10 HBML3103 T6 [PDF]

Citation preview

Topik  Kemahiran



6



Membaca dan Kefahaman



HASIL PEMBELAJARAN Pada akhir topik ini, anda seharusnya dapat: 1.



Menerangkan kepentingan, konsep dan jenis kemahiran membaca;



2.



Menyenaraikan peringkat dan proses kemahiran membaca;



3.



Mengenal pasti bentuk penilaian kemahiran membaca yang sesuai dengan sasaran pelajar; dan



4.



Mengaplikasikan aras taksonomi soalan kefahaman dalam penilaian kemahiran membaca.



 PENGENALAN Tahukah anda kemahiran membaca tertumpu pada penguasaan pelbagai ilmu dan kemahiran? Kebanyakan ilmu dan pengetahuan disalurkan menerusi pelbagai buku, khususnya bacaan dan kefahaman. Oleh itu, semakin banyak seseorang terlibat dalam pembacaan, semakin banyak ilmu dan fakta baharu yang dapat diterap. Secara umumnya, kemampuan seseorang murid membaca dan memahami sangat berkait dengan kejayaannya dalam sistem pendidikan. Abd Aziz Abdul Talib (1996) menjelaskan bahawa kefahaman ialah aspek penting dalam bacaan. Dalam hal ini, membaca dianggap sebagai „memahami pemikiran penulis‰ atau „menyedut maklumat‰ daripada bahan bertulis.



Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)



TOPIK 6 KEMAHIRAN MEMBACA DAN KEFAHAMAN  103



Untuk makluman anda, kemahiran membaca ialah lanjutan daripada kemahiran mendengar dan bertutur – kemahiran mendengar melibatkan deria pendengaran dan gandingan interpretasi otak, manakala kemahiran bertutur pula melibatkan alat artikulasi manusia. Oleh itu, kemahiran membaca melibatkan deria penglihatan dan alat artikulasi, khususnya gabungan aktiviti verbal dan literasi secara serentak. Hal inilah yang dikatakan bahawa kemahiran membaca merupakan lanjutan kepada kemahiran mendengar dan bertutur. Tanpa penguasaan dalam kedua-dua kemahiran tersebut, kemahiran membaca tidak mungkin boleh dikuasai. Sehubungan dengan itu, topik ini akan menghuraikan beberapa persoalan tentang bacaan dan kefahaman. Huraian ini meliputi persoalan mengenai dengan konsep, jenis, peringkat dan penilaian kemahiran membaca. Sudahkah anda bersedia? Mari kita teruskan!



6.1



KEMAHIRAN MEMBACA



Kemahiran membaca ialah satu kemahiran berbahasa yang mempunyai kepentingan yang tersendiri, khususnya dalam proses pengajaran dan pembelajaran (P&P). Kemahiran membaca berkait rapat dengan kemahiran mendengar dan bertutur. Kemahiran membaca juga berlawanan dengan kemahiran menulis. Hubungan kemahiran membaca dengan dua kemahiran yang dinyatakan tersebut amat jelas kerana membaca ialah proses penghuraian lambang kepada bentuk pertuturan dengan bantuan pemikiran. Dalam menjelaskan perkara tersebut, subtopik ini akan membincangkan kepentingan, konsep, faktor dan jenis kemahiran membaca dan kefahaman.



Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)



104  TOPIK 6 KEMAHIRAN MEMBACA DAN KEFAHAMAN



6.1.1



Kepentingan Kemahiran Membaca dalam Konteks Perbendaharaan Sastera



Secara amnya, pembacaan membantu murid menambahkan perbendaharaan kata dalam aspek sastera. Hal ini demikian kerana dengan membaca, murid akan menemukan kepelbagaian dalam perbendaharaan kata. Jika para murid membaca bahan bacaan yang berkaitan dengan bidang sastera, mereka akan mengenali lebih banyak kosa kata baharu. Jika para murid telah mengenali banyak perbendaharaan kata, mereka akan dapat bertutur dengan lancar tentang aspek kesusasteraan. Penguasaan perbendaharaan kata dalam sesuatu bidang sangat berguna dalam menongkah arus globalisasi kini. Persaingan antara masyarakat dalam pelbagai disiplin ilmu juga akan menjadi lebih mudah. Oleh itu, murid harus bijak membaca supaya dapat menggarap ilmu kesusasteraan yang mempunyai kelangsungan luas.



6.1.2



Konsep Kemahiran Membaca



Kemahiran membaca merangkumi perkara yang berikut: (a)



Konsep Membaca Apakah yang dimaksudkan dengan membaca? Membaca ialah suatu perlakuan mendapatkan maklumat menerusi pelbagai lambang bertulis.



Membaca melibatkan proses mekanis dan mental. Apakah yang dimaksudkan dengan proses mekanis dan mental? Mari kita lihat Rajah 6.1 yang menerangkannya.



Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)



TOPIK 6 KEMAHIRAN MEMBACA DAN KEFAHAMAN  105



Rajah 6.1: Konsep membaca



Jelas, membaca ialah proses mendapatkan makna daripada bahan bertulis dan melahirkannya dalam bentuk pertuturan ataupun senyap. (b)



Proses Membaca Tahukah anda terdapat dua teori yang mentakrifkan proses membaca dari dua sudut yang berbeza? Mari kita lihat dua teori ini dalam Jadual 6.1. Jadual 6.1: Dua Teori Mengenai Proses Membaca Teori Pembelajaran Tradisional Proses membaca ialah satu kegiatan mengenal perkataan dengan cara membunyikannya, kemudian memberikan makna perkataan tersebut.



Teori Pembelajaran Psikolinguistik Kognitif Proses membaca sebagai suatu aktiviti mental yang aktif.



Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)



106  TOPIK 6 KEMAHIRAN MEMBACA DAN KEFAHAMAN



Kemudian daripada teori pembelajaran psikolinguistik kognitif, proses membaca boleh digambarkan menggunakan carta alir seperti dalam Rajah 6.2.



Rajah 6.2: Carta alir proses membaca berdasarkan teori pembelajaran psikolinguistik kognitif



Rajah 6.2, pengecaman pembacaan dikesan pada aspek kalimat atau katakata dalam bentuk lambang, iaitu huruf. Pembacaan berasaskan lambang yang berpaksikan huruf pula ditransformasikan kepada bunyi yang bermakna dan kemudian diterjemahkan. Penterjemahan simbol yang diberi entiti makna adalah berkait dengan pengetahuan sedia ada pembaca. Pengetahuan sedia ada juga mesti berkait dengan tahap pemikiran pembaca yang seimbang dengan berpandukan fungsi otak. Pada peringkat entiti makna yang telah diinterpretasikan, wujud gabungan idea yang lengkap yang boleh menjadi kefahaman konkrit dalam pembacaan. Makna yang wujud terbit daripada rekonstruksi atau ubah suai yang dijustifikasikan pada unsur kejelasan dan kepadatan idea. Kefahaman ini boleh dijadikan modal pemikiran sendiri atau dikongsi dengan orang lain.



Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)



TOPIK 6 KEMAHIRAN MEMBACA DAN KEFAHAMAN  107



Sebagai kesimpulan berdasarkan teori pembelajaran psikolinguistik kognitif, proses membaca merupakan proses yang merangkumi: (i)



Mengecam simbol yang dilihat;



(ii)



Mengaitkan simbol dengan bunyi dan makna;



(iii) Menterjemahkan makna simbol; (iv) Menghubungkaitkan simbol dengan pengetahuan sedia ada; (v)



Mengumpul dan mencantumkan idea supaya menjadi lengkap; dan



(vi) Menghuraikan idea yang diperoleh untuk diri sendiri atau orang lain. (c)



Kesediaan Membaca Apakah definisi bagi kesediaan membaca? Kesediaan membaca ialah satu keadaan fizikal dan mental yang membolehkan seseorang membaca.



Dari segi kesediaan secara fizikal, seseorang pembaca perlu bersedia dari segi pertuturan dan penglihatan. Manakala dari aspek mental pula, kesediaan membaca meliputi perkara tentang: (i)



Motivasi untuk membaca;



(ii)



Keupayaan mengenal huruf dan perkataan; dan



(iii) Kecerdasan intelek untuk memahami.



Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)



108  TOPIK 6 KEMAHIRAN MEMBACA DAN KEFAHAMAN



6.1.3



Faktor yang Mempengaruhi Proses Membaca



Sebagai suatu proses mental yang aktif, membaca dan kefahaman dipengaruhi oleh pelbagai faktor. Apakah faktor tersebut? Mari kita lihat Rajah 6.3 untuk mengetahuinya.



Rajah 6.3: Empat faktor yang mempengaruhi proses membaca



Kesemua faktor tersebut akan menentukan tahap pembacaan dan kefahaman seseorang terhadap apa-apa yang dibaca. Mari kita pelajari empat faktor tersebut dengan lebih lanjut dalam Jadual 6.2. Jadual 6.2: Empat Faktor yang Mempengaruhi Proses Membaca dan Huraiannya Faktor



Huraian



Fizikal



Tahukah anda faktor fizikal yang utama dalam proses membaca ialah alat artikulasi? Alat ini penting kerana ia membolehkan seseorang bertutur. Deria penglihatan pula membolehkannya meneliti setiap lambang bertulis dalam bahan bacaan. Seterusnya, deria pendengaran juga berperanan untuk membolehkan seseorang meniru atau membunyikan sesuatu perkataan yang terdapat dalam bahan bacaan tersebut.



Mental



Proses membaca bukan semata-mata menyebut dan membunyikan perkataan tetapi lebih jauh daripada itu, iaitu membaca berfungsi ke arah memahami atau mengetahui maklumat yang dibaca. Dalam hal ini, faktor mental memainkan peranan penting dalam proses membaca. Faktor mental meliputi aspek kecerdasan dan kebolehan berbahasa. Memang tidak boleh dinafikan bahawa seseorang yang mempunyai tahap kecerdasan yang tinggi akan lebih mudah memahami apa-apa yang dibaca. Hal ini demikian kerana tahap kecerdasan mampu menyimpan banyak pengetahuan sedia ada yang boleh dikaitkan dengan perkataan atau lambang yang dibaca. Kecerdasan juga mempengaruhi kebolehan berbahasa seseorang. Cara ini membolehkannya mempunyai banyak perbendaharaan kata dan bentuk ayat dalam bahasa berkenaan. Perbendaharaan kata dan bentuk ayat ini akan membantunya dalam memahami apa-apa yang dibacanya. Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)



TOPIK 6 KEMAHIRAN MEMBACA DAN KEFAHAMAN  109



Emosi



Faktor emosi melibatkan motivasi, minat dan keyakinan diri untuk membaca. Sebenarnya, aktiviti bacaan bermula dengan minat terhadap bahan yang dibaca. Dalam hal ini, tajuk dan isi kandungan bahan bacaan berkait secara langsung dengan minat seseorang untuk membaca. Selain itu, motivasi dalam bentuk hadiah, ganjaran lulus peperiksaan atau berjaya dalam bidang yang diceburi selalunya menjadi faktor utama yang menggerakkan aktiviti membaca. Dalam aspek kemampuan untuk membaca, Kamarudin Husin (1995) menjelaskan bahawa keyakinan diri akan membantu seseorang untuk membaca. Mereka yang mempunyai rasa rendah diri biasanya lambat menguasai kemahiran ini.



Sosial



6.1.4



Proses membaca dan memahami memang sukar berlaku dalam keadaan yang tertutup dan serba kekurangan. Faktor pergaulan, interaksi dalam komuniti dan suasana yang serba menggalakkan akan membantu seseorang menanamkan minat untuk membaca. Sekurang-kurangnya, aktiviti membaca akan menjadi aktiviti sosial dalam sesebuah komuniti, khususnya yang melibatkan arahan, makluman dan berita dalam kehidupan seharian.



Jenis Bacaan



Tahukah anda bacaan dijeniskan mengikut fungsi, peranan dan cara pembacaan itu dilakukan? Daripada tiga faktor tersebut, bacaan boleh dikategorikan kepada enam jenis (lihat Rajah 6.4).



Rajah 6.4: Enam jenis bacaan



Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)



110  TOPIK 6 KEMAHIRAN MEMBACA DAN KEFAHAMAN



Enam jenis bacaan ini dihuraikan dengan lebih lanjut dalam Jadual 6.3. Jadual 6.3: Enam Jenis Bacaan dan Huraiannya Jenis



Huraian



Bacaan mentalis



Apakah yang dimaksudkan dengan bacaan mentalis? Bacaan mentalis ialah aktiviti bacaan senyap. Bacaan jenis ini melibatkan pengaktifan mata dan memori serta ingatan visual secara berfokus. Dari segi kepantasan, bacaan jenis ini lebih pantas berbanding bacaan mekanis. Bacaan mentalis memerlukan tahap kecerdasan yang tinggi. Tujuannya pula lebih berbentuk ilmiah.



Bacaan mekanis



Tahukah anda bacaan mekanis dinamakan juga dengan nama bacaan nyaring atau bacaan oral? Walau apa pun namanya, bacaan mekanis membabitkan aspek penyuaraan. Bacaan mekanis memerlukan ketajaman penglihatan dan ketepatan sebutan serta intonasi. Sehubungan dengan itu, bacaan mekanis memerlukan kepakaran dalam memahami setiap perkataan dan ayat, seterusnya mengesan hubungan idea bagi membolehkan seseorang menyebut dan menyuarakan bacaan dengan tepat.



Bacaan intensif



Apakah yang dimaksudkan dengan bacaan intensif? Bacaan intensif ialah pembacaan yang disertai dengan aspek ketelitian. Bacaan intensif biasanya menggunakan petikan pendek. Petikan diteliti dari segi isi kandungan dan bahasa. Pada asasnya, bacaan intensif bertujuan memperkembangkan kebolehan, meneliti dan mentafsir bahan bacaan dengan cara yang pantas dalam kalangan murid. Bacaan intensif ialah aktiviti bacaan yang dilakukan dengan kawalan serta bimbingan guru.



Bacaan ekstensif



Tahukah anda bahawa bacaan ekstensif sama maksudnya dengan bacaan luas? Bacaan jenis ini dilakukan secara individu tanpa bantuan atau bimbingan guru. Bacaan ini dijalankan dengan andaian bahawa semua murid tidak mempunyai kesukaran membaca dan terhibur dengan bahan bacaan. Oleh itu, bahan bacaan ekstensif mesti daripada pelbagai bahan, selain sesuai dengan minat, umur dan jantina murid.



Bacaan rekreasi



Apakah yang dimaksudkan dengan bacaan rekreasi? Bacaan rekreasi ialah satu bentuk aktiviti bacaan yang tidak memerlukan tumpuan pemikiran yang serius. Bacaan jenis ini bertujuan berehat atau bersenang-senang. Bacaan ini dilakukan dalam keadaan bersantai. Bahan bacaan rekreasi biasanya terdiri daripada perkara atau isu yang ringan dan menghiburkan.



Bacaan kritis



Bacaan jenis ini ialah bentuk aktiviti yang dilakukan dengan penuh teliti, mendalam, evaluatif dan analitis. Bacaan jenis ini berasaskan keupayaan memahami yang tinggi. Pembaca tidak hanya membaca untuk mendapatkan maklumat tetapi boleh membuat justifikasi, mencari maksud tersurat dan tersirat, seterusnya boleh mempersoalkan pendirian serta pegangan penulis. Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)



TOPIK 6 KEMAHIRAN MEMBACA DAN KEFAHAMAN  111



SEMAK KENDIRI 6.1 1.



Apakah yang dimaksudkan dengan membaca?



2.



Nyatakan perbezaan dalam dua teori proses membaca.



3.



Huraikan empat faktor yang mempengaruhi proses membaca.



4.



Jelaskan enam jenis bacaan.



AKTIVITI 6.1 Bincangkan dalam forum myINSPIRE mengenai jenis bacaan kesusasteraan Melayu yang sesuai untuk sekolah rendah di pendalaman Sarawak.



6.2



PERINGKAT KEMAHIRAN MEMBACA DAN KEFAHAMAN



Kemahiran membaca dan kefahaman merupakan gandingan yang tidak boleh dipisahkan dalam konteks fungsi dan tujuan aktiviti membaca itu sendiri. Walau bagaimanapun, menurut Kamarudin Husin (1995), terdapat beberapa kemahiran lain yang perlu dikuasai oleh seseorang untuk melicinkan proses membaca dan memahami. Antara kemahiran yang dimaksudkan ialah: (a)



Kemahiran menyimpulkan makna;



(b)



Memahami makna konseptual;



(c)



Memahami perkaitan antara beberapa ayat;



(d)



Mengenal petunjuk dan simbol dalam wacana; dan



(e)



Mengenal pasti idea utama serta sokongan.



Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)



112  TOPIK 6 KEMAHIRAN MEMBACA DAN KEFAHAMAN



6.2.1



Peringkat Kemahiran Membaca



Untuk makluman anda, peringkat kemahiran membaca dipecahkan kepada enam tahap. Mari kita lihat enam tahap tersebut dalam Rajah 6.5.



Rajah 6.5: Enam peringkat kemahiran membaca



Enam peringkat kemahiran tersebut dihuraikan dengan lebih lanjut dalam Jadual 6.4. Jadual 6.4: Enam Peringkat Kemahiran Membaca dan Huraiannya



Peringkat



Huraian



Kesediaan membaca



Pada peringkat ini, sepatutnya pembaca telah bersedia dari segi fizikal, intelek dan emosi untuk membaca.



Prabacaan



Peringkat prabacaan ialah satu tempoh masa bagi guru menyediakan murid ke arah aktiviti membaca. Penyediaan yang dimaksudkan ialah pengalaman mengecam dan mengenal huruf. Pembaca baharu juga akan didedahkan dengan aktiviti yang boleh mempertajamkan pendengaran dan penglihatan. Dalam peringkat ini juga, pembaca baharu didedahkan dengan kelaziman membaca, misalnya pergerakan mata dari kiri ke kanan.



Membaca mekanis



Pada tahap ini, pembaca sudah boleh membunyikan huruf, perkataan atau ayat mudah. Pembaca juga boleh membentangkan atau menyebut perkataan suku kata terbuka dan tertutup yang bermula dengan konsonan.



Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)



TOPIK 6 KEMAHIRAN MEMBACA DAN KEFAHAMAN  113



Membaca dan memahami



Setelah pembaca boleh menyebut dan membatangkan suku kata dan ayat, tahap seterusnya ialah pemahaman. Pada tahap bacaan ini, pembaca seharusnya berupaya mengumpulkan maklumat dan makna, seterusnya mentafsir dan menilai sesuatu daripada bahan bacaan.



Bacaan intensif



Bacaan intensif ialah tahap seterusnya, iaitu apabila seseorang pembaca telah mempunyai kemahiran untuk memahami bahan yang dibaca. Tahap yang lebih tinggi adalah apabila pembaca berupaya menggunakan kemahiran tersebut untuk membaca dengan tujuan khusus. Pada tahap ini, pembaca boleh mendapatkan maklumat atau fakta yang dikehendaki daripada pembacaan secara teliti dan berfokus.



Bacaan ekstensif



Bacaan ekstensif ialah tahap bacaan yang paling tinggi, iaitu sebagai petunjuk bahawa seseorang telah mempunyai kemahiran membaca. Bacaan ekstensif ialah tahap bacaan luas yang dilakukan secara bersendirian. Pada tahap ini, para pembaca boleh membaca dan memahami secara pantas.



6.2.2



Peringkat Pemahaman



Apakah yang dimaksudkan dengan peringkat pemahaman? Peringkat pemahaman bermakna memetik dan mendapatkan maklumat sebanyak mungkin daripada bahan bacaan.



Seorang pembaca yang mahir dapat membezakan antara maklumat yang penting dengan maklumat yang boleh diabaikan. Walau bagaimanapun, semua ini memerlukan bimbingan supaya murid hanya menumpukan penelitian terhadap apa-apa yang sepatutnya sahaja. Dalam hal ini, terdapat empat peringkat pemahaman seperti yang disenaraikan dalam Rajah 6.6.



Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)



114  TOPIK 6 KEMAHIRAN MEMBACA DAN KEFAHAMAN



Rajah 6.6: Empat peringkat pemahaman



Empat peringkat ini diterangkan dengan lebih lanjut dalam Jadual 6.5. Jadual 6.5: Empat Peringkat Pemahaman dan Huraiannya Peringkat



Huraian



Lateral



Pemahaman lateral ialah peringkat pemahaman yang paling rendah dan mudah. Pada peringkat pemahaman ini, pembaca berupaya mengenal pasti dan mengingat maklumat yang terkandung dalam bahan bacaan, seperti yang dinyatakan oleh pengarang. Hal ini bermakna pembaca hanya boleh mengesan maklumat yang tersurat dalam teks sahaja tetapi tidak berkebolehan mencungkil maksud tersirat.



Interpretasi



Peringkat pemahaman ini berada setingkat atas pemahaman lateral. Pada peringkat ini, pembaca telah berupaya mencari maklumat daripada bahan bacaan, selain menuliskannya semula dalam bentuk lain tanpa mengubah maksud asal maklumat tersebut. Pembaca yang berada pada peringkat ini juga boleh menjelaskan sesuatu tentang bahan yang dibacanya dan boleh mengesan maksud tersirat daripada bahan tersebut.



Inferens



Apakah maksud peringkat ini? Kefahaman peringkat inferens bermaksud memahami bahan bacaan dan dapat mengaitkannya dengan perkara lain. Pembaca yang berada dalam tahap ini bukan sahaja boleh membuat interpretasi tetapi berupaya juga membuat telahan atau agakan tentang sikap pengarang, kesudahan atau rumusan, di samping membezakan maklumat yang tepat dengan yang palsu daripada bahan yang dibaca. Peringkat kemahiran ini memerlukan tahap kecerdasan mental yang tinggi kerana pemahaman bukan hanya berasaskan akal, tetapi memerlukan pengetahuan sedia ada dan logik. Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)



TOPIK 6 KEMAHIRAN MEMBACA DAN KEFAHAMAN  115



Penilaian



Pada peringkat ini, pembaca berupaya menggunakan daya kefahaman untuk menganalisis dan menilai setiap maklumat yang terdapat dalam bahan bacaan. Pembaca akan dapat melihat hubung kait antara satu maklumat dengan maklumat yang lain, di samping berupaya mengasingkan maklumat utama dengan maklumat sampingan yang terdapat dalam bahan bacaan tersebut. Pembaca pada tahap ini juga berupaya mengesan organisasi penulisan pengarang serta dapat membezakan antara hipotesis dengan bukti.



6.2.3



Pemilihan dan Penghasilan Bahan Kemahiran Membaca



Pemilihan dan penghasilan bahan kemahiran membaca perlu sesuai dengan pembaca sasaran. Bahan, khususnya bahan bertulis dan bahan audio boleh terdiri daripada buku, risalah, edaran, ucapan, ceramah dan khutbah. Walau bagaimanapun, faktor utama yang perlu ditekankan di sini ialah ketepatan dan kesesuaian bahasanya. Malahan, sesuatu bahan itu mestilah bersesuaian dengan objektif pengajaran dan tahap kecerdasan pembaca sasaran. Sebagai bahan pengajaran bahasa, bentuk bahasa dalam bahan tersebut perlu dipastikan ketepatan tatabahasa dan larasnya. Bentuk ayat yang pendek misalnya, sesuai untuk pembaca di peringkat sekolah rendah. Sebagai bahan bacaan bercetak, isi kandungan perlulah yang menarik minat pembaca sasaran. Penampilan dalam bentuk jenis huruf dan tata letak isi kandungan bahan juga perlu dipastikan menarik dan sesuai dengan pembaca yang akan menggunakan bahan tersebut.



SEMAK KENDIRI 6.2 1.



Jelaskan enam peringkat kemahiran membaca.



2.



Apakah yang dimaksudkan dengan peringkat kefahaman?



3.



Huraikan empat peringkat pemahaman.



Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)



116  TOPIK 6 KEMAHIRAN MEMBACA DAN KEFAHAMAN



AKTIVITI 6.2 Dalam forum myINSPIRE, bincangkan aktiviti bacaan dan bahan yang sesuai untuk setiap peringkat pemahaman.



6.3



PENILAIAN KEMAHIRAN MEMBACA



Apakah yang dimaksudkan dengan penilaian? Penilaian ialah suatu kaedah seseorang guru boleh mengenal pasti kekuatan dan kelemahan dalam pengajarannya.



Dalam konteks pengajaran kemahiran membaca, penilaian akan menjadi landasan terhadap kaedah, pendekatan dan teknik pengajaran yang digunakan. Dalam hal ini, perbincangan meliputi persoalan tentang tujuan, aspek dan pentadbiran dalam penilaian, bentuk penilaian, instrumen dan aras taksonomi soalan kefahaman. Kesemua aspek ini dihuraikan dengan lebih lanjut dalam subtopik seterusnya.



6.3.1



Tujuan, Aspek dan Pentadbiran Penilaian



Penilaian ialah satu aspek penting dalam proses pengajaran dan pembelajaran (P&P). Ia merupakan satu kaedah untuk mengenal pasti keberkesanan sesuatu kemahiran yang diajarkan. Dalam konteks kemahiran membaca, penilaian bertujuan menguji sejauh mana pembaca memahami bahan yang dibaca. Pada peringkat rendah, penilaian boleh juga dibuat untuk intonasi dan sebutan dalam bacaan. Dalam hal ini, terdapat beberapa bentuk penilaian dan instrumen yang boleh diguna pakai dalam pengujian kemahiran membaca.



Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)



TOPIK 6 KEMAHIRAN MEMBACA DAN KEFAHAMAN  117



6.3.2



Bentuk Penilaian



Terdapat beberapa bentuk penilaian yang boleh digunakan dalam pengujian kemahiran membaca. Antaranya adalah seperti yang dinyatakan dalam Rajah 6.7.



Rajah 6.7: Empat bentuk penilaian



Empat bentuk penilaian ini dihuraikan dengan lebih lanjut dalam Jadual 6.6. Jadual 6.6: Empat Bentuk Penilaian dan Huraiannya Bentuk



Huraian



Penilaian kendiri



Penilaian kendiri ialah bentuk penilaian yang dilakukan oleh murid atau pembaca itu sendiri, berdasarkan senarai semak yang diberi oleh guru.



Penilaian rakan sebaya



Penilaian rakan sebaya dinamakan juga penilaian berpasangan. Dalam penilaian ini, murid secara berpasangan akan menyemak dan menilai bacaan sesama sendiri.



Pemerhatian



Pemerhatian dibuat untuk melihat sikap, kefahaman dan intonasi dalam bacaan. Dalam kaedah ini, guru atau penilai perlu menyediakan senarai semak yang mengandung kriteria atau perkara yang akan diperhatikan.



Pengujian



Pengujian boleh dibuat untuk menilai tahap kefahaman murid terhadap bahan bacaan. Pengujian boleh dibuat dalam bentuk: (a)



Memadan perkataan dan ayat;



(b)



Ujian bacaan;



(c)



Penyoalan terbuka;



(d) Menyusun semula petikan; (e)



Ujian kloz; dan



(f)



Ujian aneka pilihan.



Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)



118  TOPIK 6 KEMAHIRAN MEMBACA DAN KEFAHAMAN



6.3.3



Instrumen Ujian



Instrumen ujian kemahiran membaca terdiri daripada petikan atau bahan yang akan dibaca dan difahamkan oleh murid. Pada masa yang sama, dokumen seperti senarai semak dan skala kadar juga digunakan sebagai instrumen ujian, terutamanya yang melibatkan aspek afektif dan perlakuan dalam kemahiran membaca seperti intonasi, nada dan tekanan suara. Apakah tujuan utama instrumen? Tujuan utama instrumen adalah mendapatkan ukuran atau data berkaitan dengan apa yang diuji. Mari kita teliti dua instrumen ujian yang diterangkan dalam Jadual 6.7. Jadual 6.7: Dua Instrumen Ujian Instrumen



Huraian



Senarai semak



Dalam ujian berbentuk pemerhatian misalnya, senarai semak yang mengandungi perkara dan kriteria pemarkahan perlu disediakan. Senarai semak yang mengandung kriteria tertentu juga akan menjadi panduan kepada guru atau penilai untuk menilai dan menentukan tahap kefahaman seseorang pembaca.



Skala kadar



Apakah yang dimaksudkan dengan skala kadar? Skala kadar ialah dokumen yang mengandung kriteria yang menunjukkan tahap pencapaian dalam kemahiran membaca. Skala kadar kebiasaannya menetapkan markah atau pencapaian tertentu berdasarkan kriteria bacaan dan kefahaman yang ditetapkan.



6.3.4



Soalan Pemahaman Pelbagai Aras Taksonomi



Soalan pemahaman pelbagai aras taksonomi merangkumi pelbagai aspek. Apakah aspek tersebut? Mari kita lihat Rajah 6.8 untuk mengetahui jawapannya.



Rajah 6.8: Lima aspek dalam soalan pemahaman pelbagai aras taksonomi



Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)



TOPIK 6 KEMAHIRAN MEMBACA DAN KEFAHAMAN  119



Penerangan lanjut mengenai lima aspek ini dihuraikan dalam Jadual 6.8. Jadual 6.8: Lima Aspek dalam Soalan Pemahaman Pelbagai Aras Taksonomi dan Huraiannya Aspek Kognitif



Afektif



Huraian Aspek kognitif dalam soalan pemahaman bacaan boleh dibuat berdasarkan taksonomi Lamberg dan Lamb (1980), yang mengubah suainya daripada taksonomi Bloom. Berdasarkan Lamberg dan Lamb (1980), terdapat tiga peringkat penyoalan pemahaman; iaitu: (a)



Kefahaman lateral  Kefahaman mengenai maksud tersurat dalam petikan.



(b)



Kefahaman tafsiran  Kebolehan membuat interpretasi berdasarkan petikan.



(c)



Kefahaman kritis/kreatif  Kebolehan menghakimi dan menilai maklumat dalam petikan.



Afektif merujuk aspek emosi dan tingkah laku sebagai kesan daripada pembacaan sesuatu bahan. Kesan emosi seperti sedih, gembira dan benci boleh dilihat berdasarkan pemerhatian atau soal selidik selepas aktiviti bacaan. Secara umumnya, aspek afektif ini mempunyai lima peringkat seperti yang berikut: (a)



Penerimaan;



(b)



Gerak balas;



(c)



Menilai;



(d) Organisasi; dan (e)



Perwatakan.



Soalan bertumpu



Apakah yang dimaksudkan dengan soalan bertumpu? Soalan bertumpu ialah bentuk soalan subjektif yang ditentukan batas kandungan gerak balasnya. Soalan jenis ini kebiasaannya dalam bentuk jawapan pendek dan isi kandungannya lebih merupakan pernyataan mengingat kembali maklumat daripada bahan bacaan. Item soalan biasanya bermula dengan „siapa‰,‰bila‰,‰berapa‰,‰di mana‰ dan seumpamanya.



Soalan bercapah



Soalan bercapah ialah satu lagi bentuk soalan subjektif yang boleh digunakan dalam penilaian kemahiran membaca. Soalan ini secara umumnya mengehendaki jawapan yang lebih panjang kerana kebiasaannya soalan bercapah melibatkan jawapan berbentuk perbincangan. Soalan jenis ini memerlukan gerak balas yang kompleks daripada murid. Dalam konteks kemahiran membaca, hanya pembaca yang membaca pada peringkat kritis dan kreatif sesuai diberi soalan jenis ini. Soalan jenis ini pula mengandungi persoalan, „terangkan‰, „bincangkan‰, „tafsirkan‰ dan seumpamanya. Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)



120  TOPIK 6 KEMAHIRAN MEMBACA DAN KEFAHAMAN



Soalan kritis dan kreatif



Soalan kritis dan kreatif memerlukan penaakulan peringkat analisis terhadap bahan bacaan. Pada peringkat ini, pembaca berupaya menghakimi dan menilai sesuatu maklumat daripada bahan yang dibaca, dan seterusnya turut berupaya menghasilkan idea dan pandangan baharu berasaskan bahan bacaan tersebut. Bentuk soalan jenis ini mengandungi kata kunci seperti „bahaskan‰, „nilaikan‰,‰apakah rumusan‰, „apakah pandangan‰ dan „apakah kemungkinan‰.



SEMAK KENDIRI 6.3 1.



Apakah yang dimaksudkan dengan penilaian?



2.



Jelaskan empat bentuk penilaian.



3.



Huraikan dua instrumen ujian.



4.



Huraikan lima aspek dalam soalan pemahaman pelbagai aras taksonomi.



AKTIVITI 6.3 Sediakan satu senarai semak dan skala kadar untuk pengujian kefahaman membaca di sekolah rendah. Kongsikan jawapan anda dalam forum myINSPIRE untuk perbandingan.



•



Membaca ialah suatu perlakuan mendapatkan maklumat melalui lambang bertulis atau bercetak.







Pembacaan membantu murid menambahkan perbendaharaan kata dalam aspek sastera.







Konsep membaca melibatkan proses mekanis dan proses mental.







Dua teori yang berkait dengan proses membaca ialah teori pembelajaran tradisional dan teori pembelajaran psikolinguistik kognitif.







Terdapat empat faktor yang mempengaruhi proses membaca: fizikal, mental, emosi dan sosial.



Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)



TOPIK 6 KEMAHIRAN MEMBACA DAN KEFAHAMAN  121







Bacaan boleh dikategorikan kepada enam jenis, iaitu bacaan mentalis, mekanis, intensif, kritis, rekreasi dan ekstensif.







Proses membaca ialah satu kegiatan mengenal perkataan dengan cara membunyikannya, kemudian mengambil maksud daripada perkataan tersebut.







Kemahiran membaca boleh dipecahkan kepada enam peringkat, iaitu peringkat kesediaan membaca, prabacaan, bacaan mekanis, membaca dan memahami, bacaan intensif, dan bacaan ekstensif.







Peringkat pemahaman bermakna memetik dan mendapatkan maklumat sebanyak mungkin daripada bahan bacaan.







Terdapat empat peringkat pemahaman, iaitu lateral, interpretasi, inferens dan penilaian.







Penilaian ialah suatu kaedah cara seseorang guru boleh mengenal pasti kekuatan dan kelemahan dalam pengajarannya.







Penilaian penting untuk mengenal pasti keberkesanan sesuatu kemahiran yang diajarkan.







Antara bentuk penilaian yang boleh digunakan ialah penilaian kendiri, penilaian rakan sebaya, pemerhatian dan pengujian.







Dua instrumen ujian yang boleh digunakan ialah senarai semak dan skala kadar.







Lima aspek dalam soalan pemahaman pelbagai aras taksonomi ialah kognitif, afektif, soalan bertumpu, soalan bercapah, dan soalan kritis dan kreatif.



Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)



122  TOPIK 6 KEMAHIRAN MEMBACA DAN KEFAHAMAN



Afektif



Penilaian



Bacaan ekstensif



Penilaian kendiri



Bacaan intensif



Penilaian rakan sebaya



Bacaan kritis



Peringkat kesediaan membaca



Bacaan mekanis



Peringkat pemahaman



Bacaan mentalis



Prabacaan



Bacaan rekreasi



Proses mekanis



Emosi



Proses mental



Fizikal



Senarai semak



Inferens



Skala kadar



Interpretasi



Soalan bercapah



Kognitif



Soalan bertumpu



Lateral



Soalan kritis dan kreatif



Membaca



Sosial



Membaca dan memahami



Teori pembelajaran psikolinguistik kognitif



Mental Pemerhatian



Teori pembelajaran tradisional



Pengujian



Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)



TOPIK 6 KEMAHIRAN MEMBACA DAN KEFAHAMAN  123



Abd Aziz Abd Talib. (2000). Pedagogi bahasa Melayu: Prinsip, kaedah dan teknik. Kuala Lumpur, Malaysia: Utusan Publications & Distributors. Adenan Ayob, & Khairuddin Mohamad. (2012). Kaedah pengajaran bahasa Melayu. Shah Alam, Malaysia: Oxford Fajar. Institut Bahasa. (1992). Asas kemahiran berbahasa KBSR. Kuala Lumpur, Malaysia: Dewan Bahasa dan Pustaka. Institut Bahasa. (1994). Strategi pendidikan bahasa Melayu. Kuala Lumpur, Malaysia: Dewan Bahasa dan Pustaka. Kamarudin Husin. (1995). Perkaedahan mengajar bahasa. Kuala Lumpur, Malaysia: Kumpulan Budiman. Kamarudin Husin. (1997). Pengajian Melayu 1: Ilmu bahasa dan kecekapan berbahasa. Kuala Lumpur, Malaysia: Kumpulan Budiman. Kamarudin Husin. (1998). Pedagogi bahasa. Kuala Lumpur, Malaysia: Kumpulan Budiman. Kementerian Pendidikan Malaysia. (2003). Huraian sukatan pelajaran kurikulum bersepadu sekolah rendah: Tahun 4: Bahasa Melayu. Kuala Lumpur, Malaysia: Pusat Perkembangan Kurikulum. Kementerian Pendidikan Malaysia. (2003). Sukatan pelajaran kurikulum bersepadu sekolah rendah: Bahasa Melayu. Kuala Lumpur, Malaysia: Pusat Perkembangan Kurikulum. Kementerian Pendidikan Malaysia. (2018). Kurikulum standard sekolah



menengah: Bahasa Melayu – Dokumen standard kurikulum dan pentaksiran – Tingkatan 4 dan 5. Putrajaya, Malaysia: Bahagian Pembangunan Kurikulum. Lamberg W. J., & Lamb, C. E. (1980). Reading instruction in the content areas. Chicago, IL: Rand McNally College.



Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)