Proses Fonologi BM Dan Transkripsi [PDF]

Citation preview

BML 3043 FONETIK DAN FONOLOGI Tajuk Proses-Proses Fonologi Bahasa Melayu dan Transkripsi



Pengenalan Dengan berpandukan proses fonologi, transkripsi suatu bahasa itu mudah dilakukan. Sebaliknya, jika kita melakukan transkripsi berdasarkan intusi kita sendiri, sudah pasti transkripsi tersebut tidak dapat dilakukan secara konsisten krn intusi seseorang itu berbeza-beza antara satu sama lain dan mudah dipengaruh oleh dialeknya sendiri. Antara proses fonologi yg penting dan terlibat secara langsung dengan transkripsi ialah pengglotisan, pengguguran /r/, geminasi, perendahan vokal tinggi, penengahan vokal, penyisipan hentian glotis [], penyisipan geluncuran [w, y] dan penyisipan faringgal [].



Pengglotisan Penglotisan ialah proses sesuatu fonem berubah menjadi hentian glotis. Dalam BM, konsonan velar /k/ dan /g/ yang berada di posisi koda atau di akhir kata dalam suatu kata akan dioutputkan sebagai konsonan hentian glotis. Contoh dalam perkataan /kakak/ [kaka], /mak/ [ma], /siksa/ [sis ] dan /ragbi/ [rabi].



Pengguguran /r/ Dalam BM, konsonan /r/ di posisi koda dan di akhir kata tidak dibenarkan hadir pada struktur permukaan dan konsonan ini mengalami pengguguran. Contoh: /tukar/ [tuka] [baka] /trkena/ [tken] [plu] /brlari/ [blari]



/bakar/ /prlu/ /cmrla/ [cmla]



Geminasi Geminasi ialah proses satu konsonan menjadi dua konsonan yang sama secara bergugus. Dalam BM, geminasi ini berlaku di sempadan akhiran apabila kata dasar yang diakhiri konsonan menerima akhiran /an/ atau /i/. Contoh /jalan-i/



[jalanni]



/tman-i/ [tmanni] /pulas-an/ [pulassan] /bawah-an/ [bawahhan] /masak-an/ [masakkan] → [masakan] (/k/ di koda menjadi glotis) /tukar-an/ → tukarran → [tukaran]* (/r/ pertama digugurkan krn tidak dibenarkan berada di



Perendahan Vokal Tinggi Perendahan vokal ialah proses vokal tinggi menjadi vokal rendah. Dalam BM, vokal tinggi /i/ dan /u/ mengalami perendahan vokal kepada vokal [e] dan [o] apabila vokal tinggi itu berada pada suku kata tertutup di akhir kata. Cth: /buluh/ [buloh] /blum/ [blom] /cicir/ [cice]



/susuh/ /pilih/ /cantik/



[susoh], [pileh], [cante].



Penengahan Vokal Vokal yang berubah menjadi vokal schwa [] dalam kata dikenali sebagai penengahan vokal. Dalam BM, vokal rendah /a/ akan berubah menjadi vokal tengah [] apabila vokal itu berada di akhir kata. Contoh: /saya/ [say] [man] /lama/ [lam] [ktaw], /bahaya/



/mana/ /ktawa/ [bahay]



Penyisipan Hentian Glotis Penyisipan konsonan hentian glotis dalam BM, berlaku apabila dua vokal berurutan dan penyisipan ini tidak berlaku dalam kata dasar sebaliknya hanya berlaku di sempadan awalan, akhiran, kata ganda dan kata majmuk. Contoh: /diambil/ [diambel] /juruazan/ [juruazan] /gunaan/ [gunaan] /kaki ayam/ [kakiayam], /anai-anai/ [anaianai].



Penyisipan Geluncuran [w] dan [y] Dalam BM, penyisipan geluncuran berlaku dalam urutan vokal apabila vokal pertama dalam urutan vokal itu terdiri daripada vokal tinggi /i/ dan /u/. Hal ini berlaku hanya dalam kata dasar dan kata dasar + akhiran /an/ dan /i/. Contoh: /buah/ [buwah] /kuah/ [kuwah] /guruan/ [guruwan]



/diam/ /dian/ /tarian/



[diyam] [diyan] [tariyan]



Penyisipan Faringgal Dalam BM, penyisipan faringgal [] berlaku di antara dua urutan vokal yakni dalam kata pinjaman bahasa Arab. Vokal yg mendahului faringgal itu menjadi nasal. Cth: /maaf/ saat/ /taat/ /said/ /muamalat/ /mualaf/



[maaf] [saat] [taat] [saed] [muamalat] [mualaf]



Penasalan Vokal Vokal menjadi nasal apabila menerima fitur nasal daripada jirannya. Dalam BM, penasalan vokal ini adalah boleh diramal dan berlaku apabila vokal mendahului konsonan nasal dalam kata dasar dan di sempadan imbuhan. Proses penasalan vokal dalam BM hanya berlaku secara progresif sahaja yakni vokal menjadi nasal kerana menerima fitur nasal dari belakang atau dari sebelah kiri. Konsonan hentian glotis //, geluncuran /w, y/ dan frikatif /h/ adalah tranperen kepada penyebaran fitur nasal daripada konsonan nasal. Contoh; /mana/ [man] /ai/ [ai] /maya/ [maya] /mawas/ [mawas] /mahal/ [mahal] /guna-an/ [gunaan]



Asimilasi Homorganik Asimilasi ialah proses sesuatu fonem berubah kerana mengambil fitur jirannya. Jika asimilasi melibatkan fitur titik artikulasi, asimilasi itu dikenali sebagai asimilasi homorganik. Dalam BM, asimilasi homorganik ini berlaku dalam kata dasar dan kata morfologi yakni apabila konsonan nasal di sempadan awalan mengambil fitur titik artikulasi konsonan didepannya dan menyebabkan konsonan nasal // (diakhir kata prefik /m/ atau /p/) berubah menjadi nasal homorganik [m, n, , ]. Ini dikenali sebagai asimilasi nasal homorganik. Contoh /pandan/ → [pandan], /sampan/ → [sampan], /m  +pukul/ →mmpukul →[mmukol], /p+tulis/ → mntulis → [penules], /m+bawa/ → [mmbaw], /mguris/ →



Pengguguran Konsonan tidak Bersuara Dalam BM, konsonan mengalami pengguguran selepas proses asimilasi nasal homorganik. Pengguguran ini berlaku hanya pada konsonan tidak bersuara di sempadan awalan sahaja. Sebaliknya, Jika konsonan yang mendahului nasal itu ialah konsonan bersuara, maka konsonan bersuara itu tidak digugurkan. Contoh pengguguran obstruen ialah /p+pukul/ → pmpukol → [pmukol], /p+tanda/ → pntand → [pnand] /p+kara/ → pkara → [para].



Transkripsi Fonetik Pendahuluan • Transkripsi - pmindahn bunyi bahasa kpd bentuk



tulisn. Antara transkripsi tmasuklh transkripsi fonetik, transkripsi fonemik dan transkripsi ejaan. • Transkripsi fonetik - pmindahn bunyi bahasa atau dialek ke dlm bunyi ujarn sebenar (surface form / phonetic form) pcakapn. Utk mrepresentasikn output bahasa tsebut, lambang fonetik kurungn sesiku [ ] dgunakn. Cth [poko ], [buwah], [diyam], [tuka], [say] dan [guna]. • Transkripsi fonemik - pmindahn bunyi bahasa yg belum mgalami sbarang proses fonologi yakni bentuk input (underlying form) bunyi ssuatu bahasa. Utk mgambarkn input bunyi bahasa itu, lambang kurungn miring / / dgunakn. Cth /pokok/, /buah/,



Transkripsi Fonetik Pendahuluan • Transkripsi bguna kpd ahli-ahli fonetik dan fonologi



utk mnerangkn tentang ujarn/pcakapn. • Lazimnya transkripsi fonetik mlakukn pmindahn ujarn atau kata dlm bentuk ejaan (teks) atau bentuk fonemik. • Dlm mtranskripsikn sistem yg tidak taksa (ambiguous) dlm pghasiln ujarn btujuan utk mbantu penulisn: # bentuk grafik yakni drp visual kpd auditori # mberi output sbenar ptuturn kpd pbaca/pgkaji



Transkripsi Fonetik Keperluan Transkripsi • Wujudnya pbezaan antara sistem abjad (pnulisn) dgn hasil sbenar bunyi ujarn. Cth, bahasa Inggeris: ‘cough’ [kof], ‘tough’ [tf], ‘knife’ [naiv] dll. • Masalah ciri-ciri suprasegmental spt bunyi tekann ssuatu kata yg mbawa pgertian yg bbeza mnimbulkn masalah pmahamn pdengar (pnutur jati). • Cth: dlm BM standard, tekann blaku pd suku kata kedua trakhir (puneltimate syllable) spt: ma.kan ji.ka.lau a s.sa.la.mu.a.lai.i.kum  Ttp dlm dialek Terengganu, tekann blaku pd suku kata trakhir



(ultimate syllable) spt: ma.ka 



i.ka



s .ko.lah



Transkripsi Fonetik Jenis-Jenis Transkripsi 1. Transkripsi Tanggapan  Bunyi-bunyi yg dhasilkn scara umum  Keadaan yg dperlukn spt berikut: i. kajian suatu bahasa yg tidak tahu asal usulnya. - pola dan strukturnya tidak bsistematik - drp data dan transkripsi tenggapanlh baru boleh dcipta transkripsi yang lebih bersistematik ii. Bentuk ujarn yg tidak tratur dan myukarkn pkaji dlm mnentukn struktur dan sistem bahasa tsebut.



Transkripsi Fonetik Jenis-Jenis Transkripsi



2.



Transkripsi Sistematik  Mrujuk kpd ujarn dan bahasa ttentu shj.  Lambang yg dgunakn bsifat ekonomik dan pjenisn bunyi yg



sudah dkenali.  Mgunakn dasar analisis fonemik yg lebih kompleks.  Penting, trutama dlm mgajar/blajar pyebutn asing.  Jenis transkripsi ini dgunakn dgn mluas dlm kajian nahu scara deskriptif dan pnulisn kamus.  Terdpt beberapa jenis transkripsi sistematik: transkripsi luas, transkripsi sempit.



Transkripsi Fonetik Transkripsi Sistematik a. Transkripsi luas  Kurang mgunakn lambang dan tanda diakritik.  Tujuannya: mhasilkn psembahn yg tidak taksa penyebutn.  Tanda miring / / dgunakn dlm transkripsi luas.



dlm



bentuk



b. Transkripsi sempit  Mgunakn lambang yg khusus.  Boleh dgunakn dlm apa jua bahasa.  Lambang-lambang dan tanda diakritik dgunakn.  Mgunakn kurungn [ ]  Nota: Namun begitu dlm kursus ini, bentuk transkripsi sempit yg kita gunakn tidak perlu mgunakn tanda kurungn [ ].



Transkripsi Fonetik Panduan Melakukan Transkripsi  Dlm mlakukn transkripsi fonetik sama ada dari bentuk ejaan



(ayat) atau bentuk fonemik, praturn berikut perlu diambil kira:  Setiap pmindahn fonetik hendaklh dlakukn bdasarkn kpd proses-proses fonologi yg blaku.  Semua huruf besar hendaklh dtulis sbg huruf/fonem kecil. Cth Ahmad ahmad Kulim kulem Si Tompok sitompo  Semua bentuk huruf bganding dlm sistem ejaan seperti ‘ng’, ‘ny’, ‘sy’, ‘gh’ dan ‘kh’ hendak dtranskripsikn kpd fonem iaitu ‘ng’ sbagai [], ‘ny’ sbagai [], ‘sy’ sbagai [ ], ‘gh’ sbagai [] dan ‘kh’ sbagai [x].



Transkripsi Fonetik Contoh Transkripsi I. yang



ya



maaf



barang nyanyi nyonya pulassan khabar ghaib syarat Thalha pokok masakan Adam Latifah awak saya



bara ai



saat mualaf o



xaba aeb arat alha poko masakan adam latifah awa say



maaf saat mualaf pulasan



puluhan tautan buah diam tukar bakar pilih buluh di atas gunaan



puluhhan taottan buwah diyam tuka baka pileh buloh diatas gunaan



Transkripsi Fonetik Latihan. Berdasarkan contoh-contoh transkripsi di atas, jawab soalan di bawah: 1. Perkataan manakah yang terlibat dengan proses fonologi berikut? a. Pengglotisan b. Perendahan vokal tinggi c. Penengahan vokal d. Pengguguran /r/ e. Penyisipan hentian glotis f. Penyisipan geluncuran g. Penyisipan faringgal 2. Perkataan manakah yang terlibat dengan perubahan huruf?



a. b.



Perubahan huruf besar kepada fonem (huruf kecil) Perubahan huruf kepada bunyi fonem



SEKIAN…..



TERIMA KASIH