Xi Modul 2 Jumlah Dan Selisih Dua Sudut 2021 [PDF]

  • 0 0 0
  • Suka dengan makalah ini dan mengunduhnya? Anda bisa menerbitkan file PDF Anda sendiri secara online secara gratis dalam beberapa menit saja! Sign Up
File loading please wait...
Citation preview

OLEH ANGGUN PUTRI PUZIATI, M.Pd



Daftar Isi Daftar Isi ................................................................................................................................................



i



KEGIATAN BELAJAR 4 2.1 PENJUMLAHAN DAN PENGURANGAN DUA SUDUT ...........................................................



1



2.1.1 Rumus Penjumlahan dan Pengurangan Cosinus .....................................................................



1



2.1.2 Rumus Penjumlahan dan Pengurangan Sinus .........................................................................



4



Latihan 4 ................................................................................................................................................



5



KEGIATAN BELAJAR 5 2.1.3 Rumus Jumlah dan Selisih Tangen .........................................................................................



6



2.2 RUMUS-RUMUS SUDUT GANDA (SUDUT RANGKAP) DAN SUDUT PARUH .............................



8



2.2.1 Rumus Sudut Rangkap (ganda)...................................................................................................



8



2.2.2 Rumus Sudut Paruh ..................................................................................................................



10



Latihan 5 ................................................................................................................................................



11



KEGIATAN BELAJAR 6 2.3 RUMUS PERKALIAN KE PENJUMLAHAN DAN PENJUMLAHAN KE PERKALIAN DARI EKSPRESI TRIGONOMETRI ..............................................................................................................................



11



2.3.1 Rumus perkalian sinus dan kosinus .............................................................................................



11



2.3.2 Rumus Jumlah dan Selisih Sinus dan Kosinus .............................................................................



13



Latihan 3 ................................................................................................................................................



14



i



KEGIATAN BELAJAR 4



2.1 PENJUMLAHAN DAN PENGURANGAN DUA SUDUT Tabel sudut Istimewa 𝜢



𝟎°



πŸ‘πŸŽΒ°



πŸ’πŸ“Β°



πŸ”πŸŽΒ°



πŸ—πŸŽΒ°



Sin



0



1 2



1 √2 2



1 √3 2



1



Cos



1



1 √3 2



1 √2 2



1 2



0



Tan



0



1 √3 3



1



∞



√3



2.1.1 Rumus Penjumlahan Dan Pengurangan cosinus



cos(𝛼 + 𝛽) = cos 𝛼 cos 𝛽 βˆ’ sin 𝛼 sin 𝛽 cos(𝛼 βˆ’ 𝛽) = cos 𝛼 cos 𝛽 + sin 𝛼 sin 𝛽



Contoh 2 Hitunglah tanpa menggunakan kalkulator atau table, nilai setiap ekspresi berikut: a. cos 75Β° 3



b. cos πœ‹ 4



Pembahasan a. cos 75Β° = cos(45Β° + 30Β°) = cos 45Β° cos 30Β° βˆ’ sin 45Β° sin 30Β° 1 1 1 1 √2 βˆ™ √3 βˆ’ √2 βˆ™ 2 2 2 2 1 1 = √6 βˆ’ √2 4 4 =



Cara lainnya: 3 1 cos πœ‹ = cos (πœ‹ βˆ’ πœ‹) 4 4 1 = βˆ’ cos πœ‹ 4 1 = βˆ’ √2 2



1



INGAT ATURAN SUDUT BERELASI DALAM KUADRAN II cos(180Β° βˆ’ 𝛼) = βˆ’cos 𝛼



=



1 (√6 βˆ’ √2) 4 3



1



4



4



b. cos πœ‹ = cos (πœ‹ βˆ’ πœ‹) 1 1 = cos πœ‹ βˆ™ cos πœ‹ + sin πœ‹ βˆ™ sin πœ‹ 4 4 1 1 = (βˆ’1) βˆ™ √2 + 0 βˆ™ √2 2 2 1 = βˆ’ √2 + 0 2 1 = βˆ’ √2 2 Contoh 3 Tanpa memakai table atau kalkulator, hitunglah nilai berikut: a. cos 80Β° βˆ™ cos 10Β° βˆ’ sin 80Β° βˆ™ sin 10Β° b. cos π‘₯ + cos(π‘₯ + 120)Β° + cos(π‘₯ + 210)Β° Pembahasan a. cos 80Β° βˆ™ cos 10Β° βˆ’ sin 80Β° βˆ™ sin 10Β° = cos(80Β° + 10Β°) = cos 90Β° =0 b. cos π‘₯ + cos(π‘₯ + 120)Β° + cos(π‘₯ + 210)Β° = cos π‘₯ + cos π‘₯ βˆ™ cos 120Β° βˆ’ sin π‘₯ βˆ™ sin 120Β° + cos π‘₯ βˆ™ cos 210Β° βˆ’ sin π‘₯ βˆ™ sin 210Β° 1 1 1 1 = cos π‘₯ + cos π‘₯ βˆ™ (βˆ’ ) βˆ’ sin π‘₯ βˆ™ √3 + cos π‘₯ βˆ™ (βˆ’ ) βˆ’ sin π‘₯ βˆ™ (βˆ’ √3) 2 2 2 2 1 1 1 1 = cos π‘₯ βˆ’ cos π‘₯ βˆ’ √3 sin π‘₯ βˆ’ cos π‘₯ + √3 sin π‘₯ 2 2 2 2 1 1 1 1 = cos π‘₯ βˆ’ cos π‘₯ + √3 sin π‘₯ βˆ’ √3 sin π‘₯ 2 2 2 2 =0+0 =0



Contoh 4 3



1



Untuk sudut lancip 𝛼 dan 𝛽, diketahui cos 𝛼 = dan sin 𝛽 = √2, tentukan π‘π‘œπ‘ (𝛼 βˆ’ 𝛽 ) 5 2 Pembahasan Jika 𝑠𝑖𝑛2 𝐴 + π‘π‘œπ‘  2 𝐴 = 1, maka: β€’



3



cos 𝛼 = β†’ 𝑠𝑖𝑛2 𝛼 = 1 βˆ’ π‘π‘œπ‘  2 𝛼 5



β†’ sin 𝛼 = √1 βˆ’ π‘π‘œπ‘  2 𝛼 3 2 β†’ sin 𝛼 = √1 βˆ’ ( ) 5 2



β†’ sin 𝛼 = √1 βˆ’



β†’ sin 𝛼 = √



25 9 βˆ’ 25 25



β†’ sin 𝛼 = √



16 25



4 5



β†’ sin 𝛼 = β€’



9 25



1



sin 𝛽 = √2 β†’ π‘π‘œπ‘  2 𝛽 = 1 βˆ’ 𝑠𝑖𝑛2 𝛽 2 β†’ cos 𝛽 = √1 βˆ’ 𝑠𝑖𝑛2 𝛽



Maka: π‘π‘œπ‘ (𝛼 βˆ’ 𝛽 ) = cos 𝛼 βˆ™ cos 𝛽 + sin 𝛼 βˆ™ sin 𝛽 3 1 4 1 = Γ— √2 + Γ— √2 5 2 5 2 3 4 = √2 + √2 10 10 7 = √2 10



2 1 β†’ cos 𝛽 = √1 βˆ’ ( √2) 2



β†’ cos 𝛽 = √1 βˆ’



1 2



2 1 β†’ cos 𝛽 = √ βˆ’ 2 2 1 1 β†’ cos 𝛽 = √ = √2 2 2



Contoh 5 Jika 𝛼 + 𝛽 =



πœ‹ 6



3



dan cos 𝛼 cos 𝛽 = , maka cos(𝛼 βˆ’ 𝛽 ) =… 4



Pembahasan cos(𝛼 βˆ’ 𝛽 ) = cos 𝛼 βˆ™ cos 𝛽 + sin 𝛼 βˆ™ sin 𝛽 3



= + sin 𝛼 βˆ™ sin 𝛽 β†’ harus mencari nilai sin 𝛼 βˆ™ sin 𝛽 terlebih dahulu 4



β€’



cos(𝛼 + 𝛽 ) = cos 𝛼 βˆ™ cos 𝛽 βˆ’ sin 𝛼 βˆ™ sin 𝛽 πœ‹ 3 cos ( ) = βˆ’ sin 𝛼 βˆ™ sin 𝛽 6 4 1 3 √3 = βˆ’ sin 𝛼 βˆ™ sin 𝛽 2 4 3 1 sin 𝛼 βˆ™ sin 𝛽 = βˆ’ √3 4 2



Maka: cos(𝛼 βˆ’ 𝛽 ) = cos 𝛼 βˆ™ cos 𝛽 + sin 𝛼 βˆ™ sin 𝛽 =



3 + sin 𝛼 βˆ™ sin 𝛽 4 3



3 3 1 + βˆ’ √3 4 4 2 6 1 = βˆ’ √3 4 2 3 1 = βˆ’ √3 2 2 =



2.1.2 Rumus Penjumlahan Dan Pengurangan Sinus sin(𝛼 + 𝛽 ) = sin 𝛼 cos 𝛽 + sin 𝛽 cos 𝛼 sin(𝛼 βˆ’ 𝛽 ) = sin 𝛼 cos 𝛽 βˆ’ sin 𝛽 cos 𝛼 Contoh 6 Tanpa menggunakan table matematika dan kalkulator, hitunglah: a. sin 15Β° b. sin 20Β° cos 25Β° + sin 25Β° cos 20Β° Pembahasan a. sin 15Β° = sin(45Β° βˆ’ 30Β°) = sin 45Β° cos 30Β° βˆ’ sin 30Β° cos 45Β° 1 1 1 1 √2 Γ— √3 βˆ’ Γ— √2 2 2 2 2 1 1 = √6 βˆ’ √2 4 4 1 = (√6 βˆ’ √2) 4 =



b. sin 20Β° cos 25Β° + sin 25Β° cos 20Β° = sin(20Β° + 25Β°) = sin 45Β° =



1 √2 2



Contoh 7 Diketahui sin 𝛼 =



5 13



4



dan cos 𝛽 = untuk 𝛼 dan 𝛽 sudut lancip, tentukan sin(𝛼 + 𝛽 ) 5



Pembahasan Jika 𝑠𝑖𝑛2 𝐴 + π‘π‘œπ‘  2 𝐴 = 1 β€’



sin 𝛼 =



5 13



β†’ π‘π‘œπ‘  2 𝛼 = 1 βˆ’ 𝑠𝑖𝑛2 𝛼



β†’ cos 𝛼 = √1 βˆ’ 𝑠𝑖𝑛2 𝛼 β†’ cos 𝛼 = √1 βˆ’ (



β†’ cos 𝛼 = √1 βˆ’



5 2 ) 13



25 169 4



β†’ cos 𝛼 = √



169 25 βˆ’ 169 169



β†’ cos 𝛼 = √



144 12 = 169 13



β†’ cos 𝛼 = β€’



12 13



4



cos 𝛽 = β†’ 𝑠𝑖𝑛2 𝛽 = 1 βˆ’ π‘π‘œπ‘  2 𝛽 5



β†’ sin 𝛽 = √1 βˆ’ π‘π‘œπ‘  2 𝛽 4 2 β†’ sin 𝛽 = √1 βˆ’ ( ) 5 β†’ sin 𝛽 = √1 βˆ’



16 25



β†’ sin 𝛽 = √



25 16 βˆ’ 25 25



β†’ sin 𝛽 = √



9 25



β†’ sin 𝛽 =



Maka: 𝑠𝑖𝑛(𝛼 βˆ’ 𝛽 ) = sin 𝛼 βˆ™ cos 𝛽 βˆ’ sin 𝛽 βˆ™ cos 𝛼 5 4 3 12 = Γ— βˆ’ Γ— 13 5 5 13 4 36 = + 13 65 20 36 = + 65 65 56 = 65



3 5



LATIHAN 4



5



KEGIATAN BELAJAR 5



2.1.3 Rumus Jumlah Dan Selisih Tangen tan(𝛼 + 𝛽 ) =



tan 𝛼 + tan 𝛽 1 βˆ’ tan 𝛼 tan 𝛽



tan(𝛼 βˆ’ 𝛽 ) =



tan 𝛼 βˆ’ tan 𝛽 1 + tan 𝛼 tan 𝛽



Contoh 1 a. Jabarkan bentuk dari tan(𝐴 βˆ’ 135Β°) b. Hitunglah nilai dari tan 75Β° c. Sederhanakanlah



tan 125Β°βˆ’tan 65Β° 1+tan 125Β°βˆ™tan 65Β°



Pembahasan a. tan(𝐴 βˆ’ 135Β°) = =



tan π΄βˆ’tan 135Β° 1+tan 𝐴 tan 135Β°



tan 𝐴 βˆ’ (βˆ’1) 1 + tan 𝐴 (βˆ’1)



tan 𝐴 + 1 1 βˆ’ tan 𝐴 b. tan 75Β° = tan(45Β° + 30Β°) =



tan 45Β° + tan 30Β° 1 βˆ’ tan 45Β° tan 30Β° 1 1 + √3 3 = 1 1 βˆ’ 1 βˆ™ √3 3 =



3 + 1√3 3 = 3 βˆ’ 1√3 3 = =



3 + √3 3 βˆ’ √3 3 + √3 3 βˆ’ √3



Γ—



3 + √3 3 + √3



=



9 + 6√3 + 3 9βˆ’3



=



12 + 6√3 6



=



6(2 + √3) 6



= 2 + √3 c.



tan 125Β°βˆ’tan 65Β° 1+tan 125Β°βˆ™tan 65Β°



= tan(125Β° βˆ’ 65Β°) 6



= tan 60° = √3



Contoh 2 3



1



5



4



Untuk 𝛼 dan 𝛽 sudut-sudut lancip, diketahui sin 𝛼 = dan tan 𝛽 = , tentukan tan(𝛼 βˆ’ 𝛽 ) Pembahasan Untuk menentukan tan 𝛼 boleh menggunakan aturan identitas trigonometri (lihat di contoh jumlah dan selisih sinus atau cosinus), atau boleh menggunakan aturan segitiga siku-siku. sin 𝛼 =



𝑑𝑒 3 = π‘šπ‘– 5



depan



Maka π‘ π‘Žπ‘šπ‘π‘–π‘›π‘” = √52 βˆ’ 32 = √25 βˆ’ 9 = √16 = 4 𝑑𝑒 3 tan 𝛼 = = π‘ π‘Ž 4



𝛼 samping



Maka: tan(𝛼 βˆ’ 𝛽 ) =



tan 𝛼 βˆ’ tan 𝛽 1 + tan 𝛼 tan 𝛽



3 1 βˆ’ = 4 4 3 1 1+ βˆ™ 4 4 2 4 = 3 1+ 16 2 4 = 16 3 + 16 16 2 19 = Γ· 4 16 2 16 8 = Γ— = 4 19 19 8 tan(𝛼 βˆ’ 𝛽 ) = 19



Contoh 3 Jika tan(π‘₯ + 𝑦) = 1 dan tan 𝑦 = 1, tentukan tan π‘₯ Pembahasan Berdasarkan rumus tan(𝛼 + 𝛽) diperoleh: 7



tan(π‘₯ + 𝑦) =



tan π‘₯ + tan 𝑦 1 βˆ’ tan π‘₯ tan 𝑦



tan π‘₯ + 1 1 βˆ’ tan π‘₯ βˆ™ 1 tan π‘₯ + 1 1= 1 βˆ’ tan π‘₯ 1(1 βˆ’ tan π‘₯ ) = tan π‘₯ + 1 1=



1 βˆ’ tan π‘₯ = tan π‘₯ + 1 1 βˆ’ 1 = tan π‘₯ + tan π‘₯ 0 = 2 tan π‘₯ tan π‘₯ =



0 2



tan π‘₯ = 0



2.2 RUMUS-RUMUS SUDUT GANDA (SUDUT RANGKAP) DAN SUDUT PARUH 2.2.1 Rumus Sudut Rangkap (ganda) π‘π‘œπ‘  2 𝐴 βˆ’ 𝑠𝑖𝑛2 𝐴 cos 2𝐴 = { 1 βˆ’ 2𝑠𝑖𝑛2 𝐴 2π‘π‘œπ‘  2 𝐴 βˆ’ 1



sin 2𝐴 = 2 sin 𝐴 cos 𝐴



tan 2𝐴 =



2 tan 𝐴 1 βˆ’ π‘‘π‘Žπ‘›2 𝐴



Contoh 4 3



Jika sin 𝐴 = dengan sudut lancip, tentukan: 5



a. sin 2𝐴 b. cos 2𝐴 c. tan 2𝐴 Pembahasan Kita butuh cos 𝐴 dan tan 𝐴, maka sin 𝐴 =



𝑑𝑒 3 = π‘šπ‘– 5



depan



Maka



𝐴 samping



π‘ π‘Žπ‘šπ‘π‘–π‘›π‘” = √52 βˆ’ 32 = √25 βˆ’ 9 = √16 = 4 𝑑𝑒 3 tan 𝐴 = = π‘ π‘Ž 4 π‘ π‘Ž 4 π‘π‘œπ‘ π΄ = = π‘šπ‘– 5



8



a. sin 2𝐴 = 2 sin 𝐴 cos 𝐴 3 4 = 2( )( ) 5 5 24 = 25 b. cos 2𝐴 = 1 βˆ’ 2𝑠𝑖𝑛2 𝐴 3 2 = 1 βˆ’ 2( ) 5 9 = 1 βˆ’ 2( ) 25 25 18 7 = βˆ’ = 52 25 25 c. tan 2𝐴 =



2 tan 𝐴 1βˆ’π‘‘π‘Žπ‘›2 𝐴



3 2( ) 4 = 3 2 1βˆ’( ) 4 6 4 = 9 1βˆ’ 16 6 4 = 16 9 βˆ’ 16 16 6 7 = Γ· 4 16 6 16 = Γ— 4 7 24 = 7 Contoh 5 a. Jika sin 𝐴 βˆ’ cos 𝐴 = 𝑝, maka tentukan sin 2𝐴 b. Tentukan nilai π‘₯ yang memenuhi persamaan sin 2π‘₯ + sin π‘₯ = 0 jika 0 ≀ π‘₯ ≀ 180Β° Pembahasan a. sin 𝐴 βˆ’ cos 𝐴 = 𝑝 (sin 𝐴 βˆ’ cos 𝐴)2 = 𝑝2 𝑠𝑖𝑛2 𝐴 βˆ’ 2 sin 𝐴 cos 𝐴 + π‘π‘œπ‘  2 𝐴 = 𝑝2 1 βˆ’ 2 sin 𝐴 cos 𝐴 = 𝑝2 1 βˆ’ sin 2𝐴 = 𝑝2 βˆ’ sin 2𝐴 = 𝑝2 βˆ’ 1 sin 2𝐴 = 1 βˆ’ 𝑝2 b. sin 2π‘₯ + sin π‘₯ = 0 2 sin π‘₯ cos π‘₯ + sin π‘₯ = 0 9



sin π‘₯ (2 cos π‘₯ + 1) = 0 β€’



sin π‘₯ = 0 π‘₯1 = 0Β° dan π‘₯2 = 180Β° Karena sin 0 = 0 dan sin 180Β° = 0



β€’



2 cos π‘₯ + 1 = 0 2 cos π‘₯ = βˆ’1 cos π‘₯ = βˆ’



1 2



π‘₯3 = 120Β° dan π‘₯4 = 240Β° (untuk π‘₯4 = 240Β° tidak memnuhi) 1



1



2



2



Karena cos 120Β° = βˆ’ dan cos 240Β° = βˆ’



Maka π‘₯ yang memenuhi adalah {0Β°, 120Β°, 180Β°}



2.2.2 Rumus Sudut Paruh 1



Rumus cos 𝐴



1



2



Rumus sin 𝐴 2



cos 𝐴 = ±√



1 βˆ’ cos 2𝐴 sin 𝐴 = ±√ 2



1 1 + cos 𝐴 cos 𝐴 = ±√ 2 2



1 1 βˆ’ cos 𝐴 sin 𝐴 = ±√ 2 2 1



Rumus tan 𝐴 2



1 1 βˆ’ cos 𝐴 tan 𝐴 = 2 sin 𝐴



Contoh 6 Dengan menggunakan prinsip sudut paruh, hitunglah cos Pembahasan πœ‹ 1 + cos 2 ( ) πœ‹ 8 cos = ±√ 8 2 =√



1 + cos



πœ‹ 4



2



1 √1 + 2 √2 = 2



=



√



1 + cos 2𝐴 2



2 + √2 2 2 10



πœ‹ 8



=√



2 + √2 4



LATIHAN 5



KEGIATAN BELAJAR 6



2.3 RUMUS PERKALIAN KE PENJUMLAHAN DAN PENJUMLAHAN KE PERKALIAN DARI EKSPRESI TRIGONOMETRI 2.3.1 Rumus perkalian sinus dan kosinus 11



Rumus perkalian ke penjumlahan



1



(i)



𝑠𝑖𝑛 𝛼 𝑠𝑖𝑛 𝛽 = [π‘π‘œπ‘ (𝛼 βˆ’ 𝛽) βˆ’ π‘π‘œπ‘ (𝛼 + 𝛽)]



(ii)



𝑠𝑖𝑛 𝛼 π‘π‘œπ‘  𝛽 = [𝑠𝑖𝑛(𝛼 βˆ’ 𝛽) + 𝑠𝑖𝑛(𝛼 + 𝛽)]



(iii)



π‘π‘œπ‘  𝛼 π‘π‘œπ‘  𝛽 = [π‘π‘œπ‘ (𝛼 βˆ’ 𝛽) + π‘π‘œπ‘ (𝛼 + 𝛽)]



(iv)



π‘π‘œπ‘  𝛼 𝑠𝑖𝑛 𝛽 = βˆ’ [𝑠𝑖𝑛(𝛼 βˆ’ 𝛽) βˆ’ 𝑠𝑖𝑛(𝛼 + 𝛽)]



2 1



2 1 2



1 2



Contoh 1 Nyatakan setiap bentuk berikut sebagai jumlah atau selisih kosinus. a. 2 cos 72Β° cos 8Β° b. 6 sin 3π‘₯ sin π‘₯ Pembahasan a. 2 cos 72Β° cos 8Β° = cos(72Β° βˆ’ 8Β°) + cos(72Β° + 8Β°) = cos 64Β° + cos 80Β° b. 6 sin 3π‘₯ sin π‘₯ = 3(2 sin 3π‘₯ sin π‘₯ ) = 3[cos(3π‘₯ βˆ’ π‘₯ ) βˆ’ cos(3π‘₯ + π‘₯ )] = 3[cos 2π‘₯ βˆ’ cos 4π‘₯ ] = 3 cos 2π‘₯ βˆ’ 3 cos 4π‘₯



Contoh 2 Dengan menggunakan rumus perkalian ke penjumlahan, sederhanakan bentuk-bentuk berikut: a. 4 sin 3𝐴 cos 2𝐴 b. cos 5𝐴 sin 2𝐴 Pembahasan a. 4 sin 3𝐴 cos 2𝐴 = 2(2 sin 3𝐴 cos 2𝐴) = 2[sin(3𝐴 βˆ’ 2𝐴) + sin(3𝐴 + 2𝐴)] = 2[sin 𝐴 + sin 5𝐴] = 2 sin 𝐴 + 2 sin 5𝐴 1



b. cos 5𝐴 sin 2𝐴 = βˆ’ [2 cos 5𝐴 sin 2𝐴] 2



1 = βˆ’ [sin(5𝐴 βˆ’ 2𝐴) βˆ’ sin(5𝐴 + 2𝐴)] 2 1 = βˆ’ [sin 3𝐴 βˆ’ sin 7𝐴] 2 1 1 = βˆ’ sin 3𝐴 + sin 7𝐴 2 2 1 1 = sin 7𝐴 βˆ’ sin 3𝐴 2 2



12



Contoh 3 Hitunglah nilai-nilai setiap bentuk berikut: 1



1



2



2



a. 2 sin 37 Β° cos 7 Β° b. 2 cos 105Β° sin 75Β° Pembahasan 1



1



1



1



1



2



2



2



2



2



a. 2 sin 37 Β° cos 7 Β° = [2 sin 37 Β° cos 7 Β°] 1 1 1 1 = sin (37 Β° βˆ’ 7 Β°) + sin (37 Β° + 7 Β°) 2 2 2 2 = sin 30Β° + sin 45Β° 1 1 + √2 2 2 1 = (1 + √2) 2 =



1



b. 2 cos 105Β° sin 75Β° = βˆ’ [2 cos 105Β° sin 75Β°] 2



= βˆ’ sin(105Β° βˆ’ 75Β°) + sin(105Β° + 75Β°) = βˆ’ sin 30Β° + sin 180Β° 1 =βˆ’ βˆ’0 2 1 =βˆ’ 2 2.3.2 Rumus Jumlah dan Selisih Sinus dan Kosinus Rumus penjumlahan ke perkalian 1



1



2 1



2 1



2 1



2 1



(i)



𝑠𝑖𝑛 𝐴 + 𝑠𝑖𝑛 𝐡 = 2 𝑠𝑖𝑛 (𝐴 + 𝐡) π‘π‘œπ‘  (𝐴 βˆ’ 𝐡)



(ii)



𝑠𝑖𝑛 𝐴 βˆ’ 𝑠𝑖𝑛 𝐡 = 2 π‘π‘œπ‘  (𝐴 + 𝐡) 𝑠𝑖𝑛 (𝐴 βˆ’ 𝐡)



(iii)



π‘π‘œπ‘  𝐴 + π‘π‘œπ‘  𝐡 = 2 π‘π‘œπ‘  (𝐴 + 𝐡) π‘π‘œπ‘  (𝐴 βˆ’ 𝐡)



(iv)



π‘π‘œπ‘  𝐴 βˆ’ π‘π‘œπ‘  𝐡 = βˆ’2 𝑠𝑖𝑛 (𝐴 + 𝐡) 𝑠𝑖𝑛 (𝐴 βˆ’ 𝐡)



2



2



1



1



2



2



Contoh 4 Sederhanakan bentuk penjumlahan dan pengurangan dari sinus atau kosinus berikut. a. sin 160Β° + sin 40Β° b. cos 54Β° βˆ’ cos 12Β° Pembahasan 1



1



2



2



a. sin 160Β° + sin 40Β° = 2 sin (160Β° + 40Β°) cos (160Β° βˆ’ 40Β°) 1 1 = 2 sin (200) cos (120Β°) 2 2 = 2 sin 100Β° cos 60Β° = 2 sin 100Β° βˆ™



1 2 13



= sin 100Β° 1



1



2



2



b. cos 54Β° βˆ’ cos 12Β° = βˆ’2 sin (54Β° + 12Β°) sin (54Β° βˆ’ 12Β°) 1 1 = βˆ’2 sin (66Β°) sin (42Β°) 2 2 = βˆ’2 sin 33Β° sin 21Β°



Contoh 5 Hitunglan nilai berikut: a. cos 105Β° + cos 15Β° b.



cos 75Β°+cos 15Β° sin 75Β°βˆ’sin 15Β°



Pembahasan 1



1



2



2



a. cos 105Β° + cos 15Β° = 2 cos (105Β° + 15Β°) cos (105Β° βˆ’ 15Β°) 1 1 = 2 cos (120Β°) cos (90Β°) 2 2 = 2 cos 60Β° cos 45Β° 1 1 = 2 βˆ™ βˆ™ √2 2 2 1 = √2 2 b.



cos 75Β°+cos 15Β° sin 75Β°βˆ’sin 15Β°



=



(75Β°+15Β°) (75Β°βˆ’15Β°) cos 2 2 (75Β°+15Β°) (75Β°βˆ’15Β°) 2 cos sin 2 2



2 cos



2 cos 45° cos 30° 2 cos 45° sin 30° cos 30° = sin 30° 1 √3 =2 1 2 1 = 2 =



LATIHAN 6



14



15