NTV Cahillikler Kitabı 3 : Sağlık 6055813352 [PDF]

Citation preview

CAHILLIKLER



KITABI



SAÖLIK



3



Das neue LexiAon der Medir.in-Irtümer Werner Bartens sakhdir. © Eichbom AG, 2006. Tüm haklag haklari sakhdtr. Tüm Kalemci, 2009. Karikatürler © Mustafa



1. Baske Ekim 2009



-



YAYINA HAZIRLAYAN '



Emre Ergüve ALMANCADAN



ÇEVÍREN



Itir Arda DANISMAN



Arda



Dr.'Konuralp KAPAK TASARIM



vc



GRAFlK



Mustafa Kalemci BASKI



Promat Basim Sanayi ve Ticaret



A.S.



Esenyukt 34517 Iscanbul Sanayi Mahallesi 1673. Sokak No;34 Tel: (212) 622 63 63



ISBN: 978-605-5813-35-2



11V yaymlari Doguy Grubu lleti iro Yayincilik ve Ticaret



A.S.



Center No:4 Maslak Ïstanbul Maslak Mah. G45 Ahi Evran Polaris Cad. Dogug Power Tel: (11Z) 333 00 00 Faks: (212)346 30 00 ntyyayinlari.com [email protected]



Sertifika No: 11444



Bu hitapta orijinal



·



olan araptirma Almanca baskmm yayamlandsgr tarihre geçerli someç/art



esas



almmsµir.



CAHILLIKLERKITABI 3



S



''



Werner Bartens



ALMANCADAN ÇEVIREN



Itir Arda



I



-



9...



9.



p



-.



lÇlNDEKILER



muammmmmmmmmmmmmiong....mmmmmmag-mmmmaminggmygiugnillililiti.i.i.idt.i..i.d.i.k.b...h...........,...15



EKKÜR............................................................................................19 IZ KOKUSU



an·kendia§izkokusunuduyabilirmi?



.................................21



.............



RI



ankendinibilinçliolarakaúnyahazirlarsa,agriytdaha al mi algilar?..........................................................................................21



UP



R



-



.



punkturdedo§runoktalanuyarmakönemii midir?.........................23



ERJI



rjilerömür boyudevam eder mi? KOL .........25 ol kalpye damarlarigençtutarmi? i insam aptallagtinr mi? ol kanserriskiniarttinr mi? oisüzbiramniçindehiçalkolyok mudur? ................................29 nekten sonra sert biriçkihazmikolaylagtirirmi?............................30 kargi korur mu? ol soÖUÖa ....................................................24



...



...................................



......................................................27



...........



.............28



..............................................



.......



.............................................................38



Eg



BB



--



g



I BEBEKOLUMUSENDROMU



-



........................31 uylmalMilr?



ve küçukçocuklaryezukoyunmu ;ükçocuklaryumu§acikbiryatakta mi.uyupia r?..........................33 3ekler sirtüstüuyudujunda,anibebekõl0münû niegebilece§i bilindi§indenberi,tavsiyelere uyuluyorliid? ......................,.......34 Jekler



...



AKKABILAR



bagparmaëmabastinpayakkabimnaya§a.tamgeli gelmedigi 1abI I kartonlarinm ei mtdir? numaralan .



Ik



-



-



-



108 ikkabi



numÃ



°6zer



O



mum=1



=amumma



ma-mm



mi-landaimi



I



in--e-g-Elinima==aime--



AKLAR igin ön kismlylakogmakkaslankorurmu?Sakatlanmalan önler mi? TÉRA CHÇiÇEK :h



çiçekterapisi birçokratiaimhkta ve hastahkhafayclah



olarmu?



...................................



...................................................39



36



37



L



BASEMCÍKLER Bademciklerfaydasiz oldligiign küçükçocuklarda"bile ...............................................................41 almaalar olurmu? ..........



BA$lNDELINMESI dü§üncebazenkalaten delimirmi? Çocuklar



..................41



......o..............



BAytLMA hastanm.uyumasrönlenmeli midir?........................42 Kafa travmalarmda BESLENME 42 Pizza sagliksiz midir? sagIlldi beslenme midir? YaÖsiz karbonhidratlarkan bastna ve kbleßëtolsevlyesini,yaš ve Gidalardaki ......................................................



...................



...........................................................44



proteindendahaolumluetkiler.mi?...............................................44 Hamburgersagliksizmidir? mi?......................................50 Birdenbire çokyemekyemek gigman.latir ..6..



................................46



................



..........



BEYiN



.........................................51



midir? Insanbeyninin-geli§imitamamlanmig



BEYiNTRAVMASI ......53 Beyinzedelenmelerinde kortizonigeyarar mi? BIT Bitler kafadan kafaya atlar mi? Ba§biti sadecesaçIarini sik yikamayan insanlara mygeçer? ............ BOBREKRAHATSIZLIKLARI Böbrekhastaliklari kadermidir?Belirlibif davrani§tan 58 etkilenmezier mi? KANAMASI St1RUN Burun kanamasinda ba; geriye mi yaslanmalidir? CILT Kolajeniçeren preparatlar cildipürüzsüzve esnekkilarmi?.................60 .....................60 Salatallkmaskesicildigergintegtirir mi? .............................



....................................56



.......................



....57



.........................................................................



....59



...........................



..........



....



.......



CINSELLIK HORMONLARI



hormonlanbeyazirktan insaniaragöre Slyah Irktan insanlarin cinsellik bariz§ekikle yüksekmidir? hormonu, daha az arzu anlammami gelir? Daha az cinsellik CINSiYETFARKLILIKLARI özellikleri digiridada) son derece Kadinve erkek(blyolojik ...........................................................60



.................62



fark1imtdir?..................................................................................63



Ç\ÇEKHASTALIÕI virüsukalmadimi?...........:................65 Dünyada artik hiç çiçekhastallÖl ÇÍÇEKLER için,gecelerihasta odalarindan çok fazlaoksijentukettikleri Çiçekler ik



arilmaII



?



.........................................................................



6



66



UKLAR·



babalannçocuklarinailgisioniarmdiggörünügünden ? b siltsik i ik çocuklarinb ar mi (BSE) Í DANAHASTALIŠl kuzulardan dana hastaliÖl BSE,ScrapieshastaliQina tutulmug ineklere migeçmigtir?..................................................................69 !



"



-



ÖÅma



...68



.........................



RESYON



.................................................72



depresanilaç\arintihanönler mi? KATEKSIKLlğlBOZUKLUAU lin'inetkilerihälâ pekbilinmiyormu?.............................................73 flÌZIB



À



Ofkil Í8dl



LER



mialgIlar



g



mamammmaghymidigsmi



mpammm..se.....4.-.¡



gi



g.



gyg=g



....



75



.........................................................................75



ardigçürütür mü?



ABET



-



...76 gekeryiyeri,gekerhastasiofurmu?........................................... ET vermeksaÖlikli midir?Uzunyagamamizisa#larmi?.......................T1 LER bunlaricerralliMüdahaleyle dikmek ya da çapraz baúlarkoptuÖunda, (jefekir mi? .................................................................,......-...........Ï9



GIDALAR INUS



muggidalarbirkezçözülduktensonratekrar dondurulmamall midir7 -



sam



ais



·



t=n•=m========lm-an--man--ma..==I....,.LI.i-i



il



IEK



dar ekmeëibeyazekmektendaha.saglikhmdir?... SILAtlLARI. KTROSOK



79



spa-------men



........................80



...............................80



trogoksilahlarizararsizmidtr?



......................



tiK



.



..............E kullanançocuklardaha sonra uzwisiireparmakamer mi? El-E W@ergar yapici mlar.emzirme sürecindekalmklu :ik :ik



sağhjazararlimidir?



...............................................



..84



......



,



gidalardan uzakdurmalt Irndir?



yemÑerdèl& ...............................ß4



.



....................



eninemzirmesisadece çocugunyararma midà?............................85 EKSIYON MASTALELAN i ya da ku; gribininbulagmasiyuz maskesiyleõnlenebilir mi?..-..:...86



LEPSI



erkenmi epsikriziyagayan hastalardaJaç \ûlnaniinma ba lanmalldir? ......................87



.......



...................



.............



7



...........



I



2



GERLER Genierininyüzde 90kilangaglesi,ayrndidsi#u.için, insan ve gempanze



birbirineçokbenzerini? .91 Beyaz ve siyahirktan instalangenieri-aqisodan çokfarkiimidir?........ .....................................89



.



.......................



GENTEDAVÍSi



.........92 ilkgen tedavisi.tam Mrbegaa.impk?.............. ilkyn tedavisinden sonrakilerdaba titizplanlanip hastalarafayòali .................................95 oldumu? ....................



....



...........................................:....



..



G-WKTASI Kadmlardabir G-noktasivarmidÑ? GÕZALTITORBACIKLARI Gözalti torbaciklari uykusuzluktan ya da sefihhayattarzindan mi ..................................97



................



.,.



olur? GöZLER , Insamngözlerinin önünde lekeler belirmesitetilikeli bir hastati§m



........



...................................................................................



98



igareti midir?................................................................................98 Sabahlari gözlerin kenaarxia biriken tozve pislik midir?.........99 Televizyonseyretmekgözlerezarar verirmi?................'.....................99 GRÏP Gripzararsizbirhastalikmidir?.................................................-.......100 Gripapsi birkaç yilboyuncekorurmu?...............................................101 Gripve diÖer soëukakynliklarmda faydah olurmu?..... 101 antibiyotikler . Gripsoguktanmiolur?.......................................................................102 H5N1grip virüsühep ku; gribine sebep olutmu?......... Gripagisison derece güvenli midir?...................................................102 Mòderngripilaçlari gribe yakalanmaktan korar mu?........ "çapak",



....................102



..



..................104



GÜRÜLTÜ ya da Santiyelerinsesiniagangürültü sailiÖd Çimbiçmemakinelerinin zararlimidir?...............................................................................105



HAMILELiK Hamileler1ki.kiillik"miyemekyemelidi.r? HÍJYEN '



.................



.......................108



.



dr§aridatuvaletlere oturtmamali Çocuklari mryiz(ya da en azindantuvalet ö nee iyice kullanmadan oturaÖini miylz)?...................108 temizlemeli



Doktorlar,tuvalettensonra ellerini,ortalamanüfusakiyasladaha sik ylkar mi? Antibakteriyel sabunnormalsabundandaha mietkilidir?....................110 HOMEOPATi Homeopati,sadece bitkisel temeledayanan, vücudu yormayan bir ......................................................................................110



tedavimidit?



......................................,..........................................111



Homeopati plasebodan çokdaha iyi etki eder mi?.................................111 · 8



RARSIKLIŠl §\iinsanlar,idrartorbalariküêDIdügü içinmisiktuvalete giderler? -



115



....9-a---smana,5...unam.L..,..........p..=•---.m.i....im.sh..,.,-,-.===••=•



.... RARYOLLARIENFEKSlYONLARI sk mayoyladurmak sistitenedenolurmu? ......................................116 m



-•9-m



RE ba ete yapilan iëneler ilaçIarm etkinmaddelerimin en güvenli§ekikle vücudazerkedilmesinisa er mi? ......117



..........................................



LIMDEAϧiMi



imdeÖigimi nedeniyleönümüzdekion-yirmiylldebirçokölüm YacanaCak mi7 = -



4ÇLAR



-



=•Ğ=••i•i==irimiinimiminillimmmrummmmmmmmmmmmamamammanum..ig....lisi.I.ig......



118



-



çlarmagiryan etkilerisonderece endermidir?...............................119 cuklariçinilaçlarözellikle titizcearagtirillyor mtu? ..........................122



lAL ia I zararsiz midir?



...........................................................................124



BIZLIK yapmazsa zehirienirmi? ..................125 an uzunsure büyüktuvaletini rmonoynamalari azadankadmlarda-kablzkÖsi en stkrastlanan sebebimidir?...............................................................................126 DINLAlt k fazladügünmekhuzurkaçlrirmi?Kadialarmuykukalitesi bu yürden mi daha dü§üktür? .......12T -



-en



....................................................................



HVE hve vücuttansiviçeker mi? k kahveiçenlerin kalp krizi eçirme



128



in ynksekt htimali-daÑa



.



.129



feinsizkahvesaëliklirmdir?..........................................................129 IP KRIZi



p krizianidenmiolur?....................................................................131 p kriziniatlatmagansigününhangisaattsde krisia.gaçiriidginden.



midir?................................... baÖlmsiz .....



...



...........................132



9 krizindetipikbelirtiofarakgö äs a#risimiortaya çtkar? .............135 inlarda



kalp krizinifark



da Ötmek IÑaydir . .............................................139 ..



......



......138



..



p krizitipikbir erkekhastak§1midit?



marlarimilda akankanin rengikirmizins&r?..................................140 MSER . merhasta lan, önlerinde büynkkir dayrersA



9



60stlet birazakdem



Rastada kötübirhastaliktaghis edikliiinde ve buhastaya iletild@inde, hasta teghisin neetáiÏjimihel@n rdeder mi?.........................142 Saçboyalan kanseresebepger mu?..................................................143 kesiciler kanserdenkorur m AspiringibiaÖri aftar mi?................. .............................146 Kanser riskiiçkitüketimiyle genig Kanserde hasta dokuylahirkte sailiklidokudanmümkün olduÖunca l ä lyNWIM4ah 146 yüksektir? dahet bir·akn alimrsa, ........................147 obbWir Kansere mi? zararlimidir? sabep Stressadhéa ..................................144



......................



KASLAR Çokkasliinsan gokda la.Indli miolur? KASKRAMPLARI korur mu? Magnezyumhaplarikramplarclan KEMÍK KWKLAR1 . Dvitaminive kalsiyumyaghihktakemi.kluriklaandaa korur mu?..........149 ..............................................148



.......................................149



KEMIKLER Kehiklerin çitlamasitehlikeli midir?...................................................150



KIZAMIK .......................................................................151 KIzamik zararsizmidir? morbuscrohngibiayir Kizamikagisiotizmya da baigrsakhastallÖl komplikasyonlara sebepolabilirmi?.............................................153 KOKU 155 Birçokinsan yabarrellarm kokusunualamazmt? KOLESTEROL YDksekkolesterol deëerleriillakidamarlarm daralmasmavebõylece .................................



........................................................156



enfarktusemisebepofur?... Yüksekkan yaQ dederlerinindügürülmesi her2aman hastaya fayda mi?........................................,...........................................157 sa§Iar Kötü kolesterol LDL,kalp hastaliklarmi tetikleyen tekkan yaji midir?..................................................................................160 LIWSMASI KOLLARIN VESACAKLMIN için miuyugur? Kollarve bacaklar,kan dola§imisiki§tiÖl ....................161



.



KÖKHBCRE



-



.



...................162 Kökhücrelergüvenli bir tedavi seçenegimidir? GRIBi KU§ midir?...............................164 Kuggribiinsaniar içinson derecetehlikeli gribinden de korurmu? Gripagisiku§ MEMEKANSERI bölgeninalmmasiya da bütün memenin Memekanserinde, sadecetümõrlü ................



......................166



.................



........



..................................168



almmasihastali mseyrinifarklietkilermi? Memekanserinde koltuk altlarindakilenf düßümlerinin ahnmasihastanin õmrünü uzatirmi? ..............................................................168



.......



IO



e



10POZDAHORMON TEDAVISI



ancak2002/2003'teABDve ingiltere'detehlikeleri, nontedavisinin Vapilanbüyük aragtirmalardansonrami anlapidi?........................169 ZiTE türlüobezitesa4hšazararkmidir?................. da gigmanmiydi?...................173 lan olanyetigkinlerçocuktuklarmda iklukta ya da gençliktegismanolanlarm da hayati,sonrasinda lOr mudur? lanlar gigmanolduklarinin farkmdamidir? ILTlHABI AKULAK lik tüpu ortakulak iltihabinda vakitgeçirmedenbir ventilasyon midir?............................................................................175 takilma1i 'OMOLEKÜLER TIP .......176 imoleküler birçokhastahkta ve gikâyettefayclasailar mi? tip ................171



.............



..................................................................................173



...............................174



....



lHEMOTERAPi



.....178



organizmayigüçîendirir mi?............ ninkendtkamylatodavisi KISIKLINI NEŽ L E, iCRSK, SES antibiyotiken lyi dan solunumyollari enfeksiyonlarinda . m idir? tedavi



-



...............................................................................179



SME hastahklarbulapr mi? gme strasmda tehlikeli



............181



...................



IIS



..........................382



mi.kaynaklanir? ateglirüyalardan ahereksiyonti sonra testisler ve penistekibasinç n bir cinselmoladan affarUl? .....................................................................................182 SEBO



igeyaraniaz mi?.................................................................183 ebolarinetkimekanirmasibitinmemektemidit?............................183 15TATKANSERI stat kanseriaragtirmasilanseriyenmepnsini arttfrirmi?............185 ' >Y0AKTIVITE kazasEc reaktär ida Çernobil'deki n binleree¾iginieõfümüne misebsp iebolar



188 Oldu? . liN ÈZI KANSERI yefertit liijyenidebelli¶le mielur?............190 imañzikanseri erkeijin LAR ksaçla yatmak zararhmidir?.............'........ kJK KONTROLÜ 191 k check-upgizlihastaliklari ortayaçi.kari:r mi?............................... tgle'da yagayan nâtusen ço§WInghsägalANGif.........................194 .................................190



02 Iz mideyeyapigirmi?



....................................................................197



SARILMAK SardmekAucakia yeaktkamWu hapatynu? ......................................197 SARWSAK . Sarimsakkokusu midadenmigielir?....................................................199



SENS



.



Enr me?..........................................200 içkierkeklerde cinselgrauygäldü



Cinselperhiz spermIdesintyiksettir mi? Kadalarin menopordõneminegirmelerlyle hirlildedaha az cinselistek hormon seviyeleFinin dügmesiylimi ilgilidir? ...........202 Aragtirmalarkadmlarm cinselarzularimihmal miediyar? ........................................201



,htssetmeleri



..................203



SIRTAëRILARI



Sirtaërilariher geydenönte mekanikbir sorun mudurya da zaylf kaslardan mikaynakianir? kesici ya da ameliyatfaydali Sirtaprilarmdadinienmek, aÖ,n Olur mu?...........................................................................:.........209 Sirt gnlarinin sebebiröntgendegörülür mä?.....................................212 Sirt aërilarindaen faydali gey hasta jimnasti imidir? ...........................................................206



.........................213



SIVITÜKETIMi



-



.



Gripve aúlrsoyukalginlijlhastaliklarindabolsivitüketilmeli midir?...214 Maratonda ve dayaniklilik gerektiren di er spor dallarinda sivituketimi, susama hissi gelmeden örice migerçeklegmelidir?........................216 insanyemektenönce siviiçerse,açiikhissi-gidermi?..........................218 .



SIGARA . Sigara tiryakileri, yakalanin-cabu kötû aligkanliktan ajir bir hastaliÖa



valgeçerlermi?



..................218



........................................................



SiëlLLER



"okununca"



SiQiller



geçer mi? ............................................................219 SPERMA Meni-büyükorandaspermadanmi olugur? SPOR Sporun all bilesaglitjalyigelir mi? Kisave uzunmesafekopda sportifbagariyetenekle ilgiliolsada asil belirleyiciolanteknikve antrenmandisiplinimidir?. ...................222 SUNi KOMA Hastayi sunikomadanuyandirmakzor mudur?..................................225 SELATTERAPISI damarlar zehirlerdenve metabolizmaya ait maddelerden Selatterapisiyle, ila bilirmi? ir 226 rmd a .........................................220



......~..............................................220



§iZOFRENI



.. ..



...................................................................



llaçIart giderekgeligtimi?Artik daha az yan etkilerimivar?.227 Sizofreni I2



I



SiYON



dügurmekiçiniyive denanmig bir blokerier tansiyonu yõntemmidir? 231 lik yüksektansiyonda gõzdibidüzenii arallklarlakontrol edilmelimidir? ANOS olurmusunuz?...................................233 i çivlye basarsaniztetanos ûKLAR aklardakibeyaz lekelerkalsiyum eksiklijiningõstergesimidir? ALET slette uzunsüre oturmaksaëllksiamidir?......................................234 U ..................................235 midir? uyumaksaylikli .....................................................239 a görenlerdahaderinmi:uyur? .....................................239 daha saglikh.midir? n mekânlarda.uyumak ............................................................................232



....234



.............................



INYASAM a az ylyen daha uzunya§ar mi?



...................................................240



ÑSLER bacakbacaküstüne atarsamzvarisolagmasadaha muhtemetmidir?.........................................................................242



miNLES minterve multivitarnindestekterienfekstyonlardenkorur mu?



Dolayislyla budestekler,õzellikleyagh insanier için önemli midir?..............................................................................243 M SÖYLEMEK mcininmumuyatstyakadar rmyanar? .........................................245 %Y DÕLLEWME



.



alojikstres barnilekalma ihtimalini azaltirmi?.............................246 ¡AMBEKLENTISi baglariinsantarindaha yzun yagamasim safjllarmi?.....................248 aminilkgrisladaki etkilerya§am.beklentisinibefirler mi?.... .......250 liL ÇAY il çay kanserdenkorarme? ..........................................................252



g sommsi



inli hir yllan soktugundayara emitmelive mämklasesokulanyer .......................................255



pigün girdevi sararsa insaa ätür mii?



13



Dr.



Werner



Bartens



1966 dogumlu, tap doktoru, tarihçi, gazeteci ve yazar. Gießen, Preiburg, Montpellier Washington



ve



D.C. üniversitelerinde



trp, tarih ve Alman



okudet. ßlolojisi-



Tzp doktorass tezini "Erken Kalp



Krizinin Genetik Temelleri" üzerine verdi. Freiburg ve . Würzburg üniversite klinikierinde



doktor olarak görev yapts. Amerikan Saglik Enstitüsü (National-Institutes Max-Planck



of Health) ve



Enstitüsü'nde



araptarmalarda



bulundu. Tsp . konulu çok sayrda kitabm yazart. Bilimsel gazetecilik kez ödüllendirilen saygm



alanmda



birçok



Werner Bartens,



Alman gazetesi Süddeutsche



Zeitung'un



tzp ve bilim editörüdür.



i



ÖNSÖZ



azia uyumak



zararh



olabilir



mi?



Antibiyotikler



öksürüge,



ezieye, ses kisakhšma karp etkili olur mn? Çocuklardegru ayakkabi giydiginde bile neden pogu kez'ayakkabilari umara raklarim vurur? Hastanelerde, çiçekleri geoeleri hasta odalandan



çikarmak



gerekir



aktasi var rudir? en



mi? Ve kadmlarda



sahiden



bir G-



Varsa, ne'rededir



bu nokta? Hayatm içinÇokfazia tath yiyecekler tüke-



bitmek bilmeyen sorular...



geker hastasi olur mu? Anne babalar, çirkin çoda glizel çocuklarun da egit derecede mi sever? Yük-



n insanlar iklarun



k kolesterol seviyesi u? n



illaki



damar sertleymesine



neden



olur



Antidepresan ilaçiar gerçekten depresyonn önler mi? Ínupla ne kadar çok ilgilenirse, kar4mu o derece fazia soru



kryor. Ve ilginçtir ki, bu darum sadece up konusunda azyanhy bildikieri için degil, doktorlarm an olmayanlarin. andigt birçok gey için de geçerli. Aradaki sek fark ise gu Komun uzmam



olmaya.



speten daha çabuk pheciler. Kendi saghgryla alle saghgmuz



kudumuzda



iyi argn= ikna oluyorlar;



ilgilenmeyen



tehlikeye



=lula



karplagtiklarmda



tip.uzmanlari



insan yaktur



girdiginde



ilgilenmeye



ise daha



(en kötü ihtibaglarizì



ve



olan biten bingok gy bilimciler için bile huâ Öyleysebirçok scruya.deginen gäneel yank; r muammadir. igileri biraraya getirmenin vahtigeldi...



Bu kitapta bahsi.gaçeo yanly .hilgiler, efsaneler ve pegin hükümler farkh gruplara ayakyor: Bir grup, anne babalarm, ögretmenlerin ve diger.otoritelerin çocuklara ve gençlere hâlâ särde verdigi, dogrulugu görülmüg ve iyi niyetli tavsiyeler. Saglikh bir yagam sürme tavsiyelerinin degrulugtinu aragtirma safhasi benim için de çok ilginçti. Sakinn mideye yapigmasi, bacak bacak üstüne atmanm varislei·e sebep olmasi ya da bit-



lerin hijyen bo



yayilmasi



eksikliginden



gibi



örneklerden.



bilgiler bu gru$anlig



Diger yanh; bilgiler ve efsanekr tip literatürü: çahymalarim olarak, tibbi ve s>rasmda karyima çdoti..Tipeliteratürü.editörü bilimsel yaymlari okumak hayatunm bir parçasi. Bilimsel yaymlarda, yerlegmig yanlig bilgiler sik sak spektüslerinde



olast yan etkilerde intihara tegebbüs riskinde bir artig yaganabileceginin belirrilmesini arnk gare koguyor. L warns about antidepressants,



suicide. CNN.tom



mrs N.C.: Are antidepressants 1005;11833-34



safe for adolescents? Postgraduate



:torlarm



men, mayan



bu her ilaç içia bu ilaçlarla arzu



edilmeyen



çocuklarm



ariyla da tanmir) ilaç son.10-15



ikliginin



Medicine



.



RATEK5iKLÍŠl alin'inatMieri IdMpak inda



1 Ternmuz 2005



md



söylenebilir.



Çünkü her



edindikleri



uzun



süreli



türlü



ilaçta,



tecrübelere



yan etkilar ortaya. çakabilir. Yerinde ilact Metilfenidat (RitaBn ve Medikinet



özellikle elegiri



oklarsma maruz



yildar.konsantrasyenkomuklugu



tedavisinde



kahyor. ve



dikkat



giderek daha sikhkla kullamhyor: Günürde, sadece ABD'de be ilacm verildgihastalarm sayisi, 5 yilma kiyasla 40 katt. 73



.



I



birçok kez bu ilaçia ilgili tehlikeye igaret eden-



Son ytllarda



yagandi:



Tek-



heyecan ler olduktan sonra 200§ yazmda deneylerinde kanlaboratuvar sash doktorlar, Metilfenidat'm dair sebep olabilecegine oleymasma ser benzeri hücrelerin teknigi ilaç ve tip ipuçlari bulduklarmi iddia ettiler. ABD'deki tekrar



ruhsatiarmdan tirmacilarm ton'daki



olan Gida ve Îlaç Dairesi (FDA) aray_ sonaçlarun hemen mercek altma aldi. Houssornmlu



Kanser Merkezi'nin



Anderson



oldugu ortaya kullanan çocuklarm



noktasi



zayif



aragtirmasmm uzmanlari,



çikti: Kanser genetik yapismda



birçok üç aydir



kromozom haçocukta sarlari bulmuglardi. Ama doktorlar sadece on iki (!) Ayrica,·aslmda.normal uygubu genetik hasari incelemiglerdi. grubulamada âdet oldugu üzere, plasebo verilen bir kontrol Ciddi incelememiglerdi. açismdan nu aym hüere degigikli.kleri aragtirmalar için yeterli katihmci sayisi ve benzer kargilagtir-



Ritalin



sayilir. Birkaç yil änce elegtirilere Ritalin hep maruz kalan bir ilaç. Ritalin'in beyinGğttingen Üniversitesi'ndenaragtirmacilar, degigikliklere gidebilen ileride Parkinson hastahšma kadar



ma gruplari



standart



de,



iddia etmiglerdi. Du hipotezin dayandirddikadar güpheli oldugi hayvan deneylerinin metos açasmdan o makaleyi kaleme alan iki aragtirmacidan biri, anlagildi



sebep



olabilecegini



ki,



gu



çok geçmeden,



makalenin



digim açikladi. Amerikan



mercileri,



sonra yine alarm



ve meslektagmm zaylf verilere



ragmen



arkasmda



durma-



bu aragtirmadan



durumuna geçti. FDA'dan David Kacobsonyayimlandiktan sonra New York Times'a



Kram, aragtirmalar bir açiklama yapti: "Bu



veriler



dogrulamrsa, son derece kaygi-



lamrim."



tekrarlaniçin deneyler büyük çapta pimdilik bu ilacm kullanimmdan mah. Ancak Jacobson-Kram



Belirsizligi



gidermek



74



r



geçmek için



bir



sebep



olmadigmi



ifade etti. ABD'de



2004



ada, Ritalin ve Medikinet gibi ilaçlar için 29 milyon reçete ÖID1§.



metilfenidat



Almanya'da



ile tedavi



gären



tahmin ediliyor.



ain ile 100 bin arasmda



çocuklarin



Ulm'da



s2yisi



çocuk



has-



Alman Sosyalpediyatri ve Genç Saglig bu ilaçla igi'nin - bagkam Harald Bode, "Uygulamada inlu tecrübeler yagiyoruz" diyor. "Bu ilaç güvenli, etkili ve talar ilaci uzun vadede son derece iyi tolore ediyor" diye klari pi·ofesärü



tyhyor



ve



Göttingen



Psikiyatrisi'nin



bagkam



da bu kadar çok için, çocuk hastahklari d21mda herhalde en fazla



bert Rothenberger. itirildigi



Çocuk ve Genç "Metilfenidat,



tam



denen ilaç" diye ekliyor.



mirle dirt farkh tais mi algdaria? ekgi, aci ve tuzlunun yatat ahedar vardir. Bu Japouca tath,



gru sayi beytir. Bilinen tatlar, tadmi



ra ."umami"



algalayan



cük baharath bir et tadun ifade eder ve dilimizdeki .layan ahedar ancak birkaç yil önce keyfedilmigtir.



bu



tadi



KER mr diggäritir mü? diger tathlar dig çürämesine neden olmaz. lerdeki delikler daha çok bakterifer (en çok da streptococadh bir mikroorganizma) nedeniyle olugur. Anmutans vardir, pundig çürümesinin gekerle yine de bir bakterilerin en sevdigi gidalarA yetçi kadmlarda yapilan aragtirma, Teoriye göre, tiroit



126



.



bir kismmda tiroit bezlerinin de mi ortaya koydu. Lçük



normal



iglev görmedi-



IDINLAR Afaziadiiginmekhurur kaçirir mi? Kadalarm uyku litesi bu güzden mi daha diigüktüd raf edelim rgdara



ki, burada



farklari hakkmdaki Kadmlarm daha sik



cinsiyet



el atmaktaytz.



"kafayi



eski



ön-



taktigi"



bu yüzden pek iyi uyuyamadigt



dügüncesi çok yaygmdir. ki ama neden erkekler degil de kadmlar? Kadmlar, erkeklekiyasla daha sik uyku bozuklugu ya§1yorlar. Bu durum ülke kültür farki da gözetmiyor: Kadmlar uykuya dalmada ve liksiz bir uyku uyumada (aragtirmanmtürüne göre) 1,3 ila 2 re



daha sik sorun yaglyorlar.



Tayvanh yu etkileyip



tip uzmanlari, etkilemedigini



egitim gibi sosyal faktörlerin uyaragtirdilar. Tüm ülke çapmda



bin kigi ile gerçekleptirilen ve toplumsal egilimleri konu anketi bir degerlendirdiler. Genel olarak, daha yagli, boayrilrug, da daha dügük egitim seviyesine sahip, daunië ya .n



dar gelirli



ve saghk



sorunlarmdan



kusuzluk daha yaygmdi.



gikâyetçi olan kipilerde



Aragtirmacilar egitim seviyesine



verdiler.



1 agirhk f}u alanda gagirtici sonuçlara ulagtilar. dinlar için pu durum geçerliydi: Egitim seviyeleri ne kadar (sekse, Erkekler o kadar iyi, derin ve buzurlu nyuyorlardi. ise cam aksi säz kohusuydu. Egitika seviyesinin Le,uyku bozukluklari da artiyordu. 1



yükselme-



n Y.Y., Kawachi I., Subramanian 5.V., vd: Can social factors explain sex lifferences in insomnia? Findings from a national survey in Taiwan. Journal br Epidomology and Community Health 2005;59·488-94



KARVE Kalmawücuttenam çeler mi? Alman Beslenme



(DGE) 1999 yihrida,



Dernegi



her bir fincan



su kahve igin, sivi kgbim denkelemek Úúia,aym miktarda yayimlanan Saghk y11mda 21)f4 tavsiyesinde bulundu. içilmesi Hatalar: Ansiklopedisi adh kitabimda ("çay" bagligi altmda)



kahvenin de çaym da vücuttan Ancak kahvenin yanmda



sivi çekti~gini yazmigtim. ayni miktarda su içmek, kisa süre



de, aslmda gerekli degil. Nihayette, kahvenin içinde bulunan kafein maddesinin böbreklerde etkili oldugu ve küçük böbrek kanallarmdaki sivt geri emilimini etkiledigi biliniyor. Aynca k.afein, gün-



öncesine kadar uzmanlar



tarafindan



tavsiye



edilse



de defalarca kez kam filtreleyen ve bu sirada idrar olarak atilan yaklagik 1,5 litre siviyi çikaran böbrek damarlarmm geçirgenligini arttirir. Kahve artik siradan son zamanlarda



yapdan



bir içecek



olarak



kiyasla daha fazla idrar yapmadigmi



rine



saat



feinsiz bagka bir



sivi



Çünkü



gösterdi. Bu aragtir-



katilan kipilerin idrarive ayni miktarda ka-



gönällü uzmanlar, aragtirmaya ma için topladilar. Kahve tüketenlerde 24 m



gärülüyor.



kahve içenlerin digerle-



aragtirmalar,



içenlerde, idrar miktari aymydi.



¥aynek



A.C., B eimers K.J.,Bannick K.E., Haven M.C.: The effect of caloric and non-caloric beverages on hydration. Journal of the Nutrition2000;S.591400 of College American



Grandjean



caffeinated,



Vorurteile, Halbwahrheiten, Barmns V: Lexikon der Medizindrrtümer. Frankfurt 2004 Behandlungen. fragwürdige ,



128



içanierin kalpkrizi geçirma ihtimalidaha mi aktil? inhue



riskinin



kahve içenlerin kalp krizi geçirme



kronik pi, kahvenin tansiyonu popüler bilgilerdendir. Ancak ·likte,



r yapilan en camtlayamadi.



büyük



iempireden



defalarca kahve



1.



Günlük



aragtirma



uyarici



inanc1y-



bu konuda simdiye varh-



böyle bir baglantmm



1980 ile 1990 yillari



ABD'de



yüksek



daha



olarak yükselttigi



tüketimleri



ahekanhklarmda



arasmda



87



hakkmda bilgi



çok büyük farkkhkla-



katdanlarm yürde 20'si hiç lcahve içoiyor, ragmen, 10'u ise günde beg fincandan fazla tüketiyordu)



ragt1rmaya



sikhšmda istatistiksel olarak yllbk sirasmda yakaragtirma a. deger farklar yoktu. On asla 750·kalp krizi görüldü ve bunlar kahve içenler ve agllen. kalp hastahklarmm



kahve koymayan kipilerden olugan gruplarda



: W.,



Stampfer



M.J., Manson J.E., vd: Coñee Journal of the American



at disease in women. 6,275:458-462



consumption



egit



dagd-



and coronary



Medical Association



insia kabse saghkhpudir? insiz



saghkh



kahvenin



oldugu



varsaymma



özellikle yagh



Ancak anlagilan



o ki, kafeinsãz samldigt gimdiye degil. dek kadar e zararsiz asim 2005'te Amerikah kardiyologlarm ¯yilhkkongresinnlar



pek ragbet



agtirmalarim 3



göstérir.



tamtan,



Atlanta'dan..iki



doktor Robert Suiki dok-



ve Peter Wood en azindan bu sonuca varddar.



änyamn



en



büyük kalp kongresinde, 187 katihmczyla ger-



tamttrlar: Doiktorlar, katihniciBir grup -gände üç ila alti baidek lari ü.ç gruba ayirmiglardi. normal kahve içiyor, ikinci grup günde üç ila alti bardak kafetüketmiyordu.. insiz kahve içiyor, üêüncü grup ise hiç kahve riskikalp rahatsizhklari Aragtirmacdar, yüksek'degerlerde



çekleqürdikleri



arapèni&rim



büyük ölçüde arttiran farkh degerleri incelediler. incelenen göstermezken, grupiarda kilo, tansiyon ve kan gekeri Qarkhhk kolesterol LDL kafeinsiz kahve içen grupt¯a kandaki degerleri büyük ölçüde yükseldi Diger iki grupla kargilagttril-



ni



"këtü"



digmda, bu gruptan olan agiri kilolularda ise kafeinsiz kahveanlagldt. kolesterol HDL degerlerini de yükselttigi nin türlerinden kahve Superko, bu içeceklerin. farkh etkilerinin arabikaynaklandigim dügünüyor. Kafeinli kahvede genellikle türü kullanihtürü, kafeinsiz kahvede ise sikhkla robusta "iyi"



ca



söyle



bir



bulunuyor: "Îyi kahve ve kötü kahve diye bir gey nin etkileri kipiden kipiye çok degigiyor."



yok.



y.or. Superko,



elde ettigi



ÏngiltereKalp



sonuçlara



Vakfi'ndan



ragmen



Judy O'Sullivan



uyarida



Kahve-



pöyle diyor: "Bu



günde bir ya da -iki fincan kahve içenler için önem günde tagimiyor." Ancak ABD'de ve birçok Avrupa ülkesinde göz önünde bulundurulortalama 3,1 fincan kahve tüketildigi araçúrma,



dugunda, bu içecegin pek bilinmeyen cekte



araçúrmamiz



gerektigini



yan etkilerini



Superko. Bu kaçmayan kahve



ekliyor



giliz Kahve Birligi'nin ise, agmya güvenli" oldugunu nin "tamamen



yakm gele-



açiklamasi



strada



pek de gagirtici



degildi. decaffeinated coffee Meeting Report Heart Association, 16.11.2005: Drinking may be harmful to heart health.



13°



in-



tüketimi-



.P KRÏli ¯ p krizianiden mi ohuf Lzmdan



yaygm dügünce bu yöndedir. Öncedenhiçbir uyan hiçbir belirti yayamadan, koroner damarlar ukamr, beslenen kalp dokusu älür -- enfarktüs meydana



adan, Larlarla



Enfarktüs



.



için, älüm



kurbanlarmm ilanlarmda



kalp krizini sag atlatamasik gu sözlerle kargilaginz: "Aniyarisi



sik



ayr11di." ve beklenmedik gekilde aramizdan ·)ysa kalp krizi de önceden hiçbir uyan yag.anmadan



Özelliklekalp krizinden.önceki



egmez.



Gerçi kalp krizi geçirenlerin -koroner



:oris



isteki



damarlarm



az



sadece



ger-



alti ay çok önemliyüzde 20'si, 'angina



kanlanmasi



nedeniyle



sikigma hissi ve bazen buna eklenen



soguk



olugan terleme-



nde bir ön semptom



yagar. Ama diger kalp krizi kurbanda bagka belirtiler kendini hissettirir: Kimilerinde seiz bir yorgunluk ve bitkinlik, kimileriode de daha änce nmamty bir nefes darhgr. alp krizi olugmasi için, depresyon gibi psikolojik faktörida



de



derecede krizi kurbanlarmm aym



elirtileri



vardir.



risk



olugturdugu



ruhsal



Büyük bir



artik



durumundaki



bilindigi için,



degigikliklerin



çerçevesinde,



kalp ay, içmde kalp ilaçlarunn kullarvannm psikofarmaka ama ilaçlann kullarumive antidepresan Saptandi. Litt1g1 Münih Teknik Oniversitesi'nde Psikozok Klinigi'nde bölfunünün gefi Karl-Headwig, "Her zaman bir äncü durum vardir" diyor. "Birnden önceki



aragtirma



altr



,



psikoSrdiyoloji



>ire



gerçeklegen kalp krizi kocakari masahdir."



.



Kalpkriziniatletuía panet gänin hangi·saatindelaisia gagirildiginden begeman-dWT hastalar günün her, saatinde



Elbette



ayru



derecede iyi



tedavi



Anca-k gerçek darum daha çok gu tavsiyeyi Sakhkilar görünüyor: Ìnsan eger kalp krizi geçirecekse, edileceklerini



.



krizi çahçma saatleri içinde geçirmesinde fayda var. Çoguhasgünün- yirmi dört saati çahgiyor. Amatane ve aëil ekipler Amerikah



doktorlann'Journalof



thè Medical Association



adh



dergisinde bildirdikleri üzere, gece saatlerinde ve hafta sonlari kalp krizi kurbanlanna müdahale edilmesi açikça. daha uzun zaman ahyor. Oysa kalp krizinde her dakika saygm



.



umarlar.



tip



önem tagir. 110.000 kalp krizi Yaklagik 70.000 incelendi. hastada acil sertehlikeli. pihtilar açildi ve kan ilaç yardimiyla



doktorlann



Amerikah



hastasom



tedavisi



öncelikle



viste



aragtirmasmda



bu iglem tikanmalan arttmr. giderir ve daralan kalp damarlarmda - kan akimmi yardimiyla kasik 33.000 hastada kalp damarlan, bir kateter arterinden kalbe kadar ve oradan koroner daaort üzerinden sulandmldi.



Fibriloz olarak adlandmlan



genigletildi. Kalp krizi ile bu iki marm girigine sokulan balonla



fibrinoz ve balonia açma arasmda ne kadar az zaman geçerse, kalp hastalannm hayatta kalma gansi o kadar



tedavi



yöntemi,



yüksektir.



Aragtirmaya



göre, hastamn hastaneye getirilmesi



baglanmasi nm sulandmlmaya geçiyordu. Bu gecikme hastano



arasmda



ortaláma



ile kam-



yarim



saat



hangi gün ve saatte getirildisaatine bagh olarakginden bagimsizdi. Buna karym balon gigirme yöntemiyle damar genigletmek için.kateter teda-kriziti



.



visi



uygulanmasi



re gerekiyordu.



bir ek süiçin 21 dakikaya kadar uzayabilen Normal çahyma saatleri içinde (saat 7 ile 17



balon koroner



LSi)



edu. Gece saatlerinde 116 dakika



isi



gigirilene dek 95 dakika geçi-



-damarda



hafta sonlari ise tedavinin



ve



hatta hafta sonlarmda



sürüyordu;



bagla-



gece saat-



inde bu iglem 126 dakikaya çakiyordu.



Hamburg'da



Marienkrankenhaus'ta



baghekim olan Anãs van de=Loo, "Ne¯mutlu ki, Almanya'da bu iglem birçok stanede a



sadece



bir



sûrüyor"



saat



de Loo, hayat kurtaran



ul daha da kisaltilabilecegini



kcorlan I



diyor. Kardiyoloji uzmam kadar geçen zamanm



müdahaleye



aragtarmi



"tyi .



egitimli



acil



enfark-



teghisini



ymaz,



koyar hastay1



1 servise almadan



grudan- kateterin y,ulanacagt



opesalonuna



yon clarsa,



bu süre da da kisahr" di: van de Loo. Ne



..



.



ok .ki, ABD'deki



1 servis doktorlarmm Almanya'dakiler .digun belirtiyor. Oysa kaÏp konulatada D'de gerçeklegen iden



oyalanmak



kadar iyi egitimli olson



yöneten, aragtirmayi "Sonaçlanzmz,



Harlan Krmmeholz,



derece tehlikeli: Yale



Üniversite-



geciken kateter



daha yüksek ölüm orahfanni sebeş oldugunu gäsaçakliyoi lyor" diye "Enzi hastalarda'hafta sonlan çok bü.avisinin



e gecikmeler



yagandigt



için" endige



duydugunu belirtiyor,



nca geceleri ve hafta sonlarmda katecer tedavisinic geciksi sadece küçük kliniklerde degil, hastanelerde· de landi..



Bunun sebebi gemŽiikle 133



66yüË



çok ÈasittC T'eghis için



bir



EKG çekilmesi



ve



hastalarm



daha uzunaman



getirilmeleri



tedavi



igin operasyon ahyordu.



Kalp krizinin.t;edavi baptisi,



salonuna



belirtiler gärüldükten



sonra



bagh degil yalmzca. Michizamaama bA durumda iedaviyi gan'dan kalp nzmanlan, yapan doktordiggr abbi müdahalelere k1yasla daha da larin tecrübesinin, baglangiç



müdahalenin



ifade ediyorlar, Joumal of the American Collçge of Cardiology. dergisinde 2005.yilmda yay1mlanan bir makalede. Kardiyoloji.uzmanlari, koroner damarlarin genigleänemli



oldugunu



tilmesinde



komplikasyon



ne sikhkla



yagandigmi



incelediler.



Sonuç gu gekildeydi: Daralmig damarlari genigletme müdahalesini yilda 90 keredeg årsygulayan doktorlarda, balon yönteuygulayan doktorlara kiyasla, yüzmini yilda 90 de 63



oramnda



keredŠ.fga



ikasyon yagamyordu. o tedavisinde etleri, enfarktüs



Ëardiyoloji sek



kJçin, kalp



bagariyi.sagh



a yaptigi ama



belirli bir



tirmayi



%i simr



yürüten



en yükyilda en az



Akanasmi yapmig olmalari gerektigiIgh. "Bir doktorun o müdahaleyi ne



75 damar geniglet



ni belirtiyordu



uzmanlarunn



à istalarmkaderini belirlemez gerçi deger her halükarda



Mauro



Moscucci.



mantikli"



Aragtirmasmm,



diyor araghastalarm



doktorlarmin ve en iyi redavi bagarismdan güpheye dügmemeleri için, doktorlarm yllda 75.degil de 90 müdahale yapmasmm en iyi smir deger oldugunù ortaya koydugutecrübesinden



nu·ifade



ediyor.



gansi ne yazik ki yok. Zira hastalar hastaneye hayatlarmi yitirmeden ulagsalar bile, kalp krizi hastalarmm tedavi sürecini belirgin gekilde etkileyen iki Yani her hasta için egit tedavi



geçirildigi ve doktorun tecrübesi. geçirilmesi ve bir Dolay1s1yla kalp krizinin gündüz saatlerinde eline dügmek daha hayirh. Ama hastalar buna pek uzmanm



faktör



var: Krizin ne zaman



134



liren



uyuyorlar:



Kalp krizlerinin yaklagik



yüzde



68'i çahy-



saatleri diginda yagamyor. 121



gid D.J., Wang Y., Herrin J., vd.: Relationship between time of day, day of veek, timeliness of reperfusion, and in:hospital mortality for patients with kcute ST-Segment elevation myocardial infarction. Journal of the American Wedical Association 2005; 294•803-812 scucci M., Share D., Smick D., vd.: Relationship between operator volume ind adverse outcome in contemporary percutaneous coronary intervention >ractice. multicenter percutaneous An analysis of a qualdy-controlled :oronary intervention clinical database. Journal of the American College of Dardiology 20.05,46:625-632



p kriziada tipikbalirti alarak gigis airm nu ortaya



alt



belirtiler sog,uk terleme, gögûste agn, ölüm korkusu ve bin üzerini tutmadtr. Birçok kitapta ve filmde. kalp krizi kipi^ve rle tasvir edilir. Konunun uzmam olmayan birçok usik



:



sayida doktor da, koroner damarlann tikandigi,



nm yeterli derecede ida iglevini tamamen



oksijenle



kalp kaskötü du-



beslemmedigi ve en kaybettigi hanerdeki belirtileri bäyle



Kalp krizi, tipta öngörülemeyen aniden älüm tehlikesiyle gerçeklegen-- olaylavin.bagta.geleni -ve



lyor.



r. Almanya'da :len



hâlâ



her



neredeyse



r dogru yorumlamp :e tedaviye almabils



oldugu



saylyaklagik 300 bin kalp kri-



syil



yaçanan yarlsr ölümle sonuglaniyor. tephis·



Oysa, belirhastalar -daha



konsa ve degru hinlerce kalp krizi kurbam hayatta



,



abilirdi.



Fakat durum bu



kadar.basit.degil. Çñakü kalp krizine iga-



eden belirtiler çok farkh olabilir...Bostaddan



iford Swap rn Medical



ve



MOZee}ournal



JohnNortney



Association-dergisiede, 135



enfarktüs



kardiyologlar of the Ameterhisi



için



sözde tipik gögüs agranun ancak snuth ánlamda belirleyici oldugunu açikladtlar. Çünkükaxx



skandahndan



hti. Ibuprofen



beri agn kesici ilaglara bakig ve



Dicledenak 197



gibi yaygm



agn



tamamen



kesicilerin



kalp krizi



riskini



açakpekilde



ye .kadar



gerçekleyrden



arttirabildikleri



anlagildi.



Simdi-



türden



en büyük ara§tirmada, kalp krizi geçirmig Nottingham'dan iki îngiliz epidemiyolog katilan ve 9200 hastayi incelediters hu hastalan aragtirmaya geçirmemig. 86 bin kigiyle kärµlagtirdilar. 2005 yakalp



bu



.krizi



zinda



aragttrmacilar,



refen



alan



alanlarda



kalp krizi riskinin yürde



hastalarda ise yüzde



da



yüzde



bildirdiler. Aragtirmalarmi



yazarlar,



.tamnan



alan



Rofecoxib



32'lik -bir kalp krizi riski artigi



Vioxx adlyla sebep



24, düzë,nli gekilde diclofenac



55 arttigun



2004 yilmda taxnamlayan



düzenli gekilde ibup-



hastalarda



oldugunu



buldular.



bu ilaç, birçok kez kalp krizi ve inmeye



oldugu için 2004 sonbaharmda



piyasadan



çekildi. Arag-



bu grupta, Ibuprofen ve Diclofenak'm her 500 ila 1000 hastada ilaveten bir kalp krizine setespit ettiler. oldugunu bep tirmacilar,.65



ya; üstü



ilaci alan



Vioxx skandahndan-beri



agri



kesiciler elegtiri oklarma



ruz kahyor.. Ingiliz bilimciler aragtirmalarmm bürün agri kesicilerin kalp ve kan dolagimi esasli gekilde incelenmeleri tesiz ahnan



gerektigini,



çürkü



ve en çok satilan ilaçlar olduklarmi



sonucu açismdan



ma-



olarak, tekrar



bu ilaçlarm reçebelirtiyorlar.



of myocardial infarction in patients taking non-steroidal anti-inflammatory inhibitors or conventional analysis. British Medical journal based nested case-control



Hippisley-Cox J., Coupland C.: Risk cyclo-oxygenase-l drugs: population 2003;330-1366



Kadinlarda kalp kririni fark etmek daha mi kolaydir? Eger kalp krizi tipik belirtiler gösteriyorsa,



bu



sorunun



cevabi



gögüste daralma hissi, sol omuzda baglayan, sol kola ve çeneye kadar çikabilen agridir. Ancak "evet"tir.



Tipik semptomlar,



138



.



.



kitabi belirtiler, ortaya pharf).



:inde



olarak



göglis agrist



Kadinlarda oldugu gibi erkeklerde



de kalp



bitkinlik gibi belirtilerin kalp saklanabilir. Daha önce yapilan aragtirmalar, kadmlarm sadece yüzde 30'unda gögüs kafesinde ti-



agir



asma



(bkz.



tipiktir



oldukça



erkeklerde



KRIZI: Kalp krizinde tipik belirti



LP .i,



sadece



halsizlik,



nefes



darhp



ve



ortaya çiktigim göstermigtir. Londra'dan kardiyolog Ghada Mikhail agrilarm



bu yüzden.kadmyolunda uyar1yor. Kalp



la kalp krizinin hafife almmamasi vinin öncesinde neredeyse her zaman gerçeklegen koroner



gibi, fark edilp hastahti kadmlarda, kalp krizi aragtinim1yor". ror, yeterince tedavi edilmiyor ve yeterince imlarm kalp krizinde geneMikle,sirt aggari, mide bulanti"yeterince



halsizlik gibi, tipik olmayan belirtiler göstermeleri, bunedenler, kadmlarm bu i sebeplerinden sadece biri.xDiger atsizhklarda daha az doktora gitmeleri ve doktora bagvurnadir.olarak kateter gibi a bile, daha at kapsamh ve daha re



aziv



(girigimseltetkik) yöntemlerle.incelemmeleri.



hail G.W.: Coronary hea.rt disease in women. Is mdertreated,



Ipkrizi tipik bir erkk



underdiagnosed,



British Medical journal 2005,331:467-468



and under-researched.



..-



.



Igi



midsr?



dmlarm da kalp krizi geçirdigi ve bu sebepten hayarlatim MayoriAanggrun¾rda 7bedebilecekleri kalp krizi art1Ë Avrapa'da kalp ianma sikhgi hâlâ çok ¾afgeMayoqüpa latsizhklarmdan daha ölen kadmlarm yüzdesi erkeklerden ksektir. 'ini,



ama



Kardlyovasküler erkeklerin



sadece



-



hast=Lklar yüzde



4Fünû



şnen kalp krizi hâlâ bir-exkek .hastg, 439



kadmlarm äldüräyor.



hatta



tipik



yüzde



Buna bir er-



L



kek hastahgi gäNifüyorAma kadmlar da, kalp krizine kiyasla meme kariseëind n daha fazla korkuyorlar. Oysa kalp sisée$si rühatsizhklari Jaha büynk bir tehlike. ve kari dolagitui Kalp ve kan dolagirni tahatsiahklarmi konu alan büyük aragolarik



tirmalarda,



kadmlar. htihmeilarm



olugturmuyorla nin tamsi



.



Edersel



I



yüzde 30'unu alâ kadmlarda



bile



araytirmalar, kalp krizifarkhhklara yok az odaklamyor.



ve tedavisindeki



¥9ymir



Mikhail G.W.: Coronary heart disease in women. Is underdiagnosed, undertreated, and under-researched. British Medical]ournal 2005;331:467-468



Denerlarimuda akan kom rengi karmmnudit? özel sivi" olarak adlandirdigt



"çok



Goethe'nin,



daki kan, tamamen reak farklihklari kalbe dogru



akan



ve



damarlarimizher yerde kirruzi degildir. Bazi ufak Vücuttaki



vardir:



kanm



toplardamarlar



yoluyla



kadar giden mavimsi bir renk tonu vardir. Ama bir yerimizi kestigimizde ya da yaralandigtmizda küçük damarlardan akan kan kirmizidir. Kan oksijenle birlegince



mora



tekrar



kirmizi renge döner. Ancak akcigerlerdeki beslenen atardamarlardaki (arterler)kan gerçekten reaktedit. kirrmzi



oksijenle açik



KMSER Kanser hastalari, önlerinde hilyiikbir elayvarsa, ötiimden birazcik oisun ramen galabilirier mi? Öyle olsa



ne güzel



olurdu.



Ölüm dögegindeki hastalarm



günü,



önemli



sonra



da huzur içinde hayata gözlerini



bir kutlama



ya



da bayram1 geçirmeyi



14o



kapadiklarmi



yag



bagarip konu



hikâyeleri-neredeyse he.



duymuçuz-



çevresinden



da hastalarmbilirler.



Doktorlar



tür- vakalar



bu



o ki, bu tas-



r.anlagilan



elinden



ölümün



:r,



•l



ya da eg



gazetelerden



.z.



lme hayalimizin



.



hayatta



gerçek



:riyetle,



kurt ürünü.



le·olmuyor, olumbus'taki



acilan 000



kanser Üniversitesi'ndeki



bu konnyu incelediler.



endirdiler.



ABD eyaleti Ohio'da



arag-



1989



raporlarun



deSu tür hikâyelei genellikle kanser hastalarun kötü huylu tümör hastahklaiçin, aragtirmacdar,



arasmda



u aldigt



Ohio Devlet ölen



L269.474



kiginin



öläm



lan hayatuu kaybeden 309.221 hastaya odaklanddar. muhtemel gecikmesinin farkh sebeplerini lüm vaktinin kaç kipinin Noel, SükranGüleyebilmek adma, amanlar, kendi yag gününün tarihierine yakm öldügünü aragnrdive bir kipisel Böylece bir dini bayram, bir resmi.bayram tarihlerinin ölüm almarak, temel büyük olaydan bir lama Te



incelendi. ca önce ve bir hafta sonra dagihan Sonuç\ar hayalperestlige yer birakmayan nitelikteydi. Ne daha az el, ne Sükran Günû, ne. _de ya; gün .öncesinde m vakasi :esi



vardi.



ölüm vakalari



Hatta siyahi



trktan



SükranGünü



kadudarda yag günü Ölüm dägeginde olanlar ve



deha yüksekti,



daha sik görüldü. lari için ne kadar aci olsa da, ölüm



i ölümler



olanlarda



tatil



önya-



yapmiyor.



postpomäment



D.S., Hado E.M.: Holidays, bidhdays, and og Foumal of the American Medical Amod¢ion2m4;28L3012-3016



of cancer de:ath.



Ilastada kötä hastage iletR idrak der mi?



ik



teghisadildigindese bu ilega taghisinne eldninnu.hemen



Insaniar kätü haberkri genellikle anlayamazlar ve anlamak isHastalanni drnán kanser teghisi onlara iletildigi



temer.ler. an, o



konugmada doktorun algilayab*nesi



10'una



aktardigi



psikolojik



biliniyor. Bu sebeple sürekli yanh; hastanede kaldiktan .sonra kendi .



\¶lgilerin



bir olgu



sadece



yüzde



ve uzun zamandir



anlamalar



yagamr; hastalar doktorlarma gittiklerin-



aile



de bu gibi durumlarssik ortaya çikar. Aile doktoru büyük olasilikla hastaneden raporu.almig olur ve hastasmm kanser teghisinden haberdardir. Hasta, -muayenehaneye geldiginde ise, kötü huylu tümärü oldugu gerçegini genellikle çoktan bastirmigtir.



Böylelikle diger doktor, hastanedeki dok'torlarin hasta-



ya teghisi



oldugunu



da en dügünür. -ya



Kanser teghisini Büyük Britanya'dan yararma



çahyan



azmdan



teghisin



algdayabilmenin



vahametini-



ne



aragtirmalar



yeni



iletmemig



kadar zor oldugunu da gösteriyor. Kamu



bir kanser derneginin aragtirmasmda



200 has-



kätü bir teghis kargismda nasil tepki verdikleri soruldu. hayret verici iletigim eksiklikleri ortaya koydu: Hastalarm neredeyse üçte ikisi, kanser teghisinin kendileri için ne anlama geldigini dogru düzgün anlayamamigti. Ve doktor onyayildigim" lara säylediginde, hastalarm sadece yataya



Sonuçlar



"tümörün



bunun iyi bir haber olmadigun



biliyordu. Hastalarm bübilgilerin fazIahgi kargisinda kendilerini çaresiz hissettiklerinden yakmdilar. Yüzde 40'i, doktorisi,



yük bir



kismi, onlara verilen



ra ne soracagtm gi



bir soru



CancerBacup



bilmiyordu. Hastalarm



sormaya



yarisi, herhandurumdaydi. Ingiliz JoanneRule durumu göyle ifade edi-



cesaret



Vakfi'ndan



sadece



edebilecek



degerli varhk olarak paranm yerine ecek. Tip dünyas1,iyi bilgilendirilmig hastalar ile kötü biladirilmig hastalar arasmdaki farki nasil kapatacagim ken"Bilgi gelecekte



:



de



en



sormah."



.beyalari kansere sehep olur mu? :



içerdiginden



ve kötü desteklediginden hep güphelenikadmlarm üçte birinin (ve Avrupa ve Kuzey Amerika'da de yüzde onunun) saçlarmi boyadigi ya; üstü erkeklerin



boyalaruun kanser yapan



maddeler



olugumunu



vlu tümörlerin



bulundurulursa, bu boyalar



:



änünde



1



çok önemli



toplum



sagligt açism-



bir konu.



Íspanyolaragt1rmacilar



saç



boyalari hakkmda



mevcut



lite-



biraürü degerlendirdiler ve on bir ülkeden 79 aragtirmayi getirdiler. Vardiklari sonuç, mesane- ya da meme kanseri yolunda. Sadece bazi aragtiri herhangi bir risk olmadigt -a



kan



.larda,



yapici



sistemin kanseri



de bu gruba



--lösemiler



bir iligki oldugu gözlembundan genel bir tehlike di. Ama ispanyol ara§tirmacilar, çikarmak istemiyorlar. Ancak, i; hayatmda saç boyaiucu ile saç boyalari arasmda



·iil--



tyla ->



sürekli



ve



ufak



yüksek konsantrasyonda



ne.gibi tehlikeler



oldugunun



aragttrdmasi



hagir



negir



olanlar



gerektigini



yorlar. nok



Nantes-Martisem A.: Ño strong evidence of an ekonche B., Ennin=n M., dye users..Journalofthe increased risk of cancer amongpersonalhair 2005;293:25164S25 Medical Association American



ifade



Aspirie gibi ain



is Iar



·-rdan



herur mu?



Asetil salisilik asit (Aspirin) ve Îbuprofen gibi ilaç etkin maddelerinin her geye iyi geldigi dügünülür. Bu ilaçlar, örnegin



faydah olurlar, agalari ve iltihaplari ate; ve romatizmada fifletirler. Kam sulandirikt äzellikleri smaniyle kalp



ha-



,krizi



inmeyi önlemede



de kullamhrlar. Sön zamanlarda, girsak kanseri gibi kötü.huylu tümärlere yakalanma le azaltabildikleri görüldü. 2005'te



ABD'nin



yayunlanan



Ulusal Kanser



büynk bir



riskini



bi-



dergisinde



Eastitüsü'nun sonaçlan



ve



kalm ba-



anlamda



aragtirmanm bu dalia da gagirtici. Los Angeles'taki Güney California Üniversitesi'nden kanser aragtirmacisi ekibi bu aragSarah Marshall'in tirmada, yillar gekilde asetil salisilik asit ve ve düzenli uzun



ibuprofen ri riskiyle rtyla



içeren agri kesici kullammimn yüksek meme kanseel ele gittigini gösterdi. Aspirin, ASS ve Advil adla-



bilinen



nelinde



ve reçetesiz



ahnabilen



ilaç endüstrisinm



Californiah



onkologlar,



bu ilaçlar bütün dünya ge-



"bestseller"lari.



40 bini düzenli olarak



kullanan 115 bin kadun incelediler. Doktorlar sayesinde



agri



kesici



aslmda bu arag-



kesicilerin koruyucu etkisini daha da açik kamtlayabilmeyi umuyordu. 1995'te, aragtirmanm henüz bagindayken, kadmlar saglikliydi. Alti senelik bir gäzlem süresi içinde, 2001'e kadar neredeyse 2400 kadmda meme kanseri teghisi kondu. Düzenli olarak haftada bir kullanilan agri kesiciler yüksek kanser riskiyle baglantili degildi. Ama kadmlar her gün ve beg ylh agkm bir süre boyunca ibuprofen kullamyorlarsa, meme kanseri riski arttyordu. Bunä karam,.beg yih agkm tirma



agri



ekilde



bir süre boyunca günlük aspirin kullammmda sadece bir meme kanseri alt grubuna yakalanma riski artlyordu; bu kanser alt grubunda



tümärler



ästrojen reseptörleri 144



gelistirmiyorlar.



-



uzmanlan



hiç bekmeme kanseri riskinin arunasuu yorlardi. Basel'deki üniversite hastanesinden· onkoloji proii Christoph Rochlitz, "Aslmda tam tersi beklenirdi" dianser



ÇünküAspirin



gibi ilaçlar



ve



ücutta, prostaglandinlerin enzimlerini



enaz



îbuprofen gibi



üretimi



etkin



madde-



için gerekli olan siklo-



Agri ve iltihaplarda daha yogun gekilde salgilamyor. Siklooksije-



taglandinler



bloke ediyorlar.



arm yüksek



konsantrasyonu damar yenilenmesini, östrojen ve hücre büyümesini meme kanseri olugumuna bulunabilen süreç1er- hizlandiriyor. Agri kesiciler sik-hepsi



:zini ida



sijenaz enzimlerini



bloke ediyorsa, gimdiye dek geçerli gögekilde bu kanser riski de dügmeliydi. gäre, Aragtirma, agri kesicilerin açik bir zorunluluk yoksa uzun teoriye



i



boyunca her gün almmamasi



diyor Rochlitz. Aspirin ve ibuprofen'in nasil kanuzmani sebep oldugunun henüz bilinmedigini ifade edlyor. Îki gerektigini



gösterdi"



3loji



enziminden



toksijenaz



a



birinin spesifik _yavaglaticisi olan sonra bu agri kesiciler yaganan skandaldan-



nedeniyle



dikkatle



.ikle



olagilan



takip



ediliyor.



o ki, agri kesicilerin tümörlere kargi koruma mi olognumna katkida ifn bulundugu



edigi yoksa tümörlerin



er tipine bagh. Califorma'dá ympdan Wa¢mnada agrr ker 24 ilave meme kapseri vakasma sebep oldular. Ama àg sicilerin ne kadar yaygio -kullamkhy hesaba katihrsa, bu er, toplum genelinde daha 'yüksek vaka sayilari anlamma Almanya'da



:ektir.



hër yil-48.000 hadmda yeni meme kan-



algusu görülüyor.



mll



antiS.P., Bernsonin L., Anton-Culver H., vcL:NÅnsterokal risk byg-and harmone tory drug use and bregumeer



Umma itus.



Journal of



the National



Cancer Institute 2005;97:805-812



· receptor .



r riski ighit¾mdwi¢a arte mit



.



Fazlatigenler, daha yüksek bir Bu dügünce genel o.laralsdgu. ihtimalle mide kanseri, pankreas kanseri, karaciger kanseri ve yemek borusu kaaseri gibi tümör



-hage-4klarindan



gäçüp gi.huylu



tümärler



için gederler. Ama bu denklem bütün kötü uluslararasi olgn bir ekip, çerli degiL Kaaser uzmanlarmdan düzenli içki içenlerde lenf bezi k'asserinia sik rastlanan bir türiskniin en azindan. daha dügük oldugunu rüne yakalanma saptadilar. Bu aragtirma için 15 biri yetigkini incelediler; bu dagi lenfomalar (NonHodgkin lenfoma) hastas1ydi. Hastalar arasmda, hayatlari boazdi. îçkinin türü yunca dürenli alkol alanlarin sayisi daha hastahgm sikhgmi -etkilemiyordu. Bira,.garap ya da yüksek alkol dereceli bir içki; hepsi belirli bir dereceye kadar lenf kanyetigkinlerin



yaklagik



yarisi Hodgkin



koruyor gibi gözüküyordu.



serinden



.



Kaymk



Morten



and risk of LM., Zheng T., Halford T.R., vd.: Alcohol censumption lymphoma: a pooled analysis. Lancet Oncology 2005;6:469-476



non-hodgin



Kmserde hasta deksyte birlikte sa Ah dokudanmiimkio olkiguaca genig bir alan ahmrsa igilegmeganst daha mi giksektit? Tipta bu dügünce uzun süre tartigilmaz kural sayilirdi. Kangüvenli olsun diye genig bir alan serli hastalarda tümörler, olarak çikarildigmda hastalarm kanseri yenme gansimn artticerrahlar, sebeple inamhrdt. kanserin türüne, yerine Bu gma tümõrden birkaç santimetre ve büyüklügüne göre, dokuyu mesafeden



lar,



örnegin



kesmeye çahyirlardi. Ama farkh büyük tümärler meme kanserinde gösterdi ki, 146



aragttrmasaghkh



cudan



daha



büyük bir



alanla



birlikte çikarddiklari



süre yagarmyor.



uzun



·adikal



zaman hastabazi cerrahlar bâ-



70'll ydlarda



sadrk



kahyorlardi ve meme kanserinde sastratejiye hasta dokuyu degd, altmdaki gögüs kasun da ahyorlardi. Bu düglince ne kadar akla yakm gelse de, uygulamada hiçfaydasi yoktu. Ya tümörler yandaki kasa yayilmig ve bagka lerde metastaz olugturmug oluyordu ya da kanserin yayd:e



si cerrahi



müdahateden



sonra kan ya de lenf sistemi üzerindiger yollardan ilerliyordu. Ìümörle birlikte ç1karilan doiun büyüklügünün hastahšm sonraki geligimiyle ilgili bir i



isi olmadig1 onlarca 1örleri



ylldir biliniyor. Du y zden



oldugunca



mümkün



diger dokuya dokunmadan çikoru-



maya çahgirlar ve giderek daha çok cerrah ak" ameliyat



cerrahlar



"memeyi



etme üzerine uzmanlagrugtir.



es saghia rararh midu? Ka



sahap elabilir mR



Irk Hatalart Ansiklopedisi adh kitabimda da ifade ettigm bu, stresin nasd algdandigma bagh. Stresin saghk riski açismdan belirleyici faktär, bunun olumsuz stres turmasi tres) ya da olumar stres (ästres)ohnam. Danimarkah dokmeme-kanserine



ar, stresin



ni aragtirdilar.



yakalarán«



Kopenhag'da



neredeyse



riskini nasd etkilie20 ydtle süre la



ca yaklagik



6700 kadmi incelediler. Kadaderdan yayadakstresigi boyutungdegerlendirmelen isemdi ve·kadmlar az, altiiida olmak ümetre üç«grupta snuflodee ve yüksek baski L. Gerginlik, sinirlilik, sabirsehk, kotka ve uykusuzluk sayddi.



es" olarak



sonraki18



yd boyknca -hangi



rugu gözlemlendi. ·1astahga



Ar



kadadardh meme kanseri



tirmaya



Aragtirmada,. yakaÏandi.



katdan kadadardan gürääk stresin



251'i



kaditila-



-



riskini orta yaglarda azalttigt sonucu çikti. Bäylece en yüksek stres.seviyesinde olan kadmlaalasurgi, az stres seviyesinde rin meme kanserine yakalanma



kanserina yakdanma



rm meme



ifade eden kadmlara-kiyasla yüzde 40 daha dügük-



olduklarun



kademeli bir stres cetvelinde, stresseviyesi yukseldiginde meme kanseri risleisyüzde 8 dügüyecdu. Doktorlar veri-



tü. Alti



leri pu gekilde ken, arii stres meme nunu



,bir



Bu olgunun



kiliyor.



Günlük



yorumluyerlar: -örnegin



muhtemel



etkilemesi



etki eder-



kaybetme- saghgi kätü



yakmun



kanseri olugumunda



gresolumlu



bir



sürekli



açildagast,



payi olan östrojen



et-



stresin,



konsantrasyo-



olabilir.



¥9yrmle



Nielsen N.R., 7hang Z.F., Kristensen T.S., vd.: Self reported breast ca nser: prospective cohort study. British Medical 550



stress and risk of



Journal 2005;331:548-



Vorurteile, Balbwahrheiten, Lexik.on der Medizin-Irrtümet Erankfurt 2004



BartensW.:



Behandlungert fragwürdige



KASLAR Çokkash iHSan çok da kuwetHmi olur? çogu ker yao görkemli kas y1gmlarim vermek elde ettikleri ve bu kaslarm (poz digmda)



Vücut geligtiricilerin



pay yoklan pek bir ige yaramadiguu çek agirlik



sporlari



artik



çogumuz



yapan sporcularm



Ör-



kuvveti de bazen tek yönlüdür. negin, halterde defalarca siklet



ker Alsnanya



agir



gampiyonu



unvanmi



alan



Manfred



ger, evde mayi



biliyoruz. Ancak ger-



e



-



-



Nerlin-



boyabagaramadigim tavam



148



Üst kollarmdaki



de etti.



o heybetli kaslar, kolunu bagimn erine kaldirdigmda damarlara ve sinirlere baski yap1yor, lu birkaç dakikada u u¢uyordu.



5 KRAMPLARI haplari kramplardanhorur mu?



Ignezyum



de kramplardan korunmada fayda sagAncak bunuti için uzun süreli kullanilmalidir. Ayrigerçekten



Ignezyum



abilir.



piyasada



bulunan magnezyum



lifierinin agnyla



segitmesini



tabletlerinin çogunun dozu, önlemek için çok dügüktür.



MiKKIRIKLARI . itaminise kalsiyum paghhkta kemikkiriidarmdan r mu? iklar



yagli



tellikle



k



tehlikelidir.



Bu durumda, yaglilar



uzun süre yatmak zorunda kalirlar ve uzun süre yatgenel saglik durumunu olumsuz etkiler. Íleriyay-



onlarm



:irik la



insanlar için



vakasi



yüksektir.



ritamini :laki



ve



yagayanlarm, Bu yüzden,



tekrar



önlem olarak,



kalsiyum almmasi



çocuklardan



bir kemigini kirma



bilindigi



önerilir. ifzere,¾lsi



riski



de



beslenmeyeilaveten



Çünkü geligme ve D



ça-



vitûtnini



ukleri güçlendirir.



Ancak



Adrian Grant büyük AberdeencOniversitesi'nden çerçevesinde



D vitamini



ve kalsiyumun kirik dair hiçbir kamt-saptayamadi. Sonuçlar ianlari bile o kadar a¢trtti ki, yaym tarihi äne ahnarak, clar tip dergisi Landet'te Nisan 2005'te äêrklandi. Araptirhastanesinden, 21 daha önoe kikk yagayan 5300 Îngiliz ra ta dahil edildi. Hastalatrn yag ortalamast 77'ydi. Hastafar aragtirma



.ikesini



azalttigma



49



birine sadece D vitamini, birine kalsiyam hérine heta 9.vitamini hem kalsiyum, birine de plasebo verildi. Aragsamaya katuan hastalar, hangi rasgele dört gruba ayedirsüper



virüsün



olug-



E]KMSERI



I



. IBemekanserinde, seduce hdrlB'bilgenin ahnmesi i ga de hitiin memaiin n segrini farkh MMIgrmi?



Hayir, hastahšm seyri oldugu



sürece 2002 yilmda bu cerrahisinde



Ac unun



-ahnan



ameliŸatta bö alman



konudË



yapuan bir



kenarlari eyle



alakah



arÑtirma



·



tümörsüz



degildir.



sayesinde kanser



artik giderek daha sik memenin



tamamrun



alm-



Pittsburglu doktormamasi yolunda ameliyat yap11maktadir. lar, sayilari 1800'ü ayan kadmda sadece tümörlü bälgenin almmastyla bütün memenin almmasinm meme kanserinin sey-



rini nasil etkiledigini



kargilagttrddar. Hem bütününde hastaligi atlatma oram hem de hastaligm tekrarlamadigt süre açismek olarak igm tedavisi dan, tümörlü bölgenin çikardmasma uygulandigi



zaman



iki yöntem arasmda



hiç fark görülmedi.



Fisher B., Anderson S., Bryant J., vd: Twenty-year follow-up of a randomized trial comparing total mastectomy, lumpectomy, and lumpectomy plus irradiation for the treatment of invasive breast cancer. Nere England]ournal of Medicine 2002;347:1233-1241



Memekanserinde kultukalliannddi lenfdUinmierinia ahnmasihastanm ömrinii uratir mit Koltuk ömrünü



altlarmdaki uzattigi



lenf dügümlerinin ahnmasimn hastalarm tibbi aragtirmalarda hiçbir zaman kamtlana-



mamigtit. Bu yüzden de günümazde artik hiçbir cerrah, eskisi gibi 20-30 lenf dügümünün çikarddigi büyük lenf ameliyatlanna bagvurmaz. Bu ameliyatlarla sadece yük ölçüde artiyordu, ama bu müdahalenin 168



lenf ödemi oram. bühastaya bir fayda-



oktu. Dolayistyla cerrahi, na uygulanan igi anlagilabilir, tahšm



eu



temel ilkeyi izler: Koltuk alt-



ne kadar ilerbazen de lokal gikayetler giderilir; ama bu,



cerrahi müdahaleyle



seyrini olumlu



tümörün



yönde etkileyen,



tedavi



edici bir



mü-



mir ·mesi



lode



U,Pagamm G., Viale G., vs: A randomized. comparison of sentinelbiopsy with routine dissection in breast cancer. New England Journal of



VIedicine 2003,349:546-553 iale



degildir.



iBDPORAH



HDMISÍ



i t:· te ABD rmon todaviainin N leri, ancak a li!E gapihn bigik aragttrmalai a sonra su ingiltere'de legildi?



bilgiler bazen garip yollardan yayihyor. Bazi bilgiler de çakardiyor. 1(adinlarm ya da kasten akillardan nopoz döneminde hormon tedavisi buna bir örnek. Konuve doktorlar, bu tedavinin 2002'den a uzmam olmayanlar i elestirildigini dügünüyor. O tarihte, ABD'de 16 bin kadi-WHI (Women's Health Initiative / a katddig bir aragtLrma abi



utuluyor



'



dm Saghg inisiyatifi)aragtirmasi- daha ilk ara degerlenme safhasmda,



hoÀnontedavisinin



zararlari



faydalarma



sonlandirildi. o bastig için lp krizi, inme ve tromboz



Tedavi grubunda meme kanseri, daha-sak görûldü. Daha sonra Intere'de gerçeklegtirilen Million-Women-Study gibi aragtirLlar bu sonuçlari destekledi. Fagkh beangiardan gelen aragtuacdar, 2005'te Journal of F‡Memiology and Community ralth adh yaymda,



düzenli hormon



kn&mmmmrisklerinin



de o güne dek belirsiz olmadigam gösterdi. Bu riskler onca yd önce bile tartigihyordu.



:



'



169



.



doktorlar, yayimladiklari makalede yu soruya yamt ariyorlar: "Menopozu neden onlarca yildir kulak aruyarilar etmeye" kargt kasi edildi ve saglik politikasma dair önlemlere dönügtürülmedaha 30'lu di?" Zira hormonlarm kansere sebep olabilecegi biyologlar



Sosyal bilimciler, tarihçiler,



ve



"tedavi



hormonlarm kalp



bile dügünülüyordu. 1960'larda,



yillarda



dolappn.sistemine zarar



verëbilecegi



dair



sebep olabilecegine



emboliye



ve



ve ve &farktüs, tromboz çikmigilk tahminler ortaya



ti.



gerçeklestirilen kapsamli aragtirson tamanlarda verileri daha büyük netlik kazandigmda, sonuçlar ta-



Ancak malarm maman



hilayan yeniymig gibi algdandi. Makaleyi



rin kamsma göre, hormon



tedavisinin



doktorlarm



mesinde, ilaç firmalarmm, 30 yil içinde, olarak



ve aragtirmacilarm



menopozu



bagarmalari daha büyük bir



Kadinlara, hormon almazlarsa dan kärelecekleri ve çirkinlegip y aglanacaklari" Ayrica 1970'ten beri kipisel saglik risklerinden



derece



etkili



lenin yazarlari, ketleri tarafwdan dikkate



almadigt



edildi.



empoze



éndigenin bü ü-



inancm arttigmi ve änleyici tedavilere zamandan tirmacilar. beri, saghkh insanlari O



dügünü



rol oynuyor.



cinsel açi-



"hastalanacaklari,



son



son



dogan bir hastalik"



"noksanhktan



göstermeyi



bilimcilegöz ardi edil-



risklerinin



belirtiyor änlem



arag-



olarak



etme ideolojisi hâkim. Makabilimin bu dügünce tarzmi ve bunun ilaç girilaçlarla tedavi



güniimüzde



etkilenmesini



bile hâlâ



yeterince



kanismda.



¥aynak



Krieger N., Lowy I., Aronowitz R., vd.: Hormone replacement therapy, cancer, biological, controversies, and women's health: historical, epidemiological, clinical, and advocacy perspectives. Journal of Epidemiology and Community Health 2005,59:740-748



17o



ÑTE



tirtii obezite sa~ghiazararh medir? lar



endige



Örgütü'nün son



Dünya Saglik



verici.



göre, dünya genelinde



milyar



bir



yaklagik



tahminle-



insan gigman.



smifma giriyor. Tip :a 300 bin kigi agiri derecede gigman balini adipozite olarak anlari, vücudun bu agiri tombulluk ve oburlugun



udiriyor



dogurdugu sonuçAncak pigmandan gig-



saghk açismdan



uyariyorlar. kargi yillardir Bilimciler, Ekim 2005 sonunda Berlin'de gerLa fark var. konulu, uluslararasi egtirilen, obezite ve yüksek tansiyon kongrede bu saptamayi yaptilar. "Agiri kilolu insanlarda israrla



büyüklügü, gereksiz yag çok bagh" diyor, Berlin tritede Dahiliye Klinigi'nin baghekimi ve kongrenin düleyicilerinden olan Friedrich Luft. Yani, kilolarm sikmtidan mi, keyiften mi ahadigt degil be>



risklerin ve dolagim sistemi için nerelerde toplandigma



:rvlerinin



:yici



lar



yerlegen ve bel çevresine äzellikle tehtikeli. Buna kargin, alt bölgedeki kalça yag-



nasi,



olan.



Daha



popodaki,



ziy ade, göbek



bal-



ardaki ya da üst gövyaglanma belki o



leki



lar güzel gäranmüybr pek a saghk açisindan arh degil. "Elma vügekliyle armut .lini



vücut



.



tutmak



geAym diyor Luft. ge:le, erkeklerde sik rastayri



."



an bira göbegi



fenoti-



ressam Peter Paul Ru171



bens'in tablolarmdaki,kadmlara



benzeyen, genig kalçali kadm



ayr1 tutulmah. · yaglarm Zira dagihmmm farkh gekilleri yalmzca dig görüntüyü etkilemiyor.'"Ehna úËcatgekliggöbëkte ve iç organlar tipinden



..



.



bölgesinde yag, toplanmasi ile el ele gidiyor" diyor Luft. "Subkutan adi verilen, hexâen deri altnida -toplahan ve genellikle isik'alp arinut vücut gekline sebep olan yag



híç Askinin'eËedeybe



hastaliklari fazlahklar, kadar



arttirruyor."



ve



dolagim sistemi Göbekte olugan



diger adtyla batm'içi ıag birikmesinin,



tehlikeli



Ñ[ünih'



eki



olduyu,



nenstadeta



Dahiliye



açikhyor.



"Bu yaglar



Klinigi'nin



neden



bu



Univeisitätsklinikum In-



baghekimi Martin



metabolizmada



çok aktif;



Reincke



yani, çabuk



harekete geçiyor, kan dolagimma kang1yor. ve birçok hastahBuna karym, deri altmda toplarian yaggm riskini arttinyor." çok az etkiliyor. lar daha pasif ve metabolizmay1 Yüksek



tansiyon,



geker hastahšma



yatkmhk,



bozuk kan



yag degerleri ile kalp ve dolagun sistemi hastahklari genellikle agiri kilonun sonaçlari. Bu dört bélirti doktorlar tarafmdan sendrom"



"metabolik



ya



da



"ölümeül



dörtlü" olarak



adlandi-



gelip gelmedigini Oysa kendini frenlemenin zamanima çok kolay: "Sik sik elinize bir mezura alm" diye öne-



nhyor. anlamak



riyor Martin Reincke.



Çünkübel çeviesi,



erkeklerde



102 santi-



kadmlarda ise 88 santimetreyi ieçtigi zaman, bütün belirtilet, geligmekte olan bir metabolik sendroma igaret eder. pek faydasi yok. însan, Ayrica kozmetik müdahalelerin



metreyi,



saghgt için bir gey yapmak istiyorsa, gerçekten kilo vermeli. Estetik cerrahlar yag gallatikleri zaman, sadece yüzeysel yaglan ahrlar



ve



sek tansiyon,



azalmaz.



duyan



ve



ama



yük-



geker hasitahgi.ve diger kalp hastahklarmm



riski



göbek çevi·esini birkaç katman inceltirler



Yine de, afacik faziahklarda bile saghgmdan endige bir sonraki rejimi planlamaya baglayanlar için bir te-



.



beklentisi, ideal kilolarina ulagmak çeken insanlarm degiLTartilari uzun



En uzun yagam



var.



ugragip



didinip açhk



ede normal



kiloyu gösteren insanlar



en uzun yagayanlar.



nnydt? man olan getigkintergecuMuklarmiada gigman akis! Finlandiya'da



gerçeklegtirilen



ve Ekim



2005'te



New



gland Journalof Medicine dergisinde yayunlanan bir aragçocuklarm, yetigkin yaglarmda dügük kiloyla _dogan



na,



özellikle riskinin ri. kilolu olma ydu. Aragtirmaya göre, çocuklar,



yüksek



oldugunu



ortaya ikinci ya da üçüncü yagla-



dan itibaren, onuncu-on birinci yaglarma kadar agm dereaksi gibi göle kilo al



etkisine



bacak bacak üstüdair hiçbir igaret mevcut



risk faktörleri incedegil. On iki şityükaragtigmada.varislerin lendi. Ne de olsa 50:yagm üzeri kadmlárm yaklagk yarisi Ve .



yaghca. beyleria yuzde rindan



muzdaxip.



damar agla17i.bacaklanda¯geniçÏemig



Erkeklerde



olugumu için-en büyük·tehlike sigara._kullammt ye hareketsizlikten kaynaklamyor. Kaduila,rda, agiri kilo, .harelsetsialik., gebelik ve yüksek tansiyon varis ologumunu



malija



destekliyor.



da oturmak



Genlerin de büyük yüzde



80'i,



zorunda etkisi



en azmdan.



_varis



̧Xerinde bü,tün gün olanlar



ayakta



durher halükarda telilikede.



var..Varislerden



muzdarip olanlarin birinde de varis -oldugu-



anne-babadan



nu ifade ediyor.



..



New York Times 12 Nisan 2003: The Claim: Crossing your legs causes veins.



242



,



varicose



TAMINLER taminIer wemultivitamindesteklari enfeksiyonlardan Irur mu? Dolaymylabu destekler, özellikle gagli insaniar in önemii midWT refah



agli insanlar, es grubunu



toplumlarmda



en



luzh artig gösteren.nü-



Yaglanma, birçok farkh degigiklikle bäylece, örnegin enfeksiyou kapma yatkmhgi



olugturuyor.



ele gidiyor



-



erifeksiyonlara karei artlyor. Ama vitamin preparatlarmm aruma sagladtgma inananfat sadece yagh insanlar degil. En1



istri ülkeleriiide, syda saglanacagt tanya'da :gi



preparatlari



bu



vitamínlerden



yüzde 2.0 ila 305,



dügüncesiyle bnulan tüketiyor. Sadece Alyaklagik 170 mil†on euro bu tür beslenme desO'ysa farladan ahnan vitanasd korudugu bile bilinmiyor. Kibagryrkhk histeminin bir bütün ola-



için harcamyor.



Cnf€k5iyonlardan



LiBÏCrin Lileri



yilda



nüfusun



ek vitaminlerle



dügünüyor. Kimileti de vitaminlerin var olan radiiyilegmeyi hizlandtrdigina ya da astahklarda alleri" tutarak koruduklarma inamyor. iki Ingiliz bihmci, Sheffield ve Leicester üniversitelerinden adi verilen bir análiz levcut literatürü degerlendirdi ve meta ik



iyilegtigini



"serbest



aceleme



kapsammda



niteliksd3



açadan



yüksek



deger ifade



bilgileri biraraya-getirdi. Uzmanfar, degerlenditmeye alftoplamda 600 kankmctyla geiçokleytirilen sekiz aragttran, malavita min preparatatamn son derece çeligkili oldú ,ar W vitimin ilaveWinkr.kunantmma daiihi'çbir L.rmm ya da diger *a±dilar Araytirnraenel tavsiyeyi hakh künyadig terrÎëeäna ·len



vianan kultarwmmm kattbazilarmda, düzenti obrnÑ mcilarda gerçi ufak boyana fayda sugläd2gx gérçekleptirihniiküçûk ncak bunlar az sayida kaaltmeik trm



'görälûyordu



-



ragtirmalardi



ve iscatisale- açasiridari 243



pok



agemlisaydmlyor-



du. Genelinde büyük çapli gerçeklegtirilen



änee gerçeklegtirilen



aragtirmalarda



diger arastarmater-



da ifade



yüksek vitamin



edWeti;



-zira



dozlarmda, örnegin kataciger, bäbrek ve midenin hasar görmesi gibi, yan. etkiler gärülebilir. Ayrica hücre fonkäyonlari etkilenir. Bahsi geçen ilaveleri,



analiyde



en yüksek



kisiz kaldi. Diger ilaveli-



ve haxumlarda vitamin inaga tam olan ABD ya da Fransa'da . darda alm±µrla. bile bäyük ölçüde et-



vitaminlere



izia verilen



yagh beyler



aragtirmalarda,



multivitamin



siradan



tabletlerinin



ettisi incelendi. Burada



-bazilari



mineral



yagli insanlarda



nasd



etki



etki



da ya çok ufakt: ya da hiç mevcut degildi. Nadiren de elsa vitaminierin koruyucu etkisinin görülmesinin sebebi, haufügük aragtirmalarda katihocilarm beslenme durumlaruna



yetersizligi



olabilir.



ABD, Fransa ve bir etki görülmedi. Ama Hindistan ve ABD'de yapilan daha küçük boyutlu aragttrmalarda vitaminierin küçük bir fayda sagladigt Hollanda'da



gerçekleptirilen



büyükaragtirmalarda



saptandi. Kutudan



ahnan vitaminlerin



lenmedi. Avustralya



ve



etkisi sadece



yagblarda



Finlandiya'dan. bir



uzman



seguk algmhklarmda aragtirmasi, C vitamininin altma aldi. iki uzman yucu etkisini mercek



.



ince-



ekibinin



sözde koruson 65 yilda



(1940'tan 2004'e kadar) gerçekleptirilen 55 aragtirmay1 degerlendirdiler. Günde 200 miligram ve üzerinde ilave C vitamini . kub mmmm aragtLrmalarm hiçbirinde daha az soguk algmhgi görülmesine



sebep



olmadigt



edildi. C vitamini, soguk algmliga bagladiktan sonra bile gikayetlerin hafiflemesine yardimci olmuyorde. Aragtirmamn yazarlari, bu veriler kargism-



da, yaygm haplarm ve



tespit



efervesan



tabletlerin



kullanunma güp-



.



çikarlyorlar.



yle bakilmasi gerektigi sonucunu açidan



metodik n. etkisi



olmayan



kesin



görüldü. Bu



bir agLr



aragtirma



Ancak küçük



aragtirmada,



efor velveya



C



vitami-



ekstrem



du-



koguculan ve o ki, inaraton vitamininden saghyor ve fayda kayakçdar dügen C dem olarak C vitamini kullanunmda daha ender hastalammlari baz



ahyordu:



Anlagilan



LCut 1SISI



arlardi.



-Kadiki A., Suunn A.J.: Role of multivitarnin and mineral supplements in preventing infections in elderly people: sysn:matic review and meta-analysis randomised controlled trials. British Medical Journal 2005;330:871 mglas R.M., Hamilä H.: Vitamin C for preventing and treating cold. PLoSMedicine 2005;2·e168



of



the commen



tLM ilancmm



imme



alancilarm açta



adarmya-rf



pt-p



mumlan



söner bilinmez



yats1ya



giklikler oluyor. En azindan inlerde"



kadar yanar rm yanmar rm, saat geklinde yalan sôyle-



"hastahk



durum böyle. Los Angeles'taki Güney California



niversitesi'nden



psikologiar,



a kipilerde beyin yaırsimn tinisaptadilar. .



Bilimciler 108 göniillünün



halinde yalan söyle-



ahykukk



n, insanlan kandiran ve diker innlara hileyle istedilplerini yapte-



deg



y



.



.( katB-



gi bir grup içinde baz.: peikolojik stler y ar Jum†la,



hisÃ'



s yalan



beyinlerinde bazi de-



bu însanlarur



2mm



söyleyen on iki kipiyi Iw-



lediler. Arayttrmacdar fonksi & d bilgisayarh tomografik' W 245



görün,tüleme aktiyitesi



--bu



köntealefarkh



ölçãLür,,iie patoloj&



beyin bölgelerinin



sinirsel



yalancriarda,



beynin prefrontal korteks adi verilen hälgesindeki beyaz maddenin, kontrol edilen. diger gruplara kiyaala.yüzde 20 artznig oldugunti tespit ettiler. Gri madde miktara sadece yüzde 14 artmigti; böylece gri madde ile beyaz madde.oram yüzde 36 ila 42 azalmigt1. Bilimciler pigmanhk,



vicdan



azabi



diger ahlaki d.uygularm nörobiyolojik kargiligmm bulundugu beyin bälgelerinin prefrontal kortekste yer aldigun tahmin ediyorlar. ve



Beyaz madde ise beyindeki sinir baglantilarma lantilarma- denk geliyor. Gri madde, büyük ölçüde,



-kablo



aktarmayan



ama



yor. "Yalan



kontrol



säylemek



maya katilan Adrian yenlerde



sinir



eden



büyük



bagsinyalleri



hücre çekirdeklerinden çaba



gerektirir".



Raine. "Hastahk



olugu-



diyor,



aragtir-



geklande yaka



söyle-



yapreine.wik



dekalu bir agdan alugmasom yola çikmak karbu olabilir." CT görüstülerinden magik davram; gekillerim çok basite indirgese de, Californiah açiklamasi



aragtirmacilarin geklinde yalan var,



verileri.



gu sonuca igaret edebilir: Hastahk söyleyenlerde daha geligmig sinir baglantilari



zira yalan inga etmek.huru



kipiler, pigmanhk



ve vicdan



gerekli kihyor.



azabi



duymaya



Öte yandan bu



yetmeyecek



kadar



az sinir kütlesine sahip. yn V



i,



Yang Y., Raine Lene T., vd.: Prefrontal white matter British Journal of Psychiatry 2005;187:320-325



in pathological



liars.



Mh P



e kalma ihtimatini galtr mi?



Konunun riyla



olmayan



birçok kipi, üreme tibbi uzmanlabu kodada hem£ikir. Çünküher ne pahasuia olursa olsun -uzmani



246



sahibi olmak isteyen ve hayatlan sadece bunun üzerine rulu olan çiftlerle sürekli karplagiyoruz. Bu çiftlerde kadm:uk



ve erkekler



kendilerini.kargilikh baski



altma.sokuyorlar



ve



Dostlarlyla



suçluyorlar.



likla da kendilerini ya da eglerini redeyse sadece bu konu hakkmda konuguyorlar ve kliniklea Yillar sonra, çocuk : _darugmanlarma bagvuruyorlar. belki hatta çocuk sahibi na arzulari artik duruldugunda ve kabullendiklerinde, birden gu haberi duyuyonayacaklarmi 'sahibi



bekliyorlar. Genel açiklama kalktigmda, çocuk da oluyor. Göteborgla Belli ki-bu- bir yamly.



pu gekilde: Basla ve



z: Bebek ·es



atemettbbi



uzmanlan,



döllenme (iVF: klasik tüp bek iglemi) öncesinde ve sirasada psikolojik stresin baglantiolarak yepay dõllenmenin bagar oranmi n ve buna bagrmh edildi ve bu kadmcelediler. ilk etapta 166 kadm muayene Lyük



bir



aragtirmada



in-vitro



döllenmig yumurta aktarilan-ve degerlendirilmesinde gör önüede buluodurulan 139 ka58'i tüp bebek.iglemiyle hamile kaldi, 81'i kalmadi. Bu



rdan bilgi almdi. Sonrasada nuç ndan



sikhya§anan korkulann-ve depresyonlarm açismdan bir fark yoktu. Ka