117 102 57 MB
Turkish Pages 520 Year 2015
1.
Aşağıdakilerden hangisinin kemikleşmesi diğerlerine göre daha geç tamamlanır? A) Scapula
M. s te m o cle id o m a sto id eu s (sem ): Boyunun yan taraflarında bulunan ve boyun bölgelerinin ayırımında anahtar rol oynayan bir kastır. •
B) Humerus C) Clavicula
•
D) Sternum E) Radius Clavicula, üst ekstremiteyi gövdeye bağlar. Fetus’ta ilk olarak kemikleşmeye başlayan kemiktir (intrauterin 5 nci hafta). Ayrıca kemikleşmesi en geç tamamlanan kemiktir (21 yaş civarında). İskelette kısmen de olsa intramembranöz ossifikasyon gösteren tek ekstremite kemiğidir.
O rigo: M anubrium sterni (pars s te rn a lis ) ve clavicula’nın 1 / 3 medial bölümü Insertio: Proc. m astoideus ve linea nuchalis superior
M. trapezius: Pars ascendens, transversa ve descendens bölümleri va rd ır. • •
Origo: Os occipitale , lig. nuchae , tüm servikal ve torakal vertebraların proc. spinosus ‘ları Insertio: Clavicula , aeromion , spina scapulae
M. deltoideus: Doğru cevap: C 2.
Aşağıdakilerden hangisi clavicula’ya tutunmaz? A) M. stemocleidomastoideus
B) M. trapezius C) M. deltoideus
• •
M. pectoralis majör: Pars clavicularis , sternocostalis ve abdominalis' i vardır. •
D) M. pectoralis majör E) M. serratus anterior M. serratus anterior, 1-8 kostaların dış yan yüzlerinden başlayıp, sacapula ve toraks duvarı arasında arka tarafa doğrı uzanarak scapula’nın medial kenarında sonlanır. Clavicula’ya tutunması yoktur.
Origo: clavicula'nın lateral 1/3 ‘ü, spina scapulae ve aeromion Insertio: humerus (tuberositas deltoidea)
•
Origo: Clavicula ‘ nın içyan bölümü , sternum ve 1 - 6 . kaburgalar Insertio: Humerus (crista tuberculi majoris)
“Clavicula’ya tutunan kaslar” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: E
2
KEMİKLER
3.
Aşağıdaki tutunmaz?
kaslardan
hangisi
scapuia’ya
A) M. pectoralis majör
B) M. pectoralis minör
C) M. coracobrachialis
D) M. deltoideus
4.
Aşağıdaki yapılardan hangisi proc. coracoideus’a tutunmaz? A) M. biceps brachii’nin caput longum’u B) M. pectoralis minör
E) M. trapezius
C) Lig. conoideum D) Lig. trapezoideum
M . pectoralis majör ve m. pectoralis minör toraks’ın ön yüzünde yer alan kaslardır. M. pectoralis majör hum erus’ta (crista tuberculi majoris), m. pectoralis minör ise scapula’da (proc. coracoideus) sonlanır. •
•
•
E) Lig. coracoacromiale
SCAPULA
S capula’nın processus coracoideus denilen çıkıntısına; m. pectoralis minör, m. coracobra chialis ve m. biceps brachii’nin caput breve’si tutunur. Acromion, spina scapulae’nin geniş olan lateral ucudur. M. deltoideus (kolun esas abdüktör kası) ile m. trapezius (omuz çökmesini önleyen kas) tutunur. Cavitas glenoidalis denilen sığ çukura, canlıda caput humeri oturur. Bu çukurun üst kenarındaki tuberculum supraglenoidale’ye musculus biceps b ra c h ii’nin caput lo n g u m ’u, a lt ke na rın d aki tuberculum infraglenoidale’ye de musculus triceps brachii’nin caput longum’u tutunur.
“Pektoral kaslar” başlıklı şekile bakınız.
•
2-7 nci kaburgalar (veya 2-7. torakal vertebraların proc. spinosus’ları) arasında lokalize yassı bir kemiktir.
•
Üst kenarındaki incisura scapulae denilen çentik, canlıda lig. transversum scapulae superius ile delik haline getirilir. Delikten n. suprascapularis, ligamentin üzerinden ise a.v. suprascapularis geçer. N. suprascapularis, kola abdüksiyon hareketini başlatan kasın (m. supraspinatus) siniridir.
•
Processus coracoideus denilen çıkıntısına; m. pectoralis minör, m. coracobrachialis ve m. bicepsbrachii’nin caput breve’si tutunur.
•
Acromion, spina scapulae’nin geniş olan lateral ucudur. Üst ekstremite uzunluğunun ölçülmesinde kullanılan proksimal noktadır. M. deltoideus ile m. trapezius tutunur.
Doğru cevap: A
M. pectoralis majör
Fnnltçivnmı
• Kola adduksiyon,
iç rotasyon ve fleksiyon
M. pectoralis minör
M. pectoralis minör • M . pectoralis majör gibi humerus'a tutunm az. Dolayısıyla kola hareket yaptırm az.
Pektoral kaslar
Cavitas glenoidalis denilen sığ çukura, canlıda caput humeri oturur. Bu çukurun üst kenarındaki tuberculum su p ra g le n o id a le ye m. biceps brachii’nin caput longum ’u, alt kenarındaki tuberculum infraglenoidale’ye de m. triceps brachii’nin caput longum’u tutunur. Articulatio acromioclavicularis'in bağlarından biri olan ligamentum coracoclaviculare, clavlcula’yı acromion’da tutan en güçlü bağdır ve bu nedenle eklemin stabilitesinden sorumludur. İki parçalıdır; ligam entum trap ezo id eu m ve ligam entum conoideum. Lig. coracoacrom iale; proc. coracoideus ile acromion arasında bulunan üçgen şekilli kuvvetli bir bağdır.
•
•
“Proc. coracoideus’a tutunan bağlar” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
HUMERUS • •
•
•
Tuberculum minus’ta m. subscapularis sonlanır. Tuberculum majus’a yukardan aşağı doğru; m. supraspinatus-m . infraspinatus-m . teres minör tutunur. Tuberculum majus, omuz bölgesinde en lateraldeki kemik çıkıntıdır. S ulcus in te rtu b e rc u la ris ; tü b e rk ü lü m ’ler arasındaki oluktur. Oluktan, m. biceps brachii’nin caput longum ’unun tendonu geçer. Bu tendon aynı zamanda omuz ekleminin içinden geçen tek tendondur. Oluğun tabanında m. latissimus dorsi (gövdeyi yukarı çeken esas kas) sonlanır. Sulcus intertub e rcu la ris’in iç kenarına (crista tuberculi minoris’e) m.teres majör, dış kenarına (crista tuberculi majoris’e) m. pectoralis majör tutunur.
“H um erus’un proksim al ucunda sonlanan kaslar” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
5.
Aşağıdakilerden sonlanır?
hangisi
tuberculum
m ajus’ta 6.
A) M. infraspinatus B) M. subscapularis
Collum chirurgicum kırığında aşağıdaki arterlerden hangisinin yaralanma riski vardır? A) A. profunda brachii
C) M. pectoralis minör
B) A. thoracoacromialis
D) M. teres majör
C) A. circumflexa humeri anterior
E) M. pectoralis majör
D) A. circumflexa humeri posterior E) A. axillaris Articulatio acromioclavicularis, Lig. acromioclaviculare Acromion Lig. coracoclaviculare, Lig. trapezoideum
Lig. coracoacromiale
Bursa synovialis
M. supraspirıatus, Tendo
Lig. coracoclaviculare, Lig. conoideum
Proc. coracoideus
Lig. transversum scapulae superius
Lig. coracohumerale
Incisura scapulae
Tuberculum majus
Bursa subtendinea musculi subscapularis
M. subscapularis, Tendo
Capsula articularis, Ligg. glenohumeralia: - (superius) - (medium) - (inferius)
M. biceps brachii, Caput longum
(Recessus axillaris)
kJ)
Proc. coracoideus’a tutunan bağlar
KEMİKLER
•
KEMİKLER
r
M . teres m ajör sonlanır.
Sulcus intertubercularis • M . latissimus dorsi sonlanır.
w
• M . biceps brachii caput longum 'u içinde seyreder.
M . pectoralis majör sonlanır.
A n terio r
Collum chirurgicum, hum erus’un en zayıf yeridir. Humerus en çok buradan kırılır. Kırıklarında yakın komşuluk nedeniyle, n. axillaris ile a.v. circumflexa hu meri posterior yaralanabilir. •
• •
Sulcus nervi radialis; gövdenin arka yüzündeki bu olukta, n. radialis ile a. profunda brachii (a. brachialis’in dalı) seyreder. Sulcus nervi ulnaris; epicondylus m edialis’in arkasındaki bu oluktan, canlıda n. ulnaris geçer. Humerus’un suprakondüler kırıklarında, a. brachialis ve n. medianus yaralanabilir.
Humerus’un distal ucunda ulna ile eklem yapan trohclea humeri ve radius ile eklem yapan capitulum humeri bulunur. Önde trochlea humeri’nin üst tarafında fossa coronoidea, capitulum humeri’nin üst tarafında ise fossa radialis yer alır. Arkada ise fossa olecrani bulunur. Epicondylus lateralis ve epicondylus medialis distal ucun en çıkıntılı kısımlarıdır. Epicondylus medialis’in arkasında sulcus nervi ulnaris yer alır. Humerus
“Humerus (collum chirurgicum)” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D 7.
Fossa coronoidea hangi kemikte bulunur? A) Ulna
Fossa coronoidea Epicondylus lateralis Capitulum humeri
B) Radius C) Scapula D) Os hamatum E) Humerus
Radius Ulna
Doğru cevap: E
Epicondylus medialis Trochlea humeri
KEMİKLER
Humerus üst uç kırıkları genellikle collum chirurgicum seviyesinde görülür. Bu kırıklarda n. axillaris zedelenmesi görülebilir.
Caput humeri
Collum chirurgicum • N. axillaris ve a. circumflexa hum eri posterior arkasında seyreder.
Capitulum humeri — • Radius ile eklem yapar (Art. humeroradialis)
Trochlea humeri • Ulna ile eklem yapar (Art. humeroulnaris)
Anterior
8.
E picondylus m edialis’in arkasında seyreden yapı aşağıdakilerden hangisidir?
çaprazlar ve medialine geçer. Fossa cubitalis’te a. brachialis’le birlikte aponeurosis bicipitalis (lacertus fibrosus)’in derininde yer alır. M. pronator teres’in iki başı arasından geçerek ön kola gelir. El bileğinde, m. palmaris longus’un tendonunun altındadır. Karpal tünelden geçerek ele gelir.
A) ISI. musculocutaneus B) N. radialis C) N. medianus D) N. ulnaris
•
•
-
E) A. ulnaris Sulcus nerviulnaris; epicondylus medialis’in arkasında yer alır. Canlıda bu oluktan n. ulnaris geçer. •
•
•
N. m u s c u lo c u ta n e u s ; Seyri sırasınd a m. coracobrachialis’i deler. Dirsek eklemi seviyesinde motor lifleri biter ve n. cutaneus antebrachii lateralis adı ile, ön kolun ön-dış yüzünün deri duyusunu taşır. N. radialis; fasciculus posterior’un dalıdır. Humerus gövdesinin arka yüzünde bulunan sulcus nervi radialis’te, a. profunda brachii ile birlikte seyreder. Epicondylus lateralis'in önünde yüzeyel ve derin iki uç dalına ayrılır. N. m e d ia n u s ; fossa a x illa ris ’te fa scicu lu s medialis’ten ve fasciculus lateralis’ten gelen dalların birleşmesiyle meydana gelir. A. brachialis'i önden
A. ulnaris; a. brachialis’in collum radii seviyesinde verdiği, daha büyük olan uç dalıdır. Ön kolun medial tarafında, n. ulnaris’le birlikte (sinirin lateralinde olarak) el bileğine doğru seyreder. Ulnar sinirle birlikte retinaculum flexorum’un önünden (yüzeyelinden) ve Guyon kanalı’ndan geçer.
“Nörovasküler yapıların humerus ile ilişkisi” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D 9.
Aşağıdakilerden d e ğ ild ir?
hangisi
b ir
karpal
A) Os hamatum
B) Os naviculare
C) Os capitatum
D) Os triquetrum E) Os trapezium
Os naviculare, ayak bileği kemiklerinden biridir.
kemik
KEMİKLER
Fasciculus lateralis
j
t
n
rM î%
Fasciculus medialis
İM t N. musculocutaneous
------- N. medianus
N. ulnaris Septum intermusculare mediale
N. cutaneus autebrachii-------lateralis J :M İ
/ )ğ f — Epicondylus medialis
f / i
EL BİLEĞİ KEMİKLERİ (OSSA ÇARPI) Bir elde 8 tanedir. Dörderli iki sıra oluşturur. Proksimal sıra, lateralden-mediale: Os scaphoideum-Os lunatum-Os triquetrum-Os pisiforme
10. Aşağıdaki karpal kem iklerden hangisi art. carpom etacarpalis p o llic is ’in oluşum una katılır? A) Os scaphoideum B) Os triquetrum C) Os trapezium D) Os trapezoideum
D istal sıra, la te ra ld e n -m e d ia le : Os trap eziu m -O s trapezoideum-Os capitatum-Os hamatum • • •
•
•
Os scaphoideum; en çok kırılan karpal kemiktir. Proksimal sıranın en büyük kemiğidir. Os lunatum; luksasyonu en çok görülen karpal kemiktir. Çıkığında n. medianus zedelenir. Os pisiforme; os triquetrum’un üzerindedir. M. flexor carpi ulnaris’in tendonu içinde yer aldığından aynı zamanda sesamoid bir kemiktir. Os trapezium; birinci metakarpal kemik ile os scaphoideum arasındadır. El başparmağı eklemine (art. carpom etacarpalis pollicis) katılan karpal kemiktir. Os capitatum; en büyük ve ilk kemikleşen karpal kemiktir.
‘‘Karpal kemikler" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap:B
E) Os hamatum
ARTICULATIO CARPOMETACARPALİS POLLİCİS Birinci m etakarpal kemik ile os trapezium arasında oluşan sellar tip eklemdir. Başparmak, hareketlerinin büyük bölümünü bu eklemde yapar. Sagittal ve transvers o la ra k iki ekseni vardır. F leksiyo n -e kste n siyo n ve abdüksiyon-addüksiyon hareketleri yapılır. Bu hareketlerin kombinasyonu ile sirkum düksiyon (dairesel hareket; sırasıyla yapılan fleksiyon, abdüksiyon, ekstensiyon ve addüksiyondur) da yapılabilir. Doğru cevap: C
Scaphoideum
2. Lunatum
3. Triquetrum
Scaphoideum en çok kırılan karpal kemiktir, > Scaphoid kırığında anatomik enfiye çukurunda hassasiyet olur. Lunatum Luksasyonu en çok görülen karpal kemiktir. > Lunatum çıkığında n. medianus zedelenebilir
4. Pisiforme • Sesamoid kemiktir • M. flexor carpi ulnaris'in tendonu içinde bulunur
5. Trapezium • I. Metakarpal kemikle eklem yapar (Art. carpometacarpalis pollicis) 6. Trapezoideum 7. Capitatum 8. Ham atum
11. Eli üzerine düşen 30 yaşındaki bir erkek hastanın muayenesinde anatomik enfiye çukrunda hassasiyet tesbit ediliyor. Aşağıdaki olabilir?
kemiklerden
hangisinde
kırılmış
A) Os scaphoideum B) Os capitatum C) Os trapezium
D) Os trapezoideum E) Os hamatum El bileği iskeleti, proksimalde ve distalde dörder adet olmak üzere, iki sıra üzerine dizilmiş sekiz adet karpal kemikten oluşur. Proksimal sırada anatomik pozisyonda dıştan içe doğru os scaphoideum, os lunatum, os triquetrum ve os pisiforme bulunur. Distal sırada ise os trapezium, os trapezoideum, oscapitatum ve os hamatum bulunur. Os scaphoideum, en çok kırılan karpal kemiktir. Scaphoid kırığında anatomik enfiye çukurunda hassasiyet olur. Uygun bir şekilde tedavi edilmediği takdirde psödoartroz gelişebilir. Sonrasında ise kalıcı güçsüzlük, ağrı ve osteoartrit gelişerek fonksiyon kaybına neden olabilir. Os scaphoideum’un kan damarları kemiğin proksimal ve distal bölümünden girer. Ancak bazen kan damarları kemiğin distal bölümünde toplanmış olabilir ki bu durum, kırık sonrasında kemiğin proksimal bölümünün avasküler nekrozu ile sonuçlanır.
Doğru cevap: A 12. El bilek ekleminin aşırı ekstansiyona zorlandığı durumlarda genellikle anterior dislokasyonu görülen karpal kemik aşağıdakilerden hangisidir?
A) Os lunatum B) Os scaphoideum C) Os pisiforme D) Os capitatum E) Os hamatum Os lunatum dislokasyonu, bilek ekleminin aşırı ekstansiyona zorlandığı durumlarda genellikle anterior dislokasyon şeklinde ortaya çıkar. Os lunatum’un öne doğru kayması n. medianus’a baskı yaparak karpal tünel sendromuna yol açabilir. “Os lunatum çıkığı" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
KEMİKLER
1.
KEMİKLER
13. Foramen obturatum’u sınırlayan kemik ya da kemikler aşağıdakilerden hangisidir?
14. For. ischiadicum majus’u aşağıdakilerden hangisidir?
A) Os ischii
B) Os pubis
A) Lig. supraspinale
C) Os ilii
D) Os ischii ve os pubis
B) Lig. iliolumbale
bağ
C) Lig. denticulatum
E) Os ilii, os ischii ve os pubis Foramen obturatum, os pubis ve os ischii tarafından oluşturulur. Canlıda membrana obturatoria ile kapatılmıştır. Canalis obturatorius, deliğin üst bölümünde membran ile kemik arasında oluşur. Bu kanalın içinden a. v. obturatoria ile n. obturatorius geçer. Membrana obturatoria’nın dış tarafından m. obturatorius externus, iç tarafından m. obturatorius internus başlar.
sınırlayan
D) Lig. sacrospinale E) Lig. interspinale •
•
Incisura ischiadica majör; spina ischiadica’nın yukarısındaki büyük çentiktir. Spina ischiadica ile spina iliaca posterior inferior arasındadır. Incisura ischiadica minör; spina ischiadica’nın altındaki küçük çentiktir. Spina ischiadica ile tuber ischiadicum arasındadır.
Bu çentikler, canlıda iki ligam ent ile (vertebropelvik ligamentier) delik haline getirilir.
FORAMEN İSCHİADİCUM MAJUS; incisura ischiadica m ajör, spina isch ia d ica , lig. sa c ro tu b e ra le ve lig. sacrospinale ile sınırlanan bu delik, pelvis’ten gluteal bölgeye bir açıklıktır. “For. ischiadicum majus ve For. ischiadicum minus” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D 15. Aşağıdakilerden hangisi majus’tan geçmez? A) M. obturatorius internus C) N. pudendus Doğru cevap: D
for.
ischiadicum
B) M. piriformis D) A. pudenda interna
E) N. ischiadicus
Spina ischia dica ’nm üstünde ve altında yer alan çe ntikler lig. sacrospinale ve lig. sacrotuberale adı verilen bağlar ile deliğe dönüşür (for. ischiadicum majus ve minus). KEMİKLER
Foramen ischiadicum majus
Lig. sacrospinale ig. sacrotuberale Foramen ischiadicum
Foramen obturatum • İç yüzünden m. obturatorius internus başlar.
Foramen ischiadicum majus’tan geçen anatomikyapılar; For. ischiadicum majus’tan geçen kas m. piriformis’tir. Kasın yukarısında ve aşağısında yer alan küçük açıklıklar for. suprapiriforme ve for. infrapiriforme olarak adlandırılır. •
For. suprapiriforme’den geçen oluşumlar; -
•
A.v. glutea superior ve n. gluteus superior
For. infrapiriforme’den geçen oluşumlar; -
A. v. glutea inferior ve n. gluteus inferior N. ischiadicus, n. cutaneus femoris posterior N.pudendus
Foramen ischiadicum m inus’tan geçen anatomik yapılar; • • •
N.pudendus A.v. pudenda interna M. obturatorius internus'un tendonu ve siniri
“For. ischiadicum majus ve For. ischiadicum minus’tan geçen yapılar” başlıklı şekile bakınız.
minus
İlium, pelvis m ajor’u sınırlar. Pelvis; yanlarda ve önde iki os coxa, arkada sacrum ve os coccygis’in birleşmesi ile meydana gelir. Pelvis majör (yalancı pelvis); arkada beşinci lumbal vertebra ve basis ossis sacri, yanlarda fossa iliaca’lar ve önde de karın ön duvarının alt bölümüyle sınırlanır. Pelvis major’da; caecum, ileum ve colon sigmoideum bulunur. Pelvis minör (gerçek pelvis); arkada sacrum ve os coccygis, önde ve yanlarda da ischium ve pubis'le sınırlanır. Mesane, rektum, üreter’lerin son bölümleri ve iç genital organları içerir. “Pelvis” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A 17. Aşağıdakilerden hangisi linea oluşturan yapılardan biri d e ğ ild ir?
te rm in a lis’i
A) Spina ischiadica
Doğru cevap: A
B) Symphysis pubica 16.
Aşağıdakilerden hangisi sınırlarına katılmaz? A) İlium B) İschium C) Pubis
D) Sacrum E) Coccyx
pelvis
minor’un
C) Pecten ossis pubis D) Lİnea arcuata E) Promontorium Pelvis, yanlarda coxae’lar arkada os sacrum ve os coccygis tarafından oluşturulur ve linea terminalis ile iki bölüme ayrılır. Linea terminalis’in üstünde kalan pelvis bölümüne
10
Foramen ischiadicum majus • Pelvis'i gluteal bölgeye bağlar KEMİKLER
• içinden geçen yapılar > M . piriformis > N. ischiadicus > N. pudendus, A.v. pudenda interna > N. gluteus superior > N. gluteus inferio r > N. cutaneus fem oris posterior
Foramen ischiadicum minus • Gluteal bölgeyi perineum 'a bağlar • İçinden geçen yapılar > M . obturatorius internus > N. pudendus, A.v. pudenda interna
Linea terminalis’in üstünde kalan pelvis bölümüne pelvis majör, altında kalana ise pelvis minör denir. Pelvis minor’u sınırlayan kemikler sacrum, os coccygis, ischium ve pubis’tir. Linea terminalis’i oluşturan yapılardan promontorium, S1 vertebranın ön tarafa doğru en çıkıntılı yeridir. • İki coxa, sacrum ve c o c c y x 'te n o lu ş u r
• Apertura pelvis superior (APS), pelvis m a jo r'u p elvis m in o r'd a n (gerçek pelvis) ayırır.
• Linea terminalis, APS'un sınırlarını o lu ş tu ru r.
Linea te rm in a lis > P ro m o n to riu m (S İ) > Line a rcu ata (lliu m ) > Pecten ossis p ubis > Sym physis pubica D iap hrag m a pelvis (m . le v a to r ani)
11
Linea te rm ina lis’i oluşturan yapılar; > > > >
promontorium linea arcuata (ilium) pecten ossis pubis symphysis pubica
Linea term inalisin en geniş transvers çapına diam eter transversaadı verilir. Diameterobliqua’lariselineaterminalis üzerinde, birtarafsakroiliakekleminaltnoktasından karşı taraf eminentia iliopubica’ya çizilen mesafedir. Linea terminalis ü zerine yer alan conjug ata a natom ica, dia m e te r transversa ve diameter obliqua’lar iç pelvis çaplarıdır ve ölçülemezler.
KEMİKLER
pelvis majör, altında kalana ise pelvis m inör denir. Pelvis m inor’u sınırlayan kemikler sacrum, os coccygis, ischium ve pubis ‘tir.
“Apertura pelvis superior’un çapları" başlıklı şekile bakınız.
Linea terminalis’i oluşturan yapılardan prom ontorium , S1 vertebranın ön tarafa doğru en çıkıntılı yeridir.
Doğru cevap: E
Doğru cevap: A
19. Aşağıdaki kaslardan hangisi trochanter m in o r’da sonlanır?
18. Vaginal tuşe ile ölçülebilen çap aşağıdakilerden hangisidir?
A) M. obturatorius internus B) M. quadratus femoris
A) Diameter obliqua
C) M. iliopsoas
B) Diameter transversa
D) M. piriformis
C) Conjugata anatomica
E) M. quadriceps femoris
D) Conjugata obstetrica
FEMUR
E) Conjugata diagonalis Vaginal tuşe ile ö lç ü leb ilen tek çap sym physis pubica’nın alt kenarı ile promontorium arasında uzanan conjugata diagonalis’tir. Vaginal doğum sırasında geçilmesi gereken en dar çap conjugata vera (o b ste trica )’dır ve symphysis pubis’in arkada en kabarık noktası ile promontorium arası mesafedir. Diameter diagonalis’ten 2,5 cm. çıkarılarak hesaplanabilir. Normal bir vaginal doğum olabilmesi için vera’nın minimum 10 cm olması gerekir yani diagonal çap minimum 12.5 cm olmalıdır.
•
T ro c h a n te r m in ö r; m ed ia lde ki bu çıkın tıd a m. iliopsoas (uyluğun en kuvvetli fieksör kası) sonlanır.
•
Trochanter majör, lateralde ve daha büyük olan bu çıkıntıya, uyluğun dış rotator kasları tutunur.
“Femur” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C
r
1. Conjugata anatom ica P ro m o nto riu m ile symphysis pubica'nın üst kenarı arasındaki mesafe
2. Conjugata vera (obstetrica) P ro m o nto riu m ile symphysis pubica arasındaki en kısa mesafe (11 cm)
3. Conjugata diagonalis P ro m o nto riu m ile symphysis pubica'nın alt kenarı arasındaki mesafe
A p e rtu ra p e lv is s u p e rio r’ un ç a p la n
L
Trochanter m ajö r • M . g lu te u s m e d iu s ve m inus ile
Trochanter m inör
• U yluğ un dış r o ta to r kasları
• M . ilio pso as sonlanır.
> M . p irifo rm is > M . o b tu ra to riu s in te rn u s > M . o b tu ra to riu s externus > M . g em ellus su p e rio r > M . gem ellus in fe rio r > M . q ua dratus fe m o ris tu tu n u r.
20. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? A) Femur.............Linea aspera
Fossa trochanterica; femur’da, trochanter m ajör’un iç yüzünde bulunur. Uyluğun dış rotator kaslarından m. obturatorius externus burada sonlanır.
B) Hum erus....... Fossa trochanterica C) U ln a ............... Proc. coronoideus D) Radius............Proc. styloideus E) T ib ia ............... Eminentia intercondylaris
“Uyluğa dış rotasyon yaptıran kaslar” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: B
21. Aşağıdakilerden hangisi birsesamoid kemiktir?
Tibia’nın alt ucunun iç tarafından aşağı doğru uzanan kalın çıkıntıya malleolus medialis denir. •
Malleolus medialis’in arkasından; tendo calcaneus (Achilles tendonu) hariç, bacak arkasındaki tüm kasların tendonları ve nörovasküler yapılar geçer. Malleolus medialis’in önünden ise n. saphenus ile v. saphena magna geçer.
•
Malleolus lateralis’in arkasından; m. fibularis (peroneus) longus ve brevis’in tendonları, n. suralis ve v. saphena parva geçer.
B) Os triquetrum C) Os capitatum D) Patella E) Os hamatum SESAMOİD KEMİK • • • •
Tendonlar içinde bulunur insersio açısını artırarak hareketin daha güçlü yapılmasını sağlar. Periostları yoktur. Os pisiforme, m. flexor carpi ulnaris’in tendonu içinde bulunan sesamoid kemiktir.
Doğru cevap: D 23. Aşağıdakilerden hangisi fibula boynu kırıklarında zedelenir?
PATELLA •
“Malleolus medialis’in arkasından geçen yapılar” başlıklı şekile bakınız.
İskeletteki en büyük susamsı (sesamoid) kemiktir. M. quadriceps femoris’in tendonunun (lig. patellae) içindedir.
A) A. poplitea C) N. saphenus
B) N. ischiadicus D) N. fibularis communis E) N. tibialis
“Patella" başlıklı şekile bakınız.
Fibula’nın proksimalindeki kırıklarda (caput, collum), n. fibularis communis yaralanabilir.
Doğru cevap: D 22. Aşağıdaki yapılardan hangisi malleolus medialis’in arkasından geçmez? A)
M. tibialis posterior
B) M. flexor hallucis longus
C)
A. tibialis posterior
D) V. saphena parva
E) N. tibialis
•
N. ischiadicus; uyluğun ortalarında, uç dalları olan n. tibialis ve n. fibularis (peroneus) communis’e ayrılır.
•
N. fib u laris (peroneus) com m unis; collum fibulae’nin dış tarafında, m. fibularis (peroneus) longus içinde iki uç dalına ayrılır.
Vastus lateralis
M. quadriceps femoris'in tendonu Tractus iliotibialis Retinaculum patella laterale
Vastus medialis — Retinaculum patella mediale Patella Eklem kapsülü
Lig. patella
KEMİKLER
A) Os lunatum
KEMİKLER
14
M. fle xo r d ig itoru m longus A. tibialis p o ste rio r N. tibialis M. fle x o r hallucis lo n g u s ’un te nd on u
A. femoralis
24. Achillis tendonu hangi kemiğe tutunur? A) Talus B) Calcaneus C) Os naviculare D) Os cuboidenum E) Os cuneiforme mediale
N. fibularis comm unis A. tibialis anterior
M. gastrocnemius, bacak arka yüzündeki kasların en yüzeyel olanıdır. Bu kas ile daha derindeki m. soleus’a birlikte, m. triceps surae denir. Her iki kasın calcaneus'ta sonlanan ortak tendonu, tendo calcaneus (Achilles tendonu) adı ile bilinir. Calcaneus
N. fibularis superficialis-----
• • •
N. fibularis profundus
• •
Yerle temas eden tek tarsal kemiktir. Sadece talus ve os cuboideum ile eklem yapar. Sustentaculum tali denilen çıkıntısı, talus başını destekler. Bu çıkıntının altındaki oluktan m. flexor hallucis longus’un tendonu geçer. Achilles tendonu (tendo calcaneus) calcaneus’a tutunur. Kırık olgularının en çok görüldüğü tarsal kemiktir.
“M. triceps surae” başlıklı şekile bakınız. A. dorsalis pedis
Doğru cevap: B 25. Os naviculare aşağıdaki kemiklerden hangisiyle eklem yapmaz? A) Talus B) Os cuboideum
m
ü
C) Os cuneiforme mediale D) Os cuneiforme laterale E) 1. Metatarsal kemik
Doğru cevap:D
Os naviculare; yukarıda talus, önde üç kuneiform kemik ve lateralde os cuboideum ile eklem yapar.
KEMİKLER
15
AYAK BİLEĞİ KEMİKLERİ (OSSA TARSI) 7 tanedir. Proksimal sırayı calcaneus ve talus yapar. Distal sırayı ise, medialden-laterale; os cuneiforme mediale-os cuneiforme intermedium-os cuneiforme laterale-os cuboideum oluşturur. Os naviculare, talus başı ile kuneiform kemikler arasındadır.
Os cuneiforme mediale intermedium laterale
"Ayak bileği kemilerleri" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: E
Os cuboideum
Os naviculare Talus Talus'un eklem yaptığı kemikler Tibia Fibula Calcaneus Os naviculare
Calcaneus • Yukarıda talus, önde cuboid kemik ile eklem yapar. • Achilles tendonu (tendo calcaneus) tutunur. [M. triceps surae'nin (m. gastrocnemius + m. soleus) tendonu]
16
26. Aşağıdakilerden hangisi atlas üzerinde yer alan oluşum lardan biri değildir?
27. Aşağıdakilerden hangisinde transversarium bulunur?
KEMİKLER
A) Sulcus arteriae subclavia B) Fovea dentis C) Massa lateralis
A) T1
D) Tuberculum anterius
B) L2
E) Foramen transversarium
C) S5
Birinci kaburga (costa prima); Üst yüzünde a. subclavia ile v. subclavia'nın geçtiği oluklar (sulcus arteriae subclaviae ve sulcus venae subclaviae) bulunur. M. scalenus anterior, bu iki damar arasındaki tuberculum musculi scaleni anterioris’e tutunur.
D) C6 E) T7
SERVİKAL VERTEBRALAR •
C1 (atlas) • •
•
Corpus verte bra e ’si ve processus spinosus'u yoktur. Arcus posterior’unda bulunan sulcus arteriae vertebralis’ten a. vertebralis ile n. suboccipitalis (C1 spinal sinirin arka dalı) geçer. Arcus anterior'un arka yüzünde fovea dentis adı verilen çukur bulunur.
C2 (axis) •
foramen
Servikal vertebraların en karakteristik özelliği, processus tra n s v e rs u s ’la rın d a k i foram en transversarium denilen deliktir. C7 vertebra hariç, diğer servikal vertebralardaki bu deliklerden a.v. vertebralis geçer. C7’ninkilerden sadece v. vertebralis geçer.
•
Processus spinosus’ları çatallıdır (C7 hariç).
•
Tuberculum caroticum, C6 vertebra’nın processus transversus’larının ucundadır. A. carotis communis, bu çıkıntıya karşı komprese edilir.
•
1,2 ve 7 nci servikal vertebralar atipiktir.
Atlas (fovea dentis) ile eklem yapan dens axis isimli bir çıkıntısı vardır. Dens axis’i, ligamentum transversum atlantis pozisyonunda tutar.
“Atlas" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
• Atlas’ın corpus’u ve proc. spinosus’u yoktur. • Corpus yerine her iki yanında massa lateralis denilen bölümü vardır. Massa lateralis’ler önde ve arkada bulunan iki “arcus”ile birbirine bağlanmıştır. • Axis’in dens’i ile eklem yapan fovea dentis, arcus anterior’un iç yüzünde yer alır.
(C1 spinal sinirin arka dalı) geçer.
Atlas
17
For. transversarium
Corpus vertebrae
Incisura vertebralis superior
Facies articularis superior
KEMİKLER
Fovea costalis superior' Proc. transversus Corpus ■ vertebrae Incisura vertebralis inferior
Soldan görünüş t
Doğru cevap: D 28. Aşağıdakilerden hangisi torakal vertebralar üzerinde yer alan yapılardan biri değildir? A) Fovea costalis superior
B) Incisura vertebralis superior
Doğru cevap: E 29. A ngulus sterni (Louis açısı), hangi vertebralar arası discus seviyesindedir?
C) Fovea costalis processus transversi
A) T3-T4
D) Processus articularis inferior
C) T5-T6
E) Sulcus arteriae vertebralis Sulcus arteriae vertebralis; atlas ’ın arcus posterior’unda bulunur. Sulcus arteriae vertebralis’ten a. vertebralis ile n. suboccipitalis (C1 spinal sinirin arka dalı) geçer.
TORAKAL VERTEBRALAR •
En karakteristik özellikleri, gövdelerinde ve processus transversus’larında kaburgalar için bulunan eklem yüzleridir.
•
1,9, 10, 11 ve 12 nci torakal vertebralar atipiktir.
•
Gövdesinde kaburgalar için en fazla eklem yüzü bulunan torakal vertebra TTdir. Gövdesinin her iki tarafında 1.5 eklem yüzü (bir tam, bir yarım) vardır. Dokuzuncu torakal vertebra sık olarak 10 ncu kaburga ile eklem yapmaz ve bu nedenle gövdesindeki yarım alt eklem yüzü bulunmaz. Sadece 9 ncu kaburga başındakialt eklem yüzüiçin, gövdesinde üst yarım eklem yüzü vardır. Onuncu torakal vertebra gövdesinde, üst bölüme yakın, her iki taraf 10 ncu kaburga başı için tam eklem yüzü bulunur. Onbirinci ve onikinci torakal vertebranın sadece gövdelerinde, 11 ve 12 nci kaburgaların başları için tam eklem yüzü vardır. Processus transversus’larında eklem yüzü yoktur.
B) T4-T5 D) T6-T7 E) T7-T8
STERNUM • •
•
Sternum’la ilk 7 çift kaburga eklem yapar. Corpus sterni’yle 2-7 nci kaburgalar eklem yapar. Manubriosternal bileşke (angulus sterni) 2. kaburga ile eklem yapar. Yedinci kaburga, ksifosternal ekleme tutunur. Angulus sterni, T4 vertebra seviyesindedir.
Doğru cevap: B 30. Aşağıdakilerden bulunm az?
hangisinde
sulcus
costae
A) Costa prima B) 2. costa C) 7. costa D) 8. costa E) 10. costa A tip ik kaburgalar 1, 2 ,1 0 ,1 1 ,1 2 nci kaburgalar, atipik kaburgalardır. •
B irin ci kaburga (costa prim a); Üst yüzünde a. subclavia ile v. subclavia’nın geçtiği oluklar (sulcus arteriae subclaviae ve sulcus venae subclaviae) bulunur. M. scalenus anterior, bu iki dam ar arasındaki tuberculum musculi scaleni anterioris’e tutunur.
•
B irin c i, o n ikin ci ve bazen onbirinci kaburganın sulcus costae’si yoktur.
“Costa” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
KEMİKLER
00
1 1
31. Aşağıdaki tutunur?
kaslardan
hangisi
costa
prima’ya
OS FRONTALE •
A) M. sternocleidomastoideus •
B) M. deltoideus C) M. scalenus anterior
•
D) M. scalenus posterior E) M. pectoralis minör Scalen kaslar, boyunun yan tarafında ve derin planda yer alırlar. M. scalenus anterior, m. scalenus medius ve m. scalenus posterior olmak üzere üç tanedir. Bunlardan m. scalenus anterior ve m. saclenus medius birinci kostada sonlanırken, m. scalenus posterior ikinici kostaya tutunur.
•
Incisura supraorbitalis (for. supraorbitale)’ten, supraorbital sinir ve damarlar geçer. Glabella; arcus superciliaris’ler arasında kalan düz alandır. Fossa glandulae lacrimalis’e, canlıda glandula lacrimalis’in orbital parçası oturur. Sutura frontalis persistens (sutura metopica); genellikle altıncı yaştan sonra kaybolan bu sütür, bazen kalıcı olabilir. Kırık ile karıştırılabilir.
Doğru cevap: D 33.
Fossa glanduale bulunur?
“Scalen kasların dam ar-sinir komşuluğu’’ başlıklı şekile bakınız.
A) Os lacrimale
Doğru cevap: C
C) Os frontale
lacrim alis
B) Maxilla
D) Os ethmoidale 32. Sutura metopica aşağıdaki kemiklereden hangisi ile ilgilidir?
E) Os sphenoidale “Frontal kemik” başlıklı şekile bakınız.
A) Os sphenoidale B) Os occpitale C) Os temporale
D) Os frontale E) Os parietale
Doğru cevap: C
hangi
kemikte
19
Scalen kaslar boynun yan tarafında, m. sternocleidomastoideus'un derininde yer alır.
A. subclavia ve plexus brachialis, m. scalenus a n te rio r ve m. scalenus m edius arasından geçer. N. phrenicus, servikal bölgede m. scalenus anterior'un ön yüzünde seyreder.
M. scalenus anterior M . scalenus medius
A. subclavia
M. scalenus posterior 2. kosta^
Lateral
Frontal kemikte bulunan sutura metopica 6. yaştan sonra kaybolur. Kalıcı olursa sutura frontalis persistens denir. Sutura metopica (Sutura frontalis persistens) • Frontal kemiğin iki parçasının birleşim yeridir.
Glabella A n te rio r
Pars orbitalis • Orbita'nın üst duvarının büyük bölümünü oluşturur.
Fossa glandulae lacrimalis • Göz yaşı bezi (orbita'nın üst-dış kısmında) yer alır.
Inferior
KEMİKLER
Scalen kasların d a m ar - sinir komşuluğu
20
34. Os occipitale, hangi kemikle eklem yapmaz? A)
Atlas
B) Os parietale
C) Os temporale KEMİKLER
Üç grup oluştururlar.
E) Axis Occipital kemik; parietal, sfenoid, temporal kemikler ve atlas ile eklem yapar. “Cranium” başlıklı şekile bakınız.
A)
Cellulae ethmoidales anteriores; meatus nasi medius’taki infundibulum ethmoidale’ye açılırlar.
•
C ellulae ethm oidales m ediae; m eatus nasi medius’taki bulla ethmoidalis’in üzerine açılırlar.
•
Cellulae ethmoidales posteriores; genellikle tek bir ağızla meatus nasi superior'a açılırlar. Canalis opticus’a ve n. opticus’a en yakın gruptur.
SİNÜS SPHENOIDALIS
Doğru cevap: E 35. Aşağıdaki bulunm az?
•
D) Ossphenoidale
kem iklerden
Os ethmoidale
C) Maxilla
Sfenoid kemik gövdesi içinde bulunan bir çift sinüstür. Üstten n. opticus, chiasma opticum ve hypophysis cerebri, yanlardan ise sinüs cavernosus ve a. carotis interna ile komşuluk yapar. Arkasında pons, aşağısında nazofarinks’in B) Ossphenoidaletavanı bulunur. Her bir tarafın sinüsü, kendi tarafındaki recessus sphenoethmoidalis’e açılır. D) Os occipitale hangisinde
sinüs
E) Os frontale
SİNÜS MAXILLARIS
SİNÜS FRONTALIS Frontal kemikte, arcus superciliaris’lerin arkasında bir çift boşluktur. Her bir sinüs, ductus frontonasalis denilen bir kanalla meatus nasi medius’taki recessus frontonasalis’e açılır.
Paranazal sinüslerin en büyüğüdür. Maksilla’ların gövdesi içinde piramit şeklinde boşluktur. Tabanı, burun boşluğunun dış duvarındadır. Tepesi, maksilla’nın zigomatik çıkıntısı içine uzanır. Tavanını, orbita’nın tabanı yapar. Alt duvarını, maksilla'nın processus alveolaris’i yapar. Bu nedenle, özellikle ilk iki molar dişin kökü sinüs içine uzanabilir. Sinüs maxillaris, meatus nasi medius'da bulunan bulla ethmoidalis’in altındaki hiatus semilunaris’e açılır.
CELLULAE ETHMOIDALES (SİNÜS ETHMOIDALES) Etmoid kemiğin labyrinthus ethmoidalis’inde bulunan küçük boşluklardır. Burun boşluğunun üst kısmı ile orbita arasında lokalizedirler. Her bir tarafta sayıları 3 ile 18 arasında değişir.
“Paranazal sinuslar” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D
Maxilla kemik
Frontal
kemik
Sphenoid kemik
Temporal kemik
Occipital kemik
Cranium
21
Frontal kemik
1. Sinüs frontalis
Lamina cribrosa (Ethmoid kemik)
3. Cellulae ethm oidales • a n te rio r Concha nasalis superior
• m ediae • p o s te rio r
Concha nasalis media
4. Sinüs maxillaris
Lamina perpendicularis" (Ethmoid kemik) Vomer
Septum nasi
Palatum durum
>Sinüs frontalis ve sinüs sphenoidalis yeni doğanda bulunmaz
Concha nasalis inferior Coronal
36. Canalis nervi hypoglossi hangi kemikte yer alır? A) Temporal B) Occipital C) Sphenoid D) Parietal E) Ethmoid
Canalis nervi hypoglossi; occipital kemikte, foramen magnum’un her iki yanında ve condylus occipitalis’in tabanında yer alır. Basis cranii in tern a ’da fossa cranii posterior’da bulunan oluşumlardan biridir. N. hypoglossus cranium’u bu kanaldan geçerek terk eder. “Canalis nervi hypoglossi” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: B
KEMİKLER
2. Sinüs sphenodalis
22
37. Aşağıdakilerden geçm ez?
hangisi
for.
m agnum ’dan
Bu delikten; >
A) A. vertebralis B) V. vertebralis
KEMİKLER
Medulla spinalis ile onu saran zarlar,
> A. vertebralis ve dalları (a. spinalis anterior ile a. spinalis posterior’lar),
C) A. spinalis anterior D) A. spinalis posterior
>
C1-3 spinal sinirlerin meningeal dalları ve
>
N. accessorius’un (XI nci kranyal sinir) spinal parçası geçer.
E) Medulla spinalis V. vertebralis; plexus verıosus vertebralis internus’un dallan, atlas’ın arcus posterior’unun üzerinden geçerek trigonum suboccpitale’ye gelir. Bu dallar burada birleşerek v. vertebralis’i oluştururlar. V. vertebralis, a. vertebralis g ib i for. m agnum ’dan geçmez. Bu ven, atlas ın for. transversarium’una yukarıdan girer. Diğer boyun omurlarının aynı deliklerinde aşağı doğru uzanır. Boyun kökünde v. brachiocephalica’nın başlangıç bölümüne açılır.
“Occipital kemik" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: B 38.
Tuberculum pharyngeum hangi kemikte bulunur? A) Sphenoid B) Temporal C) Occipital
•
Foramen magnum; kafa iskeletindeki en büyük deliktir. Canalis vertebralis ile fossa cranii posterior’u bağlar. Medulla oblongata (bulbus) ile medulla spinalis arası sınırdır.
D) Frontal E) Os palatinum
•
Pareital, sfenoid, temporal kemikler ve atlas ile eklem yapar.
•
For. magnum’dan a. vertebralis’in dalları olan a. spinalis anterior ve a. spinalis posterior ile nervus accessorius'un spinal parçası da geçer.
• Vena vertebralis, foramen magnum’dan geçmez.
Incisura juguiaris
Clivus
Condylus occipitalis • Atlas ile eklem yapar (Art. atlantooccipitalis)
Foramen magnum •
a
. vertebralis cranium'a girer.
Occipital kemik
Tuberculum pharyngeum, os occipitale pars basilaris’inin alt yüzünde yer alan çıkıntıdır. Canlıda bu kabarıntıya raphe pharyngis ve lig. longitudinale anterius yapışır.
• •
OS OCCİPİTALE •
Foramen magnum; kafa iskeletindeki en büyük deliktir. Canalis vertebralis ile fossa cranii posterior’u bağlar. Medulla oblongata (bulbus) ile medulla spinalis arası sınırdır.
•
Canalis nervi hypoglossi’den, dilin motor siniri olan n. hypoglossus geçer. Canalis condylaris; condylus occipitalis’lerin arka sınd a bulunan bu ka naldan, sinüs sigm oideus’la suboksipital venöz pleksusu birleştiren v. emissaria condylaris geçer. Incisura jugularis; temporal kemikte yer alan aynı isimli çıkıntı ile birleşerek for. jugulare’yi oluşturur.
Doğru cevap: C
Bu delikten;
39. Aşağıdakilerden hangisi occipital kemiğe ait bir yapı değildir?
>
Medulla spinalis ile onu saran zarlar,
>
A. vertebralis ve dalları (a. spinalis anterior ile a. spinalis posterior’lar),
A) Canalis condylaris
B) For. caecum
>
C1-3 spinal sinirlerin meningeal dalları ve
C) Canalis nervi hypoglossi
D) For. magnum
>
N. accessorius’un (XI nci kranyal sinir) spinal parçası geçer. • •
•
Protuberentia occipitalis interna’ya, dura mater’in uzantısı olan falx cerebri tutunur. Crista occipitalis interna’ya, dura m ater'in u zantısıolan fa lx ce re b e lli tutunur. Sinüs occipitalis, bu kristanın üzerindedir. Cfivus; küçük bir bölümünü sfenoid kemik gövdesinin oluşturduğu bu düz alana, canlıda medulla oblongata (bulbus) ile pons oturur. Plexus venosus basilaris, clivus üzerindedir.
E) Incisura jugularis Foramen caecum; crista frontalis’in alt ucunda yer alan deliktir. Crista frontalis yukarıda, frontal kemiğin iç yüzündeki sulcus sinüs sagittalis superioris ile devam eder. Normalde bir çıkmaz şeklinde olan for. caecum, bazen bir delik şeklinde olabilir ve buradan bir ven geçer. İçinden geçen w . emisseria burun boşluğundan gelir ve sinüs sagittalis superior’a açılır. “Basis cranii interna” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: B
Ethmoid kemik Canalis Fissura orbitalis superior Fossa hypopysialis— Foramen Foramen spinosum Foramen ovale Foramen lacerum
Meatus acusticus internus For. jugulare Canalis nervi Foramen magnum
Fossa cerebellaris
Hiatus canalis nervi petrosi majoris
Basis cranii interna
40. Aşağıdakilerden hangisi ethmoid kemiğe ait bir yapı değildir?
OS ETHMOİDALE •
A) Cellulae ethmoidales anteriores B) Crista galli
•
C) Concha nasalis superior D) Concha nasalis inferior E) Processus uncinatus
•
Concha nasalis inferior • • •
Burun boşluğunun lateral duvarında yer alır. M axilla ve os lacrim ale ile b irlikte canalis nasolacrimalis’i oluşturur. Ductus nasolacrimalis, meatus nasi inferior’a açılır.
“Ethmoid kemik” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D 41. Lamina cribrosa, aşağıdaki kemiklerden hangisine ait bir yapıdır? A) Os frontale B) Os sphenoidale C) Os zygomaticum D) Os ethmoidale E) Os palatinum
•
Lam ina p erp e n d icu la ris ; septum n a s i’nin üst parçasının büyük bölümünü oluşturur. Lamina cribrosa; cavitas nasi’nin çatısının büyük bölüm ünü yapar. Ü zerinde bulunan deliklerden (foramina cribrosa), olfaktor sinir uzantıları kafa içine geçer. Crista galli isimli çıkıntısına, falx cerebri tutunur. Bulbus olfactorius, crista galli’nin her iki tarafında, lamina cribrosa üzerinde oturur. L ab yrin thu s eth m o id alis; iki lam inalı olan bu parçanın, dış laminası orbita iç duvarının, iç laminası da burun boşluğunun dış duvarının yapısına katılır. İki lamina arasında etmoidal sinüsler bulunur. Burnun dış duvarındaki concha nasalis superior, concha nasalis media ve meatus nasi medius’taki processus uncinatus, labyrinthus ethmoidalis’in uzantılarıdır.
Doğru cevap: D 42. Aşağıdakilerden hangisi orbitaya açılan bir yapı değildir? A) For. ethmoidale posterius B) For. zygomaticoorbitale C) Canalis nasolacrimalis
D) Fissura orbitalis inferior E) For. rotundum
• Crista gali; lamina cribrosa'nın üzerindeki bu çıkıntıya falx cerebri tutunur.
1.
Labyrinthus ethmoidalis
2. Lamina cibrosa • Burun boşluğnun çatısının
Anterior fossa
For. ro tu n d u m ; fossa c ra n ii m e d ia ’yı, fossa pterygopalatina’ya bağlar. İçinden n. maxillaris geçer. •
ORBITA Tabanı önde, tepesi arkaya yönelmiş bir koni şeklindeki boşluktur. Orbita’nın kemik bölümünün dört duvarı vardır. •
•
•
Üst duvar: Orbita’nın üst bölümünün büyük bir kısmını ön tarafta os frontale’nin lamina orbitalis’i ve arka tarafta küçük bir alanı os sphenoidale’nin ala minor’ü oluşturur. Bu duvarın üst dış kısmında gl. lacrimalis’in oturacağı fossa glandulae lacrimalis bulunur. Dış duvar: Bu duvar, os zygomaticum, os frontale’nin bir kısmı ve os sphenoidale’nin ala major’unun facies orbitalis’i tarafından oluşturulur. Dış duvarı üst duvardan fissura orbitalis superior adı verilen bir yarık ayırır. Fissura orbitalis superior os sphenoidale’nin ala majör ve ala minör bölümleri arasındadır. Bir başka deyişle bu fissür os sphenoidale’ye ait bir yarıktır. Orbita’nın dış duvarını alt duvardan fissura orbitalis inferior ayırır. Ayrı ayrı kemiklerde bulunmaya fissura orbitalis inferior, ossphenoidale ve maxilla’nın birleşmesi ile oluşan bir yarıktır. Bu yarık arka iç tarafta fossa pterygopalatina ile arka dış tarafta ise fossa infratemporalis’e açılır. Alt duvar: O rbita’nın alt kısmının esas kısmını maxilla oluşturur. Burada arkadan öne doğru önce sulcus infraorbitalis sonra canalis infraorbitalis bulunur, infraorbital damar sinir paketinin bulunduğu
bu oluk ve kanal, daha sonra yüzde for. infraorbitale ile sonlanır. İç duvar: Orbitanın iç duvarını, önden arkaya doğru maxilla'nm proc. frontalis’i, os lacrimale, os ethmoidale’nin lamina orbitalis’i (lamina papyracea), os palatinum’un proc. orbitalis’i ve en arkada da os sphenoidale’nin gövdesinin bir kısmı oluşturur. Bunlardan lamina papyracea, orbita iç duvarının esas kısmını oluşturur. İç duvarın ön kısmında saccus lacrimalis’in oturacağı fossa sacci lacrimalis adı verilen bir çukur bulunur ve bu çukur aşağıya doğru devam ederek canalis nasolacrimalis ile devam eder, iç duvarda os ethm oidale ile os frontale arasındaki eklem yerinde içerisinde aynı isimli nörovasküler demetlerin geçtiği for. ethmoidale anterius ve for. ethmoidale posterius bulunur.
Orbita’ya toplam 10 adet delik, kanal ya da yarık açılır. Bunlar: 1. Canalis opticus (orbita ile fossa cranii media’yı bağlar) 2. Fissura orbitalis superior (orbita ile fossa cranii media’yı bağlar) 3. F issura o rb italis in fe rio r (o rb ita ile fossa infratemporalis ve fossa pterygopalatina’yı bağlar) 4. For. ethmoidale anterius (orbita ile burun boşluğunu ve cellula ethmoidales’i bağlar) 5. For. ethmoidale posterius (orbita ile burun boşluğunu ve cellula ethmoidales’i bağlar) 6. Sulcus / canalis infraorbitalis 7. Incisura supraorbitalis
r
"A Orbitanın; •
Üst duvarı başlıca frontal kemik,
• Alt duvarı maksilla, zigomatik kemik ve palatin kemik, •
Dış duvarı sfenoid ve zigomatik kemik,
•
İç duvarın en büyük bölümünü ethmoid kemik (lamina orbitalis) oluşturur.
Os palatinum
İÇ DUVAR l.Os sfenoidale
2.0s ethmoidale
3.0s lacrimale
4.Maxilla
Orbita
26
•
KEMİKLER
8. Incisura supratrochlearis 9. Canalis nasolacrimalis (orbita ile burun boşluğunu [meatus nasi inferior’u] bağlar) 10. For. zygomaticoorbitale
Doğru cevap:A
“Orbita” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: E 43. Aşağıdaki ganglionlardan ovale’nin altında yerleşir?
G an glio n p te ry g o p a la tin u m ; fossa pterygopalatina'da, foramen rotundum’un önünde, n. maxillaris’in hemen altındadır. Topografik olarak n. maxillaris, fonksiyonel olarak n. facialis’le ilgilidir.
44. Foramen spinosum, hangi kemikte yer alır? hangisi,
A) Os palatinum B) Os parietale
foramen
C) Os frontale
A) Ganglion oticum
D) Os sphenoidale
B) Ganglion superius
E) Os temporale
C) Ganglion inferius D) Ganglion geniculi E) Ganglion pterygopalatinum G an gilio n o ticu m ; for. o v a le ’nin altınd a, n. mandibularis’in iç tarafında yer alır. Nuc. salivatorius inferior’dan gelen preganglionik parasempatik lifler, n. p etro sus m in ö r a ra c ılığ ıy la gangliona ulaşır. Gangliondan çıkan postganglionik parasempatik lifler, n. auriculotemporalis’in içinde gl. parotidea’ya gider.
Foram en spinosum ; fossa cranii m e d ia ’yı, fossa infratemporalis’e bağlar. Sfenoid kemiğin ala majör’u üzerinde bulunan bu delikten a. meningea media ile n. mandibularis’in meningeal dalı geçer. •
Sulcus arteriae meningeae mediae; parietal kemiğin iç yüzde görülen bu oluklar, a. meningea m edia’nın dallarına aittir. Bu dalların açılması, epidural hemorajilere neden olur.
“For. spinosum” başlıklı şekile bakınız. •
•
Ganglion superius ve ganglion inferius; IX ve X. kranial sinirlere ait duyu ganglionlarıdır. Kafa tabanında, n. glossopharyngeus ve n. vagus’un cranium’u terk ettikleri for jugulare’nin yakınında yer alırlar.
Doğru cevap: D 45. Sulcus caroticus hangi kemikte bulunur?
Ganglion geniculi; temporal kemikte, canalis nervi facialis içinde bulunan, n. facialis’in duyu ganglionudur.
For. spinosum
A) Temporal C) Sphenoid
B) Parietal D) Occipital E) Frontal
27
•
•
46. Aşağıdakilerden hangisi superior’dan geçer?
Fossa hypophysialis; sfenoid kemiğin korpusunun üst yüzünde yer alan bu çukurda canlıda hipofiz bezi bulunur. Bu çukur, önde tuberculum sellae, arkada ise dorsum sellae adı verilen tümsek yapılar tarafından sınırlanır. Bu üç yapıya birlikte sella turcica denir. Sulcus caroticus; sella turcica’nın her iki yanında bulunan bu oluktan, canlıda a. carotis interna geçer.
•
C analis opticus; küçük ka na tların iki kökü arasındadır. N. opticus ile a. ophthalmica geçer.
•
Fissura orbitalis superior; orbita’yı fossa cranii media’ya bağlar. Bu yarıktan n. oculomotorius, n. trochlearis ve n. abducens (göz kasları ile ilgili kranyal sinirlerdir), n. ophtalmicus (V1), v. ophthalmica superior geçer.
•
Foramen rotundum; fossa craniimedia’yı, fossa pterygopalatina’ya bağlar, içinden n. maxillaris geçer.
•
•
fissura
A) N. maxillaris B) N. mandibularis C) A. opthalmica D) N. opticus E) N. opthalmicus N. maxillaris; for. rotundum’dan, n. mandibularis ise for. ovale’den geçerek cranium’u terk eder. N. opticus ve a. ophthalmica ise canalis opticus’tan geçer. FİSS U R A O R BİTA LİS SU PER İO R ; O rb ita ’yı fossa cranii media’ya bağlar. Bu yarıktan n. oculomotorius, n. trochlearis ve n. abducens (göz kasları ile ilgili kranyal sinirlerdir), n. ophthalmicus’un (V1) dalları (n. frontalis, n. lacrimalis ve n. nasociliaris), v. ophthalmica superior geçer. N. abducens, n. oculom otorius, n. n aso ciliaris, n. opticus ve a. ophthalmica, aynı zamanda ANULUS TENDINEUS COMMUNIS (ZINN HALKASI)'ten geçen anatomik yapılardır.
Foramen ovale; fossa cranii m edia’yı, fossa infratemporalis’e bağlar. İçinden n. mandibularis geçer.
Doğru cevap: E
Foramen spinosum; fossa cranii media’yı, fossa infratemporalis’e bağlar. A. meningea media ile n. mandibularis’in meningeal dalı geçer.
47. Aşağıdakilerden hangisi çiğneme tutunduğu kemiklerden biridir?
“Sphenoid kemik” başlıklı şekile bakınız.
A) Os sphenoidale B) Os palatinum
Doğru cevap: C
orbitalis
KEMİKLER
OS SPHENOIDALE
C) Os occipitale D) Concha nasalis inferior E) Os frontale
r Ala minör
A. carotis interna
Canalis pterygoideus
Sphenoid kemik
kaslarının
28
KEMİKLER
Proc. p te ry g o id e u s , sfenoid kem ikte bulunan ve çiğnem e ka sla rınd an m. pterygoideus m ed ia lis ve lateralis’in tutunduğu çıkıntıdır. Aynı zamanda fossa pterygopalatina’nın arka duvarını yapar. “Sphenoid kemik” başlıklı şekile ve “Çiğneme kasları" başlıklı tabloya bakınız. Doğru cevap:A 48. Aşağıdakilerden hangisi foramen oluşturan kemiklerden biridir?
jugulare’yi
A) Maxilla B) Os frontale C) Os temporale D) Os ethmoidale E) Os palatinum •
Foramen jugulare; temporal ile oksipital kemik arasında kalan bu açıklıktan, önden-arkaya doğru; sinüs petrosus inferior, n. glossopharyngeus, n. vagus, n. accessorius ve sinüs sigmoideus (v. jugularis interna) geçer.
Doğru cevap: C
Ala minör
Crista sphenoidalis
Apertura sinüs sphenoidalis
Facies orbitalis Facies temporalis
Fissura orbitalis superior
Foramen rotundum C analis------pterygoideus
Lamina medialis
Önden görünüş
Lamina lateralis Fossa perygoidea
Sphenoid kemik
Proc. pterygoideus
29
Çiğneme kasları Başlama yeri
Sonlanma Yeri
Siniri
Yüzeyel parça: Arcus zygomaticus (2/3 önü) M. masseter
Derin parça:
ll İŞ N. alveolaris inferior (V3'in dalı) Mandibula
59. Canalis infraorbitalis hangi kemikte yer alır? B) Maxilla
C) Os sphenoidale
D) Os lacrimale E) Os palatinum
MAXILLA • •
• •
•
•
Mandibula hariç, tüm visserokranyum kemikleri ile eklem yapar. Ağız boşluğu, burun boşluğu, o rb ita, fossa in fra tem p oralis ve fossa p te ryg o p a la tin a ’nın duvarlarına katılır. Os nasale’lerle birlikte apertura piriform is’in sınırlarını yapar. Os palatinum’larla birlikte palatum durum (sert damak)’u oluşturur. Sert damağın % ön bölümünü iki ta ra f m aksilla’nın processus p alatinus’ları, % arka bölümünü ise palatin kemiklerin lamina horizontalis’leri yapar. Sulcus infraorbitalis ve canalis infraorbitalis; maksilla’nın lamina orbitalis’indedir. içinden v.a.n infraorbitalis geçer. Kanal, maksilla’nın ön yüzüne foramen infraorbitale isimli delik ile açılır. Sinüs m axillaris; P aranazal sin ü sle rin en büyüğüdür. Molar dişlerle komşuluk yapar. Duvarları çok ine olduğundan sinüsteki bir tümör, orbita tabanını iterek bulbus oculi’de yer değişikliğine neden olabilir. Molar dişlerin çekilmesi sırasında sinüsün tabanı hasar görebilir.
Karşıdan bakıldığında “L” harfine benzeyen bu kemiğin dikey (lamina perpendicularis) ve yatay laminaları (lamina horizontalis) bulunur. Os sphenoidale, os ethmoidale, concha nasalis inferior, vomer, maxilla ve karşı tarafın os palatinum ’u olmak üzere toplam 6 kemikle eklem yapar. Ağız boşluğunun tavanı ve burun boşluğunun tabanının yapısına katılır. Bununla birlikte orbita, fossa pterygopalatina ve fossa infratem poralis’in yapısına katılır. Lamina horizontalis: Her iki tarafın yatay laminaları ağız boşluğunun tavanını oluşturan sert damağın (palatum durum) arka %’lük kısmını oluştururlar. Bu bölüm önde maxilla’nın proc. palatinus’u ile eklem yapar. Her iki tarafın kemiklerinin arka kenarlarının iç uçları arkaya doğru bir çıkıntı oluşturacak şekilde bir araya gelirler. Bu çıkıntıya spina nasalis posterior denilir. Orta hattın üst yüzünde her iki taraf kemiğinin katılmasıyla oluşan crista nasalis’e vomer oturur. Lamina horizontalis’in ağız boşluğuna bakan yüzünde bir büyük ve genellikle iki küçük delik bulunur. Büyük deliğe for. palatinum majus, küçüklere ise foramina palatina minora denilir. Lam ina p erp e n d icu la ris : Burun boşluğunun yan duvarlarının arka bölümünü oluşturur. Üzerinde iki kemik sırt vardır. Üstteki, os ethmoidale’nin concha nasalis medius’u ile eklem yapar ve crista ethmoidalis adını alırken, alttaki, concha nasalis inferior ile eklem yapar ve crista conchalis adını alır. Lamina perpendicularis’in arka yüzünde bulunan sulcus pterygopalatinus kafa kemikleri birleştiğinde os sp h en o id ale’nin processus pterygo ide us’larının ön yüzünde bulunan aynı adlı olukla birleşerek canalis palatinus majus’u (canalis pterygopalatinus) oluşturur. Lamina perpendicularis’in üst yüzündeki çentiğe incisura sphenopalatina denir. Bu çentiğin ön çıkıntısına ise proc. orbitalis denir ve bu kısım orbita’nın iç ve alt duvarlarının yapısına katılır. Kafa kemikleri birleştirildiğinde burası corpus sphenoidale tarafından kapatılır ve for. sphenopalatinum oluşur. “Sert damak (Alttan görünüş)” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D 61. Sutura lambdoidea hangi kemikler arasında yer alır? A) Frontal - parietal B) Sphenoid - temporal C) Parietal - temporal
Doğru cevap: B
D) Parietal - occipital 60. Spina nasalis posterior hangi kemikte bulunur? A) Concha nasalis inferior
B) Maxilla
C) Os ethmoidale
D) Os palatinum
E) Sphenoid - frontal Cranium’daki suturalar •
E) Os nasale Os p a la tin u m ’un lam ina h o riz o n ta lis ’inin arka tarafındaki çıkıntıya spina nasalis posterior denir. Burası sert damağın en arka kısmıdır.
•
Sutura coronalis; pariyetal kemiklerin ön kenarları ile frontal kemiğin arka kenarı arasındaki transvers sütür. Sutura sagittalis; iki pariyetal kemik arasındaki sagittal sütür.
KEMİKLER
A) Os zygomaticum
OS PALATİNUM
1
36
KEMİKLER
~\
Foramen incisivum Proc. palatinus maxillae Sutura palatina transversa
Sutura palatina mediana
Foramen palatinum majus i
Foramen palatinum minus
Fissura orbitalis inferior
Proc. pteygoideus lamina medialis
Proc. pyramidalis
Fossa pterygoidea
Chona Spina nasalis posterior
Proc. pterygoideus lamina lateralis Proc. pterygoideus'a ait açlık
Vomer
/ Foramen / ovale Canalis pterygoideus
Sert damak (Alttan görünüş)
• • •
Sutura lambdoidea; pariyetal kemiklerin arka kenarlarıile oksipitalkemik arasındaki sütür. Sutura squamosa; her iki yanda, pariyetal kemik ile temporal kemik arasındaki sütür. Sutura metopica (sutura frontalis persistens); fetal kranyumda, iki taraf frontal kemiği birleştiren sütürdür. Bu sütür, genellikle altıncı yaştan sonra görülmez. Ancak bazen kalıcı olabilir ve radyolojik incelemelerde kırık hattı sanılabilir.
Sutura coronalis ile sutura sagittalis’in kesişme noktasına bregma, sutura sagittalis ile sutura lambdoidea’nın kesişme noktasına da lambda adı verilir. Bregma, yenidoğandaki fonticulus anterior’un, lambda isefonticulus posterior’un yerine uyar.
Yenidoğanda temporal, parietal ve occipital kemikler arasında yer alan fonticulus posterolateralis’in kapanmasıyla oluşan anatomik noktaya asterion denir. Fonticulus anterolateralis, kafatasında frontal, sphenoid, temporal ve parietal kemiklerin arasında yer alır. Bu kemiklerin erişkinde "h ” harfi şeklindeki birleşim yerine pterion adı verlir. Pterion’un altında arteria meningea media’nın ön dalı ile beynin frontal ve temporal lobları arasındaki sulcus lateralis bulunur. Sutura coronalis ile sutura sagittalis'in kesişme noktasına bregma, sutura sagittalis ile sutura lam bdoidea’nın kesişme noktasına lambda denir. Bregma, yeni doğandaki fonticulus anterior’un, lambda ise fonticulus posterior’un yerine uyar.
“Cranium’daki suturalar” başlıklı şekile bakınız. Basion; foramen magnum’un ön kenarının orta noktasıdır. Doğru cevap: D “Pterion ve Asterion" başlıklı şekile bakınız. 62. Fonticulus posterolateralis’in kapanmasıyla oluşan anatomik noktaya ne ad verilir? A) Pterion C) Bregma
B) Asterion D) Lambda E) Basion
Doğru cevap: B
•
Sutura coronalis ile sutura sagittalis’in kesişme noktasına bregma, sutura sagittalis iie sutura lambdoidea’nın kesişme noktasına lambda denir.
•
Bregma, yeni doğandaki fonticulus anterior’un, lambda ise fonticulus posterior’un yerine uyar. 1. Fonticulus A n te rio r - Bregma
2. Fonticulus Posterior - Lambda
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- \
Pterion •
Frontal, sphenoid, temporal ve parietal kemiklerin birleştiği yere verilen isimdir.
• Altında a. meningea media’nın ön dalı ile beynin frontal ve temporal lobları arasındaki sulcus lateralis bulunur.
1.
2.
Fonticulus Anterolateralis - Pterion
Fonticulus Posterolateralis - Asterion
KEMİKLER
37
KEMİKLER
63. Aşağıdakilerden hangisi orbitanın medial duvarının yapısına katılmaz? A) Os ethmoidale
B) Os sphenoidale
C) Os lacrimale
D) Maxilla "Orbita’rım medial duvarı” başlıklı şekile bakınız.
E) Concha nasalis inferior
Doğru cevap: E
O rbita’nın duvarları •
•
•
•
palatin kemiğin processus orbitalis’i yapar. Duvarın en büyük bölüm ünü, orbita boşluğunu sinüs maxillaris’ten ayıran maksilla’nın facies orbitalis’i yapar.
Ü st d u v a r (p a rie s s u p e rio r); başlıca frontal kemiğin pars orbitalis’i yapar. Apekse yakın küçük bir bölümünü sfenoid kemiğin ala minor’u oluşturur. Bu duvar, orbita boşluğunu fossa cranii anterior’dan ayırır. Gl. lacrimalis, bu duvarın dış bölümündeki çukurda oturur. Dış duvar (paries lateralis); sfenoid kemiğin ala major’u ile zigomatik kemiğin proc. frontalis’i yapar. Orbita’nın en kalın duvarıdır. Fissura orbitalis inferior ile alt duvardan, fissura orbitalis superior ile üst duvardan ayrılır. İç duvar (paries m edialis); arkadan-öne doğru; corpus sphenoidale, etmoid kemiğin lamina orbitalis’i os lacrimale ve maksilla’nın proc. frontalis’i yapar. Duvarın en büyük bölümünü etmoid kemiğin lamina orbitalis’i oluşturur ( arkadan-öne doğru; SELaM olarak kodlanabilir). A lt duva r (paries in fe rio r); maksilla’nın facies orbitalis'i, zigomatik kemiğin facies orbitalis’i ve
64. Orbitayı fossa cranii m edia’ya bağlayan oluşum aşağıdakilerden hangisidir? A) Foramen caecum B) Canalis pterygoideus C) Fissura orbitalis inferior D) Foramen ethmoidale anterius E) Fissura orbitalis superior Fissura o rb italis superior; Orbita’yı fossa cranii media’ya bağlar. Bu yarıktan n. oculomotorius, n. trochlearis ve n. abducens (göz kasları ile ilgili kranyal sinirlerdir), n. ophtalmicus’un (V1) dalları (n. frontalis, n. lacrimalis ve n. nasociliaris) ve v. ophthalmica superior geçer. N. abducens, n. oculomotorius, n. nasociliaris, n. opticus ve a. ophthalmica, ANULUS TENDINEUS COM MUNIS (ZINN H A L K A S IJ’ten geçen anatom ik yapılardır. Doğru cevap: E
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------O rbitanın; •
Üst duvarı başlıca frontal kemik,
• A lt duvarı m aksilla, zigom atik kemik ve palatin kemik, •
Dış duvarı sfenoid ve zigom atik kemik,
•
İç duvarın en büyük bölümünü ethm oid kemik (lamina orbitalis) oluşturur.
Os palatinum
İÇ DUVAR l.O s sfenoidale
2.0s ethm oidale
3.0s lacrimale
4.M axilla
39
Aşağıdakilerden hangisi pterygoplatina’ya bağlar?
orbita’yı
fossa
66. Aşağıdakilerden hangisi burun duvarlarının yapısına katılmaz?
A) Canalis opticus
A) Os lacrimale
B) For. ovale
B) Os ethmoidale
C) For. rotundum
C) Maxilla
D) Fissura orbitalis superior
D) Os palatinum
E) Fissura orbitalis inferior
E) Os temporale
Orbita’ya açılan delik ve geçitler: 1. Canalis opticus (orbita ile fossa cranii media’yı bağlar) 2. Fissura orbitalis superior (orbita ile fossa cranii media’yı bağlar) 3. Fissura o rb ita lis in fe rio r (o rb ita ’yı fossa pterygopalatina’ya bağlar) 4. For. ethmoidale anterius (orbita ile burun boşluğunu ve cellula ethmoidales’i bağlar) 5. For. ethmoidale posterius (orbita ile burun boşluğunu ve cellula ethmoidales’i bağlar) 6. Sulcus / canalis infraorbitalis 7. Incisura supraorbitalis 8. Incisura supratrochlearis 9. Canalis nasolacrimalis (orbita ile burun boşluğunu [meatus nasi inferior’u] bağlar) 10. For. zygomaticoorbitale ‘‘O rb ita ’ya açılan delik ve g eç itle r” başlıklı şekile bakınız.
boşluğunun
KEMİKLER
65.
Burun boşluğunun duvarları Burun boşluğunun iç, dış, alt ve üst olmak üzere 4 duvarı vardır. Üst duvar; önden-arkaya doğru nazal, frontal, etmoid ve sfenoid kemik (NeFES olarak kodlanabilir). A lt duvar (sert damak); maksilla ve palatin kemiğin lamina horizontalis’i. İç duvar (septum nasi); başlıca etmoid kemiğin lamina perpendicularis’i, vomer ve cartilago septi nasi oluşturur. Dış duvar; etmoid kemiğin uzantıları olan concha nasalis superior ve media, bir visserokranyum kemiği olan concha nasalis inferior, maksilla'nın proc. frontalis’i, nazal kemik, lakrimal kemik, palatin kemiğin lamina perpendicularis’i ve sfenoid kemiğin proc. pterygoideus’unun lamina medialis’i yapar. Doğru cevap: E
Doğru cevap: E
Incisura frontalis For. supraorbitale For. ethmoidale posterior
For. ethmoidale anterius For. zygomaticoorbitale
Canalis opticus Os nasale
Fissura orbitalis superior'
Maxilla, proc. frontalis
Fissura orbitalis inferior
Sulcus infratemporalis
For. infraorbitale
40
67. Aşağıdakilerden hangisi duvarında bulunm az?
KEMİKLER
A) Os frontaie
cavitas
nasi’nin
üst
69. Aşağıdakilerden hangisi sp henoethm oidalis’e açılır?
B) Os sphenoidale
C) Os nasale
recessus
A) Sinüs frontalis
B) Sinüs maxillaris
D) Os ethmoidale E) Os palatinum
C) Sinüs sphenoidalis
Üst duvar; Arkadan öne doğru, corpus sphenoidale, os ethmoidale’nin lamina cribrosa’sı, os frontaie’nin pars nasalis’i ve os nasale oluşturur. Burada bulunan ve meatus nasi superior’un en arka kısmı olan recessus sphenoethmoidalis adı verilen çıkmaz, os sphenoidale ve os ethmoidale arasında bulunur.
D) Cellulae ethmoidales anteriores E) Cellulae ethmoidales posteriores
SİNÜS FRONTALİS Frontal kemikte, arcus superciliaris’lerin arkasında bir çift boşluktur. Her bir sinüs, ductus frontonasalis denilen bir kanalla meatus nasi m edius’taki recessus frontonasalis’e açılır.
CELLULAE ETHMOİDALES (SİNÜS ETHMOİDALES) Etmoid kemiğin labyrinthus ethmoidalis’inde bulunan küçük boşluklardır. Burun boşluğunun üst kısmı ile orbita arasında yer alırlar. Her bir tarafta sayıları 3 ile 18 arasında değişir. Üç grup oluştururlar. • • •
Cellulae ethmoidales anteriores; meatus nasi medius’taki infundibulum ethmoidale’ye açılırlar. C ellula e e thm oidales m ediae; m eatus nasi medius’taki bulla ethmoidalis’in üzerine açılırlar. Cellulae ethmoidales posteriores; genellikle tek bir ağızla meatus nasi superior’a açılırlar. Canalis opticus’a ve n. opticus’a en yakın gruptur.
SİNÜS SPHENOİDALİS Sfenoid kemik gövdesi içinde bulunan bir çift sinüstür. Üstten n. opticus, chiasma opticum ve hypophysis cerebri, yanlardan ise sinüs cavernosus ve a. carotis interna ile komşuluk yapar. Arkasında pons, aşağısında nazofarinks’in tavanı bulunur. Her bir tarafın sinüsü, kendi tarafındaki recessus sphenoethmoidalis’e açılır, 68. Aşağıdakilerden hangisi oluşumuna katılır?
septum
nasi’nin
A) Labyrinthus ethmoidalis B) Lamina cribrosa C) Lamina orbitalis D) Lamina perpendicularis E) Crista galli Septum nasi (burun bölmesi); Septum nasi kemik ve kıkırdak olmak üzere iki bölümden oluşur. Septum nasi osseum, os ethmoidale’nin lamina perpendicularis’i ve vomer tarafından oluşturulurken septum nasi cartilaginea, cartilago septi nasi tarafından oluşturulur. Burun bölmesi genellikle sol tarafa olmak üzere deviasyonlar gösterir. Septum deviasyonunun nedeni konjenital travmalara veya bölmeyi oluşturan kemiklerin büyüme farklılıklarına bağlanmaktadır. Septum deviasyonu concha nasalis medius’u dışa doğru itip meatus nasi medius’u daraltacak kadar büyük olduğu zamanlarda sinüzite zemin hazırlar. “Septum nasi’’ başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap:D
SİNÜS MAXILLARIS Paranazal sinüslerin en büyüğüdür. Maksilla’ların gövdesi içinde piramit şeklinde boşluktur. Tabanı, burun boşluğunun dış duyarındadır. Tepesi, maksilla’nın zigomatik çıkıntısı içine uzanır. Tavanını, orbita’nın tabanı yapar. Alt duvarını, maksilla'nın processus alveolaris’i yapar. Bu nedenle, özellikle ilk iki molar dişin kökü sinüs içine uzanabilir. Sinüs maxillaris, meatus nasi medius’da bulunan bulla ethmoidalis’in altındaki hiatus semilunaris’e açılır. “Burun boşluğunun lareral d u v a rı” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C
41
Fossa cranii anterior
"N
Lamina cribrosa
Crista galli Sinüs sphenoidalis
Sinüs frontalis Os nasale
Fossa hypophysialis
Os ethmoidale,lamina perpendicularis
Crista sphenoidalis Vomer
C artilago--------------------septi nasi
Choana
C a rtila g o ----alaris majör, crus mediale
Cartilago septi nasi, proc. posterior
Crista nasalis
Os palatinum, lamina horizontalis
Canalis
Cavitas oris
Maxilla, proc. palatinus
Septum naşı
(2) Concha nasalis media Foramen sphenopalatinum • Fossa pterygopalatina'yı cavitas nasi'ye bağlar. • İçinden a. sphenopalatina (a. maxillaris'in dalı) geçer.
KEMİKLER
Os frontale ■
42
BASİS CRANİİ İNTERNA
70. Aşağıdakilerden hangisi fossa cranii anterior’da bulunur?
•
Fossa cranii anterior; Os frontale’nin pars orbitalis’i, ethmoid kemiğin lamina cribrosa’sı, crista galli ve for. caecum, arkada os sphenoidale’nin ala minor’ları tarafından sınırlanır. İçinde: - Crista galli - For. caecum - Lamina cribrosa bulunur.
•
Fossa cranii media; Önde os sphenoidale’nin ala minor’ları, arkada pars petrosa’nın ön yüzü ve dorsum sellae ile sınırlıdır. İçinde:
A) Fossa hypophysialis KEMİKLER
B) Lamina perpendicularis C) Lamina cribrosa D) For. lacerum E) For. rotundum Lamina perpendicularis; burun boşluğunda septum nasi’nin yapısına katılan etmoid kemiğin parçasıdır. Kafa tabanının iç yüzünde (basis cranii interna) derinliği önden arkaya doğru artan üç tane çukur bulunur; fossa cranii anterior, fossa cranii media ve fossa cranii posterior. •
•
•
-
Fossa cranii anterior; beynin frontal loblarının oturduğu ön çukurdur. Frontal kemik, etmoid kemiğin lamina cribrosa’sı ve sfenoid kemik gövdesinin ön bölümü ve küçük kanatları ile oluşturulur. Sfenoid kemiğin küçük kanatlarının arka kenarı ve sulcus prechiasm aticus’un ön kenarı ile fossa cranii m edia’dan ayrılır. Bulbus olfactorius ve tractus o lfa cto riu s bu çukurda yer alır. Fossa cranii anterior’da bulunan tek açıklık, bazen küçük bir emissaryan venin geçtiği foramen caecum’dur.
•
Fossa cranii media; hipofiz’in üzerinde bulunduğu fossa hypophysialis , nervus opticus’lar, chiasma opticum, ganglion trigeminale, sinüs cavernosus’lar ve petroz sinirleri içerir. Sfenoid kemiğin küçük kanatlarının arka kenarı iledorsum sellae arasındadır. Sfenoid kemiğin üzerindeki canalis opticus, fissura orbitalis superior, foramen rotundum, foramen ovale ve foramen spinosum bu fossada yer alır. Foramen lacerum; os temporale, os occipitale ve os sphenoidale arasında kalan ve fossa cranii media’da yer alan bir açıklıktır. Fossa cranii posterior; üç çukurun en derini ve en büyük olanıdır. Cerebellum ve beyin sapını içerir. Dorsum sellae, sfenoid kemik gövdesinin arka yüzü ve petroz kemiğin üst kenarı ile fossa cranii media’dan ayrılır. Arkada; oksipital kemiğin skuamoz parçası ile sınırlanır. Fossa cranii posterior’da bulunan açıklıklar; canalis nervi hypoglossi, foramen jugulare, foramen magnum ve porus acusticus internus’tur.
“Basis cranii interna” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap:C 71. Aşağıdakilerden hangisi fossa cranii media’da yer almaz? A) Porus acusticus internus B) Canalis opticus C) Fissura orbitalis superior D) For. rotundum E) For. ovale
Fossa hypophysialis Sulcus caroticus Canalis opticus For. lacerum Impressio trigeminalis Eminentia arcuata Apertura interna canalis carotici Canalis pterygoideus For. rotundum For. ovale For. spinosum bulunur.
Fossa cranii posterior; En büyük kranial fossa’dır. Önde os sphenoidale’nin dorsum sellae ve clivus’u ile pars petrosa’nın arka yüzü, arkada os occipitale’nin pars squamosa’sı, tarafından sınırlanır. İçinde: -
For. magnum For. jugulare Clivus Protuberentia occipitalis interna Fossa cerebralis Fossa cerebellaris Sulcus sinüs petrosi inferioris Sulcus sinüs sagittalis superior Sulcus sinüs occipitalis Sulcus sinüs transversus Porus acusticus internus Canalis nervi hypoglossi bulunur.
Doğru cevap: A 72.
Kraniyal sinirler ve kafatası dışına çıktıkları foramenler hangisinde vanlıs eşleştirilmiştir? A) N. opthlamicus-fissura orbitalis inferior B) N. hypoglossus-canalis nervi hypoglossi C) N. glossopharyngeus-for. jugulare
D) N.mandibularis-foramen ovale E) N. maxillaris-foramen rotundum Os sphenoidale’nin ala majör ve ala m inor’u asında y e r alan fissura orb italis s u p e rio r,o rb ita ’nın dış duvarını üst duvardan ayırır. Fossa cranii m edia’yı orbita’ya bağlayan bu yarıktann N. ophthalmicus (V1), ile birlikte n. oculomotorius, n. trochlearis, n. abducens ve v. opthalmica superior geçer. “N. ophthalmicus" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
Lamina cribrosa
-►N. o lfactorius
1 Canalis opticus
-► N. opticus, A. ophthalm ica
2 FOS
- > 3, 4, 6, V I, V. ophthalmica
3 For. rotu nd u m
- > V2
4 For. ovale
-► V3
5 For. spinosum
-► A. meningea m edia
6 M eatus acusticusinternus 7 For. jugulare
-
►
7,8
-► 9 ,1 0 ,1 1 ve
BASIS CRANIIINTERNA
V. jugularis interna 8 Canalis nervi hypoglossi
- ►
12
KEMİKLER
43
44
KEMİKLER
73.
Aşağıdakilerden hangisi basis cranii externa’dan görülm ez?
For. palatin u m m ajus; os p a la tin u m 'u n lamina horizontalis’in ağız boşluğuna bakan yüzünde yer alır.
A)
Fossa mandibularis; temporal kemikteki tuberculum a rtic u la re ’nin arkasında kalan çukur sahadır. Kafa bölgesindeki tek hareketli eklem caput mandibula ile os temporale’nin fossa mandibularis’i arasında oluşur.
Fissura orbitalis superior
B) Fissura orbitalis inferior C) Canalis condylaris D) For. palatinum majus E) Fossa mandibularis
“Basis cranii externa” başlıklı şekile bakınız.
Fissura orbitalis inferior; orbita’nındışduvarınıaltduvardan ayırır. Os sphenoidale ve maxilla’nın birleşmesi ile oluşan bir yarıktır. Bu yarık arka iç tarafta fossa pterygopalatina ile arka dış tarafta ise fossa infratemporalis’e açılır.
Doğru cevap: A
Canalis condylaris; occipital kemiğin ait yüzündeki condylus occipitalis’in hemen arkasındaki çukurda yer alır.
Sutura palatina mediarıa
Foramen incisivum
Proc. palatinus
Sutura palatina transversa
,
Proc. zygomaticus
Os palatinum
ı Maxilla Choana Os zygomaticus facies temporalis
Foramen palatinum majör
Fissura orbitalis inferior Foramen palatinum minus
Flamulus pterygoideus
Vomer Lamin, Processus medialis pterygoideus Lamina lateralis Canalis palatovaginalis
Arcus zygomaticus
Os temporale Tuberculum pharyngeum
Foramen ovale Foramen spinosum Foramen lacerum Fissura petrotympanica Canalis caroticca Foramen jugulare Foramen stylomastoideum
Fossa mandibularis Proc. styloideus Condylus occipitalis Proc. mastoideus Incisura mastoidea
Canalis nervi hypoglossi
Canalis condylaris
Os parietale
Linea nuchalis inferior
Crista occipitalis externa
Linea nuchalis superior Protuberantia ocipitalis externa
Linea nuchalis suprema
Basis cranii externa
45
74. Aşağıdakilerden hangisi fossa infratem poralis’i sınırlayan yapılardan biri d e ğ ild ir?
eder. Fossa infratemporalis, sfenoid kemiğin ala major'u üzerindeki foram en ovale ve foram en spinosum aracılığıyla fossa cranii media ile bağlantılıdır.
B) Proc. frontalis C) Lamina lateralis processus pterygoidei
“Fossa infratemporalis” başlıklı şekillere bakınız. Doğru cevap: B
D) Ramus mandibula E) Ala majör ossis sphenoidalis Fossa infratemporalis; arcuszygomaticus’un aşağısında, ramus mandibula’nın derininde, mandibula ile pharynx arasında yer alır. Sınırlarını önde maxilla’nın arka yüzü, arkada processus styloideus ve processus mastoideus, medialde sfenoid kemiğin processus pterygoideus’unun lamina lateralis’i, lateralde ramus mandibulae, yukarıda sfenoid kemiğin ala major’unun alt yüzü ve aşağıda ise m. pterygoideus medialis'in mandibula’ya tutunduğu yer oluşturur. Fossa infratemporalis’i aşağıdan çevreleyen bir kemik yapı yoktur ve bu açık bölüm vasıtasıyla spatium parapharyngeum ’a bağlanır. Angulus mandibulae’den geçen horizontal düzlem fossa infratem poralis’in alt sınırını belirler. Medial ve anterior duvarlar aşağıda birbirleriyle birleşirken, yukarıda bu duvarlar arasında bulunan fissura pterygomaxillaris, fossa infratemporalis’i fossa pterygopalatina’ya bağlar. Fissura pterygomaxillaris yukarıda fossa infratemporalis’in tavanını ve ön duvarını birbirinden ayıran fissura orbitalis inferior ile devam
75. Aşağıdakilerden hangisi fossa infratem poralis’e açılır? A) For. stylomastoideum B) For. spinosum C) For. rotundum D) Canalis condylaris E) For. magnum Fossa infratem poralis Bu fossa; arcus zygomaticus’un altında kalan açıklık ile fossa temporalis’e, fissura pterygomaxillaris ile de fossa pterygopalatina’ya bağlanır. Fissura pterygomaxillaris, m a k s illa ’nın arkası ile sfenoid kem iğin processus pterygoideus’u arasında kalan bir yarıktır. A. maxillaris, bu yarık aracılığıyla fossa infratem poralis’ten fossa pterygopalatina’ya geçer.
----------------------------------------------------------------------------------- «v • Fossa infratemporalis; for. ovale ve for. spinosum ile fossa cranii media’ya bağlanır. For. mandibulae’de bu fossada yer alır.
Fossa temporalis İçinde bulunan yapılar: • M. temporalis • A. v. temporalis superficialis • N. auriculotemporalis
(En önemlisi a. meningea media) 2. N. mandibularis ve dalları > N. lingualis > N. alveolaris inferior > N. auriculotemporalis 3. Chorda tympani (N. facialis'in dalı) 4. Ggl. oticum (9'un parasempatik ggl'u)
Fossa in fra te m p o ra lis
Arcus zygomaticus'un aşağısında, ramus mandibula'nın derininde, mandibula ile pharynx arasında yer alır.
KEMİKLER
A) Proc. styloideus
46
KEMİKLER
Maxilla
Proc. pterygoideus (lamina lateralis) M. tensor ve levator veli palatini
A
Temporal kemik Sphenoid kemik
Pharynx
Ramus mandibulae
Fossa ınfratemporalis
Fossa infratem poralis; foram en ovale ve foram en spinosum ile fossa cranii media’ya bağlanır. Foramen mandibulae’de bu fossa’dadır.
Fossa infratemporalis; arcus zygomaticus’un aşağısında, ramus mandibula’nın derininde, mandibula ile pharynx arasında yer alır.
Sınırları
Fossa infratemporalis’te bulunan yapılar; •
Önde; maksilla’nın arka yüzü Arkada; processus styloideus
•
Dışta; ramus mandibulae
• •
İçte; sfenoid kemiğin processus pterygoideus'unun lamina lateralis’i Yukarıda; sfenoid kemiğin ala major’unun infratemporal yüzü ve kısmen temporal kemiğin pars squamosa’sı A şağıda; m. p te ryg o id e u s m e d ia lis ’in angulus mandibulae’niniç yüzündeki insersiyo yerinin yakınıdır.
• •
M usculus tem poralis’in alt bölümü, m usculus pterygoideus lateralis, musculus pterygoideus medialis, A. m axiliaris ve dalları (en önem lisi arteria meningea media), Plexus venosus pterygoideus, N. mandibularis ve dalları (nervus lingualis, nervus alveolaris inferior, nervus auriculotemporalis), Chorda tympani, ve Ganglion oticum
“Fossa infratem poralis’te bulunan yapılar” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
Doğru cevap: B 77. 76. Aşağıdakilerden hangisi fossa infratem poralis’de ver almaz?
Aşağıdakilerden hangisi fossa pterygopalatina’ya açılmaz? A) Foramen rotundum
A) N. maxillaris
B) Fissura pterygomaxillaris
B) A. maxillaris
C) Fissura orbitalis superior
C) N. mandibularis
D) Foramen sphenopalatinum
D) Chorda tympani
E) Fissura orbitalis inferior
E) Ganglion oticum N. maxillaris; for. rotundum’dan geçerek cranium’u terk eder ve fossa pterygopalatina’ya gelir. Fossa infratemporalis’te yer almaz.
Fissura orbitalis superior; orbita ile fossa cranii media’yı birleştiren açıklıktır.
47
VEN Plexus pterygoideus KEMİKLER
ARTER A. maxillaris
KAS ve LİGAMENT
SİNİR
M. pterygoideus lateralis
• N. mandibularis • Chorda tympani • N. petrosus minör
Lig. sphenomandibulare M. pterygoideus medialis
Fossa infratemporalis’te bulunan yapılar
FOSSA PTERYGOPALATINA • • •
O rbita apeksinin altında küçük, piram idal bir boşluktur. Fissura orbitalis inferior ile fi ssura pterygomaxillaris’in kesişim yerindedir. Sfenoid kemiğin proc. pterygoideus’u ile maksilla arasındadır.
Fossa pterygopalatina; • • • • •
For. rotundum aracılığıyla fossa oramı media, For. sphenopalatinum aracılığıyla cavıtas nasi, For. palatinum majus ve minora’lar aracılığıyla ağız boşluğu, Fissura orbitalis inferior aracılığıyla orbita, Fissura p te ryg o m a xilla ris a ra cılığ ıyla fossa infratemporalis ile bağlantılıdır.
İçinde bulunan anatomik yapılar • •
• •
N. maxillaris, buraya for. rotundum’dan geçerek gelir. A. maxillaris’in son bölümü; bu arter hem fossa infratemporalis’te, hem de fossa pterygopalatina’da bulunur. Fissura pterygomaxillaris’ten geçerek fossa ptergopaltina’ya gelir. Ggl. pterygopalatinum; n. facialis’le ilgili parasempatik gangliyondur. Hedef organı gl. lacrimalis’tir. N. canalis pterygoidei (Vidian siniri)
“Fossa pterygopalatina’ya açıları delik ve geçitler” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C
78. Fossa pterygopalatina’yı cavitas nasi’ye bağlayan geçitin adı nedir? A) For. ovale C) For. sphenopalatinum
B) For. rotundum D) For. spinosum
E) Fissura orbitalis superior Fossa pterygopalatina; for. sphenopalatinum aracılığıyla cavitas nasi ile bağlantılıdır. For. sphenopalatinuma’dan a. m axillaris’in dalı olan a. sphenopalatina geçer. A. sphenopalatin, burun boşluğunu besleyen ana arterdir. “For. sphenopalatinum” ve “Fossapterygopalatina’nın önemli bağlantıları” başlıklı şekillere bakınız. Doğru cevap: C 79. Canalis pterygopalatinus’u oluşturur?
hangi
kemikler
A) Os sphenoidale-os palatinum B) Os palatinum- maxilla C) Os ethmoidale-os sphenoidale D) Os lacrimale-os palatinum E) Os ethmoidale-concha nasaiis inferior Canalis pterygopalatinus’u (canalis palatinus majör), önden palatin kemiğin lamina perpendicularis’inin arka yüzündeki sulcus pterygopalatinus, sfenoid kemiğin proc. pterygoideus'unun ön yüzündeki aynı isimli olukla birleşerek beraber yaparlar. Bu kanal fossa pterygopalatina’yı aşağıda ağız boşluğuna bağlar. İçerisinden n. m axillaris’in n. palatinus majör ve minör dalları ile a. maxillaris’in a. paiatina descendens dalı geçerek damağa ulaşır. “Canalis pterygopalatinus (canalis palatinus majör)” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
48
KEMİKLER
Foramen sphenopalatinum burun boşluğu
Foramen rotundum (Fossa cranli media)
Fissura orbitalis infeior (orbita tabanı) Canalis pterygoideus (Fossa cranii media)
Fissura pterygomaxillaris (Fossa infratemporalis)
w Canalis palatovaginalis (nasopharynx) Canalis palatinus (Ağız boşluğu tavanı, sert damak)
49
•
For. rotundum ile fossa cranii media,
•
Fissura orbitalis inferior ile orbita,
•
For. sphenopalatinum ile cavitas nasi arasındadır.
Anterior
Lateral-
Medial
ORBİTA
Posterior
FOSSA INFRATEMPORAUS
Fissura o rb ita lis in fe rio r
A. maxillaris
CAVİTAS NAŞI
sphenopalatina
For. For. sphenopalatinum
FOSSA CRANİİ MEDİA Fossa pterygopalatina’nın önemli bağlantıları
Palatin kemik
Canalis palatinus majör
Canalis pterygopalatinus (canalis palatinus majör)
KEMİKLER
Fossa pterygopalatina’nın önemli bağlantıları;
50
Aşağıdakilerden hangisi fossa oluşturan kem iklerden biri d e ğ ild ir?
KEMİKLER
80.
A)
s sphenoidale
B)
s frontale
Klinik olarak çok önemli olan bu noktanın altında, a. meningea media’nın ön dalı ile, beynin frontal ve temporal lobları arasındaki sulcus lateralis bulunur. Neurocranium’un yan duvarının en ince bölümü, pterion noktasında pariyetal kemiğin önalt köşesinin sfenoid kemiğin ala major’u ile birleştiği yerdir. Buraya gelen travmalarda arter yaralanabilir ve epidural hemorajilere neden olabilir.
te m p ora lis’i
C) Os occipitale D)
s temporale
E) Os parietale “Fossa temporalis” başlıklı şekile bakınız. Fossa temporalis; yukarıda linea temporalis superior ile aşağıda arcus zygomaticus arasında kalan şakak çukurudur.
Doğru cevap: C 81. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? A) Scapula.........................Proc. coracoideus B) Hum erus...................... Incisura ulnaris
İçinde bulunan anatom ik yapılar •
M. temporalis
•
N. facialis'in temporal dalları
•
N. zygomaticotemporalis
•
A.v. temporalis superficialis ve a v. temporalis media
•
N. auriculotemporalis
•
Pterion; sfenoid’in büyük kanadı ile temporal. frontal ve pariyetal kemiklerin bir araya gelerek. “H” harfi şeklinde bir görünüm oluşturdukları noktadır.
C) U ln a .............................. Proc. styloideus D) Femur............................ Linea aspera E) Fibula........................... Malleolus lateralis Incisura ulnaris, radius’un distal ucun iç tarafında bulunur, ulna’nm circumferentia articularis’i ile eklem yapar. •
• •
•
S ca pu la'nın processus coracoideus denilen çıkıntısına; m. pectoralis m inör, m. coracobrachialis ve m. biceps brachii’nin caput breve’si tutunur. Proc. styloideus ulnae, ulna’nın distal ucunun iç tarafında bulunur. Femur gövdesinin arka yüzünde kemiği boylu boyunca kat eden ve linea asperae denilen kalın bir kemik sırt bulunur. Fibula’nın alt ucuna malleolus lateralis denir.
Doğru cevap: B
82. Aşağıdaki anatomik oluşum ve bulunduğu kemik eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? Oluşum ......................... Kemik A) Teğmen tympani...............os temporale B) For. ovale......................... os sphenoidale C) For. mentale..................... Mandibula D) Canalis infraorbitalis....... Maxilla E) Proc. styloideus................Os sphenoidale Proc. styloideus\ os temporale’nin alt yüzünde fossa jugularis’in arka dış tarafında belirgin ve yaklaşık 2,5 cm uzunluğunda bir çıkıntıdır. Bu çıkıntıdan başlayan iki ligament ve üç kasa birlikte “Riolan kas demeti" denilir. Bunlar lig. stylomandibulare, lig. sphenomandibulare, m. styloglossus, m. stylopharyngeus ve m. stylohyoideus tur Proc. styloideus ile proc. mastoideus arasında bulunan deliğe for. stylomastoideum denilir. Bu delik meatus acusticus internus’un dip kısmından başlayan canalis facialis’in (Fallop kanalı) dış ağzıdır ve canlıda n. facialis (VII) geçer
•
F o ra m e n la c e ru m (TOS = Tem poral+O ksipi tal+S fenoid); Hiç bir büyük anatom ik oluşum bu deliktengeçmez. Canalis caroticus’un ağzı, deliğin arka-dış tarafındadır. Kanaldan çıkan a. carotis interna, deliği üst-içten çaprazlar ve sulcus caroticus’a girer. N. petrosus majör ve n. petrosus profundus deliğin çatısında birleşerek n. canalis pterygoidei’yi (Vidian siniri) oluşturur. Bu sinir, foramen lacerum’un ön tarafında yer alan canalis pterygoideus’a (Vidian kanalı) girer. Deliğin hemen arka-dış tarafında ganglion trigeminale oturur.
Doğru cevap: E
83. Aşağıdaki anatomik yapı ve içinden geçtiği delik/ kanal eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? Oluşum ...............................Delik/kanal A) N. mandibularis....................for. rotundum B) A. ophthalmica.....................canalis opticus C) V. jugularis interna.............. for. jugulare
OS TEMPORALE • • • •
• •
•
• •
Fossa m an d ib u laris; caput m andibulae ile temporomandibüler eklemi oluşturur. Fissura petrotympanica; chorda tympani, orta kulak boşluğunu bu yarıktan geçerek terk eder. Canalis caroticus; foramen jugulare’nin hemen ön tarafındadır. İçinden a. carotis interna geçer. Impressio trigeminalis; petroz apeksin ön yüzünde bulunan bu iz, ganglion trigeminale (Gasserian ganglionu, ganglion se m ilu n a re )’ye aittir. N. trigeminus’un (V. kranyal sinir) duyu ganglionudur. Teğmen tympani; bu ince kemik lamel, cavitas tympani’nin çatısını yapar. Meatus acusticus internus; iç kulağı fossa cranii posterior’a bağlar. Başlangıcına porus acusticus internus denir. Meatus acusticus internus’tan; n. facialis, n. intermedius (n. facialis’in duyu kökü), n. vestibulocochlearis ve a.v. labyrinthi geçer. Ganglion vestibulare, meatus’un dibinde lokalizedir. Canalis nervi facialis; içinde n. facialis ve ganglionu (ganglion geniculi) bulunur. Kanal içinde üç tane dal (Ganglion geniculi hizasında kanalı terk eden n. petrosus majör, n. stapedius ve chorda tympani) verir. Foramen stylomastoideum; n. facialis kafatasını buradan terk eder. Foramen jugulare (TO = Temporal+Oksipital); tem poralile oksipita Ikemik arasında kalan bu açıklıktan, n. glossopharyngeus, n. vagus, n. accessorius ve sinüs sigmoideus (v. jugularis interna) geçer.
D) N. alveolaris inferior............ canalis mandibulae E) Porus acusticus internus.... n. facialis N. mandibularis, cranium’u sfenoid kemiğin ala majör’u üzerinde yer alan for. ovale’den geçerek terk eder. For. ovale, fossa cranii mediae’yı fossa infratemporalis’e bağlar. “Basis cranii interna” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A 84. Aşağıdaki kas ve tutunduğu eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?
kemik
K a s ........................... .... Kemik A) M. rectus fem oris..... .... coxae B) M. pectoralis m in ör... .... scapula C) M. biceps brachii...... .... humerus D) M. triceps brachii....... .... ulna E) M. brachioradialis...... .... radius M. biceps brachii’nin humerus’a tutunması yoktur. M. BİCEPS BRACHII Önkola hızlı ve kuvvetli supinasyon yaptıran kastır. Ek olarak fleksiyon da yaptırır. Kısa başı kola fleksiyon da yaptırır. (Hem kola hem önkola fleksiyon yaptıran kastır) iki başlıdır. Kısa başı (caput breve)processuscoracoideus’tan, uzun başı tuberculum supraglenoidale’den başlar. Uzun başının tendonu, sulcus intertubercularis’te seyreder ve omuz ekleminin içinden geçer. Kasın esas tendonu, radius’taki tuberositas radii’ye tutunur. Aponöroz yapısındaki diğer tendonu (aponeurosis bicipitalis, lacertus fibrosus) ise, fascia antebrachii’ye karışır. Aponeurosis bicipitalis’in yüzeyinden v. mediana cubiti, derininden ise a. brachialis ile n. medianus geçer.
KEMİKLER
52
M. TRICEPS BRACHII
85. Aşağıdaki anatomik oluşum ve komşu olduğu kemik eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?
Önkolun esas ekstensör kasıdır. N. radialis tarafından uyarılır.
Anatomik oluşum ...........Kemik A) N. ulnaris........................ humerus
Üç başlı bir kastır. Caput longum’u, tuberculum infraglenoidale’den başlar. Üç başın ortak sonuç tendonu, ulna’daki olecranon’a tutunur.
B) N. fibularis communis .... fibula C) A. tibialis posterior..........tibia D) A. carotis interna............os sphenoidale E) N. medianus................... radius
M. BRACHIORADIALIS Humerus’un lateral epikondilinden başlar, radius’un distal ucunda (proc. styloideus) sonlanır.
•
M. QUADRICEPS FEMORIS M. vastus lateralis, m. vastus m edialis, m. vastus intermedius ve m. rectus femoris denilen dört parçası vardır. Kasın sonuç tendonu (ligamentum patellae), tuberositas tibiae’ye tutunur. Patella, butendon içindedir. Bacağın esas ekstansor kasıdır. M. rectus femoris parçası, spina iliaca anterior in fe rio r’dan başlayıp kalça eklemini ön yüzünden çaprazladığı için uyluğa fleksiyon da yaptırır.
•
•
M. PECTORALIS MİNÖR 2-5. kostalardan başlar, proc. coracoideus’ta (scapula) sonlanır. Doğru cevap: C
•
Sulcus nervi ulnaris; humerus'ta, epicondylus medialis’in arkasındaki bu oluktan, canlıda n. ulnaris geçer. Tibia’nın alt ucunun iç tarafından aşağı doğru uzanan kalın çıkıntıya malleolus medialis denir. Malleolus medialis’in arkasından; tendo calcaneus (Achilles tendonu) hariç, bacak arkasındaki tüm kasların tendonları ve nörovasküler (a.tibialis posterior ve n. tibialis) yapılar geçer. Sulcus caroticus; sfenoid kemik gövdesinin her iki yanında yer alan bu olukta, fossa cranii media’da a. carotis interna seyreder. N. fib u laris (peroneus) com m unis; collum fibulae’nin dış tarafında, m. fibularis (peroneus) longus içinde iki uç dalına ayrılır. F ib u la ’nın proksimalindeki kırıklarda (caput, collum), n. fibularis communis yaralanabilir.
Doğru cevap: E
53
Aşağıdaki kemik ve sınırlarına katıldığı anatomik bölge eşleştirmelerinden hangisi doğrudur? Kemik........................... Anatomik bölge A) Hum erus...................... fossa axillaris B) Radius.......................... canalis carpi C) Clavicula...................... trigonum occipitale D) Fibula............................fossa poplitea E) Coxae............................trigonum femorale •
•
•
•
Fossa axillaris, toraksın lateral duvarı ile kolun üst kısmının iç yüzü arasında yer alan ve dört duvarlı, tepesi yukarıda, tabanı aşağıda piramit şeklinde bir yapıdır. Dış duvarı; Hum erus, m usculus coracobrachialis ve musculus biceps brachii’nin kısa başı tarafından oluşturulur. Retinaculum musculorum flexorum (RMF); lateralde os scaphoideum ve os trapezium’a, medialde ise os pisiforme ve os hamatum’a tutunur. RMF ile karpal kemikler arasındaki kanala, canalis carpi (Karpal Tünel) denir. Boyun arka üçgenlerinden trigonum occipitale’nin sınırlarını önde m. sternocleidomastoideus, arkada m. trapezius ve aşağıda m. omohyoideus’un venter inferior’u oluşturur. Üçgenin döşemesinde m. splenius capitis, m. levator scapulae ve skalen kaslar bulunur. Fossa poplitea’nın sınırları:
Yenidoğanda temporal, parietal ve occipital kemikler arasında yer alan fonticulus posterolateralis’in kapanmasıyla oluşan anatomik noktaya asterion denir. Fonticulus anterolateralis, kafatasında frontal, sphenoid, temporal ve parietal kemiklerin arasında yer alır. Bu kemiklerin erişkinde "h” harfi şeklindeki birleşim yerine pterion adı verilir. Pterion’un altında arteria meningea media’nın ön dalı ile beynin frontal ve temporal lobları arasındaki sulcus lateralis bulunur. “Pterion ve Asterion" başlıklı şekillere bakınız. Doğru cevap: A 88.
Tipik bir vertebra’ya ait oluşumlar hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir?
>
Ön-dışta; m. vastus medialis Arkada; yukarıda m. adductor longus, aşağıda m. adductor magnus
>
Ön-içte; m. adductor longus ve magnus ile m. vastus medialis arasında uzanan aponöroz ve m. sartorius
B) I. II, V
C) I, II, III
D) II, III, V E) III, IV, V
> Aşağıda - dışta; m. gastrocnemius’un caput laterale’si ve m. plantaris
>
Proc. articularis superior
A) 1,111, IV
> Aşağıda - içte; m. gastrocnem ius’un caput mediale’si
Trigonum femorale'nin sınırları:
For. spinosum
IV. For. vertebrale
> Yukarıda - dışta; m. biceps femoris
•
II.
V.
•
Ön duvarı (döşem esi); fe m u r’un popliteal yüzü, ligamentum popliteum obliquum ve m. popliteus
Canalis musculotubarius
III. Proc. transversus
> Yukarıda - içte; m. semimembranosus ve m. semitendinosus
>
I.
•
Canalis musculotubarius; temporal kemikte, pars petrosa’nın alt yüzü ile ön yüzünün birleştiği yerde, canalis caroticus’un dış ve ön tarafında bulunan ve orta kulağa bağlanan bir kanaldır, ince bir kemik lamel ile (septum canalis m usculotubarii) ikiye ayrılmıştır. Üstteki bölüme semicanalis musculi tensoris tympani (Canlıda burada m. tensor tympani bulunur), alttakine ise semicanalis tubae auditivae (Canlıda burada tubae auditiva (östaki borusu) bulunur) denir. For. spinosum , sfenoid kem iğin ala m a jo r’u üzerinde yer alır.
“Vertebra” başlıklı şekillere bakınız. Doğru cevap: E 89. For. ischiadicum minus’tan geçen oluşumlar hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir? I.
M. piriformis
Doğru cevap: A
II.
N. pudendus
87.
IV. N. ischiadicus
III. M. obturatorius internus Fonticulus posterolateralis’i sınırlayan kemikler hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir? I. II.
V.
A. pudenda interna
Os temporale
A) I, III, IV
B) I, II, V
Os frontale
C) I, II, III
D) II, III, V E) III, IV, V
III. Os parietale IV. Os occipitale V.
M. p irifo rm is ve n. ischiadicus, for. ischiadcum majus’tan geçer.
Os sphenoidale
A) I, III, IV
B) I, II, V
C) I, II, III
D) II, III, V E) III, IV, V
“For. ischiadicum majus ve For. ischiadicum minus’tan geçen yapılar” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D
KEMİKLER
86.
54
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Pterion
KEMİKLER
• Frontal, sphenoid, temporal ve parietal kemiklerin birleştiği yere verilen isimdir. • Altında a. meningea media’nın ön dalı ile beynin frontal ve temporal lobları arasındaki sulcus lateralis bulunur.
2.
Fonticulus Posterolateralis - Asterion
• Atlas dışında genel olarak vertebraların bir corpus’u ve bir arcus’u vardır. Arcus, pedikül ve lamina’dan oluşur. • Corpus ve arcus tarafından çevrelenen deliğe foramen vertebrale denir. Vertebralar üst üste sıralandıklarında bu delikler canalis vertebralis’i oluşturur.
Superior
55
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------• Tipik bir vertebranın arcus’u üzerinde 7 tane çıkıntı vardır.
Foramen intervertebrale
• Spinal sinirin kanalı terk ettiği yer
Foramen ischiadicum majus • Pelvis'i gluteal bölgeye bağlar • İçinden geçen yapılar > M . piriformis > N. ischiadicus > N. pudendus, A.v. pudenda interna > N. gluteus superior > N. gluteus inferior > N. cutaneus fem oris posterior
Foramen ischiadicum minus • Gluteal bölgeyi perineum 'a bağlar • İçinden geçen yapılar > M . obturatorius internus > N. pudendus, A.v. pudenda interna
KEMİKLER
• Columna vertebralis’i oluşturan ilk 24 omur hareketli (presakral vertebralar), sonraki 9 vertebra hareketsizdir. Hareketli omur gövdeleri arasında discus intervertebralis bulunur.
56
Spina iliaca anterior superior’a tutunan oluşumlar hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir?
KEMİKLER
90.
I.
Lig. inguinale
II.
Lig. lacunare
91.
Ethmoid kemiğe ait oluşumlar hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir? i.
Lamina cribrosa
II.
Crista galli
III. M. sartorius
III. Labyrinthus ethmoidalis
IV. M. tensor fasciae latae
IV. Labyrinthus membranaceus
V.
V.
M. rectus femoris
Processus pterygoideus
A) I, III, IV
A) I, III, IV
B) I, II, V
B) I, II, V
C) I, II, III
C) I, II, III
D) II, III, V
D) II, III, V
E) III, IV, V
E) III, IV, V
• •
M. rectus femoris, spina iliaca anterior inferior’a tutunur. Lig. lacunare ( Gimbernatbağı): Lig. inguinalenin tuberculum pubicuma’a tutunan kısmındaki liflerin karın içine doğru bükülerek pecten osis pubis’in iç yan ucuna yapışmasıyla oluşur. Lig. lacunare, lacuna vasorumun medial duvarını yapar.
• •
Proc. pterygoideus, sfenoid kemikte bulunur. Labyrinthus membranaceus, ,iç kulağa ait bir yapıdır.
“Ethmoid kemik” başlıklı şekillere bakınız. Doğru cevap: C
“Coxae” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
•
llium, ischium ve pubis adı verilen üç ayrı kemiğin birleşmesiyle oluşur.
•
Spina ischiadica, incisura ischiadica majör ve incisura ischiadica minor’u ayırır. Ayrıca n. pudendus’un anestezisi için önemli bir anatomik işarettir.
Spina iliaca anterior superior (SIAS)
Cristra iliaca
• Tutunan yapılar: > M. sartorius > M. tensor fasia latae > Lig. inguinale
Spina iliaca anterior inferior • M. rectus fem oris başlar
Tuberculum pubicum
Spina ischiadica
• Lig. inguinale'nin medialde tutu n d u ğ u yer
Acetabulum Crista iliaca'nın en yüksek noktası
• Caput fem oris ile
L3-L4 arası discus inte rverteb ralis
eklem yapar
seviyesindedir.
(Art. coxae) Postero-lateral
Lomber ponksiyon L3-L4 aralığından yapılır.
57
Concha’ların altındaki geçitlere (meatus nasi superior ve meatus nasi madiae), paranazal sinuslar açılır.
• Orbita'nın iç, burun boşluğunun dış duvarının yapısına katılır. • Burun boşluğunun lateral
KEMİKLER
1. Labyrinthus ethmoidalis Anterior fossa
Orbita
•
1.
Crista gali; lamina cribrosa’nın üzerindeki bu çıkıntıya falx cerebri tutunur.
Labyrinthus ethmoidalis
2. Lamina cibrosa • Burun boşluğnun çatısının
Anterior fossa
Orbita
58
KEMİKLER
92. Os palatinum’un yapısına katıldığı oluşumlar hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir? I.
Orbita
II.
Palatum durum
eder. Fossa infratemporalis, sfenoid kemiğin ala major’u üzerindeki foram en ovale ve foram en spinosum aracılığıyla fossa cranii media ile bağlantılıdır. “Viscerocranium” başlıklı şekile bakınız.
III. Fossa infratemporalis
Doğru cevap: B
IV. Apertura piriformis V.
Cavitas nasi
93.
A) I, III, IV
Aşağıdaki şekilde “X” ile işaretli yerden geçen yapı aşağıdakilerden hangisidir?
B) I, II, V C) I, II, III D) II, III, V E) III, IV, V Fossa infratemporalis; arcus zygomaticus’un aşağısında, ramus mandibula’nın derininde, mandibula ile pharynx arasında yer alır. Sınırlarını önde maxilla’nın arka yüzü, arkada processus styloideus ve processus mastoideus, medialde sfenoid kemiğin processus pterygoideus’unun lamina lateralis’i, lateralde ramus mandibulae, yukarıda sfenoid kemiğin ala major’unun alt yüzü ve aşağıda ise m. pterygoideus medialis’in mandibula’ya tutunduğu yer oluşturur. Fossa infratemporalis’i aşağıdan çevreleyen bir kemik yapı yoktur ve bu açık bölüm vasıtasıyla spatium parapharyngeum ’a bağlanır. Angulus mandibulae'den geçen horizontal düzlem fossa infratem poralis’in alt sınırını belirler. Medial ve anterior duvarlar aşağıda birbirleriyle birleşirken, yukarıda bu duvarlar arasında bulunan fissura pterygomaxillaris, fossa infratemporalis’i fossa pterygopalatina’ya bağlar. Fissura pterygomaxillaris yukarıda fossa infratemporalis’in tavanını ve ön duvarını birbirinden ayıran fissura orbitalis inferior ile devam
Os lacrimale •
O rbita ’nın medial duvarının yapısına katılır.
Concha nasalis inferior •
Burun boşluğunun lateral duvarında yer alır.
•
Maxilla ve os lacrimale ile birlikte canalis nasolacrimalis'i oluşturur.
•
Ductus n asolacrim alis, m eatus nasi inferior’a açılır.
Apertura piriformis •
Burun boşluğunun girişidir. Os nasale ve maxilla sınırlar.
Os palatinum •
Burun boşluğu, orbita ve sert damağın yapısına katılır.
Viscerocranium
A)
N. vagus
B) N. hypoglossus
C) A. carotis interna E)
D) V. jugularis interna A. vertebralis
59
•
Foramen jugulare (TO = Temporal+Oksipital); tem poralile oksipita Ikemik arasında kalan bu açıklıktan, n. glossopharyngeus, n. vagus, n. accessorius ve sinüs sigmoideus (v. jugularis interna) geçer.
•
N. hypoglossus, canalis nervi hypoglossi’den geçerek kafayı terk eder.
Doğru cevap: C KEMİKLER
Canalis caroticus; foramen ju g u la re ’nin hemen ön tarafındadır. İçinden a. carotis interna geçer.
M axilla
Fossa incisiva Processus palatinus---------Sutura palatina mediana Processus zygomaticus Os zygomaticum O s frontale
Sutura palatina transversa
Os sp h en o id ale
Processus pterygoideus Hamulus pterygoideus
Os palatinum
Lamina medialis Fossa pterygoidea Lamina lateralis
Lamina horizontalis Foramen palatinum majus Processus pyramidalis Foramina palatina minora
Fossa scaphoidea Ala majör Foramen ovale
Spina nasalis posterior
Foramen spinosum Spina ossis sphenoidalis
Choanae
Os tem porale
Processus zygomaticus
Vom er
Tuberculum articulare Ala vomeris
Fossa mandibularis Processus styloideus
Sulcus tubae auditivae
Fissura petrotympanica Canalis caroticus Canaliculus tympanicus Meatus acusticus externus
Foramen lacerum
Canaliculus mastoideus Processus mastoideus Foramen stylomastoideum Pars petrosa Incisura mastoidea (m. digastricus) Sulcus arteria occipitalis Fossa jugularis et canalis jugularis Foramen mastoideum Os parietale
O s occipitale
Canalis hypoglossalis' Condylus occipitalis Fossa condylaris et canalis condylaris Pars basilaris Tuberculum pharyngeum Foramen magnum Linea nuchae inferior Crista occipitalis externa Linea nuchae superior Protuberantia occipitalis externa
Basıs cranıı externa
60
işaretli
kemik
95. Şekilde, ulna’nın anterior görüntüsünde “ X” ile işaretli yapı aşağıdakilerden hangisidir?
KEMİKLER
94. Aşağıdaki şekilde “ X” ile aşağıdakilerden hangisidir?
A) Os zygomaticum B) Os palatinum C) Os frontale D) Os sphenoidale E) Os ethmoidale Orbita’nın duvarları •
•
•
•
Üst duvar (paries superior); başlıca frontal kemiğin pars orbitalis’i yapar. Apekse yakın küçük bir bölümünü sfenoid kemiğin ala minor'u oluşturur. Bu duvar, orbita boşluğunu fossa cranii anterior’dan ayırır. Gl. lacrimalis, bu duvarın dış bölümündeki çukurda oturur. Dış duvar (paries lateralis); sfenoid kemiğin ala major’u ile zigomatik kemiğin proc. frontalis’i yapar. Orbita’nın en kalın duvarıdır. Fissura orbitalis inferior ile alt duvardan, fissura orbitalis superior ile üst duvardan ayrılır. İç duvar (paries medialis); arkadan-öne doğru; corpus sphenoidale, etmoid kemiğin lamina orbitalis’i os lacrimale ve maksilla’nın proc. frontalis’i yapar. Duvarın en büyük bölümünü etmoid kemiğin lamina orbitalis’i oluşturur ( arkadan-öne doğru; SELaM olarak kodlanabilir). Alt duvar (paries inferior); maksilla’nın facies orbitalis’i, zigomatik kemiğin facies orbitalis’i ve palatin kemiğin processus orbitalis’i yapar. Duvarın en büyük bölüm ünü, orbita boşluğunu sinüs maxillaris’ten ayıran maksilla’nın facies orbitalis’i yapar.
“Orbita’yı sınırlayan kemikler" başlıklı şekile bakınız.
W A) Proc. coracoideus C) Caput ulna
B) Tuberositas ulnae D) Proc. coronoideus
E) Proc. styloideus Processus coracoideus, scapula’da yer alır. U LN A Extremitas proximalis (proksimal uç) •
•
• •
•
Doğru cevap: D
Olecranon: Arka tarafta bulunur, dirsek çıkıntısını oluşturur. M. triceps brachii’nin üç bölümü birleştikten sonra ortaklaşa bir tendon oluşturarak buraya tutunur. Incisura trochlearis: Ön tarafa bakan içbükey kısımdır, humerus’un trochlea humeri kısmı ile eklem yapar. Proc. coronoideus: Incisura trochlearis’in alt sınırını oluşturan öne doğru olan çıkıntıdır. Tuberositas ulnae: Anatomik pozisyondayken kemiğin ön yüzünde proc. coronoideus’un hemen distalinde bulunur (M. brachialis buraya tutunur). Incisura radialis: Radius’un proksimal ucundaki circumferentia articularis ile eklem yapar.
Extremitas distalis (Distal uç) •
•
•
Caput ulnae: Çevresinde bulunan eklem yüzüne circumferentia articularis denir, burası radius’un distal ucundaki ine. ulnaris ile eklem yapar. Distal ucun karpal kemiklere bakan yüzünde bir eklem yüzü bulunur, burası araya bir discus articularis alarak karpal kemiklerin proksimal sırasında bulunan üçüncü kemik olan os triquetrum ile eklem yapar. Proc. styloideus ulnae: Kemiğin distal ucunun iç tarafında bulunur.
"Ulna” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D
61
Orbita’nın; •
Üst duvarı başlıca frontal kemik,
•
Dış duvarı sfenoid ve zigomatik kemik,
•
İç duvarın en büyük bölümünü ethmoid kemik (lamina orbitalis) oluşturur.
Os palatinum
İÇ DUVAR l.Os sfenoidale
KEMİKLER
• Alt duvarı maksilla, zigomatik kemik ve palatin kemik,
62
KEMİKLER
97. Yirmibeş yaşındaki ralli pilotu yarış sırasında geçirdiği kaza sonrasında acil servise getiriliyor. Yapılan muayenede servikal bölgede büyük, pulsatil bir hematom tesbit ediliyor. Radyolojik incelemede 3. servikal vertebranın proc. tranversus'unun ucunda kırık belirleniyor. Aşağıdaki olabilir?
arterlerden
hangisi
hasar
görmüş
A) A. spinalis anterior
B) A. vertebralis C) A. cervicalis ascendens D) A. cervicalis profunda E) A. spinalis posterior A. vertabralis, C6’dan C1 vertebra’ya kadar servikal vertebralarırı for. transversarium’ları içinde yer alır. Dolayısyla proc. transversus’ları ilgilendiren bir kırıkta yaralanma olasılığı vardır. • A) For. magnum B) For. ischiadicum majus C) For. ischiadicum minus
•
D) For. obturatum E) For. ovale Foramen obturatum, os pubis ve os ischii tarafından oluşturulur. Canlıda membrana obturatoria ile kapatılmıştır. Canalis obturatorius, deliğin üst bölümünde membran ile kemik arasında oluşur. Bu kanalın içinden a. v. obturatoria ile n. obturatorius geçer. Membrana obturatoria’nın dış tarafından m. obturatorius externus, iç tarafından m. obturatorius internus başlar.
•
A. spinalis anterior ve a. spinalis posterior, canalis vertebralis’in içinde, medulla spinalis’in önünde ver arkasında yer alır. A. cervicalis ascendens; a. subclavia’nın truncus thyrocervicalis’inden çıkan ve vertebraların ön yüzü boyunca ilerleyen ince bir daldır. A. cervicalis profunda; a. subclavia’nın truncus costocervicalis’inden çıkar. Servikal vertebraların arka yüzü ile komşudur.
“Vertebra” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: B 98. Yüksekte bir yerden düşme sonrasında acil servise getirilen 29 yaşında bir kadının radyolojik incelemesinde doku içinde kanama ile birlikte clavicula kırığı tesbit ediliyor. Aşağıdaki damarlardan hangisi hasar görmüş olabilir? A) A. subclavia B) V. cephalica C) A. thoracica lateralis D) V. subclavia E) A. thoracica interna A. subclavia ve v. subclavia, clavicula ve 1. kosta arasında seyreder. Ancak v. subclavia, artere göre daha yüzeyel konumda bulunduğu için clavicula kırıklarından etkilenme olasılığı daha fazladır. •
Doğru cevap:D
•
V. cephalica, üst ekstremitenin lateralinde seyrederek v. axillaris’e açılır. Bu olguda hasarın oluştuğu yere göre daha yüzeyel ve dış tarafta kalmaktadır. A. thoracica lateralis, a. a xillaris’in dalıdır ve m. pectoralis minor’un dış tarafında bulunur. A. axillaris’ten ayrıldığı yerin medial ve aşağısına doğru seyreder. Dolayısıyla seyri sırasında clavicula ile yakın bir komşuluğu yoktur.
KEMİKLER
63
•
A. thoracica interna, a. s u b cla via ’nm birinci parçasından ayrılıp, kıkırdak kostaların derininde ve sternum’un yaklaşık bir parmak lateralinde aşağı doğru seyreder.
A. m eningea m edia; a. m axilla ris’in dalıdır. Fossa in fra te m p o ra lis ’te arterden a y rıld ık ta n sonra for. spinosum’dan geçerek cranium’a girer. Ön dalı pterion bölgesinin altında seyreder. Bu bölgenin travmalarında arterin dallarında meydana gelen laserasyon epidural hematoma neden olur. •
•
99. Kırk yaşında bilinci kapalı olarak acil servise getirilen hastanın kayarak düşme sonucu kafasını çarptığı öğreniliyor. Hastanın çekilen BT’de pterion bölgesinde kırıkla birlikte epidural hematomu olduğu tesbit ediliyor. Aşağıdaki arterlerden hangisinin dallan hasar görmüş olabilir? A) A. carotis externa B) A. temporalis superficialis
C) A. maxillaris D) A. temporalis profunda E) A. meningea media
A. carotis externa, mandibula’nın arkasında iki uç dalı olan a. maxillaris ve a. temporalis superficialis’i verir. A. temporalis profunda, a. m axillaris’in dalıdır. Cranium’un içine girmez ve bu tür bir epidural kanamaya neden olmaz.
KEMİKLER
10O.EIMbeş yaşında kadın hasta yutma güçlüğü şikayetiyle hastaneye başvuruyor. Hastanın hikayesinde şiddetli baş ağrısı atakları ve sıvı alımı sırasında sıklıkla aspirsayon meydana geldiği öğreniliyor. Radyolojik incelemede for. jugulare yakınlarında kafa tabanında bulunan bir tümör tesbit ediliyor.
•
N. laryngeus’lar, mediyastinum’la ilgili girişimlerde (mediyastinotomigibi),arcusaortaeanevrizmalarında ve özofagus veya bronş karsinomlarında tutulan mediyastinal lenf düğümlerinin büyümesi sonucu yaralanabilir. Sinirin hasarı boğuk sese neden olur.
Hastanın sem ptom larının sebebi aşağıdaki yapılardan hangisinin etkilenm esi olabilir?
•
N. laryngeus recurrens, a. thyroidea inferior ile çok yakın komşuluk yapar. Bu ilişki tiroid bezi ile ilgili cerrahi girişimlerde önemlidir.
A) Ansa cervicalis
•
N. vagus'un unilateral lezyonlarında; ipsilateral farinks, larinks ve yumuşak damak paralizisine bağlı disfaji, dispne, disfoni ve boğuk ses olur. Hastaya uzun bir “ah” söyletildiğinde, uvula sağlam tarafa (lezyonun karşı tarafına) deviye olur. N. vagus’un bilateral harabiyeti, tam laringeal paralizi ve asfiksi sonucu ölümle sonuçlanır.
B) Sempatik zincirin servikal parçası C) N. laryngeus superior, r. externus D) N. hypoglossus E) N. vagus For. jugulare’derı n. glossopharyngeus (IX), n. vagus (X), n. accessorius (XI), n. vagus’un r. meningeus’u, sinüs petrosus inferior, v. jugularis interna ve a. occipitalis’in r. meningeus’u geçer. “Basis cranii interna” ve “N. vagus" başlıklı şekile bakınız.
N. vagus’un proksimal yaralanmaları; çarpıntı, kusma, taşikardi ve takipne ile birlikte olan boğulma hissiyle karakterizedir.
r
Lifler
j
Çekirdek
Fonksiyon • Yumuşak damak kasları • Yutak kasları
MOTOR
Nuc. ambıguus
(p|exUs
pharyngeus
y0|uy|a)
• Larynx kasları Nuc. tractus • Epiglottis çevresinden solitarius (üst bölüm) tat duyusu
Visseral afferent
Nuc. tractus • Larynx mukozası solitarius (alt bölüm) • Göğüs ve karın organları
Somatik afferent
Nuc. spinalis nervi trigemini
• Kulak derisinden ve meatus acusticus externus'tan duyu alır.
F»ARASEMPATİK
Nuc. dorsalis nervi
• Göğüs ve karın boşluğundaki kas|arl
DUYU
Özel visseral afferent
• Dura mater (fossa cranii post.)
Vâg!
organlanndüz ve ı
, . .
bezlerim uyarır.
* N. laryngeus recurrens (inferior) plica vocalis'e abduksiyon yaptıran tek kas olan m. cricoarytenoideus posterior'u uyarırç 1Bu sinirin tek taraflı hasarı ses kısıklığına, iki taraflı hasarı ise nefes darlığına neden olur.
101.Altmışüç yaşında erkek hasta sol tarafta işitme kaybı, tat duyusunda kayıp ve sol tarafta ağızdan salya akması şikayetleriyle hastaneye başvuruyor. Hastanın BT’sinde kranium’daki formenlerden birinden geçen sinirlere bası yapan tümör belirleniyor. Bu delik ya da geçit aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) For. ovale B) For. rotundum C) Meatus acusticus internus D) For. jugulare E) Fissura orbitalis superior • • Doğru cevap: E
N. maxillaris; for. rotundum’dan, n. mandibularis ise for. ovale’den geçerek cranium’u terk eder. Fissura orbitalis superior; Orbita’yı fossa cranii media’ya bağlar. Bu yarıktan n. oculomotorius, n. trochlearis ve n. abducens (göz kasları ile ilgili kranyal sinirlerdir), n. ophthalmicus’un (V1) dalları (n. frontalis, n. lacrimalis ve n. nasociliaris), v. ophthalmica superior geçer.
KEMİKLER
N. vagus’u etkileyen lezyonlarda en belirgin semptomlar larynx ve pharynx kaslarında parezi veya paralizidir. Buna bağlı n. vagus’un tek taraflı lezyonlarında ses kısıklığı ve disfaji ortaya çıkar. Ayrıca uvula sağlam tarafa kayar (lezyonun karşı tarafına) ve etkilenen tarafta yumuşak damak düşüklüğü görülür.
66
KEMİKLER
OS TEMPORALE
Üstteki bölüme semicanalis musculi tensoris tympani (Canlıda burada m. tensor tympani bulunur), alttakine ise semicanalis tubae auditivae (Canlıda burada tubae auditiva (östaki borusu) bulunur) denilir.
Cranium’un orta yan ve orta alt kısımlarının yapısına katılan bir kemiktir. Canlıda işitme ve denge sistemlerine ait yapılar bu kemikte bulunur. Os occipitale, os parietale, os sphenoidale, os zygomaticum (2) ve mandibula olmak üzere 5 kemikle eklem yapar. Yenidoğanda pars squamosa, pars petrosa ve pars tympanica denilen üç bölümden oluşur, daha sonra bu bölümler kaynaşır. •
Pars petrosa; bir piramide benzediği için pyramis’de denilir. 3 yüzü vardır: 1. Ön yüz: Fossa cranii media’nın yapısına katılan bu yüz ön tarafta os sphenoidale ile eklem yaparken dış tarafta kemiğin pars squamosa bölümünün iç yüzü ile devam eder. >
Eminentia arcuata: İç kulakta bulunan canalis semicircularis anterior'un oluşturduğu çıkıntıdır.
>
Proc. mastoideus: Os temporale’nin arka tarafındaki çıkıntıdır. İçinde bulunan hava dolu boşluklara cellulae mastoidea denir.
>
Proc. styloideus: Os tem porale’nin alt yüzünde yer alır. Bu çıkıntıdan başlayan iki ligament ve üç kas vardır. Bunlar lig. stylomandibularejig.sphenomandibulare, m. styloglossus, m. stylopharyngeus ve m. stylohyoideus’tur. Proc. styloideus ile proc. mastoideus arasında bulunan deliğe for. stylom astoideum denilir. Bu delik meatus acusticus intemus’un dip kısmından başlayan canalis facialis’in (Fallop kanalı) dış ağzıdır ve canlıda n. facialis (VII) geçer
> Teğmen tympani: Eminentia arcuata’nın ön dış tarafında bulunan düz sahadır. Cavitas tympanica’nın (orta kulak boşluğu) tavanını oluşturur.
“Os temporale” başlıklı şekile bakınız.
>
Doğru cevap: E
Impressio trigeminalis: Ön yüzün en iç ve ön kısmında bulunan sığ bir çukurluktur. Bu çukurluğa canlıda n. trig e m in u s’un (V) ganglionu olan ggl. trigeminale (ggl. semilunare, Gasser ganglionu) oturur. 2. Arka yüz: Fossa cranii posterior’un yapısına katılan bu yüz arkada os occipitale ile eklem yapar. Porus acusticus internus: Arka yüzün ortalarında bulunan büyükçe bir deliktir. Meatus acusticus internus denilen yaklaşık 1 cm’lik bir yolla içeriye doğru devam eder. Canlıda bu delikten n. facialis, n. vestibularis, n. cochlearis ve a. labyrinthi geçer. > Incisura jugularis: Arka yüzün alt kenarında bulunur. Os occipitale’deki aynı isimli çentikle birleşerek tüm kafa iskeletinde for. jugulare denilen deliği oluşturur. For. jugulare’den n. glossopharyngeus (IX), n. vagus (X), n. accessorius (XI), n. vagus’un r. meningeus’u, sinüs petrosus inferior, v. jugularis interna ve a. occipitalis’in r. meningeus’u geçer. 3. Alt yüz: Kafa tabanının (basis cranii externa) yapısına katılan bu bölüm oldukça fazla yapının bulunması nedeniyle çok fazla girintili ve çıkıntılıdır.
102.Diplopi şikayeti ile hastaneye giden 48 yaşında erkek hastanın nörolojik muayenesinde sol gözünü içe çeviremediği ve sol tarafta kornea refleksinin olmadığı tesbit ediliyor. Aşağıdaki delik ya da geçitlerden hangisinde bir lezyon olabilir?
>
>
>
Canalis caroticus: Fossa jugularis’in ön dış kısmında bulunur. Canlıda içerisinden a. carotis interna geçer. Kanal pars petrosa’nın tepesinde (apex p artis petrosae), for. la ce ru m ’un olduğu yerde fossa cranii media’ya açılır. C analis m u s cu lo tu b a riu s : C analis c a ro tic u s ’un dış ve ön ta ra fın d a pars petrosa’nın alt yüzü ile ön yüzünün birleştiği yerde bulunan ve orta kulağa bağlanan bir kanaldır. İnce bir kemik lamel ile (septum canalis m usculotubarii) ikiye ayrılmıştır.
A) Fissura orbitalis inferior B) Canalis opticus C) Fissura orbitalis superior D) For. rotundum E) For. ovale Bu olguda semptomlar fissura orbitalis superior’dan geçen n. oculum otorius ve n. o p h th a lm ic u s ’un etkilenmesine bağlı ortaya çıkmıştır. N. oculomotoris, göz k ü re s in i içe çeviren m. re ctu s m e d ia lis ’in siniridir. Kornea refleksi’nin afferent yolu n. ophtalmicus (V1), efferent yolu n. facialis’tir. Uyarı n. ophtalmicus içinde nuc. principalis nervi trigemini’ye getirilir. Bu çekirdekten çıkan lifler, fasciculus longitudinalis medialis (FLM)’den internöronlar aracılığı ile her iki ta ra f fasiyal motor çekirdekteki m. orbicularis oculi’ye ait nöronlara gider. Uyarı n. facialis’in bu kasa giden dalı içinde gelir ve her iki taraf göz kapağı kapatılır. •
•
Fissura orbitalis superior; Orbita’yı fossa cranii media’ya bağlar. Bu yarıktan n. oculomotorius, n. trochlearis ve n. abducens (göz kasları ile ilgili kranyal sinirlerdir), n. ophthalmicus’un (V1) dalları (n. frontalis, n. lacrimalis ve n. nasociliaris), v. ophthalmica superior geçer. F issura o rb ita lis in fe rio r’dan n. m axillaris ve infraorbital damarlar geçer.
67
KEMİKLER
Temporal kemiğin içinde orta kulak boşluğu, iç kulak, canalis caroticus ve canalis nervi facialis bulunur.
t Anterior Impressio trigeminalis • Üzerinde ganglion trigeminale (V. Ks'in duyu ganglionu) bulunur.
Teğmen tympani • Orta kulağın üst duvarı
Meatus acusticus internus (MAI) • iç kulağı fossa cranii posterior'a bağlar. • N. facialis ve n. vestibulocochlearis geçer.
Superior
Incisura frontalis For. supraorbitale For. ethmoidale posterior
For. ethmoidale anterius For. zygomaticoorbitale
Fissura orbitalis superior'
Canalis opticus Os nasale Maxilla, proc. frontalis
Fissura orbitalis inferior
Sulcus infratemporalis
68
•
KEMİKLER
•
C analis o p tic u s ; n. opticus ve a. ophthalmica geçer. N. m a x illa ris (V2), for. ro tu n d u m ’dan, n. m andibularis'te (V3) for. ovale’den geçerek kraniumu terk eder.
• • •
“Orbita’ya açılan delik ve geçitler" başlıklı şekile bakınız. •
Doğru cevap: C 103.Ellidört yaşında bir kadın maratoncu antreman sırasında ekstensiyondaki eli üzerine düşüyor. Çekilen radiografide karpal kemiklerden birinin öne doğru yer değiştirdiği tesbit ediliyor.
•
Os scaphoideum; en çok kırılan karpal kemiktir. Proksimal sıranın en büyük kemiğidir. Os lunatum; luksasyonu en çok görülen karpal kemiktir. Çıkığında n. medianus zedelenir. Os pisiforme; os triquetrum’un üzerindedir. M. flexor carpi ulnaris’in tendonu içinde yer aldığından aynı zamanda sesamoid bir kemiktir. Os trapezium; birinci metakarpal kemik ile os scaphoideum arasındadır. El başparmağı eklemine (art. carpom etacarpalis pollicis) katılan karpal kemiktir. Os capitatum; en büyük ve ilk kemikleşen karpal kemiktir.
Bu kem ik aşağıdakiierden hangisidir? A) Os scaphoideum
B) Os capitatum
C) Os lunatum
D) Os trapezium E) Os triquetrum
Os lunatum, şeklinden ve göreceli olarak ön tarafta daha zayıf ligamentlerle desteklenmesinden dolayı en fazla çıkığı görülen karpal kemiktir. EL BİLEĞİ KEMİKLERİ (OSSA CARPİ) Bir elde 8 tanedir. Dörderli iki sıra oluşturur. Proksimal sıra, lateralden-mediale: Os scaphoideum-Os lunatum-Os triquetrum-Os pisiforme D istal sıra, la te ra ld e n -m e d ia le : Os trap eziu m -O s trapezoideum-Os capitatum-Os hamatum
“ Os temporale” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C
El bileği iskeletini oluşturan kemiklerden dört tanesi proksimal sırada, dört tanesi ise distal sırada yer alır.
1. Scaphoideum
2. Lunatum
3. Triquetrum
4. Pisiforme Sesamoid kemiktir
Scaphoideum en çok kırılan karpal kemiktir. > Scaphoid kırığında anatomik enfiye çukurunda hassasiyet olur. Lunatum Luksasyonu en çok görülen karpal kemiktir. > Lunatum çıkığında n. medianus zedelenebilir
5. Trapezium • I. Metakarpal kemikle eklem yapar
(Art. carpometacarpalis pollicis) 6. Trapezoideum 7. Capitatum 8. Hamatum
Os temporale
M. flexor carpi ulnaris'in tendonu içinde bulunur
69
6.
TUS SORULARI
Clavikulanın orta 1/3 lük kısm ının kırıklarında aşağıdaki sinirlerin hangisinde zedelenme gö rü lü r? (Nisan-2008) KEMİKLER
A) N. axillaris B) N. thoracicus longus
- ÜST EKSTREMİTE KEMİKLERİ 1.
C) N. suprascapularis D) N. pectoralis medialis
Radius aşağıdakilerden hangisiyle eklem yapmaz? (Nisan-95)
E) N. dorsalis scapulae Doğru cevap: C
A)
Humerus
B) Ulna
C)
Os scaphoideum
D) Os trapezium
E) Os lunatum
7.
Doğru cevap: D 2.
C analis carpi’nin oluşum una aşağıdaki kemiklerden hangisi katılmaz? (Nisan 2012) A) Os scaphoideum B) Os cuboideum
Aşağıdaki kemiklerden hangisi el bileği kemiği değildir? (98-Nisan) A)
Os capitatum
B) Os cuboideum
C)
Os hamatum
D) Os pisiforme E) Os trapezium
C) Os pisiforme D) Os hamatum E) Os trapezium Doğru cevap: B
Doğru cevap: B 8. 3.
Humerus’un collum chirurgicum kırığında aşağıdaki sinirlerden hangisinde lezyon görülür? (Eylül-98)
Kemik
A) Tuberculum supraglenoidale
Scapula
B) N. radialis
B) Sulcus intertubercularis
Humerus
C) N. medianus
C) Fovea articularis
Radius
D) N. ulnaris
D) Linea trapezoidea
Clavicula
E) N. thoracodorsalis
E) Fossa olecrani
Ulna
Aşağıdaki kemiklerden hangisi musculus flexor carpi ulnaris’in kirişi içerisinde yer alır? (Nisan-2003)
Doğru cevap: E 9.
Epicondylus medialis kırıklarında hasara uğrayan sinir aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan 2013)
A) Os pisiforme
A) Nervus medianus
B) Os lunatum
B) Nervus ulnaris
C) Os triquetrum
C) Nervus axillaris
D) Os scaphoideum
D) Nervus cutaneus brachii medialis
E) Os trapezium
E) Nervus radialis
Doğru cevap: A 5.
Oluşum
A) N. axillaris
Doğru cevap: A 4.
A şağıd aki anatomik oluşum ve bulunduğu kemik eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? (Eylül 2012)
Aşağıdaki eklemlerden hangisi sferoid tiptedir? (Nisan 2005) A) Articulatio radiocarpalis B) Articulatio calcaneocuboidea
Doğru cevap: B
10. Aşağıdaki anatomik oluşum ve bulunduğu kemik eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? (Nisan 2013) A) Facies lunata - Os coxae
C) Articulatio radioulnaris proximalis
B) Eminentia intercondylaris - Tibia
D) Articulatio humeroulnaris
C) Tuberculum majus - Femur
E) Articulatio coxae
D) Malleolus lateralis - Fibula E) Sustentaculum tali - Calcaneus
Doğru cevap: E Doğru cevap: C
-ALT EKSTREMİTE KEMİKLERİ VE PELVİS 1.
Malleolus medialis’in arka tarafında nabız alınan damar aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül-87)
- THORAX VE COLUMNA VERTEBRALİS KEMİKLERİ 1.
A) A. tibialis anterior
Kaç tane servikal vertebra vardır? (Nisan-88) A) 5
B) A. tibialis posterior
B) 6
C) A. peronea
C) 7
D) V. saphena magna
D) 8
E) A. malleolaris anterior medialis
E) 12
Doğru cevap: B Doğru cevap: C 2.
Pelvis’te bulunmayan hangisidir? (Nisan-90)
kemik
aşağıdakilerden 2.
A) Os ilium B) Os pubis
N. sp in alis’ler ge çe r? (Eylül-89)
aşağıdakilerden
hangisinden
A) Canalis vertebralis
C) Os coxae
B) Foramen intervertebrale
D) Os ischii
C) Foramen magnum
E) Os trapezium
D) Canalis opticus E) Foramen transversarium
Doğru cevap: E
Doğru cevap: B 3.
Foraman ischiadicum minus’tan tendonu geçer? (Nisan-92)
hangi
kasın 3.
A) M. gluteus maximus B) M. gluteus medius
Aşağıdakilerden hangisi canalis içerisinde bulunm az? (Nisan 2010)
vertebralis
A) Ligamentum denticulatum
C) M. piriformis
B) Ligamentum longitudinale anterius
D) M. obturatorius internus
C) Ligamentum longitudinale posterius
E) M. obturatorius externus Doğru cevap:D
D) Filum terminale E) Cauda equina
4.
Foramen ischiadicum majus’tan geçmeyen yapı hangisidir? (Nisan-97)
Doğru cevap: B
A) N. cutaneus femoris posterior
4.
B) N. gluteus inferior C) N. gluteus superior D) N. musculi obturatorii interni E) N. obturatorius Doğru cevap:E
“Prom ontorium ” aşağıdaki anatomik oluşum ların hangilerinde b ulunur? (Nisan 2013) A) Cavitas nasi + cavitas tympani B) Cavitas nasi + cavitas laryngis C) Cavitas tympani + cavitas laryngis D) Os sacrum + cavitas nasi E) Os sacrum + cavitas tympani
Doğru cevap: E
71
- CRANIUM KEMİKLERİ 1.
Canalis caroticus (Eylül-91)
hangi
kemikte
8.
b ulunur?
Fonticulus anterior hangi kemikler arasında yer alır? (Eylül-2000) A) Os parietale - Os sphenoidale
Os temporale
B) Os sphenoidale
C)
Os occipitale
D) Os parietale
C) Os sphenoidale - Os temporale D) Os parietale - Os frontale
E) Os ethmoidale
E) Os sphenoidale - Os occipitale
Doğru cevap: A 2.
Doğru cevap: D
Burun iskeletine katılmayan kemik aşağıdakilerden h a n gisid ir? (Nisan-92)
9.
A) Os frontale
E) Os frontale
Doğru cevap: B
Doğru cevap: C
Foramen rotundum (Nisan-94)
hangi
kemikte
b u lu n ur?
A)
Os temporale
B) Os sphenoidale
C)
Os parietale
D) Mandibula E)
10. Nervus vagus kafa tabanındaki hangi delikten geçer? (Eylül-2003) A) Foramen spinosum B) Foramen rotundum
Os nasale
C) Foramen ovale
Doğru cevap: B
D) Foramen jugulare
Fissu ra orbitalis su p e rior’dan hangisi ge çm e z? (Nisan-94) A)
A. ophthalmica superior
C)
N. oculomotorius
E) Foramen magnum
aşağıdakilerden
Doğru cevap: D
B) V. ophthalmica D) N. trochlearis
11.
E) N. abducens Doğru cevap: A
C)
opticus’tan
Arteria ophthalmica
Os temporale
B) Os parietale
D) Nervus oculomotorius
C)
Os frontale
D) Os occipitale
E)
Aşağıdaki oluşumlardan hangisi jugulare’den geçmez? (Eylül-96) N. hypoglossus
C) N.vagus
foramen
B) V. jugularis interna D) N. accessorius
E) N. glossopharyngeus Doğru cevap: A Fossa pterygopalatina ile cavitas nasi’yi birleştiren yapı aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül-97) A) Foramen palatinum majus B) Fissura pterygomaxillaris C) Foramen sphenopalatinum D) Foramen rotundum E) Fissura orbitalis superior
Nervus olfactorius
Doğru cevap: C
Doğru cevap: D
Doğru cevap: C
canalis
B) Vena ophthalmica
A)
E) Maxilla
7.
Aşağıdakilerden hangisi geçer? (Nisan-2004) A) Nervus ophthalmicus
C livus aşağıdaki kemiklerden hangisinde yer alır? (Nisan-96)
A)
kemiktedir?
D) Os occipitale
E) Vomer
6.
hangi
C) Os temporale
D) Lamina perpendicularis ossis ethmoidalis
5.
internus
B) Os palatinum
C) Maxilla
4.
Porus acusticus (Nisan-2001) A) Os sphenoidale
B) Os zygomaticum
3.
KEMİKLER
B) Os parietale - Os temporale A)
12.
Aşağıdakilerden hangisi septum yapısında yer almaz? (Nisan-2004) A) Vomer B) Lamina perpendicularis ossis ethmoidalis C) Cartilago septi nasi D) Crus mediale cartilaginis alaris majoris E) Cellulae ethmoidales
Doğru cevap: E
nasi’nin
72
13. Fonticulus posterior aşağıdakilerden hangisinde verilen iki kemik arasında yer alır? (Eylül-2004)
pterıonun
A) Os sphenoidale
A) Frontal - Parietal KEMİKLER
18. Aşağıdaki kemiklerden hangisi oluşum una katılmaz? (Eylül 2009)
B) Frontal - Oksipital
B) Os temporale
C) Oksipital - Parietal
C) Os parietale
D) Frontal - Temporal
D) Os zygomaticum
E) Parietal - Temporal
E) Os frontale
Doğru cevap: C
Doğru cevap: D
14. Septum nasi osseum’un arka ve alt kısmını oluşturan yapı aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül 2005)
19. A şağıd aki foramenlerden hangisi fo ssa media’da yer alm az? (Mayıs 2011) A) Foramen caecum
A) Lamina perpendicularis ossis ethmoidalis
B) Foramen ovale
B) Lamina horizontalis ossis palatini
C) Foramen spinosum
C) Processus palatinus ossis maxillae
D) Foramen lacerum
D) Vomer
E) Foramen rotundum
E) Concha nasalis inferior
cranii
Doğru cevap: A
Doğru cevap: D 15. Fossa cranii media ile fossa infratemporalis’i birleştiren ve içerisinden nervus mandibularis’in geçtiği oluşum aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan 2006)
20. A şağıd aki kemiklerden hangisi orbita duvarının oluşum una katılmaz? (Eylül 2011) A) Os sphenoidale B) Os frontale C) Vomer
A) Foramen ovale
D) Os zygomaticum
B) Fissura orbitalis superior
E) Maxilla
C) Foramen spinosum Doğru cevap: C
D) Foramen jugulare
E) Foramen rotundum
21. “Prom ontorium ” aşağıdaki anatomik oluşum ların hangilerinde b u lu n ur? (Nisan 2013)
Doğru cevap: A 16. Aşağıdaki kemiklerin hangisinde teğmen tympani bulunur? (Nisan 2007)
A) Cavitas nasi + cavitas tympani B) Cavitas nasi + cavitas laryngis
A) Os parietale
C) Cavitas tympani + cavitas laryngis
B) Os sphenoidale
D) Os sacrum + cavitas nasi
C) Os temporale
E) Os sacrum + cavitas tympani
D) Os ethmoidale
Doğru cevap: E
E) Os occipitale 22. Aşağıdakilerden hangisi, mandibula iç yüzünde bulunm az? (Nisan 2013)
Doğru cevap: C 17. Aşağıdaki oluşumlardan hangisi infratemporalis’te yer alır? (Nisan 2009)
fossa
A) Linea mylohyoidea B) Lingula mandibulae
A) Musculus masseter
C) Protuberentia mentalis
B) Musculus zygomaticus majör
D) Fossa sublingualis
C) Arteria carotis externa
E) Foramen mandibulae
D) Arteria temporalis superficialis
E) Arteria maxillaris Doğru cevap: E
Doğru cevap: C
1.
Birbiriyle temas eden eklem yüzlerinin fibröz doku vasıtasıyla sıkıca birbirine tutunduğu eklem tipi hangisidir? A) Syndesmosis
B) Sutura
C) Synchondrosis
D) Symphysis
Bu oluşum, kemikler arasında çok az harekete izin verir. •
G o m p h o s is : Diş kökleri ile çene kem ikleri arasındaki eklem (articulatio dentoalveolaris). Vücuttaki tek örnektir.
•
Schindylesis: Bu tip oynamaz eklemde bir kemiğe ait ince bir çıkıntı, diğer kemikte bulunan oluğun içine yerleşmiştir. Örnek: os sphenoidale ve vomer arasındaki eklem.
E) Schindylesis Syndesmosis; birbiriyle temas eden eklem yüzlerinin fibröz doku vasıtasıyla sıkıca birbirine tutunduğu eklem tipidir. Bu eklem tipine örnek art. tibiofibularis distalis’tir.
B- Junctura cartilaginea •
Synchondrosis (primer kartilaginöz eklem): Bu grup eklemlerin esas fonksiyonu hareket değil, büyümeye izin vermektir, ileri dönemde kemikleştiği için geçici bir eklem şeklidir. Eklem yüzlerini hiyalin kıkırdak örter. Uzun kemiklerin epifiz ve diyafizleri arasındaki eklem.
•
Sym p h ysis (sekonder kartilaginöz eklem): Bu grup eklemlerde eklem yüzlerini örten hiyalin kıkırdağa ek olarak her zaman eklem yüzleri arasında kuvveti absorbe eden fibröz kıkırdak yapısında bir diskus bulunur. Bu eklemlerde sınırlı olarak hareket yapılabilir.
Eklemler iki ana grupta toplanır: I -Synarthrosis II - Diarthrosis (junctura synovialis) SYNARTHROSİS Eklem yüzleri arasında solid bağ doku bulunur, iki gruba ayrılır. A- Junctura fibrosa •
•
Sutura: Sadece kafa kemikleri arasında bulunur. Eklem yüzlerini birbirine kollajen yapıda sutural ligament bağlar. Syndesm osis: Eklem yüzlerini birbirine kollajen yapıda interosseus ligament ya da membran bağlar.
“Eklem tipleri” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
—
Eklem tipleri
74
2.
İleri dönemde kemikleşme gösteren eklem tipi hangisidir?
EKLEMLER
A) Ginglymus
B) Art. sellaris
C) Symphysis
D) Syndesmosis E) Synchondrosis
Synchondrosis ve symphysis türü eklemler junctura c a rtila g in e a ’nın (kartilajinöz eklem) alt gruplarını oluşturur. •
•
Synchondrosis (primer kartilaginöz eklem): Bu grup eklemlerin esas fonksiyonu hareket değil, büyümeye izin vermektir. İleri dönemde kemikleştiği için geçici bir eklem şeklidir. Eklem yüzlerini hiyalin kıkırdak örter. Uzun kemiklerin epifiz ve diyafizleri arasındaki eklem bu gruba örnektir. Symphysis (sekonder kartilaginöz eklem): Bu grup eklemlerde eklem yüzlerini örten hiyalin kıkırdağa ek olarak her zaman eklem yüzleri arasında kuvveti absorbe eden fibröz kıkırdak yapısında bir diskus bulunur. Bu eklemlerde sınırlı olarak hareket yapılabilir. Pubis kemikleri arasındaki eklem (symphysis pubica) ve vertebra gövdeleri arasındaki eklem (symphysis intervertebralis) bu gruba giren eklemlerdendir.
Eklem boşluğu (cavitas articularis) içinde negatif hava basıncı, sinovya, sinovyal membranın plikaları ve yağ yastıkları vardır. Bazı eklemlerde ek olarak ligamentler, diskus’lar veya menisküs’ler de bulunur. Eklem kıkırdağı (cartilago articularis) Eklem yüzlerini örten hiyalin kıkırdak yapısında oluşumlardır. Sadece art. sternoclavicularis, art. acromioclavicularis ve art. tem p o ro m an d ib u laris’te fib rö z kıkırdak yapısındadır. Eklem kapsülü (capsula articularis) Hareketli eklemleri diğer eklemlerden ayıran en önemli özelliktir. Eklem yüzlerini bir arada tutar. Kemiklere tutunma yerinde periosteum ile devam eder. Damar ve sinirler tarafından delinir. Bursa denilen keseciklerle bağlantılara sahiptir. Eklem kapsülü bazı eklemlerde lokal kalınlaşmalar yaparak ligamentleri oluşturur. Eklem kapsülünün iki tabakalı bir yapısı vardır.
Syndesmosis; art. fibrosa grubu eklemlerdendir. Eklem yüzlerini birbirine kollajen yapıda interosseus ligament yada membran bağlar. Bu oluşum, kemikler arasında çok az harekete izin verir. Art. tibiofibularis distalis bu gruba girer.
•
Membrana fibrosa; genellikle eklem kapsülü olarak ifade edilen dış tabakadır.
•
Membrana synovialis; sinovya’yı üreten, salgılayan ve absorbe eden iç tabakadır. Ekleme katılmayan alanları, intrakapsüler ligamentleri ve tendonları örter. Diskus, m enisküs ve eklem kıkırdağını örtmez. Eklem içinde plikalar oluşturur (plicae synoviales).
Ginglymus ve art. sellaris, synovial eklemler gruba aittir.
Doğru cevap:E
Doğru cevap:E
4.
3.
Aşağıdaki eklemlerden hangisi fibröz kıkırdak yapısında bir discus articularis bulundurur?
Aşağıdakilerden hangisi tam hareketli eklemlerde mutlaka bulunması gereken yapılardan biri değildir? A) Eklem boşluğu C) Eklem kapsülü
B) Eklem kıkırdağı
A) Articulatio humeri B) Articulatio coxae •
C) Articulatio radioulnaris proximalis D) Synchondrosis sphenooccipitalis
D) Eklem sıvısı
E) Symphysis pubica
E) Eklem içi bağlar DIARTHROSIS (JUN CTURA SYNOVİALİS) Bu eklem tipi hareketlidir. Ekleme katılan kemikler ayrıdır. Eklem yüzleri birbiri ile temas eder, ancak yapısal devamlılık göstermezler. Sinovyal eklemleri diğer eklemlerden ayıran üç önemli özellik; •
Eklem boşluğu (cavitas articularis)
•
Eklem kıkırdağı (cartilago articularis)
•
Eklem kapsülü (capsula articularis)
Fibröz kıkırdak vücutta discus, meniscus ve labrum olarak bulunur. Discus articularis özellikle symphisis türü yarı hareketli kartilaginöz türü eklemlerin bir özelliğidir. Ayrıca 5 hareketli eklem de discus bulundurur. Bu eklemler; •
Art. temporomandibularis
•
Art. radiocarpalis
•
Art. radioulnaris distalis
•
Art. sternoclavicularis
•
Art. acromioclavicularis
Discus'u olan sinovyal eklemler 1. A rt. tem p orom an dib ularis
•
Art. humeroulnaris
•
Art. talocruralis
•
Artt. interphalangeae manus
•
Artt. interphalangeae pedis
II. Articulatio bicondylaris; konveks eklem yüzü iki kondülden oluşur. Sadece transvers ekseni vardır ve fleksiyon-ekstensiyon hareketi yapılır. Ancak çok az rotasyona da izin verir.
2. A rt. sternoclavicularis 3. A rt. acrom ioclavicularis 4 . A rt. radioulnaris distalis 5. A rt. radiocarpalis
•
Art. genus
•
Art. temporomandibularis
III. A rticulatio trochoidea; konveks eklem yüzü silindir şeklindedir. Vertikal ekseni vardır ve sadece rotasyon hareketi yapılır. A rt. radioulnaris • Radius ve ulna arasındaki eklemlerden distaldeki proksimalden farklı olarak discus içerir.
Doğru cevap: E 5.
Aşağıdakilerden eklemdir?
hangisi
ginglymus
tipi
bir
A) Art. tarsometatarsalis
B) Art. intercuneiformis C) Art. intermetatarsalis D) Art. metattarsophalangealis E) Art. interphalangealis pedis Sinovyal eklemler, eklem yüzlerinin şekline göre yedi tipe ayrılır; I. Articulatio trochlearis (giglymus); menteşeye benzeyen bu eklem tipinin sadece transvers ekseni vardır ve bu nedenle sadece fleksiyon-ekstensiyon hareketi yapılır.
•
Art. atlantoaxialis mediana
•
Art. radioulnaris proximalis
•
Art. radioulnaris distalis
IV. Articulatio sellaris; eklem yüzleri eyere benzer. Sagittal ve transvers olarak iki ekseni vardır. Fleksiyon-ekstensiyon ve abdüksiyon-addüksiyon hareketleri yapılır. Bu hareketlerin kombinasyonu ile sirkumdüksiyon (dairesel hareket; sırasıyla yapılan fleksiyon, abdüksiyon, ekstensiyon ve addüksiyondur) da yapılabilir. Eklem yüzlerinin şekli çok az rotasyona da izin verir. •
Art. carpometacarpalis pollicis
•
Art. sternoclavicularis
V. Articulatio ellipsoidea (art. condylaris); konveks eklem yüzü uzunlamasına kesilmiş yarım yumurta şeklindedir. Sagittal ve transvers olarak iki ekseni vardır. Fleksiyon-ekstensiyon ve abdüksiyonaddüksiyon hareketleri yapılır. Bu hareketlerin kombinasyonu ile sirkumdüksiyon da (dairesel hareket) yapılabilir. Ancak rotasyon olanaksızdır. •
Art. radiocarpalis
•
Art. atlantooccipitalis
•
Artt. metacarpophalangeae
•
Artt. metatarsophalangeae
Art. trochoidea Art. ellipsoidea Art. trochlearis (Ginglymus)
Art. spheroidea 01s1141
Hareketli eklemlerin sınıflandırılması
EKLEMLER
75
76
EKLEMLER
VI. Articulatio spheroidea; konveks eklem yüzü küre şeklindedir. Sagittal, transvers ve vertikal eksenlere ek olarak bir çok ikincil eksene sahiptir. Bu tip eklem lerde tüm hareketler (fleksiyon ekstensiyon, abdüksiyon-addüksiyon, rotasyon ve sirkumdüksiyon) yapılabilir. •
Art. humeri
•
Art. coxae
•
Art. humeroradialis
VII. Articulatio plana; eklem yüzleri hemen hemen düzdür. Belli bir ekseni yoktur. Bu tip eklemlerde sadece kayma hareketleri yapılır. Vücuttaki sinovyal eklemlerin çoğu bu tiptir.
Art. cubiti; üç eklemden oluşur. Üç kemik arasında kurulu bir eklem olduğu için art. composita’dır. Art. atlantoaxialis mediana; art. trochoidea grubu bir eklemdir. Art. atlantoaxialis lateralis; plana grubu sinovyal bir eklemdir. Art. talocruralis; tibia, fibula ve talus arasında kurulu ginglimus tip eklemdir. Doğru cevap: D 7.
“Hareketli eklemlerin sınıflandırılması” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: E 6.
Aşağıdakilerden hangisi elipsoid tip eklemdir? A) Art. cubiti B) Art. atlantoaxialis mediana C) Art. atlantoaxialis lateralis D) Art. radiocarpalis E) Art. talocruralis
ARTİCULATİO RADİOCARPALİS
Aşağıdakilerden hangisi spheroid bir eklemdir? A) Art. atlantoaxialis mediana B) Art. humeroradialis C) Art. talocruralis
D) Art. atlantooccipitalis
E) Art. radioulnaris distalis Art. spheroidea; eklem yüzlerinin biri küre şeklinde konveks, diğeri onu içine alacak şekilde konkavdır. Üç ekseni olan ve hareket kabiliyeti en geniş olan eklemdir. Transvers, sagittal ve vertikal eksenleri vardır.Bu e ksen lerd e flek siyo n -ek stan s iy o n , abdüksiyonadduksiyon, pronasyon-supinasyonve sirkumdiksiyon hareketleri yapılır. Art. humeroradialis; humerus’un capitulum humeri’si ile radius başı arasında oluşan sferoid tip sinovyal bir eklemdir.
Radius’un distal ucu ile os scaphoideum ve os lunatum arasında, bir discus articularis aracılığıyla ulna distal ucu ile os triquetrum arasında oluşan elipsoit tip eklemdir. Os pisiforme ekleme katılmaz.
Art. atlantoaxialis mediana ve art. radioulnaris distalis, trochoid grubu eklemlerdir.
Discus articularis, articulatio radioulnaris distalis’in discus articularis’i ile devamlıdır.
Art. ta lo cru ra lis; tro ch le a r (gin g lym u s), art. a tla n to o cc ip ita lis ise e llip so id grubu sinovyal eklemlerdir.
Bu eklemde el; fleksiyon-ekstensiyon, abdüksiyon (radial deviasyon)-addüksiyon (ulnardeviasyon)vebu hareketlerin kombinasyonu ile sirkumdüksiyon yapar. Ancak rotasyon yapamaz.
Doğru cevap: B
• Art. humeri • Art. humeroradialis • Art. coxae Art. spheroidea • Sagittal, transvers ve vertikal eksenlerde tü m h a rek e tle r (abduksiyon-adduksiyon, fleksiyon-ektesiyon ve rotasyon) yapılabilir.
77
S irkum diksiyon; fleksiyon, ekstansiyon, adduksiyon ve adduksiyon hareketlerinin kombinasyonu ile meydana gelen bir harekettir. Bu hareket bir rotasyon hareketi değildir. Doğru cevap: B 10. Aşağıdakilerden hangisi art. acro m io cla vicula ris’e ait d e ğ ild ir? A) Lig. costoclaviculare B) Lig. trapezoideum C) Lig. conoideum D) Capsula articularis E) Lig. acromioclaviculare L ig am en tum
co s to c la vic u la re,
a r t ic u la t i o
s te r n o c la v ic u la r is ’e a it b ir b a ğ d ır.
8.
Aşağıdaki eklem tiplerinden hangisinin tek ekseni vardır? A) Articulatio trochlearis B) Articulatio sellaris C) Articulatio plana D) Articulatio ellipsoidea
A rticu la tio trochlearis (ginglym us); transvers eksende sadece fleksiyon-ekstensiyon hareketleri yapılır. A rticu la tio trochoidea; vertikal eksende sadece rotasyon hareketleri yapılır. A rticu la tio sellaris ve a rticulatio ellipsoidea; iki eksenli eklemlerdir. Transvers eksende fleksiyon-ekstensiyon, sagittal eksende ise abduksiyon-adduksiyon hareketleri yapılır. A rtic u la tio spheroidea; transvers, sagittal ve vertikal olmak üzere üç eksende, sinovyal bir eklemin yapabileceği tüm hareketler yapılır. A rticu la tio plana; belli bir eksen yoktur. Sadece kayma hareketi yapılır. A rtic u la tio b ico nd ylaris; transvers eksende fleksiyonekstensiyon hareketi yapılır. Ek olarak, eklem yüzlerinin şekli çok az iç ve dış rotasyona da izin verir. “Sinovyal eklem tipleri” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A Aşağıdakilerden sirkum diksiyon sırasında yapılan hareketlerden biri d e ğ ild ir? A) Fleksiyon C) Ekstansiyon
Clavicula’nın akromiyal ucu ile scapula’nın acromion’u arasında kurulu plana tip eklemdir. Genellikle discus articularis’i vardır. EKLEMİN BAĞLARI:
E) Articulatio spheroidea
9.
Art. acrom ioclavicularis
B) Pronasyon D) Abduksiyon E) Adduksiyon
•
Capsula articularis
•
Ligam entum acrom ioclaviculare
Ligam entum coracoclaviculare, clavicula’yı acromion’da tutan en güçlü bağdır ve bu nedenle eklemin stabilitesinden sorumludur. İki parçalıdır; ligamentum trapezoideum ve ligamentum conoideum .
EKLEMLER
r --------------------------------------------------------------- a
78
2.
Art. trochlearis (ginglymus)
Art. trochoidea
EKLEMLER
1.
• Art. radioulnaris proximalis • Art. radioulnaris distalis • Art. atlantoaxialis mediana
• Art. humeroulnaris • Art. talocruralis
Art. trochlearis
Art. trochoidea Sadece vertikal eksende rotasyon hareketi yapılır.
• Sadece transvers eksende fleksiyon-ekstensiyon hareketi yapılır.
11. Akromioklavikuler eklem yukarı doğru tam çıkık ise aşağıdaki bağlardan hangileri kopmuştur?
Glenohumeral eklem •
Humerus başı ile skapulanın glenoid çukuru arasında sinovyal, top-yuva tipi bir eklemdir.
•
Eklemin stabilizasyonu kemik yapıdan çok, yumuşak dokular aracılığıyla yapılır.
•
Glenohumeral, korakohumeral ligamanlar, eklem kapsülü, labrumfstatik stabilizatör)
•
Rotator kaf, deltoid ve bisepsin uzun başı (dinamik stabilizatörler)
I. Korokoakromial ligament II. Korokoklavikular ligament III. Akromioklavikular ligament IV. Superior glenohumeral A) I, II
B) I, III
C) II,III
D) III, IV E) II, IV
Akromioklavikuler eklem çıkığında akromioklaviküler ve korakoklaviküler bağlar kopmuştur.
Doğru cevap: D 13.
Articulatio cubitî’yi oluşturan eklem tipleri hangi seçenekte doğru verilmiştir?
Akromioklaviküler eklem kürek kemiği (scapula) ile köprücük kemiği (klavicula) arasında yer alan küçük bir eklemdir. Genelde omuz üzerine düşme sonucu çeşitli derecelerde çıkıklar oluşabilmektedir. Köprücük kemiği (klavicula) ile kürek kemiğini (scapula) birbirine bağlayan 3 adet bağ bulunur. Bu bağların kopması durumunda köprücük kemiği yukarı çıkmış gibi görünse de gerçekte kürek kemiği, omuz ve kol aşağı yer değiştirmiştir. Doğru cevap: C 12. Aşağıdakilerden hangisi, glenohumeral eklemin statik stabilizatörü değildir? A) Kapsül B) Labrum C) Glenohumeral ligament D) Korakoakromial ligament E) Korakohumeral ligament
A) Ginglymus, Spheroid, Sellar B) Trochoid, Ellipsoid, Sellar C) Spheroid, Plana, Trochoid D) Plana, Trochoid, Sellar E) Spheroid, Trochoid, Ginglymus Art. composita; ikiden fazla kemiğin biraraya gelmesiyle oluşan eklem tipidir. ARTİCULATİO CUBITI Üç eklemden oluşur. Üç kemik arasında kurulu bir eklem olduğu için art. composita’dır. •
Art. humeroulnaris; humerus’un trochlea humeri’si ile ulna’nın incisura trochlearis’i arasında ginglimus tip eklemdir.
•
•
Art. h u m eroradialis; hum erus'un capitulum hum eri’si ile radius başı arasında sferoid tip eklemdir. Art. radioulnaris proxim alis; radius başı ile ligamentum anulare radii ve ulna’daki incisura radialis arasında trokoid tip eklemdir. >
Lig. anu la re rad ii; radius b a şım kuşa tıp , ulna'dakiincisura radialis’in uçlarına tutunur. Radius başını, ulna’daki incisura radialis’te tutar.
•
Lig. radiocarpale dorsale
•
Lig. radiocarpale palmare
•
Lig. ulnocarpale palmare
•
Lig. colaterale carpi radiale
•
Lig. colaterale carpi ulnare
Doğru cevap: D 15. Aşağıdakilerden hangisi art. carpometacarpalis pollicis’te yapılabilen hareketlerden biri değildir?
“Art. cubiti” başlıklı şekile bakınız.
A) Fleksiyon B) Opozisyon
Doğru cevap: E
C) Adduksiyon 14. Aşağıdakilerden hangisi bağlarından biri değildir?
art.
radiocarpalis’in
A) Lig. radiocarpale dorsale B) Lig. radiocarpale palmare C) Lig. ulnocarpale palmare D) Chorda obliqua E) Lig. colaterale carpi radiale Chorda obliqua; a r t. c u b i t i ’n in b a ğ la r ı n d a n b ir id ir . T u b e r o s ita s u in a e ’n in la t e r a l k e n a r ın d a n , tu b e r o s ita s r a d ii’n in b ira z d is ta lin d e r a d iu s ’a u z a n a n fa s y a t b ir b a n ttır.
Art. radiocarpalis’in bağları •
D) Sirkumdiksiyon E) Pronasyon Art. carpom etacarpalis pollicis; birinci metakarpal kem ik ile os trap eziu m arasında oluşan s e lla r tip eklemdir. Başparmak, hareketlerinin büyük bölümünü bu eklemde yapar. Sellar grup sinoviyal bir eklem olan art. carpometacarpalis pollicis’te eklem yüzleri eyere benzer. Sagittal ve transvers olarak iki ekseni vardır. Fleksiyonekstensiyon ve abdüksiyon-addüksiyon hareketleri yapılır. Bu hareketlerin kombinasyonu ile sirkumdüksiyon (dairesel hareket; sıraıyla yapılan fleksiyon, abdüksiyon, ekstensiyon ve addüksiyondur.) da yapılabilir. Eklem yüzlerinin şekli çok az rotasyona da izin verir. Doğru cevap: E
Capsula articularis
Art. cubiti üç eklemden oluşur: Lig. collaterale radiale
1. Art. humeroradialis • Capitulum humeri ile radius arasında oluşan sferoid türü eklemdir.
2. Art. humeroulnaris • Trochlea humeri ile ulna arasında oluşan ginglymus türü eklemdir.
Lig. anulare radii
3. Art. radioulnaris proximalis • Trochoid tip eklemdir
Lig. anulare radii Radius başının ulna'dan uzaklaşmasını önler.
Art. cubiti
Lig. collaterale ulnare
EKLEMLER
79
80
16. Aşağıdakilerden hangisi art. coxae’nm bağlarından biri değildir?
•
A) Lig. capitis femoris
Ligamentum transversum acetabuli, labrum acetabuli’nin bir parçasıdır. Incisura acetabuli’nin uçlarını birleştirir ve burayı bir delik haline getirir. Bu delikten eklemle ilgili damarlar ve sinirler geçer.
EKLEMLER
B) Lig. transversum acetabuli “Art. coxae” başlıklı şekile bakınız.
C) Lig. iliofemorale D) Lig. iliolumbale
Doğru cevap: D
E) Zona orbicularis Articulatio coxa’nın bağlan; •
Ligamentum iliofem orale, eklemin en güçlü ligamentidir. Eklemin stabilizesinden sorumlu en önemli ligamenttir. Bu ligament, uyluğun aşırı ekstensiyonunu önleyen esas ligamenttir.
•
Ligamentum ischiofemorale uyluğun aşırı iç rotasyonunu önler.
•
Ligam entum pubofem orale; U yluğun aşırı abdüksiyonunu önler.
• Zona orbicularis; eklem kapsülünün derin liflerinin bir bölümü, femur boynunu sararak bu ligamenti oluşturur. Negatif hava basıncından sonra, femur başını acetabulum’da tutan en önemli oluşumdur. •
Ligamentum capitis femoris; Arteria obturatoria’nın asetabüler dalının ligamente eşlik eden bir dalı vardır. Uyluk fleksiyondayken yapılan addüksiyon ve dış rotasyonu sınırlar.
Sferoid tip eklemdir. Bağları; 1. Lig. iliofemorale 2. Lig. pubofemorale 3. Lig. ischiofemorale 4. Lig. capitis femoris 5. Lig. transversum acetabuli 6. Zona orbicularis
Zona orbicularis • Negatif hava basıncından sonra femur başını acetabulum'da tutan en önemli yapıdır.
17. Uyluğun aşırı abduksiyonunu aşağıdakilerden hangisidir?
önleyen
bağ
A) Lig. capitis femoris B) Lig. iliofemorale C) Lig. ischiofemorale
•
Lig. collaterale tibiale (mediale); eklem kapsülüne ve meniscus medialis’e tutunması vardır.
•
Lig. popliteum obliquum, m. semimembranosus’un sonlanış lifi erinin devamı şeklindedir.
•
Lig. popliteum arcuatum
Lig. m en isco fem o rale anterius; diz e klem inin iç ligamentlerinden (intrakapsüler ligamentler) biridir.
D) Lig. pubofemorale E) Lig. transversum acetabuli ARTICULATIO COXAE (ARTICULATIO COXOFEM ORALIS)
“Art. genus (Dış bağlar)” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D
Femur başı ile acetabulum’daki facies lunata arasında kurulu sferoid tip eklemdir. Eklemin bağlarından •
Ligam entum ilio fe m o ra le ; uyluğun ekstensiyonunu önleyen esas ligamenttir.
•
Ligamentum ischiofemorale; uyluğun aşırı iç rotasyonunu önler.
• •
20.
aşırı
Doğru cevap: D 18. Aşağıdaki bağlardan hangisinin içinde femur başım besleyen bir arter seyreder? A) Zona orbicularis
patella’yı
hangi
kasın
tendonu
A) M. quadratus femoris B) M. semitendinosus C) M. adductor magnus
Ligam entum p u b ofem orale; U yluğun aşırı abdüksiyonunu önler. Ligamentum capitis femoris; Uylukfleksiyondayken yapılan addüksiyon ve dış rotasyonu sınırlar.
Ligamentum oluşturur?
D) M. biceps femoris E) M. quadriceps femoris Musculus quadriceps femoris’in tendonun kalınlaşmış orta parçasına ligamentum patella denir. Tibia’nın ön yüzünde ve proksimal ucunda yer alan tuberositas tibiae’ye tutunur. Ligamentum patella aynı zamanda diz ekleminin dış bağlarından biridir. Doğru cevap: E
B) Lig. capitis femoris C) Lig. transversum acetabuli D) Lig. pubofemorale E) Lig. iliofemorale Lig. capitis femoris; üçgen şekilli olan bu bağın tepesi caput femoris’e, tabanı ise incisura acetabuli'nin iki ucuna tutunur. Yarı fleksiyon durumundaki uyluğun addüksiyon ve supinasyonunu sınırlar. A. obtu ra to ria ’nın ramus poste rio r’undan ayrılan ramus acetabularisbu bağın içerisinde seyrederek caput femoris’e gelir. “A rtic u la tio c o x a ’nm b a ğ la n (lig . tran sversu m acetabuli)” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: B 19. Aşağıdakilerden hangisi diz ekleminin ekstrakapsüier bağlarından biri değildir? A) Ligamentum collaterale tibiale B) Ligamentum popliteum obliquum C) Ligamentum popliteum arcuatum D) Ligamentum meniscofemorale anterius E) Ligamentum patella Diz ekleminin ekstrakapsüier ligamentleri •
Lig. patellae; m. quadriceps femoris’in tendonunun kalınlaşmış orta parçasıdır. Tibia’daki tuberositas tibiae’da sonlanır.
•
Lig. collaterale fibulare (laterale); n. fibularis (peroneus) communis’le komşudur.
21.
Diz ekleminin aşırı ekstansiyonunu önleyen bağ hangisidir? A) Lig. cruciatum anterius B) Lig. cruciatum posterius C) Lig. transversum genus D) Lig. meniscofemorale anterius E) Lig. meniscofemorale posterius
EKLEMLER
81
82
Sinoviyal membran (Kesilmiş)
EKLEMLER
Labrum acetabulare Fossa acetabuli Ligamentin etrafını saran sinoviyal kılıf
, Facies lunata A. obturatoria Tuberculum pubicum
Pubis A. abturatoria'nm asetabulardalı
Lig. transversum acetabuli
For. obturatum
Lig. capitis femoris Membrana obturatoria Tuber ischiadicum
m . q u a d ric e p s fe m o ris
• Bicondylar tip eklemdir. • Diz ekleminde fleksiyon, ektansiyon ve diz fleksiyonda iken bir miktar rotasyon yapılır.
1. Lig. patella • M. quadriceps femoris'in tendonu
4. Lig. collaterale mediale (tibiale)
2. Lig. collaterale laterale (fibulare)
• Meniscus medialis'e yapışıktır.
5. Lig. popliteum obliquum
3. Retinaculum patella
6. Lig. popliteum arcuatum
laterale ve mediale s(c
Fibula Meniscus medialis ve lateralis
Diz ekleminin iç ligamentleri (intraartiküler ligamentler) •
Ligam entum cruciatum anterius; Fem ur üzerinde tibia’nın öne hareketini sınırlar. Bacak Seksiyondayken gevşek, e kstensiyondayken gergindir. Bacağın aşırı ekstensiyonunu önler.
•
Ligamentum cruciatum posterius; Ö zellikle Seksiyondaki dize ağırlık bindiğinde (örn. merdiven çıkarken, yokuş çıkarken), femur’u stabilize eden esas yapıdır. Femur üzerinde tib ia ’nın arkaya hareketini sınırlar. Bacak Seksiyondayken gergin,
e ksten siyon da yken g evşektir. Bacağın aşırı Seksiyonunu önler. •
Ligamentum transversum genus; menisküslerin ön uçlarını birleştiren bu ligament, menisküslerin birlikte hareket etmesini sağlar.
•
Ligamentum m eniscofem orale anterius ve ligam entum m en iscofem o rale posteriu s; meniscus lateralis’in uzantılarıdır. Her ikisi de meniscus lateralis’in arka boynuzundan femur’un medial kondülüne uzanır.
Doğru cevap: A
83
Lig. cruciatum anterius
Lig. deltoideum’u, m. tibialis posterior ve m. flexor digitorum longus’un tendonları dıştan çaprazlar.
Condylus lateralis (Femur)
Lig. cruciatum posterius n,
' ,»>• ,
Meniscus____ laleralis
\ \
Lig. collaterale Fibulare
\
•
__ —Lig. collaterale tibiali
Lig. collaterale laterale; malleolus lateralis’ten başlar. Lig. talofibulare anterius, lig. talofibulare posterius ve lig. calcaneofibulare denilen üç parçası vardır. Ayağın aşırı inversiyonunu önler. Lig. calcaneofibulare’yi, m. fibularis (peroneus) longus ve brevis’in tendonları dıştan çaprazlar.
^ M e n is c u s medialis
\
Ayak bu eklemde, dorsal fleksiyon (ekstensiyon) ve plantar fleksiyon (fleksiyon) yapar. Fleksiyon; 45°, ekstensiyon ise 20° yapılır. “Articulatio talocruralis” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
22. Art. talocruralis ne tür bir eklemdir? A)
Trochlear
C) Trochoid
23. Aşağıdakilerden hangisi bağlardan biri değildir?
B) Elipsoid
A) Lig. talofibulare anterius
D) Syndesmosis
B) Lig. talofibulare posterius D) Lig. deltoideum
ARTİCULATİO TALOCRURALİS
Ligamentleri *
Lig. collaterale mediale (lig. deltoideum); malleolus medialis ile tarsal kemikler arasında uzanır. Ayağın
talocruralis’in
C) Lig. calcaneofibulare
E) Plana
Tibia, fibula ve talus arasında kurulu ginglymus tip eklemdir.
art.
E) Ligg. tarsi dorsalia Art. talocruralis’in bağlan •
Capsula articularis
•
Lig. mediale (deltoideum); üçgen şekilli kuvvetli bir bağdır. Bu bağın kısımları pars tbionavicularis, pars tibiocalcanea, pars tibiotalaris anterior ve pars
EKLEMLER
aşırı eversiyonunu önler. Dört parçası vardır: pars tibionavicularis, pars tibiocalcanea, pars tibiotalaris posterior, pars tibiotalaris anterior.
Patella (Kaldırılmış)
84
Lig. mediale (deltoideum )
• Tibia, fibula ve talus arasında oluşan
1. 2. 3. 4.
EKLEMLER
ginglymus tip eklemdir.
Pars tibionavicularis Pars tibiocalcanea Pars tib io ta la ris anterior Pars tib io ta la ris posterior
Fibula
Lig. laterale ]
Calcaneus
l O ,
\3
r ____ -
1. Lig. calcaneofibulare 2. Lig. talofibulare anterius 3. Lig. talofibulare posterius
A n te rio r
/
) ı\
1Ayak bileğindeki burkulm alar sıklıkla inversiyon tarzındadır. Bu tarz burkulmalarda eklemi lateralden destekleyen bağlar hasar görür. 1inversiyon burkulmalarında ilk olarak zedelenen lig. talofib ulare anterius'tur.
tibiotalaris posterior’dur. Ayağın dorsal ve plantar fleksiyonunu sınırlar. •
L ig . la te ra le ; bu bağ üç ligam ent tarafından oluşturulur. >
Lig. talofibulare anterius
>
Lig. talofibulare posterius
>
Lig. calcabeofibulare
bileğini lateralden destekleyen üç ligament vardır. Bunlar lig. ta lo fib u la re anterius, lig. ta lo fib u la re p oste riu s ve lig. calcaneofibulare’dir. inversiyon burkulmalarında ilk olarak zedelenen bağ lig. talofibulare anterius’tur. Bu ligamentin kopmasından sonra diğer iki ligamentte zedelenme olabilir. Ayak bileğini medialden destekleyen lig. deltoideum’un oldukça kuvvetli bir bağ olması ve ayak bileğindeki eversiyon açısının daha az olması nedeniyle eversiyon burkulmalarına daha nadir rastlanır.
“Art. talocruralis" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C Doğru cevap: A 25. İnversiyon hareketi hangi eklemde yapılır? 24. Ayak bileği burkulm asında en sık yaralanan bağ aşağıdakilerden hangisidir? A) Anterior tibiofibular bağ B) Posterior tibiofibular bağ C) Anterior talofibular bağ D) Kalkaneofibular bağ E) Posterior talofibular bağ A rt. ta locruralis, vücutta en sık travmaya maruz kalan eklemlerdendir. Ayak bileğindeki yaralanmalar sıklıkla burkulma sonucu olur. Ayak bileğinin inversiyon açısı eversiyon açısına göre daha fazla olduğu için, burkulmalar da sıklıkla inversiyon tarzındadır. Bu tarz burkulmalarda, eklemi lateralden destekleyen bağlar hasar görür. Ayak
A) Art. talocalcanea B) Art. cuneonavicularis C) Art. cuboideonavicularis D) Art. cuneocuboideum E) Artt. tarsometatarsales ARTICULATIO SUBTALARIS (ART. TALOCALCANEA) Talus ve calcaneus arasında kurulu plana tip eklemdir. Eversiyon (iç rotasyon yada pronasyon + abdüksiyon) ve inversiyon (dış rotasyon yada supinasyon + addüksiyon) hareketlerinin büyük bölümü bu eklemde yapılır. Küçük bir bölümü art. tarsi transversa’da yapılır.
85
Eklemin; lig. talocalcaneum medialejaterale ve posterius denilen üç tane ligamenti vardır.
Lig. calcaneocuboideum (lateral parça) ve lig. calcaneonaviculare (medial parça) denilen iki parçası vardır. EKLEMLER
Lig. talocalcaneum interosseum; sulcus tali’den sulcus calcanei’ye uzanan bu ligament, sinüs tarsi denilen boşluğu doldurur. Doğru cevap: A 26. Hangi ligamentin kopması pes planus’a neden olur? A) Lig. deltoideum B) Lig. talonaviculare C) Lig. calcaneocuboideum plantare D) Lig. calcaneonaviculare plantare E) Lig. bifurcatum Lig. calcaneonaviculare plantare; caput tali’yi alttan destekler. Ayak kubbesini korumada pasif olarak çok önemli bir görev yapar. Bu bağın kopmasında ayak kubbesi çöker ve kısmen pronasyon durumuna gelir. Bu durumda düz tabanlık oluşur. ARTICULATIO TARSİ TR A N SV ERSA (MİDTARSAL EKLEM , CHOPART EKLEM İ) Ayak amputasyonunda (Chopart amputasyonu) kullanılan bu eklem, iki eklemden oluşur. • Art. talocalcaneonavicularis; talus, calcaneus ve os naviculare arasında kurulu sferoid tip eklemdir.
M. fîbu arış brevis in M . fibularis L ig . c a lc a n e o n a v ic u la re p la n ta re (s p rin g lig a m e n t)
tendonu Lig. lo n g u m Lig. c u b o id e u m p la n ta re (lig . p la n ta re b re v is )
tali
Lig. calcaneonaviculare plantare
Doğru cevap: D
• Art. calcaneocuboidea; sellartip eklemdir. Ligamentleri •
•
•
•
Lig. ca lc a n e o n a v ic u la re plantare (spring ligament); calcaneus’taki sustentaculum tali ile os naviculare arasında uzanır. Eklemin en önemli ligamentidir. Ayağın uzun arkusunun devamlılığında rolü olan bu ligament, talus başını destekler ve talus’u pozisyonunda tutar. Ayak kubbesine verdiği elastikiyet nedeniyle, kopması durumunda düz tabanlık (pes planus) olur. M. tibialis posterior’un tendonu, ligamentin hemen altından geçer. Lig. plantare longum; tarsal kemiklerle ilgili en uzun ligamenttir. Calcaneus'tan, os cuboideum’a ve 2-4 metatarsal kemiklerin bazislerine uzanır. Ligament, os cuboideum’un plantar yüzündeki oluğu bir tünel haline getirir ve tünelden m. fibularis (peroneus) longus’un tendonu geçer. Ligamentum plantare longum, arcus longitudinalis lateralis’in çökmesini önleyen en önemli faktördür. Lig. calcaneocuboideum plantare (lig. plantare brevis); calcaneus ile os cuboideum arasında uzanır. Ligamentum plantare longum’un altındadır. Arcus longitudinalis lateralis’in devamlılığında rolü vardır. Lig. bifurcatum (Chopart ligamenti); m. extensor digitorum brevis’in altında, eklemin üst yüzünde bulunan”Y” şekilli bir ligamenttir. Calcaneus’tan başlar, os cuboideum ve os naviculare’ye uzaır.
27. Ligamentum deltoideum, aşağıdaki eklemlerden hangisinin bağlarından biridir? A) Articulatio cubiti C) Articulatio genus
B) Articulatio talocruralis D) Articulatio humeri
E) Articulatio coxae Articulatio talocruralis, tibia, fibula ve talus arasında kurulu ginglym us (articulatio trochlearis) tipinde bir eklemdir. Ligamentum deltoideum (collaterale mediale) bu eklemin medialinde yer alan ve malleolus medialis ile tarsal kemikler arasında uzanan bağıdır. Pars tibiotalaris anterior, pars tibiotalaris posterior, pars tibionavicularis ve pars tibiocalcane olmak üzere dört bölümden oluşan bu bağ ayak bileğinin aşırı eversiyonunu engeller. ‘‘Ligamentum deltoideum” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: B 28. Dens axis’in fovea dentis’ten önleyen bağ hangisidir? A) Lig. apicis dentis B) Lig. alaria C) Lig. nuchae D) Lig. transversum atlantis E) Membana tectoria
uzaklaşmasını
86
EKLEMLER
Lig. deltoideum
Pars tibiotalaris posterior Pars tibiocalcanela Parstibionavicularis Pars tibiotalaris anterior
plantare longum plantare (Spring ligamenti)
Lıgamentum deltoıdeum
Ligam entum tran sversu m atlan tis; dens a x is ’i pozisyonunda tutan ligamenttir. Atlas’ın massa lateralis’leri arasında uzanır. Ligamentin üst kenarından oksipital kemiğin baziler parçasına uzanan demete fasciculus longitudinalis superior, ligamentin alt kenarından axis'in gövdesinin arka yüzüne uzanan demete fasciculus longitudinalis inferior denir. Bu demetler ve ligament birlikte "haç” şeklinde bir görünüm oluşturur ve bu görünümünden dolayı ligamentum cruciforme atlantis denir. Lig. apicis dentis; notokord’un kalıntısıdır. Dens axis ile occpital kemik arasında uzanır. Ligamenta alaria; dens axis’in yanlarından condylus occipitalis’lerin medial kenarına uzanan bir çift ligamenttir. Başın aşırı rotasyonunu kısıtlar. Ligamentum nuchae; C7’nin processus spinosus’undan, protuberentia occipitalis externa’ya uzanır. Processus s p in o s u s ’ların uçlarını b irle ş tire n ligam enta supraspinalia’ların bu seviyede karşılığıdır. Başın dik tutulm asına yardım eder ve başın aşırı fleksiyonunu önler. Membrana tectoria; vertebraların ve disklerin arka yüzlerini örten ligamentum longitudinale posterius’un axis’ten sonra yukarı doğru devamıdır. Oksipital kemiğin baziler parçasına tutunur ve burada dura mater ile karışır.
29. Aşağıdaki bağlardan hareketini sınırlar? A) Lig. flavum
hangisi
başın
rotasyon
B) Lig. transversum atlantis
C) Membrana tectoria
D) Lig. nuchae
E) Lig. alaria Lig. alaria; dens axis ile oksipital kemiğin kondilleri arasında oblik olarak uzanır ve atlas’a tutunmaz. Başın rotasyonunu sınırlar. Lig. transversum atlantis ise dens’in geriye kayıp medulla spinalis’i sıkıştırmasını önler. Asılan kişilerde bu ligament ve dens axis kopar kişi solunum merkezinin basısı nedeniyle solunum felcinden ölür (Hangman fraktürü). Membrana te cto ria; servikal bölgede lig. longitudinale posterius’un devamıdır. Lig. nuchae; C7 vertebra’nın processus spinosus’u ile protuberentia occipitalis externa arasında uzanır. Bu seviyede supraspinal ligamentlerin karşılığı olarak bulunur. Başın dik tutulmasına yardım eder ve aşırı fleksiyonunu önler. Lig. fla v u m ; atlas’tan, S1 vertebra’ya kadar komşu lamina arcus vertebrae’leri bağlayan sarı renkli elastik ligamentlerdir. Omurganın dik durmasında ve omurganın normal kavislerinin korunmasında fonksiyonları vardır. Doğru cevap: E
“Art. atlantoaxialis mediana’nın bağlan” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D
30. Vertebra korpusları arasında bulunur?
ne tü r eklemler
A) Amphiarthrosis
B) Diarthrosis
C) Synarthrosis
D) Syndesmosis E) Gomphosis
EKLEMLER Vertebra korpusları arasındaki eklemler symphysis tipi yarı oynar eklemlerdir. Bu eklemlerde corpus vertebrae'lar arasında fibrokartilaginöz yapıda discus intervertebralis’ler yer alır. Bu eklemler, yukarıda ikinci servikal vetrebra’dan başlayarak, aşağıda beşinci lumbal vertebra’nın corpus’u ile sacrum arasındaki eklem de dahil olmak üzere tüm corpus vertebrae’lar arasında bulunur.Bu eklemler ile ilgili olarak corpus vertebrae’nın önünde ve arkasında seyereden iki önemli ligament vardır. Lig. longitudinale anterius ve posterius adı verilen bu ligamentler, columna vertebralis’in hareketlerini kısıtlar. “Symphysis intervertebralis” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A 31. Discus intervertebralis’te hangisi destekler? A) Lig. supraspinale B) Lig. interspinale C) Lig. flavum D) Lig. nuchae E) Lig. longitudinale posterius
anulus
fibrosus’u
Vertebra korpusları arasındaki diskuslarını önden lig. longitudinale anterius (güçlü) arkadan lig. longitudinale posterius destekler ve nucleus pulposus’un anulus fibrosus’u yırtmasına engel olur. Arka yarım daha za yıf olduğundan ve posterolateralde de ligament olmadığından en çok disk hernisi posterolateral veya posteriordan olur. Discus intervertebralis Axis’ten başlayarak sacrum’a kadar bütün vertebraların corpus’ları arasında bulunan fibröz kıkırdak yapısındaki discus articularis’ler damarsız olup, difüzyon ile beslenir. Discus’lar önde ve arkada, lig. longitudinale anterius ve posterius’a tutunurlar. Her bir discus, dış tarafında kollajen lifler ve fibröz kıkırdaktan oluşan anulus fibrosus ile bunun ortasındaki nucleus pulposus’tan oluşur.NucIeus pulposus mukoid bir maddedir. Ancak bu mukoid madde zaman içerisinde fibröz kıkırdağa dönüşür. Travma sonucu nucleus pulposus’un yerinden oynaması veya anulus fibrosus’u yırtarak prolapsus göstermesine disk hernisi adı verilir. Disk hernileri, columna vertebaralis’i etkileyen ağır travmalar sonucu ortaya çıkabileceği gibi, discus intervertebralis’lerdeki yaşa ve dejenerasyona bağlı olarak küçük travm alar ile de oluşabilir. Anulus fibrosus prolapsusu genellikle posterolaterale doğru olur.
88
1Vertebra gövdeleri arasındaki
EKLEMLER
Sİm fİZİS tip eklemdir.
Lig. longitudinale posterius
Lig. longitudinale anterius
■Gövdeler arasında discus intervertebralis (fibröz kıkırdak yapısında) bulunur.
Prolapsus olan bölgede medul spinalis’ten çıkan sinir kökleri sıklıkla baskıya maruz kalır. Bu durum en sık L4-L5, art. lumbosacralis ve servikal 5-7 vertebralar arasındaki discus intervertebralsi’lerde görülür.
Lig. flavum
Lig. su p ra sp in a le ; om urganın en a rkasında, vertebralarm proc. spinosus’larını birleştiren bağdır. Lig. interspinale; ise komşu vertebralarm proc. spinosus’ları arasında yer alır.
Lig. longitudinale posterius Lig. interspinale
Lig. flavum; vertebra arkuslarının arasında uzaman elastik ama aynı zamanda sağlam bir bağdır. Erekt postürü sağlayan en önemli elemandır. Foram en v e rte b ra le ’nin arka yarım ını döşer. Lig. nuchae; lig. supraspinale’ye servikal bölgedeki bölümüne verilen addır.
Lig. supraspinale
Lig. longitudinale anterius
Doğru cevap: E
Symphysis intervertebralis’in bağlan 32. Aşağıdaki bağlardan hangisi vertebralis’in ekstansiyonunu sınırlar?
columna
A) Lig. supraspinale B) Lig. interspinale C) Lig. flavum D) Lig. longitudinale anterius E) Lig. longitudinale posterius Lig. lo n g itu d in a le a n te riu s ekstan siyo n u, lig.longitudinale posterius ise fleksiyonu sınırlar.
Lig. longitudinale anterius; corpus verte bra e ’ların ön yüzlerinde bulunan kalın, bant şeklindeki yapıdır. Üstte os occipitale’nin pars basilaris’ine yapışır. Aşağıya doğru sırasıyla atlas’ın tuberculum anterius’una, axis ve diğer vertebralarm corpus’unun ön yüzüne yapışarak sacrum’a kadar uzanır. Ayrıca corpus’lar arasındaki discus intervertebralis’lere de sıkıca tutunur.
89
34.
Epidural blok amacıyla lumbal kateterizasyon uygulanacak hastada en son hangisi geçilir? A) Lig. flavum B) Lig. supraspinale C) Lig. interspinale D) Lig. longitudinale anterius
Doğru cevap: D
E) Lig. longitudinale posterius Arkadan öne doâru sırasıyla:
33. A rtt. zygapophysiales nerede yer alır? A) Pelvis B) Columna vertebralis
•
Lig. supraspinale
•
Lig. interspinale
•
Lig. flavum
C) Cranium
Spatium epidurale
D) Thorax E) Omuz kemeri A rt. z y g a p o p h y s ia lis (fa s e t e kle m ); vertebraların processus a rticularis’leri arasında bulunan plana tipi sinovyal eklemlerdir. Plana tipi eklemlerde belli bir hareket ekseni yoktur ve basit kayma hareketleri yaparlar. “Artt. zygapophysiales (Faset eklem)” başlıklı şekile bakınız.
•
Dura mater
•
Arachnoidea mater
•
Subarachnoid aralık (BOS)
•
Pia mater
LP ve spinal anestezi sırasında iğne araknoid ile pia m ater arasında subaraknoid a ra lık ta d ır ve en son araknoid membran delinir. Epidural blokta ise iğne lig. flavum ile dura mater arasındadır ve en son lig. flavum delinir.
Doğru cevap: B
Doğru cevap: A
FASET EKLEMİN BAĞLARI Lig. fla v u m
Lig. in te rs p in a le
Lig. su prasp ina le
• Komşu verte bra la rın proc. articularis superior ve inferior'ları arasındaki plana tip eklem lerdir.
\
Artt. zygapophysiales • Lig. flavum , lam ina arcus v e rte b ra e 'le ri b irb irin e bağlar. Arcus (Pedikül)
\ Arcus (Lamina)
Faset eklem
• Lig. nuchae, lig. su praspinale'nin C7 ve occipital kemik arasında uzanan bölüm üdür.
EKLEMLER
Lig. longitudinale posterius; corpus vertebrae’ların arka yüzlerinde ve canalis vertebralis içindedir. Üstte axis'in corpus’una yapışır ve aşağıda sacrum’a kadar uzanır. Axis’in yukarısında yelpaze şeklinde genişler ve membrana tectoria ismini alır. Membrana tectoria, foramen magnum'dan geçerek occipital kemiğin pars basilaris’inin üst yüzüne yapışır.
90
35. Aşağıdaki yapılardan hangisinin çene eklemi ile komşuluğu vardır? A) A. facialis EKLEMLER
B) N. facialis C) A. maxillaris D) N. maxillaris E) N. auricularis magnus
başlayarak, aşağıda beşinci lumbal vertebra’nın corpus’u ile sacrum arasındaki eklem de dahil olmak üzere tüm corpus vertebrae’lar arasında bulunur. Bu eklemler ile ilgili olarak corpus vertebrae’nın önünde ve arkasında seyereden iki önemli ligament vardır. Lig. longitudinale anterius ve posterius adı verilen bu ligamentler, columna vertebralis’in hareketlerini kısıtlar. •
Lig. nuchae; C7 vertebra’nın processus spinosus’u ile protuberentia occipitalis externa arasında uzanır. Bu seviyede supraspinal ligamentlerin karşılığı olarak bulunur. Başın dik tutulmasına yardım eder ve aşırı fleksiyonunu önler.
•
Lig. flavum; atlas’tan, S1 vertebra’ya kadar komşu lamina arcus vertebrae’leri bağlayan sarı renkli elastik ligamentlerdir. Omurganın dik durmasında ve omurganın normal kavislerinin korunmasında fonksiyonları vardır.
•
Ligam entum tran sversu m atla n tis; art atlantoaxialis m ediana’nın bağlarından biridir. Dens axis’i pozisyonunda tutan ligamenttir. Atlas’ın massa lateralis’leri arasında uzanır. Ligamentin üst kenarından oksipital kemiğin baziler parçasına uzanan demete fasciculus longitudinalis superior, ligamentin alt kenarından axis’in gövdesinin arka yüzüne uzanan demete fasciculus longitudinalis inferior denir. Bu demetler ve ligament birlikte “haç” şeklinde bir görünüm oluşturur ve bu görünümünden dolayı ligamentum cruciforme atlantis denir.
ARTICULATIO TEMPOROMADIBULARIS Kafa kemikleri arasında bulunan tek hareketli eklemdir. Temporal kemikteki fossa mandibularis ve tuberculum articulare ile caput mandibulae (condylus mandibulae) arasında oluşur. Eklemi ikiye bölen bir discus articularis’i vardır. Eklem dıştan n. facialis, içten n. auriculotemporalis ile komşudur. LİGAMENTLERİ •
Lig. laterale (lig. tem porom andibulare); üç ekstrakapsüler bağdan ekleme en yakın olanıdır. Eklem kapsülünün kalınlaşması ile oluşur. Dış yüzü parotis bezi ile komşudur. Caput mandibulae’nin arkaya gitmesini önleyerek, meatus acusticus externus’u korur.
•
Lig. sphenomandibulare; temporomandibuler eklemin içyanında yer alır. Birinci faringeal arkus kıkırdağının (Meckel kıkırdağı) artığıdır. Spina ossis sphenoidalis’ten, mandibulae’nin içyüzündeki lingula m andibulae’ye uzanır. M andibula’nın ağırlığını çiğneme kaslarının tonusu taşımasına rağmen, bu ligament mandibula’nın primer pasif desteğidir.
•
Lig. stylomandibulare; os temporale’deki proc. stylodieus’tan, angulus m andibulae’ye uzanır. G erçekte parotis bezinin fibröz kapsülündeki kalınlaşma sonucu oluşur.
Doğru cevap: B 36. Otuzdokuz yaşında erkek hasta trafik kazası sonucu acil servise başvuruyor. Hastanın hikayesinde bulunduğu araca bir başka aracın arkadan çarpması sonucu başının ileri geri sarsıldığı öğreniliyor. Şiddetli boyun ağrısı şikayeti olan hastanın radyolojik incelemesinde servikal vertebra gövdelerinin ön yüzünde uzanan bir bağın hasar gördüğü tesbir ediliyor. Bu bağ aşağıdakilerden hangisi olabilir?
“Symphysis intervertebralis” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A 37. Otuzyedi yaşında bir erkek halı sahada maç yaparken aldığı darbe sonucu sakatlanıyor. Acil servise getirilen hastanın çekilen grafisinde ayak bileğinde kırık tesbit ediliyor. Hasta, ayağın hangi hareketlerini yaparken güçlük çeker? A) Plantar fleksiyon ve dorsifleksiyon B) Inversiyon ve eversiyon C) Plantar fleksiyon, dorsifleksiyon, inversiyon ve eversiyon D) Plantar fleksiyon ve inversiyon E) Dorsifleksiyon ve eversiyon Art. talocruralis; tibia, fibula ve talus arasında oluşan ginglymus (trochlear) tip sinovyal bir eklemdir. Ayak bu eklemde, transvers eksende dorsifleksiyon ve plantar fleksiyon hareketleri yapar.
A) Lig. longitudinale anterius B) Lig. flavum
“Articulatio talocruralis” başlıklı şekile bakınız.
C) Lig. nuchae D) Lig. longitudinale posterius E) Lig. transversum cervicis Vertebra korpusları arasındaki eklemler symphysis tipi yarı oynar eklemlerdir. Bu eklemlerde corpus vertebrae'lar arasında fibrokartilaginöz yapıda discus intervertebralis’ler yer alır. Bu eklemler, yukarıda ikinci servikal vetrebra’dan
Doğru cevap: A
91
>Vertebra gövdeleri arasındaki SİmfİZİS tip eklemdir.
Lig. longitudinale anterius
Lig. longitudinale posterius
EKLEMLER
1Gövdeler arasında discus intervertebralis (fibröz kıkırdak yapısında) bulunur.
Lig. mediale (deltoideum)
Tibia, fibula ve talus arasında oluşan
ginglymus tip
1. 2. 3. 4.
eklemdir.
Pars tibionavicularis Pars tibiocalcanea Pars tib io ta la ris anterior Pars tib io ta la ris posterior
Fibula
Lig. laterale A n terio r
o ,
\3
1Ayak bileğindeki burkulm alar sıklıkla inversiyon tarzındadır. Bu tarz burkulmalarda eklemi lateralden destekleyen bağlar hasar görür. 1İnversiyon burkulmalarında ilk olarak zedelenen lig. talofibulare anterius'tur.
1. Lig. calcaneofibulare 2. Lig. talofibulare anterius 3. Lig. talofibulare posterius
92
arteryel yapı 6-10 yaşlarına kadar femur başı beslenmesinde rol alırken daha sonra önemi azalmaktadır.
EKLEMLER
38. Yetmişbeş yaşında bir erkek hasta sağ kalça ve uyluk bölgesinde şiddetli ağrı şikayetiyle acil servise getiriliyor. Radyolojik incelemede femur başında avasküler nekroz tesbit ediliyor. Bu olguda avasküler nekrozun aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) Kalça çıkığı yırtılması
nedeniyle
lig.
•
nedeni
Fem ur’un intertrokanterik kırıklarının femur başının beslenmesi üzerine etkisi yoktur.
“Art. coxae” başlıklı şekile bakınız.
capitis femoris’in Doğru cevap: C
B) intertokanterik femur kırığı C) İntrakapsüler femur boyun kırığı D) A. obturatoria trombozu
39.
E) Ektrakapsüler parçalı femur boyun kırığı Sınırlı kollateral dolaşımı olan ya da kollateral dolaşımı bulunmayan kemik doku kesimlerini besleyen damarlardan birisinin yaralanması nekroza neden olabilir. Bu mekanizma en sık kapsül içi femur boynu kırıkları, kalça çıkıkları ve kompresyon kırıkları ile ilişkilidir. Bu olguda femur başı avasküler nekrozunun nedeni intrakapsüler femur boyun kırığıdır. Lig. ischiofemorale’nin altında seyreden a. circumflexa femoris medialis ve lateralis’in radiküler dallarının hasara uğraması ile femur başının beslenmesi bozulur. •
Aşağıdaki eklem tipi ve örneği eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? Eklem tipi .................... Örnek A) Art. trochoidea............. Art. atlantoaxialis lateralis B) Art.trochlearis...............Art. talocruralis C ) Art. bicondylaris....... Art.genus D) Art. spheroidea.............Art. humeroradialis E) Art.ellipsoidea...............Art. radiocarpalis
Art. atlantoaxialis lateralis, plana grubu sinovyal bir eklemdir.
Lig. capitis femoris, eklem mekaniğinde pek yeri olmayıp arteria obturatoria’dan gelen ve caputfemoris’i besleyen arteria capitis femoris’i içinde bulundurması nedeniyle önem taşır. Bu ~\
r
Sferoid tip eklemdir. Bağları; 1. Lig. iliofemorale 2. Lig. pubofemorale 3. Lig. ischiofemorale 4. Lig. capitis femoris 5. Lig. transversum acetabuli 6. Zona orbicularis
Zona orbicularis • Negatif hava basıncından sonra fem ur başını acetabulum'da tutan en önemli yapıdır. A rt. coxae
93
I- Articulatio trochlearis (giglymus); menteşeye benzeyen bu eklem tipinin sadece transvers ekseni vardır ve bu nedenle sadece fleksiyon-ekstensiyon hareketi yapılır. •
Art. humeroulnaris
•
Art. talocruralis
•
Artt. interphalangeae manus
•
Artt. interphalangeae pedis
II - Articulatio bicondylaris; konveks eklem yüzü iki kondülden oluşur. Sadece transvers ekseni vardır ve fleksiyon-ekstensiyon hareketi yapılır. Ancak çok az rotasyona da izin verir. •
Art. genus
•
Art. temporomandibularis
III- A rticulatio trochoidea; konveks eklem yüzü silindir şeklindedir. Vertikal ekseni vardır ve sadece rotasyon hareketi yapılır. •
Art. atlantoaxialis mediana
•
Art. radioulnaris proximalis
•
Art. radioulnaris distalis
IV- Articulatio sellaris; eklem yüzleri eyere benzer. Sagittal ve transvers olarak iki ekseni vardır. Fleksiyon-ekstensiyon ve abdüksiyon-addüksiyon hareketleri yapılır. Bu hareketlerin kombinasyonu ile sirkum düksiyon (dairesel hareket; sırasıyla yapılan fleksiyon, abdüksiyon, ekstensiyon ve addüksiyondur) da yapılabilir. Eklem yüzlerinin şekli çok az rotasyona da izin verir.
V-
addüksiyon hareketleri yapılır. Bu hareketlerin kombinasyonu ile sirkumdüksiyon da (dairesel hareket) yapılabilir. Ancak rotasyon olanaksızdır. •
Art. radiocarpalis
•
Art. atlantooccipitalis
•
Artt. metacarpophalangeae
•
Artt. metatarsophalangeae
V I- A rticulatio spheroidea; konveks eklem yüzü küre şeklindedir. Sagittal, transvers ve vertikal eksenlere ek olarak bir çok ikincil eksene sahiptir. Bu tip eklem lerde tüm h areke tler (fleksiyonekstensiyon, abdüksiyon-addüksiyon, rotasyon ve sirkumdüksiyon) yapılabilir. •
Art. humeri
•
Art. coxae
•
Art. humeroradialis
L.
VII- Articulatio plana; eklem yüzleri hemen hemen düzdür. Belli bir ekseni yoktur. Bu tip eklemlerde sadece kayma hareketleri yapılır. Vücuttaki sinovyal eklemlerin çoğu bu tiptir. “Hareketli eklemlerin sınıflandırılması” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A 40. Aşağıdaki bağ ve ait olduğu eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?
eklem
Bağ .......................................Eklem A) Lig. anulare rad ii....................Art. cubiti B) Chorda obliqua.............................................Art.radiocarpalis C) Lig. transversum acetabuli....Art. coxa
•
Art. carpometacarpalis pollicis
D) Lig. popliteum obliquum........ Art. genus
•
Art. sternoclavicularis
E) Lig. deltoideum.......................Art. talocruralis
Articulatio ellipsoidea (art. condylaris); konveks eklem yüzü uzunlamasına kesilmiş yarım yumurta şeklindedir. Sagittal ve transvers olarak iki ekseni vardır. Fleksiyon-ekstensiyon ve abdüksiyon-
EKLEMLER
Sinovyal eklemler, eklem yüzlerinin şekline göre yedi tipe ayrılır;
ARTİCULATİO CUBİTİ Üç eklemden oluşur. Üç kemik arasında kurulu bir eklem olduğu için art. composita’dır.
EKLEMLER
Art. cubiti’nin bağları; •
Lig. collaterale ulnare
•
Lig. collaterale radiale
•
Lig. anulare radii
• Chorda obligua ve membrana interossea, radius ve ulna’nın corpus’larını birarada tutan yapılardır.
Art. cubiti
üç eklem den oluşur: Lig. colla tera le radiale
Lig. collaterale ulnare
1. Art. humeroradialis • Capitulum hum eri ile radius arasında oluşan sferoid tü rü eklemdir.
2. Art. humeroulnaris • Trochlea hum eri ile ulna arasında oluşan
Lig. anulare radii
ginglym us tü rü eklemdir.
3. Art. radioulnaris proximalis • Trochoid tip eklem dir
Lig. anuiare radii Radius başının ulna'dan uzaklaşmasını önler.
• Art. humeroulnaris; humerus’un trochlea humeri’si ile ulna’nın incisura trochlearis’i arasında ginglimus tip eklemdir.
41.
Sinovyal eklem tipinin örnekleri hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir?
• Art. humeroradialis; humerus’un capitulum humeri’si ile radius başı arasında sferoid tip eklemdir.
Lig. anulare radii; radius başını kuşatıp, ulna’daki incisura radialis’in uçlarına tutunur. Radius başını, ulna’daki incisura radialis’te tutar. Doğru cevap: B
Symphsis pubica
II.
Art. sternoclavicularis
III. Art. talocruralis
• Art. rad io uln aris p roxim alis; radius başı ile ligamentum anulare radii ve ulna’daki incisura radialis arasında trokoid tip eklemdir. >
I.
IV. Art. tibiofibularis distalis V.
Art. carpometacarpalis pollicis
A) I, III, IV B) I, II, V C) I, II, III D) II, III, V E) III, IV, V •
Art. tibiofibularis distalis, fibröz eklemin alt grubu olan syndesmosis’e örnek bir eklemdir.
•
Symphysis pubica, kartilajinöz bir eklemdir.
95
Bu eklem tipi hareketlidir. Ekleme katılan kemikler ayrıdır. Eklem yüzleri birbiri ile temas eder, ancak yapısal devamlılık göstermezler. Sinovyal eklemleri diğer eklemlerden ayıran üç önemli özellik; •
Eklem boşluğu (cavitas articularis)
•
Eklem kıkırdağı (cartilago articularis)
•
Eklem kapsülü (capsula articularis)
Eklem boşluğu (cavitas articularis) içinde negatif hava basıncı, sinovya, sinovyal membranın plikaları ve yağ yastıkları vardır. Bazı eklemlerde ek olarak ligamentler, diskus’lar veya menisküs’ler de bulunur. Eklem kıkırdağı (cartilago articularis) Eklem yüzlerini örten hiyalin kıkırdak yapısında oluşumlardır. Sadece art. sternoclavicularis, art. acromioclavicularis ve art. te m p o ro m a n d ib u la ris ’te fib rö z kıkırd ak yapısındadır. Eklem kapsülü (capsula articularis) Hareketli eklemleri diğer eklemlerden ayıran en önemli özelliktir. Eklem yüzlerini bir arada tutar. Kemiklere tutunma yerinde periosteum ile devam eder. Damar ve sinirler tarafından delinir. Bursa denilen keseciklerle bağlantılara sahiptir. Eklem kapsülü bazı eklemlerde lokal kalınlaşmalar yaparak ligamentleri oluşturur. Eklem kapsülünün iki tabakalı bir yapısı vardır. •
Membrana fibrosa; genellikle eklem kapsülü olarak ifade edilen dış tabakadır.
•
Membrana synovialis; sinovya’yı üreten, salgılayan ve absorbe eden iç tabakadır. Ekleme katılmayan alanları, intrakapsüler ligamentleri ve tendonları örter. Diskus, m enisküs ve eklem kıkırdağını örtmez. Eklem içinde plikalar oluşturur (plicae synoviales).
Sinovyal eklemler, eklem yüzlerinin şekline göre yedi tipe ayrılır; I-
Articuiatio trochlearis (giglymus); menteşeye benzeyen bu eklem tipinin sadece transvers ekseni vardır ve bu nedenle sadece fleksiyon-ekstensiyon hareketi yapılır.
III- A rticuiatio trochoidea; konveks eklem yüzü silindir şeklindedir. Vertikal ekseni vardır ve sadece rotasyon hareketi yapılır. •
Art. atlantoaxialis mediana
•
Art. radioulnaris proximalis
•
Art. radioulnaris distalis
IV - Articuiatio sellaris; eklem yüzleri eyere benzer. Sagittal ve transvers olarak iki ekseni vardır. Fleksiyon-ekstensiyon ve abdüksiyon-addüksiyon hareketleri yapılır. Bu hareketlerin kombinasyonu ile sirkumdüksiyon (dairesel hareket; sırasıyla yapılan fleksiyon, abdüksiyon, ekstensiyon ve addüksiyondur) da yapılabilir. Eklem yüzlerinin şekli çok az rotasyona da izin verir. •
Art. carpometacarpalis pollicis
•
Art. sternoclavicularis
V- Articuiatio ellipsoidea (art. condylaris); konveks eklem yüzü uzunlamasına kesilmiş yarım yumurta şeklindedir. Sagittal ve transvers olarak iki ekseni vardır. Fleksiyon-ekstensiyon ve abdüksiyonaddüksiyon hareketleri yapılır. Bu hareketlerin kombinasyonu ile sirkum düksiyon da (dairesel hareket) yapılabilir. Ancak rotasyon olanaksızdır. •
Art. radiocarpaiis
•
Art. atlantooccipitalis
•
Artt. metacarpophalangeae
•
Artt. metatarsophalangeae
V I- A rticuiatio spheroidea; konveks eklem yüzü küre şeklindedir. Sagittal, transvers ve vertikal eksenlere ek olarak bir çok ikincil eksene sahiptir. Bu tip eklem lerde tüm h areke tler (fleksiyonekstensiyon, abdüksiyon-addüksiyon, rotasyon ve sirkumdüksiyon) yapılabilir. •
Art. humeri
•
Art. coxae
•
Art. humeroradialis
VII- Articulatio plana; eklem yüzleri hemen hemen düzdür. Belli bir ekseni yoktur. Bu tip eklemlerde sadece kayma hareketleri yapılır. Vücuttaki sinovyal eklemlerin çoğu bu tiptir. Doğru cevap: D 42. Art. atlantoaxialis mediana’nın bağları seçenekte doğru olarak verilmiştir? I.
Lig. flavum
Art. talocruralis
II.
Lig. nuchae
•
Artt. interphalangeae manus
III. Membrana tectoria
•
Artt. interphalangeae pedis
•
Art. humeroulnaris
•
II- Articuiatio bicondylaris; konveks eklem yüzü iki kondülden oluşur. Sadece transvers ekseni vardır ve fleksiyon-ekstensiyon hareketi yapılır. Ancak çok az rotasyona da izin verir. •
Art. genus
•
Art. temporomandibularis
IV. Ligg. alaria V.
Lig. transversum atlantis
A) I, III, IV B) I, II, V C) I, II, III D) II, III, V E) III, IV, V
hangi
EKLEMLER
DIARTHROSIS (JUNCTURA SYNOVIALIS)
EKLEMLER
Lig. flavu m , a rtt.z y g a p o p h y s ia le s ’in b ağlantıdandır. Lam ina arcus v erteb ra’ları bribirine bağlar.
Synchondrosis ve symphysis türü eklemler junctura cart /7ag/nea’nın(kartilajinöz eklem) alt gruplarını oluşturur. •
Synchondrosis (primer kartilaginöz eklem): Bu grup eklemlerin esas fonksiyonu hareket değil, büyümeye izin vermektir. İleri dönemde kemikleştiği için geçici bir eklem şeklidir. Eklem yüzlerini hiyalin kıkırdak örter. Uzun kemiklerin epifiz ve diyafizleri arasındaki eklem bu gruba örnektir.
•
Sym physis (sekonder kartilag in ö z eklem): Bu grup eklemlerde eklem yüzlerini örten hiyalin kıkırdağa ek olarak her zaman eklem yüzleri arasında kuvveti absorbe eden fibröz kıkırdak yapısında birdiskus bulunur. Bu eklemlerde sınırlı olarak hareket yapılabilir. Pubis kemikleri arasındaki eklem (symphysis pubica) ve vertebra gövdeleri arasındaki eklem (symphysis intervertebralis) bu gruba giren eklemlerdendir.
Lig. nuchae, lig. supraspinale’nin C7 ve occpital kemik arasında uzanan bölümüdür. “Art. atlantoaxillaris mediana” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D 43.
Aşağıdaki şekilde “X” ile işaretli eklemin türü aşağıdakilerden hangisidir?
X
Syndesmosis; art. fibrosa grubu eklemlerdendir. Eklem yüzlerini birbirine kollajen yapıda interosseus ligament yada membran bağlar. Bu oluşum, kemikler arasında çok az harekete izin verir. Art. tibiofibularis distalis bu gruba girer. A)
Syndesmosis
B) Symphysis
C)
Synchondrosis
D) Art. plana
Art. plana ve art. ellipsoidea, synovial eklemler gruba aittir.
E) Art. ellipsoidea ------------------------------------------------- —
•
Doğru cevap: B
—
Ligamentum transversum atlantis’in üst kenarından oksipital kemiğin baziler parçasına uzanan demete fasciculus longitudinalis superior, ligamentin alt kenarından axis’in gövdesinin arka yüzüne uzanan demete fasciculus longitudinalis inferior denir. Bu demetler ve ligament birlikte “haç” şeklinde bir görünüm oluşturur ve bu görünümünden dolayı ligamentum cruciforme atlantis denir. Arcus anterior
1. Lig. apicis dentis
2. Ligg. alaria
• Notokord'un kalıntısıdır.
• Başın rotasyonunu sınırlar
3. Lig. transversum atlantis • Dens axis'in fovea dentis'ten uzaklaşmasını önler.
4. Membrana tectoria 1Lig. longitudinale posterius'un axis'in üzerinde kalan parçasıdır.
Posterior
Art. atlantoaxialis mediana • Dens axis ile fovea dentis arasında oluşan tro ko id tip eklemdir
___ ^ < r"U ~ ^ ı s** '
97
44. Aşağıdaki şekilde, m andibula’nın “ X ” ile işaretli parçası aşağıdakilerden hangisi ile eklem yapar?
X
•
Lig. sp h e n o m a n d ib u la re ; tem poromandibuler eklemin içyanında yer alır. Birinci faringeal arkus kıkırdağının (Meckel kıkırdağı) artığıdır. Spina ossis sphenoidalis’ten, mandibulae’nin içyüzündeki lingula m andibulae’ye uzanır. M andibula’nın ağırlığını çiğneme kaslarının tonusu taşımasına rağmen, bu ligament mandibula’nın prim er p asif desteğidir.
•
Lig. stylom andibulare; os temporale’deki proc. stylodieus’tan, angulus m andibulae’ye uzanır. G erçekte parotis bezinin fibröz kapsülündeki kalınlaşma sonucu oluşur.
“Mandibula” başlıklı şekile bakınız. A) Maxilla
B) Os temporale
C) Os frontale
Doğru cevap: B
D) Os sphenoidale E) Os ethmoidale
ARTICULATIO TEMPOROMADIBULARIS Kafa kemikleri arasında bulunan tek hareketli eklemdir. Temporal kemikteki fossa mandibularis ve tuberculum articulare ile caput mandibulae (condylus mandibulae) arasında oluşur. Eklemi ikiye bölen bir discus articularis’i vardır. Eklem dıştan n. facialis, içten n. auriculotem poralis ile komşudur. LİGAMENTLERİ •
L ig. la te ra le (lig . te m p o ro m a n d ib u la re ); üç ekstrakapsüler bağdan ekleme en yakın olanıdır. Eklem kapsülünün kalınlaşması ile oluşur. Dış yüzü
Caput mandibulae
v Collum Processus condylaris
A , Lingula mandibulae
Ramus mandibulae-
Tuberositas masseterica Angulus mandibulae
Canalis mandibulae Corpus mandibulae Foramen mentale
Mandibula
EKLEMLER
parotis bezi ile komşudur. Caput mandibulae’nin arkaya gitmesini önleyerek, meatus acusticus externus’u korur.
98
5.
EKLEMLER
TUS SORULARI
A) Lig. iliofemorale
1. Eklemlerde eklemi oluşturan yüzlerin bir arada tutulmasında aşağıdaki faktörlerden hangisi
1
Spina iliaca anterior inferior’dan başlayıp femur başını çaprazlayarak linea intertrochanterica’ya yapışan ve femur’un hiperekstensiyonu ve lateral rotasyonunu sınırlayan ligament hangisidir? (Eylül-96)
B) Lig. ischiofemorale C) Lig. pubofemorale D) Lig. iliolumbale E) Lig. teres femoris Doğru cevap: A
birinci derecede etkilidir? (Nisan-88) 6.
A)
Adezyon kuvveti
B)
Eklem bağlarının sağlamlığı
C)
Kas kuvvetlerinin etkisi
D)
Çevredeki bağ dokusunun basıncı
E)
Articulatio genus’da fleksiyon sırasında eklemin stabilizesini sağlayan bağ aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan-98) A) Ligg. cruciata B) Lig. transversum genus C) Lig. collatera le laterale
Eklem boşluğundaki negatif basınç
D) Lig. collaterale mediale
Doğru cevap: E
E) Lig. popliteum obliquum Doğru cevap: A 2. Aşağıdakilerden (Eylül-90)
hangisi
menisküs
A)
Art. temvporomandibularis
B)
Art. genus
C)Art. radioulnaris distalis Tuberositas tibie’ye tutunan D) Art. coxae hangisidir? (Eylül-94) aşağıdakilerden E) Art. radioulnaris proximalis A) Lig. patellae Doğru cevap: B B) Lig. cruciatum anterius
3.
içerir?
ligament
7.
ekleminin
bir iç
B) Ligamentum collaterale mediale C) Lig. popliteum obliquum
D) Lig. collaterale fibulare
D) Lig. patellae
E) Lig. collaterale tibiale
E) Lig. cruciatum anterius Doğru cevap: E
Doğru cevap: A
Articulatio atlantoaxialis eklemdir? (Eylül-94)
diz
A) Ligamentum collaterale laterale
C) Lig. cruciatum posterius
4.
Aşağıdakilerden hangisi bağıdır? (Eylül-99)
mediana
hangi
tip
A) Troklear B) Elipsoid C) Trokoid D) Sellar
8.
Aşağıdaki arterlerden hangisi membrana atlantooccipitalis posterior’u delerek kafa içine girer? (Nisan-2000)
E) Sferoid Doğru cevap: C
A) A. carotis intema B) A. vertebralis C) A. occipitalis D) A. meningea posterior E) A. pharyngea ascendens Doğru cevap: B
99
Mandibula çene eklemini hangi kemikle yapar? (Nisan-2000)
13.
A) Temporal kemik
A) Symphysis intervertebralis
B) Sfenoid kemik
B) Symphysis pubica
C) Oksipital kemik
C) Art. sternoclavicularis
D) Frontal kemik
D) Art. temporomandibularis
E) Zigomatik kemik
E) Art. talocruralis
Doğru cevap: A
10.
Aşağıdaki eklemlerin hangisinde discus articularis bulunmaz? (Eylül-2004)
EKLEMLER
9.
Doğru cevap: E
Aşağıdakilerden hangisi sellar tip bir eklemdir? (Nisan-2002)
14.
A) Articulatio temporomandibularis
Vertebraarkuslarını birleştiren bağ aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan-2006)
B) Articulatio carpometacarpalis pollicis
A) Ligamentum interspinalia
C) Articulatio humeri
B) Ligamentum intertransversaria
D) Articulatio coxae
C) Ligamentum flavum
E) Articulatio genus
D) Ligamentum longitudinale anterius
Doğru cevap: B
E) Ligamentum nuchae Doğru cevap: C
11. Arteria vertebralis ve nervus suboccipitalis, aşağıdakilerden hangisini delerek trigonum suboccipitale’ye geçer? (Nisan-2003)
15.
Canalis carpi’nin ön duvarını hangisi oluşturur? (Eylül 2006)
A) Ligamentum collaterale carpi radiale
A) Membrana atlantooccipitalis posterior
B) Ossa carpalis distalis
B) Membrana atlantooccipitalis anterior
C) Ligamentum radiocarpale palmare
C) Membrana tectoria
D) Ligamentum radiocarpale dorsale
D) Ligamentum longitudinale anterius
E) Retinaculum flexorum
E) Ligamentum longitudinale posterius
aşağıdakilerden
Doğru cevap: E
Doğru cevap: A
12.
Aşağıdakilerden hangisi diz ekleminin bağlarından biri değildir? (Eylül-2003) A) Ligamentum transversum genus B) Ligamentum popliteum arcuatum C) Ligamentum popliteum obliquum D) Ligamentum collaterale tibiale E) Ligamentum collaterale fibulare
Doğru cevap: A
dış
16. Diz bölgesinin lateraline bir aracın çarpması sonucu hastaneye gelen bir kişide aşağıdaki bağlardan hangisinin hasar görmüş olma olasılığı en yüksektir? (Eylül 2007) A) Ligamentum collaterale tibiale B) Ligamentum collaterale fibulare C) Ligamentum popliteum obliquum D) Ligamentum popliteum arcuatum E) Ligamentum patellae Doğru cevap: B
100
EKLEMLER
17. Ayak bileğinin inversiyon tarzı burkulmalarında en sık aşağıdaki bağlardan hangisi hasar görür? (Nisan 2008) A) Ligamentum plantare longum B) Ligamentum talofibulare anterius C) Ligamentum talonaviculare D) Ligamentum deltoideum E) Ligamentum patellae Doğru cevap: B
18. Aşağıdaki bağlardan hangisi koparsa caput radii serbest kalır? (Nisan 2010) A) Ligamentum collaterale radial B) Ligamentum collaterale ulnare C) Ligamentum anulare radi D) Chorda obliqua E) Ligamentum carpi radiale Doğru cevap: C 19. Aşağıdaki eklemlerin hangisinde eklem boşluğu içinde disk bulunur? (Mayıs 2011) A) Articulatio radioulnaris proximalis B) Articulatio subtalaris C) Articulatio stemoclavicularis D) Articulatio atlantooccipitalis E) Articulatio sacroiliaca Doğru cevap: C
20. Aşağıdaki eklemlerden hangisi kartilaginöz eklem tipine ait bir alt gruptur? (Eylül 2011) A) Symphysis B) Syndesmosis C) Sutura D) Sellaris E) Plana Doğru cevap: A 21. Dişlerin, çene kemiklerinin pars alveolaris’leri ile yapmış oldukları eklemin tipi aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan 2012) A) Sutura serrata B) Schindyiesis C) Syndesmosis D) Gomphosis E) Sutura denticulata Doğru cevap: D
1.
Aşağıdakilerden hangisi trigonum suboccpitale’de seyreder?
2.
Aşağıdakilerden hangisi içinde bulunm az?
A) A. occpitalis
A) A. carotis communis
B) N. occpitalis majör
B) V. jugularis externa
C) N. occpitalis minör
C) N. hypoglossus
D) A. vertebralis
D) A. carotis externa
E) N. auricularis magnus
E) V. jugularis interna
A. v e r te b r a lis , a. s u b c la v ia ’nm dalıdır. C ervical vertebraların fo r. tra n s v e rs a riu m ’larından geçerek yukarı doğru çıkar. Atlas’ın üst yüzündeki sulcus arteriae v e rte b ra lis ’te seyreder. T rigonum su bo ccip ita le 'd e n geçerek m embrana a tla to o ccip ita lis p o ste rio r’u deler ve for. m agnum ’dan geçerek cranium’a girer. “Suboksipital kaslar’’ başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D
trigonum
caroticum
TRİGONUM CAROTİCUM SINIRLARI •
M. sternocleidom astoideus
•
M. d ig a s tr ic u s stylohyoideus
•
M. om ohyoideus (venter superior)
(v e n te r p o s te rio r) ve m.
İçinde bulunan anatom ik yapılar •
A. c a ro tis co m m unis ve uç dalları; a. ca ro tis externa ve a. carotis interna
r
~\ •
Suboksipital kaslar içinde sadece m. o bliqu us ca pitis in fe rio r’un occipital kemiğe tutunması yoktur.
•
N. su bo ccip italis (C1 spinal sinirin arka dalı), a. vertebralis’le birlikte suboksipital üçgenden geçer ve membrana atlantooccipitalis posterior’u deler.
1. M . rectus capitis posterior minör
TRİGONUM SUBOCCIPITALE 2. M . rectus capitis posterior m ajör 3. M . obliquus capitis superior 4. M . obliquus capitis inferior
Üçgenin içinden geçen yapılar • A. vertebralis • N. suboccipitalis
S u b o k s ip ita l ka sla r
10»
KASLAR
•
A. carotis externa’nın yan dalları; a. facialis, a. lingualis, a. thyroidea superior, a. occipitalis, a. pharyngea ascendens. A. carotis externa; a. auricularis posterior denilen yan dalını ve uç d alların ı (a. m axillaris ve a. tem poralis superficialis) bu üçgende vermez.
•
V. jugularis interna
•
N. hypoglossus, n. vagus, ansa cervicalis’in radix superior’u, n. laryngeus superior’un ramus internus’u ve ramus externus’u
•
•
•
Aşağıdaki kaslardan hangisi n. facialis tarafından uyarılmaz?
•
A) M. buccinator
• •
B) M. levator palpebrae superioris
s in iri
n.
Yüz bölgesinde derin fasya yoktur. Yüzeyel fasyanın iki yaprağı arasında yer alan yüz kasları, ikinci faringeal (brankiyal) arkus'tan gelişirler ve bu arkın siniri olan n. facialis tarafından uyarılırlar.
•
Doğru cevap: B
s u p e rio ris ’in
YÜZ KASLARI
Derin servikal lenf düğümleri
“Trigonum caroticum” başlıklı şekile bakınız
3.
M. le v a to r p alp e b ra e oculomotorius tur.
C) M. platysma D) M. stylohyoideus E) M. digastricus, venter posterior
Trigonum caroticum
M. orbicularis o c u li; göz kapaklarının sfinkteridir. Kornea refleksinde gözleri kapatan kastır. M. orbicularis oculi, göz kapağını açan m. levator palpebrae superioris’in antagonistidir. M. corrugator supercilii; kaş çatılması hareketini yaptıran kastır. M. nasalis; burun deliklerini hem daraltan, hem de genişleten kastır. M. zygomaticus majör; ağız köşesini yukarı-dışa çeker. Gülme hareketini yaptıran kastır. M. risorius; tebessüm hareketini yaptıran kastır. M. buccinator; yüz ifadesi kaslarının en derin yerleşim li olanıdır. Yardımcı çiğnem e kasıdır. Çiğneme hareketi sırasında molar dişlere karşı yanakları bastırarak, çiğnem eye yardım eder. Dil ile birlikte yiyeceğin yanak ve dişler arasında tutulmasını sağlar. Emme ve üfleme hareketlerini
103
“N. fasialis’in mimik kasları uyaran dalları” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: B 4. Aşağıdaki kaslardan hangisi scapula’yı mediale çekmez?
N. fa c ia lis ’in uyardığı kaslar; • • • •
M. digastricus’un venter anterior'u n. trigeminus tarafından uyarılır.
Mimik kaslar M. stapedius M. stylohyoideus M. digastricus’un venter post.’u
A) M. levator scapula B) M. rhomboideus majör C) M. rhomboideus minör D) M. serratus anterior E) M. trapezius
r. temporalis
r. zygomatici
r. buccalis
r. marginalis mandibularis
N. fasialis’in m im ik kasları uyaran dalları
KASLAR
•
yaptırır. Üfleme kası olarak da bilinir. Ductus parotideus, bu kası delip üst 2. molardiş hizasında vestibulum oris’e açılır. M. platsyma; ağzın açılmasına yardım eder. Ek olarak korku veya şaşkınlık ifadelerinde olduğu gibi, ağız köşelerini ve alt dudağı aşağıya çeker. Boyun derisini gerer. V. jugularis externa, kasın altından geçer.
KASLAR
104
M. SERRATUS ANTERIOR
N. accessorius’un spinal parçası tarafından uyarılır.
Kola hiperabdüksiyon yaptıran kastır. Bu hareket sırasında, m. trapezius ona yardım eder (sinerjist). M. pectoralis minör’la birlikte scapula’yı öne çekerek toraks duvarına yapıştırır (protraksiyon). Bu fonksiyonu ile scapula’ya retraksiyon yaptıran romboid kasların antagonistidir.
M. LEVATOR SCAPULAE
Angulus inferior’u dışa çekerek cavitas glenoidalis’i yukarıya baktırır. Böylece kolun, başın üzerine kaldırılmasını (hiperabdüksiyon) sağlar. N. thoracicus longus tarafından uyarılır. M. TRAPEZİUS M. deltoideus’la birlikte acrom ion’a tutunan kastır. M. trapezius’un sonlandığı yerlerden m. deltoideus başlar. Omzumuzda bir yük taşırken omzun çökmesini önleyen esas kastır. Bu fonksiyonu sırasında m. levator scapulae yardım eder. Kolun 90°’ den sonraki abdüksiyonunda (hiperabdüksiyon), m. serratus anterior’a yardım eder.
M. RHOMBOIDEUS MİNÖR M. RHOMBOIDEUS MAJÖR M. trapezius’un altında yer alırlar. N. dorsalis scapulae tarafından uyarılırlar. Scapula’nın medial kenarını içe ve yukarı çekerler. Böylece m. pectoralis minor’la birlikte, cavitas glenoidalis’i aşağıya baktırırlar. Romboid kaslar, kaldırılmış üst ekstremiteyi kuvvetle indirirken kullanılır. Ek olarak scapula’yı toraks duvarından çekerler (retraksiyon). Bu fonksiyonları ile, scapula’yı toraks duvarına yapıştıran (protraksiyon) m. serratus anterior’un antagonistidirler. M. levator scapulae; omuz üzerinde bir yük taşırken, omzun çökmesini önlemede m. trapezius’a yardım eder. N. accessorius, oksipital üçgende bu kasın üzerinde seyreder. “M. levator scapulae ve rhomboid kaslar” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D
Omuz sabitken, tek taraflı çalıştığında baş ve boynu çalıştığı tarafa eğer ve yüzü karşı tarafa baktırır. İki taraflı çalıştığında, baş ve boynu arkaya çeker (ekstensiyon).
r
M. levator scapulae Origo: C7'nin proc. spinosus’u
Insertio (m. rhomboideus minör)
Origo: T1-T4 proc. spinosus’u
M. rhomboideus majör Scapula
Insertio (m. rhomboideus majör)
M. levato r scapulae ve rhomboid kaslar
Aşağıdakilerden hangisi m. latissim us dorsinin fo nksiyonudur?
S C A P U LA 'N IN HAREKETLERİ
Pro+raksiyon : M. serratus a n te rio r ve m. pectoralis minör Retraksiyon : M. rhomboideus m ajör M. rhomboideus minör M. trapezius'un o rta parçası Elevasyon M. trapezius (üst parça) M. levator scapulae Depresyon : M. trapezius (a lt parça) M. pectoralis minör
B) Kola abdüksiyon
C) Kola dış rotasyon
D) Kola fleksiyon
E) Omuza elevasyon MUSCULUS LATİSSİMUS DORSI Vücudun en geniş kasıdır. H um eru s’taki sulcus intertubercularis’in tabanında sonlanır. Pelvis’e tutunup, üst ekstremiteye hareket yaptıran tek kastır.
C A V IT A S ö L E N O ID A U S 'İ
Kola adduksiyon, iç rotasyon ve ekstensiyon yaptırır. F onksiyon bakım ından m usculus te re s m a jo r’la benzerdir.
YUKARI baktıranlar; > M. trapezius > M. serratus a nterior
Kolun en güçlü adduktor kasıdır. Fonksiyon kaybında hasta koltuk değneği kullanamaz. Hem derin inspiryum’da, hem de kuvvetli ekspiryum’da çalışır.
AŞAĞI baktıranlar; > M. levator scapulae > M. rhomboideus m ajor/m inor > M. pectoralis minör
A) Kola adduksiyon
J
Temel tırmanma kasıdır. Bir yere tırmanırken (örn. barfiks çekerken); musculus pectoralis major’un sternokostal parçası, musculus teres majör ve musculus deltoideus’un arka lifleri ile birlikte, gövdeyi yukarı ve öne doğru çeker. Gövdeyi yukarı çeken esas kastır. Nervus thoracodorsalis tarafından uyarılır. “M. latissimus dorsi’’ başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
Humerus’un ön yüzündeki sulcus intertubercularis’te sonlanır. Kolun en güçlü adduktor kasıdır.
Sulcus intertubercularis
M . latissimus dorsi Fonksiyonu
Siniri
• Kola adduksiyon, iç rotasyon ve ekstansiyon
• N. thoracodorsalis
1 Gövdeyi yukarı
çeken esas kastır.
Fonksiyon kaybında hasta koltuk değneği kullanamaz. Hem derin inspiryum'da hem de kuvvetli ekspiriyum'da çalışır.
KASLAR
(T
m
1C
106
6.
M. serratus anterior’un antagonisti hangisidir?
olan
kas
A) M. teres majör
B) M. rhomboideus majör
C) M. subscapularis
D) M. supraspinatus
E) M. teres minör Romboid kaslar, m. trapezius’un altında yer alırlar. N. dorsalis scapulae tarafından uyarılırlar. Scapula’nın m edial kenarını içe ve yukarı çekerler. Böylece m. pectoralis minor’la birlikte, cavitas glenoidalis’i aşağıya baktırırlar. Kaldırılmış üst ekstremiteyi kuvvetle indirirken kullanılır. Ek olarak scapula’yı toraks duvarından çekerler (retraksiyon). Bu fonksiyonları ile, scapula’yı toraks duvarına yapıştıran (protraksiyon) m. serratus anterior’un antagonistidirler.
Rotator cuff kası olm asına rağmen, kolun rotasyon hareketlerinde fonksiyonu yoktur. M. deltoideus’un fonksiyon kaybında, bu kas ile kola kısmen abdüksiyon yaptırılabilir. S iniri, n. s u p ra s c a p u la ris ’tir (s k a p u la ’daki incisura scapulae’den geçen sinir). M. supraspinatus, tendon yırtığı en çok görülen rotator cuff kasıdır. M. INFRASPINATUS Kola dış rotasyon yaptırır. Siniri, n. suprascapularis’tir. M. SUBSCAPULARİS Humerus’taki tuberculum minus’ta sonlanan tek kastır (diğer rotator cuff kasları tuberculum majus’ta sonlanır).
M. TERES MAJÖR Humerus’taki crista tuberculi minoris’e sonlanır. Kola ekstensiyon, iç rotasyon ve addüksiyon yaptırır (m. latissimus dorsi ile fonksiyon yönünden benzer kas). N. subscapularis tarafından uyarılır.
Kola iç rotasyon yaptıran esas kastır. Addüksiyon da yaptırır. Bu kasın tendonu ile ilgili bursa (bursa subtendinea musculi subscapularis), omuz ekleminin eklem boşluğu ile bağlantılıdır. Siniri, n. subscapularis’tir.
M. TERES MİNÖR Kola dış rotasyon yaptırır. N. axillaris tarafından uyarılır. M. SUPRASPİNATUS
“M. levator scapula ve romboid kaslar” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: B
Kolun abdüksiyon hareketini başlatan kastır. Kola, ilk 15° lik abdüksiyonu yaptırır. —
M. levator scapula ve romboid kastar
107
Aşağıdakilerden hangisi primer solunum kası değildir? A) M. intercostalis internus B) M. tranversus thoracis C) M. serratus posterior superior D) M. subcostalis
ROTATOR CUFF KASLARI “Rotator cuff (rotator manşet)”, omuz eklemi kapsülüyle birleşen bir tendon kitlesidir. Bu tendonların ait olduğu kaslar, tonusları ile omuz eklemini destekleyerek, humerus başının cavitas glenoidalis’te tutulmasında önemli rol oynarlar. Articulatio humeri’nin stabilizesini sağlayan en önemli yapıdır.
E) M. serratus anterior Rotator cuff kasları dört tanedir. İnspiryumun esas kası diaphragma’dır. SOLUNUM KASLARI I
- Normal solunumda fonksiyon gören kaslar •
•
İn sp ira syo n kasları; diaph rag m a ve mm. intercostales externi. İnspiryum un % 75-80’ini diyafragma ile, geriye kalanı mm. intercostales externi’lerle yapılır. Ekspirasyon; pasif olarak yapılır.
ll-Derin ve kuvvetli solunumda fonksiyon gören kaslar •
•
İnspirasyon kasları; diaphragma, mm. intercostales externi, m. pectoralis majör ve minör, mm. scaleni, m. latissimus dorsi, mm. levatores costarum, m. serratus posterior superior, m. quadratus lumborum, m. sternocleidomastoideus ve m. platysma. Ekspirasyon kasları; mm. intercostales interni, mm. intercostales intimi, mm. transversus thoracis, m. latissimus dorsi, m. obliquus internus abdominis, m. obliquus externus abdominis, m. transversus abdominis, mm. subcostales ve m. serratus posterior inferior. Solunum kasları İnspirasyon kasları
Ekspirasyon kasları
• Diaphragma
• Mm. intercostales interni ve intimi
• Mm. intercostales externi
• M. serratus posterior inferior
• M. serratus posterior superior
• M. subcostalis
• Mm. levatores costarum
• M. transversus thoracis
• Mm. scaleni
• Karın anterolateral duvarı kasları
• M. sternocleidomastoideus
•
M. supraspinatus (S)
•
M. infraspinatus (I)
•
M. teres minör (t)
«
M. subscapularis (S)
“Scapula’nın arka ve ön yüzünden başlayan kaslar” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D 9. Aponeurosis bicipitalis’in altından hangi sinir geçer?
(lacertus
fibrosus)
A) N. ulnaris B) N. radialis C) N. musculocutaneus D) N. medianus E) N. cutaneus brachii medialis M. B IC E P S BRACHİİ Önkola hızlı ve kuvvetli supinasyon yaptıran kastır. Ek olarak fleksiyon da yaptırır. Kısa başı kola fleksiyon da yaptırır. (Hem kola hem önkola fleksiyon yaptıran kastır) iki b aşlıd ır. Kısa başı (caput breve) processus coracoideus'tan, uzun başı tuberculum supraglenoidale’den başlar. Uzun başının tendonu, sulcus intertubercularis’te seyreder ve omuz ekleminin içinden geçer. Kasın esas tendonu, radius’taki tuberositas radii’ye tutunur. Aponöroz yapısındaki diğer tendonu (aponeurosis bicipitalis, lacertus fibrosus) ise, fascia antebrachii’ye karışır. Aponeurosis bicipitalis’in yüzeyinden v. mediana cubiti, derininden ise a. brachialis ile n. medianus geçer. “Aponeurosis bicipitalis” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D
Doğru cevap: E 8.
Aşağıdakilerden hangisi bir rotator cuff kasıdır? A) M. teres majör B) M. subclavius C) M. levator scapulae D) M. subscapularis E) M. deltoideus
10. Aşağıdakilerden hangisi fossa axillaris’i sınırlayan yapılardan biri değildir? A) Humerus B) M. latissimus dorsi C) M. deltoideus D) M. teres majör E) M. subscapularis
KASLAR
7.
108
~\
KASLAR
r
Fonksiyonu Kola abduksiyonu başlatır Kola dış rotasyon
Kola adduksiyon ve iç rotasyon
Siniri
M. S u p ra s p in a tu s M. 1n fra s p in a tu s M . 1 e re s m in ö r M.
ubscapularis
M. teres majör
N. suprascapularis N. axillaris N. subscapularis
109
Ön du varı; m usculus p e cto ra lis m in ör ve fa scia clavipectoralis tarafından oluşturulur. Bunların da önünde musculus pectoralis majör bulunur. Bu duvarın iç yüzü üzerinde arteria thoracica lateralis aşağıya doğru uzanır. Arka duvarı; yukarıda musculus subscapularis, aşağıda ise musculus latissimus dorsi tarafından oluşturulur. M. latissimus dorsi’nin de arka kısmında musculus teres majör bulunur. Arka duvarda nervus subscapularis seyreder. İç duvarı; 1-4 kaburga, bu kaburgalar arasında yer alan interkostal kaslar ve musculus serratus anterior’un üst kısmı tarafından oluşturulur. Bu duvarda nervus thoracicus longus bulunur. Dış duvarı; en dar duvarıdır. Hum erus, m usculus coracobrachialis ve musculus biceps brachii’nin kısa başı tarafından oluşturulur. Tabanı; önde musculus pectoralis major’un alt kenarı (plica axillaris anterior) ile arkada musculus latissimus dorsi’nin alt kenarı (plica axillaris posterior) arasında uzanan fascia axillaris ve deri tarafından oluşturulur. Tepesi; boyun köküne doğru uzanır ve önden clavicula’nın arka yüzü, içten birinci kaburganın dış yüzü, arkadan ise scapula’nın margo superior’u ile sınırlanır.
Axilla içerisinde bulunan yapılar; arteria-vena axillaris ve dalları, nodi lymphoidei axillares, plexus brachialis’in infraklaviküler parçası ve bu oluşumlar arasını dolduran gevşek bağ dokusu ve yağ dokusu bulunur. “Fossa axillaris” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C
11. Aşağıdaki kaslardan hangisi hem uyluğa hem de gövdeye fleksiyon yaptırır? A) M. sartorius
B) M. iliopsoas
C) M. qadriceps femoris
D) M. gracilis
E) M. pectineus M. sartorius, hem uyluğa hem bacağa fleksiyon; m. quadriceps femoris uyluğa fleksiyon, bacağa ekstansiyon; m. gracilis uyluğa adduksiyon, bacağa fleksiyon; m. pectineus ise uyluğa hem adduksiyon hem de fleksiyon yaptırır. M. İLİOPSOAS M.iliacus ile m. psoas majör, ligamentum inguinale’nin altında birleşerek m.iliopsoas’ı yapar. M. iliacus’u n.femoralis, m. psoas major’u lumbal pleksus’tan (L1,2,3 spinal sinirlerin ön dalları) gelen dallar uyarır.
Axilla’ya yapılacak girişimler medial duvardan yapılır. Bu duvarda önemli yapılar daha azdır.
ON DUVAR
İçindekiler; • A. axillaris • V. axillaris • Pleksus brachialis'in fasciculus'ları
M. pectoralis majör M. pectoralis minör
İÇ DUVAR DIŞ DUVAR
M. serratus anterior
Kosta
Scapula
ARKA DUVAR M. latissimus dorsi M. subscapularis M. teres majör
Transvers
Fossa axillaris
KASLAR
Fossa axillaris, toraksın lateral duvarı ile kolun üst kısmının iç yüzü arasında yer alan ve dört duvarlı, tepesi yukarıda, tabanı aşağıda piramit şeklinde bir yapıdır.
110
M. iliopsoas; •
KASLAR
• • •
•
N. femoralis’le birlikte lacuna musculorum’dan geçen kastır. Femur’daki trochanter minor’a insersiyo yapan tek kastır. Uyluğun esas fleksör kasıdır. M. gluteus maximus’un antagonistidir. Uyluğa dış rotasyon da yaptırır. Önemli bir postural kastır. Otururken gövdenin dengesini sağlar. Supin pozisyonundan oturma pozisyonuna geçerken gövdeyi kaldırır. Plexus lumbalis, m. psoas major’un arka parçasında gömülüdür.
ischiocrural kaslardan biri olan m. biceps femoris uyluğa ekstansiyon dize fleksiyon yaptırır. M. quadriceps femoris dize ekstansiyon yaptırır. M. quadratus femoris, m. soleus ve m. adductor magnus’un dizin hareketleri ile ilgisi yoktur. UYLUĞUN ARKA BÖLGESİNİN KASLARI Hamstring kaslar ya da iskiyokrural kaslar olarak bilinirler. Bacağın esas fleksör kaslarıdır. Tuber ischiadicum ’dan başlayıp, tib ia ’ya ve fib ula ’ya insersiyo yaparlar. Hem kalça eklem ini hem de diz eklemini çaprazladıklarından; uyluğa ekstensiyon, bacağa fleksiyon yaptırırlar.
“M. iliopsoas" başlıklı şekile bakınız. M. B İC E P S FEM ORİS
Doğru cevap: B 12.
Aşağıdakilerden hangisi dize fleksiyon yaptırır? A) M. quadratus femoris B) M. biceps femoris C) M. quadriceps femoris
Caput longum’u n. tibialis, caput breve’si ise n. fibularis (peroneus) communis tarafından uyarılır. Bu sinirler, n. ischiadicus’un uç dallarıdır. Bu nedenle m. biceps femoris, n. ischiadicus tarafından uyarılan tek kastır. Sonuç tendonu caput fibulae’ye tutunur.
D) M. soleus E) M. adductor magnus*• M. iliopsoas • • • •
Uyluğun en kuvvetli fleksör kasıdır. M. gluteus maximus’un antagonistidir. Lig. inguinale’nin arkasından geçer. M. psoas majör aynı zamanda bir karın arka duvarı kasıdır. M. psoas major’un ön yüzü böbrekler, üreter ve a. v. testicularis (ovarica) ile komşudur. N. genitofemoralis (plexus lumbalis’in dalı) kası ön yüzünden delerek terk eder.
M. iliopsoas
m
M. SEMITENDINOSUS Sonuç tendonu pes anserinus'a katılır. Siniri n. tibialis.
M. coracobrachialis, m. biceps brachii ve m. pectoralis majör kola fleksiyon yaptırır. M. deltoideus kola esas olarak abduksiyon yaptırmakla birlikte, adduksiyon dışındaki tüm hareketleri yatırır.
Sonuç tendonunun bir parçası, diz e kle m in in dış ligamentlerinden birisi olan lig. popliteum obliquum ’u oluşturur. Siniri n. tibialis. “Uyluğun arka bölgesinin kasları” başlıklı şekile bakınız.
M. T E R E S M AJÖR Humerus’taki crista tuberculi minoris’e sonlanır. Kola ekstensiyon, iç rotasyon ve addüksiyon yaptırır (m. latissimus dorsi ile fonksiyon yönünden benzer kas).
Doğru cevap: B N. subscapularis tarafından uyarılır. 13.
Aşağıdakilerden yaptırmaz?
hangisi
A) M. coracobrachialis
kola
fleksiyon
M. T E R E S MİNÖR Kola dış rotasyon yaptırır. N. axillaris tarafından uyarılır.
B) M. deltoideus C) M. biceps brachii D) M. pectoralis majör E) M. teres majör
Uyluuğn arka bölgesinin kasları, hastring kaslar ya da iskiyokrural kaslar olarak da bilinir. Bacağın esas fleksor kaslarıdır. Bu kaslar coxa (ischium)’dan başlar (m. biceps femoris’in kısa başı hariç). M. semitendinosus ve m. semimmbranosus tibia’nın iç yüzünde sonlanırken, m. biceps femoris caput fibula’da sonlanır.
M. biceps femoris
1) M. semitendinosus 2) M. semimembranosus
Fonksiyonu
' Uyluğa ekstansiyon ve bacağa fleksiyon
M. biceps femoris'in kısa başı n. fibuşaris communis'ten, diğerleri n. tibialis
Uyluğun arka bölgesinin kasları
KASLAR
M. SEM IM EM BRANO SUS
112
14. Aşağıdakilerden hangisi laterale’den geçer?
spatium
axillare
A) N. radialis KASLAR
İn s e rfico. H u m e r u s
B) A. axillaris C) V. axillaris D) N. axillaris E) A. subscapularis
O rig o : S c a p u la Anterior
F o n k s iy o n
K o la a d d u k s iy o n v e e k s te n s iy o n
Spatium axillare laterale, yukarda m. teres m inör, aşağıda m. teres majör, içte m. triceps brachii’nin caput longum’u, dışta ise humerus tarafında sınırlanan aralıktır, içinden n. axillaris ve a. circumfiexa humeri posterior geçer. “Humerotricipital aralık (Spatium axiliare laterale)” başlıklı şekile bakınız.
M. teres m ajö r
Doğru cevap: D
Doğru cevap: E *•
Humerotricipital aralık (Spatium axillare laterale) •
Sınırlarını dışta; humerus, içte; m. triceps brachii (caput longum), yukarıda; m. teres minör, aşağıda; m. teres majör oluşturur. o Scapulotricipital aralık (Spatium axillare mediale) •
Sınırlarını dışta; m. triceps brachii (caput longum), yukarıda; m. teres minör, aşağıda; m. teres majör oluşturur.
Humerus
İçinden geçenler; N. axillaris A., v. circumflexa hum eri posterior
Humerotricipital aralık (Spatium axillare laterale)
15. Aşağıdaki tutunmaz?
kaslardan
hangisi
scapula’ya
A) M. pectoralis majör B) M. levator scapulae C) M. serratus anterior D) M. omohyoideus
•
Cavitas glenoidalis denilen sığ çukura, canlıda caput humeri oturur. Bu çukurun üst kenarındaki tuberculum supraglenoidale’ye musculus biceps b ra c h ii’nin caput longum 'u, a lt kena rın d aki tuberculum infraglenoidale’ye de musculus triceps brachii’nin caput longum’u tutunur.
“Scapula’ya tutunan kaslar” başlıklı şekillere bakınız.
E) M. trapezius
Doğru cevap: A
Musculus pectoralis majör; humerus’ta crista tuberculi majoris’e tutunur. 16. Aşağıdakilerden hangisi inguinal kanalı sınırlayan yapılardan biri d eğ ild ir?
SCAPULA •
•
Processus coracoideus denilen çıkıntısına; m usculus p e cto ra lis m inör, m usculus coracobrachialis ve musculus biceps brachii’nin caput breve’si tutunur. Acromion, spina scapulae’nin geniş olan lateral ucudur. Üst ekstremite uzunluğunun ölçülmesinde kullanılan proksimal noktadır. Musculus deltoideus (kolun esas abdüktör kası) ile musculus trapezius (omuz çökmesini önleyen kas) tutunur.
A) M. obliquus externus abdominis’in aponörozu B) Fascia transversalis C) Lig. inguinale D) M. transversus abdominis E) Lig. lacunare
İP • Scapula’nın arka yüzünden başlayıp humerus’ta sonlanan ve kola hareket yaptıran 4 kas vardır. Bunlar yukarıdan aşağıya doğru m. supraspinatus, m. infraspinatus, m. teres minör ve m. teres majör olarak sıralanırlar. • S ca p u la ’nın ön yüzünden başlayıp, h u m e ru s ’ta sonlanan ve kola hareke t ya ptıra n tek kas m. subscapularis'tir. • M. deltoideus ve m. trapezius aynı zamanda clavicula’ya da tutunması olan kaslardır.
Incisura scapula • İçinden n. suprascapularis geçer > Plexus brachialis'in dalı > M. supraspinatus ve m. infraspinatus'un siniri • Çentiğin üzerinden geçen a. suprascapularis (a. subclavia'nın d alı), sinire eşlik eder
Acrom ion • M. deltoideus ve m. trapezius tu tu n u r
Linea interspinaüs • Her iki scapula'nın spinasını birleştiren hat T4'ten geçer
Posterior Scapula’ya tutunan kaslar
KASLAR
113
114
Tuberculum supraglenoidale • M. biceps brachii (uzun başı) başlar.
KASLAR
Processus coracoideus --• M. biceps brachii (kısa başı) ve m. coracoideus başlar • M. pectoralis minör sonlanır
Cavitas glenoidalis • Humerus başı ile eklem yapar
(Art. humeri)
Posterior
Tuberculum infraglenoidale • M. triceps brachii (uzun başı) başlar.
CANALIS INGUINALIS
İnguinal kanalın duvarları •
Ön duvar; tüm uzunluğunca dış oblik karın kasının aponörozu yapar. 1/3 dış bölümü, iç oblik karın kasının lifleri ile kuvvetlendirilir. Ön duvar, anulus inguinalis profundus’un karşısındadır.
•
Arka duvar; kanalın en zayıf duvarıdır. Fascia transversalis ve m. transversus abdom inis’in aponörozu yapar. Ligamentum reflexum, tendo conjunctivus (falx inguinalis) ve lig. interfoveolare tarafından kuvvetlendirilir. Arka duvar, anulus inguinalis superficialis’in karşısındadır.
•
Alt duvar (taban); lig. inguinale yapar. Medialden lig. lacunare ile kuvvetlendirilir.
•
Üst duvar (çatı); iç oblik karın kası ile transvers karın kasının alt kenarı tarafından yapılır.
Yaklaşık 4 cm uzunluğunda oblik bir pasajdır. Kadınlarda daha küçüktür. Testis’ler 28 nci haftada kanaldan geçmeye başlar ve iki yada üç günde kanalı geçer. Yaklaşık dört hafta sonra (32. hafta), scrotum’a iner ve kanal kontrakte olur. Testis'ler ve ovaryum’lar, torakal bölgedeki (yaklaşık T10 seviyesi) ekstraperitoneal bağ dokusu içinde gelişirler. Fibröz bir yapı olan gubernaculum, primordiyal testis’i karın ön-yan duvarına (gelecekteki anulus inguinalis profundus’un olduğu yere) bağlar. Dişi fe tu s ’ta ise ovaryum ’u ve primordiyal uterus’u, labium majus'a bağlar. Kanalın fascia transversalis üzerinde bulunan ve karın boşluğuna bakan iç ağzına anulus inguinalis profundus denir. Erkeklerde daha büyüktür. Medialinde, a.v. epigastrica inferior ve ligamentum interfoveolare vardır. A. epigastrica in fe rio r’un lateralinden erkeklerde ductus deferens, kadınlarda ligamentum teres uteri geçip kanala girer. Kanalın, ligamentum inguinale’nin medial ucunun tam üstünde, m. obliquus externus abdominis’in
“Canalis inguinalis” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: E
17. Aşağıdakilerden hangisi fossa ischioanalis’te yer alır? A) A. obturatoria B) A. rectalis superior
aponörozunda bulunan üçgen şeklindeki dış ağzına anulus inguinalis superficialis denir. Anulus inguinalis superficialis’in arkasında bulunan tendo conjunctivus, anulusu kuvvetlendirir.
C) A. rectalis inferior D) A. glutea superior E) A. glutea inferior A. rectalis inferior, a. pudenda interna’nm dalıdır.
115
18. Aşağıdaki kaslardan hangisinin tuberositas radii’ye tutunur?
Canalis analis’in her iki tarafında bulunan kama şeklinde boşluktur. Önde derin perine aralığına (diaphragma urogenitale) uzanır.
tendonu,
A) Musculus biceps brachii B) Musculus coracobrachialis C) Musculus brachialis
Sınırları
D) Musculus triceps brachii
•
Dışta; tu be r ischia dicum , m. obturatorius internus’un alt parçası ve canalis pudendalis (Alcock kanalı) • İçte; m. sphincter ani externus ve m. levator ani • Arkada; lig. sacrotuberale ve m. gluteus maximus’un alt kenarı • Önde (apeksi); derin perine aralığındaki kasların (m. transversus perinei profundus ve m. sphincter urethrae externus) arka kenarları • Tabanı; deri ve fasya içindekiler; yağ-bağ dokusu, v.a.n. rectalis inferior’lar, S2-S4’ün dalları. CANALİS PUDENDALİS (ALCOCK KANALI) Fossa ischioanalis’in dış duvarında fibröz bir tüneldir. M. obturatorius internus üzerindedir. içinden; a.v. pudenda interna, n. pudendus ve m. obturatorius internus’a giden sinir geçer.
E) Musculus deltoideus M. B İC E PS BRACHİİ Önkola hızlı ve kuvvetli supinasyon yaptıran kastır. Ek olarak fleksiyon da yaptırır. Kısa başı kola fleksiyon da yaptırır. (Hem kola hem önkola fleksiyon yaptıran kastır) İki başlıdır. Kısa başı (cap ut breve) processus coracoideus’tan, uzun başı tuberculum supraglenoidale’den başlar. Uzun başının tendonu, sulcus intertubercularis'te seyreder ve omuz ekleminin içinden geçer. Kasın esas tendonu, radius’taki tuberositas radii’ye tutunur. Aponöroz yapısındaki diğer tendonu (aponeurosis bicipitalis, lacertus fibrosus) ise, fascia antebrachii'ye karışır. Aponeurosis bicipitalis’in yüzeyinden v. mediana cubiti, derininden ise a. brachialis ile n. medianus geçer.
“Canalis pudendalis” başlıklı şekile bakınız.
Canalis inguinalis
KASLAR
FO SSA ISCHIOANALIS (ISCHIORECTALIS)
KASLAR
116
M. CORACOBRACHIALIS Scapula’daki processus coracoideus’tan başlar, humerus gövdesine insersiyo yapar.
Adduksiyon hariç, kolun bütün hareketlerinde fonksiyon gören tek skapular kastır.
Kola fleksiyon ve adduksiyon yaptırır.
A crom ion’a tutunm ası vardır (m. trapezius gibi). M. deltoideus’un başladığı yerler m. trapezius’un insertio yerleridir.
N. musculocutaneus,seyri sırasında bu kası deler.
N. axillaris tarafından uyarılır.
M. BRA C H IA U S Ulna'daki tuberositas ulnae’da sonlanır. Önkolun esas fleksör kasıdır. Önkolun fleksiyonu sırasında her zaman aktiftir ve primer olarak fleksiyonun devamından sorumludur.
Doğru cevap: A 19. N. fibularis siniridir?
superficialis,
hangi
kasın
motor
A) M. flexor hallucis longus B) M. fibularis tertius
M. T R IC EPS BRACHII
C) M. tibialis posterior
Önkolun esas ekstensör kasıdır. N. radialis tarafından uyarılır.
E) M. fibularis longus
D) M. tibialis anterior
Üç başlı b ir kastır. C aput longum 'u, tuberculum infraglenoidale’den başlar. Üç başın ortak sonuç tendonu, ulna’daki olecranon’a tutunur. M. DELTOIDEUS Omzun karakteristik kabarıntısını oluşturan bu kas, kolun esas abdüktör kasıdır.
Nervus fibularis (peroneus) superficialis, musculus fibularis (peroneus) longus’un motor siniridir. Musculus (fibularis) peroneus longus, bacağın yan tarafında bulunan kaslardandır ve siniri nervus fibularis (peroneus) superficialis'tir.
117
“N. fibularis communis ve dalları” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: E 20. Aşağıdakilerden yaptırm az?
hangisi
uyluğa
Tuber ischiadicum ’dan başlayıp, tib ia ’ya ve fibula’ya insersiyo yaparlar. Hem kalça eklem ini hem de diz eklemini çaprazladıklarından; uyluğa ekstensiyon, bacağa fleksiyon yaptırırlar. M. BİCEPS FEMORİS Caput longum’u n. tibialis, caput breve’si ise n. fibularis (peroneus) communis tarafından uyarılır. Bu sinirler, n. ischiadicus’un uç dallarıdır. Bu nedenle m. biceps femoris, n. ischiadicus tarafından uyarılan tek kastır. Sonuç tendonu caput fibulae’ye tutunur.
fleksiyon
A) M. quadriceps femoris
M. SEMITENDINOSUS Sonuç tendonu pes anserinus’a katılır. Siniri n. tibialis.
B) M. sartorius
M. SEMIMEMBRANOSUS
C) M. biceps femoris
Sonuç te nd on u nu n bir parçası, diz e kle m in in dış ligamentlerinden birisi olan lig. popliteum obliquum ’u oluşturur. Siniri n. tibialis.
D) M. pectineus E) M. iliacus UYLUĞUN ARKA BÖLGESİNİN KASLARI Hamstring kaslar ya da iskiyokrural kaslar olarak bilinirler. Bacağın esas fleksör kaslarıdır.*
“Uyluğun arka bölgesinin kasları” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C
* N. fibularis superficialis, ayağa eversiyon yaptıran kasların siniridir. Duyu dalları, bacağın alt kiminin ön-dış bölgesi ve ayağın dorsal yüzünün derisinde dağılır. ■ N. fibularis profundus, bacaktaki ekstensor kasları (ayağa ekstansiyon ya da dorsal fleksiyon yaptıran kaslar) uyarır. Ayrıca ayak başparmağı ve ikinci parmak arasındaki küçük bir bölgenin deri duyusunu alır. N. fibularis (peroneus) com m unis • Fibula başının arkasından geçerek fibula boynunu dolanır. • Collum fibulae'nın dış tarafında n. fibularis superficialis ve profundus olmak üzere iki uç dalına ayrılır. • N. fibularis superficialis, m. fibularis longus ve brevis'i innerve eder. • N. fibularis profundus, bacağın ön kısmındaki kasları uyarır.
O
N. fibularis superficialis
- 0 N . fibularis profundus
C 7-
\3
Fibula b oyu n kırıkların da d üşü k ayak g örülü r.
KASLAR
Nervus ischiadicus’un uç dallarından biri olan nervus fib ularis (peroneu s) com m unis, collum fib u la e ’yi dolandıktan sonra bacağın dış taraf kaslarını uyaran nervus fibularis superficialis ve bacağın ön taraf kaslarını uyaran nervus fibularis profundus denilen iki dala ayrılır. Nervus ischiadicus’un diğer uç dalı olan nervus tibialis ise bacak arka taraf kaslarının siniridir.
KASLAR
118
İnsertio: Tibia, Fibula Fonksiyon: Uyluğa ekstensiyon, dize fleksiyon
21. Aşağıdakilerden hangisi canalis adductorius’u sınırlayan kaslardan biridir? A) M. pectineus
B) M. adductor brevis
C) M. gracilis
D) M. vastus medialis E) M. vastus lateralis
CANALİS ADDUCTORIUS Musculus sartorius’un arkasında yer alan yaklaşık 10-15 cm uzunluğunda intermusküler bir kanaldır. Trigonum femorale’nin tepesinden başlayarak musculus adductor magnus’un aponörozundaki hiatus adductorius’ta sonlanır. Canalis adductorius, hiatus adductorius aracılığıyla fossa poplitea'ya açılır.
İçerisinden femoral damarlar ve nervus saphenus geçer. Arteria femoralis kanaldan geçip fossa poplitea'ya ulaşınca arteria poplitea, vena poplitea fossa poplitea’dan kanala girince vena femoralis adını alır. Canalis adductorius’un sınırlarını oluşturan yapılar: • • • •
Ön-dışta: Musculus vastus medialis Arka yukarıda: Musculus adductor longus Arka aşağıda: Musculus adductor magnus Ön-iç tarafta: M. adductor longus ve magnus ile m. vastus medialis arasında uzanan aponöroz.
“Canalis adductorius (Hunter kanalı, subsartoryal kanal)’’ başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D Nervus saphenus Vena femoralis
Membrana vasto-adductoria
Arteria femoralis
Nervus saphenus’un infrapatellar dalı
Canalis adductorius (Hunter kanalı, subsartoryal kanal) a g a S â g İi^ ^ Ğ S ''
119
hangisi
fossa
poplitea’da
V. saphena magna, ayakta ve bacakta n. saphenus’la birlikte seyreder.
A) V. saphena magna
V. SAPHENA PARVA
B) V. poplitea
Ayağın lateral kenarından başlar. Malleolus lateralis’in arkasından geçer. Tendo calcaneus’un lateralinde y u k arıya doğru yükselir. Fossa p o p lite a ’da, v. poplitea’ya açılır.
C) N. tibialis D) N. peroneus communis E) V. saphena parva
N. suralis’le birlikte seyreder. Kapakları vardır.
V. SAPHENA MAGNA
FO SSA PO PLİTEA SINIRLARI
Vücudun en uzun venidir. Kapakları vardır. Ayağın medial tarafından başlar. Malleolus medialis’in önünden geçip, bacağın ve uyluğun medialinde yukarıya doğru yükselir. Hiatus saphenus’u örten fascia cribriformis’ten geçerek, v. femoralis’e açılır.
• • •
Yukarıda - içte; m. sem im em branosus ve m. semitendinosus Yukarıda - dışta; m. biceps femoris A şağıda - içte; m. g a s tro c n e m iu s ’ un caput mediale’si
r M. semitendinosus
M. biceps femoris
M. gracilis M. semimemranosus
M. plantaris
N. tibialis
----------- N. fibularis communis
M. gastrocnem ius-----------| M. popliteus A.v. poplitea Arcus tendineus musculi solei M. soleus
A. tibialis posterior N. tibialis ■A. fibularis M. flexor digitorum longus ■M. tibialis posterior
M. fibularis brevis
M. flexor hallucis longus
R. perforans R. commicans
Malleolus medialis
>
■ M. fibularis longus " Retinaculum musculorum flexorum
* 7' '
' ' Malleolus lateralis
'V-'II -' JjJrj Tendo calcaneus Rete calceneum
Fossa poplitea
fibularis
KASLAR
22. Aşağıdakilerden bulunmaz?
•
KASLAR
• •
A şağıda - dışta; m. g a stro cn e m iu s’un caput laterale’si ve m. plantaris Ön duvarı (döşemesi); fem ur’un popliteal yüzü, ligamentum popliteum obliquum ve m. popliteus Arka duvarı (çatısı); deri ve popliteal fasya
23. Aşağıdakilerden hangisi fovea radialis’i sınırlayan kaslardan biridir? A) M. flexor carpi radialis B) M. flexor carpi ulnaris C) M. abductor pollicis brevis
İçinde bulunan anatomik yapılar • • • • • • •
D) M. abductor pollicis longus
A.v. poplitea N. fibularis (peroneus) communis N. tibialis V. saphena parva'nın terminali Popliteal lenf düğümleri N. suralis’i oluşturan dallar (n. cutaneus surae medialis ve n. cutaneus surae lateralis) N. cutaneus femoris posterior (çatısında)
“Fossa poplitea" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A*•
E) M. brachioradialis Fovea radialis (anatomik enfiye çukuru); arkadan (m e dia ld en ) m usculus e xten sor p o llic is lo n g u s ’un tendonu, önden (lateralden) musculus extensor pollicis brevis ile musculus abductor pollicis longus’un tendonları tarafından sınırlanır. Çukurun tabanında os scaphoideum ve os trapezium bulunur. Fovea radialis’in içinden arteria radialis geçer. “Fovea radialis” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D
Fovea radialis • • •
Başparmak ekstansiyon yaptığında el bileğinin lateralinde oluşan çukurudur. Medialde m. extensor pollicis longus, lateralde ise m. extensor pollicis brevis ve m. abductor pollicis longus’un tendonları tarafından sınırlanır. Fovea radialis’in tabanını, os scaphoideum ve os trapezium yapar.
M. abductor pollicis longus (A) M. extensor pollicis brevis (B)
A. radialis
M. extensor pollicis longus (C)
Fovea radialis Posterior
A n atom ik enfiye çukurundan a. radialis geçer.
121
24. Hiatus oesophageus hangi seviyededir?
25.
Aşağıdakilerden hangisi ön kolun fleksor grup kaslarından biridir?
A) T8 C) T10
B) M. pronator teres
D) T11
C) M. supinator
E) T12
D) M. abductor pollicis longus
KASLAR
A) M. brachioradialis
B) T9
E) M.anconeus DIAPHRAGMA ÜZERİNDE BULUNAN AÇIKLIKLAR •
•
•
•
Foramen venae cavae; T8-T9 vertebralar arası discus in te rve rte b ra lis seviyesinde, centrum tendineum’un üzerindedir. Bu açıklıktan v. cava inferior ve sağ n. phrenicus’un terminal dalları geçer. Bazen sağ hepatik ven bu delikten geçip, v. cava inferior’a açılır. Hiatus oesophageus; T10 vertebra seviyesinde, orta h attın solunda ve sol ye dinci kıkırd ak kaburganın arkasındadır. Açıklıktan; oesophagus, her iki n. vagus, a.v. gastrica sinistra’ların özofageal dalları ve özofagus’un 1/3 alt bölümünden gelen lenf damarları geçer.
M. brachioradialis, m. supinator, m. abductor pollicis longus ve m. anconeus önkolun ekstensor grup kaslarındandır. M. PRONATOR T E R E S Önkolun fleksor grup kaslarındandır. N. medianus seyri sırasında bu kasın iki başı arasından geçer. Önkolun pronasyon hareketine hız ve güç katar. Ek olarak önkola fleksiyon da yaptırır. Ön kolun fleksor kasları
Hiatus aorticus; krus’lar arasında, ligamentum arcuatum medianum’un hemen arkasında, T12 vertebra gövdesinin önündedir. Bu açıklıktan; aort, ductus thoracicus ve bazen v. azygos ile v. hemi azygos geçer.
1. Yüzeyel tabaka • • • •
Her bir c ru s ’ta bulunan a çık lık la rd an ; n. splanchnicus majör, n. splanchnicus minör ve n. splanchnicus imus geçer. Ek olarak sol krus’tan v. hemiazygos, sağ krus’tan v. azygos geçer.
•
A.v. epigastrica superior, her iki tarafta trigonum sternocostale’den geçer.
•
V.a.n. subcostalis, her iki tarafta ligamentum arcuatum laterale’nin arkasından geçer.
•
Truncus sympathicus, her iki tarafta ligamentum arcuatum mediale’nin arkasından geçer.
M. M. M. M.
pronator teres flexor carpi radialis palmaris longus flexor carpi ulnaris
2. Ortak tabaka •
M. flexor digitorum superficialis
3. Derin tabaka • • •
M. flexor digitorum profundus M. flexor pollicis longus M. pronator quadratus
"Önkolun fleksor grup kasları” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: B 26.
Aşağıdakilerden hangisi omuz eklemine rotasyon yaptıran kaslardan biri değildir?
iç
A) M. deltoideus B) M. teres minör C) M. teres majör D) M. pectoralis majör E) M. latissimus dorsi M. teres minör, omuz eklemine dış rotasyon yaptırır. N. axillaris tarafından uyarılır. M USCULUS LATİSSİM US DORSİ V ücudun en g eniş kasıdır. H u m e ru s’ta ki sulcus intertubercularis’in tabanında sonlanır. Doğru cevap: C
Pelvis’e tutunup, üst ekstremiteye hareket yaptıran tek kastır.
122
KASLAR
N. medianus, önkola girerken m. pronator teres in içinden geçer. Pronator sendromu'nun nedenlerinden biri de n. medianus’un kasın içinde basıya uğramasıdır.
M. palmaris longus • Avuç içinde aponeurosis palmaris'te sonlanır. • Fonksiyonu: Ele fleksiyon
M. pronator teres • N. medianus bu kasın
içinden geçer.
M. palmaris longus
M. pronator quadratus
Retinaculum musculorum flexorum
Aponeurosis palmaris
Pronator kaslar • M. protanor teres ve m. pronator quadratus; her ikisi de önkola pronasyon yaptırır. Ancak dirsek eklemini çaprazlayan m. protanor teres ek olarak önkola fleksiyon da yaptırır.
Kola adduksiyon, iç rotasyon ve ekstensiyon yaptırır. F onksiyon bakım ından m usculus teres m a jo r’la benzerdir. Kolun en güçlü adduktor kasıdır. Fonksiyon kaybında hasta koltuk değneği kullanamaz. Hem derin inspiryum’da, hem de kuvvetli ekspiryum’da çalışır. Temel tırmanma kasıdır. Bir yere tırmanırken (örn. barfiks çekerken); musculus pectoralis m ajor’un sternokostal parçası, musculus teres majör ve musculus deltoideus’un arka lifleri ile birlikte, gövdeyi yukarı ve öne doğru çeker. Gövdeyi yukarı çeken esas kastır. Nervus thoracodorsalis tarafından uyarılır. M. PEC TO RALİS M AJÖ R Humerus’taki crista tuberculi majoris’te sonlanır. Kola addüksiyon ve iç rotasyon yaptırır. Klaviküler parçası kolun fleksiyonuna yardım eder. Bir yere tırmanırken (örn. barfiks çekerken) sternokostal parçası; m. latissimus dorsi, m. teres majör ve m. deltoideus’un arka lifleri ile birlikte, gövdeyi yukarı ve öne çeker. Derin inspiryumda aktiftir. N. pectoralis lateralis ve medialis tarafından uyarılır.
M. T E R E S M A JÖ R Humerus’taki crista tuberculi minoris’e sonlanır. Kola ekstensiyon, iç rotasyon ve addüksiyon yaptırır (m. latissimus dorsi ile fonksiyon yönünden benzer kas). N. subscapularis tarafından uyarılır. M. DELTOIDEUS Omuzun karakteristik kabarıntısını oluşturan bu kas, kolun esas abdüktör kasıdır. Adduksiyon hariç, kolun bütün hareketlerinde fonksiyon gören tek skapular kastır. A crom ion’a tutunm ası vardır (m. trapezius gibi). M. deltoideus’un başladığı yerler m. trapezius için sonlanma yerleridir. N. axillaris tarafından uyarılır. Doğru cevap: B
123
27.Aşağıdaki kaslardan tarafından uyarılır?
hangisi
n.
m andibularis
M. MYLOHYOIDEUS
B) M. stylohyoideus
M. GENIOHYOIDEUS
C) M. digastricus venter posterior
•
D) M. digastricus venter anterior E) M. stylopharyngeus
•
Infrahyoid kaslardan bir olan m. omohyoideus’u uyaran lifler ansa cervicalis’ten gelir. M. s ty lo p h a ry n h g e u s ’un sin iri n. glossopharyngeus’tur.
M. mylohyoideus’un üzerindedir. Spina mentalis’ten başlar. Üzerinde m. genioglossus vardır. C1 spinal sinir tarafından uyarılır.
‘‘Hiyoid üstü kaslar" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D 28.
HİYOİD ÜSTÜ KASLAR
Aşağıdaki yaptırm az?
kaslardan
ele
hareket
A) M. brachioradialis
Fonksiyonları sırasında, hiyoid kemiği yukarıya çekerler.
B) M. palmaris longus
M. DİGASTRİCUS
C) M. extensor carpi radialis longus
iki karınlıdır. Venter anterior, n. mandibularis (n. trigeminus’un dalı), venter posterior ise n. facialis tarafından uyarılır. M. STYLOHYOİDEUS
D) M. flexor carpi ulnaris E) M. flexor carpi radialis Musculus brachioradialis, ele hareket yaptırmaz.
Sadece n. facialis tarafından uyarılan tek hiyoid kastır.*• Musculus geniohyoideus • •
hangisi
Üzerinde musculus genioglossus vardır. C1 spinal sinir tarafından uyarılır.
V3
M . mylohyoideus (ağız boşluğunun döşemesini oluşturur) M. digastricus > venter anterior (m. mylohyoideus'un alt yüzündedir)
VII
> venter posterior (m. stylohyoideus ile seyreder) M . stylohyoideus • M . geniohyoideus (m. mylohyoideus'un üst yüzündedir) H iyoid üstü kaslar
KASLAR
Ağız boşluğunun tabanını yapan kastır. N. mandibularis tarafından uyarılır.
A) M. omohyoideus
124
ELE HAREKET YAPTIRAN KASLAR Ele fleksiyon yaptıran esas kaslar:
KASLAR
• • •
I
Musculus flexor carpi ulnaris Musculus flexor carpi radialis Musculus palmaris longus
Parmakların fle ksö r kasları olan musculus fle x o r digitorum superficialis, musculus fle x o r digitorum profundus, musculus abductor pollicis longus ve musculus fle x o r pollicis longus elin fleksiyon hareketine yardımcı kaslardır.
J
V Ele ekstensiyon yaptıran esas kaslar:
• Musculus extensor carpi ulnaris • Musculus extensor carpi radialis longus • Musculus extensor carpi radialis brevis Parmakların ekstensör kasları olan musculus extensor digitorum , musculus extensor d ig iti minimi, musculus extensor pollicis longus ve musculus extensor indicis elin ekstensiyon hareketine yardımcı kaslardır.
J
v
Ele addüksiyon (ulnar deviasyon) yaptıran kaslar: • •
30.
Aşağıdaki el inervasyonludur?
kaslarından
hangisi
çift
A) Musculus opponens pollicis B) Musculus abductor pollicis brevis D) Musculus flexor pollicis longus
Musculus flexor carpi ulnaris Musculus extensor carpi ulnaris
E) Musculus flexor digiti minimi brevis BAŞPARMAĞA HAREKET YAPTIRAN KASLAR
Musculus flexor carpi radialis Musculus extensor carpi radialis longus Musculus extensor carpi radialis brevis
Tenar kaslar, başparmağa isimleri ile aynı hareketleri yaptıran üç tane kastır. Tenar kabarıntıyı oluştururlar. N. medianus tarafından uyarılırlar.
Abdüksiyon hareketine musculus extensor pollicis longus, musculus extensor pollicis brevis ve musculus abductor pollicis lonqus yardım eder.
J
V
Doğru cevap: B
C) Musculus flexor pollicis brevis
Ele abdüksiyon (radial deviasyon) yaptiran kaslar: • • •
“Uyluğun adduktor grup kasları (I) ve (II)” başlıklı şekillere bakınız.
M. ABDUCTOR POLLİCİS BREVİS Eldeki kasların en lateralde (radialde) olanıdır. M. FLEXOR POLLİCİS BREVİS
Doğru cevap: A
Genellikle kasın yüzeyel başı n. medianus, derin başı ise n. ulnaris tarafından uyarılır.
29.
M. OPPONENS POLLİCİS
Aşağıdaki kaslardan hangisinin art. genus üzerinde etkisi yo ktur?
M. abductor pollicis brevis’in altındadır. A) M. gracilis B) M. adductor magnus C) M. biceps femoris D) M. popliteus E) N. gastrocnemius M. ADDUCTOR MAGNUS Adduktor grup kasların en büyüğü ve en kuvvetlisidir. Uyluğun hem iç, hem de arka bölgesinde yer tutan tekkastır. Uyluk arkasında bulunan parçası (kasın hamstring parçası olarak adlandırılır), n. tibialis tarafından uyarılır ve uyluğa ekstensiyon yaptırır.
M. ADDUCTOR POLLİCİS Başparmağa addüksiyon yaptırır. Tenar kas değildir. Başparmakla ilgili kasların en derinde olanıdır. Arcus palmaris profundus denilen arteryel kemer, oblik başının altındadır. “ P o llicis” sözcüğü içerip, n. ulnaris tarafından uyarılan tek kastır.
125
KASLAR
Adduktor grup kaslar uyluğun medialinde yer alır. Bu kasların esas görevleri uyluğa adduksiyon yaptırmaktadır. Adduktor grupta yer alan kasların hepsi coxa’dan başlar. M. gracilis hariç diğerleri femur’da sonlanır. M. gracilis, tibia’na sonlandığı için aynı zamanda bacağa da hareket yaptırır.
M . a d d u c to r brevis
Tüm adduktor kasların siniri n. o b tu ra to riu s 'tu r.
Fonksiyonu
• Uyluğa adduksiyon
• Uyluğa adduksiyon ve fleksiyon
• Bacağa fle k s iy o n ve iç rotasyon
■M. pectineus, n. obturatorius dışında n. femoralis tarafından da uyarılır. • M. gracilis, adduktor kaslar içinde bacağa hareket yaptıran tek kastır.
126
KÜÇÜK PARMAĞA HAREKET YAPTIRAN KASLAR (HİPOTENAR KASLAR)
KASLAR
Üç tanedir ve n. ulnaris tarafından uyarılırlar. Küçük parmağa isimleri ile aynı hareketleri yaptırırlar. M. ABDUCTOR DIGITI MİNİMİ
Hipotenar kabarıntının derisini buruşturur, avuç içini derinleştirir. Böylece avuç içinde bir objenin tutulmasına yardım eder. N. ulnaris’in r. superficialis’i tarafından uyarılan tek kastır. “Tenar ve hipotenar kaslar" başlıklı şekile bakınız.
En medialdeki hipotenar kastır. Doğru cevap: C M. FLEXOR DIGITI MİNİMİ BREVIS 31. Aşağıdaki kaslardan tarafından uyarılır?
M. OPPONENS DIGITI MİNİMİ Önceki iki kasın altındadır. Beşinci parmağa fleksiyon ve dış rotasyon yaptırır. Böylece avuç içi çukurunun derinliğini artırır ve beşinci parmağı, başparmağa yaklaştırır (oppozisyon).
hangisi
n.
medianus
A) M. palmaris brevis B) M. extensor carpi radialis brevis C) M. flexor carpi ulnaris D) M. abductor pollicis brevis
M. PALMARIS BREVIS
E) M. adductor pollicis Hipotenar bölgenin yüzeyel fasyası içinde ince, dörtgen bir kastır. Hipotenar kas değildir. Palmar aponörozdan başlar, deriye tutunur. Altından a. ulnaris ile n. ulnaris’in r. superficialis’i geçer.
• •
M. palmaris brevis, m. flexor carpi ulnaris ve m. adductor pollicis’in siniri n. ulnaris'tir. M. extensor carpi radialis brevis ise n. radialis tarafından uyarılır.
El başparmağının hareketi ile ilgili kaslar, “pollicis” sözcüğü içerirler. Bu kaslardan üç tanesi tenar kabarıntıyı oluşturduğundan tenar kaslar olarak bilinir ve nervus medianus tarafından uyarılırlar. Tenar kaslar; musculus abductor pollicis brevis, musculus opponens pollicis ve musculus flexor pollicis brevis'tir. Baş parmağa hareket yaptıranlar
Küçük parmağa hareket yaptıranlar
A F O
Tenar ve hipotenar kaslar
127
•
•
• • •
• •
A. brachialis'i önden (üstten) çaprazlar ve medialine geçer. A. b ra c h ia lis ’le b irlik te aponeurosis bicipitalis (lacertus fibrosus)’in altından geçip, fossa cubitalis’e girer. M. pronator teres’in iki başı arasından geçer ve ön kolda m. flexor digitorum superficialis ile m. flexor digitorum profundus arasında aşağı doğru seyreder. N. medianus kolda dal vermez. M. flexor carpi ulnaris hariç, ön kolun fleksör kaslarını uyarır. İlk musküler dalını m. pronator teres’e verir. Elbileğinde, m. flexor carpi radialis ile m. flexor digitorum su pe rficia lis’in tendonları arasından geçerek yüzeyelleşir. Burada m. palmaris longus’un tendonunun altındadır. Karpal tünelden geçerek ele gelir. N. medianus elde; tenar kaslar (m. flexor pollicis brevis’in yüzeyel başı, m. abductor pollicis brevis ve m. opponens pollicis) ile birinci ve ikinci lumbirikal kası uyarır.
32. Aşağıdakilerden hangisi canalis carpi’den geçer? A) M. abductor pollicis longus
B) M. flexor pollicis longus C) M. extensor pollicis longus KASLAR
N. medianus; fasciculus m ed ialis’ten gelen radix medialis nervi mediani ile fasciculus lateralis’ten gelen radix lateralis nervi mediani’nin a. axillaris’in lateralinde birleşmesinden meydana gelir.
D) M. palmaris longus E) M. flexor carpi radialis Retinaculum musculorum flexorum (RMF); lateralde os scaphoideum ve os trapezium’a, medialde ise os pisiforme ve os hamatum’a tutunur. RMF ile karpal kem ikler arasındaki kanala, canalis carpi (Karpal Tünel) denir. Canalis carpi’den geçen oluşumlar; • • •
N. medianus M. flexor digitorum superficialis’in tendonları M. flexor digitorum profundus’un tendonları
“Karpal tünel” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: B 33. Aşağıdakilerden hangisi ayağa pronasyon yaptıran kaslardan biridir?
Doğru cevap: D A) M. fibularis tertius
B) M. tibialis anterior
C) M. tibialis posterior
D) M. gastrocnemius
E) M. flexor hallucis longus •
Retinaculum flexorum, medialede os pisiforme ve os hamatum’dan, lateralde os scaphoideum ve os trapezium’a uzanır. Bu bant ile arasındaki karpal kemikler arasında kalan açıklığa canalis carpi denir. Retinaculum flexorum
M. palm aris longus
- A.ve n.ulnaris -H ipote nar kaslar
Tenar kaslar M. flexor carpi radialis -
"O
tfgrtO,
M . flexor pollicis longus
jm
-İM. medianus V*v>< J ;A.\
(»o'f
r1f J
\ — M . flexor digitorum superficialis
0$fp~O
. »o".o \ 'Harpdtum / •°? /
M . flexor digitorum profundus
atum
Transvers Karpal tünelden geçen yapılar
Karpal tünel • Elin 5 parmağına fleksiyon yaptıran önkol kaslarının tendonları karpal tünelden geçer.
Karpal tünel
128
KASLAR
M. TIBIALIS ANTERIOR
34.
Aşağıdakilerden hangisi canalis adductorius’tan geçer?
Ayağa ekstensiyon ve inversiyon yaptırır. Ayağın en kuvvetli ekstensörü ve invertörüdür. Ekstensiyon ve inversiyon birlikte yapıldığı zaman (yürüme sırasında) çok aktiftir.
A) N. femoralis
M. FIBULARIS (PERONEUS) TERTIUS
C) N. suralis
B) N. pudendus D) N. ilioinguinalis
M. extensor digitorum longus'uan bir parçasıdır. Ayağa ekstensiyon ve eversiyon yaptırır.
E) N.saphenus CANALİS ADDUCTORIUS
M. GASTROCNEMIUS Bacak arka bölgesindeki kasların en yüzeyel olanıdır. Koşma ve atlama gibi hızlı hareketlerde fonksiyon yapar. M. gastrocnemius, hem diz hem de ayak bileği eklemini arkadan çaprazladığı için hem bacağa hem de ayağa fleksiyon yaptıran kastır.
Uyluğun orta 1/3’de, trigonum femorale’nin apeksinden başlar. Yaklaşık 15 cm uzunluğunda interm usküler bir kanaldır. M. sartorius'un altındadır. Kanalın uyluk arkasındaki açıklığına hiatus adductorius denir ve m. adductor magnus’un aponörozundadır. Sınırları • •
M. TIBIALIS POSTERIOR Bacak arkasındaki kasların en derinde olanıdır. M. tibialis anterior’la birlikte ayağın esas invertör kasıdır. A.v. tibialis posterior, bu kasın origoları arasından geçer ve daha sonra n. tibialis’le birlikte arka yüzü üzerinde aşağıya doğru seyreder.
•
Ön-dışta; m. vastus medialis Arkada; yukarıda m. adductor longus, aşağıda m. adductor magnus Ön-içte; m. adductor longus ve magnus ile m. vastus medialis arasında uzanan aponöroz ve m. sartorius
Kanal içinde bulunan anatomik yapılar Malleolus medialis’in arkasından geçen yapıların en önde olanı bu kasın tendonudur.
• •
M. FLEXOR HALLUCIS LONGUS Yürüme, koşma ve atlama sırasında ayağın yerden ayrılmasını sağlayan kastır. Fibular (peroneal) damarlar, kasın altındadır. A. fibularis (a peronea), bu kası delip lateral kompartmana geçer.
•
A.v. femoralis N. saphenus; n. femoralis’in deri dalıdır. Kanala girer, ancak uyluk arkasına geçm ez. Kanalı çatısından terk eder ve v. saphena magna ile birlikte, bacağın medialinde ayağa doğru seyreder. Lenf damarları
“Canalis adductorius" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: E
Ayağa hareket yaptıran kaslar
35.
Aşağıdakilerden yaptırm az?
hangisi
• Plantar fleksiyon (fleksiyon); m. triceps surae (m. gastrocnemius+m. soleus), m. plantaris, m. flexor hallucis longus, m. flexor digitorum longus, m. fibularis longus, m. fibularis brevis ve m. tibialis posterior
A) M. quadratus lumborum
• Dorsal fleksiyon (ekstensiyon); m tibialis anterior, m. extensor digitorum longus, m. fibularis tertius, m. extensor hallucis longus
E) M. quadratus femoris
• İnversiyon (supinasyon; dış rotasyon = Zorlu inversiyon + Adduksiyon); m. tibialis anterior ve m. tibialis posterior esas invertör kaslardır. M. flexor hallucis longus ve m. flexor digitorum longus yardımcı kaslardır. • Eversiyon (pronasyon; iç rotasyon = Zorlu eversiyon + Abduksiyon); m. fibularis longus ve m. fibularis brevis esas evertör kaslardır. M. fibularis tertius ve m. extensor digitorum longus yardımcı kaslardır.
V “Bacak ön yüz kasları" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
J
uyluğa
dış
rotasyon
B) M. piriformis C) M. obturatorius internus D) M. gemellus superior
UYLUĞUN DIŞ ROTATOR KASLARI Bu kaslardan sadece m. o b tu ra to riu s e xternu s n. obturatorius (plexuslumbalis’in dalı) tarafından, diğerleri plexus sacralis’ten gelen dallar tarafından uyarılır. M. PİRİFORMİS Foramen ischiadicum majus’tan geçen en büyük anatomik oluşumdur. Plexus sacralis, bu kasın ön yüzü üzerinde oturur. M. GEMELLUS SUPERİOR Spina ischiadica’dan başlar.
•
M. tibialis anterior I. metatarsal kemikte, m. fibularis (peroneus) tertius V. metatarsal kemikte sonlanır. Ayağa ve parmaklara dorsal fleksiyon (ekstansiyon) yaptırırlar.
Bacak ön yüz kasları • M. tibialis anterior inversiyon m. fibularis tertius eversiyon yaptırır.
N. fibularis profundus
S)
1f
M. tib ia lis anterior
1 il
\\
M. fibularis W' te rtiu s " ''I
Retinaculum extensorum superius Retinaculum extensorum inferius
M .extensor hallucis longus M. extensor digitorum longus
f 1 ti
V. M e tatarsaL I. M etatarsal
• Trigonum femorale'nin tepesinden başlar, hiatus ad d u cto riu s'ta sonlanır. • İçindekiler; > A. femoralis > V. femoralis > N. saphenus (N. femoralis'in deri dalı) • Sınırlayan kaslar; > M. sartorius > M . vastus m edialis > M . adductor longus > M . adductor m agnus
Hiatus adductorius • M . ad d uctor m agnus'un tendonunda yer alır.
M . adductor magnus
• Fossa poplitea'ya açılır. • Fem oral d am arlar buradan geçerek fossa poplitea'ya çıkar.
KASLAR
r
130
M. OBTURATORIUS INTERNUS
KASLAR
Membrana obturatoria’nın iç yüzü ve foramen obturatum'un kenarlarından başlar. Foramen ischiadicum minus'tan geçer. Pelvis’in lateral duvarının büyük bölümünü örter.
36. Aşağıdaki kaslardan hangisi uyluğa ekstansiyon yaptırmaz? A) M. semitendinosus B) M. semimembranosus
Fossa ischioanalis’in (fossa ischiorectalis) dış duvarını yapan kastır.
C) M. rectus femoris
N. pudendus ve a.v. pudenda interna, bu kasın fasyasında bulunan canalis pudendalis (alcock kanalı)’ten geçerek regio perinealis’e gelir.
E) M. gluteus maximus
M. GEMELLUS INFERIOR Tuber ischiadicum’dan başlar. M. OUADRATUS FEMORİS Uyluk dış rotator kaslarının en kuvvetlisidir. M. OBTURATORIUS EXTERNUS • • •
Membrana obturatoria’nın dış yüzünden başlar. Fossa trochanterica’da sonlanan tek kastır. N. obturatorius tarafından uyarılan tek uyluk dış rotator kasıdır.
D) M. biceps femoris
M. OUADRICEPS FEMORİS M. vastus lateralis, m. vastus medialis, m. vastus irıtermedius ve m. rectus femoris denilen dört parçası vardır. Kasın sonuç tendonu (ligamentum patellae), tuberositas tib ia e ’ye tutunur. Patella, bu tendon içindedir. Bacağın esas ekstansor kasıdır. M. rectus fem oris p arçası spina iliaca an te rio r in fe rio r’dan başlayıp kalça eklem ini ön yüzünden çaprazladığı için uyluğa fleksiyon da yaptırır. N. femoralis ile uyarılır. Sinirin felcinde kastaki fonksiyon kaybı nedeniyle, bacak ekstensiyon yapamaz. Ek olarak diz ekleminin de stabilizesi bozulur.
“Uyluğun dış rotator kasları” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap:A *• \ •
Gluteal bölgede yüzeyel planda m. gluteus maximus, medius ve minimus ile birlikte daha derin planda kalça eklemine dış rotasyon yaptıran küçük kaslar bulunur. Bunlar m. piriformis, m. obturatorius internus, m. obturatorius externus, m. gemellus superior, m. gemellus inferior ve m. guadratus femoris’tir.
| Uyluğa dış rotasyon yaptıran kaslar
131
GLUTEAL BÖLGE KASLARI KALÇA EKLEMİNDE UYLUĞA HAREKET
M. GLUTEUS MAXIMUS
• Fleksiyon; m. iliopsoas (en kuvvetlisi), m. tensor fasciae latae M. sartorius, m. pectineus, m. rectus fem oris ve adduktor kaslar (yardım eder). • Ekstensiyon; m. gluteus maximus (en kuvvetlisi), iskiyokrural kaslar (m. semitendinosus, m. semimembranosus, m. biceps femoris) ve m. adductor magnus • Abdüksiyon; m. gluteus medius (en kuvvetlisi) ve m. gluteus minimus M. tensor fasciae latae ve m. sartorius yardım eder. Uyluk dış ro ta to r kasları da fleksiyondaki uyluğa abdüksiyon yaptırırlar. • Addüksiyon; m. adductor magnus (en kuvvetlisi), m. adductor longus, m. adductor brevis, m. gracilis ve m. pectineus M. obturatorius externus yardım eder. • Dış rotasyon; m. quadratus femoris (en kuvvetlisi), m. piriform is, m. obturatorius internus, m. obturatorius externus, m. gemellus superior ve inferior. Ekstensiyondaki uyluğa, m. biceps femoris. M. gluteus maximus, m. iliopsoas ve m. sartorius yardım eder. • İ ç rotasyon; m. gluteus medius, m. gluteus minimus ve m. tensor fasciae latae. Ekstensiyondaki uyluğa m. semitendinosus ve m. semimembranosus.
UYLUĞUN ARKA BÖLGESİNİN KASLARI Hamstring kaslar ya da iskiyokrural kaslar olarak bilinirler. Bacağın esas fleksör kaslarıdır. Tuber ischiadicum’dan başlayıp, tibia’ya ve fibula’ya insersiyo yaparlar. Hem kalça eklemini hem de diz eklemini çaprazladıklarından; uyluğa ekstensiyon, bacağa fleksiyon yaptırırlar. M. BICEPS FEMORIS Caput longum’u n. tibialis, caput breve’si ise n. fibularis (peroneus) communis tarafından uyarılır. Bu sinirler, n. ischiadicus’un uç dallarıdır. Bu nedenle m. biceps femoris, n. ischiadicus tarafından uyarılan tek kastır. Sonuç tendonu caput fibulae’ye tutunur. M. SEMITENDINOSUS Sonuç tendonu pes anserinus’a katılır. Siniri n. tibialis. M. SEMIMEMBRANOSUS Sonuç tendonunun bir parçası, diz ekle m in in dış ligamentlerinden birisi olan lig. popliteum obliquum ’u oluşturur. Siniri n. tibialis.
V
“Uyluğun arka bölgesinin k as ları" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C
Tibia, Fibula Uyluğa ekstensiyon, dize fleksiyon
I n s e r t io : F o n k s iy o n
j
Uyluğun arka bölgesinin kasları
KASLAR
YAPTIRAN KASLAR
M. iliopsoas’ın antagonistidir. N. gluteus inferior tarafından uyarılan tek kastır. Uyluğun esas ekstensör kasıdır. Yürüyüş sırasında az kullanılır. Ancak koşma ve merdiven veya yokuş çıkma sırasında çok aktiftir. En çok oturur pozisyondan doğrulurken kullanılır.
37. Aşağıdaki kaslardan hangisi coxa’ya tutunmaz?
38. Aşağıdaki tutunm az?
kaslardan
hangisi
hum erus’a
A) M. gracilis B) M. vastus lateralis
A) M. triceps brachii
C) M. rectus femoris
B) M. biceps brachii
D) M. semitendinosus
C) M. coracobrachialis
E) M. biceps femoris
D) M. supraspinatus E) M. teres majör
M. gracilis, uyluk adduktor kaslarındandır. Bu kasların h e p s i c o x a ’dan başlar. M. s em ite n d in o s u s, m. semimembranosus ve m. biceps femoris uyluk arka yüzünde yer alan hamstring grup kaslardır. Bu kaslar da (m. biceps fem oris’in kısa başı hariç) coxa’dan başlar.
M. biceps brachii, caput longum ve caput breve olmak üzere iki ayrı parça olarak scapula’dan başlar. Radius’un ön yüzünde yer alan tuberositas radii’de sonlanır. Humerus’a tutunması yoktur. M. BİCEPS BRACHİİ
M. QUADRICEPS FEMORİS M. vastus lateralis, m. vastus medialis, m. vastus intermedius ve m. rectus femoris denilen dört parçası vardır. M. rectus fem oris parçası spina iliaca anterior in ferio r’dan başlayıp kalça eklemini ön yüzünden çaprazladığı için uyluğa fleksiyon da yaptırır. M. vastus lateralis, m. vastus medialis, m. vastus intermedius ise femurdan başlar. Kasın sonuç tendonu (ligamentum patellae), tuberositas tibiae’ye tutunur. Patella, bu tendon içindedir. Bacağın esas ekstansor kasıdır.
Önkola hızlı ve kuvvetli supinasyon yaptıran kastır. Ek olarak fleksiyon da yaptırır. Kısa başı kola fleksiyon da yaptırır. (Hem kola hem önkola fleksiyon yaptıran kastır) iki b aşlıdır. Kısa başı (cap ut breve) processus coracoideus’tan, uzun başı tubercuium supraglenoidale’den başlar. Uzun başının tendonu, sulcus intertubercularis’te seyreder ve omuz ekleminin içinden geçer.
“M. quadriceps femoris ” başlıklı şekile bakınız. Kasın esas tendonu, radius’taki tu b e ro s ita s ra d ii’ye tutunur. Aponöroz yapısındaki diğer tendonu (aponeurosis
Doğru cevap: B
Fonksiyonu Spina iliaca anterior inferior
M. vastus intermedius (3 M. vastus lateralis (4)
M. rectus femoris (1)
Dize ekstansiyon
N. femoralis
■4 parçası vardır. Insertio: Tuberositas tibiae (Lig. patella)
Art. coxae
M . vastus medialis (2) Art. genus
M . rectus femoris
Lig. patella
> M . rectus femoris, ayrıca uyluğa fleksiyon da yaptırır (coxae'dan başladığı için). M. quadriceps femoris
133
bicipitalis, lacertus fibrosus) ise, fascia antebrachii’ye karışır. Aponeurosis bicipitalis’in yüzeyinden v. mediana cubiti, derininden ise a. brachialis ile n. medianus geçer.
39. Aşağıdaki tutunmaz?
kaslardan
hangisi
scapula’ya
B) M. deltoideus
Önkolun esas ekstensör kasıdır. N. radialis tarafından uyarılır.
C) M. teres minör D) M. serratus anterior E) M. pectoralis majör
Üç başlı bir kastır. C aput lo n g u m ’u, tu be rcu lum infraglenoidale’den başlar. Caput laterale ve caput mediale humerus’tan başlar. Üç başın ortak sonuç tendonu, ulna’daki olecranon’a tutunur. M. TERES MAJÖR Humerus’taki crista tuberculi minoris’e sonlanır. Kola ekstensiyon, iç rotasyon ve addüksiyon yaptırır (m. latissimus dorsi ile fonksiyon yönünden benzer kas).
M. PECTORALİS MAJÖR Humerus’taki crista tuberculi majoris’te sonlanır. Kola addüksiyon ve iç rotasyon yaptırır. Klaviküler parçası kolun fleksiyonuna yardım eder. Bir yere tırmanırken (örn. barfiks çekerken) sternokostal parçası; m. latissimus dorsi, m. teres majör ve m. deltoideus’un arka lifleri ile birlikte, gövdeyi yukarı ve öne çeker. Derin inspiryumda aktiftir.
N. subscapularis tarafından uyarılır. M. SUPRASPINATUS Kolun abdüksiyon hareketini başlatan kastır. Kola, ilk 15° lik abdüksiyonu yaptırır. R otator cuff kası olm asına rağmen, kolun rotasyon hareketlerinde fonksiyonu yoktur.
N. pectoralis lateralis ve medialis tarafından uyarılır. M. TRAPEZİUS M. deltoideus’la birlikte acromion’a tutunan kastır. M. trapezius’un sonlandığı yerlerden m. deltoideus başlar.
M. deltoideus’un fonksiyon kaybında, bu kas ile kola kısmen abdüksiyon yaptırılabilir.
Omzumuzda bir yük taşırken omzun çökmesini önleyen esas kastır. Bu fonksiyonu sırasında m. levator scapulae yardım eder.
S in iri, n. su p ra sca p u la ris’tir (ska p u la ’daki incisura scapulae’den geçen sinir).
Kolun 90°’ den sonraki abdüksiyonunda (hiperabdüksiyon), m. serratus anterior’a yardım eder.
M. supraspinatus, tendon yırtığı en çok görülen rotator cuff kasıdır.
Omuz sabitken, tek taraflıçalıştığında baş ve boynu çalıştığıtarafa eğer ve yüzü karşı tarafa baktırır. İki taraflı çalıştığında, baş ve boynu arkaya çeker (ekstensiyon). N. accessorius’un spinal parçası tarafından uyarılır. M. DELTOİDEUS Omzun karakteristik kabarıntısını oluşturan bu kas, kolun esas abdüktör kasıdır. Addüksiyon hariç, kolun bütün hareketlerinde fonksiyon gören tek skapular kastır. A crom ion’a tutunm ası vardır (m. trapezius gibi). M. deltoideus’un başladığı yerler m. trapezius’un insertio yerleridir. N. axillaris tarafından uyarılır. M. TERES MİNÖR S a ca p u la ’nın arka yüzünden başlayıp, h um erus’ta tuberculum majus’ta sonlanır. Kola dış rotasyon yaptırır. N. axillaris tarafından uyarılır.
Doğru cevap: B
KASLAR
A) M. trapezius M. TRICEPS BRACHII
134
M. SERRATUS ANTERIOR
Çukurun döşemesini, dışta m. supinator, içte m. brachialis yapar.
KASLAR
1-8. kostaların dış yan yüzlerinden başlar. Arkaya doğru toraks duvarı ve scapula arasında seyrederek scapula’nın medial kenarında sonlanır.
İçinde bulunan anatomik yapılar
Kola hiperabdüksiyon yaptıran kastır. Bu hareket sırasında, m. trapezius ona yardım eder (sinerjist). M. pectoralis minor’la birlikte scapula’yı öne çekerek toraks duvarına yapıştırır (protraksiyon). Bu fonksiyonu ile scapula’ya retraksiyon yaptıran romboid kasların antagonistidir.
• N. medianus • A. brachialis ve uç dalları olan a. ulnaris ile a. radialis • N. radialis ve derin dalı (n. interosseus posterior) • M. biceps brachii’nin esas tendonu • Nodi cubitales (nodi supratrochleares)
Angulus inferior’u dışa çekerek cavitas glenoidalis’i yukarıya baktırır. Böylece kolun, başın üzerine
V. mediana cubiti ve n. cutaneus antebrachii medialis, fossanın çatısından geçer.
kaldırılmasını (hiperabdüksiyon) sağlar.
N. ulnaris ve n. musculocutaneus’un fossa ile ilgisi yoktur.
N. thoracicus longus tarafından uyarılır.
"Fossa cubitalis” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D
O r ig o :
Sternum, clavicula 41. Aşağıdaki yapılardan hangisi canalis carpi içinde bulunmaz? A) N. medianus B) M. flexor digitorum superficialis C) M. flexor digitorum profundus D) M. flexor pollicis longus E) M. flexor carpi radialis
M. FLEXOR CARPİ RADİALİS
F o n k s iy o n :
Kola adduksiyon, iç rotasyon ve fleksiyon
El bileğinin ön tarafında, en lateralde (radial’de) bu kasın tendonu bulunur. Kasın tendonu a. radialis için birkılavuzdur. Arter, ön kolun distalinde bu kasın tendonunun lateralinde, m. brachioradialis’in tendonunun medialindedir. Arterin pulsasyonu, iki tendon arasından alınır. Retinaculum musculorum flexorum (RMF); lateralde os scaphoideum ve ostrapezium’a, medialde ise os pisiforme ve os hamatum’a tutunur. RMF ile karpal kemikler arasındaki kanala, canalis carpi (Karpal Tünel) denir. Canalis carpi’den geçen oluşumlar:
Doğru cevap: B 40. Fossa c u b iti’nin sınırını medial tarafta hangi kas yapar? A) M. flexor carpi ulnaris B) M. flexor pollicis longus C) M. extensor carpi ulnaris D) M. pronator teres E) M. palmaris longus FOSSA CUBITALIS Sınırları • • • •
Lateralde; m. brachioradialis Medialde; m. pronator teres Tabanı; humerus'un epikondüllerini birleştiren hayali transvers çizgi Çatısı; deri, fasya ve aponeurosis bicipitalis (lacertus fibrosus)
• • •
N. medianus M. flexor digitorum superficialis’in tendonları M. flexor digitorum profundus’un tendonları
“Karpal tünel” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: E 42. Ekstensor retinakulumun altındaki kanaldan hangi kasın tendonu geçer?
beşinci
A) M. extensor digiti minimi B) M. extensor indicis C) M. extensor carpi ulnaris D) M. extensor pollicis longus E) M. extensor pollicis brevis Retinaculum musculorum extensorum (RME); lateralde radius’un ön kenarına, medialde os triquetrum ve os pisiforme’ye tutunur.
Fossa cubitalis • •
Dirseğin ön yüzünde, tabanı yukarıda ve tepesi aşağıda olan üçgen şeklinde bir bölgedir. Tabanını humerus’un epikondillerini birleştiren hayali transvers çizgi oluşturur. KASLAR
Fossa cubitalis Dışta m . b ra ch io ra d ia lis, içte m. p ro n a to r te re s sınırlar. iç in d e k ile r: M. brachioradialis
> N. medianus > A. brachialis (a. radialis ve a. ulnaris) > N. ra d ia lis ve d e rin dalı (n. interosseus posterior)
Retinaculum flexorum, medialede os pisiforme ve os hamatum’dan, lateralde os scaphoideum ve os trapezium’a uzanır. Bu bant ile arasındaki karpal kemikler arasında kalan açıklığa canalis carpi denir. M. palmaris longus
Retinaculum flexorum A.ve n.ulnaris Hipotenar kaslar
Tenar kaslar M. flexor carpi radialis
N. m edianus M . flexor digitorum superficialis
M . flexor pollicis longus
M . flexor digitorum profundus
Transvers I Karpal tünelden geçen yapılar
Karpal tünel 1 Elin 5 parmağına fleksiyon yaptıran önkol kaslarının tendonları karpal tünelden geçer.
136
RME’un altından (önünden) geçen oluşumlar; RME’un altında, altı tane kanal vardır ve bu kanallardan ekstensör kasların tendonları geçer. Radial taraftan-ulnar tarafa doğru sırasıyla;
43. Aşağıdaki sinirlerden a dd ucto riu s’ta seyreder?
hangisi
canalis
A) N. femoralis
KASLAR
B) N. suralis •
I. kanaldan; m. abductor pollicis longus ile m. extensor pollicis brevis’in tendonları
C) N. cutaneus femoris lateralis
•
II. kanaldan; m. extensor carpi radialis longus ile m. extensor carpi radialis brevis’in tendonları
E) N. saphenus
•
III. kanaldan; m. e xten sor pollicis lo n g u s’un tendonu
•
IV. kanaldan; m. extensor digitorum ile m. extensor indicis’in tendonları
•
VI. kanaldan m. extensor carpi ulnaris’in tendonu geçer.
•
V. kanaldan m. extensor digiti minimi’nin tendonu
•
VI. kanaldan m. extensor carpi ulnaris’in tendonu geçer.
“R etinaculum m usculorum extersorum (R M E )’un altından geçen oluşumlar” başlıklı şekile bakınız.
D) N. obturatorius
CANALİS ADDUCTORIUS Musculus sartorius’un arkasında yer alan yaklaşık 10-15 cm uzunluğunda intermusküler bir kanaldır. Triaonum femorale’nin tepesinden başlayarak musculus adductor magnus’un aponörozundaki hiatus adductorius’ta sonlanır. Canalis adductorius, hiatus adductorius aracılığıyla fossa poplitea'ya açılır. İçerisinden femoral damarlar ve nervus saphenus geçer. Arteria femoralis kanaldan geçip fossa poplitea’ya ulaşınca arteria poplitea, vena poplitea fossa poplitea’dan kanala girince vena femoralis adını alır.
Doğru cevap: A
Retinaculum musculorum extensorum f
I. Kanal
M. M . extensor pollicis brevis
1 M. abductor pollicis longus
II. Kanal '
M. extensor carpi radialis longus M. extensor carpi radialis brevis III. Kanal - M. extensor pollicis
{
M. extensor indicis M. extensor digitorum
V. Kanal - M. extensor digiti minimi VI. Kanal - M. extensor carpi
Retinaculum musculorum extersorum (RME) un altından geçen oluşumlar
137
CANALIS ADDUCTORIUS’ UN SINIRLARINI OLUŞTURAN YAPILAR: Ön-dışta: Musculus vastus medialis Arka yukarıda: Musculus adductor longus Arka aşağıda: Musculus adductor magnus
“Canalis adductorius” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: E
KASLAR
• • •
Ön-iç tarafta: M. adductor longus ve magnus ile m. vastus medialis arasında uzanan aponöroz.
A. v. iliaca externa
A. circum flexa iliaca profunda
Lig. inguinale [POUPART]
N. cutaneus fem oris lateralis
A. v. femoralis M. sartorius
M. pectineus
M. iliopsoas Foramen obturatum M. tensor fasciae latae
M. obturator externus
M. gluteus medius et minimus
M. adductor longus Ramus anterior n. obturatorius Ramus posteiror n. obturatorius
N. femoralis N. rectus fem oris
M. quadratus fem oris Ramus ascendens, transversus et descendens (a. circum flexa fem oris lateralis)
M. adductor brevis Ramus posterior nervi obturatorii
A. circum flexa fem oris medialis M. pectineus
M. adductor magnus
A. profunda fem oris
M. gracilis
Aa. perforantes Ramus cutaneus n. obturatorii M. adductor longus A. v. fem oralis M. vastus lateralis
A. descendens genicularis Ramus articularis Ramus saphenus
M. vastus intermedius M. rectus fem oris
Hiatus tendineus (adductorius)
N .saphenus
M. sartorius
Membrana vastoadductoria
M. adductor magnus, tendo Epicondylus m edialis (tuberculum adductorium)
M. vastus medialis M. quadriceps femoris, tendo
A. superior medialis genus (a. poplitea) Patella et rete patellare Ramus infrapatellaris N .saphenus
Retinaculum patellae mediale
----- A. inferior m edialis genus (a. poplitea)
Lig. patellae
Canalis adductorius
138
44. Aşağıdaki kaslardan hangisi el parmaklarına hareket yaptırmaz? A) Mm. lumbricales KASLAR
B) Mm. interossei dorsales C) Mm. interossei palmares D) M. palmaris longus E) M. flexor digitorum superficialis M. palmaris longus, avuç içinde aponeurosis palmaris’te son!andığı için parmaklara hareket yaptırmaz. ELE HAREKET YAPTIRAN KASLAR Ele fleksiyon yaptıran esas kaslar: • • •
Musculus flexor carpi ulnaris Musculus flexor carpi radialis Musculus palmaris longus
Parmakların fleksör kasları olan musculus flexor digitorum superficialis, musculus flexor digitorum profundus, musculus abductor pollicis longus ve musculus flexor pollicis longus elin fleksiyon hareketine yardımcı kaslardır.
J
V Ele ekstensiyon yaptıran esas kaslar: • • •
Doğru cevap: D
Musculus extensor carpi ulnaris Musculus extensor carpi radialis longus Musculus extensor carpi radialis brevis
45.
Aşağıdakilerden hangisi perineum kası değildir? A) M. puborectalis
f: Parmakların ekstensör kasları olan musculus extensor digitorum, musculus extensor digiti minimi, musculus extensor pollicis longus ve musculus extensor indicis elin ekstensiyon hareketine yardımcı kaslardır.
D) M. transversus perinei superficialis E) M. sphincter urethra
Musculus flexor carpi ulnaris Musculus extensor carpi ulnaris
YÜZEYEL PERİNE KASLARI •
Ele abdüksiyon (radial deviasyon) yaptıran kaslar: • • •
C) M. bulbospongiosus
M. puborectalis, m. levator ani’nin bölümlerinden olup diaprgama pelvis’in oluşumuna katılır.
Ele addüksiyon (ulnar deviasyon) yaptıran kaslar: • •
B) M.ischiocavernosus
Musculus flexor carpi radialis Musculus extensor carpi radialis longus Musculus extensor carpi radialis brevis •
rAbdüksiyon
% hareketine musculus extensor pollicis longus, musculus extensor pollicis brevis ve musculus abductor pollicis longus yardım eder.
v
M. bulbospongiosus (M. bulbocavernosus) Corpus perineale’den başlayan iki kastır. Erkeklerde; bulbus penis ve corpus spongiosum p e n is’i, kadınlardaise; glandula vestibularis majör (Bartholin bezi)’ları ve bulbus vestibuli’leri örter. M. ischiocavernosus Corpus perineale’ye tutunmayan tek kastır. Crus’ları örter. E rkeklerde crus p e n is ’e, kadınlarda da crus clitoridis’e bası yaparak, venöz dönüşü önler ve penis yada clitoris’in ereksiyonunu devam ettirir.
J •
M. transversus perinei superficialis
DERİN PERİNE KASLARI • •
M. transversus perinei profundus M. sphincter urethrae externus
"YüzeyeI ve derin perine kasları” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
139
A) M. splenius capitis.... spinal sinirlerin arka dalları
47. Aşağıdaki kas gruplarından ca ro ticum ’u sınırlar?
hangisi trigonum
B) M. serratus anterior.... n. thoracicus longus
A) M. sternocleidomastoideus, m. digastricus’un arka karnı ve m. omohyoideus’un üst karnı
C) M. latissimus dorsi.... n. dorsalis sacpulae
B) M. sternocleidomastoideus, m. digastricus’un ön karnı ve m. omohyoideus’un üst karnı
D) M. palmaris brevis.... n. ulnaris E)
M. serratus intercostalis
posterior superior.... ilk dört
n.
C) M. sternocleidomastoideus, m. digastricus’un arka karnı ve m. omohyoideus’un alt karnı
D) M. sternohyoideus, m. digastricus’un arka karnı Yüzeyel sırt kaslarından biri olan musculus latissimus dorsi, son 6 torakal ve bütün lumbal vertebraların processus spinosus’ları, sacrum ’un arka yüzü, crista iliaca ve fascia thoracolum balis’ten başlar. Humerus'ta, sulcus intertubercularis’te sonlanır. Kolun en güçlü adduktor kasıdır. Ayrıca iç rotasyon ve ekstansiyon yaptırır. Siniri, plexus brachialis’in facsiculus posterior’undan çıkan nervus thoracodorsalis’tir. N. dorsalis scapulae, m. levator scapula, m. rhomboideus majör ve m. rhomboideus m inor’u uyarır. N. dorsalis scapulae, plexus brachialis’in köklerinden çıkar. “Plexus brachialis’in fasciculus posterior’undan çıkan dallar” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C r
•
ve m. omohyoideus’un üst karnı E) Os hyoideum, m. sternocleidomastoideus ve m. omohyoideus’un alt karnı Trigonum caroticum, boyun ön üçgenlerinden biridir. S ın ırla rın ı; yukarıda m usculus sty lo h y o id e u s ile musculus digastricus’un venter posterior’u, altta musculus om ohyoideus’un venter superior’u, arkada musculus sternocleidomastoideus yapar. Trigonum caroticum’da bulunan önemli yapılar; arteria carotis communis, arteria carotis externa, arteria carotis interna, vena jugularis interna, nervus vagus ve nervus hypoglossus’tur. “Trigonum caroticum” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
M. bulbospongiosus, ostium vaginae’nin her iki tarafında yer alır. Medyolateral epizyotemide kesilen kastır. Gl. vestibularis majör, bu kasın altında yer aldığından, kas ritmik kontraksiyon ile bezin sekresyonuna yardım eder. M. ischiocavernosus, erkeklerde crus penis’leri, kadınlarda crus clitoridis’leri örter. Centrum perinei (corpus perinealej’ye tutunmayan tek perine kasıdır. M. transversus perinei profundus ve m. sphincter urethra externus, derin perine aralığı (diaphragma urogenitale) kaslarıdır.
• •
Yüzeyel perine aralığında bulunan ortak yapılar
O*
Symphysis pubica
Yüzeyel perine kasları • M. bulbospongiosus O • M. ischiocavernosus © • M. transversus perinei superficialis *
Derin perine kasları
c f
• M. sphincter uretra O • M. transversus perinei 0 profundus
• A. v. pudenda interna ve n. pudendus kadında ve erkekte hem yüzeyel hem de derin perine aralığında bulunur. • Tüm perine kaslarının siniri n. pudendus'tur. Yüzeyel ve derin perine kasları
~\
KASLAR
46. Kaslar ve m otor sinirle ri verilm iştir, yanlış olanı işaretleyiniz.
Fasciculus posterior'dan çıkan dallar
N. Subscapularis • M. subscapularis ve teres m ajor'un siniri
N.
horacodorsalis
• M. latissimus dorsi'nin siniri
N. 3 x illa ris • M. deltoideus ve m. teres m inor'un siniri • H um erotricepital aralıktan a. circumflexa hum eri posterior ile geçerek collum chirurgicum 'un etrafında dolanır
N. İ adialis
Trigonum submandibulare’de gl. submandibularis bulunur. Trigonum musculare’de tiroid bezi yer alır.
M. digastricus (venter posterior)
M. omohyoideus (venter superior)
ON ÜÇGENLER
O Trigonum submandibulare
Q Trigonum submentale Trigonum caroticum İçindekiler; • Karotis kılıfı ve içindekiler • A. carotis externa • N. hypoglossus
e
Trigonum musculare
O
Trigonum caroticum
141
48. Aşağıdaki kaslardan hangisinin tendonu içinde sesamoid kem ik bulunur?
B) M. extensor carpi radialis longus
Derin ense bölgesinde yer alır. Kafanın arkasında, oksipital kemiğin aşağısında ve musculus semispinalis capitis'in altındadır.
C) M. flexor carpi radialis
Sınırları
A) M. extensor carpi ulnaris
D) M. flexor carpi ulnaris E) M. brachioradialis El bileği kemiklerinden os pisiförme, os triquetrum’un üzerindedir. M. flexor carpi ulnaris’in tendonu içinde yer aldığından aynı zamanda sesamoid bir kemiktir. M. FLEXOR CARPİ ULNARİS Önkolda sadece n. ulnaris tarafından uyarılan tek kastır. Humerus ve ulna’dan iki başla başlar. İki baş tendinöz bir arkusla birleştirilir. Arkus altında kalan geçite kübital tünel denir ve buradan (veya başlar arasından) n. ulnaris ile a. recurrens ulnaris’in arka dalı geçer.
• • •
Çatısını; musculus semispinalis capitis ve kısmen musculus longissimus capitis yapar. Döşemesini; membrana atlantooccipitalis posterior ile atlas’ın arcus posterior’u yapar. İçinde bulunan anatom ik yapılar • • •
N. ulnaris ile a. ulnaris, el bileğinde bu kasın tendonunun lateralindedir.
Üst-içte; musculus rectus capitis posterior majör Üst-dışta; musculus obliquus capitis superior Alt-dışta; musculus obliquus capitis inferior
Arteria vertebralis Nervus su b o c c ip ita lis (C1 spinal sinirin ramus dorsalis’i) Nervus occipitalis majör (C2 spinal sinirin ramus dorsalis’inin medial dalı) ve arteria occipitalis’in dalları üçgenin çatısından geçer.
“Trigonum suboccipitaie” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: E 50. Aşağıdakilerden d e ğ ild ir?
hangisi
yüzeyel
sırt
kası
A) M. trapezius B) M. latissimus dorsi C) M. rhomboideus minör D) M. erector spinae E) M. levator scapulae SIRT KASLARI Bu bölüm iki tabaka halindeki bir kas grubudur. Yüzeyel grup, özellikle üst ekstremitelere uzanır ve ekstremite hareketleri ile solunuma yardımcı olur. Derin grubu oluşturan kaslar ise, gerçek sırt kaslarıdır ve küçük kaslar halide omurganın her iki yanındaki boşlukları doldurmuşlardır (autocton sırt kasları). Bu küçük sırt kasları, ardarda birbirlerini tamamlayan fonksiyonel zincirler oluştururlar. Gövdenin dik olarak durmasını sağlayan esas kaslarbunladır (m usculus erector spinae). Yüzeyel sırt kasları da kendi içerisinde üç ana bölümde değerlendirilir: Doğru cevap: D
I. tabaka:
Musculus trapezius
49.
II. tabaka: Musculus rhomboideus minör
Musculus latissimus dorsi Aşağıdakilerden hangisi trigonum suboccipitale’de seyreder? A) C)
N. transversus colli N. supraclavicularis
B) N. auricularis magnus D) N. accessorius
E) N. suboccipitalis
Musculus rhomboideus majör Musculus levator scapulae III. tabaka: Musculus serratus posterior inferior
KASLAR
TRIGONUM SUBOCCIPITALE
142
e M. sternocleidomastoideus (insertio)
M. trapezius (origo)
KASLAR
M. splenius capitis (insertio)
M. semispinalis capitis (insertio)
M. rectus capitis posterior minör
A. occipitalis
Membrana atlantooccipitalis posterior M. obliquus capitis
A. vertebralis N. occipitalis majör
N. suboccipitalis M. rectus capitis posterior majör
r M. obliquus capitis inferior
Atlas (arcus posterior)
M. longissimus capitis
M. semispinalis cervicis M. semispinalis capitis
M. splenius capitis M. trapezin
BACAĞIN ÖN BÖLGESİNİN KASLARI
M usculus serratus posterior superior Birinci tabakada yer alan kaslar özellikle, kolun hareketleri ile görevlidirler. Bunların altında bulunan ikinci tabakadaki kaslar ise, scapula’nin durum ve hareketleri ile ilişkilidirler.
Ayağa ve ilgili parmaklara dorsal fleksiyon (ekstensiyon) yaptırırlar. Nervus fibularis (peroneus) profundus tarafından uyarılırlar. Bu kaslar; >
Üçüncü tabaka kasları da, omurların spinal çıkıntıları ile bazı kaburgalar arasında uzanırlar. İlişkili oldukları kaburgaları aşağıya doğru çekerler. Nefes alma olayına yardımcı kaslardır. “Yüzeyel sırt kasları" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D 51.
Aşağıdakilerde yaptırm az?
hangisi
ayağa
A) M. triceps surae
Musculus tibialis anterior
>
Musculus extensor hallucis longus
>
Musculus extensor digitorum longus
>
Musculus fibularıi (peroneus) tertius
Bacağın arka bölgesinin kasları ayağa plantar fleksiyon (fleksiyon) yaptıran esas kaslardır. Nervus tibialis tarafından uyarılırlar. Bu kaslardan m usculus gastrocnem ius ve m u s c u lu s so le u s , m u s c u lu s tric e p s s u ra e adı ile bilinir.
dorsifleksiyon “Bacak ön yüz kasları” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
B) M. extensor digitorum longus C) M. fibularis (peroneus) tertius D) M. extensor hallucis longus E) M. tibialis anterior
52.
Aşağıdaki yaptırır?
kaslardan
hangisi
A) M. flexor carpi ulnaris B) M. flexor digitorum superficialis C) M. flexor digitorum profundus D) M. pronator quadratus E) M. flexor carpi radialis
ele
abduksiyon
KASLAR
143
M. sternocleidomastoideus Fascia nuchae M. trapezius, pars descendens
M. rhomboideus minör M.levator scapulae
M. trapezius, pars transversa
Clavicula Acromion Spina scapulae
M. supraspinatus
M. rhomboideus majör
M. deltoideus
M. infraspinatus Scapula, teres majör
M. teres majör
M. teres majör
M. trapezius, pars ascendens
M. serratus anterior
M. triceps brachii
M. latissumus dorsi
M. latissumus dorsi M. serratus posterior inferior
Fascia thoracolumbalis, lamina superficialis
M. obliquus externus abdominis
Olecranon M. latissimus dorsi’nin aponevrotik başlama yeri
M. obliquus internus obdominis
Trigonum lumbale; m. obliquus internus abdominis Crista iliaca Aponeurosis glutea
ı£X
M. gluteus maximus
Yüzeyel sırt kasları
■■■■■■■I
Ele Abdüksiyon (Radial Deviasyon) Yaptıran Kaslar • • •
Musculus flexor carpi radialis Musculus extensor carpi radialis longus M usculus e xte n so r carpi rad ia lis brevis Abdüksiyon hareketine musculus extensor pollicis longus, m usculus extensor p ollicis brevis ve musculus abductor pollicis longus yardım eder.
Doğru cevap: E
53.
Aşağıda verilen kasların karşısına bu kasları uyaran sinirler yazılmıştır. Yanlış olanı işaretleyiniz. A) M. infraspinatus.............. N. suprascapularis B) M. subscapularis............N. subscapularis C) M. teres m ajör................. N. axillaris D) M. biceps brachii............N. musculocutaneus E) M. supraspinatus............N. suprascapularis
144
M. tibialis anterior I. metatarsal kemikte, m. fibularis (peroneus) tertius V. metatarsal kemikte sonlanır.
KASLAR
4
• Ayağa ve parmaklara dorsal fleksiyon (ekstansiyon) yaptırırlar.
Bacak Ön yüz kasları ■M. tibialis anterior inversiyon m. fibularis tertius eversiyon yaptırır.
N. fibularis profundus
M. tib ia lis anterior
M.extensor hallucis longus
M. fibularis tertius
M. extensor digitorum longus
Retinaculum extensorum superius Retinaculum extensorum inferius
V. MetatarsaL I. M etatarsal
Anterior
Posterior Fonksiyonu Kola abduksiyonu başlatır M . ŞupraşpİnatU S Kola dış rotasyon Kola adduksiyon ve
iç rotasyon
M. nfraspinatus M. eres m inör M.
ubscapularis
M. teres majör
N. axîllarîs N. subscapularis
145
Nervus suprascapularis, plexus brachialis'in truncus superior’undan çıkar. Irıcisura scapulae’den geçerek s c a p u la ’nın arka yüzündeki ka sla rd a n m usculus supraspinatus ve musculus infraspinatus’u uyarır.
54.
Aşağıdaki kaslardan hangisi hem n. tib ia lis hem de n. fib ularis com m unis tarafından uyarılır? A) M. semimembranosus
Nervus musculocutaneus, fasciculus lateralis’ten çıkar. Kolun ön yüzündeki musculus biceps brachii, musculus coracobrachialis ile musculus brachialis’in siniridir. “Omuz kasları" başlıklı şekile bakınız.
KASLAR
B) M. semitendinosus Nervus subscapularis, plexus brachialis’in fasciculus p o s te rio r’undan çıkan dallardan biridir. M usculus subscapularis ve m usculus teres m a jo r’un siniridir. Fasciculus posterior’dan çıkan bir diğer dal olan nervus axillaris, musculus deltoideus ve musculus teres minor’u uyarır.
C) M. biceps femoris D) M. soleus E) M. gastrocnemius UYLUĞUN ARKA BÖLGESİNİN KASLARI Hamstring kaslar ya da iskiyokrural kaslar olarak bilinirler. Bacağın esas fleksör kaslarıdır. Tuber ischiadicum ’dan başlayıp, tib ia ’ya ve fib ula ’ya insersiyo yaparlar. Hem kalça eklem ini hem de diz eklemini çaprazladıklarından; uyluğa ekstensiyon, bacağa fleksiyon yaptırırlar.
Doğru cevap: C
-
>.
Uyluğun arka bölgesinin kasları, hamstring kaslar ya da iskiyokrural kaslar olarak da bilinir. Bacağın esas fleksor kaslarıdır. Bu kaslar coxa (ischium)’dan başlar (m. biceps femoris’in kısa başı hariç). M. semitendinosus ve m. semimembranosus tibia’nın iç yüzünde sonlanırken, m. biceps femoris caput fibula’da sonlanır.
M.
1) M. semitendinosus 2) M. semimembranosus
Fonksiyonu
Siniri
Uyluğa ekstansiyon ve bacağa fleksiyon
M. biceps fe m o ris 'in kısa başı n. fibu şaris c o m m u n is'te n , d iğ e rle ri n. tibialis
Uyluğun arka bölgesinin kastan
146
CANALIS FEMORALIS
KASLAR
M. BICEPS FEMORIS Caput longum’u n. tibialis, caput breve’si ise n. fibularis (peroneus) communis tarafından uyarılır. Bu sinirler, n. ischiadicus'un uç dallarıdır. Bu nedenle m. biceps femoris, n. ischiadicus tarafından uyarılan tek kastır. Sonuç tendonu caput fibulae’ye tutunur.
Femoral kılıf içindedir. Yaklaşık 1.25 cm uzunluğunda olan bu potansiyelkanal, hiatus saphenus’a kadar uzanır, içinde lenf damarları ve anulus femoralis’e yakın bir tane derin inguinal lenf düğümü (Rosenmüller ya da Cloquet lenf düğümü) vardır. Kanalın karın boşluğuna bakan proksimal ucuna anulus fem oralis denir.
M. SEMITENDINOSUS A nulus fem oralis’in sınırları Sonuç tendonu pes anserinus’a katılır. Siniri n. tibialis.
• • •
M. SEMIMEMBRANOSUS Sonuç te nd on u nu n bir p arçası, diz ekle m in in dış ligamentlerinden birisi olan lig. popliteum obliquum ’u oluşturur. Siniri n. tibialis. “U yluğun arka b ö lgesinin k a s la rı” başlıklı şekile bakınız.
•
Önde; ligamentum inguinale içte; ligamentum lacunare Arkada; m. pectineus ve fasyası ile ligamentum pectineum Dışta; v. femoralis
“Canalis femoralis” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: E
Doğru cevap: C 55.
Aşağıdakilerden hangisi anulus m edialdeki sınırını olu ştu ru r? A)
A. femoralis
C)
N. femoralis
fe m o ralis’in
B) V. femoralis D) Lig. pectineale E) Lig. lacunare
r
~\
• Femoral kılıf içinde, v. femoralis'in medialindedir. • Anulus femoralis, kanalın karın boşluğuna bakan proksimal ucudur. Anulus femoralis'in sınırları: > Önde lig. inguinale (1) > içte lig. lacunare (2) > Dışta v. femoralis > Arkada m. pectineus (3) ve lig. pectineale
Anulus femoralis
A. femoralis
Canalis femoralis
V. femoralis
147
57. Aşağıdaki kaslardan hangisi n. peroneus (fibularis) profundus tarafından uyarılm az?
A) N. phrenicus
A) M. tibialis anterior
B) N. vagus
B) M. peroneus (fibularis) longus
C) A. carotis communis
C) M. extensor digitorum longus
D) A.
D) M. extensor hallucis
cervicalis ascendens
E) A. subclavia
longus
E) M. peroneus (fibularis) tertius
M. SCALENUS ANTERİOR Boyunda önemli bir anatomik işarettir. Kasın ön yüzü; v. subclavia, n. phrenicus ve v. jugularis interna ile komşudur. Arkasında ise; cupula pleura’yı örten membrana suprapleuralis (Sibson fasyası), a. subclavia ve plexus brachialis bulunur. Medial kenarı a.v. vertebralis ve soldaki ek olarak ductus thoracicus ile komşudur.
M. peroneus (fib u la ris ) longus, bacağın yan tarafında bulunan kaslardandır ve siniri n. fibularis superficialis’tir.
A. subclavia ve plexus brachialis, m. scalenus anterior ile m. scalenus medius arasındadır.
N. ischiadicus’un iki dalından biri olan n. fibularis (peroneus) communis, collum fibula’yı dolandıktan sonra bacağın dış taraf kaslarını uyaran n. fibularis superficialis ve bacağın ön taraf kaslarını uyaran n. fibularis profundus olmak üzere iki dala ayrılır. N. ischiadicus’un uylukta verdiği diğer dal olan n. tibialis ise bacak arka yüzündeki tüm kasların siniridir.
“Skalen kasların damar-sinir kom şulukları” başlıklı şekile bakınız.
“Bacağın dış tarafında bulunan kaslar” başlıklı şekile bakınız.
Doğru cevap: E
Doğru cevap: B
( --------------------------------------------------------------------------------------------------- :— Lig. thyrohyoideum
Cartilago
A. carotis
;------------------------------------------------------------ a
V. jugularis
Skalen kasların damar-sinir komşulukları
KASLAR
56. Aşağıdakilerden hangisi m. scalenus anterior’un ön tarafı ile kom şuluk yapm az?
r Bacağın dış tarafında m. fibularis longus ve m. fibularis brevis olmak üzere iki kas bulunur.
KASLAR
■ Eversiyon, ayak tabanının dışa dönmesi hareketidir. Bu hareket sırasında ayak pronasyon ile birlikte abduksiyon yapar.
Ayağa eversiyon yap tırırla r.
N. fibularis superficialis
M. fibularis longus • Ayak kubbesinin aktif desteğidir.
58. Aşağıdakilerden hangisi derin sırt kasları grubuna aittir? A) Mm. rhomboidei B) M. erector spinae C) M. serratus posterior superior
M. erecetor spinae: Otokton sırt kaslarının yüzeyel grubunu oluşturan m. erector spinae (sakrospinal kaslar-m. sacrospinalis) üç longitudinal kolon şeklinde uzanırlar. Bu kolonlar dıştan içe doğru m. iliocostalis, m. longissimus ve m. spinalis tarafından oluşturulur. e
D) M. levator scapulae E) M. latissimus dorsi M. trapezius, m. latissimus dorsi, m. levator scapulae, mm. rhomboidei, m. serratus posterior superior ve m. serratus posterior inferior yüzeyei sırt kasları grubundandır.
M. semipinalis capitis M. splenius capitis M. splenius cervicis
Fascia nuchae
DERİN SIRT KASLARI (O tokton/İntrinsik sırt kasları) Omurgayı hareket ettiren bu kaslar, proc. spinosus’ların her iki yanında, longitudinal olarak uzanan oluklarda yerleşmiş, asıl sırt kasları niteliğindeki kaslar olup otokton sırt kasları olarak adlandırılırlar. Os sacrum’dan cranium’a kadar yerleşim gösteren bu kaslar genellikle kendi içlerinde yüzeyel ve derin iki grupta ele alınırlar. Erekt postürde hareket etmesi nedeniyle, insanlarda çok iyi gelişm iş olan bu kasların yüzeyel grubunda spinotransversal (mm. splenii) ve transversokostal kaslar (mm. trasnversocostales/m. erector spinae/m. sacrospinalis); derin grubunda ise transversospinal, interspinal ve intertransversal kaslar yer alır.
Mm. intercostales externi
M. spinalis M. ilio costalis M. longis simus
M. obliquus externus abdominis M. obliquus internus
Crista iliaca
Otokton sırt kasları, baş ve omurgaya ekstansiyon, laterofleksiyon ve rotasyon hareketi yaptırır. Omurganın postürü, otokton sırt kasları tarafından düzenlenir. Tümü, spinal sinirlerin rr. dorsales’i tarafından uyarılır.
Fascia thoracolumbalis, lamına superficialis
Derin sırt kasları
Doğru cevap: B
149
60.
Aşağıdakilerden hangisi kaslarından biri d eğ ild ir?
A) Abduksiyon
A) M. pyramidalis
B) Adduksiyon
B) M. quadratus lumborum
C) Ekstansiyon
C) M. psoas majör
D) İç rotasyon
D) M. psoas minör
E) Dış rotasyon
E) M. iliacus
M. GLUTEUS MAXIMUS
karın
arka
duvarı
M. psoas majör, m. psoas minör, m. iliacus ve m. quadratus lumborum karın arka duvarı kaslarıdır.
M. iliopsoas’ın antagonistidir. N. gluteus inferiortarafından uyarılan tek kastır. Uyluğun esas ekstensör kasıdır. Uyluğun dış rotasyonuna ve tractus iliotibialis’i gererek bacağın ekstensiyonuna da yardım eder. Kasın üst lifleri uyluğa abduksiyon, alt lifleri ise adduksiyon yaptırır. Yürüyüş sırasında az kullanılır. Ancak koşma ve merdiven veya yokuş çıkma sırasında çok aktiftir. En çok oturur pozisyondan doğrulurken kullanılır.
M. PYRAMİDALİS M. rectus abdominis’in alt parçasının önünde, rektus kılıfı içinde, üçgen şeklinde küçük bir kastır. Linea alba’yı gerer. N. subcostalis tarafından uyarılır. Linea alba’dan olan hernilere epigastrik herni denir. Doğru cevap: A
M. GLUTEUS MEDIUS Uyluğun en kuvvetli abdüktör kasıdır, iç rotasyon da yaptırır. Yürüyüş ve koşma sırasında, pelvis’i yere basan ayak tarafına çeker. N. gluteus superior tarafından uyarılır. ‘‘Gluteal bölge kasları” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D
f ■ M. gluteus maximus, uyluğun esas ekstansor kasıdır. M. gluteus medius M. gluteus
M. gluteus minimus
M . gluteus medius ve minimus • Yürüyüş sırasında pelvis'i yere basan ayak tarafına çeker.
• Uyluğa ekstansiyon ve dış rotasyon
• Uyluğa abduksiyon ve iç rotasyon
• N. gluteus inferior
• N. gluteus superior
Gluteal bölge kasları
KASLAR
59. Aşağıdakilerden hangisi m. gluteus m axim us’un uyluğa yatırdığı hareketlerden d e ğ ild ir?
150
Diaphragm a pelvis, pelvis tabanını yapar ve apertura pelvis inferior’u kapatır. Diaphragma pelvis’i oluşturan kaslar m usculus levator ani ve m usculus coccygeus’tur.
KASLAR
Proc. xiphoideus
M. quadratus lumborum M. psoas majör
•
Intersectiones tendineae musculi recti abdominis
Crista iliaca M. iliacus
Fossa iliaca M. rectus abdominis Lig. inguinale
M. iliopsoas Tuberculum pubicum Trochanter minör
• •
Musculus puborectalis M u s c u lu s p u b o r e c ta lis ; m usculus levator ani’nin esas parçasıdır. Bazı lifleri erkeklerde prostata (muculus levator prostatae ya da muculus p u b o p ro s ta tic u s ), ka dın larda ise vagina'nın duvarlarına (musculus pubovaginalis) tutunur. Musculus pubococcygeus Musculus iliococcygeus
“M. levator ani’nin bölümleri" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
o y m p ııy s ıs
pubica
Karın arka duvarı kasları
61.
M usculus levator ani’nin bölümleri;
Aşağıdakilerden hangisi m. levator a ni’nin bir bölüm ü d e ğ ild ir?
62. M. obliquus externus abdom inis, m. obliquus internus abdom inis ve m. transversus abd om inis’in aponevrozlarının orta hatta b irbirleriyle kaynaşmasıyla oluşan yapı aşağıdakilerden hangisidir? A) Linea semilunaris B) Linea arcuata C) Linea alba
A) M.coccygeus
D) Linea intermedia
B) M. puborectalis
E) Linea obligua
C) M. pubovaginalis D) M. pubococygeus E) M. iliococygeus r
t------------------------------------------------ ' • Pelvis tabanını yapar. • Apertura pelvis inferior'u kapatır. • Diaphragma pelvis'i oluşturan kaslar: 1. M. levator ani; 2. M. coccygeus
___________________________ / Symphysis pubica
M . levator a ni'n in bölüm leri • M. puborectalis O • M. pubococcygeus© • M. iliococcygeus
e M. levato r a n i’nin bölüm leri
151
Karın yan duvarında bulunan önemli üç kas şunlardır. • M. obliquus externus abdominis • M.obliquus internus abdominis • M.transversus abdominis
intertubercularis’te sonlanır. Kolun en güçlü adduktor kasıdır. Ayrıca iç rotasyon ve ekstansiyon yaptırır. Siniri, plexus brachialis’in facsiculus posterior’undan çıkan nervus thoracodorsalis’tir. KASLAR
Karın Yan Duvarı K a s la rı:
Bu üç kası oluşturan lifler, aşağıda pelvis iskeletinin üst-yan kenarlarından başlar. Yukarıda yanlarda ise, alt kaburgalardan başlayarak karın ön tarafına doğru uzanırlar. Karın ön duvarında görülen uzun kas (m.rectus abdominis) kılıfına tutunarak burada sonlanırlar. Bir başka deyişle, belirtilen karın yan duvarı kaslarının yassılaşan ve genişleyen sonuç kirişleri, ortak ve yassı bir apenevrotik yapı halinde, karın düz kasını (musculus rectus abdominis) her yandan kuşatan bir kılıf oluştururlar. Böylece karın duvarlarından gelen bu uzantılar, orta hat üzerinde birleşirler. Bu aponevrotik birleşme çizgisi, yukarıdan aşağıya uzanan kuvvetli bir yapı halindedir. Buraya linea alba adı verilir. “Karın ön duvarı kasları” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C 63. Aşağıdaki sırt kaslarından hangisi os coxae’ya tutunur? A) M. trapezius B) M. latissimus dorsi C) M. rhomboideus majör D) M. rhomboideus minör E) M. levator scapulae Yüzeyel sırt kaslarından biri olan musculus latissimus dorsi, son 6 torakal ve bütün lumbal vertebraların processus spinosus’ları, sacrum ’un arka yüzü, crista iliaca ve fascia thoracolum balis’ten başlar. Humerus’ta, sulcus
“M. trapezius, m. levator scapulae, m. rhomboideus m ajör ve m. rhom boideus m in ö r” başlıklı tabloya bakınız. Doğru cevap: B
152
M. trapezius, m. levator scapulae, m. rhomboideus majör ve m. rhomboideus minör Başlama yeri
Sonlanma yeri
1. Pars descendens
Os occipitale; Cl-C VII omurların processus spinosus’ ları
Clavicula’nın dış 1/ 3 ’i
2. Pars transversa
Tl-T IV omurların processus spinosus’larındaki Acromion aponevroz
3. Pars ascendens
TV-T XII omurların processus spinosus’ ları
KASLAR
1Kas
M. trapezius
Kasın bütünü: Scapula’yı göğüs duvarına sabitler
5. M. rhomboideus minör
CVI-C VII omurların processus spinosus’ ları
Scapula’ nın margo medialis’i, spina scapulae Tl-T IV omurların processus üzerine (m. rhomboideus minör) spinosus’ ları
hangisi
Scapula’yı içyana çeker Scapula’yı içyana doğru aşağıya çeker
Spina scapulae
4. M. levator scapulae
64. Aşağıdaki kaslardan inervasyonludur?
Yaptırdığı hareket Scapula’yı eğik olarak yukarı çeker; cavitas glenoidalis’i yukarı döndürür; başı aynı yana eğer ve karşıya çevirir
N. accessorius (XI. KS); plexus cervicalis (C3-C4)
Cl-C IV omurların processus Scapula’mn angulus superior’u transversus’ ları
6. M. rhomboideus minör
Siniri
N. dorsalis scapulae (C4-C5)
Angulus in fe rio r’u içyana çekerken scapula’yı içyana doğru yukarıya çeker; boynu aynı yana eğer Scapula’ yı sabitler; scapula’yı içyana doğru yukarı çeker
ç ift
A) M. palmaris longus B) M. flexor digitorum superficialis C) M. flexor digitorum profundus D) Mm. interossei palamares E) Mm. interossei dorsales
M. FLEXOR DİGİTORUM PROFUNDUS Lumbrikal kaslar, bu kasın tendonlarmdan başlar. Önkolda n. ulnaris ile n. medianus tarafından uyarılan tek kastır (4. ve 5 nci parmakla ilgili olan ulnar yarısı n. ulnaris, 2. ve 3 ncü parmakla ilgili olan radial yarısı n. medianus tarafından uyarılır). Parm akların yavaş ve nazik fleksiyon hareketinden sorumludur. Distal falankslara fleksiyon yaptırır. Elin kavrama hareketinde önemli bir kastır. M. FLEXOR DİGİTORUM SUPERFİCİALİS 2-5 nciparmaklara hızlı ve kuvvetli fleksiyon yaptırır. Esas olarak orta falankslara fleksiyon yaptırır. N. medianus önkolda, m. flexor digitorum superficialis ile m. flexor digitorum profundus arasında seyreder. M. PALMARİS LONGUS Sonuç tendonu, el bileğindeki fleksör retinakulum ’un yüzeyelinden (önünden) geçer. Tendonu, aponeurosis palmaris’te sonlanan tek önkol kasıdır. El bileğinde, n. medianus bu kasın tendonunun altındadır. Bu nedenle sinir için yararlı bir kılavuzdur.
MM. İNTEROSSEİ PALMARES Üç tanedir. Orta parmağa ait palmar interosseus kas yoktur. Bu kaslar, üçüncü parmağın uzun eksenine göre 2,4 ve 5nci parmaklara addüksiyon yaptırır (PAD; PalmarADduksiyon). MM. İNTEROSSEİ DORSALES Dört tanedir. İkinci ve üçüncü kas, orta parmağa tutunarak bu parmağı sabitler. Kaslar iki orijinle başladıkları için, aralarında bir açıklık bulunur. Birinci kasın bu açıklığından
a. radialis geçer. Bu kaslar, üçüncü parmağın uzun eksenine göre diğer parmaklara abdüksiyon yaptırır (DAB; Dorsal ABdüksiyon).
66 .
KASLAR
İnterosseus kasların hepsini n. ulnaris uyarır. “N. medianus” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C 65. Aşağıdaki kaslardan hangisinin siniri n. medianus değildir? A) M. abductor pollicis brevis B) M. flexor pollicis longus C) M. flexor carpi radialis D) M. palmaris brevis E) M. palmaris longus N. m edianus, fossa a xilla ris’te plexus bra chia lis’in fasciculus lateralis ve fasciculus m edialis’inden gelen dalların birleşmesiyle oluşur. Kolda dal vermez. A. brachialis ile birlikte fossa cubiti’de seyreder. M. flexor carpi ulnaris ve m. flexor digitorum profundus’un ulnar yarısı hariç ön kolun fleksorgrup kaslarını uyarır. Karpal tünelden geçerek ele gelir ve burada tenar bölge kasları ile I. ve II. lumbrikal kasları uyarır. Tenar kaslar; musculus abductor pollicis brevis, musculus opponens pollicis ve musculus flexor pollicis brevis (bu kasın iki başı vardır. Yüzeyel başı nervus medianus ile derin başı nervus ulnaris ile uyarılır). M. palmaris brevis, hipotenar bölgede yer alan ve n. ulnaris tarafından uyarılan bir kastır.
Yukarıdaki şekilde “X” ile işaretlemiş kasın siniri hangisidir? A) N. radialis B) N. ulnaris C) N. medianus D) N. interosseus posterior E) Ramus communicans cum nervo ulnari
Doğru cevap: D
~\ N. medianus • Fasciculus medialis ve lateralis'ten gelen dalların birleşmesiyle oluşur
A. brachialis . medianus N. ulnaris
• A. brachialis ile birlikte fossa cubiti'de seyreder
M. pronator teres M. flexor carpi radialis M. palmaris longus M. flexor carpi ulnaris Retinaculum flexorum
• M. pronator teres'in iki başı arasından geçerek önkola gelir • M. flexor carpi ulnaris ve m. flexor digitorum profundus (ulnar yarısı) hariç ön kolun yüzeyel fleksor kaslarını uyarır • Karpal tünelden geçerek ele gelir
N. medianus'un elde uyardığı kaslar 1M. abductor, flexor, oppones pollicis Mm. lumbricales 1 ve 2
N. m ed ia n us
M. flexor digitorum superficialis
154
Ş e k ild e “X ” ile iş a r e t le m iş k a s ö n k o lu n f le k s o r g r u p k a s la rın d a n
67.
Fossa poplitea’ya ait aşağıdaki şekilde “X” ile işaretlemiş kas aşağıdakilerden hangisidir?
musculus flexor pollicis longus tur. B u k a s
c o rp u s r a d ii’n in ö n y ü z ü n d e n ve m e m b ra n a in te r o s s e a ’d a n
KASLAR
b a ş la r. B a ş p a rm a ğ ın d is ta l p h a la n x ’ın d a s o n la n ır.
Önkolun fle ksor kasları: 1. Yüzeyel tabaka • • • •
Musculus Musculus Musculus Musculus
pronator teres flexor carpi radialis palmaris longus flexor carpi ulnaris
2. Orta tabaka • Musculus flexor digitorum superficialis 3. Derin tabaka
A) M. popliteus
• Musculus flexor digitorum profundus • Musculus flexor pollicis longus • M. pronator quadratus
B) M. semitendinosus C) M. semimembranosus D) M. gastrocnemius
Bu kaslar musculus flexor carpi ulnaris ve musculus flexor digitorum profundus'un ulnar yarısı hariç nervus medianus tarafından uyarılırlar. Nervus medianus tartından uyarılmayan kasların siniri ise nervus ulnaris’tir. “Ön kolun fleksor kasları” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C
E) M. plantaris
FOSSA POPLITEA Sınırları •
Yukarıda - içte; m. s e m im em bran osu s ve m. semitendinosus
•
Yukarıda - dışta; m. biceps femoris
•
A şağıda - içte; m. g a s tro c n e m iu s ’un caput mediale’si
•
Aşağıda - dışta; m. g a stro cn e m iu s’un caput laterale’si ve m. plantaris
s
Ön kolun fleksor kasları • FCU ve m. f!exor digitorum profundus'un medial yarısı n. ulnaris • Diğer kaslar n. medianus tarafından uyarılır.
155
•
Ön duvarı (döşemesi); fem ur’un popliteal yüzü, ligamentum popliteum obliquum ve m. popliteus
•
Arka duvarı (çatısı); deri ve popliteal fasya
68. Ön kol ve elin posteriordan gösterildiği aşağıdaki şekilde “X” ile işaretlenmiş tendon hangi kasa aittir?
•
A.v. poplitea
•
N. fibularis (peroneus) communis
•
N. tibialis
•
V. saphena parva’nın terminali
KASLAR
İçinde bulunan anatomik yapılar
•
Popliteal lenf düğümleri
•
N. suralis'i oluşturan dallar (n. cutaneus surae medialis ve n. cutaneus surae lateralis)
•
N. cutaneus femoris posterior (çatısında)
“Fossa poplitea” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: E
A) M. brachioradialis B) M. abductor pollicis longus C) M. extensor carpi radialis longus D) M. extensor carpi radialis brevis E) M. palmaris longus
Sınırlarını üst-içte m. semitendinosus ve m. semimembranosus, üst-dışta biceps femoris, altta ise m. gastrocnemius (caput laterale ve mediale) oluşturur. N. ischiadicus
M. biceps fem oris M. sem itendinosus M. sem im em branosus
Fossa poplitea'nın içindeki yapılar • N.tibialis • N. fibularis communis • A. poplitea • V. poplitea • V. saphena parva
M. gastrocnemius Posterior
m
.
Fossa poplitea
KASLAR
156
insertio’su avuç içinde aponeurosis palmaris’tir.
M. b rach io rad ialis’in in s e rtio ’su proc. styloideus ra d ii’dir. M. extensor carpi radialis longus; ikinci, m. extensor carpi radialis brevis; üçüncü metakarpal kem iğin tabanında sonlanır. M .abductor p o llicis longus ise birinci metakarpal’in tabanında sonlanır.M. palmaris longus önkolun fleksorgrup kaslarından olup,
“Önkolun arka bölmesi: Radialis kasları” başlıklı tabloya ve “Önkolun ekstensor kasları” başlıklı şekillere bakınız. Doğru cevap: C
Önkolun arka bölmesi: Radialis kasları Kas
Başlama yeri
Sonlanma yeri
Siniri
Yaptırdığı hareket
1. M. brachioradialis
Humerus distali, septum intermusculare brachii laterale
Radius processus styloideus
N. radialis (C5.C6)
Dirsek eklemi: Fleksiyon, önkol: yarı içe döndürme
2. M. extensor carpiradialis longus
Humerus distali, crista supracondylaris lateralis, septum intermusculare brachii laterale
2. tarak kemiği (basis)
N. radialis (C6.C7)
Dirsek eklemi: Hafif fleksiyon
3. M. extensor carpi radialis brevis
Humerus epicondylus lateralis
3. tarak kemiği (basis)
Bilek eklemi: Ele ekstansiyon ve abduksiyon N. radialis (C7.C8)
r
M. brachioradialis
M. brachioradialis M. triceps brachii M. extensor .. £?IR!_rad,a ıs brevis
Epicondyluu medialis, fleks.ların ortak başı
M. extensor carpi radialis longus
M. anconeu (O ve I)
M. extensor carpi radialis brevis
M. extensor carpi radialis longus
M. flexor_ digitorum profundus
M. extensor digitorum M. extensor carpi ulnaris
M. flexo rcarpi ulnaris (O)
M. extensor carpi radialis brevis M. abductor pollicis longus M. brachioradialis M. extensor pollicis brevis
Kirişler arasıbağlantılar
M. extensor’adigitorum’a ait kirişler,
M. supinator
M. extensoı carpi ulnaris (O ve I)
M. extensor carpi radialis brevis’e ait kiriş M. extensor pollicis longus'a ait kirişler
M. extensor digiti minimi (I)
Önkolun ekstensor kasları
M. abductor pollicis longus M. extensor pollicis longus M. brachioradialis M. extensor pollicis brevis M. extensor indicis
M. extensor carpi radialis longus'a ait kiriş
M. extensor digitorum (I)
157
M . supinator — M . extensor
carpi radialis longus carpi radialis brevis carpi ulnaris
KASLAR
M . brachioradialis
M. brachioradialis
digitorum indicis digiti minimi
s
v
M . abductor
pollicis longus’' pollicis brevis pollicis longus
J
Anatomik enfiye çukurunu (fovea radialis) sınırlayan kaslar
Proc. styloideus radii
On kolun extansor kasları Ön kolun ekstansor grup kaslarını n. radialis uyarır.
69.
Aşağıdakilerden hangisi canalis obturatorius’tan geçer?
70.
Aşağıdaki hangisidir?
şekilde
“X”
ile
işaretlenmiş
kas
A) M. obturatorius internus B) M. obturatorius externus C) N. saphenus D) A. circumflexa femoris medialis E) N. obturatorius
N. obturatorius; •
• • •
Aynı isimli damarlarla birlikte a.v. iliaca communis’lerin ve ovaryum’un altından geçip, küçük pelvisin lateral duvarındaki canalis obturatorius’a girer. Canalis obturatorius’tan geçerek uyluğa gelir. Uyluğa adduksiyon yaptıran kasların siniridir. Uyluğun iç yüzünden ovoid şekilli bir alanın duyusunu taşır. Ek olarak diz ekleminden duyu taşıyan dalları da vardır.
“N. obturatorius” başlıklı şekile bakınız.
A) M. abductor pollicis brevis B) M. flexor pollicis brevis, caput superficiale C) M. opponens pollicis
Doğru cevap: E
D) M. flexor pollicis brevis, caput profundum E) M. adductor pollicis BAŞPARMAĞA HAREKET YAPTIRAN KASLAR Tenar kaslar, başparmağa isimleri ile aynı hareketleri yaptıran üç tane kastır. Tenar kabarıntıyı oluştururlar. N.medianus tarafından uyarılırlar.
158
KASLAR
N. gluteus superior
Truncus lumbosacralis N. musculi piriformis
Nn. splanchnici pelvici (S2-S4'den parasempatik lifler]
N. cutaneus femoris posterior N. gluteus inferior
r
Plexus coccygeus
N. ischiadicus N. obturatorius (plexus lumbalis’den) N. musculi obturatorli interni ve n. musculi gemelli superioris N. musculi quadrati femoris ve n. musculi gemelli inferioris N.pudendus Rr. (m. coccygeus, m. levatorani, m. sphincter ani externus)
N. obturatorius
M. ABDUCTOR POLLICIS BREVIS
71.
Aşağıdaki şekilde “ X” ile işaretli kas hangisidir?
Eldeki kasların en lateralde (radialde) olanıdır. M. FLEXOR POLLICIS BREVIS
/
Genellikle kasın yüzeyel başı n. medianus, derin başı ise n. ulnaris tarafından uyarılır. M. OPPONENS POLLICIS M. abductor pollicis brevis’in altındadır. M. ADDUCTOR POLLICIS Başparmağa adduksiyon yaptırır. Tenar kas değildir. Başparmakla ilgili kasların en derinde olanıdır. Arcus palmaris profundus denilen arteryel kemer, oblik başının altındadır. “Pollicis” sözcüğü içerip, n. ulnaris tarafından uyarılan tek kastır.
A) M. geniohyoideus B) M. stylohyoideus C) M. digastricus, venter posterior
“El kasları” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap:E
D) M. digastricus, venter anterior E) M. sternohyoideus Hiyoid kaslar, hiyoid üstü kaslar ve hiyoid altı kaslar olarak iki grup oluşturur.
M. flexor digitorum profundus kirişleri M. flexor pollicis longus kirişi M. flexor digitorum superficialis kirişleri
M. adductor pollicis (caput transversum) M. adductor pollicis (caput obliquum)
Mm. lumbricales
M. flexor pollicis brevis
M. abductor digiti minimi
M. abductor pollicis brevis
M. flexor digiti minimi brevis Mm. interossei palmares II ve III
M.opponens pollicis
M. opponens digiti minimi M. flexor digiti minimi M. abductor digiti minimi
Retinaculum musculorum flexorum
El kasları
HİYOİD ÜSTÜ KASLAR (MUSCULI SUPRAHYOIDEI)
MUSCULUS MYLOHYOIDEUS
Fonksiyonları sırasında, hiyoid kemiği yukarıya çekerler.
İki karınlıdır. Venter anterior'u m andibula’daki fossa digastrica’ya, venter posterior’u ise temporal kemikteki incisura mastoidea’ya tutunur. İki karnı birleştiren ara tendon, hiyoid kemiğe tutunur. Hiyoid kemiği yukarıya, mandibula’yı aşağıya çeker (ağzı açar). Venter anterior, nervus mandibularis (nervus trigeminus’un dalı), venter posterior ise nervus facialis tarafından uyarılır.
M andibula'daki linea m yiohyoidea’dan başlar. Ağız boşluğunun tabanını yapan kastır. Kasın alt yüzü; arteria-vena facialis ve glandula submandibularis'in yüzeyel parçası ile üst yüzü ise; musculus geniohyoideus, nervus hypoglossus, arteria-vena-nervus lingualis, glandula sublingualis, ganglion submandibulare ve glandula submandibularis’in derin parçası ile komşudur. Hiyoid kemiği kaldırır. Hiyoid kemik sabitken mandibula’yı aşağıya çeker (ağzı açar). Nervus mandibularis’in, nervus alveolaris inferior’undan gelen nervus m ylohyoideus tarafından uyarılır.
MUSCULUS STYLOHYOIDEUS
MUSCULUS GENİOHYOİDEUS
Processus styloideus’tan başlar, hiyoid kemiğe insersiyo yapar. Musculus digastricus’un ara tendonu tarafından delinir. Nervus facialis tarafından uyarılan tek hiyoid kastır. Hiyoid kemiği yukarıya ve arkaya çeker. Ağız tabanını uzatır.
Musculus mylohyoideus’un üzerindedir. Spina mentalis’ten başlar. Üzerinde musculus genioglossus vardır. C, spinal sinir tarafından uyarılır. Hiyoid kemiği kaldırır, mandibula'yı aşağıya çeker (ağzı açar). Ağız tabanını kısaltır, farinks'i genişletir. Musculus stylohyoideus’un antagonistidir.
MUSCULUS DIGASTRICUS
KASLAR
159
160
KASLAR
HİYOİD ALTI KASLAR (MUSCULI INFRAHYOIDEI)
iC Parmakların
fle ksör kasları olan musculus fle x o r digitorum superficialis, musculus fle x o r digitorum profundus, musculus abductor pollicis longus ve musculus fle x o r pollicis longus elin fleksiyon hareketine yardımcı kaslardır.
Yutma ve konuşma sırasında, yukarı çıkan hiyoid kemiği aşağıya çekerler. Bu kaslardan musculus thyrohyoideus C, spinal sinir ile diğerleri ansa cervicalis tarafından uyarılır. MUSCULUS STERNOHYOIDEUS
J
V ELE EKSTENSİYON YAPTIRAN ESAS KASLAR:
Manubrium sterni ve clavicula’dan başlar, hiyoid kemikte sonlanır.
• • •
MUSCULUS OMOHYOIDEUS iki karınlıdır. Venter superior’u hiyoid kemikten, venter inferior’u ise skapula’nın üst kenarından başlar, iki karnı birleştiren ara tendon, clavicula’ya tutunur. Scapula’ya tutunması olan tek hiyoid kastır. Boyun ön ve arka üçgenini daha küçük üçgenlere ayırır. MUSCULUS STERNOTHYROIDEUS Manubrium sterni ve birinci kaburgadan başlar, cartilago th yro id e a ’daki linea o bliqu a ’ya tutunur. Tiroid bezi loblarının ön yüzünü örter. Hiyoid kemiğe tutunması olmayan tek hiyoid kastır. Musculus sternothyroideus, larinksin dış kaslarındandır. Larinks girişini açar. MUSCULUS THYROHYOİDEUS Cartilago thyroidea’daki (larinks’in en büyük kıkırdağı) linea obliqua’dan başlar, hiyoid kemikte sonlanır. Musculus sternothyroideus’un devamı gibidir. Ansa cervicalis tarafından uyarılmayan tek hiyoid altı kastır. Musculus thyrohyoideus, larinksin dış kaslarındandır. Yutma sırasında larinks girişini kapatarak, lokmanın larinkse geçmesini önler. Doğru cevap: D
Musculus extensor carpi ulnaris Musculus extensor carpi radialis longus Musculus extensor carpi radialis brevis
Parmakların ekstensör kasları olan musculus extensor digitorum , musculus extensor d ig iti minimi, musculus extensor pollicis longus ve musculus extensor indicis elin ekstensiyon hareketine yardımcı kaslardır.
J
V
ELE ADDÜKSİYON (ULNAR DEVİASYON) YAPTIRAN KASLAR: • •
Musculus flexor carpi ulnaris Musculus extensor carpi ulnaris
ELE ABDÜKSİYON (RADIAL DEVİASYON) YAPTIRAN KASLAR: • • •
Musculus flexor carpi radialis Musculus extensor carpi radialis longus Musculus extensor carpi radialis brevis
TX
/T Abdüksiyon hareketine musculus extensor pollicis longus, musculus extensor pollicis brevis ve musculus abductor pollicis longus yardım eder.
v
72. Aşağıdaki kaslardan hangisi art. radiocarpalis’e hareket yaptırm az? A) M. pronator qudratus B) M. palmaris longus C) M. flexor carpi radialis D) M. flexor carpi ulnaris E) M. extensor carpi ulnaris M. PRONATOR OUADRATUS Ön kolun ön yüzünde en derinde yer alan kastır. Bir ucu ile sadece ulna’ya, diğer ucu ile de sadece radius’a tutunan tek kastır. Ulna ve radius’un distal uçlarını bir arada tutan en önemli kastır. Önkolun esas pronator kasıdır. Bu hareket sırasında daima aktiftir ve ilk çalışan kastır. Hızlı ve kuvvetli pronasyonda, harekete m. pronator teres de katılır. ELE HAREKET YAPTIRAN KASLAR ELE FLEKSİYON YAPTIRAN ESAS KASLAR: • • •
Musculus flexor carpi ulnaris Musculus flexor carpi radialis Musculus palmaris longus
Doğru cevap: A
J
73. Aşağıdaki transvers bacak işaretlenmiş kas hangisidir?
kesitinde
“X” ile
MUSCULUS TIBIALIS POSTERIOR Bacak arkasındaki kasların en derinde olanıdır. Musculus tibialis anterior’la birlikte ayağın esas invertör kasıdır. Arteria ve vena tibialis posterior, bu kasın origoları arasından geçer ve daha sonra nervus tibialis’le birlikte arka yüzü üzerinde aşağıya doğru seyreder. Malleolus medialis’in arkasından geçen yapıların en önde olanı bu kasın tendonudur. “Bacak kasları (transvers kesit)” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
A) M. tibialis posterior B) M. flexor hallucis longus C) M. popliteus D) M. flexor digitorum longus E) M. extensor hallucis longus
Anterior
N. fibularis profundus, a. v. tibialis anterior
M. tibialis anterior
M. extensor hallucis longus
162
“ X”
ile
işaretlenm iş
sin ir
KASLAR
74. Aşağıdaki şekilde hangisidir?
N. obturatorius ve n. cutaneus femoris lateralis plexus lumbalis’in dallarıdır. N. obturatorius, m. psoas major’un medial kenarından çıkar. Pelvis minor’un lateral duvarı boyunca ilerleyip canalis obturatoius’tan geçer. N. cutaneus femoris lateralis ise m. psosa majör kasını lateral kenarından terk ettikten sonra ligamentum inguinale’nin altın geçerek uyluğa ulaşır. Doğru cevap: B 75. Aşağıdaki şekilde hangisidir?
“ X”
ile
işaretlenm iş
A) N. obturatorius B) N. pudendus C) N. cutaneus femoris lateralis D) N. cutaneus femoris posterior E) N. gluteus inferior N. pudendus, plexus sacralis’in dalıdır. A. v. pudenda interna ile birlikte foramen ischiadicum majus'tan geçerek pelvisi terk eder. Fossa ischioanalis’in lateral duvarında, m. obturatorius’un üzerinde bulunan canalis pudendalis’te (Alcock kanalı) seyreder.
A) M. splenius capitis B) M. scalenus medius C) M. scalenus posterior
N. gluteus inferior ve n. cutaneus femoris posterior da plexus sacralis’ten çıkar. Her iki sinir de foramen ischidum majus’tan pelvisi terk eder.
D) M. levator scapulae E) M. semispinalis capitis
M. splenius capitis
N. accessorius (XII. KS), r. extemus M. levator scapulae
N. phrenicus M. sternocleidomastoideus
M. scalenus medius M. trapezius
Plexus brachialis
M. scalenus posterior
M. scalenus anterior
A. cervicalis superficialis
A. suprascapularis
M. omohyoideus, venter inferior
V. subclavia dextra - k-i- ■;
Trigonum occipitale
kas
163
“Trigonum occipitale" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D 76. Pelvis’in lateral duvarında yer alan uyluk dış rotator kası aşağıdakilerden hangisidir?
Plexus sacralis, bu kasın ön yüzü üzerinde oturur. M. GEMELLUS SUPERIOR Spina ischiadica’dan başlar. M. OBTURATORIUS INTERNUS Membrana obturatoria’nın iç yüzü ve foramen obturatum’un kenarlarından başlar. Foramen ischiadicum minus’tan geçer. Pelvis’in lateral duvarının büyük bölümünü örter. Fossa ischioanalis’in (fossa ischiorectalis) dış duvarını yapan kastır.
A) M. obturatorius internus B) M. piriformis C) M. quadratus femoris
N. pudendus ve a.v. pudenda interna, bu kasın fasyasında bulunan canalis pudendalis (alcock kanalı)’ten geçerek regio perinealis’e gelir.
D) M. gemellus superior E) M. obturatorius externus UYLUĞUN DIŞ ROTATOR KASLARI Bu kaslardan sadece m. o b tu ra to riu s externus n. obturatorius (plexuslumbalis’in dalı) tarafından, diğerleri plexus sacralis’ten gelen dallar tarafından uyarılır. M. PİRİFORMİS Foramen ischiadicum majus’tan geçen en büyük anatomik oluşumdur.
M. GEMELLUS INFERIOR Tuber ischiadicum’dan başlar. M. OUADRATUS FEMORİS Uyluk dış rotator kaslarının en kuvvetlisidir. M. OBTURATORİUS EXTERNUS • •
Membrana obturatoria’nın dış yüzünden başlar. Fossa trochanterica’da sonlanan tek kastır.
KASLAR
Boyun arka ü çge nlerind e n trigo nu m o c c ip ita le ’nin sınırlarını önde musculus sternocleidomastoideus, arkada m usculus trapezius ve aşağıda musculus omohyoideus’un venter inferior’u oluşturur. Üçgenin döşemesinde musculus splenius capitis, musculus levator scapulae ve skalen kaslar bulunur.
164
•
N. obturatorius tarafından uyarılan tek uyluk dış rotator kasıdır.
KASLAR
“Diaphragma pelvis” başlıklı şekile bakınız.
3. Derin tabaka • M. flexor digitorum profundus • M. flexor pollicis longus • M. pronator quadratus
Doğru cevap: A
Doğru cevap:D
77.
78. Aşağıdaki kaslardan hangisinin siniri n. thoracicus longus’tur?
Aşağıdaki önkol fleksör grubu kaslardan hangisi derin planda bulunur? A) M. pronator teres
A) M. serratus posterior superior
B) M. palmaris longus
B) M. serratus anterior
C) M. flexor carpi ulnaris
C) M. latissimus dorsi
D) M. flexor pollicis longus
D) M. intercostalis externus
E) M. brachioradialis
E) M. longissimus thoracis
M. flexorpollicis longus; m. flexordigitorum profundus ve m. pronator quadratus ile birlikte önkolun flexor grup kaslarının derin grubunu oluşturur. K arpal tünelden geçen tendonu, başparmağın distal falanksının tabanında sonlanır. Ön kolun fleksor kasları 1. Yüzeyel tabaka • M. pronator teres • M. flexor carpi radialis • M. palmaris longus • M. flexor carpi ulnaris 2. Orta tabaka • M. flexor digitorum superficialis
M USCULUS SERRA TU S ANTERİOR >
Nervus thoracicus longus tarafından uyarılır. 1.-8. kostaların a nte ro la te ra l yüzlerinden başlar. Musculus subscapularis’in önünde, scapula ve toraks duvarı arasında seyrederek, scapula’nın medial kenarında sonlanır. Kola hiperabdüksiyon yaptıran kastır. Bu hareket sırasında, musculus trapezius ona yardım eder (sinerjist). > Musculus pectoralis minor’la birlikte scapula’yı öne çekerek to ra ks d u va rın a y a p ış tırır (protraksiyon). Bu fonksiyonu ile scapula’ya retra ksiyo n yaptıran rom boid kasların antagonistidir.
r A. brachialis
N. medianus N. ulnaris
M. flexor digitorum profundus
Os pisiforme Retinaculum flexorum
Önkolun flexor kasları
165
• • •
S c a p u la ’nın angulus in fe rio r’unu dışa çekerek cavitas glenoidalis’i yukarıya baktırır. Böylece kolun, başın üzerine kaldırılmasını (hiperabdüksiyon) sağlar. > Fossa axillaris’in medial duvarını yapar. M u s c u lu s la tis s im u s d o r s i’nin siniri n e rv u s th ora co d o rsa lis’tir. M usculus intercostalis externi’nin siniri l-XI nervi intercostales’lerdir. M usculus serratus posterior superior, 2-5 nervi intercostales’ler, m usculus longissimus thoracis ise spinal sinirlerin ramus dorsalis’leri tarafından uyarılır.
Canalis in g u in a lis’te bulunan yapılar E rkekte; funiculus spermaticus ve içindekiler (ductus deferens, arteria ductus deferentis, arteria testicularis, plexus pam piniform is (vena testicularis), processus vaginalis’in kalıntıları, lenf damarları ve sinirler. Kadında; ligamentum teres uteri, uterus’tan gelen lenf damarları ve processus vaginalis kalıntıları. Her iki cinste de n e rv u s ilio in g u in a lis ile n e rv u s g enitofem oralis’in genital dalı bulunur. “Canalis inguinalis” başlıklı şekile bakınız.
“M. serratus anterior” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C Doğru cevap: B 79. Aşağıdaki sinirlerden hangisi canalis ingunalis’te seyreder? A) N. iliohypogastricus
80. Aşağıdaki kaslardan hangisi kola fleksiyon ve adduksiyon yaptırır? A) Musculus latissimus dorsi
B) N. pudendus
B) Musculus pectoralis minör
C) N. ilioinguinalis
C) Musculus teres majör
D) N. cutaneus femoris lateralis
D) Musculus subscapularis
E) N. obturatorius*•
E) Musculus coracobrachialis Kola fleksiyon ve adduksiyon yaptıran kas, musculus coracobrachialis ’tir.
Toraks kasları •
N. thoracicus longus felcinde, hasta koluna hiperabdüksiyon yaptıramaz. Scapula’nın medial kenarı, romboid kasların etkisi ile toraks duvarından uzaklaşır (kanat scapula, scapula
M . serratus anterior
Lateral
Transvers • Kola hiperabdüksiyon yaptıran kastır (m. trapezius ile birlikte).
Fonksiyonu
Scapula'yı yukarı döndürür.
• Scapula'ya protraksiyon yaptırır. N. thoracicus longus
• Scapula'ya retraksiyon yaptıran romboid kasların antagonistidir. M. s e rra tu s a n te rio r
KASLAR
>
KASLAR
166
•
•
•
•
M usculus c o rac o b ra c h ialis: S ca p u la ’daki pro cessu s c o ra co id e u s’tan başlar, hum erus gövdesinde sonlanır. Kola fleksiyon ve addüksiyon yaptırır. Siniri nervus musculocutaneus’tur. Nervus musculocutaneus, seyri sırasında bu kası deler. Musculus latissimus dorsi: Vücudun en geniş kasıdır. Humerus’taki sulcus intertubercularis’in tabanında sonlanır. Pelvis’etutunup, üstekstremiteye hareket yaptıran tek kastır. Hem derin inspiryumda, hem de kuvvetli ekspiryumda çalışır. Kola addüksiyon, iç rotasyon ve ekstensiyon yaptırır. Kolun en güçlü adduktor kasıdır. Nervus thoracodorsalis tarafından uyarılır. M usculus p ec to ralis m inör: P rocessus coracoideus’ta sonlanan tek kastır. Hum erus’a tutunmadığı için kola hareket yaptırmaz. Scapula’yı stabilize eder. Omzu öne (protraksiyon) ve aşağıya (depresyon) çeker. Derin inspiryumda aktiftir. Nervus pectoralis medialis tarafından uyarılır. Musculus pectoralis minör, axilla’daki oluşumlar (özellikle arteria axillaris ve plexus brachialis’in fasikülüsleri) için önemli bir anatomik ve cerrahi işarettir. Bu yapılar, musculus pectoralis minor’un arkasından geçer. Musculus teres majör ve musculus subscapularis kola addüksiyon ve iç rotasyon yaptırır. Her ikisinin de sin iri nervus s u b s c a p u la ris ’tir. M usculus subscapularis tuberculum minus’ta, musculus teres majör ise crista tuberculi minoris’te sonlanır.
81. Aşağıdakilerden hangisi trigonum sınırlayan yapılardan biridir? A) A. femoralis B) V. femoralis C) A. epigastrica superior D) A. epigastrica inferior E) M. sartorius
HESSELBACH ÜÇGENİ (TRİGONUM INGUINALE) Direk inguinal hernilerin geliştiği bölgedir. Fossa inguinalis medialis’e denk gelir. Sınırlarını oluşturan yapılar; • Dışta; a.v. epigastrica inferior • içte; m. rectus abdominis’in dış kenarı • Altta; lig. inguinale “Trigonum inguinale (Hesselbach üçgeni)” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D 82. Aşağıdaki hangisi hem art. coca hem de art. genus’a hareket sağlayan kaslardan b iridir? A)
M. adductor magnus
C) M. pectineus “Kol kasları (ön yüz)” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: E
inguinale’yi
B) M. semitendinosus D) M. vastus medialis
E) M. guadratus femoris
167
M . biceps brachii
M . brachialis
KASLAR
M . coracobrachialis
Ulna
Radius
Kola ve önkola fleksiyon >Önkola supinasyon
Fonksiyonu
1Kola fleksiyon ve adduksiyon
■Önkola fleksiyon
• Kolun ön yüzündeki üç kasın da siniri n. musculocutaneus'tur
M. adductor magnus, coxa’dan başlar. Femur’un medial yüzünde ve distalinde bulunan tuberculum adductorium’da sonlanır. Dolayısıyla diz eklemine hareket yaptırmaz. Bu kas sadece art.coxa üzerinde etkilidir. M. sem itendinosus, uyluk arka yüz kaslarındandır. Tuber ischiadicum’dan başlar, pes anserinus’un yapısına katılarak tibia'nm proksimal bölümünün içyan yüzünde
sonlanır.Uyluğa ekstensiyon, bacağa fleksiyon ve iç rotasyon yaptırır. M. pectineus, uyluk adduktor grup kaslarındandır. Trigonum femorale’nin döşemesinde yer alır. Uyluğa fleksiyon ve adduksiyon yaptırır. Hem n. obturatorius hem de n. femoralis tarafından uyarılır.
Linea arcuata
a.v. epigastrica inferior Anulus inguinalis profundus Ductus deferens Trigonum inguinale (Hesselbach üçgeni)
A.V. femoralis
Lig. inguinale Anulus femoralis
Trigonum mguınale (Hesselbach üçgeni)
168
•
KASLAR
M. vastus medialis, m. quadriceps femoris’i oluşturan dört parçadan biridir.
• •
M. quadriceps femoris; m. vastus lateralis, m. vastus medialis, m. vastus intermedius ve m. rectus femoris denilen dört parçası vardır. Kasın sonuç tendonu (ligamentum patellae), tuberositas tibiae’yeinsersiyo yapar. Patella, bu tendon içindedir. Bacağın esas ekstansor kasıdır. M. rectus femoris parçası spina iliaca anterior inferior’dan başlayıp kalça eklemini ön yüzünden çaprazladığı için uyluğa fleksiyon da yaptırır. N. femoralis ile uyarılır. Sinirin felcinde kastaki fonksiyon kaybı nedeniyle, bacak ekstensiyon yapamaz. Ek olarak diz ekleminin de stabilizesi bozulur.
•
M. zygomaticus majör; ağız köşesini yukarı-dışa çeker. Gülme hareketini yaptıran kastır. M. risorius; tebessüm hareketini yaptıran kastır. M. buccinator; yüz ifadesi kaslarının en derin yerleşim li olanıdır. Yardımcı çiğnem e kasıdır. Çiğneme hareketi sırasında molar dişlere karşı yanakları bastırarak, çiğnem eye yardım eder. Dil ile birlikte yiyeceğin yanak ve dişler arasında tutulmasını sağlar. Emme ve üfleme hareketlerini yaptırır. Üfleme kası olarak da bilinir. Ductus parotideus, bu kası delip üst 2. molar diş hizasında vestibulum oris’e açılır. M. platsyma; ağzın açılmasına yardım eder. Ek olarak korku veya şaşkınlık ifadelerinde olduğu gibi, ağız köşelerini ve alt dudağı aşağıya çeker. Boyun derisini gerer. V. jugularis externa, kasın altından geçer.
“Mimik kasları” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: B 84. Aşağıdaki yapılardan hangisi fossa cu b ita lis’te ver almaz? A) N. medianus
B) N. radialis
C) N. ulnaris
D) A. radialis E) A. ulnaris
FOSSA CUBITALIS Doğru cevap: B 83. Aşağıdaki kaslardan labiorum’da sonlanır?
hangisi
commissura
A) M. zygomaticus majör
Sınırları
B) M. zygomaticus minör
• • •
C) M. mentalis D) M. procerus E) M. depressor labii inferioris Commissura labiorum ağız köşesine verilen isimdir. M. zygomaticus majör ve minör zigomatik kemiğe tutunarak başlayan iki kastır. M. zygomaticus majör ağız köşesinde sonlan irken m. zygomaticus minör ise labium superior’da yani üst dudakta sonlanan bir kastır. YÜZ KASLARI Yüz bölgesinde derin fasya yoktur. Yüzeyel fasyanın iki yaprağı arasında yer alan yüz kasları, ikinci faringeal (brankiyal) arkus’tan gelişirler ve bu arkın siniri olan n. facialis tarafından uyarılırlar. •
• •
Fossa cu bita lis, regio c u b ita lis ’in ön ta ra fın d a m. brachioradialis ve m. pronator teres arasındaki aralığa verilen isimdir.
M. orbicularis o c u li; göz kapaklarının sfinkteridir. Kornea refleksinde gözleri kapatan kastır. M. orbicularis oculi, göz kapağını açan m. levator palpebrae superioris'in antagonistidir. M. corrugator supercilii; kaş çatılması hareketini yaptıran kastır. M. nasalis; burun deliklerini hem daraltan, hem de genişleten kastır.
•
Lateralde; m. brachioradialis Medialde; m. pronator teres Tabanı; humerus’un epikondüllerini birleştiren hayali transvers çizgi Çatısı; deri, fasya ve aponeurosis bicipitalis (lacertus fibrosus)
Çukurun döşemesini, dışta m. supinator, içte m. brachialis yapar. İçinde bulunan anatom ik yapılar • • • • •
N. medianus A. brachialis ve uç dalları olan a. ulnaris ile a. radialis N. radialis ve derin dalı (n. interosseus posterior) M. biceps brachii’nin esas tendonu Nodi cubitales (nodi supratrochleares)
V. mediana cubiti ve n. cutaneus antebrachii medialis, fossanın çatısından geçer. N. ulnaris ve n. musculocutaneus’un fossa ile ilgisi yoktur. “Fossa cubitalis” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C
M. orbicularis oculi
M. corrugator supercilii
. compressor naris M. levator '.y\'vV labii superioris ^
M. levator angulis oris
M. zygomaticus minör
Ductus parotideus M. buccinator
M. zygomaticus majör
M. risorius M. depressor labii inferioris M. depressor anguli oris
M. mentalis
M. orbicularis oris
85. Aşağıdakilerden m ajus’tan geçer?
hangisi
for.
ischiadicum
A) M. obturatorius internus B) M. piriformis
01s481
> A. v. glutea inferior ve n. gluteus inferior > N. ischiadicus, n. cutaneus femoris posterior > N. Pudendus > A.v. pudenda interna
C) M. gemellus supeior D) M. adductor brevis E) M. sartorius M. piriformis; foramen ischiadicum majus’tan geçen en büyük anatomik oluşumdur. Plexus sacralis, bu kasın ön yüzü üzerinde oturur. FORAMEN İSCHİADİCUM MAJUS Incisura ischiadica majör, spina ischiadica, lig. acrotuberale ve lig. sacrospinale ile sınırlanan bu delik, pelvis’ten gluteal bölgeye bir açıklıktır. Foramen ischiadicum majus’tan geçen en büyük oluşum m. piriformis’tir (plexus sacralis bu kasın üzerinde oturur). Kas, bu delikten geçerken yukarısında ve aşağısında birer küçük açıklık kalır. •
•
Foramen suprapiriforme’den geçen oluşumlar; > A.v. glutea superior ve n. gluteus superior. Foramen infrapiriforme'den geçen oluşumlar;
Doğru cevap: B
KASLAR
169
KASLAR
170
M. biceps brachii A. brachialis, n. medianus
M. brachialis
M. triceps brachii
N. radialis tüneli N. musculocutaneus
A. collateralis ulnaris superior, n. ulnaris
M. brachioradialis Rr, musculares R. proN. radialis< fundus R. süperficialis M. biceps brachii kirişi A. recurrens radialis A. ulnaris
N. medianus Caput humerale M. pronator teres Caput ulnare M. flexor carpi radialis
A. radialis M. supinator
M. palmaris longus
M. pronator teres
86.
M. flexor carpi ulnaris
.-
Aşağıdaki kaslardan hangisi n. plantaris medialis tarafından uyarılmaz?
Ayak tabanı kasları, tutundukları parmaklara isimleri ile ilgili hareketleri yaptırırlar.
A) M. abductor hallucis
“Ayak tabanı kasları ve sinirleri” ve “N. medianus felci” başlıklı şekillere bakınız.
B) M. quadratus plantae C) M. flexor digitorum brevis
Doğru cevap: B
D) M. flexor hallucis brevis E) M. lumbricalis I
87. AYAK TABANI KASLARI (PLANTAR KASLAR) N. tibialis’in uç dalları (n. plantaris lateralis ve n. plantaris medialis) tarafından uyarılırlar. N. plantaris kaslar • M. • M. • M. • M.
m edialis
tarafından
uyarılan
plantar
abductor hallucis flexor digitorum brevis lumbricalis I flexor hallucis brevis
Bu kasların dışında kalan plantar kaslar, n. plantaris lateralis tarafından uyarılır.
P ronator oluşur?
sendrom u
hangi
s in irin
basısı
ile
A) N. ulnaris B) N. inteosseus anterior C) N. medianus D) N. radialis E) N. musculocutaneus Pronator Sendromu; dirsek seviyesinde median sinirin sıkışması ile ortaya çıkan kronik ön kol ağrısı ve kas zayıflığı ile seyreden bir durumdur. Doğru cevap: C
Nn. digitales plantares communes et proprii
Nn. digitales proprii
Nn. digitales plantares communes M. lexor digiti minimi brevis M. lumbricalis 1 ve siniri M. interrosseus (4)’e giden yüzeyel dal M. flexor hallucis brevis ve siniri
M. adductor hallucis
M. abductor hallucis ve siniri
Mm. lumbricales (2, 3, 4)
M. flexor digitorum brevis ve siniri
Mm. interossei’ye giden derin dal M. abductor digiti minimi
N. plantaris medialis R. calceneus medialis
M. quadratus plantae ve siniri M. abductor digiti minimi’ye giden yol
N. tibialis N. plantaris lateralis Retinaculum musculorum flexorum (kesilmiş)
R. calcaneus lateralis n. suralis
r N. MEDIANUS LEZYONLARI En sık el bileğinde ve ön kolda yaralanır. Humerus’un suprakondüler kırıklarında da yaralanabilir. Pronator kaslardaki fonksiyon kaybı nedeniyle, ön kol supinasyonda kalır. Elin fleksiyonu zayıflar. M. flexor carpi radialis’teki fonksiyon kaybı ve n. ulnaris tarafından uyarılan m. flexor carpi ulnaris ile m. flexor digitorum profundus’un ulnar yansının baskınlığı sonucu, elin fleksiyonu addüksiyonla sonuçlanır. Ö zellik le ikinci ve üçüncü parm akların, interfalangeal eklemlerinde fleksiyon kaybolur. Metakarpofalangeal eklemlerindeki fleksiyon ve interfalangeal eklemlerindeki ekstensiyon hareketi de zayıflar (interosseus kaslarla kompanse edildiği için). Bu parmakların ince hareketleri bozulur. Dördüncü ve beşinci parm akların distal interfalangeal eklemleri etkilenmez (m. flexor digitorum profundus’un ulnar yarısı, n. ulnaris tarafından uyarıldığı için sağlamdır). El başparmağının distal falanksı, m. flexor pollicis longus’taki fonksiyon kaybı nedeniyle fleksiyon yapamaz.
Oppozisyon hareketi bozulur. Kişi başparmağı ile işaret parmağı arasında (kerpeten hareketi) bir cismi tutmakta zorlanır. Tenar eminens kasları paraliziktir ve eminens düzleşmiştir. Başparmak laterale rotasyon yapmış durumda ve addüksiyondadır. Buna görünümünden dolayı maymun eli (ape hand) ya da vaftiz eli denir.
N. medianus felci
172
88. Trendelenburg testi hangisinin işaretidir?
aşağıdaki
patolojilerden
A) Lateral femoral kutanöz sinir sıkışma sendromu KASLAR
B) Piriformis sendromu C) Trokanterik bursit D) Ekstremite kısalığı E) Gluteus medius zayıflığı M. gluteus m edius v e m. gluteus minimus, k a lç a e k le m in e a b d u k s iy o n y a p tırıla n B u k a s la r a y n ı z a m a n d a y ü rü y ü ş s ıra s ın d a p e lv is ’i yere
basan ayak tarafına doğru sacralis’in d a lı o la n n.
çe k e r. H e r ik i k a s ın d a s in ir i plexus
gluteus superior’dur.
Trendelenburg Testi Bu testle kalça abduktorleri ve özellikle gluteus medius kas gücü değerlendirilir. Normal olarak tek ayak üzerinde ayakta durulduğu zaman ağırlık binen taraftaki abduktor kaslar dengeyi sürdürmek için kasılır ve desteksiz taraftaki krista iliaka daha yüksekte kalır, tersi olur yani krista iliaka daha aşağıda kalırsa, gluteus medius kasının zayıflığına işaret eder. Doğru cevap: E 89. Aşağıdaki kaslardan hangisi ayak bileğinin inversiyon hareketinden sorum lu d e ğ ild ir? A) M. tibialis anterior
r
B) M. tibialis posterior C) M. peroneus longus D) M. flexor digitorum longus E) M. flexor hallucis longus BACAĞIN LATERAL BÖLGESİNİN KASLARI Ayağın esas evertör (pronasyon+abdüksiyon) kaslarıdır. N. fibularis (peroneus) superficialis tarafından uyarılırlar. N. tibialis felcinde, ayağa fleksiyon bu kaslarla yaptırılabilir. M. FİBULARİS (PERONEUS) LONGUS Origosundaki açıklıktan n. fibularis (peroneus) communis geçer. Kasın sonuçtendonu malleolus lateralis’in arkasından geçer. Bu nedenle ayağa plantar fleksiyon yaptırır. Ayağın transvers arkusunun devamlılığında en önemli yapıdır. M. FİBULARİS (PERONEUS) BREVIS Sonuç tendonu malleolus lateralis’in arkasından geçer. Bu nedenle ayağa plantar fleksiyon yaptırır. Malleolus lateralis’le, bu kasın tendonu temas eder. M. fibularis longus’un tendonu da malleolus lateralis’in arkasından geçer, ancak brevis’in tendonunun üzerinde yer aldığından malleolus’la temas etmez.
(T
A LT E K S T R E M İT E N İN İ K İ P A R Ç A SIN A H A R EK ET Y A P T IR A N K A SLA R M. sartorius; uyluğa ve bacağa fleksiyon M. tensor fasciae latae; uyluğa fleksiyon ve iç rotasyon, bacağa ekstensiyon ve dış rotasyon M. rectus femoris; uyluğa fleksiyon, bacağa ekstensiyon M. gracilis; uyluğa addüksiyon, bacağa fleksiyon ve iç rotasyon İskiyokrural kaslar (m. semitendinosus, m. semimembranosus, m. biceps femoris); uyluğa ekstensiyon, bacağa fleksiyon M. gastrocnemius; bacağa ve ayağa fleksiyon
V
J
17r3
90. De Ouervain tenosinoviti aşağıdaki tendonlardan hangisini ilgilen dirir?
• Plantar fleksiyon (fleksiyon); m. triceps surae (m. gastrocnemius+m. soleus), m. plantaris, m. flexor hallucis longus, m. flexor digitorum longus, m. fibularis longus, m. fibularis brevis ve m. tibialis posterior • Dorsal fleksiyon (ekstensiyon); m. tibialis anterior, m. extensor digitorum longus, m. fibularis tertius, m. extensor hallucis longus • İnversiyon (supinasyon; dış rotasyon = Zorlu inversiyon + Adduksiyon); m. tibialis anterior ve m. tibialis posterior esas invertör kaslardır. M. flexor hallucis longus ve m. flexor digitorum longus yardımcı kaslardır. • Eversiyon (pronasyon; iç rotasyon = Zorlu eversiyon + Abduksiyon); m. fibularis longus ve m. fibularis brevis esas evertör kaslardır. M. fibularis tertius ve m. extensor digitorum longus yardımcı kaslardır.
J
V
A) M. extensor pollicis longus B) M. extensor pollicis brevis C) M. extensor indicis D) M. extensor carpi radialis brevis E) M. extensor carpi radialis longus M. abductor pollicis longus ve m. extensor pollicis bre vis’in tendonlarını sarantendinöz kılıfın kalınlaşması ve buna bağlı osseofibröz tünelin stenozudur. Sıklıkla 3050 yaşındaki kadınlarda görülür. Bileğin lateralinde gerginlik olur. Proksimalde önkola, distalde el başparmağına yayılan el bileğindeki ağrı ile karakterizedir. Adı geçen kasların, kuvvetli ve takrarlı olarak kavrama ya da sıkma gibi hareketlerde kullanılması, bu kasların tendonlarını saran tendinöz kılıfta aşırı sürtünmeye bağlı fibröz kalınlaşmaya, bu da osseofibröz kanalda daralmaya neden olur. Muayenede radial stiloid üzerinde ağrı, hassasiyet ve/veya şişlik mevcuttur. Başparmak abdüksiyonu ve ekstansiyonunda ağrı artar. Doğru cevap: B
“Bacak yan yüz kasları” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C
Bacak yan yüz kasları • •
Bacağın dış tarafında m. fibularis longus ve m. fibularis brevis olmak üzere iki kas bulunur. Eversiyon, ayak tabanının dışa dönmesi hareketidir. Bu hareket sırasında ayak pronasyon ile birlikte abduksiyon yapar.
Fonksiyonu
Siniri
Ayağa eversiyon yaptırırlar.
N. fibularis superficialis
M. fibularis longus • Ayak kubbesinin aktif desteğidir.
KASLAR
A y a ğ a hareket yaptıran kaslar
174
Pes anserinus; tibia’nın proksimal ucunda ve iç yüzde sonlanan m usculus sartorius, m usculus gracilis ve m u scu lu s s e m ite n d in o s u s ’un ten d o n ların ın oluşturduğu kaz ayağına benzetilen yapıdır. KASLAR
“Pes anserinus” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C 92. Aşağıdakilerden hangisi, kaslarından biri değildir?
elin
instrinsik
A) M. abductor pollicis brevis B) M. opponens pollicis C) M. abductor pollicis longus D) M. flexor pollicis brevis E) Mm. interossei dorsales M. abd u cto r po llicis longus, önkolun ekstensor grup kaslarındandır. Tendonu birinci m etarkarpal kemiğin tabanına tutunur. Anatomik enfiye çukurunu (fovea radialis) sınırlayan kaslardan biridir. Siniri n. radialis’tir.
91.
M. sartorius, m. gracilis ve m. semitendinosus’un tendonlarının oluşturduğu pes anserinus aşağıdakilerden hangisine yapışır? A) Femur distali
Ekstrinsik el kasları; origosu elin dışında olan ancak insertio’su el veya karpal kemikler olan kaslardır. İntrinsikel kasları; hem origosu hem de insertio’su elde olan kaslardır. I - BAŞPARMAĞA HAREKET YAPTIRAN KASLAR
B) Femur iç kondili C) Proksimal medial tibia D) Proksimal lateral tibia E) Tuberositas tibia
Tenar kaslar, başparmağa isimleri ile aynı hareketleri yaptıran üç tane kastır. Tenar kabarıntıyı oluştururlar. N. medianus tarafından uyarılırlar.
M. ABDUCTOR POLLICIS BREVIS
En medialdeki hipotenar kastır.
Eldeki kasların en lateralde (radialde) olanıdır.
M. FLEXOR DIGITI MİNİMİ BREVIS
M. FLEXOR POLLICIS BREVIS
M. OPPONENS DIGITI MİNİMİ
Genellikle kasın yüzeyel başı n. medianus, derin başı ise n. ulnaris tarafından uyarılır.
Önceki iki kasın altındadır. Beşinci parmağa fleksiyon ve dış rotasyon yaptırır. Böylece avuç içi çukurunun derinliğini artırır ve beşinci parmağı, başparmağa yaklaştırır (oppozisyon).
M. OPPONENS POLLICIS
M. PALMARİS BREVIS
M. abductor pollicis brevis’in altındadır.
Başparmağa adduksiyon yaptırır. Tenar kas değildir. Başparmakla ilgili kasların en derinde olanıdır. Arcus palmaris profundus denilen arteryel kemer, oblik başının altındadır. “Pollicis” sözcüğü içerip, n. ulnaris tarafından uyarılan tek kastır.
Hipotenar bölgenin yüzeyel fasyası içinde ince, dörtgen bir kastır. Hipotenar kas değildir. Palmar aponörozdan başlar, deriye tutunur. Altından a. ulnaris ile n. ulnaris’in r. superficialis'i geçer. Hipotenar kabarıntının derisini buruşturur, avuç içini derinleştirir. Böylece avuç içinde bir objenin tutulmasına yardım eder. N. ulnaris’in r. superficialis’i tarafından uyarılan tek kastır.
II
III - PARMAKLARA HAREKET YAPTIRAN KASLAR
M. ADDUCTOR POLLICIS
- KÜÇÜK PARMAĞA HAREKET YAPTIRAN KASLAR (HİPOTENAR KASLAR)
N. ulnaris tarafından uyarılırlar. Küçük parmağa isimleri ile aynı hareketleri yaptırırlar. M. ABDUCTOR DIGITI MİNİMİ
MM. LUMBRICALES M. flexor digitorum profundus’un tendonlarından başlayan dört tane kastır. 1. ve 2 nci lumbrikal kas n. medianus ile, 3. ve 4 ncü lumbrikal kas n. ulnaris ile uyarılır. Sık olarak üçüncü lumbrikal kas, her iki sinir tarafından uyarılır.
f --------------------------------------------------------------------------------El kasları • •
A
El başparmağının hareketi ile ilgili kaslar, “pollicis” sözcüğü içerirler. Bu kaslardan üç tanesi tenar kabarıntıyı oluşturduğundan tenar kaslar olarak bilinir ve nervus medianus tarafından uyarılırlar. Tenar kaslar; musculus abductor pollicis brevis, musculus opponens pollicis ve musculus flexor pollicis brevis'tir. Baş parmağa hareket yaptıranlar
Küçük parmağa hareket yaptıranlar
A F
El kasları
KASLAR
175
176
Lumbrikal kaslar, 2-5 nci parmakların proksimal falankslarına fleksiyon, diğer falankslarına ekstensiyon yaptırır (L hareketi). Yazı yazarken fonksiyon gören kaslardır.
93. Aşağıdakilerden hangisi b ir m im ik kası d e ğ ild ir?
KASLAR
MM. INTEROSSEI PALMARES Üç tanedir. Orta parmağa ait palmar interosseus kas yoktur. Bu kaslar, üçüncü parm ağın uzun eksenine göre 2,4 ve 5nci parmaklara addüksiyon yaptırır (PAD; PalmarADduksiyon). MM. INTEROSSEI DORSALES
A)
M. corrugator supercilii
C)
M. temporalis
B) M. risorius D) M. zygomaticus majör
E) M. platysma “Mimik kasları" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C 94. Aşağıdakilerden hangisi perineum kası d e ğ ild ir? A) M. transversus perinei profundus
Dört tanedir. İkinci ve üçüncü kas, orta parmağa tutunarak bu parmağı sabitler. Kaslar iki orijinle başladıkları için, aralarında bir açıklık bulunur. Birinci kasın bu açıklığından a. radialis geçer. Bu kaslar, üçüncü parmağın uzun eksenine göre diğer parmaklara abdüksiyon yaptırır (DAB; Dorsal ABdüksiyon). İnterosseus kasların hepsini n. ulnaris uyarır. “El kasları", “Lum birikal k aslar” ve “Irıterosseal kas/a^başlıklı şekillere bakınız. Doğru cevap: C
B) M. ischiocavernosus C) M. levator prostatae D) M. sphincter urethra E) M.bulbospongiosus M. LEVATOR ANI D iaphragm a p e lv is ’in büyük bölüm ünü yapar. Üst yüzü, fasya (fascia superior diaphragmatis pelvis) ve ekstraperitoneal bağ dokusu ile; mesane, prostat, uterus, vagina, rectum ve peritoneum’dan ayrılır. Alt yüzü, fossa ischioanalis’in medial duvarını yapar. S3,S4 ve n. rectalis inferior’la innerve olur.
A poneurosis dorsalis • •
M. extensor digitorum’un dört tendonundan her birinin elin dorsal yüzünde genişlemesiyle oluşan üçgen şeklindeki yapıdır. Lum brikal ve interosseal kaslar bu yapıda sonlanır.
Lumbrikal Kaslar • Origo : M. flexor digitorum profundus'un tendonları • Insertio : Aponeurosis dorsalis • Fonksiyonu: Metakarpofalangeal ekleme fleksiyon, • Siniri
interfalangeal ekleme ekstansiyon : Lumbrikal I ve ll’nin siniri n. medianus, lumbrikal III ve IV’ün siniri n. ulnaris'tir.
M. palmaris longus
M. flexor digitorum profundus
M. flexor digitorum superficialis
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------M. procerus
M im ik kasları
178
M. levator ani, pelvik organları destekler ve pozisyonunda tutar. Üç parçası vardır:
KASLAR
•
•
•
M. pubococcygeus; kasın esas parçasıdır. Her iki taraf m. pubococcygeus’un komşu kenarları arasında kalan açıklıktan üretra, anüs ve kadınlarda ek olarak vagina geçer. Bazı lifleri erkeklerde prostat’a (m. levator prostatae ya da m. puboprostaticus), kadınlarda ise vagina’nın duvarlarına tutunur (m. pubovaginalis, m. sphincter vaginae). Rectum'a tutunan bazı liflerine m. puboanalis denir. M. puborectalis; m. pubococcygeus’un iç tarafta kalan lifleridir, iki tarafın kası, anorektal birleşmenin arka tarafında “U” şeklinde bir halka oluşturarak birleşir. M. iliococcygeus
“Diaphragma pelvis” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C 95. Aşağıdaki kaslardan tarafından uyarılmaz?
hangisi
n.
pudendus
Ü r e t r a ’n m
ik i
ta n e
s fin k te r
kası
v e p r e p r o s t a t i k ü r e t r a ’y ı s a r a r v e k o n t r o l e d e r. D ü z k a s la r d a n o lu ş a n b u s fin k te r, o to n o m s in ir s is te m in in k o n t r o lü a ltın d a d ır .
M. sphincter urethrae externus;
ç iz g ili k a s tır. Ü re tra ’n ın m e m b ra n ö z p a rç a s ın ı ku ş a tır. N. p u d e n d u s ’u n d a lı o la n n. p e rin e a lis ta ra fın d a n u ya rılır.
N. pudendus A. ve v. pudenda interna ile birlikte for. ischiadicum m ajus’tan geçerek pelvis’i terk eder. Daha sonra for. ischiadicum minus’tan geçerek fossa ischioanalis'e gelir. Fossa ischionalis'in lateral duvarında, canalis pudendalis (Alcock kanalı)'te seyreder. Kanala girdikten hemen sonra, m. sphincter ani externus’u uyaran ve anüs çevresindeki deriden duyu alan n. re c ta lis in fe r io r ’u v e rir. Daha sonra n. p e r in e a lis ve n. d o rs a lis p e n is (c lito rid is ) adlı iki uç dalına ayrılır. N. perinealis, perine bölgesindeki kasları uyarır, erkek’te scrotum (kadında labium majus)’tan duyu alır. N. dorsalis penis (clitoridis) ise erkekte penis derisi ile glans penis’te, kadında ise clitoris’te dağılır.
A) M. bulbospongiosus B) M. transversus perinei superficialis C) M. transversus perinei profundus D) M. sphinter urethrae internus E) M. ischiocavernosus Üstten görünüş (iç organlar kaldırılmış) Lig. pubicum (arcuatum) inferius) Symphysis pubica( Crista pubica Tuberculum pubicum Pecten ossis pubis (linea iliopectinea’nın pubis parçası^ Ram us superior ossis pubis
V. dorsalis profunda penis’in geçtiği açıklık Lig. transversum perinei (membrana perinei’nin kalınlaşmış ön kısmı) Membrana perinei Urethra’nın geçtiği açıklık M. levator ani’den canalis analis’in longitudinal kas liflerine uzanan lifler
Canalis obturatorius Puborectalis
Fascia obturatoria
}
Pubococcygeus
Eminentia ilipubica Margo acetabuli
İliococcygeus
M. levator ani
Arcus tendineus musculi levatoris ani
Spina iliaca anterior inferior
M. obturatorius internus
Ala ossis ilii
\
Spina iscgiadica
Linea arcuata ileopectinea’nın ilium parçası)
M. coccygeus (ischiococcygeus)
Spina ischiadica
M. piriformis Foramina sacralia anteriora
Articulatio sacroiliaca'
Lig. sacrococygeum anterius Sacrurn
Canalis sacralis
v a rd ır:
M. s ph in cter urethrae internus; m e s a n e b o y n u n u
Hiatus anorectalis
179
96.
Aşağıdakilerden hangisi yüzeyel perine aralığında bulunmaz? A) Gl. bulbourethralis KASLAR
B) Gl. vestibularis majör C) M. ischiocavernosus D) M. bulbospongiosus E) N.pudendus Glan dula bulbourethralis (Cowper bezi); erkekte derin perine aralığında yer alır. SPATIUM PERINEI SUPERFICIALE’DE ANATOMİK YAPILAR
BULUNAN
Erkek • •
Radix penis (bulbus penis ve crus penis’ler) Spongioz üretra’nın proksimal bölümü
Kadın • •
R adix c lito rid is (bulbus v e s tib u li ve crus clitoridis’ler) Glandula vestibularis major'lar (Bartholin bezleri)
Doğru cevap: D e------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ \ Trigonum urogenitale •
• •
M. bulbospongiosus, ostium vaginae’nin her iki tarafında yer alır. Medyolateral epizyotomide kesilen kastır. Gl. vestibularis majör, bu kasın altında yer aldığından, kas ritmik kontraksiyon ile bezin sekresyonuna yardım eder. M. ischiocavernosus, erkeklerde crus penisleri, kadınlarda crus clitoridis’leri örter. Centrum perinei (corpus perinealej’ye tutunmayan tek perine kasıdır. M. transversus perinei profundus ve m. sphincter urethrae externus, derin perine aralığı (diaphragma urogenitale) kaslarıdır.
Yüzeyel perine aralığında bulunan ortak yapılar • Sym p h ysis pubica
A . m axillaris > A. te m p o ra lis superficialis
• V. retro m a n d ib u la ris ve bu veni oluşturan;
N. facialis A . carotis e x te rn a V. retro m a n d ib u la ris
Transvers
> V. m axlllaris
> V. te m p o ra lis superficialis • N . facialis
Parietajperiton Lig. hepatoduodenale içinde;
Lig. gastrolineale içinde; • A. v. gastricae breves
• V. porta • A. hepatica propria
• A. v. gastroom entalis sinistra bulunur.
• Ductus choledocus bulunur.
Lig. lienorenale Transvers
içinde; • A. v. lienalis bulunur.
For. epiploicum’u sınırlayan yapılar: • Önde: lig. hepatoduodenale • Arkada: v. cava inferior • Yukarıda: karaciğer (lobus caudatus) • Aşağıda: duodenum
SİNDİRİM SİSTEMİ
Medial
• M. masseter'in üzerinden geçer, • M. buccinator'u deler, • Üst 2. molar diş hizasında, • Vestibulum oris'e açılır.
326
SİNDİRİM SİSTEMİ
41. Karaciğerin lobus dexter’i ile komşu olan yapılar hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir? I.
Flexura coli dextra
II.
Duodenum (pars ascendens)
III. Sağ böbrek
Lobus caudatus, sulcus vena cavae ile fissura ligamenti venosi arasındadır.
•
Lobus quadratus ise fossa vesica biliaris ile fissura ligamenti teretis hepatis arasındadır.
•
Porta hepatis, bu loblar arasındadır.
“Karaciğerin visseral yüz komşulukları” başlıklı şekile bakınız.
IV. V. cava inferior V.
•
Mide
Doğru cevap: A
A) I, III, IV
B) I, II, V 42.
C) I, II, III D) II, III, V
Aşağıdaki şekilde “X” aşağıdakilerden hangisidir?
ile
işaretli
damar
E) III, IV, V
K ARAC İĞ ER •
Sol lobu; Mide (fundus bölümü) ve özofagus ile komşudur.
•
Sağ lobu: Colon ascendens, flexura coli dextra, sağ böbrek, diyafragma, sağ gl. suprarenalis, duodenum’un birinci veikinci parçalarının birleşme yeri, v. cava inferior ve vesica biliaris (vesica fellea) ile komşudur.
•
Lobus caudatus ile lobus sinister arasındaki yarığa fissura ligamenti venosi denir ve burada lig. venosum bulunur.
•
Lobus quadratus ile lobus sinister arasındaki yarığa fissura ligamenti teretis denir ve burada lig. teres hepatis yer alır.
A) A. lienalis B) A. mesenterica superior C) A. gastroepiploica sinistra D) A. gastrica sinistra E) A. renalis
r
~\
Lobus caudatus
Sol lob
*2
Karaciğerin visseral yüz komşulukları
M
327
Truncus co e lia cu s, aorta a b d o m in a lis ’in sindirim sistemini besleyen ventrai dallarından en üstte olanıdır. Hiatus aorticus’un hemen altında (T12 vertebra alt kenarı) aorta abdominalis’ten ayrılır. Dalları; a. gastrica sinistra, a. lienalis (a. splenica) ve a. hepatica communis’tir.
> A. gastroomentalis (gastroepiploica) sinistra; O m entum m ajus’un ya p ra kla rı arasında, mide’nin büyük kurvaturunda seyreder. Burada a. gastroomentalis dextra ile anastomoz yapar. Mide’yi ve omentum majus’u besler.
Truncus coelicaus’un dalları •
•
A. gastrica sinistra; truncus coeliacus’un en küçük dalıdır. Midenin curvatura minor’unda lig. hepatogastricum içerisinde a. gastrica dextra ile anastomozlaşır. A. hepatica communis; 2 uç dalına ayrılır. > A. hepatica propria; a. gastrica dextra’yı verdikten sonra, lig. hepatoduodenale’nin yaprakları arasında, ductus choledochus ve v. portae hepatis’le birlikte karaciğer’e doğru yükselir. Porta hepatis’te, karaciğer’in sağ ve sol lobuna giden iki dalına ayrılır. Sağ loba giden dalı, safra kesesini besleyen a. cystica’yı verir.
“Truncus coelicaus’un dallan" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
43. Aşağıdaki Şekilde “ X” aşağıdakilerden hangisidir?
ile
işaretli
X
> A. gastroduodenalis; duodenum ile pancreas arasında aşağıya doğru seyreder. Dalları; 1. A. gastroom entalis (g a stro e p ip lo ica ) dextra; Omentum m ajus’un yaprakları arasında, mide'nin büyük kurvaturu boyunca seyreder. Mide’yi ve omentum majus’u besler. 2. A. pancreaticoduodenalis superior • A. splenica (A. lienalis); V. splenica ile birlikte, pancreas’ın üst kenarı boyunca dalak hilumuna doğru seyreder. Cauda pancreatis ve v. splenica ile birlikte ligamentum splenorenale (lienorenale) içindedir. Dalları;
A) V. portae hepatis
B) Vv. hepaticae
C) V. lienalis
D) V. cystica E) V. phrenica inferior
> Aa. gastricae breves; terminal bölümünden ayrılan 5-7 tane arterdir. Lig. gastrosplenicum’un r A. hepatica communis
Aorta abdominalis
Truncus coeliacus
/
propria
~A. gastrica sinistra
A. gastroduodenalis A. gastroomentalis sinistra
A. gastrica dextra
Rr. pancreatici
A. pancreaticoduodenalis superior (anterior and posterior)
A. gastroomentalis dextra
Rr.
A. pancreaticoduodenalis inferior A. mesenterica superior
Truncus coelicaus’un dallan
damar
SİNDİRİM SİSTEMİ
yaprakları arasındadır. Mide'nin fundus bölümünü beslerler.
Peritoneum parietale
V. cava inferior
Vv. hepaticae
A. hepatica communis
Diaphragma Diaphragma’nın karaciğer yüzü Lig. hepatoduodenale (V. portae hepatis ile birlikte)
A. gastrica sinistra Glandula suprarenalis sinistra Pars abdominalis aortae
Glandula suprarenalis dextra Pancreas
A. lienalis
Flexura coli sinistra
Pars superior duodeni
Ren sinister Recessus duodenalis superior
Flexura coli dextra
Jejunum Colon transversum
A. v. mesenterica superior
Colon ascendens
Colon descendens Recessus duodenalis inferior Pars descendens duodeni
A. colica dextra
Radix Pars horizontalis Pars ascendens A. v. colica mesenterii duodeni duodeni sinistra
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
V. cava inferior
329
V. CAVA IN FERIO R’A AÇILAN V EN LER
•
w . phrenicae inferiores w. lumbales ve v. lumbalis ascendens vv. hepaticae v. renalis dextra ve sinistra v. testicularis (ovarica) dextra v. suprarenalis dextra; sol tarafyn veni, v. renalis sinistra’ya açılır. Ductus venosus
Periton boşluğu ile bursa omentalis’i bağlayan açıklıktır. Bursa omentalis’in sağ tarafındadır. SINIRLARI •
Önde; ligamentum hepatoduodenale (ligamentin içinde; a. hepatica propria, ductus choledochus, v. portae hepatis vardır)
“Vv. hepaticae” ve “V. cava inferior” başlıklı şekile bakınız.
•
Arkada; v. cava inferior’u örten periton
•
Yukarıda; karaciğerin lobus caudatus
Doğru cevap: B
•
44.
Altmışbir yaşında kadın hastaya kolesistektomi yapılıyor. Ameliya sırasında cerrahın elindeki makas kazara for. epiploicum’un arka duvarındaki dokuya saplanıyor. Operasyon alanına aşırı kanama meydana geliyor. Aşağıdaki damarlardan hangisinin yaralanması bu kanamaya neden olmuştur?
Doğru cevap: B 45.
Pankreas duktal adenokarsinomu tanısı alan 42 yaşında erkek hastanın BT’de tümörün pankreasın collum’da yer aldığı tesbit ediliyor. Bu hastada aşağıdaki damarlardan hangisinin tıkanma olasılığı vardır?
A) Aorta
B) V. cava
Aşağıda; duodenum’un birinci parçasının üst kenarı. “Bursa omentalis" başlıklı şekile bakınız.
inferior
A) V. mesenterica inferior
C) V. porta
B) V. porta
D) Sağ a. renalis
C) V. mesenterica superior
E) V. mesenterica superior
D) A. panceraticoduodenalis superior posterior E) A. pancreatica magna Pankreas boynunda yer alan bir tüm ör tarafından tıkanma olasılığı olan damar v. porta’dır.
Lig. gastrolineale İçinde; • A. v. gastricae breves • A. v. gastroomentalis sinistra bulunur.
Lig. hepatoduodenale İçinde; • V. porta • A. hepatica propria • Ductus choledocus bulunur.
Lig. lienorenale İçinde; • A. v. lienalis bulunur.
Transvers
' For. epiploicum'u sınırlayan yapılar: • Önde: lig. hepatoduodenale • Arkada: v. cava inferior • Yukarıda: karaciğer (lobus caudatus) • Aşağıda: duodenum
SİNDİRİM SİSTEMİ
• • • • • •
FORAMEN OMENTALE (FOR. EPIPLOICUM, VVINSLOVV DELİĞİ)
SİNDİRİM SİSTEMİ
330
PANCREAS
CAUDA PANCREATIS
Sekonder retroperitoneal bir organdır. L1-L2 vertebralar seviyesinde, mide ve bursa omentalis’in arkasındadır. Duodenum’un kavsinden dalağa uzanır. Mide yatağının en büyük bölümünü yapan organdır.
Sol böbreğin önünden dalak hilum’una uzanır. A.v. splenica ile birlikte ligamentum splenorenale’nin (lienorenale) yaprakları arasındadır.
CAPUT PANCREATIS
“Pancreas" başlıklı şekile bakınız.
Duodenum kavsi içindedir. L2 vertebra seviyesindedir. Ait sol tarafından, yukarı ve sola doğru uzanan çengel benzeri bir uzantısı vardır. Processus uncinatus denilen bu uzantı, a.v. mesenterica superior'ların arkasında, aorta abdominalis’in önündedir.
Doğru cevap: B
COLLUM PANCREATIS
46. Kırkbir yaşında bir kadın hasta karnın üst bölümünde ağrı şikayetiyle hastaneye başvuruyor. Yapılan gastroskopik muayenede midenin corpus'unda çok sayıda küçük ülser tesbit ediliyor. Aşağıdaki sinirlerden hangisi bu bölgenin ağrı duyusunu taşır?
L1 üzerindedir. Ön tarafında pylorus vardır. V. portae hepatis, bu parçanın arkasında oluşur.
A) T5-12 spinal sinirler
CORPUS PANCREATIS
B) N. splanchnicus majör Ön yüzü, bursa omentalis ile mide’den ayrılır.
C) N. splanchnicus minör D) N. subcostalis
Arka yüzü; aorta abdominalis, a. mesenterica superior, glandula suprarenalis sinistra, sol böbrek ve damarları (özellikle v. renalis sinistra) ve v. splenica ile komşudur. Gövdenin ön kenarına mesocolon transversum tutunur. Üst kenarında görülen kabarıntıya tuber omentale denir.
E) T12-L2 spinal sinirler N. splanchnicus majör, sempatik zincirin T5-T9 torakal ganglionlarından çıkar ve abdominal organlara giden preganglionik sempatik lifleri taşır. Aynı zamanda üst abdominal organlardan gelen visseral afferent lifleri de içerir. Ağrı duyusu taşıyan lifler sempatik zincirden sonra T5-T9 spinal sinirlere katılarak medulla spinalis’e ulaşır.
Caput pancreatis
V. porta
• Processus uncinatus denilen uzantısını a.v. mesenterica superior önden çaprazlar.
V. lienalis
Collum pancreatis • V. porta bu parçanın arkasındadır.
Ductus pancreaticus (VVirsung kanalı) • Ductus choledochus'la birleşip,duodenum 'un 2. parçasında papilla duodeni m ajor'a açılır.
Ductus choledochus
Duodenum (Pars horizontalis) A n te rio r
V. mesenterica superior
descendens
Pancreas ■Sekonder retroperitoneal bir organdır. Posterior
ıöl
Pancreas
T1-T5 spinal sinirler torakal organlara ait ağrıyla ilgili visseral afferent lifleri taşır.
Özofagus varisleri, özofagus’un alt ucunda yer alan submukozal venlerin genişlemesiyle oluşurlar.
N. subcostalis, T12 spinal sinirin ön dalıdır.
Sıklıkla siroza bağlı p o rtal hipertansiyon sonucu gelişirler.
MİDENİN SİNİRLERİ
PORTO-CAVA ANASTOMOZ BÖLGELERİ
Midenin parasempatikleri n. vagus’tan, sempatikleri T59 spinal segmentlerden gelir. Parasempatikler, gastrik motiliteyi ve sekresyonu artırır, m. sphincter pyloricus’u inhibe eder (açar). Sempatikler ise, m. sphincter pyloricus’u uyarır (kapatır), gastrik motiliteyi inhibe eder.
(VPH; v. portae hepalis, VCS; v. cava superior, VCI; v. cava inferior) •
Özofagus’un abdominal parçası; v. gastrica sinistra’ya (VPH) açılan özofageal dallar ile v. azygos (VCS) ve v. hemiazygos’a (VCS) açılan özofageal dallar arasındadır. Portal obstrüksiyonda, anastomoz yapan bu venlerde özofagus varisi denilen genişlemeler olur. Bazen yırtılarak öldürücü kanamalara neden olabilir.
•
Rectum; v. rectalis superior (VPH)ile v. rectalis media (VCI) ve v. rectalisinferior (VCI) arasındadır.
•
Umbilicus bölgesi; vv. paraumbilicales’lerle (VPH), karın ön duvarınıdrene eden v. epigastrica superior (VCS) ve v. epigastrica inferior (VCI) arasındadır. Portal obstrüksiyonda, umbilikal bölgede caput medusae denilen venöz genişlemeler olur. Umbilikal bölge aynı zamanda cava-cava anastomoz yeridir (v. epigastrica superior (VCS) ile v. epigastrica inferior (VCI) arasındaki anastomoz nedeniyle).
•
R etro p erito n eal bölge; k a ra ciğ e rd e ki area nuda’nın venleri ve kalın bağırsak venleri (VPH) ile retroperitoneal venler (frenik, lumbal, renal; VCI) arasındadır.
Mide ağrısı, epigastrik ve sol hipokondriyak bölgede hissedilir. Doğru cevap: B 47. Hikayesinden uzun süre alkol kullandığı öğrenilen 63 yaşında erkek hasta kan kusması şikayetiyle acil servise getiriliyor. Yapılan endoskopik muayenede kanamanın özofagus varislerinden kaynaklandığı tesbit ediliyor. Bu varisler, a. gastrica sinistra’nın aşağıdaki damarlardan hangisiyle anastomoz yapması nedeniyle oluşmuştur? A) Azygos sistem venleri B) V. cava inferior C) V. umbilicalis D) V. mesenterica superior E) V. subcostalis
“Porto-cava anastamozlar” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
|V. azygos _V. azygos'a açılan özofageal dallar
V. epigastrica superior
Özofagus'un abdominal parçası gastrica sinistra'ya açılan özofageal dallar
O U m bilikal bölge V. portae hepatis
Vv. paraumbilicales
V. lienalis
V. epigastrica inferior
V. mesenterica in fe rio r .V. rectalis superior
V. iliaca interna V. rectalis media V. rectalis in fe rio r
Rectum
SİNDİRİM SİSTEMİ
331
332
SİNDİRİM SİSTEMİ
5.
TUS SORULARI
Dilin kaslarını innerve eden sinir hangisidir? (Nisan-89) A) N. hypoglossus B) N. glossopharyngeus
1.
Aşağıdaki bezlerden hangisi retromandibularis’te bulunur? (Eylül-87)
C) N.vagus
fossa
D) N. facialis E) N. statoacusticus (n. vestibulocochlearis)
A) Gl. parotidea
B) Gl. sublingualis
Doğru cevap: A
C) Gl. buccales D) Gl. thyroidea E) Gl. submandibularis Doğru cevap: A
6.
Douglas boşluğu (Eylül-89)
(çıkmazı)
nerede
bulunur?
A) Uterus-mesane B) Mesane-rectum C) Uterus-rectum D) Uterus-sacrum 2.
Aşağıdaki oluşumlardan hangisi ekstrahepatik safra yollarından değildir? (Eylül-87)
E) Mesane-sacrum Doğru cevap: C
A) Ductus confluendes
B) Ductus deferens C) Ductus choledochus
7.
M. masseter’in üzerinde vertikal bir yapıldığında hangisine ulaşılır? (Eylül-89)
D) Vesica fellea
A) Gl. parotidea
E) Ductus hepaticus communis
keşi
B) Gl. sublingualis
Doğru cevap: B
C) Gl. submaxillaris
D) Gl. submandibularis E) A. maxillaris Doğru cevap: A 3.
Treitz bağı, aşağıdaki yapılardan hangisinin aşıcı bağıdır? (Eylül-8 8 ) 8. A) Flexura coli sinistra B) Flexura duodenojejunalis
Meckel divertikülü aşağıdaki bağırsak bölümlerinden hangisinde bulunabilen bir embriyolojik artıktır? (Nisan-90) A) Duodenum
C) Flexura coli dextra
B) Jejunum
D) Appendix vermiformis
C) ileum
E) Pericardium fibrosum Doğru cevap:B
D) Caecum E) Rectum Doğru cevap: C
4.
Plicasemilunaris, bağırsağın hangi bölümündedir? (Nisan-89) A) Duodenum B) Jejunum C) İleum D) Colon E) Appendix vermiformis
Doğru cevap: D
9.
Uykuda iken dilin arkaya kaçmasını engelleyen kas hangisidir? (Eylül-90) A) M. geniohyoideus B) M. palatoglossus C) M. stylohyoideus D) M. genioglossus E) M. hyoglossus
Doğru cevap: D
333
10. Karaciğer patolojilerinde, omuza vuran ağrı hangi yolla taşınır? (Eylül-90)
15.
A) N. vagus
Glandula submandibularis’in arkasından içinden geçen yapı hangisidir? (Eylül-93)
veya
B) N. lingualis
C) N. splanchnicus majör
C) A. facialis
D) N. ischiadicus
D) A. carotis externa
E) N. glossopharyngeus
E) A. carotis interna
Doğru cevap: B
Doğru cevap: C
11. Özofagogastrik bileşkeyi yerinde tutan en önemli oluşum aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül-90)
16.
SİNDİRİM SİSTEMİ
A) A. maxillaris
B) N. phrenicus
A) Crus sinistrum
Ductus parotideus hangi kası delerek vestibulum oris’e açılır? (Eylül-95)
B) Diaphragma
A) M. masseter
C) Crus dextrum
B) M. buccinator
D ) Fundus
C) M. pterygoideus medialis
E) Ligamentum phrenicooesophagealis
D) M. pterygoideus lateralis E) M. zygomaticus majör
Doğru cevap: E
Doğru cevap: B
12.
Ductus pancreaticus majör hangisine açılır? (Eylül-92)
aşağıdakilerden 17.
A) Pars ascendens duodeni
Aşağıdakilerden hangisi vitellin kaybolmaması sonucu gelişir? (Eylül-95)
kanalın
A) Vitellus kesesi
B) Pars horizontalis duodeni
B) Allantois
C) Pars descendens duodeni
C) Stomadeum
D) Bulbus duodeni
D) Meckel divertikülü
E) Pars inferior duodeni
E) Urachus
Doğru cevap: C
Doğru cevap: D
13.
Lig. umbilicale medianum hangisinin artığıdır? (Eylül-92)
18.
A) Vitellus
Paraduodenal herni operasyonlarında recessus paraduodenalis civarındaki ligament kesilirse hangi arter zarar görebilir? (Eylül-96)
A) A. colica media
B) Allantois C) Decidua basalis
B) A. gastrica sinistra
D) Korion
C) A. colica dextra
E) Ductus venosus
D) A. colica sinistra E) A. gastroepiploica dextra
Doğru cevap: B
Doğru cevap: D 14.
Pancreas başı ile proc. uncinatus arasındaki tümör hangi damara bası yapar? (Nisan-93) 19.
Hangi kas mandibula’ya tutunmaz? (Eylül-97)
A) Aorta abdominalis B) A. mesenterica superior
C) A. mesenterica inferior D) A. gastroduodenalis E) A. lienalis Doğru cevap: B
A) M. genioglossus B) M. hyoglossus C) M. digastricus D) M. mylohyoideus E) M. temporalis Doğru cevap: B
SİNDİRİM SİSTEMİ
20.
Lig. teres hepatis, hangi embriyona! yapının tıkanma artığıdır? (Eylül-97) A) Ductus arteriosus B) V. vitellina dextra
B) A. hepatica propria
C) V. umbilicalis
C) Ductus hepaticus communis
D) V. cardinalis
D) Vena portae hepatis E) Venae hepaticae
E) A. umbilicalis
Doğru cevap: E
Aşağıdakilerden hangisi oluşmaz? (Nisan-99)
yalnızca
periton
ile 27. Aşağıdakilerden hangisi m. buccinator’u delerek geçer? (Nisan-2002)
A) Ligamentum coronarium B) Ligamentum triangulare
A) Ductus parotideus
C) Ligamentum teres hepatis
B) Arteria facialis
D) Ligamentum falciforme
C) Arteria maxillaris
E) Ligamentum hepatoduodenale
D) Ductus submandibularis
Doğru cevap: C 22.
Aşağıdaki yapılardan hangisi lig. hepatoduodenale içerisinde ver almaz? (Eylül-2001) A) Ductus choledochus
Doğru cevap: C 21.
26.
E) Ductus sublingualis
Ductus choledochus ve ductus majör nereye açılır? (Eylül-99)
pancreaticus
A) Pars descendens duodeni
Doğru cevap: A 28. Dalak, hangi (Eylül-2002)
ligamentin
üzerinde
B) Pars ascendens duodeni
A) Ligamentum falciforme
C) Pars horizontalis duodeni
B) Ligamentum gastrolienale
D) Pars inferior duodeni
C) Ligamentum phrenicocolicum
E) Pars superior duodeni
D) Ligamentum pancreaticolienalis
Doğru cevap: A
bulunur?
E) Ligamentum phrenolienalis Doğru cevap: C
23. Ligamentum hepatoduodenale’de olmayan yapı hangisidir? (Nisan-2000) A)
A. gastrica dextra
B) V. portae hepatis
C)
A. hepatica propria
D) Ductus choledochus
E) Plexus hepaticus Doğru cevap: A 24. Ductus parotideus hangisini deler? (Nisan-2000) A) M. pterygoideus lateralis
29. Aşağıdakilerden hangisi midenin arka yüzü ile komşu değildir? (Nisan-2003) A) Sol adrenal bez B) Sol böbrek C) Pankreas D)
Transvers kolon
E) Jejunum Doğru cevap: E
B) M. pterygoideus medialis C) M. buccinator D) M. orbicularis oris
30. Peyer plakları, aşağıdakilerin hangisinde en fazla miktarda bulunur? (Eylül-2003)
E) M. masseter Doğru cevap: C 25. Karın ön duvarı açıldıktan sonra en yüzeyel konumda yer alan yapı aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül-2000) A) Omentum majus B) Omentum minus C) Mesenterium D) Mesocolon sigmoideum E) ileum Doğru cevap: A
A) Duodenum B) Anal kanal C) Çıkan kolon D) Çekum E) İleum Doğru cevap: E
335
31. Aşağıdakilerden hangisi tonsilla arkadan sınırlar? (Nisan-2004)
palatina’yı
B)
SİNDİRİM SİSTEMİ
A) Arcus palatoglossus Arcus palatopharyngeus
C) Plica glossoepiglottica mediana D) Musculus genioglossus E) Plica glossoepiglottica lateralis Doğru cevap: B 32. Aşağıdakilerden hangisi parotis sekrotomotor siniridir? (Eylül-2004)
bezinin
Yukarıdaki şekilde taralı bölgenin tat duyusunu taşıyan sinir aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül 2007)
A)
N. vagus
B) N. facialis
A)
N. lingualis
C)
N. trigeminus
D) N. glossopharyngeus
C)
N. glossopharyngeus
E)
N. petrosus majör
B) N. vagus D) N. hypoglossus
E) N. facialis Doğru cevap: C
Doğru cevap: D 33. Mideden gelen ağrı duyusu vücudun bölgesinde hissedilir? (Nisan 2005)
hangi
38. Aşağıdakilerden hangisi karaciğerin viseral yüzeyi ile komşuluk yapmaz? (Eylül 2007)
A) Sağ omuzda
A)
Mide
B) Transvers kolon
B) Sağ lumbar bölgede
C)
Sağ böbrek
D) Duodenum
C) Sol hipokondriyak bölgede
E) Jejunum
D) Periumbilikal bölgede
Doğru cevap: E
E) Sağ skapula altında 39. Aşağıdaki arterlerden hangisi arteria mesenterica superior’un dalı değildir? (Nisan 2009)
Doğru cevap: C 34. Aşağıdakilerden hangisi foramen omentale’yi (epiploicum’u) sınırlayan yapılardan biri değildir? (Nisan 2005)
D) A. jejunales
B) Ligamentum hepatoduodenale
E) A. ileocolica
C) Vena cava inferior
Doğru cevap: B
D) Pars superior duodeni E) Ligamentum falciforme hepatis
40. Aşağıdaki venlerden hangisi vena oluşmasına katılmaz? (Nisan 2009)
Doğru cevap: E 35. Aşağıdakilerden hangisi açılmaz? (Nisan 2005) Sinüs frontalis
C)
Ductus nasolacrimalis
B) A. colica sinistra C) A. pancreaticoduodenalis inferior
A) Lobus caudatus hepatis
A)
A) A. colica media
burun
boşluğuna
portae’nin
A) V. lienalis B) V. mesenterica superior
B) Sinüs maxillaris D) Ductus parotideus
E) Sinüs sphenoidalis
C) V. mesenterica inferior D) V. gastrica sinistra E) V. renales
Doğru cevap: D
Doğru cevap: E
36. Aşağıdaki damarlardan hangisi pars horizontalis duodeni’nin ön yüzünü çaprazlayarak geçer? (Nisan 2006)
41. Aşağıdaki venlerden hangileri arasında portakaval anastomoz bulunmaz? (Nisan 2009) A) Özofagus çevresindeki venler
A) Arteria mesenterica inferior
B) Rektum çevresindeki venler
B) Truncus coeliacus
C) Mesane çevresindeki venler
C) Arteria lienalis
D) Umbilikus çevresindeki venler
D) Vena mesenterica superior
E) Karın arka duvarındaki venler
E) Arteria hepatica propria Doğru cevap: D
Doğru cevap: C
336
SİNDİRİM SİSTEMİ
42.
Bağırsak mukozası üzerinde bulunan ve linea pectinata olarak adlandırılan oluşum aşağıdakilerin hangisinde yer alır? (Eylül 2009)
47. Treitz ligamenti aşağıdaki bağırsak bölümlerinden hangisiyle ilgilidir? (Eylül 2011) A) Flexura coli sinistra
A) Duodenum
B) Flexura duodenojejunalis
B) Transvers kolon
C) Terminal ileum
C) İleum
D) Pars descendens duodeni
D) Anal kanal
E) Pars superior duodeni
E) Rektum
Doğru cevap: B
Doğru cevap: E
48. 44.
Aşağıdaki anatomik oluşumlardan hangisi glandula submandibularis’in yüzeyel parçasının altyüzü ile komşudur? (Mayıs 2011)
Aşağıdaki yapılardan hangisi vestibulum oris’de bulunur? (Eylül 2012) A) Papilla ductus parotidei B) Caruncula sublingualis
A) Arteria lingualis
C) Foramen caecum
B) Glandula sublingualis
D) Frenulum linguae
C) Musculus mylohyoideus
E) Tonsilla palatina
D) Vena facialis E) Vena lingualis
Doğru cevap: A
Doğru cevap: D
49. 45.
Aşağıdaki arterlerden hangisi özofagusun abdomen içindeki kısmını besler? (Eylül 2011) A) A. gastroepiploica dextra B) A. gastroepiploica sinistra C) A. gastrica dextra D) A. gastrica sinistra E) A. epigastrica superior
Doğru cevap: D
I.
Glandula parotidea
II.
Glandula buccales
III. Glandula submandibularis Yukarıdaki bezlerden hangilerinin vestibulum oris’e açılır? (Nisan 2013) A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III Doğru cevap: D
46. Aşağıdaki oluşumlardan hangisi foramen epiploicum’un arka duvarında yer alır? (Eylül
2011) A) Vena portae hepatis B) Arteria hepatica propria C) Ductus choledochus D) Karaciğer E) Vena cava inferior Doğru cevap: E
salgısı
1.
Aşağıdakilerden hangisinin her iki böbreğin ön yüzü ile kom şuluğu vardır?
2.
Aşağıdakilerden hangisi böbreğin arka yüzünün komşu olduğu yapılardan bir değildir?
A) Mide
B) Pancreas
A) N. subcostalis
B) N. obturatorius
C) Duodenum
D) Karaciğer
C) N. ilioinguinalis
D) N. iliohypogastricus
E) M. psoas majör
E) Jejunum Sağ böbreğin ön yüzü; glandula suprarenalis, karaciğerin sağ lobu, colon ascendens, flexura coli dextra, duodenum’un ikinci parçası (pars descendens duodeni) ve jejunum kıvrımları Sol b ö b re ğ in ön yüzü; glandula suprarenalis, dalak, mide, corpus pancreatis, arteria-vena splenica, flexura coli sinistra, colon descendens’in başlangıcı ve jejunum kıvrımları ile komşudur. B ö b re k le rin ön yü z k o m ş u lu k la rı fa rk lı a n a to m ik y a p ıla rla d ır. A n c a k , a rka yü z k o m ş u lu k la rı aynı yapılarladır. ‘‘Böbreğin ön yüz komşulukları” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: E
BÖBREKLER Retroperitoneal organlardır. Sağ böbreğin üst ucu, T12 vertebra seviyesinde, sol böbreğin üst ucu ise T11 vertebra seviyesindedir. Alt uçları L3 vertebra seviyesindedir. Karaciğer nedeniyle sağ böbrek, soldakinden yaklaşık 2 cm daha aşağıdadır. Böbreklerin arka yüzleri; •
D iyafragm a, m. psoas majör, m. q ua dratus lumborum, m. transversus abdominis
•
V.a.n. subcostalis
•
N. iliohypogastricus ve n. ilioinguinalis’le komşudur.
•
Sağ böbrek 12. kosta ile sol böbrek 11. ve 12. kosta ile komşudur.
“Böbreğin arka yüz komşulukları” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: B
r
Duodenum (2 . parçası)
Dalak Pancreas
Her iki böbrek suprarenal bez ve colon (flexura coli) ile komşudur.
*2
Böbreğin ön yüz kom şulukları
338
ÜROGENİTAL SİSTEM
V. cava inferior M . transversus abdominis
Diaphragma
\ 12. kaburga
N. subcostalis N. iliohypogastricus ve n. ilioinguinalis
Umbilicus'un izdüşümü
Böbreğin arka yüz komşulukları
M. psoas majör
Ureter
1. Kaslar • Diaphragma • M. transversus abdominis • M. quadratus lumborum • M. psoas majör 2. Damar - sinir • V.A.N. subcostalis • N. iliohypogastricus • N. ilioinguinalis
3.
Ureter’in abdominal parçası aşağıdaki kaslardan hangisinin önünde seyreder? A) M. psoas majör
Sol üreter ise; a.v. testicularis (ovarica), a.v. colica sinistra ve colon sigmoideum tarafından önden çaprazlanır. Mesocolon sigmoideum’un apeksindeki çıkmazın (recessus intersigmoideus) tabanından geçer.
B) M. iliacus PARS PELVICA
C) M. obturatorius D) M. rectus abdominis
URETER
Linea terminalis ile mesane arasındaki parçadır. Her iki tarafta; a. umbilicalis, a. rectalis media, n. obturatorius ve a.v. obturatoria’yı önden çaprazlar.
Pelvis renalis, L1 vertebranm spinoz çıkıntısı seviyesinde ureter olur. Abdominal, pelvik ve intramural olarak, üç parçası vardır.
Erkeklerde ductus deferens’i arkasından çaprazlayıp, glandula vesiculosa’nın tam üstünde fundus bölümünden mesane’ye girer.
PARS ABDOMINALIS
Ductus deferens, erkeklerde ureter’le peritoneum arasından geçen tek yapıdır.
E) M. obliquus internus abdominis
Pelvis renalis ile linea terminalis arasındaki parçadır. Her iki tarafın abdominal parçası seyri sırasında; m. psoas majör ü ve n. genitofemoralis’i önden, gonadal damarları (a.v. testicularis/a.v. ovarica) arkasından çaprazlar. Küçük pelvise girerken, a.v. iliaca com m u nis’leri (bifurkasyonlarına yakın) ve a.v. iliaca externa’nm başlangıçlarını önden çaprazlar.
Pelvik parça, kadınlarda fossa ovarica’nın arka sınırını yapar. Cervix uteri’nin yaklaşık 2-3 cm lateralinde, a. uterina’yı arkasından çaprazlar.
Sağ üreter, v. cava inferior’un lateralindedir. A.v. testicularis (ovarica), pars descendens duodeni, a.v. ileocolica, a.v. colica dextra ve radix mesenterii tarafından önden çaprazlanır.
2
PARS INTRAMURALIS Mesane duvarı içindeki parçadır. Mesane duvarında yaklaşık cm kadar oblik olarak seyreder ve ostium ureterisdenilen ağızla mesane’ye açılır.
339
•
Pelvis renalis’le birleşme yeri (üreteropelvik birleşme); üreter’in ikinci en dar yeridir.
•
Apertura pelvis superior’u çaprazladığı yer (linea terminalis’i veya a. iliaca externa’yı çaprazladığı yer)
•
Mesane duvarından geçtiği yer (üreter’in en dar yeridir).
“Ureter’irı abdominal parçasının damar komşuluğu" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
4.
Aşağıdakilerden hangisi ureter’in abdominalis’ini önden çaprazlar? A) A. iliaca interna B) A. ovarica C) A. renalis D) Aa. lumbales E) N. genitofemoralis
pars
Pelvis renalis ile linea terminalis arasındaki parçadır. Her iki tarafın abdominal parçası seyri sırasında; m. psoas majot’u ve n. genitofemoralis! önden, gonadal damarları (a.v. testicularis/a.v. ovarica) arkasından çaprazlar. Küçük pelvise girerken, a.v. iliaca c o m m u n is'leri (bifurkasyonlarına yakın) ve a.v. iliaca extern a'nın başlangıçlarını önden çaprazlar. Sağ üreter, v. cava inferior’un lateralindedir. A.v. testicularis (ovarica), pars descendens duodeni, a.v. ileocolica, a.v. colica dextra ve radix mesenterii tarafından önden çaprazlanır. Sol üreter ise; a.v. testicularis (ovarica), a.v. colica sinistra ve colon sigmoideum tarafından önden çaprazlanır. Mesocolon sigmoideum’un apeksindeki çıkmazın (recessus intersigmoideus) tabanından geçer. ‘‘Ureter’in komşulukları ve darlıkları" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: B
UROGENITAL SİSTEM
PARS ABDOMINALIS
Üreter, üç yerde darlık gösterir.
ÜROGENİTAL SİSTEM
Ureter’in altından (veya arkasından) geçen yapılar; a. iliaca externa, n. genitofemoralis ve a. obturatoria’dır. Ureter’in üstünden (önünden) geçen yapılar; a. ovarica, ductus deferens, a. testicularis ve a. uterina’dır.
Ureter'in çaprazladığı yapılar 1. Abdomen • A. testicularis ya da • A. ovarica'yı arkadan çaprazlar.
2. Pelvis minor'un g iriş in d e • A. v. iliaca communis ve • A. v. iliaca externa'nın başlangıcını
A. testicularis (veya a. ovarica)
önden çaprazlar.
3. Gerçek pelvis'te • Kadınlarda a. uterina'yı • Erkeklerde ductus deferens'i
A. iliaca externa
arkadan çaprazlar.
U re te r
Ureter'in darlıkları: 1.
Pelvis renalis'le birleşm e yeri
2. A pertura pelvis superior'u çaprazladığı yer (linea te rm in a lis veya a. iliaca exte rn a'yı çaprazladığı yer)
3.
M esane duvarından geçtiği yer (ureterin en dar yeridir)
Ureter’in komşulukları ve darlıkları
5.
Urethra masculina’nm en dar yeri aşağıdakilerden hangisidir?
prostaticus denir ve buraya prostat bezinin kanalları açılır. Crista urethralis’in ortasındaki kabarıntıya, colliculus seminalis (verumontanum) adı verilir. Bu kabarıntının tam ortasında, utriculus prostaticus denilen bir çıkmaz bulunur. Utriculus prostaticus’a ductus ejaculatorius’lar açılır.
A) Ostium urethra internum B) Ostium urethra externum C) Pars membrnacea D) Ampulla urethra
•
Üretra’nın pars intermedia (pars membranacea) denilen üçüncü parçası, diaphragma urogenitale (derinperine aralığı)’dedir. Prostat’ın apeksinden başlar, bulbus penis’e kadar uzanır. M. sphincter u rethrae e xternus ta ra fın d a n k u ş a tılır. Gl. bulbourethralis (Covvper bezleri)'ler bu parçanın her iki tarafında yer alır.
•
Pars spongiosa, üretra’nın corpus spongiosum penis içinde yer alan dördüncü parçasıdır. Ostium urethrae externum’da biter. Gl. bulbourethralis’lerin kanalları, bu parçanın proksimal bölümüne açılır. Spongioz üretra’ya üretral bezlerin kanalları da açılır. Glans penis içindeki genişlemesine de fossa navicularis urethrae adıverilir.
E) Pars prostatica ERKEK ÜRETRA’SI Üretra, yaklaşık 18-20 cm uzunluğundadır. Mesane boynundaki ostium urethrae internum’dan başlar, penis’in ucundaki ostium urethrae externum’da sonlanır. •
Mesane boynu ile prostat bezinin üst yüzü arasında kalan başlangıç parçasına pars intramuralis denir. M. sphincter urethrae internus denilen düz kas tarafından kuşatılır.
•
Üretra’nın, prostat bezi içinde kalan parçasına pars prostatica denir. Uretra’nın en geniş ve en fazla dilate olabilen parçasıdır. Tüm uzunluğunca arka duvarında görülen crista urethralis isimlimukoza kabarıntısının, yanlarında kalan boşluğa sinüs
341
M. sphincter urethrae internus; mesane boynunu ve preprostatik üretra’yı sarar ve kontrol eder. Düz kaslardan oluşan bu sfinkter, otonom sinir sisteminin kontrolü altındadır.
Pars membranaceae urethra’nın lateralinde yer alan yapı aşağıdakilerden hangisidir? A) Prostata B) Vesicula seminalis C) Gl. bulbourethralis D) Gl. vestibularis majör
M. sphincter urethrae externus; çizgili kastır. Üretra’nın membranöz parçasını kuşatır. N. pudendus’un dalı olan n. perinealis tarafından uyarılır.
E) Gll. urethrales GLANDULA BULBOURETHRALİS (COVVPER BEZLERİ)
Üretra, dört yerde darlık gösterir: •
Başlangıcında (ostium urethrae internum)
•
Pars membranacea (pars intermedia); ikinci en dar yeridir.
•
Fossa navicularis urethrae’nin arkası
•
Ostium urethrae externum; en dar olanıdır.
Derin perine aralığında (diaphragma urogenitale), membranöz üretra’nın her iki tarafında bezelyeye benzer bir çift bezdir. Kanalları, spongioz üretra’nın proksimal parçasına açılır. GLANDULA PROSTATICA (PROSTATA) Mesane boynu altında bulunur. Erkek üreme sisteminin en büyük aksesuar bezidir. Kadınlardaki paraüretral bezlerin (Skene bezleri) karşılığıdır.
“Uretra’nın bölümleri” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: B
Prostat içinden, urethra ve ductus ejaculatorius geçer. Bileşik tubuloalveoler tip bezdir. Kanalları prostatik üretra’daki colliculus seminalis’in her iki yan tarafında bulunan sinüs prostaticus’a açılır.
Urethtra'nın bölümleri 1. Pars preprostatica (intramuralis) • Mesane içindeki bölüm dür. 2. Pars prostatica • Ductus ejaculatorius açılır.
Derin perine aralığı
3. Pars membranacea (intermedia) • Diapragma u ro ge nita le ’yi geçen bölüm ü
ÜROGENİTAL SİSTEM
6.
Üretra’nın iki tane sfinkter kası vardır.
M. sphincter urethra (externum)
• Derin perine aralığında yer alır. Bu bölüm de m. sphicter urethra externus bulunur. Gl. bulbo ure thra lis
4. Pars spongiosa • Gl. b ulbo ure thra lis'in kanalı açılır.
Fossa navicularis' Urethra'nın darlıkları Başlangıcında (ostium urethra internum) Pars m em branacea (intermedia) ikinci en dar yeri Fossa navicularis u rethra'nın arkası • Ostium urethra externum en dar yeri
Uretra’nın bölümleri
Sagittal
—
34 2
ÜROGENİTAL SİSTEM
GLANDULA VESICULOSA (GLANDULA SEMINALIS, VESICULA SEMINALIS) Mesaneile rektum arasında bulunur. Gerçekte tek bir kanaldır ve kıvrımlar açıldığında uzunluğu 10-15 cm olur. Ejakulat (semen)’ın en büyük bölümünü bu bezin salgısı oluşturur (yaklaşık %60). Ductus excretorius denilen kanalı, ductus deferens’le birleşerek ductus ejaculatorius adı altında prostatik üretra’ya açılır. Prostatik üretra’daki colliculus seminalis’e veya utriculus prostaticus’a açılır.
•
Fascia spermatica interna; fascia transversalis’ten derive olur.
•
Tunica va g in a lis te s tis ’in p a riy e ta l yaprağı (periorchium); peritoneum’un pariyetal yaprağıdır.
“ Scrotum’un tabakaları” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: E 8.
Lobuli te s tis ’lerde yapılan sperm ium ları rete te s tis ’ten epidid ym is’e taşıyan kanallara ne ad verilir? A) Tubuli seminiferi contorti
KADIN ÜRETRA’SI Mukozasında, gll. urethrales denilen bezler ile lacunae u re th ra le s d enilen çıkm a zla r bulunur. Ü re tra ’nın dorsal yüzündeki submukozada bulunan bezlere, gll. paraurethrales (Skene bezleri) denir. Paraüretral bezler, erkeklerdeki prostat bezinin karşılığıdır.
B) Tubuli seminiferi recti C) Ductuli efferentes testis D) Ductus deferens E) Ductus ejaculatorius TESTİS
Ostium urethrae externum, clitoris ile ostium vaginae arasında, vestibulum vaginae’dedir. Glans clitoridis’in yaklaşık 2.5 cm arkasındadır.
Testis’ler, 28. haftaya kadar karın arka duvarından anulusinguinalis profundus’a gelir. Dört hafta sonra (32. hafta) scrotum’a iner.
GLANDULA VESTIBULARIS MAJÖR (BARTHOLIN BEZİ)
Testis’leri saran; tunica vaginalis testis’in visseral yaprağı (epiorchium), tunica albuginea ve tunica vasculosa, birlikte testiküler kapsül adı ile bilinir. Tunica vasculosa, tunica albuginea’nın altındaki damar ağı tabakasıdır.
Ostium vaginae'nin her iki tarafında, bulbus vestibuli’lerin arka uçlarına komşu iki tane bezdir. M. bulbospongiosus (m. bulbocavernosus) ile örtülüdürler. E rke kle rd e ki gl. b u lb o u re th ra lis ’in (Covvper bezi) karşılığıdır. Labium minus pudendi ile hymen arasında bulunan olukta seyreden kanalı vestibulum vaginae’ye açılır. Doğru cevap: C 7.
Cutis s c ro ti’nin altındaki tabaka aşağıdakilerden hangisidir? A) Fascia spermatica interna
Tunica vaginalis, processus va g in a lis ’in alt ucunun kalıntısıdır. Tunica vaginalis testis,iki tabakalıdır. Testis’in tüm yüzeylerin iörtenine lamina visceralis (epiorchium), testis üzerinden scrotum’un iç yüzüne atlayanına lamina parietalis (periorchium) adı verilir, iki tabaka arasında bulunan boşluğa tunica vaginalis boşluğu denir. Bu boşlukta sıvı birikmesi hidrosel olarak bilinir. Tunica albuginea, lamina visceralis’in altındakitabakadır. Bu tabaka, testis’in arka-dış tarafından içeri doğru mediastinum testis adı ile girer. Testis’in üst ucundan alt ucuna kadar uzanan mediastinum testis’ten çıkan uzantılara septula testis denir. Bu uzantılar aracılığı ile testis, 200-300 tane lobçuğa (lobuli testis) ayrılır.
B) Fascia spermatica externa C) Fascia cremasterica D) Tunica vaginalis’in parietal yaprağı E) Tunica dartos SCROTUM’UN TABAKALARI; DIŞTAN İÇE •
Deri
•
Tunica dartos (m u sculu s d artos); C am per fasyasından derive olur. Scrotum derisinin buruşuk görünümü bu kasın kontraksiyonu nedeniyledir. M. dartos, n. genitofemoralis’in genital dalı içindeki sempatik sinirlerle innerve edilir.
•
Fascia spermatica externa; m. obliquus externus abdominis’in fasyasından derive olur.
•
Fascia cremasterica ve m. cremaster; m. obliquus internus abdominis’in fasyasından ve liflerinden derive olur.
Her bir lobulus testis içinde, 1-3 tane tubuli seminiferi contorti denilen kıvrıntılı tüpler bulunur. Her bir testis’te toplam 400-600 tane olan bu tüplerin gevşek bağ dokusunda, interstisyel hücreler (Leydig hücreleri) vardır. Bu hücreler, sekonder seks karakterlerinin gelişiminden sorumlu testosteron’u salgılar, interstisyel hücreler (Leydig hücreleri), spermatogenik hücreler (primordiyal germ hücreleri) ve Sertoli hücreleri (sustentakular hücreler, destek hücreler) tubuli seminiferi contorti’lerdedir, Tubuli seminiferi contorti’ler, testis’in arka bölümünde birleşerek, 20-30 tane tubuli seminiferi recti denilen kısa ve düz kanalları oluşturur. Bu kanallar, mediastinum testis’e girer ve burada rete testis denilen bir kanal ağı yapar.
ÜROGENİTAL SİSTEM
Anulus inguinalis profundus
65« 4» 3-
2-
Anulus inguinalis superficialis
Karın duvarı tabakaları
0
Testisi saran yapılar
Karın derisi
Scrotum derisi
Fascia superficialis
Tunica dartos
© O
I M. obliquusexternus ob liq ı abdominis ’ abdomin: obliqu M. obliquus internus abdominis ' ' '
Scrotum'un tabakaları
M. cremaster ve fascia cremasterica
• Tunica vaginalis te stis'in
0 M. transversus abdominis
pariyetal yaprağı (p e rio rc h iu m )
0
Fascia transversalis
Fascia spermatica interna
0
Peritoneum
Tunica vaginalis
sc ro tu m 'u n en iç tabakasını oluşturur.
Scrotum’un tabakaları
Mediastinum testis’in üst ucunda, bu ağdan başlayan 12-20 tane ductuli efferentes testis isimli küçük kanallar, tunica albuginea’dan geçerek, epididymis denilen kanal yumağını oluşturur.
9.
Aşağıdakilerden hangisi fu n icu lu s sperm aticus içinde yer alır? A) N. ilioinguinalis B) N. iliohypogastricus C) N. genitomeforalis’in genital dalı
Ductus deferens
D) N. genitofemoralis’in femoral dalı E) N. dorsalis penis FUNİCULUS SPERMATICUS’U SARAN YAPILAR; DIŞTAN-İÇE;
Epididymis
•
Ductuli efferentes testis
Fascia spermatica externa; m. obliquus externus abdominis’in fasyası,
•
M. cremaster ve fascia cremasterica; m. obliquus internus abdominis’in lifleri ve fasyası,
•
Fascia spermatica interna; fascia transversalis yapar.
Rete testis
FUNİCULUS SPERMATİCUS İÇİNDE BULUNAN YAPILAR
Doğru cevap: C
•
Ductus deferens
Tubuli seminiferi contorti
■
A. testicularis, a. ductus deferentis
•
Plexus pampiniformis (vv. testiculares)
Testis
•
Plexus testicularis (sempatik sinir pleksusu)
•
Lenf damarları
•
Processus vaginalis kalıntıları; tunica vaginalis testis’le bağlantılı, oblitere peritoneal kalıntılardır.
ÜROGENİTAL SİSTEM
Processus vaginalis kalıntıları A. testicularis
M. cremaster
Funiculus spermaticus'un içinde bulunan yapılar:
Ductus deferens V. testicularis
1. Ductus deferens 2. Plexus pampiniformis (vv. testiculares) 3. A. testicularis, a. ductus deferentis 4. Plexus testicularis (sempatik sinir pleksusu) 5. Processus vaginalis kalıntıları
N. genitofemoralis’in genital dalı (m. cremaster’i uyarır), a.v. cremasterica ve m. cremaster tabakalarda bulunan yapılardır. “Funiculus spermaticus” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C 10.
O varium ’un extrem itas ligam ent hangisidir?
tubaria’sına
tutunan
Funiculus spermaticus « M. cremaster ve bu kası uyaran n. genitofemoralis'in genital dalı tabakalarında bulunur.
Ligam entum latum uteri (broad ligam ent); uterus’un her iki yanından, pelvis’in lateral duvarlarına uzanan iki yapraklı peritoneum ’dur. O varyum ’lar, ligamentin arka yaprağı üzerindedir. Ligam entin uterus’a yakın olan bölümüne m eso m e triu m , tuba uterina’ya yakın bölümüne m esosalpinx ve ovarium’a yakın bölümüne de m esovarium denir. “Ovarium’un bağları” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C
A) Fimbria ovarica B) Lig. ovarii proprium C) Lig. suspensorium ovarii
11. Aşağıdaki yapılardan hangisi periton tarafından oluşturulm az?
D) Lig. latum uteri
A) Mesosalpinx
E) Mesovarium Ovarium’un extremitas tubaria ve extremitas uterina olmak üzere iki ucu vardır. V. iliaca externa’ya komşu olan extremitas tubaria’ya fimbria ovarica ile lig. suspensorium ovarii tutunur. Extremitas uterina, aşağı pelvis döşemesine doğru yönelmiştir. Bu uç, lig. ovarii proprium aracılığı ile uterus’a tutunur. Bu bağ gubernaculum artığının bir bölümü olup, lig. latum uteri içinde bulunur.
B) Mesoovarium C) Mesometrium D) Parametrium E) Lig. latum uteri Parametrium; mesometrium’un iki yaprağı arasındaki bağ dokusu kitlesidir. UTERUS’UN PERİTONEAL LİGAMENTLERİ
Ligam entum suspensorium ovarii; ovarium’u pelvis’in yan duvarına asan bağdır. İçinde arteria ve vena ovarica bulunur. Ligamentum ovarii proprium ; ovarium’u uterus’a bağlayan ligamenttir. Ligamentum teres uteri gibi gubernaculum’un kalıntısıdır.
Uterus’un üç çift peritoneal ligamenti vardır. •
Ligamentum anterius (plica uterovesicalis); corpus uteri ile cervix uteri’nin birleşme yerinden, mesane’nin üst yüzüne uzanır. Excavatio vesicouterina’yı yapar.
ÜROGENİTAL SİSTEM
34 \5
Ligam entum posterius (plica recto-vaginalis); fornix posterior seviyesinde rectum’un ön yüzüne atlayan peritoneum tarafından oluşturulur. Excavatio rectouterina’yı yapar. Ligam entum latum uteri (broad ligam ent); uterus’un her iki yanından, pelvis’in lateral duvarlarına uzanan iki yapraklı peritoneum’dur. Ovaryum’lar,
ligamentin arka yaprağı üzerindedir. Ligamentin uterus’a yakın olan bölümüne mesometrium, tuba uterina’ya yakın bölümüne mesosalpinx ve ovarium’a yakın bölümüne de mesovarium denir. “Ligamentum latum uteri” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D
346
UROGENITAL SİSTEM
12. A. ovarica hangi aortae’den ayrılır? A) L1
B) L2
seviyede
C) L3
D) L4
pars
abdom inalis
E) L5
Gonadal arterler (erkekte a. testicularis, kadında a. ovarica): A. renalis’lerin çıkış düzeylerinin biraz aşağısında L2 düzeyinde aorta abdominalis’in yan yüzünden çıkan bu arterler (sağda v. cava inferior’un önünden geçerek) retroperitoneal olarak aşağıya-dışyana doğru uzanırlar. A. testicularis, anulus inguinalis profundus’tan girerek funiculus spermaticus’a katılır. A. ovarica, pelvis’e iner; lig. suspensorium ovarii içinde seyrederek ovarium’a ulaşır. Doğru cevap: B
Ligamentum pubovesicale; symphysis pubica’nın alt bölümünden mesane boynuna uzanır. Ligamentum sacrotuberale; sacrum ve tuber ishiadicum arasında uzanır. Foramen ischiadicum majus ve minus’u sınırlayan bağlardan biridir. "Ligamentum suspensorium ovarii" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D 14. Aşağıdaki damarlardan kom şuğu vardır?
hangsinin
ovarium
ile
A) A. pudenda interna 13. Aşağıdaki ligam entlerden hangisinin içinde bir arter seyreder?
B) A. umblicalis C) A. obturatoria
A) Ligamentum teres uteri
D) A. uterina
B) Ligamentum ovarii proprium
E) A. sacralis mediana
C) Ligamentum pubovesicale OVARİUM
D) Ligamentum suspensorium ovarii E) Ligamentum sacrotuberale Ligamentum suspensorium ovarii; ovarium’u pelvis’in yan duvarına asan bağdır. İçinde arteria ve vena ovarica bulunur. Ligamentum teres uteri (ligamentum rotundum); kadında inguinal kanalda seyreden yapıdır. Gubernaculum ’un kalıntısıdır. Ligamentum ovarii proprium; ovarium'u uterus’a bağlayan ligamenttir. Ligamentum teres uteri gibi gubernaculum’un kalıntısıdır.
O varyum ’ların karın arka duvarından p e lv is ’e inişi, gubernaculum ’un kontrolü altındadır. Gubernaculum, yukarıda ovaryum’ların alt uçlarından tuba uterina’ların uterus’a girdiği yere yakın uterus’a tutunur. Aşağıda ise gelecekte labium majus olan bölgedeki fasyaya tutunur. İleri dönemde gubernaculum’un kranyal parçası lig. ovarii proprium, kaudal parçası da lig. teres uteri olarak kalır. Ovaryum’lar, küçük pelvis’in yan duvarlarındaki fossa ovarica’da oturur. Çukurun tabanından, a.v. obturatoria ile n. obturatorius geçer.
-\
r
v. ovarica
latum Ligamentum suspensorium ovarii
Anulus inguinalis profundus Lig. teres uteri Canalis Lig. ovarii proprium
Anulus inguinalis superficialis
Labium majus
Ligamentum suspensorium ovarii
34 7
Alt ucu lig. ovarii proprium denilen ligament ile uterus’un corn u ’suna bağlanır. Bu ligam ent, gubernaculum ’un kalıntısıdır ve lig. latum uteri içindedir. Doğru cevap: C
16. M. sphincter urethra’nın s in iri hangisidir? A) N. pudendus B) Plexus vesicalis C) Nn. errigentes D) Nn. splanchnici pelvici E) N. genitofemoralis Üretra'nın iki tane sfinkter kası vardır.
15. Aşağıdakilerden hangisi böbreğin damarlarından değildir? A) A. segmentalis
B) A. lobaris
C) A. interlobaris
D) A. radicularis E) A. arcuata
BÖBREKLERİN DAMARLARI VE SİNİRLERİ
M. s p h in c te r urethrae internus; mesane boynunu ve preprostatik üretra’yı sarar ve kontrol eder. Düz kaslardan oluşan bu sfinkter, otonom s in ir s is te m in in kontrolü altındadır. M. sp hincter urethrae externus; çizgili kastır. Üretra’nın membranöz parçasını kuşatır. N. pudendus’un dalı olan n. perinealis tarafından uyarılır.
Böbrekler, L1-L2 vertebralar arası diskus seviyesinde, aorta abdominalis’ten ayrılan a. renalis’ler tarafından beslenir.
Doğru cevap: A
V. renalis’ler, v. cava inferior’a açılır.
17. Aşağıdaki ligam entlerden ing uin alis’ten geçer?
Lenf damarları, nodi aortici laterales (paraaortik lenf düğümlerime gider. Sempatikleri T10-L1 den, parasempatikleri n. vagus’tan gelir. “Böbreğin damarları” başlıklı şekile bakınız.
A) Lig. suspensorium ovarii B) Lig. transversum cervicis C) Lig. ovarii proprium D) Lig. latum E) Lig. teres uteri
Doğru cevap: D
Böbreğin damarları
hangisi
canalis
ÜROGENİTAL SİSTEM
İçinde a.v. o v a ric a ’nın bulunduğu lig. su sp e n so riu m o v a r ii o v e r’in üst ucuna tu tu nu r.T u ba u te rin a ’nın infundibulum parçasından çıkan fimbria ovarica’lar da bu ucun üzerindedir.
UROGENITAL SİSTEM
348
SCROTUM’UN TABAKALARI; DIŞTAN İÇE
Ligam entum teres uteri (ligam entum rotundum ); k ad ın d a in g u in a l kan ald a seyred en yap ıd ır. Gubernaculum’un kalıntısıdır.
•
Deri
•
Tunica dartos (m usculus d artos); Cam per fasyasından derive olur. Scrotum derisinin buruşuk görünümü bu kasın kontraksiyonu nedeniyledir. M. dartos, n. genitofemoralis’in genital dalı içindeki sempatik sinirlerle innerve edilir.
•
Fascia spermatica externa; m. obliquus externus abdominis’in fasyasından derive olur.
•
Fascia cremasterica ve m. cremaster; m. obliquus internus abdominis’in fasyasından ve liflerinden derive olur.
•
Fascia spermatica interna; fascia transversalis’ten derive olur.
•
Tunica v a g in a lis te s tis ’in p a riy e ta l yaprağı (periorchium); peritoneum’un pariyetal yaprağıdır.
Ligamentum suspensorium ovarii; ovarium’u pelvis’in yan duvarına asan bağdır, içinde arteria ve vena ovarica bulunur. Ligamentum ovarii proprium; ovarium’u uterus’a bağlayan ligamenttir. Ligamentum teres uteri gibi gubernaculum'un kalıntısıdır. Ligamentum latum uteri (broad ligament); uterus’un her iki yanından, pelvis’in lateral duvarlarına uzanan iki yapraklı peritoneum ’dur. O varyum ’lar, ligam entin arka yaprağı üzerindedir. Ligam entin uterus’a yakın olan bölümüne mesometrium, tuba uterina’ya yakın bölümüne mesosalpinx ve ovarium’a yakın bölümüne de mesovarium denir. Ligamentum cardinale (lig. transversum cervicis, Mackenrodt ligamenti); cervix uteri ve lateral forniks’ten, pelvis yan duvarlarına transvers olarak uzanır. Uterus’un pasif desteğinde rolü olan en önemli ligamenttir.
“Tunica vaginalis testis” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D 19. Mesometrium aşağıdaki oluşum lardan hangisi ile ilg ilid ir ?
'‘Uterus’un bağları” başlıklı şekile bakınız.
A) Ovarium
B) Vagina
C) Tuba uterina
Doğru cevap: E
D) Lig. latum uteri
E) Lig. suspensorium uteri 18. Aşağıdakilerden hangisi tabakasını o luşturur?
scrotu m ’un
en
iç Ligamentum latum uteri (broad ligament); uterus’un her iki yanından, pelvis’in lateral duvarlarına uzanan iki yapraklı peritoneum’dur. Ovaryum’lar, ligamentin arka yaprağı üzerindedir. Ligamentin uterus’a yakın olan bölümüne mesometrium, tuba uterina’ya yakın bölümüne mesosalpinx ve ovarium’a yakın bölümüne de mesovarium denir.
A) Fascia spermatica interna B) M. cremaster C) M. dartos D) Periorchium E) Epiorchium r
2. Lig. transversum cervicis (lig. cardinale, Mackenrodt) • Cervix u te ri’den pelvis yan duvarlarına uzanır.
• Uterus’un pasif desteğinde rol alan en önemli bağdır. • Uterus’u normal anatomik pozisyonunda tutar. 3. Lig. teres uteri (Lig. rotundum, Round) • inguinal kanaldan geçer.
4. Transvers (cervix uteri seviyesi)
Lig. latum uteri (Broad ligament)
• Uterus’un her iki yanından pelvis’in yan duvarlarına uzanan iki yapraklı peritondur.
Uterus’un bağları
34İ9
Ductus deferens
ÜROGENİTAL SİSTEM
Processus vaginalis kalıntısı
Caput epididymis Tubili seminiferi recti Ductuli efferentes testis Tubuli seminiferi contorti Rete testis Corpus epididymis
_
. Parietal yaprak— : --T u n ic a vaginalis boşluğu vaginalis ■Visseral yaprak Tun ra
Tunica albuginea Cauda epididymis
Lig. teres üten
■Uterus
Tuba uterina-
• Lig. ovarii proprium Mesovarium
Mesosalpinx*
Abdominal ureter’in üst parçasının lenf damarları, böbreklerin lenf damarları ile birleşerek nodi aortici laterales’e, alt parçasının lenf damarlarınodi iliaci communes’e gider. Pelvik üreter’in lenf damarları; nodi iliaci communes, nodi iliaci externi veya nodi iliaci interni’ye gider. Sempatikleri; T11-L2 medulla spinalis segmentlerinden, parasempatikleri; nn. splanchnici pelvici’ye gelir. Doğru cevap: D
■Ovarium
21. Aşağıdaki şekilde “ X” ile işaretli yapı nereye açılır?
Mesometrium ■
Doğru cevap: D 20. Aşağıdakilerden hangisi arterlerden biri değildir?
X ureter’i
besleyen
A) A. vesicalis superior B) A. testicularis (ovarica) C) A. iiaca interna D) A. iiaca externa E) A. uterina
A) Utriculus prostaticus B) Uretra’nın pars membranacea’sı
URETER’İN DAMAR VE SİNİRLERİ Ureter'in arterleri, komşu arterlerden gelir. A. renalis, a. vesicalis superior ve inferior, a. uterina, aorta abdominalis, a. testicularis (ovarica), a. iliaca communis ve a. iliaca interna’dan gelen dallarla beslenir. Erkekte a. vesicalis inferior, kadında ise a. uterina, ureter’in alt (pelvik) parçasını besleyen ana arterdir. Yenleri, arterlerle aynı isimli venlere açılır.
C) Uretra’nın pars intramuralis’i D) Fossa navicularis urethra E) Uretra’nın pars spongiosa’sı Üretra’nın, prostat bezi içinde kalan parçasına pars prostatica denir. Uretra’nın en geniş ve en fazla dilate olabilen parçasıdır. Tüm uzunluğunca arka duvarında görülen crista urethralis isimli mukoza kabarıntısınm, yanlarında kalan boşluğa sinüs prostaticus denir ve buraya
ÜROGENİTAL SİSTEM
350
prostat bezinin kanalları açılır. Crista urethralis’in ortasındaki kabarıntıya, colliculus seminalis (verumontanum) adı verilir. Bu kabarıntının tam ortasında, utriculus prostaticus denilen bir çıkmaz bulunur. Utriculus prostaticus’a ductus ejaculatorius’lar açılır. DUCTUS DEFERENS (VAS DEFERENS) Ductus epididymis’in devamı olarak cauda epididymis’ten başlar. Yaklaşık 45 cm uzunluğunda musküler bir tüptür. Başlangıcından itibaren funiculus spermaticus içindedir. Testis’in arka yüzünde yukarı doğru yükselir ve anulus inguinalis superficialis’ten canalis inguinalis’e girer. Anulus inguinalis profundus’tan geçip, karın boşluğuna gelir. Eksternal iliyak damarların önünden geçip küçük pelvis’e girer.
GLANDULA VESICULOSA (GLANDULA SEMİNALİS, VESICULA SEMİNALİS) Mesane ile rektum arasında bulunur. Gerçekte tek bir kanaldır ve kıvrımlar açıldığında uzunluğu 10-15 cm olur. Ejakulat (semen)’ın en büyük bölümünü bu bezin salgısı oluşturur (yaklaşık %60). Ductus excretorius denilen kanalı, ductus deferens’le birleşerek ductus ejaculatorius adı altında prostatik ü re tra ’ya a ç ılır. P ro s tatik ü re tra ’daki colliculu s seminalis’e veya utriculus prostaticus’a açılır. “Urethra’nın prostatik parçası” ve “Erkek iç genital organları” başlıklı şekillere bakınız. Doğru cevap: A
Üreter’i ön tarafından çaprazladıktan sonra mesane’nin fundus bölümüne gelir. Burada glandula vesiculosa’nın terminali olan ductus excretorius ile birleşerek, ductus ejaculatorius adı ile üretra’nın prostatik parçasına açılır. Spermlerin büyük bölümü ductus deferens’te depo edilir.
r M. Sphincter uretra internus (Düz kas)
Crista urethralis
Prostat
Colliculus seminalis
Utriculus prostaticus
M .s p h in c te r u retra e xte rn u s (Ç izgili k a s )
Urethra’mn prostatik parçası
01s530
Vesica urinaria, apex vesicae
Peritoneum viscerale
Vesica urinaria corpus vesicae
22. Şekilde “ X” ile iaretlenm iş yapı aşağıdakilerden hangisidir?
Vesica urinaria apex vesicae
Ligam entum suspensorium ovarii; ovarium’u pelvis’in yan duvarına asan bağdır. İçinde arteria ve vena ovarica bulunur. Ligamentum ovarii proprium; ovarium’u uterus’a bağlayan ligamenttir. Ligamentum teres uteri gibi gubernaculum’un kalıntısıdır. “Kadın iç genital organları" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: B 23. U terus’u normal anatom ik pozisyonunda tutan bağ aşağıdakilerden hangisidir? A) Lig. teres uteri B) Lig. latum uteri C) Lig. sacrouterinum D) Lig. ovarii proprium E) Lig. transversum cervicis
A) Llreter B) Lig. teres uteri C) Lig. ovarii proprium D) Lig. suspensorium ovarii E) A. uterina Ligam entum teres u teri (ligam entum rotundum ); kad ın d a in g u in a l kan ald a seyred en yap ıd ır. Gubernaculum’un kalıntısıdır.
Uterus’u pelvis içinde pozisyonunda tutan aktif ve p a s if d estekler vardır. A k tif desteği, diaphragm a pelvis sağlar. En önemli pasif desteği, uterus’u normal anatomik pozisyonunda (anteversiyon ve antefleksiyon) tutan ligamentum transversum cervicis (lig. cardinale, Maçken rodt bağı)'tir.
UROGENITAL SİSTEM
351
352
Fundus uteri
U re te r,
Rectum
Colon sigmoideum
ÜROGENİTAL SİSTEM
dexter
A Peritoneum parietale
Osilium A. v. iliaca extema dextra
M. iliacus Ovarium, sinister
Ligamentum transversum cervicis (A. uterina ve plexus venosus vaginalis kesitleri ile birlikte)
Tuba uterina, sinister Lig. teres uteri Paracolpium
Cervix uteri, ostium uteri
w
Rr. vaginales, plexus venosus vaginalis
M. obturatorius intemus, fascia obturatoria
Vagina, pars posterior, rugaevaginales
M. levatorani, fascia superior diaphragmatis pelvis, fascia inferior diaphragmatis pelvis M. transversus perinei profundus
R. inferiorossis pubis Crus clitoridis, m. ischiocavernosus
Fascia investiens perinei superficialis (Colles fasyası) A. bulbi vestibuli
A. perinealis Labium majus pudendi
Vestibulum vaginae, ostium vaginae
Bulbus vestibuli, m. bulbospongiosus
Kadın ıç genıtal organları
UTERUS’UN PERİTONEAL LİGAMENTLERİ
>
Ligamentum cardinale (lig. transversum cervicis, Mackenrodt ligamenti); cervix uteri ve lateral forniks’ten, pelvis yan duvarlarına tra n sve rs olarak uzanır. U te ru s ’un pasif desteğinde rolü olan en önemli ligamenttir.
>
Ligamentum pubocervicale; uterus’un ön duvarıve vagina’nın üst bölümünden, öne doğru uzanarak pubis kemiğinin arka yüzüne tutunur.
>
Ligamentum rectouterinum; cervix uteri’nin her iki yan tarafından, arkaya doğru uzanır. R ectum ’un yan tarafından geçip, sacrum'a tutunur. Plica rectouterina’nın (Douglas plikası, plica uterosacralis) içindedir.
Uterus'un üç çift peritoneal ligamenti vardır. •
•
•
Ligamentum anterius (plica uterovesicalis); corpus uteri ile cervix uteri’nin birleşme yerinden, mesane’nin üst yüzüne uzanır. Excavatio vesicouterina’yı yapar. Ligam entum posterius (plica recto-vaginalis); fornix posterior seviyesinde rectum’un ön yüzüne atlayan peritoneum tarafından oluşturulur. Excavatio rectouterina'yı yapar. Ligam entum latum uteri (broad ligam ent); uterus’un her iki yanından, pelvis’in lateral duvarlarına uzanan iki yapraklı peritoneum’dur. Ovaryum’lar, ligamentin arka yaprağı üzerindedir. Ligamentin uterus'a yakın olan bölümüne mesometrium, tuba uterina’ya yakın bölümüne mesosalpinx ve ovarium’a yakın bölümüne de mesovarium denir.
UTERUS’UN YAPILAR • •
UTERUS’UN DİĞER LİGAMENTLERİ •
•
Ligamentum teres uteri (lig. rotundum, round ligament); gubernaculum’un kalıntısıdır. Canalis inguinalis’ten geçer ve labium majus pudendi’de sonlanır. Servikal ligamentler; pelvis tabanında yer alan bağ dokusu yoğunlaşmalarıdır. Cervix uteri’den pelvis’in duvarlarına uzanan üç çift ligamenttir. Esas olarak uterus'un mekanik desteğinden sorumludurlar.
• •
MEKANİK
DESTEĞİNDEN
SORUMLU
M. levator anilerin tonusu (diaphragma pelvis) Ligamentum cardinale (lig. transversum cervicis, Mackenrodt bağı); en önemli olanıdır. Lig. pubocervicale Lig. uterosacralis (lig. rectouterinum)
Ligamentum cardinale ve ligamentum uterosacralis, fascia pelvis’in visseral yaprağı (endopelvik fasya) tarafından oluşturulur. Cervix uteri’yi ve vagina’nın üst parçasını desteklerler. Uterosakral ligamentlerin kesilmesi, sistosel (mesane sarkması) ile sonuçlanır. Doğru cevap: E
353
25. Ductus deferens hangisini çaprazlar?
aşağıdaki
oluşum lardan
A) Ovarium B) Vagina
A) Cauda epididiymis
C) Uterus
B) Vesicula seminalis’in kanalı
D) Tuba uterina
C) Uretra’nın pars prostatica’sı
E) Prostat
D) Ureter E) Prostat
OVARYUM’UN DAMARLARI VE SİNİRLERİ
DUCTUS DEFERENS (VAS DEFERENS) Ovaryum’ları aorta abdominalis’in dalları olan a. ovarica’lar besler. A.v. iliaca externa’nın üzerinden geçip, ligamentum suspensorium ovarii içine girer. A. uterina'nın dallan ile anastomoz yapar.
Ductus epididymis’in devamı olarak cauda epididymis’ten başlar. Yaklaşık 45 cm uzunluğunda musküler bir tüptür. Başlangıcından itibaren funiculus spermaticus içindedir.
Hilum ovarii’den çıkan venleri, plexus p a m p in ifo rm is denilen bir venöz ağ oluşturur. Ağı oluşturan venler birleşerek v. ovarica’yı yapar. Sol ovaryan ven, v. renalis s in is tra ’ya, sağ ovaryan ven ise v. cava in fe rio r’a açılır. Ovaryum’ların lenf damarları, lateral aortik (paraaortik) lenf düğümlerine gider. S em patikleri T10-11’den gelir. O varyum ’lardan ağrı duyusunu taşır.
Testis’in arka yüzünde yukarı doğru yükselir ve anulus inguinalis superficialis’ten canalis inguinalis'e girer. Anulus inguinalis profundus’tan geçip, karın boşluğuna gelir. Eksternal iliyak damarların önünden geçip küçük pelvis'e girer. Üreter’i ön tarafından çaprazladıktan sonra mesane’nin fundus bölümüne gelir. Burada glandula vesiculosa’nın terminali olan ductus excretorius ile birleşerek, ductus ejaculatorius adı ile üretra’nın prostatik parçasına açılır.
Doğru cevap: A Sperm’lerin büyük bölümü ductus deferens’te depo edilir. “Erkek iç genital organları” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D r Ureter
Testis • 32. hafta scro tu m ’a iner. • Tunica vaginalis, processus vaginalis'in alt ucunun kalıntısıdır.
Gl. vesiculosa
Epididymis • Sperm'lerin fonksiyonel olarak olgunluğuna eriştiği yerdir.
Gl. bulbourethralis (Cowper bezi)
Ductus
Ductus deferens Epididymis
• Ductus excretorius (Gl. vesiculosa'nın kanalı) ile birleşerek, 'ductus ejaculatorius' adı ile üretra'nın prostatik parçasına açılır.
Gl. bulbourethralis Testis ve epididym is'ın damarları
• A. testicularis (aorta abdominalis'in dalı)
• V. testicularis, sağda VCl'a, solda v. renalis'e açılır.
*2
Posterior
(Covvper bezleri) • Derin perine aralığında, membranöz üretra'nın her iki tarafında yer alır. • Kanalları, spongioz üretra'ya açılır.
Erkek iç genital organları
Ü R O G EN İT A L SİSTEM
24. Plexus pam piniform is hangi organla ilg ilid ir?
U R O G EN IT A L SİSTEM
26. Aşağıdaki karın duvarı tabakaları ve testisi saran yapılarla ilgili eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?
27.
Erkek iç genital organlarıyla ilgili eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?
A) Testis........................... 32. Haftada scrotum’a iner Karın duvarı tabakaları
Testisi saran vamlar
A)
M. obliquus externus abdominis
fascia spermatica externa
B)
M. obliquus internus abdominis
m. cremaster
D) Gl. bulbourethralis.......yüzeyel perine aralığında yer alır
C)
M. transversus abdominis
fascia spermatica interna
E) Gl. bulbourethralis.......kanalları spongioz uretra’ya açılır
Fascia superficiaiis
tunica dartos
GLANDULA BULBOURETHRALİS (COVVPER BEZLERİ)
Peritoneum
tunica vaginalis
Derin perine aralığında (diaphragma urogenitale), membranöz üretra’nın her iki tarafında bezelyeye benzer bir çift bezdir. Kanalları, spongioz üretra’nın proksimal parçasına açılır.
D) E)
B) Epididymis.................. spermlerin fonksiyonel olarak olgunluğa eriştiği yer C) Ductus ejaculatorius ...prostatik urethra’ya açılır
F ascia spe rm a tica interna, fascia tran s ve rsa lis tarafından oluşturulur. “Scrotum’un tabakaları" başlıklı şekile bakınız.
“Erkek iç genital organları” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C Doğru cevap: D
Anulus inguinalis profundus
4» 32— 1— Anulus inguinalis superficiaiis
Karın duvarı tabakaları Karın derisi
Q
Fascia superficiaiis
© O
M. obliquus obliquu externus abdominis a b d o m in t f lH B H H oblicjuu internus M. obliquus ıabdominis '
Testisi saran yapılar '
Scrotum derisi Tunica dartos Fascia spermatica externa
M. cremaster ve fascia cremasterica
0
M. transversus abdominis
Q
Fascia transversalis
Fascia spermatica interna
Q
Peritoneum
Tunica vaginalis
Scrotum'un tabakaları • Tunica vaginalis te s tis 'in pariyetal yaprağı (p e rio rc h iu m )
Scrotum’un tabakaları
sc ro tu m 'u n en iç tabakasını oluşturur.
355
1. Lig. sacrouterinum ait lifler geçer.
2. Lig. transversum cervicis (lig. cardinale, Mackenrodt) • Cervix uteri'den pelvis yan duvarlarına uzanır. • Uterus'un pasif desteğinde rol alan en önemli bağdır. • Uterus'u normal anatomik pozisyonunda tutar.
3. Lig. teres uteri (Lig. rotundum, Round) • inguinal kanaldan geçer.
4. Lig. latum uteri (Broad ligament) Transvers (cervix uteri seviyesi)
28. Kadın genital sistemi bağlan ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?
A)
• Uterus'un her iki yanından pelvis'in yan duvarlarına uzanan iki yapraklı peritondur.
29. A. renalis’in böbrek içindeki dalları hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir? I.
A. segmentalis
II.
A. arcuata
Lig. suspensorium ovarii
içinde a.v.uterina bulunur
B)
Lig. ovarii proprium
lig. latum içindedir
C) D)
Lig. teres uteri
inguinal kanaldan geçer
IV. Aa. perforantes
Lig. transversum cervicis
uterus’u normal anatomik pozisyonunda tutar
V.
Lig. sacrouterinum
içinden plexus hypogastricus inferior’a ait lifler geçer
E)
III. A. angularis A. interlobularis
I, III , IV I, II, V C) I, II, III D) II, III, V
Ligamentum suspensorium ovarii; ovarium’u pelvis’in yan duvarına asan bağdır. İçinde arteria ve vena ovarica bulunur. Ligamentum teres uteri (ligamentum rotundum); kadında inguinal kanalda seyreden yapıdır. Gubernaculum ’un kalıntısıdır. Ligamentum ovarii proprium; ovarium’u uterus’a bağlayan ligamenttir. Ligamentum teres uteri gibi gubernaculum’un kalıntısıdır. Ligamentum cardinale (lig. transversum cervicis, Mackenrodt ligamenti); cervix uteri ve lateral forniks’ten, pelvis yan duvarlarına transvers olarak uzanır. Uterus’un pasif desteğinde rolü olan en önemli ligamenttir. “Uterus’un bağları" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
E) III, IV, V BÖBREKLERİN DAMARLARI VE SİNİRLERİ •
B öbrekler, L1-L2 v e rte b ra la r arası diskus seviyesinde, aorta abdom inalis’ten ayrılan a. renalis’ler tarafından beslenir.
•
V. renalis’ler, v. cava inferior’a açılır.
•
Lenf damarları, nodi aortici laterales (paraaortik lenf düğümlerime gider.
•
Sem patikleri T10-L1 den, parasem patikleri n. vagus’tan gelir.
“Böbreğin damarları” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: B
U R O G EN IT A L SİSTEM
• içinden plexus hypogastricus inferior'a
35 6
Columna renalis
U R O G EN IT A L SİSTEM
Pyramis renalis
Calyx minör
Calyx majör
Cortex Medulla
Lobus renalis ■Bir pyramis renalis ve onu kuşatan korteks parçasına denir. A. renalis'in böbrek içindeki dalları
30. Funiculus spermaticus’un içindeki yapılar hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir?
31. SpermiumTarın taşındığı kanallar hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir?
I.
A. ductus deferentis
I.
Ductus excretorius
II.
Plexus pampiniformis
II.
Tubuli seminiferi recti
III. A. testicularis
III. Retetestis
IV. A. epiagstrica inferior
IV. Ductus semicirculares
V.
V.
N. ilioinguinalis
A) I, III, IV
Ductuli efferentes testis
A) I, III, IV
B) I, II, V
B) I, II, V
C) I, II, III
C) I, II, III
D) II, III, V
D) II, III, V
E) III, IV, V
E) III, IV, V
•
F un iculu s sp erm a ticus, anulus in g u in a lis profundus’da başlar, testis’in arka kenarında biter.
•
Funiculus spermaticus’u saran yapılar; dıştan-içe;
•
Tubuli seminiferi contorti; spermatogenesis’in yeri
>
•
Tubuli seminiferi recti
•
Rete testis
> >
Fascia spermatica externa; m. obliquus externus abdominis’in fasyası,
SPERM IUM ’LARIN TAŞINDIĞI KANALLAR
M. cremaster ve fascia cremasterica; m. obliquus internus abdominis’in lifleri ve fasyası,
•
Ductuli efferentes testis
•
Epididymis
Fascia spermatica interna; fascia transversalis
•
Ductus deferens
“Funiculus spermaticus” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C
EPİDİDYMİS (E); spermium’ların son olgunluğuna eriştiği ve ejakulasyona kadar kısmen depo edildiği yerdir.
357
ÜROGENİTAL SİSTEM
Processus vaginalis kalıntıları A. testicularis
M . cremaster
Funiculus spermaticus'un içinde bulunan yapılar:
Ductus deferens
V. testicularis
1. Ductus deferens 2. Plexus pampiniformis (vv. testiculares) 3. A. testicularis, a. ductus deferentis 4. Plexus testicularis (sempatik sinir pleksusu) 5. Processus vaginalis kalıntıları
Funiculus spermaticus »M. cremaster ve bu kası uyaran n. genitofemoralis'in genital dalı tabakalarında bulunur.
DUCTUS DEFERENS (DD); epididymis’in devamı olarak başlar. Funiculus spermaticus içindedir. Spermler esas olarak ampulla ductus deferentis’te depolanır. Eksternal iliyak damarları ve ureter’i önden çaprazlar. Glandula vesiculosa (vesicula seminalis; VS)’nın terminali olan ductus excretorius ile birleşerek ductus ejaculatorius’u oluşturur. DUCTUS EJACULATORIUS (DE); prostatik üretra’daki colliculus seminalis’e veya utriculus prostaticus’a açılır. Doğru cevap: D 32. Aşağıdaki şekilde “ X” aşağıdakilerden hangisidir?
X
ile
işaretli
yapı
Ovarium’un extremitas tubaria ve extremitas uterina olmak üzere iki ucu vardır. V. iliaca externa’ya komşu olan extremitas tubaria’ya fimbria ovarica ile lig. susperısorium ovariitutunur. Extremitas uterina, aşağı pelvis döşemesine doğru yönelmiştir. Bu uç, lig. ovarii proprium aracılığı ile uterus’a tutunur. Bu bağ gubernaculum artığının bir bölümü olup, lig. latum uteri içinde bulunur. Ligamentum suspensorium ovarii; ovarium’u pelvis’in yan duvarına asan bağdır. İçinde arteria ve vena ovarica bulunur. Ligamentum ovarii proprium; ovarium’u uterus’a bağlayan ligamenttir. Ligamentum teres uteri gibi gubernaculum’un kalıntısıdır. Ligamentum latum uteri (broad ligament); uterus’un her iki yanından, pelvis’in lateral duvarlarına uzanan iki yapraklı peritoneum ’dur. O varyum ’lar, ligam entin arka yaprağı üzerindedir. Ligam entin uterus’a yakın olan bölümüne mesometrium, tuba uterina’ya yakın bölümüne mesosalpinx ve ovarium’a yakın bölümüne de mesovarium denir. “Ovarium’un bağları" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: E
A) Lig. teres uteri B) Lig. suspensorium ovarii C) Lig. transversum cervicis D) Ureter E) Lig. ovarii proprium
ÜROGENİTAL SİSTEM
358
Anterior
• Arkasından a. v. obturatoria ve n. obturatorius geçer.
33. Aşağıdaki şekilde “X” aşağıdakilerden hangisidir?
ile
işaretli
yapı
Üreter’i ön tarafından çaprazladıktan sonra mesane’nin fundus bölümüne gelir. Burada glandula vesiculosa’nın terminali olan ductus excretorius ile birleşerek, ductus ejaculatorius adı ile üretra’nın prostatik parçasına açılır. Sperm’lerin büyük bölümü ductus deferens’te depo edilir. GLANDULA VESICULOSA (GLANDULA SEMINALIS, VESICULA SEMINALIS) Mesane ile rektum arasında bulunur. Gerçekte tek bir kanaldır ve kıvrımlar açıldığında uzunluğu 10-15 cm olur. Ejakulat (semen)’ın en büyük bölümünü bu bezin salgısı oluşturur (yaklaşık %60).
A) Ureter
B) Ductus deferens
C) Ductus ejaculatorius
D) Urethra
E) A. testicularis DUCTUS DEFERENS (VAS DEFERENS) Ductus epididymis’in devamı olarak cauda epididymis’ten başlar. Yaklaşık 45 cm uzunluğunda musküler bir tüptür. Başlangıcından itibaren funiculus spermaticus içindedir. Testis'in arka yüzünde yukarı doğru yükselir ve anulus inguinalis superficialis’ten canalis inguinalis’e girer. Anulus inguinalis profundus’tan geçip, karın boşluğuna gelir. Eksternal iliyak damarların önünden geçip küçük pelvis’e girer.
Ductus excretorius denilen kanalı, ductus deferens’le birleşerek d u c tu s e ja c u la to riu s adı altında prostatik ü re tra ’ya a ç ılır. P ro s ta tik ü r e tr a ’ daki c o llic u lu s sem inalis’e veya u triculus p ro staticu s’a açılır. “Erkek iç genital organları” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap:B 34. Hastaneye pelvik bölgede dolgunluk ve basınç hissi yakınmasıyla başvuran 42 yaşında bir kadın hastanın muayenesinde uterus proplapsusu tesbir ediliyor. Aşağıdaki bağlardan hangisi u terus’u destekler? A) Mesosalpinx ve mesometrium B) Infundibulopelvik ligament C) Lig. teres uteri D) Lig. transversum cervicis E) Lig. latum uteri
Ureter
Testis • 32. hafta scrotum'a iner. • Tunica vaginalis, processus vaginalis'in alt ucunun kalıntısıdır.
Gl. vesiculosa
Epididymis • Sperm 'lerin fonksiyonel
Gl. bulbourethralis (Cowper bezi)
olarak olgunluğuna eriştiği yerdir.
Ductus deferens
Ductus deferens Epididymis
• Ductus excretorius (Gl. vesiculosa'nın kanalı) ile birleşerek, 'ductus ejaculatorius Testis
adı ile üretra'nın prostatik parçasına açılır.
Gl. bulbourethralis (Covvper bezleri)
Testis «e epididymis'in damarları • A. testicularis
• Derin perine aralığında, m em branöz
Posterior
üretra'nın her iki tarafında yer alır.
(aorta abdom inalis'in dalı)
• Kanalları, spongioz üretra'ya açılır.
• V. testicularis, sağda VCl'a, solda v. renalis'e açılır.
•
•
Uterus ’u pelvis içinde pozisyonunda tutan aktif ve pasif destekler vardır. Aktif desteği, diaphragma pelvis sağlar. En önemli pasif desteği, uterus’u normal anatomik pozisyonunda (anteversiyon ve antefleksiyon) tutan ligamentum transversum cervicis (lig. cardinale, Mackenrodt bağıj’tir. L ig am en tum s u sp en so riu m o va rii (Infundibulopelvik ligament); ovarium’u pelvis’in yan duvarına asan bağdır. İçinde arteria ve vena ovarica bulunur. Uterus’un desteklenmesi ile ilgisi yoktur.
UTERUS’UN DİĞER LİGAMENTLERİ •
Ligamentum teres uteri (lig. rotundum, round ligament); gubernaculum’un kalıntısıdır. Canalis inguinalis’ten geçer ve labium majus pudendi’de sonlanır.
•
Servikal ligamentler; pelvis tabanında yer alan bağ dokusu yoğunlaşmalarıdır. Cervix uteri’den pelvis’in duvarlarına uzanan üç çift ligamenttir. Esas olarak uterus’un mekanik desteğinden sorumludurlar. >
Ligamentum cardinale (lig. transversum cervicis, Mackenrodt ligamenti); cervix uteri ve lateral forniks’ten, pelvis yan duvarlarına tra n s v e rs olarak uzanır. U te ru s ’un p a sif desteğinde rolü olan en önemli ligamenttir.
>
Ligamentum pubocervicale; uterus’un ön duvarıve vagina’nın üst bölümünden, öne doğru uzanarak pubis kemiğinin arka yüzüne tutunur.
>
Ligamentum rectouterinum; cervix uteri’nin her iki yan tarafından, arkaya doğru uzanır. Rectum ’un yan tarafından geçip, sacrum ’a tutunur. Plica rectouterina’nın (Douglas plikası, plica uterosacralis) içindedir.
UTERUS’UN PERİTONEAL LİGAMENTLERİ Uterus’un üç çift peritoneal ligamenti vardır. •
Ligamentum anterius (plica uterovesicalis); corpus uteri ile cervix uteri’nin birleşme yerinden, mesane’nin üst yüzüne uzanır. Excavatio vesicouterina’yı yapar.
•
Ligam entum posterius (plica recto-vaginalis); fornix posterior seviyesinde rectum’un ön yüzüne atlayan peritoneum tarafından oluşturulur. Excavatio rectouterina’yı yapar.
•
Ligam entum latum uteri (broad ligam ent); uterus’un her iki yanından, pelvis’in lateral duvarlarına uzanan iki yapraklı peritoneum’dur. Ovaryum’lar, ligamentin arka yaprağı üzerindedir. Ligamentin uterus’a yakın olan bölümüne mesometrium, tuba uterina’ya yakın bölümüne mesosalpinx ve ovarium’a yakın bölümüne de mesovarium denir.
UTERUS’ UN M EKANİK DESTEĞİNDEN SORUMLU YAPILAR •
M. levator ani’lerin tonusu (diaphragma pelvis)
•
Ligamentum cardinale (lig. transversum cervicis, Mackenrodt bağı); en önemli olanıdır.
•
Lig. pubocervicale
•
Lig. uterosacralis (lig. rectouterinum)
UROGENITAL SİSTEM
359
1
ÜROGENİTAL SİSTEM
3 60
Ligamentum cardinale ve ligamentum uterosacralis, fascia pelvis’in visseral yaprağı (endopelvik fasya) tarafından oluşturulur. Cervix uteri’yi ve vagina’nın üst parçasını desteklerler. Uterosakral ligamentlerin kesilmesi, sistosel (mesane sarkması) ile sonuçlanır. “Uterus’un bağları” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D 35. Sağ överde kitle nedeniyle ovariektomi yapılan 44 yaşında kadın hastada postoperatif dördüncü günde uyluk adduktor kaslarında ağrılı kasılmalar meydana geliyor. Ayrıca hastada uyluğun distalinde ve iç yüzünde duyu kaybı tesbit ediliyor. Aşağıdaki sinirlerden hangisi iatrojenik olarak yaralanmış olabilir? A) N. genitofemoralis B) N. ilioinguinalis C) N. iliohypogastricus D) N. obturatorius E) Truncus lumbosacralis Ovaryum’un oturduğu fossa ovarica’nın tabanından (ya da ovaryumun dış tarafından) a.v. obturatoria ve n. obturatorius geçer.
N. ilioinguinalis M. psoas major’un lateral kenarından, n. iliohypogastricus’un biraz altından çıkar. M. quadratus lum borum ’u önden çaprazlayarak böbreğin arka yüzü ile komşuluk yapar. Daha sonra canalis inguinalis içerisinde funiculus spermaticus (kadında lig. teres uteri) ile birlikte seyrederek anulus inguinalis superficialis’ten geçer. Motor dalları karın ön duvarı kaslarının uyarımına katılır. Duyu dalları inguinal bölgenin mediali ve erkekte scrotum (kadında labium majus) derisinin duyusunu alır. N. genitofemoralis M. psoas m ajor’u ön yüzünden delerek terk eder ve kasın üzerinde seyreder. Ureter’i arkadan çaprazlar. Lig. inguinale’nin üzerinde ramus genitalis ve ramus femoralis adlı dallarına ayrılır. Ramus genitalis erkekte canalis inguinalis’te funiculus spermaticus içerisinde seyreder ve m. dartos ile m. cremaster’i uyarır. Ayrıca scrotum derisinden duyu alır. Kadında yine canalis inguinalis’te lig. teres uteri boyunca seyerederek labium majus derisinde dağılır. Ramus femoralis ise lig. inguinale’nin altında kalan ufak bir bölgenin deri duyusunu alır. “N. obturatorius” ve “Ovarium’un bağları"başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D
N. iliohypogastricus M. psoas major’un lateral kenarının üst kısmından çıkar. M. quadratus lumborum’u önden çaprazlar. Böbreğin arka yüzü ile komşudur. Crista iliaca’nın üzerinde m. trasversus abdominis’i deler ve dallarına ayrılır. Duyu ve motor dalları vardır. Motor dalları karın ön duvarı kaslarının uyarımına katılır. Duyu dalları ise gluteal bölgenin üst lateral kısmı ile suprapubik bölgeye dağılır.• 1. Lig. sacrouterinum • içinden plexus hypogastricus inferior'a ait lifler geçer. 2. Lig. transversum cervicis (lig. cardinale, Mackenrodt) • Cervix uteri'den pelvis yan duvarlarına uzanır. • Uterus'un pasif desteğinde rol alan en önemli bağdır. • Uterus'u normal anatomik pozisyonunda tutar.
3. Lig. teres uteri (Lig. rotundum, Round) • inguinal kanaldan geçer.
Transvers (cervix uteri seviyesi)
4. Lig. latum uteri (Broad ligament) • Uterus'un her iki yanından pelvis'in yan duvarlarına uzanan iki yapraklı peritondur.
361
N. obturatorius ■Aynı isimli damarlarla birlikte, ve ovaryum'un altında seyreder. 1Canalis obturatorius'tan geçerek uyluğa gelir. 1 Uyluğa adduksiyon yaptıran kasların siniridir.
M. pectineus
M. adductor brevis M. adductor longus M. adductor magnus M. gracilis
r
•
Arkasından a. v. obturatoria ve n. obturatorius geçer.
Anterior
ÜROGENİTAL SİSTEM
Nervus obturatorius, uyluğun iç yüzünde, diz ekleminin yukarısında ovoid şekilli bir alanın deri duyusunu taşır.
UROGENITAL SİSTEM
362
36. Hataneye aşırı uterin kanama şikayetiyle başvuran 41 yaşında kadın hastanın radyolojik incelemesinde myoma uteri tesbit ediliyor. A. uterina embolizasyonu yapılıyor. Aşağıdaki arterelerden hangisi uterus’un kollateral beslenmesini sağlar?
A) A.
iliaca externa
B) A. mesenterica inferior C) A. ovarica D) A. pudenda interna
Over’in damar ve sinirleri infundibulopelvik ligamentin (lig. suspensorium ovarii) içindedir. Dolayısıyla bu ligamentin kesilmesi ağrıyı taşıyan liflerdeki iletimi engelleyecektir. Pelvik sempatik zincirin kesilmesi de ağrıyı azaltabilir ancak hem cerrahi güçlük hem de sonuçları açısından yapılması anlamlı değildir. Lig. latum’un yaprakları arasında uterovaginal damarlar ve sinir pleksusu yer alır. Over’den ağrıyı taşıyan liflerle ilgisi yoktur.
E) A. mesenterica superior OVARYUM’UN DAMARLARI VE SİNİRLERİ Bu tür bir işlemde aorta abdominalis’in dalı olan a. ovarica’dan gelen dallar uterus’un kollateral dolaşımını sağlar. UTERUS’UN DAMARLARI VE SİNİRLERİ Uterus’u a. iliaca interna’nın dalı olan a. uterina besler. A. uterina’nın uterus duvarında verdiği dallar, anterior ve posterior arkuat arterlere ayrılır. Bu arterlerden endometrium’a giden bir çok kıvrımlı dal çıkar. Bu kıvrımlı dallara rr. helicini denir. Bu düzenlenme, gebelikte büyüyen uterus nedeniyle arterlerin yaralanmasını önler. Uterus’un venleri, cervix uteri’nin her iki yanında plexus venosus uterinus denilen iki pleksus oluşturur. Bu pleksustan başlayan uterin venler, v. iliaca interna’ya açılır.
Ovaryum’ları aorta abdominalis’in dalları olan a. ovarica’lar besler. A.v. iliaca externa’nın üzerinden geçip, ligamentum suspensorium ovarii içine girer. A. uterina’nın dalları ile anastomoz yapar. Hilum ovarii’den çıkan venleri, plexus pampiniformis denilen birvenöz ağ oluşturur. Ağı oluşturan venler birleşerek v. ovarica’yı yapar. Sol ovaryan ven, v. renalis sinistra’ya, sağ ovaryan ven ise v. cava inferior’a açılır. Ovaryum’ların lenf damarları, lateral aortik (paraaortik) lenf düğümlerine gider. Sem patikleri T10-11’den gelir. O varyum ’lardan ağrı duyusunu taşır. Doğru cevap: A
Cervix uteri’nin lenfini taşıyan lenf damarları, eksternal iliyak, internal iliyak, rektal ve sakral lenf düğümlerine drene olur. Corpus uteri’nin alt parçasının lenfini taşıyan lenf damarları, eksternal iliyak lenf düğümlerine açılır. Corpus u te ri’nin üst parçası ve fundus u te ri’ninlenf damarları; lateralaortik, preaortik ve yüzeyel inguinal lenf düğümlerine (lig. teres uteri çevresinde) gider. Parasempatikleri; S2-4 den, sempatikleri T12-L1 den gelir. Fundus ve corpus uteri’nin ağrı duyusu sempatiklerle, cervix uteri’nin ağrı duyusu ise parasempatiklerle taşınır. Doğru cevap: C 37. Kırkiki yaşında bir kadın şiddetli karın ağrısı şikayetiyle hastaneye başvuruyor. Çekilen MR’da sol over’de tümör tesbit ediliyor. Cerrahi girişim sırasında yapılan frozen biopside över CA tanısı konuyor. Aşağıdaki işlemlerden hangisinin yapılması hastanın ağrısını azaltır? A) Infundibulopelvik ligamentin kesilmesi B) Pelvik sempatik zincirin kesilmesi C) Cluneal sinirlerin kesilmesi D) N. pudendus’un kesilmesi E) Lig. latum’un kesilmesi
363
TUS SORULARI 1.
Ovarium’un alt ucunu uterus’un arka bağlayan ligament hangisidir? (Nisan-91)
yüzüne ÜROGENİTAL SİSTEM
5.
A) Lig. teres uteri B) Lig. ovarii proprium C) Lig. suspensorium ovarii
Uterus’u yerinde tutan en kuvvetli bağ hangisidir? (Nisan-8 8 )
D) Lig. latum uteri E) Lig. rotundum Doğru cevap: B
A) Lig. latum uteri B) Lig. teres uteri C) Lig. cardinale D) Lig. sacrouterinum
6.
E) Lig. pubocervicale Doğru cevap: C
Excavatio rectouterina’daki abse nereden boşaltılır? (Eylül-93) A) Fornix vaginae anterior B) Excavatio uterovesicalis C) Fornix vaginae posterior
2.
Aşağıdakilerden hangisinde verilen yapılar, Malpighian cisimciğini oluşturur? (Eylül-90)
D) Transabdominal
bir
E) Excavatio rectovesicalis Doğru cevap: C
A) Henle kulpu ve tubuli contorti prima B) Glomerulus ve tubuli contorti prima C) Tubuli contorti secundaria ve Bowman kapsülü D) Tubuli contorti prima ve tubuli contorti secundaria 7.
E) Glomerulus ve Bovvman kapsülü Doğru cevap: E
Funiculus spermaticus'ta ver almayan hangisidir? (Nisan-94) A) N. genitofemoralis’in ramus genitalis’i B) Plexus pampiniformis C) A. testicularis
3.
Tunica vaginalis septa visceralis testis hangisinin devamıdır? (Nisan-91)
D) Ductus deferens E) A. epigastrica inferior Doğru cevap: E
A) Septalar B) Periton C) Lobulus D) Fascia spermatica externa 8.
E) Fascia spermatica interna Doğru cevap: B
Üreterler (Nisan-94)
hakkında
vanlıs
olan
hangisidir?
A) Aortanın bifurkasyonunda a. iliaca communis’i önden çaprazlar. B) Psoas kasının anteromedialinde seyreder. C) Mesanede trigonum vesicae’ye açılır. 4.
Ureter’i önden (Nisan-92) A) A. iliaca interna B) A. iliaca externa C) A. epididymis D) A. ovarica E) Ductus deferens
Doğru cevap: D - E
çaprazlayan
yapı
hangisidir?
D) Vaginal fornikslerin medialinde seyreder. E) M. levator ani'nin ön yüzünde seyrederek mesaneye girer. Doğru cevap: E
9.
Erkeğin genital organlarını gösteren aşağıdaki şekilde “X” ile belirtilen oluşum aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan-2003)
A) Epididymis B) Ureter C) Ductus ejaculatorius D) Ductus excretorius E) Ductus deferens Doğru cevap: E
10.
Aşağıdaki bağlardan hangisi duvarına asar? (Nisan 2007)
ovaryumu
pelvis
A) Ligamentum suspensorium ovarii B) Ligamentum ovarii proprium C) Mezovaryum D) Mezosalpenks E) Ligamentum latum uteri Doğru cevap: A
11.
Üretranın en dar kısmı aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan 2008) A) Pars membranacea B) Ostium urethrae internum C) Ostium ureteris D) Pars spongiosa E) Pars prostatica
Doğru cevap: A
12.
Glandula bulbourethralis aşağıdaki yapılardan hangisine açılır? (Eylül 2012) A) Sinüs prostaticus B) Urethra'nın pars spongiosa’sı C) Ductuli prostatici D) Ductus ejaculatorius E) Vesica urinaria
Doğru cevap: B
anatomik
1.
Aşağıdakilerden hangisi medulla spinalis’i saran zarların oluşturduğu yapılardan biridir? A) Lig. flavum B) Lig. nuchae C) Lig. denticulatum D) Membrana tectoria E) Lig. longitudinale posterius
Lig. longitudinale posterius; corpus vertebrae’ların arka yüzlerinde ve canalis vertebralis içindedir. Üstte axis’in corpus’una yapışır ve aşağıda sacrum ’a kadar uzanır. Axis’in yukarısında yelpaze şeklinde genişler ve membrana tectoria ismini alır. Membrana tectoria, foramen magnum’dan geçerek occipital kemiğin pars basilaris’inin üst yüzüne yapışır. “Medulla spinalis" başlıklı şekile bakınız.
Ligamentum denticulatum; medulla spinalis’in her iki yarımda, spinal sinirlerin ön ve arka kökleri arasında, subpial dokudan dura mater'e uzanan diş benzeri ligamentlerdir. Pia m a ter tarafından oluşturulur. Birinci servikal vertebra ile birinci lumbal vertebra arasında kalan bölgede bulunurlar. Genellikle 21 çifttir.
Doğru cevap: C 2.
Aşağıdakilerden hangisi lomber ponksiyon sırasında geçilen ligamentlerden biridir? A) Lig. flavum
Lig. flavum; a tla s’tan, S1 vertebra’ya kadar komşu lamina arcus vertebrae’leri bağlayan sarı renkli elastik ligamentlerdir. Omurganın dik durmasında ve omurganın normal kavislerinin korunmasında fonksiyonları vardır.
B) Lig. coccygeum C) Lig. denticulatum D ) Lig. sacrospinale E) Lig. sacrotuberale
Lig. nuchae; C7 vertebra’nın processus spinosus’u ile protuberentia occipitalis externa arasında uzanır. Bu seviyede supraspinal ligamentlerin karşılığı olarak bulunur. Başın dik tutulmasına yardım eder ve aşırı fleksiyonunu önler. Membrana tectoria; servikal bölgede lig. longitudinale posterius’un devamıdır.
Pia mater
Arachnoidea mater
LUMBAL PONKSİYON Yetişkinlerde L3-4 veya L4-5 vertebraların processus spinosus’ları arasından yapılır. İşlem, sırasında sırasıyla şu yapılar geçilir. Deri-fasya-lig. supraspinale-lig. interspinalelig. flavum -epidural boşluk-dura m ater-arachnoidea matersubaraknoid boşluk.
Fissura mediana anterior ^ura mater
Corpus vertebra
Subaraknoid aralık Ggl. trunci symphatici
Rami communicantes
Radix anterior
Ramus anterior Lig. \ denticulatum
Medulla spinalis
Ramus posterior Ggl. spinale
Epidural aralıktaki yağ dokusu Superıor
M e d u lla s p in a lis
Sulcus medianus posterior
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
366
LOMBER PONKSİYON
Lig. flavum
L3
Lig. interspinale Lig. supraspinale
LP'de geçilen anatomik yapılar
PFFPr
• Deri ve fasya
ıcr------------ ^
• Lig. supraspinale • Lig. interspinale • Lig. flavum
L4
• Epidural boşluk • Dura m ater • Arachnoidea m ater Arcus (Pedikül) Arcus (Lamina)
Epidural boşluk, önde; dura m ater ile ligam entum longitudinale posterius arasında, arkada; dura mater ile ligamentum flavum arasındadır.
3.
Pia mater nerede sonlanır? A) L3-4
B) S2-3
C) L1-2 “Lomber ponksiyon” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
D) S3-4 E) L4-5
Medulla spinalis’in alt ucundan başlayarak coccyx’e kadar uzanan filum terminale ortalama 2 0 cm uzunluğunda olup, 15 cm’lik üst bölümü dura mater spinalis’in oluşturduğu
Medulla spinalis’i saran zarlar, beyini saran zarların devamıdır. Bunlar, dıştan içe doğru dura mater spinalis, arachnoidea mater spinalis ve pia mater spinalis adını alır.
Medulla spinalis'in zarları • Pia mater, L1-L2 seviyesinde, • Dura mater, arachnoidea mater ve subaraknoid aralık S2 seviyesinde biter.
boşluğun içerisinde bulunur ve filum terminale internum (piale) adını alır. Dıştan duramater spinalis ve arachnoidea mater spinalis ile kuşatılmış olarak ikinci sakral vertebranın alt kenarına kadar uzanır. Duramater spinalis’in oluşturduğu boşluğun dışında kalan son beş cm’lik kısmına ise filum terminale externum denilir. Dıştan duramater spinalis ile sarılı olarak birinci koksigeal vertebranın dorsal yüzüne tutunarak sonlanır. Medulla spinalis kesitlerinin ortasında izlenen canalis centralis de filum terminale içinde 5-6 cm kadar devam eder. “Medulla spinalis’in zarları” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C 4.
Medulla spinalisde T9 seviyesinden horizontal bir kesitte, hangisi görülmez?
geçen
A) Tractus spinocerebellaris anterior B) Fasciculus cuneatus C) Tractus spinocerebellaris posterior D) Fasciculus gracilis E) Tractus spinothalamicus anterior Fasciculus cuneatus, T6 segmentinin altından gelen iki nokta ayrımı, vibrasyon ve şuurlu proprioseptif duyuyu taşıdığı için, medulla spinalis’in T9 seviyesinden geçen bir kesitte görülmez. FASCİCULUS GRACİLİS ve FASCİCULUS CUNEATUS Derideki mekanoreseptörlerden iki nokta ayırımı, pacinian korpüsküllerinden vibrasyon, kas iğciği, golgi tendon organı
ve eklem reseptörlerinden proprioseptif (pozisyon ve kinestezi) duyuyu taşır. T6 segm entinin altından bu duyuları fasciculus gracilis, T6 ve üstünden ise fasciculus cuneatus taşır. Funiculus posterior’da ipsilateral olarak yükselirler. Fasciculus gracilis; perineum, gövdenin alt parçası ve alt ekstremitelerden, fasciculus cuneatus ise gövdenin üst parçası ve üst ekstremitelerden adı geçen duyuları taşır. Bu nedenle, fasciculus gracilis transvers kesitlerde tüm medulla spinalis boyunca görülürken, fasciculus cuneatus sadece T 6 ve yukarısındaki segmentlerde görülür. T 6 ve yukarısındaki segmentlerden geçen transvers kesitlerde içte fasciculus gracilis, dışta fasciculus cuneatus yer alır. Bu duyuların 1. nöronları ganglion spinale’dedir. Birinci nöronların santral uzantıları, funiculus posterior’da ipsilateral yükselerek, medulla oblongata (bulbus)'daki nuc. gracilis ve nuc. cuneatus içindeki 2 . nöronlarla sinaps yapar. İkinci nöronların uzantıları (fibrae arcuatae internae), orta hatta decussatio lemnisci medialis denilen çaprazı yaptıktan sonra, karşı tarafta lemniscus medialis adıaltında talamus’a yükselir. Thalamus’ta nuc. ventralis posterolateralis (VPL)’te bulunan 3. nöronlarla sinaps yapar. Üçüncü nöronların uzantıları, capsula interna’nın crus posterius’undan geçerek, pariyetal lobda bulunan gyrus postcentralis’teki primer somatik duyu korteksi olarak bilinen 3,1,2 numaralı Brodmann alanına gelir. “Fasciculus gracilis ve Fasciculus cuneatus” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: B
r
Fasciculus gracilis ve fasciculus cuneatus
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
367
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
368
5.
Tractus spinothalamicus duyulardan hangisi taşır?
anterior
aşağıdaki
6.
A) Basınç
hangisi
bulbus
A) Nucleus gracilis
B) iki nokta diskriminasyonu
B) Nucleus salivatorius superior
C) Şuuraltı proprioception
C) Nuclei tractus solitarii
D) Vibrasyon
D) Nucleus ambiguus
E) Şuurlu proprioception
E) Nucleus dorsalis nervi vagi Nucleus salivatorius superior; pons kesitlerinde görülen n. facialis’in parasempatik çekirdeğidir.
TRACTUS SPİNOTHALAMİCUS ANTERİOR
9
Aşağıdaki çekirdeklerden kesitlerinde görülmez?
Gövdeden kaba dokunma, basınç, gıdıklanma, kaşınma ve seksüel duyuları taşır. Seyri, tractus spinothalamicus lateralis’le aynıdır. Spinotalamik yolların birinci nöronlarının uzantıları, medulla spinalis içinde bir ya da iki segment yükseldikten sonra ikinci nöronları ile sinaps yapar, ikinci nöronların uzantıları commissura alba anterior’da çapraz yapıp karşı tarafa geçer. Bu nedenle bu traktusların lezyonlarında belirtiler, lezyon seviyesinin bir veya iki segment altında ve her zaman karşı tarafta ortaya çıkar.
“Medulla oblongata” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: B 7.
Baş ve yüze ait hafif dokunma duyusunun ikinci nöronları hangi çekirdektedir? A) Nuc. spinalis nervi trigemini B) Nuc. salivatorius superior
Ağrı ve ısı duyusu tamamen kaybolur, ancak kaba dokunma duyusu tam olarak kaybolmaz. Bu duyu, iki nokta ayırımı duyusunu taşıyan fasciculus gracilis ve fasciculus cuneatus tarafından kompanse edilir.
C) Nuc. mesencephalicus nervi trigemini D) Nuc. tractus solitarius E) Nuc. principalis nervi trigemini
“Afferent yollar” başlıklı şekile bakınız.
TRİGEMİNAL YOLLAR
Doğru cevap: A
Yüz ve başın ön tarafından dokunma-basınç ve ağrı-ısı duyularını taşır. Birinci nöronlar, V (ggl. trigeminale),VII
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------■ Spinotalam ik yolların taşıdığı protopatik duyular da denir.
kaba (hafif) dokunma, ağrı-ısı gibi duyulara Tractus spinothalamicus lateralis (TSL) ve anterior (TSA)
Thalamus (VPL) 0
T Tractus spinothalam icus lateralis
Tractus spinothalam icus anterior
• Taşıdığı duyular: > Ağrı - ısı (TSL) > Kaba dokunma ve basınç (TSA) • 2. nöronları medulla spinalis'te cornu posterius'tadır. • 2. nöronların uzantıları comissura alba anterior'da çapraz yapar ve lemniscus spinalis adı ile thalamus'taki 3. nöronlara gider (nuc. ventralis posterolateralis).
Funiculus lateralis
• Spinotalamik yolların lezyonlarında belirtiler her zaman kontralateral ve bir segment alttan itibaren ortaya çıkar (1. nöron uzantıları bir segment yukarı çıkıp sinaps yaptığı için)
Ggl. spinale
• Ağrı ve ısı duyusu tamamen kaybolur, ancak kaba dokunma duyusu tam olarak kaybolmaz. Çünkü bu duyu ipsilateral olarak fasciculus gracilis (veya cuneatus) ile de taşınır.
Afferent yollar
• Nuc. gracilis ve nuc. cuneatus Şuurlu proprioseptif, vibrasyon ve iki nokta ayrımı duyularının 2. nöronları bulunur.
Bulbus kesitlerinde görülen önemli çekirdekler
• Nuc. tractus solitarius Tat duyusunun 2. nöronlarını içerir. • Nuc. spinalis nervi trigemini Baş ve yüzün ağrı-ısı duyularının 2. nöronları bulunur • Nuc. ambiguus 9 ,1 0 ,1 1 . (pars cranialis) KS'lerin m otor nucleusudur. • Nuc. salivatorius inferior 9’un parasempatik çekirdeği • Nuc. posterior (dorsalis) nervi vagi 10'un parasempatik çekirdeği
(ggl. geniculi), IX (ggl. superius) ve X (ggl. superius) kranyal sinirlerin ganglionları içinde bulunan pseudounipolar nöronlardır. Bu nöronların periferik uzantıları, ilgili dağılım alanlarından duyuyu alır. Santral uzantıları beyin sapındaki ikinci nöronların bulunduğu çekirdeklere gelir.
8. Tat duyusu hangisidir?
ile ilgili çekirdek aşağıdakilerden
A) Nuc. salivatorius superior B) Nuc. tractus solitarius C) Nuc. ambiguus
Ağrı-ısı duyusunu taşıyan santral uzantılar, nucleus spinalis nervi trigemini’deki ikinci nöronlarla, dokunmabasınç duyusunu taşıyan santral uzantılar ise nucleus principalis nervi trigemini’deki ikinci nöronlarla sinaps yapar. Bu çekirdeklerdeki ikinci nöronların uzantıları, çapraz yapıp karşı tarafa geçer ve lemniscus trigeminalis adı ile thalamus’a yükselir. Thalamus’ta nucleus ventralis posteromedialis (VPM)’teki üçüncü nöronlarla sinaps yapar. Bu çekirdekteki üçüncü nöron uzantıları, primer somatik duyu kodeksine (3,1,2 numaralı Brodmann alanı, şuur) gider. Yüzün proprioseptif duyusu ile ilgili çekirdek, nucleus mesencephalicus nervi trigem ini’dir. Bu çekirdekteki unipolar nöronların periferik uzantıları, kranyal sinirlerin dalları içinde seyrederek; dişler, periodontium , sert damak, eklem kapsülleri ve çiğneme kaslarındaki gerilme reseptörlerinden basınç ve kinestezi duyularını alır. Çekirdekten çıkan santral uzantılar cerebellum, thalamus, n. trigeminus’un motor çekirdeği ve retiküler formasyona gider. Mezensefalik çekirdek, başlıca ısırma kuvvetini kontrol eden mekanizmayla ilgilidir. “Trigeminal yollar" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: E
D) Nuc. principalis nervi trigemini E) Nuc. spinalis nervi trigemini •
Tat duyusu ile ilgili kafa çiftleri nervus facialis, nervus glossopharyngeus ve nervus vagus’tur. Bu sinirlerin tat duyusu ile ilgili çekirdeği ise medulla oblongata yer alan nucleus tractus solitarius’tur. Çekirdeğin en üst bölümüne nucleus gustatorius denir ve tat duyusunun ikinci nöronlarını içerir. Geriye kalan bölümünün kardiyovasküler, respiratuvar ve gastrointestinal sistem fonksiyonlarının refleks kontrolünde rolü vardır. Çekirdekten çıkan lifler, otonom refleksler için beyin sapı ve medulla spinalis’teki otonom preganglionik nöronlara ve otonom cevapları koordine eden retiküler formasyon çekirdeklerine gider.
•
Nucleus ambiguus: 9., 10. ve 11. kafa çiftlerinin ortak motor nükleusudur.
•
Nucleus salivatorius superior: Nervus facialis’in pons’ta yer alan parasempatik çekirdeğidir.
•
Nucleus spinalis nevri trigemini: Baş ve yüzün ağrı ve ısı duyusu ile ilgili, nuleus principalis nevri trigemini ise baş ve yüzün dokunma ve basınç duyusu ile ilgili çekirdeklerdir.
“Bulbus kesitlerinde görülen önemli çekirdekler" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: B
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
369
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
37 0
"\ Thalamus
Trigeminal yollar • Baş ve yüzden gelen somatik duyuların (ağrı-ısı, dokunma ve basınç) 1. nöronu 5, 7, 9,10. KS'lerin kendi ganglionlarındadır. • 3. nöronu thalamus'ta nuc. ventralis posteromedialis'tedir (VPM) • 3. nöronların uzantıları parietal lobdaki (gyrus postcentralis) primer somatik duyu korteksine gider.
1 ■
Nuc. spinalis nervi trigemini: Baş ve yüzün ağrı-ısı ile ilgili nucleusu (2. nöron)
■
Nuc. principalis nervi trigemini: Baş ve yüzün dokunma-P ile ilgili nucleusu (2. nöron)
Bulbus kesitlerinde görülen önemli çekirdekler
• Nuc. gracilis ve nuc. cuneatus Şuurlu proprioseptif, vibrasyon ve iki nokta ayrımı duyularının 2 . nöronları bulunur. • Nuc. tractus solitarius Tat duyusunun 2. nöronlarını içerir. • Nuc. spinalis nervi trigemini Baş ve yüzün ağrı-ısı duyularının 2. nöronları bulunur • Nuc. ambiguus 9,10,11. (pars cranialis) KS'lerin motor nucleusudur. • Nuc. salivatorius inferior 9'un parasempatik çekirdeği • Nuc. posterior (dorsalis) nervi vagi parasempatik çekirdeği
1 0 'un
9.
Sensitif lif içermeyen kranyal sinir hangisidir? A)
N. vagus
C)
N. trigeminus
B) N. glossopharyngeus
1,11 ve VIII nci kranyal sinirler saf duyu, III,IV, VI ve XII. kranyal sinirler primer olarak motor, V,VII,IX,X ve XI. kranyal sinirler mikstir.
D) N. oculomotorius E) N. facialis
Oniki çift kranyal sinir vardır. Onuncu kranyal sinir hariç, hepsi kafa ve boyun bölgesinde dağılır.
“Fonsiyonlarına göre lif türleri” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D
-\
r
AFFERENT G
SOMATİK
S s
s s P 1 N A L
E N E L Ö
VİSSERAL
1 N 1 R L E R
5, 7, 9,10 7, 9,10
P 1 N A L
1 N 1 R L E R
3, 4, 6, 12 3, 7, 9,10
SOMATİK
2 ,8
Z *
EFFERENT
Larinks, Yumuşak damak,
VİSSERAL
1, 7, 9,10 Koku ve tat
Farinks, M im ik ve Çiğneme kaslarını uyaran kafa çiftleri
■ N. glossopharyngeus, n. vagus ve n. accessorius il birlikte sulcus retroolivaris’ten bulbus’u terk eder. For. jugulare’den geçerek cranium’un dışına çıkar. •
N. tympanicus, n. glossopharyngeus’un parasempatik ve sensitif liflerden oluşan dalıdır. Bu dalın içindeki sensitif lifler orta kulak boşluğu ve buraya açılan oluşumların mukozasından duyu alır.
■ N. tympanicus içindeki lifler orta kulak boşluğunun iç duvarındaki promontorium üzerinde sempatik liflerle birleşerek plexus tympanicus’u oluşturur. ■ N. petrosus minör, plexus tympanicus’tan çıkar. Parotis’e giden parasempatikleri taşır. Bu lifler ggl. oticum’da sinaps yapar. Lifler MOTOR
Çekirdek Nuc. ambiguus
Fonksiyon • M. stylopharyngeus'u uyarır
Özel visserai afferent
• Dilin 1/3 arka bülümünden Nuc. tractus solitarius (üst bölüm) tat duyusu
Visserai afferent
Nuc. tractus • Sinüs caroticus ve glomus solitarius (alt bölüm) caroticum
Somatik afferent
Nuc. spinalis nervi trigemini
D > D Û
• Dil (1/3 arka bülümü), yumuşak damak, pharynx mukozası ve tonsilla palatina • Orta kulak boşluğu, kulak zarının iç yüzü ve tuba auditiva'dan genel duyu
PARASEMPATİK
Nuc. salivatorius inferior
• Gl. parotidea
Tek başına IX. KS'in lezyonları nadirdir. Genellikle X ve XI. KS'lerle birlikte görülür. • Bu üç sinir cranium'u for. jugulare'den terkettiği için kafa tabanı kırıklarında kolayca etkilenirler.
j
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
371
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
372
•
10. Aşağıdakilerden hangisi n. glossopharygeus’un parasempatik çekirdeğidir? A) Nuc. ambiguus
Tonsilla palatina ve orta kulak boşluğunun duyusunu taşır.
“N. glossopharyngeus” başlıklı şekile bakınız.
B) Nuc. tarctus solitarius
Doğru cevap: C
C) Nuc. salivatorius inferior D) Nuc. salivatorius superior
11. Aşağıdakilerden ganglionudur?
E) Nuc. spinalis nevri trigemini N. GLOSSOPHARYNGEUS (IX)
hangisi
n.
facialis’in
duyu
A) Ggl. spinale B) Ggl. oticum
Oliva ile pedunculus cerebellaris inferior arasında, sulcus retroolivaris’ten bulbus’u terk eder. For. jugulare’den geçip, kafa dışına çıkar.
C) Ggl. geniculi D) Ggl. ciliare E) Ggl. trigeminale
Üç tane çekirdeği, iki tane ganglionu vardır. •
•
•
M otor çekird ek; b u lb u s ’ta bulunan nuc. ambiquus’un üst parçasıdır. Buradan çıkan lifler, n. glossopharyngeus içinde m. stylopharyngeus’u uyarır. Bu kas, n. glossopharyngeus tarafından uyarılan tek kastır. Nuc. s a liv a to riu s in ferio r; p arasem patik çekirdeğidir. Glandula parotidea’nın parasempatik uyarısı ile ilgilidir. Nuc. tractus solitarius; dilin 1/3 arka bölümünden tat duyusunu taşıyan birinci nöronların santral uzantıları, n. glossopharyngeus içinde seyrederek bu çekirdekteki ikinci nöronlarla sinaps yapar.
N. facialis; motor, duyu ve parasempatik lifler içeren bir sinirdir. Pons’tan beyin sapını terk ettikten sonra porus acusticus internus’tan geçerek temporal kemiğe girer. Kemik içinde canalis nervi facialis adı verilen bir kanalda seyreder. Ggl. geniculi, n. facialis’in duyu ganglionu olup bu kanalın içinde yer alır. “N. facialis’in temporal kemik içindeki seyri” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C
r ■ N. facialis motor, duyu ve parasempatik lifler içerir. ■ Parasempatik ve duyusal liflere birlikte n. intermedius denir. ■ Pons’u terk ettikten sonra n. vestibulocochlearis ile birlikte meatus acusticus internus'a girer. * Daha sonra canalis nervi facialis içinde seyreden sinir burada üç dal verir. • N. petrosus majör içindeki parasempatik lifler ggl. pterygopalatinum’da, chorda tympani içindekiler ise ggl. submandibulare’de sinas yapar.
N.intermedius
Meatus acusticus
Ggl. geniculi (N. facialis'in duyu ganglionu) N. petrosus majör —►Ggl. pterygopalatinum—►Gl. lacrimalis
N. stapedius Chorda tympani
M. stylohyoideus ve M. digastricus (venter posterius)
For. stylomastoideum
Gl. parotidea
M. stapedius
• Dilin 2/3 ön kısmından tat alır • Gl. submandibularis ve gl. sublingualis'e parasempatik lif taşır. • Kulak zarının iç yüzüyle komşu olarak orta kulak boşluğundan geçer.
, r. tem poralis ■r. zygomatici r. buccalis r. marginalis m andibularis • r. colli
N. facialis’in temporal kemik içindeki seyri
12. Glandula lacrim alis ile ilg ili parasem patik ganglion hangisidir?
13. Duyu ganglionu hangisidir?
A) Ganglion ciliare
A) N. trigeminus
B) Ganglion submandibulare
B) N. facialis
C) Ganglion cervicothoracicum
C) N. olfactorius
D) Ganglion oticum
D) N. glossopharyngeus
E) Ganglion pterygopalatinum
E) N. vagus
GANGLİON OTİCUM N. mandibularis ile m. tensor veli palatini arasında, foramen o v a le ’nin hemen altında, fo s s a in fra te m p o r a lis ’te lokalizedir. N. mandibularis’in üzerindedir. Topografik olarak n. mandibularis, fonksiyonel olarak n. glossopharyngeus’la ilgilidir. Gangliondan çıkan postganglionik parasempatik lifler glandula parotidea’ya gider. GANGLİON CİLİARE M. rectus lateralis ile n. opticus arasında, a. ophthalmica’nın la te ra lin d e d ir. G angliondan çıkan p o stg a n g lio n ik parasempatik lifler, nn. ciliares breves denilen sinirler içinde hedef organları olan m. ciliaris ve m. sphincter pupillae’ye gider. GANGLİON PTERYGOPALATİNUM Fossa pterygopalatina’da, foramen rotundum’un önünde, n. m axillaris’in hemen altındadır. Topografik olarak n. maxillaris, fonksiyonel olarak n. facialis’le ilgilidir.
olmayan
kranyal
sin ir
Ggl. trigeminale, n. trigeminus’un, ggl. geniculi ise n. fa c ia lis ’in duyu ganglionudur. N. vagus ve n. glossopharyngeus’un, ggl. superius ve ggl. in ferius olmak üzere ikişer tane duyu ganglionu vardır. N. OLFACTORİUS (i) Koku yolunun birinci nöronu olan bipolar nöronlar, olfaktor reseptör hücrelerdir, insanlarda çoğalabilme özelliği olan tek nöron grubudur. Ek olarak, insan sinir sistemindeki en küçük çaplı ve miyelinsiz aksonlara sahip nöronlardır. Bu nedenle en düşük ileti hızına sahiptir. Thalamus’a uğramayan, merkezine 2 nöronla taşınan ve reseptör olarak nöron kullanan tek duyudur. Concha nasalis superior’da lokalize olan pars olfactoria’daki bipolar nöronların santral uzantıları, n. olfactorius adı ile etmoid kemiğin kribriform laminasından, kafa içine geçer. Dura ve arachnoidea materi delip, bulbus olfactorius’taki hücrelerle sinaps yapar. Buradaki nöronların (mitral ve tufted) aksonları tractus olfactorius’u oluşturur. “N. olfactorius" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C
Gangliondan çıkan postganglionik parasempatik lifler n. maxillaris’in dallarına katılarak glandula lacrimalis’e ulaşır. N. m axillaris’in dalları içinde, nazal ve palatin bezlere giden postganglionik parasempatik lifler de bu gangliondan çıkar.
14. Hangi kranyal sinirin felcinde hastalar merdiven inmekte güçlük çeker? A) N. trochlearis B) N. opticus
GANGLİON SUBMANDİBULARE M. hyoglossus’un üstünde, glandula submandibularis ile n. lingualis arasındadır. Gangliondan çıkan postganglionik parasempatik lifler, glandula submandibularis ile glandula sublingualis’e gider. GANGLİON CERVICALE SUPERIUS Ganglion trunci sympathici’lerin, servikal bölgede bulunan üç ganglionundan en büyüğü ve en üstte olanıdır. C 2 C3 vertebralara komşudur. C1-4’e karşılık gelen ilk dört paravertebralganglionun birleşmesinden meydana gelir. Baştaki yapılara sempatik uyarıyı götüren postganglionik liflerin (n. caroticus internus) nöronları, bu ganglionda lokalizedir. Vagina carotica’nın arkasında olup, n. vagus’un ganglion inferius’u ile komşudur. İlk dört servikal spinal sinire katılan ramus communicans griseus’lar, bu gangliondan çıkar. Doğru cevap: E
C) N. facialis D) N. oculomotorius E) N. abducens N. tro ch le aris ’in lezyonlarında, göz aşağıya-dışa bakam az. Vertikal diplopi vardır. Hasta diplopiyi düzeltmek için başını lezyonun karşı tarafına ve öne eğer. Bu hastalar özellikle merdiven inerken ve okurken güçlük çekerler. N. TROCHLEARİS (IV) • • • •
•
Sadece somatomotor lif taşır. M. obliquus superior’u uyarır. En ince kranyal sinirdir. Beyin sapını arka yüzünden terkeden tek kranyal sinirdir. Beyin sapını terk etmeden hemen önce çapraz yapan tek kranyal sinirdir. Bu nedenle bir taraf nucleus nervi trochlearis, karşı taraf m. obliquus superior’u uyarır. Seyri sırasında okulomotor sinir gibi a. cerebri posterior ile a. superior cerebelli arasından geçer.
SINIR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
373
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
37 4
Burun boşluğunda concha nasalis superior’un üst yüzü ve septum nasi’nin buna komşu olan kısmı koku duyusu ile ilgili olup regio olfactoria adını alır. • Koku, thalamus'a uğramayan tek duyudur. • Olfaktor reseptör hücreleri koku yolunun 1 . nöronu olan bipolar nöronlardır. * Olfaktor mukozadaki bipolar nöronların santral uzantıları ethmoid kemikten (lamina cribrosa) geçer.
N. olfactorius
* Primer olfaktor alan (34 no.lu BA) temporal lobda yer alır.
Bulbus olfactorius
Regio olfactoria
N. olfactorius
Sinüs caverno sus’un dış duvarından, anulus tendineus communis’in dışından ve fissura orbitalis superior’dan geçip, orbita’ya girer.
“N. trochlearis" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
Beyin sapını arka yüzden terk eden tek kafa çiftidir. Çekirdek lezyonları kontralaterai olan tek kafa çiftid ir Sinüs cavernosus'un lateral duvarında seyreder. FOS'tan geçerek orbita'ya girer. M . obliquussuperior'u uyarır.
M ese nce ph alo n (transvers) Lezyonunda; • Vertikal diplopi • Aynı taraf göz aşağı dışa bakamaz • Hasta merdiven inemez ve okuyamaz
15. Aşağıdaki kaslardan hangisi tarafından uyarılmaz?
n.
•
mandibularis
A) M. stylohyoideus B) M. masseter C) M. temporalis D) M. mylohyoideus E) M. digastricus venter anterior M. stylohyoideus’un siniri n. facialis’tir. N. mandibularis’in uyardığı kaslar: • • •
İntranüklear ya da infranüklear lezyonlarda ise, aynı taraf çekirdek içindeki bütün dil kasları ile ilgili nöronlar harabiyete uğrar ve bu nedenle aynı taraf dil yarısındaki bütün kaslar paralizik olur. Dil ağızdan dışarı çıkarıldığında sağlam taraf dil yarısındaki m. genioglossus’un itmesi nedeniyle, dil lezyon tarafına deviye olur (periferik tip hipoglossus felci).
Doğru cevap: A 17. Aşağıdakilerden hangisi n. facialis’in parasempatik ganglionlarından biridir? A) Ggl. geniculi
Çiğneme kasları (m. temporalis, m. masseter, m, pterygoideus medialis, m. pterygoideus lateralis) M. mylohyoideus, m, digastricus (venter anterior) M. tensor tympani, m. tensor veli palatini
B) Ggl. oticum C) Ggl. ciliare D) Ggl. spirale cochlea E) Ggl. pterygopalatinum
Doğru cevap: A
N. FACIALIS (VII) 16. 6 ay önce kafa travması geçiren bir hastanın kontrolünde yapılan muayenesinde, dilinin sol yarısının atrofik olduğu ve hasta dilini dışarı çıkardığı zaman dilinin sol tarafa kaydığı görülüyor. Belirtilen tablonun oluşması için travma esnasında aşağıdaki yapılardan hangisinde kırık olmuştur? A) Canalis nervi hypoglossi B) For. jugulare C) For. stylomastoideum D) For. ovale E) For. lacerum
• • •
Çekirdekten çıkan motor liflerin innerve ettiği kaslar; •
N. hypoglossus, d ilin m o t o r s in ir id ir . B e y in s a p ın d a , b u lb u s ’u n ö n y ü z ü n d e n ç ık a r ve c c c ip ita l k e m ik te k i c a n a lis n e r v i h y p o g lo s s i’d e n g e ç e re k c r a n iu m ’u te rk eder.
N. HYPOGLOSSUS’UN (XII. KRANYAL SİNİR) LEZYONLARI Supranüklear lezyon, hipoglossus'un motor çekirdeğinin bulunduğu bulbus’un yukarısındadır. İntranüklear lezyon, bulbus’ta olup hipoglossus’un çekirdeğini tutar, infranüklear lezyon ise sinirin beyin sapını terk ettikten sonraki bölümündedir. N ervus h y p o g lo ssu s’un m otor çe kird e ğ in d e ki m. genioglossus ile ilgili nöronlar, sadece karşı korteksten kortikonüklear lif alırken, diğer dil kasları ile ilgili olanlar her iki korteksten kortikonüklear lif alır. M. genioglossus, dilin ağızdan düz olarak dışarı çıkarılmasını sağlayan kastır. Eğer bir tarafın kası fonksiyonunu kaybederse, dil ağızdan dışarı çıkarıldığında, sağlam tarafın kası onu iter ve dil paralizik olduğu tarafa deviye olur. •
S upranüklear lezyonda, karşı ta ra f çekirdek içindeki m. genioglossus ile ilgili nöronlara gelen uyarı kesilir. Bu durumda dilin karşı yarısındaki m. genioglossus’ta paralizi olur ve dil ağızdan dışarı çıkarıldığında lezyonun karşı tarafına deviye olur (santral tip hipoglossus felci).
Motor, duyu ve parasempatik lif içeren miks bir sinirdir. Üç tane çekirdeği vardır. Nucleus nervi facialis; motor çekirdeğidir. Pons’ta lokalizedir.
Mimik kaslar, M. stapedius, M. stylohyoideus M. digastricus’un venter posterior’u Nucleus lacrimalis-NucIeus salivatorius superior; fasiyal sinirin parasempatik çekirdekleridir.
Nuc. lacrimalis, gl. lacrimalis’e, nuc. salivatorius superior, gl. sublingualis ve gl. submandibularis’e giden parasempatik lifler verir. • •
Nucleus tractus solitarius; tat duyusunun ikinci nöronlarının bulunduğu çekirdektir. Temporal kemikteki canalis nervi facialis (Fallopian kanalı) içinde seyreder. Kemik içi en uzun seyir gösteren kranyal sinirdir.
N. facialis’in canalis nervi facialis (Fallop kanalı)’te verdiği dallar; • • •
•
•
N. petrosus majör; gang, geniculi’den çıkar. Gl. iacrimalis’e giden parasempatikleri taşır. N. stapedius; m. stapedius’u innerve eder. Chorda tympani; Orta kulağa arka duvarından girer, kulak zarının iç yüzünden geçer. Fissura petrotympanica’dan geçerek temporal kemiği terk eder. Fossa infratem polaris’te n. lingualis’e (n. mandibularis’in dalı) katılır. Ggl. geniculi, fasiyal sinirin ganglionudur. Temporal kemikteki fasiyal kanal içindedir. Ganglion içinde genel somatik duyuların ve tat duyusunun birinci nöronları bulunur. Ggl. pterygopalatinum ve ggl. submandibulare, n. facialis ile ilgili parasempatik ganglionlardır.
Doğru cevap: E
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
375
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
18.
Villi arachnoidea beyin omurilik sıvısının hangi iki boşluk arasında geçişini sağlar?
19. Aşağıdakilerden açılır?
hangisi
A) Subdural aralık ile sinüs cavernosus
A) Sinüs transversus
B) Subarachnoid aralık ile sinüs sagittalis superior
B) Sinüs sagittalis inferior
C) Subdural aralık ile subarachnoid aralık
C) Sinüs sphenoparietalis
D) Subarachnoid aralık ile epidural aralık
D) V. cerebri magna
E) Subarachnoid aralık ile v. jugularis interna
E) Sinüs occipitalis
sinüs
cavernosus’a
Sinüs cavernosus, hipofizin her iki yanında yer alır. İçinden a. carotis interna geçer. V. ophthalmica ve sinüs sphenoparietalis, sinüs cavernosus’a açılır. “Sinüs cavernosus” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C 20. Aşağıdaki kortikal merkezlerden hangisi gyrus frontalis inferior’da bulunur? A) Broca alanı B) Primer somatik duyu alanı C) Primer motor alan D) Primer tat merkezi E) VVernicke alanı •
• “Beyin-omurilik sıvısının dolaşımı” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: B
V. emissaria Granulationes arachnoideae
V. diploicea
Motor konuşma alanı (Broca alanı): Brodmann’ın 44 ve 45 numaralı alanlarıdır. Gyrus frontalis inferior’daki pars triangularis (45) ve buraya komşu pars o p e rc u la ris ’te (44) lokalizedir. Dominant (genellikle sol) hemisferdedir. Bu alan; larinks, yumuşak damak, dil, ağız ve respiratuvar kasların bulunduğu primer motor alan bölümüne komşudur ve bu alanlarla olan bağlantıları ile kelimelerin şekillenmesini sağlar. Motor konuşma alanı, fasciculus arcuatus denilen bir assosiasyon yol ile VVernicke alanıyla bağlantılıdır. Primer motoralan: Brodmann’ın 4 numaralı alanıdır. Frontal lobda, sulcus centralis’in hemen önünde yer alan gyrus precentralis’tedir. Beceri gerektiren, istemli hareketlerin başlatılmasında rolü vardır.
* Çoğu lateral ventrikülde olmak üzere ventriküllerdeki plexus choroideus'ta yapılır > For. interventriculare ile 3. ventriküle, aqueductus mesencephali ile 4. ventriküle geçer
1Apertura mediana ve apertura lateralis'ler aracılığı ile subaraknoid mesafeye (cisterna cerebellomedullaris) gelir
Subanaknoid aralık Falx cerebri
Özellikle sinüs sagittalis superior içine uzanan villi
Pia mater
arachnoieda (granulationes arachnoidea) aracılığı ile venöz dolaşıma katılır
Coronal
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
377
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
s
•
•
Bu alanda bulunan kortikal hücrelerin uzantıları, tractus corticospinalis ve tractus corticonuclearis’i oluşturur. Primer som atik duyu alanı: Paryetal lobda, gyrus postcentralis ve lobulus paracentralis’in arka parçasında lokalizedir. Brodmann’ın 3 ,1 ,2 numaralı alanlarıdır. Primer tat alanı: Gyrus postcentralis’in alt ucunda, paryetal operkulum ’da lokalizedir; 43 numaralı Brodmann alanıdır.
•
Oditör assosiasyon alanı (VVernicke’nin duysal konuşma alanı): Dominant hemisferde, gyrus temporalis superior’daki 22 numaralı Brodmann alanıdır.
"Frontal ve parietal lobdaki kortikal merkezler" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
Frontal lob (4 no.lu Brodman alanı) > Gyrus precentralis'tedir.
Parietal lob •
• P rim er m o to r alan
> Gyrus frontalis inferior'da, pars triangularis'te yer alır.
Sulcus centralis
P rim e r som atik duyu alanı
(3,1,2 no.lu Brodman alanları)
> Gyrus postcentralis"in alt ucunda bulunur.
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
37 8
Nucleus ventralis posterior (nuclei ventrobasales); somatik duyu yollarının esas düzenleyici çekirdeğidir.
21. Aşağıdaki çekirdeklerden hangisi tat duyusu ile ilg ilid ir? A) Nuc. salivatorius superior B) Nuc. dorsalis nervi vagi C) Nuc. ventralis posteromedialis D) Nuc. ambiguus E) Nuc. visceralis N ucleus v en tralis p o s te ro m e d ia lis (V P M ); tat duyusunun üçüncü nöronlarının bulunduğu thalamus çekirdeğidir. THALAMUS (DORSAL TALAMUS) İki taraf thalam us, üçüncü ve n trikü l’e bakan medial yüzlerindeki bir gri cevher kitlesi (adhesio interthalamica) ile birleştirilir. Thalamus, cortex cerebri’ye yükselen bütün duyuların düzenlendiği bir merkezdir. Koku duyusu hariç, tüm duyular direk olarak thalamus’a uğrar. Thalamus’ta ham duyuların bazı yönleri bilinçli olarak algılanabilir. Kişi elindeki bir objenin boyutu, şekli, ısısı vb. özellikleri ile ilgili tam olmasa da bilgi verebilir. Bu nedenle thalamus, primitif duyu merkezi olarak kabul edilir.
Lateral bölümü nucleus ventralis posterolateralis (VPL) adı ile bilinir. Bu çekirdekte, gövdeden spinotalamik yollar ve lemniscus medialis ile gelen somatik duyuların üçüncü nöronları bulunur. Çekirdeğin medial bölümüne ise, nucleus ventralis posteromedialis (VPM) denir. Baş ve yüzden gelen (lemniscus trigeminalis) somatik duyuların üçüncü nöronları ile tat duyusunun üçüncü nöronlarını içerir. N uclei v e n tro b a s a le s ’ten çıkan üçüncü nöron uzantıları,capsula interna’nın crus posterius’undan geçip, primer somatik duyu kodeksine (3,1,2 BA) gelir. Tat duyusu ile ilgili üçüncü nöron uzantıları, primer tat kodeksine (43 BA) gider. Thalamus’u a. cerebri posterior besler. “Thalamus” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C
■ Thalamus, codex cerebri'ye yükselen bütün duyuların düzenlendiği çekirdeklerden oluşmuş bir merkezdir. ■ Çeşitli duyuların kodeksteki primer duyu merkezlerine iletilmesinin yanında cerebellum ve bazal çekirdeklerden gelen hareket ile ilgili uyarıların kodeksin motor bölgelerine iletilmesin de de rolü vardır. ■ Thalamus’un yuvarlak ön ucu for. interventriculare’yi arkadan sınırlar. Pulvinar denilen arka ucu ise colliculus superior’un üzerinde yer alır.
Mesencephalon VPL
Pons
Medulla oblongata
Medulla spinalis
Koku duyusu hariç tüm duyuların 3. nöronu burada bulunur. Gövde ile ilgili duyuların 3.nöronu nuc. ventralis posterolateralis'tedir (VPL). Baş ve yüz ile ilgili duyuların 3.nöronu nuc. ventralis posteromedialis'tedir (VPM) Metathaiamus, thalamus'un arka kısmında bulunan CGL ve CGM'ye denir. > Corpus geniculatum laterale (CGL): Görme ile ilgili > Corpus geniculatum mediale (CGM): İşitme ile ilgili • Thalamus'u a. cerebri posterior besler.
Thalamus
22. Sol nucleus nervi fa cia lis’in aşağıdakilerden hangisi görülür?
lezyonunda
A) Sol tarafta ışık refleksi (-) B) Sağ tarafta ışık refleksi (-)
N. FACİALİS (VII) Motor, duyu ve parasempatik lif içeren miks bir sinirdir. N ucleus nervi fa cialis; m otor çe kirdeğidir. P o ns’ta bulunur.
C) Sol tarafta kornea refleksi (-) D) Sağ tarafta kornea refleksi (-)
Çekirdekten çıkan motor liflerin innerve ettiği kaslar; • • • •
E) Ptozis Kornea refleksi Afferent yolu n. ophtalmicus (V1), efferent yolu n. facialis’tir. Uyarı n. ophtalm icus içinde nuc. p rin c ip a lis n ervi trig e m in i’ye getirilir. Bu çekirdekten çıkan lifler, fasciculus lomngitudinalis medialis (FLM)'den internöronlar aracılığı ile her iki taraf fasiyal motor çekirdekteki m. orbicularis oculi’ye ait nöronlara gider. Uyarı n. facialis'in bu kasa giden dalı içinde gelir ve her iki taraf göz kapağı kapatılır.
Mimik kaslar, M. stapedius, M. stylohyoideus M. digastricus’un venter posterior’u
Doğru cevap: D 24. Orta kulak komşudur?
boşluğu, aşağıda
hangi
yapı
ile
A) A. carotis interna B) V. jugularis interna
Direk ve Indirek (konsensuel) pupilla ışık refleksi
C) Tuba auditiva Göze ışık tutulduğunda her iki gözün pupillasında myozis oluşması ile karakterizedir. Işık tutulan gözdeki reaksiyona direk, karşı gözdeki reaksiyona da indirek (konsensual) pupilla ışık refleksi adı verilir. Bu refleksin afferent yolu, n. opticus, efferent yolu, n. oculomotorius’dur. Işık uyarısı n. opticus, chiasma opticum ve tractus opticus’da taşınarak CGL’ye gelir. CGL'den sinaps yapmadan geçen bir kısım lif (brachium colliculi superioris ile), pretectal alandaki nucleus pretectalis olivaris’de sinaps yapar. Bu çekirdekteki nöronların aksonları, commissura posteriorda çapraz yaparak her iki taraf Edinger-VVestphal nukleusuna gider. Bu nukleusdan çıkan presinaptik parasimpatik lifler, n. oculomotorius içinde ganglion ciliare’ye gelerek sinaps yapar. Sinapsdan sonra p o stsin a p tik p arasim pa tik lifler, nn. cilia re s breves olarak m. sphincter pupilla’ya gider. Bu kasın kasılması ile pupilla’da miyozis olur. N. oculomotorius’un lezyonunda hasta taraf gözde direk ve indirek pupilla ışık refleksi alınamaz. Sağlam taraf gözde, her iki ışık refleksi de alınır. N. opticus lezyonunda hasta taraf gözde sadece indirek pupilla ışık refleksi, sağlam taraf gözde ise sadece direk pupilla ışık refleksi alınır.
D) Canalis musculotubarius E) N. facialis Orta kulak boşluğunun ön duvarı a. carotis interna, alt duvarı v. jugularis interna ile komşudur. Üst duvar orta kulak boşluğunu fossa cranii media’dan ayırır. Arka duvarda yer alan aditus ad antrum, orta kulak boşluğunu antrum mastoideum’a bağlar. “Orta kulak boşluğunun komşulukları" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: B 25. Aşağıdaki yapılardan bulunmaz?
B) M. mylohyoideus D) M. stylohyoideus E) M. stylopharyngeus M. mylohyoideus, m. digastricus (venter anterior) ve m. tensor tympa’nin siniri n. mandibularis’tir. M. stylopharyngeus, n. glossopharyngeus tarafından uyarılır.
kulakta
B) Nervus tympanicus C) Stapes D) Incus E) Sacculus Utriculus ve sacculus iç kulakta, vestibulum içinde bulunan zar iabirint bölümleridir. AURIS MEDIA
A) M. digastricus venter anterior C) M. tensor tympani
orta
A) Chorda tympani
Doğru cevap: C 23. Aşağıdaki kaslardan hangisi n. facialis tarafından uyarılır?
hangisi
Tem poral kem iğin petroz parçasında d üze nsiz bir boşluktur. İçerisinde; • • • • •
Malleus, incus, stapes M. stapedius M. tensor tympani Chorda tympani Pl exus tympanicus (n. tympanicus) vardır.
“O rta kulakta bulunan o lu şu m lar” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: E
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
379
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
380
r
—
| ■ ■ ■ ■
Teğmen tympani, kafa tabanında fossa cranii media’da yer alır. M. tensor tympani ön duvar, m stapedius arka duvar üzerindedir. Arka duvar üzerindeki aditus ad antrum denilen geçit orta kulak boşluğunu antrum mastoideum’a bağlar. Fasiyal kanalın inen segmenti arka duvardadır. Chorda tympani bu duvardan orta kulak boşluğuna girer.
Üst duvar- Teğmen tympani (temporal kemik)
M. tensor tympani Tuba auditiva
A. carotis intema
Alt duvar v. jugularis intema ile komşudur
• Orta kulak, os temporale'nin (pars petrosa) içinde bulunur. • Cavitas tympanica'nın, kulak zarının medialinde ve üst kısmında bulunan bölümüne recessus epitympanicus (attic) denir. • Orta kulak boşluğu, tuba auditiva aracılığı ile nasopharynx'le, antrum mastoideum aracılığı ile de cellula mastoidea'larla bağlantı kurar.
r —— — ^
^
Orta kulakta bulunan oluşumlar • Malleus, incus ve stapes (kulak kemikçikleri) • M. stapedius ve m. tensor tympani'nin tendonu • Chorda tympani • Plexus tympanicus *
26. Humoraqueous nereden salgılanır? A) Angulus iridocornealis B) Camera vitreae C) Processus ciliaris D) Schlemm kanalı E) Camera anterior Göz içi basıncından sorumlu olan huımor aqueous corpus ciliare’deki procesus ciliaris epitelinden salgılanır.Camera posterior’dan pupilla aracılığı ile camera anteripr'a geçer. Angulus iridocornealis’teli Schlemm kanalından geçerek venöz dolaşıma katılır. “Humoraqueous dolaşımı” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C 27. Sirkadiyan (biyolojik) ritmle ilgili hypothalamus çekirdeği hangisidir? A) Nucleus supraopticus B) Nucleus arcuatus C) Nucleus tuberomammillaris D) Nucleus paraventricularis E) Nucleus suprachiasmaticus HYPOTHALAMUS Visseromotor ve endokrin aktivitelerin kontrolü ile ilgili multifonksiyonel bir merkezdir. Otonom sinir sisteminin merkezidir.
Nuc. suprachiasmaticus; Sirkadiyan (biyolojik) ritmle ilgilidir. Özellikle uyuma/uyanma siklusunda rolü vardır. Nuc. supraopticus; ADH (vasopressin) başlıca bu çekirdekteki nöronlarda üretilir. ADH (vasopressin), vazokonstriktör ve antidiüretiktir. Nuc. paraventricularis hypothalami; Oksitosin başlıca bu çekirdekteki nöronlarda üretilir. Nuc. v en tro m ed ia lis h yp o th alam i; to klu k merkezidir. Hipotalamus’un lateral bölgesi açlık merkezidir. Nuc. tuberomammillaris; histaminerjik nöronlar içeren bu çekirdeğin stimülasyonu, kan basıncını ve kalp atımını artırır. Nuc. arcuatus; Büyüme hormonu ve prolaktin’in sekresyonunu kontrol eden dopaminerjik nöronları içerir. H ipo fizyotro pik (ya da h ip o fiz y o tro fik ) hormonların büyük bölümü bu çekirdekte yapılır. Nuclei mammillares; corpus mammillare’ler içinde yer alan çekirdeklerdir. Hafıza ile ilgilidirler. Tractus tu b e ro h y p o p h y s ia lis (tra ctu s tuberoinfundibularis); nucleus arcuatus, nucleus periventricularis ve nucleus paraventricularis’teki nöronların uzantıları, tractus tuberohypophysialis (tractus tuberoinfundibularis) adı ile eminentia mediana veinfundibulum’un başlangıcında bulunan k a p ille r yatakta sonlanır. Bu çe kirde klerde ki nöronlarda üretilen hipofizyotrofik hormonlar, bu yol aracılığı ile adenohipofiz’den hormon salınımını stimüle veya inhibe eder. Tractus supraopticohypophysialis (tractus hypot halamohypophysialis; nucleus paraventricularis’teki nöronların aksonları, nucleus supraopticus’a doğru
r
Lens
• Avaskülerdir. • İris ile corpus vitreum arasındadır. • Corpus ciliare'den kapsüle uzanan
C am era a n te rio r
• Cornea ile iris ve lens arasında
C am e ra v itre a
• Lens'in arasındaki boşluktur. • Corpus vitreum (retina ve lensi yerinde tutan sıvı) ile doludur.
iplikçiklerle (fibrae lentis) yerinde
Humor Aquosus • Göz içi basıncından sorumludur. • Cornea ve lens'i besler. • Sirkülasyonu; > Proc. ciliaris epitelinde yapılır. > Pupilla aracılığı ile camera anterior'a gelir, > Angulus iridocornealis'te bulunan sinüs venosus sclerae'ye (Schlemm kanalı) boşalır.
Humor aqueous dolaşımı
'N
SINIR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
381
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
382
tractus paraventriculohypophysialis adı ile seyreder ve nucleus supraopticus’taki nöronların aksonlarına katılarak, tractus supraopticohypophysialis (tractus hypothalamohypophysialis)’i oluşturur. Bu traktus, infundibuler özde seyrederek nörohipofize gelir ve buradaki kapiller yatakta sonlanır. Oxitosin ve ADH bu yol ile (neurophysin denilen proteinlerle) nörohipofiz’e taşınır.
29. Görme alanının bir yarısındaki objenin görüntüsü, hangi retinal alanlarda algılanır? A) Bir gözün retinasının nazal yarımı ile karşı gözün retinasının temporal yarımında B) Her iki gözün retinasının temporal yarımlarında C) Sadece o taraf gözün yarımında
retinasının
temporal
D) Her iki gözün retinasının nazal yarımlarında
“Hypothalamus” başlıklı şekile bakınız.
E) Karşı gözün retinasının tamamında Doğru cevap: E
GÖRME YOLLARI
28. Genu capsula internadan geçen yol hangisidir? A) Tractus corticonuclearis B) Tractus corticospinalis C) Tractus corticotectalis D) Tractus corticorubralis E) Tractus spinothalamicus anterior Substantia alba; cortex cerebri’nin altında değişik yönlerde seyreden miyelinli lifler tarafndan oluşturulur. Beyaz cevheri oluşturan lifler seyir yönlerine göre üç gruba ayrılır:
Her iki gözün görebildiği alana görme alanı (vizüel alan) denir. Görme alanındaki objeler, retinal alanda tersine olarak düzenlenmiştir. Görme alanının sağ yarımının üst çeyreği, her iki gözün retina’sının sol-alt çeyreklerinde, sağ yarımın alt çeyreği ise her iki taraf retina'nın sol-üst çeyreklerinde temsil edilir. Macula (makula), görme alanının tamortasında, vizüel kodeksin de en arkasında (polus occipitalis) temsil edilir. Makula ile ilgili lifler, görme yollarının merkezinde seyreder.
1. Assosiasyon yolları (aynı hemisferdeki çeşitli kortikal alanları birbirine bağlar) 2. Komissural yollar (iki hemisferin aynı veya farklı kortikal alanlarını bağlar) 3. Projeksiyon yolları (afferent ve efferent yollar taratindan oluşturulur) “Capsula interrıa” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap:A
•
•
Her iki gözün retina’sının nazal yarımlarından gelen lifler makula’ların nazal yarımları da dahil (m a kula ’ların tem poral yarım ları, re tin a ’ların temporal yarımlarından gelen liflere katılır) orta hatta çapraz yapar. Bu çapraza chiasma opticum denir. Chiasma opticum’dan sonraki görme yolu tractus opticus’tur. Bir taraf tractus opticus içinde; aynı taraf gözün retina’sının temporal yarımından gelen liflerle, karşıgözün retina’sının nazalyarımından gelenlifler bulunur (sağ tractus opticus’u; sağ göz retina'sının temporal yarımından gelen liflerle, sol göz retina’sının nazal yarımından gelen lifler, sol
r
Commissura posterior
• O tonom sinir sisteminin m erkezidir
• Önemli çekirdekleri;
> Nuc. suprachiasmaticus; sirkadiyan (biyolojik) ritm le ilgilidir.
> Nuc. supraopticus; ADH (vasopressin) üretilir.
> Nuc. paraventricularis; oxitosin üretilir > Nuc. arcuatus (infundibularis); adenohipofiz'den salgılanan hormonları kontrol eden hipofizyotrofik hormonların başlıca üretildiği çekirdektir.
Hypothalamus
e
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
383
Projeksiyon lifleri Capsula interna • Beyin kodeksine gelen (afferent) ve buradan diğer bölüm lere giden (efferent) liflerin telencephalonda thalam us, nuc. caudatus ve nuc. lentiform is arasından geçerken oluşturdukları yapıdır.
i
Nuc. caudatus
P utam en'
M Globus pallidus
Thalamus
Capsula interna
• Yatık "V " harfi şeklindedir. Dirsek bölüm üne genu, dirseğin ön tarafında bulunan koluna crus anterius, arkasında kalana da crus posterius denir. • Crus anterius, nucleus caudatus ile nucleus lentiform is arasındadır. • Genu capsulae internae; fibrae corticonucleares (corticobulbares) geçer. • Crus posterius'tan; fibrae corticospinales, radiatio optica ve radiatio acustica geçer.
tractus opticus’u da; sol göz retina’sının temporal yarımından gelen liflerle, sağ göz retina’sının nazal yarımından gelen lifler oluşturur). Bir başkaifadeyle; sağ tractus opticus’ta retinanın sağ yarımdan gelen lifler, sol tractus opticus’ta da sol yarımdan gelen lifler bulunur. Buna göre bir taraf tractus opticus, görme alanının karşı yarımını görür. Tractus opticus’u oluşturan liflerin çoğu, corpus geniculatum laterale (CGL)’de bulunan üçüncü nöronlarla sinaps yapar. Bir miktar lif vizüel uyarılarla ilgili refleksler için, CGL’ye uğramadan brachium colliculi superioris aracılığıyla area pretectalis’e ve colliculus superior’a gider. Makula’dan gelen lifler, CGL’nin kaudal bölümünde temsil edilir. CGL’den başlayan üçüncü nöron uzantıları, tractus geniculocalcarinus (radiatio optica, Gratiolet radyasyosu) adı ile primer vizüel kortekse (17 numaralı Brodmann alanı) gider.
30. Aşağıdakiierden kom şudur?
hangsi
lens’in
arka
yüzüyle
A) Retina B) İris C) Corpus vitreum D) Choroidea E) Pupilla CAMERA VITREA (CAMERA POSTREMA) BULBI OCULI Lens’in arkasındaki boşluktur. Bulbus oculi’nin yaklaşık 4/5 niyapar. Renksiz ve%99’u su olan jelatinöz bir sıvı ile doludur. Corpus vitreum denilen bu sıvı, lens’i destekler ve retina’yı yerinde tutar. Dış basıncın etkisi ile bulbus oculi’nin kollabe olmasını önler. “Bulbus ocili” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C
Bir taraf sulcus calcarinus’un üst dudağı, görme alanının karşıyarımının alt çeyreği ile, alt dudağı da görme alanının karşı yarımının üst çeyreği ile ilgilidir. •
Bir taraf tractus opticus, CGL, radiatio optica ve vizüel korteks; görme alanının karşı yarısı ile ilgilidir.
“Görme yollan” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
31. A ngulus m andibula’yı ve parotis bezini örten derinin duyusunu hangi sin ir taşır? A) N. ophtalmicus B) N. maxillaris C) N. mandibularis D) N. facialis E) N. auricularis magnus
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
38 4
Retina'da bulunan fotoreseptör hücreler (koni ve basil hücreleri) görme yolunun birinci nöronları olan bipolar hücrelerle sinaps yapar. Bipolar hücreler, görme yolunun ikinci nöronu olan retinal ganglion hücreleri ile sinaps yapar. Bu ganglion hücrelerinin aksonları discus nervi optici’de birleşerek n. opticus’u oluşturur ve corpus geniculatum laterale’de bulunan üçüncü nöronlarla sinaps yapar. Üçüncü nöron uzantıları occipital lobdaki primer görme merkezine gider.
Retina
1 N.
opticus'u retinal ganglion hü crelerinin aksonları o lu ştu ru r
N. opticus ■ Her iki gözün retinasının nasal yarım ından gelen lifle r chiasma'da çapraz yapar. Retina'nın nasali görm e alanında te m p o ra li görür.
Chiasma Tractus opticus
Bir ta ra f tractus opticus'u her iki gözün retinasının aynı yarım ından gelen lifle r oluşturur. Örneğin her iki gözde, retinanın sol yarım ından gelen lifle r sol TO'u oluşturur. Fakat bu her iki gözün gö rm e alanında sağ yarım a karşılık gelir.
Corpus geniculatum laterale Radioatio optica
Vizüel korteks
Camera posterior
Cornea
Sinüs venosus sclerae (Schlemm kanalı)
Camera anterior Angulus iridocomealis Limbus comeae Corpus ciliare, m. ciliaris
Corpus ciliare'nin pigment epiteli Tunica conjunctiva bulbi Fossa hyaoidea
Fibrae zonulares Ora serrata
Corpus vitreum M. rectus lateralis
Fovea centralis -N. opticus (II. KS)
N. auricu laris m agnus, p lexus c e rv ic a lis ’in deri dallarından biridir. C2 ve C3 spinai sinirlerden gelen liflerin birleşmesiyle oluşur. Sinire ait duyusal dallar angulus mandibula üzerindeki ve kulak arkasındaki deride dağılır.
33. Nöroloji polikliniğine baş vuran bir hastanın yapılan muayenesinde hastanın bacağını ekstansiyona getiremediği, uyluk ön yüzündeki kasların atrofiye uğradığı ve patella refleksinin olmadığı tespit ediliyor. Hastada aşağıdaki sinirlerden hangisinin lezyonu vardır?
“Plexus c e rv ic a lis ’in d eri d a lla rı” başlıklı şekile bakınız.
A) N. gluteus superior
Doğru cevap: E
B) N. gluteus inferior C) N. obturatorius
32. Plexus lum balis hangi kasın arkasında oluşur?
D) N. femoralis E) N. tibialis
A) M. quadratus lumborum B) M. iliacus
Femoral nöropatinin e n b e lirg in ö z e lliğ i y ü rü m e zo rlu ğ u d u r. B u d u ru m m. quadriceps femoris’teki fo n k s iy o n k a y b ın a
C) M. psoas majör
b a ğ lı b a c a k e k s te n s y io n u n d a k i g ü ç lü k te n k a y n a k la n ır .
D) M. transversus abdominis
A y r ı c a u y lu ğ u n ö n v e iç y ü z ü ile
E) M. obliguus externus abdominis
bacak
v e a y a ğ ın
m e d ia lin d e d u y u k a y b ı o lu r. P a te lla r e fle k s i k a y b o lu r.
Doğru ce„ap; D
PLEXUS LUMBALİS (L1-L4) İlk üç lumbal spinai sinirin ön dalları ile dördüncü lumbal spinai sinirin ön dalının büyük bölümünün birleşmesi ile oluşur. Lumbal pleksusa, T12 spinalsinirin ön dalından (n. subcostalis) gelen bir dal da katılır. M. psoas major’un altındadır (ya da arkasındadır). Pleksusa ait sinirlerden n. genitofemoralis, m. psoas major'u delip ön yüzünden çıkar. N. obturatorius kası medial tarafından, diğer dalların hepsi lateral tarafından terkeder. “Plexus lumbalis” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C
■ Plexus cervicalis’in deri dalları, m. sternocleidomastoideus’un arka kenarının orta kısmında (punçtum nervosum) derin fasiayı delerek yüzeyelleşir.
Plexus cervicalis'in deri dalları O N. auricularis magnus © N. transversus colli © N. Occipitalis minör O N. Supraclavicularis
Plexus cervicalis’in deri dalları
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
385
S İN İR SİSTEM İ VE D U Y U O R G A N L A R I
38 6
C
; ■ L1-L4 spinal sinirlerin ön dallarının birleşmesiyle oluşur. M. psoas major’un arkasında yer alır.
\
■ Pleksusun dallarından n. genitofemoralis, m. psoas m ajor’u delip ön yüzünden çıkar. N. obturatorius kası medial tarafından, diğer dallar ise lateral tarafından terk eder.
M. sphincter ani internus (iç anal sfinkter); r e c tu m ’un .
Femoral nöropatinin en belirgin özelliği, m. çuadriceps femoris'teki fonksiyon kaybına bağlı, bacak ekstensiyonundaki güçlük nedeniyle olan yürüme zorluğudur. Ayrıca uyluğun ön ve iç yüzünün deri duyusu ile bacağın ve başparmağın ucuna kadar ayağın medial kenarı boyunca duyu kaybı da olur. Patella refleksi kaybolur. N. obturatorius’un lezyonları çok nadirdir. Bazen doğumda fetus başı ile yada pelvik tümörle pelvis duvarına bastırılarak yaralanabilir. Pubis’i içeren pelvis kırıklarında, sakroiliyak eklemin yada kalça ekleminin hastalıklarında da yaralanabilir. Yaralanması durumunda, uyluk addüksiyonu ve dış rotasyonu zayıflar. Bu nedenle etkilenen ekstremite, diğer ekstremitenin üzerine getirilemez (uyluk uyluk üstüne koyulamaz!). Ayrıca uyluğun medial bölümünde atrofi ve uyluğun iç yüzünün 1/3 distal bölümünde ovoid şekilli bir alanda duyu kaybı olur. N. cut. fem. lateralis'in lig. inguinale altından geçerken sıkışması sonucu, uyluğun lateralinde yanıcı ağrı olur. Bu nöropati, meralgia paraesthetica adı ile bilinir.
J
V 34.
N. pudendus ile ilgili ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Foramen ischiadicum minus’tan geçer
B) Scrotum’u innerve eder C) Labium majus'u innerve eden dallar verir D) Plexus sacralis’in dalıdır E) M. sphincter ani internus’u innerve eder
s ir k ü le r k a s ta b a k a s ın ın k a lın la ş m a s ı ile o lu ş a n d ü z k a s k itle s id ir. A n a l k a n a lın , a n o re k ta l b irle ş m e ile H ilto n ç iz g is i a r a s ın d a k a la n ü s t b ö lü m ü n ü k u ş a tır. O S S ta r a fın d a n u y a rılır.
M. sphincter ani externus (dış anal sfinkter); c a n a lis a n a lis ’in ta m a m ın ık u ş a ta n ç iz g ili k a s k itle s id ir. M. s p h in c te r a n i in te r n u s ’u örte r. N. re c ta lis in fe r io r (n. p u d e n d u s ’u n d a lı) ve S 4 ’ü n p e r in e a l d a lı ta ra fın d a n u ya rılır.
N.
pudendus • •
• •
Perine bölgesinin esas sinidir. Seyri sırasında, a.v. pudenda interna ile birlikte hem for. ischiadicum majus’tan hem de for. ischiadicum minus’tan gelir. Fossa ischioanalis’in lateral duvarında yer alan canalis pudendalis’te seyreder. Trigonum urogenitale’de hem yüzeyel hem de derin perine aralığında bulunur.
Doğru cevap: E
35. Aşağıdakilerden hangisi dallarından biri d e ğ ild ir?
plexus
sa cra lis’in
A) N. ischiadicus B) N. gluteus superior C) N. pudendus D) N. cutaneus femoris posterior E) N. obturatorius PLEXUS SACRALIS (L4-S4) ilk dört sakral spinal sinirin ön dallarının birleşmesi ve birinci sakral spinal sinirin ön dalına truncus lumbosacralis'in katılımı ile meydana gelir. M. piriformis’in üzerinde oturur. Truncus lumbosacralis; L5 spinal sinirin ön dalı ile L4 spinal sinirin ön dalından gelen bir dalın birleşmesi ileoluşur. PLEKSUSTAN ÇIKAN SİNİRLER •
N. gluteus superior
•
N. gluteus inferior
•
N. ischiadicus; for. infrapiriforme’den geçip gluteal bölgeye girer. Uyluğun ortalarında, uç dalları olan n. tibialis ve n. fibularis (peroneus) communis’e ayrılır.
• L4-L5 spinal sinirlerin ön dalları truncus lumbosacralis’i oluşturur. Plexus sacralis, truncus lumbosacralis ve ilk dört sakral spinal tarafından oluşturulur. ■ Plexus sacralis’in dallarından sadece n. gluteus superior for. suprapiriforme’den, diğerleri for. infrapiriforme’den geçerek pelvis'i terk eder. ■ N. pudendus, perine bölgesinin esas siniridir. Bütün perine kaslarını ve m. sphincter ani externus’u uyarır. Ayrıca perine bölgesinde dağılan deri dalları içerir.
• Pelvis'te m. piriform is'in ön yüzünde uzanır • Plexus sacralis'in dalları pelvis'i
for. ischiadicum majus'tan terk eder.
O N. gluteus superior © N. gluteus inferior © N . cutaneus femoris posterior O N . pudendus © N. ischiadicus
Plexus sacralis
S İN İR SİSTEM İ VE D U Y U O R G A N L A R I
387
S İN İR SİSTEM İ VE D U Y U O R G A N L A R I
388
*
N .pudendus
•
N. cutaneus fem oris posterior
“Plexus sacralis” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: E 36.
Aşağıdakilerden değildir?
hangisi
bir
duyu
ganglionu
A) Ggl. geniculi B) Ggl. inferius C) Ggl. superius D) Ggl. spinale E) Ggl. oticum S a n tra l s in ir s is te m in d e b e lir li b ir fo n k s iy o n la ilg ili n ö ro n g r u p la r ın a
nucleus, p e r if e r ik s in ir s is te m in d e ganglion
d e n ir.
•
Ganglionlar 1. Duyu bütün spinal sinirlerde (Ggl. spinale) ve bazı KS’lerde • 5 Gal. triaeminale • 7 Gal. aeniculi • 8 G al. v e s tib u la re . G al. corti (sp ira le cochleae) • 9 Ggl. superius ve ggl. inferius • 10 Ggl. superius ve ggl. inferius 2. Otonom • Paravertebral ggl. (sempatik zincir). • Prevertebral ggl. • Terminal ggl. • Mural ggl. • Parasempatik ggl.’lar: Ggl. ciliare (3) Ggl. pterygopalatinum (7) Ggl. submandibulare (7) Ggl. oticum (9) Doğru cevap: E 37.
Ganglion cervicale su pe riu s’un veya buradan çıkan postsinaptik liflerin lezyonunda aşağıdakilerden hangisi görülm ez? A) Myosis
•
g ötüren p o s tg a n g lio n ik lifle rin (n. caroticus internus) nöronları, bu ganglionda lokalizedir. Vagina carotica’nın arkasında olup, n. vagus’un ganglion inferius’u ile komşudur. İlk dört servikal spinal sinire katılan ramus communicans griseus’lar, bu gangliondan çıkar. > N. caroticus internus, ilk beş torakal segmentteki preganglionik nöronların uzantıları truncus sympathicus’a geçtikten sonra, yukarıya doğru yükselerek ganglion cervicale superius’a gelir ve buradaki postganglionik nöronlarla sinaps yapar. Postganglionik nöronların uzantıları, ganglionu üst ucundan n. caroticus internus adı ile terk eder. Kafa içindeki yapılara sempatik uyarıyı taşıyan bu sinir, a. carotis interna çevresinde plexus caroticus internus denilen bir pleksus oluşturur. Pleksus’tan çıkan dallar, a. carotis interna’nın dalları aracılığıyla hedef organlara gider. G a ng lio n c e rvica le m edium ; C5-6’ya karşılık gelen beşinci ve altıncı ganglion trunci sympathici (paravertebral ganglionun)’nin birleşmesinden meydana gelir. Servikal bölgedeki üç ganglionun en küçüğüdür. C artilago cricoidea (veya C 6 ) seviyesindedir. Ganglion cervicale inferius; yedinci ve sekizinci g an g lio n tru n ci s y m p a th ic i (pa ra verte bral g anglionun)’nin birleşm esi ile m eydana gelir. Genellikle birinci torakal paravertebral ganglion, ganglion cervicale inferiusile birleşir. Bu durumda üçü b irlik te g a n g lio n c e rv ic o th o ra c ic u m ( s te lla t g a n g lio n ) adı ile bilinir. G a n g lio n cervicothoracicum , C7 vertebra seviyesindedir. A. vertebralis’in ve apex p ulm o n is’in arka yüzü ile komşudur.
“Sem patik zincirin servikal p arça sı” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: E 38. Funiculus lateralis’te ipsilateral olarak seyrederek, m edulla spinalis'teki sem patik ve parasempatik preganglionik nöronlar ile sinaps yapan lifler aşağıdaki yollardan hangisini o lu ştu ru r? A) Fasciculus longitudinalis medialis B) Tractus rubrospinalis C) Tractus hypothalamospinalis
B) Ptosis
D) Tractus reticulospinalis
C) Anhidrosis
E) Tractus vestibulospinalis
D) Enophthalmus E) Midriasis Sempatik zincirin servikal bölüm ünde üç tane ganglion tru n ci sym pathici bulunur. •
G a ng lio n ce rvica le s u p e riu s ; ganglion trunci sympathici’lerin en büyüğü ve en üstte olanıdır. C2-C3 vertebralara komşudur. C1-4’e karşılık gelen ilk dört paravertebral ganglionun birleşmesinden meydana gelir. Baştaki yapılara sempatik uyarıyı
TRACTUS HYPOTHALAMOSPİNALİS Hypothalamus’un başta paraventriküler çekirdeği olmak üzere çeşitli çekirdeklerinden başlayan lifler, ipsilateral seyrederek, beyin sapındaki parasempatik çekirdeklerdeki nöronlar ile medulla spinalis’te bulunan sempatik ve parasempatik çekirdeklerdeki nöronlarla sinaps yapar. Kan basıncı, kalp atımı, solunum oranı ve terleme gibi otonom fonksiyonları düzenler. Bu yolun sempatik bölümünün T1 ya da yukarısında lezyona uğraması, Horner sendromuna neden olur.
Sempatik zincirin servikal parçasında üç tane paravertebral ganglion vardır: 1. Ggl. cervicale superius’tan çıkan postsinaptik sempatik lifler n. caroticus internus’u oluşturarak kafa içi yapıların sempatik uyarımını sağlar. 2. Ggl. cervicale medium 3. Ggl. cervicale inferius Ggl. cervicothoracicum (stellatum ) C7, C 8 ve T1 paravertebral ganglionların birleşmesiyle oluşur. «Gang, cervicothoracicum, akciğer apeksiyle komşudur. >Yakın komşuluk nedeniyle akciğer tümörleri bu gangliona bası yaparak Horner sendromu'na neden olabilir.
Hypothalamus
4 Edinger - VVestphal *■ Gang, trigeminale
Gang, ciliare
Beyin sapı
N. nasociliaris (V I)
M. dilatator pupillae'yi uyarır.
Parasempatik • M. ciliaris • M. sphincter pupillae
Gang, cervicothoracicum (stellatum)
Sempatik
Horner sendromu (sempatik etkinin kaybı)
• M. dilatator pupillae • M. tarsalis (superior) • Ter bezleri
• Miyozis • Pitozis • Anhidrozis
FASCICULUS LONGITUDINALIS MEDIALIS (FLM)
TRACTUS VESTİBULOSPİNALİS
Mesencephalon’un üst bölümünden başlayıp, medulla spinalis’in servikal bölgesine kadar uzanan lif demetidir. Vizüel fiksasyonu devam ettirmek için, başın ve gözlerin birlikte hareketlerinde fonksiyon yapar.
Postürle ilgili kasların tonusunun düzenlenmesinde en önemli yoldur. Postürü düzenler ve dengenin devamlılığını sağlar.
TRACTUS RUBROSPINALIS
39. Lem niscus lateralis içinde yükselen liflerin büyük bir bölüm ü aşağıdaki yapılardan hangisinde bulunan nöronlar ile sinaps yapar?
Mesencephalon’da bulunan nucleus ruber’den başlar. Çekirdekten çıkan lifler, hemen çapraz yapıp karşı tarafa geçer. Bu çapraza decussatio tegmentalis anterior (Forel çaprazı) adı verilir. Funiculus lateralis’te aşağıya doğru seyreder. Karşı taraf fleksör kasların motor nöronlarını fasilite, ekstensör kasların motor nöronlarını ise inhibe eder. Fleksör kas gruplarındaki tonusun kontrolü ile ilgilidir.
Doğru cevap: C
A) Colliculus inferior B) Colliculus superior C) Corpus geniculatum laterale D) Nucleus olivaris superior E) Nucleus cochlearis anterior
TRACTUS RETICULOSPINALIS
Corpus geniculatum laterale, g ö r m e y o lu ile ilg ilid ir . R e tin a ’d a k i g a n g lio n h ü c r e le r in in (g ö rm e y o lu n u n ik in c i
Tractus vestibulospinalis lateralis ile birlikte dengenin devamında ve postürün düzenlenmesinde önemli rolü vardır. Pons ve bulbus’taki retiküler formasyon çekirdeklerinden başlar. Retikülospinal yollar, hem a hem de y (gamma) motor nöronları fasilite ya da inhibe ederek, istemli motor hareketleri ve refleks aktiviteyi düzenler.
n ö r o n la r ı) u z a n tıla rı b u ra d a y e r a la n ü ç ü n c ü n ö ro n la rla s in a p s ya p a r.
•
İşitme duyusu ile ilgili yolların b irin c i nöronları ganglion spirale cochleae’de bulunur. Bu nöronların periferik uzantıları organum spirale’deki reseptör hücrelerden işitme ile ilgili uyarıları alır. Santral
S İN İR SİSTEM İ VE D U Y U O R G A N L A R I
389
S İN İR SİSTEM İ VE D U Y U O R G A N L A R I
390
•
•
•
•
uzantıları ise nervus cochlearis’i oluşturur. Nervus cochlearis içindeki aksonlar beyin sapına girdikten sonra nucleus cochlearis anterior (ventralis) ve posterior (dorsalis)’daki nöronlarla sinaps yapar. Corpus trapezoideum . nuclei cochleares’ten çıkarak orta hatta çapraz yapan liflerin oluşturduğu yapıdır. Lemniscus lateralis, beyin sapında işitme ile ilgili çekirdeklerden başlayan ve colliculus inferior’a kadar uzanan aksonların oluşturduğu yoldur. Corpus geniculatum mediale; oditör sistemin talamik çekirdeklerini içerir. Colliculus inferior’dan gelen lifler, brachium colliculi inferioris’ten geçip corpus geniculatum mediale’de sonlanır. Radiatio acustica (tractus geniculotemporalis); corpus gen icu latu m m e d ia le ’deki n öron ların uzantıları ile oluşturulur. Temporal lobdaki primer oditör kodekste sonlanır.
taşıyan ÖVA liflerinin geldiği çekirdektir. Çekirdeğin en üst bölümüne nucleus gustatorius denir ve tat duyusunun ikinci nöronlarını içerir. Geriye kalan bölümünün; kardiyovasküler, respiratuar ve GİS fonksiyonlarının refleks kontrolünde rolü vardır. Çekirdekten çıkan lifler, otonom refleksler için beyin sapı ve medulla spinalis’teki otonom preganglionik nöronlara ve otonom cevapları koordine eden retiküler formasyon çekirdeklerine gider.
“İşitme yollarına altyapılar” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A 40. Sinüs caroticus’taki baroreseptörlerden kan basıncı ile ilgili impulslar alan çekirdek aşağıdakilerden hangisidir ? A) Nuc. dorsalis nervi vagi
B) Nuc.
pricipalis nervi trigemini
C) Nuc. tractus solitarius D) Nuc. spinalis nervi trigemini
E) Nuc. thoracicus posterior Nucleus tractus solitarius VII, IX veX ncu kranyal sinirlerle ilgilidir. Bu kranyal sinirlerin, organlardan duyu taşıyan GVA lifleri ile dilden tat duyusunu
Primer oditör korteks (41-42 BA)
— Radiatio acustica Corpus geniculatum mediale Brachium colliculi inferioris Nuc. cochlearis dorsalis ve ventralis
Colliculus inferior Lemniscus lateralis
N. vestibulocochlearis
Ggl. spirale cochlea
• Nuc. olivaris superior
Corpus trapezoideum
42. Aşağıdakilerden hangisi s u p e rio r’dan geçmez?
Nucleus spinalis nervi trigem ini Beyin sapındaki en büyük çekirdektir. C3 Segmentinden pons’a kadar uzanır. Baş ve yüzün ağrı-ısı duyularının ikinci nöronlarının bulunduğu çekirdektir. Bu duyuların birinci nöronları; V, VII, IX ve X ncu kranyal sinirlerin ganglionlarındadır.
N. vagus'un parasempatik çekirdeğidir. Bu çekirdekten çıkan parasempatik lifler, n. vagus’un dalları içinde tüm torakal organlara ve flexura coli sinistra’ya kadar tüm abdominal organlara parasempatik uyarıyı götürür. Nucleus principalis nervi trigem ini Baş ve yüzün dokunma-basınç duyularının ikinci nöronlarının bulunduğu çekirdektir. Bu duyuların birinci nöronları; V, VII, IX ve X ncu kranyal sinirlerin ganglionlarındadır. Kornea -refleksi ile ilgili çekirdektir. Nuc. thoracicus posterior (Clark’s nucleusu) Tractus spinocerebellaris poste rio r’a ait 2. nöroların bulunduğu, m e d u lla s p in a lis (C 8-L2 se gm en tleri arasında)’teki çekirdektir. Doğru cevap: C hangisi
b ir
orbitalis
A) N. oculomotorius B) N. maxillaris C) N. ophthalmicus D) N.abducens E) N. trochlearis
Nucleus posterior (dorsalis) nervi vagi
41. Aşağıdakilerden gangliondur?
fissura
sempatik
A) Ggl. geniculi B) Ggl. inferius
N. m a x illa ris (V2), fossa c ran i i m e d ia ’y ı fossa pterygopalatina’ya bağlayan for. rotundumdan geçer. FİSSURA ORBİTALİS SUPERIOR O rbita’yı fossa cranii media’ya bağlar. Bu yarıktan n. oculomotorius, n. trochlearis ve n. abducens (göz kasları ile ilgili kranyal sinirlerdir), n. trigeminus’un oftalmik dalının dalları (n. frontalis, n. lacrimalis ve n. nasociliaris), v. ophthalmica superior ve bazen v. ophthalmica inferior geçer. N. abducens, n. oculomotorius, n. nasociliaris, n. opticus ve a. ophthalmica, ANULUS TENDINEUS COMMUNIS (ZINN HALKASI)’ten geçen anatomik yapılardır. FİSSURA ORBİTALİS İNFERİOR Orbita’yı, fossa pterygopalatina’ya bağlar. İçinden; n. maxillaris ve onun zigomatik dalı, a.v. infraorbitalis ve v. ophthalmica inferior’un plexus pterygoideus’la olan küçük bağlantı dalları geçer. “O rb ita ’ya açılan delik ve g eçitler" başlıklı şekile bakınız.
C) Ggl. superius D) Ggl. spinale E) Ggl. impar Ggl. geniculi, ggl. superius, ggl. inferius ve ggl. spinale duyu ganglionlarıdır.
Doğru cevap: B 43. Aşağıdakilerden hangisi punçtum nervosum ’da yüzeyelleşerek deride dağılan dallardan biri d e ğ ild ir? A) N. transversus colli
TRUNCUS SYMPATHICUS (SEMPATİK ZİNCİR) Columna vertebralis’in her iki tarafında, kafa tabanından koksiks ucuna kadar uzanır. Her bir ta ra f sempatik zincirde 22 ya da 23 tane ganglion trunci sympathici (ggl. paravertebrale) bulunur.
B) Nn.supraclaviculares C) N. occipitalis minör D) N. occipitalis majör E) N. auricularis magnus Plexus c e rv ic a lis ’i ilk dört s p in al s in irin ram us a n te rio r’la rı o luşturur. N. a u ric u la ris m agnus, n. occip italis minör, n. transversus c o lli ve nn. supraclaviculares plexus cervicalis’in deri dallarıdır.
Ganglion trunci sympathici (paravertebral ganglionlar), başlangıçta her spinal segment için bir çifttir (31 çift). Gelişmenin ileri döneminde servikal ve sakral bölgedeki bazı ganglionlar birleşir. Bu nedenle yetişkinlerde sempatik zincirde; 3 tane servikal, 11 tane torakal (bazen 12), 4 ya da 5 tane lumbal ve 4 ya da 5 tane sakral paravertebral ganglion vardır.
N. occipitalis majör, C2 spinal sinirin arka dalıdır. A. occipitalis’in dalları ile dağılarak ense, başın arka kısmı ile tepeye kadar olan kafa derisinin duyusunu alır.
iki taraf sempatik zincir, koksiks ucunda ganglion impar denilen bir ara ganglionla birleşir.
“Plexus c e rv ic a lis ’in d eri d a lla rı" başlıklı şekile bakınız.
Doğru cevap: E
SINIR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
391
1
SINIR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
3'92
•
Fissura orbitalis superior ve canalis opticus, orbita’yı fossa cranii media’y a ,
•
Fissura orbitalis inferior, orbita’yı fossa pterygopalatina’ya bağlar.
Fissura orbitalis superior r
Canalis opticus • N. opticus • A. ophthalmica
Plexus cervicalis’in deri dalları, m. sternocleidomastoideus’un arka kenarının orta kısmında (punçtum nervosum) derin fasiayı delerek yüzeyelleşir.
Plexus cervicalis'in deri dalları O N. Suricularis magnus : N. transversus colli © N . Occipitalis minör © N . Supraclavicularis
Plexus lum balis L1-L4 spinal sinirlerin ön dallarının birleşmesiyle oluşur. M. psoas major’un arkasında yer alır. Pleksusun dallarından n. genitofemoralis, m. psoas major’u delip ön yüzünden çıkar. N. obturatorius kası medial tarafından, diğer dallar ise lateral tarafından terk eder. Dalları: • • • • • •
N. iliohypogastricus N. ilioinguinalis N. genitofemoralis N. cutaneus femoris lateralis N. femoralis N. obturatorius Truncus symphaticus
12. kosta \
/
'
N. subcostalis N. iliohypogastricus ■ N. ilioinguinalis
—
N. genitofemoralis
N. cutaneus femoris lateralis Truncus lumbosacralis N. femoralis-
N. obturatorius
Doğru cevap: E 45. Aşağıdakilerden hangisi işitm e yolları ile ilg ili yapılardan biri d e ğ ild ir? Doğru cevap: D
A) Nucleus olivaris superior
44. Aşağıdakilerden hangisi dallarından biri d e ğ ild ir?
plexus
lum balis’in
A) N. femoralis
B) N. obturatorius
C) N. ilioinguinalis
D) N. cutaneus femoris lateralis
E) N. cutaneus femoris posterior
B) Corpus trapezoideum C) Stria cochlearis intermedia D) Lemniscus medialis E) Brachium colliculi inferioris
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
N. cutaneus femoris posterior, plexus s ac ralis’in dalıdır.
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
394
Sinir sisteminde 4 tane lemniscus vardır: • • • •
Lemniscus medialis (iki nokta ayrımı, vibrasyon ve şuurlu proprioseptif duyuyu taşır) Lemniscus lateralis (işitme duyusunu taşır) Lemnsicus trigem inalis (yüzden gelen somatik duyuları taşır) Lem nsicus spinalis (gövdeden gelen somatik duyuları taşır)
•
•
•
•
‘‘İşitme yollarına altyapılar” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D 46. Aşağıdakiierden hangisi dura m ater cranialis’i beslem ez? A) A. meningea media
İŞİTME YOLLARI •
uzantıları ile oluşturulur. Temporal lobdaki primer oditör kortekste sonlanır.
İşitme duyusu ile ilgili yolların birinci nöronları ggl. spirale cochlea’da bulunur. Bu nöronların periferik uzantıları organum spirale’deki reseptör hücrelerden işitme ile ilgili uyarıları alır. Santral uzantıları ise n. cochlearis’i oluşturur. N. cochlearis içindeki aksonlar beyin sapına girdikten sonra nuc. cochlearis anterior (ventralis) ve posterior (dorsalis)’daki nöronlarla sinaps yapar. Corpus trapezoideum , nuclei cochleares’ten çıkarak orta hatta çapraz yapan liflerin oluşturduğu yapıdır. Lemniscus lateralis, beyin sapında işitme ile ilgili çekirdeklerden başlayan ve colliculus inferior’a kadar uzanan aksonların oluşturduğu yoldur. Corpus geniculatum mediale; oditör sistemin talamik çekirdeklerini içerir. Colliculus inferior’dan gelen lifler, brachium colliculi inferioris’ten geçip corpus geniculatum mediale’de sonlanır. Radiatio acustica (tractus geniculotemporalis); corpus gen icu latu m m e d ia le ’deki nöronların
B) A. ophthalmica C) A. basilaris D) A. vertebralis E) A. occipitalis DURA MATER (PACHYMENINX) Kafa boşluğu içinde beyni stabilize eden dura mater; içte meningeal, dışta endosteal olarak iki tabakadan oluşur. Bu iki tabaka, dural sinüsleri oluşturmakiçin ayrıldıkları yerler hariç, tek bir tabaka halindedir. Endosteal tabaka ile kafa kemikleri arasında kalan potansiyel boşluğa spatium epidurale (spatium extradurale) denir. Kafa travmalarında, a. meningea media’nın dallarındaki açılmalar epidural (ekstradural) hemorajilere neden olur. Genellikle arterin arka dalı yırtılır. Dura mater ile arachnoidea mater arasındaki potansiyel boşluğa, spatium subdurale denir. Kafa travmalarında,
İşitme yollarına ait yapılar
özellikle sinüs sagittalis superior’a dökülen yüzeyel beyin yenlerinin açılması sonucu, bu boşluğa kanama ola bilir (subdural hemoraji). DURA MATER’İN DAMAR VE SİNİRLERİ
arkada septum medianum posterior ile birbirinden ayrılırken, önde fissura mediana anterior’un derininde commissura alba anterior ile birbirine bağlanır. Substantia alba üç çift funiculus’a sahiptir; buralarda iletici yollar (tractus, fasciculus) yer alır. •
Esas arteri, a. maxillaris’in dalı olan a. meningea media’dır. Ayrıca a. ophthalmica’nın etmoidal dalları, a. meningea accessoria, a. pharyngea ascendens, a. carotis interna, a. occipitalis, a. vertebralis ve a. pharyngea ascendens’ten gelen meningeal dallarla da beslenir. Dura m ater’in duyusunu; n. trigem inus’un üç dalı (n. ophthalmicus, n. maxillaris ve n. mandibularis),ilk üçservikal spinal sinir, n. vagus ve n. hypoglossus taşır. "Dura mater’in damar ve sinirleri” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C 47. Aşağıdakilerden hangisi fu nicu lu s lateralis’te ver alm az?
A) Tractus corticospinalis
•
"İnen ve çıkan yollar” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A 48. Plexus tym panicus’tan ggl. o ticum ’a gelen preganglionik parasempatik lifle r hangi sin ir içerisinde seyreder? A) N. tympanicus B) N. petrosus majör C) N. petrosus minör
anterior
D) N. caroticus internus
B) Tractus corticospinalis lateraiis C) Tractus spinocerebellaris anterior
D) Tractus spinocerebellaris
•
Funiculus anterior: fissura mediana anterior ile sulcus anterolateralis arasında yer alır. Funiculus lateraiis: sulcus anterolateralis ile sulcus posterolateralis aradındadır. Funiculus posterior: sulcus medianus posterior ile sulcus posterolateralis arasındadır.
posterior
E) N. glossopharyngeus Glandula parotidea’nın parasempatik uyarısı;
E) Tractus rubrospinalis Medulla spinalis’in transvers kesitinde görülen “H” şeklindeki gri cevherin etrafında, sinir lifleri ve nörogliadan oluşan subtantia alba bulunur. Sağ-sol substantia alba bölümleri
Bulbus’da lokalize nucleus salivatorius inferior’daki p resinaptik parasem patik nöron u zantıları, nervus glossopharyngeus ile beyin sapını terk eder. Daha sonra sinirin nervus tympanicus dalına geçer. Nervus
Dura mater içte meningeal, dışta endosteal olmak üzere iki tabakadan oluşur. Bu iki tabaka, dural sinüsleri oluşturmak için ayrıldıkları yerler hariç birbirine sıkıca yapışıktır.
Dura mater Arachnoidea m ater Pia mater
Cerebral cortex
1Arterleri:
A. meningea media ■Duyusunu alan sinirler: > N. trig e m in u s ’un 3 dalı,
> İlk üç servikal spinal sinir > N . vagus > N. hypoglossus
Dura mater’in damar ve sinirleri
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
39►5
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
396
Canalis centralis sulcus medianus posterior
Funiculus posterior
Tractus spinocerebellaris posterior
Tractus corticospinalis lateralis
Tractus spinocerebellaris anterior
Tractus rubrospinalis 1
-------------- •
Tractus reticulospinalis----------------medialis
- N. spinalis
Tractus reticulospinalis lateralis
X /
Tractus vestibulospinalis
Tractus spinothalamicus lateralis
"Tractus spinothalamicus anterior
/ /
Tractus tectospinalis
Fissura mediana anterior
Tractus corticospinalis anterior
tympanicus, orta kulak boşluğuna alt duvarından girip, iç duvardaki promontorium üzerinde sempatik sinirlerle birlikte plexus tym panicus denilen sinir ağını yapar. Bu ağdan başlayan nervus petrosus m inör içinde ganglion o tic u m ’a gelir ve buradaki postsinaptik parasempatik nöronlarla sinaps yapar. Gangliondan çıkan postsinaptik parasempatik nöron uzantıları, bağlantı dalları (ramus communicans) ile nervus a uriculotem poralis’e geçer ve bu sinirden parotis bezine ulaşır.
Duyu (Çıkan yollar) i Motor (inen yollar)
50. Medulla spin alis’te com issura alba a nte rio r’u oluşturan lifler aşağıdakilerden hangisi ile ilgili d e ğ ild ir? A) Tractus spinothalamicus anterior
B) Tractus spinothalamicus lateralis C) Tractus spinocerebellaris anterior D) Tractus spinocerebellaris posterior E) Tractus spinotectalis
Doğru cevap: C 49. Tonsilla cerebelli aşağıdaki hangisi ile yakın kom şuluktadır?
foram en’lerden
A) Foramen lacerum
Tractus spinocerebellaris anterio r’a ait lifler seyri sırasında çaprazlaşırken, tractus spinocerebellaris posterior’a ait olanlar çaprazlaşmadan cerebellum’a ulaşır. Tractus spinothalam icus lateralis
B) Foramen ovale C) Foramen rotundum D) Foramen magnum E) Foramen caecum Cerebellum ; fossa cranii posterior’da yer alan merkezi sinir sistemi bölümüdür. Rhombencephalon’un en büyük parçasıdır. Pons ve medulla oblongata’nın arkasında yer alan ve beyin sapının etrafını saran cerebellum, iki beyincik hemisferi (hemispherium cerebelli) ile bunları ortada birleştiren vermiş cerebelli'den oluşur. Lobus cerebelli posterior’un alt yüzünde görülen kabartıya tonsilla cerebelli denir. Foramen m agnum ’un yukarısında yer alan bu kabartı, intrakranyal basınç artışlarında aşağıya sarkar ve bulbus’a bası yaparak ölüme neden olabilir.
Yüzeyel ağrı ve ısı duyusunu taşır. Ganglion spinale’deki 1 . nöronların santral uzantıları, radix posterior’la medulla spinalis’e girdikten sonra tractus posterolateralis’e katılır. Burada bir ya da iki segment yukarı yükselir ve cornu posterius’ta 2 . nöronlarla sinaps yapar. İkinci nöronların uzantıları, commissura alba anterior’da çapraz yapar ve karşı tarafa geçip, tractus spinothalamicuslateralis olarak funiculuslateralis’te yükselir. Bulbus’ta, oliva seviyesinde tractus spinothalamicus anterior’la bir araya gelir ve lemniscus spinalis adıile talamus’a yükselir. Talamus’taki nucleus ventralis posterolateralis (VPL)’teki 3. nöronlarla sinaps yapar. Üçüncü nöron uzantıları primer somatik duyu kodeksine gider. Tractus spinothalam icus anterior
Doğru cevap:D Gövdeden kaba dokunma, basınç, gıdıklanma, kaşınma ve seksüel duyuları taşır. Seyri, tractus spinothalamicus lateralis'le aynıdır. Spinotalamik yolların birincinöronlarının uzantıları, medulla spinalisiçinde bir yadaiki segment
yükseldikten sonra ikinci nöronları ile sinaps yapar, ikinci nöronların uzantıları commissura alba anterior’da çapraz yapıp karşı tarafa geçer. Bu nedenle bu traktusların lezyonlarında belirtiler, lezyon seviyesinin bir veya iki segment altında ve her zaman karşı tarafta ortaya çıkar. Ağrı ve ısı duyusu tamamen kaybolur, ancak kaba dokunma duyusu tam olarak kaybolmaz. Bu duyu, iki nokta ayırımı duyusunu taşıyan fasciculus gracilis ve fasciculus cuneatus tarafından kompanse edilir.
2. Komissural yollar (iki hemisferin aynı veya farklı korti kal alanlarını bağlar) 3. Projeksiyon yolları (afferent ve efferent yollar tarafından oluşturulur) Corona radiata, capsula interna’nın yelpaze şeklinde, korteks bölümlerine giden lifleridir. “Substantia alba” başlıklı şekillere bakınız.
Tractus spinotectalis (tractus spinom esencephalicus)
Doğru cevap: B
2.
52.
nöronlarının uzantıları, commissura alba anterior’da çapraz yapıp, funiculus anterolateralis’te yükselerek colliculus superior’un derin tabakalarında sinaps yapar. Şiddetli ağrı duyusunu taşır.
Ganglion spirale nerede yerleşm iştir? A) Cochlea B) Meatus acusticus internus
Doğru cevap: D
C) Vestibulum
51. Aşağıdakilerden hangisi assosiasyon yoludur?
E) Membrana tectoria üzerinde
D) Radix posterior üzerinde
N. COCHLEARIS
A) Comissura posterior B) Fasciculus arcuatus
C ochlea’daki canalis s p ira lis m od io ii içinde lokalize ganglion cochleare (ganglion spirale cochleae, Corti ganglionu)’deki bipolar nöronların santral uzantılarıdır. N. cochlearis, primer oditör liflerdir. Bulbopontin birleşmedeki nuclei cochleares’teki nöronlarla sinaps yapar. Beyin sapında dört adet koklear çekirdek vardır.
C) Corpus callosum D) Corona radiata E) Capsula interna SUBSTANTİA ALBA ■
■
Substantia alba, cortex cerebri’nin altında değişik yönlerde seyreden m iye lin li lifle r tarafından oluşturulur. Beyaz cevheri oluşturan lifler seyir yönlerine göre üç gruba ayrılır: 1. Assosiasyon yolları (aynı hemisferdeki çeşitli kortikal alanları birbirine bağlar)
“Auris interna” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
r
O Commissural yollar
O Assosiasyon yolları Fasciculus arcuatus
Corpus callosum
• Temporal lobdaki işitilen sözcükleri anlama alanı (Wernicke/ 22) ile frontal lobdaki motor konuşma alanını (Broca, 44-45) bağlar.
• İki beyin hemisferindeki karşılıklı kortikal alanları bağlar.
Comissura posterior • Lezyonunda ileti tipi afazi olur.
Substantia alba
• Pupilla ışık refleksi ile ilgilidir.
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
39 7
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
398
Projeksiyon lifleri / ------------------------------------------------------' Capsula interna • Beyin korteksine gelen (afferent) ve buradan diğer bölümlere giden (efferent) liflerin telencephalonda thalamus, nuc. caudatus ve nuc. lentiformis arasından geçerken oluşturdukları yapıdır. • Yatık "V" harfi şeklindedir. Dirsek bölümüne genu, dirseğin ön tarafında bulunan koluna crus anterius, arkasında kalana da crus posterius denir. • Crus anterius, nucleus caudatus ile nucleus lentiformis arasındadır. • Genu capsulae internae; fibrae corticonucleares (corticobulbares) geçer. • Crus posterius'tan; fibrae corticospinales, radiatio optica ve radiatio acustica geçer.
___________________________ /
Saccus endolymphaticus
Stria vascularis -Lig- spirale
N. vestibularis
Canales semicircularis
cochlearis
y Ggl spirale Fenestra vestibuli Fenestra cocchlea
53. V. ophthalmica superior nereye açılır? A) V. maxillaris B) V. facialis
SV : Scala vestibuli SM : Scala media ST : Scala tympani
VV. OPHTHALMICAE Kapakları yoktur. •
C) Sinüs rectus D) Sinüs cavernosus E) Sinüs sphenoparietalis •
V. ophthalmica superior; v. facialis’le bağlantılıdır başlangıçta a. ophthalmica ile birlikte seyreder. Fissura o rb ita lis s u p e rio r’dan geçip, sinüs cavernosus’a açılır. V. ophthalmica inferior; sık olarak v. ophthalmica su p e rio r’la birleşir. Bazen direk olarak sinüs cavernosus’a açılabilir.
•
•
V. centralis retlnae; aynı isimli arteriile birlikte optik siniriçinde seyreder. Siniri terk ettikten sonra sinüs cavernosus'a ya da v. ophthalmica superior’a açılır. Vv. vorticosae (koroidal veriler); choroidea'nın dış bölümünü drene ederler. Sclera’yı delip, oftalmik venlere açılırlar.
55. Nervus facialis’in beyin sapından çıktığı yerde zedelenmesi halinde aşağıdakilerden hangisi görülür? A) Dilin 1/3 arka kısmının tat duyusu kaybolur B) Parotis bezinin sekresyonu bozulur C) Orta kulakta musculus fonksiyonu bozulur
Doğru cevap: D
tensor
tympani’nin
D) Alın bölgesinde deri duyusu kaybolur 54.
Aşağıdaki nucleuslardan hangisi subthalamus’a aittir?
E) Glandula lacrimalis’in fonksiyonu bozulur NERVUS FACIALIS (VII. KRANYAL SİNİR)
A) Substantia nigra B) Globus pallidus
Kemik içi en uzun seyir gösteren kranyal sinirdir. Mmotor, duyu ve parasempatik lifler içeren mikst bir sinirdir.
C) Putamen D) Zona incerta E) Nuc. caudatus Zona incerta, nuc. subthalamicus’un dorsomedialinde, thalamus ile nuc. subthalamicus arasında yer alır. “Nuclei basaiis” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D
Motor çekirdeği pons’ta lokalizedir. Bu çekirdekteki motor nöronların uzantıları, fasiyal sinir içinde seyrederek; yüz ifadesi kasları, musculus stapedius, musculus stylohyoideus ve musculus digastricus’un venter posterior’unu innerve eder. Fasiyal sinir, temporal kemikteki canalis nervi facialis içinde üç dal verir: • • •
Nervus petrosus majör Nervus stapedius Chorda tympani
Nervus petrosus majör, ganglion geniculi’den ayrılır. Glandula lacrimalis’e giden parasempatik lifleri taşır.
■ Nuclei basales telencephalon'un derininde, substantia alba içinde yerleşmiş beş çift gri cevher kitlesidir. ■ Motor hareketlerin koordinasyonunda rolü olan yapılardır.
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
3?>9
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
400
Nervus stapedius, musculus stapedius'u uyarır. Chorda tympani, dilin 2/3 ön kısmından tat duyusunu alır. Ayrıca glandula submandibularis ve glandula sublingualis’e giden parasempatikleri taşır. Fasiyal sinir, canalis nervi facialis’in dış ağzı olan foramen stylomastoideum’dan kafayı terk eder ve glandula parotidea içine girer. Parotis bezi içinde yüz ifadesi kaslarını uyaran dalları verir. Bu dallar; nervus auricularis posterior, ramus colli, ramus marginalis mandibularis, rami buccales, rami zygomatici ve rami temporales'dir. Nervus intermedius (VVrisberg siniri), fasiyal sinirin duyu köküdür. Motor kök ile nervus vestibulocochlearis arasındadır. Bu sinirlerle birlikte beyin sapını sulcus bulbopontinus’tan terk eder. Ganglion geniculi’deki unipolar nöronların santral uzantıları tarafından oluşturulur. İçeriğinde somatik duyu ve tat duyusu ile ilgili lifler bulunur. Doğru cevap: E 56. Aşağıdakilerden hangisi üst ekstrem iteden gelen p ro p rio sp tif duyuları cerebellum ’a taşır? A) Tractus olivocerebellaris
TRACTUS SPİNOCEREBELLARİS ANTERIOR VE TRACTUS SPİNOCEREBELLARİS POSTERİOR Primer somatik duyu kodeksine uğramayan (şuur altı) proprioseptif duyuyu taşırlar. Her ikisi de funiculus lateralis’te yükselir. Gövdenin alt bölümü ve alt ekstrem itelerle ilgilidir. Fasciculus gracilis ve cuneatus gibi aynı reseptörlerden aldığı bilgileri cerebellum’a taşır. Bu bilgiler, cerebellum tarafından postürün devamı ve alt ekstremite hareketlerinin koordinasyonunda kullanılır. TRACTUS CUNEOCEREBELLARİS T1 (ya da C 8 ) yukarısında kalan segmentlerde, tractus spinocerebellaris posterior’un devamı olarak kabul edilir. Üst ekstremitelerden ve gövdenin üst bölümünden şuur altı proprioseptif duyuyu taşır. “Primer somatik duyu korteksine uğramayan (şuur altı) proprioseptif duyuyu taşıyan yollar” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C
B) Tractus vestibulocerebellaris C) Tractus cuneocerebellaris D) Tractus spinocerebellaris posterior E) Tractus reticulocerebellaris
■ Nuc. thoracicus posterior (Clark’s nucleusu), tractus spinocerebellaris posterior’a ait 2. nöroların bulunduğu, medulla spinalis (C8-L2 segmentleri arasında)’teki çekirdektir.
Tractus spinocerebellaris anterior Tractus spinocerebellaris posterior • Primer somatik duyu korteksine uğramayan (şuuraltı) proprioseptif duyuyu taşırlar • Gövdenin alt bölümü ve alt ekstremitelerle ilgilidir
57. Kolun abduksiyonunu başlatmakta güçlük çeken bir hastada aşağıdaki sinirlerden hangisi zedelenmiş olabilir?
N. axillaris, fasciculus posterior’un dallarından biridir. Fasciculus medialis’ten çıkan sinirler: • •
A) N. dorsalis scapulae B) N. thoracodorsalis C) N. musculocutaneus
•
D) N. subscapularis •
E) N. suprascapularis Kolun; • • •
0°-15° abduksiyonunu m.supraspinatus 15°-90° abduksiyonunu m.deltoideus (orta grup lifleri) 90°-180° derecelik abduksiyonunu m.serratus anterior (alt grup lifleri) ve m.trapezius (alt grup lifleri) yaptırır.
•
N. pectoralis medialis N. cutaneus brachii medialis; kolun iç yüzünün deri duyusunu taşır. N. cutaneus antebrachii medialis; ön kolun iç yüzünün deri duyusunu taşır. N. ulnaris; fasciculus medialis'in devamıdır. > Kolda dal vermez. > Epicondylus medialis’in arkasındaki sulcus nervi ulnaris’ten ve m. flexor carpi ulnaris’in iki başı arasındaki kübital tünelden geçip, ön kola gelir. > El bileğinde, a. u ln a ris ’le b irlik te fle k s ö r retinakulumun yüzeyelinden ve canalis ulnaris (Guyon kanalı)’ten geçer. Radix medialis nervi mediani
M. s u p ra sp in a tu s , n .s u p ra s ca p u laris ta rafından uyarılır.
Doğru cevap: B
Doğru cevap: E
59.
58. Aşağıdakilerden hangisi plexus brachialis’in fasciculus medialis’inden ayrılan dallardan biri değildir?
Aşağıdakilerden hangisi ön kolun bölümünün deri duyusunu alır?
lateral
A) N. axillaris B) N. ulnaris C) N. musculocutaneus
A) Radix medialis nervi mediani
D) N. radialis
B) N. axillaris
E) N. medianus
C) N. cutaneus brachii medialis D) N. ulnaris
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
401
“N. musculocutaneus” başlıklı şekile bakınız.
E) N. pectoralis medialis ~\
r N. m usculocutaneus, seyri sırasında m. coracobrachialis’i delerek geçer. Fasciculus lateralis'ten çıkan dallar
. axillaris
N. musculocutaneus • M. biceps brachii, m. brachialis ve m. coracobrachialis'i uyarır • Önkolda n. cutaneus antebrachii lateralis olarak devam eder
N. musculocutaneus
L
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
40 2
N. musculocutaneus
PLEKSUSTAN ÇIKAN SİNİRLER
Plexus brachialis’in fasciculus lateralis’inden çıkar. Kolun ön bölgesindeki kasları (m. biceps brachii, m. brachialis ve m .co raco b rach ialis) uyarır. Seyri sırasında m. coracobrachialis’i deler. Dirsek eklemi seviyesinde motor lifleri biter ve n. cutaneus antebrachii lateralis adı ile, ön kolun ön-dış yüzünün radius distalucuna kadar deri duyusunu taşır.
• • •
• •
N. gluteus superior N. gluteus inferior N. ischiadicus; for. infrapiriforme’den geçip gluteal bölgeye girer. Uyluğun ortalarında, uç dalları olan n. tibialis ve n. fibularis (peroneus) communis’e ayrılır. N.pudendus N. cutaneus femoris posterior
Doğru cevap: C “Plexus sacralis’in dalları” başlıklı şekile bakınız. 60. Aşağıdakilerden hangisi plexus sacralis’in dalı değildir? A) N. gluteus superior
Doğru cevap: C 61. Aşağıdakilerden hangisi n glossopharyngeus’un SVE (m otor) lifleri tarafından uyarılır?
B) N. cutaneus femoris posterior C) N. obturatorius
A)
D) N. pudendus
M. palatoglossus
C) M. stylopharyngeus
E) N. ischiadicus
B) M. palatopharyngeus D) M. styloglossus
E) M. cricothyroideus
N. obturatorius, plexus lumbalis’in dalıdır.
•
PLEXUS SACRALIS (L4-S4) İlk dört sakral spinal sinirin ön dallarının birleşmesi ve birinci sakral spinal sinirin ön dalına truncus lumbosacralis’in katılımı ile meydana gelir. M. piriformis’in üzerinde oturur. Truncus lumbosacralis; L5 spinal sinirin ön dalı ile L4 spinal sinirin ön dalından gelen bir dalın birleşmesi ileoluşur.
• •
M. palatoglossus ve m. palatopharyngeus, plexuspharygeus’tan gelen (n. vagus’a ait) lifler tarafından uyarılır. M. styloglossus’un siniri n. hypoglossus’tur. M. cricothyroideus, n. larygeus superior’un r. externus’u tarafından uyarılan tek larynx kasıdır.
“ W. glossopharyngeus” başlıklı şekile bakınız, Doğru cevap: C
r N. gluteus superior
Truncus lumbosacralis N. musculi piriformis
Nn. splanchnici pelvici (S2-S4'den parasempatik lifler)
N. cutaneus femoris posterior N. gluteus inferior Plexus coccygeus
N. ischiadicus N. obturatorius (plexus lumbalis’den) N. musculi obturatorli interni ve n. musculi gemelli superioris N. musculi quadrati femoris ve_ n. musculi gemelli inferioris" N. pudendus Rr. (m. coccygeus, m. levator ani, m. sphincter ani externus)
Plexus sacralis’in dalları
r
\ ■ N. glossopharyngeus, n. vagus ve n. accessorius il birlikte sulcus retroolivaris’ten bulbus’u terk eder. For. jugulare’den geçerek cranium’un dışına çıkar. ■ N. tympanicus, n. glossopharyngeus’un parasempatik ve sensitif liflerden oluşan dalıdır. Bu dalın içindeki sensitif lifler orta kulak boşluğu ve buraya açılan oluşumların mukozasından duyu alır. ■ N. tympanicus içindeki lifler orta kulak boşluğunun iç duvarındaki promontorium üzerinde sempatik liflerle birleşerek plexus tympanicus’u oluşturur. ■ N. petrosus minör, plexus tympanicus’tan çıkar. Parotis’e giden parasempatikleri taşır. Bu lifler ggl. o ticu m ’da sinaps yapar. Lifler MOTOR
Çekirdek
Nuc. ambiguus
Fonksiyon
• M. stylopharyngeus'u uyarır
Nuc. tractus • Dilin 1/3 arka bülümünden Özel visseral afferent solitarius (üst bölüm) tat duyusu Visseral afferent D
Nuc. tractus • Sinüs caroticus ve glomus solitarius (alt bölüm) caroticum
>• D Q
Somatik afferent
Nuc. spinalis nervi trigemini
• Dil (1/3 arka bülümü), yumuşak damak, pharynx mukozası ve tonsilla palatina • Orta kulak boşluğu, kulak zarının iç yüzü ve tuba auditiva'dan genel duyu
PARASEMPATİK
Nuc. salivatorius inferior
• Gl. parotidea
Tek başına IX. KS'in lezyonları nadirdir. Genellikle Xve XI. KS'lerle birlikte görülür. Bu üç sinir cranium'u for. jugulare'den terkettiği için kafa tabanı kırıklarında kolayca etkilenirler.
62. Sağ birinci ve ikinci ramus communicans albus’ların harabiyetinde aşağıdakilerden hangisi görülür? A) Yüzün sol yarımında deride terleme azlığı B) Sol göz kapağında pitozis C) Sağ gözde miyozis D) Sol gözde midriyazis E) Sağ musculus rectus lateralis’te felç Preganglionik sempatik nöronlar, medulla spinalis’in T1L2 arası segmentlerinde (toplam 14 segment) yer alır ve nucleus intermediolateralis’i oluşturur. Bu segmentlerden geçen transvers kesitlerde, medulla spinalis’in gri cevherinde cornu laterale denilen yan boynuzlar görülür. Postganglionik sempatik nöronlar, ganglion trunci sympathici (paravertebral) ve ganglion visceralis (prevertebral)’te bulunur. Preganglionik nöronların aksonları, cornu anterius’ta lokalize a - motor nöronların uzantıları ile beraber, medulla spinalis’i radix anterior’dan terk eder. Spinal sinirden ramus communicans albus olarak columna vertebralis’in her iki yanında uzanan sempatik zincirdeki ganglion trunci sympathici (paravertebral ganglion) denilen ganglionlara
gelir. Bu nedenle ramus communicans albus, sadece preganglionik sempatik nöronların yer aldığı medulla spinalis segmentlerinde görülür ve 14 çifttir. Sempatik zincirin servikal bölümünde üç tane ganglion trunci sympathici bulunur: • • •
Ganglion cervicale superius Ganglion cervicale medium Ganglion cervicale inferius
G an glio n c ervicale sup eriu s; gan glion trun ci sympathici’lerin en büyüğü ve en üstte olanıdır. C2-C3 vertebralara komşudur. C1-4’e karşılık gelen ilk dört paravertebral ganglionun birleşmesinden meydana gelir. Baştaki yapılara sempatik uyarıyı götüren postganglionik liflerin (nervus caroticus internus) nöronları, bu ganglionda lokalizedir. İlk beş torakal segmentteki preganglionik sempatik nöronların uzantıları, ramus comm unicans albus’larla truncus sympathicus’a geçip, yukarıya doğru yükselerek ganglion cervicale superius’a gelir ve buradaki postganglionik nöronlarla sinaps yapar. Postganglionik nöronların uzantıları ganglionu üst ucundan nervus caroticus internus adı ile terk eder ve arteria carotis interna çevresinde tüm kafa içi yapılara sempatik uyarıyı taşır. Bu nedenle ilk beş spinal segmentten, sempatik zincire birleşen
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
403
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
ramus communicans albus’ların lezyonları, kafa içine sempatik uyarı akışını keser ve Horner sendromuna neden olur.
64. Baş bölgesinden gelen dokunma ve basınç duyularının ikinci nöronları nerede bulunur? A) Nucleus spinalis nervi trigemini
Horner sendrom u: Baş-boyun bölgesinin sem patik uyarımının bozulması sonucu ortaya çıkan; miyozis, pitozis, enoftalmos, yüzde anhidrozis (terleme kaybı) ve kızarma (facial flushing) ile karakterizedir. Horner sendromundaki miyozisin nedeni, pupilla’yı genişleten (midriyazis) yaptıran musculus dilatator pupillae’nin sempatik uyarısının bozulmasıdır. Bu durumda nervus oculom otorius’un içindeki parasempatiklerle uyarılan musculus sphincter pupillae’nin baskınlığı sonucu pupilla küçülür (miyozis). Musculus rectus lateralis, göz küresine hareket sağlayan çizgili kaslardan biri olup, nervus abducens tarafından uyarılır. Doğru cevap: C 63. Aşağıdakilerden hangisi medulla oblongata ile ilgili değildir? A) Nucleus vestibularis medialis
B) Nucleus posterior (dorsalis) nervi vagi C) Locus caeruleus D) Area postrema E) Nuclei tractus solitarii •
•
•
•
•
Locus caeruleus: Pons’un arka yüzünde, dördüncü ventrikülün tabanında ya da fossa rhomboidea’da lokalizedir. Merkezi sinir sisteminde noradrenalin üreten nöronların en büyük kaynağıdır. N ucleus v es tib u la ris m ed ialis: V e stib ü le r çekirdekler bulbus’ta, dördüncü ventrikülün area vestibularis denilen dış köşelerinde bulunur. Denge ile ilgilidirler. Nucleus posterior (dorsalis) nervi vagi: Nervus vagus’un parasempatik çekirdeğidir. Bu çekirdekten çıkan parasempatik lifler, nervus vagus'un dalları içinde tüm torakal organlara ve flexura coli sinistra’ya kadar tüm abdominal organlara parasempatik uyarıyı götürür. Nuclei tractus solitarii: VII, IX ve X’uncu kranyal sinirlerle ilgilidir. Bu kranyal sinirlerin, organlardan duyu taşıyan GVA (genel visseral afferent) lifleri ile dilden tat duyusunu taşıyan ÖVA (özel visseral afferent) liflerinin geldiği çekirdektir. Çekirdeğin en üst bölümüne nucleus gustatorius denir ve tat duyusunun ikinci nöronlarını içerir. Geriye kalan bölümünün; kardiyovasküler, respiratuvar ve GİS fonksiyonlarının refleks kontrolünde rolü vardır. Çekirdekten çıkan lifler, otonom refleksler için beyin sapı ve medulla spinalis’teki otonom preganglionik nöronlara ve otonom cevapları koordine eden retiküler formasyon çekirdeklerine gider. Area postrem a: Bulbus’un arka yüzünde ve dördüncü ventrikülün tabanında nuclei tractus solitarii’nin hemen yakınında yer alır. Kusma ile ilgili kemoreseptörlerin bulunduğu area postrema, kan-beyin bariyerinin olmadığı yerlerden biridir.
Doğru cevap: C
B) Nucleus principalis nervi trigemini C) Nucleus cuneatus accessorius D) Nucleus mesencephalicus nervi E) Ganglion trigeminale Kornea refleksi ile ilgili çekirdek, nucleus principalis nervi trigem ini’dir. Pons’ta lokal izedir. Baş ve yüzün dokunma-basınç duyularının ikinci nöronlarını içerir. Nucleus spinalis nervi trigemini, beyin sapındaki en uzun çekirdektir. C2 segmentinden pons’a uzanır. Baş ve yüzün ağrı-ısı duyularının ikinci nöronlarını içerir. N ucleus cuneatus acc es so riu s ; tractus c u n e o c e re b e lla ris ’in ikinci n öron larının bulunduğu çekirdektir. Medulla spinalis’in C 8 (T1)-L2 segmentleri arasındaki nucleus thoracicus posterior’un eşdeğeridir. Tractus cuneocerebellaris üst ekstremitelerden ve gövdenin üst bölümünden gelen bilince gitmeyen proprioseptif duyu ile ilgilidir. N ucleus m esen cep halicu s nervi trig em in i; mesencephalon’dadır. Baş-yüzün proprioseptif duyusu ile ilgilidir. Isırmayı kontrol eder. G anglion trig em in ale, nervus trig e m in u s ’un duyu ganglionudur. Baş ve yüzden gelen somatik duyuların (ağrı-ısı, dokunma, basınç) birinci nöronlarını içerir. Doğru cevap: B 65. Aşağıdakilerden hangisi fossa rhombodiea’da ver almaz? A) Trigonum nervi hypoglossi B) Colliculus facialis C) Locus caeruleus D) Oliva E) Area postrema M ed u lla o b lo n g a ta ’da sulcu s a n te ro la te ra lis ’in lateralinde, her iki tarafta yer alan ve nuclei olivares inferiores’in oluşturduğu kabartılara oliva denir. Her iki oliva’nın posterolateralinde sulcus retroolivaris’ten, yukarıdan aşağıya doğru n. glossopharyngeus, n. vagus ve n. accessorius bulbus’u terk eder.
FOSSA RHOMBOIDEA’DA BULUNAN Ö N E M L İ^ ANATOMİK YAPILAR
Glandula pinealis
• Trigonum nervi vagi; bu kabarıntının altında n. vagus’un parasempatik çekirdeği (nucleus posterior nervi vagi yada nucleus dorsalis nervi vagi) yer alır. C olliculus facialis; bu kabarıntıyı, VI ncı kranyal sinirin çekirdeği ile bu çekirdeği kuşatan VII nci kranyal sinirin motor lifleri oluşturur.
•
Locus caeruleus; beyinde noradrenalin üreten nöronların en büyük kaynağıdır.
•
Recessus lateralis; burada bulunan vestibüler çekirdeklerin olduğu alana area ve stibularis denir. Apertura lateralis (foramen Luschka), recessus lateralis’lerin apekslerindedir.
IV. KS
Pedunculus cerebellaris superior Pedunculus cerebellaris medius Pedunculus cerebellaris inferior Area vestibularis Striae medullares ventriculi quarti
V. KS Eminentia medialis
Colliculus facialis Trigonum nervi hypoglossi Trigonum nervi vagi Tuberculum cuneatum Tuberculum gracile
Taenia cinerea
• Area postrem a; kan-beyin bariyerinin bulunmadığı kemoreseptör bir alandır. Sirkülasyondaki emetik maddelere (apomorfin ve digital glikozidler gibi) yanıt olarak kusma refleksini başlatır. Arkadan görünüş
J
V
Brachium colliculi inferioris
inferior
• Trigonum nervi h ypo glossi; bu kabarıntının altında n. hypoglossus’un çekirdeği vardır.
•
Brachium colliculi superioris
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
40 I5
N. oculomotorius Fossa Pedunculus (III. KS) interpeduncularis cerebri
Doğru cevap: D Pons
66. N. trigeminus (V. KS)
Aşağıdakilerden hangisi kan beyin bariyerinin olmadığı bölgelerden biri d e ğ ild ir? A) Adenohypophysis
N.abducens (VI. KS)
B) Area postrema
N. facialis (VII. KS)
C) Gladula pinealis
N. Intermedius
D) Organum subfornicale
N. vestibıılocochlearis (VIII. KS)
E) Organum vasculosum
Oliva
N. glossopharyngeus (IX. KS)
Medulla oblongata, pyramis
N. vagus (X. KS) N. hypoglossus (XII. KS)
Kan-beyin bariyeri olmayan bölgeler (Sirkumventriküler organlar)
Fissura mediana anterior
N. accessorius (XI. KS) Decussatio pyramidum
• • • • • • •
N. spinalis, C1, radix anterior
Önden görünüş
Area postrema Glandula pinealis (epifiz bezi) Neurohypophysis Eminentia mediana (hypothalamus) Organum subfornicale; Organum subcommissurale; Organum vasculosum;
Area postrema dördüncü ventrikül’de, diğerleri üçüncü ventrikül’ün çevresinde dizilidir. Bu nedenle sirku m ven trikü ler organlar olarak da bilinirler. Sadece area postrem a çift, diğerleri te k tir
V
-
J
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
406
Lam ina term inalis
N. trochlearis
Organum subfornicale
N. abduceis A. carotis interna
N. oculomotoris Hypophysis Diaphragma sellae
Dura mater
Gl. pinealis
Area postrema
Eminentia mediana Neurohypophysis Sinüs Sphenoidis (paranasal sinüs) Sinüs cavernousis N. ophthalmicus N. maxillaris
Doğru cevap: A
67.
Aşağıdakilerden hangisinin diaphragm a sella aracılığı ile hypophysis ile kom şuluğu vardır? A) Comissura anterior B) Sinüs cavernosus
Doğru cevap: D 68.
Aşağıdakilerden hangisi glandula otonom ik uyarımı ile ilg ili d e ğ ild ir?
lacrim a lis’in
C) Sinüs sphenoidalis D) Chiasma opticum E) Uncus Dura mater uzantıları Dura mater cranialis’in meningeal yaprağı, beyin bölümleri arasına uzanarak falx cerebri, tentorium cerebelli, falx cerebelli ve diaphragma sellae’yı oluşturur. Diaphragma sellae, horizontal bir yapı olup, sella turcica üzerinde tavan şeklinde uzanarak hypophysis cerebri’yi örter. Ortasındaki açıklıktan infundibulum geçer.
A) N. petrosus profundus B) N. petrosus minör C) N. intermedius D) Ggl. pterygopalatinum E) N. zygomaticotemporalis Glandula lacrim alis’in parasempatik uyarımını nervus facialis’in pons’ta yer alan nucleus lacrimalis’inden çıkan lifler sağlar. Bu preganlionik lifler, ganglion geniculi’den ayrılan nervus petrosus m ajor’un içinde seyrederek fossa cranii m edia’ya ulaşır. Nervus petrosus majör, canalis p terygoideus’un girişinde nervus petrosus profundus (plexus caroticus internus’tan gelen sempatik liflerin oluşturduğu sinir) ile birleşerek nervus canalis pterygoidei isimli siniri oluşturur. Canalis pterygoideus’tan geçerek fossa pterygopalatina’ya gelen bu sinir ganglion pterygopalatinum’la bağlantı kurar. İçindeki preganglionik parasempatik lifler gangliondaki nöronlarla sinaps yapar. Gangliondan çıkan postganglionik parasempatik lifler önce nervus zygomaticus (nervus maxillaris’in dalı), daha sonra nervus lacrimalis’in (nervus ophthalmicus’un dalı) içinde seyerederek glandula lacrimalis’e ulaşır. Nervus intermedius, nervus facialis’in pons’tan çıkan parasempatik ve duyusal liflerine verilen isimdir. Nervus zygomaticotemporalis, nervus zygomaticus’un dalıdır. “N. fa c ia lis ’in parasem patik lifle ri” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: B
Gl. lacrimalis N. trigeminus A. carotis interna ve plexus caroticus internus
Ganglion trigeminale
N. petrosus profundus
R. communicans (N. zygomaticus’a)
N. maxıllarıs Gll. nasales
Ganglion geniculi Nucleus salivatorius superior
Sempatik lifler
N. facialis N. petrosus majör Nucleus tractus solitarii
Ganglion pterygopalatinum
N. mandibularis
Canalis pterygoidues ve n. canalis pterygoidei Foramen stylomastoideum N. lingualis Chorda tympani Ganglion submandibulare
Gl. sublingualis
Rr. glandulares Gl. submandibularis
N. facialıs’in parasempatik lifleri
69. Nervi sp la nch nici pelvici (nervi erigentes) aşağıdaki yapılardan hangisinin uyarılmasıyla ilg ili d e ğ ild ir?
70. Aşağıdaki yollardan hangisi corpus geniculatum laterale’deki nöronların uzantıları tarafından olu ştu ru lur? A) Fasciculus arcuatus
A) Colon ascendens
B) Colon descendens
B) Tractus geniculocalcarinus
C) Colon sigmoideum
C) Tractus geniculotemporalis
D) Rectum
D) Tractus retinohypothalamicus
E) Canalis analis
E) Tractus supraopticohypophysialis
Parasempatik sistem in sakral parçası
Metathalamus •
M edulla s p in a lis ’in S2-4 se g m e n tle rin d e yer alan preganglionik nöronların uzantıları aynı segmentlerden çıkan spinal sinirlerin içinde yer alır. Daha sonra spinal sinirleri terk ederek nervi splanchnici pelvici (eski adı nervi erigentes) adı ile plexus hypogastricus inferior’a gelir. Buradan organların çevresindeki pleksuslardaki terminal ganglionlarda ya da organ duvarlarındaki mural ganglionlarda bulunan postganglionik nöronlarla sinaps yapar. Postganglionik nöronların uzantıları organın kas ve bezlerine parasempatik uyarıyı getirir. Nervi splanchnici pelvici, nervus vagus’un innervasyon alanı dışında kalan organların (colon descendens, colon sigmoideum, rectum, canalis analis, mesane ve genital organlar) parasempatik uyarısını sağlar. “Parasempatik sistemin sakral parçası” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
•
•
Thalam us’un kaudalinde, corpus geniculatum mediale (CGM) ve corpus geniculatum laterale (CGL) adı verilen kabarıntılar bulunur. Birlikte metathalamus olarak bilinen bu kabarıntıların içinde aynı isimli çekirdekler bulunur. Nuc. corporis geniculati lateralis; görme yolu ile ilgilidir. Retina’dan giren vizuel uyarı, tractus opticus ile bu çekirdeğe gelir. Ç ekirdekteki 3. nöronların uzantıları, radiatio optica (tractus geniculocalcarinus) adı ile oksipital lobdaki primer vizuel kodekse (17 numaralı BA) gider. Nuc. corporis geniculati medialis; işitme yolu ile ilgilidir. Lemniscus lateralis ve colliculus inferior’la taşınan işitme duyusu, brachium colliculi inferioris a ra c ılığ ıy la bu çekirdeğe gelir. Ç ekirde kte ki nöronların uzantıları, radiatio acustica (tractus geniculotemporalis) adı ile temporal lobdaki primer oditor kodekse (41 ve 42 numaralı BA) gider.
Doğru cevap: B
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
407
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
408
Parasempatik sistemin sakral parçası ■ Medulla spinalis’in S2-4 segmentlerinde yer alan preganglionik nöronların uzantıları aynı segmentlerden çıkan spinal sinirlerin içinde yer alır. Daha sonra spinal siniri terk ederek nn. splanchnici pelvici (nn. erigentes) adı ile plexus hypogastricus inferior’a gelir. Buradan organların çevresindeki pleksuslarda (terminal ganglion) ya da organ duvarlarında (mural ganglion) bulunan ganglionlara gider. ■ Nn. splanchnici pelvici, n. vagus’un innervasyon alanı dışında kalan organların parasempatik uyarısını sağlar.
Nn. splanchnici pelvici
71. Aşağıdaki yapılardan hangisi m edulla s p in a lis ’te ver almaz? A) Nucleus proprius B) Nucleus thoracicus posterior C) Nucleus intermediolateralis D) Nucleus marginalis E) Nucleus gracilis N u cleu s g ra c ilis ; m e d u lla o b l o r ı g a t a ’d a y e r a la n ç e k ird e k le rd e n b in d ir. B ilin ç li d e rin d u y u , v ib ra s y o n v e ik i n o k ta a y rım ı d u y u la rın ı ta ş ıy a n fa s c ic u lu s g r a c ilis ’in ik in c i n ö ro n la rın ı içe rir.
Nucleus proprius; medulla spinalis’te arka boynuzun büyük bölümünü kaplar ve omuriliğin tümü boyunca bulunur. Nucleus thoracicus posterior (Clarke’s nukleus); Tractus spinocerebellaris posterior'a ait 2 ’nci nöroların bulunduğu, medulla spinalis (C 8 veya T1-L2 segmentleri arasında)’teki çekirdektir. Nucleus intermediolateralis; medulla spinalis’in T1-L2 segmentlerinde, cornu laterale’de yer alan preganglionik sempatik nöron gövdelerinin bulunduğu çekirdektir.
Nucleus marginalis; cornu posterius’un en arka sınırında bulunan ve lamina l’e karşılık gelen çekirdektir. Doğru cevap: E 72. Aşağıdaki arterlerden hangisinden ramus spinalis çıkmaz? A) Arteria cervicalis ascendens B) Arteriae lumbales D) Arteriae intercostales anteriores E) Arteria cervicalis profunda MEDULLA SPINALIS’İ BESLEYEN ARTERLER
•
• •
• •
Arteria spinalis anterior; bir tanedir. Arteria vertebralis’lerden gelen birer dalın birleşmesi ile oluşur. Fissura mediana anterior’da aşağıya doğru seyreder. Medulla spinalis’in ön 2/3’ünü (ya da cornu posterius ve funiculus posterior hariç, diğer cornu’ları ve funiculus’ları) besler. Arteria spinalis posterior; iki tanedir. Arteria vertebralis’lerden veya bu arterlerin dalları olan arteria inferior posterior cerebelli’lerden ayrılır. Medulla spinalis’in arka yüzünde, her iki tarafta sulcus posterolateralis’te aşağıya doğru seyrederler ve medulla spinalis’in arka 1/3’ünü (funiculus posterior ve cornu posterius’ları) beslerler. Spinal (segmental) arterler; çeşitli arterlerden gelir. Arteria cervicalis ascendens, arteria cervicalis profunda ve arteria intercostalis suprema; arteria subclavia’nın dallarıdır. Arteriae intercostales posteriores; aorta thoracica’nın dallarıdır Arteriae lumbales; aorta abdominalis’in dallarıdır.
Ramus spinalis
A. vertebralis
Arteriae sacrales laterales ve arteria iliolumbalis; arteria iliaca interna'nın dallarıdır.
Arteria subclavia’nm dalları, medulla spinalis’in servikal segmentlerini ve üst iki torakal segmentini besler. Geriye kalan torakal segmentleri, interkostal arterler besler. Lumbosakral segmentler; lumbal, iliolumbal ve lateral sakral arterler tarafından beslenir. Her bir spinal (segmental) arter, foramen intervertebrale’den columna vertebralis’e girer ve radix anterior ile radix posterior’a eşlik eden arteria radicularis anterior ve arteria radicularis posterior denilen iki dal verir.
C) Rami sacrales laterales
•
•
A. subclavia
A. spinalis anterior
Anterior radiküler arterlerin en büyüğü, arteria radicularis m agna (Adam kievvicz a rte ri)’dır. Medulla spinalis’in lumbal bölgesini besleyen en önemli arterdir. Bir tarafta olup (genellikle solda), aorta’nın alt arteria intercostalis posterior’larından veya üst arteria lumbalis’lerinden gelir. Medulla spinalis’in alt 2/3'ünün kan desteğinin çoğundan sorumludur. “Medulla spinalis’i besleyen arterler” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D 73. Aşağıdakilerden hangisi labyrhintus m em branaceus’a a it yapılardan biri d e ğ ild ir? A) Vestibulum B) Utriculus C) Ductus semicirculares D) Ductus cochlearis E) Sacculus
• Medulla spinalis'e uzunluğu boyunca komşu arterlerden dallar (spinal arterler) gelir. • Spinal arterler; > A. subclavia; a. cervicalis ascendens, a. cervicalis profunda > Aorta thoracica; aa. intercostales posteriores > Aorta abdominalis; aa. lumbales > A. iliaca interna; a. sacralis lateralis'den çıkar • Spinal arterler'den rr. radiculares'ler çıkar.
A. spinalis posterior
Aorta
A. radicularis magna (Adamkievvics arteri) • Lumbal bölgededir. • Medulla spinalis'in alt torakal ve üst lumbal kısımlarını besleyen esas arterdir. • Hasarında parapleji olur.
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
4 0 >9
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
410
işitme ve denge ile ilgili reseptör yapıları içeren zar labirint (labyrinthus membranaceus), kemik labirint (labyrinthus osseus) içinde yer alır. Kemik labirint ile zar labirint arasında perilenf, zar labirint içinde endolenf bulunur. Perilenf, kemik labirintin iç yüzünü döşeyen endosteum’da, endolenf ise ductus cochlearis’in dış duvarında bulunan stria vascularis’de üretilir. Labyrinthus osseus bölümleri; cochlea (önde), canalis sem icircularis anterior-posterior-lateralis (arkada) ve vestibulum (ortada)’dur.
Uncal (transtentoryal) herniasyon, temporal lobun bir parçası olan uncus’un beyincikle beyin hemisferlerini birbirlerinden ayıran tentorium cerebelli’den aşağıya doğru olan fıtıklaşmasıdır. Uncal herniasyonda ilk etkilenen kranyal sinir nervus oculomotorius’tur. Doğru cevap: E 75. Aşağıdakilerden yapılardan hangisi koku duyusu ile ilg ili lifleri içerir? A) Tractus olivocochlearis
L ab yrin thu s m em b ran aceu s bölüm leri; ductus s e m icircu la ris (a n te rio r-p o s te rio r-la te ra lis ), ductus cochlearis, utriculus, sacculus, ductus utriculosaccularis, ductus reuniens, ductus endolymphaticus ve saccus endolymphaticus’dur. Zar labirint, birbirleri ile bağlantılı kapalı kanallar sistemidir. Ductus semicircularis’ler utriculus’a açılır. Utriculus ile sacculus, ductus utriculosaccularis denilen bir kanalla bağlantılıdır. Ductus utriculosaccularis’in devamı ductus endolymphaticus olarak devam eder. Ductus endolymphaticus, saccus endolymphaticus denilen kör bir kese olarak sonlanır.
B) Comissura posterior C) Comissura anterior D) Pulvinar E) Brachium colliculi inferioris Comissura anterior; sagittal kesitlerde rostrum corporis callosi ile lamina terminalis arasında küçük, yuvarlak bir yapı olarak görülür. Koku ve Iimbik sistem yapılarını (bulbus olfactorius, substantia perforata anterior, corpus amygdaloideum, gyrus parahippocampalis) birbirine bağlayan liflerden oluşur.
“Auris interna” başlıklı şekile bakınız.
N. OLFACTORİUS (I)
Doğru cevap: A
Koku yolunun birinci nöronu olan bipolar nöronlar, olfaktor reseptör hücrelerdir. İnsanlarda çoğalabilme özelliği olan tek nöron grubudur. Ek olarak, insan sinir sistemindeki en küçük çaplı ve miyelinsiz aksonlara sahip nöronlardır. Bu nedenle en düşük ileti hızına sahiptir. Thalamus'a uğramayan, merkezine 2 nöronla taşınan ve reseptör olarak nöron kullanan tek duyudur.
74. Uncal herniasyonda aşağıdaki kafa çiftlerinden hangisi etkilenir? A) N. glossopharyngeus
B) N. accessorius
C) N. vagus
D) N. facialis E) N. oculomotorius
Concha nasalis superior’da lokalize olan pars olfactoria’daki bipolar nöronların santral uzantıları, n. olfactorius adı ile
r
Auris interna
etmoid kemiğin kribriform laminasından, kafa içine geçer. Dura ve arachnoidea materi delip, bulbus olfactorius’taki hücrelerle sinaps yapar. Buradaki nöronların (mitral ve tufted) aksonları tractus olfactorius’u oluşturur. Primer olfaktor korteks; temporal lobun ucunda (polus temporalis, uncus), iç yüzde lokalize piriform kodekstir. Brodmann’ın 34 numaralı alanıdır. Kokuların ayıd edildiği yerdir. Primer olfaktor kodeksin lezyonlarında, genellikle kötü karekterde koku halüsinasyonları olur. Entorhinal kodeks, piriform kodeksin en arka bölümüdür. Sekonder olfaktor korteks olarak bilinir. 28 numaralı Brodmann alanıdır. “N. olfactorius ve koku yolları" başlıklı şekile bakınız.
N. facialis’in içerisindeki genel visseral efferent (GVE) (parasempatik sekretomotor) lifler gl.submandibularis, gl. sublinguales, gl. lacrimalis, gl. nasales, gl. salivariae minores’i uyarır. Bu lifler pons’ta yer alan nuc. salivatorius superiorve nuc. lacrimalis'ten çıkar. Bu lifler n. facilais’in duyusal lifleri ile birlikte n. intermedius’u oluşturarak sulcus bulbopontinus'tan beyin sapını terk eder. “N. fa c ia lis ’in parasem patik lifle ri" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C 77. Aşağıdaki kaslardan hangisi göz küresini sagittal eksen etrafında içe çevirir?
Doğru cevap: C
A) M. rectus inferior
B) M. rectus lateralis
C) M. rectus medialis
D) M. obliquus inferior
76. N. fa cia lis’in içindeki genel visseral efferent lifler aşağıdaki yapılardan hangisi ile ilg ili d e ğ ild ir?
E) M. obliquus superior •
A) Gl. sublinguales
B) Gl. lacrimalis C) Gll. areolares •
D) Gl. nasales E) Gl. salivariae minores
M. obliquus superior ve m. rectus superior, intorsiyon (sagittal eksen etrafında göz küresinin üst noktasını içe getirecek şeklide rotasyon) yaptırır. M. obliquus inferior ve m. rectus inferior, ekstorsiyon (sagittal eksen etrafında göz küresinin alt noktasını içe getirecek şeklide rotasyon) yaptırır.
Area subcallosa; Gyrus paraolfactorius
N. olfactorius ve koku yollan
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
411
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
41 2
Gl. lacrimalis N. trigeminus A. carotis interna ve plexus caroticus internus
Ganglion trigem inale
R. communicans (N. zygomaticus'a)
N. petrosus Gll. nasales
Ganglion geniculi Nucleus salivatorius superior N. facialis N. petrosus majör Nucleus tractus solitarii
Ganglion pterygopalatinum
Canalis pterygoidues ve n. canalis pterygoidei
r
Foramen stylomastoideum N. lingualis Chorda tympani Ganglion submandibulare
Gl. sublingualis
Rr. glandulares Gl. submandibularis
N. facialis’in parasempatik lifleri
“N. facialis’in parasempatik lifleri” ve “Göz kasları” başlıklı şekillere bakınız. Doğru cevap: E
r
SİNİRİ
S04, LR6,
Geri kalanların hepsi
3
Trochlea • M. obliquus superior'un tendonunun içinden geçtiği bağ yapısındaki ilmek. • Orbita'nın üst - iç duvarında bulunur.
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
413
Trochlea M. rectus superior M. rectus lateralis
M. obliquus inferior
/
M. obliquus superior M. rectus medialis
M. rectus in fe rio r M. obliquus superior
1
78.
Ana fonksiyonu
B) Özel visseral efferent C) Özel somatik afferent
Ek fonksiyonu
M . obliquus superior
• Göz küresini aşağı ve . dışa çevirir
» İç rotasyon v ’
M . obliguus inferior
• Göz küresini yukarı ve dışa çevirir
• Dış rotasyon
Nervus vagus’un içinde aşağıdaki lif tiplerinden hangisi bulunm az? A) Genel visseral efferent
1
1
Diğer kranyal sinirlere göre daha geniş dağılımı olan n. vagus; genel visseral efferent (GVE), özel visseral efferent (ÖVE), genel visseral afferent (GVA), özel visseral afferent (ÖVA) ve genel somatik afferent (GSA) lifler içerir. Özel somatik afferent (ÖSA) lif, sadece nervus opticus ve nervus vestibulocochlearis’te bulunur.
D) Özel visseral afferent E) Genel somatik afferent
“Fonksiyonlarına göre lif türleri" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
414
79.
Aşağıdakilerden hangisi sinüs cavernosus’un dış duvarında bulunm az?
80. Aşağıdaki dural sinüslerden hangisi falx cerebri’nin üst kenarı boyunca uzanır? A) Sinüs sagittalis superior
A) N. oculomotorius B) N. trochlearis
B) Sinüs sigmoideus
C) N. abducens
C) Sinua sphenoparietalis
D) N. ophthalmicus
D) Sinüs occipitalis
E) N. maxillaris
E) Sinüs transversus
Sinüs cavernosus, fossa cranii media’da, sfenoid kemik gövdesinin her iki tarafında yer alır. Sinüs cavernosus’un, v. ophthalmica superior aracılığı ile v. facialis ile, for. ovale'den geçen bir v. emisseria aracılığıyla plexus pterygoideus ile bağlantısı vardır. “Sinüs cavernosus” başlıklı şekile bakınız.
DURAL SİNÜSLER (SİNÜS DURAE MATRİS) Dura mater’in iki tabakası, bazı bölgelerde ayrılarak dural sinüsleri oluşturur. Sinüsler kapak içermezler ve duvarlarında kas yoktur. Sinüslerin başlıca fonksiyonu, araknoid villus’lar aracılığıyla subaraknoidal boşluktan BOS’u, serebral venler aracılığı ile de beyinden kanı almaktır. •
Doğru cevap: C
r
Sinüs sagittalis superior; falx cerebri’nin üst kenarı boyunca uzanır. En büyük dural sinüstür. BOS’un esas drene olduğu sinüstür. Arka ucu genellikle confluens sinuum denilen bir genişleme yapar ve sağ sinüs transversus olarak devam eder.
Sinüs cavernosus fossa cranii media’da, sfenoid kemik gövdesinin her iki tarafında yer alır. Sinüs cavernosus'un, v. ophthalmica superior aracılığı ile v. facialis ile, for. ovale’den geçen bir v. emisseria aracılığıyla plexus pterygoideus ile bağlantısı vardır. Sinüs cavernosus
N. N. trochlearis
A. carotis interna
N. ophthalmicus N. maxillaris
abducens
• A. carotis interna ve n. abducens (VI) içinden geçer. • • • •
N. N. N. N.
oculomotorius (III), trochlearis (IV), ophthalmicus (VI) maxillaris (V2) iateral duvarında seyreder.
Sinüs cavernosus
•
Sinüs sagittalis inferior; falx cerebri’nin alt kenarı boyunca uzanır. Sinüs rectus’a açılır.
•
Sinüs rectus; falx cerebri ile tentorium cerebelli’nin ka rşıla ştığ ı ye rd ed ir. G e n e llikle sol sinüs transversus’a açılır. Bazen confluens sinuum ’a açılır. Beynin en büyük veni olan v. magna cerebri (Galen veni) ve sinüs sagittalis inferior, sinüs rectus’a açılır.
•
Confleuns sinuum (torcular Herophili); sinüs sagittalis superior’un arka ucunun genişlemesidir. Sinüs occipitalis ve karşı taraf sinüs transversus’la bağlantılıdır.
•
Sinüs transversus; sağdaki sinüs sa gitta lis superior’un, soldaki de sinüs rectus’un devamı o larak, ya da co n flu e n s sinuum (to rc u la r Herophili)’dan başlarlar. Tentorium cerebelli’nin arka kenarının yaprakları arasındadır.
•
Sinüs sigmoideus; sinüs transversus’un devamıdır veforamenjugulare’den itibaren v.jugularis interna adını alır.
•
Sinüs occipitalis; en küçük dural sinüstür. Falx cerebelli’nin crista occipitalis interna’ya tutunan yaprakları arasındadır. Confluens sinuum’a açılır.
•
Sinüs sphenoparietalis; sfenoid kemiğin küçük kanatlarının altındadır. Sinüs c avern o sus’a açılır.
•
Sinüs petrosus superior; petroz kemiğin üst kenarında seyreder. Sinüs transversus’a açılır.
•
Sinüs petrosus inferior; petroz kemik ile oksipital kemik arasında seyreder. V. jugularis interna’ya açılır. Sinüs cavernosus’u v. jugularis interna’ya bağlar.
•
Sinüs cavernosus; sfenoid kemik gövdesinin her iki tarafındadır. İçinden a. carotis interna (A. C. I.) ve n. abducens geçer (sinir, arterin lateralindedir). Dış duvarından ise; n. oculomotorius, n. trochlearis, n. ophthalmicus ve n. maxillaris geçer.
“Dural sinüsler” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
■ Dura mater’in iki tabakası bazı bölgelerde ayrılarak dural sinüsleri oluşturur. ■ Dural sinüslerden sinüs sagittalis superior, sinüs sagittalis inferior, sinüs rectus ve sinüs occipitalis tek, diğerleri çifttir. Falx cerebri'nin üst kenarı boyunca uzanır BOS'un esas drene olduğu sinüstür
Sinüs sagittalis superior
Sinüs sagittalis inferior
M
Sinüs petrosus superior
V. magna cerebri
^
y
\
Sinüs. sphenoparietalis,
Sinüs cavernosus^ (sağ) Sinüs petrosus inferior Sinüs sigmoideus -
Sinüs transversus
Sinüs occipitalis >Foramen jugulare
Sinüs rectus • V. magna cerebri (Galen veni) ile sinüs sagittalis inferior'un birleşmesiyle oluşur. Confluens sinuum (torcular herophili) • Sinüs sagittalis superior'un arka ucunun genişlemesidir • Sinüs occipitalis buraya açılır Sinüs sigmoideus • Sinüs transversus’un devamıdır • For. jugulare’den itibaren v.jugularis interna adını alır.
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
415
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
41 6
81. Tuber cinereum aşağıdaki santral sinir sistemi bölümlerinden hangisinde yer alır? A) Mesencephalon
Corpus mamillare; fossa interpeduncularis’in ön tarafında bulunan bir çift oval yapıdır. Area preoptica; lamina term inalis’in arkasında kalan bölgedir.
B) Subthalamus C) Epithalamus
“Hypothalamus” başlıklı şekillere bakınız.
D) Thalamus
Doğru cevap: E
E) Hypothalamus Hypothalamus Sulcus hypothalamicus’un aşağısında, chiasma opticum, tuber cinereum, area preoptica, infundibulum, corpus m am illare ve nuclei h y p o th ala m ic ae ’den oluşan diencephalon bölümüdür. Temel görevi, homeostazis olarak da adlandırılan vücut iç ortamının dengesinin korunmasıdır. Bu kapsamda vücut ısısının kontrolü, vücut su miktarı dengesi, açlık, visseral ve hormonal aktiviteler ile beslenme ve üreme fonksiyonları sayılabilir. Ciasma opticum; üçüncü ventrikülün tabanı ve ön duvarı geçişinde yer alan sinir liflerinden ibaret yassı bir kitledir. Üst yüzü lamina terminalis’e tutunur, alt yüzü diaphragma sellae aracılığı ile hypophysis cerebri ile komşudur. Tuber cinereum; ventriculus tertius’un tabanında önde chiasma opticum ile arkada corpus mamillare arasında yer alan hypothalamus kısmıdır. Tuber cinereum’un tepesinden aşağıya doğru uzanan infundibulum, nörohipofiz ile devam eder.
82. Medulla spinalis’te substantia grisea bölümü ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Nucleus proprius, esas duyu çekirdeğidir B) Substantia gelatinosa, hafif dokunma, ağrı ve ısı duyusu ile ilgilidir C) Nucleus dorsalis, T1-L3 segmentlerinde bulunur D) Nucleus intermediolateralis, sempatik nöronlardan oluşur
postganglionik
E) Nuclei parasympathici sacrales, GVE nöronlarından oluşur Medulla spinalis'in T1-L2 segmentlerinde, cornu laterale’yi oluşturan bu çekirdekte preganglionik sempatik (GVE) nöron gövdeleri yer alır. Nucleus proprius; arka boynuzun büyük bölümünü kaplayan bu çekirdek, substantia gelatinosa’nın önünde, nuc. thoracicus (dorsalis)’in de arkasında bulunur. Omuriliğin “esas duyu çekirdeği" olarak bilinir.
—
Fissura longitudinalis cerebri Polus frontalis Gyrus rectus
Sulcus olfactorius Bulbus olfactorius Chiasma opticum
Tractus olfactorius Gyri orbitales Sulci orbitales Polus temporalis İnfundibulum Tuber cinereum Fossa lateralis cerebri Gyrus parahippocampalis, uncus
Fossa interpeduncularis
Trigonum olfactorium Sulcus temporalis inferior Corpus mamillare
Gyri occipitotemporales medialis et lateralis
Pedunculus cerebri
"N
Hypothalamus • Otonom sinir sisteminin merkezidir
Commissura posterior
• Önemli çekirdekleri; > Nuc. suprachiasmaticus; sirkadiyan (biyolojik) ritmle ilgilidir. V Nuc. supraopticus; ADH (vasopressin) üretilir. > Nuc. paraventricularis; oxitosin üretilir > Nuc. arcuatus (infundibularis); adenohipofiz'den salgılanan hormonları kontrol eden hipofizyotrofik hormonların başlıca üretildiği çekirdektir.
Substantia gelatinosa; cornu posterius'un arka ucunda yer alır. Tractus spinothalamicus’un büyük bölümünü substantia gelatinosa’dan çıkan lifler oluşturur. Nuc. thoracicus (nuc. dorsalis, Clark kolonu); medulla spinalis’in T1-L3 (veya C8-L3) segmentinde arka boynuzun tabanında yer alır. Medulla oblongata’daki nuc. cuneatus accessorius’un homoloğudur. Şuuraltı proprioseptif duyu ile ilgilidir. Buradan başlayan aksonlar tractus spinocerebellaris posterior (ve anterior)’u oluşturur. Nuclei parasympathici sacrales; omuriliğin sakaral 23-4 segmentlerinde bulunan GVE nöronlardan oluşur. Bu çekirdekte yer alan nöronların aksonları nn. splanchnici pelvici (nn. erigentes)’i oluşturur. Doğru cevap: D 83. Aşağıdaki yollardan hangisi medulla spinalis’de çapraz yapar? A) Tractus tectospinalis
TRACTUS CORTİCOSPİNALİS (TRACTUS PYRAMIDALIS) En büyük efferent yoldur, istem li, beceri gerektiren hareketlerin yapılmasından sorumludur. Bu yolun nöronları, üst motor nöron olarak bilinir. Bu traktusu oluşturan liflerin büyük bölümü (%80’i), primer motor alan (Brodmann’ın 4 numaralı alanı) ile premotor alandan (Brodmann’ın 6 numaralı alanı) başlar. Geriye kalanı, primer somatik duyu alanı (Brodmann’ın 3,1,2 numaralı alanı) ile buna komşu yardımcı duyu alanından (Brodmann’ın 5 numaralı alanı) başlar. Bu alanlardan başlayan lifler, bir araya gelir ve capsula interna’nın genu’suna yakın crus posterius’undan geçer. Genu’ya en yakın lifler servikal bölge ile, en uzak lifler ise alt ekstremite ile ilgilidir. Medulla oblongata’nın alt ucunda ya da spinomedüller birleşme seviyesinde, liflerin yaklaşık % 90’ı orta hatta çapraz yapar ve karşı tarafa geçer. Bu çapraza decussatio pyramidum denir. Çapraz yapan lifler, bulbus’un ön yüzündeki pyramis bulbi denilen kabarıntıları yapar. Bu nedenle bu yola tractus pyramidalis de denir.
B) Tractus corticospinalis anterior C) Tractus corticospinalis lateralis
D) Tractus rubrospinalis E) Tractus hypothalamospinalis Tractus corticospinalis anterior, funiculus anterior’da seyreder ve medulla spinalis ’in servikal segmentlerinde b e lirg in d ir (orta torakal segm entlerden itib aren görülmez). Bu yolu oluşturan aksonlar kendileri ile ilgili segment seviyesinde comissura alba anterior’da çapraz yaparak karşıya geçer.
Ç apraz yapıp karşı ta ra fa geçen lifle r, tractu s corticospinalis lateralis adı ile funiculus lateralis’te S4 seviyesine kadar iner. Bu segmentlerdeki motor nöronlarla sinaps yapar.
S İN İR SİSTEM İ VE D U Y U O R G A N L A R I
417
S İN İR SİSTEM İ VE D U Y U O R G A N L A R I
41 8
TRACTUS RUBROSPINALIS
84. Fasciculus arcuatus hangisi doğrudur?
Mesencephalon’da bulunan nucleus ruber’den başlar. Çekirdekten çıkan lifler, hemen çapraz yapıp karşı tarafa geçer. Bu çapraza decussatio tegmentalis anterior (Forel çaprazı) adı verilir.
ile
ilgili
aşağıdakilerden
A) Frontal ve oksipital göz merkezlerini birbirine bağlar B) Her iki hemisferi birbirine bağlar C) Brodmann’ın 3,1,2 ve 4. bağlar
Funiculus lateralis’te aşağıya doğru seyreder. Karşı taraf fleksör kasların motor nöronlarını fasilite, ekstensör kasların motor nöronlarını ise inhibe eder. Fleksör kas gruplarındaki tonusun kontrolü ile ilgilidir.
alanlarını
birbirine
D) Temporal ve Frontal motor konuşma alanını birbirine bağlar E) Broca ve VVernicke alanlarını birbirine bağlar
TRACTUS TECTOSPINALIS Colliculus superior’dan çıkan lifler, hemen decussatio tegmentalis posterior (Meynert çaprazı) denilençaprazı yapar. Karşı tarafa geçen lifler, funiculus anteriorda seyrederek üst servikal spinal segmentlerde sonlanır. Anivizüel, oditör ve somatik uyarılarda, baş, boyun ve gözlerin uyarı kaynağına doğru olan refleks hareketlerinden sorumludur (spinovizüel refleks).
Substatia alba, cortex cerebri’nin altında değişik yönlerde seyreden miyelinli lifler tarafından oluşturulur. Beyaz cevheri oluşturan lifler seyir yönlerine göre üç gruba ayrılır: 1. Assosiasyon yolları: Aynı hemisferdeki çeşitli kortikal alanları birbirine bağlar. 2. Komissural yollar: iki hemisferin aynı veya farklı kortikal alanlarını bağlar. 3. Projeksiyon yolları: Afferent ve efferent yollar tarafından oluşturulur.
TRACTUS HYPOTHALAMOSPINALIS Hypothalamus’un çeşitli nucleus’larından, özellikle de nuc. paraventricularis’ten başlar. Funiculus lateralis’te ipsilateral olarak seyreden bu yol, medulla spinalis’teki sempatik ve parasempatik preganglionik nöronlar ile sinaps yapar.
Assosiasyon yollarından biri olan fasciculus arcuatus, temporal lobdaki işitilen sözcükleri anlama alanı (VVernicke, 22) ile frontal lobdaki motor konuşma alanını (Broca, 44-45) bağlar. Lezyonunda ileti tipi afazi olur.
“Tractus corticospinalis” başlıklı şekile bakınız.
Doğru cevap: E
Doğru cevap: B
Tractus corticospinalis
(Tractus pyramidalis) • L ifle rin büyü k b ö lü m ü (%90) bulbus'ta çapraz ya pa r (Decussatio pyramidum)
D ecussatio p yra m id um Tractus
• Tractus corticospinalis lateralis
co rtico spin alis
çaprazlaşan liflle rin o lu ştu rd u ğ u yoldur.
a n te rio r
• D ecussatio p yra m id u m 'u n yukarısındaki lezyonlarda b e lirtile r ko ntrala te ra l, a ltın d a ki (m e du lla spinalis) lezyonlarında ise ip s ila te ra ld ir • Bu tra k tu s u n lezyonları üst motor nöron felci o larak b ilin ir
Tractus co rtico spin alis lateralis
Tractus corticospinalis
85. Aşağıdaki g yru s’lardan hangisi lobus fro n ta lis ’te yer alır?
86.
Aşağıdakilerden hangisi ve ntriculu s sınırlayan yapılardan biri d e ğ ild ir?
te rtiu s ’u
A) Lamina terminalis
A) Gyrus rectus
B) Gyrus angularis
B) Tuber cinereum
C) Gyrus parahippocampalis
C) Velum medullare superius
D) Gyrus supramarginalis
D) Corpus mamillare
E) Gyrus postcentralis
E) Comissura posterior Ventriculus tertius
Gyrus rectus, frontal lobun alt yüzünde yer alır. G yrus p o stce n tra lis, gyrus a n g u la ris supramarginalis lobus parietalis’te yer alır.
ve
gyrus
G yrus postcentralis; sulcus centralis’in arka taarfında, ona paralel olarak uzanır.
Ventriküler sistemin diencephalon’da yer alan bölümüdür. Orta hatta yer alan bu dar-yassı boşluk, önde sağ-sol foramen interventriculare’lerle ventericulus lateralis’lere, arkada orta hattaki aqueductus cerebri ile de ventriculus guartus’a bağlanır. Sınırları;
G y ru s s u p ra m a rg in a lis ; S ylvius ya rığ ın ın ram us posterior’unun arka ucunun etrafını saran ters “U” şeklindeki girustur. G yrus angularis; gyrus supramarginalis’in arkasında, sulcus temporalis superior’un arka ucunun çevresinde yer alır. Gyrus parahippocampalis; temporal lobun iç yan yüzünün önemli bir bölümünü kapsar. Lobus limbicus’u oluşturan yapılardandır. Lobus limbicus, kapsamında diğer loblardan da bölümler bulunan fonksiyonel bir lobdur. “Telencephalon-l”ve “Telencephalon-ll” başlıklı şekillere bakınız.
•
Ön duvar: L am ina te rm in a lis ve c o m is s u ra a n te rio r tarafından yapılır. Lamina term inalis, chiasm a opticum ile rostrum corporis callosi arasında uzanan bir bölmedir.
•
Alt duvar: Hypothalamus’a ait oluşumlar tarafından yapılır. Bu oluşumlar önden arkaya doğru chiasma o p tic u m , tu b e r c in e re u m , in fu n d ib u lu m ve corpus m am illare’dir.
•
Arka duvar: Alt bölümde a q u e d u c tu s ce re b ri bulunur. Üst bölümünü ise aşağıdan yukarıya doğru com issura posterior, corpus pineale ve com issura habenularis oluşturur.
•
Üst duvar: Orta hatta ventrikül boşluğunu döşeyen ince bir ependim hücre tabakası ile örtülüdür. Bunun da üzerinde tela choroidea ventriculi tertii denilen iki katlı pia mater tabakası yer alır. Tela choroidea
Doğru cevap: A
r
~\ P olus fro ntalis
Fissura
Polus occipitalis
Telencephalon-I
S İN İR SİSTEM İ VE D U Y U O R G A N L A R I
41 9
S İN İR SİSTEM İ VE D U Y U O R G A N L A R I
Corpus mammillare
Hippocampus
Crus fornicis
damardan zengin bir yapıdır ve altındaki epandim tabakasını aşağı doğru iterek plexus choroideus ventriculi tertii’yi oluşturur. Plexus choroideus yan ventriküllerdeki plexusun devamıdır. •
Yan duvarlar: Üst bölüm ünü thalam us’un, alt bölümünü hypothalamus’un medial yüzleri yapar. Thalam us ve hypothalam us arasında sulcus hypothalamicus bulunur.
“Ventriculus tertius’u sınırlayan yapılar” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C
Splenium
87. Aşağıdakilerden hangisi nuc. ruber ile ilgili yanlış ifadedir? A) Fleksör motor nöronları uyarır B) Ekstensör motor nöronları inhibe eder C) Efferent lifler decussatio tegmentalis anterior’da çapraz yapar D) Afferent lifler area pretectalis’den gelir E) Lezyonunda karşı tarafta tremor ortaya çıkar Nucleus ruber M esencephalon te gm en tu m u n un üst bölüm ünden diencephalon’a kadar uzanır. Afferentlerini serebellar çekirdekler ile serebral motor-premotor alanlardan alır;
Sulcus hypothalamicus
Thalamus
Corpus callosum
Plexus chorideus
Adhesio interthalamica
Fornix Commissura anterior Area preoptica Hypothalamus
Stria medullaris thalami Glandula pinealis
Recessus supraopticus Recessus infundibularis
L
Cerebellum
Infundibulum Lobus anterior (adenohypophysis) Lobus posterior (neurohypophysis) cınereum Corpus Hypophysis mammillare
Pedinculus Teg- Aqueductus Lamirıa cerebri mentum cerebri quadrigemina Mesencephalon
V e n trıc u lu s te rtıu s u s ın ırla y a n y a p ıla r
effrentleri ise decussatio tegmentalis anterior (Forel çaprazımdan sonra medulla spinalis (tr. rubrospinalis), form atio reticularis çekirdekleri (tr. rubroreticularis) ve nuc. olivaris inferior’a (tr. rubroolivaris) gider. Nuc. olivaris inferior’dan çıkan lifler de cerebellum’a ulaşır. Tr. rubrospinalis dolaylı bir kortikospinal yol olarak kabul edilir ve kortikospinal yola benzer şekilde fleksor motor nöronları uyarır, ekstensor motor nöronları inhibe eder.
88.
Tractus spinothaiam icus lateralis’in lifleri aşağıdaki yollardan hangisinin içinde seyreder? A) Fasciculus longitudinalis medialis B) Lemniscus spinalis C) Lemniscus lateralis D) Lemniscus medialis E) Lemniscus trigeminalis
Nucleus ruber, hareketlerle ilgili olarak cortex cerebri, cerebellum ve medulla spinalis arasında sinaptik bir istasyondur. Lezyonlarında kontralateral tremor ortaya çıkar.
Fasciculus longitudinalis m edialis Mesencephalon’un üst bölümünden başlayıp, medulla spinalis’in servikal bölgesine kadar uzanan lif demetidir. Vizüel fiksasyonu devam ettirmek için, başın ve gözlerin birlikte hareketlerinde fonksiyon yapar. Sinir sisteminde 4 tane lemniscus vardır: 1. Lemniscus medialis (iki nokta ayrımı, vibrasyon ve şuurlu proprioseptif duyuyu taşır) 2. Lemniscus lateralis (işitme duyusunu taşır) 3. Lemnsicus trigeminalis (yüzden gelen somatik duyuları taşır) 4. Lem nsicus spinalis (gövdeden gelen som atik duyuları taşır) Tractus spinothaiam icus lateralis Yüzeyel ağrı ve ısı duyusunu taşır. Ganglion spinale’deki 1 . nöronların santral uzantıları, radix posterior’la medulla spinalis’e girdikten sonra tractus posterolateralis’e katılır.
Doğru cevap: D
S İN İR SİSTEM İ VE D U Y U O R G A N L A R I
421
S İN İR SİSTEM İ VE D U Y U O R G A N L A R I
422
Burada bir ya da iki segment yukarı yükselir ve cornu posterius'ta 2 . nöronlarla sinaps yapar, ikinci nöronların uzantıları, commissura alba anterior’da çapraz yapar ve karşı tarafa geçip, tractus spinothalamicus lateralis olarak funiculus lateralis’te yükselir. Bulbus’ta, oliva seviyesinde tractus spinothalam icus anterior'la bir araya gelir ve lemniscus spinalis adı ile talamus’a yükselir. Thalamus'taki nucleus ventralis posterolateralis (VPL)’teki 3. nöronlarla sinaps yapar. Üçüncü nöron uzantıları primer somatik duyu kodeksine gider.
N. maxillaris (V2) (Duyu) • • • •
Sinüs cavernosus’un lateral duvarında seyreder. Foram en ro tu n d u m ’dan g eçerek fossa pterygopalatina’ya girer. Fissura orbitalis inferior aracılığı ile orbita'ya gelir. Gözlerin altında ve üst dudağın yukarısında kalan yüz derisinden duyu alır.
N. mandibularis (V3) • Alt dişlerin, yüzün alt dudak ve ağzın altında kalan bölgenin duyu innervasyonunu sağlar.
Doğru cevap: B
“N. ophthalmicus” başlıklı şekile bakınız. 89. Kornea refleksinin kaybı ile yüzde hipoestezi meydana gelirse aşağıdaki hangi kranial sinirde (CN) hasar vardır? A) N. trigeminus
B) N. facialis
C) N. glossopharyngeus
D) N. vagus
E) N. oculomotorius
Doğru cevap: A 90.
Kranial sinirler ve lezyonları ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? A) N. accessorius-omuz düşüklüğü
B) N. glossopharyngeus-dilin arka 1/3 tad duyu kaybı Yüzün büyük bir bölümünün duyusunu n. trigeminus’un dalları alır.
C) N. vagus-aynı taraf dispne
D) N. vestibulocochlearis-nistagmus E) N. trigeminus-hiperakuzi Fasiyal sinir lezyonlarında, m. stapedius’un fonksiyon kaybına bağlı hiperakuzi olur.
Cornea refleksinin afferent yolunu n. ophthalmicus, efferent yolunu n. facialis yapar.
N. ophthalm icus ( V I) (Duyu) • Sinüs cavernosus'un lateral duvarında seyreder. • FOS'tan geçerek orb ita'ya girer. • Bulbus oculi, alın derisi ve burun sırtından duyu alır.
r •
N. m a n d ib u la ris ’in fe lcin d e , alt çene lezyon tarafına deviye olur. Bunun nedeni çeneyi öne çeken (protraksiyon) sağlam taraf m. pterygoideus lateralis’in karşılanamayan etkisidir.
•
N. trigeminus felcinde; ağız açıldığında mandibula lezyon tarafına deviye olur. Aksırma ve kornea refleksi kaybolur. Lezyon tarafındaki yüz yarımında somatik duyular kaybolur.
• Trigeminal nöralji (tic douloureux); n trigeminus’un duyu kökünü etkileyen bir hastalıktır. Maksiller ve/ veya mandibüler sinirin duyu alanlarında paroksismal, şiddetli ağrı atakları ile karakterizedir. Özellikle maksiller sinirin dağılım alanında olur. Duyu alanları çok duyarlıdır. Yeme, diş fırçalama, gülme yada dokunma ile ağrı oluşabilir. •
r
N . trigeminus lezyonları
N . gloosphcryngeus lezyonları N. glossopharyngeus'un izole lezyonları nadirdir. Genellikle vagus'un lezyonları ile b irlik te d ir. Tek ta r a flı lezyonlarında; fa rin g e a l (gag) re fle k s , karotid sinüs refle ksi, dilin 1/3 arka bölümünden ta t ve genel duyu kaybolur. Tüm m otor ve duyu kayıpları lezyon ta ra f ındadır. Uvula sağlam ta ra fa deyiyedir.
J
v
r
N. la ry n g e u s 'la r, m e d iy a s tin u m 'la ilg ili g ir iş im le r d e (m e d iy a s tin o to m i g ib i) , a rcu s a o rta e a n e v riz m a la rın d a ve ö z o fa g u s veya bronş karsinomlarında tutulan mediyastinal lenf düğümlerinin büyümesi sonucu yaralanabilir. Sinirin hasarı boğuk sese neden olur.
Kornea refleksi; afferent yolunu n. ophthalmicus (n. trig e m in u s ’ un d alı), e ffe re n t yolunu n. facialis yapar. Kornea yada konjunktiva’ya verilen uyarı, n. ophthalm icus’la alınıp nucleus principalis nervi trigemini’ye getirilir Bu çekirdekten çıkan lifler, FLM ’den internöronlar aracılığı ile fasiyal sinirin her iki taraf motor çekirdeğindeki m. orbicularis oculi’ye ait nöronlara gider. Bu nöronların uzantıları, n. facialis içinde m. orbicularis oculi’yi innerve eder ve her iki taraf göz kapağı kapanır.
N. laryngeus recurrens, a. thyroidea inferior ile çok yakın komşuluk yapar. Bu ilişki tiro id bezi ile ilgili cerrahi girişim lerde önemlidir. N. vagus'un unilateral lezyonlarında; ipsilateral farinks, larinks ve yumuşak damak paralizisine bağlı d is fa ji, dispne, disfoni ve boğuk ses olur. Hastaya uzun b ir "ah" söyletildiğinde, uvula sağlam ta ra fa (lezyonun karşı tarafına) deviye olur. N. vagus'un bilateral harabiyeti, tam laringea! paralizi ve asf iksi sonucu ölümle sonuçlanır.
• Aksırma refleksi; afferent yolunu n. maxillaris (n. trigeminus’un dalı), efferent yolunu n. facialis, n. trigeminus, n. phrenicus, nn. intercostales, n. vagus ve n. hypoglossus yapar. Burun mukozası uyarıldığı zaman, bu uyarı n m axillaris’le alınıp, nucleus principalis nervi trigemini’ye getirilir. Uyarı bu çekirdekten çıkan nöron uzantıları ile yukarda sayılan sinirlerin motor çekirdeklerine ulaşır.
N. vagus'un proksim al yaralanm aları; ç a rp ın tı, kusma, taşikardi ve takipne ile b irlik te olan boğulma hissiyle karakterizedir. Palatal paralizi; n. glossopharyngeus, n. vagus ve n. accessorius'un yada ilg ili ç e k ird e k le rin in lezyonları sonucu olur. Palatal (uvular) refleks ve gag (faringeal) refleks alınmaz. Bu refle ksle rin a ffe re n t yol unu n. glossopharyngeus, e ffe re n t yolunu n. vagus yapar. Bilinmeyen b ir obje farinks arka duvarı, tonsilla'lar, dilin arkası veya yumuşak damağa dokunursa, faringeal kaslarda kontraksiyon olur ve yumuşak damak yukarı kalkar (gag refle ks, faringeal re fle ks). Bilinen b ir cismin yutulması (lokma, su gibi) bu reflekse neden olmaz. Benzer ş e k ild e uvula'nın uyarılm ası, uvula'nın y u ka rı çekilmesine neden olur (palatal re fle k s , uvular refleks).
V N. vestibulocochlearis lezyonları •
N . vagus lezyonları
N. vestibularis veya ductus semicirculares’i etkileyen vestibuler neuritis, akut labyrinthitis gibi inflamatuar hastalıklarda vertigo ve nistagmus ortaya çıkar.
Kuh-kuh-kuh, söylenmesi yumuşak damağı kaldırır (vagus test edilir). V
r
N . accessorius lezyonları N. accessorius, iyatrojenik olarak en sık yaralanan sinirdir. Arka boyun üçgeninde, sadece deri ve fasya ile örtülü olduğu için, bölgedeki cerrahi girişim lerde risk altındadır.
Spinal kökün lezyonunda, başın karşı t a r a f a çevrilmesi zayıflar. M. trapezius fe lc i nedeniyle, ipsilateral omuz düşüklüğü olur. Kolun horizontalden yukarıya kaldırılması güçleşir. V» Doğru cevap: E
J
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
42 3
SINIR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
91. Aşağıdaki yapılardan hangisi thalam us ile ilgili d e ğ ild ir?
Thalamus’un dar ve yuvarlak ön ucu for. interventriculare’nin arka sınırını oluşturur. Thalamus’un geniş arka ucuna pulvinar thalami denir.
A) Pulvinar B) Corpus geniculatum laterale
Thalamus’un arka bölümünde yer alan corpus geniculatum mediale, brachium colliculi inferioris aracılığıyla colliculus inferior’a; corpus geniculatum laterale, brachium colliculi superioris aracılığıyla colliculus superior’a bağlanır.
C) Corpus geniculatum mediale D) Brachium colliculi superioris E) Habenula
•
H abenula, d ie n c e p h a lo rı’un arka üst bölüm ünü oluşturan epithalamus’a ait bir yapıdır. Thalamus Diencephalon’un en büyük bölümüdür. Cerebral cortex’in d e rin ind e, su ba sta n tia alba içe risin d e ye rleşm iş çekirdeklerden oluşan bir yapıdır. Her bir thalamus, üçüncü ventrikülün dış yan duvarının üst bölümünü oluşturur. Sıklıkla iki thalamus arasında bağlayıcı bir demet (adhesio interthalamica) bulunur. Adhesio interthalamica içerisinde nöronlar ve bunlara ait aksonlar yer alır; ancak bu yapı sağ ve sol thalamus’u birleştiren komissural bir yol değildir.
• •
•
Thalamus’un ventriculus lateralis'e bakan üst yüzü stratum zonale adı verilen substantia alba tabakası ile örtülüdür. Nuc. caudatus ile arasında stria terminalis ve v. thalamostriata bulunur. Üst yüzün medial kısmı ventriculus tertius’un tela choroidea'sı ve fornix ile komşudur; lateral kısmı ise ventriculus lateralis’in tabanını oluşturur. Alt yüz, sulcus hypothalamicus düzeyinin aşağısında hypothalamus ve subthalamus ile komşudur. Thalam us’un ependyma ile kaplı içyan yüzü, ventriculus tertius’un lateral duvarının üst bölümünü oluşturur. Thalamus’un lateral yüzü, capsula interna'nın crus posterius’u ile nuc. lentiformis’ten ayrılır.
“Thalamus” başlıklı şekile bakınız. Thalamus hem çeşitli duyuların cerebral cortex’teki primer duyu merkezlerine iletilmesinde, hem de cerebellum ve bazal çekirdeklerden gelen hareket ile ilgili impulsların cerebral cortex’in motor bölgelerine iletilmesinde rolü olan bir merkezdir.
Doğru cevap: E
Koku duyusu hariç serebral kortekse ulaşan tüm duyu yolları thalmus'tan geçer. Dokunma, ağrı ve ısının kodeksten önce kabaca algılanımı thalamus’ta yapılır.
[VA/
< ^ / v r | [ Pulvinar)
Mesencephalon
Pons
Medulla oblongata
Medulla spinalis
3
Koku duyusu hariç tüm duyuların 3. nöronu burada bulunur. »Gövde ile ilgili duyuların 3.nöronu nuc. ventralis posterolateralis'tedir (VPL). ■Baş ve yüz ile ilgili duyuların 3.nöronu nuc. ventralis posteromedialis'tedir (VPM) Metathalamus, thalamus'un arka kısmında bulunan CGL ve CGM'ye denir. > Corpus geniculatum laterale (CGL): Görme ile ilgili > Corpus geniculatum mediale (CGM): İşitme ile ilgili ■Thalamus'u a. cerebri posterior besler.
92. Circulus arteriosus cerebri’nin oluşumuna katılan arterlerdeki anevrizmaların rüptürü nasıl bir kanamaya sebep olur? A) Epidural B) Subdural C) Intracerebral
D) Subarachnoid
r , * Lezyon seviyesinin bir segment altından itibaren ve karşı tarafta tüm segmentlerle ilgili ağrı ve ısı duyusunun kaybı. Tractus spinothalamicus lateralis’in kesilmesi nedeniyledir. Tractus spinothalamicus anterior kesilmiş olsa da kaba dokunma duyusu kaybolmaz. Çünkü bu duyu, iki nokta ayrımı duyusunu taşıyan sağlam taraftaki fasciculus gracilis yada cuneatus ile kompanse edilir.
E) Subpial •
>Lezyon seviyesinin altında kalan tüm segmentlerle ilgili ipsilateral; proprioseptif, vibrasyon ve iki nokta ayrımı duyularının kaybı Fasciculus gracilis ve fasciculus cuneatus’un harabiyeti nedeniyledir.
Genel olarak, VVİllis halkasının ön parçasını oluşturan damarların lezyonlarında; motor ve duyu kayıpları, arka parçasını oluşturan damarların lezyonlarında; vertigo, ataksi ve görme alanı kayıpları olur.
•
Berry anevrizması, VVİllis halkasındaki doğumsal, sakküler anevrizmalardır.
•
Epidural hemoraji en sık pariyetal ya da temporal kemik kırıklarında, a. meningea; media’nın rüptürü sonucu olur.
•
Subdural hemoraji yüzeyel beyin venlerini, dural sinüslere birleştiren köprü venlerin (bridge venler) rüptürü sonucu olur. Künt travmalarda görülür. Şiddetli travmatik beyin; hasarı olan hastalarda, en yaygın intraserebral lezyondur.
•
Subaraknoidal hem oraji; serebral arterlerin anevrizmalarının anevrizması) rüptürü sonucu olur, (genellikle Berry anevrizması) rüptürü sonucu olur.
■Eğer keşi üsttorakal segmentlerden olursa, tüm bunlara Horner sendromu da eşlik eder. Preganglionik sempatik nöronların harabiyeti nedeniyledir. Lezyon seviyesinin altından itibaren tüm segmentlerle ilgili ipsilateral; ağrı-ısı, kaba dokunma ve basınç duyuları sağlamdır.
Doğru cevap: D Lezyon segmentinde ipsilateral;
93. Medulla spinalis’in transvers yarı keşişi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A)
Lezyon seviyesinin aynı tarafında tüm duyuların kaybı vardır
B) Lezyon seviyesinin altında aynı tarafın şuurlu proprioseptif duyularının kaybı vardır C)
► alt motor nöron felci ► tüm duyuların kaybı
Lezyonun bir segment altında kontralateral ağrı-ısı duyusu kaybı
Lezyon seviyesinin altında aynı taraf üst motor nöron felci mevcuttur
Lezyon segmenti altında ipsilateral; ► üst motor nöron felci ► şuurlu proprioseptif, vibrasyon ve iki nokta ayrımı duyularının kaybı
D) Lezyon seviyesinde aynı taraf alt motor nöron felci mevcuttur E)
Lezyon seviyesinin her iki tarafında ağrı-ısı kaybı vardır
Brown-Sequard Sendromu (T10 Segmenti Sol Yarı Keşişi)
BROWN- SEQU ARD SENDROMU (Medulla spinalis'in transvers yarı keşişi) * Lezyon segmentinde ipsilateral alt motor nöron paralizisi ve musküler atrofi. Keşi segmentinde, cornu anterius’taki alt motor nöronları hasara uğraması ne deniyle olur. * Lezyon segmentinde ipsilateral bant şeklinde tüm duyuların kaybı. Medulla spinalis’e giren afferent liflerin (radix posterior) keşişi nedeniyledir. * Lezyon seviyesinin altında kalan tüm segmentlerle ilgili ipsilateral üst motor nöron felci belirtileri (spastik paralizi, Babinski belirtisi, yüzeyel karın refleksi ile kremaster refleksinin kaybı). Tr. corticospinalis la te ra lis ’in ve diğer yolların (vestibulospinal ve retikülospinal gibi) keşişi nedeniyledir.
v
J
Doğru cevap: E 94.
Utriculus aşağıdaki yapılardan hangisinin içinde bulunur? A) Vestibulum B) Modiolus C) Canalis spiralis cochleae D) Cavitas tympanica E) Basis cochleae
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
42 5
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
42 6
LABYRINTHUS MEMBRANACEUS
96. Nervus dalıdır?
İçinde endolenfin (endolympha) dolaştığı, birbirleriyle bağlantılı kapalı bir kanallar sistemidir.
Semisirküler zar kanallar utriculus’a açılır. Utriculus ile sacculus, ductus utriculosaccularis denilen bir kanal aracılığı ile birbirleriyle irtibatlanır. Sacculus ductus reuniens denilen bir kanalla, ductus cochlearis’e irtibatlanır. Ductus utriculosaccularis’ten çıkan bir yan dal ductus endolymphaticus’a irtibatlanır. Ductus endolymphaticus saccus endolym phaticus denilen kese şe klinde bir sonlanma gösterir. Doğru cevap: A 95. Bel ağrısı şikâyeti ile müracaat eden bir hastanın çekilen manyetik rezonans görüntülemesinde T12 - L1 vertebraları arasında intervertebral disk herniasyonu olduğu görülmüştür.
aşağıdakilerden
hangisinin
A) Plexus cervicalis B) Plexus brachialis
Zar labirint bölümleri; Vestibulum içinde utriculus ve sacculus, Sem isirküler kemik kanallar içindeki ductus semicirculares’ler, C ochlea içindeki ductus cochlearis (scala media)’tir.
phrenicus
C) Nervus vagus D) Nervus accessorius E) Nervus hypoglossus Plexus cervicalis, ilk dört servikal spinal sinirin ön dallarının birleşmesiyle oluşur. Musculus stemocleidomastoideus’un arkasında yer alır. Nervus phrenicus, plexus cervicalis’in dalıdır. Diyafragmanın motor siniridir. Ayrıca motor liflerle birlikte sensitif lifler de içerir. Bu lifler perikardiyum, plevra ve peritondan duyu taşır. Nervus phrenicus, servikal bölgede, musculus scalenus anterior’un ön yüzünde seyrederek mediastinum superius’a girer. Daha sonra mediastinum medium’da, fibröz perikardiyum ile mediastinal plevra arasında uzanır. Sağ nervus phrenicus, vena cava inferior ile birlikte foramen venae cavae’den, sol nervus phrenicus ise diyafragmanın kas lifleri arasından geçer. “N. phrenicus” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A 97. Antrum m astoideum , orta kulağın hangi duvarı ile kom şudur?
Bu durum da, hastanın hangi spinal sin iri bası altında kalm aktadır?
A) Dış
B) İç
C) Alt
D) Arka
A) T11 spinal sinir
E) Ön
B) T12 spinal sinir C) L1 spinal sinir
ORTA KULAK BOŞLUĞUNUN DUVARLARI
D) L2 spinal sinir E) S1 spinal sinir
Orta kulak boşluğunun altı duvarı vardır. •
Spinal s in irle r ca nalis v e rte b ra lis ’i foram en intervertabrale’den geçerek terk eder. Servikal bölgede her bir spinal sinir, karşılık geldiği vertebranın üstündeki foramen intervertebrale’den geçerek, vertebral kanalı terk eder. Sadece C1 spinal sinir, foramen intervertebrale’den geçmez. Oksipital kemik ile atlas arasından geçer. Sonraki servikal spinal sinirler, karşılık gelen vertebranın üstündeki foram en intervertebrale’den geçer. Ancak yedi tane servikal vertebra olduğu için, C 8 spinal sinir, C7-T1 arasındaki foramen intervertebrale’den geçer. T1-L5 spinal sinirler, karşılık geldiği vertebranın altındaki foramen intervertebrale’den geçerek vertebral kanalı terk eder. Buna göre; T3 spinal sinir, T3 vertebranın altındaki foramen intervertebrale’den geçer (diğer bir ifadeyle T3 ile T4 arasından geçer). LOMBER DİSK HERNİLERİ: Lomber bölgede her bir sinir kökü bir üstteki disk hernisinden etkilenir. Örneğin, L5 sinir kökü genelde L4-L5 disk hernisinden etkilenir. Doğru cevap: C
• •
Paries tegm entalis (üst duvar): Teğmen tympani denilen ince bir kemik plak tarafından yapılır. Orta kulak boşluğunu, fossa cranii media’yı örten dura mater’den ayırır. Paries jug ula ris (alt duvar): Vena jugularis interna ile cavitas tympani’yi ayırır. Paries labyrinthicus (iç duvar): Cavitas tympani ile iç kulağı ayıran duvardır. Üzerinde; fenestra vestibuli, fenestra cochleae, promontorium ve prominentia canalis facialis denilen yapılar bulunur. >
Promontorium: İç kulakta bulunan cochlea’nın cavitas tympani içine yapmış olduğu çıkıntıdır. Üzerinde, plexus tympanicus denilen sinir ağı bulunur. > Fenestra vestibuli (oval pencere): Cavitas tym pani’yi, iç kulaktaki vestibulum ’a bağlar. Stapes’in tabanı ile kapatılır. > Fenestra cochleae (yuvarlak pencere): Cavitas tympani’yi cochlea’nın scala tympani’sine bağlar. Membrana tympanica secundaria ile kapatılır. > Prominentia canalis facialis: Canalis facialis’in, transvers segmentinin cavitas tympani içine yapmış olduğu çıkıntıdır.
•
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
427
N. phrenicus, motor liflerle birlikte sensitif liflerde içerir. Bu lifler pericardium, pleura ve peritondan duyu alır. N. phrenicus
M . scalenus anterior M. scalenus medius
N. phrenicus
A. vertebralis A. carotis communis
M. scalenus Plexus brachialis (turunkuslar)
V. jugularis interna A., v. subclavia
Plexus brachialis (fasikuluslar)
M. subclavius
A., v. axillaris
N. phrenicus • D iyafragm a'nın m o to r siniridir. • M . scalenus anterior'un ön yüzünde seyrederek mediastinum superius'a girer. • M ed ia stin um m ed iu m 'd a, fibröz perika rdiyum ile m ediastinal plevra arasında uzanır. • Sağ n. phrenicus, v. cava in fe rio r ile b irlik te foram en venae cavae'den, sol n. phrenicus ise diyafragm a'nın kas lifle ri arasından geçer.
N. phrenicus
&
m •
•
•
Paries mastoideus (arka duvar): Bu duvarın üst bölümünde, recessus epitympanicus’u antrum m astoideum ’a irtibatlayan, aditus ad antrum mastoideum denilen büyük ve düzensiz bir delik vardır. Orta kulak boşluğundaki infeksiyon, bu duvardan antrum m astoideum ’a geçerek m astoidit oluşturur. Duvarın alt bölümünde, fenestra vestibuli'nin hemen arkasında görülen eminentia pyramidalis isimli kabarıntının içinde musculus stapedius bulunur. Fasiyal kanalın inen segmenti bu duvardır. Chorda tympani, bu duvardan orta kulak boşluğuna girer. Paries caroticus (ön duvar): Arteria carotis interna ile komşudur. Üst bölümünde görülen iki ağızdan; üstte olanı m usculus tensor tym pani’yi içeren semicanalis musculi tensoris tym pani’ye, alttaki ise tuba auditiva’nın kemik bölümünün oluşturduğu semicanalis tubae auditivae’ye aittir, iki kanala birlikte canalis musculotubarius denir. Parotis bezine parasempatikleri götüren nervus petrosus minör, orta kulak boşluğunu bu duvardan terk eder. Paries membranaceus (dış duvar): Membrana tympanica yapar.
“Orta kulak boşluğunun d u v a rla rı” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D
98. A. basilaris’in içinde yer aşağıdakilerden hangisidir?
aldığı
sisterna
A) Cisterna pontis B) Cisterna quadrigeminalis C) Cisterna interpeduncularis D) Cisterna fossae lateralis cerebri E) Cisterna cerebellomedullaris C IS T E R N A E S U B A R A C H N O ID E A E Bazı bölgelerde arachnoidea mater ile pia mater ayrılarak, cisternae subarachnoideae denilen geniş subaraknoidal boşlukları oluşturur. *
•
C istern a c ere b e llo m e d u lla ris (cis tern a magna): En büyük sisternadır. Cerebellum ile bulbus arasındadır. BOS, dördüncü ventrikülden apertura mediana (foramen Magendie) aracılığıyla bu sisternaya gelir. Aşağıda, medulla spinalis’in subaraknoidal boşluğu ile devam eder, infantlarda ve çocuklarda BOS alımında kullanılır. Cisterna interpeduncularis: Dorsum sellae ile pedunculus cerebri’ler arasındadır. VVİllis halkası (circulus arteriosus cerebri) bu sisterna içindedir.
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
428
-
\
• Teğmen tympani, kafa tabanında fossa cranii media’da yer alır. • M. tensor tympani ön duvar, m stapedius arka duvar üzerindedir. • Arka duvar üzerindeki aditus ad antrum denilen geçit orta kulak boşluğunu antrum mastoideum'a bağlar. •
Fasiyal kanalın inen segmenti arka duvardadır. Chorda tympani bu duvardan orta kulak boşluğuna girer.
Üst duvar: Teğmen tympani (temporal kemik)
A n terio r
Posterior
J M. tensor tympani Tuba auditiva
A. carotis interna
•
• • •
•
Cisterna quadrigeminalis (cisterna superior): Mesencephalon’un arkasındadır. İçinde vena magna cerebri (Galen veni), epifiz bezi ve arteria cerebri posterior’lar bulunur. Cisterna pontis: İçinde arteria basilaris bulunur. Cisterna fossae lateralis cerebri: Arteria cerebri media’yı içerir. C istern a am biens: M ese n ce p h a lo n ’un yan taraflarındadır. (bazı kaynaklarda hatalı olarak cisterna superior ile aynı kabul edilmektedir.) Cisterna lumbalis: L1-L2 arası diskus ile S2 vertebra arasındadır, içinde; cauda equina, BOS ve filum terminale (pars pialis) vardır.
Doğru cevap: A 99. Aşağıdakilerden değildir? A) Ggl. geniculi B) Ggl. inferius C) Ggl. superius D) Ggl. spinale E) Ggl. ciliare
hangisi
bir duyu
ganglionu
GANGLION CİLİARE • • •
N. oculomotorius'un parasempatik ganglionudur. M. rectus lateralis ile n. opticus arasında, a. ophthalmica’nın lateralindedir. Gangliondan çıkan postganglionik parasempatik lifler, nn. ciliares breves denilen sinirler içinde hedef organları olan m. ciliaris ve m. sphincterpupillae ye gider.
G anglionlar 1. Duyu bütün spinal sinirlerde (Ggl. spinale) ve bazı KS’lerde • • • • •
5 Gal. triaeminale 7 Gal. aeniculi 8 Ggl. vestibulare, Ggl. corti (spirale cochleae) 9 Ggl. superius ve ggl. inferius 10 Ggl. superius ve ggl. inferius
2. Otonom • • • •
Paravertebral ggl. (sempatik zincir) Prevertebral ggl. Terminal ggl. Mural ggl.
•
Parasempatik ggl.’lar: - Ggl. ciliare (3) - Ggl. pterygopalatinum (7) - Ggl. submandibulare (7) - Ggl. oticum (9)
101,Aşağıdakilerden hangisi nervus facialis’in bir dalıdır? A) N. auriculotemporalis B) N. buccalis C) N. alveolaris inferior
Doğru cevap: E 100-Fasciculus cuneatus ve gracilis hangi seviyede çarpraz yaparlar? A) Medulla spinalis’e giriş seviyesinde
D) N. auricularis posterior E) N. infraorbitalis N. a u ric u la ris p o sterio r, n. fa c ia lis ’in for. stylomastoideum'dan kafayı terk ettikten sonra kulak kepçesinin arka tarafına doğru verdiği bir duyu dalıdır.
B) Bulbus C) Pons D) Mesencephalon E) Thalamus Fasciculus gracilis ve Fasciculus cuneatus • •
Şuurlu proprioseptif duyu (pozisyon ve kinestezi), iki nokta ayrımı ve vibrasyon duyularını taşır. Bu duyuları sırasıyla; Derideki mekanoreseptörler,
N. auriculotem poralis, n. alveolaris inferior ve n. buccalis n. mandibularis’in fossa infratemporalis’te verdiği dallardandır.
>
Pacinian korpüskülleri ve
Doğru cevap: D
>
Kas iğciği ile golgi tendon organı alır.
>
• • •
•
• •
•
• •
N. infraorbitalis, n. maxillaris’in fissura orbitalis inferior’da verdiği bir bir duyu dalıdır. Bu dal orbita’nın tabanını oluşturan maxilla’daki sulcus infraorbitalis’te seyrederek canalis infraorbitalis'e girer. Yüzün ön tarafındaki for. infaorbitale’den geçerek yüzeyelleşir. Alt göz kapağının, burun kanatlarının, üst dudağın deri duyusunu taşır.
T 6 segmentinin altından (gövdenin alt yarımı ve alt ekstremitelerden) bu duyuları fasciculus gracilis, T 6 ve üstünden (gövdenin üst yarımı ve üst ekstremitelerden) ise fasciculus cuneatus taşır. Bu nedenle, fasciculus gracilis transvers kesitlerde tüm medulla spinalis boyunca görülürken, fasciculus cuneatus sadece T 6 ve yukarısındaki segmentlerde görülür. T 6 ve yukarısındaki segmentlerden geçen transvers kesitlerde fasciculus gracilis içte, fasciculus cuneatus dışta yer alır. Bu duyuların 1. nöronları ggl. spinale’de bulunan psödounipolar nörondur. Psödounipolar nöronun santral uzantıları, funiculus posterior’da ipsilateral yükselerek, medulla oblongata (bulbus)’daki nuc. gracilis ve nuc. cuneatus içindeki 2 . nöronlarla sinaps yapar. İkinci nöronların uzantıları orta hatta çapraz yaptıktan sonra karşı tarafta lemniscus medialis adı altında thalamus’a yükselir. Thalamus’ta nuc. ventralis posterolateralis (VPL)’de bulunan 3. nöronlarla sinaps yapar. Üçüncü nöronların uzantıları, capsula interna’nın crus posterius’undan geçerek, pariyetal lobda bulunan gyrus postcentralis'deki primer somatik duyu korteksi (şuur) olarak bilinen 3,1,2 numaralı Brodmann alanına gelir.
102.Aşağıdakilerden nöropatisidir?
hangisi
radial
sinir
tuzak
A) Tarsal tünel sendromu B) Karpal tünel sendromu C) Pronator sendromu D) Anterior interosseöz sendrom E) Posterior interosseöz sendrom Tuzak nöropatiler tek sinirin özellikle fibro-osseöz bir tünelden geçerken uğradığı mekanik dinamik kompresyona sekonder gelişmektedir. Üst E kstrem iten in N adir G örülen S inir Sıkışm a Sendromları Karpal tünel sendromu (median sinir basısı) veya kubital tünel sendromu (ulnar sinir basısı) gibi oldukça sık rastlanılan gibi tuzak nöropatilerinin dışında, belli sinirler üst ekstremitedeki seyirleri sırasında birkaç anatomik bölgeden geçerken sıkışıp diğer (nadir görülen) tuzak nöropatilere yol açarlar. Bunlar akılda tutulması gereken hastalıklar olup, aynı diğer tuzak nöropatilerde olduğu gibi sıkışmanın distalinde kalan sahada motor ve duyu eksikliklerine yol açarlar. Median sinirin diğer tuzak nöropatileri •
Doğru cevap: B
•
Pronator Sendromu Pronator sendrom dirsek seviyesinde median sinirin sıkışması ile ortaya çıkan kronik ön kol ağrısı ve kas zayıflığı ile seyreden bir durumdur. Anterior interosseöz sinir sendomu Anterior interosseöz sinir (AİO) median sinirin dalı olup ön kolda sıkışabilir. Anterior İnterosseöz Sinir Felci’nde hasta başparmak ve işaret parmağıyla “O” yapamaz.
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
429
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
43 0
103.Aşağıdakiierden hangisi her iki hem siferdeki kortikal alanları birbirine bağlayan liflerden oluşm az? A) Corpus callosum
B) Adhesio intertahalmica
C) Comissura anterior
D) Comissura posterior
E) Comissura habenularum Adhesio interthalamica, s a ğ -s o l thalam us’ların iç yüzleri arasında sıklıkla (%70-85) bulunan birleştirici bir gri cevher şerididir. Adhesio interthalamica içerisinde nöronlar ve bunlara ait aksonlar yer alır; ancak bu yapı sağ ve sol thalamus’u birleştiren komissural bir yol değildir. FIB R A E C O M M IS S U R A LE S TE L E N C E P H A L I İki hemisferin aynı veya farklı kortikal alanlarını bağlayan transvers seyirli liflerdir. •
Radial Sinirin Tuzak nöropatileri •
Posterior interosseöz sinir sendomu Radial sinirin ana motor dalı olan posterior interossöz sinir, radius başının annuler ligamenti hizasında, veya supinator kasın içinde sıkışabilir. Bu durum radial sinirin uyardığı kaslarda değişen derecelerde paralizi ve ön kol dorsalinde ağrı yapar.
• •
Tarsal tünel sendromu, n. tibialis’in malleolus medialis ile retinaculum flexorum arasında sıkışması ile ortaya çıkan ve ayak tabanında şiddetli ağrıya neden olan bir durumdur.
Fibrae corporis callosi (corpus callosum); iki beyin hemisferindeki karşılıklı kortikal alanları bağlar. En büyük kommissural yoldur. Hemisferler arasında bilgi aktarımını sağlar. C om m issura anterio r; chiasm a o p tic u m ’un yukarısındadır, iki taraf tractus olfactorius’u bağlar. Commissura posterior (comm. epi-thalamica); aqueductus mesencephali (cerebri)’nin hemen üstünde olup, epifiz köküne komşudur. Pupilla ışık refleksi ile ilgili pretektal çekirdeklerdeki nöronların uzantıları, burada çapraz yaptıktan sonra karşı taraf Edinger-VVestphal çekirdeğine gider.
“Fibrae commissurales telencephali” başlıklı şekile bakınız.
Doğru cevap: E
Doğru cevap:B r
'N Assosiasyon yolları
Commissural yollar
Fasciculus arcuatus • Temporal lobdaki işitilen sözcükleri anlama alanı (VVernicke, 22) ile frontal lobdaki m otor konuşma alanını (Broca, 44-45) bağlar.•
Corpus callosum • İki beyin hemisferindeki karşılıklı kortikal alanları bağlar.
• Lezyonunda ileti tipi afazi olur.
Comissura posterior • Pupilla ışık refleksi ile ilgilidir.
Fibrae commissurales telen cep h ali
104.Gyrus temporalis superior’un üst yüzündeki gyri temporales transversi (Heschl’in transvers girusları)’de aşağıdaki kortikal alanlardan hangisi yer alır?
•
28 numaralı Brodmann alanı, sekonder (assosiasyon) olfaktor merkezdir. Entorinal korteks olarak bilinir.
“Önemli kortikal merkezler” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C
A) Primer tat alanı B) Primer vizüel alan
105.Aşağıdaki kök-dermatom eşleşmelerinden hangisi doğrudur?
C) Primer oditör alan D) Primer somatik duyu alanı
A) L5-ayak küçük parmağı
E) Somatik duyu assosiasyon alanı TEMPORAL LOBUN KORTİKAL ALANLARI •
•
• •
•
Primer oditör alan; gyrus temporalis superior’un üst y üzü n d eki gyri tem p o rales tran sversi (Heschl’in transvers girusları)’lerdeki 41 ve 42 numaralı Brodmann alanlarıdır. Primer oditör korteks lezyonlarında, akustik boşlukta sesin geliş yönü ve mesafesi, yani lokalizasyonu yapılamaz. Oditör assosiasyon alanı (VVernicke’nin duysal konuşma alanı); dom inant hemisferde, gyrus temporalis superior'daki 22 numaralı Brodmann alanıdır. 2 2 numaralı alan; işitilen ya da konuşulan sözcüklerin anlaşılması ile ilgilidir. 39 numaralı alan; yazılan sözcüklerin anlaşılması ile ilgilidir. VVernicke alanı, fasciculus arcuatus denilen bir lif demetiyle Broca alanıyla bağlantılıdır, işitilen ya da konuşulan dil, primer oditör kodekste algılanır ve buradan VVernicke alanına geçirilip, burada anlaşılır olur. Primer olfaktor alan; 34 numaralı Brodmann alanıdır. Temporal lobun ucundaki piriform kodekstir. Primer o lfaktor kodeksi irrite eden lezyonlar, genellikle hoş olmayan koku halüsinasyonlarına neden olur.
B) C5-el başparmağı C) C 8 -el oda parmağı D) S1-ayak ikinci parmağı E) L4-Dizaltı bacak içyanı D ER M ATO M Bir spinal sinir tarafın dan duyusu taşınan deri alanına dermatom denir. Spinal sinir sayısı 31 çift olmasına rağmen 30 çift dermatom alanı vardır. C1 spinal sinirin deri dalı olmadığı için, dermatom alanı da yoktur. “Önemli dermatom alanları” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: E 106.Locus caeruleus nerede yer alır? A) Ventriculus tedius B) Cisterna interpeduncularis C) Substantia pedorata anterior D) Fossa rhomboidea E) Tegmentum mesencephali
Sulcus centralis Primer motor alan Primer somatik duyu alanı Premotor alan------Frontal göz alanı
Primer tat alanı
vizüel alanlar
Primer vizüel alan Motor konuşma alanı (Broca alanı)
İşitmenin assosiasyon alanı ( VVernicke alanı)
Önemli kortikal merkezler
Primer oditör alan
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
431
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
r Herpes zoster’de, varicella zoster'in spinal sinir arka kök ganglionlarına yerleşerek burada inflamasyona neden olmasıyla ilgili dermatomlarda şiddetli ağrı ve veziküller ortaya çıkar.
• Bir spinal sinirin duyusunu aldığı deri bölgesi • C1 spinal sinirin dermatom alanı yoktur
Önemli dermatom alanları Spinal Sinir
Dermatom alanı
C4
Omuz
C6
El baş parmağı
C7
işaret ve orta parmak
C8
Yüzük ve küçük parmak
T4-T5 T10
Meme başı Umbilicus
L1
inguinal bölge
L4
Ayağın medial kenarı
Sİ
Ayağın lateral kenarı
L5
L4 ve Sİ arası ayak bölümü
VENTRICULUS ÛUARTUS Bulbus, pons ve cerebellum arasındadır. Dördüncü ventrikül, medulla spinalis’teki canalis centralis ile devam eder. Ayrıca çatısındakiüç delik (ikisi lateralde olan apertura lateralis=Luschka, birisi ortada olan aperturamediana=Mag endie) aracılığıyla, subaraknoidal boşluğa bağlanır. Sınırları •
•
•
Çatısını; yukarıda velum medullare superius, ortada cerebellum ve aşağıda velum medullare inferius yapar. BOS, çatının alt bölümünde bulunan apertura mediana (foramen Magendie) denilen açıklık ile dördüncü ventrikül’den cisterna cerebellomedullaris (cisterna magna)’e geçer. Lateral sınırlarını; yukarıda pedunculus cerebellaris su p e rio r (brach ium co njun ctivum ), aşağıda pedunculus cerebellaris inferior (corpus restiforme) yapar. Tabanını; pons ile bulbus’un arka yüzleri oluşturur. Eşkenar dörtgen şeklinde olduğu için fossa rhomboidea denir.
FOSSA RHOMBOIDEA’DA BULUNAN ÖNEMLİ ANATOMİK YAPILAR • Trigonum nervi hypoglossi; bu kabarıntının altında n. hypoglossus’un çekirdeği vardır. • T rig on um nervi vagi; bu kabarıntının altında n vagus’un parasempatik çekirdeği (nucleus posterior nervi vagi yada nucleus dorsalis nervi vagi) yer alır • C o llicu lu s facialis; bu kabarıntıyı, VI ncı kranyal sinirin çekirdeği ile bu çekirdeği kuşatan VII nci kranyal sinirin motor lifleri oluşturur. • L ocu s c a e ru le u s; beyinde noradrenalin üreten nöronların en büyük kaynağıdır. • R ecessus ia te ra lis ; burada bulunan vestibüler çekirdeklerin olduğu alana area vestibularis denir. Apertura İateralis (foramen Luschka), recessus lateralis’lerin apekslerindedir • Area postrema; kan-beyin bariyerinin bulunmadığı kemoreseptör bir alandır. Sirkülasyondaki emetik maddelere (apomorfin ve digital glikozidler gibi) yanıt olarak kusma refleksini başlatır.
V “Fossa rhomboidea" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D
J
Glandula pinealis
Colliculus superior ve inferior
Brachium colliculi inferioris
Brachium colliculi superioris
Velum medullare superius Pedunculus cerebellaris superior « p r „ ---------
Pedunculus cerebellaris medius
Eminentia medialis Fossa rhomboidea
Pedunculus. cerebellaris inferior Area ■ vestibularis
Colliculus facialis Trigonum nervi hypoglossi
Striae medullares ventriculi quatri
Trigonum nervi vagi
Taenia cinerea
Tuberculum cuneatum Tuberculum gracile
Arkadan görünüş Fossa rh o m b o id e a
107.Wallenberg sendromunda etkilenen çekirdeklerin tümü hangi seçenekte verilmiştir? I.
Nucleus dorsalis nervi vagi
II.
Nucleus vestibularis inferior
108. İpsilateral dil deviasyonu, kontralateral hemipleji ve pozisyon, vibrasyon kaybı bulguları olan hastada lezyon nerededir? A) ventral pons
III. Nucleus ambiguus
B) alt dorsal pons
IV. Nucleus tractus solitarius
C) medial medulla D) lateral medulla
A) IV B) I, III C) II, IV D) I, II, III
E) dorsal mesensefalon Medial medullar sendrom (inferior alternan hemipleji) •
N. hypoglossus harabiyetine bağlı ipsilateral dil kaslarında paralizi
•
Kontralateral hemipleji (kortikospinal yol hasarına bağlı) ve proprioseptif duyu kay (lemniscus medialis hasarı nedeniyle) görülür.
E) I, II, III, IV “LateraI medüller sendrom (vvallenberg sendromu)” başlıklı dikkat kutusuna bakınız. Doğru cevap: E
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
433
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
434
t
LATERAL MEDÜLLER SENDROM (VVALLENBERG SENDROMU) MEDİAL MEDÜLLER SENDROM (DEJERİNE’İN ANTERİOR MEDÜLLER SENDROMU); a spinalis anterior yada a. vertebralis’in medüller dallarının tıkanması sonucu olur. XII nci kranyal sinir köklerinin tutulmasına bağlı, ipsilateral dil yarımında felç (dil dışarı çıkarıldığında lezyon tarafına deviye olur), Tractus corticospinalis’in tutulmasına bağlı kontralateral hemipleji, Lemniscus medialis’in tutulmasına bağlı kontralateral vücut yarımında proprioseptif duyu ile iki nokta ayrımı duyusu bozulur. LATERAL MEDÜLLER SENDROM (VVALLENBERG SENDROMU); a. vertebralis’in yada bazen a. inferior posterior cerebelfi’nin, bulbus’u besleyen dallarının tıkanması sonucu olur. Motor kayıp yoktur. İpsilateral palatal ve laringeal kasların paralizisi nedeniyle disfaji, dizartri, boğuk ses ve ipsilateral gag refleksi kaybı (nuc. ambiguus’un harabiyeti nedeniyle) İpsilateral yüz yarımı ile kontralateral vücut yarımında ağrı-ısı duyusu kaybı (nucleus spinalis nervi trigemini ve tractus spinothalamicus lateralis’in harabiyeti nedeniyle), Vertigo, bulantı, kusma ve nistagmus (vestibüler çekirdeklerin tutulumu nedeniyle), ipsilateral Horner sendromu (inen sempatik liflerin harabiyeti nedeniyle), Ataksi; pedunculus cerebellaris inferior’un tutulmasına bağlı ipsilateral koordinasyon kaybı, Retiküler formasyondaki respiratuar merkezin tutulmasına bağlı hıçkırık olur.
ipsilateral yüz yarımı ile kontralateral vücut yarımında ağrı-ısı duyusu kaybı
Şekil: VVallenberg Sendromu (Sol a. inferior posterior cerebelli tıkanması)
J* • 1. Superior alternan hemipleji (VVeber sendromu) • • •
Lezyon: mesencephalon’da ipsilateral oculomotor felci Kontralateral hemipleji
2. Middle alternan hemipleji • • •
Lezyon: posns'ta ipsilateral abducens felci Kontralateral hemipleji
3. İnferior alternan hemipleji (Medial medüller sendrom) • • •
Lezyon: bulbus'ta ipsilateral hypoglossus felci Kontralateral hemipleji
110.Sol kolunun ön kısmında ağrı, ve ilk iki parmağı ile ince işleri yapmada, cisimleri tutmada zorlanma şikayeti olan hastanın nörolojik muayenesinde duyu kaybı yok. Sol ön kol pronasyonu hafif kuvvetsizlik, 1 . ve 2 . parmakların distal falanksların fleksiyonunda kısmi zaaf saptanmıştır. Hasta 1 ve 2. parmakları ile “0 ” işaretini yapamamakta, üçgen oluşmaktadır. Bu bulgular göstermektedir?
hangi
sinirin
etkilendiğini
A) N. ulnaris B) N. radialis C) N. musculocutaneus D) N. interosseus anterior Doğru cevap: C
E) N. interosseus posterior
109.52 yaşında erkek hasta; ani başlangıçlı, sol kolunu kontrol edememe ve şiddetli atmalar nedeni ile başvuruyor. Acil serviste omuzdan savurucu hareketler ve bu nedenle kolda çarpmaya bağlı laserasyonlar gözleniyor. Bu olguda en olası lezyon lokalizasyonu neresidir? A) Nuc. ruber
B) Globus pallidus
C) Substantia nigra
D) Anterior thalamus
E) Nuc. subthalamicus
SUBTHALAMUS (VENTRAL TALAMUS) Thalamus ile mesencephalon arasında kalan diencephalon bölümüdür. Motor fonksiyonla ilgilidir. N ucleus su b th ala m icu s; bazal çe kird e k tir (bazal gangliondur). Kas aktivitesinin kontrolünde rol oynar.
Anterior interosseözsinirsendromu(AİSS), nadir görülen üst ekstremite periferik nöropatilerindendir. Mekanik veya inflamatuar nedenlere bağlı olarak gelişebilir. Median sinir, aksillanın alt kısmından çıkar ve kola doğru uzanır. Kolda, medial epikondilin üst kısmına kadar dal vermez. Sırasıyla m. pronator teres, m. flaxor carpi radialis ve m. palmaris longus'a giden dalları verdikten sonra lateral epikondilin 8 -1 0 cm distalinden en geniş dalı olan anterior interosseöz siniri verir. Bu sinir başlıca 3 kası (fleksor pollisis longus, pronator kuadratus, fleksor digitorum profundusun 2 . ve 3. parmağa giden kısmı) innerve eder. AIS sendromunun karakteristik klinik özelliği, başparmak interfalangeal ve işaret parmak distal interfalangeal eklemlerin fleksiyon yapamamasıdır. İşaret ve başparmak ile ‘yuvarlak O’ işareti yapılamaz. Buna teşebbüs edildiğinde üçgenimsi bir işaret ortaya çıkar (çimdik bulgusu). Doğru cevap: D
"Diencephalon” başlıklı dikkat kutusuna bakınız. Doğru cevap: E ~\
r Subthalamus • Thalamus ile mesencephalon arasında yer alır. • Nuc. subthalamicus bir bazal gangliondur. • Subthalamus lezyonunda hemiballismus (ani istemdışı çok şiddetli ekstremite hareketi) olur.
Corpus callosum caudatus
Ventriculus lateralis Septum — pellucidum
Epithalamus
Ventriculus tertius
• Epifiz bezi (gl. pinealis) burada bulunur.
Thalamus - Gl. pinealis (epifiz)
Habenula Pulvinar
Colliculus superior
inferior
Posterior
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
435
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
436
111 .Aşağıdaki sinirlerden hangileri plexus brachialis’in facsiculus p oste rio r’undan çıkar?
brachioradialis ve m. extensor carpiradialis longus, direk olarak n.radialis tarafından uyarılan kaslardır. Ön kolun arka yüzündeki diğer ekstensör kaslar (m. extensor carpiradialis brevis, m. supinator, m. extensor digitorum, m. extensor digiti minimi, m. extensor carpi ulnaris, m. extensor pollicis longus, m. extensor indicis, m. abductor pollicislongus ve m. extensor pollicis brevis) n. radialis'in r. profundus’u ta ra fın d a n u yarılır. Ramus p ro fun d us, m. supinator’u deler. Ramus profundus’un terminaline, n. interosseus a ntebrachiiposterior (PIN) denir.
A) N. medianus ve n. ulnaris B) N. radialis ve n. axillaris C) N. radialis ve n. medianus D) N. radialis ve n. muskulocutaneous E) N. ulnaris ve n. muskulocutaneous Fasciculus P osterior’dan Çıkan Dallar • • •
•
N. subsacpularis; m. subscapularis ve m. teres major’u uyarır. N. th o r a c o d o r s a lis ; m. latissim us d orsi'nin siniridir. N. a x illa ris ; fasciculus p osterior'un term inal d alların da n biridir. A.v. circu m fle xa hum eri posterior ile birlikte sp a tiu m a x illa re laterale (humerotrisipitalaralık, kuvadrangüler aralık)’den geçer. Daha sonra collum ch irurg icu m ’u dolanır ve m. deltoideus ile m. teres minor’u uyaran dallarını verir. N. cutaneus brachii lateralis superior denilen dalı, kolun üst-dış yüzünü örten derinin duyusunu taşır. N. radialis; fasciculus posterior’un diğer terminal dalıdır ve aynı zamanda fasikülüsün devamıdır. Plexus brachialis’te tüm segmentlerden lif içeren tek sinirdir. Sulcus nervi radialis’te, a. profunda brachii ile birlikte m. triceps brachii’nin lateral ve medial başları arasındadır. Kolun distalinde, m. brachialis ile m. brachioradialis arasındaki oluktadır. Epicondylus lateralis’in önünde yüzeyel ve derin iki uç dalına ayrılır. M. triceps brachii, m. anconeus, m.
“Plexus brachialis’in fasciculus posterior’undan çıkan dallar” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap:B
1 1 2 .Epidural
hem atom ların orijin aldığı vasküler yapıların tüm ü hangi seçenekte ve rilm iştir? I.
A. cerebri media
II.
A. meningea media
III. Dural sinuslar A)
I
C)
III
B) II D) I, III E) II, III
EPİDURAL HEMATOM Kemik ile dura arasında kan toplanmasıdır. Genellikle gençlerde görülür. En çok a. m axillaris’in dalı olan a. meningea media kanaması ile oluşur. Bu arterin foramen
/ ----------------------------------------------------------------Fasciculus posterior'dan çıkan dallar
N. Subscapularis • M. subscapularis ve teres major'un siniri N.
horacodorsalis
• M. latissimus dorsi'nin siniri N.
3 xillaris
• M. deltoideus ve m. teres minor'un siniri • Humerotricepital aralıktan a. circumflexa humeri posterior ile geçerek collum chirurgicum'un etrafında dolanır N. I adialis
Plexus brachialis’in fasciculus posterior’ undan çıkan dallar
114.Kan beyin bariyeri olan yapı hangisidir?
spinosum’dan kafa içine girdiği yerdeki kaide kırıkları veya temporal-paryetal kemiklerde bu arterin dallarını çaprazlayan linear kırıklardan dolayı arterin kanaması neticesi olur. Nadiren v. meningea media, dural sinüsler veya emisser venlerin kopması ile daha az oranlarda venöz orijinlide olabilir. En çok temporal ve pariyetal kemik kırıklarında görülür.
A) Glandula pinealis B) Area postrema C) Eminentia mediana D) Corpus mamillare E) Organum subcomissurale
Doğru cevap: E Kan-beyin bariyeri, suda çözünen maddelerin kandan merkezî sinir sistemine -yani beyne- geçişini kısıtlayan bir engelleme sistemidir. Beynin çok sınırlı bazı merkezî alanlarında (circumventriküler organlar) kan-beyin bariyeri bulunmaz.
113.Beyin sapını a. cerebri posterior ile a. superior cerebelli arasından terk eden kranial sinir hangisidir? A) N.facialis
Kan-beyin bariyerini oluşturan en önemli yapı, kapiller duvarında yer alan endotel hücreleri arasındaki zonula occludens (tight junction)’lerdir, Endotel hücrelerinin dış tartında yer alan kesintisiz bazal membran ve bazal membranın dış tarafında yer alan astrosit uzantıları da bu bariyerin oluşumuna katılır.
B) N.abducens C) N.trochlearis D) N.hypoglossus E) N.oculomotorius N. OCULOMOTORIUS (III) • • • •
Beynin bazı bölgelerinde zonula occludens’ler ile birbirlerine bağlanmış kapiller endotel hücreleri yerine fenestralı endotel hücrelerinin yer aldığı kapillerler bulunur.
Fossa in te rp e d u n c u la ris ’den ve sulcus pontocruralis’ten beyin sapını terk eder. A. cerebri posterior ile a. superior cerebelli arasından geçer. Sinüs cavernosus’un dış duvarından seyreder. Fissura orbitalis superior ve Zinn halkası’ndan geçerek orbitaya gelir.
“N. oculomotorius" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: E
• A. cerebri posterior ile a. superior cerebelli arasından • Sinüs cavernosus'un dış duvarından • Fissura orbitalis superior (FOS) ve • Zinn halkasından geçer
M. M. M. M. M.
A. cerebri posterior A. superior cerebelli Parasempatik
A. inferior anterior cerebelli
rectus superior rectus inferior rectus medialis obliquus inferior levator palpebrae superioris
M. sphincter pupillae M. ciliaris
Lezyonunda • Pitoz • Vertikal diplopi
A. vertebralis
• Göz dışa ve aşağıya bakar • Ekstrenal strabismus (dışa şaşılık) • Midriazis • Aynı tarafta ışık refleksi ve akomodasyon yok
N. oculomotorius
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
437
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
438
•
•
Colliculus facialis; pons’un orta bölümünde (dördüncü ve n trik ü l’ün tabanında yada fossa rho m b o id e a 'd a ) lo ka lize d ir. N ucleus nervi abducentis ve onu kuşatan fasiyal sinirin motor lifleri ile oluşturulur. Pontin paramedian retiküler formasyon (PPRF); horizontal(lateral) bakışın merkezidir. Abdusens çekirdeğine komşudur.
Doğru cevap: D 116.Kalkaneovalgus deform itesi ve ayağın plantar yüzünde duyu kaybına hangi periferik sinir lezyonu neden olur? A) N. tibialis B) N. ischiadicus
Doğru cevap: D
C) N. femoralis 115.Aşağıdakilerden görülm ez?
hangisi
pons
D) N. peroneus communis
kesitlerinde
E) N. obturatorius
A) Nuc. principalis nervi trigemini N. tibialis, diz ekleminin çıkıklarında yaralanabilir Yaralanması halinde, bacak arkası kaslarda (ayak fleksörleri) paralizi olur. Bu durumda, ekstensör (dorsal fleksör) ve evertör kasların hakimiyeti sonucu, ayak dorsifleksiyonda ve eversiyonda kalır Bu karakteristik görünüme calcaneovalgus denir. Ek olarak ayak tabanında duyu kaybı olur. N. tibialis felcinde ayak plantar fleksiyon (fleksiyon) yapamaz. Kişi parmak uçlarında ayakta duramaz
B) Nuc. nervi abducentis C) Nuc. nervi facialis D) Substantia nigra E) Nuc. lacrimalis Substantia nigra; mesencephalon’da crus cerebri’yi tegmentum’dan ayıran pigmente bir nuklear kitledir. Bu kitlenin melanin pigmenti içeren dorsal bölümü pars compacta, demir içeren ventral bölümü pars reticulata olarak adlandırılır. Dopamin üreten nöronları primer kaynağıdır.
Tarsal tünel sendromu; n. tibialis seyri sırasında, fleksör kas tendonları ile birlikte malleolus medialis ile calcaneus arasından ve fleksör retinakulumun altından geçer. Burada oluşan ödem siniri sıkıştırarak, topuk ve baldıra yayılan, sıklıkla geceleri daha belirgin olan ağrı ve paresteziye neden olur.
Motor kontolde anahtar rol oynar. Substantia nigra’daki pigmente nöronların dejenerasyonu, corpus striatum’da dopam in y e te rs iz liğ in e neden olur; bu durum Parkinson hastalığı ile sonuçlanır. Parkinson hastalığı rijidite, trem or ve m otor aktivitede yavaşlama ile karakterizedir. PONS KESİTLERİNDE GÖRÜLEN ÖNEMLİ ANATOMİK YAPILAR • •
•
•
V, VI, VII ve VIII nci kranyal sinirlerin çekirdekleri. Nucleus principalis nervi trigemini; baş ve yüzün dokunma-basınç duyularının ikinci nöronlarının bulunduğu çekirdektir. Bu duyuların birinci nöronları; V, VII, IX ve X ncu kranyal sinirlerin ganglionlarındadır. Kornea refleksi ile ilgili çekirdektir. Nucleus salivatorius superior (üst parçasına nucleus lacrim alis denir); n. fa c ia lis ’le ilgili parasempatik çekirdeklerdir. Bu çekirdeklerden çıkan parasempatik lifler, n. facialis’in dallan içinde; glandula lacrimalis, glandula submandibularis ve glandula sublingualis’e gider. Locus caeruleus; pons’un arka yüzünde (dördüncü ventrikül’ün tabanında yada fossa rhomboidea’da) lokalizedir. Merkezi sinir sisteminde noradrenalin üreten nöronların en büyük kaynağıdır.
v
N. ischiadicus, en sık gluteal bölgeye yapılan hatalı intramusküler enjeksiyonlar sonucu yaralanır Yaralanmaların %90’ında daha yüzeyelde seyrettiği için, n. fibularis (peroneus) communis’e ait lifler etkilenir. Uyluk arkası kaslardaki paralizi nedeniyle, bacak fleksiyonu zayıflar (m sartorius ve m. gracilis ile de bacak fleksiyonu yapıldığından tamamen ortadan kalkmaz). Ancak diz ekleminin altında kalan tüm kaslarda paralizi vardır ve bu nedenle yer çekiminin etkisine bağlı düşük ayak (footdrop) olur. Ayrıca n. saphenus ile duyusu taşınan bölgeler hariç, bacak ve ayakta duyu kaybı olur.
J
•
N. fibularis (peroneus) communis; alt ekstremitenin en sık yaralanan siniridir. Özellikle bacak tam fleksiyon yaptığında gerilerek yaralanabilir. En sık, fibula boynu yada başının kırıklarında yaralanır. Ayrıca, lig. collaterale fibulare’yi yırtan diz ekleminin travmalarında da yaralanabilir. Bacağın ön ve lateral kompartıman kaslarının paralizisi sonucu, fleksör kaslar hakimiyet kazanır ve ayak plantar fleksiyonda (foot drop) ve inversiyon yapmış pozisyonda kalır. Bu karakteristik görünüme equinovarus denir. Ayrıca bacağın ön ve lateral bölgeleri ile ayağın ve parmakların dorsal yüzlerinde duyu kaybı vardır. N. fibularis communis felcinde, ayak dorsifleksiyon (ekstensiyon) yapamaz (foot drop).
•
N. fibularis superficialis’in felcinde ayağın eversiyon hareketi bozulur. Ek olarak bacağın lateralinde ve ayak sırtında duyu kaybı olur.
•
N. fibularis profundus felcinde, ayak ekstensiyonu (dorsal fleksiyon) zayıflar. Ek olarak başparmak ile ikinci parmak arasındaki deri alanında duyu kaybı olur.
V
H orner sendrom u: Baş-boyun bölgesinin sem patik uyarımının bozulması sonucu ortaya çıkan; miyozis, pitozis, enoftalmos, yüzde anhidrozis (terleme kaybı) ve kızarma (facial flushing) ile karakterizedir. Horner sendromundaki miyozisin nedeni, pupilla’yı genişleten (midriyazis) yaptıran musculus dilatator pupillae’nin sempatik uyarısının bozulmasıdır. Bu durumda nervus oculom otorius’un içindeki parasempatiklerle uyarılan musculus sphincter pupillae’nin baskınlığı sonucu pupilla küçülür (miyozis). For. jugulare’den cranium’u terk eden kafa çiftleri n. glossopharyngeus, n. vagus ve n. accessorius’tur. N. gloospharyngeus lezyonları
J N. vagus lezyonları
•
N. laryngeus’lar, mediyastinum’la ilgili girişimlerde (mediyastinotomigibi),arcusaortaeanevrizmalarında ve özofagus veya bronş karsinomlarında tutulan mediyastinal lenf düğümlerinin büyümesi sonucu yaralanabilir. Sinirin hasarı boğuk sese neden olur.
•
N. laryngeus recurrens, a. thyroidea inferior ile çok yakın komşuluk yapar Bu ilişki tiroid bezi ile ilgili cerrahi girişimlerde önemlidir.
•
N. vagus’un unilateral lezyonlarında; ipsilateral farinks, larinks ve yumuşak damak paralizisine bağlı disfaji, dispne, disfoni ve boğuk ses olur. Hastaya uzun bir “ah” söyletildiğinde, uvula sağlam tarafa (lezyonun karşı tarafına) deviye olur. N. vagus’un bilateral harabiyeti, tam laringeal paralizi ve asfiksi sonucu ölümle sonuçlanır.
•
N. vagus’un proksimal yaralanmaları; çarpıntı, kusma, taşikardi ve takipne ile birlikte olan boğulma hissiyle karakterizedir.
Doğru cevap: A 117.For. jugulare’deki kitle lezyonu aşağıdakilerden hangisine neden olmaz? A) Ses kısıklığı B) Yutma Güçlüğü C) Horner Sendromu D) Sternomastoid adalede güçsüzlük E) Yumuşak damakda karşı yöne deviasyon
I
Palatal paralizi; n. glossopharyngeus, n. vagus ve n. accessorius’un yada ilgili çekirdeklerinin lezyonları sonucu olur. Palatal (uvular) refleks ve gag (faringeal) refleks alınmaz. Bu reflekslerin afferent yolunu n. glossopharyngeus, efferent yolunu n. vagus yapar. Bilinmeyen bir obje farinks arka duvarı, tonsilla’lar, dilin arkası veya yumuşak damağa dokunursa, faringeal kaslarda kontraksiyon olur ve yumuşak damak yukarı kalkar (gag refleks, faringeal refleks) Bilinen bir cismin yutulması (lokma, su gibi) bu reflekse neden olmaz Benzer şekilde uvula’nın uyarılması, uvula’nın yukarı çekilmesine neden olur (palatal refleks, uvular refleks).
J
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
43 9
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
440
N. accessorius lezyonları
OKSİPİTAL LOBUN KORTİKAL ALANLARI Primer vizüel alan; Brodmann’ın 17 numaralı alanıdır. Sulcus calcarinus’un her iki tarafında, gyrus calcarinus'un iç yüzüne karşılık gelir. Makula, vizüel korteksin en arka bölüm ünde (polus o ccip ita lis), re tin a ’nın p eriferik b ölgeleri ise en ön bölümünde temsil edilir. Retina’nın üst yarımından gelen lifler vizüel korteksin üst parçasında, alt yarımından gelenler alt parçasında sonlanır. Görme alanının sağ yarısı sol hemisferin vizüel kodeksinde, sol yansıda sağ hemisferin vizüel kodeksinde temsil edi|jr
Doğru cevap: C
118.Sol hem isfer retinanın hangi bölgesinden gelen lifleri alır?
Vizüel kodeksin harabiyetlerinde kontralateral homonimos hemianopia olur. Vizüel assosiasyon alanı; Brodmann’ın 18 ve 19 numaralı alanlarıdır.
A) Sol göz retinası B) Sağ göz retinası
Görülen objenin özellikleri (rengi ve şekli gibi) ile ilgilidir. Primer görme merkezinden aldığı uyarıları saklayıp, tekrar karşılaşıldığında tanınmasını sağlar.
C) Her iki retinanın sol yarısı D) Her iki retinanın sağ yarısı E) Sağ göz retinasının sol, sol göz retinasının sağ yarısı
Sekonder vizüel kodeksin, yazılı sözcüklerin anlaşılması ile ilg ili 39 num aralı alanla (gyrus a n g u la ris) olan
Retina’da bulunan fotoreseptör hücreler (koni ve basil hücreleri) görme yolunun birinci nöronları olan bipolar hücrelerle sinaps yapar. Bipolar hücreler, görme yolunun ikinci nöronu olan retinal ganglion hücreleri ile sinaps yapar. Bu ganglion hücrelerinin aksonları discus nervi optici’de birleşerek n. opticus’u oluşturur ve corpus geniculatum laterale’de bulunan üçüncü nöronlarla sinaps yapar. Üçüncü nöron uzantıları occipital lobdaki primer görme merkezine gider.
• N. opticus'u retinal ganglion hücrelerinin aksonları oluşturur • Her iki gözün retinasının nasai yarımından gelen lifler chiasma'da çapraz yapar. Retina'nın nasali görme alanında temporali görür. • Bir taraf tractus opticus'u her iki gözün retinasının aynı yarımından gelen lifler oluşturur. Örneğin her iki gözde, retinanın sol yarımından gelen lifler sol TO'u oluşturur. Fakat bu her iki gözün görme alanında sağ yarıma karşılık gelir.
G örm e y o lla n
\
bağlantılarının, vizüel uyarıların tanınmasında önemli rolü vardır. Bu bağlantıların lezyonu, vizüel agnozi’ye neden olur. 39 numaralı alan, pariyetal lobdaki lobulus parietalis inferior’dadır.
kasları, üçüncü ve dördüncü lumbirikal kası, m. adductor pollicis’i ve m. flexor pollicis brevis’in derin başını uyarır. Doğru cevap: A
“Görme yolları” başlıklı şekile bakınız. 120.Şekilde “ X” ile işaretli bölgeyi besleyen damar aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru cevap: C 119.Aşağıda üst ekstremite kasları ve bu kasları inerve eden sinirler eşleştirilmiştir. Hangi eşleşme yanlıştır? A) M. adductor pollicis - N. medianus B) M. pronator teres - N. medianus C) M. supinator- N. radialis D) M. flexor carpi radialis - N. medianus E) M. flexor digiti minimi brevis- N. ulnaris M. adductor pollicis’in siniri n. ulnaris’tir. •
M. tricep s brachii, m. b ra ch io ra d ia lis ve m. extensor carpi radialis longus doğrudan n. radialis tarafından uyarılır. Önkolun diğer ekstensor kasları n. radialis’in r. profundus’u (n. interosseus posterior) tarafından uyarılır.
•
N. medianus, m. flexor digitorum profundus’un unlar yarısı ve m. flexor carpi ulnaris hariç, ön kolun fleksör kaslarını uyarır•
•
N. ulnaris ön kolda; m. flexor carpi ulnaris ile m. flexor digitorum profundus’un ulnar yarısını, elde ise; hipotenar kasları, m. palmaris brevis’i, interosseus
A) A. cerebri anterior
B) A. cerebri media
C) A. cerebri posterior
D) A. choroidea anterior
E) A. superior cerebelli A. CEREBRİ ANTERİOR; a. carotis in tern a ’nın uç dallarından daha küçük olanıdır. Hemisferin iç yüzünde arkaya doğru seyreder. Sulcus parietooccipitalis’in arkasına kadar, pariyetal ve frontal lobların iç yüzlerini ve üst kenarını besler. “Cerebrum’un arterleri” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
Cerebrum’un arterleri
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
441
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
44 2
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------—
N
Sulcus centralis
w
121. N. fibularis (peroneus) communis’i etkileyen bir lezyon aşağıdaki kaslardan hangisinde fonksiyon kaybına neden olur?
•
A) M. semimembranosus B) M. semitendinosus C) M. adductor magnus D) M. biceps femoris, caput longum
•
E) M. biceps femoris, caput breve N. tibialis, ischiocrural kasları (Hamstring kaslar), m. biceps femoris’in kısa başı hariç uyarır. M.biceps femoris’in caput breve’sini n. peroneus communis uyarır. “N. ischiadicus” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: E 122. Yirmi dört yaşında bir futbolcu takım masörü tarafından redükte edilmiş sağ omuz çıkığından 1 hafta sonra omzunda ağrı ve güçsüzlük şikâyetiyle başvuruyor. İğne ile yapılan duyu muayenesinde sağ kol üst lateralinde sola göre belirgin duyu kaybı saptanıyor. Bu hastada aşağıdaki sinirlerden etkilendiği düşünülmelidir? A) N. axillaris B) N. thoracicus longus C) N. musculocutaneus D) N. accessorius E) N. suprascapularis
hangisinin
Vücudun en çok çıkığı görülen eklemi olan art. humeri, caput humeri ile scapula’daki cavitas glenoidalis arasındadır. M. supraspinatus eklem kapsülünü üstten; m. infraspinatus ve m. teres minör arkadan; m. subscapularis önden destekler. Kapsülün en zayıf ve desteğinin en az olduğu yer, ön-alt bölümüdür. Omuz eklemi çıkıkları genellikle öne doğrudur. Om uz eklem in ç ık ık la rın d a n. a x i l l a r i s yaralanabilir.
N. axillaris; fasciculus posterior’un terminal dallarından birisidir. A.v. circumflexa humeri posterior ile birlikte spatium a x illa re la te ra le (h u m e ro tris ip ita la ra lık , kuvadrangüler aralık)’den geçer. Daha sonra collum chirurgicum ’u dolanır ve m. deltoideus ile m. teres minor’u uyaran dallarını verir. N. cutaneus brachii lateralis superior denilen dalı, kolun üst-dış yüzünü örten derinin duyusunu taşır. Doğru cevap: A 123.Anterior tarsal tünel sendromunda sinirlerden hangisi sıkışır?
aşağıdaki
A) N. peroneus superficialis B) N. peroneus profundus C) N. tbialis D) N. plantaris medialis E) N. saphenus Tarsal tünel sendromu, n. tibialis’in malleolus medialis ile retinaculum flexorum arasında sıkışması ile ortaya çıkan ve ayak tabanında şiddetli ağrıya neden olan bir durumdur.
N. ischiadicus 1 Uyluğun arka yüzünde n. tibialis ve n. peroneus (fibularis) communis adlı iki dala ayrılır.
N. ischiadicus
M. biceps femoris
1 N. tibialis, ischiocrural kasları (Hamstring kaslar), m. biceps femoris'in kısa başı hariç uyarır.
(Caput longum)
M. semitendinosus
M. biceps femoris'in kısa başını n.peroneus communis uyarır.
M. semimembranosus
- Caput breve
N. ischiadicus felcinde bacağa fleksiyon yaptıran kaslar: 1M. sartorius (n. femoralis) 1M. gracilis (n. obruatorius)
Posterior
•
•
1N. fibularis (peroneus) communis N. tibialis
N. ischiadicus; For. infrapiriforme’den geçip gluteal bölgeye girer. Uyluğun ortalarında, uç dallan olan n. tibialis ve n. fibularis (peroneus) communis’e ayrılır. N. tibialis; Uyluk arkası (iskiyokrural kasları, m. biceps femoris’in kısa başı hariç innerve eder) ve bacak arkası kasların siniridir. Bacağın arkasında
a. tibialis posterior ile birlikte seyreder. Malleolus m adialis’in arkasından arter ile birlikte geçer. Fleksör retinakulumun altında, n. plantaris medialis ve lateralis denilen iki uç dalına ayrılır. “N. tibialis” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: B
N. tibialis M. gastrocnemius (kesilmiş) M. soleus (kesilmiş)
• Bacakta m. soleus'un derininde, a. tibialis posterior ile birlikte seyreder. • Malleolus medialis'in arkasından arter ile birlikte geçer ve retinaculum flexorum'un altında n. plantaris lateralis ve medialis'e ayrılır.•
N. tibialis A. tibialis posterior
M. flexor digitorum longus
Posterior
• N. plantaris medialis ve lateralis; > M otor dalları ayak tabanındaki kasları uyarır. > Duyu dalları ise ayak tabanının deri duyusunu alır.
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
443
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
444
124.Aşağıdakilerden dalı d e ğ ild ir?
hangisi,
n.m andibularis’in
bir
Ön dal, m. pterygoideus medialis hariç diğer çiğneme kaslarına giden motor liflerle birlikte bir de duyusal sinir (n. buccalis) verir. N. buccalis, yanak derisinin esas siniridir.
A) N. zygomaticus “N. mandibularis’in dalları" başlıklı şekile bakınız.
B) N. auriculotemporalis C) N. lingualis
Doğru cevap: A
D) N. alveolaris inferior E) N. buccalis N. zyg o m aticu s, fossa p te ry g o p a la tin a ’da n. m axillaris’ten ayrılır. Fissura orbitalis in ferio r’tan geçerek orbita’yagirer. Burada r. zygomaticotemporalis ve r. zygomaticofacialis adı verilen iki uç dalına ayrılır. R. zygom aticotemporalis, n. lacrim alis’e ulaşacak parasempatik lifler için aracılık eder.
125.Aşağıdaki tuzak nöropatilerinden hangisi meralji parestetika denilen ağrılı durum a yol açar? A) N. obturatorius B) N. cutaneus femoris lateralis C) N. ilioinguinalis D) N. suralis E) N. cutaneus femoris posterior
N. m a n d ib u la ris , for. o va le 'd e n geçerek fossa infratemporalis’ e ulaşır. Bu fossa'da ön ve arka olmak üzere iki ana dal vererek sonlanır. N. mandibularis’in arka dalından çıkan üç önemli sinir: 1. N. auriculotemporalis 2. N. alveolaris inferior 3. N. lingualis’tir.
Kuvvet kaybı olmadan bacağın üst-ön-dış kısmında yanıcı dizestezi ve ağrı n. cutaneus femoris lateralis basısında görülür. N. cutaneus femoris lateralis’in lig. inguinale’nin altından geçerken sıkışması sonucu, uyluğun lateralinde yanıcı ağrı olur. Bu nöropatimeralgia paraesthetica adı ile bilinir. “Alt ekstremitenin deri sinirleri” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: B
r
"\ • N. m andibularis, n. trigeminus’un diğer dallarından farklı olarak somatomotor lif içerir. ■ For. ovale’den geçerek fossa infratem poralis’e gelir. ■ N. trigem inus lezyonunda; ağız açıldığında çene lezyon tarafına kayar. Kornea refleksi ve aksırma refleksi kaybolur.
For\spinosum
erygopalatina 1. N. auriculotemporalis Kulak derisi, dış kulak yolu ve temporal bölge derisinden duyu alır
A. meningea media
2. N. alveolaris inferior Canalis mandibula'ya girer ve alt çene dişlerine dallar verir.
M. pterygoideus' medialis
V3'ün fossa infratemporalis'te verdiği dallar
3. N. inguinalis > Dilin 2/3 ön kısmının genel duyusunu taşır. > Aynı bölgeden tat duyusunu taşıyan lifler önce n. lingualis içinde seyreder, daha sonra chorda tympani'ye geçer.
N. mandibularis’in dallan
N. genitofemoralis (r. femoraüs)
4— N. ilioinguinalis -N. cutaneus femoris lateralis
■N. femoralis
■İM. obturatoriusN. cutaneus femoris posterior • N.saphenus-
N. fibularis superficialis
126.Aşağıdaki kaslardan tarafından uyarılır?
hangisi
-N. suralis N. tibialis-
n.
medianus
127.Alt ekstemitede tutulumun ağırlıklı olduğu hemiparezi tablosunda öncelikle aşağıdaki arterlerin tutulum olduğu düşünülmelidir?
A) M. abductor pollicis brevis B) M. abductor pollicis longus
A) A. vertebralis
C) M. extensor pollicis brevis
B) A. basilaris
D) Tüm interosseal kaslar
C) A. cerebri anterior D) A. cerebri media
E) Mm. lumbricales III, IV
E) A. carotis interna N. m edianus; fasciculus medialis’ten gelen radix medialis nervi mediani ile fasciculus lateralis’ten gelen radix lateralis nervi mediani’nin a. axillaris’in lateralinde birleşmesinden meydana gelir. •
•
• • •
• •
A. brachialis’i önden (üstten) çaprazlar ve medialine geçer. A. brachialis’le birlikte aponeurosis bicipitalis (lacertus fibrosus)’in altından geçip, fossa cubitalis’e girer. M. pronator teres’in iki başı arasından geçer ve ön kolda m. flexor digitorum superficialis ile m. flexor digitorum profundus arasında aşağı doğru seyreder. N. medianus kolda dal vermez. M. flexor carpi ulnaris hariç, ön kolun fleksör kaslarını uyarır, ilk musküler dalını m. pronator teres’e verir. Elbileğinde, m. flexor carpi radialis ile m. flexor digitorum superficialis’in tendonları arasından geçerek yüzeyelleşir. Burada m. palmaris longus’un tendonunun altındadır. Karpal tünelden geçerek ele gelir. N. medianus elde; tenar kaslar (m. flexor pollicis brevis’in yüzeyel başı, m. abductor pollicis brevis ve m. opponens pollicis) ile birinci ve ikinci lumbirikal kası uyarır.
“N. medianus” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A
A. cerebri anterior’un tıkanmalarında, kontralateral bacak ve ayakta belirgin motor ve duyu kaybı olur. Ek olarak miksiyonun istemli kontrolü bozulur. •
•
•
•
A. CEREBRİ ANTERİOR; a. carotis interna’nın uç dallarından daha küçük olanıdır. Hemisferin iç yüzünde arkaya doğru seyreder. Sulcus parietooccipitalis’in arkasına kadar, pariyetal ve frontal lobların iç yüzlerini ve üst kenarını besler. A. choroidea an te rio r; a. com m unicans posterior’dan hemen sonra a. carotis interna’dan ayrılır. Bazal çekirdekleri ve capsula interna’yı besler. A. CEREBRİ MEDİA; a. carotis interna’nın daha büyük olan uç dalıdır. Hemisferin dış yüzünü besler. Stroke (inme)’un en çok nedeni olan arterdir. Aa. centrales anterolaterales (aa. striatae laterales, le n tik ü lo s tria t a rte rle r); su bsta ntia perforata a nterior’dan beyin dokusuna girerler. Capsula interna’yı ve bazal çekirdekleri beslerler.
“Cerebrum’un arterleri” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
44\5
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
r
~\ Karpal tünel sendrom u ■ ■ *
N. medianus’un karpal tünelde sıkışması sonucu oluşan bir tuzak nöropatisidir. N. medianus’un dağılım alanında yanıcı veya iğne batması şeklinde ağrı ve tenar kasların fonksiyonlarında zayıflama vardır. Zamanla tenar bölge kaslarında atrofi görülür. Karpal tünel sendromunda ayırıcı tanı, lateraldeki üç buçuk parmağın palmar yüzünde duyu kaybı olmasına rağmen tenar eminens üzerinde olmamasıdır. Çünkü bu bölgenin duyusunu alan n. medianus’un r. palmaris adlı deri dalı karpal tünelin proksimalinde sinirden ayrılır ve retinaculum flexorum’un önünden geçer. N. medianus • Fasciculus medialis ve lateralis'ten gelen dalların birleşmesiyle oluşur
A. brachialis
• A. brachialis ile birlikte fossa cubiti'de seyreder
M. pronator teres M. flexor carpi radialis M. palmaris longus M. flexor carpi ulnaris Retinaculum flexorum
• M. pronator teres'in iki başı arasından geçerek önkola gelir • M. flexor carpi ulnaris ve m. flexor digitorum profundus (ulnar yarısı) hariç ön kolun yüzeyel fleksor kaslarını uyarır • Karpal tünelden geçerek ele gelir
N. medianus'un elde uyardığı kaslar ■M. abductor, flexor, oppones pollicis 1 Mm. lumbricales 1 ve 2
128.Aşağıdakilerden hangisi Brown-Sequard sendrom unun bulgularından biri d eğildir? A) İpsilateral kas güçsüzlüğü B) İpsilateral propriosepsiyon kaybı C) Kontralateral ağrı kaybı D) Kontralateral sıcaklık kaybı E) Kontralateral kas güçsüzlüğü Brown-Sequard sendrom u Medulla spinalis’in herhangi bir seviyesinde, bir veya birkaç segmentin sağ veya sol yarısının tamamen zedelenmesi sonucunda ortaya çıkan bulgular: 1. Lezyon seviyesinin altında ve aynı tarafta üst motor nöron tipi felç (tractus corticospinalis’in kesilmesine bağlı). 2. Lezyon seviyesindeki gri cevherin zedelenmesine bağlı olarak aynı tarafta alt motor nöron tipi felç; sempatik presinaptik hücrelerin zedelenmesine bağlı bunların uyardığı damarlarda vazomotor felç
ve deride terleme kaybı. 3. Lezyon seviyesinde, radix posterior ile medulla spinalis’e giren liflerin zedelenmesine bağlı olarak, aynı tarafta tüm duyularda kayıp. 4. Karşı tarafta ve lezyon seviyesinin genellikle bir dermatom altında ağrı ve ısı duyusu kaybı (karşı taraftan gelen liflerin oluşturduğu tractus spinothalamicus lateralis’in zedelenmesine bağlı) 5. Lezyon seviyesi ve altında aynı tarafta funiculus posterior’da seyreden yolların kesilmesine bağlı şuurlu proprioseftif duyu kaybı. Doğru cevap: E 129.Kornea refleksine bakılarak aşağıdaki sinirlerden hangisi değerlendirilir? A) N. opticus B) N. oculomotorius C) N. trochlearis D) N. trigeminus E) N. abducens
kranial
Nuc caudatus
A. cerebri anterior
Capsula interna (crus anterius)
Putamen
A. cerebri media
Globus pallidus
Capsula interna (crus posterius)
A. choroidea anterior
A. cerebri media
A. cerebri posterior
Kornea refleksi Afferent yolu n. ophtalmicus (V1), efferent yolu n. facialis’tir. Uyarı n. ophtalm icus içinde nuc. principalis nervi trigemini’ye getirilir. Bu çekirdekten çıkan lifler, fasciculus lomngitudinalis medialis (FLM)'den internöronlar aracılığı ile her iki taraf fasiyal motor çekirdekteki m. orbicularis oculi’ye ait nöronlara gider. Uyarı n. facialis’in bu kasa giden dalı içinde gelir ve her iki taraf göz kapağı kapatılır. Doğru cevap: D 130.Elinin hipotenar bölgesinde uyuşukluk şikâyeti olan banka çalışanı bir hastada öncelikle aşağıdakilerden hangisi düşünülmelidir?
• • • •
Karpal tünel sendromu Karpal tünel içerisinde mediyan sinirin kompresyona uğramasına sekonder olarak gelişen semptom ve bulgular söz konusudur. Klinik bulgular:
A) Posterior interosseöz sinir sendromu
>
ilk 3,5 parmakta uyuşma, iğnelenme
B) Karpal tünel sendromu
>
Avuç içinde duyusal sem ptom lar yok (palm ar kütanöz dal karpal tünelden geçmez)
C) Guyon kanalında ulnar sinir sıkışması D) Anterior interosseöz sinir sendromu E) Kubital tünel sendromu Anterior interossöz sinir sendromu • • •
> M. flexor pollicis longus > 2. ve 3. parmağının flexor digitorum profundusf Duyusal defisit yoktur (saf motor sinir olduğu için) Vakaların %85’inde proksimal ön kolda devamlı veya intermittan ağrı Kas güçsüzlüğü + “Düzleşmiş çimdik bulgusu” tipiktir (FPL ve FDP)
Mediyan sinirin saf motor dalı Mediyan sinirden lateral epikondilin 6 cm altından ayrılır Kas innervasyonu: > M. pronator guadratus
> Ağrı: Bilekten omuza kadar Klinik muayene bulguları: >
Flipoestezi
>
İki nokta ayırımında hasarlanma
>
Tinel bulgusu
>
Phalen bulgusu
>
Kas atrofisi
>
Kas güçsüzlüğü
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
447
SINIR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
44 8
Kübital tünel sendromunun en sık rastlanılan belirtileri ulnar sinirin elde yayılımına uyan bölge olan küçük parmak ile yüzük parmağının yarısında uyuşma, ağrı ve duyu kaybıdır. Ayrıca dirseğin iç yan tarafında ağrı ve hassasiyet de görülebilir. Ulnar Sinirin El Bileğinde Sıkışması (Guyon Kanalı Sendromu) Ulnar sinir elbilek seviyesinde en çok Guyon kanalını geçerken hasarlanır. Guyon kanalı sendromu, ulnar sinirin el bileği düzeyinde bası altında kalması sonucunda ortaya çıkan bir dizi belirti ve bulguları tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Ulnar sinirin el bileğin düzeyinde sıkışması elde kolda ortaya çıkan diğer sinir sıkışmalarına göre daha az sıklıkta görülür. Unlar sinir dirsekten ele doğru ilerlerken el bileğinin avuç içi tarafının dışında Guyon kanalı adı verilen yaklaşık 4cm uzunluğunda bir aralıktan geçer ve sıkışma bu tünel içinde olur.
Ulnar Sinirin Dirsekte Sıkışması (Kübital Tünel Sendromu) Kübital tünel sendromu, ulnar sinirin dirsek düzeyinde bası altında kalması sonucunda ortaya çıkan bir dizi belirti ve bulguları tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Kübital tünel sendromu vücutta ikinci sıklıkta görülen sinir sıkışma sendromudur. Ulnar sinir koldan el bileğine doğru ilerlerken dirsek arka iç yanda kübital tünel (dirsek tüneli) adı verilen bir aralıktan geçer ve sıkışma bu tünel içinde olur.
N. ulnaris
Guyon kanalı sendromunun en sık rastlanılan belirtileri ulnar sinirin elde yayılım ına uyan bölge olan küçük parmak ile yüzük parmağının yarısında uyuşma, ağrı ve duyu kaybıdır. Ayrıca eli hareket ettiren kasların büyük bir kısmına beyinden gelen motor emirleri de iletir. Bu nedenle ilerleyen dönemlerde elde motor becerilerde de kayıplar olur, el kasları zayıflar ve el sakarlaşır. Radial Sinirin Önkolda Sıkışması (Posterior İnterosseöz Sendrom) Posterior interosseöz sendrom, radial sinirin önkol düzeyinde bası altında kalması sonucunda ortaya çıkan bir dizi belirti ve bulguları tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Radial sinirin önkol düzeyinde sıkışması elde kolda ortaya çıkan diğer sinir sıkışmalarına göre daha az sıklıkta görülür. Radial sinir dirsekten ele doğru ilerlerken önkolda iki ana dala ayrılır. Yüzeysel dal el sırtında bir bölgenin duyusunu sağlarken derin dal önkol, el bileği ve el kaslarına beyinden gelen motor emirleri iletir. Motor fonksiyonlardan sorumlu derin dal dirseğe yakın bir bölgede bir tünelden geçer ve sıkışma bu tünel içinde olur. Sıkışma radial sinirin yalnızca motor emirleri ileten derin dalında olduğundan posterior interosseöz sendromda duyu ile ilgili yakınmalar yoktur. Yakınmaların tümü motor fonksiyonlar ile ilgilidir. Temel sorun el bileğini, başparmağı ve parmakları yukarı yönde hareket ettiren kaslarda belirgin bir kuvvet kaybı, ileri olgularda tamamen bu kasların felci ile sonuçlanması ve “düşük el” adı verilen tablo ile sonuçlanmasıdır. Ayrıca dirseğin dış yan tarafında da ağrı olur. Doğru cevap: E
131.Aşağıdaki tuzak nöropati ve etkilenen eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? Tuzak Nöropati
132. Ayak duyusal muayenesi ile ilgili eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?
Etkilenen sinir
A) Karpal tünel sendromu B) Pronator sendromu C) Anterior interosseöz sinir sendromu D) Kubital tünel sendromu
E) Posterior interosseöz
sinir
A) N. suralis-Lateral orta ayak
Median sinir
B) N. tibialis-Topuk ve plantar orta
Median sinir
C) N. peroneus superficialis- Dorsal distal ayak
Ulnar sinir
D) N. saphenus-Ayak bileği mediali
Ulnar sinir
E) N. peroneus profundus- Plantar 1/3 distal kısım
sinir sendromu Radial sinir
P e rife rik sin irin izle d iğ i yol boyunca b e lirli vücut segmentlerinde bası altında kalarak mekanik irritasyona uğraması ve sinir fonksiyonlarının bozulması sonucu gelişen klinik tablodur. Klinik bulgular
• • •
Tutulan sinirin duyusal yayılım ına uygun olan bölgede lokalize > Dizestezi > Uyuşma, karıncalanma, yanma, sızlama ve bazen kaşıntı duyusu Ağrı (sinir dağılımında ve retrograd) Sinir üzerinde hassasiyet ve Tinel bulgusu + Geç bulgu olarak kas güçsüzlüğü ve atrofi
kısım
■ N. fibularis superficialis, ayağa eversiyon yaptıran kasların siniridir. Duyu dalları, bacağın alt kiminin ön-dış bölgesi ve ayağın dorsal yüzünün derisinde dağılır. ■ N. fibularis profundus, bacaktaki ekstensor kasları (ayağa ekstansiyon ya da dorsal fleksiyon yaptıran kaslar) uyarır. Ayrıca ayak başparmağı ve ikinci parmak arasındaki küçük bir bölgenin deri duyusunu alır.
Tuzak Nöropati
•
aşağıdaki
“Ayağın deri sinirleri” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: E 133. Ayağın eversiyonunu yaptıran aşağıdakilerden hangisidir?
periferik
sinir,
A) N. obturatorius
B) N. femoralis
Üst ekstremitede sık görülen tuzak nöropatiler ve klinik bulgulan
C) N. tibialis
Kompresyon sendromu
E) N. fibularis profundus
Tuzak bölgesi
D) N. fibularis superficialis
Tipik klinik bulgular
Karpal tünel sendromu
Karpal tünel
İlk 3,5 parmakta duyu kusuru
Ant. interossöz sendromu
Median sinirden ayrıldığı bölgede
ilk 3 parmağın orta falankslarında fleksiyon zaafiyeti
N. fibularis (peroneus) superficialis; ayağa eversiyon yaptıran kasların (fibular; peroneal kaslar) siniridir. Ayağın dorsal yüzünde n. cutaneus dorsalis medialis ve n. cutaneus dorsalis intermedius denilen dallarını verir. Bu dallar, parm ak sırtlarında seyreden nn. digitales dorsales pedis denilen dalları verir, m. fibularis (peroneus) tertius’u innerve eder.
Pronator teres sendromu
Pronator tereste
Tüm duyu ve motor nöropati
“N. fibularis communis” başlıklı şekile bakınız.
Kübital tünel sendromu
Dirsekte
Pençe el, son 1,5 parmakta dorsal ve patmar yüzlerde duyu kusuru
Guyon kanalı
Bitekte
Son 1,5 parmakta palmar yüzde duyu
A) N. abducens C) N. oculomotorius
Torasik çıkışta
Tüm el ve kolun ulnar kenarı boyunca duyu -, intrinsik el kaslarında güç kaybı
Mediyan sinir
Ulnar Sinir
Doğru cevap: D
Tardy ulnar palsi
Torasik çıkış sendromu
Radiyal sinir
134. Kavernöz sinüs içinde aşağıdakilerden hangisi en medialde bulunur?
B) N. trochlearis D) N. ophthalmicus
E) N. maxillaris Sinüs cavernosus
Cumartesi gecesi sendr.
Spiral oluk
Düşük el
•
Posterior interossöz send.
Frohse arkı
Düşük parmak
•
Doğru cevap: C
Sphenoid kemik gövdesinin her iki tarafında, fossa carnii media’da yer alır.. Sinüs petrosus superior ile sinüs transversus’a, sinüs petrosus inferior ile de v.jugularis interna’ya bağlanır.
S İN İR SİSTEM İ VE D U Y U O R G A N L A R I
449
S İN İR SİSTEM İ VE D U Y U O R G A N L A R I
• •
Sinüs cavernosus içinden a .ca ro tis interna, n.abducens geçer. Sinüs ca vernosus dış duva rın d an ise, n.oculom otorius, n.trochlearis, n.opthalm icus, n.maxillaris geçer.
135.Aşağıdaki tanı ve klinik tablo eşleştirmelerinde hangisi yanlıştır? A) Ulnar nöropati - Pençe el B) Median nöropati - Düşük el C) Peroneal nöropati - Düşük ayak
“Sinüs cavernosus” başlıklı şekile bakınız.
D) L5 spinal sinir basısı - Düşük ayak
Doğru cevap: A
E) C6 spinal sinir güçsüzlüğü
basısı
-
Ön
“N. medianus felci” başlıklı şekile bakınız.
N. fibularis (peroneus) communis • Fibula başının arkasından geçerek fibula boynunu dolanır. • Collum fibulae'nın dış tarafında n. fibularis superficialis ve profundus olmak üzere iki uç dalına ayrılır. • N. fibularis superficialis, m. fibularis longus ve brevis'i innerve eder. • N. fibularis profundus, bacağın ön kısmındaki kasları uyarır.
O N. fibularis superficialis
-Q lM . fibularis profundus
Fibula boyun kırıklarında düşük ayak görülür.
kol
fleksiyon
~\
r
Sinüs cavernosus Sinüs cavernosus fossa cranii media’da, sfenoid kemik gövdesinin her iki tarafında yer alır. Sinüs cavernosus’un, v. ophthalmica superior aracılığı ile v. facialis ile, for. ovale’den geçen bir v. emisseria aracılığıyla plexus pterygoideus ile bağlantısı vardır. L A T E R A L
N. oculom otoriusN. trochlearis-
Hipofiz
Sinüs cavernosus A. carotis interna
N. ophthalm icusN.abducens
N. m axillaris-
• A. carotis interna ve n. abducens (VI) içinden geçer. • N. oculom otorius (III), • N. trochlearis (IV), • N. ophthalm icus (V I) • N. maxillaris (V2) lateral duvarında seyreder.
N. MEDIANUS LEZYONLARI En sık el bileğinde ve ön kolda yaralanır. Humerus’ un su p ra ko n d ü le r k ırık la rın d a da y a ra la n a b ilir. Pronator kaslardaki fonksiyon kaybı nedeniyle, ön kol supinasyonda kalır. Elin fteksiyonu zayıflar. M. flexor carpi radialis’teki fonksiyon kaybı ve n. ulnaris tarafından uyarılan m. flexor carpi ulnaris ile m. flexor digitorum profundus’un ulnar yarısının baskınlığı sonucu, elin fteksiyonu addüksiyonla sonuçlanır. Ö z e llik le ik in c i ve üçüncü p a rm a k la rın , interfalangeal eklem lerinde fleksiyon kaybolur. M etakarpofalangeal e kle m le rin d e ki fleksiyon ve in te rfa la n g e a l ekle m le rin d e ki ekstensiyon hareketi de zayıflar (interosseus kaslarla kompanse e d ild iğ i için). Bu parmakların ince hareketleri bo zu lu r. D ördüncü ve b e şin ci p a rm a k la rın distal interfalangeal eklem leri etkilenm ez (m. fle x o r digitorum profundus’ un ulnar yarısı, n. ulnaris tarafından uyarıldığı için sağlamdır). El başparmağının distal falanksı, m. flexor pollicis longus’taki fonksiyon kaybı nedeniyle fleksiyon yapamaz.
Oppozisyon hareketi bozulur. Kişi başparmağı ile işaret parmağı arasında (kerpeten hareketi) b ir cismi tutm akta zorlanır. Tenar eminens kasları p a ra liziktir ve eminens düzleşmiştir. Başparmak laterale rotasyon yapmış durumda ve addüksiyondadır. Buna görünümünden dolayı maymun eli (ape hand) ya da vaftiz eli denir.
S İN İR SİSTEM İ VE D U Y U O R G A N L A R I
451
S İN İR SİSTEM İ VE D U Y U O R G A N L A R I
45 2
N. radialis Aksilla’da; humerus’un proksimal ucunun kırıkları, humerus’un aşağıya doğru olan çıkıkları veya koltuk değneğinin hatalı kullanımı sonucu yaralanabilir. Bu durumda; ön kol ve el ekstensiyon yapamaz, parmakların ekstensiyonu ise zayıflar (parmakların ekstensiyonu lumbirikal ve interossseus kaslar ile de yapılabildiği için). Fleksör kasların karşılanamayan aktivitesi nedeniyle el fleksiyonda (düşük el, w rist drop), parmaklar da metakarpofalangeal eklemlerde fleksiyondadır Bu pozisyondaki bir el, bir objenin yakalanması için parmaklara gerekli fleksiyonun yapılmasını önler. M. supinator ve m. brachioradialis’te paraliziktir. Ancak ön kolda supinasyon kaybolmaz. Çünkü bu hareket, m. biceps brachii ile yapılabilir. N. radialis, en sık humerus gövdesi kırıklarında yaralanır. Düşük el olur, ancak m. triceps brachii’nin uzun ve medial başlarını uyaran dallar, aksilla’da sinirden ayrıldığından etkilenmez ve bu nedenle ön kolun ekstensiyonu bozulmaz.
*
136.
Yukarıdaki şekilde gösterilen görm e alanı defektine yol açan durum aşağıdakilerden hangisidir? A) Hipofiz adenomuna bağlı optik kiazma basısı B) Sol temporal lobda optik radyasyonun kısmi etkilenmesine yol açan lezyon C) Sol paryetal lobda optik radyasyonun etkilenmesine yol açan lezyon
kısmi
D) Sol optik radyasyonun tamamını etkileyen lezyon E) Sol posterior serebral arter tıkanması sonucu gelişen lezyon Vizüel korteksin esas arteridir a. cerebri posterior’dur. Vizüel kortekste m akuia’nm temsil alanı ek olarak a. cereb ri m e d ia ’dan da beslenir. Bu nedenle a. cerebri posterior tıkansa bile, makuler alan a. cerebri media’dan da beslendiği için sağlam kalır ve santral görme korunur. "Görme yolları lezyonları” ve “Cerebrum’un arterleri' başlıklı şekillere bakınız. Doğru cevap: E
•
•
• •
en sık yaralanan siniridir. Özellikle bacak tam fleksiyon yaptığında gerilerek yaralanabilir. En sık, fibula boynu yada başının kırıklarında yaralanır Ayrıca, lig. collaterale fibulare’yi yırtan diz ekleminin travmalarında da yaralanabilir. Bacağın ön ve lateral kompartman kaslarının paralizisi sonucu, fleksör kaslar hakimiyet kazanır ve ayak plantar fleksiyonda (foot drop) ve inversiyon yapmış pozisyonda kalır Bu karakteristik görünüme equinovarus denir. Ayrıca bacağın ön ve lateral bölgeleri ile ayağın ve parmakların dorsal yüzlerinde duyu kaybı vardır. N. fibularis communis felcinde, ayak dorsifleksiyon (ekstensiyon) yapamaz (foot drop). N. fibularis superficialis’in felcinde ayağın eversiyon hareketi bozulur. Ek olarak bacağın lateralinde ve ayak sırtında duyu kaybı olur. N. fibularis profundus felcinde, ayak ekstensiyonu (dorsal fleksiyon) zayıflar. Ek olarak başparmak ile ikinci parmak arasındaki deri alanında duyu kaybı olur. N. pudendus felcinde, üriner ve fekal inkontinens olur. Kurbağa bacak (frog leg); n. femoralis ile n. ischiadicus’un birlikte olan felcinde görülen karakteristik durumdur. Lumbal meningomiyelosel’de görülür.
v Doğru cevap: B
J
137.A şağıdaki sinirlerden hangisi; pelvik taban, perine, a lt vajen ve anüsten ağrılı uyaranın taşınmasında görev alm az? A) N. iliohypogastricus B) N. pudendus C) N. ilioinguinalis D) N. genitofemoralis E) N. cutaneus femoris posterior N. iliohypogastricus M. psoas major’un lateral kenarının üst kısmından çıkar. M. quadratus lumborum’u önden çaprazlar. Böbreğin arka yüzü ile komşudur. Crista iliaca’nın üzerinde m. trasversus abdominis’i deler ve dallarına ayrılır. Duyu ve motor dalları vardır. Motor dalları karın ön duvarı kaslarının uyarımına katılır. Duyu dalları ise gluteal bölgenin üst lateral kısmı ile suprapubik bölgeye dağılır. N. ilio ing uin alis M. psoas major’un lateral kenarından, n. iliohypogastricus’un biraz altından çıkar. M. quadratus lum borum ’u önden çaprazlayarak böbreğin arka yüzü ile komşuluk yapar. Daha sonra c a n a lis in g u in a lis iç e ris in d e funiculus spermaticus (kadında lig. teres uteri) ile birlikte seyrederek anulus inguinalis su p e rficia lis’ten geçer. Motor dalları
-
GÖRME YOLLARI LEZYONLARI Total anopia
Bitemporal hemianopia
Kontralateral hom onim os hemianopia
r Sulcus centralis
A. cerebri posterior • A. com m unicans posterior aracılığı ile a. carotis interna ile birleşir.
• Vizüel korteksin ana arteridir.
A. cerebri posterior lezyonunda; S a g itta l
• Kontralateral honim os hem ianopia olur.
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
453
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
karın ön duvarı kaslarının uyarımına katılır. Duyu dalları inguinal bölgenin mediali ve erkekte scrotum (kadında labium majus) derisinin duyusunu alır. N. genitofemoralis M. psoas m ajor’u ön yüzünden delerek terk eder ve kasın üzerinde seyreder. Ureter’i arkadan çaprazlar. Lig. inguinale’nin üzerinde ramus genitalis ve ramus femoralis adlı dallarına ayrılır. Ramus genitalis erkekte canalis inguinalis’te funiculus spermaticus içerisinde seyreder ve m. dartos ile m. crem aster’i uyarır. Ayrıca scrotum derisinden duyu alır. Kadında yine canalis inguinalis’te lig. teres uteri boyunca seyerederek labium majus derisinde dağılır. Ramus femoralis ise lig. inguinale'nin altında kalan ufak bir bölgenin deri duyusunu alır. N . pudendus A. ve v. pudenda interna ile birlikte for. ischiadicum majus’tan geçerek pelvis’i terk eder. Daha sonra for. ischiadicum minus'tan geçerek fossa ischioanalis’e gelir. Fossa ischionalis’in lateral duvarında, canalis pudendalis (Alcock kanalı)’te seyreder. Kanala girdikten hemen sonra, m. sphincter ani externus’u uyaran ve anüs çevresindeki deriden duyu alan n. rectalis inferior’u verir. Daha sonra n. perinealis ve n. dorsalis penis (clitoridis) adlı iki uç dalına ayrılır. N. perinealis, perine bölgesindeki kasları uyarır, erkek’te scrotum (kadında labium majusj’tan duyu alır. N. dorsalis penis (clitoridis) ise erkekte penis derisi ile glans penis’te, kadında ise clitoris’te dağılır. N. cutaneus femoris posterior Sadece duyusal liflerden oluşur. For. ischiadicum majus’tan geçerek pelvis’i terk eder. M. gluteus maximus’un altında ve n. ischiadicus’un medialinde aşağıya doğru seyreder. Burada rr. clunium (glutealis) inferiores ve rr. perineales adlı dallarını verir. Daha sonra uyluğun arka kısmındaki, fossa poplitea üzerindeki ve bacağın arka üst kısmındaki derinin duyusunu alan dallarını verir. Doğru cevap: A 138.İç kulakta, sacala vestibuli ile scala tympani arasındaki perilimfa geçişini aşağıdaki yapılardan hangisi sağlar? A) Modiolus B) Ductus reuniens C) Ductus cochlearis D) Helicotrema E) Agueductus vestibuli
COCHLEA Salyangoz kabuğuna benzeyen kemik la b irin t’in ön parçasıdır. Cupula cochleae denilen tepesinden, basis cochleae denilen tabanına doğru santral olarak uzanan konik şekilli kemik yapıya modiolus cochleae denir. Ganglion cochleare (ganglion spirale cochleae, Corti ganglionu), modiolus’ta bulunan canalis spiralis modioli içindedir. Vestibulum’dan başlayıp, modiolus’un etrafında yaklaşık 2.75 defa dönen ve cupula cochleae’de sonlanan bir spiral kanal vardır. Canalis spiralis cochleae denilen bu kanal, yaklaşık 35 mm uzunluğundadır ve birinci kıvrımı, cavitas tympani’deki promontorium denilen kabarıntıyı oluşturur. Kanal, modiolus’tan uzanan spiral şekilli bir kemik lamina ile kısmen ikiye ayrılır. Lamina spiralis ossea denilen bu lamina, kanalın dış duvarına kadar uzanmaz ve serbest olarak sonlanır. Arada kalan bölümü, lamina basilaris (membrana spiralis, paries tympanicus) isminde bir zar tamamlar. Bu zar, lamina spiralis ossea’dan başlar, ligamentum spirale aracılığıyla kanalın dış duvarına tutunur. Corti organı (organum spirale), bu zarın üzerindedir. Kemik laminanın serbest ucundan, kanalın duvarına uzanan diğer zar yapı paries vestibularis (membrana vestibularis, Reissner membram)’tir, Canalis spiralis cochleae, bu yapılar ile üç boşluğa ayrılır. •
Lamina spiralis ossea ve paries vestibularis ile kanalın dış duvarı arasında kalan boşluğa scala vestibuli denir ve içinde perilenf vardır. Scala vestibuli, fenestra v e s tib u li’ye (oval pencere) bakar.
•
Lamina spiralis ossea ve lamina basilaris ile kanalın dış duvarı arasında kalan boşluğa scala tympani denir ve içinde perilenf vardır. Scala tympani, fenestra cochleae’ye (yuvarlak pencere) bakar.
•
Lamina basilaris ve membrana vestibularis (paries vestibularis) ile kanalın dış duvarıarasında kalan boşluğa ductus cochlearis (scala media) denir veiçinde endolenf vardır. Ductus cochlearis, scala vestibuli’den membrana vestibularis ile, scala tympani’den ise lamina basilaris (membrana spiralis) ile ayrılır.
Organum spirale (Corti organı), lamina basilaris’in üzerinde, scala media (ductus cochlearis)’dadır. Lamina spiralis ossea da, canalis spiralis cochleae gibi modiolus etrafında 2.75 defa döner. Scala vestibuli ile scala tympani cupula cochleae’nin altında, helicotrema denilen dar bir açıklık aracılığıyla irtibatlanır. Doğru cevap: D
Pontin paramedian retiküler formasyon (PPRF); horizontal(lateral) bakışın merkezidir. Abdusens çekirdeğine komşudur.
139. Nucleus m otorius nervi trigem ini aşağıdakilerden hangisinde bulunur? A) Medulla oblongata
B) Pons
C) Mesencephalon
D) Medulla spinalis
E) Subthalamus Nucleus motorius nervi trigemini; pons’ta yer alır. Bu çekirdekten çıkan motor lifler mandibüler dala katılır.
Doğru cevap: B 140.Boyundaki seyri sırasında n.phrenicus, aşağıdakilerden hangisi ile yakın kom şuluk yapar? A) Musculus scalenus posterior
PONS KESİTLERİNDE GÖRÜLEN ÖNEMLİ ANATOMİK YAPILAR
B) Oesophagus C) Columna vertebralis
•
V, VI, VII ve VIII nci kranyal sinirlerin çekirdekleri.
•
Nucleus principalis nervi trigemini; baş ve yüzün dokunma-basınç duyularının ikinci nöronlarının bulunduğu çekirdektir. Bu duyuların birinci nöronları; V, VII, IX ve X ncu kranyal sinirlerin ganglionlarındadır. Kornea refleksi ile ilgili çekirdektir.
•
•
•
D) Musculus scalenus anterior E) Musculus longus colli
PLEXUS CERVICALIS (C1-C4)
Nucleus saiivatorius superior (üst parçasına nucleus lacrim alis denir); n. fa c ia lis ’le ilgili parasempatik çekirdeklerdir. Bu çekirdeklerden çıkan parasempatik lifler, n. facialis’in dalları içinde; glandula lacrimalis, glandula submandibularis ve glandula sublingualis’e gider.
Plexus cervicalis’in musküler dalları
Locus caeruleus; pons’un arka yüzünde (dördüncü ventrikül’ün tabanında yada fossa rhomboidea’da) lokalizedir. Merkezi sinir sisteminde noradrenalin üreten nöronların en büyük kaynağıdır.
N. phrenicus (C3,4,5); Diyafragma’nın motor siniridir. M. scalenus anterior’un ve a. subclavia’nın önünden geçip, üst mediyastinum’a girer.
C olliculus facialis; pons’un orta bölüm ünde (dördüncü ve n trikü l’ün tabanında yada fossa rh o m b o id e a ’da) lo ka lize d ir. N ucleus nervi abducentis ve onu kuşatan fasiyal sinirin motor lifleri ile oluşturulur.
ilk dört servikal spinal sinirin ön dallarının birleşmesi ile meydana gelir. M. sternoceidomastoideus'un altındadır.
“N. phenicus” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D
"X
r
M. sternocleidom astoideus (kesilmiş)
N. a cce ssoriu s
. transversa cervicis N. phrenicus
V. jugularis interna
M. om ohyoideus venter inferior (kesilmiş) Ple xu s brachialis Truncus A. v. subclavia
A. suprascapularis
N. phenicus
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
45 5
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
456
141.Sol göze ışık tutulduğunda, sadece sağ gözde m yozis olan b ir hastada lezyon aşağıdaki bölgelerden hangisinde bulunur? A) Sağ nervus oculomotorius B) Sağ nervus opticus C) Sol nervus opticus D) Chiasma opticum E) Sol nervus oculomotorius Direk ve indirek (konsensüel) pupilla ışık refleksi Retina’ya düşen ışık miktarı arttığında olur. Göze ışık tutulduğunda, her iki gözün pupilla’sında miyozis olması ile karakterizedir. Işık uyarısı verilen gözdeki reaksiyona direk, karşı gözdeki reaksiyona da indirek (konsensüel) pupillaışık refleksi adı verilir. Bu refleksin afferent yolu n. opticus, efferent yolu n. o culom o torius’tur. Bir göze verilen ışık uyarısı, retina'daki ganglion hücreleri ile alınır. Bu hücrelerin uzantıları, n. opticus ve her iki taraf tractus opticus içinde seyrederek, CGL’ye uğramadan brachium colliculi superioris’ler ile pretektal alandaki iki taraf nucleus pretectalis olivaris’e getirilir. Bu çekirdekteki nöronların aksonlarının bir bölümü kendi tarafındaki Edinger-VVestphal çekirdeğine, bir bölümü de commissura posterior’dan karşı taraf Edinger-VVestphal çekirdeğine gider. Bu çekirdeklerden çıkan preganglionik parasempatiklifler, her iki taraf n. oculomotorius’a girer.
“Pupilla ışık refleksi” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: E 142.Aşağıdaki dalıdır?
hangisi
n.
vagus’un
A) N. phrenicus B) N. palatinus majör C) N. zygomaticus D) N. auriculotemporalis E) N. laryngeus superior • •
Daha sonra sinirin m. obliquus inferior’a giden dalından bağlantı dalları ile ganglion ciliare'ye geçer ve buradaki postganglionik parasempatik nöronlarla sinaps yapar. Sinapstan sonra postganglionik parasempatik lifler, nn. ciliares breves’lerle her iki gözün m. sphincter pupillae’sini uyarır ve her iki gözün pupillasında miyozis olur. Işık uyarısının verildiği gözdekine direk, karşı gözdekine indirek pupilla ışık refleksi denir.
sinirlerden
•
N. phrenicus, plexus cervicalis’ten çıkar. N. zyg om aticus, fossa p te ry g o p a la tin a ’da n. m a x illa ris ’ten a yrılır. F issura o rb ita lis in fe r io r ’tan g e çe re k o rb ita ’ya girer. Burada r. zygomaticotemporatis ve r. zygomaticofacialis adı verilen iki uç dalına ayrılır. R. zygomaticotemporalis, n. lacrim alis’e ulaşacak parasempatik lifler için aracılık eder. N. auriculotemporalis, n. m andibularis’in fossa infratemporalis’te verdiği dallardandır.
Retina’dan, tractus opticus aracılığı ile gelen liflerin bir bölümü corpus geniculatum laterale’ye uğramadan area pretectalis'e gider. Bu lifler direkt ve indirekt pupilla ışık refleksi ile ilgilidir. Edinger-VVestphal
N. p a la tin u s m a jö r, s e r t d a m a k ve b u ru n b o ş lu ğ u m u k o z a s ın d a n d u y u ta ş ıy a n lifle r i iç e rir. C a n a lis p t e r y g o p a la t in u s ( c a n a lis p a la t in u s m a j o r j ’ta n g e ç e r e k f o s s a p t e r y g o p a l a t i n a ’d a k i g a n g lio n p te ry g o p a la tin u m ’a u la şır. B u lifle r g a n g lio n u s in a p s y a p m a d a n g e ç e re k n. m a x illa r is ’e ka tılır.
GANGLİON OTİCUM
“Larinks’in sinirleri" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: E 143. Helicotrema aşağıdaki biribirine bağlar?
yapılardan
N. fac ialis ’in içerisindeki tat duyusuyla ilg ili özel visseralafferent(ÖVA) lifler, canalis facialis’te bulunan ganglion geniculi’deki nöronlardan çıkar. Ganglion geniculi’deki nöronların merkezi uzantıları, bulbus’ta yer alan nucleus tractus solitarius’a ulaşır.
hangilerini
N. mandibularis ile m. tensor veli palatini arasında, foramen ovale'nin hemen altında, fossa in frate m p o ralis ’te lokalizedir. N. mandibularis’in üzerindedir. Topografik olarak n. mandibularis, fonksiyonel olarak n. glossopharyngeus’la ilgilidir. Gangliondan çıkan postganglionik parasempatik lifler glandula parotidea'ya gider.
A) Scala media- scala vestibuli
NUCLEUS TRACTUS SOLİTARİUS
B) Sacculus-ductus cochlearis
Tat duyusu ile ilgili kafa çiftleri nervus facialis, nervus glossopharyngeus ve nervus vagus’tur. Bu sinirlerin tat duyusu ile ilgili çekirdeği ise medulla oblongata yer alan nucleus tractus solitarius’tur. Çekirdeğin en üst bölümüne nucleus gustatorius denir ve tat duyusunun ikinci nöronlarını içerir. Geriye kalan bölümünün kardiyovasküler, respiratuvar ve g a s tro in te s tin a l sistem fo n k s iy o n la rın ın refleks kontrolünde rolü vardır. Çekirdekten çıkan lifler, otonom refleksler için beyin sapı ve medulla spinalis’teki otonom preganglionik nöronlara ve otonom cevapları koordine eden retiküler formasyon çekirdeklerine gider.
C) Scala tympani- scala media D) Scala tympani-sacculus E) Scala tympani-scala vestibuli Helicotrema, scala vestibuli ile scala tym pani’nin cochlea’nın apeksinde yer alan birleşme yeridir. “Auris interna” başlıklı şekillere bakınız. Doğru cevap: E
NUCLEUS SPİNALİS NERVİ TRİGEMİNİ 144. N. facialis’in taşıdığı tat duyusunun 1. nöronu nerede yer alır? A) Ganglion geniculi
Baş ve yüzün ağrı ısı duyusu ile ilgili, ikinci nöronların bulunduğu çekirdektir. Bulbus’ta yer alır. NUCLEUS SALİVATORİUS SUPERİOR
B) Ganglion oticum N ervus fa c ia lis ’in p on s’ta yer alan p arase m p atik çekirdeğidir.
C) Nucleus tractus solitarius D) Nucleus salivatorius superior
Doğru cevap: A
E) Nucleus spinalis nervi trigemini For. jugulare
XJ X ,x
Larinksin sin irle ri n. vagus'tan gelir: N. laryngeus superior (r. extenus) sadece N. phrenicus
Q 0
m. cricothyroideus'u uyarır
N. laryngeus superior (r. internus) N. laryngeus recurrens (in fe rior) (m. cricothyroideus hariç larinks kaslarını uyarır)
>A. thyoidea inferior'un n. laryngeus recurrens
V. azygos
ile yakın komşuluğu tiro id cerrahisinde önem lidir.
Truncus pulmonalis
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
•
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
45 8
İç kulak, temporal kemiğin pars petrosa'sı içinde yer alır. Meatus acusticus internus, iç kulağı fossa cranii p oste rio r’a bağlayan yaklaşık 1 cm uzunluğundaki kemik kanaldır. Girişine porus acusticus internus denir. Bu delikten n. facialis ve n. vestibulocochlearis ile birlikte a. labyrinthi geçer. Canales semicirculares • İçlerinde bulunan zar kanallara ductus semicircularis denir.
Vestibulum • Vestibulum denge ile ilgili utriculus ve sacculus bulunur. • Utriculus ve sacculus içinde lineer hareketlere ve yer çekimine duyarlı reseptörler bulunur
Fenestra vestibuli Cochlea Fenestra cochlea
içinde işitm e ile ilgili olan ductus cochlearis bulunur.
Ductus cochlearis (scala media) • İçinde endolenf vardır. • Scala vestibuli ile scala tympani arasında yer alır. • Alt duvarı (lamina basilaris) üzerinde organum spirale (Corti organı) denilen ve titreşim i impulsa çeviren ses organı bulunur.
• Scala vestibuli ve scala tympani, helicotrema adlı bir delik aracılığıyla birbirleri ile bağlantılıdır
145.Aşağıdakilerden hangisi plexus tympanicus’un oluşumuna katılır? A) N. vestibulocochlearis
A) Falx cerebri - sinüs sagittalis superior
B) N. facialis
B) Falx cerebri - sinüs sagittalis inferior
C) N. glossopharyngeus
C) Tentorium cerebelli - sinüs transversus
D) N. trigeminus
D) Falx cerebelli - sinüs cavernosus
E) N. hypoglossus
E) Falx cerebelli - sinüs occipitalis
•
•
•
•
146. Aşağıda dura mater uzantıları ve ilgili oldukları sinüsler verilmiştir? Yanlış olanı işaretleyiniz.
N. glossopharyngeus, n. vagus ve n. accessorius il birlikte sulcus retroolivaris’ten bulbus’u terk eder. For. ju g u la re ’den geçerek cranium ’un dışına çıkar. N. tym p a n icu s , n. g lo s s o p h a ry n g e u s ’un parasempatik ve sensitif liflerden oluşan dalıdır. Bu dalın içindeki sensitif lifler orta kulak boşluğu ve buraya açılan oluşumların mukozasından duyu alır. N. tympanicus içindeki lifler orta kulak boşluğunun iç duvarındaki promontorium üzerinde sempatik liflerle birleşerek plexus tympanicus’u oluşturur. N. petrosus minör, plexus tympanicus'tan çıkar. Parotis’e giden parasempatikleri taşır. Bu lifler ggl. oticum’da sinaps yapar.
“Orta kulak boşluğunun içi duvarı üzerinde bulunan oluşumlar” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C
•
•
•
Falx cerebri, iki beyin hem isferi arasındaki fissura longitudinalis cerebri içinde yer alan, orak şeklindeki dura mater uzantısıdır. Üst kenarında sinüs sagittalis superior, serbest alt kenarında ise sinüs sagittalis inferior seyreder. Tentorium cerebelli, fossa cranii posterior’da, cerebellum’un üst yüzü ile cerebral hemisferlerin oksipital loblarının alt yüzleri arasında, horizontal şe kild e uzanan bir dura m ater oluşum udur. Tentorium cerebelli’nin pars petrosa’ya yapışan bölümünde sinüs petrosus superior, oksipital kemiğe yapışan bölümünde sinüs transversus, orta hatta falx cerebri’ye yapışma bölümünde sinüs rectus yer alır. Falx cerebelli, falx cerebri’ye benzer şekilde bir uzantı olup, tentorium cerebelli’nin alt yüzünde serebellar hemisferler arasında uzanır. Arka kenarı boyunca sinüs occipitalis yer alır.
“Dura mater’in uzantıları” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D
Orta kulak boşluğunun ve tuba auditiva’nın duyusunu plexus tympanicus (n. glossopharyngeus) taşır. Cellulae mastoideae Antrum mastoideum Plexus tympanicus
A. carotis interna
N. facialis
/T İç duvar üzerinde bulunan oluşumlar • • • •
Promontorium cochlea'nın bazal kıvrımın yaptığı çıkıntıdır. Fenestra vestibuli* oval pencere) stapes'in tabanı ile kapatılır. Fenestra cochlea membrana tympanica secundaria ile kapatılır. Prominentia canalis nervi facialis
Orta kulak boşluğunun içi duvarı üzerinde bulunan oluşumlar
SINIR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
460
1. Falx cerebri
3. Tentorium cerebelli
• İki beyin hemisferi arasındaki dura uzantısıdır • Önde crista galli'ye (ethmoid kemik) tutunur • Üst kenarında sinüs sagittalis superior, alt kenarında ise sinüs sagittalis inferior seyreder
• Occipital lob ile serebellar hemisferler arasındadır • Arkada occipital kemik ile pariyetal kemiğe tutunur • Sinüs transversus'ları içerir
4. Diaphragma sellae 2. Falx cerebelli
147. V. magna cerebri nerede yer alır? A) Cistema interpeduncularis
• Hipofiz'in üzerini örter
• •
B) Cistema superior C) Cisterna pontis D) Cisterna magna E) Cisterna ambiens C IS T E R N A E S U B A R A C H N O ID E A E
•
Cisterna fossae lateralis cerebri; a. cerebri media’yı içerir. C is te rn a am biens; m es e n c e p h a lo n ’un yan taraflarındadır. Cisterna lumbalis; L1-L2 arasıdiskusile S2 vertebra arasındadır. İçinde; cauda equina, BOS ve filum terminale (pars pialis) vardır. Gl. pinealis
Bazı bölgelerde arachnoidea mater ile pia mater ayrılarak, cisternae subarachnoideae denilen, geniş subaraknoidal boşlukları oluşturur. •
•
•
•
C istern a c e re b e llo m e d u lla ris (cistern a magna); en büyük sisternadır. Cerebellum ile bulbus arasındadır. BOS, dördüncü ventrikül’den apertura mediana (foramen Magendie) aracılığıyla bu sisternaya gelir. Aşağıda, medulla spinalis'in subaraknoidal boşluğu ile devam eder, infantlarda ve çocuklarda BOS alımında kullanılır. Cisterna interpeduncularis; dorsum sellae ile pedunculus cerebri’ler arasındadır. VVillis halkası (circulus arteriosus cerebri) bu sisterna içindedir. Cisterna quadrigeminalis (cisterna superior); mesencephalon’un arkasındadır. İçinde v. magna cerebri (Galen veni), epifiz bezi, ve a. cerebri posterior’lar bulunur. Cisterna pontis; içinde a. basilaris bulunur.
Doğru cevap: B
v - ma9na cerebri
148.A. inferior poste rio r cerebelli aşağıdakilerden hangisinin dalıdır?
149.Aşağıdakilerden hangisi sulcus (fissura) cerebri lateralis’te seyreder?
A) A. vertebralis
A) A. cerebri anterior
B) A. basilaris
B) A. basilaris
C) A. cerebri posterior
C) A. cerebri posterior
D) A. carotis interna
D) A. carotis interna
E) A. cerebri media
E) A. cerebri media
A. ve rte bra lis’in dalları; •
A. in fe rio r p o sterio r c e re b e lli a. vertebralis’in en büyük dalıdır.
•
A. spinalis anterior; iki taraf a. vertebralis’ten gelen b irer dalın, m edulla o b lo n g a ta ’nm ön yüzünün ortasında birleşmesi ile oluşan bu arter, medulla spinalis’in ön yüzü boyunca orta hatta, filum terminale’ye kadar seyreder.Medulla spinalis’in 2/3 ön bölümünü ve bulbus’un ön yüzünü besler.
•
A. cerebri media, a. carotis in tern a’nırı en büyük dalı olup, arterin devamı şeklinde uzanır. Substantia perforata anterior’un aşağısında dışyana doğru ilerleyen arter, sulcus cerebri lateralis (Sylvius oluğu)’ye girer. Frontal, parietal ve oksipital lobların dış yüzlerinin komşu bölümlerini besler.
(PIC A );
A. spinalis posterior; genellikle a. inferior posterior cerebelli’den ayrılır. Medulla spinalis’in 1/3 arka bölümünü ve medulla oblongata’nın arka yüzünü besler.
“A. cerebri media-l” ve “A. cerebri media-ii” başlıklı şekillere bakınız. Doğru cevap: E
“A. vertebralis” ve “A. basilaris’in dalları” başlıklı şekillere bakınız. Doğru cevap: A
>Cervical vertebraların for. transversarium'larından geçer. 1 Atlas'ın
arcus posterior'unun üst yüzünde kendine ait olukta seyreder.
1Trigonum
suboccipitale'de yer alır.
1 Membrana
atlantooccipitalis posterior'u delerek derine gider. For. magnum'dan geçerek cranium'a girer.
A. vertebralis'in dalları A. vertebralis A. carotis communis A. subclavia
Truncus brachiocephalicus
A. v e rte b ra lis
• A. inferior posterior cerebelli (lezyonunda VVallenberg sendromu olur) • A. spinalis anterior ve a. spinalis posterior (Medulla spinalis'i beslerler)
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
461
SINIR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
462
A. basilaris • Cisterna pontis içindedir.
A. basillaris'in dalları: A. cerebri posterior A. superior cerebelli Aa. pontis A. inferior anterior cerebelli
A. vertebralis A. inferior posterior cerebelli (PICA) A. spinalis anterior
A. cerebri media, iskemik ataklarda en çok tutulan damardır. Vizüel kodeksin esas aderidir a. cerebri posterior’dur. Vizüel kodekste makula’nın temsil alanı ek olarak a. cerebri media’dan da beslenir. Bu nedenle a. cerebri posterior tıkansa bile, makuler alan a. cerebri media’dan da beslendiği için sağlam kalır ve santral görme korunur.
A. cerebri media • H em isferin dış yüzünü besler Bacak ve ayak dışında kalan tü m vü cut b ölgelerinin m o to r ve duyu alanlarını Broca ve VVernicke alanını Vizüel kortekste m akulanın te m sili yerini besler.
görme alanı defekti
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI 150.Aşağıdaki şekilde “ X” ile işaretli bölgenin duyunu hangi sin ir alır?
N. genitofem oralis M. psoas m ajor’u ön yüzünden delerek terk eder ve kasın üzerinde seyreder. Ureter’i arkadan çaprazlar. Lig. inguinale’nin üzerinde ramus genitalis ve ramus femoralis adlı dallarına ayrılır. Ramus genitalis erkekte canalis inguinalis’te funiculus spermaticus içerisinde seyreder ve m. dartos ile m. crem aster’i uyarır. Ayrıca scrotum derisinden duyu alır. Kadında yine canalis inguinalis’te lig. teres uteri boyunca seyerederek labium majus derisinde dağılır. Ramus femoralis ise lig. inguinale’nin altında kalan ufak bir bölgenin deri duyusunu alır. “N. ilio in g u in a lis ve n. g e n ito fe m o ra lis ” ve “A lt ekstrem itenin deri s in irle ri” başlıklı şekillere bakınız. Doğru cevap: B
A) N. genitofemoralis’in ramus genitalis’i B) N. genitofemoralis’in ramus femoralis’i C) N. ilioinguinalis D) N. femoralis E) N. obturatorius
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
464
N. ilioinguinalis, anulus inguinalis superficialis’ten geçerek inguinal kanalı terk ettikten sonra uyluğun üst-iç yüzünün derisinde dağılır.
N. ilioinguinalis • Canalis inguinalis'den geçer
■M. obliquus internus abdominis
— N. iliohypogastricus *
:
• Fıtık ameliyatlarında yaralanma riski en yüksek olan sinirdir.
-------N. ilioinguinalis
N. genitofemoralis • M. psoas m ajor'un ön yüzünü delerek çıkar. • Genital dalı inguinal kanalda seyreder. Erkekte m. dartos ve m. crem aster'i uyarır. • Femoral dalı trigonum femorale derisinden duyu alır.
N. g e n ito fe m o ra lis (r. femoralis)
-N. ilio in g u in a lis N .c u ta n e u s fe m o ris lateralis
N. fe m o ralis
N. o b tu ra to riu s N .c u ta n e u s fe m o ris p o s te rio r
N. saphenus
N. fib u la ris — superficialis
N. suralis N. tib ia lis •N. fib u la ris p ro fun d us
151.Kaç çift ramus communicans albus vardır?
152. Aşağıdakilerden hangisi mesencephalon ile ilgili değildir?
A) 7 A) Tegmentum
B) 14 C) 22
B) Crus cerebri
D) 31
C) Substantia perforata anterior D) Nuc. ruber
E) 33
E) Nuc. nervi trochlearis
SEMPATİK SİSTEM (PARS SYMPATHICA) Ter bezleri, m. arrector pili, m. dilatator pupillae, tarsal kaslar ve kan damarlarının musküler duvarı ile organların düz kaslarını uyarır. Bağırsakların ve pelvik organların sempatik innervasyonu bilateraldir. Sempatik sistem, avasküler dokulara (kıkırdak ve tırnak gibi) gitmez.
Substantia perforata anterior, lobus temporalis’in alt yüzünde yer alan limbik loba ait yapılardandır. Striae olfactoriae arasında kalan delikli alandır.
Preganglionik sempatik nöronlar, T 1-L2 arası segmentlerde (toplam 14 segment) dizili nucleus intermediolateralis’ler içindedir. Bu segmentlerden geçen transvers kesitlerde, medulla spinalis’in gri cevherinde cornu laterale denilen yan boynuzlar görülür. Nucleus inter mediolateralis’lerin c o rn u la te ra le 'd e oluş tu rd uğ u sütüna colum na intermediolateralis denir.
Tegmentum mesencephali; substantia nigra ile tectum mesencephali arasında kalan mesencephalon
Postganglionik sempatik nöronlar, ganglion trunci sympathici (paravertebral) ve ganglion visceralis (prevertebral)’te lokalizedir. Preganglionik nöronların aksonları, cornu anterius’ta lokalize a - motor nöronların uzantıları ile beraber, medulla spinalis’i radix anterior’dan terk eder. Spinal sinirden ramus communicans albus’a geçer ve columna vertebralis’in her iki yanında uzanan sempatik zincirdeki ganglion trunci sympathici (paravertebral ganglion) denilen ganglionlara gelir. Bu nedenle ramus communicans albus, sadece preganglionik sempatik nöronların yer aldığı medulla spinalis segmentlerinde görülür ve 14 çifttir. Sem patik zin c ire gelen p reg an g lio n ik sem patik liflerin; •
•
•
Bir bölümü ganglion trunci sympathici (paravertebral ganglionlar)’deki postganglionik nöronlarla sinaps yapar, Bir bölümü de sempatik zincirde yukarıya yada aşağıya doğru seyrederek, daha yukarıdaki veya daha aşağıdaki ganglion trunci sympathici’lerde bulunan postganglionik nöronlarla sinaps yapar. Bir bölümü ganglion trunci sympathici’den direk geçip, splanknik sinir adı ile aorta abdominalis’in ana dallarının orijinlerinde bulunan pleksuslar içindeki visseral (prevertebral) ganglionlardaki postganglionik nöronlarla sinaps yapar.
Ganglion trunci sympathici’deki postganglionik nöronların bazı lifleri, ramus communicans griseus olarak geriye dönüp, tekrar spinal sinire girer ve derideki ter bezleri, kan damarları ve m. arrector pili’ye gider. Bütün spinal sinirlere katılan ramus communicans griseus olduğundan, ramus communicans griseus’ların sayısı spinal sinir sayısı (31 çift) kadardır. “Sempatik sistem" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: B
MESENCEPHALON
bölümüdür. Üçüncü ventrikül ile dördüncü ventrikül’ü b irle ş tire n aqueductus m esencephali (aqueductus cerebri, Sylvius kanalı) tegmentum’un içinden geçer. III ve IV ncü kranyal sinir çekirdekleri ile inen-çıkan yollar tegmentum’dadır. Tectum mesencephali; aqueductus mesencephali’nin arkasında kalan mezensefalon parçasıdır. Area pretectalis ve corpora quadrigemina (colliculus superior + colliculus inferior) buradadır. Area pretectalis, pupilla ışık refleksi ile ilgili pretektal çekirdeklerin bulunduğu alandır. Colliculus superior’ların rostralinde, diencephalon ile mesencephalon’un birleşme sınırındadır. Corpora quadrigemina, dört tane küçük kabarıntıdır. Daha büyük ve üstte olan ikisine colliculus superior denir. Ani vizüel uyarılara doğan baş-boyun refleksinde ve göz hareketlerinin kontrolünde rolü vardır. Altta olan ikisine ise colliculus inferior denir ve işitme yolu ile ilgilidir. Colliculus inferior, işitmeyi düzenleyen majör subkortikal merkezdir.
MESENCEPHALON KESİTLERİNDE GÖRÜLEN ÖNEMLİ ANATOMİK YAPILAR •
•
•
Nucleus nervi oculomotorii; n. oculomotorius’un motor çekirdeğidir. Colliculus superior seviyesinde, aqueductus m esencephali’nin ön tarafındadır. Çekirdekten çıkan motor lifler, orbita’da bulunan beş tane kası (m.rectus superior, m. rectus inferior, m. rectus medialis, m. obliquus inferior ve m. levator palpebrae superioris) uyarır. Nucleus visceralis (nucleus autonom icus, Edinger-VVestphal çekirdeği); n. oculomotorius’un parasempatik çekirdeğidir. Bu çekirdekten çıkan p arase m p atik lifler, n. o cu lo m o to riu s içinde ganglion ciliare’ye gelir. Buradaki sinapstan sonra m. sphincter pupillae ile m. ciliaris’e gider. N ucleus nervi trochlearis; n. tro c h le a ris ’in motor çekirdeğidir. Colliculus inferior seviyesinde, aqueductus m esencephali’nin ön tarafındadır. Çekirdekten çıkan motorlifler, n. trochlearis olarak orbita’da bulunan m. obliquus superior’u uyarır.
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
465
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
466
Sempatik zincire gelen preganglionik lifler üç farkılı şeklide seyredebilir: 1. Paravertebral ganglionlardaki nöronlarla sinaps yapar, 2. Sempatik zincirden doğrudan geçerek splanknik sinirleri oluşturup abdominal aortanın ana dallarının çıkış yeri yakınında bulunan prevertebral ganglionlardaki nöronlarla sinaps yapar, 3. Sempatik zincir içinde yukarı ya da aşağıya doğru seyrederek daha yukarıdaki ya da daha aşağıdaki paravertebral ganglionlarda bulunan nöronlarla sinaps yapar. Preganglionik sempatik nöron (1. nöron) • Cornu laterale'de, M S 'in T1-L2 s e g m e n tle rin d e (14 se gm en t) b u lu n u r
■>
Ter bezleri, yağ bezleri, Deri ve damarlardaki düz kas
Ggl. trunci symphatici (Paravertebral ganglion) • Her bir sempatik zincirde 22-23 tane bulunur. • Postganglioniksempatik nöronlar burada bulunur
Prevertebral ganglion
Nuc. intermedialateralis • Preganglionik sempatik nöronların bulunduğu çekirdek Ganglion impar • En aşağıda, iki sempatik zinciri birleştiren ara gangliondur.
•
•
•
Nucleus m esencephalicus nervi trigem ini; çiğneme kasları, dişler, diş eti, sert damak ve çene ekleminin, basınç ve proprioseptif duyusunun birinci nöronlarının bulunduğu çekirdektir. Isırma kuvvetini kontrol eden mekanizma ile ilgilidir. Birinci nöronların merkezi sinir sistemi içinde bulunduğu tek çekirdektir. Nucleus ruber; retiküler formasyonun majör motor çekirdeğidir. Fleksor kas tonusunun düzenlenmesi ile ilgilid ir. M otor koordinasyonun önem li bir unsurudur. S u b stan tia nigra; bazal çe kirde klerde n (ganglionlardan) birisidir. Dopamin üreten nöronların primer kaynağıdır. Motor kontrolde rolü vardır.
“Beyin tabanının alttan g ö rü n üşü ” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C
153.Aşağıdaki yapmaz?
efferent
yollardan
hangisi
çapraz
A) Tractus tectospinalis B) Tractus vestibulospinalis lateralis C) Tractus corticospinalis lateralis D) Tractus rubrospinalis E) Tractus hypothalamospinalis Tractus vestibulospinalis lateralis, ipsilateral seyreden (çapraz yapmayan) efferent yoldur. Tractus vestibulospinalis lateralis, beyin sapındaki vestibüler çekirdeklerden biri olan nucleus vestibularis la te ra lis ’ten başlar. Tüm m edulia spin alis boyunca ipsilateral olarak funiculus anterior’da aşağıya doğru seyreder. Ekstensör kasların motor nöronlarını fasilite, fleksör kasların motor nöronlarını inhibe eder. Vücut pozisyonunda ani olarak meydana gelen değişikliklere (düşme gibi) karşı çabuk hareketlerin oluşmasını sağlar. Yerçekimine karşı olan kasların esas kontrol edici yoludur.
r
Ayaktayken postürün devamlılığı için ekstensör motor nöronları eksite eder. Tractus vestibulospinalis lateralis, başlıca gövde ve ekstremitelerin proksimal kasları üzerinde etkilidir. Bu nedenle duruş ve dengede çok önemlidir. Vestibulospinal yolların lezyonlarında hastalarda denge bozukluğu olur.• •
•
Tractus corticospinalis: En büyük efferent yoldur. İstemli, beceri gerektiren hareketlerin yapılmasından sorumludur. Bu yolu oluşturan liflerin yaklaşık %90’ı medulla oblongata’nın alt ucunda (ya da spinom edüller birleşme yakınında), orta hatta çapraz yapar ve karşı tarafa geçer. Bu çapraza decussatio pyramidum denir. Çapraz yapıp karşı tarafa geçen lifler, tractus corticospinalis lateralis adı ile funiculus lateralis’te S4 seviyesine kadar iner. Tractus corticospinalis içindeki çapraz yapmadan aynı tarafta devam eden lifler tractus corticospinalis anterio r’u oluşturur. Medulla sp in a lis’te funiculus a n te rio r’da seyreden bu aksonlar, kendileri ile ilgili segment seviyesinde commissura alba anterior’da çapraz yapar. Tractus tectospinalis: Colliculus superior'dan çıkan lifler, hemen decussatio tegmentalis posterior (Meynert çaprazı) denilen çaprazı yapar. Karşı tarafa geçen lifler, funiculus anterior'da seyrederek üst se rvika l spinal se gm en tlerde sonlanır.
•
•
Ani vizüel, oditör ve som atik uyarılarda, baş ve boynun uyarı kaynağına doğru olan refleks hareketlerinden sorumludur (spinovizüel refleks). Baş ve boyun birtarafa çevrildiğinde gözlerde o taraf yönelir. Gözlerin hareketini, colliculus superior’dan ekstraoküler göz kaslarını uyaran kranyal sinirlerin motor çekirdeklerine giden tractus tectobulbaris sağlar. Tractus rubrospinalis: Mesencephalon'da bulunan nucleus ruber'den başlar. Ç ekirdekten çıkan lifler, hemen çapraz yapıp karşı tarafa geçer. Bu çapraza decussatio tegmentalis anterior (Forel çaprazı) adı verilir. Funiculus lateralis’te aşağıya doğru seyreder. Karşı taraf fleksör kasların motor nöronlarını fa silite, ekstensör kasların m otor nöronlarını ise inhibe eder. Fleksör kas gruplarındaki tonusun kontrolü ile ilgilidir. Tractus hypothalamospinalis: Hypothalamus’un başta paraventriküler çekirdeği olmak üzere çeşitli çekirdeklerinden başlayan lifler, ipsilateral seyrederek beyin sapındaki parasem patik çekirdeklerdeki nöronlar ile medulla spinalis’te bulunan sempatik ve parasempatik çekirdeklerdeki nöronlarla sinaps yapar. Kan basıncı, kalp atımı, solunum oranı ve terleme gibi otonom fonksiyonları düzenler. Bu yolun sempatik bölümünün T1 ya da yukarısında lezyona uğraması, Horner sendromuna neden olur.
Doğru cevap: B
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
46 8
154.Aşağıdakilerden d eğ ild ir?
hangisi
a.
basilaris’in
dalı
Tıkanıklığında kontralateral homonimos hemianopi olur, ancak maküler görme (a.cerebri media’dan da beslendiği için) sağlamdır.
A) A. inferios anterior cerebelli B) A. superior cerebelli C) A. cerebri posterior
“A. basillaris’in dalları” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D
D) A. communicans posterior E) Aa. pontis A. communicans posterior; a. carotis interna’nın dalıdır. A. carotis interna’yı, a. basilaris’in dalı olan a. cerebri posterior’a birleştirir. A. BASILARIS iki tarafa, vertebralis’in sulcus bulbopontinus’ta birleşmesi ile oluşur. Pons’un ön yüzünde, cisterna pontis içindedir. Pons'un üst ucunda a. cerebri posterior denilen iki uç dalına ayrılır. DALLARI • • • •
Aa. pontis A. inferior anterior cerebelli (AICA) A. superior cerebelli A. cerebri posterior; a. basilaris’in uç dallarıdır. A. communicans posterior aracılığıyla a. carotis interna ile birleşir. Vizüel kodeksin majör arteridir.
155.Pars caeca retinae ile pars optica retinae’nın birleşim yerine ne ad ve rilir? A) Macula lutea B) Choroidea C) Discus nervi optici D) Limbus corneae E) Ora serrata Göz küresinde, tunica interna (retina)’nın pars optica (gören bölüm) ve pars caeca (görmeyen bölüm) olmak üzere iki alt bölümü vardır. Pars optica ve pars caeca arasındaki sınır choroidea-corpus ciliare geçiş yeri hizasında olup, ora serrata olarak adlandırılır. “Tunica fibrosa bulbi, Tunica vasculusa b u lb i” ve “Tunica nervosa bulbi” başlıklı şekillere bakınız. Doğru cevap: E
A. basilaris, iki tarafa, vertebralis’in pons’un ön yüzünde birleşmesiyle oluşur. A. cerebri posterior ile a. superior cerebelli arasından n, o culom o torius ve n. trochlearis geçer. A. basilaris’in trombozunda; unilateral veya bilateral n. abducens felci, horizontal göz hareketlerinde bozulma, pupillalarda miyozis (pintpoint pupil; pons’taki inen pupillodilatator sempatik liflerin harabiyeti nedeniyle) ve genellikle hemipleji ya da kuadripleji ile birlikte koma olur.
TUNICA FIBROSA (EXTERNA) BULBI (Sclera ve cornea'dan oluşur) Sclera
Cornea
• Göz küresinin
• Dış tabakanın ön 1/6'sını
arka 5/6'sını oluşturan
yapan saydam yapıdır.
fibröz tabakadır. • Göze şeklini verir.
• Sclera ile cornea'nın birleşme yerine limbus cornea denir. • Göze gelen ışığın en fazla kırılmaya uğradığı yerdir.
Işığı kıran yapılar; • CORNEA (en çok) • Corpus vitreum • Lens • Humor aquosus (cornea ve lens'i besler)
• Cornea'da damar bulunmaz. • Humor aquosus'tan difüzyon yolu ile beslenir.
TUNICA VASCULUSA BULBI (Choroidea, corpus cilia re ve iris'ten oluşur) Corpus ciliare • Orta tabakanın choroidea ile iris arasında yer alan kalınlaşmış bölümüdür.
Yakındaki bir objeyi net görebilmek için göz uyumunda (akomodasyon) rol oynar
• Esas yapısını m. ciliaris (düz kas) ve bağ dokusu oluşturur.
N. oculomotorius'un parasempatikleri uyarır.
Processus ciliaris, humor aqueous'ü salgılar. Ayrıca bunlara lens'i asan fibrae zonulares tutunur.
İris • Cornea ile lens arasındadır.
Choroidea
1 Camera ant. ile camera post.'u ayırır. M. sphincter pupilla (PS), M. dilatator pupilla (S) İris'in serbest iç kenarı olan pupilla'yı daraltır veya genişletir.
• Vasküler tabakanın büyük bölümünü (arka 2/3'ünü) yapar. • Retinayı besler. Ayrıca şiddetli ışığı absorbe ederek yansımayı önler.
TUNICA NERVOSA (INTERNA) BULBI Retina -------• Bir dış pigmet ve iç sinir tabakasından oluşur. • Ora serrata, retina'nın gören tabakası ile kör tabakasının birleşme yeridir.
* Macula lutea (sarı leke) • En iyi görmenin sağlandığı, DNO'nin lateralinde retinada bulunan sarı renkli alandır. • Fovea centralis > Macula içindeki santral çöküntüdür > Her biri tek bir ggl. hücresi ile bağlı olan konileri içerir. Gözün en keskin gören yeridir.
N. opticus
Discus nervi optici (DNO) (Papilla)
Papilödem • N. opticus çevresindeki subaraknoıdal boşluktaki basınç artışı, retina'dan venöz dönüşün engellenmesine (v. centralis retinae'nin kompresyonuna bağlı) neden olur.
• Optik siniri oluşturan liflerin biraraya geldiği yerdir. • Optik diskte koni ve basil hücresi yoktur • Bu nedenle ışığa duyarsızdır ve kör nokta olarak bilinir.
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
46 9
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
470
156. Aşağıdakilerden hangisi apparatus lacrimalis’i oluşturan yapılardan biri değildir? A) Ductus excretorius B) Canaliculus lacrimalis C) Ductus deferens
GANGLION CİLİARE M. rectus lateralis ile n. opticus arasında, a. ophthalmica'nın la te ra lin d e d ir. G angliondan çıkan p ostg an g lio nik parasempatik lifler, nn. ciliares breves denilen sinirler içinde hedef organları olan m. ciliaris ve m. sphincter pupillae’ye gider.
D) Saccus lacrimalis GANGLION OTİCUM
E) Ductus nasolacrimalis
APPARATUS LACRİMALİS Glandula lacrim alis, ductus excretorius, canaliculus lacrimalis, saccus lacrimalis ve ductus nasolacrimalis’i içerir. Glandula lacrimalis; orbita’nın üst duvarının dış bölümünde, frontal kemikteki fossa glandulae lacrimalis denilen çukurda oturur. Orbital ve palpebral olarak iki parçasıvardır. ikiparça arasından m. levator palpebrae superioris’in tendonu geçer. Kanallarına ductus excretorius denir. Ductus nasolacrimalis, yaklaşık 2 cm uzunluğundadır. Os lacrimale, maxilla ve concha nasalis inferior tarafından oluşturulan kemik bir kanal (canalis nasolacrim alis) içindedir. Meatus nasi inferior’un ön bölümüne açılır. “Apparatus lacrimalis” başlıklı şekile bakınız.
N. mandibularis ile m. tensor veli palatini arasında, foramen o va le ’nin hemen altında, fossa infratem poralis'te lokalizedir. N. mandibularis’in üzerindedir. Topografik olarak n. mandibularis, fonksiyonel olarak n. glossopharyngeus’la ilgilidir. Gangliondan çıkan postganglionik parasempatik lifler glandula parotidea’ya gider. GANGLION PTERYGOPALATİNUM Fossa pterygopalatina'da, foramen rotundum’un önünde, n. m a x illa ris’in hemen altındadır. Topografik olarak n. maxillaris, fonksiyonel olarak n. facialis’le ilgilidir. Gangliondan çıkan postganglionik parasempatik lifler n. maxillaris'in dallarına katılarak glandula lacrimalis’e ulaşır. N. maxillaris'in dalları içinde, nazal ve palatin bezlere giden postganglionik parasempatik lifler de bu gangliondan çıkar. GANGLION GENİCULİ
Doğru cevap: C 157. Aşağıdakilerden hangisi orbitada bulunur? A) Ggl. ciliare
N. facialis’in duyu ganglionudur. Temporal kemiğin pars petrosa'sı içindeki canalis nervi facialis içerisinde bulunur. GANGLION TRİGEMİNALE
B) Ggl. oticum N. trigeminus’un duyu ganglionudur. Baş ve yüzden gelen somatik duyuların (ağrı-ısı, dokunma, basınç) birinci nöronlarını içerir. Fossa cranii media’da, temporal kemiğin pars petrosa’sı üzerinde bulunan impressio trigeminalis üzerinde yer alır.
C) Ggl. geniculi D) Ggl. pterygopalatinum E) Ggl. trigeminale
r Apparatus lacrimalis • Gl. lacrimalis • • • •
Gl. lacrimalis • O rbita'nın üst - dış bölgesinde yerleşir.
Ductus excretorius Canaliculus lacrimalis Saccus lacrimalis Ductus nasolacrimalis
Ductus excretorius
Saccus lacrimalis • Ductus nasolacrimalis'in dilate olmuş üst ucudur. 1Ductus nasolacrimalis meatus nasi inferior'a açılır.
Canaliculi iacrimales * • Saccus lacrimalis'e açılan iki kanaldır. • Göz kapağının iç kenarında punçtum lacrimale olarak başlar.
• • • •
Fossa in te rp e d u n c u la ris ’den ve sulcus pontocruralis’ten beyin sapını terk eder. A. cerebri posteriorilea. superiorcerebelli arasından geçer. Sinüs cavernosus’un dış duvarında seyreder. Fissura orbitalis superior ve Zinn halkası'ndan geçerek orbitaya gelir.
N. TROCHLEARIS (IV); Beyin sapını arka yüzünden terkeden tek kranyal sinirdir. N. TRIGEMINUS (V); ön-yan bölümünden pons’u terk eder. N. A B D U C E N S (V I) ve N. FA CIALIS (V II); sulcus bulbopontinus’tan beyin sapını terk eder.
Doğru cevap: A 158. Aşağıdakilerden hangisi v. ophthalm ica superior aracılığı ile sinüs cavernosus’a dökülen venlerden biri d e ğ ild ir? A) Vv. vorticosae
Doğru cevap: A 160-Nuc. nervi hypoglossi nerede yer alır?
B) Venae diploiace
C) Vv. ciliares
“Beyin sapı” başlıklı şekile bakınız.
D) V. centrales retinae E) V. lacrimalis
W . DIPLOICAE
W . OPHTHALMICAE Kapakları yoktur.
•
•
•
V. ophthalm ica superior; v. facialis’le bağlantılıdır başlangıçta a. ophthalmicaile birlikte seyreder. Fissura o rb ita lis s u p e rio r’dan geçip, sinüs cavernosus’a açılır. V. ophthalm ica inferior; sık olarak v. ophthalmica su p e rio r’la birleşir. Bazen direk olarak sinüs cavernosus’a açılabilir. V. centralis retinae; aymisimliarteriile birlikte optik siniriçinde seyreder. Siniri terk ettikten sonra sinüs cavernosus’a yada v. ophthalmica superior’a açılır. Vv. vorticosae (koroidal venler); choroidea’nın dış bölümünü drene ederler. Sclera’yı delip, açılırlar.
Bulbus kesitlerinde son beş kranyal sinirin çekirdekleri görülür. VIII nci kranyal sinirin çekirdekleri, bulbopontin birleşmede lokalizedir. Bu nedenle kısmen bulbus’ta, kısmen pons’tadır. •
N u c le u s g r a c ilis ve n u c le u s c u n e a tu s ; şuurlu p ro p rio s e p tif, vibrasyo n ve iki nokta ayrımı duyularının ikinci nöronlarının bulunduğu çekirdeklerdir. Bulbus’un arka yüzünde tuberculum gracile ve tuberculum cuneatum denilen kabarıntıları yaparlar.
•
Nucleus tractus solitarius; VII, IX ve X ncu kranyal sinirlerle ilgilidir. Bu kranyal sinirlerin, organlardan duyu taşıyan GVA lifleri ile dilden tat duyusunu taşıyan ÖVA liflerinin geldiği çekirdektir. Çekirdeğin en üst bölümüne nucleus gustatorius denir ve tat duyusunun ikinci nöronlarını içerir. Geriye kalan bölümünün; kardiyovasküler, respiratuar ve GİS fonksiyonlarının refleks kontrolünde rolü vardır. Çekirdekten çıkan lifler, otonom refleksler için beyin sapı ve medulla spinalis’teki otonom preganglionik nöronlara ve otonom cevapları koordine eden retiküler formasyon çekirdeklerine gider.
sapını
•
Nucleus spinalis nervi trigem ini; beyin sapındaki en büyük çekirdektir. C3 Segmentinden pons’a kadar uzanır. Baş ve yüzün ağrı-ısı duyularının ikinci nöronlarının bulunduğu çekirdektir. Bu duyuların birinci nöronları; V, VII, IX ve X ncu kranyal sinirlerin ganglionlarındadır.
fossa
A) N. oculomotorius B) N. trochlearis C) N. trigeminus D) N. abducens E) N. facialis
D) Mesencephalon
Nuc. nervi hypoglossi, n. hypoglossus içindeki GSE liflerin çıktığı çekirdektir. Medulla oblangata’da yer alır.
Doğru cevap: B 159. Aşağıdakilerden hangisi beyin interpeduncularis’ten terk eder?
B) Medulla oblongata
C) Pons
E) Subthalamus
Yassı kafa kem iklerindeki diploik kan allar içinde bulunan kapaksız venlerdir. Kafa dışı venlere ya da dural sinüslere açılırlar.
•
A) Medulla spinalis
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
N. OCULOMOTORIUS (III)
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
472
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------\
f
* Santral sinir sistemini oluşturan yapılardan medulla oblongata (bulbus), pons ve mesencephalon birlikte truncus encephali (beyin sapı) adını alır. ■ 3. ve 4. kranial sinirlerin çekirdekleri mesencephalonda yer alır. ■ 5 , 6 ,7 ve 8 (nuclei vestibulares’in bir bölümü bulbus’ta)’in çekirdekleri pons’ta bulunur. ■ 9, 10, 11 (pars cranialis) ve 12. kranial sinir çekirdekleri ise bulbus’tadır.
•
Nucleus ambiguus; IX, X ve XI (pars cranialis) kranyal sinirlerle ilgilidir. Bu çekirdekten çıkan ÖVE lifler, adı geçen kranyal sinirlerin dalları içinde, arcus branchialis’ten köken alan çizgili kaslara (larinks, farinks, yumuşak damak ve özofagus’un üst parçasının kasları) gider.•
•
N ucleus s aliv a to riu s in ferio r; n. glossopharyngeus’la ilgili parasempatik çekirdektir. Bu çekirdekten çıkan parasempatik lifler, ganglion o tic u m ’da sinaps ya ptıktan sonra glandula parotidea’ya gider. Nuc. dorsalis nervi vagi
•
Nucleus posterior (dorsalis) nervi vagi; n vagus’un parasempatik çekirdeğidir. Bu çekirdekten çıkan parasempatik lifler, n. vagus’un dalları içinde tüm torakal organlara ve flexura coli sinistra’ya kadar tüm abdominal organlara parasempatik uyarıyı götürür.
“Bulbus (transvers kesit)” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: B
Nuc. nervi hypoglossi
Pedunculus cerebellaris inferior
Nuc. tractus solitarius
Nuc. olivaris inferior, Oliva N. hypoglossus
T
Pyramis (Tractus corticospinalis)
162.Aşağıdaki yol-taşıdığı duyu hangisi yanlıştır?
Çekirdek.............................Ganalion
eşleştirm elerinden
Y ol.................................................. Taşıdığı duyu
A) Edinder-VVetsphal..............ggl.cliare
A) Fasciculus gracilis...........................vibrasyon
B) Nuc. salivatorius inferior.... ggl.oticum
B) Tractus spinothalamicus lateralis... ağrı
C) Nuc. lacrim alis................... ggl. pterygopalatinum
C) Tractus spinothalamicus anterior... basınç
D) Nuc. salivatorius superior ..ggl. submandibulare
D) Lemniscus trigem inalis................. işitme
E) Nuc. tractus solitarius.........ggl. impar
E) Fasciculus cuneatus...................... proprioseptif duyu
Nuc. tractus so lita riu s *
Sinir sisteminde 4 tane lemniscus vardır:
Tat duyusu ile ilgili kafa çiftleri nervus facialis, nervus glossopharyngeus ve nervus vagus’tur. Bu sinirlerin tat duyusu ile ilgili çekirdeği ise medulla oblongata yer alan nucleus tractus solitarius'tur. Çekirdeğin en üst bölümüne nucleus gustatorius denir ve tat duyusunun ikinci nöronlarını içerir. Geriye kalan bölümünün kardiyovasküler, respiratuvar ve gastrointestinal sistem fonksiyonlarının refleks kontrolünde rolü vardır. Çekirdekten çıkan lifler, otonom refleksler için beyin sapı ve medulla spinalis’teki otonom preganglionik nöronlara ve otonom cevapları koordine eden retiküler formasyon çekirdeklerine gider.
1. Lemniscus medialis (iki nokta ayrımı, vibrasyon ve şuurlu proprioseptif duyuyu taşır) 2. Lemniscus lateralis (işitme duyusunu taşır) 3. Lemnsicus trigeminalis (yüzden gelen somatik duyuları taşır) 4. Lem nsicus spinalis (gövdeden gelen somatik duyuları taşır) “A fferentyollar” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D
“Parasempatik sistem” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: E
Preganglionik parasempatik (PS) nöronların bulunduğu çekirdekler
Postganglionik PS nöronların bulunduğu ganglionlar Ggl. ciliare
(1) Nuc. visceralis Ggl. pterygopalatinum
(2) Nuc. salivatorius superior (3) Nuc. salivatorius inferior (4) Nuc. dorsalis nervi vagi
Hedef organ
M . sphincter pupilla, m . ciliaris
A. ve v. femoralis ile birlikte canalis adductorius'ta seyreder. > Bacağın medialinde v. saphena magna ile komşudur.
M. vastus medialis
N. femoralis'in uyardığı kaslar • • • •
M. iliacus M. sartorius M. quadriceps femoris M. pectineus
Canalis femoralis içinde, anulus femoralis’e yakın bir tane derin inguinal lenf nodülü (Rosenmüller veya Cloquet lenf nodülü) bulunur. > Femoral kılıf içinde, v. femoralis'in medialindedir. ’ Anulus femoralis, kanalın karın boşluğuna bakan proksimal ucudur. 1 Anulus
> > > >
•
•
fem oralis'in sınırları: Önde lig. inguinale (1) İçte lig. lacunare (2) Dışta v. femoralis Arkada m. pectineus (3) ve lig. pectineale
Fossa rhomboidea, 4. ventrikülün eşkenar dörtgen şeklindeki tabanıdır. Pons ile bulbus’un arka yüzleri tarafından oluşturulur. Fossa rhomboidea’da bulunan önemli anatomik yapılar:
Anulus femoralis
171.Medulla spinalis’i saran zarların oluşturduğu yapılar hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir? I.
Lig. denticulatum
II.
Cauda equina
III. Filum terminale internum
> Trigonum nervi hypoglossi (altında XII. KS’in çekirdeği bulunur) > T rigonum nervi vagi (altın da X. K S ’in parasempatik çekirdeği vardır) > Colliculus facialis > Area vestibularis (vestibüler çekirdekler yer alır) > Area postrema (kan beyin bariyeri olmayan bölgelerdendir) > Locus caeruleus
IV. Lig. coccygeum V.
Conus medullaris
A) I, II, III B) I, II, V C) I, III, IV D) II, III, V E) III, IV, V
Doğru cevap: A LİG. DENTİCULATUM • • •
Spinal sinirlerin ön ve arka kökleri arasında yer alır. Pia mater tarafından oluşturulur. Subpial dokudan dura mater’e uzanır.
“Medulla spinalis ”, “Medulla spinalis ’in zarları” ve “Lig. denticulatum" başlıklı şekillere bakınız. Doğru cevap: C
S İN İR SİSTEM İ VE D U Y U O R G A N L A R I
481
S İN İR SİSTEM İ VE D U Y U O R G A N L A R I
■ For. magnum'dan başlar, erişkinde L l-1 2 v erte b ra seviyesinde sonlanır. Conus m ed ullaris, koni şeklindeki alt ucudur. C auda eq u in a , Ll'den sonraki spinal sinir kökleri tarafından oluşturulur.
Medulla spinalis'ten çıkan 31 çift spinal sinir vardır.
C on us m e d ullaris
ffiSBS-
Medulla spinalis’i saran zarlar, beyini saran zarların devamıdır. Bunlar, dıştan içe doğru dura mater spinalis, arachnoidea mater spinalis
•S2’de kapanan kalıntısıdır
dura m ate r'in
Medulla spinalls'in zarları • Pia mater, L1-L2 seviyesinde, • Dura mater, arachnoidea mater ve subaraknoid aralık S2 seviyesinde biter
Medulla spin alis’in zarları
M H M H İ Lig.denticulatum
Arachnoidea mater Dura mater.
Plexus venosus vertebralis internus
Radix anterior
Ganglion spinale Ramus posterior
Anulus fibrosus Nucleus pulposus— — S Ramus anterior A.vertebralis
172.Medulla sp in a lis’i besleyen arterler seçenekte doğru olarak ve rilm iştir?
hangi
“Medulla spinalis’in arterleri” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: E
I.
A. thoracica interna
II.
A. subscapularis
33. Bulbus kesitlerinde görülen çekirdekler hangi seçenekte doğru olarak verilm iştir?
III. A. cervicalis profunda IV. Aa. intercostales posteriores
I.
Nuc. cuneatus
V.
II.
Nuc. spinalis nervi trigemini
Conus medullaris
A) I, II, III
B) I, II, V
C) I, III, IV
D) II, III, V
III. Nuc. thoracicus posterior IV. Nuc. intermediolateralis
E) III, IV, V
V.
A. vertebralis’in dalı olan a. thoracica interna ve a. axillaris’in dalı olan a. subscapularis medulla spinalis’in beslenmesi ile ilgili değildir.
r
Nuc. salivatorius inferior
A) I, II, III
B) I, II, V
C) I, III, IV
D) II, III, V E) III, IV, V
Medulla spianalis’i besleyen arterler a. vertebralis’ler ve rr. radiculares’ten gelir. A. vertebralis’ler, for. magnumdan geçerek cranium’a girer. Burada sağ ve sol a. spinalis posterior’lar ile daha sonra birleşerek a. spinalis anterior’u oluşturan birer dal verirler.
transvers kesitte ön 2/3'ünü (cornu posterius'un önünde kalan bölgeyi), A. spinalis po sterior, arka 1 /3 'ü n ü besler.
• A. spinalis a n te rio r •
Ramus spinalis
A. vertebralis
A. subclavia
A. spinalis anterior
• Medulla spinalis’e uzunluğu boyunca komşu arterlerden dallar (spinal arterler) gelir. • Spinal arterler; > A. subclavia; a. cervicalis ascendens, a. cervicalis profunda > Aorta thoracica; aa. intercostales posteriores > Aorta abdominalis; aa. lumbales > A. iliaca interna; a. sacralis lateralis'den çıkar • Spinal arterler'den rr. radiculares'ler çıkar.
A. spinalis posterior
Aorta
A. radicularis magna (Adamkievvics arteri) • Lumbal bölgededir. • Medulla spinalis'in alt torakal ve üst lumbal kısımlarını besleyen esas arterdir. • Hasarında parapleji olur.
Medulla spinalis’in arterleri
S İN İR SİSTEM İ VE D U Y U O R G A N L A R I
483
S İN İR SİSTEM İ VE D U Y U O R G A N L A R I
•
•
Nuc. thoracicus posterior (Clark’s nucleusu), tractus spinocerebellaris posterior’a ait 2 . nöroların bulunduğu, medulla spinalis (C8-L2 segmentleri arasında)’teki çekirdektir. Nuc. interm ediolateralis; medulla spin alis’in T1-L2 segm entlerinde, cornu la te ra le ’de yer alan preganglionik sempatik nöron gövdelerinin bulunduğu çekirdektir.
173.Tractus pyramidalis ile ilgili bilgiler seçenekte doğru olarak verilmiştir? I.
Frontal lobda bulunan primer motor alan’dan başlar
II.
Capsula interna’nın crus anterius’undan geçer
III. Liflerin büyük bölümü bulbus’ta çapraz yapar IV. Çaprazlaşmayan lifler tractus corticospinalis anterior’u oluşturur
“Bulbus kesitlerinde görülen önemli çekirdekler" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: B
V. A)
Bu yolun lezyonları alt motor nöron felci olarak bilinir
I, II, III
B) I, II, V
C) I, III, IV
D) II, III, V E) III, IV, V
VVallenberg sendromu (lateral medullar sendrom); medulla oblongata’nın lateral kısmını besleyen a. inferior posterior cerebelli'nin dallarındaki ani tıkanıkl sonucu oluşur. ■ İpsilateral yüz yarımı ile kontralateral vücut yarımında ağrı-ısı duyusu kaybı ■ Yutma ve konuşma güçlüğü ■ Vertigo, bulantı, kusma, nistagmus •
ipsilateral Horner sendromu
• Cerebellar ataksi görülür. Medial medullar sendrom (inferior alternan hemipleji) ■ N. hypoglossus harabiyetine bağlı ipsilateral dil kaslarında paralizi • Kontralateral hemipleji (kortikospinal yol hasarına bağlı) ve proprioseptif duyu kaybı (lemniscus medialis hasarı nedeniyle) görülür.
Bulbus kesitlerinde görülen önemli çekirdekler
hangi
• Nuc. gracilis ve nuc. cuneatus Şuurlu proprioseptif, vibrasyon ve iki nokta ayrımı duyularının 2 . nöronları bulunur. • Nuc. tractus solitarius Tat duyusunun 2. nöronlarını içerir. • Nuc. spinalis nervi trigemini Baş ve yüzün ağrı-ısı duyularının 2. nöronları bulunur • Nuc. ambiguus 9 ,1 0 ,1 1 . (pars cranialis) KS'lerin m o to r nucleusudur. • Nuc. salivatorius inferior 9'un parasempatik çekirdeği • Nuc. posterior (dorsalis) nervi vagi parasempatik çekirdeği
1 0 'un
Bulbus kesitlerinde görülen önemli çekirdekler
Cerebral cortex
Tractus corticospinalis (Tractus pyramidalis) • İstemli, beceri gerektiren hareketlerin
Pedunculus cerebri
Capsula interna M esencephalon
yapılm asından sorumludur • N öron ları: Üst motor nöron • Cornu a n te riu s 'ta k i Alt motor nöronlar (Alfa m otor nöron) üzerinde e tk ilid ir
Pons • Frontal lobda bulunan Prim er m otor alan (4 no.lu BA) ile prem otor alandan (6 no.lu Pyramis
BA) başlar M ed ulla oblongata
Tractus corticospinalis lateralis
M ed ulla spinalis Tractus co rtico spin alis a n te rio r
Tractus corticospinalis
(Tractus pyramidalis) »Liflerin büyük bölümü (%90) bulbus'ta çapraz yapar (Decussatio pyramidum)
1Tractus corticospinalis lateralis çaprazlaşan lifllerin oluşturduğu yoldur. 1Decussatio pyram idum'un yukarısındaki lezyonlarda belirtiler kontralateral, altındaki (medulla spinalis) lezyonlarında ise ipsilateraldir Bu traktusun lezyonları üst motor nöron felci olarak bilinir
S İN İR SİSTEM İ VE D U Y U O R G A N LA R I
485
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
486
•
•
Tractus corticospinalis capsula interna’nm crus p o s te riu s ’undan g e çe re k m e s e n c e p h a lo n seviyesine gelir. Burada pedunculus cerebri’nin içerisinden geçer. Bu yolun lezyonları üstmotor nöron felci olarak bilinir.
175.Sinüs cavernosus ile bağlantılı olan dural sinüsler hangi seçenekte doğru olarak ve rilm iştir?
N. occipitalis majör
II.
N. glossopharyngeus
V.
D) II, III, V
Dura mater’in iki tabakası, bazı bölgelerde ayrılarak dural sinüsleri oluşturur. Sinüsler kapak içermezler ve duvarlarında kas yoktur. Sinüs’lerin başlıca fonksiyonu, araknoid villus’lar aracılığıyla subaraknoidal boşluktan BOS’u, serebral venler aracılığı ile de beyinden kanı almaktır. •
Sinüs sagittalis superior; falx cerebri’nin üst kenarı boyunca uzanır. En büyük dural sinüstür. BOS’un esas drene olduğu sinüstür. Arka ucu genellikle confluens sinuum denilen bir genişleme yapar ve sağ sinüs transversus olarak devam eder.
•
Sinüs sagittalis inferior; falx cerebri’nin alt kenarı boyunca uzanır. Sinüs rectus’a açılır.
•
Sinüs rectus; falx cerebri ile tentorium cerebelli’nin k a rş ıla ş tığ ı ye rdedir. G e n e llik le sol sinüs transversus’a açılır. Bazen confluens sinuum ’a açılır. Beynin en büyük veni olan v. magna cerebri (Galen veni) ve sinüs sagittalis inferior, sinüs rectus'a açılır.
B) I, II, V
C) I, III, IV
B) I, II, V
C) I, III, IV E) III, IV, V
N.vagus
I, II, III
A) I, II, III
DURAL SİNÜSLER (SİNÜS DURAE MATRİS)
IV. C1 spinal sinir
A)
Sinüs sphenoparietalis
hangi
III. N. ophthalmicus V.
Sinüs petrosus superior
III. Sinüs petrosus inferior
Doğru cevap: C
I.
Sinüs occipitalis
II.
IV. Sinüs rectus
“Tractus corticospinalis” ve “Efferent yollar” başlıklı şekile bakınız.
174.Dura m ater’in duyusunu alan sin irle r seçenekte doğru olarak ve rilm iştir?
I.
D) II, III, V E) III, IV, V
N. occipitalis majör, C2 spinal sinirin arka dalıdır. A. occipitalis’in dalları ile dağılarak ense, başın arka kısmı ile tepeye kadar olan kafa derisinin duyusunu alır. “Dura mater” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: E
Dura m ater içte meningeal, dışta endosteal olmak üzere iki tabakadan oluşur. Bu iki tabaka, dural sinüsleri oluşturmak için ayrıldıkları yerler hariç birbirine sıkıca yapışıktır.
Dura mater Arachnoidea m ater Pia m ater
Cerebral cortex
• Arterleri: A. meningea media >Duyusunu alan sinirler: > N. trigeminus'un 3 dalı,
> ilk üç servikal spinal sinir > N. vagus > N. hypoglossus
Dura mater
•
Confleuns sinuum (torcular Herophili); sinüs sagittalis superior’un arka ucunun genişlemesidir. Sinüs occipitalis ve karşı taraf sinüs transversus’la bağlantılıdır.
•
Sinüs transversus; sağdaki sinüs sa gittalis superior’un, soldaki de sinüs rectus’un devamı o larak, ya da co nflu en s sinuum (to rcu la r Herophili)’dan başlarlar. Tentorium cerebelli’nin arka kenarının yaprakları arasındadır.
•
Sinüs sigmoideus; sinüs transversus’un devamıdır veforamenjugulare’den itibaren v.jugularis interna adını alır.
•
Sinüs occipitalis; en küçük dural sinüstür. Falx cerebelli’nin crista occipitalis interna’ya tutunan yaprakları arasındadır. Confluens sinuum’a açılır.
•
Sinüs sphenoparietalis; sfenoid kemiğin küçük kanatlarının altındadır. Sinüs cavern o sus’a açılır.
•
Sinüs petrosus superior; petroz kemiğin üst kenarında seyreder. Sinüs transversus’a açılır.
•
Sinüs petrosus inferior; petroz kemik ile oksipital kemik arasında seyreder. V. jugularis interna’ya açılır. Sinüs cavernosus’u v. jugularis interna’ya bağlar.
•
Sinüs cavernosus; sfenoid kemik gövdesinin her iki tarafındadır. içinden a. carotis interna (A. C. I.) ve n. abducens geçer (sinir, arterin lateralindedir). Dış duvarından ise; n. oculomotorius, n. trochlearis, n. ophthalmicus ve n. maxillaris geçer.
“Dural sirıuslar” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D 176.Nuc. motorius nervi trigemini’den çıkan lifler tarafından uyarılan kaslar hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir? I.
M. mylohyoideus
II.
M. tensor tympani
III. M. masseter IV. M. stylohyoideus V.
M. omohyoideus
A) I, II, III
B) I, II, V C) I, III, IV
D) II, III, V E) III, IV, V
Sinüs cavernosus ’ Sinüs petrosus superior aracılığıyla sinüs transversus'a, sinüs petrosus inferior aracılığıyla v. jugularis interna'ya bağlanır. 1Sinüs
V. ophthalmica • Sinüs cavernosus'a açılır.
sphenoparietalis, sinüs cavernosus'a açılır.
V. ophthalmica
Sinüs sphenoparietalis
Sinüs petrosus superiorSinus petrosus inferior—
Sinüs cavernosus
Sinüs sigmoideus
Basis cranii interna
Sinüs transversus
SİN İR SİSTEMİ VE DUYU O RG ANLARI
487
SİN İR SİSTEMİ VE DUYU O RGANLARI
488
N. trigeminus’un üç tane duyu, bir tane motor çekirdeği vardır. Duyu çekirdeklerine V, VII, IX ve X. kranial sinirlerin dalları aracılığı ile baş ve yüzden alınan genel somatik duyular gelir. Bu duyuların birinci nöronları, bu kranial sinirlerin kendi ganglionlarındadır. Ggl. trigem inale, n. trigeminus’un duyu ganglionudur. N. trigeminus'un beyin sapındaki çekirdekleri
Ggl. trigeminale
Nucleus I N. trig em inu s'u n m o tor çekirdeği
Nuc. motorius nervi trigemini • Pons'ta yer alır. • Motor liflerinin uyardığı kastır: > Çiğneme kasları > M. mylohyoideus, m. digastricus (venter anterior) > M. tensortympani, m. tensor veli palatina
M. s ty lo h y o id e u s ’un s in iri n. fa c ia lis ’tir. M. omohyoideus, ansa cervicalis tarafından uyarılır.
“N. glossopharyngeus’’ başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C
“N. trigeminus” başlıklı şekile bakınız. 178. Doğru cevap: A
Aşağıdaki şekilde “ X” aşağıdakilerden hangisidir?
177.N. glossopharyngeus tarafından duyusu alınan yapılar hangi seçenekte doğru olarak verilm iştir? I. Sinüs caroticus II. Dilin 2/3 ön bölümü III. Dilin 1/3 arka bölümü IV. Tonsilla palatina V. Cavitas nasi A) I, II, III
ffj fi
B) I, II, V C) I, III, IV
D) II, III, V E) III, IV, V •
•
Dilin 2/3 ön bölümünün genel duyusunu n. lingulalis (V3’ün dalı), tat duyusunu chorda tympani (n. facialis’in dalı) alır. Burun boşluğunun duyusunu n. ophtahlmicus (V1) ve n. maxillaris (V2) taşır.
İ v ı
A) N. oculomotorius B) N. trochlearis C) N. trigeminus D) N. abducens E) N. facialis
ile
işaretli
sinir
------------------------------------------------------------------------------------------------------- \
■ N. glossopharyngeus, n. vagus ve n. accessorius il birlikte sulcus retroolivaris’ten bulbus’u terk eder. For. ju g u la re ’den geçerek cranium’un dışına çıkar. ■ N. tympanicus, n. glossopharyngeus’un parasempatik ve sensitif liflerden oluşan dalıdır. Bu dalın içindeki sensitif lifler orta kulak boşluğu ve buraya açılan oluşumların mukozasından duyu alır. ■ N. tympanicus içindeki lifler orta kulak boşluğunun iç duvarındaki promontorium üzerinde sempatik liflerle birleşerek plexus tympanicus’u oluşturur. ■ N. petrosus minör, plexus tympanicus’tan çıkar. Parotis’e giden parasempatikleri taşır. Bu lifler ggl. oticum’da sinaps yapar.
Lifler
Çekirdek
MOTOR
Nuc. ambiguus
Fonksiyon • M. stylopharyngeus'u uyarır
Özel visseral afferent
Nuc. tractus • Dilin 1/3 arka bölümünden solitarius (üst bölüm) tat duyusu
Visseral afferent
Nuc. tractus • Sinüs caroticus ve glomus solitarius (alt bölüm) caroticum
Z)
>
z> a Somatik afferent
Nuc. spinalis nervi trigemini
• Dil (1 /3 arka bülümü), yumuşak damak, pharynx mukozası ve tonsilla palatina • Orta kulak boşluğu, kulak zarının iç yüzü ve tuba auditiva'dan genel duyu
Nuc. salivatorius inferior
PARASEMPATİK
• Gl. parotidea
• Tek başına IX. KS'in lezyonları nadirdir. Genellikle X ve XI. KS'lerle b irlikte görülür.• • Bu üç sinir cranium 'u for. jugulare'den te rke ttiğ i için kafa tabanı kırıklarında kolayca etkilenirler.
N. OCULOMOTORIUS (lil); Fossa interpeduncularis’den ve sulcus pontocruralis’ten beyin sapını terk eder.
179.
Aşağıdaki şekilde “ X” aşağıdakilerden hangisidir?
ile
işaretli
N. TROCHLEARIS (IV); Beyin sapını arka yüzünden terkeden tek kranyal sinirdir. N. TRIGEMINUS (V); ön-yan bölümünden pons’u terk eder. N. A B D U C E N S (V I) ve N. FA CIALIS (V II); sulcus bulbopontinus’tan beyin sapını terk eder. “Beyin sapı” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C
A) Ggl. trunci symphatici
B) Ggl. spinale
C) Ggl. impar
D) Ggl. stellatum E) Ggl. coeliacum
yapı
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
489
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
A
r Santral sinir sistemini oluşturan yapılardan medulla oblongata (bulbus), pons ve mesencephalon birlikte truncus encephali (beyin sapı) adını alır. 3. ve 4. kranial sinirlerin çekirdekleri mesencephalonda yer alır. 5 , 6 ,7 ve 8 (nuclei vestibulares’in bir bölümü bulbus’ta)’in çekirdekleri pons’ta bulunur. 9, 10, 11 (pars cranialis) ve 12. kranial sinir çekirdekleri ise bulbus’tadır.
Sempatik zincirin servikal parçası ■
Sempatik zincirin servikal parçasında üç tane paravertebral ganglion vardır:
180.
Aşağıdaki şekilde “ X” aşağıdakilerden hangisidir?
ile
işaretli
yapı
1. Ggl. cervicale superius’tan çıkan postsinaptik se m p atik lifle r n. caro ticu s in te rn u s ’u oluşturarak kafa içi yapıların sempatik uyarımını sağlar. 2. Ggl. cervicale medium 3. Ggl. cervicale inferius •
Ggl. cervicothoracicum (stellatum) C7, C 8 ve T1 paravertebral ganglionların birleşmesiyle oluşur.
“Spinal sinir" ve “Sempatik sistem" başlıklı şekillere bakınız. Doğru cevap: A
A) Chiasma opticum B) Gl. pinealis C) Comissura posterior D) Adhesio interthalamica E) Corpus geniculatum laterale “D ie n c e p h a io n ”, “T h alam u s” ve “Subthalam us, epith alam us ve h y p o th a la m u s ” b aşlıklı şekillere bakınız. Doğru cevap: B
Ganglion spinale (Arka kök ganglionu) • Radix posterior üzerinde, for. intervertebrale'dedir. • Gövdeyle ilgili tüm duyuların 1. nöronlarını içerir.
■ Sempatik zincire gelen preganglionik lifler üç farkılı şeklide seyredebilir: 1. Paravertebral ganglionlardaki nöronlarla sinaps yapar, 2. Sempatik zincirden doğrudan geçerek splanknik sinirleri oluşturup abdominal aortanın ana dallarının çıkış yeri yakınında bulunan prevertebral ganglionlardaki nöronlarla sinaps yapar, 3. Sempatik zincir içinde yukarı ya da aşağıya doğru seyrederek daha yukarıdaki ya da daha aşağıdaki paravertebral ganglionlarda bulunan nöronlarla sinaps yapar. Preganglionik sempatik nöron (1. nöron)
t
' Nuc. intermedialateralis • Preganglionik sempatik nöronların bulunduğu çekirdek Ganglion impar • En aşağıda, iki sempatik zinciri birleştiren ara gangliondur.
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
491
SINIR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
49 2
Diencephalon, mesencephalon ile beyin hemisferleri arasında kalan santral sinir sistemi bölümüdür. Ventriculus tertius’un her iki yanında simetrik olarak yerleşmiştir.
Diencephalon • Thalamus • Subthalamus • Epithalamus • Hypothalamus
Mesencephalon
Pons
Medulla oblongata
Medulla spinalis
Koku duyusu hariç tüm duyuların 3. nöronu burada bulunur. • Gövde ile ilgili duyuların 3.nöronu nuc. ventralis posterolateralis'tedir (VPL). ■Baş ve yüz ile ilgili duyuların 3.nöronu nuc. ventralis posteromedialis'tedir (VPM) ■Metathalamus, thalamus'un arka kısmında bulunan CGL ve CGM'ye denir. > Corpus geniculatum laterale (CGL): Görme ile ilgili > Corpus geniculatum mediale (CGM): İşitme ile ilgili ■Thalamus'u a. cerebri posterior besler.
SINIR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
493
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
494
180.Aşağıdaki merkezlerden hangisi şekilde “X” ile işaretli lobda yer alır?
•
• •
•
• A) Primer görme merkezi
Oditör assosiasyon alanı (VVernicke’nin duysal konuşma alanı); dom inant hem isferde, gyrus temporalis superior’daki 22 numaralı Brodmann alanıdır. 2 2 numaralı alan; işitilen ya da konuşulan sözcüklerin anlaşılması ile ilgilidir. 39 numaralı alan; yazılan sözcüklerin anlaşılması ile ilgilidir. VVernicke alanı, fasciculus arcuatus denilen bir lif demetiyle Broca alanıyla bağlantılıdır. İşitilen ya da konuşulan dil, primer oditör kodekste algılanır ve buradan VVernicke alanına geçirilip, burada anlaşılır olur. Primer olfaktor alan; 34 numaralı Brodmann alanıdır. Temporal lobun ucundaki piriform kodekstir. Primer olfaktor korteksi irrite eden lezyonlar, genellikle hoş olmayan koku halüsinasyonlarına neden olur. 28 numaralı Brodmann alanı, sekonder (assosiasyon) olfaktor merkezdir. Entorinal kodeks olarak bilinir.
“Önemli kortikal merkezler” başlıklı şekile bakınız.
B) Sekonder görme merkezi C) Primer işitme merkezi
Doğru cevap: C
D) Motor konuşma (Broca) alanı E) Primer tat alanı TEMPORAL LOBUN KORTİKAL ALANLARI •
Primer oditör alan; gyrus temporalis superior’un üst yüzündeki gyri tem p o rales transversi (Heschl’in transvers girusları)’lerdeki 41 ve 42 numaralı Brodmann alanlarıdır. Primer oditör korteks lezyonlarında, akustik boşlukta sesin geliş yönü ve mesafesi, yani lokalizasyonu yapılamaz.
Frontal lob
Parietal lob
■Primer motor alan (4 no.lu Brodman alanı) > Gyrus precentralis'tedir.
■Primer somatik duyu alanı
■M otor konuşma (Broca) alanı (44 - 45 no.lu Brodman alanı) > Gyrus frontalis inferior'da, pars triangularis'te yer alır.
Sulcus centralis
(3,1,2 no.lu Brodman alanları)
• Primer tat alanı (43 no.lu Brodman alanı) > Gyrus postcentralis"in alt ucunda bulunur.
181.Aşağıdaki şekilde “ X” ile işaretli sitem inin hangi bölüm ünde yer alır?
yapı
s in ir
MESENCEPHALO N Tegmentum mesencephali; substantia nigra ile tectum mesencephali arasında kalan mesencephalon bölümüdür. Üçüncü ventrikül ile dördüncü ventrikül’ü b irle ş tire n a qu ed uctus m esencephali (aqueductus cerebri, Sylvius kanalı) tegmentum’un içinden geçer. III ve IV ncü kranyal sinir çekirdekleri ile inen-çıkan yollar tegmentum’dadır. Tectum mesencephali; aqueductus mesencephali’nin arkasında kalan mezensefalon parçasıdır. Area pretectalis ve corpora quadrigemina (colliculus superior + colliculus inferior) buradadır. Area pretectalis, pupilla ışık refleksi ile ilgili pretektal çekirdeklerin bulunduğu alandır. Colliculus superior’ların rostralinde, diencephalon ile mesencephalon’un birleşme sınırındadır.
A) Thalamus B) Subthalamus C) Hypothalamus D) Epithalamus E) Mesencephalon
Corpora quadrigemina, dört tane küçük kabarıntıdır. Daha büyük ve üstte olan ikisine colliculus superior denir. Ani vizüel uyarılara doğan baş-boyun refleksinde ve göz hareketlerinin kontrolünde rolü vardır. Altta olan ikisine ise colliculus inferior denir ve işitme yolu ile ilgilidir. Colliculus inferior, işitmeyi düzenleyen majör subkortikal merkezdir. “Mesencephalon" başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: E
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------■ Colliculus superior, ani görsel uyarılarla oluşan baş-boyun reflekslerinde ve göz hareketlerinin kontrolünde rolü vardır. ■ Colliculus inferior, işitme yolları ile ilgilidir. Tegmentum mesencephali • Substantia nigra ile tectum mesencephali arasında kalan mesencephalon bölümüdür • 3 ve 4. KS çekirdeklerini içerir.
N. trochlearis
Tectum mesencephali • Aqueductus mesencephalinin arkasında kalan bölüm • Area pretectalis ve corpora quadrigemina buradadır. • Area pretectalis pupilla ışık refleksi ilgili pretektal çekirdeklerin bulunduğu alandır. • Corpora quadrigemina colliculus superior** colliculus inferior •
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
495
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
496
182.Kırkbeş yaşında bir kadın hastaneye şiddetli baş ağrısı, baş dönmesi ve kusma şikayetiyle başvuruyor. Radyolojik incelemede intrakranial bir tümör tesbit ediliyor. Fizik muayenede nazal ve paranazal sinüslerde kuruluk, göz yaşı salgısının kaybı ve dilin 2/3 ön kısmında tat duyusunda kayıp olduğu belirleniyor.
•
N. auriculotemporalis; n. mandibularis’in fossa infratemporalis’te verdiği dallardandır. Temporal bölge derisinden, art. temporomandibularis’ten, kulak derisi ve dış kulak yolundan duyu alır. Nuc. salivatorius inferior; n. glossopharyngeus’un m edulla oblongata’da yer alan parasem patik çekirdeğidir. Buradan çıkan lifler gl. parotidea’ya gider. N. petrosus minör; orta kulak boşluğunda, plexus tym pa nicu s’tan çıkar. P a ro tis’e giden parasempatikleri taşır. Bu lifler ggl. oticum ’da sinaps yapar.
•
Aşağıdaki yapılardan hangisi tümör nedeniyle etkilenmiş olabilir?
•
A) N. auriculotemporalis B) N. petrosus minör C) N. facialis
“N. fa c ia lis ’in parasem patik lifle ri" başlıklı şekile bakınız
D) Nuc. salivatorius inferior E) Ggl. oticum
Doğru cevap: C
Nuc. salivatorius superior, n. facialis’in parasempatik çekirdeğidir. Parasempatik lifler, n. facialis’in can al is nervi facialis içinde verdiği dallardan n. petrosus majör aracılığı ile taşınır. Bu lifler, gl. lacrimalis, gl. nasales, gl. salivariae minores’i ggl. pterygopalatinum aracılığı ile uyarır. Dilin 2/3 ön kısmından gelen ve chorda tympani aracılığı ile taşman tad duyusu ile ilgili nöron gövdeleri ggl. geniculi’de yer alır. Chorda tympani aynı zamanda gl. submandibularis ve gl. sublingualis’e giden parasempatikleri de taşır.
Gl. lacrimalis N. trigeminus
A. carotis interna ve plexus caroticus internus
Ganglion trigem inale
R. communicans (N. zygomaticus’a)
N. petrosus profundus N. maxillaris Gll. nasales
Ganglion geniculi Nucleus salivatorius superior
Sempatik lifler
N. facialis N. petrosus majör Nucleus tractus solitarii
N. mandibularis
Ganglion pterygopalatinum
Canalis pterygoidues ve n. canalis pterygoidei Foramen stylomastoideum N. lingualis Chorda tympani Ganglion submandibulare
Gl. sublingualis
Rr. glandulares Gl. submandibularis
facialis’in parasempatik lifleri
183-Otuzbir yaşında bir kadın otomobil çarpması nedeniyle acil servise getiriliyor. Çekilen BT’de sağ for. jugulare’nin altında büyük bir hematom tesbit ediliyor. Hastanın fizik muayenesinde sağ gözde myosis ve yüzde anhidrosis tesbit ediliyor. Aşağıdaki ganglionlardan nedeniyle etkilenm iştir?
hangisi
hematom
A) Ggl. submandibulare B) Ggl. trigeminale C) Ggl. cervicale superior D) Ggl. geniculi E) Ggl. ciliare Sempatik zincirin servikal bölümünde üç tane ganglion trunci sympathici bulunur: • • •
Ganglion cervicale superius Ganglion cervicale medium Ganglion cervicale inferius
G an glio n c e rv ic a le superius; g anglion trun ci sympathici’lerin en büyüğü ve en üstte olanıdır. C2-C3 vertebralara komşudur. C1-4’e karşılık gelen ilk dört
paravertebral ganglionun birleşmesinden meydana gelir. Baştaki yapılara sempatik uyarıyı götüren postganglionik liflerin (nervus caroticus internus) nöronları, bu ganglionda lokalizedir. İlk beş torakal segmentteki preganglionik sempatik nöronların uzantıları, ramus comm unicans albus’larla truncus sympathicus’a geçip, yukarıya doğru yükselerek ganglion cervicale superius’a gelir ve buradaki postganglionik nöronlarla sinaps yapar. Postganglionik nöronların uzantıları ganglionu üst ucundan nervus caroticus internus adı ile terk eder ve arteria carotis interna çevresinde tüm kafa içi yapılara sempatik uyarıyı taşır. Bu nedenle ilk beş spinal segmentten, sempatik zincire birleşen ramus communicans albus’ların lezyonları, kafa içine sempatik uyarı akışını keser ve Horner sendromuna neden olur. Horner sendromu: Baş-boyun bölgesinin sem patik uyarımının bozulması sonucu ortaya çıkan; miyozis, pitozis, enoftalmos, yüzde anhidrozis (terleme kaybı) ve kızarma (facial flushing) ile karakterizedir. Horner sendromundaki miyozisin nedeni, pupilla’yı genişleten (midriyazis) yaptıran musculus dilatator pupillae’nin sempatik uyarısının bozulmasıdır. Bu durumda nervus oculom otorius’un içindeki parasempatiklerle uyarılan musculus sphincter pupillae’nin baskınlığı sonucu pupilla küçülür (miyozis).
Sempatik zincirin servikal parçasında üç tane paravertebral ganglion vardır: 1. Ggl. cervicale superius’tan çıkan postsinaptik sempatik lifler n. caroticus internus’u oluşturarak kafa içi yapıların sempatik uyarımını sağlar. 2. Ggl. cervicale medium 3. Ggl. cervicale inferius Ggl. cervicothoracicum (stellatum) C7, C 8 ve T1 paravertebral ganglionların birleşmesiyle oluşur. • Gang, cervicothoracicum, akciğer apeksiyle komşudur. • Yakın komşuluk nedeniyle akciğer tümörleri bu gangliona bası yaparak Horner sendromu'na neden olabilir.
Hypothalamus
4 Edinger - VVestphal
*Gang, trigeminale Beyin sapı
Gang, ciliare N. nasociliaris (V I)
M. dilatator pupillae'yi uyarır.
Parasempatik
• M. ciliaris • M. sphincter pupillae
Gang, cervicothoracicum (stellatum)
Horner sendromu
Sempatik
(se m patik etkin in kaybı)
• M. dilatator pupillae • M. tarsalis (superior) • Ter bezleri
• Miyozis • Pitozis • Anhidrozis
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
497
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
GANGLION SUBMANDIBULARE M. hyoglossus'un üstünde, glandula submandibularis ile n. lingualis arasındadır. Gangliondan çıkan postganglionik parasempatik lifler, glandula submandibularis ile glandula sublingualis’e gider.
184.Ellidört yaşında erkek hasta şiddetli baş ağrısı şikayeti ile hastaneye gidiyor. Çekilen BT’de a. carotis interna’nın sinüs cavernosus içindeki bölüm ünde anevrizma te sbit ediliyor. Aşağıdaki sinirlerden hangisi öncelikle etkilenir? A) N. abducens
GANGLION CILIARE
B) N.oculomotorius M. rectus lateralis ile n. opticus arasında, a. ophthalmica’nın la te ra lin d e d ir. G a ng lio nd a n çıkan p ostg a n g lio n ik parasempatik lifler, nn. ciliares breves denilen sinirler içinde hedef organları olan m. ciliaris ve m. sphincter pupillae’ye gider. GANGLION GENICULI N. facialis’in duyu ganglionudur. Temporal kemiğin pars petrosa’sı içindeki c a n a lis n e rvi fa c ia lis içerisinde bulunur.
C) N. ophthalmicus D) N. maxillaris E) N. trochlearis Sinüs cavernosus, sfenoid kemik gövdesinin her iki tarafındadır. içinden a. carotis interna ve n. abducens geçer (sinir, arterin lateralindedir). Dış duvarından ise; n. oculomotorius, n. trochlearis, n. ophthalmicus ve n. maxillaris geçer. “Sinüs cavernosus" başlıklı şekile bakınız.
GANGLION TRIGEMINALE N. trigeminus’un duyu ganglionudur. Baş ve yüzden gelen somatik duyuların (ağrı-ısı, dokunma, basınç) birinci nöronlarını içerir. Fossa cranii m edia’da, temporal kemiğin pars petrosa’sı üzerinde bulunan im pressio trigem inalis üzerinde yer alır.
Doğru cevap: A
“Sempatik zincirin servikal p arçası” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C ■ Sinüs cavernosus fossa cranii media’da, sfenoid kemik gövdesinin her iki tarafında yer alır. ■ Sinüs cavernosus’un, v. ophthalmica superior aracılığı ile v. facialis ile, for. ovale’den geçen bir v. emisseria aracılığıyla pfexus pterygoideus ile bağlantısı vardır. L A T E R A L
N. oculom otoriusN. trochlearis-
Sinüs cavernosus
Hipofiz
A. carotis interna
N. ophthalm icusN. m axillaris-
Sj— -N. abducens
• A. carotis interna ve n. abducens (VI) içinden geçer. • • • •
N. N. N. N.
oculom otorius (III), trochlearis (IV), ophthalmicus (V I) maxillaris (V2) lateral duvarında seyreder.
185.Yirmi yaşında bir adam boynunun üst bölümündeki bıçak yarası nedeniyle acil servise başvuruyor. Radyolojik inceleme önemli yapıların etkilenmediği belirleniyor. Fizik muayenede angulus mandibula üzerindeki deride duyu kaybı tesbit ediliyor.
186.Ellibeş yaşında bir kadın baş ağrısı ve baş dönmesi şikayetiyle doktora gidiyor. Tansiyonu 110/190 mmHg olarak ölçülen hastanın kolesterol düzeyi 250 mg/dl olarak bulunuyor. Radyolojik incelemede her iki a. carotis communis’in de %90 oranında tıkanmış olduğu belirleniyor. Karotis endarterektomi yapılanan hastada geniş aterosklerotik plaklar çıkartılıyor. Hastanın postoperatif muayenesinde dilini dışarı çıkarması söylendiğinde, dilin sağ tarafa doğru kaydığı tesbit ediliyor.
Aşağıdaki sinirleden hangisi hasar görmüştür? A) N. supraclavicularis B) N. transversus colli C) N. auricularis magnus
Cerrahi girişim sırasında aşağıdaki sinirlerden hangisi zedelenmiş olabilir?
D) N. occipitalis majör E) N. occipitalis minör
A) Sağ n. glossopharyngeus
Plexus c e rv ic a lis ’i ilk dö rt s p in a l sin irin ram us a n te rio r’la rı o luşturur. N. a u ric u la ris m agnus, n. occip italis minör, n. transversus colli ve nn. supraclaviculares plexus cervicalis’in deri dallarıdır.
B) Sağ n. hypoglossus C) Sol n. hypoglossus D) Sol n. lingualis E) Sol n. vagus
N. auricularis magnus, C2 ve C3 spinal sinirlerden gelen liflerin birleşmesiyle oluşur. Sinire ait duyusal dallar angulus mandibula üzerindeki ve kulak arkasındaki deride dağılır.
N. hypoglossus, dilin motor siniridir. Beyin sapında, bulbus ’un ön yüzünden çıkar ve occipital kemikteki canalis nervi hypoglossi’den geçerek cranium’u terk eder.
N. occipitalis majör, C2 spinal sinirin arka dalıdır. A. occipitalis’in dalları ile dağılarak ense, başın arka kısmı ile tepeye kadar olan kafa derisinin duyusunu alır.
N. HYPOGLOSSUS’UN (XII. KRANYAL SİNİR) LEZYONLARI Supranüklear lezyon, hipoglossus’un motor çekirdeğinin bulunduğu bulbus’un yukarısındadır. İntranüklear lezyon, bulbus'ta olup hipoglossus’un çekirdeğini tutar. İntranüklear lezyon ise sinirin beyin sapını terk ettikten sonraki bölümündedir.
“P lexus c e rv ic a lis ’in d eri d a lla rı” başlıklı şe kile bakınız. Doğru cevap: C
. ■ Plexus cervicalis’in deri dalları, m. sternocleidomastoideus’un arka kenarının orta kısmında (punçtum nervosum) derin fasiayı delerek yüzeyelleşir.
Plexus cervicalis'in deri dalları O N. auricularis magnus © N. transversus colli © N. Occipitalis minör © N . Supraclavicularis
Plexus cervicalis’in deri dallan
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
499
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
500
N ervus h y p o g lo ssu s’un m otor çe kird e ğ in d e k i m. genioglossus ile ilgili nöronlar, sadece karşı korteksten kortikonüklear lif alırken, diğer dil kasları ile ilgili olanlar her iki korteksten kortikonüklear lif alır. M. genioglossus, dilin ağızdan düz olarak dışarı çıkarılmasını sağlayan kastır. Eğer bir tarafın kası fonksiyonunu kaybederse, dil ağızdan dışarı çıkarıldığında, sağlam tarafın kası onu iter ve dil paralizik olduğu tarafa deviye olur. •
•
S upra nü kle a r lezyonda, karşı ta ra f çekirdek içindeki m. genioglossus ile ilgili nöronlara gelen uyarı kesilir. Bu durumda dilin karşı yarısındaki m. genioglossus’ta paralizi olur ve dil ağızdan dışarı çıkarıldığında iezyonun karşı tarafına deviye olur (santral tip hipoglossus felci). Intranüklear ya da infranüklear lezyonlarda ise, aynı taraf çekirdek içindeki bütün dil kasları ile ilgili nöronlar harabiyete uğrar ve bu nedenle aynı taraf dil yarısındaki bütün kaslar paralizik olur. Dil ağızdan dışarı çıkarıldığında sağlam taraf dil yarısındaki m. genioglossus’un itmesi nedeniyle, dil lezyon tarafına deviye olur (periferik tip hipoglossus felci).
“N. hypoglossus lezyonlan” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: B
187.Serebrovasküler atak geçiren 6 8 yaşında bir erkek hasta acil servise getiriliyor. Radyolojik incelemede olayın nedenin a. in fe rio r anterior cerebelli’nin çıkış yeri yakınındaki küçük bir kanama olduğu tesbit ediliyor. Aşağıdaki sinirlerden hangisi bu kanamadan etkilenebilir? A) N. opticus B) N. oculomotorius C) N. trochlearis D) N. trigeminus E) N.abducens A. inferior anterior cerebelli’ye yakın komşuluğundan dolayı bu arterin kanamasından etkilenebilecek sinir n. abducens’tir. N. OCULOMOTORİUS (III) • •
Fossa in te rp e d u n c u la ris 'd e n ve sulcus pontocruralis’ten beyin sapını terk eder. A. cerebri posterior ile a. superior cerebelli arasından geçer.
N. TROCHLEARİS (IV); Beyin sapını arka yüzünden terkeden tek kranyal sinirdir. N. TRİGEMİNUS (V); ön-yan bölümünden pons’u terk eder. N. ABDUCENS(VI); sulcus bulbopontinus’tan beyin sapını terk eder. Doğru cevap: E
N. hypoglossus lezyonlan
Middle alternan hem ipleji’de, ipsilateral abducens felci ve kontralateral hemipleji olur. Hasta lezyon tarafına baktığı zaman horizontal diplopi ortaya çıkar.
• A. carotis interna'nın lateralinde, sinüs cavernosus'un içinde seyreder • FOS'dan ve Zinn halkasından geçerek orbita'ya girer A. cerebri posterior M. rectus lateralis
A. superior cerebelli
A. in fe rio r a n te rio r cerebelli
Lezyonunda
A A. vertebralis
%
• İçe şaşılık • H orizontal d iplopi
w*
188.Ağaçtan düşen 57 yaşında bir erkek acil servise getiriliyor. Hasatanın BT’de lamina cribrosa’da kırık tesbit ediliyor. Hastanın m uayenesinde aşağıdakilerden hangisi bulunabilir? A) Diplopi
B)Anosmi
C) Hiperakuzi
D) Tinnitus
189.Araba çarpması sonucu acil servise getirilen 54 yaşında erkek hastanın radyolojik incelem esinde yavaş, lokal bir kanamaya neden olan, crista ga 11i boyunca bir kırık te sbit ediliyor. Aşağıdakilerden hangisi bu kanamanın kaynağı o labilir? A) A. meningea media B) V. magna cerebri C) Sinüs sagittalis superior
E) İşitme kaybı
D) Sinüs rectus N. OLFACTORIUS (I) Koku yolunun birinci nöronu olan bipolar nöronlar, olfaktor reseptör hücrelerdir, insanlarda çoğalabilme özelliği olan tek nöron grubudur. Ek olarak, insan sinir sistemindeki en küçük çaplı ve miyelinsiz aksonlara sahip nöronlardır. Bu nedenle en düşük ileti hızına sahiptir. Thalamus’a uğramayan, merkezine 2 nöronla taşınan ve reseptör olarak nöron kullanan tek duyudur. Concha nasalis superior’da lokalize olan pars olfactoria’daki bipolar nöronların santral uzantıları, n. oifactorius adı ile etmoid kemiğin kribriform laminasından, kafa içine geçer. Dura ve arachnoidea materi delip, bulbus olfactorius’taki hücrelerle sinaps yapar. Buradaki nöronların (mitral ve tufted) aksonları tractus olfactorius’u oluşturur. “N. oifactorius” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: B
E) V. ophthalmica superior Sinüs sagittalis superior; falx cerebri’nin üst kenarı boyunca uzanır. Önde falx cerebri’nin tutunduğu crista galli’den başlar. Arka ucu genellikle confluens sinuum denilen bir genişleme yapar ve sağ sinüs transversus olarak devam eder. DURAL SİNÜSLER (SİNÜS DURAE MATRİS) Dura mater’in iki tabakası, bazı bölgelerde ayrılarak dural sinüsleri oluşturur. Sinüsler kapak içermezler ve duvarlarında kas yoktur. Sinüslerin başlıca fonksiyonu, araknoid villus’lar aracılığıyla subaraknoidal boşluktan BOS’u, serebral venler aracılığı ile de beyinden kanı almaktır. •
Sinüs sagittalis superior; falx cerebri’nin üst kenarı boyunca uzanır. En büyük dural sinüstür. BOS’un esas drene olduğu sinüstür. Arka ucu genellikle confluens sinuum denilen bir genişleme yapar ve sağ sinüs transversus olarak devam eder.
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
501
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
502
Burun boşluğunda concha nasalis superior’un üst yüzü ve septum nasi’nin buna komşu olan kısmı koku duyusu ile ilgili olup regio olfactoria adını alır. • Koku, thalamus'a uğramayan tek duyudur. >Olfaktor reseptör hücreleri koku yolunun 1 . nöronu olan bipolar nöronlardır. 1 Olfaktor
W
mukozadaki bipolar nöronların santral uzantıları ethmoid kemikten (lamina cribrosa) geçer.
N. olfactorius
1 Primer
olfaktor alan (34 no.lu BA) temporal lobda yer alır.
Bulbus olfactorius
Regio olfactoria
• •
•
•
•
•
•
•
Sinüs sagittalis inferior; falx cerebri’nin alt kenarı boyunca uzanır. Sinüs rectus'a açılır. Sinüs rectus; falx cerebri ile tentorium cerebelli’nin ka rşıla ştığ ı ye rd ed ir. G e n e llikle sol sinüs transversus’a açılır. Bazen confluens sinuum ’a açılır. Beynin en büyük veni olan v. magna cerebri (Galen veni) ve sinüs sagittalis inferior, sinüs rectus’a açılır. Confleuns sinuum (torcular Herophili); sinüs sagittalis superior’un arka ucunun genişlemesidir. Sinüs occipitalis ve karşı taraf sinüs transversus’la bağlantılıdır. Sinüs transversus; sağdaki sinüs sa gittalis superior’un, soldaki de sinüs rectus’un devamı olarak, ya da co n flu e n s sinuum (to rc u la r Herophili)’dan başlarlar. Tentorium cerebelli’nin arka kenarının yapraklan arasındadır. Sinüs sigmoideus; sinüs transversus’un devamıdır ve foramen jugulare’den itibaren v. jugularis interna adını alır. Sinüs occipitalis; en küçük dural sinüstür. Falx cerebelli’nin crista occipitalis interna’ya tutunan yaprakları arasındadır. Confluens sinuum'a açılır. Sinüs sphenoparietalis; sfenoid kemiğin küçük kanatlarının altındadır. Sinüs c av ern o su s’a açılır. Sinüs petrosus superior; petroz kemiğin üst kenarında seyreder. Sinüs transversus’a açılır.
•
•
Sinüs petrosus inferior; petroz kemik ile oksipital kemik arasında seyreder. V. jugularis interna’ya açılır. Sinüs cavernosus’u v. jugularis interna’ya bağlar. Sinüs cavernosus; sfenoid kemik gövdesinin her iki tarafındadır. İçinden a. carotis interna (A. C. I.) ve n. abducens geçer (sinir, arterin lateralindedir). Dış duvarından ise; n. oculomotorius, n. trochlearis, n. ophthalmicus ve n. maxillaris geçer.
“Dural siruıslar” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C 190.Ellialtı yaşında bir erkek hasta şiddetli başağrısı ve kulak ağrısı şikayetiyle KBB polikliniğine gidiyor. Hastanın radyolojik incelemesinde orta kulak boşluğunda, alt duvarı oluşturan kemiğe de yayılmış bir tümör tesbit ediliyor. Aşağıdaki yapılardan hangisi etkilenebilir?
A) Cochlea ve canalis semicircularis lateralis B) A. carotis interna C) Sinüs sigmoideus
D) V. jugularis
interna
E) Aditus ad antrum ve n. facialis
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
503
Dura mater’in iki tabakası bazı bölgelerde ayrılarak dural sinüsleri oluşturur. Dural sinüslerden sinüs sagittalis superior, sinüs sagittalis inferior, sinüs rectus ve sinüs occipitalis tek, diğerleri çifttir. Falx ce re b ri'n in üst kenarı boyunca uzanır
Sinüs sagittalis superior
• BOS'un esas drene olduğu sinüstür
Sinüs rectus • V. magna cerebri (Galen veni) ile sinüs sagittalis in fe rio r'u n birleşm esiyle oluşur. ■si
Sinüs sphenoparietalis
Confluens sinuum (torcular herophili)
Sinüs cavernosus
• Sinüs sagittalis su p e rio r'u n
(sağ)
arka ucunun ge nişlem esidir
Sinüs petrosus inferior
Sinüs sigmoideus
• Sinüs occipitalis buraya Sinüs occipitalis Foramen jugulare
açılır
Sinüs sigmoideus • Sinüs transversus'un devam ıdır • For. ju g u la re 'd e n itib are n
v. jugularis interna adını alır.
ORTA KULAK BOŞLUĞUNUN DUVARLARI •
• •
Paries tegmentalis (üst duvar): Teğmen tympani denilen ince bir kemik plak tarafından yapılır. Orta kulak boşluğunu, fossa cranii media’yı örten dura mater’den ayırır. Paries jugularis (alt duvar): Vena jugularis interna ile cavitas tympani’yi ayırır. Paries labyrinthicus (iç duvar): Cavitas tympani ile iç kulağı ayıran duvardır. Üzerinde; fenestra vestibuli, fenestra cochleae, promontorium ve prominentia canalis facialis denilen yapılar bulunur. > Promontorium: iç kulakta bulunan cochlea’nın cavitas tympani içine yapmış olduğu çıkıntıdır. Üzerinde, plexus tympanicus denilen sinir ağı bulunur. > Fenestra vestibuli (oval pencere): Cavitas tym pani’yi, iç kulaktaki vestibulum ’a bağlar. Stapes’in tabanı ile kapatılır. > Fenestra cochleae (yuvarlak pencere): Cavitas tympani’yi cochlea’nın scala tympani’sine bağlar. Membrana tympanica secundaria ile kapatılır. > Prominentia canalis facialis: Canalis facialis’in, transvers segmentinin cavitas tympani içine yapmış olduğu çıkıntıdır.
•
•
•
Paries mastoideus (arka duvar): Bu duvarın üst bölümünde, recessus epitympanicus’u antrum m astoideum ’a irtibatlayan, aditus ad antrum mastoideum denilen büyük ve düzensiz bir delik vardır. Orta kulak boşluğundaki infeksiyon, bu duvardan antrum m astoideum ’a geçerek m astoidit oluşturur. Duvarın alt bölümünde, fenestra vestibuli’nin hemen arkasında görülen eminentia pyramidalis isimli kabarıntının içinde musculus stapedius bulunur. Fasiyal kanalın inen segmenti bu duvardır. Chorda tympani, bu duvardan orta kulak boşluğuna girer. Paries caroticus (ön duvar): Arteria carotis interna ile komşudur. Üst bölümünde görülen iki ağızdan; üstte olanı musculus tensor tym pani’yi içeren semicanalis musculi tensoris tym pani’ye, alttaki ise tuba auditiva’nın kemik bölümünün oluşturduğu semicanalis tubae auditivae’ye aittir. İki kanala birlikte canalis musculotubarius denir. Parotis bezine parasempatikleri götüren nervus petrosus minör, orta kulak boşluğunu bu duvardan terk eder. Paries membranaceus (dış duvar): Membrana tympanica yapar.
“Orta kulak boşluğunun komşulukları” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
r
■ ■ ■ ■
Teğmen tympani, kafa tabanında fossa cranii media’da yer alır. M. tensor tympani ön duvar, m stapedius arka duvar üzerindedir. Arka duvar üzerindeki aditus ad antrum denilen geçit orta kulak boşluğunu antrum mastoideum’a bağlar. Fasiyal kanalın inen segmenti arka duvardadır. Chorda tympani bu duvardan orta kulak boşluğuna girer.
"A
Üst duvar: Teğmen tympani (temporal kemik)
Anterior
Posterior
M. tensor tympani Tuba auditiva
A. carotis interna
Alt duvar v. jugularis interna ile komşudur
191 .Ellidört yaşında bir kadın beş gündür yaşadığı görme problemi nedeniyle hastaneye gidiyor. Radyolojik incelemede beyin tabanındaki arterlerden birinde chiasma opticum’a bası yapan bir anevrizma tesbit ediliyor.
192.Kırkbeş yaşında erkek hasta acil servise şiddetli karın ağrısı şikayetiyle başvuruyor. Hastanın muayenesinde kremaster refleksi alınamıyor. Aşağıdaki sinirlerden hangisi refleksinin efferent yolunu oluşturur?
kremaster
Bu arter aşağıdakilerden hangisidir? A) N. ilioinguinalis A) A, cerebri media
B) N. iliohypogastricus
B ) A. communicans anterior
C) N. genitofemoralis
C) A. cerebri anterior
D) N. pudendus
D) A. superior cerebelli
E) T 12 spinal sinirin r. anterior’u
E) A. inferior posterior cerebelli A. communicans anterior; a. cerebri an te rio r’un dalıdır. İki taraf a. cerebri anterior’u birleştirir. VVillis halkasını oluşturan arterlerden biridir. A. communicans anterior en çok anevrizma görülen damardır. Chiasma opticum’un yukarısında yer alır ve bu artere ait bir anevrizma chiasma opticum’a bası yapabilir.
‘‘Beynin tabanındaki arterler” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: C
N. genitofemoralis, kremaster refleksinin hem afferent hem de efferent yolunu yapan sinirdir. N. iliohypogastricus M. psoas major’un lateral kenarının üst kısmından çıkar. M. quadratus lumborum’u önden çaprazlar. Böbreğin arka yüzü ile komşudur. Crista iliaca’nın üzerinde m. trasversus abdominis’i deler ve dallarına ayrılır. Duyu ve motor dalları vardır. Motor dalları karın ön duvarı kaslarının uyarımına katılır. Duyu dalları ise gluteal bölgenin üst lateral kısmı ile suprapubik bölgeye dağılır. N. ilioinguinalis M. psoas major’un lateral kenarından, n. iliohypogastricus’un biraz altından çıkar. M. quadratus lum borum ’u önden çaprazlayarak böbreğin arka yüzü ile komşuluk yapar.
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
505
N. olfactorius (I) N. opticus (II) N. oculomotorius (III) N. trigeminus (V)
A. cerebri posterior
N. facialis (VII) A. superior cerebelli
N. vestibulocochlearis (VIII)
N. abducens (VI)
N. glossopharyngeus (IX) vagus (X)
A. labyrinthi N. accessorius (XI) A. inferior anterior cerebelli
N. hypoglossus (XII)
Beynin tabanındaki arterler
Daha sonra canalis inguinalis içerisinde funiculus spermaticus (kadında lig. teres uteri) ile birlikte seyrederek anulus inguinalis superficialis’ten geçer. Motor dalları karın ön duvarı kaslarının uyarımına katılır. Duyu dalları inguinal bölgenin mediali ve erkekte scrotum (kadında labium majus) derisinin duyusunu alır.
e
N. genitofem oralis M. psoas m ajor'u ön yüzünden delerek terk eder ve kasın üzerinde seyreder. Ureter’i arkadan çaprazlar. Lig. inguinale’nin üzerinde ramus genitalis ve ramus femoralis adlı dallarına ayrılır. Ramus genitalis erkekte canalis inguinalis’te funiculus spermaticus içerisinde seyreder ve m. dartos ile m. crem aster’i uyarır. Ayrıca scrotum
■ ■ N. ilioinguinalis, anulus inguinalis superficialis’ten geçerek inguinal kanalı terk ettikten sonra uyluğun üst-iç yüzünün derisinde dağılır.
N. ilioinguinalis • Canalis inguinalis'den geçer
M. obliquus internus abdominis
— N. iliohypogastricus * • Fıtık ameliyatlarında yaralanma riski en yüksek olan sinirdir.
------ N. ilioinguinalis M. iliacus
m obliquus externus abdominis
N. genitofemoralis • M. psoas major'un ön yüzünü delerek çıkar. • Genital dalı inguinal kanalda seyreder. Erkekte m. dartos ve m. cremaster'i uyarır.
/
N.cutaneus femoris lateralis
• Femoral dalı trigonum femorale derisinden duyu alır.
N. (r. fem oralis)
N. ilioinguinalis Funiculus spermaticus
N. obturatorius
x
SINIR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
derisinden duyu alır. Kadında yine canalis inguinalis’te lig. teres uteri boyunca seyerederek labium majus derisinde dağılır. Ramus femoralis ise lig. inguinale’nin altında kalan ufak bir bölgenin deri duyusunu alır. N .pudendus
193.Araba çarpması sonucu hastaneye başvuran 34 yaşında erkek hastanın çekilen grafisinde el bileğinde kırık tesbit ediliyor. Muayenede interfalangeal eklemlere ekstensiyon yaptıran kasların çalışmadığı tesbit ediliyor. Aşağıdaki sinirlerden hangisi hasar görm üştür?
A. ve v. pudenda interna ile birlikte for. ischiadicum m ajus’tan geçerek pelvis’i terk eder. Daha sonra for. ischiadicum minus’tan geçerek fossa ischioanalis’e gelir. Fossa ischionalis’in lateral duvarında, canalis pudendalis (Alcock kanalı)’te seyreder. Kanala girdikten hemen sonra, m. sphincter ani externus’u uyaran ve anüs çevresindeki deriden duyu alan n. rectalis inferior’u verir. Daha sonra n. perinealis ve n. dorsalis penis (clitoridis) adlı iki uç dalına ayrılır. N. perinealis, perine bölgesindeki kasları uyarır, erkek’te scrotum (kadında labium majus)’tan duyu alır. N. dorsalis penis (clitoridis) ise erkekte penis derisi ile glans penis’te, kadında ise clitoris’te dağılır. “Plexus lumbalis’in dalları” başlıklı şekile bakınız.
A) N. ulnaris B) N. medianus’un rekürren dalı C) N. radialis D) N. musculocutaneus E) N. interosseus anterior N. ulnaris, elin parmaklarına adduksiyon ve abduksiyon yaptıran palmar ve dorsal interosseal kasların siniridir. Bu kaslar aynı zamanda metakarpofalangeal ekleme fleksiyon, interfalangeal ekleme ekstensiyon yaptıran mm. lumbricales’e yardımcı olurlar. N. medianus’un rekürren dalı (rr. musculares) baş parmağa hareket yaptıran tenar bölge kaslarının çoğunun siniridir.
Doğru cevap: C ■ N. ulnaris önkolda, m. flexor carpi ulnaris ile m. flexor digitorum profundus'un ulnar yarısını uyarır. ■ N. ulnaris, el bileğindeki seyri sırasında Guyon kanalı’ndan a. ulnaris ile birlikte geçer.
Fasciculus medialis'ten çıkan dallar N. ulnaris
N. medianus
• Kolda dal vermez.
N. ulnaris
• Epicondylus medialis'in arkasında, sulcus nervi ulnaris'in içinde aşağıya iner. • Önkolda a. ulnaris ile birlikte, m. flexor
carpi ulnaris ve m. flexor digitorum profundus'un arasında ilerleyerek bu kasları innerve eder.
M. flexor digitorum profundus
• Retinaculum flexorum'un yüzeyelinden ve os pisiforme'nin lateralinden (Guyon kanalından) geçerek ele gelir. • Felcinde pençe el olur.
Os pisiforme Retinaculum flexorum
N. ulnaris'in elde uyardığı kaslar • Hipotenar kaslar • Mm. lumbricales 3 ve 4 • Bütün interosseal kaslar • M. adductor pollicis
Plexus brachialis
N. radialis ve n. musculocutaneus’un elde uyardığı kas yoktur.
•
N. interosseus anterior, n. medianus’tan ön kolda ayrılır. M. flexor pollicis longus ve m. pronator quadratus’u uyarır.
•
“Plexus brachialis” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: A 194.Bir yıl önce Bell paralizisi tanısı alan 31 yaşındaki kadın hastaya yüzeyel bacak sinirlerinden birinin greft olarak kullanılacağı operasyon planlanıyor. Operasyondan altı sonra hastanın yüz kaslarındaki fonksiyonel kayıp düzeliyor. Ancak bacağın arka dış yüzünde ve ayağın dış kenarında, greft için alınan sinir nedeniyle duyu kaybı oluşuyor. Bu işlem için kullanılm ıştır?
aşağıdaki
sinirlerden
•
N. fibularis superficialis, ayağa eversiyon yaptıran kasların siniridir. Duyu dalları, bacağın alt kiminin ön-dış bölgesi ve ayağın dorsal yüzünün derisinde dağılır. N. fibularis profundus, bacaktaki ekstensor kasları (ayağa ekstansiyon ya da dorsal fleksiyon yaptıran kaslar) uyarır. Ayrıca ayak başparmağı ve ikinci parmak arasındaki küçük bir bölgenin deri duyusunu alır. N. saphenus, bacağın ve ayağın medial yüzünün deri duyusunu alır.
“Af. suralis” başlıklı şekile bakınız. Doğru cevap: D
hangisi
A) N. fibularis (peroneus) superficialis B) N. tibialis C) N. fibularis (peroneus) communis D) N. suralis E) N. saphenus N. suralis, bacağın arka-dış yüzü ve ayağın dış kenarının deri duyusunu taşır. •
r
N. tibialis, bacağın arka yüzü ve ayak tabanının hem kaslarını uyarır hem de bu bölgelerin deri duyusunu alır.
■ N. suralis, bacağın arka-dış yüzü ve ayağın dış kenarının deri duyusunu taşır. N. suralis • N. cutaneus surae medialis (n. tibialis) ile n. cutaneus surae lateralis'in (n. fibularis communis) birleşmesiyle oluşur. • Bacağın arka yüzünde v. saphena parva ile birlikte seyreder.
N. suralis
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
508
6.
TUS SORULARI
Aşağıdakilerden hangisi kas, kiriş, eklem kapsülü ve iç kulaktan gelen derin duyuyu alır? (Eylül-95) A)
Proprioseptör
B) İntraseptör
C)
Visseroseptör
D) Enteroseptör
E) Kemoreseptör 1.
Ağrı-ısı duyusu aşağıdakilerden hangisi ile iletilir? (Nisan-89) A)
Tr. spinocerebellaris anterior
B) Tr. spinocerebellaris
Doğru cevap: A
7.
posterior
C) Tr. spinothalamicus lateralis D)
Aşağıdakilerden hangisi beslemez? (Nisan-96) A)
Tr. spinotectalis
A. vertebralis
spinalis’i
B) A. basilaris
C)Aa. lumbales
E) Tr. spinothalamicus anterior
medulla
D) A. intercostalis
E) A. cervicalis profunda
Doğru cevap: C Doğru cevap: B 2.
Tractus corticospinalis’in neresidir? (Nisan-91)
çaprazlaştığı
yer
8.
A)
Pons
B) Bulbus
Aşağıdaki sinir yollarından hangisi, medulla oblongata’da çaprazlaşır ve karşı tarafa geçerek medulla spinaliste devam eder? (Nisan-96)
C)
Thalamus
D) Chiasma opticum
A) Tractus corticospinalis lateralis
E) Hypothalamus
B) Tractus corticospinalis anterior C) Tractus vestibulocerebellaris
Doğru cevap:B
D) Tractus spinotectalis E) Tractus spinothalamicus anterior
3.
Lumbal ponksiyon (LP)yapılırken hangi vertebralar arasından girmek daha güvenlidir? (Eylül-91)
Doğru cevap: A
A)T12-L1
B) L1-L2
9.
C)
D) L3-L4
L2-L3 E) L5-S1
Ovulasyon sırasında paraumbilikal bölgedeki ağrı hissi hangi dermatomdan kaynaklanır? (Nisan-98) A )T 8
B) T 10
C) T 12
D) L,
E) L2
Doğru cevap: D Doğru cevap: B 4.
Ağrı ve sıcaklık hissini hangi yol taşır? (Nisan-92) A) Tr. spinocerebellaris posterior B) Tr. spinocerebellaris anterior
10. Aşağıdakilerden hangisi üst ekstremitenin derin duyusunu ve vibrasyon duyusunu taşır? (Eylül-98)
C ) Tr. spinothalamicus lateralis
A) Fasciculus cuneatus
D) Fasciculus gracilis
B) Fasciculus interfascicularis
E) Fasciculus cuneatus
C) Tractus spinothalamicus anterior D) Tractus spinothalamicus lateralis
Doğru cevap: C 5.
E) Funiculus anterior Doğru cevap: A
Medulla spinalis dura mater’e hangisiyle bağlanır? (Nisan-93) A)
Conus medullaris
C)
Pia mater
B) Filum terminale D) Galea aponeurotica
E) Lig. denticulatum Doğru cevap: E
11. Burun kanatlarından ağrı duyusunu alan yapı aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül-99) A) Nucleus tractus solitarius B) Nucleus ambiguus C) Nucleus spinalis nervi trigemini D) Nucleus (sensorius) principalis nervi trigemini E) Nucleus mesencephalicus nervi trigemini Doğru cevap: C
12. Varicella zoster ganglionlardan (Eylül 2006)
virüs enfeksiyonu aşağıdaki hangisini en sık tutar?
16. Medulla spinalisin hangi seviye lezyonlarında sempatik sisteme ait nöronlar hasar görür? (Nisan 2009)
A)
Alt torasik
B) Üst servikal
A) Superior servikal
C)
Stellat
D) Pterigopalatin
B) inferior servikal
E) Vestibüler
C) Torakolumbar D) Sakral
Doğru cevap: A
E) Koksigeal 13. Şekildeki taralı bölgenin deri duyusunu ileten sinir aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül 2006)
Doğru cevap: C 17. Bilinçli propriosepsiyon ve vibrasyon duyusu kaybı olan bir hastada aşağıdakilerin hangisinde zedelenme olduğu düşünülmelidir? (Nisan 2009) A) Tractus spinothalamicus lateralis B) Tractus spinothalamicus anterior C) Fasciculus gracilis D) Tractus spinocerebellaris posterior E) Tractus corticospinalis Doğru cevap: C 18. Aşağıdakilerden hangisi alt ekstremiteden gelen proprioseptif duyuları serebelluma taşır? (Aralık 2010)
A) N. cutaneus femoris lateralis A) Tractus spinocerebellaris posterior
B) N. cutaneus femoris intermedius
B) Tractus cuneocerebellaris
C) N.saphenus
C) Tractus vestibulocerebellaris
D) N. suralis
D) Tractus reticulocerebellaris
E) N. peroneus superficialis
E) Tractus olivocerebellaris Doğru cevap: D Doğru cevap: A 14.
Üst motor nöronları aşağıdaki bulgulardan (Eylül 2007)
etkileyen hangisi
lezyonlarda görülmez?
A) Spastik paralizi B) Derin tendon reflekslerinde azalma C) Karın cildi refleksi kaybı D) Kremaster refleksi kaybı E) Babinski belirtisi Doğru cevap: B
15. Bacaklarında hafif dokunma duyusu kaybı olan bir hastada aşağıdakilerin hangisinde zedelenme olduğu düşünülmelidir? (Eylül 2007) A) Tractus spinocerebellaris anterior B) Tractus spinothalamicus anterior C) Tractus spinocerebellaris posterior D) Tractus spinothalamicus lateralis E) Fasciculus gracilis Doğru cevap: B
19. Arteria cerebri anterior’un beslediği beyin bölgesi aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül 2012) A) Lobus temporalis B) Gyri orbitales C) Crus cerebri D) Colliculus superior E) Polus occipitalis Doğru cevap: B
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
509
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
510
- BEYİN SAPI VE CEREBELLUM 1.
6.
hangisi
beyincikte
A) Nucleus ruber
Cerebellum’da bulunmayan nucleus aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan-90)
B) Nucleus fastigii C) Nucleus globosus
A) Nuc. ruber
D) Nucleus dentatus
B) Nuc. fastigii
E) Nucleus emboliformis
C) Nuc. emboliformis D) Nuc. dentatus
Aşağıdaki nukleuslardan bulunmaz? (Nisan 2009)
Doğru cevap: A
E) Nuc. globossus Doğru cevap: A
2.
7.
A) 2. lumbal
Decussatio pyramidum nerededir? (Nisan-94)
B) 4. lumbal
A ) Pons
C) 5. lumbal
B) Medulla spinalis
D) 2. sakral
C) Medulla oblongata D) Cerebellum E) Capsula interna
Pia mater spinalis hangi vertebra seviyesinde kapanır? (Nisan 2010)
E) 4. sakral Doğru cevap: A
Doğru cevap: C 3.
Komadaki bir hastada pupillalar küçük iğne ucu kadar ve sabit görünmektedir. Bu hastada kanama nerededir? (Nisan-2001)
8.
Aşağıdaki anatomik yapılardan hangisi dördüncü ventrikülün tabanında ver almaz? (Eylül 2011) A) Sulcus medianus
A) Diencephalon
B) Colliculus facialis
B) Serebral hemisfer
C) Lamina tecti
C ) Pons
D) Area vestibularis
D) Üst beyin sapı
E) Trigonum nervi vagi
E) Bulbus
Doğru cevap: C
Doğru cevap: C 4.
Nervus hypoglossus’un motor nükleusu merkezi sinir sisteminin hangi kısmında bulunur? (Nisan 2005) A) Talamus B) Subtalamus C) Medulla oblongata D) Pons E) Mesencephalon
Doğru cevap: C 5.
Aşağıdaki çekirdeklerden hangisi, mezensefalonda bulunmaz? (Nisan 2007) A) Nucleus ruber B) Nucleus nervi abducentis C) Nucleus nervi trochlearis D) Nucleus nervi oculomotorii E) Nucleus oculomotorius accessorius
Doğru cevap: B
9.
Aşağıdaki yapılardan hangisi, colliculus superior seviyesinden geçen transvers bir kesitte yer almaz? (Nisan 2013) A) Nucleus nervi oculomotorii B) Nucleus ruber C) Substantia nigra D) Nucleus nervi trochlearis E) Lemniscus medialis
Doğru cevap: D
- DIENCEPHALON,TELENCEPHALON BAZAL ÇEKİRDEKLER, LİMBİK SİSTEM, BEYİN VENTRİKÜLLERİ, BEYİN ZARLARI VE DURAL SİNUSLAR 1.
Liquor cerebrospinalis (BOS) arasında bulunur? (Eylül-87)
hangi
7.
yapılar
Hipertansiyon öyküsü olan yaşlı kadın senkop geçiriyor. 2 saat baygın kalıyor, sol tarafın iğne ile duyu muayenesinde hiperestezi hissediyor ve ağrılı uyarana fazla reaksiyon var ise lezyon nerededir? (Nisan-93) A)
Sağ thalamus
B) Sağ hypothalamus
C)
Sol hypothalamus
D) Sol capsula interna
E) Sağ capsula interna A) Dura mater ile periosteum
Doğru cevap: A
B) Pia mater ile arachnoidea mater C) Arachnoidea mater ile periosteum
8.
D) Dura mater encephali ile periosteum
A) Gyrus frontalis inferior
E) Pia mater ile periosteum
B) Gyrus frontalis superior
Doğru cevap: B 2.
Broca konuşma merkezi nerededir? (Nisan-94)
C) Gyrus parietalis superior D) Gyrus parietalis inferior
Aşağıdakilerden hangisi sinüs cavernosus’tan geçmez? (Eylül-87) A)
N. trochlearis
B) N. mandibularis
C)
N. oculomotorius
D) N. abducens
E) Gyrus supramarginalis Doğru cevap: A
9.
E) N. ophthalmicus
Hangisi lobus frontalis’te yer alır? (Eylül-97) A) Gyrus supramarginalis
Doğru cevap: B
B) Gyrus angularis 3.
Aşağıdaki oluşumlardan hangisi cavernosus’tan geçmez? (Eylül-88)
sinüs
C) Gyrus precentralis D) Gyrus postcentralis E) Gyri temporales transversi
A)
N. trochlearis
B) N. ophthalmicus
C)
A. carotis interna
D) N.abducens
E) A. thoracica interna
10. Broca’nın konuşma (Nisan 98)
Doğru cevap: E 4.
Doğru cevap: C
Beyin ve zarlarının venini toplayan ven hangisidir? (Nisan-89)
A)
Cuneus
C)
Gyrus angularis
merkezi
nerede bulunur?
B) Gyrus postcentralis D) Pars triangularis
E) Precuneus A)
V. jugularis interna
C)
V. maxillaris
B) V. jugularis externa D) V. facialis
Doğru cevap: D
E) V. vertebralis Doğru cevap: A 5.
11. Glandula pinealis beynin hangi bölümünde yer alır? (Nisan 98)
V. magna cerebri nereye açılır? (Eylül-90)
A)
A) Sinüs sagittalis superior
C) Thalamus
Epithalamus
B) Hypothalamus D) Mesencephalon E) Telencephalon
B) Confluens sinuum C) Sinüs sagittalis inferior
Doğru cevap: A
D) Sinüs rectus E) V. media superficialis cerebri
12. Glandula pituitaria (hypophysis)’nın üst komşuluğunda hangi yapı bulunur? (Eylül-99)
Doğru cevap: D 6. Aşağıdakilerden hangisi bir (ganglion) değildir? (Nisan-92)
bazal
çekirdek
A)
Nuc. caudatus
B) Globus pallidus
C)
Putamen
D) Corpus amygdaloideum E) Substantia nigra
Doğru cevap: D
A)
Sella turcica
C) Sinüs sphenoidalis
B) Diaphragma sellae D) Sinüs petrosus superior
E) Tuberculum sellae Doğru cevap: B
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
512
13. V. jugularis interna, aşağıdaki hangisinin devamıdır? (Eylül-2000)
sinüslerden
A) Sinüs sphenoidalis
A) Sinüs sigmoideus B) Sinüs transversus
B) Sağ sinüs cavernosus
C) Sinüs sagittalis inferior
C) Sol sinüs cavernosus
D) Sinüs petrosus superior
D) Chiasma opticum
E) Sinüs rectus
E) Nervus olfactorius
Doğru cevap: A
Doğru cevap: D
14. Serebrospinal sıvı 4. ventrikülden çıktıktan sonra hangi yapıya dökülür? (Eylül-2001)
20. Lobus occipatalis’e ait sulcus calcarinus’ta bulunan kortikal alan aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül 2008)
A) Cisterna lamina terminalis
r
19. Hipofiz, diaphragma sellae aracılığı ile üstte hangi oluşum ile komşuluk yapar? (Eylül 2008)
A) Primer işitme merkezi
B) Cisterna chiasmatica C) Cisterna cerebellomedullaris D) Cisterna ambiens E) Cisterna interpeduncularis
B) Primer görme merkezi C) Motor konuşma merkezi D) Tat merkezi E) Okuma merkezi
Doğru cevap: C
Doğru cevap: B
15. Kortekste, somatosensoryal duyuları algılayan bölge aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül-2001) A) Gyrus precentralis B) Gyrus frontalis superior
21. Mezensefalonda colliculus superior seviyesinden geçen transvers bir kesitte aşağıdaki nükleuslardan hangisi görülür? (Eylül 2009) A) Nucleus gracilis
C) Gyrus postcentralis D) Gyrus temporalis superior
B) Nucleus salivatorius inferior
E) Fissura calcarina
C) Nucleus nervi abducentis D) Nucleus olivaris superior
Doğru cevap: C
E) Nucleus ruber 16. Circulus arteriosus cerebri (VVillis poligonu) aşağıdaki yapılardan hangisinin içinde yer alır? (Eylül-2002)
Doğru cevap: E 22. Aşağıdaki oluşumlardan hangisi capsula interna’nın medialinde bulunur? (Nisan 2010)
A) Cisterna interpeduncularis B) Cisterna pontocerebellaris
A)
C) Cisterna ambiens
Claustrum
B) Putamen
C) Globus pallidus
D) Cisterna cerebellomedullaris
D) Gyri insulae E) Talamus
E) Cisterna chiasmatica Doğru cevap: E
Doğru cevap: A 17. Sinüs cavernosus, aşağıdakilerden hangisi aracılığıyla vena jugularis interna’ya dökülür? (Eylül-2003)
23. Aşağıdaki kranial sinirlerden hangisi Nucleus salivatorius inferior ile ilgilidir? (Aralık 2010) A)
N. facialis
B) N. abducens
C) N. trigeminus
A) Sinüs petrosus superior
D) N. glossopharyngeus E) N. accessorius
B) Sinüs petrosus inferior C) Sinüs sphenoparietalis
Doğru cevap: D
D) Sinüs occipitalis
24. Aşağıdaki oluşumlardan hangisi, ventriculus tertius’un ön duvarında bulunur? (Nisan 2012)
E) Sinüs rectus Doğru cevap: B
A)
18. Aşağıdakilerden hangisi sinüs cavernosus içinden geçen oluşumlardan biridir? (Nisan-2004) A)
Arteria carotis interna
C) Arteria vertebralis
B) Arteria carotis externa D) Vena ophthalmica
E) Vena jugularis interna Doğru cevap: A
Trigonum habenulare
C) Aqueductus cerebri
B) Lamina terminalis D) Nucleus lentiformis
E) Recessus pinealis Doğru cevap: B
25.
Sinüs transversus’un aşağıda devamı olan beyin venöz sinus’u aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül 2012) A)
6.
A) N. trigeminus B) N. facialis
B) Sinüs sagittalis inferior
Sinüs rectus
C) Sinüs sigmoideus
C) N.vagus
D) Sinüs cavemosus
D) N. glossopharyngeus
E) Sinüs sagittalis superior
E) N. oculomotorius
Doğru cevap: C
-
1.
Doğru cevap: A
OTONOM SİNİR SİSTEMİ -
Parasempatik (Nisan-89)
etkisi
olan
sinir
7.
hangisidir?
A)
N. trochlearis
B) N.abducens
C) Ganglion oticum
C)
N. oculomotorius
D) N. ophthalmicus
D) Ganglion pterygopalatinum E) Ganglion mesentericum superius Doğru cevap: E
Gl. lacrimalis’te sekresyonu sağlayan innervasyon nereden gelir? (Eylül-90)
8.
A) N. facialis'in parasempatikleri B) N. facialis’in sempatikleri
Ganglion oticum’a gelen parasempatik preganglioner liflerin nöron gövdeleri hangi çekirdekte bulunur? (Nisan 2006) A) Nucleus tractus solitarii
C) N. glossopharyngeus’un parasempatikleri
B) Nucleus salivatorius inferior
D) N. oculomotorius’un parasempatikleri
C) Nucleus dorsalis nervi vagi
E) Servikal sempatik ganglion
D) Nucleus ambiguus
Doğru cevap: A
E) Nucleus accessorius nervi oculomotorii
Glandula submandibularis’e sekresyon yaptıran sinir hangisidir? (Eylül-91)
Doğru cevap: B 9.
A)
sempatik
B) Ganglion submandibuiare
Doğru cevap: C
3.
Aşağıdaki ganglionlardan hangisi sisteme dahildir? (Nisan 2004) A) Ganglion ciliare
E) N. hypoglossus
2.
Parasempatik nükleus hangi sinirde yoktur? (Eylül-92)
B) N. facialis
N. vagus
C) N. hypoglossus
D) N. glossopharyngeus
E) N. pterygoideus
Ganglion cervicale superius’un aşağıdaki bulgulardan hangisi (Eylül 2009)
lezyonunda gözlenmez?
A) Midriazis B) Ptozis
Doğru cevap: B
C) Enoftalmus 4.
D) Yüz bölgesinde terleme kaybı
Defekasyon kontrolü hangi spinal segmentten olur? (Eylül-91)
E) Yüzde kızarma Doğru cevap: A
A)
L2-L5
B) S2-S4 D) C6-C 7
C)T7-T9
-CRANIAL SİNİRLERİN ANATOMİSİ -
e) V T 12
Doğru cevap: B 5.
Nervus facialis’in parasempatik hangisidir? (Eylül-92)
1. ganglionu
Aşağıdakilerden hangisi, n. facialis’i beyinden çıkış yerinden kesilen kimsede görülen bir bozukluk değildir? (Eylül-87)
A) Ganglion gasserian
A) Aynı taraf glandula lacrimalis’te sekresyonun kesilmesi
B) Ganglion ciliare
B)
C) Ganglion oticum
Dilin aynı tarafının ön 2/3’ünde tat duyusunun alınmasının zorlaşması
D) Ganglion pterygopalatinum
C) Aynı tarafın mimik kaslarının felç olması
E) Ganglion stellatum
D) Aynı tarafın çiğneme kaslarının felç olması
Doğru cevap: D
E) Aynı tarafın m. stapedius’u felç olacağı için işitme duyusunun artması Doğru cevap: D
S İN İR SİSTEM İ VE D U Y U O R G A N L A R I
513
S İN İR SİST EM İ VE D U Y U O R G A N L A R I
51 4
2.
Aşağıdaki sinirlerden hangisi IX. kafa çiftidir? (Eylül-8 8 ) A)
N. vagus
C) N. vestibulocochlearis
8.
İşitmenin bipolar 1. nöronlarının merkezi nerede bulunur? (Eylül-91)
B) N. hypoglossus
A) Gang, vestibulare
D)
B) Gang, spirale
N. accessorius
C) Colliculus inferior
E) N. glossopharyngeus
D) Lemniscus lateralis
Doğru cevap: E
E) Corpus geniculatum mediale 3.
Kanama sonucu bir hastada sol lobus occipitalis’in görme merkezinde harabiyet meydana gelmiştir. Bu durumda aşağıdaki görülür? (Eylül-8 8 )
bulgulardan
hangisi
Doğru cevap: B
9.
Hipofiz bezi ve diaphragma sellae üzerinde, infundibulum’un önünde yer alan oluşum hangisidir? (Nisan-93)
A) Sol heteronimos hemianopsi B)
A)
Sol homonimos hemianopsi
N. opticus
B) Chiasma opticum
C) N. oculomotorius
C) Sağ homonimos hemianopsi
E) N. abducens
D) Sağ heteronimos hemianopsi Doğru cevap: B
E) Sol bitemporal hemianopsi Doğru cevap: C 4.
Cornea’nın afferent hangisidir? (Nisan-89) A)
duyusunu
alan
sinir
N. faoialiş
B) N. hypoglossus
C) N. oculomotorius
D) N. ophthalmicus
10. Canalis nervi facialis’te n. facialis zedelenirse, hiperakuzi nedeni hangi kas felcine bağlıdır? (Nisan-93) A)
M. stapedius
B) M. zygomaticus majör
C) M. masseter
D) M. tensor tympani
E) M. tensor veli palatini
E) N. abducens Doğru cevap: A
Doğru cevap: D 5.
D) N. trochlearis
Göz kapağında düşüklük, dışa bakan şaşılık ve midriyazis hangi sinir felcinde görülür? (Eylül-89) A) N.abducens
11. Dilin 2/3 ön kısmının ağrı duyusunu hangisi alır? (Eylül-93)
B) N. trochlearis
A)
N. facialis
C) N. oculomotorius
C) N. vagus
B) N. lingualis D) N. glossopharyngeus E) N. accessorius
D) N. facialis Doğru cevap: B
E) N. trigeminus Doğru cevap: C
6.
N. hypoglossus felcinde aşağıdakilerden hangisi görülür? (Nisan-90)
12. Özel somatosensitif lifi olan kranyal aşağıdakilerden hangisidir? (Eyiül-94) A)
A) Ses kısıklığı
N. trochlearis
B) N. opticus
C) N. vagus
B) Dil felci
sinir
D) N. accessorius E) N. abducens
C) Dilin 1/3 ön ucunda tat duyusunda kayıp
Doğru cevap: B
D) Dilin 2/3 arka ucunda tat duyusunda kayıp E) Koku duyusunda azalma Doğru cevap: B 7.
Dilin 2/3 ön kısmında tat duyusu yok ise lezyon nerededir? (Nisan-91) A)
Gang, geniculi
C)Gang. mandibulare
A)
N. oculomotorius
C) N. trochlearis
B) Gang, oticum D) Gang, submandibulare
E) Gang, olfactorium Doğru cevap: A
13. Göz kapağı düşük, gözü dışa bakan ve pupillasında midriyazis olan bir hastada, aşağıdaki sinirlerden hangisinde lezyon vardır? (Nisan-95) B) N. opticus D) N. facialis E) N. ophthalmicus Doğru cevap: A
14. Dudağı aşağıya sarkan, ağzını kapatamavan kişide felç hangi sinirdedir? (Eylül-95) A)
N. facialis
C) N. maxillaris
20. Sağ gözde total körlük varsa, lezyon en muhtemel olarak nerededir? (Eylül-99)
B) N. vagus
A) Sağ n. opticus
D) N. mandibularis,
B) Sol n. opticus
E) N. hypoglossus
C) Corpus geniculatum’lar D) Görme beyni (17. alan)
Doğru cevap: A
E) Chiasma opticum 15. N. opticus’un liflerinin çoğunluğu aşağıdakilerden hangisinde sonlanır? (Nisan-96) A) Corpus geniculatum laterale
B) Corpus geniculatum mediale C) Colliculus inferior D) Sulcus calcarinus
Doğru cevap: A 21. Dilin 2/3 ön kısmının tat duyusunun sinir uçları hangi ganglionda sonlanır? (Nisan-2000) A ) Ganglion submandibulare
B) Ganglion
oticum
C) Ganglion geniculi
E) Area striata
D) Ganglion trigeminale
Doğru cevap: A
E) Ganglion pterygopalatinum Doğru cevap: C
16. Dilin sol yarısı atrofik, dil dışarı çıkarıldığında sol tarafa deviasyon var ise lezyon nerededir? (Eylül-96)
A) Sol nucleus
nervi hypoglossi
B) Sağ nucleus nervi hypoglossi
C) Sol nucleus nervi facialis D) Sağ nucleus nervi trochlearis E) Sol nucleus nervi oculomotorii Doğru cevap: A 17. Hangi sinir beyin tabanında a. cerebri posterior ile a. superior cerebelli arasından geçer?(Eylül-97) A)
22. Aşağıdaki sinirlerden hangisi duyusunu taşımaz? (Eylül-2000) A)
dura
mater’in
B) N. maxillaris
N. mandibularis
C) N.vagus
D) N. accessorius
E) Servikal 2. sinir Doğru cevap: D 23. Yüzünün ön sol yarısı felç olan, alnının sol yarısını kırıştıramayan ve başka nörolojik bulgusu olmayan bir hastada, aşağıdaki bölgelerin hangisinde lezyon olduğu düşünülmelidir? (Eylül-2000)
B) N. vagus
N. opticus
C) N. abducens
D) N. facialis E) N. oculomotorius
A)
C) Sağ motor korteks
A) Sağ nucleus nervi facialis
B)
Sol capsula interna
D) Sol nervus facialis
E) Sağ tractus corticocerebellaris
Doğru cevap: E 18. Yüzün sol yarısında rima palpebrarum’un altında kalan mimik kasları çalışmıyorsa, lezyonun nerede olduğu düşünülür? (Nisan 99)
Sağ capsula interna
Doğru cevap: D 24. N. opticus’un transvers keşişinde aşağıdaki damarlardan hangisi görülür? (Nisan-2001) A) A. ciliaris anterior
B) Sol nucleus nervi facialis
B) A.
C) Sağ canalis nervi facialis
C) A. nasociliaris
ciliaris posterior longus
D) Sol supranüklear seviyede (üst motor nöron)
D) A. centralis retinae
E) Sağ supranüklear seviyede (üst motor nöron)
E) A. ciliaris posterior brevis
Doğru cevap: E
Doğru cevap: D
19. Aşağıdaki kaslardan hangisi n. mandibularis tarafından innerve edilmez? (Eylül-99)
25. Hipofiz tümörüne bağlı bitemporal hemianopsi görülen bir hastada lezyon nerededir?(Eylül-2001)
A) M. tensor tympani
A) Sağ n. opticus
B) M. masseter
B) Chiasma opticum
C) M. digastricus (venter anterior)
C) Sağ tractus opticus
D) M. levator veli palatini
D) Sağ tractus geniculocalcarinus
E) M. tensor veli palatini
E) Sol tractus geniculocalcarinus
Doğru cevap: D
Doğru cevap: B
S İN İR SİSTEM İ VE D U Y U O R G A N L A R I
515
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
51 6
26. Dilin 2/3 ön kısmının sinirlerden hangisi (Nisan-2002)
tat duyusu tarafından
aşağıdaki iletilir?
31.
A) Nervus petrosus majör
Foramen stylomastoideum ağzında kitle olan bir hastada aşağıdakilerden hangisi gözlenir? (Eylül 2006) A) Kornea refleksi kaybı
B) Nervus tympanicus
B) Mimik kaslarında zayıflık
C) Chorda tympani
C) Dilin 2/3 ön bölgesinde tat duyusu kaybı
D) Nervus alveolaris inferior
D) Çiğneme kaslarında zayıflık
E) Nervus lingualis
E) Hiperakuzi
Doğru cevap: C
Doğru cevap: B
27. Sağ tractus opticus’a olan bir tümör basısında aşağıdakilerden hangisi gelişir? (Eylül-2002) A) Bitemporal hemianopsi B) Binazal hemianopsi C) Sağ homonimos hemianopsi D) Sol homonimos hemianopsi
32. Tractus opticus yoluyla gelen görme duyusu beyinde UK olarak hangi bölgeye iletilir? (Nisan 2007)
E) Sağ inferior homonimos kuvadrantik anopia
A) Nucleus caudatus
Doğru cevap: D
B) Putamen C) Globus pallidus
28. Pupilla refleksini aşağıdaki sinirlerden hangisi başlatır? (Eylül-2003) A)
N. facialis
B) N. oculomotorius
C) N. opticus
D) Corpus geniculatum laterale E) Talamus Doğru cevap: D
D) N. ophthalmicus E) N. cochlearis
Doğru cevap: C 29. Sol homonimos hemianopi olan bir hastada aşağıdakilerden hangisinde bir zedelenme olduğu düşünülmelidir? (Eylül-2004)
33. Nervus oculomotorius içerisinde seyreden presinaptik parasempatik lifler aşağıdaki ganglionların hangisinde sinaps oluşturur? (Eylül 2007) A) Ganglion spinale B) Ganglion oticum C) Ganglion pterygopalatinum
A) Sağ tractus opticus B) Sağ nervus opticus
D) Ganglion submandibulare
C) Sol tractus opticus
E) Ganglion ciliare
D) Sol nervus opticus
Doğru cevap: E
E) Sol tractus geniculocalcarinus Doğru cevap: A
30.
Düşme sonucu üst dudağı yarılan bir çocuğa dikiş atılmadan önce aşağıdaki sinirlerden hangisine lokal anestezi uygulanmalıdır? (Nisan 2005)
34.
Aşağıdaki arterlerden hangisi tıkandığında, hastada öncelikle görme ile ilgili semptomlar ortaya çıkar? (Eylül 2007)
A) N. mentalis
A) A. cerebri anterior
B) N. alveolaris inferior
B) A. cerebri media
C ) N. infraorbitalis
C) A. cerebri posterior
D) N. buccalis
D) A. carotis interna
E) N. zygomaticus
E) A. carotis externa
Doğru cevap: C
Doğru cevap: C
35. Aşağıdaki nükleuslardan hangisi medulla oblongata hasarında zarar görmez? (Eylül 2007) A) Nucleus cuneatus
- KULAK 1.
C) Nucleus nervi trochlearis
Dış kulak yolu ve zardaki işlemlerde bayılmanın ve bradikardinin nedeni hangi kranyal sinirle ilişkilidir? (Nisan-93)
D) Nucleus ambiguus
A) N. statoacusticus
E) Nucleus dorsalis nervi vagi
B) N. glossopharyngeus
B) Nucleus gracilis
Doğru cevap: C
C) N. opticus D) N. facialis
36. Nervus trochlearis, aşağıdaki kaslardan hangisinin motor inervasyonunu sağlar? (Nisan 2008) A) M. levator palpebrae superioris B) M. rectus superior
E) N. vagus Doğru cevap: E
C) M. rectus lateralis
2.
Scala vestibuli ile scala tympani bağlantı nerede sağlanır? (Eylül-93)
D) M. obliquus superior
A) Helicotrema
E) M. obliquus inferior
arasındaki
B) Fenestra cochleae C) Fenestra vestibuli
Doğru cevap: D
D) Canalis spiralis modioli 37. Ptozis ve aynı gözde pupil dilatasyonu (midriazis) olan bir hastada aşağıdaki kraniyal sinirlerin hangisinde lezyon olduğu düşünülmelidir? (Eylül 2008)
E) Canalis longitudinalis modioli Doğru cevap: A 3.
İç kulakla direkt teması olan aşağıdakilerden hangisidir? (Nisan-94)
A) N. oculomotorius A) Malleus
B) N. facialis
B) Incus crus longum
C ) N. trochlearis
C) Basis stapedis
D) N. abducens
D) Malleus, crus longum
E) N. trigeminus
E) Tragus Doğru cevap: A 38. Akomodasyon refleksinde rol oynayan efferent sinir aşağıdakilerden hangisidir? (Mayıs 2011)
Doğru cevap: C
4.
A) N. opticus
Aşağıdakilerden hangisi kulak yaslanarak geçer? (Nisan 99)
zarına
içten
A) N. trigeminus
B) N. oculomotorius
B) N.vagus
C ) N. abducens
C) N. glossopharyngeus
D) N. trochlearis
D) Chorda tympani
E) N. facialis
E) N. tympanicus
Doğru cevap: B
Doğru cevap: D 39. Nervus trochlearis’e ait nukleus, hangi seviyede yerleşmiştir? (Nisan 2012) A) Colliculus inferior seviyesinde
Organum spirale (Corti oluşumlardan hangisinin (Eylül-2002)
B) Sulcus bulbopontinus seviyesinde
A) Scala vestibuli
C) Oliva seviyesinde
B) Scala tympani
D) Decussatio pyramidum seviyesinde
C) Ductus cochlearis
E) Colliculus superior seviyesinde
D) Ductus reuniens
Doğru cevap: A
5.
E) Labyrinthus membranaceus Doğru cevap: C
organı) içinde
aşağıdaki yer alır?
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
517
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
518
6.
Aşağıdaki sinirlerden hangisi stapedius’u innerve eder? (Eylül-2003)
musculus
11. Aşağıdaki yapılardan hangisi orta kulak boşluğunun ön duvarında yer alır? (Nisan 2008)
A) N. oculomotorius B) N. facialis
B) Fenestra cochleae
C) N.abducens
C) Promontorium
D) N. mandibularis
D) Aditus ad antrum mastoideum
E) N. maxillaris
E) Semicanalis tubae auditivae
Doğru cevap: B 7.
v
A) Membrana tympanica
Ortakulak ameliyatlarında, arka duvarda, aşağıdaki sinirlerden hangisinin zedelenme riski yüksektir? (Nisan 2005)
Doğru cevap: E
A) N. facialis
12.
Aşağıdaki yapılardan hangisi boşluğunda bulunmaz? (Nisan 2010)
B) N. trigeminus
A) Stapedius
C) N.vagus
B) Eminentia pyramidalis
D) N. occipitalis
C) Prominentia canalis facialis
E) N. accessorius
Ses titreşimini orta kulaktan iç kulağa ileten oluşum aşağıdakilerden hangisidir? (Eylül 2006) A) Basis stapedis B) Caput mallei
E) Plexus tympanicus Doğru cevap: D 13. Aşağıdaki kranial sinirlerden hangisinin orta kulak boşluğunun iç duvarı üzerinde dalları bulunur? (Aralık 2010)
C) Membrana tympanica
A) N. glossopharyngeus
D) Cochlea
B) N. trigeminus
E) Incus
C) N. vestibulocochlearis
Doğru cevap: A 9.
Aşağıdaki sinirlerden hangisi orta kulak boşluğundaki promontorium’un üzerinden geçer? (Nisan 2007) A) Chorda tympani B) N. facialis
D) N. accessorius E) N.vagus Doğru cevap: A 14. Otitis media’nın komplikasyonu olarak görülen mastoidit, orta kulağın hangi duvarının komşuluğu ile ilişkilidir? (Eylül 2011)
C) N. auricularis posterior
A) Dış
D) N. auriculotemporalis
B) İç C) Alt
E) N. tympanicus Doğru cevap: E 10. Aşağıdakilerden hangisi kulaktaki zar labirentin kısımlarından biri değildir? (Eylül 2007) A) Membrana tympanica
kulak
D) Ductus cochlearis
Doğru cevap: A 8.
orta
D) Arka E) Ön Doğru cevap: D
B) Ductus semicirculares
Aşağıdakilerden hangisi nazofarenkste bulunur? (Nisan 2012)
C) Utriculus
A) Plica nervi laryngei superioris
D) Sacculus
B) Recessus piriformis
E) Ductus cochlearis
C) Torus tubarius
Doğru cevap: A
15.
D) Aditus laryngis E) Tonsilla palatina Doğru cevap: C
16.
Ductus semicirculares, iç kulağın hangi bölümüne açılır?
4.
A) Ductus utriculosaccularis
A) M. obliquus inferior
B) Ductus cochlearis
B) M. obliquus superior
C) Sacculus
C) M. rectus superior
D) Ductus endolymphaticus
D) M. rectus inferior
E) Utriculus
E) M. rectus medialis
Doğru cevap: E
Doğru cevap: E 5.
17.
Ductus nasolacrimalis nereye açılır? (Nisan-94) A) Meatus nasi inferior
Denge sinirine ait ganglion (ganglion vestibulare) aşağıdakilerden hangisinde bulunur? (Eylül 2012)
B) Meatus nasi medius C) Meatus nasi superior
A) Modiolus
D) Maksiller sinüs
B) Fundus meatus acustici interni
E) Frontal sinüs
C) Promontorium
Doğru cevap: A
D) Canalis spiralis cochleae E) Lamina basilaris ductus cochlearis
6.
Doğru cevap: B
- ORBİTA VE İÇİNDEKİLER 1.
Göz küresi içe bakamıyorsa lezyon hangi kastadır? (Eylül-92)
M. obliquus superior’u hangisidir? (Eylül-94)
innerve
eden
sinir
A) N. oculomotorius B) N. trochlearis
Aşağıdakilerden hangisi ışığa bakınca uyumu sağlar? (Nisan-88)
C) N.abducens
A) irisin radial liflerinin kasılması
D) N. opticus
B) Pupilla sfinkterinin gevşemesi
E) N. frontalis Doğru cevap: B
C) M. ciliaris’in kasılması D) Lens bağlarının kasılması E) İrisin sirküler kasının kasılması
7.
Doğru cevap: E 2.
Glandula lacrimalis aşağıdaki hangisinde bulunur? (Eylül-88)
N. oculomotorius (III. kafa çifti) aşağıdakilerden hangisini innerve etmez? (Nisan-95) A) M. rectus lateralis B) M. levator palpebrae superioris
yerlerden
C) M. rectus medialis
A) Orbita’nın üst-iç tarafında
D) M. sphincter pupillae
B) Orbita’nın alt-iç tarafında
E) M. rectus inferior
C) Orbita’nın üst-dış tarafında
Doğru cevap: A
D) Orbita’nın alt-dış tarafında E) Saccus lacrimalis’te Doğru cevap: C 3.
8.
N. abducens aşağıdakilerden hangisini innerve eder? (Nisan-96) A) M. obliquus superior bulbi B) M. rectus superior bulbi
Trafik kazası geçiren bir kişide laterale bakış bozuk ise hangi sinirde lezyon vardır? (Nisan-92)
C) M. rectus inferior bulbi
A) N. opticus
D) M. rectus medialis bulbi
B) N. oculomotorius
E) M. rectus lateralis bulbi
C) N. trochlearis D) İM. abducens E) N. facialis Doğru cevap: D
Doğru cevap: E
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
519
SİNİR SİSTEMİ VE DUYU ORGANLARI
520
Göz kapağı kapanamayan birinde hangi sinir zedelenmiştir? (Nisan-2000)
14.
Aşağıdaki kaslardan baktırır? (Eylül 2005)
hangisi gözü aşağı dışa
A) M. levator palpebra superior
A) N. ophthaimicus B) N. faciaiis
B) M. obliquus bulbi superior
C) N. maxillaris
C) M. obliquus bulbi inferior
D) N. mandibularis
D) M. rectus bulbi lateralis
E) N. auriculotemporalis
E) M.rectus bulbi medialis
Doğru cevap: B
Doğru cevap: B
kanalı tıkanırsa aşağıdakilerden 10. Schlemm hangisinin drenajında bozulma görülür? (Eylül-2001)
15.
A) Endolenfa
Orbita medial duvarı travmalarında aşağıdaki yapılardan hangisi zarar (Nisan 2007) A) Sinüs ethmoidales
B) Gözyaşı
B) Sinüs maxillaris
C) Camsı cisim (corpus vitreum)
C) Fissura orbitalis superior
D) Serebrospinal sıvı
D) Fissura orbitalis inferior
E) Göz içi sıvısı (humor aquosus) Doğru cevap: E 11. Gözü aşağı/dışa bakamayan bir hastada, aşağıdaki sinirlerin hangisinde zedelenme olduğu düşünülmelidir? (Nisan-2002)
en sık görür?
E) Sinüs frontalis Doğru cevap: A 16. Aşağıdaki yapılardan hangisinin ışığı kırma gücü en fazladır? (Eylül 2009) A) Lens
A ) N.abducens
B) Kornea
B) N. trochlearis
C) iris
C) N. oculomotorius
D) Corpus vitreum
D) N. faciaiis
E) Humor aquosus
E) N. opticus
Doğru cevap: B
Doğru cevap: B
12. Aşağıdakilerden hangisi meatus nasi inferior’a açılır? (Nisan-2004)
17. Aşağıdakilerdenhangisi,orbita’daanulustendineus communis’in (Zinn Halkası) içinden geçmez? (Nisan 2013) A) Nervus oculomotorius
A) Sinüs maxillaris
B) Nervus abducens
B) Sinüs frontalis
C) Arteria ophthalmica
C) Ductus nasolacrimalis
D) Nervus opticus
D) Sinüs sphenoidalis
E) Nervus trochlearis
E) Cellulae ethmoidales anteriores Doğru cevap: C 13.
Ductus nasolacrimalis aşağıdakilerden hangisine açılır? (Nisan 2005) A) Meatus nasi superior B) Meatus nasi medius C) Meatus nasi inferior D) Hiatus semilunaris E) Recessus sphenoethmoidalis
Doğru cevap: C
Doğru cevap: E
5*5
IX
![SORU KİTABI SERİSİ ANATOMİ [8 ed.]
978605593134 [PDF]](https://pdfs.asia/img/200x200/soru-ktabi-sers-anatom-8nbsped-978605593134.jpg)
