CERKAK [PDF]

  • 0 0 0
  • Suka dengan makalah ini dan mengunduhnya? Anda bisa menerbitkan file PDF Anda sendiri secara online secara gratis dalam beberapa menit saja! Sign Up
File loading please wait...
Citation preview

CERKAK LIBURAN MENYANG NGAYOGYAKARTA Pantai niki manggen dhusun Sidoharjo, Kecamatan Tepus, Kabupaten Gunungkidul, Provinsi Daerah Istimewa Yogyakarta. regi tiket mlebet sekitar Rp. 5.000,00. Pantai niki dijuluki dening masyarakat sekitar dados pantai Bali Jogja. Bokmenawi kanaman mekoten amargi pantai niki taksih resik, wedinipun pun arupi pethak uga toya biru bening. saksampune cekap ngepang wisata ing redi Kidul, kita sedaya pun wangsul datheng jogja (kitha). Kami mboten mbucal-bucal wanci, kami pun bergegas konjuk mengunjungi Candi Prambanan. amargi gothang menawi datheng Jojga mboten tuwi datheng mriki. regi tiket mlebet Candi saageng Rp 35 ewu. Radin kami lajengaken wkaping wangsul niki kami badhe tumbas angsal-angsal konjuk sanak keluarga kalih kanca-kanca ingkang enten ing Bekasi. Kami tumbas angsalangsal ing kawasan Malioboro amargi ing kawasan niki sampun tepang kaliyan samukawis macam angsal-angsal awiti saking rasukan, tedhan, sandhal, tas, aksesoris ngantos cinderamata. Regi barang-barang dipunmriki cekap terjangkau dadosipun dadosaken kawasan Malioboro niki dados puseripun angsal-angsal Jogjakarta. salebetipun ing Jogjakarta kami ngginakaken tumpakan umum berupa Trans Jogja. usungan niki hampir sami kaliyan TransJakarta ingkang enten ing Jakarta, ingkang mbedakaken piyambakipun namung ing jalurnya kamawon, Trans Jogja mboten nggadhahi jalur khusus kados TransJakarta. Regi tiketnya pun mboten beda tebih, TransJakarta Rp 3.500 sawegaken Trans Jogja Rp 3.000. wanci liburan kamipun sampun rampung amargi kami kedah wangsul datheng Bekasi konjuk nglajengaken kuliah kami. radin mantuk, kami wangsul ngginakaken kereta latu, nanging kami mileh kereta ekonomi AC Progo kaliyan regi Rp 90 ewu. Radin wisata kami salebetipun 1 minggu namung medhalake biaya sekitar Rp 300 ewu (mboten klebet angsal-angsal). konjuk ingkang badhe berwisata datheng Jogjakarta sanguh ndhereki cara kami kajengipun biaya ingkang dipunmedalaken sanguh diminimalkan kaliyan cara pados usungan umum ingkang mirah kados ta ngginakaken kereta latu ekonomi. menawi ing Jogjakarta nggadhahi sedherek sanguh nyipeng dipunngrika konjuk ngirit ingkang ngenjawen uga badhea ndamel jadwal panggen pundi kamawon ingkang badhe dikunjungi amargi kaliyan cara niki samang sanguh ngirit biaya kalih wanci (TAMAT).



Samudraning Asmara, Kumpulan Cerpen Bahasa Jawa Karya K'er Seorang Kompasianer dalam tulisannya pada Oktober tahun lalu menanyakan mengapa jarang sekali K'er yang menulis artikel bahasa daerah. Tertantang akan sentilannya, saya pun menunjuk beberapa tulisan yang pernah saya kirim dan esok harinya langsung posting geguritan ( puisi ) dan artikel tentang Bahasa Jawa. Ternyata tak ada tanggapan dari dia. Bahkan sudah tiga bulan ini tak pernah lihat lagi tulisannya. Justru yang menanggapi K'er lain yang bisa dan penulis anggap memang piawai berbahasa Jawa karena orang asli Solo. Inti tanggapannya bahwa dia bisa berbicara Bahasa Jawa tapi kalau menulis dalam Bahasa Jawa sungguh kesulitan. Harus diakui, menulis dalam Bahasa Jawa sekalipun orang Jawa asli bukanlah hal yang mudah. Kendala pertama, Bahasa Jawa yang seharusnya sebagai bahasa ibu sudah mulai ditinggalkan. Kendala ke dua, Bahasa Jawa mengenal tiga strata yakni halus (krama alus), agak halus (krama madya), dan biasa (ngoko). Menulis dengan Bahasa Jawa halus atau agak halus yang sering digunakan oleh kaum ningrat atau yang sering dipakai dalam seni ketoprak sungguh cukup sulit bahkan bagi pembaca. Beberapa teman dari RTC selalu minta terjemahan jika penulis posting dalam Bahasa Jawa. Menulis menggunakan basa ngoko kuatir dianggap kasar. Apalagi jika harus dipublikasi di media sosial dan dicetak. Tadi pagi, ketika penulis memenuhi undangan seorang K'er yang launching Komalku Raya dan kiat menulis buku membeli sebuah buku dalam Bahasa Jawa dengan judul Samudraning Asmara. Sebuah buku yang berisi kumpulan cerpen, puisi (geguritan), dan opini karangan beberapa K'er yang pernah ditulis di kompasiana.com dan plukme.com. Acungan jempol penulis berikan pada mereka yang mempunyai inisiatif dan yang rela mengirimkan karyanya demi terbitnya buku ini. Tentu saja penulis memberi apresiasi bukan tanpa kritik. Seperti halnya beberapa buku yang ditulis dan diterbitkan secara mandiri oleh K'er, banyak yang bermasalah pada pemakaian EYD. Terutama penulisan istilah serapan bahasa asing yang harus dicetak miring dan pemakaian 'di' sebagai kata depan seperti: di Surabaya, di belakang, di atap, di dalam goa, dan sebagainya yang merujuk pada tempat. Atau di sebagai awalan seperti: dipasung, diterima, dimakan, dinasehati yang merujuk pada kata kerja. Dari sisi bahasa, penulis cukup tersenyum dengan pemakaian Bahasa Jawa gado-gado. Senyum di sini bukanlah sebuah nyinyiran tapi merupakan sebuah keterkejutan bagaimana latar belakang penulis di buku tersebut yang majemuk melahirkan Bahasa Jawa yang beraneka rasa. Kadang sulit membedakan sekali pun dalam satu tulisan. Ini gaya basa Jogja, Solo, Trenggalek, Blitar, Malangan, Suroboyo, Cirebon, Banyuwangi atau ngapak? Di sisi para penulis sendiri dan juga penyunting alias editor haruslah menguasai penulisan ejaan dalam Bahasa Jawa. Terutama pemakaian huruf a yang harus dibaca 'a' seperti pada kata sangau, mandau, atau pulau. Sebagai contoh: 'Ana rupa ana rega' (benar) bukan 'Ono rupo ono rego'



'Menungsa urip ing donya kudu makaryo' bukan 'Menungso urip ing dunyo' Buku yang diterbitkan dengan tata letak dan warna yang bagus ini tentu semakin bernilai jika penyuntingan dalam penulisan juga lebih teliti.



Pitik Walek Pak Mukidi kui, juragan sapi tapi nduwe ptihik walek seng senenge ngomong lucu karo batire. Yen ketemu phitik liyane, mesti phitik walek gawe cerito lucu lan ndagel nganti batire nguyu kemekel. kadang-kadang pitik walik kui yo sok ngarang cerito pengalamane deknen seng aneh seng gurung tau dialami konco-koncone. contone yo turu neng meja terus lelungan karo manukwulung barang. Tingkah lakune kadang yo sok koyo badut nalikane kente’an bahan lelucon. ptike-pitek liyane seneng nanggepi nk nalikane kumpul karo pitek walik. mestine yo ditanggapi supoyo ngomong seng ra jelas utowo ngawur. Sawijining dino kae pitik walik lungo neng adoh, terus umpetan neng jero guwo bare nangis. Nganti nangise pitik walek kerungu kancil seng gek jek milah-pilih wit-witan seng neng jero guwo. “kowe ki ngopo lik pitik walik” pitakon kancil ” Aku ki jan sedih tetan chel. wuluku bedo mbek liyane, yaiku wuluku kwalek kongene iki, tur yo ora rapi” “wes rasah susah rasah sedih. meng masalah wulu kok semang di gawe mumet. awak ku malah jan ra ndue wulu blas!” Jawabe kancil “Aku ki saben dino kudu ngarang cerito seng aneh-aneh supoyo podo gelem cedhak mbek aku. Konco-konco yo ra bakal gelem cerak mbek aku seng wulune koyo ngene iki. nalikane gak iso gawe nguyu utowo lucu. “ealah awakmu salah penerten kui! ra usah kudu lucu konco-konco tetep seneng mbek koe kok. MAlah bakal akeh seng seneng yen saumpomo kowe gelem ngrunggokke cerita laiyane. Salah banget yen awakmu malah kudu lucu utawa seng unik lan menarik perhatian supoyo di tresnani liyan”e. Ndak ho’o chil? aku ora kudu saben dino gawe ndagel beniso di senengi karo konco-koncoku?. “Mugakno rasah wae! Pak mukidi juragan sapi kae to malah nyok makani aku, arep hudu dadi ingon-ingone tur yo ra lucu. Nyatane aku ra tau ndagel yo tetep nduwe konco akeh!. Seng penting kwe gelem tetulungan marang lan yo gelem ngrungokke pendapate koncomu. Kang paling utama yaiku ngandani konco ora pekewuh bab kebenaran lan tumindak kang keliru. Nasihat seko kancil. ” Tak runggoke tenan cil kondomu iki. Koncomu luweh akeh tinimbang koncoku, masio kowe ra iso gawe lucu. Wah tiwas aku rumongso mesti sok ngadek nalikane kumpul karo koncoku. “Rumangsaku nk ra iso gawe lucu arep di tinggal karo koncoku”. “Ora bakal walik!. Ra mungkin arep di tinggal karo konco seng apik-apik. Muali saiki kowe uripo seng normal wae koyo aku. Ngomomhng lucu oleh tapi ra usah digawe-gawe. mesti bakal okeh seng cocok srawung karo kowe” jare kancil.



“Yo wes nk kon ngon cil, aku tak rasah mekso awakku dewe ngadek meneh. Aku raep bakal ora aneh-aneh meneh. Sakjane aku yo wes kesel nk ndagel saben dino. Suwun cil, Kowe pant\cen konku paling top” Awit dino kui pitik walek wes ora mekso meneh awake kudu ndagel sabne dino. awale yao py\tik-pitik liyone gumun marang perilakune pitik walik saiki. Nanging saiki malah tambah akeh koncone pitik walek mergo gelem ngrunggokke ceritane konco-koncone.



Gusti Pengeran Maha welas Kira-kira wes wektu jam 7 esuk. Anggota sak perangakt desa neng desa ngadirejo wes podo teka kabeh, Delalah dino iki yo arep baka ono rapat ruwat bumi sing bakal arep dilaksanaake wulan ngarep. Ruwat yo ikutradisi seng diananke saben 3 tahun sepisan. Masyarakat bakal kirap mubnegi deso ngarak wulu wetuning desa yo ono gunung-gunungan. Sak uwise kui, diteruske tontonan, yo peragane wong warga ngadirejo kui maneh, yo kanti pentas seni seng es di siapke. Banjur acar pamungkas yo iku wayangan seng di selenggarakke neng balai desa. Nganti pak lurah iku gumun, pak bejo sengtukang resik latar, noto meja mbek kursi malah ora mlebu. Gek ono opo yo? Pak wiro seng tukang resek-resek kui biasane mesti teko gasik. Gawean seng kurang penting disek-sek, Ora suwi we wes rampung ganti nandangi liyan. Dadi wes perangkat desa teko kabeh rapat yo wes arep dilekasi pak lurah banjur medal neng pawon nggoleki garwone ngendiko : Buk, mengko nek wes akeh sing rewang nandangi kanggo nyugoh seng rapat, Mbok kono neng pak bejo diteliki, kok ora mangkat nyambut gawe?? Langsung sumaguh bu lurah, terus langsung tindak neng omahe pak bejo. Basan tekan omahe kok malah tutupan rapet suwung. Kiro-kiro gek do menyang nendi yo? Anake pak bejo yo ono seng lanang lan wadon. Dillan lan meli, seng dilan wes kelas 3 SMK, lan si melilagek kelas 2 SMP. Bocah loro kui pinter-pinter ora tau seng jenenge nunggak kelas. Yen wes mulih sekolah yo podo pengerten ngrewangi wong tuone. Nalikane libur dilan kerep ngenteni bapakne, yaiku gawean resik-resik kebon lan nata balai desasak wise do muleh. ORA salah yen bapak lurah lan keluargane demen mbek anak-anake pak bejo seng podo sregep lan bekti kui. Presa omahe pak bejo suwung bu lurah banjur neng omah wetane nggone mbokde Yah, pas kebeneran lagi ngresiki sumur, lan ngendikone Dhe Yah! kok griyone pak bejo tutupan yo, kinten-kinten sami kesah teng pundi?? Dhe Yah lan dengengek karo nyedak mangsuli. Owalah, Nganu bu, Pak bejo niku nembe ngeterke garwone teng puskesmas. Mungale sampun 3 dinten sambat mumet, malah kolo wingi kulo sampun keroki, sanjange pak bejo, saking wau ndalu mboten saged tilem nggeh badane sedanten sami gemetera. Pramila wau terus dibencengke di beto teng puskesmas? bu lurah terus ngendiko : Owalah….Ngoten nggeh de Yah, suwun nggeh diparingi ngertos, mangkeh kulo aturaken tg pak lurah? sak wise ngendiko kui bu lurah langsung kundur, esuke bare pak bejo nyambut gae koyo biasane. denen pak lurah sak wise di ngertosi garwone, yo ora sui lanngsung titik marang omahe pak bejo, titik marang garwone pak bejo seng jarene nembe loro. Basan tekan omahe pak bejo kabeh keluarga pak bejo podo nunggoni marang garwone pak bejo. terus pak lurah sak keluargo langsung mlebu marang seng nggone loro garwone pak bejo. Nalikane tekan ngarep lawang, teko-teko mireng lagi podo sembahyang pak wiro ingkang imam. pak lurah banjur ora sida mlebu supoyo ora ganggu. Pak bejo iku wong seng sregep ngibadah neng masjid. neng masyarakat yo apik, tetangganan yo apik. tansah yo pinter matur kaleh tyang umum nopo linune. barang es rampung lek solat banjur pak lurah mlebu.



Assalamualaikum, kepiye bu bejo, alaramu opo?? Pak lurah bu lurah, matur suwun sampuun tindak teng nggen kulo, sakit kulo nggeh katah sanget pak lurah naming nggeh pun atah sudanipun? mature kirang jelas banjur disambung aleh pak bejo matur : Ngendikanipun dokter kolo wingi. katah pikiran? Owalah…..mikir nopo sampean niku bu bejo….nok meli kolo winggi cerios, yen nok meli mboten angsal nderek ujia kaleh guru kelasipun, bu bejo banjur ora biso nerosake matur amero mrembes mili. Semono ugo yo nok meli nderek nrocos mripatipun. pak lurah sekalian kepengen reti opo sebabe. Banjur pak lurah ngajak meli metu neng arep omah. terus lungguh marang lincak pak lurah banjur dangu : Sak jane mbokmu kuwi mikir opo ti li, yen mengko bisa pak lurah bantu mesti bakal tek entengke li. Banjur meli matur, Simbok niku sisiah maergi dereng saged bayar SPP 6 wulan. seklian arto damel ujian ganggsalatos ewu rupiah? ature meli karo sesenggukan. Wes meli rasah di piker, yen iku seng nyebabke mbok mu loro sesuk tak cukupi. Sesok mlbeuo tak gawani duite gawe bayar kekurangan lan SPP mau. Terus pak lurah sekalian mlbet maleh teng nggen loronipun bu bejo, banjur matur marang bu bejo. Yu utangmu sek dek biyen gak usah di saur. aku rila lahir batin. Saikai di gawe lego ben ayem lan cepet waras maneh. Perlune yen ono kerepotanku, sampean kang bejo mbek bocahbocah bisa sami sareng ngrewangi? sak uwise ngendiko banjur pamit kundor bu lurah lan pak lurah. Nalkane wes bar nguntapke tekan latar pak lurah dan garwone. Bu bejo wes biso lungguh, weruh anake podo mlebu banjur tangane diantungake meli. Meli lan bu bejo rangkulan kang kraket karo tetangis disekseni marang pak bejo seng lungguh neng wetan amben. sak wise mrimbik-mrimbik utawa nangis, bu bejo kanda marang meli : Nok lan kowe bappakmu, syukur-syukurno olehmu le matur panuwun marang ghusti pangeran allah swt. Syukur marang kabeh paringe rezeki lan liyane. iyo mbok, mula yen dadi wong ojo sumelan, janji eling marang kan nyiptakno alam dunia, ghusti mesti bakal paring pitulungan marang mahkluke. Meli nyambung : iyo pak…mbok ….ghusti moho adil lan maringi rezeki lumantar pak lurah lan bu lurah. Bener nok, ghusti iku maha welas lan asih? Banjur kui keluarga pak bejo solat isya’ jama’ah. Sampai disini dulu ya sobat tentang artikel cerkak bahasa jawa semoga dengan adanya artikel yang sikat ini bisa membantu sobat lebih baik dan menginspirasi. Cukup sekian kurang lebihnya mohon maaf dan terima kasih.