İttihat ve Terakki Cemiyeti [PDF]

Citation preview

ittihat ve Terakki Cemiyeti



t r



İTTİHAT VE TERAKKİ CEMİYETİ



K âzım K arabekir (2 3 Temmuz 1 8 8 2 , İstanbul - 2 6 Ocak 1 9 4 8 , Ankara) Baba mesleğini seçerek askeri öğrenim gördü. 1 9 0 2 ’de Harbiye M ektebi’ni, 1 9 0 5 ’te Erkân-ı Harbiye M ektebi’ni birincilikle bitirdi ve kurm ay yüzbaşı oldu. Kurmay sta­ jını M anastır'da Üçüncü Ordu emrinde tamamladı. 1 9 0 7 ’de Enver B ey (Paşa) ile birlikte İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin M anastır şubesini kurdu. 1 9 0 9 'd a , 31 Mart Olayı patlak verince, Hareket Ordusu’nun İkinci Tümen kurm ay başkanı olarak is­ yanın bastm lm asında görev aldı. 1 9 1 2 ’de binbaşı rütbesiyle Balkan Sav aşı’na ka­ tıldı. 1 9 1 4 ’te yarbaylığa, 1 9 1 5 ’te albaylığa, 1 9 1 8 ’de mirlivalığa (tuğ-tümgeneral) yükseldi. 2 Mart 1 9 1 9 ’da Erzurum’daki 15. Kolordu kom utanlığına atandı ve Milli Mücadele hareketine katılan ilk kom utanlardan biri oldu. Erzurum K ongresi’nin düzenlenmesinde büyük emeği geçü. Milli Mücadele hareketi boyunca Edirne milletvekili ve Doğu cephesi kom utanı olarak görev yaptı. 1 9 2 0 ’de, Ermenilerce işgal edilen topraklan geri aldıktan sonra, 31 Ekim 1 9 2 0 ’de ferikliğe (korgene­ ral) yükseltildi ve 2 Aralık 1 9 2 0 ’de Ermenilerie Gümrü A ntlaşm ası’nı imzaladı. Milli Mücadele hareketi b aşany a ulaştıktan sonra A nkara’y a geldi ve 3 0 Ekim 1 9 2 2 ’den başlayarak TBM M ’nin çalışm alanna katıldı. Ordudaki görevlerinden izinli sayılan asker miUetvekiUeriııin Meclis vey a ordudaki görevlerinden birini seçm elerilcararlaştınlınca, 2 4 Kasım 1 9 2 4 ’te milletvekilliğini tercih e ^ e k 3 i r i n c i Ordu kom utanlığından aynidı. 9 K a s ım _ 1 9 2 Jj£ H a lk Fırkası’ndan istifa ederek 17 Kasım 1 9 2 4 ’te TeüRkîperver Cumfiurij^t Fırkası’m kurdu ve bu partinin b a ş k a n ^ lığına getirildi. Partinin 3 Haziran 1 9 2 5 ’te hüküm etçe kapatılmasından sonra mil­ letvekilliğini bağım sii olarak sürdürdü. 1 9 2 6 yazında İzmir’de A tatürk’e karşı bir suikast planının ortaya çıkanim aşından sonra, ülkenin önde gelen muhalifleriyle biriikte İstiklal M ahkem esi’nde yargılandı. Ama suikastle ilgisi görülm eyerek be­ raat etti. 1 Mart 1 9 2 7 ’de milletvekilliği sona erince ordu kadrosunda acı^a alındı, aynı yıl 1 Kasım ’da em ekliye sevk edildi. Bu tarihten başlayarak, 12 yıl boyunca, İstanbul Erenköy’deki bugün m üz^ olan köşkünde, siyasetin dışında bir hayat sürdürdü ve anılannı kaleme aldı. 2 6 Ocak 1 9 3 9 ’da yapılan ara seçimde yeni­ den İstanbul milletvekili oldu. 1 9 4 6 ’da seçildiği TBMM başkanlığı görevindeyken A nkara’da öldü.



Kâzım K arabekir’in YKY’d eki kitap ları: İstiklâl Harbimiz (2 cilt, 2008) Hayatım (2008) İttihat ve Terakki Cemiyeti (2009) Günlükler (1906-1948) (2 cilt, 2009) Edirne Hatıraları (2009) İstiklâl Harbimizde İttihat Terakki ve Enver Paşa (2010)



KÂZIM KARABEKİR



İttihat ve Terakki Cemiyeti



EDREMİ T MUZAFFER AKPINAR HALK K';TÜPHANESİ



3VooZf T.-;



f



f" :



O D O Yapı Kredi Yayınları



3



Yapı Kredi Yayınlan - 2852 Tarih - 48 Ittiliat ve Terakl^i Cemiyeti / Kâzım Karabel^ir Kitap editörleri: Yücel Demirel - Ziver Öktem Düzelti: Alev Özgüner - Gözde Yeşil Kapak tasarımı: Nahide Dikel Grafik uygulama: Haşan Fırat Baskı: Pasifik Ofset Cihangir Mah. Güvercin Cad. No: 3/1 Baha Iş Merkezi A Blok Haramidere - Avcılar / İstanbul 1. baskı: İstanbul, Mart 2009 2. baskı: İstanbul, Şubat 2011 ISBN 978-975-08-1568-3 © Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş. 2007 Sertifika No; 12334 Bütün yayın haklan saklıdır. Kaynak gösterilerek tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışında yayıncının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz. Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş. Yapı Kredi Kültür Merkezi İstiklal Caddesi No. 161 Beyoğlu 34433 İstanbul Telefon: (O 212) 252 47 00 (pbx) Faks: (O 212) 293 07 23 http://www.ykykulttir.com.tr e-posta: [email protected] İnternet satış adresi: hnp://alisveris.yapikredi.com.fi-



İÇİNDEKİLER



Önsöz • 9 İttihat ve Terakl^i Cemiyeti’nin Tarihi Nasıl Yazılacak? • 11 İttihat ve Terakki Cemiyeti Neden Kuruldu? • 15 Eserimin Esası ve Eki • 19 I. Bölüm İttihat ve Terakki Cemiyeti’ni Ben Ne Zam an ve İMasıl Öğrendim? • 21 Azgın İstibdat Devri • 31 Mürzsteg Programı ve Bulgar İhtilali • 37 Yıldız’da Müthiş Bir Bomba Patladı • 44 İkinci Defa Olarak İttihat ve Terakki Cemiyeti Neden Kuruldu? • 49 Üçüncü Ordu’ya Gidiyorum • 50 Selanik’e Hareketim • 51 Manastır’a Hareketim • 53 31 Mart Manastır’daki Zabitlerin Apaçık Birliğini Kurdu • 56 Ben Bir Türküm • 62 Enver ile Hasbıhalimiz • 64 Divan-ı Harb-i Mahsus’a Verilen Zabitler • 68 Sultan Hamid’in Hasta Haberi • 68 Selanik Seyahatim • 70 Cemal Bey’le Hasbıhalim • 71 Enver Bey’le Hasbıhalim • 72 Kesriye Kumandanlığına Tayinim • 72 Yolsuzluklarla Mücadeleden Geride Kalmadım • 73 Dördüncü Defa Olarak Çeteyle Karşılaştım • 74 Fikrimce Yeni Bir Alemdar Ordusu Lazım • 76



II. Bölüm İkinci İttih at ve Terakki Cemiyeti Nasıl Kuruldu? • 79 Manastır Merkezinin Kurulması • 84 Manastır Tahlif Merkezi Olarak Mükemmel Bir Ev Bulduk • 87 Bir Müsademe Yaptım ve Göğsümü Gererek İzin Aldım • 89 Selanik’te Öğrendiklerim • 89 Selanik’teki Yeni Temaslarım • 92 Soroviç’te Naki Bey’le Hasbıhal • 94 Naki Bey’den Öğrendiklerim • 95 Manastır’da Enver Bey'le Hasbıhal • 99 İlk Manastır Merkez Teşkilatı • 108 Merasimli Tahliflere ve Teşkilata Başladık • 109 İlk Hararetli Faaliyet ve Bir Duraklama »112 Tekrar Hız Aldık • 114 Niyazi Bey’in Evinde Bir Tahlif »116 Tahliflere Hız Vermiştik. Emniyette İdik «117 Cemiyetin Tensiki »1 17 Umum Müfettiş Hüseyin Hilmi Paşa Geldi ve Enver’le Beni Çağırttı • 118 İsmail Hakkı Bey’le Baş Başa • 119 Üçüncü Avcı Taburu’na Geçiyorum »121 Enver, İsmail Hakkı Beylerle Münakaşa ve Kararlarımız • 122 Büyük Tehlike, Şemsi Paşa Geliyor • 125 Üsküp’te Teşkilat Başlayacak Müjdesi • 126 Bulgarlarla Büyük Bir Çarpışma, Büyük Tehlikeler ve Terfim • 126 İstanbul, Manastır’da Gizli Bir Cemiyeti Haber Almış • 127 Jurnali Kim Vermiş Olabilir? • 128 Bu Vaziyet Karşısında Kararımız • 129 Hürriyet Marşı • 130 Mülazım Atıf’ın Cemiyete Girişi • 132 OsmanlI Uhuvvet Çetesi ve İlk Çetemiz • 133 Selanik’in Kararı, Bir Terör Yapmak • 135 Selanik de Bizim Fikrimizi Kabul Etti • 138 Bir Tesadüf Bana İstanbul Yolunu Açtı • 138 Manastır Merkezinin Tensiki • 140 Makedonya Durumuna Toplu Bir Bakış • 142 Hazırladığım Plan • 149 Manastır’dan Ayrılışım • 150



III. Bölüm Teşkilatın Genişletilm esi ve Hızlandırılması • 153 Edirne’ye Gitme Teşebbüsüm • 158 İstanbul’da İlk Merkez Teşkilatı • 159 İstanbul Terakki ve İttihat Cemiyeti Merkezi ve Teşkilatı • 162 Pangaltı Harbiye Mektebi’nde Teşkilat • 162 Edirne’nin İlk Tahlifi • 163 Merkez-i Umumi’ye Raporum • 164 Büyük Bir Tehlike de Atlattık • 166 Eczacıbaşı Refik’in Öldürülmesi Kararı «171 Sultan Hamid’e Suikast Kararı • 172 Manastır’a Nasıl Gidecektim? • 173 Donanmaya El Attım »176 Harbiye Talebesi * 1 7 7 Goltz Paşa’nın Mektebi Ziyareti • 178 Garip Bir Münasebetsizlik • 179 Sisam’a Bir Filo Gidiyor » 1 7 9 Selanik Merkez Kumandanı Nâzım Bey İstanbul’da • 180 IV. Bölüm H ürriyet JMücadelesi Başlıyor • 181 Büyük Devlet Sefir ve Konsoloslarına Birer Muhtıra Verilmesi • 181 Hareket Hakkında Talimat Yok • 182 Büyük Bir Sarsıntı Geçirdik • 183 İstanbul’daki Kuvvetimiz • 186 Hareket Başlamış; Fakat Selanik’le Temasımız Kesildi • 187 Niyazi Bey’in Dağa Çıktığını Nerden Öğreniyoruz? • 188 Niyazi’nin Kardeşi Osman Bey’i Kaçırmak Meselesi • 189 Şemsi Faşa’nın Öldürülmesi ve Yerine Osman Paşa’nın Gönderilmesi • 190 Güzel Bir Tesadüf • 191 Mektubum Ele Geçti; Jurnal de Olunduk • 191 Sarayın Bir Hazırlığı » 1 9 7 Meşrutiyet’in İlanı • 198 İstanbul Merkezinin Yeni Faaliyeti • 201 İstanbul Matbuatını Tenvir ve Bir Gazete Çıkarmak • 202 İstanbul Cemiyet Merkez Binası • 203 Hürriyetseverlerin Teşkilatımıza Alınması • 203



Meşrutiyetin İlanından Sonralci İstanbul’un Hali • 203 Hafiyeliğin Kaldırılması • 205 Murat Bey ve Mizan Gazetesi • 208 İstanbul Merkezinin Faaliyeti • 215 Selanik’ten Gelen Heyet ve İlk Anlaşmazlık • 219 Edirne’de Askeri İsyan • 222 Selanik’ten Gelen Heyetin Çalışmaları • 228 Sultan Hamid’le Mülakat « 2 3 2 İstanbul Merkezi ile Heyet-i Murahhasa Arasında İhtilaf • 238 OsmanlI İttihat ve Terakki Cemiyeti • 240 Talat Bey’le Hasbıhal • 241 Kâmil Paşa’nın İlk İcraatı • 248 “İttihat ve Terakki” Adının Kabulü » 2 5 2 Keyfi Tart Kararını Protesto • 252 V.



Bölüm



31 M art • 263 Hareket Ordusu Nasıl Teşekkül Etti? • 266 İstanbul’a Hareket • 269 Yıldız’ın İşgali » 2 7 5 Ek: 1 İlk İttihat ve Terakki Cemiyeti Nasıl Kuruldu? • 281 İlk İttihat ve Terakki Cemiyeti Nasıl İdare Olundu? • 282 İttihat ve Terakki Cemiyeti Avrupa’da Nasıl İdare Olundu? • 288 Ek: 2 OsmanlI Terakki ve İttihat Cemiyeti Teşkilat-ı Dahiliye Nizamnamesi • 301 Ek: 3 Tahlif Edileceklere Okunacak Yemin Sureti • 313 Ek: 4 Mümtaz Kolağası Servet Bey’in Malumatı »3 17 Müşir Tatar Osman Paşa Hazretleri Kadrosu • 331 Dizin • 337



ONSOZ



Muhterem babamız Kâzım Karabekir Paşa, 1933’te hast\ı