मूलभूत प्रशासनिक शब्दावली (अंग्रेजी-मणिपुरी). Fundamental Administrative Terminology (English-Manipuri) [PDF]

  • Author / Uploaded
  • coll.
  • 0 0 0
  • Suka dengan makalah ini dan mengunduhnya? Anda bisa menerbitkan file PDF Anda sendiri secara online secara gratis dalam beberapa menit saja! Sign Up

मूलभूत प्रशासनिक शब्दावली (अंग्रेजी-मणिपुरी). Fundamental Administrative Terminology (English-Manipuri) [PDF]

111 35 2 MB

Hindi Pages [186] Year 2015

Report DMCA / Copyright

DOWNLOAD FILE


File loading please wait...
Citation preview

मूलभूत प्रशासनिक शब्दावली (अंग्रेजी-मणिपुरी)



(भारतीय भाषाओं में प्रशासनिक शब्दावली शंख ृ ला के अंतर्गत)



Fundamental Administrative Terminology (English-Manipuri)



(Series under Administrative Terminology in Indian Languages)



सत्यमेव जयते



भारत सरकार वैज्ञानिक तथा तकनीकी शब्दावली आयोग मानव संसाधन विकास मंत्रालय (उच्चतर शिक्षा विभाग)



Government of India Commission for Scientific and Technical Terminology Ministry of Human Resource Development (Department of Higher Education)



© भारत सरकार © Government of India



प्रथम संस्करण, 2015



निःशुल्क प्रकाशन



प्रकाशक



: वैज्ञानिक तथा तकनीकी शब्दावली आयोग मानव संसाधन विकास मंत्रालय (उच्चतर शिक्षा विभाग) पश्चिमी खंड-7, रामकृष्ण परु म ् नई दिल्ली-110066



विषय सूची मणिपुरी भाषा विशेषज्ञ-समिति एवं संपादन समिति



iv



प्रस्तावना



v



संपादकीय



vii



वैज्ञानिक तथा तकनीकी शब्दावली आयोग द्वारा स्वीकृत शब्दावली निर्माण के सिद्‌ धांत



ix



Principles for Evolution of Technical Terminology Approved by the Commission for Scientific and Technical Terminology



xii



आयोग के अध्यक्ष - Chairmen of the Commission



xv



शब्दावली



1-170



मणिपरु ी भाषा विशेषज्ञ-समिति एवं संपादन समिति प्रधान संपादक प्रो. केशरी लाल वर्मा अध्यक्ष



विषय विशेषज्ञ बी. जयन्त कुमार शर्मा प्रो. सी.एच. यशवंत सिंह वाई. लाल बाबु सिंह डा. एस लवचे नवा मैते



इ. दिनमणिं सिंह आर.के. ब्रोजेन्द्रो सिंह डा. थोक चोम इबोहनबी एन नीलमणि सिंह अरीबम कुमार शर्मा



डा. एस. इमोबा सिंह प्रो.एन अरुणा देवी प्रो.पी. नवचन्द्र सिंह इबोहल सिंह कांगजम एन कुनेज मोहन सिंह



संकलन एवं संपादन श्री महेन्द्र कुमार भारल डॅा. शाहजाद अहमद



श्री जयसिंह रावत



सहायक वैज्ञानिक



अधिकारी



अंसारी



अधिकारी



सहायक वैज्ञानिक



श्रीमती चक्रप्रम



श्री प्रदीप कुमार



सहायक वैज्ञानिक अधिकारी



श्री शैलेन्द्र सिंह



सहायक वैज्ञानिक



बिनोदिनी देवी



सहायक वैज्ञानिक



अधिकारी



अधिकारी



प्रकाशन डॉ. पी.एन. शुक्ल सहायक निदे शक श्री कर्मचंद प्र.श्रै.लि.



iv



प्रस्तावना वैज्ञानिक तथा तकनीकी शब्दावली आयोग की स्थापना राष्ट्रपति जी के अप्रैल 1960 के आदे श के अनुसार अक्तूबर 1961 को की गई थी। आयोग का मुख्य उद्‌दे श्य हिंदी तथा अन्य आधुनिक भारतीय भाषाओं में एकरूप तकनीकी शब्दावली का निर्माण तथा विकास करना है । शब्दावली के क्षेत्र में यह एक राष्ट्रीय महत्व की संस्था है तथा इसे सभी विषयों (विधि को छौडकर) के तकनीकी शब्दों को मानकीकृत करने की अधिकारिता प्राप्त है । आयोग सभी भारतीय भाषाओं में तकनीकी शब्दावली का निर्माण, विकास, और अनम ु ोदन करता है । आयोग का एक उद्‍दे श्य यह भी है कि सभी भारतीय भाषाओं में तकनीकी शब्दावली में एकरूपता सुनिश्चित की जाए। इस की पूर्ति हे तु आयोग विभिन्न विषयों में राष्ट्रीय तकनीकी शब्दावली का निर्माण करे गा जिस में एक अंग्रेजी शब्द के लिए सभी भारतीय भाषाओं में अलग-अलग पर्याय दिए जाएँगे। इस प्रकार के कार्य से भारत के संविधान की आठवीं अनुसूची में उल्लेखित सभी भारतीय भाषाओं के विषयवार पर्याय ऐसी शब्दावली में पाठक को एक ही स्थान पर उपलब्ध हो सकेंगे। इस संबंध में यह आवश्यक समझा गया कि भारतीय भाषाओं में मूलभूत प्रशासनिक शब्दावली नाम से एक शंख ध पुस्तकों का ृ लाबद्‌ निर्माण और प्रकाशन किया जाए। इस शंख ृ ला में भारत के संविधान की आठवीं अनुसूची में उल्लेखित सभी भारतीय भाषाओं में पुस्तकें प्रकाशित कराने की योजना है । योजना के अंतर्गत प्रत्येक भाषा के लिए एक पुस्तक तैयार कराई जाएगी जिस में अंग्रेजी के तकनीकी शब्द के लिए उस भारतीय भाषा में पर्याय दिए जाएँगे। प्रस्तुत शब्दावली में लगभग 4700 अंग्रेजी प्रविष्टियाँ हैं जिन के लिए भारतीय भाषाओं में पर्याय़ दिए गए हैं यद्यपि इस शब्दावली का स्वरूप छोटा है तथापि इससे भावी शब्दावली का मार्ग प्रशस्त होता है v







मूलभूत प्रशासनिक शब्दावली (अंग्रेजी-मणिपुरी)







जिसे भविष्य में आयोग द्वारा प्रस्तुत किया जाएगा। इस से अन्य विषयों की शब्दावलियों के लिए असीमित संभावनाओं के नए आयाम खुल गए हैं। यह शब्दावली उन हजारों कर्मचारियों की जरूरतों को पूरा करे गी जो दे श में राज्य-स्तर या जिला-स्तर पर कार्य कर रहे हैं। यह पहले ही कहा जा चुका है कि भारतीय भाषाओं में मूलभूत प्रशासनिक शब्दावली का शंख ध निर्माण एवं प्रकाशन आयोग का ृ लाबद्‌ प्रथम प्रयास है तथा इसे यथासंभव दोष-रहित रखने का प्रयास किया गया है । प्रस्तुत भाषा के प्रयोक्ताओं एवं पाठकों से अनुरोध है कि वे इस के संबंध में अपने उपयोगी सुझाव भेजें ताकि भविष्य में इस पुस्तक में सुधार किया जा सके। ऐसे सुझाव आयोग द्‍ वारा स्वीकार किए जाएँगे। मैं उन सभी विद्वानों, विषय-विशेषज्ञों, एवं भाषाविदों के प्रति हार्दि क आभार व्यक्त करता हूँ जिन्होंने इस कार्य को पूरा करने के लिए अपनी विशेषज्ञता का लाभ आयोग को उपलब्ध कराया। भारतीय भाषाओं में मूलभूत प्रशासनिक शब्दावली का शंख ृ लाबद्ध प्रकाशन कराने के लिए मैं श्री महे न्द्र कुमार भारल के प्रति आभार व्यक्त करता हूँ जिन्होंने इस कार्य को पूरा करने के लिए कुशलतापूर्वक उत्कृ ष्ट पहल की।



नई दिल्ली



vi



(प्रो. केशरी लाल वर्मा) अध्यक्ष







संपादकीय आयोग ने प्राप्त अधिदे श के अनस ु ार विभिन्न विषयों की तकनीकी शब्दावली का निर्माण, अखिल भारतीय शब्दावली परिभाषा-कोशों, चयनिकाओं, पाठमालाओं तथा विश्वविद्यालय स्तर की हिंदी तथा अन्य भारतीय भाषाओं की पुस्तकों के निर्माण-संबंधी प्रयास किए हैं।



आयोग के कार्यों के संबंध में शिक्षाविदों, भाषाविदों तथा विद्‍ वानों की यह धारणा है कि सभी भारतीय भाषाओं के तकनीकी शब्दों में एकरूपता अवश्य होनी चाहिए ताकि अंतर-भाषायी सम्प्रेषण में सुविधा रहे । इसी परिप्रेक्ष्य में आयोग द्वारा भारतीय भाषाओं में मूलभूत प्रशासनिक शब्दावली का शंख ध प्रकाशन कराने की शुरुआत की गई है । इस ृ लाबद्‌ योजना के अंतर्गत भारत के संविधान की आठवीं अनुसूची में उल्लेखित सभी भारतीय भाषाओं में पुस्तकें प्रकाशित कराने की योजना है ।



इस शब्दावली का मख ु ्य उद्‍दे श्य विभिन्न भाषाओं के उपलब्ध तकनीकी शब्दों के पर्यायों को इकट्ठा करना है ताकि यह विदित हो सके कि अधिकांश भारतीय भाषाओँ शब्द निर्माण के क्षेत्र में पहले से ही समद्ध ृ हैं।



हमारे दे श का प्रशासनिक गठन तथा कार्यात्मक प्रणाली इस प्रकार की है जिसमें अखिल भारतीय सेवाओं के अधिकारियों का एक राज्य से दूसरे में स्थानांतरण होता रहता है । ऐसी परिस्थितियों में उन्हें अच्छे प्रशासन के लिए राज्य की भाषा में उपलब्ध प्रशासनिक शब्दावली का पूरा ज्ञान होना परम आवश्यक है । वे इसका प्रयोग करके अच्छा प्रशासन दे सकते हैं तथा जनता के साथ उपयोगी अन्योन्यक्रिया सरलता से कर सकेगें ।



आयोग ने प्रारं भ में भारतीय भाषाओं में मूलभूत प्रशासनिक शब्दावली का शंख ु आत की है । यह अपने किस्म ृ लाबद्‌ध प्रकाशन कराने की शरु की पहली शब्दावली है जिसे “भारतीय भाषाओं में मूलभूत प्रशासनिक शब्दावली” के नाम से प्रकाशित किया जा रहा है । उसके बाद अन्य विषयों पर सभी भारतीय भाषाओं में राष्ट्रीय शब्दावलियाँ तैयार की जाएंगी। इस शब्दावली में अंग्रेजी की लगभग 4700 प्रविष्टियां हैं जिनमें प्रत्येक शब्द के लिए भाषा विशेष में प्रशासनिक पर्याय दिए गए हैं। vii







मूलभूत प्रशासनिक शब्दावली (अंग्रेजी-मणिपुरी)







यद्यपि प्रस्तुत संस्करण एक लघु संस्करण है तथापि इसमें ऐसे बह ृ त् संस्करण के लिए मंच तैयार कर दिया है जिसे आयोग द्‌वारा भविष्य में तैयार किया जाएगा। इस शब्दावली को उन शब्दावलियों का अग्रदत ु समझा जाना चाहिए जिन्हें इसके बाद आयोग द्‍वारा प्रकाशित किया जाएगा। इस शब्दावली का कार्य विषय-विशेषज्ञों, विद्‌ वानों तथा भाषाविदों द्‌वारा करवाया गया है । प्रारं भ में सीमित प्रतियां मुद्रित कराई जा रही हैं। प्रयोक्ताओं से सुझाव प्राप्त होने बाद ही इस शब्दावली का संशोधित और परिवर्धित संस्करण तैयार किया जा सकेगा। अतः प्रयोक्ताओं से अनुरोध है कि इस शब्दावली में सुधार एवं परिवर्तन करने के लिए अपने तार्कि क सुझाव शब्दावली के संपादक को भेजें ताकि उनके आधार, पर जहाँ तक संभव हो सके शब्दावली के अगले संस्करण में सुधार परिवर्तन किए जा सकें।



मैं योजना में सम्मिलित उन विषय-विशेषज्ञों एवं भाषा-विदों के प्रति हार्दि क आभार व्यक्त करता हूं जिन्होंने इस कार्य में अपना योगदान आयोग को दिया। मैं डॉ. शाहजाद अहमद अंसारी, स.वै.अ. तथा श्रीमती चकप्रम बिनोदनी दे वी स.वै.अ. को साधुवाद दे ना चाहूंगा जिन्होंने इस योजना के क्रियान्वयन के महत्वपूर्ण योगदान दिया। मैं श्री जयसिंह रावत, स.वै.अ., श्री प्रदीप कुमार, स.वै.अ. तथा श्री शैलेन्द्र सिंह, स.वै.अ. की भी विशेष रूप से प्रशंसा करता हूँ जिन्होंने इस योजना को सफल बनाने के लिए कठिन परिश्रम किया।



मैं पूर्व अध्यक्ष प्रो. के. बिजय कुमार के प्रति भी अपना आभार प्रकट करता हूँ जिन्होंने आठवीं अनरू ु ची में वर्णित सभी भाषाओं में एक साथ कार्य प्रारं भ कराकर वै.त.श. आयोग को नूतन दिशा प्रदान करने में महत्वपूर्ण भूमिका निभाई।



मैं अध्यक्ष महोदय के प्रति भी हार्दि क आभार व्यक्त करता हूँ जिन्होंने पूर्ण अकादमिक एवं प्रशासनिक योग्यता के साथ राष्ट्रीय महत्व के इस कार्य को पूरा करने की जिम्मेदारी मुझे सौंपी। नई दिल्ली



viii



महेन्द्र कुमार भारल संपादक











वैज्ञानिक तथा तकनीकी शब्दावली आयोग द्वारा स्वीकृत शब्दावली निर्माण के सिद्‌धांत 1. अंतरराष्ट्रीय शब्दों को यथासंभव उनके प्रचलित अंग्रेजी रूपों में ही अपनाना चाहिए और हिंदी व अन्य भारतीय भाषाओं की प्रकृति के अनुसार ही उनका लिप्यंतरण करना चाहिए। अंतरराष्ट्रीय शब्दावली के अंतर्गत निम्नलिखित उदाहरण दिए जा सकते हैं: (क) तत्वों और यौगिकों के नाम, जैसे - हाइड्रोजन, कार्बनडाइआक्साइड, आदि। (ख) तौल और माप की इकाइयाँ और भौतिक परिमाण की इकाइयाँ, जैसे - डाइन, कैलॉरी, ऐम्पियर, आदि। (ग) ऐसे शब्द जो व्यक्तियों के नाम पर बनाए गए हैं, जैसे मार्क्सवाद (कार्ल मार्क्स), ब्रेल (ब्रेल), बायॅकाट (कैप्टेन बॉयकाट), गिलोटिन (डॉ. गिलोटिन) गेरीमैंडर (मि. गेरी) एम्पियर (मि. एम्पियर फारे नहाइट तापक्रम (मि. फारे नहाइट आदि)। (घ) वनस्पति विज्ञान, प्राणिविज्ञान, भूविज्ञान आदि की द्विपदी नामावली। (ड.) स्थिरांक, जैसे - π, g आदि (च) ऐसे अन्य शब्द जिनका आमतौर पर सारे संसार में व्यवहार हो रहा है , जैसे- रे डियो, पेट्रोल, रे डार, इलेक्ट्रान, प्रोटॉन, न्यूट्रान, आदि। (छ) गणित और विज्ञान की अन्य शाखाओं के संख्यांक, प्रतीक, चिह्न और सूत्र, जैसे - साइन, कोसाइन, टे न्जेन्ट, लॉग, आदि (गणितीय संक्रियाओं में प्रयुक्त अक्षर रोमन या ग्रीक वर्णमाला के होने चाहिए)



ix







मूलभूत प्रशासनिक शब्दावली (अंग्रेजी-मणिपुरी)







2. प्रतीक, रोमन लिपि में अंतरराष्ट्रीय रूप में ही रखे जाएँगे परं तु संक्षिप्त रूप नागरी और मानक रूपों में भी, विशेषत: साधारण तौल और माप में लिखे जा सकते हैं, जैसे - सेंटीमीटर का प्रतीक cm हिंदी में भी ऐसे ही प्रयुक्त होगा परं तु नागरी संक्षिप्त रूप से.मी. भी हो सकता है । यह सिद्धांत बाल-साहित्य और लोकप्रिय पुस्तकों में अपनाया जाएगा, परं तु विज्ञान और प्रौद्योगिकी की मानक पुस्तकों में केवल अंतरराष्ट्रीय प्रतीक, जैसे - cm ही प्रयुक्त करना चाहिए।



3. ज्यामितीय आकृतियों में भारतीय लिपियों के अक्षर प्रयुक्त किए जा सकते हैं, जैसे - क, ख, ग या अ, ब, स परं तु त्रिकोणमितीय संबंधों में कवेल रोमन अथवा ग्रीक अक्षर ही प्रयुक्त करने चाहिए, जैसेसाइन A, कॉस B, आदि। 4. संकल्पनाओं को व्यक्त करने वाले शब्दों का सामान्यत: अनुवाद किया जाना चाहिए।



5. हिंदी पर्यायों का चुनाव करते समय सरलता, अर्थ की परिशुद्धता, और सब ों से ु ोधता का विशेष ध्यान रखना चाहिए। सध ु ार-विरोधी प्रवत्तिय ृ बचना चाहिए। 6. सभी भारतीय भाषाओं के शब्दों में यथासंभव अधिकाधिक एकरूपता लाना ही इसका उद्देश्य होना चाहिए और इसके लिए ऐसे शब्द अपनाने चाहिए जो(क) अधिक से अधिक प्रादे शिक भाषाओं में प्रयुक्त होते हों, और



(ख) संस्कृ त धातुओं पर आधारित हों।



7. ऐसे दे शी शब्द जो सामान्य प्रयोग के पारिभाषिक शब्दों के स्थान पर हमारी भाषाओं में प्रचलित हो गए हैं, जैसे - telegraphy/telegram के लिए तार, continent के लिए महाद्वीप, post के लिए डाक, आदि इसी रूप में व्यवहार में लाए जाने चाहिए। 8. अंग्रेजी, पुर्तगाली, फ्रांसीसी, आदि भाषाओं के ऐसे विदे शी शब्द जो भारतीय भाषाओं में प्रचलित हो गए हैं, जैसे - टिकट, सिगनल, पेन्शन, पुलिस ब्यूरो, रे स्तरां, डीलक्स, आदि इसी रूप में अपनाए जाने चाहिए। x







Fundamental Administrative Terminology (English-Manipuri)







9. अंतरराष्ट्रीय शब्दों का दे वनागरी लिपि में लिप्यंतरण- अंग्रेजी शब्दों का लिप्यंतरण इतना जटिल नहीं होना चाहिए कि उसके कारण वर्तमान दे वनागरी वर्णों में नए चिह्न व प्रतीक शामिल करने की ़ आवश्यकता पडे। शब्दों का दे वनागरी लिपि में लिप्यंतरण अंग्रेजी उच्चारण के अधिकाधिक अनुरूप होना चाहिए और उनमें ऐसे परिवर्तन किए जाएं जो भारत के शिक्षित वर्ग में प्रचलित हों। 10. लिंग - हिंदी में अपनाए गए अंतरराष्ट्रीय शब्दों को, अन्यथा कारण न होने पर, पुल्लिंग रूप में ही प्रयुक्त करना चाहिए। 11. संकर शब्द - पारिभाषिक शब्दावली में संकर शब्द, जैसे guaranteed के लिए गारं टित, classical के लिए ‘क्लासिकी’, codifier के लिए ‘कोडकार’ आदि के रूप सामान्य और प्राकृतिक भाषाशास्त्रीय प्रक्रिया के अनुसार बनाए गए हैं और ऐसे शब्द रूपों को पारिभाषिक शब्दावली की आवश्यकताओं तथा सुबोधता, उपयोगिता, और संक्षिप्तता का ध्यान रखते हुए व्यवहार में लाना चाहिए।



12. पारिभाषिक शब्दों में संधि और समास - कठिन संधियों का यथासंभव कम से कम प्रयोग करना चाहिए और संयुक्त शब्दों के दो शब्दों के बीच हाइफन लगा दे ना चाहिए। इससे नई शब्द-रचनाओं को सरलता और शीघ्रता से समझने में सहायता मिलेगी। जहाँ तक संस्कृ त पर आधारित ‘आदिवद्धि ृ ’ का संबंध है , ‘व्यावहारिक’, ‘लाक्षणिक’, आदि प्रचलित संस्कृ त तत्सम शब्दों में आदिवद्धि ृ का प्रयोग ही अपेक्षित है परं तु नवनिर्मित शब्दों में इससे बचा जा सकता है ।



13. हलंत - नए अपनाए हुए शब्दों में आवश्यकतानुसार हलंत का प्रयोग करके उन्हें सही रूप में लिखना चाहिए। 14. पंचम वर्ण का प्रयोग - पंचम वर्ण के स्थान पर अनुस्वार का प्रयोग करना चाहिए। परं तु lens, patent, आदि शब्दों का लिप्यंतरण लेंस, पेटेंट न करके, लेन्स, पेटेन्ट या पेटेण्ट ही करना चाहिए।



xi











Principles for Evolution of Terminology Approved by the Commission For Scientific and Technical Terminology 1. ‘International terms’ should be adopted in their current English forms, as far as possible and transliterated in Hindi and other Indian languages according to their genius. The following should be taken as example of international terms. (a) Names of elements and compounds, e.g. Hydrogen, Carbon dioxide, etc. ; (b) Units of weights, measures and physical quantities, e.g. dyne, calorie, ampere, etc. (c) Terms based on proper names e.g., Marxism (Karl Marx). Braille (Braille), Boycott (Capt. Boycott), Guillotine (Dr. Guillotin, Gerrymander (Mr. Gerry), Ampere (Mr. Ampere), Fahrenheit scale (Mr. Fahrenheit). etc. (d) Binomial nomenclature in such sciences as Botany, Zoology, Geology etc.; (e) Constants, e.g., π, g, etc.; (f) Words like radio, radar, electron, proton, neutron, etc., which have gained practically world-wide usage. (g) Numerals, symbols, signs and formulae used in mathematics and other sciences e.g., sin, cos, tan, log etc. (Letters used in mathematical operation should be in Roman or Greek alphabets). 2. The symbols will remain in international form written in Roman script, but abbreviations may be written in Nagari and standardised form, specially for common weights and measures, e.g., the symbol ‘cm’ for centimeter will be used as such in Hindi, but the abbreviation in Nagari may be सें.मी. This will apply to xii







Fundamental Administrative Terminology (English-Manipuri)







books for children and other popular works only, but in standard works of science and technology, the international symbols only like cm., should be used. 3. Letters of Indian scripts may be used in geometrical figures e.g., क, ख, ग or अ़, ब़, स but only letters of Roman and Greek alphabets should be used in trigonometrical relations e.g., sin A, cos B etc. 4. Conceptual terms should generally be translated. 5. In the selection of Hindi equivalents simplicity, precision of meaning and easy intelligibility should be borne in mind. Obscuratism and purism may be avoided. 6. The aim should be to achieve maximum possible identity in all India languages by selecting terms.



(a) common to as many of the regional languages as possible, and







(b) based on Sanskrit roots.



7. Indigenous terms, which have come into vogue in our languages for certain technical words of common use, as तार for telegraph/ telegram, महाद्वीप for continent, डाक for post etc. should retained. 8. Such loan words from English, Portuguese, French, etc., as have gained wide currency in Indian languages should be retained e.g., ticket, signal, pension, police, bureau, restaurant, deluxe etc. 9. Transliteration of International terms into Devanagari Script- The transliteration of English terms should not be made so complex as to necessitate the introduction of new signs and symbols in the present Devanagari characters. The Devanagari xiii







मूलभूत प्रशासनिक शब्दावली (अंग्रेजी-मणिपुरी)







rendering of English terms should aim at maximum approximation to the standard English pronunciation with such modifications as prevalent amongst the educated circle in India. 10. Gender—The International terms adopted in Hindi should be used in the masculine gender, unless there are compelling reasons to the contrary. 11. Hybrid formation—Hybrid forms in technical terminologies e.g., गारं टित for ‘guaranteed’, क्लासिकी for ‘classical’, कोडकार for ‘codifier’ etc., are normal and natural linguistic phenomena and such forms may be adopted in practice keeping in view the requirements for technical terminology, viz., simplicity, utility and precision. 12. Sandhi and Samasa in technical terms—Complex forms of Sandhi may be avoided and in cases of compound words, hyphen may be placed in between the two terms, because this would enable the users to have an easier and quicker grasp of the word structure of the new terms. As regards आदिवद्धि ृ in Sanskrit-based words, it would be desirable to use आदिवद्‌ ृ धि in prevalent sanskrit tatsama words e.g., व्यावहारिक, लाक्षणिक etc. but may be avoided in newly coined words. 13. Halant—Newly adopted terms should be correctly rendered with the use the ‘hal’ wherever necessary. 14. Use of Pancham Varna—The use of अनुस्वार may be preferred in place of पंचम वर्ण but in words like ‘lens’, ‘patent’, etc., the transliteration should be लेन्स, पेटेन्ट and not लेंस, पेटेंट or पेटेण्ट.



xiv







आयोग के अध्यक्ष



Chairmen of The Commssion अध्यक्ष



डॉ. दौलत सिंह कोठारी डॉ. निहालकरण सेठी डॉ. विश्वनाथ प्रसाद



डॉ. एस. बालसब्र ु ह्मणयम ् डॉ. बाबरू ाम सक्सेना



डॉ. कृष्ण दयाल भार्गव डॉ. गंटि जोगी सोमयाजी डॉ. पी. गोपाल शर्मा प्रो. हरबंसलाल शर्मा



संयुक्त शिक्षा सलाहकार प्रो. मलिक मोहम्मद प्रो. सूरजभान सिंह



प्रो. प्रेम स्वरूप सकलानी डॉ. राय अवधेश कुमार श्रीवास्तव



डॉ. हरीश कुमार



डॉ.पुष्पलता तनेजा



प्रो. के. बिजय कुमार



श्री ए.के.सिंह, आई.ए.एस., प्रो. केशरी लाल वर्मा



Chairman



Tenure



Dr. Daulat Singh Kothari



1961-1965



Dr. Nihal Karan Sethi



1965-1966



Dr. Bishwa Nath Prasad



1966-1967



Dr. S. Balasubramanyam



1967-1968



Dr. Babu Ram Saksena



1968-1970



Dr. Krishna Dayal Bhargava 1970 Dr. G.J. Somayaji



1970-71



Dr. P. Gopal Sharma



1971-75



Prof. Harbanshlal Sharma



1975-1980



Joint Educational Adviser



1981-1983



Prof. Malik Mohammed



1983-1987



Prof. Suraj Bhan Singh



1988-1994



Prof. Prem Swarup Saklani 1994-1998 Dr. Rai Avadhesh Kumar Srivastava



1998-2001



Dr. Harish Kumar



2001-2003



Dr. Pushpa Lata Taneja



2003-2005



Prof. K. Bijay Kumar



2005-2011



Sh. A.K.Singh, I.A.S. Prof. Keshari Lal Verma



xv



2011-2012 2012 —







A abatement abbreviation abduction abeyance ability ab initio able abnormal abolition abolition of post above mentioned above quoted above said absence absentee absenteeism absentee statement absolute absolute monopoly absolute ownership absorption abstract abstract statement



1. অৱাৎপা 2. হনথহনবা অশমবা ফাবা (মশানা য়াদনা) থৈয়াইনবা ঙম্বা (ঙম্বগী মত�ৌ) অহ�ৌবমক্তদা ঙম্বা ময়ামগা মান্নদবা 1. মুৎথৎপা ককপা 2. ল�োইশিনবা ফম মূৎথৎপা মথক্তা পল্লিবা মথক্তা ল�ৌথ�োকলিবা, হান্না পনখ্রবা মথক্তা হায়রিবা 1. লাক্তবা 2. অৱাৎপা লাক্তবা মী লাক্কন্দবা লাক্তবগী ৱার�োল 1. মপূংফাবা 2. চিংননিংঙাই লৈএবা মপূং ফানা পায়শিনবা মপূং ফানা মপু ওইবা 1. চু পশিনবা 2. লুপাশিনবা (পুক্নীং) ৱা মচং মচং ৱার�োল



1



absurd



accountant



absurd abundance abuse of power abusive language academic academic discussion academic leave academic qualification academic record accede accept acceptance acceptance of office acceptance of tender access accession accessory accident acclimatization accommodation accompanist accord



নাতৈ চাদবা



accordance accordingly account accountability accountable accountancy accountant



য়ানবগী মতু ংইন্না



মরাং কায়বা শক্তি লান্না শীজিন্নবা অকাম্ব ৱাহৈ, অকাম্বা ল�োল, অকামপেৎ মহৈ-মশিংগী (ওইবা) মহৈ-মশিংগী নৈনবা মহৈ-মশিংগী ছূ তি মহৈগী থাক মহৈ-মশিংগী লাচন 1. য়াবা 2. ম�োৎ তিন্নবা য়াবা অয়াবা ফম ল�ৌবা তেন্দর য়াবা নকশিনবা 1. তিনশিনবা 2. ফম কাবা ক�োন্নবা মচাক অৱাবা থ�ৌদ�োক(খঙহ�ৌদবা) ঈশিং-নুংশিং চূ শিন্নহনবা, চূ শিন্নবা 1. লৈফম 2. চিক�োন-নাউক�োন ল�োয়নবা 1. য়াশিন্নবা 2. লানথ�োকপা, পীবা 3. চূ নবা মতু ংইন্না শেনবা, হিসাপ 1. পাউখুমনিংঙাই ওইবা 2. পাউখুমগদবা পাউখুমগদবা 2. দায়ি শেনবা থবক শেনবার�োয়



2



account for



actuals



account for account head accrued benefit accrued pension accumulation accuracy accurate accuse accused achievement acknowledgement acknowledgement due acquaintance acquisition acquittance act acting allowance action action plan active actively



মরম পীবা, হিসাপা পীবা



activist act of God



থ�ৌমী



act of misconduct



শেনবা মরূ, হিসাপ মরূ তু ংশিল্লকপা কান্নবা তু ংশিল্লকপা পেনসন পৈশনবা চপচাবা, চেন্নদবা অতাবী মরাল শীবা মরাল শীরবা মী থ�ৌবাং, অফবা থবক, খুদ�োল খঙহন চে, ত�ৌবিমল ঊৎপা পীগদবা ফংবগী চেনীং শকখঙনবা ল�ৌশীনবা শিংদ�োকপা, পীথ�োকপা থবক, এক্ত থবক ত�ৌবগী শেলহাপা 1. থবক 2. থবক ল�ৌখৎপা থবক্কী থ�ৌরাং মশা খীংবা 1. অচঙবা 2. থবক্তা লুপ্পা 3. মশা খীংনা লাইনা শীনবা, ঈশ্বরগী কুম্মৈ, লাইনা শীনবা কূম্মৈ ফত্তবা লীচৎকী (মত�ৌ)



act of omission and commis- ৱাৎথ�োক ৱাৎশিন sion actual চপ চাবা actuals চপচাবশিং 3



adaptation



administer



adaptation addition additional charge additional fund additional grant additional information additional pay addition and alteration address addressee address of welcome adequate adhere to ad hoc



1. চূ শিন্নবা 2. ল�ৌথ�োকপা



ad hoc claim



মতম মতমগী তানবা, থবক থবক্কী তানবা/দাবী



ad hoc committee ad hoc increase ad hoc payment adjacent adjoining (=contiguous) adjournment adjournment motion adjudge adjudicate adjudication adjudicator adjustment administer



1. তিনশিনবা 2. হাপচিনবা অহেনবা মথ�ৌ অহেনবা শেনবুন অহেনবা শেনথং অহেনবা ঈ-পাউ অহেনবা অৱামন হাপ্পা ওনবা 1. লৈফম 2. ৱর�োল পীবা 3. মিংগ�ৌ ফংগদবা তরামনা ওকচবগী ৱার�োল চপ চাবা, ক�োন্নবা চেৎনা থাজবা, লেঙদবা থবক থবক্কী ওইনা, থবক্তু গী ওইনা, মতম মতমগী ওইনা



থবক্তু গী (ওইবা) খূৎ, মতম মতমগী থূৎ মতাং মতাংগী (ওইনা) হেনগৎপা মতাং মতাংগী (ওইনা) পীবা নকনবা, থংনবা তাইনবা য়ৈথ�োকপা য়ৈথ�োকনবা থাঙ্গঁ ৎলকবা (ৱাফম) লেপনরবা ৱায়েল তু ংইনবা, লেপনবা ৱায়েল তু ংইনবা ৱারেপ ৱায়েল-থ�ৌদা অঙম্বা, ৱায়েন থ�ৌদার�োই চাশীন-চূ শীন্নবা 1. লৈঙাকপা 2. পীবা 3. শীল্লাংবা



4



administer oath



administer oath administration administration of justice administrative administrative action administrative appraisal administrative approval administrative authority administrative control administrative decision administrative department administrative head administrative headquarters administrative measures administrative power administrative sanction administrative technique administrative tribunal admissibility admissible expenditure admit admit card admitted admonish adoptee adoptor adoption adult adulteration adultery



adultery



ৱাশক ল�ৌবা লৈঙাকপা (থবক) ৱায়েন থ�ৌদা পান্নবা লৈঙাক্কী ওইবা লৈঙাক্কী (ওইবা) থবক লৈঙাক্কী (ওইবা) মমল লেপ্পা লেঙাক্কী অয়াবা লেঙাক্কী অশূপ্পা লেঙাক্কী খুদম ু লৈঙাক্কী ৱারেপ লৈঙাক ল�োয়শঙ লৈঙাক মক�োক, লৈঙাক মরূ লৈঙাক ময়ায় ল�োয়শঙ লৈঙাক্কী (ওইবা) থ�ৌরাংশিং লৈঙাক্কী শক্তি, লৈঙাক্কী পাঙ্গঁ ল লৈঙাক্কী অয়াবা লৈঙাক শিল্লম অখন্নবা ৱায়েল লূপ ল�ৌশীনবা য়াবা ত�ৌবা য়াবা চাদিং 1. চঙবা 2. য়াজবা 3. মিং চনবা চঙহন চে 1. চঙহল্লবা 2. মিং চল্লবা 3. য়ারবা চৈবা অয়�োকপা য়�োকলিবা 1. য়াবা 2. ল�ৌবা 3. য়�োকপা অহল 1. য়ানশিনক 2. প�োৎয়ান ঙাঙনবা (নুপা নুপী)



5



adult franchise



adult franchise ad valorem duty advance advance booking advance copy advanced increment advance payment adverse entry adverse remarks adverse report advertisement advice advice of payment advisory committee advisory council advocate affairs affidavit affiliation affirmation affirmative afford aforesaid afresh against age age certificate age for suffrage age limit agency



agency



ভ�োৎ পীবা য়াবা মমলগা চানবা কাংকৎ মাঙজ�ৌনবা, ব�োইনা মাঙজ�ৌননা তিকেৎ ককপা মাঙজ�ৌনবা চেমান মাঙজ�ৌনবা শেলহেন মাঙজ�ৌনবা অৱামল, মাঙজ�ৌনবা ত�োল�োপ ফওনা ইবা মায়�োক্তা হায়বা ওন্নবা পাউদম খঙহনবা, ফ�োঙদ�োকপা পাউতাক পীথ�োক চে পাউতাক পীবা খূৎ পাউতাক পীবা খূৎপূ উকিল থবক-থনা ৱাশক চে মরী য়াবা য়ারবা 1. পুথ�োকপা 2. পীবা 3. ঙম্বা মমাঙদা পনখ্রবা ন�ৌহ�ৌনা 1. মায়�োক্তা 2. মপাদা চহী চহী শকখঙচে ভ�োৎ পীবা য়াবা চহী চহী পংখৈ মীহুৎ, এজেন্সি



6



agenda



agenda age of retirement age of superannuation aggregation aggrieved agitation AGM (annual general meeting) agreement agreement form agriculture agro-industry aid alarm alertness alias allegation allegiance alliance allied services all inclusive cost All India Services allocation allotment allotment letter allottee allowable allowable expenses allow an appeal allowance



allowance



খন্ন-ৱারম প�োৎথাবগী চহী পেনসন ফংবগী চহী অপূনবা মশক য়ারবা ইরাং হ�ৌবা চহীগী মীফম য়ানবা য়ান-চে ল�ৌউ-শিংউ ল�ৌউ-শিংউ শিনশূ মতেং খুদ�োংথীবা খঙহনবা, খংলাউ মীৎ না শিংবা অত�োপ্পা মিং, খঙন-মিং মরাল শীবা মপু নীংবা, নীংবা মীচং মরী লৈনবা থবক অশুপ্পা মমল ভারত পূম্বগী থবক শরুক তম্বা, য়েনথ�োকপা পীবা, য়েনবা পীবগী চে চাকথুং ফংবা মী য়ানিংঙাই ওইবা য়ানিংঙাই (ওইবা) চাদিং হায়জবা য়াবা শেলহাপ



7



all rights reserved



anonymous complaint



all rights reserved alphabetic order altercation alternate alternative amalgamation amended draft amendment amenity amicable ammunition



অধিকার পুম্নমক কল্লবা



amortization of debt amount amount of pension analogous post analysis analytical study ancestor ancillary industry animosity annexure anniversary announcement annoyance annual financial statement annual report annuity anonymous anonymous complaint



শেন্দোন শিংবা



ময়েক্কী মথং-মনাও চীন্দা-পাউদানবা, খৎনবা খন্ন-খন্ননা অমা নত্ৰগা অমা পূনশিনবা শেমদ�োকলবা চে শেমদ�োকপা নুংঙাই-প�োৎলম য়ানবা, মরুপকী পূকচেল কাপনবা মচাক (ন�োংমৈ মরু, ব�োম, ত�োপ মরুনচিংবা) শেনফম, চাং পেনসনগী শেনফম মান্নবা ফম কূপনা য়েংবা, কূপনা নৈনবা কূপনা নৈনবা মপা মপু মচাক হূ নবা শিনশূ য়েক্নবা, য়েক্নবগী মত�ৌ চেহাপ চহীগী লাউথ�োকপা খ�োয়দ�ৌ শাউগৎহনবা চহীগী শেনবা ৱার�োল চহীগী পাউদম চু হীগী শেনবী মিং থাদবা মিং থাদবা ৱাকৎ



8



answerability



answerability answer sheet antagonist antecedents anticipated expenditure anticipated income anticipation anticipatory bail anti-corruption measure anti-dumping antique apartheid apathy apex body apology appeal appearance appeasement appellate tribunal appendix appliance applicable applicant application application form applied apply appointee appointing authority appointment



appointment



পাউখুমনিংঙাই পাউখুম চে য়েকনবা মাঙলমচৎ হান্না লেপ্পা চাদিং হান্না লেপ্পা চাগা ওইগনি খনবা, হান্না হান্না জামিন ল�ৌবা শেনজা-থুমজা থিংনবা থ�ৌরাং নমশিনবগী মায়�োক্তা অরিবা কাঙলুপ কুচু খায়বা থ�ৌওইদবা লুপলেন লাল্লে হায়জবা হায়জবা শকফম পেলহনবা ৱাকৎ ল�ৌফম ৱায়েল লূপ হাপচীনবা 1. খূৎয়া 2. মচাক পানসিনবা য়াবা হায়জরিবা মী, দরখাস থারিবা (মী) হায়জ-চে, দরখাস হায়জ-চে 1. চে থারবা 2. শীজিন্নরবা 1. চে থাবা 2. পানসিনবা হাপলবা মী থবক হাপলিবা অশুপ্পা থবক হাপ্পা



9



appointment letter



appointment letter Appointments Committee of the Cabinet apportionment of wages appraiser appreciation apprehension apprentice approach appropriate appropriate action appropriate head appropriation approval approximate aptitude test arbitrary arbitrate arbitration arbitration tribunal arbitrator architecture archives area area headquarter argument arise armed forces arrangement arrear



arrear



থবক হাপ্পগী চে থবক হাপ্পা কেবিনেতকী খূৎ খূৎশুমন য়েনবা মমল লেপ্পা মতীক শীংথাক, মগুন মীংথাবা 1. খঙবা 2. চিংনবা 3. মীফা-মীপুন শিন্দমবা য়�ৌবা, খূৎচঙ, মীৎয়েং চানবা, চূ নবা চানবা থবক চানবা মক�োক ল�ৌশীনবা, অককনবদা শীজিন্নবা অয়াবা চাউরাকপা হৈনবা য়েংবা চাংয়েং ত�ৌনিংবা ত�ৌবা, কুসি খৎনবা খাম্বা অখাম্বগী ৱারেপ খাম্বগী ৱায়েল খূৎপু অখাম্বা য়ূমশার�োন অরিবা লাচন শঙ 1. লম 2. হীরম লমদমগী ময়ায় ল�োয়শঙ মরৈ থ�োরকপা খূৎলায় পায়বা লানমী শেম-শাবা ৱাৎহ�ৌবা শেল, অৱাৎপা শেল



10



arrear statement



association



arrear statement arrival report arrogance arsenal article



অৱাৎপা শেলগী ৱার�োল



articles of association articles ascending order ascertain as is where is aspect aspersion assassination assault assemble assembly assent assert assessee assessment assessment year assessor assets assignee assignment assignor assistance associate association



লূপকী চৎন-পথাপ



থুংলবগী পাউদম মঙক কনবা খূৎলায় শঙ 1. প�োৎ 2. আর্তি কল (ৱায়েন পথাপ) 3. খূৎই চৎন-পথাপ (কী) তাংকক (শিং) থকল�োমদা শ�োয়দ্রে খঙদ�োকপা ওইরমলিবা ফীভমদা মশক অথীৱা তমথীবা মীহাৎ লাকথুবা 1. পূনবা 2. পানখৎপা মীফম, স�োভা য়াবা কন্না হায়বা মমল লেপ্পা মী হ�োৎপা, লেপ্পা হ�োৎকদবা চহী হ�োৎলিবা মী অপূনবা লন-থুম শিনথা ফংলবা মী শিনথা শিনথারিবা মতেং, তেংবাং ল�োয়নবা লূপ



11



assumption of charge



assumption of charge assurance assurance company assure at discount atomic power at par at premium attach attached office attachment attachment order attainment attempt attendance attendance register attendance slip attention attestation attested copy attitude attractive salary auction auctioneer auction sale audience audio-visual display audio-visual publicity audit audited accounts



audited accounts



থ�ৌদাং ল�ৌবা থাজহনবা থাজবা পীবা কমপনি থাজবা অতাবা, তাথবা এত�োম শক্তি মান্ননা মমল হেন্না পীবা নপশিনবা তাংজবা ল�োয়শঙ নপশিনবা নপশিনবা য়াথং চে ফংবা হ�োৎনবা কাবা কাবগী রেজিসতার অকন চেজেৎ পূক্নীং চঙবা চু মই তাকপা চু মই তাকলবা চেমান পূক্নীং মতা, ওংদা অৱাংবা অৱামল নিলাম, হূ নগৎনবা নিলাম লাউবা মী, হুনগৎনবা মী নিলাম প�োৎয়ান, হূ নগৎনবা প�োৎয়�োন ভাব�োক, খ�োয়দাবা মী মীৎ-নাক�োংগী কূম্মৈ তাহন-উহনদুনা শন্দোকপা হিসাপ য়েংবা, শেনবা য়েংশিনবা (মী) য়েংশিল্লবা শেনবা, য়েংশিল্লবা হিসাপ



12



audited balance sheet



avoid



audited balance sheet auditing audit objection



য়েংশিল্লবা শেনবা শিল্লেম চে



auditor’s report



ওদিতরগী ৱার�োল, শেনবা য়েংশিনবগী ৱার�োল



auditorium audit paragraph audit report austerity austerity measures authentic authorised representative authoritative authority authority letter authorized authorized capital automatic autonomous autonomous body autonomy auxiliary available average average leave aversion avert avoid



শেনবা য়েংশিনবা, হিসাপ য়েংশিনবা শেনবা (দা) য়ানিংদবা, হিসাপ(তা) যানিংদবা



শঙলেন, ওদিত�োরিয়ম শেনবা য়েংশিনবগী ৱার�োল, ওদিতকী ৱার�োল মতেক শেনবা পাউদম, হিসাপ/ওদিত পাউদম ঙাকপা ঙাক্ন-পাম্বৈ থাজবা য়াবা, অচু ম্বা শিন্নরবা মীহুৎ শুপলবা, মৱা চৎলবা অশূপ্পা, অঙম্বা থ�ৌদাং শিন্নব (গী) চে শিন্নরকলবা শিন্নরবা শেল্লেপ মশানা ত�ৌজবা মর�োমদ�োম (পানজবা) মর�োমদ�োম পানজবা লুপ মর�োমদ�োম পানজবা তেংবাংলিবা অফংবা চাংচৎ, চাউরাকপা চাউরাকপা সুতি পামদবা থৈদ�োকপা নানথ�োকপা



13



avoidance of tax



avoidance of tax awaited award awarding authority awareness



balanced budget



কাংগত্তগী নানথ�োকপা, কাংগৎ থীদবা ঙাইরবা 1. মনা 2. পীবা মনা পীরিবা অশূপ্পা খঙবা



B backdated background back log back out back reference back up backward classes backward tribe bad bargain bad behaviour bad character bad climate allowance bad conduct bad debt baggage bail balance balance brought down balance brought forward balanced budget



থাবান য়ৈখৎলবা য়ূমফম অপনবা থবক মমায় লৈথ�োকপা হান্নগী মরী মেনখৎপা শ�োৎথবা কাঙলূপ শ�োৎথবা য়েলহ�ৌমী কাঙলুপ মাঙজবা মনতিকনবা ফৎতবা শাজৎ ফৎতবা লমচৎ, ফতবা মীওই ঈশিং-নুংশিৎ ফৎতবগী শেলহাপ ফৎতবা লীচৎ মাঙলবা শেন্দোন প�োৎয়�োম জামিনে খল ওনবা, লেমহ�ৌ-শেল পুথরকপা লেমহ�ৌ-শেল পুখৎলকপা লেমহ�ৌ শেল খল চারবা বজেৎ



14



balance sheet



baseless



balance sheet ballot ballot box ballot paper ban bank bank account bank balance



শেনবা শেল্লেম চের�োল



bank charges bank guarantee bank holiday banking facility banking hours banking transaction



শেনথম-শঙগী-শেনকক



bank rate bank reconciliation bankrupt bank security bank statement banquet bar council bargain bargaining barren land barter base baseless



1. ভ�োৎনম চে 2. ভ�োৎ থাদনবা ভ�োৎনম উপু ভ�োৎনম চে থিংবা শেনথম শঙ, বেংক শেনথম মশীং,বেংক খাতা বেংকতা লৈরিবা শেন, শেনথম শঙদা লৈরিবা শেন শেনথম-শঙনা/বেংকনা দাই য়াবা শেনথম-শঙ/বেংক সুতি শেনথম-শঙ/বেংককী খুদ�োংচাবা শেনথম-শঙ/বেংক হাংবগী মতম শেনথম-শঙ/বেংকতা পৈশা ল�ৌথ�োকল�ৌশীন শেনথম-শঙ/বেংককী মথ�োইগী চাং শেনথম-শঙ/বেংকতা পৈশা চঙবা চান্নহনবা পৈশা/শেল তৎপা শেনথম-শঙ/বেংককী শেলহূ ৎ/সিক্যুরিতি শেনথম-শঙ/বেংককী শেনবা ৱার�োল চাকলেন উকিলশিংগী/থ�ৌশীল মীপূন বার কাউনসিল মনতিকনবা মনতিকনবগী থবক লমখুং, লৈহাও চেন্দবা লম প�োৎওন্নবা য়ূমফম, হ�ৌফম য়ূমফম য়াওদবা



15



basement



basement base year basic basically basic intelligence basic pay basic scale of pay basic training basis batch batch number bearer cheque before cited behaviour belief below par bench benchmark beneficial beneficiary benefit benefit of doubt benevolence benevolent fund bequeath bequest bereaved best endeavours betterment bias



bias



লৈখা-কা হ�ৌবা চহী মরূ, তঙায়ফদনা মরুগী ওইনা, তঙায়ফদনা তঙায়ফদবা ল�ৌশিং অৱামল-মপূং, ত�োল�োপ মপূং অৱামল/ত�োল�োপ মপূংগী থাক অহ�ৌবা/তঙায়ফদবা শিনতাক য়ূমফম খূৎপু, কাঙলুপ, কাঙবু খূৎপু মশীং খূৎথাং শেনচে/চেক মথক্তা পনখিবা লমাৎ-শাজৎ থাজবা তাথনা 1. ৱায়েন ফাল 2. বেনচ 3. ফানসাং লমত্তন খূদম কান্ননীংঙাই (ওইবা) কান্নরিবা (মী) কান্নবা চিংনবগী খুদ�োংচাবা থম্মোয় পানবা, পূকচেল চাউবা য়াইফ শেনবুন উইল ত�ৌবা উইল থনম্বা অৱাবা তারবা ঙম্বমখৈ হ�োৎনবা ফগৎপা, চাওখৎপা পূক্নীং শেপ্পা



16



biased opinion



black market



biased opinion bibliography biennial bifurcate



পূক্নীং শেপ্পা ম�োৎ



bigamy bilateral bilingual bicameral



অনী ল�োনবা (নুপী)



bill bill of exchange bimonthly report binding biodata bipartite bipartite agreement birth anniversary birth certificate birth control birth date birth place birth rate biweekly black economy black list blackmail black market



লাইরিক্কী মিং পরেং চহী অনীগী ওইবা অনী থ�োকহনবা/ল�োঙহনবা,অনী থ�োকনা খুগাইবা নাক অনীগী (ওইবা) ল�োল অনী ল�োনবা/খঙবা শঙলেন(ৱায়েন পথাপকী/আইনগী) অনী লৈবা 1. বিল (ৱায়েন পথাপকী) 2. বিল, শেনফঙ-চে পীথ�োক-পীশীনগী বিল, শিন্ন-বিল থা অনীগী পাউদম তঙায়ফদনা (ত�ৌদবা, ইন্দবা, ঙাক্তবা) য়াদবা, শ�োয়ফদবা পুন্সী ৱার�োল নাক অনীগী নাক অনীগী য়ানবা মপ�োক কুমওন প�োকপগী শকখঙ চে চাব�োক লাকপা প�োকপগী চৈচৎ, প�োকপা নুমীৎ প�োকফম প�োকপগী চাং চয়�োল অনীগী, থাখায়গী শেনমীৎল�োন ফওবা অমুবা মিং (পরেং) কিহনবা হূ রান-কৈথেল



17



blame



blame blank cheque blanket deal blanket order blast blending block blockade blocked capital block letter blood donation blood relations blue collar job blueprint bluff board boarding and lodging board of directors board of revenue body bodyguard bogus voucher bonafides bond bonded labour bonus booking office book-keeper book-keeping booklet



booklet



মরাল শীবা, তাইনবা অহাঙবা শেনচে/চেক পাক-চাউনা মনতিকনবা পাক-শনবা য়াথং প�োকখায়বা য়ানশিনবা ক�োল্লুপ, ব্লোক থিংবা থিংজিল্লবা শেল্লেপ ময়েক অচ�ৌবা ঈ-পীবা ঈ-মরী শিনমীগী থবক কুপমান,বুলপ্ু রিন্ত মালহনবা, মূকপা শীল্লুপ, ব�োর্দ লৈফম চাফম লমতাকপশিংগী ল্লুপ কাংগৎ শীল্লূপ লুপ হকচাং শেনবা অশাবা শেনফং-চে পূকচেল তিংবা, পূকচেল শেংবা য়ানচে অরৈবা শিনমী থ�ৌহাপশেন,ব�োনস তিকেৎ ককফম বুকিং ল�োয়শঙ শেনবান্নবা শেনবা পথাপ, হিসাপ পথাপ লাইরিক মচা



18



book of reference



break in service



book of reference book value booth booth capturing border allowance border line borrower



মরী-মখ�োঙ তাকপা লাইরিক



borrowing power boss bottleneck bracket boundary boycott brain drain branch office breach breach of agreement breach of confidence breach of contract breach of discipline breach of law breach of peace breach of privilege breach of promise breach of rule breach of trust breakage break down break in service



পূথ�োক-পূশিন ঙম্বা/শক্তি



খাতাদা ইবা মমল, কমপনিগী মমল কা মচা, বূথ মুন্দুনা ভ�োৎ থাধবা ঙমখৈ শেলহাপ 1. ঙমখৈ লই 2. ঙম খৈগী অপূবা (মী) ব�োস খুর�ৌ শম্বল (ময়েক অমদি মশীংগী) ঙমখৈ তৎনবা, ব�োইক�োৎ ল�ৌশিং ঈথৈবা মশা ল�োয়শঙ ঙাক্তবা, কায়বা, থুগাইবা য়ান-ৱা ঙাক্তবা থাজবা ঙাক্তবা য়ানখিবা ঙাক্তবা থকসি-খাসি ঙাক্তবা ৱায়েন পথাপ থুগাইবা তং-তাবা থুগাইবা, শানতি থুগাইবা ফংফম থ�োকপা মাঙহনবা, হক মাঙহনবা ৱাশক ঙাক্তবা চৎন-পথাপ থুগাইবা থাজবা ঙাক্তবা কায়বা, অকায়-অত�োয় 1. লেপ্পা 2. কায়থরকপা মরক্তা থবক লেপ্পা, শরক হ�োবা



19



break-up



break-up breed bribe brief briefing brief resume brilliant record bring into notice broadcast broadsheet brochure brokerage brought forward (b/f) budget allocation bugetary control budget estimate budget provision building bulk bulk purchase bulletin bumper crop bunching of vacancies bungling bureaucracy bureaucrat business class business hours (= hours of business)



business hours (= hours of business)



মচা খায়বা ৱার�োল শাগৈ-জাৎ ৱান�োম শেল, ৱান�োম প�োৎ 1. অতেনবা 2. শমলপ্পা ৱার�োল শমনা তাকপা, মচং তাকপা অশম্বা পাউদম, অশম্বা শক্তাক থবক্তা মশক নাইবা খঙহনবা শন্দোকপা চেবাক, ব্রোদসিৎ চেজাই, ব্ৰসর মরক্তা হাইবা, দলালি 1. পুরকপা (পুরক) 2. পুখৎপা চাগা-চাদিং/বজেৎ/য়েনথ�োকপা বজেৎকী পথাপনা পুনবা/লাকপা বজেৎকী অপ�ৌবা খূৎহ�োৎ বজেত্তা য়াওবা য়ূমজাও, শঙলেন 1. মপৈ 2. পুল্লপ পুল্লপ লৈবা অশম্বা পাউজেল, বুলেতিন প�োৎথ�োক ফবা ল�ৌরাক অহাঙবা ফমশিং পূনশীনবা শেরান-তু রান ত�ৌবা ফমনাইবনা খূৎলিংবা লৈঙাক্কী/সরকারগী অচ�ৌবা ফমনাইবা লল্লোন কাঙলূপা থবক্কী মতম



20



businessman



businessman buy-back buyer bye election (by election) by hand by post



capital



লল্লোন-ইতিক ত�ৌবা মী, লল্লোনমী, কারবারৱালা হন্না লৈবা, হন্দোকপা অরৈবা মরক্কী মীখল খূৎথাংদা প�োষ্টতা



C cabin baggage cabinet cadre calamity calculation calendar year campaign campus campus interview cancel cancellation candidate candidature canvassing capability capable



কেবিন প�োৎথাঙ



capacity capital



1. মতীংলৈবা 2. ত�ৌবা ঙম্বা



1. কেবিনেত 2. অলমারি 3. কাখল কাঙলূপ, কেদর অমাঙ-অতা হ�োৎপা থাপাল�োন চহী, কেলেন্দর চহী খ�োম্বগী খ�োঙজঙ, শন্দোকপা চাইক�োই, ক�োন চাইক�োইদা উন্নবা ককথৎপা ককথৎপা 1. চাংয়েং য়াওবা মী 2. মীরেপ 1. চাংয়েং য়াত্তবা 2. মীরেপ ওইবা 1. মীচং খ�োম্ব, ভ�োৎ খ�োম্বা ত�ৌবা ঙম্বা ত�ৌবা ঙম্বা শেল্লেপ



21



capital expenditure



cash payment



capital expenditure capital punishment capitation fee



শেল্লেপকী চাদিং



capture care



ফাবা, কৈদা শুম্বা



career career development caretaker government carried forward (c/f) carry forward carrying cost carry over cartage case case study cash cash balance cash book cash card cash certificate cash counter cash crop cash discount cash down cash in hand cash memo cash payment



শিবগী চরাক থীফম থ�োকপা ফিস (মী খুদিংগী) থীফম থ�োকপা তমশেন 1. চেকশিনবা 2. য়েংশিন খ�োৎনিবা 3. ঙাক-শেনবা শিনফম, হিংনবা থবক হিংনবা থাক শেমগৎপা উশিন সরকার, উশিন লৈঙাক পুরকলবা (পু/বা) পুথরকপা পুবগী শেনজং অরেম্বা পুরকপা গারি অৱায়মন, অপুমন 1. ৱাথ�োক 2. ফিভম 3. হীরয 4. ৱাফংনবা অখন্নবা নৈনবা শ�োনগং লেমহ�ৌবা শনগং শেনবা খাতা শ�োনগং কার্দ , কেশ কার্দ শেনগং শকখঙচে শেনগং/শেল পীথ�োকফম য়ান্নবা মহৈমর�োং মমল তাথবা অমুক্কী শেনবী খূক্তা লৈবা শেল শেনগং/শেনগী চেনীং শেনগং ওইনা পীবা



22



caste



centralization



caste caste certificate casting vote casual



ফু রুপ/জাতি



casual labour casual leave casualty casual vacancy catalogue categorical category catering services caution caution money cease fire ceiling (as of “price”) celebration cell phone censor



মতম মতমগী শিনমী



censure censure motion census central cess central civil service (CCS) rules central excise central government centralization



ফু রপ/জাতি শকখঙচে ৱারেপকদবা ভ�োৎ 1. খূদক-খূদক্কী 2. অরেপ্পা লৈতবা 3. নাচু ংদবা খূদক্কী ল�ৌবা সুতি অশ�োক-অপন খূদক্কী অহাঙবা মিং পরেং 1. ময়েক শেংবা 2. মথং মথং ওইনা 1. কাঙলূপ 2. থাক পীজ-পীথক্কী থাক 1. চেকশিনবা 2. চেকশিন চেকশিন-শেল লাল লেপনবা ৱাংবগী পংখৈ হরাও-কূম্মৈ থ�ৌরম সেল ফ�োন, ম�োবাইল 1. ল�ৌথ�োকপা, চপথৎপা 2. চপথৎপা, ল�ৌথ�োকপা মী য়ানিংদবা য়ানিংদবগী থাংগৎলকপা ৱাকম মীক�োক থীবা সেন্তরগী-কাংগৎ, সেন্তরগী সেস সেন্তরগী মীয়াম থ�ৌদাংগী চৎন-পথাপশিং সেন্তরগী কাংগৎ. সেন্টরগী ইকসাইজ ময়�োল লৈঙাক, কেন্দ্র সরকার ময়�োন্দা পূনশিনবা, কেন্দ্রদা পূনশিনবা



23



centralized service



centralized service centrally funded scheme centrally sponsored scheme central office central revenues central sales tax centre century cereal cerealist ceremonial parade ceremony certificate certificate of fitness certificate of posting certificate of service certification certified copy certify cess cessation chain chairman/chairperson challan challenge chamber chamber of commerce change



change



ময়�োনগী (ওইবা) থবক, কেন্দ্রদা পূনশিনবা কেন্দ্রনা শেনবূন থাধদা থ�ৌরাং কেন্দ্রনা/সেন্তরনা শ�ৌগৎপা থ�ৌরাং কেন্দ্রগী ল�োয়শঙ, মপূংওইবা ল�োয়শঙ সেন্তরগী রেভিন্যু সেন্তরগী প�োৎয়�োন কাংগৎ ময়ায়, সেন্তর, কেন্দ্র, মফম চহীচা, চাম্মা মহৈ-মর�োং মহৈ-মর�োংগী অখঙ-অহৈ কূম্মৈগী পরেং খ�োঙচৎ, কূম্মৈগী পেরেদ থ�ৌরম (অশেংবা) শকখঙ চে মশা ফবা শকখঙ চে থাবগী-শকখহ চে থবক্কী-শকখঙ চে অশেংবা তাকপা, শকখঙ চে পীবা চু ম্মী তাকলবা চেমান অচু ম্বানি তাকপা, শকখঙবা, শকখঙ চে পীবা কাংগৎ, খজনা লেপা, ত�োকপা মরী, য়�োৎলহীং, পারেং, পুনবা 1. লূপ মপু 2. মীফম মপু চলান 1.শীংনবা 2. য়ানিংদবা কা, চেম্বর, লূপ লল্লোনবশিংগী লূপ, লল্লোন-লূপ অহ�োংবা, অত্তনবা



24



chaos



circuit house



chaos chapter character assassination character certificate charge



মফম-মরাং খংদবা, চনৈনবা



charge over property charge sheet charitable charity chart charter chasis number cheating check check list check post chemist cheque cheque let chief children education allowance child exploitation child labour child welfare chronic chronological order(=chronological sequence) circle circuit house



লম থুমগী চার্জ ল�ৌবা



শক্তম, তাংকক মিং থীহনবা লমচৎকী-শকখঙ চে 1. মমল 2. থবক পুবা 3. চাদিং, খরচ 4. মরাল শীবা 5. লান্দাবা মরাল শীবগী চে পীনহৈবা, পীথ�োকহৈবা খূদ�োল, দান খূৎয়েক, চার্ত য়ান-চে, চার্তর চাসি/চেসিসকী-মশীং নমথাক ত�ৌবা 1. থি-হুম্বা 2. থিংবা 3. চানবা য়েংবা চাংয়েংলবা পরেং/লিস্ত চাঙয়েং চু থেক, থি-হূ ম্বগী-মফম হিদাক য়�োনফম,কেমিস্ত শেনচে, চেক চেক মনা মক�োক, মরূ ওইবা অঙাংগী মহৈ শেলহাপ অঙাংবু তু হৎপা/নৈহৎপা অঙাং শিনমী অঙাংগী য়াইফ থ�ৌরাং কুম পুরবা, লিরবা মথং-মনাও, অহান অক�োন (মতমগী) মক�োয়, চগ�ো,অক�োয়বা মীথুং-য়ুম, গেষ্ট হাওস, সর্কি ট হাওস



25



circular (=circular letter)



classwise



circular (=circular letter) circulation circumstance circumstantial evidence citation citizenship city compensatory allowance civic amenities



খঙহন চে (ক�োয়না থাগদবা)



civil civil code civil defence civil list civil marriage civil procedure code civil service civil suit civil supplies civil war claim claimant claim form claim for refund clarification class classified advertisement classified documents classified information classify classwise



লৈবাকমচা তাবা, লৈবাক্কী ওইবা



ক�োয়না থাবা, ক�োয়না চৎহনবা ফিভম ফিভমদগী ফংবা খূদম থাগৎ-চের�োল, শীংথাবা নাগরিক ওইবা, লৈমী-ওইবা সহরদা লৈবগী-সেলহাপ মীয়ামনা ফংফম থ�োকপা খুদ�োংচাবশিং, সহরদা লৈবগী-খুদ�োংচাবশিং লৈবাক্কী চৎন-পথাপ মীয়াম ঙাকশেন খনগৎলবা মিং নাইবশিং ৱায়েনশঙদা লুহ�োংবা ৱায়েন-চৎন পথাপ মীয়ামগী-থ�ৌগাই, সিভিল সর্বিস কুচু ৱাকৎ, সিবিল সুত মীয়ামগী ফংহন্নবা লৈবাক মনুং লাল তানবা, দাবি তাল্লিবা, দাবি ত�ৌরিবা তানবগী মেনসিন-চে শেল হন্দোকনবা তানবা শেংদ�োকপা কাঙলূপ, থাক, ক্লাস খায়দ�োকলবা খঙহনবা পন্দুপ নাইবা চে চাং অখন্নবা পাউ, অর�োনবা পাউ কাঙলূপ নাইবা কাঙলূপ নাইনা



26



clause



clause clearance clear vacancy clerical clerical cadre clerical error clerical staff clerical work client cloak room close of the year closing balance closing date closure clue co (as in `co-chairman’) co-accused coaching coalition government code code number code of conduct code word coding coercion co-existence cognizable cognizable offence cognizance coincidence



coincidence



ৱাহৈ মতেক, ৱাফম মচা শেংদ�োকপা, ল�োইশিনবা, শিংদ�োকপা তশেংনা হাঙবা কেরানিগী থবক কেরানি কেদর ক�োরানিগী থক্তা শ�োয়বা কেরানিগী কাঙবু ক�োরানিগী থবক নেকলিবা, শীজিন্নরিবা প�োৎথম কা,ক্লোক রুম চহী ল�োইশিল্লকপা শেনবা শেল্লেম ল�োইশিনবা চৈচৎ, ল�োইশিনবা তারিক থিংজিনবা, ল�োইশিনবা লংলা-লংজিন (থবক) পুমিন্নবা (মরাল) শীমিন্নরবা অখন্ননা তম্বি-তাকপিবা চূ ংশিন্নবা লৈঙাক, চূ ংশিন্নবা সরকার 1. খঙনবী 2. পথাপ খঙন মশীং ল�োনচৎ পথাপ খঙনবী ৱাহৈ খঙনবী খুৎই নমকু-হাফু লৈমিন্নবা, হিংমিন্নবা খঙনিংঙাই, ওইবা খঙবা য়াবা মরাল খঙবা মপা চান্নরুবা



27



collaboration



communicate



collaboration collateral security colleague collective collective responsibility collectorate collusion colony colour blindness column combing operation command commemoration commendable commensurate commentary



খূৎশমনবা



comments commerce commercial break commission commissioning commit commitment commodity common communal communal harmony communicate



ম�োত



অহেনবা সেলহুৎ থবক ত�ৌ মিন্নবা, ল�োয়নবা অপূনবগী (ওইবা) অপূনবা থ�ৌদাং কলেক্তরগী ল�োয়শঙ, কলেক্তরেৎ শর�ৌ 1. ল�ৌইলম 2. ক�োল্লূপ মচু খঙবা ঙমদ্ৰবা 1. কাখল 2. য়ূম্বী পাক্তকনা থিবা য়াথং নিংশিংবা, নিংশিং থ�ৌরম থাগৎনিংঙাই ওইবা শকচান্নবা 1. মীৎনা উবা পাউদম 2. শন্দোকনা তাকপা লল্লোন-ইতিক প�োৎয়�োন ব্ৰেক, কমর্সিয়েল ব্ৰেক 1. কমিসন 2. ক�োমায় চাবা হ�ৌদ�োকপা, শংগাবা 1. অয়াবা পীবা 2. ত�ৌগে খনবা 1. অয়াবা পরীবা 2. ত�ৌগে হায়রবা প�োৎচৈ ময়ামগী ওইবা কাঙলূপকী (ওইবা) কাঙলূপ মশেল নুংশিনবা পাউ ফাওনবা



28



communication



communication communication gap communique community community centre community development project community service commutation commuted leave commuted value comparison compassion compassionate ground compassionate leave compatible compel compendium compensation compensatory allowance compensatory leave competence competent competent authority competition competitive examination compilation complaint complaint book



complaint book



1. ই-পাউ ফাওনবা 2. শন্দোকপা 3. চের�োল ফাওনবা ই-পাউ ফাওনবা ৱাৎপা খঙহন ৱার�োল কাঙলূপ, খূন্নাই মীয়াম পূনফম মীয়াম চাওখৎ থ�ৌরাং মীয়াযগী থবক, মীয়াযগী সেবা অহ�োংবা, ক�োয়থ�োকপা, লায়থ�োকপা মহুৎশিনবা সুতি, লায়থ�োকপা সুতি ওনথ�োকলবা মমল চাংদমনবা চানবিবা মেনখৎপিবগী মরম মেনখৎ সুতি চাশীন্নবা য়াবা নমদুনা (য়াহনবা, ত�ৌহনবা) মচং, ৱার�োল কূপখৎশেন, খেতিপুর�োন কূপখৎ-শেলহাপ কূপখৎ-সুতি মতীক চারবা মতীক চাবা মতীক চাবা অশূপ্পা অথ�োই-অহেন তান্নবা হিদান্নবা চাংয়েং খ�োমজীনবা ৱাকৎ ৱাকৎ ইফম



29



complement



concluding remarks



complement complementary complete completion certificate compliance complicated compliment complimentary copy comply with composite culture composition



মপূং ফাহনবা



comprehensive comprehensive insurance compromise compulsory compulsory retirement computer computer centre computer friendly computerization computer language computer literacy concept concern concession concessional rate concession certificate conciliation concluding remarks



পাকনা ক�োনসিনবা



মপূং ফাহনবগী মপূং ফাহনবা মপুঙফাবা তাকপা ইনবা চনৈনবা, অরুবা 1. থাগৎপা 2. ইকাই খুম্নবা খুদ�োনজবা লাইরিক, খুদ�োনজবা চেমান য়াবা অপূনবা নাৎ 1. শাগৎপা 2. মীওই মখল 3. য়াওরিবশিং পাকনা ক�োনসিনবা উকল য়াশিন্নবা তঙায়ফদবা তঙায়ফদনা থবক্তগী প�োৎথাবা কমপ্যুতর কমপ্যুতর থমফম, কমপ্যুতর সেনতর কমপ্যুতরগা চানবা কমপুৎতরাইজ ত�ৌবা কমপ্যুতর ল�োল কমপ্যুতর হৈবা ৱাখল, ৱাপু মরী লৈনবা, পূক্নীং থচিংশিনবা মমল তাবা, খুদ�োংচাবা পীবা অতাবা মমল মমল তাবগী শকখঙ চে য়াশিন্নবা ল�োইশিনবগী ৱার�োল



30



conclusion



conformity



conclusion conclusive concur concurrence condemn



ৱার�োই



condition conditional conditional acceptance conditions of contract conditions of service condolence condone



1. ফীভম 2. য়ানবী



conduct conduct rules conference conference room conferencing facility confer confidential confinement confirm confirmation confirmation of service confirmation order confiscation conflict conflicting views conformity



ৱাখৈ য়াবা অয়াবা 1. চৈরাক পীবা 2. শীজিন্নবা য়াদ্রবা 3. য়ানিংদবা 4. নীন্দা ত�ৌবা য়ানবী তু ংইন্না ফীভমগী ওইনা য়ানবা থিকা য়ানবগী ফীভম থবক ত�ৌবগী ফীভম অৱাবা ফ�োঙদ�োকপা ঙাকপীবা 1. লমচৎ 2. থ�ৌরম চৎথহনবা 3. থ�ৌরম শীনবা থবক ত�ৌবগী চৎন-পথাপ খন্ন-মীফম খন্ন-মীফম কা খন্ন-মীফমগী খূদ�োংচাবা 1. লানথ�োকপা 2. খন্নবা অর�োনবা ফাজীন্দুনা থম্বা শ�োয়দ্রবা, মরা তারবা শ�োয়দ্রবা, চু মলবা থবক তং-তাবা শ�োয়দ্রবগী য়াথং মৎপা মূকনবা খেন্নবা মীৎয়েং য়ানবা মত�ৌ



31



congratulation



congratulation connection connivance conscience consensus consent consequence consequent conservation consideration zone consignee consignment consignment note consistent consolidated fund consolidated pay consolidated statement consolidation conspicuous conspiracy constant constituency constituent constitution constraint construction consultant consultation consultative committee consumable item



consumable item



থাগৎ-নুংঙাই ফ�োঙদ�োকপা 1. মরী 2. মরী লৈনবা 3. শমজিন্নবা শীকচিন্নবা পূক্নীং ম�োৎ অমত্তা ওইবা অয়াবা মহৈ, ক�োল 1. মহৈ ওইনা 2. ফ�োল ওইনা শক্তম কনবা খন্নগদবা মফম, খন্নগদবা হীরম/লম ফংগদ�ৌরিবী মী (প�োৎ থারকপদা) থাবগী থবক (পাৎ)প�োৎ থাবা থাবগী ৱার�োল, প�োৎ থাবগী চের�োল 1. লেঙদবা, হ�োংদবা 2. ল�োয়নবা খ�োমগৎলবা শেনবূন হ�োংদবা ত�োল�োপ, হ�োংদবা অৱামল অপূনবা শেনবার�োল, অপূনবা ৱার�োল তাশীন খ�োমজীনবা 1. ময়েক শেংবা 2. পূকনীং চিংশিনবা শর�ৌ শীন্নবা লেঙদবা, অরেপ্পা মীখল লমখৈ, কেন্দ্র মীফমলেনগী কায়াৎ, এসেমব্লীগী কায়াৎ 1. লৈঙাক পথাপ 2. কন্সতিতু সন অথিংবা, তঙায় ফদবা শাগৎপা, পুথ�োকপা তান্ন-মী তান্নবা (ৱা) তান্ন-খূৎ শীজিন্নবা য়াবা প�োৎ



32



consume



continuous service



consume consumer’s goods consumer forum/council consumer orientation consumption contact contact programme contagious disease contain contemplate contemporary contempt of court contention contents



শীজিন্নথ�োকপা



contest



1. য়ৎনবা 2. অথ�োই-অহেন তান্নবা 3. লম্বা ত�ৌবা



context contingencies contingency contingency allowance contingency fund contingency grant contingency plan contingent charges continuous appointment continuous development continuous process continuous service



শীজিন্ননবা প�োৎচৈ শীজন্নবশিংগী লূপ শীজন্নরিবশিংগী মতু ং হন্না শীজিন্নবা শমনবা, উন্নবা থেংনবা মরী লৈননবা থ�ৌরম লৈমিন্নবদা ল�ৌনগনবা লায়না 1. য়াওবা হাপচিনবা 2. খাম্বা মুন্না ৱাখল ত�ৌবা মতগা চানবা, মতমগী ৱায়েলশঙ থওইদবা য়েৎপা 1. য়াওরিবা হীরমশিং, য়াওরিবাশিং 2. প�োৎচং 3.নুংগী ৱা



মরী মখ�োঙ, মতাংদা, মরী লৈননা খূদক্কী চাদিং উদবা চাদিং (অথু অকায়গী) 1. ওইবা য়াবা ভীফম 2. খঙহ�ৌদবা অথু-অকাই শেলহাপ অথু অকাইগী শেনবূন অথু আকাই শেনথং খূদক্কী থ�ৌরাং, অথু অকাইগী থ�ৌরাং অথু-অকাইগী মকুপ মকায় চাদিং শরক হ�োদবা ফমকা লপতনা চাওখৎপা লেপতবা থ�ৌওং শরক হ�োদবা থবক



33



contraband



contraband contract contract deed contract of employment contract period contractual document contractual liability contractual service contradiction contradictory statement contrary contravention contribution contributory pension scheme contributory provident fund control controlling officer controversial controversial matter controversy convenience convention conventional conversant convert converted leave conveyance



conveyance



1. অথিংবা (প�োৎচৈ) 2. অপনবা 3. য়াদবা 1. য়ানবা 2. থিকা য়ানবগী থিকাগী চের�োল থবক হাপ্পগী য়ানচে 1. থিকাগী মতম 2. য়ানবগী মতম থিকাগী চে-চাং, য়ানবগী চে-চাং 1. থিকাগী পীগদবা 2. য়ানবগী মতু ং ইন্নবা পীফম থ�োকপা থিকাগী থবক ককপা য়াদবা ওন্ন তৈনবা ৱার�োল তায়�োন্নবা 1. চৎন-পথাপ থুগাইবা 2. য়ানবা থুগাইবা 1. শেনখায় 2. খূদ�োল মশাগী শেনথমদগী-পেনসন পীবগী থ�ৌরাং তু ংগী শেনবুনগী শেনখাই 1. খূদম 2. খূর্জী খূর্জী পায়বা 2. ফমনাইবা য়েৎননিঙাই চয়েৎনবা ৱাফম 1. য়েৎনবা 2. লৈখাই তাদবা খুদ�োংচাবা 1. মীফমলেন 2. চৎনবী 3. য়ানবী চৎনবী তু ংইনবা খূৎল�োয়বা 1. ওনথ�োকপা 2. ওনবা ওনথ�োকপা সুতি,ওনথ�োরকপা প�োৎথা নুমীৎ 1. শাদ�োং 2. অত�োংবা মী 3. (প�োৎকী) মপু হ�োংবা



34



conveyance allowance



correspondence



conveyance allowance conveyance deed conveyance expenses convict



চৎথ�োক-চৎশিনগী শেলহাপ



conviction convocation cooling off period cooperation cooperative cooperative society co-opt co-opted member co-ordination co-owner co-partner copy copying copyright



1. মরাল চু মলবা 2. চেৎনা থাজবা



cordial coroner corporate body corporate planning corporation corporation tax correction corrective measures (=correctives) correspondence



মপু হ�োংবগী য়ানচে 1. অত�োংমল 2. চৎথ�োক-চৎশিনগী চাদিং 1. ফাদ�োক 2. ফাদ�োক তাহনবা 3. মরাল লাউথ�োকপা মহৈ মিংথ�োন থ�ৌরম ঈংথনবা মতম তেংবাংনবা 1. তেংবাংনবগী 2. তেংবাংনবা তেংবাং-লূপ য়াওহনবা ল�ৌশীল্লবা লূপমী য়াওহল্লবা লুপমী 1. খূৎশমনবা 2. তেংবাংনবা মপু ওইমিন্নবা খ�োঙল�োয় চেমান, ক�োপি 1. চেমান ল�ৌবা 2. শিনবা মশাগী অধিকার, অইবগী/অফ�োঙবগী অধিকার চান্ন-চিন্নবা, মরুপ মপাং ওইবগী মত�ৌ শিরমথি ফমনাইবা ওফিসর 1. অপূনবা লল্লোন লূপ 2. সহর লৈঙাক্কী 1. অপূনবা লল্লোন লূপকী খূজীন থ�ৌরাঙ 2. সহর লৈঙাক্কী খূজীন থ�ৌরাং সহর লৈঙাক (লূপ) সহর লৈঙাক কাংগৎ চু মথ�োকপা চু মথ�োকনবা পাম্বৈশিং অই চিঠিনা ফাউনবা পাউ



35



correspondence course



counter affidavit



correspondence course correspondence portion correspondent corresponding corrigendum corroborate corroboration corrupt



চেচৎ মহৈ তম্বা



corruption



1. শেনজাবগী থবক 2. লচৎ ম�োৎপগী মওং 3. ল�ৌজনাম কনবা



corrupt practice cosmopolitan city cost cost accountant cost analysis cost ceiling cost effectiveness cost of living cost overrun cottage industry council council of ministers council of states



চেচৎকী শরুক পাউথামী মতু ংইন্না, চাননা শেঙদ�োক চে 1. চু ম্মী লেপ্পা 2. শ�ৌগৎপা 1. চু ম্মী লেপ্পগী থবক 2. শ�ৌগৎপগী থবক 1. শেনজাবা 2. লমচৎ ম�োৎপা 3. ল�ৌজনাম



অম�োৎপা থাক মালেমক�োন সহর শেনজং শেনজং শেনবার�োয় শেনজং নৈনবা শেনজংগী ঙমখৈ শেনজং হেনজিন্দবা, শেনজংনা কান্নবা হিংবগী শেনজং শেনজং হেন্দোকপা খাংপ�োক শিনশূ কাউনসিল মনএিশিংগী কাউনসিল রাজ্যশিংগী কাউনসিল



counsel counselling counter



লমজীং লমতাক (মী),কাউনসেল



counter action counter affidavit



খূৎ হনবা



পাউতাক পীবা, লমজীং লমতাকপা 1. মায়�োক য়াবা 2. পীফম ল�ৌফম 3. প�ো 4. চেনীং মায়�োক ৱাশক চে, খূৎহন ৱাশক চে



36



counter charge



creativity



counter charge counter claim counterfeit currency counterfeiting counterfoil counter offer countersign coup (de etat) coupon courier courier service course



মায়�োক্তা মরাল শীবা, খুৎহন মরাল শীবা



courses of study court case courtesy court of small causes covenant cover



তমগদবা মহৈ, তমনবগী পরীং



coverage covering letter covering memo covering note crash programme creamy layer creation creative creativity



মায়�োক্তা ৱাকৎপা, মায়�োক্তা দাবি ত�ৌবা অশাবা শেল 1. শশিন্নবা, ত�ৌশিন্নবা 2. ফত্তবা থবক চেনীং মায়�োক্তা মমল হুনবা, খূৎহন মমল হুনবা শকখঙ স�োই, শকখঙ খূৎয়েক মফম মুনবা, লৈঙাক মুনবা খঙনয়েক, কুপন 1. প�োৎ থাবা 2. কুরিয়র প�োৎ থাবগী থবক, কুরিয়র থবক 1. তম্বগী মতম 2. লম্বী 3. মথং-মনাও 4. মায়কৈ ৱায়েনশঙদা ৱাফংনবা 1. য়াবিবদগী 2. হ�ৌন-খঙবা ৱাথ�োক মচাগী ৱায়েনশঙ 1. ক�োংনা য়ানবা 2. কৎকে য়াবা 1.মখূম 2. কুপশিনবা 3. ক�োনসিনবা 4. ক�োন্নবা 1. পাউহাপ 2. পাউহাপকী মওং মাঙথং চিথি মাঙথং নিংশিং ৱার�োল মাঙথা খঙহন-ৱা অথুবা থ�ৌরম নুঙাই য়াইফবা কাঙলূপ,খুদ�োঙ চাবা ফংবা কাঙলূপ 1. শেম্বা (প�োস্ত লৈহনবা) 2. খূৎশেম ওইবা শেমগৎনিঙাই/শেমগৎপা হৈবা শেমগৎপগী থবক



37



creche



cross breed



creche credentials committee



নাউৱাক�োন



credibility credit



থাজনিঙাই ওইবা, অথ�োইবা



creditable credit advice credit and thrift society credit card credit facilities credit entry credit note creditor cremation cremation ground crew crime criminal breach of trust criminal court criminal negligence criminal offence criminal procedure code crisis crisis management criterion criticism cross cross breed



খনগৎপা খূৎ (মতীকচাবা মীওই থবক খন্নবনচিংবগীদমজ হান্না মিং খনগৎলিবা মীওইশিং) হাপচিনবা (শেনফম)ক�োৎপা, মিংচৎ, মতেং থাগৎনিংঙই ওইবা শেনথম খঙহনচে শেনথম চেকশিন লূপ প�োৎশ�োৎ কার্ড পূবগী-খূদ�োংচাবা শেনথম চেজন শেনথম চে শেনবু প�োৎল�োইবা ম�োংফম, মং থ�ৌশু খূৎপু অরানবা থবক মরাল লৈবা, থাজবা হাৎপা মরাল লঙজবগী ৱায়েন শঙ মরাল লঙজবা থ�ৌশাদবা মরাল লঙজবা চৈরাক পীবগী চৎন-পথাপ খংলাক-খংজিন, অচ�ৌবা ৱথ�োক খংলাক–খংজিনগী থ�ৌরাং লমজীং পথাপ 1. শিথবা 2. নৈনর�োল 1. ককপা 2. লানবা 1. মুকশন 2. মুকশন পুথ�োকপা



38



cross checking



customer



cross checking crossed cheque cross examination cross reference cross voting crucial date crude culpable homicide culprit cultivation cultural exchange programme cumulative currency currency exchange currency note current current account current duties current session curriculum vitae (cv) curtail custodian custody custom custom(s)



হংগৎনা য়েংশিনবা



customary customary procedure custom duty customer



চৎনবী, চৎনবীগী (ওইবা)



লই চিংলবা/ককলবা শেনচে থ�ৌদুনা হংবা, থ�ৌ-হং মশেল মরী কারন ভ�োৎ লাংফম নুমীৎ, অরুবা চৈচৎ 1. শুংদ�োক্ত্রিবা 2. চাওখওবা চৈরাকনিংঙাই মীহাৎ মরাল লৈবা (মী) 1. ল�ৌ উবা 2. হৈনহনবা নাৎকী (মী)শিন্নবা/মী থানবা থ�ৌরম তু ংশিল্লবা চেশেন, চৎনশেল চৎশেল ওনথ�োকনবা চেশেন চৎথরিবা, চৎলিবা চৎথরিবা খাতা চৎথরিবা থ�ৌদাং চৎথরিবা মীফম মসাগী শক্তাক ককথবা/তেনশিনবা শেন্নবা(মী), ঙাকশেন মী কৈশুম, খূত্তা, ঙাকশেন চৎনবী 1. ঙমখৈ কাংগৎ 2. ঙমখৈ কাংগৎ ল�োয়শঙ চৎনবা থ�ৌরম, চৎনরিবা থ�ৌরম ঙমখৈ কাংগৎ অরৈবা, শীজিন্নরিবা



39



customer friendly



customer friendly custom examination cut down cut motion cut off date cycle



data processing



অরৈবগী-খনবা, আরৈবগী চানবা ঙমখৈ কাংগৎ য়েংশিনবা ককথবা, মমল হনথবা ককথ হায়জ ৱা তারিক ঙমখৈ চগ�ো, ক�োয়বা, খ�োঙচৎ



D daily daily allowance daily diary daily register daily report daily routine daily wages dak stage dak tray damage damages dangerous daring data data bank data base data collection data feeding data processing



নুংতিগী, নুমীৎ খূদিংগী ন�োংমগী-শেলহাপ নুংতি-লাচন নুংতি-রেজিস্তর নুংতি-পাউদম নুংতিগী ত�ৌগদবা থবক ন�োংমগী খূৎশুমন দাক্তা লৈরিঙৈ, থাবগী মত্তংদা লৈরিঙৈ দাক শেমপাক, দাক এে অকায়-অত�োই অমাঙ-অতা খুদ�োংথীনিংঙাই ওইবা অকি-অখং য়াওদবা শীংখ�োম, দেতা শীংখ�োম থমফম, দেতা বেংক শীংখ�োম য়ূমফম, দেতা বেজ শীংখ�োম খ�োমজীনবা, দেতা কলেকশন শীংখ�োম হাপচিনবা, দেতা ফিদিং শীংখ�োম পুথ�োকপা, দেতা প্রোসেসিং



40



date



debar



date date of arrival date of birth date of departure



চৈচৎ, তাং নুমীৎ



date of discharge date of maturity date of receipt date stamp day scholar day shift days of grace



থাদ�োরকপা চৈচৎ/নুমীৎ



day to day work dead account dead line deadlock dead stock register dead weight deal dealing assistant



ন�োংম-ন�োংমগী থবক



dealing death anniversary dearness allowance death benefit death-cum-retirement gratuity death in service deauthorizatioin debar



থুংলবা চৈচৎ/নুমীৎ প�োকপা চৈচৎ/নুমীৎ খ�োঙশানবা চৈচৎ/নুমীৎ মপূংফাবা চৈচৎ/নুমীৎ ফংবা চৈচৎ /নুমীৎ চৈচৎ উনম, চৈচৎ স্তামপ য়ূমদগী তম্বা মহৈর�োয় নুংথিলগী থবক মতম ক�োমথ�োক নুমীৎশিং, অহাপ্পা/য়েংবিবা মতম অশীবা খাতা/শেনথম হেনফদ্রবা নুমীৎ, পনখৈ নুমীৎ হন্দোক- হঞ্জিন য়াদ্রবা শীজিন্নদ্রবা প�োৎকী রেজিস্তার নূংগুম লূম্বা, পদ্রাক-পদ্রাক তানা-লুম্বা য়ানবা (লল্লোন-ইতিকনচিংবগী), চাং চে চৎনবগী তেংবাংবা (মী), চেচৎ পান্নবা চৎনবা (চে), ল�োয়নবগী মওং লৈখিদবগী কুমওন প�োৎতাঙ শেলহাপ লৈএবা-তু ংগী কান্নবা লৈতবা, থবক প�োৎথাবদা পীবা শকখঙ শেল থবক মনুংদা লৈতবা অয়াবা ল�ৌথ�োকপা চঙহন্দবা, থীংবা



41



debit



deed of mortgage



debit debit advice debt debt management



চাদিং ইশিনবা, চাদিং ইশিনফম



debtor deceased decency decentralization deciding factor decision decision making decision making process declaration declaration of income declared value declare on oath decode



শেন্দোনবা (মী), শেন পূরিবা (মী)



decontrol decorum decrease decree dedication deductible deduction deduction at source deduction from salary deed deed of mortgage



চাদিং অয়া-চে শেন্দোন, লমন শেন্দোন পান্নবা, শেন্দোন শেন্নবা (গী থাক) লৈখিদ্রবা হ�ৌন-খঙবা, হ�ৌন-লমচৎ সেন্তরদা তূ ংশীন্দবা ৱারেপ পুরকপা মচাক ৱারেপ ৱারেপ ল�ৌবা ৱারেপ ল�ৌবগী থবক পরীং লাউথ�োকপা চাগা খঙহনবা খঙহল্লবা মমল ৱাশক্তু না খঙহনবা, ক�োমথ�োকপা ল�োনচমদা ওনথ�োকপা, খ্বায়গী ল�োন্দা ওনথ�োকপা লাকশীন্দবা, ক�োমথ�োকপা হ�ৌন-লীচৎ তাথবা, হনথবা য়াথং, ৱায়েনশঙগী ৱারেপ কৎথ�োকপা খাইদ�োকপা য়াবা ককথবা/খাইদ�োকপা, ককথবা হ�ৌরকফমদা খাইদ�োকপা/ককথবা অৱামল/ত�োল�োপতগী ককহ�ৌবা য়ানচে, দলিল, থবক বনধানগী য়ানচে/দলিল



42



deemed university



delegation



deemed university deface de facto defalcation defamation default



তাইবং মহৈক�োনগী থাক্তা লৈরবা



defaulter defective defence



1. লাক্তবা / কারক্তবা মী, মীচেন



defence counsel defence production defendant defer deferred expenditure defiance deficit deficit budget define defy degradation degree dejure delay delegate delegated authority delegation



শক মাংহনবা মশানা ওইজবা (নমদুনা) শেল হাইহৎপা মিংচৎ থীহনবা (থবক) 1. লাক্তবা 2. (ৱায়েনশঙ)কারক্তবা 3. নানথ�োকপা (হায়নবদগী) 4. মশা মথন্তা অশ�োয়বা 1. ঙাকশেন 2. কনবা 3. ঙাকথ�োকপগী ৱার�োল ঙাকথ�োকপগী উকীল ঙাকশেনগী প�োৎথ�োক ঙাকথ�োকলিবা (মী) য়ৈথ�োকপা য়ৈথ�োকলবা চাদিং 1. ফ�োংনা য়াদবা 2. (মঙক) কনবা,হায়বা ইনদবা পূৎথবা শেল, অৱাৎপা পূৎথবা শেনবা তাকপা হায়বা ইন্দবা, থওই-উশিৎতবা ফম তাবা, থাক হনথবা 1. চাং 2. থাক 3. (মহৈগী)মিংথ�োল 1. মশানা ফংফয থ�োকপা 2. ৱায়েন পাথাপ তু ংইন্ন ফংবা থীনথবা, পনথবা মীহুৎ শিন্নরবা লুপ শক্তি মীহুৎ হাপ্পা (গী থবক)



43



delegation of powers



departmental investigation



delegation of powers delete deletion deliberately deliberation delicencing delimitation deliver



শক্তি পীথ�োকপা



delivery



1. পীবা য়েনবা, লংশিনবা 2. অঙাং উনবা



demand demand note demarcation demi-official democracy demonstration demoralization demurrage denial denomination de novo deny depart department departmental departmental action departmental enquiry departmental investigation



মূৎথৎপা মূৎথৎপা (গী থাক) থ�ৌওইনা, ত�ৌগে য়াওনা, হ�ো-তহাদনা মুন্না খনথবা, ৱা তান্নবা অয়াবা ককপা ঙমখৈ য়াৎথ�োকপা (ন�ৌনা) 1. পীবা, শিন্নবা 2. ঙাঙবা 3. অঙাং উন্নবা



ৱা তানবা, দাবী, ৱাতান ৱাতান চে, তানবগী চে ঙমখৈ য়াৎপা ল�োয়শঙমক্কী নওবা, মনুংগী চে মীয়মগী লৈঙাক, গনতনত্র উৎপা, উত্তু না তাকপা পূকনীং হনথহনবা, নীংহন্নবা প�োকহনবা থেঙথশেল য়াদবা, লাল্লি হয়বা 1. কাঙলূপকী মিং 2. মী মখল 3. পৈশা 4. মরুপ (ধর্ম) ইন�ৌ-ন�ৌনা, মক�োক্তগী, অহ�ৌবদগী য়াদবা খ�োঙশানবা, থাদ�োকপা, লৈতবা মশঙ, ল�োয়শঙ মশা মশঙগী ওইবা) ল�োয়শঙ মশাগী (ওইবা) ল�োয়শঙনা ল�ৌখৎপা থবক ল�োয়শঙনা থিজিনবা য়েংশিনবা ল�োয়শঙনা অচু ম্ব থিগৎপা



44



departmental irregularity



descendant



departmental irregularity departmental library departmental negligence departmental permission departmental qualifying examination departure dependency certificate dependent dependent children deploy deponent deportation depose



ল�োয়শঙগী থবক্তা চাং নাইদবা



deposit depot depreciation depressed class deprive deputation deputation allowance deputy deregistered dereliction of duty dereservation derogation derogatory derogatory remark descendant



থমজিনবা, তূ ংশিনবা, পৈশিনবা



ল�োয়শঙগী লাইরিক শঙ ল�োয়শঙনা থ�ৌশাদবা ল�োয়শঙগী অয়াবা ল�োয়শঙগী অয়া চাংয়েং থাদ�োকপা খ�োঙশানবা তাংবগী শকখঙ চে মতেংল�ৌবা (মীওই) নাউক�োল্লিবা অঙাংশিং মফম চানা শীজিন্নবা সাখি, উহ�ৌবা মী ল�োই থাবা, তানথ�োকপা 1. মফম ল�ৌ থ�োকপা 2. সাখি পীবা 3. ৱাশক্তু না হায়বা পূক্কৈ, প�োৎ থমফম, গুদাম মমল হনথরকপা নমথবিরবা কাঙলূপ থ�ৌশাবিদবা, ল�ৌথ�োকপা, ফংহন্দবা থবক শিন্নবা, থাবা (মীহুৎ ওইনা) থবক থাবগী শেলহাপ ঙমথং মমিং ককপা মথ�ৌ লৈথ�োকপা মফম কন্দবা 1. থওইদবা 2. হন্থহনবা থওইদবা খঙনবা থওইদবা ৱাঙাং মচা মশুশিং



45



description



dictation



description deserving design designate designation despatch despatch note despatch register destination destitute detail detailed detect detention detenu determination deterrence detriment detrimental



1. শীংথাবা 2. মশক তাকপা



devaluation devastation development deviate device devotion diagnose diagram diary dictation



মমল হনথহনবা



মতীক চাবা পাদম, মওং, দিজাইন ওইরগদবা, হাপলগদবা ফম থাবা, খ�োঙশানবা, চে চৎপা (মী) 1. থাবগী ৱার�োল 2. খ�োঙশান-চে থাবগী ইফম পনথুং, লমথুং, পান্দম মরায়বক থীরবা 1. মচা খায়না 2. থবক্কী থাবা শন্দোকনা খঙদ�োকপা পনথহনবা, খাম্বা, থিংবা ফাজীল্লবা (মী) পুকনীং চপ য়ুংবা 1. হন্দোকপা 2. অথিংবা অমাঙবা, শ�োকহনবা , কন্নদবা মাঙনীংঙাই (ওইনা), শ�োকনীংঙাই (ওইবা), কান্ননিঙাই ওইদবা মাঙ-তাকপা চাওখৎপা লমফৈ চৎপা, হাইদ�োকপা, থৈদ�োকপা পাম্বৈ, উপায়, খূৎলায় নীংজবা, পূকনীং লূপ্পা, ভক্তি লায়ওং খঙদ�োকপা অয়েকপা নুংতি-লাচন, দাইরী চিলহায় (ত�ৌবা)



46



dies non



disallowed



dies non diet digest



থবক পান্দবা নুমীৎ



dignified dignity digression dilatory dilemma



চীংলেম্বা, মতীক লৈবা



diligent dimension diploma diplomacy diplomatic immunity direct direct competition direct interview direction directory direct recruit disallow disability disabled person disablement benefit disadvantage disagree disallowed



চীণ্জাক মমূৎ তানা খঙবা, মচংল�ৌশিনবা, (চাবা) তু ম্বা লেমজবা ৱাফৈ চৎপা, চ�োইথ�োকপা, থৈদ�োকপা হ�োয়শাংনগনবা, নঙথবা ফু ম্বংনবা, ত�ৌফম খঙদবা, নূঙ অনীগী মরক্তা হা ন�োম্বা কনবা 1. পাক-চাউবা 2. মরাল মিংথ�োন,দিপ্লোমা 1.লৈবাক্কী লাইবায়, হৈশিংনা ল�োয়নবা 2. কুতনিতি লৈবাক্কী লাইবায় কুতনীতি/রাজদূতকী নীংতম্বা অপান্ননা, হকথেংননা হকথেংনবা হিদান, হকথেংননা হিদান্নবা হকথেংননা উন্নবা, হকথেংননা বরী ত�ৌবা মায়কৈ, মায়ওন শক্তাক লাইরিক হকথেংননা থবক ল�ৌবা য়াদবা, চৎনহন্দবা শ�োইনাইবা, নাম শ�োয়বা, ঙমদবা শ�োইনাইবা (মী), নাম শ�োয়বা (মী) শ�োইনাইবদা পীবা কান্নবা খুদ�োংচাদবা, অপনবা, খুর�ৌ য়ানদবা, ম�োৎ চানদবা য়াদ্রবা



47



disapproval



discussion



disapproval disaster disaster management disband disbursement discard discharge



য়াদবা, ল�ৌখওবা, অয়াবা পীদবা



discharge slip disciplinary action disciplinary procedure discipline disclaim disclosure discontent discontinuance discontinue discord discount



চৎয়া-চে



discover discredit discrepancy discretion discretionary grant discretionary power discrimination discussion



খুদ�োংথীবা থ�োকপা, অমাঙ-অতা থ�োকপা খুদ�োংথীবা মায়�োক্ন-থ�ৌরাং থুপচিনবা, ল�োইশিনবা, থুগাইবা য়েনথ�োকপা লংশেকপা, থাদ�োকপা, শীজিন্নদবা 1. (মথ�ৌ) পাঙথ�োকপা, ত�ৌবা 2. থাদ�োকপা, চৎনহনবা থকশি-খাশি নাইদবগী চৈরাক ৱারকপগী (থবক)থ�ৌরম পরীং থকশি-খাশি 1. দাবী থাদ�োকপা, হন্দোকপা 2. য়াদবা হায়দ�োকপা, তাকথ�োকপা, ফ�োংদ�োকপা পেন্দবা চৎনদবা, মখা তাদবা মখা চৎথদবা, লেপ্পা য়ানদবা, ম�োৎ খেন্নবা, শুর চানদবা 1. অতাবা মমল 2. ৱা ল�ৌদবা, থওইনা ত�ৌদবা থিবা, খঙবা, পুথ�োকপা 1. মিংচৎ থীবা 2. থাজদনীংঙাই (ওইবা) চান্নদবা, খেন্নবা 1. অচু ম-মীৎয়ং 2. অচু ম-থ�ৌওং, অচু মৱাখল তঙাইফদবা শেনথং অচু ম থ�োওংগী শক্তি অচান-মীরায় নাইবা, মান্নদবা মীৎয়েং, য়�োংলৈ মেলৈ নাইবা খন্নবা, ক�োক চূ ংশিন্নবা, ৱা তান্নবা



48



dishonest



dispossess



dishonest dishonour (a cheque) disintegration disk dislocation disloyal



পুকচেল শেংদবা, পূকচেল মকপা



dismiss



1. থবক ল�ৌথ�োকপা 2. চৎপা য়াহনবা, ল�োইশিনবা



dismissal dismissal procedure disobey disorder disorganise disparity dispatch section dispensable disperse displaced display displeasure disposal dispose of disposition dispossess



ইকায়খুমনদবা, ল�ৌ য়াদবা (শেনচে) কায়থবা, মচেৎ তাবা কাংগ�োয়, অক�োয়বা, দিস্ক কাংখ�োং চাইবা শমনদবা মপু নীংদবা, থাজনীংঙাই ওইদবা, মপূক শেংদবা



1. থবক ল�ৌথ�োকপা 2. ল�ৌইশিনবা (মী থবক) ল�ৌইশিনবগী, ল�ৌথ�োকপগী (থবক)থ�ৌরম পরীং হায়বা ইন্দবা, য়াথং ঙাক্তবা মথং-মনাও নাইদবা,মওং-মরিল নাইদবা, কাংখ�োং চাইবা মপু পান্দবা, ফরা-শরা, অপাম্বা ত�ৌনবা (ফিভম), মত্তং মরীন নাইদ্রবা মান্নদবা, পাংশ�োই নাইবা চেচৎ কাখল (ল�োয়শঙগী) থাদ�োকপা য়াবা, তঙায়ফদবা নওবা চাইখাইবা, কায়নবা, ল�োইশিনবা থাঙদ�োকপা, হ�োংদ�োকপা, লৈফম লৈত্রবা উৎপা, কূম্মৈ পেন্দবা, নুংঙাইতবা 1. পাঙথ�োকপা 2. অপাম্বদা, শীজিন্ননীংবা মওংদা ল�ৌইশিনবা, থুপাচিনবা, য়�োনথ�োকপা মচৎ (হরাও-তয়াম্বা, শুগৎপা)মায়থ�োং, ত�ৌথ�োরকপা ল�ৌথ�োকপা, থাদ�োকহনবা, মপু ওইহন্দবা



49



dispute



division



dispute disqualification



য়েৎনবা, খৎনবা



disregard disruption dissatisfaction dissent disservice dissociate dissolution dissolve distance learning distillery distinct



থওইদবা, নাদ হপতবা, ইকাইখুমনদবা



distinguish distortion distress distribute distribution district district centre disturbance ditto diversion dividend division



তানথ�োকপা, থাদ�োকহনবা, মতীক চাদ্রে লাউথ�োকপা অপনবা পীবা, মরক থৎপা, থুগাইবা পেন্দবা য়ানিংদবা (উৎপা) মাঙনবা ত�ৌবা ত�োখায় তাহনবা, শমনদবা, মরী ককনবা ল�ৌইশিনবা, থূপচিনবা মূৎথৎপা, থূপচিনবা, ল�ৌইশিনবা চে থানদুনা মহৈ তম্বা য়ু শুংফম 1. মেয়েক শেংবা, ত�োঙান চ�োংথ�োকপা/ তাবা 2. খেন্নবা, মান্নদবা 1. খন্দোকপা 2. খেন্নহনবা য়েখায়-থুগাইবা, লৈথ�োক-লৈশীন ত�ৌবা, (অচু ম্বা)নয়শীনবা অৱাবা, খুদ�োংথীবা য়েনথ�োকপা য়েনথ�োকপা (গী থবক) পানা, জিলা, দিস্ত্রিক্ত পানা ময়ায়, পানাগী পূনফম 1. য়ৈখায়-থিংগাইবা 2. অপনবা, অেয়ৎপা, চরাংনবা মথক্কীগুম, চপ মান্নবা 1. থৈদ�োকপা 2. লম্বী থৈবা 3. হীরম হ�োংবা চাকথুং, শেন্দোং 1. য়েনথ�োকপা 2. ক�োনবা লম দিবিজন 3. থাক



50



divorce



due



divorce docket doctor document documentary evidence documentation domicile domicile certificate dominant donation dossier doubtful dove tailing down grade draft



খাইনবা



draft reply drastic measure draw



1. দ্রাফত পাউখুম 2. ইথ�োকলবা পাউখুম



drawer drawing drought dry promotion dual charge dual citizenship due



1. শমপৎৱা 2. মিংখ�োৎ-চে দাক্তর, লায়েঙমী চে-চাং খূদম ওইবা চে-চাংনা শ�ৌগৎলবা লাচনবা, (মাঙখিদনবা)লীবা খুন্দা-লৈতাবা খুন্দা-লৈতা শকখঙ চে মথকথংবা, শূপ্পা শেনকৎ, দান শক্তাক চেজন, অকক্নবা চেবূন, দ�োসিয়র চিংননিংঙায় (ওইবা) উচন চাবা, চাশীন্নবা হনথনবা 1. খূৎই, হান্না ইথ�োকপা খুৎই 2. দ্রাফ্ত (বেংককী) 1. অহকপা পাম্বৈ 2. অকনবা থ�ৌরাং 1. ফংবা, ল�ৌবা 2. ওৎপা (লই য়েংবী চিথিখেলা) 3. য়েকপা 1. শেনচে /চেক কায়রিবা মী 2. উপু অশৎপা 3. লাইয়েকপা 1. ত�োল�োপ ল�ৌবা (গী চাং), ল�ৌরিবা 2. মেল কায়রীবা 3. আয়েকপা লাই ঈকং মিংতগী (ওইবা)ফমকা থ�ৌ অনী-পুবা লৈবাক অনীগী নাগরিক/লৈমী ওইবা, লৈমী-অনী ওইবা ফংফম থ�োকপা, পীফম থ�োকপা, নিয়ম চু মনা, ৱাৎলিবা



51



due diligence



due diligence dues duly duplicate duration duress duty duty allowance duty chart duty leave duty room dying declaration dynamics



editorial



মপূং ফানা পূকনীং চঙবা অত�োনবা সেনফম, পীগদবা



ৱাৎলিবা



পথাপ নাইনা, মওং চু মনা মহুৎশীনবা অপীবা মতম চৈরাক, কিহনবা, নমহাবা,নমফূ 1. থ�ৌদাং 2. কাংগৎ থ�ৌ শেলহাপ কাংগৎ চার্ত , খূৎয়েক/চার্ত থবক্কী সুতি শিনথা কা , থবক কা শিরমদাই ৱার�োল 1. খ�োঙয়াঙ কাংল�োন 2. শাগৎ-মচাক



E earmark earned leave earnings eco-friendly ecology economic economical exploitation economy economy class editing edition editorial



ত�োঙান্না খাকপা অতানবা সুতি তানজবা (শেল, লন) মহ�ৌশা গা চানবা-(খ�োঙল�োয়নবা) মহ�ৌশা নৈনর�োল শেনথুমগী, শেনমীৎল�োনগী-চেকশীনবা শেনথুমদা নমথবিবা শেনথুমগী ফিভম, শেনজং হনথবা আহ�োঙবা থাক শেমদ�োকপা থূৎনম লেঙশিল্লোয়গী ৱার�োল



52



education



embarrass



education educational career educational institute educational qualification effect



মহৈ-মশিং



effective effective date effects



মহৈ ফংবা, কান্ননীংঙাই (ওইবা)



efficacy efficiency efficient ejectment elaborate elapse elected representative election electoral college electorate electrification electronic media elementary eligibility eligibility test elimination eloquence embarrass



মহৈ-মশিংগী-পুন্সী চাঙখৎ লম্বী মহৈশঙ, মহৈ-মশিং তমকম শঙ মহৈ-মশিংগী থাক 1. ইথিল 2. মহৈ, ফ�োল 3. থ�োকহল্লকপা 4. অহেনবা মশক খ�োনথাং চৎনবা হ�ৌবা চৈচৎ/তাং/নুমীৎ অহেনবা মশক, থ�োইদ�োকপা (মীৎকী কূস্মৈ,খ�োনজেল) মহৈ ফংবা য়াবা থবক্তা হৈশিংবা, হৈথ�োই-শিংথ�োইবা, মখূৎ চৎপা হৈশিংবা, মখূৎ চৎপা লম মপু ওইহন্দবা, তানথ�োকপা পাকশন্না, শন্দোকনা, চঙখ�োন্ন হ�ৌখিবা খল্লবা মীহুৎ মীখল মীখল্লোয় কাঙবু, মীখল্লোয় লুপ মীখল্লোয় ন�োংথাঙমৈ/ইলেক্ত্রিক ফংহনবা ইলেক্ত্ৰোনিক মেদিয়া অহ�ৌবা থাক, মপীগী থাক মতীক চাবা, চানবা মতীক চাবা খন্নবা চাংয়েং ককথবা, ল�ৌথ�োকপা, ল�োইশিনবা, লৈহন্দবা ৱাঙাঙ হৈবা মৈচেন্নহনবা, হুমাং কাংহনবা, হায়ফম খঙহন্দবা, চ�োপহনবা



53



embezzlement



embezzlement emblem embossing seal emergency emergency relief emergent emigration emoluments empanelment empathy employ employee employee participation employee’s contribution employees provident fund employer employment employment exchange employment notice employment office empower empowerment enact enactment en bloc encash



encash



শেল চাবা, শেল হাইহৎপা, শেল লান্না শীজিন্নবা শক্তাক খূদম ত�োঙখৎনা হকপা সিল /উনম খূদক্কী ওইবা, অথু-অকাই, অথুবা ফিভম খূদক্কী তেংবাং থ�োরকলিবা, ওইরকলিবা, শাফ�োঙলকলিবা মীরমদা হ�োংবা ত�োল�োপ, অৱামল, অপূনবা ত�োল�োপ মিং পানখৎপগী থবক শহুল খঙবা, নুংদা চঙশিনবা ঙম্বা থবক পীবা, থাক হাপ্পা থবক ত�ৌরিবা মী, থ�ৌমী থবক ত�ৌরিবনা শরুক য়াবা, থ�ৌমীনা শরুকয়াবা থ�ৌমীগী সেনখায় থ�ৌমীগী তু ংগী শেনবূন থবক মপু,



থবক হাপলিবা



থবক পীবা, থবক্তা শীজিন্নবা থবক-থনা ল�োয়শঙ থবক-থনা খঙহন চে থবক-থনা ল�োয়শঙ মতীং হাপ্পা, শক্তি পীবা মতীং হাপ্পা, শক্তি পীবা (গী থবক) এক্ত চৎনহনবা, চৎনহনবা, থবক ওইনা পাঙথ�োকপা এক্ত চৎনহনবা (গী থাক), থবক ওইনা পাঙথ�োকপা (গী থবক) পূল্লপ ওইনা শেনগং কায়বা



54



enclose



entitled



enclose encouragement encroachment encumbrance endorse endowment end product



হাপ্পা,ল�োইনবা,মনুং-চনসিনবা



energy enforce engage



পাংগল, মতীং, এনর্জি



enhancement enjoin en masse enquiry enrol enrolment (=enrollment) enrolment number en route ensuing ensure enter enterprise entertain entertainment entitle entitled



থ�ৌগৎপা, থ�ৌনা হাপকৎপা খ�োপচীনবা, লম ল�ৌশীনবা অথিংবা, খুর�ৌ থাংবা শ�ৌগৎপা, চু ম্মী তাকপা তু ংক�োইবা লন পীবগী থবক অর�োইবা প�োৎথ�োক, শেম-শারবা প�োৎথ�োক, আর�োইবা মহৈ নমদুনা চৎনহবা শীজিন্নবা, থবক্তা (মী)থাদবা, মায়�োকনবা, মথ�ৌ ত�ৌরিবা হেনগৎহনবা য়াথং পীবা, ত�ৌগদবনি-ত�ৌর�োইদবনি হায়বা খুনপাক ওইনা, ময়াম পুন্না থিগৎপা হংবা খ�োৎপা, তকখৎপা মিং চনবা, মীং ইখৎপা, য়াওবা মিং ইখৎপগী থবক, মিং চনবগী থাক, য়াওবগী থবক মিংচন/মিংজন মশীং লম্বীদা, মপা থ�োকপা, লম্বী মপা থ�োকপা ওইরক্কদবা, লাক্কদবা, মতু ং তারকপদা থাজবা পীবা, শ�োয়র�োই তাকপা চঙবা, পানখৎপা, ইখৎপা, থবক চঙবা শীঙনথ�ৌ নুংঙাইহনবা, খন্নবা হরাও-কূম্মৈ 1. মমিং থ�োনবা 2. ফংবা য়াবা 1. মিংথ�োন ফংলবা 2. মমিং থ�োল্লবা 3. খুদ�োংচাবা ফংলবা



55



entitlement



evacuation



entitlement entrance entrant entry entry level job enumeration environment envoy epidemic (disease) epitome



খুদ�োংচাবা ফংবগী, অয়াবা ফংবগী



equality equilibrium equipment equity



মান্নবা



equivalent equivocal eradicate errata error escalation escort essential establishment estimate estimated cost ethics etiquette evacuation



চঙফম চঙলিবা (মী) চঙবা, পানসিনবা, ইখৎপা চঙবা য়াবা থাক্কী থবক মশীং থীবা, চানবরা য়েংবা অক�োয়বদা লৈরিবা মীরম মীহুৎ, লৈবাক্কী পাউ পুবা মী লাইচৎ অসুপ্পা মশক, মচং শক্তম, সুনা য়াওরবা শক্তম খল মান্নবা খূৎশু-খূৎলায় 1. মান্ননা য়েংবা 2. অচু ম্বা ৱায়েন 3. শেন্নবা অচু ম-ৱায়েন মান্নবা, (থাক, চাং) ৱাহন মান্নবা মরু ফূ কপা অরানবা চু মথ�োকপা অরানবা শন্দোরকপা, হেনগৎলকপা ঙাক শেন্নবা, থিন্দোকপা, শেন্নবা, শেন্নমী চঙদ-য়াদবা, তঙায়ফদবা ল�োয়শঙ, থবক মফম, মীয়াম-শঙ পাবা, চাউরাক্না লেপ্পা, শেনজঙ হ�োৎপা চঙগনি পাবা শেনফম চৎনর�োল হ�ৌন-লমচৎ থাঙদ�োকপা, মফম হাঙহনবা, হ�োংবা



56



evade



evade evaluation even number eventual eviction evidence evolve exact examination examinee examiner example excavation excellent exception exceptional excess exchange exchequer excise (=excise duty) exclude exclusive excuse execute executive executive committee executive power executives executive staff



executive staff



লৈথ�োকপা, নানথ�োকপা মমল লেপ্পা তূ মা মশীং থ�োকলগদবা ফিভম, থ�োকলরবদা তকথ�োকপা, লৈহন্দবা, ল�ৌশীনহন্দবা লেঙদ-খূদম, প্রমান পুথ�োরকপা, থ�োরকপা তশেংবা, চপ চাবা, শ�োয়দবা চাংয়েং , পরিখা চাংয়েং য়াওরিবা, পরিখা থারিবা চাংয়েং লেট�ৌরিবা/ত�ৌরিবা (মী) খূদম লৈত�ৌদুনা থিবা অথ�োইবা চৎন পথাপনা পূন্দবা, ময়ামগা মান্নদবা থ�োইদ�োকপা, পূন্দবা, ময়ামগা মান্নদবা অহেনবা পীথ�োক-পীশীন লৈবাক্কী শেনগৈ প�োৎথ�োক্কী কাংগৎ য়াওদবা, ল�ৌথ�োকপা, মনুং চন্দবা অখন্নবা 1. ঙাকপীবা 2. নানথ�োকনবা লম্বী থবক পাঙথ�োকপা থ�ৌবাঙল�োয়, ইকজিকুতিপ বক্য়্ থ�ৌবাঙ খূৎ থ�ৌবাঙ শক্তি/মতীক থ�ৌবাঙল�োয়শিং থ�ৌবাঙ কাঙবু



57



exempt



expiry



exempt exemption exercise ex gratia ex gratia payment exhaust



ক�োকপীবা



exhaustive exhibit exigency exim policy exit exit interview exit policy exit poll ex-officio exonerate expansion ex-parte expatriation expedient



মনুং থীৎনা



expedite expel expenditure experience experiment expert expiry



ক�োকপী-থবক 1. শীজিন্নবা (শক্তি /মতীক) 2. শাজেল লৈত্র-তু ং শেন, অৱা-তেংবাংশেন অৱা-তেংবাংশেন পীবা 1. ল�োইনা শীজিন্নথ�োকলবা, লৈত্রবা 2. (মৈখূ)থ�োকফম উৎপা, য়েংহনবা খূদক্কী তঙায়ফদবা থাদ�োক-থাজীনগী থ�ৌশীল থ�োকপা, থ�োকফম থবক থাদ�োকপী ৱাহং মপান্দা পুথ�োকপগী থ�ৌশীল ওইরবা য়াব ভ�োৎকী ফ�োল খন্নবা হান্নগী, হান্না থবক পুরম্বা মরাল ক�োকপীবা পাকথ�োক-চাউথ�োকপা, শন্দোকপা নাকল নাম্মগী তানথ�োকপা, ল�োই থাবা খুদ�োংচাবা মওং, মওং চারবা, খুৎ চারবা, ৱায়�োং চারবা থুনা ল�োইশিনবা, থুনা পাঙথ�োকপা তানথ�োকপা চাদিং হকথেংনবা ল�ৌশিং চাংয়েং অখঙ-অহৈ মতম ল�োইরবা



58



expiry date



expiry date explanation explicit exploitation explore explosion export ex-post facto express expression expulsion expunge extend extent external extortion extra extract extraordinary extravagant extremist extrovert eye witness



eye witness



কান্নবা মতম ল�োইবা নুমীৎ, কান্ন-মতম ল�োইবা নুমীৎ শুগায়না হায়বা/তাকপা ময়েক শেংবা 1. চাকথুং মৎপা 2. মীপ�োৎ শীজিন্নথ�োকপা 3. নৈহৎপীবা মনুং য়�ৌনা থিবা প�োকখায়বা মপান্দা প�োৎ থাদ�োকপা মাঙগী থবক অয়াবা পীবা 1. অথুবা 2. অয়াঙবা 3. ফ�োঙদ�োকপা মফ�োঙদ�োক তানথ�োকপা পামদবা ল�ৌথ�োকপা, মশা থাদ�োকপা শাংদ�োকপা 1. শন্দোকপগী চাং 2. শন্দোকলিবা মফম মপানথ�োংগী ওইবা নমফু -শেল্লৌ অহেনবা ল�ৌথ�োকপা-হ�োন্দোকপা থ�োইদ�োক-হেন্দোকপা কা হেনবা, হালেঙদবা কা হেনবা মীওই ৱাজাও ঙাঙবা, মশানা মাঙদা থম্বা (মী) মীৎনা উহ�ৌবা, সাখী



59



fabricate



fee



F fabricate face value facilitate facility facsimile fact factionalism factor factory factual faculty fail fair faith fake family famine fare



শেমজিন-শাজিনবা



farewell farming fatigue fault favour feasibility federation fee



বিদাই



অথাবা মমল কান্নহনবা,



খুদ�োং চাহনবা



খুদ�োংচাবা ইরম্বা খূৎই চু মলবা কাঙলূপ নাইবা, ত�োঙান-তানবা 1. মরম 2. মচাক 3. মচল প�োৎশাফম তশেংবা, অশেংবা ফেকলতি মায়থীবা, ঙমদবা 1. মীচং-মীখাই নাইদবা 2. ফজবা থাজবা অশাবা, ওইদবা ইমুং-মনুং, হ�ৌফম পূনবা চাক্তাংবা 1. অত�োংমল 2. অসানমন 3. চানথকনবা প�োৎলম ল�ৌউ-শিংউ (গী থবক) চ�োকথবা মরাল চানবা, মীচঙ চঙবা ওইথ�োকপা য়াবা, থবক ওনথ�োকপা য়াবা অপূনবা লৈবাক, ফেদরেসন শেলহুন, ফীস



60



feed back



first division



feed back feeling felicitate fellow fellowship female fertile fictitious fidelity field figure file filing film final finance financial financier findings fine fine arts finger print finished goods fire firing



খঙজিল্লকপা



firm first aid first class first division



থবক লূপ, লল্লোন লূপ, ফার্ম



পূকনীংদা ফাওবা তরামনা ওকপা,



নুংঙাইবা ফ�োঙদ�োকপা



মরুপ-মপাং, তিন্নবা মী, ল�োয়নবা মহৈ তম্বগী শেনবাঙ, ফেল�োশিপ নুপী, ওইগী লমদাং, অম�োম 1. লৈহাও-চেনবা 2. নাউপুবা ঙম্বা শাজিনবা, শাগৎপা থাজবা, লমচৎ শেংবা, ঙাকনা চৎপা হীরম, লম, লবূক খূৎয়েক, লাইয়েক চেজন, ফাইল চেজনবা অপাবা মর�োল, ফিলম অর�োইবা, মখা তাদ্রবা শেন-থুম শেন-থুমগী (ওইবা) শেনথং-মী, শেল থাধবা (মী) থিজিন-মহৈ, থিজিনবদা ফংলকপা শেনতেক ললিত কলা, ফাইন আর্ত স খূৎশা মমি অর�োইবা প�োৎলম, শেম-শারবা প�োৎচৈ 1. মৈ 2. থবক থদৎপা 1. মৈ থাবা 2. ন�োংমৈ কাপ্পা 3. থবক ল�ৌথ�োকপা খূদক্কী লায়েঙ-তেংবাঙ মক�োক, মক�োক্কী থাক, অহানবা থাক অহানবা থাক



61



first information report



forecast



first information report fiscal fisheries fit fitness fix fixation fixed flag flap flat fleet flexibility flight



অহানবা থেংন-পাউদম



flood relief floor flow fluctuation foeticide folder folio follow following follower foment



ঈচ�োওগী তেংবাং



foot note forced labour forecast



শেনবা-থুম্বা, শেনবা ঙায়�োক্কোন, ঙায়�োকপা মতীকচাবা মতীকচাবা, মশা-মউ ফবা লেপ্পা লেপথ�োকপা (পৈশা ফংবগী) লেপলবা 1. ফিরাল 2. চেজেৎ মখুম মনা তেমলবা, লৈতেম (মান্নবা) শংগু হ�োংদ�োক-হ�োংজিন য়াবা মালঙ খ�োঙচৎ, সুন্দ্রং খ�োঙচৎ, খূৎপাই, ফ্লাইত 1. লৈমায় 2. পুখৎপা (ময়াম মমাঙদা) ঈচেল হাইগৎ-হাইথ, অকা-অকুম অঙাং য়ৈথবা, নাউকম্বা ফ�োলদর, চেক�োন 1. লাইরিক 2. চেবূন 3. খূৎই লাইরিক 1. তু ংইনবা 2. খঙবা, ঙাকপা মখা তারকপা, মথংদা তু ংহনবা 1. ইরাং শাগৎপা, থ�ৌজীনবা 2. হীগা য়ৈবা নীংখৈ-ৱা নমফু -খূৎশু হান্না লাউথ�োকপা



62



foregone conclusion



full-scale



foregone conclusion foreign foreman forenoon foresight



হান্ননা লেপলবা, মমাঙদা খঙলবা



foreword forfeit forged forgery form formal format former formula forthwith forward forwarding letter foundation fraction franchise



ৱামাঙ য়ানবা



fraud free freeze freight frequency fuel full-scale



মীরম (গী), মপানগী, মীরৈবাক (কী) শিনমী মক�োক নুমীৎ য়ুংদ্রিঙৈ, চাকচামাঙ মীৎয়েং শানবা, মাঙজ�ৌননা উবা/ উঙম্বা/খঙ 1. মৎপা 2. মাঙহনবা অশাবা অশাবা, শাজিন্নবা (গী থবক) 1. মওং 2. মেনসিন-চে হ�ৌনবী তু ংইনবা, মওং মরীন নাইনা সাচা, ফার্মা, ক�োলু হান্নগী লংজিন, ফ�োর্মুলা ল�োয়ননা, মনুংচন্না ৱামাঙ, মাঙল�োমদা মাঙথা চিথি, মাঙথা ৱার�োল য়ূমফম মচেৎ-মকাই 1. ভ�োৎ থাদবা য়াবা 2. মফম কনবা (মশাগী মিংদা প�োৎয়�োনবগী) নমথাক, ল�ৌনম লেমনা, মমল ল�ৌদবা, মনীংতম্বা ফাজীনবা, শীজিন্নবা থিংবা, ফমজীনহনবা, ফমজীনবা 1. অপুমল, ভারা 2. প�োৎচৈ হনজিনবগী চাং, হন্নথ�োক শীং, থাউ, মৈবা (মচল) মপূংফাবা থাক, থাক-মপূং



63



function



function fund fundamentalism furnish further action



gift



1. মথ�ৌদাং 2. থ�ৌরম শেনবূন নাম্মগী লাইনীং 1. লানখৎপা 2. লৈতেংবা মখা তাবা থবক



G gainful employment gainful occupation gate pass gazetted gazetted holiday general



কান্নবা থবক, কান্নবা থ�ৌ



general administration general body general election general meeting general practice general procedure general rule general ward generation genius genuine gift



ময়ামগী লৈঙাক



কান্নবা শিনফম চঙয়া-চে গেজেত্তা ফ�োঙলবা লেঙদবা সুতি 1. ময়ামগী (ওইবা), মীয়ামগী (ওইবা) 2. চাউরকপা 3. অচম্বা, 4. মাক�োক, অথ�োইবা, লানমী মক�োক, 5. লানজীং পুরেল জেনরেল ব�োদী, অপূনবা লূপ মীয়ামগী মীখল অপূনবা মীফম, খ্বইগী মীফম চৎনবা থ�ৌওং ময়ামগী চৎনরিবা থ�ৌত্তং ময়ামগী (ওইবা)চৎন-পথাপ মায়ামগী লায়েঙ-কা মীর�োল মপ�োক্কী পীথ�োরকলবা, লাইপ�োক ক�োনশেং, অশেংবা, মরম চাবা খূদ�োল



64



gist



graft



gist global tender glossary goal godown



মচং



golden handshake (=golden parachute) good good conduct good faith good offices goodwill govern governance government Government of India Government of India Concern Government of India Undertaking government press government servants conduct rules government service gradation grade grading graduate graduated wages graduate trainee graft



থ�ৌ ত�োক খুদ�োল



মালেম শীনথুংবা তেন্দর/প�োৎল�ৌ-চৈ ৱাহৈ-পৈক্কে, শক্তাক ৱাহৈ-পূক্কৈ পনথুং প�োৎ-পৈফম, গুদাম



অফবা অফবা লিচৎ ফনা খনবা ফনবা হ�োৎনরিবা, মতেং পাংবিবা ফনবা খনবীবা লৈঙাকপা, পুনবা লৈঙাকপা লৈঙাক, সরকার ভারত সরকার ভারত সরকারনা লিংখৎপা ভারত সরকারগী থ�ৌশিল-খাদা লৈবা লৈঙাক্কী উনমশঙ, সরকারগী প্রেস লৈঙাক থ�ৌমীগী লীচৎ পথাপ লৈঙাক্কী থবক, সরকারগী থবক থাক নাইবা, ফমগী-মথং-মনাও অচ�ৌ-মচা, থাক থাক খায়দ�োকপা গ্রেজুএত, য়�োইহেন থাক নাইবা খূৎশূমন গ্রেজুএত শিন্দমল�োয় শেনজা-থুমজা



65



grand total



guard



grand total grant grant-in-aid grapevine graph graphology grateful gratuity green hand greeting(s)



অপূনবা মশীং



grievance grievous gross



1. পেন্দবা 2. অৱাবা



gross amount gross misconduct gross negligence gross profit gross revenue gross total groundless ground rent grounds group grouping and grading guarantee guarantor guard



অয়াবা পীবা, শেনথং মতেং-শেনথং লৈপূং-পাউ গ্রাফ, কূপয়েক কূপয়েকল�োন, গ্রাফ�োল�োজি ত�ৌবিমল খঙবা ত�ৌবিমল শেল মখূৎ চৎত্রিবা, তম্বা হ�ৌরকপা (মী) নুংঙাইবা ফঙদ�োকচবা, ক�ৌজবা, য়াইফ পাউজেল শাথীবা, অকনবা, অহকপা 1. অপূনবা, ল�োয়নমক্কী, পূল্লপনা 2. অরুম্বা অপুনবা শেনফম, অপুনবা মশীং শাথীবা অরান লীচৎ শাথীনা থ�ৌওইদবা অপূনবা শেন্দোং অপূনবা কাংগৎ খাইদ�োক্ত্রিবা অপূনবা য়ূমফম য়াওদবা 1. লম অশানমন 2. ল�ৌশান 1. য়ূমফম 2. য়ূমফম ওইবা বফমশিং, মরুওইবা মরয কাঙবু, কাঙলূপ কাঙলূপ শেম্বা অমদি থাক খাইদ�োকপা গরানতি, মহুৎহনবা মহুৎ হল্লিবা, গরানতি পীরিবা থ�োঙঙাকপা, শেন্নবা



66



guard file



guard file guardian guest house guide guidelines guilt



hard labour



গার্দ ফাইল, চেজন ফাইল ঙাকেসনবা (মী), অহল-লমন, মপী-মপা মী থুংশঙ, প�োথাশঙ লমজীংবা লমজীং ৱার�োল মরাল



H habit habitual half-holiday half pay hall halt hand handbill handbook handicap handle handloom handy



হৈনবী, শাজৎ



hand-over handwriting harassment harbour hard labour



খূৎশিন্নবা, শিন্নবা



হৈনরবা, হৈনখ্রবা, চূ রবা সুতি তংখায় অৱামল তংখায়, ত�োল�োপ তংখায় শঙলেন, কাজাউ, হ�োল লেপ্পা, পনবা, প�োৎথাবা থবক ত�ৌরিবা, খূৎনেক চের�োল, চেজায় খূৎপায় লাইরিক অপনবা শেন্নবা য়�োংখম, ইয়�োং 1. পীক্তক-চেংতকপা 2. শীজিন্নবা নুংঙাইবা খূৎই নৈবা, ওৎনৈবা, অৱাবা পীবা হিথাংফম অৱাবা থবক, অকনবা থ�ৌশু



67



hardware



hardware hard working haulage hawker hazard head head office headquarter health certificate hearing hearsay heavy vehicle heir held up herewith heritage hierarchy higher authority high grade high level high level decision highlights high official high priorty high school Hindi version hire hiring history sheet hoarding



hoarding



খূৎলায় প�োৎলম, হার্দবেয়র কন্না শূবা, ন�োম্বা কনবা প�োৎ অপুমন প�োৎহাবা, হ�োকর খূদ�োংথীবা 1. মক�োক 2. মরু ওইবা ল�োয়শঙ মক�োক ময়ায় ল�োয়শঙ হকচাং ফবগী শকখঙচে ৱাফংনবা, কেশ লেপনবা হায়নবা গারী অচ�ৌবা স�োত�ো ফংগদবা (মী) থিংজিন্দুনা থম্বা মসিগা ল�োয়ননা মপা-মপুগী লন ফমগী মথং মনাও, মথং-মনাও মথক থ�োংবা ওথ�োরিতি অৱাংবা থাক অৱাংবা থাক অৱাংবা থাক্কী ৱারেপ মরুওইবা শরুক অৱাংবা থাক্কী অঙম্বা হান্না ত�ৌগদবা হয় স্কুল হিন্দীদা হন্দোকপা, হিন্দীদা ৱায়বা ৱয়াবা, নেকপা মরী-মখ�োঙ(তাকপা)চে 1. ল�োন্ন পৈশীনবা (প�োৎ) 2. হ�োর্দিং



68



holding



holding holiday homage home homicide honest honorarium honorary honour hostel hostile house rent house rent allowance house tax housing housing society hue and cry humane human rights humiliation hygiene hypothecation



ideal



1. পায়বা 2. তাশিনবা 3. শেয়র পৈশা, 4. পায়রবা শেল সুতি, প�োথা হৈকৎ-লৈকৎ য়ূম মীহাৎপা পূকচেল শেংবা ইকায়খুমননা পীবা শেনফম ইকায়খুম্নবগী 1. ইকায়খুমনবা, ইজৎ 2. শেনচে ল�ৌবা মহৈর�োয় লৈফম, হ�োস্তেল য়েক্ন-ৱাখল চেনবা, য়েংথিবা য়ূমগী ভারা য়ূম ভারা শেলহাপ য়ুমগী কাংকৎ লৈহনবা লৈফম সেমগৎপা লূপ, হাওজিং স�োসাইতি ৱা লাউবা, লাউ-খ�োংবা মিনুংশি খঙবা, মীওইবগী পূকচেল চেনবা মীওইবগী ফংফম থ�োকপশিং ইকায়বা পীবা, চাং তাহনবা ইকশেল, লূ-নানবা বনধান থম্বা



I idea ideal



ৱাখল ফিদমনিংঙাই (ওইবা)



69



identical



identical identification identity identity card ignorance ignore illegal illegal strike illegible ill-feeling illicit illiteracy illogical illustration image imbalance immature immediate immediate action immediate officer immigrant immoral immovable immune immunity impact impartial impeachment impediment imperative



imperative



মান্নবা শক খঙদ�োকপা শক্তাক শক্তাক চে খঙদবা, য়াদবা থ�ৌশাদবা ৱায়েন পথাপনা/আইন্না য়াদবা আইন্না য়াদবা শিনথালেপ পাবা থ�োক্তবা ফওবা ৱাখল�োল পথাপনা য়াদবা মায়েক চত্তবা মরম চাদবা, মরী শমনদবা 1. লাইয়েক 2. খূদম মমি, শক্তম খল মান্নাদবা মপূং ফাদ্রিবা, ন�ৌরিবা খূদক্তা, খূদক্কী খূদক্তা ল�ৌখৎপা থবক হেক থংনবা অঙম্বা/ওফিসর লৈবাক হ�োংবা মী লমচৎ নাইদবা লেঙবা য়াদবা ঙাকথ�োকলবা, চঙদ্রবা ঙাকথ�োকপা ঙমলবা, চঙহন্দবা ঙমলবা সাফূ , মমি মীচঙ-মীখায় নাইদবা খ�োঙ্গোইনবা অথিংবা ত�ৌদফদবা, তঙায়ফদবা



70



impersonation



impersonation implement implicate implicit import important importer impost impound impression imprest improper improve improvement improvisation impute in abeyance inability inaccessible inadmissible inadvertently inauguration in cash incentive incidental inclination inclusive incognito income income tax



income tax



মীহুৎ শিনবা চৎনহনবা, পাঙথ�োকপা চেন্নহনবা নুংগী ওইবা 1. পুশিল্লকপা 2. পুরকপা অর্থ মরুওইবা পুশিল্লকপা মী কাংগৎ, খাজনা মৎপা 1. তাবা মমি 2. খূৎনম হান্না পীশিনবা নাতৈ চাদবা ফগৎহনবা শেংদ�োকপা, ফগৎহনবা য়ানবা ত�ৌবা/শীনবা মরাল থঙবা থবক পাঙথ�োকহন্দবা, মেয়ক/নাখৈ শেংদবা ঙমদবা চঙবা য়াদবা চঙহনবা য়াদবা, ল�ৌবা য়াদবা খল্লুদনা, চেকশিলহ�ৌদনা 1. হাংদ�োকপা 2. হ�ৌদ�োকপা শেনগং ওইনা থ�ৌগৎপা ক�োন্নবা পামশিনবা, ঙমথবা মনুং চল্লবা, য়াওরবা 1. শকল�োৎপা 2. ল�োন্না চাগা চাগা কাংগৎ



71



income tax clearance certificate



indiscretion



income tax clearance certificate income tax return incoming incompetency incompetent incomplete inconclusive incongruous inconsistency inconvenience incorporated incorrect incredible increment incumbent incumbrance indemnification indent independence day independent index



চাগা কাংগৎ ত�োন্দবগী-শকখঙচে



index card indication indict indifference indirect indiscipline indiscretion



য়াওফম কার্দ



চাগা কাংগৎ হনবগী চে লাকপা, লাকলিবা মতীক চাদবা (মত�ৌ) মতীক চাদবা, হৈথ�ৌই-শিংথ�ৌইদবা মপূং ফাদবা ল�ৌইশিনফম খঙদবা, প�োল�োই লৈত্রিবা চানদবা চাং মান্নদবা খুদ�োংচাদবা 1. মনুং চল্লবা 2. ক�োর্পোরেৎ ওইহল্লবা চু মদবা, অরানবা থাজনীংঙাই ওইদবা শেলহেন থবক ত�ৌরিবা/পুরিবা মী প�োৎলূম খেতিপুর�োন প�োৎল�ৌ চে নীংতম-নুমীৎ নীংতম্বা 1. য়াওফম তাকপা 2. মিনতাক 3. তাকলিবা উৎপা, তাকপা মরাল শীবা পূকনীং চঙদবা নাক�োইননা থকসি-খাসি নাইদবা শিংদবা, চেকশিন্দবা



72



indiscriminate



infringe



indiscriminate indisputable indistinct indorsement individual induction in duplicate industrialization industrial staff industrious industry inefficiency inequity inevitable



1. ৱাখল য়াওদবা 2. মফম মরাং খঙদবা



inexpedient inexperienced in fact infection inferior infirmity inflation



খুদ�োংচাদবা



inflation rate influential informal information infrastructure infringe



য়েৎননিংঙাই লৈত্রবা ময়েক শেংদবা লমাই মশীং তাকপা 1. অমত্তা 2. নাইত�োম 3. মীদ�োম পুসিনবা, য়াওইনবা মহুৎ শিনবা চে য়াওনা, ক�োপী অনীদা শিনশূ চাওখৎহনবা, শিনশূ পাকথ�োকপা শিনশূ থ�ৌ কাঙবু শূবা-ন�োম্বা কনবা শিনশূ হৈথ�োইদবা মান্নদবা 1. শ�োয়দনা থ�োকলরগদবা 2. নানথ�োকপা য়াদ্রবা হৈত্রিবা, থবক্কী ল�ৌশিং মপূং ফাদ্রিবা তসেংনমক মহীক চঙবা, নাবা হনথবা শ�োনবা পৈশাগী মমল হনথরকপা, প�োৎকী মমল তাঙখলকপা পৈশাগী মমল হনথরকপগী চাং 1. ইথিল পীবা ঙম্বা 2. খূৎকন-পাংগনবা অচম্বা মওংদা ঈ-পাউ তঙায়ফদবা মচাকশিং 1. লানশীনবা 2. থুগাইবা (ৱায়েন পথাপ)



73



infringement



insure



infringement infructuous inherent



লানশীনবা, থুগাইবগী থবক



inherit initial initials initiate injuction injury inland letter inoculation input inquiry insert insight inspect inspector instability installation instalment instigate instigation institute



স�োত�ো ফংবা



instruction instrument insubordination insurance insure



মহৈ য়ান্দবা 1. শাগ�োন্নরকলবা 2. মশাগী ওইবা (য়াওজরবা) অহ�ৌবা অতেনবা খূৎয়েক 1. হ�ৌদ�োকপা 2. পুসিনবা অঙম্বগী য়াথং, অথিংবা শ�োক-পনবা, অমাঙবা লৈবাক মনুংগী চিথি তিকা থাবা 1. হাপচিল্লিবা 2. থাদবা 1. থিজিন-হুমজিনবা, হংবা 2. য়েশিনবা হাপচিনবা নুংগী মীৎয়েং য়েংশিনবা য়েংশিন ফমনাইবা চেৎতবা, কুইদবা খিনবা, হাপচিনবা মচিৎ শেনশিং/শেনপী, শেনহুন থ�ৌজীনবা, ঈনশীনবা থ�ৌজীন-ঈনশীনবগী-থবক 1. লিংখৎপা, হ�ৌদ�োকপা 2. শঙলেন, সংস্থান পাউতাক, য়াথং 1. খূংশু-খূৎলায় 2. অইবা লাউথ�োক চে 1. মখা প�োন্দবা 2. ফীভম উকল, ইনসুরেনস উকল ত�ৌবা



74



integral



intervention



integral integration integrity intelligible intensive intent interaction inter alia inter-departmental interest interfere interim interim order interim relief interim report intermediate intermediate college



ত�োঙান্দবা শরুক



intern internal international law internship interpolation interpretation interrogate interrupt interruption inter se intervene intervention



শিন্দমলিবা



অমত্তা ওইবা পূকচেল লেঙদবা, অচু ম্বা চৎপা লায়না খঙবা ঙম্বা শাফূ কনবা অনীংবা ফাওদ�োকনবা অত�োপ্পা ৱাগা ল�োইননা ল�োয়শঙ মশেল 1. শেন্দোয় 2. কান্নবা খূৎ থিংজিনবা মরক্কী (ওইবা) মরক্কী য়াথং মরক্কী অৱা-তেংবাং মরক্কী পাউদম মরক্কী ওইবা, লংদাই ওইবা মরক্কী (ওইবা) ক�োলেজ, ইনতরমিদিএৎ ক�োলেজ মনুংগী ওইবা মালেমগী ৱয়েন-পথাপ শিন্দম্বগী থ�ৌওং মরক্তা হাপচিনবা 1. ৱাহন্দোক 2. শন্দোকনা হায়বা ৱাহং-পাউহংবা, চপখৎপা মরক থৎপা অথিংবা, অপনবা মরক্তা, অমগা অমগগী, মশেল খূৎ থিংজিনবা, খাম্বা মরক থৎপা, খূৎ থিংজিনবা



75



interview



irrevocable



interview interviewee interviewer intimate intimation intimidation intolerance intoxication intricacy intricate introduce introduction invalid



উন্নবা, উনদুনা ৱাহং চাংয়েং ত�ৌবা



invalidity invariably investigation investment invitation involuntary involved ipso facto ipso jure irrational irrecoverable irregular irrelevant irresponsible irrevocable



1. চৎনদবা 2. মঙম য়াওদ্ৰবা ওইরবা



(উন্নবদা)খুমলিবা (মী) (উন্নবদা)হংলিবা(মী) 1. খঙহনবা 2. পাউ তাকপা খঙহনবা, পাউ পীবা, তাকপা কিহনবা, নমফূ খাঙবা ঙমদবা, শাথীবা ময়াই কাবা অরুবা য়েৎশিন্নবা, অরুবা হ�ৌদ�োকপা, পুশিল্লকপা 1. ৱাহ�ৌদ�োক 2. শক্তাকপা 3. পুথ�োকপা 1. চৎনদ্রবা 2. মতম হেল্লবা 3. পাঙ্গল য়াওদ্রবা লেঙদনা, হ�োংদনা, মতমচু প্পদা কূপনা থিজিনবা, থীজিন হুমজিনবা শেল থাদবা বার্তোন, ক�ৌজ-চে পামনা ত�ৌবা নওবা য়াওশিল্লবা, য়াওরবা, মরী লৈনরবা মশানা তারবা, তাশেংলবা পথাপ-তু ংহন্ন মরম চাদবা, ক�োক শীজিন্নদবা হনগৎপা ঙমলর�ৌইদবা পথাপ নাইদবা, চাং নাইদবা মরী লৈনদবা মথ�ৌ মশক খঙদবা, মথ�ৌদাং খঙদবা লেঙদবা, হন্দোকপা য়াদ্রবা



76



issue



issue



issue order issue price item



joining report



1. লাউথ�োকপা, চে থাবা, পীবা 2. খন্নগদবা ৱাফম 3. মচা-মশু 4. (চেফ�োঙ)মশীং থ�োকলবা য়াথং অহ�ৌবা মমল (শেয়রগী), লেপলিবা মমল প�োৎলম



J job job description job evaluation job freeze job hunting jobless job-oriented job rotation job satisfaction job security job specification



থবক



job study job work join joining date joining pay joining period joining report



থবক নৈনবা, থবক্কী মরমদা থিজিনবা



থবক্কী মত্তংমত�ৌ থবক্কী মমল লেপ্পা থবক মুৎথৎপা, থবক ল�ৌবা ত�োকপা থবক থিবা থবক ফংদবা/ত�ৌদবা থবক ফংগদবা, শেন্দান থবক্কা চানবা থবক পুনবগী পালি পামজবা থবক্তা শ�োইদ্ৰবা থবক কায়দবা থবক্কী মশক মত্তং, থবক্কী থ�োইদ�োক হেন্দোকপাশিং থবক মচা–মচা 1. থবক চঙবা 2. পূনবা 3. তাইশিনবা থবক চঙবা নুমীৎ অহ�ৌবা অৱামল/ত�োল�োপ থবক চঙবগী মতম থবক চঙবগী চে



77



joining time



joining time joint joint account joint cadre joint committee joint consultative committee joint family jointly jointly and severally joint ownership joint responsibility joint venture journal journalist judgement judicial judicial custody judicial enquiry judicial notice judicial power judicial service judiciary judicious junior administrative grade junior clerk junior in rank juniority junior most junior scale jurisdiction



jurisdiction



থবক চঙবগী পূংফম পূন্না পূন্না হাংবা সেনথম/একাউন্ত অপূনবা কেদর অপূনবা খূৎ/কমিতি অপূনবা ৱাতান্নবা খূৎ/কমিতি পূন্না চাবা ইমুং পূন্না পূন্না অমদি ত�োঙান্ননা মপু ওইমিন্নবা অপূনবা থ�ৌদাং, থ�ৌদাং পুমিন্নবা পায়খৎমিন্নবা থবক, অপূনবা খ�োঙজং চেফ�োঙ পাউমী ৱারেপ, রাই ৱায়েনগী (ওইবা) ৱায়েনগী খূৎতা ৱায়েল তু ংইন্ন থিজিন-হূ মজিনবা ৱায়েলগী খঙহনবা (চে) ৱায়েলগী শক্তি ৱায়েনগী থবক ৱায়েল-লৈঙাক অচু ম্বা ৱায়েল লৈঙাক্কী মখা থাক মখা থাবা কেরানি থাক মখাদা লৈবা মখাদা লৈবা খ্বাইদগী মখা থংবা মখা থংবা অৱামল/ত�োল�োপকী থাক ক�োল্লিবা লম



78



just



just justice justiciable justify



labour room



অচু ম্বা, চূ নবা 1. অচু ম্বা 2. ৱায়েন মপু ৱায়েন, ৱায়েনশঙদা পুথ�োকপা য়াবা 1. মরম চাই তাকপা 2. অচু ম্বনি উৎপা 3. শেংদ�োকপা



K key keynote address kick back kin kith and kin know-how knowledgeable



1. হ�ৌফম 2. মরুওইবা 3. শ�ৌজৈ ৱামাঙ ৱার�োল প�োৎলৈ শেলহন মরীমতা নকনবা মরীমতা ঢেকনীকল ঞান ল�ৌবা খঙবা, ল�ৌশীনবা ঙম্বা



L labour labour charges labour contract labour court labour dispute labour force labour laws labour room



1. শূ-ন�োম্বা 2. শিনমী খূৎশূমল থবক শূবগী-য়ানবী শূ-ন�োম্বগী ৱায়েনশঙ, থবক ৱায়েনশঙ শূ-ন�োম্বগী-চায়েৎনবা/খৎনবা শিনমী তেংগ�োল শূ-ন�োম্বগী ৱায়েন পথাপশিং চাব�োক-কা



79



labour union



lawyer



labour union labour welfare land aquisition land mark land records land reforms land revenue land settlement land tenure Land use certificate lapse



শিনমী লূপ



large scale last date lasting lastly last payment late late attendance statement late duty late payment latest laudable launch law law and order law breaker law court (=court of law) lawsuit lawyer



পাক-চাউনা



শিনমীগী য়াইফ থ�ৌরাং লম ল�ৌশীনবা লমত্তন খূদম লমগী লাচন (শিং) লমগী পথাপ শেমদ�োকপা লমদগী কারকপা কাংগৎ, লমগী কাংগৎ লমগী মপু লেপ্পা (ল�োয়শঙ) লম ক�োন্নবা /শীজিন্নবা লম শীজিন্নবগী/ক�োন্নবগী শকখঙচে 1. হ�ৌখিবা, ল�োইখিবা 2. অরানবা, অৱাৎপা অর�োইবা চৈচৎ/তাং তু ং ক�োইবা অর�োয়বদা অর�োইবা শেনবী 1. থেঙবা 2. লৈখিদ্রবা থেঙনা কাবগী ৱার�োল অথেঙবা দ্যুতি অথেঙনা শেনবী খ্বাইদগী ন�ৌবা থাগৎনীংঙাই ওইবা 1. হ�ৌবা 2. থাগৎপা 3. পুথ�োকপা ৱায়েন পথাপ, আইন ৱায়েন-লৈঙাক, ৱায়েন অমদি চৎন পথাপ ৱায়েন পথাপ/আইন থুগাইবা মী ৱায়েন-শঙ, ৱায়েন পথাপকী শঙ ৱায়েন পথাপ/আইনগী ৱাকৎ উকিল, ৱায়েৎপা (মী)



80



layoff



layoff layout leader leadership quality leaflet leak leap year learning lease leased accommodation leasehold leaseholder leasing leave leave encashment leave salary leave vacancy leave without pay leave with pay lecture hall ledger ledger balance legacy legal legality legalization legally legal practice legatee legible



legible



থবক লেপ্পা, থবক লেপ্পা 1. মওংমরিল 2. য়েকথ�োকপা, মেপ 1. লুচিংবা, মক�োক 2. মাঙজীন থাবা লুচিংবগী মঙাল/মগুন চেজায় 1. কাঙথ�োরকপা 2. থুবা চহীচ�োং 1. তম্বা, তানসিনবা 2. খঙ-হৈজিনবা 1. শানবা, 2.শান্দোকপা অসানবা লৈফম চাফম শান্দোকচে শান্দোকচে পায়বা (মী) শানবগী থবক 1. শিল্লেপ, সুতি, 2.অয়াবা শিল্লেপ/সুতিগী শেন শিল্লেপ অৱামল ছু টি ফমহাঙ অৱামল ফংদবা শিল্লেপ অৱামল ফংবা শিল্লেপ লাইরিক তাকফম কাজাও, লেকচর হ�োল খাতা, লেদজর, ব�োইজাও খাতাগী শেল্লেম ঈথাঙ-লল ৱায়েন পথাপকী, ৱায়েন পথাপনা য়াবা ৱায়েন পথাপকী ওইবা মত�ৌ ৱায়েন পথাপ নাইবা/নাইহনবা ৱায়েন পথাপ তু ংইন্না উকিল গী থবক, ৱায়েন পথাপকী থবক উইল ত�ৌবা মী পাবা য়াবা, পাবা থ�োকপা



81



legislative



link



legislative legislative business legislature legitimacy



ৱায়েন পথাপকী (ওইবা)



legitimate



1. ল�োনচৎনা য়াবা 2. মফম চাবা 3. চৎনবীনা য়াবা



leisure lenicncy lessee letter letter pad levy liability liable liaison library licence licence holder licensed licensee lien life certificate limit limitation limited limited concern limited liability limited tender link



ৱায়েন পথাপজী থবক ৱায়েন-পথাপ শেমফম 1. ৱায়েন পথাপনা য়াবা 2. ল�োনচৎনা য়াবা 3. মফম চাবা



অহাঙবা মতম, প�োৎথা মতম 1. ক�োমথ�োকপীবা 2. য়াংলপনা ল�ৌবীবা লন মপু 1. চিথি, চেখাও, 2.ময়েক চিথি পৈড কাংগৎ ল�ৌবা/খ�োমগৎপা 1. পীফম থ�োকপা 2. দাই ল�ৌবা 1. পীগদবা, দায়ি 2.দাই ল�ৌগদবা মরী থম্বা লাইরিক শঙ অয়া-চে অয়া-চে পারবা (মী) অয়াবা পীরবা, য়ারবা অয়া-চে পায়রিবা মফম কনবা হিংলিবগী শকখঙচে 1. ঙমখৈ 2. পন্দোন 1. ঙমখৈ 2. হেনফদবা 3. অককনবা 1. অককনবা 2. ঙমখৈ নাইবা খর খক্তগী চাউখৎ থ�ৌরাং অককনবা দায়ি অককনবা তেন্দর/প�োৎলৈ-খঙহন চে 1. মরী 2. শমনবা



82



linked



linked linked file link language liquidated damages liquidation liquidator list list of business literate litigant litigation livery allowance livestock living standard living wage loading loan loaner loaning department lobby lobbying lock in period lock out



lock out



1. মরী থমনরবা 2. শমনরবা, খূৎশমনরবা মরী লৈনবা চেজন/ফাইল, মরী থাংনবা চেজন /ফাইল ফাওনল�োল অমাঙ-অতা মূৎথৎলবা, মুৎথৎলবা অমাঙ-অতা 1. মূৎথৎপা, ল�ৌইশিনবা, মরা ফূ ক্তোকপা 2. ল�োপথ�োকপা মুৎথৎলীবা মী মিং পরেং থবক থ�ৌরম পরেং লাইরিক হৈবা, খৎবা ৱাফংনরিবা /কেস ত�ৌরিবা (মী) ৱাফংনবা, কেস থংগৎপা য়ুনীফম সেলহাপ শায়�োক, অায়�োকপা শা-ঙা (শন্দান লম্বীগী) হিংবগী থাক 1. হিংনবা/তঙায়দবা খূৎশূমন 2. হিংনবা ত�োল�োপ 1. প�োৎচৈ হাপ্পা 2. অহেনবা থ�ৌ 3. দাই শিন্নবা 1. শেল পূবা 2. অপূবা শেল 3. শেন্দোন শেল পুথ�োকপা (মী), মহাজ�োন শেল পুথ�োকপগী ল�োয়শঙ-মশা 1. মীচঙ খ�োম্বা কাঙবু 2. চঙফম কা, ল�োবী মীচঙ খ�োম্বা (গী থবক) অথিংবা মতম শ�ো ল�োনবা, প�ৌর�োন থাবা, থবক শূদবা



83



locus standi



maintenance



locus standi lodging log book



তাবীফম থ�োকপগী হক



logic



1. মরৈ কাঙৎল�োন 2. নাতৈ চাবা মরম চাবা



logo long distance call long hand lot lower lowest rate low grade loyal lump sum lumpsum grant



লৈফম 1. খ�ৌঙচৎ চে 2. অকূপ বার�োল চে, ল�োগ বূক



খুদম, ল�োচগা লাপলম ফ�োন/ক�োল খুৎই 1. মপৈ 2. মফম 3. য়ামনা মখাগী, অনেম্বা, হনথবা খ্বহিদগী তাবা মমল চাং অনেম্বা থাক 1. মপু নীংবা 2. থাজবা য়াবা অমুক্তদা পীবা, অমুক শেনবী অমুক্তং পীবা শেনথং



M machinery machinery of government magazine



1. মেসিনরি 2. খুৎথু খুঙলাইগী থ�ৌশীল



mailing list maintain maintenance



চিথি থাগদবশিংগী মিং পরেং



ল�োঙাক থ�ৌশীল 1. চফ�োঙ 2. রাইফলগী মেগজিন 3. মরু পৈফম,খূৎলায় পৈফম, 4. প�োৎপৈফম, গুদাম 1. ঙাক্তু না থম্বা 2. কায়হন্দনা থম্বা 1. শেমজিন-শাজিনবা 2. থম্বা,য়�োকথাকপা



84



major



major majority major works make up maladjustment maladministration malafide malice malpractice maltreatment management manager mandate mandatory mandays manhours manifesto manipulation



manoeuvre manpower man-to-man ranking manual manual labour manufacture manufacturer



manufacturer



1. মপূং-মরৈ ফারবা 2. মরুওইবা 3. মেজর/মেন জ�োর 1. মশীং হেনবা /য়াম্বা 2. মপূং-মরৈ ফারবা 3. মরু ওইবা মরুওইবা থবকশিং অৱাৎপা ফূ গৎপা, অৱাৎপা মেশীনবা তাইশিন্নবা য়াদবা, নারি তিন্নদবা ময�োঙ হূ ক্তবা লৈঙাক 1. ফৎতবা ৱাখল, মবুক মাংবা 2. অরানবা চৎর�োল ফও-ৱাখল, থরুম ফওবা থ�ৌদ�ৌ, মথ�োঙ হূ ক্তবা থবক থীনা ত�ৌবা, নীংথিনা ল�োয়নদবা শীল্লাঙবা কাঙবু, অশীল্লূপ শীল্লাঙবা, মেনেজর 1. ৱাফ�োঙ 2. য়াথং 1.তঙায়ফদবা 2. য়াথংনা পুনবা থবক শূবা নুমীৎশিং থবক শূবা পূংশীং ৱাফ�োঙ, লাউথ�োক চে 1. ওনথ�োক-ওনশীন, 2.খূৎকী হৈশিংবা/ চালাক 2. খূৎ চঙবা (থবক্কী চে-চাংদা) 3. হাপত�োক হাপচিন কেমপ্যুতরগী 1. লৈথ�োক-লৈশীনস 2.ৱাখল খ�োঙথাং মী (গী)-পাংগল মীগা মাগগী থাক 1. লমতাক লাইরিক 2. লাইরিক মচা 3. হকচাংগী (ওইক) খূৎশানা ন�োম্বা থবক শাবা (প�োৎচৈ), শুংবা প�োৎশাবা (মী)



85



manuscript



maximum



manuscript map margin marginal marital status marketing



খূৎই



marketing economy mark marksheet marks obtained mass mass communication mass consumption mass immunization



লল�োন শেনমীৎল�োন



mass media mass production master file master of ceremonies master plan matching grant material maternity maternity leave matriculate matrimonial mature maturity date maximum



পাফল, মেপ 1. মতাই, মপান, চিদাই, 2. ওইবা য়াবা 1. মতাইদা 2. ওইয�োকপা তাম্বা য়ূম্বানবগী ফীভম 1. প�োৎ থাদ�োকপা, 2.প�োৎয়�োনবা 3. লৈবা-য়�োনবা খূদম, খ�োৎচিনবা, খঙনবা খ�োৎচিন খূদম নম্বর উৎপা চে, ফংশীং চে অফংবা মশীং /নম্বর মপৈ, মীয়াম, অপূনবা, পাক-শনবা মীয়াযদা শন্দোকপা, পাকনা শন্দোকপা শীজিন্নবা পাকতজননা পাক-শন্ন তিকা থাবা, পাক-শন্ন ঙাকথ�োক-ক�োন্দাকপা পাকশন্ন য়�ৌহন পাম্বৈ, মাস মেদিয়া পাকশন্না পুথকপা, প�োৎথ�োক মপৈ চেজন মপূং, মাসতর ফাইল থ�ৌরম শেন্নর�োয়, থ�ৌরম শেন্নমী/শেন্নবা থ�ৌরাংলেন মান্নবা/চানবা শেনথং মচাক-মথুম, প�োৎচঙ, প�োৎচৈ চাব�োক চাব�োক্কী শিল্লেপ/সুতি মেত্রিকুলেত, ম�োত্রিক ঙম্বা পুনসি খ�োঙল�োয় থিবা মপুং মরৈ ফাবা, মপুং ফাবা মুনবা থাবান



সুবা, মপূং ফাবা নুমীৎ



খ্বাইদগী য়াম্বা, খ্বাইদগী য়াম্মবদা



86



means



message



means measure measurement measures mechanic mechanical mechanism media mediate medical medical benefit medical examination



পাম্বৈ, উপাই



medico-legal medium meeting in camera member memo memorial



ৱার�োন লায়ঙ-পথাপকী (ওইবা)



mental ability menu merger merit merit list meritorious merits merit scholarship message



ওনবা, মত্তন, চাং 1. ওনবা 2. অওনবা পাম্বৈ, থ�ৌরাং মেসিন শেম্বা, মেকানিক মেসিনগী ওইবা 1. য�ৌওং, ওইহল্লিবা মচাক 2. খূৎল�োয় 1. শন্দোক-পাম্বৈ, ম�োদিয়া 2. পাম্বৈ শংদাইবা, খৎন-খাম্বা হকশেল হকশেল কান্নবা লায়েঙথ�োকপা, হকচাং লায়েঙথ�োকপা হকশেল চাংয়েঙ পাম্বৈ অর�োনবা মীফম লূপমী নীংশিংবা, মেম�ো 1. নীংশিংবা (গী), 2.নীংশিং বারাল / খূদম ৱাখল পাংগল 1. মথেল চে, মেন্যু, 2. য়াওরিবা থ�ৌবমশিং তিনসিনবা, পূনশীনবা মঙল, মগুন, মতীকিচাবা মতীক চাবাশীংগী লিষ্ট থ�োইদ�োকপা, বুধি লৈবা অফ-ফও অফবা মহৈর�োরগী মনাশেন পাউজেল



87



method



mislead



method methodology metropolitan area middle income group middleman



পথাপ, পাম্বৈ



midwifery migrant mileage



চাব�োকপা হৈবা/ঙম্বা



militancy millennium miniature minimum mining ministerial ministry minor minority minor works minutes misappropriation misbehaviour miscarriage of justice miscellaneous mischief misclassification misconduct mislead



পথাপল�োন মেত্রো সহরগী লমগন কাঙবু মরক্কী আই 1. নাক চাবা (মী) 2. পাউ চৎপা (মী) মফম হ�োংবা, লম লানবা 1.মাইলগী অথাপ্পা 2. চেনবা ঙম্বা মাহিল 3. কান্নবা, খুদ�োং লালহ�ৌবা চহী-লীশীং, মিলেনিয়ম অপীকিপা, অপিশক খ্বাইদগী য়ামদবা/হনথবা খ�োনি ত�ৌবা / পেকপা মিনিসতরগী ওইবাস মনত্রিগী ওইবা মনত্রি ল�োয়শঙ অপীকপা, চহী ন�ৌরিবা/শুদ্রিবা 1. মশীং য়ামদবা 2. মীশীং য়ামদবা 3. ৱা তাদ্রবা পুথ�োকপগী (প�োৎচৈ)অপীকপা থাক 1. থবক্কী মচং ৱার�োল 2. মিনতস লান্না শীজিন্নবা লমচৎ নাইদবা অচু ম-ৱায়েন লান্ন পাঙথ�োকপা/চৎথবা মখল মখা, অতৈ অতৈ ঙাত্তশিন-ফৈজিন্নবা, উৎপাৎ লান্না খায়দ�োকপা অরানবা লীচৎ লান্না লমজীংবা



88



mismanagement



moral turpitude



mismanagement misrepresentation misstatement of facts misunderstanding misuse mixed economy mob mobile



থ�ৌশিল চু মদবা/লানবা



mobility mode model



1. খুমাঙ চাওশীনবা 2. লেঙ-ওৎপা ঙম্বা



moderator modification modus operandi monetary grant money monitor monogamy monogram monopoly monotony monthly tour diary month to month moral morale moral turpitude



লান্না পাউদম্বা/পুথ�োকপা অচু ম্ববু লান্না তম্বা ভাব তানদবা, লান্না ল�ৌনবা/খন্নবা লান্না শীজিন্নবা য়ানশিন্নবা শেনমীৎ 1. মীয়াম 2. খুর্জী য়াওদ্রবা মীয়াম 1. লেঙবা, চৎপা, 2.ম�োবাইল ফ�োন, পুবা য়াবা ফ�োন মওং, শীজীন্ন-পাম্বৈ, থ�ৌওং, মত�ৌ 1.পাদমনফম 2. ফিদমনফম 3. ম�োদেল (ফির�োল উৎলগী) ৱাতেম্বা শেমদ�োকপা থবক থ�ৌওং শেনগী তেংবাং শেল, পৈশা 1. পাউ ল�ৌশীনবা 2. পাউ ল�ৌশীনবগী থপক 3. ম�োনিতর (কমপ্যুতরগী) নুপী অমখক থিবা, অমতগা পুনসি লেনমিন্নবা, নুপী মিংগী অতেনবা খূদম শূপ্পায় পায়শীনবা মহাও লৈতবা, পরীং অমদা চৎথবা থা অমগী খ�োঙচৎ দাইরি/লাচন থা অমদগী-থা অমা লমচৎকী পূকনীংগী পাংগল, হৈনিংবা লমচৎ য়াওদবা/নাইদবা



89



moratorium



moratorium mortality mortgage most confidential mother tongue motion motion study motivation motive motto mouthpiece movable move movement multifarious (duties) multipurpose municipal tax museum muster roll mutation mutatis mutandis mutual understanding



name card



1. মতম খরগী অথিংবা 2. শেন পীবা থেঙথহনবা শিবগী চাং বনধান, বনধ�োপ খ্বাইদগী অর�োনবা (চে) ইমাল�োল থাঈৎ ৱাফম, প্রস্তাব, ম�োসন খূচৎ/লেঙবা থিজিনবা হৈনিংহনবা ইথিল, মরম পান্দম-ৱা 1. ৱাফ�োঙ-চে, 2. ৱাঙাঙল�োয় লেঙবা য়াবা ৱাফম থাংগৎপা ঈহ�ৌ, খ�োঙহ�ৌ থ�ৌয়াম, মখল য়াম্বা থবকশিং পান্দম-য়াম্বা সহর লৈঙাক-কাংগৎ প�োৎতাঙ (উৎফম) শঙলেন, অরিবা প�োৎথমফম, ম্যুজিয়ম কারকপগী মিংই (চে) মিং ওনথ�োকপা, পাতা শেত্তোকনবা তঙায়ফদবা অহ�োংবা য়াওনা মশেল পাউ ফাওনবা



N name card



মিং (গী) কার্দ



90



narcotic



negotiable instrument



narcotic narrative apporaisal narrator nation national nationalism nationality



ময়াই কাবা প�োৎলম



nationalization national language national savings certificate native



লৈবাক্কী/জাতিগী ওইহনবা



natural naturalization naval force navigable navigation nayes necessary action needful negative neglect negligence negligible negotiability negotiable instrument



মমল লেপ্পগী ৱার�োল 1. ৱারী লীবা 2. অপাবা লৈবাক, জাতি লৈবাক্কী /জাতিগী ওইবা ইরৈবাকল�োন নেসন�োলিজম 1. হ�ৌরকফম লৈবাক/জাতি 2. লৈবাক/ জাতিগী ওইবা লৈবাক্কী ল�োল লৈবাক্কী ওইবা শেনথম শকখঙ চে 1. লৈমী, হ�ৌরক-মী 2. মহ�ৌশাগী ওইবা মথনতা, মর�োয়দ�োম 3. লৈবাক্কী, লৈবাকসিদগী, লৈবাক্কী ওইবা 1. মহ�ৌশাগী (ওইবা) 2. হ�ৌনশা 1. নাগরিক ওইহনবা, 2.লৈবাক্কী ওইহনবা ঈশিং লানমী 1. হি/ হিজাও হ�োনবা য়াবা 1. হ�োনবা 2. চৎলম তাকপা 3. কমপ্যুতর পায়বা য়াদবা কাঙবু তঙায়ফদবা থবক তঙায়ফদবা, মথ�ৌ তাবা, দরকার লৈবা 1.য়াদবা, 2.য়ানিংদবা মত�ৌ থ�ৌশাদবা থ�ৌশাদবা (মত�ৌ), থ�ৌওইদবা থ�োইনা খল্লুদ্রবসু য়াবা, লাইথ�োকপা য়াবা শন্দাইনবা য়াবা, লেপনবা য়াবা য়ানবা পুরকপা য়াবা চে-চাং, শন্দহিনবা য়াবা চে-চাং



91



negotiation



negotiation negotiator nepotism net net investment neutral news newsletter newspaper news reader next of kin night duty nil report no admission no demand certificate nomenclature nominal cost nominal value nominate nomination nominee non-age non-contributory non-essential non-gazetted non-interest bearing non-judicial



non-judicial



1. ৱায়ী শানবা 2. মথং-মনাও নাইনা খন্নবা, য়ানবা ৱারী শানরিবা, পাউহম্বা মশাগী কাঙবুদা/ মরীদা খুদ�োংচাবা পীবা 1. লাং 2. অশেংবা, শেংনা লেন্বা, ককখ্রগা লেম্বা অপূনবা থাদশেন মীচঙ চঙদবা ঈ-পাউ চিথি পাউ পাউচে, খবর পাউপাবা (মী) মথং মরী-মতা নুংদাৎগী দ্যুতি পাউদম লৈতবা/লৈত্রবা চঙবা য়াদে দাবী/তানবা লৈতবগী/ত�োন্দবগী শকখঙ চে মিং মমিংদা ওইনা চঙবা (শেল) অতাবা মমল খনবা খনবগী থবক মীহুৎ (ঙমথং) চহী শুদ্রিবা শেনখাই-য়াওদবা তঙায়ফদবা-লৈতবা গেজেতেৎ ওইদ্রিবা মথ�োয়/শেন্দোয় হাপতবা ৱায়েন পথাপকী নওবা



92



non-ministrial



not negotiable



non-ministrial non-negotiable non-official non-payment non-payment certificate non-practising allowance non-recurring expenditure non-refundable non-statutory non-taxable income non-technical post non-traditional non-verbal communication no objection certificate no profit, no loss



মনত্রি থাক্কি নওবা



norm normal no smoking notable not applicable (N/A) not available (N/A) note notice noticeable notification notified area noting and drafting notional pay not negotiable



কাইদা, মওংমত�ৌ, ন�োমনা, চৎনবা মওং



তাইশিন্নবা য়াদবা ল�োয়শঙগী নওবা শেল পীখওবা শেল পীখওবগী শকখঙ চে লনাই তান্দবগী শেলহাপ মখা তাদবা চাদিং হন্দোকপা য়াদবা সংবিধান্ন পুন্দবা, অতৈ চে কাংগৎ ল�ৌর�োইদবা চাগা খূৎহৈবগী নওবা থবক লীকলমগী নওবা ঙাঙনদনা পাউ ফাওনবা অয়েৎপা লৈতবগী শকখঙচে মাঙশু মাঙদবা ত�োংকু ত�ৌংদবা, ত�োং মাঙদবা ময়ামগী ওইবা মৈখু শীজিন্নবা য়াদে মশক নাইবা, অখন্নবা মরী লৈনদে (এন. এ) ফংদ্ৰবা ৱাহৈ অমা-অনী, ন�োত খঙহনবা শীংথাবা য়াবা, খঙনীংঙাই ওইবা খঙহন চে থ�োকপা খঙহল্লবা জগা/মফম ন�োত ল�ৌবা অমদি দ্রাফত শেম্বা পীরে য়ারবা অৱামল ত�োল�োপ মখা খন্ননীংঙাই লৈত্রবা



93



not negotiable instrument



not negotiable instrument nucleus null null and void number numbering numeral



occupancy



মখা খন্ননীংঙাই লৈত্রবা চে-চাং ময়ায়দা, ময়ায় বিন্দু, মায়াল (ওইবা) চৎনদবা চৎনদ্রবা ল�ৌদ্রবা মশীং মশীং থীবা/পাবা মশীং ময়েক, মশীংগী ওইবা



O oath oath of allegiance oath of office obedience obituary object objection objective objects and reasons obligatory obscene obscene gesture observer obsolete obstruction obvious occasional occupancy



ৱাশক থাজবা ঙাকপগী ৱাশক থবক পায়বগী ৱাশক হায়বা ইনবা অৱা ৱার�োল, য়ূম্মাং-পাউ 1. প�োৎশক 2. য়ানিংদবা য়ানিংদবা উৎপা, অথিংবা 1. পান্দম, পনথুং, 2.মীৎয়েং পান্দম অমদি মরম ত�ৌফম থ�োকপা অকাম-অপেৎ লূজবা লীচৎ য়েংশিনবা (মী) চৎনদ্রবা অথিংবা তশেং-তশেংবা, ময়েক শেংবা মরক-মরক্তা পায়শিনবা, ল�ৌশীনবা



94



occupant



on demand



occupant occupation occupy octroi duty



লৈরিবা মী, দ�োখ�োন ত�ৌরিবা (মী)



off day off duty offensive



থবক লৈতবা/শিল্লেপ নুমীৎ



offer offer of appointment office office of profit official officialdom official duty officialese official language officially official report official version officiating “off the job” training off the record okay (O.K.; okey) ombudsman on account grant on demand



শিনফম কপসিনবা, ল�ৌশীনবা, খুদম ু চনসিনবা লম্বীবগী কাংগৎ, লম কাংগৎ, ওক্ত্রোই কাংগৎ থবক থারবা /মথ�ৌ ল�োইরবা 1. নুংঙাইতবা/নমথীবা প�োকহনবা 2. তূ ক্কচবা 3. লান্দাশিনবা 1. পীবা 2. হ�ৌদ�োকপা থবক হাপ্পগী চে 1. ল�োয়শঙ 2. ফম, কান্নবা ফম 1. ফমনাইবা 2. লৈঙাক্কী সরকারগী 3. ত�ৌফম থ�োকপা, ল�োয়শঙগী ওইবা ফমপাইবা/অঙম্বগী শাজৎ 1. ল�ৌয়শঙগী মথ�ৌ 2. ফমগী-তু ইনবা মথ�ৌ ল�োয়শঙগী ল�োন্দা লৈবাক্কী ল�োল ল�োয়শঙগী /লৈঙাক্কী ওইনা ল�োয়শঙগী/(ওইবা) পাউদম ল�োয়শঙগী ৱাহৈদা মহুৎ পুরিবা ফম থবক পুরিঙৈ অহেনবা শিনতাক লাচন/রেক�োর্দ ত�ৌর�োইদবা য়ারে, ফরে, ও কে (মীয়াম)ৱাকৎ (তাবা)ফমনাইবা চাগা চাদিংদা শেনথং পীনবা হয়বদা



95



on duty



on duty one sided on line on-special duty on the job training onus open day open system opening opening balance opening hours open learning open letter open university operating cost operating staff operation operative opinion opposition option oral order order cheque order of reservation ordinance organization organization chart organizer oriented



oriented



মথ�ৌ ত�ৌরিবা, মথ�ৌদা লৈরিবা নাক অমতগী (ওইবা) 1. লাইন্দা 2. লাকলিবা অখন্নবা মথ�ৌ (দা) চঙলিবা থবক্কী শিনতাক প�োৎলূম, মথ�ৌদ, ত�ৌফম থ�োকপা 1. থবক্কী নুমীৎ 2. শিল্লেপ্পা ন্বমীৎ ফাজীনদবা, হাংদ�োকপা পথাপ 1. হ�ৌদ�োকপা 2. অহাঙবা 3. শঙগাবা হাংদ�োকপা শেল্লেম হাংবগী মতম নীঙখা(পাইরিক)খুত্তম অফ�োংবা চিথি নীংতম্বা তাইবংমহৈক�োল শেম-শাবদা চঙবা শেল থবক ত�ৌরিবা কাঙবু 1. থবক পাঙথ�োকপা 2. থাঙ থাবা 1. থ�ৌমী, 2. থাক চখবা, থবক হৈবা ম�োৎ ময়�োকনবা কাঙবু অপাম-পামদ খনবা চীনবূংগী 1. য়াথং 2. মথং মনাও য়াথং শেনচে কন্দুনা থমনবগী য়াথং অহকপা য়াথং লূপ, সংস্থান থবক শীনবগী খূয়েক/চার্ত শীল্লাংবা (মী) মায় ওনসিনবা



96



original



overall billing



original original department original sale deed ostensible owner outbreak



1. মশাগী অশেংবা, 2. হ�ৌফমগী ওইবা



outfit allowance outgoing member outgoing file outlay outlet



ফিজ�োলগী শেলহাপ



outline outlook out of court out of date out of order out of print out of turn out of turn allotment outpost output outright purchase outsource outstanding over age overall overall deficit overall billing



হ�ৌরকফম মশঙ/ল�োয়শঙ মশা য়�োনবগী অহানবা চে-চাং মপু শাবা 1. খঙহ�ৌদনা হ�ৌবা 2. খঙহ�ৌদনা শন্দোকপা 3. মায়�োক্তা হ�ৌরকপা থাদ�োক্কদ�ৌরবা/ত�োক্কদ�ৌরবা লূপমী/মেম্বর থাদ�োকখিবা চেজন কাইথ�োকলিবা শেনফম 1. থাদ�োকখিনবা লম্বী/মখুল 2. প�োৎ য়�োনফম চাউরাকপা মশক মীৎয়েং ৱায়েনশঙ মপান্দা মতমগা চূ নদ্রবা, চৎনদ্রবা 1. য়াদ্রবা 2. মথংমনাও নাইদ্রবা অনম্বা ল�োইথ�োকখ্রবা মপা নওনা, পালি তাদনা মপা য়�ৌদনা পীথ�োকপা লাংদাই ঙাকফম, অাউতপ�োস্ত প�োৎথ�োক অমুক্তা পূন্না লৈবা লেকথ�োকপা, মপানগী মতেং 1. ত�োল্লিবা, লেমহ�ৌরিবা শেন্দোন 2. থ�োইদ�োকপা চহী হেনবা অমত্তা ঙায়বা, পূমনমক্ক-মথক্তা অপূনবা পূৎথবা বিল হেন্না শাবা



97



overcharge



overcharge overdue overestimate overhead charge overlapping overriding priority over-rule oversight overtime pay overvaluation ownership



parent



মমল হেন্না ল�ৌবা 1. কুইনা শেন্দোল্লবা, 2. মতম হেল্লকলবা হেনৎপা মমাল লেপ্পা/পাবা অহেনবা চাদিং 1. ননশিন্নবা 2. মতম মান্ননা থ�োকপা পূমনমক্তগী হানফম থ�োকপা ৱাফম ল�ৌদবা চেকশিনহ�ৌদবা, উহ�ৌদবা, মীৎলনখিবা মতম হেন্না শূবগী অৱামল, হেনশূমল হেন্না মমল লেপশিনবা মপু ওইবা



P package package deal packing and marking packing list pact paid paid up capital pamphlet panel paper



ময়�োম, পাৎর্সল



para paramount parent



ৱারেং কাতু প



অখন্ননা পীবা, অখন্নবা পীন-ল�ৌনবা য়�োমশীনবা মিং থাবা মায়ামদা য়াওরিবশিংগী মিংপরেং য়ানবা, ঙাকনগদবা ৱারম পীরবা পীখৎলবা শেল্লেপ চেজাই মিং পরেং, পেনেল 1. চে 2. চিষ্টী 3. অইনা চে, 4. পাউচে, 5. ৱাহং চে খ্বাইদগী ৱাংবা, খ্বাইগী মক�োক মমা-মপা



98



parental



payee



parental parent office par excellence pari passu parity parliament part part file partial participate particular particulars partition partner partnership deed part payment part-time party



মমা-মপাগী (ওইবা)



par value pass passage password patent patron pay pay bill pay certificate pay day payee



মমল মান্নবা



হ�ৌরকফম ল�োয়শঙ লাম্বা/মপা লৈত্রবা খ�োঙথাং অমতদা মান্নবা, মান্ননা পারলামেন্ত শরুক, মচেৎ চেজনগী শরুক মীচং-মীখাই নাইবা শরুক য়াবা ত�োপত�োপ্প, অককনবা, অখন্নবা অকুপ্পা মর�োল খায়দ�োকপা, ত�োঙান তাহনবা ল�োয়নবা, মপাং ল�োয়নবগী য়ান-চে মচেৎ ওইনা পীবা মতম খর খজগী 1. মায়কৈ নাইবা 2. পার্তি , দ�োল 3. থকামিন-চামীন্নবা 1. লানথ�োকপা 2. পাস ত�ৌবা খ�ৌঙচৎ, লম্বী 2. লইরিক্কি শরুক অমা অর�োন-বাহৈ মশানা মপু ওইবা, পেতেন্ত ঙাকশেনবা (মী), য়�োকখৎপিবা (মী) 1. অৱামল, ত�োল�োপ 2. পীবা অৱামল বিল অৱামল শকখঙচে অৱামল ফংবা নুমীৎ শেল ল�ৌরিবা (মী)



99



payer



period



payer payment pay off pay order



শেল পীরিবা (মী)



pay roll pay scale pecuniary penal penal code penal interest penalize penalty pending pen down strike pension



ত�োল�োপ পরেং



pensionable pensioner pension scheme per annum per bearer per capita (=per head) percent perennial Preferential purchase perform performance period



পীবগী থবক পীথ�োকপা, অৱাৎপা শিন্দোকপা অৱামল পীবা য়াবগী য়াথং, অরামল পীবা য়াবগী চে অৱামলগী থাক শেনথুমগী ওইবা চৈরাক্কা মরী লৈনবা চৈরাক্কী পথাপ চৈরাক ওইনা কাবা মথ�োই চৈরাক পীবা চৈরাক পন্দুনা লৈরিবা, পললিবা ক�োল�োম পায়দবা খ�োঙজং/দ্রাইফ থবক প�োৎথারগা ফংবা শেল, প�োথাশেন, পেনসন পেনসন ফংনিংঙাই ওইবা শেল, প�োথ�োশেন, পেনসন পেনসন ফংলবা (মী) পেনসনগী থ�ৌরাং চহীগী অপায়বা খূদিংগী, অপুবা/পুরিবা খূদিংগী মীক�োক্কী চাদা লেপ্পা নাইদবা, কংনাইদবা হেন্না পামশিন্না লৈবা পাঙথ�োকপা পাঙথ�োকলিবা থবক, উৎলিবা কূম্মৈ (মতমগী) তাংকক



100



periodical



periodical period under review perjury perks permanent per mensem permissible permission permit permitted perpetual perpetuity perquisites (=perks) personal personal assets personal bond personality persona non grata personnel personnel policy perspective persuasion pertinent perusal petition petitioner phase



phase



মতম নাইনা থ�োকপা, মতম নাইবা চেফ�োঙ খন্নরিবা মতম মীনম্ব ৱাশক অহেনবা খুদ�োংচাবা তঙ তারবা, লেঙদ্রবা থগী পীবা য়াবা, ত�ৌবা য়াবা আয়াবা, অয়া-চে, য়াথং অয়া-চে, পামির্ত য়ারবা, অয়া-চে ফংলবা মতম চু প্পগীমতম চু প্পগী (ওইবা) অহেনবা খুদ�োংচাবা লন্নাইগী লন্নইগী লন-থুম লন্নইগী য়ান-চে মীওই ঈনথ�োকলবা মী থ�ৌমী কাঙবু থ�ৌমীশিংগী থ�ৌশীন নাকন্দগী উবা, অককনবা শক্তম 1. য়াহনবা 2. শিনফম মরী লৈনবা খনথবা, খনথদুনা য়েংবা, মপুং হুনজিন্ন খনম্ববা ৱাকৎ থাংগৎপা, ৱাকৎ চে, দরখাস্ত, হায়জ-চে ৱাকৎলিবা (মী) তাংকক



101



photograph



photograph photostat physical checking physical defect physical education physically handicapped physical verification piecemeal piece rate pilgrim pilot programme PIN (postal index number) placement service place of birth place of work plaintiff plan planning plant player plea Pleader plebiscite pledge plenary session plenipotentiary plinth area policy political activity poll



poll



(মঙাল) মশেক লাই, ফ�োত�ো, ফ�োত�োগ্রাফ চ�ৌমান/ক�োপি নম্ব, ফ�োত�োস্তেৎ হকথেংননা য়েংশিনবা শ�োইনাইবা হকশেল মহৈ-মশিং নাম্ম-শ�োয়বা হকথেঙননা অচু ম-অরান য়েংশিনবা মচেৎ-মকাই (ওইবা) শেলহা, প�োৎ অমগী মমল লাইফম চৎপা (মী) মাঙজীন থাবা থ�ৌরম, পাইল�োৎ থ�ৌরম পি আই এন (প�োপ্ত লৈফম মশীং) মফম পীবা থবক, প্লেসমেন্ত সাবিস প�োকফম থবক মফম ৱাকৎল�োয়, ৱাকৎমী, প্লেনতিফ থ�ৌরাং থ�ৌরাং ত�ৌবা 1. প�োৎথ�োকফম 2. প�োৎশাফম 3. পাম্বী 1. শান্নর�োয় 2. অখ�োংবা 1. হায়জবা 2. ৱাকৎ ৱায়েৎল�োয়, উকিল, প্লিদর মীয়ামগী অপাম্বা ল�ৌবা 1. বনধান্ন থম্বা 2. ৱাশকপা ল�োইশিন-মীফম অসুপ্পা মপু ইচু ম তাফম থ�ৌশীন, প�োলিসি লৈঙাকল�োনগী থবক, রাজনীতিগী থবক ভ�োৎ



102



pollution



predecessor



pollution political pool portfolio (of a minister)



ম�োৎশিনবা



position positive post



ফিভম, মফম, থাক



post-dated post-facto sanction Post graduate posthumous posting post mortem examination postpone postscript (P.S.) power power of attorney practicable practice pre-audit precaution precedent precis precise preclude preconception predecessor



লৈঙাকল�োনগী /রাজনীতিগী (ওইবা) অপূনবা, পূন্না হাপচিনবা 1. ল�োয়শঙ 2. পুরিবা থবক 3. প�োর্তফ�োলিও অফবা, অয়াবা, অত্তইবা 1. ফম 2. চেথা, প�োস্ত, চিথি থাবা 3. মফম তু ংথ চৈচৎ, তু ংথা তারিক ক�োন্না অয়াবা পীবা গ্রেজুএত মতু ং, য়�োইরেন শিরবা মতু ং থবক মফম অশিবা হকচাং খায়বা য়ৈথ�োকপা চীৎথ-ৱা 1. পাংগল 2. শক্তি 3. ফংফম থ�োকপা, 4. মৈ, বিজলি মশুৎ শিনবগী চে, পাৱার ওব এ ত�োর্নি থবক্তা ওনত�োকপা য়াবা 1. ত�ৌরিবা থবক 2. শিনফম হান্না য়েংশিনবা সেনবা হিসাপ চেকশিনবা, চেকশিন থ�ৌরাং, খূ-শেনবা হান্না থ�োকখ্রবা মচং, ৱামচং মচং ওইনা, মচং ঙাক্তা খন্দোকপা, য়াওহন্দবা হান্না খন্দুনা লৈরবা, ক�োক্তা লৈরবা মমাঙদা পায়রম্বা



103



predominant



pretext



predominant preface prefer prejudice preliminary premature premises



মক�োক থংবা, মথক থংবা



premium prepaid prepaid card pre-planned prepone pre-receipted bill prerogative prescribe



অখন্নবা/অককনবা শেলহুন, প্রেমিয়ম



prescribed prescribed form presentation preside president press press copy press gallery presumed presumptive pay presupposed pretext



ৱামাঙ অপাম্বা, হেন্না পাম্বা মাঙনীংঙাই, শ�োকনীংঙাই, হনথনা য়েংবা হান্না, মাঙজেনিনা মতম য়�ৌদ্রিঙৈ, মনুং মতম চাদবা 1. মফম 2. ল�ৌরিবা ৱাখল, পুরিবা মায়ওন/ৰাখল হান্না পীরবা শেনপী কার্দ , প্রিপেদ কার্দ হান্না থ�ৌরাং ত�ৌরবা য়ৈখৎপা রসিঢকা ল�োয়নবা বিল ফংফম থ�োকলবা 1. লেপথ�োকপা, য়ানবা 2. শীজিন্নগদবা (হীদাক্কী) লেপথ�োকলবা লেপথ�োকলবা ফ�োর্ম 1. খূদ�োল 2. খূৎলানথ�োক তাঙবল ল�ৌবা, ময়ায় ফম্বা, মপু ওইবা (মীফম) মীফম মপু 1. উমায় 2. প্রেস 3. পাউচে, খবর পাউগী চেমান, প্রেস চেমান পাউমীগী গেলরি ল�ৌরবা, ভাবনা শাবা ফংবা য়াবা অৱামল/ত�োল�োপ চু ম্মী খনবা ত�ৌশিন্নবা মরম



104



prevail



probationary



prevail prevent prevention preventive price fluctuation (=price movements) pricing prima facie primarily primary primary receipt principal



চৎনবা, ফংবা, লৈরিবা



principal debtor printer



মপুং ওইবা শেন্দোনবা (মী)



printing prior indication priority grading prison prisoner privacy private and confidential privilege privilege committee prize probability probate probation probationary



ঙাকথ�োকপা, থিংবা থিংনবগী, ঙাকথ�োকপা (গী থবক) থিংনবগী, ঙাকথ�োকনবগী মমলগী অকা অকুম মমল লেপ্পা অহানবা মীৎয়েংদা, কূপথদ্রিঙৈদা অহানবদা, মরুওইনা অহানবা, মরুওইবা, হ�ৌরকপা অহানবা চেনীং 1. ওজা মাক�োক, প্রিন্সিপাল 2. মরুওইবা 3. শেল্লেপ 1. অনম্বা (মী) 2. নমনবা (খূৎলায়) 3. প্রিন্তর নম্বগী থবক হান্না তাকপা অহান অক�োন থাক লেপথ�োকপা কৈশুমশঙ, জেল মীফা, ব�োন্দি, ফাদ�োক লনাইগী লনাই অমদি অর�োনবা খুদ�োংচাবা, মরু ওইবা অধিকার মরু ওইবা অধিকারগী লুপ মনা ওইথ�োকপা য়াবা চাংয়েংদা লৈরিবা চাংয়েগী মতম চাং য়েংদা লৈরিবা, চাংয়েংলিবা



105



probationer



projection



probationer probe procedural rules procedure proceedings process processing procession proclaim proclamation procurement product production profession professional achievement proficiency certificate profile profit programme programme schedule programming



চাংয়েং মতম পান্নবা (মী)



progress progressive prohibited prohibited area prohibition prohibitory order project projection



1. মাঙদা চঙশিনবা 2. চাওখৎপা



থিজিন-হুমজিনবা থ�ৌদ�ৌ পরীঙগী পথাপ থ�ৌদ�ৌ পরীঙ থ�ৌদ�ৌ পরীঙ ৱার�োল থবক পরীঙ থবক (মওং)চৎথরিবা মীয়ামগী খ�োঙচৎ, স�োভযাত্রা লাউথ�োকপা, মীয়ামদা খঙহনবা লাউথ�োকপা, লৈশীনবা (পাৎ), ল�ৌশীনবা প�োৎথ�োক প�োৎথ�োক পুথ�োকপা শিনফম শিনফমগী মায় পাকপা হৈশিংবগী শকখঙচে শক্তম মচেৎ অত�োংবা, শেন্দোং থ�ৌরম থ�ৌরম পরেং 1. কমপ্যুতরগী থ�ৌরম হাপ্পা 2. থ�ৌরম য়াৎপা চাওখৎলকলিবা, মাঙদা চঙশিল্লকলিবা থিংলবা অথিংবা থম্বা মফম অথিংবা থম্বা অথিংব থম্বগী য়াথং, থিংবগী য়াথং থ�ৌশীল উৎথ�োকপা, পুথ�োকপা



106



prominent



proscribe



prominent promise promissory note (pronote) promote promoter promotion promt promulgate pronounce pronouncement proof proof of despatch proof reading propagate propagation proper property



শকনাইবা, মরুওইবা



proposal propose propound proprietary



হ�ৌদ�োকপা ৱাফম, ৱারেপ থাংগৎপা



propriety pro-rata pro-rata quota prorogue pros and cons proscribe



ৱাশক ৱাশক ৱার�োল 1. কাবা (ফম) 2. শ�ৌগৎপা য়�োখৎপা শ�ৌগৎপিবা (মী) ফম কাবা মখ�োঙ য়াংবা, থীনথদবা, খুদক্তা চৎনহনবা, চৎনরগনি লাউথ�োকপা লাউথ�োক্তু না খঙহনবা, তাহনবা লাউথ�োকপা ৱার�োল 1. খূদম, প্রমান 2. চু মথ�োক্ত্রিবা অনম্বা থাখিবগী খূদম চু মথ�োকনবা পাবা শন্দোকপা শন্দোকপগী থবক চপ চাবা, চানবা 1. লন-থুম 2. মচাক মরল 3. মচল 4. য়াওরিবা মঙল ৱা হ�ৌদ�োকপা খন্ননবা হ�ৌদ�োকপা/পুথ�োকপা 1. মপু ওইবগী মত�ৌ 2. অমতা ওইবা মপু মরম চাবা, লমচৎ খঙবা/নাইবা মরম/নাতৈ চাবা /চানবা চাং মরম চাবা শরুক /ক�োতা/চানবা শরুক/ ক�োতা য়ৈথ�োকপা কাচিন ক�োয়া থিংলবা



107



prosecution



prosecution prospectus protempore appointment protocol prove provided provident fund provision provisional provisional list proviso proximity proxy public publication public duty public interest litigation (PIL) publicity publish punctual punishment purchase purely temporary purpose pursue pursuit purview put up put-up slip



put-up slip



ৱায়েন (গী থবক)চৎথবা ৱার�োল-চেফ�োঙ মতম খরগী ওইহনবা/হাপ্পা হ�ৌনবী চৎনল�োন, ঙাক্কদবশিং প্রমান ত�ৌবা, খূদম পীবা 1. ওইরবদী, লৈরবদী 2. ত�ৌইগুম্বসুং তু ংগী শেনবূন 1. থ�ৌরাং 2. খূৎশিল 3. য়ানবা থম্বা মতম খরগী চাউরাকপা মিং পরেং য়ানবগী য়ূমফম নকনবা, নকনবদা মহুৎ, মহুৎশিনবা, শেংদবা, শাশিন্নবা মীয়াম, প্ৰজা ফ�োঙবা মীয়ামগী থ�ৌগায় মীয়ামগীদমক্তা কেস থাংগৎপা মায়ামদা খঙহনবা ফ�োঙবা মতম নাইবা, মতম ঙাকপা চৈরাক, দন্দি লৈবা মতম খরতগী তশেঙনা ওইবা পান্দম তান্নবা, তকশীনবা, মতু ং ইন্নবা তান্নবা, হ�োৎনবা লম, থবক মফম 1. পুখৎপা 2. থাগৎপ�ো (চে) 3. উৎপা লানখৎপা চেই



108



qualification



quote



Q qualification qualified candidate qualify qualifying examination qualifying test qualitative techniques quality quality control quantity quarantine leave quarterly quash quasi quasi-permanency query question questionable question hour questionnaire quit quorum quota quotation quote



মহৈগী থাক মতীক চাবা কেন্দিদেত মতীক চাংয়েং মহিপাকপা মতীক য়েংবা চাংয়েং মতীক চাবগী চাংয়েং মতীক চাবগী শিল্লম-শিল্লোন তীক-গুন তীক-গুন লাকপা চাং, মশীং লায়না ল�ৌনদনবা থৈবগী শিল্লেপ সুতি থা অগুমগী ককথৎপা, মুৎথৎপ�ো, ল�ৌথ�োকপা তংখায়, মানবা, গুম্বা তং তাবগুমলবা হংবা, থিবা ৱাহং হংনিংঙাই ওইবা ৱাহং মতম ৱাহং পরেং থাদ�োকপা শুগদবা মশীং চাকথুং 1. লাউথ�োকলবা মমল 2. ল�ৌথ�োকপা 1. শেনজং তাকপা 2. ল�ৌথ�োকপা



109



race



rational



R race racial discrimination rack raid railway raise (pay) random



1. জাতি, মী কাঙলূপ 2. লমজেল



random sampling range



থাক, লেং



rank rank and file ranking rapid action force (RAF) rare rash ratable value rate rate contract rate list ratification rating ratio ration rational



কাঙলূপ জাৎ খায়বা থ�োলাং, রেক, শগাই কুপ চঙবা, লান্দাবা রেল লম্বী হেনগৎপা, অৱামল হনগৎপা থ�োকউ-থ�োকউবা, মথং মনাও নাইদবা, মপা থ�োকপদা 1. পরেং, লেং 2. অরাপ্পা 3. ন�োংমৈ কাপফম চাউখন খনবা 1. খ�োঙমী-লানমী 2. অচম্বা লূপমী 1. থাক খায়দ�োকপা 2. মফম নাইরবা অথুবা থবক্কী তেংগ�োল (আর এ এফ) অতাঙবা, ত�োপনা তাবা হাথুবা, খনথদবা, মথ�োং মরম খঙদবা, লাংতক্নবা লেপ্পা য়াবা মমল 1. শেলহা 2. চাংদা 3. রেত মমল লেপনবা থিকা মমল তাকপা পরেং অয়াবা পীবা 1. চাং লেপ্পা 2. মমল লেপ্পা 3. মেসিনে শীদ�োকপা চাং চানবা প�োৎলম, অককনবা প�োৎহুন মরম চাবা



110



rationalization



receiver



rationalization ration allowance raw material



মরম চানা শীন্দোকপা



raw product reaction reading



শেমদ�োক্ত্রিবা প�োৎথ�োক



readjust ready-made plan ready reckoner real real earning real estate reality realization realize reappointment reappropriation reason reassessment rebate recall recede receipt receipt book receipts and disbursements receive receiver



চাবগী শেলহাপ 1. মচাক 2. শানবগী প�োৎহুন 3. শুংদ�োক্ত্রিবা প�োৎ ফাওবা, খনবা, ম�োৎ, মীৎয়েং 1. পাবা 2. খূৎপা 3. পাগদবা শরুক, 4. লেপ্পা হন্না চালীন্নহনবা হাননা শেম-শারবা থ�ৌরাং হ�োৎলবা, অহ�োৎপা লাইরিক অশেংবা, অওইবা অশেংবা শেন্দান 1. ল�ৌ-ইংখ�োল 2. য়ূম শানবা লম অশেংবা, অত্তইবা 1. খঙবা 2. গ্যান তারকপা 3. শিংগৎলবা 1. খঙবা 2. শিংগৎপা 3. ফাউবা হন্না থবক হাপ্পা অমুক হন্না শেমদ�োকপা/ চানহনবা 1. মরম হন্না মমল লেপ্পা তাবা, হন্হবা 1. নীংশিংবা 2.হন্না ক�ৌবা 1. হন্দোকপা 2. তাথবা 1. চে ল�ৌশীনবা 2. চেনীং 3. ফংবা চেনীং চবূন ফংবা অমদি য়েনথ�োকপা 1. ফংবা, ল�ৌবা 2. ওকপা (মী) ফংলিবা (মী), ল�ৌশীনবা (মী)



111



recent



record book



recent reception receptive recess recipient reciprocal



কুইদ্রিবা, হন্দক



reciprocal demand reciprocate reciprocity reckless



মান্ননা লৈবা (প�োৎ)



reckon reckonable service reclamation recognition recognized recollect recommend recommendation recommendatory letter reconcile reconciliation reconsideration reconstitution reconstruction reconstruction of file record record book



তরামনা ওকপা ল�ৌশীনবা ঙম্বা প�োৎথবা, শিল্লেপ, সুতি অফংবা মী, ফংলিবা (মী) খুলঙ লমন, অমগা অমগা, খূৎ লানথ�োকপা মান্ননা খূৎ লানথ�োকপগী মান্ননা খূৎ লানথ�োকপগী থবক 1. অকি অখং লৈতবা 2. চেকশিন্দবা 3. খ�োয়রাংবা থাবা, মলীং থাবা, মশীংথীবা শীংথানীংঙাই(ওইবা)থবক লম ন�ৌনা শেমগৎপা, শেমদ�োকপা শখখঙবা শকখঙলবা নীংশিংবা শক্তাকপা, ল�ৌনিংঙায় ওইহনবা, শীংথাবিবা শীংথা-ৱার�োপ শীংথা চিথি/চে 1. তাইশিন্নবা 2. চু মথ�োকুনবা 1. চু মথ�োকনবা (গী থবক) 2. তাইশিন্নবা (গী থবক) ন�ৌহ�ৌনা খন্নবা/খনথবা অমুক হন্না/ন�ৌহ�ৌনা শেমগৎপা ন�ৌনা শাগৎপা ন�ৌনা চেজন শাগৎপা/চনখৎপা লাচন লাচন লাইরিক



112



record of service



refixation of pay



record of service recourse recover recovery recreation recruit



থবক্কী লাচন



recruiting authority recruitment recruitment rules rectification recurring redeem



থবক ল�ৌবা অঙম্বা/অসুপ্পা



redemption redirected redress redressal red-tapism reduction redundant re-employment re-entry refer reference referral refixation of pay



মতেং ল�ৌবা 1. খ�োমগৎপা, হনজিনবা 2. ফগৎলকপা 1. শেল/প�োৎ খমগৎপা 2. ফগৎলকপা অৱা-প�োৎথাবা 1. অন�ৌবা থবক ল�ৌবা 2. ন�ৌনা থবক চঙলকপা (মী) (ন�ৌনা)থবক ল�ৌবা (ন�ৌনা) থবক ল�ৌবগী চৎন-পথাপ চু মথ�োকপা, শেমদ�োকপা মখা তাবা, অমুক হল্লকপা, হন্না থ�োকপা 1. হন্দোকপিবা, ল�ৌথ�োকপা 2. মপূং ফানা ফংবা হন্দোকপিবা, ক�োকপিবা হন্না থাবা, থাদ�োকপা 1. শ�োয়খিবা চু মথ�োকপা 2. মান্নহনবা 3. ক�োকহনবা চু মথ�োকপগী থবক, খেতিপুর�োন পীবগী থবক অচ�ৌ-অশাংগী থবক খূত্তৌ, মতম ল�ৌবা থবক খূত্তৌ হনথব ককথবা অহেনবা, কান্নদবা অহেনবা হন্না থবক ত�ৌহনবা হন্না চঙবা 1. পনবা 2. মতাংদা 3. মরমদা হয়বা, 4. য়াথং পীবা, য়েংঙু হয়বা মরী মখ�োঙ, মরী মখ�োঙ খঙফম মরী মখ�োঙ তাকলিবা প�োৎ/হিরম/মীশক অৱামল হন্না লেপ্পা



113



reform



rehabilitation



reform refrain from refreshment refund refundable refusal refuse refused leave refutation



শেমদ�োকপা, চু মথ�োকপা



regard region regional register registered registered office registering authority registrtion fee registration form registry regret regrouping regular



1. নীংবা, ইকায়খুমনব 2. মরমদা



regular cadre regularization regular service regulations rehabilitation



ত�োকপা, লকক ত�ৌবা, চঙশিন্দবা অচা অথক, হৈথা প�োৎথা হন্দোকপা (শেল) হন্দোকফম থ�োকপা য়াদবগী থ�ৌত্তিং য়াদবা শিল্লেপ/সুতি পীদবা, পীদ্রবা শিল্লেপ ককথৎপা, ৱাফল (অমা)য়াদবা, কনথ�োকপা মফম, লম, লমদম লমদমগী ওইবা ইশিনবা, খাতা, রেজিস্তার মমিং মশীং চল্লবা, মিং-শীং চল্লবা মিংশীং চল্লবা ল�োয়শঙ মিং মশীং চনবা অঙম্বা /ল�োয়শঙ মিং-শীং চনবগী শেল/ফী মিংশীং চনবগী মেন্ন-চে মিং মশীং চনবা ল�োয়শঙ নুংঙাইতবা, নীংঙমদবা হন্না পূনশীনবা 1. চাং নাইবা 2. পথাপ নাইরবা 3. লেঙদবা (থবক ফংবা) লেঙদবা কেদর লেঙদবগী চে থ�োকপা লেঙদববা থবক ইনগদবা চৎন-পথাপ 1. ফগৎহনব 2. শেমদ�োকপা 3. অন�ৌবা /হান্নগী পুনসী পীবা



114



rehearsal



reluctance



rehearsal reimburse reinstate reiterate reject rejection rejoinder relation relative relative valuation relaxation relaxation of rules release release date



1. তম্বা 2. থ�ৌরাং ত�ৌবা



relevant relevant papers reliable relief relief and rehabilitation



মরী লৈনবা



relief list relief works relieve reliever relinquishment relinquishment of charge relocation reluctance



শেল হনজিনবা মফম হনজিনহনবা হন্না হায়বা য়াদবা, খৎত�োকপা য়াদবা, খৎত�োকপা (গী থবক) পাউখুম ৱার�োল /ৱাহৈ মরী 1. মরী মতা 2. মরী লৈনবা মরী লৈননা মমল লেপ্পা 1. ক�োমথ�োকপা 2. প�োৎথাবা চৎন-পথাপ ক�োমথ�োকপা 1. থাদ�োকপা 2. হাংদ�োকপা (থবক হ�োংবগী)থাদ�োকপা চৈচৎ/নুমীৎ/ তাং মরী লৈনবা চেশিং থাজনীংঙাই ওইবা, থাজবা য়াবা অৱা তেংবাং, তেথবাং-প�োৎলম অৱাং তেংবাং অমদি হান্নগী ফিভমদা হনজিনহনবা তেংবাং মিং পরেং তেংবাং (গী)থবক 1. থাদ�োকপা 2. মথ�ৌ ল�ৌথ�োকপা /অৱাব ক�োকপা মহুৎশিল্লরিবা (মী) থাদ�োকপা মথ�ৌ-প�োৎলূম থাদ�োকপা ন�ৌনা মফম পীবা য়ানিংদবা/হৈনিংদবা মত�ৌ



115



remark



remark remarks column remedial action remedial measures remedial transfer reminder remission remit remitee remittance remote remote control removal remuneration render renewal renewal of demand renounce renovation rent rented space reopening reorganization reorientation repairable repatriate repatriation of services repay repayable repeal



repeal



1. ৱার�োল, রিমার্ক 2. ম�োৎ 3. হায়রিবা ৱার�োল কাখল ফগৎহন্নবা থবক ফগৎহন্নবা পাম্বৈশিং ফগৎহন্নবা মফম হ�োংহনবা/থবক থাংবা 1. নীংশিংহনবা 2. নীংশিং-চে ক�োকপীবা ক�োকপা (শেল)ফংলিবা (মী) শেল থাবা অথাপ্পা, অতাম্বা রিম�োৎ কনত্রোল, থাপমেৎ ল�ৌথ�োকপা খূৎশূমল 1. পীবা 2. কৎচবা 3. লানথ�োকপা ন�ৌথ�োকহনবা দাবী মখা চৎথবা 1. থাদ�োকপা 2. মরী লৈনদবা 1. ন�ৌথ�োকহনবা 2. শেমজীন শাজিনবা ভারা, অরৈমন ভারা (থীবা) লম (অমুক)হন্না হাংদ�োকপা হন্না শীন্দোক-শীনজীন ত�ৌবা (অমুক হন্না)হৈনহনবা, চানহনবা শেম্বা য়াবা মরৈবাক্তা হলহনবা হান্নগী থবক্তা হলহনবা শেল শিংবা শিংবা য়াবা 1. ককপা 2. হন্দোকপা 3. ল�ৌথ�োকপা



116



repeat order



requisition slip



repeat order Repetitive work replace replacement replenishment



হন্না (হন্না)পীবা য়াথং



report repository representation representative reprimand reprint reprisal reproduce



পাউদম



reproduction republic day repudiate repugnant repurchase reputation requirement requisite requisite information requisites requisition requisition form requisition slip



হনজিনবা থবক মহুৎ শিনবা মহুৎ শিন্দোকপা, মহুৎ শিল্লরিবা হন্না মপূং ফাহনবা, অৱাৎপা মেনখৎপা, থলহনবা প�োৎ থমকম হায়জ-চের�োল মীহুৎ চৈ-থাংবা হন্না খূৎনম লমন খুম্বা 1. ন�ৌনা /হন্না পুথ�োকপা 2. মান্না পুথ�োকপা 1. অমুক হন্না পুথ�োকপা 2. য়েকথ�োকপা 3. অঙাং প�োকপা, চাদা নউদাবা মীয়াম লৈঙাক নুমীৎ, প্রজাতন্ত্র নুমিৎ রিপব্লিক দে (ৱাফম) ককপা, য়াদবা য়ানিংদবা, থওইদবা অমুক হন্না লৈবা মিংচৎ অচঙবা প�োৎলম, তজায়ফদবশিং চঙগদবা দরকার লৈবা ই-পাউ চঙগদবাশিং, দরকার ওইবা গুন প�োৎচঙ তানবা, ল�ৌশিনবা প�োৎতান মেনসিনচে প�োৎত�োন চেজেৎ



117



rescue



rescue research work resentment reservation reservation fee reservation of post reserve reserved accommodation reserved constituency reserve price resettlement reshuffle residence resident permit resident residential residential accommodation residential address residential quarter residuary residuary pension residuary power resignation resist resolution respectfully respectively respondent response responsibility



responsibility



কনবা থিজিন-হুমজীনবগী থবক, থিরেল য়ানিংদবা, অশাউবা, পেন্দবা খাকলবা, কল্লবা মফম কনবগী শেল মফম খাকপা থবক খাকচিনবা, কনসিনবা কন্দুনা থম্বা লৈফম খাকলবা মীখল ঙমখৈ/লমগ�োন/কেন্দ্র তাদ্রবা মযল ন�ৌনা খুন্দাহনবা হ�োংদ�োক-হ�োংজিন ত�ৌবা য়ূম, শংগায় লৈবগী অয়াচে, খুন্দাবগী অয়াচে লৈরিবা (মী লৈফমগী, লৈনবগী লৈফম পীবা লৈফম লৈনবা শঙ, লৈফম শেঙ, লৈনবা ক্কার্তর লেমহ�ৌখাক লেমহ�ৌবা পেনসন লেহ�ৌবা পাংগল /শক্তি ত�োকথ�োকপা, থবক/ফম থাদ�োকপা থিংবা, খাঙবা, য়াদবা, মায়�োকনবা 1. ৱারেপ 2. পূকনীং চপ য়ুংবা ইকায়খুমননা মথং মনাও পাউখুম পীগদবা (মীওই) পাউখুম, পাউহন থ�ৌদাং, দাই



118



responsible



revenue expenditure



responsible responsive rest house restore restraint restricted restricted leave restriction result oriented work resume resummon resumption retain retention price retired



থ�ৌদাং পুগদবা, দাই পুগদবা



retirement retirement benefits retiring age retiring pension retrenched staff retrenchment retroactive pay return return journey return of post revalidation revaluation revenue revenue expenditure



প�োৎথাবগী



পাউখুম প�োৎথাশঙ হান্নগী ফিভম তাহনবা, অমুক শেমৎপা থিংবা, ত�ৌহিন্দবা থিংলবা, অককনবা অককনবা শিল্লেপ/সুতি অথিংবা মহৈ পান্দম থবক মখা চৎথবা, মমলপ্পা ৱার�োল অমুক (হন্ন) ক�ৌবা হন্না হ�ৌবা, হন্ন ল�ৌশিনবা খাকচিনবা, ফাজীনব পায়শীনবা, লৈহনবা অরেপ্পা মমল প�োৎথারবা, থবক ত�োকলবা, পেন্সন ফংলবা প�োৎথাবগী ফংগদবা কান্নবশিং প�োৎথ�োবগী চহী প�োৎথাবগী ফংগদবা পেনসন মশীং ককথরবা থ�ৌমী কাঙবু খৎত�োকপা হান্না পংলম্বা অৱামল/ত�োল�োপ হল্লকপা হল্লকপা খ�োঙচৎ চিথি হল্লকপদা হিংগৎহনবা ন�ৌনা মমল লেপ্পা চাগা, কাংগৎ কাংগৎকী চাদিং



119



revenue stamp



roadways



revenue stamp reverse



কাংগৎ স্তামপ, রেভিন্যু স্তামপ



reverted review review board revise revised agenda revised budget revised estimate revised rules revision revision of pay scale revival revocation revoke revolution revolving fund reward reward scheme right



হান্নগীদা হনজিনবা



rightful claimant rigid riot risk risk purchase rival road mileage roadways



1. মনম 2. ত্তন্ন-তৈনবা 3. মথক মখা ত্তন্নবা হংগৎনা য়েংবা, হন্না য়েংবা, হন্না খন্নবা য়েংশিনবা ব�োর্দ /থ�ৌমী পরেং, য়েংথিল লুপ শেমদ�োকপা, চু মথ�োকপা শেমদ�োকলবা খন্নগদবা হীরম শমদ�োকলবা শেনবা/বজেৎ শেমদ�োকলবা চাউরাকপা চঙগদবা শেনফম শেমদ�োকলবা চৎন পথাপ শেমদ�োকপা, চু মথ�োকপা অবামল /ত�োল�োপকী থাক হিংগৎহনবা, চৎনহনবা ককপা, হন্দোকপা ককপা, ত�োকপা, চৎনহন্দবা 1. উঙবা 2. য়াওল খূৎক�োয় শেনবূন 1. মনা 2. মনা-মথুম 3. মহৈ মনা-মথুমগী থ�ৌরাং 1. ফংফম থ�োকপা, হক 2. অচু ম্বা 3. য়েৎ অচু ম্বা দাবী ত�ৌরিবা



মী



ক্রক লাকশীনবা, লেঙ-হাইবা য়াদবা ইরাং থ�োকপা খুদ�োংথীবা, অরুবা লাইবক চাংয়েংবা খূৎলৈ লাম্বা 1. লম্বীগী মাইল 2. মাইলগী অথাপ্পা লম্বী, স�োর�োক



120



role



rustication



role roll rolling plan roll number roster rotation rough



শক্তমলাংবা, থ�ৌদাং



rough copy rounding off route routine routine note routine test royalty rubber stamp rude rule ruler



চাউখ�োৎ চেমান, চাউই ত�ৌনবা চে



rules and regulations rules of business ruling ruling party rumour running staff rural development plan rural upliftment rustication



1. মক�োন 2. মিংপরেং 3. ক�োনৎশিনবা চৎথরকলিবা থ�ৌরাং মিং মশীং, র�োল নম্বর র�োস্তর 1. উঙবা, লৈবা 2. পালি নাইবা 1. চব�ৌ চব�ৌবা 2. শীৎনান্দবা 3. ল�ৌইদ্রিবা মপূং ফাহনবা লম্বী পথাপ পথাপ ইনবা ন�োত পথাপকী চাংয়েং মপু ওইবগী সেনফং, র�োয়েলতি রবর স্তাযপ লূদবা, অঙম্বা ৱাঙাং চৎন-পতাপ, নিয়ম 1. লৈঙাক মপু, লৈঙাকপা 2. লৈই চিংনবা পথাপ চৎন-পথাপ লল্লোন-ইতিক্কী/কারবারগী পথাশিং 1. পাল্লিবা 2. য়াথাং লৈঙাক পায়রিবা পার্তি /কাঙবু ত�োকঙা মমিংতগী ওইবা থ�ৌমী কাঙবু/স্তাফ খুঙ্গঁ. চাওখৎহন্নবা থ�ৌরাং খুঈং চাওখৎহনবা তানথ�োকপা



121



sabbatical leave



sanctioned budget



S sabbatical leave sabotage sack safe safe custody safeguarding safety safety device safety regulations salaried class salary salary cheque salary deduction salary review salary structure sale deed sales department sales tax salient salvage salvage and scrap sample sample checking sample survey sampling sanction sanctioned budget



প�োৎথানবা পীবা শিল্লেপ /সুতি য়ৈখাই-থিংগাইবা, অমাঙ-অতা থ�োকহনবা ল�ৌথ�োকপা, তানথ�োকপা 1. শেয়দ-ঙামদবা 2. পৈশা হাপফম অশ�োয়-অঙাম থ�োকহন্দনা থম্বা শ�োয়দনবা ঙাক-শেনবা শ�োয়দ-ঙামদবা শ�োয়দ-ঙামদনবা পাম্বৈ শ�োয়দ-ঙামদনবা পথাপশিং অৱামল ফংবা/ত�োল�োপা চাবা অৱামল /ত�োল�োপ অবামল শেনচে, ত�োল�োপকী চেক অৱামলদগী ককপা/ত�োল�োপতগী ককপা অৱামল হন্না য়েংশিনবা অৱামলগী শাওং-শাদা লৈবা য়�োনবগী ইনবা চেচাং প�োৎয়�োনবা মশঙ প�োৎয়�োনবা কাংগৎ মরুত্তইবা কনবা, ল�ৌখৎপা, লেমখাক লেমখাক অমদি অতেক-অকাই নমুনা, খূদম থেংন-য়েংশিনবা/চেক ত�ৌবা প�ৌনা ওনবা নমুনা খ�োমজীনবা অয়াবা পীবা, পথাপনা য়াবা য়ারবা শেনবা



122



sanctioned budget estimate



score



sanctioned budget estimate sanctioned project sanctioned strength sanctioning authority sanctioning order sanctity sanitation satisfaction satisfactory saving clause savings scheme scale scale of pay scarcity scarcity area scarcity of resources scenario schedule scheduled bank scheduled caste scheduled tribe schedule of demands schedule of supply scheme scholarship



য়ারবা চাউরাকপা শেনবা



scientific management scope



কাঙল�োন নাইবা/পথাপ নাইবা



score



য়ারপা অচ�ৌবা-থ�ৌরাং য়ারবা মশীং অয়াবা পীরিবা অসুপ্পা/অঙম্বা অয়াবা পীবগী য়াথং অশেংবা 1. তরু-তনানবা 2. লূহেনবগী কাঙল�োন পেনবা, অপেনবা পেন্নীংঙাই ত্তইবা উকন ত্তইবা ৱর�োল শেনথম থ�ৌরাং, শেল-তূ ংশীনবগী থ�ৌরাং থাক অৱামলগী /ত�োল�োপকী থাক 1. প�োৎ তাঙবা, ফংদবা 2. অৱাৎপা প�োৎ তাঙবা মফম, অৱাৎপা মফম প�োৎথ�োক তাঙবা শক্তম লাইয়ূম মিং ইখৎলবা মিং ইখৎলবা বেংক মিং ইখৎলবা কাঙলূপ মিং ইখৎলবা য়েলহ�ৌমী ফু রুপ দাবী পরেং পীগদবা প�োৎকী মীং পরেং থ�ৌরাং, থ�ৌরম 1. খঙহৈবা 2. খঙহৈবগী সেনথং 3. স্কোলারশিপ 1. হীরম 2. থবক্কী ত্তইথ�োকপা 3. পাকচাউবা অফংবা মশীং



123



score out



secret funds



score out scrap value screening screening committee script scrutinizer



কথৎপা, ল�ৌথ�োকপা



scrutiny seal sealed sealed tender sealer seal of office search search campaign search operation search warrant seasonal unemployment season ticket secondary secondary education secondary industry second class secrecy secret secretarial secretariat service secret ballot secret cover secret funds



কূপনা য়েংশিনবা, অশ�োয়বা য়েংখৎপা



হুন্দোকখাক মমল খন্দোকপা, অফবা খনগৎপা খনগৎপা খূৎ 1. ময়েক 2. খূৎই কূপয়েং য়েংবা (মী), অশ�োয় অঙাম য়ংবা (মী) সিল, চাজুম চাজুম নমলবা চাজুম নমলবা তেন্দর/লাউথ�োকপা চাজুম নম্বা (মী) ল�োয়শঙগী চাজূম থিবা, থিবা হূ ম্বা থিবগী খ�োঙজঙ থিবগী লানজং থিবা য়াবগী ৱার�োল পান্ঢ নাইবা থবক ফংদবা চৎথবা তিকেত 1. মপূং ত্তইদবা 2. ঙমথংদা লৈবা ময়াই ওইবা থাক্কী মহৈন্মশিং ঙমথং শিনশূ অনীশুবা থাক অর�োনবা অর�োনবা থ�ৌপুবগী ত্তইবা,সেক্ৰেতরীগী ত্তইবা থ�ৌবুগী থবক, সেক্রেতরিয়েৎকী থবক অর�োনবা ভ�োৎ অর�োনবা মায়থ�োং, অর�োৎপা মশক অর�োনবা /অথূপ্পা শেনবূন



124



secret inquiry



semester



secret inquiry secret instruction secret letter section sector secular security security deposit



ল�োন্না থিজিনবা



security instruction security measure segregate seizure select committee selection selection board selection committee selection grade selection post selection procedure selection test select list self-appraisal (self-assessment) self-confidence self-contained note self-employment self-explanatory self-government semester



ঙাকশেনগী পাউতাক



অর�োনবা পাউতাক অর�োনবা চিথি শরুক, মচেৎ, কাখল লম, মতু প লাইনীংদা মীচঙ-মীখাই নাইদবা ঙাকশেন অশ�োয়বা ঙাকনবা শেনথম, সিকুৎরিতি দিপ�োজিৎ ঙাকশেনগী থ�ৌ ত�োখাইহনবা ফাজীনবা খন্ননবা কমিটি/লূপ খনবা খন্ননবা কাঙবু খন্ননবা কমিটি খনগৎলবা থাক খনগৎপ ফম খনগৎপগী থ�ৌত্তং খনবগী চাংয়েং খনগৎলবা মিং পরেং মশানা লেপচবা মমল মশাবু



থাজবা



মশাদা য়াত্তজরবা ৱার�োল মশাবু থবক পীজবা মশানা তাকচরবা লমদম লৈঙাক মসানা লৈঙাকচবা থা তরুক্কী তম্বগী তাঙ্কক



125



semi-autonomous



semi-autonomous seminar semi-skilled labour senate sender senior senior administrative grade senior grade seniority seniority-cum-fitness seniority-cum-merit seniority system senior management seniormost senior scale senior timescale sensation sensitive sentence separated family separation sequence serial list serial number series serious servant serve service serviceable



serviceable



মপূং ফাদনা মশানা লৈঙাকচবা খন্ন-নৈনবা মীফম হৈফাত্তবা শিন্মী মীহুৎশিংগী লূপ, সিনেত থারিবা মী অহল ওইরবা, মথক থ�োংবা অৱাংবা থাক্কী লৈঙাকপা মথক থ�োংবা থাক মথক মখা নাইবা মথক থ�োংবা অমদি মতীক চাবা মথং-মনাও নাইবা অমদি মতীক চাবা মথং মনাও নাইবগী পথাপ মথক থ�োংবশিংনা শীনবা খ্বাইদগী মথক থ�োংবা, অহল ওইবা মথকথংবা ত�োল�োবকী চাং অৱাংবা থাক্কী মতমগী চাং ইকচাংদা নৎত্রগা পূক্নীংদা ফাত্তবা খঙগন-লাক্কনবা, মিৎশিং-নাশিংবা দন্দি, চৈরাক, ৱাহৈপরেং খায়দ�োক্লবা ইমুং, ত�োঙান চানরবা ইমুং খায়দ�োক্লবা মথং-মনাও মথং-মনাও পরেং মথং-মনাও মশীং পরেং শাথীবা, অহকপা, অরুবা মীনাই 1. সেবা ত�ৌবা 2. য়াথং ইনবা 3. য়েনবা 1. থবক 2. শীল্লাংবা 3. সেবা ত�ৌবা থবক য়ারিবা, থবক শীজিন্নবা য়ারিবা



126



service book



service book service conditions service contract service of summon service postage stamp service record service roll service rules service verification session session of parliament set set aside settlement set-up severally severance of relatiions severe action sewage sex sex discrimination share share holder sharing shift shifting shift system shift transfer shortage shortage of manpower



shortage of manpower



থবক ত�ৌবগী ব�োই, সারভিস বুক থবক্কী শর্ত /য়ান্নবী থবক্কী য়ানবা সম্মন থাবা, ক�ৌখৎ চে সরকারগী ডাক টিকেৎ থবক ত�ৌবগী রেক�োদ/লাচন থবক ত�ৌবগী চের�োল থবক্কী কাঙল�োন থবক্কী অচু ম-অরান য়েংবা 1. মীফম 2. মতাং পালিয়ামেন্টকী মীফম 1. শেম্বা 2. চবুন লংথ�োকপা, থ�ৌশাদবা 1. শীল্লাংবা 2. য়েন্থোকপা 3. খুল লিঙ্খৎপা ত�োঙান-ত�োঙন্না মরী-থদৎনবা শাথীবা থ�ৌত্তং, অকনবা থবক লৈনুং নালা, খ�োং পা পীগী খুদম/লমদাং, পাদ�োংনবা, কাম পা-পী মীচঙ-মীখায় নাইবা 1. শরুবা, চাকথুং 2. সিয়র সিয়র লৈবা মী য়েন্নবা পৈশিন, পাঙথ�োক্নবগী মতম হ�োংবা, মফম হ�োংবা পৈশিনবগী মজং, পালীহ�োংবগী মজং পালী হ�োংবা অৱাৎপা, ক�ৌবা মী ৱাৎপা খূৎ-খ�োঙ ৱাৎপা



127



shortfall



single entry system



shortfall shorthand short leave shortlist short notice short staffed short term short-term-course short title show cause notice shut down sick industry sick leave sickness benefit sick report sign signature signature campaign signature pad significant Signify similar simple interest simultaneous simultaneously sincere



অৱাৎপা



sine die sine qua non single entry system



মতম কক্তনা



অশম্বা খূৎই ছূ টি অতেনবা অতেনবা পরেং, মিংখনগৎপা অথুবা খঙহনবা মীশিং ৱাৎপা অতেনবা মতম অতেনবা মতমদা তম্নবা মহৈ অতেনবা মিংথ�োল, মিং মরম তাকউ খঙইনবা থিংজিনবা, থূপচিনবা শিথরবা শিনশূ নাবগী সুতি নাবদা ফংবা কান্নবা নাবগী পাউদম/রিপ�োর্ট 1. খুদম 2. সহি ত�ৌবা, খূৎয়েক থাবা সহি, শ�োই, খূৎয়েক শ�োই খ�োম্বা, খূৎয়েক খ�োম্বা শ�োইগী পৈড মরুওইবা, মশক নাইবা ফ�োঙদ�োকপা, খঙহনবা মান্নবা অচম্বা শেন্দোই মতম অমত্তদা মতম অমত্তদা ওইনা পূক্নীং চঙবা, ল�ৌথুপ-ল�ৌক�োই লৈতবা, থম�োই শেঙবা তঙাইফদবা য়ানবা অমমমতা চঙবগী পথাপ



128



single fare



single fare single file system sir site site plan sitting member situation situations vacant situations wanted skeleton staff skilled labourer slackness slack season slander sleeper class sliding scale slip slow down slum slump small savings fund small scale enterprise small scale industry smartness smooth snap inspection snap strike social security



social security



নাকল অমত্তগী ভাড়া, মায়কৈ অমত্তগী ভাড়া ফাইল অমখকতা শীজিন্নবগী মত্তং ওজা, ইবুংঙ�ো মফম মফম য়েকথ�োকপা হ�ৌজিক ওইরিবা মেম্বর ফীভম অহাঙবা মফম থবক পামজৈ /হাঙলি/ল�ৌগনি য়াম্না পিকপা স্থাফ, অরিকপা থ�ৌর�োয় হৈশিংলবা শিনমী থ�ৌশা ৱাসাদবা, ক�োমথ�োকপা অক�োম পান্থা ইকায়নীংঙাই ওইবা ৱাঙাং, ৱাচ�োপ তু ম্বা য়াবা থাক হন্থরকপা/নানথরকপা থাক 1. চেজেৎ 2. নান্থুবা, তু বা তপথবা অম�োৎপা মফম মখ�োল হ�ৌনা তাবা, ধম লাউনা তাবা পিকনা তূ ংশিনবা শেনবুন অপিকপা খল/চাংদা ল�ৌখৎপা/পায়খৎপা/ অৱাবা থবক অপিকপা থাককী শিনশু মশা নানবা, মশা খীঙবা অনানবা, অপনবা লৈতবা খুদক্কী য়েংশিনবা খুদক্কী খ�োঙজং খূন্নাই উকন, সমাজগী উকন



129



social welfare



social welfare software sojourn sole sole agency solemn solemn affirmation solemnity solemnize solemnly sole owner solicit sodiarity solitary solitary case solution solve sorting sorting appliance source source of income souvenir sovereign sovereignty space spacing spade work spare spare copy spare time



spare time



খূন্নাই/সমাজগী য়াইফবা স�োফ্ট ৱেয়র ল�োইবা, লেপ্পা 1. অমত্তা ঙায়বা 2. খুয়া অমত্তা ঙায়ক এজেন্সি 1. অচু ম্বদা লুপ্পা 2. চীংলেম্বা অচু ম্বা য়াবা চীং লেম্বা নিয়�োম চু মনা পাঙথ�োক্লবা, হ�ৌনবী ঙাক্লবা অচু ম্বদা থাজনা অমত্তা ঙায়বা মপু হায়জবা অমত্তা ওইবা, অপূনবা 1. অচিকপা 2. অমত্তা ঙায়বা, নাইত�োম অমত্তা ঙায়বা থ�ৌদ�োক 1. ক�োক্নবা পাম্বৈ 2. উপাই ক�োকহনবা খন্দোকপা খন্দোক্নবা খূৎলাই /পাম্বৈ হ�ৌরকফম চাগা/আয় লাকফম, চাগা লাকফম নীংশিং চেফ�োঙ পুমশুপ শুপ্পা পুমশুপ শুপ্পগী মত্তং/অশূপ্পা মত্তং অহাঙবা মফম, শুন্দ্রং, অহাঙবা লম, শূন্য হাঙহনবা অহ�ৌবা থবক অহানবা, শিননবা অহেনবা চেমান অহেনবা মতম, অহাঙবা মতম



130



speaker



speaker special special ability test special allowance special cell special commendation special compensatory allownce special drive special grant specialist specialization special messanger special pay special power of attorney special protection group (SPG) specific specification specific denial specific reason specimen signature speculation speech speed speed breaker speed limit speed post speedy action sphere



sphere



1. ৱাঙাঙল�োয় 2. মীফম মপু থ�োইদ�োকপা থ�ৌইদ�োকপা মগুন চাংয়েংবা থ�োইদ�োকপা শেনহাপ থ�োইদ�োকপা কাখু, মরু ওইবা সেল থ�োইদ�োকপা থাগৎপা থ�োইদ�োকপা মেনখৎ শেলহাপ থ�োইদ�োকপা খ�োঙজং থ�োইদ�োকপা শেন্থং থ�োইদ�োক হেন্দোকপা মী, হৈথ�োইবা অথ�োইবা তানবা অথ�োইবা পাউপুবা /দুত অথ�োইবা তলব/অৱামন এত�োরনীগী অথ�োইবা শক্তি অথ�োইবা ঙাকশেল কাঙবু অকুপ্পা, থ�োইদ�োকপা, তাংদাঙবা 1. মখল খায়দ�োকপা 2. থ�োইদ�োকপা থ�ৌত্তইনা /অখন্ননা য়াদবা অখন্নবা মরম খূৎয়েক-নমুনা ভাবনা লাম্বা ৱাঙাং, ভাষন খ�োঙজেন, য়াঙনা, খ�োঙয়াঙ খ�োঙজেন তপথহনফম খ�োঙয়াঙ পনখৈ অথুবা প�োস্ত, স্পীদ প�োস্ট অথুবা/অয়াঙবা থ�ৌওং 1. মতূ ম তাবা প�োৎ 2. লম



131



spiral binding



standard format



spiral binding split duty spokesman (=spokes person) sponsor sponsorship spot inspection



লৈশিন্দুনা ফাবা



spot payment spouse squad stability staff staff association staff inspection unit (SIU) staff quarter staff room staff welfare fund stage stagnation stake stamp stamp duty stamped envelope stamp pad stamp paper stand Standard standard agreement standard deduction standard format



মফমদা পীবা, খুদক্তা পীথ�োকপা



খায়দ�োক্লবা থ�ৌদাং ৱাঙাঙল�োয় অশীনবা, থ�ৌ-য়াবা, স্পোনসর থ�ৌ-য়াবাগী থবক হকথেংননা মফম য়েংশিনবা, খুদক্তা য়েংশিনবা লুহ�োংলবা, মপুর�োইবা নৎত্রগা নুপী স্কাদ লেঙদবা, মরাতাবা থ�ৌমী কাঙলূপ, শিল্লম তিন্ন লূপ, স্টাফ থ�ৌমী অপূনবা-লূপ থ�ৌমী য়েংশিন-কাঙবু স্টাফ-ক্বাটর, থ�ৌমী-লৈফম থ�ৌমী-কা, স্টাক-কা থ�ৌমী য়াইফ শ�োনবুন 1. ফম্পাক 2. ফিভম, মতাঙ তু ংদুনা লৈবা, লেপ্তুনা লৈবা 1. উচু ক 2. শর্ত , য়ান্নবা চাজুম, স্টাম্প স্টাম্প-ফি, টিকেট-ফি, কাংকৎ টিকেটন প্লবা চিথিখাও স্টাম্প পেড টিকেট চে, স্টাম্প পেপর লেপফম, ঙাইকম থাক, লৈবাকমচা তাবা য়ানবা থাক, থাক নাইবা য়ানবা থাক নাইবা খাইদ�োকপা থাক নাইবা মত্তং-মত�ৌ



132



standardization



static



standardization standard man-hours standard of living standard performance



থাক লেপ্পা



standard rate standby arrangement standing standing commission standing committee standing order standstill starred starred question starter starting salary state



য়ানরবা চাং



state banquet state government state guest state list stalemate statement statement of account statement of facts state of health statesman static



য়ানরবা শূবগী পূংফম হিংবগী থাক থাক য়�ৌরবা মপাঙথ�োক, অৱাংবা থাক্তা পাঙথেপ্পা মহুৎশীনবা শীল-লাঙবা (শৈশিন) লেঙদবা, লেপ্পা লেঙদবা



কমিসন



লেঙদবা খূৎ (কমিটি) লেঙদবা য়াথং চপ লেপ্পা থৱান য়েকপা, থল্লবা থৱান য়েকপা বাহং, মরুওইবা ৱাহং হ�ৌরিবা, অহ�ৌবা, লমথাবা অহ�ৌবী অবামল 1. রাজ্য, স্টেট, লেপাক 2. ফিভম, দশা, মত্তংমত�ৌ সরকারগী চাকলেন লৈপাক্কী লৈঙাক, রাজ্যো সরকার রাজ্যগী অতিথি, লৈপাক্কী মীথুঙ, স্টেট গেস্ট রাজ্যগী লিস্ট খুর�ৌ 1. ৱাঙাং 2. ৱার�োল 3. ৱা হিসাবকী ৱর�োল /শেনহ�োৎ ৱার�োল অচু ম্বগী ৱার�োল হকচাংগী ফিভম লৈঙাকহৈবা লেঙদবা



133



station



stipend



station stationary stock stationery station leave statistical statistical data statistics status



লেপফম, পূনফম, প�োৎথাফম, স্টেসন



status quo status report status symbol Statute Statutory statutory body statutory holiday statutory rights stay STD (subsriber trunk dialling) steady growth steep increase steering committee stenography sterilization



হান্নগী ফিভম



stern action stigma stimulation stipend



লঙদবা স্তোক চে-চাং, অই-প�োৎচঙ মফম /স্টেসন থাদ�োকপগী য়াথং শীংৱার�োলগী শীংৱার�োলগী অচু ম্বা, ৱাফম শীংৱার�োল /শীংৱা কাঙল�োন 1. ফমগী থাক 2. মতিক-মগুন 3. ফীঙম লৈরি লৈরিবা ৱার�োল থাকতাক খুদম নিয়ম-কানুন, পথাপ পথাপকী অাইন-খূৎপু-পথাপখূৎ পথাপ ওইবা ছু টী পথাপকী ওইবা হক 1. অথিংবা 2. থিংবা, অথিংবা পীবা এস.টি.ডী লেঙদবা প�োম্থাফ লপতনা হেনগৎলকপা হীরম খনবা খূৎ, চৎনহনবা খূৎ স্তেন�োগ্রাফী 1. শেংদ�োকপা, লূহনবা 2. অঙাং প�োকহন্দবা অহকপা থবক হামুখ শাগৎহনবা, ঈহ�ৌহনবা শেনবাং, স্তাইপেন্দ



134



stipulate



stipulate stipulated time limit stipulation stock stock register stock-taking stock valuation stopgap arrangement storage storage space store straight strain strange stranger strata strategy stratification streamline strength strengthen strenuous stress stress management strict strictly strictness stricture strike



strike



অকক্নবা ৱারেপ অরেপ্তা মতসগী পনখৈ লেপ্পা (মতম)ৱাখৈবা প�োৎ-চৈ, মান, স্তোক পাৎচৈ লাচন লাইরিক, স্তোক রেজিস্তার প�োৎ-চৈ চানবা .য়েংবা প�োৎ-চৈ মমল লেপ্পা থবক য়ানবা খূদক্কী থ�ৌশিল প�োৎ-চৈ পৈশিনফম, গ�োদমদা মান থম্তা প�োৎ-চৈ থমফম ক�োৎ, কৈ, দুকান, থমজিনবা 1. চু মদ্ৰিঙ অচম্তা 2. তশেংবা প�োথাফম খঙদবা শকখঙদবা, মহ�ৌশালগ মান্নদবা উঞ্জা মীরৈবাফ মচা থাক লৈর�োল লাল্লোং লৈর�োল নাইবা ঈচেল, নুংশিৎ মরম, অচু ম্বা পরীং পাঙ্গঁ ল কলহনবা খূৎচৎবা মূকীশল্লকপা নমফু খূৎশিল চেকশিনবা চেকশিন্না চেকশিনবা অাথিংবা 1. খ�োঙজং 2. য়ৈবা, ফু বা



135



strike call



strike call stringency strip strive storage capacity strong room structural structure structured interview structured pay struggle stubborn studios study study leave stuff stupendous style sub (subordinate) sub-committee sub-contract sub-district sub-division sub-head subject subjective subjudice sublease subletting



subletting



1. খ�োঙজং ক�ৌবা 2. খ�োঙজং লাউথ�োকপা শাথিবা, তমথিবা মচেৎ, অশাংবা ফি মচেৎ হ�োৎনবা পৈশিনবা য়াবগী চাং, থম্বা চনবা চেকশিন কা শত্তং শদাগী ওইবা শত্তংশদা, শাগৎপা মত্তং শত্তং শদা নাইনা উন্নবা থাক নাইবা অৱামল, তলব কন্না হ�োৎনবা, মুকনবা, লান্থেং মঙক কনবা, নীঙাই চাওবা লাইরিক কন্মা পাবা, নৈনবা কনবা মহৈ-মশিং তম্বা, পাবা মহৈ-ফশিং তম্বগী শিল্লেপ/সুতি মচাক, প�োৎমল 1. হকপা 2.



চাউবা 3. অরুম্বা



মকে, হৈনবী মত�ৌ মখাদা, মশা, ঙমথং ঙমথং খূৎ থিকা খাইবা জিলা মশা ডিবিজন মশা সব-হেড 1. হীরম 2. প্রজা, মীয়াম 1. হীরমগী ওইবা 2. নুংগী ওইবা ৱায়েন চাথরিঙৈ অমুক শান্দোকপা মথাং শানবা



136



submission



substandard



submission submissive subordinate office subordinate services subordinate staff subparagraph subrule subscribe subscribed capital subscriber subscription subsection subsequent subsequent action subsequently subsidiary



য়াবা, লানখৎপা, চঙজদবা



subsidiary bodies subsidiary industry subsidiary mandate subsidiary receipt subsidiary register subsidise subsidised subsidized accommodation subsidy subsistence subsistence allowance subsistence grant substandard



মখাদা লৈবা লূপশিং



য়াগনবা, চঙজগনবা মখা থাবা ল�োয়শঙ মখাথাবা থবক মখাদা লৈবা থ�ৌমীলূপ ৱারেং কাতু প মচা চৎন- পথাপ মচা 1. শেন্থং খায়বা 2. শ�ৌগৎ 3. অরৈবা খায়গৎলবা শেল্লেপ শীজিন্নরিবা, য়ারিবা শেনখায়, শেনথাং শরুক মচা তু ংদা লাকপা মখা থাবা থবক মখা তাবদা, মখা তাবা ওইন তেঙবাংগী ওইবা, অহেনবা, মখা প�োন্না লৈবা ঙমথং শিনশূ, মচাক হুনবা শিনশূ ঙমথং অয়াবা তেঙবাং চেনীং তেঙবাং রেজিস্টার তেঙবাং পীবা তেঙবাং পীরবা অহ�োংবা লৈফম তেঙবাং হিংবা, পুন্সি লেনবা হিংনবা শেলহাপ হিংন তেঙবাং হন্থবা, থাক য়�ৌদবা



137



substantial



suicide



substantial substantiate substantive substantive pay substantive post substitute substitution sub sub-paragraph suburban subvention subversion subway succeeding succession successive successor succour sue suffer suffering sufficient suffix suffrage suggestion suggestion box suggestions book suggestive



মচং, মচি



suicide



মথন্তা শিজবা



অচাবা মরম পীবা মচং ওইবা, মসাগী ওইবা লেঙদবা অৱামল লেঙদবা ফম মহুৎ শিনবা মহুৎ শিনবগী থবক কাতু প মচাগী মশা সহরগী মতাই শ�ৌগৎ শেনথং য়েৎখাই থিনগায়বা লৈনুংলম্বী তু ংদা লাকপা, মখা তারকপা খুবম ফংবা, ফম হাইগৎপা মথং-মনাও নাইবা মহুৎ শিনবা (মী) তেঙবাং, মতেং ৱাকৎপা ৱারেল ল�োইশঙদা চৈনা ফংবা, অৱাবা অৱা-অনা মরাং কায়বা, ক�োন্নবা নীংতপ, তু ংতপ ভ�োৎ থাদবা য়াবগী হক কান্না ৱা, প�োরম প�োরম উপু প�োরম লাইরিক 1. কান্ননীংঙাই ওইবা মওংদা 2. ৱাখল খলহনবা মত্তংদা



138



suit



suit suitability suitable action suited sum summarily summary summary trial summing up summit summon sumptuary allowance sum up sundry suo moto superannuation superannuation pension superficial superfluous superimpose superior superiority supernumerary supernumerary post superscribe superscription supersede supersession superstructure



superstructure



1. দাবী, ৱাফংনবা, য়েৎনবা 2. চানবা, পক্নবা চানবা চানবা থবক/থ�ৌত্তং চানরবা 1. শেনফম 2. অঙ্কগী ফ�োল, তিনশিন্নবা শমজিন্ন, ৱায়েন চৎথদনা মচং ওইবা ৱাফম মমিংতগী ওইবা ৱায়েল অশিনবা, পূনসিনবা মত�োল, মক�োক ওইবা মীয়াম তিনবা ক�ৌবা চাদিং শেলহাপ খ�োমজিনবা চ�ৌইনা মশা মথন্তা , মশাচাবী থ�ৌইনশিন্দগী মতম সুদন ু া থবক্তগী প�োথাবা থবক ত�ৌবা মপুঙ ফাবা পেনশন মকুদমক, লুমিন্দবা চঙগদবদগী হেনবা মথক্তা ননবা মথফ থ�োংবা থকত�োংবগী মত্তং অচঙবা মশীংদগী হেনবা অহেনবা ফম মথক্তা ইবা 1. মেথক্তা ইবা খূৎই 2. লৈফম কাল্লগা কাবা ককথৎপা কানবা চাউনা শাবা



139



supertax



supertax super timescale supervision supervisor supervisory staff supplement supplementary supplementary budget supplementary cost supplementary demand supplementary grant supplementary question supplementary rules supplier supply support Supporter Supporting documents Suppress Supremacy Supreme Surcharge Surety surety bond surface inspection surface transport Surgery Surname Surplus surplus budget



surplus budget



চাউনা ল�ৌবা কাংকৎ অথ�োইবা মতম চাং য়েংশিনবা য়েংশিল�োয় য়েংশিনবা কাঙলূপ তপশিনবা, হাপচিনবা, মপুঙ ফাহনবা হাপকৎলকপা, মপুঙ ফাহনবা হাপকৎলকপা শেনবা হেনগৎলকপা মমল হেনগৎনবা-তানবা অহেনবা শেন্থং হাপকৎলকপা ৱাহং অহেনবা পথাপ প�োৎ পীৱা মী প�োৎ পবা য়েনবা/ফঙহনবা শ�ৌগৎপা শ�ৌগৎপা মী শ�ৌগৎপা-চৈ চাং নমথবা খ্বাইদী হেন্না ৱাংবা খ্বাইদগী হেনবা অথ�ৌইবা শেল্লৌ দাই ল�ৌবা মী দাই পুবগী য়ানচে মপান্থোং য়েংশিনবা কংফানগী চথ�োক চৎশিন থাঙ থাবা য়ুম্নাক প�োৎহেন, অহেনবা অহেনবা শেনবা



140



surplus report



surplus report surplus staff surprise check surprise visit surrender surroundings surtax surveillance survey survey report survival surviving survivor susceptibility suspect suspend suspense suspense account Suspension suspension order Suspicion sustainable sustainable growth sustained swear swearing-in-ceremony syllabus symbol symmetry sympathy



sympathy



অহেনবা পাউদম অহেনবা থ�ৌমী খঙহ�োদনা য়েঙশীনবা খূদক্তা য়েংশিনবা/থুঙবা চঙজবা অক�োইবা হাপকৎপা কাংগৎ মীৎয়েঙখাদা থম্বা য়েংশীনবা/নৈনবা থেংশিনবা পাউদম শাংথনা- পুন্সিবা হিংলিবা শাংনা হিংহ�ৌবা থুনা ল�োশিনগনবা চিংনবা মতম খৱা থৈদুল থম্বা লাঙতক্নবা শেনহ�োৎতা চঙদবা শেনম ত�োকহনবা ত�োকহনবগী য়াথং চিংনবা য়ানিংঙাই ওইবা মতিক চাবা চাউখৎপা য়�োকখৎপা, য়ারবা ৱাশকপা ৱাশক ল�ৌবগী থ�ৌরম সিলেবস, তম্নবা পরীং খুদম চু ংফিরান চাবা মিনংশি



141



sympathy strike



sympathy strike symposium symptom synchronise synopsis synthesis synthetic system systematic systematic work systems analysis



tag



মিনংশি উৎপা খ�োঙজঙ খন্ন নৈনবা মত্তং খূদম চান্নবা চু শিনবা 1. অশস্বা ৱার�োল 2. মত্তং মত�ৌ 1. খূৎশেস 2. শূপচনবা সুপচিল্লবা, শজিন্নবা হ�ৌনবী পথাপ পথাপ নাইবা পথাপ নাইবা থবক পথাপ নৈনবা



T tab folder table tableau table of contents table of the house tabular tabulated statement tabulation tabulator tackle tact tactful tactic tag



ঢেপ ফ�োলডর 1. মথং-মনাওদা থম্বা 2. ঢেবল অরেঙবা শক্তম য়াত্তরিবশিং ৱায়েন পথাপ শেম্ফমগী মাঙদা মথং-মনাও নাইনা চৎথবা মত্তংদা পরিং নাইবা বার�োল মথং মনাও শেম্বা মথং মনাও শেম্বা (মী) 1. লৈখায় তানবা হ�োৎনবা 2. পাঙথ�োকপা পাথৈ, হৈশিংবা হৈশিংনা চৎপা পাহৈ নপশিনবা, ফ�োৎচিনবা



142



take home pay



take home pay take over talented talent search tally tally card tampering tangible tangible asset tape tapping tardiness target target date tariff tarnish task task force tax tax abatement taxable taxable income tax adjustment tax assessment taxation tax avoidance (tax loophole) tax consultant tax declaration tax deducted at source tax deduction



tax deduction



খুত্তা ফংবা অৱামল 1. হেনগৎপা



2. ল�ৌশিনবা 3. পায়শিনবা



হৈথ�োই-শিংথ�োইবা হৈশিংবা থিবা মান্নহনবা, চানহনবা মান্নহল্লবা, কার্ড শেমদ�োক-শেমজিন ত�ৌবা, থুগাইবা শক্নাইবা, শকপান্নবা শকপানবা লন-থুম ফীতা, তেপ 1. শীজিন্নবা 2. তেপ ত�ৌবা (ফ�োন) অতনবা, তঞ্জানবা পান্দম নুমিৎ পান্দম 1. মমল



2. মমল পরেং



মনথহনবা, মচু শিহনবা থবক থবক ত�ৌবা কাঙবু কাঙ্গঁ ৎ কাঙ্গঁ ৎ হন্থহনবা কাঙ্গঁ ৎ পীবা য়াবা কাঙ্গঁ ৎ পীবা য়াবা চাগা কাবঙ্গঁ ৎ শকচিন্নবা কাবঙ্গঁ ৎ লেপ্পা কাবঙ্গঁ ৎ ল�ৌবা কাবঙ্গঁ ৎ থৈদ�োকপা কাবঙ্গঁ ৎ ৱাতান্ন-মী কাবঙ্গঁ ৎ লাউথ�োকপা হ�ৌরকঙৈদগী কাবঙ্গঁ ৎ ককপা কাবঙ্গঁ ৎ ককথবা



143



tax evasion



telegraphic address



tax evasion tax exemption tax free tax payer tax rebate tax return tax schedule team spirit team work tear gas technical



কাবঙ্গঁ ৎ ল�োৎশিনবা



technical advice technical college technical data technical post technical qualification technical skill technical term technical training technician technique technocracy technocrat technological technologist technology telebanking telegram telegraphic address



তেকনিকেলগী পাউতাক



কাবঙ্গঁ ৎ ক�োকপিবা কাবঙ্গঁ ৎ ল�ৌদবা কাবঙ্গঁ ৎ পীবা মী কাবঙ্গঁ ৎ হন্থবা কাবঈৎ থীবগী ৱার�োল কাবঙ্গঁ ৎ কী ৱার�োল খুৎপুগী ৱাখল্লোন খূৎপুগী অপুন থবক পিরাং গ্যাস 1. তেকীনিকল, খুৎলাই শীজিন্নর�োল গী ওইবা তেকনিকেল ক�োলেজ তেকনিকেল দাতা তেকনিকেলথী ফম তেকনিকেল মহৈগী থাক তেকনিকেলনী হৈশিংবা তেকনীকেল অখন্নবা অখন্নবা ৱাহৈ তেকনিকেল ত্রেনিং তেকনিসিয়ান খূৎশূ খুৎন�োম শিনশার�োয়না খুৎলিংবা শইনশার�োয়, তেক্নোক্তেত শিনশার�োনশী ওইবা শিনশার�োল তাকপা মী শিনসার�োল অথাপ্পা বেঙ্কিং তেলিগ্রাম তেলিগ্রাফ থাকম



144



telegraphy



tentative



telegraphy teleprinter message television teleworking telex teller temper temperament temperamental temperature tempo temporary temporary advance temporary appointment temporary disability temporary post temporary restriction temporary vacancy temptation tenable tenacity tenancy tenant



তেলিগ্রাফি



tendency tender tender box tenderer tender notice tentative



অনীংবা, পুকচেল



তেলিপ্রিন্টরগী পাউ, থাপনা নম্বা পাউ থাপউ, টি ভি অথাপ্পা থ�ৌশূ, তেলিৱকিং তেলেক্ম শীংথী খূৎলায় পূক্নীংলী ফীভম হ�ৌনসা , পূক্নীংলী ফীভম শাউগনবা অঈং অশা 1. খ�ৌঙচৎ, মচৎ 2. তেমেপা 1. মতম খরদগী 2. অতেনবা মতমপী মতম খরগী হান্না পীথ�োকপা/ব�োইনা মতম খরগী হাপ্পা মতম খরগী ঙমদবা মতম খরগী ওইবা ফম অতেনবা মতমগী অথিংবা অতেনবা মতমথী অহাঙবা মিহ�ৌবা য়ারবা 1. অচেৎপা 2. পূক্নীং চঙবা 1. প�োৎ শানবা 2. ল�ৌ শূবা 1. মমল পীদুনা শীজিন্নরিবা (মী) 2. ল�ৌমী 1. থিকা পবা, তেন্দর 2. লান্থোকপা তেন্দর উপু, থিকা-উপু তেন্দর ত�ৌরিবা থিকাদার তেন্দর খঙহন-বা চাউরাকপা



145



tenure



tenure tenure of land tenure of office tenure of post tenure of work tenure post term terminable terminal (report etc.) terminal tax termination termination clause termination notice termination of service terminology term loan term of office terms terms and conditions terms of delivery terms of reference terms of service territory terror terrorism terrorist tertiary benefit test testament test charge



test charge



1. থবক্কী মতম 2. পাতা লম মপূ ওইবগী মতম থবক পাইবগী মতম থবক্কী মতম, ফম পায়বগী মতম থবক্কী মতম মতম লেপ্পা ফম 1. মতম ল�ৌইশিনবা য়ারবা মতম নাইবাপাউদম ঙমখৈ কাঙ্গঁ ৎ ল�ৌইশিনবা, থদৎপা ল�োইশিল্লবা শরুক ল�ৌইশিন খঙহন-ৱা থবক্তপী ত�োকহনবা চৎন ৱাহৈ মতম কক্ন পূথ�োকপা ফমগী মতম 1. চৎন ৱাহৈ 2. য়ান ৱা য়ান-লেপ্ন ৱা পীবমী য়ান ৱা অকক্নবা খন্ন হীরম থবক, ত�ৌবগী য়ান ৱা লমদম, ক�োনশিন্নবা লম, তেরিটরী অকিবা অকি অখং পাকহনবা, তেৱরিজম আক অখং ল�োকহনবা মী, তেৱরিম্ট অহুমলক কান্নবা চাংয়ং উইল, তেস্তামেন্ট চাংয়েং চাদিং



146



test check



time card



test check tester testify testimonial testimony testing report text thankful theme therapy third party thoroughly thoughtful threat thrift through throw out thumb impression thumping majority ticket tie



চাংয়েং ন�োমনা



tied loan tier tilt time time allowed time barred time bound time card



য়ানরবা শেন্থং



চাংয়েংলিবা (মী) 1. সাখী পীবা 2. চু ম্মি তাকপা থাগৎচ, বাশকচে সাখগী থবক চাংয়েং ৱার�োল 1. তম্ন লাহিরিক 2. মরু ওইবা ৱা থাগৎনীংঙহি ওইবা হীরম লাইয়েং অহুমশুবা কাঙবু, অত�োপ্পা থুৎ কূপ্না, ল�োইনা ৱাখল লৈবা 1. কিহলবা, অকিবা 2. খুদ�োংথীবা চেকাশনবা, কুপশিনপা 1. মতেংনা, 2. ফাত্তনা লংশেকপা, হুন্দোকপা খুবী স�োই, খুবী খূয়েক য়াম্না হেনবা তিকেৎ 1. পূনবা 2. কিশি 3. চপ মান্নবা (মান্নবদা) থাক খ�োইরিবা মতম অপীবা মতম মতম হেল্লবা অকক্নবা মতম, মতমনা পুনবা মতম পান্ন-চে



147



time deposit (=fixed deposit)



time deposit (=fixed deposit) time keeping time limit time off time overrun timed programme time rate (time work) time recording machine time scale time schedule time stamp time study equipment time table timing tips title title holder toilet token token member token pay token strike tone tone down tone up tool tool down strike top topic top level discussion



top level discussion



মতম কক্ন তূ ংশিনবা মতম ঙাকপা মতম-পাখৈ মতম ল�োইবা মতম থুগাইবা মতম ককপা থ�ৌরম পরেং মতমথী চাং মতম চেজন মেচিন মতমগী চাং মতম পরেং মতম চাজুম মতম নৈন খুৎলাই মতম লেপ্পা হীরম পরেং, মতম পথাপ 1. মতম 2. মতম লেপ্পা 1. কান্ন ৱাহৈ 2. মনা-শেল 1. মিংথ�োল 2. ফমথ�োন মিংথ�োল ফংলবা, মপূ ওইরবা 1. অমাঙশঙ 2. খ�োঙহামফম 1. খুদম 2. মমিংতা ওইবা লুপকী মীহুৎ মমিংদা ওইবা অৱামল মমিংদা ওইবা ঈহ�ৌ খ�োন্দা খ�োলহায়, ৱাঙাং তপথবা, ৱাঙাং তপথবা 1. য়াঙশিনবা 2. কনশিনবা খুৎলাই, মচাক খূৎলাই থাদ�োকপা খ�োঙজং মত�োন, মক�োক, হর�োইবা খ্বাইদগী মক�োক হীরম, মতাং অৱাংবা তাক্কী ৱারেপ



148



top management



trainer



top management topmost top official topography top priority top ranking top secret torture total total service tough tour



অথ�োইবা শীল লাঙবা /অৱাংবা থাক্কী



tour programme



ক�োয়বশী প্রোগ্রাম, লংদৈ চৎনথী-থ�ৌরমপরেং



tour report tout town (city) township trace tract traction trade agreement trade union tradition train trainee traineeship trainer



খ্বাইদখী ৱাংবা মথক থ�োংবা অঙম্বা লস্মিৎ তু মিৎল�োন খ্বাহিদগী হান্নগদবা খূইদপী মাক�োক থ�োংবা অৱাংবা থাক্কী অর�োনবা ওৎ নৈবা 1. অপূনবা 2. পুল্লপ অপূনবা থবক অরুবা, অৱাবা ক�োথবা লংদৈ কৎপা ক�োয়বা, লঙফৈ চৎপা



লংফৈ চৎপপী পাউদম কায়শেল ল�ৌবা মী সহর সহর-শেমাগপা, সহরগী ওইবা 1. থিবা 2. পুথ�োকপা 3. ফাবা 1. লীক্লম, পরিং চিংথ�োকপা, চিংবা লল�োন ইতিক্কী য়ান-চে শিন্মী লূপ লীক্লম, চৎনবী 1. রেল গাড়ী 2. পরিং 3. মশাং 4. তাকপী তম্বীবা শিন্দমল�োয় শিন্দম ফংবা শিন্তাকল�োয়



149



training



training training centre training college training division training institute training period training programme training unit trait traitor tranquility transaction transaction of business transcription transfer transferable goods transfer entry transfer fee transfer memorandum transfer on deputation transfer order transformation transit transit duty transitional transit pass transit visa transit workshop translation transliteration



transliteration



শিন্দম্বা শিন্দম-শঙ শিন্দম ক�োলেজ শিন্দম কাঙলুপ শিন্দম ক�োন শিন্দমবগী মতম শিন্দম থ�ৌবম শিন্দম-কাখল যুনিত মচরিৎ, মত্তরং-মত�ৌ থাজ-হাৎপা (মী) ঈ-চিকপা পীথ�োক পীসীন ল�ৌথ�োক ল�ৌশীন লল্লোন চৎনবা ইথ�োকপা, ময়েক উন্থোকপা মফম হ�োংবা থাদ�োক-থাজীন য়াবা প�োৎলম চৈরম থাবদী মিংচন থাববী শেল, অথাশেল থাবসী নীংশিং ৱার�োল ডিপুটেসনদা থাবা মফম হ�োংবসী য়াথং মশক ওনবা, হ�োংবা অওনবা, হ�োংলকপা, থাবা থাবগী শেল ল�ৌ লংদাইফম ফাওহনা চৎপগী অয়া চে ফাওবগী ভিজা থাবগী ৱর্কশ�োপ, থাবগী সিনশূ-শঙ হন্দোকপা ময়েক ওন্থোকপা



150



transmission



trial



transmission transmit transport transport allowance transportation transposition trap travel travel expenses traveller’s cheque travelling allowance travelling allowance bill travelling concession



শন্দোকপা



treachery treason



মীনম-শ�োরি



treasury treasury bench treasury deposit recipt (T.D.R.) treasury receipt treasury voucher treat treaty treaty of extradition trek trend trespass trial



থাবা (ঈ-পাউনচাংবা) গাড়ী, পুথ�োক পুশিন. চৎপ�োক চৎশিন গাড়ীগী শেলহাপ পুথ�োক পুশিন, থাদ�োক-থাজিন মফম ওন্নবা লাং লমক�োয়বা, লমচৎপা লমক�োয় চাদিং লমক�োয়-শেনচে লমক�োয় শেল লমক�োয় শেলহাপ বিল লমক�োয় শেন্তা, মক�োয়বদা পীবা খুদ�োংচাবা লম নিংথ�ৌ শেখা, লৈবাক্কী মায়�োক্তা শর�ৌ -শীনবা লনগৈ লৈঙাক্কী মায়কৈ লনগৈদা হাপচিন চেনীং লনগৈ চেনীং লনগৈ ফংন-চে, ভাউচর ল�োয়নবা, পীজপীথকপা, লায়েংবা সন্তাইনর�োল, য়ানর�োল, সনধি তানথ�োকপাগী সন্তাইনর�োল, য়ানর�োল খ�োঙশান-লম্বী মায়ওন অয়াবা য়াওদনা লম ফাওইদুনা চৎপা ৱায়েন



151



trial balance



typewriting



trial balance trial period tribal area development tribal welfare tribe tribunal tribute



চাংয়েং শেল্লেম



trim trip tripartite triple triplicate true copy trunk call trust trustee trustworthy turn down turnkey basis turnout turnover turpitude tutelage twin city twin sharing basis type typescript typewriter typewriting



মশা থাবা (উ), ককপা



চাংয়েং মতম য়েল্হৌঙৈগী খুন্দা চাওখৎ য়েল্হৌমীগী য়াইফ থ�ৌরাং য়েল্হৌমী, চীংমী ৱায়েন লূপ, ত্রিবুনেল 1. ল�োইপ�োৎ 2. থাগৎ-ৱার�োল 3. শ্রদধাণ্জলী খ�োঙচৎ অহুম থ�োকপা অহুম পূনবা অহুশ্লক চেমান অহুম 2. অহুশ্যবা চেমান অশেংবা চেমান এংক ক�োল 1. থাজবা 2. খন্নবা সেনবুন ও.এস্ট 1. থাজবা য়াবা মী 2. অখন্নবা শেনবূ থাজবা য়াবা য়ারক্তবা অয়াবা পীরক্ত্রবা শাবা ইল�োরগা পীবগী য়ুম্ফ প�োৎথ�োক, থ�োরকপা, ওইরকপা কারকপা শেল লমচৎ নাইদবা লমজীং শহর ফাইব�োক অনী য়েন্নবগী য়ুম্ফম 1. মখল 2. তাইপ ত�ৌবা তইপ ময়েক তাইপ ফু নবা মেচিন তাইপ ত�ৌবা/ফু বা



152



typical



typical typing typing machine typing pool typographical error



unassuming



মশাজৎ, মশাজী ওইবা মত্তং মত�ৌ তাইপ ত�ৌবা /ফূ বা তাইপ ত�ৌনিবা মেচীন তাইপ ত�ৌবশিংগী মফম ময়েক শাজিনবদা লানবা



U ulterior motive ultimate ultimate consignee ultimate cost ultimate goal ultimately ultimately objective ultimatum ultimo ultravires umpire unacceptable unaccompanied baggage unaided unambiguous unanimity unanimous unanimous decision



মর�ৌ নুংদা ল�োৎপা বাফম



unassuming



উৎথ�োক্তবা, ইতিং তিংবা



1. পূমল�োই ল�োইরবা 2. অরেহিবা অর�োইবদা ফংগদবা মী পাখৈ শেংবা শেন, অরেহিবা শেনজং অর�োইবা পন্থুং অরেইবদা, পুমল�োই ল�োইবদা অর�োইবা পান্দম অর�োইবা ৱাতান, অলটিমেডম মমাঙ থাগী শক্তি ৱাংমদা, অধিকার ৱারেপল�োই, অমপয়ার য়ানীংঙাই ওইদবা মপু ল�োইনদ্রবা প�োৎখাউ মতেং ফঙদ্রবা ময়েক শেংদবা ওহদ্রবা ম�োত অমখজা ওইরবা ম�োৎ মান্নরবা, পুম্নমক্না য়ারবা থমত্ত ওইবা বরেপ পুম্নমক্না য়ানরবা, ৱারেপ



153



unattached



unattached unauthorized unavoidable unavoidable circumstances unavoidable delay unbecoming uncashed uncertain unclaimed unclaimed baggage unclassified uncommitted uncommon uncompromising unconditional unconfirmed unconfirmed report unconstitutional uncontested uncontrolled uncorroborated uncovered demand undated undelivered letter under under-age under assessment under billing under certificate of posting under consideration



under consideration



পূন্দবা, মরী, থমদবা অয়াবা য়াওদবা নান্হোকফদ্রবা নান্থেকফদ্রবা ফিভম তঙাইফদদুনা থেঙবা চানজদবা, পকচদবা, লেমজদবা কায়দ্রিবা শেনফম ময়েক শেংদবা, অতাবী খঙদবা মপু থ�োরকএবা মপুনা ল�ৌরদ্রবা প�োৎচাউ মখল কাঙলুপ খায়দ্রিবা ফিদৈ শেংদ্রিবা ময়ামগা মান্নদবা 1. য়শিন্নসি য়াদবা 2. পৎ তৎপা য়ানবী য়াওদনা অরেপ্পা খঙদ্রিবা অরেপ্পা খঙদ্রিবা পাউদম লৈঙাক পথাপ নওবা লাম্বা য়াওদবা লাকপিনবা য়াওদবা চু ম্বগী খুদম ফংদ্রিবা ফাদ্রিবা মপুঙ দাবী চৈচৎ থাদবা পীরুদ্রবা চিঠি মখাদা, মনুংদা, হন্থনা চহী শুদবা লেপ্পা ল�োইদ্রিবা, পিক্না পাবা বিল হন্থনা শাবা চিঠি থাবগী শকখঙচে খন্নরিবা/খন্নবা ল�োইদ্রিবা ৱাফম



154



underconsumption



underconsumption underdeveloped under employed under employment under-estimate under examination undergraduate underground under-hand dealing under invoicing underlined under-manned under-paid under-population under-production under reference undersigned understanding undertake undertaking undertrial under-utilization under-valuation undesirable undignified undisbursed loan undisputed undivided undoubtedly undue



undue



চাং য়�ৌদনা শীজিন্নবা, য়ামদনা শিজিন্নবা চাওখৎত্রিবা মহৈগা থবক্কা চানদবা 1. থবক শীজিন্নরিবা 2. হন্থবা থবক পীবা হন্থনা য়েংবা, পিক্না লেপ্না য়েংশিল্লিবা শুবুয়েই য�োইবা গ্ৰেজুয়েৎ য়�ৌদবা লৈনুং, মীর�োৎ ল�োন্না পাঙথ�োকপা ইনভ�োইচ হন্থনা শাবা মখাদা লৈই চিংলিক, তঙাইফদবা মী ৱাৎপা তানা পীবা, হন্থনা পীবা মীশিং ৱাৎপা চাথ�োক ৱাৎপা পল্লিবা মতাং মখাদা খুৎয়েক পীরিবা খঙবা, য়ানবা পুরকপা পায়খৎপা, ল�ৌখৎপা 1. পায়শিনবা 2. ৱাশক ৱায়েল চৎথরিবা শিজিন্নরিবা মমল তানা লেপ্পা পামদবা লেমজদবা য়েন্থেত্রিবা অপূ শেল য়েৎনদ্রবা, নাখৈ শেংলবা ত�োঙান্দ্রিবা,খাইদ�োত্রিবা চিংনবা লৈতনা 1. ত�োন্দবা 2. মরম চাদবা



155



undue delay



undue delay undue influence unearned income unearth uneconomical unemployment uneven land unexpected delay unexpired unfair unfair dismissal unfair labour practices unfair means unfavourable unfit unfit for promotion unforeseen unforeseen charges unforeseen circumstances unicameral unicameral legislature unification unified scale uniform uniform increase uniformity unilateral unilateral action uninterrupted power supply (UPS)



uninterrupted power supply (UPS)



মরম চাদনা থেংবা মরমচাদবা শউম, হেন্জিনবা শুভম ৱাদনা ফংবা শেল পুথ�োকপা, ফ�োঙদ�োকপা কান্নদবা, চাদিং হেনবা থবক ফংদবা লৈতেম মান্নদবা লম থাজদেনা থেঙবা মতম ল�োইদ্রিবা চু মদবা, নত্তবা, ফজদবা মরম চাদনা থবক ত�োকহনবা খূৎশূমনগী অম�োৎপা নত্তবা পাম্বৈ চানর�োইদবা, নাতৈ চাদবা (ফীবম) মতিক চাদবা, চানদবা ফম কাবদা মতিক চাদবা উরু-খল্লুদবা (বাপম, থ�ৌদ�োক) খল্লুদবা মরাল খল্লূদবা ফীবম নাইত�োম /অমখক লৈবা নাইত�োম, লৈঙাক পাথাপ শেম্বা পূনিশিনবা পূনশিনবা চাং মান্নবা মান্ননা হেনগৎপা মান্নবা মত�ৌ নামতগী, নাকল নাম্মগী নাকল অমখজগী থবক মৈ লেপতনা-ফংহনবা



156



uninterrupted service



uninterrupted service union unionism union list union territory unique unit unitary united unity universal unjust unlawful unlawful purpose unlimited unlimited power unlisted unloading unmarried unnatural unnatural death unnecessary unofficial unofficial letter unofficial note unofficial strike unopposed unpaid wages unparliamentary unpopular



unpopular



মরক হ�োদবা থবক, শরক শিদবা থবক লূপ লূপল�োন লূপকী মিংপরেং য়ুনিয়ন তেরিত�োরী থ�োইদ�োকপা 1. মত�োমতা 2. ওনবগী চাং 3. য়ুনিত অমত্তা ওইবা পূল্লবা অমত্তা ওইবা, লিংজেন মান্নবা মালেম পূম্বগী চু মদবা পথাপ্না য়াদবা পথাপ্না য়াদবা থ�ৌরাং ঙসখৈ নাইদবা, ল�োইনাইদবা ঙমখৈ নাইদবা পাঙ্গঁ ল পরেং চন্দবা প�োৎ ল�ৌথবা, প�োৎ থাবা লুহ�োংদ্রিবা মথেশা নত্তবা মহ�ৌশা নত্তবা মীশি মথ�ৌ তাদবা, দরকার লৈতবা সরকারগী নত্তবা, পথাপ নত্তবা লৈঙাক্কী নত্তবা চে লৈঙাক্কী নত্তবা চের�োল ত�ৌফম ত�োজবা খ�োঙজং লাম্তা য়াওদবা, শীংনরক্তবা পীদ্রিবা অৱামথ/খূশম ূ ল লৈবাক মচা তাদবা মীয়ম্না পাম্নদবা



157



unprecedented



unprecedented unpredictable unproductive unproductive labour unprofitable unpunctual unqualified unqualified apology unquestionable unrealizable sum unreasonable unrecorded unregistered document unregistered firm unreserved vacancy unsafe unsatisfactory unsecured unsecured loan unserviceable unskilled unskilled labour unsound mind unspecified unstable unstable government unstarred unsuitable untenable untouchability



untouchability



অমুক্তা ত�ৌখিদ্রবা./থ�োকখিদ্রিবা তম্বা ঙমদবা কান্নদ্রবা, মহৈ য়ান্দ্রবা কান্নদ্রবা থবক ত�োংজিদ্ৰবা, কান্নদ্রবা চাং নাইদবা 1. মতিক চাদবা 2. য়ানবী/সর্ত য়াওদবা মপুঙ ফানা মরাল য়াজবা চিংননীংঙাই ওইদবা ফংবা ঙম্লর�োইদবা শেনফম মরম চাদবা লাচন্দবা ইশিন্দবা চনখত্তবা চে-চাং চনখত্তবা শিনশঙ খাক্তবা ফমহাঙ শ�োয় ঙামগদবা পেন্নীংঙায় ওইদবা 1. শিন্নপ�োৎ য়াত্তদবা 2. ক�োমথ�োকপা শিন্নপ�োৎ য়াত্তদনা শেনপু কান্নদ্রবা, য়াদ্রবা খূৎ চত্রিবা, হৈশিংদ্রিবা খূৎচত্রিবা শিন্মী ৱাখল চ�োইথ�োকপা চপ চানা হায়দবা লৈতাদবা, মরা চেত্তবা মরা চেত্তবা সরকার থৱানমিচাক য়েক্তবা চান্নদবা চৎনবা য়াদবা শ�োকন-পন্না য়াদবা



158



untrained



urgent call



untrained untrustworthy unused unusual delay unutilized grant unwarranted unwilling unworthy updation upgrade upgrading upgrading of post uphold upkeep uplift upper upper age limit uppermost up to date upright upset



শিন্তাক ফংদ্রিবা



upward communication upward trend urban urbanization urgency urgent urgent action urgent call



হঈৎলা পাউদম্বা



থাজবা য়াদবা শীজন্নদ্রবা মহ�ৌশাগা মান্নাদনা থেঙবা শীজিন্নদবা তেংবাং/শেন্থং 1. চু মদবা 2. মথ�ৌ তাদবা য়ানীংদবা মতিক চাদবা ন�ৌথ�োকহনবা ফম কাহনবা, ৱাংখৎহনবা ৱংখৎহনবা ফম ৱাংখৎহনবা শ�ৌগৎপা, ঈকায় খূম্নবা য়�োক থাকপা ফগৎহনবা, থাঙ্গঁ ৎপা মথক থ�োংবা/থংবা মথক্কী চহী পংখৈ মথক পুথং থংবা হ�ৌজিক্কী ওইবা, অন�ৌবা 1. চপ য়ুংবা 2. পূকচেল তিংবা 1. লাংতক্নবা, 2. থক-খা-ওনবা 3. শ�োয়বা থক্লোমদা হাইগৎপা সহর সহর ওন্থোকপা য়াম্না তঙায় ফদবা তঙায় ফদবা অথুবা অথুবা থবক খূদক্তা ক�ৌবা, অথুবা ক�োল



159



urgent slip



urgent slip usage useful user user item usual usurp utility utilization utilization certificate



valuation



য়াম থুবা চেজেৎ 1. শীজিন্নবা 2. চৎনবী কান্নবা শীজিন্নরিবা শীজিন্নরিবা প�োৎলম মহ�ৌশাজী নমল�ৌ কান্নবা শীজিন্নবা শীজিন্নবজী শকখঙচে



V vacancy vacant post vacate vacation vacation pay vacuum vague idea valedictory address valedictory function valedictory session valid valid argument validity date valid reason valuation



অহাঙবা, ফমহাঙ ফমহাঙ হাঙহনবা, থাদ�োকপা অশংবা সুতি, শরক হাঙবা শরক্কী অৱামন, সুতি মতমজী অৱামন অহাঙবা ময়েক শেংদবা ৱাখল 1. কায়ন ৱার�োন 2. ল�োইশিন মীফম কায়ন থ�ৌরম কায়ন মীফম চৎনবা য়াবা, মরপ চাবা মরম চাই য়েৎপা অচেৎপা বর�োল য়ানরবা থাবান/চৈচৎ চৎনবা য়াবা মরম মমল লেপ্পা



160



valuation certificate



valuation certificate valuation report value valuer variable variance variant variation variation in quality variety vehicle ventilate venture venue veracity verbal verbal agreement verbal discussion verbal order verbal statement verbal warning verbatim verbatim report verdict verification verification of antecedents verification of stores verification sheet verified copy vernacular



vernacular



মমল লেপ্পজী শকখঙচে মমল লেপ্পজী ৱার�োল মমল মমল লেপ্লিবা হ�োংদ�োক হ�োংজিন য়াবা খেন্নবা, মান্নদবা 1. খেন্নবা 2. ত�োঙনবা 1. খেৎনবা 2. মান্নদবা মগুন খেন্নবা 1. মখল 2. মখল মথেল ত�োংনবা, শাদ�োং, গারী 1. ৱা ঙাৎনবা 2. ফ�োঙদ�োকপা 1. শিন চাংয়েং 2. লাইবক য়েংবা মফম অচু ম্বা মত�ৌ চীনগী, চীনহায় চীনহায়, য়ান্নচে চীনহায়দা নৈনবা চীনহায় য়াথং চীনহায় ৱার�োল চীনহায় চেকশিনৱা ৱাহৈগী ওইবা চীনহায় ৱার�োল/পাউদম ৱারেপ, রাই অচু ম অয়ান য়েংবা হ�ৌখিবগী অচু ম অরান য়েংবা প�োৎকী অচু ম অরান য়েংবা অচু ম অরাং য়েংবগী চে অচু ম্ব তাকপা ক�োপী মমার�োন, মীয়ামগী ল�োন, লমগী ল�োন



161



version



version versus vertical communication vertical filing system vertical mobility very good vessel vest vested right veto vetting vettor via viability viable via media vice vice versa vicious circle victimise victimization victory video conferencing view view point views vigilance vigilance case vigilence clearance vigorous



vigorous



1. হন্দোকপা 2. শক্নোন 3. ৱাঙাং মায়�োক্তা, লাম্বাদা থক-খা



পাউফাওনবা



থক-খা চেবুন পথাপ থক-খাগী খ�োঙয়াঙ য়াম্না ফবা 1. জহাজ হি 2. ক�োন/পাত্র পাঙ্গঁ ল পীবা পীরবা হক থিংবগী হক ভেত�ো হন্না য়েংশিনবা কৃ প্না য়েংশিনবা ফাত্তদুনা হিংবা য়াবা, ওইবা য়াবা হিংনিঙাই মরক্কী পাম্বৈ ঙমথং, মহুৎতা ত্তন্নতৈননা-হঙ্গোঁৎনা ফত্রবা কাঙ্গোঁয়/মক�োয় 1. ওৎপিবা 2. মরাল শীজনবা ওৎপা মায় পাকপা ভিদিত্ত কনফরেন্সং 1. মীৎয়েং 2. উবা মীৎয়েং ৱাখল, ম�োৎ থিজিন হুমজিবা থিজিন হুমজিনবজী ৱাথ�োক থিজিনবন্দা য়ারবা কনবা, পাঙ্গঁ ল লৈবা, অরুবা



162



vindictive



vocal



vindictive violate violation virtue virtuours visa vis-a-vis visit



লমন খুমগনবা



visiting hours visitor visitor’s book visitor’s gallery visual visual display visual inspection visualize visual publicity vital



উনবী মতম



vitality vital part vital service vital statistics viva voce vivid viz. vocabulary vocal



ইন্দবা, থুগাইবা ইন্দবগী থবক, থুগাইবগী থবক অফবা/অচু ম্বা লীচৎ অফবা গুন চেনবা মীরম চৎপাগী অয়াক, ভিজা অয়াবা মায়�োক্নবদা 1. উনবা 2. চৎপা 3. য়েংশিনবা চৎপা 4. খ�োঙচৎ 1. উনবা লাকপা 2. থবক য়েংশিনবা অরাকপসিংজী ৱার�োল ইফম অরাকপশিংগী ফম্বাক উনবা, য়েংনবা য়েংহন্নবা উৎতু না থম্বা চৎতু না য়েংশিনবা উহনবা, ৱাখল শাগৎপা উহন্দুনা ফ�োঙদ�োকপা 1. মরু ওইবা মশীং 2. পুন্সি কন্ননবা (হিদাক) হিংবগী পাঙ্গল মরুওইবা শরুফ মরুওইবা থবক 1. মরু ওইবা মশীং 2. প�োকপা শিবগী মশীং ঙাং-শকপজী চাংয়েং তশেংনা, ময়েক শেংনা হায়বদি মিংওইঙ্গ ৱাহৈ পুক্কৈ খ�োঞ্জেল থ�োক্না



163



vocation



vulnerable



vocation vocational vocational guidance vocational training voice void volume



শিনফম



voluminous voluntary voluntary agency voluntary settlement voluntary work volunteer votable vote voted vote of censure



য়াম্না চাউবা, পাক চাউবা



vote of thanks vote on account voter voting voting by ballot voting right vouched voucher vow vulgar vulnerable



শিল্লম শিল্লম লমজীং শিল্লম শিন্তাক খ�োঞ্জেল চৎনহন্দবা, অহাঙবা 1. কল্লিবা মফম 2. চাং 3. লাইরিক্কীশরুক মশানা য়াজনা 1. লনাইজী থবক 2. লনাই থবকী মীহুৎ পামজ লৈখায় পামজ থবক, পামজ থ�ৌগল চ�োংথ�োরক্লবা থ�ৌমী ভ�োৎ থাদবা য়ারবা ভ�োৎ, ভ�োৎ থাদবা, ভ�োৎ পীবা ভ�োৎ পীরবা 1. নিন্দা ৱার�োল পীবা 2. য়ানীংদবা (চৎনপথাপ) থাগৎ ৱার�োল শেল থুম বার�োল ভ�োৎ থাদবা মী ভ�োৎ থাদবা/ পীবা চেনা ভ�োৎ লাদবা ভ�োৎ-থাদ-হক শ�ৌগৎলবা ভ�োকচর, চাদিং শ�ৌগৎ-চে 1. চরা হেনবা 2. ৱাশক লূজদবা, চাওখৎতবা লায়না প�োকপা য়াবা



164



vulnerable section (of society)



vulnerable section (of society)



washing allowance



অশ�োনবা কাঙলূপ (সমাজ/খুন্নাইগী)



W wage wage administration wage agreement wage board wage ceiling wage contract wage earner wage formula wage payment wage policy wage rate wage review waiting list waive walk-in-interview want ward warehouse warehousing charges warning warrant warranty washing allowance



খূৎশূমল খূৎশূমল লৈঙাক খূৎশমল য়ান্নচে খূৎশূমল ব�োর্ড খূৎশূমল ঙমখৈ খূৎশূমল থিকা খূৎশূমল তানবা মী খূৎশূমল সচা খূৎশূমল পীথ�োক-পীশিন খূৎশূমল চৎনর�োল খূৎশমল দর, খূৎশূমল চাং খূৎশূমল নৈনবা অঙাই মিং পরেং মর�ৌথ�োক চঙদুনা উন্নবা, খূদক্তা উন্নবা 1. অৱাৎ-অপা 2. পাম্বা 1. কা 2. ৱার্ড প�োৎ-পৈফম, গুদাস প�োৎপৈফম য়েংশিল্লোয় চেকশিন ৱার�োল ৱারেন্ত, য়াথংচে ৱারেন্তি ফিসু-ফিজাম শেনহাপ



165



wastage



wherebouts



wastage waste land waste paper basket watch watch and ward water proof water supply way bill ways ways and means ways and means committee wear and tear weathering weeding weed out weekly report weigh weight



1. মরায় চাইথবা 2. অমাঙ-অতা



weightage weight bridge welcome welcome address welfare welfare state well behaved well-paid well-qualified well-versed wherebouts



1. গুন, পাঙ্গল 2. প�োৎলূপ



লমলেম চেমাঙ হাপফম 1. ঙাকপা, শঙবা 2. ঘরী ঙাকপা শেনবা ঈশিং চঙদবা ঈশিং পীবা খ�োঙচৎ ৱার�োল, লম্বেল ৱার�োল পাম্বৈশিং, মওংশিং শেন্থোক পাম্বৈ শেন্দোক পাম্বৈ লূপ মচেৎ-মকায় ল�োংজু নংমানা শ�োকহল্লবা থিদ�োক-খন্দোকপা 1. খন্দোকপা 2. নাপী-পেংবা/ল�ৌ পেংবা চয়�োনগী ৱার�োল/পাউদম অরুম্বা ওনবা 1. অরুম্বা 2. প�োৎলূম 3. মগুন 4. পাঙ্গল লূমত্তন খূৎলাই তরাম্না ওকপা তরাম্না ওকপা ৱার�োল য়াইফবা য়াইফবা লৈবাক ল�োনচৎ ফজবা অৱামল ফজনা পীবা ফজনা হৈবা মতীক য়াম্না চারবা ফজনা খঙবা মরী মখ�োঙ



166



whereas



whereas whimsical whip white paper whole-time whole-time employee wide ranging widely read widow widower wildcat strike wilful window envelope wind up wing winter allowance wipe out wireless set withdrawal withdrawal of motion withhold within without delay without permission withstand witness work book work-charged work culture work environment



work environment



অমর�োমদনা, হায়বদী (চৎনপথাপ) মচিং নাইবা লূপকী ৱা ঙাক্নবা, য়াথং সরকারকী চের�োল মতম ল�োইনমক্কী মতম ল�োইনমক্কী থ�ৌমী পাক শন্না য়াম্না পাবা লুখ্রা পাখ্রা খূদক্কী খ�োঙজঙ খঙন-খঙনা, থওইনা লৈফম উবা চেখাউ লাইখায়, প�োল্লোই 1. লেংবান, ৱিং 2. শরুঙ 3. মশা নিংথম শেনহাপ মুৎথৎপা খেত্তোকপা বেয়র লেস সেৎ, তরা য়াওদবী সেৎ হন্দোকপা, ল�ৌথ�োকপা থাঙ্গৎপা ৱাফম হন্দোকপা থিংজিনবা মনুংদা, মনুংচন্না থীন্থদনা, পন্থদনা অয়াবা য়াওদবা খাঙবা সাখী-শাব�োন থবক্কী লাইরিক, ৱক বুক থবক পুবা ন�োম্বগী হৈনবী থ�ৌশূ জগা, শুনিং মফম



167



worker



work study



worker worker’s compensation worker’s training work experience work force working



থবক শূবা মী, শিনমী



working committee working conditions working days working group working hours working knowledge working paper working plan working result working rules working supervisor workload workman workmanship workmen’s compensation work order workout work permit works worksheet workshop work stoppage work study



থ�ৌবাং লূপ



থ�ৌমীগী কুপখৎশেন থ�ৌমী শিন্তাক থবক্কী খুল�োইবা থ�ৌমী তেঙ্গোল 1. থ�ৌবাংবা 2. থবক চথবা থ�ৌপুবা 3. থবক শূবা 4. হ�োৎনবা য়ারিবা ফিভম, থবক্কী ফিভম থ�ৌত্তং থ�ৌশূ নুমিৎশিং থবক কাঙবু, থ�ৌয়াম থ�ৌশু মতম, থবক্কী পুংশীং থবক শূবজী ল�ৌশিং য়ুমফম চের�োল থ�ৌশূ থ�ৌরাং হ�োৎনবগী মহৈ মবক্কী চৎন পথাপ থবক শূবা য়েংশিনবা ত�ৌগদবা থবক থবক শূবা মী থবক হৈ-শিংবা থ�ৌমীগী কূপখৎশেন থবক ত�ৌবগী য়াথং চাউহ�ৌৎ, চাউখ�োৎ থবক্কী অয়াবা 1. শাবগী থবক 2. য়াইফথ�ৌ 3. খূৎশেম থবক্কী চের�োল থ�ৌশূ শঙ, ৱাশ�োপ, কারখানা থবক মথীং, থবক খূৎলেপা থবক ঔরাইবা



168



work to rule (strike)



work to rule (strike) workup worth worthless worth recording worthy writ write off write-up writing writing pad writ petition written down value written warning wrongdoer wrongdoing wrongful wrongful dismissal wrongly



yardstick



পথাপ থ�ৌশূ লায়হনবা 1. মমল 2. মতিক চাবা কান্নদবা ইশিনবা য়াবা মতীকলৈবা, মতিক চাবা রিৎ, হায়জবা শেনবাদা য়াওদবা ৱার�োল 1. খূৎই 2. অর্তি কল ইনবা চেবুন হায়জ চে, বিৎ পিতিসন অতাবা মমল অইবা চেকশিন ৱা অরানবা ত�ৌবা অরানবা লীচৎ লাননা লানঙ্গ থবক থদৎপা অরানবা মত্তংদা



X Xerox copy



জের�োক্স চেমান, জের�োক্স ক�োপী



Y yardstick



দেমজৈ



169



year-book



year-book yearly year to year yield youth training scheme



zoning



খূপায় চহীগী চহী-চহীগী প�োন্থোক নহা শিন্থাক থ�ৌরাং



Z zeal zenith zero hour zero tax-paying capacity zonal zonal coordination zonal office zone zoning



থ�ৌনা য়ক লাউবী, অয়�ৌবী সুইন�ো মতম কাঙ্গঁ ৎ পীদবগী মত্তং লমতু পকী, জ�োনেল লমতু পকী চূ ংশিন্নবা লমতু প ল�োইশঙ লমতু প, জ�োন লমতু প খায়বা



170