênten jadma malaksana kaon selamin Idanê kasungsung madeg ratu, wantah dharma sanê kamargiang, setate niru kaluwihan kedharman Ida Sang Prabu. Yan punapi minab raine, lunga Ida maboros ring alas bongkol gunung Himawanê, akêh pisan Ida mikolihang beburonan. Kalunta lunta pemargin Idanê, raris Ida manggihin patapan, dahating asri olih sarwa sekar, sampunika taler antuk sarwa wohwohanê, kauparenggahin olih tukad suci nirmala kasucian utama toyannyanê nirmala hening, semaliha sehananing buron sanê wênten irika, makadi singa miwah macan, kadi saling pitresnain, keangsengin olih kedharman Sang Wiku Siddhimantra. Sekancan sane galak mawastu manuh. Paksinê ramê maswara.



Punyaswadhayayasanghustam wanararksanisewitam. Semaliha madudon-dudonan tingkah bojog miwah beruangê, kadi pidabdab anak nguncarang weda mantra, sampunika swaranyanê.



Anggob kayun Ida Sang Prabu mirengang swaranpaksi. Raris Ida ngranjing ke pasrayan, Ida makayun mangda uning ring Sang Tapa. Mungwing wadwan Ida sami, kandikayang nyantos ring genahe doh, semangdanê nenten rusak pasramane olih ipun. Sesampune Ida rauh ring jeroan pasramane, nenten wênten Ida Sang Tapa, suwung pasramane. Malinggih Ida ring ampike, macecingak Ida kewewangunanê miwah kenatare, Ida ngaksi anak istri ayu tanpa tandingan, kadi widyadari nurun manyêmbrama, ngaturang toya wasuh cokor miwah toya kekurah ring Ida Sang Prabu, nyapa Ida Sang meraga tamyu, sotaning tapa istri, pranamya pidabdab Idanê ring tamyu. Ngandika Ida Sang Prabu.



“Tiang metakên ring dewa Sang Tapini, sira pesêngan Ida Sang Rsi sanê melinggih ring patapanê niki, miwah kije lungan Idanê awanan suwung pasramanê?”



Matur Sang Tapa istrin anom: “Inggih Ratu Sang Prabu, mapikolih Sang Prabu matakên ring tityang Tapa Istrin cokor Idewanê, ampurayang pisan, Bhagawan Kanwa pesêngan Ida Sang Rsi sanê melinggih ring pasramanê iriki, Ida inunian medal ngarereh dahar asep tatujon Idanê, malih ajebos sinah Ida rauh, jantosang iriki Ratu Sang Prabu”.



Wahu sapunika atur Sang Tapa Istri Kaniya, mawastu Ida Sang Prabu ketaman lulut ulangun, kadi iis unteng kayun Idanê, sungkan ulangun keni panah Sang Hyang Smara ngaksi warnin Sang Tapa Istri, malih Ida ngandika:



1. “Ampurayang tityang dewa sang ahayu!, tiang mireng Ida Bhagawan Kanwa, Ida nyukla brahmacari tan maduwê rabi. Pradên Idewa sareng ngiring Ida, Idewa anggên Ida pernah napi, olasin nikayang ring tiang kandi kawiyaktiannyanê dewa.”



Sapunika pengandikan Ida Sang Prabu, masahur Sang Tapa Istri Kaniya : “Inggih Ratu Sang Prabu, Ida anggên tityang aji, sapuniki “Wênten Ida Pandita tamyu, Ida puniki takenin mimitan wênten tityangê.”



Raris takênin Sang Pandita tamuy punika olih Maharaja Duswanta, Sang Pandita nguningayang: “Wênten Sang Prabu mapesêngan Wiswamitra, Ida ninggalang keprabon Idanê, kapitut ring kaluwihan jenanan Ida Bhagawan Wasista. Ida nangun tapa irika bedangin tan banget doh saking iriki. Semaliha Ida nirhahara, nênten ngerayunang nênten nginum toya, pageh Ida ngamong anggan Idanê. Suwê Ida nangun tapa, sumandya kayun Ida Sang Hyang Indra ajerih pacang kagebug Indralokanê. Wênten widyadari mapesêngan Sang Mênaka, pinaka mustikan widyadarinê, Ida punika kandikaiin olih Sang Hyang Indra:



“Tulusang kapiwelasan ceningê Sang Mênaka, ade ento wiku nangun tapa, mapesêngan Sang Wiswamitra, ento sengkalên dewa, tetujon nyanê apan tan kesidan tapanê” Sang widyadari nimbal matur,: “Inggih Ratu Betaran tityang, êling tityang ring kaluwihan jnanan Ida sang nangun tapa. Kopanacca wai. Ida gelis krodha semaliha sampun sidhi mantra, sida pacang ngeseng jagat tiganê, tityang jerih katiwakin pastu olih Ida. Sakêwanten niya wênten pemargi mangda tan kahuningin tityang nyengkalên tapan Idanê, punika wecanayang Paduka Betara, mangdanê rahayu nulus pemargin tityangê”.



Sang Hyang Indra mawecana, wecanan Idanê: “Ede cening sumangsaya Sang Mênaka, Sang Hyang Bayu ngantinin cening, nyepukang kemiyikan ambun wastran ceningê rikala cening metandang di hajeng Sang Wiswamitranê. Sang Hyang Smara metitisang panah Idanê, manah kayun Sang Tapa, ditu Ida kasmaran ulangun ring Idewa, sinah sida kasengkalên tapan Idanê olih Idewa”.



2. Sapunika wecanan Sang Hyang Indra, Sang Mênaka rasis memargi. Sesampunê Ida rauh ring pesraman Sang Rsi, nyaru-nyaru Ida masesanjan ngalap kedapan nagasari, [rawuh angin aris ngungkabang wastran Ida]. Sedeng becik keaksi olih Sang Wiswamitra, ulangu kayun Idanê, dening kapanah olih Sang Hyang Smara. Keni panah Smara Ida, Ida makayun metemu smara ring Sang Widyadari, awanan metemu Smara raris Ida ring pamuput, nyanggamahin Sang Mênaka. Puponin Ida kabecikan nreta smaranê, mobot Ida Sang Mênaka. Mekayun-kayu Ida Sang Mênaka, dening sampun kasidhan tetujonê, sekadi pengutus Sang Hyang Indra nyengkalên tapan Sang Wiswamitranê. Patut mawali ke swargan, sampunika kayun Idanê, wênten tukad Malini wastanyanê, membah sakêng gunung Himawan. Punika tuhut Ida ngunggahang. Ring pinggir tukadê Ida ngembasang putra istri, kekawonin anakê alit ring pinggir tukadê, Sang Menaka raris budal mewali ke swarga, Ida nênten kahanan kapitresnan. Anakê alit sanê katinggal kagebag olih paksi, dahat mapiwelasin anakê alit. Mungwing Bhagawan Wiswamitra, ida lunga ninggal pasraman. Sedeng becik Bhagawan Kanwa ngalap sekar nuut pinggir tukad Malininê, panggihin Ida anakê alit



kagebag olih paksi Sakuni, ambil Ida. Anakê alit, kaupapira kaupacarain, kapesêngin Sang Sakuntala santukan paksi Sakuni sanê ngupapira. Punika awanan Ida Sang Rsi maduwê anak alit.



Sampunika atur Sang Pandita tamyu ring Ida Sang Prabu. “punika sujatinyanê Sang Sakuntala, tapa Istri Kanwa sanê nyembrama Sri Maharaja”.



Sampunika atur Sang Pandita tamyu ring Ida. Kala punika Ida Maharaja Dwasanta lulut kasmaran. “Turunan utama kohenê Sang Tapini, putran Widyadari miwah Pandita sakti wak bajra, patut Idewa nganggên tyang pramêswari.” Sampunika kayun Ida Sang Prabu Dwasanta, raris kalemesin Sang Sakuntala, Sang Sakuntalanê nênten kayun, kantun nyantosang Sang Rsi. Antuk banget pisareng Sang Prabu ngelemesin Sang Sakuntala, matur Sang Sakuntala ring Ida:



“Inggih Ratu Sang Prabu sampunang cokor Idewa nitya ring semaya, tityang nagingin kayun Sang Prabu. Yan tityang maduwê putra ngiring cokor Idewa pungkuran, punika mangda nyelediin keraton cokor Idewanê, ngantosin madeg ratu.”



Mesaur Ida Sang Prabu : “Ampunang Idewa sumangsaya ring kasujatian bebawosê pacang ngentoisin ngamong keprabon”.



Sampunika pengandikan Ida Sang Prabu, ngeraris Ida ngemargiang gandarwa wiwaha. {sesampunê wusan matemu, ngeraris Ida mapamit mantuk kapuri}, pungkuran Ida pacang ngarereh Sang Sakuntala, sampunika pengandikan Ida Sang Prabu, nuli Ida lunga. Nênten asuwê, ajahan rawuh Ida Bhagawan Kanwa sakêng alasê makta dahar asep miwah sekar. Sang Sakuntala nênten mamendak Ida, dening herang ring parilaksanan Idanê. Sakêwanten antuk sarwa jnanan Ida Bhagawan Kanwa, Ida ngaksi separipolah Sang Sakuntalanê. Ngeraris Ida ngandika :



“ Cening Sang Sakuntala de cening sedih, lakar maduwê oka ratu nyakrawerti cening manian, bapa nawang kasusrusan baktin ceningê makawitan tekên bapa. Sangkaning pisareng Ida Sang Prabu Dwasanta kasih- asih mapidawegan ring cening, ento awanan cening kayun anggên Ida rabi, nganutin pidabdab gedharwa wiwaha. Tusing ja pelih laksanan ceningê”.



3. Sampunika wecanan Ida Bhagawan Kanwa, Sang Sakuntala ngaturang sembah, ngwangsuhin cokor Sang Maha Rsi. Sesampun suwê Ida mobot, raris Ida ngembasang putra lanang pekik paripurna. Tumuli kaupacarain olih Sang Maha Rsi, manut pula-palih upakaran sang meraga ksantria, karemba antuk semadhi olih Sang Maha Rsi. Gelising cerita sampun Ida duur, sekancan buronê ring alasê mawisêwa olih Ida, mekadin nyanê singa, macan, gajah, punika kawisêsa olih Ida. Sah satwani wasayem. Dening sarwa burone kawisêsa olih Ida, awanan Ida kapesêngin Sang Sarwadamana. Sesampunê Ida mayusan nem tahun, sayan kanten kapekikan anggan Idanê. Cakrangkita karantalah. Telapak tangan Ida matulis cakra, pacang memangguh kecakrawertian Ida pungkuran. Suwê Ida nyantosang, nênten wênten utusan Sang Prabu Dwasanta mendak Ida. Sungsut kayun Ida Sang Sakuntala, nangisin putran Idane, Bhagawan Kanwa wikan ring daging kayun Sang Sakuntala, raris Ida ngandikayang sisyan Idanê tapa lanang, mangda ngiringang Sang Sakuntala tangkil ring Sang Prabu Dwasanta, nyarengin putran Idanê. Ida raris memargi. Sesampunê rauh ring puri Hastina, kepangguh Sang Prabu Dwasanta, kanjekan Ida ketangkil, matur Ida Sang Sakuntala



“Inggih Ratu Sang Prabu, janjin tityangê riin ngiring Sang Prabu, yan tityang maduwe putra sareng cokor Idewa pungkuran, pacang ngelilirin keraton iratunê, sampunika atur tityangê rii, cokor Idewa sumanggup, matutang pinunas tityangê. Awanan tityang nagingin kayun Sang Prabu matemu smara. Puniki cokor Idewa kantun ring bobotan, puniki sampun mawasta Sang Sarwadamana.



Bhoh yauwarajye bhisisyatam. Patut mangkin cokor Idewa ngaryanan upacara pabhisêkan. Yauwarajan suputrakah. Adegang raja putra dumun.



Sampunika atur Sang Sakuntala. Ngandika Ida Sang Prabu Dwasanta.



“Nasyatwam dutatapasi. Nyên nganggon nyai somah tapa luh dahating corah?. Gelah akuin nyai kurenan, sing pesan nyai nawang sing ketawah undukê ene. Adekê Sang Prabu nyakrewerti merabi tapasuwi turunan nista. Apekê kuangan anak luh bajang jegeg gelah dadi ratu?. Iih, keme megedi nyai uli dini dikapan nyai tuara mabudi apang keanggên rabi olih Sang Prabu nyakrewerti.



Sampunika pandikan Maharaja Dwasanta, Sang Sakuntala nangis antuk herang Idanê. Malih ida nguningayang atur:



4. “Kalintang nyapa kadiaku nyokor Idewa, pirengang atur tityang puniki, punika para jane duleg ring parilaksananê sapunika, nênten je parilaksanan kadi cokor Idewa marega ratu. Mangkin sapunika kayun ida retune. Eko ham asmiti. Sapuniki minab kayun iratunê. Idewek pedidian, sing ade nawang parilaksanan idewekê, makurenan ngajak I Sakuntala, nyên lakar mialangin Idewek?. Sapunika kayun Sang Prabu, sampunang Sang Prabu sampunika, punika mawasta nguluk-uluk Sang Hyang Atma, sanê melingga ring kayun Sang Prabunê. Saksat pasyati karmani. Ida ngaksi parilaksanane sanê becik miwah kawon, sampunika taler para dewatanê tan dados nguluk-uluk.



Adityacandraw anilanalau ca dyaur bhumir apo hrdayam yamassa Ahassa ratrissa ubhe sandhye dharmmaassa janati narasya wrettam.



Aditya paragayan Sang Hyang Surya, cadra paragayan Sang Hyang Wulan, anila peragayan Sang Hyang Angin, miwah Ageni rauhing Sang Hyang Akasa,Pratiwi miwah Toya, miwah Sang Hyang Atma, Sang Hyang Yama umungguh ring jagate sami, sampuniki



taler rahina miwah sandi kawonê, maka miwah Sang Hyang Dharma, dewatanê punika sami tiga welas katah Idanê, Ida sanê nguni ngenê parilaksanan jatmanê ring jagatê sami, tan keni antuk nguluk- nguluk, pemargin Idanê ring jagatê. Punapi mawinan iratu mobab, inggian merabi ring tityang, antuk katiwasan tityangê. Puniki putran Iratu nê wantah turunan tapa, nênten wênten ngawinang lêdang.



Pratipadye pada sunur, dharanirenu gunthitah pitur aslisyate nggani kim ihasty adhikam sukham.



Manut kecaping angama : Pratipadya pada sunuh anakê alit sanê wahu wikan melaib. Renu mawasta ebuk. Gunthitah, êbek raganyanê medaging ebuk, dening seleg meplalian ring tanahê. Kekantenang raris ajinê oleh anakê alit. Pituras slisyate ngani . melaib nuli mengelut cokor antuk ledang ajinê, kagelut okane kasinggal. Kim ihasty adhikam sukham. Nenten wenten kasukane luwihan ring punika.



Yan padê bandingang kelêdangane niki cen metemu smara ring rabinê sane sayang, ring keledanganê ngelut okanyanê, lewigan punika ngaras okanyanê.



Cokor Idewa tan meduwê kapitresnan, ngaksi Sang Sarwadamana, sanê mula jati putran duwê, nênten wênten kirang ring swabawa, pateh pisan ring kepekikan cokor Idewanê rupanyanê. Sang Prabu momoangkara cokor Idewa.



5. Ih Sang Sakuntala dije beneh rawos nyainê, nyêngguhang pianak maang kasukaan. Yan panak gelah ye I Sarwadamana, ngudyang ye tusing ngelut gelah?. Awanan mangedoh pesan. Atikayasa sa putras te. Nang iwasin rupan awaknyanê gede pesan. Balo tibalawan ayam. Tusing ja lamun kekuatan rarê kekuatanyanê, dikapan anakê buka gelah ngelah pianak buka kêto?. Kesinahanyane. Kanthayanti na lajase. Tuah nyai tusing lek ngorahang ye putran gelah. Yathestam gamyatam twaya. Keme nyai mekaad kijê je lakun nyai, de nyai ngakuin kaê kurenan.



Sampunika pengandikan Sang Prabu Dwasanta, raris wênten sabda akasa kapireng olih ida, miwah olih tanda mantrinê sami, sampuniki daging sabda akasanê :



Bharaswa putram Dwasanta. Uduh Maha Raja Dwasanta, sampunang Idewa sengsaya durusang gelut anakê alit. Putran Idewanê punika. Satyam aha Sankuntala. Patut pisan atur Sang Sakuntalanê, punika okanyanê meaji Idewa.



Sapunika daging sabda akasanê, tedun Ida Maharaja Dwasanta saking singgasananê, raris Ida ngelut Sang Sarwadamana saha Ida nanggisin Sakuntala.



Adi Sang Sakuntala, beli lega duk adinê rauh ituniyan, sakewala kepihalangin olih keprabun belinê, bilih liu pengupet pare janaanê, nyengguhang beli tan sujati merabi ring adi, miwah ngakuin putra nênten je putran beli. Mangkin wênten sabdan Ida Betara, kepireng metuyang Sang Sarwadamana mula putran beli, sampun kapireng olih jagatê sami, tan sipi ledang kayun belinê, lakar linggihang beli di singga sanananê icening, lakar nyelediin ngamong jagat suud mapesêngan, Sang Bharata pesêngan ceningê, wireh bharaswa putram Dwasanta daging sabdan Ida Betara.



Sapunika pengandikan Ida Maharaja Dwasanta, raris ngupaksamayang atur Sang Sakuntala, antuk erang Idanê ring para mantrinê sami. Rawuh dewa sanê becik kadegang ratu Ida Sang Bharata, nyumendi ngamel jagat. Gebug Ida para ratu penyandingê, sami kasor jerih ring kawibawan Idanê. Ida Prabu nyakrewerti ngardinin kesukan jagat. Ida raris ngwangun yadnya, maka Bhagawanta Ida Bhagawan Kanwa. Yenedam bharatam kulam. Sapunika kautaman Sang Bharata, Ida sanê ngawinang wênten Bharata wangsa nêmangkin.