Mircea Eliade ve Din: Mircea Eliade'nin Din Bilimi Çalışmalarının Metodolojik Açıdan Değerlendirilmesi [1 ed.] 978975355820 [PDF]

Table of contents :
lçindekilet
KISALTMALAR ....
ÖNSÖZ .. .. ................................., .., ,,. ... ,.,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, , , ,, , ,, , ,,.'. . ....... ,.,. .. ,,,,.,. . ,,,,,,,.,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, 11
GİRİŞ
1. PROBLEM .......... .... .. .... . ... . . . ...... ................................... ....................... .. . .......... 17
A. Dinler Tarihinin Terminoloji Problemi .. ... .. . ... . .. .. . ....... . . . . ····-· 18
B. Dinler Tarihinde Metot Problemi . . ····-··-- .... . ... .. . . .. .. ... .. 22
1. Tarihf Metot-Fenomenolojik Metot Dikotomisi .... .... .. . ........... 29
2.Metodun Araştırmadaki Yeri .... .............................. ..... . . ... 33
a. Metot Kavramının Etimolojisi ··················································-· 35
b. Terim Olarak Metot Kavramının Tanımı . . .. ... ... ... . ... .... .. . 35
C. Epistemolojik bir Problem Olarak. Metodoloji . .. . 39
D.P roblem Cümlesi.. . .. ...... . . . . . .... .. ..... . . . . .... . . .. . . 4 6
E.AltProblemler. .. .... ... . .. .. .... ... .. .... . .. .. . 46
il.AMAÇ
III. ÖNEM..
iV. YÖNTEM..
A.G enel Yaklaşımlar...
1. Fenomenolojik Yaklaşım ..
2. Tarihf Yaklaşım . .
3. Hermenötik Yaklaşım ..
B. Varsayımlar ......... .
C. Kapsam ve Sınırlılıklar ·-··
B R! !NC !B ÖLÜM
' . . 47
. ....,. ...,. .,. ,.,, .,,, 50
' . 62
''''' "" ' 62
,,,,, , , ,,,,,,,,,,,, _ 6 3
" "' ' 6 3
. ....,.. ..,. ...,. .,. ,,.,,,.,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, . 64
,,,,,,,,,,,,,,,,,,, .,., ,. ..,., ,.,,.,,,,,,,,,,, ,,,, , 65
HOMO RELIGIOSUS İLE
MODERN İNSANIN DİNİ UFKU
1. HOMO RELIGIOSUS VE DÜNYASI. ..... .
A. Din İncelemelerinde Kutsal Kavramı ... .
'"" - 72
' 7 3
1. Din İncelemelerinde Kutsal Kavramının Ortaya Çıkışı ..... ....... .. 78
2. Eliade'ye Göre Kutsal Kavramı .... . ... .... ........ ......... ... ..... .... ............... 83
a. Kutsal Kavramının Etimolojisi .. . .. .. .. .. . . . . ... .. ... 85
b. Rudolf Otto'nun Etkisi .. ........ .... ..... ....................... ........ .. .. 88
c. Kutsalın Özellikleri .. . . . .. ..... .... ... .... .... 93
i. Ganz Andere ya da Bambaşka Olma ......... ............ ........... . . .... ...... ..... ........ 93
ii. Kratofani ya da Kuvvetin Te za hür ü ... ..... .. ..... ..... .... .... .... ........ ... 95
iii. Ger çeklik . . . .... ... .... ... ... .. .. .... ......... . . . . .. ................... ..... ..... ...... .... .... 102
iv. Hierofani ya da Kutsalın Te za hür ü ... 107
d. Kutsalın Diyalektiği ............ ..... .......................................... ......... .................. ..... ........... . ....... 110
i. Kutsalın Paradoksu ................. . ........... ........ ... . . .. ... ... ... ....... 113
ii . Kutsalın Kend ni iS ınırla ndırması ... ..... ...... . ......... 117
iii. Kutsalın B içimleri ... ... .. . .. ... ... .... .... .......... .... .... ........... 118
iv. Coincidentia Oppositorum ya da
Karşıtların Birleşmesi ... .. . . ...... ..... .... ..... ... .. .............. ................ .... ..... ... 119
v. Çokdeğerl ilik . ..... .... ... ... .... .. ..... .... .. .. . ... ... .... .... ...... 126
e. Sembol .. .. . .. .... ... .... ... ... .. . .... .... ... ... .... . 129
i. Sembol Kavramının Et imolojisi .............. ......... ........ ... .......... ....... ... .. . ... 130
ii . El iade'ye Göre Sembol Kavramı .. . .... ..... . . .... ........ . . . ..... . ... .... ...... . . . 131
iii. Ps ki anal ti ki Etki . . .. . .. .... . .. . ............. .... . .... 138
vi . Semboller ni Ö zell ki leri .. .. ..... 143
v. Sembol ün Mantığı . ... .... .. ..... .. . ... ................ ... .... ..... .... .... .......... 152
B. Homo Religiosus ............ . .. . . . ... . ... . ... .. ..... ... .... .... .... ..... .. ..... .......... 167
1. Homo Religiosus Kavram ının Ortaya Çıkışı ... .... ... ...... . 169
2. Eliade'n ni Homo Religiosus Kavramını Kullanımı . ......... . ..... ...... .... 171
3. Homo Religiosusun T ip ik Ö zellikler i . . . .. ... .. ... ... ..... ...... 173
a. Modern insanın Karşıtı Olarak Homo Religiosııs .... ..... .... ............. 173
b. lıısaııın Bilinç Yapısının
bir Unsuru Olarak Din Duygusu ................. ............................. ......... .... 178
c. insan Bilincinhı Geçirdiği Tarilıf Safhalar .. ......................... . ................ . 182
i. Yontma Taş Çağı ...... ..... ....... ........... ..... .................. ... . .. .... ....... 182
ii. Ziraatın Keşfinden Sonraki Dönem ... . ...... ....... 183
iii. Madenc li ği in Keş finden Sonr aki Dönem . .... 186
iv. Modern Çağ .. . .... ..... 188
d. Gerçekliğe Susamışlık ve Ebedilik Arayışı . ...... ...... ... ... ............. .... ........ .... 189
e. Aşkınlık ve Mutlak Özgürlük Arzusu ..... . ... . ... .. 192
C. Mit... . .. .... .... .. .... .. ..... ... .. .. .. .. .. . . 194
1. Mit Tanımlamaları .. ....... ...................... ....................... .. . .. ... .... .... .... ........ 197
2. El aide'ye Göre M ti .. . . ................... 202
3. Ko zmogon i .... .. . .. .... .. .... .. .... .. .... .... ..... ... ..... .. ........... 212
4. Arket pi .. . . . .. .... .. ... .. .. .................. ... ........... 217
5. Cen net Ö zlem i.. ... .. .... ... . .... ............. . ....... .... .... .... .. 231
D. Kaosun Kozmosa Dönüşümü .
1. Homo Religiosıısun Mekan Telakkisi
a. Kutsal Mekdııın Oııtolojik Boyutu .
b. Merkez.. . . . . . .. . .
· ············ ·········· .. . .. 237
.. 238
···· ······················· ············· ······ 250
........ . .... 255
2. Homo Religiosıısun Tarih ve Zaman Tasavvuru ........................................ 264
a. Arkaik Zihniyetin Yapısı . . .......... ........... .... ..... . . 264
b. Devri Zammı Tasavvurunda Mitin Rolii ... . . ........................................... .. 271
c. Ritiiel .... . . ........ .......... 276
i. Bayramlar ve Yeni Yıl Bayramı ..
ii. Kurban Ritüeli .. ... .... . .... ... . ... . . . . . ......... ........ .................... .
iii. İnşa Ritüelleri .... . .
il. MODERN İNSANIN DÜŞÜŞÜ.. .................................................. .
. ................. ....... ............. 278
··········· . .. 283
········· .... .. 286
.. ... .. . ... 290
A. Yahudilik .. . ............................ ................ 291
B. Rönesans .. . ..................................... ...... 298
1. Doğanın Sekülerleşmesi . .. .. .... . ......... ..... ............ . ........... 299
2. Tanrının Ölümü ... . . . ......... ...... ................ ............ . . . . . . . .. . .. . ... ............ 301
3. İş Hayatının Sekülerleşmesi .. . . ................. ...... ..................... 302
C. Varoluşsal Krizin Nedeni:
Aşkın Boyutu Reddeden Rasyonalizasyon.. . . . ······ 303
1. Kutsalın Bilinçten Bilinçaltına Düşüşü ..... . . .... 304
a. Modern lnsmıın Tarilı ve Zamana Bakışı .. .............. ..... .... . . .. 316
b. Modern lnsaııın Mekana Bakışı ......................... 319
D. Tarihin Terörü. ..... . ·· ········· ······· ······ ·················· 321
E. Modem Dünyadaki Kriz .. . . ............................................... 325
1 . Gelenekselci Okul Perspektifinden
Modern Dünyadaki Kri z . ...... ..... .. ..................................... ... ....... . . ... ... 326
a. Reııe Gııe11011 . . .............................. ... ... ........ 328
b. Jııliııs Evola .... . ................................................. 331
2. Gelenekselci Okulun Mircea Eliade Ü zerindeki Etkisi .. ......... .. 332
a. Gııc11oıı, Evola ve Coonıaraswanıy ile Eliade'ııilı llişkileri ... 333
i. Rene Guenon . .. . . ................................................. 334
ii. Julius Evola . . ...... ............ ................... ....... 339
iii. Ananda Coomaraswamy . . ......... ............. .. ................... 343
b. Eliade'ııin Gelenekselcilerden
Aldığı Kavramlar ve Diişiiııceler .... ...................................... . . . ..... .. 351
3. Mircea Eliade'ye Göre
Modern Dünyadaki Kri zin Mahiyeti ... ......... ............. . .. . . . 356
İKİNCİ BÖLÜM
DİNLER TARİHİNİN KURTARICI FONKSİYONU
!. İNDİRGEMECİ YAKLAŞIMLARIN ELEŞTİRİSİ ..................... 365
A. Tarihselcilik .... . .. . .... .... . .. .... ..... 365
B. Dinin Kökeniyle İlgili Teoriler . ...................................... ........... .... . . ,, 371
1 . Ang lo-Sakson Antropoloji ve Evrimci lik . . .. .. 371
2. Andrew Lang, Wilhelm Schmidt ve Gerilemecilik ...... .. .............. . . 377
3. Freudi zm ............... ... ...... .. . .. . ...._ . .... , .., .. . .... . . ..... ....., _... . . ............... ..... .... ......... ,. 380
II. DİN BİLİMLERİ ARASINDA
DİNLER TARİHİNİN AYRICALIKLI YERİ. ... , . .................. 390
A. Dinler Tarihine Özgü Konu: Kutsal ve "Bambaşka"
Olanla Karşılaşmanın Doğuracağı Uyanış, ..... .... ..... . ... . . . . . . .. 395
B. Dinler Tarihine Özgü Amaç:
Yeni bir Hümanizm Yaratmak ... .... ... ..... . . , . .... ..... ,. .... . ... ... , .. .......... 401
C. Dinler Tarihine Özgü Bir Metot Olarak
Yaratıcı Hermenötik . .. . . .. .... ······ ···· ······ ··· ··························- .... ........... ............. ........... ....... .... ..... ........... .. 408
1. Hermenötik Kavramının Etimolojisi ... . ... . ........ . . .... . ... 410
2. Hermenötik Kavramının Tarihi Gelişimi . .. ... ... .. . 411
3. Mircea Eliade'nin Yaratıcı Hermenötiği .. 422
a. Fenomenolojik Yaklaşım . . ....... . . .. ...... . ........... .. .. . ..... 424
b. Hermenötik Yaklaşım. .. ... . . .. .... . . .. . ....... 452
III. BİR SOTERİOLOJİ OLARAK DİNLER TARİHİ . . . . . 477
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ELİADE'NİN SİSTEMİNE YÖNELTİLEN ELEŞTİRİLER
I. ELİADE TEOLOJİ Mİ YAPIYOR? .. .... . ,,, .,, , .. ,, . 503
il. ELİADE TARİH KARŞITI MI? .... ..... ..... .... . .. .. . ..... . .. . . 519
SONUÇ.... ... . . .............. .. ... ....... .. .. .. .. ............. . .. . . . ........ 531
KAYNAKÇA '' .. .... ' 547
EK: Mircea Eliade Kronolojisi . . .. .... . . . . . . . .. . ... .. . ..... 568

Citation preview

RAMAZAN ADIBELLİ



mircea eliade ve din



mircea eliade'nin din bilimi çalışmalarının metodolojik açıdan değerlendirilmesi



Mircea Eliade ve Din Mircea Eliade'nin Din Bilimi Çalışmalarının Metodolojik Açıdan Değerlendirilmesi



RAMAZAN ADIBELLİ



© İz Yayıncılık Limited Şirketi, Sertifika no:



14444



iZ YAYINCILIK:



635



inceleme araıtırma dizisi:



978-975-355-820 lstanbul, 2011



2011



225



ISBN



27(2 Cağaloğlu 3411O lstanbul telefon: (212) 520721O faks: (212) 5115791



Çatalçeıme Sokağı No:



www.iz.com.tr e-posta: [email protected]



kapak resmi: Mircea Eliade'nin gençlik fotoğrafı kapak: Medine Efe



Basıldığı yer: Alemdar Ofset Matbaacılık Davuıpaıa Caddesi Besler lı Merkezi No:



20129 Topkapı/Zeytinburnu lstanbul



RAMAZAN ADIBELLİ



Mircea Eliade ve



Din



Mircea Eliade'nin Din Bilimi Çalışmalarının Metodolojik Açıdan Değerlendirilmesi



RAMAZAN ADIBELLİ; 1999'da Sel çuk Üniversitesi l!ahiyat Fakül­ tesinde lisans eğitimini tamamladı. 2001 y lıında Erciyes Üniversitesi İla­ hiyat Fakültesi'nde Dinler Tarihi Anabilim Dalı'na Araştırma Görevlisi olarak atandı. 2002'de Sel çuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Fel­ se ef ve Din Bilimleri Anabilim Dalı Dinler Tar h i i Bilim Dalı'nda Yüksek Lisans öğrenimini Kapadokya Bölgesi'ndeki Hıristiyanlık Tarihi başlıklı te zi ile tamamladı. 2009 yılında Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens­ titüsünde doktora çalışmasını tamamlayarak Doktor unvanını aldı. 2010'da Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fak ültesi Dinler Tarihi Anabilim Dal ma yardımcı do çent olarak atandı. Ö zellikle Dinler Tarihinde meto­ dolo i,j Anadolu' da dini gruplar arasındaki ilişkiler gibi konularda ça lış­ malar yapan ya zarın çeşitli dergilerde yayımlanmış ya zılarıyla çok sayı­ da tercümesi bulunmaktadır. Vehhabi/er'in Ortaya Çıkışı, (Jean Ray ­ mond'dan tercüme), Karahan Yayınları , Adana 2010. Ya zar, evli ve iki çocuk babasıdır.



•



lçi nd ekilet



KISALTMALAR.... ..



ÖNSÖZ ..



...................................,..,,,....,.,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, , , ,, , ,, , ,, '



.,.,...,,,,.,..,,,,,,,.,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, 11



. ... ...



GİRİŞ 1.PROBLEM ......... . ...... .... . ... . .



. ...... ................................... .......................



... .......... 17



18 A. Dinler Tarihinin Terminoloji Problemi B.Dinler Tarihinde MetotProblemi . .... .. ... .. . . .. . . . .. ..22 1. Tarihf Metot-Fenomenolojik Metot Dikotomisi .... .... .. . ......... . . 29 . .... . . ... 33 2.Metodun Araştırmadaki Yeri .... .............................. a. Metot Kavramının Etimolojisi 35 b. Terim Olarak Metot Kavramının Tanımı . .. ... ... ... . ... .... .. . 35 C.Epistemolojik birProblem Olarak. Metodoloji . .. . 39 D.Problem Cümlesi.. . .. ..... . . . . . . . . .. . ..... . . . . .... . . .. . . 46 ... . . .. ... . ... .. .... . .. .. . 46 E.AltProblemler. . . ... ..



.



... .. .



... . ..



.. .



....... . . . .



····-·



····-··--



··················································-·



.



.



il.AMAÇ



'



47



.



. ..., ...., .., ,.,, .,,, 50



.



III. ÖNEM ..



.



'



62 "" ' 62 63 " "' '6 3 ......,. ..., ...., ..,,.,,, ,.,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, ,,, . 64 ,,,,,,,,,,,,,,,,,, .,,. ,. ...,, ,., ,.,,,,,,,,,,, ,, , 65



iV. YÖNTEM.. A.Genel Yaklaşımlar. . 1. Fenomenolojik Yaklaşım .. 2. Tarihf Yaklaşım . . 3. Hermenötik Yaklaşım . B. Varsayımlar ........ . . C. Kapsam ve Sınırlılıklar



.



'''''



,,,,, , ,



,,,,,,,,,,,,



_



·-··



BR ! !NC !BÖLÜM



HOMO RELIGIOSUS İLE MODERN İNSANIN DİNİ UFKU 1.



HOMO RELIGIOSUS VE DÜNYASI... ... A. Din İncelemelerinde Kutsal Kavramı.... .



'""



- 72



'



73



1. Din İncelemelerinde Kutsal Kavramının Ortaya Çıkışı .. .. 78 2. Eliade'ye Göre Kutsal Kavramı .. .... .... ........ ......... ... ..... .... ............... 83 a. Kutsal Kavramının Etimolojisi.. . .. .. .. .. . . . . ... .. ... 85 b. Rudolf Otto'nun Etkisi ........ .... ..... .......... ............. ........ .. .. 88 ... ..... .... ... .... .... 93 c. Kutsalın Özellikleri . . i. Ganz Andere ya da Bambaşka Olma . . . . 93 ii. Kratofani ya da Kuvvetin Te za hür ü . . 95 iii. Ger çeklik 102 107 v i . Hierofani ya da Kutsalın Te za hür ü d. Kutsalın Diyalektiği ..... . .......... ............. ................. ......... . ................. ..... ........... ........ 110 .i Kutsalın Paradoksu .. ... . ... ... .. .. ... .... 113 i . Kutsalın Kend n i iSınırla ndırması 117 ... ... .. . .... .... .......... .... .... ........... 118 iii. Kutsalın B içimleri . ... .. iv. Coincidentia Oppositorum ya da Karşıtların Birleşmesi . .. .............. ... ............. .... ..... ... 119 ..... .... ... ... .... .. ..... .... .. .. .... ... .... .... ...... 126 v. Çokdeğerl liik . 129 e. Sembol .i Sembol Kavramının Et m i olojisi . . 130 i . El ai de'ye Göre Sembol Kavramı . 131 iii. Ps ki anal ti k i Etki . .. . .. .... . .. . ............. . . . .... 138 ....... 143 v i . Semboller n i Ö zell ki leri .. v. Sembol ün Mantığı . .... .. ..... . . .. . ..... ........... ... .... ..... .... .... .......... 152 B. Homo Religiosus . . ... . ... .. ..... ... .... .... .... ..... .. ..... .......... 167 . .. 169 1. Homo Religiosus Kavram n ı ın Ortaya Çıkışı 2. Eliade'n ni Homo Religiosus Kavramını Kullanımı . . 171 .. ... .. ... ... ..... ...... 173 3. Homo Religiosusun T p i k i Ö zellikler i. . a. Modern insanın Karşıtı Olarak Homo Religiosııs 173 . .. ..... ..



..



..



..



...... .. ..... ...... ........... . . . .. ...... ..... ....... ... ..... ..



.



.



.



....



...



....



...



...



..



..



....



......... . . . .



..... ..... .... ....



. .. ....... ...



.. ................... ..... ..... ...... .... ....



...



............



................. . ........... . .....



... ..... ...... . .........



..



... .. . . . .... ..... .... ..... ...



.



..



.. .



..



....



...



....



...



.. ........... .........



...



.. . ....



....



..



...



.... .



........ ... .......... ....... ... . . ...



.. . .... ..... . . ... ........ . . . ..... . ... .... ...... . . .



.



...



............ . .. . . . . .



..



.... ...



.... .



......... . ..... ...... .. .



.



.... ..... .... .............



b. lıısaııın Bilinç Yapısının bir Unsuru Olarak Din Duygusu . . . . .. . . c. insan Bilincinhı Geçirdiği Tarilıf Safhalar . .. .



178 182 ... .... ....... 182 .i Yontma Taş Çağı . .. . . .. . .... ....... 183 ii. Ziraatın Keşfinden Sonraki Dönem .. . 186 iii. Madenc li ğ i in Keş finden Sonr aki Dönem ..... ..... 188 v i . Modern Çağ d. Gerçekliğe Susamışlık ve Ebedilik Arayışı . 189 e. Aşkınlık ve Mutlak Özgürlük Arzusu .. . . . .. ... .. 192 .. .... .... .. .... .. ..... ... .. .. .. .. . . 194 C. Mit... . 1. Mit Tanımlamaları . ....... .................. .... ............... ....... .. ... ... .... .... .... ........ 197 .. ................... 202 2. El ai de'ye Göre M ti . ... .... .. .... .. .... .. .... .... ..... ... ..... .. ........... 212 3. Ko zmogon i .. . . .. .... .. ... .. .. ......... ....... ... ........... 217 4. Arket p i . 5. Cen net Ö zlem i.. ... .. .... ... . .... ............. ........ ... . .... .... .. 231 ............ .... ......... ......... . .. ..



...



. .. .... ....



............ .......... . ...... ......... .



...... ..... .... . . ..... . ... ..... ...... ....... ... ...



.



. ...



..



. ...... ...... ...



. ..



..



.



..



....



..



... ............. .... ........ .. .



. 237 . 238 250 a. Kutsal Mekdııın Oııtolojik Boyutu . b. Merkez .. . . . .... 255 ........ . 2. Homo Religiosıısun Tarih ve Zaman Tasavvuru . . . 264 a. Arkaik Zihniyetin Yapısı .. ......... ........... .... ..... . . 264 b. Devri Zammı Tasavvurunda Mitin Rolii . ............................................ .. 271 c. Ritiiel . . ........ .......... 276 ........ ..... .... ....... . ........... 278 i. Bayramlar ve Yeni Yıl Bayramı .. . ..283 ii. Kurban Ritüeli iii. İnşa Ritüelleri .... . .. . 286



D. Kaosun Kozmosa Dönüşümü. 1. Homo Religios ıısun Mekan Telakkisi



· ············ ··········



..



..



···· ······················· ············· ······



. .



.



.



.



.



..................... ...... ..........



.



...



.. . .



.. ... .... . .... ... . ... . . . . . ......... ........ .....................



······· · · · · ·········



.



il.



..



.



MODERN İNSANIN DÜŞÜŞÜ . .... .............................................. .. ... .. . ... 290 ............................. ................ 291 A. Yahudilik . . .. .. .. .......................... ...... 298 B. Rönesans 1. Doğanın Sekülerleşmesi .. .. .... .......... ..... ... ......... . ........... 299 2. Tanrının Ölümü . . . ......... .. .... .... ........... ....... .... . . . . . . . .. . .. .... .... ....... 301 3. İş Hayatının Sekülerleşmesi . .................. ...... . ... .... ........... 302 C. Varoluşsal Krizin Nedeni: Aşkın Bo yutu Reddeden Rasyonalizasyon.. . 303 . .... 304 1. Kutsalın Bilinçten Bilinçaltına Düşüşü .... ..... ......... . .... . . . . . .. 316 a. Modern lnsmıın Tarilı ve Zamana Bakışı b. Modern lnsaııın Mekana Bakışı ......................... 319 321 D. Tarihin Terörü. ..... . E. Modem Düny adaki Kriz . ................................... ............. 325 1 . Gelenekselci Okul Perspektifinden Modern Dünyadaki Kri z ...... .... . .. ..................................... ... ...... . . ... ... 326 a. Reııe Gııe11011 ............................... ... ... ........ 328 .................................. ............... 331 b. Jııliııs Evola .. 2. Gelenekselci Okulun Mircea Eliade Ü zerindeki Etkisi . .. . 332 a. Gııc11oıı, Evola ve Coonıaraswanıy ile Eliade'ııilı llişkileri 333 i. Rene Guenon .. . . .................................. ... . .......... 334 ii. Julius Evola ....... . . ......... ................... ....... 339 iii. Ananda Coomaraswamy . ........ . ............. .. ................... 343 .



..



..



.



...



..



.



.



······



.



..



·· ········· ······· ······ ··················



..



.



.



..



.. ..... . . ...



.



.



b. Eliade'ııin Gelenekselcilerden Aldığı Kavramlar ve Diişiiııceler . .



.



... ... ................................. .



3. Mircea Eliade'ye Göre Modern Dünyadaki Kri zin Mahiyeti



...



. . ..... .. 351



......... ..... ..... ... . .. . . . 356



İKİNCİ BÖLÜM



DİNLER TARİHİNİN KURTARICI FONKSİYONU !.



..................... 365 İNDİRGEMECİ YAKLAŞIMLARIN ELEŞTİRİSİ ... .... ..... 365 A. Tarihselcilik . . . . .... .... B. Dinin Kökeniyle İlgili Teoriler .... ............................ ..... ........... .... . . ,, 371 . .. .. 371 1 . Ang ol -Sakson Antropoloji ve Evrimci ilk 2. Andrew Lang, Wilhelm Schmidt ve Gerilemecilik . 377 3. Freudi zm . .. . . . . . ............... ..... .... ...... ...,. 380 . ..



.



.



..... .. .............. . .



..... ....... ...



..



..



.



.. . ..._....., ..,.. . ....



. . ..... .....,_...



.



II. DİN BİLİMLERİ ARASINDA . .................. 390 , DİNLER TARİHİNİN AYRICALIKLI YERİ. ... A. Dinler Tarihine Özgü Konu: Kutsal ve "Bambaşka" Olanla Karşılaşmanın Doğuracağı Uyanış, . . . 395 B. Dinler Tarihine Özgü Amaç: Yeni bir Hümanizm Yaratmak , . .... ..... ,..... . ... ... , .. .......... 401 C. Dinler Tarihine Özgü Bir Metot Olarak Yaratıcı Hermenötik . . 408 . ........ . . .. .. . ... 410 1. Hermenötik Kavramının Etimolojisi ... ... .. . 411 2. Hermenötik Kavramının Tarihi Gelişimi 3. Mircea Eliade'nin Yaratıcı Hermenötiği 422 a. Fenomenolojik Yaklaşım ... . ........... .. .. ...... 424 b. Hermenötik Yaklaşım. ... . . .. .... . . .. . . .. .... 452 ..... . ..



... ....



...



.....



.



..... .



..



.



.



.



. .



..



.



.. . . .. .. . ······ ···· ······ ··· ··························-



.... ........... ............. ........... ....... .... ..... ........... ... .



..



...



. ..



..



. .



.... . . .. ......



..



III. BİR SOTERİOLOJİ OLARAK DİNLER TARİHİ



..



.



. .



477



ÜÇÜNCÜ BÖLÜM



ELİADE'NİN SİSTEMİNE YÖNELTİLEN ELEŞTİRİLER .. .... .,,, .,,, ..,, .



I. ELİADE TEOLOJİ Mİ YAPIYOR? il.



ELİADE TARİH KARŞITI MI?



SONUÇ... ...



.



. .............. ..



....



. . . ..... ....



... ....... .. .. .. .. .............



. .. .. . .. ... . . ..



.



.. .... . . .



. . 519



. . ........ 531



. '' .. ....



KAYNAKÇA EK: Mircea Eliade Kronolojisi .



..



503



. . . . .. .



... .. .



'



547 ..... 568



KISALTMALAR



Bkz.



: Bakınız



Çev.



: Çeviren



Der.



: Derleyen



dip.



: Dipnot



dir.



: Directeur (Yayın Yönetmeni)



ed.



: Editor/ Editeur (Editör)



eds.



: Editors/ Editeurs (Editörler)



et al.



: Et alia (Ve d iğerleri)



Fr.



: Fransızca/ d a /n



İng.



: İngilizce/de/n



İs.



: İspanyolca/ da



İt.



: İtalyanca/ d a



Alnı.



: Almanca /da



Krş.



: Karşılaştırınız



no



: Numero (Sayı)



No.



: Number (Sayı)



Rum.



: Rumence



s.



: Sayfa



vb.



: Ve benzeri



Vol.



: Volume (Cilt)



vs.



: Ve saire



Ons öz



D



ünyanın dört bir yanından toplanan etnolojik, folklo­ rik, antropolojik ve dini verilerin Batı dillerine çevri­ lerek bu materyallerin bilimsel bir çerçevede incelen­ mesi gerektiği düşüncesinin 19. yüzyılın ikinci yarısından iti­ baren ortaya çıkmasıyla birlikte oluşmaya başlayan Dinler Tarihi disiplininin bir buçuk asırlık bir geçmişe sahip olması­ na rağmen halen kendine has bir perspektif bulma çabasında olduğu görülmektedir. Bunun en önemli nedenlerinden bir tanesi hiç kuşkusuz din fenomeni gibi soyut bir kavramın in­ san gibi değişken bir varlıkla bileşimi sonucunda ortaya çı­ kan karmaşık durumdan ileri gelmektedir. Geçen bu süre zarfında dini fenomenleri anlamak ve açık­ lamak üzere değişik mesleki donanımlara sahip birçok bilim adamı farklı teoriler öne sürmüşlerdir. Şunu da açıkça belir.:. telim ki ileri sürülen bu din teorilerinin birçoğu belirli ideolo­ jik düşüncelerin ve önkabullerin sınırlarını aşamamıştır. Bu indirgemeci yaklaşımların geçersizliğini yüksek sesle ilan ederek dine "sempatik" yönden yaklaşılması gerektiğini ve dini fenomeni "istediğimiz gibi" değil "olduğu gibi" anla­ mak gerektiği prensibini temel kriter olarak benimseyen bir Dinler Tarihi anlayışını geliştirmek gerektiğini savunan en önemli isimlerden biri de Mircea Eliade olmuştur. Çağımızın önde gelen dinler tarihçilerinden biri olarak nitelendirilen



12



Mircea Eliade ve Diıı



Eliade, bir taraftan Dinler Tarihi disiplininin kendine özgü bir amaç ve kendine has bir metodla bağımsız bir bilim dalı haline gelmesi, diğer taraftan